Wikipedija mtwiki https://mt.wikipedia.org/wiki/Il-Pa%C4%A1na_prin%C4%8Bipali MediaWiki 1.45.0-wmf.3 first-letter Medja Speċjali Diskussjoni Utent Diskussjoni utent Wikipedija Diskussjoni Wikipedija Stampa Diskussjoni stampa MediaWiki Diskussjoni MediaWiki Mudell Diskussjoni mudell Għajnuna Diskussjoni għajnuna Kategorija Diskussjoni kategorija Portal Diskussjoni portal TimedText TimedText talk Module Module talk 0 1551 323471 323445 2025-06-10T16:42:14Z ToniSant 4257 tindif ta' infobox 323471 wikitext text/x-wiki {{stub|Ġeografija}}{{Infobox city}} '''Ir-Rabat''' [ɪrˈrɐbɐt] huwa wieħed mill-aktar lokalitajiet storiċi ta' importanza f'Malta. Fi żmien ir-Rumani, hawn kien jagħmel parti mill-belt kapitali ta' Malta, Melita, li kienet tinkludi l-Imdina. Fi żmien ir-Rumani is-swar tal-belt kienu jaslu sa ħdejn, fejn illum hemm il-knisja tal-parroċċa tar-Rabat, iddedikata lil San Pawl. Fl-istess żmien, barra s-swar tħaffru bosta katakombi. Taħt bosta mit-toroq tar-Rabat hemm mħaffra numru kbir ta' katakombi kif ukoll partijiet mis-swar li xi darba kienu jduru mal-belt kapitali, ''Melita''. Biż-żmien, ir-Rabat spiċċa qiesu s-subborg tal-Imdina, jew aħjar estensjoni 'l barra mill-belt difiża mis-swar. F'dan iż-żmien Ruman, u Ruman Tardiv, bdew jitħaffru bosta katakombi li kollha kien barra s-swar. Fil-fatt,il-katakombi kollha jinsabu lil hinn mill-knisja parrokkjali ta' San Pawl. L-eqreb katakombi huma dawk li jagħmlu parti mill-Grotta ta' San Pawl. == Introduzzjoni Storika == '''<big>Pożizzjoni</big>''' Ir-Rabat hi belt fir-reġjun tat-nofs ta’Malta, b’popolazzjoni ta’ 11,497 (Marzu 2014) ruħ. Ir-Rabat flimkien mal-Imdina jinsab fuq l-aktar parti għolja tal-gżejjer Maltin. Din il-belt tmiss min-naħa mal-Imdina waqt li fuq in-naħat l-oħra testendi naħa minnhom lejn [[Ħad-Dingli]] u [[l-Imtarfa]] u naħa oħra lejn [[il-Buskett]] u lejn bosta widien ta' madwar dik l-għolja. Il-Kunsill Lokali tar-Rabat huwa wkoll l-amministratur tal-Baħrija. L-Imtarfa li kienet tagħmel mar-Rabat kellha l-Kunsill Lokali tagħha, f'Diċembru tal-1999, bl-Att XXI, emenda għall-Att tal-Kunsill Lokali tal-1993 (Att XV) sar amministrat separatament mill-Kunsill Lokali tiegħu. Fir-Rabat tinsab s-sede tan- Nunzjatura Appostolika tas-Santa Sede għar-Repubblika ta’Malta. '''Postijiet ta’ Interess miftuħa għall-pubbliku''' * Il-Grotta ta’ San Pawl, (tagħmel mal-Kollġjata ta’ San Pawl). Dħul mill-Mużew Wignacourt * Il-Mużew tal-Parroċċa (Wignacourt) * Il-Katakombi ta’ San Pawl (Heritage Malta) * Il-Katakombi ta’ Sant’Agata, il-Kripta u l-Mużew (MSSP) * Il-Katakombi ta’ San Katald (jaqa' taħt il-Mużew Wignacourt) * Id-Domus Romana  (Heritage Malta) * Casa Bernard (Dar privata mżejna b’bosta għamara u pitturi, eċċ., li wieħed jista’ jżur b’appuntament) * '''Monasteri''' * Tal-Agostinjani * Tad-Dumnikani * Tal-Karmelitani  (Il-Lunzjata) * Tal-Franġiskani Minuri   * Tal-Franġiskani Konventwali * '''Knejjes''' * San Pawl  (Bażilika Kolleġjata - il-Parroċċa) u l-Oratorju San Pubbliju * San Franġisk (Franġiskani Konventwali) * Madonna ta’ Ġieżu (Franġiskani Minuri) * San Mark (Agostinjani) * Madonna tal-Għar (Dumnikani) * Sant’Agata *San Bastjan * '''Kappelli''' * San Bartilmew - Miftuħa u fiha s-Sagrament * San Katald - Miftuħa għal pubbliku bil-katakombi taħtha *Ta' Casha (Għeriexem) *Madonna tal-Virtu *Tas-Settifika *It-twelid ta' Ġesù (Ta' Xerri) * * *<br /> '''Postijiet oħra ta’ interess''' * Howard Gardens u s-Salib tad-Dejma *Monument tal-Gwerra u Monument ta' Pawlu Xuereb, kittieb u politiku * Chadwick Lakes / Wied Qlejjgħa * Niċċa ta’ San Pawl, (Is-Saqqajja) * It-Tribuna tal-Gran Mastru * Il-Każin tal-Banda L’Isle Adam * Il-Każin tal-Banda, Konti Ruġġieru *Il-Buskett *Il-Palazz tal-Verdala (Residenza uffiċjali tal-President ta' Malta) *Ċimiterju u Kappella Santa Margerita '''Żoni urbani u fil-kampanja li jaqgħu taħt l-istess Kunsill Lokali''' Il-Landrijiet - Għajn Qajjet - Kunċizzjoni - Fomm ir-Riħ - Miġra il-Ferħa -Tas-Salvatur - Tas-Salib - id-Dwejra - in-Nadur - Bieb ir-Ruwa - Il-Lunzjata - Baħrija - Għemieri -Għajn Klieb - Il-Ħemżija - Misraħ Suffara - Mtaħleb- Nigret - Nigret tal-Ħarruba - Ras ir-Raħheb - Rdum tal-Lunzjata  Rdum tal-Vigarju - Ħal-Bajjada  - Santa Katarina - Saqqajja  - Ta' Busugrilla - Ta' Cassia - Ta' Fantin - Ta' Gerżuma -Ta' Lawrenti - Ta' Manduca - Ta' Namura - Ta' Sirena - Tal-Infetti -Tabja - Tal-Forok - Tal-Marġa '''<big>Biblijografija</big>''' Pauline Dingli, Rabat - ''Discover Historic Treasures, Mystic Legends, Culture and Folklore''. 2007. Pauline Dingli, ''Rabat - Mdina''. Best Print. 2009. == Sport == Ir-Rabat għandu l-klabb tal-futbol tiegħu stess bl-isem [[Rabat Ajax FC|Rabat Ajax F.C]]. Ir-Rabat rebħu l-[[Premier League Malti]] darbtejn (1984–85 Maltese Premier League u 1985–86 Maltese Premier League), u t-Tazza Maltija darba fl-1986. == Ġemellaġġ == * {{Flagicon|ITA}} [[Tarquinia]] ([[Italja]]). == Ħoloq esterni == [https://www.rabatmalta.com/ L-Informazzjoni ġiet miġbura minn Rabatmalta.com] [https://www.facebook.com/groups/rabatmalta/ Ingħaqdu magħna fuq ''facebook'' billi tagħfsu hawn.] {{Kunsilli lokali ta' Malta u Għawdex}} [[Kategorija:Bliet ta' Malta]] re2xoyf0qevf257sb5y9lspsgmo5x3w 0 8318 323474 322578 2025-06-10T17:16:50Z JovalQC 21720 "Innu" Żid. 323474 wikitext text/x-wiki {{Infobox Pajjiż |isem_twil_konvenzjonali = Prinċipat tal-Liechtenstein |isem_nattiv = ''Fürstentum Liechtenstein'' |isem_komuni = Liechtenstein |stampa_bandiera = Flag of Liechtenstein.svg |stampa_emblema = Staatswappen-Liechtensteins.svg |stampa_mappa = Location Liechtenstein Europe.png |deskrizzjoni_mappa = Lokazzjoni tal-[[Liechtenstein]] (aħdar)<br />fl-[[Ewropa]] (griż skur) |stampa_mappa2 = Lokazzjoni_Liechtenstein.png |deskrizzjoni_mappa2 = Lokazzjoni tal-[[Liechtenstein]] (aħdar)<br />bejn l-[[Żvizzera|Iżvizzera]] u l-[[Awstrija]] (griż) |ħolqa_bandiera = Bandiera tal-Liechtenstein |ħolqa_emblema = Emblema tal-Liechtenstein |ħolqa_demografija = Demografija tal-Liechtenstein |mottu_nazzjonali = "Für Gott, Fürst und Vaterland"<br /><small>Għall-Alla, Prinċep u Patrija</small> |innu_nazzjonali = ''[[Oben am jungen Rhein]]'' [[File:Oben am jungen Rhein, by the U.S. Navy Band.ogg]] |lingwi_uffiċjali = [[Lingwa Ġermaniża|Ġermaniż]] |gruppi_etniċi = |kapitali = [[Vaduz]] |latd=47 |latm=08.5 |latNS=N |lonġd=9 |lonġm=31.4 |lonġEW=E |l-ikbar_belt = [[Schaan]] |tip_gvern = [[Sistema parlamentari]] [[Stat unitarju|unitarja]]<br />[[Monarkija assoluta|assoluta]] [[Monarkija kostituzzjonali|kostituzzjonali]] [[prinċipalità]] |titlu_kap1 = [[Prinċep tal-Liechtenstein|Prinċep]] |titlu_kap2 = [[Prinċep tal-Liechtenstein|Reġġent]] |titlu_kap3 = [[Lista ta' kapijiet tal-gvern tal-Liechtenstein|Prim Ministru]] |isem_kap1 = [[Hans-Adam II (Prinċep tal-Liechtenstein)|Hans-Adam II]] |isem_kap2 = [[Alois (Prinċep ereditarju tal-Liechtenstein)|Alois]] |isem_kap3 = [[Brigitte Haas]] |data_sħubija_UE = |żona_kklassifika = 219 |poż_erja = 219 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |erja_km2 = 160 |erja_mi_kw = 61 |perċentwal_ilma = negliġibbli<ref>[https://web.archive.org/web/20111012083302/http://www.llv.li/pdf-llv-as-jb_2011_1.1_geografie__raumnutzung_2011 Raum, Umwelt und Energie], Landesverwaltung Liechtenstein. 2 ta' Ottubru 2011.</ref> |sena_stima_popolazzjoni = 2011 |stima_popolazzjoni = 36,281<ref name="Liechpop">[https://web.archive.org/web/20130430191310/http://www.llv.li/pdf-llv-as-bevoelkerungsstatistik_30.06.2011 Bevölkerungsstatistik 30. Juni 2011], Amt für Statistik, Landesverwaltung Liechtenstein. 1 ta' Lulju 2012.</ref> |poż_stima_popolazzjoni = 209 |sena_ċensiment_popolazzjoni = 2000 |ċensiment_popolazzjoni = 33,307<ref>[https://web.archive.org/web/20131013145358/http://www.llv.li/pdf-llv-avw-statistik-bevoelkerungsstruktur_teil1-analyse Bevölkerungsstruktur – Band 1], Liechtensteinische Volkszählung 2000, Landesverwaltung Liechtenstein. 2 ta' Ottubru 2011.</ref> |densità_popolazzjoni_km2 = 227 |densità_popolazzjoni_mi_kw = 587 |poż_densità_popolazzjoni = 57 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |sena_PGD_PSX = 2010 |PGD_PSX = $5.155 biljun<ref name="Liechfigures">[https://web.archive.org/web/20090917040625/http://www.llv.li/amtsstellen/llv-as-wichtige_zahlen_engl.htm Key Figures for Liechtenstein], Landesverwaltung Liechtenstein. 1 ta' Lulju 2012.</ref><ref name="wdi">[http://data.worldbank.org/data-catalog World Development Indicators], Bank Dinji. 1 ta' Lulju 2012.</ref> |poż_PGD_PSX = 147 |PGD_PSX_per_capita = $143,151<ref name="Liechpop"/><ref name="Liechfigures"/><ref name="wdi"/> |poż_PGD_PSX_per_capita = 2 |sena_IŻU = 2013 |IŻU = {{increase}} 0.883<ref name="HDI">{{ċita ktieb |editur=Nazzjonijiet Uniti |url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_EN_Complete.pdf |titlu=Rapport tal-Iżvilupp Uman 2010 |sena=2010 |data-aċċess=2010-11-04 |arkivju-url=https://web.archive.org/web/20101108160356/http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_EN_Complete.pdf |arkivju-data=2010-11-08 |url-status=live }}</ref> |poż_IŻU = 24 |kategorija_IŻU = <span style="color:#090;">għoli ħafna</span> |tip_sovranità = [[Indipendenza]] bħala [[prinċipalità]] |avveniment_stabbilit1 = [[Paċi ta' Pressburg (1805)|Trattat ta' Pressburg]] |data_stabbilit1 = 1806 |avveniment_stabbilit2 = Indipendenza mill-<br/>[[Konfederazzjoni Ġermaniża]] |data_stabbilit2 = 1866 |valuta = [[frank Żvizzeru]] |kodiċi_valuta = CHF |żona_ħin = [[Ħin tal-Ewropa Ċentrali|CET]] |differenza_ħku = +1 |żona_ħin_legali = [[Ħin tas-sajf tal-Ewropa Ċentrali|CEST]] |differenza_żona_ħin_legali = +2 |cctld = [[.li]] |kodiċi_telefoniku = +423 |sena_PGD_nominali = 2012 |PGD_nominali = $3.545 biljun<ref name="Liechfigures"/><ref name="wdi"/> |poż_PGD_nominali = 163 |PGD_nominali_per_capita = $98,432<ref name="Liechpop"/><ref name="Liechfigures"/><ref name="wdi"/> |poż_PGD_nominali_per_capita = 2 |nota1 = }} [[File:Liechtenstein - Gemeinden mit Exklaven.png|thumb|Organizzazzjoni territorjali]] '''Liechtenstein''', uffiċjalment il-'''Prinċipat ta' Liechtenstein''' ({{awdjo|en-us-Liechtenstein.ogg|ˈlɪktənstaɪn}}; [[Lingwa Ġermaniża|Ġermaniż]]:''Fürstentum Liechtenstein''), hu [[pajjiż interkjuż]] fl-[[Ewropa Ċentrali]],<ref>{{ċita ġurnal |doi=10.1007/BF00273120 |ġurnal=GeoJournal |volum=28 |titlu=IGU regional conference on environment and quality of life in central Europe|sena=1992 }}</ref> imiss mal-[[Żvizzera|Iżvizzera]] lejn il-punent u n-nofsinhar u l-[[Awstrija]] lejn il-Lvant u t-Tramuntana. Iż-żona koperta minn dan il-pajjiż hija ta' ftit aktar minn 160 kilometru kwadru (62 mi kw), u għandu popolazzjoni stmata ta' 37,468 (2015). Il-belt kapitali hija [[Vaduz]] u l-akbar belt hija [[Schaan]].Liechtenstein għandu l-[[Lista ta' pajjiżi skont il-PGD (PSX) per capita|ogħla prodott gross domestiku għal kull persuna fid-dinja]] meta jiġi aġġustat bix-[[xiri tal-parità tas-saħħa]],<ref>[https://web.archive.org/web/20130424075526/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2004rank.html CIA – The World Factbook – Country Comparison :: GDP – per capita (PPP)]. Cia.gov. 2011-12-24.</ref> u għandu wkoll l-[[Lista ta' pajjiżi minn dejn estern|inqas dejn estern]] fid-dinja. Liechtenstein huwa wieħed mill-aktar pajjiżi li għandu [[Lista ta' pajjiżi skont ir-rata tal-qgħad|rata tal-qgħad]] baxxa fid-dinja, b'1.5%. Total tal-fruntieri tal-Lichtenstein: 75 km, pajjiżi tal-fruntiera (2): Awstrija 34 km; Isvizzera 41 km. ==Referenzi== {{Referenzi}} {{Ewropa}} [[Kategorija:Liechtenstein]] [[Kategorija:Pajjiżi interkjużi]] [[Kategorija:Pajjiżi stabbiliti fl-1866]] 1ghm3oa5cg5esmm1n63a8uezdbxskla 0 11078 323487 299946 2025-06-11T08:29:50Z InternetArchiveBot 18288 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 323487 wikitext text/x-wiki {{Infobox plejer tal-futbol |isem_plejer = Udo Nwoko |stampa = |isem_sħiħ = Udochukwu Nwoko |data_twelid = {{dte|1984|10|15}} |post_twelid = [[Abia]] |pajjiż_twelid = [[Niġerja]] |tul = 1.70 m |rwol = [[Midfilder]] |klabb_attwali = |numru = |snin_mixtla1 = |klabb_mixtla1 = [[Hibernians FC|Hibernians]] |snin1 = 2002–2003 |klabb1 = [[Hibernians FC|Hibernians]] |snin2 = 2004–2005 |klabb2 = [[Xewkija Tigers FC|Xewkija Tigers]] |snin3 = 2005–2006 |klabb3 = [[Mosta FC|Mosta]] |snin4 = 2006–2007 |klabb4 = [[Hibernians FC|Hibernians]] |snin5 = 2007 |klabb5 = → [[Marsaxlokk FC|Marsaxlokk]] (self) |snin6 = 2007–2009 |klabb6 = [[Leixões SC|Leixões]] |snin7 = 2009 |klabb7 = [[Clube Náutico Capibaribe|Náutico]] |snin8 = 2009–2010 |klabb8 = [[Panthrakikos FC|Panthrakikos]] |snin9 = 2010 |klabb9 = [[Doxa Katokopias FC|Doxa Katokopias]] |snin10 = 2010–2011 |klabb10 = PAS Hamedan |snin11 = 2012 |klabb11 = [[Neath FC|Neath]] |snin12 = 2012–2013 |klabb12 = [[Hibernians FC|Hibernians]] |snin13 = 2013 |klabb13 = [[Floriana FC|Floriana]] |snin14 = 2014–2015 |klabb14 = [[Gudja United FC|Gudja United]] |snin15 = 2015–2016 |klabb15 = [[St. Georges FC|St. Georges]] |snin16 = 2016–2017 |klabb16 = Guildford City |snin17 = 2017 |klabb17 = MFK Topoľčany |snin18 = 2017–2018 |klabb18 = MEAP Nisou |snin_nazzjonali1 = 2007–2010 |tim_nazzjonali1 = [[Tim nazzjonali tal-futbol ta' Malta|Malta]] }} '''Udochukwu Nwoko''' ([[Abia]], [[15 ta' Ottubru]] [[1984]]) huwa plejer tal-[[futbol]] [[Malta|Malti]] li jilgħab bħala [[midfilder]]. ==Karriera== Nwoko ittrasferixxa [[Malta]] f'età ta' erbatax-il sena bix-xewqa li xi darba jkun jista' jikber f'wieħed mill-aqwa kampjonati fl-Ewropa. Hu beda l-karriera ma' [[Hibernians FC]]. L-iżblokk tiegħu fil-[[Kampjonat tal-futbol Malti|kampjonat Malti]] wasal fl-2002–03 fejn irnexxielu jagħmel sittax-il apparenza mal-klabb, minkejja li falla li jsib ix-xibka. Fl-2004 mar fil-[[L-Ewwel Diviżjoni Għawdxija|kampjonat Għawdxi]] mat-tim ta' [[Xewkija Tigers FC|Xewkija Tigers]] u kien ma' dan il-klabb li wera l-qawwa tiegħu quddiem il-gowl. Fi sbatax-il apparenza irnexxielu jiskorja ħmistax-il gowl, u b'hekk isir wieħed mill-ikbar prospetti għall-futbol Malti. Wara staġun pożittiv f'Għawdex, Nwoko reġa' sab ruħu fil-kampjonat Malti fejn din id-darba ngħaqad mat-tim [[Mosta FC|Mosti]] għall-istaġun 2005–06. Hu skorja sitt gowls f'għoxrin partita, imma dawn ma kinux biżżejjed biex isalvaw lit-tim mir-relegazzjoni. Minkejja r-retroċessjoni tal-klabb, il-forma ta' Nwoko wasslet biex reġgħet attirat lit-tim minn [[Raħal il-Ġdid]], Hibernians, għall-istaġun 2006–07; minn tlettax-il apparenza skorja gowl wieħed. Il-kumplament tal-2007 qattgħu taħt self mat-tim ta' [[Marsaxlokk FC|Marsaxlokk]], fejn minkejja li ma sabx ix-xibka għall-ebda mill-ħdax-il apparenza li għamel, xorta kien parti mit-tim rebbieħ tal-kampjonat, fejn dan kien għalih l-ewwel titlu Malti. Minkejja interess kbir min-naħa tat-tim taċ-[[Football League Championship|Championship Ingliż]] [[Reading FC|Reading]],<ref>{{Ċita web|url=http://www.timesofmalta.com/articles/view/20071229/sport/udo-nwoko-linked-with-pound-1-25m-move-to-reading |titlu=Udo Nwoko linked with £1.25m move to Reading |pubblikatur=Times of Malta |data=2009-12-29 |data-aċċess=2008-10-13 |lingwa=Ingliż }}</ref> hu iffirma mat-tim [[Portugall|Portugiż]] ta' [[Leixões SC|Leixões]], fejn id-debutt tiegħu kien immarkat b'gowl kontra l-ġganti ta' [[SL Benfica|Benfica]]. Minkejja li kien plejer regulari fl-ewwel staġun tiegħu, fl-istaġun suċċessiv ma tantx sab post fost l-ewwel ħdax fejn lagħab biss sbatax-il minuta. Bi qbil unanimu, il-kuntratt li kellu ma Leixoes ġie mħassar, u minkejja li saħansitra kien ġie mħabbar li uffiċjalment kien ingħaqad mat-tim Ċiniż ta' [[Chengdu Blades]],<ref>{{ċita web |url=http://www.imscouting.com/global_news_item.aspx?id=1307 |titlu=Udochukwu Nwoko moves to China |lingwa=Ingliż |sit=imscouting.com |data=2009-02-12 |data-aċċess=2009-02-13 |arkivju-url=https://web.archive.org/web/20090227174257/http://www.imscouting.com/global_news_item.aspx?id=1307 |arkivju-data=2009-02-27 |url-status=dead }}</ref> Nwoko issieħeb mat-tim Brażiljan ta' [[Clube Náutico Capibaribe|Náutico]].<ref>{{ċita web |url=http://www.maltafootball.com/latest.shtml |titlu=Latest news - Thu 19 |sit=MaltaFootball.com |lingwa=Ingliż |data-aċċess=2009-03-29 |arkivju-url=https://web.archive.org/web/20090211212050/http://maltafootball.com/latest.shtml |arkivju-data=2009-02-11 |url-status=dead }}</ref> Inqas minn xahar wara, fil-11 ta' April 2009, il-klabb xolja l-kuntratt mal-plejer.<ref>{{Ċita web |data-aċċess=2009-06-25 |titlu=Náutico libera nigeriano Nwoko. |url=http://nauticonet.com.br/noticias.php?not=6876 |arkivju-url=https://web.archive.org/web/20111113013216/http://www.nauticonet.com.br/noticias.php?not=6876 |arkivju-data=2011-11-13 |url-status=dead }}</ref> Fis-sajf tal-2009, Nwoko irritorna ma' klabb Ewropew fejn ingħaqad mat-tim ta' [[Panthrakikos FC|Panthrakikos]] li jilgħab fl-ogħla diviżjoni [[Greċja|Griega]], u iffirma kuntratt għal tliet snin.<ref>[http://panthrakikos.com/index.php?option=com_content&task=view&id=940&Itemid=181 Ο Νιγηριανός Νwoko στον Πανθρακικό (trad. In-Niġerjan Nwoko f'Panthrakiko)]</ref> ==Internazzjonali== Nwoko ingħata l-ewwel sejħa mat-[[Tim nazzjonali tal-futbol ta' Malta|tim nazzjonali Malti]] fil-[[Kwalifikazzjoni għall-Kampjonati Ewropej tal-Futbol 2008|fażi ta' kwalifikazzjoni għall-Euro 2008]] kontra l-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Ungerija|Ungerija]] f'[[Budapest]] nhar it-13 ta' Ottubru 2007 u ġew daru kontra l-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Moldova|Moldova]] erbat ijiem wara. Hu kien disponibbli għat-tim nazzjonali wara li ngħata ċ-ċittadinanza Maltija f'Awwissu 2007. ==Unuri== ===Klabb=== ;Marsaxlokk *[[Premier League Malti]]: 2006–07 ==Referenzi== {{referenzi}} ==Ħoloq esterni== * [https://web.archive.org/web/20090227234622/http://www.maltafootball.com/players/udonwoko.html Profil] fuq MaltaFootball.com * {{Nfteams}} {{DEFAULTSORT:Nwoko, Udo}} [[Kategorija:Nies ħajjin]] [[Kategorija:Twieldu fl-1984]] [[Kategorija:Futbolers Maltin]] [[Kategorija:Futbolers Niġerjani]] [[Kategorija:Plejers ta' Mosta FC]] [[Kategorija:Plejers ta' Hibernians FC]] [[Kategorija:Plejers ta' Marsaxlokk FC]] [[Kategorija:Plejers tal-Premier League Malti]] a7seb56nmr5iqe4i10xc0j46gqsr6ru 0 12324 323481 302756 2025-06-11T05:03:54Z InternetArchiveBot 18288 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 323481 wikitext text/x-wiki {{stub|Lingwistika}} [[Stampa:Linguistic map Southwestern Europe-II.gif |thumb]] [[Stampa:dominio asturleonés.png|thumb|upright=1.25]] Il-'''lingwa Leoniża''' (''Llionés''<ref>Il-lingwa Leoniża hi msejħa bħala: * Llionés jew asturllionés: Dan l-isem hu użat minn numru ta' gruppi kulturali u għaqdiet mhux politiċi ("Furmientu ", "La Caleya ", "Facendera pola Llengua", "Faceira", "El Teixu"...) u kittieba (Eva Gonzalez, Roberto Gonzalez-Quevedo, Hector Xil, Xosepe Vega ...) li jużaw ir-regoli tal-ortografija tal-Akkademja tal-Lingwa Asturjana u għalhekk ma jużawx trema biex juru diereżi f'dittong. Dan il-grupp jemmen li ż-żewġ lingwi Leoniżi, Asturjan u Mirandiż kif huma msejħa mill-pekuljaretajiet dialettali tagħhom, jirreferu għall-istess lingwa: Asturleoniż (kif użat mill-Akkademja Rjali Spanjola tal-Lingwa). * Lleonés: Skond id-dizzjunarju tal-Academia de la Lengua Asturiana. * Llïonés (bit-trema): Isem politizzat użat mill-amministrazzjonijiet pubbliċi li jużaw l-Leoniż, b'mod partikolari l-attivitajiet promossi mid-Dipartiment tal-Kultura tal-belt ta' Leon, l-assoċjazzjonijiet kulturali "El Fueyu", "El Toralín" u "La Barda" (kollha kemm huma, kunsill u l-assoċjazzjonijiet ippresedut mill-membri ta' "Conceyu Xoven" jew marbuta miegħu), xi gruppi u l-kumpaniji. Gruppi qrib l-ideoloġija politika ta' "Conceyu Xoven" huma tal-fehma li l-Leoniż u l-Asturjan, għalkemm jappartienu għall-istess dominju lingwistiku, għandhom jiġu kkunsidrati bħala żewġ lingwi distinti.</ref> bil-Leoniż) hi [[lingwa Romanza]] li hi mitkelma fl'[[Leon]], [[Zamora]], Bregancja. Hemm b'kollox madwar 25.000 ruħ li jitkellmu bil-[[Lingwa Leoniża]] (Llengua Llionesa).<ref>[http://www.furmientu.org/01Documentos/23%20Facendera.pdf Facendera pola Llengua's newsletter]</ref> Hawn taħt hawn xi [[eżempji]] tal-[[Lingwa Leoniża]]: '''Il-[[Ġranet tal-Ġimgħa]]:''' It-Tnejn: llunes It-Tlieta: martes L-Erbgħa: miércoles Il-Ħamis: xueves Il-Ġimgħa: vienres Is-Sibt: sábadu Il-Ħadd: domingu ---- '''In-Numri:''' Wieħed: Unu Tnejn: Dous / Duas Tlieta: Tres Erbgħa: Cuatru Ħamsa: Cincu Sitta: Seyes Sebgħa: Siete Tmienja: Ochu Disgħa: Nueve Għaxra: Diez == Biblio == * Menéndez Pidal, R.: "El dialecto Leonés". Revista de Archivos, Bibliotecas y Museos, 14. 1906. * García Gil, Hector (2010). «El asturiano-leonés: aspectos lingüísticos, sociolingüísticos y legislación». Working Papers Collection. Mercator Legislation, Dret i legislació lingüístics. (25). ISSN 2013-102X. * Academia de la Lengua Asturiana«Normes ortográfiques». 2005. ISBN 978-84-8168-394-3. * García Arias, Xosé Lluis (2003). Gramática histórica de la lengua asturiana: Fonética, fonología e introducción a la morfosintaxis histórica. Academia de la Llingua Asturiana. ISBN 978-84-8168-341-7. * González Riaño, Xosé Antón; García Arias, Xosé Lluis (2008). II Estudiu sociollingüísticu de Lleón (Identidá, conciencia d'usu y actitúes llingüístiques de la población lleonesa). Academia de la Llingua Asturiana. ISBN 978-84-8168-448-3. * Galmés de Fuentes, Álvaro; Catalán, Diego (1960). Trabajos sobre el dominio románico leonés. Editorial Gredos. ISBN 978-84-249-3436-1. * Linguasphere Register. 1999/2000 Edition. pp. 392. 1999. * López-Morales, H.: “Elementos leoneses en la lengua del teatro pastoril de los siglos XV y XVI”. Actas del II Congreso Internacional de Hispanistas. Instituto Español de la Universidad de Nimega. Holanda. 1967. * Staff, E. : "Étude sur l'ancien dialecte léonnais d'après les chartes du XIIIÈ siècle", Uppsala. 1907. * Gessner, Emil. «Das Altleonesische: Ein Beitrag zur Kenntnis des Altspanischen». * Hanssen, Friedrich Ludwig Christian (1896). Estudios sobre la conjugación Leonesa. Impr. Cervantes. * Hanssen, Friedrich Ludwig Christian (1910). «Los infinitivos leoneses del Poema de Alexandre». Bulletin Hispanique (12). * Krüger, Fritz. El dialecto de San Ciprián de Sanabria. Anejo IV de la RFE. Madrid. * Morala Rodríguez, Jose Ramón; González-Quevedo, Roberto; Herreras, José Carlos; Borrego, Julio; Egido, María Cristina (2009). El Leonés en el Siglo XXI (Un Romance Milenario ante el Reto de su Normalización). Instituto De La Lengua Castellano Y Leones. ISBN 978-84-936383-8-2. == Note == <references/> == Ħoloq == * [https://web.archive.org/web/20110904122749/http://www.ciemen.cat/mercator/pdf/ML_WP25_eng.pdf Héctor García Gil. Asturian-leonese: Linguistic, Sociolinguistic and Legal Aspects] * [http://www.academiadelallingua.com/index.php Asturian Language Academy] * [https://web.archive.org/web/20121220194703/http://www.romaniaminor.net/mapes/lleones.swf González i Planas, Francesc. Institutum Studiorum Romanicorum «Romania Minor». The Asturleonese Dialects.] * [https://web.archive.org/web/20110726111720/http://lacaleya.org/ La Caleya Cultural Association.] * [http://www.furmientu.org/ Furmientu Cultural Association.] * [http://www.faceira.org/ Faceira Cultural Association.] * [http://www.elteixu.org/ El Teixu Cultural Association.] [[Kategorija:Lingwi tal-Ewropa|Leoniża]] [[Kategorija:Lingwi Rumanzi|Leoniża]] 2pahb65h7oftr17bii1dpdbb1pb8hek 0 13706 323477 323448 2025-06-11T01:37:51Z InternetArchiveBot 18288 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 323477 wikitext text/x-wiki {{Infobox Pajjiż |isem_twil_konvenzjonali = Renju tal-Butan |isem_nattiv = འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ |isem_komuni = Butan |stampa_bandiera = Flag of Bhutan.svg |stampa_emblema = Emblem of Bhutan.svg |stampa_mappa = Bhutan in its region.svg |deskrizzjoni_mappa = |ħolqa_bandiera = Bandiera tal-Butan |ħolqa_emblema = Emblema tal-Butan |ħolqa_demografija = Demografija tal-Butan |mottu_nazzjonali = |innu_nazzjonali = "''Ir-Renju tad-Dragun tar-Ragħad''" |lingwi_uffiċjali = ''[[Dzongkha]]'' |gruppi_etniċi = |kapitali = [[Thimphu]] |latd=27 |latm=28.0 |latNS=N |lonġd=89 |lonġm=38.5 |lonġEW=E |l-ikbar_belt = [[Thimphu]] |tip_gvern = [[Monarkija Kostituzzjonali]] [[Sistema Parlamentari|Parlamentari]] [[Stat Unitarju|Unitarja]] |titlu_kap1 = [[Lista ta' mexxejja tal-Butan|Re]] |titlu_kap2 = [[Lista ta' Prim Ministri tal-Butan|Prim Ministru]] |isem_kap1 = [[Jigme Khesar Namgyel Wangchuck]] |isem_kap2 = [[Jigme Y. Thinley]] |poż_erja = 135 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |erja_km2 = 38,394 |erja_mi_kw = 14,824 |perċentwal_ilma = 1.1 |sena_stima_popolazzjoni = 2016 |stima_popolazzjoni = 797,765 |poż_stima_popolazzjoni = 165 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |ċensiment_popolazzjoni = 634,982 |sena_ċensiment_popolazzjoni = 2005 |densità_popolazzjoni_km2 = 18.0 |densità_popolazzjoni_mi_kw = 46.6 |poż_densità_popolazzjoni = 154 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |sena_PGD_PSX = 2011 |PGD_PSX = $4.287 biljun |poż_PGD_PSX = |PGD_PSX_per_capita = $6,112 |poż_PGD_PSX_per_capita = |sena_IŻU = 2007 |IŻU = {{profitt}}0.619 |poż_IŻU = 132 |kategorija_IŻU = <span style="color:#fc0;white-space:nowrap;">medju</span> |tip_sovranità = [[Storja tal-Butan|Formazzjoni]] |avveniment_stabbilit1 = [[Dar ta' Wangchuk|Wangchuk Dynasty]] |data_stabbilit1 = 17 ta Diċembru, 1907 |avveniment_stabbilit2 = {{nowrap|[[Monarkija Kostituzzjonali]]}} |data_stabbilit2 = 2007 |valuta = [[Ngultrum tal-Butan|Ngultrum]] |kodiċi_valuta = BTN |żona_ħin = [[Ħin tal-Butan|BTT]] |differenza_ħku = +6 |żona_ħin_legali = mhux osservati |differenza_żona_ħin_legali = +6 |cctld = [[.bt]] |kodiċi_telefoniku = 975 |sena_PGD_nominali = 2011 |PGD_nominali = $1.488 biljun |poż_PGD_nominali = |PGD_nominali_per_capita = $2,121 |poż_PGD_nominali_per_capita = |noti = Il-popolazzjoni tal-Butan ġie stmata abbażi tal-figura rappurtata ta' madwar miljun fl-1970 meta l-pajjiż issieħeb fil-Ġnus Magħquda u m'hemmx statistika preċiża. }} [[File:Gangkhar puensum summit.JPG|thumb|Gangkhar Puensum (7,570 m) – prinċipali. L-ogħla muntanja fil-Bhutan, li isimha jfisser "il-quċċata bajda tat-tliet aħwa spiritwali", tokkupa l-ewwel pożizzjoni f'din il-lista u l-40 pożizzjoni fost l-ogħla qċaċet fid-dinja.]] [[File:Gangkhar puensum landscape.JPG|thumb|Il-muntanja tidher mill-pass Gophu La.]] [[File:Himalayan peak from Bumthang.jpg|thumb|Veduta tal-Gangkhar Puensum meħuda mit-triq bejn Jakar u Ura]] Il-'''Butan''' (''[[Dzongkha]]'': འབྲུག་ཡུལ་; trażlitterazzjoni tal-Wylie: Brug-Yul "Druk Yul"), uffiċjalment ir-'''Renju tal-Butan''', hu stat [[pajjiż interkjuż|interkjuż]] fl-[[Asja t'Isfel]] fit-tarf tal-lvant tal-Himalayas. Hu mdawwar fit-tramuntana miċ-[[Ċina]] u fin-nofsinhar, il-lvant u l-punent mir-Repubblika tal-[[Indja]]. Iżjed lejn il-punent, hu separat minn-[[Nepal]] permezz tal-istat Indjan ta Sikkim, filwaqt aktar lejn in-nofsinhar hu mifrud mill-[[Bangladexx]] permezz tal-istati Indjani ta' Assam u Bengal tal-Punent. Il-belt kapitali u l-akbar belt tal-Butan hi [[Timfu]]. Fruntieri tal-Bhutan totali: 1,136 km, pajjiżi tal-fruntiera (2): iċ-Ċina 477 km; Indja 659 km. == Storja == Għodda magħmula minn diversi materjali, armi, avorju, għadam tal-iljunfanti, u fdalijiet ta’ bini tal-ġebel kollha jagħtu xhieda tal-preżenza umana madwar is-sena 2000 QK, iżda m'hemm l-ebda dokumenti bil-miktub<ref>{{Ċita web|url=https://abovethehimalaya.com/mt/blog/festivals-fil-Butan.html|titlu=}}</ref>. [[Stampa:Bhutan (8026024922).jpg|nofs|daqsminuri|Rota tat-talb fil-Butan.]] Huwa maħsub li l-Butan kien popolat bejn il-500 u s-600 QK mill-grupp etniku Monba, li jipprattika t-tradizzjoni animista ta’ Bon. Din il-kultura hija maħsuba li eżistiet fl-istat ta’ Lho Mon ("artijiet mudlama tan-nofsinhar") jew Mon Yul ("artijiet mudlama"). Il-Buddiżmu ħa l-għeruq hemmhekk fis-7 seklu WK. Ir-re Tibetan Songtsen Gampo (li rrenja bejn is-627 u s-649) ikkonverta għall-Buddiżmu u espanda l-imperu Tibetan f’Sikkim u l-Butan. Huwa ordna l-bini ta’ żewġ tempji [[Buddiżmu|Buddisti]], wieħed f’Jakar u l-ieħor f’Kyichu (ħdejn Paro, fil-Wied ta’ Paro). Il-Buddiżmu verament infirex sa mis-sena 746, taħt ir-Re Sindhu Raja (magħruf ukoll bħala Künjom, Sendha Gyab, jew Chakhar Gyalpo), re Indjan eżiljat. Huwa stabbilixxa gvern fil-Palazz Chakhar Gutho fid-distrett ta' Bumthang. Il-kaptan Indjan u l-qaddis Padmasambhava (magħruf ukoll bħala Guru Rinpoche) wasal fis-sena 747. [[Stampa:Paro Taktsang, Bhutan (edited).jpg|nofs|daqsminuri|[[Tempju ta' Paro Taktsang]]]] Fis-seklu 10, l-iżvilupp politiku tal-Butan kien influwenzat ħafna mir-reliġjon. Hemmhekk ħarġu diversi varjanti tal-Buddiżmu, appoġġjati minn diversi kmandanti tal-gwerra Mongoli. Wara t-tnaqqis tad-dinastija Yuan fis-seklu 14, dawn l-ordnijiet reliġjużi tħabtu bejniethom għad-dominanza politika u reliġjuża fir-reġjun. Dan wassal għar-rebħa tal-ordni Drukpa fis-seklu 16. Fis-seklu 11, it-territorju kien okkupat mill-forzi militari Tibetani-Mongoli. Sal-bidu tas-seklu 17, kien taħlita ta’ fiefdoms żgħar tal-gwerra, li l-lama Tibetan Shabdrung Ngawang Namgyal għaqqad billi ħoloq netwerk ta’ fortizzi (dzong) bi tmexxija amministrattiva konġunta (penlop) u spiritwali (lama). Huwa ppromulga t-Tsa Yig, kodiċi leġiżlattiv li għen biex jgħaqqad il-mexxejja lokali. Ħafna minn dawn id-dzong għadhom jeżistu u jkomplu għandhom rwol spiritwali u amministrattiv. Il-Ġiżwiti Portugiżi Estêvão Cacella u João Cabral kienu l-ewwel Ewropej irreġistrati fil-Butan. Huma għaddew minn hemm fi triqthom lejn Shigatse, it-Tibet. Intlaqgħu b’kortesija kbira. Wara kważi tmien xhur fir-reġjun, Cacella kiteb ittra twila li tiddeskrivi l-vjaġġi tiegħu. Fiha waħda mill-ftit referenzi kontemporanji għax-Shabdrung. Il-mewt ta’ Ngawang Namgyal fl-1592 baqgħet sigrieta għal 54 sena. Wara perjodu ta’ konsolidazzjoni, il-Butan reġa’ kien ix-xena ta’ kunflitt armat intern. Fl-1711, bdiet gwerra kontra l-Imperu Mughal u s-subedars tiegħu, li rrestawraw lil Cooch Behar fin-nofsinhar. Fil-kaos li segwa, it-Tibetani ppruvaw jerġgħu jieħdu l-Butan fl-1714, mingħajr suċċess<ref>{{Ċita web|url=https://kenzly.com/mt/tag/bhutan/|titlu=Il-Butan {{!}} Kenzly|lingwa=mt|data-aċċess=2025-06-09}}</ref>. Fis-seklu 18, il-Butaniżi invadew u okkupaw ir-renju tan-nofsinhar ta’ Cooch Behar. Fl-1772, Cooch Behar appella lill-Kumpanija Brittanika tal-Indja tal-Lvant, li għenet biex tkeċċi lill-Butaniżi u attakkat lill-Butan innifsu fl-1774. Ġie ffirmat trattat ta’ paċi, u l-Butan irtira lejn il-fruntieri tiegħu tal-1730. Il-paċi kienet fraġli: il-ġlied mal-Ingliżi kompla għal seklu ieħor. Dan il-ġlied wassal għall-Gwerra Butaniża (1864-1865) għall-kontroll tad-Duars. Wara t-telfa tiegħu, il-Butan iffirma t-Trattat ta’ Sinchula mal-Indja Brittanika. L-indennizz tal-gwerra kien jinkludi ċ-ċessjoni tad-Duars lir-Renju Unit bi skambju għal annwità ta’ 50,000 rupee. Fis-snin sebgħin tas-seklu dsatax, gwerra ċivili bejn il-gvernaturi (penlop) tal-widien rivali ta' Paro u Tongsa rriżultat fir-rebħa ta' Ugyen Wangchuck, li, bl-appoġġ Brittaniku, stabbilixxa d-dinastija rjali ta' Wangchuck fl-1907. Mill-bażi tiegħu fiċ-ċentru tal-Butan, Ugyen Wangchuck għeleb lir-rivali politiċi tiegħu u għaqqad il-pajjiż wara diversi gwerer ċivili u ribelljonijiet mill-1882 sal-1885. Fis-17 ta' Diċembru 1907 (il-festa nazzjonali tfakkar dan l-avveniment), Ugyen Wangchuck ġie elett unanimament bħala r-re ereditarju tal-pajjiż minn assemblea ta' lamas, penlops, u kapijiet tal-klannijiet (nobbli). Il-gvern [[Renju Unit|Brittaniku]] immedjatament irrikonoxxa l-monarkija. Fl-1910, il-Butan iffirma t-Trattat ta' Punakha, li poġġieh taħt il-protezzjoni Brittanika. Il-Brittaniċi ħadu ħsieb ir-relazzjonijiet internazzjonali iżda astjenew milli jindaħlu fl-affarijiet interni tal-Butan. Dan it-trattat ma affettwax ir-relazzjonijiet tal-Butan mat-Tibet, li kien de facto indipendenti dak iż-żmien. Mal-indipendenza tal-Indja fil-15 ta' Awwissu 1947, il-Butan sar wieħed mill-ewwel pajjiżi li rrikonoxxa l-pajjiż il-ġdid. Fit-8 ta' Awwissu 1949, ġie ffirmat trattat simili għal dak tal-1910 mal-[[Indja]]. Ir-Re l-ġdid, Jigme Dorji Wangchuck, kellu l-ħsieb li jirriforma u jimmodernizza l-pajjiż. Fl-1953, huwa waqqaf il-leġiżlatura tal-pajjiż (assemblea nazzjonali ta' 130 membru, imsejħa t-Tshogdu) biex jippromwovi sistema ta' gvern inqas awtokratika. Fl-1956, huwa abolixxa s-servitù u l-iskjavitù u implimenta riforma tal-art. Fl-1965, huwa waqqaf il-Kunsill Konsultattiv Irjali, u fl-1968, il-Kunsill tal-Ministri. Il-Butan sar membru tan-Nazzjonijiet Uniti fl-1971 wara li serva bħala osservatur għal tliet snin. L-inkurunazzjoni tar-raba’ re, [[Jigme Singye Wangchuck]], fl-1974, ipprovdiet opportunità għar-renju biex jiftaħ aktar għad-dinja. Huwa introduċa riformi politiċi ġodda sinifikanti. Huwa ttrasferixxa l-biċċa l-kbira tas-setgħat amministrattivi tiegħu lill-Kunsill tal-Ministri u ppermetta vot ta’ sfiduċja fir-re b’maġġoranza ta’ żewġ terzi tal-Assemblea Nazzjonali. Iżda huwa fittex ukoll li jgħaqqad il-pajjiż billi impona l-lingwa Dzongkha tal-Butan u l-kultura tal-Butan fuq l-abitanti kollha, u b’hekk assimilat bil-forza l-minoranzi immigranti. Fl-1985, liġi neħħiet iċ-ċittadinanza tal-Lhotshampas, popolazzjoni ta’ oriġini Nepaliża li tgħix fil-pjanuri tan-nofsinhar; il-lingwa tagħhom ġiet ipprojbita, u kienu obbligati jilbsu lbies Drukpa. F’Settembru 1990, ġew soppressi dimostrazzjonijiet kontra l-politika tal-gvern li jeqred il-kulturi, il-lingwi, ir-reliġjonijiet u l-ilbies mhux Drukpa, u dan irriżulta f’400 mewta. Il-vjolenza (serqa, aggressjoni, stupru, u qtil) immirata lejn ċittadini Butaniżi ta’ oriġini Nepaliża xerrdet klima ta’ biża’ u nuqqas ta’ sigurtà li, mill-1992, wasslet għal eżodu ta’ nies Lhotshampa lejn Assam jew West Bengal fl-[[Indja]] u lejn in-[[Nepal]]. 100,000 minnhom ħarbu mir-repressjoni. Madankollu, skont Françoise Pommaret, direttur tar-riċerka speċjalizzat fil-Butan, filwaqt li xi wħud minn dawk imkeċċija kienu illeġittimi, il-maġġoranza tagħhom ma kinux oriġinarjament mill-Butan, fejn kienu waslu fl-aħħar deċennji jfittxu art u servizzi soċjali ineżistenti fin-Nepal. Minħabba t-tradizzjonijiet tal-kasti tagħhom, kienu jħarsu lejn komunitajiet oħra b’disprezz, u l-biċċa l-kbira rrifjutaw li jitkellmu bid-Dzongkha, li ma kienx aċċettat mill-gruppi etniċi Buddisti. Filwaqt li jikkontestaw iċ-ċifri, l-awtoritajiet Butaniżi jsostnu li ħafna mir-refuġjati li ngħaqdu mal-kampijiet ma jiġux mill-Butan, iżda mill-Indja jew min-[[Nepal]], biex jibbenefikaw minn għajnuna internazzjonali. Fl-1999, il-gvern neħħa l-projbizzjoni fuq it-televiżjoni u l-internet. B'hekk, il-Butan sar wieħed mill-aħħar pajjiżi fid-dinja li kellu aċċess għat-televiżjoni. F'diskors, ir-re ħabbar li t-televiżjoni kienet pass kritiku 'l quddiem fil-modernizzazzjoni tal-Butan u li kienet se tikkontribwixxi għall-Ferħ Gross Nazzjonali. Madankollu, wissa kontra l-"użu abbużiv" tat-televiżjoni, li jista' jħassar xi valuri tradizzjonali tal-Butan. Kostituzzjoni ġdida ġiet ippreżentata fl-2005. Il-Butan ingħaqad mal-Interpol fid-19 ta' Settembru ta' dik is-sena. Fl-14 ta' Diċembru 2006, Jigme Singye Wangchuck abdika favur ibnu l-kbir, Jigme Khesar Wangchuck. Huwa ġie nkurunat fis-6 ta' Novembru 2008. L-ewwel elezzjonijiet parlamentari saru f'Diċembru 2007 u Marzu 2008. == Ġeografija == Il-Butan jinsab fuq l-għoljiet tan-nofsinhar tal-Ħimalaja tal-Lvant, mingħajr kosta bejn ir-Reġjun Awtonomu tat-Tibet taċ-Ċina fit-tramuntana u l-istati Indjani ta’ Sikkim, West Bengal, Assam fil-punent u fin-nofsinhar, u l-istat Indjan ta’ Arunachal Pradesh fil-lvant. L-art tikkonsisti l-aktar minn muntanji weqfin u għoljin maqsuma minn netwerk ta’ xmajjar mgħaġġla li jiffurmaw widien fondi qabel ma jispiċċaw fil-pjanuri Indjani. Fil-fatt, 98.8% tal-Butan huwa mgħotti bil-muntanji, u dan jagħmilha l-aktar pajjiż muntanjuż fid-dinja. L-elevazzjoni titla’ minn 200 m fl-għoljiet tan-nofsinhar għal aktar minn 7,000 m. Din id-diversità ġeografika kbira flimkien ma’ kundizzjonijiet klimatiċi daqstant diversi jikkontribwixxu għall-firxa eċċellenti ta’ bijodiversità u ekosistemi tal-Butan<ref>{{Ċita web|url=https://constructive-voices.com/mt/bhutan-siti-naturali-sagri-u-bijodiversit%C3%A0/|titlu=Bhutan Siti Naturali Sagri u Bijodiversità|data=2024-04-14|lingwa=mt|data-aċċess=2025-06-09}}</ref>.[[File:Bhutan relief location map.jpg|thumb|Mappa Topografika tal-Butan|nofs]]Il-Muntanji s-Sewda fir-reġjun ċentrali tal-Butan jiffurmaw diviżjoni tal-ilma bejn żewġ sistemi ewlenin tax-xmajjar: il-Mo Chhu u d-Drangme Chhu. Il-qċaċet fil-Muntanji s-Sewda jvarjaw bejn 1,500 u 4,925 m 'il fuq mil-livell tal-baħar, u xmajjar b'fluss mgħaġġel ħaffru widien fondi fiż-żoni muntanjużi aktar baxxi. Il-foresti tal-muntanji ċentrali tal-Butan jikkonsistu minn foresti koniferi subalpini tal-Ħimalaja tal-Lvant f'elevazzjonijiet ogħla u foresti b'weraq wiesa' tal-Ħimalaja tal-Lvant f'elevazzjonijiet aktar baxxi. L-Artijiet tal-Bosk tar-reġjun ċentrali jipprovdu l-biċċa l-kbira tal-produzzjoni forestali tal-Butan. It-Torsa, ir-Raidāk, is-Sankosh, u l-Manas huma x-xmajjar ewlenin tal-Butan, li jgħaddu minn dan ir-reġjun. Il-biċċa l-kbira tal-popolazzjoni tgħix fl-artijiet għoljin ċentrali. == Organizzazzjoni territorjali == [[File:Bhutan-distretti-numerato.png|thumb|Organizzazzjoni territorjali|nofs]] Il-Butan huwa maqsum f'4 żoni amministrattivi kbar (dzongdey). Waħda ċentrali (kapitali Damphu, b'11,023 km²), dik tal-Lvant (kapitali Mongar, b'10,949 km²), dik tan-Nofsinhar (kapitali Geylegphug, b'8,499 km²), u tal-punent (kapitali Thimphu, b'8,345 km²). == Lingwi == Il-lingwa uffiċjali tal-Bhutan hija [[Dzongkha]], djalett tat-Tibetan. Lingwi oħra mitkellma komunement huma Tshangla u Nepaliż. == Reliġjonijiet == [[Stampa:Trashigang - Gom Kora Tempel, Mönche.JPG|nofs|daqsminuri|Tempju ta' Gom Kora]] Ir-reliġjon ewlenija tal-pajjiż (u r-reliġjon tal-istat) hija l-Buddiżmu Vajrayana, il-Buddiżmu Tibetan fil-forma Tantrika tiegħu, magħruf ukoll bħala Lamaiżmu, ipprattikat minn 75% tal-popolazzjoni. Il-Butan bħalissa huwa l-uniku renju fid-dinja fejn il-Buddiżmu Tantriku huwa r-reliġjon tal-istat. Il-25% li jifdal tal-popolazzjoni jsegwu l-Induiżmu Indjan (b'influwenza Nepaliża)<ref>{{Ċita web|url=https://abovethehimalaya.com/mt/blog/monasteru-tal-bejta-tat-tiger.html|titlu=}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://abovethehimalaya.com/mt/blog/monasteri-fil-bhutan.html|titlu=}}</ref>. Skont l-NGOs Kristjani, l-għadd ta' Kristjani fir-renju huwa żgħir minħabba r-restrizzjonijiet fuq il-fidi Kristjana. Skont il-websajt tal-Aid to the Church in Need, fl-2009, kien hemm 12,255 Kristjan, inklużi 1,000 Kattoliku mgħammdin. Huma jirrappreżentaw biss 0.9% tal-popolazzjoni meta mqabbla ma' 84% għall-Buddisti, 11.4% għall-Induisti, 3.4% għall-animisti u 0.3% għal dawk li ma jaqgħux f'dawn il-kategoriji. [[Stampa:Jakar tshechu, monks (15659668869).jpg|nofs|daqsminuri|Patrijiet Butaniżi]] == Trasport == Il-pajjiż għandu erba' ajruporti: L-Ajruport Internazzjonali ta' Paro, li huwa l-ajruport ewlieni tal-pajjiż, u tliet ajruporti reġjonali: Bathpalathang, Gelephu, u Yongphulla. Il-linja tal-ajru nazzjonali tal-Butan, Druk Air, topera ajruplan Airbus 319-115 u tuża l-Ajruport ta' Paro bħala ċentru ta' konnessjoni. Hemm ukoll linja tal-ajru privata oħra, [[Bhutan Airlines]]<ref>{{Ċita web|url=https://mt.eturbonews.com/titjiriet-%C4%A1odda-ta%27-dubai-lejn-paro-fuq-drukair-royal-bhutan-airlines/|titlu=}}</ref>. In-netwerk tat-toroq, li huwa skars ħafna, isegwi rotot antiki tal-karavans. Hemm ftit pontijiet jew mini. L-ivvjaġġar ta' 200 kilometru bil-karozza huwa n-norma minħabba d-djuq tat-toroq, li huma diffiċli biex jinżammu<ref>{{Ċita aħbar|kunjom=Penjor|isem=Ugyen|data=2016-05-31|titlu=International tourists bemoan bad road conditions in Bhutan|url=http://www.asianews.network/content/international-tourists-bemoan-bad-road-conditions-bhutan-18438|lingwa=en|data-aċċess=2025-06-09|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20160708150611/http://www.asianews.network/content/international-tourists-bemoan-bad-road-conditions-bhutan-18438|arkivju-data=2016-07-08|url-status=dead}}</ref>. M'hemm l-ebda netwerk ferrovjarju. Qed isir studju biex Kokrajhar f'Assam (l-[[Indja]]) jingħaqad ma' Gelephu fil-Butan bil-ferrovija. Fl-2014, il-Butan iffirma ftehim ma' Renault-Nissan għax-xiri ta' madwar 100 karozza elettrika. L-għan stabbilit mill-Prim Ministru Tshering Tobgay huwa li eventwalment jinkisbu "żero emissjonijiet". == Turiżmu == It-turiżmu huwa limitat apposta sabiex jippreserva l-ambjent u l-kultura tal-pajjiż. Il-Butan primarjament jilqa' turisti lussużi. Madankollu, l-aċċess sar aktar faċli minn mindu ġiet privatizzata l-industrija fl-1991. Il-biċċa l-kbira tad-dzongs, li għadhom fihom kemm is-servizzi amministrattivi tar-reġjun kif ukoll il-bini reliġjuż, huma miftuħa għall-barranin. L-Ingliż jiġi mgħallem fl-iskejjel, u kważi d-dokumenti uffiċjali kollha (inklużi l-posters elettorali) jiġu ppubblikati wkoll bl-Ingliż. Fl-2005, madwar 7,000 turist (inklużi negozjanti) żaru l-Butan. Huwa stmat li 24% ta' dawn it-turisti ġejjin mill-[[Stati Uniti|Istati Uniti]], 17% mill-[[Ġappun]], 11% mir-[[Renju Unit]], u 48% minn pajjiżi oħra. Kull turist irid iħallas rata fissa ta' $250 kuljum, li tinkludi lukanda, ikliet, karozza b'xufier, u gwida<ref>{{Ċita web|url=https://constructive-voices.com/mt/bhutan-siti-naturali-sagri-u-bijodiversit%C3%A0/|titlu=Bhutan Siti Naturali Sagri u Bijodiversità|data=2024-04-14|lingwa=mt|data-aċċess=2025-06-09}}</ref>. == Referenzi == [[Kategorija:Butan]] [[Kategorija:Pajjiżi interkjużi]] <references />{{Asja}} aqn49wm0l1zjb0xdze1oin1e2pmikoz 0 20484 323470 323452 2025-06-10T16:34:57Z ToniSant 4257 Modifiki annullati ta' [[Speċjali:Kontribuzzjonijiet/Sapp0512|Sapp0512]] ([[Diskussjoni utent:Sapp0512|diskussjoni]]) għall-aħħar verżjoni ta' [[Utent:Ziv|Ziv]] 323051 wikitext text/x-wiki {{Infobox Pajjiż |isem_twil_konvenzjonali = Repubblika Orjentali tal-Urugwaj |isem_nattiv = ''República Oriental del Uruguay'' |isem_komuni = Urugwaj |stampa_bandiera = Flag of Uruguay.svg |stampa_emblema = Coat of arms of Uruguay.svg |stampa_mappa = URY orthographic.svg |deskrizzjoni_mappa = |ħolqa_bandiera = Bandiera tal-Urugwaj |ħolqa_emblema = Emblema tal-Urugwaj |ħolqa_demografija = Demografija tal-Urugwaj |mottu_nazzjonali = "Libertad o Muerte"<br /><small>''Libertà jew Mewt''</small> |innu_nazzjonali = ''[[Innu Nazzjonali tal-Urugwaj|Himno Nacional de Uruguay]]''</small><br /><small>''Innu Nazzjonali tal-Urugwaj</small><br /><center>[[Stampa:HimnoNacionalUruguay.ogg]]</center> |lingwi_uffiċjali = [[Lingwa Spanjola|Spanjol]] |gruppi_etniċi = |kapitali = [[Montevideo]] |l-ikbar_belt = [[Montevideo]] |latd=34|latm=53|latNS=S|lonġd=56|lonġm=10|lonġEW=W |tip_gvern = [[Repubblika kostituzzjonali]] [[Sistema presidenzjali|presidenzjali]] [[Stat unitarju|unitarja]] |titlu_kap1 = [[President tal-Urugwaj|President]] |titlu_kap2 = [[Viċi President tal-Urugwaj|Viċi President]] |isem_kap1 = [[Luis Lacalle Pou]] |isem_kap2 = [[Beatriz Argimón]] |żona_kklassifika = 91 |poż_erja = 91 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |erja_km2 = 176,215 |erja_mi_kw = 68,037 |perċentwal_ilma = 1.5 |sena_stima_popolazzjoni = 2012 |stima_popolazzjoni = 3,318,535<ref name="cia">{{Ċita web |data-aċċess=2013-06-06 |titlu=Archive copy |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uy.html |arkivju-url=https://web.archive.org/web/20070612211631/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uy.html |arkivju-data=2007-06-12 |url-status=dead }}</ref> |poż_stima_popolazzjoni = 133 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |ċensiment_popolazzjoni = 3,286,314<ref>[http://www.ine.gub.uy/censos2011/resultadosfinales/analisispais.pdf Resultados del Censo de Población 2011: población, crecimiento y estructura por sexo y edad] ine.gub.uy {{es}}</ref> |sena_ċensiment_popolazzjoni = 2011 |densità_popolazzjoni_km2 = 18.65 |densità_popolazzjoni_mi_kw = 48.3 |poż_densità_popolazzjoni = 196 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |sena_PGD_PSX = 2013 |PGD_PSX = $56.338 biljun<ref name=imf2>{{ċita web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?sy=1980&ey=2017&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&pr1.x=67&pr1.y=10&c=298&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=|titlu=Urugwaj|pubblikatur=International Monetary Fund|data-aċċess=2012-01-04}}</ref> |poż_PGD_PSX = |PGD_PSX_per_capita = $16,607<ref name=imf2/> |poż_PGD_PSX_per_capita = |sena_IŻU = 2013 |IŻU = {{increase}} 0.792<ref name="HDI">{{ċita web|url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR2013_EN_Complete.pdf|titlu=Rapport tal-Iżvilupp Uman 2013|pubblikatur=Programm ta' Żvilupp tan-Nazzjonijiet Uniti|data=2013-03-14|data-aċċess=2013-03-14}}</ref> |poż_IŻU = 51 |kategorija_IŻU = <span style="color:#090;">għoli</span> |tip_sovranità = [[Indipendenza]] {{nobold|mill-[[Imperu tal-Brażil]]}} |avveniment_stabbilit1 = Dikjarazzjoni |data_stabbilit1 = 25 ta' Awwissu 1825 |avveniment_stabbilit2 = [[Trattat ta' Montevideo (1828)|Rikonoxximent]] |data_stabbilit2 = 28 ta' Awwissu 1828 |avveniment_stabbilit3 = Kostituzzjoni |data_stabbilit3 = 18 ta' Lulju 1830 |valuta = [[Peso tal-Urugwaj]] |kodiċi_valuta = UYU |żona_ħin = [[Amerika/Montevideo|UYT]] |differenza_ħku = -3 |żona_ħin_legali = |differenza_żona_ħin_legali = -2 |cctld = [[.uy]] |kodiċi_telefoniku = +598 |sena_PGD_nominali = 2012 |PGD_nominali = $55.412 biljun<ref name=imf2/> |poż_PGD_nominali = |PGD_nominali_per_capita = $16,334<ref name=imf2/> |poż_PGD_nominali_per_capita = |nota1 = }} [[File:Uruguay location map.svg|thumb|Organizzazzjoni territorjali]] L-'''Urugwaj''' ({{awdjo|en-us-Uruguay-1.ogg|ˈjʊərəɡwaɪ}},<ref>{{ċita ktieb|titlu=Longman pronunciation dictionary|isem=John C.|kunjom=Wells|editur=Longman|post=Harlow, Ingilterra|sena=1990|paġna=755|isbn=0-582-05383-8|lingwa=Ingliż}}</ref> uffiċjalment ir-'''Repubblika Orjentali tal-Urugwaj''' u xi kultant imsejjħa ir-'''Repubblika tal-Lvant tal-Urugwaj'''<ref>Pereżempju, [https://web.archive.org/web/20100601221644/http://www.icj-cij.org/docket/files/135/15873.pdf International Court of Justice press release 20 April 2010 re judgment ''Argentina v Uruguay''] {{en}}.</ref> ([[Lingwa Spanjola|Spanjol]]:''República Oriental del Uruguay''), hi pajjiż fil-parti tax-xlokk tal-Amerika t'Isfel. Hija dar ta' 3.3 miljun persuni,<ref name="cia" /> li 1.8 miljun minnhom jgħixu fil-kapital [[Montevideo]] u fiż-[[żona metropolitana]]. Stima ta' 88% tal-popolazzjoni hija ta' dixxendenza Ewropea. Bl-erja ta' madwar 176,000 kilometru kwadru, l-Urugwaj hija t-tieni l-iżgħar nazzjon fl-Amerika t'Isfel mill-erja, wara s-[[Surinam]]. [[Colonia del Sacramento]], wieħed mill-eqdem insedjamenti Ewropej fil-pajjiż, twaqqaf mill-[[Imperu Portugiż|Portugiżi]] fl-1680. Montevideo twaqqfet mill-[[Imperu Spanjol|Ispanjoli]] fis-seklu 18 kmieni bħala fortizza militari. L-Urugwaj rebħet l-indipendenza tagħha bejn l-1811 u l-1828, wara ġlied ma' [[Spanja]], [[Portugall]], [[Arġentina]] u l-[[Brażil]]. Hija [[repubblika kostituzzjonali]] demokratika, bi President li huwa kemm [[kap ta' stat]] u [[kap tal-gvern]]. L-Urugwaj huwa l-Pajjiż Terz bl-ogħla proporzjon ta' art agrikola bi 80.4% tal-art tal-pajjiż hija li tinħarat. == Etimoloġija == L-isem tal-pajjiż Urugwaj ġej mix-Xmara Urugwaj omonima, mil-lingwa indiġena Guaraní. Hemm diversi interpretazzjonijiet, inkluż "bird-xmara" ("ix-xmara tal-uru", permezz ta' charrúa, urú huwa nom komuni għal kwalunkwe għasfur selvaġġ). L-isem jista 'jirreferi wkoll għal bebbuxu tax-xmara msejjaħ uruguá (Pomella megastoma) li kien abbundanti fuq il-kosti tiegħu. Waħda mill-aktar interpretazzjonijiet popolari tal-isem kienet proposta mill-poeta Urugwajan magħruf Juan Zorrilla de San Martín, "ix-xmara tal-għasafar miżbugħa"; Din l-interpretazzjoni, għalkemm dubjuża, għad għandha sinifikat kulturali importanti fil-pajjiż. Fi żminijiet kolonjali Spanjoli, u għal xi żmien wara, l-Urugwaj u xi territorji ġirien kienu jissejħu Banda Oriental [del Uruguay] ("Ribera Oriental [tax-Xmara Urugwaj]"), u mbagħad, għal ftit snin, "Provinċja Orjentali". Mill-indipendenza tiegħu, il-pajjiż kien magħruf bħala "República Oriental del Uruguay", li litteralment tittraduċi bħala "República Oriental del [Xmara] Urugwaj". Madankollu, uffiċjalment tittraduċi bħala "República Oriental del Uruguay" jew "República Oriental del Uruguay". == Storja == === Prekolonjali === [[File:Los últimos Charrúas. Senaca, Vaimaca-Piru, Guyunusa y Tacuabe.JPG|thumb|Monument għall-aħħar erba' Charrúas, in-nies indiġeni tal-Urugwaj]] L-Urugwaj kien abitat għall-ewwel darba madwar 13,000 sena ilu minn kaċċaturi li jiġbru. Huwa stmat li fiż-żmien tal-ewwel kuntatt mal-Ewropej fis-seklu 16, kien hemm madwar 9,000 Charrúas u 6,000 Chanás u xi insedjamenti tal-gżejjer Guaraní. Fil-parti tal-Lvant tal-pajjiż hemm kollezzjoni arkeoloġika estensiva ta' munzelli artifiċjali magħrufa bħala “Cerritos de Indios”, li wħud minnhom imorru lura 5,000 sena. Ftit li xejn huwa magħruf dwar in-nies li bnewhom, peress li ma ħallew l-ebda rekord bil-miktub, iżda nstabu evidenza ta' agrikoltura prekolombjana u klieb prekolombjani estinti. === Kolonizzazzjoni bikrija === [[File:PortugueseMuseum-Colonia4 (cropped).jpg|thumb|Il-Portugiżi stabbilixxew Colonia do Sacramento fl-1680.]] Il-Portugiżi kienu l-ewwel Ewropej li daħlu fir-reġjun tal-Urugwaj tal-lum fl-1512. L-Ispanjoli waslu fl-Urugwaj tal-lum fl-1515, iżda kienu l-ewwel li saqsu fiż-żona, u talbuha għall-kuruna. Ir-reżistenza ħarxa tal-popli indiġeni għall-konkwista, flimkien man-nuqqas ta' riżorsi ta' valur, illimitaw l-insedjament Ewropew fir-reġjun matul is-sekli 16 u 17. L-Urugwaj aktar tard sar żona ta' lqugħ bejn l-imperi Spanjol u Portugiż. Fl-1603, l-Ispanjoli bdew jintroduċu bhejjem, li saru sors ta' ġid reġjonali. L-ewwel insedjament permanenti Spanjol twaqqfet fl-1624 f'Soriano fuq ir-Río Negro. Fl-1669-71, il-Portugiżi bnew forti fi Colonia del Sacramento (Colônia do Sacramento). Montevideo, il-kapitali attwali tal-Urugwaj, twaqqfet mill-Ispanjoli fil-bidu tas-seklu 18 bħala fortizza militari. Il-port naturali tiegħu malajr sar żona kummerċjali li kkompetiet mal-kapitali tar-Río de la Plata, Buenos Aires. L-istorja tal-Urugwaj fil-bidu tas-seklu 19 kienet ikkaratterizzata minn ġlidiet kontinwi għad-dominanza fir-reġjun tal-Plata bejn forzi Ingliżi, Spanjoli, Portugiżi u kolonjali oħra. Fl-1806 u fl-1807, l-armata Ingliża ppruvat taħtfu Buenos Aires u Montevideo bħala parti mill-Gwerer Napoleoniċi. Montevideo kienet okkupata mill-forzi Brittaniċi minn Frar sa Settembru 1807. === Ġlieda għall-indipendenza === [[File:Juan Manuel Blanes - El Juramento de los Treinta y Tres Orientales.jpg|thumb|Il-ġurament tat-Tlieta u Tletin Orientales fl-1825 qabel il-bidu tal-Gwerra Cisplatine, li fiha l-Urugwaj kiseb l-indipendenza tiegħu mill-Imperu tal-Brażil]] Fl-1811, José Gervasio Artigas, li sar l-eroj nazzjonali tal-Urugwaj, nieda rewwixta b’suċċess kontra l-awtoritajiet Spanjoli, u għelebhom fit-18 ta' Mejju fil-Battalja ta' Las Piedras. Fl-1813, il-gvern il-ġdid ta' Buenos Aires sejjaħ assemblea kostitwenti fejn Artigas ħareġ bħala ċampjin tal-federaliżmu, u talab awtonomija politika u ekonomika għal kull żona u għall-Banda Orjentali b’mod partikolari. L-assemblea rrifjutat li tpoġġi lid-delegati mill-Banda Orjentali; Madankollu, Buenos Aires segwiet sistema bbażata fuq ċentraliżmu unitarju. B'riżultat ta' dan, Artigas kiser ma' Buenos Aires u assedja lil Montevideo, u ħa l-belt kmieni fl-1815. Ladarba t-truppi ta' Buenos Aires irtiraw, il-Banda Oriental semmiet l-ewwel gvern awtonomu tagħha. Artigas organizza l-Lega Federali taħt il-protezzjoni tiegħu, komposta minn sitt provinċji, li ħamsa minnhom aktar tard saru parti mill-Arġentina. Fl-1816, 10,000 truppi Portugiżi invadew il-Banda Orjentali mill-Brażil; ħadu Montevideo f'Jannar 1817. Wara kważi erba' snin oħra ta' ġlied, ir-Renju Portugiż tal-Brażil annessa lil Banda Oriental bħala provinċja taħt l-isem "Cisplatina". L-Imperu Brażiljan sar indipendenti mill-Portugall fl-1822. Bi tweġiba għall-annessjoni, it-Tlieta u Tletin Orientales, immexxija minn Juan Antonio Lavalleja, iddikjaraw l-indipendenza fil-25 ta' Awwissu, 1825 bl-appoġġ tal-Provinċji Magħquda tar-Río de la Plata ( attwali Arġentina). Dan wassal għall-Gwerra Cisplatine ta' 500 jum. L-ebda naħa ma kisbet il-vantaġġ u, fl-1828, it-Trattat ta' Montevideo, promoss mir-Renju Unit permezz tal-isforzi diplomatiċi tal-Viscount John Ponsonby, ta lok għall-Urugwaj bħala stat indipendenti. Jum l-Indipendenza, festa nazzjonali, tiġi ċċelebrata fil-25 ta' Awwissu. L-ewwel kostituzzjoni tan-nazzjon ġiet adottata fit-18 ta' Lulju, 1830. === seklu 19 === Fiż-żmien tal-indipendenza, l-Urugwaj kellu popolazzjoni stmata ta ftit inqas minn 75,000. Ix-xena politika fl-Urugwaj kienet maqsuma bejn żewġ partiti: il-blancs konservattivi, immexxija mit-tieni president Manuel Oribe, li rrappreżenta l-interessi agrikoli tal-kampanja, u l-Colorados liberali, immexxija mill-ewwel president Fructuoso Rivera, li rrappreżenta l-interessi kummerċjali ta' Montevideo. Il-partiti Urugwajani rċevew appoġġ minn fazzjonijiet politiċi fil-gwerra fl-Arġentina ġirien, li saru involuti fl-affarijiet Urugwajani. Il-Colorado kienu favur il-liberali Arġentini Unitarji eżiljati, li ħafna minnhom kienu ħadu kenn f'Montevideo, filwaqt li l-president abjad Manuel Oribe kien ħabib qrib tal-ħakkiem Arġentin Manuel de Rosas. Fil-15 ta' Ġunju, 1838, armata mmexxija mill-mexxej ta' Colorado Rivera waqqgħet lill-President Oribe, li ħarab lejn l-Arġentina. Rivera ddikjara gwerra fuq Rosas fl-1839. Il-kunflitt kien se jdum 13-il sena u jkun magħruf bħala l-Gwerra l-Kbira. Fl-1843, armata Arġentina invadiet l-Urugwaj f'isem Oribe, iżda naqset milli tieħu l-kapitali. L-assedju ta' Montevideo beda fi Frar tal-1843 u dam disa' snin. L-Urugwajani assedjati talbu għajnuna lill-barranin residenti, li wassal għall-formazzjoni ta' leġjun Franċiż u Taljan, dan tal-aħħar immexxi mill-eżiljat Giuseppe Garibaldi. [[File:Caseros.jpg|thumb|Ir-rebħa tal-Armata l-Kbira fil-Battalja ta' Caseros mmarkat it-twaqqigħ ta' Juan Manuel de Rosas.]] Fl-1845, il-Gran Brittanja u Franza intervjenew kontra Rosas biex jirrestawraw il-kummerċ għal-livelli normali fir-reġjun. L-isforzi tagħhom kienu ineffettivi u, fl-1849, għajjien bil-gwerra, it-tnejn irtiraw wara li ffirmaw trattat favorevoli għal Rosas. Deher li fl-aħħar se taqa' Montevideo meta bdiet rewwixta kontra Rosas, immexxija minn Justo José de Urquiza, gvernatur tal-provinċja Arġentina ta' Entre Ríos. L-intervent Brażiljan f'Mejju 1851 f'isem il-Colorados, flimkien mar-rewwixta, biddel is-sitwazzjoni u Oribe ġie megħlub. L-assedju ta' Montevideo tneħħa u l-Gwerra l-Kbira finalment ġiet fi tmiemha. Montevideo ppremja l-appoġġ tal-Brażil billi ffirma trattati li jikkonfermaw id-dritt tal-Brażil li jintervjeni fl-affarijiet interni tal-Urugwaj. Skont it-trattati tal-1851, il-Brażil intervjena militarment fl-Urugwaj kemm-il darba qies li kien meħtieġ. Fl-1865, l-Imperatur tal-Brażil, il-President tal-Arġentina, u l-Ġeneral ta' Colorado Venancio Flores, il-kap tal-gvern Urugwajan li t-tnejn kienu għenu biex jiksbu l-poter, iffurmaw l-Alleanza Tripla. L-Alleanza Tripla ddikjarat gwerra lill-mexxej tal-Paragwaj Francisco Solano López. Il-Gwerra tal-Paragwaj li rriżultat ntemmet bl-invażjoni tal-Paragwaj u t-telfa tiegħu mill-armati tat-tliet pajjiżi kollha. Montevideo intuża bħala stazzjon tal-provvista mill-flotta Brażiljana u esperjenzat perjodu ta' prosperità u kalma relattiva matul il-gwerra. Fl-1867 inbniet l-ewwel linja tal-ferrovija fl-Urugwaj u ġiet inawgurata fergħa ffurmata minn ferrovija miġbuda miż-żwiemel. L-Amministrazzjoni tal-Ferroviji attwali tal-Istat tal-Urugwaj żżomm 2,900 km ta 'netwerk ferrovjarju estensibbli. Il-gvern kostituzzjonali tal-Ġeneral Lorenzo Batlle y Grau (1868-72) irażżan ir-Rivoluzzjoni tal-Lanez l-Bojod. Wara sentejn ta' ġlied, ġie ffirmat ftehim ta' paċi fl-1872 li ta sehem lill-Whites fl-emolumenti u l-funzjonijiet tal-gvern permezz tal-kontroll ta' erba' dipartimenti tal-Urugwaj. [[File:Tuyuti1.jpg|thumb|Truppi Urugwajani fit-trinek fil-Battalja ta' Tuyutí fl-1866, matul il-Gwerra tat-Tripla Alleanza]] Dan it-twaqqif tal-politika ta' koparteċipazzjoni kien jirrappreżenta t-tfittxija għal formula ġdida ta' kompromess ibbażata fuq il-koeżistenza tal-partit fil-poter u l-partit tal-oppożizzjoni. Minkejja dan il-ftehim, il-ħakma ta' Colorado kienet mhedda mir-Rivoluzzjoni Tricolor falluta tal-1875 u r-Rivoluzzjoni Quebracho fl-1886. L-isforz ta' Colorado biex inaqqas l-abjad għal tliet dipartimenti biss qanqal rewwixta abjad tal-1897, li spiċċat bil-ħolqien ta' 16-il dipartiment, li l-abjad minnhom issa kellhom kontroll fuq sitta. Il-bojod ingħataw ⅓ tas-siġġijiet fil-Kungress. Din id-diviżjoni tal-poter damet sakemm il-President José Batlle y Ordóñez waqqaf ir-riformi politiċi tiegħu, li wasslu għall-aħħar rewwixta tal-abjad fl-1904 li ntemmet bil-Battalja ta' Masoller u l-mewt tal-mexxej abjad Aparicio Saravia. Bejn l-1875 u l-1890, il-militar sar iċ-ċentru tal-poter. Matul dan il-perjodu awtoritarju, il-gvern ħa passi lejn l-organizzazzjoni tal-pajjiż bħala stat modern, li jħeġġeġ it-trasformazzjoni ekonomika u soċjali tiegħu. Ġew organizzati gruppi ta' pressjoni (magħmulin prinċipalment minn negozjanti, sidien tal-art u industrijalisti) li kellhom influwenza qawwija fuq il-gvern. Segwa perjodu ta' tranżizzjoni (1886-90), li matulu l-politiċi bdew jerġgħu jiksbu l-art mitlufa u seħħet xi parteċipazzjoni ċivili fil-gvern. Wara l-Gwerra l-Kbira, kien hemm żieda notevoli fin-numru ta' immigranti, l-aktar mill-Italja u Spanja. Fl-1879, il-popolazzjoni totali tal-pajjiż kienet aktar minn 438,500. L-ekonomija rriflettiet rebound notevoli (jekk murija b'mod grafiku, fuq kollox determinanti ekonomiċi oħra relatati) fit-trobbija tal-bhejjem u l-esportazzjonijiet. Montevideo sar ċentru finanzjarju importanti fir-reġjun u ċentru ta 'distribuzzjoni għal oġġetti mill-Arġentina, il-Brażil u l-Paragwaj. === seklu 20 === [[File:Palaciosalvouruguay.jpg|thumb|Il-Palacio Salvo, mibni f'Montevideo bejn l-1925 u l-1928, darba kien l-ogħla bini fl-Amerika Latina.]] Il-mexxej ta' Colorado José Batlle y Ordóñez ġie elett president fl-1903. Is-sena ta' wara, l-abjad mexxew rewwixta rurali, u tmien xhur ta' ġlied imdemmi seħħew qabel ma l-mexxej tagħhom, Aparicio Saravia, inqatel fil-battalja. Il-forzi tal-gvern kienu rebbieħa, li wasslu għat-tmiem tal-politika ta 'ko-parteċipazzjoni li kienet bdiet fl-1872. Batlle serva żewġ termini (1903-07 u 1911-15) li matulhom, ħa vantaġġ mill-istabbiltà tan-nazzjon u l-prosperità ekonomika dejjem tikber , istitwixxa riformi kbar, bħal programm ta' benesseri, involviment tal-gvern f'ħafna aspetti tal-ekonomija, u eżekuttiv plural. Gabriel Terra ħa l-presidenza f'Marzu 1931. L-inawgurazzjoni tiegħu ħabtet mal-effetti tad-Depressjoni l-Kbira, u l-klima soċjali kienet tensa minħabba n-nuqqas ta' impjiegi. Kien hemm ġlied li fihom mietu pulizija u xellugin. Fl-1933, Terra organizza kolp ta' stat, li xolji l-Assemblea Ġenerali u ħadet b'digriet. Fl-1934 ġiet promulgata kostituzzjoni ġdida, li ttrasferiet is-setgħat lill-president. B’mod ġenerali, il-gvern ta' Terra dgħajjef jew innewtralizza n-nazzjonaliżmu ekonomiku u r-riforma soċjali. Fl-1938 saru elezzjonijiet ġenerali u l-kunjati ta' Terra, il-Ġeneral Alfredo Baldomir, ġie elett president. Taħt pressjoni mill-unjins u l-Partit Nazzjonali, Baldomir sostna elezzjonijiet ħielsa, il-libertà tal-istampa, u kostituzzjoni ġdida. Għalkemm Baldomir iddikjara l-Urugwaj newtrali fl-1939, bastimenti tal-gwerra Brittaniċi u l-vapur Ġermaniż Admiral Graf Spee ġġieldu battalja mhux 'il bogħod mill-kosta Urugwajana. L-Ammirall Graf Spee ħa kenn f'Montevideo, talab kenn f'port newtrali, iżda aktar tard ġie ordnat jitlaq. [[File:Admiral Graf Spee Flames.jpg|thumb|left|L-għarqa tal-cruiser Ġermaniż Admiral Graf Spee huwa l-aktar avveniment magħruf li seħħ fl-Urugwaj matul it-Tieni Gwerra Dinjija.]] Fl-1945, l-Urugwaj iffirma formalment id-Dikjarazzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti u daħal fit-Tieni Gwerra Dinjija, li wassal lill-pajjiż biex jiddikjara gwerra lill-Ġermanja u lill-Ġappun. Wara t-tmiem tal-gwerra, sar membru fundatur tan-Nazzjonijiet Uniti. Fl-aħħar tas-snin ħamsin, parzjalment minħabba tnaqqis globali fid-domanda għall-prodotti agrikoli Urugwajani, l-Urugwajani sofrew tnaqqis qawwi fil-livell tal-għajxien tagħhom, li wassal għal militanza studenteska u inkwiet tax-xogħol. Fis-sittinijiet, tfaċċat grupp armat ta' terroristi ta' gwerillieri urbani Marxist-Leninist, magħruf bħala t-Tupamaros, li kienu involuti f'attivitajiet bħal estorsjoni, serq, attakki, ħtif u qtil, minbarra li ppruvaw iwaqqgħu l-gvern. === Reġim ċivili-militari === Il-President Jorge Pacheco ddikjara stat ta' emerġenza fl-1968, segwit minn sospensjoni ulterjuri tal-libertajiet ċivili fl-1972. reġim militari. === Preżenti === [[File:Batlle1.jpg|thumb|L-eks President Urugwajan Jorge Batlle mal-eks President Amerikan George HW Bush fl-2003]] Kostituzzjoni ġdida, abbozzata mill-militar, ġiet miċħuda f'referendum f'Novembru 1980. Wara r-referendum, il-forzi armati ħabbru pjan għal ritorn għall-gvern ċivili, u saru elezzjonijiet nazzjonali fl-1984. Il-mexxej tal-Partit Colorado, Julio María Sanguinetti rebaħ il-presidenza u serva mill-1985 sal-1990. L-ewwel amministrazzjoni ta' Sanguinetti implimentat riformi ekonomiċi u kkonsolidat id-demokrazija wara s-snin tal-pajjiż taħt il-ħakma militari. Luis Alberto Lacalle, tal-Partit Nazzjonali, rebaħ l-elezzjonijiet presidenzjali tal-1989 u referendum approva amnestija għal dawk li jiksru d-drittijiet tal-bniedem. Sanguinetti reġa' ġie elett fl-1994. Iż-żewġ presidenti komplew ir-riformi strutturali ekonomiċi mibdija wara r-restawr tad-demokrazija u riformi importanti oħra kienu mmirati lejn it-titjib tas-sistema elettorali, is-sigurtà soċjali, l-edukazzjoni u s-sigurtà pubblika. == Ġeografija == [[File:Uruguay fisico.png|thumb|Mappa topografika tal-Urugwaj]] B'176,214 km² (68,037 sq mi) ta 'art kontinentali u 142,199 km² (54,903 sq mi) ta' ilma ġurisdizzjonali u gżejjer żgħar tax-xmajjar, l-Urugwaj huwa t-tieni l-iżgħar nazzjon sovran fl-Amerika t'Isfel (wara s-Surinam) u t-tielet l-iżgħar territorju (Gujana