जून १

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="mr">
  <siteinfo>
    <sitename>विकिपीडिया</sitename>
    <dbname>mrwiki</dbname>
    <base>https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%96%E0%A4%AA%E0%A5%83%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%A0</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.3</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">मिडिया</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">विशेष</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">चर्चा</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">सदस्य</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">सदस्य चर्चा</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">विकिपीडिया</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">विकिपीडिया चर्चा</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">चित्र</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">चित्र चर्चा</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">मिडियाविकी</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">मिडियाविकी चर्चा</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">साचा</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">साचा चर्चा</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">सहाय्य</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">सहाय्य चर्चा</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">वर्ग</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">वर्ग चर्चा</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">दालन</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">दालन चर्चा</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">विभाग</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">विभाग चर्चा</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>जून १</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3484</id>
    <revision>
      <id>2579186</id>
      <parentid>2503256</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T04:55:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2579186</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12346" sha1="63xm6x5kiccjwrf8h414ajd1aylcnrx" xml:space="preserve">{{जून दिनदर्शिका}}
{{ग्रेगरी दिनदर्शिका दिवस|जून|१|१५२|१५३}}

१ जून हा भारतातील अनेकजणांचा जन्मदिनांक असतो. आज २०१७ साली हयात असलेल्या पाचपैकी किमान एका वृद्धाचा १ जून हा वाढदिवस असतो.

पूर्वी जन्म-मृत्यूच्या तारखेची नोंदणी करण्याबाबत एवढी जागरूकता नव्हती. तेव्हा आपले मूल कोणत्या दिवशी, कोणत्या तारखेला जन्माला आले हे अनेक आईवडिलांच्या लक्षातही नसायचे. तेव्हा आतासारखी बाळंतपणे रुग्णालयात होत नसत,  त्यामुळे जन्मतारीख, वेळ, दिवस यांची नोंदणी ठेवण्याचा प्रश्नच यायचा नाही. पुढे ही मुले जेव्हा मोठी झाली, शाळेत जाण्याची वेळ आली तेव्हा अनेकांना आपली जन्मतारीखच माहिती नसायची. तेव्हा अशा मुलांना शाळेचे गुरुजी १ जून ही जन्मतारीख देत. त्यामुळे शाळेत प्रवेश घेणे सोपे होई. काहींचे वडील फिरतीची आणि बदलीची नोकरी करणारे होते. त्‍या गोंधळात महत्त्वाची कागदपत्रे देखील हरवायची. त्यामुळे मुलांच्या जन्मतारखेची नोंद असलेली कागदपत्रेही सापडायची नाहीत. पुढे शाळेत किंवा नोकरीच्या ठिकाणी प्रवेश प्रक्रिया पूर्ण करताना अडचणी यायच्या. त्यामुळे ही मुले कोणत्याही महिन्यात जन्मलेली असली तरी सबळ पुरावा नसल्याने त्यांची जन्मतारीख १ जूनच केली जायची. त्यामुळे भारतातील अनेकांचा वाढदिवस १ जूनला येतो.

कामगार नेते डॉ. [[बाबा आढाव]] यांच्यासह डॉ. [[आ.ह. साळुंखे]], [[रंगनाथ पठारे]], डॉ. [[रमेश धोंडगे]], [[राजन गवस]], [[लक्ष्मण माने]], [[व.बा. बोधे]], [[शरणकुमार लिंबाळे]] आदी मराठी साहित्यिकांची जन्मतारीख १ जून आहे. 

== ठळक घटना आणि घडामोडी ==
=== दुसरे शतक ===
* [[इ.स. १९३|१९३]] - रोमन सम्राट [[डिडियस ज्युलियानस]]ची हत्या.
=== पंधरावे शतक ===
* [[इ.स. १४८५|१४८५]] - [[हंगेरी]]चा राजा [[मथियास, हंगेरी|मथियासने]] [[ऑस्ट्रिया]]तील [[व्हियेना]] शहर जिंकले वा तेथे आपली राजधानी वसवली.
* [[इ.स. १४९५|१४९५]] - [[फ्रायर जॉन कॉर]]ने सर्वप्रथम [[स्कॉच व्हिस्की]] तयार केली.
=== सतरावे शतक ===
* [[इ.स. १६६०|१६६०]] - [[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने|अमेरिकेच्या]] [[मॅसेच्युसेट्स]] प्रांतात बंदी असताना [[क्वेकर धर्म]] पाळल्याबद्दल [[मेरी डायर]]ला फाशी.
=== अठरावे शतक ===
* [[इ.स. १७९२|१७९२]] - [[केंटकी]] [[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने|अमेरिकेचे]] १५वे राज्य झाले.
* [[इ.स. १७९६|१७९६]] - [[टेनेसी]] [[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने|अमेरिकेचे]] १६वे राज्य झाले.
=== एकोणिसावे शतक ===
* [[इ.स. १८१२|१८१२]] - [[१८१२ चेयुद्ध]] - [[:वर्ग:अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष|अमेरिकन राष्ट्राध्यक्ष]] [[जेम्स मॅडिसन]]ने [[अमेरिकन काँग्रेस]]ला [[युनायटेड किंग्डम]] विरुद्ध युद्ध पुकारण्याची विनंती केली.
* [[इ.स. १८१५|१८१५]] - [[नेपोलियन बोनापार्ट]]ने [[फ्रान्स|फ्रांस]]च्या घटनेशी प्रामाणिक राहण्याची शपथ घेतली.
* [[इ.स. १८५५|१८५५]] - [[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने|अमेरिकेच्या]] [[विल्यम वॉकर]]ने [[निकाराग्वा]] जिंकले व गुलामगिरीची पद्धत पुनः सुरू केली.
=== विसावे शतक ===
* [[इ.स. १९२९|१९२९]] - [[प्रभात फिल्म कंपनी|प्रभात फिल्म कंपनीची]] [[कोल्हापूर]] येथे स्थापना
* [[इ.स. १९४५|१९४५]] - [[टाटा मूलभूत संशोधन संस्था|टाटा मूलभूत संशोधन संस्थेची]]  [[भारतीय विज्ञान संस्था|भारतीय विज्ञान संस्थेच्या]] परिसरात स्थापना.
=== एकविसावे शतक ===
* [[इ.स. २००१|२००१]] - [[नेपाळ]]च्या युवराज [[दिपेन्द्र बीर बिक्रम शाह देव, नेपाळ|दिपेन्द्र]]ने राजा [[बिरेन्द्र बीर बिक्रम शाह देव, नेपाळ|बिरेन्द्र]]सह सगळ्या कुटुंबाला गोळ्या घातल्या व नंतर स्वतःवरही गोळी झाडली.
* २००१ - [[तेल अवीव]]मध्ये [[हमास]]च्या आत्मघातकी मारेकऱ्याने आपल्यासह २१ लोकांना यमसदनी धाडले.
* [[इ.स. २००३|२००३]] - [[चीन]]च्या [[थ्री गॉर्जेस डॅम]] धरणात पाणी साठण्यास सुरुवात.

== जन्म ==
* [[इ.स. १०७६|१०७६]] - [[म्स्तिस्लाव पहिला, कीयेव]]चा राजा.
* [[इ.स. १८०४|१८०४]] - [[ब्रिगहॅम यंग]], [[मॉर्मोन चर्च]]चा संस्थापक.
* [[इ.स. १८१५|१८१५]] - [[ओट्टो, ग्रीस]]चा राजा.
* [[इ.स. १८३१|१८३१]] - [[जॉन बेल हूड]], अमेरिकेतील दक्षिणेचा सेनापती.
* [[इ.स. १९०७|१९०७]] - [[फ्रँक व्हिटल]], [[जेट इंजिन]]चा शोधक.
* [[इ.स. १९१७|१९१७]] - [[विल्यम एस. नौल्स]], [[नोबेल पारितोषिक]] विजेता [[:वर्ग:अमेरिकन रसायनशास्त्रज्ञ|अमेरिकन रसायनशास्त्रज्ञ]].
* [[इ.स. १९२९|१९२९]] - [[नर्गिस दत्त]], [[:वर्ग:हिंदी चित्रपट अभिनेत्री|भारतीय अभिनेत्री]].
* [[इ.स. १९३७|१९३७]] - [[मॉर्गन फ्रीमन]], अमेरिकन अभिनेता.
* [[इ.स. १९७०|१९७०]] - [[आर. माधवन]], [[:वर्ग:हिंदी चित्रपट अभिनेते|हिंदी चित्रपट अभिनेता]].
* [[इ.स. १९७३|१९७३]] - [[हाइडी क्लुम]], जर्मन मॉडेल.
* [[इ.स. १९८२|१९८२]] - [[जस्टिन हेनिन-हार्डिन]], [[:वर्ग:टेनिसपटू|बेल्जियमची टेनिस खेळाडू]].

== मृत्यू ==
* [[इ.स.पू. १९५|१९५]] - [[हानवंशीय गाओझु]], [[:वर्ग:चिनी सम्राट|चिनी सम्राट]].
* [[इ.स. १९३|१९३]] - [[डिडियस जुलियानस]], [[:वर्ग:रोमन सम्राट|रोमन सम्राट]].
* [[इ.स. १४३४|१४३४]] - [[व्लाडिस्लॉस दुसरा, पोलंड]]चा राजा.
* [[इ.स. १८४६|१८४६]] - [[पोप ग्रेगोरी सोळावा]].
* [[इ.स. १८६८|१८६८]] - [[जेम्स बुकॅनन]], [[:वर्ग:अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष|अमेरिकेचा १५वा राष्ट्राध्यक्ष]].
* [[इ.स. १९३४|१९३४]] - [[श्रीपाद कृष्ण कोल्हटकर]], [[:वर्ग:मराठी साहित्यिक|नाटककार आणि विनोदी लेखक]].
* [[इ.स. १९४६|१९४६]] - [[इयॉन ॲंतोनेस्कु]], [[:वर्ग:रोमेनियाचे पंतप्रधान|रोमेनियाचा पंतप्रधान]].
* [[इ.स. १९६८|१९६८]] - [[हेलन केलर]].
* [[इ.स. १९९६|१९९६]] - [[नीलम संजीव रेड्डी]], [[:वर्ग:भारताचे राष्ट्रपती|भारतीय राष्ट्रपती]].
* [[इ.स. १९९८|१९९८]] - [[गो.नी. दांडेकर]], [[:वर्ग:मराठी साहित्यिक|मराठी कादंबरीकार]].
* [[इ.स. २००२|२००२]] - [[हान्सी क्रोन्ये]], [[:वर्ग:दक्षिण आफ्रिकेचे क्रिकेट खेळाडू|दक्षिण आफ्रिकेचा क्रिकेट खेळाडू]].
* [[इ.स. २०२०|२०२०]] - साजिद-वाजिद या संगीतकार जोडीमधला वाजिद खान.

== प्रतिवार्षिक पालन ==

== बाह्य दुवे ==
{{बीबीसी आज||june/1}}


[[मे ३०]] - [[मे ३१]] - '''जून १''' - [[जून २]] -  [[जून ३]] ([[जून महिना]])

{{ग्रेगरियन महिने}}

[[वर्ग:१ जून|*]]</text>
      <sha1>63xm6x5kiccjwrf8h414ajd1aylcnrx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>सतलज नदी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15329</id>
    <revision>
      <id>2579192</id>
      <parentid>2374427</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T05:34:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2579192</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1866" sha1="eq6ehdhjwf7jtq7zjuvhs4skko99hf3" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''सतलज नदी''' [[पंजाब]]मधून वाहणाऱ्या पाच नद्यांपैकी सगळ्यात मोठी नदी आहे. सतलजचा उगम [[तिबेट]]मधील राक्षसताल सरोवरातून होतो. येथे तिला ''लांग्केन झांग्बो'' (हत्ती नदी) अशा नावाने ओळखले जाते. पश्चिम-उत्तर पश्चिमेस २६० किमी अंतर वाहिल्यावर सतलज शिप्कीला येथे [[भारत|भारतात]] शिरते. [[हिमाचल प्रदेश]]मध्ये साधारण पश्चिम-आग्नेयेस दिशेत ३६० किमी वाहल्यावर तिचा संगम [[बियास नदी]]शी होतो. यात दिशेत १५ किमी वाहून सतलज [[पाकिस्तान|पाकिस्तानात]] शिरते. पुढे ही नदी [[चिनाब नदी]]ला मिळते. येथे ही नदी ''पंजनाद नदी'' या नावाने ओळखली जाते. येथून १०० किमी पश्चिमेस [[बहावलपूर]] शहराजवळ ही नदी [[सिंधु नदी]]स मिळते. 

{{विस्तार}}

{{भारतातील नद्या}} 

[[वर्ग:भारतातील नद्या]]
[[वर्ग:पाकिस्तानमधील नद्या]]
[[वर्ग:हिमाचल प्रदेशमधील नद्या]]</text>
      <sha1>eq6ehdhjwf7jtq7zjuvhs4skko99hf3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579199</id>
      <parentid>2579192</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T05:39:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2579199</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1941" sha1="f9vjdjvw52fj5rjmfkj0x9likcce6wo" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''सतलज नदी''' [[पंजाब]]मधून वाहणाऱ्या पाच नद्यांपैकी सगळ्यात मोठी नदी आहे. सतलजचा उगम [[तिबेट]]मधील राक्षसताल सरोवरातून होतो. येथे तिला ''लांग्केन झांग्बो'' (हत्ती नदी) अशा नावाने ओळखले जाते. पश्चिम-उत्तर पश्चिमेस २६० किमी अंतर वाहिल्यावर सतलज शिप्कीला येथे [[भारत|भारतात]] शिरते. [[हिमाचल प्रदेश]]मध्ये साधारण पश्चिम-आग्नेयेस दिशेत ३६० किमी वाहल्यावर तिचा संगम [[बियास नदी]]शी होतो. यात दिशेत १५ किमी वाहून सतलज [[पाकिस्तान|पाकिस्तानात]] शिरते. पुढे ही नदी [[चिनाब नदी]]ला मिळते. येथे ही नदी ''पंजनाद नदी'' या नावाने ओळखली जाते. येथून १०० किमी पश्चिमेस [[बहावलपूर]] शहराजवळ ही नदी [[सिंधु नदी]]स मिळते. 

{{विस्तार}}

{{भारतातील नद्या}} 

[[वर्ग:भारतातील नद्या]]
[[वर्ग:पाकिस्तानमधील नद्या]]
[[वर्ग:हिमाचल प्रदेशमधील नद्या]]
[[वर्ग:पंजाब, भारतमधील नद्या]]</text>
      <sha1>f9vjdjvw52fj5rjmfkj0x9likcce6wo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>बळीराम भगत</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19459</id>
    <revision>
      <id>2579154</id>
      <parentid>2087060</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:35:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <origin>2579154</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4018" sha1="kpfy3z0iady5whw8q1csjy9vixcg86l" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट पदाधिकारी
| नाव = बलीराम भगत
| चित्र = 
| चित्र रुंदी =    
| पद = [[राजस्थानचे राज्यपाल|राजस्थान राज्याचे ११वे राज्यपाल]] 
| कार्यकाळ_आरंभ = ३० जून १९९३
| कार्यकाळ_समाप्ती = १ मे १९९८
| पंतप्रधान =  
| मागील = [[धनिक लाल मंडल]]
| पुढील = [[दरबारा सिंह]]
| मतदारसंघ =  
| पद2 = [[हिमाचल प्रदेशचे राज्यपाल|हिमाचल प्रदेश राज्याचे ८वे राज्यपाल]] 
| कार्यकाळ_आरंभ2 = ११ फेब्रुवारी १९९३
| कार्यकाळ_समाप्ती2 = २९ जून १९९३
| पंतप्रधान2 =  
| मागील2 = [[सुरेंद्र नाथ]]
| पुढील2 = [[गुलशर अहमद]]  
| मतदारसंघ2 =  
}}
'''बलीराम भगत''' ([[ऑक्टोबर ७]], [[इ.स. १९२२]]-[[जानेवारी २]], [[इ.स. २०११]]) या काँग्रेस पक्षाचे नेते होते. ते [[इ.स. १९५२]], [[इ.स. १९५७]],[[इ.स. १९६२]],[[इ.स. १९६७]],[[इ.स. १९७१]],[[इ.स. १९८०]] आणि [[इ.स. १९८४]]च्या लोकसभा निवडणुकीत [[बिहार]] राज्यातील [[आरा]] लोकसभा मतदारसंघातून लोकसभेवर निवडून गेले. त्यांनी केंद्र सरकारमध्ये [[पोलादमंत्री]] आणि [[परराष्ट्रमंत्री]] ही पदे सांभाळली. ते [[इ.स. १९७६]] ते [[इ.स. १९७७]] या काळात [[लोकसभेचे अध्यक्ष]] होते.तर [[इ.स. १९९३]] ते [[इ.स. १९९८]] या काळात ते [[राजस्थान]] राज्याचे [[राज्यपाल]] होते.

{{क्रम
|यादी=[[:वर्ग:लोकसभेचे अध्यक्ष|लोकसभेचे अध्यक्ष]]
|पासून=[[जानेवारी १५]], [[इ.स. १९७६]]
|पर्यंत=[[मार्च २५]],[[इ.स. १९७७]]
|मागील=[[गुरदयाल सिंग धील्लन]]
|पुढील=[[नीलम संजीव रेड्डी]] }}

[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]
[[वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]
[[वर्ग:भारतीय पोलादमंत्री]]
[[वर्ग:भारतीय परराष्ट्रमंत्री]]
[[वर्ग:लोकसभेचे अध्यक्ष|भगत, बलीराम]]
[[वर्ग:राजस्थानचे राज्यपाल]]
[[वर्ग:१ ली लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:२ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:३ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:४ थी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:५ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:७ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:८ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:आराचे खासदार]]
[[वर्ग:इ.स. १९२२ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. २०११ मधील मृत्यू]]</text>
      <sha1>kpfy3z0iady5whw8q1csjy9vixcg86l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579217</id>
      <parentid>2579154</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T06:43:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <origin>2579217</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4533" sha1="m1yofyb0hd9tstdnd4xinp8r2quojv8" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट पदाधिकारी
| नाव = बलीराम भगत
| चित्र = 
| चित्र रुंदी =    
| पद = [[राजस्थानचे राज्यपाल|राजस्थान राज्याचे ११वे राज्यपाल]] 
| कार्यकाळ_आरंभ = ३० जून १९९३
| कार्यकाळ_समाप्ती = १ मे १९९८
| पंतप्रधान =  
| मागील = [[धनिक लाल मंडल]]
| पुढील = [[दरबारा सिंह]]
| मतदारसंघ =  
| पद2 = [[हिमाचल प्रदेशचे राज्यपाल|हिमाचल प्रदेश राज्याचे ८वे राज्यपाल]] 
| कार्यकाळ_आरंभ2 = ११ फेब्रुवारी १९९३
| कार्यकाळ_समाप्ती2 = २९ जून १९९३
| पंतप्रधान2 =  
| मागील2 = [[सुरेंद्र नाथ]]
| पुढील2 = [[गुलशर अहमद]]  
| मतदारसंघ2 =  
| पद3 = [[लोकसभेचा अध्यक्ष|लोकसभेचे ६वे सभापती]] 
| कार्यकाळ_आरंभ3 = १५ जानेवारी १९७६
| कार्यकाळ_समाप्ती3 = २५ मार्च १९७७
| पंतप्रधान3 =  
| मागील3 = [[गुरदयाल सिंग धिल्लन]]
| पुढील3 = [[नीलम संजीव रेड्डी]]  
| मतदारसंघ3 =  
}}
'''बलीराम भगत''' ([[ऑक्टोबर ७]], [[इ.स. १९२२]]-[[जानेवारी २]], [[इ.स. २०११]]) या काँग्रेस पक्षाचे नेते होते. ते [[इ.स. १९५२]], [[इ.स. १९५७]],[[इ.स. १९६२]],[[इ.स. १९६७]],[[इ.स. १९७१]],[[इ.स. १९८०]] आणि [[इ.स. १९८४]]च्या लोकसभा निवडणुकीत [[बिहार]] राज्यातील [[आरा]] लोकसभा मतदारसंघातून लोकसभेवर निवडून गेले. त्यांनी केंद्र सरकारमध्ये [[पोलादमंत्री]] आणि [[परराष्ट्रमंत्री]] ही पदे सांभाळली. ते [[इ.स. १९७६]] ते [[इ.स. १९७७]] या काळात [[लोकसभेचे अध्यक्ष]] होते.तर [[इ.स. १९९३]] ते [[इ.स. १९९८]] या काळात ते [[राजस्थान]] राज्याचे [[राज्यपाल]] होते.

{{क्रम
|यादी=[[:वर्ग:लोकसभेचे अध्यक्ष|लोकसभेचे अध्यक्ष]]
|पासून=[[जानेवारी १५]], [[इ.स. १९७६]]
|पर्यंत=[[मार्च २५]],[[इ.स. १९७७]]
|मागील=[[गुरदयाल सिंग धील्लन]]
|पुढील=[[नीलम संजीव रेड्डी]] }}

[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]
[[वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]
[[वर्ग:भारतीय पोलादमंत्री]]
[[वर्ग:भारतीय परराष्ट्रमंत्री]]
[[वर्ग:लोकसभेचे अध्यक्ष|भगत, बलीराम]]
[[वर्ग:राजस्थानचे राज्यपाल]]
[[वर्ग:१ ली लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:२ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:३ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:४ थी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:५ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:७ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:८ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:आराचे खासदार]]
[[वर्ग:इ.स. १९२२ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. २०११ मधील मृत्यू]]</text>
      <sha1>m1yofyb0hd9tstdnd4xinp8r2quojv8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579219</id>
      <parentid>2579217</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T06:52:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <origin>2579219</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5217" sha1="6sybq4nwy9whwbo9qv9xoqnyjfvf7og" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट पदाधिकारी
| नाव = बलीराम भगत
| चित्र = 
| चित्र रुंदी =    
| पद = [[राजस्थानचे राज्यपाल|राजस्थान राज्याचे ११वे राज्यपाल]] 
| कार्यकाळ_आरंभ = ३० जून १९९३
| कार्यकाळ_समाप्ती = १ मे १९९८
| पंतप्रधान =  
| मागील = [[धनिक लाल मंडल]]
| पुढील = [[दरबारा सिंह]]
| मतदारसंघ =  
| पद2 = [[हिमाचल प्रदेशचे राज्यपाल|हिमाचल प्रदेश राज्याचे ८वे राज्यपाल]] 
| कार्यकाळ_आरंभ2 = ११ फेब्रुवारी १९९३
| कार्यकाळ_समाप्ती2 = २९ जून १९९३
| पंतप्रधान2 =  
| मागील2 = [[सुरेंद्र नाथ]]
| पुढील2 = [[गुलशर अहमद]]  
| मतदारसंघ2 =  
| पद3 = [[लोकसभेचा अध्यक्ष|लोकसभेचे ६वे सभापती]] 
| कार्यकाळ_आरंभ3 = १५ जानेवारी १९७६
| कार्यकाळ_समाप्ती3 = २५ मार्च १९७७
| पंतप्रधान3 =  
| मागील3 = [[गुरदयाल सिंग धिल्लन]]
| पुढील3 = [[नीलम संजीव रेड्डी]]  
| मतदारसंघ3 =  
| पद4 = [[परराष्ट्र मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे १३वे परराष्ट्रमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ4 = २५ सप्टेंबर १९८५
| कार्यकाळ_समाप्ती4 = १२ मार्च १९८६
| पंतप्रधान4 = [[राजीव गांधी|राजीव फिरोज गांधी]]
| मागील4 = [[राजीव गांधी|राजीव फिरोज गांधी]]
| पुढील4 = [[पी. शिवशंकर]]  
| मतदारसंघ4 =  
}}
'''बलीराम भगत''' ([[ऑक्टोबर ७]], [[इ.स. १९२२]]-[[जानेवारी २]], [[इ.स. २०११]]) या काँग्रेस पक्षाचे नेते होते. ते [[इ.स. १९५२]], [[इ.स. १९५७]],[[इ.स. १९६२]],[[इ.स. १९६७]],[[इ.स. १९७१]],[[इ.स. १९८०]] आणि [[इ.स. १९८४]]च्या लोकसभा निवडणुकीत [[बिहार]] राज्यातील [[आरा]] लोकसभा मतदारसंघातून लोकसभेवर निवडून गेले. त्यांनी केंद्र सरकारमध्ये [[पोलादमंत्री]] आणि [[परराष्ट्रमंत्री]] ही पदे सांभाळली. ते [[इ.स. १९७६]] ते [[इ.स. १९७७]] या काळात [[लोकसभेचे अध्यक्ष]] होते.तर [[इ.स. १९९३]] ते [[इ.स. १९९८]] या काळात ते [[राजस्थान]] राज्याचे [[राज्यपाल]] होते.

{{क्रम
|यादी=[[:वर्ग:लोकसभेचे अध्यक्ष|लोकसभेचे अध्यक्ष]]
|पासून=[[जानेवारी १५]], [[इ.स. १९७६]]
|पर्यंत=[[मार्च २५]],[[इ.स. १९७७]]
|मागील=[[गुरदयाल सिंग धील्लन]]
|पुढील=[[नीलम संजीव रेड्डी]] }}

[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]
[[वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]
[[वर्ग:भारतीय पोलादमंत्री]]
[[वर्ग:भारतीय परराष्ट्रमंत्री]]
[[वर्ग:लोकसभेचे अध्यक्ष|भगत, बलीराम]]
[[वर्ग:राजस्थानचे राज्यपाल]]
[[वर्ग:१ ली लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:२ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:३ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:४ थी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:५ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:७ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:८ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:आराचे खासदार]]
[[वर्ग:इ.स. १९२२ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. २०११ मधील मृत्यू]]</text>
      <sha1>6sybq4nwy9whwbo9qv9xoqnyjfvf7og</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579220</id>
      <parentid>2579219</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T06:53:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <origin>2579220</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5217" sha1="clb8j0dpkh463btd1mx0w5cp5l6os4m" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट पदाधिकारी
| नाव = बलीराम भगत
| चित्र = 
| चित्र रुंदी =    
| पद = [[राजस्थानचे राज्यपाल|राजस्थान राज्याचे ११वे राज्यपाल]] 
| कार्यकाळ_आरंभ = ३० जून १९९३
| कार्यकाळ_समाप्ती = १ मे १९९८
| पंतप्रधान =  
| मागील = [[धनिक लाल मंडल]]
| पुढील = [[दरबारा सिंह]]
| मतदारसंघ =  
| पद2 = [[हिमाचल प्रदेशचे राज्यपाल|हिमाचल प्रदेश राज्याचे ८वे राज्यपाल]] 
| कार्यकाळ_आरंभ2 = ११ फेब्रुवारी १९९३
| कार्यकाळ_समाप्ती2 = २९ जून १९९३
| पंतप्रधान2 =  
| मागील2 = [[सुरेंद्र नाथ]]
| पुढील2 = [[गुलशर अहमद]]  
| मतदारसंघ2 =
| पद3 = [[परराष्ट्र मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे १३वे परराष्ट्रमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ3 = २५ सप्टेंबर १९८५
| कार्यकाळ_समाप्ती3 = १२ मार्च १९८६
| पंतप्रधान3 = [[राजीव गांधी|राजीव फिरोज गांधी]]
| मागील3 = [[राजीव गांधी|राजीव फिरोज गांधी]]
| पुढील3 = [[पी. शिवशंकर]]  
| मतदारसंघ3 =    
| पद4 = [[लोकसभेचा अध्यक्ष|लोकसभेचे ६वे सभापती]] 
| कार्यकाळ_आरंभ4 = १५ जानेवारी १९७६
| कार्यकाळ_समाप्ती4 = २५ मार्च १९७७
| पंतप्रधान4 =  
| मागील4 = [[गुरदयाल सिंग धिल्लन]]
| पुढील4 = [[नीलम संजीव रेड्डी]]  
| मतदारसंघ4 =  
}}
'''बलीराम भगत''' ([[ऑक्टोबर ७]], [[इ.स. १९२२]]-[[जानेवारी २]], [[इ.स. २०११]]) या काँग्रेस पक्षाचे नेते होते. ते [[इ.स. १९५२]], [[इ.स. १९५७]],[[इ.स. १९६२]],[[इ.स. १९६७]],[[इ.स. १९७१]],[[इ.स. १९८०]] आणि [[इ.स. १९८४]]च्या लोकसभा निवडणुकीत [[बिहार]] राज्यातील [[आरा]] लोकसभा मतदारसंघातून लोकसभेवर निवडून गेले. त्यांनी केंद्र सरकारमध्ये [[पोलादमंत्री]] आणि [[परराष्ट्रमंत्री]] ही पदे सांभाळली. ते [[इ.स. १९७६]] ते [[इ.स. १९७७]] या काळात [[लोकसभेचे अध्यक्ष]] होते.तर [[इ.स. १९९३]] ते [[इ.स. १९९८]] या काळात ते [[राजस्थान]] राज्याचे [[राज्यपाल]] होते.

{{क्रम
|यादी=[[:वर्ग:लोकसभेचे अध्यक्ष|लोकसभेचे अध्यक्ष]]
|पासून=[[जानेवारी १५]], [[इ.स. १९७६]]
|पर्यंत=[[मार्च २५]],[[इ.स. १९७७]]
|मागील=[[गुरदयाल सिंग धील्लन]]
|पुढील=[[नीलम संजीव रेड्डी]] }}

[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]
[[वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]
[[वर्ग:भारतीय पोलादमंत्री]]
[[वर्ग:भारतीय परराष्ट्रमंत्री]]
[[वर्ग:लोकसभेचे अध्यक्ष|भगत, बलीराम]]
[[वर्ग:राजस्थानचे राज्यपाल]]
[[वर्ग:१ ली लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:२ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:३ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:४ थी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:५ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:७ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:८ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:आराचे खासदार]]
[[वर्ग:इ.स. १९२२ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. २०११ मधील मृत्यू]]</text>
      <sha1>clb8j0dpkh463btd1mx0w5cp5l6os4m</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579223</id>
      <parentid>2579220</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:04:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <origin>2579223</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7362" sha1="aqi2yw8r6cnrvrh54ry99l2cr4zg3bf" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट पदाधिकारी
| नाव = बलीराम भगत
| चित्र = 
| चित्र रुंदी =    
| पद = [[राजस्थानचे राज्यपाल|राजस्थान राज्याचे ११वे राज्यपाल]] 
| कार्यकाळ_आरंभ = ३० जून १९९३
| कार्यकाळ_समाप्ती = १ मे १९९८
| पंतप्रधान =  
| मागील = [[धनिक लाल मंडल]]
| पुढील = [[दरबारा सिंह]]
| मतदारसंघ =  
| पद2 = [[हिमाचल प्रदेशचे राज्यपाल|हिमाचल प्रदेश राज्याचे ८वे राज्यपाल]] 
| कार्यकाळ_आरंभ2 = ११ फेब्रुवारी १९९३
| कार्यकाळ_समाप्ती2 = २९ जून १९९३
| पंतप्रधान2 =  
| मागील2 = [[सुरेंद्र नाथ]]
| पुढील2 = [[गुलशर अहमद]]  
| मतदारसंघ2 =
| पद3 = [[परराष्ट्र मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे १३वे परराष्ट्रमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ3 = २५ सप्टेंबर १९८५
| कार्यकाळ_समाप्ती3 = १२ मार्च १९८६
| पंतप्रधान3 = [[राजीव गांधी|राजीव फिरोज गांधी]]
| मागील3 = [[राजीव गांधी|राजीव फिरोज गांधी]]
| पुढील3 = [[पी. शिवशंकर]]  
| मतदारसंघ3 =    
| पद4 = [[लोकसभेचा अध्यक्ष|लोकसभेचे ६वे सभापती]] 
| कार्यकाळ_आरंभ4 = १५ जानेवारी १९७६
| कार्यकाळ_समाप्ती4 = २५ मार्च १९७७
| पंतप्रधान4 =  
| मागील4 = [[गुरदयाल सिंग धिल्लन]]
| पुढील4 = [[नीलम संजीव रेड्डी]]  
| मतदारसंघ4 =  
| पद5 = [[पोलाद मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ८वे पोलाद तथा अवजड अभियांत्रीकी मंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ5 = २७ जून १९७०
| कार्यकाळ_समाप्ती5 = १८ मार्च १९७१
| पंतप्रधान5 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील5 = [[सरदार स्वरणसिंग]]
| पुढील5 = [[मोहन कुमारमंगलम]]  
| मतदारसंघ5 =    
| पद6 = [[वाणिज्य आणि उद्योग मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे १ले परदेशी उद्योगमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ6 = ४ नोव्हेंबर १९६९
| कार्यकाळ_समाप्ती6 = २७ जून १९७०
| पंतप्रधान6 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील6 = ''मंत्रालय स्थापन''
| पुढील6 = [[ललित नारायण मिश्रा]]  
| मतदारसंघ6 =  
| पद6 = [[वाणिज्य आणि उद्योग मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे एकमेव परदेशी उद्योग आणि पुरवठा मंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ6 = १४ फेब्रुवारी १९६९
| कार्यकाळ_समाप्ती6 = ४ नोव्हेंबर १९६९
| पंतप्रधान6 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील6 = ''मंत्रालय स्थापन''
| पुढील6 = ''मंत्रालय विसर्जित''  
| मतदारसंघ6 =    
}}
'''बलीराम भगत''' ([[ऑक्टोबर ७]], [[इ.स. १९२२]]-[[जानेवारी २]], [[इ.स. २०११]]) या काँग्रेस पक्षाचे नेते होते. ते [[इ.स. १९५२]], [[इ.स. १९५७]],[[इ.स. १९६२]],[[इ.स. १९६७]],[[इ.स. १९७१]],[[इ.स. १९८०]] आणि [[इ.स. १९८४]]च्या लोकसभा निवडणुकीत [[बिहार]] राज्यातील [[आरा]] लोकसभा मतदारसंघातून लोकसभेवर निवडून गेले. त्यांनी केंद्र सरकारमध्ये [[पोलादमंत्री]] आणि [[परराष्ट्रमंत्री]] ही पदे सांभाळली. ते [[इ.स. १९७६]] ते [[इ.स. १९७७]] या काळात [[लोकसभेचे अध्यक्ष]] होते.तर [[इ.स. १९९३]] ते [[इ.स. १९९८]] या काळात ते [[राजस्थान]] राज्याचे [[राज्यपाल]] होते.

{{क्रम
|यादी=[[:वर्ग:लोकसभेचे अध्यक्ष|लोकसभेचे अध्यक्ष]]
|पासून=[[जानेवारी १५]], [[इ.स. १९७६]]
|पर्यंत=[[मार्च २५]],[[इ.स. १९७७]]
|मागील=[[गुरदयाल सिंग धील्लन]]
|पुढील=[[नीलम संजीव रेड्डी]] }}

[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]
[[वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]
[[वर्ग:भारतीय पोलादमंत्री]]
[[वर्ग:भारतीय परराष्ट्रमंत्री]]
[[वर्ग:लोकसभेचे अध्यक्ष|भगत, बलीराम]]
[[वर्ग:राजस्थानचे राज्यपाल]]
[[वर्ग:१ ली लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:२ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:३ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:४ थी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:५ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:७ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:८ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:आराचे खासदार]]
[[वर्ग:इ.स. १९२२ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. २०११ मधील मृत्यू]]</text>
      <sha1>aqi2yw8r6cnrvrh54ry99l2cr4zg3bf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579225</id>
      <parentid>2579223</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:08:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <origin>2579225</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8049" sha1="6itq5ogaq85quda5814k1b1k3wxslki" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट पदाधिकारी
| नाव = बलीराम भगत
| चित्र = 
| चित्र रुंदी =    
| पद = [[राजस्थानचे राज्यपाल|राजस्थान राज्याचे ११वे राज्यपाल]] 
| कार्यकाळ_आरंभ = ३० जून १९९३
| कार्यकाळ_समाप्ती = १ मे १९९८
| पंतप्रधान =  
| मागील = [[धनिक लाल मंडल]]
| पुढील = [[दरबारा सिंह]]
| मतदारसंघ =  
| पद2 = [[हिमाचल प्रदेशचे राज्यपाल|हिमाचल प्रदेश राज्याचे ८वे राज्यपाल]] 
| कार्यकाळ_आरंभ2 = ११ फेब्रुवारी १९९३
| कार्यकाळ_समाप्ती2 = २९ जून १९९३
| पंतप्रधान2 =  
| मागील2 = [[सुरेंद्र नाथ]]
| पुढील2 = [[गुलशर अहमद]]  
| मतदारसंघ2 =
| पद3 = [[परराष्ट्र मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे १३वे परराष्ट्रमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ3 = २५ सप्टेंबर १९८५
| कार्यकाळ_समाप्ती3 = १२ मार्च १९८६
| पंतप्रधान3 = [[राजीव गांधी|राजीव फिरोज गांधी]]
| मागील3 = [[राजीव गांधी|राजीव फिरोज गांधी]]
| पुढील3 = [[पी. शिवशंकर]]  
| मतदारसंघ3 =    
| पद4 = [[लोकसभेचा अध्यक्ष|लोकसभेचे ६वे सभापती]] 
| कार्यकाळ_आरंभ4 = १५ जानेवारी १९७६
| कार्यकाळ_समाप्ती4 = २५ मार्च १९७७
| पंतप्रधान4 =  
| मागील4 = [[गुरदयाल सिंग धिल्लन]]
| पुढील4 = [[नीलम संजीव रेड्डी]]  
| मतदारसंघ4 =  
| पद5 = [[पोलाद मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ८वे पोलाद तथा अवजड अभियांत्रीकी मंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ5 = २७ जून १९७०
| कार्यकाळ_समाप्ती5 = १८ मार्च १९७१
| पंतप्रधान5 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील5 = [[सरदार स्वरणसिंग]]
| पुढील5 = [[मोहन कुमारमंगलम]]  
| मतदारसंघ5 =    
| पद6 = [[वाणिज्य आणि उद्योग मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे १ले परदेशी उद्योगमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ6 = ४ नोव्हेंबर १९६९
| कार्यकाळ_समाप्ती6 = २७ जून १९७०
| पंतप्रधान6 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील6 = ''मंत्रालय स्थापन''
| पुढील6 = [[ललित नारायण मिश्रा]]  
| मतदारसंघ6 =  
| पद7 = [[वाणिज्य आणि उद्योग मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे एकमेव परदेशी उद्योग आणि पुरवठा मंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ7 = १४ फेब्रुवारी १९६९
| कार्यकाळ_समाप्ती7 = ४ नोव्हेंबर १९६९
| पंतप्रधान7 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील7 = ''मंत्रालय स्थापन''
| पुढील7 = ''मंत्रालय विसर्जित''  
| मतदारसंघ7 =    
| पद8 = [[परराष्ट्र मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ४थे परराष्ट्र राज्यमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ8 = १४ नोव्हेंबर १९६७
| कार्यकाळ_समाप्ती8 = १४ फेब्रुवारी १९६९
| पंतप्रधान8 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील8 = [[दिनेश सिंग]]
| पुढील8 = [[सुरेंद्रपाल सिंह]]
| मतदारसंघ8 =    
}}
'''बलीराम भगत''' ([[ऑक्टोबर ७]], [[इ.स. १९२२]]-[[जानेवारी २]], [[इ.स. २०११]]) या काँग्रेस पक्षाचे नेते होते. ते [[इ.स. १९५२]], [[इ.स. १९५७]],[[इ.स. १९६२]],[[इ.स. १९६७]],[[इ.स. १९७१]],[[इ.स. १९८०]] आणि [[इ.स. १९८४]]च्या लोकसभा निवडणुकीत [[बिहार]] राज्यातील [[आरा]] लोकसभा मतदारसंघातून लोकसभेवर निवडून गेले. त्यांनी केंद्र सरकारमध्ये [[पोलादमंत्री]] आणि [[परराष्ट्रमंत्री]] ही पदे सांभाळली. ते [[इ.स. १९७६]] ते [[इ.स. १९७७]] या काळात [[लोकसभेचे अध्यक्ष]] होते.तर [[इ.स. १९९३]] ते [[इ.स. १९९८]] या काळात ते [[राजस्थान]] राज्याचे [[राज्यपाल]] होते.

{{क्रम
|यादी=[[:वर्ग:लोकसभेचे अध्यक्ष|लोकसभेचे अध्यक्ष]]
|पासून=[[जानेवारी १५]], [[इ.स. १९७६]]
|पर्यंत=[[मार्च २५]],[[इ.स. १९७७]]
|मागील=[[गुरदयाल सिंग धील्लन]]
|पुढील=[[नीलम संजीव रेड्डी]] }}

[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]
[[वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]
[[वर्ग:भारतीय पोलादमंत्री]]
[[वर्ग:भारतीय परराष्ट्रमंत्री]]
[[वर्ग:लोकसभेचे अध्यक्ष|भगत, बलीराम]]
[[वर्ग:राजस्थानचे राज्यपाल]]
[[वर्ग:१ ली लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:२ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:३ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:४ थी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:५ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:७ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:८ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:आराचे खासदार]]
[[वर्ग:इ.स. १९२२ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. २०११ मधील मृत्यू]]</text>
      <sha1>6itq5ogaq85quda5814k1b1k3wxslki</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579226</id>
      <parentid>2579225</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:15:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <origin>2579226</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9419" sha1="a0uxamiibnhdujlnwxzpppslv1keocd" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट पदाधिकारी
| नाव = बलीराम भगत
| चित्र = 
| चित्र रुंदी =    
| पद = [[राजस्थानचे राज्यपाल|राजस्थान राज्याचे ११वे राज्यपाल]] 
| कार्यकाळ_आरंभ = ३० जून १९९३
| कार्यकाळ_समाप्ती = १ मे १९९८
| पंतप्रधान =  
| मागील = [[धनिक लाल मंडल]]
| पुढील = [[दरबारा सिंह]]
| मतदारसंघ =  
| पद2 = [[हिमाचल प्रदेशचे राज्यपाल|हिमाचल प्रदेश राज्याचे ८वे राज्यपाल]] 
| कार्यकाळ_आरंभ2 = ११ फेब्रुवारी १९९३
| कार्यकाळ_समाप्ती2 = २९ जून १९९३
| पंतप्रधान2 =  
| मागील2 = [[सुरेंद्र नाथ]]
| पुढील2 = [[गुलशर अहमद]]  
| मतदारसंघ2 =
| पद3 = [[परराष्ट्र मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे १३वे परराष्ट्रमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ3 = २५ सप्टेंबर १९८५
| कार्यकाळ_समाप्ती3 = १२ मार्च १९८६
| पंतप्रधान3 = [[राजीव गांधी|राजीव फिरोज गांधी]]
| मागील3 = [[राजीव गांधी|राजीव फिरोज गांधी]]
| पुढील3 = [[पी. शिवशंकर]]  
| मतदारसंघ3 =    
| पद4 = [[लोकसभेचा अध्यक्ष|लोकसभेचे ६वे सभापती]] 
| कार्यकाळ_आरंभ4 = १५ जानेवारी १९७६
| कार्यकाळ_समाप्ती4 = २५ मार्च १९७७
| पंतप्रधान4 =  
| मागील4 = [[गुरदयाल सिंग धिल्लन]]
| पुढील4 = [[नीलम संजीव रेड्डी]]  
| मतदारसंघ4 =  
| पद5 = [[पोलाद मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ८वे पोलाद तथा अवजड अभियांत्रीकी मंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ5 = २७ जून १९७०
| कार्यकाळ_समाप्ती5 = १८ मार्च १९७१
| पंतप्रधान5 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील5 = [[सरदार स्वरणसिंग]]
| पुढील5 = [[मोहन कुमारमंगलम]]  
| मतदारसंघ5 =    
| पद6 = [[वाणिज्य आणि उद्योग मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे १ले परदेशी उद्योगमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ6 = ४ नोव्हेंबर १९६९
| कार्यकाळ_समाप्ती6 = २७ जून १९७०
| पंतप्रधान6 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील6 = ''मंत्रालय स्थापन''
| पुढील6 = [[ललित नारायण मिश्रा]]  
| मतदारसंघ6 =  
| पद7 = [[वाणिज्य आणि उद्योग मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे एकमेव परदेशी उद्योग आणि पुरवठा मंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ7 = १४ फेब्रुवारी १९६९
| कार्यकाळ_समाप्ती7 = ४ नोव्हेंबर १९६९
| पंतप्रधान7 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील7 = ''मंत्रालय स्थापन''
| पुढील7 = ''मंत्रालय विसर्जित''  
| मतदारसंघ7 =    
| पद8 = [[परराष्ट्र मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ४थे परराष्ट्र राज्यमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ8 = १४ नोव्हेंबर १९६७
| कार्यकाळ_समाप्ती8 = १४ फेब्रुवारी १९६९
| पंतप्रधान8 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील8 = [[दिनेश सिंग]]
| पुढील8 = [[सुरेंद्रपाल सिंह]]
| मतदारसंघ8 =    
}}
{{माहितीचौकट पदाधिकारी
| नाव =  
| चित्र = 
| चित्र रुंदी =    
| पद = [[संरक्षण मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ५वे संरक्षण राज्यमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ = १३ मार्च १९६७
| कार्यकाळ_समाप्ती = १४ नोव्हेंबर १९६७
| पंतप्रधान =  [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील = [[जैसुखलाल हाथी]]
| पुढील = [[ललित नारायण मिश्रा]]
| मतदारसंघ =  
| पद2 = [[अर्थ मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ५वे अर्थ राज्यमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ2 = १ नोव्हेंबर १९६३
| कार्यकाळ_समाप्ती2 = १३ मार्च १९६७
| पंतप्रधान2 =  
| मागील2 = [[बेझावडा गोपाळ रेड्डी]]
| पुढील2 = [[सी.एम. पुनाचा]]  
| मतदारसंघ2 =
}}
'''बलीराम भगत''' ([[ऑक्टोबर ७]], [[इ.स. १९२२]]-[[जानेवारी २]], [[इ.स. २०११]]) या काँग्रेस पक्षाचे नेते होते. ते [[इ.स. १९५२]], [[इ.स. १९५७]],[[इ.स. १९६२]],[[इ.स. १९६७]],[[इ.स. १९७१]],[[इ.स. १९८०]] आणि [[इ.स. १९८४]]च्या लोकसभा निवडणुकीत [[बिहार]] राज्यातील [[आरा]] लोकसभा मतदारसंघातून लोकसभेवर निवडून गेले. त्यांनी केंद्र सरकारमध्ये [[पोलादमंत्री]] आणि [[परराष्ट्रमंत्री]] ही पदे सांभाळली. ते [[इ.स. १९७६]] ते [[इ.स. १९७७]] या काळात [[लोकसभेचे अध्यक्ष]] होते.तर [[इ.स. १९९३]] ते [[इ.स. १९९८]] या काळात ते [[राजस्थान]] राज्याचे [[राज्यपाल]] होते.

{{क्रम
|यादी=[[:वर्ग:लोकसभेचे अध्यक्ष|लोकसभेचे अध्यक्ष]]
|पासून=[[जानेवारी १५]], [[इ.स. १९७६]]
|पर्यंत=[[मार्च २५]],[[इ.स. १९७७]]
|मागील=[[गुरदयाल सिंग धील्लन]]
|पुढील=[[नीलम संजीव रेड्डी]] }}

[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]
[[वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]
[[वर्ग:भारतीय पोलादमंत्री]]
[[वर्ग:भारतीय परराष्ट्रमंत्री]]
[[वर्ग:लोकसभेचे अध्यक्ष|भगत, बलीराम]]
[[वर्ग:राजस्थानचे राज्यपाल]]
[[वर्ग:१ ली लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:२ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:३ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:४ थी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:५ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:७ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:८ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:आराचे खासदार]]
[[वर्ग:इ.स. १९२२ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. २०११ मधील मृत्यू]]</text>
      <sha1>a0uxamiibnhdujlnwxzpppslv1keocd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579227</id>
      <parentid>2579226</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:16:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <origin>2579227</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9445" sha1="kb8fs697aa4g5ty3sgqx9s2swfhi4y1" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट पदाधिकारी
| नाव = बलीराम भगत
| चित्र = 
| चित्र रुंदी =    
| पद = [[राजस्थानचे राज्यपाल|राजस्थान राज्याचे ११वे राज्यपाल]] 
| कार्यकाळ_आरंभ = ३० जून १९९३
| कार्यकाळ_समाप्ती = १ मे १९९८
| पंतप्रधान =  
| मागील = [[धनिक लाल मंडल]]
| पुढील = [[दरबारा सिंह]]
| मतदारसंघ =  
| पद2 = [[हिमाचल प्रदेशचे राज्यपाल|हिमाचल प्रदेश राज्याचे ८वे राज्यपाल]] 
| कार्यकाळ_आरंभ2 = ११ फेब्रुवारी १९९३
| कार्यकाळ_समाप्ती2 = २९ जून १९९३
| पंतप्रधान2 =  
| मागील2 = [[सुरेंद्र नाथ]]
| पुढील2 = [[गुलशर अहमद]]  
| मतदारसंघ2 =
| पद3 = [[परराष्ट्र मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे १३वे परराष्ट्रमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ3 = २५ सप्टेंबर १९८५
| कार्यकाळ_समाप्ती3 = १२ मार्च १९८६
| पंतप्रधान3 = [[राजीव गांधी|राजीव फिरोज गांधी]]
| मागील3 = [[राजीव गांधी|राजीव फिरोज गांधी]]
| पुढील3 = [[पी. शिवशंकर]]  
| मतदारसंघ3 =    
| पद4 = [[लोकसभेचा अध्यक्ष|लोकसभेचे ६वे सभापती]] 
| कार्यकाळ_आरंभ4 = १५ जानेवारी १९७६
| कार्यकाळ_समाप्ती4 = २५ मार्च १९७७
| पंतप्रधान4 =  
| मागील4 = [[गुरदयाल सिंग धिल्लन]]
| पुढील4 = [[नीलम संजीव रेड्डी]]  
| मतदारसंघ4 =  
| पद5 = [[पोलाद मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ८वे पोलाद तथा अवजड अभियांत्रीकी मंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ5 = २७ जून १९७०
| कार्यकाळ_समाप्ती5 = १८ मार्च १९७१
| पंतप्रधान5 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील5 = [[सरदार स्वरणसिंग]]
| पुढील5 = [[मोहन कुमारमंगलम]]  
| मतदारसंघ5 =    
| पद6 = [[वाणिज्य आणि उद्योग मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे १ले परदेशी उद्योगमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ6 = ४ नोव्हेंबर १९६९
| कार्यकाळ_समाप्ती6 = २७ जून १९७०
| पंतप्रधान6 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील6 = ''मंत्रालय स्थापन''
| पुढील6 = [[ललित नारायण मिश्रा]]  
| मतदारसंघ6 =  
| पद7 = [[वाणिज्य आणि उद्योग मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे एकमेव परदेशी उद्योग आणि पुरवठा मंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ7 = १४ फेब्रुवारी १९६९
| कार्यकाळ_समाप्ती7 = ४ नोव्हेंबर १९६९
| पंतप्रधान7 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील7 = ''मंत्रालय स्थापन''
| पुढील7 = ''मंत्रालय विसर्जित''  
| मतदारसंघ7 =    
| पद8 = [[परराष्ट्र मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ४थे परराष्ट्र राज्यमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ8 = १४ नोव्हेंबर १९६७
| कार्यकाळ_समाप्ती8 = १४ फेब्रुवारी १९६९
| पंतप्रधान8 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील8 = [[दिनेश सिंग]]
| पुढील8 = [[सुरेंद्रपाल सिंह]]
| मतदारसंघ8 =    
}}
{{माहितीचौकट पदाधिकारी
| नाव =  
| चित्र = 
| चित्र रुंदी =    
| पद = [[संरक्षण मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ५वे संरक्षण राज्यमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ = १३ मार्च १९६७
| कार्यकाळ_समाप्ती = १४ नोव्हेंबर १९६७
| पंतप्रधान =  [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील = [[जैसुखलाल हाथी]]
| पुढील = [[ललित नारायण मिश्रा]]
| मतदारसंघ =  
| पद2 = [[अर्थ मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ५वे अर्थ तथा आयोजन राज्यमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ2 = १ नोव्हेंबर १९६३
| कार्यकाळ_समाप्ती2 = १३ मार्च १९६७
| पंतप्रधान2 =  
| मागील2 = [[बेझावडा गोपाळ रेड्डी]]
| पुढील2 = [[सी.एम. पुनाचा]]  
| मतदारसंघ2 =
}}
'''बलीराम भगत''' ([[ऑक्टोबर ७]], [[इ.स. १९२२]]-[[जानेवारी २]], [[इ.स. २०११]]) या काँग्रेस पक्षाचे नेते होते. ते [[इ.स. १९५२]], [[इ.स. १९५७]],[[इ.स. १९६२]],[[इ.स. १९६७]],[[इ.स. १९७१]],[[इ.स. १९८०]] आणि [[इ.स. १९८४]]च्या लोकसभा निवडणुकीत [[बिहार]] राज्यातील [[आरा]] लोकसभा मतदारसंघातून लोकसभेवर निवडून गेले. त्यांनी केंद्र सरकारमध्ये [[पोलादमंत्री]] आणि [[परराष्ट्रमंत्री]] ही पदे सांभाळली. ते [[इ.स. १९७६]] ते [[इ.स. १९७७]] या काळात [[लोकसभेचे अध्यक्ष]] होते.तर [[इ.स. १९९३]] ते [[इ.स. १९९८]] या काळात ते [[राजस्थान]] राज्याचे [[राज्यपाल]] होते.

{{क्रम
|यादी=[[:वर्ग:लोकसभेचे अध्यक्ष|लोकसभेचे अध्यक्ष]]
|पासून=[[जानेवारी १५]], [[इ.स. १९७६]]
|पर्यंत=[[मार्च २५]],[[इ.स. १९७७]]
|मागील=[[गुरदयाल सिंग धील्लन]]
|पुढील=[[नीलम संजीव रेड्डी]] }}

[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]
[[वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]
[[वर्ग:भारतीय पोलादमंत्री]]
[[वर्ग:भारतीय परराष्ट्रमंत्री]]
[[वर्ग:लोकसभेचे अध्यक्ष|भगत, बलीराम]]
[[वर्ग:राजस्थानचे राज्यपाल]]
[[वर्ग:१ ली लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:२ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:३ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:४ थी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:५ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:७ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:८ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:आराचे खासदार]]
[[वर्ग:इ.स. १९२२ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. २०११ मधील मृत्यू]]</text>
      <sha1>kb8fs697aa4g5ty3sgqx9s2swfhi4y1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579228</id>
      <parentid>2579227</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:20:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <origin>2579228</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10027" sha1="drhzrx6dcisdv627884fjotyywn1210" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट पदाधिकारी
| नाव = बलीराम भगत
| चित्र = 
| चित्र रुंदी =    
| पद = [[राजस्थानचे राज्यपाल|राजस्थान राज्याचे ११वे राज्यपाल]] 
| कार्यकाळ_आरंभ = ३० जून १९९३
| कार्यकाळ_समाप्ती = १ मे १९९८
| पंतप्रधान =  
| मागील = [[धनिक लाल मंडल]]
| पुढील = [[दरबारा सिंह]]
| मतदारसंघ =  
| पद2 = [[हिमाचल प्रदेशचे राज्यपाल|हिमाचल प्रदेश राज्याचे ८वे राज्यपाल]] 
| कार्यकाळ_आरंभ2 = ११ फेब्रुवारी १९९३
| कार्यकाळ_समाप्ती2 = २९ जून १९९३
| पंतप्रधान2 =  
| मागील2 = [[सुरेंद्र नाथ]]
| पुढील2 = [[गुलशर अहमद]]  
| मतदारसंघ2 =
| पद3 = [[परराष्ट्र मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे १३वे परराष्ट्रमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ3 = २५ सप्टेंबर १९८५
| कार्यकाळ_समाप्ती3 = १२ मार्च १९८६
| पंतप्रधान3 = [[राजीव गांधी|राजीव फिरोज गांधी]]
| मागील3 = [[राजीव गांधी|राजीव फिरोज गांधी]]
| पुढील3 = [[पी. शिवशंकर]]  
| मतदारसंघ3 =    
| पद4 = [[लोकसभेचा अध्यक्ष|लोकसभेचे ६वे सभापती]] 
| कार्यकाळ_आरंभ4 = १५ जानेवारी १९७६
| कार्यकाळ_समाप्ती4 = २५ मार्च १९७७
| पंतप्रधान4 =  
| मागील4 = [[गुरदयाल सिंग धिल्लन]]
| पुढील4 = [[नीलम संजीव रेड्डी]]  
| मतदारसंघ4 =  
| पद5 = [[पोलाद मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ८वे पोलाद तथा अवजड अभियांत्रीकी मंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ5 = २७ जून १९७०
| कार्यकाळ_समाप्ती5 = १८ मार्च १९७१
| पंतप्रधान5 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील5 = [[सरदार स्वरणसिंग]]
| पुढील5 = [[मोहन कुमारमंगलम]]  
| मतदारसंघ5 =    
| पद6 = [[वाणिज्य आणि उद्योग मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे १ले परदेशी उद्योगमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ6 = ४ नोव्हेंबर १९६९
| कार्यकाळ_समाप्ती6 = २७ जून १९७०
| पंतप्रधान6 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील6 = ''मंत्रालय स्थापन''
| पुढील6 = [[ललित नारायण मिश्रा]]  
| मतदारसंघ6 =  
| पद7 = [[वाणिज्य आणि उद्योग मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे एकमेव परदेशी उद्योग आणि पुरवठा मंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ7 = १४ फेब्रुवारी १९६९
| कार्यकाळ_समाप्ती7 = ४ नोव्हेंबर १९६९
| पंतप्रधान7 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील7 = ''मंत्रालय स्थापन''
| पुढील7 = ''मंत्रालय विसर्जित''  
| मतदारसंघ7 =    
| पद8 = [[परराष्ट्र मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ४थे परराष्ट्र राज्यमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ8 = १४ नोव्हेंबर १९६७
| कार्यकाळ_समाप्ती8 = १४ फेब्रुवारी १९६९
| पंतप्रधान8 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील8 = [[दिनेश सिंग]]
| पुढील8 = [[सुरेंद्रपाल सिंह]]
| मतदारसंघ8 =    
}}
{{माहितीचौकट पदाधिकारी
| नाव =  
| चित्र = 
| चित्र रुंदी =    
| पद = [[संरक्षण मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ५वे संरक्षण राज्यमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ = १३ मार्च १९६७
| कार्यकाळ_समाप्ती = १४ नोव्हेंबर १९६७
| पंतप्रधान =  [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील = [[जैसुखलाल हाथी]]
| पुढील = [[ललित नारायण मिश्रा]]
| मतदारसंघ =  
| पद2 = [[अर्थ मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ५वे अर्थ तथा आयोजन राज्यमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ2 = १ नोव्हेंबर १९६३
| कार्यकाळ_समाप्ती2 = १३ मार्च १९६७
| पंतप्रधान2 =  
| मागील2 = [[बेझावडा गोपाळ रेड्डी]]
| पुढील2 = [[सी.एम. पुनाचा]]  
| मतदारसंघ2 =
| पद3 = [[भारताची संसद|संसद सदस्य (लोकसभा)]] 
| कार्यकाळ_आरंभ3 = ३१ डिसेंबर १९८४
| कार्यकाळ_समाप्ती3 = २७ नोव्हेंबर १९८९
| पंतप्रधान3 =  
| मागील3 = [[चंद्रदेव प्रसाद वर्मा]]
| पुढील3 = [[रामेश्वर प्रसाद]]
| मतदारसंघ3 = [[अराह लोकसभा मतदारसंघ|अराह]]  
}}
'''बलीराम भगत''' ([[ऑक्टोबर ७]], [[इ.स. १९२२]]-[[जानेवारी २]], [[इ.स. २०११]]) या काँग्रेस पक्षाचे नेते होते. ते [[इ.स. १९५२]], [[इ.स. १९५७]],[[इ.स. १९६२]],[[इ.स. १९६७]],[[इ.स. १९७१]],[[इ.स. १९८०]] आणि [[इ.स. १९८४]]च्या लोकसभा निवडणुकीत [[बिहार]] राज्यातील [[आरा]] लोकसभा मतदारसंघातून लोकसभेवर निवडून गेले. त्यांनी केंद्र सरकारमध्ये [[पोलादमंत्री]] आणि [[परराष्ट्रमंत्री]] ही पदे सांभाळली. ते [[इ.स. १९७६]] ते [[इ.स. १९७७]] या काळात [[लोकसभेचे अध्यक्ष]] होते.तर [[इ.स. १९९३]] ते [[इ.स. १९९८]] या काळात ते [[राजस्थान]] राज्याचे [[राज्यपाल]] होते.

{{क्रम
|यादी=[[:वर्ग:लोकसभेचे अध्यक्ष|लोकसभेचे अध्यक्ष]]
|पासून=[[जानेवारी १५]], [[इ.स. १९७६]]
|पर्यंत=[[मार्च २५]],[[इ.स. १९७७]]
|मागील=[[गुरदयाल सिंग धील्लन]]
|पुढील=[[नीलम संजीव रेड्डी]] }}

[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]
[[वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]
[[वर्ग:भारतीय पोलादमंत्री]]
[[वर्ग:भारतीय परराष्ट्रमंत्री]]
[[वर्ग:लोकसभेचे अध्यक्ष|भगत, बलीराम]]
[[वर्ग:राजस्थानचे राज्यपाल]]
[[वर्ग:१ ली लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:२ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:३ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:४ थी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:५ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:७ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:८ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:आराचे खासदार]]
[[वर्ग:इ.स. १९२२ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. २०११ मधील मृत्यू]]</text>
      <sha1>drhzrx6dcisdv627884fjotyywn1210</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579229</id>
      <parentid>2579228</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:25:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <origin>2579229</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10484" sha1="rzqsjv2z90o8vviv6pct31irbybanvh" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट पदाधिकारी
| नाव = बलीराम भगत
| चित्र = 
| चित्र रुंदी =    
| पद = [[राजस्थानचे राज्यपाल|राजस्थान राज्याचे ११वे राज्यपाल]] 
| कार्यकाळ_आरंभ = ३० जून १९९३
| कार्यकाळ_समाप्ती = १ मे १९९८
| पंतप्रधान =  
| मागील = [[धनिक लाल मंडल]]
| पुढील = [[दरबारा सिंह]]
| मतदारसंघ =  
| पद2 = [[हिमाचल प्रदेशचे राज्यपाल|हिमाचल प्रदेश राज्याचे ८वे राज्यपाल]] 
| कार्यकाळ_आरंभ2 = ११ फेब्रुवारी १९९३
| कार्यकाळ_समाप्ती2 = २९ जून १९९३
| पंतप्रधान2 =  
| मागील2 = [[सुरेंद्र नाथ]]
| पुढील2 = [[गुलशर अहमद]]  
| मतदारसंघ2 =
| पद3 = [[परराष्ट्र मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे १३वे परराष्ट्रमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ3 = २५ सप्टेंबर १९८५
| कार्यकाळ_समाप्ती3 = १२ मार्च १९८६
| पंतप्रधान3 = [[राजीव गांधी|राजीव फिरोज गांधी]]
| मागील3 = [[राजीव गांधी|राजीव फिरोज गांधी]]
| पुढील3 = [[पी. शिवशंकर]]  
| मतदारसंघ3 =    
| पद4 = [[लोकसभेचा अध्यक्ष|लोकसभेचे ६वे सभापती]] 
| कार्यकाळ_आरंभ4 = १५ जानेवारी १९७६
| कार्यकाळ_समाप्ती4 = २५ मार्च १९७७
| पंतप्रधान4 =  
| मागील4 = [[गुरदयाल सिंग धिल्लन]]
| पुढील4 = [[नीलम संजीव रेड्डी]]  
| मतदारसंघ4 =  
| पद5 = [[पोलाद मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ८वे पोलाद तथा अवजड अभियांत्रीकी मंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ5 = २७ जून १९७०
| कार्यकाळ_समाप्ती5 = १८ मार्च १९७१
| पंतप्रधान5 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील5 = [[सरदार स्वरणसिंग]]
| पुढील5 = [[मोहन कुमारमंगलम]]  
| मतदारसंघ5 =    
| पद6 = [[वाणिज्य आणि उद्योग मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे १ले परदेशी उद्योगमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ6 = ४ नोव्हेंबर १९६९
| कार्यकाळ_समाप्ती6 = २७ जून १९७०
| पंतप्रधान6 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील6 = ''मंत्रालय स्थापन''
| पुढील6 = [[ललित नारायण मिश्रा]]  
| मतदारसंघ6 =  
| पद7 = [[वाणिज्य आणि उद्योग मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे एकमेव परदेशी उद्योग आणि पुरवठा मंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ7 = १४ फेब्रुवारी १९६९
| कार्यकाळ_समाप्ती7 = ४ नोव्हेंबर १९६९
| पंतप्रधान7 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील7 = ''मंत्रालय स्थापन''
| पुढील7 = ''मंत्रालय विसर्जित''  
| मतदारसंघ7 =    
| पद8 = [[परराष्ट्र मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ४थे परराष्ट्र राज्यमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ8 = १४ नोव्हेंबर १९६७
| कार्यकाळ_समाप्ती8 = १४ फेब्रुवारी १९६९
| पंतप्रधान8 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील8 = [[दिनेश सिंग]]
| पुढील8 = [[सुरेंद्रपाल सिंह]]
| मतदारसंघ8 =    
}}
{{माहितीचौकट पदाधिकारी
| नाव =  
| चित्र = 
| चित्र रुंदी =    
| पद = [[संरक्षण मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ५वे संरक्षण राज्यमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ = १३ मार्च १९६७
| कार्यकाळ_समाप्ती = १४ नोव्हेंबर १९६७
| पंतप्रधान =  [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील = [[जैसुखलाल हाथी]]
| पुढील = [[ललित नारायण मिश्रा]]
| मतदारसंघ =  
| पद2 = [[अर्थ मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ५वे अर्थ तथा आयोजन राज्यमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ2 = १ नोव्हेंबर १९६३
| कार्यकाळ_समाप्ती2 = १३ मार्च १९६७
| पंतप्रधान2 =  
| मागील2 = [[बेझावडा गोपाळ रेड्डी]]
| पुढील2 = [[सी.एम. पुनाचा]]  
| मतदारसंघ2 =
| पद3 = [[भारताची संसद|संसद सदस्य (लोकसभा)]] 
| कार्यकाळ_आरंभ3 = ३१ डिसेंबर १९८४
| कार्यकाळ_समाप्ती3 = २७ नोव्हेंबर १९८९
| पंतप्रधान3 =  
| मागील3 = [[चंद्रदेव प्रसाद वर्मा]]
| पुढील3 = [[रामेश्वर प्रसाद]]
| मतदारसंघ3 = [[अराह लोकसभा मतदारसंघ|अराह]]
| कार्यकाळ_आरंभ4 = १८ जानेवारी १९८०
| कार्यकाळ_समाप्ती4 = ३१ डिसेंबर १९८४
| पंतप्रधान4 =  
| मागील4 = [[श्याम सुंदर दास]]
| पुढील4 = [[राम किरहर]]
| मतदारसंघ4 = [[सितामढी लोकसभा मतदारसंघ|सितामढी]]  
}}
'''बलीराम भगत''' ([[ऑक्टोबर ७]], [[इ.स. १९२२]]-[[जानेवारी २]], [[इ.स. २०११]]) या काँग्रेस पक्षाचे नेते होते. ते [[इ.स. १९५२]], [[इ.स. १९५७]],[[इ.स. १९६२]],[[इ.स. १९६७]],[[इ.स. १९७१]],[[इ.स. १९८०]] आणि [[इ.स. १९८४]]च्या लोकसभा निवडणुकीत [[बिहार]] राज्यातील [[आरा]] लोकसभा मतदारसंघातून लोकसभेवर निवडून गेले. त्यांनी केंद्र सरकारमध्ये [[पोलादमंत्री]] आणि [[परराष्ट्रमंत्री]] ही पदे सांभाळली. ते [[इ.स. १९७६]] ते [[इ.स. १९७७]] या काळात [[लोकसभेचे अध्यक्ष]] होते.तर [[इ.स. १९९३]] ते [[इ.स. १९९८]] या काळात ते [[राजस्थान]] राज्याचे [[राज्यपाल]] होते.

{{क्रम
|यादी=[[:वर्ग:लोकसभेचे अध्यक्ष|लोकसभेचे अध्यक्ष]]
|पासून=[[जानेवारी १५]], [[इ.स. १९७६]]
|पर्यंत=[[मार्च २५]],[[इ.स. १९७७]]
|मागील=[[गुरदयाल सिंग धील्लन]]
|पुढील=[[नीलम संजीव रेड्डी]] }}

[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]
[[वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]
[[वर्ग:भारतीय पोलादमंत्री]]
[[वर्ग:भारतीय परराष्ट्रमंत्री]]
[[वर्ग:लोकसभेचे अध्यक्ष|भगत, बलीराम]]
[[वर्ग:राजस्थानचे राज्यपाल]]
[[वर्ग:१ ली लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:२ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:३ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:४ थी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:५ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:७ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:८ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:आराचे खासदार]]
[[वर्ग:इ.स. १९२२ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. २०११ मधील मृत्यू]]</text>
      <sha1>rzqsjv2z90o8vviv6pct31irbybanvh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579230</id>
      <parentid>2579229</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:25:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <origin>2579230</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10484" sha1="ha5tk8qlk7a20uksa3pzjf4p0qua4sn" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट पदाधिकारी
| नाव = बलीराम भगत
| चित्र = 
| चित्र रुंदी =    
| पद = [[राजस्थानचे राज्यपाल|राजस्थान राज्याचे ११वे राज्यपाल]] 
| कार्यकाळ_आरंभ = ३० जून १९९३
| कार्यकाळ_समाप्ती = १ मे १९९८
| पंतप्रधान =  
| मागील = [[धनिक लाल मंडल]]
| पुढील = [[दरबारा सिंह]]
| मतदारसंघ =  
| पद2 = [[हिमाचल प्रदेशचे राज्यपाल|हिमाचल प्रदेश राज्याचे ८वे राज्यपाल]] 
| कार्यकाळ_आरंभ2 = ११ फेब्रुवारी १९९३
| कार्यकाळ_समाप्ती2 = २९ जून १९९३
| पंतप्रधान2 =  
| मागील2 = [[सुरेंद्र नाथ]]
| पुढील2 = [[गुलशर अहमद]]  
| मतदारसंघ2 =
| पद3 = [[परराष्ट्र मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे १३वे परराष्ट्रमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ3 = २५ सप्टेंबर १९८५
| कार्यकाळ_समाप्ती3 = १२ मार्च १९८६
| पंतप्रधान3 = [[राजीव गांधी|राजीव फिरोज गांधी]]
| मागील3 = [[राजीव गांधी|राजीव फिरोज गांधी]]
| पुढील3 = [[पी. शिवशंकर]]  
| मतदारसंघ3 =    
| पद4 = [[लोकसभेचा अध्यक्ष|लोकसभेचे ६वे सभापती]] 
| कार्यकाळ_आरंभ4 = १५ जानेवारी १९७६
| कार्यकाळ_समाप्ती4 = २५ मार्च १९७७
| पंतप्रधान4 =  
| मागील4 = [[गुरदयाल सिंग धिल्लन]]
| पुढील4 = [[नीलम संजीव रेड्डी]]  
| मतदारसंघ4 =  
| पद5 = [[पोलाद मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ८वे पोलाद तथा अवजड अभियांत्रीकी मंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ5 = २७ जून १९७०
| कार्यकाळ_समाप्ती5 = १८ मार्च १९७१
| पंतप्रधान5 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील5 = [[सरदार स्वरणसिंग]]
| पुढील5 = [[मोहन कुमारमंगलम]]  
| मतदारसंघ5 =    
| पद6 = [[वाणिज्य आणि उद्योग मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे १ले परदेशी उद्योगमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ6 = ४ नोव्हेंबर १९६९
| कार्यकाळ_समाप्ती6 = २७ जून १९७०
| पंतप्रधान6 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील6 = ''मंत्रालय स्थापन''
| पुढील6 = [[ललित नारायण मिश्रा]]  
| मतदारसंघ6 =  
| पद7 = [[वाणिज्य आणि उद्योग मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे एकमेव परदेशी उद्योग आणि पुरवठा मंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ7 = १४ फेब्रुवारी १९६९
| कार्यकाळ_समाप्ती7 = ४ नोव्हेंबर १९६९
| पंतप्रधान7 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील7 = ''मंत्रालय स्थापन''
| पुढील7 = ''मंत्रालय विसर्जित''  
| मतदारसंघ7 =    
| पद8 = [[परराष्ट्र मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ४थे परराष्ट्र राज्यमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ8 = १४ नोव्हेंबर १९६७
| कार्यकाळ_समाप्ती8 = १४ फेब्रुवारी १९६९
| पंतप्रधान8 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील8 = [[दिनेश सिंग]]
| पुढील8 = [[सुरेंद्रपाल सिंह]]
| मतदारसंघ8 =    
}}
{{माहितीचौकट पदाधिकारी
| नाव =  
| चित्र = 
| चित्र रुंदी =    
| पद = [[संरक्षण मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ५वे संरक्षण राज्यमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ = १३ मार्च १९६७
| कार्यकाळ_समाप्ती = १४ नोव्हेंबर १९६७
| पंतप्रधान =  [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील = [[जैसुखलाल हाथी]]
| पुढील = [[ललित नारायण मिश्रा]]
| मतदारसंघ =  
| पद2 = [[अर्थ मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ५वे अर्थ तथा आयोजन राज्यमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ2 = १ नोव्हेंबर १९६३
| कार्यकाळ_समाप्ती2 = १३ मार्च १९६७
| पंतप्रधान2 =  
| मागील2 = [[बेझावडा गोपाळ रेड्डी]]
| पुढील2 = [[सी.एम. पुनाचा]]  
| मतदारसंघ2 =
| पद3 = [[भारताची संसद|संसद सदस्य (लोकसभा)]] 
| कार्यकाळ_आरंभ3 = ३१ डिसेंबर १९८४
| कार्यकाळ_समाप्ती3 = २७ नोव्हेंबर १९८९
| पंतप्रधान3 =  
| मागील3 = [[चंद्रदेव प्रसाद वर्मा]]
| पुढील3 = [[रामेश्वर प्रसाद]]
| मतदारसंघ3 = [[अराह लोकसभा मतदारसंघ|अराह]]
| कार्यकाळ_आरंभ4 = १८ जानेवारी १९८०
| कार्यकाळ_समाप्ती4 = ३१ डिसेंबर १९८४
| पंतप्रधान4 =  
| मागील4 = [[श्याम सुंदर दास]]
| पुढील4 = [[राम किरहर]]
| मतदारसंघ4 = [[सीतामढी लोकसभा मतदारसंघ|सीतामढी]]  
}}
'''बलीराम भगत''' ([[ऑक्टोबर ७]], [[इ.स. १९२२]]-[[जानेवारी २]], [[इ.स. २०११]]) या काँग्रेस पक्षाचे नेते होते. ते [[इ.स. १९५२]], [[इ.स. १९५७]],[[इ.स. १९६२]],[[इ.स. १९६७]],[[इ.स. १९७१]],[[इ.स. १९८०]] आणि [[इ.स. १९८४]]च्या लोकसभा निवडणुकीत [[बिहार]] राज्यातील [[आरा]] लोकसभा मतदारसंघातून लोकसभेवर निवडून गेले. त्यांनी केंद्र सरकारमध्ये [[पोलादमंत्री]] आणि [[परराष्ट्रमंत्री]] ही पदे सांभाळली. ते [[इ.स. १९७६]] ते [[इ.स. १९७७]] या काळात [[लोकसभेचे अध्यक्ष]] होते.तर [[इ.स. १९९३]] ते [[इ.स. १९९८]] या काळात ते [[राजस्थान]] राज्याचे [[राज्यपाल]] होते.

{{क्रम
|यादी=[[:वर्ग:लोकसभेचे अध्यक्ष|लोकसभेचे अध्यक्ष]]
|पासून=[[जानेवारी १५]], [[इ.स. १९७६]]
|पर्यंत=[[मार्च २५]],[[इ.स. १९७७]]
|मागील=[[गुरदयाल सिंग धील्लन]]
|पुढील=[[नीलम संजीव रेड्डी]] }}

[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]
[[वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]
[[वर्ग:भारतीय पोलादमंत्री]]
[[वर्ग:भारतीय परराष्ट्रमंत्री]]
[[वर्ग:लोकसभेचे अध्यक्ष|भगत, बलीराम]]
[[वर्ग:राजस्थानचे राज्यपाल]]
[[वर्ग:१ ली लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:२ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:३ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:४ थी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:५ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:७ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:८ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:आराचे खासदार]]
[[वर्ग:इ.स. १९२२ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. २०११ मधील मृत्यू]]</text>
      <sha1>ha5tk8qlk7a20uksa3pzjf4p0qua4sn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579231</id>
      <parentid>2579230</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:29:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <origin>2579231</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10995" sha1="e8uwhe2czz4zt5t3mr0z6mn4w18rexl" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट पदाधिकारी
| नाव = बलीराम भगत
| चित्र = 
| चित्र रुंदी =    
| पद = [[राजस्थानचे राज्यपाल|राजस्थान राज्याचे ११वे राज्यपाल]] 
| कार्यकाळ_आरंभ = ३० जून १९९३
| कार्यकाळ_समाप्ती = १ मे १९९८
| पंतप्रधान =  
| मागील = [[धनिक लाल मंडल]]
| पुढील = [[दरबारा सिंह]]
| मतदारसंघ =  
| पद2 = [[हिमाचल प्रदेशचे राज्यपाल|हिमाचल प्रदेश राज्याचे ८वे राज्यपाल]] 
| कार्यकाळ_आरंभ2 = ११ फेब्रुवारी १९९३
| कार्यकाळ_समाप्ती2 = २९ जून १९९३
| पंतप्रधान2 =  
| मागील2 = [[सुरेंद्र नाथ]]
| पुढील2 = [[गुलशर अहमद]]  
| मतदारसंघ2 =
| पद3 = [[परराष्ट्र मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे १३वे परराष्ट्रमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ3 = २५ सप्टेंबर १९८५
| कार्यकाळ_समाप्ती3 = १२ मार्च १९८६
| पंतप्रधान3 = [[राजीव गांधी|राजीव फिरोज गांधी]]
| मागील3 = [[राजीव गांधी|राजीव फिरोज गांधी]]
| पुढील3 = [[पी. शिवशंकर]]  
| मतदारसंघ3 =    
| पद4 = [[लोकसभेचा अध्यक्ष|लोकसभेचे ६वे सभापती]] 
| कार्यकाळ_आरंभ4 = १५ जानेवारी १९७६
| कार्यकाळ_समाप्ती4 = २५ मार्च १९७७
| पंतप्रधान4 =  
| मागील4 = [[गुरदयाल सिंग धिल्लन]]
| पुढील4 = [[नीलम संजीव रेड्डी]]  
| मतदारसंघ4 =  
| पद5 = [[पोलाद मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ८वे पोलाद तथा अवजड अभियांत्रीकी मंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ5 = २७ जून १९७०
| कार्यकाळ_समाप्ती5 = १८ मार्च १९७१
| पंतप्रधान5 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील5 = [[सरदार स्वरणसिंग]]
| पुढील5 = [[मोहन कुमारमंगलम]]  
| मतदारसंघ5 =    
| पद6 = [[वाणिज्य आणि उद्योग मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे १ले परदेशी उद्योगमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ6 = ४ नोव्हेंबर १९६९
| कार्यकाळ_समाप्ती6 = २७ जून १९७०
| पंतप्रधान6 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील6 = ''मंत्रालय स्थापन''
| पुढील6 = [[ललित नारायण मिश्रा]]  
| मतदारसंघ6 =  
| पद7 = [[वाणिज्य आणि उद्योग मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे एकमेव परदेशी उद्योग आणि पुरवठा मंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ7 = १४ फेब्रुवारी १९६९
| कार्यकाळ_समाप्ती7 = ४ नोव्हेंबर १९६९
| पंतप्रधान7 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील7 = ''मंत्रालय स्थापन''
| पुढील7 = ''मंत्रालय विसर्जित''  
| मतदारसंघ7 =    
| पद8 = [[परराष्ट्र मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ४थे परराष्ट्र राज्यमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ8 = १४ नोव्हेंबर १९६७
| कार्यकाळ_समाप्ती8 = १४ फेब्रुवारी १९६९
| पंतप्रधान8 = [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील8 = [[दिनेश सिंग]]
| पुढील8 = [[सुरेंद्रपाल सिंह]]
| मतदारसंघ8 =    
}}
{{माहितीचौकट पदाधिकारी
| नाव =  
| चित्र = 
| चित्र रुंदी =    
| पद = [[संरक्षण मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ५वे संरक्षण राज्यमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ = १३ मार्च १९६७
| कार्यकाळ_समाप्ती = १४ नोव्हेंबर १९६७
| पंतप्रधान =  [[इंदिरा गांधी|इंदिरा फिरोज गांधी]]
| मागील = [[जैसुखलाल हाथी]]
| पुढील = [[ललित नारायण मिश्रा]]
| मतदारसंघ =  
| पद2 = [[अर्थ मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याचे ५वे अर्थ तथा आयोजन राज्यमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ2 = १ नोव्हेंबर १९६३
| कार्यकाळ_समाप्ती2 = १३ मार्च १९६७
| पंतप्रधान2 =  
| मागील2 = [[बेझावडा गोपाळ रेड्डी]]
| पुढील2 = [[सी.एम. पुनाचा]]  
| मतदारसंघ2 =
| पद3 = [[भारताची संसद|संसद सदस्य (लोकसभा)]] 
| कार्यकाळ_आरंभ3 = ३१ डिसेंबर १९८४
| कार्यकाळ_समाप्ती3 = २७ नोव्हेंबर १९८९
| पंतप्रधान3 =  
| मागील3 = [[चंद्रदेव प्रसाद वर्मा]]
| पुढील3 = [[रामेश्वर प्रसाद]]
| मतदारसंघ3 = [[अराह लोकसभा मतदारसंघ|अराह]]
| कार्यकाळ_आरंभ4 = १८ जानेवारी १९८०
| कार्यकाळ_समाप्ती4 = ३१ डिसेंबर १९८४
| पंतप्रधान4 =  
| मागील4 = [[श्याम सुंदर दास]]
| पुढील4 = [[राम किरहर]]
| मतदारसंघ4 = [[सीतामढी लोकसभा मतदारसंघ|सीतामढी]]  
| कार्यकाळ_आरंभ5 = ५ एप्रिल १९५७
| कार्यकाळ_समाप्ती5 = १८ जानेवारी १९७७
| पंतप्रधान5 =  
| मागील5 = ''नवीन मतदारसंघ''
| पुढील5 = ''मतदारसंघ विसर्जित
| मतदारसंघ5 = [[शाहबाद (बिहार) लोकसभा मतदारसंघ (१९५७-१९७७)|शाहबाद]]  
}}
'''बलीराम भगत''' ([[ऑक्टोबर ७]], [[इ.स. १९२२]]-[[जानेवारी २]], [[इ.स. २०११]]) या काँग्रेस पक्षाचे नेते होते. ते [[इ.स. १९५२]], [[इ.स. १९५७]],[[इ.स. १९६२]],[[इ.स. १९६७]],[[इ.स. १९७१]],[[इ.स. १९८०]] आणि [[इ.स. १९८४]]च्या लोकसभा निवडणुकीत [[बिहार]] राज्यातील [[आरा]] लोकसभा मतदारसंघातून लोकसभेवर निवडून गेले. त्यांनी केंद्र सरकारमध्ये [[पोलादमंत्री]] आणि [[परराष्ट्रमंत्री]] ही पदे सांभाळली. ते [[इ.स. १९७६]] ते [[इ.स. १९७७]] या काळात [[लोकसभेचे अध्यक्ष]] होते.तर [[इ.स. १९९३]] ते [[इ.स. १९९८]] या काळात ते [[राजस्थान]] राज्याचे [[राज्यपाल]] होते.

{{क्रम
|यादी=[[:वर्ग:लोकसभेचे अध्यक्ष|लोकसभेचे अध्यक्ष]]
|पासून=[[जानेवारी १५]], [[इ.स. १९७६]]
|पर्यंत=[[मार्च २५]],[[इ.स. १९७७]]
|मागील=[[गुरदयाल सिंग धील्लन]]
|पुढील=[[नीलम संजीव रेड्डी]] }}

[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]
[[वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]
[[वर्ग:भारतीय पोलादमंत्री]]
[[वर्ग:भारतीय परराष्ट्रमंत्री]]
[[वर्ग:लोकसभेचे अध्यक्ष|भगत, बलीराम]]
[[वर्ग:राजस्थानचे राज्यपाल]]
[[वर्ग:१ ली लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:२ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:३ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:४ थी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:५ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:७ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:८ वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:आराचे खासदार]]
[[वर्ग:इ.स. १९२२ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. २०११ मधील मृत्यू]]</text>
      <sha1>e8uwhe2czz4zt5t3mr0z6mn4w18rexl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20584</id>
    <revision>
      <id>2579183</id>
      <parentid>2578281</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T04:33:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>130355</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2579183</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="124917" sha1="ej8dc7x6hk1flf4siqq74hjiy3pelb3" xml:space="preserve">{{Infobox cricket tournament main
| name                     = आय.सी.सी. पुरुष टी२० विश्वचषक
| image                    = ICC Men's T20 World Cup Trophy.webp
| imagesize                = 
| caption                  = '''टी२० विश्वचषक'''
| administrator            = [[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट समिती]]
| cricket format           = [[२०-२० सामने|आंतरराष्ट्रीय ट्वेंटी२० सामने]]
| tournament format        = [[साखळी सामने]] व [[बाद फेरी]]
| first                    = [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]]
| last                     = [[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]
| participants             = २०&lt;ref&gt;{{cite web |title=आयसीसीकडून जागतिक कार्यक्रमांच्या विस्ताराची घोषणा|url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/2164062 |publisher=[[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट समिती|आयसीसी]]|access-date=१९ एप्रिल २०२२|language=en}}&lt;/ref&gt;
| champions                = {{cr|IND}} (२रे विजेतेपद)
| most successful          = {{cr|WIN}}&lt;br /&gt;{{cr|ENG}} &lt;br /&gt;{{cr|IND}} &lt;br /&gt;(प्रत्येकी २ विजेतीपदे)
| most runs                = {{flagicon|IND}} [[विराट कोहली]] (१२९२)&lt;ref name=&quot;stats3000.cricinfo.com&quot;&gt;[http://stats.espncricinfo.com/world-t20/engine/records/batting/most_runs_career.html?id=89;type=trophy विक्रम – आयसीसी विश्व ट्वेन्टी२० – सर्वाधिक धावा] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160101123945/http://stats.espncricinfo.com/world-t20/engine/records/batting/most_runs_career.html?id=89;type=trophy |date=११ जुलै २०२४} क्रिकइन्फो&lt;/ref&gt;
| most wickets             = {{flagicon|BAN}} [[शाकिब अल हसन]] (५०)&lt;ref name=&quot;stats5000000.cricinfo.com&quot;&gt; [http://stats.espncricinfo.com/world-t20/engine/records/bowling/most_wickets_career.html?id=89;type=trophy विक्रम – आयसीसी विश्व ट्वेन्टी२० – कारकिर्दीतील सर्वाधिक बळी] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160101123959/http://stats.espncricinfo.com/world-t20/engine/records/bowling/most_wickets_career.html?id=89;type=trophy |date=११ जुलै २०२४}} क्रिकइन्फो&lt;/ref&gt;
}}
{{Season sidebar
| image             = [[File:ICC_Men's_T20_World_Cup_Trophy_at_COA_-_BugWarp_(20)_(cropped).jpg|250px]]
| caption           = प्रतिष्ठित आयसीसी पुरुष टी-२० विश्वचषक ट्रॉफी
| title = स्पर्धा
| list = 
* [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]]
* [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००९|२००९]]
* [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१०|२०१०]]
* [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१२|२०१२]]
* [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१४|२०१४]]
* [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१६|२०१६]]
* [[२०२१ ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२१]]
* [[२०२२ आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक|२०२२]]
* [[२०२४ आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक|२०२४]]
* [[२०२६ आयसीसी पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२६]]
* [[२०२८ आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक|२०२८]]
* [[२०३० आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक|२०३०]]
}}
'''आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक''' (पूर्वी '''आयसीसी विश्व ट्वेन्टी२०''' म्हणून ओळखली जात असे)&lt;ref&gt;{{cite web |title=विश्व टी२०चे टी२० विश्वचषक असे नामकरण |url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/917529 |publisher=[[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट समिती |आयसीसी]]  | language=en|access-date=२० एप्रिल २०२२ |date=२३ नोव्हेंबर २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20181123200931/https://www.icc-cricket.com/media-releases/917529 |archive-date=२३ नोव्हेंबर २०१८ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ही [[आंतरराष्ट्रीय टी२० | ट्वेंटी२० क्रिकेट]]ची आंतरराष्ट्रीय स्पर्धा आहे. क्रिकेटची प्रशासकीय संस्था, [[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट समिती]] (आयसीसी) द्वारे आयोजित करण्यात आलेल्या या स्पर्धेत सध्या १६ संघांचा समावेश आहे, ज्यामध्ये दिलेल्या अंतिम मुदतीनुसार क्रमवारीतील अव्वल १० संघ आणि [[आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक पात्रता|टी२० विश्वचषक पात्रता]] स्पर्धेद्वारे निवडलेल्या सहा संघांचा समावेश आहे.

सदर स्पर्धा साधारणतः दर दोन वर्षांनी आयोजित केली जाते. तथापि, स्पर्धेची २०२० आवृत्ती [[२०२१ ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक | २०२० मध्ये ऑस्ट्रेलियामध्ये होणार होती, परंतु कोविड-१९ मुळे, स्पर्धा २०२१ पर्यंत पुढे ढकलण्यात आली]] आणि  यजमानपद भारताकडे सोपविण्यात आले. [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१६|२०१६]] नंतर तब्बल पाच वर्षांनी २०२१ मध्ये स्पर्धा आयोजित करण्यात आली. तथापि, [[भारतातील कोविड-१९ महामारी]]मुळे, सामने [[संयुक्त अरब अमिराती]] (युएई) आणि [[ओमान]] येथे हलविण्यात आले.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=17 August 2021|title=टी२० विश्वचषक: २४ ऑक्टोबर रोजी दुबईमध्ये भारत विरुद्ध पाकिस्तान सामनारंगणार |url=https://www.thelivemirror.com/t20-world-cup-india-vs-pakistan-october-24/ | language=en|access-date=२० एप्रिल २०२२|website=द लाईव्ह मिरर| | language=en-US}}&lt;/ref&gt; मे २०१६ मध्ये, आयसीसीने २०१८ मध्ये एक स्पर्धा आयोजित करण्याची कल्पना पुढे आणली, ज्यामध्ये दक्षिण आफ्रिका संभाव्य यजमान असणार होता.&lt;ref name=&quot;2018SA&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci-icc/content/story/1019437.html |title=२०१८ मध्ये टी-२० वर्ल्डकप पुनरागमन होण्याची आयसीसीला आशा  | language=en|access-date=२० एप्रिल २०२२|work=इएसपीएन क्रिकइन्फो}}&lt;/ref&gt; परंतु [[२०१७ आयसीसी चॅम्पियन्स ट्रॉफी]]च्या समारोपाच्या वेळी, आयसीसीने २०१८ आवृत्तीची कल्पना वगळली.&lt;ref&gt;{{cite web|title=चॅम्पियन्स ट्रॉफी २०२१ मध्ये होणार, २०१८ मध्ये टी२० विश्वचषक स्पर्धा नाही|work=हिंदुस्थान टाइम्स|author1=मुकेश भट्ट|url=http://www.hindustantimes.com/cricket/no-icc-world-t20-in-2018-india-to-host-next-champions-trophy-in-2021/story-myhab0aP2U4ZM4n0pyVuZM.html|date=१८ जून २०१७| language=en|access-date=२० एप्रिल २०२२}}&lt;/ref&gt;

आतापर्यंत सात स्पर्धा खेळल्या गेल्या आहेत आणि केवळ वेस्ट इंडीजने एक पेक्षा अधिक वेळा स्पर्धा जिंकल्या आहेत. [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७| २००७ वर्ल्ड ट्वेंटी२०]]ची पहिलीवहिली स्पर्धा, दक्षिण आफ्रिकेत आयोजित करण्यात आली होती, आणि स्पर्धेचे विजेतेपद [[भारत क्रिकेट संघ|भारतीय]] संघाने मिळवले होते, त्यांनी [[जोहान्सबर्ग]] येथील [[वॉंडरर्स मैदान]]ावर अंतिम सामन्यात [[पाकिस्तान क्रिकेट संघ|पाकिस्तान]]चा पराभव केला होता. [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००९|२००९]] ची स्पर्धा इंग्लंडमध्ये झाली आणि ती आधीच्या उपविजेत्या पाकिस्तानने जिंकली, ज्याने [[लॉर्ड्स]]वर अंतिम फेरीत [[श्रीलंका क्रिकेट संघ|श्रीलंकेचा]] पराभव केला. तिसरी स्पर्धा [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१०|२०१०]] मध्ये आयोजित करण्यात आली होती, ज्याचे आयोजन [[वेस्ट इंडीज क्रिकेट संघ|वेस्ट इंडीज]] बनवणाऱ्या देशांनी केले होते. [[बार्बाडोस]]मधील [[केन्सिंग्टन ओव्हल]] येथे खेळल्या गेलेल्या अंतिम सामन्यात [[इंग्लंड क्रिकेट संघ|इंग्लंड]]ने [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट संघ|ऑस्ट्रेलिया]]चा पराभव करून त्यांची पहिली आंतरराष्ट्रीय स्पर्धा जिंकली. चौथी स्पर्धा, [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१२|२०१२ विश्व ट्वेंटी२०]], प्रथमच आशियामध्ये आयोजित करण्यात आली होती, ज्याचे सर्व सामने श्रीलंकेत खेळले गेले. २००४ चॅम्पियन्स ट्रॉफीनंतरची पहिली आंतरराष्ट्रीय स्पर्धा जिंकताना [[वेस्ट इंडीज क्रिकेट संघ|वेस्ट इंडीज]]ने अंतिम फेरीत श्रीलंकेचा पराभव केला.&lt;ref&gt;{{cite news| url=http://www.wisdenindia.com/match-report/samuels-special-spur-epic-west-indies-win/29853| title= वेस्ट इंडीजच्या विजयासाठी सॅम्युअल्स खास| publisher = विस्डेन इंडिया | date=७ ऑक्टोबर २०१२| archive-url=https://archive.today/20121210193232/http://www.wisdenindia.com/match-report/samuels-special-spur-epic-west-indies-win/29853| archive-date=१० डिसेंबर २०१२| url-status=dead}}&lt;/ref&gt; पाचवी स्पर्धा, [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१४|२०१४ आयसीसी विश्व ट्वेंटी२०]], बांगलादेशने आयोजित केली होती, आणि श्रीलंकेने भारताचा पराभव करून जिंकली होती, तीन फायनलमध्ये खेळणारा श्रीलंका हा पहिला संघ होता. सहावी स्पर्धा, [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१६|२०१६ आयसीसी विश्व ट्वेंटी२०]], भारताने आयोजित केली होती आणि वेस्ट इंडीजने इंग्लंडला हरवून जिंकली होती. [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट संघ|ऑस्ट्रेलिया]] हे सध्याचे टी२० विश्वचषक विजेते आहेत, त्यांनी २०२१ च्या अंतिम सामन्यात [[न्यू झीलंड क्रिकेट संघ|न्यू झीलंड]]चा पराभव करून त्यांचे पहिले विजेतेपद पटकावले होते.

==इतिहास==
===पार्श्वभूमी===
२००२ मध्ये जेव्हा [[बेन्सन आणि हेजेस चषक]] संपला तेव्हा [[इंग्लंड आणि वेल्स क्रिकेट बोर्ड|ईसीबी]]ला तिची जागा भरण्यासाठी आणखी एक एकदिवसीय स्पर्धा आवश्यक होती. कमी होत चाललेली गर्दी आणि कमी होणारे प्रायोजकत्व याला प्रतिसाद म्हणून क्रिकेट अधिकारी युवा पिढीमध्ये खेळाची लोकप्रियता वाढवण्याचा विचार करत होते. खेळाच्या दीर्घ आवृत्त्यांमुळे बंद झालेल्या हजारो चाहत्यांना वेगवान, रोमांचक क्रिकेट पोहोचवण्याचा हेतू होता. ईसीबीचे मार्केटिंग मॅनेजर स्टुअर्ट रॉबर्टसन यांनी २००१ मध्ये काउंटी अध्यक्षांना प्रति डाव २० षटकांचा प्रस्ताव दिला आणि त्यांनी नवीन स्वरूप स्वीकारण्याच्या बाजूने ११-७ मते दिली.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/cricket/6985087.stm |title=ट्वेंटी२०ची मुळे | work=बीबीसी स्पोर्ट| language=en|access-date=२० एप्रिल २०२२}}&lt;/ref&gt;

;देशांतर्गत स्पर्धा
[[Image:2007t20.jpg|thumb|280px|बांगलादेश वि दक्षिण आफ्रिका २००७ सत्रामध्ये]]
१३ जून २००३ रोजी प्रथम अधिकृत ट्वेंटी२० सामने इंग्लिश काउंटींदरम्यान [[ट्वेंटी२० ब्लास्ट]] स्पर्धेमध्ये खेळले गेले.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/somerset-lose-to-warwickshire-but-twenty20-cup-is-a-great-success-at-taunton-129596 |title= सॉमरसेट वॉरविकशायरकडून हरले पण ट्वेन्टी२० चषक टॉंटन येथे मोठे यश आहे | work=इएसपीएन क्रिकइन्फो | language=en|access-date=२० एप्रिल २०२२}}&lt;/ref&gt; इंग्लंडमधील ट्वेंटी-२०चा पहिला हंगाम बऱ्यापैकी यशस्वी ठरला, ज्यामध्ये [[सरे काउंटी क्रिकेट क्लब|सरे लायन्स]]ने [[वॉरविकशायर काउंटी क्रिकेट क्लब|वॉर्विकशायर बेअर्स]]चा ९ गडी राखून पराभव करून विजेतेपदावर नाव कोरले.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/twenty20-cup-2003-124121/surrey-vs-warwickshire-final-304785/full-scorecard |title= सरे वि वॉरविकशायर अंतिम सामना धावफलक | work=इएसपीएन क्रिकइन्फो | language=en|access-date=२० एप्रिल २०२२}}&lt;/ref&gt; मिडलसेक्स आणि सरे यांच्यात १५ जुलै २००४ रोजी लॉर्ड्स मैदानावरील पहिल्या ट्वेंटी२० सामन्यात २७,५०९ लोकांची गर्दी झाली होती, ही १९५३ नंतरच्या वन-डे फायनल व्यतिरिक्त कोणत्याही काऊंटी क्रिकेट सामन्यासाठी सर्वात मोठी उपस्थिती होती.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.theguardian.com/sport/2009/may/25/usman-afzaal-surrey-middlesex-twenty20 |title=उस्मान अफझलने सरेला विजयी सुरुवात करून दिली परंतु अनुपस्थित चाहत्यांची चिंता वाढली|first=पॉल |last=विवर |newspaper=द गार्डियन |date=२५ मे २००९| language=en|access-date=२० एप्रिल २०२२}}&lt;/ref&gt;

लवकरच इतर क्रिकेट मंडळांनी ट्वेंटी२० सामने स्वीकारल्यानंतर, अनपेक्षित गर्दीची उपस्थिती, पाकिस्तानची [[फैसल बँक टी२० चषक]] आणि कॅरेबियनमधील [[स्टॅनफोर्ड २०/२०]] स्पर्धा यांसारख्या नवीन देशांतर्गत स्पर्धा आणि फॉरमॅटमधील आर्थिक प्रोत्साहन यामुळे फॉरमॅटची लोकप्रियता वाढली.{{citation needed|date=November 2021}}

वेस्ट इंडीजच्या प्रादेशिक संघांनी [[स्टॅनफोर्ड २०/२०]] स्पर्धेत भाग घेतला. या कार्यक्रमाला दोषी फसवणूक करणारा [[ॲलन स्टॅनफोर्ड]]ने आर्थिक पाठबळ दिले होते, ज्याने त्याच्या मोठ्या पॉन्झी योजनेचे फळ म्हणून किमान US$२८,०००,००० निधी दिला होता.{{citation needed|date=November 2021}} ही स्पर्धा वार्षिक स्वरूपाची असेल असा मानस होता.{{citation needed|date=November 2021}} उद्घाटनाच्या सामन्यात [[गयाना क्रिकेट|गयाना]]ने [[त्रिनिदाद आणि टोबॅगो राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|त्रिनिदाद आणि टोबॅगो]]चा ५ गडी राखून पराभव करून US$१,०००,०० रक्कम बक्षीस  म्हणून मिळविली.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.cricinfo.com/stanford/content/story/256391.html|title=स्टॅनफोर्ड २०/२० स्पर्धेचे विजेतेपद गयानाकडे|publisher=इएसपीएन क्रिकइन्फो|date=१४ ऑगस्ट २००६}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.jamaicaobserver.com/sports/html/20060208T230000-0500_98302_OBS_DATES_FOR_STANFORD_TWENTY___ANNOUNCED.asp|title=स्टॅनफोर्ड ट्वेन्टी२० स्पर्धेच्या तारखा जाहीर|work=द जमैका ऑबझर्व्हर|date=९ फेब्रुवारी २००६|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20081205185816/http://www.jamaicaobserver.com/sports/html/20060208T230000-0500_98302_OBS_DATES_FOR_STANFORD_TWENTY___ANNOUNCED.asp|archive-date=५ डिसेंबर २००८}}&lt;/ref&gt; एक स्पिन-ऑफ स्पर्धा, [[स्टॅनफोर्ड सुपर सिरीज]], ऑक्टोबर २००८ मध्ये [[मिडलसेक्स काउंटी क्रिकेट क्लब|मिडलसेक्स]] आणि [[त्रिनिदाद आणि टोबॅगो राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|त्रिनिदाद आणि टोबॅगो]], इंग्लिश आणि कॅरिबियन ट्वेंटी-२० स्पर्धांचे संबंधित विजेते आणि वेस्ट इंडीजच्या देशांतर्गत खेळाडूंमधून स्टॅनफोर्ड सुपरस्टार्स संघ तयार करण्यात आलेला संघ; यांच्या दरम्यान खेळविण्यात आली त्रिनिदाद आणि टोबॅगोने स्पर्धा जिंकून US$२८०,०० बक्षीस रक्कम मिळवली.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/stanfordtwenty20/content/story/372261.html|title=स्टॅनफोर्डसाठी मिडलसेक्सचे नेतृत्व उदलकडे |publisher=इएसपीएन क्रिकइन्फो |date=३ ऑक्टोबर २००८  | language=en|access-date=२० एप्रिल २०२२}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/stanfordtwenty20/content/story/375624.html |title=रामदिनच्या नेतृत्वाखाली त्रिनिदाद आणि टोबॅगोने मोठ्या पैशाच्या वैभवाकडे|first=अँड्रू|last=मॅकग्लॅशन |publisher=इएसपीएन क्रिकइन्फो |date=२७ ऑक्टोबर २००८| language=en|access-date=२० एप्रिल २०२२}}&lt;/ref&gt;  १ नोव्हेंबर रोजी, स्टॅनफोर्ड सुपरस्टार्सने इंग्लंडशी सामना खेळला ज्यामध्ये अनेक वर्षांनंतर पाच सामन्यांपैकी पाहिला सामना असण्याची अपेक्षा होती आणि विजेत्याला प्रत्येक सामन्यात US$२०,०००,००० चे बक्षीस मिळाले.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/stanfordtwenty20/content/story/376602.html |title=गेल लीड्स सुपरस्टार्स टू मिलियन्स |publisher=इएसपीएन क्रिकइन्फो |first=अँड्रू|last=मॅकग्लॅशन |date=१ नोव्हेंबर २००८| language=en|access-date=२० एप्रिल २०२२}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/7895505.stm |title=यूएस टायकूनवर $८ अब्जपेक्षा जास्त फसवणुकीचा आरोप|work=बीबीसी न्यूझ |date=१७ फेब्रुवारी २००९ | language=en|access-date=२० एप्रिल २०२२}}&lt;/ref&gt;

;आंतरराष्ट्रीय ट्वेंटी२०
{{Main|आंतरराष्ट्रीय टी२०}}

१७ फेब्रुवारी २००५ रोजी [[ऑकलंड]]मधील [[ईडन पार्क]] येथे खेळल्या गेलेल्या पुरुषांच्या संपूर्ण आंतरराष्ट्रीय ट्वेंटी२० सामन्यात [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट संघ |ऑस्ट्रेलिया]]ने [[न्यू झीलंड क्रिकेट संघ|न्यू झीलंड]]चा पराभव केला. हा खेळ हलक्या-फुलक्या पद्धतीने खेळला गेला – दोन्ही बाजू १९८० च्या दशकात परिधान केलेल्या किटमध्ये दिसल्या, न्यू झीलंड संघाने परिधान केलेल्या किट ह्या [[बेज ब्रिगेड]]ची थेट प्रत होती. बेज ब्रिगेडच्या विनंतीनुसार, काही खेळाडूंनी १९८० च्या दशकात लोकप्रिय असलेल्या मिशा/दाढी आणि केसांच्या शैली देखील ठेवल्या होत्या. ऑस्ट्रेलियाने सर्वसमावेशकपणे खेळ जिंकला, आणि जसजसा परिणाम न्यू झीलंडच्या डावाच्या अखेरीस स्पष्ट झाला, खेळाडू आणि पंचांनी गोष्टी कमी गांभीर्याने घेतल्या - ग्लेन मॅकग्राने १९८१च्या दोन्ही बाजूंमधील एकदिवसीय सामन्यातील [[ट्रेव्हर चॅपल]]च्या अंडरआर्म घटनेची गंमतीने पुनरावृत्ती केली आणि पंच [[बिली बाउडेन]] यांनी  त्याला प्रत्युत्तरात गंमतीने लाल कार्ड दाखवले (क्रिकेटमध्ये लाल कार्डे सामान्यतः वापरली जात नाहीत).

===उद्घाटन स्पर्धा===
[[File:T20 final 2009.jpg|thumb|[[लॉर्ड्स]]वर २००९च्या अंतिम सामन्यामध्ये [[शाहिद आफ्रिदी]]ला गोलंदाजी करताना [[लसिथ मलिंगा]].]]
दर दोन वर्षांनी आयसीसी विश्वचषक ट्वेंटी-२० स्पर्धा आयोजित करण्‍याचे प्रथम ठरवण्‍यात आले होते, जर त्या वर्षी [[क्रिकेट विश्वचषक]] स्पर्धा नियोजित असेल तर ट्वेंटी-२० विश्वचषक स्पर्धा एक वर्ष आधी आयोजित केली जाईल. पहिली स्पर्धा [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७ मध्ये दक्षिण आफ्रिकेत]] झाली जिथे [[भारत क्रिकेट संघ|भारताने]] [[पाकिस्तान क्रिकेट संघ|पाकिस्तानचा]] अंतिम फेरीत पराभव केला.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/8604/report/287879/india-vs-pakistan-final-icc-world-twenty20-2007-08|title=इंडिया होल्ड देअर नर्व्ह टू विन थ्रिलर|first=दिलीप|last=प्रेमचंद्रन|date=२४ सप्टेंबर २००७| language=en|access-date=२२ एप्रिल २०२२|publisher=इएसपीएन क्रिकइन्फो|}}&lt;/ref&gt; [[केन्या क्रिकेट संघ| केन्या]] आणि [[स्कॉटलंड क्रिकेट संघ|स्कॉटलंड]] यांना [[२००७ विश्व साखळी क्रिकेट स्पर्धा विभाग १]] द्वारे पात्रता मिळवावी लागली जी [[नैरोबी]] येथे ५० षटकांची स्पर्धा होती.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/worldcricketleague/content/story/278951.html|title=केन्या क्रश कॅनडा टू बूक फायनल प्लेस|location=नैरोबी|date=५ फेब्रुवारी २००७| language=en|access-date=२२ एप्रिल २०२२|publisher=इएसपीएन क्रिकइन्फो}}&lt;/ref&gt;  डिसेंबर २००७ मध्ये संघांची चांगली तयारी करण्यासाठी २० षटकांच्या फॉरमॅटसह पात्रता स्पर्धा आयोजित करण्याचा निर्णय घेण्यात आला. ज्यामध्ये सहा संघ सहभागी झाले, त्यातील दोन [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००९|२००९ विश्व ट्वेंटी२०]] साठी पात्र ठरले आणि प्रत्येकाला $२५०,००० बक्षीस रक्कम मिळाली.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci-icc/content/story/325356.html |title=आयसीसी वर्ल्ड ट्वेन्टी-२० पात्रता स्पर्धा आयर्लंडमध्ये होणार|publisher=इएसपीएन क्रिकइन्फो |date=१३ डिसेंबर २००७| language=en|access-date=२२ एप्रिल २०२२}}&lt;/ref&gt; [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००९|दुसरी स्पर्धा]] [[पाकिस्तान क्रिकेट संघ |पाकिस्तानने]] २१ जून २००९ रोजी [[इंग्लंड]]मध्ये [[श्रीलंका क्रिकेट संघ |श्रीलंकेचा]] ८ गडी राखून पराभव केला होता. [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१०|२०१० आयसीसी विश्व ट्वेंटी२०]] स्पर्धा मे २०१०मध्ये [[वेस्ट इंडीज]]मध्ये आयोजित करण्यात आली होती, जिथे [[इंग्लंड क्रिकेट संघ |इंग्लंडने]] [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट संघ |ऑस्ट्रेलियाचा]] ७ गडी राखून पराभव केला होता. [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१२|२०१२ आयसीसी विश्व ट्वेंटी२०]] स्पर्धेच्या अंतिम सामन्यात [[वेस्ट इंडीज क्रिकेट संघ |वेस्ट इंडीजने]] [[श्रीलंका क्रिकेट संघ|श्रीलंकेचा]] पराभव करून विजेतेपद मिळवले. आयसीसी विश्व ट्वेंटी-२० च्या अंतिम फेरीत प्रथमच यजमान राष्ट्र सहभागी झाले होते. [[आयर्लंड क्रिकेट संघ| आयर्लंड]] आणि [[अफगाणिस्तान क्रिकेट संघ|अफगाणिस्तानसह]] [[आयसीसी विश्व ट्वेंटी२० पात्रता, २०१२]] स्पर्धेमध्ये १२ स्पर्धक सहभागी होते. ही स्पर्धा आशियाई देशातील पहिला टी२० विश्वचषक स्पर्धा होती.
===१६ संघाच्या स्पर्धेमध्ये विस्तार===
[[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१२|२०१२]]च्या आवृत्तीचा विस्तार १६ संघ स्वरूपात केला जाणार होता परंतु तो पुन्हा १२ वर करण्यात आला.&lt;ref&gt;{{cite web|title=आयसीसीची कसोटी चॅम्पियनशिपसाठी सहमती|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/current/story/481373.html|publisher=इएसपीएन क्रिकइन्फो | language=en|access-date=२२ एप्रिल २०२२}}&lt;/ref&gt;  [[बांगलादेश]]मध्ये आयोजित [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१४|२०१४]]च्या स्पर्धेत दहा [[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट समिती सदस्य देश#पूर्ण सदस्य|पूर्ण सदस्य]] आणि [[२०१३ आयसीसी विश्व ट्वेंटी२० पात्रता|२०१३]]च्या आयसीसी विश्व ट्वेंटी२० पात्रता फेरीत पात्र ठरलेल्या सर्व सहा [[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट समिती सदस्य देश#सहयोगी सदस्य|सहयोगी सदस्यांसह]] १६ संघांना प्रथमच सहभागी करून घेण्यात आले होते. तथापि ८ ऑक्टोबर २०१२ रोजी [[आयसीसी पुरुष आंतरराष्ट्रीय टी२० संघ क्रमवारी]]तील अव्वल आठ पूर्ण सदस्य संघांना [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१४#सुपर १० फेरी | सुपर १०]] टप्प्यात स्थान देण्यात आले. उर्वरित आठ संघ [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१४#गट फेरी | गट फेरीमध्ये]] सहभागी झाले होते, ज्यामधून दोन संघ सुपर १० टप्प्यात गेले.&lt;ref name=ICC&gt;{{cite web|url=http://www.icc-cricket.com/news/2013/media-releases/75604/west-indies-to-start-world-t20-title-defence-against-india|title=वेस्ट इंडीज टू स्टार्ट वर्ल्ड टी२० टायटल डिफेन्स अगेन्स्ट इंडिया|date=२७ ऑक्टोबर २०१३|publisher=[[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट समिती|आयसीसी]] | language=en|access-date=२२ एप्रिल २०२२|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20131029185415/http://www.icc-cricket.com/news/2013/media-releases/75604/west-indies-to-start-world-t20-title-defence-against-india|archive-date=२९ ऑक्टोबर २०१३}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=http://www.thedailystar.net/beta2/news/bcb-promises-stellar-t20-wc/|title=बीसीबी प्रॉमिसेस स्टेलार टी२० वर्ल्ड कप |date=७ एप्रिल २०१३|newspaper=द डेली स्टार, बांगलादेश | language=en|access-date=२२ एप्रिल २०२२}}&lt;/ref&gt; या स्पर्धेत तीन नवीन संघांनी (नेपाळ, हाँगकाँग आणि यूएई) पदार्पण केले.

;कोविड-१९
जुलै २०२० मध्ये, ICC ने जाहीर केले की २०२० आणि २०२१ या दोन्ही आवृत्त्या महामारीमुळे प्रत्येकी एक वर्षाने पुढे ढकलण्यात आल्या आहेत.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/1733391 |title=आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक २०२० पुढे ढकलली|work=आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट समिती | language=en|access-date=२२ एप्रिल २०२२}}&lt;/ref&gt; त्यामुळे, २०२० स्पर्धा (मूळत: ऑस्ट्रेलियाद्वारे आयोजित केली जाणार होती) [[२०२१ ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|नोव्हेंबर २०२१]] मध्ये हलविण्यात आली आणि २०२१ स्पर्धा (मूळतः भारतात आयोजित केली जाणारी) [[२०२२ आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक|ऑक्टोबर २०२२]] मध्ये हलवली गेली.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/1733341 |title=पुरुष टी२० विश्वचषक पुढे ढकलण्याबाबत वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न|work=आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट समिती | language=en|access-date=२२ एप्रिल २०२२}}&lt;/ref&gt;  २०२१ मध्ये भारत आणि २०२२ मध्ये ऑस्ट्रेलियाने यजमानपद भूषवले होते, उलट क्रमाने असले तरी ऑस्ट्रेलिया आणि भारताने स्पर्धेचे यजमानपद राखले.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=10 August 2020|title=पुरुष टी२० विश्वचषक २०२१ भारतात, २०२२ ऑस्ट्रेलियात; महिला क्रिकेट विश्वचषक पुढे ढकलला | url=https://www.icc-cricket.com/news/1749997}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=sixsports.in /&gt;  २०२१ची स्पर्धा १७ ऑक्टोबर ते १४ नोव्हेंबर २०२१ या कालावधीत ओमान आणि संयुक्त अरब अमिरातीमध्ये खेळल्या गेलेल्या सामन्यांसह पार पडली.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक २०२१ चे सामने जाहीर|url=https://www.icc-cricket.com/news/2210270 | language=en|access-date=२२ एप्रिल २०२२|work=आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट समिती}}&lt;/ref&gt;
===२० संघाच्या स्पर्धेमध्ये विस्तार===
जून २०२१ मध्ये, आयसीसीने घोषित केले की २०२४, २०२६, २०२८ आणि २०३० मधील टी२० विश्वचषक स्पर्धा २० संघांचा समावेश करण्यासाठी विस्तारित केल्या जातील.&lt;ref name=sixsports.in&gt;{{Cite web|title=आयसीसीतर्फे वर्ल्डकप स्पर्धा जाहीर; २०२७ आणि २०३१ मध्ये १४ संघ|url=https://sixsports.in/icc-announces-world-cup-schedule-14-teams-in-2027-and-2031/|language=en|access-date=२२ एप्रिल २०२२|website=सिक्स स्पोर्ट्स|archive-date=2022-04-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20220401040539/https://sixsports.in/icc-announces-world-cup-schedule-14-teams-in-2027-and-2031/|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; संघांची ४ गटात (प्रति गट ५ संघ) विभागणी केली जाईल, प्रत्येक गटातील दोन अव्वल संघ सुपर आठमध्ये जातील.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=आयसीसीतर्फे पुरुषांच्या जागतिक स्पर्धांचा विस्तार: एकदिवसीय विश्वचषक स्पर्धेत १४ संघ, टी२० विश्वचषक स्पर्धेत २० संघ | url=https://www.espncricinfo.com/story/icc-expands-men-s-world-events-odi-world-cup-to-14-teams-t20-world-cup-to-20-teams-1264847 | language=en|access-date=२२ एप्रिल २०२२|website=इएसपीएन क्रिकइन्फो| language=en}}&lt;/ref&gt; त्यांची प्रत्येकी चारच्या दोन गटात विभागणी केली जाईल, प्रत्येक गटातील दोन अव्वल संघ उपांत्य फेरीत प्रवेश करतील.

२०२४ टी२० विश्वचषक वेस्ट इंडीज आणि युनायटेड स्टेट्समध्ये आयोजित केला जाईल. यूएसने पहिल्यांदाच विश्वचषक स्पर्धेचे आयोजन केले आहे, ज्यामध्ये देशभरातील अनेक स्टेडियम एकतर नव्याने बांधले जातील किंवा क्रिकेटसाठी पुन्हा तयार केले जातील. २०२४ ची स्पर्धा भारत आणि श्रीलंका यांच्या संयुक्त विद्यमाने आयोजित केली जाईल, २०२८ मध्ये ऑस्ट्रेलिया आणि न्यू झीलंडमध्ये तसेच २०३० ची स्पर्धा इंग्लंड, वेल्स, स्कॉटलंड आणि आयर्लंडमध्ये होईल.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=यूएसए मध्ये टी२० विश्वचषक: २०२४-२०३१ आयसीसी पुरुष स्पर्धांचे यजमान जाहीर|url=https://www.icc-cricket.com/news/2354682 | language=en|access-date=२२ एप्रिल २०२२|website=www.icc-cricket.com| | language=en}}&lt;/ref&gt;

==स्वरूप==
===यजमान===
आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट संघटनेची कार्यकारी समिती ही स्पर्धा आयोजित करण्यात स्वारस्य दर्शविलेल्या राष्ट्रांकडून बोली तपासल्यानंतर स्पर्धेच्या यजमानांसाठी मतदान करते. २००७ मध्ये [[दक्षिण आफ्रिका|दक्षिण आफ्रिके]]नंतर, [[इंग्लंड]], [[वेस्ट इंडीज]] आणि [[श्रीलंका]] यांनी अनुक्रमे २००९, २०१० आणि २०१२ मध्ये स्पर्धेचे आयोजन केले होते. २०१४ मध्ये बांगलादेशने स्पर्धेचे आयोजन केले होते.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.cricinfo.com/ci-icc/content/current/story/465631.html| title =२०१४ च्या ट्वेन्टी२० विश्वचषक स्पर्धेचे यजमानपद बांगलादेशकडे|work=क्रिकइन्फो|access-date=२२ एप्रिल २०२२|}}&lt;/ref&gt; २०१६ मध्ये भारताने स्पर्धेचे यजमानपद भूषवले. पाच वर्षांच्या कालावधीनंतर, भारताने २०२१ आवृत्तीचे यजमानपदही जिंकले, परंतु कोविड-१९ महामारीमुळे हे सामने ओमान आणि युएई मध्ये खेळवले गेले. २०२२ च्या आवृत्तीचे आयोजन ऑस्ट्रेलियाकडून केले जाईल, ज्यांनी मागील वर्षी ही स्पर्धा जिंकली होती.

डिसेंबर २०१५ मध्ये, आयसीसीचे जागतिक विकास प्रमुख, टिम अँडरसन यांनी भविष्यातील स्पर्धा युनायटेड स्टेट्सद्वारे आयोजित करण्याची सूचना केली. त्यांचा असा विश्वास होता की या कार्यक्रमाचे आयोजन केल्याने देशातील खेळाच्या वाढीला चालना मिळू शकते, जिथे हा खेळ तुलनेने अस्पष्ट आहे आणि [[बेसबॉल]] सारख्या इतर खेळांच्या स्पर्धेला सामोरे जावे लागते.&lt;ref name=&quot;ndtv-t20usa2&quot;&gt;{{cite web|title=आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट समितीकडून युनायटेड स्टेट्सच्या भूमीवर टी-२० विश्व क्रिकेटचे लक्ष्य: अहवाल | url=http://sports.ndtv.com/cricket/news/252894-international-cricket-council-targets-world-twenty20-on-united-states-soil-report|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20160107125712/http://sports.ndtv.com/cricket/news/252894-international-cricket-council-targets-world-twenty20-on-united-states-soil-report|archive-date=७ जानेवारी २०१६ | language=en|access-date=१४ जानेवारी २०१६|website=एनडीटीव्ही स्पोर्ट्स}}&lt;/ref&gt; 

२०२० मध्ये, [[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने|यूएसए]] आणि वेस्ट इंडीजने २०२३ नंतर टी२० विश्वचषक सह-यजमानपदासाठी स्वारस्य व्यक्त केले,&lt;ref&gt;{{Cite news|title=यूएसए लूक्स टू १९९४ फॉर टी२० वर्ल्ड कप बीड | language=en-GB|work=बीबीसी स्पोर्ट्स |url=https://www.bbc.co.uk/sport/cricket/52885902 | access-date=२२ एप्रिल २०२२}}&lt;/ref&gt; [[मलेशिया]] आणखी एक संभाव्य दावेदार होता.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=लव्हलेट|first=ट्रिस्टन|title=मलेशिया २०२३-३१ सायकलमध्ये टी२० क्रिकेट विश्वचषकाचे आयोजन करत आहे | url=https://www.forbes.com/sites/tristanlavalette/2020/06/26/malaysia-eyes-hosting-a-t20-cricket-world-cup-in-the-2023-31-cycle/ | language=en|access-date=२२ एप्रिल २०२२|website=फोर्ब्स}}&lt;/ref&gt; नोव्हेंबर २०२१मध्ये, आयसीसीने २०२४ ते २०३० या कालावधीत पुढील चार पुरुष टी२० विश्वचषक स्पर्धेसाठी यजमानांची पुष्टी केली.&lt;ref&gt;{{cite web|title=यूएसए टी२० विश्वचषक आयोजित करणार: २०२४-२०३१ आयसीसी पुरुष स्पर्धेच्या यजमानांची पुष्टी|url=https://www.icc-cricket.com/news/2354682 | language=en|access-date=२२ एप्रिल २०२२|work=आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट समिती}}&lt;/ref&gt;  [[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने|यूएसए]] आणि [[वेस्ट इंडीज]]कडे २०२४ आवृत्तीचे सह-यजमानपद, २०२६ आवृत्तीचे सह-यजमानपद [[भारत]] आणि [[श्रीलंका]], २०२८ आवृत्तीचे सह-यजमानपद [[ऑस्ट्रेलिया]] आणि [[न्यू झीलंड]] आणि २०३० आवृत्तीचे सह-यजमान [[इंग्लंड]], [[वेल्स]], [[स्कॉटलंड]] आणि [[आयर्लंड]] करणार आहेत.

===पात्रता===
{{See also|आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक पात्रता}}
[[आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक पात्रता|टी२० विश्वचषक पात्रता]] म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या पात्रता स्पर्धेद्वारे इतर आयसीसी सदस्यांनी भरलेल्या उर्वरित जागांसह, सर्व आयसीसी संपूर्ण सदस्य स्पर्धेसाठी आपोआप पात्र ठरतात. आयसीसी सहयोगी आणि संलग्न सदस्यांसाठी ५० षटकांची लीग - पहिल्या [[विश्व साखळी क्रिकेट स्पर्धा|विश्व साखळी क्रिकेट स्पर्धेच्या]] निकालातून [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७च्या पहिल्या वर्ल्ड ट्वेंटी२०]] साठी पात्रता ठरवली गेली. [[२००७ विश्व साखळी क्रिकेट स्पर्धा विभाग १]] स्पर्धेचे दोन अंतिम स्पर्धक, [[केन्या क्रिकेट संघ | केन्या]] आणि [[स्कॉटलंड क्रिकेट संघ|स्कॉटलंड]], वर्षाच्या उत्तरार्धात विश्व ट्वेंटी२० साठी पात्र ठरले. [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००९|२००९ विश्व ट्वेंटी२०]] साठी एक वेगळी पात्रता स्पर्धा लागू करण्यात आली होती आणि तेव्हापासून ती कायम ठेवण्यात आली आहे. तथापि, विश्व ट्वेंटी२० पात्रता फेरीतून पात्र ठरलेल्या संघांची संख्या दोन ([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१०|२०१०]] आणि [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१२|२०१२]] मध्ये) ते सहा ([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१४|२०१४]] आणि [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१६|२०१६]] मध्ये) पर्यंत बदलली आहे.

===अंतिम स्पर्धा===
प्रत्येक गट टप्प्यात (प्राथमिक फेरी आणि सुपर १२ फेरी दोन्ही), संघांना खालील निकषांच्या आधारे एकमेकांविरुद्ध क्रमवारी दिली जाते:&lt;ref&gt;[http://worldtwenty20.yahoo.com/abouttwenty20/icc_world_twenty20_playing_conditions_final.pdf अंतिम विश्व ट्वेंटी20 खेळण्याच्या अटी] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080911035806/http://worldtwenty20.yahoo.com/abouttwenty20/icc_world_twenty20_playing_conditions_final.pdf |date=११ सप्टेंबर २००८}}, आयसीसी विश्व ट्वेन्टी२०&lt;/ref&gt;
# सर्वाधिक गुणसंख्या 
# समान असल्यास, सर्वाधिक विजय 
# तरीही समान असल्यास, उत्कृष्ट [[निव्वळ धावगती]]
# तरीही समान असल्यास, कमीत कमी [[स्ट्राईक रेट#गोलंदाजी  स्ट्राईक रेट|गोलंदाजी  स्ट्राईक रेट]]
# तरीही समान असल्यास, एकमेकांविरुद्धच्या सामन्याचा निकाल.

बरोबरी झाल्यास (म्हणजेच, दोन्ही संघांनी आपापल्या डावाच्या शेवटी समान धावा केल्यास), [[सुपर ओव्हर]] विजेता ठरवते. सुपर ओव्हरमध्ये पुन्हा टाय झाल्यास, त्यानंतर जोपर्यंत विजेता संघ ठरत नाही तोपर्यंत सुपर ओव्हर खेळवली जाते. तत्पूर्वी, ज्या संघाने त्यांच्या डावात सर्वाधिक चौकार मारले होते तोच विजेता ठरवला जातो.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.espncricinfo.com/story/_/id/27844486/no-more-boundary-countback-icc-changes-super-regulations |title=Archived copy |work=इएसपीएन क्रिकइन्फो  | language=en|access-date=२२ एप्रिल २०२२}}&lt;/ref&gt; २००७च्या स्पर्धेदरम्यान, [[बोल-आउट]]चा वापर बरोबरी झालेल्या सामन्यातील पराभवाचा निर्णय घेण्यासाठी केला गेला.&lt;ref&gt;[http://worldtwenty20.yahoo.com/abouttwenty20/playing-conditions.html प्लेइंग कंडिशन्स] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080720113337/http://worldtwenty20.yahoo.com/abouttwenty20/playing-conditions.html |date=२० जुलै २०१८}}, आयसीसी वर्ल्ड ट्वेन्टी२०&lt;/ref&gt;

==स्पर्धेचे निकाल==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:90%; width: 100%; text-align: center;&quot;
|-
!rowspan=2 width=5%|वर्ष
!rowspan=2 width=15%|यजमान देश
!rowspan=2 width=15%|अंतिम सामन्याचे मैदान
!colspan=3|अंतिम सामना
!rowspan=2 width=6%|संघ
|-
!width=18%|विजेता
!width=18%|निकाल
!width=18%|उपविजेता
|- 
|२००७&lt;br&gt;''[[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|तपशील]]''
|{{flagicon|RSA}}&lt;br&gt;दक्षिण आफ्रिका
|[[वॉन्डरर्स स्टेडियम, जोहान्सबर्ग|वॉन्डरर्स स्टेडियम]], [[जोहान्सबर्ग]]&lt;br&gt;दक्षिण आफ्रिका
|{{cr|India}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;१५७/५ (२० षटके)&lt;/small&gt;
|'''भारत ५ धावांनी विजयी'''&lt;br&gt;[http://www.cricinfo.com/twenty20wc/engine/match/287879.html धावफलक]
|{{cr|Pakistan}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;१५२ सर्वबाद  (१९.३ षटके)&lt;/small&gt;
|१२
|-
|२००९&lt;br&gt;''[[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००९|तपशील]]''
|{{flagicon|ENG}}&lt;br&gt;इंग्लंड
|[[लॉर्ड्स]], [[लंडन]]&lt;br&gt;इंग्लंड
|{{cr|Pakistan}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;१३९/२ (१८.४ षटके)&lt;/small&gt;
|'''पाकिस्तान ८ गडी राखुन विजयी'''&lt;br&gt;[http://www.cricinfo.com/wt202009/engine/current/match/356017.html धावफलक]
|{{cr|Sri Lanka}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;१३८/६ (२० षटके)&lt;/small&gt;
|१२
|- 
|२०१०&lt;br&gt;''[[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१०|तपशील]]''
|{{flagicon|Barbados}}{{flagicon|Guyana}}{{flagicon|Saint Lucia}}{{flagicon|Trinidad and Tobago}}&lt;br&gt;बार्बाडोस, गयाना, सेंट लुसिया, त्रिनिदाद आणि टोबॅगो
|[[केन्सिंग्टन ओव्हल]], [[ब्रिजटाउन]]&lt;br&gt;बार्बाडोस
|{{cr|England}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;१४८/३ (१७ षटके)&lt;/small&gt;
|'''इंग्लंड ७ गडी राखुन विजयी'''&lt;br&gt;[http://www.cricinfo.com/world-twenty20-2010/engine/current/match/412703.html धावफलक]
|{{cr|Australia}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;१४७/६ (२० षटके)&lt;/small&gt;
|१२
|-
|२०१२&lt;br&gt;''[[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१२|तपशील]]''
|{{flagicon|SRI}}&lt;br&gt;श्रीलंका
|[[रणसिंगे प्रेमदासा मैदान]], [[कोलंबो]]&lt;br&gt;श्रीलंका
|{{cr|WIN}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;१३७/६ (२० षटके)&lt;/small&gt;
|'''वेस्ट इंडीज ३६ धावांनी विजयी'''&lt;br&gt;[http://www.espncricinfo.com/icc-world-twenty20-2012/engine/current/match/533298.html धावफलक]
|{{cr|SRI}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;१०१ सर्वबाद (१८.४ षटके)&lt;/small&gt;
|१२
|-  
|२०१४&lt;br&gt;''[[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१४|तपशील]]''
|{{flagicon|BAN}}&lt;br&gt;बांगलादेश
|[[शेर-ए-बांगला क्रिकेट मैदान]], [[ढाका]]&lt;br&gt;बांगलादेश
|{{cr|SRI}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;१३४/४ (१७.५ षटके)&lt;/small&gt;
|'''श्रीलंका ६ गडी राखून विजयी'''&lt;br&gt;[http://www.espncricinfo.com/icc-world-twenty20-2014/engine/match/682965.html धावफलक]
|{{cr|IND}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;१३०/४ (२० षटके)&lt;/small&gt;
|१६
|-
|२०१६&lt;br&gt;''[[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१६|तपशील]]''
|{{flagicon|IND}}&lt;br&gt;भारत
|[[ईडन गार्डन्स]], [[कोलकाता]]&lt;br&gt;भारत
|{{cr|WIN}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;१६१/६ (१९.४ षटके)&lt;/small&gt;
|'''वेस्ट इंडीज ४ गडी राखून विजयी'''&lt;br&gt;[http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/951373.html धावफलक]
|{{cr|ENG}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;१५५/९ (२० षटके)&lt;/small&gt;
|१६
|-  
|२०२१&lt;br&gt;''[[२०२१ ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|तपशील]]''
|{{flagicon|UAE}}{{flagicon|OMA}}&lt;br /&gt;[[संयुक्त अरब अमिराती]], [[ओमान]]
|[[दुबई आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट स्टेडियम]], [[दुबई]]&lt;br /&gt;संयुक्त अरब अमिराती
|{{cr|AUS}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;१७३/२ (१८.५ षटके)&lt;/small&gt;
|'''ऑस्ट्रेलिया ८ गडी राखून विजयी'''&lt;br&gt;[http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1273756.html धावफलक]
|{{cr|NZ}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;१७२/४ (२० षटके)&lt;/small&gt;
|१६
|-
|२०२२&lt;br&gt;''[[२०२२ आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक|तपशील]]''
|{{flagicon|AUS}}&lt;br&gt;ऑस्ट्रेलिया
|[[मेलबर्न क्रिकेट मैदान]], [[मेलबर्न]]&lt;br&gt;ऑस्ट्रेलिया
|{{cr|ENG}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;१३८/५ (१९ षटके)&lt;/small&gt;
|'''इंग्लंड ५ गडी राखून विजयी'''&lt;br&gt;[http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1298179.html धावफलक]
|{{cr|PAK}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;१३७/८ (२० षटके)&lt;/small&gt;
|१६
|-  
|२०२४&lt;br&gt;''[[२०२४ आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक|तपशील]]''
|{{flagicon|Barbados}}{{flagicon|Saint Lucia}}{{flagicon|Saint Vincent and the Grenadines}}{{flagicon|Trinidad and Tobago}}{{flagicon|USA}}&lt;br /&gt;बार्बाडोस, सेंट लुसिया, सेंट व्हिन्सेंट आणि द ग्रेनेडाईन्स, त्रिनिदाद आणि टोबॅगो, अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने
|[[केन्सिंग्टन ओव्हल]], [[ब्रिजटाउन]]&lt;br&gt;बार्बाडोस
|{{cr|India}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;१७६/७ (२० षटके)&lt;/small&gt;
|'''भारत ७ धावांनी विजयी'''&lt;br&gt;[https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1415755.html धावफलक]
|{{cr|SA}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;१६९/८ (२० षटके)&lt;/small&gt;
|२०
|-
|२०२६&lt;br&gt;''[[२०२६ आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक|तपशील]]''
|{{flagicon|IND}}{{flagicon|SL}}&lt;br&gt;भारत, श्रीलंका
|[[वानखेडे स्टेडियम]], [[मुंबई]]&lt;br&gt;भारत
|TBD
|TBD
|TBD
|२०
|-  
|२०२८&lt;br&gt;''[[२०२८ आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक|तपशील]]''
|{{flagicon|AUS}}{{flagicon|NZL}}&lt;br&gt;ऑस्ट्रेलिया, न्यू झीलंड
|[[मेलबर्न क्रिकेट मैदान]], [[मेलबर्न]]&lt;br&gt;ऑस्ट्रेलिया
|TBD
|TBD
|TBD
|२०
|-
|२०३०&lt;br&gt;''[[२०३० आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक|तपशील]]''
|{{flagicon|ENG}}{{flagicon|Wales}}{{flagicon|IRE|cricket}}{{flagicon|SCO}}&lt;br&gt;इंग्लंड, वेल्स, आयर्लंड, स्कॉटलंड
|[[लॉर्ड्स]], [[लंडन]]&lt;br&gt;इंग्लंड
|TBD
|TBD
|TBD
|२०
|}

==संघाची कामगिरी==
[[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४ आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक]] स्पर्धेपर्यंत. ''संघांची क्रमवारी सर्वोत्कृष्ट निकालानुसार, नंतर विजयाची टक्केवारी, नंतर एकूण विजय, नंतर एकूण सामने, नंतर वर्णक्रमानुसार'':
{| class=&quot;wikitable sortable mw-collapsible&quot; style=&quot;text-align: center;&quot;
|-
!rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:150px;&quot;|संघ
!colspan=3|सहभाग 
!rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;width:300px;&quot;|सर्वोत्कृष्ट निकाल 
!colspan=&quot;6&quot;|आकडेवारी&lt;ref name=&quot;resultsummary&quot;&gt;{{cite web| url=http://stats.espncricinfo.com/world-t20/engine/records/team/results_summary.html?id=89;type=trophy | title=नोंदी / आयसीसी विश्व टी२० / परिणाम सारांश| publisher=इएसपीएन क्रिकइन्फो | access-date= २२ एप्रिल २०२२}}&lt;/ref&gt;

|-
!width=75|एकूण 
!width=75|पहिला
!width=75|शेवटचा
!width=30|सामने
!width=30|विजय 
!width=30|पराभव 
!width=30|बरोबरी 
!width=30|अनिर्णित 
!width=30|विजय%
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;|{{Cr|India}}
| ९ || [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]] || [[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]|| bgcolor=&quot;gold&quot; | {{sort|1.2|'''विजेतेपद'''}} ([[२००७ आय.सी.सी. विश्व ट्वेंटी२०|२००७]], [[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]])
||५२||३५|| १५|| १(१) || १ ||६९.६०
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;|{{Cr|England}}
| ९ || [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]] || [[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]|| bgcolor=&quot;gold&quot; | {{sort|1.2|'''विजेतेपद'''}} ([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१०|२०१०]], [[२०२२ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२२]]) || ५२|| २८|| २२|| ० || २ || ५६.००
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;|{{Cr|West Indies}}
| ९ || [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]] || [[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]|| bgcolor=&quot;gold&quot; | {{sort|1.1|'''विजेतेपद'''}} ([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१२|२०१२]], [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१६|२०१६]]) || ४६ || २४ || २० || १(१) || १ || ५४.४४
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;|{{Cr|Australia}}
| ९ || [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]] || [[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]|| bgcolor=&quot;gold&quot; | {{sort|1.2|'''विजेतेपद'''}} ([[२०२१ ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२१]]) ||४७||३०||१७|| ० || ० || ६३.८२
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;|{{Cr|Pakistan}}
| ९ || [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]] || [[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]|| bgcolor=&quot;gold&quot; | {{sort|1.2|'''विजेतेपद'''}} ([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००९|२००९]])
|| ५१|| ३०|| १९|| २(०) || ० || ६०.७८
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;|{{Cr|Sri Lanka}}
| ९ || [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]] || [[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]|| bgcolor=&quot;gold&quot; | {{sort|1.2|'''विजेतेपद'''}} ([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१४|२०१४]])
|| ५४|| ३२|| २१|| १(१) || ० || ६०.१८
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;|{{Cr|South Africa}}
| ९ || [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]] || [[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]|| bgcolor=&quot;silver&quot;| {{sort|2.1|'''उपविजेतेपद'''}} ([[२०२१ ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]) ||४९||३२||१६|| ० || १ || ६६.६६
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;|{{Cr|New Zealand}}
| ९ || [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]] || [[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]|| bgcolor=&quot;silver&quot; | {{sort|2.1|'''उपविजेतेपद'''}} ([[२०२१ ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२१]]) ||४६||२५|| १९|| २(०) || ० || ५६.५२
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; |{{Cr|Afghanistan|२०१३}}
| ७ || [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१०|२०१०]]|| [[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]|| style=&quot;background:#cc9966;&quot; |{{sort|3.2|'''उपांत्यफेरी'''}} ([[२०२१ ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]) ||३०|| १२ ||१८|| ० || ० ||४०.००
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; |{{Cr|Bangladesh}}
| ९ || [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]]|| [[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]|| {{sort|4.1|सुपर ८}} ([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]], [[२०२१ ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]) ||४५|| १२ ||३२|| ० || १ || २७.२७
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;|{{Cr|Ireland}}
| ८ || [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००९|२००९]] || [[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]|| {{sort|4.2|सुपर ८}} ([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००९|२००९]]) || २८ || ७ || १८ || ० || ३ || २८.००
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;|{{Cr|USA}} ||१ ||[[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]] ||[[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]||{{sort|4.2|सुपर ८}} ([[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]])||६||१||४||१(१)||०||२५.००
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; |{{Cr|Netherlands}}
| ६ || [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००९|२००९]]|| [[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]|| {{sort|4.2|सुपर १०}} ([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१४|२०१४]]) || २७|| १० || १६ || ० || १ || ३८.४६
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;|{{Cr|Zimbabwe}}
| ५ || [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]] || [[२०२२ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२२]]|| {{sort|5.2|सुपर १२}} ([[२०२२ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२२]]) || २०|| ८ || ११ || ० || ० || ४२.१०
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;|{{Cr|Scotland}}
| ४ || [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]] || [[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]|| {{sort|5.2|सुपर १२}} ([[२०२१ ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२१]]) || २२ || ७ || १३ || ० || २ || ३५.००
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; |{{Cr|Namibia|2021}}
| ३ || [[२०२१ ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२१]] || [[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]|| {{sort|4.4|सुपर १२}} ([[२०२१ ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२१]]) ||१५ || ४ ||१०|| १(१) || ० || ३०.००
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;|{{Cr|Oman}}
| ३ || [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१६|२०१६]] || [[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]|| {{sort|5.4|पहिली फेरी}} ([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१६|२०१६]], [[२०२१ ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२१]], [[२०२१ ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]) || १० ||२ || ६ || १(०) || १ || २७.७७
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;|{{Cr|Nepal}}
| २ || [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१४|२०१४]] || [[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]|| {{sort|5.4|पहिली फेरी}} ([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१४|२०१४]], [[२०२१ ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]) || ६ || २ || ४ || ० || ० || ३३.३३
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;|{{Cr|Hong Kong}}
| २ || [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१४|२०१४]] || [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१६|२०१६]] || {{sort|5.3|पहिली फेरी}} ([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१४|२०१४]], [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१६|२०१६]]) || ६ || १ || ५ || ० || ० || १६.६६
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; |{{Cr|United Arab Emirates}}
| १ || [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१४|२०१४]] || [[२०२२ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२२]] || {{sort|5.4|पहिली फेरी}} ([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१४|२०१४]], [[२०२२ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२२]]) || ६ || १ || ५ || ० || ० || ६.६६
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; |{{Cr|Papua New Guinea}}
| २ || [[२०२१ ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२१]]|| [[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]|| {{sort|5.4|पहिली फेरी }} ([[२०२१ ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२१]], [[२०२१ ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]) || ७ || ० || ७ || ० || ० || ०.००
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot; |{{Cr|CAN}}
|१||[[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]||[[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]]||{{sort|5.4|पहिली फेरी }} ([[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]])|| ३ || १ || २ || ० || ० || ३३.३३
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot; |{{Cr|UGA}}
|१||[[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]] || [[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]] || {{sort|5.4|पहिली फेरी }} ([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२०२४]])|| ४ || १ || ३ || ० || ० || २५.००
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;|{{Cr|Kenya}}
| १ || [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]] || [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]] || {{sort|5.4|पहिली फेरी }} ([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]]) || २ || ० || २ || ० || ० || ०.००
|-
!colspan=11|{{smalldiv|1={{Updated|२९ जून २०२४}}&lt;br/&gt; स्रोत:[http://stats.espncricinfo.com/world-t20/engine/records/team/results_summary.html?id=89;type=trophy ईएसपीएन क्रिकइन्फो]}}
|}
''नोंदी:''
* कंसातील संख्या बरोबरी झालेल्या सामन्यांमध्ये [[सुपर ओव्हर]] आणि [[बोल-आउट]]च्या विजयांची संख्या दर्शवते, तथापि निकालाची पर्वा न करता हा अर्धा विजय मानला जातो. विजयाच्या टक्केवारीत कोणतेही परिणाम वगळले जातात आणि बरोबरी (टायब्रेकरची पर्वा न करता) अर्धा विजय म्हणून गणली जाते.

