Wikipedija mtwiki https://mt.wikipedia.org/wiki/Il-Pa%C4%A1na_prin%C4%8Bipali MediaWiki 1.45.0-wmf.4 first-letter Medja Speċjali Diskussjoni Utent Diskussjoni utent Wikipedija Diskussjoni Wikipedija Stampa Diskussjoni stampa MediaWiki Diskussjoni MediaWiki Mudell Diskussjoni mudell Għajnuna Diskussjoni għajnuna Kategorija Diskussjoni kategorija Portal Diskussjoni portal TimedText TimedText talk Module Module talk 8 1952 323564 284055 2025-06-14T13:28:24Z ToniSant 4257 specialpages-url|specialpages 323564 wikitext text/x-wiki * SEARCH * navigation ** mainpage|mainpage-description ** recentchanges-url|recentchanges ** randompage-url|randompage * community ** about-url|aboutsite ** contact-url|contact ** sitesupport-url|sitesupport ** specialpages-url|specialpages ** Wikipedija:L-aħħar aħbarijiet|Avvenimenti riċenti ** villagepump-url|villagepump ** helppage|help * TOOLBOX mxbixe6n72jfi517nbvoekresunryhh 0 4866 323609 299513 2025-06-14T23:23:37Z InternetArchiveBot 18288 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 323609 wikitext text/x-wiki {{stub|Arkitettura}} [[Stampa:Schloss leopoldskron gross.jpg|thumb|300px|Il-Palazz Leopoldskron bil-fortizza Hohensalzburg]] Il-'''Palazz Leopoldskron''' huwa wieħed mill-aktar binjiet importanti fl-[[Awstrija]]. Dan jinsab fil-''Leopoldskron-Moos'', li huwa distrett fin-Nofsinhar ta' [[Saliżburgu]]. Dan hu wieħed minn dawk il-postijiet li jinsabu f'Saliżburgu u li taw lil din il-belt reputazzjoni ta' waħda mill-isbaħ bliet fid-dinja, li hu mibni fuq stil [[Rinaxximentali]] u [[Barokk]]. Dan il-palazz ġie ikkummissjonat fl-1736 mill-Konti Leopold Anton von Firmian u baqa' fil-familja Firmian sal-1837. Fl-1918 il-post inxtara mid-direttur teatrali [[Max Reinhardt]] li bl-għajnuna ta' artiġjani tal-post hu reġa' qajjem dan il-palazz. Hu beda juża dan il-bini għall-produzzjonijiet teatrali tiegħu u bħala post fejn jiltaqgħu l-kittieba, l-atturi, il-kompożituri u artisti minn madwar id-dinja. Joħloq dehra sabiħa qalb l-[[Alpi]]. == Ħoloq esterni == {{commons|Category:Schloss Leopoldskron}} * [http://www.schloss-leopoldskron.com/ Sit uffiċjali] * [https://web.archive.org/web/20071006160808/http://www.gruenplan.at/leopoldskron/ Stampi storiċi u moderni tal-palazz u l-ġnien tiegħu] * [https://web.archive.org/web/20060901024115/http://www.salzburgseminar.org/ Salzburg Seminar] {{coord|47|47|17.74|N|13|2|19.29|E|format=dms|display=title|region:AT-5_type:landmark}} [[Kategorija:Palazzi]] [[Kategorija:Awstrija]] 0knxnyfly1lkf76w9qak3eshrto7w3l 0 5085 323573 304754 2025-06-14T13:45:46Z ToniSant 4257 added [[Category:Hyracoidea]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 323573 wikitext text/x-wiki {{TaxoboxIng | color = pink | name = Hyraxes | fossil_range = Kmieni fl-[[Eocene]] sa Reċenti | image =Procavia_capensis.jpg | image_width = 300px | image_caption = Iraċ ta' Kap ''[[Procavia capensis]]'' | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Mammalia]] | subclassis = [[Theria]] | infraclassis = [[Eutheria]] | cohors = [[Afrotheria]] | superordo = [[Paenungulata]] | ordo = ''[[Hyracoidea]]'' | ordo_authority = (Huxley, 1869) | familia = ''[[Procaviidae]]'' | familia_authority = (Thomas, 1892) | subdivision_ranks = [[Ġeneri]] | subdivision = * ''[[Procavia]]'' * ''[[Heterohyrax]]'' * ''[[Dendrohyrax]]'' }} [[Iraċ]], ħirax jew kif jissejjaħ ukoll prokavja jista' jkun 1 minn 5 [[speċi]]<nowiki/>jiet ta' mammiferi plaċentati, erbivori, pjutost żgħar u robusti tal-[[ordni]] [[Hyracoidea]]. Dawn il-ħ[[irakojdu|irakojdi]] llum il-ġurnata jinsabu mifruxin mal-kontinent [[Afrika]]n u fil-Lvant nofsani fl-[[Asja]]. Għalkemm fid-dehra tagħhom minn barra l-[[iraċ]]i moderni, m' għandhom xejn eċċezjonali, ta' minn jgħid li l-linjaġġ prejstoriku tal-[[ordni]] kien wieħed rimarkabli u hemm possibilita kbira, li l-[[iraċ]]i huma l-aktar mammiferi estanti jew ħajjin li huma ġenetikament relatati fil-qrib mal-iljunfanti, u b'hekk huma kklassifikati flimkien mal-ordni Proboscidea fil-[[koħort]] [[Afrotheria]]. == Deskrizjoni == L-[[Iraċ]]i huma krejaturi kemxejn żgħar, b' 4 saqajn qosra, sufin mhux ħażin, pjutost maqudin fit-tond u b'denb żgħir bil-kemm jidher. [[Iraċ]] adult jikber bejn wieħed u ieħor il-qies ta' [[qattus domestiku]] bejn 30 u 70 ċentimetru twil, u jiżem minn 2 sa 5 kilogrammi. == Ġrajjiet Storiċi == L-ewwel baħħara [[Feniċi]] li zaru [[Penisula Iberika|il-Penisula Iberika]] kienu tfixxklu l-[[fenek|fniek]] ma' [[Iraċ|iraċi]] (bil-Ludhi '''''"Shaphan"''''') u minn hemm bdiet tissejjaħ '''''"I-Shapan-im"''''', li tfisser '''"l-art tal-iraċi"''', li saret latinizzata bħala '''"[[Spanja|Hispania]]"''' li huwa l-għerq tal-kelma moderna u l-isem bl-i[[Spanjol]] ta' [[Spanja]] '''''"España"''''' u b' hekk l-isem bill-[[Malti]] ukoll li huwa '''[[Spanja]]'''. Fil-[[Bibja]], speċjalment fit-traduzjonijiet tal-bidu, l-kelma '''"[[fenek]]"''' kienet użata ħafna drabi minflok il-kelma '''"[[iraċ]]"''', dan minn ħabba li l-[[Ewropa|Ewropej]] ta' dak iż-żmien ma' kellhom 'l ebda tagħrif dwar l-eżistenza ta' l-[[iraċ]] (ara [http://www.htmlbible.com/sacrednamebiblecom/kjvstrongs/FRMSTRHEB82.htm#S8227 '''''"Shaphan"''''' f' '''''"Strong's Concordance"'''''] u b' hekk ma kienx hemm kelma jew isem biex jindirizza jew jiddentifika dan il-mammiferu. Minn barra dan, hemm referenzi fit-[[Testment il-Qadim]] li jirreferu għall-[[iraċ]] (ara [http://www.biblegateway.com/passage/?search=Lev+11:4-8;Dt+14:7;Ps+104:18;Pr+30:26 Lev 11:4-8; Deut 14:7; Ps 104:18; Prov 30:26]), u jidher li hemm żbal fl-identifikazzjoni, għax jindirzzaw l-[[iraċ]]i u l-[[fenek|fniek]] bħala mammiferi [[ruminant]]i (ara [http://www.ccel.org/ccel/jamieson/jfb.x.iii.xi.html#x.iii.xi-p5.1 Kummentarju fuq Lev. 11:5,6 minn Robert Jamieson]. == Iraċi Prestoriċi == L-[[Iraċ]]i moderni huma kollha membri tal-[[Familja]] [[Procaviidae]] (l-unika [[familja]] b' rappreżentanti estanti jew ħajjin fl-[[ordni]] [[Hyracoidea]] llum il-ġurnata) u jinsabu kollha fl-[[Afrika]] u fil-[[Lvant nofsani]]. Madankollu, fil-passat l-'''iraċi''' kienu ħafn' aktar varji u mifruxa. L-[[ordni]] jidher għal-ewwel darba bħala fossilu madwar 40 miljun sena ilu u għal ħafna miljuni ta' snin l-'''Iraċi''' kienu l-erbivori ta' l-art primarji fl-[[Afrika]], fl-istess niċċa ekoloġika li kienu fhija l-[[ungulati tas-swaba farada]] fl-[[Ameriki]]. Dak iż-żmien kien hemm ħafna [[speċi]] differenti ta' '''Iraċi''', l-akbar fosthom kien daqs ors bil-piż ta' żiemel żgħir u l-iżgħar ma kienx akbar minn ġurdien. Madankollu, matul il-[[Mijoċen]], kompetizjoni ħarxa mill-[[bovidi] (grupp ta' mammiferi li kienu għadhom ħerġin minn żvilupp evolutiv), li kienu erbivori addattati aħjar u ferm aktar effiċenti, tefgħu l-barra l-'''Iraċi''' mit-territorju primarju, u spiċċaw f' niċeċċ marginali. L-[[ordni]] [[Hyracoidea]] xorta waħda baqa mifrux sew u ta' suċċess sat-tmiem il-[[Plijoċen]] (madwar 2 miljuni ta' snin ilu), b' rappreżentanti mifruxa mal-biċċa l-kbira tal-kontinenti ta' l-[[Afrika]], l-[[Ewropa]] u l-[[Asja]]. Id-daqs kbir ta' l-'''Iraċi''' prestoriċi jgħina napprezzaw il-fatt li l-'''Iraċi''' moderni huma possibilment l-eqreb relativ ħaj tal-[[iljunfant]]i. Id-dixxendenti ta' l-[[irakojdi]] ġganti evolvew f' ħafna direzjonijiet. Uħud minnhom ċkienu u saru l-[[familja]] moderna [[Procaviidae]] ta' l-'''Iraċi''' ta' llum. Oħrajn jidher li qabdu t-triq għal ilma (bħal [[kapibara]]) li sa f' laħħar saru l-[[ordni]] [[Proboscidea]] (l-[[iljunfant]]i) u jista jkun ukoll l-[[ordni]] [[Sirenia]] (il-[[baqra tal-baħar|baqar tal-baħar]]). Evidenzi tad-DNA jissapportjaw din it-tejorija u minn barra hekk l-'''Iraċi''' moderni għalkemm żgħar jaqsmu numru kbir ta' fattizzi ma' l-[[iljunfant]]i, bħad-dwiefer tas-swaba, smiegħ eċċellenti, ġilda sensittiva fil-qiegħ tas-saqajn, iz-zanni (in-nejbiet li jsiru snin kbar speċjalizzati), memorja tajba, funzjoni ċelebrali għolja meta mqabla ma' mammiferi simili u l-forma ta' uħud mill-għadam. Hemm ħjiel ukoll li mil-ewwel '''Iraċi''' segħta evolva ukoll il-klad tal-[[Glires]] (ir-[[roditur]]i u l-[[lagomorfu|lagomorfi]]). == Gallarija == <gallery> Image:Ein klippschliefer.jpg|''[[Heterohyrax brucei]]'' Image:Dendrohyrax arboreus.jpg|''[[Dendrohyrax arboreus]]'' Image:Dassie4.jpg|''[[Procavia capensis]]'' </gallery> == L-Iraċi llum == L-'''Iraċi''' moderni ta' llum il-ġurnata, żammu numru ta' karatteristiċi tal-mammiferi primitivi. Partikolarita interessanti hija ir-regolazjoni tat-temperatura interna ftit li xejn żviluppata, li l-'''Iraċi''' jsolvu billi jitgezzu flimkien jew joqogħdu fix-xemx bħar-rettili. Għal kuntrarju tal-mammiferi li jgħiru, l-'''Iraċi''' m' għandhomx snin inċisivi żviluppati sew fuq quddiem, b' mod li jkunu jisgħtu jaqgħtu l-ħaxix u l-weraq faċilment u b' hekk ikollhom jużaw is-snin fil-ġenb tal-ħalq minflok. Għal kuntrarju ta' ħafna mill-[[ungulati tas-swaba żewġ]] u uħud mil-[[makropodi]], l-'''Iraċi''' ma jergux jomodu il-kad ('''"cud"''' huwa ikel li jkun diġa parzjalment diġestit) biex joħorġu n-nutrijenti u jieħdu dak kollu possibli f' sens nutrizjonali, mil-weraq u l-ħxix ta' kwalita inferjuri, biss ta' minn wieħed jgħid ukoll, li l-'''iraċi''' għandhom stonku kumpless maqsum f' kavitajiet fejn jiġi diġestit l-ikel b' bakterja simbjotika u l-abilita biex jidiġestjaw il-fibra tal-pjanti hija simili għal dik ta' l-[[ungulati]]. Ix-xjentisti reċentement naqqsu n-numru ta' l-i[[speċi]] distinti ta' l-'''iraċi''' rikonoxxuti, minn 11-il-[[speċi]], aċċettati sa l-1995 għal 4 [[speċi]]. Il-bqijja ġew rikonoxxuti bħala [[sottospeċi]] ta' dawn l-4 [[speċi]]. Infatti, b' kollox hemm il fuq minn 50 speċi u sottospeċi rikonoxxuti u ħafna minnhom huma kkunsidrati f' periklu kbir ta' estinzjoni. == Klassifikazjoni == * [[Ordni]] [[Hyracoidea]] ** [[Familja]] [[Procaviidae]] *** [[Ġeneru]] ''[[Dendrohyrax]]'' (Gray, 1868) **** [[Iraċ tas-siġar ta' Nofs in-nhar]], ''[[Dendrohyrax arboreus]]'' (A. Smith, 1827) **** [[Iraċ tas-siġar tal-Punent]], ''[[Dendrohyrax dorsalis]]'' (Fraser, 1855) *** [[Ġeneru]] ''[[Heterohyrax]]'' (Gray, 1868) **** [[Iraċ ta' l-arbuxelli tat-tbajja sofor]], ''[[Heterohyrax brucei]]'' (Gray, 1868) *** [[Ġeneru]] ''[[Procavia]]'' (Storr, 1780) **** [[Iraċ tal-ġebel ta' Kap]], ''[[Procavia capensis]]'' (Pallas, 1766) Hemm dibattitu jaħraq għadej bejn il-mammoloġisti dwar kemm huma fin-numru l-i[[speċi]] ta' [[iraċ]]i. Bħalissa fil-biċċa l-kbira tal-klassifikazjonijiet qegħdin jiġu imniżżla 4 [[speċi]], iżda din hija waħda temporanja, għaliex hemm pressjoni kbira minn ħafna xjentisti biex tinġabar aktar informazjoni u materjal biex issiru aktar testijiet ġenetiċi. Klassifikazjoni skond '''''"Mammal Species of the World ta' Wilson D.E. u Reeder D.M."''''' 3 edizjoni: * [[Ordni]] [[Hyracoidea]] ** [[Familja]] [[Procaviidae]] *** [[Ġeneru]] ''[[Dendrohyrax]]'' **** [[Iraċ tas-siġar ta' Nofs in-nhar]], ''[[Dendrohyrax arboreus]]'' **** [[Iraċ tas-siġar tal-Punent]], ''[[Dendrohyrax dorsalis]]'' *** [[Ġeneru]] ''[[Heterohyrax]]'' **** [[Iraċ ta' l-arbuxelli tat-tbajja sofor]], ''[[Heterohyrax bruceii]]'' *** [[Ġeneru]] ''[[Procavia]]'' **** [[Iraċ tal-ġebel ta' Kap]], ''[[Procavia capensis]]'' Klassifikazjoni skond '''''"Walker's Mammals of the World ta' Nowak, R. M."''''' 6 edizjoni: * [[Ordni]] [[Hyracoidea]] ** [[Familja]] [[Procaviidae]] *** [[Ġeneru]] ''[[Dendrohyrax]]'' **** [[Iraċ tas-siġar ta' Nofs in-nhar]], ''[[Dendrohyrax arboreus]]'' **** [[Iraċ tas-siġar tal-Punent]], ''[[Dendrohyrax dorsalis]]'' **** [[Iraċ tas-siġar tal-Lvant]], ''[[Dendrohyrax validus]]'' *** [[Ġeneru]] ''[[Heterohyrax]]'' **** [[Iraċ ta' l-arbuxelli tat-tbajja sofor]], ''[[Heterohyrax bruceii]]'' **** [[Iraċ ta' l-arbuxelli ta' Aħaġġar]], ''[[Heterohyrax antineae]]'' **** [[Iraċ ta' l-arbuxelli ta' Matadi]], ''[[Heterohyrax chapini]]'' *** [[Ġeneru]] ''[[Procavia]]'' **** [[Iraċ tal-ġebel ta' Kap]], ''[[Procavia capensis]]'' Klassifikazjoni alternattiva sa l-1995: * [[Ordni]] [[Hyracoidea]] ** [[Familja]] [[Procaviidae]] *** [[Ġeneru]] ''[[Dendrohyrax]]'' **** [[Iraċ tas-siġar ta' Nofs in-nhar]], ''[[Dendrohyrax arboreus]]'' **** [[Iraċ tas-siġar tal-Punent]], ''[[Dendrohyrax dorsalis]]'' **** [[Iraċ tas-siġar tal-Lvant]], ''[[Dendrohyrax validus]]'' *** [[Ġeneru]] ''[[Heterohyrax]]'' **** [[Iraċ ta' l-arbuxelli tat-tbajja sofor]], ''[[Heterohyrax bruceii]]'' **** [[Iraċ ta' l-arbuxelli ta' Aħaġġar]], ''[[Heterohyrax antineae]]'' **** [[Iraċ ta' l-arbuxelli ta' Matadi]], ''[[Heterohyrax chapini]]'' *** [[Ġeneru]] ''[[Procavia]]'' **** [[Iraċ tal-ġebel ta' Kap]], ''[[Procavia capensis]]'' **** [[Iraċ tal-ġebel ta' Johnston]], ''[[Procavia johnstoni]]'' **** [[Iraċ tal-ġebel tal-Punent]], ''[[Procavia ruficeps]]'' **** [[Iraċ tal-ġebel tal-Lvant]], ''[[Procavia syriaca]]'' **** [[Iraċ tal-ġebel ta' Kaokoveld]], ''[[Procavia welwitchii]]'' == Referenzi == * Shoshani, Jeheskel (November 16, 2005). Wilson, D. E., and Reeder, D. M. (eds): Mammal Species of the World, 3rd edition, Johns Hopkins University Press, 87-89. ISBN 0-8018-8221-4. * [https://web.archive.org/web/20120722051528/http://paleodb.org/cgi-bin/bridge.pl The Paleobiology Database]. * [https://web.archive.org/web/20091025211418/http://geocities.com/mammal_taxonomy/nederlands2.html Tassonomija tal-Mammiferi]. == Link Esterni == * [https://archive.is/20121205085314/www.bbc.co.uk/nature/animals/features/155index.shtml Artiklu tal-BBC Science and Nature fuq l-Iraċ]. [[Kategorija:Mammiferi]] [[Kategorija:Hyracoidea]] 9kemhmatbdhsgj7nibdb0kgxrypaq83 0 15813 323610 323289 2025-06-14T23:27:34Z InternetArchiveBot 18288 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 323610 wikitext text/x-wiki [[Stampa:Façade du Palais des Papes.jpg|thumb|upright=1.5|Il-faċċata tal-Palazz tal-Papiet f'Avignon]] Il-'''Papat ta' Avignon''' jirreferi għar-residenza tal-Papa f'[[Avignon]] ([[Franza]]). Din ir-residenza 'l bogħod mir-residenza storika f'[[Ruma]] (l-[[Italja]]) minn żmien [[Pietru (appostlu)|San Pietru]], hi maqsuma f'żewġ perjodi konsekuttivi: * L-ewwel perjodu, mill-1309 sal-1378, dak tal-papat ta' Avignon proprju, jikkorrispondi għaż-żmien meta l-[[papa]], rikonoxxut bħala l-uniku mexxej tal-[[Knisja Kattolika Rumana]] u l-qorti tiegħu kienu installati fil-belt ta' Avignon minflok f'Ruma. * It-tieni perjodu, mill-1378 sal-1418, jikkorrispondi max-[[Xiżma l-Kbira tal-Punent]] meta żewġ Papiet rivali (u forsi tlieta) riedu jirrenjaw fuq il-Kristjaneżmu, wieħed installat f'Ruma u wieħed f'Avignon. == Oriġini == === Il-viżjoni politika tal-imperaturi tal-Imqaddes Imperu Ruman Ġermaniku === [[Stampa:Otto_I_begegnet_Papst_Johannes_XII.jpg|thumb|right|Ottun I u l-Papa Ġwanni XII, minjatura tal-1450]] Fis-seklu 9 l-[[Imperu Karolinġjan]] sfaxxa. L-awtorità tar-re infexxet fix-xejn, l-iżjed minħabba li l-armata Karolinġjana kienet qiegħda tinħela fuq strateġija offensiva bl-organizzazzjoni ta' kampanji annwali biex jissottomettu lill-ġirien (fil-fatt biex iġegħluhom iħallsu t-tribut). Din il-loġistika tqila ma setgħetx tlaħhaq mal-attakki ta' malajr u bla waqfien mis-[[Saraċeni]], il-[[Vikingi]] u l-[[Maġari]], li l-vantaġġ ewlieni tagħhom kien il-mobbiltà<ref>Jean Renaud, ''Les Vikings en France'' (Il-Vikingi fi Franza), [http://www.clio.fr/BIBLIOTHEQUE/les_vikings_en_france.asp Clio.fr]</ref>. Għalhekk, id-difiża kellha ssir fuq responsabbiltà lokali. Fis-seklu 10 il-[[kastell]]i infirxu ma' kullimkien, kultant illelagalment u s-sidien tagħhom kienu jipproteġu u jiggvernaw it-territorji ta' madwarhom<ref name="Duby265">Georges Duby, ''Les Féodaux'' (Il-Fewdali) (980-1075) meħud minn ''Histoire de la France'' (L-Istorja ta' Franza), Larousse 2007, p.264-266</ref>. F'dawn iż-żminijiet inċerti ta' invażjonijiet u gwerer privati kontinwi, l-abitanti kienu jinġabru fil-qrib tal-kastell u dan kien jilleġittima l-kastellan u l-[[Bannu (Medjuevu)|bannu sinjorali]]. Il-kastellan kien jista' jimponi fuqhom taxxi, tributi, xogħol obbligatorju, u [[Bannalità|bannilitajiet]] (ħlas għall-użu bil-fors ta' tagħmir manorjali: fran, imtieħen ...) miġburin mis-surġenti tiegħu. Ta' dan, fil-kastell kien ikun hemm l-ikel maħżun għal meta kien ikollhom jiskennu fih fil-każ ta' sakkeġġ<ref name="Duby265"/>. It-tentattivi biex jiġi nponut id-dritt tal-bannu fuq il-marġini tat-territorju kkontrollat u l-konflitti tas-suċċessjoni minħabba l-introduzzjoni reċenti tad-[[dritt tal-maġġurask]] spiċċaw regolarment fi gwerer privati<ref>Georges Duby, ''Les Féodaux'' (Il-Fewdali) (980-1075) meħud minn ''Histoire de la France'' (L-Istorja ta' Franza), Larousse 2007, p.272</ref>. [[Ottun I]] tal-Imperu Mqaddes li kien għeleb il-[[Maġġari]] fil-[[Battalja ta' Lechfeld]], ħatar xi isqfijiet bħala vassalli u msaħħaħ bil-klijentela qawwija l-ġdida tiegħu seta' jrażżan il-prinċpijiet Ġermaniċi l-oħra. Hekk seta' jerġa' jibni l-imperu li l-qawwa tiegħu ma kellhiex daqsha fil-Punent u seta' jiffronta lill-papa [[Ġwanni XII]] bl-importanza tiegħu. Fit-2 ta' Frar, 962, ġie inkurunat f'[[Ruma]] mill-Papa Ġwanni XII. Ottun I ried jikkontrolla l-elezzjoni papali, u għal dan l-għan ippromulga l-''[[privilegium Ottonianum]]'' fit-13 ta' Frar 962 li bih obbliga lill-papiet ġodda kollha li jiedħu ġurament quddiem l-imperatur jew delegat tiegħu qabel jiġu kkonsagrati<ref name="OttonIer-yrub">[http://www.yrub.com/histoire/otton1ger.htm Ottun I il-Kbir (912-973). Re tal-Ġermanja (936-973) u imperatur (962-973)]</ref>. Il-kollaborazzjoni mill-qrib bejn dawn iż-żewġ poteri kienet tifavorixxi l-Imperatur: Filwaqt li ta xi privileġġi lis-[[Santa Sede]], il-''Privilegium Ottonianum'' qiegħed il-papa taħt it-tutela imperjali. Ottun I ma baqax lura li jniżżel minn papa permezz ta' Kunċilju lil Ġwanni XII li kien ilu jbixkel kontrih mid-963. Barra minn hekk insista li r-Rumani jieħdu ġurament li min ikollu x'jaqsam "ma jtellagħx u ma jaħtarx papa mingħajr il-kunsens tas-Sinjur Ottun jew ibnu" <ref name="OttonIer-yrub"/>. Allura l-imperatur sar jikkontrolla għal kollox l-elezzjoni tal-papa. Il-vantaġġi għalih kienu konsiderevoli. Ladarba seta' jistrieħ fuq il-kollaborazzjoni tal-papa, l-awtorità imperjali fuq il-knejjes lokali tal-Imqaddes Imperu Ruman saret garantita. L-imperatur imbagħad beda juża l-isqfijiet biex imexxulu l-imperu. Bħal Ottun I, [[Ottun III]] wkoll kien jindaħal fl-affarijiet tal-papat. Beda biex jiżgura li jiġi elett kuġinuh Bruno fis-siġġu papali<ref>Joseph Rovan, ''Histoire de l’Allemagne des origines à nos jours'' (Storja tal-Ġermaniżi mill-bidu sa żmienna), 3et ed. rivista u mkabbra, Éditions du Seuil, Sensiela "Points Histoire" nru 254, Pariġi, 1999 (1el ed. 1994) ISBN 2-02-18296-3, p. 100</ref>. Ħeles mill-inkwiet bejn il-papa u n-nobbli Rumani. F'dokument li ħareġ f'Jannar tal-1001, ir-relazzjonijiet bejn il-Papa [[Silvestru II]] u l-Imperatur ġew definiti mill-ġdid. Ottun III għamilha ċara li d-[[Donazzjoni ta' Kostantinu]] kienet falza u rrifjuta li jikkonferma l-''[[Privilegium Ottonianum]] ''. L-imperatur ta lill-papa tmien kontej ta' [[Pentapli]], imma dawn kienu b'rigal u mhux bi dritt. L-Imperatur kien iqis lilu nnifsu bħala "lsir tal-appostli", ir-rappreżentant dirett ta' Pietru u responsabbli għall-wirt tiegħu. Hekk qiegħed lilu nifsu fuq l-istess livell bħall-Papa u xtaq jiggverna l-[[Kristjaneżmu]] u jippresiedi fuq is-sinodi<ref>{{Ċita web |data-aċċess=2010-11-27 |titlu=Ottun III (980-1002) Re tal-Ġermanja (983) u Imperatur (996-1,002) |url=http://www.yrub.com/histoire/otton3ger.htm |arkivju-url=https://web.archive.org/web/20070720011309/http://www.yrub.com/histoire/otton3ger.htm |arkivju-data=2007-07-20 |url-status=dead }}</ref>. === Ir-riforma u l-espansjoni tal-Kristjaneżmu === [[Stampa:Cleric-Knight-Workman.jpg|right|thumb|220px|Il-moviment tal-paċi ta' Alla u t-tliet ordnijiet fis-soċjetà medjevali]] Il-knisja ma żgiċċatx it-tqanqil tas-sekli 9 u 10. Xi karigi ta' superjuri, parrokkjali jew ekleżjastiċi ingħataw 'il-lajċi biex dawn jattiraw il-klijentela, u d-dixxiplina monastika illaxkat, il-livell kulturali tal-qassisin waqa' <ref name="Duby277">Georges Duby, ''Les Féodaux'' (Il-Fewdali) (980-1075) meħud minn ''Histoire de la France'' (L-Istorja ta' Franza), Larousse 2007, p.277</ref>. Min-naħa l-oħra il-ftit monasteri li żammew imġiba irreprensibbli kisbu awtorità morali kbira. Meta bdiet toqrob is-sena elf, kien hemm tiġdid kbir fil-ħerqa reliġjuża. Il-fidili bdew jinteressaw ruħhom ħafna fit-tniddif minn dnubiethom. B'mod partikolari il-monasteri serji bdew jirċievu ħafna donazzjonijiet għall-assuluzzjoni wara l-mewt<ref> Georges Duby, ''Les Féodaux'' (Il-Fewdali) (980-1075) meħud minn ''Histoire de la France'' (L-Istorja ta' Franza), Larousse 2007, p.276 </ref>. Iżjed u iżjed nies ta' integrità kbira bdew jintgħażlu bħala abbatijiet u xi wħud minnhom bħal [[Guliermu ta' Akwitanja]] wasal biex ta l-awtonomija u l-immunità lill-monasterji li kienu jagħżlu l-abbati tagħhom. Dan sar fil-każ tal-abbatija ta' Cluny. Xi monasterji oħra użaw ċertifikati foloz ta' immunità biex jiksbu l-awtonomija<ref>Christian Lauranzon-Rosaz, ''La Paix des Montagnes: origines auvergnates de la Paix de Dieu'' (Il-Paċi tal-Muntanji: Oriġni Alvernjana tal-Paċi ta' Alla), p.19</ref>. Minn dawn kollha, Cluny kellha l-akbar żvilupp u influwenza. Taħt it-tmexxija dinamika ta' abbatijiet bħal [[Odo ta' Cluny|Odon]], Maïeul jew Odilon de Mercœur, l-Abbatija ħolqot monasteri oħra marbutin magħha u malajr saret ordni qawwija ħafna (fid-994, l-[[ordni ta' Cluny]] diġà kellha 34 kunvent) )<ref name="balclu">Michel Balard, Jean-Philippe Genet u Michel Rouche, ''Le Moyen Âge en Occident'', (Il-Medjuevu fil-Punent), Hachette, 2003, p. 104-105 </ref>. Waħda mis-saħħiet kbar ta' Cluny kienet li kienet tirrekluta ħafna mill-membri tagħha u partikolarment l-abbatijiet mill-aristokrazija<ref>Jacques Paviot, ''Le moine est maître chez lui'' (Il-patri jikkmanda f'daru) [https://web.archive.org/web/20070705161532/http://www.historia.presse.fr/data/thematique//90/09004001.html Historia Thématique N°90: ''La France féodale''] p.43</ref>. L-ordni appoġġat attivament il-moviment tal-[[Paċi ta' Alla]], li bl-użu tal-mobilizzazzjoni popolari u l-appoġġ tas-setgħat, daħħal il-moralità fl-imġiba tal-kavallieri spiss responsabbli għall-abbużi fl-impożizzjoni tad-dritt tal-bannu. Fil-waqt li għamlet dan, il-Knisja imponiet mudell ta' soċjetà maqsuma fi tliet ordnijiet <ref>Christian Lauranzon-Rosaz, "Paċi ta 'Alla" [https://web.archive.org/web/20050507103526/http://www.droit.u-clermont1.fr/ Sit tal-Università tal-Liġi u tax-Xjenza Politika ta' Clermont-Ferrand] u Stephane Pouyllau, ''La Paix et la Trêve de Dieu''. (Il-Paċi u t-Tregwa ta' Alla), [http://medieval.mrugala.net/Guerre/Paix%20et%20treve%20de%20Dieu.htm]</ref>. L-awtorità tal-imperatur fuq il-vassalli tiegħu kienet dgħajfa u matul ir-renju ta' [[Enriku III]], Konti ta' Tusculum, kien hemm familja Rumana qawwija li kienet tikkmanda l-belt. Billi kienu imdorrijin itellgħu il-papa, ippruvaw jerġgħu jiedħu l-prerogattivi tagħhom. Waqt li kkritikaw il-moralità baxxa tal-papiet maħtura mill-imperatur, tellgħu papa rivali, u hekk ġegħlu l-imperatur jintervjeni militarment u jsejjaħ [[kunċilju]] kbir fl-20 Diċembru ta' 1046 biex itemm is-sitwazzjoni fejn kien hemm żewġ papiet fl-istess ħin <ref name="histleon">Prosper Alfaric, ''Un pape alsacien : Léon IX d'Eguisheim'', Annuaire de la Société Historique, Littéraire et Scientifique du Club Vosgien, volume I (1-2), Strasbourg Imprimerie Alsacienne 1933, [http://www.encyclopedie-universelle.com/LeonIX-biographie.html#63 Encyclopédie universelle]</ref>. Iżda dan ma kienx kollox: wieħed wara l-ieħor iż-żewġ papiet maħtura mill-imperatur sfaw maqtula ([[Klement II]] u [[Damasu II]]). Il-kandidat il-ġdid mibgħut mill-imperatur kellu d-delikatezza li jitlob lir-Rumani li jtellgħu lil min jogħġobom. Ġie kkonsagrat bl-isem ta' [[Ljun IX]] <ref name="histleon"/>. Billi kien imrawwem fl-ispirtu tar-riforma monastika, ikkonkluda li l-indinjità tal-papiet ta' qablu kienet ir-raġuni li r-Rumani ċaħduhom u tal-waqa' tagħhom. Ħatar lil Ildebrandu, (il-futur [[Gregorju VII]]), sotto-djaknu u nkarigah bl-amministrazzjoni tal-finanzi tas-Santa Sede. L-atti l-aktar importanti tal-papat tiegħu u dawk tas-suċċessuri tiegħu (Vittorju II (1055-1057) Stiefnu IV (1057-1058), Nikola II (1058-1061 ) u Alessandru II (1061-1073) kienu ġejjin minn Ildebrandu, li aġixxa bħala tassew ''éminence grise''<ref name="encygreg">MM. Berthelot, Hartwig Derenbourg et F.-Camille Dreyfus, ''Le pape Grégoire VII'' (Il-Papa Gregorju VII), ''La Grande encyclopédie: inventaire raisonné des sciences, des lettres et des arts par une société de savants et de gens de lettres'' (L-Enċiklopedija l-Kbira: inventarju rraġunat tax-xjenzi, litteratura u arti minn għaqda ta' għorrief u nies tal-letteratura), Pariġi, Société anonyme de La Grande encyclopédie, 1885-1902, [https://web.archive.org/web/20080207234408/http://www.encyclopedie-universelle.com/reforme-gregorienne2.html Encyclopédie universelle]</ref>. Fil-fatt, Ildebrandu nieda r-[[riforma Gregorjan]] ħamsa u għoxrin sena qabel ma sar papa innifsu. Bil-mod ħeles il-Knisja mit-tutela tal-imperatur. Il-Knisja ħalliet il-qawwa temporali u militari f'idejn in-nobbiltà u saret il-garantur morali tal-ekwilibriju soċjali. Il-[[kleru]] ġabar l-għarfien kollu mit-tmiem tal-antikità u sar il-promotur ewlieni tal-edukazzjoni u l-progress xjentifiku u tekniku (l-iżjed fi ħdan l-abbatiji) u hekk sab ruħu bħala l-element ċentrali u indispensabbli tas-soċjetà medjevali. Il-kjeriċi li kienu jafu jaqraw u jgħoddu kienu jmexxu l-istituzzjonijiet, u l-fondijiet reliġjużi kienu jmexxu l-karitajiet<ref>Marie-Thérèse Lorcin, ''Des Restos du cœur avant la lettre'' [https://web.archive.org/web/20070517153718/http://www.historia.presse.fr/data/thematique//65/06504801.html Historia Thématique nru 65: ''Un Moyen Âge inattendu''] p. 48-51</ref> u l-iskejjel <ref>Colette Beaune, ''Petite école, grand ascenseur social'', [https://web.archive.org/web/20070517132627/http://www.historia.presse.fr/data/thematique//65/06504201.html ''Historia Thématique'' nru65 : ''Un Moyen Age inattendu''] p. 42-47</ref>. Permezz tal-btajjel reliġjużi, in-numru ta' ġranet ta' mistrieħ laħaq 140 fis-sena<ref>Jean-Michel Mehl, ''Près de cent quarante jours chômés par an'' (Qrib mija u erbgħin jum mistrieħ fis-sena), [https://web.archive.org/web/20070517132359/http://www.historia.presse.fr/data/thematique//65/06505801.html Historia Thématique nru 65: ''Un Moyen Age inattendu''] p. 58-64</ref>. Billi fehmu l-iskambji kulturali u billi bbenifikaw mill-aħjar għarfien tekniku, l-abbatiji malajr ħadu l-ikbar sehem fl-istruttura ekonomika li kienet għadha fil-parti l-kbira agrikola. Il-Knisja kienet taf kemm kienet kbira il-qawwa tagħha fl-ekonomija, fil-kultura, fil-pulitka u anki fil-militar (peres li permezz tal-[[ordni militari|ordnijiet militari]] setgħet tistrieħ fuq forzi armati permanenti mingħajr ma jkollha tħallashom) matul il-[[Kruċjati]]. === Il-qawwa spiritwali u s-setgħa temporali, il-qsim tal-poter === Il-[[ġlieda għall-investituri]] kienet taqbida ħarxa bejn il-Papa u l-imperatur Ġermaniż. Fid-''[[Dictatus papæ|Dictatus papae]]'', [[Grgorju VII]] saħħaq jgħid li l-milja tal-poter, ''plenitudo potestatis'' bil-Latin, tappartjeni għall-pontifiċi sovran, imma l-[[Konkordat ta' Worms]] tal-1122 daq il-qampiena tal-agunija tat-tmexxija tal-Punent mill-papa u l-imperatur <ref>Jean Chélini, ''Histoire religieuse de l’Occident médiéval'' (L-istorja reliġjuża tal-Punent medjevali), Hachette, 1991, p. 291</ref>. Barra minn hekk, fit-tieni nofs tas-seklu 13, il-milja tal-poter spiritwali saret "kunċett totalitarju"<ref name="Histoire du droit"/>. Il-Knisja ma setgħetx tittolera poter ieħor ħlief tal-papa u skont it-''teorija ta' żewġ xwabel'', il-Papa kellu f'idejh kemm ix-xabla spiritwali kif ukoll ix-xabla temporali. Jagħti t-tieni waħda lill-prinċep biex jużaha kif jgħidlu l-papa<ref name="Histoire du droit">[http://www.balde.net/formations/droit.cours/hist-droit1.3.1.html] ''Histoire du droit''</ref>. B'dan il-mod il-Knisja Kattolika Rumana ippruvat twaqqaf [[teokrazija]] pontifiċja waqt li tagħmel lill-papa r-rappreżentant ta' Alla fuq l-art. === L-evoluzzjoni fis-soċjetà, il-bidu tal-importanza tal-Ordni negozjanta === [[Stampa:Epistola-de-magnete.jpg|thumb|left|Ix-xogħol ta' Pierre de Maricourt fuq il-manjetiżmu ppermetta l-iżvilupp tal-boxla: ''Epistola de magnete'' (1269)]] Mit-tmiem tas-seklu 13, il-bilanċ bejn it-tliet ordnijiet sfratta. Minn naħa waħda, il-borgeżija ħadet f'idejha l-poter ekonomiku li għamilha politikament dejjem aktar meħtieġa (il-prinċpijiet u l-ekkleżjastiċi selfuha l-flus)<ref>Jacques Le Goff, ''Marchands et banquiers du Moyen Âge'' p.60-62</ref>. Min-naħa l-oħra, għal bżonnijiet tal-kummerċ, u mbagħad biex titla' 'l fuq fis-soċjetà, ħadet parti fil-kultura, ħolqot skejjel lajċi<ref>Jacques Le Goff, ''Marchands et banquiers du Moyen Âge'', p.97-98 </ref> u ffinanzjat il-patrunaġġ tal-kultura<ref>Jacques Le Goff, ''Marchands et banquiers du Moyen Âge'', p.104-108 </ref> kif ukoll għadd ta' xogħlijiet soċjali <ref>Marie-Thérèse Lorcin, ''Des Restos du cœur avant la lettre''», [https://web.archive.org/web/20070517153718/http://www.historia.presse.fr/data/thematique//65/06504801.html Historia Thématique nru 65 : ''Un Moyen Age inattendu''] p. 48-51</ref>. Il-parti l-kbira tal-innovazzjonijiet tekniċi bdew isiru mil-lajċi, inġiniera u arkitetti (bħal Villard) <ref>Jean Gimpel, ''La révolution industrielle du Moyen Âge'', p. 113-140</ref>, nies tas-sengħa (bħal Jacoppo u Giovanni di Dondi, disinjaturi tal-arloġġ bl-iskappament<ref>Jean Gimpel, ''La révolution industrielle du Moyen Âge'' p. 149-157</ref>)... Il-post speċjali mogħti lill-Knisja fis-soċjetà għar-rwol kulturali u soċjali tagħha setgħa jiġi ġġustifikat inqas u inqas. Filwaqt li l-kleru kien ta' quddiemnett fil-progress xjentifiku u filosofiku bi studjużi bħal [[Roger Bacon]], [[Robert Grosseteste]], [[Stone Maricourt]], [[Peter Abelard]] jew [[Tumas Akwinu]], xi membri beżgħu li jiġu sopraffatti minn żviluppi li jqajmu dubji dwar il-pożizzjoni tagħhom. Il-bidla ġiet fis-7 ta' Marzu 1277, meta l-Isqof ta' Pariġi, Étienne Tempier ikkundanna l-[[Averroiżmu|Averroisti]] ([[Siger ta' Brabant]]) u xi teoriji ta' [[Tumas Akwinu]] <ref>Jean Gimpel, ''La révolution industrielle du Moyen Âge'', p. 188-190</ref>. Il-Knisja saret forza konservattiva li filwaqt li ppermetiet l-iżvilupp ta' ideat mistiċi, ħalliet il-borgeżija tieħdu sehem dejjem jikber fil-progress xjentifiku u filosofiku <ref>Jean Gimpel, ''La révolution industrielle du Moyen Âge'', p. 188-190</ref>. Iffaċata bit-telf tal-influwenza spiritwali, ippruvat tirbaħ is-setgħa temporali. Filippu s-Sabiħ<ref group="N">''Philippe le Bel''</ref> irriaġixxa b'mod vjolenti jistrieħ partikolarment fuq l-universitarji u l-borgeżija li tahom pożizzjoni politika aktar importanti permezz tal-ħolqien tal-[[Stati Ġenerali|iStati Ġenerali]]. Is-sekli 14 u 15 huma mmarkati bil-ġlieda bejn żewġ kunċetti tas-soċjetà, li tidher minsuġa fil-[[Gwerra ta' Mitt Sena]], fejn l-ordni fewdali kienet mhedda mid-domanda għar-rikonoxximent politiku tal-bliet. ==== Il-konfront bejn Filippu s-Sabiħ u l-Papat ==== [[Stampa:Bonifatius VIII Grabstatue.JPG|thumb|left|Arnolfo di Cambio, Statwa ta' Bonifaċju VIII, Museo dell'Opera del Duomo (Firenze)]] [[Filippu IV ta' Franza]] msejjaħ Filippu s-Sabiħ kellu bżonn il-flusi biex iżomm lesti l-armata u l-flotta biex irażżan ix-xewqa għall-awtonomija li kellhom il-bliet għonja Fjammingi. Fl-1295 iddeċieda li jiġbor taxxa fuq il-kleru. Il-Papa [[Bonifaċju VIII]], li kien idaħħal ammonti kbar ta' flus minn Franza, wieġeb bil-bolla tal-1296 ''[[Clericis laicos]]''. F'din avża r-rejiet, li l-kleru ma jista' jiġi sottomess għal ebda taxxa mingħajr il-kunsens tas-Santa Sede. L-isqfijiet kellhom jimxu mal-ordnijiet tas-Santa Sede taħt il-piena tal-[[skomunika|iskomunika]]. Biex ipattiha lura, Filippu s-Sabiħ ipprojbixxa l-ħruġ tal-flus mir-renju ta' Franza u dan kellu l-effett li jiċħad lill-Papa minn parti importanti mid-dħul tiegħu. Ir-relazzjonijiet ma' Ruma marru għall-agħar u, fl-1302, bil-[[bolla papali]] ''[[Unam Sanctam]] '', [[Bonifaċju VIII]] afferma s-superjorità tas-setgħa spiritwali fuq il-poter temporali, u minn din, is-superjorità tal-Papa fuq ir-rejiet li huma responsabbli lejn il-kap tal-Knisja <ref>''John Wyclif's Political Philosophy'', (Il-Filosofija Politika ta' John Wyclif) [http://plato.stanford.edu/entries/wyclif-political/index.html#note-2 Stanford Encyclopedia of Philosophy]</ref>. Dan kien wisq għal [[Filippu s-Sabiħ]], li sejjaħ il-[[Kunċilju]] tal-isqfijiet ta' Franza biex jikkundannaw il-Papa, imbagħad l-assemblej tan-nobbli u tal-borgeżija f'Pariġi bl-istess skop. Ir-re talab l-appoġġ tas-suġġetti tiegħu kollha biex jilleġittima l-ġlieda li kien qiegħed imexxi kontra l-papa<ref name="Theis240-241">Laurent Theis, ''Histoire du Moyen Âge français'' (L-storja tal-medjuevu Franċiż), Perrin 1992, p. 240-241</ref>. Il-papa mbagħad għedded li jiskomunika lil Filippu IV u jifrex l-interdett fuq ir-renju ta' Franza kollu. [[Stampa:Bonifatius Grabmal Grotte.JPG|thumb|right|Qabar ta' Bonifaċju VIII, fil-grotti tal-Vatikan]] Bl-appoġġ tal-poplu u l-kleru, ir-re bagħat il-gwardjan ts-siġilli tiegħu, il-kavalier [[Guliermu ta' Nogaret]] ma' skorta armata żgħira lejn l-Italja biex jarresta l-papa u biex iġegħlu jidher quddiem il-kunċilju . Nogaret malajr iltaqa' ma' għadu personali ta' Bonifaċju VIII, [[Sciarra Colonna]], li għarrfu li l-papa kien ħarab lejn [[Anagni]]. Fit-8 ta' Settembru, 1303, fl-laqgħa storbjuża, Guliermu de Nogaret għedded bl-aħrax lil-Papa Bonifaċju VIII li miet ftit ġimgħat wara<ref name="Theis240-241"/>. Is-suċċessur tiegħu [[Benedittu XI]] ġie elett fit-22 ta' Ottubru, 1303 f'atmosfera kerha. Dan annulla l-miżuri li kienu jirritaw ir-re qawwi ta' Franza qabel ma miet hu wkoll fis-7 ta' Lulju 1304. Matul ħdax-il xahar, saru negozjati diffiċli bejn il-parti Franċiża, immexxija mill-familja Rumana ta' Colonna, u l-parti tal-mejjet [[Bonifaċju VIII]], immexxija mill-Caetani. Fl-aħħar iddeċidew li jagħżlu l-papa minn barra s-Sagru Kulleġġ tal-Kardinali u unanimament, jew kważi, intgħażel Bertrand de Got, prelat diplomatiku u ġurista eminenti, li baqa' newtrali fil-glieda bejn ir-re Filippu s-Sabiħ u l-Papa Bonifaċju VIII. Fil-5 ta' Ġunju 1305, il-kardinali miġburin f'konklavi f'[[Perugia]], tellgħu bħala kap tal-Knisja lil Bertrand de Got li għażel l-isem ta' [[Klement V]]. Dan kien ir-raba' papa Franċiż u l-ewwel wara l-elezzjoni ta' Jacques [[Pantaleon]] ([[Urbanu IV]]) fid-29 ta' Awissu 1261. Tela' fuq it-tron ta' San Pietru fl-età ta' erbgħin sena filwaqt li l-knisja kienet għaddejja minn kriżi politika serja. Il-Papa l-ġdid irrifjuta li jmur Ruma minħabba l-biża' mill-intrigi lokali u mir-riskji ġejjin mill-kunflitt bejn il-[[Gwelfi]] u l-[[Gibellini]] <ref name="Bal285"> Michel Balard, Jean-Philippe Genet et Michel Rouche, ''Le Moyen Âge en Occident'' (Il-Medjuevu fil-Punent), Hachette 2003, paġna 285</ref>. Fl-aħhar għażel li jiġi nkurunat f'Lyon, parti mill-[[Imperu]], fl-1 ta' Novembru. === Oriġni ta' Avignon bħala belt papali === Wara l-elezzjoni tiegħu f'[[Perugia]] fl-24 ta' Lulju 1305 u l-kurunazzjoni tiegħu fl-[[Lyon]] fil-15 ta' Novembru, il-Papa [[Klement V]] għamel dawra twila mar-Renju ta' [[Franza]] u l-[[Gwijenna]] Ingliża. L-Arċisqof ta' qabel ta' Bordeaux kien laħaq bl-appoġġ tar-Re ta' Franza, li tiegħu kien suġġett u mhux vassall, u bi tpattija għal dan l-appoġġ kien obbligat lejh <ref name="Viollet-le-duc 26">[http://books.google.fr/books?id=S5MGAAAAQAAJ&printsec=titlepage&source=gbs_summary_r&cad=0#PPA26,M1 ''Dictionnaire raisonné de l'architecture française du siècle XI au siècle XVI''], Eugène-Emmanuel Viollet-le-Duc, ippublikat minn Banc, 1864, paġna 26</ref>. Klement V għamel l-almu tiegħu biex jagħmel paċi mal-qawwi Filippu s-Sabiħ, iżda ċaħad it-talba tiegħu li jiftaħ il-proċess kontra Bonifaċju VIII wara mewtu, li seta' jiġġustifika a posteriori l-attakk t'Anagni<ref name="Bal285"/>. Fl-1307, kellu taħdita mar-re Kapetingi fejn ġiet diskussa l-kwistjoni tad-destin tat-[[Ordni tat-Templari|Templari]]. Filippu s-Sabiħ ried jagħlaq din l-ordni għanja u influwenti ta' kavallieri-reliġjużi. Dan sar nhar il-Ġimgħa t-13 ta' Ottubru 1307 mingħajr ma l-Papa seta' jopponieh. Il-[[Kunċilju ta' Vienne]], li ssejjaħ biex jiġġudika l-[[Kavallieri Templari]], ħtieġ li hu jmur f'dik il-belt. Għalhekk mar fil-Comtat Venaissin<ref group="N">Il-Comtat Venaissin kienet ġabra ta' kastelli, bliet żgħar u fewdi, proprjetà qadima tal-Konti ta' Toulouse li ngħatat lill-Knisja fl-1229. Iżda l-papat dam ma ħa l-pussess tagħha sal-1274. Bernard Guillemain, ''Les Papes d'Avignon (1309-1376)'', p. 15. </ref>. Ir-raġuni li għażel il-belt ta' Avignon, il-proprjetà tal-Konti ta' Provenza, kienet il-lokalità tagħha fuq ix-xatt tax-xmara [[Rhône]] li tgħaqqadha mat-tramuntana tal-Ewropa<ref group="N"> Fl-Ewropa tal-Punent, il-wied tar-Rhône huwa l-uniku passaġġ naturali li jgħaqqad it-Tramuntana man-Nofsinhar. Yves Renouard, ''La Papauté à Avignon'', p. 23 </ref>. Barra minn hekk, l-importanza tal-[[fieri ta' Champagne]] sal-aħħar tas-seklu 13 u l-kontinwità tal-fiera ta' [[Beaucaire (Gard)|Beaucaire]] għamlu lil Avignon waqfa kummerċjali obbligatorja<ref group="N"> Matul is-snin 1312-1320, l-importanza tal-fieri internazzjonali ta' Champagne naqset minħabba d-digriet ta' Soranzo Giovanni Doge, li qered it-traffiku tal-iġfna Venezjana fil-"Baħar tal-iljun". Tilfu d-drawwa li kellhom li jżuru l-Port Qadim ta' Marsilja u jaħżnu l-merkanzija hemm li mbagħad kienet titla' mal-wied tar-Rhône lejn Champagne. J. C. Hocquet, ''Voiliers et commerces en Méditerranée (1260-1650)'', Éditions Université Lille-III, 1979</ref>. Il-preżenza papali kienet ħa terġa' tagħtiha importanza li kienet qiegħda titlef u l-kunflitt bejn il-[[Ingilterra]] u Franza taha sinifikat politiku li Ruma ma setgħetx ikollha billi kienet 'il bogħod miċ-ċentru vis-à-vis dawn iż-żewġ renji. Ruma, mill-qedem, ħadet is-setgħa u l-majestà tagħha mill-pożizzjoni ċentrali li għandha fil-Mediterran, imma tard fil-Medjuevu kienet tilfet l-importanza billi ċ-ċentru tal-gravità tad-dinja Nisranija kien mexa. Il-pożizzjoni ta' Avignon kienet ferm aktar favorevoli ġeografikament u politikament <ref group="N">Yves Renouard, ''La Papauté à Avignon'', p. 23, jispjega li waqt Ruma kienet 550 km 'l bogħod minn Otranto, kienet 1100 km minn Krakovja, 2000 km minn Stokkolma u Edinburgu, u 1800 km minn Liżbona. Min-naħħa l-oħra Avignon tifforma stilla aktar regolari b'Otranto 1200 km 'l bogħod, Stokkolma 2000 km, Liżbona 1275 km, Krakovja 1325 km u unità Edinburgu 1450 km</ref>. Klement V dam ma wasal Avignon sad-9 ta' Marzu 1309 u qagħad fil-kunvent [[Dumnikani|Dumnikan]] <ref group="N"> Bernard Guillemain, ''Les Papes d'Avignon (1309-1376)'', p. 16. jgħid li Klement V għażel li joqgħod fil-kunvent Dumnikan ta' Avignon pjuttost milli fill-katedri veskovili ta' Comtat bħal Vaison jew Cavaillon, jew Pernes ir-residenza tar-rettur ta' Comtat jew f'Carpentras li kienet il-belt prinċipali. </ref>. Taħt dan il-pontifikat, Avignon saret, taħt il-ħarsien tar-Re ta' Franza, [[Filippu s-sabiħ]], ir-residenza uffiċjali ta' parti tal-[[Kardinal (reliġjon)|Kulleġġ Imqaddes]] tal-kardinali, filwaqt li l-Papa kien jippreferi jogħqod Carpentras, Malaucène jew Monteux, bliet fil-Comtat. == Il-papat f'Avignon == === Ġwanni XXII === [[Stampa:John22.jpg|right|thumb|150px|Ritratt ta' Ġwanni XXII]] Mal-mewt ta' Klement V, u wara elezzjoni diffiċli, f'Lyon fis-7 ta' Awissu, 1316 ġie elett papa [[Ġwanni XXII|Jacques Dueze]]. Minħabba l-età avvanzata ta' 72 sena, kien meqjus mill-kardinali bħala papa tranżizzjonali. La kien Taljan u lanqas Gascon u ma kienx kellu ħlief rwol politiku żgħir<ref name="pav122">Jean Favier, ''Les Papes d'Avignon'', p.122.