Franċiża) l-iżgħar). Il-pajsaġġ prinċipalment fih pjanuri mimlijin u meded ta' muntanji baxxi (xfafar) b'artijiet baxxi kostali fertili. L-Urugwaj għandu 660 km (410 mil) ta’ kosta. Il-pajjiż huwa kopert minn netwerk dens tax-xmajjar, magħmul minn erba 'baċini tax-xmajjar jew deltas: il-Baċir tal-Plata, ix-Xmara Urugwaj, il-Laguna Merín u x-Xmara Negro. Ix-xmara interna ewlenija hija r-Río Negro. Tul il-kosta Atlantika hemm diversi laguni. L-ogħla punt fil-pajjiż huwa Cerro Catedral, li s-samit tiegħu jilħaq 514 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar fis-Sierra de Carapé. Lejn il-Lbiċ hemm ir-Río de la Plata, estwarju tax-Xmara Urugwaj (xmara li tifforma l-fruntiera tal-punent tal-pajjiż). Montevideo hija l-kapitali nazzjonali l-aktar fin-nofsinhar fl-Ameriki u t-tielet l-aktar fin-nofsinhar fid-dinja (wara Canberra u Wellington). L-Urugwaj huwa l-uniku pajjiż fl-Amerika t'Isfel li jinsab kompletament fin-Nofsinhar tat-Tropiku tal-Kaprikornu u huwa l-istat sovran l-aktar fin-Nofsinhar fid-dinja meta ordnat mill-iktar punt tat-tramuntana tal-latitudni. Hemm għaxar parks nazzjonali fl-Urugwaj: ħamsa fiż-żoni umdi tal-Lvant, tlieta fil-muntanji ċentrali u wieħed fil-punent tul ix-Xmara Urugwaj. L-Urugwaj huwa dar għall-ekoreġjun terrestri tas-savana Urugwajana. Il-pajjiż kellu punteġġ medju tal-Indiċi tal-Integrità tal-Pajsaġġ tal-Foresti tal-2019 ta' 3.61/10, li kklassifika fil-147 post globalment fost 172 pajjiż. === Klima === [[File:Koppen-Geiger Map URY present.svg|thumb|left|Mappa tal-klassifikazzjoni tal-klima Köppen-Geiger għall-Urugwaj]] Jinsabu għal kollox fiż-żona moderata tan-Nofsinhar, l-Urugwaj għandu klima relattivament beninna u pjuttost uniformi mal-pajjiż kollu. Skont il-Klassifikazzjoni tal-Klima Köppen, il-biċċa l-kbira tal-pajjiż għandu klima subtropikali umda (Cfa). F'xi punti biss tal-Kosta Atlantika u fuq is-samits ta' l-għoljiet ogħla ta' Cuchilla Grande il-klima għandha klima oċeanika (Cfb). Il-pajjiż għandu erba' staġuni: is-sajf jibda minn Diċembru sa Marzu u x-xitwa minn Ġunju sa Settembru. Il-varjazzjonijiet staġjonali huma evidenti, iżda l-estremi tat-temperatura huma rari. Is-Sjuf huma ttemprati mill-irjieħ tal-Atlantiku u kesħa intensa mhix magħrufa fix-xitwa. Għalkemm qatt ma' jkun kiesaħ ħafna, il-ġlata sseħħ kull sena matul ix-xhur tax-xitwa u l-preċipitazzjoni, bħal sleet u silġ, isseħħ kważi kull xitwa, iżda l-borra hija rari ħafna; Dan iseħħ kull sentejn f'elevazzjonijiet ogħla, iżda kważi dejjem mingħajr akkumulazzjoni. Kif ikun mistenni bl-abbundanza tiegħu ta 'ilma, umdità għolja u ċpar huma komuni. In-nuqqas ta' muntanji, li jaġixxu bħala ostakli klimatiċi, jagħmlu l-lokalitajiet kollha vulnerabbli għal irjieħ qawwija u bidliet rapidi fit-temp hekk kif fronti jew maltempati jiknes madwar il-pajjiż. Dawn il-maltempati jistgħu jkunu qawwija; Jistgħu jġibu maltempati, silġ, u xi kultant anke tornadoes. Il-pajjiż jesperjenza ċikluni extratropikali iżda mhux ċikluni tropikali, minħabba l-fatt li l-Oċean Atlantiku t'Isfel rarament ikun sħun biżżejjed għall-iżvilupp tagħhom. Kemm it-temp tas-sajf kif ukoll tax-xitwa jista' jvarja minn jum għall-ieħor bil-mogħdija ta' fronti tal-maltemp, fejn riħ sħun mit-tramuntana jista’ kultant ikun segwit minn riħ kiesaħ (pampero) mill-Pampas Arġentina. Għalkemm kemm it-temperatura kif ukoll il-preċipitazzjoni huma pjuttost uniformi mal-pajjiż kollu, hemm differenzi konsiderevoli fit-territorju kollu. It-temperatura medja annwali tal-pajjiż hija 17.5 °C (63.5 °F), li tvarja minn 16 °C (61 °F) fix-Xlokk għal 19 °C (66 °F) fil-majjistral. [68] It-temperaturi tax-xitwa jvarjaw minn medja ta' kuljum ta' 11°C (52°F) fin-nofsinhar sa 14°C (57°F) fit-tramuntana, filwaqt li t-temperaturi medji ta' kuljum tas-sajf ivarjaw minn 21°C (70°F) fix-Xlokk u 25 °C (77 °F) fil-majjistral. Ix-Xlokk huwa konsiderevolment aktar frisk mill-bqija tal-pajjiż, speċjalment matul ir-rebbiegħa, meta l-ilma kiesaħ tal-oċean wara x-xitwa jkessaħ it-temperatura tal-arja u jġib aktar umdità f'dak ir-reġjun. Madankollu, in-nofsinhar tal-pajjiż jirċievi inqas xita mit-tramuntana. Pereżempju, Montevideo tirċievi madwar 1,100 millimetru (43 in) ta' preċipitazzjoni fis-sena, filwaqt li l-belt ta' Rivera fil-grigal tirċievi 1,600 millimetru (63 in). L-aktar xita qawwija sseħħ fix-xhur tal-ħarifa, għalkemm l-aktar perjodi ta' xita frekwenti jseħħu fix-xitwa. Iżda xorta d-differenza mhix kbira biżżejjed biex tikkunsidra staġun niexef jew imxarrab, perjodi ta' nixfa jew xita eċċessiva jistgħu jseħħu fi kwalunkwe ħin matul is-sena. It-temperaturi estremi nazzjonali fil-livell tal-baħar huma 44 °C (111 °F) fil-belt ta' Paysandú (20 ta' Jannar, 1943) u l-belt ta’ Florida (14 ta' Jannar, 2022), u -11.0 °C (12.2 °F) fi il-belt ta' Melo (14 ta' Ġunju, 1967). == Gvern u politika == [[File:Palacio Legislativo--.JPG|thumb|Palazz Leġiżlattiv (Palacio Legislativo), Montevideo]] L-Urugwaj hija repubblika demokratika rappreżentattiva b'sistema presidenzjali. Il-membri tal-gvern jiġu eletti għal terminu ta' ħames snin permezz ta' sistema ta' suffraġju universali. L-Urugwaj huwa stat unitarju: il-ġustizzja, l-edukazzjoni, is-saħħa, is-sigurtà, il-politika barranija u d-difiża huma amministrati fil-pajjiż kollu. Il-Poter Eżekuttiv huwa eżerċitat mill-president u kabinett ta' 14-il ministru. [[File:Palacio Piria, Montevideo 05.jpg|thumb|Palazz Piria (Palacio Piria), sede tal-Qorti Suprema tal-Ġustizzja]] Is-setgħa leġiżlattiva hija kkostitwita mill-Assemblea Ġenerali, magħmula minn żewġ kmamar: il-Kamra tad-Deputati, magħmula minn 99 membru li jirrappreżentaw id-19-il dipartiment, eletti għal perjodu ta' ħames snin ibbażati fuq rappreżentanza proporzjonali; u l-Kamra tas-Senaturi, magħmula minn 31 membru, li minnhom 30 huma eletti għal terminu ta' ħames snin ibbażat fuq rappreżentanza proporzjonali u l-viċi president, li jippresiedi l-kamra u għandu d-dritt tal-vot. Is-setgħa ġudizzjarja hija eżerċitata mill-Qorti Suprema, il-Qorti Suprema, u l-imħallfin fil-pajjiż kollu. Il-membri tal-Qorti Suprema huma eletti mill-Assemblea Ġenerali; Il-membri tal-Qorti Suprema jintgħażlu mill-Qorti Suprema bil-kunsens tas-Senat, u l-imħallfin jinħatru direttament mill-Qorti Suprema. L-Urugwaj adotta l-kostituzzjoni attwali tiegħu fl-1967. === Diviżjonijiet amministrattivi === [[File:Departments of Uruguay (map).png|thumb|Diviżjonijiet amministrattivi]] Il-pajjiż huwa maqsum fi 19-il dipartiment. Il-gvern dipartimentali huwa eżerċitat mis-Sindki (Eżekuttiv Komuni) u l-Bordijiet Dipartimentali (Leġiżlattivi Komuni). Il-popolazzjoni tal-pajjiż hija 3,070,000 abitant (1988) u hija kkonċentrata bil-kbir (87 fil-mija) fiċ-ċentri urbani. === Relazzjonijiet barranin === [[File:Sede Del Mercosur 02.jpg|thumb|Kwartieri ġenerali tas-Suq Komuni tan-Nofsinhar, Montevideo]] Il-politika barranija tal-pajjiż hija mmexxija mill-Ministeru tal-Affarijiet Barranin. L-Urugwaj tradizzjonalment kellu rabtiet politiċi u kulturali b'saħħithom mal-pajjiżi ġirien tiegħu u mal-Ewropa, u r-relazzjonijiet internazzjonali tiegħu ġew iggwidati mill-prinċipji tan-nonintervent u l-multilateraliżmu. Il-pajjiż huwa membru fundatur ta' organizzazzjonijiet internazzjonali bħan-Nazzjonijiet Uniti, l-Organizzazzjoni tal-Istati Amerikani, is-Suq Komuni tan-Nofsinhar u l-Assoċjazzjoni tal-Integrazzjoni tal-Amerika Latina. Il-kwartieri ġenerali ta' dawn l-aħħar tnejn jinsabu fil-kapitali tagħha Montevideo, u għalhekk ir-rwol tal-belt tqabbel ma' dak ta' Brussell fl-Ewropa. L-Urugwaj għandu żewġ tilwim dwar il-fruntieri mhux ikkontestati mal-Brażil, fuq Isla Brasilera u r-reġjun tax-Xmara Invernada ta' 235 km2 (91 sq mi) qrib Masoller. Iż-żewġ pajjiżi ma jaqblux dwar liema tributarju jirrappreżenta s-sors leġittimu tax-Xmara Quaraí/Cuareim, li tiddefinixxi l-fruntiera fl-aħħar taqsima kkontestata, skont it-trattat tal-fruntiera tal-1851 bejn iż-żewġ pajjiżi. Madankollu, dawn it-tilwim fuq il-fruntieri ma żammewx liż-żewġ pajjiżi milli jkollhom relazzjonijiet diplomatiċi ta’ ħbiberija u rabtiet ekonomiċi b’saħħithom. S'issa, iż-żoni kkontestati jibqgħu de facto taħt il-kontroll Brażiljan, bi ftit jew xejn sforz reali mill-Urugwaj biex jasserixxi t-talbiet tiegħu. L-Urugwaj huwa wkoll membru fundatur tal-Forum ta' Stati Żgħar (FOSS), grupp volontarju u informali tan-Nazzjonijiet Uniti. Il-pajjiż gawda relazzjonijiet ta' ħbiberija mal-Istati Uniti mit-tranżizzjoni tiegħu lura għad-demokrazija. Ir-rabtiet kummerċjali bejn iż-żewġ pajjiżi kibru bl-iffirmar ta' trattat ta' investiment bilaterali fl-2004 u Ftehim ta’ Qafas ta’ Kummerċ u Investiment f’Jannar 2007. L-Istati Uniti u l-Urugwaj kkoperaw ukoll fuq kwistjonijiet militari, u ż-żewġ pajjiżi kellhom rwoli importanti fl-Istati Uniti. Missjoni ta' Stabbilizzazzjoni tan-Nazzjonijiet f'Ħaiti. Fl-2017, l-Urugwaj iffirma t-trattat tan-NU dwar il-Projbizzjoni tal-Armi Nukleari. Reġgħet ingħaqdet ukoll mat-Trattat Inter-Amerikan ta' Assistenza Reċiproka (TIAR jew "Patt ta' Rio") fl-2020. L-Urugwaj huwa t-52 l-iktar pajjiż paċifiku fid-dinja, skont l-Indiċi Globali tal-Paċi tal-2024. === Militari === [[File:R.O.C Marine Corps M41A3 Walker Bulldog front view.jpg|thumb|left|Monument għat-tank ħafif M41 Walker Bulldog tal-Armata Urugwajana]] [[File:Formación A-37B Fuerza Aérea Uruguaya.jpg|thumb|Żewġ Air Force Cessna A-37 Dragonfly waqt titjira]] Il-Forzi Armati Urugwajani huma kostituzzjonalment subordinati għall-President tar-Repubblika, permezz tal-Ministru tad-Difiża. Il-persunal tal-forzi armati jammonta għal madwar 18,000 għall-Armata, 6,000 għan-Navy u 3,000 għall-Air Force. L-ingaġġ huwa volontarju fi żmien ta' paċi, iżda l-gvern għandu l-awtorità li jirrekluta f'sitwazzjonijiet ta' emerġenza. L-Urugwaj jinsab fl-ewwel post fid-dinja f'termini per capita għall-kontribuzzjonijiet tiegħu lill-forzi taż-żamma tal-paċi tan-Nazzjonijiet Uniti, b'2,513 suldat u uffiċjal f'10 missjonijiet taż-żamma tal-paċi tan-NU. Sa Frar 2010, l-Urugwaj kellu 1,136 persunal militari skjerat f'Ħaiti b'appoġġ għall-MINUSTAH u 1,360 skjerat b'appoġġ għall-MONUC fil-Kongo. F'Diċembru 2010, il-Ġeneral Maġġur Urugwajan Gloodtdofsky inħatar Kap tal-Osservaturi Militari u kap tal-Grupp tal-Osservaturi Militari tan-Nazzjonijiet Uniti fl-Indja u l-Pakistan. Minn Mejju 2009, l-omosesswali tħallew iservu fil-militar wara li l-Ministru tad-Difiża ffirma digriet li jgħid li l-politika tar-reklutaġġ militari ma tibqax tiddiskrimina fuq il-bażi tal-orjentazzjoni sesswali, l-Istati Uniti pprovdew $1.7 miljun lill-Urugwaj f'assistenza militari, inkluż $1 miljun f'Finanzjament Militari Barrani u $480,000 f'Edukazzjoni u Taħriġ Militari Internazzjonali. === Infurzar tal-liġi === [[File:National Police of Uruguay coat of arms.png|thumb|]] Il-Pulizija Nazzjonali tal-Urugwaj hija forza tal-pulizija nazzjonali u istituzzjonali tar-Repubblika tal-Urugwaj, imwaqqfa fit-18 ta' Diċembru, 1829. Jiddependi fuq il-Fergħa Eżekuttiva permezz tal-Ministeru tal-Intern. Il-missjoni ewlenija tagħha hija li tipproteġi l-eżerċizzju ħieles tad-drittijiet u l-libertajiet, tiggarantixxi ordni, sigurtà interna, tiżgura l-konformità mal-liġijiet, tassisti u tipproteġi n-nies, tipprevjeni t-twettiq ta' reati, tiggarantixxi s-sigurtà f'postijiet u spettakli pubbliċi, tirreprimi mgieba li jikkostitwixxu reati u reati. == Ekonomija == [[File:GDP per capita development of Uruguay.svg|thumb|Evoluzzjoni tal-PGD per capita mill-1900]] Fl-1991, il-pajjiż esperjenza żieda fl-istrajkijiet biex jikseb kumpens tal-pagi biex jikkumpensa għall-inflazzjoni u biex jopponi l-privatizzazzjonijiet mixtieqa mill-gvern ta' Luis Alberto Lacalle. Fl-1992 kien imsejjaħ strajk ġenerali, u l-politika ta' privatizzazzjoni ġiet miċħuda b'mod wiesa' b'referendum (71.6% kontra l-privatizzazzjoni tat-telekomunikazzjoni). Fl-1994 u l-1995, l-Urugwaj ffaċċja diffikultajiet ekonomiċi kkawżati mil-liberalizzazzjoni tal-kummerċ barrani, li żiedet id-defiċit kummerċjali. Il-Montevideo Gas Company u l-linja tal-ajru Pluna ġew mgħoddija lis-settur privat, iżda l-pass tal-privatizzazzjoni naqas fl-1996. L-Urugwaj esperjenza kriżi ekonomika u finanzjarja kbira bejn l-1999 u l-2002, prinċipalment effett indirett tal-problemi ekonomiċi tal-Arġentina. L-ekonomija naqset 11% u l-qgħad tela għal 21%. Minkejja s-severità tax-xokkijiet kummerċjali, l-indikaturi finanzjarji tal-Urugwaj baqgħu aktar stabbli minn dawk tal-ġirien tiegħu, riflessjoni tar-reputazzjoni soda tiegħu fost l-investituri u l-klassifikazzjoni tal-bonds sovrani ta' grad ta' investiment, waħda minn tnejn biss fl-Amerika t’Isfel. [[File:World Trade Center Montevideo.jpg|thumb|Montevideo World Trade Center]] Fl-2004, il-gvern Batlle ffirma ftehim ta' stand-by triennali ta' $1.1 biljun mal-Fond Monetarju Internazzjonali (IMF), li jimpenja lill-pajjiż għal surplus fiskali primarju sostanzjali, inflazzjoni baxxa, tnaqqis konsiderevoli fid-dejn estern, u diversi riformi strutturali maħsuba biex itejbu. kompetittività u jattiraw investiment barrani. L-Urugwaj temm il-ftehim fl-2006 wara li ħallas minn qabel id-dejn tiegħu, iżda żamm diversi mill-impenji tal-politika. Vázquez, li ħa l-kariga f'Marzu 2005, ħoloq il-Ministeru tal-Iżvilupp Soċjali u fittex li jnaqqas ir-rata tal-faqar tal-pajjiż b'Pjan Nazzjonali ta' Għajnuna ta' Emerġenza Soċjali (PANES) ta' $240 miljun, li pprovda trasferiment monetarju kondizzjonali kull xahar ta' madwar 75 dollaru għal aktar. minn 100,000 dar f'faqar estrem. Bi skambju, dawk li jirċievu benefiċċji kienu meħtieġa li jipparteċipaw f’xogħol fil-komunità, jiżguraw li t-tfal tagħhom jattendu l-iskola kuljum, u għaddew minn kontrolli tas-saħħa regolari. Wara l-inadempjenza tal-Arġentina fl-2001, il-prezzijiet fl-ekonomija Urugwajana għamlu varjetà ta 'servizzi, inklużi teknoloġija tal-informazzjoni u kompetenza arkitettonika, li darba kienu għaljin wisq f'ħafna swieq barranin, esportabbli. Bejn l-2007 u l-2009, l-Urugwaj kien l-uniku pajjiż fl-Ameriki li teknikament ma esperjenzax riċessjoni (żewġ kwarti konsekuttivi ta' tnaqqis). Il-qgħad laħaq l-inqas livell rekord ta' 5.4% f’Diċembru 2010 qabel tela’ għal 6.1% f’Jannar 2011. Filwaqt li l-qgħad għadu f'livell baxx, l-IMF innota żieda fil-pressjonijiet inflazzjonarji, u l-PGD tal-Urugwaj kiber b’10.4% matul l-ewwel nofs ta' 2010. Skont stimi tal-FMI, l-Urugwaj jikseb tkabbir reali tal-PGD ta' bejn 8 % u 8.5 % fl-2010, segwit minn tkabbir ta' 5 % fl-2011 u 4 % fis-snin ta' wara. Id-dejn pubbliku gross ikkuntratta fit-tieni kwart tal-2010, wara ħames perjodi konsekuttivi ta' żieda sostnuta, laħaq il-21,885 miljun dollaru, ekwivalenti għal 59.5% tal-PGD. L-Urugwaj kklassifikat fit-63 post fl-Indiċi tal-Innovazzjoni Globali fl-2023. === Agrikoltura === [[File:Viña en Otoño.jpg|thumb|Vinja fl-Urugwaj]] Fl-2010, is-settur agrikolu orjentat lejn l-esportazzjoni tal-Urugwaj kkontribwixxa 9.3% tal-PGD u impjega 13% tal-forza tax-xogħol. L-istatistika uffiċjali mill-Ministeru tal-Agrikoltura u l-Bhejjem tal-Urugwaj tindika li t-trobbija tal-baqar u tan-nagħaġ fl-Urugwaj tokkupa 59.6% tal-art. Il-perċentwal jiżdied aktar għal 82.4% me t-trobbija tal-bhejjem hija marbuta ma' attivitajiet agrikoli oħra bħall-produzzjoni tal-ħalib, l-għalf, u r-rotazzjoni mata' għelejjel bħar-ross. Skont il-FAOSTAT, l-Urugwaj huwa wieħed mill-akbar produtturi fid-dinja tas-sojja (9th), suf (12th), laħam taż-żiemel (14th), xama’ tan-naħal (14th) u sfarġel (17th). Il-maġġoranza tal-farms (25,500 minn 39,120) huma mmexxija mill-familja; Iċ-ċanga u s-suf jirrappreżentaw l-attivitajiet ewlenin u s-sors ewlieni tad-dħul għal 65% minnhom, segwiti mill-produzzjoni tal-ħxejjex bi 12%, il-produzzjoni tal-ħalib bi 11%, it-trobbija tal-ħnieżer bi 2% u t-trobbija tat-tjur ukoll bi 2%. Iċ-ċanga hija l-prodott ewlieni tal-esportazzjoni tal-pajjiż, b'total ta' aktar minn biljun dollaru fl-2006. Fl-2007, l-Urugwaj kellu merħla ta' baqar ta' 12-il miljun ras, li jagħmilha l-pajjiż bl-akbar numru ta' baqar per capita (3.8). Madankollu, 54% huma f'idejn 11% tal-produtturi, li għandhom minimu ta' 500 ras. Fl-estrem l-ieħor, 38 % tal-produtturi jisfruttaw artijiet żgħar u għandhom merħliet medji ta' inqas minn mitt ras. === Turiżmu === [[File:Punta del este3.jpg|thumb|Punta del Este hija waħda mid-destinazzjonijiet turistiċi ewlenin fil-Kon tan-Nofsinhar.]] L-industrija tat-turiżmu hija parti importanti mill-ekonomija Urugwajana. Fl-2012 kien stmat li s-settur kien jammonta għal 97,000 impjieg u (direttament u indirettament) 9% tal-PGD. [[File:Colo do sac 1.jpg|thumb|Il-belt kolonjali storika ta' Colonia del Sacramento]] Fl-2023, 3.8 miljun turist daħlu fl-Urugwaj, li l-maġġoranza tagħhom kienu Arġentini u Brażiljani, segwiti miċ-Ċileni, il-Paragwajani, l-Amerikani u l-Ewropej ta' diversi nazzjonalitajiet. Esperjenzi kulturali fl-Urugwaj jinkludu l-esplorazzjoni tal-wirt kolonjali tal-pajjiż, kif jista' jinstab f'Colonia del Sacramento. Montevideo, il-kapitali tal-pajjiż, hija dar għall-aktar għażla diversa ta 'attivitajiet kulturali. Monumenti storiċi bħall-Mużew Torres García u l-Istadium Centenario, li ospitaw l-ewwel Tazza tad-Dinja fl-istorja, huma eżempji. Madankollu, sempliċiment jimxu fit-toroq jippermetti lit-turisti jesperjenzaw il-kultura ikkulurita tal-belt. Waħda mill-attrazzjonijiet naturali ewlenin tal-Urugwaj hija Punta del Este. Punta del Este tinsab fuq peniżola żgħira 'l barra mill-kosta tax-Xlokk tal-Urugwaj. Il-bajjiet tagħha huma maqsuma f'Mansa, jew ġenb ġentili (xmara) u Brava, jew naħa imħatteb (oċean). Il-Mansa huwa l-aktar adattat għall-għawm tax-xemx, snorkeling, u opportunitajiet oħra ta' rikreazzjoni baxxi, filwaqt li l-Brava huwa l-aktar adattat għal sports ta' avventura, bħas-surfing. Punta del Este tmiss mal-belt ta' Maldonado, filwaqt li lejn il-grigal tul il-kosta hemm ir-resorts iżgħar ta' La Barra u José Ignacio. L-Urugwaj huwa l-pajjiż tal-Amerika Latina li jirċievi l-aktar turisti meta mqabbel mal-popolazzjoni tiegħu. Għall-Urugwaj, it-turiżmu Arġentin huwa essenzjali, peress li jirrappreżenta 56% tat-turiżmu estern li jirċievu kull sena u 70% matul ix-xhur tas-sajf. Għalkemm vacationers Arġentini huma suq fil-mira importanti għat-turiżmu fl-Urugwaj, f'dawn l-aħħar snin il-pajjiż irnexxielu jpoġġi lilu nnifsu bħala destinazzjoni turistika importanti fi swieq oħra, li jirċievi fluss għoli ta' viżitaturi minn pajjiżi bħall-Brażil, il-Paragwaj u l-Istati Uniti, fost oħrajn. === Trasport === [[File:Вид на монтевидеоский порт.jpg|thumb|Port ta' Montevideo]] [[File:Aeropuerto carrasco.jpg|thumb|Ajruport Internazzjonali Carrasco, Montevideo]] Il-port ta' Montevideo, li jimmaniġġja aktar minn 1.1 miljun kontenitur fis-sena, huwa l-aktar terminal tal-kontejners avvanzat fl-Amerika t'Isfel. Il-baċir tiegħu jista 'jimmaniġġja bastimenti b'fundar ta' 14-il metru (46 pied). Disa' krejnijiet gantry jippermettu bejn 80 u 100 moviment fis-siegħa. Il-port ta' Nueva Palmira huwa punt reġjonali importanti ta' trasferiment tal-merkanzija u fih terminals kemm privati ​​kif ukoll statali. L-Ajruport Internazzjonali ta' Carrasco kien inizjalment inawgurat fl-1947 u fl-2009, Puerta del Sur, is-sid u l-operatur tal-ajruport, b'investiment ta' $165 miljun, kkummissjonat lil Rafael Viñoly Arquitectos biex jespandi u jimmodernizza l-faċilitajiet eżistenti b'terminal ġdid u spazjuż tal-passiġġieri. biex tiżdied il-kapaċità u jistimulaw it-tkabbir tan-negozju u t-turiżmu fir-reġjun. Il-ġurnal Bordier ibbażat f'Londra għażel l-Ajruport Internazzjonali ta' Carrasco, li jservi Montevideo, bħala wieħed mill-aqwa erba' ajruporti fid-dinja fis-27 edizzjoni tiegħu. L-ajruport jista' jimmaniġġja sa 4.5 miljun utent fis-sena. PLUNA kienet il-linja tal-ajru tal-bandiera tal-Urugwaj u kellha l-kwartieri ġenerali tagħha f'Carrasco. L-Ajruport Internazzjonali ta' Punta del Este, li jinsab 15-il kilometru minn Punta del Este fid-Dipartiment ta' Maldonado, huwa t-tieni terminal tal-ajru l-aktar traffikuż fl-Urugwaj, mibni mill-perit Urugwajan Carlos Ott. Ġie inawgurat fl-1997. L-Amministrazzjoni tal-Ferroviji tal-Istat hija l-korp awtonomu inkarigat mit-trasport ferrovjarju u l-manutenzjoni tan-netwerk ferrovjarju. L-Urugwaj għandu madwar 1,200 km (750 mi) ta' ferroviji operattivi. Sal-1947, madwar 90% tas-sistema ferrovjarja kienet proprjetà Brittanika. Fl-1949, il-gvern nazzjonalizza l-ferroviji, flimkien mat-tramms elettriċi u l-Montevideo Water Company. Madankollu, fl-1985 il-“Pjan Nazzjonali tat-Trasport” issuġġerixxa li l-ferroviji tal-passiġġieri kienu għaljin wisq biex jissewwew u jinżammu. Il-ferroviji tal-merkanzija se jkomplu għal tagħbijiet ta' aktar minn 120 tunnellata, iżda t-trasport bil-karozza tal-linja sar l-alternattiva "ekonomika" għall-vjaġġaturi. Is-servizz tal-passiġġieri twaqqaf fl-1988. Madankollu, is-servizz tal-passiġġieri bil-ferrovija lejn Montevideo reġa' beda fl-1993 u issa jinkludi tliet linji suburbani. [[File:Aeropuerto Punta del Este.png|thumb|Ajruport Internazzjonali ta' Punta del Este (Aeropuerto Internacional de Punta del Este)]] Toroq pavimentati jgħaqqdu Montevideo maċ-ċentri urbani l-oħra tal-pajjiż, l-awtostradi ewlenin iwasslu għall-fruntiera u għall-ibliet ġirien. Bosta toroq mhux pavimentati jgħaqqdu rziezet u bliet żgħar. Ħafna mis-servizz domestiku tal-merkanzija u tal-passiġġieri tal-pajjiż huwa bit-triq aktar milli bil-ferrovija. Rivera Il-pajjiż għandu diversi servizzi internazzjonali tal-karozzi tal-linja li jgħaqqdu l-belt kapitali u tal-fruntiera mal-pajjiżi ġirien. Dawn jinkludu 17-il destinazzjoni fl-Arġentina, u l-bliet kapitali taċ-Ċili u l-Paragwaj. === Telekomunikazzjonijiet === L-industrija tat-telekomunikazzjoni hija aktar żviluppata minn ħafna mill-pajjiżi l-oħra tal-Amerika Latina, billi hija l-ewwel pajjiż fl-Ameriki li kiseb kopertura sħiħa tat-telefon diġitali fl-1997. Is-sistema tat-telefon hija kompletament diġitalizzata u għandha kopertura tajba ħafna madwar il-pajjiż. Is-sistema hija tal-istat u kien hemm proposti kontroversjali biex tiġi privatizzata parzjalment mis-snin disgħin. Is-suq tat-telefonija ċellulari huwa kondiviż mill-ANTEL tal-istat u żewġ kumpaniji privati, Movistar u Claro. === Enerġija === Aktar minn 97% tal-elettriku tal-Urugwaj ġej minn enerġija rinnovabbli. Il-bidla drastika, li saret f’inqas minn għaxar snin u mingħajr fondi mill-gvern, naqqset l-ispejjeż tal-elettriku u l-carbon footprint tal-pajjiż. Ħafna mill-elettriku ġej minn faċilitajiet idroelettriċi u wind farms. L-Urugwaj m'għadux jimporta l-elettriku. Fl-2021, l-Urugwaj kellu, f'termini ta' elettriku rinnovabbli installat, 1,538 MW f'enerġija idroelettrika, 1,514 MW f'enerġija mir-riħ (il-35 l-akbar fid-dinja), 258 MW f'enerġija solari (is-66 l-akbar fid-dinja) u 423 MW f'bijomassa. == Demografija == L-Urugwajani huma ta' oriġini predominantement Ewropea, b'aktar minn 87.7% tal-popolazzjoni li tiddikjara antenati Ewropej fiċ-ċensiment tal-2011. Ħafna mill-Urugwajani ta' antenati Ewropej huma dixxendenti ta' immigranti tas-seklu 19 u 20 minn Spanja u l-Italja, u sa ċertu punt mill-Ġermanja, Franza u. Gran Brittanja. L-ewwel settlers kienu emigraw mill-Arġentina. Nies ta' dixxendenza Afrikana jirrappreżentaw madwar ħamsa fil-mija tat-total. Hemm ukoll komunitajiet Ġappuniżi importanti. B'mod ġenerali, il-kompożizzjoni etnika hija simili għall-provinċji Arġentini ġirien, kif ukoll in-Nofsinhar tal-Brażil. Bejn l-1963 u l-1985, huwa stmat li emigraw 320,000 Urugwajan. L-aktar destinazzjonijiet popolari għall-emigranti Urugwajani huma l-Arġentina, segwiti mill-Istati Uniti, l-Awstralja, il-Kanada, Spanja, l-Italja u Franza. Fl-2009, għall-ewwel darba f’44 sena, il-pajjiż ra influss ġenerali pożittiv meta qabbel l-immigrazzjoni mal-emigrazzjoni. Ingħataw 3,825 permess ta' residenza fl-2009, meta mqabbla ma' 1,216 fl-2005. 50% tar-residenti legali ġodda ġejjin mill-Arġentina u l-Brażil. Liġi dwar l-immigrazzjoni li għaddiet fl-2008 tagħti lill-immigranti l-istess drittijiet u opportunitajiet bħaċ-ċittadini, bir-rekwiżit li juru dħul fix-xahar ta' $650. Ir-rata tat-tkabbir tal-popolazzjoni tal-Urugwaj hija ħafna inqas minn dik ta' pajjiżi oħra tal-Amerika Latina. L-età medja tagħha hija ta' 35.3 snin, ogħla mill-medja dinjija minħabba r-rata baxxa tat-twelid tagħha, l-istennija tal-ħajja għolja u rata relattivament għolja ta' emigrazzjoni fost iż-żgħażagħ. Kwart tal-popolazzjoni għandha inqas minn 15-il sena u madwar sitta għandha 60 sena jew aktar. Fl-2017, ir-rata medja tal-fertilità totali (TFR) fl-Urugwaj kienet ta' 1.70 tifel u tifla mwielda għal kull mara, taħt ir-rata ta' sostituzzjoni ta' 2.1. Dan jibqa’ konsiderevolment taħt il-quċċata ta' 5.76 tifel u tifla mwielda għal kull mara fl-1882. Montevideo hija l-unika belt kbira, b'madwar 1.9 miljun abitant, aktar minn nofs il-popolazzjoni totali tal-pajjiż. Il-bqija tal-popolazzjoni urbana tgħix f'madwar 30 post. Rapport tal-2017 tal-IDB dwar il-kundizzjonijiet tax-xogħol fin-nazzjonijiet tal-Amerika Latina kklassifika lill-Urugwaj bħala l-mexxej tar-reġjun b'mod ġenerali u fis-subindiċi kollha ħlief wieħed, inklużi s-sess, l-età, id-dħul, il-formalità u l-parteċipazzjoni tax-xogħol. ==== Kompożizzjoni razzjali u etnika fl-Urugwaj (ċensiment tal-2011) ==== * Abjad 87.7% * Iswed 4.6% * Indiġeni 2.4% * Asja tal-Lvant 0.2% * Oħrajn/ebda 5.1% === Reliġjon === [[File:Iglesia de San Carlos 1.jpg|thumb|Il-Knisja ta' San Carlos Borromeo f'San Carlos hija waħda mill-eqdem knejjes fl-Urugwaj.]] Il-Kristjaneżmu huwa l-aktar reliġjon importanti fl-Urugwaj. Il-pajjiż m'għandux reliġjon uffiċjali; Il-Knisja u l-Istat huma uffiċjalment separati, u l-libertà reliġjuża hija garantita. Stħarriġ tal-2008 mill-INE tal-Urugwaj wera li l-Kristjaneżmu Kattoliku huwa r-reliġjon ewlenija, b'45.7% - 81.4% tal-popolazzjoni; 9.0% huma Insara mhux Kattoliċi, 0.6% huma animisti jew umbandisti (reliġjon Afro-Brażiljana), u 0.4% huma Lhud. 30.1% iddikjaraw li jemmnu f'alla, iżda ma jappartjenu għall-ebda reliġjon, filwaqt li 14% kienu atei jew agnostiċi. Fost il-komunità Armena mdaqqsa ta' Montevideo, ir-reliġjon dominanti hija l-Kristjaneżmu, speċifikament l-Appostolika Armena. Osservaturi politiċi jqisu lill-Urugwaj bħala l-aktar pajjiż sekulari fl-Amerika. Is-sekularizzazzjoni tal-Urugwaj bdiet bir-rwol relattivament minuri tal-knisja fl-era kolonjali, meta mqabbla ma' partijiet oħra tal-Imperu Spanjol. In-numru żgħir ta' popli indiġeni fl-Urugwaj u r-reżistenza ħarxa tagħhom għall-proselitiżmu naqqsu l-influwenza tal-awtoritajiet ekkleżjastiċi. Wara l-indipendenza, ideat antiklerikali nfirxu lejn l-Urugwaj, partikolarment minn Franza, u kompliet tnaqqru l-influwenza tal-knisja. Fl-1837 ġie rikonoxxut iż-żwieġ ċivili u fl-1861 l-istat ħa f'idejh it-tmexxija taċ-ċimiterji pubbliċi. Fl-1907 id-divorzju ġie legalizzat u fl-1909 kull istruzzjoni reliġjuża kienet ipprojbita fl-iskejjel tal-istat. Taħt l-influwenza tal-politiku Colorado José Batlle y Ordóñez (1903-1911), is-separazzjoni sħiħa tal-knisja u l-istat ġiet introdotta bil-kostituzzjoni l-ġdida tal-1917. Il-kapitali ta 'l-Urugwaj għandha 12-il sinagoga u komunità ta' 20,000 Lhudi mill-2011. Laħqet il-quċċata ta' 50,000 f'nofs is-sittinijiet, l-Urugwaj għandu l-ogħla rata ta' aliyah fid-dinja bħala perċentwal tal-popolazzjoni Lhudija. === Lingwa === L-Ispanjol huwa l-lingwa nazzjonali de facto. L-Ispanjol Urugwajan, bħala varjant tar-River Plate, juża kemm voseo kif ukoll yeísimo (bi [ʃ] jew [ʒ]) u għandu influwenza kbira mill-lingwa Taljana u d-djaletti differenti tagħha, peress li jinkorpora lunfardo. Fiż-żoni tal-fruntiera mal-Brażil fil-Grigal tal-pajjiż, huwa mitkellem il-Portugiż Urugwajan, li jikkonsisti f'taħlita ta' Spanjol mal-Portugiż Brażiljan. Huwa djalett mingħajr ortografija definita formalment u mingħajr ebda rikonoxximent uffiċjali. L-Ingliż huwa l-aktar lingwa barranija mifruxa fost il-poplu Urugwajan, billi hija parti mill-kurrikulu edukattiv. Peress li hemm ftit nies indiġeni fil-popolazzjoni, mhuwiex maħsub li l-lingwi indiġeni jibqgħu fl-użu attiv fil-pajjiż. Djalett ieħor mitkellem kien Patois, li huwa djalett Oċċitan. Id-djalett kien mitkellem prinċipalment fid-dipartiment ta' Colonia, fejn stabbilixxew l-ewwel pellegrini, fil-belt imsejħa La Paz. Illum il-ġurnata hija meqjusa bħala lingwa mejta, għalkemm xi anzjani tal-belt hawn fuq imsemmija għadhom jipprattikawha. Għad hemm trattati bil-miktub tal-lingwa fil-Biblioteca Valdense (Biblioteca Valdense) fil-belt ta' Colonia Valdense, Dipartiment ta' Colonia. Kelliema Patois ġew l-Urugwaj mill-Piedmont. Oriġinarjament kienu Waldenses, li saru Waldenses, u taw isimhom lill-belt Colonia Valdense, li tradotta mill-Ispanjol tfisser "Kolonja Waldense". Fl-2001, il-Lingwa tas-Sinjali Urugwajana (LSU) ġiet rikonoxxuta bħala l-lingwa uffiċjali tal-Urugwaj permezz tal-Liġi 17,378. === Edukazzjoni === [[File:Facultad de Medicina, Montevideo 25.jpg|thumb|left|Fakultà tal-Mediċina tal-Università tar-Repubblika, imwaqqfa fl-1849]] L-edukazzjoni fl-Urugwaj hija sekulari, b'xejn u obbligatorja għal 14-il sena, li tibda fl-età ta' 4 snin. Is-sistema hija maqsuma f'sitt livelli ta' edukazzjoni: edukazzjoni inizjali (3-5 snin); primarja (6-11-il sena); skola sekondarja bażika (12-14-il sena); sekondarja għolja (15-17-il sena); edukazzjoni ogħla (18-il sena 'l fuq); u edukazzjoni gradwata. L-edukazzjoni pubblika hija r-responsabbiltà ewlenija ta' tliet istituzzjonijiet: il-Ministeru tal-Edukazzjoni u l-Kultura, li jikkoordina l-politiki edukattivi, l-Amministrazzjoni Nazzjonali tal-Edukazzjoni Pubblika, li tifformula u timplimenta politiki dwar l-edukazzjoni inizjali u sekondarja, u l-Università tar-Repubblika, responsabbli għall-ogħla livell. edukazzjoni. Fl-2009, il-gvern ippjana li jinvesti 4.5% tal-PGD fl-edukazzjoni. L-Urugwaj jikklassifika ħafna f'testijiet standardizzati bħal PISA fil-livell reġjonali, iżda jqabbel b'mod mhux favorevoli mal-medja tal-OECD u huwa wkoll taħt xi pajjiżi b'livelli ta' dħul simili Fit-test PISA tal-2006, l-Urugwaj kellu waħda mid-devjazzjonijiet standard ogħla bejn l-iskejjel. varjabbiltà sinifikanti skont il-livell soċjoekonomiku. L-Urugwaj huwa parti mill-proġett One Laptop per Child, u fl-2009 sar l-ewwel pajjiż fid-dinja li pprovda laptop lil kull student tal-iskola primarja, bħala parti minn Plan Ceibal. Matul il-perjodu 2007-2009, 362,000 student u 18,000 għalliem ipparteċipaw fil-programm; madwar 70% tal-laptops ingħataw lil tfal li ma kellhomx kompjuters id-dar. Il-programm OLPC jirrappreżenta inqas minn 5% tal-baġit tal-edukazzjoni tal-pajjiż. ==== Edukazzjoni ==== In-numru totali ta' HEIs fl-Urugwaj jammonta għal sbatax-il istituzzjoni universitarja, erba' istituti terzjarji privati ​​mhux universitarji u żewġ istituti pubbliċi (Università tar-Repubblika, Università Teknoloġika). Oħra universitajiet fl-Urugwaj huma: Universidad Católica del Uruguay, Universidad ORT Urugwaj, Universidad de Montevideo, Universidad de la Empresa, Universitario Autónomo del Sur Università CLAEH. == Kultura == Il-kultura Urugwajana hija Ewropea b'mod qawwi u l-influwenzi tagħha fin-Nofsinhar tal-Ewropa huma partikolarment importanti. It-tradizzjoni gaucho kienet element importanti fl-arti u l-folklor kemm tal-Urugwaj kif ukoll tal-Arġentina. === Mużika === [[File:Tango dancers in Montevideo.png|thumb|Żeffiena tango f'Montevideo]] [[File:Murgas (Vazquez, Marzo 2005 -2).jpg|thumb|Murgueras fil-Karnival]] Il-mużika folk u popolari tal-Urugwaj taqsam mhux biss l-għeruq gaucho tagħha mal-Arġentina, iżda wkoll dawk tat-tango. Wieħed mill-aktar tangos famużi, "La cumparsita" (1917), inkiteb mill-kompożitur Urugwajan Gerardo Matos Rodríguez. Candombe huwa żfin folkloristiku li jsir fil-Karnival, speċjalment il-Karnival Urugwajan, prinċipalment minn Urugwajani ta' dixxendenza Afrikana. Il-kitarra hija l-istrument mużikali ppreferut, u f’konkors popolari tradizzjonali msejjaħ payada żewġ kantanti, kull wieħed bil-kitarra, jieħdu dawra biex jimprovisaw versi bl-istess melodija. Il-mużika folk tissejjaħ kant popolari u tinkludi xi kitarristi u kantanti bħal Alfredo Zitarrosa, José Carbajal "El Sabalero", Daniel Viglietti, Los Olimareños, u Numa Moraes. It-tango affettwa wkoll il-kultura Urugwajana, speċjalment matul is-seklu 20, partikolarment fis-snin tletin u erbgħin b'kantanti Urugwajani bħal Julio Sosa de Las Piedras. Meta l-kantant famuż tango Carlos Gardel kellu 29 sena biddel in-nazzjonalità tiegħu biex ikun Urugwajan, u qal li kien twieled f'Tacuarembó, iżda dan is-sotterfuġju x’aktarx li sar biex ma jħallux lill-awtoritajiet Franċiżi jarrestawh talli ma rreġistrax fl-armata Franċiża għal l-Ewwel Gwerra. Gardel twieled fi Franza u trabba fi Buenos Aires. Hu qatt ma għex fl-Urugwaj. Madankollu, fl-1999 ġie stabbilit mużew ta’ Carlos Gardel f’Valle Edén, qrib Tacuarembó. Ir-rock and roll infaqa' għall-ewwel darba fuq il-pubbliku Urugwajan mal-wasla tal-Beatles u bands Brittaniċi oħra fil-bidu tas-sittinijiet F’Montevideo dehret mewġa ta' baned, fosthom Los Shakers, Los Mockers, Los Iracundos, Los Moonlights u Los Malditos, li saru. figuri importanti fl-hekk imsejħa invażjoni Urugwajana tal-Arġentina. Il-baned popolari tal-Invażjoni Urugwajana kantaw bl-Ingliż. === Kċina === l-biċċa l-kbira tal-platti Urugwajani huma minn Spanja, Franza u l-Italja, riżultat tal-immigrazzjoni kkawżata mill-gwerer tal-passat fl-Ewropa. L-ikliet ta' kuljum ivarjaw bejn laħmijiet, għaġin ta' kull tip, ross, deżerti ħelwin u oħrajn, bil-laħam ikun il-platt ewlieni, għaliex l-Urugwaj huwa wieħed mill-akbar produtturi fid-dinja ta' laħam ta' kwalità. Fost il-platti tipiċi hemm: l-asado Urugwajan (barbecue kbir jew mixwi ta' kull tip ta' laħam), ħaruf mixwi, chivito (sandwich li fih laħam grilled fin, ħass, tadam, bajd moqli, perżut, żebbuġ u oħrajn, u servut ma' fries), Milanese (tip ta' laħam panzat moqli), tortellini, spagetti, gnocchi, ravjoli, ross u ħaxix. Wieħed mill-aktar ħelu kkunsmat fl-Urugwaj huwa d-dulce de leche (ħelu tal-ħalib oriġinarjament mill-Amerika Latina li jiġi ppreparat billi bil-mod issaħħan iz-zokkor u l-ħalib). L-aktar ħelu tipiku huwa l-alfajor, li hija għaġina żgħira, mimlija bid-dulce de leche u miksija biċ-ċikkulata jew meringue. Jiġi f'diversi tipi, mili, daqsijiet u marki. Deżerti tipiċi oħra huma l-pastafrola (tip ta' kejk mimli bil-pejst tal-isfarġel), chajá (meringue, sponge kejk, krema bit-tarjola u frott, ħawħ u frawli huma tipikament miżjuda). Mate hija l-aktar xarba tipika fl-Urugwaj, hija xarba portabbli li l-Urugwajani jieħdu f'kull tip ta 'postijiet. === Midja === L-indiċi globali tal-libertà tal-istampa ta' Reporters Without Borders poġġa lill-Urugwaj fid-19-il post minn 180 pajjiż inklużi fir-rapport fl-2019. Il-libertà tal-espressjoni u l-istampa huma ggarantiti mill-Kostituzzjoni, b'riżervi għal dawk li jinċitaw il-vjolenza jew “jinsultaw lin-nazzjon. " L-Urugwajani għandhom aċċess għal aktar minn 100 gazzetta privata ta' kuljum u ta' kull ġimgħa, aktar minn 100 stazzjon tar-radju u madwar 20 kanal tat-televiżjoni terrestri, u t-televiżjoni bil-kejbil hija disponibbli b'mod wiesa'. It-tradizzjoni twila tal-libertà tal-istampa tal-Urugwaj kienet ristretta ħafna matul is-snin tad-dittatorjat militari. Fl-ewwel jum tiegħu fil-kariga, f’Marzu 1985, Sanguinetti reġa' rrestawra l-libertà sħiħa tal-istampa. Konsegwentement, il-gazzetti Montevideo, li jirrappreżentaw il-gazzetti ewlenin kollha fl-Urugwaj, żiedu konsiderevolment iċ-ċirkolazzjoni tagħhom. Ir-radju u t-televiżjoni tal-Istat huma operati mis-servizz tax-xandir uffiċjali SODRE. Xi gazzetti huma proprjetà jew marbuta mal-partiti politiċi ewlenin. El Día kienet l-aktar gazzetta prestiġjuża fil-pajjiż sal-mewt tagħha fil-bidu tad-disgħinijiet, imwaqqfa fl-1886 mill-mexxej tal-partit Colorado u (aktar tard) president José Batlle y Ordóñez. El País, il-gazzetta tar-rivali Partido Blanco, għandha l-akbar ċirkolazzjoni. Fittex huwa l-akbar rivista tal-aħbarijiet ta' kull ġimgħa tal-Urugwaj u jservi bħala forum importanti għall-analiżi politika u ekonomika Għalkemm tbigħ biss madwar 16,000 kopja fil-ġimgħa, il-qarrejja stmati tiegħu jaqbżu l-50,000. === Sport === [[File:Estadio centenario 2.JPG|thumb|Centennial Stadium (Estadio Centenario)]] Il-futbol huwa l-aktar sport popolari fl-Urugwaj. L-ewwel partita internazzjonali barra l-Gżejjer Brittaniċi ntlagħbet bejn l-Urugwaj u l-Arġentina f’Montevideo f’Lulju 1902. L-Urugwaj rebaħ id-deheb fl-Olimpjadi ta’ Pariġi tal-1924 u għal darb’oħra fl-1928 f’Amsterdam. It-tim tal-futbol Urugwajan rebaħ it-Tazza tad-Dinja tal-FIFA darbtejn. L-Urugwaj rebaħ it-tournament inawgurali fuq il-ħamrija domestika fl-1930 u għal darb'oħra fl-1950, b'mod famuż għeleb lill-favoriti domestiċi Brażil fil-partita finali. L-Urugwaj rebaħ il-Copa América (tournament internazzjonali għan-nazzjonijiet u l-mistednin tal-Amerika t'Isfel) 15-il darba, bħall-Arġentina, l-aktar reċenti fl-2011. L-Urugwaj għandu bil-bosta l-iżgħar popolazzjoni minn kwalunkwe pajjiż li rebaħ Tazza tad-Dinja. Minkejja s-suċċess bikri tagħhom, huma tilfu tliet Tazzi tad-Dinja f’erba’ tentattivi mill-1994 sal-2006. L-Urugwaj kellu prestazzjoni denja ħafna fit-Tazza tad-Dinja tal-FIFA tal-2010, wara li wasal sas-semifinali għall-ewwel darba f’40 sena. Diego Forlán ingħata l-premju Ballon d'Or bħala l-aqwa plejer tat-tournament tal-2010 Fil-klassifika ta' Ġunju 2012, l-Urugwaj tpoġġa bħala t-tieni l-aħjar tim fid-dinja, skont il-klassifika dinjija tal-FIFA, l-ogħla punt tiegħu fl-istorja. tal-futbol, ​​li jaqa’ wara l-ewwel post tat-tim nazzjonali tal-futbol Spanjol. L-Urugwaj esporta 1,414 plejer tal-futbol matul is-snin 2000, kważi daqs il-plejers daqs il-Brażil u l-Arġentina. Fl-2010, il-gvern Urugwajan ippromulga miżuri mmirati biex iżommu l-atturi fil-pajjiż. Il-futbol daħal l-Urugwaj b’baħrin u ħaddiema Ingliżi fl-aħħar tas-seklu 19. B'inqas suċċess, introduċew ir-rugby u l-cricket. Hemm żewġ klabbs tal-futbol ibbażati f’Montevideo, Nacional u Peñarol, li huma ta' suċċess f'tournaments nazzjonali u tal-Amerika t'Isfel u rebħu tliet Tazza Interkontinentali kull wieħed. Meta ż-żewġ klabbs jilagħbu lil xulxin, huwa magħruf bħala l-Clasico Urugwajan u huwa l-aktar rivalità importanti fl-Urugwaj u waħda mill-akbar fil-kontinent Amerikan. Minbarra l-futbol, ​​l-aktar sport popolari fl-Urugwaj huwa l-basketball. It-tim nazzjonali tagħhom ikkwalifika għat-Tazza tad-Dinja tal-Basketball 7 darbiet, aktar spiss minn pajjiżi oħra tal-Amerika t'Isfel ħlief il-Brażil u l-Arġentina. L-Urugwaj ospita t-Tazza tad-Dinja tal-Baskitbol uffiċjali għall-Kampjonat tad-Dinja tal-FIBA tal-1967 u l-Kampjonat Uffiċjali tal-Baskitbol tal-Ameriki fl-1988, 1997 u huwa ospitanti tal-FIBA ​​AmeriCup 2017. <gallery> File:Collage Landmarks of Montevideo.jpg|Montevideo File:Pocitos, 11300 Montevideo, Montevideo Department, Uruguay - panoramio (29).jpg|Pocitos, Montevideo File:Montevideo pkindsvater 11.jpg|Pocitos, Montevideo File:Escuela "Brasil".jpg|Pocitos, Montevideo File:Iglesia y Colegio Nuestra Señora de Fátima, Pocitos.JPG|Pocitos, Montevideo File:Playa Pocitos.jpg|Pocitos, Montevideo File:El Uruguay a través de un siglo page 147.tif|Pocitos, Montevideo File:Canelones-Monument.jpg|Canelones File:Catedral "Nuestra Señora de Guadalupe" en Julio de 2021.jpg|Canelones File:Catedral de Nuestra Señora de Guadalupe. Ubicada en el departamento de Canelones. Vista global.JPG|Canelones File:Salto Uruguay visto del puerto.jpg|Salto Oriental File:Plaza Artigassssss.jpg|Salto Oriental File:Calle de los Suspiros, Colonia del Sacramento, Uruguay - panoramio.jpg|Colonia del Sacramento File:Ruinas del Convento San Francisco Javier.jpg|Colonia del Sacramento File:Colo do sac 1.jpg|Colonia del Sacramento File:Faro de Colonia del Sacramento + Ruinas del Convento San Francisco Javier.jpg|Colonia del Sacramento File:Colonia-RuinsGovernorsHouse.jpg|Colonia del Sacramento File:Colonia de Sacramento.jpg|Colonia del Sacramento File:Obelisco a la Gloria de los Héroes.jpg|Artigas File:Iglesiaart.JPG|Artigas File:Liceo 1 Artigas.JPG|Artigas File:Jefatura de Policía 1.jpg|Artigas File:ARTIGAS 08A.jpg|Artigas File:Piedra pintada23.JPG|Artigas File:Puente Concordia 2.jpg|Artigas File:Estadio Matias Gonzalez.JPG|Artigas File:Hotel San Eugenio del Cuareim - 4 estrellas.jpg|Artigas File:Balneario Municipal Artigas.JPG|Artigas File:Parque Rodo Artigas 1.JPG|Artigas File:Parque Rodo Artigas.JPG|Artigas File:ARTIGAS 03 PATRIMONIO NACIONAL.jpg|Artigas File:ARTIGAS 01.jpg|Artigas File:Obelisco - Plaza Internacional - Frontera de la Paz - Livramento - Rivera.jpeg|Rivera File:Rivera Centro2.jpg|Rivera File:Rivera Street.JPG|Rivera File:RiveraCerroMarconi.jpg|Rivera File:Iglesia Catedral de Maldonado I.JPG|Maldonado File:Torre del Vigia - Maldonado.JPG|Maldonado File:BasilicaPaysandu.jpg|Paysandú File:Estación Paysandú (AFE).jpg|Paysandú File:Teatro Florencio Sánchez (Paysandú).jpg|Paysandú File:Paysandú - Puerto 3.jpg|Paysandú File:Palacio de la Intendencia Municipal de Paysandú.jpg|Paysandú File:Puerto de Paysandú.jpg|Paysandú File:Monumento a Leandro Gómez - Plaza Constitución - Paysandú.JPG|Paysandú File:Puente General Artigas.jpg|Paysandú File:Catedral San José de Mayo.jpg|San José de Mayo File:Vista de la ciudad de San Jose.jpg|San José de Mayo File:San José de Mayo 1.jpg|San José de Mayo File:Sj 17495.jpg|San José de Mayo File:Tacuarembó plaza Artigas.jpg|Tacuarembó File:Tacuarembó Intendencia e iglesia 01.jpg|Tacuarembó File:Lago Iporá.JPG|Tacuarembó File:IFD Tacuarembo.JPG|Tacuarembó File:Monumento Artigas - Plaza Constitución - Melo - Vista de monumento y plaza.JPG|Melo File:Catedral de Melo (2000).JPG|Melo File:Melo.jpg|Melo File:Catedral de Melo desde Bº.Sóñora de día.JPG|Melo File:Mercedes plaza independencia 2020.jpg|Mercedes File:MercedesInundado.JPG|Mercedes File:Vista del ex Banco Hipotecario de Rocha.JPG|Rocha File:Teatro 25 de Mayo. Rocha. Uruguay.jpg|Rocha File:Iglesia Nuestra Señora de los Remedios, Rocha 1.jpg|Rocha File:Calle Rocha 1.jpg|Rocha File:Calle Rocha 2.jpg|Rocha File:Madre e hijo - monumento 03.JPG|Rocha File:Artigas (Plaza Rocha).JPG|Rocha File:FloridachurchUY.jpg|Florida File:Iglesia San Cono - Florida.jpg|Florida File:Terminal de Omnibus Florida.jpg|Florida File:Plaza Rivera, Minas.jpg|Minas File:Virgen Verdun 2.jpg|Minas File:Monumento a Cristóbal Colón en plaza Independencia de la ciudad de Durazno 01.JPG|Durazno File:Iglesia San Pedro, interior.JPG|Durazno File:Casa del Dr. Emilio Penza.jpg|Durazno File:MUSE CASA de RIVERA.jpg|Durazno File:Quiosco Glorieta.JPG|Fray Bentos File:Teatro Miguel Young 1.jpg|Fray Bentos File:Treinta y tres.jpg|Treinta y Tres File:Centros educativos.jpg|Treinta y Tres File:Plaza de Treinta y tres, Estatua y Fuente.jpg|Treinta y Tres File:FiestaAOrillasDelOlimar.jpg|Treinta y Tres File:Quebrada de los Cuervos.jpg|Treinta y Tres File:Obelisco de Treinta y Tres, a la dcha durante el dia. Izq durante el atardecer.jpg|Treinta y Tres File:Puentes del olimar.jpg|Treinta y Tres File:Liceo3 treintaytres.jpg|Treinta y Tres File:Exestacion.jpg|Trinidad File:Letrastdad.png|Trinidad File:Microcentro.jpg|Trinidad File:Pzaconstitucion.jpg|Trinidad File:Banderatdad.png|Trinidad File:Ctropza.jpg|Trinidad File:Entradatdad.png|Trinidad File:Trinidad ruta 3 entrada sur.jpg|Trinidad File:Monumento a la madre en Flores.JPG|Trinidad File:Museo Departamental de Flores.jpg|Trinidad File:ReservaTalice.jpg|Trinidad File:Fl 9777.jpg|Trinidad File:Fl 9769.jpg|Trinidad File:Trinidad Arregui 06.jpg|Trinidad File:BanderaDeFlores.jpg|Trinidad File:Calle Artigas 25 de Mayo Florida.jpg|Dehra ta' Artigas Street, waħda mill-arterji ewlenin tal-belt ta' 25 de Mayo, Dipartiment ta' Florida. File:Belén, Uruguay 2.jpg|Belén, Urugwaj File:OdacirAr 128.JPG|Nueva Palmira, Colonia File:Paso de los Toros (andén de la estación).jpg|Pjattaforma tal-stazzjon tal-ferrovija, Paso de los Toros, Dipartiment ta' Tacuarembó (Departamento de Tacuarembó) File:Plaza Rivera, Minas.jpg|Pjazza Rivera (Plaza Rivera), Minas hija l-belt kapitali u l-aktar popolata tad-Dipartiment ta' Lavalleja (Departamento de Lavalleeja) File:Parque de Vacaciones UTE ANTEL 2.jpg|L-UTE ANTEL Officials Vacation Park (jew Parque de Minas Hotel Vacacional), hija kolonja tal-vaganzi Urugwajani. Il-kumpless jinsab fil-qalba taż-żona muntanjuża, li tinsab f'km 147, tar-Rotta 12, 345,500, 7 kilometri minn Minas, Lavalleja. Inawgurazzjoni: 26 ta' Ottubru, 1947 (76 sena); Kmamar 161 (11-il casita); Sulari: 2; Wiċċ: 479 Ha; Direttur: Dr Pablo Ferrari; Sid: UTE, ANTEL. File:Parque de Vacaciones UTE-ANTEL fuente.jpg|L-UTE ANTEL Officials Vacation Park (jew Parque de Minas Hotel Vacacional), hija kolonja tal-vaganzi Urugwajani. Il-kumpless jinsab fil-qalba taż-żona muntanjuża, li tinsab f'km 147, tar-Rotta 12, 345,500, 7 kilometri minn Minas, Lavalleja. Inawgurazzjoni: 26 ta' Ottubru, 1947 (76 sena); Kmamar 161 (11-il casita); Sulari: 2; Wiċċ: 479 Ha; Direttur: Dr Pablo Ferrari; Sid: UTE, ANTEL. File:Ruta12y97.jpg|Ir-Rotta 12 hija waħda mir-rotot nazzjonali tal-Urugwaj. Jaqsam in-Nofsinhar tal-pajjiż f'direzzjoni punent-lvant, li jkopri d-dipartimenti ta' Colonja, Flores, Soriano, Florida, Canelones, Lavalleja u Maldonado. File:Ruta12TrazadoURU.svg|Ir-Rotta 12 hija waħda mir-rotot nazzjonali tal-Urugwaj. Jaqsam in-Nofsinhar tal-pajjiż f'direzzjoni punent-lvant, li jkopri d-dipartimenti ta' Colonja, Flores, Soriano, Florida, Canelones, Lavalleja u Maldonado. </gallery> == Ġeografija tal-Urugwaj == [[File:Uruguay T2.png|thumb|Ritratt bis-Satellita]] [[File:Uruguay mapa.png|thumb|Mappa tal-Urugwaj]] [[File:Uruguay fisico.png|thumb|Mappa fiżika tal-Urugwaj]] Ir-Repubblika tal-Lvant tal-Urugwaj tinsab fix-Xlokk tal-Amerika t'Isfel u tmiss mal-Oċean Atlantiku fin-nofsinhar, bejn l-Arġentina u l-Brażil. Hija tinsab fl-emisferu tan-Nofsinhar fuq il-kosta Atlantika tal-Amerika t'Isfel bejn 53 u 58 lonġitudni tal-punent u 30 u 35 latitudni tan-nofsinhar. Hija tillimita lejn il-punent ma 'l-Arġentina, lejn it-Tramuntana u l-Grigal mal-Brażil, u lejn ix-Xlokk ma' l-Oċean Atlantiku, li jifforma l-kosta Urugwajana. Fin-nofsinhar, tiffaċċja r-Río de la Plata, estwarju wiesa 'li jiftaħ lejn in-Nofsinhar tal-Atlantiku. Montevideo, il-kapitali u l-port prinċipali, tinsab fuq ix-xtut tar-Río de la Plata u hija bejn wieħed u ieħor fl-istess latitudni bħal Cape Town u Sydney. L-Urugwaj huwa l-iżgħar nazzjon li jitkellem bl-Ispanjol fl-Amerika t'Isfel, b'erja ta 'art ta' 176,215 km² (li minnhom 175,016 km² hija s-somma totali tad-dipartimenti u 1,199 km² tinkludi s-somma tal-lagi artifiċjali tar-Rio Negro). Teżerċita wkoll is-sovranità tagħha fuq diversi gżejjer li jinsabu fix-Xmara Urugwaj (b'total ta' 105 km²), 16,799 km² ta' ilmijiet ġurisdizzjonali fix-Xmara Urugwaj, Río de la Plata (bl-eċċezzjoni tal-enklavi tal-Gżira Martín García, li tappartjeni għal ir-Repubblika Arġentina) u Laguna Merín; u żona tal-baħar territorjali ta’ 125,057 km². Min-naħa tiegħu, l-Urugwaj iżomm żewġ konfini kkontestati mal-Brażil fir-rigward tat-territorji magħrufa bħala Isla Brasilera u Rincón de Artigas, li jokkupaw żona ta’ 237 km². L-erja totali tat-territorju Urugwajan tkopri km² 318,413. Barra minn hekk, l-Urugwaj huwa l-uniku Stat sovran li t-territorju tiegħu ma jestendix fit-tramuntana tat-30 parallel nofsinhar (meta wieħed iqis il-Gżira Nugent bħala l-punt estrem tat-tramuntana ta 'New Zealand); u għalhekk l-Urugwaj huwa l-aktar pajjiż fin-Nofsinhar tad-dinja. Huwa wkoll l-uniku nazzjon ta 'l-Amerika t'Isfel li jinsab kompletament fin-Nofsinhar tat-Tropiku ta' Kaprikornu, kif ukoll wieħed minn erbgħa biss fid-dinja. Żona: 176,215 km²: 175,016 km² (art): 1,200 km² (ilma); Kosta. 672 km, L-aktar punt baxx: Oċean Atlantiku (0 m); L-ogħla punt: Cerro Catedral (514 m); Fruntieri territorjali Internazzjonali: 1564 km; Brażil 985 km; Arġentina: 579 km; Blata kontinentali: 75,327 km²; Żona ekonomika esklussiva: 142,166 km²; Baħar territorjali: 125,057 km². === Konfini === ==== Daqs tal-fruntiera ==== * Total: 1564 km * Limiti skont il-pajjiż: mal-Arġentina 579 km, mal-Brażil 985 km. ==== Fruntieri mal-Arġentina ==== * Xmara Uruguay (Río Uruguay) -Minn Isla Brasilera sat-tramuntana ta' Ayuí, tiġi segwita l-linja tan-nofs tal-kanal tax-Xmara Urugwaj (skond il-konfigurazzjoni li kellha qabel il-kostruzzjoni tad-diga ta’ Salto Grande). -Minn Ayuí sal-arċipelagu quddiem il-belt ta' Nuevo Berlin, il-limitu jsegwi l-kanal tan-navigazzjoni sal-bifurcation tiegħu fil-kanal La Filomena u l-kanal Medio. -Fil-bifurcation bejn iż-żewġ kanali hemm żewġ tipi ta' limiti: a) għall-ilmijiet, il-kanal La Filomena b) għall-gżejjer, il-kanal Del Medio. -Mill-konfluwenza taż-żewġ kanali sal-parallel li jgħaddi minn Punta Gorda (bokka tax-Xmara Urugwaj) jerġa' jibda l-kanal tan-navigazzjoni jew talweg. Xmara tal-fidda: -Mill-parallel ta' Punta Gorda sal-linja li tgħaqqad Punta Espinillo ma Punta Piedras (Arġentina), huwa l-kanal tan-navigazzjoni. -U minn dan sal-linja li tgħaqqad Punta del Este ma Punta del Cabo San Antonio (Arġentina) ġiet stabbilita l-linja medjana. Oċean Atlantiku: linja konvenzjonali tar-Río de la Plata ġiet stabbilita sa 200 mil. ==== Fruntieri mal-Brażil ==== * (Settur 1) Xmara Cuareim (Río Cuareim) -Fil-konfluwenza tax-xmajjar Urugwaj u Cuareim, fis-settur tal-Gżira Brażiljana, m'hemm l-ebda ftehim totali bejn iż-żewġ pajjiżi ("limitu ikkontestat"). -Fix-Xmara Cuareim, mill-Gżira Brażiljana sal-bokka tan-nixxiegħa Invernada, l-ilmijiet huma komuni (álveo). -Fis-settur bejn il-flussi Invernada, Maneco u Raza Negra, huwa "limitu kkontestat" (Rincón de Artigas). * (Settur 2) Cuchilla Negra -Fil-blades Negra u Santa Ana (sa Cañada del Cementerio) il-baxx huwa segwit, ħlief fis-sezzjoni bejn il-qafas ta' Sobradinho u ċ-Cerro de las Canteras, jiġifieri, bejn il-bliet ta' Rivera u Santana do Livramento , hawn linja konvenzjonali (triq) ġiet immarkata. * Settur 3) Cañada del Cementerio - Xmara Yaguarón (Río Yaguarón): -Mill-Cañada del Cementerio sal-konfluwenza mal-Cañada de la Cerrillada, l-alveo jintuża bħala limitu; Isegwi linja dritta lejn il-parti tat-Tramuntana tal-kurrent San Luis. -Fis-settur ta 'l-art mistagħdra, ġiet stabbilita linja konvenzjonali għan-nixxiegħa ta' San Luis. -Fis-San Luis sal-bokka tagħha fix-Xmara Negro terġa 'lura għall-alveo. -Mill-bar tan-nixxiegħa San Luis sas-sorsi tan-nixxiegħa Mina, f'Cuchilla Grande, ġiet iddemarkata linja dritta konvenzjonali. -Fil-fluss Mina jintuża l-alveo, filwaqt li fix-xmara Yaguarón Chico, mill-mument li fih in-nixxiegħa Mina tgħaddi, sal-bokka tagħha fix-xmara Yaguarón u f’din ix-xmara sa qabel ma tferra l-ilmijiet tagħha fil-Laguna Merín, il- limitu huwa stabbilit fuq il-linja tan-nofs. -Fil-Yaguarón t'isfel, minħabba li huwa navigabbli, il-kriterji jinbidlu u huwa rregolat mit-talweg. * Settur 4) Laguna Merín - Arroyo Chuy: -Mill-bokka tax-Xmara Yaguarón fil-Laguna Merín, hija stabbilita linja dritta konvenzjonali, sa punt li jinsab quddiem Punta Muniz; bejn l-imsemmi punt u Punta Parobé, hemm it-talweg. -Minn Punta Parobé sa Punta Rabotieso hija linja miksura konvenzjonali. -U minn hawn sal-bar tan-nixxiegħa San Miguel, tiġi segwita l-linja medjana, inkluż fil-kurrent, sal-post imsejjaħ Paso Real del San Miguel. -Minn dan il-pass sal-Paso Real tan-nixxiegħa Chuy, il-limitu huwa linja dritta konvenzjonali li min-naħa tagħha tifred l-ibliet Chuy u Chui (hawnhekk hija triq). -Minn-nixxiegħa Chuy sal-bokka tiegħu fl-Oċean Atlantiku, huma kkunsidrati ilmijiet komuni (álveo). * Settur 5) Oċean Atlantiku: -Il-limitu laterali marittimu jieħu bħala referenza l-linja li tibda mill-fanal Chuy perpendikolari mal-linja tal-kosta. Din il-linja tifforma angolu ta' 128° mal-meridjan li jgħaddi mill-fanal. Jestendi sa 200 mil. ==== Talbiet marittimi ==== Blata kontinentali: 200 metru fond jew fil-fond tal-isfruttament. Ilmijiet territorjali: 350 mil nawtiku, titjiriet u navigazzjoni huma garantiti lil hinn minn tnax-il mil nawtiku. === Klima === [[File:Cono-sur-anual-sat.gif|thumb|Immaġini satellitari]] Il-klima tal-Urugwaj tappartjeni kważi għal kollox għall-klima subtropikali umda (Cfa), magħrufa wkoll bħala Pampas, ħlief għal strixxa żgħira ħafna ta 'klima oċeanika (Cfb) fix-Xlokk. Minħabba li jinsab fin-nofsinhar tat-Tropiku ta' Kaprikornu u fit-tramuntana taċ-Ċirku Antartiku, it-territorju kollu jikkorrispondi għaż-żona tal-klima moderata. Il-klima oċeanika, Atlantika jew semi-umda tinsab fiż-żoni kostali tal-Oċean Atlantiku, fix-Xlokk tal-pajjiż u hija dovuta għall-influwenza mill-Oċean Atlantiku u r-Río de la Plata. Taffettwa d-dipartimenti ta' Maldonado, Rocha u x-Xlokk ta' Canelones. Minħabba l-latitudni tiegħu, bejn 30°S u 35°S, l-erba' staġuni huma differenzjati b’mod ċar skont it-temperatura. Madankollu, it-territorju huwa kkaratterizzat minn varjabbiltà kbira fil-kundizzjonijiet tat-temp, minħabba l-altitudni baxxa tat-territorju li tippermetti ċirkolazzjoni atmosferika ħielsa u l-inċidenza ta 'kurrenti tal-baħar sħun (mill-Brażil mit-Tramuntana) u kurrenti tal-baħar kesħin (mill-Malvinas mill- nofsinhar). ==== Perikli naturali ==== Irjieħ qawwija staġjonali (il-pampero huwa riħ kiesaħ u kultant vjolenti li jonfoħ mit-tramuntana tal-pampas Arġentina), nixfiet, xita torrenzjali; Minħabba n-nuqqas ta' muntanji, li jaġixxu bħala ostakli klimatiċi, il-postijiet kollha huma partikolarment vulnerabbli għal bidliet rapidi fil-front tal-klima. === Eżenzjoni === L-eżenzjoni Urugwajana hija kkaratterizzata mill-altitudni baxxa tagħha, maqsuma f'żewġ żoni strutturali kbar: il-penalanuras u l-pjanuri. Jirrappreżenta żona ta' tranżizzjoni bejn il-pjanura tal-Pampas u t-tarka Brażiljana. Għalkemm l-għoli medju ta '140 m s. n. m. jista 'jitqies baxx, l-eżenzjoni ma tikkorrispondix għal pjanura tipika, minħabba l-preżenza kważi kostanti ta' xfafar u srieraq; Dan it-tip ta 'eżenzjoni jissejjaħ peneplain. L-elevazzjonijiet huma assoċjati ma 'żewġ sistemi: ix-xafra Haedo, fit-tramuntana tax-Xmara Negro, u x-xafra Grande, fin-nofsinhar tagħha. Minn dawn iż-żewġ sistemi, xfafar ta 'daqs iżgħar u elevazzjoni huma rilaxxati L-ogħla punt huwa l-Katidral, li jinsab fid-Dipartiment ta' Maldonado, b'514-il metru. Elevazzjonijiet notevoli oħra huma l-Cerro de las Ánimas u l-Ħobża taz-Zokkor f'Maldonado, l-Arequita f'Lavalleja, l-għolja Montevideo bil-fortizza storika tagħha u li minnha suppost ġej l-isem tal-belt, u l-Batoví, ħdejn il-spa ta' Iporá, f'Tacuarembó. Il-pjanuri jew pjanuri ġeneralment ikollhom ħamrija ffurmata minn sedimentazzjoni u fertili ħafna. Jinstabu prinċipalment fuq il-kosta tax-Xmara Urugwaj, il-kosta tar-Río de la Plata u l-kosta Atlantika, din tal-aħħar testendi għall-laguna Merin u l-baċini tax-xmajjar Olimar u Cebollatí. ==== Punti estremi ==== L-aktar punt baxx: Oċean Atlantiku, 0 m 'il fuq. n. m. L-ogħla punt: Cerro Catedral, 514 m 'il fuq mil-livell tal-baħar. n. m., Dipartiment ta' Maldonado ==== Elevazzjonijiet ewlenin ==== <gallery> File:Cerro Pan de Azúcar (Uruguay).jpg|Muntanji Sugarloaf (Cerro Pan de Azúcar), Maldonado File:Cerro Catedral en Uruguay.jpg|Muntanji Katidral (Cerro Catedral), Maldonado File:Cerro Batoví (26055598336).jpg|Muntanji Batoví (Cerro Batoví), Tacuarembó File:Sierra de las Ánimas - panoramio (2).jpg|Muntanji Animas (Cerro de las Ánimas), Maldonado File:Arequita (42565678595).jpg|Muntanji Arequita (Cerro Arequita), Lavalleja </gallery> === Użu tal-art === F'dawn l-aħħar deċennji, l-Urugwaj esperjenza bidliet fl-użu tal-artijiet tiegħu, kif ukoll proċess li qed jikber ta' reġjonalizzazzjoni produttiva. {| class="wikitable" style="margin: 1em auto 1em auto" |- bgcolor="#ececec" !'''Uso''' !! '''1961''' !! '''1966''' !! '''1970''' !! '''1980''' !! '''1990''' !! '''2000''' |- |Qasam naturali tal-bhejjem||<center> 78,6%</center>||<center>74,7%</center>||<center>72,6%</center>||<center>70,3%</center>||<center>71,8%</center>||<center>66,2%</center> |- |Qasam tal-bhejjem b'titjib estensiv||<center> s/d</center>||<center>1,3%</center>||<center>2,7%</center>||<center>4,3%</center>||<center>1,8%</center>||<center>3,8%</center> |- |Għalqa tal-bhejjem b'mergħat artifiċjali||<center> s/d</center>||<center>1,8%</center>||<center>2,0%</center>||<center>2,8%</center>||<center>3,7%</center>||<center>6,8%</center> |- |Art b'għelejjel annwali tal-għalf||<center>3,5%</center>||<center>2,8%</center>||<center>1,8%</center>||<center>1,3%</center>||<center>1,9%</center>||<center>2,4%</center> |- |Art ikkultivata||<center>7,8%</center>||<center>7,5%</center>||<center>6,4%</center>||<center>4,9%</center>||<center>3,5%</center>||<center>3,4%</center> |- |Siġar tal-frott, vinji u uċuħ tar-raba' ortikulturali||<center>0,7%</center>||<center>0,6%</center>||<center>0,6%</center>||<center>0,6%</center>||<center>0,5%</center>||<center>0,4%</center> |- |Foresti indiġeni||<center>2,6%</center>||<center>2,4%</center>||<center>2,7%</center>||<center>2,5%</center>||<center>2,8%</center>||<center>3,3%</center> |- |Art tal-foresti||<center>0,8%</center>||<center>0,8%</center>||<center>0,7%</center>||<center>1,0%</center>||<center>1,1%</center>||<center>3,8%</center> |- |Art mhux produttiva||<center>1,7%</center>||<center>1,8%</center>||<center>2,4%</center>||<center>1,8%</center>||<center>1,2%</center>||<center>1,2%</center> |- |Użi oħra||<center>4,4%</center>||<center>6,4%</center>||<center>7,9%</center>||<center>10,5%</center>||<center>11,8%</center>||<center>8,7%</center> |- |'''Total'''||<center>'''100,0%'''</center>||<center>'''100,0%'''</center>||<center>'''100,0%'''</center>||<center>'''100,0%'''</center>||<center>'''100,0%'''</center>||<center>'''100,0%'''</center> |} ==== Art irrigata ==== 7.700 km² (1997 est.) === Ambjent === ==== Problemi attwali ==== Fost l-aktar serji hemm il-kontaminazzjoni tal-ilma fil-baċiri ewlenin tiegħu, il-konsegwenzi tal-agrikoltura intensifikata, u t-telf tal-bijodiversità. ==== Ftehim internazzjonali ==== Hija membru tat-trattati internazzjonali li ġejjin relatati mal-kwistjoni: | class=wikitable ! Tratado !! Firma !! Ratificación !! |- <!-- | colspan=4 style="text-align:center" | '''Geografía:''' |- --> | [[Trattat Antartiku]] || {{celda|N/A}} || {{fecha|11|1|1980}}<ref group=lower-roman name=Adh /><ref group=lower-roman name=AdhX>Junto con el instrumento de adhesión Uruguay realizó una declaración en la que, entre otras menciones de estilo y legalidad, declaró dejar «reservados los derechos que le corresponden en la Antártida de acuerdo con el Derecho Internacional».</ref> || <ref>{{ċita web|url=https://documents.ats.aq/ATCM31/fr/ATCM31_fr001_s.pdf#page=501|título=Informe Final de la Trigésima Primera Reunión Consultiva del Tratado Antártico|editorial=Secretaría del Tratado Antártico|fecha=2008|ubicación=Buenos Aires|fechaacceso=2022-11-22|página=503}}</ref> <!-- |- | colspan=4 style="text-align:center" | '''Medio ambiente:''' --> |- | [[Konvenzjoni Qafas tan-Nazzjonijiet Uniti dwar it-Tibdil fil-Klima]] || {{fecha|4|6|1992}} || {{fecha|18|8|1994}} || <ref>{{ċita web|url=https://treaties.un.org/Pages/ViewDetailsIII.aspx?src=IND&mtdsg_no=XXVII-7&chapter=27&Temp=mtdsg3&clang=_en|título= 7 . United Nations Framework Convention on Climate Change |idioma=en|obra=United Nations Treaty Collection|editorial=Organización de las Naciones Unidas|fechaacceso=2022-11-22}}</ref> |- | [[Konvenzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti għall-Ġlieda kontra d-Deżertifikazzjoni]] || {{celda|N/A}} || {{fecha|17|2|1999}}<ref group=lower-roman name=Adh>Adhesión.</ref> || <ref>{{ċita web|url=https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXVII-10&chapter=27&clang=_en|título= 10. United Nations Convention to Combat Desertification in those Countries Experiencing Serious Drought and/or Desertification, Particularly in Africa |idioma=en|obra=United Nations Treaty Collection|editorial=Organización de las Naciones Unidas|fechaacceso=2022-11-22}}</ref> |- |} Oħrajn: [[Konvenzjoni dwar id-Diversità Bijoloġika]], [[Konvenzjoni ta' Minamata dwar il-Merkurju]], [[Konvenzjoni dwar il-Modifikazzjoni Ambjentali]], [[Konvenzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti dwar il-Liġi tal-Baħar]], [[Deżertifikazzjoni] ], [[ Speċijiet fil-periklu]], [[Art Wetland]], [[Impatt ambjentali tat-trasport marittimu]], [[Protokoll ta' Kjoto dwar it-Tibdil fil-Klima]], [[Protokoll ta' Montreal]], [[Protokoll dwar il-Ħarsien Ambjentali tat-Trattat tal-Antartiku]] , [[Skart perikoluż]], [[Trattat ta' l-Antartiku]], [[Trattat ta' Projbizzjoni Komprensiva tat-Test Nukleari]]. <br />''Ffirma iżda mhux irratifikat{{bżonn referenza}}:'' [[Konvenzjoni dwar is-Sajd u l-Konservazzjoni tar-Riżorsi Ħajjin tal-Ibħra Miftuħa]], [[Konvenzjoni għall-Prevenzjoni tat-Tniġġis tal-Baħar mir-Rimi ta' Skart u Materjali Oħra]]. == Referenzi == {{Referenzi}} {{Amerika t'Isfel}} [[Kategorija:Urugwaj]] [[Kategorija:Pajjiżi fl-Amerika t'Isfel]] 00coo9kwlykdlif7e100yh4o2klqqzq 0 23901 323472 273916 2025-06-10T17:14:58Z JovalQC 21720 "Storja" create. 