==स्पर्धेनुसार संघ निकाल==
;सूची
* {{bg|gold| '''वि''' }} — विजेते
* {{bg|silver| '''उवि''' }} — उपविजेते
* {{bg|#cc9966| '''उफे'''}} — उपांत्यफेरी
* {{bg|#BBF3BB|फे२}} — २री फेरी (सुपर ८, सुपर १० आणि सुपर १२)
* फे१ — १ली फेरी (गट फेरी)
* पा — पात्र
* × — पात्र परंतु माघार घेतली
* ×× — पात्रतेसाठी अपात्र (निलंबित)

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align: center; font-size:90%&quot;
|-
!संघ
!{{flagicon|RSA}}&lt;br/&gt;[[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]]&lt;br/&gt; &lt;small&gt;(१२)&lt;/small&gt;
!{{flagicon|ENG}}&lt;br/&gt;[[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००९|२००९]]&lt;br/&gt; &lt;small&gt;(१२)&lt;/small&gt;
!{{flagicon|WIN}}&lt;br/&gt;[[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१०|२०१०]]&lt;br/&gt; &lt;small&gt;(१२)&lt;/small&gt;
!{{flagicon|SRI}}&lt;br/&gt;[[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१२|२०१२]]&lt;br/&gt; &lt;small&gt;(१२)&lt;/small&gt;
!{{flagicon|BAN}}&lt;br/&gt;[[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१४|२०१४]]&lt;br/&gt; &lt;small&gt;(१६)&lt;/small&gt;
!{{flagicon|IND}}&lt;br/&gt;[[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१६|२०१६]]&lt;br/&gt; &lt;small&gt;(१६)&lt;/small&gt;
!{{flagicon|UAE}}&lt;br/&gt;{{flagicon|OMA}}&lt;br/&gt;[[२०२१ ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२१]]&lt;br/&gt; &lt;small&gt;(१६)&lt;/small&gt;
!{{flagicon|AUS}}&lt;br/&gt;[[२०२२ आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक|२०२२]]&lt;br/&gt; &lt;small&gt;(१६)&lt;/small&gt;
!{{flagicon|WIN}}&lt;br/&gt;{{flagicon|USA}}&lt;br/&gt;[[२०२४ आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक|२०२४]]&lt;br/&gt; &lt;small&gt;(२०)&lt;/small&gt;
!{{flagicon|IND}}&lt;br/&gt;{{flagicon|SRI}}&lt;br/&gt;[[२०२६ आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक|२०२६]]&lt;br/&gt; &lt;small&gt;(२०)&lt;/small&gt;
!{{flagicon|AUS}}&lt;br/&gt;{{flagicon|NZ}}&lt;br/&gt;[[२०२८ आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक|२०२८]]&lt;br/&gt; &lt;small&gt;(२०)&lt;/small&gt;
!{{flagicon|ENG}}&lt;br/&gt;{{flagicon|Ireland|cricket}}&lt;br/&gt;{{flagicon|SCO}}&lt;br/&gt;{{flagicon|Wales}}&lt;br/&gt;[[२०३० आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक|२०३०]]&lt;br/&gt; &lt;small&gt;(२०)&lt;/small&gt;
!सहभाग
|-
| id=AFG&quot;&quot; align=left| {{cr|AFG|२०१३}}
|—||—|| फे१ || फे१ || फे१ || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || style=&quot;background:#cc9966&quot; | '''उफे'''|| पा || || 
! ७
|-
| id=AUS&quot;&quot; align=left| {{cr|AUS}}
|bgcolor=&quot;#cc9966&quot;| '''उफे''' || फे१ ||bgcolor=silver|'''उवि'''||bgcolor=&quot;#cc9966&quot;| '''उफे''' || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || bgcolor=gold|'''वि'''|| style=&quot;border: 3px solid red; background:#BBF3BB&quot;| फे२ || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || पा || style=&quot;border: 3px solid red&quot;| पा || 
! ९
|-
| align=left| {{cr|BAN}}
| फे२ || फे१ || फे१ || फे१ || style=&quot;border: 3px solid red; background:#BBF3BB&quot;| फे२ || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || पा || || 
! ९
|-
| align=left| {{cr|CAN}}
| — || —|| — || — || —|| — || — || — || फे१ || || || 
! १
|-
| align=left| {{cr|ENG}}
| style=&quot;background:#BBF3BB&quot; | फे२ || style=&quot;border: 3px solid red; background:#BBF3BB&quot;| फे२ ||bgcolor=gold|'''वि'''|| style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || bgcolor=silver|'''उवि'''||bgcolor=&quot;#cc9966&quot;| '''उफे''' || bgcolor=gold|'''वि''' || style=&quot;background:#cc9966&quot; | '''उफे'''|| पा || || style=&quot;border: 3px solid red&quot;| पा 
! ९
|-
| align=left| {{cr|HK}}
|—||—||—||—|| फे१ || फे१ ||—|| — || — || || ||
! २
|-
| align=left| {{cr|IND}}
|bgcolor=gold|'''वि'''|| style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ ||bgcolor=silver|'''उवि'''||style=&quot;border: 3px solid red; background:#cc9966&quot;| '''उफे''' || style=&quot;border: 3px solid red; background:#BBF3BB&quot;| फे२ || bgcolor=&quot;#cc9966&quot;| '''उफे''' || style=&quot;background:gold&quot; | '''वि'''|| style=&quot;border: 3px solid red&quot; | पा || || 
! ९
|-
| align=left| {{cr|IRE}}
|—|| style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || फे१ || फे१ || फे१ || फे१ || फे१ || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || फे१ || पा || || style=&quot;border: 3px solid red&quot;| पा
! ८
|-
| align=left| {{cr|KEN}}
| फे१ ||—||—||—||—||—||—||—|| — || || || 
! १
|-
| align=left| {{cr|NAM}}
|—||—||—||—||—||—|| style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || फे१ || फे१ || || || 
! ३
|-
| align=left| {{cr|NEP}}
|—||—||—||—|| फे१ ||—||—||—|| फे१ || || || 
! २
|-
| align=left| {{cr|NED}}
|—|| फे१ ||—||—|| style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || फे१ || फे१ || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || फे१ || || || 
! ६
|-
| align=left| {{cr|NZ}}
|bgcolor=&quot;#cc9966&quot;| '''उफे''' || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ ||bgcolor=&quot;#cc9966&quot;| '''उफे''' || bgcolor=silver|'''उवि'''|| bgcolor=&quot;#cc9966&quot;| '''उफे''' || फे१ || पा || style=&quot;border: 3px solid red&quot; | पा || 
! ९
|-
| align=left| {{cr|OMA}}
|—||—||—||—||—|| फे१ || फे१ ||—|| फे१ || || || 
! ३
|-
| align=left| {{cr|PAK}}
|bgcolor=silver|'''उवि'''||bgcolor=gold|'''वि'''|| bgcolor=&quot;#cc9966&quot;| '''उफे''' ||bgcolor=&quot;#cc9966&quot;| '''उफे''' || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || bgcolor=&quot;#cc9966&quot;| '''उफे''' || bgcolor=silver|'''उवि''' || फे१ || पा || || 
! ९
|-
| align=left| {{cr|PNG}}
|—||—||—||—||—||—|| फे१ || — || फे१ || || || 
! २
|-
| align=left| {{cr|SCO}}
| फे१ || फे१ ||—||—||—|| फे१ || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || फे१ || फे१ || || || style=&quot;border: 3px solid red&quot;|पा
! ६
|-
| align=left| {{cr|SA}}
| style=&quot;border: 3px solid red; background:#BBF3BB&quot; |फे२ ||bgcolor=&quot;#cc9966&quot;| '''उफे''' || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ ||bgcolor=&quot;#cc9966&quot;| '''उफे''' || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || style=&quot;background:silver&quot; | '''उवि'''|| पा || || 
! ९
|-
| align=left| {{cr|SL}}
| bgcolor=&quot;#cc9966&quot;| फे२ ||bgcolor=silver|'''उवि'''||bgcolor=&quot;#cc9966&quot;| '''उफे''' ||bgcolor=silver style|'''उवि'''||bgcolor=gold|'''वि'''|| style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || फे१  || style=&quot;border: 3px solid red&quot;| पा || ||
! ९
|-
| align=left| {{cr|UAE}}
|—||—||—||—|| फे१ ||—||—|| फे१ || — || || || 
! २
|-
| align=left| {{cr|UGA}}
|—||—||—||—|| — ||—||—|| — || फे१  || || || 
! १ 
|-
| align=left| {{cr|USA}}
|—||—||—||—||—||—|| — || — || style=&quot;border: 3px solid red; background:#BBF3BB&quot;| फे२ || पा || || 
! १
|-
| align=left| {{cr|WIN}}
| फे१ ||bgcolor=&quot;#cc9966&quot;| '''उफे''' || style=&quot;border: 3px solid red; background:#BBF3BB&quot;| फे२ ||bgcolor=gold|'''वि'''|| bgcolor=&quot;#cc9966&quot;| '''उफे''' ||bgcolor=gold|'''वि'''|| style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || फे१ || style=&quot;border: 3px solid red; background:#BBF3BB&quot;| फे२ || पा || || 
! ९
|-
| align=left| {{cr|ZIM}}
| फे१ || × || फे१ || फे१ || फे१ || फे१ || ×× || style=&quot;background:#BBF3BB&quot;| फे२ || — || || || 
! ६
|}

==संघांचे पदार्पण==
पदार्पण करणारा संघ, प्रतिवर्ष वर्णक्रमानुसार.

{| class=&quot;wikitable&quot; width=55% sortable&quot; style=&quot;text-align:&quot;
|-
! वर्ष 
! पदार्पण करणारा संघ 
! एकूण
|-
| [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]]
| {{cr|AUS}}, {{cr|BAN}}, {{cr|ENG}}, {{cr|IND}}, {{cr|KEN}}, {{cr|NZ}}, {{cr|PAK}}, {{cr|SCO}}, {{cr|SA}}, {{cr|SL}}, {{cr|WIN}} आणि {{cr|ZIM}}
| style=&quot;text-align:center;&quot; |१२
|-
| [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००९|२००९]]
| {{cr|IRE}} आणि {{cr|NED}}
| style=&quot;text-align:center;&quot; |२
|-
| [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१०|२०१०]]
| {{cr|AFG|२०१३}}
| style=&quot;text-align:center;&quot; |१
|-
| [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१२|२०१२]]
| कोणताही नाही
| style=&quot;text-align:center;&quot; |०
|-
| [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१४|२०१४]]
| {{cr|HK}}, {{cr|NEP}} आणि {{cr|UAE}}
| style=&quot;text-align:center;&quot; |३
|-
| [[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१६|२०१६]]
| {{cr|OMA}}
| style=&quot;text-align:center;&quot; |१
|-
| [[२०२१ ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२१]]
| {{cr|NAM}} आणि {{cr|PNG}}
| style=&quot;text-align:center;&quot; |२
|-
| [[२०२२ आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक|२०२२]]
| कोणताही
| style=&quot;text-align:center;&quot; |०
|-
| [[२०२४ आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक|२०२४]]
| {{cr|CAN}}, {{cr|USA}} आणि {{cr|UGA}}
| style=&quot;text-align:center;&quot; |३
|-
| [[२०२६ आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक|२०२६]]
| TBD
| style=&quot;text-align:center;&quot; |TBD
|-
| [[२०२८ आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक|२०२८]]
| TBD
| style=&quot;text-align:center;&quot; |TBD
|-
| [[२०३० आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक|२०३०]]
| TBD
| style=&quot;text-align:center;&quot; |TBD
|-
! एकूण
!
! २४
|}

==स्पर्धा विक्रम==
{{Main|आयसीसी पुरुष टी२० विश्वचषक विक्रमांची यादी}}{{updated|२९ जून २०२४}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! colspan=&quot;4&quot; | टी२० विश्वचषक विक्रम
|-
! colspan=&quot;4&quot; | फलंदाजी
|-
|सर्वाधिक धावा
| rowspan=&quot;2&quot; |{{cricon|IND}} [[विराट कोहली]]
|१,२९२ &lt;small&gt;([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१२|२०१२]]–[[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]])&lt;/small&gt;
|&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/batting/most_runs_career.html?id=89;type=trophy|title=टी२० विश्वचषक विक्रम - सर्वाधिक धावा|publisher=क्रिकइन्फो|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20211029165134/https://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/batting/most_runs_career.html?id=89;type=trophy|archive-date=२९ ऑक्टोबर २०२१|access-date=२९ ऑक्टोबर २०२१}}&lt;/ref&gt;
|-
|[[फलंदाजी सरासरी (क्रिकेट)|सर्वाधिक सरासरी]] &lt;small&gt;(किमान २० डाव)&lt;/small&gt; 
|५८.७२ &lt;small&gt;([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१२|२०१२]]–[[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]])&lt;/small&gt;
|&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/batting/highest_career_batting_average.html?id=89;type=trophy|title=टी२० विश्वचषक विक्रम - सर्वाधिक सरासरी|publisher=[[क्रिकइन्फो]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|सामन्यात सर्वाधिक धावा
| {{cricon|New Zealand}} [[ब्रॅन्डन मॅककुलम]] v {{cr|BAN}}
|१२३ &lt;small&gt;([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१२|२०१२]])&lt;/small&gt;
|&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/batting/most_runs_innings.html?id=89;type=trophy|title=टी२० विश्वचषक विक्रम - सामन्यात सर्वाधिक धावा|publisher=[[क्रिकइन्फो]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|सर्वोत्कृष्ट स्ट्राईक रेट &lt;small&gt;(किमान ५०० चेंडू)&lt;/small&gt;
|{{Cricon|ENG|name=इंग्लंड}} [[जोस बटलर]]
|१४७.२३ &lt;small&gt;([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१२|२०१२]]–[[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]])&lt;/small&gt;
|&lt;ref name=&quot;espncricinfo_highest_career_batting_strike-rate_892&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/records/trophy/batting-highest-career-strike-rate/icc-men-s-t20-world-cup-89|title=टी२० विश्वचषक विक्रम - सर्वोत्कृष्ट स्ट्राईक रेट|publisher=क्रिकइन्फो|url-status=live|access-date=११ जुलै २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|सर्वाधिक ५०+ धावा
|{{cricon|India|name=भारत}} [[विराट कोहली]]
|१५ &lt;small&gt;([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१२|२०१२]]–[[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]])&lt;/small&gt;
|&lt;ref name=&quot;espncricinfo_most-fifties-career_89&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/records/trophy/batting-most-fifties-career/icc-men-s-t20-world-cup-89|title=टी२० विश्वचषक विक्रम - सर्वाधिक ५०+|publisher=क्रिकइन्फो|url-status=live|access-date=११ जुलै २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|सर्वाधिक शतके
| rowspan=&quot;2&quot; |{{cricon|West Indies}} [[ख्रिस गेल]] 
|२ &lt;small&gt;([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]]–[[२०२१ ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२१]])&lt;/small&gt;
|&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/batting/list_hundreds.html?id=89;type=trophy|title=टी२० विश्वचषक विक्रम - सर्वाधिक शतके|publisher=[[क्रिकइन्फो]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|सर्वाधिक षटकार
|६३ &lt;small&gt;([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]]–[[२०२१ ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२१]])&lt;/small&gt;
|&lt;ref name=&quot;espncricinfo_most-sixes-career_89&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/records/trophy/batting-most-sixes-career/icc-men-s-t20-world-cup-89|title=टी२० विश्वचषक विक्रम - सर्वाधिक षटकार|publisher=क्रिकइन्फो|url-status=live|access-date=११ जुलै २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|सर्वोत्कृष्ट [[भागीदारी (क्रिकेट)|भागीदारी]]
| {{Cricon|ENG|name=इंग्लंड}} [[जोस बटलर]] आणि [[ॲलेक्स हेल्स]]&lt;br&gt; वि {{cr|IND}}
|१७० &lt;small&gt;([[२०२२ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२२]])&lt;/small&gt;
|&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/fow/highest_partnerships_for_any_wicket.html?id=89;type=trophy|title=टी२० विश्वचषक विक्रम - सर्वोत्कृष्ट भागीदारी|publisher=[[क्रिकइन्फो]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|स्पर्धेत सर्वाधिक धावा
|{{cricon|India}} [[विराट कोहली]]
|३१९ &lt;small&gt;([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१४|२०१४]])&lt;/small&gt;
|&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/batting/most_runs_series.html?id=89;type=trophy|title=टी२० विश्वचषक विक्रम - स्पर्धेत सर्वाधिक धावा|publisher=[[क्रिकइन्फो]]}}&lt;/ref&gt;
|-
! colspan=&quot;4&quot; | गोलंदाजी
|-
|सर्वाधिक बळी
|{{cricon|BAN}} [[शाकिब अल हसन]]
|५० &lt;small&gt;([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]]–[[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]])&lt;/small&gt;
|&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/bowling/most_wickets_career.html?id=89;type=trophy|title=टी२० विश्वचषक विक्रम - सर्वाधिक बळी|publisher=[[क्रिकइन्फो]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|सर्वोत्कृष्ट [[गोलंदाजी सरासरी]] &lt;small&gt;(किमान ४०० चेंडू)&lt;/small&gt;
|{{cricon|दक्षिण आफ्रिका}} [[ॲनरिक नॉर्त्ये]]
|११.४० &lt;small&gt;([[२०२१ ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२१]]–[[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]])&lt;/small&gt;
|&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/bowling/best_career_bowling_average.html?id=89;type=trophy|title=टी२० विश्वचषक विक्रम - सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी सरासरी|publisher=[[क्रिकइन्फो]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|सर्वोत्कृष्ट [[स्ट्राइक रेट]] &lt;small&gt;(किमान ४०० चेंडू)&lt;/small&gt;
|{{cricon|SRI}} [[वनिंदु हसरंगा]]
|११.७२ &lt;small&gt;([[२०२२ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२२]]–[[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१६|२०२४]])&lt;/small&gt;
|&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/bowling/best_career_strike_rate.html?id=89;type=trophy|title=टी२० विश्वचषक विक्रम – सर्वोत्कृष्ट स्ट्राइक रेट|publisher=[[क्रिकइन्फो]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|सर्वोत्कृष्ट [[इकॉनॉमी रेट]] &lt;small&gt;(किमान ४०० चेंडू)&lt;/small&gt;
|{{cricon|भारत}} [[जसप्रीत बुमराह]]
|५.४४ &lt;small&gt;([[२०१६ आय.सी.सी. विश्व ट्वेंटी२०|२०१६]]–[[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]])&lt;/small&gt;
|&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/bowling/best_career_economy_rate.html?id=89;type=trophy|title=टी२० विश्वचषक विक्रम - सर्वोत्कृष्ट इकॉनॉमी रेट|publisher=[[क्रिकइन्फो]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|सर्वोत्तम गोलंदाजी
|{{cricon|SRI}} [[अजंता मेंडिस]] v {{cr|ZIM}}
|६/८ &lt;small&gt;([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१२|२०१२]])&lt;/small&gt;
|&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/bowling/best_figures_innings.html?id=89;type=trophy|title=टी२० विश्वचषक विक्रम - सर्वोत्तम गोलंदाजी | publisher=[[क्रिकइन्फो]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|स्पर्धेत सर्वाधिक बळी
|{{cricon|अफगाणिस्तान|variant=२०१३}} [[फझलहक फारूखी]] आणि {{cricon|भारत}} [[अर्शदीप सिंग]]
|१७ &lt;small&gt;([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१६|२०२४]])&lt;/small&gt;
|&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/bowling/most_wickets_series.html?id=89;type=trophy|title=टी२० विश्वचषक विक्रम - स्पर्धेत सर्वाधिक बळी|publisher=[[क्रिकइन्फो]]}}&lt;/ref&gt;
|-
! colspan=&quot;4&quot; | क्षेत्ररक्षण
|-
|सर्वाधिक गडी बाद &lt;small&gt;([[यष्टीरक्षक]])&lt;/small&gt;
|{{cricon|IND}} [[महेंद्रसिंग धोणी]]
|३२ &lt;small&gt;([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]]–[[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१६|२०१६]])&lt;/small&gt;
|&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/keeping/most_dismissals_career.html?id=89;type=trophy|title=टी२० विश्वचषक विक्रम - सर्वाधिक गडी बाद|publisher=[[क्रिकइन्फो]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|सर्वाधिक झेल &lt;small&gt;([[क्षेत्ररक्षण]])&lt;/small&gt;
|{{cricon|South Africa}} [[ए.बी. डी व्हिलियर्स]]
|२३ &lt;small&gt;([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]]–[[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१६|२०१६]])&lt;/small&gt;
|&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/fielding/most_catches_career.html?id=89;type=trophy|title=टी२० विश्वचषक विक्रम - सर्वाधिक झेल | publisher=[[क्रिकइन्फो]]}}&lt;/ref&gt;
|-
! colspan=&quot;4&quot; | संघ
|-
|सर्वाधिक सांघिक धावसंख्या
|{{cr|SRI}} (वि {{cr|KEN}})
|२६०/६ &lt;small&gt;([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]])&lt;/small&gt;
|&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/team/highest_innings_totals.html?id=89;type=trophy|title=टी२० विश्वचषक विक्रम - सर्वाधिक धावसंख्या |publisher=[[क्रिकइन्फो]]}}&lt;/ref&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |सर्वात कमी धावसंख्या
|{{cr|NED}} (वि {{cr|SRI}})
|३९ &lt;small&gt;([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१४|२०१४]])&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; |&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/team/lowest_innings_totals.html?id=89;type=trophy|title=टी२० विश्वचषक विक्रम - सर्वात कमी धावसंख्या | publisher=[[क्रिकइन्फो]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|{{cr|UGA}} (वि {{cr|WIN }})
|३९ &lt;small&gt;([[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]])&lt;/small&gt;
|-
|सर्वाधिक विजय % &lt;small&gt;(किमान १० सामने)&lt;/small&gt;
|{{cr|IND }}
|६९.६०% &lt;small&gt;(सामने ५२, विजय ३५)&lt;/small&gt; &lt;small&gt;([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]]–[[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]])&lt;/small&gt;
|&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/team/results_summary.html?id=89;type=trophy|title=टी२० विश्वचषक विक्रम - सर्वाधिक विजय टक्केवारी|publisher=[[क्रिकइन्फो]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|सर्वात मोठा विजय &lt;small&gt;(धावांनुसार)&lt;/small&gt;
|{{cr|SRI}} (वि {{cr|KEN}})
|१७२ &lt;small&gt;([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००७|२००७]])&lt;/small&gt;
|&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/team/largest_margins.html?id=89;type=trophy|title=टी२० विश्वचषक विक्रम - सर्वात मोठा विजय|publisher=[[क्रिकइन्फो]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|एका सामन्यात सर्वाधिक एकूण धावा
|{{cr|ENG}} v {{cr|RSA}}
|४५९-१२ &lt;small&gt;([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१६|२०१६]])&lt;/small&gt;
|&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/team/highest_match_aggregates.html?id=89;type=trophy|title=टी२० विश्वचषक विक्रम - एका सामन्यात सर्वाधिक एकूण धावा|publisher=[[क्रिकइन्फो]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|एका सामन्यात सर्वात कमी एकूण धावा
|{{cr|NED}} v {{cr|SRI}}
|७९-११ &lt;small&gt;([[२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २०१४|२०१४]])&lt;/small&gt;
|&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/team/lowest_match_aggregates.html?id=89;type=trophy|title=टी२० विश्वचषक विक्रम - एका सामन्यात सर्वात कमी एकूण धावा|publisher=[[क्रिकइन्फो]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|सर्वाधिक सलग विजय
|{{cr|IND }} आणि {{Cr|SA}}
|८ - दोन्ही [[२०२४ आय.सी.सी. पुरुष ट्वेंटी२० क्रिकेट विश्वचषक|२०२४]] मध्ये
|
|}

==References==
{{संदर्भयादी}}

==बाह्य दुवे==
*[http://cricket.yahoo.com/ आयसीसी संकेतस्थळ]
*[http://www.cricinfo.com/wt202010/content/series/412671.html ICC World Twenty20 2010] from [[ईएसपीएन क्रिकइन्फो]]
*[http://www.cricket-wc.com ICC World Twenty20] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129171406/http://cricket-wc.com/ |date=2011-01-29 }}
*[http://t20worldcupcricket.com T20 World Cup Website]

{{२०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा}}
{{fb start}}
{{आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट संघटन स्पर्धा}}
{{fb end}}

[[वर्ग:२०-२० क्रिकेट]]
[[वर्ग:आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट संघटन]]
[[वर्ग:लाल दुवे असणारे लेख]]</text>
      <sha1>ej8dc7x6hk1flf4siqq74hjiy3pelb3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>चिनाब नदी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27751</id>
    <revision>
      <id>2579194</id>
      <parentid>2216367</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T05:34:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2579194</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1776" sha1="lp14ggv63lot80xpqwfvid75g3gx7mf" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट नदी
| नदी_नाव = चिनाब
| नदी_चित्र = 
| नदी_चित्र_रुंदी = 
| नदी_चित्र_शीर्षक = 
| अन्य_नावे = चंद्रभागा
| उगम_स्थान_नाव = [[हिमाचल प्रदेश]], [[भारत]]
| उगम_उंची_मी = 
| मुख_स्थान_नाव = 
| लांबी_किमी = ९६०
| देश_राज्ये_नाव = [[भारत]]&lt;/br&gt;[[पाकिस्तान]]
| उपनदी_नाव = [[चंद्रा नदी|चंद्रा]]&lt;/br&gt;[[भागा नदी|भागा]]&lt;/br&gt;[[झेलम नदी|झेलम]]&lt;/br&gt;[[रावी नदी|रावी]]
| मुख्यनदी_नाव = [[पंजनद नदी|पंजनद]]
| सरासरी_प्रवाह_घनमी_प्रतिसे = 
| पाणलोट_क्षेत्र_वर्ग_किमी = 
| धरण_नाव = 
| तळटिपा = 
}}

'''चिनाब''' ही [[भारत]] व [[पाकिस्तान]] देशांमधून वाहणारी आणि [[सतलज नदी]]बरोबर एकत्र मिळून [[पंजनद नदी|पंजनदच्या रूपाने]] अखेरीस [[सिंधू नदी]]ला जाऊन मिळणारी एक प्रमुख नदी आहे.

{{भारतातील नद्या}}

[[वर्ग:भारतातील नद्या]]
[[वर्ग:पाकिस्तानमधील नद्या]]
[[वर्ग:हिमाचल प्रदेशमधील नद्या]]</text>
      <sha1>lp14ggv63lot80xpqwfvid75g3gx7mf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579195</id>
      <parentid>2579194</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T05:35:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2579195</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1869" sha1="ov4px7abgxh4q6obqb3mb0pbdau057d" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट नदी
| नदी_नाव = चिनाब
| नदी_चित्र = 
| नदी_चित्र_रुंदी = 
| नदी_चित्र_शीर्षक = 
| अन्य_नावे = चंद्रभागा
| उगम_स्थान_नाव = [[हिमाचल प्रदेश]], [[भारत]]
| उगम_उंची_मी = 
| मुख_स्थान_नाव = 
| लांबी_किमी = ९६०
| देश_राज्ये_नाव = [[भारत]]&lt;/br&gt;[[पाकिस्तान]]
| उपनदी_नाव = [[चंद्रा नदी|चंद्रा]]&lt;/br&gt;[[भागा नदी|भागा]]&lt;/br&gt;[[झेलम नदी|झेलम]]&lt;/br&gt;[[रावी नदी|रावी]]
| मुख्यनदी_नाव = [[पंजनद नदी|पंजनद]]
| सरासरी_प्रवाह_घनमी_प्रतिसे = 
| पाणलोट_क्षेत्र_वर्ग_किमी = 
| धरण_नाव = 
| तळटिपा = 
}}

'''चिनाब''' ही [[भारत]] व [[पाकिस्तान]] देशांमधून वाहणारी आणि [[सतलज नदी]]बरोबर एकत्र मिळून [[पंजनद नदी|पंजनदच्या रूपाने]] अखेरीस [[सिंधू नदी]]ला जाऊन मिळणारी एक प्रमुख नदी आहे.

{{भारतातील नद्या}}

[[वर्ग:भारतातील नद्या]]
[[वर्ग:पाकिस्तानमधील नद्या]]
[[वर्ग:हिमाचल प्रदेशमधील नद्या]]
[[वर्ग:जम्मू आणि काश्मीरमधील नद्या]]</text>
      <sha1>ov4px7abgxh4q6obqb3mb0pbdau057d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>झी टीव्ही</title>
    <ns>0</ns>
    <id>30503</id>
    <revision>
      <id>2579166</id>
      <parentid>2578746</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T21:04:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.111.102.118</ip>
      </contributor>
      <origin>2579166</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1823" sha1="f8bsebdq9wc844z9bk59fz7lo1pe11y" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट दूरचित्रवाहिनी
|नाव = झी टीव्ही
|चित्र = Zee TV 2025.svg
|चित्रसाईज = 200px
|चित्र_माहिती = 
|सुरुवात = १ ऑक्टोबर १९९२
|शेवटचे_प्रसारण = 
|चित्र_प्रकार = 
|प्रेक्षक_संख्या = 
|प्रेक्षक_संख्या_सध्या =
|प्रेक्षक_संख्या_माहिती = 
|नेटवर्क = [[झी एंटरटेनमेंट एंटरप्राइजेस]]
|मालक = एस्सेल समूह
|ब्रीदवाक्य = आज लिखेंगे कल
|देश = {{flagcountry|भारत}}
|प्रसारण क्षेत्र = 
|मुख्यालय = [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]]
|जुने नाव = 
|बदललेले नाव = 
|भगिनी वाहिनी = 
|प्रसारण वेळ = 
|संकेतस्थळ = 
}}

'''झी टीव्ही''' ही [[भारत|भारतातून]] प्रसारित होणारी [[हिंदी भाषा|हिंदी भाषेतील]] दूरचित्रवाहिनी आहे.

== लोगो ==
[[चित्र:Zee-TV-Logo-2005.png|150px|२००५-२०११]]
[[चित्र:ZeeTVLogo.png|50px|२०११-२०१७]]
[[चित्र:Zee TV-2018.png|100px|२०१७-२०२५]]

[[वर्ग:झी हिंदी नेटवर्क|झी]]
[[वर्ग:झी नेटवर्क|झी]]
[[वर्ग:हिंदी दूरचित्रवाहिन्या]]</text>
      <sha1>f8bsebdq9wc844z9bk59fz7lo1pe11y</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579169</id>
      <parentid>2579166</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T01:21:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Khirid Harshad</username>
        <id>138639</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Special:Contributions/103.111.102.118|103.111.102.118]] ([[User talk:103.111.102.118|चर्चा]]) यांनी केलेले बदल [[User:Khirid Harshad|Khirid Harshad]] यांच्या आवृत्तीकडे पूर्वपदास नेले.</comment>
      <origin>2578338</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1821" sha1="6oqy6sg4cizcr8bfcn1aq68be3c10hp" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट दूरचित्रवाहिनी
|नाव = झी टीव्ही
|चित्र = Z Tv logo.jpg
|चित्रसाईज = 200px
|चित्र_माहिती = 
|सुरुवात = १ ऑक्टोबर १९९२
|शेवटचे_प्रसारण = 
|चित्र_प्रकार = 
|प्रेक्षक_संख्या = 
|प्रेक्षक_संख्या_सध्या =
|प्रेक्षक_संख्या_माहिती = 
|नेटवर्क = [[झी एंटरटेनमेंट एंटरप्राइजेस]]
|मालक = एस्सेल समूह
|ब्रीदवाक्य = आज लिखेंगे कल
|देश = {{flagcountry|भारत}}
|प्रसारण क्षेत्र = 
|मुख्यालय = [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]]
|जुने नाव = 
|बदललेले नाव = 
|भगिनी वाहिनी = 
|प्रसारण वेळ = 
|संकेतस्थळ = 
}}

'''झी टीव्ही''' ही [[भारत|भारतातून]] प्रसारित होणारी [[हिंदी भाषा|हिंदी भाषेतील]] दूरचित्रवाहिनी आहे.

== लोगो ==
[[चित्र:Zee-TV-Logo-2005.png|150px|२००५-२०११]]
[[चित्र:ZeeTVLogo.png|50px|२०११-२०१७]]
[[चित्र:Zee TV-2018.png|100px|२०१७-२०२५]]

[[वर्ग:झी हिंदी नेटवर्क|झी]]
[[वर्ग:झी नेटवर्क|झी]]
[[वर्ग:हिंदी दूरचित्रवाहिन्या]]</text>
      <sha1>6oqy6sg4cizcr8bfcn1aq68be3c10hp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>पुसद तालुका</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31917</id>
    <revision>
      <id>2579269</id>
      <parentid>2487499</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:56:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2579269</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17711" sha1="k43bgxy7ir04tvespd0qhioigqlrnnn" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार                     = तालुका
|स्थानिक_नाव               = पुसद
|इतर_नाव                  = 
|टोपणनाव                    = पुष्पावंती नगरी
|राज्य_नाव                  =  महाराष्ट्र 
|मेट्रो                      = &lt;!-- फक्त शेजार /उपनगर साठी --&gt;
|आकाशदेखावा                 = India Maharashtra location map.svg
|आकाशदेखावा_शीर्षक            = महाराष्ट्रराज्य 
|अक्षांश = 19|अक्षांशमिनिटे =52 |अक्षांशसेकंद = 12      
|रेखांश= 77|रेखांशमिनिटे= 46|रेखांशसेकंद= 48
|मुळ_नकाशा                = &lt;!-- only if default map not wanted --&gt;
|शोधक_स्थान                 = &lt;!-- left/right --&gt;
|मुळ_नकाशा_पट्टी            = &lt;!-- हो/नाही --&gt;
|आतील_नकाशा_चिन्ह          = &lt;!-- हो/नाही --&gt;
|नकाशा_शीर्षक               = 
|क्षेत्रफळ_एकूण               = 
|क्षेत्रफळ_आकारमान            = 
|क्षेत्रफळ_क्रमांक              = 
|क्षेत्रफळ_एकूण_संदर्भ           = 
|क्षेत्रफळ_मेट्रो                 = 
|क्षेत्रफळ_मेट्रो_संदर्भ            = 
|उंची                   = 
|उंची_संदर्भ               = 
|समुद्री_किनारा               = 
|हवामान                   = 
|वर्षाव                     = 
|तापमान_वार्षिक             = 
|तापमान_हिवाळा             = 20
|तापमान_उन्हाळा             = 40
|मुख्यालय                = &lt;!-- फक्त जिल्हांसाठीच--&gt;
|मोठे_शहर                 = पुसद शहर (पश्चिम)
|मोठे_मेट्रो                  = 
|जवळचे_शहर                = [[वाशिम]], [[दिग्रस]], [[उमरखेड]], [[यवतमाळ ]]
|प्रांत                      = 
|विभाग                    =  अमरावती 
|जिल्हा                    = यवतमाळ&lt;!-- नावे --&gt;
|लोकसंख्या_एकूण             = 3,41,186
|लोकसंख्या_वर्ष               = 2011 
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ         = 
|लोकसंख्या_घनता             = 
|लिंग_गुणोत्तर                = 940
|साक्षरता                   = 80.16
|साक्षरता_पुरुष              = 76.51
|साक्षरता_स्त्री                 = 61.85
|अधिकृत_भाषा                = बंजारा(लमानी), मराठी
|नेता_पद_१                  = 
|नेता_नाव_१                 = 
|नेता_पद_२                  = 
|नेता_नाव_२                 = 
|संसदीय_मतदारसंघ           = 
|विधानसभा_मतदारसं          = 
|न्यायक्षेत्र_शीर्षक_१             = [[तहसील]] 
|न्यायक्षेत्र_नाव_१              = पुसद
|न्यायक्षेत्र_शीर्षक_२             = [[पंचायत समिती]] 
|न्यायक्षेत्र_नाव_२               = पुसद
|न्यायक्षेत्र_शीर्षक_३             = 
|न्यायक्षेत्र_नाव_३               = 
|कोरे_शीर्षक_१               = 
|कोरे_उत्तर_१                = 
|एसटीडी_कोड                 = 
|पिन_कोड                   = ४४५२०४
|आरटीओ_कोड                = एमएच/२९&lt;ref&gt;#https://transport.maharashtra.gov.in&lt;/ref&gt;
|संकेतस्थळ                 = 
|संकेतस्थळ_नाव              = 
|दालन                      = 
|तळटिपा                   = 
|गुणक_शीर्षक             = &lt;!-- हो/नाही --&gt;
|स्वयंवर्गीत                 = &lt;!-- हो/नाही --&gt;
}}
'''पुसद''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र]] राज्याच्या  यवतमाळ जिल्ह्यातील सर्वात मोठे व विदर्भातील मोठ्या शहरापैकी एक शहर आहे व [[तालुका|तालुक्याचे]] ठिकाण आहे. या शहराचे प्राचीन नाव पुष्पावंती नगरी असे होते. शहराचा प्रशासकीय कारभार येथील नगर पालिका पाहते.

==तालुक्यातील गावे==
#[[आडगाव (पुसद)]]
#[[आमती]]
#[[आमदरी (पुसद)]]
#[[अमृतनगर]]
#[[हूडी.बु]]
#[[आरेगाव बुद्रुक]]
#[[आरेगाव खुर्द]]
#[[आसरपेंड]]
#[[अश्विनपूर]]
#[[आसोळी (पुसद)]]
#[[बजरंगनगर]]
#[[बालावाडी]]
#[[बांसी]]
#[[बेळगव्हाण]]
#[[बेलुरा बुद्रुक]]
#[[बेलुरा खुर्द]]
#[[भांडारी (पुसद)]]
#भाटंबा
#[[भोजळा]]
#[[बिबी]]
#[[बोरगडी]]
#[[बोरी खुर्द (पुसद)]]
#[[बोरी मच्छिंद्र]]
#[[बोरनगर]]
#[[ब्राह्मणगाव (पुसद)]]
#[[बुटीलजरा]]
#[[चिंचघाट (पुसद)]]
#[[चिकाणी]]
#[[चिखली (पुसद)]]
#[[चिलवाडी]]
#[[चिरंगवाडी]]
#[[चोंढी]]
#[[दगडधानोरा (पुसद)]]
#[[दहिवड बुद्रुक]]
#[[देवगव्हाण]]
#[[देवकारळा]]
#[[देवठाणा]]
#[[धनकेश्वर]]
#[[धानोरालजरा]]
#[[धनसाळ]]
#[[धनसिंगनगर]]
#[[धरमवाडी]]
#[[दुधगिरी]]
#[[फेटरा]]
#[[फुलवाडी (पुसद)]]
#[[गडी]]
#[[गहुळी]]
#[[गायमुखनगर]]
#[[गाजीपूर (पुसद)]]
#[[गणेशपूर (पुसद)]]
#[[गौळ बुद्रुक]]
#[[गौळमांजरी]]
#[[घाटोडी]]
#[[गोपवाडी]]
#[[गौळ खुर्द]]
#[[हनुमाननगर (पुसद)]]
#[[हनवटखेडा]]
#[[हरशी]]
#[[हेगडी]]
#[[हिवळणी]]
#[[हिवळणी खुर्द]]
#[[हिवळणी पाळमपाट]]
#[[होरकड]]
#[[हौसापूर]]
#[[हुडी बुद्रुक]]
#[[हुडी खुर्द]]
#[[इनापूर]]
#[[इंदिरानगर (पुसद)]]
#[[इसापूर (पुसद)]]
#[[इटावा (पुसद)]]
#[[जगपूर]]
#[[जामणी धुंडी]]
#[[जांब बाजार]]
#[[जामनाईक]]
#[[जामशेतपूर]]
#[[जानुणा (पुसद)]]
#[[जवाहरनगर (पुसद)]]
#[[जावळी (पुसद)]]
#[[जावळा (पुसद)]]
#[[ज्योतीनगर]]
#[[काडोळी]]
#[[काकडदाटी]]
#[[कान्हेरवाडी]]
#[[कारहोळ]]
#[[कार्ला]]
#[[काटखेडा बुद्रुक]]
#[[काटखेडा खुर्द]]
#[[कावडीपूर]]
#[[खडकदरी]]
#[[खैरखेडा]]
#[[खांडाळा]]
#[[खारशी]]
#[[खाटकाळा]]
#[[कोल्हा (पुसद)]]
#[[कोंडाई]]
#[[कोप्रा बुद्रुक]]
#[[कोप्रा खुर्द (पुसद)]]
#[[कृष्णनगर (पुसद)]]
#[[कुंभारी (पुसद)]]
#[[कुरहाडी]]
#[[लाखी]]
#[[लोभिवंतनगर]]
#[[लोहारालजरा]]
#[[लोहारा खुर्द]]
#[[लोणदरी]]
#[[लोणी (पुसद)]]
#[[मधुकरनगर (पुसद)]]
#[[माळसोळी]]
#[[मांडवा (पुसद)]]
#[[माणिकडोह]]
#[[मांजरजावळा]]
#[[मानसळ]]
#[[मारसूळ]]
#[[मारवाडी बुद्रुक]]
#[[मारवाडी खुर्द]]
#[[म्हैसमाळ]]
#[[मोहालजरा]]
#[[मोखाड]]
#[[मोप (पुसद)]]
#[[मुंगशी]]
#[[नाईकनगर (पुसद)]]
#[[नानंदलजरा]]
#[[नानंद खुर्द]]
#[[नंदीपूर]]
#[[नांदुरालजरा]]
#[[निंभी]]
#[[पाचकुडुक]]
#[[पालोडी (पुसद)]]
#[[पाळू]]
#[[पांढुर्णा बुद्रुक]]
#[[पांढुर्णा खुर्द]]
#[[पन्हाळा (पुसद)]]
#[[पारध]]
#[[पारडी (पुसद)]]
#[[पारवा (पुसद)]]
#[[पारवा खुर्द]]
#[[पिंपळगाव (पुसद)]]
#[[पिंपळगाव लजरा]]
#[[पिंपळखुटा (पुसद)]]
#[[पिंपरवाडी]]
#[[पोखरी (पुसद)]]
#[[राजाणा]]
#[[राम नगर]]
#[[रांभा]]
#[[रामनगर (पुसद)]]
#[[रामपूर (पुसद)]]
#[[रामपूरनगर]]
#[[रोहाडा]]
#[[सांदवा]]
#[[सातेफोळ]]
#[[सत्तरमाळ]]
#[[सावंगी (पुसद)]]
#[[सावरगाव (पुसद)]]
#[[सावरगाव बंगला]]
#[[सेवादासनगर (पुसद)]]
#[[शांबळपिंपरी]]
#[[शामपूर (पुसद)]]
#[[शेळु बुद्रुक]]
#[[शेळु खुर्द]]
#[[शिळोणा]]
#[[शिवाजीनगर (पुसद)]]
#[[शिवणी (पुसद)]]
#[[श्रीरामपूर (पुसद)]]
#[[सिंगारवाडी]]
#[[सुकळी (पुसद)]]
#[[उदाडी]]
#[[उपवनवाडी]]
#[[उटी (पुसद)]]
# [[वसंतपूर]]
#[[वसंतवाडी (पुसद)]]
#[[वडगाव (पुसद)]]
#[[वडसड]]
#[[वाघजाळी]]
#[[वाळतुर]]
#[[वाळतुर तांबडे]]
#[[वामनवाडी]]
#[[वनवारळा]]
#[[वारुड (पुसद)]]
#[[वारवाट]]
#[[वेणी खुर्द]]
#[[येहाळा]]
#[[येळदरी]]
#[[येरंडा]]
#[[काऱ्होळ]]
&lt;ref&gt;#https://villageinfo.in/maharashtra/yavatmal/pusad.html&lt;/ref&gt;

==इतिहास==
[[पुस]] ही नदी पुसद शहरातून वाहते. लोकमान्य टिळकांनी पुसदला स्वराज्याची पंढरी म्हणून संबोधले होते. स्वातंत्र्यपूूर्व काळात भारतातील पहिला [[जंगल]] [[सत्याग्रह]] पुसद येथे झाला होता. महाराष्ट्रात सर्वाधिक काळ [[मुख्यमंत्री]] पदावर राहणारे व [[हरित क्रांती|हरित क्रांतीचे]] प्रणेते [[वसंतराव नाईक]] हे पुसदचेच होते. पुसदला वेगळा [[जिल्हा]] म्हणून दर्जा मिळवण्यासाठी अनेक वर्षापासून संघर्ष सुरू आहे. पुसद येथे जिल्ह्यातील सर्वात मोठी बाजारपेठ आहे.
पुसद या शहरातून सुधाकरराव नाईक हे मुख्यमंत्रीपदी विराजमान होते.पुसद हा महाराष्ट्राला दोन मुख्यमंत्री देणारं एक शहर आहे. पुसद हा यवतमाळ जिल्ह्यातील शिक्षणाचे माहेरघर म्हणून ओळखते जाते. पुसद हा यवतमाळ जिल्यात दुसऱ्या क्रमांकाचे शहर आहे. पुसदकर मागच्या 23 वर्षपासून रेल्वे मागत आहे. 2016ला रेल्वेची मंजूरी पत्रक आले आहे. तसेच पुसद व आजू बाजूच्या परिसरात एकूण १० पेट्रोल पंप आहेत आणि देव दर्शनासाठी धनकेश्र्वर, हर्शी व करला  श्री संत दूधधारी महाराज संजीवन समाधी बोरी (खु) या सारखे प्राचीन देवस्थान पाहायला मिळतात. पुसद इथे सर्व महाविद्यालय आहे.पुसद इथे सर्वात जास्त बंजारा समाज राहते.इथे कोटल्या पण निवडणूक मध्ये नाईक घराण्याचे वर्चस्व राहिले आहे. सध्या इथे इंद्रनील मनोहर नाईक शासन करत आहे (आमदार २०१९ रा.काँग्रेस सरकार).
* P N कॉलेज हे सर्वात मोठे कॉलेज
* कोषटवार दौलतखान महाविद्यालय व गोधाजिराव मुखरे कनिष्ठ महविद्यालय हे सर्वात चांगले कॉलेज व शाळा असून येथील शिक्षकवर्ग सुद्धा चांगला आहे. 
*सुधाकर राव नाईक फार्मसी कॉलेज 
*बाबासाहेब नाईक इंजिनीरिंग कॉलेज 
*वात्सल्याबई महिला महावद्यालय 
*वसंतराव नाईक विद्यलाय 
*आयुर्वेद मेडिकल कॉलेज 
*दुग्ध तंत्रज्ञान विद्यालय        
* श्रीराम आसेगांकर विद्यालय ही २ऱ्या नंबरची शाळा आहे 
*माऊंट लिटरा झी स्कूल पुसद                  
*पुसद या शहराला विदर्भातील शिक्षणाचे माहेरघर सुद्धा म्हणतात

पुसद हे शहर डोंगराळ भागात येते. हे शहर डोंगरांनी वेढलेले असून याच्या चारही बाजूंनी [[डोंगर]] आहे. पुसद येथे येण्यासाठी किंवा येथून जाण्यासाठी [[घाट]] ओलांडावा लागतो.

==शिक्षण==
पुसद हे यवतमाळ जिल्ह्यातील शिक्षणाचे प्रमुख केंद्र आहे. येथे अनेक नामवंत काॅलेजेस व [[शाळा]] आहेत. [[बाबासाहेब नाईक अभियांत्रिकी काॅलेज]], [[फुलसिंग नाईक महाविद्यालय]], [[को.दौ.विद्यालय]], सुधाकरराव नाईक इन्स्टिट्यूट ऑफ फार्मसी, [http://www.cdtpusad.in/ दुग्धव्यवसाय तंत्रज्ञान कॉलेज, पुसद] ही येथील प्रमुख विद्यालये आहेत.जेटकीड्स इंटरनॅशनल स्कूल, पोदार स्कूल


{{विस्तार}}
{{यवतमाळ जिल्ह्यातील तालुके}}

[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील तालुके]]
[[वर्ग:महाराष्ट्रातील तालुके]]
[[वर्ग:पुसद]]
[[वर्ग:लाल दुवे असणारे लेख]]</text>
      <sha1>k43bgxy7ir04tvespd0qhioigqlrnnn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579274</id>
      <parentid>2579269</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:06:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <comment>/* शिक्षण */</comment>
      <origin>2579274</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17734" sha1="lc0k1xfx6cdqucj69uslnvru6vx6quu" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार                     = तालुका
|स्थानिक_नाव               = पुसद
|इतर_नाव                  = 
|टोपणनाव                    = पुष्पावंती नगरी
|राज्य_नाव                  =  महाराष्ट्र 
|मेट्रो                      = &lt;!-- फक्त शेजार /उपनगर साठी --&gt;
|आकाशदेखावा                 = India Maharashtra location map.svg
|आकाशदेखावा_शीर्षक            = महाराष्ट्रराज्य 
|अक्षांश = 19|अक्षांशमिनिटे =52 |अक्षांशसेकंद = 12      
|रेखांश= 77|रेखांशमिनिटे= 46|रेखांशसेकंद= 48
|मुळ_नकाशा                = &lt;!-- only if default map not wanted --&gt;
|शोधक_स्थान                 = &lt;!-- left/right --&gt;
|मुळ_नकाशा_पट्टी            = &lt;!-- हो/नाही --&gt;
|आतील_नकाशा_चिन्ह          = &lt;!-- हो/नाही --&gt;
|नकाशा_शीर्षक               = 
|क्षेत्रफळ_एकूण               = 
|क्षेत्रफळ_आकारमान            = 
|क्षेत्रफळ_क्रमांक              = 
|क्षेत्रफळ_एकूण_संदर्भ           = 
|क्षेत्रफळ_मेट्रो                 = 
|क्षेत्रफळ_मेट्रो_संदर्भ            = 
|उंची                   = 
|उंची_संदर्भ               = 
|समुद्री_किनारा               = 
|हवामान                   = 
|वर्षाव                     = 
|तापमान_वार्षिक             = 
|तापमान_हिवाळा             = 20
|तापमान_उन्हाळा             = 40
|मुख्यालय                = &lt;!-- फक्त जिल्हांसाठीच--&gt;
|मोठे_शहर                 = पुसद शहर (पश्चिम)
|मोठे_मेट्रो                  = 
|जवळचे_शहर                = [[वाशिम]], [[दिग्रस]], [[उमरखेड]], [[यवतमाळ ]]
|प्रांत                      = 
|विभाग                    =  अमरावती 
|जिल्हा                    = यवतमाळ&lt;!-- नावे --&gt;
|लोकसंख्या_एकूण             = 3,41,186
|लोकसंख्या_वर्ष               = 2011 
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ         = 
|लोकसंख्या_घनता             = 
|लिंग_गुणोत्तर                = 940
|साक्षरता                   = 80.16
|साक्षरता_पुरुष              = 76.51
|साक्षरता_स्त्री                 = 61.85
|अधिकृत_भाषा                = बंजारा(लमानी), मराठी
|नेता_पद_१                  = 
|नेता_नाव_१                 = 
|नेता_पद_२                  = 
|नेता_नाव_२                 = 
|संसदीय_मतदारसंघ           = 
|विधानसभा_मतदारसं          = 
|न्यायक्षेत्र_शीर्षक_१             = [[तहसील]] 
|न्यायक्षेत्र_नाव_१              = पुसद
|न्यायक्षेत्र_शीर्षक_२             = [[पंचायत समिती]] 
|न्यायक्षेत्र_नाव_२               = पुसद
|न्यायक्षेत्र_शीर्षक_३             = 
|न्यायक्षेत्र_नाव_३               = 
|कोरे_शीर्षक_१               = 
|कोरे_उत्तर_१                = 
|एसटीडी_कोड                 = 
|पिन_कोड                   = ४४५२०४
|आरटीओ_कोड                = एमएच/२९&lt;ref&gt;#https://transport.maharashtra.gov.in&lt;/ref&gt;
|संकेतस्थळ                 = 
|संकेतस्थळ_नाव              = 
|दालन                      = 
|तळटिपा                   = 
|गुणक_शीर्षक             = &lt;!-- हो/नाही --&gt;
|स्वयंवर्गीत                 = &lt;!-- हो/नाही --&gt;
}}
'''पुसद''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र]] राज्याच्या  यवतमाळ जिल्ह्यातील सर्वात मोठे व विदर्भातील मोठ्या शहरापैकी एक शहर आहे व [[तालुका|तालुक्याचे]] ठिकाण आहे. या शहराचे प्राचीन नाव पुष्पावंती नगरी असे होते. शहराचा प्रशासकीय कारभार येथील नगर पालिका पाहते.

==तालुक्यातील गावे==
#[[आडगाव (पुसद)]]
#[[आमती]]
#[[आमदरी (पुसद)]]
#[[अमृतनगर]]
#[[हूडी.बु]]
#[[आरेगाव बुद्रुक]]
#[[आरेगाव खुर्द]]
#[[आसरपेंड]]
#[[अश्विनपूर]]
#[[आसोळी (पुसद)]]
#[[बजरंगनगर]]
#[[बालावाडी]]
#[[बांसी]]
#[[बेळगव्हाण]]
#[[बेलुरा बुद्रुक]]
#[[बेलुरा खुर्द]]
#[[भांडारी (पुसद)]]
#भाटंबा
#[[भोजळा]]
#[[बिबी]]
#[[बोरगडी]]
#[[बोरी खुर्द (पुसद)]]
#[[बोरी मच्छिंद्र]]
#[[बोरनगर]]
#[[ब्राह्मणगाव (पुसद)]]
#[[बुटीलजरा]]
#[[चिंचघाट (पुसद)]]
#[[चिकाणी]]
#[[चिखली (पुसद)]]
#[[चिलवाडी]]
#[[चिरंगवाडी]]
#[[चोंढी]]
#[[दगडधानोरा (पुसद)]]
#[[दहिवड बुद्रुक]]
#[[देवगव्हाण]]
#[[देवकारळा]]
#[[देवठाणा]]
#[[धनकेश्वर]]
#[[धानोरालजरा]]
#[[धनसाळ]]
#[[धनसिंगनगर]]
#[[धरमवाडी]]
#[[दुधगिरी]]
#[[फेटरा]]
#[[फुलवाडी (पुसद)]]
#[[गडी]]
#[[गहुळी]]
#[[गायमुखनगर]]
#[[गाजीपूर (पुसद)]]
#[[गणेशपूर (पुसद)]]
#[[गौळ बुद्रुक]]
#[[गौळमांजरी]]
#[[घाटोडी]]
#[[गोपवाडी]]
#[[गौळ खुर्द]]
#[[हनुमाननगर (पुसद)]]
#[[हनवटखेडा]]
#[[हरशी]]
#[[हेगडी]]
#[[हिवळणी]]
#[[हिवळणी खुर्द]]
#[[हिवळणी पाळमपाट]]
#[[होरकड]]
#[[हौसापूर]]
#[[हुडी बुद्रुक]]
#[[हुडी खुर्द]]
#[[इनापूर]]
#[[इंदिरानगर (पुसद)]]
#[[इसापूर (पुसद)]]
#[[इटावा (पुसद)]]
#[[जगपूर]]
#[[जामणी धुंडी]]
#[[जांब बाजार]]
#[[जामनाईक]]
#[[जामशेतपूर]]
#[[जानुणा (पुसद)]]
#[[जवाहरनगर (पुसद)]]
#[[जावळी (पुसद)]]
#[[जावळा (पुसद)]]
#[[ज्योतीनगर]]
#[[काडोळी]]
#[[काकडदाटी]]
#[[कान्हेरवाडी]]
#[[कारहोळ]]
#[[कार्ला]]
#[[काटखेडा बुद्रुक]]
#[[काटखेडा खुर्द]]
#[[कावडीपूर]]
#[[खडकदरी]]
#[[खैरखेडा]]
#[[खांडाळा]]
#[[खारशी]]
#[[खाटकाळा]]
#[[कोल्हा (पुसद)]]
#[[कोंडाई]]
#[[कोप्रा बुद्रुक]]
#[[कोप्रा खुर्द (पुसद)]]
#[[कृष्णनगर (पुसद)]]
#[[कुंभारी (पुसद)]]
#[[कुरहाडी]]
#[[लाखी]]
#[[लोभिवंतनगर]]
#[[लोहारालजरा]]
#[[लोहारा खुर्द]]
#[[लोणदरी]]
#[[लोणी (पुसद)]]
#[[मधुकरनगर (पुसद)]]
#[[माळसोळी]]
#[[मांडवा (पुसद)]]
#[[माणिकडोह]]
#[[मांजरजावळा]]
#[[मानसळ]]
#[[मारसूळ]]
#[[मारवाडी बुद्रुक]]
#[[मारवाडी खुर्द]]
#[[म्हैसमाळ]]
#[[मोहालजरा]]
#[[मोखाड]]
#[[मोप (पुसद)]]
#[[मुंगशी]]
#[[नाईकनगर (पुसद)]]
#[[नानंदलजरा]]
#[[नानंद खुर्द]]
#[[नंदीपूर]]
#[[नांदुरालजरा]]
#[[निंभी]]
#[[पाचकुडुक]]
#[[पालोडी (पुसद)]]
#[[पाळू]]
#[[पांढुर्णा बुद्रुक]]
#[[पांढुर्णा खुर्द]]
#[[पन्हाळा (पुसद)]]
#[[पारध]]
#[[पारडी (पुसद)]]
#[[पारवा (पुसद)]]
#[[पारवा खुर्द]]
#[[पिंपळगाव (पुसद)]]
#[[पिंपळगाव लजरा]]
#[[पिंपळखुटा (पुसद)]]
#[[पिंपरवाडी]]
#[[पोखरी (पुसद)]]
#[[राजाणा]]
#[[राम नगर]]
#[[रांभा]]
#[[रामनगर (पुसद)]]
#[[रामपूर (पुसद)]]
#[[रामपूरनगर]]
#[[रोहाडा]]
#[[सांदवा]]
#[[सातेफोळ]]
#[[सत्तरमाळ]]
#[[सावंगी (पुसद)]]
#[[सावरगाव (पुसद)]]
#[[सावरगाव बंगला]]
#[[सेवादासनगर (पुसद)]]
#[[शांबळपिंपरी]]
#[[शामपूर (पुसद)]]
#[[शेळु बुद्रुक]]
#[[शेळु खुर्द]]
#[[शिळोणा]]
#[[शिवाजीनगर (पुसद)]]
#[[शिवणी (पुसद)]]
#[[श्रीरामपूर (पुसद)]]
#[[सिंगारवाडी]]
#[[सुकळी (पुसद)]]
#[[उदाडी]]
#[[उपवनवाडी]]
#[[उटी (पुसद)]]
# [[वसंतपूर]]
#[[वसंतवाडी (पुसद)]]
#[[वडगाव (पुसद)]]
#[[वडसड]]
#[[वाघजाळी]]
#[[वाळतुर]]
#[[वाळतुर तांबडे]]
#[[वामनवाडी]]
#[[वनवारळा]]
#[[वारुड (पुसद)]]
#[[वारवाट]]
#[[वेणी खुर्द]]
#[[येहाळा]]
#[[येळदरी]]
#[[येरंडा]]
#[[काऱ्होळ]]
&lt;ref&gt;#https://villageinfo.in/maharashtra/yavatmal/pusad.html&lt;/ref&gt;

==इतिहास==
[[पुस]] ही नदी पुसद शहरातून वाहते. लोकमान्य टिळकांनी पुसदला स्वराज्याची पंढरी म्हणून संबोधले होते. स्वातंत्र्यपूूर्व काळात भारतातील पहिला [[जंगल]] [[सत्याग्रह]] पुसद येथे झाला होता. महाराष्ट्रात सर्वाधिक काळ [[मुख्यमंत्री]] पदावर राहणारे व [[हरित क्रांती|हरित क्रांतीचे]] प्रणेते [[वसंतराव नाईक]] हे पुसदचेच होते. पुसदला वेगळा [[जिल्हा]] म्हणून दर्जा मिळवण्यासाठी अनेक वर्षापासून संघर्ष सुरू आहे. पुसद येथे जिल्ह्यातील सर्वात मोठी बाजारपेठ आहे.
पुसद या शहरातून सुधाकरराव नाईक हे मुख्यमंत्रीपदी विराजमान होते.पुसद हा महाराष्ट्राला दोन मुख्यमंत्री देणारं एक शहर आहे. पुसद हा यवतमाळ जिल्ह्यातील शिक्षणाचे माहेरघर म्हणून ओळखते जाते. पुसद हा यवतमाळ जिल्यात दुसऱ्या क्रमांकाचे शहर आहे. पुसदकर मागच्या 23 वर्षपासून रेल्वे मागत आहे. 2016ला रेल्वेची मंजूरी पत्रक आले आहे. तसेच पुसद व आजू बाजूच्या परिसरात एकूण १० पेट्रोल पंप आहेत आणि देव दर्शनासाठी धनकेश्र्वर, हर्शी व करला  श्री संत दूधधारी महाराज संजीवन समाधी बोरी (खु) या सारखे प्राचीन देवस्थान पाहायला मिळतात. पुसद इथे सर्व महाविद्यालय आहे.पुसद इथे सर्वात जास्त बंजारा समाज राहते.इथे कोटल्या पण निवडणूक मध्ये नाईक घराण्याचे वर्चस्व राहिले आहे. सध्या इथे इंद्रनील मनोहर नाईक शासन करत आहे (आमदार २०१९ रा.काँग्रेस सरकार).
* P N कॉलेज हे सर्वात मोठे कॉलेज
* कोषटवार दौलतखान महाविद्यालय व गोधाजिराव मुखरे कनिष्ठ महविद्यालय हे सर्वात चांगले कॉलेज व शाळा असून येथील शिक्षकवर्ग सुद्धा चांगला आहे. 
*सुधाकर राव नाईक फार्मसी कॉलेज 
*बाबासाहेब नाईक इंजिनीरिंग कॉलेज 
*वात्सल्याबई महिला महावद्यालय 
*वसंतराव नाईक विद्यलाय 
*आयुर्वेद मेडिकल कॉलेज 
*दुग्ध तंत्रज्ञान विद्यालय        
* श्रीराम आसेगांकर विद्यालय ही २ऱ्या नंबरची शाळा आहे 
*माऊंट लिटरा झी स्कूल पुसद                  
*पुसद या शहराला विदर्भातील शिक्षणाचे माहेरघर सुद्धा म्हणतात

पुसद हे शहर डोंगराळ भागात येते. हे शहर डोंगरांनी वेढलेले असून याच्या चारही बाजूंनी [[डोंगर]] आहे. पुसद येथे येण्यासाठी किंवा येथून जाण्यासाठी [[घाट]] ओलांडावा लागतो.

==शिक्षण==
पुसद हे यवतमाळ जिल्ह्यातील शिक्षणाचे प्रमुख केंद्र आहे. येथे अनेक नामवंत काॅलेजेस व [[शाळा]] आहेत. [[बाबासाहेब नाईक अभियांत्रिकी काॅलेज]], [[फुलसिंग नाईक महाविद्यालय]], [[को.दौ.विद्यालय]], सुधाकरराव नाईक इन्स्टिट्यूट ऑफ फार्मसी, [http://www.cdtpusad.in/ दुग्धव्यवसाय तंत्रज्ञान कॉलेज, पुसद] ही येथील प्रमुख विद्यालये आहेत.जेटकीड्स इंटरनॅशनल स्कूल, पोदार स्कूल
==संदर्भ==


{{विस्तार}}
{{यवतमाळ जिल्ह्यातील तालुके}}

[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील तालुके]]
[[वर्ग:महाराष्ट्रातील तालुके]]
[[वर्ग:पुसद]]
[[वर्ग:लाल दुवे असणारे लेख]]</text>
      <sha1>lc0k1xfx6cdqucj69uslnvru6vx6quu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579275</id>
      <parentid>2579274</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:07:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <comment>/* संदर्भ */</comment>
      <origin>2579275</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17810" sha1="95id0bnag82jj0zd6gxdj0nqhmyul4a" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार                     = तालुका
|स्थानिक_नाव               = पुसद
|इतर_नाव                  = 
|टोपणनाव                    = पुष्पावंती नगरी
|राज्य_नाव                  =  महाराष्ट्र 
|मेट्रो                      = &lt;!-- फक्त शेजार /उपनगर साठी --&gt;
|आकाशदेखावा                 = India Maharashtra location map.svg
|आकाशदेखावा_शीर्षक            = महाराष्ट्रराज्य 
|अक्षांश = 19|अक्षांशमिनिटे =52 |अक्षांशसेकंद = 12      
|रेखांश= 77|रेखांशमिनिटे= 46|रेखांशसेकंद= 48
|मुळ_नकाशा                = &lt;!-- only if default map not wanted --&gt;
|शोधक_स्थान                 = &lt;!-- left/right --&gt;
|मुळ_नकाशा_पट्टी            = &lt;!-- हो/नाही --&gt;
|आतील_नकाशा_चिन्ह          = &lt;!-- हो/नाही --&gt;
|नकाशा_शीर्षक               = 
|क्षेत्रफळ_एकूण               = 
|क्षेत्रफळ_आकारमान            = 
|क्षेत्रफळ_क्रमांक              = 
|क्षेत्रफळ_एकूण_संदर्भ           = 
|क्षेत्रफळ_मेट्रो                 = 
|क्षेत्रफळ_मेट्रो_संदर्भ            = 
|उंची                   = 
|उंची_संदर्भ               = 
|समुद्री_किनारा               = 
|हवामान                   = 
|वर्षाव                     = 
|तापमान_वार्षिक             = 
|तापमान_हिवाळा             = 20
|तापमान_उन्हाळा             = 40
|मुख्यालय                = &lt;!-- फक्त जिल्हांसाठीच--&gt;
|मोठे_शहर                 = पुसद शहर (पश्चिम)
|मोठे_मेट्रो                  = 
|जवळचे_शहर                = [[वाशिम]], [[दिग्रस]], [[उमरखेड]], [[यवतमाळ ]]
|प्रांत                      = 
|विभाग                    =  अमरावती 
|जिल्हा                    = यवतमाळ&lt;!-- नावे --&gt;
|लोकसंख्या_एकूण             = 3,41,186
|लोकसंख्या_वर्ष               = 2011 
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ         = 
|लोकसंख्या_घनता             = 
|लिंग_गुणोत्तर                = 940
|साक्षरता                   = 80.16
|साक्षरता_पुरुष              = 76.51
|साक्षरता_स्त्री                 = 61.85
|अधिकृत_भाषा                = बंजारा(लमानी), मराठी
|नेता_पद_१                  = 
|नेता_नाव_१                 = 
|नेता_पद_२                  = 
|नेता_नाव_२                 = 
|संसदीय_मतदारसंघ           = 
|विधानसभा_मतदारसं          = 
|न्यायक्षेत्र_शीर्षक_१             = [[तहसील]] 
|न्यायक्षेत्र_नाव_१              = पुसद
|न्यायक्षेत्र_शीर्षक_२             = [[पंचायत समिती]] 
|न्यायक्षेत्र_नाव_२               = पुसद
|न्यायक्षेत्र_शीर्षक_३             = 
|न्यायक्षेत्र_नाव_३               = 
|कोरे_शीर्षक_१               = 
|कोरे_उत्तर_१                = 
|एसटीडी_कोड                 = 
|पिन_कोड                   = ४४५२०४
|आरटीओ_कोड                = एमएच/२९&lt;ref&gt;#https://transport.maharashtra.gov.in&lt;/ref&gt;
|संकेतस्थळ                 = 
|संकेतस्थळ_नाव              = 
|दालन                      = 
|तळटिपा                   = 
|गुणक_शीर्षक             = &lt;!-- हो/नाही --&gt;
|स्वयंवर्गीत                 = &lt;!-- हो/नाही --&gt;
}}
'''पुसद''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र]] राज्याच्या  यवतमाळ जिल्ह्यातील सर्वात मोठे व विदर्भातील मोठ्या शहरापैकी एक शहर आहे व [[तालुका|तालुक्याचे]] ठिकाण आहे. या शहराचे प्राचीन नाव पुष्पावंती नगरी असे होते. शहराचा प्रशासकीय कारभार येथील नगर पालिका पाहते.

==तालुक्यातील गावे==
#[[आडगाव (पुसद)]]
#[[आमती]]
#[[आमदरी (पुसद)]]
#[[अमृतनगर]]
#[[हूडी.बु]]
#[[आरेगाव बुद्रुक]]
#[[आरेगाव खुर्द]]
#[[आसरपेंड]]
#[[अश्विनपूर]]
#[[आसोळी (पुसद)]]
#[[बजरंगनगर]]
#[[बालावाडी]]
#[[बांसी]]
#[[बेळगव्हाण]]
#[[बेलुरा बुद्रुक]]
#[[बेलुरा खुर्द]]
#[[भांडारी (पुसद)]]
#भाटंबा
#[[भोजळा]]
#[[बिबी]]
#[[बोरगडी]]
#[[बोरी खुर्द (पुसद)]]
#[[बोरी मच्छिंद्र]]
#[[बोरनगर]]
#[[ब्राह्मणगाव (पुसद)]]
#[[बुटीलजरा]]
#[[चिंचघाट (पुसद)]]
#[[चिकाणी]]
#[[चिखली (पुसद)]]
#[[चिलवाडी]]
#[[चिरंगवाडी]]
#[[चोंढी]]
#[[दगडधानोरा (पुसद)]]
#[[दहिवड बुद्रुक]]
#[[देवगव्हाण]]
#[[देवकारळा]]
#[[देवठाणा]]
#[[धनकेश्वर]]
#[[धानोरालजरा]]
#[[धनसाळ]]
#[[धनसिंगनगर]]
#[[धरमवाडी]]
#[[दुधगिरी]]
#[[फेटरा]]
#[[फुलवाडी (पुसद)]]
#[[गडी]]
#[[गहुळी]]
#[[गायमुखनगर]]
#[[गाजीपूर (पुसद)]]
#[[गणेशपूर (पुसद)]]
#[[गौळ बुद्रुक]]
#[[गौळमांजरी]]
#[[घाटोडी]]
#[[गोपवाडी]]
#[[गौळ खुर्द]]
#[[हनुमाननगर (पुसद)]]
#[[हनवटखेडा]]
#[[हरशी]]
#[[हेगडी]]
#[[हिवळणी]]
#[[हिवळणी खुर्द]]
#[[हिवळणी पाळमपाट]]
#[[होरकड]]
#[[हौसापूर]]
#[[हुडी बुद्रुक]]
#[[हुडी खुर्द]]
#[[इनापूर]]
#[[इंदिरानगर (पुसद)]]
#[[इसापूर (पुसद)]]
#[[इटावा (पुसद)]]
#[[जगपूर]]
#[[जामणी धुंडी]]
#[[जांब बाजार]]
#[[जामनाईक]]
#[[जामशेतपूर]]
#[[जानुणा (पुसद)]]
#[[जवाहरनगर (पुसद)]]
#[[जावळी (पुसद)]]
#[[जावळा (पुसद)]]
#[[ज्योतीनगर]]
#[[काडोळी]]
#[[काकडदाटी]]
#[[कान्हेरवाडी]]
#[[कारहोळ]]
#[[कार्ला]]
#[[काटखेडा बुद्रुक]]
#[[काटखेडा खुर्द]]
#[[कावडीपूर]]
#[[खडकदरी]]
#[[खैरखेडा]]
#[[खांडाळा]]
#[[खारशी]]
#[[खाटकाळा]]
#[[कोल्हा (पुसद)]]
#[[कोंडाई]]
#[[कोप्रा बुद्रुक]]
#[[कोप्रा खुर्द (पुसद)]]
#[[कृष्णनगर (पुसद)]]
#[[कुंभारी (पुसद)]]
#[[कुरहाडी]]
#[[लाखी]]
#[[लोभिवंतनगर]]
#[[लोहारालजरा]]
#[[लोहारा खुर्द]]
#[[लोणदरी]]
#[[लोणी (पुसद)]]
#[[मधुकरनगर (पुसद)]]
#[[माळसोळी]]
#[[मांडवा (पुसद)]]
#[[माणिकडोह]]
#[[मांजरजावळा]]
#[[मानसळ]]
#[[मारसूळ]]
#[[मारवाडी बुद्रुक]]
#[[मारवाडी खुर्द]]
#[[म्हैसमाळ]]
#[[मोहालजरा]]
#[[मोखाड]]
#[[मोप (पुसद)]]
#[[मुंगशी]]
#[[नाईकनगर (पुसद)]]
#[[नानंदलजरा]]
#[[नानंद खुर्द]]
#[[नंदीपूर]]
#[[नांदुरालजरा]]
#[[निंभी]]
#[[पाचकुडुक]]
#[[पालोडी (पुसद)]]
#[[पाळू]]
#[[पांढुर्णा बुद्रुक]]
#[[पांढुर्णा खुर्द]]
#[[पन्हाळा (पुसद)]]
#[[पारध]]
#[[पारडी (पुसद)]]
#[[पारवा (पुसद)]]
#[[पारवा खुर्द]]
#[[पिंपळगाव (पुसद)]]
#[[पिंपळगाव लजरा]]
#[[पिंपळखुटा (पुसद)]]
#[[पिंपरवाडी]]
#[[पोखरी (पुसद)]]
#[[राजाणा]]
#[[राम नगर]]
#[[रांभा]]
#[[रामनगर (पुसद)]]
#[[रामपूर (पुसद)]]
#[[रामपूरनगर]]
#[[रोहाडा]]
#[[सांदवा]]
#[[सातेफोळ]]
#[[सत्तरमाळ]]
#[[सावंगी (पुसद)]]
#[[सावरगाव (पुसद)]]
#[[सावरगाव बंगला]]
#[[सेवादासनगर (पुसद)]]
#[[शांबळपिंपरी]]
#[[शामपूर (पुसद)]]
#[[शेळु बुद्रुक]]
#[[शेळु खुर्द]]
#[[शिळोणा]]
#[[शिवाजीनगर (पुसद)]]
#[[शिवणी (पुसद)]]
#[[श्रीरामपूर (पुसद)]]
#[[सिंगारवाडी]]
#[[सुकळी (पुसद)]]
#[[उदाडी]]
#[[उपवनवाडी]]
#[[उटी (पुसद)]]
# [[वसंतपूर]]
#[[वसंतवाडी (पुसद)]]
#[[वडगाव (पुसद)]]
#[[वडसड]]
#[[वाघजाळी]]
#[[वाळतुर]]
#[[वाळतुर तांबडे]]
#[[वामनवाडी]]
#[[वनवारळा]]
#[[वारुड (पुसद)]]
#[[वारवाट]]
#[[वेणी खुर्द]]
#[[येहाळा]]
#[[येळदरी]]
#[[येरंडा]]
#[[काऱ्होळ]]
&lt;ref&gt;#https://villageinfo.in/maharashtra/yavatmal/pusad.html&lt;/ref&gt;

==इतिहास==
[[पुस]] ही नदी पुसद शहरातून वाहते. लोकमान्य टिळकांनी पुसदला स्वराज्याची पंढरी म्हणून संबोधले होते. स्वातंत्र्यपूूर्व काळात भारतातील पहिला [[जंगल]] [[सत्याग्रह]] पुसद येथे झाला होता. महाराष्ट्रात सर्वाधिक काळ [[मुख्यमंत्री]] पदावर राहणारे व [[हरित क्रांती|हरित क्रांतीचे]] प्रणेते [[वसंतराव नाईक]] हे पुसदचेच होते. पुसदला वेगळा [[जिल्हा]] म्हणून दर्जा मिळवण्यासाठी अनेक वर्षापासून संघर्ष सुरू आहे. पुसद येथे जिल्ह्यातील सर्वात मोठी बाजारपेठ आहे.
पुसद या शहरातून सुधाकरराव नाईक हे मुख्यमंत्रीपदी विराजमान होते.पुसद हा महाराष्ट्राला दोन मुख्यमंत्री देणारं एक शहर आहे. पुसद हा यवतमाळ जिल्ह्यातील शिक्षणाचे माहेरघर म्हणून ओळखते जाते. पुसद हा यवतमाळ जिल्यात दुसऱ्या क्रमांकाचे शहर आहे. पुसदकर मागच्या 23 वर्षपासून रेल्वे मागत आहे. 2016ला रेल्वेची मंजूरी पत्रक आले आहे. तसेच पुसद व आजू बाजूच्या परिसरात एकूण १० पेट्रोल पंप आहेत आणि देव दर्शनासाठी धनकेश्र्वर, हर्शी व करला  श्री संत दूधधारी महाराज संजीवन समाधी बोरी (खु) या सारखे प्राचीन देवस्थान पाहायला मिळतात. पुसद इथे सर्व महाविद्यालय आहे.पुसद इथे सर्वात जास्त बंजारा समाज राहते.इथे कोटल्या पण निवडणूक मध्ये नाईक घराण्याचे वर्चस्व राहिले आहे. सध्या इथे इंद्रनील मनोहर नाईक शासन करत आहे (आमदार २०१९ रा.काँग्रेस सरकार).
* P N कॉलेज हे सर्वात मोठे कॉलेज
* कोषटवार दौलतखान महाविद्यालय व गोधाजिराव मुखरे कनिष्ठ महविद्यालय हे सर्वात चांगले कॉलेज व शाळा असून येथील शिक्षकवर्ग सुद्धा चांगला आहे. 
*सुधाकर राव नाईक फार्मसी कॉलेज 
*बाबासाहेब नाईक इंजिनीरिंग कॉलेज 
*वात्सल्याबई महिला महावद्यालय 
*वसंतराव नाईक विद्यलाय 
*आयुर्वेद मेडिकल कॉलेज 
*दुग्ध तंत्रज्ञान विद्यालय        
* श्रीराम आसेगांकर विद्यालय ही २ऱ्या नंबरची शाळा आहे 
*माऊंट लिटरा झी स्कूल पुसद                  
*पुसद या शहराला विदर्भातील शिक्षणाचे माहेरघर सुद्धा म्हणतात

पुसद हे शहर डोंगराळ भागात येते. हे शहर डोंगरांनी वेढलेले असून याच्या चारही बाजूंनी [[डोंगर]] आहे. पुसद येथे येण्यासाठी किंवा येथून जाण्यासाठी [[घाट]] ओलांडावा लागतो.

==शिक्षण==
पुसद हे यवतमाळ जिल्ह्यातील शिक्षणाचे प्रमुख केंद्र आहे. येथे अनेक नामवंत काॅलेजेस व [[शाळा]] आहेत. [[बाबासाहेब नाईक अभियांत्रिकी काॅलेज]], [[फुलसिंग नाईक महाविद्यालय]], [[को.दौ.विद्यालय]], सुधाकरराव नाईक इन्स्टिट्यूट ऑफ फार्मसी, [http://www.cdtpusad.in/ दुग्धव्यवसाय तंत्रज्ञान कॉलेज, पुसद] ही येथील प्रमुख विद्यालये आहेत.जेटकीड्स इंटरनॅशनल स्कूल, पोदार स्कूल
==संदर्भ==

#https://transport.maharashtra.gov.in/site/upload/pdf/Know%20Your%20RTO.pdf


{{विस्तार}}
{{यवतमाळ जिल्ह्यातील तालुके}}

[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील तालुके]]
[[वर्ग:महाराष्ट्रातील तालुके]]
[[वर्ग:पुसद]]
[[वर्ग:लाल दुवे असणारे लेख]]</text>
      <sha1>95id0bnag82jj0zd6gxdj0nqhmyul4a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>कर्जत तालुका (अहिल्यानगर)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>32007</id>
    <revision>
      <id>2579125</id>
      <parentid>2572878</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T12:39:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>45.64.16.114</ip>
      </contributor>
      <comment>/* राशिन */</comment>
      <origin>2579125</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27142" sha1="b6qct54tp4jyihq4udwhtui5f0kav56" xml:space="preserve">{{विस्तार}}
{{गल्लत|कर्जत तालुका (रायगड)}}
{{माहितीचौकट भारतीय तालुका
|तालुक्याचे_नाव		= कर्जत तालुका
|स्थानिक_नाव		=
{{Location map |अहमदनगर
|label     = कर्जत
|caption    = कर्जत तालुक्याचे अहमदनगर जिल्ह्याच्या नकाशावरील स्थान
|lat_deg    = 18 |lat_min    = 33 |lat_sec    =  |lon_deg    = 75 |lon_min    = 00 |lon_sec    =  }}
|चित्र_नकाशा		=
|अक्षांश-रेखांश		=  
|राज्याचे_नाव		= महाराष्ट्र
|जिल्ह्याचे_नाव		= [[अहमदनगर जिल्हा|अहमदनगर]]
|जिल्हा_उपविभागाचे_नाव	= [[कर्जत उपविभाग|कर्जत]]
|मुख्यालयाचे_नाव		= [[कर्जत]]
|क्षेत्रफळ_वर्ग_किमी		= १५०३
|लोकसंख्या_एकूण		= २०५५८५
|जनगणना_वर्ष		= २००१
|लोकसंख्या_घनता		= 
|शहरी_लोकसंख्या		= 
|साक्षरता_दर		= 
|लिंग_गुणोत्तर		= 
|प्रमुख_शहरे_	    = कर्जत - राशिन 
|तहसीलदाराचे_नाव		= नानासाहेब आगळे
|लोकसभा_मतदारसंघाचे_नाव	= [[अहमदनगर दक्षिण लोकसभा मतदारसंघ]]
|विधानसभा_मतदारसंघाचे_नाव	= [[कर्जत-जामखेड विधानसभा मतदारसंघ|कर्जत-जामखेड]]
|आमदाराचे_नाव		= रोहित पवार
|पर्जन्यमान_मिमी		=  ४१०
|संकेतस्थळ			= http://ahmednagar.gov.in/html_docs/Taluka-karjat.htm
}}

'''कर्जत तालुका''' हा [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र]] राज्यातील [[अहिल्यानगर जिल्हा|अहमदनगर जिल्ह्याचा]] एक तालुका आहे. या तालुक्यात [[अष्टविनायक|अष्टविनायकांपैकी]] एक [[सिद्धिविनायक (सिद्धटेक)|सिद्धविनायकाचे]] मंदिर आहे.

== राशिन ==
{{बदल}}
समस्त राशीन पंचक्रोशीतील ग्रामस्थांचे प्रमुख कुलदैवत म्हणून ओळखले जाणारे, ऐतिहासिक स्थापत्यकलेचा उत्कृष्ट नमुना असलेले असंख्य भाविकांचे अढळ श्रद्धास्थान तसेच राशीन नगरीच्या सांस्कृतिक, वैभवशाली वारशाचे आणि वास्तूश्रीमंतीचे सुंदर प्रतीक म्हणजे &quot;श्री जगदंबा मंदिर&quot; होय. या मंदिराच्या बांधकामात राष्ट्रकूट, चालुक्य, मोगल, मराठा, पेशवे अशा विविध राजवटीतील वास्तुकलेचा उत्कृष्ट संगम आढळून येतो. तसेच मंदिराचे एकंदरीत बांधकाम कालपरत्वे झाल्याचे देखील समजते. या मंदिरातील हलत्या दीपमाळा या इतिहासकालीन वास्तुकलेची अभूतपूर्व निर्मिती म्हणून सर्वत्र विशेष प्रसिद्ध आहेत. या मंदिराचा जीर्णोद्धार सत्पुरुष श्रीमंत आकोबा स्वामी शेटे (जंगम) यांनी  केल्याचे तसेच पेशवाईतील मुत्सद्दी सरदार अंताजी माणकेश्वर गंधे-कुलकर्णी यांनीदेखील मंदिराचे ओवरीकामात देणगी दिल्याचे मंदिरातील शिलालेखांवरून समजते.

श्री जगदंबा मंदिराची रचना साधारण तीन टप्प्यात असून यामध्ये बाहेरील प्रांगण, प्रदक्षिणा मार्ग व सभामंडप यांचा समावेश होतो. मंदिराचे मुख्य महाद्वार पूर्वाभिमुख असून अतिशय भव्य स्वरूपाचे आहे. या गाभाऱ्यात &quot;श्री यमाई देवीची&quot; स्वयंभू चतुर्भुज तांदळा स्वरूपातील स्वरूपातील शेंदरी रंगातील मूर्ती चैतन्यपूर्ण अशीच आहे. श्री यमाई देवीला माहुरगड निवासिनी रेणुका मातेचा अवतार मानले जाते. साताऱ्यातील [[औंध संस्थान|औंध]] ह्या [[यमाई देवी मंदिर (औंध)|यमाई]] देवीच्या मुळपीठानंतर राशिन येथील यमाई देवीचे हे उपपीठ प्रसिद्ध मानले जाते. त्याचप्रमाणे उजव्या बाजूस &quot;श्री तुकाई देवीची&quot; मूळ मूर्ती पाषाणातील असून त्यावर नव्याने वज्रकाम करण्यात आले आहे. श्री तुकाई देवीचे मूळ स्थान तुळजापूर निवासिनी श्री तुळजाभवानीचे मानले जाते. या दोन्ही आदिशक्तीच्या मध्यभागी चौथऱ्यावर चतुर्श्रुंगी देवीची ओतीव कामातील पंचधातूची सिंहासनारूढ चलमूर्ती आहे.

भारतीय संस्कृतीमध्ये श्री दुर्गेची उपासना करणारा शाक्त संप्रदाय प्रचलित आहे. स्कंद पुराणातील कथेनुसार महिषासुर राक्षस भगवान शंकराने दिलेल्या वरामुळे अतिशय उन्मत्त होऊन संपूर्ण त्रेलोक्यास त्रास देत असे. यावर सर्व देवादिकांनी आदिशक्तीची उपासना केली असता प्रसन्न होऊन आदिशक्तीने महिषासुराशी नऊ दिवस - नवरात्री घनघोर युद्ध करून त्यास ठार मारले. या महापराक्रमाची साक्ष आणि जगदंबेप्रतीच्या आदराची उपासना म्हणून नवरात्रोत्सव या सोहळ्यास सुरुवात झाली.

परंपरेप्रमाणे अश्विन शुद्ध प्रतिपदा या दिवशी शेटे घराण्यातील मंडळीच्या हस्ते आदिशक्तींची विधीवत महापूजा होऊन सर्वांच्या उपस्थितीत मृत्तिकेच्या वेदीवरती घटस्थापना केली जाते. ढोल - ताशा या मंगल वाद्यांच्या गजरात आईसाहेब.... नावाचा जयघोष करून घटाची व आदिशक्तीची महाआरती होते. यावेळी जगन्मातेकडे सर्वत्र सुख-समृद्धी, पावित्र्य कायम नांदण्यासाठी प्रार्थनारुपी मागणी केली जाते. महाआरतीनंतर निघणाऱ्या धूपारतीचा पेशवाई थाट अक्षरशः डोळ्यांचे पारणे फेडणारा असतो. ललिता पंचमी दिवशी महिलांचा हळदी-कुंकवाचा कार्यक्रम असतो. या दिवसापासून आदिशक्तीस हत्ती, घोडा, मोर, सिंह, वाघ अशा प्रतिकात्मक वाहनांवर आरुढ केले जाते. तसेच पंचमी, सप्तमी, अष्टमी या दिवशी ग्रामस्थ आदिशक्तीस फुलवाऱ्यांचा नैवेद्य अर्पण करतात. ग्रामजोशींद्वारे चंडीपाठ, दुर्गा सप्तशती, देवी भागवत आदी ग्रंथांचे या काळात नित्य पठण केले जाते. रोज एक याप्रमाणे नवरात्रात विविध सुवासिक फुलांच्या माळा ग्रामस्थ घटास वाहतात. या घटाचे समोर अखंड नंदादीप तेवत ठेवतात. आदिशक्तीस नाग पानांची प्रभावळ (मखर) तसेच नारळांचे तोरण देखील बांधले जाते. अष्टमी दिवशी रात्रीचे धुपारती वेळी सर्वांच्या उपस्थितीत मंदिरात पासोडी पोत खेळला जातो. नवरात्र काळात देशमुख मंडळी मंदिरातच घटी बसण्याची प्रथा आहे. तसेच पंचक्रोशीतील लोक देखील व्रतस्थ राहतात. या काळात अनवाणी चालणे, हजामत न करणे, नित्य स्नान, मांसाहार वर्ज्य करणे, पलंगावर न झोपणे, उपवास करणे, अशा प्रकारची व्रत-वैकल्ये केली जातात. नवरात्रातील आकर्षक विद्युत रोषणाई मंदिराच्या सौंदर्यात अधिकच भर टाकते.

समृद्धी मांगल्य आणि ध्येयपूर्ती यांचा त्रिवेणी संगम असणाऱ्या या &quot;विजयोत्सवास&quot; राशीनच्या सांस्कृतिक ऐक्‍यात विशेष स्थान आहे. या दिवशी परंपरेनुसार आदिशक्ती महानैवेद्य दाखवून विधीवत पूजा करून घटाचे उत्थापन केले जाते. सीमोल्लंघनानंतर रात्री लाखो भाविकांच्या साक्षीने जगदंबेने कौल देताच पालखीस सुरुवात होते. या दिवशी गावात मोठ्या प्रमाणात यात्रोत्सव भरला जातो. तसेच कोजागिरी पौर्णिमेला (भाळंदे) खेळले जाते.

असा हा एकतेचे, बंधुत्वाचे प्रतीक असणारा, वाईट प्रवृत्तींचा सर्वनाश करून  शुभचिंतनाकडे नेणारा, संस्कृतीचे पावित्र्य जपणारा अवघ्या विश्वास आनंद देणारा राशीनचा &quot;विजयोत्सव&quot; अगदी निराळाच संपूर्ण महाराष्ट्रातुन भाविक दर्शनासाठी राशिनला येतात.

== सिद्धटेक ==
नाव-	सिद्धटेक (सिद्धिविनायक)	

देवता-	गणपती
स्थान-	सिद्धटेक, अहमदनगर जिल्हा, महाराष्ट्र 

सिद्धटेक (सिद्धिविनायक) हे अहमदनगर जिल्ह्यातील गणपतीचे देऊळ आहे. हे देऊळ अष्टविनायकांपैकी एक आहे. 

श्री विष्णूला सिद्धी प्राप्त करून देणारा, कार्य सिद्धीस नेणारा हा सिद्धिविनायक अष्टविनायकांपैकी उजव्या सोंडेचा एकमेव गणपती आहे. अष्टविनायकांमधील हा दुसरा गणपती.

सिद्धिविनायक मंदिर हे भीमा नदीच्या तीरावर आहे, तसेच हे मंदिर पुणे-अहमदनगर  या जिल्ह्यच्या सीमेवर आहे, भीमा नदी दोन जिल्ह्याना विभाजित करते, या ठिकाणावरून दौंड शहर २५ किमी अंतरावर आहे, दौंड हा पुणे जिल्ह्यातील एक तालुका आहे.

अहमदनगर जिल्ह्याच्या कर्जत तालुक्यात असलेले हे मंदिर कर्जत पासून ३८ किमी अंतरावर आहे.

सिद्धटेक पासुन 24 कि.मी अंतरावर राशिन देवस्थान लागते, या ठिकाणी श्री जगदंबा देवीचे मंदिर आहे हे मंदिर संपूर्ण महाराष्ट्रातील लाखो भाविकांचे श्रद्धास्थान आहे.

== खंडोबा मंदिर (शेगुड) ==
बारा खंडोबापैकी एक असलेले शेगुड खंडोबा मंदिर एक कर्जत तालुक्यातील प्रसिद्ध तीर्थ क्षेत्रापैकी एक आहे.येथील भव्य जत्रा संपूर्ण महाराष्ट्रात प्रसिद्ध आहे. महाराष्ट्रातील कानाकोपऱ्यातून भाविक येथे दर्शनासाठी येत असतात.

== सीना धरण (निमगाव गांगर्डा) ==
सीना धरण हे कर्जत तालुक्यातील निमगाव गांगर्डा या गावात असून या ठिकाणी उपयुक्त जलसाठा १.८९ TMC असून मृत साठ्यासहित या धरणाची क्षमता ३ TMC इतकी आहे, हे धरण पूर्णपणे भरल्यास कर्जत जामखेड या मतदार संघातील बहुतांश गावांचा शेती प्रश्न सुटतो, हा भाग दुष्काळी असल्या कारणाने पाऊस कधी पडतो कधी नाही, त्यामुळे कुकडी प्रकल्पातील पाणी ओव्हर फ्लो झाल्यास ह्या क्षेत्राला फायदा होतो. कर्जत तालुक्यातील भोसे गावापासून श्रीगोंदा तालुक्यातील घोगरगाव गावापर्यंत 14 किलोमीटर जमिनीखालून बोगदा तयार करून कुकडी प्रकल्पाचे पाणी सीना धरणात सोडले जाते. कुकडी प्रकल्पात एकूण पाच धरणे आहेत डिंभे,माणिकडोह,पिंपळगाव जोगे,वडज व येडगाव. ही सर्व धरणे पुणे जिल्ह्यात असून कुकडी नदीच्या तीरी आहेत त्यामुळे यांना कुकडी प्रकल्प असे संबोधले जाते.या सर्व धरणांनाची एकत्रित क्षमता २९ TMC आहे.शक्यतो दर वर्षी ही धरणे ताकदीने भरतात. याचे ओव्हरफ्लोचे पाणी सीना धरणात सोडल्यास याचा फायदा सीना खोऱ्यातील लोकांना होतो.

*अधिकृत नाव -सीना धरण
*धरणाचा उद्देश- सिंचन
*अडवलेल्या नद्या/प्रवाह -सीना नदी
*स्थान- निमगांव गांगर्डा ता.कर्जत जि.अहिल्यानगर
*लांबी- १५८० मीटर
*उंची-२८.५ मीटर
*बांधकाम सुरू-इ.स. १९८६

*उपयुक्त जलाशय क्षमता:-
        52.30 दशलक्ष घन मीटर
        [1.89 TMC]
*जलसंधारण क्षेत्र -१५८ हजार हेक्टर
*क्षेत्रफळ-१२८३४ वर्गमीटर

== काळवीट अभयारण्य (रेहकुरी) ==
'''रेहेकुरी अभयारण्य''' हे [[अहमदनगर जिल्हा|अहमदनगर जिल्ह्यातील]] [[कर्जत]] तालुक्यात असलेले अभयारण्य आहे. ते आकारमानाने अतिशय लहान (२.५ चौ.किमी) असून खास [[काळवीट]] हरणांच्या संरक्षणासाठी घोषित केले आहे. येथील जंगल हे शुष्क काटेरी वने या प्रकारात येते. [[खैर]], [[हिवर]], [[शिसवी]], [[बाभूळ|बाभळी]], [[चंदन]], [[बोर]], [[करवंद|करवंदे]] घायपात या येथील काही प्रमुख वनस्पती आहेत. अभयारण्याचा बहुतांशी भाग गवताळ येथील हरणांसाठी अन्नाचा प्रमुख स्रोत आहे. महाराष्ट्रतील काळवीट हा हरणाचा प्रकार त्याच्या नागमोडी आणि सुंदर शिंगांसाठी इतर हरणापेक्षा वेगळा उठून दिसतो. नर याच शिंगांद्वारे मादीला आकर्षित करून घेतो

== मिरजगाव ==
कर्जत तालुक्यातील सर्वात मोठी बाजारपेठ,अशी मिरजगांवची ओळख आहे, अहमदनगर सोलापुर राष्ट्रीय महामार्गावर वसलेले हे गाव आहे, या ठिकाणी ३ प्रमुख शाळा आहेत, जिल्हा परिषद प्राथमिक शाळा मुले व मुलींसाठी स्वतंत्र (स्थापना १९२४), रूरल एज्युकेशन सोसायटीचे नूतन विद्यालय, हिंद सेवा मंडळाचे भारत विद्यालय, तसेच २ कॉलेज आहेत महात्मा फुले महाविद्यालय,व शेतकी (ऍग्री) महाविद्यालय (डिग्री व डिप्लोमा) या ठिकाणी आहेत.

मंदिरे- चक्रधर स्वामी तीर्थस्थान मंदिर (तीर्थाचा मळा)
     महादेव मंदिर (तीर्थाचा मळा)
     भैरवनाथ मंदिर 
     काळा मारुती मंदिर 
     पिरसाहेब दर्गा

मिरजगांवचा कापड बाजार प्रसिद्ध आहे, स्वस्तात चांगल्या दर्जाची वस्त्रे येथे मिळतात.बुधवार आठवडा बाजार व बैलबाजार(देशी व संकरीत) प्रसिद्ध

सीना 

ना धरणचे मुख्य कार्यालय या ठिकाणी आहे. मिरजगाव पासून तालुक्याचे ठिकाण कर्जत 20 कि.मी अंतरावर आहे.

== दुरगाव ==
दुर्मिळ असे सुयोधन (दुर्योधन) मंदिर
दुरगाव तलाव व पोट चारी(कॅनल)

== कर्जत शहर ==
महाभारत काळात पांडव वनवासात असतांना त्यांचा वध करन्याच्या हेतुने सुयोधन(दुर्योधन) व कर्ण त्यांच्या मागे आले होते
पांडवांची छावनी पाथर्डीत असतांना सुयोधन(दुर्योधन)ची छावनी व कर्णाची छावनी येथे पडली/थांबली होती
कालांतराने सुयोधन(दुर्योधन)ची छावनीच्या जागे/श्रेत्राला दुरगाव, तर कर्णच्या छावनीच्या जागा/श्रेत्राला कर्जत नाव पडले
अशी आख्यायिका आहे.

श्री गोदड महाराज हे कर्जतचे ग्रामदैवत आहें, महाराजांचे प्रशस्त मंदिर आहें, आषाढ़ एकादशी (कामिका) रोजी महाराजांची यांत्रा भरते, यात्रे दिवसी गावातुन रथाची मिरवणुक निघते
दुसऱ्या दिवशी कुस्त्यांचा हंगामा भरतो, महाराष्ट्रासह परराज्यातुनही अनेक पैवलान व वस्ताद येतात.

अलीकडच्या काळात कर्जत शहराची ओळख शिक्षण पंढरी अशी होत आहे. कर्मवीर भाऊराव पाटलांच्या काळात कर्जतच्या भूमिपुत्र दादा पाटील यांच्या सहकार्याने येथे रयत शिक्षण संस्थेचे मोठे शिक्षण संकुल उभे राहिले. आज रयत शिक्षण संस्थेचे महात्मा गांधी माध्यमिक व उच्च माध्यमिक विद्यालय व दादा पाटील महाविद्यालय आज हा वारसा पुढे चालवत आहेत. दादा पाटील महाविद्यालयाच्या NCC विभागाने अनेक उच्चांक स्थापित केले आहेत. शहरात अमरनाथ विद्यालय व समर्थ विद्यालय ही शैक्षणिक संकुले देखील कर्जतच्या शिक्षण संस्कृतीमध्ये मोलाची भर घालताना दिसून येत आहेत.

== बाह्य दुवे ==
* {{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.santoshdahiwal.in/2017/04/mapkarjat.html |ॲक्सेसदिनांक=८ मार्च २०१८ |भाषा=मराठी |title= कर्जत तालुक्याचा नकाशा}}

{{अहिल्यानगर जिल्हा}}
[[वर्ग:अहिल्यानगर जिल्ह्यातील तालुके]]
[[वर्ग:महाराष्ट्रातील तालुके]]</text>
      <sha1>b6qct54tp4jyihq4udwhtui5f0kav56</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579126</id>
      <parentid>2579125</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T12:44:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>45.64.16.114</ip>
      </contributor>
      <comment>/* राशिन */</comment>
      <origin>2579126</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27166" sha1="8fvg8qx4syu42ovji3xxgzqex61uswk" xml:space="preserve">{{विस्तार}}
{{गल्लत|कर्जत तालुका (रायगड)}}
{{माहितीचौकट भारतीय तालुका
|तालुक्याचे_नाव		= कर्जत तालुका
|स्थानिक_नाव		=
{{Location map |अहमदनगर
|label     = कर्जत
|caption    = कर्जत तालुक्याचे अहमदनगर जिल्ह्याच्या नकाशावरील स्थान
|lat_deg    = 18 |lat_min    = 33 |lat_sec    =  |lon_deg    = 75 |lon_min    = 00 |lon_sec    =  }}
|चित्र_नकाशा		=
|अक्षांश-रेखांश		=  
|राज्याचे_नाव		= महाराष्ट्र
|जिल्ह्याचे_नाव		= [[अहमदनगर जिल्हा|अहमदनगर]]
|जिल्हा_उपविभागाचे_नाव	= [[कर्जत उपविभाग|कर्जत]]
|मुख्यालयाचे_नाव		= [[कर्जत]]
|क्षेत्रफळ_वर्ग_किमी		= १५०३
|लोकसंख्या_एकूण		= २०५५८५
|जनगणना_वर्ष		= २००१
|लोकसंख्या_घनता		= 
|शहरी_लोकसंख्या		= 
|साक्षरता_दर		= 
|लिंग_गुणोत्तर		= 
|प्रमुख_शहरे_	    = कर्जत - राशिन 
|तहसीलदाराचे_नाव		= नानासाहेब आगळे
|लोकसभा_मतदारसंघाचे_नाव	= [[अहमदनगर दक्षिण लोकसभा मतदारसंघ]]
|विधानसभा_मतदारसंघाचे_नाव	= [[कर्जत-जामखेड विधानसभा मतदारसंघ|कर्जत-जामखेड]]
|आमदाराचे_नाव		= रोहित पवार
|पर्जन्यमान_मिमी		=  ४१०
|संकेतस्थळ			= http://ahmednagar.gov.in/html_docs/Taluka-karjat.htm
}}

'''कर्जत तालुका''' हा [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र]] राज्यातील [[अहिल्यानगर जिल्हा|अहमदनगर जिल्ह्याचा]] एक तालुका आहे. या तालुक्यात [[अष्टविनायक|अष्टविनायकांपैकी]] एक [[सिद्धिविनायक (सिद्धटेक)|सिद्धविनायकाचे]] मंदिर आहे.

== राशिन ==
{{बदल}}
समस्त राशीन पंचक्रोशीतील ग्रामस्थांचे प्रमुख कुलदैवत म्हणून ओळखले जाणारे, ऐतिहासिक स्थापत्यकलेचा उत्कृष्ट नमुना असलेले असंख्य भाविकांचे अढळ श्रद्धास्थान तसेच राशीन नगरीच्या सांस्कृतिक, वैभवशाली वारशाचे आणि वास्तूश्रीमंतीचे सुंदर प्रतीक म्हणजे &quot;श्री जगदंबा मंदिर&quot; होय. या मंदिराच्या बांधकामात राष्ट्रकूट, चालुक्य, मोगल, मराठा, पेशवे अशा विविध राजवटीतील वास्तुकलेचा उत्कृष्ट संगम आढळून येतो. तसेच मंदिराचे एकंदरीत बांधकाम कालपरत्वे झाल्याचे देखील समजते. या मंदिरातील हलत्या दीपमाळा या इतिहासकालीन वास्तुकलेची अभूतपूर्व निर्मिती म्हणून सर्वत्र विशेष प्रसिद्ध आहेत. या मंदिराचा जीर्णोद्धार सत्पुरुष श्रीमंत आकोबा स्वामी शेटे (जंगम) यांनी  केल्याचे तसेच पेशवाईतील मुत्सद्दी सरदार अंताजी माणकेश्वर गंधे-कुलकर्णी यांनीदेखील मंदिराचे ओवरीकामात देणगी दिल्याचे मंदिरातील शिलालेखांवरून समजते.

श्री जगदंबा मंदिराची रचना साधारण तीन टप्प्यात असून यामध्ये बाहेरील प्रांगण, प्रदक्षिणा मार्ग व सभामंडप यांचा समावेश होतो. मंदिराचे मुख्य महाद्वार पूर्वाभिमुख असून अतिशय भव्य स्वरूपाचे आहे. या गाभाऱ्यात &quot;श्री यमाई देवीची&quot; स्वयंभू चतुर्भुज तांदळा स्वरूपातील स्वरूपातील शेंदरी रंगातील मूर्ती चैतन्यपूर्ण अशीच आहे. श्री यमाई देवीला माहुरगड निवासिनी रेणुका मातेचा अवतार मानले जाते. साताऱ्यातील [[औंध संस्थान|औंध]] येथील [[यमाई देवी मंदिर (औंध)|यमाई]] देवीच्या मुळपीठानंतर राशिनच्या यमाई देवीचे उपपीठ हे सर्वाधिक प्रसिद्ध मानले जाते. त्याचप्रमाणे उजव्या बाजूस &quot;श्री तुकाई देवीची&quot; मूळ मूर्ती पाषाणातील असून त्यावर नव्याने वज्रकाम करण्यात आले आहे. श्री तुकाई देवीचे मूळ स्थान तुळजापूर निवासिनी श्री तुळजाभवानीचे मानले जाते. या दोन्ही आदिशक्तीच्या मध्यभागी चौथऱ्यावर चतुर्श्रुंगी देवीची ओतीव कामातील पंचधातूची सिंहासनारूढ चलमूर्ती आहे.

भारतीय संस्कृतीमध्ये श्री दुर्गेची उपासना करणारा शाक्त संप्रदाय प्रचलित आहे. स्कंद पुराणातील कथेनुसार महिषासुर राक्षस भगवान शंकराने दिलेल्या वरामुळे अतिशय उन्मत्त होऊन संपूर्ण त्रेलोक्यास त्रास देत असे. यावर सर्व देवादिकांनी आदिशक्तीची उपासना केली असता प्रसन्न होऊन आदिशक्तीने महिषासुराशी नऊ दिवस - नवरात्री घनघोर युद्ध करून त्यास ठार मारले. या महापराक्रमाची साक्ष आणि जगदंबेप्रतीच्या आदराची उपासना म्हणून नवरात्रोत्सव या सोहळ्यास सुरुवात झाली.

परंपरेप्रमाणे अश्विन शुद्ध प्रतिपदा या दिवशी शेटे घराण्यातील मंडळीच्या हस्ते आदिशक्तींची विधीवत महापूजा होऊन सर्वांच्या उपस्थितीत मृत्तिकेच्या वेदीवरती घटस्थापना केली जाते. ढोल - ताशा या मंगल वाद्यांच्या गजरात आईसाहेब.... नावाचा जयघोष करून घटाची व आदिशक्तीची महाआरती होते. यावेळी जगन्मातेकडे सर्वत्र सुख-समृद्धी, पावित्र्य कायम नांदण्यासाठी प्रार्थनारुपी मागणी केली जाते. महाआरतीनंतर निघणाऱ्या धूपारतीचा पेशवाई थाट अक्षरशः डोळ्यांचे पारणे फेडणारा असतो. ललिता पंचमी दिवशी महिलांचा हळदी-कुंकवाचा कार्यक्रम असतो. या दिवसापासून आदिशक्तीस हत्ती, घोडा, मोर, सिंह, वाघ अशा प्रतिकात्मक वाहनांवर आरुढ केले जाते. तसेच पंचमी, सप्तमी, अष्टमी या दिवशी ग्रामस्थ आदिशक्तीस फुलवाऱ्यांचा नैवेद्य अर्पण करतात. ग्रामजोशींद्वारे चंडीपाठ, दुर्गा सप्तशती, देवी भागवत आदी ग्रंथांचे या काळात नित्य पठण केले जाते. रोज एक याप्रमाणे नवरात्रात विविध सुवासिक फुलांच्या माळा ग्रामस्थ घटास वाहतात. या घटाचे समोर अखंड नंदादीप तेवत ठेवतात. आदिशक्तीस नाग पानांची प्रभावळ (मखर) तसेच नारळांचे तोरण देखील बांधले जाते. अष्टमी दिवशी रात्रीचे धुपारती वेळी सर्वांच्या उपस्थितीत मंदिरात पासोडी पोत खेळला जातो. नवरात्र काळात देशमुख मंडळी मंदिरातच घटी बसण्याची प्रथा आहे. तसेच पंचक्रोशीतील लोक देखील व्रतस्थ राहतात. या काळात अनवाणी चालणे, हजामत न करणे, नित्य स्नान, मांसाहार वर्ज्य करणे, पलंगावर न झोपणे, उपवास करणे, अशा प्रकारची व्रत-वैकल्ये केली जातात. नवरात्रातील आकर्षक विद्युत रोषणाई मंदिराच्या सौंदर्यात अधिकच भर टाकते.

समृद्धी मांगल्य आणि ध्येयपूर्ती यांचा त्रिवेणी संगम असणाऱ्या या &quot;विजयोत्सवास&quot; राशीनच्या सांस्कृतिक ऐक्‍यात विशेष स्थान आहे. या दिवशी परंपरेनुसार आदिशक्ती महानैवेद्य दाखवून विधीवत पूजा करून घटाचे उत्थापन केले जाते. सीमोल्लंघनानंतर रात्री लाखो भाविकांच्या साक्षीने जगदंबेने कौल देताच पालखीस सुरुवात होते. या दिवशी गावात मोठ्या प्रमाणात यात्रोत्सव भरला जातो. तसेच कोजागिरी पौर्णिमेला (भाळंदे) खेळले जाते.

असा हा एकतेचे, बंधुत्वाचे प्रतीक असणारा, वाईट प्रवृत्तींचा सर्वनाश करून  शुभचिंतनाकडे नेणारा, संस्कृतीचे पावित्र्य जपणारा अवघ्या विश्वास आनंद देणारा राशीनचा &quot;विजयोत्सव&quot; अगदी निराळाच संपूर्ण महाराष्ट्रातुन भाविक दर्शनासाठी राशिनला येतात.

== सिद्धटेक ==
नाव-	सिद्धटेक (सिद्धिविनायक)	

देवता-	गणपती
स्थान-	सिद्धटेक, अहमदनगर जिल्हा, महाराष्ट्र 

सिद्धटेक (सिद्धिविनायक) हे अहमदनगर जिल्ह्यातील गणपतीचे देऊळ आहे. हे देऊळ अष्टविनायकांपैकी एक आहे. 

श्री विष्णूला सिद्धी प्राप्त करून देणारा, कार्य सिद्धीस नेणारा हा सिद्धिविनायक अष्टविनायकांपैकी उजव्या सोंडेचा एकमेव गणपती आहे. अष्टविनायकांमधील हा दुसरा गणपती.

सिद्धिविनायक मंदिर हे भीमा नदीच्या तीरावर आहे, तसेच हे मंदिर पुणे-अहमदनगर  या जिल्ह्यच्या सीमेवर आहे, भीमा नदी दोन जिल्ह्याना विभाजित करते, या ठिकाणावरून दौंड शहर २५ किमी अंतरावर आहे, दौंड हा पुणे जिल्ह्यातील एक तालुका आहे.

अहमदनगर जिल्ह्याच्या कर्जत तालुक्यात असलेले हे मंदिर कर्जत पासून ३८ किमी अंतरावर आहे.

सिद्धटेक पासुन 24 कि.मी अंतरावर राशिन देवस्थान लागते, या ठिकाणी श्री जगदंबा देवीचे मंदिर आहे हे मंदिर संपूर्ण महाराष्ट्रातील लाखो भाविकांचे श्रद्धास्थान आहे.

== खंडोबा मंदिर (शेगुड) ==
बारा खंडोबापैकी एक असलेले शेगुड खंडोबा मंदिर एक कर्जत तालुक्यातील प्रसिद्ध तीर्थ क्षेत्रापैकी एक आहे.येथील भव्य जत्रा संपूर्ण महाराष्ट्रात प्रसिद्ध आहे. महाराष्ट्रातील कानाकोपऱ्यातून भाविक येथे दर्शनासाठी येत असतात.

== सीना धरण (निमगाव गांगर्डा) ==
सीना धरण हे कर्जत तालुक्यातील निमगाव गांगर्डा या गावात असून या ठिकाणी उपयुक्त जलसाठा १.८९ TMC असून मृत साठ्यासहित या धरणाची क्षमता ३ TMC इतकी आहे, हे धरण पूर्णपणे भरल्यास कर्जत जामखेड या मतदार संघातील बहुतांश गावांचा शेती प्रश्न सुटतो, हा भाग दुष्काळी असल्या कारणाने पाऊस कधी पडतो कधी नाही, त्यामुळे कुकडी प्रकल्पातील पाणी ओव्हर फ्लो झाल्यास ह्या क्षेत्राला फायदा होतो. कर्जत तालुक्यातील भोसे गावापासून श्रीगोंदा तालुक्यातील घोगरगाव गावापर्यंत 14 किलोमीटर जमिनीखालून बोगदा तयार करून कुकडी प्रकल्पाचे पाणी सीना धरणात सोडले जाते. कुकडी प्रकल्पात एकूण पाच धरणे आहेत डिंभे,माणिकडोह,पिंपळगाव जोगे,वडज व येडगाव. ही सर्व धरणे पुणे जिल्ह्यात असून कुकडी नदीच्या तीरी आहेत त्यामुळे यांना कुकडी प्रकल्प असे संबोधले जाते.या सर्व धरणांनाची एकत्रित क्षमता २९ TMC आहे.शक्यतो दर वर्षी ही धरणे ताकदीने भरतात. याचे ओव्हरफ्लोचे पाणी सीना धरणात सोडल्यास याचा फायदा सीना खोऱ्यातील लोकांना होतो.

*अधिकृत नाव -सीना धरण
*धरणाचा उद्देश- सिंचन
*अडवलेल्या नद्या/प्रवाह -सीना नदी
*स्थान- निमगांव गांगर्डा ता.कर्जत जि.अहिल्यानगर
*लांबी- १५८० मीटर
*उंची-२८.५ मीटर
*बांधकाम सुरू-इ.स. १९८६

*उपयुक्त जलाशय क्षमता:-
        52.30 दशलक्ष घन मीटर
        [1.89 TMC]
*जलसंधारण क्षेत्र -१५८ हजार हेक्टर
*क्षेत्रफळ-१२८३४ वर्गमीटर

== काळवीट अभयारण्य (रेहकुरी) ==
'''रेहेकुरी अभयारण्य''' हे [[अहमदनगर जिल्हा|अहमदनगर जिल्ह्यातील]] [[कर्जत]] तालुक्यात असलेले अभयारण्य आहे. ते आकारमानाने अतिशय लहान (२.५ चौ.किमी) असून खास [[काळवीट]] हरणांच्या संरक्षणासाठी घोषित केले आहे. येथील जंगल हे शुष्क काटेरी वने या प्रकारात येते. [[खैर]], [[हिवर]], [[शिसवी]], [[बाभूळ|बाभळी]], [[चंदन]], [[बोर]], [[करवंद|करवंदे]] घायपात या येथील काही प्रमुख वनस्पती आहेत. अभयारण्याचा बहुतांशी भाग गवताळ येथील हरणांसाठी अन्नाचा प्रमुख स्रोत आहे. महाराष्ट्रतील काळवीट हा हरणाचा प्रकार त्याच्या नागमोडी आणि सुंदर शिंगांसाठी इतर हरणापेक्षा वेगळा उठून दिसतो. नर याच शिंगांद्वारे मादीला आकर्षित करून घेतो

== मिरजगाव ==
कर्जत तालुक्यातील सर्वात मोठी बाजारपेठ,अशी मिरजगांवची ओळख आहे, अहमदनगर सोलापुर राष्ट्रीय महामार्गावर वसलेले हे गाव आहे, या ठिकाणी ३ प्रमुख शाळा आहेत, जिल्हा परिषद प्राथमिक शाळा मुले व मुलींसाठी स्वतंत्र (स्थापना १९२४), रूरल एज्युकेशन सोसायटीचे नूतन विद्यालय, हिंद सेवा मंडळाचे भारत विद्यालय, तसेच २ कॉलेज आहेत महात्मा फुले महाविद्यालय,व शेतकी (ऍग्री) महाविद्यालय (डिग्री व डिप्लोमा) या ठिकाणी आहेत.

मंदिरे- चक्रधर स्वामी तीर्थस्थान मंदिर (तीर्थाचा मळा)
     महादेव मंदिर (तीर्थाचा मळा)
     भैरवनाथ मंदिर 
     काळा मारुती मंदिर 
     पिरसाहेब दर्गा

मिरजगांवचा कापड बाजार प्रसिद्ध आहे, स्वस्तात चांगल्या दर्जाची वस्त्रे येथे मिळतात.बुधवार आठवडा बाजार व बैलबाजार(देशी व संकरीत) प्रसिद्ध

सीना 

ना धरणचे मुख्य कार्यालय या ठिकाणी आहे. मिरजगाव पासून तालुक्याचे ठिकाण कर्जत 20 कि.मी अंतरावर आहे.

== दुरगाव ==
दुर्मिळ असे सुयोधन (दुर्योधन) मंदिर
दुरगाव तलाव व पोट चारी(कॅनल)

== कर्जत शहर ==
महाभारत काळात पांडव वनवासात असतांना त्यांचा वध करन्याच्या हेतुने सुयोधन(दुर्योधन) व कर्ण त्यांच्या मागे आले होते
पांडवांची छावनी पाथर्डीत असतांना सुयोधन(दुर्योधन)ची छावनी व कर्णाची छावनी येथे पडली/थांबली होती
कालांतराने सुयोधन(दुर्योधन)ची छावनीच्या जागे/श्रेत्राला दुरगाव, तर कर्णच्या छावनीच्या जागा/श्रेत्राला कर्जत नाव पडले
अशी आख्यायिका आहे.

श्री गोदड महाराज हे कर्जतचे ग्रामदैवत आहें, महाराजांचे प्रशस्त मंदिर आहें, आषाढ़ एकादशी (कामिका) रोजी महाराजांची यांत्रा भरते, यात्रे दिवसी गावातुन रथाची मिरवणुक निघते
दुसऱ्या दिवशी कुस्त्यांचा हंगामा भरतो, महाराष्ट्रासह परराज्यातुनही अनेक पैवलान व वस्ताद येतात.

अलीकडच्या काळात कर्जत शहराची ओळख शिक्षण पंढरी अशी होत आहे. कर्मवीर भाऊराव पाटलांच्या काळात कर्जतच्या भूमिपुत्र दादा पाटील यांच्या सहकार्याने येथे रयत शिक्षण संस्थेचे मोठे शिक्षण संकुल उभे राहिले. आज रयत शिक्षण संस्थेचे महात्मा गांधी माध्यमिक व उच्च माध्यमिक विद्यालय व दादा पाटील महाविद्यालय आज हा वारसा पुढे चालवत आहेत. दादा पाटील महाविद्यालयाच्या NCC विभागाने अनेक उच्चांक स्थापित केले आहेत. शहरात अमरनाथ विद्यालय व समर्थ विद्यालय ही शैक्षणिक संकुले देखील कर्जतच्या शिक्षण संस्कृतीमध्ये मोलाची भर घालताना दिसून येत आहेत.

== बाह्य दुवे ==
* {{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.santoshdahiwal.in/2017/04/mapkarjat.html |ॲक्सेसदिनांक=८ मार्च २०१८ |भाषा=मराठी |title= कर्जत तालुक्याचा नकाशा}}

{{अहिल्यानगर जिल्हा}}
[[वर्ग:अहिल्यानगर जिल्ह्यातील तालुके]]
[[वर्ग:महाराष्ट्रातील तालुके]]</text>
      <sha1>8fvg8qx4syu42ovji3xxgzqex61uswk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>झी बांग्ला</title>
    <ns>0</ns>
    <id>32851</id>
    <revision>
      <id>2579165</id>
      <parentid>2578745</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T21:04:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.111.102.118</ip>
      </contributor>
      <origin>2579165</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1690" sha1="86qsrxv2s8mscsecctcvl79bzcrf8ut" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट दूरचित्रवाहिनी
|नाव = झी बांग्ला
|चित्र = Zee Bangla 2025.svg
|चित्रसाईज = 200px
|चित्र२ = Zee Bangla logo.png
|सुरुवात = १५ सप्टेंबर १९९९
|शेवटचे_प्रसारण = 
|चित्र_प्रकार = 
|प्रेक्षक_संख्या = 
|प्रेक्षक_संख्या_सध्या =
|प्रेक्षक_संख्या_माहिती = 
|नेटवर्क = [[झी एंटरटेनमेंट एंटरप्राइजेस]]
|मालक = एस्सेल समूह
|ब्रीदवाक्य = 
|देश = {{flagcountry|भारत}}
|प्रसारण क्षेत्र = 
|मुख्यालय = [[कोलकाता]], [[पश्चिम बंगाल]], [[भारत]]
|जुने नाव = 
|बदललेले नाव = 
|भगिनी वाहिनी = 
|प्रसारण वेळ = 
|संकेतस्थळ = 
}}

'''झी बांग्ला''' ही [[भारत|भारतातून]] प्रसारित होणारी [[बंगाली भाषा|बंगाली भाषेतील]] दूरचित्रवाहिनी आहे.

{{विस्तार-प्रसार|कंपनी}}

[[वर्ग:झी प्रादेशिक वाहिन्या|बांग्ला, झी]]
[[वर्ग:दूरचित्रवाणी वाहिन्या]]
[[वर्ग:रिकामी पाने]]</text>
      <sha1>86qsrxv2s8mscsecctcvl79bzcrf8ut</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579170</id>
      <parentid>2579165</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T01:21:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Khirid Harshad</username>
        <id>138639</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Special:Contributions/103.111.102.118|103.111.102.118]] ([[User talk:103.111.102.118|चर्चा]]) यांनी केलेले बदल [[User:Khirid Harshad|Khirid Harshad]] यांच्या आवृत्तीकडे पूर्वपदास नेले.</comment>
      <origin>2578411</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1688" sha1="3xy2l4sjwi7xgqjexhpq8pmjd7evl1l" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट दूरचित्रवाहिनी
|नाव = झी बांग्ला
|चित्र = Z Bangla logo.jpg
|चित्रसाईज = 200px
|चित्र२ = Zee Bangla logo.png
|सुरुवात = १५ सप्टेंबर १९९९
|शेवटचे_प्रसारण = 
|चित्र_प्रकार = 
|प्रेक्षक_संख्या = 
|प्रेक्षक_संख्या_सध्या =
|प्रेक्षक_संख्या_माहिती = 
|नेटवर्क = [[झी एंटरटेनमेंट एंटरप्राइजेस]]
|मालक = एस्सेल समूह
|ब्रीदवाक्य = 
|देश = {{flagcountry|भारत}}
|प्रसारण क्षेत्र = 
|मुख्यालय = [[कोलकाता]], [[पश्चिम बंगाल]], [[भारत]]
|जुने नाव = 
|बदललेले नाव = 
|भगिनी वाहिनी = 
|प्रसारण वेळ = 
|संकेतस्थळ = 
}}

'''झी बांग्ला''' ही [[भारत|भारतातून]] प्रसारित होणारी [[बंगाली भाषा|बंगाली भाषेतील]] दूरचित्रवाहिनी आहे.

{{विस्तार-प्रसार|कंपनी}}

[[वर्ग:झी प्रादेशिक वाहिन्या|बांग्ला, झी]]
[[वर्ग:दूरचित्रवाणी वाहिन्या]]
[[वर्ग:रिकामी पाने]]</text>
      <sha1>3xy2l4sjwi7xgqjexhpq8pmjd7evl1l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>झी कन्नडा</title>
    <ns>0</ns>
    <id>32854</id>
    <revision>
      <id>2579136</id>
      <parentid>2579065</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T14:31:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.188</ip>
      </contributor>
      <origin>2579136</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1758" sha1="a3oos26tsigxebjfyfkx7v8mdgzlj8f" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट दूरचित्रवाहिनी
|नाव = झी कन्नडा
|चित्र = Zee Kannada 2025.svg
|चित्रसाईज = 200px
|चित्र२ = Zee Kannada Logo.jpg
|सुरुवात = ११ मे २००८
|शेवटचे_प्रसारण = 
|चित्र_प्रकार = 
|प्रेक्षक_संख्या = 
|प्रेक्षक_संख्या_सध्या =
|प्रेक्षक_संख्या_माहिती = 
|नेटवर्क = [[झी एंटरटेनमेंट एंटरप्राइजेस]]
|मालक = एस्सेल समूह
|ब्रीदवाक्य = 
|देश = {{flagcountry|भारत}}
|प्रसारण क्षेत्र = 
|मुख्यालय = [[बंगळूर]], [[कर्नाटक]], [[भारत]]
|जुने नाव = 
|बदललेले नाव = 
|भगिनी वाहिनी = 
|प्रसारण वेळ = 
|संकेतस्थळ = 
}}

'''झी कन्नडा''' ([[कन्नड (निःसंदिग्धीकरण)|कन्नड]]: ಜೀ ಕನ್ನಡ) ही [[झी नेटवर्क]]च्या मालकीची कन्नड भाषेतून प्रसारण करणारी दूरचित्रवाहिनी आहे. ११ मे २००८ मध्ये या वाहिनीवरून प्रसारण सुरू झाले.

[[वर्ग:झी प्रादेशिक वाहिन्या|कन्नडा, झी]]
[[वर्ग:दूरचित्रवाणी वाहिन्या]]</text>
      <sha1>a3oos26tsigxebjfyfkx7v8mdgzlj8f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>झी पंजाबी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>32857</id>
    <revision>
      <id>2579137</id>
      <parentid>2578341</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T14:57:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:40C0:102D:1B10:8000:0:0:0</ip>
      </contributor>
      <origin>2579137</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2497" sha1="3vnk7syzjev0icopt0dr95h4ati7cd1" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट दूरचित्रवाहिनी
|नाव = झी पंजाबी
|चित्र = Zee Punjabi 2025 logo.jpg
|चित्रसाईज = 200px
|चित्र२ = Zee Punjabi.png
|सुरुवात = १३ जानेवारी २०२०
|शेवटचे_प्रसारण = 
|चित्र_प्रकार = 
|प्रेक्षक_संख्या = 
|प्रेक्षक_संख्या_सध्या =
|प्रेक्षक_संख्या_माहिती = 
|नेटवर्क = [[झी एंटरटेनमेंट एंटरप्राइजेस]]
|मालक = एस्सेल समूह
|ब्रीदवाक्य = 
|देश = {{flagcountry|भारत}}
|प्रसारण क्षेत्र = 
|मुख्यालय = [[चंदिगढ]], [[पंजाब]], [[भारत]]
|जुने नाव = 
|बदललेले नाव = 
|भगिनी वाहिनी = 
|प्रसारण वेळ = 
|संकेतस्थळ = 
}}

'''झी पंजाबी''' हे एक [[भारत|भारतीय]] मोफत टू एर दूरचित्रवाहिनी आणि सॅटेलाईट दूरचित्रवाहिनी आहे. हे वाहिनी [[झी एंटरटेनमेंट एंटरप्राइजेस]]चा एक भाग आहे. ती पंजाबी भाषेची वाहिनी आहे. [[पंजाब]]मधील हे पहिलेच साधारण मनोरंजन वाहिनी (GEC) रेकॉर्डब्रेक क्रमांकांसह उघडले आहे.

==इतिहास==
हे वाहिनी मूळतः १९९९ मध्ये अल्फा टीव्ही पंजाबी म्हणून सुरू झाले. अनेक वर्षांच्या बंदनंतर, ही वाहिनी १३ जानेवारी २०२० रोजी नवीन कार्यक्रमांसह पुन्हा सुरू करण्यात आले आहे.

[[वर्ग:झी प्रादेशिक वाहिन्या|पंजाबी, झी]]
[[वर्ग:दूरचित्रवाणी वाहिन्या]]
[[वर्ग:रिकामी पाने]]</text>
      <sha1>3vnk7syzjev0icopt0dr95h4ati7cd1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579138</id>
      <parentid>2579137</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T14:58:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:40C0:102D:1B10:8000:0:0:0</ip>
      </contributor>
      <origin>2579138</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2492" sha1="ik3xz56rdf6cwxmk5sa47sd4av4ycph" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट दूरचित्रवाहिनी
|नाव = झी पंजाबी
|चित्र = Zee Punjabi 2025.svg
|चित्रसाईज = 200px
|चित्र२ = Zee Punjabi.png
|सुरुवात = १३ जानेवारी २०२०
|शेवटचे_प्रसारण = 
|चित्र_प्रकार = 
|प्रेक्षक_संख्या = 
|प्रेक्षक_संख्या_सध्या =
|प्रेक्षक_संख्या_माहिती = 
|नेटवर्क = [[झी एंटरटेनमेंट एंटरप्राइजेस]]
|मालक = एस्सेल समूह
|ब्रीदवाक्य = 
|देश = {{flagcountry|भारत}}
|प्रसारण क्षेत्र = 
|मुख्यालय = [[चंदिगढ]], [[पंजाब]], [[भारत]]
|जुने नाव = 
|बदललेले नाव = 
|भगिनी वाहिनी = 
|प्रसारण वेळ = 
|संकेतस्थळ = 
}}

'''झी पंजाबी''' हे एक [[भारत|भारतीय]] मोफत टू एर दूरचित्रवाहिनी आणि सॅटेलाईट दूरचित्रवाहिनी आहे. हे वाहिनी [[झी एंटरटेनमेंट एंटरप्राइजेस]]चा एक भाग आहे. ती पंजाबी भाषेची वाहिनी आहे. [[पंजाब]]मधील हे पहिलेच साधारण मनोरंजन वाहिनी (GEC) रेकॉर्डब्रेक क्रमांकांसह उघडले आहे.

==इतिहास==
हे वाहिनी मूळतः १९९९ मध्ये अल्फा टीव्ही पंजाबी म्हणून सुरू झाले. अनेक वर्षांच्या बंदनंतर, ही वाहिनी १३ जानेवारी २०२० रोजी नवीन कार्यक्रमांसह पुन्हा सुरू करण्यात आले आहे.

[[वर्ग:झी प्रादेशिक वाहिन्या|पंजाबी, झी]]
[[वर्ग:दूरचित्रवाणी वाहिन्या]]
[[वर्ग:रिकामी पाने]]</text>
      <sha1>ik3xz56rdf6cwxmk5sa47sd4av4ycph</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>झी टॉकीज</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33400</id>
    <revision>
      <id>2579140</id>
      <parentid>2550969</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:03:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.188</ip>
      </contributor>
      <origin>2579140</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1851" sha1="27yty75oqwj1k0cffmp3a5plb72e4d3" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट दूरचित्रवाहिनी
|नाव             = झी टॉकीज
|चित्र              = Zee Talkies 2025.svg
|चित्रसाईज          = 200px
|चित्र२        = Zee-Talkies Logo.png
|सुरुवात             = २५ ऑगस्ट २००७
|चित्र_प्रकार          = 
|प्रेक्षक_संख्या        = 
|प्रेक्षक_संख्या_सध्या   = 
|प्रेक्षक_संख्या_माहिती  = 
|नेटवर्क             = [[झी एंटरटेनमेंट एंटरप्राइजेस]]
|मालक             = 
|ब्रीदवाक्य           = आपलं टॉकीज, झी टॉकीज
|देश               = [[भारत]]
|प्रसारण क्षेत्र         = 
|मुख्यालय          = [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]]
|जुने नाव           = 
|बदललेले नाव         = 
|भगिनी वाहिनी       = [[झी मराठी]], [[झी युवा]], [[झी २४ तास]], [[झी वाजवा]], [[झी चित्रमंदिर]]
|प्रसारण वेळ         = २४ तास
|संकेतस्थळ          = 
}}

'''झी टॉकीज''' ही मराठी भाषेमधील पहिली खासगी चित्रपट वाहिनी आहे.

== लोगो ==
[[चित्र:Zee-talkies.gif|200px]]
[[चित्र:Zeetalkies3.jpg|200px]]

[[वर्ग:झी प्रादेशिक वाहिन्या|टॉकीज, झी]]
[[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिन्या]]</text>
      <sha1>27yty75oqwj1k0cffmp3a5plb72e4d3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>झी २४ तास</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33621</id>
    <revision>
      <id>2579171</id>
      <parentid>2578296</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T01:25:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Khirid Harshad</username>
        <id>138639</id>
      </contributor>
      <origin>2579171</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5155" sha1="lzmpl3hw1au78i00uk2os2a70f4i3wb" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट दूरचित्रवाहिनी
|नाव              = झी २४ तास
|चित्र              = Zee 24 Taas 2025.svg
|चित्रसाईज           = 
|चित्र_माहिती          =      
|सुरुवात             = १२ फेब्रुवारी २००७
|शेवटचे_प्रसारण        = 
|चित्र_प्रकार          = 
|प्रेक्षक_संख्या         = 
|प्रेक्षक_संख्या_सध्या     =
|प्रेक्षक_संख्या_माहिती    = 
|नेटवर्क             = झी न्यूझ लिमिटेड
|मालक             = 
|ब्रीदवाक्य           = रहा एक पाऊल पुढे
|देश               = [[भारत]]
|प्रसारण क्षेत्र         = 
|मुख्यालय           = 
|जुने नाव           = 
|बदललेले नाव        = 
|भगिनी वाहिनी       = [[झी युवा]], [[झी मराठी]], [[झी टॉकीज]], [[झी वाजवा]], [[झी चित्रमंदिर]]
|प्रसारण वेळ         = २४ तास
|संकेतस्थळ          = 
}}

'''झी २४ तास''' ही २४ तास चालणारी मराठी भाषेतील वृत्तवाहिनी आहे. ही वाहिनी २००७ मध्ये झी मीडिया समूहाने सुरू केली होती. वाहिनीचे मुख्यालय मुंबई, महाराष्ट्र येथे आहे.