</ref>. Iżda fid-9 ta' Awissu, ħabbar l-intenzjoni tiegħu li jerġa' jiftaħ l-''Audience de la Contredite'' (appelli kontra l-editti papali) f'Avignon, fl-1 ta' Ottubru li kien imiss <ref> Dominique Vingtain, ''Avignon, le palais des papes'', p. 45. </ref>. Wera x-xewqa tiegħu li jwaqqaf il-papat fil-belt fejn kien isqof mit-18 ta' Marzu 1310<ref> Jean Favier, ''Les Papes d’Avignon'', p.121.</ref>. Il-loġika kienet twassal għall-konklużjoni li Carpentras kellha tkun ir-residenza tranżalpina tal-papat. Imma l-akbar belt tal-Comtat Venaissin kellha r-rieħa tinten tal-kolp mill-Gascons matul il-konklavi li segwa l-mewt ta' Klement V. Barra minn hekk, deher ċar li l-papa li qabel kien isqof ta' Avignon, ipprefera l-belt Episkopali tiegħu li kien jaf sewwa u kellha l-vantaġġ li tinsab f'salib it-toroq ewlenin tad-dinja tal-Punent minħabba x-xmara u l-pont tagħha <ref>Yves Renouard, ''La Papauté à Avignon'', p. 15.</ref>. Ġie nkurunat fil-5 ta' Settembru u għażel l-isem [[Ġwanni XXII]]. Wasal [[Avignon]] fuq ix-xmara u ladarba kien hemm, żamm għall-użu tiegħu il-kunvent tad-Dumnikani qabel ma mar jerġa' joqgħod fil-palazz episkopali fejn kien jgħix qabel<ref group="N"> Jacques Duèze, Kardinal ta' Porto, induna bih Louis d'Anjou, Isqof ta' Toulouse, u hekk kellu l-favuri tal-kontijiet ta' Provenza. Fl-1308, ħa l-katedra episkopali ta' Fréjus u sar Kanċillier tar-renju ta' Napli. [[Kement V]] ħatru isqof ta' Avignon sentejn wara. </ref>. === Benedittu XII === Ġwanni miet maż-żerniq tal-4 ta' Diċembru, 1334 fl-età ta' 90 sena. Warajh ġie Jacques Fournier, imsejjaħ il-kardinal l-abjad. Dan għażel l-isem ta' [[Benedittu XII]] f'unur il-patrun tal-Ordni taċ-[[Ċisterċensi]] li hu kien membru tagħha u ġie nkurunat fil-knisja tad-Dumnikani ta' Avignon, fit-8 ta' Jannar 1335, mill-kardinal [[Napuljun Orsini]], li kien diġà nkuruna ż-żewġ papiet ta' qablu <ref group="N">F'din l-okkażjoni, kull kardinali rċieva 100,000 fjorin u 50,000 fjorin intbagħtu Ruma għar-restawr tal-Bażilika ta' San Pietru </ref>. L-ewwel ħsieb ta' dan il-papa kien biex jerġa' jġib l-ordni fil-Knisja u jerġa' jieħu s-Santa Sede f'[[Ruma]]. Bilkemm kien ġie elett li annulla l-patrunaġġi tal-predeċessur tiegħu u bagħat lura fid-djoċesi tagħhom u l-abbaziji tagħhom il-prelati u l-abbatijiet kollha tal-qorti <ref>[http://books.google.fr/books?id=uelGBpLLYowC&printsec=toc#PPA102,M1 ''Cours d'histoire des états européens : depuis le bouleversement de l'empire romain d'Occident jusqu'en 1789''], ta' Frédéric Schoell, Maximilien Samson Frederic Schoell, Franz Xaver Zach u Freiherr von Franz Xaver Zach, ippublikat mill-istamperija rjali u minn Duncker u Humblot, 1830, p. 102</ref>. Fis-6 ta' Lulju 1335, meta waslu Avignon xi legati minn Ruma, wegħedhom li li jmur lura fuq xatt it-[[Tevere]] mingħajr ma speċifika d-data <ref name="dictio_théologie_519" />. Iżda r-rewwixta tal-belt ta' [[Bolonja]] u l-protesti mill-kardinali ħarbtulu xewqtu u kkonvinċewh li jibqa' fuq xatt ir-Rhône<ref group="N">Dominique Vingtain, ''Avignon, le palais des papes'', p. 89-90 juri li d-deċiżjoni biex jibqa' hemm ittieħdet f'Lilju tal-1337.</ref>. Sadanittant, qatta' erba' xhur fil-palazz mibni f' [[Sorgue (Vaucluse)|Pont-de-Sorgue]] mill-predeċessur tiegħu <ref group="N">Fil-5 ta' Settembru tal-1335, wasal f'Avignon l-iljun li Benedittu XII kien ordna minn Sqallija biex iħares il-palazz tiegħu ta' Sorgue. Din ir-residenza pontifiċja nqerdet u nħarqet fl-aqwa tal-gwerra reliġjuża minn François de Beaumont, baruni ta' Adrets fid-29 ta' Awwissu 1562}}.</ref>. Madankollu, meta mar joqgħod fil-palazz episkopali li l-predeċessur tiegħu kien ittrasforma għal kollox, il-papa l-ġdid malajr iddeċida li jbiddlu u jkabbru<ref>Dominique Vingtain, ''Avignon, le palais des papes'', p. 93.</ref>. Fid-9 ta' Frar, 1335, il-papa bagħat ittra lid-Dauphin ta' Vienne jirrakkomandlu patri tal-abbatija ta' Fontfroide, li hu kien qabbad biex jixtrilu biċċa bosk fid-Dauphiné biex jibni fiha palazz ġdid<ref> Léon-Honoré Labande, ''Le Palais des papes d’Avignon et les monuments historiques d’Avignon au XIVe siècle'', p. 49. </ref>. Waqqa' kollox li l-predeċessur kien bena u fuq il-pjanti tal-arkitett Pierre Obrera <ref>"Pierre Obrier" skond vol. III tal-''Annales d'Avignon''</ref> bena l-parti tat-tramuntana tal-palazz appostoliku. Ir-Reverenda Kamra Appostolika – il-"Ministeru tal-Finanzi Pontifiċju" - xtrat il-palazz li kien bena Armand de Via biex iservi bħala residenza għall-isqfijiet ta' Avignon <ref name="Viollet-le-duc 26" />. [[Stampa: Tour + Cour du cloitre, vieux palais par JM Rosier.jpg|thumb|Il-kjostru, iddisinjat mill-arkitett Pierre Peysson]] Fir-rebbiegħa tal-1335, bagħat għal Pierre Peysson<ref group="N">Pierre Poisson issemma għall-ewwel darba fil-5 ta' Mejju, 1335 fil-kontijiet papali.Dominique Vingtain, ''Avignon, le palais des papes'', p. 94. </ref>, arkitett li kien qabbad f'Mirepoix, biex imexxi x-xogħol tal-palazz tiegħu u nkarigah biex jiddisinja mill-ġdid it-torri tal-Anġli u l-kappella papali tat-tramuntana <ref>J. Girard, ''Évocation du vieil Avignon'', p. 97.</ref>. Minkejja l-awsterità tiegħu, Benedittu XII, kien bi ħsiebu wkoll fuq il-parir ta' Robert ta' Anjou li jqabbad lil [[Giotto di Bondone|Giotto]] biex iżejjen il-kappella papali. Billi l-papa miet fl-1336 dan il-proġett ma seħħx. Dan il-bini ġdid ġie kkonsagrat fit-23 ta' Ġunju 1336, mill-kamrier Gaspard (jew Gasbert) de Laval. Ftit qabel ma miet, fil-5 tal-istess xahar, il-Papa kien iġġustifika d-deċiżjoni tiegħu lill-kardinal Pierre des Prés b'dan il-mod: {{Iċċita|Ħsiebna u qisna maturament li hu importanti ħafna għall-Knisja Rumana li jkollha fil-belt ta' Avignon, fejn ilu reżidenti l-Qorti Ruman u fejn aħna ngħixu miegħu, palazz speċjali fejn il-Papa jista' jgħix meta u sakemm jidhirlu li hu meħtieġ <ref>J. Girard, ''Évocation du vieil Avignon'', p. 96</ref>.}} Fl-10 ta' Novembru 1337 bdiet il-[[Gwerra ta' mitt Sena]]. Fil-Fjandri, l-Ingliżi niżlu fuq il-gżira ta' Cadsan, filwaqt li l-flotta Franċiża kienet f'battalja ma' dik tar-re tal-Ingilterra f'[[Southampton]]. Benedittu XII permezz tal-legati tiegħu, irranġa waqfien mill-ġlied li kien aċċettat miż-żewġ naħat. Imma madankollu ma kienx il-kunflitt Franko-Ingliż li wassal lill-Papa biex jibni għalih palazz iffortifikat, iżda kienet il-biża' mill-imperatur Lwiġi tal-Bavarja li kellu minn mindu ġie elett<ref name="dictio_théologie_519">[http://books.google.fr/books?id=UwEQAAAAIAAJ&printsec=titlepage#PPA519,M1''Dictionnaire encyclopédique de la théologie catholique: rédigé par les plus savants professeurs et docteurs en théologie de l'Allemagne catholique moderne'', ta' Heinrich Joseph Wetzer, Benedikt Welte, Isidore Goschler et Johann Goschler, tradott għall-Franċiż minn Isidore Goschler, ippublikat minn Gaume frères u J. Duprey, 1864, p. 519]</ref>. Ir-relazzjonijiet bejn il-papat u l-Imperu kienu taħt tensjoni kbira billi fit-8 ta' Ottubru 1323, Ġwanni XXII kien iddikjara f'konsistorju sħieħ li l-Bavarjan kien usurpatur u għadu tal-Knisja. Meta kien imsejjaħ biex jiġi Avignon biex jiġġustifika l-appoġġ tiegħu għal Visconti, ma kienx deher u ġie skumnikat fit-23 ta' Marzu 1324. Bi tpattija Lwiġi IV tal-Bavarja mar l-Italja bl-armata tiegħu biex jiġi nkurunat f'Ruma u ġiegħel li jiġi elett antipapa fil-persuna ta' [[Nikola V (antipapa)|Nikola V]] li kien iddepona lil Ġwanni XXII u tah l-isem ġdid ta' ''Jean de Cahors''<ref> Bernard Guillemain, ''Les Papes d'Avignon (1309-1376)'', p. 62. </ref>. Minkejja li Benedittu XII kien aktar konċiljatorju, Avignon, li kienet provinċja imperjali, baqgħet mhedda, però kienet ferm aktar żgura minn kull belt fl-Italja <ref group="N"> Matul iż-żmien tal-bini tal-palazz iffortifikat, Benedittu XII kien taħt il-protezzjoni ta' Filippu de Sanguinet, siniskalk ta' Provenza maħtur minn Robertu ta' Anjou, re ta' Napli. </ref>. Dan il-bini ffortifikat illum hu magħruf bħala l-"palazz l-antik". Fih, tqegħdet il-bibljoteka pontifiċja ġewwa t-torri mat-teżor papali<ref group="N">Dan it-torri famuż li ppjana Pierre Poisson kellu bosta ismijiet differenti matul is-sekli. Kien għall-ewwel imsejjaħ ''magna turris'','' turris thesaurarie'','' turris papali'', ''turris grossa'' u fl-aħħar ''torri tal-anġli'' fis-seklu XVI. Dominique Vingtain, ''Avignon, le palais des papes'', p. 101. </ref>. Taħt il-pontifikat tat-tielet papa ta' Avignon, kien fiha erba' taqsimiet: teoloġija, liġi kanonika, liġi ċivili u mediċina<ref>Léon-Honoré Labande, ''Le Palais des papes d’Avignon et les monuments historiques d’Avignon au XIVe siecle'', p. 53-54.</ref>. === Klement VI === [[Stampa:Les armes de Clément VI (armoiries des Roger) sur la Porte Champeaux by JM Rosier.JPG|thumb|upright=0.8|L-arma ta' Klement VI fuq il-bieb tax-Champeaux]] Klement VI (Pierre Roger) mar joqgħod fil-palazz mibni għall Benedittu XII. Imma ma raħx tajjeb biżżejjed. Jean du Louvre<ref group="N"> Kien minn Louvre-en-Parisis, ħdejn Luzarches. Ismu fil-kontijiet pontifiċji miktub "Johannnes de Luperiis" li ġie tradott għall-Provenzal bħala "Loubières". Dominique Vingtain, ''Avignon, le palais des papes'', p. 188-189.</ref>, ġie mqabbad jibni palazz ġdid xieraq għalih<ref group="N">Il-palazz qadim ta' Benedittu XII kien fih ħames torrijiet. Kellu wkoll kappella pontifiċja, kjostru, xi appartamenti pontifiċji u ġwejnaħ ta' appartamenti fejn kienu joqgħodu d-dinjitarji l-kbar tal-Qorti papali (il-Kamrier u t-Teżorier). L-arkitett Jean de Loubières integrah mal-palazz il-ġdida. </ref>. Beda x-xogħol tiegħu fis-17 ta' Lulju 1342.<ref>[http://books.google.fr/books?id=WIefgiXJDJoC&pg=RA1-PA90&dq=Palais+Avignon&as_brr=3#PRA1-PA91,M1 Le palais des papes, Revue de Paris, T. 31, 1841.]</ref> B'dan ix-xogħol u l-ħolqien tal-faċċata l-ġdida, il-palazz kien ħa d-dehra li kważi naraw illum. Klement VI ma nesiex li jqiegħed l-arma tal-familja Roger fuq id-daħla prinċipali ġdida tax-Champeaux. Iżda fuq kollox il-Papa qabbad lil ħafna pitturi biex jiksu l-ħitan bl-affreski. [[Matteo Giovannetti|Matteo Giovanetti]], qassis minn [[Viterbo (l-Italja)|Viterbo]], student tal-kbir Martini Simone, li miet Avignon, mexxa grupp ta' pitturi importanti li kienu ġew mill-Ewropa kollha <ref name="histoire">[https://web.archive.org/web/20101014165957/http://www.palais-des-papes.com/pages/pdphistoire.html] L'histoire du palais des Papes</ref>. Fit-13 ta' Ottubru 1344 Matteo Giovanetti beda d-dekorazzjoni tal-kappella ta' San Marzjal, li tagħti fuq il-Grand Tinel. Tlestiet fl-1 ta' Settembru 1345. Mid-9 ta' Jannar sal-24 ta' Settembru 1345, żejjen il-kappella ta' San Mikiel. F'Novembru 1345, beda l-affreski tal-Grand Tinel <ref group="N">Sfortunatament dawn ġew meqruda bin-nar tal-1413 </ref> li spiċċa f'April 1346 <ref name="tinel">{{Ċita web |data-aċċess=2011-01-15 |titlu=Le Grand Tinel |url=http://www.palais-des-papes.com/grandtinel.html |arkivju-url=https://web.archive.org/web/20130524105034/http://www.palais-des-papes.com/grandtinel.html |arkivju-data=2013-05-24 |url-status=dead }}</ref>. Imbagħad fl-1347 mit-12 ta' Lulju sas-26 ta' Ottubru, ħadem fuq is-sala tal-[[Konsistorju]] u wara fuq il-kappella ta' San Ġwann<ref> Enrico Castelnuovo, ''Un peintre italien à la cour d'Avignon, Matteo Giovanetti et la peinture en Provence au XIVe siecle'' </ref>. Fid-9 ta' Ġunju 1348, Klement VI xtara Avignon mir-reġina Ġwanna Ire ta' Napli bis-somma ta' 80,000 fjorin u l-belt saret indipendenti minn [[Provenza]] u proprjetà papali bħall-Comtat Venaissin. === Innoċent VI === [[Stampa:Palais XV° 0001.jpg|150 px|thumb|Rappreżentazzjoni ta' Avignon u tal-"palazz fortizza" mill-bidu tas-seklu XV<br /> Ħanut tal-mastru ta' Boucicaut, ms. 23279, fo. 81, [[Bibliothèque nationale]], Pariġi]] Meta Klement VI miet fl-1352, il-fondi finanzjarji tas-Sede Appostolika kienu l-iżjed fil-baxx.<ref> op.cit., paġna 15. </ref>. Fl-1355, Innoċent VI ġiegħel li jinbnew swar ġodda sabiex idawru wkoll is-subborgi ġodda u jżommu 'l barra l-[[kumpanniji ta' ventura]]. Dawn il-qattiet ta' merċenarji ma attakawx il-belt wara li kienu ngħataw kumpens finanzjarju sewwa. Is-swar ma kinux għoljin ħafna u kien hemm mument meta kien hemm xi ħsieb li jintħattu. Fil-bidu kellhom 7 bibien li kienu jissakkru bil-lejl u tnaqqsu għal 4 lejn is-seklu XVI. Issa fihom 29 daħla u huma 4330m twal. Fis-seklu XIX, l-arkitett Eugène Viollet-le-Duc iddisinja mill-ġdid l-kumpless sħiħ. Dawn is-swar baxxi biċ-ċombaturi li huma priżervati perfettament iħaddnu l-qalba amministrattiva u kulturali tal-belt. === Urbanu V === Fis-6 ta' Novembru 1362, fil-kappella tal-palazz l-antik, Guillaume Grimoard ġie nkurunat papa minn Étienne-Audouin Aubert, kardinal ta' Ostia u n-neputi tal-papa li miet <ref>Félix Buffière, ''Ce tant rude, Gévaudan'', p. 773.</ref>. Ħa l-isem ta' Urbanu V, u meta wasal fil-palazz tiegħu stqarr: {{Iċċita|Imma jien ma tgħoġobnix biċċa ta' ġnien biex nara jikbru xi frott, niekol l-insalata u niġbor żewġ għenbiet <ref>Félix Buffière, ''Ce tant rude, Gévaudan'', p. 774</ref>}} Għal din ir-raġuni matul il-pontifikat tiegħu wettaq xogħlijiet li qamu ħafna flus fit-tkabbir tal-ġonna <ref>[https://web.archive.org/web/20100114133308/http://theses.enc.sorbonne.fr/document129.html Les "vergers" de la papauté d'Avignon: Avignon, Pont-de-Sorgues et Villeneuve (1316-1378)], teżi ta' Élydia Barret, École nationale des chartes, 2004</ref>. Il-parti li tmiss mal-palazz papali fuq il-faċċata tal-Lvant għadha tissejjaħ "Verger d'Urbain V" (Ġnien tal-frott ta' Urbanu V).<ref group="N">É. Baluze, ''Prima Vita Urbani V'', f'''Vitae paparum Avenionensium, sive collectio actorum veterum'', Vol. I, Pariġi, 1693, jitħaddet fuq is-suġgett tal-ġnien ta' Urbain V bħala ''viridarium miræ pulchritudinis''.</ref> Minbarra l-ġonna, Urbanu V qabbad l-arkitett Bertrand Nogayrol jibnilu r-''Roma'', gallerija twila fuq livell wieħed imdawra mat-torri tal-Anġli. Din tlestiet fl-1363, u din id-data timmarka t-tmiem tax-xogħol arkitettoniku fil-palazz il-ġdid <ref>"Repères chronologiques" f'''Le Palais des Papes, Avignon - guide de visite''.</ref>. Il-Papa qabbad lil Matteo Giovanetti biex iżejjen ir-"Roma". Il-pitturi tiegħu fuq it-tila tal-ħajja ta' San Benedittu bdihom fil-31 ta' Diċembru 1365 u lestihom f'April tal-1367 <ref>Enrico Castelnuovo, ''Un peintre italien à la cour d'Avignon, Matteo Giovanetti et la peinture en Provence au XIVe siecle'' u Daniel Bréhier, ''Notre-Dame des Doms'', Ed. Beaulieu, Art et Tradition, Lyon, 2002, p. 72</ref>. Din il-gallerija ma għadhiex teżisti għaliex twaqqet mill-militar fl-1837.<ref>''Le Palais des Papes, Avignon - guide de visite'', p. 15</ref> === Gregorju XI === Gregorju ma għamel l-ebda bini fil-palazz. Hu ħa l-papat lura lejn Ruma fejn miet fl-1378. Meta Girgor XI ħa s-sede tal-papat lejn Ruma fl-1377, il-belt ta' Avignon kienet amministrata minn legat papali. <gallery> Stampa:John22.jpg|[[Ġwanni XXII]], Papa mill-1316 sal-1334. Stampa:Tomb of Benedict XII, Cathédrale de Notre-Dame-des-Doms, Avignon.JPG|[[Benedittu XII]], Papa mill-1334 sal-1342 Stampa:Emblem_of_the_Papacy_SE.svg|[[Klement VI]], Papa mill-1342 sal-1352 Stampa:Emblem_of_the_Papacy_SE.svg|[[Innoċent VI]], Papa mill-1352 sal-1362 Stampa:Urbain V tête by JM Rosier.jpg|[[Urbanu V]], Papa mill-1362 sal-1370 Stampa:PopeGregoryXI.jpg|[[Gregorju XI]], Papa mill-1370 sal-1378 Stampa:9 Papes Avignonais.JPG|Ritratti tad-9 papiet ta' Avignon, Triq Dorée f'Avignon </gallery> == Ix-Xiżma l-Kbira tal-Punent == <timeline> ImageSize = width:800 height:256 PlotArea = width:768 height:150 left:16 bottom:96 Legend = position:bottom columns:3 Colors = id:horsschisme value:rgb(1, 1, 0.4) legend:papa_f'Avignon_imbagħad_f'Ruma_(barra_x-xiżma) id:rome value:rgb(0.5, 1, 0.5) legend:papa_f'Ruma id:pise value:rgb(0.9, 0.9, 0.9) legend:antipapa_f'Pisa id:avignon value:rgb(0, 1, 1 ) legend:antipapa_f'Avignon id:aragon value:rgb(1, 0.5, 0.5) legend:antipapa_f'Aragona_(mhux_magħruf) id:rodez value:rgb(1, 0.3, 0.3) legend:antipapa_f'Rodez_(mhux_magħruf) id:savoie value:rgb(1, 1, 0.6) legend:antipapa_f'Savojja id:black value:black TimeAxis = orientation:horizontal AlignBars = justify Period = from:1370 till:1460 ScaleMajor = unit:year increment:10 start:1370 ScaleMinor = unit:year increment:1 start:1370 BarData = bar:title text: bar:Rome text: bar:Pise text: bar:Avignon text: bar:Rodez text: PlotData = bar:title from:start till:end text:"Papiet u antipapiet matul ix-xiżmi tal-Punent" align:center width:15 color:white fontsize:L align:center textcolor:black fontsize:S mark:(line,black) width:25 shift:(0,-5) bar:Rome color:horsschisme from:1370.12 till:1378.3 text:"[[Gregorju XI]]" bar:Rome color:rome from:1378.3 till:1389.8 text:[[Urbanu VI]] from:1389.8 till:1404.8 text:[[Bonifaċju IX]] from:1404.8 till:1406.9 text:"[[Innoċent VII|Innoċent]]~[[Innoċent VII|VII]]" shift:(0, 1) from:1406.9 till:1415.5 text:"[[Gregorju XII]]" shift:(2, -5) bar:Pise color:pise from:1409.5 till:1410.3 text:"[[Alessandru V (antipapa)|Alessandru ->]]~[[Alessandru V (antipapa)|V]]" shift:(-35, 1) from:1410.3 till:1415.5 text:"[[Ġwanni XXIII (antipapa)|Ġwanni]]~[[Ġwanni XXIII (antipapa)|XXIII]]" shift:(0, 1) bar:Avignon color:avignon from:1378.7 till:1394.7 text:[[Klement VII (antipapa)|Klement VII]] from:1394.7 till:1417.6 text:[[Benedittu XIII (antipapa)|Benedittu XIII]] bar:Rome color:horsschisme from:1417.7 till:1431.0 text:"[[Martin V]]" from:1431.0 till:1447.0 text:"[[Ewġenju IV]]" from:1447.0 till:1459.0 text:"[[Nikola V]]" bar:Avignon color:aragon from:1417.6 till:1423.5 text:"[[Benedittu XIII (antipapa)|Benedittu]]~[[Benedittu XIII (antipape)|XIII]]" shift:(0, 1) from:1423.5 till:1429.7 text:"[[Klement VIII (antipapa)|Klement]]~[[Klement VIII (antipapa)|VIII]]" shift:(0, 1) bar:Rodez color:rodez from:1423.5 till:1433.0 text:"[[Benedittu XIV (antipapa)|Benedittu]]~[[Benedittu XIV (antipapa)|XIV]]" shift:(0, 1) from:1433.0 till:1460.0 text:"[[Antipapiet immaġinarji]]" bar:Pise color:savoie from:1440.0 till:1449.0 text:"[[Feliċ V|Feliċ V]] </timeline> === Klement VII === Il-konklavi l-ewwel tella' fuq it-tron papali lil [[Urbanu VI]]. Iżda l-elezzjoni kienet saret taħt theddid mir-Rumani u billi l-papa l-ġdid kellu karattru koleruż wisq, il-Kardinal reġa' bdielhom u reġgħu iltaqgħu fil-belt ta' [[Fondi]], neħħewh u tellgħu minnfloku l-kardinal Franċiż Robert de Genève li ħa l-isem ta' [[Klement VII(antipapa)|Klement VII]]. Kellu l-appoġġ ta' ħafna stati, fosthom [[Franza]], u mar joqgħod Avignon mal-qorti tiegħu waqt li Urbanu VI baqa' Ruma. Hekk bdiet ix-Xiżma l-Kbira. === Benedittu XIII === Is-suċċessur ta' Klement VII kien l-Aragoniż [[Benedittu XIII (antipapa)|Benedittu XIII]] (illum it-tnejn huma meqjusa bħala Antipapiet mill-Knisja Kattolika). Dan ġie elett fit-28 ta' Settembru 1394 u wiegħed li jirriżenja jekk kien meħtieġ sabiex tintemm ix-xiżma l-kbira. Il-fatt li baqa' ma żammx kelmtu, fit-28 ta' Lulju 1398, swielu l-ewwel diżubbidjenza min-naħa ta' Franza u l-alleati tagħha. Il-papa allura ssakkar fil-palazz tiegħu fejn ġie assedjat minn Geoffroy le Meingre imsejjaħ Boucicaut f'Settembru <ref>[http://books.google.fr/books?id=OBxZTcuKKAoC&pg=RA1-PA495&dq=palais+pape+avignon&as_brr=1 L'entrée de Boucicaut à Avignon]</ref> Fl-1409 il-kunċilju ta' [[Pisa]] ma renexxielux isolvi tax-xiżma. Ħatar papa ieħor, it-tielet wieħed (imsejjaħ il-''Papa ta' Pisa'' minkejja li ma kienx joqgħod Pisa), fil-persuna ta' [[Alessandru V (antipapa)|Alessaandru V]] li malajr sar minfloku [[Ġwanni XXIII (antipapa)|Ġwanni XXIII]]. Madankollu, il-papa ta' Pisa kellu l-appoġġ ta' ħafna stati li qabel kienu leali lejn iż-żewg papiet l-oħra. Il-Papa Benedittu XIII minħabba li kien assedjat f'Avignon kellu jmur fl-eżilju fl-[[Aragona]], l-aħħar pajjiż li baqa jappoġġah, u baqa' hemm sa mewtu. Is-suċċessuri tiegħu ukoll kienu joqgħodu hemm imma dawn ftit ftit intnesew. Iżda l-tluq ta' Benedittu XIII jimmarka t-tmiem definittiv tal-papat ta' Avignon. === L-assedji ta' Avignon u l-palazz papali === [[Stampa:Antipope Benedict XIII.jpg|thumb|upright=0.8|Il-kardinali ta' Saint-Martial u ta' Neufchâtel jinkurunaw lil Benedittu XIII<br />''Chroniques de Froissart'',<br />FR 2646, f° 190 v. Bibliothèque nationale]] [[Stampa:Medieval cannon in Avignon.JPG|thumb|Kanuni medjevali murijin fil-pjazza tal-palazz papali]] Fl-ewwel assedju, in-nies ta' Boucicault u ta' [[Raymond de Turenne]], in-neputi ta' Gregorju XI daħlu mill-kċina tal-Grand Tinel. Martin Alpartils <ref>Martin Alpartils, in ''Chronica actitatorum temporibus Benedicti XIII''. Paul Pansier, ''op. cit.''.</ref>, kittieb Katalan kontemporanju rrakkonta l-attakk tagħhom. Wara li rnexxielhom jidħlu minn taħt is-swar tal-palazz u jaqsmu l-foss u d-drenaġġ tal-kċejjen, telgħu sellum li wassalhom għall-kċina ta' fuq. Malli ndunaw it-truppi fidili lejn Benedittu XIII, inbuttawhom lura u tefgħulhom il-ġebel maqluh mill-fuklar u qatet ta' ħatab jaqbdu bin-nar<ref>J. Girard, ''Évocation du vieil Avignon'', p. 116.</ref>. Dan ir-rakkont huwa kkorroborat mill-messaġġier Avignoniż ta' [[Francesco di Marco Datini]], in-negozjant kbir ta' [[Prato]] li kiteb: {{Iċċita|Il-bieraħ, il-25 ta' Ottubru, fil-għaxija konna qegħdin nieklu, meta daħal kavallier Spanjol biex jarma ruħu fil-ħanut: daħħalna 200 fjorini minn fuqu.}} Meta saqsewh, ix-xerrej stqarr li hu u n-nies tiegħu kienu sejrin jidħlu fil-palazz mid-dranaġġ. {{Iċċita|Ftit wara nofs il-lejl, xi 50 jew 60 mill-aħjar li kienu hemm, daħlu f'dan il-palazz. Imma meta dawn in-nies kollha kienu ġewwa, sellum, ngħidu aħna, waqa' lura u l-ħaġa inkixfet mingħajr ma setgħu imorru lura. Ir-riżultat kien li n-nies tagħna kollha ttieħdu priġunieri, il-parti l-kbira feruti, u wieħed minnhom miet.}} Il-messaġġier il-falliment tal-kolp attribwieh għall-eċċitament u l-għaġla tan-nies li għamluh: {{Iċċita|Huma kienu tant ħerqana biex jidħlu fil-palazz, u Alla jaf kemm kienet kaċċa tajba! Ħasbu li kien hemm aktar minn miljun biċċa tad-deheb! Għal erba' snin ta' qabel il-papa kien il-ħin kollu jġemma d-deheb. Kieku kollha kienu jsiru għonja, u issa huma priġunieri, li jinkwieta ħafna l-belt ta' Avignon <ref>R. Brun, ''Annales avignonnaises de 1382 à 1410 extraites des Archives Datini'', Mémoires de l’Institut historique de Provence, 1935-1938. </ref>.}} Wara tliet xhur ta' ġlied qawwi, l-imblokk tal-palazz ġie żgurat u minn April tal-1399, il-ħruġijiet biss bdew jiġu mgħassa sabiex Benedittu XIII ma jkunx jista' jaħrab. Il-korrispondenza mibgħuta Prato kompliet tiddeskrivi l-ħajja ta' kuljum kif rawha l-Avignoniżi. Ittra bid-data tal-31 ta' Mejju 1401, għarfet lin-negozjant minn Avignon bil-ħruq tal-kamra fejn kien jorqod: {{Iċċita| Fl-aħħar tax-xahar li għadda, il-lejl qabel l-ewwel tax-xahar, inħarqu erba' djar quddiem id-dar tiegħek, eżatt quddiem il-kamra ta' fuq fejn kont imdorri torqod, u mbagħad ir-riħ tajjar in-nar lejn il-kamra tiegħek u qabdet, inħarqu s-sodda, il-purtieri, xi merkanzija, kotba u affarijiet oħra, billi n-nar kien qawwi u ġie waqt li kulħadd kien rieqed, għaddiet xi siegħa qabel stgħajna noħorġu 'l barra dak li kien fil-kamra tiegħek bil-ħsieb li nsalvaw xi oġġetti ta' valur akbar.}} Dik tat-13 ta' Novembru informat lin-negozjant bil-bumbardament tad-dar tiegħu: {{Iċċita|Tal-palazz (il-papa) jispara l-balal, hawnhekk fil-Borza u fit-triq tal-bejgħ tal-ikel <ref group="N">La rue de l’Épicerie (''Carriera Speciarie'') illum hi msejħa Triq il-Merkanti.</ref>. Tefa' ġebla ta' 25 libbra fuq is-saqaf tiegħek li kissret biċċa minnu u niżlet quddiem il-bieb mingħajr ma weġġgħet 'l ħadd għall-grazzja t' Alla <ref>R. Brun, ''op. cit.''.</ref>.}} Fl-aħħarnett fil-11 ta' Marzu 1403, minkejja l-għassa fuqu, il-papa rnexxielu jħalli l-palazz u l-belt fejn kien joqgħod, wara assedju iebes ta' ħames snin <ref>[http://books.google.fr/books?id=qu8JAAAAIAAJ&pg=PA381&dq=palais+pape+avignon&as_brr=1#PPA424,M1 Les exigences de Benoît XIII pour la restauration des remparts d'Avignon]</ref>. == Wara l-papiet == Benedittu XIII qatt ma mar lura Avignon, imma ħalla hemm lil neputijietu, Antonio de Luna bil-kariga ta' rettur ta' Comtat Venaissin, u Rodrigo. Dan tal-aħhar u l-Katalani ta' miegħu marru joqgħodu fil-palazz papali. Nhar it-Tlieta 27 ta' Jannar 1405 fil-ħin tal-Għasar, il-kampnar piramidali ta' Notre Dame des Doms iġġarraf u huwa u niżel waqqa' l-baptisterju antik ddedikat lil San Ġwann. Il-Katalani ġew akkużati b'din l-azzjoni u huma ħadu l-opportunità minnha biex iwaqqfu pjattaforma fuq il-bini mwaqqa' biex jinstallaw l-artillerija tagħhom<ref>Daniel Bréhier, ''La Métropole Notre-Dame des Doms'', Éd. Beaulieu, Art et tradition, 2002.</ref>. Wara li kellu jħabbat wiċċu mad-depożizzjoni ta' zijuh mill-[[Kunċilju ta' Pisa]] fl-1409, u mad-defezzjoni tal-Avignoniżi u l-Comtadins, is-sena ta' wara, Rodrigo de Luna, li kien sar rettur minflok ħuh, irraggruppa mill-ġdid il-forzi tiegħu fil-Palazz papali. Għas-sigurtà tiegħu, kompla jsaħaħ ir-[[rocher des Doms]] u biex ikun jista' jara ġejjin l-attakkanti li jistgħu jinqalgħu, spiċċa biex waqqa' d-djar kollha ta' quddiem il-palazz, u b'hekk witta l-pjazza kbira li naraw illum<ref>[http://www.avignon-et-provence.com/avignon-tourisme/histoire/temps-papes.htm Histoire du Palais des Papes] sur avignon-et-provence.com</ref>. It-tieni assedju sar quddiem il-palazz u ssejjaħ fil-kronaki kontemporanji "il-gwerra tal-Katalani". Dam sbatax-il xahar u fl-aħħar, fit-2 ta' Novembr 1411, il-Katalani ta' Rodrigo de Luna, li kienu mejtin bil-ġuħ u qatgħu qalbhom li jiksbu l-għajnuna, aċċettaw li jċedu għall-Kamrier Francis Conzie <ref> J. Girard, ''Avignon. Histoire et Monuments'', p. 19.</ref>. Bertrand Boysset minn Arles fid-djarju tiegħu kiteb dwar dan, li fl-1403, mix-xahar ta' Diċembru, ġew imġarrfa d-djar kollha li kienu jinsabu bejn il-palazz il-kbir u l-palazz iż-żgħir biex id-difiża issir iżjed faċli: {{Iċċita|Fis-sena MCCCCIII, fix-xhur ta' Diċembru, Jannar u sa Mejju, twaqqgħu id-djar li kienu bejn il-palazz il-kbir u ż-żgħir, sal-pont tar-Rhone, u wara bdew jibnu ħitan kbar fuq ir-Roque de Notre Dame des Doms li permezz tagħhom ġew konnessi l-palazz il-kbir mal-palazz iż-żgħir u t-torri tal-pont, hekk li l-Papa Benezey u l-oħrajn ta' warajh setgħu jidħlu u joħorġu mill-palazz <ref>L. Bonnement, ''Mémoires de Bertrand Boysset. Contenant ce qui est arrivé de plus remarquable particulièrement à Arles et en Provence depuis 1372 jusqu’en 1414'', Le Musée. Revue arlésienne, historique et littéraire, 1876-1877.</ref>.}} Sadanittant, f'Pisa, il-kunċilju kien għażel papa ġdid [[Alessandru V (antipapa)|Alessandru V]]. Filwaqt li l-għan tal-kunċilju kien li jtemm ix-xiżma, il-Kristjaneżmu safa bi tliet papiet minflok bi tnejn. Il-papa rikonoxxut mill-Qorti ta' Franza, bagħat lill-Kardinal Pierre de Thury biex jigverna Avignon u l-Comtat. Kellu t-titlu ta' legat u vigarju ġenerali mill-1409 sal-1410<ref>Dominique Vingtain, ''Avignon, le palais des papes'', p. 423.</ref>. Imma fil-5 u fis-6 ta' Diċembru 409, fuq l-ordni ta' Rodrigo de Luna, (il-legat ma kienx neħħielu l-kariga ta' rettur ta' Comtat), sejjaħ l-iStati biex jiltaqgħù f'Pont-de-Sorgue. Il-Katalani biex jieqfu lill-għedewwa ta' Benedittu XIII kellhom bżonn it-truppi u l-flus u d-delegati mit-tliet ordnijiet awtorizzaw il-ġbir tat-taxxi għalihom <ref>Louis Desvergnes, ''Histoire de Sorgues, Pont-de-Sorgues, Résidence des Papes'', Éd. Société littéraire de Sorgues, 1978</ref>. Meta miet Alessandru V, filwaqt li Benedittu XIII kien refuġjat f'Peñíscola u Gregorju XII kienet issaltan f'Ruma, il-Kardinal Baldassare Cossa ġie elett mill-Kunċilju ta' Pisa u ħa l-isem ta' [[Ġwanni XXIII (antipapa)|Ġwanni XXIII]]. Għal darb'oħra kien hemm tliet papiet u kien hu li ntagħażel minn Avignon bħala Papa. == Biblijografija == * Joseph Girard, ''Avignon. Histoire et Monuments'', Dominique Seguin, Avignon, 1924. * Joseph Girard, ''Évocation du vieil Avignon'', de Minuit, Pariġi, 2000, ISBN 2-7073-1353-X * Yves Renouard, ''La Papauté à Avignon'', sensiela "Que sais-je ?" nru 630, Presses universitaires de France, Pariġi, 1969. * Jacques Le Goff, ''Marchands et banquiers du Moyen Âge'' , sensiela "Que sais-je ?" nru 699, Presses universitaires de France, Pariġi, 2001, ISBN : 978-2-13-051479-4 * Bernard Guillemain, ''Les Papes d'Avignon (1309-1376)'', du Cerf, Pariġi, 2000, ISBN 2-204-05895-5 * Jean Favier, ''Les Papes d’Avignon'', Fayard, Pariġi, 2006, ISBN 2-213-62524-7 * Dominique Vingtain, ''Avignon, le palais des papes'', Zodiaque, La Pierre-qui-Vire, 1998, ISBN 2-7369-0240-8 * Félix Buffière, ''Ce tant rude, Gévaudan'', Société des Lettres, Sciences et Arts de la Lozère, Mende, 1985 * Enrico Castelnuovo, ''Un pittore italiano alla corte di Avignone. Matteo Giovannetti e la pittura in Provenza nel secolo XIV''. Einaudi, Torino, 1962, edizzjoni ġdida 1991, verżjoni Franċiża, ''Un peintre italien à la cour d'Avignon, Matteo Giovanetti et la peinture en Provence au XIVe siècle'', G. Monfort, Pariġi, 1996, ISBN 2-85226-037-9 * Léon-Honoré Labande, ''Le Palais des papes d’Avignon et les monuments historiques d’Avignon au XIVe siècle'', vol. I u II, Detaille, Aix-Marseille, 1925. * Jean Gimpel, ''La révolution industrielle du Moyen Âge'', Éditions seuil, Pariġi, 1975 * ''Le Palais des Papes, Avignon - guide de visite'', Edituri Gaud u RMG Palais des Papes, 3et edizzjoni, 2004, ISBN 2-84080-063-2 == Noti == <div class="references-small"><references group=N/> </div> == Referenzi == {{referenzi|2}} [[Kategorija:Medjuevu]] [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji Kulturali]] [[Kategorija:Franza]] [[Kategorija:Storja tal-Kristjaneżmu]] [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji fi Franza]] 30z6iipvj4xd6frdknilpfsfrg6nm6h 0 20002 323606 302589 2025-06-14T21:01:54Z InternetArchiveBot 18288 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 323606 wikitext text/x-wiki {{Infobox plejer tal-futbol | isem_plejer = Kim Ojo | stampa = [[Stampa:Kim Ojo.jpg|220px]] | isem_sħiħ = Kim Ojo | data_twelid = {{data tat-twelid u età|1988|12|02}} | post_twelid = [[Warri]] | pajjiż_twelid = [[Niġerja]] | tul = 1.92 m | rwol = [[Attakkant]] | klabb_attwali = | numru = | snin_mixtla1 = | klabb_mixtla1 = Plateau United | snin1 = 2004–2008 | klabb1 = Plateau United | snin2 = 2008–2010 | klabb2 = Nybergsund-Trysil | snin3 = 2011–2012 | klabb3 = [[SK Brann|Brann]] | snin4 = 2013–2015 | klabb4 = [[KRC Genk|Genk]] | snin5 = 2014–2015 | klabb5 = → [[Újpest FC|Újpest]] (self) | snin6 = 2015–2016 | klabb6 = [[Oud-Heverlee Leuven]] | snin7 = 2016–2017 | klabb7 = [[Lyngby Boldklub|Lyngby BK]] }} '''Kim Ojo''' (twieled fit-2 ta' Diċembru 1988) huwa plejer tal-[[futbol]] [[Niġerja]]n li jilgħab bħala [[attakkant]]. ==Karriera== Ojo beda l-karriera tiegħu ma' Plateau United fejn kien skopert minn aġent tal-FIFA Marcelo Houseman u fl-2008 Atta Aneke tah prova ma' [[Lyn Oslo]].