323472 wikitext text/x-wiki {{stub|ġeografija}} {{infobox city}} '''Vaduz''' hi l-belt kapitali tal-[[Liechtenstein]]. Il-belt għandha popolazzjoni ta' 5,407 ruħ (sal-2016). == Ġeografija == Il-muniċipalità ta' Vaduz tkopri erja ta' 17.3 km², maqsuma f'territorju ewlieni u sitt enklavi. Li tinsab fuq ix-xatt tal-lemin tar-Renu, il-parti ċentrali fiha ż-żona urbana tal-kapitali, kif ukoll ir-raħal ta' Ebenholz. Żewġ porzjonijiet tat-territorju huma magħluqa fil-muniċipalità ta' Schaan fit-tramuntana, tnejn oħra fil-muniċipalità ta' Planken fil-grigal, u l-aħħar tnejn jinsabu f'żona muntanjuża fix-xlokk tal-pajjiż<ref>{{Ċita web|url=http://www.weatherbase.com/?msu=go|titlu=Travel Weather Averages (Weatherbase)|sit=Weatherbase|data-aċċess=2025-06-10}}</ref>. [[Stampa:Schlossvaduz.jpg|nofs|daqsminuri|Il-Kastell ta' Vaduz, li jħares fuq il-belt kapitali tal-istess isem]] == Storja == Vaduz jissemma f'manuskritti storiċi tas-seklu 12 bħala Faduzes. Fl-1322 jissemma l-kastell, li ġie mħarrek mill-Iżvizzeri fl-1499 matul il-Gwerra Swabiana. Ir-raħal kollu nqered ukoll. Fis-seklu 17 il-familja Liechtenstein kienet qed tfittex siġġu fid-dieta Imperjali, ir-''Reichstag''. Peress li ma kellhom l-ebda territorju li kien direttament taħt it-tron Imperjali, ma setgħux jissodisfaw ir-rekwiżit primarju biex jikkwalifikaw<ref>{{Ċita web|url=https://pages.uoregon.edu/dluebke/Reformations441/441ImperialPrimer.htm|titlu=441ImperialPrimer|sit=pages.uoregon.edu|data-aċċess=2025-06-10}}</ref>. Il-familja xtaqet il-poter miżjud li kien iġib miegħu siġġu fil-gvern Imperjali, u għalhekk fittxet li takkwista artijiet li kienu jkunu ''reichsunmittelbar'', jew miżmuma direttament mill-Imperatur Ruman Imqaddes innifsu, mingħajr ebda patrunaġġ feudali intermedju. Wara xi żmien, il-familja setgħet tirranġa x-xiri tal-''Herrschaft'' ("Sinjur") ċkejken ta' ''Schellenberg'' u l-konteja ta' Vaduz (fl-1699 u l-1712, rispettivament) mill-''Hohenems''. Iż-żgħar Schellenberg u Vaduz kellhom eżattament l-istatus politiku meħtieġ: l-ebda sid feudali ħlief l-Imperatur. B'hekk, fit-23 ta' Jannar 1719, wara li x-xiri kien sar kif suppost, Karlu VI, Imperatur Ruman Imqaddes, iddikjara li Vaduz u Schellenberg ingħaqdu, u ġew elevati għad-dinjità ta' Fürstentum (prinċipalità) bl-isem "Liechtenstein" ad unur "il-qaddej veru tiegħu, Anton Florian tal-Liechtenstein". Huwa f'din id-data li l-Liechtenstein sar stat membru sovran tal-Imperu Ruman Imqaddes. Bħala xhieda tal-konvenjenza politika pura tax-xiri, il-Prinċpijiet tal-Liechtenstein ma poġġewx saqajhom fil-prinċipat il-ġdid tagħhom għal aktar minn 120 sena. == Politika == [[Stampa:Landtagsgebäude des Fürstentums Liechtenstein.jpg|nofs|daqsminuri|[[Parlament tal-Liechtenstein]] ]] Vaduz hija d-dar tal-kwartieri ġenerali tal-istituzzjonijiet ewlenin tal-pajjiż, il-Gvern u l-Parlament. == Ekonomija u trasport == Vaduz hija waħda mill-ftit bliet kapitali fid-dinja li m'għandhiex ajruport. L-eqreb ajruport ewlieni huwa l-Ajruport ta' Zurich, u l-eqreb ajruport minuri huwa l-Ajruport ta' St. Gallen-Altenrhein. L-Ajruport ta' Friedrichshafen jipprovdi wkoll aċċess għal Vaduz. Bil-karozza, Vaduz hija aċċessibbli direttament permezz tal-awtostrada A13 fl-Iżvizzera, jew permezz tal-awtostrada A14 fl-Awstrija. Vaduz hija konnessa mal-Iżvizzera fuq ix-xmara Rhine permezz tal-pont pedonali Vaduz-Sevelen, jew il-pont Werdenberger-Binnenkanal għal vetturi bil-mutur, li nfetaħ fl-1975. Ix-xarabanks jistgħu jittieħdu minn Buchs, St. Gallen, Sevelen u Feldkirch lejn Vaduz. Dawn ix-xarabanks tipikament jiġru kull 20 sa 40 minuta u huma operati minn Liechtenstein Bus. L-istazzjon tal-ferrovija ta' Schaan-Vaduz, li jinsab f'Schaan, huwa l-eqreb stazzjon tal-ferrovija għal Vaduz. L-istazzjon jinsab fuq il-linja ferrovjarja Feldkirch–Buchs, l-unika linja ferrovjarja tal-Liechtenstein, u huwa servut mill-S2 tal-Vorarlberg S-Bahn, li hija operata mill-Ferroviji Federali Awstrijaċi (ÖBB). Infetaħ fl-24 ta' Ottubru 1872 bi ftehim mal-Awstrija-Ungerija u l-Iżvizzera. Saru tentattivi biex in-netwerk ferrovjarju jiġi estiż biex jikkonnettja ma' Vaduz, għalkemm dawn ma rnexxewx<ref>{{Ċita web|url=https://historisches-lexikon.li/Eisenbahn?marker=bahn|titlu=Eisenbahn – Historisches Lexikon|sit=historisches-lexikon.li|lingwa=de|data-aċċess=2025-06-10}}</ref>. == Punti ta' interess ewlenin == Il-Kastell ta’ Vaduz huwa d-dar tal-prinċep renjanti tal-Liechtenstein u l-familja prinċipessa tal-Liechtenstein. Il-kastell huwa viżibbli minn kważi kull post f’Vaduz, billi jinsab fuq għolja wieqfa f’nofs ir-raħal. Il-Katidral ta’ San Florin, id-Dar tal-Gvern u s-Sala tal-Villaġġ juru d-diversi stili u perjodi ta’ arkitettura fir-raħal. [[Stampa:Liechtenstein asv2022-10 img21 Vaduz Kathedrale StFlorin.jpg|nofs|daqsminuri|Katidral ta’ San Florin]] {{Lista ta' kapitali Ewropej skont ir-reġjun}} [[Category:Bliet kapitali fl-Ewropa]] 58uaj2m1et9t41d24p5dq4077ziyvms 323473 323472 2025-06-10T17:15:25Z JovalQC 21720 "Referenzi" joħolqu 323473 wikitext text/x-wiki {{stub|ġeografija}} {{infobox city}} '''Vaduz''' hi l-belt kapitali tal-[[Liechtenstein]]. Il-belt għandha popolazzjoni ta' 5,407 ruħ (sal-2016). == Ġeografija == Il-muniċipalità ta' Vaduz tkopri erja ta' 17.3 km², maqsuma f'territorju ewlieni u sitt enklavi. Li tinsab fuq ix-xatt tal-lemin tar-Renu, il-parti ċentrali fiha ż-żona urbana tal-kapitali, kif ukoll ir-raħal ta' Ebenholz. Żewġ porzjonijiet tat-territorju huma magħluqa fil-muniċipalità ta' Schaan fit-tramuntana, tnejn oħra fil-muniċipalità ta' Planken fil-grigal, u l-aħħar tnejn jinsabu f'żona muntanjuża fix-xlokk tal-pajjiż<ref>{{Ċita web|url=http://www.weatherbase.com/?msu=go|titlu=Travel Weather Averages (Weatherbase)|sit=Weatherbase|data-aċċess=2025-06-10}}</ref>. [[Stampa:Schlossvaduz.jpg|nofs|daqsminuri|Il-Kastell ta' Vaduz, li jħares fuq il-belt kapitali tal-istess isem]] == Storja == Vaduz jissemma f'manuskritti storiċi tas-seklu 12 bħala Faduzes. Fl-1322 jissemma l-kastell, li ġie mħarrek mill-Iżvizzeri fl-1499 matul il-Gwerra Swabiana. Ir-raħal kollu nqered ukoll. Fis-seklu 17 il-familja Liechtenstein kienet qed tfittex siġġu fid-dieta Imperjali, ir-''Reichstag''. Peress li ma kellhom l-ebda territorju li kien direttament taħt it-tron Imperjali, ma setgħux jissodisfaw ir-rekwiżit primarju biex jikkwalifikaw<ref>{{Ċita web|url=https://pages.uoregon.edu/dluebke/Reformations441/441ImperialPrimer.htm|titlu=441ImperialPrimer|sit=pages.uoregon.edu|data-aċċess=2025-06-10}}</ref>. Il-familja xtaqet il-poter miżjud li kien iġib miegħu siġġu fil-gvern Imperjali, u għalhekk fittxet li takkwista artijiet li kienu jkunu ''reichsunmittelbar'', jew miżmuma direttament mill-Imperatur Ruman Imqaddes innifsu, mingħajr ebda patrunaġġ feudali intermedju. Wara xi żmien, il-familja setgħet tirranġa x-xiri tal-''Herrschaft'' ("Sinjur") ċkejken ta' ''Schellenberg'' u l-konteja ta' Vaduz (fl-1699 u l-1712, rispettivament) mill-''Hohenems''. Iż-żgħar Schellenberg u Vaduz kellhom eżattament l-istatus politiku meħtieġ: l-ebda sid feudali ħlief l-Imperatur. B'hekk, fit-23 ta' Jannar 1719, wara li x-xiri kien sar kif suppost, Karlu VI, Imperatur Ruman Imqaddes, iddikjara li Vaduz u Schellenberg ingħaqdu, u ġew elevati għad-dinjità ta' Fürstentum (prinċipalità) bl-isem "Liechtenstein" ad unur "il-qaddej veru tiegħu, Anton Florian tal-Liechtenstein". Huwa f'din id-data li l-Liechtenstein sar stat membru sovran tal-Imperu Ruman Imqaddes. Bħala xhieda tal-konvenjenza politika pura tax-xiri, il-Prinċpijiet tal-Liechtenstein ma poġġewx saqajhom fil-prinċipat il-ġdid tagħhom għal aktar minn 120 sena. == Politika == [[Stampa:Landtagsgebäude des Fürstentums Liechtenstein.jpg|nofs|daqsminuri|[[Parlament tal-Liechtenstein]] ]] Vaduz hija d-dar tal-kwartieri ġenerali tal-istituzzjonijiet ewlenin tal-pajjiż, il-Gvern u l-Parlament. == Ekonomija u trasport == Vaduz hija waħda mill-ftit bliet kapitali fid-dinja li m'għandhiex ajruport. L-eqreb ajruport ewlieni huwa l-Ajruport ta' Zurich, u l-eqreb ajruport minuri huwa l-Ajruport ta' St. Gallen-Altenrhein. L-Ajruport ta' Friedrichshafen jipprovdi wkoll aċċess għal Vaduz. Bil-karozza, Vaduz hija aċċessibbli direttament permezz tal-awtostrada A13 fl-Iżvizzera, jew permezz tal-awtostrada A14 fl-Awstrija. Vaduz hija konnessa mal-Iżvizzera fuq ix-xmara Rhine permezz tal-pont pedonali Vaduz-Sevelen, jew il-pont Werdenberger-Binnenkanal għal vetturi bil-mutur, li nfetaħ fl-1975. Ix-xarabanks jistgħu jittieħdu minn Buchs, St. Gallen, Sevelen u Feldkirch lejn Vaduz. Dawn ix-xarabanks tipikament jiġru kull 20 sa 40 minuta u huma operati minn Liechtenstein Bus. L-istazzjon tal-ferrovija ta' Schaan-Vaduz, li jinsab f'Schaan, huwa l-eqreb stazzjon tal-ferrovija għal Vaduz. L-istazzjon jinsab fuq il-linja ferrovjarja Feldkirch–Buchs, l-unika linja ferrovjarja tal-Liechtenstein, u huwa servut mill-S2 tal-Vorarlberg S-Bahn, li hija operata mill-Ferroviji Federali Awstrijaċi (ÖBB). Infetaħ fl-24 ta' Ottubru 1872 bi ftehim mal-Awstrija-Ungerija u l-Iżvizzera. Saru tentattivi biex in-netwerk ferrovjarju jiġi estiż biex jikkonnettja ma' Vaduz, għalkemm dawn ma rnexxewx<ref>{{Ċita web|url=https://historisches-lexikon.li/Eisenbahn?marker=bahn|titlu=Eisenbahn – Historisches Lexikon|sit=historisches-lexikon.li|lingwa=de|data-aċċess=2025-06-10}}</ref>. == Punti ta' interess ewlenin == Il-Kastell ta’ Vaduz huwa d-dar tal-prinċep renjanti tal-Liechtenstein u l-familja prinċipessa tal-Liechtenstein. Il-kastell huwa viżibbli minn kważi kull post f’Vaduz, billi jinsab fuq għolja wieqfa f’nofs ir-raħal. Il-Katidral ta’ San Florin, id-Dar tal-Gvern u s-Sala tal-Villaġġ juru d-diversi stili u perjodi ta’ arkitettura fir-raħal. [[Stampa:Liechtenstein asv2022-10 img21 Vaduz Kathedrale StFlorin.jpg|nofs|daqsminuri|Katidral ta’ San Florin]] == Referenzi == {{Lista ta' kapitali Ewropej skont ir-reġjun}} [[Category:Bliet kapitali fl-Ewropa]] ee22xn87iu9n5qdduvxpq86j5ewtb74 0 25382 323489 321802 2025-06-11T10:29:30Z JovalQC 21720 Infobox bijografija create 323489 wikitext text/x-wiki [[File:St John&#039;s Co-Cathedral, Valletta 001.jpg|thumb|Faċċata tal-[[Kon-Katidral ta' San Ġwann]]]]{{Infobox bijografija}} '''Ġlormu Cassar''' ([[Lingwa Taljana|Taljan]]: ''Girolamo Cassar'', c. 1520 – c. 1592) kien perit u inġinier militari Malti li hu magħruf għall-irwol tiegħu fil-kostruzzjoni tal-Belt [[Valletta]]. Hu beda bħala assistent ta' [[Francesco Laparelli]], u wara li dan telaq minn Malta Cassar ħa l-proġett f'idejh u ddiżinja ħafna bini pubbliku, reliġjuż u privat fil-belt kapitali l-ġdida, inkluż il-Knisja Konventwali (illum magħrufa bħala l-[[Kon-Katidral ta' San Ġwann]]), il-[[Palazz tal-Gran Mastru]] u l-bereġ. Hu sar l-inġinier residenti tal-[[Ordni ta' San Ġwann]], u sar membru fl-Ordni fl-1569. Wieħed mit-tfal tiegħu, [[Vitor Cassar]], ukoll sar perit u inġinier militari. == Bijografija == Id-data tat-twelid ta' Cassar mhix magħrufa, iżda hu maħsub li twieled madwar l-1520 fil-[[Birgu]] jew fil-[[Gudja]]. Il-familja Cassar probabbilment kienet toriġina minn [[Sqallija]], u kienet ilha stabbilita f'Malta minn madwar l-1440. Cassar kellu żewġt aħwa jisimhom Andrea u Ians, u hu żżewweġ lil martu Mattea fil-bidu tas-snin 1560. Ġlormu u Mattea Cassar kellhom ħames itfal: żewġ subien, [[Vitor Cassar|Vittorio]] u Gabriele; u tliet tfajliet, Marietta, Battistina u Caterinella.<ref>Mangion, Giovanni (1973). "[http://melitensiawth.com/incoming/Index/Melita%20Historica/MH.06(1972-75)/MH.6(1972)2/orig07.pdf Girolamo Cassar Architetto maltese del cinquecento]". ''Melita Historica'' (bit-Taljan). Malta Historical Society. 6 (2): 192–200. [https://web.archive.org/web/20160416133159/http://melitensiawth.com/incoming/Index/Melita%20Historica/MH.06%281972-75%29/MH.6%281972%292/orig07.pdf Arkivjat] mill-oriġinal fis-16 ta' Marzu 2016.</ref> Cassar kellu tifel ieħor jismu Gio Domenico minn relazzjoni extra-matrimonjali u ma riedx li dan ikollu parti mill-wirt tiegħu, u ironikament iġġustifika dan billi kiteb li ibnu kien diżubbidjenti.<ref>Abela, Joan (2007). "[http://melitensiawth.com/incoming/Index/Melita%20Historica/MH.14(2004-07)/MH.14(2007)4/02.pdf ''De uxore proxima futura magistri Hieroniymi Cassar'': New light on Girolamo Cassar's immediate family]". ''Melita Historica'' (bl-Ingliż). Malta Historical Society. XIV (4): 375–385. [http://web.archive.org/web/20200517160853/http://melitensiawth.com/incoming/Index/Melita%20Historica/MH.14%282004-07%29/MH.14%282007%294/02.pdf Arkivjat] mill-oriġinal fis-17 ta' Mejju 2020.</ref> Cassar beda l-karriera tiegħu bħala [[kapumastru]], u kien student ta' [[Evangelista Menga]], l-inġinier residenti tal-[[Ordni ta' San Ġwann]]. Hu ħadem bħala inġinier militari waqt il-[[Battalja ta' Ġerba]] fl-1560 u fl-[[Assedju ta' Malta (1565)|Assedju l-Kbir ta' Malta]] fl-1565. Matul l-aħħar assedju, huwa ħadem fuq it-tiswija ta' swar li ġarrbu ħsara mill-attakki Ottomani, xi drabi taħt riskju personali kbir.<ref name="schiavone2009"/> Wara l-assedju, il-kavallieri ddeċidew li jibnu belt kapitali ġdida bl-isem ta' [[Valletta]], u Cassar sar l-assistent ta' [[Francesco Laparelli]] inġinier militari Taljan li ntbagħat Malta biex jiddiżinja s-swar u l-pjanta ġenerali tal-belt. Fit-22 t'April 1569, Cassar sar membru tal-Ordni bħala rikonoxximent tal-merti tiegħu bħala perit u inġinier. Il-Gran Mastru ħariġlu passaport u Cassar qatta l-bqija tas-sena jdur diversi bliet Taljani,<ref name="schiavone2009"/> inkluż [[Napli]], [[Ruma]] u [[Lucca]]. Waqt li kien l-Italja hu sar familjari mal-[[Manneriżmu]], u uża dan l-istil f'ħafna mill-bini li ddiżinja wara.<ref>Ellul, Michael (2004). ![http://melitensiawth.com/incoming/Index/Melita%20Historica/MH.14(2004-07)/MH.14(2004)1/02.pdf In search of Girolamo Cassar: An unpublished manuscript at the State Archives of Lucca]". ''Melita Historica'' (bl-Ingliż). XIV (1): 37. ISSN 1021-6952. [https://web.archive.org/web/20160313191703/http://melitensiawth.com/incoming/Index/Melita%20Historica/MH.14%282004-07%29/MH.14%282004%291/02.pdf Arkivjat] mill-oriġinal fit-13 ta' Marzu 2016.</ref> Cassar irritorna lejn Malta fl-aħħar tal-1569. Sadattant, ix-xogħol fuq is-swar kien kważi lest u wara li Laparelli telaq minn Malta hu ħa l-proġett f'idejh u sar il-perit u inġinier residenti tal-Ordni. Huwa ddiżinja ħafna bini pubbliku, reliġjuż u privat fil-belt kapitali l-ġdida, inkluż il-Knisja Konventwali (illum magħrufa bħala l-[[Kon-Katidral ta' San Ġwann]]), il-[[Palazz tal-Gran Mastru]], is-seba' bereġ oriġinali u possibilment is-Sacra Infermeria. Cassar iddiżinja wkoll xi binjiet barra l-Belt, inkluż il-[[Palazz ta' Verdala]].<ref name="schiavone2009"/> Id-data u ċ-ċirkostanzi tal-mewt ta' Cassar mhumhiex magħrufin. Hu għamel it-tieni testment tiegħu fid-9 ta' Jannar 1589, u maħsub li miet fil-Belt madwar is-sena 1592. Hu kien midfun fil-[[Bażilika ta' San Duminku, Valletta|Knisja ta' Porto Salvo]].<ref name="schiavone2009">Schiavone, Michael J. (2009). ''Dictionary of Maltese Biographies Vol. 1 A–F'' (bl-Ingliż). [[Tal-Pietà]]: Pubblikazzjonijiet Indipendenza. p. 520–521. ISBN 9789993291329.</ref> == Bini attribwit lil Cassar == [[File:Auberge d&#039;Aragon Valletta, Malta façade.jpeg|thumb|[[Berġa ta' Aragona]]]] [[File:Forni della Signoria 02.jpg|thumb|Il-[[Forni della Signoria]], li twaqqgħu fis-seklu 20]] Din hi lista ta' binjiet li huma magħrufin li ġew iddiżinjati minn Cassar jew li huma attribwiti lejh:<ref name="schiavone2009"/> ;Il-Belt Valletta *[[Swar tal-Belt Valletta]] (1566 'il quddiem; ma Francesco Laparelli) *[[Knisja tal-Madonna tal-Vitorja, Valletta|Knisja tal-Madonna tal-Vitorja]] (1566–67) *Dar ta' Fra Eustachio del Monte (1569) *L-Ewwel Berġa ta' Franza (madwar 1570) *[[Bażilika tal-Madonna tal-Karmnu, Valletta|Knisja tal-Madonna tal-Karmnu]] (madwar 1570) *L-Ewwel Berġa tal-Italja (1570–71) *[[Berġa ta' Aragona]] (1571) *[[Berġa ta' Alemanja]] (1571–75) *[[Berġa ta' Alvernja]] (madwar 1571–83) *[[Berġa ta' Provenza]] (1571–75) *[[Bażilika ta' San Duminku, Valletta|Knisja ta' San Duminku]] (1571) *[[Knisja ta' Santu Wistin, Valletta|Knisja ta' Santu Wistin]] (1571–96) *[[Knisja ta' Ġieżu, Valletta|Knisja u kunvent ta' Ġieżu]] (1571–75) *[[Kon-Katidral ta' San Ġwann|Knisja Konventwali ta' San Ġwann]] (1572–77) *[[Berġa ta' Kastilja]] (1573–74) *[[Berġa tal-Italja]] (1574–79) *[[Palazz tal-Gran Mastru]] (1574) *[[Sacra Infermeria]] (1574) *[[Knisja ta' Santa Katerina tal-Italja, Valletta|Knisja ta' Santa Katerina tal-Italja]] (1576) *Monasteru ta' Santa Katerina (1576) *Kunvent tal-Karmelitani (1576) *[[Knisja tan-Nawfraġju ta' San Pawl, Valletta|Knisja tan-Nawfraġju ta' San Pawl]] (1577–82) *[[Forni della Signoria]] (madwar 1584) *[[Berġa ta' Franza]] (madwar 1588) *Kappella Del Soccorso fil-[[Forti Sant'Iermu]] *Mtieħen [[File:Building Malta.jpg|thumb|Il-[[Palazz Verdala]]]] ;Postijiet oħra madwar Malta *Rikostruzzjoni tal-[[Birgu]] u l-[[Isla]] wara l-Assedju l-Kbir *[[Knisja ta' San Mark, Rabat|Knisja ta' San Mark]], [[Rabat (Malta)|Rabat]] (1571–88) *[[Palazz Verdala]] (1586) *Kunvent ta' Santu Wistin, Rabat (1588) *Kunvent ta' San Franġisk, Rabat (1588) *Kunvent tal-Kapuċċini, [[Floriana]] (1586) Ħafna minn dawn il-binjiet twaqqgħu jew reġgħu nbnew mill-ġdid bejn is-sekli 17 u 20, u illum ftit binjiet għadhom jeżistu li għad għandhom id-disinn oriġinali ta' Cassar. Mill-bereġ tal-Belt, l-unika waħda li għadha bil-faċċata ta' Cassar hija l-[[Berġa ta' Aragona]], fejn l-unika alterazzjoni tikkonsisti f'portiku li kien miżjud mal-bieb prinċipali fis-seklu 19. Bini ieħor li jżomm id-disinn estern ta' Cassar jinkludi l-[[Kon-Katidral ta' San Ġwann]] u l-[[Knisja ta' San Mark, Rabat|Knisja ta' San Mark]] fir-Rabat, iżda minn ġewwa dawn inbidlu ukoll maż-żmien.<ref>"[https://www.independent.com.mt/articles/2016-06-30/local-news/Facade-of-church-dedicated-to-St-Mark-in-Rabat-to-be-restored-6736160244 Façade of church dedicated to St Mark in Rabat to be restored]". ''[[The Malta Independent]]'' (bl-Ingliż). 30 ta' Ġunju 2016. [https://web.archive.org/web/20160701131243/http://www.independent.com.mt/articles/2016-06-30/local-news/Facade-of-church-dedicated-to-St-Mark-in-Rabat-to-be-restored-6736160244 Arkivjat] mill-oriġinal fl-1 ta' Lulju 2016.</ref> == Referenzi == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Cassar, Glormu}} [[Kategorija:Twieldu fis-seklu 16]] [[Kategorija:Mietu fis-seklu 16]] [[Kategorija:Arkitetti Maltin]] [[Kategorija:Cassar (kunjom)]] scnkzizyovkhxdab6bvw5choqhius6m 2 25623 323466 323420 2025-06-10T13:55:31Z Trigcly 17859 aġġornament 323466 wikitext text/x-wiki == '''Artikli ġodda (1827)''' == === <u>'''A'''</u> === * [[Aapravasi Ghat]] * [[Aasivissuit-Nipisat: Territorju tal-Kaċċa tal-Inuit bejn is-Silġ u l-Baħar]] * [[Abbazija ta' Corvey]] * [[Abbazija ta' Fontenay]] * [[Abbazija ta' Lorsch]] * [[Abbazija ta' Pannonhalma]] *[[Abbazija ta' Saint-Savin-sur-Gartempe]] *[[Abbazija ta' Sankt Gallen]] *[[Abbazija ta’ Vézelay|Abbazija ta' Vezelay]] *[[Abu al-Fida]] *[[Abu Mena]] *[[Abu Simbel]] *[[Afag Bashirgyzy]] *[[Aflaj tal-Oman]] *[[Afrodisja]] *[[Agadez]] *[[Agostino Carracci]] *[[Agostino Matrenza]] *[[Ahwar tan-Nofsinhar tal-Iraq]] *[[Aigai]] *[[Aït Benhaddou]] *[[Akkwedott ta' Padre Tembleque]] *[[Akkwedott ta' Pontcysyllte]] *[[Akshata Murthy]] *[[Aksum]] *[[Al Qal'a ta' Beni Hammad]] *[[Al Zubarah]] *[[Al-Maghtas]] *[[Alatyr]] *[[Albéric Magnard]] *[[Alberobello]] *[[Albi]] *[[Alcalá de Henares]] *[[Alcide d'Orbigny]] *[[Aleksandr Yakovlevich Khinchin]] *[[Alenush Terian]] *[[Aleppo]] *[[Alessandro Scarlatti]] *[[Alessandro Volta]] *[[Alexander Pushkin]] *[[Alexander Wolszczan]] *[[Aleksandra Smiljanić]] *[[Alfred Hermann Fried]] *[[Alfred Nobel]] *[[Alfredo Casella]] *[[Alois Dryák]] *[[Alto Douro]] *[[Amazigh Marokkin Standard]] *[[Ambra Sabatini]] *[[Amerigo Vespucci]] *[[Amerigo Vespucci (vapur għoli)|''Amerigo Vespucci'' (vapur għoli)]] * [[L-Amerika t'Isfel|Amerka t’Isfel]] * [[L-Amerika ta' Fuq|Amerka ta’ Fuq]] *[[Amilcare Ponchielli]] *[[Anastasia Golovina]] *[[Anders Jonas Ångström]] *[[André Citroën]] *[[André Weil]] *[[Anfiteatru ta' El Jem]] *[[Angelina Mango]] * [[Angkor Wat]] * [[Angra do Heroísmo]] * [[Ani]] * [[Anjar]] * [[Anna Brigadere]] *[[Anna Seghers]] *[[Anna Sychravová]] *[[Anne-Sophie Mutter]] *[[Anse aux Meadows]] * [[Antartika]] * [[Anticosti]] *[[Antoine de Jussieu]] *[[Antoine de Saint-Exupéry]] *[[Antoinette Miggiani]] *[[Anton Diabelli]] *[[Anuradhapura]] *[[Aplogruppi Y-DNA fit-tribujiet tal-Każakistan]] *[[Aquileia]] *[[Arċipelagu ta' Revillagigedo]] *[[Arċipelagu ta' Vega]] *[[Arena Tettonika Żvizzera ta' Sardona]] *[[Arequipa]] *[[Arġentier]] *[[Arġentier (tad-deheb)]] *[[Ark Ġeodetiku ta’ Struve|Ark Ġeodetiku ta' Struve]] *[[Arkata Trijonfali ta' Orange]] *[[Arkeoloġija]] *[[Arkitett]] *[[Arkitettura Mudéjar ta' Aragona]] *[[Arkitettura tas-Seklu 20 ta' Frank Lloyd Wright]] *[[Arles]] *[[Armata tat-Terrakotta]] *[[Arslantepe]] *[[Art tal-Inċens]] *[[Arti Paleolitika fl-Għerien tat-Tramuntana ta' Spanja]] *[[Artiġjan]] *[[Artijiet Għoljin Ċentrali tas-Sri Lanka]] *[[As-Salt]] *[[Asmara]] * [[Assisi]] * [[Assi Ċentrali ta' Beijing]] * [[Assur]] *[[Asuman Baytop]] *[[Athos]] *[[Attrazzjonijiet Ewlenin tar-Renju Antik ta' Saba f'Marib]] *[[Auschwitz]] *[[Austin Camilleri]] *[[Ávila]] *[[Avukat]] === '''<u>B</u>''' === * [[Baalbek]] * [[Babilonja]] * [[Baċir tal-Lag ta' Uvs]] * [[Baċir tax-Xogħol fil-Minjieri ta' Nord-Pas de Calais]] * [[Baeza]] * [[Bagan]] * [[Baħar l-Abjad]] * [[Baħar l-Iswed]] *[[Baħar ta' Wadden]] *[[Baħar tar-Ramel tan-Namibja]] *[[Bajja ta' Dungonab]] *[[Bajja ta' Ha Long]] *[[Bajja ta' Tallinn]] *[[Bajja tal-Klieb il-Baħar]] *[[Bajjad]] *[[Baleron]] *[[Bamberg]] *[[Ban Chiang]] *[[Banská Štiavnica]] *[[Barbier]] *[[Bardejov]] *[[Barokk]] *[[Bartolomé de Escobedo]] *[[Bath, Somerset]] *[[Batlejka]] *[[Battaljun Mediku tal-Ospedalieri]] *[[Battir]] *[[Bauhaus u s-Siti tal-Moviment f'Weimar, f'Dessau u f'Bernau]] *[[Baxkortostan]] *[[Bażilika Ewfrasjana ta’ Poreč|Bażilika Ewfrasjana ta' Poreč]] *[[Bażilika ta' San Eġidju]] *[[Beatriz Carrillo]] *[[Beemster]] *[[Béguinage]] *[[BelKA]] *[[Belt Kolonjali ta' Santo Domingo]] *[[Belt Projbita]] *[[Belt Storika tal-Kajr]] *[[Belt Storika tal-Moskej ta' Bagerhat]] *[[Belt ta' Guanajuato]] *[[Belt ta' New York]] *[[Belt ta' Vicenza u l-Vilel ta' Palladio fil-Veneto|Belt ta' Viċenza u l-Vilel ta' Palladio fil-Veneto]] *[[Belt Universitarja ta' Caracas]] *[[Bennej]] *[[Bergpark Wilhelmshöhe]] *[[Bernard Grech]] *[[Betlem]] *[[Betti Alver]] *[[Burkhan Khaldun]] *[[Bidwi]] *[[Bieb il-Belt]] *[[Binjiet Gotiċi Vittorjani u tal-Art Deco ta' Mumbai]] *[[Binjiet Tradizzjonali tal-Asante]] *[[Blat Imkenni ta' Bhimbetka]] *[[Bliet Antiki tal-Pyu]] *[[Bliet Kapitali u Oqbra tar-Renju Antik ta' Koguryo]] *[[Bliet Storiċi tal-Istrett ta' Malakka]] *[[Bobby Charlton]] *[[Bolgar]] *[[Bordeaux]] *[[Borobudur]] *[[Borża ta' Malta]] *[[Bosra]] *[[Bridgetown]] *[[Brook Taylor]] *[[Brú na Bóinne]] *[[Bruno Pizzul]] *[[Bryggen]] *[[Bucha]] *[[Buddha Ġgantesk ta' Leshan]] *[[Bukhara]] *[[Burt Bacharach]] *[[Buskett]] *[[Butrint]] *[[Byblos]] === '''<u>Ċ/C</u>''' === * [[Cáceres (Spanja)]] * [[Calakmul]] * [[Camagüey]] * [[Camino Real de Tierra Adentro]] * [[Campeche]] * [[Canal du Midi]] * [[Canaletto]] * [[Caral]] * [[Carcassonne]] *[[Carl Bosch]] *[[Carl David Anderson]] *[[Carla Fracci]] *[[Carlo Collodi]] *[[Caroline Mikkelsen]] *[[Casco Viejo, il-Panama]] *[[Castel del Monte, Puglia]] *[[Çatalhöyük]] *[[Causses u Cévennes]] *[[Ċensu Apap]] *[[Ċentru Kulturali ta' Heydar Aliyev]] *[[Ċentru Storiku ta' Lijiang]] *[[Ċentru Storiku ta' Macao]] *[[Český Krumlov]] *[[Ċetta Chevalier]] *[[Chaîne des Puys]] *[[Chan Chan]] *[[Changdeokgung]] *[[Chankillo]] *[[Charles Jean de la Vallée-Poussin]] *[[Charles-Amédée-Philippe van Loo]] *[[Charles Nicolle]] *[[Charles Richter]] *[[Charles Xuereb]] *[[Charlie Watts]] *[[Chavín]] *[[Chersonesus Tawrika]] *[[Chichén Itzá]] *[[Chilehaus]] *[[Choirokoitia]] *[[Christiansfeld]] *[[Christopher Polhem]] *[[Cidade Velha]] *[[Cienfuegos]] *[[Ċikli ta' affreski tas-seklu 14 ta' Padova]] *[[Cinque Terre]] *[[Ċirkewwa]] *[[Ċittadella Imperjali ta' Thăng Long]] *[[Ċittadella ta' Erbil]] *[[Ċittadella tad-Dinastija Hồ]] *[[Claude Joseph Rouget de Lisle]] *[[Climats u Terroirs ta' Bourgogne]] *[[Colonia del Sacramento]] *[[Copan]] *[[Córdoba, Spanja]] *[[Coro]] *[[Crespi d'Adda]] *[[Ċrieki tal-Ġebel tas-Senegambja]] *[[Cristofano Allori]] *[[Cuenca, l-Ekwador]] *[[Cuenca (Spanja)]] *[[Cumalıkızık]] *[[Curzio Maltese]] *[[Cusco]] *[[Cynthia Turner]] *[[Cyrene]] === '''<u>D</u>''' === * [[Daiga Mieriņa]] * [[Damasku]] * [[Daniel Gabriel Fahrenheit]] * [[Danxia]] *[[Dar ta’ Rietveld Schröder|Dar ta' Rietveld Schröder]] *[[Dar tal-Kimeri]] *[[Dar tat-Twelid ta' Martin Luteru]] *[[Dar u Studjo ta' Luis Barragán]] *[[Delos]] *[[Delphi]] *[[Delta ta' Saloum]] *[[Delta ta' Okavango]] *[[Delta tad-Danubju]] *[[Delta tax-xmara Kızılırmak]] *[[Dengfeng]] *[[Dentist]] *[[Denys Shmyhal]] *[[Déodat Gratet de Dolomieu]] *[[Deżert ta' Badain Jaran]] *[[Deżert ta' Lut]] *[[Deżerta tal-isfarġel]] *[[Diana, Prinċipessa ta' Wales]] *[[Diaolou]] *[[Diga ta' Karakaya]] *[[Dikjarazzjoni tal-Indipendenza tal-Ukrajna]] *[[Dimitrana Ivanova]] *[[Distrett ta' At-Turaif]] *[[Dizzjunarju]] *[[Djalett]] *[[Djar Ewlenin ta' Victor Horta fi Brussell]] *[[Djémila]] *[[Djerba]] *[[Dolċier]] *[[Dolmen ta' Menga]] *[[Dolmen ta' Viera]] *[[Dolomiti]] *[[Domenico Allegri]] *[[Domenico Scarlatti]] *[[Domowina]] *[[Donatello]] *[[Dougga]] *[[Draginja Vuksanović-Stanković]] *[[Dubrovnik]] *[[Durmitor]] * [[Dwejra]] === '''<u>E</u>''' === * [[Edgar Preca]] * [[Edward Sexton]] * [[Edinburgu]] * [[Edward de Bono]] * [[Edwin Hubble]] * [[Efesu]] * [[Eise Eisinga]] *[[Ekonomista]] *[[Ekosistema u Relitt tal-Pajsaġġ Kulturali ta' Lopé-Okanda]] *[[El Escorial]] *[[El Jadida]] *[[El Tajin]] *[[El Torcal]] *[[Eladio Dieste]] *[[Eleonora Jenko Groyer]] *[[Elisha Graves Otis]] *[[Elvas]] *[[Emil Nolde]] *[[Emma Andrijewska]] *[[Emma Muscat]] *[[Ernst Schröder]] *[[Esperantoloġija]] *[[Essaouira]] *[[Estrazzjoni terminoloġika]] *[[Ethel Anderson]] *[[Eugenija Šimkūnaitė]] *[[Eugenio Montale]] *[[Eva Ahnert-Rohlfs]] *[[Evelyn Bonaci]] *[[Évora]] *[[Ewropa tal-Lvant]] === '''<u>F</u>''' === * [[Fabbrika ta' Fagus]] * [[Fabbrika ta' Van Nelle]] * [[Fabbrika tal-Azzar ta' Völklingen]] * [[Fabbrika tal-Ħadid ta' Engelsberg]] * [[Fabbrika tal-Ħarir ta' Tomioka]] * [[Fabbriki tal-Wied ta' Derwent]] * [[Fanal ta' Cordouan]] * [[Fanjingshan]] * [[Fasil Ghebbi]] * [[Fatehpur Sikri]] * [[Fdalijiet Arkeoloġiċi ta' Moenjodaro]] * [[Fdalijiet ta' Gedi]] * [[Fdalijiet ta' León Viejo]] * [[Fdalijiet ta' Loropéni]] * [[Fdalijiet tal-Vihara Buddista f'Paharpur]] * [[Fehme Agani]] *[[Femminiżmu tar-Rom]] *[[Fenno-Skandinavja]] *[[Fernando Botero]] *[[Ferrara]] *[[Ferruccio Lamborghini]] *[[Festival ta' Sanremo]] *[[Fiera Internazzjonali ta' Rachid Karami f'Tripoli]] *[[Figolla]] *[[Firenze]] *[[Fjord tas-Silġ ta' Ilulissat]] *[[Fjords Norveġiżi tal-Punent]] *[[Flora Martirosian]] *[[Fondoq ta' Ironbridge]] *[[Foresti Antiki u Primordjali tal-Fagu tal-Karpazji u ta' Reġjuni Oħra tal-Ewropa]] *[[Foresti Irkanjani]] *[[Foresti Muntanjużi ta' Odzala-Kokoua]] *[[Foresti Sagri ta' Kaya tal-Mijikenda]] *[[Foresti tas-Siġar tar-Rand ta' Madeira]] *[[Foresti Tropikali ta' Gondwana]] *[[Foresti Tropikali tal-Atsinanana]] *[[Foresti Tropikali u Artijiet Mistagħdra Kolkiċi]] *[[Foresti Verġni ta' Komi]] *[[Formazzjonijiet u Għerien Karstiċi Evaporitiċi tar-Reġjun ta' Emilia Romagna]] *[[Forti l-Aħmar]] * [[Forti ta' Agra]] *[[Forti ta' Bahla]] *[[Forti ta' Galle]] *[[Forti ta' Ġesù]] *[[Forti ta' Rohtas]] *[[Fortifikazzjonijiet fuq in-Naħa tal-Karibew tal-Panama: Portobelo-San Lorenzo]] *[[Fortifikazzjonijiet ta’ Kotor|Fortifikazzjonijiet ta' Kotor]] *[[Fortifikazzjonijiet ta' Vauban]] *[[Fortijiet fl-Għoljiet ta' Rajasthan]] *[[Fortijiet u Kastelli tal-Ghana]] *[[Fortizza ta' Diyarbakır]] *[[Fortizza ta' Hwaseong]] *[[Fortizza ta' Pirot]] *[[Fortizza ta' San Nikola]] *[[Fortizzi ta' Dacia fil-Muntanji Orăștie]] *[[Fortizzi Tondi tal-Vikingi]] *[[Foss ta' Messel]] *[[Fotografu]] *[[Francesco Guardi]] *[[François-Alphonse Forel]] *[[François Couperin]] *[[François Girardon]] *[[Francois Mauriac]] *[[Franco Migliacci]] *[[Franġisk Zahra]] *[[Frank Drake]] *[[Franz Beckenbauer]] *[[Franz Kafka]] *[[Franz Ritter von Hauer]] *[[Franz von Suppé]] *[[Fray Bentos]] *[[Frédéric Bartholdi]] *[[Friedrich Georg Wilhelm von Struve]] *[[Fritz Albert Lipmann]] * [[Frott]] * [[Fruntieri Rumani Ġermaniċi t'Isfel]] * [[Fruntieri Rumani ta' Dacia]] * [[Fruntieri Rumani tad-Danubju]] * [[Fruntieri tal-Imperu Ruman]] *[[Fuji]] *[[Furnar]] === '''<u>Ġ</u>''' === * [[Ġardinar]] *[[Ġebla ta' Rosetta]] * [[Ġebla tal-Ġeneral]] * [[Ġeoloġija]] * [[Ġeriko tal-Qedem]] * [[Ġerusalemm]] * [[Ġibjun ta' Bovilla]] * [[Ġibjun ta' Kiev]] * [[Ġnien Botaniku ta' Padova]] * [[Ġnien Persjan]] * [[Ġonna Botaniċi Rjali ta' Kew]] * [[Ġonna Botaniċi ta' Singapore]] * [[Ġonna Klassiċi ta' Suzhou]] * [[Ġonna ta' Hevsel]] * [[Ġonna ta' Shalimar]] *[[Ġurnalist]] === '''<u>G</u>''' === * [[Gammelstad]] * [[Gamzigrad]] * [[Gebel Barkal]] * [[Geirangerfjord]] * [[Genova: It-Toroq Ġodda u s-Sistema tal-Palazzi tal-Listi]] *[[Georg Ohm]] *[[Georg von Békésy]] *[[George Gallup]] *[[Georges Bernanos]] *[[Georges J.F. Kohler]] *[[Gerbrand van den Eeckhout]] *[[Getbol, il-Pjanuri tal-Marea tal-Korea t'Isfel]] *[[Ghadamès]] *[[Giacomo Barozzi da Vignola]] *[[Giacomo Zanella]] *[[Giampiero Galeazzi]] *[[Gianni Vella]] *[[Gigi Riva]] *[[Giorgia Meloni]] *[[Giorgio Vasari]] *[[Giosuè Carducci]] *[[Giotto]] *[[Giovanni Arduino]] *[[Giovanni Battista Belzoni]] *[[Giovanni Boccaccio]] *[[Giovanni Paisiello]] *[[Giovanni Papini]] *[[Giulio Natta]] *[[Gjirokastër]] *[[Glossarju]] *[[Göbekli Tepe]] *[[Goffredo Mameli]] *[[Golf ta' California]] *[[Golf ta' Porto]] *[[Gonbad-e Qābus]] *[[Gordion]] *[[Gösta Mittag-Leffler]] *[[Gotiku]] *[[Gran Ordni tar-Re Tomislav]] *[[Grand Pré]] *[[Grand-Bassam]] *[[Grand Place, Brussell]] *[[Graz]] *[[Grazia Deledda]] *[[Greenland]] *[[Gregorio Allegri]] *[[Gremxula ta' Malta]] *[[Grotta ta' Chauvet]] *[[Grotti ta' Longmen]] *[[Grotti ta' Yungang]] *[[Grupp ta' Monumenti ta' Khajuraho]] *[[Guillaume Cornelis van Beverloo]] *[[Guimarães]] *[[Gustave Charpentier]] * [[Gżejjer Eolji]] * [[Gżejjer Falkland]] * [[Gżejjer Galapagos]] * [[Gżejjer Marquesas]] * [[Gżejjer Solovetsky]] * [[Gżejjer Sub-Antartiċi ta' New Zealand]] * [[Gżejjer ta' Amami-Ōshima, ta' Tokunoshima u ta' Iriomote, u t-Tramuntana ta' Okinawa]] * [[Gżejjer tal-Blat]] * [[Gżejjer tal-Qroll ta' Aldabra]] * [[Gżejjer tal-Qroll ta' Bikini]] * [[Gżejjer tan-Nofsinhar u Ibħra Awstrali Franċiżi]] * [[Gżira Inaċċessibbli]] * [[Gżira Sagra ta' Okinoshima u Siti Assoċjati fir-Reġjun ta' Munakata]] * [[Gżira ta' Cocos]] * [[Gżira ta' Fraser]] * [[Gżira ta' Gorée]] * [[Gżira ta' Henderson]] *[[Gżira ta' Jeju]] *[[Gżira ta' Kunta Kinteh]] *[[Gżira ta' Mozambique]] *[[Gżira ta' Pico]] *[[Gżira ta' Robben]] *[[Gżira ta' Saint-Louis]] *[[Gżira ta' Wrangel]] *[[Gżira tal-Mużewijiet]] === '''<u>GĦ</u>''' === * [[Għajn Tuffieħa]] * [[Għalliem]] *[[Għar Dalam]] *[[Għar ta' Altamira]] *[[Għar ta' Gorham]] *[[Għar ta' Karain]] *[[Għar ta' Optymistychna]] *[[Għar ta' Vjetrenica]] *[[Għar tal-Apokalissi]] *[[Għar tal-Irħam]] *[[Għar tas-Silġ ta' Dobšiná]] *[[Għarb]] *[[Għelieqi Mtarrġa tar-Ross tal-Cordilleras tal-Filippini]] *[[Għerien Karstiċi ta' Aggtelek u tas-Slovakkja]] *[[Għerien ta' Ajanta]] *[[Għerien ta' Elephanta]] *[[Għerien ta' Ellora]] *[[Għerien ta' Mogao]] *[[Għerien ta’ Škocjan|Għerien ta' Škocjan]] *[[Għerien u Arti tal-Era Glaċjali fil-Jura tas-Swabja]] *[[Għid]] *[[Għoljiet, Djar u Kantini ta' Champagne]] *[[Għoljiet Sagri ta' Piemonte u ta' Lombardia]] *[[Għoljiet ta' Donets]] *[[Għoljiet ta' Matobo]] *[[Għoljiet tal-Prosecco ta' Conegliano u Valdobbiadene]] === '''<u>H</u>''' === * [[Hagia Sophia]] * [[Hahoe]] * [[Haley Bugeja]] * [[Halloumi]] * [[Hallstatt]] * [[Hampi]] *[[Hans Geiger]] *[[Hans Memling]] *[[Hans Spemann]] *[[Harar]] *[[Harry Belafonte]] *[[Hatı Çırpan]] *[[Hatra]] *[[Hattusha]] *[[Hawa Mahal]] *[[Hebron]] *[[Hedeby]] *[[Hegmataneh]] *[[Hegra]] *[[Heinrich Hertz]] *[[Helena Kottler Vurnik]] *[[Henri Fantin-Latour]] *[[Henri Frederic Amiel]] *[[Hermannus Contractus]] *[[Hideki Shirakawa]] *[[Hideki Yukawa]] *[[Hildesheim]] *[[Höga Kusten]] *[[Hoh Xil]] *[[Holašovice]] *[[Hollókő]] *[[Hongcun]] *[[Hospicio Cabañas]] *[[Hospital de Sant Pau]] *[[Hovgården]] *[[Howard Carter]] *[[Hryhorii Kvitka-Osnovianenko]] *[[Huangshan]] *[[Hubert de Givenchy]] === '''<u>Ħ</u>''' === * [[Ħaġar ta' Jelling]] *[[Ħajt il-Kbir taċ-Ċina]] *[[Ħitan Rumani ta' Lugo]] *[[Ħsad tal-Perli fil-Bahrain]] === '''<u>I</u>''' === * [[Ibn Battuta]] * [[ICOMOS]] * [[Idolu ta' Shigir]] * [[Idrija]] * [[Il'ja Prigožini]] * [[Impjant Nukleari ta' Zaporizhzhia]] *[[Impjant tal-Ippompjar bl-Istim ta' Wouda]] *[[Impjanti tan-Nitrat tal-Potassju ta' Humberstone u ta' Santa Laura]] *[[Inara Luigas]] *[[Inċiżjonijiet fuq il-Blat f’Valcamonica|Inċiżjonijiet fuq il-Blat f'Valcamonica]] *[[Independence Hall]] *[[Indiċi]] *[[Industrija tal-lavanja f'Wales]] *[[Ingredjent]] *[[Intaljatur]] *[[Ipoġew ta’ Ħal Saflieni|Ipoġew ta' Ħal Saflieni]] * [[Ipproċessar testwali]] * [[Irdumijiet ta' Bandiagara]] * [[Iremel]] * [[Irħula Antiki ta' Djenné]] * [[Irħula Kbar bi Spa fl-Ewropa]] * [[Irpin]] * [[Irziezet Imżejnin ta' Hälsingland]] *[[Isabella d'Este]] *[[ISBN]] *[[Istmu Kuronjan]] *[[Ivan Turgenev]] *[[Ivrea]] === '''<u>J</u>''' === * [[Jacinto Benavente]] * [[Jaipur]] * [[Jakob Bogdani]] *[[Jantar Mantar, Jaipur]] *[[Jarrod Sammut]] *[[Jean Antoine Houdon]] *[[Jean Dieudonné]] *[[Jean Picard]] *[[Jeddah]] *[[Jodensavanne]] *[[Joggins]] *[[Johann Christian Bach]] *[[Johan Jensen]] *[[John Edward Critien]] *[[John Kendrew]] *[[John Strutt Rayleigh]] *[[Jongmyo]] *[[Jørgen Pedersen Gram]] *[[Josef Hoffman]] *[[Joseph Louis Gay-Lussac]] *[[Joya de Cerén]] *[[Jože Plečnik]] *[[Jules Pascin]] *[[Julia Malinova]] *[[Julia Sanina]] *[[Júlia Sigmond]] *[[Julio Baghy]] *[[Julius Wagner-Jauregg]] *[[Jum il-Ġifa]] *[[Jum il-Lingwa Erżjana]] *[[Jum l-Ewropa]] *[[Jum Zamenhof]] === '''<u>K</u>''' === * [[Kairouan]] * [[Kaja Kallas]] *[[Kalwaria Zebrzydowska]] *[[Kampnari tal-Belġju u ta' Franza]] *[[Kanal il-Kbir (iċ-Ċina)]] *[[Kanal ta' Rideau]] *[[Kanali ta' Amsterdam]] *[[Kandy]] *[[Kappella]] *[[Karavanseraj Persjani]] *[[Karbalayi Safikhan Karabakhi]] *[[Karl Ferdinand Braun]] *[[Karl Weierstrass]] *[[Karlskrona]] *[[Karlu III]] *[[Kasbah tal-Alġier]] *[[Kaskati ta' Galdelsha]] *[[Kaskati ta' Vitorja]] *[[Kastell ta' Durham]] *[[Kastell ta' Himeji]] *[[Kastell ta’ Kroměříž|Kastell ta' Kroměříž]] *[[Kastell ta' Kronborg]] *[[Kastell ta' Kuressaare]] *[[Kastell ta’ Litomyšl|Kastell ta' Litomyšl]] *[[Kastell ta' Lubart]] *[[Kastell ta’ Malbork|Kastell ta' Malbork]] *[[Kastell ta' Nesvizh]] *[[Kastell ta' Paphos]] *[[Kastell ta' San Pedro de la Roca]] *[[Kastell ta' Spiš]] *[[Kastell ta' Wartburg]] *[[Kastelli ta' Augustusburg u Falkenlust fi Brühl]] *[[Kastelli ta' Bellinzona]] *[[Kastelli u Swar tal-Irħula tar-Re Dwardu fi Gwynedd]] *[[Katarina Vitale]] * [[Katidral]] *[[Katidral ta' Aachen]] *[[Katidral ta' Amiens]] *[[Katidral ta' Bourges]] *[[Katidral ta' Burgos]] *[[Katidral ta' Canterbury]] *[[Katidral ta' Chartres]] *[[Katidral ta' Köln]] *[[Katidral ta' León, Nikaragwa]] *[[Katidral ta' Naumburg]] *[[Katidral ta' Reims]] *[[Katidral ta' Roskilde]] *[[Katidral ta' Santa Sofija (Kiev)]] *[[Katidral ta’ Šibenik|Katidral ta' Šibenik]] *[[Katidral ta' Speyer]] *[[Katidral ta' Tournai]] *[[Katidral ta' Zvartnots]] *[[Katina Muntanjuża ta' Ennedi]] *[[Katina Muntanjuża ta’ Meskheti]] *[[Katsiaryna Barysevich]] *[[Kauksi Ülle]] *[[Kaunas]] *[[Kavallier ta' Madara]] * [[Kavallier ta’ San Ġakbu|Kavallier ta' San Ġakbu]] * [[Kawkasu tal-Punent]] *[[Kelma]] *[[Kerkuane]] *[[Kernavė]] *[[Kewkbet is-Safar]] *[[Khami]] *[[Khinalug]] *[[Khiva]] *[[Khor Rori]] *[[Kinderdijk]] *[[Kirurgu]] *[[Kizhi Pogost]] *[[Kladruby nad Labem]] * [[Klima ta' Malta]] * [[Klondike]] * [[Kluane / Wrangell–St. Elias / Bajja tal-Glaċieri / Tatshenshini-Alsek]] * [[Knarik Vardanyan]] * [[Knejjes Barokki tal-Filippini]] * [[Knejjes Imħaffrin fil-Blat ta' Ivanovo]] * [[Knejjes Imħaffrin fil-Blat ta' Lalibela]] *[[Knejjes Impittrin fir-Reġjun ta’ Troodos|Knejjes Impittrin fir-Reġjun ta' Troodos]] *[[Knejjes Rumaneski Katalani tal-Vall de Boí]] *[[Knejjes ta' Chiloé]] *[[Knejjes tal-Injam ta' Maramureș]] *[[Knejjes tal-Injam tal-Karpazji Slovakki]] *[[Knejjes tal-Injam tan-Nofsinhar ta’ Małopolskie]] *[[Knejjes tal-Iskola tal-Arkitettura ta' Pskov]] *[[Knejjes tal-Moldavja]] *[[Knejjes tal-Paċi]] *[[Knejjes u Kunventi ta' Goa]] *[[Knisja Antika ta' Petäjävesi]] *[[Knisja ta' Atlántida]] *[[Knisja ta' Boyana]] *[[Knisja ta' San Ġwann f'Kaneo]] *[[Knisja ta' San Nikola tas-Saqaf]] *[[Knisja ta' Santa Margerita]] *[[Knisja ta' Santa Marija tal-Grazzji (Milan)|Knisja ta' Santa Marija tal-Grazzji, Milan]] *[[Knisja tal-Injam ta' Urnes]] *[[Knisja tal-Paċi fi Świdnica]] *[[Knisja tal-Pellegrinaġġ ta' San Ġwann ta' Nepomuk|Knisja tal-Pellegrinaġġ ta’ San Ġwann ta' Nepomuk]] *[[Knisja tal-Pellegrinaġġi ta' Wies]] *[[Knisja tal-Verġni Marija ta' Arakos]] *[[Knisja tal-Vitorja]] *[[Koh Ker]] *[[Kok]] *[[Kolomenskoye]] *[[Kolonja tal-Artisti ta' Darmstadt]] *[[Kolonji tal-Benevolenza]] *[[Kolonna ta' Ġuljanu]] *[[Kolonna tat-Trinità Mqaddsa, Olomouc]] * [[Kolossew]] * [[Konso]] *[[Konversazzjoni]] *[[Korfù]] *[[Kosta Ġurassika]] *[[Kosta ta' Amalfi]] *[[Kosta ta' Ningaloo]] *[[Kostituzzjoni ta’ Malta|Kostituzzjoni ta' Malta]] *[[Kotlovina]] *[[Koutammakou]] *[[Krak des Chevaliers]] *[[Krakovja]] *[[Krater ta' Logoisk]] *[[Krater ta' Vredefort]] *[[Kremlin ta' Kazan]] *[[Kremlin ta’ Moska|Kremlin ta' Moska]] *[[Kreta]] *[[Krisztina Tóth]] *[[Krzemionki]] *[[Ksour Antiki ta' Ouadane, Chinguetti, Tichitt u Oualata]] *[[Kujataa]] *[[Kulangsu]] *[[Kuldīga]] *[[Kulleġġ Navali Rjali Antik]] *[[Kultura ta' Chaco]] *[[Kultura ta' Chinchorro]] *[[Kultura ta' Liangzhu]] *[[Kumpanija Ferrovjarja Retika]] *[[Kumpless Monumentali ta' Brâncuși f'Târgu Jiu]] *[[Kumpless ta' W-Arly-Pendjari]] *[[Kumpless tal-Bażar Storiku ta' Tabriz]] *[[Kumpless tal-Foresti ta' Dong Phayayen-Khao Yai]] *[[Kumpless tal-Foresta ta' Kaeng Krachan]] *[[Kumpless tal-Kastell ta' Mir]] *[[Kumpless tal-Khānegāh u tas-Santwarju tax-Xejikk Safi al-din f'Ardabil]] *[[Kumpless tal-Muntanji u tat-Tempji ta' Chengde]] *[[Kumpless tal-Oqbra ta' Koguryo]] *[[Kumpless tal-Pajsaġġ ta' Tràng An]] *[[Kumplessi Monastiċi Armeni tal-Iran]] *[[Kumplessi Petroglifiċi tal-Altai tal-Mongolja]] *[[Kumitat tal-Wirt Dinji]] *[[Kunvent Benedittin ta' San Ġwann f'Müstair]] *[[Kunvent ta' Kristu f'Tomar]] *[[Kunvent ta' Spiš]] *[[Kunvent ta’ Novodevichy|Kunvent ta' Novodevichy]] *[[Kunya-Urgench]] *[[Kuruna ta' Zvonimir]] *[[Kutná Hora]] === '''<u>L</u>''' === * [[L-Arti]] * [[L-Ewwel Mara jew Raġel ta' Malta]] * [[Lag ta' Baikal]] * [[Lag ta' Laach]] * [[Lag tal-Punent, Hangzhou]] * [[Lagi ta' Ounianga]] * [[Lagi ta' Willandra]] * [[Lake District]] * [[Lamu]] *[[Landier]] *[[Lapponja Żvediża]] *[[Las Médulas]] *[[Lascaux]] *[[Lavaux]] *[[Lavra tat-Trinità ta' San Serġjo]] *[[Lazzaro Pisani]] *[[Le Corbusier]] *[[Le Havre]] *[[Le Locle]] *[[Leptis Magna]] *[[Lessikoloġija]] * [[Lessiku]] * [[Letoon]] * [[Lev Davidovich Landau]] * [[Lev Semenovič Pontrjagin]] * [[Levoča, il-Kastell ta' Spiš u l-monumenti kulturali assoċjati]] * [[Levuka]] * [[Leyla Mammadbeyova]] * [[Liftijiet Idrawliċi tal-Canal du Centre]] *[[Lika Kavzharadze]] *[[Lima]] *[[Lingwa Erżjana]] *[[Lingwa Ġermaniża]] *[[Linja ferrovjarja ta’ Semmering|Linja ferrovjarja ta' Semmering]] *[[Linja Ferrovjarja Trans-Iranjana]] *[[Linji ta' Nazca]] *[[Linji tal-Ilma Difensivi Olandiżi]] *[[Lista ta’ binjiet ta’ Gaudí]] *[[Lista ta' kumpaniji elenkati fil-Borża ta' Malta]] *[[Lista ta' Membri tal-Parlament ta' Malta, 2017–2022]] *[[Lista ta' peniżoli]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji f'Andorra]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji f'Ċipru]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji f'Iżrael]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji f'Kuba]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji f'Madagascar]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji f'Malta]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji f'San Marino]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fi Franza]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fi Spanja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji taċ-Ċekja|Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fiċ-Ċekja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fiċ-Ċilì]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fiċ-Ċina]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fid-Danimarka]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Bangladesh]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Belarussja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Belġju]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Bożnija-Ħerzegovina]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Brażil]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Bulgarija]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Filippini]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Finlandja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Ġappun]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Ġermanja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Ġordan]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Georgia]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Greċja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Jemen]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Kambodja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Kanada]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Karibew]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Każakistan]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Kenja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Kirgistan]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Kolombja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Korea t'Isfel]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Korea ta' Fuq]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Kroazja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Laos]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Latvja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Litwanja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Lussemburgu]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Lvant tal-Asja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Lvant tal-Ewropa]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Maċedonja ta' Fuq]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Malażja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Marokk]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Mauritania]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Messiku]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Moldova]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Mongolja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Montenegro]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Myanmar]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Pakistan]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Palestina]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Perù]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Polonja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Portugall]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Punent tal-Asja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Punent tal-Ewropa]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Vjetnam]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fin-Nepal]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fin-Netherlands]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fin-Nofsinhar tal-Asja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fin-Nofsinhar tal-Ewropa]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fin-Norveġja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fir-Renju Unit]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fir-Rumanija]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fir-Russja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fis-Serbja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fis-Sirja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fis-Slovakkja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fis-Slovenja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fis-Sri Lanka]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fit-Taġikistan]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fit-Tajlandja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fit-Tanzanija]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fit-Tramuntana tal-Asja u fl-Asja Ċentrali]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fit-Tramuntana tal-Ewropa]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fit-Tuneżija]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fit-Turkija]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fit-Turkmenistan]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fix-Xlokk tal-Asja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Afganistan]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Afrika]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Afrika t'Isfel]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Albanija]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Amerka Ċentrali]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Amerka t'Isfel]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Amerka ta' Fuq]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Arabja Sawdija]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Arġentina]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Armenja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Awstralja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Awstrija]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Ażerbajġan]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Eġittu]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Estonja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Etjopja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Indja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Indoneżja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Iran]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Irlanda]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Istati Għarab]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Istati Uniti]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Italja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Iżlanda]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Iżvezja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Iżvizzera]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Oċeanja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Ukrajna]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Ungerija]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Użbekistan]] *[[Liz Truss]] *[[Loġġa tal-Ħarir]] *[[Longobardi fl-Italja: Postijiet tal-Poter (568-774 W.K.)]] *[[Lorenzo de' Medici]] *[[Lorenzo Gafà]] *[[Lorenzo Valla]] *[[Luang Prabang]] *[[Lübeck]] *[[Lucavsala]] *[[Lucia Piussi]] *[[Lučka Kajfež Bogataj]] *[[Ludmila tal-Boemja]] *[[Ludovico Ariosto]] *[[Ludovico Carracci]] *[[Ludwik Lejzer Zamenhof]] *[[Luigi Boccherini]] *[[Luigi Galvani]] *[[Luigi Pirandello]] *[[Lumbini]] *[[Luna 26]] *[[Lunenburg]] *[[Lvant ta' Rennell]] *[[Lviv]] *[[Lyon]] *[[Lyubov Panchenko]] === '''<u>M</u>''' === * [[Maċedonit]] * [[Machu Picchu]] * [[Madinat Al-Zahra]] *[[Mafkar tal-Paċi ta' Hiroshima]] *[[Magda Šaturová-Seppová]] *[[Maison Carrée]] * [[Malta taħt il-Franċiżi]] *[[Maltin]] *[[Måneskin]] *[[Manhush]] *[[Manto Mavrogenous]] *[[Mantova]] *[[Margaret Abela]] *[[Maria De Filippi]] *[[Maria Dobroniega ta' Kiev]] *[[Maria Grollmuß]] *[[Marian Smoluchowski]] *[[Mario Draghi]] *[[Mário Zagallo]] *[[Marrakesh]] *[[Marta Kos]] *[[Martinu I ta' Sqallija]] *[[Mary Chronopoulou]] *[[Mary Fenech Adami]] *[[Mary Moser]] *[[Masġar tal-Palm ta' Elche]] *[[Maurizio Costanzo]] *[[Mawżolew ta’ Khoja Ahmed Yasawi]] *[[Maymand]] *[[Mbanza Kongo]] *[[Medina ta' Sousse]] *[[Melka Kunture]] *[[Mérida (Spanja)]] *[[Meroe]] *[[Merv]] *[[Meteora]] *[[Michael Refalo]] *[[Michail Glinka]] *[[Mikhail Ostrogradsky]] *[[Milan]] *[[Mileva Filipović]] *[[Mimoza Kusari-Lila]] *[[Mina tal-Imħabba ta' Klevan]] *[[Minaret ta' Jam]] *[[Minjiera Storika tal-Fidda f'Tarnowskie Góry]] *[[Minjiera tal-Faħam ta' Ombilin]] *[[Minjiera tal-Fidda ta' Iwami Ginzan]] *[[Minjiera tal-Melħ ta’ Wieliczka]] *[[Minjiera tar-Ram ta' Falun]] *[[Minjieri tad-Deheb tal-Gżira ta' Sado]] *[[Minjieri taż-Żnied Neolitiċi ta' Spiennes]] *[[Mira Alečković]] *[[Mirella Freni]] *[[Miroslav Řepa]] *[[Missjonijiet Franġiskani fis-Sierra Gorda ta' Querétaro]] *[[Missjonijiet ta' San Antonio]] *[[Missjonijiet tal-Ġiżwiti ta' Chiquitos]] *[[Missjonijiet tal-Ġiżwiti ta' La Santísima Trinidad de Paraná u Jesús de Tavarangue]] *[[Mnajdra]] *[[Modena]] *[[Mogħdija tal-Ġgant]] *[[Monasteri fuq ix-xaqlibiet ta' Popocatépetl]] *[[Monasteri ta' Yuso u ta' Suso]] *[[Monasteru ta' Alcobaça]] *[[Monasteru ta' Batalha]] *[[Monasteru ta' Ferapontov]] *[[Monasteru ta' Gelati]] *[[Monasteru ta' Geghard]] *[[Monasteru ta’ Gračanica|Monasteru ta' Gračanica]] *[[Monasteru ta' Haghpat]] *[[Monasteru ta' Horezu]] *[[Monasteru ta' Hosios Loukas]] *[[Monasteru ta' Maulbronn]] *[[Monasteru ta' Poblet]] *[[Monasteru ta' Rila]] *[[Monasteru ta' San Ġwann it-Teologu]] *[[Monasteru ta' San Ilarjun]] *[[Monasteru ta' Sanahin]] *[[Monasteru ta' Santa Katarina]] *[[Monasteru ta' Sopoćani]] *[[Monasteru ta' Studenica]] *[[Monasteru ta' Voroneț]] *[[Monasteru tal-Ġlormini]] *[[Monasteru Rjali ta' Santa Marija ta' Guadalupe]] *[[Monika Kryemadhi]] *[[Mont-Saint-Michel]] *[[Monte Albán]] *[[Monte San Giorgio]] *[[Monte Titano]] *[[Monticello]] * [[Monument]] * [[Monument Nazzjonali ta' Żimbabwe l-Kbir]] * [[Monumenti Bojod ta' Vladimir u ta' Suzdal]] * [[Monumenti Buddisti fl-inħawi ta' Hōryū-ji]] * [[Monumenti Paleokristjani u Biżantini ta' Thessaloniki]] * [[Monumenti Rumani, il-Katidral ta' San Pietru u l-Knisja tal-Madonna fi Trier]] * [[Monumenti Storiċi f'Novgorod u fl-Inħawi]] * [[Monumenti Storiċi ta' Kjoto Antika (Bliet ta' Kjoto, Uji u Ōtsu)]] * [[Monumenti Storiċi ta' Makli]] *[[Monumenti Storiċi ta' Nara]] *[[Monumenti ta' Oviedo u tar-Renju tal-Asturjas]] *[[Monumenti tal-Ġebel taċ-Ċriev]] *[[Monumenti u Siti Storiċi f'Kaesong]] *[[Monumenti u Siti Storiċi ta' Hiraizumi]] *[[Morelia]] *[[Moritz Cantor]] *[[Moskea Antika ta' Edirne]] *[[Moskea l-Kbira u Sptar ta' Divriği]] *[[Moskea ta' Arif Agha]] *[[Moskea ta’ Selimiye, Edirne]] *[[Moskea tal-Ġimgħa ta' Esfahan]] *[[Moskea tat-Tatari]] *[[Moskej bi stil Sudaniż fit-Tramuntana tal-Kosta tal-Avorju]] *[[Moskej tal-Pilastri tal-Injam tal-Anatolja Medjevali]] *[[Motoori Norinaga]] *[[Mramorje]] *[[Mtskheta]] *[[Muhammad al-Idrisi]] *[[Muħammed]] *[[Muniċipju ta' Bremen]] *[[Muntanja Pelée]] *[[Muntanja Qingcheng]] *[[Muntanja Wutai]] *[[Muntanji Blu u John Crow]] *[[Muntanji Makhonjwa ta' Barberton]] *[[Muntanji ta' Homolje]] *[[Muntanji tad-Deheb ta' Altai]] *[[Muntanji tal-Krimea]] *[[Muntanji Wudang]] *[[Muntanji Wuyi]] *[[Mużew Nazzjonali tal-Montenegro]] *[[Mużew ta' Plantin-Moretus]] *[[Mużew ta' Trojja]] *[[Myśliwska]] *[[Mystras]] === '''<u>N</u>''' === * [[Nærøyfjord]] * [[Nadur]] * [[Nagorno-Karabakh]] * [[Naħla tal-għasel ta' Malta]] * [[Namhansanseong]] * [[Nancy]] * [[Nan Madol]] *[[Napli]] *[[Naryn-Kala]] *[[Nataliya Kobrynska]] *[[Nea Moni ta' Chios]] *[[Nekropoli ta' Monterozzi]] *[[Nemrut Dağı]] *[[Nessebar]] *[[New Lanark]] *[[New Secret (jott)]] *[[Nexhmije Pagarusha]] *[[Nicolas-Claude Fabri de Peiresc]] *[[Nicolas-Joseph Cugnot]] *[[Nicolas Flamel]] *[[Nicolau Coelho]] *[[Nida]] *[[Nika Križnar]] *[[Nikkō]] *[[Nino Ramishvili]] *[[Nisa (Turkmenistan)]] *[[Nisa f’Malta]] *[[Nisa fl-elezzjonijiet ġenerali ta’ Malta]] *[[Nizza]] *[[Norman Morrison]] *[[Nutar]] === '''<u>O</u>''' === * [[Oażi ta' Al-Ahsa]] * [[Olga Tass]] *[[Olimpja]] *[[Ophrys caucasica|''Ophrys caucasica'']] *[[Oplontis]] *[[Opri Venezjani tad-Difiża bejn is-sekli 15 u 17: Stato da Terra – Stato da Mar tal-Punent]] *[[Oqbra imperjali tad-dinastiji Ming u Qing]] *[[Oqbra Rjali tad-Dinastija Joseon]] *[[Oqbra ta' Mozu]] *[[Oqbra tar-Rejiet ta' Buganda f'Kasubi]] *[[Ortografija Litwana]] *[[Osservatorji Astronomiċi tal-Università Federali ta' Kazan]] *[[Osservatorju ta' Jodrell Bank]] *[[Osservatorju ta' Rozhen]] *[[Osun-Osogbo]] *[[Otto Toeplitz]] === '''<u>P</u>''' === * [[Pablo Neruda]] * [[Pajsaġġ Agrikolu tan-Nofsinhar ta' Öland]] * [[Pajsaġġ Arkeoloġiku tal-Ewwel Pjantaġġuni tal-Kafè fix-Xlokk ta' Kuba]] * [[Pajsaġġ Arkeoloġiku tas-Sassanidi fil-Provinċja ta' Fars]] * [[Pajsaġġ Industrijali ta' Blaenavon]] * [[Pajsaġġ Karstiku tan-Nofsinhar taċ-Ċina]] * [[Pajsaġġ Kulturali ta' ǂKhomani]] * [[Pajsaġġi Kulturali ta' Bassari, Fula u Bedik]] * [[Pajsaġġ Kulturali ta' Budj Bim]] * [[Pajsaġġ Kulturali ta' Gedeo]] * [[Pajsaġġ Kulturali ta' Hawraman/Uramanat]] * [[Pajsaġġ Kulturali ta' Le Morne]] * [[Pajsaġġ Kulturali ta’ Lednice-Valtice]] * [[Pajsaġġ Kulturali ta' Sukur]] * [[Pajsaġġ Kulturali tal-Għelieqi Mtarrġa tar-Ross ta' Honghe Hani]] * [[Pajsaġġ Kulturali tal-Kafè tal-Kolombja]] * [[Pajsaġġ Kulturali tal-Lag ta' Kenozero]] * [[Pajsaġġ Kulturali tal-Wied ta' Orkhon]] * [[Pajsaġġ Kulturali tat-Tinqix fuq il-Blat f'Gobustan]] * [[Pajsaġġ Kulturali tat-Tpittir fuq il-Blat ta' Zuojiang]] * [[Pajsaġġ Kulturali u Botaniku ta' Richtersveld]] * [[Pajsaġġ Kulturali u l-Fdalijiet Arkeoloġiċi tal-Wied ta' Bamiyan]] * [[Pajsaġġ tal-Kaċċa Medjevali fit-Tramuntana ta' Zealand]] * [[Pajsaġġ tal-Vinji ta' Piemonte: Langhe-Roero u Monferrato]] * [[Pajsaġġ tax-Xogħol fil-Minjieri ta' Cornwall u l-Punent ta' Devon]] * [[Pajsaġġi ta' Dauria]] * [[Pál Maléter]] * [[Palazz Irjali ta' Aranjuez]] *[[Palazz Irjali ta' Caserta]] *[[Palazz Mariinskyi]] *[[Palazz ta' Blenheim]] *[[Palazz ta’ Djoklezjanu|Palazz ta' Djoklezjanu]] *[[Palazz ta' Drottningholm]] *[[Palazz ta' Eggenberg]] *[[Palazz ta' Fontainebleau]] *[[Palazz ta' Golestan]] *[[Palazz ta' Ishak Paşa]] *[[Palazz ta' Mafra]] *[[Palazz ta' Orbeliani]] *[[Palazz ta' Potala]] *[[Palazz ta’ Schönbrunn|Palazz ta' Schönbrunn]] *[[Palazz ta’ Stoclet|Palazz ta' Stoclet]] *[[Palazz ta' Versailles]] *[[Palazz tal-Khan]] *[[Palazz tas-Sajf]] *[[Palazz tax-Shirvanshah]] *[[Palazzi Rjali ta' Abomey]] *[[Palazzi u Parks ta' Potsdam u Berlin]] *[[Palenque]] *[[Palermo Għarbija-Normanna u l-Katidrali ta' Cefalù u Monreale]] *[[Palestina]] *[[Palianytsia]] *[[Palmaria]] *[[Palmyra]] *[[Pamukkale]] *[[Panamá Viejo]] *[[Papa Ljun XIV]] *[[Papahānaumokuākea]] *[[Paquimé]] *[[Paramaribo]] *[[Park Arkeoloġiku Nazzjonali ta' Tierradentro]] *[[Park Arkeoloġiku ta' Hili]] *[[Park Arkeoloġiku ta' San Agustín]] *[[Park Irjali ta' Studley]] *[[Park Naturali Nazzjonali tal-Karpazji]] *[[Park Naturali ta' Dinara]] *[[Park Naturali tal-Iskolli tal-Qroll ta' Tubbataha]] *[[Park Naturali tal-Pilastri ta' Lena]] *[[Park Nazzjonali Impenetrabbli ta' Bwindi]] *[[Park Nazzjonali Olimpiku]] *[[Park Nazzjonali Storiku]] *[[Park Nazzjonali Storiku ta' Göreme]] *[[Park Nazzjonali Storiku ta' Trakai]] *[[Park Nazzjonali ta' Alejandro de Humboldt]] *[[Park Nazzjonali ta' Banc d'Arguin]] *[[Park Nazzjonali ta’ Belovezhskaya Pushcha]] *[[Park Nazzjonali ta' Canaima]] *[[Park Nazzjonali ta' Chiribiquete]] *[[Park Nazzjonali ta' Chitwan]] *[[Park Nazzjonali ta' Cilento, Vallo di Diano u Alburni]] *[[Park Nazzjonali ta' Coiba]] *[[Park Nazzjonali ta' Comoé]] *[[Park Nazzjonali ta' Darien]] *[[Park Nazzjonali ta' Defileul Jiului]] *[[Park Nazzjonali ta' Desembarco del Granma]] *[[Park Nazzjonali ta' Doñana]] *[[Park Nazzjonali ta' Everglades]] *[[Park Nazzjonali ta’ Fertő-Hanság]] *[[Park Nazzjonali ta' Garajonay]] *[[Park Nazzjonali ta' Garamba]] *[[Park Nazzjonali ta' Great Smoky Mountains]] *[[Park Nazzjonali ta' Gros Morne]] *[[Park Nazzjonali ta' Gunung Mulu]] *[[Park Nazzjonali ta' Hortobágy]] *[[Park Nazzjonali ta' Huascarán]] *[[Park Nazzjonali ta' Ichkeul]] *[[Park Nazzjonali ta' Ivindo]] *[[Park Nazzjonali ta' Kahuzi-Biega]] *[[Park Nazzjonali ta' Kilimanjaro]] *[[Park Nazzjonali ta' Kinabalu]] *[[Park Nazzjonali ta' Kiskunság]] *[[Park Nazzjonali ta' Komodo]] *[[Park Nazzjonali ta' Lahemaa]] *[[Park Nazzjonali ta' Lençóis Maranhenses]] *[[Park Nazzjonali ta' Lorentz]] *[[Park Nazzjonali ta' Los Katíos]] *[[Park Nazzjonali ta' Lushan]] *[[Park Nazzjonali ta' Mammoth Cave]] *[[Park Nazzjonali ta' Manú]] *[[Park Nazzjonali ta' Manovo-Gounda St Floris]] *[[Park Nazzjonali ta' Mesa Verde]] *[[Park Nazzjonali ta' Miguasha]] *[[Park Nazzjonali ta' Morne Trois Pitons]] *[[Park Nazzjonali ta' Nahanni]] *[[Park Nazzjonali ta' Niah]] *[[Park Nazzjonali ta' Niokolo-Koba]] *[[Park Nazzjonali ta' Noel Kempff Mercado]] *[[Park Nazzjonali ta' Nyungwe]] *[[Park Nazzjonali ta' Þingvellir]] *[[Park Nazzjonali ta' Pirin]] *[[Park Nazzjonali ta' Purnululu]] *[[Park Nazzjonali ta' Rapa Nui]] *[[Park Nazzjonali ta' Rio Abiseo]] *[[Park Nazzjonali ta' Sagarmatha]] *[[Park Nazzjonali ta' Salonga]] *[[Park Nazzjonali ta' Sangay]] *[[Park Nazzjonali ta' Sanqingshan]] *[[Park Nazzjonali ta' Serengeti]] *[[Park Nazzjonali ta' Simien]] *[[Park Nazzjonali ta' Taï]] *[[Park Nazzjonali ta' Teide]] *[[Park Nazzjonali ta' Tongariro]] *[[Park Nazzjonali ta' Ujung Kulon]] *[[Park Nazzjonali ta' Vatnajökull]] *[[Park Nazzjonali ta' Virunga]] *[[Park Nazzjonali ta' Yellowstone]] *[[Park Nazzjonali ta' Yosemite]] *[[Park Nazzjonali tal-Biżonti tal-Boskijiet]] *[[Park Nazzjonali tal-Fortizza tal-Għolja ta' Brimstone]] *[[Park Nazzjonali tal-Għadajjar ta' Mana]] *[[Park Nazzjonali tal-Għerien ta' Carlsbad]] *[[Park Nazzjonali tal-Għerien ta' Naracoorte]] *[[Park Nazzjonali tal-Grand Canyon]] *[[Park Nazzjonali tal-Lag tal-Malawi]] *[[Park Nazzjonali tal-Lagi ta’ Plitvice]] *[[Park Nazzjonali tal-Muntanja tal-Kenja]] *[[Park Nazzjonali tal-Muntanji ta' Bale]] *[[Park Nazzjonali tal-Muntanji ta' Rwenzori]] *[[Park Nazzjonali tal-Vulkani ta' Hawaii]] *[[Park Nazzjonali tat-Taġikistan]] *[[Park Nazzjonali tax-Xmara ta' Taħt l-Art ta' Puerto Princesa]] *[[Park Provinċjali ta' Writing-on-Stone]] *[[Park Provinċjali tad-Dinosawri]] *[[Park Storiku ta' Ayutthaya]] *[[Park Storiku ta' Phu Phrabat]] *[[Park Storiku ta' Si Thep]] *[[Park Storiku ta' Sukhothai]] *[[Park ta' Maloti-Drakensberg]] *[[Park ta’ Muskau|Park ta' Muskau]] *[[Park tal-Art Mistagħdra ta' iSimangaliso]] *[[Park tal-Mafkar tar-Rewwixta u tar-Rivoluzzjoni]] *[[Park Trinazzjonali ta' Sangha]] *[[Parks Internazzjonali tal-Paċi ta' Waterton-tal-Glaċieri]] *[[Parks Nazzjonali tal-Lag ta' Turkana]] *[[Parks Nazzjonali u Statali tas-Siġar tal-Injam tal-Aħmar]] *[[Parks tal-Muntanji tar-Rockies Kanadiżi]] *[[Parmigianino]] *[[Parrukkier]] *[[Pasargadae]] *[[Paseo del Prado]] *[[Pattadakal]] *[[Paulo Coelho]] *[[Pavlo Lee]] *[[Pécs]] *[[Pellegrinaġġ ta’ San Ġakbu]] *[[Peña de los Enamorados]] *[[Peniżola]] *[[Pergamon]] *[[Peri-Khan Sofiyeva]] *[[Persepolis]] *[[Peter Carl Fabergé]] *[[Pëtr Kapica]] *[[Petra]] *[[Petra Brocková]] *[[Petroglifiċi tal-Lag ta' Onega u l-Baħar Abjad]] *[[Philipp Otto Runge]] *[[Philippi]] *[[Pienza]] *[[Piero Angela]] *[[Pierre Fatou]] *[[Pietro Longhi]] *[[Pietru l-Kbir]] *[[Pimachiowin Aki]] *[[Ping Yao]] *[[Pirinej-Monte Perdido]] *[[Pitons]] *[[Pitons, Cirques u Rdumijiet tal-Gżira ta' Réunion]] *[[Pjanura ta' Bărăgan]] *[[Pjanura ta’ Stari Grad]] *[[Pjanura tal-Ġarer]] *[[Pjazza]] *[[Pjazza ta' Naqsh-e Jahan]] * [[Pjazza tal-Mirakli]] *[[Plamer]] *[[Planetarju Rjali ta' Eise Eisinga]] *[[Pobiti Kamani]] *[[Politika]] *[[Polonnaruwa]] *[[Pont Antik ta’ Mostar]] *[[Pont ta' Forth]] *[[Pont ta' Malabadi]] *[[Pont ta' Mehmed Paša Sokolović]] *[[Pont tal-Paċi, Tbilisi]] *[[Pont ta' Vizcaya]] *[[Porfirio Barba-Jacob]] *[[Port ta' Mariupol]] *[[Port ta’ Marsamxett]] *[[Porta Nigra]] *[[Portiċi ta' Bologna]] *[[Porto]] *[[Potosí]] *[[Pożati]] *[[Prambanan]] *[[Professjoni]] *[[Proklos]] *[[Promontorju ta' Putorana]] *[[Provins]] *[[Pu'er]] *[[Puebla (belt)]] *[[Pythagoreion]] === '''<u>Q</u>''' === * [[Qabar ta' Askia]] * [[Qabar ta' Humayun]] * [[Qabar Traċjan ta' Kazanlak]] * [[Qabar Traċjan ta' Sveshtari]] * [[Qabża tal-Biżonti Sfrakassati]] * [[Qal'at al-Bahrain]] * [[Qala (Għawdex)]] * [[Qalba Neolitika tal-Gżejjer Orkney]] * [[Qalhat]] * [[Qaryat al-Faw]] * [[Qaytarma]] * [[Qorti Rjali ta' Tiébélé]] * [[Il-Qtugħ ir-Ras ta’ San Ġwann|Qtugħ ir-Ras ta’ San Ġwann Battista (Caravaggio)]] * [[Quanzhou]] * [[Quedlinburg]] * [[Quito]] * [[Quseir Amra]] * [[Qutb Minar]] === '''<u>R</u>''' === * [[Rachid Chouhal]] * [[Raħal Storiku ta' St. George u l-Fortifikazzjonijiet Relatati, Bermuda]] * [[Rammelsberg]] * [[Ras'ken' Ozks]] * [[Ravenna]] * [[Ravesa Lleshi]] * [[Red Bay]] * [[Regensburg]] * [[Reġjun Naturali, Kulturali u Storiku ta’ Kotor]] * [[Reġjun tal-Estrazzjoni tal-Minerali ta' Erzgebirge/Krušnohoří]] * [[Reġjun tal-Inbid ta' Tokaj]] *[[Reichenau]] *[[Relattività (Maurits Cornelis Escher)]] *[[Rembrandt]] *[[Renata Scotto]] *[[Renju ta' Mapungubwe]] *[[Renju tal-Ġonna ta' Dessau-Wörlitz]] *[[Repubblika Sovjetika ta’ Don|Repubblika Sovjetika ta' Don]] *[[Residenza ta' Würzburg]] *[[Residenza tal-Metropolitani ta' Bukovina u tad-Dalmazja]] *[[Residenzi tal-Familja Savoia]] *[[Residenzi tal-Moderniżmu f'Berlin]] *[[Rewwixta tal-Qassisin]] *[[Riga]] *[[Risco Caído]] *[[Riversleigh]] *[[Riżerva Ekoloġika ta' Mistaken Point]] *[[Riżerva Forestali ta' Sinharaja]] *[[Riżerva Naturali Stretta tal-Muntanja ta' Nimba]] *[[Riżerva Naturali Stretta tat-Tsingy ta' Bemaraha]] *[[Riżerva Naturali ta' Bashkiriya]] *[[Riżerva Naturali ta’ Kaniv]] *[[Riżerva Naturali ta' Okapi]] *[[Riżerva Naturali ta' Selous]] *[[Riżerva Naturali ta' Srebarna]] *[[Riżerva Naturali ta' Tigrovaya Balka]] *[[Riżerva Naturali ta’ Yulen]] *[[Riżerva Naturali tal-Flora fil-Ġibs]] *[[Riżerva Naturali tas-Suriname Ċentrali]] *[[Riżerva ta' Bijosfera ta' El Pinacate u Gran Desierto de Altar]] *[[Riżerva ta' Bijosfera ta' Río Plátano]] *[[Riżerva tal-Bijosfera ta' Tehuacán-Cuicatlán]] *[[Riżerva tal-Bijosfera tal-Baħar l-Iswed]] *[[Riżerva tal-Bijosfera tal-Friefet Monarki]] *[[Riżerva tal-Bijosfera Transkonfinali Ohrid-Prespa]] *[[Riżerva tal-Fawna ta' Dja]] *[[Riżervi Naturali ta' Air u ta' Ténéré]] *[[Riżervi tal-Katina Muntanjuża ta' Talamanca-La Amistad]] *[[Robert Fico]] *[[Robert Wilhelm Bunsen]] *[[Rodi (belt)]] * [[Roi Mata]] * [[Roșia Montană]] * [[Ronald Searle]] * [[Røros]] * [[Rotot ta’ Santiago de Compostela fi Franza]] * [[Royal Exhibition Building]] * [[Róža Domašcyna]] *[[Rudolf Diesel]] *[[Ruggiero Leoncavallo]] === '''<u>S</u>''' === * [[Sabratha]] * [[Saeva Dupka]] * [[Safranbolu]] * [[Saint-Émilion]] * [[Sajjied]] *[[Sala taċ-Ċentenarju]] *[[Salamanca]] *[[Salib ta' Santa Ewfrosina]] *[[Salini Rjali ta' Arc-et-Senans]] *[[Salme Kann]] *[[Saltaire]] *[[Salvatore Accardo]] *[[Salzburg]] *[[Samantha Cristoforetti]] *[[Samarkanda]] *[[Samarra]] *[[Sambor Prei Kuk]] *[[Samuel Deguara]] *[[San Cristóbal de La Laguna]] *[[San Gimignano]] *[[San Lawrenz (Għawdex)]] *[[San Miguel de Allende]] *[[San Pietruburgu]] *[[Sana'a]] *[[Sanchi]] *[[Sandra Milo]] *[[Sandra Mondaini]] *[[Sandro Botticelli]] *[[Sangiran]] *[[Sansa, il-Monasteri Buddisti tal-Muntanji tal-Korea t'Isfel]] *[[Santa Cruz de Mompox]] *[[Santiago de Compostela]] *[[Santiago de Querétaro]] *[[Santwarju Nazzjonali tal-Għasafar ta' Djoudj]] *[[Santwarju ta' Bom Jesus do Monte]] *[[Santwarju tal-Fawna u tal-Flora ta' Malpelo]] *[[Santwarju ta' Itsukushima]] *[[Santwarju