वाहिनीचे संपादक कमलेश सुतार आहेत. कमलेश सुतार यांनी अनेक वर्ष राजकीय पत्रकारितेत आपला ठसा उमटविला आहे. महाराष्ट्रात २०१९ मध्ये झालेल्या सत्तासंघर्षावर ३६ डेज हे इंग्रजी पुस्तक लिहिले असून तसेच या पुस्तकाचे मराठीही भाषांतर करण्यात आले आहे. एक अनुभवी पत्रकार आहेत जे त्यांच्या अभ्यासपूर्ण आणि विश्लेषणात्मक मुलाखतींसाठी ओळखले जातात. ते वर्तमान घडामोडी, राजकारण, अर्थव्यवस्था आणि सामाजिक समस्यांवर त्यांचे अनेक कार्यक्रम प्रसिद्ध आहेत.  

झी २४ तास ही महाराष्ट्रातील सर्वात लोकप्रिय मराठी वृत्तवाहिनी आहे. वाहिनीचे वृत्तपत्र, विशेष कार्यक्रम आणि विश्लेषणात्मक बातम्या यासाठी त्याचे कौतुक केले जाते. वाहिनीने अनेक पुरस्कार देखील जिंकले आहेत, ज्यात २०१९ मध्ये &quot;सर्वोत्कृष्ट मराठी वृत्तवाहिनी&quot;चा राष्ट्रीय पुरस्कार यांचा समावेश आहे.

वाहिनीचे मुख्य उद्दिष्ट महाराष्ट्रातील लोकांना वस्तुनिष्ठ आणि अचूक माहिती देणे आहे. वाहिनीचा विश्वास आहे की वृत्तवाहिनी ही लोकशाहीचा एक महत्त्वाचा भाग आहे आणि ती जनतेला त्यांच्या सरकार आणि समाजाबद्दल जागरूक करण्यासाठी जबाबदार आहे.

झी २४ तास वाहिनीने महाराष्ट्रातील पत्रकारितेच्या क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले आहे. वाहिनीने मराठी वृत्तवाहिनींची गुणवत्ता सुधारण्यास मदत केली आहे आणि ती महाराष्ट्रातील लोकांसाठी एक विश्वासार्ह माहितीचा स्रोत बनली आहे.

[[वर्ग:झी प्रादेशिक वाहिन्या|२४ तास]]
[[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिन्या]]</text>
      <sha1>lzmpl3hw1au78i00uk2os2a70f4i3wb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>इंग्लंड क्रिकेट संघाचा श्रीलंका दौरा, २००७-०८</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33994</id>
    <revision>
      <id>2579188</id>
      <parentid>2461476</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T05:05:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>130355</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2579188</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21393" sha1="t4pjj8ymjhwfs20zozazqftuyv4lrdq" xml:space="preserve">{{भाषांतर}}
{{माहितीचौकट क्रिकेट मालिका सुरुवात |
  मालिकेचे नाव              = England cricket team in Sri-Lanka in २००७&amp;ndash;०८ |
  संघ१-चित्र              = Flag of England.svg |
  संघ१               = England |
  संघ२-चित्र              = Flag of Sri Lanka.svg | 
  संघ२               = Sri Lanka |
  पासून                = [[सप्टेंबर २८]] |
  पर्यंत                  = [[डिसेंबर २२]] [[इ.स. २००७]] |
  संघनायक१            = मायकेल वॉन | (Test), पॉल कॉलिंगवूड | (ODI)|
  संघनायक२            = माहेला जयवर्दने |
}}
{{माहितीचौकट क्रिकेट मालिका कसोटी   |
  कसोटी_सामने              = ३   |
  कसोटी_विजय१          =    |
  कसोटी_विजय२          =    |
  कसोटी_धावा१    = |
  कसोटी_धावा२    = |
  कसोटी_बळी१= |
  कसोटी_बळी२ = |
  कसोटी_मालिकावीर    = |
}}
{{माहितीचौकट क्रिकेट मालिका एकदिवसीय     |
  एकदिवसीय_सामने              = ५   |
  एकदिवसीय_विजय१            = ३   |
  एकदिवसीय_विजय२           = २   |
  एकदिवसीय_धावा१     = [[Alistair Cook|Cook]] १५५&lt;br&gt;[[ओवैस शाह|Shah]] १२१&lt;br&gt;[[केव्हिन पीटरसन|पीटरसन]] ११२|
  एकदिवसीय_धावा२     = [[चामरा सिल्वा|सिल्वा]] १८४&lt;br&gt;[[कुमार संघकारा|संघकारा]] १५१&lt;br&gt;[[तिलकरत्ने दिलशान|दिलशान]] १३६|
  एकदिवसीय_बळी१  = [[रायन साइडबॉटम|Sidebottom]] १२&lt;br&gt;[[स्टुअर्ट ब्रॉड|ब्रॉड]] ११&lt;br&gt;[[ग्रेम स्वान|Swann]] ७|
  एकदिवसीय_बळी२  = [[दिल्हारा फर्नान्डो|फर्नान्डो]] १२&lt;br&gt;[[परवेझ महारूफ|महारूफ]] १०&lt;br&gt;[[लसित मलिंगा|मलिंगा]] ६|
  एकदिवसीय_मालिकावीर    =  [[रायन साइडबॉटम]] (England)|
}}
{{माहितीचौकट क्रिकेट मालिका अंत}}
The '''[[England cricket team]]''' will tour '''[[Sri Lanka cricket team|Sri Lanka]]''' from [[सप्टेंबर २८]] to [[डिसेंबर २२]] [[इ.स. २००७]]. England will make two trips to Sri Lanka in this tour with the ODI team arriving on [[सप्टेंबर २५]]  before returning to England on the [[ऑक्टोबर १५]]. The Test team will then arrive on the [[नोव्हेंबर १५]] and will stay there for the remainder of the tour.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://www.ecb.co.uk/england/sri-lanka-tour-itinerary-confirmed,१२०५१,EN.html | title=Sri Lanka tour itinerary|प्रकाशक=[[ECB]]|तारीख=|access-date=२००७-०९-२८}}&lt;/ref&gt; The tour will include three [[Test matches]] and five [[One Day International|ODI]]s.

==संघ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! colspan=2 | Test Squads
! colspan=2 | ODI Squads
|-
! {{SRIc}} 
! {{ENGc}} 
! {{SRIc}} 
! {{ENGc}} 
|-
| ([[कर्णधार (क्रिकेट)|क]]) || ([[कर्णधार (क्रिकेट)|क]]) || [[माहेला जयवर्दने]] (ना) || [[पॉल कॉलिंगवूड]] (ना)
|-
| ([[यष्टिरक्षक|wk]]) || ([[यष्टिरक्षक|wk]]) || [[कुमार संघकारा]] (य)|| [[फिल मस्टार्ड]] ([[यष्टिरक्षक|wk]])
|-
|  || || [[तिलकरत्ने दिलशान]] || [[जेम्स अँडरसन]] 
|-
|  || || [[दिल्हारा फर्नान्डो]] || [[इयान बेल]] 
|-
|  || || [[सनत जयसूर्या]] || [[रवी बोपारा]] 
|-
|  || || [[कौशल लोकुराच्ची]] || [[स्टुअर्ट ब्रॉड]] 
|-
|  || || [[परवेझ महारूफ]] || [[अ‍ॅलास्टेर कूक]] 
|- 
|  || || [[लसित मलिंगा]] || [[डीमित्री मास्कारेन्हास]] 
|-
|  || || [[जेहान मुबारक]] || [[मॉन्टी पानेसर]] 
|-
|  || || [[मुथिया मुरलीधरन]] || [[केव्हिन पीटरसन]] 
|-
|  || || [[दिलरुवान परेरा]] || [[ओवैस शाह]] 
|-
|  || || [[चामरा सिल्वा]] || [[रायन साइडबॉटम]] 
|-
|  || || [[उपुल थरंगा]] || [[ग्रेम स्वान]] 
|-
|  || || [[चमिंडा वास]] || [[क्रिस ट्रेम्लेट]] 
|-
|  || || [[गयान विजेकून]] || [[लुक राईट]] 
|-
|  || ||  || [[मॅट प्रायर]] (माघार) 
|-
|  || ||  || [[अँड्रु फ्लिन्टॉफ]] (माघार) 
|-
| || || colspan=१ |&lt;small&gt;''Source: [http://content-uk.cricinfo.com/slveng/content/squad/३११४३७.html Cricinfo.com]{{मृत दुवा|date=November 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}''. Published: [[सप्टेंबर १८]] [[इ.स. २००७]].&lt;/small&gt; || colspan=१ |&lt;small&gt;''Source: [http://content-uk.cricinfo.com/slveng/content/squad/३१०२४३.html क्रिकइन्फो.कॉम]{{मृत दुवा|date=November 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}''. Published: [[सप्टेंबर २०]] [[इ.स. २००७]].&lt;/small&gt; 
|}

==प्रथमवर्गीय सामना==
{{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने|
  | तारीख = [[सप्टेंबर २८]]
  | संघ१ = {{ENGc}}
  | धावसंख्या१ = ३१४/४ (५० षटके)
  | धावसंख्या२ = २३४ (४५.२ षटके)
  | संघ२ =  {{flagicon|Sri Lanka}} [[श्रीलंका क्रिकेट]]
  | धावा१ = [[इयान बेल]] १३१* (१२१)
  | बळी१ = [[गिहान रुपसिंगे]] २/६६ (९ षटके)
  | धावा२ = [[चामर कपुगेडेरा]] ७५ (८७)
  | बळी२ = [[जेम्स ॲंडरसन]] ३/४३ (८ षटके) 
  | निकाल = {{ENGc}} ८० धावांनी विजयी
  | report = [http://content-uk.cricinfo.com/slveng/engine/match/२९१२१४.html (धावफलक)]
  | स्थळ = [[पी. सरवणमुट्टु मैदान]], [[कोलंबो]], [[श्रीलंका]]
  | पंच = [[रणमोर मार्टिनेझ]] (श्री) and [[जगत नंदकुमार]] (श्री)
  | सामनावीर = 
  | पाऊस =
  }}

==एकदिवसीय मालिका==
===पहिला एकदिवसीय सामना===
 {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने|
  | तारीख = [[ऑक्टोबर १]]
  | संघ१ = {{SRIc}}
  | धावसंख्या१ = २६९/७ (५० षटके)
  | धावसंख्या२ = १५० (३४.५ षटके)
  | संघ२ = {{ENGc}}
  | धावा१ = [[माहेला जयवर्दने]] ६६ (७४)
  | बळी१ = [[पॉल कॉलिंगवूड]] २/४४ (१० षटके)
  | धावा२ = [[अ‍ॅलास्टेर कूक]] ४६ (८०)
  | बळी२ = [[फरवीझ महारूफ]] ४/३१ (१० षटके) 
  | निकाल = {{SRIc}} won by ११९ runs
  | report = [http://content-uk.cricinfo.com/slveng/engine/match/२९१२१७.html (धावफलक)]
  | स्थळ = [[Rangiri Dambulla International स्टेडियम]], [[Dambulla]], [[श्रीलंका]]
  | पंच = [[अशोका डी सिल्वा]] ([[Sri Lanka|SRI]]) and [[रूडी कर्टझन]] ([[South Africa|RSA]])
  | सामनावीर = [[फरवीझ महारूफ]] ([[Sri Lanka cricket team|SRI]])
  | पाऊस =
  }}

 
===दुसरा एकदिवसीय सामना===
 {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने|
  | तारीख = [[ऑक्टोबर ४]]
  | संघ१ = {{ENGc}}
  | धावसंख्या१ = २३४/८ (५० षटके) 
  | धावसंख्या२ = १६९ (४४.३ षटके)
  | संघ२ = {{SRIc}}
  | धावा१ = [[ओवैस शाह]] ८२ (९२)
  | बळी१ = [[फरवीझ महारूफ]] ३/३० (९ षटके) 
  | धावा२ = [[जेहान मुबारक]] ४४[[not out|*]] (७०)
  | बळी२ = [[रायन साइडबॉटम]] २/२३ (१० षटके) 
  | निकाल = {{ENGc}} won by ६५ runs
  | report = [http://content-uk.cricinfo.com/slveng/engine/current/match/२९१२१८.html (धावफलक)]
  | स्थळ = [[Rangiri Dambulla International स्टेडियम]], [[Dambulla]], [[श्रीलंका]]
  | पंच = [[रूडी कर्टझन]] ([[South Africa|RSA]]) and [[Tyron Wijewardene]] ([[Sri Lanka|SRI]])
  | सामनावीर = [[ओवैस शाह]] ([[England cricket team|ENG]])
  | पाऊस =
  }}

===तिसरा एकदिवसीय सामना===
 {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने|
  | तारीख = [[ऑक्टोबर ७]]
  | संघ१ = {{SRIc}}
  | धावसंख्या१ = १६४ (४१.१ षटके)
  | धावसंख्या२ = १६४/८ (४६.५ षटके)
  | संघ२ =  {{ENGc}}
  | धावा१ = [[तिलकरत्ने दिलशान]] ७० (८४)
  | बळी१ = [[ग्रेम स्वान]] ४/३४ (१० षटके)
  | धावा२ = [[पॉल कॉलिंगवूड]] ३२ (७१)
  | बळी२ =  [[फरवीझ महारूफ]] ३/३४ (१० षटके)
  | निकाल = {{ENGc}} won by २ wickets ([[Duckworth-Lewis method|D/L]])
  | report = [http://content-usa.cricinfo.com/slveng/engine/current/match/२९१२१९.html (धावफलक)]
  | स्थळ = [[Rangiri Dambulla International स्टेडियम]], [[Dambulla]], [[श्रीलंका]]
  | पंच = [[अशोका डी सिल्वा]] ([[Sri Lanka|SRI]]) and [[रूडी कर्टझन]] ([[South Africa|RSA]])
  | सामनावीर = [[ग्रेम स्वान]] ([[England cricket team|ENG]])
  | पाऊस = Match shortened to ४८ षटके a side.
  }}

===चौथा एकदिवसीय सामना===
 {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने|
  | तारीख = [[ऑक्टोबर १०]]
  | संघ१ = {{SRIc}}
  | धावसंख्या१ = २११/९ (५० षटके)
  | धावसंख्या२ = २१२/५ (४६.५ षटके)
  | संघ२ = {{ENGc}} 
  | धावा१ = [[कुमार संघकारा]] ६९ (१०२)
  | बळी१ = [[रायन साइडबॉटम]] ३/२७ (१० षटके)
  | धावा२ = [[अ‍ॅलास्टेर कूक]] ८० (१२३)
  | बळी२ =  [[दिल्हारा फर्नान्डो]] २/३८ (१० षटके)
  | निकाल = {{ENGc}} won by ५ wickets
  | report = [http://content-usa.cricinfo.com/slveng/engine/current/match/२९१२२०.html (धावफलक)]
  | स्थळ = [[रणसिंगे प्रेमदासा मैदान]], [[Khettarama]], [[कोलंबो]], [[श्रीलंका]]
  | पंच = [[रूडी कर्टझन]] ([[South Africa|RSA]]) &amp; [[Tyron Wijewardene]] ([[Sri Lanka|SRI]])
  | सामनावीर = [[अ‍ॅलास्टेर कूक]] ([[England cricket team|ENG)]]
  | पाऊस =
  }}

===पाचवा एकदिवसीय सामना===
 {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने|
  | तारीख = [[ऑक्टोबर १३]]
  | संघ१ = {{SRIc}}
  | धावसंख्या१ = २११ (४८.१ षटके)
  | धावसंख्या२ = १०४ (२१.४ षटके)
  | संघ२ =  {{ENGc}}
  | धावा१ = [[चामर सिल्वा]] ७३ (१०९)
  | बळी१ = [[स्टुअर्ट ब्रॉड]] ३/३६ (९.१ षटके)
  | धावा२ = [[केव्हिन पीटरसन]] २८ (४५)
  | बळी२ = [[दिल्हारा फर्नान्डो]] ६/२७ (८ षटके)
  | निकाल = {{SRIc}} won by १०७ runs
  | report = [http://content-uk.cricinfo.com/slveng/engine/match/२९१२२१.html (धावफलक)]
  | स्थळ = [[रणसिंगे प्रेमदासा मैदान]], [[Khettarama]], [[कोलंबो]], [[श्रीलंका]]
  | पंच = [[अशोका डी सिल्वा]] ([[Sri Lanka|SRI]]) and [[रूडी कर्टझन]] ([[South Africa|RSA]])
  | सामनावीर = [[दिल्हारा फर्नान्डो]] ([[Sri Lanka cricket team|SRI]])
  | पाऊस =
  }}

==Tour matches==
===English v TBC - First-class match===
{{माहितीचौकट कसोटी सामने |
 तारीख = [[नोव्हेंबर २०]] - [[नोव्हेंबर २२]] |
 संघ१ =  |
 संघ२ =  |

 score-संघ१-inns१ = |
 runs-संघ१-inns१ =  |
 wickets-संघ१-inns१ = |

 score-संघ२-inns१ = |
 runs-संघ२-inns१ = |
 wickets-संघ२-inns१ = |

 score-संघ१-inns२ = |
 runs-संघ१-inns२ =  |
 wickets-संघ१-inns२ = |

 score-संघ२-inns२ = |
 runs-संघ२-inns२ =  |
 wickets-संघ२-inns२ = |

 निकाल = |
 स्थळ = [[Colombo Cricket Club Ground]], [[कोलंबो]], [[श्रीलंका]] |
 पंच = |
 सामनावीर = |
 report = |
 पाऊस =  |
 }}
===English v TBC - First-class match===
{{माहितीचौकट कसोटी सामने |
 तारीख = [[नोव्हेंबर २५]] - [[नोव्हेंबर २७]] |
 संघ१ =  |
 संघ२ =  |

 score-संघ१-inns१ = |
 runs-संघ१-inns१ =  |
 wickets-संघ१-inns१ = |

 score-संघ२-inns१ = |
 runs-संघ२-inns१ = |
 wickets-संघ२-inns१ = |

 score-संघ१-inns२ = |
 runs-संघ१-inns२ =  |
 wickets-संघ१-inns२ = |

 score-संघ२-inns२ = |
 runs-संघ२-inns२ =  |
 wickets-संघ२-inns२ = |

 निकाल = |
 स्थळ = [[Colts Cricket Club Ground, Colombo]], [[श्रीलंका]] |
 पंच = |
 सामनावीर = |
 report = |
 पाऊस =  |
 }}
==Test series==
===१ कसोटी  १ डिसेंबर - ५ डिसेंबर===
{{माहितीचौकट कसोटी सामने |
 तारीख = [[डिसेंबर १]] - [[डिसेंबर ५]] |
 संघ१ = {{cr-rt|LKA}} |
 संघ२ = {{cr|ENG}} |

 धावसंख्या१ = १८८ (५९.४ षटके) |
 धावा१ =  [[कुमार संघकारा|KC Sangakkara]] ९२ (२५१) |
 बळी१ = [[Matthew Hoggard|MJ Hoggard]] ४/२९ (१४) |

 धावसंख्या२ = २८१ (९३.१ षटके) |
 धावा२ = [[इयान बेल|IR Bell]] ८३ (१८५) |
 बळी२ = [[मुत्तिया मुरलीधरन|मुरलीधरन]] ६/५५ (३५.०) |

 धावसंख्या३ = ४४२/८d (१३०.० षटके) |
 धावा३ = [[कुमार संघकारा|KC Sangakkara]] १५२ (३९७) |
 बळी३ = [[Monty Panesar|MS Panesar]] ३/१३२ (४५.०) |

 धावसंख्या४ = २६१ (९४.० षटके)|
 धावा४ =  [[इयान बेल|IR Bell]] ७४ (३०३) |
 बळी४ = [[Chaminda Vaas|WPUJC Vaas]] ३/५६ (१७.०)|

 निकाल = {{cr|LKA}} won by ८८ runs |
 स्थळ = [[Asgiriya स्टेडियम]], [[Kandy]], [[श्रीलंका]] |
 पंच =[[अलिम दर]] (PAK) and [[असद रौफ]] (PAK) |
 सामनावीर = [[कुमार संघकारा|KC Sangakkara]] |
 report = [http://content-usa.cricinfo.com/slveng/engine/current/match/291222.html धावफलक] |
 पाउस = Bad light ended day १ early, and पाऊस ended day २ early.
* '' On Day 3 of this Test, [[मुथिया मुरलीधरन]] surpassed [[Shane Warne]] as the leading wicket-taker in Test cricket.[http://content-usa.cricinfo.com/slveng/content/current/story/323473.html] At the end of the Kandy Test, Murali's wicket total stood at 713 to Warne's 708.
* '' On the same day that Murali set the Test wickets record, Sri Lanka's [[Sanath Jayasuriya]] announced his retirement from Test cricket, effective at the end of the Kandy Test. He will continue to play in ODIs.[http://content-usa.cricinfo.com/slveng/content/current/story/323473.html]
* '' In Sri Lanka's second innings, wicket-keeper [[कुमार संघकारा]] became the first batsman ever to score 150 in each of four consecutive Tests. [http://content-usa.cricinfo.com/slveng/content/story/323650.html]
}}

===दुसरा कसोटी सामना ९th डिसेंबर - १३th डिसेंबर===
{{माहितीचौकट कसोटी सामने |
 तारीख = [[डिसेंबर ९]] - [[डिसेंबर १३]] |
 संघ१ =  |
 संघ२ =  |

 score-संघ१-inns१ = |
 runs-संघ१-inns१ =  |
 wickets-संघ१-inns१ = |

 score-संघ२-inns१ = |
 runs-संघ२-inns१ = |
 wickets-संघ२-inns१ = |

 score-संघ१-inns२ = |
 runs-संघ१-inns२ =  |
 wickets-संघ१-inns२ = |

 score-संघ२-inns२ = |
 runs-संघ२-inns२ =  |
 wickets-संघ२-inns२ = |

 निकाल = |
 स्थळ = [[Sinhalese Sports Club Ground]], [[कोलंबो]], [[श्रीलंका]] |
 पंच = |
 सामनावीर = |
 report = |
 पाऊस =  |
 }}
===तिसरा कसोटी सामना १८th डिसेंबर - २२nd डिसेंबर===
{{माहितीचौकट कसोटी सामने |
 तारीख = [[डिसेंबर १८]] - [[डिसेंबर २२]] |
 संघ१ =  |
 संघ२ =  |

 score-संघ१-inns१ = |
 runs-संघ१-inns१ =  |
 wickets-संघ१-inns१ = |

 score-संघ२-inns१ = |
 runs-संघ२-inns१ = |
 wickets-संघ२-inns१ = |

 score-संघ१-inns२ = |
 runs-संघ१-inns२ =  |
 wickets-संघ१-inns२ = |

 score-संघ२-inns२ = |
 runs-संघ२-inns२ =  |
 wickets-संघ२-inns२ = |

 निकाल = |
 स्थळ = [[Galle International स्टेडियम]], [[Galle]], [[श्रीलंका]] |
 पंच = |
 सामनावीर = |
 report = |
 पाऊस =  |
 }}
==References==
{{संदर्भयादी}}
{{आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट, २००७-०८}}

== बाह्य दुवे ==
* [http://content-uk.cricinfo.com/slveng/content/current/series/२९१२०४.html Cricinfo: England in Sri Lanka]{{मृत दुवा|date=November 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [http://sri-lanka.cricketcircle.com/england-sri-lanka-cricket-series-2007-08.php England vs Sri Lanka Cricket Series २००७-०८] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071011183032/http://sri-lanka.cricketcircle.com/england-sri-lanka-cricket-series-2007-08.php |date=2007-10-11 }}

[[वर्ग:इ.स. २००७ मधील क्रिकेट]]</text>
      <sha1>t4pjj8ymjhwfs20zozazqftuyv4lrdq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>भारताची राष्ट्रीय प्रतीके</title>
    <ns>0</ns>
    <id>34743</id>
    <revision>
      <id>2579173</id>
      <parentid>2325662</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T01:29:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Anandmahindrakar</username>
        <id>52850</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>राष्ट्रीय दिनदर्शिका</comment>
      <origin>2579173</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2047" sha1="5v332o0yjakt5pgd6f1it32180xfjj4" xml:space="preserve">{| class=&quot;wikitable&quot; align=center
|-
! राष्ट्रीय प्रतिके
! 
! 
|-
| राष्ट्रध्वज
| [[तिरंगा]]
| {{ध्वजचिन्ह|भारत|size=150px}}
|-
| राष्ट्रचिन्ह
| [[भारताचे राष्ट्रचिन्ह|राजमुद्रा]]
| [[चित्र:Emblem of India.svg|150px]]
|-
| ब्रीदवाक्य 
| [[सत्यमेव जयते]] (सत्याचा विजय होवो)
| 
|-
| राष्ट्रीय गीत
| [[वंदे मातरम्]]
|
|-
| राष्ट्रगीत
| [[जन गण मन]]
| 
|-
| राष्ट्रीय प्राणी
| [[वाघ]] 
| [[चित्र:Amur_or_Siberian_tiger_(Panthera_tigris_altaica),_Tierpark_Hagenbeck,_Hamburg,_Germany_-_20070514.jpg|150px]]
|-
| राष्ट्रीय पक्षी
| [[मोर]]
| [[चित्र:peacock.jpg|150px]]
|-
| राष्ट्रीय फुल
| [[कमळ]]
| [[चित्र:Nelumbo nucifera1.jpg|150px]]
|-
| राष्ट्रीय फळ
| [[आंबा]]
| [[चित्र:Mangga gedong gincu 071019-0833 tmo.jpg|150px]]
|-
| राष्ट्रीय वृक्ष
| [[वटवृक्ष]] (दिर्घायूचे प्रतिक)
| [[चित्र:Banyan tree Old Lee County Courthouse.jpg|150px]]
|-
| राष्ट्रीय खेळ  
| [[हॉकी (अधिकृत घोषणा नाही)]]
| [[चित्र:Field_hockey.jpg|150px]]
|-
| राष्ट्रीय मुद्रा
| [[रुपया]]
| [[चित्र:Indian Rupee symbol.svg|150px]]
|-
|राष्ट्रीय दिनदर्शिका
|भारतीय राष्ट्रीय सौर दिनदर्शिका शक संवत
|https://www.rdpm.in/?m=1
|}


{{भारतीय राष्ट्रचिन्हे}}
[[वर्ग:भारतीय राष्ट्रचिन्हे| ]]</text>
      <sha1>5v332o0yjakt5pgd6f1it32180xfjj4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>रणथंभोर राष्ट्रीय उद्यान</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45691</id>
    <revision>
      <id>2579124</id>
      <parentid>2207626</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T12:16:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2579124</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6824" sha1="e9sum6jgthdr9v9l1wmt1zaucsb6wmc" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट संरक्षित क्षेत्र
|चित्र = RanthamboreLandscape 01.jpg
|चित्र_वर्णन = रणथंभोरचे राष्ट्रीय उद्यान व किल्ला
|नाव = {{लेखनाव}}
|इतर_नाव = 
|ठिकाण = [[सवाई माधोपूर]], [[राजस्थान]], [[भारत]]
|स्थापना = १९८०
|आययुसीएन_वर्ग = २
|नकाशा = राजस्थान
| lat_d = 26 | lat_m = 01 | lat_s = 02 | lat_NS = N
| long_d = 76 | long_m = 30 | long_s = 09 | long_EW = E
| label = {{लेखनाव}} | label_position = top
|जवळचे_शहर = [[सवाई माधोपूर]] (११ किमी)
|क्षेत्रफळ = ३९२ चौरस किलोमीटर
|नियामक_मंडळ = [[भारत सरकार]], [[वन आणि पर्यावरण मंत्रालय]]
|दुवा = {{URL|http://www.tourism.rajasthan.gov.in/ranthambore.html}}
}}
रणथंभोर राष्ट्रीय उद्यान हा भारतातील एक प्रमुख [[व्याघ्रप्रकल्प]] आहे. अत्यंत कमी वनक्षेत्रातील वाघांची जास्त संख्या हे या प्रकल्पाचे वैशिट्य होते. परंतु याच कारणाने हे वनक्षेत्र चोरट्या शिकारींसाठी पण नंदनवन बनले. रणथंभोर व्याघ्रप्रकल्प हा राजस्थानमधील [[सवाई माधोपूर]] या जिल्ह्यात आहे व [[जयपूर]]पासून साधारणपणे १३० किमी अंतरावर आहे.

या उद्यानात उत्तरेकडे बनास नदी वाहते तर दक्षिणेकडे [[चंबळ नदी]] वाहते. उद्यानात अनेक तळी आहेत. तेथे वन्यप्राणी हमखास पहायला मिळतात. उद्यानाच्या मध्यभागीच प्रसिद्ध [[रणथंबोरचा किल्ला]] आहे त्यावरून या उद्यानाचे नाव पडले आहे. गेली कित्येक शतके ह्या किल्यात वस्ती नसल्याने हा भकास झाला आहे. या किल्यातच काही वाघांनी आपले घर थाटले होते. या विषयावर [[वाल्मीक थापर|वाल्मिक थापर]] यांनी अतिशय सुरेख चित्रण करून एक माहितीपट बनवला आहे. या अभयारण्यात इतर प्रमुख प्राण्यांमध्ये बिबटे, [[रानडुक्कर]], [[सांबर]], [[चितळ]], [[गवा]] व [[नीलगाय]] यांचाही समावेश होतो.

== रणथंभोर राष्ट्रीय उद्यानाची माहिती ==
* राष्ट्रीय उद्यानाचे क्षेत्रफळ - एकूण ३९२ चौरस किमी. त्यातील गाभाक्षेत्र २७५ चौ. किमी.
* [[व्याघ्रप्रकल्प]]ाचे क्षेत्र - १३३४ चौ.किमी.
* समुद्रसपाटीपासून उंची - २१५ ते ५०० मीटर
* जंगलाचा प्रकार - विषववृत्तीय शुष्क प्रकारचे जंगल
* उद्यानाला भेट देण्याचा कालावधी - नोव्हेबर ते मार्च दरम्यान कधीही

== इतर ==
* रणथंबोर हे शुष्क जंगल असल्याने येथे वाघ पटकन दिसतात.तसेच अन्य प्राणी, पक्षीही दिसतात. येथे मोरांची संख्या खूप आहे. त्यामुळे येथील वनरक्षक येथील वाघांना नावाने ओळखतात.
* ८० च्या दशकातील चंगीज नावाचा वाघ आजवरचा सर्वाधिक प्रसिद्ध (लेजंड) वाघ असावा. या वाघाने स्वतःची शिकारीची शैली बनवली होते. त्याप्रमाणे तो तळ्यामध्ये चरत असलेल्या प्राण्यांवर हल्ला करे. त्याच्या सूर मारण्याच्या पद्धतीमुळे तो पाण्यात तुफानी वेगाने हालचाली करायचा व शिकार साधायचा&lt;ref&gt;Valmik Thapar- Land of the Tigers, A Natural history of the indian subcontinent&lt;/ref&gt;. अनेक अभ्यासक, छायाचित्रकारांनी या वाघाचे निरीक्षण केले आहे व या वाघाने केलेल्या शिकारींची क्षणचित्रे वाघावरच्या अनेक माहितीपटांत आहेत.

== बाह्य दुवे ==
;छायाचित्रे:
* [http://www.pbase.com/earthling/ranthambore पीबेस.कॉम] 

* [http://www.pbase.com/h4xintl/ranthambore पीबेस.कॉम]
* [http://www.trekearth.com/gallery/Asia/India/West/Rajasthan/Ranthambore/ ट्रेक‍अर्थ.कॉम]
* [http://www.dharssi.org.uk/travel/india/ranthambore.html धारासी.ऑर्ग.यूके] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080516195537/http://www.dharssi.org.uk/travel/india/ranthambore.html |date=2008-05-16 }}

* [http://www.tourism.rajasthan.gov.in/ranthambore.html अधिकृत संकेतस्थळ]

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{भारतातील राष्ट्रीय उद्याने}}

[[वर्ग:भारतातील राष्ट्रीय उद्याने]]</text>
      <sha1>e9sum6jgthdr9v9l1wmt1zaucsb6wmc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>रावी नदी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57728</id>
    <revision>
      <id>2579193</id>
      <parentid>2216371</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T05:34:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2579193</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1902" sha1="8mduqcg43x8zodvk3n4bkv793biicvt" xml:space="preserve">{{विस्तार}}
{{माहितीचौकट नदी
| नदी_नाव = रावी
| नदी_चित्र = RaviRiver-Chamba.JPG
| नदी_चित्र_रुंदी = 
| नदी_चित्र_शीर्षक = 
| अन्य_नावे = 
| उगम_स्थान_नाव = चंबा जिल्हा, [[हिमाचल प्रदेश]], [[भारत]]
| उगम_उंची_मी = 
| मुख_स्थान_नाव = 
| लांबी_किमी = ७२०
| देश_राज्ये_नाव = [[भारत]], [[पाकिस्तान]], [[अफगाणिस्तान]]
| उपनदी_नाव = 
| मुख्यनदी_नाव = [[चिनाब नदी]]
| सरासरी_प्रवाह_घनमी_प्रतिसे = 
| पाणलोट_क्षेत्र_वर्ग_किमी = 
| धरण_नाव = 
| तळटिपा = 
}}
'''रावी नदी''' ([[पंजाबी भाषा|पंजाबी]]: راوی , ਰਾਵੀ ; [[उर्दू भाषा|उर्दू]]: इरावती, परुष्णि ; {{lang-ur|راوی}} ;) ही [[भारत]] व [[पाकिस्तान|पाकिस्तान]] यांच्या [[पंजाब]] भूप्रदेशांमधून वाहणारी नदी आहे. भारतातील [[हिमाचल प्रदेश]] राज्यात उगम पावलेली ही नदी ७२० कि.मी. अंतर वाहत [[चिनाब नदी|चिनाबेस]] जाऊन मिळते.

[[वर्ग:भारतातील नद्या]]
[[वर्ग:पाकिस्तानमधील नद्या]]
[[वर्ग:हिमाचल प्रदेशमधील नद्या]]</text>
      <sha1>8mduqcg43x8zodvk3n4bkv793biicvt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579196</id>
      <parentid>2579193</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T05:37:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2579196</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1995" sha1="m5s9h7pun3gwilytkailseqalrty7ca" xml:space="preserve">{{विस्तार}}
{{माहितीचौकट नदी
| नदी_नाव = रावी
| नदी_चित्र = RaviRiver-Chamba.JPG
| नदी_चित्र_रुंदी = 
| नदी_चित्र_शीर्षक = 
| अन्य_नावे = 
| उगम_स्थान_नाव = चंबा जिल्हा, [[हिमाचल प्रदेश]], [[भारत]]
| उगम_उंची_मी = 
| मुख_स्थान_नाव = 
| लांबी_किमी = ७२०
| देश_राज्ये_नाव = [[भारत]], [[पाकिस्तान]], [[अफगाणिस्तान]]
| उपनदी_नाव = 
| मुख्यनदी_नाव = [[चिनाब नदी]]
| सरासरी_प्रवाह_घनमी_प्रतिसे = 
| पाणलोट_क्षेत्र_वर्ग_किमी = 
| धरण_नाव = 
| तळटिपा = 
}}
'''रावी नदी''' ([[पंजाबी भाषा|पंजाबी]]: راوی , ਰਾਵੀ ; [[उर्दू भाषा|उर्दू]]: इरावती, परुष्णि ; {{lang-ur|راوی}} ;) ही [[भारत]] व [[पाकिस्तान|पाकिस्तान]] यांच्या [[पंजाब]] भूप्रदेशांमधून वाहणारी नदी आहे. भारतातील [[हिमाचल प्रदेश]] राज्यात उगम पावलेली ही नदी ७२० कि.मी. अंतर वाहत [[चिनाब नदी|चिनाबेस]] जाऊन मिळते.

[[वर्ग:भारतातील नद्या]]
[[वर्ग:पाकिस्तानमधील नद्या]]
[[वर्ग:हिमाचल प्रदेशमधील नद्या]]
[[वर्ग:जम्मू आणि काश्मीरमधील नद्या]]</text>
      <sha1>m5s9h7pun3gwilytkailseqalrty7ca</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579197</id>
      <parentid>2579196</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T05:37:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2579197</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2070" sha1="jow8odc4mnef9kbectqs4v0j028ks2s" xml:space="preserve">{{विस्तार}}
{{माहितीचौकट नदी
| नदी_नाव = रावी
| नदी_चित्र = RaviRiver-Chamba.JPG
| नदी_चित्र_रुंदी = 
| नदी_चित्र_शीर्षक = 
| अन्य_नावे = 
| उगम_स्थान_नाव = चंबा जिल्हा, [[हिमाचल प्रदेश]], [[भारत]]
| उगम_उंची_मी = 
| मुख_स्थान_नाव = 
| लांबी_किमी = ७२०
| देश_राज्ये_नाव = [[भारत]], [[पाकिस्तान]], [[अफगाणिस्तान]]
| उपनदी_नाव = 
| मुख्यनदी_नाव = [[चिनाब नदी]]
| सरासरी_प्रवाह_घनमी_प्रतिसे = 
| पाणलोट_क्षेत्र_वर्ग_किमी = 
| धरण_नाव = 
| तळटिपा = 
}}
'''रावी नदी''' ([[पंजाबी भाषा|पंजाबी]]: راوی , ਰਾਵੀ ; [[उर्दू भाषा|उर्दू]]: इरावती, परुष्णि ; {{lang-ur|راوی}} ;) ही [[भारत]] व [[पाकिस्तान|पाकिस्तान]] यांच्या [[पंजाब]] भूप्रदेशांमधून वाहणारी नदी आहे. भारतातील [[हिमाचल प्रदेश]] राज्यात उगम पावलेली ही नदी ७२० कि.मी. अंतर वाहत [[चिनाब नदी|चिनाबेस]] जाऊन मिळते.

[[वर्ग:भारतातील नद्या]]
[[वर्ग:पाकिस्तानमधील नद्या]]
[[वर्ग:हिमाचल प्रदेशमधील नद्या]]
[[वर्ग:जम्मू आणि काश्मीरमधील नद्या]]
[[वर्ग:पंजाब, भारतमधील नद्या]]</text>
      <sha1>jow8odc4mnef9kbectqs4v0j028ks2s</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579198</id>
      <parentid>2579197</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T05:38:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2579198</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2147" sha1="4z2327z38snnqo0ezawks0klrfyobhk" xml:space="preserve">{{विस्तार}}
{{माहितीचौकट नदी
| नदी_नाव = रावी
| नदी_चित्र = RaviRiver-Chamba.JPG
| नदी_चित्र_रुंदी = 
| नदी_चित्र_शीर्षक = 
| अन्य_नावे = 
| उगम_स्थान_नाव = चंबा जिल्हा, [[हिमाचल प्रदेश]], [[भारत]]
| उगम_उंची_मी = 
| मुख_स्थान_नाव = 
| लांबी_किमी = ७२०
| देश_राज्ये_नाव = [[भारत]], [[पाकिस्तान]], [[अफगाणिस्तान]]
| उपनदी_नाव = 
| मुख्यनदी_नाव = [[चिनाब नदी]]
| सरासरी_प्रवाह_घनमी_प्रतिसे = 
| पाणलोट_क्षेत्र_वर्ग_किमी = 
| धरण_नाव = 
| तळटिपा = 
}}
'''रावी नदी''' ([[पंजाबी भाषा|पंजाबी]]: راوی , ਰਾਵੀ ; [[उर्दू भाषा|उर्दू]]: इरावती, परुष्णि ; {{lang-ur|راوی}} ;) ही [[भारत]] व [[पाकिस्तान|पाकिस्तान]] यांच्या [[पंजाब]] भूप्रदेशांमधून वाहणारी नदी आहे. भारतातील [[हिमाचल प्रदेश]] राज्यात उगम पावलेली ही नदी ७२० कि.मी. अंतर वाहत [[चिनाब नदी|चिनाबेस]] जाऊन मिळते.

[[वर्ग:भारतातील नद्या]]
[[वर्ग:पाकिस्तानमधील नद्या]]
[[वर्ग:हिमाचल प्रदेशमधील नद्या]]
[[वर्ग:जम्मू आणि काश्मीरमधील नद्या]]
[[वर्ग:पंजाब, भारतमधील नद्या]]
[[वर्ग:सिंधु नदीच्या उपनद्या]]</text>
      <sha1>4z2327z38snnqo0ezawks0klrfyobhk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>लिद्दर नदी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>62107</id>
    <revision>
      <id>2579255</id>
      <parentid>1766726</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:47:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>{{विकिडेटा माहितीचौकट}}</comment>
      <origin>2579255</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1725" sha1="bb579zfx18nvzxr9e63dgkeb32dkrx9" xml:space="preserve">{{गल्लत|लीडर नदी (न्यू झीलँड)}}
{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''लिद्दर नदी''' ही भारताच्या [[जम्मू आणि काश्मीर]] राज्यातील ७३ किलोमीटर लांबीची नदी असून [[झेलम नदी|झेलम नदीची]] उपनदी आहे. ही नदी [[गांदरबल जिल्हा|गांदरबल जिल्ह्यातील]] [[सोनमर्ग]] शहरापासून दोन किलोमीटर अंतरावरील पहाडावरून उगम पावते. ‘लिद्दरवाट’ नावाच्या एका पठारावरून ती अरु नावाच्या एका प्रेक्षणीय स्थळावरून [[पहेलगाम]]ला पोहोचते. तेथ हिचा संगम ‘शेषनाग तलावा’तून उगम पावलेल्या प्रवाहाशी होतो.

[[पहेलगाम]] येथे या नदीवर व्हाइट वॉटर राफ्टिंगचा खेळ खेळता येतो.

ही नदी गुरनार खानाबल गावाजवळ[[झेलम नदी]]ला मिळते.

== नदीकाठची काही गावे ==
* [[अनंतनाग]]
* [[चंदनवाडी]]
* [[पहेलगाम]]


[[वर्ग:जम्मू आणि काश्मीर]]
[[वर्ग:भारतातील नद्या]]</text>
      <sha1>bb579zfx18nvzxr9e63dgkeb32dkrx9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579266</id>
      <parentid>2579255</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:52:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>removed [[Category:जम्मू आणि काश्मीर]]; नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2579266</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1753" sha1="oujp4qytfmd8pr5bvmy1xowts1meq25" xml:space="preserve">{{गल्लत|लीडर नदी (न्यू झीलँड)}}
{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''लिद्दर नदी''' ही भारताच्या [[जम्मू आणि काश्मीर]] राज्यातील ७३ किलोमीटर लांबीची नदी असून [[झेलम नदी|झेलम नदीची]] उपनदी आहे. ही नदी [[गांदरबल जिल्हा|गांदरबल जिल्ह्यातील]] [[सोनमर्ग]] शहरापासून दोन किलोमीटर अंतरावरील पहाडावरून उगम पावते. ‘लिद्दरवाट’ नावाच्या एका पठारावरून ती अरु नावाच्या एका प्रेक्षणीय स्थळावरून [[पहेलगाम]]ला पोहोचते. तेथ हिचा संगम ‘शेषनाग तलावा’तून उगम पावलेल्या प्रवाहाशी होतो.

[[पहेलगाम]] येथे या नदीवर व्हाइट वॉटर राफ्टिंगचा खेळ खेळता येतो.

ही नदी गुरनार खानाबल गावाजवळ[[झेलम नदी]]ला मिळते.

== नदीकाठची काही गावे ==
* [[अनंतनाग]]
* [[चंदनवाडी]]
* [[पहेलगाम]]


[[वर्ग:जम्मू आणि काश्मीरमधील नद्या]]
[[वर्ग:भारतातील नद्या]]</text>
      <sha1>oujp4qytfmd8pr5bvmy1xowts1meq25</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>मार्डी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>67827</id>
    <revision>
      <id>2579221</id>
      <parentid>1989675</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T06:55:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.51.72.168</ip>
      </contributor>
      <origin>2579221</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4517" sha1="tbjqgxau4x002rho2c5znmbugbxeihg" xml:space="preserve">'''मार्डी''' हे [[सोलापूर]] जिल्हात समावेश असलेल्या उत्तर सोलापूर तालुक्यातील एक खेडेगाव आहे. या गावातील यमाई देवीचे मंदिर प्रसिद्ध आहे.

== श्री यमाई देवस्थान, मार्डी (सोलापूर) ==
महाराष्ट्राची कुलस्वामिनी तुळजाभवानीची मोठी बहीण म्हणून ओळख असलेल्या यमाई देवीचे मंदिर उत्तर सोलापूर तालुक्यातील मार्डी या गावी असून दरवर्षी चैत्र महिन्यातील यात्रेला भाविकांनी सर्व परिसर दुमदुमून जातो. मार्डी या गावातील यमाई देवीचे मंदिर हे पुरातन मंदिर असून आठशे वर्षांपूर्वी या मंदिरात यमाई देवीची प्राणप्रतिष्ठा करण्यात आली आहे. श्री [[यमाई देवी मंदिर (औंध)|यमाई]] देवीचे मुळपीठ (मुळस्थान) साताऱ्यातील [[औंध संस्थान|औंध]] गावी असून जवळच तुळजापूर हे तीर्थक्षेत्र असल्याने मार्डी येथील यमाई देवीचे हे उपपीठ देखील लोकप्रिय आहे. यमाई देवीला तुळजाभवानीची मोठी बहीण मानली जाते. त्यामुळे बरेच भाविक तुळजाभवानी दर्शनानंतर जवळच असलेल्या मार्डी किंवा मुळपीठ म्हणजेच औंधच्या यमाई देवीचे दर्शन घेण्याची प्रथा आज देखील पाळतात. साक्षात आदिशक्तीच्या वास्तव्यामुळे मार्डीला शक्तीपीठांचा वारसा लाभला आहे. 

श्री देवी सप्तशती या ग्रंथाचे रचनाकार पद्मशाली समाजाचे कुलदैवत तथा महान शिवभक्त श्री मार्कंडेय ऋषी यांची तपोभूमी म्हणून मार्कंडेय पुराणात मारोडी या गावाचा उल्लेख आढळतो तेच मारवाडी म्हणजे सध्याचे मार्डी हे गाव आहे मार्कंडेय ऋषी यांच्या वास्तव्यामुळे पावन झालेली ही भूमी आहे तसेच भागवत ग्रंथांमध्येही मार्डी या गावाचा उल्लेख आढळतो तुळजाभवानी च्या दर्शनानंतर यमाई देवीचे दर्शन घेण्याची परंपरा भाविक पाहतात गुलबर्गा जिल्ह्यातील शेडम चीतापूर जवळील रंगनाथ स्वामी गोसावी हे देवीचे निस्सिम भक्त होऊन गेले रंगनाथ स्वामी गोसावी यांनी आठशे वर्षांपूर्वी मार्डी या गावात यमाई देवीची प्राणप्रतिष्ठा केली होती.

सोलापूर जिल्ह्यासह मराठवाड्यातील हजारो भाविक आई यमाई देवीच्या दर्शनासाठी मार्डी येथे येतात.
[[वर्ग:सोलापूर जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>tbjqgxau4x002rho2c5znmbugbxeihg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579222</id>
      <parentid>2579221</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:01:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.51.72.168</ip>
      </contributor>
      <comment>/* श्री यमाई देवस्थान, मार्डी (सोलापूर) */</comment>
      <origin>2579222</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4792" sha1="3ux8srohar3ws23iagt9czq7vr1a89i" xml:space="preserve">'''मार्डी''' हे [[सोलापूर]] जिल्हात समावेश असलेल्या उत्तर सोलापूर तालुक्यातील एक खेडेगाव आहे. या गावातील यमाई देवीचे मंदिर प्रसिद्ध आहे.

== श्री यमाई देवस्थान, मार्डी (सोलापूर) ==
महाराष्ट्राची कुलस्वामिनी तुळजाभवानीची मोठी बहीण म्हणून ओळख असलेल्या यमाई देवीचे मंदिर उत्तर सोलापूर तालुक्यातील मार्डी या गावी असून दरवर्षी चैत्र महिन्यातील यात्रेला भाविकांनी सर्व परिसर दुमदुमून जातो. मार्डी या गावातील यमाई देवीचे मंदिर हे पुरातन मंदिर असून आठशे वर्षांपूर्वी या मंदिरात यमाई देवीची प्राणप्रतिष्ठा करण्यात आली आहे. श्री [[यमाई देवी मंदिर (औंध)|यमाई]] देवीचे मुळपीठ (मुळस्थान) साताऱ्यातील [[औंध संस्थान|औंध]] गावी असून जवळच तुळजापूर हे तीर्थक्षेत्र असल्याने मार्डी येथील यमाई देवीचे हे उपपीठ देखील लोकप्रिय आहे. यमाई देवीला तुळजाभवानीची मोठी बहीण मानली जाते. त्यामुळे बरेच भाविक तुळजाभवानी दर्शनानंतर जवळच असलेल्या मार्डी किंवा मुळपीठ म्हणजेच औंधच्या यमाई देवीचे दर्शन घेण्याची प्रथा भाविक आज देखील पाळतात. साक्षात आदिशक्तीच्या वास्तव्यामुळे मार्डीला शक्तीपीठांचा वारसा लाभला आहे. गुलबर्गा जिल्ह्यातील शेडम चीतापूर जवळील रंगनाथ स्वामी गोसावी हे देवीचे निस्सिम भक्त होवून गेले. 

श्री देवी सप्तशती या ग्रंथाचे रचनाकार पद्मशाली समाजाचे कुलदैवत तथा महान शिवभक्त श्री मार्कंडेय ऋषी यांची तपोभूमी म्हणून मार्कंडेय पुराणात मारोडी या गावाचा उल्लेख आढळतो तेच मारवाडी म्हणजे सध्याचे मार्डी हे गाव आहे मार्कंडेय ऋषी यांच्या वास्तव्यामुळे पावन झालेली ही भूमी आहे तसेच भागवत ग्रंथांमध्येही मार्डी या गावाचा उल्लेख आढळतो. तुळजाभवानीच्या दर्शनानंतर यमाई देवीचे दर्शन घेण्याची परंपरा भाविक पाळतात. गुलबर्गा जिल्ह्यातील शेडम चीतापूर जवळील रंगनाथ स्वामी गोसावी हे देवीचे निस्सिम भक्त होऊन गेले रंगनाथ स्वामी गोसावी यांनी आठशे वर्षांपूर्वी मार्डी या गावात यमाई देवीची प्राणप्रतिष्ठा केली होती.

सोलापूर जिल्ह्यासह मराठवाड्यातील हजारो भाविक आई यमाई देवीच्या दर्शनासाठी मार्डी येथे येतात.
[[वर्ग:सोलापूर जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>3ux8srohar3ws23iagt9czq7vr1a89i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>१ ल्या लोकसभेचे सदस्य</title>
    <ns>0</ns>
    <id>72523</id>
    <revision>
      <id>2579148</id>
      <parentid>2569340</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:45:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* बिहार */</comment>
      <origin>2579148</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="244191" sha1="jfsoxut2edrz7f9bzxw8zsx15xhqprb" xml:space="preserve">[[१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका|१९५१-५२ च्या सार्वत्रिक निवडणुकांद्वारे]] भारताच्या '''[[पहिली लोकसभा|१ल्या लोकसभेवर]] निवडून गेलेल्या खासदारांची''' राज्यनिहाय यादी येथे आहे.
==पाक्षिक संख्याबळ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! संख्याबळ
|-
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| ३७१ 
|-
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| ४० 
|-
| style=&quot;background-color: {{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
| १६
|-
| style=&quot;background-color: {{समाजवादी पक्ष (भारत)/meta/color}}&quot; |
| [[समाजवादी पक्ष (भारत)]]
| ११
|-
| style=&quot;background-color: {{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
| ९
|-
| style=&quot;background-color: {{पीपल्स डेमोक्रेटिक फ्रंट (हैदराबाद)/meta/color}}&quot; |
| [[पीपल्स डेमोक्रेटिक फ्रंट (हैदराबाद)|पीपल्स डेमोक्रेटिक फ्रंट]]
| ७
|-
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारतीय गणतंत्र परिषद/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय गणतंत्र परिषद]]
| ६
|-
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारत हिंदू महासभा/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय हिंदू महासभा]]
| ४
|-
| style=&quot;background-color: {{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}}&quot; |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
| ४
|-
| style=&quot;background-color: {{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
| ४
|-
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारतीय जन संघ/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय जन संघ]]
| ३
|-
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारतीय राम राज्य परिषद/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय राम राज्य परिषद]]
| ३
|-
| style=&quot;background-color: {{कॉमनवील पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
| ३
|-
| style=&quot;background-color: {{झारखंड मुक्ति मोर्चा/meta/color}}&quot; |
| [[झारखंड पक्ष]]
| ३
|-
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारतीय शेड्युल कास्ट फेडरेशन/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय रिपब्लिकन पक्ष|अखिल भारतीय शेड्युल कास्ट फेडरेशन]]
| २
|-
| style=&quot;background-color: {{लोक सेवक संघ/meta/color}}&quot; |
| [[लोक सेवक संघ]]
| २
|-
| style=&quot;background-color: {{क्रांतिकारी समाजवादी पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[क्रांतिकारी समाजवादी पक्ष]]
| २
|-
| style=&quot;background-color: {{शेतकरी कामगार पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[शेतकरी कामगार पक्ष]]
| २
|-
| style=&quot;background-color: {{फॉरवर्ड ब्लॉक/meta/color}}&quot; |
| [[फॉरवर्ड ब्लॉक|अखिल भारतीय फॉरवर्ड ब्लॉक (मार्क्सवादी)]]
| १ 
|-
| style=&quot;background-color: {{छोटा नागपूर संथल परगणा जनता पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[छोटा नागपूर संथल परगणा जनता पक्ष]]
| १ 
|-
| style=&quot;background-color: {{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}}&quot; |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग]]
| १ 
|-
| style=&quot;background-color: {{कृषीकार लोक पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[कृषीकार लोक पक्ष]]
| १ 
|-
| style=&quot;background-color: {{त्रावणकोर-कोचिन काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[त्रावणकोर-कोचिन काँग्रेस]]
| १ 
|}

==खासदार==
===अजमेर===

* '''टीप :''' १ नोव्हेंबर १९५६ रोजी [[राज्य पुनर्रचना कायदा, १९५६|राज्य पुनर्रचना अधिनियम, १९५६]] द्वारे अजमेर राज्य राजस्थान राज्यात विलीन.

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[अजमेर राज्य|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''अजमेर'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[उत्तर अजमेर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर अजमेर]]  
| [[ज्वाला प्रसाद शर्मा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[राजस्थान]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| २
| [[दक्षिण अजमेर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|दक्षिण अजमेर]]  
| [[मुकट बिहारीलाल भार्गव]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[राजस्थान]] राज्याचा मतदारसंघ
|}

===अंदमान आणि निकोबार द्वीपसमूह===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[अंदमान आणि निकोबार द्वीपसमूह|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''अंदमान आणि निकोबार द्वीपसमूह'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[अंदमान आणि निकोबार द्वीपसमूह लोकसभा मतदारसंघ|अंदमान आणि निकोबार द्वीपसमूह]]&lt;ref name=&quot;NOM&quot; group=&quot;n&quot;&gt;अंदमान आणि निकोबार साठी निवडणूक न होता त्या क्षेत्राचा खासदार हा थेट राष्ट्रपतीद्वारा नियुक्त केला गेला.&lt;/ref&gt; 
| [[जॉन रिचर्डसन]]
| bgcolor=#000000|
| राष्ट्रपतीद्वारा नियुक्त
|
|}

===आसाम===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[आसाम|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''आसाम'''&lt;/span&gt;]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |१
| rowspan=&quot;2&quot; |[[काछाड-लुशाई टेकड्या लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|काछाड-लुशाई टेकड्या]] (अ.जा.)&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[सुरेशचंद्र देब]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[प्रा. निबारणचंद्र लष्कर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २
| [[स्वायत्त जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ|स्वायत्त जिल्हा]] (अ.ज.) 
| [[बोनिली खोंगमेन]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |३
| rowspan=&quot;2&quot; |[[गोवालपारा-गारो टेकड्या लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|गोवालपारा-गारो टेकड्या]] (अ.ज.)&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[अमजद अली]]
| style=&quot;background-color: {{समाजवादी पक्ष (भारत)/meta/color}}&quot; |
| [[समाजवादी पक्ष (भारत)]]
|
|-
| [[सीतानाथ ब्रह्म चौधरी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ४
| [[बारपेटा लोकसभा मतदारसंघ|बारपेटा]]   
| [[बलीराम दास]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |५
| rowspan=&quot;2&quot; |[[गुवाहाटी लोकसभा मतदारसंघ|गुवाहाटी]]  
| [[रोहिणी कुमार चौधरी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १६ डिसेंबर १९५५ रोजी निधन
|-
| [[देवेंद्रनाथ शर्मा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| पोट-निवडणूकीद्वारे निर्वाचित
|-
| ६
| [[दरांग लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९६७)|दरांग]]   
| [[कामाख्य प्रसाद त्रिपाठी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ७
| [[नौगाँग लोकसभा मतदारसंघ|नौगाँग]]   
| [[देबकांत बरूआ]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ८
| [[गोलाघाट-जोरहाट लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|गोलाघाट-जोरहाट]]   
| [[देबेश्वर शर्मा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |९
| rowspan=&quot;2&quot; |[[शिबसागर-उत्तर लखीमपूर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|शिबसागर-उत्तर लखीमपूर]]  
| [[सुरेंद्रनाथ बर्गोहेन]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| रिक्ततेचे कारण अज्ञात
|-
| [[बिमला प्रसाद चालिहा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| पोट-निवडणूकीद्वारे निर्वाचित
|-
| १०
| [[दिब्रुगढ लोकसभा मतदारसंघ|दिब्रुगढ]]   
| [[जोगेंद्रनाथ हजारिका]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|}

===भोपाळ===

* '''टीप :''' १ नोव्हेंबर १९५६ रोजी [[राज्य पुनर्रचना कायदा, १९५६|राज्य पुनर्रचना अधिनियम, १९५६]] द्वारे भोपाळ राज्य मध्य प्रदेश राज्यात विलीन. 
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[भोपाळ|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''भोपाळ'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[सिहोर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|सिहोर]]   
| [[सईद उल्लाह रझ्मी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[मध्य प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| २
| [[रायसेन लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|रायसेन]]   
| [[छत्रुनारायण मालविय]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[मध्य प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|}

===बिहार===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[आसाम|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''आसाम'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[पाटलीपुत्र लोकसभा मतदारसंघ|पाटलीपुत्र]]   
| [[सारंगधर सिन्हा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २
| [[मध्य पाटणा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मध्य पाटणा]]   
| [[कैलाश पती सिन्हा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ३
| [[पूर्व पाटणा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व पाटणा]]   
| [[तारकेश्वरी सिन्हा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ४
| [[पाटणा-शहाबाद लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पाटणा-शहाबाद]]   
| [[बलीराम भगत]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |५
| rowspan=&quot;2&quot; |[[पूर्व गया लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व गया]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[ब्रजेश्वर प्रसाद]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[रामधनी दास]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ६
| [[उत्तर गया लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर गया]]   
| [[बिगेश्वर मिश्रा]]
| style=&quot;background-color: {{समाजवादी पक्ष (भारत)/meta/color}}&quot; |
| [[समाजवादी पक्ष (भारत)]]
|
|-
| ७
| [[पश्चिम गया लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पश्चिम गया]]   
| [[सत्येंद्र नारायण सिन्हा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |८
| rowspan=&quot;2&quot; |[[दक्षिण शहाबाद लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|दक्षिण शहाबाद]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[जगजीवन राम]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[राम सुभग सिंग]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ९
| [[उत्तर-पश्चिम शहाबाद लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर-पश्चिम शहाबाद]]   
| [[कमल सिंग]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|
|-
| १०
| [[उत्तर सारन लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर सारन]]   
| [[झुलन सिंग]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ११
| [[मध्य सारन लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मध्य सारन]]   
| [[महेंद्रनाथ सिंग]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| १२
| [[पूर्व सारन लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व सारन]]   
| [[सत्य नारायण सिंग]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| १३
| [[दक्षिण सारन लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|दक्षिण सारन]]   
| [[द्वारकानाथ तिवारी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |१४
| rowspan=&quot;2&quot; |[[सारन-चंपारण लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|सारन-चंपारण]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[बिभुती मिश्रा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[भोला राऊत]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| १५
| [[उत्तर चंपारण लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर चंपारण]]   
| [[बिपीन बिहारी वर्मा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| १६
| [[पूर्व चंपारण लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व चंपारण]]   
| [[सय्यद महमूद]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |१७
| rowspan=&quot;2&quot; |[[उत्तर-पश्चिम मुझफ्फरपूर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर-पश्चिम मुझफ्फरपूर]] 
| [[चंदेश्वर प्रसाद नारायण सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|रिक्ततेचे कारण अज्ञात
|-
| [[ठाकूर जुगल किशोर सिन्हा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|पोट-निवडणुकीद्वारे निर्वाचित
|-
| १८
| [[उत्तर-पूर्व मुझफ्फरपूर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर-पूर्व मुझफ्फरपूर]] 
| [[दिग्विजय नारायण सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| १९
| [[मध्य मुझफ्फरपूर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मध्य मुझफ्फरपूर]] 
| [[श्याम नंदन सहाय]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| २०
| [[पूर्व मुझफ्फरपूर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व मुझफ्फरपूर]] 
| [[अवधेश्वर प्रसाद सिन्हा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२१
| rowspan=&quot;2&quot; |[[मुझफ्फरपूर-दरभंगा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मुझफ्फरपूर-दरभंगा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[रामेश्वर साहू]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[राजेश्वरा पटेल]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २२
| [[पूर्व समस्तीपूर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व समस्तीपूर]]   
| [[सत्य नारायण सिन्हा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २३
| [[मध्य दरभंगा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मध्य दरभंगा]]   
| [[श्री नारायण दास]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २४
| [[पूर्व दरभंगा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व दरभंगा]]   
| [[अनिरुद्ध सिन्हा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २५
| [[उत्तर दरभंगा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर दरभंगा]]   
| [[श्याम नंदन प्रसाद मिश्रा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २६
| [[दरभंगा-भागलपूर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|दरभंगा-भागलपूर]]   
| [[ललित नारायण मिश्रा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२७
| rowspan=&quot;2&quot; |[[मुंगेर सदर-जमुई लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मुंगेर सदर-जमुई]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[बनारसी प्रसाद सिन्हा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[नयन तारा दास]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २८
| [[उत्तर-पश्चिम मुंगेर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर-पश्चिम मुंगेर]] 
| [[मथुरा प्रसाद मिश्रा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २९
| [[उत्तर-पूर्व मुंगेर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर-पूर्व मुंगेर]] 
| [[सुरेशचंद्र मिश्रा]]
| bgcolor={{समाजवादी पक्ष (भारत)/meta/color}} |
| [[समाजवादी पक्ष (भारत)]]
|
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |३०
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भागलपूर-पूर्णिया लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|भागलपूर-पूर्णिया]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[अनुपलाल मेहता]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| रिक्ततेचे कारण अज्ञात
|-
| [[आचार्य कृपलानी]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
| [[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
| पोट-निवडणूकीद्वारे निर्वाचित
|-
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{समाजवादी पक्ष (भारत)/meta/color}} |
| [[समाजवादी पक्ष (भारत)]]
| राजीनामा
|-
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
| [[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
| पोट-निवडणूकीद्वारे पुन्हा निर्वाचित
|-
| ३१
| [[मध्य भागलपूर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मध्य भागलपूर]] 
| [[बनारसी प्रसाद झुनझुनवाला]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ३२
| [[दक्षिण भागलपूर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|दक्षिण भागलपूर]] 
| [[सुष्मा सेन]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ३३
| [[उत्तर-पूर्व पूर्णिया लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर-पूर्व पूर्णिया]] 
| [[मोहम्मद इस्लामुद्दीन]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ३४
| [[मध्य पूर्णिया लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मध्य पूर्णिया]] 
| [[फणी गोपाळ सेन गुप्ता]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |३५
| rowspan=&quot;3&quot; |[[पूर्णिया-संथल परगणा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्णिया-संथल परगणा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[झुगर सोरेन पॉल]]
| bgcolor={{झारखंड मुक्ति मोर्चा/meta/color}} |
| [[झारखंड पक्ष]]
|  
|-
| [[भागवत झा आझाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| रिक्ततेचे कारण अज्ञात
|-
| [[एच. बेंजामिन]]
| bgcolor={{झारखंड मुक्ति मोर्चा/meta/color}} |
| [[झारखंड पक्ष]]
| पोट-निवडणूकीद्वारे निर्वाचित
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |३६
| rowspan=&quot;2&quot; |[[संथल परगणा-हजारीबाग लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|संथल परगणा-हजारीबाग]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[लाल हेमब्रोम]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[राम राज जजवारे]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ३७
| [[पूर्व हजारीबाग लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व हजारीबाग]] 
| [[नागेश्वर प्रसाद सिन्हा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ३८
| [[पश्चिम हजारीबाग लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पश्चिम हजारीबाग]] 
| [[रामनारायण सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{छोटा नागपूर संथल परगणा जनता पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[छोटा नागपूर संथल परगणा जनता पक्ष]]
|
|-
| ३९
| [[उत्तर-पूर्व रांची लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर-पूर्व रांची]] 
| [[अब्दुल इब्राहिम]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ४०
| [[पश्चिम रांची लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९६७)|पश्चिम रांची]] (अ.ज.)
| [[जयपाल सिंग मुंडा]]
| bgcolor={{झारखंड मुक्ति मोर्चा/meta/color}} |
| [[झारखंड पक्ष]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |४१
| rowspan=&quot;2&quot; |[[पलामू-हजारीबाग-रांची लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पलामू-हजारीबाग-रांची]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[गजेंद्र प्रसाद सिन्हा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[जितन खेडवाड]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |४२
| rowspan=&quot;2&quot; |[[उत्तर मनभूम लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर मनभूम]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[प्रभातचंद्र बोस]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[पश्चिम बंगाल]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[मोहन हरी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[पश्चिम बंगाल]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |४३
| rowspan=&quot;2&quot; |[[दक्षिण मनभूम-धलभूम लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|दक्षिण मनभूम-धलभूम]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[भजहारी महातो]]
| style=&quot;background-color: {{लोक सेवक संघ/meta/color}}&quot; |
| [[लोक सेवक संघ]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[पश्चिम बंगाल]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[चैतन मांझी]]
| style=&quot;background-color: {{लोक सेवक संघ/meta/color}}&quot; |
| [[लोक सेवक संघ]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[पश्चिम बंगाल]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ४४
| [[चैबसा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|चैबसा]] (अ.ज.)
| [[कानुराम देवगाम]]
| bgcolor={{झारखंड मुक्ति मोर्चा/meta/color}} |
| [[झारखंड पक्ष]]
|
|}

===बिलासपूर===

* '''टीप :''' १ नोव्हेंबर १९५६ रोजी [[राज्य पुनर्रचना कायदा, १९५६|राज्य पुनर्रचना अधिनियम, १९५६]] द्वारे बिलासपूर राज्य हिमाचल प्रदेश राज्यात विलीन. 

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[बिलासपूर|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''बिलासपूर'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[बिलासपूर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|बिलासपूर]]   
| [[आनंद चंद]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| १ जुलै १९५४ पासून [[हिमाचल प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|}

===बॉम्बे===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[बॉम्बे राज्य|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''बॉम्बे'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[बनासकांठा लोकसभा मतदारसंघ|बनासकांठा]]   
| [[अकबरभाई दालुमिया चावडा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २
| [[साबरकांठा लोकसभा मतदारसंघ|साबरकांठा]]   
| [[गुलझारीलाल नंदा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |३
| rowspan=&quot;2&quot; |[[पंचमहाल-पूर्व बडोदा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पंचमहाल-पूर्व बडोदा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[मणेकलाल गांधी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[रुपजी भावजी परमार]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ४
| [[पूर्व महेसाणा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व महेसाणा]]   
| [[शांतीलाल गिरधरलाल पारेख]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ५
| [[पश्चिम महेसाणा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पश्चिम महेसाणा]]   
| [[तुलसीदास किलचंद]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |६
| rowspan=&quot;3&quot; |[[अहमदाबाद लोकसभा मतदारसंघ|अहमदाबाद]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[गणेश वासुदेव मावळंकर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| २७ फेब्रुवारी १९५६ रोजी निधन
|-
| [[सुशिला गणेश मावळंकर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|पोट-निवडणुकीद्वारे निर्वाचित
|-
| [[मुलदास भुदरदास वैश्य]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ७
| [[उत्तर खेडा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर खेडा]]   
| [[फुलसिंहजी भरतसिंहजी डाभी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ८
| [[दक्षिण खेडा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|दक्षिण खेडा]]   
| [[मणिबेन पटेल]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ९
| [[पश्चिम बडोदा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पश्चिम बडोदा]]   
| [[इंदुभाई अमिन]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|
|-
| १०
| [[भरूच लोकसभा मतदारसंघ|भरूच]]   
| [[चंद्रशंकर मणिशंकर भट]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |११
| rowspan=&quot;2&quot; |[[सुरत लोकसभा मतदारसंघ|सुरत]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[कन्हैय्यालाल देसाई]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[बहादुरभाई पटेल]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |१२
| rowspan=&quot;3&quot; |[[ठाणे लोकसभा मतदारसंघ|ठाणे]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[अनंत सावळाराम नांदकर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| निधन
|-
| [[यशवंतराव मार्तंडराव मुकणे]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|पोट-निवडणुकीद्वारे निर्वाचित
|-
| [[गोविंद धर्माजी वर्तक]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| १३
| [[उत्तर अहमदनगर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर अहमदनगर]]   
| [[पंढरीनाथ रामचंद्र कनावडे]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| १४
| [[दक्षिण अहमदनगर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|दक्षिण अहमदनगर]]   
| [[उत्तमचंद रामचंद भोगवत]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| १५
| [[भुसावळ लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|भुसावळ]]   
| [[शिवराम रंगो राणे]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| १६
| [[जळगाव लोकसभा मतदारसंघ|जळगाव]]   
| [[हरी विनायक पाटसकर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |१७
| rowspan=&quot;2&quot; |[[पश्चिम खानदेश लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९६२)|पश्चिम खानदेश]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[शाळीग्राम रामचंद्र भारतीय]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  
|-
| [[जयंतराव गणपत नातवडकर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| १८
| [[मध्य नाशिक लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मध्य नाशिक]]   
| [[गोविंद हरी देशपांडे]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| १९
| [[मध्य पुणे लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मध्य पुणे]]   
| [[काका गाडगीळ|नरहर विष्णू गाडगीळ]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २०
| [[दक्षिण पुणे लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|दक्षिण पुणे]]   
| [[इंदिरा अनंत मायदेव]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २१
| [[उत्तर सातारा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर सातारा]]   
| [[गणेश सदाशिव आलतेकर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२२
| rowspan=&quot;2&quot; |[[कोल्हापूर-सातारा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|कोल्हापूर-सातारा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[हसमंतराव बाळासाहेब खर्डेकर]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|  
|-
| [[रत्नाप्पा कुंभार]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२३
| rowspan=&quot;2&quot; |[[सोलापूर लोकसभा मतदारसंघ|सोलापूर]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[शंकरराव शांताराम मोरे]]
| style=&quot;background-color: {{शेतकरी कामगार पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[शेतकरी कामगार पक्ष]]
|  
|-
| [[पां.न. राजभोज|पांडुरंग नाथुजी राजभोज]]
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारतीय शेड्युल कास्ट फेडरेशन/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय रिपब्लिकन पक्ष|अखिल भारतीय शेड्युल कास्ट फेडरेशन]]
| 
|-
| २४
| [[कुलाबा लोकसभा मतदारसंघ|कुलाबा]]   
| [[सी.डी. देशमुख|चिंतामण द्वारकानाथ देशमुख]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २५
| [[दक्षिण सातारा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|दक्षिण सातारा]]   
| [[व्यंकटराव पिराजी पवार]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २६
| [[उत्तर बेळगांव लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर बेळगांव]]   
| [[बळवंतराव नागेशराव दातार]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[म्हैसूर]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| २७
| [[दक्षिण बेळगांव लोकसभा मतदारसंघ|दक्षिण बेळगांव]]   
| [[शंकरगौडा विरनगौडा पाटील]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[म्हैसूर]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| २८
| [[उत्तर रत्‍नागिरी लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर रत्‍नागिरी]]   
| [[जगन्नाथराव कृष्णराव भोसले]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २९
| [[दक्षिण रत्‍नागिरी लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|दक्षिण रत्‍नागिरी]]   
| [[मोरेश्वर दिनकर जोशी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ३०
| [[उत्तर विजापूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर विजापूर]]   
| [[राजाराम गिरधरलाल दुबे]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[म्हैसूर]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ३१
| [[दक्षिण विजापूर लोकसभा मतदारसंघ|दक्षिण विजापूर]]   
| [[रामप्पा बलप्पा बिदारी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[म्हैसूर]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ३२
| [[उत्तर धारवाड लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर धारवाड]]   
| [[दत्तात्रय परशुराम कर्माकर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[म्हैसूर]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ३३
| [[दक्षिण धारवाड लोकसभा मतदारसंघ|दक्षिण धारवाड]]   
| [[तिमप्पा रुद्रप्पा नेस्वी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[म्हैसूर]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ३४
| [[उत्तर कन्नड लोकसभा मतदारसंघ|कन्नाडा]]   
| [[जोआकिम अल्वा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[म्हैसूर]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ३५
| [[दक्षिण मुंबई लोकसभा मतदारसंघ|दक्षिण बॉम्बे]]   
| [[सदाशिव कानोजी पाटील]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |३६
| rowspan=&quot;2&quot; |[[उत्तर मुंबई लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर बॉम्बे]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[विठ्ठल बाळकृष्ण गांधी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  
|-
| [[नारायण सदोबा काजरोळकर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| ३७
| [[मुंबई उपनगर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|बॉम्बे उपनगर]]   
| [[जयश्री नैशद रावजी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|}

===कूर्ग===
* '''टीप :''' १ नोव्हेंबर १९५६ रोजी [[राज्य पुनर्रचना कायदा, १९५६|राज्य पुनर्रचना अधिनियम, १९५६]] द्वारे कूर्ग राज्य म्हैसूर राज्यात विलीन. 

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[कूर्ग राज्य|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''कूर्ग'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[कूर्ग लोकसभा मतदारसंघ|कूर्ग]]   
| [[एन. सोमण्णा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[म्हैसूर]] राज्याचा मतदारसंघ
|}

===दिल्ली===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[दिल्ली|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''दिल्ली'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[नवी दिल्ली लोकसभा मतदारसंघ|नवी दिल्ली]]   
| [[सुचेता कृपलानी]]
| style=&quot;background-color: {{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२
| rowspan=&quot;2&quot; |[[बाह्य दिल्ली लोकसभा मतदारसंघ|बाह्य दिल्ली]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[नवल प्रभाकर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[सी. कृष्णन नायर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ३
| [[दिल्ली शहर लोकसभा मतदारसंघ|दिल्ली शहर]]   
| [[राधा रमण]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|}
===हिमाचल प्रदेश===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[हिमाचल प्रदेश|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''हिमाचल प्रदेश'''&lt;/span&gt;]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |१
| rowspan=&quot;2&quot; |[[मंडी-महासू लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मंडी-महासू]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;   
| [[गोपी राम]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[राजकुमारी अमृत कौर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २
| [[छम्ब-शिरमूर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|छम्ब-शिरमूर]] 
| [[ए.आर. सेवल]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|}
===हैदराबाद===
* '''टीप :''' १ नोव्हेंबर १९५६ रोजी [[राज्य पुनर्रचना कायदा, १९५६|राज्य पुनर्रचना अधिनियम, १९५६]] द्वारे हैदराबाद राज्य आंध्र प्रदेश, बॉम्बे आणि म्हैसूर राज्यात तुकड्या तुकड्यात विलीन.
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[हैदराबाद राज्य|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''हैदराबाद'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[हैदराबाद शहर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|हैदराबाद शहर]]   
| [[मोहिउद्दीन अहमद]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| २
| [[इब्राहिमपट्टणम लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|इब्राहिमपट्टणम]]   
| [[सादत अली खान]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |३
| rowspan=&quot;2&quot; |[[महबूबनगर लोकसभा मतदारसंघ|महबूबनगर]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[जनार्दन रेड्डी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[पी. रामास्वामी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ४
| [[कुष्टगी लोकसभा मतदारसंघ|कुष्टगी]]   
| [[शिवमूर्ती स्वामी]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[म्हैसूर]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ५
| [[गुलबर्गा लोकसभा मतदारसंघ|गुलबर्गा]]   
| [[स्वामी रामानंद तीर्थ]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[म्हैसूर]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ६
| [[यादगीर लोकसभा मतदारसंघ|यादगीर]]   
| [[कृष्णचार्य जोशी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[म्हैसूर]] राज्याचा मतदारसंघ 
|-
| ७
| [[बीदर लोकसभा मतदारसंघ|बीदर]]   
| [[शफिक-उल्ला शाह अन्सारी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[म्हैसूर]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ८
| [[विकराबाद लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९६७‌)|विकराबाद]]   
| [[एस.ए. एबनीझीर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ९
| [[उस्मानाबाद लोकसभा मतदारसंघ|उस्मानाबाद]]   
| [[राघवेंद्र श्रीनिवासराव दिवाण]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| १०
| [[बीड लोकसभा मतदारसंघ|बीड]]   
| [[रामचंद्र गोविंद परांजपे]]
| style=&quot;background-color: {{पीपल्स डेमोक्रेटिक फ्रंट (हैदराबाद)/meta/color}}&quot; |
| [[पीपल्स डेमोक्रेटिक फ्रंट (हैदराबाद)|पीपल्स डेमोक्रेटिक फ्रंट]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ११
| [[औरंगाबाद लोकसभा मतदारसंघ|औरंगाबाद]]   
| [[सुरेशचंद्र शिवप्रसाद आर्य]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| १२
| [[अंबड लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|अबंड]]   
| [[हणमंत गणेश वैष्णव]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| १३
| [[परभणी लोकसभा मतदारसंघ|परभणी]]   
| [[नारायणराव वाघमारे]]
| style=&quot;background-color: {{शेतकरी कामगार पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[शेतकरी कामगार पक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |१४
| rowspan=&quot;2&quot; |[[नांदेड लोकसभा मतदारसंघ|नांदेड]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[शंकरराव श्रीनिवासराव तेलकीकर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[देवराव नामदेवराव कांबळे]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| १५
| [[आदिलाबाद लोकसभा मतदारसंघ|आदिलाबाद]]   
| [[सी. माधव रेड्डी]]
| style=&quot;background-color: {{समाजवादी पक्ष (भारत)/meta/color}}&quot; |
| [[समाजवादी पक्ष (भारत)]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|- 
| १६
| [[निजामाबाद लोकसभा मतदारसंघ|निजामाबाद]]   
| [[हरिश्चंद्र हेडा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| १७
| [[मेडक लोकसभा मतदारसंघ|मेडक]]   
| [[एन.एम. जयसूर्या]]
| style=&quot;background-color: {{पीपल्स डेमोक्रेटिक फ्रंट (हैदराबाद)/meta/color}}&quot; |
| [[पीपल्स डेमोक्रेटिक फ्रंट (हैदराबाद)|पीपल्स डेमोक्रेटिक फ्रंट]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |१८
| rowspan=&quot;2&quot; |[[करीमनगर लोकसभा मतदारसंघ|करीमनगर]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[एम.आर. कृष्ण रेड्डी]]
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारतीय शेड्युल कास्ट फेडरेशन/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय रिपब्लिकन पक्ष|अखिल भारतीय शेड्युल कास्ट फेडरेशन]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[बद्दम येल्ला रेड्डी]]
| style=&quot;background-color: {{पीपल्स डेमोक्रेटिक फ्रंट (हैदराबाद)/meta/color}}&quot; |
| [[पीपल्स डेमोक्रेटिक फ्रंट (हैदराबाद)|पीपल्स डेमोक्रेटिक फ्रंट]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| १९
| [[वारंगळ लोकसभा मतदारसंघ|वरंगळ]]   
| [[पेंद्याल राघव राव]]
| style=&quot;background-color: {{पीपल्स डेमोक्रेटिक फ्रंट (हैदराबाद)/meta/color}}&quot; |
| [[पीपल्स डेमोक्रेटिक फ्रंट (हैदराबाद)|पीपल्स डेमोक्रेटिक फ्रंट]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| २०
| [[खम्मम लोकसभा मतदारसंघ|खम्मम]]   
| [[टी.बी. विठ्ठल राव]]
| style=&quot;background-color: {{पीपल्स डेमोक्रेटिक फ्रंट (हैदराबाद)/meta/color}}&quot; |
| [[पीपल्स डेमोक्रेटिक फ्रंट (हैदराबाद)|पीपल्स डेमोक्रेटिक फ्रंट]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२१
| rowspan=&quot;2&quot; |[[नालगोंडा लोकसभा मतदारसंघ|नालगोंडा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[सुंकम अचलु]]
| style=&quot;background-color: {{पीपल्स डेमोक्रेटिक फ्रंट (हैदराबाद)/meta/color}}&quot; |
| [[पीपल्स डेमोक्रेटिक फ्रंट (हैदराबाद)|पीपल्स डेमोक्रेटिक फ्रंट]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[रवि नारायण रेड्डी]]
| style=&quot;background-color: {{पीपल्स डेमोक्रेटिक फ्रंट (हैदराबाद)/meta/color}}&quot; |
| [[पीपल्स डेमोक्रेटिक फ्रंट (हैदराबाद)|पीपल्स डेमोक्रेटिक फ्रंट]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|}

===जम्मू आणि काश्मीर===
१९५१ साली लोकसभा मतदारसंघांचे जम्मू आणि काश्मीर मधील परिसिमन झालेले नसल्याने जम्मू आणि काश्मीरमधून एकूण सहा खासदार हे थेट राष्ट्रपतींद्वारा नियुक्त केले गेले. सदर नियुक्ती ही अशी झाली की जम्मू आणि काश्मीर घटनासभेच्या आमदारांनी खासदारांना निवडून दिले व त्यांस राष्ट्रपतींनी संमती दिली. 

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[जम्मू आणि काश्मीर|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''जम्मू आणि काश्मीर'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १  
| [[मौलाना मुहम्मद सईद मसूदी]]
| bgcolor=#000000|
| राष्ट्रपतीद्वारा नियुक्त
|
|-
| २
| [[लक्ष्मण सिंह चरक]]
| bgcolor=#000000|
| राष्ट्रपतीद्वारा नियुक्त
|
|-
| ३
| [[सोफी मोहम्मद अकबर]]
| bgcolor=#000000|
| राष्ट्रपतीद्वारा नियुक्त
|
|-
| ४  
| [[शिव नारायण फोतेदार]]
| bgcolor=#000000|
| राष्ट्रपतीद्वारा नियुक्त
|
|-
| ५ 
| [[चौधरी मोहम्मद शफी]]
| bgcolor=#000000|
| राष्ट्रपतीद्वारा नियुक्त
|
|-
| ६  
| [[ख्वाजा गुलाम कादीर]]
| bgcolor=#000000|
| राष्ट्रपतीद्वारा नियुक्त
|
|}
===कच्छ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[कच्छ संस्थान|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''कच्छ'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[पूर्व कच्छ लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व कच्छ]]  
| [[गुलाबशंकर अमृतलाल ढोलकिया]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| २
| [[पश्चिम कच्छ लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पश्चिम कच्छ]]  
| [[भवानजी अर्जन खिमजी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|}

===मध्य भारत===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[मध्य भारत|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''मध्य भारत'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[निमर (मध्य भारत) लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|निमर]]  
| [[बाजीनाथ महोदय]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[मध्य प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| २
| [[झबुआ लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-२००९)|झबुआ]] (अ.ज.)  
| [[अमर सिंह दमार]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[मध्य प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ३
| [[इंदूर लोकसभा मतदारसंघ|इंदूर]]    
| [[नंदलाल सुर्यनारायण जोशी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[मध्य प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ४
| [[उज्जैन लोकसभा मतदारसंघ|उज्जैन]]    
| [[राधेलाल व्यास]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[मध्य प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |५
| rowspan=&quot;2&quot; |[[शाजापूर-राजगड लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|शाजापूर-राजगड]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;
| [[लिलाधर जोशी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[मध्य प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[भागू नंदू]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[मध्य प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ६
| [[मंदसौर लोकसभा मतदारसंघ|मंदसौर]]    
| [[कैलाश नाथ काटजू]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[मध्य प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ७
| [[गुणा लोकसभा मतदारसंघ|गुणा]]    
| [[विष्णु घनश्याम देशपांडे]]
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारत हिंदू महासभा/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय हिंदू महासभा]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[मध्य प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |८
| rowspan=&quot;2&quot; |[[ग्वाल्हेर लोकसभा मतदारसंघ|ग्वाल्हेर]] 
| [[विष्णु घनश्याम देशपांडे]]
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारत हिंदू महासभा/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय हिंदू महासभा]]
| राजीनामा; १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[मध्य प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[नारायण भास्कर खरे]]
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारत हिंदू महासभा/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय हिंदू महासभा]]
|पोट-निवडणूकीद्वारे निर्वाचित; १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[मध्य प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |९
| rowspan=&quot;2&quot; |[[मोरेना-भिंड लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मोरेना-भिंड]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[सूरज प्रसाद]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[मध्य प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[राधा चरण शर्मा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[मध्य प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|}

===मध्य प्रदेश===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[मध्य प्रदेश|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''मध्य प्रदेश'''&lt;/span&gt;]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |१
| rowspan=&quot;2&quot; |[[सरगुजा-रायगढ लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|सरगुजा-रायगढ]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[चंडिकेश्वर शरणसिंह जुदेओ]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|
|-
| [[बाबुनाथ सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२
| rowspan=&quot;2&quot; |[[बिलासपूर लोकसभा मतदारसंघ|बिलासपूर]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[सरदार अमरसिंह सैगल]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[रेशमलाल जंगाडे]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |३
| rowspan=&quot;3&quot; |[[बिलासपूर-दुर्ग-रायपूर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|बिलासपूर-दुर्ग-रायपूर]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[भूपेंद्रनाथ मिश्रा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[गुरू अगमदास]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| निधन
|-
| [[मिनिमाता गुरू अगमदास]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| पोट-निवडणुकीद्वारे निर्वाचित
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |४
| rowspan=&quot;2&quot; |[[महासमुंद लोकसभा मतदारसंघ|महासमुंद]]   
| [[शिवदास बिसेस्वर डागा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| निधन
|-
| [[मदनलाल बागडी]]
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|पोट-निवडणूकीद्वारे निर्वाचित
|-
| ५
| [[दुर्ग लोकसभा मतदारसंघ|दुर्ग]]   
| [[वासुदेव श्रीधर किरोलीकर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  
|-
| ६
| [[दुर्ग-बस्तर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|दुर्ग-बस्तर]]   
| [[भगवती चरण शुक्ला]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  
|-
| ७
| [[बस्तर लोकसभा मतदारसंघ|बस्तर]]   
| [[मुचाकी कोसा]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|  
|-
| ८
| [[बालाघाट लोकसभा मतदारसंघ|बालाघाट]]   
| [[चिंतामण धिरुवजी गौतम]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |९
| rowspan=&quot;2&quot; |[[मंडला-दक्षिण जबलपूर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मंडला-दक्षिण जबलपूर]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[मंगरू गणू उईके]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[गोविंद दास महेश्वरी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| १०
| [[उत्तर जबलपूर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर जबलपूर]]   
| [[सुशील कुमार पटेरिया]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| ११
| [[सागर लोकसभा मतदारसंघ|सागर]]   
| [[खूबचंद दर्याव सिंह सोधिया]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  
|-
| १२
| [[निमर (मध्य प्रदेश) लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९६२)|निमर]]  
| [[बाबूलाल सूरजभान तिवारी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |१३
| rowspan=&quot;2&quot; |[[होशंगाबाद लोकसभा मतदारसंघ|होशंगाबाद]]
| [[सय्यद अहमद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| रिक्ततेचे कारण अज्ञात
|-
| [[विष्णु हरी कामत]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
| [[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
| पोट-निवडणूकीद्वारे निर्वाचित
|-
| १४
| [[छिंदवाडा लोकसभा मतदारसंघ|छिंदवाडा]]   
| [[रायचंदभाई नरसीभाई शाह]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  
|-
| १५
| [[बेतुल लोकसभा मतदारसंघ|बेतुल]]   
| [[भिकूलाल लक्ष्मीचंद चंदक]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  
|-
| १६
| [[वर्धा लोकसभा मतदारसंघ|वर्धा]]   
| [[श्रीमन्नारायण धर्मनारायण अग्रवाल]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| १७
| [[नागपूर लोकसभा मतदारसंघ|नागपूर]]   
| [[अनुसुया पुरुषोत्तम काळे]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| rowspan=&quot;5&quot; |१८
| rowspan=&quot;5&quot; |[[भंडारा लोकसभा मतदारसंघ|भंडारा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[तुळाराम चंद्रभान साखरे]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| निधन; १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[अशोक रणजितराम मेहरा]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
| [[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
| पोट-निवडणूकीद्वारे निर्वाचित; १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[चतुरभूज विठ्ठलदास जसानी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| निधन; १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[भाऊराव बोरकर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १९५४ मध्ये पोट-निवडणूकीद्वारे निर्वाचित, १९५५ मध्ये निधन; १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[अनुसुया भाऊराव बोरकर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १९५५ मध्ये पोट-निवडणूकीद्वारे निर्वाचित; १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| १९
| [[चंदा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९७७)|चंदा]]   
| [[मुल्ला अब्दुल्लाभाई तहेर अली]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| २०
| [[पूर्व अमरावती लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व अमरावती]]   
| [[पंजाबराव देशमुख]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| २१
| [[पश्चिम अमरावती लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पश्चिम अमरावती]]   
| [[कृष्णराव गुलाबराव देशमुख]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| २२
| [[यवतमाळ लोकसभा मतदारसंघ|यवतमाळ]]   
| [[सहदेव अर्जुन भारती]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२३
| rowspan=&quot;2&quot; |[[बुलढाणा-अकोला लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|बुलढाणा-अकोला]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[गोपाळराव बाजीराव देशमुख]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[लक्ष्मण श्रवण भाटकर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|}

===मद्रास===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[मद्रास|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''मद्रास'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[पठापट्टणम लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पठापट्टणम]] 
| [[व्ही.व्ही. गिरी|वराहगिरी वेंकटगिरी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| २
| [[श्रीकाकुलम लोकसभा मतदारसंघ|श्रीकाकुलम]] 
| [[बोड्डेपल्ली राजगोपाल राव]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ३
| [[पार्वतीपुरम लोकसभा मतदारसंघ|पार्वतीपुरम]] 
| [[नुटक्की रामसेसाह्य्या]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ४
| [[विजयनगरम लोकसभा मतदारसंघ|विजयनगरम]] 
| [[कंदला सुब्रमण्यम]]
| style=&quot;background-color: {{समाजवादी पक्ष (भारत)/meta/color}}&quot; |
| [[समाजवादी पक्ष (भारत)]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |५
| rowspan=&quot;2&quot; |[[विशाखापट्टणम लोकसभा मतदारसंघ|विशाखापट्टणम]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[लंका सुंदरम]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[गम मल्लुदोरा]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ६
| [[काकीनाडा लोकसभा मतदारसंघ|काकीनाडा]] 
| [[चेलीकानी वेंकट रामाराव]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |७
| rowspan=&quot;2&quot; |[[राजमुंद्री लोकसभा मतदारसंघ|राजमुंद्री]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[कनेती मोहन राव]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[नला रेड्डी नायडू]]
| style=&quot;background-color: {{समाजवादी पक्ष (भारत)/meta/color}}&quot; |
| [[समाजवादी पक्ष (भारत)]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |८
| rowspan=&quot;2&quot; |[[एलुरु लोकसभा मतदारसंघ|एलुरु]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[कोंड्रु सुब्बा राव]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[बय्या सुर्यनारायण मुर्ती]]
| style=&quot;background-color: {{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ९
| [[मछलीपट्टणम लोकसभा मतदारसंघ|मछलीपट्टणम]] 
| [[सनाका बुच्चीकोटैय्या]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| १०
| [[गुडीवाडा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९७७)|गुडीवाडा]] 
| [[के. गोपाळ राव]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ११
| [[विजयवाडा लोकसभा मतदारसंघ|विजयवाडा]] 
| [[हरिंद्रनाथ चट्टोपाध्याय]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| १२
| [[तेनाली लोकसभा मतदारसंघ|तेनाली]] 
| [[कोटा रघुरामय्या]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| १३
| [[गुंटुर लोकसभा मतदारसंघ|गुंटुर]] 
| [[सिस्तला वेंकट लक्ष्मी नरसिंह राव]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|- 
| १४
| [[नरसरावपेट लोकसभा मतदारसंघ|नरसरावपेट]] 
| [[चपलमडुगु रामय्या चौधरी]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |१५
| rowspan=&quot;2&quot; |[[ओंगोल लोकसभा मतदारसंघ|ओंगोल]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[एम. नानादास]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[पी. वेंकटराघवैय्या]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| १६
| [[नेल्लोर लोकसभा मतदारसंघ|नेल्लोर]] 
| [[बेझावडा रामचंद्र रेड्डी]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| १७
| [[नंद्याल लोकसभा मतदारसंघ|नंद्याल]] 
| [[रयासम शेषगिरी राव]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |१८
| rowspan=&quot;2&quot; |[[कुर्नूल लोकसभा मतदारसंघ|कुर्नूल]]    
| [[एच. सीताराम रेड्डी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| रिक्ततेचे कारण अज्ञात; १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[वाय. गडीलिंगणा गौड]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
| [[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
|पोट-निवडणूकीद्वारे निर्वाचित; १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| १९
| [[बेळ्ळारी लोकसभा मतदारसंघ|बेळ्ळारी]] 
| [[टेकुर सुब्रमण्यम]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[म्हैसूर]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| २०
| [[अनंतपूर लोकसभा मतदारसंघ|अनंतपूर]] 
| [[पैदी लक्ष्मैय्या]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| २१ 
| [[पेनुकोंडा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पेनुकोंडा]] 
| [[के.एस. राघवचारी]]
| style=&quot;background-color: {{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| २२
| [[कडप्पा लोकसभा मतदारसंघ|कडप्पा]] 
| [[ईश्वर रेड्डी येडुला]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२३
| rowspan=&quot;2&quot; |[[चित्तूर लोकसभा मतदारसंघ|चित्तूर]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[टी.एन. विश्वनाथ रेड्डी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[एम.व्ही. गंगाधर शिवा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| २४
| [[तिरुपती लोकसभा मतदारसंघ|तिरुपती]] 
| [[एम.ए. अय्यंगार]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[आंध्र प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| २५
| [[मद्रास लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मद्रास]] 
| [[टी.टी. कृष्णमचारी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२६
| rowspan=&quot;2&quot; |[[तिरुवल्लुर लोकसभा मतदारसंघ|तिरुवल्लुर]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;     
| [[मरगतम चंद्रशेखर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[पी. नटेसन]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २७
| [[चेंगलपट्टू लोकसभा मतदारसंघ|चेंगलपट्टू]] 
| [[ओ.व्ही. अलगेशन मुदलियार]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २८
| [[कांचीपुरम लोकसभा मतदारसंघ|कांचीपुरम]] 
| [[ए. कृष्णस्वामी]]
| style=&quot;background-color: {{कॉमनवील पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२९
| rowspan=&quot;2&quot; |[[वेल्लूर लोकसभा मतदारसंघ|वेल्लोर]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;     
| [[रामचंद्रन]]
| style=&quot;background-color: {{कॉमनवील पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|
|-
| [[एम. मुथ्थूकृष्णन]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ३०
| [[वांडीवॉश लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७, १९६२-१९८०)|वांडीवॉश]] 
| [[मुनिसामी]]
| style=&quot;background-color: {{कॉमनवील पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|
|-
| ३१
| [[कृष्णगिरी लोकसभा मतदारसंघ|कृष्णगिरी]] 
| [[सी.आर. नरसिम्हन]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ३२
| [[धर्मपुरी लोकसभा मतदारसंघ|धर्मपुरी]] 
| [[एम. सत्यनाथन]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|
|-
| ३३
| [[सेलम लोकसभा मतदारसंघ|सेलम]] 
| [[एस.व्ही. रामस्वामी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |३४
| rowspan=&quot;2&quot; |[[इरोड लोकसभा मतदारसंघ|इरोड]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;     
| [[पेरियासामी गौंडर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[एस.सी. बालकृष्णन]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ३५
| [[तिरुचेंगोडे लोकसभा मतदारसंघ|तिरुचेंगोडे]] 
| [[एस.के. बेबी]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|
|-
| ३६
| [[तिरुप्पूर लोकसभा मतदारसंघ|तिरुप्पूर]] 
| [[तिरुप्पूर सुब्रमण्यम अविनाशीलिंगम चेट्टियार]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ३७
| [[पोल्लाची लोकसभा मतदारसंघ|पोल्लाची]] 
| [[जी.आर. दामोदरम]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |३८
| rowspan=&quot;2&quot; |[[कोईंबतूर लोकसभा मतदारसंघ|कोईंबतूर]] 
| [[टी.ए. रामलिंगम चेट्टियार]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| निधन
|-
| [[एन.एम. लिंगम]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|पोट-निवडणूकीद्वारे निर्वाचित
|-
| ३९
| [[पुदुकोट्टाई लोकसभा मतदारसंघ|पुदुकोट्टाई]] 
| [[के.एम. वल्लाथरसू]]
| style=&quot;background-color: {{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|
|-
| ४०
| [[पेराम्बलुर लोकसभा मतदारसंघ|पेराम्बलुर]] 
| [[व्ही. बुरारंगास्वामी पडायटाची]]
| style=&quot;background-color: {{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|
|-
| ४१
| [[तिरुचिरापल्ली लोकसभा मतदारसंघ|तिरुचिरापल्ली]] 
| [[ई.पी. मथुरन]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|
|-
| ४२
| [[तंजावूर लोकसभा मतदारसंघ|तंजावूर]] 
| [[रामस्वामी वेंकटरमण]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ४३
| [[कुंभकोणम लोकसभा मतदारसंघ|कुंभकोणम]] 
| [[सी. रामस्वामी मुदलियार]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |४४
| rowspan=&quot;2&quot; |[[मयुरम लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९८४)|मयुरम]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;     
| [[के. आनंदा नाम्बियार]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|
|-
| [[व्ही. वीरस्वामी]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |४५
| rowspan=&quot;2&quot; |[[कडलूर लोकसभा मतदारसंघ|कडलूर]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;     
| [[इळ्ळ्यापेरुमल]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[गोविंदस्वामी कच्चीरायर]]
| style=&quot;background-color: {{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |४६
| rowspan=&quot;2&quot; |[[टिंडिवनम लोकसभा मतदारसंघ|टिंडिवनम]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;     
| [[ए. जयरामन]]
| style=&quot;background-color: {{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|
|-
| [[व्ही. मुनिस्वामी]]
| style=&quot;background-color: {{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|
|-
| ४७
| [[तिरुनलवेली लोकसभा मतदारसंघ|तिरुनलवेली]] 
| [[पट्टम ए. थानू पिल्लई]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ४८
| [[श्रीवईकुट्टम लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|श्रीवईकुट्टम]] 
| [[ए.व्ही. थॉमस]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ४९
| [[शंकरानैनरकोईल लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|शंकरानैनरकोईल]] 
| [[एम. शंकरपांडियन]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |५०
| rowspan=&quot;2&quot; |[[अरुप्पुकोट्टाई लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७, १९६२-१९६७)|अरुप्पुकोट्टाई]]
| [[उक्किरापंडी मुथुरामलिंगा थेवर]]
| bgcolor={{फॉरवर्ड ब्लॉक/meta/color}} |
| [[फॉरवर्ड ब्लॉक|फॉरवर्ड ब्लॉक (मार्क्सवादी)]]
| राजीनामा
|-
| [[एम.डी. रामस्वामी]]
| bgcolor={{फॉरवर्ड ब्लॉक/meta/color}} |
| [[फॉरवर्ड ब्लॉक|फॉरवर्ड ब्लॉक (मार्क्सवादी)]]
| पोट-निवडणूकीद्वारे निर्वाचित
|-
| ५१
| [[रामनाथपुरम लोकसभा मतदारसंघ|रामनाथपुरम]] 
| [[व्ही. नागप्पा चेट्टियार]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |५२
| rowspan=&quot;2&quot; |[[श्रीविल्लीपुत्तूर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९६२|श्रीविल्लीपुत्तूर]]
| [[के. कामराज]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| राजीनामा
|-
| [[एस.एस. नटराजन]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| पोट-निवडणूकीद्वारे निर्वाचित
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |५३
| rowspan=&quot;2&quot; |[[मदुराई लोकसभा मतदारसंघ|मदुराई]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;     
| [[एस. बालसुब्रमण्यम]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[पी. कक्कन]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ५४
| [[पेरियाकुलम लोकसभा मतदारसंघ|पेरियाकुलम]] 
| [[शक्तीवेदिवल गौंडर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ५५
| [[दिंडुक्कल लोकसभा मतदारसंघ|दिंडुक्कल]] 
| [[अम्मू स्वामीनाथन]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ५६
| [[(उत्तर) दक्षिण कन्नड लोकसभा मतदारसंघ|दक्षिण कन्नड (उत्तर)]] 
| [[उल्लाल श्रीनिवास मल्ल्या]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[म्हैसूर]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ५७
| [[(दक्षिण) दक्षिण कन्नड लोकसभा मतदारसंघ|दक्षिण कन्नड (दक्षिण)]] 
| [[बेनेगल शिवा राव]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[म्हैसूर]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ५८
| [[कण्णुर लोकसभा मतदारसंघ|कण्णुर]] 
| [[ए.के. गोपालन]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[केरळ]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ५९
| [[थलसेरी लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९७७)|थलसेरी]] 
| [[एन. दामोदरम]]
| style=&quot;background-color: {{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[केरळ]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ६०
| [[कोळिकोड लोकसभा मतदारसंघ|कोळिकोड]] 
| [[के.ए. दामोदर मेनन]]
| style=&quot;background-color: {{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[केरळ]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ६१
| [[मलप्पुरम लोकसभा मतदारसंघ|मलप्पुरम]] 
| [[बडेकेंडी पूकर]]
| style=&quot;background-color: {{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}}&quot; |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[केरळ]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |६२
| rowspan=&quot;2&quot; |[[पोन्नानी लोकसभा मतदारसंघ|पोन्नानी]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;     
| [[कोयापल्ली केलाप्पन]]
| style=&quot;background-color: {{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[केरळ]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[वेल्ला इचरण इय्यानी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[केरळ]] राज्याचा मतदारसंघ
|}

===मणिपूर===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[मणिपूर|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''मणिपूर'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[अंतः मणिपूर लोकसभा मतदारसंघ|अंतः मणिपूर]] 
| [[जोगेश्वर सिंह लैसराम]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २
| [[बाह्य मणिपूर लोकसभा मतदारसंघ|बाह्य मणिपूर]] 
| [[रिशांग केइशिंग]]
| style=&quot;background-color: {{समाजवादी पक्ष (भारत)/meta/color}}&quot; |
| [[समाजवादी पक्ष (भारत)]]
|
|}
===म्हैसूर===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[म्हैसूर राज्य|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''म्हैसूर'''&lt;/span&gt;]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |१
| rowspan=&quot;2&quot; |[[कोलार लोकसभा मतदारसंघ|कोलार]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[डोड्डा तिमैय्या]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[एम.व्ही. कृष्णप्पा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २
| [[तुमकूर लोकसभा मतदारसंघ|तुमकूर]]   
| [[सी.आर. बसप्पा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ३
| [[उत्तर बंगळूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर बंगळूर]]   
| [[एन. केशव अय्यंगार]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ४
| [[दक्षिण बंगळूर लोकसभा मतदारसंघ|दक्षिण बंगळूर]]   
| [[टी. मदिया गौडा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ५
| [[मंड्या लोकसभा मतदारसंघ|मंड्या]]   
| [[एम.के. शिवन्नजप्पा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |६
| rowspan=&quot;2&quot; |[[मैसुरु लोकसभा मतदारसंघ|म्हैसूर]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[एन. राचैय्या]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[एम.एस. गुरुपादस्वामी]]
| style=&quot;background-color: {{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|
|-
| ७
| [[हासन-चिकमगळूर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|हासन-चिकमगळूर]]   
| [[एच. सिद्दानंदजप्पा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ८
| [[शिमोगा लोकसभा मतदारसंघ|शिमोगा]]   
| [[के.जी. वडियार]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ९
| [[चित्रदुर्ग लोकसभा मतदारसंघ|चित्रदुर्ग]]   
| [[एस. निजलिंगप्पा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|}
===पुर्वोत्तर सीमावर्ती प्रांत===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[अरुणाचल प्रदेश|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''पुर्वोत्तर सीमावर्ती प्रांत'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[नेफा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९७७)|पुर्वोत्तर सीमावर्ती प्रांत (नेफा)]]&lt;ref name=&quot;NOM2&quot; group=&quot;n&quot;&gt;पुर्वोत्तर सीमावर्ती प्रांत (नेफा) आदिवासी क्षेत्रांसाठी निवडणूक न होता त्या क्षेत्राचा खासदार हा थेट राष्ट्रपतीद्वारा नियुक्त केला गेला.&lt;/ref&gt;   
| [[चाओ खमून गोहेन]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| राष्ट्रपतीद्वारा नियुक्त
|}

===ओरिसा===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[ओडिशा|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ओरिसा'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[नबरंगपूर लोकसभा मतदारसंघ|नबरंगपूर]]   
| [[पोन्नाडा सुब्बा राव]]
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारतीय गणतंत्र परिषद/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय गणतंत्र परिषद]]
|
|-
| २
| [[रायगढ-फुलबनी लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|रायगढ-फुलबनी]]   
| [[तोयाका संगण्णा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |३
| rowspan=&quot;2&quot; |[[कालाहांडी-बोलांगिर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|कालाहांडी-बोलांगिर]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[गिरीधरी भोई]]
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारतीय गणतंत्र परिषद/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय गणतंत्र परिषद]]
|
|-
| [[राजेंद्र नारायण सिंह देव]]
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारतीय गणतंत्र परिषद/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय गणतंत्र परिषद]]
|
|-
| ४
| [[बरागढ लोकसभा मतदारसंघ|बरागढ]]   
| [[ब्रजमोहन प्रधान]]
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारतीय गणतंत्र परिषद/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय गणतंत्र परिषद]]
|
|-
| ५
| [[संबलपूर लोकसभा मतदारसंघ|संबलपूर]]   
| [[नतबर पांडे]]
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारतीय गणतंत्र परिषद/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय गणतंत्र परिषद]]
|
|-
| ६
| [[सुंदरगढ लोकसभा मतदारसंघ|सुंदरगढ]]   
| [[शिबनारायण सिंह महापात्रा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |७
| rowspan=&quot;2&quot; |[[धेनकनाल पश्चिम कटक लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|धेनकनाल पश्चिम कटक]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[निरंजन जेना]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[सारंगधर दास]]
| style=&quot;background-color: {{समाजवादी पक्ष (भारत)/meta/color}}&quot; |
| [[समाजवादी पक्ष (भारत)]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |८
| rowspan=&quot;2&quot; |[[जाजपूर-केओंझार लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|जाजपूर-केओंझार]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[भूबनंद दास]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[लक्ष्मीधर जेना]]
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारतीय गणतंत्र परिषद/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय गणतंत्र परिषद]]
|
|-
| ९
| [[मयूरभंज लोकसभा मतदारसंघ|मयूरभंज]]   
| [[रामचंद्र माझी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |१०
| rowspan=&quot;2&quot; |[[बालासोर लोकसभा मतदारसंघ|बालेश्वर]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[कान्हु चरण जेना]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[भागबत साहू]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ११
| [[केंद्रपाडा लोकसभा मतदारसंघ|केंद्रपाडा]]   
| [[नित्यानंद कनुंगो]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | १२
| rowspan=&quot;2&quot; | [[कटक लोकसभा मतदारसंघ|कटक]]   
| [[हरेकृष्ण महताब]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|राजीनामा
|-
| [[बिरकिशोर रे]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|१९५४ मध्ये पोट-निवडणूकीद्वारे विजयी
|-
| १३
| [[पुरी लोकसभा मतदारसंघ|पुरी]]   
| [[लोकनाथ मिश्रा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| १४
| [[खुर्दा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|खुर्दा]]   
| [[लिंगराज मिश्रा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| १५
| [[घुमसूर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|घुमसूर]]   
| [[उमाचरण पटनायक]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|
|-
| १६
| [[दक्षिण गंजम लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|दक्षिण गंजम]]   
| [[बिजॉयचंद्र दास]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|
|}

===पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ'''&lt;/span&gt;]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |१
| rowspan=&quot;2&quot; |[[महेंद्रगढ लोकसभा मतदारसंघ|महेंद्रगढ]]   
| [[हिरा सिंह चिनारिया]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|रिक्ततेचे कारण अज्ञात; १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[पंजाब]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[रामकृष्ण गुप्ता]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|१९५६ मध्ये पोट-निवडणूकीद्वारे विजयी; १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[पंजाब]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| २
| [[संगरूर लोकसभा मतदारसंघ|संगरूर]]   
| [[रणजित सिंह (राजकारणी)|रणजित सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[पंजाब]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ३
| [[पतियाळा लोकसभा मतदारसंघ|पतियाळा]]   
| [[रामप्रताप गर्ग]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[पंजाब]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |४
| rowspan=&quot;2&quot; |[[कपूरथला-भटिंडा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|कपूरथला-भटिंडा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[अजित सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}}&quot; |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[पंजाब]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[हुकम सिंह (पंजाब राजकारणी)|सरदार हुकम सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}}&quot; |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[पंजाब]] राज्याचा मतदारसंघ
|}

===पंजाब===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[पंजाब|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''पंजाब'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[अंबाला-शिमला लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|अंबाला-शिमला]]   
| [[टेकचंद]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२
| rowspan=&quot;2&quot; |[[कर्नाल लोकसभा मतदारसंघ|कर्नाल]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[विरेंद्रकुमार सत्यवादी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[सुभद्रा जोशी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ३
| [[रोहतक लोकसभा मतदारसंघ|रोहतक]]   
| [[रणबीर सिंह हुड्डा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ४
| [[झज्जर-रेवाडी लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|झज्जर-रेवाडी]]   
| [[घमंडीलाल]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ५
| [[गुरगांव लोकसभा मतदारसंघ|गुरगांव]]   
| [[ठाकर दास भार्गव]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ६
| [[हिसार लोकसभा मतदारसंघ|हिसार]]   
| [[लाला अचिंत राम]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |७
| rowspan=&quot;2&quot; |[[फजिल्का-सिरसा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|फजिल्का-सिरसा]] 
| [[आत्मासिंह नामधारी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|रिक्ततेचे कारण अज्ञात
|-
| [[सरदार इक्बाल सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|१९५४ मध्ये पोट-निवडणूकीद्वारे विजयी
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |८
| rowspan=&quot;2&quot; |[[फिरोजपूर-लुधियाना लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|फिरोजपूर-लुधियाना]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[बहादूर सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}}&quot; |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|
|-
| [[लाल सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}}&quot; |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|
|-
| ९
| [[नवन शहर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|नवन शहर]]   
| [[बलदेव सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| १०
| [[जालंधर लोकसभा मतदारसंघ|जालंधर]]   
| [[अमरनाथ विद्यालंकार]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |११
| rowspan=&quot;2&quot; |[[होशियारपूर लोकसभा मतदारसंघ|होशियारपूर]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[दिवाणचंद शर्मा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[राम दास]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| १२
| [[कांगडा लोकसभा मतदारसंघ|कांगडा]]   
| [[हेमराज]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| १३
| [[गुरदासपूर लोकसभा मतदारसंघ|गुरदासपूर]]   
| [[तेजसिंह अकरपुरी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| १४
| [[तरन तारन लोकसभा मतदारसंघ|तरन तारन]]   
| [[सरदार सुरजितसिंह मजिठिया]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| १५
| [[अमृतसर लोकसभा मतदारसंघ|अमृतसर]]   
| [[गुरुमुख सिंग मुसाफिर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|}

===राजस्थान===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[राजस्थान|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''राजस्थान'''&lt;/span&gt;]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |१
| rowspan=&quot;2&quot; | [[जयपूर-सवाई माधोपूर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|जयपूर-सवाई माधोपूर]]   
| [[रामकरण जोशी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|रिक्ततेचे कारण अज्ञात
|-
| [[राज बहादूर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|१९५४ मध्ये पोट-निवडणूकीद्वारे विजयी
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२
| rowspan=&quot;2&quot; |[[भरतपूर-सवाई माधोपूर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|भरतपूर-सवाई माधोपूर]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[गिरीराज शरण सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|
|-
| [[माणिकचंद जाटाव वीर]]
| style=&quot;background-color: {{कृषीकार लोक पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[कृषीकार लोक पक्ष]]
|
|-
| ३
| [[अलवार लोकसभा मतदारसंघ|अल्वर]]   
| [[शोभाराम कुमावत]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |४
| rowspan=&quot;2&quot; |[[गंगानगर-झुनझुनू लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|गंगानगर-झुनझुनू]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[राधेश्याम मोरारका]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[पन्नालाल बारूपाल]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ५
| [[बिकानेर-चुरू लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|बिकानेर-चुरू]]    
| [[महाराज डॉ. करणी सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |६
| rowspan=&quot;2&quot; | [[जोधपूर लोकसभा मतदारसंघ|जोधपूर]]   
| [[हणमंत सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|रिक्ततेचे कारण अज्ञात
|-
| [[जसवंतराज मेहता]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|१९५५ मध्ये पोट-निवडणूकीद्वारे विजयी
|-
| ७
| [[बारमेर-जालोर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|बारमेर-जालोर]] 
| [[भवानी सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|
|-
| ८
| [[सिरोही-पाली लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|सिरोही-पाली]] 
| [[जनरल अजित सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|
|-
| ९
| [[नागौर-पाली लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|नागौर-पाली]] 
| [[गजधर हजारीलाल सोमाणी]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|
|-
| १०
| [[सिकर लोकसभा मतदारसंघ|सिकर]] 
| [[नंदलाल शर्मा]]
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारतीय राम राज्य परिषद/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय राम राज्य परिषद]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |११
| rowspan=&quot;2&quot; | [[जयपूर लोकसभा मतदारसंघ|जयपूर]]   
| [[दौलतराम भंडारी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| राजीनामा
|-
| [[बन्सीलाल]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|१९५५ मध्ये पोट-निवडणूकीद्वारे विजयी
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |१२
| rowspan=&quot;2&quot; | [[टोंक लोकसभा मतदारसंघ|टोंक]]   
| [[पन्नालाल कौशिक]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| राजीनामा
|-
| [[माणिक्यलाल वर्मा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|१९५४ मध्ये पोट-निवडणूकीद्वारे विजयी
|-
| १३
| [[भिलवाडा लोकसभा मतदारसंघ|भिलवाडा]] 
| [[हरी राम नथानी]]
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारतीय राम राज्य परिषद/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय राम राज्य परिषद]]
|
|-
| १४
| [[उदयपूर लोकसभा मतदारसंघ|उदयपूर]]   
| [[बलवंत सिंह मेहता]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| १५
| [[बांसवाडा-डुंगरपूर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|बांसवाडा-डुंगरपूर]] 
| [[भिका भाई]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| १६
| [[चित्तूर (राजस्थान) लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|चित्तूर]] 
| [[उमाशंकर त्रिवेदी]]
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारतीय जन संघ/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय जन संघ]]
|
|-
| १७
| [[कोटा-बुंदी लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|कोटा-बुंदी]] 
| [[चंद्रसेन]]
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारतीय राम राज्य परिषद/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय राम राज्य परिषद]]
|
|-
| १८
| [[कोटा-झालावाड लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|कोटा-झालावाड]] 
| [[नेमीचंद कस्लीवाल]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|}
===सौराष्ट्र===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[सौराष्ट्र|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''सौराष्ट्र'''&lt;/span&gt;]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |१
| rowspan=&quot;2&quot; | [[हालार लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९६२)|हालार]]   
| [[मेजर जनरल हिम्मतसिंहजी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| रिक्ततेचे कारण अज्ञात; १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[खंडुभाई कासनजी देसाई]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|१९५५ मध्ये पोट-निवडणूकीद्वारे विजयी; १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| २
| [[मध्य सौराष्ट्र लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९६२)|मध्य सौराष्ट्र]]   
| [[जेठालाल हरेकृष्ण जोशी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |३
| rowspan=&quot;2&quot; | [[झालावाड (सौराष्ट्र-बॉम्बे-गुजरात) लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९६२)|झालावाड]]   
| [[रसिकलाल उमेदचंद पारिख]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| रिक्ततेचे कारण अज्ञात; १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[जे.एन. पारीख]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १९५६ मध्ये पोट-निवडणूकीद्वारे विजयी; १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ४
| [[गोहिलवाड लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९६२)|गोहिलवाड]]   
| [[बळवंतराय मेहता]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|   १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ५
| [[गोहिलवाड सोरथ लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|गोहिलवाड सोरथ]]   
| [[चिमणलाल चकुभाई शाह]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ६
| [[सोरथ लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९६२)|सोरथ]]   
| [[नरेंद्र नाथवानी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[बॉम्बे]] राज्याचा मतदारसंघ
|}

===त्रावणकोर-कोचिन===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[त्रावणकोर संस्थान|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''त्रावणकोर-कोचिन'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[नागरकोविल लोकसभा मतदारसंघ (१९५७-२००९)|नागरकोविल]]   
| [[ए. नेसमोनी]]
| style=&quot;background-color: {{त्रावणकोर-कोचिन काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[त्रावणकोर-कोचिन काँग्रेस]]
|  १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[मद्रास]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| २
| [[त्रिवेंद्रम लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-२००९)|त्रिवेंद्रम]]   
| [[ॲनी मस्कारीन]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|  १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[केरळ]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ३
| [[चिरायिंकिल लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-२००९)|चिरायिंकिल]]   
| [[व्ही. परमेश्वरन नायर]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|  १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[केरळ]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |४
| rowspan=&quot;2&quot; |[[कोल्लम-मावेलिकरा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|कोल्लम-मावेलिकरा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[एन. श्रीकांतन नायर]]
| style=&quot;background-color: {{क्रांतिकारी समाजवादी पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[क्रांतिकारी समाजवादी पक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[केरळ]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[आर. वेलयुधियन]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|  १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[केरळ]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ५
| [[अलेप्पी लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|अलेप्पी]]   
| [[पुलीमोत्तील थॉमस पन्नोस]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|  १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[केरळ]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ६
| [[थिरुवल्ला लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९६७)|थिरुवल्ला]]   
| [[चळकुळ्ळी पॉलोस मथन]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[केरळ]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | ७
| rowspan=&quot;2&quot; | [[मीनाचील लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मीनाचील]]   
| [[पुल्लोली थॉमस चको]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| राजीनामा; १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[केरळ]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[जॉर्ज थॉमस कोट्टुकपल्ली]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १९५३ मध्ये पोट-निवडणूकीद्वारे विजयी; १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[केरळ]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ८
| [[कोट्टायम लोकसभा मतदारसंघ|कोट्टायम]]   
| [[सी.पी. मॅथ्यू]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[केरळ]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ९
| [[एर्नाकुलम लोकसभा मतदारसंघ|एर्नाकुलम]]   
| [[अलुनकल मथई थॉमस]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[केरळ]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| १०
| [[कंगण्णूर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|कंगण्णूर]]   
| [[के.टी. अच्युतन]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[केरळ]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ११
| [[त्रिचूर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-२००९)|त्रिचूर]]   
| [[इय्युन्नी चलाक्का]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[केरळ]] राज्याचा मतदारसंघ
|}

===त्रिपुरा===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[त्रिपुरा|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''त्रिपुरा'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[पूर्व त्रिपुरा लोकसभा मतदारसंघ|पूर्व त्रिपुरा]]   
| [[दशरथ देव]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|  
|-
| २
| [[पश्चिम त्रिपुरा लोकसभा मतदारसंघ|पश्चिम त्रिपुरा]]   
| [[विरेंद्रचंद्र दत्त]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|  
|}

===उत्तर प्रदेश===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[उत्तर प्रदेश|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''उत्तर प्रदेश'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[देहरादुन जिल्हा-उत्तर पश्चिम बिजनोर जिल्हा-पश्चिम सहारनपूर जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|देहरादुन जिल्हा-उत्तर पश्चिम बिजनोर जिल्हा-पश्चिम सहारनपूर जिल्हा]]   
| [[महावीर त्यागी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  
|-
| २
| [[पश्चिम गढवाल जिल्हा-तेहरी गढवाल जिल्हा-उत्तर बिजनोर जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पश्चिम गढवाल जिल्हा-तेहरी गढवाल जिल्हा-उत्तर बिजनोर जिल्हा]]   
| [[राणी कमलेंदुमती शाह]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|  
|-
| ३
| [[पूर्व गढवाल जिल्हा-उत्तर पूर्व मोरादाबाद जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व गढवाल जिल्हा-उत्तर पूर्व मोरादाबाद जिल्हा]]   
| [[भक्तदर्शन]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  
|-
| ४
| [[उत्तर पूर्व अलमोरा जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर पूर्व अलमोरा जिल्हा]]   
| [[देवी दत्त]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  
|-
| ५
| [[नैनीताल जिल्हा-दक्षिण पश्चिम अलमोरा जिल्हा-उत्तर बरेली जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|नैनीताल जिल्हा-दक्षिण पश्चिम अलमोरा जिल्हा-उत्तर बरेली जिल्हा]]   
| [[चंद्रदत्त पांडे]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  
|-
| ६
| [[दक्षिण बरेली जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|दक्षिण बरेली जिल्हा]]   
| [[सतीशचंद्र]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  
|-
| ७
| [[पीलीभीत जिल्हा-पूर्व बरेली जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पीलीभीत जिल्हा-पूर्व बरेली जिल्हा]]   
| [[मुकुंदलाल अगरवाल]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  
|-
| ८
| [[पश्चिम मोरादाबाद जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पश्चिम मोरादाबाद जिल्हा]]   
| [[राम सरन]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| ९
| [[मध्य मोरादाबाद जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मध्य मोरादाबाद जिल्हा]]   
| [[हिझफूल रहमान]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  
|-
| १०
| [[रामपूर जिल्हा-पश्चिम बरेली जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|रामपूर जिल्हा-पश्चिम बरेली जिल्हा]]   
| [[अबुल कलाम आझाद]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  
|-
| ११
| [[दक्षिण बिजनोर जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|दक्षिण बिजनोर जिल्हा]]   
| [[नेमी शरण जैन]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |१२
| rowspan=&quot;2&quot; |[[पश्चिम सहारनपूर जिल्हा-उत्तर मुझफ्फरनगर जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पश्चिम सहारनपूर जिल्हा-उत्तर मुझफ्फरनगर जिल्हा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[सुंदरलाल]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[अजित प्रसाद जैन]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| १३
| [[दक्षिण मुझफ्फरनगर जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|दक्षिण मुझफ्फरनगर जिल्हा]]     
| [[हिरा वल्लभदत्त त्रिपाठी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| १४
| [[पश्चिम मेरठ जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पश्चिम मेरठ जिल्हा]]     
| [[खुशीराम शर्मा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| १५
| [[दक्षिण मेरठ जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|दक्षिण मेरठ जिल्हा]] 
| [[कृष्णचंद्र शर्मा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| १६
| [[उत्तर पूर्व मेरठ जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर पूर्व मेरठ जिल्हा]] 
| [[शाहनवाझ खान]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |१७
| rowspan=&quot;2&quot; |[[बुलंदशहर जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|बुलंदशहर जिल्हा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[रघुबर दयाळ मिश्रा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[कन्हैयालाल वाल्मिकी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |१८
| rowspan=&quot;2&quot; |[[अलिगढ जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|अलिगढ जिल्हा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[नरदेव स्नतक]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[चंद सिंघल]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| १९
| [[पश्चिम आग्रा जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पश्चिम आग्रा जिल्हा]] 
| [[सेठ अचल सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २०
| [[पूर्व आग्रा जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व जिल्हा]] 
| [[रघुबर सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २१
| [[पश्चिम मथुरा जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पश्चिम मथुरा जिल्हा]] 
| [[कृष्णचंद्र]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २२
| [[पश्चिम एटा जिल्हा-पश्चिम मैनपुरी जिल्हा-पूर्व मथुरा जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पश्चिम एटा जिल्हा-पश्चिम मैनपुरी जिल्हा-पूर्व मथुरा जिल्हा]] 
| [[दिगंबर सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २३
| [[मध्य एटा जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मध्य एटा जिल्हा]] 
| [[रोहनलाल चतुर्वेदी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २४
| [[उत्तर पूर्व एटा जिल्हा-पूर्व बदायूं जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर पूर्व एटा जिल्हा-पूर्व बदायूं जिल्हा]] 
| [[रघुबीर सहाय]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २५
| [[पश्चिम बदायूं जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पश्चिम बदायूं जिल्हा]] 
| [[बदन सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २६
| [[उत्तर फरुखाबाद जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर फरुखाबाद जिल्हा]] 
| [[मुलचंद दुबे]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २७
| [[पूर्व मैनपुरी जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व मैनपुरी जिल्हा]] 
| [[बादशाह गुप्ता]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२८
| rowspan=&quot;2&quot; |[[जलाउन जिल्हा-पश्चिम इटावा जिल्हा-उत्तर झाशी जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|जलाउन जिल्हा-पश्चिम इटावा जिल्हा-उत्तर झाशी जिल्हा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[लोटन राम]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[होतीलाल अगरवाल]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| २९
| [[उत्तर कानपूर जिल्हा-दक्षिण फरुखाबाद जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर कानपूर जिल्हा-दक्षिण फरुखाबाद जिल्हा]] 
| [[व्ही.एन. तिवारी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |३०
| rowspan=&quot;3&quot; |[[मध्य कानपूर जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मध्य कानपूर जिल्हा]]   
| [[हरीहर नाथ शास्त्री]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| रिक्ततेचे कारण अज्ञात
|-
| [[शिवनारायण टंडन]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| डिसेंबर १९५२ मध्ये पोट-निवडणूकीद्वारे विजयी, मार्च १९५३ मध्ये राजीनामा
|-
| [[राजाराम शास्त्री]]
| style=&quot;background-color: {{प्रजा सोशलिस्ट पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
| मार्च १९५३ मध्ये पोट-निवडणूकीद्वारे विजयी
|-
| ३१
| [[दक्षिण कानपूर जिल्हा-इटावा जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|दक्षिण कानपूर जिल्हा-इटावा जिल्हा]] 
| [[बाळकृष्ण शर्मा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ३२
| [[दक्षिण झाशी जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|दक्षिण झाशी जिल्हा]] 
| [[रघुनाथ धुळेकर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ३३
| [[हमीरपूर जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|हमीरपूर जिल्हा]] 
| [[मन्नुलाल द्विवेदी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |३४
| rowspan=&quot;2&quot; |[[बांदा जिल्हा-फतेहपूर जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|बांदा जिल्हा-फतेहपूर जिल्हा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[प्यारेलाल कुरील]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[शिव दयाळ]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |३५
| rowspan=&quot;2&quot; |[[उन्नाव जिल्हा-पश्चिम रायबरेली जिल्हा-दक्षिण पूर्व हरदोई जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उन्नाव जिल्हा-पश्चिम रायबरेली जिल्हा-दक्षिण पूर्व हरदोई जिल्हा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[विश्वंभर दयाळ]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[स्वामी रामानंद शास्त्री]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |३६
| rowspan=&quot;2&quot; |[[उत्तर-पश्चिम हरदोई जिल्हा-पू.फरुखाबाद जिल्हा-द.शाहजहानपूर जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर-पश्चिम हरदोई जिल्हा-पू.फरुखाबाद जिल्हा-द.शाहजहानपूर जिल्हा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[बुलाकी राम]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[बशीर हुसेन झैदी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |३७
| rowspan=&quot;2&quot; |[[उत्तर शाहजहानपूर जिल्हा-पूर्व खेरी जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर शाहजहानपूर जिल्हा-पूर्व खेरी जिल्हा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[रामेश्वर प्रसाद नेवतिया]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[गणेशलाल चौधरी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |३८
| rowspan=&quot;2&quot; |[[सीतापूर जिल्हा-पश्चिम खेरी जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|सीतापूर जिल्हा-पश्चिम खेरी जिल्हा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[उमा नेहरू]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[परागी लाल]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |३९
| rowspan=&quot;2&quot; |[[लखनऊ जिल्हा-बाराबंकी जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|लखनऊ जिल्हा-बाराबंकी जिल्हा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[मोहनलाल सक्सेना]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[गंगा देवी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |४०
| rowspan=&quot;2&quot; |[[मध्य लखनऊ जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मध्य लखनऊ जिल्हा]]    
| [[विजयालक्ष्मी पंडित]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|१७ डिसेंबर १९५४ रोजी राजीनामा
|-
| [[शेवराजवती नेहरू]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|१९५५ मध्ये पोट-निवडणूकीद्वारे
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |४१
| rowspan=&quot;2&quot; |[[पश्चिम प्रतापगढ जिल्हा-पूर्व रायबरेली जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पश्चिम प्रतापगढ जिल्हा-पूर्व रायबरेली जिल्हा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[बैजनाथ कुरील]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[फिरोज गांधी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| ४२
| [[पूर्व प्रतापगढ जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व प्रतापगढ जिल्हा]] 
| [[मुनिश्वर दत्त उपाध्याय]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ४३
| [[दक्षिण सुलतानपूर जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|दक्षिण सुलतानपूर जिल्हा]] 
| [[बी.व्ही. केसकर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ४४
| [[उत्तर सुलतानपूर जिल्हा-दक्षिण पश्चिम फैजाबाद जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर सुलतानपूर जिल्हा-दक्षिण पश्चिम फैजाबाद जिल्हा]] 
| [[एम.ए. काझ्मी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |४५
| rowspan=&quot;2&quot; |[[उत्तर पश्चिम फैजाबाद जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर पश्चिम फैजाबाद जिल्हा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[पन्नालाल]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[लल्लनजी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |४६
| rowspan=&quot;2&quot; |[[पूर्व जौनपूर जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व जौनपूर जिल्हा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[गणपत राम]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[बिरबल सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |४७
| rowspan=&quot;2&quot; |[[पूर्व अलाहाबाद जिल्हा-पश्चिम जौनपूर जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व अलाहाबाद जिल्हा-पश्चिम जौनपूर जिल्हा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[मसूरिया दीन पासी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |४८
| rowspan=&quot;2&quot; |[[पश्चिम अलाहाबाद जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पश्चिम अलाहाबाद जिल्हा]] 
| [[श्री प्रकाश]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १९५२ मध्ये राजीनामा
|-
| [[पी.डी. टंडन]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १९५३ मध्ये पोट-निवडणूकीद्वारे विजयी
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |४९
| rowspan=&quot;2&quot; |[[मिर्झापूर जिल्हा-पश्चिम बनारस जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मिर्झापूर जिल्हा-पश्चिम बनारस जिल्हा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[रूप नारायण]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[जे.एन. विल्सन]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| ५०
| [[मध्य बनारस जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मध्य बनारस जिल्हा]] 
| [[रघुनाथ सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ५१
| [[पूर्व बनारस जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व बनारस जिल्हा]] 
| [[त्रिभुवन नारायण सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |५२
| rowspan=&quot;2&quot; |[[पूर्व बहराइच जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व बहराइच जिल्हा]] 
| [[रफी अहमद किडवई]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|२४ ऑक्टोबर १९५४ रोजी निधन
|-
| [[डी.पी. सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १९५५ मध्ये पोट-निवडणूकीद्वारे विजयी
|-
| ५३
| [[पश्चिम बहराइच जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पश्चिम बहराइच जिल्हा]] 
| [[जोगेंद्र सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ५४
| [[उत्तर गोंडा जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर गोंडा जिल्हा]] 
| [[चौधरी हैदर हुसेन]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ५५
| [[पश्चिम गोंडा जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पश्चिम गोंडा जिल्हा]] 
| [[शकुंतला नायर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय जनता पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय हिंदू महासभा]]
|
|-
| ५६
| [[पूर्व गोंडा जिल्हा-पश्चिम बस्ती जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व गोंडा जिल्हा-पश्चिम बस्ती जिल्हा]] 
| [[केशव देव मालवीय]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ५७
| [[उत्तर बस्ती जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर बस्ती जिल्हा]] 
| [[उदय शंकर दुबे]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |५८
| rowspan=&quot;2&quot; |[[मध्यपूर्व बस्ती जिल्हा-पश्चिम गोरखपूर जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मध्यपूर्व बस्ती जिल्हा-पश्चिम गोरखपूर जिल्हा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[सोहनलाल धुसिया]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[राम शंकरलाल]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |५९
| rowspan=&quot;2&quot; |[[उत्तर गोरखपूर जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|उत्तर गोरखपूर जिल्हा]]     
| [[हरी शंकर प्रसाद]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| रिक्ततेचे कारण अज्ञात
|-
| [[शिब्बनलाल सक्सेना]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|पोट-निवडणूकीद्वारे विजयी
|-
| ६०
| [[मध्य गोरखपूर जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मध्य गोरखपूर जिल्हा]]     
| [[दशरथ प्रसाद दिवेदी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| ६१
| [[दक्षिण गोरखपूर जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|दक्षिण गोरखपूर जिल्हा]]     
| [[सिंहासन सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| ६२
| [[दक्षिण देवरिया जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|दक्षिण देवरिया जिल्हा]]     
| [[शरयू]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| ६३
| [[पश्चिम देवरिया जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पश्चिम देवरिया जिल्हा]]     
| [[बिश्वनाथ रॉय]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| ६४
| [[पूर्व देवरिया जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व देवरिया जिल्हा]]     
| [[रामजी वर्मा]]
| style=&quot;background-color: {{समाजवादी पक्ष (भारत)/meta/color}}&quot; |
| [[समाजवादी पक्ष (भारत)]]
| 
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |६५
| rowspan=&quot;2&quot; |[[पश्चिम आझमगढ जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पश्चिम आझमगढ जिल्हा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[सीताराम अस्थाना]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[विश्वनाथ प्रसाद]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ६६
| [[पूर्व आझमगढ जिल्हा-पश्चिम बलिया जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व आझमगढ जिल्हा-पश्चिम बलिया जिल्हा]]     
| [[अलगू राय शास्त्री]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| ६७
| [[पश्चिम गाझीपूर जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पश्चिम गाझीपूर जिल्हा]]     
| [[हरप्रसाद सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|-
| ६८
| [[पूर्व गाझीपूर जिल्हा-दक्षिण पश्चिम बलिया जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व गाझीपूर जिल्हा-दक्षिण पश्चिम बलिया जिल्हा]]     
| [[राम नगीना सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{समाजवादी पक्ष (भारत)/meta/color}}&quot; |
| [[समाजवादी पक्ष (भारत)]]
| 
|-
| ६९
| [[पूर्व बलिया जिल्हा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व बलिया जिल्हा]]     
| [[ॲड. मुरली मनोहर]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| 
|-
| ७०
| [[अमरोहा लोकसभा मतदारसंघ|अमरोहा]]     
| [[मौलाना हिफझूर रहमान सोहरावी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| 
|}

===विंध्य प्रदेश===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[मध्य प्रदेश|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''विंध्य प्रदेश'''&lt;/span&gt;]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |१
| rowspan=&quot;3&quot; |[[शाहडोल-सिधी लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|शाहडोल-सिधी]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[रंधमान सिंह]]
| style=&quot;background-color: {{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[मध्य प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[भगवान दत्त शास्त्री]]
| style=&quot;background-color: {{समाजवादी पक्ष (भारत)/meta/color}}&quot; |
| [[समाजवादी पक्ष (भारत)]]
| १९५६ मध्ये राजीनामा; १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[मध्य प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[आनंदचंद्र जोशी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १९५६ मध्ये पोट-निवडणूकीद्वारे विजयी; १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[मध्य प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| २
| [[रेवा लोकसभा मतदारसंघ|रेवा]] 
| [[राजभान सिंह तिवारी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[मध्य प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| ३
| [[सतना लोकसभा मतदारसंघ|सतना]] 
| [[शिवदत्त उपाध्याय]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[मध्य प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |४
| rowspan=&quot;2&quot; |[[छत्तरपूर-दतिया-तिकमगढ लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|छत्तरपूर-दतिया-तिकमगढ]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[मोतीलाल मालवीय]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[मध्य प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|-
| [[राम सहाय तिवारी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  १ नोव्हेंबर १९५६ पासून [[मध्य प्रदेश]] राज्याचा मतदारसंघ
|}

===पश्चिम बंगाल===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! मतदारसंघ
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[पश्चिम बंगाल|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''पश्चिम बंगाल'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[पश्चिम दिनाजपूर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९६२)|पश्चिम दिनाजपूर]]     
| [[डॉ. सुशील रंजन चट्टोपाध्याय]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| २
| [[मालदा लोकसभा मतदारसंघ|मालदा]]     
| [[सुरेंद्र मोहन घोष]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |३
| rowspan=&quot;2&quot; |[[बीरभूम लोकसभा मतदारसंघ|बीरभूम]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[कमल कृष्ण दास]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[अनिलकुमार चंदा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  
|-
| ४
| [[मुर्शिदाबाद लोकसभा मतदारसंघ|मुर्शिदाबाद]]     
| [[मोहम्मद खुदा बक्ष]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ५
| [[बहरामपूर लोकसभा मतदारसंघ|बहरामपूर]]     
| [[त्रिदीब चौधरी]]
| style=&quot;background-color: {{क्रांतिकारी समाजवादी पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[क्रांतिकारी समाजवादी पक्ष]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |६
| rowspan=&quot;2&quot; |[[बांकुरा लोकसभा मतदारसंघ|बांकुरा]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[डॉ. पशुपती मंडल]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[जगन्नाथ कोले]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |७
| rowspan=&quot;3&quot; |[[मिदनापूर-झारग्राम लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मिदनापूर-झारग्राम]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[भरतलाल तुडु]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| रिक्ततेचे कारण अज्ञात
|-
| [[सुबोधचंद्र हंसडा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| पोट-निवडणूकीद्वारे विजयी
|-
| [[दुर्गाचरण बॅनर्जी]]
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारतीय जन संघ/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय जन संघ]]
|  
|-
| ८
| [[घाटल लोकसभा मतदारसंघ|घाटल]]     
| [[निकुंज बिहारी चौधरी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|
|-
| ९
| [[तामलुक लोकसभा मतदारसंघ|तामलुक]]     
| [[सतीशचंद्र समंता]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| १०
| [[कांथी लोकसभा मतदारसंघ|कांथी]]     
| [[बसंत कुमार दास]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| ११
| [[उलुबेरिया लोकसभा मतदारसंघ|उलुबेरिया]]     
| [[सत्यबन रॉय]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| १२
| [[हावडा लोकसभा मतदारसंघ|हावडा]]     
| [[संतोष कुमार दत्त]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| १३
| [[सेरामपूर लोकसभा मतदारसंघ|सेरामपूर]]     
| [[तुषार कांथी चट्टोपाध्याय]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|
|-
| १४
| [[हूगळी लोकसभा मतदारसंघ|हूगळी]]     
| [[निर्मल चंद्र चॅटर्जी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय जनता पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय हिंदू महासभा]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |१५
| rowspan=&quot;2&quot; |[[बर्दवान लोकसभा मतदारसंघ|बर्दवान]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[डॉ. मोनो मोहन दास]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[अतुल्य घोष]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|  
|-
| १६
| [[कलना-कटवा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|कलना-कटवा]]     
| [[अब्दुस सत्तार]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |१७
| rowspan=&quot;2&quot; |[[नबाद्वीप लोकसभा मतदारसंघ|नबाद्वीप]] 
| [[लक्ष्मीकांत मैत्र]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| रिक्ततेचे कारण अज्ञात
|-
| [[इला पाल चौधरी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| पोट-निवडणूकीद्वारे विजयी
|-
| १८
| [[शांतीपूर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|शांतीपूर]]     
| [[अरुणचंद्र गुहा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |१९
| rowspan=&quot;2&quot; |[[बशीरहाट लोकसभा मतदारसंघ|बशीरहाट]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[रॉय पतीराम]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[रेणु चक्रवर्ती]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|  
|-
| २०
| [[बराकपूर लोकसभा मतदारसंघ|बराकपूर]]     
| [[रामानंद दास]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२१
| rowspan=&quot;2&quot; |[[डायमंड हार्बर लोकसभा मतदारसंघ|डायमंड हार्बर]]&lt;ref name=&quot;2mem&quot; group=&quot;n&quot;&gt;द्विसदस्यीय जागा.&lt;/ref&gt;    
| [[पुर्णेंदु शेखर नस्कर]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| [[कमल कुमार बसू]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
| 
|-
| २२
| [[दक्षिण-पश्चिम कॅलकटा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९६७)|दक्षिण-पश्चिम कॅलकटा]]     
| [[अशीम कृष्णा दत्त]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२३
| rowspan=&quot;2&quot; |[[आग्नेय कोलकाता लोकसभा मतदारसंघ (१९५१-१९५७)|दक्षिण-पूर्व कॅलकटा]]
| [[डॉ. श्यामाप्रसाद मुखर्जी]]
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारतीय जन संघ/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय जन संघ]]
| २३ जानेवारी १९५३ रोजी निधन
|-
| [[सधनचंद्र गुप्ता]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
| पोट-निवडणूकीद्वारे विजयी
|-
| २४
| [[ईशान्य कोलकाता लोकसभा मतदारसंघ (१९५१-२००९)|उत्तर-पूर्व कॅलकटा]]     
| [[हिरेंद्रनाथ मुखर्जी]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२४
| rowspan=&quot;2&quot; |[[वायव्य कोलकाता लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर-पश्चिम कॅलकटा]]     
| [[मेघनाद साहा]]
| style=&quot;background-color: {{क्रांतिकारी समाजवादी पक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[क्रांतिकारी समाजवादी पक्ष]]
| १६ फेब्रुवारी १९५६ रोजी निधन
|-
| [[अशोक कुमार सेन]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| पोट-निवडणूकीद्वारे विजयी
|}

===नामनिर्देशित===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  &lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''आंग्ल-भारतीय नामनिर्देशित'''&lt;/span&gt; 
|-
| १  
| [[फ्रँक अँथनी]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|
|-
| २  
| [[अल्बर्ट बॅरो]]
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
|
|}

== हे सुद्धा पहा ==
[[१ ली लोकसभा]]

==नोंदी==
{{reflist|group=n}}
{{भारतीय संसद}}

[[वर्ग:१ ली लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:लोकसभा सदस्य]]</text>
      <sha1>jfsoxut2edrz7f9bzxw8zsx15xhqprb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>आशा खाडिलकर</title>
    <ns>0</ns>
    <id>94132</id>
    <revision>
      <id>2579280</id>
      <parentid>2539265</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:16:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2579280</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9478" sha1="gonrknllvaf6nyiullza2k44sg6mr9r" xml:space="preserve">{{विस्तार}}
{{माहितीचौकट गायक
| नाव = {{लेखनाव}}
| चित्र = 
| चित्रशीर्षक = 
| उपाख्य = 
| टोपणनावे =
| जन्म_दिनांक = ११ जानेवारी [[इ.स. १९५५]]
| जन्म_स्थान = [[सांगली]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]]
| मृत्यू_दिनांक = 
| मृत्यू_स्थान = 
| मृत्यू_कारण =
| धर्म = [[हिंदू]] 
| वांशिकत्व = 
| नागरिकत्व = [[भारत|भारतीय]]
| मूळ_गाव = 
| देश = [[भारत]]
| भाषा = [[मराठी]]
| आई = 
| वडील =
| जोडीदार = श्री. [[माधव खाडिलकर]]
| अपत्ये = पुत्र ओंकार खाडिलकर, कन्या [[वेदश्री ओक]]
| नातेवाईक = जावई [[आदित्य ओक]]
| शिक्षण = 
| प्रशिक्षण संस्था = 
| गुरू = श्री. [[बाळकृष्णबुवा मोहिते]],[[माणिक वर्मा]],पं. [[यशवंतबुवा जोशी]], [[वसंतराव देशपांडे]]
| संगीत प्रकार = [[हिंदुस्तानी शास्त्रीय संगीत]], [[भजन]], [[अभंग]], 
| घराणे = 
| कार्य = 
| पेशा = गायकी
| कार्य संस्था = 
| विशेष कार्य = 
| कार्यकाळ = 
| विशेष उपाधी = 
| गौरव =
| पुरस्कार = 
| संकीर्ण = 
| तळटिप =
| स्वाक्षरी = 
| संकेतस्थळ = 
}}

'''{{लेखनाव}}''' (: ११ जानेवारी, [[इ.स. १९५५]] - हयात) या [[हिंदुस्तानी शास्त्रीय संगीत]] गायिका असून शास्त्रीय, उपशास्त्रीय, [[नाट्यगीत]] व [[भक्तीगीत]] गायनासाठी प्रसिद्ध आहेत.