<ref>[http://www.lyn.no/index.aspx?id=954441 FC Lyn Oslos offisielle hjemmeside - Før Stabæk: -Prøvespiller vender tilbake]</ref> Fi Frar 2008 iffirma ma' Nybergsund<ref>{{Ċita web |data-aċċess=2013-04-15 |titlu=Alltid en ny nigerianer : Dagsavisen |url=http://www.dagsavisen.no/sport/article333453.ece |arkivju-url=https://archive.today/20080301083623/http://www.dagsavisen.no/sport/article333453.ece |arkivju-data=2008-03-01 |url-status=dead }}</ref> u skorja 14-il gowl matul l-ewwel staġun tiegħu hemmhekk.<ref>{{Ċita web |data-aċċess=2013-04-15 |titlu=Ojo trener med 1860 München {{!}} Aftenposten.no |url=http://fotball.aftenposten.no/forstediv/article156799.ece |arkivju-url=https://web.archive.org/web/20120223080124/http://fotball.aftenposten.no/forstediv/article156799.ece |arkivju-data=2012-02-23 |url-status=dead }}</ref> F'Diċembru 2009 hu tħarreġ ma' [[TSV 1860 München]] waqt li kien fuq prova,<ref>{{Ċita web |data-aċċess=2013-04-15 |titlu=Ojo prøvespiller for 1860 München |url=http://www.ostlendingen.no/article/20091202/SPORT03/712029983/-1/HNYHETER |arkivju-url=https://web.archive.org/web/20091212122027/http://www.ostlendingen.no/article/20091202/SPORT03/712029983/-1/HNYHETER |arkivju-data=2009-12-12 |url-status=dead }}</ref> f'dak iż-żmien kien diġà tħarreġ ma [[FC Midtjylland]].<ref>{{Ċita web |data-aċċess=2013-04-15 |titlu=FC Midtjylland tester Kim Ojo |url=http://www.ostlendingen.no/article/20091109/SPORT03/959037133/1101 |arkivju-url=https://web.archive.org/web/20091214213323/http://www.ostlendingen.no/article/20091109/SPORT03/959037133/1101 |arkivju-data=2009-12-14 |url-status=dead }}</ref> == Statistika == {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- !rowspan="2"|Staġun !rowspan="2"|Klabb !rowspan="2"|Diviżjoni !colspan="2"|Kampjonat !colspan="2"|Tazza !colspan="2"|Total |- !Preż!!Gowls!!Preż!!Gowls!!Preż!!Gowls |- |2008 |rowspan="3" valign="center"|[[Nybergsund IL-Trysil|Nybergsund]] |rowspan="3" valign="center"|[[Adeccoligaen]] |26||10||0||0||26||10 |- |2009 |26||14||0||0||26||14 |- |2010 |25||14||3||0||28||14 |- |2011 |rowspan="2" valign="center"|[[SK Brann|Brann]] |rowspan="2" valign="center"|[[Tippeligaen]] |28||15||7||3||35||18 |- |2012 |29||11||5||4||34||15 |- |[[L-Ewwel Diviżjoni Belġjana 2012–13|2012–13]] |rowspan="1" valign="center"|[[KRC Genk|Genk]] |rowspan="1" valign="center"|[[L-Ewwel Diviżjoni Belġjana|Jupiler Pro League]] |2||1||0||0||2||1 |- !colspan="3"|Total tal-Karriera !136!!65!!15!!7!!151!!72 |} ==Internazzjonali== Fl-2007, Ojo kien imsejjaħ mat-[[Tim nazzjonali tal-futbol tan-Niġerja ta' taħt it-23 sena|Tim Niġerjan tal-U23]].<ref>[http://allafrica.com/stories/200702051296.html allAfrica.com: Nigeria: Siasia Names Squad for Equatorial Guinea]</ref> ==Ħajja personali== Kim Ojo huwa [[Kristjaneżmu|Kristjan]].<ref>{{Ċita web |data-aċċess=2013-04-15 |titlu=Bergens Tidende - Ojos takkeliste |url=http://fotball.bt.no/eliteserien/article195894.ece |arkivju-url=https://web.archive.org/web/20110322211917/http://fotball.bt.no/eliteserien/article195894.ece |arkivju-data=2011-03-22 |url-status=dead }}</ref> ==Referenzi== {{referenzi}} {{DEFAULTSORT:Ojo, Kim}} [[Kategorija:Twieldu fl-1988]] [[Kategorija:Nies ħajjin]] [[Kategorija:Futbolers Niġerjani]] [[Kategorija:Plejers ta' Tippeligaen]] [[Kategorija:Plejers ta' Plateau United]] [[Kategorija:Plejers ta' SK Brann]] [[Kategorija:Plejers ta' KRC Genk]] [[Kategorija:Plejers tal-Ewwel Diviżjoni Belġjana]] jwtnslti9osox9ekaq0ziktm1l2arup 0 23922 323614 272617 2025-06-15T01:45:46Z InternetArchiveBot 18288 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 323614 wikitext text/x-wiki {{Infobox plejer tal-futbol |isem_plejer = Sorin Oproiescu |isem_sħiħ = Sorin Virgil Oproiescu |data_twelid = {{dte|1987|9|12}} |post_twelid = [[Călărași]] |pajjiż_twelid = [[Rumanija]] |tul = 1.85 m |rwol = [[Difensur]], [[midfilder]] |klabb_attwali = Castiglione del Lago |numru = |snin_mixtla1 = 2001 |klabb_mixtla1 = Corvinul Hunedoara |snin_mixtla2 = 2007–2008 |klabb_mixtla2 = UM Timişoara |snin_mixtla3 = 2008 |klabb_mixtla3 = → Top Alumino Timişoara |snin_mixtla4 = 2008 |klabb_mixtla4 = Nuova Mama Mia |snin_mixtla5 = 2009 |klabb_mixtla5 = FC Poli 2002 |snin1 = 2011 |klabb1 = Real Dragşina |snin2 = 2012 |klabb2 = FC Romania |snin3 = 2013–2014 |klabb3 = [[Mosta FC|Mosta]] |snin4 = 2014 |klabb4 = → [[Rabat Ajax FC|Rabat Ajax]] |snin5 = 2014 |klabb5 = Al Tadhamon |snin6 = 2015 |klabb6 = BK Avarta |snin7 = 2015–2016 |klabb7 = [[Qormi FC|Qormi]] |snin8 = 2016 |klabb8 = [[St. Andrews FC|St. Andrews]] |snin9 = 2016–2017 |klabb9 = Lanusei |snin10 = 2017 |klabb10 = Sestri Levante |snin11 = 2017 |klabb11 = San Teodoro |snin12 = 2018 |klabb12 = Torres |snin13 = 2019–2020 |klabb13 = San Teodoro |snin14 = 2020–2021 |klabb14 = Jesina |snin15 = 2021 |klabb15 = Este |snin16 = 2021– |klabb16 = Castiglione del Lago }} '''Sorin Virgil Oproiescu''' (twieled fit-12 ta' Septembru 1987) huwa plejer tal-[[futbol]] [[Rumanija|Rumen]] li jilgħab bħala [[difensur]]. Fil-15 ta' Lulju 2013, Oproiescu ingħaqad mat-tim ta' [[Mosta FC|Mosta]].<ref>{{ċita web |url=https://www.timesofmalta.com/articles/view/20131019/football/Recruitment-policy-reaping-rich-dividends-for-Mosta-FC.490976|titlu=Recruitment policy reaping rich dividends for Mosta FC |pubblikatur=Times of Malta |data=2013-10-19 |data-aċċess=2018-02-22 |lingwa=Ingliż }}</ref> Minħabba li kien sab ftit opportunitajiet ta' futbol regulari mal-Mosta, Oproiescu ġie msellef lit-tim ta' [[Rabat Ajax FC|Rabat Ajax]]. Huwa skorja l-ewwel gowl tiegħu fid-debutt tiegħu għal Rabat f'logħba kontra [[Kerċem Ajax FC|Kerċem Ajax]].<ref>{{ċita web |url=https://www.timesofmalta.com/articles/view/20140123/football/Rabat-seal-their-victory-late-on.503737 |titlu=Rabat seal their victory late on |pubblikatur=Times of Malta |data=2014-01-23 |data-aċċess=2018-02-23 |lingwa=Ingliż }}</ref> Nhar l-1 ta' Lulju 2014, ġie uffiċjalment imħabbar li Oproiescu iffirma kuntratt mal-klabb ta' [[Al Tadhamon SCˇ|Al Tadhamon]] fil-Kuwajt. Wara sena fil-kampjonat Kuwajt, huwa irritorna lura lejn art twelidu fejn iffirma kuntratt sena ma' [[Qormi FC|Qormi]]. Fit-9 ta-Jannar 2016 huwa kien misluf lil [[St. Andrews FC|St. Andrews]].<ref>{{ċita web |url=https://www.tvm.com.mt/mt/sports/st-andrews-ottimisti-li-nilhqu-l-miri-taghna-u-nzommu-postna-fil-premier/ |titlu=St.Andrews – “ottimisti li nilħqu l-miri tagħna u nżommu postna fil-Premier” |pubblikatur=TVM |data=2016-02-16 |data-aċċess=2018-02-23}}</ref> == Referenzi == {{referenzi}} == Ħoloq esterni == * [https://www.tuttocalciatori.net/Oproiescu_Sorin_Virgil Profil] fuq tuttocalciotori.net * [https://web.archive.org/web/20211027182845/https://www.soccerway.com/players/sorin-virgil-oproiescu/323327/ Profil] fuq soccerway.com {{DEFAULTSORT:Oproiescu, Sorin Virgil}} [[Kategorija:Nies ħajjin]] [[Kategorija:Twieldu fl-1987]] [[Kategorija:Plejers ta' Mosta FC]] [[Kategorija:Plejers ta' Rabat Ajax FC]] [[Kategorija:Plejers ta' Qormi FC]] [[Kategorija:Plejers ta' Luxol St. Andrews FC]] [[Kategorija:Plejers tal-Premier League Malti]] 2k7wyfvotxl534kb0317nxq7uyw6mp0 0 26658 323613 315858 2025-06-15T00:46:00Z CommonsDelinker 257 [[c:COM:CDC|Bot]]: il-fajl 30_Shakhrisabz_Ak_Seraj_(7).JPG ġie mħassar minn fuq [[Wikimedia Commons|Commons]] minn [[c:User:IronGargoyle|IronGargoyle]] minħabba: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files in Category:Statue of Amir Temur (Ak Sarai)|]] 323613 wikitext text/x-wiki {{Infobox city}} '''Shahrisabz''' jew '''Shakhrisyabz''' (bl-Użbek: Шаҳрисабз ''Shahrisabz''; bit-[[Taġikistan|Taġik]]: Шаҳрисабз; bil-[[Lingwa Persjana|Persjan]]: شهر سبز‎, b'ittri Rumani ''shahr-e sabz'': "il-belt ħadranija"; bir-[[Lingwa Russa|Russu]]: Шахрисабз) hija belt fir-Reġjun ta' Qashqadaryo fin-Nofsinhar tal-[[Użbekistan]] li tinsab madwar 80 kilometru fin-Nofsinhar ta' [[Samarkanda]] b'popolazzjoni ta' madwar 100,000 ruħ.<ref>{{Ċita web|url=http://www.stat.uz/upload/str2.jpg|titlu="Статистический буклет "О населении языком цифр"" (bir-Russu)|data=2014-10-14|sit=web.archive.org|data-aċċess=2021-07-02|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20141014235825/http://www.stat.uz/upload/str2.jpg|arkivju-data=2014-10-14|url-status=bot: unknown}}</ref> Il-belt tinsab f'altitudni ta' 622 metru. Storikament magħrufa bħala Kesh jew Kish, Shahrisabz kienet belt maġġuri tal-[[Asja]] Ċentrali u kienet ċentru urban ta' [[Sogdjana]], provinċja tal-[[Imperu Akemenida]] tal-[[Iran|Persja]]. Il-belt hija magħrufa l-iktar bħala belt twelid il-konkwistatur [[Timur]] (Timurlane; is-seklu 14). == Storja == [[Stampa:Jahangir Mausoleum in Shahrisabz.jpg|xellug|daqsminuri|Il-Mawżolew ta' Jahangir]] Il-belt fl-imgħoddi kienet magħrufa bħala '''Kesh''' jew '''Kish''' (li litteralment tfisser "li togħġob lill-qalb") u kienet tiġi identifikata tentattivament mal-belt antika ta' '''Nautaca'''. Shahrisabz hija waħda mill-iktar bliet antiki tal-Asja Ċentrali. Ġiet stabbilita iżjed minn 2,700 sena ilu u kienet tifforma parti mill-Imperu Akemenida jew il-Persja mis-sekli 6 sa 4 Q.K. Matul dan il-perjodu Kesh baqgħet tintuża bħala ċentru urban importanti ta' Sogdjana, provinċja maġġuri fi ħdan l-imperu. Dokumenti mill-aħħar parti tal-perjodu Akemenida jsemmu li kienet saret rinnovazzjoni tas-swar tal-belt.<ref>{{Ċita web|url=https://iranicaonline.org/|titlu=Welcome to Encyclopaedia Iranica|kunjom=Foundation|isem=Encyclopaedia Iranica|sit=iranicaonline.org|lingwa=en-US|data-aċċess=2021-07-02}}</ref> Il-belt saret magħrufa bħala Shahrisabz mill-era Timurida.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://caravanistan.com/uzbekistan/center/shahrisabz/|titlu=Shahrisabz Travel Guide|sit=Caravanistan|lingwa=en-US|data-aċċess=2021-07-02}}</ref> [[Tolomew]], il-ġeneral ta' [[Alessandru Manju]] ħakem is-satrap ta' Baktrija li kien imissu jilħaq fuq it-tron ta' Persja, Bessus, f'Nautaca u b'hekk temm l-Imperu Akemenida. Alessandru Manju għażel li jqatta' x-xtiewi fiż-żona u hemmhekk iltaqa' ma' martu Roxanna fit-328-327 Q.K. Bejn il-567 u s-658 W.K., il-mexxejja ta' Kesh ħallsu t-taxxi lill-kagani tal-kaganati [[Turkija|Torok]] u Torok tal-Punent. Fis-710 il-belt inħaket mill-[[Għarab]]<ref name=":0" /> u wara l-ħakma ta' Khwarezmia mill-Mongoli fis-seklu 13, ir-reġjun ġie taħt il-kontroll tat-tribù ta' Barlas. Id-dixxendenti kollha tat-tribù jidher li kienu assoċjati ma' dan ir-reġjun.<ref>B.F. Manz, ''The rise and rule of Tamerlan'', Cambridge University Press, Cambridge 1989, pp. 156-157.</ref> == Belt twelid Timur == [[Stampa:Décors de la mosquée Kok Goumbaz (Shahrisabz) (6018919158).jpg|daqsminuri|Id-dekorazzjoni interna tal-Moskea ta' Kok Gombaz]] Kesh kienet belt twelid Timur fl-1336, li twieled f'familja ta' kap lokali minuri tat-tribù ta' Barlas, u matul is-snin bikrin tad-Dinastija Timurida, il-belt għaddiet minn perjodu tad-deheb fejn inbnew bosta [[Monument|monumenti]] storiċi. Timur kien iqis lil Kesh bħala "belt twelidu" u ppjana li eventwalment tkun il-post fejn jinbena l-qabar tiegħu. Madankollu, matul it-tmexxija tiegħu, Samarkanda saret iċ-ċentru tal-attivitajiet minflok Kesh. Fost il-kapulavuri arkitettoniċi dinjin li nbnew fl-era ta' Timur hemm il-Palazz ta' Ak-Saray u l-kumpless funebri ta' Dorusiodat. Il-belt tħabtet għall-awtonomija meta kienet taħt l-amministrazzjoni ta' [[Bukhara]] u r-[[Russja|Russi]] għenu lill-Emir ta' Bukhara jaħkem il-belt fl-1870.<ref>Golombek, L. Wilber, D. The Timurid Architecture of Iran and Turan. Vol 1. Princeton, N.J.: Princeton University Press. 1988.</ref> == Siti storiċi == [[Stampa:Aq-Saray Shahrisabz 2.JPG|daqsminuri|Il-mużajk tal-fdalijiet tal-Palazz ta' Ak-Saray]] Bis-saħħa tad-diversi monumenti impressjonanti mid-Dinastija Timurida, il-parti antika tal-belt tniżżlet fil-lista tas-[[Sit ta’ Wirt Dinji|Siti ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]].<ref name=":1">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/885/|titlu=Historic Centre of Shakhrisyabz|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2021-07-02}}</ref> Madankollu, il-qerda ta' żoni kbar tal-pajsaġġ [[Medjuevu|Medjevali]] fl-2015 biex minflok jinħoloq ġnien u faċilitajiet turistiċi wasslet biex il-belt titniżżel temporanjament bħala fil-periklu li titneħħa mil-lista tal-UNESCO.<ref>{{Ċita web|url=https://www.rferl.org/a/bulldozing-history-ancient-uzbek-city-unesco-status-at-risk/28392139.html|titlu=Bulldozing History: Ancient Uzbek City's UNESCO Status At Risk|sit=RadioFreeEurope/RadioLiberty|lingwa=en|data-aċċess=2021-07-02}}</ref> * '''Il-Palazz ta' Ak-Saray''' '''Il-Palazz tas-Sajf ta' Timur''', il-"Palazz Abjad", kien ippjanat li jkun l-iktar kostruzzjoni grandjuża ta' Timur. Il-kostruzzjoni nbdiet fl-1380 minn artiġjani li Timur iddeporta minn Khwarezm li kien għadu kemm ħakem. B'xorti ħażina, għad baqa' biss fdalijiet ta' partijiet mill-bibien/mid-daħliet ġganteski ta' xi 65 metru, miksija b'mużajk blu, abjad u tad-deheb. Fuq id-daħla tal-Palazz ta' Ak-Saray hemm miktub: "Jekk beħsiebek tisfida s-setgħa tagħna – ħares lejn il-binjiet tagħna!". * '''Il-Moskea ta' Kok Gumbaz / il-Kumpless ta' Dorut Tilovat (Dorut Tilavat)''' Din il-[[moskea]] tal-Ġimgħa nbniet fl-1437 minn [[Ulug Beg]] biex jagħti ġieħ lil missieru [[Shah Rukh]], u isimha jfisser "Koppla Blu". Eżatt wara l-Moskea ta' Kok Gumbaz hemm l-hekk imsejħa "Dar tal-Meditazzjoni", [[mawżolew]] li nbena minn Ulug Beg fl-1438 iżda li milli jidher qatt ma ntuża għad-dfin. * '''Il-Kumpless ta' Hazrat-i Imam''' Fil-Lvant tal-Moskea ta' Kok Gumbaz hemm kumpless ieħor ta' mawżolew imsejjaħ '''Dorus-Saodat''' (Sede tal-Poter u tal-Qawwa), li fih il-qabar ta' [[Jehangir]], l-ewwel iben ta' Timur u l-iktar wieħed favorit. Il-moskea biswit jingħad li fiha l-qabar ta' Amir Kulal, imam irrispettat ħafna tas-seklu 8. * '''Qabar ta' Timur''' Wara l-Kumpless ta' Hazrat-i Imam hemm binja b'bieb li jaħti għal kompartiment taħt l-art, li ġie skopert mill-arkeologi fl-1943. Il-kompartiment huwa kważi mimli għalkollox b'sarkofagu kbir tal-ġebel. Fuqu hemm kitbiet imnaqqxa li jindikaw li kien maħsub għal Timur. Madankollu, il-konkwistatur ġie midfun f'Samarkanda, mhux f'Shahrisabz, u b'mod misterjuż, il-qabar tiegħu f'Shahrisabz kien fih żewġ katavri mhux identifikati. Barra minn hekk, hemm ukoll banjijiet Medjevali u bażar tas-seklu 18 li huma ta' interess. * '''Il-Mużew tal-Istorja u tal-Kultura Materjali ta' Shahrisabz''' == Sit ta' Wirt Dinji == Iċ-ċentru storiku ta' Shahrisabz ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fis-sena 2000.<ref name=":1" /> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: '''il-kriterju (iii)''' "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; u '''l-kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".<ref name=":1" /> == Kultura popolari == Fis-snin 80 tas-seklu 20 il-grupp mużikali [[Unjoni Sovjetika|Sovjetiku]] Użbek Yalla kiteb kanzunetta dwar Shahrisabz. == Referenzi == [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji Kulturali]] [[Kategorija:Bliet tal-Użbekistan]] [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji fl-Użbekistan]] [[Kategorija:Użbekistan]] pclkllgu4q36cyis9910ti5i06clgax 0 26994 323605 314900 2025-06-14T17:41:06Z InternetArchiveBot 18288 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 323605 wikitext text/x-wiki [[Stampa:Köln Cathedral on the banks of Rhine 01.jpg|daqsminuri|Il-Katidral ta' Köln billejl]] Il-'''Katidral ta' Köln''' (bil-Ġermaniż: ''Kölner Dom'', uffiċjalment ''Hohe Domkirche Sankt Petrus'', bil-[[Lingwa Maltija|Malti]]: '''Katidral ta' San Pietru''')<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://www.cologne-tourism.com/see-experience/poi/cologne-cathedral/|titlu=Cologne Cathedral: Hohe Domkirche Sankt Petrus {{!}} Cologne Tourism|kunjom=KölnDeutschl|isem=Cologne CathedralDompropstei Margarethenkloster 550667|kunjom2=Fax: +49221 1642 1700EmailWebsite|isem2=Phone: +49221 179 40-100|sit=www.cologne-tourism.com|lingwa=en|data-aċċess=2021-07-30}}</ref> huwa [[katidral]] [[Knisja Kattolika|Kattoliku]] f'[[Köln]], Nordrhein-Westfalen, il-[[Ġermanja]]. Huwa s-sede tal-Arċisqof ta' Köln u tal-amministrazzjoni tal-Arċidjoċesi ta' Köln. Huwa [[monument]] tal-Kattoliċiżmu Ġermaniż u tal-arkitettura [[Gotiku|Gotika]] u ġie ddikjarat bħala [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] fl-1996.<ref name=":1">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/292/|titlu=Cologne Cathedral|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2021-07-30}}</ref> Huwa l-iktar attrazzjoni turistika ikonika tal-Ġermanja li tattira turisti, b'medja ta' 20,000 ruħ kuljum.<ref name=":2">{{Ċita web|url=http://www.koelner-dom.de/index.php?id=19247&L=1|titlu=Offizielle Webseite des Kölner Doms {{!}} The offical Movie|data=2010-09-14|sit=web.archive.org|data-aċċess=2021-07-30|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20100914162626/http://www.koelner-dom.de/index.php?id=19247&L=1|arkivju-data=2010-09-14|url-status=bot: unknown}}</ref> Il-katidral huwa għoli 157 metru, u attwalment huwa t-tieni l-itwal knisja b'żewġ spiri fl-[[Ewropa]] wara dik ta' [[Ulm]], u t-tielet l-itwal knisja fid-[[Id-Dinja|dinja]].<ref>{{Ċita web|url=https://www.koelner-dom.de/interessantes/interesting-issues/?L=1|titlu=Interesting issues|data=2019-04-17|sit=web.archive.org|data-aċċess=2021-07-30|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20190417123118/https://www.koelner-dom.de/interessantes/interesting-issues/?L=1|arkivju-data=2019-04-17|url-status=dead}}</ref> Il-katidral huwa l-ikbar knisja Gotika fit-Tramuntana tal-Ewropa u għandu t-tieni l-itwal spiri. Permezz tat-torrijiet biż-żewġ spiri, il-katidral għandu l-ikbar faċċata ta' kwalunkwe knisja fid-dinja. Il-kor għandu l-ikbar proporzjon bħala għoli u wisa', 3.6:1, ta' kwalunkwe knisja [[Medjuevu|Medjevali]].<ref>Fletcher, Banister (1905). ''A History of Architecture on the Comparative Method''. Scribner's Sons.</ref> Il-kostruzzjoni tal-Katidral ta' Köln bdiet fl-1248 iżda waqfet għall-ħabta tal-1560<ref>Leonard Ennen, ''Der Dom in Köln von seinem Beginne bis zu seiner Vollendung: Festschrift gewidmet den Freunden und Gönnern aus Anlass der Vollendung vom Verstande des Central-Dombauvereins'', 1880, p. 79.</ref>, u tħalliet kif kienet. Ix-xogħol tkompla biss fis-snin 40 tas-seklu 19, u l-binja tlestiet skont il-pjanta Medjevali oriġinali fl-1880. Il-[[Bennej|bennejja]] Medjevali ta' Köln kienu ppjanaw struttura kbira biex tospita r-relikwarju tat-Tliet Maġi u biex taqdi r-rwol tagħha bħala post ta' qima għall-Imperatur Ruman Sagru. Minkejja li tħalliet mhux kompluta matul il-perjodu Medjevali, il-Katidral ta' Köln eventwalment ġie unifikat bħala "kapulavur ta' valur intrinsiku eċċezzjonali" u "xhieda kbira tal-qawwa u tal-persistenza tat-twemmin [[Kristjaneżmu|Kristjan]] fl-Ewropa Medjevali u moderna". It-torri tat-telekomunikazzjonijiet biss huwa ogħla mill-katidral fil-belt ta' Köln.<ref name=":0" /> Il-Knisja Kattolika ta' [[San Ġużepp]] f'[[Washington D.C.]], [[Stati Uniti|l-Istati Uniti]], ġiet immudellata fuq dan il-katidral.<ref>{{Ċita web|url=https://cathstan.org/news/local/for-150-years-st-josephs-catholic-church-has-served-as-a-place-of-refuge-and-unity-on-capitol-hill|titlu=For 150 years, St. Joseph’s Catholic Church has served as a place of refuge and unity on Capitol Hill|sit=Catholic Standard|lingwa=en|data-aċċess=2021-07-30}}</ref> == Storja == === Sit antik === [[Stampa:Dombild Maria Anbetung-5195 (cropped).jpg|xellug|daqsminuri|261x261px|Il-pittura tat-Tliet Maġi ta' [[Stefan Lochner]] fuq l-artal tal-katidral]] Meta bdiet il-kostruzzjoni tal-Katidral ta' Köln fl-1248 bit-tqegħid tal-ġebla tax-xewka, is-sit diġà kien ġie okkupat minn diversi strutturi preċedenti. L-iktar struttura bikrija x'aktarx li kienet maħżen tal-qamħ u possibbilment wara kien hemm tempju [[Imperu Ruman|Ruman]] li nbena minn [[Merkurju Awgustu]]. Madankollu, mir-raba' seklu 'l quddiem, is-sit kien okkupat minn binjiet Kristjani, inkluż binja kwadra magħrufa bħala "l-eqdem katidral" li ġie kkummissjonat minn [[Maternus]], l-ewwel isqof ta' Köln. Battisterju li jmur lura għas-seklu 7 kien jinsab fin-naħa tal-Lvant tal-katidral attwali iżda twaqqa' fis-seklu 9 biex jinbena katidral ieħor. Matul l-iskavi tal-katidral attwali, ġew skoperti oqbra fin-naħa tal-eqdem parti tal-binja; inkluż qabar ta' tifel li kien imżejjen b'mod rikk b'oġġetti funebri, u qaber ta' mara, maħsuba popolarment li kienet Wisigard. Huwa maħsub li ż-żewġ oqbra jmorru lura għas-seklu 6. Illum kulma fadal huma ftit fdalijiet tal-battisterju u tal-fonti ottagonali tal-magħmudija.<ref name=":2" /> It-tieni knisja, imsejħa l-"Katidral l-Antik", tlestiet fit-818. Din inqerdet bin-nar fit-30 ta' April 1248, matul ix-xogħol tad-demolizzjoni għat-tħejjija tal-katidral il-ġdid.<ref name=":2" /> === Bidu Medjevali === [[Stampa:Botanischer-Garten-am-Dom-um-1820.JPG|daqsminuri|Il-kostruzzjoni tal-katidral fl-1820]] Fl-1164, l-Arċisqof ta' Köln, [[Rainald ta' Dassel]], akkwista r-relikwi tat-Tliet Maġi li l-Imperatur Ruman Sagru, [[Federiku Barbarossa]], kien ħa mill-Bażilika ta' Sant'Eustorgio, f'[[Milan]], l-[[Italja]]. Partijiet mir-relikwi mbagħad reġgħu ġew irritornati f'Milan. Ir-relikwi għandhom sinifikat reliġjuż kbir u attiraw bosta pellegrini mid-dinja Kristjana kollha. Kien importanti għall-uffiċjali tal-knisja li dawn ikunu ospitati kif suppost, u b'hekk ingħata bidu għal programm ta' bini bl-istil ġdid tal-arkitettura Gotika, ibbażat b'mod partikolari fuq il-[[Katidral ta' Amiens|Katidral Franċiż ta' Amiens]].<ref name=":1" /> [[Stampa:Johannesfranciscus-Michiels bau-des-doms-koeln-1855.jpg|daqsminuri|Il-kostruzzjoni tal-katridral fl-1855]] Il-ġebla tax-xewka tpoġġiet fil-15 ta' Awwissu 1248, mill-Arċisqof [[Konrad von Hochstaden]].<ref name=":3">{{Ċita web|url=https://www.cologne.de/what-to-do/the-cologne-cathedral.html|titlu=The Cologne Cathedral {{!}} www.cologne.de|sit=Cologne.de|lingwa=en|data-aċċess=2021-07-30}}</ref> Il-parti tal-Lvant tal-katidral, li tlestiet taħt id-direzzjoni tal-[[arkitett]] Mastru Gerhard, ġiet ikkonsagrata fl-1322 u ġiet issiġillata permezz ta' ħajt temporanju ħalli setgħet tintuża u l-bqija tax-xogħol seta' jibqa' għaddej. 84 ħarrieġa fil-magħqad tal-kor imorru lura għal din il-fażi tal-bini.<ref name=":3" /> F'nofs is-seklu 14, beda x-xogħol fuq il-faċċata tal-Punent taħt l-arkitett il-Mastru Mikiel. Dan ix-xogħol waqaf fl-1473, u t-torri ta' Nofsinhar kien tlesta sal-livell tal-kampnar u fuqu ttella' krejn enormi li baqa' hemmhekk saħansitra għal 400 sena. Xi xogħol fuq l-istruttura tan-navata bejn il-faċċata tal-Punent u n-naħa tal-Lvant baqa' jsir b'mod intermittenti, iżda matul is-seklu 16 dan waqaf ukoll.<ref name=":3" /> [[Stampa:Rheinpanorama 1856 detail Dom.jpg|daqsminuri|Il-kostruzzjoni tal-katidral fl-1856]] === Tlestija fis-seklu 19 === Bl-entużjażmu Romantiku tas-seklu 19 għall-[[Medjuevu|Medju Evu]] u bl-ixprun tal-iskoperta tal-pjanta oriġinali għall-faċċata, ġie deċiż, bl-impenn tal-Qorti Prussjana [[Protestantiżmu|Protestanta]], li l-katidral jitlesta. Dan inkiseb bl-isforz ċiviku; is-''Central-Dombauverein'', stabbilit fl-1842, ġabar żewġ terzi mill-ispejjeż enormi, filwaqt li l-istat tal-[[Prussja]] pprovda t-terz l-ieħor. Dan l-istat b'hekk ipprova jtejjeb ir-relazzjonijiet tiegħu mal-għadd kbir ta' Kattoliċi fil-popolazzjoni tiegħu li kiseb fl-1815, iżda speċjalment wara l-1871, ġie meqjus bħala proġett li jissimbolizza n-nazzjon Ġermaniż.<ref>Gilley, Sheridan; Stanley, Brian (2006). ''The Cambridge History of Christianity: Volume 8, World Christianities C.1815-c.1914''. Cambridge University Press. p. 114. ISBN <bdi>978-0-521-81456-0</bdi>.</ref> Ix-xogħol tkompla fl-1842 skont il-pjanta oriġinali tal-Medju Evu, iżda bl-użu ta' tekniki iktar moderni tal-kostruzzjoni, inkluż riffieda tas-saqaf magħmulin mill-[[ħadid]]. In-navata tlestiet u ġew miżjuda t-torrijiet. Il-qniepen ġew installati fis-snin 70 tas-seklu 19. L-ikbar qanpiena hija msejħa St. Petersglocke. It-tlestija tal-ikbar katidral tal-Ġermanja ġiet iċċelebrata bħala avveniment nazzjonali fl-14 ta' Awwissu 1880, 632 sena wara l-bidu tal-kostruzzjoni. Fiċ-ċelebrazzjoni attenda l-Imperatur [[Wilhelm I]]. B'għoli ta' 157.38 metru, il-katidral kien l-ogħla binja fid-dinja għal erba' snin sat-tlestija tal-Monument ta' Washington.<ref>Fallows, Samuel, ed. (1895). ''Progress''. The University Association. p. 468.</ref> === Tieni Gwerra Dinjija u storja wara l-gwerra === [[Stampa:Cologne-Cathedral-0006.jpg|xellug|daqsminuri|Il-faċċata kompluta tal-Punent fl-1911 ]] Il-katidral intlaqat erbatax-il darba mill-bumbardamenti mill-ajru matul [[it-Tieni Gwerra Dinjija]]. Minkejja dan, għalkemm ġarrab ħsarat estensivi, baqa' bħala l-unika binja la ma waqgħetx għalkollox bħall-kumplament tal-binjiet l-oħra tal-belt. Iż-żewġ spiri kienu post ikoniku faċilment rikonoxxibbli fin-navigazzjoni bl-ajru għall-bumbardamenti mill-inġenji tal-ajru tal-Alleati. Fis-6 ta' Marzu 1945, f'żona fil-Punent tal-katidral (Marzellenstrasse/Trankgasse) seħħ kumbattiment aħrax bejn it-tankijiet tal-gwerra Amerikani tat-Tielet Diviżjoni Armata u Panther Ausf. A tal-brigata Panzer 106 Feldherrnhalle. Il-Panther irnexxielu jeqred Sherman u nqatlu tliet irġiel, qabel ma nqered b'T26E3 Pershing sigħat wara. Għadu jeżisti filmat tal-battalja li wasal sa żminijietna. Il-Panther meqrud iktar tard intwera ħdejn il-bażi tal-katidral għall-kumplament tal-gwerra.<ref>{{Ċita web|url=http://worldwartwo.filminspector.com/2014/07/shootout-at-cologne-cathedral.html|titlu=Shootout at Cologne Cathedral|kunjom=Bjorkman|isem=James|data-aċċess=2021-07-30}}</ref> [[Stampa:Warning sign in cologne.jpg|daqsminuri|243x243px|Suldat Amerikan u tank tal-gwerra meqrud fl-4 ta' April 1945]] It-tiswijiet tal-ħsarat imġarrba fil-gwerra tlestew fl-1956. Tiswija ta' emerġenza fil-bażi tat-torri tal-Majjistral, li twettqet fl-1944 b'brikks ta' kwalità ħażina meħuda minn binja mġarrfa fil-qrib, baqgħet viżibbli bħala tfakkira tal-gwerra sal-2005, meta ġie deċiż li s-sezzjoni tiġi rrestawrata għad-dehra oriġinali tagħha. Ix-xogħol ta' tiswija u ta' manutenzjoni jsir b'mod kostanti f'partijiet differenti tal-binja, li qajla ma jkollhiex xi armar imwaħħal magħha, peress li l-katidral huwa espost għall-elementi bħar-riħ, ix-xita u t-tniġġis li jwasslu biex il-ġebla titħammeġ u tittiekel. Id-''Dombauhütte'', stabbilit biex jibni l-katidral u jieħu ħsieb it-tiswijiet tiegħu, jingħad li jimpjega l-aqwa bennejja u [[Naġġar|naġġara]] fir-Rhineland. Nofs l-ispejjeż tat-tiswija u tal-manutenzjoni għadu jagħmel tajjeb għalihom id-''Dombauverein''. === Seklu 21 === [[Stampa:Kölner Dom von Osten.jpg|xellug|daqsminuri|Veduta tal-Katidral mil-Lvant]] Fit-18 ta' Awwissu 2005, il-[[Papa Benedittu XVI]] żar il-katidral matul iż-żjara appostolika tiegħu fil-Ġermanja, bħala parti mill-festivitajiet tal-2005 tal-Jum Dinji għaż-Żgħażagħ. Huwa stmat li miljun pellegrin żar il-katidral matul dak iż-żmien. Anke bħala parti mill-avvenimenti tal-Jum Dinji għaż-Żgħażagħ, il-Katidral ta' Köln ospita spettaklu gala televiżiv tal-''Missa Solemnis'' ta' [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]] mill-Orkestra Filarmonika Rjali u mill-Kor Filarmoniku ta' [[Londra]] taħt id-direzzjoni tas-surmast [[Gilbert Levine|Sir Gilbert Levine]].<ref>{{Ċita web|url=https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/speeches/2005/august/documents/hf_ben-xvi_spe_20050818_cologne-cathedral.html|titlu=Apostolic Journey to Cologne: Visit to the Cathedral of Cologne (August 18, 2005) {{!}} BENEDICT XVI|sit=www.vatican.va|data-aċċess=2021-07-30}}</ref> Fil-25 ta' Awwissu 2007, il-katidral irċieva tieqa ġdida tal-[[ħġieġ]] ikkulurit fit-transett tan-Nofsinhar. Ix-xogħol bil-ħġieġ ta' 113-il metru kwadru inħoloq mill-artist Ġermaniż [[Gerhard Richter]] bi spiża ta' €400,000 li tħallsu mid-donazzjonijiet. Ix-xogħol huwa magħmul minn 11,500 biċċa ħġieġ ikkulurit b'daqs identiku li qishom pixels, irranġati b'mod każwali minn xi [[kompjuter]], li flimkien joħolqu qisu "tapit" ikkulurit. Minn mindu ntilfet it-tieqa oriġinali fit-Tieni Gwerra Dinjija, l-ispazju kien imtela' temporanjament bi ħġieġ komuni.<ref>{{Ċita web|url=https://www.spiegel.de/kultur/gesellschaft/neugestaltetes-fenster-gerhard-richter-digitalisiert-koelner-dom-a-501994.html|titlu=Neugestaltetes Fenster: Gerhard Richter digitalisiert Kölner Dom|kunjom=SPIEGEL|isem=DER|sit=www.spiegel.de|lingwa=de|data-aċċess=2021-07-30}}</ref> L-Arċisqof tal-katidral ta' dak iż-żmien, il-Kardinal [[Joachim Meisner]], li kien jippreferi rappreżentazzjoni figurattiva ta' martri Kattoliċi tas-seklu 20 fuq it-tieqa, ma attendiex għall-iżvelar tat-tieqa.<ref>{{Ċita web|url=https://www.spiegel.de/kultur/gesellschaft/neugestaltetes-fenster-gerhard-richter-digitalisiert-koelner-dom-a-501994.html|titlu=Neugestaltetes Fenster: Gerhard Richter digitalisiert Kölner Dom|kunjom=SPIEGEL|isem=DER|sit=www.spiegel.de|lingwa=de|data-aċċess=2021-07-30}}</ref> Il-kariga mill-2014 hija okkupata mill-Kardinal [[Rainer Maria Woelki]]. Fil-5 ta' Jannar 2015, il-katidral baqa' mudlam għaliex il-fanali qawwijin li jdawluh is-soltu ntfew apposta bħala protesta kontra d-dimostrazzjonijiet ta' PEGIDA.<ref>{{Ċita aħbar|data=2015-01-06|titlu=Germany Pegida protests: Rallies over 'Islamisation'|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-30685842|lingwa=en-GB|data-aċċess=2021-07-30}}</ref> == Sit ta' Wirt Dinji == [[Stampa:Kolnerdom-december2015.ogv|daqsminuri|246x246px|Filmat tal-Katidral ta' Köln]] Il-Katidral ta' Köln ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1996.<ref name=":1" /> Fl-2004, il-katidral tpoġġa fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji fil-Periklu, bħala l-unika sit tal-Punent fil-periklu, minħabba pjanijiet li kien hemm dak iż-żmien għall-kostruzzjoni ta' diversi binjiet għoljin fil-qrib, li kien ikollhom impatt viżiv fuq is-sit.<ref>{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/news/71/|titlu=World Heritage Committee sounds the alarm for Cologne Cathedral|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2021-07-30}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.dw.com/en/cologne-cathedral-on-unesco-danger-list/a-1256794|titlu=Cologne Cathedral on UNESCO Danger List {{!}} DW {{!}} 06.07.2004|kunjom=Welle (www.dw.com)|isem=Deutsche|sit=DW.COM|lingwa=en-GB|data-aċċess=2021-07-30}}</ref> Il-katidral tneħħa mil-lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Periklu fl-2006, wara d-deċiżjoni tal-awtoritajiet li jillimitaw l-għoli tal-binjiet qrib u madwar il-katidral.<ref>{{Ċita web|url=https://www.dw.com/en/unesco-removes-cologne-cathedral-from-endangered-list/a-2085828|titlu=UNESCO Removes Cologne Cathedral From Endangered List {{!}} DW {{!}} 11.07.2006|kunjom=Welle (www.dw.com)|isem=Deutsche|sit=DW.COM|lingwa=en-GB|data-aċċess=2021-07-30}}</ref> Fl-2008 kien hemm ukoll modifika minuri fil-konfini tas-sit.<ref name=":1" /> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: '''il-kriterju (i)''' "Rappreżentazzjoni ta' kapulavur frott il-kreattività tal-bniedem"; '''il-kriterju (ii)''' "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; u '''l-kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".<ref name=":1" /> Bħala Sit ta' Wirt Dinji u binja li tospita r-Relikwarju tat-Tliet Maġi, il-Katidral ta' Köln huwa attrazzjoni ewlenija għat-turisti u għall-pellegrini, u huwa wieħed mill-eqdem siti ta' pellegrinaġġi u wieħed mill-iktar importanti fit-Tramuntana tal-Ewropa.<ref>{{Ċita web|url=https://thecompletepilgrim.com/cologne-cathedral/|titlu=COLOGNE CATHEDRAL|data=2014-06-01|lingwa=en-US|data-aċċess=2021-07-30}}</ref> Il-viżitaturi jistgħu jitilgħu l-533 tarġa fil-garigor spirali tal-ġebel sabiex jaslu fuq il-pjattaforma ta' osservazzjoni f'għoli ta' madwar 100 metru. Il-pjattaforma toffri veduta panoramika fuq ix-xmara Renu.<ref name=":0" /> Issir konservazzjoni kontinwa fuq il-katidral biex tiġi indirizzata l-problema li sseħħ fil-ġebla ramlija li tiswied minħabba reazzjoni li sseħħ mal-aċidu sulfuriku tax-xita aċidika. Ix-xita aċidika hija konsegwenza tat-tniġġis tal-arja.<ref>{{Ċita web|url=https://theculturetrip.com/europe/germany/articles/8-fascinating-things-didnt-know-colognes-cathedral/|titlu=8 Fascinating Things You Didn't Know About Cologne's Cathedral|kunjom=Smallwood|isem=Evelyn|sit=Culture Trip|data-aċċess=2021-07-30|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20200206061644/https://theculturetrip.com/europe/germany/articles/8-fascinating-things-didnt-know-colognes-cathedral/|arkivju-data=2020-02-06|url-status=dead}}</ref> == Arkitettura == [[Stampa:Jahrbuch MZK Band 03 - Gewölbesystem - Fig 75 Chordurchschnitt des Domes zu Cöln - Südseite.jpg|xellug|daqsminuri|238x238px|Abbozz trasversali tas-seklu 19 tas-sezzjoni ta' Nofsinhar tal-kor]] Id-disinn tal-Katidral ta' Köln kien ibbażat pjuttost qrib il-Katidral ta' Amiens fi Franza bħala pjanta, stil, u proporzjon tal-wisa' u l-għoli tan-navata ċentrali. Il-pjanta għandha għamla ta' salib Latin, xi ħaġa komuni fil-katidrali Gotiċi. Il-katidral għandu żewġ korsiji fuq kull naħa, li jgħinu biex jirfdu waħda mill-ogħla volti Gotiċi fid-dinja, li hija kważi għolja daqs il-[[Katidral ta' Beauvais]], li l-biċċa l-kbira tagħha ġġarrfet. Esternament, il-volta ġejja 'l barra bis-saħħa tar-riffieda b'għamla ta' ħnejjiet bi stil Franċiż. In-naħa tal-Lvant għandha ambulatorju uniku, u t-tieni korsija tiftaħ biex tagħti għal seba' [[Kappella|kappelli]] ħdejn xulxin.