tal-Balieni ta' El Vizcaino]] *[[Santwarji tal-Għasafar tal-Passa tul il-Kosta tal-Baħar Isfar u l-Golf ta' Bohai]] *[[Santwarji tal-Pandas Ġganteski ta' Sichuan]] *[[Santwarji tan-Natura Selvaġġa ta' Thungyai-Huai Kha Khaeng]] *[[Santwarju tan-Natura Selvaġġa tal-Katina Muntanjuża ta' Hamiguitan]] *[[Sarazm]] * [[Saryarka]] * [[Sassi ta' Matera]] *[[Schokland]] *[[Seba’ Għeġubijiet Ġodda tad-Dinja]] *[[Sebastian Brant]] *[[Segovia]] *[[Seka Sablić]] *[[Sengħa]] *[[Seokguram]] *[[Seowon]] *[[Severo Ochoa]] *[[Sevil Shhaideh]] *[[Sewell]] *[[Sferi tal-Ġebel tal-Costa Rica]] *[[SGang Gwaay]] *[[Shahr-e Sukhteh]] *[[Shahrisabz]] *[[Shaken Aimanov]] *[[Shales ta' Maotianshan]] *[[Sheki]] *[[Shennongjia]] *[[Shibam]] *[[Shirakami-Sanchi]] *[[Shiretoko]] *[[Sian Ka'an]] *[[Šibenik]] *[[Sibila Petlevski]] *[[Sidney Webb]] *[[Siega Verde]] *[[Siena]] *[[Sighișoara]] *[[Sigiriya]] *[[Siġra tal-ballut ta' Tamme-Lauri]] *[[Sikhote-Alin]] *[[Sinagoga Antika (Erfurt)]] *[[Sinéad O'Connor]] *[[Sintra]] *[[Siracusa]] *[[Sistema Idrawlika Storika ta' Shushtar]] *[[Sistema tal-Ġestjoni tal-Ilma ta' Augsburg]] *[[Sistema tat-Toroq tal-Inka]] *[[Sit Agrikolu Bikri ta' Kuk]] *[[Sit arkeoloġiku ta' Al-Balid|Sit Arkeoloġiku ta' Al-Balid]] *[[Sit Arkeoloġiku ta' Atapuerca]] *[[Sit Arkeoloġiku ta’ Paphos]] *[[Sit Storiku Nazzjonali ta' San Juan]] *[[Sit Storiku Statali tat-Tumbati tal-Ħamrija ta' Cahokia]] * [[Sit ta' Wirt Dinji]] * [[Sit ta' Wirt Industrijali ta' Rjukan-Notodden]] *[[Sit tad-Dolmens ta' Antequera]] *[[Sit tar-Raġel ta' Peking f'Zhoukoudian]] *[[Siti tad-Dolmens ta' Gochang, Hwasun u Ganghwa]] *[[Siti Arkeoloġiċi ta' Bat, Al-Khutm u Al-Ayn]] *[[Siti Arkeoloġiċi ta' Tarraco]] *[[Siti Awstraljani tal-Fossili tal-Mammiferi]] *[[Siti Ewlenin tal-Estrazzjoni fil-Wallonja]] *[[Siti Funebri u Mfakar tal-Ewwel Gwerra Dinjija (il-Front tal-Punent)]] *[[Siti Kristjani Moħbija fir-Reġjun ta' Nagasaki]] *[[Siti Metallurġiċi Antiki tal-Burkina Faso]] *[[Siti Penitenzjarji Awstraljani]] *[[Siti preistoriċi bil-puntali madwar l-Alpi|Siti Preistoriċi bil-Puntali Madwar l-Alpi]] *[[Siti Preistoriċi ta' Jōmon fit-Tramuntana tal-Ġappun]] *[[Siti Sagri u Rotot ta' Pellegrinaġġ fil-Katina Muntanjuża ta' Kii]] *[[Siti tal-Fossili tal-Ominidi tal-Afrika t'Isfel]] *[[Siti tar-Rivoluzzjoni Industrijali Meiji tal-Ġappun]] *[[Siti tat-Tpittir fuq il-Blat ta' Kondoa]] *[[Siti tat-Tusi]] *[[Skarpan]] *[[Skellig Michael]] *[[Skogskyrkogården]] *[[Skojjattlu tal-art ta' Tian Shan]] *[[Skoll il-Kbir tal-Qroll]] *[[Skoll tal-Qroll ta' New Caledonia]] *[[Skoll tal-Qroll tal-Belize]] *[[Skorba]] *[[Skrivan]] *[[Socotra]] *[[Soltaniyeh]] *[[Songo Mnara]] *[[Sophia Loren]] *[[Sophie Germain]] *[[Sophie Liebknecht]] *[[Söyembikä]] *[[Speicherstadt]] *[[Spinalonga]] *[[Sputnik 5]] *[[Stari Ras]] *[[Statwa]] *[[Statwa ta' Roland ta' Bremen]] *[[Statwa tal-Libertà]] *[[Stazzjon ta' Chhatrapati Shivaji]] *[[Stazzjon tar-Radju ta' Grimeton]] *[[Stećak]] *[[Stevns Klint]] *[[Stonehenge]] *[[Stone Town]] *[[Su Nuraxi]] *[[Subak]] *[[Sulaiman-Too]] *[[Sundarbans]] *[[Suq Ċentrali ta' Ljubljana]] *[[Surtsey]] *[[Susa]] *[[Svaneti]] *[[Svetlana Antonovska]] *[[Sviyazhsk]] === '''<u>T</u>''' === * [[Ta' Bakkja]] * [[Ta' Ħaġrat]] * [[Ta' Kandja]] *[[Tabib]] *[[Tadrart Acacus]] *[[Taħdit]] *[[Taishan]] *[[Taj Mahal]] *[[Takht-e Soleyman]] *[[Takht-i-Bahi]] *[[Takkanot Shum]] *[[Taksim]] *[[Tallinn]] *[[Tamgaly]] *[[Tanġier]] *[[Taos Pueblo]] *[[Taputapuātea]] *[[Tarraco]] *[[Tarzna Navali ta' Antigua u s-Siti Arkeoloġiċi Relatati]] *[[Tassili n'Ajjer]] *[[Taxila]] *[[Tchogha Zanbil]] *[[Te Wahipounamu]] *[[Teatru Akkademiku Reġjonali ta' Donetsk]] *[[Teatru Antik ta’ Epidaurus|Teatru Antik ta' Epidaurus]] *[[Teatru Rjal]] *[[Teatru Ruman ta' Orange]] *[[Teatru tal-Opri Margravjali]] *[[Teatru tal-Opri ta' Sydney]] *[[Tebe (Eġittu)]] *[[Tekniku]] *[[Telč]] * [[Tempji Megalitiċi ta’ Malta u Għawdex|Tempji Megalitiċi ta' Malta u Għawdex]] *[[Tempju ta' Apollo Epikurju f’Bassae|Tempju ta' Apollo Epikurju f'Bassae]] *[[Tempju ta' Asklepju ta' Epidaurus]] *[[Tempju ta' Haeinsa]] *[[Tempji ta' Ħal Tarxien]] *[[Tempju ta' Mahabodhi]] *[[Tempju ta' Preah Vihear]] *[[Tempju tal-Ġenna]] *[[Tempju tal-Għar ta' Dambulla]] *[[Tempju u Ċimiterju ta' Konfuċju u l-Villa tal-Familja Kong f'Qufu]] *[[Teotihuacan]] *[[Tequila (Belt)]] * [[Terminoloġija]] * [[Tetiana Ostashchenko]] * [[Tétouan]] *[[Teżawru]] *[[Theobald Boehm]] *[[Theodore Géricault]] *[[Thimlich Ohinga]] *[[Tholos ta' El Romeral]] *[[Thomas à Kempis]] *[[Tian Shan]] * [[Tieqa tad-Dwejra]] * [[Tieqa ta' Wied il-Mielaħ]] * [[Tikal]] * [[Timbuktu]] * [[Timgad]] * [[Tina Turner]] * [[Tinetto]] * [[Tino]] * [[Tinqix fuq il-Blat f'Alta]] *[[Tinqix fuq il-Blat f'Tanum]] *[[Tinqix fuq il-Blat fir-Reġjun ta' Ha'il]] *[[Tinqix fuq il-Blat ta' Dazu]] *[[Tinqix ta' Bisotun]] *[[Tipasa]] *[[Tiryns]] *[[Tiwanaku]] *[[Tiya]] *[[Tlacotalpan]] *[[TNMK]] *[[Tobias Michael Carel Asser]] *[[Toledo]] *[[Tomaso Antonio Vitali]] *[[Tomiri]] *[[Toroq tal-Ħarir: il-Kuritur ta' Zarafshan-Karakum]] *[[Toroq tal-Ħarir: in-Network ta' Rotot tal-Kuritur ta' Chang'an-Tianshan]] * [[Torri Mmejjel ta' Pisa]] * [[Torri ta' Belém]] *[[Torri ta' Erkole]] *[[Torri ta' Londra]] *[[Torri tax-Xebba (Baku)]] *[[Torrijiet residenzjali tas-Svan|Torrijiet Residenzjali tas-Svan]] *[[Toruń]] *[[Tpittir fuq il-Blat ta' Sierra de San Francisco]] *[[Tpittir fuq il-Blat tal-Baċir Mediterran Iberiku]] *[[Trattat ta' Kaunas]] *[[Třebíč]] *[[Trinidad, Kuba]] *[[Trogir]] *[[Trojja]] *[[Tropiċi Mistagħdra ta' Queensland]] *[[Tserkva ta' Santa Marija, Owczary]] *[[Tserkva ta' Santa Marija Omm Alla, Chotyniec]] *[[Tserkva tal-Injam tal-Karpazji fil-Polonja u fl-Ukrajna]] *[[Tsodilo]] *[[Tubeteika]] *[[Tulou ta' Fujian|''Tulou'' ta' Fujian]] *[[Tumbati Ċerimonjali tal-Ħamrija ta' Hopewell]] *[[Tumbati Funebri ta' Dilmun]] *[[Tumbati Funebri ta' Gaya]] *[[Tumbati Monumentali tal-Ħamrija ta' Poverty Point]] *[[Turan]] *[[Tutankhamun]] *[[Twyfelfontein]] *[[Tyre]] === '''<u>U</u>''' === * [[Úbeda]] * [[Ugo Foscolo]] *[[Uluru]] *[[Um er-Rasas]] *[[Umm Al-Jimāl]] *[[UNESCO]] *[[Università Nazzjonali Awtonoma tal-Messiku]] *[[Università ta' Al-Qarawiġin|Università ta' Al-Qarawijin]] *[[Università ta' Coimbra]] *[[Unjoni Sovjetika]] *[[Urbino]] *[['Uruq Bani Mu'arid]] *[[Uxmal]] === '''<u>V</u>''' === * [[Val d'Orcia]] *[[Val di Noto]] *[[Valentyna Radzymovska]] *[[Valeria Bruni Tedeschi]] *[[Vallée de Mai]] *[[Vasco da Gama]] *[[Vat Phou]] *[[Velimir Khlebnikov]] *[[Venera 7]] *[[Verona]] *[[Via Appia]] *[[Victoria Amelina]] *[[Vigan]] *[[Vincent van Gogh]] *[[Vilel u Ġonna tal-Familja Medici]] *[[Villa d'Este]] *[[Villa Romana del Casale]] *[[Villa ta' Adrijanu]] *[[Villa Tugendhat]] *[[Villaġġi Antiki tat-Tramuntana tas-Sirja]] *[[Villaġġi bil-Knejjes Iffortifikati f'Transilvanja]] *[[Villaġġi Storiċi ta' Shirakawa-gō u Gokayama]] *[[Vilnius]] *[[Visby]] *[[Vitaliy Kim]] *[[Vito Volterra]] *[[Vittorio De Sica]] *[[Vjenna]] *[[Vladimir Ashkenazy]] *[[Vlkolínec]] *[[Volodymyr Zelenskyy]] *[[Volubilis]] *[[Võros]] *[[Vulkan tat-Tajn ta’ Lökbatan]] *[[Vulkani ta' Kamchatka]] === '''<u>W</u>''' === * [[Wachau]] * [[Wadi Al-Hitan]] *[[Wadi Rum]] *[[Wales]] *[[Weimar Klassika]] *[[Werrej]] *[[Wied Superjuri tar-Renu Nofsani]] *[[Wied t'Isfel tal-Awash]] *[[Wied ta' Kathmandu]] *[[Wied ta' Loire]] *[[Wied ta' Madriu-Perafita-Claror]] *[[Wied ta' M'zab]] *[[Wied ta' Qadisha]] *[[Wied ta' Viñales]] *[[Wied tal-Fondoq il-Kbir]] *[[Wied tat-Tempji]] *[[Wilhelm Grimm]] *[[Wilhelm Röntgen]] *[[Willem de Sitter]] *[[Willemstad]] *[[William Boeing]] *[[Wirt Arkeoloġiku tal-Wied ta' Lenggong]] *[[Wirt tal-Foresti Tropikali ta' Sumatra]] *[[Wismar]] *[[Władysław Horodecki]] *[[Wolfgang Paul]] === '''<u>X</u>''' === * [[Xanadu]] * [[Xanthos]] * [[Xatt it-Tiben]] *[[Xeff]] *[[Xidi]] *[[Xmara Omo]] *[[Xochicalco]] *[[Xogħlijiet ta' Jože Plečnik f'Ljubljana – Disinn Urban Iċċentrat fuq il-Bniedem]] *[[Xogħol Arkitettoniku ta' Le Corbusier]] *[[Xjenza spazjali]] *[[Xtatol]] === '''<u>Y</u>''' === * [[Yagul]] * [[Yakushima]] * [[Yana Zinkevych]] * [[Yangdong]] * [[Yarmak]] * [[Yaroslavl]] * [[Yazd]] * [[Yeni-Kale]] * [[Yin Xu]] * [[Yllka Mujo]] * [[Yogyakarta]] *[[Yuliya Gushchina]] *[[Yuri Lysianskyi]] === '''<u>Ż</u>''' === * [[Żapoteki]] * [[Żiemel Abjad ta' Osmington]] * [[Żona Kulturali ta' Ḥimā]] *[[Żona l-Kbira tal-Muntanji Blu]] *[[Żona Naturali Selvaġġa tat-Tażmanja]] *[[Żona Protetta ta' Jungfrau-Aletsch]] *[[Żona Protetta ta' Pliva, Janj u r-Riżerva ta' Janjske Otoke]] *[[Żona Protetta tal-Gżejjer Phoenix]] *[[Żona ta' Interess Xeniku u Storiku ta' Huanglong]] *[[Żona ta' Interess Xeniku u Storiku tal-Wied ta' Jiuzhaigou]] *[[Żona ta' Interess Xeniku u Storiku ta' Wulingyuan]] *[[Żona ta' Konservazzjoni ta' Guanacaste]] *[[Żona ta' Konservazzjoni ta' Ngorongoro]] *[[Żona tat-Tpittir fuq il-Blat ta' Chongoni]] *[[Żoni Protetti tar-Reġjun tal-Fjuri tal-Kap]] *[[Żoni Protetti tat-Tliet Xmajjar Paralleli ta' Yunnan]] *[[Żoni Storiċi ta' Baekje]] *[[Żoni Storiċi ta' Gyeongju]] *[[Żooloġija]] === '''<u>Z</u>''' === * [[Zabid]] * [[Zacatecas (belt)]] * [[Zagori]] * [[Zamość]] * [[Žatec]] * [[Žehra]] * [[Ziba Ganiyeva]] * [[Zlata Kolarić-Kišur]] *[[Zofia Zamenhof]] *[[Zollverein]] *[[Zond 5]] *[[Zsuzsanna Lorántffy]] pj0glnrd2ydl9jotosg54mlryzwenzf 0 26257 323484 315507 2025-06-11T07:05:36Z InternetArchiveBot 18288 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 323484 wikitext text/x-wiki {{infobox city}}[[Stampa:SPB Collage 2014.jpg|daqsminuri|Kartolina ta' San Pietruburgu]] '''San Pietruburgu''' (bir-Russu: Санкт-Петербург; trażlitterat: ''Sankt-Peterburg''<nowiki>, IPA:</nowiki> <span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">[ˈSankt pʲɪtʲɪrˈburk]; bl-[[Lingwa Ingliża|Ingliż]]: ''Saint Petersburg''</span>), li qabel kienet magħrufa bħala '''Petrograd''' (1914-1924) u wara '''Leningrad''' (1924-1991), hija t-tieni l-ikbar belt fir-[[Russja]]. Il-belt tinsab fuq ix-xmara [[Neva]], fil-kap tal-Golf tal-[[Finlandja]] fil-[[Baħar Baltiku]], b'popolazzjoni ta' madwar 5.4 miljun resident.<ref>{{Ċita web|url=https://www.citypopulation.de/en/russia/cities/northwestern/|titlu=Severo-Zapadnyj Federal'nyj Okrug / Northwestern Russia (Russia): Regions, Republics, Major Cities & Urban Settlements - Population Statistics, Maps, Charts, Weather and Web Information|sit=www.citypopulation.de|data-aċċess=2021-05-05}}</ref> Hija r-raba l-iktar belt popolata fl-[[Ewropa]], l-iktar belt popolata fil-Baħar Baltiku, kif ukoll l-iktar belt fit-Tramuntana tad-[[dinja]] b'iktar minn miljun resident. Bħala port Russu importanti fil-Baħar Baltiku, il-belt hija amministrata bħala belt federali. Il-belt ġiet stabbilita mill-Kżar [[Pietru l-Kbir]] fis-27 ta' Mejju 1703 fuq is-sit ta' fortizza [[Żvezja|Żvediża]] maħkuma, u ġiet imsemmija wara l-appostlu [[San Pietru]]. San Pietruburgu hija storikament u kulturalment assoċjata mat-twelid tal-[[Imperu Russu]] u mad-dħul tar-Russja fl-istorja moderna bħala potenza kbira Ewropea.<ref>{{Ċita web|url=http://sobchak.org/rus/books/izlen/2.html|titlu=Глава 2 - Город четырех революций|sit=sobchak.org|data-aċċess=2021-05-05|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20170208034039/http://sobchak.org/rus/books/izlen/2.html|arkivju-data=2017-02-08|url-status=dead}}</ref> Kienet il-[[kapitali]] tal-Imperu Russu mmexxi mill-Kżar u tal-Imperu Russu sussegwenti mill-1713 sal-1918 (ġiet sostitwita b'[[Moska]] għal perjodu qasir bejn l-1728 u l-1730).<ref>{{Ċita web|url=https://rusmania.com/history-of-russia/18th-century|titlu=18th Century in the Russian history {{!}} Rusmania|sit=rusmania.com|data-aċċess=2021-05-05|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20220319083640/https://rusmania.com/history-of-russia/18th-century|arkivju-data=2022-03-19|url-status=dead}}</ref> Wara r-Rivoluzzjoni ta' Ottubru fl-1917, il-[[Bolxeviċi|Bolxeviki]] stabbilew il-gvern tagħhom f'Moska.<ref>McColl, R.W., ed. (2005). ''Encyclopedia of world geography''. '''1'''. New York: Infobase Publishing. pp. 633–634. ISBN <bdi>978-0-8160-5786-3</bdi>.</ref> San Pietruburgu hija magħrufa bħala l-“Kapitali Kulturali tar-Russja”<ref>V. Morozov. ''The Discourses of Saint Petersburg and the Shaping of a Wider Europe'', Copenhagen Peace Research Institute, 2002. ISSN 1397-0895</ref>, u laqgħet 'il fuq minn 15-il miljun turist fl-2018.<ref>{{Ċita web|url=https://www.st-petersburg-essentialguide.com/st-petersburg-tourism.html|titlu=St Petersburg Tourism Russia {{!}} A Growing Trend to Study|sit=st-petersburg-essentialguide.com|data-aċċess=2021-05-05}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.tourism-review.com/number-of-tourists-in-saint-petersburg-went-up-news10930|titlu=Saint Petersburg Reported Increased Number of Tourists {{!}} .TR|kunjom=Nik.Fes@tourism-review.com|isem=Nik Fes|sit=www.tourism-review.com|lingwa=en|data-aċċess=2021-05-05}}</ref> Hija meqjusa bħala ċentru ekonomiku, xjentifiku, kulturali u turistiku importanti tar-Russja u tal-Ewropa. Fiż-żminijiet moderni, il-belt ingħatat il-laqam tal-“Kapitali tat-Tramuntana” u hija s-sede ta' għadd ta' korpi tal-gvern federali bħall-Qorti Kostituzzjonali tar-Russja u l-Kunsill Araldiku tal-President tal-Federazzjoni Russa. Hija wkoll sede tal-Librerija Nazzjonali tar-Russja u post ippjanat għall-Qorti Suprema tar-Russja. Barra minn hekk, fiha hemm ukoll il-kwartieri ġenerali kif ukoll id-dar għall-kwartieri ġenerali tal-Flotta Navali Russa, u d-Distrett Militari tal-Punent tal-Forzi Armati Russi. Iċ-Ċentru Storiku ta' San Pietruburgu u l-Gruppi Relatati ta' [[Monument|Monumenti]] jikkostitwixxu [[Sit ta’ Wirt Dinji|Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]]. F'San Pietruburgu hemm ukoll il-[[Hermitage]], wieħed mill-ikbar mużewijiet ta[[L-Arti|l-arti]] fid-dinja, kif ukoll iċ-Ċentru Lakhta, l-ogħla binja fl-Ewropa. Barra minn hekk, San Pietruburgu kienet waħda mill-bliet ospitanti tat-[[Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2018|Tazza tad-Dinja tal-Futbol tal-2018]]. Il-belt b'aktar minn miljun abitant l-eqreb lejn il-Pol tat-Tramuntana hija San Pietruburgu b'5,200,000 abitant u tinsab fid-59 parallel tramuntana.. == Etimoloġija == Bħala wieħed li kien favur it-tqarrib tar-Russja lejn il-Punent, Pietru l-Kbir, li kien il-Kżar li stabbilixxa l-belt, oriġinarjament ta l-isem ta' '''Sankt-Pieter-Burch''' (Сан(к)т-Питер-Бурхъ) abbażi tal-istil [[Pajjiżi l-Baxxi|Olandiż]] u iktar 'il quddiem l-ortografija tagħha ġiet standardizzata bħala Sankt-Peterburg (Санкт-Петербургъ) taħt l-influwenza [[Ġermanja|Ġermaniża]].<ref>{{Ċita aħbar|kunjom=Schmemann|isem=Serge|data=1991-06-13|titlu=Leningrad, Petersburg and the Great Name Debate|url=https://www.nytimes.com/1991/06/13/world/leningrad-petersburg-and-the-great-name-debate.html|lingwa=en-US|data-aċċess=2021-05-05}}</ref> Fl-1 ta' Settembru 1914, wara li faqqgħet l-[[L-Ewwel Gwerra Dinjija|Ewwel Gwerra Dinjija]], il-gvern Imperjali biddel isem il-belt għal '''Petrograd''' (bir-Russu: Петроград, IPA: [pʲɪtrɐˈgrat]), li tfisser “il-belt ta' Pietru”, sabiex jeħles mill-kliem Ġermaniż ''Sankt'' u ''Burg''.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://www.vokrugsveta.ru/encyclopedia/?title=%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4|titlu=Петроград — Энциклопедия «Вокруг света»|sit=www.vokrugsveta.ru|data-aċċess=2021-05-05}}</ref> Fis-26 ta' Jannar 1924, ftit wara l-mewt ta' [[Lenin|Vladimir Lenin]], il-belt ingħatat isem ġdid, '''Leningrad''' (bir-Russu: Ленинград, IPA: [lʲɪnʲɪnˈgrat]), li tfisser “il-Belt ta' Lenin”. Fis-6 ta' Settembru 1991, l-isem oriġinali, Sankt-Peterburg, reġa' sar isem il-belt b'referendum mal-belt kollha u llum il-belt hija magħrufa bħala San Pietruburgu. Ir-residenti lokali spiss jirreferu għall-belt bil-laqam imqassar tagħha, '''Piter''' (bir-Russu: Питер, IPA: [ˈpʲitʲɪr]). San Pietruburgu kienet tradizzjonalment imsejħa t-“Tieqa lejn il-Punent” mir-Russi. L-iktar metropoli fit-Tramuntana fid-dinja, San Pietruburgu spiss tissejjaħ il-“[[Venezja]] tat-Tramuntana” jew il-“Venezja Russa” minħabba l-ħafna kanali tagħha, peress li l-belt inbniet fuq baqqiegħa u l-ilma. Barra minn hekk, għandha arkitettura u kultura ispirati ferm mill-Punent tal-Ewropa, li huma kkombinati mal-wirt Russu tal-belt.<ref>{{Ċita web|url=https://www.russlanderleben.de/de/display_tour/discover_the_beauty_of_the_russian_venice.html|titlu=Reise nach St. Petersburg - 6 Tage {{!}} Gruppen- und maßgeschneiderte Touren {{!}} Pauschalreisen nach Russland|sit=www.russlanderleben.de|data-aċċess=2021-05-05}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.autentic-distribution.com/68/pid/255/Winter-in-St-Petersburg.htm|titlu=Winter in St. Petersburg|sit=www.autentic-distribution.com|data-aċċess=2021-05-05|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20210505161650/https://www.autentic-distribution.com/68/pid/255/Winter-in-St-Petersburg.htm|arkivju-data=2021-05-05|url-status=dead}}</ref> Laqam ieħor ta' San Pietruburgu huwa “l-Belt tal-Iljieli l-Bojod” minħabba fenomenu naturali li jseħħ minħabba l-qrubija mar-reġjun polari u li jiżgura li għal xahar sħiħ fis-sajf l-iljieli tal-belt qatt ma jkunu mudlama għalkollox.<ref>Doka, Konstantin Afanasʹevich (1997). ''Saint Petersburg : the city of the white nights''. Doka, Natalʹi︠a︡ Aleksandrovna., Vesnin, Sergeĭ., Williams, Paul. St. Petersburg: P-2 Art Publishers. ISBN <bdi>5890910310</bdi>.</ref><ref>{{Ċita web|url=https://designcollector.net/likes/the-city-of-white-nights-saint-petersburg|titlu=The City of White Nights - Saint Petersburg|sit=Designcollector|lingwa=en-GB|data-aċċess=2021-05-05}}</ref> == Storja == === Era Imperjali (1703-1917) === [[Stampa:Map spb 1744 high.jpg|xellug|daqsminuri|Mappa tal-belt fl-1744]] Il-kolonjalisti Żvediżi bnew [[Nyenschantz|Nyenskans]], fortizza fejn tibda x-xmara Neva fl-1611, li iktar tard bdiet tissejjaħ [[Ingria|Ingermanland]], li kienet abitata mit- tribù Finnika tal-Ingrijani. Ir-raħal żgħir ta' Nyen kiber madwarha. Fl-aħħar tas-[[Seklu XVII|seklu 17]], Pietru l-Kbir, li kien interessat fit-tbaħħir u fl-affarijiet marittimi, ried li r-Russja tikseb port marittimu biex tkun tista' tagħmel kummerċ mal-bqija tal-Ewropa. Huwa kellu bżonn port marittimu aħjar minn dak ewlieni ta' [[Arkhangelsk]] dak iż-żmien, li kien fil-[[Baħar l-Abjad]] fit-Tramuntana mbiegħda u li kien ikun magħluq għat-trasport marittimu matul ix-xitwa.<ref name=":1">Wilson, Derek (2010). ''Peter the Great''. Macmillan. p. 82. ISBN <bdi>978-1429964678</bdi>.</ref> Fit-12 ta' Mejju 1703, matul il-Gwerra l-Kbira tat-Tramuntana, Pietru l-Kbir ħakem il-fortizza ta' Nyenskans u f'qasir żmien issostitwixxa l-fortizza.<ref>Williams, Harold (1914). ''Russia of the Russians''. Pitman & Sons. p. 33.</ref> Fis-27 ta' Mejju 1703<ref>Hughes, Lindsey (2004). ''Peter the Great: a Biography''. Yale University Press. p. 66. ISBN <bdi>978-0-300-10300-7</bdi>.</ref>, eqreb lejn l-estwarju (ħames kilometri 'l ġewwa mill-golf), fuq il-Gżira ta' Zayachy (il-Gżira tal-[[Liebru]]), huwa qiegħed l-ewwel ġebla tal-Fortizza ta' San Pietru u San Pawl, li saret l-ewwel binja tal-brikks u tal-ġebel tal-belt il-ġdida.<ref>{{Ċita web|url=http://www.saint-petersburg.com/museums/peter-paul-fortress.asp|titlu=The Peter and Paul Fortress in St. Petersburg, Russia|data=2008-07-20|sit=web.archive.org|data-aċċess=2021-05-05|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20080720042332/http://www.saint-petersburg.com/museums/peter-paul-fortress.asp|arkivju-data=2008-07-20|url-status=dead}}</ref> Il-belt inbniet minn raħħala koskritti mir-Russja kollha; għadd ta' priġunieri tal-gwerra Żvediżi kienu involuti wkoll f'xi snin taħt is-superviżjoni ta' [[Alexander Danilovich Menshikov|Alexander Menshikov]].<ref>{{Ċita web|url=http://www.swedenabroad.com/Page____41937.aspx|titlu=Consulate General of Sweden - Sweden and Saint Petersburg|data=2009-01-08|sit=web.archive.org|data-aċċess=2021-05-05|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20090108171800/http://www.swedenabroad.com/Page____41937.aspx|arkivju-data=2009-01-08|url-status=bot: unknown}}</ref> Għexieren ta' eluf ta' ħaddiema mietu huma u jibnu l-belt.<ref>{{Ċita web|url=http://www.independent.co.uk/news/world/europe/st-petersburg-paris-of-the-north-or-city-of-bones-407069.html|titlu=St Petersburg: Paris of the North or City of Bones? - Europe - World - The Independent|data=2012-01-20|sit=web.archive.org|data-aċċess=2021-05-05|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20120120215411/http://www.independent.co.uk/news/world/europe/st-petersburg-paris-of-the-north-or-city-of-bones-407069.html|arkivju-data=2012-01-20|url-status=bot: unknown}}</ref> Iktar 'il quddiem, il-belt saret iċ-ċentru tal-Governorat ta' San Pietruburgu. Pietru ċaqlaq il-kapitali minn Moska għal San Pietruburgu fl-1712, disa' snin qabel it-[[Trattat ta 'Nystad|Trattat ta' Nystad]] tal-1721 temm il-gwerra; huwa rrefera għal San Pietruburgu bħala l-kapitali (jew is-sede tal-gvern) mill-1704.<ref name=":1" /> Matul l-ewwel ftit snin tagħha, il-belt żviluppat madwar il-Pjazza tat-Trinità fuq ix-xatt tal-lemin tax-xmara Neva, ħdejn il-Fortizza ta' San Pietru u San Pawl. Madankollu, San Pietruburgu ftit wara bdiet tinbena skont pjanta preċiża. Fl-1716, l-Iżvizzeru Taljan [[Domenico Trezzini]] kien fassal proġett li bih iċ-ċentru tal-belt kien se jkun jinsab fuq il-[[Gżira ta’ Vasilyevsky|Gżira ta' Vasilyevsky]] u msawwar minn network rettangolari ta' kanali. Il-proġett ma tlestiex iżda huwa evidenti fit-tqassim tat-toroq. Fl-1716, Pietru l-Kbir ħatar lill-Franċiż [[Jean-Baptiste Alexandre Le Blond]] bħala l-arkitett ewlieni ta' San Pietruburgu.<ref>{{Ċita web|url=http://www.saint-petersburg.com/famous-people/jean-baptiste-le-blond/|titlu=Jean-Baptiste Le Blond, architect in St. Petersburg, Russia|sit=|data-aċċess=}}</ref> L-istil tal-[[Barokk]] ta' Pietru l-Kbir, żviluppat minn Trezzini u minn arkitetti oħra, f'binjiet bħall-Palazz ta' Menshikov, il-Kunstkamera, il-Katidral ta' San Pietru u San Pawl, it-Tnax-il Kulleġġ, sar prominenti fl-arkitettura tal-belt tal-bidu tas-seklu 18. Fl-1724, l-Akkademja tax-Xjenzi, l-Università u l-Liċeo Akkademiku ġew stabbiliti f'San Pietruburgu minn Pietru l-Kbir. Fl-1725, Pietru miet meta kellu tnejn u ħamsin sena. L-isforzi tiegħu biex jimmodernizza lir-Russja kienu ltaqgħu ma' oppożizzjoni min-nobbiltà Russa — li rriżultat f'diversi attentati kontrih u każ ta' tradiment fejn kien involut saħansitra ibnu.<ref>Matthew S. Anderson, ''Peter the Great'' (London: Thames and Hudson, 1978).</ref> Fl-1728, [[Pietru II tar-Russja]] ċaqlaq is-sede tiegħu lura lejn Moska. Iżda erba' snin wara, fl-1732, taħt l-Imperatriċi [[Anna tar-Russja]], San Pietruburgu reġgħet ġiet iddeżinjata bħala l-kapitali tal-Imperu Russu. Baqgħet is-sede tad-dinastija [[Romanov]] u l-Qorti Imperjali tal-Kżar tar-Russja, kif ukoll is-sede tal-gvern Russu, għal 186 sena oħra sar-[[Rivoluzzjoni Russa]] [[Komuniżmu|Komunista]] tal-1917. Bejn l-1736 u l-1737, il-belt ġarrbet għadd ta' nirien katastrofiċi. Sabiex jerġgħu jinbnew il-kwartieri li ġarrbu l-ħsarat, kumitat immexxi minn [[Burkhard Christoph von Münnich]] ikkummissjona pjanta ġdida fl-1737. Il-belt ġiet maqsuma f'ħames kwartieri, u ċ-ċentru tal-belt tmexxa lejn il-kwartier tal-Ammiraljat, fuq ix-xatt tal-Lvant bejn ix-xmara Neva u x-xmara [[Fontanka]]. [[Stampa:Дворцовая площадь Санкт-Петербурга. Вид из Эрмитажа..JPG|daqsminuri|265x265px|Il-Pjazza tal-Palazz kienet il-pjazza ewlenija tal-Imperu Russu u fiha seħħew bosta avvenimenti ta' importanza storika]] Il-belt żviluppat tul tliet toroq ewlenin, li jiltaqgħu fil-binja tal-Ammiraljat u issa huma triq waħda magħrufa bħala ''Nevsky Prospekt'' (li hija kkunsidrata bħala t-triq ewlenija tal-belt), it-Triq Gorokhovaya u t-Triq Voznesensky. L-arkitettura Barokka saret dominanti fil-belt matul l-ewwel sittin sena, u laħqet il-quċċata tagħha fil-Barokk ta' Żmien ir-Reġina [[Eliżabetta I]], irrappreżentat l-iktar mit-Taljan [[Francesco Bartolomeo Rastrelli|Bartolomeo Rastrelli]] b'binjiet bħall-Palazz tax-Xitwa. Fis-snin 60 tas-seklu 18, l-arkitettura Barokka ġiet segwita mill-arkitettura Neoklassika. Imwaqqaf fl-1762, il-Kummissjoni tal-Binjiet tal-Ġebel ta' Moska u ta' San Pietruburgu ddeċidiet li l-ebda struttura fil-belt ta' San Pietruburgu ma setgħet tkun ogħla mill-Palazz tax-Xitwa u pprojbixxa l-ispazjar bejn il-binjiet. Matul ir-renju ta' [[Katerina II tar-Russja]] fis-snin 60 sa 80 tas-seklu 18, tul ix-xtut tax-xmara Neva nbnew imbankmenti tal-[[granit]]. Madankollu, il-Pont tat-Tħabbira, l-ewwel pont permanenti fuq ix-xmara Neva tħalla jinbena u jinfetaħ fl-1850. Qabel dan, kienu permessi biss pontuni. Il-[[Kanal ta’ Obvodny|Kanal ta' Obvodny]] (li ġie mħaffer bejn l-1769 u l-1833) sar il-limitu tan-Nofsinhar tal-belt. L-iktar arkitetti Neoklassiċi u tal-istil Imperjali prominenti f'San Pietruburgu kienu jinkludu: * [[Jean-Baptiste Vallin de la Mothe]] (Akkademja Imperjali tal-Arti, il-Hermitage ż-Żgħir, [[Gostiny Dvor Kbir|Gostiny Dvor]], l-Arkata tal-[[Pajjiżi l-Baxxi|Olanda]] l-Ġdida, il-Knisja Kattolika ta' [[Santa Katerina]]) * [[Antonio Rinaldi (perit)|Antonio Rinaldi]] (il-Palazz tal-Irħam) * [[Yury Felten]] (il-Hermitage l-Antik, il-Knisja ta' Chesme) * [[Giacomo Quarenghi]] (l-Akkademja tax-Xjenzi, it-Teatru tal-Hermitage, il-Palazz ta' Yusupov) * [[Andrey Voronikhin]] (l-Istitut tax-Xogħol fil-Minjieri, il-Katidral ta' Kazan) * [[Andreyan Zakharov]] (il-binja tal-Ammiraljat) * [[Jean-François Thomas de Thomon]] (l-Istmu tal-Gżira ta' Vasilievsky) * [[Carlo Rossi (perit)|Carlo Rossi]] (il-Palazz ta' Yelagin, il-Palazz ta' Mikhailovsky, it-Teatru ta' Alessandru, il-Binjiet tas-Senat u tas-Sinodu, il-Binja tal-Persunal Ġenerali, id-disinn ta' ħafna toroq u [[Pjazza|pjazez]]) * [[Vasily Stasov]] (il-Bieb Trijonfali ta' Moska, il-Katidral tat-Trinità) * [[Auguste de Montferrand]] (il-Katidral ta' San Iżakk, il-Kolonna ta' Alessandru) Fl-1810, [[Alessandru I tar-Russja|Alessandru I]] stabbilixxa l-ewwel skola tal-edukazzjoni għolja tal-inġinerija fil-belt, l-Iskola Ewlenija tal-inġinerija militari ta' San Pietruburgu. Bosta [[Monument|monumenti]] jfakkru r-rebħa Russa kontra [[Franza]] fi żmien [[Napuljun I ta' Franza|Napuljun]] fil-Gwerra Patrijottika tal-1812, fosthom il-Kolonna ta' Alessandru magħmula minn Montferrand, li saret fl-1834, u l-Arkata Trijonfali ta' Narva. [[Stampa:Kolman decembrists.jpg|xellug|daqsminuri|Ir-rewwixta ta' Diċembru fil-Pjazza tas-Senat, is-26 ta' Diċembru 1825]] Fl-1825, ir-rewwixta mrażżna ta' Diċembru kontra [[Nikola I]] seħħet fil-Pjazza tas-Senat fil-belt, jum wara li Nikola tela' fuq it-tron. Sas-snin 40 tas-seklu 19, l-arkitettura Neoklassika kienet ċediet postha lil diversi stili Romantiċi li ddominaw sas-snin 90 tas-seklu 19, li kienu rrappreżentati minn arkitetti bħal [[Andrei Stackenschneider]] (il-Palazz ta' Mariinsky, il-Palazz ta' Beloselsky-Belozersky, il-Palazz ta' Nikola, il-Palazz il-Ġdid ta' Mikiel) u [[Konstantin Thon]] (l-istazzjon ferrovjarju ta' Moskovsky). Bir-riforma tal-emanċipazzjoni tal-1861 imwettqa minn [[Alessandru II]] fl-1861 u bir-[[Rivoluzzjoni Industrijali]], l-influss ta' dawk li qabel kienu raħħala fil-belt kapitali żdied ħafna. Kwartieri foqra bdew ifeġġu spontanjament fil-periferija tal-belt. San Pietruburgu qabżet lil Moska bħala popolazzjoni u fit-tkabbir industrijali; żviluppat bħala waħda mill-ikbar bliet industrijali fl-Ewropa, b'bażi navali maġġuri (f'[[Kronstadt]]), b'port tax-xmara u b'port marittimu. L-ismijiet ta' San Pietru u ta' [[Pawlu l-Appostlu|San Pawl]], mogħtija liċ-ċittadella oriġinali tal-belt u lill-[[katidral]] tagħha (mill-1725 — il-post fejn kienu jindifnu l-imperaturi Russi) inzertaw kienu wkoll l-ismijiet tal-ewwel żewġ Imperaturi Russi maqtula, [[Pietru III]] (fl-1762, allegatament maqtul wara konfoffa mmexxija minn martu, Katerina II tar-Russja) u [[Pawlu I tar-Russja|Pawlu I]] (fl-1801, [[Nikolay Alexandrovich Zubov]] u kospiraturi oħra li wasslu lil Alessandru I fis-siġġu tal-poter, iben il-vittma tagħhom). It-tielet qtil ta' imperatur seħħ f'San Pietruburgu fl-1881 meta Alessandru II safa vittma tat-terroristi. Ir-Rivoluzzjoni tal-1905 bdiet f'San Pietruburgu u nfirxet malajr fil-provinċji. Fl-1 ta' Settembru 1914, wara li faqqgħet l-Ewwel Gwerra Dinjija, il-gvern Imperjali biddel isem il-belt għal Petrograd, li tfisser “il-Belt ta' Pietru”, biex ineħħi l-kliem Ġermaniżi ''Sankt'' u ''Burg''.<ref name=":0" /> === Rivoluzzjoni u l-era Sovjetika (1917-1941) === [[Stampa:Desfile-uno-mayo-II--rusia--russianbolshevik00rossuoft.png|daqsminuri|Il-Bolxeviki jiċċelebraw l-1 ta' Mejju ħdejn il-Palazz tax-Xitwa sitt xhur wara li ħadu l-poter fl-1918]] F'Marzu 1917, matul ir-Rivoluzzjoni ta' Frar, Nikola II abdika għalih innifsu u f'isem ibnu, u temm il-monarkija Russa u iktar minn tliet mitt sena ta' tmexxija tad-dinastija Romanov. Fis-7 ta' Novembru 1917, il-Bolxeviki, immexxija minn Vladimir Lenin, daħlu fil-Palazz tax-Xitwa f'avveniment li baqa' magħruf bħala r-Rivoluzzjoni ta' Ottubru (minħabba l-istil antik tad-dati fejn is-7 ta' Novembru kien immarkat bħala l-25 ta' Ottubru), li wasslet għat-tmiem tal-gvern proviżorju wara t-tmexxija tal-Kżar, għat-trasferiment tal-poter politiku kollu lis-Sovjetiċi, u għall-istabbiliment tal-Partit Komunista.<ref>Rex A. Wade ''The Russian Revolution, 1917'' 2005 Cambridge University Press ISBN 0-521-84155-0.</ref> Wara dan, il-belt ingħatat isem deskrittiv ġdid, “il-belt tat-tliet rivoluzzjonijiet”, b'referenza għat-tliet żviluppi maġġuri fl-istorja politika tar-Russja tal-bidu tas-seklu 20. F'Settembru u f'Ottubru 1917, it-truppi Ġermaniżi invadew l-arċipelagu tal-Punent tal-[[Estonja]] u heddew lil Petrograd b'bumbardament u b'invażjoni. Fit-12 ta' Marzu 1918, is-Sovjetiċi ttrasferew il-gvern lejn Moska, biex iżommuh 'il bogħod mill-fruntiera tal-istat. Matul il-Gwerra Ċivili ta' wara, fl-1919 il-Ġeneral [[Yudenich]] li avvanza mill-Estonja rrepeta it-tentattiv ta' ħakma tal-belt, iżda [[Leon Trotsky]] immobilizza l-armata u ġiegħlu jirtira. Fis-26 ta' Jannar 1924, ħamest ijiem wara l-mewt ta' Lenin, Petrograd ingħatat l-isem ġdid ta' Leningrad. Iktar 'il quddiem, xi toroq u toponimi oħra ngħataw isem ġdid. Il-belt għandha 'l fuq minn 230 post assoċjat mal-ħajja u mal-attivitajiet ta' Lenin. Uħud minnhom inbidlu f'mużewijiet, inkluż il-cruiser ''Aurora'' — simbolu tar-Rivoluzzjoni ta' Ottubru u l-eqdem vapur fil-Flotta Navali Russa.<ref>Kann, Pavel Yakovlevich (1963). ''Leningrad: A Short Guide''. Moscow: Foreign Languages Publishing House. pp. 132–133.</ref> Fis-snin 20 u 30 tas-seklu 20, il-periferiji foqra ġew rikostruwiti fi kwartieri bi pjanta regolari. L-arkitettura kostruzzjonista tkattret għall-ħabta ta' dak iż-żmien. L-abitazzjonijiet bdew jiġu pprovduti mill-gvern; ħafna appartamenti tal-“borgeżija” tant kienu kbar li bosta familji ġew assenjati l-hekk imsejħa appartamenti “komunali” (''kommunalkas''). Sas-snin 30 tas-seklu 20, 68 % tal-popolazzjoni kienet tgħix f'din ix-xorta ta' abitazzjoni. Fl-1935, ġiet imfassla pjanta ġenerali ġdida, li permezz tagħha l-belt kellha tespandi lejn in-Nofsinhar. Il-kostruzzjoniżmu ġie rrifjutat favur arkitettura Stalinista iktar pompuża. [[Ġużeppi Stalin|Stalin]] ċaqlaq iċ-ċentru tal-belt iktar 'il bogħod mill-fruntiera mal-[[Finlandja]], u adotta pjan biex tinbena binja muniċipali ġdida bi pjazza enormi biswitha fin-Nofsinhar tal-''Moskovsky Prospekt'', li ġiet iddeżinjata bħala t-triq ewlenija l-ġdida ta' Leningrad. Wara l-gwerra tax-xitwa (Sovjetika-Finlandiża) fl-1939-1940, il-fruntiera Sovjetika-Finlandiża tmexxiet lejn it-Tramuntana. In-''Nevsky Prospekt'' flimkien mal-Pjazza tal-Palazz żammew il-funzjonijiet u r-rwol tagħhom bħala ċ-ċentru tal-belt. F'Diċembru 1931, Leningrad ġiet isseparata amministrattivament mill-Oblast ta' Leningrad. Dak iż-żmien kienet tinkludi d-Distrett Suburban ta' Leningrad, u xi partijiet minnu ġew ittrasferiti lura lill-Oblast ta' Leningrad fl-1936 u nbidlu fid-Distrett ta' Vsevolozhsky, fid-Distrett ta' Krasnoselsky, fid-Distrett ta' Pargolovsky u fid-Distrett ta' Slutsky (li sar jissejjaħ Distrett ta' Pavlovsky fl-1944).<ref name=":2">{{Ċita web|url=http://lenobltrans.narod.ru/adm1.html|titlu=Административно-территориальное деление Ленинградской области|data=2009-06-08|sit=web.archive.org|data-aċċess=2021-05-05|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20090608000817/http://lenobltrans.narod.ru/adm1.html|arkivju-data=2009-06-08|url-status=dead}}</ref> Fl-1 ta' Diċembru 1934, [[Sergey Kirov]], il-mexxej Lomunista popolari ta' Leningrad, ġie maqtul, u dan witta t-triq għat-[[Tisfija l-Kbira]].<ref>''Stalin's Terror: High Politics and Mass Repression in the Soviet Union'', Barry McLoughlin and Kevin McDermott (eds). Palgrave Macmillan, 2002, p. 6.</ref> F'Leningrad, madwar 40,000 ruħ ġew iġġustizzjati waqt it-“tisfijiet” ta' Stalin.<ref>{{Ċita web|url=https://www.france24.com/en/20180129-russian-historian-giving-stalins-victims-back-identity|titlu=The Russian historian giving Stalin's victims back their identity|data=2018-01-29|sit=France 24|lingwa=en|data-aċċess=2021-05-05}}</ref> === It-Tieni Gwerra Dinjija (1941-1945) === [[Stampa:RIAN archive 2153 After bombing.jpg|xellug|daqsminuri|238x238px|Iċ-ċittadini ta' Leningrad matul l-assedju li dam 872 jum, fejn iktar minn miljun persuna mietet, l-iżjed minħabba l-ġuħ]] Matul it-[[It-Tieni Gwerra Dinjija|Tieni Gwerra Dinjija]], il-forzi Ġermaniżi assedjaw lill-belt ta' Leningrad wara l-invażjoni tal-Assi fl-Unjoni Sovjetika f'Ġunju 1941. L-assedju dam 872 jum, jew kważi sentejn u nofs, mit-8 ta' Settembru 1941 sas-27 ta' Jannar 1944.<ref>Baldack, Richard H. "Leningrad, Siege of", ''World Book Encyclopedia'', Chicago, 2002, vol. 12, p. 195.</ref> L-Assedju ta' Leningrad kien wieħed mill-itwal assedji ta' belt maġġuri fl-istorja moderna, u wieħed mill-iktar distruttivi u letali. L-assedju wassal biex il-belt tiġi iżolata mill-provvisti tal-ikel għajr dawk ipprovduti permezz tat-Triq tal-Ħajja tul il-[[Lag ta’ Ladoga|Lag ta' Ladoga]], li ma setgħux jitwasslu qabel ma l-lag kien litteralment jiffriża. Iktar minn miljun persuna nqatlu, l-iktar minħabba l-ġuħ. Ħafna oħrajn ħarbu jew ġew evakwati, u għalhekk il-belt tilfet l-biċċa l-kbira tal-popolazzjoni tagħha. Fl-1 ta' Mejju 1945, Joseph Stalin, fl-Ordni Nru 20 tiegħu bħala Kmandant Suprem, ta ġieħ lil Leningrad, flimkien ma' [[Stalingrad]], [[Krimea|Sevastopol]], u [[Odessa]], bħala bliet eroj tal-gwerra. Liġi li tirrikonoxxi t-titlu onorarju ta' “Belt Eroina” għaddiet fit-8 ta' Mejju 1965 (l-20 anniversarju tar-rebħa fil-Gwerra Patrijottika l-Kbira), matul l-era ta' [[Brezhnev]]. Il-Presidju tas-Sovjet Suprem tal-Unjoni tar-Repubbliki Soċjalisti Sovjetiċi (USSR) ta lil Leningrad bħala Belt Eroina t-titlu tal- Ordni ta' Lenin u l-medalja tal-Istilla tad-Deheb “għar-reżistenza erojka tal-belt u għat-tenaċità tas-superstiti tal-assedju”. L-Obelisk tal-Belt Eroina bis-sinjal tal-Istilla tad-Deheb ġie installat f'April 1985. === Era Sovjetika ta' wara l-gwerra (1945-1991) === [[Stampa:Hammond Slides Leningrad 04.jpg|daqsminuri|Veduta ta' ''Lermontovski Prospekt'', il-Pont Eġizzjan u x-xmara Fontanka fl-1972]] F'Ottubru 1946, xi territorji tul il-kosta tat-Tramuntana tal-Golf tal-Finlandja, li kienu għaddew f'idejn il-USSR mill-Finlandja fl-1940 fil-qafas tat-trattat ta' paċi wara l-Gwerra tax-Xitwa, ġew ittrasferiti mill-Oblast ta' Leningrad għal Leningrad u ġew maqsuma fid-Distrett ta' Sestroretsky u fid-Distrett ta' Kurortny. Dawn kienu jinkludu r-raħal ta' Terijoki (li ngħata l-isem ta' [[Zelenogorsk]] fl-1948). Leningrad u ħafna mis-subborgi tagħha nbnew mill-ġdid matul id-deċennji ta' wara l-gwerra, parzjalment skont il-pjanta ta' qabel il-gwerra. Il-pjan ġenerali tal-1948 għal Leningrad kien jinkludi żvilupp urban radjali fit-Tramuntana kif ukoll fin-Nofsinhar. Fl-1953, id-Distrett ta' Pavlovsky fl-Oblast ta' Leningrad ġie abolit, u partijiet mit-territorju tiegħu, inkluż [[Pavlovsk]], ingħaqdu ma' Leningrad. Fl-1954, l-insedjamenti ta'[[Levashovo, San Pietruburgu|Levashovo]], ta' [[Pargolovo]] u ta' [[Pesochny, ir-Russja|Pesochny]] ingħaqdu ma' Leningrad.<ref name=":2" /> Isem Leningrad ingħata lill-Affari ta' Leningrad (1949-1952), avveniment notevoli fit-taqbida politika ta' wara l-gwerra fil-USSR. Dan kien ir-riżultat tar-rivalità bejn is-suċċessuri potenzjali ta' Stalin, fejn naħa waħda kienet irrappreżentata mill-mexxejja tal- organizzazzjoni tal-Partit Komunista tal-belt — it-tieni l-iktar organizzazzjoni importanti fil-pajjiż wara dik ta' Moska. L-elit kollu tat-tmexxija ta' Leningrad inqered, inkluż l-eks sindku [[Kuznetsov]], l-aġent sindku [[Pyotr Sergeevich Popkov]], u d-deputati kollha tagħhom; b'kollox 23 mexxej ġew iġġustizzjati bil-piena tal-mewt, 181 ruħ intefgħu l-ħabs jew ġew eżiljati (eżonerati fl-1954). Madwar 2,000 uffiċjal għoli fil-USSR tkeċċew mill-partit u mill-Komsomol u tneħħew mill-karigi ta' tmexxija. Dawn ġew akkużati għal nazzjonaliżmu Russu. it-tieni l-iktar waħda sinifikanti fil-pajjiż wara Moska. It-tmexxija elite kollha ta 'Leningrad ġiet meqruda, inkluż l-eks sindku [[Alexey Kuznetsov|Kuznetsov]], l-aġent sindku Pyotr Sergeevich Popkov, u d-deputati kollha tagħhom; b'mod ġenerali 23 mexxej ġew ikkundannati għall-piena tal-mewt, 181 għal ħabs jew eżiljat (eżonerat fl-1954). Madwar 2,000 uffiċjal fil-grad madwar l-USSR tkeċċew mill-partit u mill-Komsomol u tneħħew mill-pożizzjonijiet ta 'tmexxija. Huma ġew akkużati [[nazzjonaliżmu|b'nazzjonaliżmu]] Russu.<ref>Zubkova, Elena Yurievna (1998). "Chronology of Major Events". In Ragsdale, Hugh (ed.). ''Russia after the war: hopes, illusions, and disappointments, 1945–1957''. New York: M.E. Sharpe, Inc. pp. 132–133. ISBN <bdi>978-0-7656-0227-5</bdi>.</ref> Is-sistema ta' tranżitu rapidu taħt l-art ta' Leningrad, iddisinjata qabel il-gwerra, infetħet fl-1955 bl-ewwel tmien stazzjonijiet tagħha mżejna bl-[[irħam]] u bil-bronż. Madankollu, wara l-mewt ta' Stalin fl-1953, l-eċċessi ornamentali perċepiti tal-arkitettura Stalinista ġew abbandunati. Mis-snin 60 u 80 tas-seklu 20, inbnew ħafna kwartieri residenzjali ġodda fil-periferija; filwaqt li l-blokok kollha tal-appartamenti funzjonalisti kienu kważi identiċi, ħafna familji marru jgħixu hemm mill-''kommunalkas'' fiċ-ċentru tal-belt biex jgħixu f'appartamenti separati. === Era kontemporanja (mill-1991 sal-preżent) === [[Stampa:4A7A3069 Moika, Saint Petersburg (35468573803).jpg|daqsminuri|244x244px|Ix-xmara Moyka fiċ-ċentru ta' San Pietruburgu]] Fit-12 ta' Ġunju 1991, fl-istess ħin mal-ewwel elezzjonijiet presidenzjali Russi, l-awtoritajiet tal-belt organizzaw l-elezzjonijiet tas-sindku u referendum dwar l-isem tal-belt, meta l-isem reġa' lura għal San Pietruburgu. 65 % tal-elettorat ħareġ jivvota; 66.13 % tal-għadd totali tal-voti ngħataw lil [[Anatoly Sobchak]], li sar l-ewwel sindku tal-belt elett direttament. Sadanittant, il-kundizzjonijiet ekonomiċi bdew jiddeterjoraw, filwaqt li l-pajjiż ipprova jadatta għal bidliet kbar. Għall-ewwel darba mis-snin 40 tas-seklu 20, ġie introdott ir-razzjonar tal-ikel, u l-belt irċeviet għajnuna umanitarja tal-ikel minn barra l-pajjiż.<ref>Orttung, Robert W. (1995). "Chronology of Major Events". ''From Leningrad to Saint Petersburg''. London and New York: Palgrave Macmillan. pp. 273–277. ISBN <bdi>978-0-312-12080-1</bdi>.</ref> Dan iż-żmien drammatiku ntwera f'sensiela fotografika tal-fotografu Russu [[Alexey Titarenko]].<ref>{{Ċita web|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2001-aug-03-ca-30027-story.html|titlu=Russian Photos Trace Images of Mortality and Memory|kunjom=Facebook|kunjom2=Twitter|kunjom3=options|isem3=Show more sharing|kunjom4=Facebook|kunjom5=Twitter|kunjom6=LinkedIn|data=2001-08-03|sit=Los Angeles Times|lingwa=en-US|data-aċċess=2021-05-05}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.irishtimes.com/culture/camera-in-a-city-of-shadows-1.1206242|titlu=Camera in a city of shadows|sit=The Irish Times|lingwa=en|data-aċċess=2021-05-05}}</ref> Il-kundizzjonijiet ekonomiċi bdew jitjiebu biss fil-bidu tas-seklu 21. Fl-1995, sezzjoni tat-Tramuntana tal-Linja Kirovsko-Vyborgskaya tat-tramm ta' taħt l-art ta' San Pietruburgu ġiet iżolata minħabba għargħar taħt l-art, u ħoloq ostaklu ewlieni għall-iżvilupp tal-belt għal kważi għaxar snin. Fit-13 ta' Ġunju 1996, San Pietruburgu, flimkien mal-Oblast ta' Leningrad u mal-Oblast ta' Tver, iffirmaw ftehim dwar il-qsim tal-poter mal-gvern federali, u b'hekk kisbet awtonomija.<ref>{{Ċita web|url=https://www.rferl.org/a/1141193.html|titlu=Newsline - June 14, 1996|sit=RadioFreeEurope/RadioLiberty|lingwa=en|data-aċċess=2021-05-05}}</ref> Dan il-ftehim ġie abolit fl-4 ta' April 2002.<ref>{{Ċita web|url=http://demokratizatsiya.pub/archives/19_2_L7H017206G216817.pdf|titlu=Chuman, Mizuki. "The Rise and Fall of Power-Sharing Treaties Between Center and Regions in Post-Soviet Russia" (PDF). Demokratizatsiya: 146.|data-aċċess=2021-05-05|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20190308002915/http://demokratizatsiya.pub/archives/19_2_L7H017206G216817.pdf|arkivju-data=2019-03-08|url-status=dead}}</ref> Fl-1996, [[Vladimir Yakovlev]] ġab iktar voti minn Anatoly Sobchak fl-elezzjonijiet għall-kap tal-amministrazzjoni tal-belt. It-titlu tal-kap tal-belt inbidel minn “sindku” għal “gvernatur”. Fis-sena 2000, Yakovlev reġa' rebaħ l-elezzjonijiet. It-tieni mandat tiegħu skada fl-2004; ix-xogħlijiet għall-użu mill-ġdid tant mistenni tal-linja tat-tramm ta' taħt l-art suppost kellhom jintemmu sa dak iż-żmien. Iżda fl-2003, Yakovlev irriżenja ħesrem, u l-uffiċċju tal-gvernatur għadda għand [[Valentina Matviyenko]]. Il-liġi dwar l-elezzjoni tal-Gvernatur tal-Belt inbidlet, u kisret it-tradizzjoni ta' elezzjoni demokratika b'suffraġju universali. Fl-2006, il-leġiżlatura tal-belt approvat mill-ġdid lil Matviyenko bħala gvernatur. Il-bini residenzjali reġa' intensifika; il-prezzijiet tal-proprjetà immobbli għolew ħafna, tant li kkawżaw bosta problemi ġodda għall-preservazzjoni tal-parti storika tal-belt. Għalkemm il-parti ċentrali tal-belt ġiet iddeżinjata bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO (hemm madwar 8,000 monument arkitettoniku f'San Pietruburgu), il-preservazzjoni tal-ambjent storiku u arkitettoniku tagħha saret kontroversjali.<ref>{{Ċita web|url=http://zagraevsky.com/piter_engl.htm|titlu=Prof. Dr. Sergey Zagraevsky. Will Saint Petersburg share the same fate as Moscow?|sit=zagraevsky.com|data-aċċess=2021-05-05}}</ref> Wara l-2005, it-twaqqigħ tal-binjiet antiki fiċ-ċentru storiku kien permess.<ref>{{Ċita web|url=http://rusarch.ru/attn_spb3.htm|titlu=РусАрх - Фотографии, свидетельствующие об уничтожении памятников архитектуры, исторической застройки и нарушениях новым строительством панорам центра Санкт-Петербурга|data=2011-08-26|sit=web.archive.org|data-aċċess=2021-05-05|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20110826114026/http://rusarch.ru/attn_spb3.htm|arkivju-data=2011-08-26|url-status=dead}}</ref> Fl-2006, Gazprom ħabbret proġett ambizzjuż biex tinbena binja (skyscraper) għolja 403 metri (il-Binja ta' Okhta) faċċata ta' [[Smolny]], li seta' jirriżulta fit-telf tal-linja unika tal-pajsaġġ ta' San Pietruburgu.  Il-protesti urġenti miċ-ċittadini u mill-persuni pubbliċi prominenti tar-Russja kontra dan il-proġett ma ġewx ikkunsidrati mill-Gvernatur Valentina Matviyenko u mill-awtoritajiet tal-belt sa Diċembru 2010, meta wara d-dikjarazzjoni tal-President [[Dmitry Medvedev]], il-belt iddeċidiet li ssib post iktar xieraq għal dan il-proġett. Fl-istess sena, il-post il-ġdid għall-proġett ġie rilokat f'Lakhta, żona storika fil-Majjistral taċ-ċentru tal-belt, u l-proġett il-ġdid issejjaħ il-Binja ta' Lakhta. Il-kostruzzjoni ġiet approvata minn Gazprom u mill-amministrazzjoni tal-belt u bdiet fl-2012. Il-Binja ta' Lakhta, għolja 462 metru, saret l-ewwel u l-itwal skyscraper fir-Russja u fl-Ewropa, 'il barra minn Moska. == Sit ta' Wirt Dinji == Iċ-Ċentru Storiku ta' San Pietruburgu u l-Gruppi Relatati ta' Monumenti ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1990 b'restrizzjoni ċkejkna fil-konfini tas-sit li saret fl-2013.<ref name=":3">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/540/|titlu=Historic Centre of Saint Petersburg and Related Groups of Monuments|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2021-05-05}}</ref> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' erba' kriterji tal-għażla tal-UNESCO: '''il-kriterju (i)''' “Rappreżentazzjoni ta' kapulavur frott il-kreattività tal-bniedem”; '''il-kriterju (ii)''' “Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ”; '''il-kriterju (iv)''' “Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem”; u '''l-kriterju (vi)''' “Assoċjazzjoni diretta jew tanġibbli ma' avvenimenti jew ma' tradizzjonijiet ħajjin, ma' ideat jew ma' twemmin, jew ma' xogħlijiet artistiċi jew letterarji ta' valur universali straordinarju”.<ref name=":3" /> [[Stampa:Panorama of Saint Petersburg from Palace Bridge.jpg|nofs|daqsminuri|695x695px|Ix-xmara Neva tgħaddi mill-biċċa l-kbira taċ-ċentru tal-belt. Fuq ix-xellug hemm l-Istmu tal-Gżira ta' Vasilievsky, fin-nofs hemm ix-xmara Neva, il-Fortizza ta' San Pietru u San Pawl u l-Pont tat-Trinità, u fuq il-lemin hemm il-Palazz tal-Imbankment u l-Palazz tax-Xitwa]] == Ġeografija == [[Stampa:Saint Petersburg by Sentinel-2, 2020-07-17.jpg|daqsminuri|Ritratt satellitari ta' San Pietruburgu u s-subborgi tagħha]] Iż-żona tal-belt ta' San Pietruburgu proprja hija 605.8 kilometru kwadru. Iż-żona tal-entità federali hija 1,439 kilometru kwadru, li jinkludu l-belt ta' San Pietruburgu (li tikkonsisti minn wieħed u tmenin ''okrug'' muniċipali), disa' rħula muniċipali – (Kolpino, Krasnoye Selo, Kronstadt, Lomonosov, Pavlovsk, Petergof, Pushkin, Sestroretsk, Zelenogorsk) – u wieħed u għoxrin insedjament muniċipali. San Pietruburgu tinsab fin-nofs tal-artijiet baxxi tat-taiga tul ix-xtut tal-Bajja ta' Neva tal-Golf tal-Finlandja, u l-gżejjer tad-delta tax-xmara. L-ikbar huma l-Gżira ta' Vasilyevsky (minbarra l-gżira artifiċjali bejn il-kanal ta' Obvodny u Fontanka, u Kotlin fil-Bajja ta' Neva), Petrogradsky, Dekabristov u Krestovsky. Dawn tal-aħħar flimkien ma' Yelagin u l-Gżira ta' Kamenny huma miksija l-iktar b'parks. L-Istmu Kareljan, fit-Tramuntana tal-belt, huwa żona popolari għal-lukandi lussużi. Fin-Nofsinhar, San Pietruburgu taqsam il-Klint Baltiku-Ladoga u jiltaqa' mal-Pjanura ta' Izhora. L-elevazzjoni ta' San Pietruburgu tvarja mil-livell tal-baħar sal-ogħla punt tagħha ta' 175.9 metru fl-Għolja ta' Orekhovaya fl-Artijiet Għoljin ta' Duderhof fin-Nofsinhar. Parti mit-territorju tal-belt fil-Punent ta' ''Liteyny Prospekt'' mhix ogħla minn erba' metri 'l fuq mil-livell tal-baħar, u kemm-il darba esperjenzat għadd ta' għargħar. L-għargħar f'San Pietruburgu jiġu kkawżati minn mewġa twila fil-Baħar Baltiku, ikkawżata minn kundizzjonijiet meteoroloġiċi, irjieħ u l-livell baxx tal-Bajja ta' Neva. L-iktar ħames għargħar diżastrużi seħħew fl-1824 (4.21 metri 'l fuq mil-livell tal-baħar, meta nqerdu iktar minn 300 binja), fl-1924 ( 3.8 metri 'l fuq mil-livell tal-baħar), fl-1777 (3.21 metri 'l fuq mil-livell tal-baħar), fl-1955 (2.93 metri 'l fuq mil-livell tal-baħar), u fl-1975 (2.81 metri 'l fuq mil-livell tal-baħar). Sabiex jiġu evitati l-għargħar, inbniet id-Diga ta' San Pietruburgu.<ref>Nezhikhovsky, R.A. ''Река Нева и Невская губа'' [''The Neva River and Neva Bay''], Leningrad: Gidrometeoizdat, 1981.</ref> Mis-seklu 18 il-livell tat-terren tal-belt ġie olzat artifiċjalment, f'xi postijiet b'iktar minn erba' metri, billi ġew magħqudin diversi gżejjer flimkien, u billi tbiddlet l-idroloġija tal-belt. Minbarra n-Neva u t-tributarji tagħha, xmajjar oħra importanti tal-entità federali ta' San Pietruburgu huma x-xmajjar [[Sestra]], Okhta u Izhora. L-ikbar lag huwa dak ta' Sestroretsky Razliv fit-Tramuntana, segwit minn dak ta' Lakhtinsky Razliv, il-Lagi ta' [[Suzdal]] u lagi oħra iżgħar. Minħabba l-pożizzjoni tagħha fit-Tramuntana f'latitudni ta' madwar 60 °, it-tul tad-dawl binhar f'San Pietruburgu jvarja bejn l-istaġuni, minn ħames sigħat u 53 minuta sa 18-il siegħa u 50 minuta. Perjodu minn nofs Mejju sa nofs Lulju meta l-għabex jista' jdum il-lejl kollu. Dan il-fenomenu jissejjaħ l-''iljieli bojod''. San Pietruburgu tinsab madwar 165 kilometru mill-fruntiera mal-Finlandja, u hija konnessa magħha permezz tal-awtostrada M10. === Klima === Skont il-klassifikazzjoni klimatika ta' Köppen, San Pietruburgu hija kklassifikata bħala ''Dfb'', klima kontinentali umda. L-influwenza moderata distinta taċ-ċikluni tal-Baħar Baltiku tirriżulta fi sjuf sħan, umdi u qosra u fi xtiewi bix-xita, twal u moderatament kesħin. Il-klima ta' San Pietruburgu tixbaħ lil dik ta' [[Ħelsinki|Helsinki]], għalkemm iktar kiesħa fix-xitwa u iktar sħuna fis-sajf minħabba li tinsab iktar fil-Lvant. It-temperatura massima medja f'Lulju tkun {{Convert|23|C}}, u t-temperatura minima medja fi Frar tkun {{Convert|-8.5|C}}; temperatura għolja estrema ta' {{Convert|37.1|C}} seħħet matul il-mewġa tas-sħana tas-sajf tal-Emisferu tat-Tramuntana tal-2010. Temperatura baxxa estrema fix-xitwa ta' {{Convert|-35.9|C}} ġiet irreġistrat fl-1883. It-temperatura medja annwali tkun {{Convert|5.8|C}} . Ix-xmara Neva fil-limiti tal-belt ġeneralment tiffriża f'Novembru-Diċembru u s-silġ jibda jdub f'April. Minn Diċembru sa Marzu jkun hemm 118-il ġurnata medja bil-borra, bi preċipitazzjoni medja ta' borra ta' 19-il cm sa Frar.<ref name=":4">{{Ċita web|url=http://www.pogodaiklimat.ru/climate/26063.htm|titlu=Климат Санкт-Петербурга - Погода и климат|sit=www.pogodaiklimat.ru|data-aċċess=2021-05-05}}</ref> Il-perjodu mingħajr ġlata fil-belt idum bħala medja għal madwar 135 jum. Minkejja l-pożizzjoni fit-Tramuntana ta' San Pietruburgu, ix-xtiewi tagħha jkunu iktar sħan minn ta' Moska minħabba l-Golf tal-Finlandja u xi influwenza mill-Kurrent tal-Golf minn irjieħ Skandinavi li jistgħu jġibu temperatura kemxejn ogħla mill-iffriżar. Il-belt għandha wkoll klima kemxejn iktar sħuna mis-subborgi tagħha. Il-kundizzjonijiet tat-temp ikunu pjuttost varjabbli s-sena kollha.<ref>{{Ċita web|url=https://en.tutiempo.net/climate/ws-260630.html|titlu=Climate St. Peterburg - Climate data (260630)|kunjom=S.L|isem=Tutiempo Network|sit=www.tutiempo.net|lingwa=en|data-aċċess=2021-05-05}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://rp5.ru/%C3%90%C2%90%C3%91%C2%80%C3%91%C2%85%C3%90%C2%B8%C3%90%C2%B2_%C3%90%C2%BF%C3%90%C2%BE%C3%90%C2%B3%C3%90%C2%BE%C3%90%C2%B4%C3%91%C2%8B_%C3%90%C2%B2_%C3%90%C2%A1%C3%90%C2%B0%C3%90%C2%BD%C3%90%C2%BA%C3%91%C2%82-%C3%90%C2%9F%C3%90%C2%B5%C3%91%C2%82%C3%90%C2%B5%C3%91%C2%80%C3%90%C2%B1%C3%91%C2%83%C3%91%C2%80%C3%90%C2%B3%C3%90%C2%B5|sit=rp5.ru|data-aċċess=2021-05-05}}</ref> Il-preċipitazzjoni medja annwali tvarja madwar il-belt, b'medja ta' 660 mm kull sena u jilħaq il-massimu fl-aħħar tas-sajf. L-umdità tal-ħamrija hija kważi dejjem għolja minħabba evapotraspirazzjoni iktar baxxa minħabba l-klima friska. L-umdità tal-arja tkun 78 % bħala medja, u bħala medja jkun hemm 165 jum imsaħħab fis-sena. {| class="wikitable mw-collapsible" ! colspan="14" |Data klimatika għal San Pietruburgu mill-1881 sal-preżent; estremi mill-1743 |- !Xahar !Jan !Frar !Mar !Apr !Mej !Ġun !Lul !Aww !Set !Ott !Nov !Diċ !Sena |- !Temp. Għolja Rekord °C (°F) |8.7 (47.7) |10.2 (50.4) |14.9 (58.8) |25.3 (77.5) |32.0 (89.6) |34.6 (94.3) |35.3 (95.5) |37.1 (98.8) |30.4 (86.7) |21.0 (69.8) |12.3 (54.1) |10.9 (51.6) |37.1 (98.8) |- !Temp. Għolja Medja °C (°F) |−3.0 (26.6) |−3.0 (26.6) |2.0 (35.6) |9.3 (48.7) |16.0 (60.8) |20.0 (68.0) |23.0 (73.4) |20.8 (69.4) |15.0 (59.0) |8.6 (47.5) |2.0 (35.6) |−1.5 (29.3) |9.1 (48.4) |- !Temp. Medja Kuljum °C (°F) |−5.5 (22.1) |−5.8 (21.6) |−1.3 (29.7) |5.1 (41.2) |11.3 (52.3) |15.7 (60.3) |18.8 (65.8) |16.9 (62.4) |11.6 (52.9) |6.2 (43.2) |0.1 (32.2) |−3.7 (25.3) |5.8 (42.4) |- !Temp. Baxxa Medja °C (°F) |−8.0 (17.6) |−8.5 (16.7) |−4.2 (24.4) |1.5 (34.7) |7.0 (44.6) |11.7 (53.1) |15.0 (59.0) |13.4 (56.1) |8.8 (47.8) |4.0 (39.2) |−1.8 (28.8) |−6.1 (21.0) |2.7 (36.9) |- !Temp. Baxxa Rekord °C (°F) |−35.9 (−32.6) |−35.2 (−31.4) |−29.9 (−21.8) |−21.8 (−7.2) |−6.6 (20.1) |0.1 (32.2) |4.9 (40.8) |1.3 (34.3) |−3.1 (26.4) |−12.9 (8.8) |−22.2 (−8.0) |−34.4 (−29.9) |−35.9 (−32.6) |- !Preċipitazzjoni Medja f'mm (pulzieri) |44 (1.7) |33 (1.3) |37 (1.5) |31 (1.2) |46 (1.8) |71 (2.8) |79 (3.1) |83 (3.3) |64 (2.5) |68 (2.7) |55 (2.2) |51 (2.0) |661 (26.0) |- !Medja ta' Jiem bix-xita |9 |7 |10 |13 |16 |18 |17 |17 |20 |20 |16 |10 |173 |- !Medja ta' Jiem bil-borra |17 |17 |10 |3 |0 |0 |0 |0 |0 |2 |9 |17 |75 |- !Umdità relattiva medja (%) |86 |84 |79 |69 |65 |69 |71 |76 |80 |83 |86 |87 |78 |- !Medja tas-Sigħat ta' xemx fix-xahar |22 |54 |125 |180 |260 |276 |267 |213 |129 |70 |27 |13 |1,636 |- | colspan="14" |Sors 1: Pogoda.ru.net<ref name=":4" /> |- | colspan="14" |Sors 2: NOAA (1961-1990)<ref>{{Ċita web|url=ftp://ftp.atdd.noaa.gov/pub/GCOS/WMO-Normals/TABLES/REG_VI/RE/26063.TXT|titlu="Leningrad/Pulkovo Climate Normals 1961–1990". National Oceanic and Atmospheric Administration.}}</ref> |} == Demografija == San Pietruburgu hija t-tieni l-ikbar belt fir-Russja. Skont ir-Rosstat tal-2017, il-popolazzjoni tal-belt federali hija ta' 5,281,579 ruħ jew 3.6 % tal-popolazzjoni totali tar-Russja; b'żieda minn 4,879,566 ruħ (3.4 %) irreġistrata fiċ-ċensiment tal-2010<ref>{{Ċita web|url=http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm|titlu=ВПН-2010|sit=www.gks.ru|data-aċċess=2021-05-05}}</ref>, u minn 5,023,506 ruħ irreġistrata fiċ-ċensiment tal-1989.<ref>{{Ċita web|url=http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg.php|titlu=Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей.|sit=www.demoscope.ru|data-aċċess=2021-05-05}}</ref> === Statistika vitali għall-2016 === * Twelid: 72,879 (13.9 kull 1,000) * Imwiet: 61,459 (11.7 kull 1,000)<ref>{{Ċita web|url=http://www.gks.ru/free_doc/2015/demo/edn12-15.htm|titlu=Естественное движение населения в разрезе субъектов Российской Федерации|sit=www.gks.ru|data-aċċess=2021-05-05}}</ref> * Rata ta' fertilità totali: {| class="wikitable" !sena !rata ta' fertilità |- |2009 |1.34 |- |2010 |1.38 |- |2011 |1.38 |- |2012 |1.48 |- |2013 |1.48 |- |2014 |1.52 |- |2015 |1.59 |- |2016 |1.65(e) |} == Diviżjonijiet amministrattivi == [[Stampa:Spb all districts 2005 abc rus.svg|lemin|bla_tilar]] {| | colspan="2" |San Pietruburgu hija maqsuma fi 18-il distrett amministrattiv: |- | # [[Distrett ta 'Admiralteysky|Аdmiralteysky]] # [[Distrett ta 'Vasileostrovsky|Vasileostrovsky]] # [[Distrett ta 'Vyborgsky, San Pietruburgu|Vyborgsky]] # [[Distrett ta 'Kalininsky, San Pietruburgu|Kalininsky]] # [[Distrett ta 'Kirovsky, San Pietruburgu|Кirovsky]] # [[Distrett ta 'Kolpinsky|Kolpinsky]] # [[Distrett ta 'Krasnogvardeysky, San Pietruburgu|Krasnogvardeysky]] # [[Distrett ta 'Krasnoselsky, San Pietruburgu|Кrasnoselsky]] # [[Distrett ta 'Kronshtadtsky|Kronshtadtsky]] | # [[Distrett ta 'Kurortny|Kurortny]] # [[Distrett ta 'Moskovsky, San Pietruburgu|Moskovsky]] # [[Distrett ta ’Nevsky|Nevsky]] # [[Distrett Petrogradsky|Petrogradsky]] # [[Distrett Petrodvortsovy|Petrodvortsovy]] # [[Distrett ta 'Primorsky, San Pietruburgu|Primorsky]] # [[Distrett ta 'Pushkinsky, San Pietruburgu|Pushkinsky]] # [[Distrett ta 'Frunzensky, San Pietruburgu|Frunzensky]] # [[Distrett ta 'Tsentralny, San Pietruburgu|Tsentralny]] |} Fi ħdan il-konfini tad-distretti hemm 111- il muniċipalità intra-bliet, 81 distrett muniċipali, u disa' bliet: (Zelenogorsk, Kolpino, Krasnoe Selo, Kronstadt, Lomonosov, Pavlovsk, Petergof, Pushkin, u Sestroretsk ), kif ukoll 21 villaġġ.<ref>{{Ċita web|url=https://www.gov.spb.ru/law/?d&nd=8414528&prevDoc=8442196|titlu=ИС «Кодекс: 6 поколение» Интранет|sit=www.gov.spb.ru|data-aċċess=2021-05-05}}</ref> == Mezzi tax-xandir u komunikazzjoni == Il-gazzetti ewlenin kollha tar-Russja huma attivi f'San Pietruburgu. Il-belt għandha sistema ta' telekomunikazzjoni żviluppata. Fl-2014 Rostelecom, l-operatur nazzjonali, ħabbar li beda modernizzazzjoni kbira tan-network tal-linja fissa fil-belt.<ref>{{Ċita web|url=https://www.telecompaper.com/news/rostelecom-to-invest-rub-15-bln-in-st-petersburg--1011519|titlu=Rostelecom to invest RUB 15 bln in St Petersburg|sit=www.telecompaper.com|lingwa=en|data-aċċess=2021-05-05}}</ref> === Networks tat-televiżjoni li wieħed jista' jaqbad fil-belt === * Stazzjon Statali tat-Televiżjoni ta' San Pietruburgu * Channel One * Russia-1 * Russia-2 * NTV * TV Tsentr * Channel 5 * Russia-K * Russia-24 * Televiżjoni Pubblika tar-Russja * REN TV * STS * TNT * TV-3 * Zvezda * Domashny * Carousel * Peretz * Euronews * 2x2 * Pyatnica! * Disney Channel * RBC * Dozhd ; Stazzjonijiet tar-radju * "Russian (Russkoye) Radio" * "Europa Plus" * "DFM" * "NRJ (Russia)" * "Radio Maximum" * "Voice of Russia (bl-[[Lingwa Ingliża|Ingliż]])" * "Radio Freedom (Svoboda)" * "Megapolis FM" * "Radio Kultura" * "Pioneer FM" * "Zvezda" * "Komsomolskaya Pravda" * "Orpheus" * "Monte Carlo" * "Love Radio" * "Govorit Moskva" * "Radio Dacha" * "Nashe Radio" * "Radio 7" * "Humor FM" * "Retro FM" * "Ultra" * "Keks FM" * "Carnival" * "Dobrye Pesni (Kanzunetti Tajbin)" * "Voyage FM" * "Kino FM" * "Finam FM" * "First Popular" * "Politseiskaya Volna (Pulizija)" * "Radio Sport" * "Radio Rossii" * "Radio Podmoskovye" * "Radiocompany Moscow" * "UFM" * "Mayak" * "Business FM" * "Autoradio" * "Moya Semia (Il-Familja Tiegħi)" * "XFM" * "Fresh Radio" * "Silver Rain" * "Chanson" * "M-Radio" * "Orphey" * "Echo of Moscow" * "Radio Jazz" * "Classic Radio" * "Vesti FM" * "City FM" * "Relax FM" * "Kommersant FM" * "Rock FM" * "Children's Radio" * "Radio Alla" * "Best FM" * "Next FM" * "Hit FM" * "Hermitage" * "Radio Record" == Relazzjonijiet Internazzjonali == Din li ġejja hija lista tal-bliet li huma ġemellati ma' San Pietruburgu skont il-lista uffiċjali tal-gvern tal-belt, maqsumin f'rabtiet ta' ġemellaġġ u f'rabtiet ta' sħubija/partenarjat:<ref>{{Ċita web|url=http://archive.ph/PTSST|titlu=Official Portal of the City Governement: International and Interregio…|data=2009-02-24|sit=archive.ph|data-aċċess=2021-05-05}}</ref> '''Ġemellaġġ ma' bliet li mhumiex tal-Commonwealth tal-Istati Indipendenti u tal-Istati Baltiċi''' * Aarhus, id-[[Danimarka]] <small>(mill-1989)</small> * Adana, it-[[Turkija]] <small>(mill-1997)</small> * Alexandroupoli, il-[[Greċja]] <small>(mill-2015)</small> * [[Antwerp (provinċja)|Antwerp]], il-[[Belġju]] <small>(mill-1958)</small> * Bangkok, it-[[Tajlandja]] <small>(mill-1997)</small> * Barcelona, [[Spanja]] <small>(mill-1984)</small> * Bethlehem, il-[[Palestina]] <small>(mill-2003)</small> * Bordeaux, [[Franza]] <small>(mill-1991)</small> * Cape Town, l-[[Afrika t'Isfel]] <small>(mill-2001)</small> * Cebu, il-[[Filippini]] <small>(mill-2010)</small> * Colombo, [[Sri Lanka]] <small>(mill-1997)</small> * Chengdu, iċ-[[Ċina]] <small>(mill-1998)</small> * Daegu, il-[[Korea t'Isfel]] <small>(mill-1997)</small> * Dresden, il-[[Ġermanja]] <small>(mill-1961)</small> * Edinburgu, ir-[[Renju Unit]] <small>(mill-1995)</small> * Faisalabad, il-[[Pakistan]] * [[Gdańsk]], il-[[Polonja]] <small>(mill-1961)</small> * Graz, l-[[Awstrija]] <small>(mill-2001)</small> * Gothenburg, l-[[Żvezja|Iżvezja]] <small>(mill-1962)</small> * [[Amburgu|Hamburg]], il-Ġermanja <small>(mill-1957)</small> * [[Ħavana|Havana]], [[Kuba]] <small>(mis-sena 2000)</small> * Helsinki, il-[[Finlandja]] <small>(mill-1993)</small> * [[Ho Chi Minh (belt)|Ho Chi Minh]], il-[[Vjetnam]] <small>(mill-1977)</small> * Isfahan, l-[[Iran]] <small>(mill-1999)</small> * [[Istanbul]], it-Turkija <small>(mill-1990)</small> * Kota Kinabalu, il-[[Malażja|Malasja]] <small>(mill-2017)</small> * Kotka, il-Finlandja <small>(mill-1997)</small> * Le Havre, Franza <small>(mill-1965)</small> * [[Los Angeles]], l-[[Stati Uniti|Istati Uniti]] <small>(mill-1990)</small> * Lyon, Franza <small>(mill-1993)</small> * Manchester, ir-Renju Unit <small>(mill-1956)</small> * Melbourne, l-[[Awstralja]] <small>(mill-1989)</small> * Mikkeli, il-Finlandja <small>(mill-1996)</small> * [[Montevideo]], l-[[Urugwaj]] <small>(mill-1998)</small> * Mumbai, l-[[Indja]] <small>(mill-1963)</small> * [[Nizza]], Franza <small>(mill-1997)</small> * Osaka, il-[[Ġappun]] <small>(mill-1961)</small> * Piraeus, il-Greċja <small>(mill-1965)</small> * [[Plovdiv]], il-[[Bulgarija]] <small>(mill-2001)</small> * [[Praga]], ir-[[Ċekja|Repubblika Ċeka]] <small>(mill-1992)</small> * Québec, il-[[Kanada]] <small>(mill-2002)</small> * Rio de Janeiro, il-[[Brażil]] <small>(mill-1986)</small> * Rotterdam, in-[[Pajjiżi l-Baxxi|Netherlands]] <small>(mill-1966)</small> * Santa Cruz de Tenerife, Spanja * Santiago, Kuba * Shanghai, iċ-Ċina <small>(mill-1959)</small> * [[Sofija]], il-Bulgarija * St. Petersburg, Florida, l-Istati Uniti * [[Stokkolma]], l-Iżvezja <small>(mill-1992)</small> * Tampere, il-Finlandja <small>(mill-1993)</small> * Thessaloniki, il-Greċja <small>(mill-2002)</small> * Turku, il-Finlandja <small>(mill-1953)</small> * [[Varsavja]], il-Polonja <small>(mill-1997)</small> * [[Żagreb|Zagreb]], il-[[Kroazja]] <small>(mill-1968)</small> '''Ġemellaġġ ma' bliet tal-Commonwealth tal-Istati Indipendenti u tal-Istati Baltiċi''' * Almaty, il-[[Każakistan]] <small>(mill-1996)</small> * [[Baku]], l-[[Ażerbajġan]] <small>(mill-1998)</small> * Daugavpils, il-[[Latvja]] <small>(mill-2002)</small> * Dushanbe, it-[[Taġikistan]] <small>(mill-1999)</small> * [[Riga]], il-Latvja <small>(mill-1997)</small> * Sevastopol, ir-Russja <small>(mis-sena 2000)</small> * [[Tallinn]], l-[[Estonja]] <small>(mill-2002)</small> * [[Vilnius]], il-Litwanja <small>(mill-2002)</small> * Yerevan, l-[[Armenja]] <small>(mill-1997)</small> '''Ġemellaġġi mal-belt mhux inklużi fil-lista uffiċjali tal-gvern tal-belt''' * Aqaba, il-[[Ġordan]] <small>(mill-2003)</small> * [[Nursultan|Astana/Nursultan]], il-Każakistan <small>(mill-2008)</small> * Busan, il-Korea t'Isfel <small>(mill-2008)</small> * Chungcheongbuk-do, il-Korea t'Isfel <small>(mill-2008)</small> * Debrecen, l-[[Ungerija]] <small>(mill-2002)</small> * [[Firenze]], l-[[Italja]] <small>(mill-2001)</small> * Galveston, Texas, l-Istati Uniti * Guadalajara, il-[[Messiku]] <small>(mill-2008)</small> * Haifa, [[Iżrael]] <small>(mill-2008)</small> * Hai Phong, il-Vjetnam <small>(mill-2008)</small> * Khartoum, is-[[Sudan]] <small>(mill-2002)</small> * Košice, is-[[Slovakkja]] <small>(mill-1995)</small> * Lansing, Michigan, l-Istati Uniti <small>(mill-1992)</small> * Lviv, l-[[Ukrajna]] <small>(mill-2006)</small> * Mar del Plata, l-[[Arġentina]] <small>(mill-2008)</small> * Maribor, is-[[Slovenja]] <small>(mill-2001)</small> * L-Istat ta' Maryland, l-Istati Uniti * Nampho, il-[[Korea ta' Fuq]] <small>(mill-2002)</small> * Osh, il-[[Kirġiżistan|Kirgiżistan]] <small>(mill-2004)</small> * [[Oslo]], in-[[Norveġja]] <small>(mill-2002)</small> * Port Vila, [[Vanwatu|Vanuatu]] * Porto Alegre, il-Brażil <small>(mill-2002)</small> * Rishon LeZion, Iżrael <small>(mill-1966)</small> * Sousse, it-[[Tuneżija]] <small>(mill-2008)</small> * [[Torino]], l-Italja <small>(mill-2012)</small> * Ulan Bator, il-[[Mongolja]] <small>(mill-2008)</small> * Westport, Connecticut, l-Istati Uniti Milan u [[Venezja]] kienu ġemellati ma' San Pietruburgu, iżda ssospendew dan il-ġemellaġġ minħabba l-projbizzjoni tal-belt fir-rigward “il-propaganda omosesswali”.