== पूर्वायुष्य ==
[[इ.स. १९५५]] मध्ये महाराष्ट्रातील [[सांगली]] येथे आशाताईंचा जन्म झाला. त्यांनी प्रारंभीचे सांगीतिक शिक्षण कै. श्री. [[बाळकृष्णबुवा मोहिते]] यांचेकडून घेतले. लहान वयातच त्यांनी संगीत नाटकांमध्ये भाग घेण्यास सुरुवात केली. अवघ्या तेराव्या वर्षी त्यांनी आपल्या गायनाचा पहिला कार्यक्रम सादर केला. [[इ.स. १९७५]] मध्ये लग्नानंतर मुंबईस स्थलांतर केल्यावर आशाताईंनी ख्यातनाम गायिका  [[माणिक वर्मा]] यांच्याकडे गायनाचे शिक्षण चालू ठेवले. पुढच्या काळात त्या ग्वाल्हेर घराण्याचे समर्थ गायक पं. [[यशवंतबुवा जोशी]] यांच्या मार्गदर्शनाखाली गायनकलेची आराधना करत होत्या.

== सांगीतिक कारकीर्द ==
आशाताईंनी वेगवेगळ्या संगीत घराण्यांना आपल्या गायनात समाविष्ट करून त्यातून आपले गाणे अधिक कसदार बनविले आहे. [[किराणा घराणे]], [[ग्वाल्हेर घराणे]] व [[आग्रा घराणे]] यांच्या गायन शैलीची अनेक वैशिष्ट्ये आशाताईंच्या गायनात दिसून येतात. त्यांनी पं. [[यशवंतबुवा जोशी]], पंडिता [[पद्मावती शाळिग्राम]], [[जितेंद्र अभिषेकी]], [[वसंतराव देशपांडे]] अशा अनेक संगीताचार्यांचे मार्गदर्शन घेतले आहे. आशाताई पारंपरिक मराठी [[भावगीते]], भजने व नाट्यगीतेही तितक्याच प्रभावीपणे सादर करतात. देशोदेशी त्यांचे कार्यक्रम होत असतात.

आशाताईंनी संगीत दिग्दर्शन व संगीत रचनाही केल्या आहेत, तसेच अनेक बंदिशी रचल्या आहेत. 'संगीत आराधना' व 'संगीत कविराज जयदेव' यांसारख्या नव्या काळातील मराठी संगीतिकांचे त्यांनी संगीत दिग्दर्शन केले आहे.

जाहीर कार्यक्रमांच्या जोडीला आशाताईंनी वेगवेगळ्या संकल्पनांवर आधारित कार्यक्रम, जसे, 'होली रंग रंगीले', 'सावन - रंग', 'ऋतु-रंग', 'रचनाकार को प्रणाम', सादर केले आहेत.

[[इ.स. १९९४]]पासून आपले पती श्री. [[माधव खाडिलकर]] यांच्या सहयोगाने आशाताईंनी ठाणे, मुंबई येथे '[[उत्तुंग सांस्कृतिक परिवार]]' नामक सांस्कृतिक संस्था सुरू केली असून तिचा उद्देश संगीत, नृत्य, नाट्य व साहित्य विश्वातील नव्या दमाच्या प्रतिभेला आपली कला सादर करण्यासाठी व्यासपीठ उपलब्ध करून देणे हा आहे. ह्या क्षेत्रांत लक्षणीय कामगिरी करणाऱ्यांसाठी ही संस्था 'उत्तुंग पुरस्कार' जाहीर करते.

== संगीत ध्वनिमुद्रिका ==
एच. एम. व्ही., टिप्स यांसारख्या नामवंत ध्वनिमुद्रण कंपन्यांनी आशाताईंच्या शास्त्रीय तसेच भावसंगीत व भक्तिगीतांच्या ध्वनिमुद्रिका प्रकाशित केल्या आहेत.

== पुरस्कार व सन्मान== 
* महाराष्ट्र शासनाच्या सांस्कृतिक विभागातर्फे उपशास्त्रीय संगीतातील योगदानाबद्दल पुरस्कार
* 'सह्याद्री' मराठी दूरदर्शन वाहिनीतर्फे 'स्वर-रत्‍न' पुरस्कार
* माणिक वर्मा पुरस्कार
* पंडित कुमार गंधर्व पुरस्कार
* कै. श्रीमती हिराबाई बडोदेकरांच्या हस्ते 'नटसम्राट बालगंधर्व पुरस्कार'
* महाराष्ट्र शासनातर्फे मराठी नाट्य-विश्वातील सर्वोत्कृष्ट संगीत रचनाकार पुरस्कार
* जागतिक महिला दिनाच्या निमित्ताने महाराष्ट्र शासनातर्फे सन्मान
* सांगीतिक क्षेत्रात एकूणपन्‍नास वर्षे पूर्ण केल्याबद्दल पुण्यातील सांस्कृतिक कला अकादमीकडून सत्कार (जानेवारी२०१७)

{{हिंदुस्तानी संगीत}}

{{DEFAULTSORT:खाडिलकर,आशा}}
[[वर्ग:मराठी गायक]]
[[वर्ग:हिंदुस्तानी गायक]]
[[वर्ग:इ.स. १९५५ मधील जन्म]]
[[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>gonrknllvaf6nyiullza2k44sg6mr9r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>विकिपीडिया:चावडी/ध्येय आणि धोरणे</title>
    <ns>4</ns>
    <id>96451</id>
    <revision>
      <id>2579204</id>
      <parentid>2578644</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T06:07:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>/* टिप्पणी */</comment>
      <origin>2579204</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="99577" sha1="4bj9czbrbfx2ypi9le4zzj4ado52epg" xml:space="preserve">{{जुन्या चर्चा चौकट|search=yes|
&lt;center&gt;[[विकिपीडिया:चावडी/ध्येय आणि धोरणे/जुनी चर्चा १|१]] [[विकिपीडिया:चावडी/ध्येय आणि धोरणे/जुनी चर्चा २|२]]&lt;/center&gt;}}
{{सुचालन चावडी}}
{{विकिपीडिया:चावडी/ध्येय आणि धोरणे/उपयोग धोरण}}
**[[विकिपीडिया:चावडी/ध्येय आणि धोरणे/जुनी चर्चा १]]
&lt;!--{{सुचालन चावडी}} {{विकिपीडिया:चावडी/ध्येय आणि धोरणे/उपयोग धोरण}} आणि {{संदर्भयादी}} हे या पानावरील कायमस्वरूपी साचे आहेत. जूना मजकूर विदागार पानांवर हलवताना (archive) {{सुचालन चावडी}} साचा या पानावरून वगळला जाणार नाही तसेच तो सर्व विदागारपानात सुद्धा असेल याची दक्षता घ्या--&gt;
*महत्वपूर्ण प्रस्ताव रेटण्यासाठी एक आठवड्यासाठी हे पान प्रशासकांनी सुरक्षीत केले आहे.
__TOC__

== मराठी विकिपीडियावर उपलोडर गट प्रस्ताव ==

[[चित्र:Wikipedia Uploader.svg|180px|frameless|right]]

मराठी विकिपीडियावरील बरेच लेख असे आहेत ज्यांना ओळखण्यासाठी चित्रांची आवश्यक आहे. मराठी विकिपीडियावरील काही ऐतिहासिक अडचणीमुळे सामान्य वापरकर्त्यांसाठी स्थानिक चढवय्या सुक्षमता-प्रणाली (अपलोड विझार्ड) बंद करण्यात आला होता.

म्हणूनच मी अनुभवाच्या वापरकर्त्यांना (विनंती केल्यावर) अपलोड विझार्डमार्गे मराठी विकिपीडियावर गैर मुक्त वाजवी वापर चित्रे अपलोड करू देण्यासाठी मराठी विकिपीडियावरील वेगळ्या वापरकर्त्याला ''''अपलोडर'''' अधिकार देण्याचा प्रस्ताव मांडतो.

=== मूलभूत आवश्यकता ===
* फेअर युझ प्रतिमा कसे काम करते याचे एक सभ्य ज्ञान असणे आवश्यक आहे.
* मराठी विकिपीडियावर १००० पेक्षा अधिक संपादने असणे आवश्यक आहे.

=== पर्यायी आवश्यकता ===
* विकिमीडिया कॉमन्सवर ३० पेक्षा जास्त चित्रे चढवलेली असावी.
* अन्य विकिपीडियावर १० पेक्षा जास्त  फेअर युझ चित्रे चढवलेली असावी.

=== तांत्रिक आवश्यकता (प्रशासनासाठी) ===
* प्रतिमा विनंतीसाठी स्वतंत्र पृष्ठ
* नवीन वापरकर्त्या गटाची निर्मिती (अपलोडर)

'''कोणताही आक्षेप, सूचना, शिफारसी या परिस्थितीत सुधारणा कशी करायची, कृपया खाली नमूद करा.'''

--[[User:Tiven2240|'''&lt;span style=&quot;background color: black; color: orange&quot;&gt;टाय&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;color: blue&quot;&gt;वीन&lt;/span&gt;'''&lt;span style=&quot;color: green&quot;&gt;२२४०&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;[[User talk:Tiven2240|&lt;span style=&quot;color: maroon&quot;&gt;माझ्याशी बोला&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt; १२:०८, १९ नोव्हेंबर २०१७ (IST)

=== चर्चा ===
==== वाजवी? ====
''गैर मुक्त वाजवी वापर चित्रे अपलोड करू देण्यासाठी'' 

वाजवी वापराचे (fair use) नियम, संकेत व इतर कायदेशीर बाबींबद्दल माहिती आधी येथे (मराठीत) घातली पाहिजे आणि असलेली माहिती सुधारुन अद्ययावत असल्याची खात्री करुन घेतली पाहिजे.

असे केल्याने हे नियम/संकेत पाळणे आणि पाळले जात आहेत कि नाही हे तपासणे सुलभ होईल. तसे न केल्यास पुढे अडचणी येऊ शकतात. -  [[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) ००:३२, २० नोव्हेंबर २०१७ (IST)

:{{साद|अभय नातू}} '''मराठी मध्ये त्याचे रूपांतर केले तर ते मान्य होणार नाही''' असे भारताच्या कायद्यात स्पस्ट दिले आहे. [[:en:Wikipedia:WikiProject India/Fair dealing|स्त्रोत]]. मराठी विकिपीडियावर भारताचे कायद्यानुसार लीगल पॉईंट्स असावे की US चे ? --[[User:Tiven2240|'''&lt;span style=&quot;background color: black; color: orange&quot;&gt;टाय&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;color: blue&quot;&gt;वीन&lt;/span&gt;'''&lt;span style=&quot;color: green&quot;&gt;२२४०&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;[[User talk:Tiven2240|&lt;span style=&quot;color: maroon&quot;&gt;माझ्याशी बोला&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt; ०८:५८, २० नोव्हेंबर २०१७ (IST)

:'''''मराठी मध्ये त्याचे रूपांतर केले तर ते मान्य होणार नाही'''''
:हे नेमके कळले नाही. कोणत्या भारतीय कायद्यात हे लिहिलेले आहे? जरी असले तरीसुद्धा मराठीतून संकेत लिहून इंग्लिश/अधिकृत कायदेशीर मजकूराकडे दुवा द्यावा, ज्यायोगे संकेतांचा ढोबळमानाने लगेच अंदाज येईल व अधिक माहितीसाठी कायदा पाहता येईल. अर्थात, आपल्या नव्यानेच घेतलेल्या कौलानुसार येथे इंग्लिशमध्ये कायदा लिहिता येणार नाही.
:''माझ्या माहितीनुसार'' विकिपीडियावरील मजकूरास अमेरिकेतील कायदे लागू होतात. तरीसुद्धा यासाठी विकिमीडिया वरील संकेत वाचून ते ठरवावे. मजकूर (किंवा चित्रे व इतर मीडिया) कोठून घेतला जातो तेथील कायदेही लागू होतात. मी वकील नसल्यामुळे माझी माहिती व मते अंतिम धरू नये ही विनंती.
:[[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) १८:५४, २० नोव्हेंबर २०१७ (IST)

{{साद|अभय नातू}} भारतातील '''हिंदी, तामिळ, तेलुगू, बंगाली''' इतर विकिपीडिया इंग्लिश विकिपीडियाचे कायदे वापरतात. जर का आपण सुद्धा असे करू? यांनी आपल्या पोलिसी ला एक ठोस फौंडेशन भेटेल. आपले मत द्या. --[[User:Tiven2240|'''&lt;span style=&quot;background color: black; color: orange&quot;&gt;टाय&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;color: blue&quot;&gt;वीन&lt;/span&gt;'''&lt;span style=&quot;color: green&quot;&gt;२२४०&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;[[User talk:Tiven2240|&lt;span style=&quot;color: maroon&quot;&gt;माझ्याशी बोला&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt; २१:१३, २० नोव्हेंबर २०१७ (IST)

:असे करण्यास माझी हरकत नाही परंतु अलीकडेच झालेल्या ''फक्त मराठी'' या आग्रहावरुन इतर सदस्यांची भूमिका काय आहे हे कळणे अवघड आहे.
:[[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) २१:१४, २० नोव्हेंबर २०१७ (IST)

:{{साद|अभय नातू}}, यावर पुरेशी चर्चा झाली आहे.नवीन कौल प्रक्रिया मुदत धोरण लक्षात घेवून यावर अंतिम निर्णय द्यावा ही विनंती.&lt;br&gt;
--[[सदस्य:सुबोध कुलकर्णी|सुबोध कुलकर्णी]] ([[सदस्य चर्चा:सुबोध कुलकर्णी|चर्चा]]) १६:४४, ९ ऑगस्ट २०१८ (IST)

:: माझे वैयक्तीक मते, '''हे काम सध्या कॉमन्सवरच होऊ द्यावे'''. तेथे पुरेसे मनुष्यबळ आहे. तेथे अनेक तज्ज्ञ आहेत व त्यांना याबाबतच्या नियमांची जाण आहे.इतके सारे नियम येथे (मराठीत) आणणे, त्याचा अभ्यास करणे, त्यातून कुशलता विकसित करणे व हे काम हाती घेणे हे सध्यातरी जिकरीचे वाटत आहे. सध्याचे नवे सदस्य हे कॉमन्सवर चित्रे चढविण्याबाबत बरेचसे सक्षम झाले आहेत असे दिसून आले. जुन्या सदस्यांना याबद्दल काहीच समस्या नाही.कॉमन्सवर चढविलेल्या चित्रांवर त्यांची पूर्ण उलटतपासणी होते. तूर्तास, हा विषय सध्या प्रलंबित राहू द्यावा. वर्ष-सहा महिनांनी यावर हवे असल्यास पुन्हा चर्चा करता येईल.मला वाटत आहे कि, टायवेन यांनाही यात आता अधिक रस राहीला नाही.--[[सदस्य:V.narsikar|वि. नरसीकर]] , [[सदस्य चर्चा:V.narsikar|(चर्चा)]] २२:२१, ९ ऑगस्ट २०१८ (IST)

या कौलावर चर्चा होउन फक्त एक मत पडलेले आहे. १३ ऑगस्ट पर्यंत वाट पाहून हा कौल अनिर्णित म्हणून दप्तरदाखल केला जाईल. -- [[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) २२:३६, १० ऑगस्ट २०१८ (IST)

=== कौल ===
* {{कौल|Y|संदेश हिवाळे|प्रस्ताव चांगला आहे, यातून अनेक लेखांना आवश्यक असलेल्या चित्रांच्या गरजांची पूर्तता होऊ शकेल. आणि हे अधिकार सरसगट सर्वांना न देता काही केवळ अनुभवी सदस्यांसाठी आहे, जेणेकरून चूकिच्या चित्रांचा भरणा होणार नाही}}

== कौल प्रक्रिया मुदत ==

मराठी विकिपीडियावरील [[विकिपीडिया:कौल#कौल प्रक्रिया मुदत|कौलप्रक्रिया सुरळीत होण्यासाठीचा प्रस्ताव]] मांडला गेला आहे. तेथे तुमचे मत आणि कौल नोंदवा. -- [[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) ०२:१९, २८ एप्रिल २०१८ (IST)

== निष्क्रिय सांगकाम्या/ बॉट कालावधी निश्चित करणे ==

मराठी विकिपीडियावर ७३ खात्यांवर बॉट सदस्य अधिकार देण्यात आले आहे. यातील अधिक चालक मराठी व इतर भाषिक विकिपीडियावर निष्क्रिय आहेत. असे खाते ज्यांना सांगकाम्या अधिकार आहे त्यांने मोठ्या प्रमाणात विध्वंस होण्याचे शक्यता असते. Tatyabot यांनी बनवलेली ३०००+ सदस्यपान काढण्यात आली आहे. तरी सुद्धा त्याच्यात बोट अधिकार आहे. [[:m:Bot policy|स्टॅंडर्ड बॉट पोलिसी/मानक बॉट धोरण]] नुसार असे खात्यांवर १ वर्ष हा अधिकार ठेवून नंतर त्याचे चालकाला सूचित करून हा अधिकार कढण्यात येते. मराठीवर सुद्धा असे असावे असे वाटते. यामुळे मी प्रस्तुत प्रस्ताव करत आहे. 
* ‎निष्क्रिय सांगकाम्या/ बॉट कालावधी १ वर्ष करणे.
* अधिकाराचा गैरवापर करणारे खाते अवरोधित केले ज्यावे.
--[[सदस्य:Tiven2240|'''&lt;span style=&quot;background color: black; color: orange&quot;&gt;टाय&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;color: blue&quot;&gt;वीन&lt;/span&gt;'''&lt;span style=&quot;color: green&quot;&gt;२२४०&lt;/span&gt;]] '''[[विकिपीडिया:प्रचालक|(A)]]''' &lt;sup&gt;[[सदस्य चर्चा:Tiven2240|&lt;span style=&quot;color: maroon&quot;&gt;माझ्याशी बोला&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt; ०८:५४, ७ जून २०१८ (IST)

=== कौल ===
* {{कौल|Y|अभय नातू|जरी हे प्रचालकीय अधिकारात येते तरी येथे प्रस्ताव मांडलेला मान्य आहे. हा प्रस्ताव २१-३५ दिवसांच्या मानकात निकालात निघावा}}
* {{कौल|Y|सुबोध कुलकर्णी|या निमित्ताने सध्या कोणते बॉट काय काम करत आहेत व कोणते बॉट काढले जाणार आहेत याची सर्व सदस्यांना माहिती द्यावी}}
* {{कौल|Y|sureshkhole|एक वर्षाचे सहा महिने करावे}}

=== चर्चा ===
* अधिकाराचा गैरवापर करणारे खाते ''(यात सांगकाम्या प्रचालकही अंतर्भूत अाहे. ज्या कामासाठी प्रचालकाला सांगकाम्या अधिकार दिले आहेत त्यापेक्षा वेगळे काम केल्यास तो चालवणार्या प्रचालकाला अवरोधित केले जावे. -- [[सदस्य:संतोष दहिवळ|संतोष दहिवळ]] ([[सदस्य चर्चा:संतोष दहिवळ|चर्चा]]) २१:४५, ४ जुलै २०१८ (IST))''  अवरोधित केले ज्यावे.
* {{साद|Tiven2240}},या निमित्ताने सध्या कोणते बॉट काय काम करत आहेत/निष्क्रिय आहेत व कोणते बॉट अपात्र आहेत याची सर्व सदस्यांना माहिती द्यावी. --[[सदस्य:सुबोध कुलकर्णी|सुबोध कुलकर्णी]] ([[सदस्य चर्चा:सुबोध कुलकर्णी|चर्चा]]) ०९:१९, ५ जुलै २०१८ (IST)
:{{साद|सुबोध कुलकर्णी}} &lt;''कोणते बॉट अपात्र आहेत''&gt; याबद्दल स्पष्टीकरण द्यावे. --[[सदस्य:Tiven2240|'''&lt;span style=&quot;background color: black; color: orange&quot;&gt;टाय&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;color: blue&quot;&gt;वीन&lt;/span&gt;'''&lt;span style=&quot;color: green&quot;&gt;२२४०&lt;/span&gt;]] '''[[विकिपीडिया:प्रचालक|(A)]]''' &lt;sup&gt;[[सदस्य चर्चा:Tiven2240|&lt;span style=&quot;color: maroon&quot;&gt;माझ्याशी बोला&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt; १९:१८, ५ जुलै २०१८ (IST)
::अपात्र बॉट = गैरवापर होणारे, अवरोधित होण्यास पात्र ---[[सदस्य:सुबोध कुलकर्णी|सुबोध कुलकर्णी]] ([[सदस्य चर्चा:सुबोध कुलकर्णी|चर्चा]]) १९:२३, ५ जुलै २०१८ (IST)
:::सद्या प्रचालक व प्रशासक प्रत्येक संगकाम्यावर नजर ठेवत आहेत. गैरवापर करणारे संगकाम्याना ताबरतोप अवरोधित केले जाईल. --[[सदस्य:Tiven2240|'''&lt;span style=&quot;background color: black; color: orange&quot;&gt;टाय&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;color: blue&quot;&gt;वीन&lt;/span&gt;'''&lt;span style=&quot;color: green&quot;&gt;२२४०&lt;/span&gt;]] '''[[विकिपीडिया:प्रचालक|(A)]]''' &lt;sup&gt;[[सदस्य चर्चा:Tiven2240|&lt;span style=&quot;color: maroon&quot;&gt;माझ्याशी बोला&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt; १९:३२, ५ जुलै २०१८ (IST)
:हे मोघम उत्तर झाले. आपण प्रस्ताव ठेवलाय याचा अर्थ निश्चितच काही विश्लेषण केले असणार. आपण Tatyabot हे जसे एक उदाहरण दिले आहे, तशी इतर खात्यांची नेमकी माहिती दिली तर प्रक्रियेत पारदर्शकता येईल.--[[सदस्य:सुबोध कुलकर्णी|सुबोध कुलकर्णी]] ([[सदस्य चर्चा:सुबोध कुलकर्णी|चर्चा]]) २०:४८, ५ जुलै २०१८ (IST)
::सद्या [[सदस्य:Tiven2240/Bot information|यावर]] काम चालू आहे--[[सदस्य:Tiven2240|'''&lt;span style=&quot;background color: black; color: orange&quot;&gt;टाय&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;color: blue&quot;&gt;वीन&lt;/span&gt;'''&lt;span style=&quot;color: green&quot;&gt;२२४०&lt;/span&gt;]] '''[[विकिपीडिया:प्रचालक|(A)]]''' &lt;sup&gt;[[सदस्य चर्चा:Tiven2240|&lt;span style=&quot;color: maroon&quot;&gt;माझ्याशी बोला&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt; २२:२६, ५ जुलै २०१८ (IST)
:{{साद|Tiven2240}} कृपया [[सदस्य:Tiven2240/Bot information|उपरोक्त]] माहिती पूर्ण करून सादर करावी म्हणजे यावर निर्णय घेणे शक्य होईल.धन्यवाद.--[[सदस्य:V.narsikar|वि. नरसीकर]] , [[सदस्य चर्चा:V.narsikar|(चर्चा)]] १७:१३, २२ जुलै २०१८ (IST)
::{{साद|V.narsikar}} सद्या काम चालू आहे आज रात्र पर्यंत ते पूर्ण होईल अशी अपेक्षा आहे. --[[सदस्य:Tiven2240|'''&lt;span style=&quot;background color: black; color: orange&quot;&gt;टाय&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;color: blue&quot;&gt;वीन&lt;/span&gt;'''&lt;span style=&quot;color: green&quot;&gt;२२४०&lt;/span&gt;]] '''[[विकिपीडिया:प्रचालक|(A)]]''' &lt;sup&gt;[[सदस्य चर्चा:Tiven2240|&lt;span style=&quot;color: maroon&quot;&gt;माझ्याशी बोला&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt; १७:१५, २२ जुलै २०१८ (IST)
::{{साद|अभय नातू|V.narsikar|सुबोध कुलकर्णी}}{{झाले}} आकडेवारी तयार आहे. --[[सदस्य:Tiven2240|'''&lt;span style=&quot;background color: black; color: orange&quot;&gt;टाय&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;color: blue&quot;&gt;वीन&lt;/span&gt;'''&lt;span style=&quot;color: green&quot;&gt;२२४०&lt;/span&gt;]] '''[[विकिपीडिया:प्रचालक|(A)]]''' &lt;sup&gt;[[सदस्य चर्चा:Tiven2240|&lt;span style=&quot;color: maroon&quot;&gt;माझ्याशी बोला&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt; १८:५९, २२ जुलै २०१८ (IST)
-----
{{साद|अभय नातू|V.narsikar}} या प्रस्तावाला अंतिम निर्णय घ्यावा --[[सदस्य:Tiven2240|'''&lt;span style=&quot;background color: black; color: orange&quot;&gt;टाय&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;color: blue&quot;&gt;वीन&lt;/span&gt;'''&lt;span style=&quot;color: green&quot;&gt;२२४०&lt;/span&gt;]] '''[[विकिपीडिया:प्रचालक|(A)]]''' &lt;sup&gt;[[सदस्य चर्चा:Tiven2240|&lt;span style=&quot;color: maroon&quot;&gt;माझ्याशी बोला&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt; १५:१५, ३१ जुलै २०१८ (IST)

{{साद|अभय नातू|V.narsikar}}, पुरेसा काळ गेला आहे. बॉट धारकांनी काहीही प्रतिसाद दिलेला नाही. तरी अंतिम निर्णय घेवून धोरण मांडावे ही विनंती.&lt;br&gt;
--[[सदस्य:सुबोध कुलकर्णी|सुबोध कुलकर्णी]] ([[सदस्य चर्चा:सुबोध कुलकर्णी|चर्चा]]) १६:४८, ९ ऑगस्ट २०१८ (IST)

=== अंतिम निर्णय ===
{{झाले}} हा प्रस्ताव ३-० अशा मतांनी मंजूर झाला आहे. -- [[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) २२:३९, १० ऑगस्ट २०१८ (IST)

== मराठी विकिपीडियावर चित्रे ==

मराठी विकिपीडियावर सद्या किमान ९०% चित्र असे आहेत जे [[विशेष:न वापरलेली चित्रे|मराठी विकिपीडियावर वापरले नाही]]. ती चित्र स्वतः काढलेली व इतर संकेतस्थळावरून घेतलेली आहे. प्रत्येक चित्रावर परवाना किव्हा माहिती नाही. २३ मार्च २००७ रोजी विकिमीडिया फौंडेशन यांनी [[:foundation:Resolution:Licensing policy|Resolution:Licensing policy]] स्वीकार केला होता व त्याचे निर्णय असे होते- ''By March 23, 2008, all existing files under an unacceptable license as per the above must either be accepted under an EDP, or shall be deleted''. या संदर्भात मराठी विकिपीडियातील प्रचालक गेल्या १० वर्षांपासून मराठी विकिपीडियावर असलेली १९,०००+ चित्रांवर परवाना नसल्यामुळे लेखकाला त्यात परवाना टाकण्यास विनंती करत आहेत. अनेक संदेश दिले गेले होते व माजी प्रचालक माहितगार यांनी त्याला साईट नोटिसवर सुद्धा नेले. १० वर्ष प्रयत्न करून सुद्धा त्या चित्रांवर परवाना आलेला नाही. यामुळे मी फौंडेशनच्या निर्णयानुसार '''उचित परवाना , माहिती व लेखात नाही वापरलेले चित्रांना काढण्यास''' हा प्रस्ताव मांडला आहे.

मराठी विकिपीडियावर असलेले प्रत्येक सदस्य आपले मत या विषयी देतील अशी आशा आहे. --[[सदस्य:Tiven2240|'''&lt;span style=&quot;background color: black; color: orange&quot;&gt;टाय&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;color: blue&quot;&gt;वीन&lt;/span&gt;'''&lt;span style=&quot;color: green&quot;&gt;२२४०&lt;/span&gt;]] '''[[विकिपीडिया:प्रचालक|(A)]]''' &lt;sup&gt;[[सदस्य चर्चा:Tiven2240|&lt;span style=&quot;color: maroon&quot;&gt;माझ्याशी बोला&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt; ११:५१, ६ जुलै २०१८ (IST)

* स्थानिक विकिवरील योग्य परवाने नसलेली सर्व चित्रे काढून टाकण्यात यावीत शिवाय स्थानिक विकिवर चित्रे चढवणे अवरुध्द करण्यात यावे. जेणेकरुन,परवाने आणि इतर तांत्रिक बाबी परस्पर कॉमन्सवर निभावल्या जातील त्यांच्याकडे तशी यंत्रणा तरी उपलब्ध आहे. तसेही प्रताधिकार भंग ही बाब हाताळण्यास आपण अपयशी ठरलो आहोतच. (प्रताधिकार भंग केल्यामुळे कोणावरही कडक कारवाई आज मितीला झालेली नाही. आणि प्रताधिकार भंग सापडण्याची यादी मात्र दिवसेंदिवस वाढतच आहे. अगदी पुर्वीच्या प्रचालकांनी स्वत:च नकल-डकव केलेली आहे.) अजुनही अनेक सदस्य प्रताधिकार भंग करित आहेत आणि ते मराठी विकिच्या  दीर्घकालीन भवितव्याचा विचार करता चांगली बाब नाही. 
* त्यामुळे जोवर आपल्याकडे परवाने हाताळणीची आणि प्रताधिकार भंग करणाऱ्यांवर कडक कारवाईची यंत्रणा उभी रहात नाही. (आत्तापर्यंतचा मुळमूळीत इतिहास पहाता ती कधीच उभी होणार नाही. असे वाटते!!!) तो पर्यंत सर्व परवाने आणि मूळ धारिका कॉमन्सवरच हाताळल्या जाव्यात असे मला वाटते.[[सदस्य:Sureshkhole|WikiSuresh]] ([[सदस्य चर्चा:Sureshkhole|चर्चा]]) १४:३०, ६ जुलै २०१८ (IST)

{{साद|सदस्य:Sureshkhole}}
&gt;&gt;अगदी पुर्वीच्या प्रचालकांनी स्वत:च नकल-डकव केलेली आहे&lt;&lt;
याबाबत कृपया नावासहित सुस्पष्ट ऊदाहरण द्यावे. सरसकट सर्व प्रचालकांना यात ओढू नये हि विनंती.
--[[सदस्य:V.narsikar|वि. नरसीकर]] , [[सदस्य चर्चा:V.narsikar|(चर्चा)]] १६:४१, ६ जुलै २०१८ (IST)

: ही चित्रे काढली जावीत याबद्दल काही संदेह असण्याचे कारण नाही.या बाबतीत पुरेशा दीर्घ चर्चा यापूर्वी झालेल्या आहेत.सर्वांनी [[विकिपीडिया:मराठी विकिपीडिया संचिका परवाना नीती]],माहितगार यांच्या चर्चापानावरील [[सदस्य चर्चा:Mahitgar|Some questions raised on narsikars talkpage unanswered , विकिपीडिया:कॉपीराइट क्रांती]] हे विभाग त्यातील दुव्यांसह अवश्य वाचावेत.हे धोरण बनविण्यासाठी भारतातील एक ज्येष्ठ सल्लागार प्रो. एन. एस. गोपालकृष्णन यांच्याशी संपर्क साधण्यात आला. त्यांनी दिलेले मत [[विकिपीडिया चर्चा:(छाया)चित्र, माध्यम संचिकांचे प्रताधिकार, उचित वापर अपवाद, परीघ आणि जोखीम]] पानावर आहे.आपण संचिका परवाना, लोकल अपलोड याविषयीचे धोरण सुटसुटीत व सुस्पष्ट करायला हवे.यासाठी चर्चा लवकर सुरु करुया.&lt;br&gt;
--[[सदस्य:सुबोध कुलकर्णी|सुबोध कुलकर्णी]] ([[सदस्य चर्चा:सुबोध कुलकर्णी|चर्चा]]) १६:०३, ६ जुलै २०१८ (IST)
-------
&quot;मराठी विकिपीडियावर सद्या किमान ९०% चित्र असे आहेत जे मराठी विकिपीडियावर वापरले नाही.&quot; ह्या वाक्याचा अर्थ समजला नाही. ... [[सदस्य:ज|ज]] ([[सदस्य चर्चा:ज|चर्चा]]) २१:४५, ७ जुलै २०१८ (IST)

: {{साद|v.narsikar}} नरसीकर दादा, मी पुराव्या शिवाय बोलत नाही, [https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%A4_%E0%A4%AE%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%B0_%E0%A4%9A%E0%A4%B3%E0%A4%B5%E0%A4%B3&amp;action=history लेखाच्या इतिहासात] माहितगार यांनी प्रताधिकार भंग केला आहे, शिवाय येथे त्यावर&lt;ref&gt;{{जर्नल स्रोत|date=2018-04-25|title=चर्चा:संयुक्त महाराष्ट्र चळवळ|url=https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%9A%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%9A%E0%A4%BE:%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%A4_%E0%A4%AE%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%B0_%E0%A4%9A%E0%A4%B3%E0%A4%B5%E0%A4%B3&amp;oldid=1589620|journal=विकिपीडिया|language=mr}}&lt;/ref&gt; चर्चा होऊन टायवीन यांनीच तो मजकूर काढलेला आहे. असो. 
: आणि सदस्य ज यांनी अनेकदा उत्पात केला आहे, प्रताधिकार भंग तर अगणित वेळा केलेला आहे तरीही त्यांच्यावर कारवाई झालेली नाही. मी अनेकदा त्यांनी केलेला उत्पात आणि प्रताधिकार भंग नोंदवला आहे, प्रचालकांच्या नम्र विनंतीपलीकडे ज यांना काहीही मिळालेले नाही. त्यामुळे मी वरील मुद्दा बोलत आहे. 
: विषयांतर सोडून, प्रत्यक्षात माझा मुद्दा असा आहे की, आपण स्वीकार करुयात की शिस्तभंगावर '''कडक कारवाई''' करणे आपल्याला शक्य नाही किंवा आपण करित नाही, त्यामुळे परवाने सांभाळायचे आणि दाखवून द्यायचे सर्व यंत्रणा कॉमन्सवर परस्पर हाताळले जाऊदेत. आणि स्थानिक विकिवर चढवलेल्या सर्व चित्रांना मराठीवरून काढून टाकण्यात यावे. असे माझे मत आहे. [[सदस्य:Sureshkhole|WikiSuresh]] ([[सदस्य चर्चा:Sureshkhole|चर्चा]]) १८:०७, ६ जुलै २०१८ (IST) 
----
&quot;सदस्य ज यांनी अनेकदा उत्पात केला आहे, प्रताधिकार भंग तर अगणित वेळा केलेला आहे तरीही त्यांच्यावर कारवाई झालेली नाही. मी अनेकदा त्यांनी केलेला उत्पात आणि प्रताधिकार भंग नोंदवला आहे, प्रचालकांच्या नम्र विनंतीपलीकडे ज यांना काहीही मिळालेले नाही. त्यामुळे मी वरील मुद्दा बोलत आहे.&quot; 

मी आजवर विकीवर एकही चित्र चढवलेले नाही. अपवाद एकच - एका विशिष्ट वनस्पतीच्या चित्राऐवजी बंदुकीच्या फुलाच्या गवतवजा रोपाचे (एकदांडीचे) लावलेले चित्र बदलून मी योग्य ते चित्र लावले होते. माहितगार यांनी ते चित्र काढून तेथे एकदांडीचे चित्र लावले. गोष्ट फार फार जुनी असल्याने विगतवार माहिती देता येणार नाही.

तथाकथित प्रतिकारभंग असलेला मजकुराच्या ऐवजी त्याजागी तितक्याच तोलाच्या माहितीने परिप्लुत मजकूर भरण्याची ज्याची ताकद आहे, त्यानेच प्रतिकारभंगित मजकूर पुसावा. ... [[सदस्य:ज|ज]] ([[सदस्य चर्चा:ज|चर्चा]]) २२:०४, ७ जुलै २०१८ (IST)

{{साद|v.narsikar|अभय नातू|Tiven2240}} 
* सदस्य ज यांनी आपल्या उपरोक्त विधानाने माझ्या मताला (प्रताधिकार भंगाच्या मुद्याला सांभाळणे आजमीतीच्या धोरणांनी आपल्याला शक्य नाही.) आणखीनच पुष्टी दिलेली आहे. ज यांचे उत्पात, प्रताधिकार भंग, स्त्री सदस्यांना लक्ष करणे हे वारंवार नोंदवूनही ज यांच्यावर सुचना देण्यापलीकडे कारवाई झालेली नाही. असे अनेक सदस्य मराठी विकीवर होते आणि परत येण्याची शक्यता आहेच, 
* मुक्तस्त्रोताचा गाभाच असलेले प्रताधिकार मुक्ततेचे विचार, अनेक सदस्यांना कधीच कळले नसल्याचे ज यांच्या आणि इतर अनेक सदस्यांच्या विधानांवरुन लक्षात येते.  
* (ता.क. ज यांची विनोदी विधाने ऐकून अनेकदा हसायला येते. त्यांना विकिमाता बुध्दी देवो अशी मी तीच्याकडे प्रार्थना करित आहे आणि '''चुकून''' असे झाल्यास मी ''100 विकि दिवसांच व्रत'' करुन विकिमातेचं पारणं फ़ेडीन असा नवस मी देवा-ब्राह्मणांच्या/विकिमाता-प्रचालकांच्या समोर मी‌ करतो आहे.)
* शिवाय चित्रांच्या बाबतीतला परवान्यांचा सदस्यांच्या मनातला गोंधळ पहाता, चित्रांचे योग्य परवाने उपलब्ध होणे कठीणच आहे. त्यामुळे ज यांच्याकडे दुर्लक्ष्य करत मुद्याकडे परत येताना सर्व स्थानिक चित्रांना काढून टाकण्यात यावे असे मी मत मांडत आहे. आणि आता नव्याने कॉमन्सवरुन योग्य परवाने असलेली चित्रेच वापरण्यात यावीत अशी विनंती मी करित आहे.   [[सदस्य:Sureshkhole|WikiSuresh]] ([[सदस्य चर्चा:Sureshkhole|चर्चा]]) ०२:१४, ८ जुलै २०१८ (IST)
------
प्रिय सुरेश,

असे दिसून आले आहे की आपण या चर्चेला विषयाच्या बाहेर नेत आहात. ही चर्चा प्रतिमांची आहे आणि आपण नकल-डवक धोरणाची चर्चा करताय जी आधीच निश्चित आहे.

तुम्ही प्रचालकांवर आरोप करताय की आम्ही सदस्य:ज यांच्या कॉपीराइट उल्लंघनांवर काही कारवाई करत नाही आणि त्याबद्दल चर्चा ([https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=चर्चा:निनाद_बेडेकर&amp;diff=prev&amp;oldid=1606396 येथे]) झालेली आहे आणि त्याची सूचना आपल्याला व [[सदस्य:ज|ज]] यांना दिलेली आहे.

मी तुम्हाला सावध करतो की खोटी विधाने करू नका आणि मराठी विकिपीडियाच्या धोरणांवर आणि कामात व्यत्यय आणण्याचा प्रयत्न करु नका. याला गंभीर पणे घ्यावे, हे सहन केले जाणार नाही. धन्यवाद.
--[[सदस्य:Tiven2240|'''&lt;span style=&quot;background color: black; color: orange&quot;&gt;टाय&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;color: blue&quot;&gt;वीन&lt;/span&gt;'''&lt;span style=&quot;color: green&quot;&gt;२२४०&lt;/span&gt;]] '''[[विकिपीडिया:प्रचालक|(A)]]''' &lt;sup&gt;[[सदस्य चर्चा:Tiven2240|&lt;span style=&quot;color: maroon&quot;&gt;माझ्याशी बोला&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt; १५:५८, ८ जुलै २०१८ (IST)

------
{{साद|Tiven2240}} Let me put it for (you and many others for the reference) bilingually, (I am unable to type in Marathi for technical reasons and I think this discussion should be accessible to non-Marathi readers too.)
* I am saying सदस्य:ज has been doing copyvio for years now, in addition to that he is been involved in many other destructive edits including following and miss-behaving with women editors. even here in this same discussion he is promoting his copyright violations and challenging all of us who are against copyvio. So, if he can challenge all of us here. he is rather proving my statements true that, administration is not able to control those destructive editors.  
* In the very last line I had suggested that, let's leave issue of J now, and concentrate on the issue of copyright of images, &quot;Deletion of all the images without license and now onward blocking any further local uploading of images.&quot; This is what my suggestion is. (These are just translations of what I wrote above.)   
* And instead of J getting such warnings for promotion of his unlawful activities if I am getting warnings for making false statements(which are proven with proofs and I have been stating it again and again.), then I think I need to go for further help.
* Having said all of that I am requesting you, that let's get back to the discussion and which I have said every time in all the above posts I have written. And Take deletion of locally uploaded images and without any license information as a course of further action.  [[सदस्य:Sureshkhole|WikiSuresh]] ([[सदस्य चर्चा:Sureshkhole|चर्चा]]) १६:४०, ८ जुलै २०१८ (IST)

::या विषयावर विकिमीडिया फाउंडेशनचा सल्ला घेण्यात आलेला आहे. सध्या चालू असलेल्या विकिमेनिया मध्ये यांच्याशी संवाद साधून पुढील पावले व कायदेशीर व्यूहरचना ठरत आहे.
::सदस्य:rahuldeshmukh101 हे आत्तापर्यंतच्या हालचाली व पुढील टप्पे ३० जुलैपर्यंत येथे सादर करतील.
::फाउंडेशन व त्यांच्या कायदेपंडितांचे मत आणि सल्ला मिळाल्यावर पुढील पावले ठरवली जातील.
::तुमची मते, मुद्दे आणि सहकार्याबद्दल धन्यवाद.
::[[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) १९:४४, २२ जुलै २०१८ (IST)

{{साद|rahuldeshmukh101}}, लक्ष वेधले. -- [[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) ०१:५१, २ ऑगस्ट २०१८ (IST)

{{साद|v.narsikar|अभय नातू|Tiven2240}}, ही चित्रे अवैध आहेत हे अनेकवेळा चर्चेतून मान्य झालेले आहे. पुरेशा संधी, सूचना दिल्या गेल्या आहेत. ३० जुलै शेवटची तारीख असे वर लिहिले गेले आहे. आता चालढकल न करता ही चित्रे वगळण्यासाठी अंतिम निर्णय द्यावा ही विनंती.&lt;br&gt;
--[[सदस्य:सुबोध कुलकर्णी|सुबोध कुलकर्णी]] ([[सदस्य चर्चा:सुबोध कुलकर्णी|चर्चा]]) १६:५४, ९ ऑगस्ट २०१८ (IST)

राहुल देशमुख यात काही आपले मत देतील अशी अपेक्षा आहे. पुन्हा त्यांना साद घालत आहे. {{साद|rahuldeshmukh101}} कृपया मत द्यावे. {{साद|सुबोध कुलकर्णी}} प्रचालकांकडे अनेक उपकरण आहे आणि मी ते ३-४ दिवसात सर्व साफ करू शकतो त्यामुळे एकदा त्यांचे मत घेतले की चांगले होईल कारण एकदा काढले की त्याला पुन्हा पुनर्संचयित करणे कठीण व अवगड आहे. --[[सदस्य:Tiven2240|'''&lt;span style=&quot;background color: black; color: orange&quot;&gt;टाय&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;color: blue&quot;&gt;वीन&lt;/span&gt;'''&lt;span style=&quot;color: green&quot;&gt;२२४०&lt;/span&gt;]] '''[[विकिपीडिया:प्रचालक|(A)]]''' &lt;sup&gt;[[सदस्य चर्चा:Tiven2240|&lt;span style=&quot;color: maroon&quot;&gt;माझ्याशी बोला&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt; १७:०१, ९ ऑगस्ट २०१८ (IST)

{{साद|सुबोध कुलकर्णी}}

टायवेन यांनी राहूल देशमुख यांचे मत मागीतले आहे, त्यांचे मत येईपर्यंत जरा सबूरीने घ्यावे ही विनंती.--[[सदस्य:V.narsikar|वि. नरसीकर]] , [[सदस्य चर्चा:V.narsikar|(चर्चा)]] २२:०३, ९ ऑगस्ट २०१८ (IST)

{{साद|v.narsikar|अभय नातू|Tiven2240}},
मला घाई नाही आहे. हा विषय अनेक वर्षे प्रलंबित आहे, हे मी वर दिलेल्या दुव्यावरून पाहता येते. अभय नातू यांनी ३० जुलै पर्यंत राहुल यांना वेळ दिला होता, त्यांना आणखी वेळ हवा असता तर त्यांनी प्रतिसाद दिला असता. इतकी गांभीर्याने वारंवार चर्चा होवून पुढील कार्यवाही निश्चित कालावधी ठरवून झाली नाही तर सहभागी लोकांचा (मुळातच कमी सदस्य यात लक्ष घालतात) हुरुप/पुढाकार कमी होतो इतकीच माझी चिंता.&lt;br&gt;
--[[सदस्य:सुबोध कुलकर्णी|सुबोध कुलकर्णी]] ([[सदस्य चर्चा:सुबोध कुलकर्णी|चर्चा]]) १८:३१, ११ ऑगस्ट २०१८ (IST)

{{साद|v.narsikar|अभय नातू}}, एक आठवण...--[[सदस्य:सुबोध कुलकर्णी|सुबोध कुलकर्णी]] ([[सदस्य चर्चा:सुबोध कुलकर्णी|चर्चा]]) १७:३४, १७ डिसेंबर २०१८ (IST)

==लेखांची प्रतवारी ठरवण्या विषयीचे धोरण आणि त्याचा कच्चा आराखडा==
{{साद|Tiven2240|v.narsikar|अभय नातू}} 
मराठी विकिवर लेखांची गुणवत्ता सुधारण्यासाठी त्यांची प्रतवारी होणे आवश्यक आहे. आणि त्यासाठीचे धोरण इतर विकिंवर उपलब्ध आहे. इंग्रजी विकिच्या धोरणांचा अभ्यास करुन मी निम्नोक्त धोरण चर्चेस मांडत आहे. सर्वांनी या धोरणाचा अभ्यास करुन त्यामध्ये सुचना कराव्यात आणि आवश्यक बदल सुचावेत. 
मी लेखांची प्रतवारी खालील तीनच स्तरांमध्ये प्रस्तावीत करित आहे. त्या मागे कारण स्तरीकरण सोपे ठेवणे हेच एक आहे. लेखांची प्रतवारी ठरवण्यासाठी सदस्यांना त्यांनी किती लेख कोणत्या स्तरावरील केलेले आहेत त्यानूसार त्यांचेही वर्गिकरण आणि प्रतवारी आवश्यक असेल त्यामुळे त्याबाबतीत अनुभवी सदस्यांनी आणि प्रचालकांनी आपले मत आणि धोरणांचा कच्चा आराखडा मांडावा अशी मी विनंती करित आहेत. 

येथे चर्चा केल्यास हा विभाग किचकट होउन दुर्बोध होऊन बसेल. हे टाळण्यासाठी चर्चा येथे करावी. चर्चेतून निघणारे योग्य ते बदल येथे आणले जातील.

* '''चर्चा - [[विकिपीडिया चर्चा:लेखांची प्रतवारी]]'''

===प्रारंभिक पातळीवरचा लेख===
* उल्लेखनीयता सिद्ध होत असावी.(विश्वकोशीय उल्लेखनीयतेची आवश्यकता)
* योग्य, वैध, स्पष्टपणे सिद्ध होत असणारे संदर्भ (किमान 3) वादग्रस्त, अतिशयोक्त विधानांना प्रत्येकी एक संदर्भ असावा.

===पहिल्या पातळीवरचा लेख===
* उल्लेखनीयता सिद्ध होत असावी.(विश्वकोशीय उल्लेखनीयतेची आवश्यकता)
* योग्य, वैध, स्पष्टपणे सिद्ध होत असणारे संदर्भ (किमान प्रत्येक परिच्छेदाला एक संदर्भ असावा, वादग्रस्त विधाने, अतिशयोक्ती, आकडेवारीला स्पष्ट आणि वैध प्रत्येकी एक तरी संदर्भ असावेत.)
* वर्गिकरण, विकिलिंक्स, विकिडाटा कलम जोडलेले असावे. 
* माहिती चौकट.
* रचना निटशी करुन, योग्य विभाग केलेले असावेत. 
* NPOV, प्रताधिकार भंग, पाल्हाळीक मजकूर नसावा.

===दुसऱ्या पातळीवरचा लेख===
* उल्लेखनीयता सिद्ध होत असावी.(विश्वकोशीय उल्लेखनीयतेची आवश्यकता)
* योग्य, वैध, स्पष्टपणे सिद्ध होत असणारे संदर्भ (किमान प्रत्येक परिच्छेदाला एक संदर्भ असावा, वादग्रस्त विधाने, अतिशयोक्ती, आकडेवारीला स्पष्ट आणि वैध प्रत्येकी एक तरी संदर्भ असावेत.)
* वर्गिकरण, विकिलिंक्स, विकिडाटा कलम जोडलेले असावे. 
* माहिती चौकट, 
* रचना निटशी करुन, योग्य विभाग केलेले असावेत. 
* NPOV, प्रताधिकार भंग, पाल्हाळीक मजकूर नसावा.
* मजकूराला नेमकेपणा पैंकी कोणताही साचा नसावा. 

===तिसऱ्या पातळीवरचा लेख उत्तम लेख===
* उल्लेखनीयता सिद्ध होत असावी.(विश्वकोशीय उल्लेखनीयतेची आवश्यकता)
* योग्य, वैध, स्पष्टपणे सिद्ध होत असणारे संदर्भ (किमान प्रत्येक परिच्छेदाला एक संदर्भ असावा, वादग्रस्त विधाने, अतिशयोक्ती, आकडेवारीला स्पष्ट आणि वैध प्रत्येकी एक तरी संदर्भ असावेत.)
* वर्गिकरण, विकिलिंक्स, विकिडाटा कलम जोडलेले असावे. 
* माहिती चौकट भरलेली असावी.
* रचना निटशी करुन, योग्य विभाग केलेले असावेत. प्रस्तावना, मुख्य भाग, उप विभाग, संदर्भ, नोंदी, हे ही पहा,  
* NPOV, प्रताधिकार भंग, पाल्हाळीक मजकूर नसावा.
* मजकूराला नेमकेपणा पैंकी कोणताही साचा नसावा. (नेमकेपणाचा तारखेचा साचा मी बनवला आहे तसे आणखीन इतर साचेही बनवावे लागतील)
* इतर विकिप्रकल्पांमध्ये लेखातील विषयावरील संचिका, माहिती, पाने यांना दुवे. 
* navigation box, side box जोडलेले असावेत.(इंग्रजीचे मराठी भाषांतर सुचवा आणि)
* लेखातील विषयाला अनूसरून आवश्यक तेथे चित्रे, चलचित्रे, ध्वनीमुद्रणे, नकाशे, आकृत्या, इत्यादी जोडलेले असावेत.
* लेखात शुद्धलेखन आणि वाक्यरचनेच्या चुका नसाव्यात.

===लेखांची प्रतवारी लावताना आवश्यक बाबीं===
* प्रत्येक नविन लेखाला प्रारंभीक लेखाची पातळी गाठणे आवश्यक राहिल. नाहीतर उल्लेखनीयता सिद्ध न झाल्याने तो लेख साचा लावून मुदत देऊन मुदतीनंतर काढून टाकला जाईल.
* जुन्या लेखांचे वेगवेगळ्या पातळ्यांवर वर्गिकरण करुन त्यांनाही उल्लेखनीयतेसाठी तपासले जाईल. उल्लेखनीयता सिद्ध न झाल्याने तो लेख साचा लावून मुदत देऊन मुदतीनंतर लेख काढून टाकला जाईल.  
* लेखांची गुणवत्ता सुधारण्यासाठी ह्या प्रकारचे गुणवत्ता निर्धारण आवश्यक असेल.  
* लेखांच्या गुणवत्ता निर्धारण करणारे सदस्य आणि त्यांचे वर्गिकरण करण्याची व्यवस्था, मानांकनाची व्यवस्था करावी लागेल. 
* लेखांच्या गुणवत्ता निर्धारण करण्याच्या प्रक्रियेत आवश्यक साचेही तयार करावे लागतील. 

===कोण ठरवू शकेल पातळी आणि पातळी मान्यतेची प्रक्रिया काय असेल===
* दुसऱ्या पातळीवरचे तीन लेख सुधारणारे/लिहिणारे तीन सदस्य मिळून लेखाला तीसऱ्या पातळीसाठी नामांकित केलेला लेख तपासून त्याला तीसऱ्या पातळीचा उत्तम लेख म्हणून मान्यता देतील. ही चर्चा चर्चापानावर लेखाचा प्राथमिक संपादक विनंती नोंदवून करु शकेल.    
* दुसऱ्या पातळीवरचा लेख तीसऱ्या पातळीवरचा एक आणि त्यापेक्षा जास्त लेख केलेला एक व्यक्ती आणि दुसऱ्या पातळीवरील 5 लेख सुधारणारे/लिहिणारे सदस्य दुसऱ्या पाताळीच्या मान्यता देण्यास पात्र ठरतील. 
* प्रारंभीक पातळीवरचा लेख दुसऱ्या पातळीवरचे 5 आणि त्यापेक्षा जास्त लेख केलेल्या एका व्यक्तीकडून तपासून मान्यता देऊ शकतील.
* ज्यांचे प्रारंभीक पातळीवरचे 5 लेख स्वीकारले गेले आहेत अश्या सदस्यांना प्रचालक प्रारंभीक पातळीवरचे लेख तपासून त्यांना मान्यता देण्याचे अधिकार प्रचालक देतील. 
* प्रचालकांना सर्व लेखांची पातळी ठरवण्याचे अधिकार प्रचालक म्हणून मिळतीलच. तीसऱ्या पातळीवरचा उत्तम लेख ठरवण्यासाठी मात्र किमान दोन प्रचालकांची मान्यता आवश्यक असेल.  [[सदस्य:Sureshkhole|WikiSuresh]] ([[सदस्य चर्चा:Sureshkhole|चर्चा]]) ०५:२४, २२ जुलै २०१८ (IST)


::वाचले. सविस्तर टिप्पणी नंतर करतोच.--[[सदस्य:V.narsikar|वि. नरसीकर]] , [[सदस्य चर्चा:V.narsikar|(चर्चा)]] १७:२४, २२ जुलै २०१८ (IST)

== नवीन प्रस्ताव ==

मराठी विकिपीडियावर पेट्रोलर, ऑटोपेट्रोल, नवीन सॉकपपेट धोरण व कौल मुद्दत प्रकियेत दुरुस्ती या बदल नवीन धोरण मांडला आहे. ते [[विकिपीडिया:चावडी/ध्येय आणि धोरणे/प्रचंड प्रस्ताव]]वर पाहता येईल. --[[सदस्य:Tiven2240|'''&lt;span style=&quot;background color: black; color: orange&quot;&gt;टाय&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;color: blue&quot;&gt;वीन&lt;/span&gt;'''&lt;span style=&quot;color: green&quot;&gt;२२४०&lt;/span&gt;]] '''[[विकिपीडिया:प्रचालक|(A)]]''' &lt;sup&gt;[[सदस्य चर्चा:Tiven2240|&lt;span style=&quot;color: maroon&quot;&gt;माझ्याशी बोला&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt; १०:४१, ९ ऑगस्ट २०१८ (IST)

== रोलबॅक राईट ==
{{Tracked|T270864}}
[[File:Wikipedia Rollbacker.svg|right|frameless]]

रोलबॅक राईट म्हणजे उत्पाता विरुद्ध लढण्यासाठी एक महत्त्वाचा अधिकार होय. रोलबॅक सर्व विकिपीडिया प्रोजेक्टवर उपलब्ध आहे आणि आम्हाला वाटते की तो मराठी विकिपीडियावर देखील उपलब्ध करुन दिला जावा. मराठी विकिपीडियावर सुमारे ६६,०००+ लेख आहेत आणि कमी प्रशासक सक्रिय दिसत असल्याने अशा काही सदस्यांना रोलबॅक अधिकार दिले गेले पाहिजे, जे सदस्य गेल्या २ वर्षांपासून मराठी विकिपीडियावर कार्यरत आहेत आणि चांगले संपादन करतात (५००+ संपादनाचा अनुभव) तसेच मराठी विकिपीडियावरील उत्पात रोकण्याचा त्यांना अनुभव आहे. हा सदस्य अधिकार मराठी विकिपीडियावरील प्रशासकांद्वारेच दिला आणि काढला गेला पाहिजे. सदस्यांना असे अधिकार प्राप्त झाले तर ते अधिक जबाबदारीने व गतीने योगदान देतील असे मला वाटते. म्हणून मी विकि समाजाला निर्णय घेण्यासाठी मत मागत आहे. आपण मतदान करू आणि ७ दिवसांनंतर आम सहमतीने निर्णयावर येऊ. नंतर आपले सदस्य या अधिकारासाठी विनंती करतील. धन्यवाद. --[[User:Sandesh9822|'''&lt;span style=&quot;background color: black; color: orange&quot;&gt;संदेश&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;color: blue&quot;&gt; हिवाळे&lt;/span&gt;'''&lt;span style=&quot;color: green&quot;&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;[[User talk:Sandesh9822|&lt;span style=&quot;color: maroon&quot;&gt;चर्चा&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt; १५:५८, १६ डिसेंबर २०२० (IST)

=== कौल ===
* {{कौल|Y|संदेश हिवाळे|मी प्रस्ताव मांडलेला असल्याचा नात्याने}}
* {{कौल|Y|Goresm|महाजनो येन गतः स पन्थाः – आपणा सर्वां सोबत मी पण आहे}}
*{{कौल|Y|Rockpeterson|होय मी आपल्याशी सहमत आहे, रोलबॅक हक्क मिळाल्याने चुकीचे संपादने पूर्ववत करण्यात आम्हाला खूप मदत होईल}}
*{{कौल|Y|Tiven2240|यावर माझे पूर्ण समर्थन आहे}}
*{{कौल|Y|vikrantkorde|माझे समर्थन आहे}}

===मुदत===
या प्रस्तावावर मांडल्यापासून ७ दिवस चर्चा व्हावी. त्याअंती कौल घेउन निर्णय घेतला जावा. पहिल्या ७ दिवसांच्या अंती कौल समतोल असल्यास अधिक ७ दिवस चर्चा व्हावी. त्यानंतर कौल घेतला जावा. तेव्हाही कौल समतोल असल्यास प्रचालकांना कौल घेण्याचा अधिकार देण्यात यावा. -- [[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) ०८:११, १९ डिसेंबर २०२० (IST)

::{{साद|अभय नातू}} सात दिवसांवर झाले आहे. प्रस्तावाचा निर्णय किंवा निर्णयाची तारीख घोषित करावी. धन्यवाद. --[[User:Sandesh9822|'''&lt;span style=&quot;background color: black; color: orange&quot;&gt;संदेश&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;color: blue&quot;&gt; हिवाळे&lt;/span&gt;'''&lt;span style=&quot;color: green&quot;&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;[[User talk:Sandesh9822|&lt;span style=&quot;color: maroon&quot;&gt;चर्चा&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt; ०३:२२, २८ डिसेंबर २०२० (IST)

=== चर्चा ===

{{साद|संतोष दहिवळ|Tiven2240|ज|प्रसाद साळवे|आर्या जोशी}} {{साद|Goresm|सुबोध कुलकर्णी|अभय नातू|Vikrantkorde}} {{साद|Rockpeterson|Stt65|Vikramg7969|सुशान्त देवळेकर}} {{साद|ज्ञानदा गद्रे-फडके|Alexhuff13|नरेश सावे|Manoj.nimbalkaradtbaramati}} कृपया आपण सर्वांनी आपला कौल द्यावा. 

प्रचालकांनी यासाठी अंतिम मुदत नमूद करावी ही विनंती, धन्यवाद. --[[User:Sandesh9822|'''&lt;span style=&quot;background color: black; color: orange&quot;&gt;संदेश&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;color: blue&quot;&gt; हिवाळे&lt;/span&gt;'''&lt;span style=&quot;color: green&quot;&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;[[User talk:Sandesh9822|&lt;span style=&quot;color: maroon&quot;&gt;चर्चा&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt; २३:०६, १७ डिसेंबर २०२० (IST)

===निकाल===
:२७ डिसेंबर २०२० पर्यंत या प्रस्तावावर सकारात्मक कौल दिले गेलेले आहेत. त्यानुसार '''प्रस्ताव मान्य''' झाल्याचे ठरते.

===पुढील पावले===
:हा अधिकार मिळण्यासाठीची प्रक्रिया वर नमूद केलेली आहेच. हा अधिकार काढून घेण्यासाठीची नेमकी प्रक्रिया काय आहे यासाठीचा मसुदा -
:असा अधिकार असलेल्या सदस्या विरुद्ध मराठी विकिपीडियावर हा अधिकार काढून घेण्याचा प्रस्ताव मान्य झाल्यास त्या सदस्याकडून हा अधिकार काढून घेण्यात येईल.
:असा अधिकार असलेल्या सदस्याला मराठी विकिपीडिया किंवा इतर कोणत्याही विकिमीडिया प्रकल्पावर अवरुद्ध (ब्लॉक) केले गेल्यास त्या सदस्याकडील हा अधिकार अवरुद्धीकरण काळाकरता स्थगित करण्यात येईल.
:असा अधिकार असलेल्या सदस्याकडून एक वर्षापेक्षा जास्त काळ संपादने न झाल्यास त्या सदस्याकडून हा अधिकार काढून घेण्यात येईल.
:[[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) ०९:०९, २८ डिसेंबर २०२० (IST)

:{{साद|अभय नातू}} धन्यवाद, कृपया पात्रता निकष पण सांगावेत.
:[[सदस्य:Goresm|संतोष गोरे]] ०९:५५, २८ डिसेंबर २०२० (IST)

:::{{साद|अभय नातू}} ''असा अधिकार असलेल्या सदस्याला मराठी विकिपीडिया किंवा इतर कोणत्याही विकिमीडिया प्रकल्पावर अवरुद्ध (ब्लॉक) केले गेल्यास त्या सदस्याकडील हा अधिकार अवरुद्धीकरण काळाकरता स्थगित करण्यात येईल.'' कदाचित असा निकष इंग्लिश विकिपीडियावर नाही, आणि आपण इंग्लिश विकिनियमांची जतासतशी नकल करत नाही हेही मी जाणतो. मराठी विकि खेरीज अन्य विकि प्रकल्पांवर काही अधिकार प्राप्त सदस्याला मराठी विकिपीडियावरही तोच अधिकार प्राप्त करण्याची सूट मिळत नसते; त्या त्या प्रकल्पांवर चांगले काम केले तर अधिकार प्राप्त होतात, आणि ज्या प्रकल्पांवर चांगले योगदान नसते त्याला तेथे अधिकार मिळत नाही - हे तुमच्या व सुरेश खोले दरम्यान झालेल्या चर्चेत मी पाहिले आहे. एखादा सदस्य मराठी विकिपीडियावर चांगले/वाईट काम करत असेल तर त्याला त्याच्या त्याच योगदानाबद्दल मराठी विकिपीडियाने जबाबदार ठरवावे, अन्य प्रकल्पांवरील योगदानाबद्दल नाही. माझा मुद्दा तुमच्या लक्षात आला असेलच की मराठी विकिपीडियावरील रोलबॅक अधिकार हा सदस्याच्या मराठी विकि योगदानाबद्दलच असावा, असे माझे मत आहे. या उलट असेही मत आहे की, मराठी विकिपीडिया सोडून अन्य विकि प्रकल्पांवरील योगदानाबद्दल एखादा अधिकार सदस्यास दिला गेला असेल तर केवळ यामुळे त्यास तसा अधिकार मराठी विकिपीडियावर प्राप्त होऊ नये, जोपर्यंत त्याने मराठी विकिपीडियावर अपेक्षित योगदान दिलेले नसेल. तुमच्या वरील निकषावर/मुद्द्यावर मी माझी हरकत स्पष्ट केली आहे, आता बाकी तुम्ही यास स्वीकार केले वा नकार केले तरी त्यावर माझी नाहरकत असेल, धन्यवाद. 
:: --[[User:Sandesh9822|'''&lt;span style=&quot;background color: black; color: orange&quot;&gt;संदेश&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;color: blue&quot;&gt; हिवाळे&lt;/span&gt;'''&lt;span style=&quot;color: green&quot;&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;[[User talk:Sandesh9822|&lt;span style=&quot;color: maroon&quot;&gt;चर्चा&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt; ११:५३, २८ डिसेंबर २०२० (IST)

:{{साद|Goresm}}, मूळ प्रस्तावात १. दोन वर्षे कार्यरत आणि २. ५०० संपादने हे दोन पात्रता निकष आहेत. यांशिवाय तुम्हाला इतर निकष सुचवायचे आहेत का?
:{{साद|Sandesh9822}}, तडीपार/अवरुद्धीकरण आणि रोलबॅक अधिकारांची सांगड ही तडीपार सदस्याला शिक्षा करणे नाही. सहसा इतर प्रकल्पांवर तडीपार होण्यासाठी एखाद्या सदस्याने गंभीर नियमबाह्य वर्तन केलेले असते. अशावेळी तडीपार सदस्य वैतागलेला असतो/असते. अशावेळी त्या सदस्याकडून उद्वेगाच्या भरात रोलबॅक केले गेले तर नसते वाद होण्याची शक्यता आहे. हे टाळण्यासाठी हा प्रस्ताव आहे. अशा सदस्याला मराठी विकिपीडियाच्या सदस्यांनी ना-हरकत दिल्यास हा (व इतरही) अधिकार परत करण्यास हरकत नाही.
:[[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) १०:२४, २९ डिसेंबर २०२० (IST)

:{{साद|अभय नातू}}, १) धन्यवाद.
–[[सदस्य:Goresm|'''&lt;span style=&quot;background color: black; color: blue&quot;&gt;संतोष&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;color: blue&quot;&gt; गोरे&lt;/span&gt;''']] १६:२७, २९ डिसेंबर २०२० (IST)

== नवीन नामविश्व: मसुदा  ==

नमस्कार,

मराठी विकिपीडिया १,००,००० लेखांच्या टप्प्याच्या अगदी जवळ आलेला आहे, परंतु त्यावरील मजकूराचा दर्जा पाहिजे तितका चांगला नाही. काही ठिकाणी तर अगदीच निकृष्ट (किंबहुना टाकाऊ) आहे.

आत्तापर्यंत आपण सर्वसमावेशक धोरण ठेवलेले आहे, ज्यायोगे सगळ्यांचे योगदान थेट लेखांमध्येच होते. यामागचा हेतू विकिपीडियात भर पडत राहून त्याबरोबरच दर्जाही सुधारत रहावा असा आहे.

यात आता बदल सुचवित आहे, ज्यायोगे मजकूर आणि दर्जा यांच्यात थोडा समतोल येईल.

प्रस्ताव -- मराठी विकिपीडियावर मसुदा हे नवीन नामविश्व तयार करावे.

हेतू -- मराठी विकिपीडियावरील लेखसंख्या, मजकूर आणि त्यांचा दर्जा यात समतोल साधणे.

तपशील -- मसुदा नामविश्व हे इंग्लिश (व अनेक इतर) विकिपीडियांवरील Draft या नामविश्वाप्रमाणे असेल. परंतु तेथील प्रमाणे प्रत्येक नवीन लेख मसुदा नामविश्वात आपोआप न जाता संपादकांच्या परीक्षणानंतर विशिष्ट लेख या नामविश्वात घातले जातील. यायोगे नवीन योगदानाला आळा बसणार नाही, संपादकांचा उत्साहही खच्ची होणार नाही. त्याचबरोबर अद्वातद्वा लिखाण, ज्यात बेछूट मशीन ट्रान्सलेशन शामिल आहे, याला आवर बसेल. असे स्थानांतरण ऑटोकन्फर्म्ड सदस्यांनाच करता येईल. हे तांत्रिकदृष्ट्या शक्य नसले तर'''च''' हा अधिकार प्रचालकांपुरता मर्यादित असेल.

यावर तुमचे मत हवे आहे. खाली ते नोंदवावे. सही नसलेली किंवा फक्त आयपी अंकपत्त्यांची मते ग्राह्य धरली जाणार नाहीत.

साधारण जूनच्या पहिल्या आठवड्यात मत पाहून मीडियाविकी/स्ट्युअर्डकडे अधिकृत विनंती केली जाईल.

धन्यवाद.

[[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) ०७:१०, २८ मे २०२५ (IST)

=== मते ===
==== मंजूर ====
* {{मंजूर}} : प्रस्तावक -- [[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) ०७:१०, २८ मे २०२५ (IST)
* {{हो}} [[सदस्य:Khirid Harshad|Khirid Harshad]] ([[सदस्य चर्चा:Khirid Harshad|चर्चा]]) १९:२३, २८ मे २०२५ (IST)
* {{मंजूर}} : -[[User:संतोष गोरे|&lt;span style=&quot;color: blue; font-weight: bold; background: linear-gradient( orange, white, green)&quot;&gt;संतोष गोरे&lt;/span&gt;]] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 3px 3px 1px;&quot;&gt; 💬&lt;/span&gt;]] ) ०८:१०, २९ मे २०२५ (IST)
* {{मंजूर}} --[[सदस्य:Tiven2240|Tiven2240]] ([[सदस्य चर्चा:Tiven2240|चर्चा]]) ०८:३९, ३० मे २०२५ (IST)
* {{मंजूर}}: [[सदस्य:Vikrantkorde|विक्रांत कोरडे]] ([[सदस्य चर्चा:Vikrantkorde|चर्चा]]) १४:०३, २ जून २०२५ (IST)
* {{मंजूर}}: [[सदस्य:Nitin.kunjir|नितीन कुंजीर]] ([[सदस्य चर्चा:Nitin.kunjir|चर्चा]]) ११:११, ५ जून २०२५ (IST)
* {{मंजूर}}. धन्यवाद.  [[सदस्य:MilindKolatkar|MilindKolatkar]] ([[सदस्य चर्चा:MilindKolatkar|चर्चा]]) ०८:५५, ८ जून २०२५ (IST)

==== नामंजूर ====
{{नामंजूर}} -- उदाहरणादाखल

==== तटस्थ ====
{{तटस्थ}} -- उदाहरणादाखल

=== टिप्पणी ===
'''७-० असे मतदान झालेल्या या प्रस्तावासाठी मेटा वर विनंती केलेली आहे -- https://phabricator.wikimedia.org/T396551

धन्यवाद.
'''
------
@[[सदस्य:संतोष गोरे|संतोष गोरे]], @[[सदस्य:Khirid Harshad|Khirid Harshad]], @[[सदस्य:Tiven2240|Tiven2240]], @[[सदस्य:नरेश सावे|नरेश सावे]], @[[सदस्य:Aditya tamhankar|Aditya tamhankar]], [[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) ०७:१०, २८ मे २०२५ (IST)

:शंका -
:* स्वयंशाबीत (ऑटो कन्फर्म) सदस्य असण्याचे निकष फार मोठे नाहीत. तसेच स्वयंशाबीत सदस्य थेट लेख निर्मिती करू शकत असतील तर, अवघड आहे. त्यांचेच लिखाण अद्वत्तद्वत असतात.
:* स्वयंशाबीत सदस्यांना मसुदा (ड्राफ्ट) मुख्य नामविश्वात स्थानांतरित करणे सहज सुलभ राहील. ज्यामुळे लेख कोणीही सहज स्थानांतरित करेल. -
:[[User:संतोष गोरे|&lt;span style=&quot;color: blue; font-weight: bold; background: linear-gradient( orange, white, green)&quot;&gt;संतोष गोरे&lt;/span&gt;]] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 3px 3px 1px;&quot;&gt; 💬&lt;/span&gt;]] ) ०७:५३, २८ मे २०२५ (IST)

::तुमची शंका रास्त आहे. प्रस्तावित नियम पूर्णपणे गचाळ लेखन बंद करणार नाही पण थोडा तरी आळा बसेल. हे पहिले पाउल आहे.
::याचा परिणाम/प्रतिसाद पाहून नियम पुढे अधिक घट्ट करावे कि नाही हे ठरवता येईल.
::[[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) ०९:२८, २८ मे २०२५ (IST)
::नमस्कार, एक बाळबोध शंका - 
::ऑटोकन्फर्म्ड सदस्य कोणाला म्हणतात? आणि त्यांचे निकष काय आहेत ते कळू शकेल का? [[सदस्य:Ketaki Modak|Ketaki Modak]] ([[सदस्य चर्चा:Ketaki Modak|चर्चा]]) ११:५५, २९ मे २०२५ (IST)
:::ऑटोकन्फर्म्ड म्हणजे येथे सदस्यत्व घेतलेले आणि त्यानंतर काही काळ आणि/किंवा संपादने केलेले सदस्य. [[Meta:Autoconfirmed users - Meta मेटाविकीवरील व्याख्या येथे आहे.]] त्यानुसार तुम्ही आणि नेहमी संपादने करणारे सगळे सदस्य ऑटोकन्फर्म्ड आहेत :-)
:::मी वर टॅग करताना निवडक सक्रिय सदस्यांचे नाव घेतले. त्यात तुमचे राहून गेले. क्षमस्व!
:::[[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) १२:३०, २९ मे २०२५ (IST)
::::उत्तराबद्दल धन्यवाद. [[सदस्य:Ketaki Modak|Ketaki Modak]] ([[सदस्य चर्चा:Ketaki Modak|चर्चा]]) १३:५१, २९ मे २०२५ (IST)

: प्रस्तावाबद्दल धन्यवाद.
माझे काही प्रश्न आहेत ते खाली प्रमाणे नोंदवतो:
*याचा अर्थ असा आहे का की सर्व नवीन लेख प्रथम मसुद्यावर तयार केले जातील आणि नंतर मुख्य नेमस्पेसमध्ये हस्तांतरित केले जातील? 
*मुख्य नेमस्पेसमध्ये लेख हलवण्याचे निकष काय असतील?
*त्यांचे पुनरावलोकन कोण करेल, प्रशासक? 
*पुनरावलोकन प्रक्रिया असेल का? 

प्रथम एक स्पष्ट धोरण बनवूया आणि नंतर नवीन सामील होणाऱ्यांना विचारात घेऊन नवीन नेमस्पेस तयार करण्यास सुरुवात करूया आणि हे विकिपीडियाच्या मुख्य मूल्यांच्या हिताचे कसे बसेल यावर चर्चा करूया.
--[[सदस्य:Tiven2240|Tiven2240]] ([[सदस्य चर्चा:Tiven2240|चर्चा]]) ११:५४, २९ मे २०२५ (IST)

:@[[सदस्य:Tiven2240|Tiven2240]],
:नमस्कार,
:१. नाही. नवीन लेख किंवा पाने तयार करण्याच्या आत्ताच्या ''वर्कफ्लो'' मध्ये फारसा फरक नाही. लेख/पाने आत्ताप्रमाणेच मुख्य (किंवा योग्य त्या) नामविश्वातच तयार होतील.
:२. यांतील निकृष्ट दर्जा असलेले लेख ''मसुदा'' नामविश्वात हलविले जातील. यांत बदल न केलेले मट्रा लेख, इतर भाषेत लिहिलेले लेख तसेच व्याकरण, शुद्धलेखनाच्या मोठ्या प्रमाणात चुका असलेले लेख मुख्यत्वे असतील.
:३. ऑटोकन्फर्म्ड सदस्य यांचे पुनरावलोकन करू शकतील. जर याचा दुरुपयोग होतो आहे असे दिसले तर हा हक्त प्रचालकांकडे (admin) हस्तांतरित केला जाईल. आशा आहे असे करावे लागणार नाही.
:४. पुनरावलोकनाची प्रक्रिया क्लिष्ट नसावी. स्थानांतरण करणे पुरेसे होईल. जर दुरुपयोग होत असेल तर एका सदस्याने स्थानांतरणाचा प्रस्ताव लावल्यावर मगच दुसऱ्या सदस्याने स्थानांतरण करावे असा संकेत लावावा. प्रचालकांना यातून अपवाद असेल.
:या प्रस्तावाचा उद्देश नवीन लेख निर्माण करण्यात अडथळे तयार करण्याचा नसून निकृष्ट दर्जाच्या लेखांवरील मजकूर वाचवण्याचा आणि तरीही मराठी विकिपीडियाच्या गुणवत्तेची राखणी करण्याचा आहे. याचा दुसरा पैलू म्हणजे यासाठी क्लिष्ट प्रक्रिया नसावी, ज्याकरवे केलेल्या नियमांचा उपयोग होण्याऐवजी निरर्थक वाद निर्माण होतील.
:हे विकिपीडियाच्या मूल्यांमध्ये नक्कीच बसते.
:अधिक प्रश्न असल्यास कळवावे.
:धन्यवाद.
:[[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) १२:३८, २९ मे २०२५ (IST)
::ता.क. असे निकृष्ट दर्जाचे लेख काढून टाकणे हाच सध्याचा उपाय आहे. या प्रस्तावित नियमामुळे अशा लेखांतील उपयुक्त मजकूर वाचवता येईल. क्वचित अशा मजकूरामागे लिहिणाऱ्याने मोठी मेहनत घेतल्याचेही दिसून येते, तरी ती वाया जाऊ नये याचीही काळजी आपोआपच घेतली जाईल.
::[[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) १२:३९, २९ मे २०२५ (IST)
:::@[[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] माझे मत असे आहे की ऑटोकन्फर्म्ड सदस्य ऐवजी रोलबॅकर यांना ही जबाबदारी दिली पाहिजे. अशी परिस्थिती कल्पना करा जिथे एक नवीन सदस्य सामील होतो. तो अगदी मूलभूत पद्धतीने लेख बनवतो आणि चार दिवसांनी तो ऑटोकन्फर्म होतो आणि नंतर त्याचे लेख स्वतः मुख्य नेमस्पेसमध्ये हलवतो. मग अशी परिस्थिती येऊ शकते जिथे पेज हलवण्याचे उल्लंघन होते. तरीही आपण अनुभवी वापरकर्त्यांना रोलबॅक अधिकार देत आहोत, म्हणून जर तसे असेल तर रोलबॅकर्स या उद्देशासाठी सर्वोत्तम असतील. आपणहे मर्यादित वापरकर्त्यांसाठी ठेवण्याची योजना करू शकतो आणि इतर सामान्यपणे संपादित करू शकतात. मी नवीन मसुदा नेमस्पेस तयार करण्याच्या बाजूने आहे परंतु भविष्यात गोंधळ आणि समस्या टाळण्यासाठी आपल्याकडे धोरणे स्पष्ट असणे आवश्यक आहे. [[सदस्य:Tiven2240|Tiven2240]] ([[सदस्य चर्चा:Tiven2240|चर्चा]]) १२:५८, २९ मे २०२५ (IST)
::::@[[सदस्य:Tiven2240|Tiven2240]],
::::नवीन सदस्यांची नवीन पाने मुख्य नामविश्वातच तयार होतील. हे आजही होते आणि त्यात बदल नाही. फरक हाच आहे की येथील ऑटोकन्फर्म्ड सदस्य मुख्य नामविश्वातील (गचाळ) लेख मसुद्यात घालू शकतील.
::::पाने मुख्य नामविश्वातून हलविण्याचा अधिकार आज जवळजवळ सगळ्या सदस्यांना आहे. यातही काही फरक प्रस्तावित नाही.
::::असा अधिकार रोलबॅकर्सपुरता मर्यादित करणे हे थोडे अ-लोकशाही वाटते. तरीसुद्धा हे करण्यास हरकत नाही, '''जर''' असा अधिकार मोजून-मापून न देता जाणत्या, जुन्या सदस्यांना दिला जाऊ शकेल.
::::इतर सदस्यांचे व प्रचालकांचेही मत जाणून घेण्यास उत्सुक आहे.
::::धन्यवाद.
::::[[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) १३:०९, २९ मे २०२५ (IST)
:::::''साधारण जूनच्या पहिल्या आठवड्यात मत पाहून मीडियाविकी/स्ट्युअर्डकडे अधिकृत विनंती केली जाईल.''
:::::एक आठवडा होऊन गेला.-[[User:संतोष गोरे|&lt;span style=&quot;color: blue; font-weight: bold; background: linear-gradient( orange, white, green)&quot;&gt;संतोष गोरे&lt;/span&gt;]] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 3px 3px 1px;&quot;&gt; 💬&lt;/span&gt;]] ) १०:०७, ९ जून २०२५ (IST)
::::::आठवणीकरता धन्यवाद.
::::::७ मंजूर आणि ० नामंजूर/तटस्थ मते आल्याने या हे धोरण आपण स्वीकारत आहोते.
::::::पुढील १-२ दिवसांत ही विनंती करीत आहे.
::::::[[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) १०:२३, ९ जून २०२५ (IST)

== चर्चांमधील संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}</text>
      <sha1>4bj9czbrbfx2ypi9le4zzj4ado52epg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>अंतराळ पोशाख</title>
    <ns>0</ns>
    <id>96479</id>
    <revision>
      <id>2579167</id>
      <parentid>2557751</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T00:33:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>130355</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2579167</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7264" sha1="ripy0hfhakj2q2y0gjuosiwg1m6wgon" xml:space="preserve">[[चित्र:अंतराळ वीरांचा पोशाख.jpg|इवलेसे|[[अंतराळयात्री|अंतराळवीरांच्या]] पोशाखाची प्रतिकृती.]]
[[चित्र:Iss009e29620.jpg|इवलेसे|अवकाश गणवेश]]
अवकाशात वापरल्या जाणाऱ्या विशेष प्रकारे बनवलेल्या कपड्यांना '''{{लेखनाव}}''' असे म्हणतात. अंतराळ अंतराळवीरांना पृथ्वीवरील वातावरणासारखे [[वातावरण]] पुरवितो. हे गणवेश अंतराळात जिवंत राहण्यासाठी [[प्राणवायू]] तसेच मलनिस्सारणाची सोय ध्यानात ठेवून बनवलेले असतात. या कपड्यात हालचाली करणे अवघड असले तरी त्यातून अंतराळ यानाबाहेर असताना कार्यरत राहता येते. यानाच्या दुरुस्तीसाठी यानाबाहेर अंतराळ यात्रेला जाताना हा पोशाख अत्यावश्यक असतो.
[[अंतराळयात्री|अंतराळवीरांचा]] पोशाख यात सुमारे ७ स्तर असतात. हे स्तर अंतराळवीरांचे [[अवकाश]]ातील धोक्यांपासून संरक्षण करतात. [[त्वचा|त्वचेलगत]] [[पाणी|पाण्यामुळे]] थंड राहणार्र्या वस्त्रांचा थर असतो ज्यामुळे उष्णतेपासून बचाव होतो. वरचा थर मजबूत असा दाब नियंत्रित असतो यातून प्राणवायुचा पुरवठा होत असतो. सर्वांच्या वर बाह्य स्तर व डोक्यावर [[शिरस्त्राण]]. हे सर्व अंतराळातील घातक वस्तू व उत्सर्जनापासून रक्षण करतात. हा पोशाख अंतराळवीराचे सूर्याच्या [[अतीनिल किरणे|अतीनिल किरणांपासून]] बचाव करतो. तसेच अंतराळातील हवेच्या शून्य दाबापासून शरीराला इजा पोहोचणार नाही, याची काळजी घेतो.
== हे सुद्धा पहा ==
* [[आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानक]]
== बाह्य दुवे ==
{{अनुवाद|en}}
* {{Webarchiv | url=http://web.mac.com/jimgerard/AFGAS/pages/spacesuit/index.html | wayback=20110511122049 | text=अमेरिकन अवकाशयानांची क्षेत्रमार्गदर्शक पुस्तिका}}:(इंग्रजी मजकूर) ली स्लेज् व जेम्स एच. गेरार्ड यांनी एकत्रित केलेली अमेरिकन अंतराळ पोशाखांबद्दची यादी व वस्तूसंग्रहालयांचे स्थान जेथे ते ठेवण्यात आलेले आहेत.
* [http://www.astronautix.com/fam/spasuits.htm Astronautix.com अंतराळपोशाखांची संपूर्ण यादी] (इंग्रजी मजकूर)


* [http://www.jsc.nasa.gov/history/hsf_history.htm NASA JSC Oral History Project]: See link near page end to ''Walking to Olympus: An EVA Chronology''.
* {{Webarchiv | url=http://spaceboy.nasda.go.jp/note/yujin/e/yuj101_eva_e.html | wayback=20010716093905 | text=NASDA Online Space Notes}}
* [http://ntrs.nasa.gov/archive/nasa/casi.ntrs.nasa.gov/19900001621_1990001621.pdf Analysis of the Space Shuttle Extravehicular Mobility Unit - 1986]
* [http://ntrs.nasa.gov/archive/nasa/casi.ntrs.nasa.gov/19940017339_1994017339.pdf NASA Space Shuttle EVA tools and equipment reference book - 1993]
* [http://history.nasa.gov/spacesuits.pdf Space Suit Evolution From Custom Tailored to Off-the-Rack]
* [http://www.hq.nasa.gov/alsj/apollo.engin.html 'अपोलो' बद्दलचे अभियांत्रिकी आयाम]: (इंग्रजी मजकूर) अपोलोच्या अंतराळ पोशाखाबद्दलचा विभाग व हातवाही(पोर्टेबल) जीवसहाय्य प्रणाली.
* [http://historicspacecraft.com/spacesuits.html एतिहासिक अंतराळयान -अंतराळ पोशाख] (इंग्रजी मजकूर)
* [http://www.nasa.gov/audience/foreducators/spacesuits/historygallery/ नासाचे चित्रदालन] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121025214507/http://www.nasa.gov/audience/foreducators/spacesuits/historygallery/ |date=2012-10-25 }} (इंग्रजी मजकूर)
* [http://www.zvezda-npp.ru/histor.html Zvezda History (Russian)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110727010606/http://www.zvezda-npp.ru/histor.html |date=2011-07-27 }} [http://translate.google.com/translate?js=y&amp;prev=_t&amp;hl=en&amp;ie=UTF-8&amp;layout=1&amp;eotf=1&amp;u=http%3A%2F%2Fwww.zvezda-npp.ru%2Fhistor.html&amp;sl=ru&amp;tl=en Eng]
* [http://www.ilcdover.com/products_ad_spacesuits.cfm ILCDover.com - Spacesuits] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101217053835/http://ilcdover.com/products_ad_spacesuits.cfm |date=2010-12-17 }} (इंग्रजी मजकूर)
* [http://www.airspacemag.com/space-exploration/Space-Suits-Past-and-Future.html स्मिथसोनियन एर अँड स्पेस:अंतराळपोशाख भूतकाळातील व भविष्यातील] (इंग्रजी मजकूर)
* In April 2011, the VOA [[Special English]] service of the [[Voice of America]] broadcast a 15-minute program on the evolution of space suits. A transcript and MP3 of the program, intended for English learners, can be found at [http://www.voanews.com/learningenglish/home/science-technology/A-History-of-Space-Suits-119283494.html अंतराळपोशाखांची उत्क्रांती].(इंग्रजी मजकूर)

[[वर्ग:अवकाश]]
[[वर्ग:अंतराळ विज्ञान]]
[[वर्ग:अंतराळ विज्ञानावरील अपूर्ण लेख]]
[[वर्ग:खगोलशास्त्र]]
[[वर्ग:अवकाश विज्ञान]]
[[वर्ग:अंतराळ संशोधन]]</text>
      <sha1>ripy0hfhakj2q2y0gjuosiwg1m6wgon</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>अच्युत पुरुषोत्तम कानविंदे</title>
    <ns>0</ns>
    <id>142216</id>
    <revision>
      <id>2579168</id>
      <parentid>2344298</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T01:04:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>130355</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2579168</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21815" sha1="gq63l3n6338qodewlxzazqofa9o8fi8" xml:space="preserve">'''अच्युत पुरुषोत्तम कानविंदे'''  ([[९ फेब्रुवारी]], [[इ.स. १९१६]] - [[२८ डिसेंबर]], [[इ.स. २००२]]) हे भारतातील आधुनिक वास्तुशिल्पकलेचे भीष्माचार्य होते.&lt;ref&gt;http://maharashtratimes.indiatimes.com/articleshowarchive.cms?msid=36893728 वास्तुयोगी {{मृत दुवा}}&lt;/ref&gt;.

== जन्म आणि शिक्षण ==
अच्युत पुरुषोत्तम कानविंदे यांचा जन्म [[कोकण|कोकणा]]&lt;nowiki/&gt;तील [[सिंधुदुर्ग जिल्हा|सिंधुदुर्ग]] जिल्ह्यात आचरा या गावी झाला. कलेचा वारसा त्यांनी आपल्या चित्रकार वडिलांकडून घेतला होता. उत्तम रेखाटन, चित्रकलेची हातोटी, विचारांची झेप व त्याला कल्पकतेची जोड हे सर्व पूरकच ठरले. कलाशिक्षणाकरिता आशियात प्रसिद्ध असलेल्या [[मुंबई]]&lt;nowiki/&gt;तील [[सर ज.जी. कलामहाविद्यालय|सर ज. जी. कला महाविद्यालया]]&lt;nowiki/&gt;च्या वास्तुकला विभागात १९३६ साली त्यांनी प्रवेश घेतला. चार वर्षांचा पूर्णवेळ डिप्लोमा कोर्स त्याच वर्षी सुरू झाला होता. शिक्षण संपल्यावर सर ज.जी. कला महाविद्यालयाच्या वास्तुकलेचे मुख्य अध्यापक प्रा. क्लॉड बॅटले यांनी कानविंदे यांना शिफारसपत्र दिले. ते घेऊन ते इंग्लिश वास्तुविशारद डब्ल्यू.डब्ल्यू. वुड्स यांच्याकडे [[नवी दिल्ली]]&lt;nowiki/&gt;ला पोहोचले व पुढे तेथेच स्थायिक झाले.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.archinomy.com/case-studies/achyut-kanvinde/|title=Achyut Kanvinde|संकेतस्थळ=Archinomy|भाषा=en-US|ॲक्सेसदिनांक=2020-03-26|archive-date=2020-03-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20200326123956/https://www.archinomy.com/case-studies/achyut-kanvinde/|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

== कारकीर्द ==
भारताचे पहिले पंतप्रधान [[जवाहरलाल नेहरू|पंडित जवाहरलाल नेहरू]] यांच्या मार्गदर्शनाखाली विज्ञान तंत्रज्ञान संशोधनाचे धोरण आखण्यात येत होते.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://thewire.in/history/achyut-kanvinde-on-the-quest-for-quality-architecture|title=Achyut Kanvinde on the Quest for Quality Architecture|संकेतस्थळ=The Wire|ॲक्सेसदिनांक=2020-03-26}}&lt;/ref&gt; ‘वैज्ञानिक प्रयोगशाळे’च्या अभ्यासासाठी कानविंदे यांची निवड करण्यात आली. शिष्यवृत्ती देऊन १९४६ साली त्यांना [[हार्वर्ड विद्यापीठ|हार्वर्ड विद्यापीठा]]&lt;nowiki/&gt;च्या ‘ग्रॅज्युएट स्कूल ऑफ डिझाइन’ येथे उच्च शिक्षणासाठी पाठविण्यात आले. कानविंदे यांनी प्रवेश घेतला तेव्हा दुसऱ्या महायुद्धानंतर आधुनिक वास्तुकलेवर मंथन चालू होते. अवकाशाची संकल्पना, आधुनिक तंत्रज्ञान, उद्योगीकरण यांवर आधारित वास्तुकला मूर्तरूप घेत होती. अशा समकालीन विचारांचा त्यांच्यावर प्रभाव पडणे क्रमप्राप्तच होते. प्रसिद्ध वास्तुविशारदांचे विविध प्रकल्प [[अमेरिका (खंड)|अमेरिकेत]] उभे राहत होते. त्यांच्या हाताखाली मिळत असलेल्या शिक्षणाचा त्यांना फायदा झाला. अनेक नावाजलेले वास्तुविशारद-अध्यापक तेथे शिकवीत. हुषार व तल्लख विद्यार्थ्यांचा संचच तयार झाला होता. त्यात आय.एम. पाय, पॉल रूडॉल्फ यांसारखे  विद्यार्थी कानविंदे यांचे वर्गबंधू होते. शेवटच्या वर्षाचे अध्यापक मार्सल ब्रुअर यांनी कानविंदे यांना प्रवेश देताना अट घातली, ‘‘तुझे काम समाधानकारक झाले नाही, तर खालच्या वर्गात जावे लागेल.’’ पण कानविंदे यांची आकलनशक्ती, रेखाटनावरील प्रभुत्व व कल्पकता यांमुळे त्यांना मागे पाहावे लागले नाही. हार्वर्डमधून शिक्षण संपवून ते परतले व ‘कौन्सिल ऑफ सायंटिफिक अँड इंडस्ट्रियल रिसर्च’ या वैज्ञानिक संशोधनाच्या शिखर संस्थेमध्ये प्रमुख [[वास्तुविशारद]] म्हण्ाून रुजू झाले. या संस्थेची दिल्लीतील कार्यालयाची इमारत, रूरकी येथील संशोधन संस्थेचे संकुल, [[पिलानी]] येथील केंद्रीय इलेक्ट्रॉनिक अभियांत्रिकी संस्थेची रचना, या सर्वांच्या संकल्पना त्यांच्यावर सोपविण्यात आल्या. हार्वर्डमधील शिक्षणाचा प्रभाव त्यांच्या सुरुवातीच्या कामावर दिसू लागला. पुनरुज्जीवित विचारांवर आधारलेल्या वास्तुकलेपासून पुढे जाऊन आधुनिक व समकालीन विचारांवर संकल्पलेले स्थापत्य उभे राहिले पाहिजे. त्यात नवे-नवे प्रयोग व आधुनिक तंत्रज्ञानाचा उपयोग इमारतींच्या मांडणीवर दिसावयास हवा, असे त्यांना वाटे. १९५३ साली नवी दिल्लीतील ‘इंडियन कौन्सिल फॉर कल्चरल रिलेशन’ (आझाद भवन)च्या इमारतीची वास्तुरचना त्यांनी तयार केली. या संकल्पनेवर बाहाउस विचारसरणीवर आधारलेली उपयुक्तता, मूलभूत आकार, अवकाशाची योजना या सर्व घटकांचा आविष्कार निश्चितच आहे. उपलब्ध तंत्रज्ञान व पारंपरिक प्रतीकांचा सुंदर मेळ या वास्तूमध्ये दिसून येतो.

== व्यवसाय ==
१९५६ साली समविचारांचे स्थापत्य अभियंता शौकत राय&lt;ref&gt;{{स्रोत बातमी|दुवा=https://www.thehindu.com/society/history-and-culture/achyut-kanvinde-the-man-behind-sustainable-designs/article26875092.ece|title=Achyut Kanvinde: The man behind sustainable designs|last=Balasubramaniam|first=Chitra|date=2019-04-18|work=The Hindu|access-date=2020-03-26|language=en-IN|issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt; हे त्यांचे ‘कौन्सिल ऑफ सायंटिफिक अँड इंडस्ट्रियल रिसर्च’मधील सहाध्यायी होते. त्या दोघांनी मिळून स्वतंत्र व्यवसाय करण्यास सुरुवात केली. विशेष म्हणजे दोघेही निवृत्त होईपर्यंत त्यांनी बरोबरीने खांद्याला खांदा लावून सहकार्याने काम केले व वास्तुविशारदांच्या व्यवसायात नावलौकिक मिळविला. १९६०-१९७० या दशकातील कामांवर पूर्वीच्या विचारांचा प्रभाव जाऊन त्यांना त्यांची स्वतःचीच ओळख झाल्याचे जाणवू लागले. या काळात त्यांच्या संकल्पनांमध्ये परिवर्तन झाल्याचे दिसून आले. [[विक्रम साराभाई|डॉ.विक्रम साराभाई]] व उद्योगपती कस्तुरभाई लालभाई यांच्याबरोबर झालेल्या ओळखीमुळे अहमदाबाद येथील ‘अहमदाबाद टेक्स्टाइल इंडस्ट्रीज रिसर्च असोसिएशन’ व ‘फिजिकल रिसर्च लॅबोरेटरी’ यांसारखे प्रकल्प त्यांच्या संयोजनातूनच उभे राहिले. या प्रकल्पांच्या संकल्पनेवर ग्रेपियस यांच्या विचारांचा प्रभाव असला, तरी त्यांत अनुकरण दिसत नव्हते.

== उभारलेले प्रकल्प ==
त्याच सुमारास जगप्रसिद्ध फ्रेंच वास्तुविशारद ल कॉर्ब्युझिए यांची पंडित नेहरूंनी [[चंदिगढ|चंदिगड]] उभारण्यासाठी निवड केली. त्यांची बरीच कामे पुढे भारतात इतरत्रही चालू झाली. यामुळे त्यांच्याबरोबर चर्चा करण्याची संधी  कानविंदे यांना मिळत गेली. कॉर्ब्युझिए यांचे [[अहमदाबाद]]&lt;nowiki/&gt;मध्ये काही प्रकल्प चालले होते, त्या सुमारास तेथेे कानविंदे यांचे प्रकल्पसुद्धा चालू होते. एकदा त्यांच्या ‘अहमदाबाद टेक्स्टाइल इंडस्ट्रीज रिसर्च असोसिएशन’ (अटिरा) या प्रकल्पाला ल कॉर्ब्युझिए यांनी भेट दिली व त्या संकल्पनेबाबत अनुकूल प्रतिसाद दिला. १९६० साली ललित कला अकादमीने स्वतंत्र भारतातील वास्तुकला, नागरीकरण व नगररचनांच्या विकासाविषयी विचारमंथन करण्याकरिता परिसंवादाचे आयोजन केले होते. त्याला पंतप्रधान पंडित जवाहरलाल नेहरू, त्यांच्या मंत्रिमंडळातील सहकारी, शिक्षणक्षेत्रातील मान्यवर, शास्रज्ञ, विचारवंत, [[वास्तुविशारद]] व नगररचनाकार हे उपस्थित होते. काही परदेशी तज्ज्ञही आले होते. त्या परिसंवादात कानविंदे यांनी पुनरुज्जीवन व गतकाळातील वास्तुकलेवर जोर न देता, नवीन विचारांची झेप व प्रगती आणि आधुनिकतेकडे असलेली त्यांची मते समर्थपणे मांडली. त्याची दखल विविध क्षेत्रांतील तज्ज्ञांनी घेतली. या विचारांकडे कानपूर आय.आय.टी.चे डायरेक्टर डॉ.पु.का. केळकर यांचे लक्ष वेधले गेले. त्यांनी आपल्या नवीन शैक्षणिक संकुलाचे काम कानविंदे यांच्याकडे सोपविले. हा प्रकल्प फलद्रूप होण्यामागे या दोघांमधील सामंजस्य व राष्ट्र उभारण्याच्या कार्यावरील निष्ठा कारणीभूत ठरली. कॅम्पस डिझाइनचा हा राष्ट्रीय प्रतिष्ठेचा पहिला प्रकल्प. एक्स्पोझ्ड कॉंक्रीट व जवळच उपलब्ध असलेल्या विटांचा अप्रतिम मेळ घालून प्रमाणबद्ध वास्तुशिल्पकलेचा उच्चांक त्यांनी गाठला. यातून आधुनिक भारताची प्रतिमा उभी करण्यात ते यशस्वी झाले. यानंतर त्यांनी पुणे येथील ‘नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ बँक मॅनेजमेंट’ व ‘नॅशनल इन्श्ाुरन्स अकॅडमी’ या संस्थांची संकुले, असे महत्त्वाचे प्रकल्प उभे केले. या अनुभवावर त्यांनी ‘कॅम्पस डिझाइन इन इंडिया’ हा उत्कृष्ट ग्रंथ लिहिला. दूध उत्पादन क्षेत्रातील अग्रेसर व्यक्तिमत्त्व डॉ.कुरियन यांच्या मेहसाणा व आणंद येथील प्रकल्पाचे काम हा त्यांच्या वास्तुकला जीवनातील फार महत्त्वाचा टप्पा होता. त्यांनी दूध डेअरीतील कामाची मांडणी, वायुविजनासाठी उंच मनोरे यांचा कौशल्यपूर्ण उपयोग यात केला. अहमदाबाद येथील बाळकृष्ण हरिवल्लभदास यांचे घर, राहुरीचे [[महात्मा फुले कृषी विद्यापीठ]], बंगलोर येथील कृषी विद्यापीठ, मुंबई व दिल्ली येथील नॅशनल सायन्स सेंटर,&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://archnet.org/authorities/20/sites/5081|title=Achyut Kanvinde {{!}} National Science Centre|संकेतस्थळ=Archnet|ॲक्सेसदिनांक=2020-03-26}}&lt;/ref&gt; शेर-ए-काश्मीर इन्स्टिट्यूट ऑफ मेडिकल सायन्स, ‘[[इस्कॉन]]’&lt;ref&gt;{{जर्नल स्रोत|last=Tanuja B.K.|last2=Sanjay Kanvinde|last3=Soumya Rajagopalan|last4=Abhishek Maniktala|last5=Meenakshi Chauhan|last6=P.C. Seth|last7=Sreeja Rajeev|last8=Sunita Kanvinde|last9=Jaswindar Singh|date=2016|title=Achyut Kanvinde Chronology of Works|url=https://architexturez.net/doc/az-cf-182208|journal=Achyut Kanvinde – Ākār|language=en|volume=24|issue=2/3}}&lt;/ref&gt; करिता दिल्लीतील मंदिर व वैदिक संस्था, ट्रान्स यमुना एरिया, (दिल्ली) येथील शहररचनेचा प्रकल्प, असे अनेक राष्ट्रीय जडणघडणीतील महत्त्वाचे प्रकल्प त्यांनी यशस्वीपणे साकारून राष्ट्राच्या प्रगतीसाठी महत्त्वाचे योगदान दिले. तसेच दिल्लीच्या अर्बन आर्ट कमिशनसाठी सक्रिय योगदान दिले. वास्तुशिल्पकलेच्या इतिहासात त्यांना मानाचे स्थान राहील.

== पुरस्कार ==
वास्तुकलेतील असामान्य कामगिरी व राष्ट्रीय उभारणीतील त्यांच्या अथक कार्यासाठी भारत सरकारने त्यांना '[[पद्मश्री पुरस्कार|पद्मश्री']] हा बहुमान देऊन गौरव केला. भारताच्या वास्तुविशारद संस्थेने त्यांना सुवर्णपदक दिले, तर जे.के. इंडस्ट्रीजचे ‘ग्रेट मास्टर्स अवॉर्ड’ त्यांना बहाल करण्यात आले. अमेरिकन इन्स्टिट्यूट ऑफ आर्किटेक्चरने त्यांना ‘फेलोशिप’ देऊन त्यांच्या कामाच्या गुणवत्तेला मान्यता दिली, तर इन्स्टिट्यूट ऑफ इंजिनिअर्सने त्यांना राष्ट्रीय पुरस्कार दिला. शहरांची वाढ, शहररचना, सध्याची शिक्षणपद्धती, वास्तुकलेच्या व्यवसायातील समस्या यांवर ते वेळोवेळी आपले विचार मांडून मार्गदर्शन करीत. त्यांचे विचार वैश्विक स्तरावरचे असत. एक चिंतनशील प्राध्यापक म्हण्ाून त्यांचा लौकिक होता. कानविंदे यांनी दिल्ली मुक्कामी वयाच्या शहाऐंशीव्या वर्षी जगाचा निरोप घेतला.

== संदर्भ आणि नोंदी ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:पद्मश्री पुरस्कारविजेते]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]
[[वर्ग:इ.स. १९१६ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. २००२ मधील मृत्यू]]</text>
      <sha1>gq63l3n6338qodewlxzazqofa9o8fi8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>क्रिप्टॉन डायफ्लोराइड</title>
    <ns>0</ns>
    <id>175212</id>
    <revision>
      <id>2579241</id>
      <parentid>1776602</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T09:30:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Д.Ильин</username>
        <id>34560</id>
      </contributor>
      <origin>2579241</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2619" sha1="eouk8sved56qh3dm3mk79rg6oes55dp" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट रसायने
| verifiedrevid = 477002066
| ImageFileL1 = Krypton-difluoride-2D-dimensions.svg
| ImageFileL1_Ref = {{chemboximage|correct|??}}
| ImageSizeL1 = 121
| ImageNameL1 = Skeletal formula of krypton difluoride with a dimension
| ImageFileR1 = Krypton-difluoride-3D-vdW.png
| ImageFileR1_Ref = {{chemboximage|correct|??}}
| ImageSizeR1 = 121
| ImageNameR1 = {{लेखनाव}}ची अवकाशव्यापी प्रतिकृती 
| IUPACName = क्रिप्टॉन(II) फ्लोराइड
| OtherNames = क्रिप्टॉन फ्लोराइड
| Section1 = {{Chembox Identifiers
| CASNo_Ref = {{cascite|changed|??}}
| CASNo = 13773-81-4
| PubChem = 83721
| PubChem_Ref = {{Pubchemcite|correct|pubchem}}
| ChemSpiderID = 75543
| ChemSpiderID_Ref = {{chemspidercite|correct|chemspider}}
| SMILES = F[Kr]F
| StdInChI = 1S/F2Kr/c1-3-2
| StdInChI_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| InChI = 1/F2Kr/c1-3-2
| StdInChIKey = QGOSZQZQVQAYFS-UHFFFAOYSA-N
| StdInChIKey_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| InChIKey = QGOSZQZQVQAYFS-UHFFFAOYAJ
}}
| Section2 = {{Chembox Properties
|| Formula = KrF&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;
| MolarMass = १२१.९०८३१३०३७ ग्रॅ/मोल
| Appearance = रंगहीन स्फटिक (स्थायू)
| Density = ३.२४ ग्रॅ/घसेमी (स्थायू)
| Solubility = अभिक्रिया होते
}}
| Section3 = {{Chembox Structure
| MolShape = रेषीय
| CrystalStruct = शरीरकेंद्रित चतुष्कोनीय&lt;ref&gt;{{जर्नल स्रोत|journal=Science|year=1972|volume=178 |issue=4067|pages=1285–1286|title= Crystal Structure of Krypton Difluoride at −80°C|author=R. D. Burbank, W. E. Falconer and W. A. Sunder|pmid=17792123}} [http://www.sciencemag.org/content/178/4067/1285 संकेतस्थळ]&lt;/ref&gt;
| Dipole = ० डीबाय
| SpaceGroup = P4&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;/mnm, क्र. १३६
}}
| Section8 = {{Chembox Related
| OtherCpds = [[झेनॉन डायफ्लोराइड]]
}}
}}

'''{{लेखनाव}}''' हे KrF&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt; हे रासायनिक सूत्र असलेले [[क्रिप्टॉन]] व [[फ्लोरिन]] यांच्यापासून बनलेले संयुग आहे.

==संदर्भ==
{{संदर्भयादी}}
{{साचा:निष्क्रिय वायूंची संयुगे}}

[[वर्ग:फ्लोरिनची संयुगे]]</text>
      <sha1>eouk8sved56qh3dm3mk79rg6oes55dp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>चंबळ नदी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>180815</id>
    <revision>
      <id>2579279</id>
      <parentid>2578678</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:14:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>130355</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2579279</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3585" sha1="69h7hufzffw4sw41i2qlrl80jf1e0rt" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''चंबळ नदी''' ही [[यमुना नदी|यमुनेची]] उपनदी आहे. [[मध्य प्रदेश]], [[राजस्थान]] व [[उत्तर प्रदेश|उत्तर प्रदेशांतून]] ती वाहते.&lt;ref&gt;{{cite web |title= Assessment of minimum water flow requirements of Chambal River in the context of Gharial (''Gavialis gangeticus'') and Gangetic Dolphin (''Platanista gangetica'') conservation |url=http://www.wii.gov.in/images/images/documents/research_report_2011_asses_water_chambal.pdf |last1= Hussain |first1=S. |last2=Sharma |first2= R.K. |last3=Dasgupta |first3=N. |last4=Raha |first4=A. |date=2011 |website=Wildlife Institute of India |access-date=11 February 2014}}&lt;/ref&gt; [[मध्य प्रदेश|मध्य प्रदेशातील]] जानापाव येथे [[विंध्य]] पर्वतात तिचा उगम आहे. [[उत्तर प्रदेश|उत्तर प्रदेशातील]] साहोन गावाजवळ तिचा [[यमुना नदी|यमुनेशी]] संगम होतो. चंबळ नदीची एकूण लांबी ९६० किमी असून बागरी, [[क्षिप्रा नदी|क्षिप्रा]], चामला, सिवाना, ब्राह्मणी व कराल या तिच्या उपनद्या आहेत.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Chambal River - Origin Tributaries Dams Flora {{!}} Fauna |url=https://www.riversofindia.com/2022/07/chambal-river-origin-tributaries-dams.html |access-date=2022-07-18 |website=Rivers Of India - All About Rivers |language=en |archive-date=2022-07-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220718230804/https://www.riversofindia.com/2022/07/chambal-river-origin-tributaries-dams.html |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; [[मध्य प्रदेश|मध्य प्रदेशातील]] चंबळचे खोरे हे तेथील घनदाट अरण्य व तेथे आश्रय घेऊन राहणाऱ्या डाकूंसाठी कुप्रसिद्ध आहे. ह्या नदीवरील [[गांधीसागर धरण|गांधीसागर धरणाच्या]] ठिकाणी पंचेचाळीस फूट उंचीचे चंबळ नदीचे शिल्प आहे. ते प्रख्यात शिल्पकार [[राम सुतार]] ह्यांनी १९६० च्या सुमारास बनविलेले आहे.&lt;ref&gt;महाराष्ट्र टाईम्स, शुक्रवार, दिनांक ७ मार्च २०२५ &lt;/ref&gt;&lt;ref name=hy&gt;{{cite book |title=Hydrology and water resources of India- Volume 57 of Water science and technology library - Tributaries of Yamuna river|last=Jain |first=Sharad K.|author2=Pushpendra K. Agarwal|author3=Vijay P. Singh |year=2007|publisher=Springer|isbn=978-1-4020-5179-1|page=350 |url=https://books.google.com/books?id=ZKs1gBhJSWIC&amp;q=Yamuna+River&amp;pg=RA1-PA345 }}&lt;/ref&gt; 

==संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:मध्य प्रदेशमधील नद्या]]
[[वर्ग:उत्तर प्रदेशमधील नद्या]]
[[वर्ग:राजस्थानमधील नद्या]]</text>
      <sha1>69h7hufzffw4sw41i2qlrl80jf1e0rt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>कन्हेरसर</title>
    <ns>0</ns>
    <id>201465</id>
    <revision>
      <id>2579214</id>
      <parentid>2422972</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T06:28:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.51.72.168</ip>
      </contributor>
      <origin>2579214</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14236" sha1="mq3ll6u7qri04gw8pm6cespfuucki1q" xml:space="preserve">'''कन्हेरसर''' (५५५८१५) हे [[पुणे जिल्हा | पुणे]] जिल्ह्यातल्या [[खेड | खेड तालुक्यातील]] गाव आहे

== भोगोलिक स्थान आणि लोकसंख्या ==

कन्हेरसर हे १६०४ हेक्टर क्षेत्राचे गाव असून २०११ च्या जनगणनेनुसार ह्या गावात ७६५ कुटुंबे असून एकूण लोकसंख्या ३५५८ आहे. गावाच्या सर्वात जवळचे शहर [[राजगुरुनगर]] १७ किलोमीटर अंतरावर आहे. कन्हेरसर गावाचा जनगणना स्थल निर्देशांक ५५५८१५  &lt;ref&gt;http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB.html&lt;/ref&gt; आहे.

== साक्षरता ==  
* एकूण  साक्षर  लोकसंख्या: २४०९ (६७.७१%)
* साक्षर पुरुष लोकसंख्या: १४१५ (७६.४५%)
* साक्षर स्त्री लोकसंख्या: ९९४ (५८.२३%)

== शैक्षणिक सुविधा ==  
गावात ७ शासकीय [[पूर्व प्राथमिक शिक्षण|पूर्व-प्राथमिक]] (अंगणवाडी) शाळा आहेत.&lt;br/&gt;
गावात जिल्हा परिषदेच्या ५ [[प्राथमिक शाळा]] आहेत.&lt;br/&gt;
अंबिका विद्यालय ही गावातील एकमेव सरकारी [[माध्यमिक शाळा]] आहे.&lt;br/&gt;
पाबळ येथील [[श्री भैरवनाथ विद्या मंदिर, पाबळ|श्री भैरवनाथ विद्या मंदिर]] ही सर्वात जवळची उच्च माध्यमिक व अपंगांसाठी खास मतिमंद शाळा कन्हेरसरहून ५ किलोमीटर अंतरावर आहे.&lt;br/&gt;
पाबळचे [[श्री पद्ममणी जैन कला व वाणिज्य महाविद्यालय पाबळ|श्री पद्ममणी जैन कला व वाणिज्य महाविद्यालय]] आणि राजगुरुनगरचे हुतात्मा राजगुरू महाविद्यालय ही सरfवात जवळची काॅलेजे कन्हेरसरपासून अनुक्रमे ५ आणि १७ किलोमीटर अंतरावर आहेत.&lt;br/&gt;
गावाला सर्वात जवळची व्यवस्थापन संस्था पुणे येथे ४० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.&lt;br/&gt;
गावाला सर्वात जवळची व्यावसायिक प्रशिक्षण शाळा चांडोली येथे १७ किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.

== वैद्यकीय सुविधा (शासकीय) ==
गावात एक प्राथमिक आरोग्य उपकेंद्र आहे.&lt;br/&gt;
सर्वात जवळचे पशुवैद्यकीय रुग्णालय गावापासून ३ते४ किलोमीटर अंतरावर आहे.

==धार्मिक स्थळे==
गावात एकूण  ५ मंदिरे आहेत-  यमाई माता मंदिर, राम मंदिर, विठ्ठल -रुक्मिणी, मारुती मंदिर, गणपती मंदिर.

== श्री यमाई  देवस्थान, कन्हेरसर ==
श्री. ज्ञानेश्वर महाराज यांच्या सानिध्यानाने पावन झालेले, केंदूर, शिरूर येथील श्री. संत कान्हूराज महाराज यांच्या तपश्चर्येने प्रसन्न झालेल्या रेणुका देवीची. समाधी अवस्थेमधे तल्लीन असताना रेणुका देवीने दर्शन दिले व वर दिला. कान्हूराज महाराज यांनी तुझे दर्शन मला सर्व सदाकाळ व्हावे ही इच्छा व्यक्त केली.हे ऐकून देवीने प्रसन्न चित्ताने तथास्तु म्हणाली परंतू असे सांगितले कि मी प्रकट रूपाने येणार नाही तर गुप्त रूपाने येईन आणि एक अट घालती.मी फक्त तुलाच दिसेल आणि तुझ्या पाठोपाठ येईन पण तू मात्र माझ्या वचनावर विश्वास ठेऊन तू प्रवास कर निष्कारण शंका येऊन मागे वळून पाहू नकोस, जर तू मागे वळून पाहिलंस तर मी जेथे असेल त्याच स्थळी वास करून राहील, पुढे येणार नाही. पुढील प्रवास सुरु झाला, पुढे कान्हूराज महाराज व मागे रेणुका देवी चालू लागली, देवीच्या पायातील नुपूरांचा व पैंजणांचा आवाज येत होता आणि अचानक तो आवाज बंद झाला.या क्षणी कान्हूराज महाराज यांनी मागे वळून पहिले असता त्याच क्षणी देवी कन्हेरसर गावच्या ओढ्याच्या काठावर गुप्त झाली त्या वेळीस कान्हूराज महाराज यांनी देवीची स्तुती सुरु केली, देवी तत्काळ प्रकट झाली त्यावेळी कान्हूराज महाराज यांनी देवीला त्यांच्या गावी येण्यास विनंती, देवीला ये माई ये माई अशी विनवणी केली, याच मुळे ह्या देवीला इथे यमाई असे नाव पडले.

परंतु देवीने घातलेल्या अटी प्रमाणे देवी म्हणाली, मी आता याच ठिकाणी वास करून राहील ओढ्याच्या उत्तरेला घनदाट बन आहे तिथे मी निरंतन वास करेन. या ठिकाणी मी भक्तांकडून सेवा करून घेईन व ज्याचे त्याचे भक्ती प्रमाणे मी प्रसन्न होऊन त्यांचे मनोरथ पूर्ण करेन. तुझीही सेवा ह्याच ठिकाणी मी घेईन, हे ठिकाण केंदूर पासून फार दूर नाही म्हणून तुला इथे येणे जाणे सहज जमेल आणि पूजामधे हि अंतर येणार नाही. मातेचा आदेश मानून कान्हूराज महाराज यांनी देवीची कन्हेरसर याच ठिकाणी मनोभावे, नित्य नियमाने पूजा केली. याच यमाईचे मुळपीठ साताऱ्यातील औंध क्षेत्री असून कन्हेरसर येथील यमाई देवीचे उपपीठदेखील तितकेच पूजनीय मानले जाते. अशी ही रेणुका माता, अंबाबाई, जगदंबा इथे अवतीर्ण झाली. कालांतराने या ठिकाणी मंदिर स्थापन केले गेले. 

येथे सकाळ संध्याकाळ आरती होते. दर मंगळवारी आरतीने मंदिराला प्रदक्षिणा घातली जाते. दर पौर्णिमेस देवीची पालखीतून गावात मिरवणूक निघते.या मंदिराचा प्रथम जीर्णोद्धार हा शके १८४७-४८ साली झाला.ह्या मंदिराच्या दगडी बांधकामावर असलेले तोंडात एक, शेपटी मध्ये एक व ४ पायामधे असे हत्ती पकडलेले एका प्राण्याचे चित्र आहे हेच चित्र जंजिरा, मुरुड, महाराष्ट्र किल्ल्या मध्येही आढळते.

——

===जत्रा===
कन्हेरसर गावी चैत्र पौर्णिमेस गावची जत्रा भरते. [[चैत्र शुद्ध अष्टमी]]ला देवीची हळद दुपारनंतर लागली जाते, व जमलेल्या लोकांना उंडे वाटले जातात. या दिवशी मंदिरापुढील प्रांगणात मंडप उभारून त्यावर आंबा, उंबर, जांभूळ वगैरे झाडाचे डहाळे टाकतात. हा मंडप [[चैत्री पौर्णिमा|चैत्री पौर्णमेपर्यंत]] असतो.

या शिवाय [[पौष पौर्णिमा|पौष पौर्णिमेसही]] जत्रा भरते.

==पिण्याचे पाणी==
गावात झाकलेल्या विहिरीचे, हॅन्डपंपचे, बोअरवेलचे, नदीचे, कालव्याचे  व झऱ्याचे पाणी उपलब्ध आहे. गावात तलाव, तळे, सरोवर आदी नाहीत. गावात शुद्धीकरण केलेल्या नळाच्या पाण्याचा पुरवठा आहे; शुद्धीकरण न केलेल्या नळाच्या पाण्याचा पुरवठा नाही.  

==स्वच्छता==
गावात झाकलेली गटारव्यवस्था आहे.  सांडपाणी थेट जलस्रोतांमध्ये सोडले जात नाही. या क्षेत्राचा संपूर्ण स्वच्छता अभियानात समावेश आहे. गावात न्हाणीघरासह सार्वजनिक स्वच्छता गृहे आहेत. 

==संपर्क व दळणवळण==
गावात एक पोस्ट ऑफिस आहे. गावाचा पिन कोड ???? आहे. गावात सार्वजनिक दूरध्वनी केंद्र आहे. गावात मोबाईल फोन सुविधा उपलब्ध आहे. गावात इंटरनेट सुविधा उपलब्ध नाही. सर्वात जवळची इंटरनेट सुविधा १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात खाजगी कूरियर उपलब्ध नाही.सर्वात जवळचे खाजगी कूरियर १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात शासकीय बस सेवा उपलब्ध आहे. गावात खाजगी बस सेवा नाही. सर्वात जवळची खाजगी बस सेवा १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात ऑटोरिक्षा व टमटम आहेत. गावात माणसांची ने-आण करण्यासाठी टॅक्सी, ट्रॅक्टर आहेत. राष्ट्रीय महामार्ग गावाला जोडलेला नाही..सर्वात जवळचा राष्ट्रीय महामार्ग १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.. राज्य महामार्ग गावाला जोडलेला आहे.. जिल्ह्यातील मुख्य व दुय्यम रस्ते गावाला जोडलेले आहेत.

==संदर्भ==

[[वर्ग:खेड तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:पुणे जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>mq3ll6u7qri04gw8pm6cespfuucki1q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579215</id>
      <parentid>2579214</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T06:31:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.51.72.168</ip>
      </contributor>
      <comment>/* श्री यमाई  देवस्थान, कन्हेरसर */</comment>
      <origin>2579215</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14384" sha1="lx5cy9zyp2wycb1hp3rs23f1dhkrbgj" xml:space="preserve">'''कन्हेरसर''' (५५५८१५) हे [[पुणे जिल्हा | पुणे]] जिल्ह्यातल्या [[खेड | खेड तालुक्यातील]] गाव आहे

== भोगोलिक स्थान आणि लोकसंख्या ==

कन्हेरसर हे १६०४ हेक्टर क्षेत्राचे गाव असून २०११ च्या जनगणनेनुसार ह्या गावात ७६५ कुटुंबे असून एकूण लोकसंख्या ३५५८ आहे. गावाच्या सर्वात जवळचे शहर [[राजगुरुनगर]] १७ किलोमीटर अंतरावर आहे. कन्हेरसर गावाचा जनगणना स्थल निर्देशांक ५५५८१५  &lt;ref&gt;http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB.html&lt;/ref&gt; आहे.

== साक्षरता ==  
* एकूण  साक्षर  लोकसंख्या: २४०९ (६७.७१%)
* साक्षर पुरुष लोकसंख्या: १४१५ (७६.४५%)
* साक्षर स्त्री लोकसंख्या: ९९४ (५८.२३%)

== शैक्षणिक सुविधा ==  
गावात ७ शासकीय [[पूर्व प्राथमिक शिक्षण|पूर्व-प्राथमिक]] (अंगणवाडी) शाळा आहेत.&lt;br/&gt;
गावात जिल्हा परिषदेच्या ५ [[प्राथमिक शाळा]] आहेत.&lt;br/&gt;
अंबिका विद्यालय ही गावातील एकमेव सरकारी [[माध्यमिक शाळा]] आहे.&lt;br/&gt;
पाबळ येथील [[श्री भैरवनाथ विद्या मंदिर, पाबळ|श्री भैरवनाथ विद्या मंदिर]] ही सर्वात जवळची उच्च माध्यमिक व अपंगांसाठी खास मतिमंद शाळा कन्हेरसरहून ५ किलोमीटर अंतरावर आहे.&lt;br/&gt;
पाबळचे [[श्री पद्ममणी जैन कला व वाणिज्य महाविद्यालय पाबळ|श्री पद्ममणी जैन कला व वाणिज्य महाविद्यालय]] आणि राजगुरुनगरचे हुतात्मा राजगुरू महाविद्यालय ही सरfवात जवळची काॅलेजे कन्हेरसरपासून अनुक्रमे ५ आणि १७ किलोमीटर अंतरावर आहेत.&lt;br/&gt;
गावाला सर्वात जवळची व्यवस्थापन संस्था पुणे येथे ४० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.&lt;br/&gt;
गावाला सर्वात जवळची व्यावसायिक प्रशिक्षण शाळा चांडोली येथे १७ किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.

== वैद्यकीय सुविधा (शासकीय) ==
गावात एक प्राथमिक आरोग्य उपकेंद्र आहे.&lt;br/&gt;
सर्वात जवळचे पशुवैद्यकीय रुग्णालय गावापासून ३ते४ किलोमीटर अंतरावर आहे.

==धार्मिक स्थळे==
गावात एकूण  ५ मंदिरे आहेत-  यमाई माता मंदिर, राम मंदिर, विठ्ठल -रुक्मिणी, मारुती मंदिर, गणपती मंदिर.

== श्री यमाई  देवस्थान, कन्हेरसर ==
हि कथा आहे १२०० शतकातील श्री. ज्ञानेश्वर महाराज यांच्या सानिध्यानाने पावन झालेले, केंदूर, शिरूर येथील श्री. संत कान्हूराज महाराज यांच्या तपश्चर्येने प्रसन्न झालेल्या रेणुका देवीची. समाधी अवस्थेमधे तल्लीन असताना रेणुका देवीने दर्शन दिले व वर दिला. कान्हूराज महाराज यांनी तुझे दर्शन मला सर्व सदाकाळ व्हावे ही इच्छा व्यक्त केली.हे ऐकून देवीने प्रसन्न चित्ताने तथास्तु म्हणाली परंतू असे सांगितले कि मी प्रकट रूपाने येणार नाही तर गुप्त रूपाने येईन आणि एक अट घालती.मी फक्त तुलाच दिसेल आणि तुझ्या पाठोपाठ येईन पण तू मात्र माझ्या वचनावर विश्वास ठेऊन तू प्रवास कर निष्कारण शंका येऊन मागे वळून पाहू नकोस, जर तू मागे वळून पाहिलंस तर मी जेथे असेल त्याच स्थळी वास करून राहील, पुढे येणार नाही. पुढील प्रवास सुरु झाला, पुढे कान्हूराज महाराज व मागे रेणुका देवी चालू लागली, देवीच्या पायातील नुपूरांचा व पैंजणांचा आवाज येत होता आणि अचानक तो आवाज बंद झाला.या क्षणी कान्हूराज महाराज यांनी मागे वळून पहिले असता त्याच क्षणी देवी कन्हेरसर गावच्या ओढ्याच्या काठावर गुप्त झाली त्या वेळीस कान्हूराज महाराज यांनी देवीची स्तुती सुरु केली, देवी तत्काळ प्रकट झाली त्यावेळी कान्हूराज महाराज यांनी देवीला त्यांच्या गावी येण्यास विनंती, देवीला ये माई ये माई अशी विनवणी केली, याच मुळे ह्या देवीला इथे यमाई असे नाव पडले.

परंतु देवीने घातलेल्या अटी प्रमाणे देवी म्हणाली, मी आता याच ठिकाणी वास करून राहील ओढ्याच्या उत्तरेला घनदाट बन आहे तिथे मी निरंतन वास करेन. या ठिकाणी मी भक्तांकडून सेवा करून घेईन व ज्याचे त्याचे भक्ती प्रमाणे मी प्रसन्न होऊन त्यांचे मनोरथ पूर्ण करेन. तुझीही सेवा ह्याच ठिकाणी मी घेईन, हे ठिकाण केंदूर पासून फार दूर नाही म्हणून तुला इथे येणे जाणे सहज जमेल आणि पूजामधे हि अंतर येणार नाही. मातेचा आदेश मानून कान्हूराज महाराज यांनी देवीची कन्हेरसर याच ठिकाणी मनोभावे, नित्य नियमाने पूजा केली. याच [[यमाई देवी मंदिर (औंध)|यमाईचे]] मुळपीठ साताऱ्यातील [[औंध संस्थान|औंध]] क्षेत्री असून कन्हेरसर येथील यमाई देवीचे उपपीठदेखील तितकेच पूजनीय मानले जाते. अशी ही रेणुका माता, अंबाबाई, जगदंबा इथे अवतीर्ण झाली. कालांतराने या ठिकाणी मंदिर स्थापन केले गेले. 

येथे सकाळ संध्याकाळ आरती होते. दर मंगळवारी आरतीने मंदिराला प्रदक्षिणा घातली जाते. दर पौर्णिमेस देवीची पालखीतून गावात मिरवणूक निघते.या मंदिराचा प्रथम जीर्णोद्धार हा शके १८४७-४८ साली झाला.ह्या मंदिराच्या दगडी बांधकामावर असलेले तोंडात एक, शेपटी मध्ये एक व ४ पायामधे असे हत्ती पकडलेले एका प्राण्याचे चित्र आहे हेच चित्र जंजिरा, मुरुड, महाराष्ट्र किल्ल्या मध्येही आढळते.

===जत्रा===
कन्हेरसर गावी चैत्र पौर्णिमेस गावची जत्रा भरते. [[चैत्र शुद्ध अष्टमी]]ला देवीची हळद दुपारनंतर लागली जाते, व जमलेल्या लोकांना उंडे वाटले जातात. या दिवशी मंदिरापुढील प्रांगणात मंडप उभारून त्यावर आंबा, उंबर, जांभूळ वगैरे झाडाचे डहाळे टाकतात. हा मंडप [[चैत्री पौर्णिमा|चैत्री पौर्णमेपर्यंत]] असतो.

या शिवाय [[पौष पौर्णिमा|पौष पौर्णिमेसही]] जत्रा भरते.

==पिण्याचे पाणी==
गावात झाकलेल्या विहिरीचे, हॅन्डपंपचे, बोअरवेलचे, नदीचे, कालव्याचे  व झऱ्याचे पाणी उपलब्ध आहे. गावात तलाव, तळे, सरोवर आदी नाहीत. गावात शुद्धीकरण केलेल्या नळाच्या पाण्याचा पुरवठा आहे; शुद्धीकरण न केलेल्या नळाच्या पाण्याचा पुरवठा नाही.  

==स्वच्छता==
गावात झाकलेली गटारव्यवस्था आहे.  सांडपाणी थेट जलस्रोतांमध्ये सोडले जात नाही. या क्षेत्राचा संपूर्ण स्वच्छता अभियानात समावेश आहे. गावात न्हाणीघरासह सार्वजनिक स्वच्छता गृहे आहेत. 

==संपर्क व दळणवळण==
गावात एक पोस्ट ऑफिस आहे. गावाचा पिन कोड ???? आहे. गावात सार्वजनिक दूरध्वनी केंद्र आहे. गावात मोबाईल फोन सुविधा उपलब्ध आहे. गावात इंटरनेट सुविधा उपलब्ध नाही. सर्वात जवळची इंटरनेट सुविधा १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात खाजगी कूरियर उपलब्ध नाही.सर्वात जवळचे खाजगी कूरियर १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात शासकीय बस सेवा उपलब्ध आहे. गावात खाजगी बस सेवा नाही. सर्वात जवळची खाजगी बस सेवा १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात ऑटोरिक्षा व टमटम आहेत. गावात माणसांची ने-आण करण्यासाठी टॅक्सी, ट्रॅक्टर आहेत. राष्ट्रीय महामार्ग गावाला जोडलेला नाही..सर्वात जवळचा राष्ट्रीय महामार्ग १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.. राज्य महामार्ग गावाला जोडलेला आहे.. जिल्ह्यातील मुख्य व दुय्यम रस्ते गावाला जोडलेले आहेत.