<ref name=":2" /> [[Stampa:Kölner Dom Grundriss schematisch.svg|daqsminuri|Pjanta tal-katidral]] Fuq ġewwa, il-kor Medjevali huwa iktar varjat u inqas mekkaniku fid-dettalji tiegħu mill-binja tas-seklu 19. Fih arranġament fi stil Franċiż b'arkata twila, gallerija dejqa delikata bi triforju mdawla permezz ta' twieqi mqassmin b'mod dettaljat sabiex ikunu f'sintonija mat-twieqi ta' fuq. It-twieqi tal-klerestorju huma twal u fihom xi ħġieġ figurattiv antik fis-sezzjonijiet ta' taħt. Kollox huwa mbagħad magħqud flimkien permezz tax-xaftijiet twal li jitilgħu mill-art sal-kapitelli fil-fawwara tal-volta. Il-volta għandha arranġament sempliċi maqsum f'erba'. Il-kor għad għandu bosta mill-istrutturi oriġinali tiegħu, inkluż il-bankijiet imnaqqxin, li huma tassew sorprendenti speċjalment meta wieħed iqis li t-truppi Rivoluzzjonarji Franċiżi kienu pprofanaw il-binja. [[Statwa]] kbira ta' San Kristofru tħares 'l isfel lejn il-post fejn qabel kien hemm id-daħla għall-katidral, qabel ma l-katidral tlesta fl-aħħar tas-seklu 19. In-navata fiha bosta twieqi bil-ħġieġ ikkulurit tas-seklu 19. Sett ta' ħamsa fuq in-naħa tan-Nofsinhar, imsejħa l-''Bayernfenster'', kienu rigal mingħand [[Ludwig I]] tal-[[Bavarja]], u jirrappreżentaw ferm l-istil Ġermaniż ta' dak iż-żmien qisu ta' [[pittura]]. Fuq barra, partikolarment mill-bogħod, il-binja hija ddominata miż-żewġ spiri tagħha, li huma Ġermaniċi għalkollox fil-karattru tagħhom, peress li huma lavur fil-beraħ bħal dak tal-katidrali ta' Ulm, ta' [[Vjenna]], ta' [[Strasburgu]] u ta' [[Regensburg]].<ref>Swaan, Wim and Christopher Brooke, ''The Gothic Cathedral'', Omega Books (1969), ISBN 0-907853-48-X.</ref> == Dimensjonijiet == [[Stampa:Cologne Cathedral window, interior view (2).jpg|daqsminuri|423x423px|Waħda mit-twieqi bil-ħġieġ ikkulurit tal-1509]] {| class="wikitable" |Tul estern |144.58 m (474.3 ft) |- |Wisa' esterna |86.25 m (283.0 ft) |- |Wisa' tal-faċċata tal-Punent |61.54 m (201.9 ft) |- |Wisa' tal-faċċata tat-transett |39.95 m (131.1 ft) |- |Wisa' tan-navata (bil-korsiji, ġewwa) |45.19 m (148.3 ft) |- |Għoli tat-torri tan-Nofsinhar |157.31 m (516.1 ft) |- |Għoli tat-torri tat-Tramuntana |157.38 m (516.3 ft) |- |Għoli tat-turretta fit-tarf |109.00 m (357.61 ft) |- |Għoli tal-faċċati tat-transetti |69.95 m (229.5 ft) |- |Għoli tat-tarf tas-saqaf |61.10 m (200.5 ft) |- |Għoli tan-navata fuq ġewwa |43.35 m (142.2 ft) |- |Għoli tal-korsiji tal-ġnub |18 m (59 ft) |- |Erja tal-binja |7,914 m² (85,185.59 sq ft) |- |Erja tas-superfiċe tat-twieqi |10,000 m² (107,639.10 sq ft) |- |Erja tas-superfiċe tas-saqaf |12,000 m² (129,166.93 sq ft) |- |Volum gross mingħajr riffieda |407,000 m³ (14,400,000 cu ft) |} == Teżori == [[Stampa:Gerokreuz full 20050903.jpg|xellug|daqsminuri|251x251px|Il-Kurċifiss tal-Isqof Gero tas-seklu 10, l-eqdem kurċifiss kbir magħruf]] Wieħed mit-teżori tal-katidral huwa l-Artal Maġġuri, li ġie installat fl-1322. Inbena bl-irħam iswed, u b'ġebla solida twila 15-il pied (4.6 metri) bħala l-wiċċ. Il-biċċa ta' quddiem u l-ġnub fihom niċeċ bl-irħam abjad u fihom hemm għadd ta' figuri, bil-Inkurunazzjoni tal-[[Santa Marija|Verġni Marija]] fiċ-ċentru.<ref>Holladay, Joan. ''Iconography of the High Altar in Cologne Cathedral'', (1989).</ref> L-iktar kapulavur famuż fil-katidral huwa r-Relikwarju tat-Tliet Maġi, li ġie kkummissjonat minn [[Philip von Heinsberg]], l-Arċisqof ta' Köln mill-1167 sal-1191, u li nħoloq minn Nicholas ta' [[Verdun]], li beda jaħdem fuqu fl-1190. Tradizzjonalment jingħad li fih il-fdalijiet tat-Tliet Maġi, u li r-relikwi tagħhom kienu ġew akkwistati minn Federiku Barbarossa malli kkonkwista lil Milan fl-1164. Ir-relikwarju għandu daqs kbir u għamla ta' bażilika. Huwa magħmul mill-bronż u mill-fidda, indurat u mżejjen b'dettalji arkitettoniċi, [[Skultura|skulturi]], żmalt u ħaġar prezzjuż. Ir-relikwarju nfetaħ fl-1864 u nstab li kien fih għadem u ilbies. [[Stampa:Cologne Cathedral Shrine of Magi.jpg|daqsminuri|273x273px|Ir-Relikwarju tat-Tliet Maġi]] Ħdejn is-sagristija hemm il-''Gero-Kreuz'', kurċifiss kbir imnaqqax mill-ballut u bi traċċi taż-żebgħa u tal-indurar. Jingħad li ġie kkummissjonat għall-ħabta tad-960 għall-Arċisqof Gero. Huwa l-eqdem kurċifiss kbir fit-Tramuntana tal-[[Alpi]] u l-iktar skultura tat-Tramuntana antika magħrufa ta' żmien il-Medju Evu. Fil-Kappella tas-Sagrament hemm il-Madonna ta' Milan (bil-Ġermaniż: ''Mailänder Madonna''), li tmur lura għal madwar l-1290. Din hija skultura tal-injam tal-Verġni Marija Mqaddsa u tal-Bambin [[Ġesù]]. L-artal tal-qaddisin patruni ta' Köln b'pittura ta' fuq l-artal mill-pittur Gotiku internazzjonali [[Stefan Lochner]] jinsab fil-Kappella ta' Santa Marija (bil-Ġermaniż: ''Marienkapelle''). Wara t-tlestija fl-1265, il-kappelli ħdejn xulxin ittieħdu mill-ewwel bħala postijiet għall-oqbra. Ir-relikwi ta' San Irmgardis tpoġġew fil-post final ta' mistrieħ fil-Kappella ta' Sant'Agnese. Is-sarkofagu tat-trakite tagħha jitqies li nħoloq mix-xirka tal-bennejja tal-katidral għall-ħabta tal-1280.<ref>Reiner Dieckhoff: Die mittelalterliche Ausstattung des Kölner Domes, in: Arnold Wolff (Hg.): Der gotische Dom in Köln; Vista Point Verlag, Köln 2008, p. 47.</ref> Fil-Kappella tat-Teżor hemm ukoll opri tal-arti oħrajn. Fi ħdan il-ħajt intern hemm par tavli tal-ġebel li fuqhom hemm imnaqqxa d-dispożizzjonijiet ifformulati mill-Arċisqof [[Englebert II]] (1262-1267) li skonthom il-[[Ġudaiżmu|Lhud]] tħallew jirresjedu f'Köln. == Mużika tal-knisja == Il-Katidral ta' Köln għandu żewġ orgnijiet magħmula minn Klais Orgelbau: l-Orgni tat-Transett, li ġie magħmul fl-1948, u l-Orgni tan-Navata, li ġie magħmul fl-1998. Fost l-organisti tal-katidral kien hemm [[Josef Zimmermann]], [[Clemens Ganz]] (1985-2001) u [[Winfried Bönig]] (2001). === Qniepen === [[Stampa:CologneCathedralBell02.jpg|daqsminuri|259x259px|Persuna kważi lanqas tidher ħdejn il-kobor tal-ikbar qanpiena tal-katidral]] Il-Katidral għandu ħdax-il qanpiena tal-knisja, u erba' minnhom huma Medjevali. L-ewwel qanpiena kienet id-''Dreikönigsglocke'' ("il-Qanpiena tat-Tliet Maġi") ta' 3.8 tunnellati, li ġiet fonduta fl-1418, ġiet installata fl-1437, u reġgħet ġiet fonduta fl-1880. Żewġ qniepen oħra, il-''Pretiosa'' (10.5 tunnellati; li dak iż-żmien kienet l-ikbar qanpiena fid-dinja tal-Punent) u l-i''Speciosa'' (5.6 tunnellati) ġew installati fl-1448 u għadhom hemm fil-post sa llum. Matul is-seklu 19, kif il-binja kienet waslet biex titlesta, kien hemm ix-xewqa li jiżdied l-ammont ta' qniepen. Din ix-xewqa setgħet titwettaq bis-saħħa tal-Imperatur Wilhelm I li ta kanun tal-bronż Franċiż, li kien inkiseb fl-1870-71, għal dan l-iskop. It-22 biċċa artillerija ntwerew barra l-katidral fil-11 ta' Mejju 1872. [[Andreas Hamm]] f'Frankenthal użahom biex tiġi fonduta qanpiena ta' iktar minn 27,000 kilogramma fid-19 ta' Awwissu 1873. It-tonalità ma kinitx armonjuża u sar tentattiv ieħor fit-13 ta' Novembru 1873. L-Assoċjazzjoni tal-Katidral Ċentrali, li kienet qablet li tkopri l-ispejjeż, ma riditx din il-qanpiena lanqas. Sar tentattiv ieħor fit-3 ta' Ottubru 1874. Il-qanpiena kolossali ġiet ittrasportata lejn Köln u fit-13 ta' Mejju 1875 ġiet installata fil-katidral. Din il-''Kaiserglocke'' eventwalment ġiet imdewba fl-1918 biex jiġi appoġġat l-isforz tal-Ġermanja fil-gwerra. Il-Kaiserglocke kienet l-ikbar qanpiena fl-[[Storja|istorja]] li kienet setgħet titbandal 'hemm u 'l hawn b'mod ħieles. Is-''St. Petersglocke'' ("il-Qanpiena ta' San Pietru"; "''Decke Pitter''" bil-lingwa Kölsch jew bil-lingwaġġ komuni magħrufa bħala "''Dicker Pitter''") ta' 24 tunnellata, ġiet fonduta fl-1922 u saret l-ikbar qanpiena fid-dinja li setgħet titbandal 'l hemm u 'l hawn b'mod ħieles, sa ma ġiet fonduta qanpiena ġdida f'[[Innsbruck]], l-[[Awstrija]], għall-Katidral tas-Salvazzjoni tal-Poplu f'[[Bukarest|Bucharest]], ir-[[Rumanija]]. ==== Qniepen tat-turretta fit-tarf ==== * Mettglocke – 280 kilogramma * Wandlungsglocke – 425 kilogramma * Angelusglocke – 763 kilogramma ==== Qniepen tal-kompartiment ewlieni tal-qniepen fl-ispira tan-Nofsinhar ==== * Aveglocke – 830 kilogramma * Kapitelsglocke – 1.4 tunnellata * Josephglocke – 2.2 tunnellati * Ursulaglocke – 2.5 tunnellati * Dreikönigsglocke – 3.8 tunnellati * ''Speciosa'' – 5.6 tunnellati * ''Pretiosa'' – 10.5 tunnellati * St. Petersglocke, il-Qanpiena l-Kbira tal-Ġermanja – 24 tunnellata {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |+Qniepen tat-Torri tan-Nofsinhar !Isem !Piż !Nota |- |Qanpiena ta' San Pietru (Dicker Pitter) |24,000 kg |C1 |- |''Pretiosa'' |10,500 kg |G1 |- |''Speciosa'' |5,600 kg |A1 |- |Qanpiena tat-Tliet Maġi (Dreikönigsglocke) |3,800 kg |B1 |- |Qanpiena ta' Sant'Ursula (Ursulaglocke) |2,500 kg |C2 |- |Qanpiena ta' [[San Ġużepp]] (Josephglocke) |2,200 kg |D2 |- |Qanpiena tal-Kapitell (Kapitelsglocke) |1,400 kg |E2 |- |Qanpiena tat-Tifħir (Aveglocke) |830 kg |G2 |} == Biblijografija == * Swaan, Wim and Christopher Brooke, ''The Gothic Cathedral'', Omega Books (1969), <nowiki>ISBN 0-907853-48-X</nowiki>. * Fletcher, Banister, ''A History of Architecture on the Comparative Method''. * Hubbard, Howard, ''Masterpieces of Western Sculpture'', Thames and Hudson, <nowiki>ISBN 0-500-23278-4</nowiki>. * Wolff, Arnold, ''Cologne Cathedral. Its History – Its Works of Arts'', Verlag (editur) Kölner Dom, Köln: it-tieni edizzjoni, 2003, <nowiki>ISBN 978-3-7743-0342-3</nowiki>. == Referenzi == {{Referenzi}} == Ħoloq esterni == {{Commonscat}} {{Awtorità}} [[Kategorija:Katidrali fil-Ġermanja]] [[Kategorija:Monumenti]] [[Kategorija:Arkitettura Gotika]] [[Kategorija:Ġermanja]] [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji Kulturali]] [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji fil-Ġermanja]] nhkdl71uw0zf52bz5gz0g3fvt4h1rzg 0 27621 323611 315788 2025-06-14T23:39:54Z InternetArchiveBot 18288 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 323611 wikitext text/x-wiki [[Stampa:Studley Royal, Ripon.jpg|daqsminuri|300x300px|Veduta tal-Park Irjali ta' Studley]] Il-'''Park Irjali ta' Studley''' (bl-[[Lingwa Ingliża|Ingliż]]: ''Studley Royal Park''), inkluż il-fdalijiet tal-Abbazija ta' Fountains, huwa [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] fit-Tramuntana ta' [[Yorkshire]], l-[[Renju Unit|Ingilterra]].<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/372/|titlu=Studley Royal Park including the Ruins of Fountains Abbey|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2021-11-28}}</ref> Is-sit għandu erja ta' 323 ettaru u jinkludi ġnien pajsaġġistiku tas-seklu 18, uħud mill-ikbar fdalijiet [[Ċisterċensi]] fl-[[Ewropa]], villa ta' żmien [[Ġakbu I]] u knisja Vittorjana ddisinjata minn [[William Burges]]. Il-park ġie żviluppat madwar il-fdalijiet tal-Abbazija Ċisterċensa ta' Fountains.<ref>{{Ċita web|url=https://www.nationaltrust.org.uk/fountains-abbey|titlu=Fountains Abbey and Studley Royal Water Garden|sit=National Trust|lingwa=en|data-aċċess=2021-11-28}}</ref> == Storja == === Abbazija u Villa ta' Fountains === L-Abbazija ta' Fountains ġiet stabbilita fl-1132 mill-patrijiet Benedittini li telqu mill-Abbazija ta' [[Santa Marija]], [[York]] biex isegwu l-ordni taċ-Ċisterċensi. Wara x-xoljiment tal-monasteri fl-1539 minn [[Enriku VIII tal-Ingilterra|Enriku VIII]], il-binjiet tal-Abbazija u iktar minn 200 ettaru ta' art inbigħu mill-Kuruna lil Sir [[Richard Gresham]], merkant. Il-proprjetà għaddiet minn ġenerazzjoni għall-oħra tal-familja Gresham, imbagħad inbiegħet lil [[Stephen Proctor]] li bena l-Villa ta' Fountains probabbilment bejn l-1598 u l-1604. Il-villa ta' żmien Ġakbu I nbniet parzjalment mill-ġebel tal-fdalijiet tal-Abbazija. Il-mitħna tal-Abbazija ta' Fountains għadha intatta bħala binja, u hija l-iktar mitħna tad-dris monastika tal-[[qamħirrum]] li għadha teżisti fl-Ewropa.<ref>Coppack, Glyn (2009). ''Fountains Abbey''. Amberley. p. 122. ISBN <bdi>978-1-84868-418-8</bdi>.</ref> === Proprjetà ta' Studley === [[Stampa:Studley Park, Yorkshire, drawn by J.P. Neale engraved by F. P. Hay.jpg|xellug|daqsminuri|Inċiżjoni tal-Park Irjali ta' Studley, magħmula minn [[F. P. Hay]] fuq tpinġija ta' J. P. Neale, għall-ħabta tal-1820.]] Mill-1452 'il quddiem, fil-proprjetà rjali ta' Studley kienet tgħix il-familja Mallory, b'mod partikolari l-Membri Parlamentari [[John Mallory]] u [[William Mallory]].<ref>{{Ċita web|url=http://www.historyofparliamentonline.org/volume/1604-1629/member/mallory-sir-john-15556-1619|titlu=MALLORY, Sir John (1555/6-1619), of Studley Royal, nr. Ripon, Yorks. {{!}} History of Parliament Online|sit=www.historyofparliamentonline.org|data-aċċess=2021-11-28|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20211128132813/http://www.historyofparliamentonline.org/volume/1604-1629/member/mallory-sir-john-15556-1619|arkivju-data=2021-11-28|url-status=dead}}</ref> [[John Aislabie]] wiret il-proprjetà ta' Studley mingħand ħuh il-kbir fl-1693. Huwa kien il-Membru Parlamentari Konservattiv għal Ripon fl-1695, u fl-1718 sar Kanċillier tat-Teżor. Aislabie kien sponsor prinċipali tal-iskema tal-Kumpanija tal-Baħar tan-Nofsinhar, u ħallas għaliha personalment. Fl-1720, meta din l-operazzjoni finanzjarja enormi falliet, huwa tkeċċa mill-Parlament u ġie skwalifikat għal għomru mill-karigi pubbliċi. Aislabie reġa' lura f'Yorkshire u ddedika lilu nnifsu għall-ħolqien tal-ġnien li kien beda fl-1718. Wara [[Mewt|mewtu]] fl-1742, ibnu William estenda l-iskema tiegħu billi xtara l-fdalijiet tal-Abbazija u l-Villa ta' Fountains. Huwa estenda ż-żona pajsaġġistika bl-istil Romantiku pittoresk, b'kuntrast mal-formalità ta' xogħol missieru. Bejniethom, it-tnejn li huma ħolqu dak li jista' jitqies bħala l-iżjed Ġnien tal-Ilma importanti tas-seklu 18 fl-Ingilterra. Wara l-mewt ta' William, il-proprjetà għaddiet għand bintu [[Elizabeth Allanson]] u mbagħad għand in-neputija tagħha, is-Sinjura [[Elizabeth Sophie Lawrence]], li għexet hemm mill-1808 sa mewtha fl-1845. Imbagħad għaddiet għand [[Thomas de Grey]], it-tieni Konti de Grey, qarib mill-bogħod, li mal-mewt tiegħu fl-1859 il-proprjetà għaddiet għand in-neputi tiegħu l-Markiż ta' Ripon u l-Viċire tal-[[Indja]], li bena l-Knisja ta' Santa Marija fil-park. Mal-mewt ta' [[Frederick Robinson]], it-tieni Markiż ta' Ripon fl-1923, il-proprjetà nxtrat minn kuġintu [[Clare George Vyner]]. Fl-1966, il-proprjetà nxtrat mill-West Riding County Council u fl-1983 għaddiet f'idejn in-National Trust. [[Stampa:Studley Royal from Morriss County Seats (1880).jpg|daqsminuri|250x250px|Il-Villa Rjali ta' Studley fl-1880]] === Villa Rjali ta' Studley === Il-Villa Rjali ta' Studley kienet tinsab fit-tarf tal-Majjistral tal-park. Oriġinarjament kienet villa [[Medjuevu|Medjevali]], b'binja prinċipali b'binjiet mehmuża magħha ħerġin 'il quddiem, ħadet in-nar fl-1716 u reġgħet inbniet minn John Aislabie. Huwa mela ċ-ċentru tal-binja, u magħha ibnu William żied portiku fl-1762 sabiex jikkompleta d-dehra [[Andrea Palladio|Palladjana]]. Il-binja nqerdet bin-nirien fl-1946. Blokka kbira bl-istalel, li nbniet bejn l-1728 u l-1732, għadha teżisti u issa ġiet ikkonvertita f'dar privata (54° 7'30.55"N 1°34'34.82"W). == Sit ta' Wirt Dinji == [[Stampa:StMarysChurchChancel.jpg|xellug|daqsminuri|287x287px|Il-Knisja ta' Santa Marija minn ġewwa]] Fl-1966, il-proprjetà nxtrat mill-West Riding County Council u ġiet akkwistata min-National Trust fl-1983. Iż-żona tal-Abbazija hija ġestita mill-English Heritage f'isem in-National Trust. Fl-1986, il-park kollu ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.<ref name=":0" /> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (i)''' "Rappreżentazzjoni ta' kapulavur frott il-kreattività tal-bniedem"; u l-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".<ref name=":0" /> Mill-1994, il-proprjetà ġiet inkluża wkoll fi ħdan iż-Żona ta' Sbuħija Naturali Straordinarja ta' Nidderdale. == Karatteristiċi ewlenin == Il-park jinkorpora l-Abbazija ta' Fountains, il-Villa ta' Fountains, u għadd ta' karatteristiċi storiċi notevoli oħra. [[Stampa:Studley Water Gardens.jpg|daqsminuri|Il-Ġnien tal-Ilma]] === Ġnien tal-Ilma tal-Park Irjali ta' Studley === Il-ġnien tal-ilma fil-Park Irjali ta' Studley maħluq minn John Aislabie fl-1718 huwa wieħed mill-aqwa eżempji ppreservati ta' ġonna tal-ilma Ġorġjani fl-Ingilterra. Ġie mwessa' minn ibnu William li xtara l-Proprjetà ta' Fountains biswit. Il-lagi, il-kanali, it-tempji u l-kaskati ornamentali eleganti tal-ġnien jipprovdu veduta attraenti u drammatika wara l-oħra. Huwa mżejjen b'għadd ta' binjiet ornamentali, fosthom kastell Neo-Gotiku u dar tal-banketti bi stil Palladjan. === Knisja ta' Santa Marija === [[Stampa:St Marys Church, Studley Royal - geograph.org.uk - 7683.jpg|xellug|daqsminuri|Il-Knisja ta' Santa Marija]] Il-Knisja ta' Santa Marija kienet waħda minn żewġ knejjes Vittorjani aħħarin ta' mafkar f'Yorkshire, li nbniet mill-familja tal-ewwel Markiż ta' Ripon bħala mafkar ta' Frederick Grantham Vyner. Il-knisja l-oħra hija l-Knisja ta' [[Ġesù|Kristu]] li Jikkonsla f'Skelton-on-Ure, u l-[[arkitett]] taż-żewġ knejjes kien William Burges. Vyner inqatel minn ħallelin [[Greċja|Griegi]] fl-1870, u ommu s-Sinjura Mary Vyner, u oħtu s-Sinjura Ripon, użaw ir-rahan mhux minfuq li kien inġabar biex jinħeles, sabiex jinbnew iż-żewġ knejjes bħala mafkar għall-memorja ta' Vyner fil-proprjetajiet rispettivi ta' Yorkshire. Il-ħatra ta' Burges bħala arkitett x'aktarx li waslet minħabba l-konnessjoni bejn l-ikbar patrun tiegħu, [[John Crichton-Stuart]], it-tielet Markiż ta' Bute u Vyner, li kien ħabib tiegħu f'[[Oxford]]. Il-Knisja ta' Santa Marija, fuq il-proprjetà tas-Sinjura Ripon fil-Park Irjali ta' Studley, ġiet ikkummissjonata fl-1870 u x-xogħol beda fl-1871. Il-knisja ġiet ikkonsagrata fl-1878. Bħal fi Skelton, id-disinn ta' Burges jesprimi bidla mill-istil Franċiż bikri li kien ippreferut minnu għal stil Ingliż. Pevsner jikteb dwar "santwarju Vittorjan, ħolma tal-glorja Ingliża Bikrija". Minn ġewwa, il-knisja hija spettakolari, u tisboq lil dik ta' Skelton bħala rikkezza u kemm hi maestuża. Il-[[ħġieġ]] ikkulurit huwa ta' kwalità partikolarment għolja. Il-Knisja ta' Santa Marija hija l-"kapulavur ekkleżjastiku" ta' Burges.<ref>{{Ċita web|url=https://www.english-heritage.org.uk/visit/whats-on/|titlu=Find events near you|sit=English Heritage|data-aċċess=2021-11-28}}</ref> === Park taċ-Ċriev === Il-park taċ-ċriev Medjevali, fejn tinsab il-knisja, jospita bejn 300 u 350 ċerva u diversi speċijiet ta' flora u ta' fawna. Fil-Park Irjali ta' Studley hemm tliet tipi ta' ċriev: iċ-ċerva ħamra, id-dajn u ċ-ċerva ta' Sika. == Referenzi == [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji Kulturali]] [[Kategorija:Renju Unit]] [[Kategorija:Ġonna]] [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji fir-Renju Unit]] 9hff0so3bueypjukztpg7wzstysyjeh 0 29954 323607 322707 2025-06-14T21:48:25Z InternetArchiveBot 18288 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 323607 wikitext text/x-wiki {{Infobox city}} '''Lima''' (/ˈliːmə/ ''LEE-mə''; pronunzja bl-[[Lingwa Spanjola|Ispanjol]]: [ˈlima]), li oriġinarjament ġiet stabbilita bħala '''Ciudad de Los Reyes''' (Belt ir-Rejiet) hija l-[[belt kapitali]] u l-ikbar belt tal-[[Perù]]. Tinsab fil-widien tax-xmajjar Chillón, Rímac u Lurín, fiż-żona tad-deżert tal-parti kostali ċentrali tal-pajjiż, faċċata tal-[[Oċean Paċifiku]]. Flimkien mal-belt kostali ta' Callao, tifforma żona urbana kontigwa magħrufa bħala ż-Żona Metropolitana ta' Lima. B'popolazzjoni ta' iktar minn 9.7 miljun ruħ fiż-żona urbana tagħha u ta' iktar minn 11-il miljun fiż-żona metropolitana tagħha, Lima hija waħda mill-ikbar bliet fl-Amerki.<ref>{{Ċita web|url=http://m.inei.gob.pe/prensa/noticias/la-poblacion-de-lima-supera-los-nueve-millones-y-medio-de-habitantes-12031/|titlu=Instituto Nacional de Estadistica e Informatica|data=2022-04-08|sit=web.archive.org|data-aċċess=2023-04-07|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20220408145330/http://m.inei.gob.pe/prensa/noticias/la-poblacion-de-lima-supera-los-nueve-millones-y-medio-de-habitantes-12031/|arkivju-data=2022-04-08|url-status=dead}}</ref> Isem il-belt oriġina mir-reġjun agrikolu fil-qrib magħruf bħala ''Limaq'' fost il-Peruvjani nattivi. Lima saret il-belt kapitali u l-iżjed belt importanti fil-Viċirenju tal-Perù. Wara l-Gwerra Peruvjana tal-Indipendenza, il-belt saret il-kapitali tar-Repubblika tal-Perù (República del Perú). Madwar terz tal-popolazzjoni nazzjonali issa tgħix fiż-żona metropolitana tagħha. Il-belt ta' Lima titqies bħala ċ-ċentru [[Politika|politiku]], [[Kultura|kulturali]], finanzjarju u kummerċjali tal-Perù. Lima tospita waħda mill-eqdem istituzzjonijiet tal-[[edukazzjoni]] terzjarja: l-Università Nazzjonali ta' San Marcos, li ġiet stabbilita fit-12 ta' Mejju 1551, u b'hekk hija l-ewwel università li ġiet stabbilita uffiċjalment u baqgħet tiffunzjona b'mod kontinwu fid-Dinja l-Ġdida. Lima hija wkoll waħda mill-iżjed tletin agglomerazzjoni urbana popolata fid-[[Id-Dinja|dinja]]. Minħabba l-importanza ġeostrateġika tagħha, in-Network tar-Riċerka tal-Globalizzazzjoni u tal-Bliet Dinjin ikkategorizzaha bħala belt "beta". Ġurisdizzjonalment, il-metropoli hija estiża l-iktar fi ħdan il-provinċja ta' Lima u ftit ukoll lejn il-Punent fi ħdan il-provinċja kostituzzjonali ta' Callao, fejn hemm il-port marittimu u l-Ajruport Internazzjonali ta' Jorge Chávez. Iż-żewġ provinċji għandhom awtonomija reġjonali mill-2002. F'Ottubru 2013, Lima ntgħażlet biex tospita l-Logħob Pan-Amerikan tal-2019; dan il-logħob sar fi stabbilimenti f'Lima u fil-madwar, u kien l-ikbar avveniment sportiv li qatt ġie ospitat mill-pajjiż. Lima ospitat ukoll il-Laqgħat tal-APEC tal-2008 u tal-2016, il-Laqgħat Annwali tal-[[Fond Monetarju Internazzjonali]] u l-Grupp tal-Bank Dinji f'Ottubru 2015, il-Konferenza tat-[[Tibdil fil-klima|Tibdil fil-Klima]] tan-[[Ġnus Magħquda|Nazzjonijiet Uniti]] f'Diċembru 2014, u l-Konkors ta' Miss Universe tal-1982. == Storja == [[Stampa:Santuario-Arqueológico-de-Pachacamac.jpg|daqsminuri|Is-sit [[Arkeoloġija|arkeoloġiku]] ta' Pachacamác.]] === Żmien Pre-Kolumbjan === Għalkemm l-[[Storja|istorja]] tal-belt ta' Lima bdiet bl-istabbiliment tagħha mill-Ispanjoli fl-1535, it-territorju ffurmat mill-widien tax-xmajjar Rímac, Chillón u Lurín kien ġie okkupat minn insedjamenti qabel żmien l-[[Imperu Inka|Inka]], li kienu raggruppati taħt it-tmexxija ta' Ichma.<ref>Conlee, Christina; Dulanto, Jalh; Mackay, Carol; Stanish, Charles (2004). "Late Prehispanic sociopolitical complexity". In Silverman, Helaine (ed.). ''Andean archaeology''. Malden: Blackwell. p. 218. ISBN <bdi>0-631-23400-4</bdi>. </ref> Il-[[kultura]] Maranga u l-kultura ta' Lima kienu dawk li stabbilew u sawru l-identità tat-territorju. F'dak iż-żmien inbnew is-santwarji ta' [[Lati]] (attwalment Puruchuco) u ta' [[Pachacámac]] (is-santwarju prinċipali tal-pellegrinaġġi fi żmien l-Inka). Dawn il-kulturi nħakmu mill-Imperu Wari fil-qofol tat-tkabbir imperjali tiegħu. F'dak iż-żmien inbena ċ-ċentru ċerimonjali ta' [[Cajamarquilla]].<ref>{{Ċita web|url=https://www.wmf.org/project/cajamarquilla-archaeological-site|titlu=Cajamarquilla Archaeological Site|sit=World Monuments Fund|lingwa=en|data-aċċess=2023-04-07}}</ref><ref>James Higgins (2005). ''Lima: A Cultural History''. Oxford: Oxford University Press. pp. 22, 45. ISBN <bdi>0195178904</bdi>.</ref> Meta l-importanza tal-Imperu Wari battiet, il-kulturi lokali reġgħu kisbu l-awtonomija, u spikkat il-kultura Chancay. Iktar 'il quddiem, fis-seklu 15, dan it-territorju ġie inkorporat fl-Imperu Inka.<ref>Alberto Colán Falcón. ''Identidad - Cultura Chancay''. p. 1.</ref> Minn dak iż-żmien insibu varjetà kbira ta' ''huacas'' fil-belt kollha, u wħud minnhom għadhom qed jiġu investigati. L-iżjed importanti jew l-iżjed magħrufa fosthom huma dawk ta' Huallamarca, Pucllana u Mateo Salado. Dawn kollha jinsabu fin-nofs tad-distretti ta' Lima bi tkabbir urban kbir ħafna, għaldaqstant huma mdawra b'binjiet kummerċjali u residenzjali. Madankollu, dan ma jtellifx mill-istat perfett ta' konservazzjoni tagħhom. Fil-periferiji tal-belt hemm il-fdalijiet ta' Pachacámac, ċentru [[Reliġjon|reliġjuż]] importanti li nbena mis-seklu 3 sas-seklu 15 minn diversi ċivilizzazzjonijiet, u li ntuża saħansitra fi żmien il-wasla tal-konkwistaturi Spanjoli. === Stabbiliment ta' Lima === [[File:The_Coat_of_Arms_of_the_Kingdom_of_Peru_(Inca_Empire),_Guamán_Poma,_1616.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:The_Coat_of_Arms_of_the_Kingdom_of_Peru_(Inca_Empire),_Guam%C3%A1n_Poma,_1616.jpg|daqsminuri|L-istemma tar-Renju tal-Perù, maħluqa fl-1590 minn [[Guamán Poma]] u [[Martín de Murúa]] (il-[[Mużew]] ta' J. Paul Getty).<ref>{{Ċita web|url=https://www.getty.edu/art/collection/object/107SZV|titlu=Coat of Arms of the Kingdom of Peru (The J. Paul Getty Museum Collection)|sit=The J. Paul Getty Museum Collection|lingwa=en|data-aċċess=2023-04-07}}</ref><ref>Juan Carlos Garavaglia; Jacques Poloni-Simard; Gilles Rivière (2014). ''Au miroir de l´Anthropoligie Historique''. Rennes: Presses Universitaires de Rennes. ISBN <bdi>9782753528062</bdi>.</ref>]] Fl-1532, l-Ispanjoli u l-alleati indiġeni tagħhom (mill-gruppi etniċi influwenzati mill-Inka) taħt il-kmand ta' [[Francisco Pizarro]] ħatfu lill-monarka [[Atahualpa]] bħala priġunier fil-belt ta' Cajamarca. Għalkemm tħallas rahan, xorta waħda ġie ġustizzjat għal raġunijiet politiċi u strateġiċi. Wara xi battalji, l-Ispanjoli kkonkwistaw l-imperu tagħhom. Il-Kuruna Spanjola sejħet lil Francisco Pizarro bħala l-gvernatur tal-artijiet li huwa kkonkwista. Pizarro ddeċieda li jistabbilixxi l-belt kapitali fil-wied tax-xmara Rímac, wara li ma rnexxilux jistabbiliha f'Jauja.<ref>{{Ċita web|url=https://sisbib.unmsm.edu.pe/Exposiciones/FundLima/fundacion/fundacion_Lima.htm|titlu=Historia de la fundacion de Lima|sit=sisbib.unmsm.edu.pe|data-aċċess=2023-04-07}}</ref> Huwa kkunsidra li Lima kienet tinsab f'pożizzjoni strateġika, qrib kosta favorevoli għall-kostruzzjoni ta' port iżda prudentement 'il bogħod sabiex jiġu evitati l-attakki mill-pirati u mis-setgħat barranin, b'artijiet għammiela u bi klima friska idonea. Għalhekk, fit-18 ta' Jannar 1535, Lima ġiet stabbilita bl-isem ta' "Belt tar-Rejiet", f'ġieħ l-epifanija f'territorji li kienu tal-''kuraka'' Taulichusco. Huwa maħsub li dan l-isem ingħata "għall-ħabta tal-istess żmien f'Jannar, meta l-Ispanjoli kienu qed ifittxu post biex jistabbilixxu l-belt il-ġdida, [...] mhux 'il bogħod mis-santwarju ta' Pachacámac, qrib ix-xmara Rímac". Madankollu, bħalma kien ġara bir-reġjun, li inizjalment kien issejjaħ Kastilja l-Ġdida u mbagħad Perù, il-Belt tar-Rejiet wara ftit saret magħrufa bħala "Lima". Pizarro, bil-kollaborazzjoni ta' [[Nicolás de Ribera]], [[Diego de Agüero]] u [[Francisco Quintero]], fassal personalment il-pjazza prinċipali, ''Plaza Mayor'', u l-kumplament tal-pjanta tal-belt, u bena l-Palazz tal-Viċirè (li llum il-ġurnata ġie ttrasformat fil-Palazz tal-Gvern tal-Perù, iżda xorta waħda għadu jissejjaħ ''Casa de Pizarro'') u l-Katidral. L-ewwel ġebla tal-katidral tpoġġiet personalment minn Pizarro nnifsu. F'Awwissu 1536, il-belt kienet qed tiffjorixxi iżda ġiet assedjata mit-truppi tal-monarka Manco Inca Yupanqui, għalkemm l-Ispanjoli u l-alleati indiġeni tagħhom irnexxielhom jirbħulhom.<ref>Ralph Francis Bennett - Center for Renaissance and Baroque Studies (1986). ''Settlements in the Americas: Cross-cultural Perspectives''. University of Delaware Press. p. 35. ISBN <bdi>0874134110</bdi>.</ref> Fis-snin ta' wara, Lima kisbet prestiġju billi ġiet iddeżinjata bħala l-belt kapitali tal-Viċirenju tal-Perù u s-sede tar-''Real Audiencia'' fl-1543. Peress li l-pożizzjoni tal-belt kostali kienet ikkundizzjonata mill-komunikazzjonijiet faċli li kien hemm ma' Spanja, malajr ġiet stabbilita rabta sfiqa mal-port ta' Callao.<ref>Tolla, Enrique Bonilla di (2009). ''Lima and El Callao - An Architectural and Landscape Guide''. ''Regional Government of Andalusia''. Lima, Seville. ISBN <bdi>978-84-7595-215-4</bdi>.</ref><gallery mode="packed" heights="210"> File:Diego_de_Almagro_y_Francisco_Pizarro_en_Castilla.jpg|alt=Francisco Pizarro and Diego Almagro portrayed in 1615 by the Inca painter Guamán Poma. Royal Library, Denmark.|<small>Francisco Pizarro u Diego Almagro mpittra fl-1615 mill-pittur Inka Guamán Poma. Il-Librerija Rjali tad-[[Danimarka]].</small><ref>Guamán Poma (1615). ''Nueva corónica y buen gobierno''. ''Royal Library, Denmark website''. p. 17.</ref> File:Kusi_Yupanqui.jpg|alt=Captain Luis de Ávalos de Ayala kills Manco Inca Yupanqui in the conquest of Lima. Chronicle made in 1615 by the Inca painter Guamán Poma. Royal Library, Denmark.|<small>Il-Kaptan Luis de Ávalos de Ayala joqtol lil Manco Inca Yupanqui fil-konkwista ta' Lima, impitter fl-1615 mill-pittur Inka Guamán Poma. Il-Librerija Rjali tad-Danimarka.</small><ref>Guamán Poma (1615). ''Nueva corónica y buen gobierno''. ''Royal Library, Denmark website''. p. 157.</ref> </gallery> === Żmien il-Viċirenju === [[File:Lima_POMA1039v.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Lima_POMA1039v.jpg|daqsminuri|240x240px|<small>"Il-Belt tar-Rejiet ta' Lima, il-qorti rjali suprema, il-belt prinċipali tar-renju tal-Indji, ir-residenza tal-Viċirè, u arċiveskovat tal-Knisja", [[pittura]] tal-1615 tal-pittur Inka Guamán Poma. Il-Librerija Rjali tad-Danimarka.</small><ref>Guamán Poma (1615). ''Nueva corónica y buen gobierno''. ''Royal Library, Denmark website''. p. 362.</ref>]] Għas-seklu ta' wara, il-belt iffjorixxiet bħala ċ-ċentru ta' network kummerċjali estensiv li integra l-Viċirenju mal-Amerki, mal-[[Ewropa]] u mal-Lvant tal-[[Asja]]. Iżda l-belt kellha l-perikli tagħha wkoll; terremoti vjolenti qerdu biċċa kbira minnha bejn l-1586 u l-1687, u dan wassal għal attività kbira ta' kostruzzjoni. F'dak iż-żmien tfaċċaw l-akkwedotti, il-bastjuni u s-swar qabel l-għargħar tax-xmajjar, tlesta l-pont fuq ix-xmara Rímac, inbena l-katidral, u nbnew bosta sptarijiet, kunventi u monasteri. Il-belt ġiet artikolata madwar il-kwartieri tagħha. Theddida oħra kienet il-preżenza tal-pirati u tal-kursari fl-Oċean Paċifiku, li wasslet għall-kostruzzjoni tas-Swar ta' Lima bejn l-1684 u l-1687. It-terremot tal-1687 kien mument ta' żvolta fl-istorja ta' Lima, peress li ħabat mar-reċessjoni kummerċjali minħabba l-kompetizzjoni ekonomika ma' bliet oħra bħal [[Buenos Aires]], l-[[Arġentina]]. Bil-ħolqien tal-Viċirenju ta' Granada l-Ġdida fl-1717, id-demarkazzjonijiet politiċi ġew organizzati mill-ġdid, u Lima tilfet biss xi territorji li effettivament diġà kellhom l-awtonomija tagħhom. Fl-1746 terremot qawwi ġarrab ħsarat kbar fil-belt u qered lil Callao; dan ġiegħel sforz enormi ta' rikostruzzjoni mill-Viċirè [[José Antonio Manso de Velasco]].<ref>Charles Walker (2003). "The Upper Classes and Their Upper Stories: Architecture and the Aftermath of the Lima Earthquake of 1746". ''Hispanic American Historical Review''. Hispanic American Historical Review - Duke University Press. '''83''' (1): 53–55.</ref> Fit-tieni nofs tas-seklu 18, l-ideat tal-Illuminazzjoni dwar is-saħħa pubblika u l-kontroll soċjali influwenzaw l-iżvilupp tal-belt. Matul dan il-perjodu, il-belt kapitali Peruvjana ġiet affettwata mir-riformi tal-Borboni u tilfet il-monopolju li kellha fuq il-kummerċ barrani u l-kontroll li kellha fuq ir-reġjun importanti tal-estrazzjoni fin-naħa ta' fuq tal-Perù. Dan dgħajjef l-ekonomija tal-belt u b'hekk l-elit tal-belt kellhom jiddependu fuq il-karigi mogħtija mill-gvern tal-Viċirenju u mill-Knisja, li kkontribwew biex tinżamm rabta iktar sfiqa mal-Kuruna milli mal-kawża tal-indipendenza. [[File:Plaza_de_Armas,_Lima.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Plaza_de_Armas,_Lima.jpg|daqsminuri|250x250px|Il-[[Katidral]] Metropolitan [[Rinaxximent|Rinaxximentali]] ta' Lima, li nbena bejn l-1602 u l-1797.]] L-ikbar impatt politiku-ekonomiku li esperjenzat il-belt dak iż-żmien seħħ bil-ħolqien tal-Viċirenju ta' Río de la Plata fl-1776, li biddel ir-rotta u l-orjentazzjonijiet imposti mit-traffiku merkantili ġdid. Fost il-binjiet li nbnew matul dan il-perjodu hemm il-Coliseo de Gallos, l-Arena tal-Ġlied tal-Barrin ta' Acho u ċ-Ċimiterju Ġenerali. L-ewwel tnejn inbnew biex jirregolaw dawk l-attivitajiet popolari, filwaqt li ċ-ċimiterju nbena biex itemm darba għal dejjem il-prattika tad-dfin tal-mejtin fil-knejjes, li tqieset bħala prattika mhux sana mill-awtoritajiet pubbliċi.<gallery mode="packed" heights="163"> File:Bridge_of_Lima,_Ladies_of_Lima_1842_Boilly_and_Eyriès_(cropped).jpg|alt=View of Lima and the Tapada limeña (a colonial women fashion) in a painting of 1842 by d'Orbigny and Benoît. Museum of the Americas, Spain.|<small>Veduta ta' Lima u t-Tapada limeña ([[moda]] kolonjali tan-nisa) f'pittura tal-1842 ta' d'Orbigny u Benoît. Il-Mużew tal-Amerki, [[Spanja]].</small><ref>{{Ċita ktieb|data=1842|titlu=Viaje pintoresco a las dos Américas, Asia y África|url=https://bvpb.mcu.es/es/consulta/registro.do?id=469709|sensiela=Viaje pintoresco alrededor del mundo, a las dos Américas, Asia y Africa,4-6|post=Barcelona|pubblikatur=Imprenta y libreria de Juan Oliveres}}</ref> File:Rimac_en_1850.jpg|alt=Lima as seem from the Rímac District, painting of 1850 by Batta Molinelli.|Veduta ta' Lima mid-Distrett ta' Rímac, pittura tal-1850 ta' Batta Molinelli.<ref>{{Ċita web|url=http://blog.pucp.edu.pe/blog/juanluisorrego/2010/04/09/la-flora-de-lima-introduccion/|titlu=La flora de Lima: introducción {{!}} Blog de Juan Luis Orrego Penagos|lingwa=es-ES|data-aċċess=2023-04-07}}</ref> File:Calle_de_los_Judíos_(Lima)_1866.jpg|alt=Colonial Calle de los Judíos (Jewish quarter) (Lima) in 1866 by Manuel A. Fuentes and Firmin Didot, Brothers, Sons & Co. University of Chicago Library.|Triq kolonjali tal-[[Ġudaiżmu|Lhud]] fil-kwartier Lhudi ta' Lima fl-1866, pittura ta' Manuel A. Fuentes u Firmin Didot, Brothers, Sons & Co., il-Librerija tal-Università ta' [[Chicago]].<ref>{{Ċita ktieb|kunjom=Fuentes|isem=Manuel Atanasio|data=1866|titlu=Lima: Or, Sketches of the Capital of Peru, Historical, Statistical, Administrative, Commercial and Moral|url=https://books.google.com/books?id=NhpEAQAAMAAJ&dq=Lima+or+Sketches+of+the+Capital+of+Peru,+Historical,+Statistical,+Administrative,+Commercial+and+Moral+Paris:+Firmin+Didot,+Brothers,+Son&pg=PP13|lingwa=en|iktar=|pubblikatur=Firmin Didot, Brothers, Sons & Company}}</ref> File:Calles_de_la_Coca_and_de_Badegones_(Lima)_1866.jpg|alt=Colonial Calles de la Oca and de Bodegones (Lima) in 1866 by Manuel A. Fuentes and Firmin Didot, Brothers, Sons & Co. University of Chicago Library.|It-toroq kolonjali ''Calles de la Oca'' u ''de Bodegones'' (Lima) fl-1866, pittura ta' Manuel A. Fuentes u Firmin Didot, Brothers, Sons & Co., il-Librerija tal-Università ta' Chicago.<ref>{{Ċita ktieb|kunjom=Fuentes|isem=Manuel Atanasio|data=|sena=1866|titlu=Lima: Or, Sketches of the Capital of Peru, Historical, Statistical, Administrative, Commercial and Moral|url=https://books.google.com/books?id=NhpEAQAAMAAJ&dq=Lima+or+Sketches+of+the+Capital+of+Peru,+Historical,+Statistical,+Administrative,+Commercial+and+Moral+Paris:+Firmin+Didot,+Brothers,+Son&pg=PP13|lingwa=en|iktar=|pubblikatur=Firmin Didot, Brothers, Sons & Company}}</ref> File:El_viajero_ilustrado,_1878_602092_(3810558891).jpg|alt=Puente de Piedra Bridge, the former Arco del Puente Gate and the Walls of Lima in 1878 by El Viajero Ilustrado. Old Fund of the University of Seville.|Il-Pont tal-Ġebel, l-eks Daħla tal-Pont u s-Swar ta' Lima fl-1878, pittura ta' ''El Viajero Ilustrado''. Il-Fond l-Antik tal-Università ta' [[Sivilja]].