<ref>{{Ċita web|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/russia/9712066/Milan-severs-twin-city-ties-with-St-Petersburg-over-homosexual-propaganda-ban.html|titlu=Milan severs twin city ties with St Petersburg over 'homosexual propaganda' ban|sit=www.telegraph.co.uk|data-aċċess=2021-05-05}}</ref> Milan issospendiet ir-relazzjoni ma' San Pietruburgu fit-23 ta' Novembru 2012 u Venezja għamlet l-istess ħaġa fit-28 ta' Jannar 2013. == Referenzi == [[Kategorija:Bliet tar-Russja]] [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji Kulturali]] [[Kategorija:Russja]] [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji fir-Russja]] ab0dc6jbakgb3jkc8cxkk2f76zhw6ov 0 27844 323483 323398 2025-06-11T05:59:51Z InternetArchiveBot 18288 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 323483 wikitext text/x-wiki {{Infobox klabb tal-futbol | stampa = | pattern_la1 = _NîmesO2122h | pattern_b1 = _NîmesO2122h | pattern_ra1 = _NîmesO2122h | pattern_sh1 = | pattern_so1 = | leftarm1 = FF0000 | body1 = FF0000 | rightarm1 = FF0000 | shorts1 = FFFFFF | socks1 = FF0000 | pattern_la2 = _NîmesO2122a | pattern_b2 = _NîmesO2122a | pattern_ra2 = _NîmesO2122a | pattern_sh2 = | pattern_so2 = | leftarm2 = FFFFFF | body2 = FFFFFF | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = FF0000 | socks2 = FFFFFF | pattern_la3 = _NîmesO2122t | pattern_b3 = _NîmesO2122t | pattern_ra3 = _NîmesO2122t | pattern_sh3 = | pattern_so3 = | leftarm3 = 000000 | body3 = 000000 | rightarm3 = 000000 | shorts3 = 000000 | socks3 = 000000 }} '''Nîmes Olympique''', magħruf ukoll bħala sempliċement '''NO''', huwa [[klabb tal-futbol]] professjonali [[Franza|Franċiż]], ibbażat ġewwa l-belt ta' [[Nîmes]], fi Franza. Huma jilagħbu fit-tieni diviżjoni Franċiża, [[Ligue 2]]. == Unuri == === Kompetizzjonijiet Domestiċi === * '''[[Ligue 1]]''' : ''Runners-up (4):'' 1957-58, 1958-59, 1959-60, 1971-72 * '''[[Coupe de France]]''' : ''Runners-up (3):'' 1957-58, 1960-61, 1995-96 * '''[[Trophée des Champions]] : ''Runners-up (1):'' 1958 * '''[[Ligue 2]]''' : '''Rebbieħa (1):''' 1949-50 : ''Runners-up (3):'' 1967-68, 1990-91, 2017-18 == Plejers == === Skwadra === <small>''Mid-2 ta’ Marzu 2022''</small>.<ref>"[https://web.archive.org/web/20190803001356/http://www.nimes-olympique.com/equipe-pro/effectif/ Effectif du Nîmes Olympique {{fr}}]". 'Nîmes Olympique''. 2 ta’ Marzu 2022.</ref> {{Plejers fit-tim tal-futbol/bidu}} {{Plejers fit-tim tal-futbol|n= 1|poż=G|naz=NOR|isem=[[Per Kristian Bråtveit]]}} {{Plejers fit-tim tal-futbol|n= 2|poż=D|naz=FRA|isem=[[Kelyan Guessoum]]}} {{Plejers fit-tim tal-futbol|n= 3|poż=D|naz=FRA|isem=[[Scotty Sadzoute]]}} {{Plejers fit-tim tal-futbol|n= 4|poż=D|naz=FRA|isem=[[Pablo Martinez]]|oħrajn=[[kaptan (futbol)|viċi-kaptan]]}} {{Plejers fit-tim tal-futbol|n= 5|poż=D|naz=JPN|isem=[[Naomichi Ueda]]}} {{Plejers fit-tim tal-futbol|n= 6|poż=M|naz=SEN|isem=[[Sidy Sarr]]}} {{Plejers fit-tim tal-futbol|n= 7|poż=M|naz=SWE|isem=[[Niclas Eliasson]]}} {{Plejers fit-tim tal-futbol|n= 9|poż=A|naz=ISL|isem=[[Elías Már Ómarsson]]}} {{Plejers fit-tim tal-futbol|n= 10|poż=M|naz=ALG|isem=[[Zinedine Ferhat]]}} {{Plejers fit-tim tal-futbol|n= 12|poż=M|naz=FRA|isem=[[Lamine Fomba]]}} {{Plejers fit-tim tal-futbol|n=14|poż=M|naz=FRA|isem=[[Antoine Valério]]}} {{Plejers fit-tim tal-futbol|n=15|poż=D|naz=FRA|isem=[[Gaëtan Paquiez]]}} {{Plejers fit-tim tal-futbol/nofs}} {{Plejers fit-tim tal-futbol|n=16|poż=G|naz=FRA|isem=[[Lucas Dias]]}} {{Plejers fit-tim tal-futbol|n=17|poż=D|naz=FRA|isem=[[Théo Sainte-Luce]]}} {{Plejers fit-tim tal-futbol|n=18|poż=M|naz=PAR|isem=[[Andrés Cubas]]}} {{Plejers fit-tim tal-futbol|n=19|poż=M|naz=FRA|isem=[[Julien Ponceau]]}} {{Plejers fit-tim tal-futbol|n=21|poż=D|naz=FRA|isem=[[Patrick Burner]]}} {{Plejers fit-tim tal-futbol|n=22|poż=M|naz=MAR|isem=[[Yassine Benrahou]]}} {{Plejers fit-tim tal-futbol|n=23|poż=D|naz=FRA|isem=[[Anthony Briançon]]|oħrajn=[[kaptan (futbol)|kaptan]]}} {{Plejers fit-tim tal-futbol|n=24|poż=A|naz=MLI|isem=[[Mahamadou Doucouré]]}} {{Plejers fit-tim tal-futbol|n=28|poż=A|naz=SEN|isem=[[Moussa Koné]]}} {{Plejers fit-tim tal-futbol|n=29|poż=D|naz=SEN|isem=[[Moustapha Mbow]]}} {{Plejers fit-tim tal-futbol|n=30|poż=G|naz=FRA|isem=[[Amjhad Nazih]]}} {{Plejers fit-tim tal-futbol/tmiem}} == Referenzi == {{Reflist}} == Ħoloq esterni == {{Commons|Nîmes Olympique}} * {{lingwi|fr}} [https://web.archive.org/web/20170913082101/http://www.nimes-olympique.com/ Sit uffiċjali] {{DEFAULTSORT:Olympique, Nîmes}} [[Kategorija:Klabbs tal-futbol stabbiliti fl-1937]] hrvxyuc5hj37wxp69y018hq659sjgsq 0 28249 323482 310495 2025-06-11T05:26:41Z InternetArchiveBot 18288 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 323482 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Marie Ponsot''' (/pɒnˈsoʊ/; xebba: Birmingham; 6 ta’ April 1921 - 5 ta’ Lulju 2019) kienet [[Poeta|poetessa]], kritika letterarja, saġġista, [[Għalliem|għalliema]] u traduttriċi [[Stati Uniti|Amerikana]]. L-unuri u l-premjijiet li ngħatat jinkludu n-National Book Critics Circle Award, id-Delmore Schwartz Memorial Prize, ir-Robert Frost Poetry Award, il-Medalja Shaughnessy tal-Modern Language Association, ir-Ruth Lilly Poetry Prize mill-Poetry Foundation, u l-Aiken Taylor Award for Modern American Poetry. == Bijografija == Bint Marie Candee li kienet għalliema fl-iskejjel pubbliċi, u William Birmingham li kien impurtatur,<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://www.nytimes.com/2019/07/06/obituaries/marie-ponsot-dead-poet.html|titlu=Marie Ponsot, Poet of Love, Divorce and Family, Dies at 98}}</ref> Ponsot twieldet fi Brooklyn ġewwa [[Belt ta' New York|New York]] u trabbiet flimkien ma’ ħuha fi Queens, il-[[Ġamajka]]. Minn età żgħira hi bdiet tikteb il-[[Poeżija|poeżiji]], li ftit minnhom ġew ippubblikati fil-Brooklyn Daily Eagle. Wara li ggradwat minn St. Joseph's College for Women in Brooklyn, Ponsot kisbet lawrja ta’ Masters fil-Letteratura tas-[[Seklu XVII|Seklu Sbatax]] mill-Columbia University. Wara [[It-Tieni Gwerra Dinjija|t-Tieni Gwerra Dinjija]], hi marret [[Pariġi]] fejn iltaqgħet u żżewġet lil Claude Ponsot,<ref name=":0" /> pittur u student ta’ Fernand Léger. Tul it-tliet snin li għexu f’Pariġi, il-koppja kellha tifla. Kien il-ħabib tagħha, l-artist Amerikan Lawrence Ferlinghetti, li fl-1956,<ref name=":1">{{Ċita web|url=https://poets.org/poet/marie-ponsot|titlu=About Marie Ponsot {{!}} Academy of American Poets}}</ref> ippubblikalha l-ewwel ktieb tal-poeżiji ''True Minds''. Iktar 'il quddiem, il-koppja Ponsot irrilokat fl-Istati Uniti. Il-koppja kellha sitt subien qabel ma ddivorzjat. Marie Ponsot sabet ruħha trabbi sebat itfal u waqfet tippubblika l-poeżiji tagħha.<ref name=":0" /> Mar-ritorn tagħha minn [[Franza]], Ponsot ħadmet għal rasha bħala [[Kittieb|kittieba]] ta’ skripts għar-radju u t-televiżjoni. Hi ttraduċiet 69 ktieb tat-tfal mill-[[Lingwa Franċiża|Franċiż]], fosthom il-ktieb ''The Fables of La Fontaine''. == Premjijiet == Ponsot kitbet diversi ġabriet poetiċi, fosthom ''The Bird Catcher'' (1998) li kien finalist tal-Lenore Marshall Poetry Prize<ref>{{Ċita web|url=https://www.isbns.net/author/Marie_Ponsot|titlu=Marie Ponsot|data-aċċess=2022-05-03|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20220324023126/https://www.isbns.net/author/Marie_Ponsot|arkivju-data=2022-03-24|url-status=dead}}</ref> tal-1999 u r-rebbieħ tan-National Book Critics Circle Award, u ''Springing: New and Selected Poems'' (2002), li ġie msemmi bħala "ktieb notevoli tas-sena" minn ''The New York Times Book Review''. Fost premjijiet oħra, Ponsot irċeviet għotja għall-kitba kreattiva min-National Endowment for the Arts, id-Delmore Schwartz Memorial Prize, ir-Robert Frost Poetry Award, il-Medalja Shaughnessy tal-Modern Language Association<ref name=":1" />, ir-Ruth Lilly Poetry Prize mill-Poetry Foundation fl-2013,<ref>{{Ċita web|url=https://www.writerswrite.com/marie-ponsot-awarded-100000-ruth-32220132|titlu=Marie Ponsot Awarded $100,000 Ruth Lilly Poetry Prize}}</ref> u l-Aiken Taylor Award for Modern American Poetry fl-2015.<ref>{{Ċita web|url=http://www.sewanee.edu/newstoday/life/all/aiken-taylor-award.html|titlu=Sewanee Review announces Marie Ponsot as the recipient of Aiken Taylor Award in modern American poetry {{!}} The University of the Sout|data-aċċess=2022-05-03|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20210131030408/http://www.sewanee.edu/newstoday/life/all/aiken-taylor-award.html|arkivju-data=2021-01-31|url-status=dead}}</ref> == Referenzi == {{Referenzi}} {{Awtorità}} {{DEFAULTSORT:Ponsot, Marie}} [[Kategorija:Poeti Amerikani]] [[Kategorija:Tradutturi Amerikani]] [[Kategorija:Twieldu fl-1921]] [[Kategorija:Mietu fl-2019]] h7fokwj9z20hbhjiob87bqi1yt4r75x 0 29711 323475 314919 2025-06-11T01:10:37Z InternetArchiveBot 18288 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 323475 wikitext text/x-wiki [[Stampa:Bauhaus Dessau.jpg|daqsminuri|274x274px|Il-binja tal-Bauhaus f'Dessau.]] Il-'''Bauhaus u s-Siti tal-Moviment f'Weimar, f'Dessau u f'Bernau''' huwa [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] fil-[[Ġermanja]] magħmul minn sitt komponenti differenti li huma assoċjati mal-moviment tad-disinn, tal-arkitettura u tal-[[arti]] tal-Bauhaus. Is-sit tniżżel fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1996 b'erba' komponenti inizjali, u mbagħad fl-2017 żdiedu żewġ komponenti oħra.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/729/|titlu=Bauhaus and its Sites in Weimar, Dessau and Bernau|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2023-02-27}}</ref> Il-moviment tal-Bauhaus kien operattiv biss mill-1919 sal-1933 u ħarreġ lil mhux iktar minn 1,250 student, li minnhom 155 student biss effettivament iggradwaw b'lawrja tal-Bauhaus.<ref>Knorr, Susan; Kern, Ingolf; Welzbacher, Christian (2012) ''Bauhaus Reisebuch'', [[Bonn]]: Dumont.</ref> Minkejja dan, il-moviment irrivoluzzjona l-ħsieb u l-prattika arkitettoniċi u estetiċi tas-seklu 20. "Il-binjiet iddisinjati mill-esponenti ewlenin tal-Bauhaus huma rappreżentanti fundamentali tal-[[Moderniżmu]] Klassiku... Għal din ir-raġuni, il-binjiet huma [[Monument|monumenti]] importanti mhux biss għall-arti u għall-[[kultura]], iżda anke għall-ideat [[Storja|storiċi]] tas-seklu 20" – l-Applikazzjoni għall-estensjoni tas-Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO tad-delegazzjoni Ġermaniża tal-UNESCO ta' Diċembru 2015.<ref name=":0" /> == Weimar == === Il-kampus tal-Bauhaus f'Weimar === Il-moviment tal-Bauhaus ġie stabbilit f'Weimar fl-1919 minn [[Walter Gropius]], li baqa' hemmhekk sal-1925, meta mbagħad mar f'Dessau minħabba pressjoni politika.<ref>{{Ċita web|url=https://www.uni-weimar.de/en/university/profile/portrait/history/|titlu=Bauhaus-Universität Weimar: The History of the Bauhaus-Universität Weimar|sit=www.uni-weimar.de|data-aċċess=2023-02-27}}</ref> Il-moviment ġie ospitat f'żewġ binjiet biswit xulxin li qabel kienu żewġ skejjel tal-arti differenti, it-tnejn li huma ddisinjati bl-istil tal-Art Nouveau minn [[Henry van de Velde]]. Dawn huma: * il-binja "Van de Velde", mibnija fl-1905-1906 biex tospita l-Iskola tal-Arti u tal-[[Artiġjan|Artiġjanat]] tal-Gran Dukat tas-Sassonja, li kienet skola tal-arti vokazzjonali;<ref>{{Ċita web|url=https://www.uni-weimar.de/en/university/profile/unesco-world-heritage-bauhaus/van-de-velde-building/|titlu=Bauhaus-Universität Weimar: Van de Velde Building|sit=www.uni-weimar.de|data-aċċess=2023-02-27}}</ref> * il-"Binja Prinċipali", mibnija fl-1904-1911 biex tospita l-''Großherzoglich Sächsische Hochschule für Bildende Kunst'' (l-Iskola tal-Belle Arti tal-Gran Dukat tas-Sassonja.<ref>{{Ċita web|url=https://www.uni-weimar.de/en/university/profile/unesco-world-heritage-bauhaus/main-building/|titlu=Bauhaus-Universität Weimar: Main Building|sit=www.uni-weimar.de|data-aċċess=2023-02-27}}</ref> [[File:Weimar_Germany_Bauhaus-University-02.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Weimar_Germany_Bauhaus-University-02.jpg|daqsminuri|Studjo li qabel kien il-binja prinċipali tal-Bauhaus f'Weimar, mibni fl-1904-1911.]] Il-binja "Van de Velde" fiha affreski rikostruwiti ta' [[Oskar Schlemmer]], li oriġinarjament inħolqu għall-wirja tal-Bauhaus tal-1923, u hija magħrufa għat-tidwil mhux konvenzjonali tal-garigor taraġ ċentrali tagħha. Il-"Binja Prinċipali" ġiet irrestawrata mill-[[arkitett]] Ġermaniż [[Thomas van den Valentyn]] fl-1999. Fiha garigor taraġ prinċipali ellittiku bi stil tal-Art Nouveau. L-eks uffiċċju ta' Walter Gropius reġa' ġie mgħammar b'għamara, b'oġġetti u bi twapet rikostruwiti. Wara li l-moviment tal-Bauhaus ma baqax iktar f'Weimar, il-binjiet intużaw minn għadd ta' istituzzjonijiet [[Edukazzjoni|edukattivi]] relatati mal-arti. Illum il-ġurnata, wara diversi fużjonijiet, ristrutturar u tismijiet mill-ġdid, il-Bauhaus-Universität Weimar, stabbilita fl-1996, topra fl-eks sit tal-Bauhaus, fejn jiġu mgħallma korsijiet tal-arti, tad-disinn u tat-teknoloġija. Is-sit tniżżel fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1996. Il-binjiet joperaw bħala faċilità tat-tagħlim, iżda żjarat tas-sit minn barra u minn ġewwa jiġu offruti mill-Università tal-Bauhaus ta' Weimar.<ref>{{Ċita web|url=https://www.uni-weimar.de/en/university/profile/visiting-and-orientation/bauhaus-walk/|titlu=Bauhaus-Universität Weimar: Bauhaus Walk|sit=www.uni-weimar.de|data-aċċess=2023-02-27}}</ref> === Haus am Horn === [[File:Haus_am_Horn,_Weimar_(Südwestansicht).jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Haus_am_Horn,_Weimar_(S%C3%BCdwestansicht).jpg|daqsminuri|Haus am Horn, Weimar, mibnija fl-1923.]] Il-Haus am Horn hija dar domestika magħmula bil-konkos u bl-azzar li nbniet għall-ewwel wirja tax-xogħlijiet tal-Bauhaus fl-1923. Il-binja kienet ibbażata fuq id-disinni ta' [[Georg Muche]], pittur u [[għalliem]] fl-iskola. Kienet l-ewwel binja bbażata għalkollox fuq il-prinċipji tad-disinn tal-Bauhaus u kienet tippreżenta prototip rivoluzzjonarju għall-għajxien modern.<ref>{{Ċita web|url=https://www.klassik-stiftung.de/en/institutions/museums/haus-am-horn/|titlu=Haus Am Horn|data=2018-11-24|sit=web.archive.org|data-aċċess=2023-02-27|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20181124054947/https://www.klassik-stiftung.de/en/institutions/museums/haus-am-horn/|arkivju-data=2018-11-24|url-status=dead}}</ref> Skont il-[[filosofija]] tal-Bauhaus tal-apprendiment permezz tal-esperjenza prattika, għadd ta' persunal u ta' studenti kienu involuti fil-proġett, fosthom [[Marcel Breuer]], li dak iż-żmien kien student, [[Alma Siedhoff-Buscher]] u [[László Moholy-Nagy]]. Kull biċċa għamara, inkluż it-tidwil, ġiet prodotta fl-istudjos tal-Bauhaus.<ref>{{Ċita web|url=https://www.bauhaus100.com/the-bauhaus/people/students/alma-siedhoff-buscher/|titlu=Alma Siedhoff-Buscher|data=2020-05-03|sit=web.archive.org|data-aċċess=2023-02-27|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20200503231345/https://www.bauhaus100.com/the-bauhaus/people/students/alma-siedhoff-buscher/|arkivju-data=2020-05-03|url-status=dead}}</ref> Din il-binja ġiet inkluża bħala komponent tas-Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1996. Minn Awwissu 2017, is-sjieda tal-binja hija tal-Klassik Stiftung Weimar. Fl-2018-2019, id-dar ingħalqet għall-pubbliku għal restawr maġġuri u reġgħet infetħet mill-ġdid fit-18 ta' Mejju 2019.<ref>{{Ċita web|url=https://www.uni-weimar.de/de/universitaet/partner-und-alumni/partner/vereine-und-netzwerke/freundeskreis/haus-am-horn/|titlu=Bauhaus-Universität Weimar: Haus Am Horn|sit=www.uni-weimar.de|data-aċċess=2023-02-27|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20210304121208/https://www.uni-weimar.de/de/universitaet/partner-und-alumni/partner/vereine-und-netzwerke/freundeskreis/haus-am-horn/|arkivju-data=2021-03-04|url-status=dead}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.klassik-stiftung.de/service/presse/pressemitteilung/haus-am-horn-ab-18-mai-2019-wiedereroeffnet/|titlu=Haus Am Horn ab 18. Mai 2019 wiedereröffnet - Klassik Stiftung Weimar|sit=www.klassik-stiftung.de|lingwa=de-DE|data-aċċess=2023-02-27}}</ref> == Dessau == === Il-binja tal-Bauhaus f'Dessau === Il-binja tal-Bauhaus f'Dessau hija wa]da mill-binjiet ikoniċi tas-seklu 20. Ġiet iddisinjata minn Walter Gropius u nfetħet uffiċjalment fl-4 ta' Diċembru 1926, wara li damet sena biss biex inbniet. Hija "titqies bħala "manifest mibni" tal-ideat tal-Bauhaus, li fiha jinġabru l-funzjonalità u l-estetika tad-disinn biex jiffurmaw entità waħdanija".<ref>Markgraf, Monika (ed.) (2017) ''Bauhaus World Heritage Site''. [[Leipzig]]: Spector Books.</ref> Il-binja ġiet ikkummissjonata mill-belt ta' Dessau, li ffinanzjat il-proġett u pprovdiet l-art għall-binja. Il-pjanta tal-binja tfasslet mid-ditta arkitettonika ta' Gropius peress li l-moviment tal-Bauhaus ma kellux id-dipartiment tal-arkitettura tiegħu stess qabel l-1927, iżda l-arredamenti fuq ġewwa saru fl-istudjos tal-Bauhaus.<ref>{{Ċita web|url=https://www.bauhaus-dessau.de/en/architecture/bauhaus-building/bauhaus-building.html|titlu=Bauhaus Building by Walter Gropius (1925–26) : Bauhaus Building : Stiftung Bauhaus Dessau / Bauhaus Dessau Foundation|data=2018-12-28|sit=web.archive.org|data-aċċess=2023-02-27|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20181228082923/https://www.bauhaus-dessau.de/en/architecture/bauhaus-building/bauhaus-building.html|arkivju-data=2018-12-28|url-status=bot: unknown}}</ref> Gropius kellu jinkorpora żewġ skejjel fil-binja; l-iskola tad-disinn tal-Bauhaus u skola vokazzjonali muniċipali. Il-binja tikkonsisti minn diversi sezzjonijiet interkonnessi li huma ppożizzjonati b'mod asimetriku. Dawn huma: sezzjoni ta' tliet sulari bl-istudjos tax-xogħol; skola vokazzjonali ta' tliet sulari; sezzjoni ta' żewġ sulari għall-amministrazzjoni; awditorju, palk u kafetterija, u sezzjoni ta' ħames sulari bi studjos oħra. Il-faċċata hija kkaratterizzata bl-użu ta' ħitan sħaħ tal-[[ħġieġ]] mingħajr riffieda għat-tagħbija, żvilupp ulterjuri fuq dak li ntuża fil-[[Fabbrika ta' Fagus]], li nbniet fl-1911-1913, fuq id-disinn ta' Gropius u ta' [[Adolf Meyer]]. Fuq ġewwa tal-binja wieħed jista' jara karatteristiċi tal-kostruzzjoni, bħal pereżempju kolonni u travi bħala riffieda. [[File:6252_Dessau.JPG|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:6252_Dessau.JPG|daqsminuri|221x221px|Is-sezzjoni tal-akkomodazzjoni tal-istudenti tal-Bauhaus f'Dessau.]] Is-sezzjoni ta' ħames sulari bi studjos oħra, magħrufa bħala l-"Prellerhaus", fiha 28 studjo jew appartament ta' 20 metru kwadru kull wieħed, u kienet tipprovdi l-akkomodazzjoni għall-istudenti u għall-istudjużi żgħażagħ. Il-faċilitajiet tal-kamra tal-banju u tal-kċina kienu komunali u kien hemm terrazza kondiviża fuq il-bejt. Sittax-il studjo kellhom gallariji żgħar, b'simetrija regolari li tikkaratterizza din is-sezzjoni tal-binja. In-nisa kienu jgħixu fl-ewwel sular, magħruf bħala s-"sular tan-nisa", u fost ir-residenti kien hemm [[Gertrud Arndt]], [[Marianne Brandt]], [[Gunta Stölzl]] u [[Anni Albers]].<ref>{{Ċita web|url=https://architectuul.com/architecture/bauhaus-prellerhaus|titlu=Bauhaus Prellerhaus|sit=Architectuul|data-aċċess=2023-02-27}}</ref> B'kollox kien hemm 140 student, għaldaqstant il-maġġoranza tal-istudenti kellhom ifittxu akkomodazzjoni fil-qalba tal-belt ta' Dessau. Fl-1930, [[Ludwig Mies van der Rohe]], id-direttur tal-Bauhaus ta' dak iż-żmien, ikkonverta wħud mill-istudjos fi klassijiet. Il-binja ġiet rinnovata fl-2006 biex jerġa' jkollha l-konfigurazzjoni oriġinali tagħha. Illum il-ġurnata l-istudjos jinkrew bħala akkomodazzjoni għat-turisti.<ref>{{Ċita web|url=https://www.bauhaus-dessau.de/de/index.html|titlu=Das Bauhaus in Dessau|sit=www.bauhaus-dessau.de|lingwa=de|data-aċċess=2023-02-27}}</ref> Minħabba pressjoni [[politika]], il-binja tal-Bauhaus f'Dessau ngħalqet fl-1932 u Mies van der Rohe stabbilixxa binja tal-Bauhaus f'[[Berlin]] iffinanzjata privatament, għalkemm din ingħalqet ukoll ftit inqas minn sena wara. Il-binja tal-Bauhaus f'Dessau ntużat bħala skola biex in-nisa jitgħallmu jsajru u jħitu, u ftit qabel il-bidu tat-[[It-Tieni Gwerra Dinjija|Tieni Gwerra Dinjija]] fl-1939, saret skola tat-taħriġ għall-uffiċjali tal-Partit Nażista. Fl-1941 kienet tospita d-dipartiment tal-istampa tal-manifattur tal-inġenji tal-ajru Junkers. Fl-1945 l-iskola ġarrbet xi ħsarat minħabba bumbardament mill-ajru. Wara l-gwerra l-binja ġiet parzjalment imsewwija biex setgħet tintuża bħala istituzzjoni edukattiva, iżda mingħajr ma ġiet rispettata l-integrità tal-binja. Kien biss fl-1972 li l-gvern tal-Ġermanja tal-Lvant elenka l-binja bħala [[monument]] storiku. Ġiet irrestawrata taħt [[Konrad Püschel]], [[arkitett]] li kien tħarreġ fil-Bauhaus.<ref>Püschel, Konrad (1997) ''Wege eines Bauhäuslers''. [[Dessau]]: Anhaltische Verlagsgesellschaft mbH.</ref> Il-ħitan sħaħ tal-ħġieġ, l-awditorju, il-palk u l-kafetterija ġew irrestawrati. Fit-2 ta' Diċembru 1976, 50 sena wara ma nfetħet għall-ewwel darba, il-binjiet reġgħet infetħet b'mod uffiċjali biex tintuża bħala ċentru tax-[[xjenza]] u tal-[[kultura]], li kien jinkludi kollezzjoni ta' oġġetti tal-Bauhaus. Tmintax-il eks student tal-Bauhaus attendew iċ-ċerimonja tal-ftuħ mill-ġdid.<ref>Sack, M. (l-10 ta' Diċembru 1976) ''Feier ohne Fest: Die DDR erinnert sich an ein Stück deutscher Vergangenheit'' f'Die Zeit.</ref> Il-Fondazzjoni tal-Bauhaus f'Dessau ġiet stabbilita fl-1994 għar-riċerka u għall-preservazzjoni tal-wirt tal-Bauhaus. Il-binja tniżżlet bħala komponent tas-Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1996, u mbagħad twettqu rinnovazzjonijiet estensivi li tlestew fl-2006. Illum il-ġurnata s-sezzjoni tat-Tramuntana tal-kumpless, fejn qabel kien hemm l-iskola vokazzjonali, tintuża mill-Università ta' Anhalt għax-Xjenzi Applikati, u l-kampus tagħha ta' Dessau jinsab maġenb is-sit tal-Bauhaus.<ref>{{Ċita web|url=https://en.wikiarquitectura.com/building/bauhaus-building-in-dessau/|titlu=✅ Bauhaus building in Dessau - Data, Photos & Plans|lingwa=en|data-aċċess=2023-02-27}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.hs-anhalt.de/en/life/dessau/campus.html|titlu=Campus Dessau|sit=www.hs-anhalt.de|lingwa=en-gb|data-aċċess=2023-02-27}}</ref> Il-Fondazzjoni tal-Bauhaus f'Dessau tuża l-kumplament tal-binja għall-amministrazzjoni; u tospita [[mużew]], ħanut u l-kafetterija rrestawrata; filwaqt li l-eks appartamenti tal-istudenti jinkrew bħala akkomodazzjoni għat-turisti; u s-sezzjonijiet l-oħra tal-binja, fosthom l-awditorju, jinkrew ukoll għas-seminars u għall-konvenji.<ref>{{Ċita web|url=https://www.bauhaus-dessau.de/de/index.html|titlu=Das Bauhaus in Dessau|sit=www.bauhaus-dessau.de|lingwa=de|data-aċċess=2023-02-27}}</ref> === Meisterhäuser === [[File:Meisterhaus_Kadinsky-Klee_2004.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Meisterhaus_Kadinsky-Klee_2004.jpg|daqsminuri|Veduta mit-triq tad-djar ta' Kandinsky/Klee.]] Il-''Meisterhäuser'' (djar tal-persunal superjuri jew litteralment "l-imgħallmin") huma grupp ta' sebat idjar Modernisti b'għamla ta' kubu u b'bejt ċatt, li jinsabu madwar 600 metru mill-binja tal-Bauhaus f'Dessau. Dawn ġew iddisinjati minn Walter Gropius għall-persunal superjuri tal-Bauhaus. Inbnew fl-1925-1926 permezz ta' kummissjoni mill-belt ta' Dessau. Kienu jikkonsistu minn tliet pari ta' djar li jmissu ma' xulxin minn naħa waħda, u dar għaliha waħedha fl-aħħar tar-ringiela għal Gropius, id-direttur tal-iskola. Id-djar inbnew fi ħdan bosk żgħir tas-siġar taż-żnuber, bl-għan li jiġi rrispettat il-karattru tal-pajsaġġ.<ref>{{Ċita web|url=https://www.bauhaus-dessau.de/en/architecture/bauhaus-buildings-in-dessau/masters-houses.html|titlu=Masters’ Houses by Walter Gropius (1925–26)|sit=www.bauhaus-dessau.de|lingwa=en|data-aċċess=2023-02-27}}</ref> Id-djar kienu spazjużi; id-dar għaliha waħedha tad-direttur kellha erja ta' 350 m², u l-oħrajn kellhom erja ta' iktar minn 250 m². Kellhom terrazzini u studjos, peress li kien mistenni li l-artisti u l-[[Għalliem|għalliema]] jaħdmu mid-dar kif ukoll fi ħdan l-iskola stess. F'kull par djar li jmissu ma' xulxin minn naħa waħda, id-djar għandhom l-istess konfigurazzjoni, iżda huma mdawra b'angolu ta' 90 grad minn xulxin, sabiex b'hekk ma jidhrux simetriċi mit-triq.<ref>Lorch, Catrin (2019) "Gemälde in drei Dimensionen" in ''Süddeutsche Zeitung'' (Feuillteton, p. 9).</ref> Flimkien mal-familji tagħhom, ir-residenti oriġinali kienu: [[Lyonel Feininger]] u [[László Moholy-Nagy]] li kienu l-ġirien ta' Gropius (għalkemm Feininger qatt ma għallem fil-binja tal-Bauhaus f'Dessau); [[Oskar Schlemmer]] u [[Georg Muche]] kienu jgħixu fil-par djar ta' wara; u [[Wassily Kandinsky]] u [[Paul Klee]] kien jgħixu fl-aħħar par djar. Gropius u Maholy-Nagy għammru d-djar tagħhom għalkollox b'għamara ddisinjata minn Marcel Breuer. Fost ir-residenti li ġew wara kien hemm Hannes Meyer, Ludwig Mies van der Rohe, Josef u Anni Albers, Hinnerk Scheper kif ukoll Alfred u Gertrud Arndt. Mill-1932, meta l-binja tal-Bauhaus f'Dessau ngħalqet, id-djar inkrew lil inkwilini oħra. Fl-1945, lejn l-aħħar tat-Tieni Gwerra Dinjija, id-dar tad-direttur u sezzjoni waħda tal-eqreb dar, fejn kien jgħix Maholy-Nagy, inqerdu f'attakk mill-ajru.<ref>{{Ċita web|url=https://www.bauhaus-dessau.de/en/architecture/bauhaus-buildings-in-dessau/new-masters-houses.html|titlu=New Masters’ Houses by Bruno Fioretti Marquez (2014)|sit=www.bauhaus-dessau.de|lingwa=en|data-aċċess=2023-02-27|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20210527080547/https://www.bauhaus-dessau.de/en/architecture/bauhaus-buildings-in-dessau/new-masters-houses.html|arkivju-data=2021-05-27|url-status=dead}}</ref> Fl-1948 dar suburbana standard inbniet fis-sit tad-dar tad-direttur. Id-djar l-oħra baqgħu jgħixu n-nies fihom, iżda ġew immodifikati u ntelqu b'mod konsiderevoli. [[File:6361_Dessau.JPG|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:6361_Dessau.JPG|daqsminuri|Struttura mibnija fl-2014 abbażi tad-dar tad-direttur li kienet inqerdet (id- "Dar ta' Gropius").]] Il-Meisterhäuser ġew irrestawrati fl-1992 u żdiedu bħala komponent tas-Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1996. Id-dar li kienet inbniet fis-sit tad-dar tad-direttur twaqqgħet fl-2011. Fl-2014, sabiex jiġi rrestawrat ir-ritmu u l-forom oriġinali tal-kumpless kollu tal-Meisterhäuser, inbnew strutturi li jirrappreżentaw il-forma tad-dar tad-direttur u tad-dar ta' Maholy-Nagy fis-siti tal-binjiet li nqerdu. Dawn ġew iddisinjati mid-ditta arkitettonika ta' Bruno Fioretti Marquez, u l-konfigurazzjoni fuq ġewwa ġiet iddisinjata mill-artist [[Olaf Nicolai]]. L-ispazji fuq ġewwa ta' dawn l-istrutturi jintużaw bħala spazji għall-wirjiet, b'informazzjoni dwar l-istorja tas-sit. Dawn id-djar flimkien mad-djar l-oħra, li huma miftuħa għall-pubbliku, jiġu ġestiti mill-Fondazzjoni tal-Bauhaus f'Dessau. Id-dar ta' Feininger hija s-sede taċ-Ċentru ta' [[Kurt Weill]], li jippromwovi x-xogħol tal-[[kompożitur]] Kurt Weill, li twieled f'Dessau. Fl-1932 inbena l-kjosk tat-Trinkhalle, kjosk fejn jinbigħ l-ikel u x-xorb, u ġie ddisinjat minn Mies van der Rohe. Dan il-kjosk inbena fil-kantuniera tas-sit tad-dar tad-direttur u ġie integrat f'ħajt ta' żewġ metri madwar il-proprjetà. Irreżista l-gwerra iżda twaqqa' fl-1962. Fl-2014 il-ħajt u l-kjosk inbnew mill-ġdid u mill-2016 il-kjosk kompla bil-funzjoni li kellu qabel, jiġifieri l-bejgħ tal-ikel u tax-xorb lill-pubbliku. Mill-2016 sal-2019 id-djar ta' Kandinsky/Klee ngħalqu għal restawr maġġuri li twettaq mill-Fondazzjoni Wüstenrot, fejn ġew irrestawrati għalkollox l-ispazji fuq ġewwa tad-djar, b'enfasi partikolari fuq il-ħolqien mill-ġdid tal-iskemi tal-kuluri oriġinali. Reġgħu nfetħu fis-17 ta' April 2019. Ir-restawr sewa 1.5 miljun [[ewro]] u kien jinvolvi analiżi xjentifika dettaljata tat-traċċi taż-żebgħat oriġinali. B'kollox ġew rikostruwiti iktar minn 100 kulur.<ref>{{Ċita web|url=https://www.zeit.de/zustimmung?url=https%3A%2F%2Fwww.zeit.de%2Fnews%2F2019-04%2F17%2Fsaniertes-meisterhaus-wiedereroeffnet-190417-99-864414|titlu=ZEIT ONLINE {{!}} Lesen Sie zeit.de mit Werbung oder im PUR-Abo. Sie haben die Wahl.|sit=www.zeit.de|data-aċċess=2023-02-27|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20230227113952/https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/news/2019-04/17/saniertes-meisterhaus-wiedereroeffnet-190417-99-864414|arkivju-data=2023-02-27|url-status=dead}}</ref> === Laubenganghäuser === [[File:Laubenganghaus1.JPG|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Laubenganghaus1.JPG|daqsminuri|Waħda mill-blokok ta' appartamenti tad-"Djar bil-Gallarija".]] Il-''Laubenganghäuser'' ("Djar bil-Gallarija") huma ħames blokok ta' appartamenti, li b'kollox jipprovdu total ta' 90 appartament fin-Nofsinhar ta' Dessau, u nbnew fl-1930. Ġew iddisinjati minn Hannes Meyer, li dak iż-żmien kien id-direttur tal-Bauhaus.<ref>{{Ċita web|url=https://www.bauhaus-dessau.de/de/architektur/bauhausbauten/laubenganghaeuser.html|titlu=Bauhaus-Siedlung Dessau-Törten: Laubenganghäuser (1929–30)|sit=www.bauhaus-dessau.de|lingwa=de|data-aċċess=2023-02-27}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.laubenganghaeuser.de/startseite.html|titlu=Startseite Laubenganghäuser Dessau-Roßlau - Welterbe? Laubenganghäuser Dessau-Roßlau|sit=www.laubenganghaeuser.de|data-aċċess=2023-02-27|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20230204150736/https://www.laubenganghaeuser.de/startseite.html|arkivju-data=2023-02-04|url-status=dead}}</ref> Kienu nbnew bħala abitazzjonijiet soċjali u kull appartament ta' 47 m² (510 piedi kwadri) kien mistenni li jospita familja magħmula sa massimu ta' erbgħa minn nies, abbażi tal-motto ta' Meyer ''Volksbedarf statt Luxusbedarf'' ("Ħtiġijiet tan-nies iktar milli konsum tal-lussu"). Parti ewlenija mid-disinn kienet l-użu minimu tal-materjali biex jiġu ffrankati l-kostijiet u l-użu tal-ispazji fuq ġewwa jiġu b'tali mod li l-ftit spazju jintużaw bl-iżjed mod effettiv possibbli. Saħansitra l-pumijiet tal-bibien ġew iddisinjati biex jintuża l-inqas ammont ta' metall. Il-gallariji kienu maħsuba mhux biss biex jipprovdu aċċess ekonomiku għall-appartamenti u jiġi ffrankat l-ispazju, iżda anke biex tiġi ffaċilitata l-interazzjoni soċjali bejn ir-residenti. L-appartamenti kollha kellhom tisħin ċentrali u kmamar tal-banju b'artijiet bit-terrazzo u b'banjijiet tal-enamel, xi ħaġa mhux tas-soltu fost l-abitazzjonijiet soċjali ta' dak iż-żmien.<ref>{{Ċita web|url=https://www.bauhaus-dessau.de/en/talks/houses-with-balcony-access.html|titlu=UNESCO World Heritage Bauhaus Houses with Balcony Access in Dessau|sit=www.bauhaus-dessau.de|lingwa=en|data-aċċess=2023-02-27|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20210527080549/https://www.bauhaus-dessau.de/en/talks/houses-with-balcony-access.html|arkivju-data=2021-05-27|url-status=dead}}</ref> L-appartamenti nbnew għad-''Dessauer Spar- und Baugenossenschaft'', kumpanija korporattiva tal-qasam tad-djar. Ix-xogħol tal-kostruzzjoni kien beda fil-bidu tal-1930 u l-ħames binjiet kollha kien diġà tlestew sa Awwissu ta' dak is-sena. L-appartamenti swew RM 8,000 kull wieħed biex inbnew. Għalkemm il-kumpanija korporattiva riedet li l-appartamenti ma jkunux jiswew wisq flus, fl-istess ħin riedet ukoll li jkunu mgħammra sew u pjuttost komdi. Il-kiri kellu jiġi kkontrollat sabiex ma jaqbiżx kwart l-introjtu tal-inkwilini. Il-ħames blokok tal-appartamenti kollha għadhom jeżistu u għadhom jintużaw bħala abitazzjonijiet soċjali. Ġew irrestawrati f'nofs is-snin 90 tas-seklu 20 skont kriterji ta' protezzjoni tal-binjiet storiċi. Illum il-ġurnata s-sjieda u l-ġestjoni tagħhom huma f'idejn il-kumpanija korporattiva tal-qasam tad-djar ''Wohnungsgenossenschaft Dessau eG''. Appartament wieħed ġie rrestawrat għad-disinn oriġinali tiegħu u huwa miftuħ għall-pubbliku. Il-''Laubenganghäuser'' żdiedu bħala komponent tas-Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO f'Lulju 2017.<ref name=":0" /> == Bernau == [[File:Bernau_ADGB-Schule_Meyer-Wittwer-Bau_Speisesaal.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Bernau_ADGB-Schule_Meyer-Wittwer-Bau_Speisesaal.jpg|daqsminuri|Il-kamra tal-ikel irrestawrata tal-Binja ta' Meyer-Wittwer, fl-Iskola tat-Trade Union tal-ADGB.]] L-Iskola tat-Trade Union tal-ADGB f'Bernau bei Berlin hija kampus ta' ċentru tat-taħriġ li nbena fl-1928-1930. Ġiet iddisinjata minn Hannes Meyer u Hans Wittwer b'kollaborazzjoni mal-istudenti tal-Bauhaus. Inbniet għall-eks Federazzjoni tat-Trade Unions Ġermaniżi u kienet tinkludi kmamar fejn kienu jsiru s-seminars, sala tal-ikel, akkomodazzjoni għall-istudenti u għall-għalliema, faċilitajiet sportivi u librerija.<ref>{{Ċita web|url=https://www.bauhaus100.com/the-bauhaus/people/masters-and-teachers/hans-wittwer/|titlu=Hans Wittwer|data=2018-11-24|sit=web.archive.org|data-aċċess=2023-02-27|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20181124003723/https://www.bauhaus100.com/the-bauhaus/people/masters-and-teachers/hans-wittwer/|arkivju-data=2018-11-24|url-status=dead}}</ref> Hija eżempju akkademiku tal-arkitettura funzjonalista tal-Bauhaus, kemm bħala prodott lest kif ukol fl-approċċ analitiku u kollaborattiv li ntuża fl-iżvilupp tad-disinn u fit-tlestija tal-proġett. Tinsab maġenb il-binja tal-Bauhaus f'Dessau u hija t-tieni l-ikbar proġett li qatt twettaq mill-moviment tal-Bauhaus.<ref>{{Ċita web|url=https://architectuul.com/architecture/adgb-trade-union-school|titlu=ADGB Trade Union School|sit=Architectuul|data-aċċess=2023-02-27}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.bauhaus100.com/magazine/discover-the-bauhaus/the-school-in-the-woods-as-a-socio-pedagogical-ideal/|titlu=The “School in the Woods” as a Socio-pedagogical Ideal|data=2019-04-11|sit=web.archive.org|data-aċċess=2023-02-27|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20190411151716/https://www.bauhaus100.com/magazine/discover-the-bauhaus/the-school-in-the-woods-as-a-socio-pedagogical-ideal/|arkivju-data=2019-04-11|url-status=dead}}</ref> Ġiet iddisinjata biex tkun f'armonija mal-għolja msaġġra fejn tinsab. L-istoriku arkitettoniku [[Winfried Nerdinger]] iddeskriviha bħala "kapulavur tal-funzjonaliżmu [[Poeżija|poetiku]]". L-iskola nfetħet fl-4 ta' Mejju 1930 u setgħet tilqa' 120 student. Il-kumpless kellu diversi użi. Fost l-oħrajn intuża bħala l-Iskola tat-Tmexxija tar-Reich, fejn membri tal-elit tal-Gestapo u l-SS tħarrġu mill-1933 sal-aħħar tat-Tieni Gwerra Dinjija. Il-kumpless ġie rrestawrat bejn l-2005 u l-2007, u minn dak iż-żmien 'l hawn intuża bħala ċentru edukattiv mill-''Handwerkskammer Berlin'' (il-Kamra tal-[[Artiġjan|Artiġjanat]] ta' Berlin). Fl-2008 l-arkitetti Brenne Gesellschaft von Architekten rebħu l-premju tal-Fond Dinji tal-Monumenti u tal-Moderniżmu ta' Knoll għar-restawr li kien sar. L-Iskola tat-Trade Union tal-ADGB tniżżlet bħala komponent tas-Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO f'Lulju 2017. Il-kumpless mhuwiex miftuħ għall-pubbliku ġenerali, iżda l-iStiftung Baudenkmal Bundeschule Bernau torganizza żjarat iggwidati tal-iskola bil-[[Lingwa Ġermaniża|Ġermaniż]]. == Sit ta' Wirt Dinji == Bauhaus u s-Siti tal-Moviment f'Weimar, f'Dessau u f'Bernau huwa t-titlu uffiċjali tas-Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO ddeżinjat fl-1996. Iż-żona ta' lqugħ u l-għadd ta' komponenti tas-sit ġew immodifikati l-aħħar fl-2017.<ref name=":0" /> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (ii)''' "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; il-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-[[bniedem]]"; u l-'''kriterju (vi)''' "Assoċjazzjoni diretta jew tanġibbli ma' avvenimenti jew ma' tradizzjonijiet ħajjin, ma' ideat jew ma' twemmin, jew ma' xogħlijiet artistiċi jew letterarji ta' valur universali straordinarju".<ref name=":0" /> == Iktar qari == * Markgraf, Monika (ed.) (2017) ''Bauhaus World Heritage Site'' (English edition). Leipzig: Spector Books. <nowiki>ISBN 978-3959051545</nowiki>. * Kern, Ingolf, et al. (2017) ''Bauhaus Travel Book: Weimar Dessau Berlin''. [[Munich]]: Prestel. <nowiki>ISBN 978-3791382531</nowiki>. == Referenzi == [[Kategorija:Arkitettura urbana]] [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji Kulturali]] [[Kategorija:Ġermanja]] [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji fil-Ġermanja]] r5pzqj3xcrs16k248jg486vnagmeh9b 0 30269 323490 314546 2025-06-11T11:31:41Z InternetArchiveBot 18288 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 323490 wikitext text/x-wiki [[Stampa:Kazanluk 1.jpg|daqsminuri|L-affresk tal-koppla tal-qabar.]] Il-'''Qabar Traċjan ta' Kazanlak''' (bil-[[Lingwa Bulgara|Bulgaru]]: Казанлъшка гробница, ''Kazanlǎška grobnica'') huwa qabar bil-volti b'għamla ta' miġbħa (''tholos'') li jinsab qrib ir-raħal ta' Kazanlak fil-[[Bulgarija]] ċentrali. == Deskrizzjoni == Il-qabar huwa parti minn nekropoli Traċjana rjali kbira fil-Wied tal-Mexxejja [[Traċja|Traċjani]] qrib il-[[belt kapitali]] antika ta' [[Seuthopolis]] fejn jinsabu iktar minn elf qabar ta' rjali u ta' membri tal-aristokrazija Traċjana. Il-[[monument]] imur lura għas-seklu 4 [[Ante Christum natum|Q.K]]. u tniżżel fil-lista tas-[[Sit ta' Wirt Dinji|Siti ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] fl-1979.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/44/|titlu=Thracian Tomb of Kazanlak|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2023-06-09}}</ref> Il-[[Pittura|pitturi]] f'dan il-qabar żgħir huma fost l-iżjed kapulavuri [[Arti|artistiċi]] ppreservati l-aħjar mill-perjodu Ellenistiku.<ref>{{Ċita web|url=https://www.worldheritagesite.org/list/Thracian+tomb+of+Kazanlak|titlu=Thracian tomb of Kazanlak {{!}} For UNESCO World Heritage Travellers|sit=www.worldheritagesite.org|data-aċċess=2023-06-09}}</ref> Is-sit jikkonsisti minn kuritur dejjaq li jagħti għal kompartiment tond imsaqqaf b'koppla ta' daqs li jesa' difna waħda. Iż-żewġ elementi huma mpittra u mżejna bl-affreski li jirrappreżentaw koppja Traċjana f'ċerimonja funebri ritwalistika.<ref>{{Ċita web|url=https://www.rosefestivalkazanlak.com/valley-thracian-kings-bulgarian-heritage/|titlu=Explore the Valley of Thracian Kings - Bulgaria's Thracian Heritage|kunjom=Ivan|data=2019-02-15|lingwa=en-GB|data-aċċess=2023-06-09}}</ref> L-affreski mal-ħitan ġew impittrin b'lewn [[aħmar]] skur jew kulur id-[[demm]]. L-affresk ta' mal-koppla juri koppja bilqiegħda jżomm il-polz ta' xulxin filwaqt li oħrajn jidhru resqin lejhom f'purċissjoni b'għadd ta' gabarrejiet u b'diversi oġġetti, bil-qaddejja fl-isfond. Il-koppja tidher bilqiegħda separatament fuq siġġijiet elaborati differenti. L-istoriku tal-arti Bulgara [[Lyudmila Zhivkova]] tinterpreta l-ġest kondiviż bejn il-figuri ċentrali bħala indikattivi ta' mument ta' ħlewwa u ta' ugwaljanza, iżda din l-interpretazzjoni mhix kondiviża mill-ispeċjalisti kollha. Fil-purċissjoni jidhru mpittrin mużiċisti jdoqqu l-kurunetta. L-affresk juri [[Żiemel|żwiemel]] differenti: iż-żwiemel bis-sarġ jidhru mmexxija mingħajr rikkieba, qaddej iżomm grupp ta' żwiemel jiġbdu karru, filwaqt li mal-koppla hemm il-pittura ta' tellieqa bil-karrijiet. Fil-pedament tal-koppla hemm bordura prinċipali bi kranji ta' bhejjem imżejna bix-xalel tad-drapp mal-qrejjen tagħhom u dawn jalternaw mad-disinni ta' salib ekwilaterali li ġie interpretat bħala fjura. Fost borduri oħrajn li jiddividu l-affresk tal-koppla, bordura partikolari ta' tiżjin fiha mudell ta' bajda u vleġġa bi stil Ellenistiku, filwaqt li borduri oħrajn juru strixxi, pizzi u disinni li jaf kellhom tifsira kulturali jew familjali speċifika. Sabiex l-affreski delikati jiġu ppreservati, il-qabar oriġinali mhuwiex miftuħ għall-pubbliku. Minflok, inbniet replika tal-istess daqs u qies fil-qrib għall-aċċess tal-pubbliku.<ref>{{Ċita web|url=https://bulgariatravel.org/|titlu=Официален туристически портал на България {{!}} Открий България – Посети официалния туристически портал на България и планирай своята ваканция. Разбери къде да отидеш и какво да правиш по време на пътуването си из България.|lingwa=en-US|data-aċċess=2023-06-09|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20220319205614/https://bulgariatravel.org/|arkivju-data=2022-03-19|url-status=dead}}</ref> == Sit ta' Wirt Dinji == Il-Qabar Traċjan ta' Kazanlak ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1979.<ref name=":0" /> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (i)''' "Rappreżentazzjoni ta' kapulavur [[frott]] il-kreattività tal-[[bniedem]]"; il-'''kriterju (iii)''' "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet", u l-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".<ref name=":0" /> == Kultura kontemporanja == Il-mara bilqiegħda tal-affresk tal-qabar tidher fuq in-naħa ta' wara tal-munita Bulgara ta' 50 stotinki li nħarġet fl-2005.<ref>{{Ċita web|url=https://www.bnb.bg/NotesAndCoins/NACCoinsCurrency/COIN_2005_50ST_EN|titlu=(untitled)|sit=www.bnb.bg|data-aċċess=2023-06-09}}</ref> == Gallerija == <gallery> Stampa:Reproduction of Thracian tomb 1.jpg|Dettall tal-affresk tal-koppja Traċjana u burdura bid-disinn. Stampa:Reproduction of Thracian tomb 2.jpg|Dettall tal-affresk tat-tellieqa bil-karrijiet u burdura bid-disinn. Stampa:Thracian Tomb of Kazanlak.jpg|Dettall tal-affresk taż-żwiemel bis-sarġ mingħajr rikkieba. Stampa:Kazanlak-tomb-fresco-2.jpg|Dettall tal-affresk taż-żwiemel bis-sarġ mingħajr rikkieba. Stampa:Kazanlak-tomb-fresco-3.jpg|Dettall tal-affresk tal-qaddejja b'oġġetti f'idejhom bħala offerta. Stampa:Kazanlak-tomb-fresco-1.jpg|Dettall tal-affresk tal-qaddejja b'oġġetti f'idejhom bħala offerta u ta' karru. Stampa:Kazanlak-tomb 4.jpg|Uħud mill-artefatti li nstabu fil-qabar. Stampa:Kazanlak-tomb 1.jpg|Struttura protettiva li nbniet fuq il-qabar oriġinali. Stampa:Kazanlak-tomb 8.jpg|Veduta tal-binja protettiva. Stampa:Kazanlak-tomb 9.jpg|Veduta tal-binja protettiva. Stampa:Kazanlak-tomb 2.jpg|Id-daħla tar-replika tal-qabar. Stampa:Kazanlak-tomb 6.jpg|Il-plakka tal-qabar bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO. </gallery> == Referenzi == [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji Kulturali]] [[Kategorija:Oqbra]] [[Kategorija:Bulgarija]] [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji fil-Bulgarija]] 3judtwxvdcnk32o32kxwg33ypu292s3 0 31199 323480 314762 2025-06-11T04:38:39Z InternetArchiveBot 18288 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 323480 wikitext text/x-wiki [[Stampa:Lalibela, san giorgio, esterno 24 (cropped).jpg|daqsminuri|Il-Knisja ta' San Ġorġ.]] Il-'''Knejjes Imħaffrin fil-Blat ta' Lalibela''' huma ħdax-il knisja monolitika li jinsabu fil-Punent tal-Artijiet Għoljin [[Etjopja|Etjopjani]] qrib ir-raħal ta' Lalibela, li ngħatat dan l-isem f'ġieħ ir-Re [[Gebre Meskel Lalibela]] tad-dinastija Zagwe tal-aħħar tas-seklu 12 u l-bidu tas-seklu 13. Dan ir-re kkummissjona l-proġett enormi tal-kostruzzjoni ta' 11-il knisja mħaffra fil-blat sabiex joħloq mill-ġdid il-belt sagra ta' [[Ġerusalemm]] fir-renju tiegħu stess. Is-sit għadu jintuża mill-Knisja [[Kristjaneżmu|Kristjana]] Ortodossa Etjopjana sal-lum, u għadha post importanti ta' pellegrinaġġ għall-fidili Ortodossi Etjopjani. B'kollox il-11-il knisja mħaffra fil-blat inbnew f'24 sena.<ref>Williams, Frances M. (2016). ''Understanding Ethiopia : geology and scenery''. Cham. ISBN <bdi>9783319021805</bdi>.</ref> == Storja == Skont it-tradizzjoni lokali, Lalibela (magħrufa tradizzjonalment bħala Roha), ġiet stabbilita minn familja Agew imsejħa Zagwa jew Zagwe fl-1137 [[WK|W.K]].<ref>{{Ċita web|url=https://nai.uu.se/download/18.39fca04516faedec8b248e0f/1580829012921/ORTLAL05.pdf|titlu=Local History of Ethiopia|kunjom=Lindahl|isem=Bernhard|data=2005|sit=Nordic Africa Institute}}</ref> Jingħad li l-knejjes inbnew matul ir-renju tad-dinastija Zagwe, taħt it-tmexxija tar-Re Gebre Meskel Lalibela (li rrenja għall-ħabta tal-1181-1221 W.K.)<ref>{{Ċita web|url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/lali/hd_lali.htm|titlu=The Rock-hewn Churches of Lalibela {{!}} Essay {{!}} The Metropolitan Museum of Art {{!}} Heilbrunn Timeline of Art History|kunjom=Windmuller-Luna|isem=Authors: Kristen|sit=The Met’s Heilbrunn Timeline of Art History|lingwa=en|data-aċċess=2024-01-15}}</ref>, għalkemm iktar probabbli li evolvew fl-għamla attwali tagħhom matul diversi fażijiet ta' kostruzzjoni u ta' alterazzjoni ta' strutturi preċedenti.<ref>Fauvelle-Aymar, François-Xavier; Bruxelles, Laurent; Mensan, Romain; Bosc-Tiessé, Claire; Derat, Marie-Laure; Fritsch, Emmanuel (2010). "Rock-cut stratigraphy: sequencing the Lalibela churches". ''Antiquity''. '''84''' (326): 1135–1150.</ref> Il-Knejjes Imħaffrin fil-Blat ta' Lalibela tniżżlu fil-lista tas-[[Sit ta' Wirt Dinji|Siti ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] fl-1978.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/18/|titlu=Rock-Hewn Churches, Lalibela|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2024-01-15}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/documents/8950/|titlu=UNESCO World Heritage Centre - Document - UNESCO&#x2f;ICOMOS Mission Report&#x3b; Rock-Hewn Churches, Lalibela &#x28;Ethiopia&#x29;&#x3b; 7-12 March 2007|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2024-01-15}}</ref> == Sit arkeoloġiku == [[File:Karta_Lalibela.PNG|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Karta_Lalibela.PNG|daqsminuri|200x200px|Mappa tal-Knejjes Imħaffrin fil-Blat ta' Lalibela.]] F'altitudni ta' madwar 2,480 [[metru]] (8,140 pied), is-sit [[Arkeoloġija|arkeoloġiku]] jikkonsisti f'ħames knejjes fit-Tramuntana tax-xmara Ġordan tal-belt, ħames knejjes fin-Nofsinhar tax-xmara, u waħda f'sit indipendenti. Il-knejjes f'kull wieħed miż-żewġ raggruppamenti huma kkollegati permezz ta' sistema ta' mini u ta' trunċieri. Biete Giorgis jew il-Knisja ta' San Ġorġ, il-ħdax-il knisja, hija kkollegata mal-oħrajn permezz ta' trunċieri. Il-knejjes fil-Grupp tat-Tramuntana huma Biete Medhane Alem, Biete Maryam, Biete Golgotha Mikael, Biete Meskel u Biete Denagel. Il-knejjes fil-Grupp tan-Nofsinhar huma Biete Amanuel, Biete Qeddus Mercoreus, Biete Abba Libanos, Biete Lehem u Biete Gabriel-Rufael. == Arkitettura == Il-Knejjes Imħaffrin fil-Blat ta' Lalibela nbnew permezz ta' proċessi ta' tħaffir bit-tneħħija tal-materjal. Mill-11-il knejjes, 4 knejjes huma monolitiċi u 7 knejjes jikkondividu ħajt mal-muntanja li minnhom tħaffru. Il-knejjes kollha huma uniċi, u b'hekk s-sit għandu diversità arkitettoniku li toħroġ fid-dieher mill-bassoriljievi ta' figuri umani f'Bet Golgotha, u mill-[[Pittura|pitturi]] kkuluriti ta' disinni [[Ġeometrija|ġeometriċi]] u xeni [[Bibbja|Bibbliċi]] f'Bet Mariam. Il-forom u t-trunċieri jiddividu l-għamliet strutturali l-kbar mis-sezzjonijiet iżgħar fid-diversi knejjes. Huwa maħsub li l-kostruzzjoni tal-knejjes seħħet fi tliet fażijiet.<ref>Sani, Federico; Moratti, Giovanna; Coli, Massimo; Laureano, Pietro; Rovero, Luisa; Tonietti, Ugo; Coli, Niccolò (2012). "Integrated geological-architectural pilot study of the Biet Gabriel-Rufael rock hewn church in Lalibela, northern Ethiopia". ''Italian Journal of Geosciences''. '''131''' (2): 171–186.</ref> Il-knejjes kollha huma frott proċess bl-użu ta' għodod bażiċi, bħal imrietel u skarpelli, għat-tħaffir ta' trunċieri madwar l-istrutturi monolitiċi u semimonolitiċi, kif ukoll għat-tħaffir ta' sistema ta' mini li kienu jikkollegaw iż-żewġ gruppi separati ta' knejjes ma' xulxin mill-bażalt vulkaniku. Il-"kostruzzjoni" saret minn fuq għal isfel.<ref>Bosc-Tiessé, Claire; Fauvelle, François-Xavier; Bruxelles, Laurent; Derat, Marie-Laure; Gleize, Yves; Mensan, Romain (2014). "The Lalibela Rock Hewn Site and its Landscape (Ethiopia): An Archaeological Analysis". ''Journal of African Archaeology''. '''12''' (2): 141–164.</ref> == Importanza u funzjoni reliġjuża == Il-Knejjes Imħaffrin fil-Blat ta' Lalibela għandhom importanza [[Reliġjon|reliġjuża]] importanti għall-Kristjani Ortodossi Etjopjani. Flimkien jiffurmaw sit ta' pellegrinaġġ b'valur spiritwali u simboliku partikolari, b'konfigurazzjoni li tirrappreżenta l-belt imqaddsa ta' Ġerusalemm. Is-sit għadu jintuża għall-qima u għat-talb ta' kuljum, għaċ-ċelebrazzjoni ta' festi reliġjużi bħat-Timkat u Genna, bħala residenza għall-kleru, u bħala post ta' ġabra għal bosta fidili u mexxejja reliġjużi kull sena.<ref>{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/documents/135827/|titlu=UNESCO World Heritage Centre - Document - A Management Plan for the Rock-hewn Churches of Lalibela World Heritage Site, Ethiopia &#x28;2015&#x29;|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2024-01-15}}</ref> == Konservazzjoni == Diversi proġetti reċenti ta' konservazzjoni u ta' restawr ġew implimentati fis-sit, iżda saru b'bosta difetti. F'proġett b'finanzjament mill-Ambaxxata [[Stati Uniti|Amerikana]] għar-restawr ta' Bet Gabriel Rafael u sussegwentement ta' Bet Golgotha Mikael, kien hemm diżgwidi bejn id-diversi partijiet involuti fil-proġett rigward il-fehim tal-ambitu kollu tiegħu. Kien hemm nuqqas ta' komunikazzjoni adegwata u ta' kondiviżjoni tal-informazzjoni rigward il-pjanijiet tal-proġett bejn l-Awtorità għar-Riċerka u għall-Konservazzjoni tal-Wirt Kulturali (ARCCH), il-kumitat lokali u l-knisja.<ref>{{Ċita web|url=https://espace.curtin.edu.au/bitstream/handle/20.500.11937/75855/76057.pdf|titlu=Preliminary Report: Conservation Concerns for the Lalibela Rock Hewn Churches|kunjom=Woldeyes|isem=Yirga Gelaw|data=2018|sit=Curtin University|data-aċċess=2024-01-15|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20240115103846/https://espace.curtin.edu.au/bitstream/handle/20.500.11937/75855/76057.pdf|arkivju-data=2024-01-15|url-status=dead}}</ref> Permezz tal-finanzjament mill-[[Unjoni Ewropea]], ittellgħu erba' tined fl-2008 biex jgħattu ħames knejjes imħaffrin fil-blat, bħala tentattiv ta' protezzjoni temporanja tal-istrutturi sakemm tinstab soluzzjoni iktar fit-tul. Madankollu, it-tined baqgħu fis-sit għal ferm iktar milli kien ippjanat inizjalment, u b'konsegwenza ta' dan issa huma ta' theddida għall-binjiet ta' taħthom, peress li jaf iċedu minn mument għall-ieħor. Id-Direttur tal-ARCCH indika li t-tined jeħtieġ li jitneħħew, iżda sa issa ma hemmx pjanijiet definittivi fis-seħħ sabiex jitneħħew u x'se jsir wara.<ref>{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/documents/169702/|titlu=UNESCO World Heritage Centre - Document - Report of the UNESCO&#x2f;ICOMOS&#x2f;ICCROM Advisory mission to Rock-Hewn Churches, Lalibela &#x28;Ethiopia&#x29;, 20-25 May 2018|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2024-01-15}}</ref> == Sit ta' Wirt Dinji == Il-Knejjes Imħaffrin fil-Blat ta' Lalibela ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1978.<ref name=":0" /> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (i)''' "Rappreżentazzjoni ta' kapulavur frott il-kreattività tal-[[bniedem]]"; il-'''kriterju (ii)''' "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona [[Kultura|kulturali]] fid-[[Id-Dinja|dinja]], dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-[[arti]] [[Monument|monumentali]], l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; u l-'''kriterju (iii)''' "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet".<ref name=":0" /> == Komponenti == {| class="wikitable sortable" ! class="unsortable" scope="col" |Ritratt ! scope="col" |Isem uffiċjali ! scope="col" |Isem bil-Malti ! scope="col" |Post ! class="unsortable" scope="col" |Noti |- |[[File:Bete_Giyorgis_01.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Bete_Giyorgis_01.jpg|150x150px]] |Biete Giorgis (ቤተ ጊዮርጊስ) |Knisja ta' San Ġorġ |{{coord|12.03174|39.04113|type:landmark|format=dms|display=inline}} Sit indipendenti |B'għamla ta' salib. |- |[[File:Lalibela,_bet_danagel,_passaggio_esterno_01.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Lalibela,_bet_danagel,_passaggio_esterno_01.jpg|150x150px]] |Biete Denagel (ቤተ ደናግል) |Knisja tal-Verġni |Grupp tat-Tramuntana | |- |[[File:Bet_Golgotha_(5497902954).jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Bet_Golgotha_(5497902954).jpg|226x226px]] |Biete Golgotha Mikael (ቤተ ጎልጎታ ሚካኤል) |Knisja ta' Golgotha Mikael |Grupp tat-Tramuntana |B'repliki tal-qabar ta' [[Ġesù|Kristu]] u ta' Adam, u l-maxtura tan-Natività. |- |[[File:Bete_Maryam_01.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Bete_Maryam_01.jpg|150x150px]] |Biete Maryam (ቤተ ማርያም) |Knisja ta' [[Santa Marija]] |{{coord|12.03371|N|39.04333|E|type:landmark|display=inline}} Grupp tat-Tramuntana |B'saqaf impitter b'diversi xeni [[Bibbja|Bibbliċi]]. |- |[[File:Lalibela,_chiesa_di_bete_medhane_alem,_esterno_08,0.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Lalibela,_chiesa_di_bete_medhane_alem,_esterno_08,0.jpg|150x150px]] |Biete Medhane Alem (ቤተ መድሃኒ አለም) |Knisja tas-Salvatur tad-Dinja |{{coord|12.0337|N|39.0437|E|type:landmark|display=inline}} Grupp tat-Tramuntana |Tospita s-Salib ta' Lalibela. Huwa maħsub li din hija l-ikbar knisja monolitika fid-dinja. |- |[[File:Bete_Mesqel.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Bete_Mesqel.jpg|150x150px]] |Biete Meskel (ቤተ መስቀል) |Knisja tas-Salib |{{coord|12.033941|N|39.0434|E|type:landmark|display=inline}} Grupp tat-Tramuntana | |- |[[File:Bete_Abba_Libanos.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Bete_Abba_Libanos.jpg|150x150px]] |Biete Abba Libanos (ቤተ አባ ሊባኖስ) |Knisja tas-Superjur tal-Patrijiet Libanos |{{coord|12.03141|N|39.04518|E|type:landmark|display=inline}} Grupp tan-Nofsinhar | |- |[[File:Lalibela,_chiesa_di_bete_amanuel,_esterno_01,0.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Lalibela,_chiesa_di_bete_amanuel,_esterno_01,0.jpg|150x150px]] |Biete Amanuel (ቤተ አማኑኤል) |Knisja ta' Emmanuel |{{coord|12.03182|N|39.04556|E|type:landmark|display=inline}} Grupp tan-Nofsinhar | |- |[[File:Lalibela,_bete_gabriel-rufael,_esterno_05.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Lalibela,_bete_gabriel-rufael,_esterno_05.jpg|150x150px]] |Biete Gabriel-Rufael (ቤተ ገብሬል ሩፋኤል) |Knisja ta' Gabrijel Raffajel |{{coord|12.03120|N|39.04464|E|type:landmark|display=inline}} Grupp tan-Nofsinhar | |- |[[File:Lalibela,_bete_lehem,_01.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Lalibela,_bete_lehem,_01.jpg|150x150px]] |Biete Lehem (ቤተ ልሄም) |Knisja tal-Ħobż Imqaddes |{{coord|12.03169|N|39.04451|E|type:landmark|display=inline}} Grupp tan-Nofsinhar | |- |[[File:BietMercureosLalibela.JPG|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:BietMercureosLalibela.JPG|150x150px]] |Biete Qeddus Mercoreus (ቤተ ማርቆርዮስ) |Knisja ta' San Mercoreos |{{coord|12.03157|N|39.04548|E|type:landmark|display=inline}} Grupp tan-Nofsinhar | |} == Referenzi == [[Kategorija:Knejjes]] [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji Kulturali]] [[Kategorija:Etjopja]] [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji fl-Etjopja]] evvdggbt6oxpjb6eapk1f2ss9ggm48a 0 33185 323476 323331 2025-06-11T01:18:29Z InternetArchiveBot 18288 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 323476 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija|image=[[File:Benjamin Netanyahu, February 2023.jpg|245px]]|caption=Benjamin Netanyahu fl-2023}} '''Benjamin Netanyahu''' (bl- [[Ebrajk]] : {{Lang|he}}, kultant tradott bil- [[Lingwa Franċiża|Franċiż]] '''Benjamin Netanyahu''' {{Note|texte=''[[Le Monde]]'' et ''[[Libération (journal)|Libération]]'', et parfois ''[[Le Figaro]]'', mettent un accent aigu au ''e'' : ''Nétanyahou''.