==संदर्भ==

[[वर्ग:खेड तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:पुणे जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>lx5cy9zyp2wycb1hp3rs23f1dhkrbgj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579235</id>
      <parentid>2579215</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T09:08:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KiranBOT II</username>
        <id>140753</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>शुद्धलेखन — ([[सदस्य:KiranBOT II/typos#नियम १७|शुद्धलेखनाचा नियम १७]]); शुद्धलेखन — ([[सदस्य:KiranBOT II/typos#नियम ८.९|शुद्धलेखनाचा नियम ८.९]]); शुद्धलेखन — ([[सदस्य:KiranBOT II/typos#नियम_५.२|शुद्धलेखनाचा नियम ५.२]]); शुद्धलेखन — योग्य उकार ([[सदस्य:KiranBOT II/typos#योग्य उकार|अधिक माहिती]])</comment>
      <origin>2579235</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14387" sha1="m5mkpoakjhrg7wvwdt611g7js8f8uo7" xml:space="preserve">'''कन्हेरसर''' (५५५८१५) हे [[पुणे जिल्हा | पुणे]] जिल्ह्यातल्या [[खेड | खेड तालुक्यातील]] गाव आहे

== भोगोलिक स्थान आणि लोकसंख्या ==

कन्हेरसर हे १६०४ हेक्टर क्षेत्राचे गाव असून २०११ च्या जनगणनेनुसार ह्या गावात ७६५ कुटुंबे असून एकूण लोकसंख्या ३५५८ आहे. गावाच्या सर्वात जवळचे शहर [[राजगुरुनगर]] १७ किलोमीटर अंतरावर आहे. कन्हेरसर गावाचा जनगणना स्थल निर्देशांक ५५५८१५  &lt;ref&gt;http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB.html&lt;/ref&gt; आहे.

== साक्षरता ==  
* एकूण  साक्षर  लोकसंख्या: २४०९ (६७.७१%)
* साक्षर पुरुष लोकसंख्या: १४१५ (७६.४५%)
* साक्षर स्त्री लोकसंख्या: ९९४ (५८.२३%)

== शैक्षणिक सुविधा ==  
गावात ७ शासकीय [[पूर्व प्राथमिक शिक्षण|पूर्व-प्राथमिक]] (अंगणवाडी) शाळा आहेत.&lt;br/&gt;
गावात जिल्हा परिषदेच्या ५ [[प्राथमिक शाळा]] आहेत.&lt;br/&gt;
अंबिका विद्यालय ही गावातील एकमेव सरकारी [[माध्यमिक शाळा]] आहे.&lt;br/&gt;
पाबळ येथील [[श्री भैरवनाथ विद्या मंदिर, पाबळ|श्री भैरवनाथ विद्या मंदिर]] ही सर्वात जवळची उच्च माध्यमिक व अपंगांसाठी खास मतिमंद शाळा कन्हेरसरहून ५ किलोमीटर अंतरावर आहे.&lt;br/&gt;
पाबळचे [[श्री पद्ममणी जैन कला व वाणिज्य महाविद्यालय पाबळ|श्री पद्ममणी जैन कला व वाणिज्य महाविद्यालय]] आणि राजगुरुनगरचे हुतात्मा राजगुरू महाविद्यालय ही सरfवात जवळची काॅलेजे कन्हेरसरपासून अनुक्रमे ५ आणि १७ किलोमीटर अंतरावर आहेत.&lt;br/&gt;
गावाला सर्वात जवळची व्यवस्थापन संस्था पुणे येथे ४० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.&lt;br/&gt;
गावाला सर्वात जवळची व्यावसायिक प्रशिक्षण शाळा चांडोली येथे १७ किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.

== वैद्यकीय सुविधा (शासकीय) ==
गावात एक प्राथमिक आरोग्य उपकेंद्र आहे.&lt;br/&gt;
सर्वात जवळचे पशुवैद्यकीय रुग्णालय गावापासून ३ते४ किलोमीटर अंतरावर आहे.

==धार्मिक स्थळे==
गावात एकूण  ५ मंदिरे आहेत-  यमाई माता मंदिर, राम मंदिर, विठ्ठल -रुक्मिणी, मारुती मंदिर, गणपती मंदिर.

== श्री यमाई  देवस्थान, कन्हेरसर ==
हि कथा आहे १२०० शतकातील श्री. ज्ञानेश्वर महाराज यांच्या सानिध्यानाने पावन झालेले, केंदूर, शिरूर येथील श्री. संत कान्हूराज महाराज यांच्या तपश्चर्येने प्रसन्न झालेल्या रेणुका देवीची. समाधी अवस्थेमधे तल्लीन असताना रेणुका देवीने दर्शन दिले व वर दिला. कान्हूराज महाराज यांनी तुझे दर्शन मला सर्व सदाकाळ व्हावे ही इच्छा व्यक्त केली.हे ऐकून देवीने प्रसन्न चित्ताने तथास्तु म्हणाली परंतु असे सांगितले कि मी प्रकट रूपाने येणार नाही तर गुप्त रूपाने येईन आणि एक अट घालती.मी फक्त तुलाच दिसेल आणि तुझ्या पाठोपाठ येईन पण तू मात्र माझ्या वचनावर विश्वास ठेवून तू प्रवास कर निष्कारण शंका येऊन मागे वळून पाहू नकोस, जर तू मागे वळून पाहिलंस तर मी जेथे असेल त्याच स्थळी वास करून राहील, पुढे येणार नाही. पुढील प्रवास सुरू झाला, पुढे कान्हूराज महाराज व मागे रेणुका देवी चालू लागली, देवीच्या पायातील नुपूरांचा व पैंजणांचा आवाज येत होता आणि अचानक तो आवाज बंद झाला.या क्षणी कान्हूराज महाराज यांनी मागे वळून पहिले असता त्याच क्षणी देवी कन्हेरसर गावच्या ओढ्याच्या काठावर गुप्त झाली त्या वेळीस कान्हूराज महाराज यांनी देवीची स्तुती सुरू केली, देवी तत्काळ प्रकट झाली त्यावेळी कान्हूराज महाराज यांनी देवीला त्यांच्या गावी येण्यास विनंती, देवीला ये माई ये माई अशी विनवणी केली, याच मुळे ह्या देवीला इथे यमाई असे नाव पडले.

परंतु देवीने घातलेल्या अटी प्रमाणे देवी म्हणाली, मी आता याच ठिकाणी वास करून राहील ओढ्याच्या उत्तरेला घनदाट बन आहे तिथे मी निरंतन वास करेन. या ठिकाणी मी भक्तांकडून सेवा करून घेईन व ज्याचे त्याचे भक्ती प्रमाणे मी प्रसन्न होऊन त्यांचे मनोरथ पूर्ण करेन. तुझीही सेवा ह्याच ठिकाणी मी घेईन, हे ठिकाण केंदूर पासून फार दूर नाही म्हणून तुला इथे येणे जाणे सहज जमेल आणि पूजामधे ही अंतर येणार नाही. मातेचा आदेश मानून कान्हूराज महाराज यांनी देवीची कन्हेरसर याच ठिकाणी मनोभावे, नित्य नियमाने पूजा केली. याच [[यमाई देवी मंदिर (औंध)|यमाईचे]] मुळपीठ साताऱ्यातील [[औंध संस्थान|औंध]] क्षेत्री असून कन्हेरसर येथील यमाई देवीचे उपपीठदेखील तितकेच पूजनीय मानले जाते. अशी ही रेणुका माता, अंबाबाई, जगदंबा इथे अवतीर्ण झाली. कालांतराने या ठिकाणी मंदिर स्थापन केले गेले. 

येथे सकाळ संध्याकाळ आरती होते. दर मंगळवारी आरतीने मंदिराला प्रदक्षिणा घातली जाते. दर पौर्णिमेस देवीची पालखीतून गावात मिरवणूक निघते.या मंदिराचा प्रथम जीर्णोद्धार हा शके १८४७-४८ साली झाला.ह्या मंदिराच्या दगडी बांधकामावर असलेले तोंडात एक, शेपटी मध्ये एक व ४ पायामधे असे हत्ती पकडलेले एका प्राण्याचे चित्र आहे हेच चित्र जंजिरा, मुरुड, महाराष्ट्र किल्ल्या मध्येही आढळते.

===जत्रा===
कन्हेरसर गावी चैत्र पौर्णिमेस गावची जत्रा भरते. [[चैत्र शुद्ध अष्टमी]]ला देवीची हळद दुपारनंतर लागली जाते, व जमलेल्या लोकांना उंडे वाटले जातात. या दिवशी मंदिरापुढील प्रांगणात मंडप उभारून त्यावर आंबा, उंबर, जांभूळ वगैरे झाडाचे डहाळे टाकतात. हा मंडप [[चैत्री पौर्णिमा|चैत्री पौर्णमेपर्यंत]] असतो.

या शिवाय [[पौष पौर्णिमा|पौष पौर्णिमेसही]] जत्रा भरते.

==पिण्याचे पाणी==
गावात झाकलेल्या विहिरीचे, हॅन्डपंपचे, बोअरवेलचे, नदीचे, कालव्याचे  व झऱ्याचे पाणी उपलब्ध आहे. गावात तलाव, तळे, सरोवर आदी नाहीत. गावात शुद्धीकरण केलेल्या नळाच्या पाण्याचा पुरवठा आहे; शुद्धीकरण न केलेल्या नळाच्या पाण्याचा पुरवठा नाही.  

==स्वच्छता==
गावात झाकलेली गटारव्यवस्था आहे.  सांडपाणी थेट जलस्रोतांमध्ये सोडले जात नाही. या क्षेत्राचा संपूर्ण स्वच्छता अभियानात समावेश आहे. गावात न्हाणीघरासह सार्वजनिक स्वच्छता गृहे आहेत. 

==संपर्क व दळणवळण==
गावात एक पोस्ट ऑफिस आहे. गावाचा पिन कोड ???? आहे. गावात सार्वजनिक दूरध्वनी केंद्र आहे. गावात मोबाईल फोन सुविधा उपलब्ध आहे. गावात इंटरनेट सुविधा उपलब्ध नाही. सर्वात जवळची इंटरनेट सुविधा १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात खाजगी कूरियर उपलब्ध नाही.सर्वात जवळचे खाजगी कूरियर १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात शासकीय बस सेवा उपलब्ध आहे. गावात खाजगी बस सेवा नाही. सर्वात जवळची खाजगी बस सेवा १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात ऑटोरिक्षा व टमटम आहेत. गावात माणसांची ने-आण करण्यासाठी टॅक्सी, ट्रॅक्टर आहेत. राष्ट्रीय महामार्ग गावाला जोडलेला नाही..सर्वात जवळचा राष्ट्रीय महामार्ग १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.. राज्य महामार्ग गावाला जोडलेला आहे.. जिल्ह्यातील मुख्य व दुय्यम रस्ते गावाला जोडलेले आहेत.

==संदर्भ==

[[वर्ग:खेड तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:पुणे जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>m5mkpoakjhrg7wvwdt611g7js8f8uo7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>अर्जुन डांगळे</title>
    <ns>0</ns>
    <id>210209</id>
    <revision>
      <id>2579175</id>
      <parentid>2354038</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T02:49:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>130355</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2579175</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4482" sha1="oey9y1ikfbfz6wa4o44tkdrtd4o4mgu" xml:space="preserve">'''अर्जुन ठमाजी डांगळे''' ( [[इ.स. १९४५]], [[मुंबई]]) हे भारतीय सामाजिक कार्यकर्ते, राजकारणी आणि [[मराठी]] साहित्यिक आहेत. ते [[दलित पँथर]]चे सहसंस्थापक होते. ते [[रिपब्लिकन पार्टी ऑफ इंडिया]]च्या स्टेट युनिटचे अध्यक्षही राहिले आहेत. ते [[आंबेडकरी चळवळ]]ीत कार्यरत आहेत.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.saamana.com/divakar-shejwal-article-on-hirak-mahotsav-of-dalit-literature-arjun-dangle-birthday/|title=लेख: अर्जुन डांगळे: आंबेडकरी चळवळीचा प्रवक्ता {{!}} Saamana (सामना)|last=ऑनलाईन|first=सामना|language=en-US|access-date=2021-02-25|archive-date=2020-11-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20201126085041/https://www.saamana.com/divakar-shejwal-article-on-hirak-mahotsav-of-dalit-literature-arjun-dangle-birthday/|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.marathisrushti.com/profiles/arjun-umaji-dangle/|title=डांगळे, अर्जुन उमाजी – profiles|language=en-US|access-date=2021-02-25}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.loksatta.com/nashik-news/younger-generation-doesnt-have-trust-on-old-leadership-1230488/|title=आंबेडकरी चळवळीचे नेतृत्व युवा पिढीच्या हाती देणे आवश्यक – अर्जुन डांगळे|date=2016-04-23|website=Loksatta|language=mr-IN|access-date=2021-02-25}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.mymahanagar.com/featured/special-article-on-panther-king-raja-dhale/109693/|title=पँथरच्या महानायकाची जमा आणि शिल्लक!|website=My Mahanagar|language=mr-IN|access-date=2021-02-25}}&lt;/ref&gt; त्यांच्या अनेक कविता, निबंध आणि लघुकथा, समीक्षका प्रकाशित झालेल्या आहेत, तसेच अनेक भारतीय आणि परदेशी भाषांमध्ये अनुवादित केल्या गेल्या आहेत.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://mayday.leftword.com/author/post/arjun-dangle/|title=Arjun Dangle|website=mayday.leftword.com|access-date=2021-02-25|archive-date=2021-07-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20210726033322/https://mayday.leftword.com/author/post/arjun-dangle/|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{स्रोत बातमी|last=Joshi|first=Prakash Bal|url=https://www.thehindu.com/books/when-the-subaltern-started-speaking/article19230572.ece|title=The Hindu|date=2017-07-08|language=en-IN|issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt;

==पुस्तके==
{{विस्तार यादी}}
#दलित साहित्य : एक अभ्यास 
#दलित विद्रोह
#ही बांधारची माणसं
#मैदानातील माणसे
#नवा अजेंडा आंबेडकरी चळवळीचा
#कार्यकारणभाव : समाज आणि साहित्य &lt;ref&gt;[http://www.bookganga.com/eBooks/Books?AID=5289440435449189677|अर्जुन डांगळे ग्रंथ संपदा]&lt;/ref&gt;
#छावणी हालते आहे(कवितसंग्रह)

==संदर्भ व नोंदी==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT:डांगळे, अर्जुन}}
[[वर्ग:मराठी लेखक]]
[[वर्ग:मराठी राजकारणी]]
[[वर्ग:दलित कार्यकर्ते]]
[[वर्ग:भारतीय बौद्ध]]
[[वर्ग:आंबेडकरवादी]]
[[वर्ग:भारतीय रिपब्लिकन पक्षातील राजकारणी]]
[[वर्ग:इ.स. १९४५ मधील जन्म]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>oey9y1ikfbfz6wa4o44tkdrtd4o4mgu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>सदस्य:Aditya tamhankar</title>
    <ns>2</ns>
    <id>230209</id>
    <revision>
      <id>2579155</id>
      <parentid>2579048</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:37:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <origin>2579155</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34910" sha1="bq2g53rkm06276z8rxaqk1zfgty5rkr" xml:space="preserve">{{Location map+|India|width=300|float=right|caption=सदस्य आदित्य ताम्हनकर राहत असलेले शहर|places=
  {{Location map~|India|lat_deg=18|lat_min=63|lon_deg=73|lon_min=79|position=right|background=|label=[[चिंचवड]]}}
}}
{{Location map+|India|width=300|float=right|caption=सदस्य आदित्य ताम्हनकर यांचे मुळ गाव|places=
  {{Location map~|India|lat_deg=15|lat_min=99|lon_deg=73|lon_min=59|position=right|background=|label=[[चेंदवण|निरोखेवाडी]], [[चेंदवण]]}}
}}
{{User Wikipedian for|year=2017|month=6|day=22}}{{द्रुतमाघारकार}}
{{१०,००० संपादने}}
{{२०,००० संपादने}}
{{३०,००० संपादने}}
{| style=&quot;border: 1px solid gray; background-color: #fdffe7;&quot;
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;vertical-align:middle;&quot; | [[Image:Cricket-barnstar-small.png|100px]]
|rowspan=&quot;2&quot; |
|style=&quot;font-size: x-large; padding: 0; vertical-align: middle; height: 1.1em;&quot; | '''The Cricket Star'''
|}


{{col-begin|width=}}
{{col-2}}
{| class=&quot;wikitable ubsortable&quot; style=&quot;text-align:left; white-space:nowrap&quot;
|-
! Over
! Run
! Wicket
! Over
! Run
! Wicket
! Over
! Run
! Wicket
! Over
! Run
! Wicket
|-  
| 0.1 ||  ||  || 5.1 || || || 10.1 ||  ||  ||  15.1  ||  || 
|-  
| 0.2 ||  ||  || 5.2 || || || 10.2 ||  ||  ||  15.2  ||  || 
|-  
| 0.3 ||  ||  || 5.3 || || || 10.3 ||  ||  ||  15.3  ||  || 
|-  
| 0.4 ||  ||  || 5.4 || || || 10.4 ||  ||  ||  15.4  ||  || 
|-  
| 0.5 ||  ||  || 5.5 || || || 10.5 ||  ||  ||  15.5  ||  || 
|-  
| 1.0 ||  ||  || 6.0 || || || 11.0 ||  ||  ||  16.0  ||  || 
|-  
| 1.1 ||  ||  || 6.1 || || || 11.1 ||  ||  ||  16.1  ||  || 
|-  
| 1.2 ||  ||  || 6.2 || || || 11.2 ||  ||  ||  16.2  ||  || 
|-  
| 1.3 ||  ||  || 6.3 || || || 11.3 ||  ||  ||  16.3  ||  || 
|-  
| 1.4 ||  ||  || 6.4 || || || 11.4 ||  ||  ||  16.4  ||  || 
|-  
| 1.5 ||  ||  || 6.5 || || || 11.5 ||  ||  ||  16.5  ||  || 
|-  
| 2.0 ||  ||  || 7.0 || || || 12.0 ||  ||  ||  17.0  ||  || 
|-  
| 2.1 ||  ||  || 7.1 || || || 12.1 ||  ||  ||  17.1  ||  || 
|-  
| 2.2 ||  ||  || 7.2 || || || 12.2 ||  ||  ||  17.2  ||  || 
|-  
| 2.3 ||  ||  || 7.3 || || || 12.3 ||  ||  ||  17.3  ||  || 
|-  
| 2.4 ||  ||  || 7.4 || || || 12.4 ||  ||  ||  17.4  ||  || 
|-  
| 2.5 ||  ||  || 7.5 || || || 12.5 ||  ||  ||  17.5  ||  || 
|-  
| 3.0 ||  ||  || 8.0 || || || 13.0 ||  ||  ||  18.0  ||  || 
|-  
| 3.1 ||  ||  || 8.1 || || || 13.1 ||  ||  ||  18.1  ||  || 
|-  
| 3.2 ||  ||  || 8.2 || || || 13.2 ||  ||  ||  18.2  ||  || 
|-  
| 3.3 ||  ||  || 8.3 || || || 13.3 ||  ||  ||  18.3  ||  || 
|-  
| 3.4 ||  ||  || 8.4 || || || 13.4 ||  ||  ||  18.4  ||  || 
|-  
| 3.5 ||  ||  || 8.5 || || || 13.5 ||  ||  ||  18.5  ||  || 
|-  
| 4.0 ||  ||  || 9.0 || || || 14.0 ||  ||  ||  19.0  ||  || 
|-  
| 4.1 ||  ||  || 9.1 || || || 14.1 ||  ||  ||  19.1  ||  || 
|-  
| 4.2 ||  ||  || 9.2 || || || 14.2 ||  ||  ||  19.2  ||  || 
|-  
| 4.3 ||  ||  || 9.3 || || || 14.3 ||  ||  ||  19.3  ||  || 
|-  
| 4.4 ||  ||  || 9.4 || || || 14.4 ||  ||  ||  19.4  ||  || 
|-  
| 4.5 ||  ||  || 9.5 || || || 14.5 ||  ||  ||  19.5  ||  || 
|-  
| 5.0 ||  ||  || 10.0 || || || 15.0 ||  ||  ||  20.0  ||  || 
|}
'''Total -‌ ‌'''


महाराष्ट्रातील जिल्हानिहाय तालुके

*पुण्यश्लोक अहिल्यादेवी नगर जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) अकोले
&gt; २) जामखेड
&gt; ३) कर्जत
&gt; ४) कोपरगाव
&gt; ५) नगर
&gt; ६) नेवासा
&gt; ७) पारनेर
&gt; ८) पाथर्डी
&gt; ९) रहाटा
&gt; १०) राहुरी
&gt; ११) संगमनेर
&gt; १२) शेवगाव
&gt; १३) श्रीगोंदा
&gt; १४) श्रीरामपूर

*अकोला जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) अकोट
&gt; २) तेलहारा
&gt; ३) अकोला
&gt; ४) बालापूर
&gt; ५) पतूर
&gt; ६) बारशीटाकळी
&gt; ७) मुर्तिझापूर

*अमरावती जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) अमरावती 
&gt; २) भातुकली
&gt; ३) नांदगाव खांदेश्वर
&gt; ४) अंजनगाव
&gt; ५) दऱ्यापूर
&gt; ६) अचलपूर
&gt; ७) चंदूर बाझार
&gt; ८) वरूड
&gt; ९) मोर्शी
&gt; १०) धरणी
&gt; ११) चिखलदरा
&gt; १२) चांदूर रेल्वे
&gt; १३) तिवसा
&gt; १४) धामणगाव रेल्वे

*छत्रपती संभाजीनगर जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) कन्नड
&gt; २) सोयगाव
&gt; ३) सिल्लोड
&gt; ४) फुलंब्री
&gt; ५) औरंगाबाद
&gt; ६) खुलताबाद
&gt; ७) वैजापूर
&gt; ८) गंगापूर
&gt; ९) पैठण

*बीड जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) बीड 
&gt; २) आष्टी
&gt; ३) पाटोदा
&gt; ४) शिरुर कासर
&gt; ५) गेवराई
&gt; ६) आंबेजोगाई
&gt; ७) वडवाणी
&gt; ८) केज
&gt; ९) धरुर
&gt; १०) परळी
&gt; ११) माजलगाव

*भंडारा जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) भंडारा
&gt; २) तुमसर
&gt; ३) पौनी
&gt; ४) मोहाडी
&gt; ५) साकोळी
&gt; ६) लखानी
&gt; ७) लखनदूर

*बुलढाणा जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) बुलढाणा 
&gt; २) चिखली
&gt; ३) देऊळगाव राजा
&gt; ४) खामगाव
&gt; ५) शेगाव
&gt; ६) मलकापूर
&gt; ७) मोटाला
&gt; ८) नंदुरा
&gt; ९) मेहकर
&gt; १०) लोणार
&gt; ११) सिंदखेड राजा
&gt; १२) जळगाव जामोद
&gt; १३) संग्रामपूर

*चंद्रपूर जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) चंद्रपूर 
&gt; २) भद्रावती
&gt; ३) वरोरा
&gt; ४) चिमूर
&gt; ५) नागभीड
&gt; ६) ब्रह्मपुरी
&gt; ७) सिंदेवही
&gt; ८) मुल
&gt; ९) सावली
&gt; १०) गोंडपिंपरी
&gt; ११) राजुरा
&gt; १२) कोर्पाना
&gt; १३) पोमबुर्ना
&gt; १४) बल्लारपूर
&gt; १५) जिवती

*धुळे जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) धुळे 
&gt; २) शिरपूर
&gt; ३) साक्री
&gt; ४) सिंदखेडा

*गडचिरोली जिल्हा (स्थापना: २६ ऑगस्ट १९८२)* 
* तालुके : 
&gt; १) गडचिरोली 
&gt; २) आरमोरी
&gt; ३) चामोर्शी
&gt; ४) मुलचेरा
&gt; ५) अहेरी
&gt; ६) सिरोंचा
&gt; ७) एटापल्ली
&gt; ८) भामरागड
&gt; ९) देसाईगंज
&gt; १०) धानोरा
&gt; ११) कुरखेडा
&gt; १२) कोर्ची

*गोंदिया जिल्हा (स्थापना: १ मे १९९९)* 
* तालुके : 
&gt; १) गोंदिया 
&gt; २) गोरेगाव
&gt; ३) तिरोरा
&gt; ४) अर्जुनी मोरगाव
&gt; ५) देवरी
&gt; ६) आमगाव
&gt; ७) सालेकासा
&gt; ८) सडक अर्जुनी

*हिंगोली जिल्हा (स्थापना: १ मे १९९९)* 
* तालुके : 
&gt; १) हिंगोली 
&gt; २) कळमनुरी
&gt; ३) सेनगाव
&gt; ४) औंढा नागनाथ
&gt; ५) बसमठ

*जळगाव जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) जळगाव 
&gt; २) धरणगाव
&gt; ३) अंमळनेर
&gt; ४) भदगाव
&gt; ५) भुसावळ
&gt; ६) बोडवड
&gt; ७) चाळीसगाव
&gt; ८) चोपडा
&gt; ९) एरणडोल
&gt; १०) जामनेर
&gt; ११) मुक्ताईनगर
&gt; १२) पाचोरा
&gt; १३) परोळा
&gt; १४) रावेर
&gt; १५) यवळ

*जालना जिल्हा (स्थापना: १ मे १९८१)* 
* तालुके : 
&gt; १) जालना 
&gt; २) अंबड
&gt; ३) भोकरदन
&gt; ४) बदनापूर
&gt; ५) धनसावंगी
&gt; ६) परतूर
&gt; ७) मंथा
&gt; ८) जाफ्राबाद

*कोल्हापूर जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) गडहिंग्लज
&gt; २) करवीर
&gt; ३) भुदरगड
&gt; ४) पन्हाळा
&gt; ५) कागल
&gt; ६) शिरोळ
&gt; ७) हातकणंगले
&gt; ८) आजरा
&gt; ९) चंदगड
&gt; १०) गगनबावडा
&gt; ११) राधानगरी
&gt; १२) शाहूवाडी

*लातूर जिल्हा (स्थापना: १६ ऑगस्ट १९८२)* 
* तालुके : 
&gt; १) लातूर 
&gt; २) उदगीर
&gt; ३) अहमदपूर
&gt; ४) देवणी
&gt; ५) शिरुर अनंतपाळ
&gt; ६) जळकोट
&gt; ७) औसा
&gt; ८) निलंगा
&gt; ९) रेणापूर
&gt; १०) चाकूर

*मुंबई शहर जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) कुलाबा
&gt; २) फोर्ट
&gt; ३) मलाबार हिल्स
&gt; ४) भायखळा
&gt; ५) दादर
&gt; ६) धारावी

*मुंबई उपनगर जिल्हा (स्थापना: १ ऑक्टोबर १९९०)* 
* तालुके : 
&gt; १) कुर्ला
&gt; २) अंधेरी
&gt; ३) बोरिवली
&gt; ४) वांद्रे
&gt; ५) मुलुंड

*नागपूर जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) नागपूर 
&gt; २) नागपूर ग्रामीण
&gt; ३) रामटेक
&gt; ४) उमरेड
&gt; ५) कळमेश्वर
&gt; ६) काटोल
&gt; ७) कामठी
&gt; ८) कुही
&gt; ९) नरखेड
&gt; १०) परसावनी
&gt; ११) भिवापूर
&gt; १२) मावडा
&gt; १३) सावनेर
&gt; १४) हिंगणा

*नांदेड जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) नांदेड 
&gt; २) अर्धापूर
&gt; ३) भोकर
&gt; ४) बिलोली
&gt; ५) देगलूर
&gt; ६) किनवट
&gt; ७) लोहा
&gt; ८) माहूर
&gt; ९) मुदखेड
&gt; १०) धर्माबाद
&gt; ११) मुखेड
&gt; १२) हदगाव
&gt; १३) हिमायतनगर
&gt; १४) नायगाव
&gt; १५) कंधार
&gt; १६) उमरी

*नंदूरबार जिल्हा (स्थापना: १ जुलै १९९८)* 
* तालुके : 
&gt; १) नंदूरबार
&gt; २) शहादा
&gt; ३) नवापूर
&gt; ४) तळोदे
&gt; ५) अक्कलकुवा
&gt; ६) धडगाव

*नाशिक जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) नाशिक 
&gt; २) सिन्नर
&gt; ३) इगतपुरी
&gt; ४) त्र्यंबक
&gt; ५) निफाड
&gt; ६) येवला
&gt; ७) पेठ
&gt; ८) दिंडोरी
&gt; ९) चांदवड
&gt; १०) बागलाण
&gt; ११) देवला
&gt; १२) कळवण
&gt; १३) मालेगाव
&gt; १४) नांदगाव
&gt; १५) सुरगणा

*धाराशिव जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) उस्मानाबाद
&gt; २) उमरगा
&gt; ३) तुळजापूर
&gt; ४) लोहार
&gt; ५) कळंब
&gt; ६) भूम
&gt; ७) परांडा
&gt; ८) वाशी

*पालघर जिल्हा (स्थापना: १ ऑगस्ट २०१४)* 
* तालुके : 
&gt; १) वसई
&gt; २) पालघर 
&gt; ३) डहाणू
&gt; ४) तलासरी
&gt; ५) जव्हार
&gt; ६) मोखाडा
&gt; ७) वाडा
&gt; ८) विक्रमगड

*परभणी जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) परभणी 
&gt; २) गंगाखेड
&gt; ३) सोनपेठ
&gt; ४) पाथरी
&gt; ५) मनवठ
&gt; ६) पालम
&gt; ७) सैलू
&gt; ८) जिंतूर
&gt; ९) पुर्णा

*पुणे जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) पुणे शहर 
&gt; २) हवेली
&gt; ३) मुळशी
&gt; ४) वेल्हे
&gt; ५) भोर
&gt; ६) पुरंदर
&gt; ७) बारामती
&gt; ८) दौंड
&gt; ९) इंदापूर
&gt; १०) मावळ
&gt; ११) खेड
&gt; १२) शिरुर
&gt; १३) आंबेगाव
&gt; १४) जुन्नर

*रायगड जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) अलिबाग
&gt; २) मुरुड
&gt; ३) पेण
&gt; ४) पनवेल
&gt; ५) उरण
&gt; ६) कर्जत
&gt; ७) खालापूर
&gt; ८) रोहा
&gt; ९) सुधागड
&gt; १०) माणगाव
&gt; ११) तळा
&gt; १२) श्रीवर्धन
&gt; १३) म्हसाळा
&gt; १४) महाड
&gt; १५) पोलादपूर

*रत्नागिरी जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) रत्नागिरी 
&gt; २) मंडणगड
&gt; ३) दापोली
&gt; ४) खेड
&gt; ५) चिपळूण
&gt; ६) गुहागर
&gt; ७) संगमेश्वर
&gt; ८) लांजा
&gt; ९) राजापूर

*सांगली जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) बत्तीस शिराळा
&gt; २) वाळवा
&gt; ३) पलूस
&gt; ४) कडेगाव
&gt; ५) खानापूर-विटा
&gt; ६) आटपाडी
&gt; ७) तासगाव
&gt; ८) मिरज
&gt; ९) कवठे महांकाळ
&gt; १०) जत

*सातारा जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) सातारा 
&gt; २) कराड
&gt; ३) वाई
&gt; ४) कोरेगाव
&gt; ५) जावळी
&gt; ६) महाबळेश्वर
&gt; ७) खंडाळा
&gt; ८) पाटण
&gt; ९) फलटण
&gt; १०) खटाव
&gt; ११) माण
==चार्जिंग नोंदवही==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
|+ टाटा टियागो ई.व्ही. चार्जिंग सुची
! दिनांक
! शहर
! चार्जिंग केंद्र
! चार्जिंग कंपनी
! एकूण बिल
|-
| १६/०४/२०२३
| मु.पो. वंगळी, [[इंदापूर तालुका|ता. इंदापूर]], [[पुणे जिल्हा|जि. पुणे]], [[महाराष्ट्र]]
| शिवकृपा संकुल
| निकॉल-ईव्ही
| २९७.२५
|-
| १७/०४/२०२३
| मु.पो. अणादूर, [[तुळजापूर तालुका|ता. तुळजापूर]], [[धाराशिव जिल्हा|जि. धाराशिव]], [[महाराष्ट्र]]
| लाईफलाईन हॉस्पिटल
| ई.व्ही. पंप
| २९६.०१
|-
| १९/०४/२०२३
| मु.पो. वंगळी, [[इंदापूर तालुका|ता. इंदापूर]], [[पुणे जिल्हा|जि. पुणे]], [[महाराष्ट्र]]
| शिवकृपा संकुल
| निकॉल-ईव्ही
| ३००.०१
|-
| २२/०४/२०२३
| मु.पो. भादलवाडी, [[इंदापूर तालुका|ता. इंदापूर]], [[पुणे जिल्हा|जि. पुणे]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल श्री व्हेज
| चार्जझोन
| ३७५.७१
|-
| १८/०७/२०२३
| मु.पो. भुयाचीवाडी, [[कराड तालुका|ता. कराड]], [[सातारा जिल्हा|जि. सातारा]], [[महाराष्ट्र]]
| माई मंगलम कार्यालय
| ई-फिल
| १३१.०२
|-
| १८/०७/२०२३
| मु.पो. भुयाचीवाडी, [[कराड तालुका|ता. कराड]], [[सातारा जिल्हा|जि. सातारा]], [[महाराष्ट्र]]
| माई मंगलम कार्यालय
| ई-फिल
| २४२.०४
|-
| २९/०३/२०२४
| मु.पो. [[सुरूर]], [[वाई तालुका|ता. वाई]], [[सातारा जिल्हा|जि. सातारा]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल साई पार्क इन
| चार्जझोन
| १५३.०५
|-
| २३/०६/२०२४
| मु.पो. वळवण, [[लोणावळा]], [[मावळ तालुका|ता. मावळ]], [[पुणे जिल्हा|जि. पुणे]], [[महाराष्ट्र]]
| वॅक्स म्युझियम
| इन्स्टा चार्ज
| १९९.४८
|-
| १५/०७/२०२४
| मु.पो. [[कराड]], [[कराड तालुका|ता. कराड]], [[सातारा जिल्हा|जि. सातारा]], [[महाराष्ट्र]] 
| हॉटेल संगम
| टाटा पॉवर ई.झेड
| ४००.५८
|-
| १६/०७/२०२४
| मु.पो. [[सुरूर]], [[वाई तालुका|ता. वाई]], [[सातारा जिल्हा|जि. सातारा]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल साई पार्क इन
| चार्जझोन
| ४२२.०३
|-
| १६/०७/२०२४
| मु.पो. [[कोल्हापूर]], [[करवीर तालुका|ता. करवीर]], [[कोल्हापूर जिल्हा|जि. कोल्हापूर]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल ओपल
| बिजलीफाय
| २७५.००
|-
| १६/०७/२०२४
| मु.पो. [[कोल्हापूर]], [[करवीर तालुका|ता. करवीर]], [[कोल्हापूर जिल्हा|जि. कोल्हापूर]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल ओपल
| बिजलीफाय
| ६६.१६
|-
| २४/०८/२०२४
| मु.पो. मालेगाव, [[नेरळ]], [[कर्जत तालुका|ता. कर्जत]], [[रायगड जिल्हा|जि. रायगड]], [[महाराष्ट्र]]
| सगुणा बाग ॲग्रो रिसॉर्ट
| टाटा पॉवर ई.झेड
| २४५.८६
|-
| ०४/०९/२०२४
| मु.पो. [[चिंचवड]], [[हवेली तालुका|ता. हवेली]], [[पुणे जिल्हा|जि. पुणे]], [[महाराष्ट्र]]
| एल्प्रो मॉल
| जियो बीपी प्लस
| २८४.४७
|-
| ०९/०९/२०२४
| मु.पो. [[चिंचवड]], [[हवेली तालुका|ता. हवेली]], [[पुणे जिल्हा|जि. पुणे]], [[महाराष्ट्र]]
| एल्प्रो मॉल
| जियो बीपी प्लस
| ३८५.८६
|-
| १७/०९/२०२४
| मु.पो. [[चिंचवड]], [[हवेली तालुका|ता. हवेली]], [[पुणे जिल्हा|जि. पुणे]], [[महाराष्ट्र]]
| एल्प्रो मॉल
| जियो बीपी प्लस
| १७५.६१
|-
| १६/११/२०२४
| मु.पो. चौक, [[कर्जत तालुका|ता. कर्जत]], [[रायगड जिल्हा|जि. रायगड]], [[महाराष्ट्र]]
| एच.पी.सी.एल. पेट्रोल पंप
| टाटा पॉवर ई.झेड
| २९४.७४
|-
| २४/१२/२०२४
| मु.पो. [[सुरूर]], [[वाई तालुका|ता. वाई]], [[सातारा जिल्हा|जि. सातारा]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल साई पार्क इन
| चार्जझोन
| १८२.६१
|-
| २४/१२/२०२४
| मु.पो. काले, [[कराड तालुका|ता. कराड]], [[सातारा जिल्हा|जि. सातारा]], [[महाराष्ट्र]] 
| हॉटेल एच.आर. रिसॉर्ट
| ग्लिडा
| २७४.८९
|-
| २५/१२/२०२४
| मु.पो. कोडवली, [[राजापूर तालुका|ता. राजापूर]], [[रत्नागिरी जिल्हा|जि. रत्नागिरी]], [[महाराष्ट्र]] 
| हॉटेल गुरुमाऊली
| चार्जझोन
| ३०२.४५
|-
| २६/१२/२०२४
| मु.पो. भोम, [[सावंतवाडी तालुका|ता. सावंतवाडी]], [[सिंधुदुर्ग जिल्हा|जि. सिंधुदुर्ग]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल आराध्य सिनेमा
| चार्जझोन
| २२७.२३
|-
| २८/१२/२०२४
| मु.पो. भोम, [[सावंतवाडी तालुका|ता. सावंतवाडी]], [[सिंधुदुर्ग जिल्हा|जि. सिंधुदुर्ग]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल आराध्य सिनेमा
| चार्जझोन
| २२१.९४
|-
| २८/१२/२०२४
| मु.पो. सुळगाव, [[आजरा तालुका|ता. आजरा]], [[कोल्हापूर जिल्हा|जि. कोल्हापूर]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल पॅरेडाईस
| टाटा पॉवर ई.झेड
| २७७.४४
|-
| २८/१२/२०२४
| मु.पो. काले, [[कराड तालुका|ता. कराड]], [[सातारा जिल्हा|जि. सातारा]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल एच.आर. रिसॉर्ट
| ग्लिडा
| ३७७.७१
|-
| २८/१२/२०२४
| मु.पो. [[हिंजवडी]], [[मुळशी तालुका|ता. मुळशी]], [[पुणे जिल्हा|जि. पुणे]], [[महाराष्ट्र]]
| श्रीनाथ कृपा चार्जिंग संकुल
| चार्जझोन
| ५२.२९
|-
| ५/१/२०२५
| मु.पो. खालापूर, [[खालापूर तालुका|ता. खालापूर]], [[रायगड जिल्हा|जि. रायगड]], [[महाराष्ट्र]] 
| एच.पी.सी.एल. पेट्रोल पंप
| एच.पी. ई-चार्ज
| २२८.८९
|-
| २३/०३/२०२५
| मु.पो. [[सुरूर]], [[वाई तालुका|ता. वाई]], [[सातारा जिल्हा|जि. सातारा]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल साई पार्क इन
| चार्जझोन
| १७९.५७
|-
| २३/०३/२०२५
| मु.पो. नारायणवाडी, [[कराड तालुका|ता. कराड]], [[सातारा जिल्हा|जि. सातारा]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल साई कॅफे आणि रेस्ट्राँ
| झियॉन चार्जिंग
| ३१६.३९
|-
| २३/०३/२०२५
| मु.पो. कोडवली, [[राजापूर तालुका|ता. राजापूर]], [[रत्नागिरी जिल्हा|जि. रत्नागिरी]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल गुरुमाऊली
| चार्जझोन
| ४७४.२१
|-
| २३/०३/२०२५
| मु.पो. [[सावंतवाडी]], [[सावंतवाडी तालुका|ता. सावंतवाडी]], [[सिंधुदुर्ग जिल्हा|जि. सिंधुदुर्ग]], [[महाराष्ट्र]]
| खासकीलवाडा
| झियॉन चार्जिंग
| ४३८.४१
|-
| २४/०३/२०२५
| मु.पो. भोम, [[सावंतवाडी तालुका|ता. सावंतवाडी]], [[सिंधुदुर्ग जिल्हा|जि. सिंधुदुर्ग]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल आराध्य सिनेमा
| चार्जझोन
| ८९.५१
|-
| २४/०३/२०२५
| मु.पो. सुळगाव, [[आजरा तालुका|ता. आजरा]], [[कोल्हापूर जिल्हा|जि. कोल्हापूर]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल पॅरेडाईस
| टाटा पॉवर ई.झेड
| ३००.४८
|-
| २४/०३/२०२५
| मु.पो. मुंडे, [[कराड तालुका|ता. कराड]], [[सातारा जिल्हा|जि. सातारा]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल द फर्न रेसिडन्सी
| जियो बी.पी. प्लस
| ४३२.८२
|}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
|+ २०२५ मध्ये मी पाहिलेले चित्रपट/वेब सिरिज इत्यादी. 
! नाव
! प्रकार
! भाषा
! प्रदर्शित झालेले साल
! कुठे बघितला
|-
| मुक्काम पोस्ट बोंबिलवाडी
| चित्रपट
| मराठी
| २०२५
| सिनेमागृह
|-
| ९-१-१ ''सीझन ८''
| वेब सिरिज
| इंग्रजी
| २०२४
| डिस्ने+हॉटस्टार
|-
| द मार्शियन
| चित्रपट
| इंग्रजी
| २०१५
| डिस्ने+हॉटस्टार
|-
| लाईक आणि सबस्क्राइब
| चित्रपट
| मराठी
| २०२४
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| बंदीश बॅंडिट्स ''सीझन २''
| वेब सिरीज
| हिंदी
| २०२४
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| उंडा
| चित्रपट
| मल्याळम
| २०१९
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| द बिग बुल
| चित्रपट
| हिंदी
| २०२१
| डिस्ने+हॉटस्टार
|-
| सिंघम अगेन
| चित्रपट
| हिंदी
| २०२४
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| यात्रा
| चित्रपट
| तेलुगू
| २०१९
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| यात्रा २
| चित्रपट
| तेलुगू
| २०२४
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| स्क्वीड गेम ''सीझन २''
| वेब सिरीज
| कोरियन 
| २०२४
| नेटफ्लिक्स
|-
| [[चाचा विधायक हैं हमारे]] ''सीझन १''
| वेब सिरीज
| हिंदी 
| २०१८
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| [[चाचा विधायक हैं हमारे]] ''सीझन २''
| वेब सिरीज
| हिंदी 
| २०२१
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| [[चाचा विधायक हैं हमारे]] ''सीझन ३''
| वेब सिरीज
| हिंदी 
| २०२४
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| [[फसक्लास दाभाडे!]]  
| चित्रपट
| मराठी
| २०२५
| सिनेमागृह
|-
| द क्राऊन ''सीझन १''
| वेब सिरीज
| इंग्रजी
| २०१६
| नेटफ्लिक्स
|-
| द क्राऊन ''सीझन २''
| वेब सिरीज
| इंग्रजी
| २०१७
| नेटफ्लिक्स
|-
| इमरजंसी
| चित्रपट
| हिंदी
| २०२५
| नेटफ्लिक्स
|-
| हिसाब बराबर
| चित्रपट
| हिंदी
| २०२५
| झी५
|-
| द क्राऊन ''सीझन ३''
| वेब सिरीज
| इंग्रजी
| २०१९
| नेटफ्लिक्स
|-
| [[छावा (चित्रपट)|छावा]]
| चित्रपट
| हिंदी
| २०२५
| नेटफ्लिक्स
|-
| द क्राऊन ''सीझन ४''
| वेब सिरीज
| इंग्रजी
| २०२०
| नेटफ्लिक्स
|-
| द क्राऊन ''सीझन ५''
| वेब सिरीज
| इंग्रजी
| २०२२
| नेटफ्लिक्स
|-
| गेला माधव कुणीकडे?
| नाटक
| मराठी
| 
| नाट्यगृह
|-
| द क्राऊन ''सीझन ६''
| वेब सिरीज
| इंग्रजी
| २०२३
| नेटफ्लिक्स
|-
| गेम चेंजर
| चित्रपट
| तेलुगू
| २०२५
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| [[जवान (चित्रपट)|जवान]]
| चित्रपट
| हिंदी
| २०२३
| नेटफ्लिक्स
|-
| पुरुष
| नाटक
| मराठी
| 
| नाट्यगृह
|-
| कालापानी
| वेब सिरीज
| हिंदी
| २०२३
| नेटफ्लिक्स
|-
| खाकी : द बिहार चॅप्टर
| वेब सिरीज
| हिंदी
| २०२२
| नेटफ्लिक्स
|-
| सेक्टर ३६
| चित्रपट
| हिंदी
| २०२४
| नेटफ्लिक्स
|-
| पाताल लोक ''सीझन २''
| वेब सिरीज
| हिंदी
| २०२५
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| ९-१-१ : लोन स्टार ''सीझन ५''
| वेब सिरिज
| इंग्रजी
| २०२४-२५
| डिस्ने+हॉटस्टार
|-
| द गुड डॉक्टर ''सीझन ४''
| वेब सिरीज
| इंग्रजी
| २०२०
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| भूमिका
| नाटक
| मराठी
| 
| नाट्यगृह
|-
| द गुड डॉक्टर ''सीझन ५''
| वेब सिरीज
| इंग्रजी
| २०२१-२२
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| मांझी : द माऊंटन मॅन
| चित्रपट
| हिंदी
| २०१५
| डिस्ने+हॉटस्टार
|-
| [[गुलकंद (चित्रपट)|गुलकंद]]
| चित्रपट
| मराठी
| २०२५
| सिनेमागृह
|-
| द डिप्लोमॅट
| चित्रपट
| हिंदी
| २०२५
| नेटफ्लिक्स
|-
| खाकी : द बंगाल चॅप्टर
| वेब सिरीज
| हिंदी
| २०२५
| नेटफ्लिक्स
|-
| [[लक्ष्य (चित्रपट)|लक्ष्य]]
| चित्रपट
| हिंदी
| २००४
| नेटफ्लिक्स
|-
| ब्लॅक वॉरंट
| वेब सिरीज
| हिंदी
| २०२५
| नेटफ्लिक्स
|-
| जामतारा : सबका नंबर आएगा ''सीझन १''
| वेब सिरीज
| हिंदी
| २०२०
| नेटफ्लिक्स
|-
| डेझिग्नेटेड सर्व्हायव्हर ''सीझन १''
| वेब सिरीज
| इंग्रजी
| २०१६-१७
| नेटफ्लिक्स
|-
| स्काय फोर्स
| चित्रपट
| हिंदी
| २०२५
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| [[आनंद (चित्रपट)|आनंद]]
| चित्रपट
| हिंदी
| १९७१
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| मिशन मजनू
| चित्रपट
| हिंदी
| २०२३
| नेटफ्लिक्स
|}</text>
      <sha1>bq2g53rkm06276z8rxaqk1zfgty5rkr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579216</id>
      <parentid>2579155</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T06:32:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* चार्जिंग नोंदवही */</comment>
      <origin>2579216</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35059" sha1="nzzh5ax6vncrt5roni12zf4irmigvdr" xml:space="preserve">{{Location map+|India|width=300|float=right|caption=सदस्य आदित्य ताम्हनकर राहत असलेले शहर|places=
  {{Location map~|India|lat_deg=18|lat_min=63|lon_deg=73|lon_min=79|position=right|background=|label=[[चिंचवड]]}}
}}
{{Location map+|India|width=300|float=right|caption=सदस्य आदित्य ताम्हनकर यांचे मुळ गाव|places=
  {{Location map~|India|lat_deg=15|lat_min=99|lon_deg=73|lon_min=59|position=right|background=|label=[[चेंदवण|निरोखेवाडी]], [[चेंदवण]]}}
}}
{{User Wikipedian for|year=2017|month=6|day=22}}{{द्रुतमाघारकार}}
{{१०,००० संपादने}}
{{२०,००० संपादने}}
{{३०,००० संपादने}}
{| style=&quot;border: 1px solid gray; background-color: #fdffe7;&quot;
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;vertical-align:middle;&quot; | [[Image:Cricket-barnstar-small.png|100px]]
|rowspan=&quot;2&quot; |
|style=&quot;font-size: x-large; padding: 0; vertical-align: middle; height: 1.1em;&quot; | '''The Cricket Star'''
|}


{{col-begin|width=}}
{{col-2}}
{| class=&quot;wikitable ubsortable&quot; style=&quot;text-align:left; white-space:nowrap&quot;
|-
! Over
! Run
! Wicket
! Over
! Run
! Wicket
! Over
! Run
! Wicket
! Over
! Run
! Wicket
|-  
| 0.1 ||  ||  || 5.1 || || || 10.1 ||  ||  ||  15.1  ||  || 
|-  
| 0.2 ||  ||  || 5.2 || || || 10.2 ||  ||  ||  15.2  ||  || 
|-  
| 0.3 ||  ||  || 5.3 || || || 10.3 ||  ||  ||  15.3  ||  || 
|-  
| 0.4 ||  ||  || 5.4 || || || 10.4 ||  ||  ||  15.4  ||  || 
|-  
| 0.5 ||  ||  || 5.5 || || || 10.5 ||  ||  ||  15.5  ||  || 
|-  
| 1.0 ||  ||  || 6.0 || || || 11.0 ||  ||  ||  16.0  ||  || 
|-  
| 1.1 ||  ||  || 6.1 || || || 11.1 ||  ||  ||  16.1  ||  || 
|-  
| 1.2 ||  ||  || 6.2 || || || 11.2 ||  ||  ||  16.2  ||  || 
|-  
| 1.3 ||  ||  || 6.3 || || || 11.3 ||  ||  ||  16.3  ||  || 
|-  
| 1.4 ||  ||  || 6.4 || || || 11.4 ||  ||  ||  16.4  ||  || 
|-  
| 1.5 ||  ||  || 6.5 || || || 11.5 ||  ||  ||  16.5  ||  || 
|-  
| 2.0 ||  ||  || 7.0 || || || 12.0 ||  ||  ||  17.0  ||  || 
|-  
| 2.1 ||  ||  || 7.1 || || || 12.1 ||  ||  ||  17.1  ||  || 
|-  
| 2.2 ||  ||  || 7.2 || || || 12.2 ||  ||  ||  17.2  ||  || 
|-  
| 2.3 ||  ||  || 7.3 || || || 12.3 ||  ||  ||  17.3  ||  || 
|-  
| 2.4 ||  ||  || 7.4 || || || 12.4 ||  ||  ||  17.4  ||  || 
|-  
| 2.5 ||  ||  || 7.5 || || || 12.5 ||  ||  ||  17.5  ||  || 
|-  
| 3.0 ||  ||  || 8.0 || || || 13.0 ||  ||  ||  18.0  ||  || 
|-  
| 3.1 ||  ||  || 8.1 || || || 13.1 ||  ||  ||  18.1  ||  || 
|-  
| 3.2 ||  ||  || 8.2 || || || 13.2 ||  ||  ||  18.2  ||  || 
|-  
| 3.3 ||  ||  || 8.3 || || || 13.3 ||  ||  ||  18.3  ||  || 
|-  
| 3.4 ||  ||  || 8.4 || || || 13.4 ||  ||  ||  18.4  ||  || 
|-  
| 3.5 ||  ||  || 8.5 || || || 13.5 ||  ||  ||  18.5  ||  || 
|-  
| 4.0 ||  ||  || 9.0 || || || 14.0 ||  ||  ||  19.0  ||  || 
|-  
| 4.1 ||  ||  || 9.1 || || || 14.1 ||  ||  ||  19.1  ||  || 
|-  
| 4.2 ||  ||  || 9.2 || || || 14.2 ||  ||  ||  19.2  ||  || 
|-  
| 4.3 ||  ||  || 9.3 || || || 14.3 ||  ||  ||  19.3  ||  || 
|-  
| 4.4 ||  ||  || 9.4 || || || 14.4 ||  ||  ||  19.4  ||  || 
|-  
| 4.5 ||  ||  || 9.5 || || || 14.5 ||  ||  ||  19.5  ||  || 
|-  
| 5.0 ||  ||  || 10.0 || || || 15.0 ||  ||  ||  20.0  ||  || 
|}
'''Total -‌ ‌'''


महाराष्ट्रातील जिल्हानिहाय तालुके

*पुण्यश्लोक अहिल्यादेवी नगर जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) अकोले
&gt; २) जामखेड
&gt; ३) कर्जत
&gt; ४) कोपरगाव
&gt; ५) नगर
&gt; ६) नेवासा
&gt; ७) पारनेर
&gt; ८) पाथर्डी
&gt; ९) रहाटा
&gt; १०) राहुरी
&gt; ११) संगमनेर
&gt; १२) शेवगाव
&gt; १३) श्रीगोंदा
&gt; १४) श्रीरामपूर

*अकोला जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) अकोट
&gt; २) तेलहारा
&gt; ३) अकोला
&gt; ४) बालापूर
&gt; ५) पतूर
&gt; ६) बारशीटाकळी
&gt; ७) मुर्तिझापूर

*अमरावती जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) अमरावती 
&gt; २) भातुकली
&gt; ३) नांदगाव खांदेश्वर
&gt; ४) अंजनगाव
&gt; ५) दऱ्यापूर
&gt; ६) अचलपूर
&gt; ७) चंदूर बाझार
&gt; ८) वरूड
&gt; ९) मोर्शी
&gt; १०) धरणी
&gt; ११) चिखलदरा
&gt; १२) चांदूर रेल्वे
&gt; १३) तिवसा
&gt; १४) धामणगाव रेल्वे

*छत्रपती संभाजीनगर जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) कन्नड
&gt; २) सोयगाव
&gt; ३) सिल्लोड
&gt; ४) फुलंब्री
&gt; ५) औरंगाबाद
&gt; ६) खुलताबाद
&gt; ७) वैजापूर
&gt; ८) गंगापूर
&gt; ९) पैठण

*बीड जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) बीड 
&gt; २) आष्टी
&gt; ३) पाटोदा
&gt; ४) शिरुर कासर
&gt; ५) गेवराई
&gt; ६) आंबेजोगाई
&gt; ७) वडवाणी
&gt; ८) केज
&gt; ९) धरुर
&gt; १०) परळी
&gt; ११) माजलगाव

*भंडारा जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) भंडारा
&gt; २) तुमसर
&gt; ३) पौनी
&gt; ४) मोहाडी
&gt; ५) साकोळी
&gt; ६) लखानी
&gt; ७) लखनदूर

*बुलढाणा जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) बुलढाणा 
&gt; २) चिखली
&gt; ३) देऊळगाव राजा
&gt; ४) खामगाव
&gt; ५) शेगाव
&gt; ६) मलकापूर
&gt; ७) मोटाला
&gt; ८) नंदुरा
&gt; ९) मेहकर
&gt; १०) लोणार
&gt; ११) सिंदखेड राजा
&gt; १२) जळगाव जामोद
&gt; १३) संग्रामपूर

*चंद्रपूर जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) चंद्रपूर 
&gt; २) भद्रावती
&gt; ३) वरोरा
&gt; ४) चिमूर
&gt; ५) नागभीड
&gt; ६) ब्रह्मपुरी
&gt; ७) सिंदेवही
&gt; ८) मुल
&gt; ९) सावली
&gt; १०) गोंडपिंपरी
&gt; ११) राजुरा
&gt; १२) कोर्पाना
&gt; १३) पोमबुर्ना
&gt; १४) बल्लारपूर
&gt; १५) जिवती

*धुळे जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) धुळे 
&gt; २) शिरपूर
&gt; ३) साक्री
&gt; ४) सिंदखेडा

*गडचिरोली जिल्हा (स्थापना: २६ ऑगस्ट १९८२)* 
* तालुके : 
&gt; १) गडचिरोली 
&gt; २) आरमोरी
&gt; ३) चामोर्शी
&gt; ४) मुलचेरा
&gt; ५) अहेरी
&gt; ६) सिरोंचा
&gt; ७) एटापल्ली
&gt; ८) भामरागड
&gt; ९) देसाईगंज
&gt; १०) धानोरा
&gt; ११) कुरखेडा
&gt; १२) कोर्ची

*गोंदिया जिल्हा (स्थापना: १ मे १९९९)* 
* तालुके : 
&gt; १) गोंदिया 
&gt; २) गोरेगाव
&gt; ३) तिरोरा
&gt; ४) अर्जुनी मोरगाव
&gt; ५) देवरी
&gt; ६) आमगाव
&gt; ७) सालेकासा
&gt; ८) सडक अर्जुनी

*हिंगोली जिल्हा (स्थापना: १ मे १९९९)* 
* तालुके : 
&gt; १) हिंगोली 
&gt; २) कळमनुरी
&gt; ३) सेनगाव
&gt; ४) औंढा नागनाथ
&gt; ५) बसमठ

*जळगाव जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) जळगाव 
&gt; २) धरणगाव
&gt; ३) अंमळनेर
&gt; ४) भदगाव
&gt; ५) भुसावळ
&gt; ६) बोडवड
&gt; ७) चाळीसगाव
&gt; ८) चोपडा
&gt; ९) एरणडोल
&gt; १०) जामनेर
&gt; ११) मुक्ताईनगर
&gt; १२) पाचोरा
&gt; १३) परोळा
&gt; १४) रावेर
&gt; १५) यवळ

*जालना जिल्हा (स्थापना: १ मे १९८१)* 
* तालुके : 
&gt; १) जालना 
&gt; २) अंबड
&gt; ३) भोकरदन
&gt; ४) बदनापूर
&gt; ५) धनसावंगी
&gt; ६) परतूर
&gt; ७) मंथा
&gt; ८) जाफ्राबाद

*कोल्हापूर जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) गडहिंग्लज
&gt; २) करवीर
&gt; ३) भुदरगड
&gt; ४) पन्हाळा
&gt; ५) कागल
&gt; ६) शिरोळ
&gt; ७) हातकणंगले
&gt; ८) आजरा
&gt; ९) चंदगड
&gt; १०) गगनबावडा
&gt; ११) राधानगरी
&gt; १२) शाहूवाडी

*लातूर जिल्हा (स्थापना: १६ ऑगस्ट १९८२)* 
* तालुके : 
&gt; १) लातूर 
&gt; २) उदगीर
&gt; ३) अहमदपूर
&gt; ४) देवणी
&gt; ५) शिरुर अनंतपाळ
&gt; ६) जळकोट
&gt; ७) औसा
&gt; ८) निलंगा
&gt; ९) रेणापूर
&gt; १०) चाकूर

*मुंबई शहर जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) कुलाबा
&gt; २) फोर्ट
&gt; ३) मलाबार हिल्स
&gt; ४) भायखळा
&gt; ५) दादर
&gt; ६) धारावी

*मुंबई उपनगर जिल्हा (स्थापना: १ ऑक्टोबर १९९०)* 
* तालुके : 
&gt; १) कुर्ला
&gt; २) अंधेरी
&gt; ३) बोरिवली
&gt; ४) वांद्रे
&gt; ५) मुलुंड

*नागपूर जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) नागपूर 
&gt; २) नागपूर ग्रामीण
&gt; ३) रामटेक
&gt; ४) उमरेड
&gt; ५) कळमेश्वर
&gt; ६) काटोल
&gt; ७) कामठी
&gt; ८) कुही
&gt; ९) नरखेड
&gt; १०) परसावनी
&gt; ११) भिवापूर
&gt; १२) मावडा
&gt; १३) सावनेर
&gt; १४) हिंगणा

*नांदेड जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) नांदेड 
&gt; २) अर्धापूर
&gt; ३) भोकर
&gt; ४) बिलोली
&gt; ५) देगलूर
&gt; ६) किनवट
&gt; ७) लोहा
&gt; ८) माहूर
&gt; ९) मुदखेड
&gt; १०) धर्माबाद
&gt; ११) मुखेड
&gt; १२) हदगाव
&gt; १३) हिमायतनगर
&gt; १४) नायगाव
&gt; १५) कंधार
&gt; १६) उमरी

*नंदूरबार जिल्हा (स्थापना: १ जुलै १९९८)* 
* तालुके : 
&gt; १) नंदूरबार
&gt; २) शहादा
&gt; ३) नवापूर
&gt; ४) तळोदे
&gt; ५) अक्कलकुवा
&gt; ६) धडगाव

*नाशिक जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) नाशिक 
&gt; २) सिन्नर
&gt; ३) इगतपुरी
&gt; ४) त्र्यंबक
&gt; ५) निफाड
&gt; ६) येवला
&gt; ७) पेठ
&gt; ८) दिंडोरी
&gt; ९) चांदवड
&gt; १०) बागलाण
&gt; ११) देवला
&gt; १२) कळवण
&gt; १३) मालेगाव
&gt; १४) नांदगाव
&gt; १५) सुरगणा

*धाराशिव जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) उस्मानाबाद
&gt; २) उमरगा
&gt; ३) तुळजापूर
&gt; ४) लोहार
&gt; ५) कळंब
&gt; ६) भूम
&gt; ७) परांडा
&gt; ८) वाशी

*पालघर जिल्हा (स्थापना: १ ऑगस्ट २०१४)* 
* तालुके : 
&gt; १) वसई
&gt; २) पालघर 
&gt; ३) डहाणू
&gt; ४) तलासरी
&gt; ५) जव्हार
&gt; ६) मोखाडा
&gt; ७) वाडा
&gt; ८) विक्रमगड

*परभणी जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) परभणी 
&gt; २) गंगाखेड
&gt; ३) सोनपेठ
&gt; ४) पाथरी
&gt; ५) मनवठ
&gt; ६) पालम
&gt; ७) सैलू
&gt; ८) जिंतूर
&gt; ९) पुर्णा

*पुणे जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) पुणे शहर 
&gt; २) हवेली
&gt; ३) मुळशी
&gt; ४) वेल्हे
&gt; ५) भोर
&gt; ६) पुरंदर
&gt; ७) बारामती
&gt; ८) दौंड
&gt; ९) इंदापूर
&gt; १०) मावळ
&gt; ११) खेड
&gt; १२) शिरुर
&gt; १३) आंबेगाव
&gt; १४) जुन्नर

*रायगड जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) अलिबाग
&gt; २) मुरुड
&gt; ३) पेण
&gt; ४) पनवेल
&gt; ५) उरण
&gt; ६) कर्जत
&gt; ७) खालापूर
&gt; ८) रोहा
&gt; ९) सुधागड
&gt; १०) माणगाव
&gt; ११) तळा
&gt; १२) श्रीवर्धन
&gt; १३) म्हसाळा
&gt; १४) महाड
&gt; १५) पोलादपूर

*रत्नागिरी जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) रत्नागिरी 
&gt; २) मंडणगड
&gt; ३) दापोली
&gt; ४) खेड
&gt; ५) चिपळूण
&gt; ६) गुहागर
&gt; ७) संगमेश्वर
&gt; ८) लांजा
&gt; ९) राजापूर

*सांगली जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) बत्तीस शिराळा
&gt; २) वाळवा
&gt; ३) पलूस
&gt; ४) कडेगाव
&gt; ५) खानापूर-विटा
&gt; ६) आटपाडी
&gt; ७) तासगाव
&gt; ८) मिरज
&gt; ९) कवठे महांकाळ
&gt; १०) जत

*सातारा जिल्हा (स्थापना: १ मे १९६०)* 
* तालुके : 
&gt; १) सातारा 
&gt; २) कराड
&gt; ३) वाई
&gt; ४) कोरेगाव
&gt; ५) जावळी
&gt; ६) महाबळेश्वर
&gt; ७) खंडाळा
&gt; ८) पाटण
&gt; ९) फलटण
&gt; १०) खटाव
&gt; ११) माण
==चार्जिंग नोंदवही==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
|+ टाटा टियागो ई.व्ही. चार्जिंग सुची
! दिनांक
! शहर
! चार्जिंग केंद्र
! चार्जिंग कंपनी
! एकूण बिल
|-
| १६/०४/२०२३
| मु.पो. वंगळी, [[इंदापूर तालुका|ता. इंदापूर]], [[पुणे जिल्हा|जि. पुणे]], [[महाराष्ट्र]]
| शिवकृपा संकुल
| निकॉल-ईव्ही
| २९७.२५
|-
| १७/०४/२०२३
| मु.पो. अणादूर, [[तुळजापूर तालुका|ता. तुळजापूर]], [[धाराशिव जिल्हा|जि. धाराशिव]], [[महाराष्ट्र]]
| लाईफलाईन हॉस्पिटल
| ई.व्ही. पंप
| २९६.०१
|-
| १९/०४/२०२३
| मु.पो. वंगळी, [[इंदापूर तालुका|ता. इंदापूर]], [[पुणे जिल्हा|जि. पुणे]], [[महाराष्ट्र]]
| शिवकृपा संकुल
| निकॉल-ईव्ही
| ३००.०१
|-
| २२/०४/२०२३
| मु.पो. भादलवाडी, [[इंदापूर तालुका|ता. इंदापूर]], [[पुणे जिल्हा|जि. पुणे]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल श्री व्हेज
| चार्जझोन
| ३७५.७१
|-
| १८/०७/२०२३
| मु.पो. भुयाचीवाडी, [[कराड तालुका|ता. कराड]], [[सातारा जिल्हा|जि. सातारा]], [[महाराष्ट्र]]
| माई मंगलम कार्यालय
| ई-फिल
| १३१.०२
|-
| १८/०७/२०२३
| मु.पो. भुयाचीवाडी, [[कराड तालुका|ता. कराड]], [[सातारा जिल्हा|जि. सातारा]], [[महाराष्ट्र]]
| माई मंगलम कार्यालय
| ई-फिल
| २४२.०४
|-
| २९/०३/२०२४
| मु.पो. [[सुरूर]], [[वाई तालुका|ता. वाई]], [[सातारा जिल्हा|जि. सातारा]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल साई पार्क इन
| चार्जझोन
| १५३.०५
|-
| २३/०६/२०२४
| मु.पो. वळवण, [[लोणावळा]], [[मावळ तालुका|ता. मावळ]], [[पुणे जिल्हा|जि. पुणे]], [[महाराष्ट्र]]
| वॅक्स म्युझियम
| इन्स्टा चार्ज
| १९९.४८
|-
| १५/०७/२०२४
| मु.पो. [[कराड]], [[कराड तालुका|ता. कराड]], [[सातारा जिल्हा|जि. सातारा]], [[महाराष्ट्र]] 
| हॉटेल संगम
| टाटा पॉवर ई.झेड
| ४००.५८
|-
| १६/०७/२०२४
| मु.पो. [[सुरूर]], [[वाई तालुका|ता. वाई]], [[सातारा जिल्हा|जि. सातारा]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल साई पार्क इन
| चार्जझोन
| ४२२.०३
|-
| १६/०७/२०२४
| मु.पो. [[कोल्हापूर]], [[करवीर तालुका|ता. करवीर]], [[कोल्हापूर जिल्हा|जि. कोल्हापूर]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल ओपल
| बिजलीफाय
| २७५.००
|-
| १६/०७/२०२४
| मु.पो. [[कोल्हापूर]], [[करवीर तालुका|ता. करवीर]], [[कोल्हापूर जिल्हा|जि. कोल्हापूर]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल ओपल
| बिजलीफाय
| ६६.१६
|-
| २४/०८/२०२४
| मु.पो. मालेगाव, [[नेरळ]], [[कर्जत तालुका|ता. कर्जत]], [[रायगड जिल्हा|जि. रायगड]], [[महाराष्ट्र]]
| सगुणा बाग ॲग्रो रिसॉर्ट
| टाटा पॉवर ई.झेड
| २४५.८६
|-
| ०४/०९/२०२४
| मु.पो. [[चिंचवड]], [[हवेली तालुका|ता. हवेली]], [[पुणे जिल्हा|जि. पुणे]], [[महाराष्ट्र]]
| एल्प्रो मॉल
| जियो बीपी प्लस
| २८४.४७
|-
| ०९/०९/२०२४
| मु.पो. [[चिंचवड]], [[हवेली तालुका|ता. हवेली]], [[पुणे जिल्हा|जि. पुणे]], [[महाराष्ट्र]]
| एल्प्रो मॉल
| जियो बीपी प्लस
| ३८५.८६
|-
| १७/०९/२०२४
| मु.पो. [[चिंचवड]], [[हवेली तालुका|ता. हवेली]], [[पुणे जिल्हा|जि. पुणे]], [[महाराष्ट्र]]
| एल्प्रो मॉल
| जियो बीपी प्लस
| १७५.६१
|-
| १६/११/२०२४
| मु.पो. चौक, [[कर्जत तालुका|ता. कर्जत]], [[रायगड जिल्हा|जि. रायगड]], [[महाराष्ट्र]]
| एच.पी.सी.एल. पेट्रोल पंप
| टाटा पॉवर ई.झेड
| २९४.७४
|-
| २४/१२/२०२४
| मु.पो. [[सुरूर]], [[वाई तालुका|ता. वाई]], [[सातारा जिल्हा|जि. सातारा]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल साई पार्क इन
| चार्जझोन
| १८२.६१
|-
| २४/१२/२०२४
| मु.पो. काले, [[कराड तालुका|ता. कराड]], [[सातारा जिल्हा|जि. सातारा]], [[महाराष्ट्र]] 
| हॉटेल एच.आर. रिसॉर्ट
| ग्लिडा
| २७४.८९
|-
| २५/१२/२०२४
| मु.पो. कोडवली, [[राजापूर तालुका|ता. राजापूर]], [[रत्नागिरी जिल्हा|जि. रत्नागिरी]], [[महाराष्ट्र]] 
| हॉटेल गुरुमाऊली
| चार्जझोन
| ३०२.४५
|-
| २६/१२/२०२४
| मु.पो. भोम, [[सावंतवाडी तालुका|ता. सावंतवाडी]], [[सिंधुदुर्ग जिल्हा|जि. सिंधुदुर्ग]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल आराध्य सिनेमा
| चार्जझोन
| २२७.२३
|-
| २८/१२/२०२४
| मु.पो. भोम, [[सावंतवाडी तालुका|ता. सावंतवाडी]], [[सिंधुदुर्ग जिल्हा|जि. सिंधुदुर्ग]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल आराध्य सिनेमा
| चार्जझोन
| २२१.९४
|-
| २८/१२/२०२४
| मु.पो. सुळगाव, [[आजरा तालुका|ता. आजरा]], [[कोल्हापूर जिल्हा|जि. कोल्हापूर]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल पॅरेडाईस
| टाटा पॉवर ई.झेड
| २७७.४४
|-
| २८/१२/२०२४
| मु.पो. काले, [[कराड तालुका|ता. कराड]], [[सातारा जिल्हा|जि. सातारा]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल एच.आर. रिसॉर्ट
| ग्लिडा
| ३७७.७१
|-
| २८/१२/२०२४
| मु.पो. [[हिंजवडी]], [[मुळशी तालुका|ता. मुळशी]], [[पुणे जिल्हा|जि. पुणे]], [[महाराष्ट्र]]
| श्रीनाथ कृपा चार्जिंग संकुल
| चार्जझोन
| ५२.२९
|-
| ५/१/२०२५
| मु.पो. खालापूर, [[खालापूर तालुका|ता. खालापूर]], [[रायगड जिल्हा|जि. रायगड]], [[महाराष्ट्र]] 
| एच.पी.सी.एल. पेट्रोल पंप
| एच.पी. ई-चार्ज
| २२८.८९
|-
| २३/०३/२०२५
| मु.पो. [[सुरूर]], [[वाई तालुका|ता. वाई]], [[सातारा जिल्हा|जि. सातारा]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल साई पार्क इन
| चार्जझोन
| १७९.५७
|-
| २३/०३/२०२५
| मु.पो. नारायणवाडी, [[कराड तालुका|ता. कराड]], [[सातारा जिल्हा|जि. सातारा]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल साई कॅफे आणि रेस्ट्राँ
| झियॉन चार्जिंग
| ३१६.३९
|-
| २३/०३/२०२५
| मु.पो. कोडवली, [[राजापूर तालुका|ता. राजापूर]], [[रत्नागिरी जिल्हा|जि. रत्नागिरी]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल गुरुमाऊली
| चार्जझोन
| ४७४.२१
|-
| २३/०३/२०२५
| मु.पो. [[सावंतवाडी]], [[सावंतवाडी तालुका|ता. सावंतवाडी]], [[सिंधुदुर्ग जिल्हा|जि. सिंधुदुर्ग]], [[महाराष्ट्र]]
| खासकीलवाडा
| झियॉन चार्जिंग
| ४३८.४१
|-
| २४/०३/२०२५
| मु.पो. भोम, [[सावंतवाडी तालुका|ता. सावंतवाडी]], [[सिंधुदुर्ग जिल्हा|जि. सिंधुदुर्ग]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल आराध्य सिनेमा
| चार्जझोन
| ८९.५१
|-
| २४/०३/२०२५
| मु.पो. सुळगाव, [[आजरा तालुका|ता. आजरा]], [[कोल्हापूर जिल्हा|जि. कोल्हापूर]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल पॅरेडाईस
| टाटा पॉवर ई.झेड
| ३००.४८
|-
| २४/०३/२०२५
| मु.पो. मुंडे, [[कराड तालुका|ता. कराड]], [[सातारा जिल्हा|जि. सातारा]], [[महाराष्ट्र]]
| हॉटेल द फर्न रेसिडन्सी
| जियो बी.पी. प्लस
| ४३२.८२
|}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
|+ २०२५ मध्ये मी पाहिलेले चित्रपट/वेब सिरिज इत्यादी. 
! नाव
! प्रकार
! भाषा
! प्रदर्शित झालेले साल
! कुठे बघितला
|-
| मुक्काम पोस्ट बोंबिलवाडी
| चित्रपट
| मराठी
| २०२५
| सिनेमागृह
|-
| ९-१-१ ''सीझन ८''
| वेब सिरिज
| इंग्रजी
| २०२४
| डिस्ने+हॉटस्टार
|-
| द मार्शियन
| चित्रपट
| इंग्रजी
| २०१५
| डिस्ने+हॉटस्टार
|-
| लाईक आणि सबस्क्राइब
| चित्रपट
| मराठी
| २०२४
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| बंदीश बॅंडिट्स ''सीझन २''
| वेब सिरीज
| हिंदी
| २०२४
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| उंडा
| चित्रपट
| मल्याळम
| २०१९
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| द बिग बुल
| चित्रपट
| हिंदी
| २०२१
| डिस्ने+हॉटस्टार
|-
| सिंघम अगेन
| चित्रपट
| हिंदी
| २०२४
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| यात्रा
| चित्रपट
| तेलुगू
| २०१९
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| यात्रा २
| चित्रपट
| तेलुगू
| २०२४
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| स्क्वीड गेम ''सीझन २''
| वेब सिरीज
| कोरियन 
| २०२४
| नेटफ्लिक्स
|-
| [[चाचा विधायक हैं हमारे]] ''सीझन १''
| वेब सिरीज
| हिंदी 
| २०१८
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| [[चाचा विधायक हैं हमारे]] ''सीझन २''
| वेब सिरीज
| हिंदी 
| २०२१
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| [[चाचा विधायक हैं हमारे]] ''सीझन ३''
| वेब सिरीज
| हिंदी 
| २०२४
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| [[फसक्लास दाभाडे!]]  
| चित्रपट
| मराठी
| २०२५
| सिनेमागृह
|-
| द क्राऊन ''सीझन १''
| वेब सिरीज
| इंग्रजी
| २०१६
| नेटफ्लिक्स
|-
| द क्राऊन ''सीझन २''
| वेब सिरीज
| इंग्रजी
| २०१७
| नेटफ्लिक्स
|-
| इमरजंसी
| चित्रपट
| हिंदी
| २०२५
| नेटफ्लिक्स
|-
| हिसाब बराबर
| चित्रपट
| हिंदी
| २०२५
| झी५
|-
| द क्राऊन ''सीझन ३''
| वेब सिरीज
| इंग्रजी
| २०१९
| नेटफ्लिक्स
|-
| [[छावा (चित्रपट)|छावा]]
| चित्रपट
| हिंदी
| २०२५
| नेटफ्लिक्स
|-
| द क्राऊन ''सीझन ४''
| वेब सिरीज
| इंग्रजी
| २०२०
| नेटफ्लिक्स
|-
| द क्राऊन ''सीझन ५''
| वेब सिरीज
| इंग्रजी
| २०२२
| नेटफ्लिक्स
|-
| गेला माधव कुणीकडे?
| नाटक
| मराठी
| 
| नाट्यगृह
|-
| द क्राऊन ''सीझन ६''
| वेब सिरीज
| इंग्रजी
| २०२३
| नेटफ्लिक्स
|-
| गेम चेंजर
| चित्रपट
| तेलुगू
| २०२५
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| [[जवान (चित्रपट)|जवान]]
| चित्रपट
| हिंदी
| २०२३
| नेटफ्लिक्स
|-
| पुरुष
| नाटक
| मराठी
| 
| नाट्यगृह
|-
| कालापानी
| वेब सिरीज
| हिंदी
| २०२३
| नेटफ्लिक्स
|-
| खाकी : द बिहार चॅप्टर
| वेब सिरीज
| हिंदी
| २०२२
| नेटफ्लिक्स
|-
| सेक्टर ३६
| चित्रपट
| हिंदी
| २०२४
| नेटफ्लिक्स
|-
| पाताल लोक ''सीझन २''
| वेब सिरीज
| हिंदी
| २०२५
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| ९-१-१ : लोन स्टार ''सीझन ५''
| वेब सिरिज
| इंग्रजी
| २०२४-२५
| डिस्ने+हॉटस्टार
|-
| द गुड डॉक्टर ''सीझन ४''
| वेब सिरीज
| इंग्रजी
| २०२०
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| भूमिका
| नाटक
| मराठी
| 
| नाट्यगृह
|-
| द गुड डॉक्टर ''सीझन ५''
| वेब सिरीज
| इंग्रजी
| २०२१-२२
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| मांझी : द माऊंटन मॅन
| चित्रपट
| हिंदी
| २०१५
| डिस्ने+हॉटस्टार
|-
| [[गुलकंद (चित्रपट)|गुलकंद]]
| चित्रपट
| मराठी
| २०२५
| सिनेमागृह
|-
| द डिप्लोमॅट
| चित्रपट
| हिंदी
| २०२५
| नेटफ्लिक्स
|-
| खाकी : द बंगाल चॅप्टर
| वेब सिरीज
| हिंदी
| २०२५
| नेटफ्लिक्स
|-
| [[लक्ष्य (चित्रपट)|लक्ष्य]]
| चित्रपट
| हिंदी
| २००४
| नेटफ्लिक्स
|-
| ब्लॅक वॉरंट
| वेब सिरीज
| हिंदी
| २०२५
| नेटफ्लिक्स
|-
| जामतारा : सबका नंबर आएगा ''सीझन १''
| वेब सिरीज
| हिंदी
| २०२०
| नेटफ्लिक्स
|-
| डेझिग्नेटेड सर्व्हायव्हर ''सीझन १''
| वेब सिरीज
| इंग्रजी
| २०१६-१७
| नेटफ्लिक्स
|-
| स्काय फोर्स
| चित्रपट
| हिंदी
| २०२५
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| [[आनंद (चित्रपट)|आनंद]]
| चित्रपट
| हिंदी
| १९७१
| ॲमेझॉन प्राईम व्हिडियो
|-
| मिशन मजनू
| चित्रपट
| हिंदी
| २०२३
| नेटफ्लिक्स
|-
| [[डंकी (चित्रपट)|डंकी]]
| चित्रपट
| हिंदी
| २०२३
| नेटफ्लिक्स
|}</text>
      <sha1>nzzh5ax6vncrt5roni12zf4irmigvdr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>राशिन</title>
    <ns>0</ns>
    <id>245306</id>
    <revision>
      <id>2579128</id>
      <parentid>2579056</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T12:49:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>45.64.16.114</ip>
      </contributor>
      <origin>2579128</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12175" sha1="e2uafe159og74k4q3h0wo5yudk090wu" xml:space="preserve">{{गल्लत|रेशन}}

'''राशिन''' हे महाराष्ट्र राज्यातील अहमदनगर जिल्ह्याच्या कर्जत तालुक्यातील एक शहर आहे. येथे महाराष्ट्रातील लाखो भाविकांचे श्रद्धास्थान असलेल्या श्री जगदंबा यमाई देवीचे प्राचीन मंदिर आहे व येथील नवरात्र उत्सव व दसरा सोहळा संपूर्ण महाराष्ट्रात प्रसिद्ध आहे. हे शहर सोलापुर , पुणे , अहमदनगर या तीन जिल्ह्यांच्या सीमेवर वसलेले आहे त्यामुळे येथील बाजारपेठ ही सर्वात मोठी म्हणून ओळखली जाते.

== श्री जगदंबा यमाई देवस्थान, राशिन ==
समस्त राशीन पंचक्रोशीतील ग्रामस्थांचे प्रमुख कुलदैवत म्हणून ओळखले जाणारे, ऐतिहासिक स्थापत्यकलेचा उत्कृष्ट नमुना असलेले असंख्य भाविकांचे अढळ श्रद्धास्थान तसेच राशीन नगरीच्या सांस्कृतिक, वैभवशाली वारशाचे आणि वास्तूश्रीमंतीचे सुंदर प्रतीक म्हणजे &quot;श्री जगदंबा मंदिर&quot; होय. या मंदिराच्या बांधकामात राष्ट्रकूट, चालुक्य, मोगल, मराठा, पेशवे अशा विविध राजवटीतील वास्तुकलेचा उत्कृष्ट संगम आढळून येतो. तसेच मंदिराचे एकंदरीत बांधकाम कालपरत्वे झाल्याचे देखील समजते. या मंदिरातील हलत्या दीपमाळा या इतिहासकालीन वास्तुकलेची अभूतपूर्व निर्मिती म्हणून सर्वत्र विशेष प्रसिद्ध आहेत. या मंदिराचा जीर्णोद्धार सत्पुरुष श्रीमंत आकोबा स्वामी शेटे (जंगम) यांनी  केल्याचे तसेच पेशवाईतील मुत्सद्दी सरदार अंताजी माणकेश्वर गंधे-कुलकर्णी यांनीदेखील मंदिराचे ओवरीकामात देणगी दिल्याचे मंदिरातील शिलालेखांवरून समजते.

श्री जगदंबा मंदिराची रचना साधारण तीन टप्प्यात असून यामध्ये बाहेरील प्रांगण, प्रदक्षिणा मार्ग व सभामंडप यांचा समावेश होतो. मंदिराचे मुख्य महाद्वार पूर्वाभिमुख असून अतिशय भव्य स्वरूपाचे आहे. या गाभाऱ्यात &quot;श्री यमाई देवीची&quot; स्वयंभू चतुर्भुज तांदळा स्वरूपातील स्वरूपातील शेंदरी रंगातील मूर्ती चैतन्यपूर्ण अशीच आहे. श्री यमाई देवीला माहुरगड निवासिनी रेणुका मातेचा अवतार मानले जाते. साताऱ्यातील [[औंध संस्थान|औंध]] येथील [[यमाई देवी मंदिर (औंध)|यमाई]] देवीच्या मुळपीठानंतर राशिनच्या यमाई देवीचे उपपीठ हे सर्वाधिक प्रसिद्ध मानले जाते. त्याचप्रमाणे उजव्या बाजूस &quot;श्री तुकाई देवीची&quot; मूळ मूर्ती पाषाणातील असून त्यावर नव्याने वज्रकाम करण्यात आले आहे. श्री तुकाई देवीचे मूळ स्थान तुळजापूर निवासिनी श्री तुळजाभवानीचे मानले जाते. या दोन्ही आदिशक्तीच्या मध्यभागी चौथऱ्यावर चतुर्श्रुंगी देवीची ओतीव कामातील पंचधातूची सिंहासनारूढ चलमूर्ती आहे.

भारतीय संस्कृतीमध्ये श्री दुर्गेची उपासना करणारा शाक्त संप्रदाय प्रचलित आहे. स्कंद पुराणातील कथेनुसार महिषासुर राक्षस भगवान शंकराने दिलेल्या वरामुळे अतिशय उन्मत्त होऊन संपूर्ण त्रेलोक्यास त्रास देत असे. यावर सर्व देवादिकांनी आदिशक्तीची उपासना केली असता प्रसन्न होऊन आदिशक्तीने महिषासुराशी नऊ दिवस - नवरात्री घनघोर युद्ध करून त्यास ठार मारले. या महापराक्रमाची साक्ष आणि जगदंबेप्रतीच्या आदराची उपासना म्हणून नवरात्रोत्सव या सोहळ्यास सुरुवात झाली.

परंपरेप्रमाणे अश्विन शुद्ध प्रतिपदा या दिवशी शेटे घराण्यातील मंडळीच्या हस्ते आदिशक्तींची विधीवत महापूजा होऊन सर्वांच्या उपस्थितीत मृत्तिकेच्या वेदीवरती घटस्थापना केली जाते. ढोल - ताशा या मंगल वाद्यांच्या गजरात आईसाहेब.... नावाचा जयघोष करून घटाची व आदिशक्तीची महाआरती होते. यावेळी जगन्मातेकडे सर्वत्र सुख-समृद्धी, पावित्र्य कायम नांदण्यासाठी प्रार्थनारुपी मागणी केली जाते. महाआरतीनंतर निघणाऱ्या धूपारतीचा पेशवाई थाट अक्षरशः डोळ्यांचे पारणे फेडणारा असतो. ललिता पंचमी दिवशी महिलांचा हळदी-कुंकवाचा कार्यक्रम असतो. या दिवसापासून आदिशक्तीस हत्ती, घोडा, मोर, सिंह, वाघ अशा प्रतिकात्मक वाहनांवर आरुढ केले जाते. तसेच पंचमी, सप्तमी, अष्टमी या दिवशी ग्रामस्थ आदिशक्तीस फुलवाऱ्यांचा नैवेद्य अर्पण करतात. ग्रामजोशींद्वारे चंडीपाठ, दुर्गा सप्तशती, देवी भागवत आदी ग्रंथांचे या काळात नित्य पठण केले जाते. रोज एक याप्रमाणे नवरात्रात विविध सुवासिक फुलांच्या माळा ग्रामस्थ घटास वाहतात. या घटाचे समोर अखंड नंदादीप तेवत ठेवतात. आदिशक्तीस नाग पानांची प्रभावळ (मखर) तसेच नारळांचे तोरण देखील बांधले जाते. अष्टमी दिवशी रात्रीचे धुपारती वेळी सर्वांच्या उपस्थितीत मंदिरात पासोडी पोत खेळला जातो. नवरात्र काळात देशमुख मंडळी मंदिरातच घटी बसण्याची प्रथा आहे. तसेच पंचक्रोशीतील लोक देखील व्रतस्थ राहतात. या काळात अनवाणी चालणे, हजामत न करणे, नित्य स्नान, मांसाहार वर्ज्य करणे, पलंगावर न झोपणे, उपवास करणे, अशा प्रकारची व्रत-वैकल्ये केली जातात. नवरात्रातील आकर्षक विद्युत रोषणाई मंदिराच्या सौंदर्यात अधिकच भर टाकते.

समृद्धी मांगल्य आणि ध्येयपूर्ती यांचा त्रिवेणी संगम असणाऱ्या या &quot;विजयोत्सवास&quot; राशीनच्या सांस्कृतिक ऐक्‍यात विशेष स्थान आहे. या दिवशी परंपरेनुसार आदिशक्ती महानैवेद्य दाखवून विधीवत पूजा करून घटाचे उत्थापन केले जाते. सीमोल्लंघनानंतर रात्री लाखो भाविकांच्या साक्षीने जगदंबेने कौल देताच पालखीस सुरुवात होते. या दिवशी गावात मोठ्या प्रमाणात यात्रोत्सव भरला जातो. तसेच कोजागिरी पौर्णिमेला (भाळंदे) खेळले जाते.

असा हा एकतेचे, बंधुत्वाचे प्रतीक असणारा, वाईट प्रवृत्तींचा सर्वनाश करून  शुभचिंतनाकडे नेणारा, संस्कृतीचे पावित्र्य जपणारा अवघ्या विश्वास आनंद देणारा राशीनचा &quot;विजयोत्सव&quot; अगदी निराळाच संपूर्ण महाराष्ट्रातुन भाविक दर्शनासाठी राशिनला येतात.
[[वर्ग:अहिल्यानगर जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>e2uafe159og74k4q3h0wo5yudk090wu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579129</id>
      <parentid>2579128</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T12:50:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>45.64.16.114</ip>
      </contributor>
      <comment>/* श्री जगदंबा यमाई देवस्थान, राशिन */</comment>
      <origin>2579129</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12175" sha1="canw8s8ce5aligwg5ulp9r11796pgrc" xml:space="preserve">{{गल्लत|रेशन}}

'''राशिन''' हे महाराष्ट्र राज्यातील अहमदनगर जिल्ह्याच्या कर्जत तालुक्यातील एक शहर आहे. येथे महाराष्ट्रातील लाखो भाविकांचे श्रद्धास्थान असलेल्या श्री जगदंबा यमाई देवीचे प्राचीन मंदिर आहे व येथील नवरात्र उत्सव व दसरा सोहळा संपूर्ण महाराष्ट्रात प्रसिद्ध आहे. हे शहर सोलापुर , पुणे , अहमदनगर या तीन जिल्ह्यांच्या सीमेवर वसलेले आहे त्यामुळे येथील बाजारपेठ ही सर्वात मोठी म्हणून ओळखली जाते.

== श्री जगदंबा यमाई देवस्थान, राशिन ==
समस्त राशीन पंचक्रोशीतील ग्रामस्थांचे प्रमुख कुलदैवत म्हणून ओळखले जाणारे, ऐतिहासिक स्थापत्यकलेचा उत्कृष्ट नमुना असलेले असंख्य भाविकांचे अढळ श्रद्धास्थान तसेच राशीन नगरीच्या सांस्कृतिक, वैभवशाली वारशाचे आणि वास्तूश्रीमंतीचे सुंदर प्रतीक म्हणजे &quot;श्री जगदंबा मंदिर&quot; होय. या मंदिराच्या बांधकामात राष्ट्रकूट, चालुक्य, मोगल, मराठा, पेशवे अशा विविध राजवटीतील वास्तुकलेचा उत्कृष्ट संगम आढळून येतो. तसेच मंदिराचे एकंदरीत बांधकाम कालपरत्वे झाल्याचे देखील समजते. या मंदिरातील हलत्या दीपमाळा या इतिहासकालीन वास्तुकलेची अभूतपूर्व निर्मिती म्हणून सर्वत्र विशेष प्रसिद्ध आहेत. या मंदिराचा जीर्णोद्धार सत्पुरुष श्रीमंत आकोबा स्वामी शेटे (जंगम) यांनी  केल्याचे तसेच पेशवाईतील मुत्सद्दी सरदार अंताजी माणकेश्वर गंधे-कुलकर्णी यांनीदेखील मंदिराचे ओवरीकामात देणगी दिल्याचे मंदिरातील शिलालेखांवरून समजते.

श्री जगदंबा मंदिराची रचना साधारण तीन टप्प्यात असून यामध्ये बाहेरील प्रांगण, प्रदक्षिणा मार्ग व सभामंडप यांचा समावेश होतो. मंदिराचे मुख्य महाद्वार पूर्वाभिमुख असून अतिशय भव्य स्वरूपाचे आहे. या गाभाऱ्यात &quot;श्री यमाई देवीची&quot; स्वयंभू चतुर्भुज तांदळा स्वरूपातील स्वरूपातील शेंदरी रंगातील मूर्ती चैतन्यपूर्ण अशीच आहे. श्री यमाई देवीला माहुरगड निवासिनी रेणुका मातेचा अवतार मानले जाते. साताऱ्यातील [[औंध संस्थान|औंध]] येथील [[यमाई देवी मंदिर (औंध)|यमाई]] देवीच्या मुळपीठानंतर राशिनच्या यमाई देवीचे हे उपपीठ सर्वाधिक प्रसिद्ध मानले जाते. त्याचप्रमाणे उजव्या बाजूस &quot;श्री तुकाई देवीची&quot; मूळ मूर्ती पाषाणातील असून त्यावर नव्याने वज्रकाम करण्यात आले आहे. श्री तुकाई देवीचे मूळ स्थान तुळजापूर निवासिनी श्री तुळजाभवानीचे मानले जाते. या दोन्ही आदिशक्तीच्या मध्यभागी चौथऱ्यावर चतुर्श्रुंगी देवीची ओतीव कामातील पंचधातूची सिंहासनारूढ चलमूर्ती आहे.

भारतीय संस्कृतीमध्ये श्री दुर्गेची उपासना करणारा शाक्त संप्रदाय प्रचलित आहे. स्कंद पुराणातील कथेनुसार महिषासुर राक्षस भगवान शंकराने दिलेल्या वरामुळे अतिशय उन्मत्त होऊन संपूर्ण त्रेलोक्यास त्रास देत असे. यावर सर्व देवादिकांनी आदिशक्तीची उपासना केली असता प्रसन्न होऊन आदिशक्तीने महिषासुराशी नऊ दिवस - नवरात्री घनघोर युद्ध करून त्यास ठार मारले. या महापराक्रमाची साक्ष आणि जगदंबेप्रतीच्या आदराची उपासना म्हणून नवरात्रोत्सव या सोहळ्यास सुरुवात झाली.

परंपरेप्रमाणे अश्विन शुद्ध प्रतिपदा या दिवशी शेटे घराण्यातील मंडळीच्या हस्ते आदिशक्तींची विधीवत महापूजा होऊन सर्वांच्या उपस्थितीत मृत्तिकेच्या वेदीवरती घटस्थापना केली जाते. ढोल - ताशा या मंगल वाद्यांच्या गजरात आईसाहेब.... नावाचा जयघोष करून घटाची व आदिशक्तीची महाआरती होते. यावेळी जगन्मातेकडे सर्वत्र सुख-समृद्धी, पावित्र्य कायम नांदण्यासाठी प्रार्थनारुपी मागणी केली जाते. महाआरतीनंतर निघणाऱ्या धूपारतीचा पेशवाई थाट अक्षरशः डोळ्यांचे पारणे फेडणारा असतो. ललिता पंचमी दिवशी महिलांचा हळदी-कुंकवाचा कार्यक्रम असतो. या दिवसापासून आदिशक्तीस हत्ती, घोडा, मोर, सिंह, वाघ अशा प्रतिकात्मक वाहनांवर आरुढ केले जाते. तसेच पंचमी, सप्तमी, अष्टमी या दिवशी ग्रामस्थ आदिशक्तीस फुलवाऱ्यांचा नैवेद्य अर्पण करतात. ग्रामजोशींद्वारे चंडीपाठ, दुर्गा सप्तशती, देवी भागवत आदी ग्रंथांचे या काळात नित्य पठण केले जाते. रोज एक याप्रमाणे नवरात्रात विविध सुवासिक फुलांच्या माळा ग्रामस्थ घटास वाहतात. या घटाचे समोर अखंड नंदादीप तेवत ठेवतात. आदिशक्तीस नाग पानांची प्रभावळ (मखर) तसेच नारळांचे तोरण देखील बांधले जाते. अष्टमी दिवशी रात्रीचे धुपारती वेळी सर्वांच्या उपस्थितीत मंदिरात पासोडी पोत खेळला जातो. नवरात्र काळात देशमुख मंडळी मंदिरातच घटी बसण्याची प्रथा आहे. तसेच पंचक्रोशीतील लोक देखील व्रतस्थ राहतात. या काळात अनवाणी चालणे, हजामत न करणे, नित्य स्नान, मांसाहार वर्ज्य करणे, पलंगावर न झोपणे, उपवास करणे, अशा प्रकारची व्रत-वैकल्ये केली जातात. नवरात्रातील आकर्षक विद्युत रोषणाई मंदिराच्या सौंदर्यात अधिकच भर टाकते.

समृद्धी मांगल्य आणि ध्येयपूर्ती यांचा त्रिवेणी संगम असणाऱ्या या &quot;विजयोत्सवास&quot; राशीनच्या सांस्कृतिक ऐक्‍यात विशेष स्थान आहे. या दिवशी परंपरेनुसार आदिशक्ती महानैवेद्य दाखवून विधीवत पूजा करून घटाचे उत्थापन केले जाते. सीमोल्लंघनानंतर रात्री लाखो भाविकांच्या साक्षीने जगदंबेने कौल देताच पालखीस सुरुवात होते. या दिवशी गावात मोठ्या प्रमाणात यात्रोत्सव भरला जातो. तसेच कोजागिरी पौर्णिमेला (भाळंदे) खेळले जाते.

असा हा एकतेचे, बंधुत्वाचे प्रतीक असणारा, वाईट प्रवृत्तींचा सर्वनाश करून  शुभचिंतनाकडे नेणारा, संस्कृतीचे पावित्र्य जपणारा अवघ्या विश्वास आनंद देणारा राशीनचा &quot;विजयोत्सव&quot; अगदी निराळाच संपूर्ण महाराष्ट्रातुन भाविक दर्शनासाठी राशिनला येतात.
[[वर्ग:अहिल्यानगर जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>canw8s8ce5aligwg5ulp9r11796pgrc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579132</id>
      <parentid>2579129</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T13:15:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>45.64.16.114</ip>
      </contributor>
      <comment>/* श्री जगदंबा यमाई देवस्थान, राशिन */</comment>
      <origin>2579132</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12226" sha1="97j22u07k2u2upfpr43qsrhoqjyni6h" xml:space="preserve">{{गल्लत|रेशन}}

'''राशिन''' हे महाराष्ट्र राज्यातील अहमदनगर जिल्ह्याच्या कर्जत तालुक्यातील एक शहर आहे. येथे महाराष्ट्रातील लाखो भाविकांचे श्रद्धास्थान असलेल्या श्री जगदंबा यमाई देवीचे प्राचीन मंदिर आहे व येथील नवरात्र उत्सव व दसरा सोहळा संपूर्ण महाराष्ट्रात प्रसिद्ध आहे. हे शहर सोलापुर , पुणे , अहमदनगर या तीन जिल्ह्यांच्या सीमेवर वसलेले आहे त्यामुळे येथील बाजारपेठ ही सर्वात मोठी म्हणून ओळखली जाते.

== श्री जगदंबा यमाई देवस्थान, राशिन  (राशिनची यमाई देवी) ==
समस्त राशीन पंचक्रोशीतील ग्रामस्थांचे प्रमुख कुलदैवत म्हणून ओळखले जाणारे, ऐतिहासिक स्थापत्यकलेचा उत्कृष्ट नमुना असलेले असंख्य भाविकांचे अढळ श्रद्धास्थान तसेच राशीन नगरीच्या सांस्कृतिक, वैभवशाली वारशाचे आणि वास्तूश्रीमंतीचे सुंदर प्रतीक म्हणजे &quot;श्री जगदंबा मंदिर&quot; होय. या मंदिराच्या बांधकामात राष्ट्रकूट, चालुक्य, मोगल, मराठा, पेशवे अशा विविध राजवटीतील वास्तुकलेचा उत्कृष्ट संगम आढळून येतो. तसेच मंदिराचे एकंदरीत बांधकाम कालपरत्वे झाल्याचे देखील समजते. या मंदिरातील हलत्या दीपमाळा या इतिहासकालीन वास्तुकलेची अभूतपूर्व निर्मिती म्हणून सर्वत्र विशेष प्रसिद्ध आहेत. या मंदिराचा जीर्णोद्धार सत्पुरुष श्रीमंत आकोबा स्वामी शेटे (जंगम) यांनी  केल्याचे तसेच पेशवाईतील मुत्सद्दी सरदार अंताजी माणकेश्वर गंधे-कुलकर्णी यांनीदेखील मंदिराचे ओवरीकामात देणगी दिल्याचे मंदिरातील शिलालेखांवरून समजते.

श्री जगदंबा मंदिराची रचना साधारण तीन टप्प्यात असून यामध्ये बाहेरील प्रांगण, प्रदक्षिणा मार्ग व सभामंडप यांचा समावेश होतो. मंदिराचे मुख्य महाद्वार पूर्वाभिमुख असून अतिशय भव्य स्वरूपाचे आहे. या गाभाऱ्यात &quot;श्री यमाई देवीची&quot; स्वयंभू चतुर्भुज तांदळा स्वरूपातील स्वरूपातील शेंदरी रंगातील मूर्ती चैतन्यपूर्ण अशीच आहे. श्री यमाई देवीला माहुरगड निवासिनी रेणुका मातेचा अवतार मानले जाते. साताऱ्यातील [[औंध संस्थान|औंध]] येथील [[यमाई देवी मंदिर (औंध)|यमाई]] देवीच्या मुळपीठानंतर राशिनच्या यमाई देवीचे हे उपपीठ सर्वाधिक प्रसिद्ध मानले जाते. त्याचप्रमाणे उजव्या बाजूस &quot;श्री तुकाई देवीची&quot; मूळ मूर्ती पाषाणातील असून त्यावर नव्याने वज्रकाम करण्यात आले आहे. श्री तुकाई देवीचे मूळ स्थान तुळजापूर निवासिनी श्री तुळजाभवानीचे मानले जाते. या दोन्ही आदिशक्तीच्या मध्यभागी चौथऱ्यावर चतुर्श्रुंगी देवीची ओतीव कामातील पंचधातूची सिंहासनारूढ चलमूर्ती आहे.

भारतीय संस्कृतीमध्ये श्री दुर्गेची उपासना करणारा शाक्त संप्रदाय प्रचलित आहे. स्कंद पुराणातील कथेनुसार महिषासुर राक्षस भगवान शंकराने दिलेल्या वरामुळे अतिशय उन्मत्त होऊन संपूर्ण त्रेलोक्यास त्रास देत असे. यावर सर्व देवादिकांनी आदिशक्तीची उपासना केली असता प्रसन्न होऊन आदिशक्तीने महिषासुराशी नऊ दिवस - नवरात्री घनघोर युद्ध करून त्यास ठार मारले. या महापराक्रमाची साक्ष आणि जगदंबेप्रतीच्या आदराची उपासना म्हणून नवरात्रोत्सव या सोहळ्यास सुरुवात झाली.

परंपरेप्रमाणे अश्विन शुद्ध प्रतिपदा या दिवशी शेटे घराण्यातील मंडळीच्या हस्ते आदिशक्तींची विधीवत महापूजा होऊन सर्वांच्या उपस्थितीत मृत्तिकेच्या वेदीवरती घटस्थापना केली जाते. ढोल - ताशा या मंगल वाद्यांच्या गजरात आईसाहेब.... नावाचा जयघोष करून घटाची व आदिशक्तीची महाआरती होते. यावेळी जगन्मातेकडे सर्वत्र सुख-समृद्धी, पावित्र्य कायम नांदण्यासाठी प्रार्थनारुपी मागणी केली जाते. महाआरतीनंतर निघणाऱ्या धूपारतीचा पेशवाई थाट अक्षरशः डोळ्यांचे पारणे फेडणारा असतो. ललिता पंचमी दिवशी महिलांचा हळदी-कुंकवाचा कार्यक्रम असतो. या दिवसापासून आदिशक्तीस हत्ती, घोडा, मोर, सिंह, वाघ अशा प्रतिकात्मक वाहनांवर आरुढ केले जाते. तसेच पंचमी, सप्तमी, अष्टमी या दिवशी ग्रामस्थ आदिशक्तीस फुलवाऱ्यांचा नैवेद्य अर्पण करतात. ग्रामजोशींद्वारे चंडीपाठ, दुर्गा सप्तशती, देवी भागवत आदी ग्रंथांचे या काळात नित्य पठण केले जाते. रोज एक याप्रमाणे नवरात्रात विविध सुवासिक फुलांच्या माळा ग्रामस्थ घटास वाहतात. या घटाचे समोर अखंड नंदादीप तेवत ठेवतात. आदिशक्तीस नाग पानांची प्रभावळ (मखर) तसेच नारळांचे तोरण देखील बांधले जाते. अष्टमी दिवशी रात्रीचे धुपारती वेळी सर्वांच्या उपस्थितीत मंदिरात पासोडी पोत खेळला जातो. नवरात्र काळात देशमुख मंडळी मंदिरातच घटी बसण्याची प्रथा आहे. तसेच पंचक्रोशीतील लोक देखील व्रतस्थ राहतात. या काळात अनवाणी चालणे, हजामत न करणे, नित्य स्नान, मांसाहार वर्ज्य करणे, पलंगावर न झोपणे, उपवास करणे, अशा प्रकारची व्रत-वैकल्ये केली जातात. नवरात्रातील आकर्षक विद्युत रोषणाई मंदिराच्या सौंदर्यात अधिकच भर टाकते.

समृद्धी मांगल्य आणि ध्येयपूर्ती यांचा त्रिवेणी संगम असणाऱ्या या &quot;विजयोत्सवास&quot; राशीनच्या सांस्कृतिक ऐक्‍यात विशेष स्थान आहे. या दिवशी परंपरेनुसार आदिशक्ती महानैवेद्य दाखवून विधीवत पूजा करून घटाचे उत्थापन केले जाते. सीमोल्लंघनानंतर रात्री लाखो भाविकांच्या साक्षीने जगदंबेने कौल देताच पालखीस सुरुवात होते. या दिवशी गावात मोठ्या प्रमाणात यात्रोत्सव भरला जातो. तसेच कोजागिरी पौर्णिमेला (भाळंदे) खेळले जाते.

असा हा एकतेचे, बंधुत्वाचे प्रतीक असणारा, वाईट प्रवृत्तींचा सर्वनाश करून  शुभचिंतनाकडे नेणारा, संस्कृतीचे पावित्र्य जपणारा अवघ्या विश्वास आनंद देणारा राशीनचा &quot;विजयोत्सव&quot; अगदी निराळाच संपूर्ण महाराष्ट्रातुन भाविक दर्शनासाठी राशिनला येतात.
[[वर्ग:अहिल्यानगर जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>97j22u07k2u2upfpr43qsrhoqjyni6h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579133</id>
      <parentid>2579132</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T13:20:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>45.64.16.114</ip>
      </contributor>
      <comment>/* श्री जगदंबा यमाई देवस्थान, राशिन - (राशिनची यमाई देवी) */</comment>
      <origin>2579133</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12227" sha1="eu2czcebrac4arpy5712nchxevmrjoh" xml:space="preserve">{{गल्लत|रेशन}}

'''राशिन''' हे महाराष्ट्र राज्यातील अहमदनगर जिल्ह्याच्या कर्जत तालुक्यातील एक शहर आहे. येथे महाराष्ट्रातील लाखो भाविकांचे श्रद्धास्थान असलेल्या श्री जगदंबा यमाई देवीचे प्राचीन मंदिर आहे व येथील नवरात्र उत्सव व दसरा सोहळा संपूर्ण महाराष्ट्रात प्रसिद्ध आहे. हे शहर सोलापुर , पुणे , अहमदनगर या तीन जिल्ह्यांच्या सीमेवर वसलेले आहे त्यामुळे येथील बाजारपेठ ही सर्वात मोठी म्हणून ओळखली जाते.

== श्री जगदंबा यमाई देवस्थान, राशिन - (राशिनची यमाई देवी) ==
समस्त राशीन पंचक्रोशीतील ग्रामस्थांचे प्रमुख कुलदैवत म्हणून ओळखले जाणारे, ऐतिहासिक स्थापत्यकलेचा उत्कृष्ट नमुना असलेले असंख्य भाविकांचे अढळ श्रद्धास्थान तसेच राशीन नगरीच्या सांस्कृतिक, वैभवशाली वारशाचे आणि वास्तूश्रीमंतीचे सुंदर प्रतीक म्हणजे &quot;श्री जगदंबा मंदिर&quot; होय. या मंदिराच्या बांधकामात राष्ट्रकूट, चालुक्य, मोगल, मराठा, पेशवे अशा विविध राजवटीतील वास्तुकलेचा उत्कृष्ट संगम आढळून येतो. तसेच मंदिराचे एकंदरीत बांधकाम कालपरत्वे झाल्याचे देखील समजते. या मंदिरातील हलत्या दीपमाळा या इतिहासकालीन वास्तुकलेची अभूतपूर्व निर्मिती म्हणून सर्वत्र विशेष प्रसिद्ध आहेत. या मंदिराचा जीर्णोद्धार सत्पुरुष श्रीमंत आकोबा स्वामी शेटे (जंगम) यांनी  केल्याचे तसेच पेशवाईतील मुत्सद्दी सरदार अंताजी माणकेश्वर गंधे-कुलकर्णी यांनीदेखील मंदिराचे ओवरीकामात देणगी दिल्याचे मंदिरातील शिलालेखांवरून समजते.

श्री जगदंबा मंदिराची रचना साधारण तीन टप्प्यात असून यामध्ये बाहेरील प्रांगण, प्रदक्षिणा मार्ग व सभामंडप यांचा समावेश होतो. मंदिराचे मुख्य महाद्वार पूर्वाभिमुख असून अतिशय भव्य स्वरूपाचे आहे. या गाभाऱ्यात &quot;श्री यमाई देवीची&quot; स्वयंभू चतुर्भुज तांदळा स्वरूपातील स्वरूपातील शेंदरी रंगातील मूर्ती चैतन्यपूर्ण अशीच आहे. श्री यमाई देवीला माहुरगड निवासिनी रेणुका मातेचा अवतार मानले जाते. साताऱ्यातील [[औंध संस्थान|औंध]] येथील [[यमाई देवी मंदिर (औंध)|यमाई]] देवीच्या मुळपीठानंतर राशिनच्या यमाई देवीचे हे उपपीठ सर्वाधिक प्रसिद्ध मानले जाते. त्याचप्रमाणे उजव्या बाजूस &quot;श्री तुकाई देवीची&quot; मूळ मूर्ती पाषाणातील असून त्यावर नव्याने वज्रकाम करण्यात आले आहे. श्री तुकाई देवीचे मूळ स्थान तुळजापूर निवासिनी श्री तुळजाभवानीचे मानले जाते. या दोन्ही आदिशक्तीच्या मध्यभागी चौथऱ्यावर चतुर्श्रुंगी देवीची ओतीव कामातील पंचधातूची सिंहासनारूढ चलमूर्ती आहे.

भारतीय संस्कृतीमध्ये श्री दुर्गेची उपासना करणारा शाक्त संप्रदाय प्रचलित आहे. स्कंद पुराणातील कथेनुसार महिषासुर राक्षस भगवान शंकराने दिलेल्या वरामुळे अतिशय उन्मत्त होऊन संपूर्ण त्रेलोक्यास त्रास देत असे. यावर सर्व देवादिकांनी आदिशक्तीची उपासना केली असता प्रसन्न होऊन आदिशक्तीने महिषासुराशी नऊ दिवस - नवरात्री घनघोर युद्ध करून त्यास ठार मारले. या महापराक्रमाची साक्ष आणि जगदंबेप्रतीच्या आदराची उपासना म्हणून नवरात्रोत्सव या सोहळ्यास सुरुवात झाली.

परंपरेप्रमाणे अश्विन शुद्ध प्रतिपदा या दिवशी शेटे घराण्यातील मंडळीच्या हस्ते आदिशक्तींची विधीवत महापूजा होऊन सर्वांच्या उपस्थितीत मृत्तिकेच्या वेदीवरती घटस्थापना केली जाते. ढोल - ताशा या मंगल वाद्यांच्या गजरात आईसाहेब.... नावाचा जयघोष करून घटाची व आदिशक्तीची महाआरती होते. यावेळी जगन्मातेकडे सर्वत्र सुख-समृद्धी, पावित्र्य कायम नांदण्यासाठी प्रार्थनारुपी मागणी केली जाते. महाआरतीनंतर निघणाऱ्या धूपारतीचा पेशवाई थाट अक्षरशः डोळ्यांचे पारणे फेडणारा असतो. ललिता पंचमी दिवशी महिलांचा हळदी-कुंकवाचा कार्यक्रम असतो. या दिवसापासून आदिशक्तीस हत्ती, घोडा, मोर, सिंह, वाघ अशा प्रतिकात्मक वाहनांवर आरुढ केले जाते. तसेच पंचमी, सप्तमी, अष्टमी या दिवशी ग्रामस्थ आदिशक्तीस फुलवाऱ्यांचा नैवेद्य अर्पण करतात. ग्रामजोशींद्वारे चंडीपाठ, दुर्गा सप्तशती, देवी भागवत आदी ग्रंथांचे या काळात नित्य पठण केले जाते. रोज एक याप्रमाणे नवरात्रात विविध सुवासिक फुलांच्या माळा ग्रामस्थ घटास वाहतात. या घटाचे समोर अखंड नंदादीप तेवत ठेवतात. आदिशक्तीस नाग पानांची प्रभावळ (मखर) तसेच नारळांचे तोरण देखील बांधले जाते. अष्टमी दिवशी रात्रीचे धुपारती वेळी सर्वांच्या उपस्थितीत मंदिरात पासोडी पोत खेळला जातो. नवरात्र काळात देशमुख मंडळी मंदिरातच घटी बसण्याची प्रथा आहे. तसेच पंचक्रोशीतील लोक देखील व्रतस्थ राहतात. या काळात अनवाणी चालणे, हजामत न करणे, नित्य स्नान, मांसाहार वर्ज्य करणे, पलंगावर न झोपणे, उपवास करणे, अशा प्रकारची व्रत-वैकल्ये केली जातात. नवरात्रातील आकर्षक विद्युत रोषणाई मंदिराच्या सौंदर्यात अधिकच भर टाकते.

समृद्धी मांगल्य आणि ध्येयपूर्ती यांचा त्रिवेणी संगम असणाऱ्या या &quot;विजयोत्सवास&quot; राशीनच्या सांस्कृतिक ऐक्‍यात विशेष स्थान आहे. या दिवशी परंपरेनुसार आदिशक्ती महानैवेद्य दाखवून विधीवत पूजा करून घटाचे उत्थापन केले जाते. सीमोल्लंघनानंतर रात्री लाखो भाविकांच्या साक्षीने जगदंबेने कौल देताच पालखीस सुरुवात होते. या दिवशी गावात मोठ्या प्रमाणात यात्रोत्सव भरला जातो. तसेच कोजागिरी पौर्णिमेला (भाळंदे) खेळले जाते.

असा हा एकतेचे, बंधुत्वाचे प्रतीक असणारा, वाईट प्रवृत्तींचा सर्वनाश करून  शुभचिंतनाकडे नेणारा, संस्कृतीचे पावित्र्य जपणारा अवघ्या विश्वास आनंद देणारा राशीनचा &quot;विजयोत्सव&quot; अगदी निराळाच संपूर्ण महाराष्ट्रातुन भाविक दर्शनासाठी राशिनला येतात.
[[वर्ग:अहिल्यानगर जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>eu2czcebrac4arpy5712nchxevmrjoh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>मालती केशव जोशी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>254017</id>
    <revision>
      <id>2579135</id>
      <parentid>2577616</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T14:14:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>संतोष गोरे</username>
        <id>135680</id>
      </contributor>
      <origin>2579135</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21960" sha1="g25wjsw2cm8z6fc61n90tich8aatch4" xml:space="preserve">{{संदर्भहीन लेख}}
{{माहितीचौकट व्यक्ती
| चौकट_रुंदी = 
| नाव = मालती केशव जोशी
| चित्र = 
| चित्र_आकारमान = 
| चित्रशीर्षक = 
| चित्रशीर्षक_पर्याय = 
| जन्मनाव = 
| जन्म_दिनांक = [[२० जून]], [[इ.स. १९२६|१९२६]]
| जन्म_स्थान = [[बडोदा]]
| मृत्यू_दिनांक = 
| मृत्यू_स्थान =
| मृत्यू_कारण = 
| कलेवर_सापडलेले_स्थान = 
| चिरविश्रांतिस्थान = 
| चिरविश्रांतिस्थान_अक्षांश_रेखांश = 
| निवासस्थान = 
| राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]]
| टोपणनावे = 
| वांशिकत्व = 
| नागरिकत्व = [[भारतीय]]
| शिक्षण =[[एम.एड.]], [[मॅंचेस्टर|मॅंचेस्टर.]] यु. के.
| कॉलेज =
| पेशा = समाजसेविका
| कारकीर्द_काळ = 
| मालक = 
| प्रसिद्ध_कामे = कर्णबधिर विद्यार्थ्यांना प्रशिक्षण
| मूळ_गाव = 
| पगार = 
| निव्वळ_मालमत्ता = 
| उंची = 
| वजन = 
| ख्याती = 
| पदवी_हुद्दा = 
| कार्यकाळ =
| पूर्ववर्ती = 
| परवर्ती = 
| राजकीय_पक्ष = 
| विरोधक = 
| संचालकमंडळ = 
| धर्म = [[हिंदू]]
| जोडीदार =
| अपत्ये = 
| वडील = 
| आई =
| नातेवाईक = 
| पुरस्कार = आदर्श शिक्षिका पुरस्कार
| स्वाक्षरी = 
| स्वाक्षरीशीर्षक_पर्याय = 
| संकेतस्थळ = 
| तळटिपा = 
| संकीर्ण = 
}}


मालती केशव जोशी उर्फ मालती अनंत खरे ([[२० जून]], [[इ.स. १९२६|१९२६]]:[[बडोदा]] -) यांनी [[गणित]] विषयात [[बॅचलर ऑफ आर्ट्स|बी.ए.]]ची पदवी घेतल्यानंतर १९५५ मध्ये [[एम.एड.]] केले. त्यानंतर त्यांनी बी.ए. गणित, एम. एड., डिप्लोमा इन टीचर ऑफ द डेफ एज्युकेशन  ([[मॅंचेस्टर|मॅंचेस्टर.]] यु. के.) केले.

==कर्णबधिरांचे शिक्षण व अभ्यास==
मालती बाईंनी महाराष्ट्रभर कर्णबधिरांच्या शिक्षणाचा प्रसार केला. बाईंचे वडील अनंतराव खरे हे सेवासदन शाळेचे [[मुख्याध्यापक]] होते. परंतु काहीही सोय किंवा नियम नसल्याने स्वतःच्या प्रतिभा नावाच्या [[कर्णबधिर]] मुलीला मात्र ते आपल्या शाळेत प्रवेश देऊ शकले नाही. बाईंच्या मनात मात्र आपण या बाबतीत काहीच करू शकणार नाही का? असा प्रश्‍न सतत घोळत असे. बाईंच्या लग्नानंतर त्यांना कळले की, [[इंग्लंड]]&lt;nowiki/&gt;मधे अशी मुले शिकतात, एवढेच नाही तर शिक्षक प्रशिक्षणही दिले जाते. पण तोपर्यंत घरात दोन मुलांचा जन्म झालेला होता. हा यक्षप्रश्‍न केशव जोशी त्यांचे पती यांनी सहजरीत्या सोडविला. मुलांची जबाबदारी एक वर्षभर घेण्याची तयारी त्यांनी दर्शविली आणि बाई मॅंचेस्टरला रवाना झाल्या. मॅंचेस्टर येथे त्यांनी ‘डिप्लोमा इन टीचर ऑफ द डेफ’ एज्युकेशन हा अभ्यासक्रम पूर्ण केला. वर्षभरात परत आल्यावर शाळा सुरू करण्याचे प्रयत्न केले. त्या वेळचे जिल्हाधिकारी स. गो. बर्वे यांनी सहमती व पाठिंबा दर्शविला. पुण्यातील शिक्षण प्रसारक मंडळींच्या ना. वि. पाटणकरांना भेटून या शिक्षणाची गरज पटवून दिली व त्यांची परवानगी मिळविली. टिळक बी.एड. महाविद्यालयाच्या बाहेर फरशीवरच ही शाळा सुरू झाली. बहीण प्रतिभासह तिच्या वयाच्या सुनंदा काटे, पेंढारकर अशा पाच मुलींच्या पटसंख्येने ही ‘राखोलीची शाळा’ सुरू झाली. शिक्षक नाही, अबोल मुले बोलणार काय? या प्रश्‍नांच्या सरबत्तीला द्यायला उत्तर सापडत नव्हते. पण शोध व ध्यास मनात होताच. अशातच काही कारणाने त्या [[वाराणसी|बनारस]]&lt;nowiki/&gt;ला गेल्या. येताना आजोळी [[बडोदा|बडोद्या]]&lt;nowiki/&gt;ला छोटा मुक्कामात प्रश्‍नाचे उत्तर सापडले. मामांनी जामदार नावाच्या शिक्षकांची गाठ घालून दिली. त्यांच्याशी चर्चा करून त्यांना सोबत घेऊनच बाई पुण्यात परतल्या व शाळेला शिक्षक मिळाला. शिक्षकांची संख्या दोन झाली. तसेच मुलांचीही संख्या वाढू लागली. पालक स्वतःच मुलांना आणत व परत नेत. आपणही शाळेत जातो याचा आनंद मुलांच्या चेहऱ्यावरून ओसंडून वाहू लागला. विद्यार्थीसंख्या ४० वर गेली. नवीन आलेली मुले वयाने मोठी होती. त्यामुळे व्यवसाय शिक्षण हेच महत्त्वाचे शिक्षण ठरू लागले. [[सुतारकाम]], खडी छपाई, खेळणी तयार करणे. याचे शिक्षण मुलांना मिळू लागले.
==कार्यकीर्द==
१९५६-५७ मध्ये निधी, स्मृतिप्रित्यर्थ या देणगीतून नवीन इमारत उभी राहून शाळा भरू लागली. विद्यार्थीसंख्या वाढू लागली पण प्रशिक्षित शिक्षकच उपलब्ध नव्हते. त्यासाठी खटपट करून अभ्यासक्रम तयार केला. त्या वेळी फक्त [[कोलकाता|कोलकत्या]]&lt;nowiki/&gt;तच अशा प्रकारचे प्रशिक्षण देणे सुरू होते. शाळेत येणाऱ्या श्रीमती आगाशेंना तिथे पाठवून ३ महिन्याचे प्रशिक्षण वर्ग सुरू केले. त्यास मान्यता मिळविली. (हा अभ्यासक्रम त्या वेळी बी.एड.च्या समकक्ष मानून शिक्षकांना मान्यता मिळाली.) १९७० मधे केंद्र सरकारचे अनुदान मिळाल्याने लहान कर्णबधिरांसाठी बाह्यध्वनीविरहित खोलीची सोय शाळेत करता आली. फारच थोडी मुले योग्य वयात शाळेत येत. लहान वयातच कर्णबधिरत्व लक्षात आल्यास वा आणून दिल्यास मुले योग्य वयात शाळेत येऊ शकतील, हे अनुभवाने कळले व त्यातून १९७८ साली शोध मोहीम संकल्पना  उदयास आली. त्यासाठी निश्‍चित व ठोस कार्यक्रम तयार केला गेला व तो राबविण्यासाठी मंगळवार रूग्णालय, कमला नेहरू रूग्णालय, व [[ससून रुग्णालय|ससून रूग्णालय]] यांची परवानगी मिळवून नवजात अर्भकांची शोध मोहीम सुरू करण्यात आली. 
==कर्णबधिर विद्यार्थ्यांना प्रशिक्षण==
[[पुणे]] शहरात तर सुरुवात झाली परंतु शहरांपेक्षा खेड्यांमध्ये ही समस्या जास्त गंभीर स्वरूपात आहे, याची कल्पना आली. त्यावर विचारविनिमय करून आजूबाजूच्या खेड्यांमध्ये जाऊन शिबिरे घेणे, कर्णबधिरत्वाची माहिती देणे, कसे ओळखावे ते सांगणे, शिकविण्याच्या पद्धती व शिक्षणाची आवश्यकता पटवून देणे यासाठी शीघ्रकवित्व लाभलेल्या मालतीबाईंनी स्वतः ओव्या रचल्या, पोवाडे रचले. ठिकठिकाणी गायनाचे कार्यक्रम घडवून आणले. [[पथनाट्य|पथनाट्ये]] पण केली. [[वर्तमानपत्रे]] व मासिकातून लेख लिहिले. शिक्षणास सुरुवात झाली पण पुढे काय? या मुलांचे पुनर्वसन होणे, त्यांनी पायावर उभे राहणे हेही तेवढेच महत्त्वाचे होते. त्यासाठी मोठमोठे कारखानदार, समाजकल्याण विभागातील अधिकाऱ्यांना भेटून त्यांच्या नोकरीसाठी खटपट करणेही तेवढेच महत्त्वाचे ठरू लागले. या मुलांचा आत्मविश्‍वास वाढून पालकांची चिंता कमी करणेही गरजेचे होते.मुख्याध्यापिकेचे काम सांभाळून त्या या गोष्टीही करीत. त्या बरोबरच शिक्षकांना, पालकांना व प्रशिक्षणार्थींना आपल्या व्यापातून वेळ काढून त्यांच्याशी चर्चा करणे, वाचादोष सुधारणेसाठीच्या छोट्या पण महत्त्वाच्या गोष्टी बारकाव्यांसह सांगणे, प्रत्यक्ष करून दाखविणे ही कामेही बाई आवडीने करत. विद्यार्थ्यांचे गुण ओळखून त्यांना प्रोत्साहन देणे हे त्यांचे आवडते काम. त्यांचा त्यांच्या विद्यार्थ्यांवर प्रचंड विश्वास आहे. कर्णबधिर आठवले भगिनींना शाळेत शिक्षिका म्हणून नेमल्यावर अनेकांनी प्रश्‍न उपस्थित केले. पण या दोघींनी बाईंचा विश्वास सार्थ ठरवून दाखविला.
==शासकीय नोकरीचा राजीनामा==
१९५३ ते १९५८ या काळात बाईंनी शासकीय जबाबदाऱ्या घेऊन पार पाडल्या. महिला सेवाग्राम, पुणे रिमांड होम, बेगर्स होम चेंबूर, [[नाशिक]] व मुंढव्याचे सर्टिफाईड स्कूल इत्यादी. याच काळात सर्वसामान्यांबरोबरच अनेक कर्णबधिरांचे पुनर्वसनही बाईंनी तळमळीने केले. १९५८ मध्ये त्यांची राजपत्रित अधिकारी (गॅझेटेड ऑफीसर) म्हणून बंगला, गाडी या सोयींसह नियुक्ती झाली. परंतु या ठिकाणी राहून आपण मनाप्रमाणे काम करू शकणार नाही असे त्यांच्या लक्षात आले. त्या क्षणी त्या नोकरीचा त्यांनी राजीनामा दिला. एम.एड.ला त्यांनी ‘एज्युकेशन फॉर डेफ इन इंडिया विथ स्पेशल रेफरन्सेस टू महाराष्ट्र’ या विषयात प्रबंध तयार केला. त्याच वेळेस हेलेन केलर [[मुंबई]] भेटीवर आल्या असताना त्यांनाच तो अर्पण केला. 
==सामाजिक कार्य==
प्रौढ विद्यार्थ्यांना नोकरी लावण्याबरोबरच त्यांची लग्ने जमवणे, घरगुती प्रश्‍न सोडविणे, न्यायालयात दुभाषक म्हणून कर्णबधिरांची कैफियत न्यायाधीश व इतरांपर्यंत पोचवणे ही कामे बाईंनी जबाबदारीने केली. बाईंच्या काळात अनेक मान्यवरांनी शाळेला भेटी व देणग्या दिल्या. या सर्व कार्यात झोकून देऊन काम करताना बाईंनी निश्‍चय केला होता. जो पर्यंत प्रत्येक कर्णबधिराला श्रवणयंत्र मिळणार नाही तो पर्यंत मी कानात कर्णफुले घालणार नाही असा निश्‍चय त्यांनी केला व तो आजतागायत पाळला आहे. पुण्यातील बाजीराव रोड वरच्या टेलिफोन भवनाजवळील चौकाला श्रवणयंत्राचे संशोधक सऱ ग्रॅहॅम बेल यांचे नाव देण्यास त्यांनी म.न.पा. व टेलिफोन भवनातील अधिकाऱ्यांना भाग पाडले. समावेशित शिक्षणाची संकल्पना (इंटिग्रेटेड एज्युकेशन) ही बाईंचीच. सर्वसामान्य मुलांबरोबर जर कर्णबधिर मूल शिकले, तर त्याची भाषा वाढ चांगली, योग्य होईल ही त्यांची इच्छा होती. त्यांनी पुण्यात गोपाळ हायस्कूल व श्रीमती नाथीबाई दामोदर ठाकरसी कन्याशाळेत ही संकल्पना राबविण्यास सुरुवात केली. हा उपक्रम कन्याशाळेत आजही चांगल्या रितीने चालू आहे. हळूहळू मॉडर्न हायस्कूल, आपटे प्रशाला, भावे विद्यालय, साधना विद्यालय यातूनही हा उपक्रम सुरू करण्यात आला. याचा लाभ आजही अनेक विद्यार्थी घेत आहेत. यामुळे मुलांचे सामाजिकरण योग्य रीतीने होऊन आत्मविश्‍वास वाढतो व स्वावलंबी होण्यास अडचणी कमी येतात. २३ जुलै १९७३ रोजी ‘सुहृद मंडळ’ ही विशेष शाळा व संस्था आपल्या दोन मैत्रिणींना सोबत घेऊन सुरू केली. १९८१ च्या अपंग वर्षात श्रीमती ताराबाई वर्तक मंत्री असताना शाळा भेट घडवून आणून ‘शुल्क’ माफ करवून घेण्याचे महत्त्वाचे कामही केले.

==लेखन संग्रह==
विद्या महामंडळ संस्थेने बाईंनी रचलेल्या ओव्या व कवितांचे संकलन करून १ डिसेंबर २००५ला पु. ग. वैद्य यांच्या प्रेरणेने ‘कर्ण-बधिरांच्या भावविश्‍वात’ हा संग्रह प्रकाशित केला. ‘माझी माणसे’ या मूळ इंग्रजी पुस्तकाचा मराठी अनुवाद बाईंनी केला आहे.

==सन्मान व पुरस्कार==

* शिक्षण संचालनालयतर्फे ‘आदर्श विशेष शिक्षिका पुरस्कार’,

* समाजकल्याणतर्फे ‘दलित मित्र पुरस्कार’,
* पुणे महानगरपालिकेतर्फे ‘आदर्श शिक्षिका पुरस्कार’,
* कर्णबधिर मित्र मंडळातर्फे कै. सौ. निर्मला रत्नाळीकर पुरस्कार, 
* पुणे व रत्नाळीकर परिवार, (२००१) व विद्या महामंडळ, पुणे तर्फे ‘लोक शिक्षण पुरस्कार’ (२००५),
* पुणे विद्यापीठ, लायन्स कल्ब, रोटरी क्लब व इतर संस्थांचेही पुरस्कार मालतीबाईं यांना मिळाले आहेत.
==संदर्भ व नोंदी==

[[वर्ग:मराठी समाजसेविका]]
[[वर्ग:इ.स. १९२६ मधील जन्म]]
[[वर्ग:मराठी शिक्षिका]]</text>
      <sha1>g25wjsw2cm8z6fc61n90tich8aatch4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>झी युवा</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258640</id>
    <revision>
      <id>2579139</id>
      <parentid>2531895</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:02:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.188</ip>
      </contributor>
      <origin>2579139</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4029" sha1="o6i14o23ne9pkg4xpiea8r9qzaoynes" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट दूरचित्रवाहिनी
| नाव = झी युवा
| चित्र = Zee Yuva 2025.svg
| चित्रसाईज = 200px
| चित्र२ = Zee Yuva logo.png
| सुरुवात = २२ ऑगस्ट २०१६
| शेवटचे_प्रसारण = 
| चित्र_प्रकार = 
| प्रेक्षक_संख्या = 
| प्रेक्षक_संख्या_सध्या =
| प्रेक्षक_संख्या_माहिती = 
| नेटवर्क = 
| मालक = [[झी नेटवर्क]]
| ब्रीदवाक्य = नवे पर्व, युवा सर्व
| देश = [[भारत]]
| प्रसारण क्षेत्र = संपूर्ण जग
| मुख्यालय = [[झी टीव्ही]], १३५, कॉंटीनेंटल बिल्डींग, डॉ. ॲनी बेझंट मार्ग, [[वरळी]], [[मुंबई]], ४०००१८
| जुने नाव = 
| बदललेले नाव = 
| भगिनी वाहिनी = [[झी मराठी]], [[झी टॉकीज]], [[झी २४ तास]], [[झी वाजवा]], [[झी चित्रमंदिर]]
| प्रसारण वेळ = 
| प्रमुख वेळ = 
| संकेतस्थळ = 
}}

'''झी युवा''' ही तरुण पिढीला आकर्षित करण्यासाठी [[झी एंटरटेनमेंट एंटरप्राइजेस]]ने मराठी प्रेक्षकांसाठी [[झी मराठी]] वाहिनीनंतर दुसरी वाहिनी सुरू केली. अल्पावधीतच युवावर्गामध्ये ही वाहिनी प्रसिद्ध झाली. २०१७ ते २०२४ या काळात '''झी युवा सन्मान''' हा सत्कार सोहळा केला होता.