<ref>{{Ċita web|url=https://www.flickr.com/people/fdctsevilla/|titlu=Fondo Antiguo de la Biblioteca de la Universidad de Sevilla|sit=Flickr|lingwa=en-us|data-aċċess=2023-04-07}}</ref> </gallery> === Indipendenza === [[File:La_Independencia_del_Perú.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:La_Independencia_del_Per%C3%BA.jpg|daqsminuri|José de San Martín waqt id-Dikjarazzjoni tal-Indipendenza tal-Perù fil-Plaza Mayor de Lima, fit-28 ta' Lulju 1821.]] Spedizzjoni ta' ġellieda Arġentini u [[Ċili|Ċileni]] f'daqqa għall-indipendenza, immexxija mill-Ġeneral Don [[José de San Martín]], żbarkat fin-Nofsinhar ta' Lima fl-1820, iżda ma attakatx il-belt. Meta sab ruħu quddiem imblokk navali u azzjoni ta' gwerrilja fuq l-art, il-Viċirè [[José de la Serna]] ġie mġiegħel jaħrab mill-belt f'Lulju 1821 sabiex isalva l-armata Rjali. Minħabba l-biża' ta' rewwixta popolari u n-nuqqas ta' mezzi biex jimponi l-ordni, il-Kunsill tal-Belt stieden lil San Martín jidħol fil-belt, u ffirma Dikjarazzjoni tal-Indipendenza fuq talba tiegħu.<ref>{{Ċita web|url=http://www.congreso.gob.pe/historia/|titlu=Reseña histórica del Congreso de la República del Perú|sit=www.congreso.gob.pe|data-aċċess=2023-04-07}}</ref> Wara li l-Ġeneral San Martín ipproklama l-indipendenza tal-Perù fl-1821, Lima saret il-belt kapitali tar-Repubblika l-Ġdida tal-Perù. Għaldaqstant, saret ukoll is-sede tal-gvern tal-liberatur kif ukoll is-sede tal-ewwel Kungress Kostitwenti li kellu l-pajjiż. Il-gwerra damet għal iktar minn sentejn, li matulhom il-belt għaddiet minn mexxej għal ieħor diversi drabi u ġarrbet abbużi miż-żewġ naħat. Meta l-gwerra ġiet deċiża fil-Battalja ta' [[Ayacucho]] tad-9 ta' Diċembru 1824, Lima kienet ftaqret b'mod konsiderevoli.<ref>Jorge Basadre (1929). ''La iniciación de la república: contribución al estudio de la evolución política y social del Perú''. Vol. 2. Universidad Nacional de San Marcos. p. 31. ISBN <bdi>9972461963</bdi>.</ref> === Żmien Repubblikan === [[File:Palacio de Justicia. Lima, Perú.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Palacio_de_Justicia._Lima,_Per%C3%BA..jpg|alt=|xellug|daqsminuri|Il-Palazz tal-Ġustizzja, Lima.]] Wara l-Gwerra tal-Indipendenza, Lima saret il-belt kapitali tar-Repubblika tal-Perù, iżda l-istaġnar ekonomiku u d-diżordni politiku tal-pajjiż ipparalizza l-iżvilupp urban tagħha. Din is-sitwazzjoni ġiet inversa fis-snin 50 tas-seklu 19, meta żdied l-introjtu pubbliku u privat li rriżulta mill-esportazzjoni tal-ħmieġ tal-[[Għasfur|għasafar]] ippermetta t-tkabbir rapidu tal-belt. Fl-għoxrin sena ta' wara, l-Istat iffinanzja l-kostruzzjoni ta' binjiet pubbliċi kbar biex jissostitwixxu l-istabbilimenti l-antiki tal-Viċirenju, fosthom is-Suq Ċentrali, il-Biċċerija Ġenerali, l-Isptar tal-Mard Mentali, il-Ħabs u l-Isptar ta' Dos de Mayo. Sar titjib ukoll fil-kollegamenti; fl-1850 tlestiet linja ferrovjarja bejn Lima u Callao u fl-1870 ġie inawgurat pont tal-[[ħadid]] fuq ix-xmara Rímac River, bl-isem ta' Puente Balta. Fl-1872 is-swar tal-belt twaqqgħu fid-dawl tat-tkabbir urban mistenni fil-futur. Madankollu, dan il-perjodu ta' tkabbir ekonomiku wessa' wkoll id-divarju bejn is-sinjuri u l-foqra, u b'hekk wassal għal bosta rvelli soċjali. Matul il-Gwerra tal-Paċifiku (1879-1883), l-armata Ċilena okkupat il-belt ta' Lima wara li rebħet kontra t-truppi u r-riżervi Peruvjani fil-Battalji ta' San Juan u ta' Miraflores. Il-belt batiet taħt l-invażuri, li serqu r-rikkezzi mill-mużewijiet, mil-libreriji pubbliċi u mill-istituzzjonijiet [[Edukazzjoni|edukattivi]]. Fl-istess ħin, seħħew attakki vjolenti fuq xi ċittadini sinjuri u l-kolonja Asjatika, u nsterqu l-proprjetajiet u n-negozji tagħhom. === Seklu 20 === [[File:Palacio_Municipal_21_1.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Palacio_Municipal_21_1.jpg|alt=|daqsminuri|Il-Muniċipju ta' Lima.]] Fil-bidu tas-seklu 20, bdiet il-kostruzzjoni tat-toroq li mbagħad servew bħala qafas għall-iżvilupp tal-belt. It-toroq kienu Paseo de la República, Leguía (illum imsejħa [[Arequipa]]), Brasil u Salaverry li kienu jagħtu lejn in-Nofsinhar, u Venezuela u Colonial li kienu jagħtu lejn il-Punent sal-port ta' Callao.<ref>Kathya Araujo (2009). ''Dignos de su arte: sujeto y lazo social en el Perú de las primeras décadas del siglo XX''. Santiago de Chile: Iberoamericana Editorial. p. 48. ISBN <bdi>978-8484893875</bdi>.</ref><ref>Ascensión Martínez Riaza (2006). ''"A pesar del gobierno": españoles en el Perú, 1879-1939''. Editorial CSIC. p. 139. ISBN <bdi>8400084497</bdi>.</ref> Fis-snin 30 tas-seklu 20 bdew kostruzzjonijiet kbar, fosthom l-immudellar mill-ġdid tal-Palazz tal-Gvern tal-Perù u l-Palazz Muniċipali. Dawn il-kostruzzjonijiet laħqu il-qofol tagħhom fis-snin 50 tas-seklu 20, matul il-gvern ta' [[Manuel A. Odría]], meta nbnew il-binjiet maestużi tal-Ministeru għall-Ekonomija u tal-Ministeru għall-Edukazzjoni (il-Binja ta' Javier Alzamora Valdez, attwalment is-sede tal-Qorti Superjuri tal-Ġustizzja ta' Lima), tal-Ministeru għas-Saħħa, tal-Ministeru tal-Impjieg u tal-Isptarijiet tal-Assigurazzjoni tal-Ħaddiema u tal-Impjegati, kif ukoll l-Istadium Nazzjonali u diversi unitajiet kbar tal-akkomodazzjoni.<ref>Jorge Rojas (1996). ''Las políticas comerciales y cambiarias en el Perú, 1960-1995''. Fondo Editorial PUCP. p. 55. ISBN <bdi>9972420604</bdi>.</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.gob.pe/institucion/minedu/informes-publicaciones/1307863-historia-del-ministerio-de-educacion|titlu=Historia del Ministerio de Educación|sit=www.gob.pe|lingwa=es-pe|data-aċċess=2023-04-07}}</ref> F'dawk is-snin ukoll beda fenomenu li biddel il-konfigurazzjoni tal-belt, jiġifieri l-immigrazzjoni tal-massa tal-abitanti min-naħa ta' ġewwa tal-pajjiż, u dan ipproduċa t-tkabbir esponenzjali tal-popolazzjoni tal-belt kapitali u b'konsegwenza ta' dan, it-tkabbir urban. Il-popolazzjonijiet il-ġodda bdew jinsedjaw l-artijiet qrib iċ-ċentru tal-belt li kienet tintuża bħala żona agrikola. B'hekk ġew popolati d-distretti attwali ta' Lince, La Victoria fin-Nofsinhar; Breña u Pueblo Libre fil-Punent; El Agustino, Ate u San Juan de Lurigancho fil-Lvant, u San Martín de Porres u Comas fit-Tramuntana.<ref>{{Ċita web|url=https://www4.congreso.gob.pe/comisiones/1999/educacion/funcion/eventos/Expos16.html|titlu=Expos18|sit=www4.congreso.gob.pe|data-aċċess=2023-04-07|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20230407101942/https://www4.congreso.gob.pe/comisiones/1999/educacion/funcion/eventos/Expos16.html|arkivju-data=2023-04-07|url-status=dead}}</ref> [[File:Cerro_de_San_Cristóbal,_Lima,_Perú,_2015-07-28,_DD_118.JPG|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Cerro_de_San_Crist%C3%B3bal,_Lima,_Per%C3%BA,_2015-07-28,_DD_118.JPG|alt=|daqsminuri|Il-''Pueblos jóvenes'' fil-periferiji ta' Lima fl-2015. Illum il-ġurnata ħafna minnhom ġew ikkonsolidati.]] Bħala punt emblematiku ta' dan it-tkabbir, fl-1973 inħolqot il-komunità awtoġestita ta' Villa El Salvador (id-distrett attwali ta' Villa El Salvador), li tinsab 30 km fin-Nofsinhar taċ-ċentru tal-belt, li attwalment hija integrata fiż-żona metropolitana.<ref>{{Ċita web|url=http://www.munives.gob.pe/Ves_historia.htm|titlu=Portal de la Municipalidad de Villa El Salvador|data=2012-07-12|sit=web.archive.org|data-aċċess=2023-04-07|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20120712210910/http://www.munives.gob.pe/Ves_historia.htm|arkivju-data=2012-07-12|url-status=dead}}</ref> Fis-snin 80 tas-seklu 20, il-vjolenza tat-terroriżmu żdiedet mat-tkabbir diżordinat tal-belt, u flimkien mal-insedjaturi tal-artijiet żdiedu wkoll il-persuni spustjati internament. Fis-snin 40 tas-seklu 20, Lima għaddiet minn perjodu ta' tkabbir rapidu xprunat mill-migrazzjoni mir-reġjun tal-muntanji Andes, peress li n-nies miż-żoni rurali bdew ifittxu opportunitajiet ta' xogħol u ta' edukazzjoni. Il-popolazzjoni, li kien stmat li kienet tlaħħaq is-600,000 ruħ fl-1940, laħqet il-1.9 miljun ruħ sal-1960 u l-4.8 miljun ruħ sal-1980. Fil-bidu ta' dan il-perjodu, iż-żona urbana kienet ikkonfinata f'żona triangolari madwar iċ-ċentru storiku tal-belt, Callao u Chorrillos; fid-deċennji ta' wara l-insedjamenti nfirxu lejn it-Tramuntana, lil hinn mix-xmara Rímac, lejn il-Lvant, tul l-Awtostrada Ċentrali, u lejn in-Nofsinhar.<ref>Dietz, Henry A. (1980). ''Poverty and Problem-Solving Under Military Rule: The Urban Poor in Lima, Peru''. University of Texas Press. ISBN <bdi>978-0-292-76460-6</bdi>. p. 35.</ref> Il-migranti l-ġodda, li għall-ewwel kienu kkonfinati f'abitazzjonijiet żdingati fiċ-ċentru ta' Lima, xprunaw dan it-tkabbir permezz ta' invażjonijiet tal-art fuq skala kbira, li evolvew f'irħula żdingati magħrufa bħala ''pueblos jóvenes''.<ref>Dietz, Henry A. (1980). ''Poverty and Problem-Solving Under Military Rule: The Urban Poor in Lima, Peru''. University of Texas Press. ISBN <bdi>978-0-292-76460-6</bdi>. p. 36.</ref> == Sit ta' Wirt Dinji == [[Stampa:Plaza Mayor Lima.jpg|nofs|daqsminuri|686x686px|Veduta panoramika tal-Plaza Mayor, il-pjazza prinċipali fil-qalba tal-belt ta' Lima.]] Iċ-Ċentru Storiku ta' Lima ġie ddeżinjat bħala [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] fl-1988.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/500/|titlu=Historic Centre of Lima|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2023-04-07}}</ref> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' kriterju wieħed tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-[[bniedem]]".<ref name=":0" /> == Ġemellaġġ == Lima hija ġemellata ma': * [[Akhisar]], it-[[Turkija]];<ref>{{Ċita web|url=https://lucidez.pe/ciudades-hermanas-costumbres-similares-por-ines-yabar/|titlu=Ciudades hermanas: Costumbres similares, por Inés Yabar - Mundo|data=2018-01-14|lingwa=es|data-aċċess=2023-04-07|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20220408145456/https://lucidez.pe/ciudades-hermanas-costumbres-similares-por-ines-yabar/|arkivju-data=2022-04-08|url-status=dead}}</ref> * [[Austin]], l-[[Stati Uniti|Istati Uniti]];<ref>{{Ċita web|url=https://www.austintexas.gov/department/sister-and-friendship-cities-program|titlu=Sister and Friendship Cities Program {{!}} AustinTexas.gov|sit=www.austintexas.gov|data-aċċess=2023-04-07}}</ref> * [[Beijing]], iċ-[[Ċina]]; * [[Bogotá]], il-[[Kolombja]]; * [[Bordeaux]], [[Franza]]; * [[Brażilja|Brasilia]], il-[[Brażil]]; * [[Buenos Aires]], l-[[Arġentina]];<ref>{{Ċita web|url=https://buenosaires.gob.ar/internacionalesycooperacion/relacionesbilaterales/convenios|titlu=Convenios Internacionales {{!}} Buenos Aires Ciudad - Gobierno de la Ciudad Autónoma de Buenos Aires|sit=buenosaires.gob.ar|data-aċċess=2023-04-07}}</ref> * [[Caracas]], il-[[Veneżwela|Venezwela]]; * [[Cleveland]], l-Istati Uniti;<ref>{{Ċita web|url=https://www.clevelandohio.gov/CityofCleveland/Home/Government/MayorsOffice/Office_of_Government_Affairs/SisterCities|titlu=Cleveland's Sister Cities {{!}} City of Cleveland|sit=www.clevelandohio.gov|data-aċċess=2023-04-07|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20230329094132/https://www.clevelandohio.gov/CityofCleveland/Home/Government/MayorsOffice/Office_of_Government_Affairs/SisterCities|arkivju-data=2023-03-29|url-status=dead}}</ref> * [[Guadalajara]], il-[[Messiku]]; * [[Karaçoban]], it-Turkija;<ref>{{Ċita web|url=http://tatligezgin.com/peru/lima-ve-cevresinde-gorulmesi-gereken-yerler/|titlu=Lima Gezilecek Yerler {{!}} Bir Kadın Gezginin Maceraları|kunjom=tatligezgin|lingwa=tr-TR|data-aċċess=2023-04-07|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20220728233101/http://tatligezgin.com/peru/lima-ve-cevresinde-gorulmesi-gereken-yerler/|arkivju-data=2022-07-28|url-status=dead}}</ref> * [[Kiev]], l-[[Ukrajna]]; * [[Madrid]], [[Spanja]];<ref>{{Ċita web|url=https://www.madrid.es/vgn-ext-templating/v/index.jsp?vgnextoid=76957c275129a310VgnVCM2000000c205a0aRCRD&vgnextchannel=ce069e242ab26010VgnVCM100000dc0ca8c0RCRD&vgnextfmt=default&idCapitulo=7182437|titlu=Acción Internacional y Ciudadanía Global - Agreements with cities - Ayuntamiento de Madrid|sit=www.madrid.es|lingwa=es|data-aċċess=2023-04-07|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20200610162129/https://www.madrid.es/vgn-ext-templating/v/index.jsp?vgnextoid=76957c275129a310VgnVCM2000000c205a0aRCRD&vgnextchannel=ce069e242ab26010VgnVCM100000dc0ca8c0RCRD&vgnextfmt=default&idCapitulo=7182437|arkivju-data=2020-06-10|url-status=dead}}</ref> * [[Belt tal-Messiku|Il-Belt tal-Messiku]], il-Messiku; * [[Miami]], l-Istati Uniti; * [[Montreal]], il-[[Kanada]]; * [[Pescara]], l-[[Italja]]; * [[Santa Ana]], [[Kosta Rika|Costa Rica]];<ref>{{Ċita web|url=https://www.santaana.go.cr/images/documentos/pdf/2016/Informe%20RC%202015-2016%20Final%20Web.pdf|titlu=Rendición de Cuentas 2015–2016. santaana.go.cr (bl-Ispanjol). Heredia.|data-aċċess=2023-04-07|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20220120184248/https://www.santaana.go.cr/images/documentos/pdf/2016/Informe%20RC%202015-2016%20Final%20Web.pdf|arkivju-data=2022-01-20|url-status=dead}}</ref> * [[São Paulo]], il-Brażil; * [[Shanghai]], iċ-Ċina;<ref>{{Ċita web|url=http://wsb.sh.gov.cn/node550/index.html|titlu=市级友好城市_上海市人民政府外事办公室|data=2020-09-19|sit=web.archive.org|data-aċċess=2023-04-07|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20200919163609/http://wsb.sh.gov.cn/node550/index.html|arkivju-data=2020-09-19|url-status=bot: unknown}}</ref> * [[Stamford]], l-Istati Uniti;<ref>{{Ċita web|url=https://www.stamfordadvocate.com/news/article/Stamford-gains-another-sister-city-this-time-6554570.php|titlu=Stamford gains another sister city, this time Rose, Italy|kunjom=Gecan|isem=Alex N.|data=2015-10-07|sit=StamfordAdvocate|lingwa=en-US|data-aċċess=2023-04-07}}</ref> * [[Taipei]], it-[[Tajwan]];<ref>{{Ċita web|url=https://english.sec.gov.taipei/cp.aspx?n=2789B64DFDD8B838|titlu=Taipei's Sister Cities|kunjom=Government|isem=Secretiat of Taipei City|data=2020-03-18|sit=Secretiat of Taipei City Government|lingwa=English|data-aċċess=2023-04-07|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20220408145501/https://english.sec.gov.taipei/cp.aspx?n=2789B64DFDD8B838|arkivju-data=2022-04-08|url-status=dead}}</ref> * [[Tegucigalpa]], il-[[Ħonduras]]. == Referenzi == [[Kategorija:Bliet kapitali fl-Amerika]] [[Kategorija:Perù]] [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji Kulturali]] [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji fil-Perù]] 2qiw87wdp6g7fdww890h6ibj3ggaemc 0 30873 323612 310162 2025-06-15T00:16:12Z InternetArchiveBot 18288 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 323612 wikitext text/x-wiki [[Stampa:Serial_Podcast.jpg|alt=A podcast being played through a podcast app on an iPhone|daqsminuri| Il-poddata ''Serial'' qed tindaqq permezz tal-app Apple Podcasts fuq iPhone]] '''Poddata''' hija programm disponibbli f'format diġitali li jista' jitniżżel mill-Internet.<ref>{{Ċita enċiklopedija|url=https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/podcast}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/podcast|titlu=Definition of PODCAST|sit=[[Merriam-Webster Dictionary]]|data-aċċess=April 20, 2023}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.britannica.com/dictionary/podcast|titlu=Podcast Definition & Meaning &#124; Britannica Dictionary|sit=britannica.com}}</ref> Ngħidu aħna, serje ta' episodji ta' fajls tal-ħoss diġitali li utent jista’ jniżżel fuq tagħmir personali biex jismagħhom meta jixtieq. Għalkemm il-biċċa l-kbira tal-poddati jixxandru bħala ħoss biss, xi programmi jittellgħu wkoll bil-filmati magħhom.<ref>{{Ċita web|url=https://riverside.fm/blog/how-to-start-a-video-podcast|titlu=Video Podcast: How to Start a Podcast with Video in 5 Steps|sit=riverside.fm|data-aċċess=2023-02-21}}</ref> L-apps tax-xandir bl-internet u s-servizzi tal-poddatti huma sistemi komdi biex minn post wieħed, wieħed jieħu ħsieb għadd ta' sensiliet għall-konsum personali li ġejjin minn għadd sorsi ta’ poddati u tagħmir tad-daqq. Hemm ukoll servizzi tat-tiftix tal-poddati li jgħinu lill-utenti jsibu u jaqsmu episodji partikolari ta' xi poddata.<ref>{{Ċita web|url=https://lifehacker.com/the-best-podcast-search-engine-1818560337|titlu=The Best Podcast Search Engine|isem=Nick|awtur=Douglas|data=September 20, 2017|sit=lifehacker|pubblikatur=G/O Media Inc.|data-aċċess=January 30, 2022}}</ref> Serje ta’ poddati normalment fiha preżentatur rikorrenti wieħed jew aktar involuti f’diskussjoni dwar suġġett partikolari jew avveniment kurrenti. Diskussjoni u kontenut f'poddata jistgħu jvarjaw minn dawk mibnija fuq skript bir-reqqa għal dawk kompletament improvizzati. Il-podcasts jgħaqqdu produzzjoni ta' ħoss elaborata u artistika ma' tħassib tematiku li jvarja minn riċerka xjentifika għal ġurnaliżmu popolari. Ħafna serje ta’ poddati jintrabtu ma' website li toffri ħoloq u noti dwar il-produzzjoni, bijografiji tal-mistednin, traskrizzjonijiet, riżorsi addizzjonali, kummentarji, u kultant forum komunitarju ddedikat biex jiddiskuti l-kontenut tal-episodju. L-prezz għall-konsumatur huwa baxx għax il-biċċa l-kbira tal-poddatti jistgħu jitniżżlu b'xejn. Xi poddati huma prodotti minn korporazzjonijiet jew sponsorjati, bl-inklużjoni ta' reklami kummerċjali. F'każijiet oħra, poddata tista' tkun impriża kummerċjali appoġġjata minn taħlita ta' mudell ta' abbonament imħallas u reklamar. Minħabba li l-kontenut tal-poddati spiss ikun b'xejn, dan il-format ħafna drabi huwa kklassifikat bħala wieħed li jfixkel il-mezzi konvenzjonali, b'mod partikulari fil-mudell ta' manteniment finanzjarju. Poddata tinvolvi l-produzzjoni u d-distribuzzjoni ta' fajls awdjo, u xi drabi video, bl-użu ta' RSS feeds intenzjonati biex jinqraw mill-apparat tal-utenti abbonati. Il-produttur tal-poddata ħafna drabi jixrti dan is-servizz mingħand kumpaniji apposta, iżda mhux bilfors. Kumpaniji tal-hosting imbagħad iqassmu dawn il-fajls awdjo għal servizzi ta' streaming, bħal Apple u Spotify, li l-utenti jistgħu jisimgħu fuq l-ismartphones tagħhom jew mużika diġitali u plejers multimedjali, bħal iPhone. F'Diċembru tal-2022, kien hemm mill-anqas 2,999,008 poddata b'152,596,784 episodju.<ref>{{Ċita web|url=https://www.listennotes.com/podcast-stats/|titlu=Podcast Stats: How many podcasts are there?|sit=Listen Notes|lingwa=en|data-aċċess=June 8, 2022}}</ref> == Etimoloġija == It-terminu bl-Ingliż "podcast" huwa portmanteau ta' "iPod" u "broadcast". <ref>{{Ċita web|url=http://isites.harvard.edu/icb/icb.do?keyword=k1967&pageid=icb.page23750|titlu=Podcast Production|isem=|awtur=|sena=2012|sit=[[Harvard Graduate School of Education]]|lingwa=en-US|data-aċċess=July 10, 2012|url-status=dead|arkivju-url=https://archive.today/20120710232048/http://isites.harvard.edu/icb/icb.do?keyword=k1967&pageid=icb.page23750|arkivju-data=July 10, 2012}}</ref><ref name="oxford">{{Ċita web|url=https://www.lexico.com/definition/podcast|titlu=Definition of Podcast in English|sit=[[Lexico]]|lingwa=en-GB|data-aċċess=August 16, 2021|url-status=live|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20191214090441/https://www.lexico.com/definition/podcast|arkivju-data=December 14, 2019}}</ref><ref name="Podcasting History">{{Ċita web|url=https://computer.howstuffworks.com/internet/basics/podcasting1.htm|titlu=How Podcasting Works § Podcasting History|isem=Stephanie|awtur=Watson|data=March 26, 2005|sit=[[HowStuffWorks]]|lingwa=en|data-aċċess=November 15, 2017|url-status=live|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20200716160234/https://computer.howstuffworks.com/internet/basics/podcasting1.htm|arkivju-data=July 16, 2020}}</ref> L-aktar użu bikri tal-kunċett ta' "podcasting" ġie ntraċċat għall-kolumnista ''ta' The Guardian'' u ġurnalist tal-BBC Ben Hammersley,<ref>{{Ċita web|url=https://www.theguardian.com/media/2004/feb/12/broadcasting.digitalmedia|titlu=Why Online Radio Is Booming|isem=Ben|awtur=Hammersley|awtur-ħolqa=Ben Hammersley|data=February 12, 2004|sit=[[The Guardian]]|lingwa=en-GB|data-aċċess=November 16, 2017|url-status=live|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20200621135820/https://www.theguardian.com/media/2004/feb/12/broadcasting.digitalmedia|arkivju-data=June 21, 2020}}</ref> li ħolqu fil-bidu ta' Frar 2004 waqt li kien qed jikteb artiklu għall-gazzetta ''The Guardian''. <ref name="padding">{{Ċita web|url=http://www.bbc.co.uk/programmes/p038m811|titlu=The Man Who Accidentally Invented the Word 'Podcast'|isem=Miranda|awtur=Sawyer|awtur-ħolqa=Miranda Sawyer|data=November 20, 2015|sit=[[BBC Radio 4]]|lingwa=en-GB|format=MP3|data-aċċess=November 15, 2017|url-status=live|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20190402224308/http://www.bbc.co.uk/programmes/p038m811|arkivju-data=April 2, 2019}}</ref> Il-kelma Maltija poddata ddaħħlet fl-ilsien Malti minn [[Toni Sant]] li huwa meqjus bħala l-ewwel produttur regolari tal-poddati bil-Malti sa mill-2005.<ref>{{Ċita web|url=https://timesofmalta.com/articles/view/ivvaccinat-to-gahan-10-maltese-words-that-we-adopted-in-2021.925066|titlu=Ivvaċċinat to Gaħan - 10 Maltese words that we adopted in 2021|kunjom=Carabott|isem=Sarah|data=2022-01-02|sit=Times of Malta|lingwa=en-gb|data-aċċess=2023-10-02}}</ref> It-terminu intuża għall-ewwel darba fil-komunità tal-awdjobloggjar f'Settembru 2004, meta Danny Gregoire introduċieh f'messaġġ lill-lista tal-posta tal-iPodder-dev, <ref>{{Ċita web|url=http://groups.yahoo.com/group/ipodder-dev/message/41|titlu=How to Handle Getting Past Episodes?|isem=Danny|awtur=Gregoire|data=September 12, 2004|sit=[[Yahoo Groups]]|lingwa=en|data-aċċess=July 4, 2020|url-status=dead|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20130413074906/http://groups.yahoo.com/group/ipodder-dev/message/41|arkivju-data=April 13, 2013}}</ref> <ref>{{Ċita web|url=https://www.niemanlab.org/2015/02/slates-podcast-audience-has-tripled-in-a-year-and-its-bet-on-audio-over-video-continues-to-pay-off/|titlu=Slate's Podcast Audience Has Tripled in a Year, and Its Bet on Audio Over Video Continues to Pay Off|isem=Simon|awtur=Owens|data=February 6, 2015|sit=Nieman Lab|lingwa=en-US|data-aċċess=December 6, 2020|url-status=live|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20201206212044/https://www.niemanlab.org/2015/02/slates-podcast-audience-has-tripled-in-a-year-and-its-bet-on-audio-over-video-continues-to-pay-off/|arkivju-data=December 6, 2020}}</ref> minn fejn ġie adottat minn [[Adam Curry]]. <ref>{{Ċita ktieb|kunjom=Levy|isem=Steven|data=October 23, 2006|titlu=The Perfect Thing: How the iPod Shuffles Commerce, Culture, and Coolness|url=https://books.google.com/books?id=YZfetA8UfE8C|url-status=live|lingwa=en|pubblikatur=Simon & Schuster|paġna=239|isbn=978-0-7432-8522-3|arkivju-url=https://archive.today/20200704200922/https://books.google.co.uk/books?id=YZfetA8UfE8C|arkivju-data=July 4, 2020|data-aċċess=July 4, 2020}}</ref> Minkejja l-etimoloġija, il-kontenut jista’ jiġi aċċessat permezz ta’ kwalunkwe kompjuter jew apparat simili li jista’ jilgħab fajls tal-midja. It-terminu "podcast" tfaċċa qabel iż-żieda ta' Apple ta' karatteristiċi tal-podcasting fl-iPod u s-software iTunes. <ref>{{Ċita web|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/4631051.stm|titlu=Apple Brings Podcasts Into iTunes|data=June 28, 2005|sit=[[BBC News]]|lingwa=en-GB|data-aċċess=November 15, 2017|url-status=live|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20191214090434/http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/4631051.stm|arkivju-data=December 14, 2019}}</ref> Xi sorsi ssuġġerew il-backrononym "portable on demand"<ref>{{Ċita web|url=http://windows.microsoft.com/en-au/windows-vista/create-your-own-podcast-what-you-need-to-know-to-be-a-podcaster|titlu=Create your own podcast: What you need to know to be a podcaster|isem=Byron|awtur=Ricks|sena=2007|sit=[[Microsoft Windows]]|data-aċċess=July 15, 2020|url-status=dead|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20151225095312/http://windows.microsoft.com/en-au/windows-vista/create-your-own-podcast-what-you-need-to-know-to-be-a-podcaster|arkivju-data=December 25, 2015}}</ref> jew "play on demand"<ref>{{Ċita web|url=https://www.statista.com/statistics/943537/podcast-listening-apps-us/|titlu=Most commonly used apps for listening to podcasts among podcast listeners in the United States in 2019 and 2020|isem=Marie Charlotte|awtur=Götting|data=February 8, 2022|sit=[[Statista]]|data-aċċess=March 4, 2022}}</ref> għal POD biex tiġi evitata r-referenza indiretta għall-iPod. Dan l-użu ġie kkritikat bħala mill-bloggej teknoloġiku [[John Gruber]].<ref>{{Ċita web|url=https://daringfireball.net/linked/2022/03/03/the-pod-in-podcast|titlu=The 'Pod' in 'Podcast'|isem=John|awtur=Gruber|data=March 3, 2022|sit=daringfireball.net|data-aċċess=March 14, 2022}}</ref> == Storja == F'Settembru 2000,<ref>{{Ċita web|url=http://www.mp3newswire.net/stories/2000/ego.html|titlu=I2Go eGo|data-aċċess=August 8, 2009|url-status=dead|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20200224095257/http://www.mp3newswire.net/stories/2000/ego.html|arkivju-data=February 24, 2020}}</ref> il-manifattur tal-MP3 player bikri i2Go offra servizz imsejjaħ MyAudio2Go.com li ppermetta lill-utenti jniżżlu stejjer mill-aħbarijiet biex jisimgħuhom fuq PC jew MP3 player. Is-servizz kien disponibbli għal madwar sena sa ma spiċċa s-servizz ta' i2Go fl-2001.<ref>{{Ċita aħbar|kunjom=Credeur|isem=Mary Jane|data=September 10, 2001|titlu=2Go is gone after burning through $7 million|url=http://www.bizjournals.com/atlanta/stories/2001/09/10/newscolumn1.html|pubblikazzjoni=Atlanta Business Chronicle}}</ref> F'Ottubru 2000, il-kunċett tat-twaħħid ta' fajls tal-ħoss u tal-video f'[[RSS]] feeds ġie propost f'abbozz minn Tristan Louis.<ref>{{Ċita web|url=https://groups.yahoo.com/neo/groups/syndication/conversations/topics/698|titlu=Suggestion for RSS 0.92 Specification|isem=Tristan|awtur=Louis|data=October 13, 2000|sit=groups.yahoo.com|lingwa=en-US|data-aċċess=July 24, 2020|url-status=dead|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20131031070818/http://groups.yahoo.com/neo/groups/syndication/conversations/topics/698|arkivju-data=October 31, 2013}}</ref> L-idea ġiet implimentata minn Dave Winer, żviluppatur tas-software u awtur tal-format RSS.<ref>{{Ċita web|url=https://www.makeuseof.com/tag/the-evolution-of-the-podcast-how-a-medium-was-born-geek-history/|titlu=The Evolution of the Podcast – How a Medium Was Born [Geek History]|isem=Justin|awtur=Pot|data=August 24, 2013|sit=MakeUseOf|lingwa=en-US|data-aċċess=December 6, 2020|url-status=live|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20201206171553/https://www.makeuseof.com/tag/the-evolution-of-the-podcast-how-a-medium-was-born-geek-history/|arkivju-data=December 6, 2020}}</ref> L-ippodjar, li darba kien metodu mhux magħruf għat-tixrid ta' informazzjoni awdjo, sar mezz rikonoxxut għad-distribuzzjoni ta' kontenut awdjo, kemm għal użu kummerjali jew personali. Il-poddati huma simili għal programmi tar-radju fil-forma, iżda jeżistu bħala fajls awdjo li jistgħu jindaqqu meta konvenjenti għas-semmiegħ, f'kull ħin u kullimkien.<ref name="Digital">{{Ċita web|url=https://pinkston.co/the-rise-of-the-podcast|titlu=Pinkston – The Rise of the Podcast|isem=Pinkston|awtur=Digital|data=March 2021|sit=Pinkston|lingwa=en-US|data-aċċess=August 21, 2022}}</ref> iPodderX, żviluppat minn August Trometer u Ray Slakinski, kienet l-ewwel applikazzjoni li għamlet dan il-proċess fattibbli. <ref>{{Ċita web|url=http://www.redorbit.com/education/reference_library/technology_1/internet/1112804661/podcast/|titlu=Podcast|data=March 16, 2013|sit=redOrbit|lingwa=en|data-aċċess=December 6, 2020|url-status=dead|arkivju-url=https://archive.today/20130630060559/http://www.redorbit.com/education/reference_library/technology_1/internet/1112804661/podcast/|arkivju-data=June 30, 2013}}</ref> Sal-2007, il-poddati tal-awdjo kienu qed jagħmlu dak li kien storikament miksub permezz ta’ xandiriet tar-radju, li kienu s-sors ta’ programmi ta’ taħditiet bir-radju u programmi tal-aħbarijiet sa mis-snin tletin tas-seklu 20. Din il-bidla seħħet bħala riżultat tal-evoluzzjoni tal-kapaċitajiet tal-internet flimkien ma' aċċess akbar tal-konsumatur għal hardware u software orħos għar-reġistrazzjoni u l-editjar tal-awdjo.<ref name="Digital"/> F'Awwissu 2004, Adam Curry nieda l-poddata tiegħu ''[[Kodiċi Sors ta 'Kuljum|Daily Source Code]]''. Din kienet iffukata fuq il-kronika tal-ħajja tiegħu ta’ kuljum, b'aħbarijiet u diskussjonijiet dwar l-iżvilupp tal-ippodjar, kif ukoll il-promozzjoni ta’ poddati ġodda u emerġenti. Curry ħoloqha f'attentat biex ikattar l-iżvilupp ta' dak li qed jiġi magħruf bħala podcasting u bħala mezz ta' ttestjar tas-software barra mill-ambjent tal-laboratorju. L-isem ''Daily Source Code'' intgħażel bit-tama li jattira udjenza b'interess fit-teknoloġija. <ref>{{Ċita ktieb|kunjom=Geoghegan|isem=Michael W.|kunjom2=Klass|isem2=Dan|data=November 4, 2007|titlu=Podcast Solutions: The Complete Guide to Audio and Video Podcasting|url=https://books.google.com/books?id=WkAzn9TfL9gC&pg=PA4|url-status=live|edizzjoni=2nd|post=New York|pubblikatur=[[Apress]]|paġna=4|isbn=978-1-59059-905-1|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20200820011111/https://books.google.com/books?id=WkAzn9TfL9gC&lpg=PR2&pg=PA4|arkivju-data=August 20, 2020|data-aċċess=November 15, 2017}}</ref><ref>{{Ċita aħbar|kunjom=Benson|isem=Richard|data=November 14, 2019|titlu=An Aural History of the Podcast: The History of the Podcast (By Those Who Helped Make Them a Thing)|url=https://www.esquireme.com/content/40979-an-aural-history-of-the-podcast|pubblikazzjoni=Esquire Middle East|lingwa=en|data-aċċess=December 6, 2020}}</ref> ''Daily Source Code'' kienet inizjalment dirett lejn l-produtturi tal-poddati. Hekk kif membri tal-udjenza ġew ispirati biex joħolqu u jipproduċu l-proġetti tagħhom stess, bħala riżultat tejbu l-kodiċi użat biex joħolqu poddati. Hekk kif aktar nies tgħallmu kemm kien faċli li jipproduċu l-poddati, malajr dehret komunità ta’ poddejja pijunieri.<ref name="Origins">{{Ċita web|url=https://www.voices.com/resources/articles/podcasting/history-of-podcasting|titlu=The Origins of Podcasting|isem=Stephanie|awtur=Ciccarelli|data=August 27, 2013|sit=[[Voices.com]]|lingwa=en|data-aċċess=November 29, 2021|url-status=live|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20130827145619/http://www.voices.com/resources/articles/podcasting/history-of-podcasting|arkivju-data=August 27, 2013}}</ref> F'Ġunju 2005, [[Apple Inc|Apple]] ħarġet iTunes 4.9, li offra appoġġ formali għall-poddati, u b'hekk neħħa l-ħtieġa li jintuża programm separat sabiex tniżżel u tittrasferihom għal apparat mobbli. Għalkemm dan għamel l-aċċess għall-poddati aktar konvenjenti u mifrux, temm ukoll b'mod effettiv l-avvanz tal-hekk imsejħa "podcatchers" minn żviluppaturi indipendenti. Barra minn hekk, Apple ħarġet ordnijiet jien jitwaqqfu u jitneħħew il-ħafna żviluppaturi tal-applikazzjonijiet tal-poddati u fornituri tas-servizz li kien illegalment qed jużaw it-terminu "iPod" jew "Pod" fl-ismijiet tal-prodotti tagħhom.<ref>{{Ċita web|url=https://www.engadget.com/2006/09/24/with-pod-on-lockdown-apple-goes-after-podcast/|titlu=With "Pod" on Lockdown, Apple Goes After "Podcast"|isem=Evan|awtur=Blass|data=September 24, 2006|sit=[[Engadget]]|lingwa=en|data-aċċess=November 15, 2017|url-status=live|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20190204160204/https://www.engadget.com/2006/09/24/with-pod-on-lockdown-apple-goes-after-podcast/|arkivju-data=February 4, 2019}}</ref> [[Stampa:Podcasts_(iOS).svg|daqsminuri|125x125px| Il-logo użat minn Apple biex jirrappreżenta l-poddati fis-sistemi tagħhom]] Skont kalkoli mill-2019, l-industrija tal-poddati ftit li xejn għadha ġġenerat dħul ġenerali,<ref name="Smith2019">{{Ċita aħbar|kunjom=Smith|isem=Gerry|data=February 22, 2019|titlu=Everybody Makes Podcasts. Can Anyone Make Them Profitable?|url=https://www.bloomberg.com/news/features/2019-02-22/everybody-makes-podcasts-can-spotify-make-them-profitable|pubblikazzjoni=Bloomberg Businessweek|pubblikatur=Bloomberg L.P|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20191022235022/https://www.bloomberg.com/news/features/2019-02-22/everybody-makes-podcasts-can-spotify-make-them-profitable|arkivju-data=October 22, 2019|data-aċċess=December 20, 2019}}</ref> għalkemm in-numru ta’ persuni li jisimgħu l-podczgi qed ikompli jikber b’mod kostanti. Edison Research, li toħroġ ir-rapport tat-traċċar Podcast Consumer kull tliet xhur, tistma li fl-2019, 90 miljun persuna fl-Istati Uniti kienu semgħu poddata fl-aħħar xahar.<ref name="EdisonResearch2019">{{Ċita web|url=http://www.edisonresearch.com/wp-content/uploads/2019/04/Edison-Research-Podcast-Consumer-2019.pdf|titlu=The Podcast Consumer 2019|awtur=Staff|data=April 5, 2019|sit=edisonresearch.com|pubblikatur=Edison Research|paġna=8|data-aċċess=December 20, 2019|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20191126171833/https://www.edisonresearch.com/the-podcast-consumer-2019/|arkivju-data=November 26, 2019}}</ref> Fl-2020, 58% tal-popolazzjoni tal-[[Korea t'Isfel]] u 40% tal-popolazzjoni [[Spanja|Spanjola]] kienu semgħu poddata fl-aħħar xahar. 12.5% tal-popolazzjoni tar-[[Renju Unit]] kienet semgħet poddata fl-aħħar ġimgħa u 22% tal-popolazzjoni tal-[[Stati Uniti|Istati Uniti]] tisma’ mill-inqas poddata kull ġimgħa.<ref>{{Ċita aħbar|kunjom=Sawyer|isem=Miranda|data=May 3, 2020|titlu=It's boom time for podcasts – but will going mainstream kill the magic?|url=https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2020/may/03/its-boom-time-for-podcasts-but-will-going-mainstream-kill-the-magic|pubblikazzjoni=The Observer|lingwa=en-GB|issn=0029-7712|data-aċċess=May 3, 2020}}</ref> Il-format huwa magħruf l-aktar minħabba l-ispejjeż relattivament baxxi għal min jipproduċi l-poddati biex jibda u jżomm poddata għaddejja. Teħtieġ biss mikrofonu ta' kwalità tajba, kompjuter jew mobile u software assoċjat biex teditja u ttella' l-prodott finali. Dawk li joħloqu l-poddati għandhom tendenza li jkollhom għad ta' semmiegħa li jisimgħuhom għax joħolqu relazzjonijiet partikolari magħhom.<ref>{{Ċita web|url=http://www.econtentmag.com/Articles/Column/Follow-the-Money/Podcasts-Can-They-Hear-Us-Now-114172.htm|titlu=Podcasts: Can They Hear Us Now? - EContent Magazine|data=2019-07-16|sit=web.archive.org|data-aċċess=2023-10-28|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20190716190250/http://www.econtentmag.com/Articles/Column/Follow-the-Money/Podcasts-Can-They-Hear-Us-Now-114172.htm|arkivju-data=2019-07-16|url-status=bot: unknown}}</ref> == Produzzjoni u smigħ == Ġeneratur tal-poddati jżomm lista ċentrali tal-fajls fuq server bħala web feed li wieħed jista' jaċċessa permezz tal-Internet. Is-semmiegħa jew it-telespettaturi jużaw softwere speċjali għall-applikazzjoni tal-klijent fuq kompjuter jew media player li jaċċessa dan il-web feed, jiċċekkjah għal aġġornamenti, u jniżżel kull fajl ġdid fis-serje. Dan il-proċess jista' jiġi awtomatizzat biex tniżżel fajls ġodda awtomatikament, għalhekk jista' jidher lis-semmiegħa bħallikieku l-podutturi tal-poddati ixandruhom jew "jimbottaw" episodji ġodda għalihom. Fajls tal-poddati jistgħu jinħażnu lokalment fuq it-tagħmir tal-utent, jew jitqassmu direttament permezz ta' stream. Hemm diversi apps differenti tal-mobile li jippermettu lin-nies isegwu u jisimgħu l-poddati. Ħafna minn dawn l-apps jippermettu lill-utenti jniżżlu poddati jew jistreamjawhom meta jridu huma. Il-biċċa l-kbira tal-plejers jew l-apps tal-poddati jippermettu lis-semmiegħa jaqbżu f'liema parti tal-poddata jridu u jikkontrollaw il-veloċità tad-daqq ukoll.