|groupe=alpha}} ), imwieled fi{{Data tat-twelid u età|21|octobre|1949}} [[Tel Aviv-Jaffa|f'Tel Aviv]], huwa statista [[Iżrael|Iżraeljan]] . President tal- Likud, partit konservattiv nazzjonali, kien Prim Ministru tal-Iżrael mill-1996 sal-1999, mill-2009 sal-2021 u għal darb'oħra mill-2022. Iben l-istoriku nazzjonalista Bension Netanyahu (imwieled Mileikowsky), kien l-ewwel diplomatiku, notevolment ambaxxatur tal-Istat tal-Iżrael għan- [[Ġnus Magħquda|Nazzjonijiet Uniti]] bejn l-1984 u l-1988. Daħal fi gvern għall-ewwel darba fl-1990, bħala deputat ministru tal-Affarijiet Barranin. Huwa sar Prim Ministru fl-1996, wara li għeleb lill-karigatur Laburista Shimon Peres . Ħalla l-poter fl-1999, wara t-telfa tiegħu kontra l-mexxej Laburista Ehud Barak . Fl-2002, reġa' kiseb pożizzjoni ta' importanza billi nħatar Ministru tal-Affarijiet Barranin fil-gvern ta' Ariel Sharon, li fdatlu l-Ministeru tal-Finanzi s-sena ta' wara. Ħalla l-gvern fl-2005 u daħal fl-oppożizzjoni. Wara l- elezzjonijiet leġiżlattivi tal-2009, huwa rritorna għall-kap tal-gvern, u suċċessivament jew fl-istess ħin okkupa diversi responsabbiltajiet ministerjali oħra (Djar, Affarijiet Reliġjużi, Ġustizzja, Finanzi, Affarijiet Barranin, Saħħa, Immigrazzjoni, Difiża {{etc}} ). Huwa nħatar mill-ġdid bħala Prim Ministru wara l- elezzjonijiet leġiżlattivi tal-2013 u mbagħad dawk tal-2015 . Il-partit tiegħu jiġi wkoll l-ewwel fl-erba’ elezzjonijiet leġiżlattivi li saru bejn l-2019 u l-2021, iżda mingħajr ma rnexxielu jifforma koalizzjoni stabbli fi ħdan parlament partikolarment frammentat. ; Naftali Bennett fl-aħħar irnexxielu jifforma gvern u jissuċċedih fl-2021. Matul it-tieni mandat tiegħu bħala Prim Ministru, huwa ppermetta l-istabbiliment ta ' insedjamenti Iżraeljani ġodda, għadda l- Iżrael, liġi tal-Istat tan-Nazzjon tal-Poplu Lhudi, ħadem biex jittrasferixxi l-kwartieri ġenerali tal -Ambaxxata tal-Istati Uniti għal [[Ġerusalemm]], u pajjiż ieħor jagħmel l-istess f' il-proċess, iffirma l- Ftehim ta 'Abraham, u b'hekk idgħajjef il-front Għarbi favur il -Palestina, u nediet proċess ta' normalizzazzjoni diplomatika mal- [[Marokk]] . Huwa mexxa wkoll il-gwerer ta’ Gaża tal-2012 u tal-2014 . L -elezzjonijiet leġiżlattivi tal-2022 jagħtu maġġoranza assoluta lill-partiti li jappoġġaw ir-ritorn tiegħu fil-poter, li jippermettulu jerġa’ jsir Prim Ministru, din id-darba fil-kap tal-aktar gvern tal-lemin li ra Iżrael mit-twaqqif tiegħu. Il-koalizzjoni l-ġdida trid tibdel is-sistema legali u tneħħi lill -Qorti Suprema tal-Iżrael minn xi prerogattivi tagħha, li jwasslu għal protesti tal-massa . F'Ottubru 2023, huwa fforma kabinett tal-gwerra wara l- attakk tal-Ħamas li ħalla aktar minn elf Iżraeljan mejta. Sussegwentement mexxa l- gwerra bejn l-Iżrael u l-Ħamas, li għaliha kien ikkritikat b'mod sever ħafna internazzjonalment, b'xi atturi jakkużawh li attakka popolazzjonijiet ċivili Palestinjani, jew saħansitra li wettaq ġenoċidju . Minn{{Data|novembre 2024}}, huwa taħt mandat ta ' arrest mill - Qorti Kriminali Internazzjonali għal delitti tal - gwerra u delitti kontra l - umanità . B'total ta' {{Nowrap|dix-sept années}} fil-kap tal-gvern {{incise|dont douze consécutives}}, Benjamin Netanyahu huwa l-aktar Prim Ministru Iżraeljan li ilu jservi, kemm b’mod konsekuttiv kif ukoll b’mod ġenerali. Prosekut għal korruzzjoni, frodi u ksur ta' fiduċja, fl-2019 sar l-ewwel kap tal-gvern Iżraeljan li ġie akkużat waqt li kien fil-kariga<ref>{{Ċita web|url=https://one.com.mt/tag/benjamin-netanyahu/|titlu=Benjamin Netanyahu|data=2024-12-30|lingwa=en-US|data-aċċess=2024-12-30|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20250104120858/https://one.com.mt/tag/benjamin-netanyahu/|arkivju-data=2025-01-04|url-status=dead}}</ref>. == Sitwazzjoni personali == '''<big>Oriġini</big>''' Neputi ta’ rabbin li emigra mil-Litwanja lejn il-Palestina Mandatorja fl-1920, Benjamin Netanyahu twieled f’Tel Aviv fil-21 ta’ Ottubru, 1949 f’familja attiva fis-“Żjoniżmu revisionista”. Missieru, Bension Netanyahu, huwa notevolment is-segretarju ta’ Zeev Vladimir Jabotinsky, il-missier spiritwali tad-dritt Iżraeljan li fih kien se jitwieled iktar tard il-Likud. Huwa t-tieni minn tliet subien. Iż-żewġ ħutu huma Yonatan, il-kbir, li miet fil-missjoni fl-1976 waqt ir-rejd ta’ Entebbe, u Iddo, l-iżgħar. '''<big>Taħriġ</big>''' [[Stampa:Netanyahu's military service I (cropped).jpg|nofs|daqsminuri|Ritratt mill-fajl militari tiegħu, 1967.]] Fil-bidu tas-snin sittin, il-familja Netanyahu telqet minn [[Ġerusalemm]] biex toqgħod fl-[[Stati Uniti|Istati Uniti]], fejn Benjamin Netanyahu ħa korsijiet fl-arkitettura u fl-amministrazzjoni tan-negozju fil-Massachusetts Institute of Technology (MIT). Fl-1967, irritorna l-[[Iżrael]] biex iwettaq is-servizz militari tiegħu fl-unità Sayeret Matkal tal-elite tal-Armata tad-Difiża Iżraeljana (IDF). Huwa pparteċipa f'diversi proeza ta' armi, notevolment f'Marzu 1968, fil-battalja ta' Karameh fejn ipprova jaqbad lil Yasser Arafat mingħajr suċċess. F’Diċembru tal-1968, bħala tpattija għal attakk b’granati kontra ajruplan El Al f’[[Ateni]], commando li kien membru tiegħu ipplastiċizza madwar ħmistax-il ajruplan mill-kumpanija Libaniża Middle East Airlines fl-ajruport ta’ [[Beirut]]. Fit-8 ta’ Mejju, 1972, kien membru tal-commando responsabbli biex ħeles kważi mitt ostaġġ miżmuma mill-grupp ta’ Settembru l-Iswed abbord ajruplan Sabena maħtuf f’Tel Aviv. Fl-1973, telaq mill-armata. Lura fl-Istati Uniti, reġa’ beda l-istudji tiegħu fil-MIT f’[[Boston]]. Imbagħad ħadem fil-Boston Consulting Group, ditta ta’ konsulenza dwar l-istrateġija, sal-1978, qabel ma rritorna l-Iżrael mal-kumpanija BlackBerry (dak iż-żmien imsejħa RIM industries) f’[[Ġerusalemm]]. L-aħħar tas-snin sebgħin kien ikkaratterizzat minn avveniment drammatiku li kien jimmarka l-iżvilupp u t-tisħiħ tal-azzjoni politika tiegħu: waqt ir-rejd ta’ Entebbe, ħuh Yonathan miet fil-ġlied, fil-kap tal-commando Iżraeljan, waqt il-ħelsien tal-ostaġġi tal-Punent. Huwa jiddefendi l-idea li tinkiseb "paċi permezz tas-sigurtà" u li l-[[Iżrael]] għandu jżomm kontroll permanenti tax-Xatt tal-Punent kif ukoll tal-kolonji tiegħu fit-territorji okkupati. Din il-pożizzjoni se tkun ikkritikata minn atturi internazzjonali waqt l-adeżjoni tiegħu fil-kariga ta’ Prim Ministru tal-Istat ta’ [[Iżrael]]<ref>{{Ċita web|url=https://www.jeuneafrique.com/337974/politique/jour-nuit-3-4-juillet-1976-commando-israelien-frappe-laeroport-dentebbe-ouganda/|titlu=Ce jour-là : dans la nuit du 3 au 4 juillet 1976 un commando israélien frappe l’aéroport d’Entebbe en Ouganda - Jeune Afrique.com|sit=JeuneAfrique.com|lingwa=fr-FR|data-aċċess=2024-12-30}}</ref>. '''<big>Privatezza</big>''' [[Stampa:Flickr - Government Press Office (GPO) - P.M. BENJAMIN NETANYAHU LIGHTING HANUKA CANDLES WITH HIS WIFE AND SONS.jpg|nofs|daqsminuri|Benjamin Netanyahu ma’ martu Sara u ż-żewġ uliedhom, Yaïr u Avner, waqt Hanukkah fil-5 ta’ Diċembru, 1996.]] Benjamin Netanyahu kien miżżewweġ tliet darbiet u kellu total ta’ tlett itfal ma’ tnejn min-nisa tiegħu. Mill-ewwel żwieġ tiegħu, lil Miriam Weizmann, tifla, Noa, twieldet fid-29 ta’ April, 1978. Il-koppja ddivorzjat fl-1978, tliet snin qabel ma Netanyahu reġa’ żżewweġ lil Fleur Cates, ċittadina Brittanika li kkonvertit għall-Ġudaiżmu għaż-żwieġ tagħha. Dan iż-żwieġ kien finalment xolt fl-1984, mingħajr ma l-koppja kellha l-ebda tfal. Fl-1991, Benjamin Netanyahu żżewweġ lill-psikologa Sara Ben-Artzi, li ltaqa' magħha fuq titjira bejn [[Belt ta' New York|New York]] u [[Tel Aviv-Jaffa|Tel Aviv]]. Minn din l-għaqda twieldu żewġ subien: Yaïr, fis-26 ta’ Lulju, 1991, u Avner, fl-10 ta’ Ottubru, 1994. == Kawżi fil-qorti == '''<big>Korruzzjoni</big>''' Mill-2016, Benjamin Netanyahu kien akkużat b'mod partikolari b'korruzzjoni. L-ewwel każ jikkonċerna rigali lill-Prim Ministru u lill-membri tal-familja tiegħu li l-valur tagħhom ikun jammonta għal miljun xekel (madwar 230,000 ewro) riċevuti bejn l-2007 u l-2016 fil-forma ta’ sigarri, fliexken xampanja u ġojjellerija. It-tieni każ jikkonċerna ftehim sigriet li Netanyahu pprova jagħmel mingħajr suċċess mas-sid ta’ Yediot Aharonot għal kopertura favorevoli minn din il-gazzetta bi skambju għall-wegħda li jorganizza tnaqqis fiċ-ċirkolazzjoni tal-kuljum ħieles Israel Hayom. Fit-tielet każ, huwa akkużat li ppreferixxa lill-grupp tat-telekomunikazzjoni Bezeq — billi vvalida regolamenti li jibbenefikaw Shaul Elovitch, l-azzjonist ta’ kontroll ta’ Bezeq, minkejja l-oppożizzjoni minn uffiċjali fil-Ministeru tal-Komunikazzjoni — bi skambju għall-kopertura tiegħu mill-Internet ta’ Elovitch gazzetta, Walla!. Benjamin Netanyahu jiċħad dawn l-akkużi u jiddikjara li se jibqa’ fil-kariga tiegħu “għal ħafna snin oħra”. Fit-28 ta’ Frar 2019, wara sentejn ta’ investigazzjoni u f’nofs il-kampanja elettorali, l-Avukat Ġenerali tal-Istat ta’ [[Iżrael]], Avichai Mandelblit, ħabbar l-akkuża tiegħu f’dawn it-tliet każijiet, għal korruzzjoni, frodi u ksur ta’ fiduċja. Diversi eluf Iżraeljani mbagħad iddimostraw għar-riżenja tiegħu. Id-deċiżjoni ta' akkuża formali tista' ssir biss wara proċedura twila. Isem Netanyahu jissemma f’każijiet oħra. Fl-2016, in-negozjant Franco-Iżraeljan Arnaud Mimran sostna li ħallas miljun ewro lil Benjamin Netanyahu biex jiffinanzja l-kampanji elettorali tiegħu; din id-donazzjoni possibbli, li l-Prim Ministru Iżraeljan jiċħad, ma tikser il-liġi Franċiża iżda tkun kuntrarja għal-liġi Iżraeljana dwar l-ispejjeż elettorali. Barra minn hekk, Nir Hefetz, eks konsulent ta’ Benjamin Netanyahu, huwa ssuspettat li xaħħam imħallef fl-2015 biex jevita prosekuzzjoni potenzjali kontra Sara Netanyahu. Fil-21 ta’ Novembru 2019, l-Avukat Ġenerali tal-Iżrael, Avichai Mandelblit, ħabbar id-deċiżjoni tiegħu li jakkuża lil Benjamin Netanyahu għal korruzzjoni, frodi u ksur ta’ fiduċja fil-kuntest tal-affari 4000 (l-għoti ta’ favuri lill-grupp tat-telekomunikazzjoni Bezeq bi skambju ta’ kopertura għall-vantaġġ tiegħu mill-gazzetta tal-Internet Walla!) u għal frodi u ksur ta’ fiduċja fiż-żewġ każi 1000 (rigali li minnhom ibbenefika b’dan tiegħu. familja) u s-snin 2000 (talba għal kopertura tal-midja aktar favorevoli mis-sid tal-Kuljum Yediot Aharonot bi skambju għall-organizzazzjoni ta’ tnaqqis fiċ-ċirkolazzjoni tal-Israel Hayom ta’ kuljum b’xejn). Benyamin Netanyahu jiddenunzja "attentat ta' kolp ta' stat". Huwa mġiegħel iħalli l-portafolli ministerjali tiegħu li għad għandu, jiġifieri dawk tas-Saħħa, l-Agrikoltura u d-Diaspora<ref>{{Ċita web|url=https://tvmnews.mt/news/fizrael-il-partiti-tal-oppozizzjoni-vicin-li-jtemmu-l-era-ta-netanyahu/|titlu=F'Iżrael: Il-partiti tal-oppożizzjoni viċin li jtemmu l-era ta' Netanyahu|data=2021-05-30|lingwa=en-US|data-aċċess=2024-12-30}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://netnews.com.mt/2021/02/08/izrael-netanyahu-jichad-dwar-il-korruzzjoni-waqt-is-smigh-fil-qorti/|titlu=Iżrael: Netanyahu jiċħad dwar il-korruzzjoni waqt is-smigħ fil-qorti|kunjom=Cassar|isem=Richard|data=2021-02-08|sit=NETnews|lingwa=mt-MT|data-aċċess=2024-12-30}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://newsbook.com.mt/netanyahu-jwiegeb-mhux-hati-ghall-akkuzi-dwar-korruzzjoni/|titlu=}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://teo-bg.com/mt/Netanyahu-xehed-fil-ka%C5%BC-g%C4%A7al-k/|titlu=Netanyahu xehed fil-każ ta' korruzzjoni li fih huwa akkużat - Tractor minn Bulgarian Tractors Theo|data=2024-12-14|lingwa=mt|data-aċċess=2024-12-30}}</ref>. '''<big>Akku]i ta' delitti tal-gwerra u delitti kontra l-umanità</big>''' Fl-2021, ġie ppreżentat ilment quddiem il-Qorti Kriminali Internazzjonali kontra Benjamin Netanyahu minħabba bumbardamenti mmirati kontra l-parti armata tal-Ħamas Palestinjan li kkawżaw vittmi ċivili fil-Medda ta’ Gaża. Fl-20 ta’ Mejju 2024, Karim Khan, prosekutur tal-Qorti Kriminali Internazzjonali, talab lill-QKI biex toħroġ mandat ta’ arrest għal allegati delitti tal-gwerra u delitti kontra l-umanità kontra Benjamin Netanyahu, fl-istess ħin kontra l-ministru tad-Difiża tiegħu Yoav Gallant u li kontra diversi uffiċjali għolja tal-Ħamas. Hu u l-ministru tiegħu huma akkużati li "ikkawżaw sterminazzjoni, ipprovokaw il-ġuħ bħala metodu ta' gwerra, inkluż li jżommu l-għajnuna umanitarja, jimmiraw deliberatament lejn iċ-ċivili f'kunflitti" filwaqt li akkużi kontra uffiċjali tal-Ħamas jinkludu "sterminazzjoni", "stupru u forom oħra ta' vjolenza sesswali", “it-teħid ta’ ostaġġi bħala delitt tal-gwerra” u “id-direzzjoni ta’ attakki intenzjonalment kontra l-popolazzjoni ċivili”<ref>{{Ċita web|url=https://one.com.mt/tag/benjamin-netanyahu/|titlu=Benjamin Netanyahu|data=2024-12-30|lingwa=en-US|data-aċċess=2024-12-30|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20250104120858/https://one.com.mt/tag/benjamin-netanyahu/|arkivju-data=2025-01-04|url-status=dead}}</ref>. Fil-21 ta’ Novembru, l-ICC tilqa’ t-talba ta’ Karim Khan u toħroġ mandati ta’ arrest kontra Benjamin Netanyahu u Yoav Gallant għal “delitti kontra l-umanità u delitti tal-gwerra mwettqa mill-inqas mit-8 ta’ Ottubru, 2023 sa mill-inqas l-20 ta’ Mejju, 2024, il-jum li fih il-prosekuzzjoni ressqet it-talbiet. għal mandati ta’ arrest” u Mohammed Deïf, mexxej militari tal-[[Ħamas]]. == Referenzi == kl9jxp4zggj8wuhsz3oa2zqf96wi6jm 0 33338 323460 321072 2025-06-10T12:43:36Z JovalQC 21720 Infobox city create 323460 wikitext text/x-wiki [[Stampa:Aerial view Ciudad Colonial Santo Domingo 09 2019 0067.jpg|daqsminuri|Veduta mill-ajru tal-Belt Kolonjali ta' Santo Domingo.]]{{Infobox city}} Il-'''Belt Kolonjali ta' Santo Domingo''' (bl-[[Lingwa Spanjola|Ispanjol]]: ''Ciudad Colonial'') hija l-kwartier ċentrali [[Storja|storiku]] tal-[[belt kapitali]] tar-[[Repubblika Dominikana|Repubblika Dominicana]], [[Santo Domingo]]. Hija l-eqdem insedjament abitat kontinwament li ġie stabbilit mill-[[Ewropa|Ewropej]] fl-Amerki. Iż-żona, magħrufa wkoll bħala ''Zona Colonial'' ('''Żona Kolonjali''') jew sempliċement bħala ''La Zona'' (Iż-Żona) tniżżlet fil-lista tas-[[Sit ta' Wirt Dinji|Siti ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] fl-1990.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/526|titlu=Colonial City of Santo Domingo - UNESCO|sit=whc.unesco.org|data-aċċess=2025-02-19}}</ref> Il-Belt Kolonjali ta' Santo Domingo tinsab max-xatt tal-Punent tax-xmara Ozama, li taqsam il-belt fi tnejn. Tkopri erja ta' 1.06 km² (0.41 mili kwadri) ikkonfinata minn perimetru mdawwar bis-swar. Hija sezzjoni importanti mill-belt minħabba l-għadd kbir ta' attrazzjonijiet storiċi, fosthom l-Alcázar de Colón, il-Fortaleza Ozama, il-[[Katidral|Catedral]] de Santa María la Menor, u oħrajn. Iż-żona hija l-attrazzjoni turistika prinċipali ta' Santo Domingo, minkejja li s-siti prinċipali tal-attivitajiet tal-gvern u kummerċjali issa jseħħu fil-partijiet iktar moderni tal-belt. == Storja == [[File:Nave_Norte_Catedral_Primada_CCSD_05_2019_5530.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Nave_Norte_Catedral_Primada_CCSD_05_2019_5530.jpg|xellug|daqsminuri|Il-Katidral ta' Santa María la Menor minn ġewwa.]] L-ewwel insedjament f'dik li issa hija Santo Domingo ġie stabbilit minn [[Bartholomew Columbus]] max-xatt tal-Lvant tax-xmara Ozama lejn l-aħħar tas-seklu 15. Madankollu, wara l-uragan tal-1502 li fost il-vittmi qatel lil [[Francisco de Bobadilla]], il-belt ġiet rilokata max-xatt tal-Punent taħt it-tmexxija ta' [[Nicolás de Ovando]]. Ovando u s-suċċessur tiegħu [[Diego Colón]] issorveljaw l-ewwel kostruzzjonijiet tal-Belt Kolonjali, li l-biċċa l-kbira minnhom għadhom jeżistu sal-lum. Il-fortifikazzjonijiet ta' Santo Domingo kienu karatteristika importanti tal-pajsaġġ urban. Is-swar tad-difiża (''muralla'') kienu estiżi mix-xmara Ozama sal-Puerta del Conde, li kienet id-daħla għall-periferija u l-konfini tal-Punent tal-belt sal-aħħar tas-seklu 19. L-[[Spanja|Ispanjoli]] użaw dan l-insedjament bħala l-ewwel punt ta' influwenza fl-Amerki, u minn hemm ħakmu gżejjer oħra tal-Karibew u l-biċċa l-kbira tal-art kontinentali tal-Amerki. Santo Domingo inizjalment kienet iċ-ċentru [[Politika|politiku]] u [[Kultura|kulturali]] tal-preżenza Spanjola fid-Dinja l-Ġdida, iżda wara ftit deċennji bdiet tbatti u l-Ispanjoli ffukaw l-attenzjoni tagħhom iktar fuq l-art kontinentali wara li ħakmu l-[[Messiku]], il-[[Perù]], u reġjuni oħra tal-Amerka Latina. Minkejja dan, il-Belt Kolonjali baqgħet sit storiku importanti. Fl-1655, il-Belt Kolonjali ġarrbet assedju mmexxi mill-uffiċjali [[Renju Unit|Ingliżi]] [[William Penn]] u [[Robert Venables]]. L-invażjoni tal-1655 ġiet megħluba mit-truppi Spanjoli kkmandati mill-Kaptan-Ġeneral tal-Kolonja, [[Don Bernardino de Meneses y Bracamonte]], il-Konti ta' Peñalva, li għalih ġiet imsemmija l-Puerta del Conde ("id-Daħla tal-Konti"). Is-swar difensivi ġew immodifikati matul dan l-episodju. Qabel l-invażjoni, kien hemm forti fis-sit fejn illum hemm il-Puerta del Conde, imsejjaħ Fuerte San Genaro. Huwa maħsub li l-modifika li seħħet wara l-assedju kienet tinvolvi t-twessigħ tas-swar sal-forti, u effettivament inħoloq bastjun magħruf bħala ''El Baluarte del Conde''. Fl-aħħar tas-seklu 19 u fil-bidu tas-seklu 20, il-belt bdiet tikber lil hinn mill-konfini antiki tagħha, iżda l-Belt Kolonjali baqgħet iċ-ċentru prinċipali tal-attivitajiet sal-era ta' Trujillo. Trujillo ssorvelja wkoll ir-restawr ta' [[Monument|monumenti]] ewlenin, fosthom l-Alcázar de Colón fil-bidu tas-snin 50 tas-seklu 20. == Belt Kolonjali llum == [[File:Dominican_Republic_Santo_Domingo.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Dominican_Republic_Santo_Domingo.jpg|lemin|daqsminuri|391x391px|Il-Park ta' Kolombu.]] L-ispazju pubbliku ċentrali tad-distrett huwa Parque Colon, [[pjazza]] li tikkonfina mal-katidral tas-seklu 16 u li f'nofsha hemm [[statwa]] tal-bronż tal-aħħar tas-seklu 19 ta' [[Kristofru Kolombu]]. Fil-Lvant ta' Parque Colón, Calle Las Damas pavimentata biċ-ċagħaq hija l-iżjed triq pavimentata antika tad-Dinja l-Ġdida, u tmur lura għall-1502. It-triq tmiss ma' bosta mill-attrazzjonijiet prominenti tal-Belt Kolonjali, fosthom il-Fortaleza Ozama, is-sit ta' avvenimenti ewlenin fl-istorja tar-Repubblika Dominicana; Casa de Bastidas, li issa tospita [[mużew]] tat-tfal; l-Ambaxxata [[Franza|Franċiża]], f'binja li jingħad li kienet id-dar ta' [[Hernán Cortés]]; Casa de Ovando, li jingħad li kienet l-eks residenza tal-Gvernatur Nicolás de Ovando u issa hija lukanda lussuża msejħa Hodelpa Nicolas de Ovando; il-Panteon Nazzjonali tar-Repubblika Dominicana; u l-Museo de las Casas Reales, fl-eks palazz tal-gvernatur u l-binja tal-Audiencia. Calle del Conde hija triq għall-mixi biss li tinkludi diversi binjiet kummerċjali notevoli tal-bidu tas-seklu 20 u tikkollega Parque Colon mal-Puerta del Conde u ma' Parque Independencia. Distrett kummerċjali tradizzjonali ieħor hija l-parti ta' Avenida Duarte fit-Tramuntana tal-Belt Kolonjali, li attwalment qed tiġi rrinnovata bl-għan li tkun iktar attraenti għat-turisti. Fin-naħa tat-Tramuntana ta' Calle Las Damas, il-Plaza de España rrestawrata u mkabbra tmiss ma' Las Atarazanas (eks stabbiliment navali u issa mużew) u għadd ta' ħwienet u ristoranti żgħar. Din iż-żona kienet wieħed mill-ewwel ċentri kummerċjali fl-Amerki, u llum il-ġurnata għadu ċentru tal-attività kummerċjali. L-Alcázar de Colón, li fl-imgħoddi kien il-palazz kolonjali tal-familja Kolombu — l-ewwel ta' ibnu [[Diego Kolombu|Diego]] — issa huwa mużew b'għamara u b'dekorazzjonijiet tal-epoka għall-wiri. Oriġinarjament il-binja nbniet fl-1510 u ġiet irrestawrata għad-dehra attwali tagħha fl-1952. Sar investiment ta' 700 miljun dollaru [[Stati Uniti|Amerikan]] fil-port tax-xmara Ozama biswit il-Belt Kolonjali, bl-għan li l-port ta' Santo Domingo jibda jilqa' l-bastimenti l-kbar tal-kruċieri, u jinkludi marina b'sjieda privata. Il-proġett tlesta minn Sans Soucí Ports S.A. Dan il-proġett ambizzjuż kellu l-għan li jagħti spinta lill-Belt Kolonjali u lill-bqija ta' Santo Domingo għat-turiżmu internazzjonali. == Sit ta' Wirt Dinji == [[File:Plaza_España_CCSD_RD_02_2017_1991.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Plaza_Espa%C3%B1a_CCSD_RD_02_2017_1991.jpg|daqsminuri|190x190px|L-Alcázar de Colón.]] Il-Belt Kolonjali ta' Santo Domingo ġiet iddeżinjata bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1990.<ref name=":0" /> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (ii)''' "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-[[arti]] monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; il-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-[[bniedem]]"; u l-'''kriterju (vi)''' "Assoċjazzjoni diretta jew tanġibbli ma' avvenimenti jew ma' tradizzjonijiet ħajjin, ma' ideat jew ma' twemmin, jew ma' xogħlijiet artistiċi jew letterarji ta' valur universali straordinarju".<ref name=":0" /> == Siti storiċi tal-Belt Kolonjali == [[File:SD_RD_03_2017_2065.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:SD_RD_03_2017_2065.jpg|daqsminuri|190x190px|Fortaleza Ozama hija l-eqdem fortizza Ewropea fl-Amerki.]] [[File:Basílica_Menor_de_Santa_María_SD_RD_02_2017_1947.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Bas%C3%ADlica_Menor_de_Santa_Mar%C3%ADa_SD_RD_02_2017_1947.jpg|daqsminuri|190x190px|Il-Katidral ta' Santa María La Menor huwa l-eqdem katidral fl-Amerki.]] [[File:Puerta_del_Conde,_buitenplein_1.JPG|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Puerta_del_Conde,_buitenplein_1.JPG|daqsminuri|190x190px|Id-Daħla ta' la Misericordia fil-Belt Kolonjali.]] [[File:Ruinas_Iglesia_Ruinas_San_Francisco_CCSD_01_2021_6913.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ruinas_Iglesia_Ruinas_San_Francisco_CCSD_01_2021_6913.jpg|daqsminuri|190x190px|Il-fdalijiet tal-Monasteru ta' San Franġisk, l-eqdem monasteru fl-Amerki.]] [[File:Ciudad_Colonial_historical_marker.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ciudad_Colonial_historical_marker.jpg|daqsminuri|190x190px|Plakka storika tal-Belt Kolonjali.]] [[File:Iglesia_Altagracia_CCSD_09_2018_1453.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Iglesia_Altagracia_CCSD_09_2018_1453.jpg|daqsminuri|285x285px|Il-Knisja ta' Nuestra Señora de la Altagracia.]] [[File:Dominican_Republic_Neighborhoods.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Dominican_Republic_Neighborhoods.jpg|daqsminuri|190x190px|Il-kwartier ta' Padre Bellini.]] [[File:Dominican_Republic_Neighborhoods_Street_View.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Dominican_Republic_Neighborhoods_Street_View.jpg|daqsminuri|190x190px|Kwartier fil-Belt Kolonjali.]] Fil-Belt Kolonjali ta' Santo Domingo hemm postijiet differenti li nbnew mill-Ispanjoli matul l-era kolonjali, li flimkien jiffurmaw iktar minn 300 sit storiku; dawn jinkludu diversi monumenti ta' natura kulturali u storika, kif ukoll djar ta' nies notevoli tas-soċjetà ta' dak iż-żmien, u toroq importanti, bħal Calle Las Damas. Uħud minnhom huma: * l-Alcázar de Colón, l-ewwel kastell jew residenza tal-Viċirè fl-Amerka; illum jospita mużew bi 22 kamra; * l-Artal tan-Nazzjon, l-oqbra tal-missirijiet fundaturi; * il-Bażilika-Katidral ta' [[Santa Marija]] l-Minuri, l-Ewwel Katidral tal-Amerki; * Casa de Rodrigo de Bastidas, li fl-imgħoddi kienet id-dar tal-familja Bastidas prominenti; issa tospita mużew tat-tfal (Museo Infantil); * Casa del Cordón, li nbniet mill-familja Garay; x'aktarx l-eqdem binja tal-ġebel li għadha teżisti fid-Dinja l-Ġdida (1502) b'gwarniċ mill-isbaħ imnaqqax għad-daħla b'għamla ta' kurdun (''cordón'') ta' patri Franġiskan; * Casa de la Moneda jew iz-Zekka, li nbniet fl-1540; b'daħla mdawra b'ħames medaljuni skolpiti bl-istil [[Rinaxximent|Rinaxximentali]] bikri; illum tospita mużew tal-muniti kolonjali; * id-Dar tal-familja Dávila, waħda mit-tlett idjar li issa jiffurmaw il-lukanda Hodelpa Nicolas de Ovando; * Casa de Nicolás de Ovando, illum parti mil-lukanda Hodelpa Nicolas de Ovando; * Casa de Diego Caballero; * Casa de Campuzano Polanco, iktar 'il quddiem Casa de los Presidentes, issa l-Arċiveskovat ta' Santo Domingo; * Calle de los Nichos jew Calle del Arquillo chico, li qabel kienet Calle del Mono fis-sekli 16-17 u Calle de los Polancos fis-seklu 18, illum Calle Pellerano Alfau, li hija triq għall-mixi. Kemm Casa de Diego Caballero kif ukoll Campuzano Polanco jinsabu f'din it-triq; * Casa de Alonso de Zuazo, id-dar tal-gvernatur ta' Santo Domingo, li tinsab quddiem ir-residenza ta' Campuzano Polanco, illum l-Awditorju tal-Arċiveskovat; * Casa de Hernán Cortés, li huwa maħsub li kienet l-eks dar ta' Hernán Cortés; iktar 'il quddiem saret ir-residenza tal-familja Oviedo; illum tospita l-Ambaxxata Franċiża; * Casa de Diego del Rio, li tinsab maġenb Casa de Alonso de Zuazo f'Calle Las Damas, illum tospita l-mużew tal-esperjenza KahKow dwar il-kawkaw tal-gżira; * Casas de Gaspar de Astudillo, maġenb id-dar ta' Diego del Rio, jinsabu maġenb xulxin quddiem id-daħla ta' Casa de Bastidas; wieħed miż-żewġ sulari tagħha jospita s-Sociedad Dominicana de Bibliofilos u l-ieħor illum jospita d-Dominican Lions Club; * id-Dar tal-Gargoyles, li tinsab fil-bidu ta' Calle de las Mercedes maġenb id-Dar tal-Ġiżwiti, kienet is-sede tal-Università ta' Santiago de la Paz u ta' Gorjón stabbilita mill-Ġiżwiti f'nofs is-seklu 16; * id-Dar tal-Ġiżwiti, li tinsab f'Calle Las Damas, kienet is-sede tal-Università ta' Santiago de la Paz u ta' Gorjón f'nofs is-seklu 18; * Casa de Juan de Villoria, id-dar tas-sid ta' impjant tal-produzzjoni taz-zokkor u tal-eżekutur tat-testment ta' Diego Kolombu, li tinsab maġenb id-Dar tal-Gargoyles, illum tospita l-Fundacion Dominicana de Desarrollo (FDD); * Casa de Juan de Ampies, il-fundatur tal-belt ta' [[Coro]] u l-ewwel gvernatur tal-[[Veneżwela|Venezwela]], maġenb id-dar ta' Juan de Villoria (illum ikkonvertiti f'dar waħda), li iktar 'il quddiem saret ir-residenza tal-merkant minn [[Ġenova|Genova]] [[Melchor Centurione]], li kien sħab fin-negozju ta' Juan de Villoria, illum parti mill-FDD; * Casa del Sacramento, li nbniet mill-familja Garay, issa l-Arċiveskovat ta' Santo Domingo; * Casa de "El Tapado", li nbniet mid-Dekan Pedro Duque de Rivera f'nofs is-seklu 16; ingħatat dan l-isem minħabba leġġenda li wieħed mir-residenti tagħha kien jidher billejl biss u kien nobbli Spanjol b'wiċċ sfigurat; * Casa de Tostado, li nbniet fl-1505 mill-[[Skrivan|iskrivan]] Francisco Tostado, missier l-ewwel [[poeta]] tal-Amerki, Francisco Tostado de la Peña (li miet fl-1586), li nqatel fl-invażjoni ta' [[Francis Drake]]; illum tospita l-Mużew tal-Familja Dominicana tas-seklu 19 b'għamara u b'antikitajiet għall-wiri; id-dar hija l-unika binja ċivili fid-Dinja l-Ġdida b'tieqa tal-perjodu [[Gotiku]]; * Calle El Conde; * Calle Las Damas, l-eqdem triq fl-Amerki; * Calle Las Mercedes; * il-[[Kappella]] tal-Irmedji tal-familja Dávila; * il-Kappella u l-Isptar ta' San Andrés, it-tieni l-iktar sptar antik fl-Amerki; * il-Knisja u l-Kunvent tal-Ordni Dumnikana, l-eqdem knisja tad-Dinja l-Ġdida; * il-Kappella tar-Rużarju fi ħdan il-Knisja u l-Kunvent tal-Ordni Dumnikana, magħrufa wkoll bħala l-Kappella taż-[[Żodjaku]], li nbniet mill-familja Campuzano Polanco fil-bidu tas-seklu 18; l-unika kappella ta' din ix-xorta fl-Amerki b'waħda mill-erba' volti tagħha b'rappreżentazzjonijiet [[Astroloġija|astroloġiċi]]; * il-Kappella tat-Tielet Ordni Dumnikana, maġenb il-Knisja tal-Ordni Dumnikana; * il-Knisja u l-Isptar ta' San Lázaro; * il-Knisja tal-Ġiżwiti, illum il-Panteon Nazzjonali; * il-Knisja ta' Las Mercedes, fl-imgħoddi r-residenza ta' Tirso de Molina bejn l-1616 u l-1618, u x'aktarx fejn kiteb parti mix-xogħlijiet tiegħu; * il-Knisja ta' Nuestra Señora de la Altagracia, li nbniet fl-1502 minn Nicolas de Ovando, u li nbniet mill-ġdid fl-1920; * il-Knisja ta' Nuestra Señora del Carmen; * il-Knisja tar-Reġina Angelorum, ir-residenza ta' Leonor de Ovando u ta' Elvira de Mendoza, l-ewwel poeti tal-Amerki; * il-Knisja ta' Santa Bárbara; * il-Knisja ta' San Miguel; * is-Ceiba ta' Kolombu; * is-Sistema tad-Dranaġġ Kolonjali, li nbniet minn Nicolás de Ovando fl-1502; id-daħla ta' waħda mill-mini tas-sistema tinsab quddiem il-Mużew tar-Rum u tal-Kannamiela; * il-Kunvent ta' Santa Clara; * il-Forti ta' El Angulo; * il-Forti ta' La Carena; * il-Forti ta' La Caridad; * il-Forti ta' La Concepción; * il-Forti ta' El Invencible, parti mid-difiża tax-xmara Ozama li nbniet mill-familja Dávila; * il-Forti ta' San Diego; * il-Forti ta' San Gil, li nbena għall-ħabta tal-1505, l-ewwel difiża tal-Belt Kolonjali; * il-Forti ta' San José; * Fortaleza Ozama, l-eqdem fortizza fl-Amerki; * l-Istatwa ta' Gonzalo Fernández de Oviedo y Valdés, fi ħdan il-Fortizza ta' Ozama; * id-Daħla ta' la Misericordia; * id-Daħla ta' San Diego, li nbniet fl-1576, id-daħla prinċipali tal-Belt Kolonjali mill-baħar; * l-Eremitaġġ ta' San Antón; * l-Isptar ta' San Nicolás de Bari, l-eqdem sptar li nbena fl-Amerki; * is-Suq ta' Modelo, l-ikbar ħanut tat-tifkiriet fil-Belt Kolonjali; * il-Monasteru ta' [[San Franġisk t'Assisi|San Franġisk]], fejn indifnu oriġinarjament Alonso de Ojeda u Bartholomew Kolombu; * il-Museo de las Casas Reales, li qabel kien il-Palazz tar-Real Audiencia de Santo Domingo, illum mużew b'disa' kmamar dwar l-istorja kolonjali tal-gżira li jitqies fost l-aqwa fil-Karibew; * il-Museo de la Catedral, li qabel kien il-Ħabs Antik fl-era kolonjali, u mbagħad intuża mis-soċjetà Filantropica; illum jospita mużew tal-oġġetti reliġjużi tas-sekli 16 sa 19 mill-Katidral; * il-Museo de Juan Pablo Duarte, fid-dar fejn twieled l-eroj nazzjonali tar-Repubblika Dominicana; * il-Mużew tal-Mafkar tar-Reżistenza Dominicana, f'ġieħ it-taqbid kontra r-reġimi ta' Trujillo u ta' Balaguer; * il-Museo del Ambar jew il-Mużew Dinji tal-Ambra, li jinsab quddiem il-Park ta' Kolombu; fih kollezzjoni ta' ambra mill-pajjiż b'data storika u [[Xjenza|xjentifika]]; * il-Museo Larimar, mużew dwar ħaġra prezzjuża li tinsab f'din il-gżira biss, f'Calle Isabel La Catolica; * il-Museo Naval de las Atarazanas, mużew navali u tal-arkeoloġija ta' taħt il-baħar tal-gżira; * Parque Colón (il-Park ta' Kolombu); * il-Palazz Konċistorjali, il-binja tal-ewwel muniċipju tal-Amerki; * il-Palazz ta' Borgellá; * Parque Independencia; * Plaza de España; * Plaza Fray Bartolomé de las Casas; * Plaza Duarte; * Plaza María de Toledo, maġenb il-Knisja tal-Ġiżwiti (illum il-Panteon Nazzjonali); * il-Pjazza u l-Istatwa ta' Antonio de Montesinos; * Plaza Pellerano Castro; * Plazoleta de los Curas, l-eqdem ċimiterju fl-Amerki kien jinsab hawnhekk fl-imgħoddi; * Plazoleta Padre Billini; * Puerta del Conde; * Reales Atarazanas, l-ewwel uffiċċji tad-dwana u l-imħażen irjali tal-Amerki, li għall-bidu kienu ġestiti mill-familja Welser; * l-Arloġġ tax-[[Xemx]], quddiem il-Museo de las Casas Reales, li nbena fl-1753 mill-gvernatur Francisco Rubio y Peñaranda; * it-Taraġ ta' Las Damas. == Gallerija == <gallery mode="packed"> File:CCSD_Parque_Colon_RD_02_2017_1903.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CCSD_Parque_Colon_RD_02_2017_1903.jpg|alt=Parque Colón File:ElConde.JPG|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:ElConde.JPG|alt=Calle El Conde File:SD_RD_03_2017_2124.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:SD_RD_03_2017_2124.jpg|Palacio Consistorial File:Calle_Las_Damas.JPG|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Calle_Las_Damas.JPG|alt=Calle Las Damas File:Casa_del_Sacramento_Colonial_Zone.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Casa_del_Sacramento_Colonial_Zone.jpg|Casa del Sacramento File:Casa_de_los_Presidentes_Colonial_Zone.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Casa_de_los_Presidentes_Colonial_Zone.jpg|Casa de los Presidentes File:Kathedrale_Santo_Domingo.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kathedrale_Santo_Domingo.jpg|alt=Cathedral, West facade File:CeilingCatStMariaMenorDR2007.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CeilingCatStMariaMenorDR2007.jpg|alt=Cathedral, interior File:Plaza_España_CCSD_RD_03_2017_2085.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Plaza_Espa%C3%B1a_CCSD_RD_03_2017_2085.jpg|alt=Alcázar de Colón and Plaza de España File:Museo_de_las_Casas_Reales,_Ciudad_Colonial_Santo_Domingo_(38225588342).jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Museo_de_las_Casas_Reales,_Ciudad_Colonial_Santo_Domingo_(38225588342).jpg|Museo de las Casas Reales File:Puerta_de_San_Diego.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Puerta_de_San_Diego.jpg|Puerta de San Diego File:Ruinas_San_Nicolas_de_Bari_CCSD_09_2018_1414.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ruinas_San_Nicolas_de_Bari_CCSD_09_2018_1414.jpg|Ruinas Hospital San Nicolas de Bari File:Church_and_Convent_Regina_Angelorum_CCSD_07_2018_0762.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Church_and_Convent_Regina_Angelorum_CCSD_07_2018_0762.jpg|Iglesia Regina Angelorum File:CCSD_RD_12_2017_7542.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CCSD_RD_12_2017_7542.jpg|Ruinas Monasterio de San Francisco File:Foraleza_San_Gil_IMG_0036.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Foraleza_San_Gil_IMG_0036.jpg|Fort of San Gil File:Exterior_wall_Bastion_San_Jose_CCSD_08_2019_7967.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Exterior_wall_Bastion_San_Jose_CCSD_08_2019_7967.jpg|Bastion San Jose File:Museo_Trampolin_Ciudad_Colonial_SD.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Museo_Trampolin_Ciudad_Colonial_SD.jpg|Casa de Rodrigo de Bastidas File:Iglesia_y_Convento_Dominicos_CCSD_07_2018_0534.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Iglesia_y_Convento_Dominicos_CCSD_07_2018_0534.jpg|Iglesia y Convento de los Dominicos File:Casa_del_Cordon_CCSD_RD_11_2017_6568.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Casa_del_Cordon_CCSD_RD_11_2017_6568.jpg|Casa del Cordon File:Puerta_del_Conde_CCSD_09_2018_1564.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Puerta_del_Conde_CCSD_09_2018_1564.jpg|Puerta del Conde File:2015_07_24_Rep_Dom,_Saint-Domingue,,_amb_de_France,_maison_de_H_Cortes.JPG|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:2015_07_24_Rep_Dom,_Saint-Domingue,,_amb_de_France,_maison_de_H_Cortes.JPG|Casa de Hernán Cortés File:National_Pantheon_CCSD_RD_06_2017_2424.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:National_Pantheon_CCSD_RD_06_2017_2424.jpg|National Pantheon File:Museo_Naval_Atarazanas_Reales_CCSD_08_10_2018_816.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Museo_Naval_Atarazanas_Reales_CCSD_08_10_2018_816.jpg|Museo Naval Atarazanas Reales File:Iglesia_de_Las_Mercedes_CCSD_09_2018_1509.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Iglesia_de_Las_Mercedes_CCSD_09_2018_1509.jpg|Iglesia Las Mercedes </gallery> == Referenzi == [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji Kulturali]] [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji fir-Repubblika Dominicana]] [[Kategorija:Repubblika Dominicana]] 1ev8okygc0ejt6x5thgd7ll996nxskh 323461 323460 2025-06-10T12:43:45Z JovalQC 21720 323461 wikitext text/x-wiki {{Infobox city}} Il-'''Belt Kolonjali ta' Santo Domingo''' (bl-[[Lingwa Spanjola|Ispanjol]]: ''Ciudad Colonial'') hija l-kwartier ċentrali [[Storja|storiku]] tal-[[belt kapitali]] tar-[[Repubblika Dominikana|Repubblika Dominicana]], [[Santo Domingo]]. Hija l-eqdem insedjament abitat kontinwament li ġie stabbilit mill-[[Ewropa|Ewropej]] fl-Amerki. Iż-żona, magħrufa wkoll bħala ''Zona Colonial'' ('''Żona Kolonjali''') jew sempliċement bħala ''La Zona'' (Iż-Żona) tniżżlet fil-lista tas-[[Sit ta' Wirt Dinji|Siti ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] fl-1990.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/526|titlu=Colonial City of Santo Domingo - UNESCO|sit=whc.unesco.org|data-aċċess=2025-02-19}}</ref> Il-Belt Kolonjali ta' Santo Domingo tinsab max-xatt tal-Punent tax-xmara Ozama, li taqsam il-belt fi tnejn. Tkopri erja ta' 1.06 km² (0.41 mili kwadri) ikkonfinata minn perimetru mdawwar bis-swar. Hija sezzjoni importanti mill-belt minħabba l-għadd kbir ta' attrazzjonijiet storiċi, fosthom l-Alcázar de Colón, il-Fortaleza Ozama, il-[[Katidral|Catedral]] de Santa María la Menor, u oħrajn. Iż-żona hija l-attrazzjoni turistika prinċipali ta' Santo Domingo, minkejja li s-siti prinċipali tal-attivitajiet tal-gvern u kummerċjali issa jseħħu fil-partijiet iktar moderni tal-belt. == Storja == [[File:Nave_Norte_Catedral_Primada_CCSD_05_2019_5530.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Nave_Norte_Catedral_Primada_CCSD_05_2019_5530.jpg|xellug|daqsminuri|Il-Katidral ta' Santa María la Menor minn ġewwa.]] L-ewwel insedjament f'dik li issa hija Santo Domingo ġie stabbilit minn [[Bartholomew Columbus]] max-xatt tal-Lvant tax-xmara Ozama lejn l-aħħar tas-seklu 15. Madankollu, wara l-uragan tal-1502 li fost il-vittmi qatel lil [[Francisco de Bobadilla]], il-belt ġiet rilokata max-xatt tal-Punent taħt it-tmexxija ta' [[Nicolás de Ovando]]. Ovando u s-suċċessur tiegħu [[Diego Colón]] issorveljaw l-ewwel kostruzzjonijiet tal-Belt Kolonjali, li l-biċċa l-kbira minnhom għadhom jeżistu sal-lum. Il-fortifikazzjonijiet ta' Santo Domingo kienu karatteristika importanti tal-pajsaġġ urban. Is-swar tad-difiża (''muralla'') kienu estiżi mix-xmara Ozama sal-Puerta del Conde, li kienet id-daħla għall-periferija u l-konfini tal-Punent tal-belt sal-aħħar tas-seklu 19. L-[[Spanja|Ispanjoli]] użaw dan l-insedjament bħala l-ewwel punt ta' influwenza fl-Amerki, u minn hemm ħakmu gżejjer oħra tal-Karibew u l-biċċa l-kbira tal-art kontinentali tal-Amerki. Santo Domingo inizjalment kienet iċ-ċentru [[Politika|politiku]] u [[Kultura|kulturali]] tal-preżenza Spanjola fid-Dinja l-Ġdida, iżda wara ftit deċennji bdiet tbatti u l-Ispanjoli ffukaw l-attenzjoni tagħhom iktar fuq l-art kontinentali wara li ħakmu l-[[Messiku]], il-[[Perù]], u reġjuni oħra tal-Amerka Latina. Minkejja dan, il-Belt Kolonjali baqgħet sit storiku importanti. Fl-1655, il-Belt Kolonjali ġarrbet assedju mmexxi mill-uffiċjali [[Renju Unit|Ingliżi]] [[William Penn]] u [[Robert Venables]]. L-invażjoni tal-1655 ġiet megħluba mit-truppi Spanjoli kkmandati mill-Kaptan-Ġeneral tal-Kolonja, [[Don Bernardino de Meneses y Bracamonte]], il-Konti ta' Peñalva, li għalih ġiet imsemmija l-Puerta del Conde ("id-Daħla tal-Konti"). Is-swar difensivi ġew immodifikati matul dan l-episodju. Qabel l-invażjoni, kien hemm forti fis-sit fejn illum hemm il-Puerta del Conde, imsejjaħ Fuerte San Genaro. Huwa maħsub li l-modifika li seħħet wara l-assedju kienet tinvolvi t-twessigħ tas-swar sal-forti, u effettivament inħoloq bastjun magħruf bħala ''El Baluarte del Conde''. Fl-aħħar tas-seklu 19 u fil-bidu tas-seklu 20, il-belt bdiet tikber lil hinn mill-konfini antiki tagħha, iżda l-Belt Kolonjali baqgħet iċ-ċentru prinċipali tal-attivitajiet sal-era ta' Trujillo. Trujillo ssorvelja wkoll ir-restawr ta' [[Monument|monumenti]] ewlenin, fosthom l-Alcázar de Colón fil-bidu tas-snin 50 tas-seklu 20. == Belt Kolonjali llum == [[File:Dominican_Republic_Santo_Domingo.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Dominican_Republic_Santo_Domingo.jpg|lemin|daqsminuri|391x391px|Il-Park ta' Kolombu.]] L-ispazju pubbliku ċentrali tad-distrett huwa Parque Colon, [[pjazza]] li tikkonfina mal-katidral tas-seklu 16 u li f'nofsha hemm [[statwa]] tal-bronż tal-aħħar tas-seklu 19 ta' [[Kristofru Kolombu]]. Fil-Lvant ta' Parque Colón, Calle Las Damas pavimentata biċ-ċagħaq hija l-iżjed triq pavimentata antika tad-Dinja l-Ġdida, u tmur lura għall-1502. It-triq tmiss ma' bosta mill-attrazzjonijiet prominenti tal-Belt Kolonjali, fosthom il-Fortaleza Ozama, is-sit ta' avvenimenti ewlenin fl-istorja tar-Repubblika Dominicana; Casa de Bastidas, li issa tospita [[mużew]] tat-tfal; l-Ambaxxata [[Franza|Franċiża]], f'binja li jingħad li kienet id-dar ta' [[Hernán Cortés]]; Casa de Ovando, li jingħad li kienet l-eks residenza tal-Gvernatur Nicolás de Ovando u issa hija lukanda lussuża msejħa Hodelpa Nicolas de Ovando; il-Panteon Nazzjonali tar-Repubblika Dominicana; u l-Museo de las Casas Reales, fl-eks palazz tal-gvernatur u l-binja tal-Audiencia. Calle del Conde hija triq għall-mixi biss li tinkludi diversi binjiet kummerċjali notevoli tal-bidu tas-seklu 20 u tikkollega Parque Colon mal-Puerta del Conde u ma' Parque Independencia. Distrett kummerċjali tradizzjonali ieħor hija l-parti ta' Avenida Duarte fit-Tramuntana tal-Belt Kolonjali, li attwalment qed tiġi rrinnovata bl-għan li tkun iktar attraenti għat-turisti. Fin-naħa tat-Tramuntana ta' Calle Las Damas, il-Plaza de España rrestawrata u mkabbra tmiss ma' Las Atarazanas (eks stabbiliment navali u issa mużew) u għadd ta' ħwienet u ristoranti żgħar. Din iż-żona kienet wieħed mill-ewwel ċentri kummerċjali fl-Amerki, u llum il-ġurnata għadu ċentru tal-attività kummerċjali. L-Alcázar de Colón, li fl-imgħoddi kien il-palazz kolonjali tal-familja Kolombu — l-ewwel ta' ibnu [[Diego Kolombu|Diego]] — issa huwa mużew b'għamara u b'dekorazzjonijiet tal-epoka għall-wiri. Oriġinarjament il-binja nbniet fl-1510 u ġiet irrestawrata għad-dehra attwali tagħha fl-1952. Sar investiment ta' 700 miljun dollaru [[Stati Uniti|Amerikan]] fil-port tax-xmara Ozama biswit il-Belt Kolonjali, bl-għan li l-port ta' Santo Domingo jibda jilqa' l-bastimenti l-kbar tal-kruċieri, u jinkludi marina b'sjieda privata. Il-proġett tlesta minn Sans Soucí Ports S.A. Dan il-proġett ambizzjuż kellu l-għan li jagħti spinta lill-Belt Kolonjali u lill-bqija ta' Santo Domingo għat-turiżmu internazzjonali. == Sit ta' Wirt Dinji == [[File:Plaza_España_CCSD_RD_02_2017_1991.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Plaza_Espa%C3%B1a_CCSD_RD_02_2017_1991.jpg|daqsminuri|190x190px|L-Alcázar de Colón.]] Il-Belt Kolonjali ta' Santo Domingo ġiet iddeżinjata bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1990.<ref name=":0" /> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (ii)''' "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-[[arti]] monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; il-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-[[bniedem]]"; u l-'''kriterju (vi)''' "Assoċjazzjoni diretta jew tanġibbli ma' avvenimenti jew ma' tradizzjonijiet ħajjin, ma' ideat jew ma' twemmin, jew ma' xogħlijiet artistiċi jew letterarji ta' valur universali straordinarju".<ref name=":0" /> == Siti storiċi tal-Belt Kolonjali == [[File:SD_RD_03_2017_2065.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:SD_RD_03_2017_2065.jpg|daqsminuri|190x190px|Fortaleza Ozama hija l-eqdem fortizza Ewropea fl-Amerki.]] [[File:Basílica_Menor_de_Santa_María_SD_RD_02_2017_1947.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Bas%C3%ADlica_Menor_de_Santa_Mar%C3%ADa_SD_RD_02_2017_1947.jpg|daqsminuri|190x190px|Il-Katidral ta' Santa María La Menor huwa l-eqdem katidral fl-Amerki.]] [[File:Puerta_del_Conde,_buitenplein_1.JPG|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Puerta_del_Conde,_buitenplein_1.JPG|daqsminuri|190x190px|Id-Daħla ta' la Misericordia fil-Belt Kolonjali.]] [[File:Ruinas_Iglesia_Ruinas_San_Francisco_CCSD_01_2021_6913.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ruinas_Iglesia_Ruinas_San_Francisco_CCSD_01_2021_6913.jpg|daqsminuri|190x190px|Il-fdalijiet tal-Monasteru ta' San Franġisk, l-eqdem monasteru fl-Amerki.]] [[File:Ciudad_Colonial_historical_marker.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ciudad_Colonial_historical_marker.jpg|daqsminuri|190x190px|Plakka storika tal-Belt Kolonjali.]] [[File:Iglesia_Altagracia_CCSD_09_2018_1453.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Iglesia_Altagracia_CCSD_09_2018_1453.jpg|daqsminuri|285x285px|Il-Knisja ta' Nuestra Señora de la Altagracia.]] [[File:Dominican_Republic_Neighborhoods.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Dominican_Republic_Neighborhoods.jpg|daqsminuri|190x190px|Il-kwartier ta' Padre Bellini.]] [[File:Dominican_Republic_Neighborhoods_Street_View.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Dominican_Republic_Neighborhoods_Street_View.jpg|daqsminuri|190x190px|Kwartier fil-Belt Kolonjali.]] Fil-Belt Kolonjali ta' Santo Domingo hemm postijiet differenti li nbnew mill-Ispanjoli matul l-era kolonjali, li flimkien jiffurmaw iktar minn 300 sit storiku; dawn jinkludu diversi monumenti ta' natura kulturali u storika, kif ukoll djar ta' nies notevoli tas-soċjetà ta' dak iż-żmien, u toroq importanti, bħal Calle Las Damas. Uħud minnhom huma: * l-Alcázar de Colón, l-ewwel kastell jew residenza tal-Viċirè fl-Amerka; illum jospita mużew bi 22 kamra; * l-Artal tan-Nazzjon, l-oqbra tal-missirijiet fundaturi; * il-Bażilika-Katidral ta' [[Santa Marija]] l-Minuri, l-Ewwel Katidral tal-Amerki; * Casa de Rodrigo de Bastidas, li fl-imgħoddi kienet id-dar tal-familja Bastidas prominenti; issa tospita mużew tat-tfal (Museo Infantil); * Casa del Cordón, li nbniet mill-familja Garay; x'aktarx l-eqdem binja tal-ġebel li għadha teżisti fid-Dinja l-Ġdida (1502) b'gwarniċ mill-isbaħ imnaqqax għad-daħla b'għamla ta' kurdun (''cordón'') ta' patri Franġiskan; * Casa de la Moneda jew iz-Zekka, li nbniet fl-1540; b'daħla mdawra b'ħames medaljuni skolpiti bl-istil [[Rinaxximent|Rinaxximentali]] bikri; illum tospita mużew tal-muniti kolonjali; * id-Dar tal-familja Dávila, waħda mit-tlett idjar li issa jiffurmaw il-lukanda Hodelpa Nicolas de Ovando; * Casa de Nicolás de Ovando, illum parti mil-lukanda Hodelpa Nicolas de Ovando; * Casa de Diego Caballero; * Casa de Campuzano Polanco, iktar 'il quddiem Casa de los Presidentes, issa l-Arċiveskovat ta' Santo Domingo; * Calle de los Nichos jew Calle del Arquillo chico, li qabel kienet Calle del Mono fis-sekli 16-17 u Calle de los Polancos fis-seklu 18, illum Calle Pellerano Alfau, li hija triq għall-mixi. Kemm Casa de Diego Caballero kif ukoll Campuzano Polanco jinsabu f'din it-triq; * Casa de Alonso de Zuazo, id-dar tal-gvernatur ta' Santo Domingo, li tinsab quddiem ir-residenza ta' Campuzano Polanco, illum l-Awditorju tal-Arċiveskovat; * Casa de Hernán Cortés, li huwa maħsub li kienet l-eks dar ta' Hernán Cortés; iktar 'il quddiem saret ir-residenza tal-familja Oviedo; illum tospita l-Ambaxxata Franċiża; * Casa de Diego del Rio, li tinsab maġenb Casa de Alonso de Zuazo f'Calle Las Damas, illum tospita l-mużew tal-esperjenza KahKow dwar il-kawkaw tal-gżira; * Casas de Gaspar de Astudillo, maġenb id-dar ta' Diego del Rio, jinsabu maġenb xulxin quddiem id-daħla ta' Casa de Bastidas; wieħed miż-żewġ sulari tagħha jospita s-Sociedad Dominicana de Bibliofilos u l-ieħor illum jospita d-Dominican Lions Club; * id-Dar tal-Gargoyles, li tinsab fil-bidu ta' Calle de las Mercedes maġenb id-Dar tal-Ġiżwiti, kienet is-sede tal-Università ta' Santiago de la Paz u ta' Gorjón stabbilita mill-Ġiżwiti f'nofs is-seklu 16; * id-Dar tal-Ġiżwiti, li tinsab f'Calle Las Damas, kienet is-sede tal-Università ta' Santiago de la Paz u ta' Gorjón f'nofs is-seklu 18; * Casa de Juan de Villoria, id-dar tas-sid ta' impjant tal-produzzjoni taz-zokkor u tal-eżekutur tat-testment ta' Diego Kolombu, li tinsab maġenb id-Dar tal-Gargoyles, illum tospita l-Fundacion Dominicana de Desarrollo (FDD); * Casa de Juan de Ampies, il-fundatur tal-belt ta' [[Coro]] u l-ewwel gvernatur tal-[[Veneżwela|Venezwela]], maġenb id-dar ta' Juan de Villoria (illum ikkonvertiti f'dar waħda), li iktar 'il quddiem saret ir-residenza tal-merkant minn [[Ġenova|Genova]] [[Melchor Centurione]], li kien sħab fin-negozju ta' Juan de Villoria, illum parti mill-FDD; * Casa del Sacramento, li nbniet mill-familja Garay, issa l-Arċiveskovat ta' Santo Domingo; * Casa de "El Tapado", li nbniet mid-Dekan Pedro Duque de Rivera f'nofs is-seklu 16; ingħatat dan l-isem minħabba leġġenda li wieħed mir-residenti tagħha kien jidher billejl biss u kien nobbli Spanjol b'wiċċ sfigurat; * Casa de Tostado, li nbniet fl-1505 mill-[[Skrivan|iskrivan]] Francisco Tostado, missier l-ewwel [[poeta]] tal-Amerki, Francisco Tostado de la Peña (li miet fl-1586), li nqatel fl-invażjoni ta' [[Francis Drake]]; illum tospita l-Mużew tal-Familja Dominicana tas-seklu 19 b'għamara u b'antikitajiet għall-wiri; id-dar hija l-unika binja ċivili fid-Dinja l-Ġdida b'tieqa tal-perjodu [[Gotiku]]; * Calle El Conde; * Calle Las Damas, l-eqdem triq fl-Amerki; * Calle Las Mercedes; * il-[[Kappella]] tal-Irmedji tal-familja Dávila; * il-Kappella u l-Isptar ta' San Andrés, it-tieni l-iktar sptar antik fl-Amerki; * il-Knisja u l-Kunvent tal-Ordni Dumnikana, l-eqdem knisja tad-Dinja l-Ġdida; * il-Kappella tar-Rużarju fi ħdan il-Knisja u l-Kunvent tal-Ordni Dumnikana, magħrufa wkoll bħala l-Kappella taż-[[Żodjaku]], li nbniet mill-familja Campuzano Polanco fil-bidu tas-seklu 18; l-unika kappella ta' din ix-xorta fl-Amerki b'waħda mill-erba' volti tagħha b'rappreżentazzjonijiet [[Astroloġija|astroloġiċi]]; * il-Kappella tat-Tielet Ordni Dumnikana, maġenb il-Knisja tal-Ordni Dumnikana; * il-Knisja u l-Isptar ta' San Lázaro; * il-Knisja tal-Ġiżwiti, illum il-Panteon Nazzjonali; * il-Knisja ta' Las Mercedes, fl-imgħoddi r-residenza ta' Tirso de Molina bejn l-1616 u l-1618, u x'aktarx fejn kiteb parti mix-xogħlijiet tiegħu; * il-Knisja ta' Nuestra Señora de la Altagracia, li nbniet fl-1502 minn Nicolas de Ovando, u li nbniet mill-ġdid fl-1920; * il-Knisja ta' Nuestra Señora del Carmen; * il-Knisja tar-Reġina Angelorum, ir-residenza ta' Leonor de Ovando u ta' Elvira de Mendoza, l-ewwel poeti tal-Amerki; * il-Knisja ta' Santa Bárbara; * il-Knisja ta' San Miguel; * is-Ceiba ta' Kolombu; * is-Sistema tad-Dranaġġ Kolonjali, li nbniet minn Nicolás de Ovando fl-1502; id-daħla ta' waħda mill-mini tas-sistema tinsab quddiem il-Mużew tar-Rum u tal-Kannamiela; * il-Kunvent ta' Santa Clara; * il-Forti ta' El Angulo; * il-Forti ta' La Carena; * il-Forti ta' La Caridad; * il-Forti ta' La Concepción; * il-Forti ta' El Invencible, parti mid-difiża tax-xmara Ozama li nbniet mill-familja Dávila; * il-Forti ta' San Diego; * il-Forti ta' San Gil, li nbena għall-ħabta tal-1505, l-ewwel difiża tal-Belt Kolonjali; * il-Forti ta' San José; * Fortaleza Ozama, l-eqdem fortizza fl-Amerki; * l-Istatwa ta' Gonzalo Fernández de Oviedo y Valdés, fi ħdan il-Fortizza ta' Ozama; * id-Daħla ta' la Misericordia; * id-Daħla ta' San Diego, li nbniet fl-1576, id-daħla prinċipali tal-Belt Kolonjali mill-baħar; * l-Eremitaġġ ta' San Antón; * l-Isptar ta' San Nicolás de Bari, l-eqdem sptar li nbena fl-Amerki; * is-Suq ta' Modelo, l-ikbar ħanut tat-tifkiriet fil-Belt Kolonjali; * il-Monasteru ta' [[San Franġisk t'Assisi|San Franġisk]], fejn indifnu oriġinarjament Alonso de Ojeda u Bartholomew Kolombu; * il-Museo de las Casas Reales, li qabel kien il-Palazz tar-Real Audiencia de Santo Domingo, illum mużew b'disa' kmamar dwar l-istorja kolonjali tal-gżira li jitqies fost l-aqwa fil-Karibew; * il-Museo de la Catedral, li qabel kien il-Ħabs Antik fl-era kolonjali, u mbagħad intuża mis-soċjetà Filantropica; illum jospita mużew tal-oġġetti reliġjużi tas-sekli 16 sa 19 mill-Katidral; * il-Museo de Juan Pablo Duarte, fid-dar fejn twieled l-eroj nazzjonali tar-Repubblika Dominicana; * il-Mużew tal-Mafkar tar-Reżistenza Dominicana, f'ġieħ it-taqbid kontra r-reġimi ta' Trujillo u ta' Balaguer; * il-Museo del Ambar jew il-Mużew Dinji tal-Ambra, li jinsab quddiem il-Park ta' Kolombu; fih kollezzjoni ta' ambra mill-pajjiż b'data storika u [[Xjenza|xjentifika]]; * il-Museo Larimar, mużew dwar ħaġra prezzjuża li tinsab f'din il-gżira biss, f'Calle Isabel La Catolica; * il-Museo Naval de las Atarazanas, mużew navali u tal-arkeoloġija ta' taħt il-baħar tal-gżira; * Parque Colón (il-Park ta' Kolombu); * il-Palazz Konċistorjali, il-binja tal-ewwel muniċipju tal-Amerki; * il-Palazz ta' Borgellá; * Parque Independencia; * Plaza de España; * Plaza Fray Bartolomé de las Casas; * Plaza Duarte; * Plaza María de Toledo, maġenb il-Knisja tal-Ġiżwiti (illum il-Panteon Nazzjonali); * il-Pjazza u l-Istatwa ta' Antonio de Montesinos; * Plaza Pellerano Castro; * Plazoleta de los Curas, l-eqdem ċimiterju fl-Amerki kien jinsab hawnhekk fl-imgħoddi; * Plazoleta Padre Billini; * Puerta del Conde; * Reales Atarazanas, l-ewwel uffiċċji tad-dwana u l-imħażen irjali tal-Amerki, li għall-bidu kienu ġestiti mill-familja Welser; * l-Arloġġ tax-[[Xemx]], quddiem il-Museo de las Casas Reales, li nbena fl-1753 mill-gvernatur Francisco Rubio y Peñaranda; * it-Taraġ ta' Las Damas. == Gallerija == <gallery mode="packed"> File:CCSD_Parque_Colon_RD_02_2017_1903.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CCSD_Parque_Colon_RD_02_2017_1903.jpg|alt=Parque Colón File:ElConde.JPG|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:ElConde.JPG|alt=Calle El Conde File:SD_RD_03_2017_2124.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:SD_RD_03_2017_2124.jpg|Palacio Consistorial File:Calle_Las_Damas.JPG|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Calle_Las_Damas.JPG|alt=Calle Las Damas File:Casa_del_Sacramento_Colonial_Zone.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Casa_del_Sacramento_Colonial_Zone.jpg|Casa del Sacramento File:Casa_de_los_Presidentes_Colonial_Zone.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Casa_de_los_Presidentes_Colonial_Zone.jpg|Casa de los Presidentes File:Kathedrale_Santo_Domingo.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kathedrale_Santo_Domingo.jpg|alt=Cathedral, West facade File:CeilingCatStMariaMenorDR2007.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CeilingCatStMariaMenorDR2007.jpg|alt=Cathedral, interior File:Plaza_España_CCSD_RD_03_2017_2085.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Plaza_Espa%C3%B1a_CCSD_RD_03_2017_2085.jpg|alt=Alcázar de Colón and Plaza de España File:Museo_de_las_Casas_Reales,_Ciudad_Colonial_Santo_Domingo_(38225588342).jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Museo_de_las_Casas_Reales,_Ciudad_Colonial_Santo_Domingo_(38225588342).jpg|Museo de las Casas Reales File:Puerta_de_San_Diego.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Puerta_de_San_Diego.jpg|Puerta de San Diego File:Ruinas_San_Nicolas_de_Bari_CCSD_09_2018_1414.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ruinas_San_Nicolas_de_Bari_CCSD_09_2018_1414.jpg|Ruinas Hospital San Nicolas de Bari File:Church_and_Convent_Regina_Angelorum_CCSD_07_2018_0762.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Church_and_Convent_Regina_Angelorum_CCSD_07_2018_0762.jpg|Iglesia Regina Angelorum File:CCSD_RD_12_2017_7542.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CCSD_RD_12_2017_7542.jpg|Ruinas Monasterio de San Francisco File:Foraleza_San_Gil_IMG_0036.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Foraleza_San_Gil_IMG_0036.jpg|Fort of San Gil File:Exterior_wall_Bastion_San_Jose_CCSD_08_2019_7967.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Exterior_wall_Bastion_San_Jose_CCSD_08_2019_7967.jpg|Bastion San Jose File:Museo_Trampolin_Ciudad_Colonial_SD.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Museo_Trampolin_Ciudad_Colonial_SD.jpg|Casa de Rodrigo de Bastidas File:Iglesia_y_Convento_Dominicos_CCSD_07_2018_0534.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Iglesia_y_Convento_Dominicos_CCSD_07_2018_0534.jpg|Iglesia y Convento de los Dominicos File:Casa_del_Cordon_CCSD_RD_11_2017_6568.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Casa_del_Cordon_CCSD_RD_11_2017_6568.jpg|Casa del Cordon File:Puerta_del_Conde_CCSD_09_2018_1564.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Puerta_del_Conde_CCSD_09_2018_1564.jpg|Puerta del Conde File:2015_07_24_Rep_Dom,_Saint-Domingue,,_amb_de_France,_maison_de_H_Cortes.JPG|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:2015_07_24_Rep_Dom,_Saint-Domingue,,_amb_de_France,_maison_de_H_Cortes.JPG|Casa de Hernán Cortés File:National_Pantheon_CCSD_RD_06_2017_2424.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:National_Pantheon_CCSD_RD_06_2017_2424.jpg|National Pantheon File:Museo_Naval_Atarazanas_Reales_CCSD_08_10_2018_816.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Museo_Naval_Atarazanas_Reales_CCSD_08_10_2018_816.jpg|Museo Naval Atarazanas Reales File:Iglesia_de_Las_Mercedes_CCSD_09_2018_1509.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Iglesia_de_Las_Mercedes_CCSD_09_2018_1509.jpg|Iglesia Las Mercedes </gallery> == Referenzi == [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji Kulturali]] [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji fir-Repubblika Dominicana]] [[Kategorija:Repubblika Dominicana]] 6x64hwipxiyhsobzj8ruvgjs2rxvcs5 4 33406 323469 323422 2025-06-10T13:58:10Z Trigcly 17859 /* Parteċipanti */ 323469 wikitext text/x-wiki [[File:Rebbiegħa CEE logo.jpg|300px|lemin|Il-logo ta' Rebbiegħa CEE]] '''Rebbiegħa CEE 2025''' ta' Wikimedia hija inizjattiva ta' Wikipedisti mill-[[Ewropa Ċentrali]] u l-[[Ewropa tal-Lvant]] bl-għan li jinħloqu paġni dwar nies, suġġetti jew oġġetti minn din il-parti tad-dinja. Malta qed tieħu sehem għar-raba' darba din is-sena permezz tal-għaqda volontarja [[metawiki:Wikimedia Community User Group Malta|Wikimedia Community Malta]], li hija affiljata mal-[[foundationsite: |Wikimedia Foundation]]. Dan jorbot mal-ħidma sistematika mibdija fl-2020 minn din l-għaqda biex jinħolqu paġni bil-Malti fuq il-Wikipedija dwar nies, suġġetti u oġġetti li m'għandhomx x'jaqsmu direttament ma' Malta. Matul is-snin dan sar, u qed ikompli jsir, f'kollaborazzjoni mal-Kummissjoni Ewropea, u Dipartiment tat-Traduzzjoni fl-Università ta' Malta. '''''Matul ix-xhur ta' Marzu, April u Mejju qed norganizzaw ukoll numru ta' workshops u edit-a-toni. [http://www.wikimalta.org Id-dettalji hawn].''''' == Sfond == F'dawn l-aħħar 100 sena, l-[[Ewropa Ċentrali]] u l-[[Ewropa tal-Lvant]] għaddew minn għadd ta' rebbigħat mhux daqstant sbieħ li ħolqu ħafna diżgwid, kunflitti u diżappunti. Fost dawn nistgħu nsemmu ir-[[Rebbiegħa ta' Praga]] fl-1968, il-kunflitt fin-[[Nagorno-Karabakh]] tal-1988, l-eskalazzjoni tal-kunflitt [[Transnistrija]]n fl-1992, jew il-gwerra li faqqgħet fl-[[Ukrajna]] fl-2014. Għaldaqstant, ir-Rebbiegħa CEE ta' Wikimedia għandha l-għan li tappoġġja u tippromovi gruppi lokali fil-ħolqien ta' paġni fil-Wikipedija u proġetti oħra ta' Wikimedia biex jiżdied l-għarfien reċiproku ta' xulxin u jitkattar l-għerf ħieles f'dawn ir-reġjuni. == Lista ta' artikli mill-pajjiżi u reġjuni == Il-lista ta' paġni mill-pajjiżi u r-reġjuni isservi ta' punt tat-tluq u orjentazzjoni għal ħolqien u titjib tal-paġni - anke jekk il-paġni kollha dwar pajjiżi fl-Ewropa Ċentrali u tal-Lvant (inkluż il-Kawkasja) jgħoddu fil-konkors. Il-biċċa l-kbira tal-paġni jinstabu fil-Wikipedia bl-Ingliż u spiss huwa faċli ferm li jiġu tradotti minn hemm. '''Paġni dwar suġġetti marbuta direttament ma' Malta ma jgħoddux fil-punti li tista' tirbaħ f'dan il-konkors jekk int utent Malti/ja.''' <gallery mode=packed-hover heights=70px style="background-color: #ddd;"> File:Flag_of_Albania.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Albania|Albanija]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Albania]]|alt=Albanija File:Flag_of_Armenia.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Armenia|Armenja]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Armenia]]|alt=Armenja File:Flag_of_Austria.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Austria|Awstrija]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Austria]]|alt=Awstija File:Flag_of_Azerbaijan.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Azerbaijan|Ażerbajġan]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Azerbaijan]]|alt=Ażerbajġan File:Flag of Bashkortostan.svg|<br />[[:meta:Wikimedia CEE Spring 2025/Structure/Bashkortostan|Baxkortostan]]|link= [[:meta:Wikimedia CEE Spring 2020/Structure/Bashkortostan]]|alt=Baxkortostan File:Flag_of_Belarus.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Belarus|Bjelorussja]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Belarus]]|alt=Bjelorussja File:Flag of Bosnia and Herzegovina.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Bosnia and Herzegovina|Bożnija u Ħerżegovina]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Bosnia and Herzegovina]]|alt=Bożnija u Ħerżegovina File:Flag_of_Bulgaria.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Bulgaria|Bulgarija]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Bulgaria]]|alt=Bulgarija File:Flag_of_Cyprus.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Cyprus|Ċipru]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Cyprus]]|alt=Ċipru File:Flag of Don Cossacks.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Don region|Don-Region]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Don region]]|alt=Don-Region File:Flag_of_Esperanto.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Esperanto|Esperanto]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Esperanto]]|alt=Esperanto File:Flag_of_Estonia.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Estonia|Estonja]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Estonia]]|alt=Estonja File:Erzya Flag.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Erzya|Erzya]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Erzya]]|alt=Erzya File:Flag_of_Georgia.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Georgia|Ġeorġja]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Georgia]]|alt=Ġeorġja File:Flag_of_Greece.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Greece|Greċja]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Greece]]|alt=Greċja File:Flag_of_Kazakhstan.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Kazakhstan|Każakistan]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Kazakhstan]]|alt=Każakistan File:Flag_of_Kosovo.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Kosovo|Kosovo]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Kosovo]]|alt=Kosovo File:Flag of the Crimean Tatar people.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Crimean Tatar|Tatari tal-Krimea]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Crimean Tatar]]|alt=Tatari tal-Krimea File:Flag_of_Croatia.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Croatia|Kroazja]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Croatia]]|alt=Kroazja File:Flag_of_Latvia.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Latvia|Latvja]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Latvia]]|alt=Latvja File:Flag_of_Lithuania.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Lithuania|Litwanja]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Lithuania]]|alt=Litwanja File:Flag_of_Malta.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Malta|Malta]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Malta]]|alt=Malta File:Flag of Montenegro.svg|<br />[[:meta:Wikimedia CEE Spring 2025/Structure/Montenegro|Montenegro]]|link= [[:meta:Wikimedia CEE Spring 2025/Structure/Montenegro]]|alt=Montenegro File:Flag_of_North_Macedonia.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/North Macedonia|Maċedonja ta' Fuq]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/North Macedonia]]|alt=Maċedonja ta' Fuq File:Flag_of_Poland.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Poland|Polonja]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Poland]]|alt=Polonja File:Flag_of_the_Romani_people.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Roma|Roma]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Roma]]|alt=Roma File:Flag_of_Romania.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Romanian|Rumanija]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Romanian]]|alt=Rumanija File:Flag_of_Russia.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Russian Federation|Russja]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Russian Federation]]|alt=Russja File:Flag_of_Serbia.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Serbia|Serbja]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Serbia]]|alt=Serbja File:Sorbs flag medium.png|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Sorbian|Sorbi]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Sorbian]]|alt=Sorbi File:Flag of Slovenia.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Slovenia|Slovenja]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Slovenien]]|alt=Slovenja File:Flag of Slovakia.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Slovakia|Slovakkja]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Slowakei]]|alt=Slovakkja File:Flag of Tatarstan.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Tatar|Tatari]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Tatar]]|alt=Tatari File:Flag of Czech Republic.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Czechia|Ċekja]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Czechia]]|alt=Ċekja File:Flag_of_Turkey.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Turkey|Turkija]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Turkey]]|alt=Turkija File:Flag_of_Ukraine.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Ukraine|Ukrajna]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Ukraine]]|alt=Ukrajna File:Flag_of_Hungary.svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Hungary|Ungarija]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Hungary]]|alt=Ungarija File:Flag of Võro (2).svg|<br />[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Võro|Võro]]|link=[[:meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Võro]]|alt=Võro </gallery> == Għajnuna == * Gwida essenzjali: [[Għajnuna:Gwida_essenzjali|Tgħallem kif tikteb paġni u ttejjeb il-Wikipedija]] * Paġna Meta: [[meta:Wikimedia CEE Spring 2025|Wikimedia CEE Spring 2025]] == Konkors == ===L-Għan=== L-għan ta' dan il-konkors huwa li jinħolqu u jittejbu paġni dwar pajjiżi mill-Ewropa Ċentrali u tal-Lvant. Għalkemm kull kontribut relevanti jiġi ġġudikat bħala parti mill-konkors, peress li hemm ħafna xi jsir f'dan il-qasam fuq il-Wikipedija bil-Malti, xogħol fuq paġni fil-lista tal-100 proposti jingħata punteġġ akbar, kif spjegat aktar l-isfel. ===Żmien=== Il-konkors jibda f'nofsillejl tal-21 ta' Marzu u jkompli sa nofsillejl tal-20 ta' Ġunju. ''Iż-żmien ikopri l-istaġun kollu tar-rebbiegħa.'' ===Regolamenti=== 1. Kulħadd jista' jieħu sehem fil-konkors, ħlief għall-organizzaturi lokali u internazzjonali. L-organizzaturi jistgħu jipparteċipaw bla ma jikkompetu. 2. Biex tikkompeti trid tirreġistra formalment. Biex tirreġistra għall-konkors ikteb ismek hawn taħt kif indikat fit-taqsima tal-Parteċipanti. 3. [[Mudell:CEE_Spring_2025|Uża l-Mudell]] -- huwa essenzjali li tuża l-Mudell '''<nowiki>{{CEE Spring 2025 | utent = ismek | pajjiż = Malta}}</nowiki>''' fuq il-paġna tad-diskussjoni ta' kull pagna li taħdem fuqha biex il-kontribuzzjoni tiegħek tkun tgħodd fil-konkors. Dan huwa l-unika mod biex l-organizzaturi jkunu jafu li qed tieħu sehem fil-konkors. Ara/uża ukoll [[:metawikimedia:Wikimedia_CEE_Spring_2024/Tools|il-mudelli ta' lingwi oħra]] jekk tagħżel li tikteb bihom apparti l-Malti. ===Punteġġi=== * Għal kull artikolu li toħloq tieħu żewġ punti * Għal kull artikolu li toħloq mil-lista uffiċjali tieħu tliet punti oħra (ħames punti b'kollox) * Għal kull artikolu li ttejjeb tieħu punt * Għal kull artikolu li ttejjeb mil-lista uffiċjali tieħu erba' punti oħra (ħames punti b'kollox) '''Paġni dwar suġġetti marbuta direttament ma' Malta ma jgħoddux fil-punti li tista' tirbaħ f'dan il-konkors jekk int utent Malti/ja.''' Kull mistoqsija għandha titpoġġa fuq il-paġna tad-diskussjoni. ===Premjijiet=== ''Il-premijiet huma pprovduti minn Wikimedia Community Malta permezz ta' għotja mill-Wikimedia Foundation:'' * L-ewwel post: €100 token għal xiri ta' kotba minn Amazon jew €200 token li jissarraf għand pubblikaturi Maltin* * It-tieni post: €60 token għal xiri ta' kotba minn Amazon jew €120 token li jissarraf għand pubblikaturi Maltin* * It-tielet post: €40 token għal xiri ta' kotba minn Amazon jew €80 token li jissarraf għand pubblikaturi Maltin* === Parteċipanti === Daħħal ismek fit-tabella t'hawn taħt. Daħħal l-isem tal-paġna jew paġni li tkun ħdimt fit-tieni kolonna. Fit-tielet kolonna tista ddaħħal paġni li għadek qed taħdem fuqhom. Tista' ddaħħal ukoll il-punti għax-xogħol li tkun għamilt fl-aħħar kolonna; dawn jiġu vverifikati mill-organizzaturi fi tmiem il-konkors u rranġati jekk ikun hemm bżonn. Jekk issib xi diffikulta bit-tabella kkuntattja lil [[User_talk:ToniSant|Toni Sant]] jew [[User_talk:Nevborg|Nevborg]] li huma l-organizzaturi u jidhru f'din it-tabella mingħajr punti għax mhux eliġibbli biex jikkompetu. <!