== जुन्या मालिका ==
# फ्रेशर्स
# श्रावणबाळ राॅकस्टार
# बन मस्का
# लव्ह लग्न लोचा
# इथेच टाका तंबू
# शौर्य: गाथा अभिमानाची 
# प्रेम हे...
# [[फुलपाखरू (मालिका)|फुलपाखरू]]
# अंजली
# गर्ल्स हॉस्टेल
# जिंदगी नॉट आऊट
# [[रुद्रम् (मालिका)|रुद्रम्]]
# देवाशप्पथ
# बापमाणूस
# गुलमोहर
# कट्टी बट्टी
# आम्ही दोघी
# सूर राहू दे
# तू अशी जवळी रहा
# वर्तुळ
# एक घर मंतरलेलं
# साजणा
# ऑलमोस्ट सुफळ संपूर्ण
# प्रेम पॉयजन पंगा
# डॉक्टर डॉन
# तुझं माझं जमतंय

== कथाबाह्य कार्यक्रम ==
# संगीतसम्राट (३ पर्वे)
# [[लाव रे तो व्हिडिओ]] (२ पर्वे)
# [[डान्स महाराष्ट्र डान्स]]
# इंग्लिश बिंग्लिश
# युवागिरी
# स्पर्श वात्सल्याचा
# अप्सरा आली
# युवा सिंगर एक नंबर
# मेहफिल
# युवा डान्सिंग क्वीन
# सरगम
# डान्सिंग क्वीन अनलॉक
# युवोत्सव

[[वर्ग:झी प्रादेशिक वाहिन्या]]
[[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिन्या]]
[[वर्ग:झी युवा]]</text>
      <sha1>o6i14o23ne9pkg4xpiea8r9qzaoynes</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>वडदहसोळ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>260299</id>
    <revision>
      <id>2579156</id>
      <parentid>2508600</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T17:46:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:4080:E06:3E5E:0:0:C4CB:AC0D</ip>
      </contributor>
      <origin>2579156</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3205" sha1="gaowavnwqfvovnijj00zglk9gugcyk2" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''वडदहसोळ'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=राजापूर
| जिल्हा = [[रत्नागिरी जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव = श्री. विजय घाडये 
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/०८
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' वडदहसोळ''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] दक्षिण कोकणातील [[रत्‍नागिरी जिल्हा|रत्‍नागिरी जिल्ह्यातील]] [[राजापूर तालुका|राजापूर तालुक्यातील]] एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
पावसाळ्यात येथे भरपूर प्रमाणात पाऊस पडतो आणि हवामान समशीतोष्ण राहते. हिवाळ्यात येथील हवामान थंड असते व अनेकदा सकाळी धुके पडते. उन्हाळ्यात हवामान उष्ण असते. पावसाळ्यात येथे [[तांदूळ|भातशेती]], [[नागली]]शेती केली जाते.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==

१.https://villageinfo.in/
२.https://www.census2011.co.in/
३.http://tourism.gov.in/
४.https://www.incredibleindia.org/
५.https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
६.https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:राजापूर तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:रत्‍नागिरी जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>gaowavnwqfvovnijj00zglk9gugcyk2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579157</id>
      <parentid>2579156</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T17:48:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:4080:E06:3E5E:0:0:C4CB:AC0D</ip>
      </contributor>
      <origin>2579157</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3223" sha1="33hm5ob7i895qyq2jcq1geusucc451r" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''वडदहसोळ'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=राजापूर
| जिल्हा = [[रत्नागिरी जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव = श्री. विजय घाडये 
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = ४१६७१३
| आरटीओ_कोड =  एमएच/०८
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' वडदहसोळ''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] दक्षिण कोकणातील [[रत्‍नागिरी जिल्हा|रत्‍नागिरी जिल्ह्यातील]] [[राजापूर तालुका|राजापूर तालुक्यातील]] एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
पावसाळ्यात येथे भरपूर प्रमाणात पाऊस पडतो आणि हवामान समशीतोष्ण राहते. हिवाळ्यात येथील हवामान थंड असते व अनेकदा सकाळी धुके पडते. उन्हाळ्यात हवामान उष्ण असते. पावसाळ्यात येथे [[तांदूळ|भातशेती]], [[नागली]]शेती केली जाते.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==

१.https://villageinfo.in/
२.https://www.census2011.co.in/
३.http://tourism.gov.in/
४.https://www.incredibleindia.org/
५.https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
६.https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:राजापूर तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:रत्‍नागिरी जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>33hm5ob7i895qyq2jcq1geusucc451r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579158</id>
      <parentid>2579157</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T17:50:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:4080:E06:3E5E:0:0:C4CB:AC0D</ip>
      </contributor>
      <comment>/* जवळपासची गावे */</comment>
      <origin>2579158</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3314" sha1="m3mvc3y2k5w2ivz3j2wqwv8ky1akers" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''वडदहसोळ'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=राजापूर
| जिल्हा = [[रत्नागिरी जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव = श्री. विजय घाडये 
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = ४१६७१३
| आरटीओ_कोड =  एमएच/०८
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' वडदहसोळ''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] दक्षिण कोकणातील [[रत्‍नागिरी जिल्हा|रत्‍नागिरी जिल्ह्यातील]] [[राजापूर तालुका|राजापूर तालुक्यातील]] एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
पावसाळ्यात येथे भरपूर प्रमाणात पाऊस पडतो आणि हवामान समशीतोष्ण राहते. हिवाळ्यात येथील हवामान थंड असते व अनेकदा सकाळी धुके पडते. उन्हाळ्यात हवामान उष्ण असते. पावसाळ्यात येथे [[तांदूळ|भातशेती]], [[नागली]]शेती केली जाते.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==
वडवली, चुनाकोळवण, कळसवली, शिवणे बु.,

==संदर्भ==

१.https://villageinfo.in/
२.https://www.census2011.co.in/
३.http://tourism.gov.in/
४.https://www.incredibleindia.org/
५.https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
६.https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:राजापूर तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:रत्‍नागिरी जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>m3mvc3y2k5w2ivz3j2wqwv8ky1akers</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>झोंबडी (नेर)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>266662</id>
    <revision>
      <id>2579247</id>
      <parentid>1983607</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:45:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2579247</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2707" sha1="r43clftyjzarq1rscstn7rtc80ijhjj" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''झोंबडी'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=नेर
| जिल्हा = [[यवतमाळ जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/२९
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' झोंबडी''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] [[नेर]] तालुक्यातील एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे असून उन्हाळ्यात अतिउष्ण तर हिवाळ्यात अतिथंड असते.पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:नेर तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>r43clftyjzarq1rscstn7rtc80ijhjj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>विरगव्हाण</title>
    <ns>0</ns>
    <id>266663</id>
    <revision>
      <id>2579248</id>
      <parentid>1984715</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:45:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2579248</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2725" sha1="2722sasd8sav9t0zf0j4mdr7cl00hr8" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''विरगव्हाण'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=नेर
| जिल्हा = [[यवतमाळ जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/२९
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' विरगव्हाण''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] [[नेर]] तालुक्यातील एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे असून उन्हाळ्यात अतिउष्ण तर हिवाळ्यात अतिथंड असते.पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:नेर तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>2722sasd8sav9t0zf0j4mdr7cl00hr8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>वातफळी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>266664</id>
    <revision>
      <id>2579249</id>
      <parentid>1984662</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:45:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2579249</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2707" sha1="e7x458em1j5a1o2rn4jty7mogttlwex" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''वातफळी'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=नेर
| जिल्हा = [[यवतमाळ जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/२९
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' वातफळी''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] [[नेर]] तालुक्यातील एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे असून उन्हाळ्यात अतिउष्ण तर हिवाळ्यात अतिथंड असते.पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:नेर तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>e7x458em1j5a1o2rn4jty7mogttlwex</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>वातफळा</title>
    <ns>0</ns>
    <id>266665</id>
    <revision>
      <id>2579250</id>
      <parentid>1984661</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:46:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2579250</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2707" sha1="j2xvfmaktep8vk1f4kli1si9tkcus5i" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''वातफळा'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=नेर
| जिल्हा = [[यवतमाळ जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/२९
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' वातफळा''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] [[नेर]] तालुक्यातील एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे असून उन्हाळ्यात अतिउष्ण तर हिवाळ्यात अतिथंड असते.पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:नेर तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>j2xvfmaktep8vk1f4kli1si9tkcus5i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>वानरखेड</title>
    <ns>0</ns>
    <id>266666</id>
    <revision>
      <id>2579251</id>
      <parentid>1984675</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:46:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2579251</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2713" sha1="290utjhzijs1zlp1zu8jc2xpghr4lyb" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''वानरखेड'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=नेर
| जिल्हा = [[यवतमाळ जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/२९
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' वानरखेड''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] [[नेर]] तालुक्यातील एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे असून उन्हाळ्यात अतिउष्ण तर हिवाळ्यात अतिथंड असते.पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:नेर तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>290utjhzijs1zlp1zu8jc2xpghr4lyb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>वाळकी (नेर)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>266667</id>
    <revision>
      <id>2579252</id>
      <parentid>1984699</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:46:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2579252</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2701" sha1="oxlmgls1hegaif3o6y5azo2gtvlu096" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''वाळकी'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=नेर
| जिल्हा = [[यवतमाळ जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/२९
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' वाळकी''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] [[नेर]] तालुक्यातील एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे असून उन्हाळ्यात अतिउष्ण तर हिवाळ्यात अतिथंड असते.पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:नेर तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>oxlmgls1hegaif3o6y5azo2gtvlu096</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>वाई (नेर)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>266668</id>
    <revision>
      <id>2579253</id>
      <parentid>1984618</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:46:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2579253</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2689" sha1="lx45xldgc9sg32a7es6463boao2bgua" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''वाई'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=नेर
| जिल्हा = [[यवतमाळ जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/२९
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' वाई''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] [[नेर]] तालुक्यातील एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे असून उन्हाळ्यात अतिउष्ण तर हिवाळ्यात अतिथंड असते.पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:नेर तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>lx45xldgc9sg32a7es6463boao2bgua</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>व्याहाळी (नेर)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>266669</id>
    <revision>
      <id>2579254</id>
      <parentid>1984730</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:47:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2579254</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2719" sha1="cgidy1zzz9n47s6kojkfls3zlh2p8gn" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''व्याहाळी'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=नेर
| जिल्हा = [[यवतमाळ जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/२९
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' व्याहाळी''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] [[नेर]] तालुक्यातील एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे असून उन्हाळ्यात अतिउष्ण तर हिवाळ्यात अतिथंड असते.पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:नेर तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>cgidy1zzz9n47s6kojkfls3zlh2p8gn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>विजविहीर</title>
    <ns>0</ns>
    <id>266670</id>
    <revision>
      <id>2579256</id>
      <parentid>1984706</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:47:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2579256</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2719" sha1="d0a9y4520gu8wylkv2dc59l1uitw5kb" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''विजविहीर'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=नेर
| जिल्हा = [[यवतमाळ जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/२९
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' विजविहीर''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] [[नेर]] तालुक्यातील एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे असून उन्हाळ्यात अतिउष्ण तर हिवाळ्यात अतिथंड असते.पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:नेर तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>d0a9y4520gu8wylkv2dc59l1uitw5kb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>सोनवाधोणा</title>
    <ns>0</ns>
    <id>266701</id>
    <revision>
      <id>2579264</id>
      <parentid>1984920</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:49:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2579264</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2725" sha1="92difkiqkpse7tw7i4hopcq37zrf5bf" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''सोनवाधोणा'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=नेर
| जिल्हा = [[यवतमाळ जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/२९
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' सोनवाधोणा''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] [[नेर]] तालुक्यातील एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे असून उन्हाळ्यात अतिउष्ण तर हिवाळ्यात अतिथंड असते.पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:नेर तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>92difkiqkpse7tw7i4hopcq37zrf5bf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>सोनखस (नेर)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>266707</id>
    <revision>
      <id>2579265</id>
      <parentid>1984916</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:49:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2579265</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2401" sha1="gux8m00em9yih4hqj32dmdi643qyqc6" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''सोनखस'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=नेर
| जिल्हा = [[यवतमाळ जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/२९
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' सोनखस''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] [[नेर]] तालुक्यातील एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:नेर तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>gux8m00em9yih4hqj32dmdi643qyqc6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>टाकळी (नेर)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>266708</id>
    <revision>
      <id>2579263</id>
      <parentid>1983617</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:48:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2579263</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2701" sha1="bx0lb3oaiw56tfj1gx311wt5zsiqbgb" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''टाकळी'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=नेर
| जिल्हा = [[यवतमाळ जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/२९
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' टाकळी''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] [[नेर]] तालुक्यातील एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे असून उन्हाळ्यात अतिउष्ण तर हिवाळ्यात अतिथंड असते.पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:नेर तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>bx0lb3oaiw56tfj1gx311wt5zsiqbgb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>टाकळी खुर्द</title>
    <ns>0</ns>
    <id>266709</id>
    <revision>
      <id>2579262</id>
      <parentid>1983620</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:48:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2579262</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2733" sha1="b6e2th56z2sqhrgey7es3uwfa110q3i" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''टाकळी खुर्द'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=नेर
| जिल्हा = [[यवतमाळ जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/२९
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' टाकळी खुर्द''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] [[नेर]] तालुक्यातील एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे असून उन्हाळ्यात अतिउष्ण तर हिवाळ्यात अतिथंड असते.पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:नेर तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>b6e2th56z2sqhrgey7es3uwfa110q3i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>टेंभी (नेर)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>266710</id>
    <revision>
      <id>2579261</id>
      <parentid>1983627</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:48:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2579261</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2701" sha1="gi8uayzhwdygp4zk0dtp71essosemmd" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''टेंभी'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=नेर
| जिल्हा = [[यवतमाळ जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/२९
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' टेंभी''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] [[नेर]] तालुक्यातील एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे असून उन्हाळ्यात अतिउष्ण तर हिवाळ्यात अतिथंड असते.पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:नेर तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>gi8uayzhwdygp4zk0dtp71essosemmd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>उदापूर (नेर)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>266711</id>
    <revision>
      <id>2579260</id>
      <parentid>1983065</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:48:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2579260</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2707" sha1="rn7yfeczuriai2rt57gfnxvkf25mijj" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''उदापूर'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=नेर
| जिल्हा = [[यवतमाळ जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/२९
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' उदापूर''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] [[नेर]] तालुक्यातील एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे असून उन्हाळ्यात अतिउष्ण तर हिवाळ्यात अतिथंड असते.पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:नेर तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>rn7yfeczuriai2rt57gfnxvkf25mijj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>उमरठा</title>
    <ns>0</ns>
    <id>266712</id>
    <revision>
      <id>2579259</id>
      <parentid>1983069</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:47:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2579259</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2701" sha1="7ubv22zkprlw7735h5omlonb4xjrgaj" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''उमरठा'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=नेर
| जिल्हा = [[यवतमाळ जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/२९
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' उमरठा''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] [[नेर]] तालुक्यातील एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे असून उन्हाळ्यात अतिउष्ण तर हिवाळ्यात अतिथंड असते.पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:नेर तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>7ubv22zkprlw7735h5omlonb4xjrgaj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>उमरविहीर (नेर)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>266713</id>
    <revision>
      <id>2579258</id>
      <parentid>2492776</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:47:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2579258</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2719" sha1="2yd8cuufoty79dgpj3e0ky1o6uv86xv" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''उमरविहीर'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=नेर
| जिल्हा = [[यवतमाळ जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/२९
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' उमरविहीर''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] [[नेर]] तालुक्यातील एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे असून उन्हाळ्यात अतिउष्ण तर हिवाळ्यात अतिथंड असते.पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:नेर तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>2yd8cuufoty79dgpj3e0ky1o6uv86xv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>उत्तरवाधोणा</title>
    <ns>0</ns>
    <id>266714</id>
    <revision>
      <id>2579257</id>
      <parentid>1983062</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:47:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2579257</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2737" sha1="nuly2rj6lcfgcfj3vb6mc3rrfmvpb16" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''उत्तरवाधोणा'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=नेर
| जिल्हा = [[यवतमाळ जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/२९
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' उत्तरवाधोणा''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] [[नेर]] तालुक्यातील एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे असून उन्हाळ्यात अतिउष्ण तर हिवाळ्यात अतिथंड असते.पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:नेर तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>nuly2rj6lcfgcfj3vb6mc3rrfmvpb16</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>आडगाव (पुसद)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>266720</id>
    <revision>
      <id>2579267</id>
      <parentid>1982986</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:53:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2579267</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2710" sha1="mclxz01jvrnhdg0lww3s2jqn2c38yfe" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''आडगाव'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=पुसद
| जिल्हा = [[यवतमाळ जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/२९
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' आडगाव''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] [[पुसद]] तालुक्यातील एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे असून उन्हाळ्यात अतिउष्ण तर हिवाळ्यात अतिथंड असते.पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:पुसद तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>mclxz01jvrnhdg0lww3s2jqn2c38yfe</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579268</id>
      <parentid>2579267</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:54:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <comment>/* संदर्भ */</comment>
      <origin>2579268</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2748" sha1="7vw89lu4m3lwfcwms24m3zfjjhlistt" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''आडगाव'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=पुसद
| जिल्हा = [[यवतमाळ जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/२९
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' आडगाव''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] [[पुसद]] तालुक्यातील एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे असून उन्हाळ्यात अतिउष्ण तर हिवाळ्यात अतिथंड असते.पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/
#https://transport.maharashtra.gov.in

[[वर्ग:पुसद तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>7vw89lu4m3lwfcwms24m3zfjjhlistt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>आमती</title>
    <ns>0</ns>
    <id>266722</id>
    <revision>
      <id>2579270</id>
      <parentid>1982997</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:57:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2579270</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2704" sha1="1vbo5nedaih9c20h1xe695swrusgi46" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''आमती'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=पुसद
| जिल्हा = [[यवतमाळ जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/२९
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' आमती''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] [[पुसद]] तालुक्यातील एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे असून उन्हाळ्यात अतिउष्ण तर हिवाळ्यात अतिथंड असते.पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:पुसद तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>1vbo5nedaih9c20h1xe695swrusgi46</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579271</id>
      <parentid>2579270</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:57:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <comment>/* संदर्भ */</comment>
      <origin>2579271</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2742" sha1="dlk8fduju2ahe1nfe7omktde5ro02pd" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''आमती'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=पुसद
| जिल्हा = [[यवतमाळ जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/२९
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' आमती''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] [[पुसद]] तालुक्यातील एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे असून उन्हाळ्यात अतिउष्ण तर हिवाळ्यात अतिथंड असते.पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/
#https://transport.maharashtra.gov.in

[[वर्ग:पुसद तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>dlk8fduju2ahe1nfe7omktde5ro02pd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>आमदरी (पुसद)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>266723</id>
    <revision>
      <id>2579276</id>
      <parentid>1982999</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:08:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2579276</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2710" sha1="lydo11l3g83zr62douddehe8h73rvs7" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''आमदरी'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=पुसद
| जिल्हा = [[यवतमाळ जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/२९
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' आमदरी''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] [[पुसद]] तालुक्यातील एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे असून उन्हाळ्यात अतिउष्ण तर हिवाळ्यात अतिथंड असते.पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:पुसद तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>lydo11l3g83zr62douddehe8h73rvs7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579277</id>
      <parentid>2579276</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:08:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <comment>/* संदर्भ */</comment>
      <origin>2579277</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2786" sha1="j49ttnv1pha2152l960hhljwc1v9ntt" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''आमदरी'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=पुसद
| जिल्हा = [[यवतमाळ जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/२९
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' आमदरी''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] [[पुसद]] तालुक्यातील एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे असून उन्हाळ्यात अतिउष्ण तर हिवाळ्यात अतिथंड असते.पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/
#https://transport.maharashtra.gov.in/site/upload/pdf/Know%20Your%20RTO.pdf

[[वर्ग:पुसद तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>j49ttnv1pha2152l960hhljwc1v9ntt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>झी चित्रमंदिर</title>
    <ns>0</ns>
    <id>279045</id>
    <revision>
      <id>2579141</id>
      <parentid>2578486</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:03:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.188</ip>
      </contributor>
      <origin>2579141</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8631" sha1="a3uoa5bv68pv4ekejoya7r7q3j4biu0" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट दूरचित्रवाहिनी
|नाव             = झी चित्रमंदिर
|चित्र             = Zee Chitramandir 2025.svg
|चित्रसाईज         = 200px
|चित्र२            = Zee Chitramandir logo.png
|सुरुवात           = ९ एप्रिल २०२१
|शेवटचे_प्रसारण      = 
|चित्र_प्रकार         = 
|प्रेक्षक_संख्या        = 
|प्रेक्षक_संख्या_सध्या    =
|प्रेक्षक_संख्या_माहिती   = 
|नेटवर्क            = [[झी एंटरटेनमेंट एंटरप्राइजेस]]
|मालक            = 
|ब्रीदवाक्य          = 
|देश             = [[भारत]]
|प्रसारण क्षेत्र        = 
|मुख्यालय          = 
|जुने नाव          = 
|बदललेले नाव       = 
|भगिनी वाहिनी       = [[झी मराठी]], [[झी युवा]], [[झी टॉकीज]], [[झी २४ तास]], [[झी वाजवा]]
|प्रसारण वेळ         = 
|संकेतस्थळ          = 
}}

'''झी चित्रमंदिर''' ही [[झी एंटरटेनमेंट एंटरप्राइजेस]]ची मराठीमधील फ्री टू एर वाहिनी असून ज्यावर [[झी मराठी]] वाहिनीवरील जुन्या मालिकांचे प्रसारण केले जाते.

== प्रसारित मालिका ==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot;
!प्रसारित दिनांक
!मालिका
!वेळ
|-
|rowspan=&quot;2&quot;|२० जानेवारी २०२५
|''[[येऊ कशी तशी मी नांदायला]]''
|दुपारी १२.३० वाजता
|-
|''[[असंभव (मालिका)|असंभव]]''
|दुपारी १.३० वाजता
|-
|५ मे २०२५
|''[[मन उडू उडू झालं]]''
|संध्या. ६.३० वाजता
|-
|१६ फेब्रुवारी २०२४
|''[[होणार सून मी ह्या घरची]]''
|संध्या. ७ वाजता
|-
|८ जुलै २०२४
|''[[तू चाल पुढं]]''
|संध्या. ७.३० वाजता
|-
|१७ फेब्रुवारी २०२५
|''[[सातव्या मुलीची सातवी मुलगी]]''
|रात्री ८ वाजता
|-
|rowspan=&quot;3&quot;|८ जुलै २०२४
|''[[माझी तुझी रेशीमगाठ]]''
|रात्री ८.३० वाजता
|-
|''[[नवा गडी नवं राज्य]]''
|रात्री ९ वाजता
|-
|''[[काहे दिया परदेस]]''
|रात्री ९.३० वाजता
|-
|१६ मे २०२५
|''[[देवमाणूस २]]''
|रात्री १० वाजता
|-
|८ जुलै २०२४
|''[[दार उघड बये (मालिका)|दार उघड बये]]''
|रात्री १०.३० वाजता
|-
|१४ एप्रिल २०२३
|''[[जय भीम: एका महानायकाची गाथा]]''
|रात्री ११ वाजता
|}

== पूर्व प्रसारित मालिका ==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot;
!प्रसारित दिनांक
!मालिका
!वेळ
!अंतिम दिनांक
|-
|rowspan=&quot;2&quot;|२२ नोव्हेंबर २०२१
|''[[स्वराज्यरक्षक संभाजी]]''
|रात्री ८ वाजता
|१८ फेब्रुवारी २०२३
|-
|''[[जय मल्हार]]''
|रात्री ९ वाजता
|२५ मार्च २०२३
|-
|४ जुलै २०२२
|''[[तुझ्यात जीव रंगला]]''
|संध्या. ७ वाजता
|२४ मे २०२४
|-
|rowspan=&quot;2&quot;|२० फेब्रुवारी २०२३
|''[[लागिरं झालं जी]]''
|रात्री ८ वाजता
|१५ फेब्रुवारी २०२४
|-
|''[[रात्रीस खेळ चाले]]''
|रात्री १० वाजता
|१ जुलै २०२३
|-
|२७ मार्च २०२३
|''[[माझ्या नवऱ्याची बायको]]''
|रात्री ९ वाजता
|१९ जानेवारी २०२५
|-
|rowspan=&quot;4&quot;|३ जुलै २०२३
|''[[वहिनीसाहेब]]''
|दुपारी १ वाजता
|५ जुलै २०२४
|-
|''[[भाग्यलक्ष्मी (मालिका)|भाग्यलक्ष्मी]]''
|दुपारी २ वाजता
|१५ फेब्रुवारी २०२४
|-
|''[[तू तिथे मी]]''
|संध्या. ७ वाजता
|६ जून २०२४
|-
|''[[रात्रीस खेळ चाले २]]''
|rowspan=&quot;2&quot;|रात्री १०.३० वाजता
|२५ जानेवारी २०२४
|-
|२६ जानेवारी २०२४
|''[[रात्रीस खेळ चाले ३]]''
|२४ मे २०२४
|-
|१६ फेब्रुवारी २०२४
|''[[कुंकू (मालिका)|कुंकू]]''
|दुपारी १.३० वाजता
|१६ मार्च २०२५
|-
|२७ मे २०२४
|''[[जाऊ बाई गावात]]''
|दुपारी २.३० वाजता
|२८ जुलै २०२४
|-
|७ जून २०२४
|''[[तुला पाहते रे]]''
|संध्या. ७ वाजता
|१६ फेब्रुवारी २०२५
|-
|rowspan=&quot;2&quot;|८ जुलै २०२४
|''[[मिसेस मुख्यमंत्री]]''
|संध्या. ६.३० वाजता
|२ मे २०२५
|-
|''[[देवमाणूस]]''
|रात्री १० वाजता
|१५ मे २०२५
|}

== वेळेत बदल ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!प्रसारित दिनांक
!जुनी वेळ
!मालिका
!नवी वेळ
|-
|rowspan=&quot;2&quot;|१८ एप्रिल २०२२
|संध्या. ७ वाजता
|''[[जय मल्हार]]''
|रात्री ९ वाजता
|-
|रात्री ८.३० वाजता
|''[[स्वराज्यरक्षक संभाजी]]''
|रात्री ८ वाजता
|-
|१४ एप्रिल २०२३
|रात्री १० वाजता
|rowspan=&quot;2&quot;|''[[रात्रीस खेळ चाले]]''
|रात्री ११ वाजता
|-
|५ मे २०२३
|रात्री ११ वाजता
|रात्री १०.३० वाजता
|-
|३ जुलै २०२३
|संध्या. ७ वाजता
|rowspan=&quot;2&quot;|''[[तुझ्यात जीव रंगला]]''
|दुपारी ३ वाजता
|-
|rowspan=&quot;2&quot;|१६ फेब्रुवारी २०२४
|दुपारी ३ वाजता
|दुपारी २.३० वाजता
|-
|दुपारी १ वाजता
|''[[वहिनीसाहेब]]''
|दुपारी १२.३० वाजता
|-
|rowspan=&quot;2&quot;|८ जुलै २०२४
|रात्री ९ वाजता
|''[[माझ्या नवऱ्याची बायको]]''
|दुपारी १२.३० वाजता
|-
|रात्री १० वाजता
|''[[जय भीम: एका महानायकाची गाथा]]''
|रात्री ११ वाजता
|-
|१६ डिसेंबर २०२४
|दुपारी १.३० वाजता
|''[[कुंकू (मालिका)|कुंकू]]''
|दुपारी २.३० वाजता
|-
|१७ फेब्रुवारी २०२५
|रात्री ८ वाजता
|''[[होणार सून मी ह्या घरची]]''
|संध्या. ७ वाजता
|}

[[वर्ग:झी प्रादेशिक वाहिन्या]]
[[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिन्या]]</text>
      <sha1>a3uoa5bv68pv4ekejoya7r7q3j4biu0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>कोळगिरी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>280084</id>
    <revision>
      <id>2579176</id>
      <parentid>2153326</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T03:30:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2402:3A80:18D0:6BDB:78:45FF:FEB2:41B</ip>
      </contributor>
      <comment>/* नागरी सुविधा */</comment>
      <origin>2579176</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4178" sha1="e7soro90fzj3q8ab63zv2mvesek2icu" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''कोळगिरी'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर= जत
| जिल्हा = [[सांगली जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

'''कोळगिरी''' हे [[भारत|भारतातील]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[सांगली जिल्हा|सांगली जिल्ह्यातील]] [[जत तालुका|जत तालुक्यातील]] एक गाव आहे.
==भौगोलिक स्थान==
==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे आहे. येथे नोव्हेंबर ते फेब्रुवारी मध्य हा हिवाळा हंगाम असतो. हिवाळ्यात दिवसा तापमान २९ सेल्सियस पर्यंत वाढते आणि रात्री तापमान १७ अंश सेल्सियस पर्यंत खाली जाते. जून मध्य ते ऑक्टोबर हा पावसाळा हंगाम असतो. पावसाळ्यात दिवसा तापमान २८ अंश सेल्सियस पर्यंत वाढते आणि रात्री तापमान २२ अंश सेल्सियस पर्यंत खाली जाते. पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो. वार्षिक पर्जन्यमान ७०० मिमी पर्यंत असते. फेब्रुवारी मध्य ते जून हा उन्हाळा मोसम असतो. उन्हाळ्यात दिवसा तापमान ४२ अंश सेल्सियस पर्यंत वाढते आणि रात्री तापमान २१ अंश सेल्सियस पर्यंत खाली जाते.

==लोकजीवन==
महर्षी वाल्मिकी ऋषी ज्या गुहेत राहत असत ती कोळगिरी डोंगरात आहे

==नागरी सुविधा==
==पोलीस पाटील - समाधान हणमंत पोतदार==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/ 
#https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics
#https://www.weather-atlas.com/en/india-climate

[[वर्ग:जत तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:सांगली जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>e7soro90fzj3q8ab63zv2mvesek2icu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579178</id>
      <parentid>2579176</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T03:35:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2402:3A80:18D0:6BDB:78:45FF:FEB2:41B</ip>
      </contributor>
      <comment>/* नागरी सुविधा */</comment>
      <origin>2579178</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4211" sha1="hdewuie5x3bciltzo09l11it4n1j63w" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''कोळगिरी'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर= जत
| जिल्हा = [[सांगली जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[पोलीस पाटील ]]
सरपंच 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

'''कोळगिरी''' हे [[भारत|भारतातील]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[सांगली जिल्हा|सांगली जिल्ह्यातील]] [[जत तालुका|जत तालुक्यातील]] एक गाव आहे.
==भौगोलिक स्थान==
==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे आहे. येथे नोव्हेंबर ते फेब्रुवारी मध्य हा हिवाळा हंगाम असतो. हिवाळ्यात दिवसा तापमान २९ सेल्सियस पर्यंत वाढते आणि रात्री तापमान १७ अंश सेल्सियस पर्यंत खाली जाते. जून मध्य ते ऑक्टोबर हा पावसाळा हंगाम असतो. पावसाळ्यात दिवसा तापमान २८ अंश सेल्सियस पर्यंत वाढते आणि रात्री तापमान २२ अंश सेल्सियस पर्यंत खाली जाते. पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो. वार्षिक पर्जन्यमान ७०० मिमी पर्यंत असते. फेब्रुवारी मध्य ते जून हा उन्हाळा मोसम असतो. उन्हाळ्यात दिवसा तापमान ४२ अंश सेल्सियस पर्यंत वाढते आणि रात्री तापमान २१ अंश सेल्सियस पर्यंत खाली जाते.

==लोकजीवन==
महर्षी वाल्मिकी ऋषी ज्या गुहेत राहत असत ती कोळगिरी डोंगरात आहे

==नागरी सुविधा==
==पोलीस पाटील - समाधान हणमंत पोतदार==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/ 
#https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics
#https://www.weather-atlas.com/en/india-climate

[[वर्ग:जत तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:सांगली जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>hdewuie5x3bciltzo09l11it4n1j63w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>हिप्परगाराव</title>
    <ns>0</ns>
    <id>285147</id>
    <revision>
      <id>2579239</id>
      <parentid>2183423</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T09:21:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.51.72.168</ip>
      </contributor>
      <origin>2579239</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10430" sha1="scc3sg5ppdxrncvrehnapl2v79woslm" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''हिप्परगाराव'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर= उमरगा
| जिल्हा = [[उस्मानाबाद जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

'''हिप्परगाराव''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[उस्मानाबाद जिल्हा|उस्मानाबाद जिल्ह्यातील]] [[उमरगा तालुका|उमरगा तालुक्यातील]] एक गाव आहे.
==भौगोलिक स्थान==
==हवामान==
येथील वातावरण साधारणपणे उष्ण व कोरडे असते. पावसाळा जून महिन्याच्या मध्यापासून सुरू होऊन सप्टेंबरच्या शेवटी संपतो.ऑक्टोबर ते नोव्हेंबर मध्यापर्यंत दमट वातावरण असते. नोव्हेंबर मध्य ते जानेवारी हिवाळा असतो. फेब्रुवारी ते मार्च वातावरण कोरडे असते. एप्रिल ते जून उन्हाळा असतो.सरासरी वार्षिक पर्जन्यमान ६४० मिलीमीटर असते.

==लोकजीवन ==
येथील लोकांचे राहणीमान साधे आणि सोपे आहे. सुमारे ९० टक्के लोक शेतीवर अवलंबून आहेत. येथील लोकांचा व्यवसाय जनावर, शेळी आणि शेतीशी संबंधित कामांवर आधारित आहे. येथे बैल, म्हैस, गाय आणि इतर पाळीव प्राणी तसेच कुत्रा, मांजर यांचा संगोपन केला जातो. उस्मानाबाद जिल्ह्यात शेळी, बकरी, कुक्कुटपालन या व्यवसायांमध्येही लोक गुंतलेले आहेत.

येथे बोलीभाषा मराठी आहे. गावात विविध सण उत्साहाने साजरे केले जातात. पोळा, गौरी, गणपती, लक्ष्मी, नवरात्रि, विशेष नवरात्रि आणि दशहरा या सणांचे गावात विशेष महत्त्व आहे. कारण गावापासून सुमारे एक किलोमीटर अंतरावर श्री यमाई देवीचे मंदिर आहे.

== श्री यमाई देवी देवस्थान, श्री क्षेत्र हिप्परगाराव ==
हिप्परगाराव तालुका उमरगा, जिल्हा उस्मानाबाद येथील यमाई देवी मंदिर हे उमरगा शहरापासून सुमारे १८ किलोमीटर अंतरावर आहे. या मंदिराला भाविक कर्नाटक, आंध्रप्रदेश आणि संपूर्ण महाराष्ट्रातून येतात. याच [[यमाई देवी मंदिर (औंध)|यमाई]] देवीचे मुळपीठ (मुळस्थान) साताऱ्यातील [[औंध संस्थान|औंध]] गावी आहे. भाविकांच्या म्हणण्यानुसार, यमाई देवी ही महाराष्ट्राची कुलस्वामिनी आई तुळजाभवानी हिची मोठी बहीण असल्याने, श्री तुळजाभवानीचे दर्शन घेऊन नंतर श्री यमाई देवीचे दर्शन घेतल्यावर भक्तीपूर्ण अनुभव पूर्ण होतो. 

हे मंदिर पुरातन काळापासून अस्तित्वात असून महाराष्ट्र-कर्नाटक राज्याच्या सीमेजवळ म्हणजे महाराष्ट्रात आहे. मंदिरापासून कर्नाटक राज्य तीन किलोमीटर अंतरावर आहे. नॅशनल हायवे ५६ वर तलमोड गाव चार किलोमीटर आणि तुरोरी शहर सात किलोमीटर अंतरावर आहेत.

मंदिराच्या बाहेर दिव्य दीपमाळ असून, येथे कलर तीर्थ आहे. बाजूला श्री दत्त मंदिर आणि विठ्ठल-रुक्माई मंदिर आहे. या मंदिरात श्री मातंगी देवी मंदिर, श्री तुळजाभवानी मंदिर, पळघर देवीचे विश्रामगृह आणि महादेव मंदिर आहेत.  मंदिराच्या समोर मोठा पटांगण आहे आणि बाजूला सार्वजनिक बाथरूम, सभागृह व मंडळे आहेत. मंदिराच्या भोवती डोंगराळ परिसर असून येथे विविध फुलझाडे आणि वनस्पती आहेत. मंदिरावर येण्यासाठी बाजूने डांबरी आणि सिमेंट रस्ता आहे.

श्री यमाई देवी मंदिराला येण्यासाठी कर्नाटक राज्यातून एक रस्ता आहे जो व्होनाली या गावातून (सुमारे ३ किलोमीटर) जोडतो. तसेच तुरोरी आणि तलमोड गावातूनही मंदिराला येणारे रस्ते आहेत. हिप्परगाराव या गावाची कुलदैवत ही देवी असून हे गाव मंदिरापासून एक किलोमीटर अंतरावर आहे. देवीची पंच कमिटी आहे, ज्यात नऊ पुजारी आणि इतर गावकरी मंडळ यांचा ट्रस्ट आहे. श्री मातंगी देवीचे पुजारी आणि इतर मानकरी मंडळ देखील येथे कार्यरत आहेत.

कोजागिरी पौर्णिमेला देवीची यात्रा आयोजित केली जाते. त्यानंतर पंधरा दिवसांत दीपावलीचा सण साजरा केला जातो. सिक्री पौर्णिमा, तुळशी विवाह, गुढीपाडवा, नागपंचमी आणि इतर विविध कार्यक्रम या गावात मोठ्या उत्साहाने साजरे केले जातात. सालाची बारा महिन्यात विविध कार्यक्रम आयोजित केले जातात. गावातील मारुती मंदिरात श्रावण महिन्यात पोथी गाथा वाचली जाते. याशिवाय पारायण, वार्षिक सप्ताह आणि जल्लोष देखील साजरे केले जातात. 

==नागरी सुविधा ==
या गावात ग्रामपंचायत आहे इतर कुठल्या साधन नाहीत

==जवळपासची गावे==
==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/ 
#https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics
#https://www.weather-atlas.com/en/india-climate

[[वर्ग:उमरगा तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:उस्मानाबाद जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>scc3sg5ppdxrncvrehnapl2v79woslm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579240</id>
      <parentid>2579239</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T09:22:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.51.72.168</ip>
      </contributor>
      <comment>/* श्री यमाई देवी देवस्थान, श्री क्षेत्र हिप्परगाराव */</comment>
      <origin>2579240</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10439" sha1="s7nd983rmegnqa495712xk6n5g2x32o" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''हिप्परगाराव'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर= उमरगा
| जिल्हा = [[उस्मानाबाद जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

'''हिप्परगाराव''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[उस्मानाबाद जिल्हा|उस्मानाबाद जिल्ह्यातील]] [[उमरगा तालुका|उमरगा तालुक्यातील]] एक गाव आहे.
==भौगोलिक स्थान==
==हवामान==
येथील वातावरण साधारणपणे उष्ण व कोरडे असते. पावसाळा जून महिन्याच्या मध्यापासून सुरू होऊन सप्टेंबरच्या शेवटी संपतो.ऑक्टोबर ते नोव्हेंबर मध्यापर्यंत दमट वातावरण असते. नोव्हेंबर मध्य ते जानेवारी हिवाळा असतो. फेब्रुवारी ते मार्च वातावरण कोरडे असते. एप्रिल ते जून उन्हाळा असतो.सरासरी वार्षिक पर्जन्यमान ६४० मिलीमीटर असते.

==लोकजीवन ==
येथील लोकांचे राहणीमान साधे आणि सोपे आहे. सुमारे ९० टक्के लोक शेतीवर अवलंबून आहेत. येथील लोकांचा व्यवसाय जनावर, शेळी आणि शेतीशी संबंधित कामांवर आधारित आहे. येथे बैल, म्हैस, गाय आणि इतर पाळीव प्राणी तसेच कुत्रा, मांजर यांचा संगोपन केला जातो. उस्मानाबाद जिल्ह्यात शेळी, बकरी, कुक्कुटपालन या व्यवसायांमध्येही लोक गुंतलेले आहेत.

येथे बोलीभाषा मराठी आहे. गावात विविध सण उत्साहाने साजरे केले जातात. पोळा, गौरी, गणपती, लक्ष्मी, नवरात्रि, विशेष नवरात्रि आणि दशहरा या सणांचे गावात विशेष महत्त्व आहे. कारण गावापासून सुमारे एक किलोमीटर अंतरावर श्री यमाई देवीचे मंदिर आहे.

== श्री यमाई देवी देवस्थान, श्री क्षेत्र हिप्परगाराव ==
हिप्परगाराव तालुका उमरगा, जिल्हा उस्मानाबाद येथील यमाई देवी मंदिर हे उमरगा शहरापासून सुमारे १८ किलोमीटर अंतरावर आहे. या मंदिराला भाविक कर्नाटक, आंध्रप्रदेश आणि संपूर्ण महाराष्ट्रातून येतात. याच [[यमाई देवी मंदिर (औंध)|यमाई]] देवीचे मुळपीठ (मुळस्थान) साताऱ्यातील [[औंध संस्थान|औंध]] गावी आहे. भाविकांच्या म्हणण्यानुसार, यमाई देवी ही महाराष्ट्राची कुलस्वामिनी आई तुळजाभवानी हिची मोठी बहीण असल्याने, श्री तुळजाभवानीचे दर्शन घेऊन नंतर श्री यमाई देवीचे दर्शन घेतल्यावर भक्तीपूर्ण अनुभव पूर्ण होतो. 

हे मंदिर पुरातन काळापासून अस्तित्वात असून महाराष्ट्र-कर्नाटक राज्याच्या सीमेजवळ म्हणजे महाराष्ट्रात आहे. मंदिरापासून कर्नाटक राज्य तीन किलोमीटर अंतरावर आहे. नॅशनल हायवे ५६ वर तलमोड गाव चार किलोमीटर आणि तुरोरी शहर सात किलोमीटर अंतरावर आहेत.

मंदिराच्या बाहेर दिव्य दीपमाळ असून, येथे कल्लोळ तीर्थ आहे. बाजूला श्री दत्त मंदिर आणि विठ्ठल-रुक्माई मंदिर आहे. या मंदिरात श्री मातंगी देवी मंदिर, श्री तुळजाभवानी मंदिर, पळघर देवीचे विश्रामगृह आणि महादेव मंदिर आहेत.  मंदिराच्या समोर मोठा पटांगण आहे आणि बाजूला सार्वजनिक बाथरूम, सभागृह व मंडळे आहेत. मंदिराच्या भोवती डोंगराळ परिसर असून येथे विविध फुलझाडे आणि वनस्पती आहेत. मंदिरावर येण्यासाठी बाजूने डांबरी आणि सिमेंट रस्ता आहे.

श्री यमाई देवी मंदिराला येण्यासाठी कर्नाटक राज्यातून एक रस्ता आहे जो व्होनाली या गावातून (सुमारे ३ किलोमीटर) जोडतो. तसेच तुरोरी आणि तलमोड गावातूनही मंदिराला येणारे रस्ते आहेत. हिप्परगाराव या गावाची कुलदैवत ही देवी असून हे गाव मंदिरापासून एक किलोमीटर अंतरावर आहे. देवीची पंच कमिटी आहे, ज्यात नऊ पुजारी आणि इतर गावकरी मंडळ यांचा ट्रस्ट आहे. श्री मातंगी देवीचे पुजारी आणि इतर मानकरी मंडळ देखील येथे कार्यरत आहेत.

कोजागिरी पौर्णिमेला देवीची यात्रा आयोजित केली जाते. त्यानंतर पंधरा दिवसांत दीपावलीचा सण साजरा केला जातो. सिक्री पौर्णिमा, तुळशी विवाह, गुढीपाडवा, नागपंचमी आणि इतर विविध कार्यक्रम या गावात मोठ्या उत्साहाने साजरे केले जातात. सालाची बारा महिन्यात विविध कार्यक्रम आयोजित केले जातात. गावातील मारुती मंदिरात श्रावण महिन्यात पोथी गाथा वाचली जाते. याशिवाय पारायण, वार्षिक सप्ताह आणि जल्लोष देखील साजरे केले जातात. 

==नागरी सुविधा ==
या गावात ग्रामपंचायत आहे इतर कुठल्या साधन नाहीत

==जवळपासची गावे==
==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/ 
#https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics
#https://www.weather-atlas.com/en/india-climate

[[वर्ग:उमरगा तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:उस्मानाबाद जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>s7nd983rmegnqa495712xk6n5g2x32o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>वर्ग:१ जून रोजी जन्मलेले क्रिकेट खेळाडू</title>
    <ns>14</ns>
    <id>297889</id>
    <revision>
      <id>2579185</id>
      <parentid>2002706</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T04:51:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2579185</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="191" sha1="on9j8bfr486vy7qk0e35gx2bb1jpp0a" xml:space="preserve">[[वर्ग:जन्मदिनांकानुसार क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:१ जून|क्रिकेट खेळाडू जन्म]]</text>
      <sha1>on9j8bfr486vy7qk0e35gx2bb1jpp0a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>एक्स्ट्रीम जॉब</title>
    <ns>0</ns>
    <id>318378</id>
    <revision>
      <id>2579206</id>
      <parentid>2400611</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T06:22:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>130355</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2579206</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21211" sha1="8s0cu3qwfkds5hs1ergtkqbssa09p05" xml:space="preserve">'''''एक्स्ट्रिम जॉब'''''  हा २०१९ चा [[दक्षिण कोरियन चित्रपटसृष्टी|दक्षिण कोरियन]] अॅक्शन - विनोदी चित्रपट आहे, ज्याचे दिग्दर्शन ली ब्यॉन्ग-ह्योन यांनी केले आहे.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.screendaily.com/news/extreme-job-now-second-biggest-all-time-hit-in-south-korea/5137041.article|title='Extreme Job' now second biggest all-time hit in South Korea|last=Noh2019-02-18T10:43:00+00:00|first=Jean|website=Screen|language=en|access-date=2022-11-21}}&lt;/ref&gt; या चित्रपटात रयु सिंग-रोंग, ली हेनी, जीन सेओन-क्यु आणि गोंग म्युंग यांच्या मुख्य भूमिका आहेत. &lt;ref&gt;{{स्रोत बातमी|last=Kang Aa-young|url=https://www.koreatimes.co.kr/www/art/2018/12/689_260540.html|title=Undercover cops at career crossroads|date=18 December 2018|publisher=[[The Korea Times]]}}&lt;/ref&gt; हा चित्रपट २३ जानेवारी २०१९ रोजी प्रदर्शित झाला. &lt;ref&gt;{{स्रोत बातमी|url=http://www.asiae.co.kr/news/view.htm?idxno=2019011516393955130|date=16 January 2019|publisher=Asiae|language=ko|script-title=ko:[인터뷰②]'극한직업' 류승룡 &quot;오정세? 이름만 들어도 빵 터져, 엄청난 능력&quot;}}&lt;/ref&gt;

५.८ दशलक्ष अमेरिकन डॉलरच्या उत्पादन खर्चात ८१.६ दशलक्ष अमेरिकन डॉलर कमावत आणि केवळ १५ दिवसांत १० दशलक्ष तिकीट विक्रीचा टप्पा ओलांडून, [[दक्षिण कोरिया]]&lt;nowiki/&gt;मध्ये हा चित्रपट खूप यशस्वी ठरला. &lt;ref name=&quot;10million&quot;&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://en.yna.co.kr/view/AEN20190207002100315|title='Extreme Job' soars as most-viewed film ever over Lunar New Year holiday|date=7 February 2019|website=[[Yonhap News Agency]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hollywoodreporter.com/news/general-news/south-korean-box-office-local-comedy-extreme-job-becomes-biggest-film-ever-1191989/|title=South Korean Box Office: Local Comedy ‘Extreme Job’ Becomes Biggest Film Ever|date=2019-03-04|website=The Hollywood Reporter|access-date=2022-11-21}}&lt;/ref&gt;

जून २०२२ पर्यंत, ''एक्स्ट्रीम जॉब'' हा सर्वाधिक कमाई करणारा कोरियन चित्रपट आहे आणि दक्षिण कोरियन चित्रपट इतिहासातील दुसरा सर्वाधिक पाहिला जाणारा चित्रपट आहे. &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://star.mt.co.kr/stview.php?no=2019050914203796660|title=이동휘 &quot;'극한직업' 1600만 관객 돌파 아직도 믿기지 않아&quot; [★숏터뷰]|date=2019-05-09|website=스타뉴스|language=ko|access-date=2019-06-14}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.screendaily.com/news/extreme-job-becomes-highest-grossing-film-of-all-time-in-korea/5137396.article|title='Extreme Job' becomes highest-grossing film of all time in Korea|last=Noh2019-03-05T09:28:00+00:00|first=Jean|website=Screen|language=en|access-date=2022-11-23}}&lt;/ref&gt;

== पटकथा सारांश ==
नवीनतम योजना अयशस्वी झाल्यानंतर, कॅप्टन को (रयु सिंग-याँग) याच्या नेतृत्वाखाली तरुण अंमली पदार्थ गुप्तहेरांच्या गटाला त्यांची कारकीर्द वाचवण्याची शेवटची संधी दिली जाते. त्यांना आंतरराष्ट्रीय ड्रग टोळीवर गुप्त पाळत ठेवायची असते पाहिजे. त्यांच्या कामाचे स्थान एक चिकन उपाहारगृह आहे. गोष्टी कार्य करतात असे दिसते, परंतु को सूचित केले जाते की उपाहारगृह लवकरच व्यवसायातून बाहेर जाईल.

को आणि त्याचे सहकारी उपाहारगृह खरेदी करण्याचा निर्णय घेतात, आणि ते त्यांच्या गुप्त कामासाठी वापरण्याची योजना करतात. तथापि, तयार चिकट चिकन अतिशय लोकप्रिय ठरते आणि त्यांचे उपाहारगृह त्यांच्या खाद्यासाठी प्रसिद्ध होते. &lt;ref name=&quot;Park Jung-sun&quot;&gt;{{स्रोत बातमी|last=Park Jung-sun|url=http://news.jtbc.joins.com/article/article.aspx?news_id=NB11760050|date=22 January 2019|publisher=JTBC News|language=ko|script-title=ko:'극한직업', 463마리 치킨이 완성한 웃음}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;plot&quot;&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.koreatimes.co.kr/www/nation/2019/01/689_262347.html|title=Comedy films dominate box office again|last=Park Jin-hai|date=20 January 2019|website=[[The Korea Times]]}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.latimes.com/entertainment/movies/la-et-mn-mini-extreme-job-review-20190124-story.html|title=Review: 'Extreme Job' is a Korean comedy in the tradition of 'Police Academy'|last=Michael Rechtshaffen|date=24 January 2019|website=Los Angeles Times}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

== भूमिका ==

* रयु सिंग-राँग &lt;ref name=&quot;cast2&quot;&gt;{{स्रोत बातमी|url=http://pop.heraldcorp.com/view.php?ud=201803141641108781168_1|date=14 March 2018|publisher=Herald Pop|language=ko|script-title=ko:류승룡·이하늬·진선규·이동휘·공명, '극한직업' 마약반 캐스팅(공식)}}&lt;/ref&gt; डिटेक्टिव्ह यंग-हो म्हणून
: संघाचा प्रमुख. पूर्वी किकबॉक्सिंग (मुए थाई)चा यशस्वी खेळाडू राहिल्यामुळे टोपणनाव जंग-बाक (ओन्ग बाक या खेळाडूवरून).&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://rollingstoneindia.com/fried-and-tested-how-k-dramas-distinctive-chikin-has-gone-global/|title=Fried and Tested: How K-drama's Distinctive 'Chikin' has Gone Global|last=Dutta|first=Debashree|date=2022-07-16|website=Rolling Stone India|language=en-US|access-date=2022-11-21}}&lt;/ref&gt;

* ली डोंग-ह्वी &lt;ref name=&quot;cast&quot;&gt;{{स्रोत बातमी|url=http://pop.heraldcorp.com/view.php?ud=201803141641108781168_1|date=14 March 2018|publisher=Herald Pop|language=ko|script-title=ko:류승룡·이하늬·진선규·이동휘·공명, '극한직업' 마약반 캐스팅(공식)}}&lt;/ref&gt; डिटेक्टिव्ह यंग-हो म्हणून

: संघाचा दृढनिश्चय करणारा आणि संघाचा सर्वात गंभीर सदस्य. माजी लष्करी आणि त्याच्या पट्ट्याखाली मारल्या गेलेल्या एलिट यूडी संघाचा सदस्य असल्याची अफवा.

* जिन सिओन-क्यू &lt;ref name=&quot;cast&quot;/&gt; डिटेक्टिव्ह मा म्हणून

: जुगाराच्या प्रवृत्तींसह आर्थिकदृष्ट्या अविश्वसनीय पोलीस.

* गोंग म्युंग &lt;ref name=&quot;cast&quot;/&gt; &lt;ref&gt;{{स्रोत बातमी|last=Kim So-yeon|url=http://news.hankyung.com/article/201901213959H|date=22 January 2019|publisher=Hangkyung News|language=ko|script-title=ko:공명 &quot;'극한직업' 제 인생 터닝포인트&quot; (인터뷰)|accessdate=2022-11-21|archive-date=2019-03-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20190306111711/http://news.hankyung.com/article/201901213959H|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; डिटेक्टिव्ह जे-हूण म्हणून

=== सहकलाकार ===

* शिन हा-क्युन &lt;ref name=&quot;supporting&quot;&gt;{{स्रोत बातमी|last=Kim Ji-hye|url=https://news.sbs.co.kr/news/endPage.do?news_id=N1005086575|title='극한직업' 신하균X오정세, 신개념 악당 변신…벌써 재밌네|date=7 January 2019|publisher=SBS News|language=ko|access-date=2019-01-22}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;supporting2&quot;&gt;{{स्रोत बातमी|url=http://www.sportalkorea.com/butterfly/view.php?gisa_uniq=2019010709394095799|title='극한직업' 신하균X오정세, 구타유발 악당콤비..파격 변신|date=7 January 2019|publisher=Sportal Korea|language=ko|access-date=2019-01-22}}{{मृत दुवा|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; ली मू-बे म्हणून
* ओह जंग-से &lt;ref name=&quot;supporting&quot; /&gt; &lt;ref name=&quot;supporting2&quot; /&gt; टेड चांग म्हणून
* हान जून-वू गुप्तहेर म्हणून
* किम युई-संग पोलीस अधीक्षक म्हणून
* गाणे यंग-क्यू डिटेक्टीव्ह पथक प्रमुख चोई म्हणून
* जनरल मॅनेजर जंग म्हणून हिओ जून-सुक
* किम जी-यंग स्क्वॉड प्रमुख गोची पत्नी म्हणून
* किम जोंग-सू - चिकन उपाहारगृहाचा मालक
* ली जोंग-ओके ह्वान-डोंग म्हणून
* जंग जे-क्वांगगुंगप्यॉन्ग - गणवेशधारी पोलिस
* हाँग सांग-पिल म्हणून यांग ह्युन-मिन
* शिन शिन-ए - तिसऱ्या मजल्यावरील मावशी (विशेष भूमिका)

== व्यवसाय ==
प्रदर्शित झाल्यापासून दुसऱ्या दिवशी चित्रपटाने ७,२०,००० तिकिटांची विक्री करून तिकीट खिडकीवर अव्वल स्थान पटकावले. &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.koreatimes.co.kr/www/art/2019/01/689_262689.html|title='Extreme Job' tops box office in just two days [VIDEO]|last=Dong Sun-hwa|date=25 January 2019|website=[[The Korea Times]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hollywoodreporter.com/news/general-news/south-korean-box-office-local-comedy-extreme-job-becomes-biggest-film-ever-1191989/|title=South Korean Box Office: Local Comedy ‘Extreme Job’ Becomes Biggest Film Ever|date=2019-03-04|website=The Hollywood Reporter|access-date=2022-11-23}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

२५ जानेवारी २०१९ रोजी, प्रदर्शित झाल्यापासून फक्त तीन दिवसांनंतर, ''एक्स्ट्रीम जॉबने'' १ दशलक्ष दर्शक मिळवले. याने कोरियामधील जानेवारीतील विनोदी चित्रपटासाठी सर्वात कमी कालावधीत १ दशलक्ष पेक्षा जास्त प्रेक्षकांचा विक्रम केला. १ दशलक्ष व्ह्यूजपर्यंत पोहोचणारा सर्वात जलद विनोदी चित्रपट म्हणून २०१६ मधील ''लक की'' या चित्रपटाचीही बरोबरी झाली आहे. &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.osen.co.kr/article/G1111071449|last=Park Jin-youngl|date=25 January 2019|website=OSEN|language=ko|script-title=ko:'극한직업', 개봉 3일만 100만 돌파..역대 코미디 영화 최단 기록 [공식입장]}}&lt;/ref&gt;

त्यानंतर लवकरच, २६ जानेवारी २०१९ रोजी चित्रपटाने एकूण २ दशलक्ष चित्रपट पाहणाऱ्यांचा आकडा गाठला आणि अवघ्या चार दिवसांत २ दशलक्षचा टप्पा गाठणारा सर्वात वेगवान विनोदी चित्रपटाचा विक्रम मोडला. ''मिरॅकल इन'' ''सेल नंबर 7'' आणि ''मिस ग्रॅनी'' यांना ते साध्य करण्यासाठी सहा दिवस लागले होते. &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.tvreport.co.kr/?c=news&amp;m=newsview&amp;idx=1105589|last=Kim Soo-jungl|date=26 January 2019|website=TV Report|language=ko|script-title=ko:'극한직업' 4일만에 200만 돌파..'7번방의 선물'보다 빠르다[공식]}}&lt;/ref&gt;

हा चित्रपट तिकीट खिडकीवर सतत यशस्वी होत राहिला कारण त्याने मागील चित्रपटांपेक्षा जलद गतीने पाच दिवसांत ३.१ दशलक्षचा टप्पा गाठला आणि ३ दशलक्षचा टप्पा गाठण्यासाठी ''व्हेटरन'' आणि ''द'' थीव्हज सारख्या चित्रपटांना सहा दिवस लागले होते. &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.yna.co.kr/view/AKR20190127047600005?input=1195m|last=Lee Do-yeon|date=27 January 2019|website=[[Yonhap News Agency]]|language=ko|script-title=ko:'극한직업' 개봉 5일만에 300만 돌파}}&lt;/ref&gt; या चित्रपटाने १ जानेवारी २०१८ रोजी ९१६,६५२ प्रवेशांसह ''अलॉन्ग विथ द गॉड्स: द टू वर्ल्ड्सने'' यापूर्वी करून ठेवलेला जानेवारीचा दैनंदिन तिकीट विक्रीचा विक्रमही मोडला. &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.koreatimes.co.kr/www/art/2019/01/689_262810.html|title='Extreme Job' attracts over 3 mil., renews daily ticket sales records|last=Kang Aa-young|date=28 January 2019|website=[[The Korea Times]]}}&lt;/ref&gt;

२३ जानेवारी रोजी प्रदर्शित झाल्यापासून सलग नऊ दिवस स्थानिक तिकीट खिडकीवर अव्वल असलेल्या या चित्रपटाने १ फेब्रुवारी रोजी ५ दशलक्ष प्रवेशांचा टप्पा ओलांडला.

६ फेब्रुवारी रोजी सुरुवातीच्या प्रदर्शनाच्या दोन आठवड्यांनंतर, चित्रपटाने शेवटी १० दशलक्ष प्रवेशांचा एक भव्य देशांतर्गत प्रवेश गाठला, ज्यामुळे १० दशलक्षचा टप्पा पार करणारा हा २३ वा चित्रपट ठरला. ''मिरॅकल इन सेल नंबर ७'' नंतर १० दशलक्ष चित्रपट प्रेक्षकांपर्यंत पोहोचणारा हा सहा वर्षांत दुसरा विनोदी चित्रपट ठरला आहे. &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.mydaily.co.kr/new_yk/html/read.php?newsid=201902061315931563&amp;ext=na|title=&quot;설 연휴 천만돌파!&quot;…'극한직업', 역대 18번째 천만영화 기록[공식]language=ko|date=6 February 2019|website=My Daily}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.koreatimes.co.kr/www/art/2019/02/689_263204.html|title=Korean comedy 'Extreme Job' tops 10 million admissions|date=6 February 2019|website=[[The Korea Times]]}}&lt;/ref&gt;

१० फेब्रुवारी रोजी, केवळ १९ दिवसांत ''एक्स्ट्रीम जॉब'' हा १२,८३५,३९६ चित्रपट पाहणाऱ्यांपर्यंत पोहोचून आतापर्यंतचा सर्वाधिक कमाई करणारा कोरियन विनोदी चित्रपट बनला आहे. मागील रेकॉर्ड ''सेल क्रमांक ७'' मध्ये मिरॅकलच्या नावावर होता ज्याने एकूण  १२,८११,२०६ चित्रपट प्रेक्षक आकर्षित केले होते. &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.newsen.com/news_view.php?uid=201902110736302410|last=Lee Min-ki|date=11 February 2019|website=Newsen|language=ko|script-title=ko:‘극한직업’ 1283만 관객 돌파, 역대 코미디 영화 1위 등극[박스오피스]}}&lt;/ref&gt;

१८ फेब्रुवारी रोजी कोरियन चित्रपट परिषदेने जारी केलेल्या आकडेवारीनुसार, ''एक्स्ट्रीम जॉबने'' कोरियामध्ये आतापर्यंतचा दुसरा-सर्वाधिक पाहिल्या गेलेल्या चित्रपटाचा नवा विक्रम प्रस्थापित केला आहे. तो आता ''[[द ॲडमिरल: रोअरिंग करंट्स]]&lt;nowiki/&gt;च्या'' मागे दुसऱ्या स्थानावर आहे जो अजूनही एकूण १७.६१ दशलक्ष चित्रपट पाहणाऱ्यांसह शीर्षस्थानी आहे. हा दक्षिण कोरियामधील आतापर्यंतचा सर्वाधिक कमाई करणारा चित्रपट बनला आहे . &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://news.kmib.co.kr/article/view.asp?arcid=0013073587&amp;code=61181511&amp;cp=nv|last=Kim Nae-yeon|date=17 February 2019|website=News Kmib|language=ko|script-title=ko:‘극한직업’ 1400만 돌파…“역대 2위 눈앞에”}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.newsen.com/news_view.php?uid=201902180758596710|last=Bae Hyo=joo|date=18 February 2019|website=Newsen|language=ko|script-title=ko:‘신과함께’ 넘은 ‘극한직업’ 앞엔 ‘명량’ 뿐..1453만 돌파[박스오피스]}}&lt;/ref&gt;

सध्या त्याची चित्रपटगृहातील प्रदर्शन संपेपर्यंत सुमारे $१००-२०० दशलक्ष कमावण्याचा अंदाज आहे. &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.koreaherald.com/view.php?ud=20190210000075|title='Extreme Job' a step away from becoming No. 1 Korean comedy film|date=10 February 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.forbes.com/sites/joanmacdonald/2020/01/24/smash-comedy-hit--extreme-job-opens-fun-food-themed-new-york-asian-film-festival-winter-showcase/|title=Smash Comedy Hit ‘Extreme Job’ Opens Fun Food-Themed New York Asian Film Festival Winter Showcase|last=MacDonald|first=Joan|website=Forbes|language=en|access-date=2022-11-23}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; 

== संदर्भ ==
{{संदर्भ यादी}}

[[वर्ग:इ.स. २०१९ मधील कोरियन चित्रपट]]</text>
      <sha1>8s0cu3qwfkds5hs1ergtkqbssa09p05</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>तारकेश्वरी सिन्हा</title>
    <ns>0</ns>
    <id>324685</id>
    <revision>
      <id>2579152</id>
      <parentid>2499002</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T16:04:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <origin>2579152</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15055" sha1="obg371vur4pmbt7g56nufrpmeosdat6" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट पंतप्रधान
| नाव = तारकेश्वरी सिन्हा
| चित्र = 
| चित्र रुंदी =    
| पद = [[भारताची संसद|संसद सदस्य (लोकसभा)]] 
| कार्यकाळ_आरंभ = ५ एप्रिल १९५७
| कार्यकाळ_समाप्ती = १५ मार्च १९७१
| पंतप्रधान =  
| मागील = ''नवीन मतदारसंघ''
| पुढील = [[धरमबीर सिन्हा]]
| मतदारसंघ = [[बढ लोकसभा मतदारसंघ|बढ]]  
| कार्यकाळ_आरंभ2 = १७ एप्रिल १९५२
| कार्यकाळ_समाप्ती2 = ४ एप्रिल १९५७
| पंतप्रधान2 =  
| मागील2 = ''नवीन मतदारसंघ''
| पुढील2 = ''मतदारसंघ [[बढ लोकसभा मतदारसंघ|बढ]]मध्ये विलीन''
| मतदारसंघ2 = [[पूर्व पाटणा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व पाटणा]]  
| पद3 = [[अर्थ मंत्रालय (भारत)|भारतीय संघराज्याच्या ४थ्या उप-अर्थमंत्री]] 
| कार्यकाळ_आरंभ3 = १६ एप्रिल १९६२
| कार्यकाळ_समाप्ती3 = ९ जून १९६४
| पंतप्रधान3 =  
| मागील3 = [[बलीराम भगत]]
| पुढील3 = [[रामेश्वर साहू]]
| मतदारसंघ3 =  
| कार्यकाळ_आरंभ4 = १० मे १९५८
| कार्यकाळ_समाप्ती4 = १० एप्रिल १९६२
| पंतप्रधान4 =  
| मागील4 = [[बलीराम भगत]]
| पुढील4 = [[बलीराम भगत]]
| मतदारसंघ4 =
| जन्मदिनांक           = २६ डिसेंबर १९२६
| जन्मस्थान            = तुलसीगढ, [[नालंदा जिल्हा]], [[बिहार|बिहार आणि ओरिसा प्रांत]], [[ब्रिटिश भारत]]&lt;br&gt;(आत्ता तुलसीगढ, [[नालंदा जिल्हा]], [[बिहार]], [[भारत]])
| मृत्युदिनांक           = १४ ऑगस्ट २००७ (वय : {{age in years|1926|12|26|2007|8|14}})
| मृत्युस्थान            = [[नवी दिल्ली]], [[भारत]]  
| राष्ट्रीयत्व               = भारतीय
| पक्ष                  = [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| पती                  = निधीदेव सिंह
| पत्नी                  =  
| नाते                  =  
| अपत्ये                = 
| निवास                =  
| शाळा_महाविद्यालय      = [[लंडन स्कूल ऑफ इकॉनॉमिक्स]]
| व्यवसाय              = राजकारणी
| धंदा                  = 
| धर्म                  = [[हिंदू]]
| सही                  = 
| संकेतस्थळ             =  
| तळटीपा               =
}}
'''तारकेश्वरी सिन्हा''' (२६ डिसेंबर १९२६ - १४ ऑगस्ट २००७) या [[बिहार|बिहारमधील]] भारतीय राजकारणी आणि [[भारताचा स्वातंत्र्यलढा|स्वातंत्रता कार्यकर्त्या]] होत्या. देशातील पहिल्या महिला राजकारण्यांपैकी त्या होत्या व त्यांनी [[भारत छोडो आंदोलन|भारत छोडो आंदोलनात]] सक्रिय भूमिका घेतली. १९५२ मध्ये वयाच्या २६व्या वर्षी त्या पाटणा पूर्व मतदारसंघातून [[पहिली लोकसभा|पहिल्या लोकसभेवर निवडून]] आल्या. त्यानंतर १९५७, १९६२ आणि १९६७ मध्ये [[बढ लोकसभा मतदारसंघ|बढ लोकसभा मतदारसंघातून]] त्या पुन्हा लोकसभेवर निवडून आल्या. पंतप्रधान [[जवाहरलाल नेहरू|जवाहरलाल नेहरूच्या]] नेतृत्वाखालील १९५८ ते १९६४ त्या केंद्रीय मंत्रिमंडळातील पहिल्या महिला उप-[[अर्थमंत्री]] होत्या.  त्यांनी [[संयुक्त राष्ट्रे|संयुक्त राष्ट्र]] आणि [[तोक्यो]] येथे शिष्टमंडळाचे नेतृत्व केले होते.&lt;ref name=&quot;Qureshi 2004 9203&quot;&gt;{{cite book|title=Social Status of Indian Women: emancipation|last=Qureshi|first=Muniruddin|publisher=Anmol Publications Pvt. Ltd.|year=2004|isbn=978-81-261-1360-6|page=920}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;SPS3&quot;&gt;{{cite news|author=R. Vatsyayan|url=http://www.hindustantimes.com/StoryPage/StoryPage.aspx?id=53769302-2ce3-495f-93e6-8eea0cbe6749&amp;MatchID1=4679&amp;TeamID1=6&amp;TeamID2=3&amp;MatchType1=1&amp;SeriesID1=1179&amp;MatchID2=4674&amp;TeamID3=4&amp;TeamID4=8&amp;MatchType2=1&amp;SeriesID2=1177&amp;PrimaryID=4679&amp;Headline=Beauty+%26amp%3b+brains|title=Beauty and Brains|date=2008-04-04|publisher=[[The Hindustan Times]]|accessdate=2008-04-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20080930164954/http://www.hindustantimes.com/StoryPage/StoryPage.aspx?id=53769302-2ce3-495f-93e6-8eea0cbe6749&amp;MatchID1=4679&amp;TeamID1=6&amp;TeamID2=3&amp;MatchType1=1&amp;SeriesID1=1179&amp;MatchID2=4674&amp;TeamID3=4&amp;TeamID4=8&amp;MatchType2=1&amp;SeriesID2=1177&amp;PrimaryID=4679&amp;Headline=Beauty+%26amp%3B+brains|archive-date=30 September 2008|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;WVG2&quot;&gt;{{cite news|author=V. Gangadhar|url=http://www.hinduonnet.com/2001/07/20/stories/09200221.htm|title=Where is reality?|date=2008-04-04|publisher=[[द हिंदू]]|accessdate=2008-04-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20011217234852/http://www.hinduonnet.com/2001/07/20/stories/09200221.htm|archive-date=17 December 2001|url-status=usurped}}&lt;/ref&gt; 

[[गुलजार]] यांचा समीक्षकांनी गाजलेला चित्रपट, ''[[आंधी]]''  हा [[इंदिरा गांधी|इंदिरा]] गांधींव्यतिरिक्त काही अंशी तारकेश्वरी सिन्हा यांच्याकडून प्रेरित होता.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.outlookindia.com/article.aspx?211174|title=Mrs. G's String of Beaus|last=Sanjay Suri}}&lt;/ref&gt;

== प्रारंभिक जीवन ==
त्यांचा जन्म [[नालंदा जिल्हा|नालंदा जिल्ह्यातील]] चंडीजवळील तुळशीगड गावात भूमिहार कुटुंबात झाला. त्या पाटण्यातील बांकीपूर गर्ल्स कॉलेजची विद्यार्थिनी होती, ज्याला आता मगध महिला कॉलेज म्हणून ओळखले जाते. ऑल इंडिया स्टुडंट्स फेडरेशनपासून फारकत घेतलेल्या बिहार विद्यार्थी काँग्रेसच्या त्या अध्यक्षा होत्या. तिने [[लंडन स्कूल ऑफ इकॉनॉमिक्स|लंडन स्कूल ऑफ इकॉनॉमिक्समधून अर्थशास्त्रात]] मास्टरस् पदवी मिळवली. 

त्यांनी [[भारत छोडो आंदोलन|भारत छोडो आंदोलनात]] सक्रिय सहभाग घेतला. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.veethi.com/india-people/tarkeshwari_sinha-profile-9504-19.htm|title=Tarkeshwari Sinha|website=veethi.com|access-date=2017-08-19}}&lt;/ref&gt;

== कारकीर्द ==
भारतीय स्वातंत्र्यानंतर, भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसकडून तिकीट मिळाल्यानंतर १९५२ मध्ये त्यांनी बिहारमधील बाढ मतदारसंघातून निवडणूक लढवली होती.  काँग्रेस पक्षाच्या माध्यमातून पाटणा पूर्व मतदारसंघातून त्या पुन्हा १९५७, १९६२ आणि १९६७ मध्ये निवडून आल्या.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.veethi.com/india-people/tarkeshwari_sinha-profile-9504-19.htm|title=Tarkeshwari Sinha|website=veethi.com|access-date=2017-08-19}}&lt;/ref&gt; 

सिन्हा १९ नोव्हेंबर १९५७ रोजी अमेरीकन गेम शो &lt;nowiki&gt;&lt;i&gt;टू टेल द ट्रुथ&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt;  मध्ये दिसल्या आणि पॅनेलमधील चार सदस्यांपैकी दोन सदस्यांना मूर्ख बनवले.&lt;ref&gt;[https://www.youtube.com/watch?v=FAod169FADM YouTube]&lt;/ref&gt;

त्या [[मोरारजी देसाई|मोरारजी देसाईंच्या]] जवळच्या मानल्या जात होत्या. [[लाल बहादूर शास्त्री]] नंतर पंतप्रधान होण्यासाठी देसाई आणि [[इंदिरा गांधी]] यांच्यातील उत्तराधिकाराच्या लढाईत त्या देसाईंच्या बाजूने होत्या. जेव्हा देसाई आणि इतर नेत्यांनी काँग्रेसमधून फुटीर गट तयार करण्यासाठी राजीनामा दिला तेव्हा त्याही त्यात सामील झाल्या. १९७१ च्या लोकसभा निवडणुकीत इंदिरांच्या लाटेत, त्यांना धरमवीर सिन्हा यांच्याकडून [[बढ लोकसभा मतदारसंघ|बाढमधून]] पराभव पत्करावा लागला. पुढच्या वर्षीच्या विधानसभा निवडणुकीतही त्या हरल्या आणि इंदिरा गांधींच्या पक्षात परतल्या. १९७७ मध्ये, तिने [[बेगुसराई लोकसभा मतदारसंघ|बेगुसरायमधून]] काँग्रेस उमेदवार म्हणून लोकसभा निवडणूक लढवली आणि बिहारमध्ये काँग्रेसचा पूर्ण पराभव झाल्याने जनता लाटेत त्यांचा पराभव झाला. या पराभवानंतर, तिने नोव्हेंबर १९७८ मध्ये [[समस्तीपूर लोकसभा मतदारसंघ|समस्तीपूरमधून]] काँग्रेस उमेदवार म्हणून लोकसभेची पोटनिवडणूक लढवली पण पुन्हा पराभव झाला. 

कालांतराने तिने राजकारणातून निवृत्ती घेतली आणि सामाजिक कार्य हाती घेतले. 

== समाजकार्य ==
तारकेश्वरी सिन्हा यांनी, नवी दिल्ली येथे  तुलसीगड येथे एक रुग्णालय उभारले होते  त्यांचे भाऊ कॅप्टन गिरीश नंदन सिंग यांच्या स्मरणार्थ जे एर इंडियाचे पायलट होते व विमान अपघातात मृत्युमुखी पडले. दुमजली हॉस्पिटल बांधण्यासाठी तिने जवळपास २५ लाख रुपये जमा केले होते, ही त्या काळात मोठी रक्कम होती व  रुग्णालयात उपचार जवळपास मोफत होते. नालंदामधील चंडी आणि हरनौत या गावाला जोडण्यासाठी रस्ता बांधण्यासाठीही तिने पुढाकार घेतला.&lt;ref name=&quot;ABP4&quot;&gt;{{cite news|author=A.J.Philip|url=http://www.tribuneindia.com/2007/20070822/edit.htm|title=A Beautiful Politician|date=2008-04-04|work=[[The Tribune (Chandigarh)|The Tribune]]|accessdate=2008-04-04}}&lt;/ref&gt; 

== संदर्भ ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;1&quot;&gt;


&lt;/references&gt;
[[वर्ग:महिला भारतीय स्वातंत्र्यसैनिक]]
[[वर्ग:४ थी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:३ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:२ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:१ ली लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:२०व्या शतकातील भारतीय राजकारणी]]
[[वर्ग:इ.स. २००७ मधील मृत्यू]]
[[वर्ग:इ.स. १९२६ मधील जन्म]]
[[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>obg371vur4pmbt7g56nufrpmeosdat6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>इंडोनेशिया महिला क्रिकेट संघाचा फिलिपिन्स दौरा, २०१९-२०</title>
    <ns>0</ns>
    <id>324739</id>
    <revision>
      <id>2579190</id>
      <parentid>2432053</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T05:14:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>130355</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2579190</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12671" sha1="fo38omdx69yr0o0ndezz6qhdudv517w" xml:space="preserve">{{Infobox cricket tour
| series_name                  = इंडोनेशिया महिला क्रिकेट संघाचा फिलीपिन्स दौरा, २०१९-२०
| team1_image                  = Flag of Philippines.svg
| team1_name                   = फिलीपिन्स
| team2_image                  = Flag of Indonesia.svg
| team2_name                   = इंडोनेशिया
| from_date                    = २१
| to_date                      = २२ डिसेंबर २०१९
| team1_captain                = जोसी अरिमास
| team2_captain                = युलिया अँग्रेनी
| no_of_twenty20s              = 4
| team1_twenty20s_won          = 0
| team2_twenty20s_won          = 4
| team1_twenty20s_most_runs    = जोना इग्विड (१९)
| team2_twenty20s_most_runs    = युलिया अँग्रेनी (११७)
| team1_twenty20s_most_wickets = जॉन आंद्रेनो (२)
| team2_twenty20s_most_wickets = नी कडेक फित्रिया राडा राणी (९)
| player_of_twenty20_series    = 
}}

इंडोनेशिया महिला क्रिकेट संघाने २१ ते २२ डिसेंबर २०१९ दरम्यान चार सामन्यांची महिला ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय (मटी२०आ) मालिका खेळण्यासाठी फिलीपिन्सचा दौरा केला.&lt;ref name=&quot;series&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/engine/series/1209599.html |title=Indonesia Women in Philippines T20I series|work=ESPNcricinfo|access-date=10 December 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;series2&quot;&gt;{{cite web|url=https://facebook.com/story.php?story_fbid=2577292238974084&amp;id=345753922127938 |title= Philippines women's T20I series team announcement|work=Philippines Cricket Association (via Facebook)|access-date=10 December 2019}}&lt;/ref&gt; मुळात हा दौरा तिरंगी मालिका होणार होता, पण बहरीनने मालिकेपूर्वी माघार घेतली.&lt;ref name=&quot;PCA&quot;&gt;{{Cite web|last=David|first=Jean Russel|url=https://www.manilatimes.net/2019/11/18/sports/sports-top/pca-launches-national-womens-team/656809/|title=PCA launches national women’s team|work=The Manila Times|date=18 November 2019|access-date=26 November 2019|archive-date=2019-11-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20191118210043/https://www.manilatimes.net/2019/11/18/sports/sports-top/pca-launches-national-womens-team/656809/|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; एमिलियो अगुनाल्डो कॉलेज कॅविट कॅम्पस येथील फ्रेंडशिप ओव्हल मैदानावर हे सामने झाले.&lt;ref name=&quot;PCA&quot;/&gt;

१ जुलै २०१८ नंतर असोसिएट सदस्यांच्या महिला संघांदरम्यान खेळल्या जाणाऱ्या सर्व सामन्यांना पूर्ण महिला टी२०आ दर्जा लागू होईल अशी आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषदेने घोषणा केल्यानंतर फिलीपिन्सने त्यांचे पहिले महिला टी२०आ सामने खेळले.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/672322|title=All T20 matches between ICC members to get international status|work=[[International Cricket Council]]|date=26 April 2018|access-date=26 November 2019}}&lt;/ref&gt; फिलीपिन्सच्या महिला संघातील आठ क्रिकेटपटूंची हाँगकाँगच्या एससीसी दिवास क्रिकेट संघातून निवड करण्यात आली.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.scmp.com/sport/hong-kong/article/3042449/eight-hong-kong-domestic-helpers-picked-first-ever-philippines |title=Eight Hong Kong domestic helpers picked for first-ever Philippines women's T20 cricket squad |work=South China Morning Post |access-date=20 December 2019}}&lt;/ref&gt;

इंडोनेशियाने ४-० ने मालिका जिंकली, सलामीवीर युलिया आंग्रेनी आणि काडेक विंडा प्रस्टिनी यांनी दुसऱ्या सामन्यात २५७ धावांची महिला टी२०आ भागीदारी करून विश्वविक्रम केला.&lt;ref name=&quot;indo&quot;&gt;{{cite web |url=https://cricketindonesia.or.id/indonesian-womens-cricket-team-bends-the-philippines-in-its-cage/ |title=Indonesian women's cricket team bends the Philippines in its cage |work=Indonesian Cricket Association |access-date=12 March 2021 |archive-date=2023-02-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230202105545/https://cricketindonesia.or.id/indonesian-womens-cricket-team-bends-the-philippines-in-its-cage/ |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

==फिक्स्चर==
===पहिली महिला टी२०आ===
{{Single-innings cricket match
| date = २१ डिसेंबर २०१९
| time = ०९:३०
| daynight = 
| team1 = {{crw-rt|PHI}}
| team2 = {{crw|IDN}}
| score1 = १५ (११ षटके)
| runs1 = जोसी अरिमास ३ (८)
| wickets1 = दारा परमिथा ५/५ (३ षटके)
| score2 = १६/० (१.४ षटके)
| runs2 = युलिया अँग्रेनी ५[[नाबाद|*]] (७)
| wickets2 = 
| result = इंडोनेशिया १० गडी राखून विजयी 
| report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1209600.html धावफलक]
| venue = फ्रेंडशिप ओव्हल, दासमारिनास
| umpires = जेसन लाँग (फिलीपिन्स) आणि हितेश शर्मा (फिलीपिन्स)
| motm = 
| toss = फिलीपिन्सने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला.
| rain = 
| notes = जेनिफर अलुम्ब्रो, जॉन आंद्रेआनो, एप्रिल एंजेलिस, जोसी अरिमास, जोना एगुइड, क्रिस्टीन लोविनो, मा मांडिया, जोहाना मॅकॉल, चेरी ऑक्टिवनो, रोमेला ओसाबेल, कोरिन साराबिया (फिलीपिन्स), जंत्रालिया आणि दारा परमिथा (इंडोनेशिया) या तिघांनीही महिला टी२०आ पदार्पण केले.
}}

===दुसरी महिला टी२०आ===
{{Single-innings cricket match
| date = २१ डिसेंबर २०१९
| time = १३:३०
| daynight = 
| team1 = {{crw-rt|IDN}}
| team2 = {{crw|PHI}}
| score1 = २६०/१ (२० षटके)
| runs1 = युलिया अँग्रेनी ११२ (६८)
| wickets1 = रोमेला ओसबेल १/४२ (३ षटके)
| score2 = ७८ (१८.५ षटके)
| runs2 = जोना इग्विड १५ (२६)
| wickets2 = आंद्रियानी ४/१० (४ षटके)
| result = इंडोनेशिया १८२ धावांनी विजयी 
| report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1209601.html धावफलक]
| venue = फ्रेंडशिप ओव्हल, दासमारिनास
| umpires = जेसन लाँग (फिलीपिन्स) आणि पंकज पत्की (फिलीपिन्स)
| motm = 
| toss = इंडोनेशियाने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला.
| rain = 
| notes = रोडा अबाया, कॅथरीन बागाओसिन, कॅमिल सिएना (फिलीपिन्स) आणि रहमावती पंगेस्तुती (इंडोनेशिया) या सर्वांनी महिला टी२०आ पदार्पण केले.
* ''युलिया आंग्रेनी आणि काडेक विंडा प्रस्टिनी (इंडोनेशिया) यांच्यातील २५७ धावांची भागीदारी ही महिलांच्या टी२० आंतरराष्ट्रीय सामन्यांमध्ये कोणत्याही विकेटसाठीची सर्वोच्च भागीदारी होती.&lt;ref name=&quot;WCZ&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.womenscriczone.com/wonder-women-ten-t20i-records-women-own/ |title=Wonder Women – Ten T20I records women own |work=Women's CricZone |access-date=21 April 2020 |archive-date=2023-02-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230210080229/https://www.womenscriczone.com/wonder-women-ten-t20i-records-women-own |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
* युलिया आंग्रेनी (इंडोनेशिया) हिने महिला टी२०आ मध्ये पहिले शतक झळकावले.&lt;ref name=&quot;WCZ&quot;/&gt;
}}

===तिसरी महिला टी२०आ===
{{Single-innings cricket match
| date = २२ डिसेंबर २०१९
| time = ०९:३०
| daynight = 
| team1 = {{crw-rt|IDN}}
| team2 = {{crw|PHI}}
| score1 = २१७/२ (२० षटके)
| runs1 = अनक बस्तेरी ८०[[नाबाद|*]] (५३)
| wickets1 = जॉन आंद्रेनो २/४० (४ षटके)
| score2 = ३० (१४.५ षटके)
| runs2 = एप्रिल एंजेलिस ६ (४५)
| wickets2 = नी माडे पुत्री सुवंदेवी ५/८ (४ षटके)
| result = इंडोनेशिया १८७ धावांनी विजयी 
| report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1209602.html धावफलक]
| venue = फ्रेंडशिप ओव्हल, दासमारिनास
| umpires = जेसन लाँग (फिलीपिन्स) आणि पंकज पत्की (फिलीपिन्स)
| motm = 
| toss = इंडोनेशियाने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला.
| rain = 
| notes = 
}}

===चौथी महिला टी२०आ===
{{Single-innings cricket match
| date = २२ डिसेंबर २०१९
| time = १३:३०
| daynight = 
| team1 = {{crw-rt|PHI}}
| team2 = {{crw|IDN}}
| score1 = ४० (१४.१ षटके)
| runs1 = जॉन आंद्रेनो ९ (२३)
| wickets1 = नी वायन सरयानी ४/५ (३.१ षटके)
| score2 = ४१/० (३ षटके)
| runs2 = रहमावती पंगेस्तुती २२[[नाबाद|*]] (९)
| wickets2 = 
| result = इंडोनेशिया १० गडी राखून विजयी 
| report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1209603.html धावफलक]
| venue = फ्रेंडशिप ओव्हल, दासमारिनास
| umpires = पंकज पत्की (फिलीपाईन्स) आणि हितेश शर्मा (फिलीपाईन्स)
| motm = 
| toss = इंडोनेशियाने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला.
| rain = 
| notes = शानिलिन असिस, मा एनेगो आणि रोझली पगारिगन (फिलीपिन्स) या सर्वांनी महिला टी२०आ पदार्पण केले.
}}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:इ.स. २०१९ मधील क्रिकेट]]
[[वर्ग:इंडोनेशिया महिला क्रिकेट संघाचे फिलिपिन्स दौरे]]</text>
      <sha1>fo38omdx69yr0o0ndezz6qhdudv517w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ऑस्ट्रेलिया महिला क्रिकेट संघाचा दक्षिण आफ्रिका दौरा, २०१९-२०</title>
    <ns>0</ns>
    <id>324741</id>
    <revision>
      <id>2579224</id>
      <parentid>2323421</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:05:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>130355</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2579224</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9064" sha1="7wxb55c5a601ipbaauoqbeabuiz1ln7" xml:space="preserve">{{Infobox cricket tour
| series_name                  = 
| team1_image                  = Flag_of_South_Africa.svg
| team1_name                   = दक्षिण आफ्रिका महिला
| team2_image                  = Flag_of_Australia.svg
| team2_name                   = ऑस्ट्रेलिया महिला
| from_date                    = १९ मार्च
| to_date                      = ४ एप्रिल २०२०
| team1_captain                = डेन व्हॅन निकेर्क
| team2_captain                = 
| no_of_ODIs                   = 3
| team1_ODIs_won               = 
| team2_ODIs_won               = 
| team1_ODIs_most_runs         = 
| team2_ODIs_most_runs         = 
| team1_ODIs_most_wickets      = 
| team2_ODIs_most_wickets      = 
| player_of_ODI_series         = 
| no_of_twenty20s              = 3
| team1_twenty20s_won          = 
| team2_twenty20s_won          = 
| team1_twenty20s_most_runs    = 
| team2_twenty20s_most_runs    = 
| team1_twenty20s_most_wickets = 
| team2_twenty20s_most_wickets = 
| player_of_twenty20_series    = 
}}

ऑस्ट्रेलिया महिला क्रिकेट संघ मार्च आणि एप्रिल २०२० मध्ये दक्षिण आफ्रिका महिला क्रिकेट संघाविरुद्ध खेळणार होता.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/news/1229518 |title=South Africa Women to host Australia after Women's T20 World Cup |work=International Cricket Council |access-date=30 May 2019}}&lt;/ref&gt; या दौऱ्यात तीन महिला एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय सामने (मवनडे) नियोजित होते, जे २०१७-२० आयसीसी महिला चॅम्पियनशिपचा भाग बनले होते, आणि तीन महिला ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय (मटी२०आ) सामने.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/26853147/csa-host-australia-women-t20-world-cup |title=CSA to host Australia women after T20 World Cup |work=ESPN Cricinfo |access-date=30 May 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://cricket.co.za/news/30131/CSA-announces-Bangladesh-Emerging-and-Australia-Women-home-tours |title=CSA announces Bangladesh Emerging and Australia Women home tours |work=Cricket South Africa |access-date=30 May 2019 |archive-date=2021-04-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210428110910/https://cricket.co.za/news/30131/CSA-announces-Bangladesh-Emerging-and-Australia-Women-home-tours |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

११ मार्च २०२० रोजी, दक्षिण आफ्रिकेने महिला एकदिवसीय सामन्यांसाठी त्यांचा संघ घोषित केला.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.womenscriczone.com/nondumiso-shangase-out-as-south-africa-name-squad-for-odis-against-australia/ |title=Nondumiso Shangase out as South Africa name squad for ODIs against Australia |work=Women's CricZone |access-date=12 March 2020 }}{{मृत दुवा|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; तथापि, दुसऱ्या दिवशी, ऑस्ट्रेलियाने पुष्टी केली की ते कोविड-१९ साथीच्या आजारामुळे दक्षिण आफ्रिकेचा दौरा करणार नाहीत, &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.cricket.com.au/news/corona-virus-covid-19-cricket-odi-australia-new-zealand-scg-sydney-hobart-crowds-panedemic/2020-03-13 |title=COVID-19 pandemic sends ODIs behind closed doors |work=Cricket Australia |access-date=13 March 2020}}&lt;/ref&gt; कोरोनाव्हायरसमुळे नियोजित प्रमाणे पुढे न जाणारी पहिली मोठी आंतरराष्ट्रीय मालिका बनली आहे.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/ci/content/story/1219220.html |title=Australia Women won't tour South Africa as scheduled because of coronavirus |work=ESPN Cricinfo |access-date=12 March 2020}}&lt;/ref&gt; द्विपक्षीय क्रिकेट मालिकेसाठी ऑस्ट्रेलियाच्या महिला संघाने दक्षिण आफ्रिकेचा दौरा करण्याची ही पहिलीच वेळ असेल.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.cricket.com.au/news/south-africa-tour-australia-world-cup-winners-refocus-mental-physical-energy-odi-championship-mott/2020-03-10 |title=No rest for the winners: Aussies set for Proteas tour |work=Cricket Australia |access-date=12 March 2020}}&lt;/ref&gt;

==महिला एकदिवसीय मालिका==
===पहिली महिला वनडे===
{{Single-innings cricket match
| date = २२ मार्च २०२०
| round = [[२०१७-२० आयसीसी महिला चॅम्पियनशिप|आयसीसी महिला चॅम्पियनशिप]]
| time = १०:००
| daynight = 
| team1 = {{crw-rt|SA}}
| team2 = {{crw|AUS}}
| score1 = 
| runs1 = 
| wickets1 = 
| score2 = 
| runs2 = 
| wickets2 = 
| result = 
| report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1188663.html धावफलक]
| venue = [[किंग्समीड]], [[डर्बन]]
| umpires = 
| motm = 
| toss = 
| rain = 
| notes = 
}}

===दुसरी महिला वनडे===
{{Single-innings cricket match
| date = २५ मार्च २०२०
| round = [[२०१७-२० आयसीसी महिला चॅम्पियनशिप|आयसीसी महिला चॅम्पियनशिप]]
| time = १०:००
| daynight = 
| team1 = {{crw-rt|SA}}
| team2 = {{crw|AUS}}
| score1 = 
| runs1 = 
| wickets1 = 
| score2 = 
| runs2 = 
| wickets2 = 
| result = 
| report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1188664.html धावफलक]
| venue = सिटी ओव्हल, पीटरमारिट्झबर्ग
| umpires = 
| motm = 
| toss = 
| rain = 
| notes = 
}}

===तिसरी महिला वनडे===
{{Single-innings cricket match
| date = २८ मार्च २०२०
| round = [[२०१७-२० आयसीसी महिला चॅम्पियनशिप|आयसीसी महिला चॅम्पियनशिप]]
| time = १०:००
| daynight = 
| team1 = {{crw-rt|SA}}
| team2 = {{crw|AUS}}
| score1 = 
| runs1 = 
| wickets1 = 
| score2 = 
| runs2 = 
| wickets2 = 
| result = 
| report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1188665.html धावफलक]
| venue = [[बफेलो पार्क]], पूर्व लंडन
| umpires = 
| motm = 
| toss = 
| rain = 
| notes = 
}}

==महिला टी२०आ मालिका==
===पहिली महिला टी२०आ===
{{Single-innings cricket match
| date = ३१ मार्च २०२०
| time = १३:००
| daynight = 
| team1 = {{crw-rt|SA}}
| team2 = {{crw|AUS}}
| score1 = 
| runs1 = 
| wickets1 = 
| score2 = 
| runs2 = 
| wickets2 = 
| result = 
| report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1188666.html धावफलक]
| venue = [[बफेलो पार्क]], पूर्व लंडन
| umpires = 
| motm = 
| toss = 
| rain = 
| notes = 
}}

===दुसरी महिला टी२०आ===
{{Single-innings cricket match
| date = ३ April २०२०
| time = १३:००
| daynight = 
| team1 = {{crw-rt|SA}}
| team2 = {{crw|AUS}}
| score1 = 
| runs1 = 
| wickets1 = 
| score2 = 
| runs2 = 
| wickets2 = 
| result = 
| report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1188667.html धावफलक]
| venue = [[विलोमूर पार्क]], [[बेनोनी|बेनोनी]]
| umpires = 
| motm = 
| toss = 
| rain = 
| notes = 
}}

===तिसरी महिला टी२०आ===
{{Single-innings cricket match
| date = ४ एप्रिल २०२०
| time = १३:००
| daynight = 
| team1 = {{crw-rt|SA}}
| team2 = {{crw|AUS}}
| score1 = 
| runs1 = 
| wickets1 = 
| score2 = 
| runs2 = 
| wickets2 = 
| result = 
| report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1188668.html धावफलक]
| venue = [[विलोमूर पार्क]], [[बेनोनी|बेनोनी]]
| umpires = 
| motm = 
| toss = 
| rain = 
| notes = 
}}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:इ.स. २०२० मधील क्रिकेट]]
[[वर्ग:ऑस्ट्रेलिया महिला क्रिकेट संघाचे दक्षिण आफ्रिका दौरे]]</text>
      <sha1>7wxb55c5a601ipbaauoqbeabuiz1ln7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>इंग्लंड महिला क्रिकेट संघाचा पाकिस्तान दौरा, २०२१-२२</title>
    <ns>0</ns>
    <id>326759</id>
    <revision>
      <id>2579189</id>
      <parentid>2246331</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T05:08:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>130355</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2579189</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11310" sha1="aro04zkldqjvpuk3nlqkzzlsk56oehz" xml:space="preserve">{{Infobox cricket tour
| series_name                  = 
| team1_image                  = Flag_of_Pakistan.svg
| team1_name                   = पाकिस्तानी महिला
| team2_image                  = Flag_of_England.svg
| team2_name                   = इंग्लंड महिला
| from_date                    = १०
| to_date                      = २२ ऑक्टोबर २०२१
| team1_captain                = 
| team2_captain                = 
| no_of_ODIs                   = 3
| team1_ODIs_won               = 
| team2_ODIs_won               = 
| team1_ODIs_most_runs         = 
| team2_ODIs_most_runs         = 
| team1_ODIs_most_wickets      = 
| team2_ODIs_most_wickets      = 
| player_of_ODI_series         = 
| no_of_twenty20s              = 2
| team1_twenty20s_won          = 
| team2_twenty20s_won          = 
| team1_twenty20s_most_runs    = 
| team2_twenty20s_most_runs    = 
| team1_twenty20s_most_wickets = 
| team2_twenty20s_most_wickets = 
| player_of_twenty20_series    = 
}}
इंग्लंड महिला क्रिकेट संघ ऑक्टोबर २०२१ मध्ये पाकिस्तान महिला क्रिकेट संघाविरुद्ध तीन महिला एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय सामने आणि दोन महिला ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय सामने खेळण्यासाठी नियोजित होता.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ecb.co.uk/england/women/news/1967259/england-women-to-tour-pakistan-in-october |title=England Women to tour Pakistan in October |work=England and Wales Cricket Board |access-date=7 January 2021}}&lt;/ref&gt; सर्व सामने रावळपिंडी येथे होणार होते.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/england-mens-and-womens-tour-of-pakistan-moved-from-karachi-to-rawalpindi-1273175 |title=England men's and women's tour of Pakistan moved from Karachi to Rawalpindi |work=ESPN Cricinfo |access-date=13 August 2021}}&lt;/ref&gt; इंग्लंडच्या महिला संघाने पहिल्यांदाच पाकिस्तानचा दौरा केला गेला असता.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/ci/content/story/1246826.html |title=England Women to make first-ever tour to Pakistan in October |work=ESPN Cricinfo |access-date=7 January 2021}}&lt;/ref&gt; २०२२ च्या महिला क्रिकेट विश्वचषकाची तयारी म्हणून महिला एकदिवसीय सामन्यांचा वापर करून&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/cricket/55573246 |title=Pakistan v England: Women's side to tour Pakistan for first time in October |work=BBC Sport |access-date=7 January 2021}}&lt;/ref&gt; पाकिस्तान विरुद्ध इंग्लंड पुरुष खेळांसोबत महिला टी२०आ सामने दुहेरी-हेडर सामने म्हणून खेळवले जाणार होते.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/news/1967317 |title=England Women set for historic tour of Pakistan in October |work=International Cricket Council |access-date=7 January 2021}}&lt;/ref&gt; डिसेंबर २०१९ मध्ये दोन्ही संघ शेवटचा सामना मलेशियामध्ये खेळले होते.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.womenscriczone.com/england-to-tour-pakistan-for-the-first-time-ever-in-october-2021 |title=England to tour Pakistan for the first time ever in October 2021 |work=Women's CricZone |access-date=7 January 2021 |archive-date=2023-03-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230305171948/https://www.womenscriczone.com/england-to-tour-pakistan-for-the-first-time-ever-in-october-2021 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

१३ ऑगस्ट २०२१ रोजी, पाकिस्तान क्रिकेट बोर्ड (पीसीबी) ने दौऱ्याच्या कार्यक्रमात किरकोळ बदल केला, तार्किक कारणांमुळे सामने कराचीच्या नॅशनल स्टेडियमवरून रावळपिंडी क्रिकेट स्टेडियमवर हलवले.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.pcb.com.pk/press-release-detail/t20-world-cup-bound-england-to-play-in-rawalpindi.html |title= T20 World Cup-bound England to play in Rawalpindi |work=Pakistan Cricket Board |access-date=13 August 2021}}&lt;/ref&gt; २४ ऑगस्ट २०२१ रोजी, पीसीबी ने वेळापत्रकात आणखी एक फेरबदल केला,&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.pcb.com.pk/press-release-detail/pcb-announces-2021-22-women-s-cricket-season.html |title= PCB announces 2021-22 women's cricket season |work=Pakistan Cricket Board |access-date=24 August 2021}}&lt;/ref&gt; यावेळी दौरा तीन दिवसांनी पुढे आणला.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/pakistan-women-to-host-england-for-the-first-time-in-bumper-home-season-1274533 |title=Pakistan Women to host England for the first time in bumper home season |work=ESPN Cricinfo |access-date=24 August 2021}}&lt;/ref&gt;

१७ सप्टेंबर २०२१ रोजी, इंग्लंड आणि वेल्स क्रिकेट बोर्ड (ईसीबी) ने सांगितले की ते पुढील २४ ते ४८ तासांत ते दौऱ्याला पुढे जातील की नाही हे ठरवतील, सुरक्षेच्या धोक्यामुळे न्यू झीलंडने त्यांचा पाकिस्तान दौरा रद्द केल्यानंतर.&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Hoult|first=Nick|date=17 September 2021|title=England's tour of Pakistan in serious doubt after New Zealand tour cancelled due to security threat|language=en-GB|work=The Telegraph|url=https://www.telegraph.co.uk/cricket/2021/09/17/englands-tour-pakistan-serious-doubt-new-zealand-tour-cancelled/|access-date=17 September 2021|issn=0307-1235}}&lt;/ref&gt; 20 सप्टेंबर रोजी, ईसीबी ने घोषित केले की ही मालिका रद्द करण्यात आली आहे,&lt;ref&gt;{{cite news| url=https://www.ecb.co.uk/news/2263431/pakistan-tour| title=Official Statement from the ECB Board on Pakistan tour| work=[[England and Wales Cricket Board]]| date=20 September 2021| accessdate=20 September 2021}}&lt;/ref&gt; आरोग्यासंबंधी समस्या आणि प्रदेशात प्रवास करण्याच्या चिंतेचा हवाला देऊन.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/england-withdraw-from-october-tours-to-pakistan-1278647 |title=England withdraw from October tours to Pakistan |work=ESPN Cricinfo |access-date=20 September 2021}}&lt;/ref&gt; पाकिस्तान क्रिकेट बोर्ड (पीसीबी) चे अध्यक्ष रमीझ राजा यांनी ट्विटरवर आपली निराशा व्यक्त केली आणि &quot;त्यांच्या क्रिकेट बंधुत्वाच्या सदस्याला अपयशी ठरल्याबद्दल&quot; इंग्लंडवर टीका केली.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/9/20/england-cancels-cricket-tours-of-pakistan-over-security-concerns |title=England cancels cricket tours of Pakistan over security concerns |work=Al Jazeera Media Network |access-date=20 September 2021}}&lt;/ref&gt;

==महिला टी२०आ मालिका==
===पहिली महिला टी२०आ===
{{Single-innings cricket match
| date = १० ऑक्टोबर २०२१
| time = 
| daynight = 
| team1 = {{crw-rt|PAK}}
| team2 = {{crw|ENG}}
| score1 = 
| runs1 = 
| wickets1 = 
| score2 = 
| runs2 = 
| wickets2 = 
| result = 
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1247051.html धावफलक]
| venue = [[रावळपिंडी क्रिकेट स्टेडियम]], [[रावळपिंडी]]
| umpires = 
| motm = 
| toss = 
| rain = 
| notes = 
}}

===दुसरी महिला टी२०आ===
{{Single-innings cricket match
| date = ऑक्टोबर २०२१
| time = 
| daynight = 
| team1 = {{crw-rt|PAK}}
| team2 = {{crw|ENG}}
| score1 = 
| runs1 = 
| wickets1 = 
| score2 = 
| runs2 = 
| wickets2 = 
| result = 
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1247052.html धावफलक]
| venue = [[रावळपिंडी क्रिकेट स्टेडियम]], [[रावळपिंडी]]
| umpires = 
| motm = 
| toss = 
| rain = 
| notes = 
}}

==महिला एकदिवसीय मालिका==
===पहिली महिला वनडे===
{{Single-innings cricket match
| date = ऑक्टोबर २०२१
| time = 
| daynight = 
| team1 = {{crw-rt|PAK}}
| team2 = {{crw|ENG}}
| score1 = 
| runs1 = 
| wickets1 = 
| score2 = 
| runs2 = 
| wickets2 = 
| result = 
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1247053.html धावफलक]
| venue = [[रावळपिंडी क्रिकेट स्टेडियम]], [[रावळपिंडी]]
| umpires = 
| motm = 
| toss = 
| rain = 
| notes = 
}}

===दुसरी महिला वनडे===
{{Single-innings cricket match
| date = ऑक्टोबर २०२१
| time = 
| daynight = 
| team1 = {{crw-rt|PAK}}
| team2 = {{crw|ENG}}
| score1 = 
| runs1 = 
| wickets1 = 
| score2 = 
| runs2 = 
| wickets2 = 
| result = 
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1247054.html धावफलक]
| venue = [[रावळपिंडी क्रिकेट स्टेडियम]], [[रावळपिंडी]]
| umpires = 
| motm = 
| toss = 
| rain = 
| notes = 
}}

===तिसरी महिला वनडे===
{{Single-innings cricket match
| date = २२ ऑक्टोबर २०२१
| time = 
| daynight = 
| team1 = {{crw-rt|PAK}}
| team2 = {{crw|ENG}}
| score1 = 
| runs1 = 
| wickets1 = 
| score2 = 
| runs2 = 
| wickets2 = 
| result = 
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1247055.html धावफलक]
| venue = [[रावळपिंडी क्रिकेट स्टेडियम]], [[रावळपिंडी]]
| umpires = 
| motm = 
| toss = 
| rain = 
| notes = 
}}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:इ.स. २०२१ मधील क्रिकेट]]
[[वर्ग:इंग्लंड महिला क्रिकेट संघाचे पाकिस्तान दौरे]]</text>
      <sha1>aro04zkldqjvpuk3nlqkzzlsk56oehz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>आयर्लंड महिला क्रिकेट संघाचा स्कॉटलंड दौरा (स्पेनमध्ये), २०२०-२१</title>
    <ns>0</ns>
    <id>326878</id>
    <revision>
      <id>2579182</id>
      <parentid>2356756</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T04:30:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>130355</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2579182</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10774" sha1="eo2uukk83548i56w64vsnmrb0asm5yb" xml:space="preserve">{{Infobox cricket tour
| series_name                  = 
| team1_image                  = Cricket Ireland flag.svg
| team1_name                   = आयर्लंड महिला
| team2_image                  = Flag of Scotland.svg
| team2_name                   = स्कॉटलंड महिला
| from_date                    = २३
| to_date                      = २८ नोव्हेंबर २०२०
| team1_captain                = [[लॉरा डेलनी]]
| team2_captain                = [[कॅथरीन ब्राइस]]
| no_of_twenty20s              = 3
| team1_twenty20s_won          = 
| team2_twenty20s_won          = 
| team1_twenty20s_most_runs    = 
| team2_twenty20s_most_runs    = 
| team1_twenty20s_most_wickets = 
| team2_twenty20s_most_wickets = 
| player_of_twenty20_series    = 
}}

आयर्लंड महिला क्रिकेट संघ नोव्हेंबर २०२० मध्ये स्पेनमध्ये स्कॉटलंड महिला क्रिकेट संघाशी खेळणार होता.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.womenscriczone.com/ireland-to-play-scotland-in-a-five-match-series-in-spain |title=Ireland to play Scotland in a five-match series in Spain |work=Women's CricZone |access-date=22 October 2020 |archive-date=2023-03-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230307101303/https://www.womenscriczone.com/ireland-to-play-scotland-in-a-five-match-series-in-spain |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.cricketworld.com/cricket-scotland-announce-womens-series-against-ireland/66580.htm |title=Cricket Scotland announce women's series against Ireland |work=Cricket World |access-date=22 October 2020}}&lt;/ref&gt; या दौऱ्यात दोन ५० षटकांचे सामने आणि तीन महिला टी-२० आंतरराष्ट्रीय सामने (मटी२०आ) असतील.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.cricketeurope.com/DATABASE/ARTICLES2020/articles/000012/001285.shtml?136 |title=Scotland to play Ireland in Spain |work=Cricket Europe |access-date=22 October 2020 |archive-date=2020-10-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201026060536/https://www.cricketeurope.com/DATABASE/ARTICLES2020/articles/000012/001285.shtml?136 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/sport/cricket/54623917 |title=Ireland Women to meet Scotland in five-game series in Spain |work=BBC Sport |access-date=22 October 2020}}&lt;/ref&gt; सर्व सामने कार्टाजेना येथील ला मंगा क्लब येथे,&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/_/id/30167095/ireland,-scotland-women-set-international-return-spain-14-month-absence |title=Ireland, Scotland women set for international return in Spain after 14-month absence |work=ESPN Cricinfo |access-date=22 October 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://emergingcricket.com/news/ireland-scotland-women-to-play-series-in-spain/ |title=Ireland, Scotland Women to play series in Spain |work=Emerging Cricket |access-date=23 October 2020}}&lt;/ref&gt; कोविड-१९ निर्बंधांमुळे बंद दाराच्या मागे खेळले गेले असते.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.cricketeurope.com/DATABASE/ARTICLES2020/articles/000012/001288.shtml |title=Ireland Women heading to La Manga |work=Cricket Europe |access-date=24 October 2020 |archive-date=2021-02-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210228091613/https://www.cricketeurope.com/DATABASE/ARTICLES2020/articles/000012/001288.shtml |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; नियोजित दौऱ्याच्या काही वेळापूर्वी, स्पॅनिश सरकारने व्हायरसच्या दुसऱ्या लाटेमुळे देशात निर्बंध वाढवले होते.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.cricketeurope.com/DATABASE/ARTICLES2020/articles/000012/001298.shtml |title=Great Expectations, Y Viva Espana, Connacht and Points |work=Cricket Europe |access-date=3 November 2020 |archive-date=2022-10-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221002084644/https://www.cricketeurope.com/DATABASE/ARTICLES2020/articles/000012/001298.shtml |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; दोन्ही संघ आणि सामना अधिकारी सुरक्षित जैव वातावरणात एकाच हॉटेलमध्ये थांबणार होते.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.cricketeurope.com/DATABASE/ARTICLES2020/articles/000013/001303.shtml |title=Ireland tour to UAE in doubt |work=Cricket Europe |access-date=7 November 2020 |archive-date=2020-11-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201106150308/https://www.cricketeurope.com/DATABASE/ARTICLES2020/articles/000013/001303.shtml |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

तथापि, नोव्हेंबर २०२० मध्ये, स्कॉटलंडने मालिकेतून माघार घेतल्यानंतर,&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.cricketireland.ie/news/article/la-manga-womens-series-off-after-cricket-scotland-withdrawal |title=La Manga women's series off after Cricket Scotland withdrawal |work=Cricket Ireland |access-date=17 November 2020 |archive-date=2020-11-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201117141840/https://www.cricketireland.ie/news/article/la-manga-womens-series-off-after-cricket-scotland-withdrawal |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; कोविड-१९ महामारीमुळे दौरा रद्द करण्यात आला.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.cricketscotland.com/womens-series-versus-ireland-postponed/ |title=Womens Series versus Ireland Postponed |work=Cricket Scotland |access-date=17 November 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/_/id/30335337/scotland-pull-women-series-ireland-spain-covid-concerns |title=Scotland pull out of women's series against Ireland in Spain over Covid concerns |work=ESPN Cricinfo |access-date=17 November 2020}}&lt;/ref&gt; मार्च २०२१ साठी मालिका पुन्हा शेड्यूल करण्याचा प्रयत्न केला गेला.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.cricketeurope.com/DATABASE/ARTICLES2021/articles/000003/000337.shtml |title=Women's wait goes on |work=Cricket Europe |access-date=11 March 2021 |archive-date=2021-03-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210310124241/https://www.cricketeurope.com/DATABASE/ARTICLES2021/articles/000003/000337.shtml |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; तथापि, स्पेनमधील आरोग्य अधिकाऱ्यांनी यूकेच्या नागरिकांवरील प्रवास निर्बंधांना महिन्याच्या अखेरपर्यंत मुदतवाढ दिल्यानंतर ही मालिका बंद करण्यात आली.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/sport/cricket/56349456 |title=Ireland v Scotland: Women's series called off again as Spanish travel restrictions extended |work=BBC Sport |access-date=11 March 2021}}&lt;/ref&gt; स्कॉटलंड संघ २०२१ आयसीसी महिला टी२० विश्वचषक युरोप पात्रता स्पर्धेची तयारी म्हणून या सामन्यांचा वापर करायचा विचार करत असताना&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.cricketireland.ie/news/article/disappointment-as-spanish-health-authorities-close-window-for-womens-series |title=Disappointment as Spanish health authorities close window for women's series at La Manga |work=Cricket Ireland |access-date=11 March 2021 |archive-date=2021-03-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210310120100/https://www.cricketireland.ie/news/article/disappointment-as-spanish-health-authorities-close-window-for-womens-series |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; दोन्ही क्रिकेट मंडळांनी रद्द झाल्याबद्दल निराशा व्यक्त केली.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.cricketscotland.com/disappointment-as-wildcats-series-against-ireland-cancelled/ |title=Disappointment as Wildcats series against Ireland cancelled |work=Cricket Scotland |access-date=11 March 2021}}&lt;/ref&gt;

==महिला टी२०आ मालिका==
===पहिली महिला टी२०आ===
{{Single-innings cricket match
| date = २७ नोव्हेंबर २०२०
| time = 
| daynight = 
| team1 = {{crw-rt|IRE}}
| team2 = {{crw|SCO}}
| score1 = 
| runs1 = 
| wickets1 = 
| score2 = 
| runs2 = 
| wickets2 = 
| result = 
| report = 
| venue = [[ला मांगा क्लब#ला मांगा क्लब ग्राउंड|ला मांगा क्लब]], [[कार्टाजेना, स्पेन|कार्टाजेना]]
| umpires = 
| motm = 
| toss = 
| rain = 
| notes =
}}

===दुसरी महिला टी२०आ===
{{Single-innings cricket match
| date = २७ नोव्हेंबर २०२०
| time = 
| daynight = 
| team1 = {{crw-rt|IRE}}
| team2 = {{crw|SCO}}
| score1 = 
| runs1 = 
| wickets1 = 
| score2 = 
| runs2 = 
| wickets2 = 
| result = 
| report = 
| venue = [[ला मांगा क्लब#ला मांगा क्लब ग्राउंड|ला मांगा क्लब]], [[कार्टाजेना, स्पेन|कार्टाजेना]]
| umpires = 
| motm = 
| toss = 
| rain = 
| notes =
}}

===तिसरी महिला टी२०आ===
{{Single-innings cricket match
| date = २८ नोव्हेंबर २०२०
| time = 
| daynight = 
| team1 = {{crw-rt|IRE}}
| team2 = {{crw|SCO}}
| score1 = 
| runs1 = 
| wickets1 = 
| score2 = 
| runs2 = 
| wickets2 = 
| result = 
| report = 
| venue = [[ला मांगा क्लब#ला मांगा क्लब ग्राउंड|ला मांगा क्लब]], [[कार्टाजेना, स्पेन|कार्टाजेना]]
| umpires = 
| motm = 
| toss = 
| rain = 
| notes =
}}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:इ.स. २०२० मधील क्रिकेट]]
[[वर्ग:आयर्लंड महिला क्रिकेट संघाचे स्कॉटलंड दौरे]]</text>
      <sha1>eo2uukk83548i56w64vsnmrb0asm5yb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>कोविल</title>
    <ns>0</ns>
    <id>340919</id>
    <revision>
      <id>2579127</id>
      <parentid>2498791</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T12:47:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>आर्या जोशी</username>
        <id>65452</id>
      </contributor>
      <comment>/* वर्णन */</comment>
      <origin>2579127</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10347" sha1="1gjksmtkokbktuiaev610mv0desobmm" xml:space="preserve">[[चित्र:Rajagopalaswamy_temple10.JPG|इवलेसे|280x280अंश|श्री विद्या राजगोपालास्वामी मंदिर मन्नारगुडी गावातील हिंदू मंदिर, दक्षिण [[भारत|भारतात]] स्थित]]
'''कोयिल''' किंवा '''कोयल''' किंवा '''कोविल''' म्हणजेच देवाचे निवासस्थान &lt;ref group=&quot;N&quot;&gt;The modern Tamil word for Hindu temple is ''kōvil'' ({{Lang-ta|கோவில்}}) meaning &quot;the residence of God&quot;. In ancient Tamil Nadu, the king ({{Lang|ta|கோ}}, ''Kō'') was considered to be a ‘representative of God on earth' and lived in a ''kōvil'', which also means &quot;king’s house&quot;. Old words for king like ''Kō'' ({{Lang|ta|கோ}} &quot;King&quot;), ''Iṟai'' ({{Lang|ta|இறை}} &quot;Emperor&quot;) and ''Āṇṭavan'' ({{Lang|ta|ஆண்டவன்}} &quot;Conqueror&quot;) are now primarily used to refer to God.&lt;/ref&gt; . ही एक द्रविडीयन वास्तुकला असलेल्या [[मंदिर|हिंदू मंदिराच्या]] वेगळ्या शैलीसाठी असलेला एक [[तमिळ भाषा|तमिळ]] शब्द आहे. दोन्ही संज्ञा '''कोयिल''' (&lt;small&gt;{{Lang|ta|கோயில்}}&lt;/small&gt;) आणि '''कोविल''' (&lt;small&gt;{{Lang|ta|கோவில்}}&lt;/small&gt;) &lt;ref&gt;कोयिल किंवा कोविल, काय योग्य आहे? [http://www.dinamani.com/weekly_supplements/kadhir/article638915.ece?service=print ''கோயில்'', ''கோவில்''; எது சரி?] Dinamani.com वृत्तपत्राचा कादिर पूरक.&lt;/ref&gt; आलटून पालटून वापरल्या जातात. तमिळमध्ये, कोविल(&lt;small&gt;[[wiktionary:ta:கோவில்|wikt:ta:கோவில்]]&lt;/small&gt;)&lt;ref&gt;योग्य शब्द-कोयिल किंवा कोविल? [http://www.dinamani.com/weekly_supplements/tamil_mani/2013/12/22/%E0%AE%95%E0%AF%8B%E0%AE%AF%E0%AE%BF%E0%AE%B2%E0%AE%BE-%E0%AE%95%E0%AF%8B%E0%AE%B5%E0%AE%BF%E0%AE%B2%E0%AE%BE/article1958683.ece?service=print எது சரி? ''கோயிலா'' அல்லது ''கோவிலா''?] Dinamani.com वृत्तपत्राच्या तमिळ मणी परिशिष्टात.&lt;/ref&gt; हा तमिळ व्याकरणाच्या नियमांनुसार व्युत्पन्न केलेला शब्द आहे.&lt;ref group=&quot;N&quot;&gt;&quot;உடம்படுமெய்ப் புணர்ச்சி&quot; என்ற தமிழ் இலக்கண விதிப்படி, &quot;வ்&quot; வரும், கோ + இல் = கோவில். உடம்படு மெய்: நிலைமொழியில் இ, ஈ, ஐ, இருந்தால் &quot;ய்&quot; யும்; ஏனைய உயிர்கள் (அ, ஆ, உ, ஊ, ஓ) இருந்தால் &quot;வ்&quot;வும்; &quot;ஏ' இருந்தால் இரண்டும் (ஏதாவது ஒன்று) உடம்படு மெய்யாக வரும்.&lt;/ref&gt;

== वर्णन ==
आधुनिक तमिळमध्ये, शब्द कोयिल, &quot;उपासना करण्याची जागा&quot; या अर्थाने वापरला जातो. आधुनिक औपचारिक भाषणात, कोयिल याला आलयाम असेही म्हणले जाते. अंबालम १९ व्या शतकातील तमिळ भिक्षू वल्लारच्या भक्तांनी वापरलेला आणखी एक शब्द आहे. याला 'थाली', (&lt;small&gt;{{Lang|ta|தளி}}&lt;/small&gt;)&lt;ref&gt;Thali, தளி= Kovil, given at Wiktionary [[wiktionary:ta:தளி|wikt:ta:தளி]] and [http://www.valaitamil.com/%E0%AE%A4%E0%AE%B3%E0%AE%BF--tamil-dictionary95538.html ValaiTamil.com Tamil dictionary].&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Metraleeswar temple]], Kanchipuram. மேற்கு தளி, மெற்றாளி.&lt;/ref&gt; म्हणजेच मंदिर या अर्थानेही याचा वापर केला जातो.

[[वैष्णव पंथ|वैष्णवांसाठी]] सर्वात महत्त्वाचे कोयिल म्हणजे श्री [[रंगनाथस्वामी मंदिर, श्रीरंगम]] आणि [[तिरुपती बालाजी|तिरुमाला वेंकटेश्वर मंदिर]], [[तिरुपती]] मानले जातात. तर [[शैव पंथ|शैवासाठी]] सर्वात महत्त्वाचे कोविल चिदंबरम मंदिर आणि कोणेश्वरम मंदिर मानले जातात.

भारतातील तामिळनाडूमध्ये &quot;कोयिल&quot; हा शब्द सामान्यतः या प्रदेशातील प्रसिद्ध हिंदू मंदिरांचा संदर्भ घेण्यासाठी वापरला जातो. जसे की पार्थसारथी मंदिर, चेन्नई, थंजापूरमधील बृहदेश्वर मंदिर,&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://kovils.in/thanjavur/brihadeeswara-temple/|title=Brihadeeswarar Temple in Thanjavur|website=Kovils|access-date=2023-03-23}}&lt;/ref&gt; आणि नरसिंहस्वामी मंदिर, नामक्कल हे महत्त्वाचे सांस्कृतिक आणि धार्मिक स्थळे आहेत. दरवर्षी हजारो अभ्यागतांना आकर्षित करतात.

तामिळनाडूमध्येच ३६,४८८ पेक्षा जास्त मंदिरे हिंदू धार्मिक आणि धर्मादाय निधी विभागात नोंदणीकृत आहेत. द [[संगम साहित्य|संगम]] लिपिकृत साहित्यात, सामान्य युगाच्या आधी,  काही मंदिरांचा उल्लेख सापडतो. ही मंदिरे तामिळगावाच्या राजाने उभारली होती. आदरणीय लोकांची गाणी [[वैष्णव पंथ|वैष्णव]] [[आळ्वार|अळ्वार]] ५ व्या ते १० व्या शतकातील संतांची आहेत. [[शैव पंथ|शैवा]] [[नायनार]] ७ व्या ते १० व्या शतकाच्या काळातील मंदिरांचा भरपूर संदर्भ देते. दगडी शिलालेख बहुतेक मंदिरांमध्ये विविध शासकांनी त्यांना दिलेल्या संरक्षणाचे वर्णन करतात.

प्राचीन मंदिरे लाकडापासून तसेच विटा आणि दगडांनी बांधली गेली.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.thehindu.com/2005/09/21/stories/2005092104692000.htm|title=The Hindu : Tamil Nadu News : Remains of ancient temple found|website=[[द हिंदू]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20161220224422/http://www.thehindu.com/2005/09/21/stories/2005092104692000.htm|archive-date=20 December 2016}}&lt;/ref&gt; सुमारे ७०० सीई पर्यंत बहुतेक मंदिरे दगडांना कापून बनवली होती. महान [[पल्लव वंश|पल्लव]] राजे दगडात मंदिरे बांधणारे होते. [[चोळ साम्राज्य|चोल राजवंश]] (८५० ते १२७९ सीई) यांनी त्यांच्या कारकिर्दित अनेक स्मारके बांधली जसे की [[तंजावूर|थंजापूरमधील]] [[बृहदेश्वर मंदिर]]. चोलांनी मंदिरांमध्ये अनेक सुशोभित मंडप जोडले आणि मोठे मिनार बांधले. [[पांड्य राजवंश|पांड्य]] शैली (इ.स. १३५० पर्यंत) मध्ये प्रचंड बुरुज, उंच भिंतीचे बाग आणि प्रचंड टॉवर गेटवे (गोपुरम) उदयास आले. [[विजयनगरचे साम्राज्य|विजयनगर]] शैली (१३५० ते १५६० सीई) विशेषतः सुशोभित एकसंध स्तंभांसाठी आणि सौंदर्यासाठी प्रसिद्ध आहे. नायक शैली (१६०० ते १७५० सीई) मोठ्या प्रकाराम (बाह्य अंगण) (सर्कम-एम्बुलेटरी पथ) आणि स्तंभित हॉल बांधले जातात.

== हेही पहा ==
* {{Sectionlink|Hindu temple|South Indian and Sri Lankan temples}}

== नोट्स ==
{{संदर्भयादी|group=N}}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

== बाह्य दुवे ==

* {{Commonscat-inline|Hindu temples in Tamil Nadu by district}}
[[वर्ग:तमिळनाडूमधील संस्कृती]]
[[वर्ग:हिंदू मंदिरांचे वास्तुशास्त्र]]</text>
      <sha1>1gjksmtkokbktuiaev610mv0desobmm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>भारतातील नद्यांची यादी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>341270</id>
    <revision>
      <id>2579278</id>
      <parentid>2578614</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:14:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>/* सिंधु नदी */</comment>
      <origin>2579278</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15748" sha1="8ebyt4g3skcm32ug8apxi73uk615bs0" xml:space="preserve">ही '''भारतातील नद्यांची यादी''' आहे.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+भारतातील प्रमुख नद्या आहेत:
! [[अरबी समुद्र|अरबी समुद्रात]] जाणाऱ्या
! [[बंगालचा उपसागर|बंगालच्या उपसागरात]] जाणाऱ्या
|-
| [[नर्मदा नदी|नर्मदा]]
| [[ब्रह्मपुत्रा नदी|ब्रह्मपुत्रा]]
|-
| [[तापी नदी|तापी]]
| [[यमुना नदी|यमुना]]
|-
| [[सिंधु नदी|सिंधू]]
| [[गंगा नदी|गंगा]]
|-
| [[साबरमती नदी|साबरमती]]
| [[मेघना नदी|मेघना]]
|-
| माही
| [[महानदी]]
|-
| पूर्णा
| [[गोदावरी नदी|गोदावरी]]
|-
|
| [[कृष्णा नदी|कृष्णा]]
|-
|
| [[कावेरी नदी|कावेरी]]
|-
|
| पेन्ना नदी
|}

== अरबी समुद्रात जाणाऱ्या नद्या ==
=== सिंधु नदी ===
[[चित्र:Indus river.svg|इवलेसे|सिंधु नदीचे खोरे]]
[[चित्र:Confluence of the Indus and Zanskar rivers at Nimmu valley, Ladakh, J&amp;K.jpg|इवलेसे|सिंधु नदी (डावी) आणि [[झंस्कर नदी]] (उजवी) यांचा संगम.]]
[[सिंधु नदी]] चीनच्या तिबेट स्वायत्त प्रदेशात [[कैलास पर्वत|कैलास]] पर्वतरांगातील [[मानस सरोवर|मानस सरोवराजवळ]] हिमनदीतून उगम पावते. तिथून, ही नदी भारतातील लडाख, पाकिस्तानातील गिलगिट-बाल्टिस्तान आणि खैबर पख्तूनख्वामधून वाहते आणि नंतर पाकिस्तानातील पंजाब आणि सिंधमधून अरबी समुद्रात वाहते. 
{{tree list}}
* '''[[सिंधु नदी]]'''
** [[झंस्कर नदी]] ({{Coord|34.166001|77.332596|display=inline}})
*** [[मार्खा नदी]] ({{Coord|34.002653|77.210994|display=inline}})
*** [[त्सराप नदी]]
** [[श्योक नदी]] ({{Coord|35.229564|75.917475|display=inline}})
*** [[नुब्रा नदी]] ({{Coord|34.592151|77.583415|display=inline}})
** [[गिलगिट नदी]] / गिझर नदी ({{Coord|35.743446|74.625750|display=inline}})
** [[चिनाब नदी]]
*** [[भागा नदी]]
*** [[चंद्रा नदी]]
*** [[झेलम नदी]]
**** [[लिद्दर नदी]]
**** [[किशनगंगा नदी]] / नीलम नदी
**** [[पोहरू नदी]]
**** [[पूंछ नदी]]
**** [[सिंध नदी]]
*** [[मारुसुदर नदी]]
*** [[रावी नदी]]
*** [[तवी नदी]]
** [[सुरु नदी]]
*** [[द्रास नदी]]
*** [[शिंगो नदी]]
** [[सतलज नदी]]
*** [[स्पीति नदी]]
*** [[बास्पा नदी]]
*** [[बियास नदी]]
**** [[पार्वती नदी (हिमाचल प्रदेश)|पार्वती नदी]]
**** [[उहल नदी]]
** [[यापोला नदी]]
*** [[डोडा नदी]]
** ''पाकिस्तान मधील इतर नद्या''
** '''[[अरबी समुद्र]]'''

=== नर्मदा नदी ===
[[चित्र:Location Plan of projects in Narmada basin.jpg|इवलेसे|नर्मदा नदीच्या प्रवाहाचा नकाशा.]]
[[चित्र:Narmada River near Hoshangabad - October 2018.jpg|इवलेसे|[[नर्मदापुरम|नर्मदापुरम (होशंगाबाद)]] जवळ नदी.]]
[[नर्मदा नदी]] ही मध्य प्रदेशातील [[अनुपपूर जिल्हा|अनुपपूर जिल्ह्यातील]] मैकाला पर्वतरांगातील [[अमरकंटक]] येथून उगम पावते. ती पश्चिमेकडे वाहते, गुजरात आणि नंतर अरबी समुद्रात प्रवेश करते; ज्यामुळे ती भारतातील सर्वात मोठ्या पश्चिम-वाहिनी नद्यांपैकी एक आहे.

{{tree list}}
*[[नर्मदा नदी]] ({{coord|22.671793|81.764562|display=inline}})
** [[सिल्गी नदी]] ({{coord|22.983764|80.584682|display=inline}})
** [[परियट नदी]] ({{coord|23.080408|79.959672|display=inline}})
** [[शेर नदी]] ({{coord|23.014915|79.091351|display=inline}})
** [[शक्कर नदी]] ({{coord|23.036079|78.681818|display=inline}})
** [[दुधी नदी]] ({{coord|22.986301|78.445734|display=inline}})
** [[बर्ना नदी]] ({{coord|22.898975|78.203802|display=inline}})
** [[तवा नदी]] ({{coord|22.793207|77.781580|display=inline}})
** [[कोलार नदी (मध्य प्रदेश)|कोलार नदी]] ({{coord|22.605645|77.274656|display=inline}})
** [[गंजल नदी]] ({{coord|22.563922|77.210963|display=inline}})
** [[जामनेर नदी]] ({{coord|22.496824|77.000275|display=inline}})
** [[दातूनी नदी]] ({{coord|22.429253|76.789193|display=inline}})
** [[कावेरी नदी (मध्य प्रदेश)|कावेरी नदी]] ({{coord|22.231753|76.170754|display=inline}})
** [[चोरल नदी]] ({{coord|22.233598|76.068636 |display=inline}})
** [[बेडा नदी]] ({{coord|22.158235|75.675942|display=inline}})
** [[हथनी नदी]] ({{coord|22.037999|74.448086|display=inline}})
** [[हिरन नदी (मध्य प्रदेश)|हिरन नदी]] ({{coord|21.980215|73.462850|display=inline}})
*** [[ओरसंग नदी]] ({{coord|22.064943|73.495238|display=inline}})
** [[कर्जान नदी]] ({{coord|21.928692|73.441380|display=inline}})

=== तापी नदी ===
[[चित्र:Tapi paramoma 3.jpg|इवलेसे|सुरत, गुजरात येथे तापी नदीचे दृष्य]]
[[तापी नदी]] ही मध्य प्रदेशातील बैतुल जिल्ह्यातील मुलताई राखीव जंगलाजवळ उगम पावते, नंतर महाराष्ट्र, गुजरातमधून वाहते आणि अरबीना समुद्रात मिळते.
{{tree list}}
* [[तापी नदी]] 
** [[गोमाई नदी]]
** [[अरुणावती नदी]]
** [[पांझरा नदी]]
*** [[कान नदी]]
** [[अणेर नदी]]
** [[गिरणा नदी]]
*** [[तितूर नदी]]
** [[वाघुर नदी]]
** [[पूर्णा नदी]]
*** [[नलगंगा नदी]] 
*** [[वाण नदी]]
*** [[मोर्णा नदी]]
*** [[केतपुर्णा नदी]]
*** [[उमा नदी]]
** [[सांगिया नदी]]

== बंगालच्या उपसागरात जाणाऱ्या नद्या ==
=== गंगा नदी ===
[[गंगा नदी]] पाच मुख्य भारतीय राज्यांमधून वाहते: उत्तराखंड, उत्तर प्रदेश, बिहार, झारखंड आणि पश्चिम बंगाल. ती उत्तराखंडमधील हिमालयात उगम पावते आणि पूर्वेकडे वाहते आणि शेवटी [[बांगलादेश]] मध्ये बंगालच्या उपसागरात मिळते.

{{tree list}}
* [[गंगा नदी]]
** [[ब्रह्मपुत्रा नदी]]
** [[हूगळी नदी]] (उपनदी)
*** [[दामोदर नदी]]
**** [[बराकर नदी]]
*** [[जान्हवी नदी]]
*** [[जलांगी नदी]]
*** [[चुर्णी नदी]]
*** [[इच्छामती नदी]]
*** [[रूपनारायण नदी]]
*** [[अजय नदी]]
*** [[मयुराक्षी नदी]]
*** [[द्वारकेश्वर नदी]]
*** [[मुंडेश्वरी नदी]]
** [[मेघना नदी]]
** [[पुनर्भबा नदी]]
** [[अत्रेयी नदी]]
** [[महानंदा नदी]]
** [[कोसी नदी]]
*** [[कमला नदी]]
** [[बागमती नदी]]
** [[बूर्ही गंडक नदी]]
*** [[फल्गू नदी]]
** [[गंडकी नदी]] (नेपाळमध्ये नारायणी म्हणून ओळखली जाते)
** [[सोन नदी]]
*** [[Kanhar River]]
**** [[Theme (river)|Theme]]
**** [[Lanva]]
**** [[Pandu]]
**** [[Goita]]
**** [[Hathinala]]
**** [[Suria (river)|Suria]]
**** [[Chana (river)|Chana]]
**** [[Sendur]]
**** [[Kursa (river)|Kursa]]
**** [[Galphulla]]
**** [[Semarkhar]]
**** [[Riger]]
**** [[Cherna Nallah]]
*** [[North Koel River]]
**** [[Amanat River]]
*** [[Rihand River]]
*** [[Gopad River]]
**** [[Goini River]]
**** [[Neur River]]
*** [[Banas River]]
*** [[Johilla River]]
** [[Ghaghara River]] (sometimes spelled Gogra), called [[Karnali River]] in Nepal
*** [[West Rapti River]]
**** [[Rohni River]]
*** [[Sarda River]] (also known as Chauka), called Mahakali in Nepal, also known as the [[Kali River (Uttarakhand)|Kali River]] along the India–Nepal border
**** [[Ladhiya River]]
**** [[Sarju|Sarayu]] River, or Sarju River
**** [[Gori Ganga]] River (or Goriganga)
**** [[Darma River]] (also Dhauliganga, Darmaganga)
** [[Gomati River]] (also spelled Gomti)
*** [[Sarayan River]]
*** [[Kathna River]]
** [[यमुना नदी]]
*** [[बाण गंगा नदी]]
*** [[केन नदी]]
*** [[बेतवा नदी]]
**** [[Dhasan River]]
**** [[हलाली नदी]]
**** [[Kaliasote River]]
*** [[सिंध नदी]]
**** [[Kwari River]]
*** [[हिंदोन नदी]], [[Ghaziabad, India|Ghaziabad]] in western [[Uttar Pradesh]]
*** [[Karban River]], Agra region Uttar Pradesh
**** [[पहुजा नदी]] in [[Bhind District]] [[Madhya Pradesh]]
*** [[चंबळ नदी]]
**** [[कुनो नदी]]
**** [[बनास नदी]]
***** [[Berach River]]
***** [[Bandi River]]
****** [[Mashi River]]
***** [[Morel River]]
***** [[Kotari River]]
**** [[Shipra River]]
***** [[Ahar River]]
**** [[Kali Sindh River]]
**** [[Parbati River (Madhya Pradesh)]]
***[[Gambhir river, Rajasthan|Gambhir River]]
****[[Parbati River (Rajasthan)]]
** [[रामगंगा नदी]] 
*** [[खोह नदी]]
*** [[मंडल नदी]]
** [[अलकनंदा नदी]]
*** [[मंदाकिनी नदी]]
*** [[पिंडर नदी]]
*** [[नंदाकिनी नदी]]
*** [[धौलीगंगा नदी]]
**** [[ऋषिगंगा नदी]]
** [[भागीरथी नदी]]
*** [[Bhilangna River]]
*** [[Jalakar River]]

=== गोदावरी नदी ===
[[File:Rail-Road bridge Godavari.JPG|thumbnail|200px|[[गोदावरी]]; भारतातील सर्वात रुंद नद्यांपैकी एक.]]
[[गोदावरी नदी]] ही महाराष्ट्र, छत्तीसगड, तेलंगणा, आंध्र प्रदेश राज्यांमधुन वाहते आणि बंगालच्या उपसागराला मिळते.

डावीकडील उपनद्या:
{{tree list}}
* [[गोदावरी नदी]]
** [[पूर्णा नदी]]
** [[प्राणहिता नदी]]
*** [[वैनगंगा नदी]]
**** [[कन्हान नदी]]
***** [[कोलार नदी]]
***** [[पेंच नदी]]
****** [[कुलबेहरा नदी]]
***** [[नाग नदी]]
*** [[वर्धा नदी]]
**** [[पैनगंगा नदी]]
* [[बंडीया नदी]] 
** [[साबरी नदी]]

उजवीकडील उपनद्या:
{{tree list}}
* [[गोदावरी नदी]]
** [[प्रवरा नदी]]
** [[मांजरा नदी]]
** [[मानेर नदी]]

इतर उपनद्या:
{{tree list}}
* [[गोदावरी नदी]]
** [[तालीपेरू नदी]]
** [[किन्नेरसानी नदी]]
** [[दारणा नदी]]
** [[सिंधफणा नदी]]

=== कृष्णा नदी ===
कृष्णा नदी महाराष्ट्रातील [[महाबळेश्वर|महाबळेश्वरजवळील]] पश्चिम घाटात उगम पावते. ती महाराष्ट्र, कर्नाटक आणि आंध्र प्रदेशातून वाहते आणि [[हमसलादेवी]] जवळ बंगालच्या उपसागराला मिळते.
;उजव्या बाजूच्या उपनद्या:
{{tree list}}
* [[कृष्णा नदी]]
** [[कोयना नदी]]
** [[वेन्ना नदी]]
** [[वारणा नदी]]
** [[पंचगंगा नदी]]
** [[मलप्रभा नदी]]
** [[वेदगांदा नदी]]
** [[तिल्लरी नदी]]
** [[तुंगभद्रा नदी]]
*** [[तुंगा नदी]]
*** [[भद्रा नदी]]
*** [[वेदवती नदी]]
**** सुवर्णमुखी नदी
**** वेदा नदी
**** अवथी नदी

;डाव्या बाजूच्या उपनद्या:
{{tree list}}
* [[कृष्णा नदी]]
** [[अग्रणी नदी]]
** [[येरला नदी]]
** [[वरदा नदी]]
** [[भीमा नदी]]
*** [[सीना नदी]]
*** [[नीरा नदी]]
*** [[मुळा-मुठा नदी]]
**** [[मुळा नदी]]
**** [[मुठा नदी]]
*** [[चंदनी नदी]]
*** [[कामिनी नदी]]
*** [[मोशी नदी]]
*** [[अंबी नदी]]
*** [[बोरी नदी]]
*** [[माण नदी]]
*** [[भोगवती नदी]]
*** [[इंद्रायणी नदी]]
**** [[कुंडलिका नदी]]
*** [[कुमंडला नदी]]
*** [[घोड नदी]]
*** [[भामा नदी]]
*** [[पवना नदी]]
** [[घटप्रभा नदी]]
** [[वर्मा नदी]]
** [[वेन्ना नदी]]
** [[उर्मोदी नदी]]
** [[मुसी नदी]]

=== कावेरी नदी ===

{{भारतातील नद्या}}
[[वर्ग:भारतातील नद्या|*]]</text>
      <sha1>8ebyt4g3skcm32ug8apxi73uk615bs0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579281</id>
      <parentid>2579278</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:42:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>/* सिंधु नदी */</comment>
      <origin>2579281</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15889" sha1="jofdmv8g08q0gimkb8co8hyoqohgpuj" xml:space="preserve">ही '''भारतातील नद्यांची यादी''' आहे.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+भारतातील प्रमुख नद्या आहेत:
! [[अरबी समुद्र|अरबी समुद्रात]] जाणाऱ्या
! [[बंगालचा उपसागर|बंगालच्या उपसागरात]] जाणाऱ्या
|-
| [[नर्मदा नदी|नर्मदा]]
| [[ब्रह्मपुत्रा नदी|ब्रह्मपुत्रा]]
|-
| [[तापी नदी|तापी]]
| [[यमुना नदी|यमुना]]
|-
| [[सिंधु नदी|सिंधू]]
| [[गंगा नदी|गंगा]]
|-
| [[साबरमती नदी|साबरमती]]
| [[मेघना नदी|मेघना]]
|-
| माही
| [[महानदी]]
|-
| पूर्णा
| [[गोदावरी नदी|गोदावरी]]
|-
|
| [[कृष्णा नदी|कृष्णा]]
|-
|
| [[कावेरी नदी|कावेरी]]
|-
|
| पेन्ना नदी
|}

== अरबी समुद्रात जाणाऱ्या नद्या ==
=== सिंधु नदी ===
[[चित्र:Indus river.svg|इवलेसे|सिंधु नदीचे खोरे]]
[[चित्र:Confluence of the Indus and Zanskar rivers at Nimmu valley, Ladakh, J&amp;K.jpg|इवलेसे|सिंधु नदी (डावी) आणि [[झंस्कर नदी]] (उजवी) यांचा संगम.]]
[[सिंधु नदी]] चीनच्या तिबेट स्वायत्त प्रदेशात [[कैलास पर्वत|कैलास]] पर्वतरांगातील [[मानस सरोवर|मानस सरोवराजवळ]] हिमनदीतून उगम पावते. तिथून, ही नदी भारतातील लडाख, पाकिस्तानातील गिलगिट-बाल्टिस्तान आणि खैबर पख्तूनख्वामधून वाहते आणि नंतर पाकिस्तानातील पंजाब आणि सिंधमधून अरबी समुद्रात वाहते. 
{{tree list}}
* '''[[सिंधु नदी]]'''
** [[झंस्कर नदी]] ({{Coord|34.166001|77.332596|display=inline}})
*** [[मार्खा नदी]] ({{Coord|34.002653|77.210994|display=inline}})
*** [[त्सराप नदी]]
** [[श्योक नदी]] ({{Coord|35.229564|75.917475|display=inline}})
*** [[नुब्रा नदी]] ({{Coord|34.592151|77.583415|display=inline}})
** [[गिलगिट नदी]] / गिझर नदी ({{Coord|35.743446|74.625750|display=inline}})
** [[चिनाब नदी]]
*** [[भागा नदी]]
*** [[चंद्रा नदी]]
*** [[झेलम नदी]]
**** [[लिद्दर नदी]]
**** [[किशनगंगा नदी]] / नीलम नदी
**** [[पोहरू नदी]]
**** [[पूंछ नदी]]
**** [[सिंध नदी]]
*** [[मारुसुदर नदी]] ({{Coord|33.359628|75.732067|display=inline}})
*** [[रावी नदी]] ({{Coord|30.624518|71.821356|display=inline}})
*** [[तवी नदी]] ({{Coord|32.687840|74.485514|display=inline}})
** [[सुरु नदी]]
*** [[द्रास नदी]]
*** [[शिंगो नदी]]
** [[सतलज नदी]]
*** [[स्पीति नदी]]
*** [[बास्पा नदी]]
*** [[बियास नदी]]
**** [[पार्वती नदी (हिमाचल प्रदेश)|पार्वती नदी]]
**** [[उहल नदी]]
** [[यापोला नदी]]
*** [[डोडा नदी]]
** ''पाकिस्तान मधील इतर नद्या''
** '''[[अरबी समुद्र]]'''

=== नर्मदा नदी ===
[[चित्र:Location Plan of projects in Narmada basin.jpg|इवलेसे|नर्मदा नदीच्या प्रवाहाचा नकाशा.]]
[[चित्र:Narmada River near Hoshangabad - October 2018.jpg|इवलेसे|[[नर्मदापुरम|नर्मदापुरम (होशंगाबाद)]] जवळ नदी.]]
[[नर्मदा नदी]] ही मध्य प्रदेशातील [[अनुपपूर जिल्हा|अनुपपूर जिल्ह्यातील]] मैकाला पर्वतरांगातील [[अमरकंटक]] येथून उगम पावते. ती पश्चिमेकडे वाहते, गुजरात आणि नंतर अरबी समुद्रात प्रवेश करते; ज्यामुळे ती भारतातील सर्वात मोठ्या पश्चिम-वाहिनी नद्यांपैकी एक आहे.