<ref>{{Ċita web|url=https://www.iphonelife.com/content/how-to-listen-to-podcast-faster-speed|titlu=How to Change Playback Speed of a Podcast Playing Too Fast or Too Slow – iPhone Life|data=April 6, 2017|data-aċċess=September 5, 2021}}</ref> Il-poddati jitqiesu bħala [[Konverġenza teknoloġika|media konverġenti]]<ref>{{Ċita web|url=https://www.academia.edu/16351759/Serial_and_ten_years_of_podcasting_has_the_medium_finally_grown_up|titlu=(PDF) Serial and ten years of podcasting: has the medium finally grown up? {{!}} Richard Berry - Academia.edu|kunjom=Berry|isem=Richard|data=2020-07-04|sit=web.archive.org|data-aċċess=2023-10-28|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20200704195706/https://www.academia.edu/16351759/Serial_and_ten_years_of_podcasting_has_the_medium_finally_grown_up|arkivju-data=2020-07-04|url-status=bot: unknown}}</ref> (mezz li jgħaqqad flimkien l-awdjo, il-web u media players portabbli), kif ukoll teknoloġija ta’ tfixkil li wasslet għal xi individwi fix-xandir bir-radju biex jerġgħu jikkunsidraw prattiki u prekunċetti stabbiliti dwar udjenzi, konsum, produzzjoni u distribuzzjoni.<ref name=":0">{{Ċita rivista|kunjom1=Berry|isem1=Richard|data=May 2006|sena=2006|titlu=Will the iPod Kill the Radio Star? Profiling Podcasting as Radio|url=http://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1354856506066522|rivista=Convergence: The International Journal of Research into New Media Technologies|lingwa=en|volum=12|numru=2|paġni=143–162}}</ref> Il-poddati jistgħu jiġu prodotti bi spiża żgħira jew b'xejn u ġeneralment jitqassmu mingħajr ħlas. Dan jiddistingwi dan il-mezz mill-mudell tradizzjonali tas-seklu 20 ta' midja rregolata u l-għodod ta' produzzjoni tagħhom.<ref name=":0" /> Il-produtturi tal-poddati xorta jistgħu jagħmlu l-flus mill-poddati tagħhom billi jbiegħu ippermettu ħin għar-reklami. Jistgħu wkoll jiġbru appoġġ mis-semmiegħa permezz ta’ websites ta’ crowdfunding bħal [[Patreon]], li jipprovdu extras u kontenut speċjali jew eskulussiv lis-segwaċi tagħhom bi ħlas. == Tipi ta' poddati == Il-poddati ivarjaw fl-istil, il-format u l-kontenut attwali. Il-poddati huma parzjalment imfassla fuq ġeneri tal-media preċedenti iżda jitbiegħdu minnhom b'mod sistematiku f'ċerti aspetti stilistiċi.<ref>{{Ċita konferenza|kunjom1=Clifton|isem1=Ann|kunjom2=Reddy|isem2=Sravana|kunjom3=Yu|isem3=Yongze|kunjom4=Pappu|isem4=Aasish|kunjom5=Rezapour|isem5=Rezvaneh|data=2020|konferenza=COLING 2020|titlu=100,000 Podcasts: A Spoken English Document Corpus|url=https://aclanthology.org/2020.coling-main.519|pubblikatur=International Committee on Computational Linguistics|paġni=5903–5917}}</ref><ref>{{Ċita rivista|kunjom1=Karlgren|isem1=Jussi|data=2022-08-11|titlu=Lexical variation in English language podcasts, editorial media, and social media|url=https://nejlt.ep.liu.se/article/view/3566|rivista=Northern European Journal of Language Technology|lingwa=en|volum=8|numru=1}}</ref> Il-konvenzjonijiet u r-restrizzjonijiet li jirregolaw dawk il-varjazzjoni jvarjaw maż-żmien skont is-swieq li fihom tkun ippreżentata l-poddata; Is-semmiegħa tal-poddati għandhom diversi preferenzi ta’ stili iżda l-konvenzjonijiet biex jindirizzawhom u jikkomunikaw dwarhom għadhom mhux stabbiliti.<ref>{{Ċita konferenza|kunjom1=Martikainen|isem1=Katariina|kunjom2=Karlgren|isem2=Jussi|kunjom3=Truong|isem3=Khiet Phuong|data=2022|konferenza=23rd INTERSPEECH 2022|titlu=Exploring audio-based stylistic variation in podcasts|url=https://research.utwente.nl/en/publications/exploring-audio-based-stylistic-variation-in-podcasts|lingwa=English}}</ref> Xi eżempji attwali ta' tipi ta' poddati huma ppreżentati hawn taħt. Din il-lista x'aktarx tinbidel hekk kif jitfaċċaw tipi ġodda ta' kontenut, teknoloġija ġdida għall-konsum tal-poddati, u każijiet ta' użu ġodda.<ref>{{Ċita rivista|kunjom1=Karlgren|isem1=Jussi|data=2022-08-11|titlu=Lexical variation in English language podcasts, editorial media, and social media|url=https://nejlt.ep.liu.se/article/view/3566|rivista=Northern European Journal of Language Technology|lingwa=en|volum=8|numru=1}}</ref> === Poddati mtejba === Poddata mtejba, magħruf ukoll bħala enchanced podcast jew slidecast, hija tip ta' poddata li tgħaqqad l-awdjo ma' preżentazzjoni ta' slide show. Din simili għal poddata bil-video fis-sens li tgħaqqad immaġini ġenerati dinamikament mas-sinkronizzazzjoni tal-awdjo, iżda differenti peress li juża software tal-preżentazzjoni (bħal [[PowerPoint]] jew [[Keynote]], fost oħrajn) biex toħloq ix-xbihat u s-sekwenza tal-wiri separatament mill-ħin tar-reġistrazzjoni oriġinali tal-poddata tal-awdjo.<ref>{{Ċita ktieb|kunjom=Casteleyn|isem=Jordi|kunjom2=Mottart|isem2=Andre|sena=2010|kapitlu=Slidecast yourself: Exploring the possibilities of a new online presentation tool|titlu=2010 IEEE International Professional Communication Conference|url=https://www.researchgate.net/publication/224161712|paġni=255–261|doi=10.1109/IPCC.2010.5530021|isbn=978-1-4244-8145-3}}</ref> ''Id-Dizzjunarju Ħieles'', ''YourDictionary'', u ''PC Magazine'' jiddefinixxu poddata mtejba bħala "slide show elettroniku mogħtija bħala poddata".<ref>{{Ċita web|url=https://encyclopedia2.thefreedictionary.com/enhanced+podcast|titlu=enhanced podcast|sit=TheFreeDictionary.com|lingwa=en-US|data-aċċess=January 19, 2021|url-status=live|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20160313145450/https://encyclopedia2.thefreedictionary.com/enhanced+podcast|arkivju-data=March 13, 2016}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.yourdictionary.com/enhanced-podcast#computer|titlu=Enhanced-podcast Meaning: Best 1 Definitions of Enhanced-podcast|isem=|awtur=|data=|sit=www.yourdictionary.com|lingwa=en-US|data-aċċess=January 19, 2021|url-status=live|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20170622231712/https://www.yourdictionary.com/enhanced-podcast|arkivju-data=June 22, 2017}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.pcmag.com/encyclopedia/term/enhanced-podcast|titlu=Definition of enhanced podcast|isem=|awtur=|data=|sit=PC Magazine|lingwa=en-US|data-aċċess=January 19, 2021|url-status=live|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20201022152210/https://www.pcmag.com/encyclopedia/term/enhanced-podcast|arkivju-data=October 22, 2020}}</ref> Poddati mtejba huma poddati li jinkorporaw grafika u kapitli.<ref>{{Ċita web|url=https://www.macworld.com/article/2019713/how-to-create-podcast-chapters.html|titlu=How to Create Podcast Chapters|isem=Christopher|awtur=Breen|data=December 12, 2012|sit=Macworld|lingwa=en-US|data-aċċess=January 19, 2021|url-status=live|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20201020164926/https://www.macworld.com/article/2019713/how-to-create-podcast-chapters.html|arkivju-data=October 20, 2020}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.macworld.com/article/2030512/how-we-produce-our-podcasts.html|titlu=How We Produce Our Podcasts|isem=Christopher|awtur=Breen|data=March 28, 2013|sit=Macworld|lingwa=en-US|data-aċċess=January 19, 2021|url-status=live|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20201030014045/https://www.macworld.com/article/2030512/how-we-produce-our-podcasts.html|arkivju-data=October 30, 2020}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.macworld.com/article/1142519/producing_macworld_podcast.html|titlu=Producing the Macworld Podcast|isem=Christopher|awtur=Breen|data=March 28, 2013|sit=Macworld|lingwa=en-US|data-aċċess=January 19, 2021|url-status=live|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20201030014045/https://www.macworld.com/article/2030512/how-we-produce-our-podcasts.html|arkivju-data=October 30, 2020}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.macworld.com/article/1054367/profcast.html|titlu=Podcasting Presentations|isem=Dan|awtur=Frakes|data=December 12, 2006|sit=Macworld|lingwa=en-US|data-aċċess=January 19, 2021|url-status=live|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20170508233828/https://www.macworld.com/article/1054367/profcast.html|arkivju-data=May 8, 2017}}</ref> iTunes żviluppaw karatteristika mtejba tal-poddati msejħa "Audio Hyperlinking" li huma pprivattizaw fl-2012.<ref>{{Ċita web|url=https://social.techcrunch.com/2013/08/08/apple-developing-audio-hyperlinks-a-way-for-audio-streams-to-link-to-other-media-or-control-devices/|titlu=Apple Developing Audio Hyperlinks, A Way For Audio Streams To Link To Other Media Or Control Devices|isem=Darrell|awtur=Etherington|data=August 8, 2013|sit=TechCrunch|lingwa=en-US|data-aċċess=January 19, 2021|url-status=live|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20190218215441/https://techcrunch.com/2013/08/08/apple-developing-audio-hyperlinks-a-way-for-audio-streams-to-link-to-other-media-or-control-devices/|arkivju-data=February 18, 2019}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://appleinsider.com/articles/13/08/08/apples-audio-hyperlink-tech-can-control-devices-with-inaudible-sonic-pulses|titlu=Apple's 'audio hyperlink' tech can control devices with inaudible sonic pulses|isem=Mikey|awtur=Campbell|data=August 8, 2013|sit=AppleInsider|lingwa=en|data-aċċess=January 24, 2021}}</ref><ref>{{Ċita web|url=http://appft.uspto.gov/netacgi/nph-Parser?Sect1=PTO2&Sect2=HITOFF&u=/netahtml/PTO/search-adv.html&r=3&p=1&f=G&l=50&d=PG01&S1=(20130808.PD.+AND+700/94.CCLS.)&OS=pd/8/8/2013+and+ccl/700/94&RS=(PD/20130808+AND+CCL/700/94)|titlu=United States Patent Application: 0130204413|sit=appft.uspto.gov|data-aċċess=January 24, 2021|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20210224125859/http://appft.uspto.gov/netacgi/nph-Parser?Sect1=PTO2&Sect2=HITOFF&u=%2Fnetahtml%2FPTO%2Fsearch-adv.html&r=3&p=1&f=G&l=50&d=PG01&S1=(20130808.PD.+AND+700%2F94.CCLS.)&OS=pd/8/8/2013+and+ccl/700/94&RS=(PD/20130808+AND+CCL/700/94)|arkivju-data=February 24, 2021|url-status=dead}}</ref> Poddati mtejba jistgħu jintużaw għall-kummerċ jew fl-edukazzjoni.<ref>{{Ċita web|url=https://top-consultant.com/ThoughtLeadership/Article/_1957|titlu=Cast away: Incorporating slidecasts into your online presence can distinguish your business from competitors|isem=Elena|awtur=Petricone|data=|sit=Top Consultant|pubblikatur=Emerson Consulting Group|lingwa=en-US|data-aċċess=January 2, 2021|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20210813010202/https://top-consultant.com/ThoughtLeadership/Article/_1957|arkivju-data=August 13, 2021|url-status=dead}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.chronicle.com/article/the-virtues-of-blogging-as-scholarly-activity/|titlu=The Virtues of Blogging as Scholarly Activity|isem=Marxtin|awtur=Weller|data=April 29, 2012|sit=The Chronicle of Higher Education|lingwa=en-US|data-aċċess=January 19, 2021|url-status=live|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20210119025752/https://www.chronicle.com/article/the-virtues-of-blogging-as-scholarly-activity/|arkivju-data=January 19, 2021}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.ascilite.org/conferences/auckland09/procs/reyna-2-poster.pdf|titlu=Use of Slidecasts in Higher Education Settings: a Pilotproject|isem=Jorge|awtur=Reyna|isem2=Carole|awtur2=Stanford|data=2009|sit=Ascilite|lingwa=en-US|data-aċċess=January 20, 2021|url-status=live|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20180914123308/https://www.ascilite.org/conferences/auckland09/procs/reyna-2-poster.pdf|arkivju-data=September 14, 2018}}</ref> Podcasts mtejba ntużaw għall-ewwel darba fl-2006<ref>{{Ċita ktieb|kunjom=Morris|isem=Tee|kunjom2=Terra|isem2=Evo|kunjom3=Williams|isem3=Ryan C.|data=January 7, 2008|kapitlu=24|titlu=Expert Podcasting Practices For Dummies|url=https://books.google.com/books?id=4moj8hh0d9EC|lingwa=en|pubblikatur=John Wiley & Sons|paġni=185–201|isbn=978-0-470-25919-1}}</ref> iżda l-popolarità tagħhom jidher li naqset hekk kif żid l-użu tal-poddati regolari bil-video. === Poddati tal-finzjoni === Poddata tal-finzjoni (imsejjaħ ukoll "fiction podcast" jew "awdjo-drama")<ref>{{Ċita web|url=https://sites.psu.edu/rachelstof/2019/09/13/so-what-is-an-audio-drama/|titlu=So, What Is an Audio Drama?|data=September 13, 2019|pubblikatur=Penn State University|data-aċċess=December 19, 2022}}</ref> hija simili għal [[Drama bir-radju|radjudrama]], iżda f'forma ta' poddata. Dawn iwasslu storja fittizja, normalment miġbura fuq episodji u aktar minn staġun wieħed, billi jużaw għad ta' atturi tal-vuċi, djalogu, [[effetti tal-ħoss]], u mużika biex jarrikkixxu l-istorja.<ref>{{Ċita aħbar|kunjom=Skinner|isem=Oliver|data=July 30, 2020|titlu=Fiction Podcasts: The Medium Giving Rise to a New Generation of Audio Storytellers|url=https://www.voices.com/blog/fiction-podcasts/|pubblikazzjoni=Voices.com|data-aċċess=January 20, 2021}}</ref> Il-poddati ta' finzjoni fl-Istati Uniti ġibdu għadd ta’ atturi magħrufa biex jieħdu sehem fihom, inklużi [[Demi Moore]] u [[Matthew McConaughey]],<ref>{{Ċita aħbar|kunjom=Kornelis|isem=Chris|data=December 25, 2020|titlu=From Demi Moore to Matthew McConaughey, Screen Stars Are Turning to Podcasts|url=https://www.wsj.com/articles/from-demi-moore-to-matthew-mcconaughey-screen-stars-are-turning-to-podcasts-11608915600|pubblikazzjoni=The Wall Street Journal|data-aċċess=January 19, 2021}}</ref> kif ukoll minn produtturi tal-kontenut bħal [[Netflix]], [[Spotify]], [[Divertiment Marvel|Marvel]], u [[DC Comics]].<ref>{{Ċita aħbar|data=November 1, 2019|titlu=Netflix Creates Its First Scripted Podcast, As An Extension To TV Show|url=http://www.insideradio.com/podcastnewsdaily/netflix-creates-its-first-scripted-podcast-as-an-extension-to-tv-show/article_ad4805b4-fcc7-11e9-8028-fb826fe80b0f.html|pubblikazzjoni=Inside Radio|data-aċċess=January 20, 2021}}</ref><ref>{{Ċita aħbar|kunjom=White|isem=Jordan|data=May 30, 2018|titlu=Wolverine: The Long Night opens up the possibilities for a Marvel Podcast Universe|url=https://www.theverge.com/2018/5/30/17409704/wolverine-the-long-night-marvel-podcast-universe-interview-behind-the-scenes|pubblikazzjoni=The Verge|data-aċċess=January 20, 2021}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.cbr.com/dc-spotify-cut-deal-multiple-podcast-series/|titlu=DC, Spotify Cut Deal for Multiple Scripted Podcast Series|isem=Collier|awtur=Jennings|data=July 18, 2020|sit=CBR.com}}</ref> Filwaqt li l-fantaxjenza u l-biża huma ġeneri pjuttost popolari, il-poddati tal-finzjoni jkopru firxa sħiħa ta’ ġeneri letterarji minn rumanzi, kummiedja, u drama għal fantasija, sci-fi u stejjer tad-detectives. Eżempji ta’ poddati ta' finzjoni jinkludu ''The Bright Sessions'', ''The Magnus Archives'', ''Homecoming'', ''Wooden Overcoats'', ''We're Alive'' u ''Wolverine: The Long Night''. Din it-tip ta' poddata ma teżistix bil-Malti, aktarx għax tqum ferm aktar biex tinħoloq minn tipi oħra ta' poddati. === Poddati tar-rumanzi === Poddata ta' rumanz (magħruf ukoll bħala "ktieb awdjo") hija forma letterarja li tgħaqqad il-kunċetti ta' poddata u ktieb awdjo. Bħal rumanz tradizzjonali, poddata ta' rumanz huwa xogħol ta’ finzjoni letterarja; madankollu, din hija rreġistrata f'episodji li jitwasslu online fuq perjodu ta' żmien. L-episodji jistgħu jitwasslu awtomatikament permezz ta' RSS jew permezz ta' website, blog, jew metodu ieħor ta' sindikazzjoni. Episodji jistgħu jiġu maħruġa fuq skeda regolari, eż, darba fil-ġimgħa, jew b'mod irregolari hekk kif kull episodju jitlesta. Bl-istess mod bħall-kotba-awdjo, xi poddati tar-rumanzi huma ppreżentati b'mod elaborat b'effetti tal-ħoss u atturi tal-vuċi separati għal kull karattru, simili għal dramm bir-radju jew poddati tal-finzjoni, iżda ħafna għandhom narratur jew qarrej wieħed u ftit jew xejn effetti tal-ħoss.<ref>{{Ċita rivista|kunjom1=Florin|isem1=Hector|data=2009-01-31|titlu=Breaking News, Analysis, Politics, Blogs, News Photos, Video, Tech Reviews|url=https://content.time.com/time/arts/article/0,8599,1872381,00.html|rivista=Time|lingwa=en-US}}</ref> Xi rumanziera jagħtu verżjoni poddata tal-ktieb tagħhom b'xejn bħala forma ta' promozzjoni.<ref>{{Ċita web|url=http://www.sfgate.com/entertainment/article/Take-my-book-It-s-free-3288454.php|titlu=Take My Book. It's Free|isem=Chris|awtur=Cadelago|data=April 5, 2008|sit=[[San Francisco Chronicle]]|lingwa=en|data-aċċess=November 15, 2017|url-status=live|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20201022160625/http://www.sfgate.com/entertainment/article/Take-my-book-It-s-free-3288454.php|arkivju-data=October 22, 2020}}</ref> Xi drabi, rumanzi bħal dawn kisbu kuntratti ta' pubblikazzjoni biex ir-rumanzi tagħhom jiġu stampati. <ref name="aftv">{{Ċita web|url=https://www.nytimes.com/2007/03/01/books/01podb.html|titlu=Authors Find Their Voice, and Audience, in Podcasts|isem=Andrew Adam|awtur=Newman|data=March 1, 2007|sit=[[The New York Times]]|lingwa=en-US|data-aċċess=November 15, 2017|url-status=live|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20201123115523/https://www.nytimes.com/2007/03/01/books/01podb.html|arkivju-data=November 23, 2020}}</ref> Xi rumanziera li jagħmlu l-poddati jgħidu li l-poddati tar-rumanzi tagħhom jippermettulhom isibu udjenzi anki jekk pubblikatur ma jixtrix il-kotba tagħhom. Dawn l-udjenzi xi drabi jagħmluha aktar faċli li jiġi żgurat ftehim ta' stampar aktar tard. Dawn ir-rumanziera jsostnu wkoll li ħruġ ta' poddati b'xejn jagħmel tajjeb biex isiru magħrufa.<ref>{{Ċita web|url=https://davidgaughran.wordpress.com/2011/09/05/free-really-can-make-you-money-a-dialogue-with-moses-siregar-iii/|titlu="Free" Really Can Make You Money – A Dialogue with Moses Siregar III|isem=David|awtur=Gaughran|data=September 5, 2011|sit=Let's Get Digital|lingwa=en-IE|data-aċċess=November 15, 2017|url-status=dead|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20111014074238/https://davidgaughran.wordpress.com/2011/09/05/free-really-can-make-you-money-a-dialogue-with-moses-siregar-iii/|arkivju-data=October 14, 2011}}</ref> === Poddati bil-vidjo === Poddata bil-video tinħadem bl-istess mod ta' poddata awdjo, iżda fiha ukoll kontenut bil-video. Is-serje tat-televiżjoni tal-web huma spiss ippreżentati bħala poddati bil-vidjo. ''Dead End Days,'' serje komika dwar zombies maħruġa bejn il-31 ta' Ottubru 2003 u l-2004, hija komunement meqjusa bħala l-ewwel poddata bil-video.<ref>{{Ċita web|url=http://www.wisegeek.com/what-is-a-video-podcast.htm|titlu=What is a Video Podcast?|isem=Jessica|awtur=Ellis|data=2008|sit=Wise Geek|lingwa=en|data-aċċess=November 15, 2017|url-status=live|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20200809194203/http://www.wisegeek.com/what-is-a-video-podcast.htm|arkivju-data=August 9, 2020}}</ref> Mużika Mod Ieħor ta' Toni Sant kienet l-ewwel poddata Maltija bil-video maħruġa permezz tal-[[YouTube]].<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/playlist?list=PLmGDQp3v97O4vdJMq4AdCGl7sYNcTFqGP|titlu=Mużika Mod Ieħor ma' Toni Sant - YouTube|sit=www.youtube.com|data-aċċess=2023-10-28}}</ref> === Poddati live === Numru ta’ poddati huma rrekordjati totalment jew għal episodji speċifiċi quddiem udjenza. Il-bejgħ tal-biljetti jipprovdi lill-produtturi mod addizzjonali ta' qliegħ. == Teknoloġija == === Software === L-episodji tal-poddati huma maħżuna u kodifikati b'mod mifrux f'format awdjo diġitali mp3 u ospitati fuq webserver [[Servizz ta' hosting dedikat|dedikat]] jew [[Servizz ta' web hosting kondiviż|kondiviż]].<ref name="Blubrry">{{Ċita web|url=https://blubrry.com/manual/about-podcasting/history-of-podcasting-new/technical-history-of-podcasting/|titlu=Technical history of podcasting|sit=Blubrry Podcasting|lingwa=en-US|data-aċċess=May 29, 2022|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20220518121824/https://blubrry.com/manual/about-podcasting/history-of-podcasting-new/technical-history-of-podcasting/|arkivju-data=May 18, 2022|url-status=dead}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.audio-harvest.com/blog/how-to-host-and-distribute-a-podcast/|titlu=How to host and distribute a podcast|isem=Dieter|awtur=Van De Walle|data=July 5, 2021|sit=AudioHarvest|lingwa=en-GB|data-aċċess=May 29, 2022|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20220517010759/https://www.audio-harvest.com/blog/how-to-host-and-distribute-a-podcast/|arkivju-data=May 17, 2022|url-status=dead}}</ref> Is-sindikazzjoni tal-episodji tal-poddati fuq diversi websites u pjattaformi hija bbażata fuq RSS feeds, fajl ifformattjat [[XML]] li jiċċita informazzjoni dwar l-episodju u l-poddata nnfisha.<ref name="Blubrry" /> === Hardware === L-aktar tagħmir bażiku meħtieġ biex tinħoloq poddata huwa [[kompjuter]] u [[mikrofonu]]. Jgħin li jkollok kamra [[sound-proof]] u [[headphones]]. Il-kompjuter irid ikollu software għar-reġistrazzjoni tal-ħoss jew applikazzjoni tal-istreaming installata.<ref>{{Ċita web|url=https://www.rollingstone.com/culture/culture-news/podcast-how-to-start-best-equipment-804418/|titlu=How to Start a Podcast: 7 Things These Experts Say You'll Need|kunjom=Chan|isem=Tim|data=2020-03-30|lingwa=en-US|data-aċċess=2023-10-28}}</ref> Mikrofoni tipiċi għall-poddati huma konnessi bl-użu tal-[[USB]].<ref name=":1">{{Ċita rivista|kunjom1=Hall|isem1=Parker|titlu=Here’s the Gear You Need to Start Your Own Podcast|url=https://www.wired.com/story/best-podcast-and-livestream-gear/|rivista=Wired|lingwa=en-US}}</ref> Jekk il-poddata tinvolvi żewġ persuni jew aktar, kull persuna teħtieġ mikrofonu, u interface awdjo USB hija meħtieġa biex tħallathom flimkien. Jekk il-poddata tinkludi video f'forma ta' livestreaming, allura jista' jkun hemm bżonn ta' [[Kamera tal-Web|webcam]] separata, u dawl addizzjonali.<ref name=":1" /> == Aktar qari == * Geoghegan, Michael W.; Klass, Dan (August 16, 2005). ''[https://books.google.com/books?id=WkAzn9TfL9gC Podcast Solutions: The Complete Guide to Podcasting]''. Apress. {{ISBN|9781430200543}}. * Meinzer, Kristen (6 ta' Awwissu 2019). ''[https://books.google.com/books?id=pyd5DwAAQBAJ So You Want to Start a Podcast: Finding Your Voice, Telling Your Story, and Building a Community That Will Listen]''. William Morrow. {{ISBN|9780062936684}}[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9780062936684|9780062936684]]. * Morris, Tee; Tomasi, Chuck (15 ta' Septembru 2017). ''[https://books.google.com/books?id=TaY2DwAAQBAJ Podcasting For Dummies]''. Wiley. {{ISBN|9781119412267}}[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9781119412267|9781119412267]]. == Referenzi == {{Referenzi}} {{Awtorità}} [[Kategorija:Poddati]] [[Kategorija:Internet]] [[Kategorija:Xandir]] fudxzajw0zzpbqfa5jf47x82n8jb7ua 0 31005 323574 305676 2025-06-14T13:57:27Z ToniSant 4257 /* Suċċessi */ +ħolqa 323574 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Michelangelo Sapiano''' (19 ta' Marzu 1826 – 2 ta' Diċembru, 1912) kien arluġġar Malti imwieled [[Mqabba|l-Imqabba]].<ref>{{Ċita web|url=http://www.cuckooclockblog.com/category/clocks/cherry-grandfather-clocks/|titlu=Cherry Grandfather Clocks {{!}} Cuckoo Clock Information|data=2013-05-10|sit=web.archive.org|data-aċċess=2024-03-30|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20130510181254/http://www.cuckooclockblog.com/category/clocks/cherry-grandfather-clocks/|arkivju-data=2013-05-10|url-status=dead}}</ref> == Ħajja bikrija == Michelangelo Sapiano twieled l-Imqabba fl-1826, iben Baskal u Tereża née Agius.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://timesofmalta.com/article/biography-mikielang-sapiano.1088422|titlu=Biography: Mikielanġ Sapiano|isem=Michael|awtur=Schiavone|data=2024-03-19|sit=Times of Malta|lingwa=en-gb|data-aċċess=2024-03-30}}</ref> Meta kellu 14-il sena fetaħ ħanut tat-tiswija tal-arloġġi u ta’ età daqshekk żgħira rnexxielu jsewwi l-arloġġ tal-Knisja Parrokkjali fl-Imqabba. Sapiano tgħallem is-sena mingħand Giananton Tanti tal- [[Il-Marsa|Marsa]], li kien ukoll ħaddied tas-sengħa. <ref name=":0"/> L-arloġġi ta’ Tanti jinkludu dawk fil-knejjes parrokkjali tal-Qrendi u Ħal Tarxien.<ref>{{Ċita web|url=http://fionavella.com/features/2014/11/mitluf-wara-l-hin/|titlu=Mitluf wara l-ħin {{!}} Fiona Vella|isem=Fiona|awtur=Vella|data=Nov 2014|lingwa=en-US|data-aċċess=2024-03-30}}</ref> Sapiano telaq mill-Imqabba għal [[Ħal Luqa]] meta kellu 21 sena, ftit wara li żżewweġ lil Mikelina Mifsud fl-1847.<ref name=":0" /> Martu mietet ftit snin wara u fl-1857 iżżewġet lil Marianna Mifsud, li kienet oħt Mikelina.<ref name=":0" /> == Suċċessi == Sapiano huwa magħruf l-aktar għall-arloġġi kbar li nbnew għall-knejjes, kunventi u sagristiji f’diversi bliet u rħula f’Malta u [[Għawdex]]. Magħruf ukoll għal arloġġ kbir li għamel għall-Knisja ta’ [[Santa Katarina ta' Lixandra|Santa Katarina ta’ Lixandra]] fl-Eġittu.<ref name=":0" /> Il-kapolavur tiegħu huwa [[arloġġ tal-mażżri]] li sa ftit snin ilu kien jinsab f’Nru.11, Triq Pawlu Magri, Ħal Luqa, li hija d-dar fejn kien jgħix Sapiano. L-arloġġ issa jinsab fil-[[Mużew tal-Katidral tal-Imdina]]. Għal dan l-arloġġ ingħata l-Midalja tal-Fidda fil-Wirja tal-Industrija Maltija tal-1864.<ref>{{Ċita rivista|kunjom1=Debono|isem1=Sandro|data=|sena=2004|titlu=Parish clockworks in XIX century Ghaxaq|url=https://www.um.edu.mt/library/oar/handle/123456789/25545|rivista=Storja 2003-2004|lingwa=en|paġni=84-89}}</ref> Apparti li juri l-ħin, il-ġranet u d-data dan l-arloġġ juri wkoll il-[[Fażijiet lunari|fażijiet tal-qamar]] u l-ħin li fih ix-xemx titla’ u tinżel. Dan l-arloġġ għandu wkoll mekkaniżmu li jimmarka meta sena hija [[sena biżestili]].<ref>{{Ċita web|url=https://www.earthfacts.com/places/cathedral-museum-mdina-malta/|titlu=Cathedral Museum Mdina Malta|isem=Marcia|awtur=Malory|sit=Earth Facts|lingwa=en-gb|data-aċċess=2024-03-30}}</ref> Sapiano ħoloq strumenti oħra ta’ preċiżjoni, inkluż miżiien għad-Dwana ta’ Malta, li tista’ tieħu piżijiet minn 700 libbra sa frazzjoni ta’ uqija.<ref name=":0" /> Sapiano ingħata l-midalja tad-deheb mis- [[Malta Society of Arts, Manufacture and Commerce|Soċjetà tal-Arti, Manifattura u Kummerċ]] fis-26 ta' Frar 1908.<ref name=":0" /> Huwa miet fit-2 ta’ Diċembru 1912.<ref>{{Ċita rivista|kunjom1=Camilleri|isem1=Joseph|data=|sena=2013|titlu=Michelangelo Sapiano u l-arlogg tal-knisja parrokkjali ta' Ħal-Luqa|url=https://www.um.edu.mt/library/oar/handle/123456789/80489|rivista=Festa titulari Sant’Andrija, Luqa, 2013|lingwa=mt}}</ref> == Referenzi == {{Referenzi}}{{Awtorità}} {{DEFAULTSORT:Sapiano, Michelangelo}} [[Kategorija:Mietu fl-1912]] [[Kategorija:Nies mill-Imqabba]] [[Kategorija:Twieldu fl-1826]] [[Kategorija:Arluġġara Maltin]] n04sysbok9of8srew0sc6gwdnlp29j1 0 31643 323608 323492 2025-06-14T23:16:10Z InternetArchiveBot 18288 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 323608 wikitext text/x-wiki {{Infobox|title=O-Ferrovija<Br> ''O-Train (en)''</small>|image=[[File:O-Train logo.svg|100px]]|caption1=Logo tal-metro|image2=[[File:OC Transpo O Train LRV 1107.jpg|240px]]|caption2=Ħdejn [[Bayview Station]] fuq il-[[Linja tal-Konfederazzjoni]].|label1=Post|data1=[[Ottawa]] ({{Flagicon|CAN}} [[Kanada]])|label2=Dħul fis-servizz|data2=2001|label3=Tul tan-netwerk|data3=35,5 Km|label4=Linji u stazzjon|data4=3 linji (+1 taħt kostruzzjoni) , 25 stazzjonijiet (+ 16 taħt kostruzzjoni)|label5=Operatur|data5=[[OC Transpo]]|data6=[[Transitway]]|label6=Netwerk Relatati|header7=Mappa|header8=[[File:O-Train system map.svg|240px]]|titlestyle=background: #D3D3D3|headerstyle=background: #D3D3D3}} L- '''O-Train''' hija sistema tal-ferroviji ħfief [[Ottawa|f'Ottawa]], [[Ontario]] ( [[Kanada]] ) operata minn OC Transpo . In-netwerk jinkludi linja lvant-punent, il- Linja tal-Konfederazzjoni, kif ukoll linja tat-tramuntana-nofsinhar, il- Linja Trillium . == Ħarsa ġenerali == Il-Linja Trillium, jew Linja 2, hija linja li taħdem bid-diżil li tgħaqqad in-nofsinhar u t-tramuntana tal-belt ta’ Greenboro ma’ Bayview, fejn il-konnessjonijiet mal-Linja Trillium huma possibbli. Għalkemm il-linja timxi b'mod parallel mal-kuritur tat-Transitway tax-Xlokk, il-konnessjonijiet man-netwerk BRT huma possibbli biss f'Greenboro. === Linji futuri === Wara t-tlestija tal-Istadju 2 tal-O-Train, il-ferrovija ħafifa se jkollha 4 linji. Għalhekk, il-linja 4 (Ajruport) u l-linja 3 (Moodie) se tiftaħ fl-2024 u fl-2026 rispettivament. Il-Linja 3 se taħdem mill-istazzjon Trim għall-istazzjon Moodie mill-2026. Se jkollu 27 stazzjon, li 24 minnhom se jkunu kondiviżi mal-linja 1. Kien magħruf qabel Novembru 2020 bħala fergħa futura tal-linja 1 <ref name=":4">{{Ċita web|url=https://www.railfans.ca/news/o-train-stage-2-4-lines-41-stations|titlu=O-Train Stage 2 : 4 Lines, 41 Stations, Finalized Names - Rail Fans Canada|sit=www.railfans.ca|data-aċċess=2021-01-17|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20210122043142/https://www.railfans.ca/news/o-train-stage-2-4-lines-41-stations|arkivju-data=2021-01-22|url-status=dead}}</ref> . Il-linja 4 se taħdem minn South Keys Station sa Airport Station, bħala shuttle, li tibda fl-2024. Ikollha waqfa intermedja waħda biss, fl-istazzjon ta' Uplands <ref name=":4"/> . [[Stampa:Confederation_Line_train_testing_near_St._Laurent_station,_January_2018.jpg|daqsminuri| It-tieni linja se tiżdied man-netwerk fl-2019.]] == Estensjonijiet == [[Stampa:Ottawa_Airport_1.jpg|daqsminuri| Ix-xogħol ta' estensjoni li għaddej se jagħmilha possibbli li jintlaħaq l -ajruport internazzjonali Macdonald-Cartier bl-O-Train.]] === 2 pass === L' « 2 pass » huwa proġett mill-belt ta’ Ottawa li se jsegwi l-kostruzzjoni tal-Linja tal-Konfederazzjoni. Dan jinvolvi l-bini ta 39  ta' ferrovija u 23 stazzjon ġdid addizzjonali. Ix-xogħol fuq l-Istadju 2 jibda fl-2019. Fi tmiem ix-xogħol fl-2025, 70 % tal-popolazzjoni ta' Ottawa se tkun f'ħames kilometri mill-ferrovija <ref name="etape2tlr"> {{Ċita web|url=http://www.etape2tlr.ca/|titlu=Étape 2|pubblikatur=Ville d'Ottawa|data-aċċess=2015-08-07}}</ref> , <ref>{{Ċita web |data-aċċess=2024-03-07 |titlu=Plan de l'Étape 2 |url=http://www.stage2lrt.ca/wp-content/uploads/2015/06/Website_FullMap_1920x1080_FR.jpg |arkivju-url=https://web.archive.org/web/20150924105557/http://www.stage2lrt.ca/wp-content/uploads/2015/06/Website_FullMap_1920x1080_FR.jpg |arkivju-data=2015-09-24 |url-status=dead }}</ref> . Barra minn hekk, l-O-Train imbagħad ikollu 4 linji (imsejħa wkoll servizzi): linja 1, linja 2, linja 3 u linja 4 . === Pass 3 === Il-Belt ta' Ottawa eventwalment tippjana li O-Train jivvjaġġa lejn Kanata u <ref>{{Ċita web|url=https://ottawa.ca/en/city-hall/public-engagement/projects/barrhaven-light-rail-transit-baseline-station-barrhaven-town-centre-and-rail-grade-separations-planning-and-environmental-assessment-study|titlu=Barrhaven Light Rail Transit (Baseline Station to Barrhaven Town Centre) and Rail Grade-Separations Planning and Environmental Assessment Study|kunjom=Planning|isem=Infrastructure and Economic Development Dept|data=2020-09-08|sit=ottawa.ca|lingwa=en|data-aċċess=2021-02-02}}</ref> , == Referenzi == n8p5tjim9lt8l0069dtikxdoc8yn2du 0 33041 323565 317366 2025-06-14T13:34:56Z ToniSant 4257 tindif generali 323565 wikitext text/x-wiki '''Santa Margerita tal-Iskozja''', magħrufa wkoll bħala r-'''Reġina Margerita''', hija figura meqjuma fl-istorja Kristjana, iċċelebrata għall-pieta’, il-karità, u l-kontribuzzjonijiet tagħha għall-ħajja spiritwali u kulturali tal-Iskozja. Imwieled madwar l-1045 fl-Ungerija, Margaret kienet bint il-prinċep Anglo-Sassonu eżiljat Edward l-Eżilju u l-Prinċipessa Agatha tal-Ungerija. In-nisel rjali tagħha għamluha figura sinifikanti fl-istorja Ewropea, iżda kienu l-fidi profonda u d-dedikazzjoni tagħha lejn il-Knisja li żgurawha l-qdusija. Il-ħajja bikrija ta’ Margerita kienet ikkaratterizzata minn taqlib politiku. Il-familja tagħha marret lura l-Ingilterra meta missierha ġie mistieden lura mir-Re Edward il-Konfessur. Madankollu, wara l-Konkwista Norman fl-1066, il-familja ħarbet lejn l-Iskozja. Kien hemm li l-ħajja ta’ Margerita ħadet dawra kruċjali. Madwar l-1070, iżżewġet lir-Re Malcolm III tal-Iskozja, unjoni li ġabet stabbiltà u riforma fir-renju Skoċċiż. Bħala reġina, Margerita użat l-influwenza tagħha biex tinkoraġġixxi riforma reliġjuża u żvilupp kulturali. Hija ħadmet bla heda biex tallinja l-Knisja Skoċċiża aktar mill-qrib mal-Knisja Kattolika Rumana, tippromwovi prattiċi bħall-osservazzjoni tar-Randan u ċ-ċelebrazzjoni xierqa tal-Ewkaristija. L-isforzi tagħha kienu jinkludu l-organizzazzjoni ta’ sinodi u l-istieden tal-kleru mill-Ewropa biex jgħinu fl-istandardizzazzjoni tal-prattiki reliġjużi. Margerita kienet ukoll tappoġġja l-foqra u emarġinati. Magħrufa għall-ġenerożità straordinarja tagħha, hi personalment tattendi l-bżonnijiet tal-batut, ħafna drabi taħselilhom saqajhom u taqdithom l-ikel. Ix-xogħlijiet ta’ karità tagħha estiżi għat-twaqqif ta’ istituzzjonijiet, inklużi ħostels għall-pellegrini u r-restawr ta’ knejjes. Ir-Reġina’s Ferry, rotta madwar il-Firth of Forth, hu maħsub li ġiet iffinanzjata minnha biex tassisti pellegrini li jivvjaġġaw lejn is-santwarju ta’ Sant’Andrija. Minbarra l-isforzi reliġjużi u ta’ karità tagħha, Margerita kellha rwol sinifikanti fil-promozzjoni tal-edukazzjoni u l-kultura. Hija introduċiet manjieri raffinati fil-qorti Skoċċiża u ħeġġet l-użu tal-lingwa Ingliża u d-drawwiet, u għenet biex tingħeleb il-firdiet kulturali. L-influwenza tagħha estendiet għal uliedha, tmienja b’kollox, li kienu edukati tajjeb u trabbew f’ambjent Kristjan. Notevolment, binha David I segwa l-eżempju tagħha ta 'tmexxija devota, u kiseb ir-reputazzjoni tiegħu stess bħala sultan qaddis. Saħħet Margerita majnat wara l-mewt ta’ żewġha u ta’ binha l-kbir fil-battalja fl-1093. Hija mietet ftit wara, u n-niket tagħha huwa rrappurtat li għaġġel il-mewt tagħha. Hija kienet midfuna fl-Abbazija ta’ Dunfermline, li hija kienet għenet biex twaqqaf. Il-qdusija tagħha ġiet rikonoxxuta fl-1250 meta l-Papa Innoċenz IV ikkanonizzaha, u ġiet iddikjarata waħda mill-qaddisin patruni tal-Iskozja fl-1673. 