-- Results table --> {| class="wikitable sortable" |- align="left" ! Utent ! Paġna/pagni mibdija u/jew imtejba ! Xogħol għaddej ! Punti |- |[[Utent:Nevborg|Nevborg]] |[[Zlata Filipović]], [[Goran Bregović]], [[Sofija Jovanović]], [[Selma Rıza]], [[Staka Skenderova]] |[[Nikola Tesla]] |xejn |- |[[Utent:ToniSant|ToniSant]] |[[Rebbiegħa ta' Praga]] |[[Beer Barrell Polka]] |xejn |- |[[Utent:Trigcly|Trigcly]] |[[Għar ta' Vjetrenica]], [[Kumpless Monumentali ta' Brâncuși f'Târgu Jiu]], [[Fruntieri Rumani ta' Dacia]], [[Pajsaġġ Kulturali tal-Lag ta' Kenozero]], [[Osservatorji Astronomiċi tal-Università Federali ta' Kazan]], [[Għar tal-Apokalissi]], [[Bajja ta' Tallinn]], [[Betti Alver]], [[Kastell ta' Lubart]], [[Khinalug]], [[Moskea Antika ta' Edirne]], [[Miroslav Řepa]], [[Park Nazzjonali ta' Kiskunság]], [[Jakob Bogdani]], [[Osservatorju ta' Rozhen]], [[BelKA]], [[Muntanji ta' Homolje]], [[Kotlovina]], [[Park Nazzjonali ta' Defileul Jiului]], [[Luna 26]], [[Aplogruppi Y-DNA fit-tribujiet tal-Każakistan]], [[Myśliwska]], [[Mużew Nazzjonali tal-Montenegro]], [[Monasteru ta' Sanahin]], [[Karbalayi Safikhan Karabakhi]], [[Baleron]], [[Palazz ta' Orbeliani]], [[Marta Kos]], [[Maċedonit]], [[Palazz ta' Eggenberg]], [[Fehme Agani]], [[Salib ta' Santa Ewfrosina]], [[Kolonna ta' Ġuljanu]], [[Batlejka]], [[Qaytarma]], [[Lev Davidovich Landau]], [[Halloumi]], [[Tubeteika]], [[Moskea ta' Arif Agha]], [[Idolu ta' Shigir]], [[Władysław Horodecki]], [[Pëtr Kapica]], [[Dar tal-Kimeri]], [[Taksim]], [[Gran Ordni tar-Re Tomislav]], [[Park tal-Mafkar tar-Rewwixta u tar-Rivoluzzjoni]], [[Trattat ta' Kaunas]], [[Alexander Pushkin]], [[Il'ja Prigožini]], [[Pietru l-Kbir]], [[Pjanura ta' Bărăgan]], [[Victoria Amelina]], [[Aleksandra Smiljanić]] |xejn |223 |- |[[Utent:Exlibris1987|Exlibris1987]] |[[Stanisława Nikodym]], [[Irena Nalepa]], [[Vedia Barut]], [[Hadda Ouakki]] | | |} === Rebbieħa === * L-ewwel post - * It-tieni post - * It-tielet post - * Premju ta' solidarjetà - ''Il-premjijiet jistgħu jiġu rduppjati fl-ammont, kif indikat, jekk jitħaddmu ma' pubblikaturi tal-kotba Maltin (Kite Group, Midsea Books, u Merlin Publishers) skont l-għażla tar-rebbieħ/a.'' [[Kategorija:Wikipedija:Wikimedia CEE Spring]] [[Kategorija:Wikimedia CEE Spring 2025]] ppsfqmiv2r5vau4fyfd6oe9wpsrsbmp 0 33486 323458 322201 2025-06-10T12:34:31Z JovalQC 21720 "Titlu bl-Ispanjol" 323458 wikitext text/x-wiki {{Infobox|title=Andalusija <Br> ''Andalucía (es)''|titlestyle=background-color: #ccffcc|image=[[File:Flag of Andalucía.svg|175px|left]] [[File:Emblem of Andalusia.svg|70px|right]]|headerstyle=background-color: #ccffcc|header1=Amministrazzjoni|label2=Pajjiż|label3=Kapital|data3=[[Sevilja]]|data2={{Flagicon|ESP}} [[Spanja]]|label4=Status ta' awtonomija|data4=11 ta’ Jannar, 1982|label5=President|data5=[[Juan Manuel Moreno]]|label6=Awtorità leġislattiva|data6=[[Parlament tal-Andalusija]]|header7=Demografija|label8=Popolazzjoni|data8=8,500,808 abitant (2021)|label9=Densità|data9=97 abitant/km2|header11=Ġeografija|label12=Żona|data12=8,726,800 ettaru = 87,268 km2|header13=Mixxellanji|label14=Mottu|data14=Dominator Hercules fundatur ''Andalucía por sí, para España y l-umanità'' ''“Andalusija minnha, għal Spanja u l-umanità »''|label15=Innu|data15=''"La bandera blanca y verde"'' ''"Il-bandiera bajda u ħadra"''|header16=Mappa|header17=[[File:Andalucia in Spain (plus Canarias).svg|245px]]|label18=Websajt|data18=https://www.juntadeandalucia.es}} '''Andalusija''' L-Andalusija tinsab immedjatament fin-nofsinhar tal-komunitajiet awtonomi ta' Extremadura u Kastilja-La Mancha ; fil-punent tal-komunità awtonoma ta' Murcia u l- [[Mediterran|Baħar Mediterran]] ; fil-Lvant tal- [[Portugall]] u l- [[Oċean Atlantiku]] ; u fit-tramuntana tal- [[Mediterran|Baħar Mediterran]] u l- Istrett ta' Ġibiltà . ishma ta' [[Ġibiltà]] a{{Convert|3/4|mi}} fruntiera ta' l-art mal-parti Andalusa tal-provinċja ta' Cádiz fit-tarf tal-lvant ta' l-Istrett ta' Ġibiltà. Il-firxiet tal-muntanji ewlenin tal-Andalusija huma s- Sierra Morena u s- Sistema Baetika, li tikkonsisti mill-Muntanji Subbaetic u Penibaetic, separati mill- Baċir Intrabaetic . Fit-tramuntana, is-Sierra Morena tifred l-Andalusija mill-pjanuri ta' Extremadura u Kastilja–La Mancha fuq il-Meseta Central ta' Spanja. Fin-Nofsinhar, is-sottoreġjun ġeografiku tal {{Interlanguage link|Upper Andalusia|es|Alta Andalucía}} tinsab l-aktar fi ħdan is -Sistema Baetika, filwaqt li {{Interlanguage link|Lower Andalusia|es|Baja Andalucía}} tinsab fid -Depressjoni Baetika tal-wied ta' Guadalquivir . <ref>{{Ċita web|url=http://aguas.igme.es/igme/publica/libro20/pdf/lib20/c_guadal_1.pdf|titlu=Cuenca del Guadalquivir|data-aċċess=11 April 2013|url-status=live|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20170103104639/http://aguas.igme.es/igme/publica/libro20/pdf/lib20/c_guadal_1.pdf|arkivju-data=3 January 2017}}</ref> L-isem ''Andalusia'' huwa derivat mill-kelma [[Lingwa Għarbija|Għarbija]] {{Lang|ar-Latn|[[Al-Andalus]]}} ( {{Lang|ar|الأندلس}} ), li min-naħa tagħhom jistgħu jiġu derivati mill- Vandali, il- Goti jew tribujiet Iberiċi pre-Rumani. <ref name="Dozy2009">{{Ċita ktieb|kunjom=Reinhart Anne Pieter Dozy|sena=2009|titlu=Recherches Sur L'Histoire Et la Littérature de L'Espagne Pendant Le Moyen Age|url=https://books.google.com/books?id=-_dnewAACAAJ|pubblikatur=BiblioBazaar|paġna=303|isbn=978-1-117-03148-4}}</ref> It-toponimu {{Lang|ar-Latn|al-Andalus}} huwa l-ewwel attestat minn iskrizzjonijiet fuq muniti nħadmu fl-716 mill- gvern Musulman il-ġdid tal-Iberia . Dawn il-muniti, imsejħa ''dinari'', ġew iskritti kemm [[Lingwa Latina|bil-Latin]] kif ukoll [[Lingwa Għarbija|bl-Għarbi]] . <ref name="MMOA">{{Ċita ktieb|kunjom=Michael L. Bates|sena=1992|kapitlu=The Islamic Coinage of Spain|kapitlu-url=https://books.google.com/books?id=lLAryx8bC8UC&pg=PA384|titlu=Al-Andalus: The Art of Islamic Spain|url-status=live|pubblikatur=Metropolitan Museum of Art|paġna=384|isbn=978-0-87099-636-8|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20240114125709/https://books.google.com/books?id=lLAryx8bC8UC&pg=PA384#v=onepage&q&f=false|arkivju-data=14 January 2024|data-aċċess=25 September 2017}}</ref> <ref name="Glick2005">{{Ċita ktieb|kunjom=Thomas F. Glick|sena=2005|titlu=Islamic And Christian Spain in the Early Middle Ages|url=https://books.google.com/books?id=cWqmebvcjj0C&pg=PR21|url-status=live|pubblikatur=BRILL|paġna=21|isbn=90-04-14771-3|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20240114125726/https://books.google.com/books?id=cWqmebvcjj0C&pg=PR21#v=onepage&q&f=false|arkivju-data=14 January 2024|data-aċċess=25 September 2017}}</ref> L-istorja u l-kultura tar-reġjun ġew influwenzati mit- Tartessians, Iberi, [[Feniċi]], Kartaġiniżi, Griegi, Rumani, Vandali, [[Viżigoti|Visigoths]], [[Biżantini]], [[Berberi]], Għarab, Lhud, Rumani u Kastiljani . Matul iż- Żmien tad-Deheb Iżlamiku, [[Córdoba, Spanja|Córdoba]] qabżet [[Kostantinopli]] <ref>{{Ċita ktieb|kunjom=Idris El Hareir|kunjom2=Ravane Mbaye|sena=2011|titlu=The Spread of Islam Throughout the World|url=https://books.google.com/books?id=qVYT4Kraym0C&pg=PA448|url-status=live|pubblikatur=UNESCO|paġna=448|isbn=978-92-3-104153-2|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20240114125819/https://books.google.com/books?id=qVYT4Kraym0C&pg=PA448#v=onepage&q&f=false|arkivju-data=14 January 2024|data-aċċess=7 April 2020}}</ref> biex tkun l-akbar belt [[Ewropa|tal-Ewropa]], u saret il-kapitali ta ' Al-Andalus u ċentru prominenti ta' edukazzjoni u tagħlim fid-dinja, li pproduċiet bosta filosofi u xjenzati. <ref name="Barton2009">{{Ċita ktieb|kunjom=Simon Barton|data=30 June 2009|titlu=A History of Spain|url=https://books.google.com/books?id=AeAcBQAAQBAJ&pg=PA44|url-status=dead|pubblikatur=Macmillan International Higher Education|paġni=44–5|isbn=978-1-137-01347-7|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20191225060109/https://books.google.com/books?id=AeAcBQAAQBAJ&pg=PA44|arkivju-data=25 December 2019}}</ref> <ref name="Venable1894">{{Ċita ktieb|kunjom=Francis Preston Venable|sena=1894|titlu=A Short History of Chemistry|url=https://archive.org/details/ashorthistorych00venagoog|pubblikatur=Heath|paġna=[https://archive.org/details/ashorthistorych00venagoog/page/n33 21]}}</ref> Il -Kuruna ta’ Kastilja rebħet u stabbiliet il -Wied ta’ Guadalquivir fis-seklu 13. Il-parti muntanjuża tal-lvant tar-reġjun (l- [[Emirat ta' Granada]] ) kienet imrażżna fl-aħħar tas-seklu 15. Il-portijiet li jħarsu lejn l-Atlantiku rnexxew mal-kummerċ mad-Dinja l-Ġdida. L-inugwaljanzi kroniċi fl-istruttura soċjali kkawżati minn distribuzzjoni irregolari tal-proprjetà tal-art fi proprjetà kbar wasslu għal episodji rikorrenti ta’ taqlib u taqlib soċjali fis-settur agrarju fis-sekli 19 u 20. L-Andalusija kienet storikament reġjun agrikolu, meta mqabbla mal-bqija ta' Spanja u l-bqija tal-Ewropa. Xorta waħda, it-tkabbir tal-komunità fis-setturi tal-industrija u s-servizzi kien ogħla mill-medja fi Spanja u ogħla minn ħafna komunitajiet fiż-Żona Ewro. Ir-reġjun għandu kultura rikka u identità b'saħħitha. Ħafna fenomeni kulturali li huma meqjusa internazzjonalment bħala distintivament Spanjoli huma fil-biċċa l-kbira jew kompletament fl-oriġini Andalusija. Dawn jinkludu stili arkitettoniċi tal-flamenco u, sa ċertu punt, ta' ġlied tal-barrin u Hispano-Moorish, li t-tnejn huma wkoll prevalenti f'xi reġjuni oħra ta' Spanja. == Ġeografija == L-Andalusija għandha erja ta’ {{Convert|87597|km2|sqmi}}, 17.3% tat-territorju ta' Spanja. L-Andalusija waħedha hija komparabbli fil-firxa u fil-varjetà tat-terren tagħha ma' kwalunkwe minn bosta pajjiżi Ewropej iżgħar. Lejn il-lvant hemm il [[Mediterran|-Baħar Mediterran]] ; lejn il-punent [[Portugall|tal-Portugall]] u l- Golf ta’ Cádiz ( [[Oċean Atlantiku]] ); fit-tramuntana is -Sierra Morena tikkostitwixxi l-fruntiera mal- Meseta Central ; fin-nofsinhar, it -territorju barrani Brittaniku <ref>{{Ċita enċiklopedija|url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/233245/Gibraltar|url-status=live}}</ref> li jmexxi lilhom infushom ta' [[Ġibiltà]] u l- Istrett ta' Ġibiltà jifirduh mill [[Marokk|-Marokk]] . == Storja == Il-pożizzjoni ġeostrateġika tal-Andalusija, fil-ponta l-aktar tan-Nofsinhar tal [[Ewropa|-Ewropa]], bejn l-Ewropa u [[Afrika|l-Afrika]] u bejn l- [[Oċean Atlantiku]] u l- [[Mediterran|Baħar Mediterran]], għamlitha ċentru għal diversi ċiviltajiet sa mill-Etajiet tal-Metall . Ir-rikkezza ta 'minerali u l-art fertili tagħha, flimkien ma' l-erja tal-wiċċ kbira tagħha, ġibdu settlers mill- [[Feniċi]] sal- Griegi, li influwenzaw l-iżvilupp ta 'kulturi bikrija bħal Los Millares, El Argar, u Tartessos . Dawn is-soċjetajiet bikrija Andalusjani kellhom rwol vitali fit-tranżizzjoni tar-reġjun mill-preistorja għall -protoistorja. Bil-konkwista Rumana, l-Andalusija saret integrata bis-sħiħ fid-dinja Rumana bħala l-provinċja prospera tal-Baetica, li kkontribwiet imperaturi bħal Trajan u Adrjan għall-Imperu Ruman. Matul dan iż-żmien, l-Andalusija kienet ċentru ekonomiku ewlieni, li pprovdiet riżorsi u kontribuzzjonijiet kulturali lil Ruma. Anke wara l-invażjonijiet Ġermaniċi tal-Iberja mill-Vandali u l-Visigoths, ir-reġjun żamm ħafna mis-sinifikat kulturali u politiku Ruman tiegħu, b'figuri bħal San Isidoru ta' Sevilja żammew il-wirt intellettwali tal-Andalusija. Fl-711, il -konkwista Umayyad ta' Hispania mmarkat bidla kulturali u politika kbira, hekk kif l-Andalusija saret punt fokali ta' al-Andalus, il-Peniżola Iberika kkontrollata mill-Musulmani. Il-belt ta [[Córdoba, Spanja|' Córdoba]] ħarġet bħala l-kapitali ta' al-Andalus u wieħed mill-aktar ċentri kulturali u ekonomiċi importanti tad-dinja medjevali. L-eqqel tal-prosperità Andalusija wasal matul il- Kalifat ta' Córdoba, taħt ħakkiema bħal Abd al-Rahman III u Al-Hakam II, meta r-reġjun sar magħruf għall-avvanzi tiegħu fix-xjenza, il-filosofija u l-arkitettura. Madankollu, is-seklu 11 ġab diviżjonijiet interni bil-frammentazzjoni ta’ al-Andalus f’taifas —saltniet żgħar u indipendenti—li ppermettew lir- Reconquista timbotta lejn in-nofsinhar. Sa l-aħħar tas-seklu 13, ħafna mill-Andalusija kienet reġgħet inkisbet mill- Kuruna ta' Kastilja, immexxija minn monarki bħal Ferdinandu III ta' Kastilja, li ħatfu l-wied fertili ta' Guadalquivir . L-aħħar renju Musulman, ir- [[Emirat ta' Granada|Renju Nasrid ta' Granada]], żamm sat-telfa tiegħu fl-1492, u mmarka t-tlestija tar-Reconquista. [[Stampa:Women_pleading_with_Rebels_for_Lives_of_Prisioners,_Constantina,_Seville_-_Google_Art_Project.jpg|lemin|daqsminuri| Provinċja ta' Sivilja, Gwerra Ċivili Spanjola]] Fis-sekli ta' wara r-Reconquista, l-Andalusija kellha rwol ċentrali fl-esplorazzjoni u l-kolonizzazzjoni ta' Spanja tad- Dinja l-Ġdida . Bliet bħal [[Sivilja|Sevilja]] u [[Cadiz|Cádiz]] saru ċentri ewlenin għall-kummerċ transatlantiku. Madankollu, minkejja l-influwenza globali tagħha matul l- Imperu Spanjol, l-Andalusija esperjenzat tnaqqis ekonomiku minħabba taħlita ta 'nfiq militari u sforzi ta' industrijalizzazzjoni falluti fis-sekli 17 u 18. Fl-era moderna, l-Andalusija saret parti mill-moviment ta' Spanja lejn l-awtonomija, li laħqet il-qofol tagħha fil-ħatra tagħha bħala komunità awtonoma fl-1981. Minkejja l-istorja rikka tiegħu, ir-reġjun jiffaċċja sfidi biex jegħleb id-disparitajiet ekonomiċi u jallinja ruħu mal-partijiet l-aktar sinjuri tal- [[Unjoni Ewropea]] . == Gvern u politika == [[Stampa:Palacio_San_Telmo_facade_Seville_Spain.jpg|daqsminuri| Il- Palazz de San Telmo huwa s-sede tal- Presidenza tal-Andalusija]] [[Stampa:Parlamento_de_Andalucía_(3508393367).jpg|daqsminuri| Hospital de las Cinco Llagas huwa s-sede tal- Parlament tal-Andalusija]] Il-Komunità Awtonoma ta' Andalusia ġiet iffurmata bi qbil ma' referendum tat-28 ta' Frar 1980 <ref>{{Ċita web|url=http://www.andaluciajunta.es/especiales/aj-fototeca-estatuto.html?cimg=5&idSeccion=3&idApartado=1|titlu=Celebración del Referéndum de Autonomía del 28-F|awtur=Junta de Andalucía|lingwa=es|data-aċċess=12 August 2008|url-status=dead|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20070209042444/http://www.andaluciajunta.es/especiales/aj-fototeca-estatuto.html?cimg=5&idSeccion=3&idApartado=1|arkivju-data=9 February 2007}}</ref> u saret komunità awtonoma taħt l-Istatut ta' Awtonomija ta' l-1981 magħruf bħala l- ''Estatuto de Carmona'' . Il-proċess segwa l- Kostituzzjoni Spanjola tal-1978, li għadha attwali mill-2009, li tirrikonoxxi u tiggarantixxi d-dritt tal-awtonomija għad-diversi reġjuni u nazzjonalitajiet ta’ Spanja. Il-proċess biex tiġi stabbilita l-Andalusija bħala reġjun awtonomu segwa l-Artikolu 151 tal-Kostituzzjoni, u għamel l-Andalusija l-unika komunità awtonoma li ħadet dak il-kors partikolari. Dan l - artikolu ġie stabbilit għar - reġjuni bħall - Andalusija li kienu ġew evitati mill - bidu tal - Gwerra Ċivili Spanjola milli jadottaw statut ta ' awtonomija matul il - perijodu tat - Tieni Repubblika Spanjola . === Gvern Awtonomu === [[Stampa:Partidos_Judiciales_de_Andalucía.svg|daqsminuri|325x325px| Distretti ġudizzjarji tal-Andalusija.]] [[Stampa:Constitución_del_Parlamento_de_Andalucía_(17021724860).jpg|daqsminuri|325x325px| Il-Parlament Andalusjan f'Sevilja.]] Il-Gvern Awtonomu tal-Andalusija ( ''Junta de Andalucía'' ) huwa l-istituzzjoni tal-awtonomija tal-Komunità Awtonoma tal-Andalusia. Fi ħdan il-gvern, il- President tal-Andalusija huwa r-rappreżentant suprem tal-komunità awtonoma, u r-rappreżentant ordinarju tal-istat Spanjol fil-komunità awtonoma. Il-president jiġi msemmi formalment għall-pożizzjoni mir- Monarka ta' Spanja u mbagħad jiġi kkonfermat b'vot ta' maġġoranza tal- Parlament tal-Andalusija . Fil-prattika, il-monarka dejjem issemmi persuna aċċettabbli għall-partit fil-gvern jew koalizzjoni ta 'partiti fir-reġjun awtonomu. Fit-teorija, kieku l-kandidat jonqos milli jikseb il-maġġoranza meħtieġa, il-monarka jista' jipproponi suċċessjoni ta' kandidati. Wara xahrejn, jekk l-ebda kandidat propost ma jkun jista’ jikseb l-approvazzjoni tal-parlament, il-parlament ikun awtomatikament xolt u l-aġent president isejjaħ elezzjonijiet ġodda. Fit-18 ta’ Jannar 2019 Juan Manuel Moreno ġie elett bħala s-sitt president tal-Andalusija. <ref>{{Ċita aħbar|kunjom=Cabello|isem=Alberto|data=23 October 2017|titlu=El candidato a la alcaldía de Sevilla será quien más garantías nos dé|url=http://elcorreoweb.es/andalucia/el-candidato-a-la-alcaldia-de-sevilla-sera-quien-mas-garantias-nos-de-XC3466671|url-status=live|pubblikazzjoni=[[El Correo]]|lingwa=Spanish|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20190822125813/http://elcorreoweb.es/andalucia/el-candidato-a-la-alcaldia-de-sevilla-sera-quien-mas-garantias-nos-de-XC3466671|arkivju-data=22 August 2019|data-aċċess=7 November 2017}}</ref> === Setgħa ġudizzjarja === Il -Qorti Superjuri tal-Andalusia ( ''Tribunal Superior de Justicia de Andalucía'' ) fi Granada hija suġġetta biss għall-ġurisdizzjoni ogħla tal- Qorti Suprema ta' Spanja . Il-High Court mhijiex organu tal-Komunità Awtonoma, iżda pjuttost tal- Ġudikatura ta’ Spanja, li hija unitarja fir-renju kollu u li s-setgħat tagħha mhumiex trasferiti lill-komunitajiet awtonomi. It-territorju Andalusjan huwa maqsum fi 88 distrett legali/ġudizzjarju ( ''partidos judiciales'' ). <ref>{{Ċita web|url=http://andaluciajunta.es/justicia/adriano/cd/a/views/channel/adri_mostrar_contenidos_canal_subcanales/0,20961,12351694_12352530,00.html|titlu=Constitución del TSJA|awtur=Junta de Andalucía|lingwa=es|data-aċċess=8 October 2008|url-status=dead|arkivju-url=http://arquivo.pt/wayback/20160517102624/http://andaluciajunta.es/justicia/adriano/cd/a/views/channel/adri_mostrar_contenidos_canal_subcanales/0,20961,12351694_12352530,00.html|arkivju-data=17 May 2016}}</ref> == Diviżjonijiet amministrattivi == === Provinċji === Andalusija tikkonsisti fi tmien provinċji . Dawn tal-aħħar ġew stabbiliti minn Javier de Burgos fid- diviżjoni territorjali ta' Spanja tal-1833 . Kull waħda mill-provinċji tal-Andalusija għandha l-istess isem bħall-kapitali tagħha: <ref name="del">{{Ċita web|url=http://www.juntadeandalucia.es/gobernacion/opencms/portal/AdministracionLocal/ContenidosEspecificos/BancoDatos/directoriodeentidadeslocales?entrada=destinatarios&destinatarios=19|titlu=Directorio de Entidades Locales|awtur=Junta de Andalucía. Consejería de Gobernación|lingwa=es|data-aċċess=8 October 2008|url-status=dead|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20091223084007/http://www.juntadeandalucia.es/gobernacion/opencms/portal/AdministracionLocal/ContenidosEspecificos/BancoDatos/directoriodeentidadeslocales?entrada=destinatarios&destinatarios=19|arkivju-data=23 December 2009}}</ref> {| class="wikitable sortable" !Provinċji !Kapitali !Populazzjoni !Muniċipalitajiet |- ![[Stampa:Flag_Almería_Province.svg|xellug|25x25px]] Almería |Almería |753,920 |102 muniċipalitajiet |- ![[Stampa:Flag_Cádiz_Province.svg|xellug|25x25px]] Cádiz |[[Cadiz|Cádiz]] |1,250,539 |44 muniċipalitajiet |- ![[Stampa:Provincia_de_Córdoba_-_Bandera.svg|xellug|25x25px]] Córdoba |[[Córdoba, Spanja|Córdoba]] |773,997 |75 muniċipalitajiet |- ![[Stampa:Bandera_de_la_provincia_de_Granada_(España).svg|xellug|25x25px]] Granada |[[Granada (Spanja)|Granada]] |930,181 |170 muniċipalitajiet |- ![[Stampa:Bandera_de_la_Provincia_De_Huelva.svg|xellug|25x25px]] Huelva |Huelva |530,824 |79 muniċipalitajiet |- ![[Stampa:Bandera_de_la_provincia_de_Jaén.svg|xellug|25x25px]] Jaén |Jaén |620,242 |97 muniċipalitajiet |- ![[Stampa:Flag_Málaga_Province.svg|xellug|25x25px]] Málaga |Málaga |1,751,600 |102 muniċipalitajiet |- ![[Stampa:Bandera-diputacion-sevilla.jpg|xellug|25x25px]] Seville |[[Sivilja|Sevilja]] |1,957,210 |105 muniċipalitajiet |} === Bliet ewlenin ===   == Ekonomija == L-Andalusija hija tradizzjonalment żona agrikola, iżda s -settur tas-servizzi (partikolarment it-turiżmu, il-bejgħ bl-imnut, u t-trasport) issa jippredomina. Is-settur tal-kostruzzjoni li darba kien qed jisplodu, milqut ħafna mir- riċessjoni tal-2009, kien importanti wkoll għall-ekonomija tar-reġjun. Is-settur industrijali huwa inqas żviluppat minn ħafna reġjuni oħra fi Spanja. Bejn l-2000 u l-2006 it-tkabbir ekonomiku fis-sena kien ta’ 3.72%, wieħed mill-ogħla fil-pajjiż. Xorta waħda, skont l {{Lang|es|[[Instituto Nacional de Estadística (Spain)|Instituto Nacional de Estadística]]}} Spanjol (INE), il-PGD per capita tal-Andalusija (€17,401; 2006) jibqa' t-tieni l-inqas fi Spanja, b'Estremadura biss għadha lura. <ref>{{Ċita aħbar|data=28 December 2007|titlu=La renta per cápita andaluza alcanza los 17.401 euros, la segunda más baja de España|url=http://www.diariodesevilla.es/article/economia/19254/la/renta/capita/andaluza/alcanza/los/euros/la/segunda/mas/baja/espana.html|pubblikazzjoni=Diario de Sevilla|lingwa=es|pubblikatur=[[Joly Digital]]|paġna=40|data-aċċess=4 April 2019}}</ref> Il -Prodott Gross domestiku (PGD) tal-komunità awtonoma kien ta '160.6 biljun euro fl-2018, li jammonta għal 13.4% tal-produzzjoni ekonomika Spanjola. Il-PGD per capita aġġustat għall-qawwa tal-akkwist kien ta’ 20,500 ewro jew 68% tal-medja tal-UE27 fl-istess sena. <ref>{{Ċita web|url=https://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/10474907/1-05032020-AP-EN.pdf/81807e19-e4c8-2e53-c98a-933f5bf30f58|titlu=Regional GDP per capita ranged from 30% to 263% of the EU average in 2018|sit=Eurostat|url-status=live|arkivju-url=https://ghostarchive.org/archive/20221009/https://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/10474907/1-05032020-AP-EN.pdf/81807e19-e4c8-2e53-c98a-933f5bf30f58|arkivju-data=9 October 2022}}</ref> == Infrastruttura == === Trasport === [[Stampa:Carreteras_en_Andalucía.PNG|daqsminuri|325x325px| Toroq tal-ewwel ordni tal-Andalusija]] Bħal f'kull soċjetà moderna, is-sistemi tat-trasport huma element strutturali essenzjali tal-funzjonament tal-Andalusija. In-netwerk tat-trasport jiffaċilita l-koordinazzjoni territorjali, l-iżvilupp ekonomiku u d-distribuzzjoni, u t-trasport bejn l-ibliet. <ref name="infra">{{Ċita ktieb|kunjom=Pozuelo, I.|sena=2003|kapitlu=Los sistemas de trasporte, las infraestructuras y el territorio|titlu=Geografía de Andalucía (Coor. López Antonio)|lingwa=es|post=Barcelona|pubblikatur=Ariel Geografía|isbn=84-344-3476-8}}</ref> Fit-trasport urban, is-sistemi tat-trasport pubbliku sottożviluppati jpoġġu traffiku pedonali u traffiku ieħor mhux motorizzat huma fi żvantaġġ meta mqabbla mal-użu ta 'vetturi privati. Diversi bliet kapitali Andalusjani—Córdoba, Granada u Sevilja—reċentement qed jippruvaw jirrimedjaw dan billi jsaħħu s-sistemi tat-trasport pubbliku tagħhom u jipprovdu infrastruttura aħjar għall-użu [[Rota|tar-roti]] . <ref>{{Ċita ktieb|kunjom=Cañavate|isem=Jose Luis|kunjom2=Corral, Carlos|sena=2004|titlu=La bicicleta como medio de transporte en Andalucía|lingwa=es|pubblikatur=Consejería de Medio Ambiente de la Junta de Andalucía}}</ref> Issa hemm tliet sistemi ta' transitu rapidu li joperaw fl-Andalucia – il- [[Seville Metro|Metro ta' Sevilja]], il-Metro ta' Málaga u [[Granada Light Rail|l-Metro ta' Granada]] . In-netwerks tal-ferroviji tal-vjaġġaturi ta' Cercanías joperaw f'Sevilja, Málaga u Cádiz. [[Stampa:Sevilla2005Julio_050.jpg|xellug|daqsminuri| Stazzjon tal-ferrovija Sevilla-Santa Justa]] Għal aktar minn seklu, in-netwerk ferrovjarju konvenzjonali ġie ċentralizzat fuq il-kapitali reġjonali, Sevilja, u l-kapitali nazzjonali, Madrid; b'mod ġenerali, m'hemm l-ebda konnessjonijiet diretti bejn il-kapitali provinċjali. Ferroviji AVE b'veloċità għolja jgħaddu minn Madrid permezz ta' Córdoba għal Sevilja u Málaga, li minnhom fetħet fergħa minn Antequera għal Granada fl-2019. Qed jinbnew aktar rotot AVE. Ir-rotta Madrid-Córdoba-Sevilja kienet l-ewwel rotta ta' veloċità għolja fi Spanja (li topera mill-1992). Rotot prinċipali oħra huma dik minn Algeciras għal Sevilja u minn Almería permezz ta' Granada għal Madrid. Ħafna mit-toroq prinċipali ġew konvertiti f'awtostradi b'aċċess limitat magħrufa bħala ''autovías'' . L-Autovía del Este ( Autovía A-4 ) tgħaddi minn Madrid mill-Park Naturali ta' Despeñaperros, imbagħad permezz ta' Bailén, Córdoba, u Sevilja sa Cádiz, u hija parti mir-rotta Ewropea E05 fin -netwerk Internazzjonali tat-toroq E. It-triq prinċipali l-oħra fir-reġjun hija l-parti tar-rotta Ewropea E15, li tgħaddi bħala l-Autovia del Mediterráneo tul il-kosta tal-Mediterran Spanjol. Partijiet minn dan jikkostitwixxu s- superhighway Autopista AP-7, filwaqt li f'żoni oħra hija Autovía A-7 . Dawn iż-żewġ toroq ġeneralment jimxu mil-lvant-punent, għalkemm l-Autovía A-4 idur lejn in-nofsinhar fil-punent ta' Andalusija. Toroq oħra tal-ewwel ordni jinkludu l- Autovía A-48 bejn wieħed u ieħor tul il-kosta tal-Atlantiku minn Cádiz sa Algeciras, li tkompli r-rotta Ewropea E05 biex tiltaqa' mar -rotta Ewropea E15 ; l-Autovía del Quinto Centenario ( Autovía A-49 ), li tkompli lejn il-punent minn Sevilja (fejn l-Autovía A-4 iddur lejn in-nofsinhar) u tkompli lejn Huelva u fil-Portugall bħala rotta Ewropea E01 ; l-Autovía Ruta de la Plata ( Autovía A-66 ), rotta Ewropea E803, li bejn wieħed u ieħor tikkorrispondi mar- 'Rotta tal-Fidda' Rumana tal-qedem mill-minjieri tat-Tramuntana ta' Spanja, u tmur lejn it-tramuntana minn Sevilja; l-Autovía de Málaga ( Autovía A-45 ), li tmur fin-nofsinhar minn Córdoba sa Málaga; u l-Autovía de Sierra Nevada ( Autovía A-44 ), parti mir -rotta Ewropea E902, li tmur fin-nofsinhar minn Jaén sal-kosta tal-Mediterran f'Motril. [[Stampa:Aeropuerto_de_Malaga.jpg|daqsminuri| Ajruport ta' Malaga .]] Mill-2008 l-Andalusija għandha sitt ajruporti pubbliċi, li kollha jistgħu jimmaniġġjaw titjiriet internazzjonali legalment. L- Ajruport ta 'Malaga huwa dominanti, jimmaniġġa 60.67 fil-mija tal-passiġġieri <ref name="Datos Aena">{{Ċita web|url=http://estadisticas.aena.es/csee/ContentServer?pagename=Estadisticas/Home|titlu=Informes sobre la utilización de los aeropuertos de España en los últimos años|pubblikatur=AENA|lingwa=es|data-aċċess=17 January 2008|url-status=dead|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20080108081527/http://estadisticas.aena.es/csee/ContentServer?pagename=Estadisticas%2FHome|arkivju-data=8 January 2008}}</ref> u 85 fil-mija tat-traffiku internazzjonali tiegħu. <ref>{{Ċita web|url=https://www.myhomeinandalucia.com/infrastructure|titlu=My Home in Andalucia {{!}} Home|sit=My Home in Andalucia {{!}} Home|data-aċċess=31 October 2017}}</ref> L- Ajruport ta’ Sivilja jieħu ħsieb 20.12 fil-mija oħra tat-traffiku, u l- Ajruport ta’ Jerez 7.17 fil-mija, biex dawn it-tliet ajruporti jammontaw għal 87.96 fil-mija tat-traffiku. L-Ajruport ta' Málaga huwa l-ajruport internazzjonali li joffri varjetà wiesgħa ta' destinazzjonijiet internazzjonali. Għandu rabta ta’ kuljum ma’ għoxrin belt fi Spanja u aktar minn mitt belt fl-Ewropa (l-aktar fil-Gran Brittanja, l-Ewropa Ċentrali u l-pajjiżi Nordiċi iżda wkoll l-ibliet ewlenin tal-Ewropa tal-Lvant: Moska, San Pietruburgu, Sofia, Riga jew Bukarest), l-Afrika ta’ Fuq, il-Lvant Nofsani (Riyadh, Jeddah u l-Kuwajt) u l-Amerika ta’ Fuq (New York, Toronto u Montreal). [[Stampa:Port_of_Algeciras.jpg|xellug|daqsminuri| Port ta' Algeciras .]] Il-portijiet ewlenin huma Algeciras (għall-merkanzija u t-traffiku tal-kontejners) u Málaga għall-vapuri tal-kruċieri. Algeciras huwa l-port kummerċjali ewlieni ta' Spanja, {{Convert|60000000|tonne|ST}} ta' merkanzija fl-2004. <ref>{{Ċita ktieb|kunjom=Barragán Muñoz|isem=Juan Manuel|kunjom2=Chica Ruiz, Adolfo|kunjom3=Pérez Cayeiro, Maria Luisa|sena=2008|kapitlu=3|titlu=Propuesta de Estrategia Andaluza de Gestión Integrada de Zonas Costeras|lingwa=es|pubblikatur=Consejería de Medio Ambiente de la Junta de Andalucía|paġna=255|isbn=978-84-96776-06-7}}</ref> Sevilja għandha l-uniku port tax-xmara kummerċjali ta' Spanja. Portijiet kummerċjali sinifikanti oħra fl-Andalusija huma l-portijiet tal- Bajja ta' Cádiz, Almería u Huelva. === Edukazzjoni === [[Stampa:Facultad_de_Derecho_de_Granada.JPG|xellug|daqsminuri| Skola tal-Liġi ta' l- Università ta' Granada .]] Bħal fi Spanja kollha, l-edukazzjoni bażika fl-Andalusija hija b'xejn u obbligatorja. L-istudenti huma meħtieġa jtemmu għaxar snin ta’ skola, u ma jistgħux jitilqu mill-iskola qabel l-età ta’ 16-il sena, u wara dan l-istudenti jistgħu jkomplu għall- baċellerat, għal edukazzjoni vokazzjonali intermedja, għal skola ta’ livell intermedju fl-arti u d-disinn, għal studji sportivi intermedji, jew għad-dinja tax-xogħol. L-Andalusija għandha tradizzjoni ta 'edukazzjoni ogħla li tmur lura għall-Età Moderna u l-Università ta' Granada, l-Università ta 'Baeza, u l-Università ta' Osuna. == Midja == L-Andalusia għandha organizzazzjonijiet tal-midja internazzjonali, nazzjonali, reġjonali u lokali, li huma attivi jiġbru u jxerrdu l-informazzjoni (kif ukoll joħolqu u jxerrdu divertiment). L-aktar notevoli huwa r -Radju pubbliku y Televisión de Andalucía (RTVA), li jxandar fuq żewġ stazzjonijiet televiżivi reġjonali, Canal Sur u Canal Sur 2, erba’ stazzjonijiet tar-radju reġjonali, Canal Sur Radio, Canal Fiesta Radio, Radio Andalucía Información u Canal Flamenco Radio, kif ukoll diversi sinjali diġitali, l-aktar Canal Sur Andalucía disponibbli fuq it-televiżjoni bil-kejbil madwar Spanja. <ref>{{Ċita web|url=http://www.andalucia.cc/viva/dimedi.html#Radio|titlu=Medios de comunicación en Red Andaluza|awtur=Andalucía Comunidad Cultural|data-aċċess=8 October 2008|url-status=dead|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20081015041431/http://www.andalucia.cc/viva/dimedi.html#Radio|arkivju-data=15 October 2008}} That web page gives a rather complete listing of Andalusian media organizations.</ref> == Arti u kultura == [[Stampa:FlamencoSevilla.jpg|lemin|daqsminuri| Iż-żfin u l-mużika Flamenco huma indiġeni tal-Andalusija.]] Il-patrimonju tal-Andalusija ġie ffurmat mill-istorja u l-ġeografija partikolari tagħha, kif ukoll mill-flussi kumplessi tal-popolazzjoni tagħha. L-Andalusija kienet dar għal suċċessjoni ta’ popli u ċiviltajiet, ħafna differenti ħafna minn xulxin, li kull wieħed ikollu impatt fuq l-abitanti stabbiliti. L -Iberi tal-qedem kienu segwiti minn Ċelti, [[Feniċi]] u negozjanti oħra tal-Lvant tal-Mediterran, Rumani, tribujiet Ġermaniċi migranti, Għarab jew Berberi . Kollha sawru l-patrimonju Spanjol fl-Andalusija, li kien diġà mxerred ħafna fil-ġeneru letterarju u bl-istampi tal- ''costubrismo andaluz'' . <ref>{{Ċita pubblikazzjoni|paġni=7–24|lingwa=es}}</ref> <ref>{{Ċita pubblikazzjoni|lingwa=es}}</ref> === Arti === [[Stampa:Guitarra_d'Antonio_de_Torres,_MDMB_626,_al_Museu_de_la_Música_de_Barcelona.jpg|daqsminuri|173x173px| L-Andalusjan Antonio de Torres Jurado fis-seklu 19 ivvinta l -kitarra klassika attwali.]] Andalusia kienet il-post fejn twieled ħafna artisti kbar: il-pitturi klassiċi Velázquez, Murillo, u Juan de Valdés Leal ; l-iskulturi Juan Martínez Montañés, Alonso Cano u Pedro de Mena ; u pitturi moderni bħal Daniel Vázquez Díaz u Pablo Picasso. Il-kompożitur Spanjol Manuel de Falla kien minn Cádiz u inkorpora melodiji tipiċi Andalusjani fix-xogħlijiet tiegħu, bħalma għamel Joaquín Turina, minn Sivilja. Il-kantant kbir Camarón de la Isla twieled f'San Fernando, Cádiz, u Andrés Segovia li għen biex jifforma l-approċċ romantic-modernista għall-kitarra klassika, twieled f'Linares, Jaén. Il-virtużoż guitarrista Flamenco Paco de Lucia li għen fl-internazzjonalizzazzjoni tal-Flamenco, twieled f'Algeciras, Cadiz.. ==== Arkitettura ==== [[Stampa:Alhambra_Löwenhof_mit_Löwenbrunnen_2014.jpg|xellug|daqsminuri| L- [[Alhambra]] fi [[Granada (Spanja)|Granada]] .]] Mill-era [[Neolitiku|Neolitika]], l-Andalusija ppreservat megaliti importanti, bħad- dolmens fil- [[Dolmen ta' Menga|Cueva de Menga]] u d- [[Dolmen ta' Viera|Dolmen de Viera]], it-tnejn f'Antequera . L-arkeoloġi sabu bliet ta' l-Età tal-Bronż f'Los Millares u El Argar . Tħaffir arkeoloġiku f'Doña Blanca f'El Puerto de Santa María żvela l-eqdem belt [[Feniċi]] fil-peniżola Iberika; fdalijiet kbar ġew żvelati wkoll f’Italica Rumana qrib Sevilja. <ref>{{Ċita pubblikazzjoni|paġni=132–137|lingwa=es}}</ref> Uħud mill-akbar arkitettura fl-Andalusija ġiet żviluppata tul diversi sekli u ċiviltajiet, u r-reġjun huwa partikolarment famuż għall-arkitettura Iżlamika u Moorish tiegħu, li tinkludi l- [[Alhambra|kumpless tal-Alhambra]], Generalife <ref>{{Ċita ktieb|kunjom=Bloom|isem=Jonathan M.|sena=2020|titlu=Architecture of the Islamic West: North Africa and the Iberian Peninsula, 700-1800|url=https://books.google.com/books?id=IRHbDwAAQBAJ&q=Architecture+of+the+Islamic+West%3A+North+Africa+and+the+Iberian+Peninsula%2C+700-1800&pg=PP1|url-status=live|post=|pubblikatur=Yale University Press|paġni=164|isbn=9780300218701|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20240114130754/https://books.google.com/books?id=IRHbDwAAQBAJ&q=Architecture+of+the+Islamic+West%3A+North+Africa+and+the+Iberian+Peninsula%2C+700-1800&pg=PP1#v=snippet&q=Architecture%20of%20the%20Islamic%20West%3A%20North%20Africa%20and%20the%20Iberian%20Peninsula%2C%20700-1800&f=false|arkivju-data=14 January 2024|data-aċċess=27 June 2023}}</ref> u l- Moskea-Katidral ta 'Córdoba. [[Stampa:PLAZA_E_IGLESIA_DE_UBEDA_-_panoramio.jpg|xellug|daqsminuri| Knisja ta 'El Salvador [[Úbeda|f'Úbeda]] .]] == Referenzi == {{Referenzi|30em}} [[Kategorija:Sorsi CS1 bl-Ispanjol (es)]] [[Kategorija:Artikoli b'koordinati minn Wikidata]] [[Kategorija:Pages with unreviewed translations]] ml22nqwwwgftj18dkwf09fs4w9gxzh3 323459 323458 2025-06-10T12:35:21Z JovalQC 21720 Link 323459 wikitext text/x-wiki {{Infobox|title=Andalusija <Br> ''Andalucía (es)''|titlestyle=background-color: #ccffcc|image=[[File:Flag of Andalucía.svg|175px|left]] [[File:Emblem of Andalusia.svg|70px|right]]|headerstyle=background-color: #ccffcc|header1=Amministrazzjoni|label2=Pajjiż|label3=Kapital|data3=[[Sivilja]]|data2={{Flagicon|ESP}} [[Spanja]]|label4=Status ta' awtonomija|data4=11 ta’ Jannar, 1982|label5=President|data5=[[Juan Manuel Moreno]]|label6=Awtorità leġislattiva|data6=[[Parlament tal-Andalusija]]|header7=Demografija|label8=Popolazzjoni|data8=8,500,808 abitant (2021)|label9=Densità|data9=97 abitant/km2|header11=Ġeografija|label12=Żona|data12=8,726,800 ettaru = 87,268 km2|header13=Mixxellanji|label14=Mottu|data14=Dominator Hercules fundatur ''Andalucía por sí, para España y l-umanità'' ''“Andalusija minnha, għal Spanja u l-umanità »''|label15=Innu|data15=''"La bandera blanca y verde"'' ''"Il-bandiera bajda u ħadra"''|header16=Mappa|header17=[[File:Andalucia in Spain (plus Canarias).svg|245px]]|label18=Websajt|data18=https://www.juntadeandalucia.es}} '''Andalusija''' L-Andalusija tinsab immedjatament fin-nofsinhar tal-komunitajiet awtonomi ta' Extremadura u Kastilja-La Mancha ; fil-punent tal-komunità awtonoma ta' Murcia u l- [[Mediterran|Baħar Mediterran]] ; fil-Lvant tal- [[Portugall]] u l- [[Oċean Atlantiku]] ; u fit-tramuntana tal- [[Mediterran|Baħar Mediterran]] u l- Istrett ta' Ġibiltà . ishma ta' [[Ġibiltà]] a{{Convert|3/4|mi}} fruntiera ta' l-art mal-parti Andalusa tal-provinċja ta' Cádiz fit-tarf tal-lvant ta' l-Istrett ta' Ġibiltà. Il-firxiet tal-muntanji ewlenin tal-Andalusija huma s- Sierra Morena u s- Sistema Baetika, li tikkonsisti mill-Muntanji Subbaetic u Penibaetic, separati mill- Baċir Intrabaetic . Fit-tramuntana, is-Sierra Morena tifred l-Andalusija mill-pjanuri ta' Extremadura u Kastilja–La Mancha fuq il-Meseta Central ta' Spanja. Fin-Nofsinhar, is-sottoreġjun ġeografiku tal {{Interlanguage link|Upper Andalusia|es|Alta Andalucía}} tinsab l-aktar fi ħdan is -Sistema Baetika, filwaqt li {{Interlanguage link|Lower Andalusia|es|Baja Andalucía}} tinsab fid -Depressjoni Baetika tal-wied ta' Guadalquivir . <ref>{{Ċita web|url=http://aguas.igme.es/igme/publica/libro20/pdf/lib20/c_guadal_1.pdf|titlu=Cuenca del Guadalquivir|data-aċċess=11 April 2013|url-status=live|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20170103104639/http://aguas.igme.es/igme/publica/libro20/pdf/lib20/c_guadal_1.pdf|arkivju-data=3 January 2017}}</ref> L-isem ''Andalusia'' huwa derivat mill-kelma [[Lingwa Għarbija|Għarbija]] {{Lang|ar-Latn|[[Al-Andalus]]}} ( {{Lang|ar|الأندلس}} ), li min-naħa tagħhom jistgħu jiġu derivati mill- Vandali, il- Goti jew tribujiet Iberiċi pre-Rumani. <ref name="Dozy2009">{{Ċita ktieb|kunjom=Reinhart Anne Pieter Dozy|sena=2009|titlu=Recherches Sur L'Histoire Et la Littérature de L'Espagne Pendant Le Moyen Age|url=https://books.google.com/books?id=-_dnewAACAAJ|pubblikatur=BiblioBazaar|paġna=303|isbn=978-1-117-03148-4}}</ref> It-toponimu {{Lang|ar-Latn|al-Andalus}} huwa l-ewwel attestat minn iskrizzjonijiet fuq muniti nħadmu fl-716 mill- gvern Musulman il-ġdid tal-Iberia . Dawn il-muniti, imsejħa ''dinari'', ġew iskritti kemm [[Lingwa Latina|bil-Latin]] kif ukoll [[Lingwa Għarbija|bl-Għarbi]] . <ref name="MMOA">{{Ċita ktieb|kunjom=Michael L. Bates|sena=1992|kapitlu=The Islamic Coinage of Spain|kapitlu-url=https://books.google.com/books?id=lLAryx8bC8UC&pg=PA384|titlu=Al-Andalus: The Art of Islamic Spain|url-status=live|pubblikatur=Metropolitan Museum of Art|paġna=384|isbn=978-0-87099-636-8|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20240114125709/https://books.google.com/books?id=lLAryx8bC8UC&pg=PA384#v=onepage&q&f=false|arkivju-data=14 January 2024|data-aċċess=25 September 2017}}</ref> <ref name="Glick2005">{{Ċita ktieb|kunjom=Thomas F. Glick|sena=2005|titlu=Islamic And Christian Spain in the Early Middle Ages|url=https://books.google.com/books?id=cWqmebvcjj0C&pg=PR21|url-status=live|pubblikatur=BRILL|paġna=21|isbn=90-04-14771-3|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20240114125726/https://books.google.com/books?id=cWqmebvcjj0C&pg=PR21#v=onepage&q&f=false|arkivju-data=14 January 2024|data-aċċess=25 September 2017}}</ref> L-istorja u l-kultura tar-reġjun ġew influwenzati mit- Tartessians, Iberi, [[Feniċi]], Kartaġiniżi, Griegi, Rumani, Vandali, [[Viżigoti|Visigoths]], [[Biżantini]], [[Berberi]], Għarab, Lhud, Rumani u Kastiljani . Matul iż- Żmien tad-Deheb Iżlamiku, [[Córdoba, Spanja|Córdoba]] qabżet [[Kostantinopli]] <ref>{{Ċita ktieb|kunjom=Idris El Hareir|kunjom2=Ravane Mbaye|sena=2011|titlu=The Spread of Islam Throughout the World|url=https://books.google.com/books?id=qVYT4Kraym0C&pg=PA448|url-status=live|pubblikatur=UNESCO|paġna=448|isbn=978-92-3-104153-2|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20240114125819/https://books.google.com/books?id=qVYT4Kraym0C&pg=PA448#v=onepage&q&f=false|arkivju-data=14 January 2024|data-aċċess=7 April 2020}}</ref> biex tkun l-akbar belt [[Ewropa|tal-Ewropa]], u saret il-kapitali ta ' Al-Andalus u ċentru prominenti ta' edukazzjoni u tagħlim fid-dinja, li pproduċiet bosta filosofi u xjenzati. <ref name="Barton2009">{{Ċita ktieb|kunjom=Simon Barton|data=30 June 2009|titlu=A History of Spain|url=https://books.google.com/books?id=AeAcBQAAQBAJ&pg=PA44|url-status=dead|pubblikatur=Macmillan International Higher Education|paġni=44–5|isbn=978-1-137-01347-7|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20191225060109/https://books.google.com/books?id=AeAcBQAAQBAJ&pg=PA44|arkivju-data=25 December 2019}}</ref> <ref name="Venable1894">{{Ċita ktieb|kunjom=Francis Preston Venable|sena=1894|titlu=A Short History of Chemistry|url=https://archive.org/details/ashorthistorych00venagoog|pubblikatur=Heath|paġna=[https://archive.org/details/ashorthistorych00venagoog/page/n33 21]}}</ref> Il -Kuruna ta’ Kastilja rebħet u stabbiliet il -Wied ta’ Guadalquivir fis-seklu 13. Il-parti muntanjuża tal-lvant tar-reġjun (l- [[Emirat ta' Granada]] ) kienet imrażżna fl-aħħar tas-seklu 15. Il-portijiet li jħarsu lejn l-Atlantiku rnexxew mal-kummerċ mad-Dinja l-Ġdida. L-inugwaljanzi kroniċi fl-istruttura soċjali kkawżati minn distribuzzjoni irregolari tal-proprjetà tal-art fi proprjetà kbar wasslu għal episodji rikorrenti ta’ taqlib u taqlib soċjali fis-settur agrarju fis-sekli 19 u 20. L-Andalusija kienet storikament reġjun agrikolu, meta mqabbla mal-bqija ta' Spanja u l-bqija tal-Ewropa. Xorta waħda, it-tkabbir tal-komunità fis-setturi tal-industrija u s-servizzi kien ogħla mill-medja fi Spanja u ogħla minn ħafna komunitajiet fiż-Żona Ewro. Ir-reġjun għandu kultura rikka u identità b'saħħitha. Ħafna fenomeni kulturali li huma meqjusa internazzjonalment bħala distintivament Spanjoli huma fil-biċċa l-kbira jew kompletament fl-oriġini Andalusija. Dawn jinkludu stili arkitettoniċi tal-flamenco u, sa ċertu punt, ta' ġlied tal-barrin u Hispano-Moorish, li t-tnejn huma wkoll prevalenti f'xi reġjuni oħra ta' Spanja. == Ġeografija == L-Andalusija għandha erja ta’ {{Convert|87597|km2|sqmi}}, 17.3% tat-territorju ta' Spanja. L-Andalusija waħedha hija komparabbli fil-firxa u fil-varjetà tat-terren tagħha ma' kwalunkwe minn bosta pajjiżi Ewropej iżgħar. Lejn il-lvant hemm il [[Mediterran|-Baħar Mediterran]] ; lejn il-punent [[Portugall|tal-Portugall]] u l- Golf ta’ Cádiz ( [[Oċean Atlantiku]] ); fit-tramuntana is -Sierra Morena tikkostitwixxi l-fruntiera mal- Meseta Central ; fin-nofsinhar, it -territorju barrani Brittaniku <ref>{{Ċita enċiklopedija|url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/233245/Gibraltar|url-status=live}}</ref> li jmexxi lilhom infushom ta' [[Ġibiltà]] u l- Istrett ta' Ġibiltà jifirduh mill [[Marokk|-Marokk]] . == Storja == Il-pożizzjoni ġeostrateġika tal-Andalusija, fil-ponta l-aktar tan-Nofsinhar tal [[Ewropa|-Ewropa]], bejn l-Ewropa u [[Afrika|l-Afrika]] u bejn l- [[Oċean Atlantiku]] u l- [[Mediterran|Baħar Mediterran]], għamlitha ċentru għal diversi ċiviltajiet sa mill-Etajiet tal-Metall . Ir-rikkezza ta 'minerali u l-art fertili tagħha, flimkien ma' l-erja tal-wiċċ kbira tagħha, ġibdu settlers mill- [[Feniċi]] sal- Griegi, li influwenzaw l-iżvilupp ta 'kulturi bikrija bħal Los Millares, El Argar, u Tartessos . Dawn is-soċjetajiet bikrija Andalusjani kellhom rwol vitali fit-tranżizzjoni tar-reġjun mill-preistorja għall -protoistorja. Bil-konkwista Rumana, l-Andalusija saret integrata bis-sħiħ fid-dinja Rumana bħala l-provinċja prospera tal-Baetica, li kkontribwiet imperaturi bħal Trajan u Adrjan għall-Imperu Ruman. Matul dan iż-żmien, l-Andalusija kienet ċentru ekonomiku ewlieni, li pprovdiet riżorsi u kontribuzzjonijiet kulturali lil Ruma. Anke wara l-invażjonijiet Ġermaniċi tal-Iberja mill-Vandali u l-Visigoths, ir-reġjun żamm ħafna mis-sinifikat kulturali u politiku Ruman tiegħu, b'figuri bħal San Isidoru ta' Sevilja żammew il-wirt intellettwali tal-Andalusija. Fl-711, il -konkwista Umayyad ta' Hispania mmarkat bidla kulturali u politika kbira, hekk kif l-Andalusija saret punt fokali ta' al-Andalus, il-Peniżola Iberika kkontrollata mill-Musulmani. Il-belt ta [[Córdoba, Spanja|' Córdoba]] ħarġet bħala l-kapitali ta' al-Andalus u wieħed mill-aktar ċentri kulturali u ekonomiċi importanti tad-dinja medjevali. L-eqqel tal-prosperità Andalusija wasal matul il- Kalifat ta' Córdoba, taħt ħakkiema bħal Abd al-Rahman III u Al-Hakam II, meta r-reġjun sar magħruf għall-avvanzi tiegħu fix-xjenza, il-filosofija u l-arkitettura. Madankollu, is-seklu 11 ġab diviżjonijiet interni bil-frammentazzjoni ta’ al-Andalus f’taifas —saltniet żgħar u indipendenti—li ppermettew lir- Reconquista timbotta lejn in-nofsinhar. Sa l-aħħar tas-seklu 13, ħafna mill-Andalusija kienet reġgħet inkisbet mill- Kuruna ta' Kastilja, immexxija minn monarki bħal Ferdinandu III ta' Kastilja, li ħatfu l-wied fertili ta' Guadalquivir . L-aħħar renju Musulman, ir- [[Emirat ta' Granada|Renju Nasrid ta' Granada]], żamm sat-telfa tiegħu fl-1492, u mmarka t-tlestija tar-Reconquista. [[Stampa:Women_pleading_with_Rebels_for_Lives_of_Prisioners,_Constantina,_Seville_-_Google_Art_Project.jpg|lemin|daqsminuri| Provinċja ta' Sivilja, Gwerra Ċivili Spanjola]] Fis-sekli ta' wara r-Reconquista, l-Andalusija kellha rwol ċentrali fl-esplorazzjoni u l-kolonizzazzjoni ta' Spanja tad- Dinja l-Ġdida . Bliet bħal [[Sivilja|Sevilja]] u [[Cadiz|Cádiz]] saru ċentri ewlenin għall-kummerċ transatlantiku. Madankollu, minkejja l-influwenza globali tagħha matul l- Imperu Spanjol, l-Andalusija esperjenzat tnaqqis ekonomiku minħabba taħlita ta 'nfiq militari u sforzi ta' industrijalizzazzjoni falluti fis-sekli 17 u 18. Fl-era moderna, l-Andalusija saret parti mill-moviment ta' Spanja lejn l-awtonomija, li laħqet il-qofol tagħha fil-ħatra tagħha bħala komunità awtonoma fl-1981. Minkejja l-istorja rikka tiegħu, ir-reġjun jiffaċċja sfidi biex jegħleb id-disparitajiet ekonomiċi u jallinja ruħu mal-partijiet l-aktar sinjuri tal- [[Unjoni Ewropea]] . == Gvern u politika == [[Stampa:Palacio_San_Telmo_facade_Seville_Spain.jpg|daqsminuri| Il- Palazz de San Telmo huwa s-sede tal- Presidenza tal-Andalusija]] [[Stampa:Parlamento_de_Andalucía_(3508393367).jpg|daqsminuri| Hospital de las Cinco Llagas huwa s-sede tal- Parlament tal-Andalusija]] Il-Komunità Awtonoma ta' Andalusia ġiet iffurmata bi qbil ma' referendum tat-28 ta' Frar 1980 <ref>{{Ċita web|url=http://www.andaluciajunta.es/especiales/aj-fototeca-estatuto.html?cimg=5&idSeccion=3&idApartado=1|titlu=Celebración del Referéndum de Autonomía del 28-F|awtur=Junta de Andalucía|lingwa=es|data-aċċess=12 August 2008|url-status=dead|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20070209042444/http://www.andaluciajunta.es/especiales/aj-fototeca-estatuto.html?cimg=5&idSeccion=3&idApartado=1|arkivju-data=9 February 2007}}</ref> u saret komunità awtonoma taħt l-Istatut ta' Awtonomija ta' l-1981 magħruf bħala l- ''Estatuto de Carmona'' . Il-proċess segwa l- Kostituzzjoni Spanjola tal-1978, li għadha attwali mill-2009, li tirrikonoxxi u tiggarantixxi d-dritt tal-awtonomija għad-diversi reġjuni u nazzjonalitajiet ta’ Spanja. Il-proċess biex tiġi stabbilita l-Andalusija bħala reġjun awtonomu segwa l-Artikolu 151 tal-Kostituzzjoni, u għamel l-Andalusija l-unika komunità awtonoma li ħadet dak il-kors partikolari. Dan l - artikolu ġie stabbilit għar - reġjuni bħall - Andalusija li kienu ġew evitati mill - bidu tal - Gwerra Ċivili Spanjola milli jadottaw statut ta ' awtonomija matul il - perijodu tat - Tieni Repubblika Spanjola . === Gvern Awtonomu === [[Stampa:Partidos_Judiciales_de_Andalucía.svg|daqsminuri|325x325px| Distretti ġudizzjarji tal-Andalusija.]] [[Stampa:Constitución_del_Parlamento_de_Andalucía_(17021724860).jpg|daqsminuri|325x325px| Il-Parlament Andalusjan f'Sevilja.]] Il-Gvern Awtonomu tal-Andalusija ( ''Junta de Andalucía'' ) huwa l-istituzzjoni tal-awtonomija tal-Komunità Awtonoma tal-Andalusia. Fi ħdan il-gvern, il- President tal-Andalusija huwa r-rappreżentant suprem tal-komunità awtonoma, u r-rappreżentant ordinarju tal-istat Spanjol fil-komunità awtonoma. Il-president jiġi msemmi formalment għall-pożizzjoni mir- Monarka ta' Spanja u mbagħad jiġi kkonfermat b'vot ta' maġġoranza tal- Parlament tal-Andalusija . Fil-prattika, il-monarka dejjem issemmi persuna aċċettabbli għall-partit fil-gvern jew koalizzjoni ta 'partiti fir-reġjun awtonomu. Fit-teorija, kieku l-kandidat jonqos milli jikseb il-maġġoranza meħtieġa, il-monarka jista' jipproponi suċċessjoni ta' kandidati. Wara xahrejn, jekk l-ebda kandidat propost ma jkun jista’ jikseb l-approvazzjoni tal-parlament, il-parlament ikun awtomatikament xolt u l-aġent president isejjaħ elezzjonijiet ġodda. Fit-18 ta’ Jannar 2019 Juan Manuel Moreno ġie elett bħala s-sitt president tal-Andalusija. <ref>{{Ċita aħbar|kunjom=Cabello|isem=Alberto|data=23 October 2017|titlu=El candidato a la alcaldía de Sevilla será quien más garantías nos dé|url=http://elcorreoweb.es/andalucia/el-candidato-a-la-alcaldia-de-sevilla-sera-quien-mas-garantias-nos-de-XC3466671|url-status=live|pubblikazzjoni=[[El Correo]]|lingwa=Spanish|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20190822125813/http://elcorreoweb.es/andalucia/el-candidato-a-la-alcaldia-de-sevilla-sera-quien-mas-garantias-nos-de-XC3466671|arkivju-data=22 August 2019|data-aċċess=7 November 2017}}</ref> === Setgħa ġudizzjarja === Il -Qorti Superjuri tal-Andalusia ( ''Tribunal Superior de Justicia de Andalucía'' ) fi Granada hija suġġetta biss għall-ġurisdizzjoni ogħla tal- Qorti Suprema ta' Spanja . Il-High Court mhijiex organu tal-Komunità Awtonoma, iżda pjuttost tal- Ġudikatura ta’ Spanja, li hija unitarja fir-renju kollu u li s-setgħat tagħha mhumiex trasferiti lill-komunitajiet awtonomi. It-territorju Andalusjan huwa maqsum fi 88 distrett legali/ġudizzjarju ( ''partidos judiciales'' ). <ref>{{Ċita web|url=http://andaluciajunta.es/justicia/adriano/cd/a/views/channel/adri_mostrar_contenidos_canal_subcanales/0,20961,12351694_12352530,00.html|titlu=Constitución del TSJA|awtur=Junta de Andalucía|lingwa=es|data-aċċess=8 October 2008|url-status=dead|arkivju-url=http://arquivo.pt/wayback/20160517102624/http://andaluciajunta.es/justicia/adriano/cd/a/views/channel/adri_mostrar_contenidos_canal_subcanales/0,20961,12351694_12352530,00.html|arkivju-data=17 May 2016}}</ref> == Diviżjonijiet amministrattivi == === Provinċji === Andalusija tikkonsisti fi tmien provinċji . Dawn tal-aħħar ġew stabbiliti minn Javier de Burgos fid- diviżjoni territorjali ta' Spanja tal-1833 . Kull waħda mill-provinċji tal-Andalusija għandha l-istess isem bħall-kapitali tagħha: <ref name="del">{{Ċita web|url=http://www.juntadeandalucia.es/gobernacion/opencms/portal/AdministracionLocal/ContenidosEspecificos/BancoDatos/directoriodeentidadeslocales?entrada=destinatarios&destinatarios=19|titlu=Directorio de Entidades Locales|awtur=Junta de Andalucía. Consejería de Gobernación|lingwa=es|data-aċċess=8 October 2008|url-status=dead|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20091223084007/http://www.juntadeandalucia.es/gobernacion/opencms/portal/AdministracionLocal/ContenidosEspecificos/BancoDatos/directoriodeentidadeslocales?entrada=destinatarios&destinatarios=19|arkivju-data=23 December 2009}}</ref> {| class="wikitable sortable" !Provinċji !Kapitali !Populazzjoni !Muniċipalitajiet |- ![[Stampa:Flag_Almería_Province.svg|xellug|25x25px]] Almería |Almería |753,920 |102 muniċipalitajiet |- ![[Stampa:Flag_Cádiz_Province.svg|xellug|25x25px]] Cádiz |[[Cadiz|Cádiz]] |1,250,539 |44 muniċipalitajiet |- ![[Stampa:Provincia_de_Córdoba_-_Bandera.svg|xellug|25x25px]] Córdoba |[[Córdoba, Spanja|Córdoba]] |773,997 |75 muniċipalitajiet |- ![[Stampa:Bandera_de_la_provincia_de_Granada_(España).svg|xellug|25x25px]] Granada |[[Granada (Spanja)|Granada]] |930,181 |170 muniċipalitajiet |- ![[Stampa:Bandera_de_la_Provincia_De_Huelva.svg|xellug|25x25px]] Huelva |Huelva |530,824 |79 muniċipalitajiet |- ![[Stampa:Bandera_de_la_provincia_de_Jaén.svg|xellug|25x25px]] Jaén |Jaén |620,242 |97 muniċipalitajiet |- ![[Stampa:Flag_Málaga_Province.svg|xellug|25x25px]] Málaga |Málaga |1,751,600 |102 muniċipalitajiet |- ![[Stampa:Bandera-diputacion-sevilla.jpg|xellug|25x25px]] Seville |[[Sivilja|Sevilja]] |1,957,210 |105 muniċipalitajiet |} === Bliet ewlenin ===   == Ekonomija == L-Andalusija hija tradizzjonalment żona agrikola, iżda s -settur tas-servizzi (partikolarment it-turiżmu, il-bejgħ bl-imnut, u t-trasport) issa jippredomina. Is-settur tal-kostruzzjoni li darba kien qed jisplodu, milqut ħafna mir- riċessjoni tal-2009, kien importanti wkoll għall-ekonomija tar-reġjun. Is-settur industrijali huwa inqas żviluppat minn ħafna reġjuni oħra fi Spanja. Bejn l-2000 u l-2006 it-tkabbir ekonomiku fis-sena kien ta’ 3.72%, wieħed mill-ogħla fil-pajjiż. Xorta waħda, skont l {{Lang|es|[[Instituto Nacional de Estadística (Spain)|Instituto Nacional de Estadística]]}} Spanjol (INE), il-PGD per capita tal-Andalusija (€17,401; 2006) jibqa' t-tieni l-inqas fi Spanja, b'Estremadura biss għadha lura. <ref>{{Ċita aħbar|data=28 December 2007|titlu=La renta per cápita andaluza alcanza los 17.401 euros, la segunda más baja de España|url=http://www.diariodesevilla.es/article/economia/19254/la/renta/capita/andaluza/alcanza/los/euros/la/segunda/mas/baja/espana.html|pubblikazzjoni=Diario de Sevilla|lingwa=es|pubblikatur=[[Joly Digital]]|paġna=40|data-aċċess=4 April 2019}}</ref> Il -Prodott Gross domestiku (PGD) tal-komunità awtonoma kien ta '160.6 biljun euro fl-2018, li jammonta għal 13.4% tal-produzzjoni ekonomika Spanjola. Il-PGD per capita aġġustat għall-qawwa tal-akkwist kien ta’ 20,500 ewro jew 68% tal-medja tal-UE27 fl-istess sena. <ref>{{Ċita web|url=https://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/10474907/1-05032020-AP-EN.pdf/81807e19-e4c8-2e53-c98a-933f5bf30f58|titlu=Regional GDP per capita ranged from 30% to 263% of the EU average in 2018|sit=Eurostat|url-status=live|arkivju-url=https://ghostarchive.org/archive/20221009/https://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/10474907/1-05032020-AP-EN.pdf/81807e19-e4c8-2e53-c98a-933f5bf30f58|arkivju-data=9 October 2022}}</ref> == Infrastruttura == === Trasport === [[Stampa:Carreteras_en_Andalucía.PNG|daqsminuri|325x325px| Toroq tal-ewwel ordni tal-Andalusija]] Bħal f'kull soċjetà moderna, is-sistemi tat-trasport huma element strutturali essenzjali tal-funzjonament tal-Andalusija. In-netwerk tat-trasport jiffaċilita l-koordinazzjoni territorjali, l-iżvilupp ekonomiku u d-distribuzzjoni, u t-trasport bejn l-ibliet. <ref name="infra">{{Ċita ktieb|kunjom=Pozuelo, I.|sena=2003|kapitlu=Los sistemas de trasporte, las infraestructuras y el territorio|titlu=Geografía de Andalucía (Coor. López Antonio)|lingwa=es|post=Barcelona|pubblikatur=Ariel Geografía|isbn=84-344-3476-8}}</ref> Fit-trasport urban, is-sistemi tat-trasport pubbliku sottożviluppati jpoġġu traffiku pedonali u traffiku ieħor mhux motorizzat huma fi żvantaġġ meta mqabbla mal-użu ta 'vetturi privati. Diversi bliet kapitali Andalusjani—Córdoba, Granada u Sevilja—reċentement qed jippruvaw jirrimedjaw dan billi jsaħħu s-sistemi tat-trasport pubbliku tagħhom u jipprovdu infrastruttura aħjar għall-użu [[Rota|tar-roti]] . <ref>{{Ċita ktieb|kunjom=Cañavate|isem=Jose Luis|kunjom2=Corral, Carlos|sena=2004|titlu=La bicicleta como medio de transporte en Andalucía|lingwa=es|pubblikatur=Consejería de Medio Ambiente de la Junta de Andalucía}}</ref> Issa hemm tliet sistemi ta' transitu rapidu li joperaw fl-Andalucia – il- [[Seville Metro|Metro ta' Sevilja]], il-Metro ta' Málaga u [[Granada Light Rail|l-Metro ta' Granada]] . In-netwerks tal-ferroviji tal-vjaġġaturi ta' Cercanías joperaw f'Sevilja, Málaga u Cádiz. [[Stampa:Sevilla2005Julio_050.jpg|xellug|daqsminuri| Stazzjon tal-ferrovija Sevilla-Santa Justa]] Għal aktar minn seklu, in-netwerk ferrovjarju konvenzjonali ġie ċentralizzat fuq il-kapitali reġjonali, Sevilja, u l-kapitali nazzjonali, Madrid; b'mod ġenerali, m'hemm l-ebda konnessjonijiet diretti bejn il-kapitali provinċjali. Ferroviji AVE b'veloċità għolja jgħaddu minn Madrid permezz ta' Córdoba għal Sevilja u Málaga, li minnhom fetħet fergħa minn Antequera għal Granada fl-2019. Qed jinbnew aktar rotot AVE. Ir-rotta Madrid-Córdoba-Sevilja kienet l-ewwel rotta ta' veloċità għolja fi Spanja (li topera mill-1992). Rotot prinċipali oħra huma dik minn Algeciras għal Sevilja u minn Almería permezz ta' Granada għal Madrid. Ħafna mit-toroq prinċipali ġew konvertiti f'awtostradi b'aċċess limitat magħrufa bħala ''autovías'' . L-Autovía del Este ( Autovía A-4 ) tgħaddi minn Madrid mill-Park Naturali ta' Despeñaperros, imbagħad permezz ta' Bailén, Córdoba, u Sevilja sa Cádiz, u hija parti mir-rotta Ewropea E05 fin -netwerk Internazzjonali tat-toroq E. It-triq prinċipali l-oħra fir-reġjun hija l-parti tar-rotta Ewropea E15, li tgħaddi bħala l-Autovia del Mediterráneo tul il-kosta tal-Mediterran Spanjol. Partijiet minn dan jikkostitwixxu s- superhighway Autopista AP-7, filwaqt li f'żoni oħra hija Autovía A-7 . Dawn iż-żewġ toroq ġeneralment jimxu mil-lvant-punent, għalkemm l-Autovía A-4 idur lejn in-nofsinhar fil-punent ta' Andalusija. Toroq oħra tal-ewwel ordni jinkludu l- Autovía A-48 bejn wieħed u ieħor tul il-kosta tal-Atlantiku minn Cádiz sa Algeciras, li tkompli r-rotta Ewropea E05 biex tiltaqa' mar -rotta Ewropea E15 ; l-Autovía del Quinto Centenario ( Autovía A-49 ), li tkompli lejn il-punent minn Sevilja (fejn l-Autovía A-4 iddur lejn in-nofsinhar) u tkompli lejn Huelva u fil-Portugall bħala rotta Ewropea E01 ; l-Autovía Ruta de la Plata ( Autovía A-66 ), rotta Ewropea E803, li bejn wieħed u ieħor tikkorrispondi mar- 'Rotta tal-Fidda' Rumana tal-qedem mill-minjieri tat-Tramuntana ta' Spanja, u tmur lejn it-tramuntana minn Sevilja; l-Autovía de Málaga ( Autovía A-45 ), li tmur fin-nofsinhar minn Córdoba sa Málaga; u l-Autovía de Sierra Nevada ( Autovía A-44 ), parti mir -rotta Ewropea E902, li tmur fin-nofsinhar minn Jaén sal-kosta tal-Mediterran f'Motril. [[Stampa:Aeropuerto_de_Malaga.jpg|daqsminuri| Ajruport ta' Malaga .]] Mill-2008 l-Andalusija għandha sitt ajruporti pubbliċi, li kollha jistgħu jimmaniġġjaw titjiriet internazzjonali legalment. L- Ajruport ta 'Malaga huwa dominanti, jimmaniġġa 60.67 fil-mija tal-passiġġieri <ref name="Datos Aena">{{Ċita web|url=http://estadisticas.aena.es/csee/ContentServer?pagename=Estadisticas/Home|titlu=Informes sobre la utilización de los aeropuertos de España en los últimos años|pubblikatur=AENA|lingwa=es|data-aċċess=17 January 2008|url-status=dead|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20080108081527/http://estadisticas.aena.es/csee/ContentServer?pagename=Estadisticas%2FHome|arkivju-data=8 January 2008}}</ref> u 85 fil-mija tat-traffiku internazzjonali tiegħu. <ref>{{Ċita web|url=https://www.myhomeinandalucia.com/infrastructure|titlu=My Home in Andalucia {{!}} Home|sit=My Home in Andalucia {{!}} Home|data-aċċess=31 October 2017}}</ref> L- Ajruport ta’ Sivilja jieħu ħsieb 20.12 fil-mija oħra tat-traffiku, u l- Ajruport ta’ Jerez 7.17 fil-mija, biex dawn it-tliet ajruporti jammontaw għal 87.96 fil-mija tat-traffiku. L-Ajruport ta' Málaga huwa l-ajruport internazzjonali li joffri varjetà wiesgħa ta' destinazzjonijiet internazzjonali. Għandu rabta ta’ kuljum ma’ għoxrin belt fi Spanja u aktar minn mitt belt fl-Ewropa (l-aktar fil-Gran Brittanja, l-Ewropa Ċentrali u l-pajjiżi Nordiċi iżda wkoll l-ibliet ewlenin tal-Ewropa tal-Lvant: Moska, San Pietruburgu, Sofia, Riga jew Bukarest), l-Afrika ta’ Fuq, il-Lvant Nofsani (Riyadh, Jeddah u l-Kuwajt) u l-Amerika ta’ Fuq (New York, Toronto u Montreal). [[Stampa:Port_of_Algeciras.jpg|xellug|daqsminuri| Port ta' Algeciras .]] Il-portijiet ewlenin huma Algeciras (għall-merkanzija u t-traffiku tal-kontejners) u Málaga għall-vapuri tal-kruċieri. Algeciras huwa l-port kummerċjali ewlieni ta' Spanja, {{Convert|60000000|tonne|ST}} ta' merkanzija fl-2004. <ref>{{Ċita ktieb|kunjom=Barragán Muñoz|isem=Juan Manuel|kunjom2=Chica Ruiz, Adolfo|kunjom3=Pérez Cayeiro, Maria Luisa|sena=2008|kapitlu=3|titlu=Propuesta de Estrategia Andaluza de Gestión Integrada de Zonas Costeras|lingwa=es|pubblikatur=Consejería de Medio Ambiente de la Junta de Andalucía|paġna=255|isbn=978-84-96776-06-7}}</ref> Sevilja għandha l-uniku port tax-xmara kummerċjali ta' Spanja. Portijiet kummerċjali sinifikanti oħra fl-Andalusija huma l-portijiet tal- Bajja ta' Cádiz, Almería u Huelva. === Edukazzjoni === [[Stampa:Facultad_de_Derecho_de_Granada.JPG|xellug|daqsminuri| Skola tal-Liġi ta' l- Università ta' Granada .]] Bħal fi Spanja kollha, l-edukazzjoni bażika fl-Andalusija hija b'xejn u obbligatorja. L-istudenti huma meħtieġa jtemmu għaxar snin ta’ skola, u ma jistgħux jitilqu mill-iskola qabel l-età ta’ 16-il sena, u wara dan l-istudenti jistgħu jkomplu għall- baċellerat, għal edukazzjoni vokazzjonali intermedja, għal skola ta’ livell intermedju fl-arti u d-disinn, għal studji sportivi intermedji, jew għad-dinja tax-xogħol. L-Andalusija għandha tradizzjoni ta 'edukazzjoni ogħla li tmur lura għall-Età Moderna u l-Università ta' Granada, l-Università ta 'Baeza, u l-Università ta' Osuna. == Midja == L-Andalusia għandha organizzazzjonijiet tal-midja internazzjonali, nazzjonali, reġjonali u lokali, li huma attivi jiġbru u jxerrdu l-informazzjoni (kif ukoll joħolqu u jxerrdu divertiment). L-aktar notevoli huwa r -Radju pubbliku y Televisión de Andalucía (RTVA), li jxandar fuq żewġ stazzjonijiet televiżivi reġjonali, Canal Sur u Canal Sur 2, erba’ stazzjonijiet tar-radju reġjonali, Canal Sur Radio, Canal Fiesta Radio, Radio Andalucía Información u Canal Flamenco Radio, kif ukoll diversi sinjali diġitali, l-aktar Canal Sur Andalucía disponibbli fuq it-televiżjoni bil-kejbil madwar Spanja. <ref>{{Ċita web|url=http://www.andalucia.cc/viva/dimedi.html#Radio|titlu=Medios de comunicación en Red Andaluza|awtur=Andalucía Comunidad Cultural|data-aċċess=8 October 2008|url-status=dead|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20081015041431/http://www.andalucia.cc/viva/dimedi.html#Radio|arkivju-data=15 October 2008}} That web page gives a rather complete listing of Andalusian media organizations.</ref> == Arti u kultura == [[Stampa:FlamencoSevilla.jpg|lemin|daqsminuri| Iż-żfin u l-mużika Flamenco huma indiġeni tal-Andalusija.]] Il-patrimonju tal-Andalusija ġie ffurmat mill-istorja u l-ġeografija partikolari tagħha, kif ukoll mill-flussi kumplessi tal-popolazzjoni tagħha. L-Andalusija kienet dar għal suċċessjoni ta’ popli u ċiviltajiet, ħafna differenti ħafna minn xulxin, li kull wieħed ikollu impatt fuq l-abitanti stabbiliti. L -Iberi tal-qedem kienu segwiti minn Ċelti, [[Feniċi]] u negozjanti oħra tal-Lvant tal-Mediterran, Rumani, tribujiet Ġermaniċi migranti, Għarab jew Berberi . Kollha sawru l-patrimonju Spanjol fl-Andalusija, li kien diġà mxerred ħafna fil-ġeneru letterarju u bl-istampi tal- ''costubrismo andaluz'' . <ref>{{Ċita pubblikazzjoni|paġni=7–24|lingwa=es}}</ref> <ref>{{Ċita pubblikazzjoni|lingwa=es}}</ref> === Arti === [[Stampa:Guitarra_d'Antonio_de_Torres,_MDMB_626,_al_Museu_de_la_Música_de_Barcelona.jpg|daqsminuri|173x173px| L-Andalusjan Antonio de Torres Jurado fis-seklu 19 ivvinta l -kitarra klassika attwali.]] Andalusia kienet il-post fejn twieled ħafna artisti kbar: il-pitturi klassiċi Velázquez, Murillo, u Juan de Valdés Leal ; l-iskulturi Juan Martínez Montañés, Alonso Cano u Pedro de Mena ; u pitturi moderni bħal Daniel Vázquez Díaz u Pablo Picasso. Il-kompożitur Spanjol Manuel de Falla kien minn Cádiz u inkorpora melodiji tipiċi Andalusjani fix-xogħlijiet tiegħu, bħalma għamel Joaquín Turina, minn Sivilja. Il-kantant kbir Camarón de la Isla twieled f'San Fernando, Cádiz, u Andrés Segovia li għen biex jifforma l-approċċ romantic-modernista għall-kitarra klassika, twieled f'Linares, Jaén. Il-virtużoż guitarrista Flamenco Paco de Lucia li għen fl-internazzjonalizzazzjoni tal-Flamenco, twieled f'Algeciras, Cadiz.. ==== Arkitettura ==== [[Stampa:Alhambra_Löwenhof_mit_Löwenbrunnen_2014.jpg|xellug|daqsminuri| L- [[Alhambra]] fi [[Granada (Spanja)|Granada]] .]] Mill-era [[Neolitiku|Neolitika]], l-Andalusija ppreservat megaliti importanti, bħad- dolmens fil- [[Dolmen ta' Menga|Cueva de Menga]] u d- [[Dolmen ta' Viera|Dolmen de Viera]], it-tnejn f'Antequera . L-arkeoloġi sabu bliet ta' l-Età tal-Bronż f'Los Millares u El Argar . Tħaffir arkeoloġiku f'Doña Blanca f'El Puerto de Santa María żvela l-eqdem belt [[Feniċi]] fil-peniżola Iberika; fdalijiet kbar ġew żvelati wkoll f’Italica Rumana qrib Sevilja. <ref>{{Ċita pubblikazzjoni|paġni=132–137|lingwa=es}}</ref> Uħud mill-akbar arkitettura fl-Andalusija ġiet żviluppata tul diversi sekli u ċiviltajiet, u r-reġjun huwa partikolarment famuż għall-arkitettura Iżlamika u Moorish tiegħu, li tinkludi l- [[Alhambra|kumpless tal-Alhambra]], Generalife <ref>{{Ċita ktieb|kunjom=Bloom|isem=Jonathan M.