{{tree list}}
*[[नर्मदा नदी]] ({{coord|22.671793|81.764562|display=inline}})
** [[सिल्गी नदी]] ({{coord|22.983764|80.584682|display=inline}})
** [[परियट नदी]] ({{coord|23.080408|79.959672|display=inline}})
** [[शेर नदी]] ({{coord|23.014915|79.091351|display=inline}})
** [[शक्कर नदी]] ({{coord|23.036079|78.681818|display=inline}})
** [[दुधी नदी]] ({{coord|22.986301|78.445734|display=inline}})
** [[बर्ना नदी]] ({{coord|22.898975|78.203802|display=inline}})
** [[तवा नदी]] ({{coord|22.793207|77.781580|display=inline}})
** [[कोलार नदी (मध्य प्रदेश)|कोलार नदी]] ({{coord|22.605645|77.274656|display=inline}})
** [[गंजल नदी]] ({{coord|22.563922|77.210963|display=inline}})
** [[जामनेर नदी]] ({{coord|22.496824|77.000275|display=inline}})
** [[दातूनी नदी]] ({{coord|22.429253|76.789193|display=inline}})
** [[कावेरी नदी (मध्य प्रदेश)|कावेरी नदी]] ({{coord|22.231753|76.170754|display=inline}})
** [[चोरल नदी]] ({{coord|22.233598|76.068636 |display=inline}})
** [[बेडा नदी]] ({{coord|22.158235|75.675942|display=inline}})
** [[हथनी नदी]] ({{coord|22.037999|74.448086|display=inline}})
** [[हिरन नदी (मध्य प्रदेश)|हिरन नदी]] ({{coord|21.980215|73.462850|display=inline}})
*** [[ओरसंग नदी]] ({{coord|22.064943|73.495238|display=inline}})
** [[कर्जान नदी]] ({{coord|21.928692|73.441380|display=inline}})

=== तापी नदी ===
[[चित्र:Tapi paramoma 3.jpg|इवलेसे|सुरत, गुजरात येथे तापी नदीचे दृष्य]]
[[तापी नदी]] ही मध्य प्रदेशातील बैतुल जिल्ह्यातील मुलताई राखीव जंगलाजवळ उगम पावते, नंतर महाराष्ट्र, गुजरातमधून वाहते आणि अरबीना समुद्रात मिळते.
{{tree list}}
* [[तापी नदी]] 
** [[गोमाई नदी]]
** [[अरुणावती नदी]]
** [[पांझरा नदी]]
*** [[कान नदी]]
** [[अणेर नदी]]
** [[गिरणा नदी]]
*** [[तितूर नदी]]
** [[वाघुर नदी]]
** [[पूर्णा नदी]]
*** [[नलगंगा नदी]] 
*** [[वाण नदी]]
*** [[मोर्णा नदी]]
*** [[केतपुर्णा नदी]]
*** [[उमा नदी]]
** [[सांगिया नदी]]

== बंगालच्या उपसागरात जाणाऱ्या नद्या ==
=== गंगा नदी ===
[[गंगा नदी]] पाच मुख्य भारतीय राज्यांमधून वाहते: उत्तराखंड, उत्तर प्रदेश, बिहार, झारखंड आणि पश्चिम बंगाल. ती उत्तराखंडमधील हिमालयात उगम पावते आणि पूर्वेकडे वाहते आणि शेवटी [[बांगलादेश]] मध्ये बंगालच्या उपसागरात मिळते.

{{tree list}}
* [[गंगा नदी]]
** [[ब्रह्मपुत्रा नदी]]
** [[हूगळी नदी]] (उपनदी)
*** [[दामोदर नदी]]
**** [[बराकर नदी]]
*** [[जान्हवी नदी]]
*** [[जलांगी नदी]]
*** [[चुर्णी नदी]]
*** [[इच्छामती नदी]]
*** [[रूपनारायण नदी]]
*** [[अजय नदी]]
*** [[मयुराक्षी नदी]]
*** [[द्वारकेश्वर नदी]]
*** [[मुंडेश्वरी नदी]]
** [[मेघना नदी]]
** [[पुनर्भबा नदी]]
** [[अत्रेयी नदी]]
** [[महानंदा नदी]]
** [[कोसी नदी]]
*** [[कमला नदी]]
** [[बागमती नदी]]
** [[बूर्ही गंडक नदी]]
*** [[फल्गू नदी]]
** [[गंडकी नदी]] (नेपाळमध्ये नारायणी म्हणून ओळखली जाते)
** [[सोन नदी]]
*** [[Kanhar River]]
**** [[Theme (river)|Theme]]
**** [[Lanva]]
**** [[Pandu]]
**** [[Goita]]
**** [[Hathinala]]
**** [[Suria (river)|Suria]]
**** [[Chana (river)|Chana]]
**** [[Sendur]]
**** [[Kursa (river)|Kursa]]
**** [[Galphulla]]
**** [[Semarkhar]]
**** [[Riger]]
**** [[Cherna Nallah]]
*** [[North Koel River]]
**** [[Amanat River]]
*** [[Rihand River]]
*** [[Gopad River]]
**** [[Goini River]]
**** [[Neur River]]
*** [[Banas River]]
*** [[Johilla River]]
** [[Ghaghara River]] (sometimes spelled Gogra), called [[Karnali River]] in Nepal
*** [[West Rapti River]]
**** [[Rohni River]]
*** [[Sarda River]] (also known as Chauka), called Mahakali in Nepal, also known as the [[Kali River (Uttarakhand)|Kali River]] along the India–Nepal border
**** [[Ladhiya River]]
**** [[Sarju|Sarayu]] River, or Sarju River
**** [[Gori Ganga]] River (or Goriganga)
**** [[Darma River]] (also Dhauliganga, Darmaganga)
** [[Gomati River]] (also spelled Gomti)
*** [[Sarayan River]]
*** [[Kathna River]]
** [[यमुना नदी]]
*** [[बाण गंगा नदी]]
*** [[केन नदी]]
*** [[बेतवा नदी]]
**** [[Dhasan River]]
**** [[हलाली नदी]]
**** [[Kaliasote River]]
*** [[सिंध नदी]]
**** [[Kwari River]]
*** [[हिंदोन नदी]], [[Ghaziabad, India|Ghaziabad]] in western [[Uttar Pradesh]]
*** [[Karban River]], Agra region Uttar Pradesh
**** [[पहुजा नदी]] in [[Bhind District]] [[Madhya Pradesh]]
*** [[चंबळ नदी]]
**** [[कुनो नदी]]
**** [[बनास नदी]]
***** [[Berach River]]
***** [[Bandi River]]
****** [[Mashi River]]
***** [[Morel River]]
***** [[Kotari River]]
**** [[Shipra River]]
***** [[Ahar River]]
**** [[Kali Sindh River]]
**** [[Parbati River (Madhya Pradesh)]]
***[[Gambhir river, Rajasthan|Gambhir River]]
****[[Parbati River (Rajasthan)]]
** [[रामगंगा नदी]] 
*** [[खोह नदी]]
*** [[मंडल नदी]]
** [[अलकनंदा नदी]]
*** [[मंदाकिनी नदी]]
*** [[पिंडर नदी]]
*** [[नंदाकिनी नदी]]
*** [[धौलीगंगा नदी]]
**** [[ऋषिगंगा नदी]]
** [[भागीरथी नदी]]
*** [[Bhilangna River]]
*** [[Jalakar River]]

=== गोदावरी नदी ===
[[File:Rail-Road bridge Godavari.JPG|thumbnail|200px|[[गोदावरी]]; भारतातील सर्वात रुंद नद्यांपैकी एक.]]
[[गोदावरी नदी]] ही महाराष्ट्र, छत्तीसगड, तेलंगणा, आंध्र प्रदेश राज्यांमधुन वाहते आणि बंगालच्या उपसागराला मिळते.

डावीकडील उपनद्या:
{{tree list}}
* [[गोदावरी नदी]]
** [[पूर्णा नदी]]
** [[प्राणहिता नदी]]
*** [[वैनगंगा नदी]]
**** [[कन्हान नदी]]
***** [[कोलार नदी]]
***** [[पेंच नदी]]
****** [[कुलबेहरा नदी]]
***** [[नाग नदी]]
*** [[वर्धा नदी]]
**** [[पैनगंगा नदी]]
* [[बंडीया नदी]] 
** [[साबरी नदी]]

उजवीकडील उपनद्या:
{{tree list}}
* [[गोदावरी नदी]]
** [[प्रवरा नदी]]
** [[मांजरा नदी]]
** [[मानेर नदी]]

इतर उपनद्या:
{{tree list}}
* [[गोदावरी नदी]]
** [[तालीपेरू नदी]]
** [[किन्नेरसानी नदी]]
** [[दारणा नदी]]
** [[सिंधफणा नदी]]

=== कृष्णा नदी ===
कृष्णा नदी महाराष्ट्रातील [[महाबळेश्वर|महाबळेश्वरजवळील]] पश्चिम घाटात उगम पावते. ती महाराष्ट्र, कर्नाटक आणि आंध्र प्रदेशातून वाहते आणि [[हमसलादेवी]] जवळ बंगालच्या उपसागराला मिळते.
;उजव्या बाजूच्या उपनद्या:
{{tree list}}
* [[कृष्णा नदी]]
** [[कोयना नदी]]
** [[वेन्ना नदी]]
** [[वारणा नदी]]
** [[पंचगंगा नदी]]
** [[मलप्रभा नदी]]
** [[वेदगांदा नदी]]
** [[तिल्लरी नदी]]
** [[तुंगभद्रा नदी]]
*** [[तुंगा नदी]]
*** [[भद्रा नदी]]
*** [[वेदवती नदी]]
**** सुवर्णमुखी नदी
**** वेदा नदी
**** अवथी नदी

;डाव्या बाजूच्या उपनद्या:
{{tree list}}
* [[कृष्णा नदी]]
** [[अग्रणी नदी]]
** [[येरला नदी]]
** [[वरदा नदी]]
** [[भीमा नदी]]
*** [[सीना नदी]]
*** [[नीरा नदी]]
*** [[मुळा-मुठा नदी]]
**** [[मुळा नदी]]
**** [[मुठा नदी]]
*** [[चंदनी नदी]]
*** [[कामिनी नदी]]
*** [[मोशी नदी]]
*** [[अंबी नदी]]
*** [[बोरी नदी]]
*** [[माण नदी]]
*** [[भोगवती नदी]]
*** [[इंद्रायणी नदी]]
**** [[कुंडलिका नदी]]
*** [[कुमंडला नदी]]
*** [[घोड नदी]]
*** [[भामा नदी]]
*** [[पवना नदी]]
** [[घटप्रभा नदी]]
** [[वर्मा नदी]]
** [[वेन्ना नदी]]
** [[उर्मोदी नदी]]
** [[मुसी नदी]]

=== कावेरी नदी ===

{{भारतातील नद्या}}
[[वर्ग:भारतातील नद्या|*]]</text>
      <sha1>jofdmv8g08q0gimkb8co8hyoqohgpuj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579282</id>
      <parentid>2579281</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:45:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>/* नर्मदा नदी */</comment>
      <origin>2579282</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15987" sha1="qem9ei28kz14ad15pq750h0gq1seoyp" xml:space="preserve">ही '''भारतातील नद्यांची यादी''' आहे.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+भारतातील प्रमुख नद्या आहेत:
! [[अरबी समुद्र|अरबी समुद्रात]] जाणाऱ्या
! [[बंगालचा उपसागर|बंगालच्या उपसागरात]] जाणाऱ्या
|-
| [[नर्मदा नदी|नर्मदा]]
| [[ब्रह्मपुत्रा नदी|ब्रह्मपुत्रा]]
|-
| [[तापी नदी|तापी]]
| [[यमुना नदी|यमुना]]
|-
| [[सिंधु नदी|सिंधू]]
| [[गंगा नदी|गंगा]]
|-
| [[साबरमती नदी|साबरमती]]
| [[मेघना नदी|मेघना]]
|-
| माही
| [[महानदी]]
|-
| पूर्णा
| [[गोदावरी नदी|गोदावरी]]
|-
|
| [[कृष्णा नदी|कृष्णा]]
|-
|
| [[कावेरी नदी|कावेरी]]
|-
|
| पेन्ना नदी
|}

== अरबी समुद्रात जाणाऱ्या नद्या ==
=== सिंधु नदी ===
[[चित्र:Indus river.svg|इवलेसे|सिंधु नदीचे खोरे]]
[[चित्र:Confluence of the Indus and Zanskar rivers at Nimmu valley, Ladakh, J&amp;K.jpg|इवलेसे|सिंधु नदी (डावी) आणि [[झंस्कर नदी]] (उजवी) यांचा संगम.]]
[[सिंधु नदी]] चीनच्या तिबेट स्वायत्त प्रदेशात [[कैलास पर्वत|कैलास]] पर्वतरांगातील [[मानस सरोवर|मानस सरोवराजवळ]] हिमनदीतून उगम पावते. तिथून, ही नदी भारतातील लडाख, पाकिस्तानातील गिलगिट-बाल्टिस्तान आणि खैबर पख्तूनख्वामधून वाहते आणि नंतर पाकिस्तानातील पंजाब आणि सिंधमधून अरबी समुद्रात वाहते. 
{{tree list}}
* '''[[सिंधु नदी]]'''
** [[झंस्कर नदी]] ({{Coord|34.166001|77.332596|display=inline}})
*** [[मार्खा नदी]] ({{Coord|34.002653|77.210994|display=inline}})
*** [[त्सराप नदी]]
** [[श्योक नदी]] ({{Coord|35.229564|75.917475|display=inline}})
*** [[नुब्रा नदी]] ({{Coord|34.592151|77.583415|display=inline}})
** [[गिलगिट नदी]] / गिझर नदी ({{Coord|35.743446|74.625750|display=inline}})
** [[चिनाब नदी]]
*** [[भागा नदी]]
*** [[चंद्रा नदी]]
*** [[झेलम नदी]]
**** [[लिद्दर नदी]]
**** [[किशनगंगा नदी]] / नीलम नदी
**** [[पोहरू नदी]]
**** [[पूंछ नदी]]
**** [[सिंध नदी]]
*** [[मारुसुदर नदी]] ({{Coord|33.359628|75.732067|display=inline}})
*** [[रावी नदी]] ({{Coord|30.624518|71.821356|display=inline}})
*** [[तवी नदी]] ({{Coord|32.687840|74.485514|display=inline}})
** [[सुरु नदी]]
*** [[द्रास नदी]]
*** [[शिंगो नदी]]
** [[सतलज नदी]]
*** [[स्पीति नदी]]
*** [[बास्पा नदी]]
*** [[बियास नदी]]
**** [[पार्वती नदी (हिमाचल प्रदेश)|पार्वती नदी]]
**** [[उहल नदी]]
** [[यापोला नदी]]
*** [[डोडा नदी]]
** ''पाकिस्तान मधील इतर नद्या''
** '''[[अरबी समुद्र]]'''

=== नर्मदा नदी ===
[[चित्र:Location Plan of projects in Narmada basin.jpg|इवलेसे|नर्मदा नदीच्या प्रवाहाचा नकाशा.]]
[[चित्र:Narmada River near Hoshangabad - October 2018.jpg|इवलेसे|[[नर्मदापुरम|नर्मदापुरम (होशंगाबाद)]] जवळ नदी.]]
[[नर्मदा नदी]] ही मध्य प्रदेशातील [[अनुपपूर जिल्हा|अनुपपूर जिल्ह्यातील]] मैकाला पर्वतरांगातील [[अमरकंटक]] येथून उगम पावते. ती पश्चिमेकडे वाहते, गुजरात आणि नंतर अरबी समुद्रात प्रवेश करते; ज्यामुळे ती भारतातील सर्वात मोठ्या पश्चिम-वाहिनी नद्यांपैकी एक आहे.

{{tree list}}
*'''[[नर्मदा नदी]]''' ({{coord|22.671793|81.764562|display=inline}})
** [[सिल्गी नदी]] ({{coord|22.983764|80.584682|display=inline}})
** [[परियट नदी]] ({{coord|23.080408|79.959672|display=inline}})
** [[शेर नदी]] ({{coord|23.014915|79.091351|display=inline}})
** [[शक्कर नदी]] ({{coord|23.036079|78.681818|display=inline}})
** [[दुधी नदी]] ({{coord|22.986301|78.445734|display=inline}})
** [[बर्ना नदी]] ({{coord|22.898975|78.203802|display=inline}})
** [[तवा नदी]] ({{coord|22.793207|77.781580|display=inline}})
** [[कोलार नदी (मध्य प्रदेश)|कोलार नदी]] ({{coord|22.605645|77.274656|display=inline}})
** [[गंजल नदी]] ({{coord|22.563922|77.210963|display=inline}})
** [[जामनेर नदी]] ({{coord|22.496824|77.000275|display=inline}})
** [[दातूनी नदी]] ({{coord|22.429253|76.789193|display=inline}})
** [[कावेरी नदी (मध्य प्रदेश)|कावेरी नदी]] ({{coord|22.231753|76.170754|display=inline}})
** [[चोरल नदी]] ({{coord|22.233598|76.068636 |display=inline}})
** [[बेडा नदी]] ({{coord|22.158235|75.675942|display=inline}})
** [[हथनी नदी]] ({{coord|22.037999|74.448086|display=inline}})
** [[हिरन नदी (मध्य प्रदेश)|हिरन नदी]] ({{coord|21.980215|73.462850|display=inline}})
*** [[ओरसंग नदी]] ({{coord|22.064943|73.495238|display=inline}})
** [[कर्जान नदी]] ({{coord|21.928692|73.441380|display=inline}})
** '''[[अरबी समुद्र]]''' ({{coord|21.637255|72.630614|display=inline}})

=== तापी नदी ===
[[चित्र:Tapi paramoma 3.jpg|इवलेसे|सुरत, गुजरात येथे तापी नदीचे दृष्य]]
[[तापी नदी]] ही मध्य प्रदेशातील बैतुल जिल्ह्यातील मुलताई राखीव जंगलाजवळ उगम पावते, नंतर महाराष्ट्र, गुजरातमधून वाहते आणि अरबीना समुद्रात मिळते.
{{tree list}}
* [[तापी नदी]] 
** [[गोमाई नदी]]
** [[अरुणावती नदी]]
** [[पांझरा नदी]]
*** [[कान नदी]]
** [[अणेर नदी]]
** [[गिरणा नदी]]
*** [[तितूर नदी]]
** [[वाघुर नदी]]
** [[पूर्णा नदी]]
*** [[नलगंगा नदी]] 
*** [[वाण नदी]]
*** [[मोर्णा नदी]]
*** [[केतपुर्णा नदी]]
*** [[उमा नदी]]
** [[सांगिया नदी]]

== बंगालच्या उपसागरात जाणाऱ्या नद्या ==
=== गंगा नदी ===
[[गंगा नदी]] पाच मुख्य भारतीय राज्यांमधून वाहते: उत्तराखंड, उत्तर प्रदेश, बिहार, झारखंड आणि पश्चिम बंगाल. ती उत्तराखंडमधील हिमालयात उगम पावते आणि पूर्वेकडे वाहते आणि शेवटी [[बांगलादेश]] मध्ये बंगालच्या उपसागरात मिळते.

{{tree list}}
* [[गंगा नदी]]
** [[ब्रह्मपुत्रा नदी]]
** [[हूगळी नदी]] (उपनदी)
*** [[दामोदर नदी]]
**** [[बराकर नदी]]
*** [[जान्हवी नदी]]
*** [[जलांगी नदी]]
*** [[चुर्णी नदी]]
*** [[इच्छामती नदी]]
*** [[रूपनारायण नदी]]
*** [[अजय नदी]]
*** [[मयुराक्षी नदी]]
*** [[द्वारकेश्वर नदी]]
*** [[मुंडेश्वरी नदी]]
** [[मेघना नदी]]
** [[पुनर्भबा नदी]]
** [[अत्रेयी नदी]]
** [[महानंदा नदी]]
** [[कोसी नदी]]
*** [[कमला नदी]]
** [[बागमती नदी]]
** [[बूर्ही गंडक नदी]]
*** [[फल्गू नदी]]
** [[गंडकी नदी]] (नेपाळमध्ये नारायणी म्हणून ओळखली जाते)
** [[सोन नदी]]
*** [[Kanhar River]]
**** [[Theme (river)|Theme]]
**** [[Lanva]]
**** [[Pandu]]
**** [[Goita]]
**** [[Hathinala]]
**** [[Suria (river)|Suria]]
**** [[Chana (river)|Chana]]
**** [[Sendur]]
**** [[Kursa (river)|Kursa]]
**** [[Galphulla]]
**** [[Semarkhar]]
**** [[Riger]]
**** [[Cherna Nallah]]
*** [[North Koel River]]
**** [[Amanat River]]
*** [[Rihand River]]
*** [[Gopad River]]
**** [[Goini River]]
**** [[Neur River]]
*** [[Banas River]]
*** [[Johilla River]]
** [[Ghaghara River]] (sometimes spelled Gogra), called [[Karnali River]] in Nepal
*** [[West Rapti River]]
**** [[Rohni River]]
*** [[Sarda River]] (also known as Chauka), called Mahakali in Nepal, also known as the [[Kali River (Uttarakhand)|Kali River]] along the India–Nepal border
**** [[Ladhiya River]]
**** [[Sarju|Sarayu]] River, or Sarju River
**** [[Gori Ganga]] River (or Goriganga)
**** [[Darma River]] (also Dhauliganga, Darmaganga)
** [[Gomati River]] (also spelled Gomti)
*** [[Sarayan River]]
*** [[Kathna River]]
** [[यमुना नदी]]
*** [[बाण गंगा नदी]]
*** [[केन नदी]]
*** [[बेतवा नदी]]
**** [[Dhasan River]]
**** [[हलाली नदी]]
**** [[Kaliasote River]]
*** [[सिंध नदी]]
**** [[Kwari River]]
*** [[हिंदोन नदी]], [[Ghaziabad, India|Ghaziabad]] in western [[Uttar Pradesh]]
*** [[Karban River]], Agra region Uttar Pradesh
**** [[पहुजा नदी]] in [[Bhind District]] [[Madhya Pradesh]]
*** [[चंबळ नदी]]
**** [[कुनो नदी]]
**** [[बनास नदी]]
***** [[Berach River]]
***** [[Bandi River]]
****** [[Mashi River]]
***** [[Morel River]]
***** [[Kotari River]]
**** [[Shipra River]]
***** [[Ahar River]]
**** [[Kali Sindh River]]
**** [[Parbati River (Madhya Pradesh)]]
***[[Gambhir river, Rajasthan|Gambhir River]]
****[[Parbati River (Rajasthan)]]
** [[रामगंगा नदी]] 
*** [[खोह नदी]]
*** [[मंडल नदी]]
** [[अलकनंदा नदी]]
*** [[मंदाकिनी नदी]]
*** [[पिंडर नदी]]
*** [[नंदाकिनी नदी]]
*** [[धौलीगंगा नदी]]
**** [[ऋषिगंगा नदी]]
** [[भागीरथी नदी]]
*** [[Bhilangna River]]
*** [[Jalakar River]]

=== गोदावरी नदी ===
[[File:Rail-Road bridge Godavari.JPG|thumbnail|200px|[[गोदावरी]]; भारतातील सर्वात रुंद नद्यांपैकी एक.]]
[[गोदावरी नदी]] ही महाराष्ट्र, छत्तीसगड, तेलंगणा, आंध्र प्रदेश राज्यांमधुन वाहते आणि बंगालच्या उपसागराला मिळते.

डावीकडील उपनद्या:
{{tree list}}
* [[गोदावरी नदी]]
** [[पूर्णा नदी]]
** [[प्राणहिता नदी]]
*** [[वैनगंगा नदी]]
**** [[कन्हान नदी]]
***** [[कोलार नदी]]
***** [[पेंच नदी]]
****** [[कुलबेहरा नदी]]
***** [[नाग नदी]]
*** [[वर्धा नदी]]
**** [[पैनगंगा नदी]]
* [[बंडीया नदी]] 
** [[साबरी नदी]]

उजवीकडील उपनद्या:
{{tree list}}
* [[गोदावरी नदी]]
** [[प्रवरा नदी]]
** [[मांजरा नदी]]
** [[मानेर नदी]]

इतर उपनद्या:
{{tree list}}
* [[गोदावरी नदी]]
** [[तालीपेरू नदी]]
** [[किन्नेरसानी नदी]]
** [[दारणा नदी]]
** [[सिंधफणा नदी]]

=== कृष्णा नदी ===
कृष्णा नदी महाराष्ट्रातील [[महाबळेश्वर|महाबळेश्वरजवळील]] पश्चिम घाटात उगम पावते. ती महाराष्ट्र, कर्नाटक आणि आंध्र प्रदेशातून वाहते आणि [[हमसलादेवी]] जवळ बंगालच्या उपसागराला मिळते.
;उजव्या बाजूच्या उपनद्या:
{{tree list}}
* [[कृष्णा नदी]]
** [[कोयना नदी]]
** [[वेन्ना नदी]]
** [[वारणा नदी]]
** [[पंचगंगा नदी]]
** [[मलप्रभा नदी]]
** [[वेदगांदा नदी]]
** [[तिल्लरी नदी]]
** [[तुंगभद्रा नदी]]
*** [[तुंगा नदी]]
*** [[भद्रा नदी]]
*** [[वेदवती नदी]]
**** सुवर्णमुखी नदी
**** वेदा नदी
**** अवथी नदी

;डाव्या बाजूच्या उपनद्या:
{{tree list}}
* [[कृष्णा नदी]]
** [[अग्रणी नदी]]
** [[येरला नदी]]
** [[वरदा नदी]]
** [[भीमा नदी]]
*** [[सीना नदी]]
*** [[नीरा नदी]]
*** [[मुळा-मुठा नदी]]
**** [[मुळा नदी]]
**** [[मुठा नदी]]
*** [[चंदनी नदी]]
*** [[कामिनी नदी]]
*** [[मोशी नदी]]
*** [[अंबी नदी]]
*** [[बोरी नदी]]
*** [[माण नदी]]
*** [[भोगवती नदी]]
*** [[इंद्रायणी नदी]]
**** [[कुंडलिका नदी]]
*** [[कुमंडला नदी]]
*** [[घोड नदी]]
*** [[भामा नदी]]
*** [[पवना नदी]]
** [[घटप्रभा नदी]]
** [[वर्मा नदी]]
** [[वेन्ना नदी]]
** [[उर्मोदी नदी]]
** [[मुसी नदी]]

=== कावेरी नदी ===

{{भारतातील नद्या}}
[[वर्ग:भारतातील नद्या|*]]</text>
      <sha1>qem9ei28kz14ad15pq750h0gq1seoyp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579283</id>
      <parentid>2579282</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:47:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>/* तापी नदी */</comment>
      <origin>2579283</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16083" sha1="75qfkidsojphd84lykfiv4dimiuw8pr" xml:space="preserve">ही '''भारतातील नद्यांची यादी''' आहे.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+भारतातील प्रमुख नद्या आहेत:
! [[अरबी समुद्र|अरबी समुद्रात]] जाणाऱ्या
! [[बंगालचा उपसागर|बंगालच्या उपसागरात]] जाणाऱ्या
|-
| [[नर्मदा नदी|नर्मदा]]
| [[ब्रह्मपुत्रा नदी|ब्रह्मपुत्रा]]
|-
| [[तापी नदी|तापी]]
| [[यमुना नदी|यमुना]]
|-
| [[सिंधु नदी|सिंधू]]
| [[गंगा नदी|गंगा]]
|-
| [[साबरमती नदी|साबरमती]]
| [[मेघना नदी|मेघना]]
|-
| माही
| [[महानदी]]
|-
| पूर्णा
| [[गोदावरी नदी|गोदावरी]]
|-
|
| [[कृष्णा नदी|कृष्णा]]
|-
|
| [[कावेरी नदी|कावेरी]]
|-
|
| पेन्ना नदी
|}

== अरबी समुद्रात जाणाऱ्या नद्या ==
=== सिंधु नदी ===
[[चित्र:Indus river.svg|इवलेसे|सिंधु नदीचे खोरे]]
[[चित्र:Confluence of the Indus and Zanskar rivers at Nimmu valley, Ladakh, J&amp;K.jpg|इवलेसे|सिंधु नदी (डावी) आणि [[झंस्कर नदी]] (उजवी) यांचा संगम.]]
[[सिंधु नदी]] चीनच्या तिबेट स्वायत्त प्रदेशात [[कैलास पर्वत|कैलास]] पर्वतरांगातील [[मानस सरोवर|मानस सरोवराजवळ]] हिमनदीतून उगम पावते. तिथून, ही नदी भारतातील लडाख, पाकिस्तानातील गिलगिट-बाल्टिस्तान आणि खैबर पख्तूनख्वामधून वाहते आणि नंतर पाकिस्तानातील पंजाब आणि सिंधमधून अरबी समुद्रात वाहते. 
{{tree list}}
* '''[[सिंधु नदी]]'''
** [[झंस्कर नदी]] ({{Coord|34.166001|77.332596|display=inline}})
*** [[मार्खा नदी]] ({{Coord|34.002653|77.210994|display=inline}})
*** [[त्सराप नदी]]
** [[श्योक नदी]] ({{Coord|35.229564|75.917475|display=inline}})
*** [[नुब्रा नदी]] ({{Coord|34.592151|77.583415|display=inline}})
** [[गिलगिट नदी]] / गिझर नदी ({{Coord|35.743446|74.625750|display=inline}})
** [[चिनाब नदी]]
*** [[भागा नदी]]
*** [[चंद्रा नदी]]
*** [[झेलम नदी]]
**** [[लिद्दर नदी]]
**** [[किशनगंगा नदी]] / नीलम नदी
**** [[पोहरू नदी]]
**** [[पूंछ नदी]]
**** [[सिंध नदी]]
*** [[मारुसुदर नदी]] ({{Coord|33.359628|75.732067|display=inline}})
*** [[रावी नदी]] ({{Coord|30.624518|71.821356|display=inline}})
*** [[तवी नदी]] ({{Coord|32.687840|74.485514|display=inline}})
** [[सुरु नदी]]
*** [[द्रास नदी]]
*** [[शिंगो नदी]]
** [[सतलज नदी]]
*** [[स्पीति नदी]]
*** [[बास्पा नदी]]
*** [[बियास नदी]]
**** [[पार्वती नदी (हिमाचल प्रदेश)|पार्वती नदी]]
**** [[उहल नदी]]
** [[यापोला नदी]]
*** [[डोडा नदी]]
** ''पाकिस्तान मधील इतर नद्या''
** '''[[अरबी समुद्र]]'''

=== नर्मदा नदी ===
[[चित्र:Location Plan of projects in Narmada basin.jpg|इवलेसे|नर्मदा नदीच्या प्रवाहाचा नकाशा.]]
[[चित्र:Narmada River near Hoshangabad - October 2018.jpg|इवलेसे|[[नर्मदापुरम|नर्मदापुरम (होशंगाबाद)]] जवळ नदी.]]
[[नर्मदा नदी]] ही मध्य प्रदेशातील [[अनुपपूर जिल्हा|अनुपपूर जिल्ह्यातील]] मैकाला पर्वतरांगातील [[अमरकंटक]] येथून उगम पावते. ती पश्चिमेकडे वाहते, गुजरात आणि नंतर अरबी समुद्रात प्रवेश करते; ज्यामुळे ती भारतातील सर्वात मोठ्या पश्चिम-वाहिनी नद्यांपैकी एक आहे.

{{tree list}}
*'''[[नर्मदा नदी]]''' ({{coord|22.671793|81.764562|display=inline}})
** [[सिल्गी नदी]] ({{coord|22.983764|80.584682|display=inline}})
** [[परियट नदी]] ({{coord|23.080408|79.959672|display=inline}})
** [[शेर नदी]] ({{coord|23.014915|79.091351|display=inline}})
** [[शक्कर नदी]] ({{coord|23.036079|78.681818|display=inline}})
** [[दुधी नदी]] ({{coord|22.986301|78.445734|display=inline}})
** [[बर्ना नदी]] ({{coord|22.898975|78.203802|display=inline}})
** [[तवा नदी]] ({{coord|22.793207|77.781580|display=inline}})
** [[कोलार नदी (मध्य प्रदेश)|कोलार नदी]] ({{coord|22.605645|77.274656|display=inline}})
** [[गंजल नदी]] ({{coord|22.563922|77.210963|display=inline}})
** [[जामनेर नदी]] ({{coord|22.496824|77.000275|display=inline}})
** [[दातूनी नदी]] ({{coord|22.429253|76.789193|display=inline}})
** [[कावेरी नदी (मध्य प्रदेश)|कावेरी नदी]] ({{coord|22.231753|76.170754|display=inline}})
** [[चोरल नदी]] ({{coord|22.233598|76.068636 |display=inline}})
** [[बेडा नदी]] ({{coord|22.158235|75.675942|display=inline}})
** [[हथनी नदी]] ({{coord|22.037999|74.448086|display=inline}})
** [[हिरन नदी (मध्य प्रदेश)|हिरन नदी]] ({{coord|21.980215|73.462850|display=inline}})
*** [[ओरसंग नदी]] ({{coord|22.064943|73.495238|display=inline}})
** [[कर्जान नदी]] ({{coord|21.928692|73.441380|display=inline}})
** '''[[अरबी समुद्र]]''' ({{coord|21.637255|72.630614|display=inline}})

=== तापी नदी ===
[[चित्र:Tapi paramoma 3.jpg|इवलेसे|सुरत, गुजरात येथे तापी नदीचे दृष्य]]
[[तापी नदी]] ही मध्य प्रदेशातील बैतुल जिल्ह्यातील मुलताई राखीव जंगलाजवळ उगम पावते, नंतर महाराष्ट्र, गुजरातमधून वाहते आणि अरबीना समुद्रात मिळते.
{{tree list}}
* '''[[तापी नदी]]'''
** [[गोमाई नदी]]
** [[अरुणावती नदी]]
** [[पांझरा नदी]]
*** [[कान नदी]]
** [[अणेर नदी]]
** [[गिरणा नदी]]
*** [[तितूर नदी]]
** [[वाघुर नदी]]
** [[पूर्णा नदी]]
*** [[नलगंगा नदी]] 
*** [[वाण नदी]]
*** [[मोर्णा नदी]]
*** [[केतपुर्णा नदी]]
*** [[उमा नदी]]
** [[सांगिया नदी]]
** '''[[अरबी समुद्र]]''' ({{coord|21.084456|72.680309|display=title}})

== बंगालच्या उपसागरात जाणाऱ्या नद्या ==
=== गंगा नदी ===
[[गंगा नदी]] पाच मुख्य भारतीय राज्यांमधून वाहते: उत्तराखंड, उत्तर प्रदेश, बिहार, झारखंड आणि पश्चिम बंगाल. ती उत्तराखंडमधील हिमालयात उगम पावते आणि पूर्वेकडे वाहते आणि शेवटी [[बांगलादेश]] मध्ये बंगालच्या उपसागरात मिळते.

{{tree list}}
* [[गंगा नदी]]
** [[ब्रह्मपुत्रा नदी]]
** [[हूगळी नदी]] (उपनदी)
*** [[दामोदर नदी]]
**** [[बराकर नदी]]
*** [[जान्हवी नदी]]
*** [[जलांगी नदी]]
*** [[चुर्णी नदी]]
*** [[इच्छामती नदी]]
*** [[रूपनारायण नदी]]
*** [[अजय नदी]]
*** [[मयुराक्षी नदी]]
*** [[द्वारकेश्वर नदी]]
*** [[मुंडेश्वरी नदी]]
** [[मेघना नदी]]
** [[पुनर्भबा नदी]]
** [[अत्रेयी नदी]]
** [[महानंदा नदी]]
** [[कोसी नदी]]
*** [[कमला नदी]]
** [[बागमती नदी]]
** [[बूर्ही गंडक नदी]]
*** [[फल्गू नदी]]
** [[गंडकी नदी]] (नेपाळमध्ये नारायणी म्हणून ओळखली जाते)
** [[सोन नदी]]
*** [[Kanhar River]]
**** [[Theme (river)|Theme]]
**** [[Lanva]]
**** [[Pandu]]
**** [[Goita]]
**** [[Hathinala]]
**** [[Suria (river)|Suria]]
**** [[Chana (river)|Chana]]
**** [[Sendur]]
**** [[Kursa (river)|Kursa]]
**** [[Galphulla]]
**** [[Semarkhar]]
**** [[Riger]]
**** [[Cherna Nallah]]
*** [[North Koel River]]
**** [[Amanat River]]
*** [[Rihand River]]
*** [[Gopad River]]
**** [[Goini River]]
**** [[Neur River]]
*** [[Banas River]]
*** [[Johilla River]]
** [[Ghaghara River]] (sometimes spelled Gogra), called [[Karnali River]] in Nepal
*** [[West Rapti River]]
**** [[Rohni River]]
*** [[Sarda River]] (also known as Chauka), called Mahakali in Nepal, also known as the [[Kali River (Uttarakhand)|Kali River]] along the India–Nepal border
**** [[Ladhiya River]]
**** [[Sarju|Sarayu]] River, or Sarju River
**** [[Gori Ganga]] River (or Goriganga)
**** [[Darma River]] (also Dhauliganga, Darmaganga)
** [[Gomati River]] (also spelled Gomti)
*** [[Sarayan River]]
*** [[Kathna River]]
** [[यमुना नदी]]
*** [[बाण गंगा नदी]]
*** [[केन नदी]]
*** [[बेतवा नदी]]
**** [[Dhasan River]]
**** [[हलाली नदी]]
**** [[Kaliasote River]]
*** [[सिंध नदी]]
**** [[Kwari River]]
*** [[हिंदोन नदी]], [[Ghaziabad, India|Ghaziabad]] in western [[Uttar Pradesh]]
*** [[Karban River]], Agra region Uttar Pradesh
**** [[पहुजा नदी]] in [[Bhind District]] [[Madhya Pradesh]]
*** [[चंबळ नदी]]
**** [[कुनो नदी]]
**** [[बनास नदी]]
***** [[Berach River]]
***** [[Bandi River]]
****** [[Mashi River]]
***** [[Morel River]]
***** [[Kotari River]]
**** [[Shipra River]]
***** [[Ahar River]]
**** [[Kali Sindh River]]
**** [[Parbati River (Madhya Pradesh)]]
***[[Gambhir river, Rajasthan|Gambhir River]]
****[[Parbati River (Rajasthan)]]
** [[रामगंगा नदी]] 
*** [[खोह नदी]]
*** [[मंडल नदी]]
** [[अलकनंदा नदी]]
*** [[मंदाकिनी नदी]]
*** [[पिंडर नदी]]
*** [[नंदाकिनी नदी]]
*** [[धौलीगंगा नदी]]
**** [[ऋषिगंगा नदी]]
** [[भागीरथी नदी]]
*** [[Bhilangna River]]
*** [[Jalakar River]]

=== गोदावरी नदी ===
[[File:Rail-Road bridge Godavari.JPG|thumbnail|200px|[[गोदावरी]]; भारतातील सर्वात रुंद नद्यांपैकी एक.]]
[[गोदावरी नदी]] ही महाराष्ट्र, छत्तीसगड, तेलंगणा, आंध्र प्रदेश राज्यांमधुन वाहते आणि बंगालच्या उपसागराला मिळते.

डावीकडील उपनद्या:
{{tree list}}
* [[गोदावरी नदी]]
** [[पूर्णा नदी]]
** [[प्राणहिता नदी]]
*** [[वैनगंगा नदी]]
**** [[कन्हान नदी]]
***** [[कोलार नदी]]
***** [[पेंच नदी]]
****** [[कुलबेहरा नदी]]
***** [[नाग नदी]]
*** [[वर्धा नदी]]
**** [[पैनगंगा नदी]]
* [[बंडीया नदी]] 
** [[साबरी नदी]]

उजवीकडील उपनद्या:
{{tree list}}
* [[गोदावरी नदी]]
** [[प्रवरा नदी]]
** [[मांजरा नदी]]
** [[मानेर नदी]]

इतर उपनद्या:
{{tree list}}
* [[गोदावरी नदी]]
** [[तालीपेरू नदी]]
** [[किन्नेरसानी नदी]]
** [[दारणा नदी]]
** [[सिंधफणा नदी]]

=== कृष्णा नदी ===
कृष्णा नदी महाराष्ट्रातील [[महाबळेश्वर|महाबळेश्वरजवळील]] पश्चिम घाटात उगम पावते. ती महाराष्ट्र, कर्नाटक आणि आंध्र प्रदेशातून वाहते आणि [[हमसलादेवी]] जवळ बंगालच्या उपसागराला मिळते.
;उजव्या बाजूच्या उपनद्या:
{{tree list}}
* [[कृष्णा नदी]]
** [[कोयना नदी]]
** [[वेन्ना नदी]]
** [[वारणा नदी]]
** [[पंचगंगा नदी]]
** [[मलप्रभा नदी]]
** [[वेदगांदा नदी]]
** [[तिल्लरी नदी]]
** [[तुंगभद्रा नदी]]
*** [[तुंगा नदी]]
*** [[भद्रा नदी]]
*** [[वेदवती नदी]]
**** सुवर्णमुखी नदी
**** वेदा नदी
**** अवथी नदी

;डाव्या बाजूच्या उपनद्या:
{{tree list}}
* [[कृष्णा नदी]]
** [[अग्रणी नदी]]
** [[येरला नदी]]
** [[वरदा नदी]]
** [[भीमा नदी]]
*** [[सीना नदी]]
*** [[नीरा नदी]]
*** [[मुळा-मुठा नदी]]
**** [[मुळा नदी]]
**** [[मुठा नदी]]
*** [[चंदनी नदी]]
*** [[कामिनी नदी]]
*** [[मोशी नदी]]
*** [[अंबी नदी]]
*** [[बोरी नदी]]
*** [[माण नदी]]
*** [[भोगवती नदी]]
*** [[इंद्रायणी नदी]]
**** [[कुंडलिका नदी]]
*** [[कुमंडला नदी]]
*** [[घोड नदी]]
*** [[भामा नदी]]
*** [[पवना नदी]]
** [[घटप्रभा नदी]]
** [[वर्मा नदी]]
** [[वेन्ना नदी]]
** [[उर्मोदी नदी]]
** [[मुसी नदी]]

=== कावेरी नदी ===

{{भारतातील नद्या}}
[[वर्ग:भारतातील नद्या|*]]</text>
      <sha1>75qfkidsojphd84lykfiv4dimiuw8pr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>अफगाणिस्तान क्रिकेट संघाचा श्रीलंका दौरा, २०२३-२४</title>
    <ns>0</ns>
    <id>343892</id>
    <revision>
      <id>2579174</id>
      <parentid>2532341</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T02:02:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>130355</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 2 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2579174</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41809" sha1="4a5z1qrk7ystkpoll3caghd0yor0rvk" xml:space="preserve">{{Infobox cricket tour
| series_name                  = अफगाणिस्तान क्रिकेट संघाचा श्रीलंका दौरा, २०२३-२४
| team1_image                  = Flag of Sri Lanka.svg
| team1_name                   = श्रीलंका
| team2_image                  = Flag of Afghanistan (2013–2021).svg
| team2_name                   = अफगाणिस्तान
| from_date                    = २
| to_date                      = २१ फेब्रुवारी २०२४
| team1_captain                = [[धनंजया डी सिल्वा]] &lt;small&gt;(कसोटी)&lt;/small&gt;&lt;br /&gt;[[कुसल मेंडिस]] &lt;small&gt;(वनडे)&lt;/small&gt;&lt;br /&gt;[[वानिंदु हसरंगा]] &lt;small&gt;(टी२०आ)&lt;/small&gt;
| team2_captain                = [[हशमतुल्ला शाहिदी]] &lt;small&gt;(कसोटी आणि वनडे)&lt;/small&gt;&lt;br /&gt;[[इब्राहिम झद्रान]] &lt;small&gt;(टी२०आ)&lt;/small&gt;
| no_of_tests                  = 1
| team1_tests_won              = 1
| team2_tests_won              = 0
| team1_tests_most_runs        = [[अँजेलो मॅथ्यूज]] (१४१)
| team2_tests_most_runs        = [[रहमत शाह]] (१४५)
| team1_tests_most_wickets     = [[प्रभात जयसुर्या]] (८)
| team2_tests_most_wickets     = [[नावेद झद्रान]] (४)
| player_of_test_series        = [[प्रभात जयसुर्या]] (श्रीलंका)
| no_of_ODIs                   = 3
| team1_ODIs_won               = 3
| team2_ODIs_won               = 0
| team1_ODIs_most_runs         = [[पथुम निसंका]] (३४६)
| team2_ODIs_most_runs         = [[अझमतुल्लाह ओमरझाई]] (२०६)
| team1_ODIs_most_wickets      = [[प्रमोद मदुशन]] (८)
| team2_ODIs_most_wickets      = [[कैस अहमद]] (३)&lt;br/&gt;[[अझमतुल्लाह ओमरझाई]] (३)
| player_of_ODI_series         = [[पथुम निसंका]] (श्रीलंका)
| no_of_twenty20s              = 3
| team1_twenty20s_won          = 2
| team2_twenty20s_won          = 1
| team1_twenty20s_most_runs    = [[वानिंदु हसरंगा]] (१०२)
| team2_twenty20s_most_runs    = [[रहमानुल्लाह गुरबाझ]] (९६)
| team1_twenty20s_most_wickets = [[मथीशा पथिरना]] (८)
| team2_twenty20s_most_wickets = [[फझलहक फारूखी]] (४)&lt;br/&gt;[[मोहम्मद नबी]] (४)&lt;br/&gt;[[अझमतुल्लाह ओमरझाई]] (४)
| player_of_twenty20_series    = [[वानिंदु हसरंगा]] (श्रीलंका)
}}
[[अफगाणिस्तान राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|अफगाणिस्तान क्रिकेट संघा]]ने फेब्रुवारी २०२४ मध्ये श्रीलंकेचा दौरा केला.&lt;ref&gt;{{cite web |title=ACB Confirm All-Format Tour to Sri Lanka and Home Series against Ireland |url=https://cricket.af/post/acb-confirm-all-format-tour-to-sri-lanka-and-home-series-against-ireland |access-date=9 January 2024 |work=Afghanistan Cricket Board}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/news/afghanistan-lock-in-all-format-series-against-sri-lanka-and-ireland |title=Afghanistan lock in all-format series against Sri Lanka and Ireland |work=International Cricket Council |access-date=9 January 2024}}&lt;/ref&gt; या दौऱ्यात एक [[कसोटी क्रिकेट|कसोटी]], तीन [[एक दिवसीय आंतरराष्ट्रीय]] (वनडे) आणि तीन [[ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय]] (टी२०आ) सामन्यांचा समावेश होता.&lt;ref&gt;{{Cite web |date= |title=Sri Lanka announce men's fixtures for 2024 season |url=https://www.cricbuzz.com/cricket-news/128646/sri-lanka-announce-mens-fixtures-for-2024-season |access-date=2023-12-30 |website=Cricbuzz |language=en}}&lt;/ref&gt; नोव्हेंबर २०२३ मध्ये, [[श्रीलंका क्रिकेट]] (एसएलसी) ने २०२४ चे आंतरराष्ट्रीय कॅलेंडर जाहीर केले आणि द्विपक्षीय मालिकेची पुष्टी केली.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |first= |date= |title=Men's 2024 Future Tours Program of Sri Lanka Cricket |url=https://srilankacricket.lk/2023/11/mens-2024-future-tours-program-of-sri-lanka-cricket/ |access-date=2023-12-30 |website=Sri Lanka Cricket |language=en-US}}&lt;/ref&gt; जानेवारी २०२४ मध्ये, [[अफगाणिस्तान क्रिकेट बोर्ड]]ने (एसीबी) या दौऱ्यासाठीच्या सामन्यांची पुष्टी केली.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Afghanistan to play Tests against Sri Lanka and Ireland in February |url=https://www.espncricinfo.com/story/afghanistan-to-play-tests-against-sri-lanka-and-ireland-in-february-1416017 |access-date=9 January 2024 |work=ESPNcricinfo}}&lt;/ref&gt;

उभय संघांमधील हा पहिलाच कसोटी सामना होता.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Sri Lanka to play 10 Tests and 42 white ball matches in 2024 |url=https://www.ft.lk/sports/Sri-Lanka-to-play-10-Tests-and-42-white-ball-matches-in-2024/23-755753 |access-date=2023-12-30 |website=Daily FT |language=English}}&lt;/ref&gt; टी२०आ मालिका [[२०२४ आयसीसी पुरुष टी-२० विश्वचषक|२०२४ आयसीसी पुरुषांच्या टी-२० विश्वचषका]]साठी दोन्ही संघांच्या तयारीचा एक भाग बनली.&lt;ref&gt;{{Cite web |last= |first= |date= |title=Afghanistan set to play multi-format series against Sri Lanka, Ireland before T20 World Cup |url=https://www.cricketcountry.com/news/afghanistan-set-to-play-multi-format-series-against-sri-lanka-1113575 |access-date=2024-01-09 |website=Cricket Country |language=en-US}}&lt;/ref&gt;

१४ फेब्रुवारी २०२४ रोजी तिसरा एकदिवसीय सामना सुरू होण्यापूर्वी, श्रीलंकेच्या क्रिकेट खेळाडूंनी १३ फेब्रुवारी २०२४ रोजी वयाशी संबंधित आजारांमुळे निधन झालेल्या श्रीलंकेचे माजी क्रिकेट प्रशासक ट्रेवर राजरत्नम यांच्या सन्मानार्थ ब्लॅकआर्म बँड घातले होते.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Lankan cricketers, SLC pay tribute to late Trevor Rajaratnam {{!}} Daily FT |url=https://www.ft.lk/sports/Lankan-cricketers-SLC-pay-tribute-to-late-Trevor-Rajaratnam/23-758502 |access-date=2024-02-18 |website=www.ft.lk |language=English}}&lt;/ref&gt;

==खेळाडू==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; margin:auto&quot;
|-
!colspan=3|{{cr|SL}}
!colspan=3|{{cr|AFG|२०१३}}
|-
! कसोटी&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/ci/content/story/1419038.html |title=Sri Lanka name uncapped Gunasekara, Rathnayake and Udara for Afghanistan Test |work=ESPN Cricinfo |access-date=31 January 2024}}&lt;/ref&gt;
! वनडे&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/sri-lanka-drop-dasun-shanaka-for-odi-series-against-afghanistan-1420294 |title=Sri Lanka drop Shanaka for ODIs against Afghanistan |work=ESPN Cricinfo |access-date=8 February 2024}}&lt;/ref&gt;
! टी२०आ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/news/sri-lanka-name-t20i-squad-for-afghanistan-series |title=Sri Lanka name T20I squad for Afghanistan series |work=International Cricket Council |access-date=12 February 2024}}&lt;/ref&gt;
! कसोटी&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://cricket.af/post/acb-name-squad-for-the-one-off-test-match-against-sri-lanka |title=ACB Name Squad for the One-Off Test Match against Sri Lanka |work=Afghansitan Cricket Board |access-date=29 January 2024}}&lt;/ref&gt;
! वनडे&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/recovering-rashid-khan-to-miss-afghanistan-odi-series-against-sri-lanka-1419717 |title=Naib back in Afghanistan's ODI squad for SL series; Rashid still recovering |work=ESPN Cricinfo |access-date=4 February 2024}}&lt;/ref&gt;
! टी२०आ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/news/veteran-continues-to-recover-as-afghanistan-name-t20i-squads |title=Veteran continues to recover as Afghanistan name T20I squads |work=International Cricket Council |access-date=12 February 2024}}&lt;/ref&gt;
|- style=&quot;vertical-align:top&quot;
|
* [[धनंजया डी सिल्वा]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)|कर्णधार]])
* [[कुसल मेंडिस]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)#उपकर्णधार|उपकर्णधार]])
* [[दिनेश चांदीमल]]
* [[असिथा फर्नांडो]]
* [[विश्वा फर्नांडो]]
* [[चमिका गुणसेकरा]]
* [[प्रभात जयसुर्या]]
* [[दिमुथ करुणारत्ने]]
* [[निशाण मधुष्का]]
* [[अँजेलो मॅथ्यूज]]
* [[कामिंदु मेंडिस]]
* [[रमेश मेंडिस]]
* [[कसुन रजिता]]
* [[मिलन रथनायके]]
* [[सदीरा समरविक्रमा]]
* [[लाहिरू उदारा]]
|
* [[कुसल मेंडिस]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)|कर्णधार]])
* [[चारिथ असलंका]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)#उपकर्णधार|उपकर्णधार]])
* [[सहान अरचिगे]]
* [[दुष्मंथा चमीरा]]
* [[अकिला धनंजया]]
* [[शेवोन डॅनियल]]
* [[असिथा फर्नांडो]]
* [[अविष्का फर्नांडो]]
* [[वानिंदु हसरंगा]]
* [[चमिका करुणारत्ने]]
* [[जनिथ लियानागे]]
* [[प्रमोद मदुशन]]
* [[दिलशान मदुशंका]]
* [[पथुम निसंका]]
* [[सदीरा समरविक्रमा]] ([[यष्टिरक्षक]])
* [[महीश थीकशाना]]
* [[दुनिथ वेल्लालागे]]
|
* [[वानिंदु हसरंगा]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)|कर्णधार]])
* [[चारिथ असलंका]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)#उपकर्णधार|उपकर्णधार]])
* [[अकिला धनंजया]]
* [[धनंजया डी सिल्वा]]
* [[बिनुरा फर्नांडो]]
* [[दिलशान मदुशंका]]
* [[अँजेलो मॅथ्यूज]]
* [[कामिंदु मेंडिस]]
* [[कुसल मेंडिस]]
* [[पथुम निसंका]]
* [[मथीशा पथिरना]]
* [[कुसल परेरा]]
* [[सदीरा समरविक्रमा]]
* [[दसुन शनाका]]
* [[नुवान थुशारा]]
* [[महीश थीकशाना]]
|
* [[हशमतुल्ला शाहिदी]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)|कर्णधार]])
* [[रहमत शाह]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)#उपकर्णधार|उपकर्णधार]])
* [[कैस अहमद]]
* [[यामीन अहमदझाई]]
* [[इक्राम अलिखिल]] ([[यष्टिरक्षक]])
* [[मोहम्मद इशाक (अफगाण क्रिकेट खेळाडू)|मोहम्मद इशाक]] ([[यष्टिरक्षक]])
* [[नासिर जमाल]]
* [[झहीर खान (अफगाणी क्रिकेट खेळाडू)|झहीर खान]]
* [[अब्दुल मलिक (क्रिकेट खेळाडू)|अब्दुल मलिक]]
* [[निजात मसूद]]
* [[मोहम्मद सलीम (क्रिकेटर)|मोहम्मद सलीम]]
* [[बहिर शाह]]
* [[इब्राहिम झद्रान]]
* [[नावेद झद्रान]]
* [[नूर अली झद्रान]]
* [[झिया-उर-रहमान]]
|
* [[हशमतुल्ला शाहिदी]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)|कर्णधार]])
* [[रहमत शाह]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)#उपकर्णधार|उपकर्णधार]])
* [[फरीद अहमद]]
* [[नूर अहमद]]
* [[कैस अहमद]]
* [[इक्राम अलिखिल]] ([[यष्टिरक्षक]])
* [[शराफुद्दीन अश्रफ]]
* [[फझलहक फारूखी]]
* [[रहमानुल्लाह गुरबाझ]] ([[यष्टिरक्षक]])
* [[रियाझ हसन]]
* &lt;s&gt;[[मुजीब उर रहमान]]&lt;/s&gt;
* [[गुलबदिन नायब]]
* [[मोहम्मद नबी]]
* [[अझमतुल्लाह ओमरझाई]]
* [[इब्राहिम झद्रान]]
* [[नावेद झद्रान]]
|
* [[इब्राहिम झद्रान]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)|कर्णधार]])
* [[फरीद अहमद]]
* [[नूर अहमद]]
* [[कैस अहमद]]
* [[शराफुद्दीन अश्रफ]]
* [[फझलहक फारूखी]]
* [[रहमानुल्लाह गुरबाझ]] ([[यष्टिरक्षक]])
* [[मोहम्मद इशाक (अफगाण क्रिकेट खेळाडू)|मोहम्मद इशाक]] ([[यष्टिरक्षक]])
* [[करीम जनत]]
* [[वफादार मोमंद]]
* [[गुलबदिन नायब]]
* [[मोहम्मद नबी]]
* [[नवीन-उल-हक]]
* [[अझमतुल्लाह ओमरझाई]]
* [[नजीबुल्लाह झदरान|नजीबुल्लाह झद्रान]]
* [[हजरतुल्लाह झझई]]
|}

३ जानेवारी २०२४ रोजी, [[धनंजया डी सिल्वा]] आणि [[कुसल मेंडिस]] यांची अनुक्रमे श्रीलंकेचा कसोटी कर्णधार आणि उपकर्णधार म्हणून नियुक्ती करण्यात आली.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Dhananjaya de Silva becomes Sri Lanka’s 18th Test captain |url=https://www.ft.lk/front-page/Dhananjaya-de-Silva-becomes-Sri-Lanka-s-18thTest-captain/44-757036 |access-date=4 January 2024 |work=Daily FT}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=Dhananjaya de Silva replaces Dimuth Karunaratne as Sri Lanka's Test captain |url=https://www.espncricinfo.com/story/dhananjaya-de-silva-replaces-dimuth-karunaratne-as-sri-lanka-test-captain-1415463 |access-date=4 January 2024 |work=ESPNcricinfo}}&lt;/ref&gt; मेंडिस आणि [[वानिंदु हसरंगा]] यांची अनुक्रमे श्रीलंकेचा एकदिवसीय आणि टी२०आ कर्णधार म्हणून नियुक्ती करण्यात आल्याने,&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.indiatvnews.com/amp/sports/cricket/kusal-mendis-wanindu-hasaranga-named-captains-as-sri-lanka-announce-preliminairy-squads-for-zimbabwe-series-2023-12-30-909581 |title=Kusal Mendis, Wanindu Hasaranga named captains as Sri Lanka announce preliminary squads for Zimbabwe series |work=India TV News |access-date=4 January 2024}}&lt;/ref&gt; श्रीलंकेकडे तीन फॉरमॅटमध्ये तीन वेगवेगळे कर्णधार होण्याची ही पहिलीच वेळ होती.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Mendis replaces Shanaka as Sri Lanka's ODI captain; Hasaranga to lead in T20Is |url=https://www.espncricinfo.com/story/kusal-mendis-replaces-dasun-shanaka-as-sri-lanka-s-odi-captain-wanindu-hasaranga-to-lead-in-t20is-1414838 |access-date=4 January 2024 |work=ESPNcricinfo}}&lt;/ref&gt;

अफगाणिस्तानने [[शराफुद्दीन अश्रफ]], [[शहीदुल्लाह]], [[अब्दुल रहमान]] आणि बिलाल सामी यांना एकदिवसीय मालिकेसाठी राखीव म्हणून नियुक्त केले आहे.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Afghanistan name ODI squad for Sri Lanka series |url=https://www.icc-cricket.com/news/afghanistan-name-odi-squad-for-sri-lanka-series |access-date=4 February 2024 |work=International Cricket Council}}&lt;/ref&gt;

अफगाणिस्तानचा [[मुजीब उर रहमान]] दुखापतीमुळे एकदिवसीय मालिकेतून बाहेर पडला.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Mujeeb Ur Rahman ruled out of 3-match ODI series |url=https://ceylontoday.lk/2024/02/10/mujeeb-ur-rahman-ruled-out-of-3-match-odi-series/ |access-date=11 February 2024 |work=Ceylon Today}}&lt;/ref&gt; शेवटच्या एकदिवसीय सामन्यासाठी, [[शराफुद्दीन अश्रफ]]ला त्याच्या जागी अफगाणिस्तानच्या संघात सामील करण्यात आले.&lt;ref&gt;{{cite tweet |number=1757686680889311431 |user=ACBofficials |title=We have made two changes from our previous game, with Sharafuddin Ashraf and Fareed Ahmad coming in for Gulbadin Naib and Noor Ahmad. Sharafuddin Ashraf was added to the squad as a replacement for Mujeeb Ur Rahman.}}&lt;/ref&gt;

११ फेब्रुवारी २०२४ रोजी, [[असिथा फर्नांडो]]ने शेवटच्या दोन एकदिवसीय सामन्यांसाठी श्रीलंकेच्या संघात दुखापतग्रस्त [[दुष्मंथा चमीरा]]ची जागा घेतली.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Chameera out of second ODI with quadriceps injury |url=https://www.espncricinfo.com/story/dushmantha-chameera-out-of-second-odi-with-quadriceps-injury-1420663 |access-date=11 February 2024 |work=ESPNcricinfo}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=Dushmantha Chameera ruled out. Replacement named |url=https://www.newswire.lk/2024/02/11/dushmantha-chameera-ruled-out-replacement-announced/ |access-date=12 February 2024 |work=Newswire}}&lt;/ref&gt;

==एकमेव कसोटी==
{{Two-innings cricket match
| date = २-६ फेब्रुवारी २०२४&lt;ref name=&quot;Days&quot; group=&quot;n&quot;&gt;कसोटीसाठी पाच दिवसांचा खेळ नियोजित असताना चार दिवसांत कसोटीचा निकाल लागला.&lt;/ref&gt;
| team1 = {{cr-rt|AFG|२०१३}}
| team2 = {{cr|SL}}
 
| score-team1-inns1 = १९८ (६२.४ षटके)
| runs-team1-inns1 = [[रहमत शाह]] ९१ (१३९)
| wickets-team1-inns1 = [[विश्वा फर्नांडो]] ४/५१ (१२ षटके)
 
| score-team2-inns1 = ४३९ (१०९.२ षटके)
| runs-team2-inns1 = [[अँजेलो मॅथ्यूज]] १४१ (२५९)
| wickets-team2-inns1 = [[नावेद झद्रान]] ४/८३ (२२.५ षटके)
 
| score-team1-inns2 = २९६ (११२.३ षटके)
| runs-team1-inns2 = [[इब्राहिम झद्रान]] ११४ (२५९)
| wickets-team1-inns2 = [[प्रभात जयसुर्या]] ५/१०७ (४७ षटके)
 
| score-team2-inns2 = ५६/० (७.२ षटके)
| runs-team2-inns2 = [[दिमुथ करुणारत्ने]] ३२[[नाबाद|*]] (२२)
| wickets-team2-inns2 = 
 
| result = श्रीलंका १० गडी राखून विजयी 
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1416073.html धावफलक]
| venue = [[सिंहलीझ क्रीडा क्लब क्रिकेट मैदान]], [[कोलंबो]]
| umpires = [[ख्रिस ब्राउन]] (न्यू झीलंड) आणि [[मायकेल गॉफ]] (इंग्लंड) 
| motm = [[प्रभात जयसुर्या]] (श्रीलंका)
| toss = श्रीलंकेने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला.
| rain = 
| notes = [[चमिका गुणसेकरा]] (श्रीलंका), [[नूर अली झद्रान]], [[झिया-उर-रहमान]], [[मोहम्मद सलीम (क्रिकेटर)|मोहम्मद सलीम]] आणि [[नावेद झद्रान]] (अफगाणिस्तान) या सर्वांनी कसोटी पदार्पण केले.
* [[धनंजया डी सिल्वा]]ने प्रथमच कसोटीत [[श्रीलंका क्रिकेट संघनायक|श्रीलंकेचे कर्णधारपद]] भूषवले.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://wisden.com/sri-lanka-cricket-news/sri-lanka-appoint-dhananjaya-de-silva-new-test-captain-cricket-news-sl-vs-afg |title=Sri Lanka appoint Dhananjaya de Silva new Test captain |work=Wisden |access-date=2 February 2024 }}{{मृत दुवा|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/sri-lanka-vs-afghanistan-2023-24-1416068/sri-lanka-vs-afghanistan-only-test-1416073/match-preview |title=It's a mismatch on paper, but Afghanistan's batters can take the fight to Sri Lanka |work=ESPNcricinfo |access-date=2 February 2024}}&lt;/ref&gt;
* अफगाणिस्तानच्या दुसऱ्या डावात तिसऱ्या दिवशी श्रीलंकेसाठी [[बदली खेळाडू (क्रिकेट)|बदली खेळाडू]]चा पर्याय म्हणून [[कसुन रजिता]]ने [[चमिका गुणसेकरा]]ची जागा घेतली.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.thedailystar.net/sports/cricket/news/afghanistan-bowl-out-hosts-sri-lanka-439-3535881 |title=Afghanistan bowl out hosts Sri Lanka for 439 |work=The Daily Star |access-date=4 February 2024}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/chamika-gunasekara-subbed-out-on-test-debut-after-blow-to-the-head-1419629 |title=Chamika Gunasekara subbed out on Test debut after blow to the head |work=ESPNcricinfo |access-date=4 February 2024}}&lt;/ref&gt;  
* [[इब्राहिम झद्रान]] (अफगाणिस्तान) यांनी कसोटीतील पहिले शतक झळकावले.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://sportstar.thehindu.com/cricket/afg-vs-sl-test-day-3-ibrahim-zadran-hits-maiden-century-afghanistan-vs-sri-lanka-highlight-score-news-report-result/article67810980.ece |title=AFG vs SL: Ibrahim Zadran hits maiden century to help Afghanistan reduce first innings deficit to 42 against Sri Lanka |work=Sportstar |access-date=4 February 2024}}&lt;/ref&gt;  
}}

==एकमेव कसोटी==
{{Two-innings cricket match
| date = २-६ फेब्रुवारी २०२४&lt;ref name=&quot;Days&quot; group=&quot;n&quot;&gt;कसोटीसाठी पाच दिवसांचा खेळ नियोजित असताना चार दिवसांत कसोटीचा निकाल लागला.&lt;/ref&gt;
| team1 = {{cr-rt|AFG|२०१३}}
| team2 = {{cr|SL}}
 
| score-team1-inns1 = १९८ (६२.४ षटके)
| runs-team1-inns1 = [[रहमत शाह]] ९१ (१३९)
| wickets-team1-inns1 = [[विश्वा फर्नांडो]] ४/५१ (१२ षटके)
 
| score-team2-inns1 = ४३९ (१०९.२ षटके)
| runs-team2-inns1 = [[अँजेलो मॅथ्यूज]] १४१ (२५९)
| wickets-team2-inns1 = [[नावेद झद्रान]] ४/८३ (२२.५ षटके)
 
| score-team1-inns2 = २९६ (११२.३ षटके)
| runs-team1-inns2 = [[इब्राहिम झद्रान]] ११४ (२५९)
| wickets-team1-inns2 = [[प्रभात जयसुर्या]] ५/१०७ (४७ षटके)
 
| score-team2-inns2 = ५६/० (७.२ षटके)
| runs-team2-inns2 = [[दिमुथ करुणारत्ने]] ३२[[नाबाद|*]] (२२)
| wickets-team2-inns2 = 
 
| result = श्रीलंका १० गडी राखून विजयी 
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1416073.html धावफलक]
| venue = [[सिंहलीझ क्रीडा क्लब क्रिकेट मैदान]], [[कोलंबो]]
| umpires = [[ख्रिस ब्राउन]] (न्यू झीलंड) आणि [[मायकेल गॉफ]] (इंग्लंड) 
| motm = [[प्रभात जयसुर्या]] (श्रीलंका)
| toss = श्रीलंकेने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला.
| rain = 
| notes = [[चमिका गुणसेकरा]] (श्रीलंका), [[नूर अली झद्रान]], [[झिया-उर-रहमान]], [[मोहम्मद सलीम (क्रिकेटर)|मोहम्मद सलीम]] आणि [[नावेद झद्रान]] (अफगाणिस्तान) या सर्वांनी कसोटी पदार्पण केले.
* [[धनंजया डी सिल्वा]]ने प्रथमच कसोटीत [[श्रीलंका क्रिकेट संघनायक|श्रीलंकेचे कर्णधारपद]] भूषवले.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://wisden.com/sri-lanka-cricket-news/sri-lanka-appoint-dhananjaya-de-silva-new-test-captain-cricket-news-sl-vs-afg |title=Sri Lanka appoint Dhananjaya de Silva new Test captain |work=Wisden |access-date=2 February 2024 }}{{मृत दुवा|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/sri-lanka-vs-afghanistan-2023-24-1416068/sri-lanka-vs-afghanistan-only-test-1416073/match-preview |title=It's a mismatch on paper, but Afghanistan's batters can take the fight to Sri Lanka |work=ESPNcricinfo |access-date=2 February 2024}}&lt;/ref&gt;
* अफगाणिस्तानच्या दुसऱ्या डावात तिसऱ्या दिवशी श्रीलंकेसाठी [[बदली खेळाडू (क्रिकेट)|बदली खेळाडू]]चा पर्याय म्हणून [[कसुन रजिता]]ने [[चमिका गुणसेकरा]]ची जागा घेतली.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.thedailystar.net/sports/cricket/news/afghanistan-bowl-out-hosts-sri-lanka-439-3535881 |title=Afghanistan bowl out hosts Sri Lanka for 439 |work=The Daily Star |access-date=4 February 2024}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/chamika-gunasekara-subbed-out-on-test-debut-after-blow-to-the-head-1419629 |title=Chamika Gunasekara subbed out on Test debut after blow to the head |work=ESPNcricinfo |access-date=4 February 2024}}&lt;/ref&gt;  
* [[इब्राहिम झद्रान]] (अफगाणिस्तान) यांनी कसोटीतील पहिले शतक झळकावले.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://sportstar.thehindu.com/cricket/afg-vs-sl-test-day-3-ibrahim-zadran-hits-maiden-century-afghanistan-vs-sri-lanka-highlight-score-news-report-result/article67810980.ece |title=AFG vs SL: Ibrahim Zadran hits maiden century to help Afghanistan reduce first innings deficit to 42 against Sri Lanka |work=Sportstar |access-date=4 February 2024}}&lt;/ref&gt;  
}}

==एकदिवसीय मालिका==
===पहिला एकदिवसीय===
{{Single-innings cricket match
| date = ९ फेब्रुवारी २०२४
| time = १४:३०
| daynight = Yes
| team1 = {{cr-rt|SL}}
| team2 = {{cr|AFG|२०१३}}
| score1 = ३८१/३ (५० षटके) 
| runs1 = [[पथुम निसंका]] २१०[[नाबाद|*]] (१३९) 
| wickets1 = [[फरीद अहमद]] २/७९ (९ षटके) 
| score2 = ३३९/६ (५० षटके)
| runs2 = [[अझमतुल्लाह ओमरझाई]] १४९[[नाबाद|*]] (११५)
| wickets2 = [[प्रमोद मदुशन]] ४/७५ (१० षटके)
| result = श्रीलंकेचा ४२ धावांनी विजय झाला
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1416074.html धावफलक]
| venue = [[पल्लेकेले आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट स्टेडियम]], [[कँडी]]
| umpires = [[ॲलेक्स व्हार्फ]] (इंग्लंड) आणि [[रवींद्र विमलसिरी]] (श्रीलंका)
| motm = [[पथुम निसंका]] (श्रीलंका)
| toss = अफगाणिस्तानने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला.
| rain = 
| notes = [[पथुम निसंका]] (श्रीलंका) एकदिवसीय द्विशतक झळकावणारा पहिला श्रीलंकेचा खेळाडू ठरला.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.hindustantimes.com/cricket/pathum-nissanka-becomes-first-sri-lankan-to-smash-odi-double-century-surpasses-tendulkar-sehwag-gayle-for-insane-feat-101707484307715.html |title=Pathum Nissanka becomes first Sri Lankan to smash ODI double century; surpasses Tendulkar, Sehwag, Gayle for insane feat |work=Hindustan Times |access-date=9 February 2024}}&lt;/ref&gt;   
* अफगाणिस्तानने एकदिवसीय सामन्यांमध्ये त्यांची सर्वोच्च धावसंख्या केली.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/pathum-nissanka-hits-first-double-century-for-sri-lanka-in-odis-1420492 |title=Pathum Nissanka hits Sri Lanka's first double-century in ODIs |work=ESPNcricinfo |access-date=9 February 2024}}&lt;/ref&gt;   
}}

===दुसरा एकदिवसीय===
{{Single-innings cricket match
| date = ११ फेब्रुवारी २०२४
| time = १४:३०
| daynight = Yes
| team1 = {{cr-rt|SL}}
| team2 = {{cr|AFG|२०१३}}
| score1 = ३०८/६ (५० षटके) 
| runs1 = [[चारिथ असलंका]] ९७[[नाबाद|*]] (७४)
| wickets1 = [[अझमतुल्लाह ओमरझाई]] ३/५६ (१० षटके) 
| score2 =१५३ (३३.५ षटके) 
| runs2 =[[रहमत शाह]] ६३ (६९) 
| wickets2 =[[वानिंदु हसरंगा]] ४/२७ (६.५ षटके) 
| result = श्रीलंकेचा १५५ धावांनी विजय झाला
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1416075.html धावफलक]
| venue = [[पल्लेकेले आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट स्टेडियम]], [[कँडी]]
| umpires = [[मायकेल गॉफ]] (इंग्लंड) आणि [[प्रगीथ राम्बुकवेल्ला]] (श्रीलंका)
| motm = [[चारिथ असलंका]] (श्रीलंका)
| toss = श्रीलंकेने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला. 
| rain = 
| notes = 
}}

===तिसरा एकदिवसीय===
{{Single-innings cricket match
| date = १४ फेब्रुवारी २०२४
| time = १४:३०
| daynight = Yes
| team1 = {{cr-rt|AFG|२०१३}}
| team2 = {{cr|SL}}
| score1 = २६६ (४८.२ षटके) 
| runs1 = [[रहमत शाह]] ६५ (७७)
| wickets1 = [[प्रमोद मदुशन]] ३/४५ (८.२ षटके) 
| score2 = २६७/३ (३५.२ षटके)
| runs2 = [[पथुम निसंका]] ११८ (१०१)
| wickets2 = [[कैस अहमद]] २/४६ (७ षटके)
| result = श्रीलंका ७ गडी राखून विजयी 
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1416076.html धावफलक]
| venue = [[पल्लेकेले आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट स्टेडियम]], [[कँडी]]
| umpires = [[रवींद्र विमलसिरी]] (श्रीलंका) आणि [[मायकेल गॉफ]] (इंग्लंड) 
| motm = [[पथुम निसंका]] (श्रीलंका)
| toss = अफगाणिस्तानने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला.
| rain = 
| notes =[[पथुम निसंका]] (श्रीलंका) एकदिवसीय सामन्यांमध्ये २,००० धावा पूर्ण करणारा, डावाच्या बाबतीत संयुक्त दहावा-जलद ठरला. 
}}

==टी२०आ मालिका==
===पहिला टी२०आ===
{{Single-innings cricket match
| date = १७ फेब्रुवारी २०२४
| time = १९:००
| night = Yes
| team1 = {{cr-rt|SL}}
| team2 = {{cr|AFG|२०१३}}
| score1 = १६० (१९ षटके)
| runs1 = [[वानिंदु हसरंगा]] ६७ (३२)
| wickets1 = [[फझलहक फारूखी]] ३/२५ (४ षटके)
| score2 = १५६/९ (२० षटके)
| runs2 = [[इब्राहिम झद्रान]] ६७[[नाबाद|*]] (५५)
| wickets2 = [[मथीशा पथिरना]] ४/२४ (४ षटके)
| result = श्रीलंकेचा ४ धावांनी विजय झाला
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1416077.html धावफलक]
| venue = [[रंगीरी डंबुला आंतरराष्ट्रीय स्टेडियम]], [[दांबुला]]
| umpires = [[प्रगीथ राम्बुकवेल्ला]] (श्रीलंका) आणि [[रवींद्र विमलसिरी]] (श्रीलंका)
| motm = [[मथीशा पथिरना]] (श्रीलंका)
| toss = अफगाणिस्तानने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला.
| rain = 
| notes = या ठिकाणी खेळला जाणारा पुरुषांचा हा पहिला टी२०आ होता.&lt;ref&gt;{{cite web |url= https://www.espncricinfo.com/series/sri-lanka-vs-afghanistan-2023-24-1416068/sri-lanka-vs-afghanistan-1st-t20i-1416077/match-report |title= Hasaranga and Pathirana bring a thriller home for Sri Lanka |work=ESPNcricinfo |access-date=18 February 2024}}&lt;/ref&gt;
}}

===दुसरी टी२०आ===
{{Single-innings cricket match
| date = १९ फेब्रुवारी २०२४
| time = १९:००
| night = Yes
| team1 = {{cr-rt|SL}}
| team2 = {{cr|AFG|२०१३}}
| score1 = १८७/६ (२० षटके)
| runs1 = [[सदीरा समरविक्रमा]] ५१ (४२)
| wickets1 = [[मोहम्मद नबी]] २/२५ (४ षटके)
| score2 = ११५ (१७ षटके)
| runs2 = [[करीम जनत]] २८ (२३)
| wickets2 = [[अँजेलो मॅथ्यूज]] २/९ (२ षटके)
| result = श्रीलंकेचा ७२ धावांनी विजय झाला
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1416078.html धावफलक]
| venue = [[रंगीरी डंबुला आंतरराष्ट्रीय स्टेडियम]], [[दांबुला]]
| umpires =  [[लायडन हानीबल]] (श्रीलंका) आणि [[प्रगीथ राम्बुकवेल्ला]] (श्रीलंका)
| motm = [[अँजेलो मॅथ्यूज]] (श्रीलंका)
| toss = अफगाणिस्तानने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला.
| rain = 
| notes = [[वानिंदु हसरंगा]] (श्रीलंका) खेळलेल्या सामन्यांच्या संख्येनुसार (६३) १०० टी२०आ बळी घेणारा दुसरा सर्वात वेगवान क्रिकेट खेळाडू ठरला.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/wanindu-hasaranga-joins-elite-t20i-list-with-massive-career-milestone |title=Wanindu Hasaranga joins elite T20I list with massive career milestone |work=International Cricket Council |access-date=19 February 2024}}&lt;/ref&gt;
}}

===तिसरी टी२०आ===
{{Single-innings cricket match
| date = २१ फेब्रुवारी २०२४
| time = १९:००
| night = Yes
| team1 = {{cr-rt|AFG|२०१३}}
| team2 = {{cr|SL}}
| score1 = २०९/५ (२० षटके)
| runs1 = [[रहमानुल्लाह गुरबाझ]] ७० (४३)
| wickets1 = [[अकिला धनंजया]] २/३७ (४ षटके)
| score2 = २०६/६ (२० षटके)
| runs2 = [[कामिंदु मेंडिस]] ६५[[नाबाद|*]] (३९)
| wickets2 = [[मोहम्मद नबी]] २/३५ (४ षटके)
| result = अफगाणिस्तान ३ धावांनी विजयी
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1416079.html धावफलक]
| venue = [[रंगीरी डंबुला आंतरराष्ट्रीय स्टेडियम]], [[दांबुला]]
| umpires = [[लायडन हानीबल]] (श्रीलंका) आणि [[रवींद्र विमलसिरी]] (श्रीलंका)
| motm = [[रहमानुल्लाह गुरबाझ]] (अफगाणिस्तान)
| toss = अफगाणिस्तानने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला.
| rain = 
| notes = [[मोहम्मद इशाक (अफगाण क्रिकेट खेळाडू)|मोहम्मद इशाक]] (अफगाणिस्तान) ने त्याचे टी२०आ पदार्पण केले.
* दुसऱ्या डावात अफगाणिस्तानसाठी [[शराफुद्दीन अश्रफ]]च्या जागी [[कैस अहमद]]ने संघात [[बदली खेळाडू (क्रिकेट)|बदली खेळाडू]] म्हणुन जागा घेतली.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.thedailystar.net/sports/cricket/news/afghanistan-win-three-run-thriller-sri-lanka-take-t20-series-3549736 |title=Afghanistan win three-run thriller, but Sri Lanka take T20 series |work=The Daily Star |access-date=21 February 2024}}&lt;/ref&gt;
}}

==नोंदी==
{{reflist|group=n}}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

==बाह्य दुवे==
* [https://www.espncricinfo.com/ci/content/series/1416068.html ईएसपीएन क्रिकइन्फोवर मालिका मुख्यपृष्ठ]

{{श्रीलंकेचे आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट दौरे}}
{{आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट, २०२३-२४}}

[[वर्ग:इ.स. २०२४ मधील क्रिकेट]]
[[वर्ग:अफगाणिस्तान क्रिकेट संघाचे श्रीलंका दौरे|२०२३-२४]]
[[वर्ग: पुरुष क्रिकेट]]</text>
      <sha1>4a5z1qrk7ystkpoll3caghd0yor0rvk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>क्राकूफ जॉन पॉल दुसरा आंतरराष्ट्रीय विमानतळ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>349737</id>
    <revision>
      <id>2579242</id>
      <parentid>2466671</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T09:42:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>130355</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2579242</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30985" sha1="dqauwrtas913qiwtpn63q9ptpb8ocse" xml:space="preserve">
{{माहितीचौकट विमानतळ|name=क्राकोव जॉन पॉल दुसरा आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|nativename=&lt;small&gt;''Kraków Airport im. Jana Pawła II''&lt;/small&gt;|nativename-a=Aeropuerto de Cracovia-Juan Pablo II|nativename-r=|image=Kraków John Paul II International Airport.png|image-width=150|image2=John Paul II Airport in Balice-Kraków night november 2017(3).jpg|image2-width=250|IATA=KRK|ICAO=EPKK|type=लश्करी/सार्वजनिक|hub=&lt;div&gt;
*[[लॉट पोलिश एरलाइन्स]]&lt;/div&gt;|owner=|operator=जॉल पॉल दुसरा-बालिस आंतरराष्ट्रीय विमानतळ लिमिटेड|city-served=[[क्राकोव]]|location=[[बालिस]], [[पोलंड]]|elevation-m=२४१|coordinates={{coord|50|04|40|N|019|47|05|E|region:PL|display=inline,title}}|pushpin_map=Location in Lesser Poland Voivodeship|website=[http://krakowairport.pl/en krakowairport.pl]|metric-elev=yes|metric-rwy=yes|r1-number=०७/२५|r1-length-m=२,५५०|r1-surface=काँक्रीट|r2-number=०७L/२५R (आपात्कालीन)|r2-length-m=२,५५०|r2-surface=गवती|stat-year=२०२३|stat1-header=प्रवासीसंख्या|stat1-data=९४,०४,६११ (२०२३)&lt;ref name=&quot;auto3&quot;&gt;{{cite web |title=Monthly Statistics Kraków Airport |url=https://polskieradio24.pl/42/273/artykul/3313436,krakow-airport-na-czele-polskich-lotnisk-regionalnych-cel-10-mln-pasazerow-w-2024-roku#:~:text=9%20mln%20404%20tys.%20611%20pasa%C5%BCer%C3%B3w%20obs%C5%82u%C5%BCy%C5%82o%20w,przekroczy%C5%82o%20pr%C3%B3g%209%20mln%20os%C3%B3b%20w%20ci%C4%85gu%20roku. |website=polskieradio24.pl |access-date=13 January 2024 |language=Polish |date=9 January 2024}}&lt;/ref&gt;|stat2-header=विमानोड्डाणे|stat2-data=७१,२५८ (२०२३)|footnotes=}}'''क्राकोव जॉन पॉल दुसरा आंतरराष्ट्रीय विमानतळ''' ( {{Lang-pl|Kraków Airport im. Jana Pawła II}}) {{विमानतळ संकेत|KRK|EPKK}} पोलंडच्या आहे [[क्राकूफ|क्राकोव]] शहरातील आंतरराष्ट्रीय [[विमानतळ]] आहे. शहराच्या मध्यवर्ती भागापासून {{Convert|11|km|abbr=on}} पश्चिमेस असलेल्या या विमानतळाला&lt;ref name=&quot;AIP&quot;&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.ead.eurocontrol.int/publicuser/protect/pu/main.jsp|title=EAD Basic|publisher=Ead.eurocontrol.int|access-date=2012-09-06}}&lt;/ref&gt; [[पोप जॉन पॉल दुसरा|पोप जॉन पॉल दुसऱ्याचे]] नाव देण्या आले आहे.

२०२३ मध्ये सुमारे ९४ लाख प्रवाशांनी येथून ये-जा केली. 

== विमानकंपन्या आणि गंतव्यस्थाने ==
{{Airport-dest-list|[[एजियन एरलाइन्स]]|{{ATH}}&lt;ref&gt;{{cite news|title=Nowa trasa z Krakowa! Polecimy linią Aegean do Aten!|url=http://www.fly4free.pl/nowa-trasa-z-krakowa/|author=Hubert Choroszewski|agency=fly4free.pl|access-date=29 October 2015|language=pl}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|title=Kraków: Aegean tylko latem|url=http://www.pasazer.com/news/28297/krakow,aegean,tylko,latem.html|author=Piotr Golianek|agency=pasazer.com|access-date=2 November 2015|language=pl}}&lt;/ref&gt;
&lt;!-- --&gt;|[[एरबाल्टिक]]|[[व्हिल्नियस विमानतळ|व्हिल्नियस]]&lt;ref name=&quot;BTnew24&quot;&gt;{{cite news |last1=Dolande |first1=Rainer Nieves |title=airBaltic launches 11 new routes for the summer season 2024 |url=https://www.aviacionline.com/2023/08/airbaltic-launches-11-new-routes-for-the-summer-season-2024/#google_vignette |access-date=30 August 2023 |work=Aviacionline.com |date=29 August 2023 |language=es}}&lt;/ref&gt;
&lt;!-- --&gt;|[[एर अरेबिया]]|'''मोसमी:''' [[शारजा आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|शारजा]] (२९ जून, २०२४ पासून){{citation needed|date=March 2024}}
&lt;!-- --&gt;|[[एर डोलोमिटी]]|[[म्युन्शेन विमानतळ|म्युन्शेन]]&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://www.aeroroutes.com/eng/230413-en2q23 | title=AIR DOLOMITI ASSUMES ADDITIONAL LUFTHANSA म्युन्शेन SERVICE IN 2Q23 | date=13 April 2023 }}&lt;/ref&gt; 
&lt;!-- --&gt;|[[एर फ्रांस]]|[[चार्ल्स दि गॉल विमानतळ|पॅरिस–चार्ल्स दि गॉल]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.facebook.com/KrakowAirport/|title=Air France wylądował w #KrakowAirport |publisher=krakow विमानतळ|access-date=3 July 2020}}&lt;/ref&gt;
&lt;!-- --&gt;|[[एर सर्बिया]]|[[बेलग्रेड विमानतळ|बेलग्रेड]]&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://www.breitflyte.com/post/air-serbia-to-launch-new-service-to-krakow-ohrid-and-varna-for-summer-2023 | title=Air Serbia to launch New Service to Krakow, Ohrid and Varna for Summer 2023 | date=16 December 2022 }}&lt;/ref&gt;
&lt;!-- --&gt;|[[ऑस्ट्रियन एरलाइन्स]]|[[व्हियेना विमानतळ|व्हियेना]]
&lt;!-- --&gt;|[[ब्रिटिश एरवेझ]]|{{LHR}}&lt;ref name=&quot;BA.LHR&quot;&gt;{{cite news|title=British Airways powraca do Krakowa|url=http://www.pasazer.com/news/24551/british,airways,powraca,do,krakowa.html|author=Piotr Bożyk|agency=pasazer.com|access-date=12 November 2014|language=pl}}&lt;/ref&gt;
&lt;!-- --&gt;|[[ब्रसेल्स एरलाइन्स]]|[[ब्रसेल्स विमानतळ|ब्रसेल्स]]&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://www.pasazer.com/news/464134/brussels,airlines,wracaja,do,krakowa.html | title=ब्रसेल्स Airlines wraca do Krakowa | date=7 December 2022 }}&lt;/ref&gt;
&lt;!-- --&gt;|[[बझ्झ (रायनएर)|बझ्झ]]|'''मोसमी भाड्याने:''' [[अंताल्या विमानतळ|अंताल्या]], [[बुर्गास विमानतळ|बुर्गास]], [[पाल्मा दे मायोर्का विमानतळ|पाल्मा दे मायोर्का]], [[तिराना आंतरराष्ट्रीय विमानतळ नेने तेरेझा|तिराना]], [[व्हार्ना विमानतळ|व्हार्ना]], [[झॅकिन्थोस आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|झॅकिन्थोस]]
&lt;!-- --&gt;|[[ईझीजेट]]|{{AMS}} (२ सप्टेंबर, २०२४ पासून),&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत |url=https://www.goedkoopvliegenclub.nl/ |title=संग्रहित प्रत |access-date=2024-05-25 |archive-date=2024-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240304155431/https://goedkoopvliegenclub.nl/ |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; [[युरोएरपोर्ट बेसेल मुलहाउस फ्राईबुर्ग|बेसेल-मुलहाउस]], [[बेलफास्ट आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|बेलफास्ट–आंतरराष्ट्रीय]],&lt;ref&gt;https://travelweekly.co.uk/news/air/easyjet-krakow-holidays-go-year-round-from-belfast&lt;/ref&gt; [[ब्रिस्टल विमानतळ|ब्रिस्टल]], [[एडिनबरा विमानतळ|एडिनबरा]], [[गॅटविक विमानतळ|लंडन–गॅटविक]], [[लुटॉन विमानतळ|लंडन–लुटॉन]], [[मँचेस्टर विमानतळ|मँचेस्टर]], [[चार्ल्स दि गॉल विमानतळ|पॅरिस–चार्ल्स दि गॉल]]
&lt;!-- --&gt;|[[एंटर एर]]|'''मोसमी भाड्याने:''' [[अंताल्या विमानतळ|अंताल्या]], [[कोर्फु आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|कोर्फु]], [[हेराक्लियोन आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|हेराक्लियोन]]
&lt;!-- --&gt;|[[युरोविंग्ज]]|[[ड्युसेलडॉर्फ विमानतळ|ड्युसेलडॉर्फ]] &lt;br&gt; '''मोसमी:''' [[श्टुटगार्ट विमानतळ|श्टुटगार्ट]]
&lt;!-- --&gt;|[[फ्लायदुबई]]|[[दुबई आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|दुबई-आंतरराष्ट्रीय]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gulfbusiness.com/flydubai-begin-flights-krakow-catania-2018/|title=Flydubai to begin flights to Krakow, Catania in 2018|date=6 December 2017}}&lt;/ref&gt;
&lt;!-- --&gt;|[[फिनएर]]|[[हेलसिंकी विमानतळ|हेलसिंकी]] 
&lt;!-- --&gt;|[[फ्रीबर्ड एरलाइन्स]]|'''मोसमी भाड्याने:''' [[अंताल्या विमानतळ|अंताल्या]]
&lt;!-- --&gt;|[[जझीरा एरवेझ]]|'''मोसमी:''' [[कुवैत आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|कुवैत]] (११ जून, २०२४ पासून)&lt;ref name=&quot;Jazeera&quot;&gt;{{cite news |last1=Piotrowski |first1=Mateusz |title=Nowa egzotyczna trasa i nowa linia z Krakowa! Kolejny kierunek na Bliskim Wschodzie |url=https://www.fly4free.pl/nowa-trasa-z-krakowa-jazeera-airways-kuwejt/ |access-date=8 May 2024 |work=Fly4free.pl |date=8 May 2024  |language=pl}}&lt;/ref&gt;
&lt;!-- --&gt;|[[जेट२.कॉम]]|[[बर्मिंगहॅम विमानतळ|बर्मिंगहॅम]], [[लीड्स ब्रॅडफोर्ड विमानतळ|लीड्स-ब्रॅडफोर्ड]], [[मँचेस्टर विमानतळ|मँचेस्टर]] &lt;br&gt;'''मोसमी:''' [[बेलफास्ट आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|बेलफास्ट-आंतरराष्ट्रीय]] (२९ नोव्हेंबर, २०२४ पासून),{{citation needed|date=March 2024}} [[ईस्ट  मिडलँड्स विमानतळ|ईस्ट  मिडलँड्स]],&lt;ref&gt;{{Cite news |date=23 November 2022 |title=Jet2's new Xmas Market route for Winter from East Midlands विमानतळ |work=Derbyshirelive |url=https://www.derbytelegraph.co.uk/whats-on/whats-on-news/jet2-reveals-krakow-new-christmas-7856014 |via=www.derbytelegraph.co.uk}}&lt;/ref&gt; [[ग्लासगो विमानतळ|ग्लासगो]], [[लिवरपूल जॉन लेनन विमानतळ|लिवरपूल]] (२९ नोव्हेंबर, २०२४ पासून), {{citation needed|date=March 2024}} [[न्यूकॅसल आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|न्यूकॅसल-अपॉन-टाइन]]
&lt;!-- --&gt;|[[केएलएम]]|{{AMS}}
&lt;!-- --&gt;|[[लॉट पोलिश एरलाइन्स]]|[[ओ'हेर आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|शिकागो-ओ'हेर]],&lt;ref name=PLLLOT&gt;{{cite web|last=Liu|first=Jim|url=https://www.pb.pl/pll-lot-zawiesza-regularne-polaczenie-krakow-chicago-1005891|title=PLL LOT zawieszą regularne połączenie Kraków-Chicago|website=routesonline.com|date=19 October 2020}}&lt;/ref&gt; [[इस्तंबूल विमानतळ|इस्तंबूल]],&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://www.fly4free.pl/lot-poleci-z-krakowa-do-stambulu/ | title=Nie żartowali! Nowa trasa LOT do Stambułu. Ale nie z Katowic, tylko z Krakowa! }}&lt;/ref&gt; [[ओल्झटिन-मझुरी विमानतळ|ओल्झटिन-मझुरी]],&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.tanie-loty.com.pl/czytelnia/aktualnosci/pll-lot-rozszerza-siatke-polaczen-z-portu-lotniczego-olsztyn-mazury/|title=LOT Polish Airlines is expanding its route network from the Olsztyn-Mazury विमानतळ|website=tanie-loty.com.pl|date=2018|access-date=12 December 2018}}&lt;/ref&gt; [[बेन गुरियन विमानतळ|तेल अवीव]] (स्थगित), [[वर्झावा चोपाँ विमानतळ|वर्झावा-चोपाँ]] &lt;br&gt; '''मोसमी:''' [[बिदगोश्झ इग्नासी यान पादेरेव्स्की विमानतळ|बिदगोश्झ]],&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://tvn24.pl/biznes/turystyka/krakow-bydgoszcz-pll-lot-uruchomia-polaczenie-od-16-czerwca-2023-7018985 | title=Nowe połączenie krajowe. Lot potrwa godzinę | date=28 April 2023 }}&lt;/ref&gt; [[न्यूअर्क लिबर्टी आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|न्यूअर्क]],&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.pasazer.com/news/460630/lot,poleci,z,krakowa,do,newark.html|title=Pasazer.com: LOT poleci z Krakowa do Newark|website=Pasazer.com}}&lt;/ref&gt; [[झीलोना गोरा विमानतळ|झीलोना गोरा]]{{citation needed|date=March 2024}}
&lt;!-- --&gt;|[[लुफ्तांसा]]|[[फ्रांकफुर्ट विमानतळ|फ्रांकफुर्ट]], [[म्युन्शेन विमानतळ|म्युन्शेन]]
&lt;!-- --&gt;|[[लुक्सेर]]|[[लक्झेंबर्ग विमानतळ|लक्झेंबर्ग]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.pasazer.com/news/44484/luxair,poleci,z,krakowa,do,luksemburga.html|title=Pasazer.com: Luxair poleci z Krakowa do Luksemburga|website=Pasazer.com}}&lt;/ref&gt;
&lt;!-- --&gt;|[[नॉर्वेजियन एर शटल]]|[[बर्गेन विमानतळ|बर्गेन]], [[कोपनहेगन विमानतळ|कोपनहेगन]], [[ऑस्लो विमानतळ गार्डेरमोएन|ऑस्लो]], [[स्ट्राव्हांजेर विमानतळ|स्ट्राव्हांजेर]], [[स्टॉकहोम-आर्लांडा विमानतळ|स्टॉकहोम-आर्लांडा]], [[ट्रॉन्डहाइम विमानतळ|ट्रॉन्डहाइम]]
&lt;!-- --&gt;|[[पिगॅसस एरलाइन्स]]|[[अंकारा एसेनबोगा विमानतळ|अंकारा]], [[अंताल्या विमानतळ|अंताल्या]]
&lt;!-- --&gt;|[[रायनएर]]|[[अगादिर विमानतळ|अगादिर]], [[अलिकांते-एल्चे मिगेल हर्नान्देझ विमानतळ|अलिकांते]], {{ATH}}, [[बार्सेलोना-एल प्रात विमानतळ|बार्सेलोना-एल प्रात]], [[बारी कारोल वॉय्तिला विमानतळ|बारी]], [[बूव्है-तिले विमानतळ|बूव्हे]], [[बेलफास्ट आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|बेलफास्ट-आंतरराष्ट्रीय]],&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Loga-Sowiński |first1=Krzysztof |title=Pasazer.com: Ryanair poleci z Gdańska i Krakowa do Belfastu |url=https://www.pasazer.com/news/461690/ryanair,poleci,z,gdanska,i,krakowa,do,belfastu.html |website=Pasazer.com |access-date=3 September 2022 |language=pl |date=7 July 2022}}&lt;/ref&gt; [[ओरियो अल सेरियो विमानतळ|बेर्गामो]], [[बर्लिन-ब्रांडेनबुर्ग विमानतळ|बर्लिन-ब्रांडेनबुर्ग]], [[बिलुंड विमानतळ|बिलुंड]], [[बर्मिंगहॅम विमानतळ|बर्मिंगहॅम]], [[बोलोन्या गुलियेल्मो मार्कोनी विमानतळ|बोलोन्या]], [[बोर्दू विमानतळ|बोर्दू]], [[बोर्नमथ विमानतळ|बोर्नमथ]], [[ब्रिस्टल विमानतळ|ब्रिस्टलl]], [[कॅलियारी-एल्मास विमानतळ|कॅलियारी]], [[कातानिया-फाँतानारोसा विमानतळ|कातानिया]], [[ब्रसेल्स साउथ शार्लरुआ विमानतळ|शार्लरुआ]], [[कोपनहेगन विमानतळ|कोपनहेगन]], [[डब्लिन विमानतळ|डब्लिन]], [[ईस्ट मिडलँड्स विमानतळ|ईस्ट मिडलँड्स]], [[एडिनबरा विमानतळ|एडिनबरा]], [[आइंडहोवेन विमानतळ|आइंडहोवेन]], [[ग्दान्स्क लेक वालेंसा विमानतळ|ग्दान्स्क]], [[गिरोना-कोस्ता ब्राव्हा विमानतळ|गिरोना]], [[ग्लासगो विमानतळ|ग्लासगो]], [[ग्योटेबोर्ग लँडव्हेटर विमानतळ|ग्योटेबोर्ग]], [[ग्रान केनेरिया विमानतळ|ग्रान केनेरिया]], [[लीड्स-ब्रॅडफर्ड विमानतळ|लीड्स-ब्रॅडफर्ड]], [[लिले विमानतळ|लिले]], [[लिस्बाओ विमानतळ|लिस्बाओ]], [[लिवरपूल जॉन लेनन विमानतळ|लिवरपूल]], [[लुटॉन विमानतळ|लंडन-लुटॉन]], [[लंडन-स्टॅनस्टेड विमानतळ|लंडन-स्टॅनस्टेड]], [[माद्रिद-बराहास विमानतळ|माद्रिद-बराहास]], [[मालागा विमानतळ|मालागा]], [[माल्टा आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|माल्टा]], [[मँचेस्टर विमानतळ|मँचेस्टर]], [[मार्सेल विमानतळ|मार्सेल]], [[मेमिंजेन विमानतळ|मेमिंजेन]],&lt;ref name=aerotelegraph&gt;[https://www.aerotelegraph.com/neue-sommerstrecken-von-ryanair-ab-memmingen aerotelegraph.com - &quot;New Ryanair summer routes from Memmingen&quot;] (German) 17 November 2022&lt;/ref&gt; [[नेपल्स आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|नेपल्स]], [[न्यूकॅसल आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|न्यूकॅसल अपॉन टाइन]], [[फाल्कोनी बोर्सेलिनो विमानतळ|पालेर्मो]], [[पाफोस आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|पाफोस]], [[पिसा आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|पिसा]], [[पोद्गोरिका विमानतळ|पोद्गोरिका]], [[पोर्तो विमानतळ|पोर्तो]], [[पोझ्नान-लाविका विमानतळ|पोझ्नान]],&lt;ref name=&quot;KRK-routes&quot;&gt;{{cite web |last1=Dybiński |first1=Rafał |title=Nowe połączenia Ryanaira z Polski. Zimą loty z Krakowa do Poznania (aktualizacja) |url=https://www.rynek-lotniczy.pl/wiadomosci/nowe-trasy-ryanaira-z-polski-zima-ruszy-kolejna-krajowa-14663.html |website=www.rynek-lotniczy.pl |access-date=3 September 2022 |language=pl-PL |date=8 June 2022}}&lt;/ref&gt; [[रिगा आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|रिगा]],&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.la.lv/investes-miljonus-ryanair-nak-klaja-ar-pazinojumu-par-verienigiem-planiem-riga|title=Investēs miljonus: &quot;Ryanair&quot; nāk klajā ar paziņojumu par vērienīgiem plāniem Rīgā|website=LA.LV}}&lt;/ref&gt; [[रोम च्याम्पिनो विमानतळ|रोम-च्याम्पिनो]], [[सँडेफ्योर्ड विमानतळ टोर्प|सँडेफ्योर्ड]], [[सेव्हिया विमानतळ|सेव्हिया]], [[शॅनन विमानतळ|शॅनन]], [[स्टॉकहोम आर्लांडा विमानतळ|स्टॉकहोम-आर्लांडा]], [[झेझेसिन-गोलेनिओव विमानतळ|झेझेसिन]], [[बेन गुरियन विमानतळ|तेल अवीव]], [[तेनेरीफ साउथ विमानतळ|तेनेरीफ-साउथ]], [[थेसालोनिकी आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|थेसालोनिकी]], [[तिराना आंतरराष्ट्रीय विमानतळ नेने तेरेझा|तिराना]],&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://www.fly4free.pl/2-nowe-trasy-ryanaira-z-polski-2/ | title=17 nowych tras Ryanaira, w tym 2 z Polski! To zupełna nowość - do tego kraju jeszcze nie latali }}&lt;/ref&gt; [[तुलूझ-ब्लान्याक विमानतळ|तुलूझ]],&lt;ref name=&quot;KRK-routes&quot;/&gt; [[त्रेव्हिसो विमानतळ|त्रेव्हिसो]], [[व्हालेन्सिया विमानतळ|व्हालेन्सिया]], [[व्हियेना विमानतळ|व्हियेना]]&lt;br /&gt;'''मोसमी:''' [[क्वीन अलिया आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|अम्मान-क्वीन अलिया]] (२७ ऑक्टोबर, २०२४ पासून पुन्हा सुरू),&lt;ref&gt;https://centreforaviation.com/news/ryanair-resuming-krakow-amman-service-from-late-oct-2024-1263586&lt;/ref&gt; [[आंकोना विमानतळ|आंकोना]], [[बुर्गास विमानतळ|बुर्गास]], [[चानिया आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|चानिया]], [[कोर्फु आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|कोर्फु]], [[डोर्टमुंड विमानतळ|डोर्टमुंड]],&lt;ref name=&quot;aeroroutes.com&quot;&gt;{{cite web | url=https://www.aeroroutes.com/eng/230918-frnw23 | title=Ryanair NW23 Network Changes – 17SEP23 }}&lt;/ref&gt; [[दुब्रोव्निका विमानतळ|दुब्रोव्निका]],&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://gradtrebinje.com/ekskluzivno-ryanair-ce-dubrovnik-povezati-sa-17-odredista-prema-dublinu-becu-i-londonu-ce-letjeti-i-zimi/ | title=EKSKLUZIVNO! Ryanair će Dubrovnik povezati sa 17 odredišta, prema Dublinu, Beču i Londonu će letjeti i zimi | date=28 November 2023 }}&lt;/ref&gt; [[गागो कूटिन्हो विमानतळ|फारो]],&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://www.fly4free.pl/nowa-trasa-ryanaira-z-krakowa-do-faro/ | title=Ryanair wznawia hitową trasę z Polski! Znów polecimy do bajecznej Portugalii }}&lt;/ref&gt; [[फुएर्तेव्हेंचुरा विमानतळ|फुएर्तेव्हेंचुरा]],&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://www.ryanair.com/gb/en | title=Ryanair }}&lt;/ref&gt; [[लामेझिया तेर्मे आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|लामेझिया तेर्मे]], [[तार्बेस-लूर्देस-पिरेनेस विमानतळ|लूर्देस]],&lt;ref name=&quot;auto&quot;&gt;{{cite web | url=https://www.fly4free.pl/9-nowych-tras-ryanaira-z-polski/ | title=11 nowych tras Ryanaira z Polski! Kilka z nich to absolutne hity }}&lt;/ref&gt; [[ओल्बिया कोस्ता स्मेराल्दा विमानतळ|ओल्बिया]],&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://www.ansa.it/sardegna/notizie/2024/01/31/ryanair-per-la-prima-volta-a-olbia-10-collegamenti-estivi_0afee53b-2088-44e4-8138-01454c002e67.html | title=Ryanair per la prima volta a Olbia, 10 collegamenti estivi - Notizie - Ansa.it | date=31 January 2024 }}&lt;/ref&gt; [[पाल्मा दे मायोर्का विमानतळ|पाल्मा दे मायोर्का]], [[पेरुजिया सान फ्रांसेस्को द'असिसी – उंब्रिया आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|पेरुजिया]],&lt;ref name=&quot;auto&quot;/&gt; [[आर्बुझ्झे विमानतळ|पेस्कारा]], [[वाक्लाव हावेल विमानतळ प्राग|प्राग]],&lt;ref name=&quot;aeroroutes.com&quot;/&gt; [[ऱ्होड्स आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|ऱ्होड्स]],&lt;ref name=&quot;fly4free.pl&quot;&gt;{{cite web | url=https://www.fly4free.pl/2-nowe-wakacyjne-trasy-ryanaira-z-krakowa/ | title=2 nowe wakacyjne trasy Ryanaira z Polski! Jedna wraca po krótkiej przerwie }}&lt;/ref&gt; [[रिमिनी विमानतळ|रिमिनी]],&lt;ref name=&quot;fly4free.pl&quot;/&gt; [[सांतोरिनी आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|सांतोरिनी]], [[त्रियेस्ते विमानतळ|त्रियेस्ते]], [[तोरिनो विमानतळ|तोरिनो]],&lt;ref name=&quot;aeroroutes.com&quot;/&gt; [[व्हार्ना विमानतळ|व्हार्ना]],&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.pasazer.com/news/462360/ryanair,poleci,z,krakowa,nad,morze,czarne|title=Pasazer.com: Ryanair poleci z Krakowa nad Morze Czarne|website=Pasazer.com}}&lt;/ref&gt; [[झादार विमानतळ|झादार]]
&lt;!-- --&gt;|[[सन द'ओर]]|[[बेन गुरियन विमानतळ|तेल अवीव]]&lt;ref&gt;{{cite news |title=Sun d'Or Tentatively Schedules Krakow Dec 2023 Service Resumptions |url=https://www.aeroroutes.com/eng/230904-lynw23krk |access-date=5 September 2023 |work=AeroRoutes |date=4 September 2023 |language=en-CA}}&lt;/ref&gt;
&lt;!-- --&gt;|{{nowrap|[[सनएक्सप्रेस]]}}|[[अंताल्या विमानतळ|अंताल्या]]
&lt;!-- --&gt;|{{nowrap|[[स्विस इंटरनॅशनल एर लाइन्स]]}}|[[झ्युरिक विमानतळ|झ्युरिक]]
&lt;!-- --&gt;|{{nowrap|[[टर्किश एरलाइन्स]]}}|[[इस्तंबूल विमानतळ|इस्तंबूल]]
&lt;!-- --&gt;|[[विझ्झ एर]]|[[अबु धाबी आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|अबु धाबी]], [[बार्सेलोना-एल प्रात विमानतळ|बार्सेलोना-एल प्रात]], [[आइंडहोवेन विमानतळ|आइंडहोवेन]], [[लार्नाका आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|लार्नाका]], [[गॅटविक विमानतळ|लंडन-गॅटविक]], [[लुटॉन विमानतळ|लंडन-लुटॉन]], [[ल्यों विमानतळ|ल्यों]],&lt;ref name=&quot;italiavola.com&quot;&gt;{{Cite web|url=https://italiavola.com/2022/03/25/wizz-air-apre-nuove-rotte-heviz-sul-lago-balaton-e-un-nuovo-scalo/|title = Wizz Air apre nuove rotte. Heviz sul Lago Balaton e un nuovo scalo|date = 25 March 2022}}&lt;/ref&gt; [[मालागा विमानतळ|मालागा]],&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://podroze.dziennik.pl/aktualnosci/artykuly/8580431,podroze-wizz-air-hiszpania-polska-wlochy.html | title=Wizz Air uruchamia nowe połączenia z Polski do Werony i Malagi | date=3 November 2022 }}&lt;/ref&gt; [[मिलान-माल्पेन्सा विमानतळ|मिलान-माल्पेन्सा]], [[नीस कोत द'अझुर विमानतळ|नीस]], [[ऑस्लो विमानतळ गार्डेरमोएन|ऑस्लो]], [[लिओनार्दो दा विंची-फ्युमिचिनो विमानतळ|रोम-फ्युमिचिनो]], [[स्टाव्हांजेर विमानतळ|स्टाव्हांजेर]], [[बेन गुरियन विमानतळ|तेल अवीव]],&lt;ref name=&quot;Wizz_res_TLV_24&quot;&gt;{{cite news |title=Wizz Air Flights to Operate Again between Budapest and Tel Aviv |url=https://hungarytoday.hu/wizz-air-flights-to-operate-again-between-budapest-and-tel-aviv/ |access-date=17 January 2024 |work=Hungary Today |date=17 January 2024 |language=en}}&lt;/ref&gt; [[तिराना आंतरराष्ट्रीय विमानतळ नेने तेरेझा|तिराना]]&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://albaniandailynews.com/news/wizz-air-announces-ten-new-routes-from-albania | title=Wizz Air Announces Ten New Routes from Albania }}&lt;/ref&gt; &lt;br /&gt;'''मोसमी:''' [[हेराक्लियोन आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|हेराक्लियोन]], [[स्प्लिट विमानतळ|स्प्लिट]]
&lt;!-- --&gt;}}

== स्थानिक वाहतूक ==
[[चित्र:StacjaKolejowa&quot;KrakówLotnisko&quot;-PesaAcatusII-POL,_Balice,_Kraków.JPG|इवलेसे| &quot;क्राको लोत्निस्को&quot; स्थानकावरील गाडी]]

=== रेल्वे ===

=== बस ===
क्राकोव विमानतळापासून शहरातील [[क्राकोव ग्लाउनी रेल्वे स्थानक|मुख्य रेल्वे स्थानक]], बस स्थानक आणि आइस काँग्रेस सेंटरला रात्रंदिवस बससेवा उपलब्ध आहे.

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}
[[वर्ग:पोलंडमधील विमानतळ]]
[[वर्ग:क्राकूफ|विमानतळ]]
[[वर्ग:जॉन पॉल दुसरा]]</text>
      <sha1>dqauwrtas913qiwtpn63q9ptpb8ocse</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>आयसीसी महिला १९ वर्षांखालील क्रिकेट विश्वचषक</title>
    <ns>0</ns>
    <id>351218</id>
    <revision>
      <id>2579184</id>
      <parentid>2576508</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T04:34:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>130355</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2579184</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29001" sha1="5d4g65cemwi0qo4ewd1yx7gg0myinxq" xml:space="preserve">{{Infobox cricket tournament main
| name = आयसीसी महिला अंडर-१९ क्रिकेट विश्वचषक
| image =
| imagesize = 250px
| caption = आयसीसी महिला अंडर-१९ क्रिकेट विश्वचषक ट्रॉफी
| administrator = [[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषद]]
| cricket format = [[मर्यादित षटकांचे क्रिकेट|मर्यादित षटके]] (२० षटके) 
| tournament format = [[राऊंड-रॉबिन स्पर्धा|राऊंड रॉबिन]] आणि [[सिंगल एलिमिनेशन टूर्नामेंट|नॉकआउट]]
| first = [[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]] {{flag|दक्षिण आफ्रिका}}
| last =  [[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]] {{flag|दक्षिण आफ्रिका}}
| next =  [[२०२५ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२५]] {{flag|मलेशिया}} आणि &lt;br/&gt; {{flag|थायलंड}}
| participants = १६
| champions = {{flagicon|India}} [[भारतीय महिला अंडर-१९ क्रिकेट संघ|भारत]] (पहिले शीर्षक)
| most successful = {{flagicon|India}} [[भारतीय महिला अंडर-१९ क्रिकेट संघ|भारत]] (१ शीर्षक)
| most runs = {{flagicon|India}} [[श्वेता सेहरावत]] (२९७)
| most wickets = {{flagicon|AUS}} मॅगी क्लार्क (१२)
| website = [https://www.u19worldcup.com आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक]
}}

{{Season sidebar
| title = स्पर्धा
| list  = 
* [[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]
* [[२०२५ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२५]]
* [[२०२७ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२७]]
}}
&lt;!-- Commented out because image was deleted: [[File:ICC Women's Under-19 Cricket World Cup 2023 Champions.webp|265px|thumb|आयसीसी महिला अंडर-१९ क्रिकेट विश्वचषक २०२३ चॅम्पियन]] --&gt;

'''आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक''' ही [[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषद]] (आयसीसी) द्वारे आयोजित केलेली एक आंतरराष्ट्रीय [[क्रिकेट]] स्पर्धा आहे जी राष्ट्रीय महिलांच्या १९ वर्षाखालील संघांद्वारे लढवली जाते.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.cricbuzz.com/cricket-news/110362/icc-to-hold-under-19-world-cup-for-women-in-2021|title=ICC to hold Under-19 World Cup for Women in 2021 |work=Cricbuzz |access-date=7 January 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.espncricinfo.com/story/_/id/27844902/women-icc-events-receive-prize-money-boost |title=Women's ICC events receive prize money boost |work=ESPN Cricinfo|access-date=7 January 2021}}&lt;/ref&gt; पहिली स्पर्धा जानेवारी २०२३ मध्ये दक्षिण आफ्रिकेत झाली,&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.womenscriczone.com/inaugural-u-19-world-cup-to-be-played-in-t20-format |title=Inaugural U-19 World Cup to be played in T20 format |work=Women's CricZone |access-date=29 March 2022 |archive-date=2024-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240423084434/https://www.womenscriczone.com/inaugural-u-19-world-cup-to-be-played-in-t20-format |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/2570730 |title=ICC Board Meeting outcomes |work=International Cricket Council |access-date=10 April 2022}}&lt;/ref&gt; ज्यामध्ये सामने [[ट्वेंटी-२० क्रिकेट]] फॉरमॅटमध्ये खेळले गेले.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/icc-ceo-allardice-says-discussions-on-to-bridge-the-gap-between-women-and-men-s-prize-money-1307955 |title=ICC CEO Allardice says discussions on 'to bridge the gap between women and men's prize money' |work=ESPN Cricinfo |access-date=29 March 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.womenscriczone.com/south-africa-to-host-inaugural-icc-u19-t20-world-cup |title=South Africa to host inaugural ICC U19 T20 World Cup |work=Women's CricZone |access-date=10 April 2022 |archive-date=2023-01-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230131094056/https://www.womenscriczone.com/south-africa-to-host-inaugural-icc-u19-t20-world-cup |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; [[भारतीय महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|भारताने]] फायनलमध्ये [[इंग्लंड महिला अंडर-१९ क्रिकेट संघ|इंग्लंड]]चा पराभव करून उद्घाटनाची स्पर्धा जिंकली.&lt;ref name=&quot;firstfinal&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/icc-women-s-under-19-t20-world-cup-2022-23-1336137/india-women-under-19s-vs-england-women-under-19s-final-1336195/match-report |title=Dominant India win inaugural U-19 Women's T20 World Cup |publisher=ESPNcricinfo |date=29 January 2023 |access-date=31 January 2023}}&lt;/ref&gt;

==सारांश==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align: center;&quot;
|-
! rowspan=2|वर्ष
! rowspan=2|यजमान
! rowspan=2 |अंतिम सामन्याचे ठिकाण
! colspan=3|अंतिम सामना 
! rowspan=2|संघांची संख्या
|-
!विजेता 
!निकाल 
!उपविजेता
|-
| [[२०२३ अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]
| {{Flag icon|SA}}&lt;br/&gt;[[दक्षिण आफ्रिका]]
| [[सेनवेस पार्क]], [[पोचेफस्ट्रूम]]
| {{crw19|India}} &lt;br&gt; &lt;small&gt; ६९/३ (१४ षटके) &lt;/small&gt;
| '''[[२०२३ अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक#अंतिम सामना|भारत ७ गडी राखून विजयी]]''' &lt;br&gt; [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1336195.html धावफलक]
| {{crw19|England}} &lt;br&gt; &lt;small&gt; ६८ (१७.१ षटके) &lt;/small&gt;
| १६
|- 
| [[२०२५ अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२५]]
| {{flag|मलेशिया}}&lt;br/&gt;{{flag|थायलंड}}
| colspan=4| विजेता: भारत
उपविजेता: दक्षिणआफ्रिका
| १६
|- 
| [[२०२७ अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२७]]
| {{flag|बांगलादेश}}&lt;br/&gt;{{flag|नेपाळ}}
| colspan=4| अजून ठरवायचे आहे
| १६
|}

== संघांची कामगिरी ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align: center;&quot;
|-
!rowspan=&quot;2&quot;|संघ
!colspan=3|सहभाग 
!rowspan=&quot;2&quot;|सर्वोत्तम कामगिरी
!colspan=&quot;6&quot;|आकडेवारी
|-
!एकूण
!पहिला
!नवीनतम
!सामने
!विजय
!पराभव 
!बरोबरी 
!निकाल नाही 
!विजय%
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;| {{crw19|India}}
|१||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]|| bgcolor=gold| {{sort|1|चॅम्पियन्स}} ([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]) || ७ || ६ || १ || ० || ० || ८५.७१
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;| {{crw19|England}} 
|१||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]|| bgcolor=silver| {{sort|2|उपविजेते}} ([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]) || ७ || ६ || १ || ० || ० || ८५.७१
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;| {{crw19|New Zealand}}
|१||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]|| style=&quot;background:#cc9966;&quot;| {{sort|4|उपांत्य फेरी}} ([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]) || ६ || ५ || १ || ० || ० || ८३.३३
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;| {{crw19|Australia}}
|१||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]|| style=&quot;background:#cc9966;&quot;| {{sort|4|उपांत्य फेरी}} ([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]) || ६ || ४ || २ || ० || ० || ६६.६६
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;| {{crw19|Bangladesh}}
|१||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]|| सुपर ६ ([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]) || ५ || ४ || १ || ० || ० || ८०.००
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;| {{crw19|South Africa}}
|१||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]|| सुपर ६ ([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]) || ५ || ४ || १ || ० || ० || ८०.००
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;| {{crw19|Pakistan}}
|१||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]|| सुपर ६ ([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]) || ५ || ३ || २ || ० || ० || ६०.००
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;| {{crw19|Rwanda}}
|१||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]|| सुपर ६ ([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]) || ५ || २ || ३ || ० || ० || ४०.००
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;| {{crw19|West Indies}}
|१||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]|| सुपर ६ ([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]) || ५ || २ || ३ || ० || ० || ४०.००
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;| {{crw19|Ireland}}
|१||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]|| सुपर ६ ([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]) || ५ || १ || ४ || ० || ० || २०.००
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;| {{crw19|Sri Lanka}}
|१||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]|| सुपर ६ ([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]) || ५ || १ || ४ || ० || ० || २०.००
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;| {{crw19|UAE}}
|१||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]|| सुपर ६ ([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]) || ५ || १ || ४ || ० || ० || २०.००
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;| {{crw19|Indonesia}}
|१||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]|| ग्रुप स्टेज ([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]) || ४ || १ || ३ || ० || ० || २५.००
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;| {{crw19|Scotland}}
|१||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]|| ग्रुप स्टेज ([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]) || ४ || १ || ३ || ० || ० || २५.००
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;| {{crw19|USA}}
|१||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]|| ग्रुप स्टेज ([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]) || ४ || ० || ४ || ० || ० || ०.००
|-
|style=&quot;text-align:left;&quot;| {{crw19|Zimbabwe}}
|१||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]||[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]|| ग्रुप स्टेज ([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]) || ४ || ० || ४ || ० || ० || ०.००
|}

''नोंद:''
* संघांना त्यांच्या सर्वोत्तम कामगिरीनुसार, नंतर जिंकण्याची टक्केवारी, त्यानंतर (समान असल्यास) वर्णक्रमानुसार क्रमवारी लावली जाते.

==स्पर्धेनुसार संघ निकाल==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+सूची 
|bgcolor=gold|'''वि'''
|विजेता
|-
|bgcolor=silver|'''उवि'''
|उपविजेता 
|-
|bgcolor=#cc9966|'''उप'''
|उपांत्य फेरी
|-
|bgcolor=#BBF3BB|फे२
|फेरी २ (सुपर ६)
|-
|फे१
|फेरी १ (ग्रुप स्टेज)
|-
|पा 
|पात्र
|-
|{{|&amp;nbsp;•&amp;nbsp;
|पात्र ठरले नाही
|-
|{{|&amp;nbsp;×&amp;nbsp;
|प्रवेश केला नाही
|-
|style=&quot;border: 3px solid red&quot;|
|यजमान
|}

{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align: center&quot;
|-
!rowspan=&quot;2&quot;|संघ 
!colspan=&quot;3&quot;|स्पर्धा
!rowspan=&quot;2&quot;|एकूण
|-
!{{flagicon|RSA}}&lt;br/&gt;[[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]&lt;br/&gt;(१६)
!{{flagicon|MYS}}&lt;br&gt;{{flagicon|THA}}&lt;br/&gt;[[२०२५ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२५]]&lt;br/&gt;(१६)
!{{flagicon|BAN}}&lt;br&gt;{{flagicon|NEP}}&lt;br/&gt;[[२०२७ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२७]]&lt;br/&gt;(१६)
|-
|id=&quot;&quot; align=left|{{crw19|Australia}}
| bgcolor=#cc9966|'''उप'''|| ||  ||'''१''' 
|-
|id=&quot;&quot; align=left|{{crw19|Bangladesh}}
|bgcolor=#BBF3BB|फे२||  ||style=&quot;border: 3px solid red&quot;|पा||'''१''' 
|-
|id=&quot;&quot; align=left|{{crw19|England}}
|bgcolor=silver|'''उवि'''|| || ||'''१''' 
|-
|id=&quot;&quot; align=left|{{crw19|India}}
|bgcolor=gold|'''वि'''|| || ||'''१''' 
|-
|id=&quot;&quot; align=left|{{crw19|Indonesia}}
|फे१||  ||  ||'''१''' 
|-
|id=&quot;&quot; align=left|{{crw19|Ireland|cricket}}
|bgcolor=#BBF3BB|फे२||  ||  ||'''१''' 
|-
|id=&quot;&quot; align=left|{{flagicon|Malaysia}} मलेशिया
|•||style=&quot;border: 3px solid red&quot;|पा|| ||'''–''' 
|-
|id=&quot;&quot; align=left|{{flagicon|Nepal}} नेपाळ
|•|| ||style=&quot;border: 3px solid red&quot;|पा||'''–''' 
|-
|id=&quot;&quot; align=left|{{crw19|New Zealand}}
|bgcolor=#cc9966|'''उप'''||  ||  ||'''१''' 
|-
|id=&quot;&quot; align=left|{{crw19|Pakistan}}
|bgcolor=#BBF3BB|फे२||   ||  ||'''१''' 
|-
|id=&quot;&quot; align=left|{{crw19|Rwanda}}
|bgcolor=#BBF3BB|फे२||  ||  ||'''१''' 
|-
|id=&quot;&quot; align=left|{{crw19|Scotland}}
|फे१||  ||  ||'''१''' 
|-
|id=&quot;&quot; align=left|{{crw19|South Africa}}
|style=&quot;border: 3px solid red&quot; bgcolor=#BBF3BB|फे२||   ||  ||'''१''' 
|-
|id=&quot;&quot; align=left|{{crw19|Sri Lanka}}
|bgcolor=#BBF3BB|फे२||  ||  ||'''१''' 
|-
|id=&quot;&quot; align=left|{{flagicon|Thailand}} थायलंड
|•||style=&quot;border: 3px solid red&quot;|पा||  ||'''–''' 
|-
|id=&quot;&quot; align=left|{{crw19|UAE}}
|bgcolor=#BBF3BB|फे२||  ||  ||'''१''' 
|-
|id=&quot;&quot; align=left|{{crw19|USA}}
|फे१|| ||  ||'''१''' 
|-
|id=&quot;&quot; align=left|{{crw19|West Indies}}
|bgcolor=#BBF3BB|फे२||  ||  || '''१''' 
|-
|id=&quot;&quot; align=left|{{crw19|Zimbabwe}}
|फे१||  ||  ||'''१''' 
|}

===प्रत्येक स्पर्धेत नवोदित संघ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! वर्ष
! नवोदित
! एकूण
|-
| [[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]]
| [[ऑस्ट्रेलिया महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|ऑस्ट्रेलिया]], [[बांगलादेश महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|बांगलादेश]], [[इंग्लंड महिला अंडर-१९ क्रिकेट संघ|इंग्लंड]], [[भारतीय महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|भारत]], [[इंडोनेशिया महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|इंडोनेशिया]], [[आयर्लंड महिला अंडर-१९ क्रिकेट संघ|आयर्लंड]], [[न्यू झीलंड महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|न्यू झीलंड]], [[पाकिस्तान महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|पाकिस्तान]], [[रवांडा महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|रवांडा]], [[स्कॉटलंड महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|स्कॉटलंड]], [[दक्षिण आफ्रिका महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|दक्षिण आफ्रिका]], [[श्रीलंका महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|श्रीलंका]], [[संयुक्त अरब अमिराती महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|संयुक्त अरब अमिराती]], [[युनायटेड स्टेट्स महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|युनायटेड स्टेट्स]], [[वेस्ट इंडीज महिला अंडर-१९ क्रिकेट संघ|वेस्ट इंडीज]], [[झिम्बाब्वे महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|झिम्बाब्वे]]
| १६
|-
| [[२०२५ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२५]]
| मलेशिया, थायलंड, [[सामोआ महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|सामोआ]]
| –
|-
| [[२०२७ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२७]]
|
| –
|-
| एकूण
|
| १६
|}

== स्पर्धेचे विक्रम ==
{{updated|२९ जानेवारी २०२३}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! colspan=&quot;3&quot; |आयसीसी महिला अंडर-१९ क्रिकेट विश्वचषक विक्रम
|-
! colspan=&quot;3&quot; |फलंदाजी
|-
|सर्वाधिक धावा
| [[श्वेता सेहरावत]]
|२९७ {{small|([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]])}}
|-
|सर्वोच्च स्कोअर
| [[ग्रेस स्क्रिव्हन्स]] वि आयर्लंड
|९३ {{small|([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]])}}
|-
|सर्वाधिक षटकार
| [[शेफाली वर्मा]]
|७ {{small|([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]])}}
|-
|सर्वाधिक चौकार
| [[श्वेता सेहरावत]]
|५० {{small|([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]])}}
|-
|स्पर्धेत सर्वाधिक धावा
| [[श्वेता सेहरावत]]
|२९७ {{small|([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]])}}
|-
! colspan=&quot;3&quot; |गोलंदाजी
|-
|सर्वाधिक बळी 
| मॅगी क्लार्क
|१२ {{small|([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]])}}
|-
|सर्वोत्तम गोलंदाजी आकडेवारी
| एली अँडरसन वि [[वेस्ट इंडीज महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|वेस्ट इंडीज]]
|५/१२ {{small|([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]])}}
|-
|स्पर्धेत सर्वाधिक बळी
| मॅगी क्लार्क
|१२ {{small|([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]])}}
|-
! colspan=&quot;3&quot; |संघ
|-
|सर्वोच्च एकूण धावसंख्या 
| [[भारत महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|भारत]] वि [[संयुक्त अरब अमिराती महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|संयुक्त अरब अमिराती]]
|२१९/३ {{small|([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]])}}
|-
|सर्वात कमी एकूण धावसंख्या 
| [[झिम्बाब्वे महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|झिम्बाब्वे]] वि [[इंग्लंड महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|इंग्लंड]]
|२५ {{small|([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]])}}
|-
|सर्वात मोठा विजय {{small|(धावांनी)}}
| [[इंग्लंड महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|इंग्लंड]] वि [[झिम्बाब्वे महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|झिम्बाब्वे]]
|१७४ {{small|([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]])}}
|-
|सर्वोच्च एकूण मिळून धावसंख्या 
| [[भारत महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|भारत]] वि [[दक्षिण आफ्रिका महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|दक्षिण आफ्रिका]]
|३३६-८ {{small|([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]])}}
|-
|सर्वात कमी एकूण मिळून धावसंख्या 
| [[भारत महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|भारत]] वि [[श्रीलंका महिला राष्ट्रीय अंडर-१९ क्रिकेट संघ|श्रीलंका]]
|११९-१२ {{small|([[२०२३ आयसीसी अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक|२०२३]])}}
|}

==संदर्भ==
{{संदर्भयादी}}

{{अंडर-१९ महिला टी-२० विश्वचषक}}
{{आंतरराष्ट्रीय महिला क्रिकेट}}
{{आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट}}

{{DEFAULTSORT:आयसीसी महिला अंडर-१९ क्रिकेट विश्वचषक}}
[[वर्ग:महिला क्रिकेट विश्वचषक|२०२१]]
[[वर्ग:आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषद| ]]
[[वर्ग:महिला क्रिकेट]]</text>
      <sha1>5d4g65cemwi0qo4ewd1yx7gg0myinxq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>आचार्य प्रशांत</title>
    <ns>0</ns>
    <id>356042</id>
    <revision>
      <id>2579180</id>
      <parentid>2489873</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T03:52:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>130355</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2579180</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9196" sha1="1yzg3lj89ode7jq3my4dgabxkvqzxs7" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''आचार्य प्रशांत''' (मूळ नाव:प्रशांत त्रिपाठी) हे एक भारतीय लेखक आणि अद्वैत शिक्षक आहेत.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=सिविल की नौकरी छोड़ आचार्य प्रशांत बने कर्मयोगी, युवाओं में जगा रहे अध्यात्म की अलख|url=https://navbharattimes.indiatimes.com/state/uttar-pradesh/noida/acharya-prashant-leading-the-youth-towards-spirituality-after-resign-post-of-administrative-officer/articleshow/77368096.cms|access-date=2020-08-23|website=Navbharat Times|language=hi}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Acharya Prashant |url=https://www.penguin.co.in/book_author/acharya-prashant/ |access-date=2024-03-21 |website=Penguin Random House India |language=en-US}}&lt;/ref&gt; ते [[भगवद्गीता|गीतेचे]] सतरा प्रकार आणि [[उपनिषद|उपनिषदांचे]] साठ प्रकार शिकवतात.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2021-03-15 |title=Acharya Prashant Brings E-course On Upanishads And Gitas For Netizens|url=https://bweducation.businessworld.in/article/Acharya-Prashant-Brings-E-course-On-Upanishads-And-Gitas-For-Netizens/15-03-2021-383838}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2021-03-21 |title=On a spiritual mission |url=https://www.dailypioneer.com/2021/sunday-edition/on-a-spiritual-mission.html}}&lt;/ref&gt; प्रशांत अद्वैत फाउंडेशन नावाच्या ना-नफा संस्थेचे ते संस्थापक आहेत,&lt;ref&gt;{{Cite web|title=प्रशांत अद्वैत फाउंडेशन के संस्थापक पहुंचे मैक्लोडगंज|url=https://www.jagran.com/himachal-pradesh/dharmshala-13958023.html|access-date=2022-02-14|website=Dainik Jagran|language=hi}}&lt;/ref&gt; तसेच ते प्राणी हक्क कार्यकर्ते देखील आहेत.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2020-07-17|title=वैश्विक महामारियों का मुख्य कारण मांसाहार को लेकर हमारी चुप्पी, वीगनिज्म के असली मायने सीखना अभी बाकी|url=https://www.bhaskar.com/local/rajasthan/news/people-are-yet-to-learn-the-real-meaning-of-veganism-acharya-prashant-127519020.html|website=Dainik Bhaskar (In Hindi)}}&lt;/ref&gt;

== प्रारंभिक जीवन ==
प्रशांत त्रिपाठी यांनी [[भारतीय तंत्रज्ञान संस्था (दिल्ली)]] येथून टेक्सटाईल इंजिनीअरिंगमध्ये पदवी प्राप्त केली आणि नंतर २००३ मध्ये [[भारतीय व्यवस्थापन संस्था (अहमदाबाद)]] येथून व्यवस्थापनात पदव्युत्तर शिक्षण घेतले.&lt;ref&gt;{{Citation |title=मेरी ये बातें आज तक किसी के सामने नहीं आईं {{!}} @आचार्य प्रशान्त - Acharya Prashant {{!}} Josh Talks Hindi |url=https://www.youtube.com/watch?v=2rVWA4hDIqI |access-date=2022-12-04 |language=en}}&lt;/ref&gt; वेदांत शिक्षक आणि लेखक म्हणून सुरुवात करण्यापूर्वी त्यांनी [[नागरी सेवा|भारतीय नागरी सेवांसाठी]] काही काळ काम केले. कॉलेजच्या काळात ते थिएटर अभिनेताही होते.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=This guru has been to IIT and IIM but wants to connect with his students spiritually |url=https://www.edexlive.com/people/2019/jul/03/this-spiritual-guru-reaches-out-to-students-with-innovative-programmes-that-can-empower-their-lives-6865.html |access-date=2020-06-29 |website=The New Indian Express}}&lt;/ref&gt;

== पुरस्कार आणि सन्मान ==
* पीपल फॉर द एथिकल ट्रीटमेंट ऑफ ॲनिमल्स [पेटा], फेब्रुवारी २०२३ मध्ये, २०२२ चा &quot;सर्वात प्रभावशाली शाकाहारी&quot; म्हणून त्यांचा गौरव करण्यात आला.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Olsen |first=David James |date=2023-02-17 |title=Most Influential Vegan in India Talks With Ingrid Newkirk |url=https://www.peta.org/blog/peta-india-most-influential-vegan-video/ |access-date=2024-03-02 |website=PETA |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Woods |first=Carrie |date=2023-02-27 |title=Land of Ahimsa: The Idea Behind the Documentary |url=https://unchainedtv.com/2023/02/27/land-of-ahimsa/ |access-date=2024-03-02 |language=en}}&lt;/ref&gt; त्यावेळेस त्यांनी असे नोंदवले की, प्रत्येकाने सजग, अहिंसक जीवन जगावे आणि शाकाहारी होऊन सर्व भावनाशील प्राण्यांचा आदर करावा.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Sujata |date=2022-12-09 |title=Acharya Prashant is 2022 &quot;Most Influential Vegan |url=https://businessnewsthisweek.com/business/acharya-prashant-is-2022-most-influential-vegan/ |access-date=2024-03-02 |website=Business News This Week |language=en-US |archive-date=2024-03-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240302160031/https://businessnewsthisweek.com/business/acharya-prashant-is-2022-most-influential-vegan/ |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Goyal |first=Erika |date=2023-02-21 |title=Acharya Prashant, PETA India's 'Most Influential Vegan,' Chats With PETA India Founder Ingrid Newkirk - Blog |url=https://www.petaindia.com/blog/acharya-prashant-peta-indias-most-influential-vegan-chats-with-peta-president-ingrid-newkirk/ |access-date=2024-03-02 |website=PETA India |language=en-US}}&lt;/ref&gt;

* ऑगस्ट २०२२ मध्ये, आचार्य प्रशांत यांना IIT दिल्ली माजी विद्यार्थी संघटनेने प्रतिष्ठित IIT दिल्ली माजी विद्यार्थी पुरस्कार प्रदान केला.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=IIT Delhi Alumni Association |url=https://iitdalumni.com/f/shri-acharya-prashant-an-alumnus-of-iit-delhi-iim-ahmedabad-and-a-former-civilservices-officer-he-is-an-exponent-of-purevedanticwisdom-awarded-by-iit-delhi-alumni-association-30086?source=view |access-date=2024-07-15 |website=iitdalumni.com}}&lt;/ref&gt;

* ५ जुलै २०२४ पर्यंत, ५० दशलक्षाहून अधिक सदस्यांसह, आचार्य प्रशांत हे यूट्यूबवर जागतिक स्तरावर सर्वाधिक फॉलो केले जाणारे आध्यात्मिक शिक्षक आहेत.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Acharya Prashant Is Most Followed Spiritual Leader On YouTube |url=https://www.india.com/news/india/acharya-prashant-becomes-most-followed-spiritual-leader-globally-on-youtube-bhagavad-gita-vedanta-7063300/ |access-date=2024-07-13 |website=www.india.com |language=en}}&lt;/ref&gt; ते भगवद्गीता शिकवण्याच्या कार्यक्रमाचे दिग्दर्शन करतात ज्यामध्ये ३०,००० हून अधिक सहभागींचा समावेश आहे आणि अलीकडेच त्यांनी जगातील सर्वात व्यापक ऑनलाइन गीता-आधारित आध्यात्मिक परीक्षा पूर्ण केली आहे.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Acharya Prashant Is Most Followed Spiritual Leader On YouTube |url=https://www.india.com/news/india/acharya-prashant-becomes-most-followed-spiritual-leader-globally-on-youtube-bhagavad-gita-vedanta-7063300/ |access-date=2024-07-13 |website=www.india.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ ==
{{reflist}}

{{DEFAULTSORT:प्रशांत, आचार्य}}
[[वर्ग:भारतीय आध्यात्मिक शिक्षक]]
[[वर्ग:इ.स. १९७८ मधील जन्म]]
[[वर्ग:अद्वैत तत्त्वज्ञ]]
[[वर्ग:भारतीय हिंदू]]
[[वर्ग:भारतीय आध्यात्मिक लेखक]]
[[वर्ग:भारतीय शाकाहारी कार्यकर्ते]]
[[वर्ग:भारतीय यूट्यूबर]]</text>
      <sha1>1yzg3lj89ode7jq3my4dgabxkvqzxs7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>आंद्रिया केविचुसा</title>
    <ns>0</ns>
    <id>360855</id>
    <revision>
      <id>2579177</id>
      <parentid>2534463</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T03:34:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>130355</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2579177</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13157" sha1="olxelwh8vf32gqxvcf47p2x6sz4ikiq" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}

'''कॅरोल आंद्रिया केविचुसा''' (जन्म १८ फेब्रुवारी २००१) ही [[नागालँड|नागालँडमधील]] एक भारतीय मॉडेल आणि अभिनेत्री आहे.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://animacreatives.com/website/modelgallery?id=280&amp;model=150|title=Andrea Kevichüsa - Model|website=animacreatives.com|access-date=2025-02-04|archive-date=2023-06-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20230614151424/https://animacreatives.com/website/modelgallery?id=280&amp;model=150|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.shethepeople.tv/shestars/who-is-andrea-kevichusa-anek/|title=Who Is Andrea Kevichusa? Actor To Make Her Bollywood Debut With 'Anek'|date=9 August 2018|website=[[SheThePeople]]|access-date=7 May 2022}}&lt;/ref&gt; तिने २०२२ मध्ये [[आयुष्मान खुराणा]] सोबत ''[[अनेक (२०२२ चित्रपट)|अनेक]]'' चित्रपटात पदार्पण केले. ह्या चित्रपटातील कामासाठी तिला [[फिल्मफेर सर्वोत्तम महिला पदार्पण पुरस्कार|सर्वोत्कृष्ट महिला पदार्पणाचा फिल्मफेर पुरस्कार]] मिळाला.