0pruo63i8fy3d60eo8iji0e1ebk6eah 323566 323565 2025-06-14T13:35:24Z ToniSant 4257 +infobox 323566 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Santa Margerita tal-Iskozja''', magħrufa wkoll bħala r-'''Reġina Margerita''', hija figura meqjuma fl-istorja Kristjana, iċċelebrata għall-pieta’, il-karità, u l-kontribuzzjonijiet tagħha għall-ħajja spiritwali u kulturali tal-Iskozja. Imwieled madwar l-1045 fl-Ungerija, Margaret kienet bint il-prinċep Anglo-Sassonu eżiljat Edward l-Eżilju u l-Prinċipessa Agatha tal-Ungerija. In-nisel rjali tagħha għamluha figura sinifikanti fl-istorja Ewropea, iżda kienu l-fidi profonda u d-dedikazzjoni tagħha lejn il-Knisja li żgurawha l-qdusija. Il-ħajja bikrija ta’ Margerita kienet ikkaratterizzata minn taqlib politiku. Il-familja tagħha marret lura l-Ingilterra meta missierha ġie mistieden lura mir-Re Edward il-Konfessur. Madankollu, wara l-Konkwista Norman fl-1066, il-familja ħarbet lejn l-Iskozja. Kien hemm li l-ħajja ta’ Margerita ħadet dawra kruċjali. Madwar l-1070, iżżewġet lir-Re Malcolm III tal-Iskozja, unjoni li ġabet stabbiltà u riforma fir-renju Skoċċiż. Bħala reġina, Margerita użat l-influwenza tagħha biex tinkoraġġixxi riforma reliġjuża u żvilupp kulturali. Hija ħadmet bla heda biex tallinja l-Knisja Skoċċiża aktar mill-qrib mal-Knisja Kattolika Rumana, tippromwovi prattiċi bħall-osservazzjoni tar-Randan u ċ-ċelebrazzjoni xierqa tal-Ewkaristija. L-isforzi tagħha kienu jinkludu l-organizzazzjoni ta’ sinodi u l-istieden tal-kleru mill-Ewropa biex jgħinu fl-istandardizzazzjoni tal-prattiki reliġjużi. Margerita kienet ukoll tappoġġja l-foqra u emarġinati. Magħrufa għall-ġenerożità straordinarja tagħha, hi personalment tattendi l-bżonnijiet tal-batut, ħafna drabi taħselilhom saqajhom u taqdithom l-ikel. Ix-xogħlijiet ta’ karità tagħha estiżi għat-twaqqif ta’ istituzzjonijiet, inklużi ħostels għall-pellegrini u r-restawr ta’ knejjes. Ir-Reġina’s Ferry, rotta madwar il-Firth of Forth, hu maħsub li ġiet iffinanzjata minnha biex tassisti pellegrini li jivvjaġġaw lejn is-santwarju ta’ Sant’Andrija. Minbarra l-isforzi reliġjużi u ta’ karità tagħha, Margerita kellha rwol sinifikanti fil-promozzjoni tal-edukazzjoni u l-kultura. Hija introduċiet manjieri raffinati fil-qorti Skoċċiża u ħeġġet l-użu tal-lingwa Ingliża u d-drawwiet, u għenet biex tingħeleb il-firdiet kulturali. L-influwenza tagħha estendiet għal uliedha, tmienja b’kollox, li kienu edukati tajjeb u trabbew f’ambjent Kristjan. Notevolment, binha David I segwa l-eżempju tagħha ta 'tmexxija devota, u kiseb ir-reputazzjoni tiegħu stess bħala sultan qaddis. Saħħet Margerita majnat wara l-mewt ta’ żewġha u ta’ binha l-kbir fil-battalja fl-1093. Hija mietet ftit wara, u n-niket tagħha huwa rrappurtat li għaġġel il-mewt tagħha. Hija kienet midfuna fl-Abbazija ta’ Dunfermline, li hija kienet għenet biex twaqqaf. Il-qdusija tagħha ġiet rikonoxxuta fl-1250 meta l-Papa Innoċenz IV ikkanonizzaha, u ġiet iddikjarata waħda mill-qaddisin patruni tal-Iskozja fl-1673. pw7nvw2k525fx5glzi7hegdofbectnn 323567 323566 2025-06-14T13:35:58Z ToniSant 4257 immarkat għall-wikifikazzjoni 323567 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}}{{Wikifikazzjoni}} '''Santa Margerita tal-Iskozja''', magħrufa wkoll bħala r-'''Reġina Margerita''', hija figura meqjuma fl-istorja Kristjana, iċċelebrata għall-pieta’, il-karità, u l-kontribuzzjonijiet tagħha għall-ħajja spiritwali u kulturali tal-Iskozja. Imwieled madwar l-1045 fl-Ungerija, Margaret kienet bint il-prinċep Anglo-Sassonu eżiljat Edward l-Eżilju u l-Prinċipessa Agatha tal-Ungerija. In-nisel rjali tagħha għamluha figura sinifikanti fl-istorja Ewropea, iżda kienu l-fidi profonda u d-dedikazzjoni tagħha lejn il-Knisja li żgurawha l-qdusija. Il-ħajja bikrija ta’ Margerita kienet ikkaratterizzata minn taqlib politiku. Il-familja tagħha marret lura l-Ingilterra meta missierha ġie mistieden lura mir-Re Edward il-Konfessur. Madankollu, wara l-Konkwista Norman fl-1066, il-familja ħarbet lejn l-Iskozja. Kien hemm li l-ħajja ta’ Margerita ħadet dawra kruċjali. Madwar l-1070, iżżewġet lir-Re Malcolm III tal-Iskozja, unjoni li ġabet stabbiltà u riforma fir-renju Skoċċiż. Bħala reġina, Margerita użat l-influwenza tagħha biex tinkoraġġixxi riforma reliġjuża u żvilupp kulturali. Hija ħadmet bla heda biex tallinja l-Knisja Skoċċiża aktar mill-qrib mal-Knisja Kattolika Rumana, tippromwovi prattiċi bħall-osservazzjoni tar-Randan u ċ-ċelebrazzjoni xierqa tal-Ewkaristija. L-isforzi tagħha kienu jinkludu l-organizzazzjoni ta’ sinodi u l-istieden tal-kleru mill-Ewropa biex jgħinu fl-istandardizzazzjoni tal-prattiki reliġjużi. Margerita kienet ukoll tappoġġja l-foqra u emarġinati. Magħrufa għall-ġenerożità straordinarja tagħha, hi personalment tattendi l-bżonnijiet tal-batut, ħafna drabi taħselilhom saqajhom u taqdithom l-ikel. Ix-xogħlijiet ta’ karità tagħha estiżi għat-twaqqif ta’ istituzzjonijiet, inklużi ħostels għall-pellegrini u r-restawr ta’ knejjes. Ir-Reġina’s Ferry, rotta madwar il-Firth of Forth, hu maħsub li ġiet iffinanzjata minnha biex tassisti pellegrini li jivvjaġġaw lejn is-santwarju ta’ Sant’Andrija. Minbarra l-isforzi reliġjużi u ta’ karità tagħha, Margerita kellha rwol sinifikanti fil-promozzjoni tal-edukazzjoni u l-kultura. Hija introduċiet manjieri raffinati fil-qorti Skoċċiża u ħeġġet l-użu tal-lingwa Ingliża u d-drawwiet, u għenet biex tingħeleb il-firdiet kulturali. L-influwenza tagħha estendiet għal uliedha, tmienja b’kollox, li kienu edukati tajjeb u trabbew f’ambjent Kristjan. Notevolment, binha David I segwa l-eżempju tagħha ta 'tmexxija devota, u kiseb ir-reputazzjoni tiegħu stess bħala sultan qaddis. Saħħet Margerita majnat wara l-mewt ta’ żewġha u ta’ binha l-kbir fil-battalja fl-1093. Hija mietet ftit wara, u n-niket tagħha huwa rrappurtat li għaġġel il-mewt tagħha. Hija kienet midfuna fl-Abbazija ta’ Dunfermline, li hija kienet għenet biex twaqqaf. Il-qdusija tagħha ġiet rikonoxxuta fl-1250 meta l-Papa Innoċenz IV ikkanonizzaha, u ġiet iddikjarata waħda mill-qaddisin patruni tal-Iskozja fl-1673. {{Awtorità}} c8xv2vcre4u7yo4zudcwah94d3rque9 323568 323567 2025-06-14T13:38:13Z ToniSant 4257 +ħoloq 323568 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}}{{Wikifikazzjoni}} '''Santa Margerita tal-Iskozja''', magħrufa wkoll bħala r-'''Reġina Margerita''', hija figura meqjuma fl-istorja [[Kristjaneżmu|Kristjana]], iċċelebrata għall-pieta’, il-karità, u l-kontribuzzjonijiet tagħha għall-ħajja spiritwali u kulturali tal-Iskozja. Imwieled madwar l-1045 fl-[[Ungerija]], Margerita kienet bint il-prinċep Anglo-Sassonu eżiljat Edward l-Eżilju u l-Prinċipessa Agata tal-Ungerija. In-nisel rjali tagħha għamluha figura sinifikanti fl-istorja Ewropea, iżda kienu l-fidi profonda u d-dedikazzjoni tagħha lejn il-Knisja li żgurawha l-qdusija. Il-ħajja bikrija ta’ Margerita kienet ikkaratterizzata minn taqlib politiku. Il-familja tagħha marret lura l-Ingilterra meta missierha ġie mistieden lura mir-Re Edward il-Konfessur. Madankollu, wara l-Konkwista [[Normanni|Normana]] fl-1066, il-familja ħarbet lejn l-Iskozja. Kien hemm li l-ħajja ta’ Margerita ħadet dawra kruċjali. Madwar l-1070, iżżewġet lir-Re Malcolm III tal-Iskozja, unjoni li ġabet stabbiltà u riforma fir-renju [[Skozja|Skoċċiż]]. Bħala reġina, Margerita użat l-influwenza tagħha biex tinkoraġġixxi riforma reliġjuża u żvilupp kulturali. Hija ħadmet bla heda biex tallinja l-Knisja Skoċċiża aktar mill-qrib mal-Knisja Kattolika Rumana, tippromwovi prattiċi bħall-osservazzjoni tar-Randan u ċ-ċelebrazzjoni xierqa tal-Ewkaristija. L-isforzi tagħha kienu jinkludu l-organizzazzjoni ta’ sinodi u l-istieden tal-kleru mill-Ewropa biex jgħinu fl-istandardizzazzjoni tal-prattiki reliġjużi. Margerita kienet ukoll tappoġġja l-foqra u emarġinati. Magħrufa għall-ġenerożità straordinarja tagħha, hi personalment tattendi l-bżonnijiet tal-batut, ħafna drabi taħselilhom saqajhom u taqdithom l-ikel. Ix-xogħlijiet ta’ karità tagħha estiżi għat-twaqqif ta’ istituzzjonijiet, inklużi ħostels għall-pellegrini u r-restawr ta’ knejjes. Ir-Reġina’s Ferry, rotta madwar il-Firth of Forth, hu maħsub li ġiet iffinanzjata minnha biex tassisti pellegrini li jivvjaġġaw lejn is-santwarju ta’ Sant’Andrija. Minbarra l-isforzi reliġjużi u ta’ karità tagħha, Margerita kellha rwol sinifikanti fil-promozzjoni tal-edukazzjoni u l-kultura. Hija introduċiet manjieri raffinati fil-qorti Skoċċiża u ħeġġet l-użu tal-lingwa Ingliża u d-drawwiet, u għenet biex tingħeleb il-firdiet kulturali. L-influwenza tagħha estendiet għal uliedha, tmienja b’kollox, li kienu edukati tajjeb u trabbew f’ambjent Kristjan. Notevolment, binha David I segwa l-eżempju tagħha ta' tmexxija devota, u kiseb ir-reputazzjoni tiegħu stess bħala sultan qaddis. Saħħet Margerita majnat wara l-mewt ta’ żewġha u ta’ binha l-kbir fil-battalja fl-1093. Hija mietet ftit wara, u n-niket tagħha huwa rrappurtat li għaġġel il-mewt tagħha. Hija kienet midfuna fl-Abbazija ta’ Dunfermline, li hija kienet għenet biex twaqqaf. Il-qdusija tagħha ġiet rikonoxxuta fl-1250 meta l-Papa Innoċenz IV ikkanonizzaha, u ġiet iddikjarata waħda mill-qaddisin patruni tal-Iskozja fl-1673. {{Awtorità}} eg34cj8k67roxapdjqk7ivxcknzr77r 323569 323568 2025-06-14T13:38:45Z ToniSant 4257 added [[Category:Qaddisin nisa]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 323569 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}}{{Wikifikazzjoni}} '''Santa Margerita tal-Iskozja''', magħrufa wkoll bħala r-'''Reġina Margerita''', hija figura meqjuma fl-istorja [[Kristjaneżmu|Kristjana]], iċċelebrata għall-pieta’, il-karità, u l-kontribuzzjonijiet tagħha għall-ħajja spiritwali u kulturali tal-Iskozja. Imwieled madwar l-1045 fl-[[Ungerija]], Margerita kienet bint il-prinċep Anglo-Sassonu eżiljat Edward l-Eżilju u l-Prinċipessa Agata tal-Ungerija. In-nisel rjali tagħha għamluha figura sinifikanti fl-istorja Ewropea, iżda kienu l-fidi profonda u d-dedikazzjoni tagħha lejn il-Knisja li żgurawha l-qdusija. Il-ħajja bikrija ta’ Margerita kienet ikkaratterizzata minn taqlib politiku. Il-familja tagħha marret lura l-Ingilterra meta missierha ġie mistieden lura mir-Re Edward il-Konfessur. Madankollu, wara l-Konkwista [[Normanni|Normana]] fl-1066, il-familja ħarbet lejn l-Iskozja. Kien hemm li l-ħajja ta’ Margerita ħadet dawra kruċjali. Madwar l-1070, iżżewġet lir-Re Malcolm III tal-Iskozja, unjoni li ġabet stabbiltà u riforma fir-renju [[Skozja|Skoċċiż]]. Bħala reġina, Margerita użat l-influwenza tagħha biex tinkoraġġixxi riforma reliġjuża u żvilupp kulturali. Hija ħadmet bla heda biex tallinja l-Knisja Skoċċiża aktar mill-qrib mal-Knisja Kattolika Rumana, tippromwovi prattiċi bħall-osservazzjoni tar-Randan u ċ-ċelebrazzjoni xierqa tal-Ewkaristija. L-isforzi tagħha kienu jinkludu l-organizzazzjoni ta’ sinodi u l-istieden tal-kleru mill-Ewropa biex jgħinu fl-istandardizzazzjoni tal-prattiki reliġjużi. Margerita kienet ukoll tappoġġja l-foqra u emarġinati. Magħrufa għall-ġenerożità straordinarja tagħha, hi personalment tattendi l-bżonnijiet tal-batut, ħafna drabi taħselilhom saqajhom u taqdithom l-ikel. Ix-xogħlijiet ta’ karità tagħha estiżi għat-twaqqif ta’ istituzzjonijiet, inklużi ħostels għall-pellegrini u r-restawr ta’ knejjes. Ir-Reġina’s Ferry, rotta madwar il-Firth of Forth, hu maħsub li ġiet iffinanzjata minnha biex tassisti pellegrini li jivvjaġġaw lejn is-santwarju ta’ Sant’Andrija. Minbarra l-isforzi reliġjużi u ta’ karità tagħha, Margerita kellha rwol sinifikanti fil-promozzjoni tal-edukazzjoni u l-kultura. Hija introduċiet manjieri raffinati fil-qorti Skoċċiża u ħeġġet l-użu tal-lingwa Ingliża u d-drawwiet, u għenet biex tingħeleb il-firdiet kulturali. L-influwenza tagħha estendiet għal uliedha, tmienja b’kollox, li kienu edukati tajjeb u trabbew f’ambjent Kristjan. Notevolment, binha David I segwa l-eżempju tagħha ta' tmexxija devota, u kiseb ir-reputazzjoni tiegħu stess bħala sultan qaddis. Saħħet Margerita majnat wara l-mewt ta’ żewġha u ta’ binha l-kbir fil-battalja fl-1093. Hija mietet ftit wara, u n-niket tagħha huwa rrappurtat li għaġġel il-mewt tagħha. Hija kienet midfuna fl-Abbazija ta’ Dunfermline, li hija kienet għenet biex twaqqaf. Il-qdusija tagħha ġiet rikonoxxuta fl-1250 meta l-Papa Innoċenz IV ikkanonizzaha, u ġiet iddikjarata waħda mill-qaddisin patruni tal-Iskozja fl-1673. {{Awtorità}} [[Kategorija:Qaddisin nisa]] aafe2sxrn52x90loo25muin5z7qcind 323570 323569 2025-06-14T13:39:54Z ToniSant 4257 added [[Category:Twieldu fl-1045]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 323570 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}}{{Wikifikazzjoni}} '''Santa Margerita tal-Iskozja''', magħrufa wkoll bħala r-'''Reġina Margerita''', hija figura meqjuma fl-istorja [[Kristjaneżmu|Kristjana]], iċċelebrata għall-pieta’, il-karità, u l-kontribuzzjonijiet tagħha għall-ħajja spiritwali u kulturali tal-Iskozja. Imwieled madwar l-1045 fl-[[Ungerija]], Margerita kienet bint il-prinċep Anglo-Sassonu eżiljat Edward l-Eżilju u l-Prinċipessa Agata tal-Ungerija. In-nisel rjali tagħha għamluha figura sinifikanti fl-istorja Ewropea, iżda kienu l-fidi profonda u d-dedikazzjoni tagħha lejn il-Knisja li żgurawha l-qdusija. Il-ħajja bikrija ta’ Margerita kienet ikkaratterizzata minn taqlib politiku. Il-familja tagħha marret lura l-Ingilterra meta missierha ġie mistieden lura mir-Re Edward il-Konfessur. Madankollu, wara l-Konkwista [[Normanni|Normana]] fl-1066, il-familja ħarbet lejn l-Iskozja. Kien hemm li l-ħajja ta’ Margerita ħadet dawra kruċjali. Madwar l-1070, iżżewġet lir-Re Malcolm III tal-Iskozja, unjoni li ġabet stabbiltà u riforma fir-renju [[Skozja|Skoċċiż]]. Bħala reġina, Margerita użat l-influwenza tagħha biex tinkoraġġixxi riforma reliġjuża u żvilupp kulturali. Hija ħadmet bla heda biex tallinja l-Knisja Skoċċiża aktar mill-qrib mal-Knisja Kattolika Rumana, tippromwovi prattiċi bħall-osservazzjoni tar-Randan u ċ-ċelebrazzjoni xierqa tal-Ewkaristija. L-isforzi tagħha kienu jinkludu l-organizzazzjoni ta’ sinodi u l-istieden tal-kleru mill-Ewropa biex jgħinu fl-istandardizzazzjoni tal-prattiki reliġjużi. Margerita kienet ukoll tappoġġja l-foqra u emarġinati. Magħrufa għall-ġenerożità straordinarja tagħha, hi personalment tattendi l-bżonnijiet tal-batut, ħafna drabi taħselilhom saqajhom u taqdithom l-ikel. Ix-xogħlijiet ta’ karità tagħha estiżi għat-twaqqif ta’ istituzzjonijiet, inklużi ħostels għall-pellegrini u r-restawr ta’ knejjes. Ir-Reġina’s Ferry, rotta madwar il-Firth of Forth, hu maħsub li ġiet iffinanzjata minnha biex tassisti pellegrini li jivvjaġġaw lejn is-santwarju ta’ Sant’Andrija. Minbarra l-isforzi reliġjużi u ta’ karità tagħha, Margerita kellha rwol sinifikanti fil-promozzjoni tal-edukazzjoni u l-kultura. Hija introduċiet manjieri raffinati fil-qorti Skoċċiża u ħeġġet l-użu tal-lingwa Ingliża u d-drawwiet, u għenet biex tingħeleb il-firdiet kulturali. L-influwenza tagħha estendiet għal uliedha, tmienja b’kollox, li kienu edukati tajjeb u trabbew f’ambjent Kristjan. Notevolment, binha David I segwa l-eżempju tagħha ta' tmexxija devota, u kiseb ir-reputazzjoni tiegħu stess bħala sultan qaddis. Saħħet Margerita majnat wara l-mewt ta’ żewġha u ta’ binha l-kbir fil-battalja fl-1093. Hija mietet ftit wara, u n-niket tagħha huwa rrappurtat li għaġġel il-mewt tagħha. Hija kienet midfuna fl-Abbazija ta’ Dunfermline, li hija kienet għenet biex twaqqaf. Il-qdusija tagħha ġiet rikonoxxuta fl-1250 meta l-Papa Innoċenz IV ikkanonizzaha, u ġiet iddikjarata waħda mill-qaddisin patruni tal-Iskozja fl-1673. {{Awtorità}} [[Kategorija:Qaddisin nisa]] [[Kategorija:Twieldu fl-1045]] kb1wp4lpwvn171sgawc8h839f5vopto 323571 323570 2025-06-14T13:40:09Z ToniSant 4257 added [[Category:Mietu fl-1098]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 323571 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}}{{Wikifikazzjoni}} '''Santa Margerita tal-Iskozja''', magħrufa wkoll bħala r-'''Reġina Margerita''', hija figura meqjuma fl-istorja [[Kristjaneżmu|Kristjana]], iċċelebrata għall-pieta’, il-karità, u l-kontribuzzjonijiet tagħha għall-ħajja spiritwali u kulturali tal-Iskozja. Imwieled madwar l-1045 fl-[[Ungerija]], Margerita kienet bint il-prinċep Anglo-Sassonu eżiljat Edward l-Eżilju u l-Prinċipessa Agata tal-Ungerija. In-nisel rjali tagħha għamluha figura sinifikanti fl-istorja Ewropea, iżda kienu l-fidi profonda u d-dedikazzjoni tagħha lejn il-Knisja li żgurawha l-qdusija. Il-ħajja bikrija ta’ Margerita kienet ikkaratterizzata minn taqlib politiku. Il-familja tagħha marret lura l-Ingilterra meta missierha ġie mistieden lura mir-Re Edward il-Konfessur. Madankollu, wara l-Konkwista [[Normanni|Normana]] fl-1066, il-familja ħarbet lejn l-Iskozja. Kien hemm li l-ħajja ta’ Margerita ħadet dawra kruċjali. Madwar l-1070, iżżewġet lir-Re Malcolm III tal-Iskozja, unjoni li ġabet stabbiltà u riforma fir-renju [[Skozja|Skoċċiż]]. Bħala reġina, Margerita użat l-influwenza tagħha biex tinkoraġġixxi riforma reliġjuża u żvilupp kulturali. Hija ħadmet bla heda biex tallinja l-Knisja Skoċċiża aktar mill-qrib mal-Knisja Kattolika Rumana, tippromwovi prattiċi bħall-osservazzjoni tar-Randan u ċ-ċelebrazzjoni xierqa tal-Ewkaristija. L-isforzi tagħha kienu jinkludu l-organizzazzjoni ta’ sinodi u l-istieden tal-kleru mill-Ewropa biex jgħinu fl-istandardizzazzjoni tal-prattiki reliġjużi. Margerita kienet ukoll tappoġġja l-foqra u emarġinati. Magħrufa għall-ġenerożità straordinarja tagħha, hi personalment tattendi l-bżonnijiet tal-batut, ħafna drabi taħselilhom saqajhom u taqdithom l-ikel. Ix-xogħlijiet ta’ karità tagħha estiżi għat-twaqqif ta’ istituzzjonijiet, inklużi ħostels għall-pellegrini u r-restawr ta’ knejjes. Ir-Reġina’s Ferry, rotta madwar il-Firth of Forth, hu maħsub li ġiet iffinanzjata minnha biex tassisti pellegrini li jivvjaġġaw lejn is-santwarju ta’ Sant’Andrija. Minbarra l-isforzi reliġjużi u ta’ karità tagħha, Margerita kellha rwol sinifikanti fil-promozzjoni tal-edukazzjoni u l-kultura. Hija introduċiet manjieri raffinati fil-qorti Skoċċiża u ħeġġet l-użu tal-lingwa Ingliża u d-drawwiet, u għenet biex tingħeleb il-firdiet kulturali. L-influwenza tagħha estendiet għal uliedha, tmienja b’kollox, li kienu edukati tajjeb u trabbew f’ambjent Kristjan. Notevolment, binha David I segwa l-eżempju tagħha ta' tmexxija devota, u kiseb ir-reputazzjoni tiegħu stess bħala sultan qaddis. Saħħet Margerita majnat wara l-mewt ta’ żewġha u ta’ binha l-kbir fil-battalja fl-1093. Hija mietet ftit wara, u n-niket tagħha huwa rrappurtat li għaġġel il-mewt tagħha. Hija kienet midfuna fl-Abbazija ta’ Dunfermline, li hija kienet għenet biex twaqqaf. Il-qdusija tagħha ġiet rikonoxxuta fl-1250 meta l-Papa Innoċenz IV ikkanonizzaha, u ġiet iddikjarata waħda mill-qaddisin patruni tal-Iskozja fl-1673. {{Awtorità}} [[Kategorija:Qaddisin nisa]] [[Kategorija:Twieldu fl-1045]] [[Kategorija:Mietu fl-1098]] dfjpr1340zymlc1a8g5sidnm1dbbqic 323572 323571 2025-06-14T13:40:55Z ToniSant 4257 added [[Category:Monarki]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 323572 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}}{{Wikifikazzjoni}} '''Santa Margerita tal-Iskozja''', magħrufa wkoll bħala r-'''Reġina Margerita''', hija figura meqjuma fl-istorja [[Kristjaneżmu|Kristjana]], iċċelebrata għall-pieta’, il-karità, u l-kontribuzzjonijiet tagħha għall-ħajja spiritwali u kulturali tal-Iskozja. Imwieled madwar l-1045 fl-[[Ungerija]], Margerita kienet bint il-prinċep Anglo-Sassonu eżiljat Edward l-Eżilju u l-Prinċipessa Agata tal-Ungerija. In-nisel rjali tagħha għamluha figura sinifikanti fl-istorja Ewropea, iżda kienu l-fidi profonda u d-dedikazzjoni tagħha lejn il-Knisja li żgurawha l-qdusija. Il-ħajja bikrija ta’ Margerita kienet ikkaratterizzata minn taqlib politiku. Il-familja tagħha marret lura l-Ingilterra meta missierha ġie mistieden lura mir-Re Edward il-Konfessur. Madankollu, wara l-Konkwista [[Normanni|Normana]] fl-1066, il-familja ħarbet lejn l-Iskozja. Kien hemm li l-ħajja ta’ Margerita ħadet dawra kruċjali. Madwar l-1070, iżżewġet lir-Re Malcolm III tal-Iskozja, unjoni li ġabet stabbiltà u riforma fir-renju [[Skozja|Skoċċiż]]. Bħala reġina, Margerita użat l-influwenza tagħha biex tinkoraġġixxi riforma reliġjuża u żvilupp kulturali. Hija ħadmet bla heda biex tallinja l-Knisja Skoċċiża aktar mill-qrib mal-Knisja Kattolika Rumana, tippromwovi prattiċi bħall-osservazzjoni tar-Randan u ċ-ċelebrazzjoni xierqa tal-Ewkaristija. L-isforzi tagħha kienu jinkludu l-organizzazzjoni ta’ sinodi u l-istieden tal-kleru mill-Ewropa biex jgħinu fl-istandardizzazzjoni tal-prattiki reliġjużi. Margerita kienet ukoll tappoġġja l-foqra u emarġinati. Magħrufa għall-ġenerożità straordinarja tagħha, hi personalment tattendi l-bżonnijiet tal-batut, ħafna drabi taħselilhom saqajhom u taqdithom l-ikel. Ix-xogħlijiet ta’ karità tagħha estiżi għat-twaqqif ta’ istituzzjonijiet, inklużi ħostels għall-pellegrini u r-restawr ta’ knejjes. Ir-Reġina’s Ferry, rotta madwar il-Firth of Forth, hu maħsub li ġiet iffinanzjata minnha biex tassisti pellegrini li jivvjaġġaw lejn is-santwarju ta’ Sant’Andrija. Minbarra l-isforzi reliġjużi u ta’ karità tagħha, Margerita kellha rwol sinifikanti fil-promozzjoni tal-edukazzjoni u l-kultura. Hija introduċiet manjieri raffinati fil-qorti Skoċċiża u ħeġġet l-użu tal-lingwa Ingliża u d-drawwiet, u għenet biex tingħeleb il-firdiet kulturali. L-influwenza tagħha estendiet għal uliedha, tmienja b’kollox, li kienu edukati tajjeb u trabbew f’ambjent Kristjan. Notevolment, binha David I segwa l-eżempju tagħha ta' tmexxija devota, u kiseb ir-reputazzjoni tiegħu stess bħala sultan qaddis. Saħħet Margerita majnat wara l-mewt ta’ żewġha u ta’ binha l-kbir fil-battalja fl-1093. Hija mietet ftit wara, u n-niket tagħha huwa rrappurtat li għaġġel il-mewt tagħha. Hija kienet midfuna fl-Abbazija ta’ Dunfermline, li hija kienet għenet biex twaqqaf. Il-qdusija tagħha ġiet rikonoxxuta fl-1250 meta l-Papa Innoċenz IV ikkanonizzaha, u ġiet iddikjarata waħda mill-qaddisin patruni tal-Iskozja fl-1673. {{Awtorità}} [[Kategorija:Qaddisin nisa]] [[Kategorija:Twieldu fl-1045]] [[Kategorija:Mietu fl-1098]] [[Kategorija:Monarki]] qabkye5dcj23winibowvpsj6a4kirlk 0 33113 323585 318290 2025-06-14T14:15:40Z ToniSant 4257 immarkat għall-grammatika 323585 wikitext text/x-wiki {{Infobox city}}{{Grammatika}}{{Wikifikazzjoni}} '''Mérida''' hija l-belt kapitali u l-aktar popolata tal- Istat ta' Yucatán, fil-Messiku, u hija wkoll il-kapitali tal-Muniċipalità ta' Merida. Fir-reġjun tal-Peniżola Yucatán, huwa wkoll il-kapital soċjali, kulturali, edukattiv u finanzjarju. Skont l-INEGI, il-popolazzjoni tagħha kienet tammonta għal {{nombre|921 771}} abitant bħala belt u {{nombre|1 316 088}} abitant fil-metropoli kollha ta' Mérida, u għalhekk hija l-11 l-akbar metropoli fil- [[Messiku]] . Hija mlaqqma “ il-belt l-bajda » (il-belt l-bajda). Hija meqjusa bħala waħda mill-ibliet bl-aħjar kwalità ta 'ħajja fil-Messiku u waħda mill-aktar sikuri fil-kontinent tal [[L-Amerika ta' Fuq|-Amerika ta' Fuq]] . Il-wirt storiku tiegħu huwa l-prodott tat-taħlita tal-kulturi Mayan, Spanjoli matul l-era Viċi-Regal aktar tard influwenzati mill-kulturi [[Franza|Franċiżi]] u [[Libanu|Lebaniżi]] b'xi kontribuzzjonijiet mill- Koreani u t-Taljani . Il-belt tinsab madwar tletin kilometru mill-kosta, fin-nofsinhar tal-Golf tal-Messiku u fit-tramuntana tal-Peniżola Yucatán ħdejn l-epiċentru tal-krater ta’ Chicxulub. Merida tinsab f'distanza ta' madwar 1557 km mill-Belt tal-Messiku, 386 km minn Chetumal, 650 km minn Villahermosa, 325 km minn Playa del Carmen, 309 km minn Cancun, 173 km Campeche, 167 km minn Tizimin, 165 km minn Valladolid, 124 km minn Chichen Itza, 118 km minn Tekax, 84 km minn Ticul, 78 km minn Uxmal, 72 km minn Izamal, 43 km minn Motul, 36 km minn Progreso. mvcu26fuv78nxnea9b44mbddtp7jk6r 323586 323585 2025-06-14T14:15:55Z ToniSant 4257 added [[Category:Bliet tal-Messiku]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 323586 wikitext text/x-wiki {{Infobox city}}{{Grammatika}}{{Wikifikazzjoni}} '''Mérida''' hija l-belt kapitali u l-aktar popolata tal- Istat ta' Yucatán, fil-Messiku, u hija wkoll il-kapitali tal-Muniċipalità ta' Merida. Fir-reġjun tal-Peniżola Yucatán, huwa wkoll il-kapital soċjali, kulturali, edukattiv u finanzjarju. Skont l-INEGI, il-popolazzjoni tagħha kienet tammonta għal {{nombre|921 771}} abitant bħala belt u {{nombre|1 316 088}} abitant fil-metropoli kollha ta' Mérida, u għalhekk hija l-11 l-akbar metropoli fil- [[Messiku]] . Hija mlaqqma “ il-belt l-bajda » (il-belt l-bajda). Hija meqjusa bħala waħda mill-ibliet bl-aħjar kwalità ta 'ħajja fil-Messiku u waħda mill-aktar sikuri fil-kontinent tal [[L-Amerika ta' Fuq|-Amerika ta' Fuq]] . Il-wirt storiku tiegħu huwa l-prodott tat-taħlita tal-kulturi Mayan, Spanjoli matul l-era Viċi-Regal aktar tard influwenzati mill-kulturi [[Franza|Franċiżi]] u [[Libanu|Lebaniżi]] b'xi kontribuzzjonijiet mill- Koreani u t-Taljani . Il-belt tinsab madwar tletin kilometru mill-kosta, fin-nofsinhar tal-Golf tal-Messiku u fit-tramuntana tal-Peniżola Yucatán ħdejn l-epiċentru tal-krater ta’ Chicxulub. Merida tinsab f'distanza ta' madwar 1557 km mill-Belt tal-Messiku, 386 km minn Chetumal, 650 km minn Villahermosa, 325 km minn Playa del Carmen, 309 km minn Cancun, 173 km Campeche, 167 km minn Tizimin, 165 km minn Valladolid, 124 km minn Chichen Itza, 118 km minn Tekax, 84 km minn Ticul, 78 km minn Uxmal, 72 km minn Izamal, 43 km minn Motul, 36 km minn Progreso. [[Kategorija:Bliet tal-Messiku]] ktbnlahy2l13p4g3rxqbps9lmtkngi6 0 33179 323559 322252 2025-06-14T12:17:41Z JovalQC 21720 "Referenzi" joħolqu 323559 wikitext text/x-wiki {{Infobox|title=Metro ta' Ho Chi Minh City|image1=[[File:HCMC Metro logo.svg|170px]]|titlestyle=background: #D3D3D3|headerstyle=background: #D3D3D3|caption1=Logo tal-metro|image2=[[File:ホーチミン・メトロ1号線.jpg|245px]]|label2=Post|data2=[[Ho Chi Minh (belt)]] ({{Flagicon|VIE}} [[Vjetnam]])|label3=Dħul fis-servizz|data3=22 ta’ Diċembru, 2024|label4=Tul tan-netwerk|data4=225,5 km|label5=Linji|data5=1 (operazzjonali) 1 (taħt kostruzzjoni) 10 (ppjanat)|label6=Stazzjonijiet|data6=14 (operazzjonali)|header7=Mappa|header8=[[File:Ho chi minh metro Future - geo.png|245px]]|label9=Websajt|data9=https://www.urbanrail.net/as/hcmc/ho-chi-minh-city.htm}} '''Il-Metro tal-Belt Ho Chi Minh''' ( '''HCMC Metro,''' bil-Vjetnamiż ''':''' ''Đường sắt đô thị Thành phố Hồ Chí Minh'') hija sistema ta ' transitu rapidu f'Ho [[Ho Chi Minh (belt)|Chi Minh City]], l-aktar belt popolata fil-Vjetnam. Is-sistema bħalissa tikkonsisti f'linja operazzjonali waħda, Linja 1 li fetħet fit-22 ta' Diċembru 2024 mis-Suq ta' Ben Thanh għal Suoi Tien. Linji addizzjonali bħalissa qed jinbnew jew qed jiġu ppjanati. Il-Linja 1 hija twila 19.7 kilometri bi tliet stazzjonijiet taħt l-art (Bến Thành, Ho Chi Minh City Opera House, u Ba Son) u 11-il stazzjon elevat. L-istazzjonijiet taħt l-art għandhom id-distinzjoni li huma l-ewwel stazzjonijiet tal-metro taħt l-art tal-Vjetnam. Il-ferroviji huma ddisinjati biex jivvjaġġaw sa 110 kilometru fis-siegħa fuq is-sezzjonijiet elevati u sa 80 kilometru fis-siegħa taħt l-art. Bħala parti mill-inawgurazzjoni tagħha, inizjalment disa’ ferroviji se jaħdmu mill-5 a.m. sal-10 p.m., bi frekwenzi peak hour ta’ tmien minuti għal kull ferrovija u frekwenzi off-peak ta’ 12-il minuta. Il-metro se tibqa’ b’xejn għall-ewwel 30 jum ta’ tħaddim. Linji tal-karozzi tal-linja alimentatriċi li jgħaqqdu mal-Linja 1 tal-Metro se jkunu wkoll b'xejn mill-1 ta' Jannar 2025 sakemm jibda l-ġbir tan-noll fil-metro. == Storja == === Proposti preċedenti (2001–2012) === In-netwerk kien propost għall-ewwel darba fl-2001 <ref name="urbanrail01">{{Ċita web|url=http://www.urbanrail.net/as/hcmc/ho-chi-minh-city.htm|titlu=Ho Chi Minh City Metro|awtur=Robert Schwandl|sena=2007|sit=UrbanRail.net|data-aċċess=2010-05-26}}</ref> bħala parti minn pjan komprensiv tan-netwerk tat-trasport pubbliku inkluż Ho Chi Minh City u provinċji ġirien, bil-għan li jiġu evitati l-problemi severi ta 'konġestjoni tat-traffiku li affettwaw bliet Asjatiċi oħra (bħal [[Hanoi]] ). Skont il-pjan ġenerali oriġinali sottomess fi Frar 2001, is-sistema tal-metro tkun tinkludi sitt linji. Il-pjan kien oriġinarjament mistenni li jiswa 1.5 biljun dollaru Amerikan fuq 10 snin, bħala parti minn programm ta’ 3.35 biljun dollaru Amerikan biex jinbena netwerk ferrovjarju li jservi lil Ho Chi Minh City u l-provinċji tal-madwar. Il-pjan ġie rivedut fl-2007 u ppropona xejn inqas minn sitt linji ferrovjarji urbani. Il-pjan ġenerali għall-iżvilupp tat-trasport tal-belt sal-2020 jipprevedi l-iżvilupp ta’ tliet linji monorail jew light rail b’tul totali ta’ {{Convert|37|km|mi}} u sitt rotot tal-metro taħt l-art b’tul totali ta’ {{Convert|107|km|mi}} . <ref name="japanaid">{{Ċita aħbar|kunjom=M.Vong|data=10 April 2007|titlu=Vietnam to build first subway with Japanese aid|url=http://www.thanhniennews.com/2007/Pages/200741013369026957.aspx|url-status=dead|pubblikazzjoni=Thanh Nien|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20120308085704/http://www.thanhniennews.com/2007/pages/200741013369026957.aspx|arkivju-data=2012-03-08|data-aċċess=2010-05-14}}</ref> Is-Suq Bến Thành fid-Distrett 1, diġà ċentru ewlieni għat-traffiku tal-karozzi tal-linja, se jsir ċentru ewlieni li jgħaqqad diversi linji.{{Bżonn refererenza|date=September 2021}}</link><sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[wikipedija:Bżonn referenza|<span title="This claim needs references to reliable sources. (September 2021)">ċitazzjoni meħtieġa</span>]]'' &#x5D;</sup> === Pjan u kostruzzjoni riveduti (2013-preżent) === [[Stampa:Construction_of_Ben_Thanh_Market_Station.jpg|daqsminuri| Kostruzzjoni tal-istazzjon Bến Thành (Awwissu 2017)]] L-aħħar pjanijiet għall-Metro ta' Ho Chi Minh City, verżjoni riveduta tal-proposta preċedenti fl-2007, ġiet approvata fit-8 ta' April 2013. <ref>{{Ċita web|url=https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Giao-thong-Van-tai/Quyet-dinh-568-QD-TTg-nam-2013-Dieu-chinh-Quy-hoach-phat-trien-giao-thong-181044.aspx|titlu=Decision 568/QĐ-TTg|sit=Thu Vien Phap Luat|data-aċċess=25 April 2017}}</ref> <ref>{{Ċita web|url=http://maur.hochiminhcity.gov.vn/web/en/master-plan-of-urban-railways-system/-/ext/articleview/article/1768689/1589413?_EXT_ARTICLEVIEW_version=1.0&_EXT_ARTICLEVIEW_i=0&_EXT_ARTICLEVIEW_curValue=1&_EXT_ARTICLEVIEW_redirect=%2Fweb%2Fen%2Fmaster-plan-of-urban-railways-system|titlu=Master plan of urban railways system|sit=MAUR|data-aċċess=25 April 2017|arkivju-url=https://archive.today/20170425141446/http://maur.hochiminhcity.gov.vn/web/en/master-plan-of-urban-railways-system/-/ext/articleview/article/1768689/1589413?_EXT_ARTICLEVIEW_version=1.0&_EXT_ARTICLEVIEW_i=0&_EXT_ARTICLEVIEW_curValue=1&_EXT_ARTICLEVIEW_redirect=/web/en/master-plan-of-urban-railways-system|arkivju-data=25 April 2017}}</ref> L-ewwel linja tan-netwerk, li tgħaqqad is-Suq ta' Bến Thành u l-Park ta' Suối Tiên fil- Belt ta' Thu Duc, kienet oriġinarjament skedata biex titlesta fl-2014. Fil-21 ta’ Frar 2008 saret ċerimonja ta’ bidu għal-Linja 1. Madankollu, minħabba kwistjonijiet ta' finanzjament, il-kostruzzjoni bdiet biss fl-2012, u b'hekk id-data tat-tlestija tal-proġett kienet imbuttata sal-2018. <ref>{{Ċita web|url=http://www.railway-technology.com/projects/vietnammetro/|titlu=Ho Chi Minh City Metro, Vietnam - Railway Technology}}</ref> Linja 1 hija ffinanzjata prinċipalment permezz ta' għajnuna għall-iżvilupp uffiċjali pprovduta mill- Aġenzija tal-Kooperazzjoni Internazzjonali tal-Ġappun (JICA), bil-kumplament jiġi ffinanzjat mill-baġit tal-gvern tal-belt. <ref>{{Ċita web|url=https://e.vnexpress.net/news/news/disburse-82-mln-more-in-oda-funds-for-first-metro-hcmc-4336856.html|titlu=Disburse $82 mln more in ODA funds for first metro: HCMC|isem=Gia|awtur=Minh|data=2021-08-07|sit=VnExpress International|lingwa=en|data-aċċess=2021-09-10}}</ref> <ref>{{Ċita web|url=https://en.vietnamplus.vn/metro-line-no1-in-hcm-city-likely-to-be-completed-after-2021/197777.vnp|titlu=Metro Line No1 in HCM City likely to be completed after 2021|data=2021-03-18|sit=VietnamPlus|lingwa=en|data-aċċess=2021-09-10}}</ref> Nippon Koei (issa ID&amp;amp;E Holdings ) kien id-disinjatur u l-konsulent ewlieni tal-linja. Is-sezzjonijiet elevati nbnew minn joint venture bejn il-konglomerat Ġappuniż Sumitomo u l-kuntrattur Vjetnamiż tal-istat Cienco 6. Is-sezzjoni taħt l-art qed tinbena minn joint venture bejn żewġ kumpaniji Ġappuniżi oħra, Shimizu u Maeda . <ref>{{Ċita web|url=https://www.globalconstructionreview.com/after-a-decade-of-work-ho-chi-minh-metro-to-be-completed-this-year/|titlu=After a decade of work, Ho Chi Minh metro to be completed this year|data=8 June 2022|data-aċċess=6 Dec 2023}}</ref> F'Settembru 2013, intlaħaq ftehim mal-Bank tal-Iżvilupp Asjatiku, il-Bank Ewropew tal-Investiment, u l-Gvern Spanjol biex jipprovdu €850 miljun biex jiffinanzjaw il-kostruzzjoni tal-Linja 5, bi kwalunkwe spiża addizzjonali ffinanzjata mill-Gvern Vjetnamiż. Ġie pprovdut bidu tal-kostruzzjoni rivedut tal-2015. <ref>{{Ċita aħbar|data=12 September 2013|titlu=City Metro Project receives Euro850 million funding|url=http://www.saigon-gpdaily.com.vn/Hochiminhcity/2013/9/106221/|url-status=dead|pubblikazzjoni=SGGP|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20131213004902/http://www.saigon-gpdaily.com.vn/Hochiminhcity/2013/9/106221/|arkivju-data=13 December 2013|data-aċċess=2013-09-12}}</ref> Fit-13 ta' Settembru 2017, l-awtoritajiet ħabbru li l-Linja 1 se tiġi posposta għal sentejn. Il-qbiż tal-ispejjeż, il-verifiki, u l-ħlasijiet imdewma lill-kuntratturi kkontribwew għad-dewmien. Id-data tat-tlestija mmirata ġiet stabbilita għall-2020. Il-pjanifikaturi jistennew li r-rotta taqdi aktar minn 160,000 passiġġier kuljum mat-tnedija, li tiżdied għal 635,000 sal-2030 u 800,000 sal-2040. L-istazzjonijiet kollha tul ir-rotta mistennija jakkomodaw lill-persuni b’diżabilità, b’magni awtomatiċi tal-bejgħ tal-biljetti, kabini tat-telefon, kmamar tal-banju, bibien tas-subway u bullettini ta’ informazzjoni aċċessibbli għall-persuni b’diżabilità u neqsin mid-dawl. Il-kostruzzjoni tal-Linja 2 kienet inizjalment skedata li tibda fl-2013, bl-operazzjonijiet jibdew fl-2018. Madankollu, fit-13 ta' Settembru 2017, l-awtoritajiet lokali talbu lill-Prim Ministru biex jimbotta lura l-kostruzzjoni tat-tieni linja sal-2020 bit-tlestija fl-2024. Fit-28 ta’ Jannar 2019, id-Direttur tal-Project Management Unit fil-MAUR, iddikjara li minn Diċembru 2018, il-progress tal-kostruzzjoni tal-Linja 1 laħaq 62%, taħt il-mira ta’ 65%. Il-proġett ġie kkritikat mill-istampa lokali għad-dewmien ripetut tiegħu. <ref>{{Ċita web|url=https://tuoitre.vn/nguy-co-tam-dung-du-an-metro-so-1-tphcm-hau-qua-khon-luong-20171014080245798.htm|titlu=Nguy cơ tạm dừng dự án Metro số 1 TP.HCM: Hậu quả khôn lường!