|sena=2020|titlu=Architecture of the Islamic West: North Africa and the Iberian Peninsula, 700-1800|url=https://books.google.com/books?id=IRHbDwAAQBAJ&q=Architecture+of+the+Islamic+West%3A+North+Africa+and+the+Iberian+Peninsula%2C+700-1800&pg=PP1|url-status=live|post=|pubblikatur=Yale University Press|paġni=164|isbn=9780300218701|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20240114130754/https://books.google.com/books?id=IRHbDwAAQBAJ&q=Architecture+of+the+Islamic+West%3A+North+Africa+and+the+Iberian+Peninsula%2C+700-1800&pg=PP1#v=snippet&q=Architecture%20of%20the%20Islamic%20West%3A%20North%20Africa%20and%20the%20Iberian%20Peninsula%2C%20700-1800&f=false|arkivju-data=14 January 2024|data-aċċess=27 June 2023}}</ref> u l- Moskea-Katidral ta 'Córdoba. [[Stampa:PLAZA_E_IGLESIA_DE_UBEDA_-_panoramio.jpg|xellug|daqsminuri| Knisja ta 'El Salvador [[Úbeda|f'Úbeda]] .]] == Referenzi == {{Referenzi|30em}} [[Kategorija:Sorsi CS1 bl-Ispanjol (es)]] [[Kategorija:Artikoli b'koordinati minn Wikidata]] [[Kategorija:Pages with unreviewed translations]] 6yyn39x24k2u5x0ebnk8e23wdy7y1o8 0 33601 323479 323187 2025-06-11T03:52:05Z InternetArchiveBot 18288 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 323479 wikitext text/x-wiki [[Stampa:Большой шигирский идол.jpg|daqsminuri|L-Idolu ta' Shigir.]] L-'''Idolu ta'''' '''Shigir''', (bir-[[Lingwa Russa|Russu]]: Шигирский идол), magħruf ukoll bħala l-I'''skultura ta' Shigir''', huwa l-eqdem [[skultura]] tal-[[injam]] magħrufa fid-[[Id-Dinja|dinja]].<ref>Понизовкин, Андрей (Settembru 2003). <bdi>Куда шагал Шигирский идол?</bdi>. ''Наука Урала'' (bir-Russu). No. 20–2003 [848]. Ural Branch of Russian Academy of Sciences.</ref><ref>{{Ċita web|url=https://uk.news.yahoo.com/mysterious-russian-statue-is-11-000-years-old---twice-as-old-as-the-pyramids-170632897.html|titlu=Mysterious Russian Statue Is 11,000 Years Old - Twice As Old As The Pyramids|data=2020-06-08|sit=web.archive.org|data-aċċess=2025-05-19|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20200608220442/https://uk.news.yahoo.com/mysterious-russian-statue-is-11-000-years-old---twice-as-old-as-the-pyramids-170632897.html|arkivju-data=2020-06-08|url-status=bot: unknown}}</ref> Huwa stmat li tnaqqax madwar 11,500 sena ilu, jew matul l-Oloċen Bikri, u għandu d-doppju taż-żmien tal-[[Piramidi Eġizzjani|Piramida]] l-Kbira tal-[[Eġittu]].<ref>{{Ċita web|url=https://www.news.com.au/technology/science/archaeology/shigir-idol-found-to-be-11600-years-old-it-was-made-by-the-survivors-of-the-last-great-ice-age/news-story/5bb378f5b6978eff0cd088e8f20639cb|titlu=Ice Age Shigir Idol dated to 11,600 years ago: Is this the original face of God?|data=2020-05-06|sit=web.archive.org|data-aċċess=2025-05-19|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20200506174117/https://www.news.com.au/technology/science/archaeology/shigir-idol-found-to-be-11600-years-old-it-was-made-by-the-survivors-of-the-last-great-ice-age/news-story/5bb378f5b6978eff0cd088e8f20639cb|arkivju-data=2020-05-06|url-status=bot: unknown}}</ref> L-injam li minnu tnaqqax għandu xi 12,000 sena.<ref>ThomasTerberger, Mikhail Zhilin, Svetlana Savchenko (30 Jan 2021). "The Shigir idol in the context of early art in Eurasia". ''Quaternary International''. '''573''': 14–29. Bibcode:2021QuInt.573...14T. doi:10.1016/j.quaint.2020.10.025. S2CID 225114455.</ref> Ġie skopert fl-1890 f'torbiera mistagħdra [[Russja|Russa]], u jinsab għall-wiri fil-[[Mużew]] Reġjonali tal-[[Folklor]] Lokali ta' Sverdlovsk f'Yekaterinburg, ir-Russja.<ref>{{Ċita web|url=https://www.ancient-code.com/shigir-idol-wooden-statue-twice-old-pyramids-egypt/|titlu=The Shigir Idol, A Wooden Statue Twice As Old As The Pyramids Of Egypt|data=2020-03-11|sit=web.archive.org|data-aċċess=2025-05-19|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20200311192642/https://www.ancient-code.com/shigir-idol-wooden-statue-twice-old-pyramids-egypt/|arkivju-data=2020-03-11|url-status=bot: unknown}}</ref> == Skoperta == L-iskultura ġiet skoperta fl-24 ta' Jannar 1890 f'fond ta' 4 [[Metru|metri]] (13-il pied) fit-torbiera mistagħdra ta' Shigir, fuq ix-xaqliba tal-Lvant tal-Muntanji Ural Nofsana, qrib il-villaġġ ta' Kalata (illum il-ġurnata f'Kirovgrad) u bejn wieħed u ieħor 100 kilometru (62 mil) minn Yekaterinburg. L-investigazzjoni f'din iż-żona kienu bdew xi 40 sena qabel, wara l-iskoperta ta' varjetà ta' oġġetti [[Preistorja|preistoriċi]] f'minjiera fil-beraħ tal-ikkastjar tad-deheb.<ref>{{Ċita web|url=https://www.livescience.com/62404-shigir-idol-age-and-new-face.html|titlu=This Eerie Human-Like Figure Is Twice as Old as Egypt's Pyramids {{!}} Live Science|data=2020-06-17|sit=web.archive.org|data-aċċess=2025-05-19|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20200617144117/https://www.livescience.com/62404-shigir-idol-age-and-new-face.html|arkivju-data=2020-06-17|url-status=bot: unknown}}</ref> Ġiet estratta f'għaxar biċċiet. Il-Professur [[D. I. Lobanov]] għaqqad il-frammenti prinċipali u kiseb skultura għolja 2.8 metri (9.2 piedi).<ref>{{Ċita web|url=https://siberiantimes.com/science/casestudy/features/is-this-the-worlds-oldest-secret-code/|titlu=Siberian Times|sit=siberiantimes.com|data-aċċess=2025-05-19|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20240613032849/https://siberiantimes.com/science/casestudy/features/is-this-the-worlds-oldest-secret-code/|arkivju-data=2024-06-13|url-status=dead}}</ref> Fl-1914, l-arkeologu [[Vladimir Tolmachev]] ippropona varjant ta' din ir-rikostruzzjoni billi integra l-frammenti li ma kinux intużaw. Ir-rikostruzzjoni tiegħu ssuġġeriet li l-għoli oriġinali tal-[[Statwa|istatwa]] kien 5.3 metri (17.4-il pied). Iktar 'il quddiem, uħud minn dawn il-frammenti ntilfu, għaldaqstant fadal biss xi tpinġijiet tagħhom magħmula minn Tolmachev.<ref>Zhilin, Mikhail; Savchenko, Svetlana; Hansen, Svend; Heussner, Karl-Uwe; Terberger, Thomas (April 2018). "Early art in the Urals: new research on the wooden sculpture from Shigir". ''Antiquity''. '''92''' (362): 334–350. doi:10.15184/aqy.2018.48. ISSN 0003-598X.</ref> == Datazzjoni == [[File:UOLE_museum-17.JPG|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:UOLE_museum-17.JPG|xellug|daqsminuri|L-iskultura ż-żgħira ta' Shigir.]] Id-datazzjoni inizjali bir-radjokarbonju li twettqet minn [[G. I. Zajtseva]] tal-Istitut tal-[[Storja|Istorja]] għall-Kultura Materjali f'[[San Pietruburgu]], ikkonfermata mill-Istitut [[Ġeoloġija|Ġeoloġiku]] tal-Akkademja Russa tax-[[Xjenza|Xjenzi]] f'[[Moska]], indikat età ta' madwar 9,500 sena. Fis-snin 90 tas-seklu 20, meta twettqet din l-ewwel datazzjoni bir-radjokarbonju, l-istudjużi ssuġġerew li d-datazzjoni kienet żbaljata, peress li kienu jemmnu li l-kaċċaturi-ġemmiegħa li kienu jgħixu fl-inħawi 9,500 sena ilu ma setgħux ikunu kapaċi jaslu għall-[[Artiġjan|artiġjanat]] u għat-tiżjin ta' oġġett daqstant kbir.<ref>{{Ċita web|url=https://www.theguardian.com/science/2018/may/20/shigur-idol-shatters-expert-views-birth-of-ritual-art-hunter-gatherers|titlu=Carved idol from the Urals shatters expert views on birth of ritual art {{!}} Science {{!}} The Guardian|data=2020-02-27|sit=web.archive.org|data-aċċess=2025-05-19|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20200227124206/https://www.theguardian.com/science/2018/may/20/shigur-idol-shatters-expert-views-birth-of-ritual-art-hunter-gatherers|arkivju-data=2020-02-27|url-status=bot: unknown}}</ref> Analiżi [[Ġermanja|Ġermaniża]] li saret iktar 'il quddiem, indikat età ta' 11,500 sena. B'hekk l-iskultura titqies bħala l-iżjed skultura tal-injam antika magħrufa fid-dinja. Tipikament, l-injam jittiekel fil-biċċa l-kbira tal-ambjenti u ma jilħaqx jasal għall-iskoperta [[Arkeoloġija|arkeoloġika]] daqs materjali oħra bħall-ġebel u l-metall, sakemm ma jkunx fit-torbiera mistagħdra. Instabet renna mżejna qrib l-Idolu ta' Shigir u ġiet datata li tmur lura għall-istess perjodu; b'hekk kompliet issaħħaħ id-datazzjoni tal-età stmata ta' 11,500 sena.<ref>{{Ċita web|url=http://siberiantimes.com/science/casestudy/features/n0379-revelations-on-shigir-idol-change-our-understanding-of-ancient-civilisations/|titlu=Revelations on Shigir Idol 'change our understanding of ancient civilisations'|data=2020-03-02|sit=web.archive.org|data-aċċess=2025-05-19|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20200302020531/http://siberiantimes.com/science/casestudy/features/n0379-revelations-on-shigir-idol-change-our-understanding-of-ancient-civilisations/|arkivju-data=2020-03-02|url-status=bot: unknown}}</ref> Fl-2021, fil-ġurnal ''Quaternary International'', riċerkaturi mill-Università ta' Göttingen, u l-Istitut tal-Arkeoloġija tal-Akkademja Russa tax-Xjenzi, ippubblikaw ir-riżultati ta' sensiela ta' studji li jiddataw l-Idolu ta' Shigir qrib il-bidu tal-Oloċen (<abbr>madwar</abbr> 10,000 sena ilu). Din id-datazzjoni xorta waħda twassal biex l-iskultura tkun l-eqdem skultura [[Monument|monumentali]] tal-injam fid-dinja. Ir-riċerkaturi jinnotaw li filwaqt li għadu ma jistax jinsilet xi ħsieb dirett minn din is-sejba, xorta waħda l-kuntestwalizzazzjoni tista' tiġi megħjuna b'evidenza limitata ħafna ta' oġġetti tal-injam mill-Paleolitiku u mill-Mesolitiku.<ref>{{Ċita web|url=http://siberiantimes.com/other/others/news/n0376-shigir-idol-is-oldest-wooden-sculpture-monument-in-the-world-say-scientists/|titlu=Shigir Idol is oldest wooden sculpture monument in the world, say scientists|data=2019-09-20|sit=web.archive.org|data-aċċess=2025-05-19|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20190920200919/http://siberiantimes.com/other/others/news/n0376-shigir-idol-is-oldest-wooden-sculpture-monument-in-the-world-say-scientists/|arkivju-data=2019-09-20|url-status=bot: unknown}}</ref> It-tiżjin [[Ġeometrija|ġeometriku]], bħal linji sempliċi u żigużajg tal-Idolu, huwa preżenti spiss fit-tiżjin tal-Paleolitiku Aħħari u tal-Mesolitiku Bikri. B'hekk, diversi elementi tal-Iskultura ta' Shigir huma konsistenti mal-ġabra ta' [[arti]] Glaċjali Aħħarija sal-Mesolitiku Bikri fl-Ewrasja. == Deskrizzjoni == [[File:Shigir_idol.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Shigir_idol.jpg|daqsminuri|Uħud mill-uċuħ fin-naħa t'isfel tal-iskultura huma viżibbli f'din l-immaġni.]] L-iskultura hija mnaqqxa mill-injam tal-lerċi. Kif identifikat miċ-ċrieki annwali, is-siġra kellha mill-inqas 159 sena meta twaqqgħet għall-injam. L-għodod tal-ġebel intużaw għat-tinqix tal-marki. Il-parti ta' fuq hija ras b'wiċċ, għajnejn, imnieħer u ħalq. Il-kumplament tal-ġisem huwa ċatt u rettangolari. Fil-wiċċ tagħha hemm motivi ġeometriċi, inkluż linji żigużajg u tinqix ta' wċuħ u idejn umani. Il-linji orizzontali fil-livell tas-sider jaf jirrappreżentaw il-kustilji, u l-linji f'forma ta' vleġeġ jiksu l-bqija ta' dak li spiss jiġi deskritt bħala l-ġisem; madankollu, flimkien mal-wiċċ fin-naħa ta' fuq nett, diversi wċuħ huma viżibbli f'diversi punti tul l-iskultura. L-arranġament jixbaħ dak ta' totem f'għamla ta' pilastru.<ref>{{Ċita web|url=http://www.huffingtonpost.com/entry/shigir-idol_55e3e761e4b0aec9f353b08d|titlu=Mysterious Wooden Idol With 'Encrypted Message' Is 11,000 Years Old|data=2015-11-17|sit=web.archive.org|data-aċċess=2025-05-19|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20151117025408/http://www.huffingtonpost.com/entry/shigir-idol_55e3e761e4b0aec9f353b08d|arkivju-data=2015-11-17|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.science.org/content/article/11000-year-old-statue-unearthed-siberia-may-reveal-ancient-views-taboos-and-demons|titlu=This 11,000-year-old statue unearthed in Siberia may reveal ancient views of taboos and demons {{!}} Science {{!}} AAAS|data=2022-10-24|sit=web.archive.org|data-aċċess=2025-05-19|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20221024142624/https://www.science.org/content/article/11000-year-old-statue-unearthed-siberia-may-reveal-ancient-views-taboos-and-demons|arkivju-data=2022-10-24|url-status=bot: unknown}}</ref> L-istudjużi pproponew diversi teoriji dwar it-tifsira tat-tinqix. [[Svetlana Savchenko]], riċerkatriċi fil-Mużew Reġjonali ta' Sverdlovsk, issuġġeriet li t-tiżjin jirrakkonta l-ħrafa tal-ħolqien li kienu jemmnu fiha dawk li naqqxu l-iskultura. Riċerkaturi oħra fil-mużew issuġġerew li l-marki jaf servew bħala għajnuna għan-navigazzjoni jew mappa. [[Mikhail Zhilin]], arkeologu fl-Istitut tal-Arkeoloġija f'Moska, ippropona li l-istatwa jaf turi ħlejqiet mitoloġiċi bħal spirti tal-foresti. L-arkeologu [[Peter Vang Peterson]] tal-Mużew Nazzjonali tad-[[Danimarka]] spekula li l-idolu jaf serva bħala twissija biex wieħed ma jidħolx f'żona perikoluża.<ref>{{Ċita web|url=https://www.salon.com/2018/04/28/shigir-idol-could-be-oldest-piece-of-monumental-art-study/|titlu=Shigir Idol could be oldest piece of monumental art: study {{!}} Salon.com|data=2020-06-10|sit=web.archive.org|data-aċċess=2025-05-19|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20200610173116/https://www.salon.com/2018/04/28/shigir-idol-could-be-oldest-piece-of-monumental-art-study/|arkivju-data=2020-06-10|url-status=bot: unknown}}</ref> L-istudjużi nnotaw li t-tiżjin tal-Idolu ta' Shigir kien simili għal dak tal-iżjed fdalijiet monumentali tal-ġebel magħrufa f'[[Göbekli Tepe]], it-[[Turkija]]. It-tiżjin tal-iskultura tnaqqax billi ntużaw tliet daqsijiet differenti ta' skarpelli jew formaturi. Barra minn hekk, wara li eżamina l-iskultura fl-2014, Zhilin skopera wiċċ ieħor fl-iskultura u sostna li l-uċuħ tnaqqxu l-aħħar, b'għodod magħmulin bl-għadam tax-xedaq t'isfel ta' beaver, bi snien inċiżuri msinna. Għodda bl-għadam tax-xedaq ta' beaver mill-istess perjodu nstabet fis-sit ta' Beregovaya 2.<ref>{{Ċita web|url=http://siberiantimes.com/science/others/news/beavers-teeth-used-to-carve-the-oldest-wooden-statue-in-the-world/|titlu=Beaver's teeth 'used to carve the oldest wooden statue in the world'|data=2017-06-15|sit=web.archive.org|data-aċċess=2025-05-19|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20170615115247/http://siberiantimes.com/science/others/news/beavers-teeth-used-to-carve-the-oldest-wooden-statue-in-the-world/|arkivju-data=2017-06-15|url-status=bot: unknown}}</ref> L-iskultura saħħet il-ħsieb tal-istudjużi rigward meta l-[[bniedem]] beda joħloq arti ritwali, iktar milli l-arti realistika preżenti fl-Għerien ta' [[Lascaux]]. Qabel l-iskoperta, ix-xjenzati kienu jemmnu li l-arti kumplessa paragonabbli għal dik tal-Idolu ta' Shigir bdiet tinħoloq fost il-popolazzjonijiet sedentarji tal-biedja fil-Lvant Nofsani xi 8,000 sena ilu. == Preservazzjoni == Zhilin stqarr li l-iskultura kienet magħmula mill-injam tal-lerċi, li huwa fitonċidiku min-natura tiegħu, u mbagħad ġiet ippreservat f'torbiera mistagħdra li kellha ambjent aċiduż u anaerobiku, li joqtol il-mikroorganiżmi u jiskura l-injam. Ix-xjenzati jissuspettaw li kienu jeżistu bosta statwi oħra bħall-Idolu ta' Shigir, iżda ma gawdewx mill-istess kundizzjonijiet mhux tas-soltu u għalhekk ma ġewx ippreservati. == Referenzi == [[Kategorija:Skulturi]] [[Kategorija:Preistorja]] [[Kategorija:Russja]] p2afzivuxzm4ssevcktbfjp8ozx4hdu 0 33641 323455 2025-06-10T12:06:31Z JovalQC 21720 Created by translating the opening section from the page "[[:fr:Special:Redirect/revision/224226635|Dos Hermanas]]" 323455 wikitext text/x-wiki '''Dos Hermanas''' hija belt Spanjola, li tinsab fil -provinċja ta' Seville, fil- [[Andalusija|komunità awtonoma ta' Andalusija]] . Jappartjeni għaż- żona metropolitana ta' Sevilla . Jinsab bejn [[Sivilja|Seville]] u Alcalá de Guadaíra, u huwa servut mit -Triq Nazzjonali 4, l- awtostrada SE-40 u l-Linja 1 tal-Metro ta' Seville . L-ewwel riferimenti għall-eżistenza tiegħu jidhru fis- {{s-|XV}} . Imbagħad huwa post ta' pellegrinaġġ Nisrani minħabba leġġenda li tinvolvi l-iskoperta minn żewġ aħwa nisa ( {{en langue|es|dos hermanas}} ) ta’ relikwi f’għar. Dan il-ħrafa huwa l-oriġini tal-isem tal-belt. Il-popolazzjoni tal-belt tittriplika bejn{{date-|1970}} U{{date-|2015}}, u b'hekk Dos Hermanas hija t-tieni l-aktar belt popolata fil-provinċja ta' Sevilja. Politikament, il-belt hija fortizza tal- Partit Soċjalista, li rebaħ kull elezzjoni mill-bidu tat- Tranżizzjoni Demokratika fl-1977, b'żewġ eċċezzjonijiet. Il-muniċipalità attwali ta' Dos Hermanas tinkludi l-Orippo tal-qedem, belt Turdetana u aktar tard Rumana, imsemmija fl-istadju 7 tal-itinerarju ta' Antoninus għall-provinċja ta' Hispania (Via Augusta), li jqegħedha bejn Ugia (Torre Alocaz, fuq Utrera) u Hispalis ([[Sivilja]]), fuq ix-xtut tal-Lacus Ligustinus tal-qedem. Tissemma wkoll fuq il-goblets ta' Vicarello. Il-fdalijiet ta' Orippo jinsabu bejn ix-Xmara Guadaira u l-park industrijali Carretera de La Isla. czh5qadmxr82yccpqyu5vtceas15990 323456 323455 2025-06-10T12:27:09Z JovalQC 21720 Infobox city create 323456 wikitext text/x-wiki {{Infobox city|kind of province=Komunità awtonoma|kind of province2=Provinċja|province2=[[File:Flag of Diputacion de Sevilla Spain.svg|23px]] [[Provinċja ta' Sevilja]]|province=[[File:Flag of Andalucía.svg|23px]] [[Andalusija]]|coatofarms=Coat of Arms of Dos Hermanas.svg}} '''Dos Hermanas''' hija belt Spanjola, li tinsab fil -provinċja ta' Seville, fil- [[Andalusija|komunità awtonoma ta' Andalusija]]. Jappartjeni għaż- żona metropolitana ta' Sevilla. Imbagħad huwa post ta' pellegrinaġġ Nisrani minħabba leġġenda li tinvolvi l-iskoperta minn żewġ aħwa nisa ta’ relikwi f’għar. Politikament, il-belt hija fortizza tal- Partit Soċjalista, li rebaħ kull elezzjoni mill-bidu tat- Tranżizzjoni Demokratika fl-1977, b'żewġ eċċezzjonijiet. == Ġeografija == [[Stampa:Karte Gemeinde Dos Hermanas 2022.png|nofs|daqsminuri|Dos Hermanas fir-reġjun taż-żona metropolitana ta' Seville, fil-provinċja ta' Seville, [[Andalusija]] u [[Spanja]].]] Dos Hermanas tinsab fl-[[Andalusija]], fil-provinċja ta’ Seville, u tappartjeni għall-komarca taż-Żona Metropolitana ta’ Seville. L-akbar belt ħdejn Dos Hermanas hija [[Sivilja]], li tinsab 13 km lejn il-majjistral f’linja dritta u 18 km bit-triq. [[Madrid]] tinsab 398 km lejn it-tramuntana-grigal f’linja dritta u 535 km bit-triq; [[Ġibiltà]] tinsab 186 km lejn in-nofsinhar-xlokk bit-triq. == Storja == [[Stampa:Orippo Dos Hermanas (Sevilla) as 19676.jpg|nofs|daqsminuri|Munita maħduma f'Orippo]] Il-muniċipalità attwali ta' Dos Hermanas tinkludi l-Orippo tal-qedem, belt Turdetana u aktar tard Rumana, imsemmija fl-istadju 7 tal-itinerarju ta' Antoninus għall-provinċja ta' Hispania (Via Augusta), li jqegħedha bejn Ugia (Torre Alocaz, fuq Utrera) u Hispalis ([[Sivilja]]), fuq ix-xtut tal-Lacus Ligustinus tal-qedem. Tissemma wkoll fuq il-goblets ta' Vicarello. Il-fdalijiet ta' Orippo jinsabu bejn ix-Xmara Guadaira u l-park industrijali Carretera de La Isla<ref>{{Ċita web|url=https://www.turismosevilla.org/fr/la-province-de-seville/nos-villages/dos-hermanas|titlu=}}</ref>. [[Stampa:Torre de los herberos.JPG|nofs|daqsminuri|Torre de los herberos]] L-ewwel referenzi għal Dos Hermanas imorru lura għall-1404. Il-belt twieldet minn pellegrinaġġi ġġenerati mil-leġġenda tal-iskoperta tar-relikwi miż-żewġ aħwa Nazareni. Bejn l-1970 u l-2015, il-popolazzjoni muniċipali ttriplikat, minħabba l-għadd kbir ta’ unitajiet ta’ akkomodazzjoni disponibbli ta’ tipi varji, il-prossimità ġeografika tagħha ma’ [[Sivilja]], u l-eżistenza ta’ bosta skejjel, li ġibdu familji<ref>{{Ċita web|url=http://doshermanas.es/sc_gu_lu1.asp|titlu=Excmo. Ayto de Dos Hermanas|sit=doshermanas.es|data-aċċess=2025-06-10}}</ref>. Mis-snin sittin, l-iżvilupp urban ippermetta li tisboq lil Alcalá de Guadaíra u Utrera biex issir it-tieni l-aktar belt popolata fil-provinċja. == Il-politika u l-amministrazzjoni == [[Stampa:Dos Hermanas - Plaza de la Constitución, Ayuntamiento 07.jpg|nofs|daqsminuri|Il-muniċipju ta' Dos Hermanas, fi Pjazza l-Kostituzzjoni]] Dos Hermanas tappartjeni għaż-Żona Metropolitana ta' Sevilla, il-Provinċja ta' Sevilla, u l-Komunità Awtonoma tal-[[Andalusija]]. Tidħol fid-distrett elettorali ta' Sevilla għall-elezzjonijiet tal-Cortes Generales u l-[[Parlament tal-Andalusija]]. Tidħol fid-distrett ġudizzjarju ta' Dos Hermanas. == Trasport == [[Stampa:Accesoadoshermanasdesdeautopistadelsur.jpg|nofs|daqsminuri|Aċċess mill-Awtostrada tan-Nofsinhar]] Iż-żona ewlenija tal-belt hija maqsuma mill-ferrovija tal-passiġġieri [[Cercanías Sevilla]], bil-linji C-1 u C-5 li jservu ż-żona. Id-distrett ta' Montequinto għandu 4 stazzjonijiet tal-[[Seville Metro|Metro ta' Sivilja]], li jgħaqqdu l-belt mal-kapitali tal-provinċja. [[Stampa:Estacion tren Dos Hermanas.JPG|nofs|daqsminuri|Stazzjon]] == Nies notevoli == Il-membri tad-duo mużikali Spanjol tal-lounge [[Los del Río]] (magħrufa għall-kanzunetta tagħhom "Macarena") huma nattivi ta' Dos Hermanas u għadhom jgħixu fil-belt. k88ke1d8egktxhm4ui786hg8dto6x1l 323457 323456 2025-06-10T12:27:31Z JovalQC 21720 "Referenzi" joħolqu 323457 wikitext text/x-wiki {{Infobox city|kind of province=Komunità awtonoma|kind of province2=Provinċja|province2=[[File:Flag of Diputacion de Sevilla Spain.svg|23px]] [[Provinċja ta' Sevilja]]|province=[[File:Flag of Andalucía.svg|23px]] [[Andalusija]]|coatofarms=Coat of Arms of Dos Hermanas.svg}} '''Dos Hermanas''' hija belt Spanjola, li tinsab fil -provinċja ta' Seville, fil- [[Andalusija|komunità awtonoma ta' Andalusija]]. Jappartjeni għaż- żona metropolitana ta' Sevilla. Imbagħad huwa post ta' pellegrinaġġ Nisrani minħabba leġġenda li tinvolvi l-iskoperta minn żewġ aħwa nisa ta’ relikwi f’għar. Politikament, il-belt hija fortizza tal- Partit Soċjalista, li rebaħ kull elezzjoni mill-bidu tat- Tranżizzjoni Demokratika fl-1977, b'żewġ eċċezzjonijiet. == Ġeografija == [[Stampa:Karte Gemeinde Dos Hermanas 2022.png|nofs|daqsminuri|Dos Hermanas fir-reġjun taż-żona metropolitana ta' Seville, fil-provinċja ta' Seville, [[Andalusija]] u [[Spanja]].]] Dos Hermanas tinsab fl-[[Andalusija]], fil-provinċja ta’ Seville, u tappartjeni għall-komarca taż-Żona Metropolitana ta’ Seville. L-akbar belt ħdejn Dos Hermanas hija [[Sivilja]], li tinsab 13 km lejn il-majjistral f’linja dritta u 18 km bit-triq. [[Madrid]] tinsab 398 km lejn it-tramuntana-grigal f’linja dritta u 535 km bit-triq; [[Ġibiltà]] tinsab 186 km lejn in-nofsinhar-xlokk bit-triq. == Storja == [[Stampa:Orippo Dos Hermanas (Sevilla) as 19676.jpg|nofs|daqsminuri|Munita maħduma f'Orippo]] Il-muniċipalità attwali ta' Dos Hermanas tinkludi l-Orippo tal-qedem, belt Turdetana u aktar tard Rumana, imsemmija fl-istadju 7 tal-itinerarju ta' Antoninus għall-provinċja ta' Hispania (Via Augusta), li jqegħedha bejn Ugia (Torre Alocaz, fuq Utrera) u Hispalis ([[Sivilja]]), fuq ix-xtut tal-Lacus Ligustinus tal-qedem. Tissemma wkoll fuq il-goblets ta' Vicarello. Il-fdalijiet ta' Orippo jinsabu bejn ix-Xmara Guadaira u l-park industrijali Carretera de La Isla<ref>{{Ċita web|url=https://www.turismosevilla.org/fr/la-province-de-seville/nos-villages/dos-hermanas|titlu=}}</ref>. [[Stampa:Torre de los herberos.JPG|nofs|daqsminuri|Torre de los herberos]] L-ewwel referenzi għal Dos Hermanas imorru lura għall-1404. Il-belt twieldet minn pellegrinaġġi ġġenerati mil-leġġenda tal-iskoperta tar-relikwi miż-żewġ aħwa Nazareni. Bejn l-1970 u l-2015, il-popolazzjoni muniċipali ttriplikat, minħabba l-għadd kbir ta’ unitajiet ta’ akkomodazzjoni disponibbli ta’ tipi varji, il-prossimità ġeografika tagħha ma’ [[Sivilja]], u l-eżistenza ta’ bosta skejjel, li ġibdu familji<ref>{{Ċita web|url=http://doshermanas.es/sc_gu_lu1.asp|titlu=Excmo. Ayto de Dos Hermanas|sit=doshermanas.es|data-aċċess=2025-06-10}}</ref>. Mis-snin sittin, l-iżvilupp urban ippermetta li tisboq lil Alcalá de Guadaíra u Utrera biex issir it-tieni l-aktar belt popolata fil-provinċja. == Il-politika u l-amministrazzjoni == [[Stampa:Dos Hermanas - Plaza de la Constitución, Ayuntamiento 07.jpg|nofs|daqsminuri|Il-muniċipju ta' Dos Hermanas, fi Pjazza l-Kostituzzjoni]] Dos Hermanas tappartjeni għaż-Żona Metropolitana ta' Sevilla, il-Provinċja ta' Sevilla, u l-Komunità Awtonoma tal-[[Andalusija]]. Tidħol fid-distrett elettorali ta' Sevilla għall-elezzjonijiet tal-Cortes Generales u l-[[Parlament tal-Andalusija]]. Tidħol fid-distrett ġudizzjarju ta' Dos Hermanas. == Trasport == [[Stampa:Accesoadoshermanasdesdeautopistadelsur.jpg|nofs|daqsminuri|Aċċess mill-Awtostrada tan-Nofsinhar]] Iż-żona ewlenija tal-belt hija maqsuma mill-ferrovija tal-passiġġieri [[Cercanías Sevilla]], bil-linji C-1 u C-5 li jservu ż-żona. Id-distrett ta' Montequinto għandu 4 stazzjonijiet tal-[[Seville Metro|Metro ta' Sivilja]], li jgħaqqdu l-belt mal-kapitali tal-provinċja. [[Stampa:Estacion tren Dos Hermanas.JPG|nofs|daqsminuri|Stazzjon]] == Nies notevoli == Il-membri tad-duo mużikali Spanjol tal-lounge [[Los del Río]] (magħrufa għall-kanzunetta tagħhom "Macarena") huma nattivi ta' Dos Hermanas u għadhom jgħixu fil-belt. == Referenzi == 7d4urywdsyafp2a8nlq2nop46g9hpbm 0 33642 323462 2025-06-10T13:51:21Z Trigcly 17859 Kontenut, infobox, kwotazzjonijiet u ħoloq 323462 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Aleksandra Smiljanić''' (biċ-Ċirilliku Serbjan: Александра Смиљанић; twieldet fit-12 ta' Ġunju 1970) kienet il-Ministru għat-Telekomunikazzjoni u t-Teknoloġija Informatika fil-Gvern tas-[[Serbja]] mill-2007 sal-2008. == [[Edukazzjoni]] u karriera == Aleksandra Smiljanić twieldet f'[[Belgrad]] fl-1970. Wara li lestiet l-edukazzjoni sekondarja tagħha fil-Matematička Gimnazija, hija ggradwat fl-Università ta' Belgrad fi ħdan il-Fakultà tal-Inġinerija Elettrika.<ref>{{Ċita web|url=https://www.etf.bg.ac.rs/|titlu=Електротехнички факултет, Универзитет у Београду|sit=www.etf.bg.ac.rs|data-aċċess=2025-06-10}}</ref> Iktar 'il quddiem kisbet il-Masters u d-Dottorat tagħha fl-Università ta' Princeton fl-1996 u fl-1999 rispettivament. Taħdem bħala professur fi ħdan il-Fakultà tal-Inġinerija Elettrika f'Belgrad u bħala professur tar-riċerka fl-Università Politeknika ta' [[Belt ta' New York|New York]]. Kienet professur addizzjonali fl-Università ta' Stony Brook, fil-Belt ta' New York, u ħadmet f'AT&T Labs Research mill-1999 sal-2004.<ref>{{Ċita web|url=https://about.att.com/sites/labs|titlu=AT&T Labs {{!}} AT&T|sit=about.att.com|lingwa=en-US|data-aċċess=2025-06-10}}</ref> Il-qasam tar-riċerka tagħha huma l-arkitettura u d-disinn tar-routers tal-[[internet]] ta' kapaċità għolja. Hija l-awtur ta' bosta dokumenti ta' konferenzi u ta' ġurnali fil-qasam tal-iswiċċjar u r-routing bi prestazzjoni għolja. Hija inventriċi b'disa' privattivi tal-[[Stati Uniti|Istati Uniti]], u b'applikazzjoni waħda għal privattiva. Uħud minn dawn il-privattivi nkisbu wkoll fl-[[Ewropa]], fil-[[Ġappun]] u fiċ-[[Ċina]] wkoll. Hija kienet l-Editur tal-Ġurnal dwar in-Networking Ottiku tal-OSA mill-2003 sal-2009, u tal-Ittri ta' Komunikazzjoni tal-IEEE mill-2005.<ref>{{Ċita web|url=https://ieeexplore.ieee.org/xpl/RecentIssue.jsp?punumber=4234|titlu=IEEE Communications Letters {{!}} IEEE Xplore|sit=ieeexplore.ieee.org|data-aċċess=2025-06-10}}</ref> L-invenzjonijiet prinċipali tagħha huma l-iskedar sekwenzjali b'rgħiba (SGS, Sequential Greedy Scheduling) li jipprovdi nonimblukkar permezz ta' packet-switched cross-bars, il-plurikkastjar flessibbli fir-routers tal-internet ta' kapaċità għolja, u algoritmu tar-routing ibbażat fuq l-ibbilanċjar tat-tagħbija. == Ħajja personali == Omm Aleksandra, [[Vladana Likar-Smiljanić]], hija illustratriċi Serbjana famuża tal-kotba għat-tfal. == Referenzi == 43ue052mwytg809xbr4yt4gjklps6zj 323463 323462 2025-06-10T13:54:37Z Trigcly 17859 added [[Category:Politiċi]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 323463 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Aleksandra Smiljanić''' (biċ-Ċirilliku Serbjan: Александра Смиљанић; twieldet fit-12 ta' Ġunju 1970) kienet il-Ministru għat-Telekomunikazzjoni u t-Teknoloġija Informatika fil-Gvern tas-[[Serbja]] mill-2007 sal-2008. == [[Edukazzjoni]] u karriera == Aleksandra Smiljanić twieldet f'[[Belgrad]] fl-1970. Wara li lestiet l-edukazzjoni sekondarja tagħha fil-Matematička Gimnazija, hija ggradwat fl-Università ta' Belgrad fi ħdan il-Fakultà tal-Inġinerija Elettrika.<ref>{{Ċita web|url=https://www.etf.bg.ac.rs/|titlu=Електротехнички факултет, Универзитет у Београду|sit=www.etf.bg.ac.rs|data-aċċess=2025-06-10}}</ref> Iktar 'il quddiem kisbet il-Masters u d-Dottorat tagħha fl-Università ta' Princeton fl-1996 u fl-1999 rispettivament. Taħdem bħala professur fi ħdan il-Fakultà tal-Inġinerija Elettrika f'Belgrad u bħala professur tar-riċerka fl-Università Politeknika ta' [[Belt ta' New York|New York]]. Kienet professur addizzjonali fl-Università ta' Stony Brook, fil-Belt ta' New York, u ħadmet f'AT&T Labs Research mill-1999 sal-2004.<ref>{{Ċita web|url=https://about.att.com/sites/labs|titlu=AT&T Labs {{!}} AT&T|sit=about.att.com|lingwa=en-US|data-aċċess=2025-06-10}}</ref> Il-qasam tar-riċerka tagħha huma l-arkitettura u d-disinn tar-routers tal-[[internet]] ta' kapaċità għolja. Hija l-awtur ta' bosta dokumenti ta' konferenzi u ta' ġurnali fil-qasam tal-iswiċċjar u r-routing bi prestazzjoni għolja. Hija inventriċi b'disa' privattivi tal-[[Stati Uniti|Istati Uniti]], u b'applikazzjoni waħda għal privattiva. Uħud minn dawn il-privattivi nkisbu wkoll fl-[[Ewropa]], fil-[[Ġappun]] u fiċ-[[Ċina]] wkoll. Hija kienet l-Editur tal-Ġurnal dwar in-Networking Ottiku tal-OSA mill-2003 sal-2009, u tal-Ittri ta' Komunikazzjoni tal-IEEE mill-2005.<ref>{{Ċita web|url=https://ieeexplore.ieee.org/xpl/RecentIssue.jsp?punumber=4234|titlu=IEEE Communications Letters {{!}} IEEE Xplore|sit=ieeexplore.ieee.org|data-aċċess=2025-06-10}}</ref> L-invenzjonijiet prinċipali tagħha huma l-iskedar sekwenzjali b'rgħiba (SGS, Sequential Greedy Scheduling) li jipprovdi nonimblukkar permezz ta' packet-switched cross-bars, il-plurikkastjar flessibbli fir-routers tal-internet ta' kapaċità għolja, u algoritmu tar-routing ibbażat fuq l-ibbilanċjar tat-tagħbija. == Ħajja personali == Omm Aleksandra, [[Vladana Likar-Smiljanić]], hija illustratriċi Serbjana famuża tal-kotba għat-tfal. == Referenzi == [[Kategorija:Politiċi]] 56r2vyriqjl8z2bdhz6ykhrnl8xop17 323464 323463 2025-06-10T13:54:47Z Trigcly 17859 added [[Category:Twieldu fl-1970]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 323464 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Aleksandra Smiljanić''' (biċ-Ċirilliku Serbjan: Александра Смиљанић; twieldet fit-12 ta' Ġunju 1970) kienet il-Ministru għat-Telekomunikazzjoni u t-Teknoloġija Informatika fil-Gvern tas-[[Serbja]] mill-2007 sal-2008. == [[Edukazzjoni]] u karriera == Aleksandra Smiljanić twieldet f'[[Belgrad]] fl-1970. Wara li lestiet l-edukazzjoni sekondarja tagħha fil-Matematička Gimnazija, hija ggradwat fl-Università ta' Belgrad fi ħdan il-Fakultà tal-Inġinerija Elettrika.<ref>{{Ċita web|url=https://www.etf.bg.ac.rs/|titlu=Електротехнички факултет, Универзитет у Београду|sit=www.etf.bg.ac.rs|data-aċċess=2025-06-10}}</ref> Iktar 'il quddiem kisbet il-Masters u d-Dottorat tagħha fl-Università ta' Princeton fl-1996 u fl-1999 rispettivament. Taħdem bħala professur fi ħdan il-Fakultà tal-Inġinerija Elettrika f'Belgrad u bħala professur tar-riċerka fl-Università Politeknika ta' [[Belt ta' New York|New York]]. Kienet professur addizzjonali fl-Università ta' Stony Brook, fil-Belt ta' New York, u ħadmet f'AT&T Labs Research mill-1999 sal-2004.<ref>{{Ċita web|url=https://about.att.com/sites/labs|titlu=AT&T Labs {{!}} AT&T|sit=about.att.com|lingwa=en-US|data-aċċess=2025-06-10}}</ref> Il-qasam tar-riċerka tagħha huma l-arkitettura u d-disinn tar-routers tal-[[internet]] ta' kapaċità għolja. Hija l-awtur ta' bosta dokumenti ta' konferenzi u ta' ġurnali fil-qasam tal-iswiċċjar u r-routing bi prestazzjoni għolja. Hija inventriċi b'disa' privattivi tal-[[Stati Uniti|Istati Uniti]], u b'applikazzjoni waħda għal privattiva. Uħud minn dawn il-privattivi nkisbu wkoll fl-[[Ewropa]], fil-[[Ġappun]] u fiċ-[[Ċina]] wkoll. Hija kienet l-Editur tal-Ġurnal dwar in-Networking Ottiku tal-OSA mill-2003 sal-2009, u tal-Ittri ta' Komunikazzjoni tal-IEEE mill-2005.<ref>{{Ċita web|url=https://ieeexplore.ieee.org/xpl/RecentIssue.jsp?punumber=4234|titlu=IEEE Communications Letters {{!}} IEEE Xplore|sit=ieeexplore.ieee.org|data-aċċess=2025-06-10}}</ref> L-invenzjonijiet prinċipali tagħha huma l-iskedar sekwenzjali b'rgħiba (SGS, Sequential Greedy Scheduling) li jipprovdi nonimblukkar permezz ta' packet-switched cross-bars, il-plurikkastjar flessibbli fir-routers tal-internet ta' kapaċità għolja, u algoritmu tar-routing ibbażat fuq l-ibbilanċjar tat-tagħbija. == Ħajja personali == Omm Aleksandra, [[Vladana Likar-Smiljanić]], hija illustratriċi Serbjana famuża tal-kotba għat-tfal. == Referenzi == [[Kategorija:Politiċi]] [[Kategorija:Twieldu fl-1970]] 52duo97okg2322ehgdxnexjbnm34l4k 323465 323464 2025-06-10T13:54:57Z Trigcly 17859 added [[Category:Serbja]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 323465 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Aleksandra Smiljanić''' (biċ-Ċirilliku Serbjan: Александра Смиљанић; twieldet fit-12 ta' Ġunju 1970) kienet il-Ministru għat-Telekomunikazzjoni u t-Teknoloġija Informatika fil-Gvern tas-[[Serbja]] mill-2007 sal-2008. == [[Edukazzjoni]] u karriera == Aleksandra Smiljanić twieldet f'[[Belgrad]] fl-1970. Wara li lestiet l-edukazzjoni sekondarja tagħha fil-Matematička Gimnazija, hija ggradwat fl-Università ta' Belgrad fi ħdan il-Fakultà tal-Inġinerija Elettrika.<ref>{{Ċita web|url=https://www.etf.bg.ac.rs/|titlu=Електротехнички факултет, Универзитет у Београду|sit=www.etf.bg.ac.rs|data-aċċess=2025-06-10}}</ref> Iktar 'il quddiem kisbet il-Masters u d-Dottorat tagħha fl-Università ta' Princeton fl-1996 u fl-1999 rispettivament. Taħdem bħala professur fi ħdan il-Fakultà tal-Inġinerija Elettrika f'Belgrad u bħala professur tar-riċerka fl-Università Politeknika ta' [[Belt ta' New York|New York]]. Kienet professur addizzjonali fl-Università ta' Stony Brook, fil-Belt ta' New York, u ħadmet f'AT&T Labs Research mill-1999 sal-2004.<ref>{{Ċita web|url=https://about.att.com/sites/labs|titlu=AT&T Labs {{!}} AT&T|sit=about.att.com|lingwa=en-US|data-aċċess=2025-06-10}}</ref> Il-qasam tar-riċerka tagħha huma l-arkitettura u d-disinn tar-routers tal-[[internet]] ta' kapaċità għolja. Hija l-awtur ta' bosta dokumenti ta' konferenzi u ta' ġurnali fil-qasam tal-iswiċċjar u r-routing bi prestazzjoni għolja. Hija inventriċi b'disa' privattivi tal-[[Stati Uniti|Istati Uniti]], u b'applikazzjoni waħda għal privattiva. Uħud minn dawn il-privattivi nkisbu wkoll fl-[[Ewropa]], fil-[[Ġappun]] u fiċ-[[Ċina]] wkoll. Hija kienet l-Editur tal-Ġurnal dwar in-Networking Ottiku tal-OSA mill-2003 sal-2009, u tal-Ittri ta' Komunikazzjoni tal-IEEE mill-2005.<ref>{{Ċita web|url=https://ieeexplore.ieee.org/xpl/RecentIssue.jsp?punumber=4234|titlu=IEEE Communications Letters {{!}} IEEE Xplore|sit=ieeexplore.ieee.org|data-aċċess=2025-06-10}}</ref> L-invenzjonijiet prinċipali tagħha huma l-iskedar sekwenzjali b'rgħiba (SGS, Sequential Greedy Scheduling) li jipprovdi nonimblukkar permezz ta' packet-switched cross-bars, il-plurikkastjar flessibbli fir-routers tal-internet ta' kapaċità għolja, u algoritmu tar-routing ibbażat fuq l-ibbilanċjar tat-tagħbija. == Ħajja personali == Omm Aleksandra, [[Vladana Likar-Smiljanić]], hija illustratriċi Serbjana famuża tal-kotba għat-tfal. == Referenzi == [[Kategorija:Politiċi]] [[Kategorija:Twieldu fl-1970]] [[Kategorija:Serbja]] thyo0d4qy8le4wvru3tkhkjetpqblv7 323467 323465 2025-06-10T13:56:02Z Trigcly 17859 defaultsort 323467 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Aleksandra Smiljanić''' (biċ-Ċirilliku Serbjan: Александра Смиљанић; twieldet fit-12 ta' Ġunju 1970) kienet il-Ministru għat-Telekomunikazzjoni u t-Teknoloġija Informatika fil-Gvern tas-[[Serbja]] mill-2007 sal-2008. == [[Edukazzjoni]] u karriera == Aleksandra Smiljanić twieldet f'[[Belgrad]] fl-1970. Wara li lestiet l-edukazzjoni sekondarja tagħha fil-Matematička Gimnazija, hija ggradwat fl-Università ta' Belgrad fi ħdan il-Fakultà tal-Inġinerija Elettrika.<ref>{{Ċita web|url=https://www.etf.bg.ac.rs/|titlu=Електротехнички факултет, Универзитет у Београду|sit=www.etf.bg.ac.rs|data-aċċess=2025-06-10}}</ref> Iktar 'il quddiem kisbet il-Masters u d-Dottorat tagħha fl-Università ta' Princeton fl-1996 u fl-1999 rispettivament. Taħdem bħala professur fi ħdan il-Fakultà tal-Inġinerija Elettrika f'Belgrad u bħala professur tar-riċerka fl-Università Politeknika ta' [[Belt ta' New York|New York]]. Kienet professur addizzjonali fl-Università ta' Stony Brook, fil-Belt ta' New York, u ħadmet f'AT&T Labs Research mill-1999 sal-2004.<ref>{{Ċita web|url=https://about.att.com/sites/labs|titlu=AT&T Labs {{!}} AT&T|sit=about.att.com|lingwa=en-US|data-aċċess=2025-06-10}}</ref> Il-qasam tar-riċerka tagħha huma l-arkitettura u d-disinn tar-routers tal-[[internet]] ta' kapaċità għolja. Hija l-awtur ta' bosta dokumenti ta' konferenzi u ta' ġurnali fil-qasam tal-iswiċċjar u r-routing bi prestazzjoni għolja. Hija inventriċi b'disa' privattivi tal-[[Stati Uniti|Istati Uniti]], u b'applikazzjoni waħda għal privattiva. Uħud minn dawn il-privattivi nkisbu wkoll fl-[[Ewropa]], fil-[[Ġappun]] u fiċ-[[Ċina]] wkoll. Hija kienet l-Editur tal-Ġurnal dwar in-Networking Ottiku tal-OSA mill-2003 sal-2009, u tal-Ittri ta' Komunikazzjoni tal-IEEE mill-2005.<ref>{{Ċita web|url=https://ieeexplore.ieee.org/xpl/RecentIssue.jsp?punumber=4234|titlu=IEEE Communications Letters {{!}} IEEE Xplore|sit=ieeexplore.ieee.org|data-aċċess=2025-06-10}}</ref> L-invenzjonijiet prinċipali tagħha huma l-iskedar sekwenzjali b'rgħiba (SGS, Sequential Greedy Scheduling) li jipprovdi nonimblukkar permezz ta' packet-switched cross-bars, il-plurikkastjar flessibbli fir-routers tal-internet ta' kapaċità għolja, u algoritmu tar-routing ibbażat fuq l-ibbilanċjar tat-tagħbija. == Ħajja personali == Omm Aleksandra, [[Vladana Likar-Smiljanić]], hija illustratriċi Serbjana famuża tal-kotba għat-tfal. == Referenzi == {{DEFAULTSORT:Smiljanić, Aleksandra}} [[Kategorija:Politiċi]] [[Kategorija:Twieldu fl-1970]] [[Kategorija:Serbja]] s202fa84z9j6esbye4tk63re8ojepmq 1 33643 323468 2025-06-10T13:56:48Z Trigcly 17859 rebbiegħaCEE 323468 wikitext text/x-wiki {{CEE Spring 2025 | utent = Trigcly | pajjiż = Serbja}} n55rzc9y6e07647zugnqh3mgsdldcpt 0 33644 323478 2025-06-11T02:03:55Z 71.35.4.10 Paġna ġdida: [[Stampa:Sly and the Family Stone (cropped).jpg|thumb|Stone, 29 ta' Lulju, 2007]] '''Sylvester Stewart''' (Texas, [[Stati Uniti tal-Amerika]], 15 ta' Marzu, 1943) kien attur, ''stand-up comedian'', produttur tal-films, u xeneġġjatur Amerikan. ==Tfulija== ==Studju== [[Kategorija:Atturi Amerikani]] 323478 wikitext text/x-wiki [[Stampa:Sly and the Family Stone (cropped).jpg|thumb|Stone, 29 ta' Lulju, 2007]] '''Sylvester Stewart''' (Texas, [[Stati Uniti tal-Amerika]], 15 ta' Marzu, 1943) kien attur, ''stand-up comedian'', produttur tal-films, u xeneġġjatur Amerikan. ==Tfulija== ==Studju== [[Kategorija:Atturi Amerikani]] 31zn05k5yp4q2ydvpu41v1r8e77qokk 0 33645 323485 2025-06-11T08:15:54Z Zvakazvaka 24555 Paġna ġdida: L-'''Assoċjazzjoni Maltija tal-Isport Akwatiku''' hija l-korp governattiv responsabbli għall-[[għawm]], l-[[għawm artistiku]] u l-[[waterpolo]] f’[[Malta]]. Il-President tal-Assoċjazzjoni huwa Karl Izzo, filwaqt li s-Segretarju Ġenerali huwa George Farrugia.<ref>{{ċita web|url=https://maltasport.mt/malta-waterpolo/meridianbet-becomes-main-partner-of-asa-of-malta/|titlu=Meridianbet becomes main partner of ASA of Malta|pubblikatur=maltasport.mt|data=2025-06-04|data-aċ... 323485 wikitext text/x-wiki L-'''Assoċjazzjoni Maltija tal-Isport Akwatiku''' hija l-korp governattiv responsabbli għall-[[għawm]], l-[[għawm artistiku]] u l-[[waterpolo]] f’[[Malta]]. Il-President tal-Assoċjazzjoni huwa Karl Izzo, filwaqt li s-Segretarju Ġenerali huwa George Farrugia.<ref>{{ċita web|url=https://maltasport.mt/malta-waterpolo/meridianbet-becomes-main-partner-of-asa-of-malta/|titlu=Meridianbet becomes main partner of ASA of Malta|pubblikatur=maltasport.mt|data=2025-06-04|data-aċċess=2025-06-11 |lingwa=Ingliż}}</ref> Hija affiljata mal-[[LEN]], mal-[[FINA]] u mal-[[COMEN]]. Il-kwartieri ġenerali tagħha jinsabu fil-Kumpless Nazzjonali tal-Pixxini, fi ħdan il-Kumpless Sportiv ta’ Tal-Qroqq, f’Tal-Qroqq, [[Gżira (lokalità)|Ġżira]]. L-Assoċjazzjoni tirċievi sponsorizzazzjoni mingħand ''Meridianbet'', li tinkludi l-istabbiliment tal-kompetizzjoni nazzjonali magħrufa bħala l-'''Meridianbet Super Cup'''.<ref>{{ċita web|url=https://uk.finance.yahoo.com/news/meridianbet-seals-sponsorship-deal-aquatic-175000474.html|titlu=Meridianbet Seals Sponsorship Deal with Aquatic Sports Association of Malta (ASA)|pubblikatur=uk.finance.yahoo.com|data=2025-06-04|data-aċċess=2025-06-11 |lingwa=Ingliż}}</ref> ==Storja== Imwaqqfa fl-[[1925]] bħala l-'''Assoċjazzjoni tal-Għawm Dilettanti''' ta' Malta, l-ASA kellha inizjalment l-għan li tippermetti l-parteċipazzjoni tal-waterpolo Malti fl-[[Logħob Olimpiku|Olimpjadi]], ispirata mill-ambizzjonijiet tal-Gvernatur ta’ dak iż-żmien, [[Lord Plumer]]. Malta kkompetiet f’[[Berlin]] fl-[[1936]], f’mument importanti ta’ parteċipazzjoni internazzjonali bikrija kemm għall-waterpolo kif ukoll għall-[[atletika]]. Wara t-twaqqif tagħha, l-ASA ngħaqdet ma’ korpi internazzjonali prominenti bħall-[[FINA]] u l-[[LEN]], u b’hekk espandiet l-opportunitajiet għall-għawwiema u l-plejers tal-waterpolo Maltin biex jikkompetu fuq livell globali. Fl-[[2000]], l-organizzazzjoni saret uffiċjalment l-'''Assoċjazzjoni Maltija tal-Isport Akwatiku''', sabiex tirrifletti aħjar il-mandat usa’ tagħha fl-għawm, il-waterpolo, id-dixxiplini artistiċi u dawk tal-ilma miftuħ. Pass importanti ieħor wasal fl-[[1993]] meta Malta ospitat il-Logħob tal-[[Logħob tal-Pajjiżi ż-Żgħar tal-Ewropa|Istati Żgħar tal-Ewropa]] u inawgurat il-kumpless tal-pixxini tal-istandard Olimpiku ''f'Tal-Qroqq'', li llum jifforma parti essenzjali mill-infrastruttura sportiva domestika. Illum, l-ASA tibqa’ l-awtorità nazzjonali responsabbli għall-isport akkwatiku f’Malta — tissorvelja l-għawm, il-waterpolo, l-għawm artistiku u d-dixxiplini tal-ilma miftuħ, kif ukoll torganizza kampjonati nazzjonali u laqgħat internazzjonali.<ref>{{ċita web|url=https://asaofmalta.eu/asa-history-full/|titlu=ASA HISTORY|pubblikatur=asaofmalta.eu|data=|data-aċċess=2025-06-11 |lingwa=Ingliż}}</ref> ==Kompetizzjonijiet== ;Għawm *Kampjonati Nazzjonali ta’ Korsijiet Twal *Kampjonati Nazzjonali ta’ Korsijiet Qosra ;Waterpolo *Tazza Enemed *Kampjonat tas-Sajf *Kampjonat tax-Xitwa *Kampjonat tan-Nisa *Kompetizzjonijiet tal-Gruppi ta’ Età ==Referenzi== {{referenzi}} == Ħoloq Esterni == * [https://asaofmalta.eu/ Websajt uffiċjali] [[Kategorija:Malta]] jaix9eedklgzct0wfc0bc6iy316mb93 323486 323485 2025-06-11T08:20:39Z Zvakazvaka 24555 323486 wikitext text/x-wiki L-'''Assoċjazzjoni Maltija tal-Isport Akwatiku''' hija l-korp governattiv responsabbli għall-[[għawm]], l-[[għawm artistiku]] u l-[[waterpolo]] f’[[Malta]]. Il-President tal-Assoċjazzjoni huwa Karl Izzo, filwaqt li s-Segretarju Ġenerali huwa George Farrugia.<ref>{{ċita web|url=https://maltasport.mt/malta-waterpolo/meridianbet-becomes-main-partner-of-asa-of-malta/|titlu=Meridianbet becomes main partner of ASA of Malta|pubblikatur=maltasport.mt|data=2025-06-04|data-aċċess=2025-06-11 |lingwa=Ingliż}}</ref> Hija affiljata mal-[[LEN]], mal-[[FINA]] u mal-[[COMEN]]. Il-kwartieri ġenerali tagħha jinsabu fil-Kumpless Sportiv ta’ Tal-Qroqq, li jinkludi l-Kumpless Nazzjonali tal-Pixxini, f’Tal-Qroqq, [[Gżira (lokalità)|Ġżira]]. L-Assoċjazzjoni tirċievi sponsorizzazzjoni mingħand ''Meridianbet'', li tinkludi l-istabbiliment tal-kompetizzjoni nazzjonali magħrufa bħala l-'''Meridianbet Super Cup'''.<ref>{{ċita web|url=https://uk.finance.yahoo.com/news/meridianbet-seals-sponsorship-deal-aquatic-175000474.html|titlu=Meridianbet Seals Sponsorship Deal with Aquatic Sports Association of Malta (ASA)|pubblikatur=uk.finance.yahoo.com|data=2025-06-04|data-aċċess=2025-06-11 |lingwa=Ingliż}}</ref> ==Storja== Imwaqqfa fl-[[1925]] bħala l-'''Assoċjazzjoni tal-Għawm Dilettanti''' ta' Malta, l-ASA kellha inizjalment l-għan li tippermetti l-parteċipazzjoni tal-waterpolo Malti fl-[[Logħob Olimpiku|Olimpjadi]], ispirata mill-ambizzjonijiet tal-Gvernatur ta’ dak iż-żmien, [[Lord Plumer]]. Malta kkompetiet f’[[Berlin]] fl-[[1936]], f’mument importanti ta’ parteċipazzjoni internazzjonali bikrija kemm għall-waterpolo kif ukoll għall-[[atletika]]. Wara t-twaqqif tagħha, l-ASA ngħaqdet ma’ korpi internazzjonali prominenti bħall-[[FINA]] u l-[[LEN]], u b’hekk espandiet l-opportunitajiet għall-għawwiema u l-plejers tal-waterpolo Maltin biex jikkompetu fuq livell globali. Fl-[[2000]], l-organizzazzjoni saret uffiċjalment l-'''Assoċjazzjoni Maltija tal-Isport Akwatiku''', sabiex tirrifletti aħjar il-mandat usa’ tagħha fl-għawm, il-waterpolo, id-dixxiplini artistiċi u dawk tal-ilma miftuħ. Pass importanti ieħor wasal fl-[[1993]] meta Malta ospitat il-Logħob tal-[[Logħob tal-Pajjiżi ż-Żgħar tal-Ewropa|Istati Żgħar tal-Ewropa]] u inawgurat il-kumpless tal-pixxini tal-istandard Olimpiku ''f'Tal-Qroqq'', li llum jifforma parti essenzjali mill-infrastruttura sportiva domestika. Illum, l-ASA tibqa’ l-awtorità nazzjonali responsabbli għall-isport akkwatiku f’Malta — tissorvelja l-għawm, il-waterpolo, l-għawm artistiku u d-dixxiplini tal-ilma miftuħ, kif ukoll torganizza kampjonati nazzjonali u laqgħat internazzjonali.<ref>{{ċita web|url=https://asaofmalta.eu/asa-history-full/|titlu=ASA HISTORY|pubblikatur=asaofmalta.eu|data=|data-aċċess=2025-06-11 |lingwa=Ingliż}}</ref> ==Kompetizzjonijiet== ;Għawm *Kampjonati Nazzjonali ta’ Korsijiet Twal *Kampjonati Nazzjonali ta’ Korsijiet Qosra ;Waterpolo *Tazza Enemed *Kampjonat tas-Sajf *Kampjonat tax-Xitwa *Kampjonat tan-Nisa *Kompetizzjonijiet tal-Gruppi ta’ Età ==Referenzi== {{referenzi}} == Ħoloq Esterni == * [https://asaofmalta.eu/ Websajt uffiċjali] [[Kategorija:Malta]] o2o1blacdws5w6l8y67w2kz2cr60cs0 323488 323486 2025-06-11T08:39:19Z Zvakazvaka 24555 323488 wikitext text/x-wiki L-'''Assoċjazzjoni Maltija tal-Isport Akwatiku''' hija l-korp governattiv responsabbli għall-[[għawm]], l-[[għawm artistiku]] u l-[[waterpolo]] f’[[Malta]]. Il-President tal-Assoċjazzjoni huwa Karl Izzo, filwaqt li s-Segretarju Ġenerali huwa George Farrugia.<ref>{{ċita web|url=https://maltasport.mt/malta-waterpolo/meridianbet-becomes-main-partner-of-asa-of-malta/|titlu=Meridianbet becomes main partner of ASA of Malta|pubblikatur=maltasport.mt|data=2025-06-04|data-aċċess=2025-06-11 |lingwa=Ingliż}}</ref> Hija affiljata mal-[[LEN]], mal-[[FINA]] u mal-[[COMEN]]. Il-kwartieri ġenerali tagħha jinsabu fil-Kumpless Sportiv ta’ Tal-Qroqq, li jinkludi l-Kumpless Nazzjonali tal-Pixxini, f’Tal-Qroqq, [[Gżira (lokalità)|Ġżira]]. L-Assoċjazzjoni tirċievi sponsorizzazzjoni mingħand ''Meridianbet'', li tinkludi l-istabbiliment tal-kompetizzjoni nazzjonali magħrufa bħala l-'''Meridianbet Super Cup'''.<ref>{{ċita web|url=https://uk.finance.yahoo.com/news/meridianbet-seals-sponsorship-deal-aquatic-175000474.html|titlu=Meridianbet Seals Sponsorship Deal with Aquatic Sports Association of Malta (ASA)|pubblikatur=uk.finance.yahoo.com|data=2025-06-04|data-aċċess=2025-06-11 |lingwa=Ingliż}}</ref> ==Storja== Imwaqqfa fl-[[1925]] bħala l-'''Assoċjazzjoni tal-Għawm Dilettanti''' ta' Malta, l-ASA kellha inizjalment l-għan li tippermetti l-parteċipazzjoni tal-waterpolo Malti fl-[[Logħob Olimpiku|Olimpjadi]], ispirata mill-ambizzjonijiet tal-Gvernatur ta’ dak iż-żmien, [[Lord Plumer]]. Malta kkompetiet f’[[Berlin]] fl-[[1936]], f’mument importanti ta’ parteċipazzjoni internazzjonali bikrija kemm għall-waterpolo kif ukoll għall-[[atletika]]. Wara t-twaqqif tagħha, l-ASA ngħaqdet ma’ korpi internazzjonali prominenti bħall-[[FINA]] u l-[[LEN]], u b’hekk espandiet l-opportunitajiet għall-għawwiema u l-plejers tal-waterpolo Maltin biex jikkompetu fuq livell globali. Fl-[[2000]], l-organizzazzjoni saret uffiċjalment l-'''Assoċjazzjoni Maltija tal-Isport Akwatiku''', sabiex tirrifletti aħjar il-mandat usa’ tagħha fl-għawm, il-waterpolo, id-dixxiplini artistiċi u dawk tal-ilma miftuħ. Pass importanti ieħor wasal fl-[[1993]] meta Malta ospitat il-Logħob tal-[[Logħob tal-Pajjiżi ż-Żgħar tal-Ewropa|Istati Żgħar tal-Ewropa]] u inawgurat il-kumpless tal-pixxini tal-istandard Olimpiku ''f'Tal-Qroqq'', li llum jifforma parti essenzjali mill-infrastruttura sportiva domestika. Illum, l-ASA tibqa’ l-awtorità nazzjonali responsabbli għall-isport akkwatiku f’Malta — tissorvelja l-għawm, il-waterpolo, l-għawm artistiku u d-dixxiplini tal-ilma miftuħ, kif ukoll torganizza kampjonati nazzjonali u laqgħat internazzjonali.<ref>{{ċita web|url=https://asaofmalta.eu/asa-history-full/|titlu=ASA HISTORY|pubblikatur=asaofmalta.eu|data=|data-aċċess=2025-06-11 |lingwa=Ingliż}}</ref> ==Kompetizzjonijiet== ;Għawm *Kampjonati Nazzjonali ta’ Korsijiet Twal *Kampjonati Nazzjonali ta’ Korsijiet Qosra ;Waterpolo *Tazza Enemed *Kampjonat tas-Sajf *Kampjonat tax-Xitwa *Kampjonat tan-Nisa *Kompetizzjonijiet tal-Gruppi ta’ Età ==Referenzi== {{referenzi}} == Ħoloq Esterni == * [https://asaofmalta.eu/ Websajt uffiċjali] [[Kategorija:Sport f'Malta]] gepzsum1xxjjtcog6pd9tu2o1i5tiv7 0 33646 323491 2025-06-11T11:38:12Z Packt Kkl 25630 Paġna ġdida: '''Uri Poliavich''' (nawwar 1981, l-Ukrajina) huwa negozjant, filantropu, u l-fundatur ta' Soft2Bet.<ref>{{Ċita web|url=https://www.forbes.com/sites/meaghanjohnson/2024/01/16/gamification-in-banking-and-fintech-five-learnings-from-igaming/|titlu=Gamification In Banking And Fintech: 5 Learnings From iGaming|kunjom=Johnson|isem=Meaghan|sit=Forbes|lingwa=en|data-aċċess=2025-06-11}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://sbcnews.co.uk/technology/2024/02/29/uri-poliavich-soft2bet-ta... 323491 wikitext text/x-wiki '''Uri Poliavich''' (nawwar 1981, l-Ukrajina) huwa negozjant, filantropu, u l-fundatur ta' Soft2Bet.<ref>{{Ċita web|url=https://www.forbes.com/sites/meaghanjohnson/2024/01/16/gamification-in-banking-and-fintech-five-learnings-from-igaming/|titlu=Gamification In Banking And Fintech: 5 Learnings From iGaming|kunjom=Johnson|isem=Meaghan|sit=Forbes|lingwa=en|data-aċċess=2025-06-11}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://sbcnews.co.uk/technology/2024/02/29/uri-poliavich-soft2bet-tapping-into-mobile-gamings-two-billion-players-with-mega/|titlu=Uri Poliavich, Soft2Bet: tapping into mobile gaming’s two billion players with MEGA|data=2024-02-29|lingwa=en-US|data-aċċess=2025-06-11}}</ref> Poliavich għamel kontribut fil-qasam tal-edukazzjoni Lhudija madwar id-dinja, fejn iħallas għall-iskola kuljum u wkoll għall-programmi ekstrakurrikulari għal tfal u familji Lhudija.<ref>{{Ċita web|url=https://the-european.eu/story-44150/soft2bet-reflects-on-eight-years-of-leadership-and-philanthropy-in-new-film-featuring-ceo-uri-poliavich.html|titlu=Soft2Bet reflects on eight years of leadership and philanthropy in new film featuring CEO Uri Poliavich – The European Magazine|sit=the-european.eu|data-aċċess=2025-06-11}}</ref> == Biografija == Poliavich twieled fl-1981. Meta kellu 14-il sena, il-familja tiegħu marru lejn l-Iżrael, fejn temm il-iskola sekondarja u beda l-istudji. Wara, għamel is-servizz militari obbligatorju ta’ tliet snin.<ref>{{Ċita web|url=https://www.cbsnews.com/video/a-moment-with-uri-poliavich/|titlu=A Moment With: Uri Poliavich - CBS News|sit=www.cbsnews.com|lingwa=en-US|data-aċċess=2025-06-11}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.reuters.com/plus/the-yael-foundation-a-commitment-to-culture-and-innovation|title=The Yael Foundation: A Commitment to Culture and Innovation|date=2024-12-15|website=Reuters Plus|publisher=Reuters|access-date=2025-06-11}}</ref> Bejn l-2005 u l-2009, kiseb il-Bachelor of Law (LLB) fl-Studji Legali minn Bar-Ilan University. Poliavich beda l-karriera tiegħu bħala avukat, fejn kien jaħdem prinċipalment fil-qasam tal-kummerċ u l-propjetà.<ref>{{Ċita web|url=https://www.gamblinginsider.com/executive/316/uri-poliavich|titlu=Uri Poliavich, Founder & CEO - Soft2Bet - Executive Profile|sit=www.gamblinginsider.com|lingwa=en|data-aċċess=2025-06-11}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.jpost.com/influencers-24/50jews-24/article-822212|titlu=Uri Poliavich - No. 32 {{!}} The Jerusalem Post|data=2024-10-01|sit=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|lingwa=en|data-aċċess=2025-06-11}}</ref> == Karriera == Bejn l-2007 u l-2010, huwa ħadem bħala intern legali f’HBW Law, fejn kien jiffoka fuq kuntratti M&A għal ftehimiet kummerċjali u ta’ propjetà internazzjonali. Minn 2010 sal-2012, serva bħala VP tal-Iżvilupp tan-Negozju fil-grupp WK, fejn immaniġġja operazzjonijiet kummerċjali fil-Lvant Nofsani u jaħdem ma’ fornitur ewlenin tal-iGaming bħal Microgaming, BetConstruct, u Playtech. Fl-2012, Poliavich u l-familja tiegħu marru lejn il-Moldova, u fl-istess ħin kellu rwol f’Playtech bħala Konsulent għal Swieq Emerġenti. F'dan ir-rwol, hu ħadem biex jiżviluppa opportunitajiet tan-negozju u jespandi l-preżenza ta’ Playtech fl-Asja Ċentrali u l-Lvant Ewropew. Mill-2012 sal-2016, kien ukoll COO ta’ IMS Limited, fejn kien responsabbli għall-operazzjonijiet tal-iGaming, sostenn tal-klijenti, finanzjament, u marketing.<ref>{{Ċita web|url=https://www.gamblinginsider.com/magazine/1072/ceo-special-soft2bet-ceo-uri-poliavich-feeding-the-fire|titlu=CEO Special: Soft2Bet CEO Uri Poliavich – Feeding the fire|sit=www.gamblinginsider.com|lingwa=en|data-aċċess=2025-06-11}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://theorg.com/org/soft2bet/org-chart/uri-poliavich|titlu=Uri Poliavich - Interim CEO at Soft2Bet|sit=THE ORG|lingwa=en|data-aċċess=2025-06-11}}</ref> Fl-2016, Poliavich waqqaf Soft2Bet, li bdiet bħala startup u mbagħad kibret biex ssir fornitur globali tal-iGaming. L-impresa kisbet diversi milestones importanti:<ref>{{Ċita web|url=https://www.forbes.com/sites/meaghanjohnson/2024/01/16/gamification-in-banking-and-fintech-five-learnings-from-igaming/|titlu=Gamification In Banking And Fintech: 5 Learnings From iGaming|kunjom=Johnson|isem=Meaghan|sit=Forbes|lingwa=en|data-aċċess=2025-06-11}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.yogonet.com/international/news/2023/12/04/69912-soft2bet-to-share-igaming-insights-at-forbes-cyprus-39-future-of-fintech-summit-in-limassol|titlu=Soft2Bet to share iGaming insights at Forbes Cyprus' Future of Fintech Summit in Limassol {{!}} Yogonet International|kunjom=Yogonet|sit=www.yogonet.com|lingwa=en-US|data-aċċess=2025-06-11}}</ref> * Sikuraw 16-il licenza globali u lanqas kienu ħarġu diversi marki tal-logħob. * Mexxa l-iżvilupp tal-Pjattaforma Motivational Engineering Gaming Application (MEGA), li hija pjattaforma ibbażata fuq il-gamifikazzjoni biex ttejjeb l-interazzjoni tal-plejers u l-profitti.<ref>{{Ċita web|url=https://www.gamblinginsider.com/in-depth/21484/launching-in-greece-soft2bets-general-counsel-discusses-its-latest-licence|titlu=Launching in Greece: Soft2Bet's General Counsel discusses its latest licence|sit=www.gamblinginsider.com|lingwa=en|data-aċċess=2025-06-11}}</ref> * Il-pjattaforma MEGA ġiet innotata bħala "Product Launch of the Year" fil-Global Gaming Awards 2025 fil-EMEA.<ref>{{Ċita web|url=https://sbcnews.co.uk/technology/2024/02/29/uri-poliavich-soft2bet-tapping-into-mobile-gamings-two-billion-players-with-mega/|titlu=Uri Poliavich, Soft2Bet: tapping into mobile gaming’s two billion players with MEGA|data=2024-02-29|lingwa=en-US|data-aċċess=2025-06-11}}</ref> * Fl-2024, Poliavich espanda l-operazzjonijiet ta’ Soft2Bet f’Malta, u fetħu uffiċċju ġdid hemm. * Poliavich espanda l-operazzjonijiet tal-Grupp fis-suq Nord-Amerikan billi kiseb licenza tal-iGaming mill-AGCO (Kommissjoni tal-Alkoħol u tal-Logħob tal-Ontarjo).<ref>{{Cite web|url=https://www.covers.com/industry/soft2bet-granted-certificate-of-registration-in-ontario-april-1-2024|title=Soft2Bet Granted Certificate of Registration in Ontario|date=1 April 2024|website=Covers.com|publisher=Covers|access-date=11 June 2025}}</ref> Fl-2024, Poliavich introdotta Soft2Bet Invest, fond ta’ investiment ta’ $52 miljun maħsub biex jappoġġja kumpaniji u intraprendituri emerġenti fil-settur tal-logħob.<ref>{{Ċita web|url=https://www.gamblinginsider.com/news/25798/soft2bet-announces-new-igaming-innovation-fund|titlu=Soft2Bet announces new iGaming innovation fund|sit=www.gamblinginsider.com|lingwa=en|data-aċċess=2025-06-11}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://next.io/news/investment/soft2bet-launches-igaming-innovation-fund/|titlu=Soft2Bet launches €50m iGaming innovation fund|kunjom=Thomas-Akoo|isem=Zak|data=2024-06-27|lingwa=en-GB|data-aċċess=2025-06-11}}</ref> Din l-inizjattiva rċeviet il-premju "Outstanding Contribution to Gaming" fis-SIGMA f’Settembru 2024.<ref>{{Ċita web|url=https://europeangaming.eu/portal/latest-news/2024/09/06/166149/soft2bet-invest-wins-the-outstanding-contribution-to-gaming-2024-award-at-sigma-east-europe/|titlu=Soft2Bet Invest Wins the “Outstanding Contribution to Gaming 2024” Award at SiGMA East Europe|kunjom=Sarkany|isem=Adrienn|data=2024-09-06|lingwa=en-US|data-aċċess=2025-06-11}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://agbrief.com/news/europe/09/09/2024/soft2bet-invest-wins-the-outstanding-contribution-to-gaming-2024-award-at-sigma-east-europe/|titlu=Soft2Bet Invest wins the “Outstanding Contribution to Gaming 2024” Award at SiGMA East Europe {{!}} AGB|data=2024-09-09|lingwa=en-US|data-aċċess=2025-06-11}}</ref> Fl-2024, Poliavich ingħata l-premju "Leader of the Year" fil-premjijiet SBC<ref>{{Ċita web|url=https://eegaming.org/latest-news/2024/09/27/119801/soft2bet-ceo-and-founder-uri-poliavich-recognised-leader-of-the-year-award-by-sbc-awards/|titlu=Soft2Bet CEO and Founder Uri Poliavich recognised Leader of the Year Award by SBC Awards|kunjom=Miller|isem=George|data=2024-09-27|lingwa=en-US|data-aċċess=2025-06-11}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://agbrief.com/news/europe/29/09/2024/soft2bets-ceo-uri-poliavich-honored-with-sbcs-leader-of-the-year-award/|titlu=Soft2Bet’s CEO Uri Poliavich honored with SBC’s Leader of the Year Award {{!}} AGB|data=2024-09-29|lingwa=en-US|data-aċċess=2025-06-11}}</ref> u wkoll bħala l-Executive of the Year mill-Global Gaming Awards EMEA.<ref>{{Ċita web|url=https://www.gamblinginsider.com/executive/316/uri-poliavich|titlu=Uri Poliavich, Founder & CEO - Soft2Bet - Executive Profile|sit=www.gamblinginsider.com|lingwa=en|data-aċċess=2025-06-11}}</ref> == Filantropija == Wara li mar l-Iżrael u temm il-fakultà tal-liġi fi Bar-Ilan University, Poliavich ikkontribwixxa għall-edukazzjoni Lhudija madwar id-dinja. Huwa għamel donazzjonijiet għall-iskola kuljum u għall-programmi ekstrakurrikulari għal tfal u familji Lhudija.<ref>{{Ċita web|url=https://ejewishphilanthropy.com/with-new-leadership-and-a-larger-budget-yael-foundation-looks-to-boost-jewish-education-worldwide/|titlu=With new leadership and a larger budget, Yael Foundation looks to boost Jewish education worldwide|kunjom=Gross|isem=Judah Ari|data=2024-03-07|sit=eJewishPhilanthropy|data-aċċess=2025-06-11}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://the-european.eu/story-44150/soft2bet-reflects-on-eight-years-of-leadership-and-philanthropy-in-new-film-featuring-ceo-uri-poliavich.html|titlu=Soft2Bet reflects on eight years of leadership and philanthropy in new film featuring CEO Uri Poliavich – The European Magazine|sit=the-european.eu|data-aċċess=2025-06-11}}</ref> Fl-2020, huwa u martu, Yael, stabbilew il-Fondazzjoni Yael.<ref>{{Ċita web|url=https://www.jns.org/education-and-beyond-yael-foundation-to-hold-third-annual-conference-in-cyprus/|titlu='Education and Beyond': Yael Foundation to hold third annual conference in Cyprus|kunjom=Staff|isem=J. N. S.|data=2025-01-30|sit=JNS.org|lingwa=en-US|data-aċċess=2025-06-11}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.israelhayom.com/2025/02/05/jewish-education-foundation-announces-major-budget-expansion-amid-global-challenges/|titlu=Jewish education foundation announces major budget expansion amid global challenges|data=2025-02-05|lingwa=en-US|data-aċċess=2025-06-11}}</ref> Sal-2025, il-fondazzjoni topera f’37 pajjiż, u tappoġġja aktar minn 13,500 tifel Lhudija permezz ta' programmi edukattivi, kampijiet tas-sajf, u inizjattivi oħra.<ref>{{Ċita web|url=https://www.jpost.com/diaspora/antisemitism/article-835240|titlu=Yael Foundation launches security initiative, combating antisemitism {{!}} The Jerusalem Post|data=2024-12-29|sit=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|lingwa=en|data-aċċess=2025-06-11}}</ref> Fl-2024, Poliavich ġie imsemmi fost il-50 Lhud aktar influwenti fid-dinja.<ref>{{Ċita web|url=https://www.jpost.com/influencers/50jews-23|titlu=50 Most Influential Jews {{!}} The Jerusalem Post|sit=www.jpost.com|data-aċċess=2025-06-11}}</ref> Poliavich jikkollabora ma’ mexxejja Lhudji globali oħra, bħal Ronald Lauder, biex jappoġġja l-edukazzjoni Lhudija.<ref>{{Ċita web|url=https://www.jpost.com/influencers-24/50jews-24/article-822212|titlu=Uri Poliavich - No. 32 {{!}} The Jerusalem Post|data=2024-10-01|sit=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|lingwa=en|data-aċċess=2025-06-11}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.jewishnews.co.uk/yael-and-lauder-foundations-partner-to-support-jewish-education-across-europe/|titlu=Yael and Lauder Foundations partner to support Jewish education across Europe|kunjom=Rosenberg|isem=Michelle|data=2024-09-17|sit=Jewish News|lingwa=en-US|data-aċċess=2025-06-11}}</ref> Il-Fondazzjoni Yael tgħin biex iżżomm il-komunitajiet Lhudija, u l-iskejjel, siguri u protetti kontra l-Antisemitizmu.<ref>{{Ċita web|url=https://www.jpost.com/diaspora/antisemitism/article-835240|titlu=Yael Foundation launches security initiative, combating antisemitism {{!}} The Jerusalem Post|data=2024-12-29|sit=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|lingwa=en|data-aċċess=2025-06-11}}</ref> == Referenzi == <references /> 3vp5i2o17ow76zw4hb5aps7ysbdh0k1