== जीवन व कारकिर्द ==
कॅरोल आंद्रिया केविचुसा यांचा जन्म १८ फेब्रुवारी २००१ रोजी [[कोहिमा]], नागालँड येथे झाला.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.jagrantv.com/en-show/andrea-kevichusa-biography-all-set-to-star-in-anek-career-age-modeling-relationship-more-rc1030807|title=Know all about Andrea Kevichusa actress to star in Anek alongside Ayushmann Khurrana; Modeling, career|date=6 May 2022|website=[[Jagrant TV]]|access-date=7 May 2022}}&lt;/ref&gt; तिचे वडील [[खोनोमा]] येथील [[अंगामी|अंगामी नागा]] आहेत आणि त्यांचे वंशज मिझो देखील आहे. तिची आई [[आओ नागा]] आहे. आंद्रिया ही पाच बहिणींमध्ये सर्वात लहान आहे.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://rootsandleisure.com/cheryl-kevichusa-weddingday/|title=A Naga Bride Reminisces About Her Wedding Day - A Chat With Cheryl Kevichusa from Nagaland|last=Lungzeu|date=24 October 2018|website=Roots and Leisure|access-date=7 May 2022}}&lt;/ref&gt; केविचुसा यांनी तिचे शालेय शिक्षण कोहिमा येथील लिटल फ्लॉवर उच्च माध्यमिक विद्यालयातून केले.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://m.youtube.com/watch?v=DLHQCjHWtJI|title=ANDREA KEVICHUSA SPEAKS TO HORNBILL TV; ACTOR SHARES ABOUT BOLLYWOOD JOURNEY|date=20 May 2022|website=[[YouTube]]|access-date=21 May 2022}}&lt;/ref&gt;

केविचुसाला २०१६ मध्ये वयाच्या १५ व्या वर्षी एका मॉडेलिंग एजन्सीने शोधून काढले होते.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://rootsandleisure.com/model-andrea-kevichusa-from-nagaland/|title=This 17-Year-Old Model from Nagaland Might be India's Next Supermodel – Meet Andrea Kevichusa|date=9 August 2018|website=Roots and Leisure|access-date=7 May 2022}}&lt;/ref&gt;

केविचुसा यांनी सब्यसाची मुखर्जी यांसारख्या फॅशन डिझायनर आणि इतर अनेक उल्लेखनीय ब्रँड्ससोबत काम केले आहे. तिने [[कतरिना कैफ|कतरिना कैफच्या]] कॉस्मेटिक लाइन, के-ब्युटीसाठी देखील काम केले आहे. ''व्होग इंडिया, एले, [[फेमिना]]'' यांसारख्या मासिकांच्या संपादकीयांमध्ये आणि ''[[फिल्मफेर]], ग्राझिया, ल्युसिर,''&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://lucire.com/insider/20230618/a-hot-cover-with-andrea-kevichusa/|title=A hot cover with Andrea Kevichüsa|last=Yan|first=Jack|date=2023-06-18|website=Lucire|access-date=2023-07-21}}&lt;/ref&gt; आणि ''हार्पर्स बाजारच्या'' मुखपृष्ठांवर त्या झळकून आल्या आहे.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://anytvnews.com/entertainment/why-the-girl-who-slapped-in-the-trailer-of-anek-is-being-discussed-know-some-special-things/|title=Why the girl who slapped in the trailer of Anek is being discussed, know some special things|last=Hirani|first=Sandhya|date=5 May 2022|website=Any TV News|access-date=7 May 2022}}{{मृत दुवा|date=February 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;post&quot;&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.nagalandpost.com/index.php/naga-model-andrea-kevichusa-marks-bwood-debut-with-action-thriller-anek/|title=Naga model Andrea Kevichusa marks B'wood debut with action thriller 'Anek'|last=Hirani|first=Sandhya|date=7 May 2022|website=[[Nagaland Post]]|access-date=7 May 2022}}{{मृत दुवा|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

२०२२ मध्ये, केविचुसा यांनी ''[[अनेक (२०२२ चित्रपट)|अनेक]]''  चित्रपटासोबत चित्रपटसृष्टीत पदार्पण केले. या चित्रपटाचे लेखन आणि दिग्दर्शन [[अनुभव सिन्हा]] यांनी केले आहे. &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://northeastlivetv.com/around-ne/nagaland/nagalands-andrea-kevichusa-to-debut-alongside-ayushmaan-khuranna-in-anek/|title=Nagaland's Andrea Kevichusa to debut alongside Ayushmaan Khuranna in Anek|date=6 May 2022|website=[[Northeast Live]]|access-date=7 May 2022}}{{मृत दुवा|date=February 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.bollywoodhungama.com/movie/anek/cast/|title=Anek Cast List|date=5 May 2022|website=[[Bollywood Hungama]]|access-date=7 May 2022}}&lt;/ref&gt; केविचुसा एका ईशान्य भारतीय बॉक्सरची भूमिका साकारत आहे आणि [[आयुष्मान खुराणा]] हा एक पोलिस अधिकारी आहे जो ईशान्य भारतात गुप्तहेर म्हणून पाठवला जातो जेणेकरून सरकार आणि ईशान्य भारतातील फुटीरतावादी गटांमध्ये शांतता करार घडवून आणता येईल, जे भारतापासून वेगळे होऊ इच्छितात. फेब्रुवारी २०२१ मध्ये चित्रपटाचे चित्रीकरण सुरू झाले आणि मार्च २०२१ पर्यंत पूर्ण झाले. कोविड-१९ च्या समस्येमुळे पोस्ट प्रॉडक्शनला विलंब झाला आणि हा चित्रपट मे २०२२ मध्ये प्रदर्शित झाला. या चित्रपटाला समीक्षकांचे कौतुक मिळाले, जिथे काही समीक्षकांनी खुराणा आणि केविचुसा दोघांच्याही अभिनयाचे कौतुक केले. तथापि, अनुभा सिन्हाच्या ''[[मुल्क (चित्रपट)|मुल्क]]'' (२०१८), ''[[आर्टिकल १५ (चित्रपट)|आर्टिकल १५]]'' (२०१९) आणि ''[[थप्पड (चित्रपट)|थप्पड]] ''(२०२०) यासारख्या इतर चित्रपटांच्या तुलनेत हा चित्रपट चांगला चालला नाही.

केविचुसा यांना [[खुशाली कुमार]] (''[[धोखा: राउंड डी कॉर्नर]]'' चित्रपटासाठी), [[मानुषी छिल्लर]] (''सम्राट पृथ्वीराज'' चित्रपटासाठी) आणि [[प्राजक्ता कोळी]] (''[[जुग्जुग्ग जीयो]]'' चित्रपटासाठी) यांच्यासोबत [[फिल्मफेर सर्वोत्तम महिला पदार्पण पुरस्कार|फिल्मफेरमध्ये सर्वोत्कृष्ट पदार्पण अभिनेत्री]] पुरस्कारासाठी नामांकन मिळाले होते. केविचुसा यांना हा पुरस्कार मिळाला.&lt;ref name=&quot;:yilled&quot;&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://yilled.com/andrea-kevichusa-debut-anek-movie/|title=Andrea Kevichüsa Makes Her Bollywood Debut in The Film 'Anek'|date=6 May 2022|website=Yilled|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20230614014000/https://yilled.com/andrea-kevichusa-debut-anek-movie/|archive-date=14 June 2023|access-date=11 May 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=award/&gt; फिल्मफेर पुरस्कार मिळाल्यानंतर ह्युंदाईने तिला ह्युंदाई वर्ना कारही भेट दिली.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Hyundai presents all-new Hyundai Verna to Andrea Kevichüsa|url=https://morungexpress.com/hyundai-presents-all-new-hyundai-verna-to-andrea-kevichsa|website=Morung Express|ॲक्सेसदिनांक=4 फेब्रुवारी 2025}}&lt;/ref&gt;

२०२३ मध्ये, तिने [[कान्स चित्रपट महोत्सव|कान्स चित्रपट महोत्सवामध्ये]] नागालँडचे प्रतिनिधित्व देखील केले.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Andrea Kevichüsa and Kivini Shohe to represent Nagaland at Cannes Film Festival 2023|url=https://ukhrultimes.com/andrea-kevichusa-and-kivini-shohe-to-represent-nagaland-at-cannes-film-festival-2023/|website=Ukhrul Times|ॲक्सेसदिनांक=4 फेब्रुवारी 2025}}&lt;/ref&gt;

=== पुरस्कार ===

{| class=&quot;wikitable&quot;
! वर्ष !! पुरस्कार !! श्रेणी !! चित्रपट !! परिणाम !! संदर्भ
|-
| २०२३ || ६८ वे [[फिल्मफेर पुरस्कार]] || [[फिल्मफेर सर्वोत्तम महिला पदार्पण पुरस्कार|सर्वोत्कृष्ट महिला पदार्पण]] || ''[[अनेक (२०२२ चित्रपट)|अनेक]]''
| {{Won}} || &lt;ref name=award&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.filmfare.com/features/here-are-the-winners-of-the-68th-hyundai-filmfare-awards-2023-with-maharashtra-tourism-58146.html|title=Here Are The Winners Of The 68th Hyundai Filmfare Awards 2023 With Maharashtra Tourism|date=28 April 2023|website=[[Filmfare]]|access-date=28 April 2023}}&lt;/ref&gt;
|}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:२१व्या शतकातील भारतीय अभिनेत्री]]
[[वर्ग:हिंदी चित्रपट अभिनेत्री]]
[[वर्ग:नागा लोक]]
[[वर्ग:भारतीय चित्रपट अभिनेत्री]]
[[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]]
[[वर्ग:इ.स. २००१ मधील जन्म]]
[[वर्ग:फिल्मफेर पुरस्कार विजेते]]</text>
      <sha1>olxelwh8vf32gqxvcf47p2x6sz4ikiq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>पुष्पा गिरिमाजी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>361271</id>
    <revision>
      <id>2579172</id>
      <parentid>2536594</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T01:27:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Khirid Harshad</username>
        <id>138639</id>
      </contributor>
      <origin>2579172</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10711" sha1="hgwole93jkiwe27af0hy1qi3qzhaxsc" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
[[चित्र:Ram_Nath_Kovind_presenting_the_Nari_Shakti_Puruskar_for_the_year_2017_to_Ms._Pushpa_Girimaji,_Gurugram,_Haryana,_at_a_function,_on_the_occasion_of_the_International_Women’s_Day,_at_Rashtrapati_Bhavan,_in_New_Delhi_(cropped).jpg|इवलेसे|पुष्पा गिरिमाजी, [[नारी शक्ती पुरस्कार]] स्वीकारताना (२०१७)]]

'''पुष्पा गिरिमाजी''' ह्या एक लेखिका, पत्रकार, ग्राहक हक्क स्तंभलेखिका आणि ग्राहक सुरक्षेच्या समर्थक आहेत. त्या एकमेव भारतीय पत्रकार आहेत ज्यांनी तीन दशकांहून अधिक काळ सतत साप्ताहिक ग्राहक स्तंभ लेखन केले आहे.

गिरिमाजींनी १९७६ मध्ये [[बंगळूर]] येथून प्रकाशित होणाऱ्या 'सिटी टॅब' या वृत्तपत्रातून आपल्या पत्रकारितेतील कारकिर्दीला सुरुवात केली. सिटी टॅब नंतर, त्यांनी १९८२ मध्ये बंगळुरूमध्ये [[डेक्कन हेराल्ड]]मध्ये आणि तदनंतर दिल्ली येथून [[द इंडियन एक्सप्रेस]]मध्ये काम केले. १९८३ मध्ये, गिरीमाजी यांनी आपला स्वतःचा ग्राहक स्तंभ आणि त्याचे सिंडिकेशन सुरू केले, जे पुढील वर्तमानपत्रांमध्ये प्रकाशित झाले: ''[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]'', [[गुजरात|गुजरातमधील]] ''दिव्य भास्कर'', ''अमर उजाला'', ''[[दैनिक भास्कर]]'', ''[[दैनिक जागरण]]'', आणि ''संयुक्त कर्नाटक'' व ''विजया कर्नाटक'', दोन्ही ठिकाणी [[कन्नड भाषा|कन्नड]] भाषेतून.

२००० ते २००३ पर्यंत त्या [[विमा नियामक आणि विकास प्राधिकरण|विमा नियामक आणि विकास प्राधिकरणाच्या]] (IRDA) पहिल्या सल्लागार समितीच्या सदस्य होत्या आणि अनेक नियमांच्या मसुद्यात, विशेषतः पॉलिसीधारकांच्या हिताच्या संरक्षणावरील नियमनात त्या पूर्णपणे सहभागी होत्या. १९८६ च्या ग्राहक संरक्षण कायद्यात आणि कायद्यातील असंख्य सुधारणांमध्ये त्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली होती.&lt;ref name=&quot;business-standard&quot;&gt;{{स्रोत बातमी |url=http://www.business-standard.com/article/specials/23-member-irda-advisory-panel-appointed-100052601027_1.html |title=23-Member Irda Advisory Panel Appointed &amp;#124; Business Standard News |date=26 May 2000 |work=Business Standard India |access-date=2014-08-04}}&lt;/ref&gt; ग्राहक सुरक्षेच्या क्षेत्रात गिरीमाजी यांच्या कामाची दखल घेऊन, अमेरिकेतील अंडररायटर्स लॅबोरेटरीने त्यांना आपल्या ग्राहक सल्लागार परिषदेचे सदस्य बनवले आहे.&lt;ref name=&quot;indiatimes&quot;&gt;{{स्रोत बातमी |url=http://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/Pharma-vigilance-system-vital/articleshow/34889613.cms |title=Pharma vigilance system vital - The Times of India |date=20 January 2003 |work=The Times of India |access-date=2014-08-04}}&lt;/ref&gt;

गिरीमाजी यांना त्यांच्या व्यावसायिक कार्यासाठी  कर्नाटक राज्योत्सव पुरस्कार, संस्कृती पुरस्कार, एमआरपै पुरस्कार आणि चमेलीदेवी जैन पुरस्कारासह अनेक पुरस्कार मिळाले आहेत.&lt;ref name=&quot;arc&quot;&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://arc.gov.in/arc_12th_report/arc_12th_Report.pdf |title=GOVERNMENT OF INDIA &amp;#124; SECOND ADMINISTRATIVE REFORMS COMMISSION &amp;#124; TWELFTH REPORT |date=6 March 2009 |access-date=2014-08-04 |archive-date=2014-07-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140719093256/http://arc.gov.in/arc_12th_report/arc_12th_Report.pdf |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; ८ मार्च २०१८ रोजी नवी दिल्ली येथील राष्ट्रपती भवनात आंतरराष्ट्रीय महिला दिनानिमित्त आयोजित कार्यक्रमात राष्ट्रपती [[रामनाथ कोविंद]] यांनी २०१७ सालचा नारी शक्ती पुरस्कार पुष्पा गिरिमाजी यांना प्रदान केला.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=https://archive.pib.gov.in/newsite/photoright.aspx?phid=123085 |title=president sacretariat |लेखक= |दिनांक= |प्रकाशक= | संकेतस्थळ= |अ‍ॅक्सेसदिनांक=१८ फेब्रुवारी २०२५ |विदा संकेतस्थळ दुवा= |विदा दिनांक=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;pib&quot; /&gt; सध्या, गिरीमाजी ह्या दर आठवड्याला दोन खास कॉलम लिहितात - एक [[हिंदुस्तान टाइम्स]]साठी आणि दुसरा द ट्रिब्यूनसाठी.

== पुरस्कार ==
* ग्राहक संरक्षण क्षेत्रात अग्रगण्य पत्रकारिता कार्यासाठी एमआरपाई मेमोरियल पुरस्कार, जुलै २००५.&lt;ref name=&quot;arc&quot; /&gt;
* पत्रकारितेद्वारे सार्वजनिक सेवेसाठी २००१ मध्ये कर्नाटक राज्य सरकारचा पुरस्कार (कर्नाटक राज्योत्सव पुरस्कार).&lt;ref name=&quot;arc&quot; /&gt;
* &quot;ग्राहक जागरूकता आणि संरक्षणासाठी समर्पित पत्रकारिता कार्य&quot; साठी १९९१ मध्ये उत्कृष्ट महिला पत्रकार म्हणून चमेली देवी जैन पुरस्कार.&lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक |url=https://books.google.com/books?id=ltoaVsL8f8cC&amp;q=Pushpa+girimaji |title=Development Digression Diary Of India: 3d Companion Volume To Information India 1991-92 |last=Agrawal |first=S. P. |date=1 Jan 1993 |publisher=Concept Publishing Company |isbn=9788170223054 |page=22 |access-date=12 December 2014}}&lt;/ref&gt;
* &quot;ग्राहकांच्या समस्यांवर सातत्यपूर्ण लेखन&quot; साठी १९९१ मध्ये मीडिया इंडिया पुरस्कार.&lt;ref name=&quot;arc&quot; /&gt;
* ग्राहक हक्कांच्या क्षेत्रातील कार्यासाठी १९८८ मध्ये अमेरिकन सोसायटी ऑफ न्यूजपेपर एडिटर्स फेलोशिप.&lt;ref name=&quot;arc&quot; /&gt;
* &quot;पत्रकारिता क्षेत्रातील उल्लेखनीय योगदानासाठी&quot; १९८५ मध्ये संस्कृती पुरस्कार&lt;ref name=&quot;arc&quot; /&gt;
* [[नारी शक्ती पुरस्कार]] - २०१७ &lt;ref name=&quot;pib&quot;&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=https://static.pib.gov.in/WriteReadData/userfiles/Nari%20Shakti%20Awardees%202017-Profiles.pdf |title=Ministry of Women and Child Development Nari Shakti ... |लेखक= |दिनांक= |प्रकाशक= | संकेतस्थळ= |अ‍ॅक्सेसदिनांक=१८ फेब्रुवारी २०२५ |विदा संकेतस्थळ दुवा= |विदा दिनांक=}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भग्रंथ ==
* '' कंझ्युमर राईट फॉर  एव्हरीवन, खंड १'' (१९९९),{{ISBN|9780140265323}}
* ''मिसलिडींग ॲडव्हर्टायझमेंट अँड द कस्टमर''- खोट्या आणि दिशाभूल करणाऱ्या जाहिरातींना आळा घालण्यासाठी बनवलेल्या विविध कायद्यांच्या अकार्यक्षमतेवर एक मोनोग्राफ.

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{नारी शक्ती पुरस्कार}}
{{DEFAULTSORT:गिरिमाजी, पुष्पा}}

[[वर्ग:२०व्या शतकातील भारतीय लेखिका]]
[[वर्ग:कर्नाटकातील महिला लेखिका]]
[[वर्ग:भारतीय महिला पत्रकार]]
[[वर्ग:बंगळूरचे लेखक]]
[[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]]
[[वर्ग:नारी शक्ती पुरस्कारविजेते]]</text>
      <sha1>hgwole93jkiwe27af0hy1qi3qzhaxsc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>वाल्मिक थापर</title>
    <ns>0</ns>
    <id>365970</id>
    <revision>
      <id>2579122</id>
      <parentid>2579121</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T12:12:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2579122</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5431" sha1="t22h63q35xg63ev1fspstsncwnf0m4a" xml:space="preserve">'''वाल्मिक थापर''' हे भारतीय [[व्याघ्रसंवर्धक]] व [[लेखक]] होते.

==पार्श्वभूमी==
त्यांचा जन्म [[नवी दिल्ली]] येथे इसवी सन १९५२ मध्ये देशातील प्रतिष्ठित, सधन, सैनिकी पेशा,पत्रकारिता, इतिहास, शिक्षण, कला, साहित्य इत्यादी क्षेत्रात नावलौकिक मिळविलेल्या थापर परिवारात झाला होता.त्यांच्या वडिलांचे नाव [[रोमेश थापर]] होते.त्यांचे आजोबा भारतीय सशस्त्र सेनेच्या वैद्यकीय शाखेचे महासंचालक होते. त्यांचे नाव [[दयाराम थापर]] होते. आजोबांचे भाऊ भारतीय लष्कराचे चौथे [[लष्कर प्रमुख]] होते. त्यांचे नाव [[प्राणनाथ थापर]] होते.वडील हे पत्रकार आणि [[सेमिनार]] या मासिकाचे मालक व संपादक होते. वडिलांनी नाटक व चित्रपटाचे लेखन केले होते तसेच काही चित्रपटात कामही केले होते. वाल्मिक ह्यांचे काका [[करण थापर]] हे दूरचित्रवाणी निवेदक, सूत्र संचालक आणि पत्रकार आहेत. त्यांच्या आत्या [[रोमिला थापर]] ह्या इतिहास तज्ञ आहेत.&lt;ref&gt;महाराष्ट्र टाईम्स, रविवार,८ जून २०२५&lt;/ref&gt; त्यांचे शिक्षण [[डून स्कूल]] येथे झाले होते. दिल्ली येथील [[सेंट स्टीफन कॉलेज]]मधून त्यांनी [[समाजशास्त्र]] ह्या विषयात पदवी प्राप्त केली होती. त्यांना सुवर्णपदक मिळाले होते.

त्यांनी इसवी सन १९८८ मध्ये [[रणथंभोर फाउंडेशन]] ची स्थापना केली होती. त्यांनी त्यांचे संपूर्ण आयुष्य राजस्थान येथील [[रणथंभोर राष्ट्रीय उद्यान|रणथंभोर राष्ट्रीय उद्यानातील]] वाघांचा अभ्यास आणि संरक्षण ह्यासाठी व्यतीत केले.त्यांचा पहिला रणथंबोर व्याघ्रप्रकल्प प्रवास इसवी सन १९७६ मध्ये झाला. त्यांना त्यावेळी असलेले व्याघ्रप्रकल्प वन्यजीव रक्षक तथा सहाय्यक क्षेत्र संचालक [[फतेहसिंह राठोड]] ह्यांची मदत झाली. ते दोघे आणि [[तेजबीरसिंग]] ३५ वर्षे ह्या प्रकल्पात संशोधन करीत होते.[[फतेहसिंह राठोड]] ह्यांचे १ मार्च २०११ रोजी निधन झाले तोपर्यंत त्यांची ह्या प्रकल्पाच्या संदर्भात मैत्री टिकून राहिली होती.त्यांनी एकूण २७ पुस्तकांचे लेखन केले.&lt;ref&gt;महाराष्ट्र टाईम्स, रविवार ८ जून २०२५&lt;/ref&gt;

त्यांनी खालील पुस्तके लिहिली:-
#[[लँड ऑफ द टायगर]]
#[[टायगर फायर]]
#मालिका: [[लँड ऑफ द टायगर]]
#माहितीपट:[[माय टायगर फँमिली]].

त्यांचे शनिवार दिनांक ३१ मे २०२५ रोजी वयाच्या ७३ व्या वर्षी नवी दिल्ली येथे त्यांच्या निवासस्थानी निधन झाले.&lt;ref&gt;महाराष्ट्र टाईम्स, रविवार,१ जून २०२५&lt;/ref&gt;

== संदर्भ आणि नोंदी ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT:थापर, वाल्मिक}}
[[वर्ग:भारतीय प्राणीसंवर्धक]]
[[वर्ग:इ.स. २०२५ मधील मृत्यू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>t22h63q35xg63ev1fspstsncwnf0m4a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579123</id>
      <parentid>2579122</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T12:14:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <comment>/* पार्श्वभूमी */</comment>
      <origin>2579123</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5458" sha1="otztomwuzbknje412tf0e317ltals9h" xml:space="preserve">'''वाल्मिक थापर''' हे भारतीय [[व्याघ्रसंवर्धक]] व [[लेखक]] होते.

==पार्श्वभूमी==
त्यांचा जन्म [[नवी दिल्ली]] येथे इसवी सन १९५२ मध्ये देशातील प्रतिष्ठित, सधन, सैनिकी पेशा,पत्रकारिता, इतिहास, शिक्षण, कला, साहित्य इत्यादी क्षेत्रात नावलौकिक मिळविलेल्या थापर परिवारात झाला होता.त्यांच्या वडिलांचे नाव [[रोमेश थापर]] होते.त्यांचे आजोबा भारतीय सशस्त्र सेनेच्या वैद्यकीय शाखेचे महासंचालक होते. त्यांचे नाव [[दयाराम थापर]] होते. आजोबांचे भाऊ भारतीय लष्कराचे चौथे [[लष्कर प्रमुख]] होते. त्यांचे नाव [[प्राणनाथ थापर]] होते.वडील हे पत्रकार आणि [[सेमिनार]] या मासिकाचे मालक व संपादक होते. वडिलांनी नाटक व चित्रपटाचे लेखन केले होते तसेच काही चित्रपटात कामही केले होते. वाल्मिक ह्यांचे काका [[करण थापर]] हे दूरचित्रवाणी निवेदक, सूत्र संचालक आणि पत्रकार आहेत. त्यांच्या आत्या [[रोमिला थापर]] ह्या इतिहास तज्ञ आहेत.&lt;ref&gt;महाराष्ट्र टाईम्स, रविवार,८ जून २०२५&lt;/ref&gt; त्यांचे शिक्षण [[डून स्कूल]] येथे झाले होते. दिल्ली येथील [[सेंट स्टीफन कॉलेज]]मधून त्यांनी [[समाजशास्त्र]] ह्या विषयात पदवी प्राप्त केली होती. त्यांना सुवर्णपदक मिळाले होते.

त्यांनी इसवी सन १९८८ मध्ये [[रणथंभोर फाउंडेशन]] ची स्थापना केली होती. त्यांनी त्यांचे संपूर्ण आयुष्य राजस्थान येथील [[रणथंभोर राष्ट्रीय उद्यान|रणथंभोर राष्ट्रीय उद्यानातील]] वाघांचा अभ्यास आणि संरक्षण ह्यासाठी व्यतीत केले.त्यांचा पहिला [[रणथंबोर |रणथंभोर]] व्याघ्रप्रकल्प प्रवास इसवी सन १९७६ मध्ये झाला. त्यांना त्यावेळी असलेले व्याघ्रप्रकल्प वन्यजीव रक्षक तथा सहाय्यक क्षेत्र संचालक [[फतेहसिंह राठोड]] ह्यांची मदत झाली. ते दोघे आणि [[तेजबीरसिंग]] ३५ वर्षे ह्या प्रकल्पात संशोधन करीत होते.[[फतेहसिंह राठोड]] ह्यांचे १ मार्च २०११ रोजी निधन झाले तोपर्यंत त्यांची ह्या प्रकल्पाच्या संदर्भात मैत्री टिकून राहिली होती.त्यांनी एकूण २७ पुस्तकांचे लेखन केले.&lt;ref&gt;महाराष्ट्र टाईम्स, रविवार ८ जून २०२५&lt;/ref&gt;

त्यांनी खालील पुस्तके लिहिली:-
#[[लँड ऑफ द टायगर]]
#[[टायगर फायर]]
#मालिका: [[लँड ऑफ द टायगर]]
#माहितीपट:[[माय टायगर फँमिली]].

त्यांचे शनिवार दिनांक ३१ मे २०२५ रोजी वयाच्या ७३ व्या वर्षी नवी दिल्ली येथे त्यांच्या निवासस्थानी निधन झाले.&lt;ref&gt;महाराष्ट्र टाईम्स, रविवार,१ जून २०२५&lt;/ref&gt;

== संदर्भ आणि नोंदी ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT:थापर, वाल्मिक}}
[[वर्ग:भारतीय प्राणीसंवर्धक]]
[[वर्ग:इ.स. २०२५ मधील मृत्यू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>otztomwuzbknje412tf0e317ltals9h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>सिहोर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>366190</id>
    <revision>
      <id>2579142</id>
      <parentid>2578933</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:22:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* निवडणूक निकाल */</comment>
      <origin>2579142</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4522" sha1="2yziqywe7frte8xrtqw7cn9dzna7y2z" xml:space="preserve">'''सिहोर''' हा [[भारत]]ातील संसदेच्या कनिष्ठ सभागृह लोकसभेच्या मतदारसंघांपैकी एक मतदारसंघ होता. सदर मतदारसंघ हा १९५२ ते १९५७ सालापर्यंत अस्तित्वात होता. सिहोर मतदारसंघ प्रथमत: भोपाळ राज्याचा मतदारसंघ होता. १९५६ नंतर तो मध्य प्रदेश राज्याचा मतदारसंघ झाला. 

==मतदारसंघाची भौगोलिक व्याप्ती==
''लोकसभा आणि विधानसभा मतदारसंघ परिसिमन आदेश, १९५१'' प्रमाणे सिहोर लोकसभा मतदारसंघात खालील परिसरांचा समावेश होता :

* सिहोर जिल्हा (बुधनी आणि नसरुल्लागंज तालुके वगळून)
== सिहोर मतदारसंघातून निवडून आलेले खासदार ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!वर्ष
!खासदार  
! colspan=&quot;2&quot; |पक्ष
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;4&quot; |''[[भोपाळ|भोपाळ राज्य]] (१९५२-१९५६)''
|-
| [[१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका|१९५२]]
| [[सईद उल्लाह रझ्मी]]
| style=&quot;background-color: {{पक्ष रंग|भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस}}&quot;|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;4&quot; |''[[मध्य प्रदेश|मध्य प्रदेश राज्य]] (१९५६-१९५७)''
|-
| colspan=&quot;4&quot; |''१९५७ नंतर मतदारसंघ बरखास्त''&lt;br&gt;''१९५७ नंतर पहा: [[भोपाळ लोकसभा मतदारसंघ]]''
|}
== निवडणूक निकाल ==
=== १९५२ लोकसभा निवडणूक ===	
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:left;&quot;
|+ [[१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका|१९५२ लोकसभा निवडणूक]] : [[सिहोर लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|सिहोर लोकसभा मतदारसंघ निकाल]]
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! उमेदवार
! प्राप्त मते
! %
! ±%
|-
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| '''[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]'''
| '''[[सईद उल्लाह रझ्मी]]'''
| '''४८,१०७'''
| '''५०.६६%'''
| ‌'''−'''
|-
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारत हिंदू महासभा/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय हिंदू महासभा]]
| उद्धव दास
| ३४,७१२
| ३६.५६%
| ‌−
|-
| style=&quot;background-color: {{किसान मजदूर मंडळ/meta/color}}&quot; |
| [[किसान मजदूर मंडळ]]
| रतनकुमार
| ८,८०८
| ९.२८%
| ‌−
|-
| style=&quot;background-color: {{समाजवादी पक्ष (भारत)/meta/color}}&quot; |
| [[समाजवादी पक्ष (भारत)]]
| गोविंद प्रसाद आफताब रायझादा
| ३,३२९
| ३.५१%
| ‌−
|-
| colspan=&quot;3&quot;|नोंदणीकृत मतदार
|२,३१,४७२
|−
|−
|-
| colspan=&quot;3&quot;|झालेले मतदान
|९४,९५६
|४१.०२%
|−
|-
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| colspan=&quot;2&quot;| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]] ने जागा जिंकली (नवीन जागा)
|उलटफेर
|
|
|}
[[वर्ग:भूतपूर्व लोकसभा मतदारसंघ]]
[[वर्ग:मध्य प्रदेशमधील भूतपूर्व लोकसभा मतदारसंघ]]</text>
      <sha1>2yziqywe7frte8xrtqw7cn9dzna7y2z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>रंगनाथस्वामी मंदिर (श्रीरंगम)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>366209</id>
    <revision>
      <id>2579130</id>
      <timestamp>2025-06-10T12:55:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>आर्या जोशी</username>
        <id>65452</id>
      </contributor>
      <comment>नवा लेख सुरु केला</comment>
      <origin>2579130</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1400" sha1="rtpajcacj72kem11z1repiazj3y3win" xml:space="preserve">रंगनाथस्वामी मंदिर हे हिंदू मंदिर आहे . वनारपेट( कर्नाटक )  येथे हे मंदिर स्थित आहे . रंगनाथ हे भगवान विष्णू यांचे रूप आणि रंगनायकी  म्हणजे लक्ष्मीचे रूप यांना हे मंदिर समर्पित आहे . तमिळ वास्तुशैलीत हे मंदिर बांधले गेले आहे . नालरीय  दिव्य प्रधानं  या आपापल्या रचनेत अळवार  संप्रदायातील संतांनी या मंदिराचा गौरव केला आहे . वैष्णव संप्रदायाचे हे मंदिर अनेक शतकांपासून तेथील पारंपरिक ऐतिहासिक धार्मिक वैशिष्टयांमुळे   प्रसिद्ध पावलेले आहे . तमिळ महिन्याच्या २ १  दिवसांमध्ये संपन्न होणाऱ्या  मार्गिल  या उत्सवासाठी येथे भाविक भेट देतात .</text>
      <sha1>rtpajcacj72kem11z1repiazj3y3win</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579131</id>
      <parentid>2579130</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T12:55:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>आर्या जोशी</username>
        <id>65452</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2579131</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1437" sha1="slx2y01gh34422umdk3g0wdj850nav9" xml:space="preserve">रंगनाथस्वामी मंदिर हे हिंदू मंदिर आहे . वनारपेट( कर्नाटक )  येथे हे मंदिर स्थित आहे . रंगनाथ हे भगवान विष्णू यांचे रूप आणि रंगनायकी  म्हणजे लक्ष्मीचे रूप यांना हे मंदिर समर्पित आहे . तमिळ वास्तुशैलीत हे मंदिर बांधले गेले आहे . नालरीय  दिव्य प्रधानं  या आपापल्या रचनेत अळवार  संप्रदायातील संतांनी या मंदिराचा गौरव केला आहे . वैष्णव संप्रदायाचे हे मंदिर अनेक शतकांपासून तेथील पारंपरिक ऐतिहासिक धार्मिक वैशिष्टयांमुळे   प्रसिद्ध पावलेले आहे . तमिळ महिन्याच्या २ १  दिवसांमध्ये संपन्न होणाऱ्या  मार्गिल  या उत्सवासाठी येथे भाविक भेट देतात .

[[वर्ग:मंदिरे]]</text>
      <sha1>slx2y01gh34422umdk3g0wdj850nav9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579134</id>
      <parentid>2579131</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T13:20:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>आर्या जोशी</username>
        <id>65452</id>
      </contributor>
      <comment>सुधारणा</comment>
      <origin>2579134</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1463" sha1="k18nyj9pov9a1o1oyjacoxt397wfwha" xml:space="preserve">रंगनाथस्वामी मंदिर हे हिंदू मंदिर आहे . भारत देशातील  त्रिचनापल्ली  येथे हे मंदिर स्थित आहे . रंगनाथ हे भगवान विष्णू यांचे रूप आणि रंगनायकी  म्हणजे लक्ष्मीचे रूप यांना हे मंदिर समर्पित आहे . तमिळ वास्तुशैलीत हे मंदिर बांधले गेले आहे . नालरीय  दिव्य प्रधानं  या आपापल्या रचनेत अळवार  संप्रदायातील संतांनी या मंदिराचा गौरव केला आहे . वैष्णव संप्रदायाचे हे मंदिर अनेक शतकांपासून तेथील पारंपरिक ऐतिहासिक धार्मिक वैशिष्टयांमुळे   प्रसिद्ध पावलेले आहे . तमिळ महिन्याच्या २ १  दिवसांमध्ये संपन्न होणाऱ्या  मार्गिल  या उत्सवासाठी येथे भाविक भेट देतात .

[[वर्ग:मंदिरे]]</text>
      <sha1>k18nyj9pov9a1o1oyjacoxt397wfwha</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579159</id>
      <parentid>2579134</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T18:21:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>removed [[Category:मंदिरे]]; नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2579159</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1479" sha1="nzhdk931nivhjnngf7yahb4uk19d4nn" xml:space="preserve">रंगनाथस्वामी मंदिर हे हिंदू मंदिर आहे . भारत देशातील  त्रिचनापल्ली  येथे हे मंदिर स्थित आहे . रंगनाथ हे भगवान विष्णू यांचे रूप आणि रंगनायकी  म्हणजे लक्ष्मीचे रूप यांना हे मंदिर समर्पित आहे . तमिळ वास्तुशैलीत हे मंदिर बांधले गेले आहे . नालरीय  दिव्य प्रधानं  या आपापल्या रचनेत अळवार  संप्रदायातील संतांनी या मंदिराचा गौरव केला आहे . वैष्णव संप्रदायाचे हे मंदिर अनेक शतकांपासून तेथील पारंपरिक ऐतिहासिक धार्मिक वैशिष्टयांमुळे   प्रसिद्ध पावलेले आहे . तमिळ महिन्याच्या २ १  दिवसांमध्ये संपन्न होणाऱ्या  मार्गिल  या उत्सवासाठी येथे भाविक भेट देतात .

[[वर्ग:हिंदू मंदिरे]]</text>
      <sha1>nzhdk931nivhjnngf7yahb4uk19d4nn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579160</id>
      <parentid>2579159</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T18:21:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>अभय नातू ने लेख [[रंगनाथस्वामी मंदिर, श्रीरंगम]] वरुन [[रंगनाथस्वामी मंदिर (श्रीरंगम)]] ला हलविला: शीर्षकलेखन संकेत</comment>
      <origin>2579159</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1479" sha1="nzhdk931nivhjnngf7yahb4uk19d4nn" xml:space="preserve">रंगनाथस्वामी मंदिर हे हिंदू मंदिर आहे . भारत देशातील  त्रिचनापल्ली  येथे हे मंदिर स्थित आहे . रंगनाथ हे भगवान विष्णू यांचे रूप आणि रंगनायकी  म्हणजे लक्ष्मीचे रूप यांना हे मंदिर समर्पित आहे . तमिळ वास्तुशैलीत हे मंदिर बांधले गेले आहे . नालरीय  दिव्य प्रधानं  या आपापल्या रचनेत अळवार  संप्रदायातील संतांनी या मंदिराचा गौरव केला आहे . वैष्णव संप्रदायाचे हे मंदिर अनेक शतकांपासून तेथील पारंपरिक ऐतिहासिक धार्मिक वैशिष्टयांमुळे   प्रसिद्ध पावलेले आहे . तमिळ महिन्याच्या २ १  दिवसांमध्ये संपन्न होणाऱ्या  मार्गिल  या उत्सवासाठी येथे भाविक भेट देतात .

[[वर्ग:हिंदू मंदिरे]]</text>
      <sha1>nzhdk931nivhjnngf7yahb4uk19d4nn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579162</id>
      <parentid>2579160</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T18:23:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>प्रस्तावना</comment>
      <origin>2579162</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1467" sha1="j8eo00rcidt26yfsc17phoq99os7j0h" xml:space="preserve">'''रंगनाथस्वामी मंदिर''' हे भारताच्या [[तिरुचिरापल्ली]] येथील हिंदू मंदिर आहे. हे मंदिर ''रंगनाथ'' हे भगवान [[विष्णु|विष्णू]] यांचे रूप आणि ''रंगनायकी'' म्हणजे लक्ष्मीचे रूप यांना समर्पित आहे. हे मंदिर [[तमिळ वास्तुशैली]]त बांधले गेले आहे . नालरीय  दिव्य प्रधानं  या आपापल्या रचनेत अळवार  संप्रदायातील संतांनी या मंदिराचा गौरव केला आहे . वैष्णव संप्रदायाचे हे मंदिर अनेक शतकांपासून तेथील पारंपरिक ऐतिहासिक धार्मिक वैशिष्टयांमुळे   प्रसिद्ध पावलेले आहे . तमिळ महिन्याच्या २ १  दिवसांमध्ये संपन्न होणाऱ्या  मार्गिल  या उत्सवासाठी येथे भाविक भेट देतात .

[[वर्ग:हिंदू मंदिरे]]</text>
      <sha1>j8eo00rcidt26yfsc17phoq99os7j0h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579163</id>
      <parentid>2579162</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T18:29:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2579163</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1524" sha1="1tohypcxtu59o79rmt6u50rci9az01f" xml:space="preserve">'''रंगनाथस्वामी मंदिर''' हे भारताच्या [[तिरुचिरापल्ली]] येथील हिंदू मंदिर आहे. हे मंदिर ''रंगनाथ'' हे भगवान [[विष्णु|विष्णू]] यांचे रूप आणि ''रंगनायकी'' म्हणजे लक्ष्मीचे रूप यांना समर्पित आहे. हे मंदिर [[तमिळ वास्तुशैली]]त बांधले गेले आहे . नालरीय  दिव्य प्रधानं  या आपापल्या रचनेत अळवार  संप्रदायातील संतांनी या मंदिराचा गौरव केला आहे . वैष्णव संप्रदायाचे हे मंदिर अनेक शतकांपासून तेथील पारंपरिक ऐतिहासिक धार्मिक वैशिष्टयांमुळे   प्रसिद्ध पावलेले आहे . तमिळ महिन्याच्या २ १  दिवसांमध्ये संपन्न होणाऱ्या  मार्गिल  या उत्सवासाठी येथे भाविक भेट देतात .

[[वर्ग:हिंदू मंदिरे]]
[[वर्ग:तिरुचिरापल्ली]]</text>
      <sha1>1tohypcxtu59o79rmt6u50rci9az01f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>मध्य पाटणा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>366210</id>
    <revision>
      <id>2579143</id>
      <timestamp>2025-06-10T15:27:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन पान: '''मध्य पाटणा लोकसभा मतदारसंघ''' हा [[भारत]]ातील संसदेच्या कनिष्ठ सभागृह लोकसभेच्या ५४३ मतदारसंघांपैकी एक मतदारसंघ होता. सदर मतदारसंघ हा १९५२ ते १९५७ सालापर्यंत अस्तित्वात होता. मध्...</comment>
      <origin>2579143</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4652" sha1="p2m48q7va4ts41m24bvjmc9euwcdqf4" xml:space="preserve">'''मध्य पाटणा लोकसभा मतदारसंघ''' हा [[भारत]]ातील संसदेच्या कनिष्ठ सभागृह लोकसभेच्या ५४३ मतदारसंघांपैकी एक मतदारसंघ होता. सदर मतदारसंघ हा १९५२ ते १९५७ सालापर्यंत अस्तित्वात होता. मध्य पाटणा मतदारसंघ [[बिहार]] राज्याचा मतदारसंघ होता. १९५७ सालच्या परिसिमनद्वारे हा मतदारसंघ रद्द करुन [[नालंदा लोकसभा मतदारसंघ]]ात विलीन करण्यात आला. 

==मतदारसंघाची भौगोलिक व्याप्ती==
''लोकसभा आणि विधानसभा मतदारसंघ परिसिमन आदेश, १९५१'' प्रमाणे मध्य पाटणा लोकसभा मतदारसंघात खालील परिसरांचा समावेश होता :

* पाटणा जिल्हा : पाटणा सदर उप-विभागातील मसरौही आणि पुनपुन ठाणी, बिहार उप-विभाग (बिहार आणि अस्थवान ठाणी वगळून) 

== मध्य पाटणा मतदारसंघातून निवडून आलेले खासदार ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!वर्ष
!खासदार  
! colspan=&quot;2&quot; |पक्ष
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;4&quot; | ''[[बिहार|बिहार राज्य]]''
|-
| [[१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका|१९५२]] 
| [[कैलाश पती सिन्हा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| colspan=&quot;4&quot; |''१९५७ नंतर मतदारसंघ बरखास्त''&lt;br&gt;''१९५७ नंतर पहा: [[नालंदा लोकसभा मतदारसंघ]]''
|}
== निवडणूक निकाल ==
=== १९५२ लोकसभा निवडणूक ===	
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:left;&quot;
|+ [[१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका|१९५२ लोकसभा निवडणूक]] : [[मध्य पटना लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मध्य पाटणा लोकसभा मतदारसंघ निकाल]]
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! उमेदवार
! प्राप्त मते
! %
! ±%
|-
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| '''[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]'''
| '''[[कैलाश पती सिन्हा]]'''
| '''६६,९८२'''
| '''५०.९३%'''
| ‌'''−'''
|-
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| चंद्रिका सिंह
| २०,५८१
| १५.६५%
| ‌−
|-
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारत हिंदू महासभा/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय हिंदू महासभा]]
| बोध नारायण प्रसाद
| १९,२२५
| १४.६२%
| ‌−
|-
| style=&quot;background-color: {{समाजवादी पक्ष (भारत)/meta/color}}&quot; |
| [[समाजवादी पक्ष (भारत)]]
| नागेश्वर प्रसाद 
| १७,८५१
| १३.५७%
| ‌−
|-
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| चंद्र मौला प्रसाद
| ६,८६७
| ५.२२%
| ‌−
|-
| colspan=&quot;3&quot;|नोंदणीकृत मतदार
|२,३६,७९९
| -
|−
|-
| colspan=&quot;3&quot;|झालेले मतदान
|१,३१,५०६
|५५.५३%
|−
|-
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| colspan=&quot;2&quot;| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]] ने जागा '''जिंकली (नवीन जागा)'''
|उलटफेर
|
|
|}</text>
      <sha1>p2m48q7va4ts41m24bvjmc9euwcdqf4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579144</id>
      <parentid>2579143</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:27:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Aditya tamhankar ने लेख [[मध्य पटना लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)]] वरुन [[मध्य पाटणा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)]] ला हलविला</comment>
      <origin>2579143</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4652" sha1="p2m48q7va4ts41m24bvjmc9euwcdqf4" xml:space="preserve">'''मध्य पाटणा लोकसभा मतदारसंघ''' हा [[भारत]]ातील संसदेच्या कनिष्ठ सभागृह लोकसभेच्या ५४३ मतदारसंघांपैकी एक मतदारसंघ होता. सदर मतदारसंघ हा १९५२ ते १९५७ सालापर्यंत अस्तित्वात होता. मध्य पाटणा मतदारसंघ [[बिहार]] राज्याचा मतदारसंघ होता. १९५७ सालच्या परिसिमनद्वारे हा मतदारसंघ रद्द करुन [[नालंदा लोकसभा मतदारसंघ]]ात विलीन करण्यात आला. 

==मतदारसंघाची भौगोलिक व्याप्ती==
''लोकसभा आणि विधानसभा मतदारसंघ परिसिमन आदेश, १९५१'' प्रमाणे मध्य पाटणा लोकसभा मतदारसंघात खालील परिसरांचा समावेश होता :

* पाटणा जिल्हा : पाटणा सदर उप-विभागातील मसरौही आणि पुनपुन ठाणी, बिहार उप-विभाग (बिहार आणि अस्थवान ठाणी वगळून) 

== मध्य पाटणा मतदारसंघातून निवडून आलेले खासदार ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!वर्ष
!खासदार  
! colspan=&quot;2&quot; |पक्ष
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;4&quot; | ''[[बिहार|बिहार राज्य]]''
|-
| [[१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका|१९५२]] 
| [[कैलाश पती सिन्हा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| colspan=&quot;4&quot; |''१९५७ नंतर मतदारसंघ बरखास्त''&lt;br&gt;''१९५७ नंतर पहा: [[नालंदा लोकसभा मतदारसंघ]]''
|}
== निवडणूक निकाल ==
=== १९५२ लोकसभा निवडणूक ===	
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:left;&quot;
|+ [[१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका|१९५२ लोकसभा निवडणूक]] : [[मध्य पटना लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मध्य पाटणा लोकसभा मतदारसंघ निकाल]]
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! उमेदवार
! प्राप्त मते
! %
! ±%
|-
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| '''[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]'''
| '''[[कैलाश पती सिन्हा]]'''
| '''६६,९८२'''
| '''५०.९३%'''
| ‌'''−'''
|-
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| चंद्रिका सिंह
| २०,५८१
| १५.६५%
| ‌−
|-
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारत हिंदू महासभा/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय हिंदू महासभा]]
| बोध नारायण प्रसाद
| १९,२२५
| १४.६२%
| ‌−
|-
| style=&quot;background-color: {{समाजवादी पक्ष (भारत)/meta/color}}&quot; |
| [[समाजवादी पक्ष (भारत)]]
| नागेश्वर प्रसाद 
| १७,८५१
| १३.५७%
| ‌−
|-
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| चंद्र मौला प्रसाद
| ६,८६७
| ५.२२%
| ‌−
|-
| colspan=&quot;3&quot;|नोंदणीकृत मतदार
|२,३६,७९९
| -
|−
|-
| colspan=&quot;3&quot;|झालेले मतदान
|१,३१,५०६
|५५.५३%
|−
|-
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| colspan=&quot;2&quot;| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]] ने जागा '''जिंकली (नवीन जागा)'''
|उलटफेर
|
|
|}</text>
      <sha1>p2m48q7va4ts41m24bvjmc9euwcdqf4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579146</id>
      <parentid>2579144</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:27:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <origin>2579146</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4852" sha1="0zwloc088bcezjtejuppmfzoq7hgfnw" xml:space="preserve">'''मध्य पाटणा लोकसभा मतदारसंघ''' हा [[भारत]]ातील संसदेच्या कनिष्ठ सभागृह लोकसभेच्या ५४३ मतदारसंघांपैकी एक मतदारसंघ होता. सदर मतदारसंघ हा १९५२ ते १९५७ सालापर्यंत अस्तित्वात होता. मध्य पाटणा मतदारसंघ [[बिहार]] राज्याचा मतदारसंघ होता. १९५७ सालच्या परिसिमनद्वारे हा मतदारसंघ रद्द करुन [[नालंदा लोकसभा मतदारसंघ]]ात विलीन करण्यात आला. 

==मतदारसंघाची भौगोलिक व्याप्ती==
''लोकसभा आणि विधानसभा मतदारसंघ परिसिमन आदेश, १९५१'' प्रमाणे मध्य पाटणा लोकसभा मतदारसंघात खालील परिसरांचा समावेश होता :

* पाटणा जिल्हा : पाटणा सदर उप-विभागातील मसरौही आणि पुनपुन ठाणी, बिहार उप-विभाग (बिहार आणि अस्थवान ठाणी वगळून) 

== मध्य पाटणा मतदारसंघातून निवडून आलेले खासदार ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!वर्ष
!खासदार  
! colspan=&quot;2&quot; |पक्ष
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;4&quot; | ''[[बिहार|बिहार राज्य]]''
|-
| [[१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका|१९५२]] 
| [[कैलाश पती सिन्हा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| colspan=&quot;4&quot; |''१९५७ नंतर मतदारसंघ बरखास्त''&lt;br&gt;''१९५७ नंतर पहा: [[नालंदा लोकसभा मतदारसंघ]]''
|}
== निवडणूक निकाल ==
=== १९५२ लोकसभा निवडणूक ===	
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:left;&quot;
|+ [[१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका|१९५२ लोकसभा निवडणूक]] : [[मध्य पटना लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मध्य पाटणा लोकसभा मतदारसंघ निकाल]]
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! उमेदवार
! प्राप्त मते
! %
! ±%
|-
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| '''[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]'''
| '''[[कैलाश पती सिन्हा]]'''
| '''६६,९८२'''
| '''५०.९३%'''
| ‌'''−'''
|-
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| चंद्रिका सिंह
| २०,५८१
| १५.६५%
| ‌−
|-
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारत हिंदू महासभा/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय हिंदू महासभा]]
| बोध नारायण प्रसाद
| १९,२२५
| १४.६२%
| ‌−
|-
| style=&quot;background-color: {{समाजवादी पक्ष (भारत)/meta/color}}&quot; |
| [[समाजवादी पक्ष (भारत)]]
| नागेश्वर प्रसाद 
| १७,८५१
| १३.५७%
| ‌−
|-
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| चंद्र मौला प्रसाद
| ६,८६७
| ५.२२%
| ‌−
|-
| colspan=&quot;3&quot;|नोंदणीकृत मतदार
|२,३६,७९९
| -
|−
|-
| colspan=&quot;3&quot;|झालेले मतदान
|१,३१,५०६
|५५.५३%
|−
|-
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| colspan=&quot;2&quot;| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]] ने जागा '''जिंकली (नवीन जागा)'''
|उलटफेर
|
|
|}
[[वर्ग:भूतपूर्व लोकसभा मतदारसंघ]]
[[वर्ग:बिहारमधील भूतपूर्व लोकसभा मतदारसंघ]]</text>
      <sha1>0zwloc088bcezjtejuppmfzoq7hgfnw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579238</id>
      <parentid>2579146</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T09:20:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KiranBOT II</username>
        <id>140753</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>शुद्धलेखन — योग्य उकार ([[सदस्य:KiranBOT II/typos#योग्य उकार|अधिक माहिती]])</comment>
      <origin>2579238</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4852" sha1="renjikvylaxis5fctw74p2r8kmnhvqe" xml:space="preserve">'''मध्य पाटणा लोकसभा मतदारसंघ''' हा [[भारत]]ातील संसदेच्या कनिष्ठ सभागृह लोकसभेच्या ५४३ मतदारसंघांपैकी एक मतदारसंघ होता. सदर मतदारसंघ हा १९५२ ते १९५७ सालापर्यंत अस्तित्वात होता. मध्य पाटणा मतदारसंघ [[बिहार]] राज्याचा मतदारसंघ होता. १९५७ सालच्या परिसिमनद्वारे हा मतदारसंघ रद्द करून [[नालंदा लोकसभा मतदारसंघ]]ात विलीन करण्यात आला. 

==मतदारसंघाची भौगोलिक व्याप्ती==
''लोकसभा आणि विधानसभा मतदारसंघ परिसिमन आदेश, १९५१'' प्रमाणे मध्य पाटणा लोकसभा मतदारसंघात खालील परिसरांचा समावेश होता :

* पाटणा जिल्हा : पाटणा सदर उप-विभागातील मसरौही आणि पुनपुन ठाणी, बिहार उप-विभाग (बिहार आणि अस्थवान ठाणी वगळून) 

== मध्य पाटणा मतदारसंघातून निवडून आलेले खासदार ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!वर्ष
!खासदार  
! colspan=&quot;2&quot; |पक्ष
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;4&quot; | ''[[बिहार|बिहार राज्य]]''
|-
| [[१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका|१९५२]] 
| [[कैलाश पती सिन्हा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| colspan=&quot;4&quot; |''१९५७ नंतर मतदारसंघ बरखास्त''&lt;br&gt;''१९५७ नंतर पहा: [[नालंदा लोकसभा मतदारसंघ]]''
|}
== निवडणूक निकाल ==
=== १९५२ लोकसभा निवडणूक ===	
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:left;&quot;
|+ [[१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका|१९५२ लोकसभा निवडणूक]] : [[मध्य पटना लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मध्य पाटणा लोकसभा मतदारसंघ निकाल]]
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! उमेदवार
! प्राप्त मते
! %
! ±%
|-
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| '''[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]'''
| '''[[कैलाश पती सिन्हा]]'''
| '''६६,९८२'''
| '''५०.९३%'''
| ‌'''−'''
|-
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| चंद्रिका सिंह
| २०,५८१
| १५.६५%
| ‌−
|-
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारत हिंदू महासभा/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय हिंदू महासभा]]
| बोध नारायण प्रसाद
| १९,२२५
| १४.६२%
| ‌−
|-
| style=&quot;background-color: {{समाजवादी पक्ष (भारत)/meta/color}}&quot; |
| [[समाजवादी पक्ष (भारत)]]
| नागेश्वर प्रसाद 
| १७,८५१
| १३.५७%
| ‌−
|-
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| चंद्र मौला प्रसाद
| ६,८६७
| ५.२२%
| ‌−
|-
| colspan=&quot;3&quot;|नोंदणीकृत मतदार
|२,३६,७९९
| -
|−
|-
| colspan=&quot;3&quot;|झालेले मतदान
|१,३१,५०६
|५५.५३%
|−
|-
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| colspan=&quot;2&quot;| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]] ने जागा '''जिंकली (नवीन जागा)'''
|उलटफेर
|
|
|}
[[वर्ग:भूतपूर्व लोकसभा मतदारसंघ]]
[[वर्ग:बिहारमधील भूतपूर्व लोकसभा मतदारसंघ]]</text>
      <sha1>renjikvylaxis5fctw74p2r8kmnhvqe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>मध्य पटना लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>366211</id>
    <redirect title="मध्य पाटणा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)" />
    <revision>
      <id>2579145</id>
      <timestamp>2025-06-10T15:27:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>Aditya tamhankar ने लेख [[मध्य पटना लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)]] वरुन [[मध्य पाटणा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)]] ला हलविला</comment>
      <origin>2579145</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="145" sha1="dav2q5pvdkokce8onzga1vzsfkp3uhl" xml:space="preserve">#पुनर्निर्देशन [[मध्य पाटणा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)]]</text>
      <sha1>dav2q5pvdkokce8onzga1vzsfkp3uhl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>कैलाश पती सिन्हा</title>
    <ns>0</ns>
    <id>366212</id>
    <revision>
      <id>2579147</id>
      <timestamp>2025-06-10T15:39:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन पान: {{माहितीचौकट पंतप्रधान | नाव = कैलाश पती सिन्हा | चित्र =  | चित्र रुंदी =     | पद = [[भारताची संसद|संसद सदस्य (लोकसभा)]]  | कार्यकाळ_आरंभ = ५ एप्रिल १९५७ | कार्यकाळ_समाप्ती = ३१ मार्च १९६२ | पंतप्रध...</comment>
      <origin>2579147</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4711" sha1="bkf94e06flahf5ybcgb57ww4lmdma6s" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट पंतप्रधान
| नाव = कैलाश पती सिन्हा
| चित्र = 
| चित्र रुंदी =    
| पद = [[भारताची संसद|संसद सदस्य (लोकसभा)]] 
| कार्यकाळ_आरंभ = ५ एप्रिल १९५७
| कार्यकाळ_समाप्ती = ३१ मार्च १९६२
| पंतप्रधान =  
| मागील = ''नवीन मतदारसंघ''
| पुढील = [[सिद्धेश्वर प्रसाद]]
| मतदारसंघ = [[नालंदा लोकसभा मतदारसंघ|नालंदा]]  
| कार्यकाळ_आरंभ2 = १७ एप्रिल १९५२
| कार्यकाळ_समाप्ती2 = ४ एप्रिल १९५७
| पंतप्रधान2 =  
| मागील2 = ''नवीन मतदारसंघ''
| पुढील2 = ''मतदारसंघ [[नालंदा लोकसभा मतदारसंघ|नालंदा]]मध्ये विलीन''
| मतदारसंघ2 = [[मध्य पाटणा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मध्य पाटणा]]  
| जन्मदिनांक           = फेब्रुवारी १९०५
| जन्मस्थान            = मु.पो. अल्लाउद्दीन चक, [[पाटणा]], [[बिहार|बिहार प्रांत]], [[ब्रिटिश भारत]]&lt;br&gt;(आत्ता मु.पो. अल्लाउद्दीन चक, [[पाटणा]], [[बिहार]], [[भारत]])
| मृत्युदिनांक           = अज्ञात
| मृत्युस्थान            = [[पाटणा]], [[बिहार]], [[भारत]]  
| राष्ट्रीयत्व               = भारतीय
| पक्ष                  = [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| पती                  = 
| पत्नी                  = मधुमालती कुमारी 
| नाते                  = रामप्रताप सिन्हा (वडिल)
| अपत्ये                = १ पुत्र
| निवास                =  
| शाळा_महाविद्यालय      =  [[नालंदा विद्यापीठ]] (बी.ए.एल.एल.बी.)
| व्यवसाय              = वकिल, राजकारणी, लेखक
| धंदा                  = 
| धर्म                  = [[हिंदू]]
| सही                  = 
| संकेतस्थळ             =  
| तळटीपा               =
}}
'''कैलाश पती सिन्हा''' (फेब्रुवारी १९०५ — मृत्यू अज्ञात) हे एक भारतीय स्वातंत्र्यसैनिक, वकिल व राजकारणी होते. कैलाशपती हे १९५१-५२ च्या लोकसभा निवडणूकीत [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]] पक्षाच्या तिकिटावर निवडणूक लढवून तत्कालिन [[बिहार]] राज्याच्या [[मध्य पाटणा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|मध्य पाटणा]] मतदारसंघातून [[१ ली लोकसभा|१ल्या]] तसेच सदस्य १९५७ च्या लोकसभा निवडणूकीत [[बिहार]] राज्याच्याच [[नालंदा लोकसभा मतदारसंघ|नालंदा]] मतदारसंघातून [[२ री लोकसभा|२ऱ्या]] लोकसभेचे सदस्य होते. 

[[वर्ग:इ.स. १९०५ मधील जन्म]]
[[वर्ग:भारतीय राजकारणी]]
[[वर्ग:१ ली लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:२ री लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]
[[वर्ग:मध्य पाटणाचे खासदार]]
[[वर्ग:नालंदाचे खासदार]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>bkf94e06flahf5ybcgb57ww4lmdma6s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>पूर्व पाटणा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>366213</id>
    <revision>
      <id>2579149</id>
      <timestamp>2025-06-10T15:51:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन पान: '''पूर्व पाटणा लोकसभा मतदारसंघ''' हा [[भारत]]ातील संसदेच्या कनिष्ठ सभागृह लोकसभेच्या ५४३ मतदारसंघांपैकी एक मतदारसंघ होता. सदर मतदारसंघ हा १९५२ ते १९५७ सालापर्यंत अस्तित्वात होता. पू...</comment>
      <origin>2579149</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4650" sha1="mwg1kmg5tt8ujh6ss3rk5t9idsmcmyz" xml:space="preserve">'''पूर्व पाटणा लोकसभा मतदारसंघ''' हा [[भारत]]ातील संसदेच्या कनिष्ठ सभागृह लोकसभेच्या ५४३ मतदारसंघांपैकी एक मतदारसंघ होता. सदर मतदारसंघ हा १९५२ ते १९५७ सालापर्यंत अस्तित्वात होता. पूर्व पाटणा मतदारसंघ [[बिहार]] राज्याचा मतदारसंघ होता. १९५७ सालच्या परिसिमनद्वारे हा मतदारसंघ रद्द करुन [[बढ लोकसभा मतदारसंघ]]ात विलीन करण्यात आला. 

==मतदारसंघाची भौगोलिक व्याप्ती==
''लोकसभा आणि विधानसभा मतदारसंघ परिसिमन आदेश, १९५१'' प्रमाणे पूर्व पाटणा लोकसभा मतदारसंघात खालील परिसरांचा समावेश होता :

* पाटणा जिल्हा : बढ उप-विभाग (फतवा ठाणं वगळून), बिहार उप-विभागातील बिहार आणि अस्थवान ठाणी. 

== पूर्व पाटणा मतदारसंघातून निवडून आलेले खासदार ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!वर्ष
!खासदार  
! colspan=&quot;2&quot; |पक्ष
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;4&quot; | ''[[बिहार|बिहार राज्य]]''
|-
| [[१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका|१९५२]] 
| [[तारकेश्वरी सिन्हा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| colspan=&quot;4&quot; |''१९५७ नंतर मतदारसंघ बरखास्त''&lt;br&gt;''१९५७ नंतर पहा: [[बढ लोकसभा मतदारसंघ]]''
|} 
== निवडणूक निकाल ==
=== १९५२ लोकसभा निवडणूक ===	
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:left;&quot;
|+ [[१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका|१९५२ लोकसभा निवडणूक]] : [[पूर्व पटना लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व पाटणा लोकसभा मतदारसंघ निकाल]]
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! उमेदवार
! प्राप्त मते
! %
! ±%
|-
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| '''[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]'''
| '''[[तारकेश्वरी सिन्हा]]'''
| '''६२,२३८'''
| '''४६.९०%'''
| ‌'''−'''
|-
| style=&quot;background-color: {{समाजवादी पक्ष (भारत)/meta/color}}&quot; |
| [[समाजवादी पक्ष (भारत)]]
| बी.पी. जवाहर
| २९,३८८
| २२.१४%
| ‌−
| style=&quot;background-color: {{फॉरवर्ड ब्लॉक/meta/color}}&quot; |
| [[फॉरवर्ड ब्लॉक|अखिल भारतीय फॉरवर्ड ब्लॉक (मार्क्सवादी)]]
| लड्डू शर्मा
| २७,०७३
| २०.४०%
| ‌−
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| जदुनंदन प्रसाद
| १४,०१७
| १०.५६%
| ‌−
|-
| colspan=&quot;3&quot;|नोंदणीकृत मतदार
|२,५०,८९६
| -
|−
|-
| colspan=&quot;3&quot;|झालेले मतदान
|१,३२,७१६
|५२.९०%
|−
|-
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| colspan=&quot;2&quot;| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]] ने जागा '''जिंकली (नवीन जागा)'''
|उलटफेर
|
|
|}
[[वर्ग:भूतपूर्व लोकसभा मतदारसंघ]]
[[वर्ग:बिहारमधील भूतपूर्व लोकसभा मतदारसंघ]]</text>
      <sha1>mwg1kmg5tt8ujh6ss3rk5t9idsmcmyz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579150</id>
      <parentid>2579149</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:51:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* निवडणूक निकाल */</comment>
      <origin>2579150</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4656" sha1="5qmlx1h7uweflhvbwsw1fxawemya2fn" xml:space="preserve">'''पूर्व पाटणा लोकसभा मतदारसंघ''' हा [[भारत]]ातील संसदेच्या कनिष्ठ सभागृह लोकसभेच्या ५४३ मतदारसंघांपैकी एक मतदारसंघ होता. सदर मतदारसंघ हा १९५२ ते १९५७ सालापर्यंत अस्तित्वात होता. पूर्व पाटणा मतदारसंघ [[बिहार]] राज्याचा मतदारसंघ होता. १९५७ सालच्या परिसिमनद्वारे हा मतदारसंघ रद्द करुन [[बढ लोकसभा मतदारसंघ]]ात विलीन करण्यात आला. 

==मतदारसंघाची भौगोलिक व्याप्ती==
''लोकसभा आणि विधानसभा मतदारसंघ परिसिमन आदेश, १९५१'' प्रमाणे पूर्व पाटणा लोकसभा मतदारसंघात खालील परिसरांचा समावेश होता :

* पाटणा जिल्हा : बढ उप-विभाग (फतवा ठाणं वगळून), बिहार उप-विभागातील बिहार आणि अस्थवान ठाणी. 

== पूर्व पाटणा मतदारसंघातून निवडून आलेले खासदार ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!वर्ष
!खासदार  
! colspan=&quot;2&quot; |पक्ष
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;4&quot; | ''[[बिहार|बिहार राज्य]]''
|-
| [[१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका|१९५२]] 
| [[तारकेश्वरी सिन्हा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| colspan=&quot;4&quot; |''१९५७ नंतर मतदारसंघ बरखास्त''&lt;br&gt;''१९५७ नंतर पहा: [[बढ लोकसभा मतदारसंघ]]''
|} 
== निवडणूक निकाल ==
=== १९५२ लोकसभा निवडणूक ===	
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:left;&quot;
|+ [[१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका|१९५२ लोकसभा निवडणूक]] : [[पूर्व पाटणा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व पाटणा लोकसभा मतदारसंघ निकाल]]
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! उमेदवार
! प्राप्त मते
! %
! ±%
|-
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| '''[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]'''
| '''[[तारकेश्वरी सिन्हा]]'''
| '''६२,२३८'''
| '''४६.९०%'''
| ‌'''−'''
|-
| style=&quot;background-color: {{समाजवादी पक्ष (भारत)/meta/color}}&quot; |
| [[समाजवादी पक्ष (भारत)]]
| बी.पी. जवाहर
| २९,३८८
| २२.१४%
| ‌−
|-
| style=&quot;background-color: {{फॉरवर्ड ब्लॉक/meta/color}}&quot; |
| [[फॉरवर्ड ब्लॉक|अखिल भारतीय फॉरवर्ड ब्लॉक (मार्क्सवादी)]]
| लड्डू शर्मा
| २७,०७३
| २०.४०%
| ‌−
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| जदुनंदन प्रसाद
| १४,०१७
| १०.५६%
| ‌−
|-
| colspan=&quot;3&quot;|नोंदणीकृत मतदार
|२,५०,८९६
| -
|−
|-
| colspan=&quot;3&quot;|झालेले मतदान
|१,३२,७१६
|५२.९०%
|−
|-
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| colspan=&quot;2&quot;| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]] ने जागा '''जिंकली (नवीन जागा)'''
|उलटफेर
|
|
|}
[[वर्ग:भूतपूर्व लोकसभा मतदारसंघ]]
[[वर्ग:बिहारमधील भूतपूर्व लोकसभा मतदारसंघ]]</text>
      <sha1>5qmlx1h7uweflhvbwsw1fxawemya2fn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579151</id>
      <parentid>2579150</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T15:52:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* १९५२ लोकसभा निवडणूक */</comment>
      <origin>2579151</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4659" sha1="54r8eswfbia2sjlv0vy9telc18lkgs8" xml:space="preserve">'''पूर्व पाटणा लोकसभा मतदारसंघ''' हा [[भारत]]ातील संसदेच्या कनिष्ठ सभागृह लोकसभेच्या ५४३ मतदारसंघांपैकी एक मतदारसंघ होता. सदर मतदारसंघ हा १९५२ ते १९५७ सालापर्यंत अस्तित्वात होता. पूर्व पाटणा मतदारसंघ [[बिहार]] राज्याचा मतदारसंघ होता. १९५७ सालच्या परिसिमनद्वारे हा मतदारसंघ रद्द करुन [[बढ लोकसभा मतदारसंघ]]ात विलीन करण्यात आला. 

==मतदारसंघाची भौगोलिक व्याप्ती==
''लोकसभा आणि विधानसभा मतदारसंघ परिसिमन आदेश, १९५१'' प्रमाणे पूर्व पाटणा लोकसभा मतदारसंघात खालील परिसरांचा समावेश होता :

* पाटणा जिल्हा : बढ उप-विभाग (फतवा ठाणं वगळून), बिहार उप-विभागातील बिहार आणि अस्थवान ठाणी. 

== पूर्व पाटणा मतदारसंघातून निवडून आलेले खासदार ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!वर्ष
!खासदार  
! colspan=&quot;2&quot; |पक्ष
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;4&quot; | ''[[बिहार|बिहार राज्य]]''
|-
| [[१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका|१९५२]] 
| [[तारकेश्वरी सिन्हा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| colspan=&quot;4&quot; |''१९५७ नंतर मतदारसंघ बरखास्त''&lt;br&gt;''१९५७ नंतर पहा: [[बढ लोकसभा मतदारसंघ]]''
|} 
== निवडणूक निकाल ==
=== १९५२ लोकसभा निवडणूक ===	
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:left;&quot;
|+ [[१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका|१९५२ लोकसभा निवडणूक]] : [[पूर्व पाटणा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व पाटणा लोकसभा मतदारसंघ निकाल]]
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! उमेदवार
! प्राप्त मते
! %
! ±%
|-
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| '''[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]'''
| '''[[तारकेश्वरी सिन्हा]]'''
| '''६२,२३८'''
| '''४६.९०%'''
| ‌'''−'''
|-
| style=&quot;background-color: {{समाजवादी पक्ष (भारत)/meta/color}}&quot; |
| [[समाजवादी पक्ष (भारत)]]
| बी.पी. जवाहर
| २९,३८८
| २२.१४%
| ‌−
|-
| style=&quot;background-color: {{फॉरवर्ड ब्लॉक/meta/color}}&quot; |
| [[फॉरवर्ड ब्लॉक|अखिल भारतीय फॉरवर्ड ब्लॉक (मार्क्सवादी)]]
| लड्डू शर्मा
| २७,०७३
| २०.४०%
| ‌−
|-
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| जदुनंदन प्रसाद
| १४,०१७
| १०.५६%
| ‌−
|-
| colspan=&quot;3&quot;|नोंदणीकृत मतदार
|२,५०,८९६
| -
|−
|-
| colspan=&quot;3&quot;|झालेले मतदान
|१,३२,७१६
|५२.९०%
|−
|-
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| colspan=&quot;2&quot;| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]] ने जागा '''जिंकली (नवीन जागा)'''
|उलटफेर
|
|
|}
[[वर्ग:भूतपूर्व लोकसभा मतदारसंघ]]
[[वर्ग:बिहारमधील भूतपूर्व लोकसभा मतदारसंघ]]</text>
      <sha1>54r8eswfbia2sjlv0vy9telc18lkgs8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579237</id>
      <parentid>2579151</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T09:17:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KiranBOT II</username>
        <id>140753</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>शुद्धलेखन — योग्य उकार ([[सदस्य:KiranBOT II/typos#योग्य उकार|अधिक माहिती]])</comment>
      <origin>2579237</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4659" sha1="g92dacsbuq56qkyuc3lfl5zccjloy23" xml:space="preserve">'''पूर्व पाटणा लोकसभा मतदारसंघ''' हा [[भारत]]ातील संसदेच्या कनिष्ठ सभागृह लोकसभेच्या ५४३ मतदारसंघांपैकी एक मतदारसंघ होता. सदर मतदारसंघ हा १९५२ ते १९५७ सालापर्यंत अस्तित्वात होता. पूर्व पाटणा मतदारसंघ [[बिहार]] राज्याचा मतदारसंघ होता. १९५७ सालच्या परिसिमनद्वारे हा मतदारसंघ रद्द करून [[बढ लोकसभा मतदारसंघ]]ात विलीन करण्यात आला. 

==मतदारसंघाची भौगोलिक व्याप्ती==
''लोकसभा आणि विधानसभा मतदारसंघ परिसिमन आदेश, १९५१'' प्रमाणे पूर्व पाटणा लोकसभा मतदारसंघात खालील परिसरांचा समावेश होता :

* पाटणा जिल्हा : बढ उप-विभाग (फतवा ठाणं वगळून), बिहार उप-विभागातील बिहार आणि अस्थवान ठाणी. 

== पूर्व पाटणा मतदारसंघातून निवडून आलेले खासदार ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!वर्ष
!खासदार  
! colspan=&quot;2&quot; |पक्ष
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;4&quot; | ''[[बिहार|बिहार राज्य]]''
|-
| [[१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका|१९५२]] 
| [[तारकेश्वरी सिन्हा]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| colspan=&quot;4&quot; |''१९५७ नंतर मतदारसंघ बरखास्त''&lt;br&gt;''१९५७ नंतर पहा: [[बढ लोकसभा मतदारसंघ]]''
|} 
== निवडणूक निकाल ==
=== १९५२ लोकसभा निवडणूक ===	
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:left;&quot;
|+ [[१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका|१९५२ लोकसभा निवडणूक]] : [[पूर्व पाटणा लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पूर्व पाटणा लोकसभा मतदारसंघ निकाल]]
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! उमेदवार
! प्राप्त मते
! %
! ±%
|-
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| '''[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]'''
| '''[[तारकेश्वरी सिन्हा]]'''
| '''६२,२३८'''
| '''४६.९०%'''
| ‌'''−'''
|-
| style=&quot;background-color: {{समाजवादी पक्ष (भारत)/meta/color}}&quot; |
| [[समाजवादी पक्ष (भारत)]]
| बी.पी. जवाहर
| २९,३८८
| २२.१४%
| ‌−
|-
| style=&quot;background-color: {{फॉरवर्ड ब्लॉक/meta/color}}&quot; |
| [[फॉरवर्ड ब्लॉक|अखिल भारतीय फॉरवर्ड ब्लॉक (मार्क्सवादी)]]
| लड्डू शर्मा
| २७,०७३
| २०.४०%
| ‌−
|-
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| जदुनंदन प्रसाद
| १४,०१७
| १०.५६%
| ‌−
|-
| colspan=&quot;3&quot;|नोंदणीकृत मतदार
|२,५०,८९६
| -
|−
|-
| colspan=&quot;3&quot;|झालेले मतदान
|१,३२,७१६
|५२.९०%
|−
|-
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| colspan=&quot;2&quot;| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]] ने जागा '''जिंकली (नवीन जागा)'''
|उलटफेर
|
|
|}
[[वर्ग:भूतपूर्व लोकसभा मतदारसंघ]]
[[वर्ग:बिहारमधील भूतपूर्व लोकसभा मतदारसंघ]]</text>
      <sha1>g92dacsbuq56qkyuc3lfl5zccjloy23</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>पाटणा-शाहबाद लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>366214</id>
    <revision>
      <id>2579153</id>
      <timestamp>2025-06-10T16:25:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन पान: '''पाटणा-शहाबाद लोकसभा मतदारसंघ''' हा [[भारत]]ातील संसदेच्या कनिष्ठ सभागृह लोकसभेच्या ५४३ मतदारसंघांपैकी एक मतदारसंघ होता. सदर मतदारसंघ हा १९५२ ते १९५७ सालापर्यंत अस्तित्वात होता. प...</comment>
      <origin>2579153</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5244" sha1="6cuxe23tr6y6lmq0rapkqq6o77aovhr" xml:space="preserve">'''पाटणा-शहाबाद लोकसभा मतदारसंघ''' हा [[भारत]]ातील संसदेच्या कनिष्ठ सभागृह लोकसभेच्या ५४३ मतदारसंघांपैकी एक मतदारसंघ होता. सदर मतदारसंघ हा १९५२ ते १९५७ सालापर्यंत अस्तित्वात होता. पाटणा-शहाबाद मतदारसंघ [[बिहार]] राज्याचा मतदारसंघ होता. १९५७ सालच्या परिसिमनद्वारे हा मतदारसंघ रद्द करुन [[शाहबाद (बिहार) लोकसभा मतदारसंघ (१९५७-१९७७)|शाहबाद]]ात विलीन करण्यात आला. 

==मतदारसंघाची भौगोलिक व्याप्ती==
''लोकसभा आणि विधानसभा मतदारसंघ परिसिमन आदेश, १९५१'' प्रमाणे पाटणा-शहाबाद लोकसभा मतदारसंघात खालील परिसरांचा समावेश होता :

* पाटणा जिल्हा : दिनापूर उपविभागातील बिक्रम, बिहटा आणि पालीगंज ठाणी
* शाहबाद जिल्हा : शाहबाद सदर उपविभागातील बरहारा, अराह मुफस्सील, सहर, संदेश, अराह शहर आणि अराह नवदा ठाणी

== पाटणा-शहाबाद मतदारसंघातून निवडून आलेले खासदार ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!वर्ष
!खासदार  
! colspan=&quot;2&quot; |पक्ष
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;4&quot; | ''[[बिहार|बिहार राज्य]]''
|-
| [[१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका|१९५२]] 
| [[बलीराम भगत]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| colspan=&quot;4&quot; |''१९५७ नंतर मतदारसंघ बरखास्त''&lt;br&gt;''१९५७ नंतर पहा: [[शाहबाद (बिहार) लोकसभा मतदारसंघ (१९५७-१९७७)|शाहबाद लोकसभा मतदारसंघ]]''
|} 
== निवडणूक निकाल ==
=== १९५२ लोकसभा निवडणूक ===	
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:left;&quot;
|+ [[१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका|१९५२ लोकसभा निवडणूक]] : [[पाटणा-शहाबाद लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पाटणा-शहाबाद लोकसभा मतदारसंघ निकाल]]
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! उमेदवार
! प्राप्त मते
! %
! ±%
|-
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| '''[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]'''
| '''[[बलीराम भगत]]'''
| '''६९,४२८'''
| '''५०.७३%'''
| ‌'''−'''
|-
| style=&quot;background-color: {{समाजवादी पक्ष (भारत)/meta/color}}&quot; |
| [[समाजवादी पक्ष (भारत)]]
| देवेंद्र प्रसाद सिंह 
| २३,६८८
| १७.३१%
| ‌−
|-
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारतीय राम राज्य परिषद/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय राम राज्य परिषद]]
| गोपाळ दत्त शास्त्री
| २०,६५५
| १५.०९%
| ‌−
|-
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| ईश्वर दयाल सिंह
| १५,०७१
| ११.०१%
| ‌−
|-
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| बिरेंद्रहारी सिन्हा
| ८,००९
| ५.८५%
| ‌−
|-
| colspan=&quot;3&quot;|नोंदणीकृत मतदार
|२,८७,२७२
| -
|−
|-
| colspan=&quot;3&quot;|झालेले मतदान
|१,३६,८५१
|४७.६४%
|−
|-
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| colspan=&quot;2&quot;| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]] ने जागा '''जिंकली (नवीन जागा)'''
|उलटफेर
|
|
|}
[[वर्ग:भूतपूर्व लोकसभा मतदारसंघ]]
[[वर्ग:बिहारमधील भूतपूर्व लोकसभा मतदारसंघ]]</text>
      <sha1>6cuxe23tr6y6lmq0rapkqq6o77aovhr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579236</id>
      <parentid>2579153</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T09:16:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KiranBOT II</username>
        <id>140753</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>शुद्धलेखन — योग्य उकार ([[सदस्य:KiranBOT II/typos#योग्य उकार|अधिक माहिती]])</comment>
      <origin>2579236</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5244" sha1="5n6vv13x58f5d6ra9oa5cc9c7bac1te" xml:space="preserve">'''पाटणा-शहाबाद लोकसभा मतदारसंघ''' हा [[भारत]]ातील संसदेच्या कनिष्ठ सभागृह लोकसभेच्या ५४३ मतदारसंघांपैकी एक मतदारसंघ होता. सदर मतदारसंघ हा १९५२ ते १९५७ सालापर्यंत अस्तित्वात होता. पाटणा-शहाबाद मतदारसंघ [[बिहार]] राज्याचा मतदारसंघ होता. १९५७ सालच्या परिसिमनद्वारे हा मतदारसंघ रद्द करून [[शाहबाद (बिहार) लोकसभा मतदारसंघ (१९५७-१९७७)|शाहबाद]]ात विलीन करण्यात आला. 

==मतदारसंघाची भौगोलिक व्याप्ती==
''लोकसभा आणि विधानसभा मतदारसंघ परिसिमन आदेश, १९५१'' प्रमाणे पाटणा-शहाबाद लोकसभा मतदारसंघात खालील परिसरांचा समावेश होता :

* पाटणा जिल्हा : दिनापूर उपविभागातील बिक्रम, बिहटा आणि पालीगंज ठाणी
* शाहबाद जिल्हा : शाहबाद सदर उपविभागातील बरहारा, अराह मुफस्सील, सहर, संदेश, अराह शहर आणि अराह नवदा ठाणी

== पाटणा-शहाबाद मतदारसंघातून निवडून आलेले खासदार ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!वर्ष
!खासदार  
! colspan=&quot;2&quot; |पक्ष
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;4&quot; | ''[[बिहार|बिहार राज्य]]''
|-
| [[१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका|१९५२]] 
| [[बलीराम भगत]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| colspan=&quot;4&quot; |''१९५७ नंतर मतदारसंघ बरखास्त''&lt;br&gt;''१९५७ नंतर पहा: [[शाहबाद (बिहार) लोकसभा मतदारसंघ (१९५७-१९७७)|शाहबाद लोकसभा मतदारसंघ]]''
|} 
== निवडणूक निकाल ==
=== १९५२ लोकसभा निवडणूक ===	
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:left;&quot;
|+ [[१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका|१९५२ लोकसभा निवडणूक]] : [[पाटणा-शहाबाद लोकसभा मतदारसंघ (१९५२-१९५७)|पाटणा-शहाबाद लोकसभा मतदारसंघ निकाल]]
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! उमेदवार
! प्राप्त मते
! %
! ±%
|-
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| '''[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]'''
| '''[[बलीराम भगत]]'''
| '''६९,४२८'''
| '''५०.७३%'''
| ‌'''−'''
|-
| style=&quot;background-color: {{समाजवादी पक्ष (भारत)/meta/color}}&quot; |
| [[समाजवादी पक्ष (भारत)]]
| देवेंद्र प्रसाद सिंह 
| २३,६८८
| १७.३१%
| ‌−
|-
| style=&quot;background-color: {{अखिल भारतीय राम राज्य परिषद/meta/color}}&quot; |
| [[अखिल भारतीय राम राज्य परिषद]]
| गोपाळ दत्त शास्त्री
| २०,६५५
| १५.०९%
| ‌−
|-
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| ईश्वर दयाल सिंह
| १५,०७१
| ११.०१%
| ‌−
|-
| style=&quot;background-color: {{अपक्ष/meta/color}}&quot; |
| [[अपक्ष]]
| बिरेंद्रहारी सिन्हा
| ८,००९
| ५.८५%
| ‌−
|-
| colspan=&quot;3&quot;|नोंदणीकृत मतदार
|२,८७,२७२
| -
|−
|-
| colspan=&quot;3&quot;|झालेले मतदान
|१,३६,८५१
|४७.६४%
|−
|-
| style=&quot;background-color: {{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}}&quot; |
| colspan=&quot;2&quot;| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]] ने जागा '''जिंकली (नवीन जागा)'''
|उलटफेर
|
|
|}
[[वर्ग:भूतपूर्व लोकसभा मतदारसंघ]]
[[वर्ग:बिहारमधील भूतपूर्व लोकसभा मतदारसंघ]]</text>
      <sha1>5n6vv13x58f5d6ra9oa5cc9c7bac1te</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>रंगनाथस्वामी मंदिर, श्रीरंगम</title>
    <ns>0</ns>
    <id>366215</id>
    <redirect title="रंगनाथस्वामी मंदिर (श्रीरंगम)" />
    <revision>
      <id>2579161</id>
      <timestamp>2025-06-10T18:21:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>अभय नातू ने लेख [[रंगनाथस्वामी मंदिर, श्रीरंगम]] वरुन [[रंगनाथस्वामी मंदिर (श्रीरंगम)]] ला हलविला: शीर्षकलेखन संकेत</comment>
      <origin>2579161</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="124" sha1="9e9u312vclbs1924nhk1tt2xnpn04e7" xml:space="preserve">#पुनर्निर्देशन [[रंगनाथस्वामी मंदिर (श्रीरंगम)]]</text>
      <sha1>9e9u312vclbs1924nhk1tt2xnpn04e7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>कैलाश पती सिंहा</title>
    <ns>0</ns>
    <id>366216</id>
    <redirect title="कैलाश पती सिन्हा" />
    <revision>
      <id>2579164</id>
      <timestamp>2025-06-10T18:30:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>लेखनभेद</comment>
      <origin>2579164</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="89" sha1="5lt4yk96vdsbonrqgbex44wx5k49tw4" xml:space="preserve">#पुनर्निर्देशन [[कैलाश पती सिन्हा]]</text>
      <sha1>5lt4yk96vdsbonrqgbex44wx5k49tw4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>सदस्य चर्चा:समाधान हणमंत पोतदार</title>
    <ns>3</ns>
    <id>366217</id>
    <revision>
      <id>2579179</id>
      <timestamp>2025-06-11T03:37:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>साहाय्य चमू</username>
        <id>25365</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>नविन सदस्याच्या चर्चापानावर [[Template:Welcome|स्वागत संदेश]] टाकला</comment>
      <origin>2579179</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="314" sha1="56mq9iceu7vgm3senfk13rjdrjug0x6" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=समाधान हणमंत पोतदार}}

-- [[सदस्य:साहाय्य चमू|साहाय्य चमू]] ([[सदस्य चर्चा:साहाय्य चमू|चर्चा]]) ०९:०७, ११ जून २०२५ (IST)</text>
      <sha1>56mq9iceu7vgm3senfk13rjdrjug0x6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>सदस्य चर्चा:Sanjay chakr</title>
    <ns>3</ns>
    <id>366218</id>
    <revision>
      <id>2579181</id>
      <timestamp>2025-06-11T04:10:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>साहाय्य चमू</username>
        <id>25365</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>नविन सदस्याच्या चर्चापानावर [[Template:Welcome|स्वागत संदेश]] टाकला</comment>
      <origin>2579181</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="273" sha1="ln18r7xtg5hnk9eqresyxn7lrailrwp" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Sanjay chakr}}

-- [[सदस्य:साहाय्य चमू|साहाय्य चमू]] ([[सदस्य चर्चा:साहाय्य चमू|चर्चा]]) ०९:४०, ११ जून २०२५ (IST)</text>
      <sha1>ln18r7xtg5hnk9eqresyxn7lrailrwp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>वर्ग:१ जून</title>
    <ns>14</ns>
    <id>366219</id>
    <revision>
      <id>2579187</id>
      <timestamp>2025-06-11T04:56:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन</comment>
      <origin>2579187</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="209" sha1="s73prcgub62ru5e28jegxrgvn4ghud3" xml:space="preserve">*

[[:दिवस]]
[[:ग्रेगरी दिनदर्शिका]]
[[वर्ग:आंतरराष्ट्रीय दिनदर्शिका]]
[[वर्ग:जून महिना]]</text>
      <sha1>s73prcgub62ru5e28jegxrgvn4ghud3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>वर्ग:हिमाचल प्रदेशमधील नद्या</title>
    <ns>14</ns>
    <id>366220</id>
    <revision>
      <id>2579191</id>
      <timestamp>2025-06-11T05:32:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन पान: [[वर्ग:प्रदेशानुसार भारतातील नद्या]] [[वर्ग:हिमाचल प्रदेशचा भूगोल]]</comment>
      <origin>2579191</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="171" sha1="4q4yp4fjtpcxjfvhijsft6afegd29bu" xml:space="preserve">[[वर्ग:प्रदेशानुसार भारतातील नद्या]]
[[वर्ग:हिमाचल प्रदेशचा भूगोल]]</text>
      <sha1>4q4yp4fjtpcxjfvhijsft6afegd29bu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>वर्ग:पंजाब (भारत)मधील नद्या</title>
    <ns>14</ns>
    <id>366221</id>
    <revision>
      <id>2579200</id>
      <timestamp>2025-06-11T05:44:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन पान: [[वर्ग:प्रदेशानुसार भारतातील नद्या]]</comment>
      <origin>2579200</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="94" sha1="fcg4bdt6kxxrjnv5zo5nkwkf2sub2pf" xml:space="preserve">[[वर्ग:प्रदेशानुसार भारतातील नद्या]]</text>
      <sha1>fcg4bdt6kxxrjnv5zo5nkwkf2sub2pf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>उहल नदी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>366222</id>
    <revision>
      <id>2579201</id>
      <timestamp>2025-06-11T05:50:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1152679678|Uhl River]]&quot; पानाचे भाषांतर करुन तयार झाले</comment>
      <origin>2579201</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1764" sha1="2kkot27w78hxu22lb4xmr3is3knuuva" xml:space="preserve">'''उहल नदी''' ही एक हिमालयीन नदी आहे जी [[बियास नदी|बियास]] नदीच्या पाणलोटाचा भाग आहे. ही नदी [[हिमालय|हिमालयातील]] धौलाधर रांगेतील थामसर हिमनदीतून उगम पावते, उहल दरीतून वाहते आणि बडा ग्रान (बाराग्राम) आणि बारोट या गावांना ओलांडते. त्याच्या खालच्या प्रवाहात, याला '''तियुन नाला''' असेही म्हणतात आणि उहल दरीला चोहर दरी म्हणून ओळखले जाते. चोहर खोऱ्यातून पुढे गेल्यानंतर, पान्दोह पासून ५ किमी वर उहल नदी [[बियास नदी|बियास नदीला]] मिळते.
[[चित्र:Uhl_River_Valley_Kamand_Bike_R16_00245.jpg|डावे|इवलेसे| कमंडजवळील उहल नदीचे खोरे, रायगडीच्या दिशेने वरच्या दिशेने पाहत, मार्च २०१९]]
[[चित्र:The_power_house_of_th_Uhl_scheme_at_Jogindarnagar.jpg|डावे|इवलेसे| जोगिंदरनगर येथील वीज केंद्र]]

== संदर्भ ==
 
[[वर्ग:हिमाचल प्रदेशमधील नद्या]]
[[वर्ग:सिंधु नदीच्या उपनद्या]]</text>
      <sha1>2kkot27w78hxu22lb4xmr3is3knuuva</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579202</id>
      <parentid>2579201</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T05:50:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <origin>2579202</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1831" sha1="tgubhr6ssu3fff80ikjy8y64utt6vl2" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''उहल नदी''' ही एक हिमालयीन नदी आहे जी [[बियास नदी|बियास]] नदीच्या पाणलोटाचा भाग आहे. ही नदी [[हिमालय|हिमालयातील]] धौलाधर रांगेतील थामसर हिमनदीतून उगम पावते, उहल दरीतून वाहते आणि बडा ग्रान (बाराग्राम) आणि बारोट या गावांना ओलांडते. त्याच्या खालच्या प्रवाहात, याला '''तियुन नाला''' असेही म्हणतात आणि उहल दरीला चोहर दरी म्हणून ओळखले जाते. चोहर खोऱ्यातून पुढे गेल्यानंतर, पान्दोह पासून ५ किमी वर उहल नदी [[बियास नदी|बियास नदीला]] मिळते.
[[चित्र:Uhl_River_Valley_Kamand_Bike_R16_00245.jpg|इवलेसे| कमंडजवळील उहल नदीचे खोरे, रायगडीच्या दिशेने वरच्या दिशेने पाहत, मार्च २०१९]]
[[चित्र:The_power_house_of_th_Uhl_scheme_at_Jogindarnagar.jpg|इवलेसे| जोगिंदरनगर येथील वीज केंद्र]]

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:हिमाचल प्रदेशमधील नद्या]]
[[वर्ग:सिंधु नदीच्या उपनद्या]]</text>
      <sha1>tgubhr6ssu3fff80ikjy8y64utt6vl2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579203</id>
      <parentid>2579202</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T05:52:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <origin>2579203</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1938" sha1="3qgzfpudt6oda5tvxzy3w86nsihztq5" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
[[चित्र:Uhl_River_Valley_Kamand_Bike_R16_00245.jpg|इवलेसे| कमंडजवळील उहल नदीचे खोरे, रायगडीच्या दिशेने वरच्या दिशेने पाहत, मार्च २०१९]]
[[चित्र:The_power_house_of_th_Uhl_scheme_at_Jogindarnagar.jpg|इवलेसे| जोगिंदरनगर येथील वीज केंद्र]]
'''उहल नदी''' ही एक हिमालयीन नदी आहे जी [[बियास नदी|बियास]] नदीच्या पाणलोटाचा भाग आहे. ही नदी [[हिमालय|हिमालयातील]] धौलाधर रांगेतील थामसर हिमनदीतून उगम पावते, उहल दरीतून वाहते आणि बडा ग्रान (बाराग्राम) आणि बारोट या गावांना ओलांडते. त्याच्या खालच्या प्रवाहात, याला '''तियुन नाला''' असेही म्हणतात आणि उहल दरीला चोहर दरी म्हणून ओळखले जाते. चोहर खोऱ्यातून पुढे गेल्यानंतर, पान्दोह पासून ५ किमी वर उहल नदी [[बियास नदी|बियास नदीला]] मिळते.&lt;ref&gt;http://www.himachalworld.com/himachal-geography/beas-river-and-its-tributaries-in-himachal.html&lt;/ref&gt;


== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:हिमाचल प्रदेशमधील नद्या]]
[[वर्ग:सिंधु नदीच्या उपनद्या]]</text>
      <sha1>3qgzfpudt6oda5tvxzy3w86nsihztq5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>अर्शिन मेहता</title>
    <ns>0</ns>
    <id>366223</id>
    <revision>
      <id>2579205</id>
      <timestamp>2025-06-11T06:21:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>223.233.80.165</ip>
      </contributor>
      <comment>नवीन पृष्ठ</comment>
      <origin>2579205</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2404" sha1="p6iz4dssen4w1pen540fiw5uilaznfx" xml:space="preserve">अर्शिन मेहता (जन्म २९ एप्रिल १९९५) ही एक भारतीय अभिनेत्री आणि मॉडेल आहे, जी [[हिंदी चित्रपट]] आणि वेब सीरिजमध्ये काम करते. 'द डायरी ऑफ वेस्ट बंगाल' (२०२४) या चित्रपटातील 'सुहासिनी भट्टाचार्य' या भूमिकेमुळे ती विशेष ओळखली जाते.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://zeenews.india.com/hindi/entertainment/the-diary-of-west-bengal-movie-review-sanoj-mishra-director-arshin-mehta/2409798|title=The Diary Of West Bengal Movie Review: दिमाग को झकझोर देगी द डायरी ऑफ वेस्ट बंगाल|website=Zee News Hindi|language=hi|access-date=2025-06-11}}&lt;/ref&gt;

प्रारंभिक जीवन

अर्शिनचा जन्म २९ एप्रिल १९९५ रोजी [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]], भारत येथे एका पारशी झोरोस्ट्रियन कुटुंबात झाला.

कारकीर्द

अर्शिन मेहता तिच्या अभिनयाच्या कारकिर्दीची सुरुवात '[[बजरंगी भाईजान]]' या चित्रपटातून केली, ज्यात तिने एका महिला रिपोर्टरची भूमिका केली होती. तिचं सुरुवातीचं काम लक्षणीय असलं तरी, 'द डायरी ऑफ वेस्ट बंगाल' या चित्रपटातील भूमिकेने तिच्या कारकिर्दीला एक महत्त्वाचं वळण दिलं. सनोज मिश्रा दिग्दर्शित या चित्रपटात मेहताने साकारलेली 'सुहासिनी भट्टाचार्य'ची भूमिका तिच्या सखोल आणि अस्सल अभिनयासाठी खूप वाखाणली गेली.</text>
      <sha1>p6iz4dssen4w1pen540fiw5uilaznfx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579209</id>
      <parentid>2579205</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T06:25:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>साचा</comment>
      <origin>2579209</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2418" sha1="qzofvikvhszmwbpcgyh73v22twe7z7i" xml:space="preserve">{{बदल}}
अर्शिन मेहता (जन्म २९ एप्रिल १९९५) ही एक भारतीय अभिनेत्री आणि मॉडेल आहे, जी [[हिंदी चित्रपट]] आणि वेब सीरिजमध्ये काम करते. 'द डायरी ऑफ वेस्ट बंगाल' (२०२४) या चित्रपटातील 'सुहासिनी भट्टाचार्य' या भूमिकेमुळे ती विशेष ओळखली जाते.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://zeenews.india.com/hindi/entertainment/the-diary-of-west-bengal-movie-review-sanoj-mishra-director-arshin-mehta/2409798|title=The Diary Of West Bengal Movie Review: दिमाग को झकझोर देगी द डायरी ऑफ वेस्ट बंगाल|website=Zee News Hindi|language=hi|access-date=2025-06-11}}&lt;/ref&gt;

प्रारंभिक जीवन

अर्शिनचा जन्म २९ एप्रिल १९९५ रोजी [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]], भारत येथे एका पारशी झोरोस्ट्रियन कुटुंबात झाला.

कारकीर्द

अर्शिन मेहता तिच्या अभिनयाच्या कारकिर्दीची सुरुवात '[[बजरंगी भाईजान]]' या चित्रपटातून केली, ज्यात तिने एका महिला रिपोर्टरची भूमिका केली होती. तिचं सुरुवातीचं काम लक्षणीय असलं तरी, 'द डायरी ऑफ वेस्ट बंगाल' या चित्रपटातील भूमिकेने तिच्या कारकिर्दीला एक महत्त्वाचं वळण दिलं. सनोज मिश्रा दिग्दर्शित या चित्रपटात मेहताने साकारलेली 'सुहासिनी भट्टाचार्य'ची भूमिका तिच्या सखोल आणि अस्सल अभिनयासाठी खूप वाखाणली गेली.</text>
      <sha1>qzofvikvhszmwbpcgyh73v22twe7z7i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579210</id>
      <parentid>2579209</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T06:26:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2579210</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2502" sha1="jko4bm9dgi1jwnbtygfcnl2qa7yo1s3" xml:space="preserve">{{बदल}}
अर्शिन मेहता (जन्म २९ एप्रिल १९९५) ही एक भारतीय अभिनेत्री आणि मॉडेल आहे, जी [[हिंदी चित्रपट]] आणि वेब सीरिजमध्ये काम करते. 'द डायरी ऑफ वेस्ट बंगाल' (२०२४) या चित्रपटातील 'सुहासिनी भट्टाचार्य' या भूमिकेमुळे ती विशेष ओळखली जाते.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://zeenews.india.com/hindi/entertainment/the-diary-of-west-bengal-movie-review-sanoj-mishra-director-arshin-mehta/2409798|title=The Diary Of West Bengal Movie Review: दिमाग को झकझोर देगी द डायरी ऑफ वेस्ट बंगाल|website=Zee News Hindi|language=hi|access-date=2025-06-11}}&lt;/ref&gt;

प्रारंभिक जीवन

अर्शिनचा जन्म २९ एप्रिल १९९५ रोजी [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]], भारत येथे एका पारशी झोरोस्ट्रियन कुटुंबात झाला.

कारकीर्द

अर्शिन मेहता तिच्या अभिनयाच्या कारकिर्दीची सुरुवात '[[बजरंगी भाईजान]]' या चित्रपटातून केली, ज्यात तिने एका महिला रिपोर्टरची भूमिका केली होती. तिचं सुरुवातीचं काम लक्षणीय असलं तरी, 'द डायरी ऑफ वेस्ट बंगाल' या चित्रपटातील भूमिकेने तिच्या कारकिर्दीला एक महत्त्वाचं वळण दिलं. सनोज मिश्रा दिग्दर्शित या चित्रपटात मेहताने साकारलेली 'सुहासिनी भट्टाचार्य'ची भूमिका तिच्या सखोल आणि अस्सल अभिनयासाठी खूप वाखाणली गेली.

[[वर्ग:हिंदी चित्रपट अभिनेत्री]]</text>
      <sha1>jko4bm9dgi1jwnbtygfcnl2qa7yo1s3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579211</id>
      <parentid>2579210</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T06:26:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2579211</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2606" sha1="p0n4rgpp21stjkykor2kwdjgnr30ngx" xml:space="preserve">{{बदल}}
अर्शिन मेहता (जन्म २९ एप्रिल १९९५) ही एक भारतीय अभिनेत्री आणि मॉडेल आहे, जी [[हिंदी चित्रपट]] आणि वेब सीरिजमध्ये काम करते. 'द डायरी ऑफ वेस्ट बंगाल' (२०२४) या चित्रपटातील 'सुहासिनी भट्टाचार्य' या भूमिकेमुळे ती विशेष ओळखली जाते.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://zeenews.india.com/hindi/entertainment/the-diary-of-west-bengal-movie-review-sanoj-mishra-director-arshin-mehta/2409798|title=The Diary Of West Bengal Movie Review: दिमाग को झकझोर देगी द डायरी ऑफ वेस्ट बंगाल|website=Zee News Hindi|language=hi|access-date=2025-06-11}}&lt;/ref&gt;

प्रारंभिक जीवन

अर्शिनचा जन्म २९ एप्रिल १९९५ रोजी [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]], भारत येथे एका पारशी झोरोस्ट्रियन कुटुंबात झाला.

कारकीर्द

अर्शिन मेहता तिच्या अभिनयाच्या कारकिर्दीची सुरुवात '[[बजरंगी भाईजान]]' या चित्रपटातून केली, ज्यात तिने एका महिला रिपोर्टरची भूमिका केली होती. तिचं सुरुवातीचं काम लक्षणीय असलं तरी, 'द डायरी ऑफ वेस्ट बंगाल' या चित्रपटातील भूमिकेने तिच्या कारकिर्दीला एक महत्त्वाचं वळण दिलं. सनोज मिश्रा दिग्दर्शित या चित्रपटात मेहताने साकारलेली 'सुहासिनी भट्टाचार्य'ची भूमिका तिच्या सखोल आणि अस्सल अभिनयासाठी खूप वाखाणली गेली.

[[वर्ग:हिंदी चित्रपट अभिनेत्री]]
[[वर्ग:हिंदी दूरचित्रवाहिनी अभिनेत्री]]</text>
      <sha1>p0n4rgpp21stjkykor2kwdjgnr30ngx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579212</id>
      <parentid>2579211</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T06:26:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2579212</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2671" sha1="kx15kk6sdc1jcjpt1ip9vlh55h4sn0o" xml:space="preserve">{{बदल}}
अर्शिन मेहता (जन्म २९ एप्रिल १९९५) ही एक भारतीय अभिनेत्री आणि मॉडेल आहे, जी [[हिंदी चित्रपट]] आणि वेब सीरिजमध्ये काम करते. 'द डायरी ऑफ वेस्ट बंगाल' (२०२४) या चित्रपटातील 'सुहासिनी भट्टाचार्य' या भूमिकेमुळे ती विशेष ओळखली जाते.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://zeenews.india.com/hindi/entertainment/the-diary-of-west-bengal-movie-review-sanoj-mishra-director-arshin-mehta/2409798|title=The Diary Of West Bengal Movie Review: दिमाग को झकझोर देगी द डायरी ऑफ वेस्ट बंगाल|website=Zee News Hindi|language=hi|access-date=2025-06-11}}&lt;/ref&gt;

प्रारंभिक जीवन

अर्शिनचा जन्म २९ एप्रिल १९९५ रोजी [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]], भारत येथे एका पारशी झोरोस्ट्रियन कुटुंबात झाला.

कारकीर्द

अर्शिन मेहता तिच्या अभिनयाच्या कारकिर्दीची सुरुवात '[[बजरंगी भाईजान]]' या चित्रपटातून केली, ज्यात तिने एका महिला रिपोर्टरची भूमिका केली होती. तिचं सुरुवातीचं काम लक्षणीय असलं तरी, 'द डायरी ऑफ वेस्ट बंगाल' या चित्रपटातील भूमिकेने तिच्या कारकिर्दीला एक महत्त्वाचं वळण दिलं. सनोज मिश्रा दिग्दर्शित या चित्रपटात मेहताने साकारलेली 'सुहासिनी भट्टाचार्य'ची भूमिका तिच्या सखोल आणि अस्सल अभिनयासाठी खूप वाखाणली गेली.

[[वर्ग:हिंदी चित्रपट अभिनेत्री]]
[[वर्ग:हिंदी दूरचित्रवाहिनी अभिनेत्री]]
[[वर्ग:इ.स. १९९५ मधील जन्म]]</text>
      <sha1>kx15kk6sdc1jcjpt1ip9vlh55h4sn0o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579213</id>
      <parentid>2579212</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T06:26:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2579213</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2735" sha1="omg912cnqps4le3q0zjoayfdnxfz8cq" xml:space="preserve">{{बदल}}
अर्शिन मेहता (जन्म २९ एप्रिल १९९५) ही एक भारतीय अभिनेत्री आणि मॉडेल आहे, जी [[हिंदी चित्रपट]] आणि वेब सीरिजमध्ये काम करते. 'द डायरी ऑफ वेस्ट बंगाल' (२०२४) या चित्रपटातील 'सुहासिनी भट्टाचार्य' या भूमिकेमुळे ती विशेष ओळखली जाते.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://zeenews.india.com/hindi/entertainment/the-diary-of-west-bengal-movie-review-sanoj-mishra-director-arshin-mehta/2409798|title=The Diary Of West Bengal Movie Review: दिमाग को झकझोर देगी द डायरी ऑफ वेस्ट बंगाल|website=Zee News Hindi|language=hi|access-date=2025-06-11}}&lt;/ref&gt;

प्रारंभिक जीवन

अर्शिनचा जन्म २९ एप्रिल १९९५ रोजी [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]], भारत येथे एका पारशी झोरोस्ट्रियन कुटुंबात झाला.

कारकीर्द

अर्शिन मेहता तिच्या अभिनयाच्या कारकिर्दीची सुरुवात '[[बजरंगी भाईजान]]' या चित्रपटातून केली, ज्यात तिने एका महिला रिपोर्टरची भूमिका केली होती. तिचं सुरुवातीचं काम लक्षणीय असलं तरी, 'द डायरी ऑफ वेस्ट बंगाल' या चित्रपटातील भूमिकेने तिच्या कारकिर्दीला एक महत्त्वाचं वळण दिलं. सनोज मिश्रा दिग्दर्शित या चित्रपटात मेहताने साकारलेली 'सुहासिनी भट्टाचार्य'ची भूमिका तिच्या सखोल आणि अस्सल अभिनयासाठी खूप वाखाणली गेली.

[[वर्ग:हिंदी चित्रपट अभिनेत्री]]
[[वर्ग:हिंदी दूरचित्रवाहिनी अभिनेत्री]]
[[वर्ग:इ.स. १९९५ मधील जन्म]]
[[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>omg912cnqps4le3q0zjoayfdnxfz8cq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>उह्ल नदी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>366224</id>
    <redirect title="उहल नदी" />
    <revision>
      <id>2579207</id>
      <timestamp>2025-06-11T06:24:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>लेखनभेद</comment>
      <origin>2579207</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="64" sha1="s4krwvvqib3hwk1wlrfbbfc5zss1524" xml:space="preserve">#पुनर्निर्देशन [[उहल नदी]]</text>
      <sha1>s4krwvvqib3hwk1wlrfbbfc5zss1524</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>तियुन नाला</title>
    <ns>0</ns>
    <id>366225</id>
    <redirect title="उहल नदी" />
    <revision>
      <id>2579208</id>
      <timestamp>2025-06-11T06:24:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>नामभेद</comment>
      <origin>2579208</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="64" sha1="s4krwvvqib3hwk1wlrfbbfc5zss1524" xml:space="preserve">#पुनर्निर्देशन [[उहल नदी]]</text>
      <sha1>s4krwvvqib3hwk1wlrfbbfc5zss1524</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>सदस्य चर्चा:Gitte Balaji</title>
    <ns>3</ns>
    <id>366226</id>
    <revision>
      <id>2579218</id>
      <timestamp>2025-06-11T06:48:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>साहाय्य चमू</username>
        <id>25365</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>नविन सदस्याच्या चर्चापानावर [[Template:Welcome|स्वागत संदेश]] टाकला</comment>
      <origin>2579218</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="273" sha1="5o1bxrzc827sqr2qgxyu8hijg0bjtri" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Gitte Balaji}}

-- [[सदस्य:साहाय्य चमू|साहाय्य चमू]] ([[सदस्य चर्चा:साहाय्य चमू|चर्चा]]) १२:१८, ११ जून २०२५ (IST)</text>
      <sha1>5o1bxrzc827sqr2qgxyu8hijg0bjtri</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>बास्पा नदी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>366227</id>
    <revision>
      <id>2579232</id>
      <timestamp>2025-06-11T08:01:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1152676263|Baspa River]]&quot; पानाचे भाषांतर करुन तयार झाले</comment>
      <origin>2579232</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2305" sha1="opoaowz32eldebwgq2mzl7viy5rhvto" xml:space="preserve">'''बास्पा नदी''' भारत-चीन सीमेजवळून उगम पावते आणि बास्पा व्हॅली (सांगला व्हॅली) बनवते. [[हिमालय|हिमालयातील]] सर्वात निसर्गरम्य ठिकाणांपैकी हे एक आहे. ही नदी बारमाही हिमनद्यांद्वारे भरली जाते आणि [[गंगा नदी|गंगा नदीसह]] पाणलोट क्षेत्र सामायिक करते.

बास्पा नदी बास्पा टेकड्यांपासून सुरू होते, [[Karcham|करचमजवळ]] डाव्या तीरावरून [[सतलज नदी|सतलज नदीला]] मिळते. &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.indiahimachalpradesh.com/himachal/baspa-river-himachal.html|title=Baspa River Himachal|url-status=dead|archive-url=https://archive.today/20130126072448/http://www.indiahimachalpradesh.com/himachal/baspa-river-himachal.html|archive-date=26 January 2013|access-date=23 October 2012}}&lt;/ref&gt; नदीकाठी असलेल्या दरीचा वरचा आणि मधला उतार [[पाईन वृक्ष|पाईन]] आणि ओकच्या जंगलांनी व्यापलेला आहे. खालच्या उतारावर कुरणे आणि शेते आहेत. हिमालयातील काही सर्वात नयनरम्य गावे येथे आढळू शकतात.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.nativeplanet.com/sangla/attractions/baspa-river/|title=Baspa River, Sangla|access-date=23 October 2012}}&lt;/ref&gt; ९५ किलोमीटर लांबीच्या या खोऱ्यातील फक्त खालच्या भागातच लोकवस्ती आहे.

== संदर्भ ==
&lt;references /&gt;
[[वर्ग:हिमाचल प्रदेशमधील नद्या]]
[[वर्ग:सिंधु नदीच्या उपनद्या]]</text>
      <sha1>opoaowz32eldebwgq2mzl7viy5rhvto</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579233</id>
      <parentid>2579232</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T08:01:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>{{विकिडेटा माहितीचौकट}}</comment>
      <origin>2579233</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2365" sha1="i9ilxj7507rmhg7txsfduri7fnwqvwv" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''बास्पा नदी''' भारत-चीन सीमेजवळून उगम पावते आणि बास्पा व्हॅली (सांगला व्हॅली) बनवते. [[हिमालय|हिमालयातील]] सर्वात निसर्गरम्य ठिकाणांपैकी हे एक आहे. ही नदी बारमाही हिमनद्यांद्वारे भरली जाते आणि [[गंगा नदी|गंगा नदीसह]] पाणलोट क्षेत्र सामायिक करते.

बास्पा नदी बास्पा टेकड्यांपासून सुरू होते, [[Karcham|करचमजवळ]] डाव्या तीरावरून [[सतलज नदी|सतलज नदीला]] मिळते. &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.indiahimachalpradesh.com/himachal/baspa-river-himachal.html|title=Baspa River Himachal|url-status=dead|archive-url=https://archive.today/20130126072448/http://www.indiahimachalpradesh.com/himachal/baspa-river-himachal.html|archive-date=26 January 2013|access-date=23 October 2012}}&lt;/ref&gt; नदीकाठी असलेल्या दरीचा वरचा आणि मधला उतार [[पाईन वृक्ष|पाईन]] आणि ओकच्या जंगलांनी व्यापलेला आहे. खालच्या उतारावर कुरणे आणि शेते आहेत. हिमालयातील काही सर्वात नयनरम्य गावे येथे आढळू शकतात.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.nativeplanet.com/sangla/attractions/baspa-river/|title=Baspa River, Sangla|access-date=23 October 2012}}&lt;/ref&gt; ९५ किलोमीटर लांबीच्या या खोऱ्यातील फक्त खालच्या भागातच लोकवस्ती आहे.

== संदर्भ ==
&lt;references /&gt;
[[वर्ग:हिमाचल प्रदेशमधील नद्या]]
[[वर्ग:सिंधु नदीच्या उपनद्या]]</text>
      <sha1>i9ilxj7507rmhg7txsfduri7fnwqvwv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>तवी नदी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>366228</id>
    <revision>
      <id>2579234</id>
      <timestamp>2025-06-11T08:12:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1287507681|Tawi River]]&quot; पानाचे भाषांतर करुन तयार झाले</comment>
      <origin>2579234</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3741" sha1="p062fgg02ihnmd4iid3fss4zjjza1eq" xml:space="preserve">
'''तवी नदी''' ही [[काश्‍मीर|भारत-प्रशासित जम्मू आणि काश्मीर]] आणि पाकिस्तान-प्रशासित [[पाकव्याप्त काश्मीर|आझाद जम्मू आणि काश्मीरमधील]] जम्मू प्रदेशातून वाहणारी नदी आहे.&lt;ref name=&quot;Negi&quot; /&gt; तवी ही [[चिनाब नदी|चिनाब नदीची]] डाव्या तीरावरची एक प्रमुख उपनदी आहे.&lt;ref name=&quot;Negi&quot;&gt;{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=5YtUShKY8zcC&amp;dq=Tawi+River&amp;pg=PA134|title=Himalayan Rivers, Lakes, and Glaciers|last=Negi|first=Sharad Singh|date=1991|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-85182-61-2|language=en}}&lt;/ref&gt;

तवी नदी [[डोडा जिल्हा|डोडा जिल्ह्यातील]] भादरवाह येथील कैलास कुंड हिमनदी (ज्याला काली कुंड असेही म्हणतात) पासून उगम पावते.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.jkartsfoundation.in/post/tawi-river-and-its-significance-for-jammu|title=Tawi river and its significance for Jammu|date=15 August 2022}}&lt;/ref&gt; त्याचा [[पाणलोट क्षेत्र|पाणलोट प्रदेश]] सुमारे २१६८ किमी² आहे.

तवी नदीची लांबी सुमारे {{Convert|141|km|abbr=on}} आहे.  साधारणपणे नदी दोन्ही बाजूंच्या उंच टेकड्यांमधून वाहते, फक्त सुमारे {{Convert|35|km|abbr=on}} लांबीचा खालचा भाग वगळता जिथे काही सपाट मैदानी भाग आहेत. [[जम्मू|जम्मू शहरात]] नदी सुमारे {{Convert|300|m|abbr=on}} रुंद आहे. 

जम्मू शहर ओलांडल्यानंतर, नदी [[पाकिस्तान|पाकिस्तानच्या]] पंजाब प्रांतामध्ये जाते आणि [[चिनाब नदी|चिनाब नदीला]] मिळते.

जम्मूच्या स्थानिक लोकांमध्ये या नदीला धार्मिक महत्त्व आहे व तिला. &quot;सूर्यपुत्री&quot; म्हणून ओळख आहे जी प्राचीन हिंदू ग्रंथ [[विष्णुधर्मोत्तर पुराण|विष्णुधर्मोत्तर पुराणात]] आढळते. स्थानिक पौराणिक कथेनुसार, राजा पेहर देवता यांनी त्यांच्या आजारी वडिलांवर उपचार करण्यासाठी ही नदी जम्मू शहरात आणली होती.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.jkartsfoundation.in/post/tawi-river-and-its-significance-for-jammu|title=Tawi river and its significance for Jammu|date=15 August 2022}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}
[[वर्ग:जम्मू आणि काश्मीरमधील नद्या]]
[[वर्ग:जम्मू]]
[[वर्ग:सिंधु नदीच्या उपनद्या]]</text>
      <sha1>p062fgg02ihnmd4iid3fss4zjjza1eq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579243</id>
      <parentid>2579234</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T09:44:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <origin>2579243</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3800" sha1="gomfdhse2wmhzlb7342xtxc2s3wts8e" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''तवी नदी''' ही [[काश्‍मीर|भारत-प्रशासित जम्मू आणि काश्मीर]] आणि पाकिस्तान-प्रशासित [[पाकव्याप्त काश्मीर|आझाद जम्मू आणि काश्मीरमधील]] जम्मू प्रदेशातून वाहणारी नदी आहे.&lt;ref name=&quot;Negi&quot; /&gt; तवी ही [[चिनाब नदी|चिनाब नदीची]] डाव्या तीरावरची एक प्रमुख उपनदी आहे.&lt;ref name=&quot;Negi&quot;&gt;{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=5YtUShKY8zcC&amp;dq=Tawi+River&amp;pg=PA134|title=Himalayan Rivers, Lakes, and Glaciers|last=Negi|first=Sharad Singh|date=1991|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-85182-61-2|language=en}}&lt;/ref&gt;

तवी नदी [[डोडा जिल्हा|डोडा जिल्ह्यातील]] भादरवाह येथील कैलास कुंड हिमनदी (ज्याला काली कुंड असेही म्हणतात) पासून उगम पावते.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.jkartsfoundation.in/post/tawi-river-and-its-significance-for-jammu|title=Tawi river and its significance for Jammu|date=15 August 2022}}&lt;/ref&gt; त्याचा [[पाणलोट क्षेत्र|पाणलोट प्रदेश]] सुमारे २१६८ किमी² आहे.

तवी नदीची लांबी सुमारे {{Convert|141|km|abbr=on}} आहे.  साधारणपणे नदी दोन्ही बाजूंच्या उंच टेकड्यांमधून वाहते, फक्त सुमारे {{Convert|35|km|abbr=on}} लांबीचा खालचा भाग वगळता जिथे काही सपाट मैदानी भाग आहेत. [[जम्मू|जम्मू शहरात]] नदी सुमारे {{Convert|300|m|abbr=on}} रुंद आहे. 

जम्मू शहर ओलांडल्यानंतर, नदी [[पाकिस्तान|पाकिस्तानच्या]] पंजाब प्रांतामध्ये जाते आणि [[चिनाब नदी|चिनाब नदीला]] मिळते.

जम्मूच्या स्थानिक लोकांमध्ये या नदीला धार्मिक महत्त्व आहे व तिला. &quot;सूर्यपुत्री&quot; म्हणून ओळख आहे जी प्राचीन हिंदू ग्रंथ [[विष्णुधर्मोत्तर पुराण|विष्णुधर्मोत्तर पुराणात]] आढळते. स्थानिक पौराणिक कथेनुसार, राजा पेहर देवता यांनी त्यांच्या आजारी वडिलांवर उपचार करण्यासाठी ही नदी जम्मू शहरात आणली होती.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.jkartsfoundation.in/post/tawi-river-and-its-significance-for-jammu|title=Tawi river and its significance for Jammu|date=15 August 2022}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}
[[वर्ग:जम्मू आणि काश्मीरमधील नद्या]]
[[वर्ग:जम्मू]]
[[वर्ग:सिंधु नदीच्या उपनद्या]]</text>
      <sha1>gomfdhse2wmhzlb7342xtxc2s3wts8e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579244</id>
      <parentid>2579243</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T09:45:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <origin>2579244</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3621" sha1="hjgc9731uqggopimb5r49bqvcrfukq9" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''तवी नदी''' ही [[काश्‍मीर|भारत-प्रशासित जम्मू आणि काश्मीर]] आणि पाकिस्तान-प्रशासित [[पाकव्याप्त काश्मीर|आझाद जम्मू आणि काश्मीरमधील]] जम्मू प्रदेशातून वाहणारी नदी आहे.&lt;ref name=&quot;Negi&quot; /&gt; तवी ही [[चिनाब नदी|चिनाब नदीची]] डाव्या तीरावरची एक प्रमुख उपनदी आहे.&lt;ref name=&quot;Negi&quot;&gt;{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=5YtUShKY8zcC&amp;dq=Tawi+River&amp;pg=PA134|title=Himalayan Rivers, Lakes, and Glaciers|last=Negi|first=Sharad Singh|date=1991|publisher=Indus Publishing|isbn=978-81-85182-61-2|language=en}}&lt;/ref&gt;

तवी नदी [[डोडा जिल्हा|डोडा जिल्ह्यातील]] भादरवाह येथील कैलास कुंड हिमनदी (ज्याला काली कुंड असेही म्हणतात) पासून उगम पावते.&lt;ref name=jkarts&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.jkartsfoundation.in/post/tawi-river-and-its-significance-for-jammu|title=Tawi river and its significance for Jammu|date=15 August 2022}}&lt;/ref&gt; त्याचा [[पाणलोट क्षेत्र|पाणलोट प्रदेश]] सुमारे २१६८ किमी² आहे.

तवी नदीची लांबी सुमारे {{Convert|141|km|abbr=on}} आहे.  साधारणपणे नदी दोन्ही बाजूंच्या उंच टेकड्यांमधून वाहते, फक्त सुमारे {{Convert|35|km|abbr=on}} लांबीचा खालचा भाग वगळता जिथे काही सपाट मैदानी भाग आहेत. [[जम्मू|जम्मू शहरात]] नदी सुमारे {{Convert|300|m|abbr=on}} रुंद आहे. 

जम्मू शहर ओलांडल्यानंतर, नदी [[पाकिस्तान|पाकिस्तानच्या]] पंजाब प्रांतामध्ये जाते आणि [[चिनाब नदी|चिनाब नदीला]] मिळते.

जम्मूच्या स्थानिक लोकांमध्ये या नदीला धार्मिक महत्त्व आहे व तिला. &quot;सूर्यपुत्री&quot; म्हणून ओळख आहे जी प्राचीन हिंदू ग्रंथ [[विष्णुधर्मोत्तर पुराण|विष्णुधर्मोत्तर पुराणात]] आढळते. स्थानिक पौराणिक कथेनुसार, राजा पेहर देवता यांनी त्यांच्या आजारी वडिलांवर उपचार करण्यासाठी ही नदी जम्मू शहरात आणली होती.&lt;ref name=jkarts/&gt;

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}
[[वर्ग:जम्मू आणि काश्मीरमधील नद्या]]
[[वर्ग:जम्मू]]
[[वर्ग:सिंधु नदीच्या उपनद्या]]</text>
      <sha1>hjgc9731uqggopimb5r49bqvcrfukq9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>पूंछ नदी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>366229</id>
    <revision>
      <id>2579245</id>
      <timestamp>2025-06-11T10:42:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1293620982|Poonch River]]&quot; पानाचे भाषांतर करुन तयार झाले</comment>
      <origin>2579245</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3440" sha1="ncnkgdyxorxrhmlczdi81a6lvwopzsg" xml:space="preserve">
'''पूंछ नदी''' (ज्याला '''पंच नदी''', '''पंच तोही''', '''पुलस्त''' असेही म्हणतात)&lt;ref&gt;{{Citation|title=Kashmir under the Sultans|year=1959}}&lt;/ref&gt;{{Efn|The older forms of &quot;Punch&quot; include &quot;Prunts&quot;, &quot;Pulast&quot; and &quot;Parnotsa&quot;.}}ही [[झेलम नदी|झेलम नदीची]] एक उपनदी आहे जी भारतातील [[जम्मू आणि काश्मीर (केंद्रशासित प्रदेश)|जम्मू आणि काश्मीर]] आणि पाकिस्तानमधील [[पाकव्याप्त काश्मीर|आझाद काश्मीरमधून]] वाहते.

भाषाशास्त्रज्ञ जॉर्ज बुहलर यांच्या मते, &quot;तोही&quot; या शब्दाचे प्राचीन रूप &quot;तौशी&quot; आहे ज्याचा उल्लेख [[राजतरंगिणी|राजतरंगीणी]] आणि [[नीलमत पुराण|नीलमत पुराणात]] आढळतो. नंतरच्या लिखाणात, आपगा ([[सियालकोट|सियालकोटचा]] नाला), तौशी आणि [[चिनाब नदी|चंद्रभागा]] ही नावे एकत्रितपणे दिसतात. कदाचित, हा शब्द [[संस्‍कृत भाषा|संस्कृत]] ''तुषार'', (थंड, म्हणजेच बर्फ) सोबत संबंधित असावा.

ही नदी पीर पंजाल पर्वतरांगांच्या दक्षिणेकडील पायथ्याशी, नील-कंठ गली आणि जामियान गली या भागात उगम पावते. या भागात त्याला सिरण किंवा सुरण म्हणतात. ती दक्षिणेकडे आणि नंतर पश्चिमेकडे वाहते आणि [[पूंच|पूंछ]] शहरात पोहोचते. त्यानंतर ती नैऋत्येकडे वळते आणि शेवटी चोमुखजवळील [[मंगला धरण|मंगला धरणाच्या जलाशयामध्ये]] वाहते. या नदीच्या काठावर [[पूंच]], सेहरा, तट्टा पानी, कोटली आणि मीरपूर ही शहरे वसलेली आहेत.&lt;ref name=&quot;Negi1991&quot;&gt;{{Citation|title=Himalayan Rivers, Lakes, and Glaciers|year=1991}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी|30em
&lt;ref name=Bühler&gt;{{citation | url = https://archive.org/details/buehler-detailed-report-sanskrit-mss/page/3/mode/1up | title = Detailed Report of a Tour in Search of Sanskrit Mss. made in Kasmir, Rajputana, and Central India | author = Georg Bühler | authorlink = Georg Bühler|date = 1877 | publisher = Bombay: Society's Library, Town Hall. London: Trübner &amp; Co. | page = 3}}&lt;/ref&gt;}}
[[वर्ग:पाकिस्तानमधील नद्या]]
[[वर्ग:जम्मू आणि काश्मीरमधील नद्या]]</text>
      <sha1>ncnkgdyxorxrhmlczdi81a6lvwopzsg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579246</id>
      <parentid>2579245</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T10:43:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <origin>2579246</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3494" sha1="rizhct06tnbdtd7c4sykhk9okownhxt" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''पूंछ नदी''' (ज्याला '''पंच नदी''', '''पंच तोही''', '''पुलस्त''' असेही म्हणतात)&lt;ref&gt;{{Citation|title=Kashmir under the Sultans|year=1959}}&lt;/ref&gt;{{Efn|The older forms of &quot;Punch&quot; include &quot;Prunts&quot;, &quot;Pulast&quot; and &quot;Parnotsa&quot;.}}ही [[झेलम नदी|झेलम नदीची]] एक उपनदी आहे जी भारतातील [[जम्मू आणि काश्मीर (केंद्रशासित प्रदेश)|जम्मू आणि काश्मीर]] आणि पाकिस्तानमधील [[पाकव्याप्त काश्मीर|आझाद काश्मीरमधून]] वाहते.

भाषाशास्त्रज्ञ जॉर्ज बुहलर यांच्या मते, &quot;तोही&quot; या शब्दाचे प्राचीन रूप &quot;तौशी&quot; आहे ज्याचा उल्लेख [[राजतरंगिणी|राजतरंगीणी]] आणि [[नीलमत पुराण|नीलमत पुराणात]] आढळतो.&lt;ref name=Bühler&gt;{{citation | url = https://archive.org/details/buehler-detailed-report-sanskrit-mss/page/3/mode/1up | title = Detailed Report of a Tour in Search of Sanskrit Mss. made in Kasmir, Rajputana, and Central India | author = Georg Bühler | authorlink = Georg Bühler|date = 1877 | publisher = Bombay: Society's Library, Town Hall. London: Trübner &amp; Co. | page = 3}}&lt;/ref&gt; नंतरच्या लिखाणात, आपगा ([[सियालकोट|सियालकोटचा]] नाला), तौशी आणि [[चिनाब नदी|चंद्रभागा]] ही नावे एकत्रितपणे दिसतात. कदाचित, हा शब्द [[संस्‍कृत भाषा|संस्कृत]] ''तुषार'', (थंड, म्हणजेच बर्फ) सोबत संबंधित असावा.

ही नदी पीर पंजाल पर्वतरांगांच्या दक्षिणेकडील पायथ्याशी, नील-कंठ गली आणि जामियान गली या भागात उगम पावते. या भागात त्याला सिरण किंवा सुरण म्हणतात. ती दक्षिणेकडे आणि नंतर पश्चिमेकडे वाहते आणि [[पूंच|पूंछ]] शहरात पोहोचते. त्यानंतर ती नैऋत्येकडे वळते आणि शेवटी चोमुखजवळील [[मंगला धरण|मंगला धरणाच्या जलाशयामध्ये]] वाहते. या नदीच्या काठावर [[पूंच]], सेहरा, तट्टा पानी, कोटली आणि मीरपूर ही शहरे वसलेली आहेत.&lt;ref name=&quot;Negi1991&quot;&gt;{{Citation|title=Himalayan Rivers, Lakes, and Glaciers|year=1991}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:पाकिस्तानमधील नद्या]]
[[वर्ग:जम्मू आणि काश्मीरमधील नद्या]]</text>
      <sha1>rizhct06tnbdtd7c4sykhk9okownhxt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>यापोला नदी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>366230</id>
    <revision>
      <id>2579272</id>
      <timestamp>2025-06-11T10:58:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1287507717|Yapola River]]&quot; पानाचे भाषांतर करुन तयार झाले</comment>
      <origin>2579272</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2172" sha1="4lgskrkkwy92yhpz82jm4qwkmd2k9ze" xml:space="preserve">
'''यापोला नदी''', किंवा '''यापो-ला''' किंवा '''वानला नदी''', ही [[लडाख]] मधील [[खालसी]] जवळील एक नदी आहे.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=ridFDwAAQBAJ&amp;dq=yapola+river&amp;pg=PA371|title=The Indian Rivers: Scientific and Socio-economic Aspects|last=Singh|first=Dhruv Sen|date=2017-12-30|publisher=Springer|isbn=9789811029844|pages=371|language=en}}&lt;/ref&gt; ती [[लमयारू|लमयारूजवळ]] [[सिंधु नदी|सिंधु नदीमध्ये]] वाहते.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; ही भारतातील [[लडाख]] प्रदेशात आहे. [[वानला]] गावातून वाहत असल्यामुळे तिला वानला नदी म्हणून ओळखले जाते. ही नदी सुंदर दऱ्यांमधून वाहते आणि तिच्या सभोवतालचे दृश्य निसर्गरम्य आहे. हा परिसर [[हिमालय|हिमालयाचा]] एक भाग आहे. नदीची लांबी निश्चित नाही, परंतु ती सुमारे ५५ किलोमीटर (३४ मैल) लांब आहे. नदीकाठी विलो आणि चिनारची झाडे दिसतील.

नदीकाठच्या  सामान्यतः पिकांमध्ये [[जव|बार्ली (जव)]] आणि बटाटा यांचा समावेश आहे व काही भाज्या देखील या भागात घेतल्या जातात.

वानला बौद्ध मठ नदीच्या काठावर आहे.

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}
[[वर्ग:सिंधु नदीच्या उपनद्या]]
[[वर्ग:जम्मू आणि काश्मीरमधील नद्या]]</text>
      <sha1>4lgskrkkwy92yhpz82jm4qwkmd2k9ze</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2579273</id>
      <parentid>2579272</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:00:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>{{विकिडेटा माहितीचौकट}}</comment>
      <origin>2579273</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2230" sha1="d4rn2x04g5q529grh4k7nt4l7l6s77b" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''यापोला नदी''', किंवा '''यापो-ला''' किंवा '''वानला नदी''', ही [[लडाख]] मधील [[खालसी]] जवळील एक नदी आहे.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=ridFDwAAQBAJ&amp;dq=yapola+river&amp;pg=PA371|title=The Indian Rivers: Scientific and Socio-economic Aspects|last=Singh|first=Dhruv Sen|date=2017-12-30|publisher=Springer|isbn=9789811029844|pages=371|language=en}}&lt;/ref&gt; ती [[लमयारू|लमयारूजवळ]] [[सिंधु नदी|सिंधु नदीमध्ये]] वाहते.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; ही भारतातील [[लडाख]] प्रदेशात आहे. [[वानला]] गावातून वाहत असल्यामुळे तिला वानला नदी म्हणून ओळखले जाते. ही नदी सुंदर दऱ्यांमधून वाहते आणि तिच्या सभोवतालचे दृश्य निसर्गरम्य आहे. हा परिसर [[हिमालय|हिमालयाचा]] एक भाग आहे. नदीची लांबी निश्चित नाही, परंतु ती सुमारे ५५ किलोमीटर (३४ मैल) लांब आहे. नदीकाठी विलो आणि चिनारची झाडे दिसतील.

नदीकाठच्या  सामान्यतः पिकांमध्ये [[जव|बार्ली (जव)]] आणि बटाटा यांचा समावेश आहे व काही भाज्या देखील या भागात घेतल्या जातात. वानला बौद्ध मठ नदीच्या काठावर आहे.

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}
[[वर्ग:सिंधु नदीच्या उपनद्या]]
[[वर्ग:जम्मू आणि काश्मीरमधील नद्या]]</text>
      <sha1>d4rn2x04g5q529grh4k7nt4l7l6s77b</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>