|data=14 October 2017}}</ref> Fi Frar 2020, id-data mistennija tal-ftuħ għall-ewwel linja kienet skedata għall-aħħar tal-2021. Ma ngħatat l-ebda raġuni għad-dewmien. L-ispiża stmata tal-linja żdiedet ukoll minn $1.3 biljun għal aktar minn $2.1 biljun. <ref>{{Ċita aħbar|data=2018-01-18|titlu=HCM City calls for additional US$17.8 billion in eight urban railway routes|url=http://e.theleader.vn/hcm-city-calls-for-additional-us178-billion-in-eight-urban-railway-routes-20180118000457484.htm|pubblikazzjoni=The Leader|data-aċċess=2018-05-09}}</ref> F'Diċembru 2020, ġie rrappurtat li waħda mill- kuxxinetti tal-Bearing Laminati Elastomeriċi, li jżommu t-travi tal-konkrit tal-vjadotti għal-Linja 1, kienet waqgħet, u kkawża li wieħed mit-travi jiġi spostat u xquq. Ir-riċerka dwar l-inċident għadha qed issir mill-kuntrattur. <ref>{{Ċita web|url=https://e.vnexpress.net/news/news/unexplained-hcmc-metro-line-cracks-raise-serious-concerns-4202608.html|titlu=Unexplained HCMC metro line cracks raise serious concerns|sit=VnExpress|data-aċċess=2020-12-08}}</ref> Fi Frar 2021, l-ewwel linja tat-tlestija tal-linja tal-metro ġiet imbuttata lura għall-2022. <ref name="vnexpress-feb2021">{{Ċita web|url=https://e.vnexpress.net/news/news/saigon-1st-metro-line-completion-pushed-back-to-2022-4237020.html|titlu=Saigon 1st metro line completion pushed back to 2022 - VnExpress International}}</ref> Fit-8 ta’ Settembru 2021, l-Awtorità ta’ Ġestjoni għall-Ferroviji Urbani (MAUR) ħabbret li l-Linja 1 se tkompli tittardja. Il-kostruzzjoni kienet mistennija li titlesta lejn l-aħħar tal-2023, b'operazzjonijiet kummerċjali jibdew fl-2024. <ref>{{Ċita aħbar|titlu=Completion of first HCMC metro line delayed again|url=https://e.vnexpress.net/news/news/completion-of-first-hcmc-metro-line-delayed-again-4353229.html}}</ref> F'Novembru 2023, l-investituri Indjani jippjanaw li jiżviluppaw disa 'linji tal-metro, li jiswew total ta' VND437 triljun ($ 19-il biljun), skont il-Forum tan-Negozju tal-Indja. <ref>{{Ċita web|url=https://e.vnexpress.net/news/business/economy/hcmc-wants-indian-investment-in-billion-dollar-metro-lines-4679559.html|titlu=HCMC wants Indian investment in billion-dollar metro lines|data=22 November 2023|sit=VnExpress International|data-aċċess=5 July 2024}}</ref> Fi Frar 2024, il-kostruzzjoni għal-Linja 2 bdiet, bil-mini u l-istazzjonijiet biex jibdew il-kostruzzjoni fl-2025. <ref name=":0">{{Ċita web|url=https://asia.nikkei.com/Business/Transportation/Vietnam-business-hub-breaks-ground-on-Metro-Line-2|titlu=Vietnam business hub breaks ground on Metro Line 2|sit=Nikkei Asia|lingwa=en-GB|data-aċċess=2024-02-19}}</ref> Fl-14 ta' Marzu 2024, MAUR ħabbar li Linja 1 ma kinitx se tkun operattiva qabel ir-raba' kwart tal-2024. <ref>{{Ċita aħbar|titlu=HCMC's first metro line delayed again|url=https://e.vnexpress.net/news/news/traffic/hcmc-s-first-metro-line-delayed-again-4722235.html}}</ref> Matul dik l-istess sena, PowerChina, il-ġgant Ċiniż, kien f'diskussjonijiet mal-gvern biex jiżviluppa l-ferroviji, li kienu jinkludu linji tal-metro f'HCMC. <ref>{{Ċita web|url=https://theinvestor.vn/chinese-giants-keen-on-vietnam-metro-railway-projects-d10868.html|titlu=Chinese giants keen on Vietnam metro railway projects|sit=theinvestor.vn|lingwa=en|data-aċċess=2024-07-05}}</ref> Fil-21 ta' Novembru 2024, MAUR ħabbret li Linja 1 kienet "mistennija li tidħol operattiva" fit-22 ta' Diċembru 2024. <ref>{{Ċita web|url=https://ven.congthuong.vn/hcm-citys-first-metro-line-set-to-commence-operations-next-month-55162.html|titlu=HCM City’s first metro line set to commence operations next month|data=2024-11-27|sit=Vietnam Economic News|data-aċċess=2024-11-30}}</ref> Fit-22 ta' Diċembru 2024, is-servizzi tal-Linja 1 bdew fl-10am li jgħaqqdu Bến Thành u Suối Tiên. <ref>{{Ċita web|url=https://vnexpress.net/metro-ben-thanh-suoi-tien-van-hanh-4830508.html|titlu=Metro Bến Thành - Suối Tiên vận hành|isem=Gia|awtur=Minh|isem2=Thanh|awtur2=Tùng|sit=vnexpress.net|data-aċċess=22 December 2024|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20241222060532/https://vnexpress.net/metro-ben-thanh-suoi-tien-van-hanh-4830508.html|arkivju-data=22 December 2024|url-status=live}}</ref> == Linji == [[Stampa:Ho_chi_minh_metro_Future_-_geo.png|nofs|daqsminuri|500x500px| Netwerk ippjanat tal-Metro ta' Ho Chi Minh City]] {| class="wikitable floatleft" style="margin: 0 auto; text-align:left;" |+ style="margin:inherit; padding-bottom:0.25em" | !Line !Isem tal-linja !Tul !Stazzjonijiet !Terminus |- | style="text-align:center;" |<big>{{RouteBox|1|HCMC Metro Line 1|{{Hcm-metro-color|1}}|white}}</big> |'''S''': Sài Gòn line |19.7 km |14 |Bến Thành ↔ Suối Tiên Terminal |- | style="text-align:center;" |<big>{{RouteBox|2|HCMC Metro Line 2|{{Hcm-metro-color|2}}|white}}</big> |'''B''': Bà Quẹo line |48 km |42 |Củ Chi ↔ Thủ Thiêm Station |- | style="text-align:center;" |<big>{{RouteBox|3A|HCMC Metro Line 3A|{{Hcm-metro-color|3A}}|white}}</big> |'''K''': Tân Kiên line |19.8 km |17 |Bến Thành ↔ Tân Kiên |- | style="text-align:center;" |<big>{{RouteBox|3B|HCMC Metro Line 3B|{{Hcm-metro-color|3B}}|white}}</big> |'''N''': Thị Nghè line |12.2 km |10 |Cộng Hoà Junction ↔ Hiệp Bình Phước (Thủ Đức City) |- | style="text-align:center;" |<big>{{RouteBox|4|HCMC Metro Line 4|{{Hcm-metro-color|4}}|white}}</big> |'''G''': Gò Vấp line |35.75 km |32 |Thạnh Xuân ↔ Hiệp Phước |- | style="text-align:center;" |<big>{{RouteBox|4B|HCMC Metro Line 4B|{{Hcm-metro-color|4}}|white}}</big> |'''T''': Tân Sơn Nhất line |{{0}}3.2 km |{{0}}3 |Gia Định Park (Line 4) ↔ Lăng Cha Cả Junction (Line 5) |- | style="text-align:center;" |<big>{{RouteBox|5|HCMC Metro Line 5|{{Hcm-metro-color|5}}|white}}</big> |'''C''': Cần Giuộc line |23.39 km |22 |New Cần Giuộc Bus Station ↔ Saigon Bridge |- | style="text-align:center;" |<big>{{RouteBox|6|HCMC Metro Line 6|{{Hcm-metro-color|6}}|white}}</big> |'''Đ''': Đầm Sen line |{{0}}6.8 km |{{0}}7 |Bà Quẹo Junction ↔ Phú Lâm Junction |- |} {| class="wikitable floatleft" style="margin: 0 auto; text-align:left;" |+ style="margin:inherit; padding-bottom:0.25em" | !Linja ! Deskrizzjoni tal-linja ! Tul ! Stazzjonijiet ! Rotta |- | style="text-align:center;" |<big> T </big> |Tram 1 | 12.8 km | 6 | Ba Son (Linja 1) - Võ Văn Kiệt - Lý Chiêu Hoàng - Stazzjon attwali tal-karozzi tal-linja tal-Punent (Bến xe Miền Tây) |- | style="text-align:center;" |<big> M2 </big> |Monorail 2 | 27.2 km | ? | Awtostrada Nazzjonali 50 - Xuân Thuỷ (Distrett 2) - Bình Quới |- | style="text-align:center;" |<big> M3 </big> |Monorail 3 | 16.5 km | ? | Junction Nguyễn Oanh u Phan Văn Trị - Quang Trung Software City - Tân Chánh Hiệp Railway Station |- |} == Rolling stock == Il-linja 1 tuża 17-il ferrovija fornuti minn Hitachi . Kull ferrovija tikkonsisti fi 3 karozzi, li jżommu sa 930 ruħ b'kollox (147 bilqiegħda u 789 wieqfa). Kull trainset huwa 61.3 m (201 pied) twila, topera 110 km/h (68 mph) fuq binarji tal-ferrovija elevati ta' kejl standard u 80 km/h (50 mph) fuq binarji tal-ferrovija taħt l-art. Huma mħaddma minn 1.5kV DC overhead line . <ref>{{Ċita web|url=https://vnexpress.net/them-hai-doan-tau-metro-so-1-ve-tp-hcm-4437433.html|titlu=Thêm hai đoàn tàu Metro Số 1 về TP HCM|sit=VNExpress|data-aċċess=11 February 2024}}</ref> <ref>{{Ċita web|url=http://maur.hochiminhcity.gov.vn/web/bqlds/tin-noi-bat/-/ext/articleview/article/1980803/14;jsessionid=6CE8E4BD774A819D700EB9AA2F81AECC?_EXT_ARTICLEVIEW_version=1.0&_EXT_ARTICLEVIEW_i=9&_EXT_ARTICLEVIEW_curValue=1&_EXT_ARTICLEVIEW_redirect=%2Fweb%2Fbqlds%2Ftin-noi-bat|titlu=Thi công lắp đặt hệ thống điện tiếp điện trên cao - Gói thầu số 3: “mua sắm thiết bị cơ điện, đầu máy toa xe, đường ray và bảo dưỡng ” thuộc tuyến metro số 1 (Bến Thành – Suối Tiên).|sit=MAUR|data-aċċess=11 February 2024}}</ref> == Tariffi u biljetti == L-Awtorità tal-Ġestjoni ta' Ho Chi Minh City għall-Ferroviji Urbani (MAUR) introduċiet smart card għall-użu fuq il-Metro ta' Ho Chi Minh City. L-ismart card se tuża ċ-ċippa IC mingħajr kuntatt FeliCa ta ' Sony, u tgħammarha b'teknoloġija NFC . Żewġ tipi ta 'smart cards huma disponibbli mat-tnedija inkluż karta top-up, li għandha disinn aħmar u kard ta' vjaġġ wieħed, li għandha disinn blu. <ref>{{Ċita web|url=https://tuoitrenews.vn/news/society/20230625/ho-chi-minh-city-introduces-integrated-circuit-card-for-first-metro-line-use/74011.html|titlu=Ho Chi Minh City introduces integrated circuit card for first metro line use|data=25 June 2023|sit=Tuoi Tre News|lingwa=en|data-aċċess=1 May 2024}}</ref> It-tariffi fuq il-Metro ta' Ho Chi Minh City huma bbażati fuq id-distanza tal-ivvjaġġar. Għal distanzi bejn 0 u 5 kilometri, in-noll se jkun stabbilit għal VND12,000, filwaqt li distanzi li jaqbżu l-15-il kilometru se jkollhom noll ta’ VND18,000. Dawn ir-rati tan-noll se jkunu applikabbli meta l-Linja 1 tibda topera, u jibqgħu applikabbli għal minimu ta’ tliet snin u massimu ta’ ħames snin. <ref>{{Ċita web|url=https://english.thesaigontimes.vn/ticket-prices-proposed-for-hcmcs-first-metro-line/|titlu=Ticket prices proposed for HCMC’s first metro line|data=11 August 2023|sit=The Saigon Times|lingwa=en|data-aċċess=1 May 2024}}</ref> Il-metro se jibqa’ b’xejn matul l-ewwel 30 jum ta’ servizz. Wara dan in-nollijiet singoli se jiswew bejn VND7,000 (US$0.27) u VND20,000 (US$0.8). Ħlasijiet mingħajr kuntatt se jkunu kemmxejn skontati. Biljetti bla limitu ta 'kuljum jiswew VND40,000 (US $ 1.6), biljetti ta' tlett ijiem jiswew VND90,000 (US $ 3.5), u l-biljetti ta 'kull xahar huma pprezzati għal VND300,000 (US $ 11.8) jew VND150,000 (US $ 5.9) għall-istudenti. == Referenzi == [[Kategorija:Pages with unreviewed translations]] e5k7t0x9r01yhwt6fxxb4zvlri8npnv 0 33182 323604 323558 2025-06-14T17:34:19Z ToniSant 4257 /* April */ +Kevin Borg 323604 wikitext text/x-wiki Din hija lista ta' attivitajiet mużikali notevoli li ġraw u diski/recordings maħruġa fl-2024. Kull attività jew recording iridu jkunu sostanzjati minn referenza xierqa, u aktar minn waħda, meta dan possibli. ==Diski u recordings oħra maħruġa fl-2025== === Jannar === {| class="wikitable" |+ !Data !Titlu !Artist/i !Mod !Referenzi u/jew noti !Wikidata |- |3 |Warico |[[Manwel T]] |Single |Bandcamp<ref>{{Ċita web|url=https://manwelt.bandcamp.com/album/warico|titlu=Warico, by MANWEL T|sit=MANWEL T|lingwa=en|data-aċċess=2025-01-03}}</ref> | |- |3 |Lil Din L-Art Ħelwa |[[Myles Azzopardi|Myles]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=DeUAKTeoCTY|titlu=Lil DIn l-Art Ħelwa|kunjom=Azzopardi|isem=Myles|data=3 Jannar 2025|sit=YouTube|lingwa=mt}}</ref> | |- |8 |Ashes to Ashes |[[Matthew James]] |Album |Spotify<ref>{{Ċita web|url=https://open.spotify.com/album/6CY2qszOZDhyRSfGtTxBnL|titlu=Ashes to Ashes|kunjom=Borg|isem=Matthew James|data=8 Jannar 2025|sit=Spotify|lingwa=en, mt}}</ref> | |- |10 |Dancing with a Danger |[[Gaia Gambuzza]] |Video<ref>{{Ċita web|url=https://newsbook.com.mt/gaia-gambuzza-tohrog-il-vidjo-tal-kanzunetta-dancing-with-a-danger/|titlu=Gaia Gambuzza toħroġ il-vidjo tal-kanzunetta ‘’Dancing with a Danger’’|kunjom=Zammit|isem=Frederick|data=15 Jannar 2025|sit=Newsbook|lingwa=mt}}</ref> |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=mApyguAzzpY|titlu=Dancing with a Danger|kunjom=Gambuzza|isem=Gaia|data=10 Jannar 2025|sit=en}}</ref> | |- |11 |Burn |[[Luana Schembri]] |Lyric video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=EZWUIwKxGNA|titlu=Burn|kunjom=Schembri|isem=Luana|data=11 Jannar 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |15 |State of Mind |[[Nick Morales]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=1gZEAxmdxRk|titlu=State of Mind|kunjom=Morales|isem=Nick|data=15 Jannar 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |15 |No More |[[Hanging by Threads]] |EP |Apple Music<ref>{{Ċita web|url=https://music.apple.com/mt/album/no-more-ep/1785425989|titlu=No More|kunjom=Hanging by Threads|data=15 Jannar 2025|sit=Apple Music|lingwa=en}}</ref> | |- |17 |Love Me |[[Megan May]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=bMjd2w8aHt8|titlu=Love Me|kunjom=Megan May|data=17 Jannar 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |17 |Natura Maltija [official sountrack] |[[Robert Farrugia]] |Album |Bandcamp<ref>{{Ċita web|url=https://robertfarrugia.bandcamp.com/album/natura-maltija-official-soundtrack|titlu=Natura Maltija [official soundtrack], by Robert Farrugia|sit=Robert Farrugia|lingwa=en|data-aċċess=2025-01-25}}</ref> | |- |17 |Feelings for You |Klingande & [[Shaun Farrugia]] |Single |Spotify<ref>{{Ċita web|url=https://open.spotify.com/track/6fSPmQVLaIBLnTSaDHolks|titlu=Feelings for You|kunjom=Klingande|kunjom2=Farrugia|isem2=Shaun|sit=Spotify|lingwa=en|data-aċċess=17 Jannar 2025}}</ref> | |- |18 |Imħabbatħabbat |Nick Morales |Album |Bandcamp<ref>{{Ċita web|url=https://nickmorales.bandcamp.com/album/im-abbat-abbat|titlu=Imħabbatħabbat, by Nick Morales|data=18 Jannar 2025|sit=Nick Morales|lingwa=mt,en}}</ref> | |- |20 |Held |[[Claire Tonna]] |EP |Bandcamp<ref>{{Ċita web|url=https://clairetonna.bandcamp.com/album/held-ep|titlu=HELD EP, by Claire Tonna|sit=Claire Tonna|lingwa=en|data-aċċess=2024-12-30}}</ref> | |- |23 |Taħfirli? |[[Philip Vella]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=0c6Mo1bIQ8Y|titlu=Taħfirli?|kunjom=Vella|isem=Philip|data=23 Jannar 2025|sit=YouTube|lingwa=mt}}</ref> | |- |24 |Cookin' It Up |[[Jay Zinga]] + [[Brenda de Battista|Bee]] |Single |Spotify<ref>{{Ċita web|url=https://open.spotify.com/track/6LIykB1eSUI81gXRPjPiLe?si=e790477809b64d3f|titlu=Cookin' It Up|kunjom=Zinga|isem=Jay|kunjom2=de Battista|isem2=Brenda|sit=Spotify|lingwa=en}}</ref> | |- |25 |Opium |[[The Bride]] |Single |Audio only on YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=udpJyVTtzRg|titlu=Opium|kunjom=The Bride|data=25 Jannar 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |26 |Il-Protesta |[[David Sammut il-Buggly]] |Video<ref>{{Ċita web|url=https://newsbook.com.mt/tilef-lill-ibnu-bsuwicidju-jipprotesta-bdiska-ghax-thalla-fl-ghama-dwar-l-inkjesta/|titlu=Tilef lil ibnu b’suwiċidju; jipprotesta b’diska għax tħalla fl-għama dwar l-inkjesta|kunjom=Cachia|isem=Paul|data=27 Jannar 2025|sit=Newsbook|lingwa=mt}}</ref> |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=uIz9ks-5QZ0|titlu=Il-Protesta|kunjom=Sammut|isem=David|data=26 Jannar 2025|sit=YouTube|lingwa=mt}}</ref> | |- |26 |Gravity |[[Claire Marante]] |Single |Audio only on YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=Qo4BiZSH-2A|titlu=Gravity|kunjom=Marante|isem=Claire|data=26 Jannar 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |28 |No Defeat |[[Kiita C]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=ceI8eTZP-GE|titlu=No Defeat|kunjom=Cardona|isem=NIkita|data=28 Jannar 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |31 |Qum Minn Hemm |[[ONE11]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=cX9RxbhMJn0|titlu=Qum Minn Hemm|kunjom=ONE11|data=31 Jannar 2025|sit=YouTube|lingwa=mt}}</ref> | |} === Frar === {| class="wikitable" |+ !Data !Titlu !Artist/i !Mod !Referenzi u/jew noti !Wikidata |- |3 |Ticket to the Moon |[[Chasing Pandora]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=Q7wlf1WFJ68|titlu=Ticket to the Moon|kunjom=Chasing Pandora|data=3 Frar 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |3 |A Mild Winter (Urulu Remix) |[[Owen Jay]] & [[Melchior Sultana]] |Single |Bandcamp<ref>{{Ċita web|url=https://battibatti.bandcamp.com/album/bb26-a-mild-winter-urulu-remix|titlu=BB26 - A Mild Winter (Urulu Remix), by Owen Jay & Melchior Sultana|sit=Battibatti|lingwa=en|data-aċċess=2025-04-28}}</ref> | |- |5 |Keep On Running |[[That bb]] |Single |Bandcamp<ref>{{Ċita web|url=https://thatbb.bandcamp.com/track/keep-on-running|titlu=Keep on Running, by That bb|kunjom=Theuma|isem=Rebecca|data=5 Frar 2025|sit=That bb|lingwa=en|data-aċċess=2025-02-17}}</ref> | |- |7 |Ġaħan |[[Kill The Action]] feat. [[Myles Azzopardi|Myles]], [[Funky Monkey]] & [[DJ Mac]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=KZyOOu238FU|titlu=Ġaħan|kunjom=Kill the Action|data=7 Frar 2025|sit=YouTube|lingwa=mt}}</ref> | |- |7 |Don't Slip Away |[[Martina Fenech]] |Lyric video<ref>{{Ċita web|url=https://newsbook.com.mt/martina-fenech-bhoss-gdid-fdont-slip-away/|titlu=Don't Slip Away|kunjom=Zammit|isem=Frederick|data=8 Frar 2025|sit=Newbook|lingwa=mt}}</ref> |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=SXIFmS89IjA|titlu=Don't Slip Away|kunjom=Fenech|isem=Martina|data=7 Frar 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |7 |Cartwheel |[[Banjo Lucia]] |Single |Bandcamp<ref>{{Ċita web|url=https://banjolucia.bandcamp.com/track/cartwheel|titlu=Cartwheel, by Banjo Lucia|kunjom=Caruana-Butler|isem=Banjo|data=7 Frar 2025|sit=Banjo Lucia|lingwa=en|data-aċċess=2025-02-16}}</ref> | |- |10 |Sparks |[[Notes to Addy]] |Single |Spotify<ref>{{Ċita web|url=https://open.spotify.com/track/0DWBx6HcXocjnpyFCJJxCh|titlu=Sparks|kunjom=Grech|isem=Adrian|data=10 Frar 2025|sit=Spotify|lingwa=mt}}</ref> | |- |12 |Happier |[[Kayati]] |Lyric video<ref>{{Ċita web|url=https://newsbook.com.mt/kayati-jniedu-s-single-gdida-taghhom-happier/|titlu=Kayati jniedu s-single ġdida tagħhom ‘Happier’|kunjom=Zammit|isem=Frederick|data=13 Frar 2025|sit=Newsbook|lingwa=mt}}</ref> |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=E9rPw0Q9XGI|titlu=Happier|kunjom=Kayati|data=12 Frar 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |14 |Għidli Int Ja Mara / Il-Ballata tax-Xagħri |[[David Schembri]] |Single |Bandcamp<ref>{{Ċita web|url=https://dejvid.bandcamp.com/album/g-idli-int-ja-mara|titlu=Għidli Int Ja Mara, by David Schembri|kunjom=Schembri|isem=David|data=14 Frar 2025|sit=|lingwa=mt|data-aċċess=2025-02-28}}</ref> | |- |14 |Nisa Tal-Lejl |[[Bruda]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=I_rLrmgg5Ek|titlu=Nisa Tal-Lejl|kunjom=Bruda|data=14 Frar 2025|sit=YouTube|lingwa=mt}}</ref> | |- |15 |Falling |[[Nate Rope]] + [[Ember Skky]] |Single |Spotify<ref>{{Ċita web|url=https://open.spotify.com/track/02xn84CP3TfhWAhagfc4g2|titlu=Falling|kunjom=Rope|isem=Nate|data=15 Frar 2025|sit=Spotify|lingwa=en}}</ref> | |- |16 |Żmien Ieħor |[[Klikka (trio vokali)|Klikka]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=A7Ws-lFPcBw|titlu=Żmien Ieħor|kunjom=Klikka|data=16 Frar 2025|sit=YouTube|lingwa=mt}}</ref> | |- |19 |Tibqax Tgħix fil-Passat |[[Kapitlu Tlettax]] feat. [[Liston Bongailas|Liston]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=SnVYbmx5reQ|titlu=Tibqax Tgħix fil-Passat|kunjom=Kapitlu Tlettax|data=19 Frar 2025|sit=YouTube|lingwa=mt}}</ref> | |- |21 |Raymond Fenech’s Funeral Marches |[[Għaqda Każin Banda San Filep]] |Album |CD<ref>{{Ċita web|url=https://timesofmalta.com/article/composer-raymond-fenech-launch-cd-funeral-marches.1105259|titlu=Composer Raymond Fenech to launch CD of funeral marches (press release)|kunjom=|isem=|data=2025-02-17|sit=Times of Malta|lingwa=en-gb|data-aċċess=2025-02-17}}</ref> | |- |21 |Hank Rules |[[Andre Camilleri]] |Album |Bandcamp<ref>{{Ċita web|url=https://andrecamilleri.bandcamp.com/album/hank-rules|titlu=Hank Rules, by Andre Camilleri|sit=Andre Camilleri|lingwa=en|data-aċċess=2025-03-03}}</ref> | |- |28 |Un Giorno |[[Martina Cutajar]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=FNb_VJUXyZE|titlu=Un Giorno|kunjom=Cutajar|isem=Martina|data=28 Frar 2025|sit=YouTube|lingwa=it}}</ref> | |- |28 |Xemx Tiela |[[ONE11]] |Single |Spotify<ref>{{Ċita web|url=https://open.spotify.com/album/1GmgdAHGJ8SzW4mZNM3gQH|titlu=Xemx Tiela|kunjom=Cordina|isem=CJ|data=28 Frar 2025|sit=Spotify|lingwa=mt}}</ref> | |- |28 |Serendipity |[[Sandro Zerafa]] |Single |Spotify<ref>{{Ċita web|url=https://open.spotify.com/track/1TVFQyCQZbkBYaThNomSsz|titlu=Serendipity|kunjom=Zerafa|isem=Sandro|data=28 Frar 2028|sit=Spotify|lingwa=en}}</ref> | |} === Marzu === {| class="wikitable" |+ !Data !Titlu !Artist/i !Mod !Referenzi u/jew noti !Wikidata |- |3 |No Tears Left To Cry |[[Andre Camilleri]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=6UWeo9Xf9BE|titlu=No Tears Left To Cry|kunjom=Camilleri|isem=Andre|data=3 Marzu 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |7 |Zulu Drum |Manwel T |EP |Bandcamp<ref>{{Ċita web|url=https://manwelt.bandcamp.com/album/zulu-drum|titlu=Zulu Drum, by MANWEL T|sit=MANWEL T|lingwa=en|data-aċċess=2025-03-09}}</ref> | |- |7 |Turn on the Light |[[Luke Chappell]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=EoFkJnpz12Q|titlu=Turn on the Light|kunjom=Chappell|isem=Luke|data=7 Marzu 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |7 |Lil Din l-Art Ħelwa (acoustic) |[[Myles Azzopardi|Myles]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=RJsN9l-LYJ0|titlu=Lil Din l-Art Ħelwa (acoustic)|kunjom=Azzopardi|isem=Myles|data=7 Marzu 2025|sit=YouTube|lingwa=mt}}</ref> | |- |7 |2x2 |[[Aidan Cassar|Aidan]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=y5eQQlt-fSk|titlu=2x2|kunjom=Cassar|isem=Aidan|data=7 Marzu 2025|sit=YouTube|lingwa=en,mt}}</ref> | |- |8 |Żifna f'Ħolma |[[13 Year Later]] |Single<ref>{{Ċita web|url=https://www.melodija.eu/post/13-years-later-press-release|titlu=13 YEARS LATER press release|kunjom=|isem=|data=2025-03-05|sit=Melodija|lingwa=en|data-aċċess=2025-03-10}}</ref> |Spotify<ref>{{Ċita web|url=https://open.spotify.com/track/5mQlOqYJkZELOTKl5jIqag|titlu=Żifna f'Ħolma|kunjom=13 Years Later|data=8 Marzu 2025|sit=Spotify|lingwa=mt}}</ref> | |- |11 |Onestament |[[Bużu (rapper)|Bużu]] |Album |Spotify<ref>{{Ċita web|url=https://open.spotify.com/album/2YTF0fKhth2RK9bPdgASqy|titlu=Onestament|kunjom=Bużu|data=11 Marzu 2025|sit=Spotify|lingwa=mt}}</ref> | |- |14 |Where Are You Now |[[Toby Farrugia]] |Lyric video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=DzTPPeKdyUw|titlu=Where Are You Now|kunjom=Farrugia|isem=Toby|data=14 March 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |19 |Nothing Comes Easy |[[OutBound]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=f0SlQfy7exE|titlu=Nothing Comes Easy|kunjom=OutBound|data=19 Marzu 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |19 |Through Blackened Waters |[[Angelcrypt]] |Single |Bandcamp<ref>{{Ċita web|url=https://angelcrypt.bandcamp.com/track/through-blackened-waters|titlu=Through Blackened Waters, by Angelcrypt|sit=Angelcrypt|lingwa=en|data-aċċess=2025-04-21}}</ref> | |- |20 |Fragile |[[Red Electric]] feat. [[Chasing Pandora]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=_RnK8zqdKC4|titlu=Fragile|kunjom=Red Electric|kunjom2=Chasing Pandora|data=20 Marzu 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |21 |Dyż-Location |[[Child]] |EP |Bandcamp<ref>{{Ċita web|url=https://child-music.bandcamp.com/album/dy-lokazzjoni|titlu=Dyż-Location|kunjom=Child|data=21 Marzu 2025|sit=Bandcamp|lingwa=en}}</ref> | |- |21 |Shalom |[[Karm Debattista mssp]] |Lyric video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=cJuiA1cxx5A|titlu=Shalom|kunjom=Debattista|isem=Karm|data=21 Marzu 2025|sit=YouTube|lingwa=mt}}</ref> | |- |21 |Evil Gnome of Doom Vol.3 |[[Andre Camilleri]] |Album |Bandcamp<ref>{{Ċita web|url=https://andrecamilleri.bandcamp.com/album/evil-gnome-of-doom-volume-3|titlu=Evil Gnome Of Doom Volume 3, by Andre Camilleri|sit=Andre Camilleri|lingwa=en|data-aċċess=2025-04-17}}</ref> | |- |21 |Midnight Pill |[[Faddi]] |Album |Bandcamp<ref>{{Ċita web|url=https://khoros-label.bandcamp.com/album/khr078-midnight-pill|titlu=KHR078 {{!}} Midnight Pill, by Faddi|sit=KHOROS RECORDS LTD|lingwa=en|data-aċċess=2025-05-06}}</ref> | |- |27 |Malju |[[Michael Azzopardi]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=4e7IMRYU_10|titlu=Malju|kunjom=Azzopardi|isem=Michael|data=27 Marzu 2025|sit=YouTube|lingwa=mt}}</ref> | |- |27 |Released |[[Maria Bea]] |Single<ref>{{Ċita web|url=https://www.melodija.eu/post/from-classical-roots-to-reinvention-maria-borg-on-the-journey-to-maria-bea|titlu=From Classical Roots to Reinvention: Maria Borg on the Journey to Maria Bea|kunjom=Mifsud|isem=Noel|data=2025-04-14|sit=Melodija|lingwa=en|data-aċċess=2025-05-10}}</ref> |Spotify<ref>{{Ċita web|url=https://open.spotify.com/track/4zHQkkZ2KMhmKVPR0qf658|titlu=Released|kunjom=Borg|isem=Maria|data=27 Marzu 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |28 |Stajna Konna Aħna |[[Jamie Cardona]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=1nPcvl1VWqI|titlu=Stajna Konna Aħna|kunjom=Cardona|isem=Jamie|data=28 Marzu 2025}}</ref> | |- |28 |Tfal tax-Xemx |Michael Azzopardi |Album |Bandcamp<ref>{{Ċita web|url=https://michaelazzopardi.bandcamp.com/album/tfal-tax-xemx|titlu=Tfal tax-Xemx|kunjom=Azzopardi|isem=Michael|data=28 Marzu 2025|sit=Bandcamp|lingwa=mt}}</ref> | |- |28 |Perfett |[[Pamela Bezzina]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=vjSzPqHw_Yg|titlu=Perfett|kunjom=Bezzina|isem=Pamela|data=28 Marzu 2025|sit=YouTube|lingwa=mt}}</ref> | |- |31 |Amy |[[The Crowns]] X [[Jimmy Tyrrell]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=jGQ9ihG2e04|titlu=Amy|kunjom=The Crowns|kunjom2=Tyrrell|isem2=Jimmy|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |} === April === {| class="wikitable" |+ !Data !Titlu !Artist/i !Mod !Referenzi u/jew noti !Wikidata |- |2 |Dak Li Hemm Fil-Qalb |[[Maria Zahra Brincat]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=bWSS1K2SLUA|titlu=Dak Li Hemm fil-Qalb|kunjom=Zahra Brincat|isem=Maria|data=2 April 2025|sit=YouTube|lingwa=mt}}</ref> | |- |4 |Walls of Jerico |[[Melbourne Ska Orchestra]] |Single |Various platforms<ref>{{Ċita web|url=https://snd.click/wallsofjericho|titlu=Walls of Jericho|kunjom=Melbourne Ska Orchestra|isem=|data=4 April 2025|sit=snd.click|lingwa=en|data-aċċess=2025-04-17}}</ref> | |- |6 |Rest, Sir Snock |[[Fake Ophelia]] |EP |Bandcamp<ref>{{Ċita web|url=https://myfairlsdy.bandcamp.com/album/rest-sir-snock|titlu=Rest, Sir Snock, by Fake Ophelia|sit=My Fair Lsdy Records|lingwa=en|data-aċċess=2025-04-17}}</ref> | |- |7 |Kant |[[Splinter Studio]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=5y2Wr7qBAtg|titlu=Kant|kunjom=Depasquale|isem=David|data=7 April 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |10 |Ħsibijiet |[[Kapitlu Tlettax]] ft. [[Ema Vella]] + [[Liston Bongailas|Liston]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=RlSIt7A5OkA|titlu=Ħsibijiet|kunjom=Kapitlu Tlettax|data=10 April 2025|sit=YouTube|lingwa=mt}}</ref> | |- |10 |Illum |[[Rita Pace]] + [[Renè Mamo]] |Lyric video<ref>{{Ċita web|url=https://newsbook.com.mt/kanzunetta-dwar-il-fragilita-tal-hajja-u-kemm-kull-mument-huwa-prezzjuz/|titlu=Kanzunetta dwar il-fragilità tal-ħajja u kemm kull mument huwa prezzjuż|kunjom=Zammit|isem=Frederick|data=11 April 2025|sit=Newsbook|lingwa=mt}}</ref> |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=qtccmST425U|titlu=Illum|kunjom=Pace|isem=Rita|kunjom2=Mamo|isem2=Renè|data=10 April 2025|sit=YouTube|lingwa=mt}}</ref> | |- |11 |Melita: Maltese Piano Music |[[Charlene Farrugia]] |Album<ref>{{Ċita web|url=https://x2.timesofmalta.com/20250408/sunday-circle/maltese-piano-music-gets-international-acclaim/|titlu=Maltese piano music gets international acclaim|kunjom=Lafferty|isem=Esther|data=2025-04-08|lingwa=en-US|data-aċċess=2025-04-17}}</ref> |Spotify<ref>{{Ċita web|url=https://open.spotify.com/album/0EOLvukeFxM23WypkNTC60|titlu=Melita: Maltese Piano Music|kunjom=Farrugia|isem=Charlene|data=11 April 2025|sit=Spotify|lingwa=en}}</ref> | |- |11 |Ikaru |[[Stephanie Sant]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=YZM1l69TRLc|titlu=Ikaru|kunjom=Sant|isem=Stephanie|data=11 April 2025|sit=YouTube|lingwa=mt}}</ref> | |- |11 |Talking to Ghosts |[[Hanging by Threads]] |Single |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://open.spotify.com/track/41qVh7HrrWLbJK6RilrgGw|titlu=Talking to Ghosts|kunjom=Hanging by Threads|data=11 April 2025|sit=Spotify|lingwa=en}}</ref> | |- |12 |Farfett Blu |[[Bard (kantant)|Bard]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=N0QggXu2xkQ|titlu=Farfett Blue|kunjom=Bard|data=12 April 2025|sit=YouTube|lingwa=mt}}</ref> | |- |17 |Illejla |[[Aicha Xixa]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=dwXtbq-EShs|titlu=Illejla|kunjom=Xixa|isem=Aicha|data=17 April 2025|sit=YouTube|lingwa=mt}}</ref> | |- |18 |Falling Knives |[[Chess Galea]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=0RY92M5EW4w|titlu=Falling Knives|kunjom=Galea|isem=Chess|data=18 April 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |21 |Out Of This World |[[Carlo Gerada]] + [[Kevin Paul]] + [[Matthew James]] |Video |Love Island Malta Season 3 Official Theme Song - YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=14EkahLP2wY|titlu=Out Of This World|kunjom=Gerada|isem=Carlo|kunjom2=Calleja|isem2=Kevin Paul|kunjom3=Borg|isem3=Matthew James|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |24 |Make America Great Again? |[[Andre Camilleri]] |Single |Bandcamp<ref>{{Ċita web|url=https://andrecamilleri.bandcamp.com/track/make-america-great-again|titlu=Make America Great Again?, by Andre Camilleri|sit=Andre Camilleri|lingwa=en|data-aċċess=2025-04-24}}</ref> | |- |25 |Issir Sinjur |[[Myles Azzopardi|Myles]] feat. [[Funky Monkey]] + [[DJ Mac]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=KMNAvonJGcM|titlu=Issir Sinjur|kunjom=Azzopardi|isem=Myles|data=25 April 2025|sit=YouTube|lingwa=mt}}</ref> | |- |25 |Akshara |[[Benji Cachia]] |Album<ref>{{Ċita web|url=https://www.melodija.eu/post/benji-cachia-press-release|titlu=Benji Cachia press release|kunjom=|isem=|data=2025-01-28|sit=Melodija|lingwa=en|data-aċċess=2025-01-28}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://timesofmalta.com/article/it-big-mix-ranch-drummer-benji-cachia-launch-solo-album.1108330|titlu=‘It’s a big mix’ – Ranch drummer Benji Cachia to launch solo album|kunjom=Cummings|isem=James|data=2025-04-20|sit=Times of Malta|lingwa=en-gb|data-aċċess=2025-04-20}}</ref> |Vinyl + Apple Music<ref>{{Ċita web|url=https://music.apple.com/album/akshara/1814258019|titlu=Ashkara|kunjom=Cachia|isem=Benji|data=25 April 2025|sit=Apple Music|lingwa=en}}</ref> | |- |25 |Is This How It Ends? |[[Sarah Bonnici]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=HnapQcEA0hI|titlu=Is This How It Ends?|kunjom=Bonnici|isem=Sarah|data=25 April 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |25 |Confessional |[[Tara Formosa]] |EP |Spotify<ref>{{Ċita web|url=https://open.spotify.com/album/6NiildnXauuZ4zYhTgEav6|titlu=Confessional|kunjom=Formosa|isem=Tara|data=25 Mejju 2025|sit=Spotify|lingwa=en}}</ref> | |- |29 |The Words Are Stuck In My Throat |[[That bb]] |EP |Bandcamp<ref>{{Ċita web|url=https://wrongisland.bandcamp.com/album/the-words-are-stuck-in-my-throat|titlu=The Words are Stuck in my Throat, by That bb|sit=Wrong Island Communications|lingwa=en|data-aċċess=2025-05-17}}</ref> | |- |30 |So What |[[Divine Sinners]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=wVLICq3HMRU|titlu=So What|kunjom=Divine Sinners|data=30 April 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |30 |Dawn il-Widien |[[The Travellers (grupp Malti)|The Travellers]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=z3Y6fblEFFo|titlu=Dawn il-Widien|kunjom=The Travellers|data=30 April 2025|sit=YouTube|lingwa=mt}}</ref> | |- |30 |Ground Zero |[[Kevin Borg]] |Single |Spotify<ref>{{Ċita web|url=https://open.spotify.com/track/6P9KQw6kBaG6JsltJw3paz|titlu=Ground Zero|kunjom=Borg|isem=Kevin|data=30 April 2025|sit=Spotify|lingwa=en}}</ref> | |} === Mejju === {| class="wikitable" |+ !Data !Titlu !Artist/i !Mod !Referenzi u/jew noti !Wikidata |- |2 |Two |[[Dario Genovese]] |Single |Spotify<ref>{{Ċita web|url=https://open.spotify.com/track/4m0CmkGQLcyM6vH3irFbDe|titlu=Two|kunjom=Genovese|isem=Dario|data=2 Mejju 2025|sit=open.spotify.com|lingwa=en|data-aċċess=2025-05-03}}</ref> | |- |2 |Slave of the Machine |[[Melchior Sultana]] & [[Janelle Pulo]] |Album |Bandcamp<ref>{{Ċita web|url=https://profoundsoundmusic.bandcamp.com/album/slave-of-the-machine|titlu=Slave Of The Machine, by Melchior Sultana & Janelle Pulo|sit=Profound Sound Music|lingwa=en|data-aċċess=2025-05-10}}</ref> | |- |5 |Don't Forget Me |[[Lighthouse (band)|Lighthouse]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=hGqmL0bXg7A|titlu=Don't Forget Me|kunjom=Lighthouse|data=5 Mejju 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |9 |Boogeyman (piano acoustic version) |[[Chess Galea]] |Lyric video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=D1HmjZop134|titlu=Boogeyman (piano acoustic version)|kunjom=Galea|isem=Chess|data=9 Mejju 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |9 |99 |[[Ben Miller]] feat. [[Abire]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=s0YfnOFzgpQ|titlu=99|kunjom=Miller|isem=Ben|data=9 Mejju 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |13 |Bloat Drone / Swallowed by the Swamp |[[Lady Lizard]] |Single |Bandcamp<ref>{{Ċita web|url=https://ladylizard.bandcamp.com/album/bloat-drone-swallowed-by-the-swamp|titlu=BLOAT DRONE / SWALLOWED BY THE SWAMP, by Lady Lizard|sit=Lady Lizard|lingwa=en|data-aċċess=2025-06-01}}</ref> / cassette reissue | |- |15 |Runaway Heart |[[K.A.R.R.]] feat [[JJ Mist]] |Single |Bandcamp<ref>{{Ċita web|url=https://karrmusic.bandcamp.com/track/runaway-heart-feat-jj-mist|titlu=Runaway Heart (feat. JJ Mist), by K.A.R.R|sit=K.A.R.R|lingwa=en|data-aċċess=2025-05-22}}</ref> | |- |15 |Carpe Diem |[[Chellcy Reitsma]] |Single |Spotify<ref>{{Ċita web|url=https://open.spotify.com/track/1wBoEdCD9KW4gt1d1MYt0q|titlu=Carpe Diem|kunjom=Reitsma|isem=Chellcy|data=15 Mejju 2025|sit=Spotify|lingwa=en}}</ref> | |- |15 |Talking to Ghosts |[[Hanging By Threads]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=rFcJuoy-rls|titlu=Talking to Ghosts|kunjom=Hanging By Threads|data=15 Mejju 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |16 |Lazarene |[[Dean Muscat]] |EP<ref>{{Ċita web|url=https://www.melodija.eu/post/dean-muscat-to-release-debut-ep-lazarene-press-release|titlu=Dean Muscat to release debut EP 'Lazarene' -press release|kunjom=|isem=|data=2025-05-09|sit=Melodija|lingwa=en|data-aċċess=2025-05-17}}</ref> |Bandcamp<ref>{{Ċita web|url=https://deanmuscat.bandcamp.com/album/lazarene|titlu=LAZARENE, by Dean Muscat|sit=Dean Muscat|lingwa=en|data-aċċess=2025-05-17}}</ref> | |- |18 |Live at The Garage (13th May 2022) |[[A Black White Satellite]] |Album |Bandcamp<ref>{{Ċita web|url=https://ablackwhitesatellite.bandcamp.com/album/live-at-the-garage-13th-may-2022|titlu=Live at The Garage (13th May 2022), by A Black White Satellite|sit=A Black White Satellite|lingwa=en|data-aċċess=2025-06-14}}</ref> | |- |19 |More Than Love |[[Moira Stafrace|Moira]] feat. [[Avenue Sky]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=Ke-zcMtWdYs|titlu=More Than Love|kunjom=Stafrace|isem=Moira|kunjom2=Avenue Sky|data=19 Mejju 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |22 |Il-Kittieb |[[Beheaded]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=t2B43MYXo6U|titlu=Il-Kittieb|kunjom=Beheaded|data=22 Mejju 2025|sit=YouTube|lingwa=mt}}</ref> | |- |23 |Burgundy |Dario Genovese |EP |Spotify<ref>{{Ċita web|url=https://open.spotify.com/album/13PSkOAGz0FWQ3Ic0YDkTw|titlu=Burgundy|kunjom=Genovese|isem=Dario|data=23 Mejju 2025|sit=Spotify|lingwa=en}}</ref> | |- |24 |Jekyll & Hyde |[[Colourblind]] |Video<ref>{{Ċita web|url=https://x2.timesofmalta.com/20250527/sunday-circle/colourblind-return-with-new-single-after-10-year-hiatus/|titlu=Colourblind return with new single after 10-year hiatus|kunjom=|isem=|data=2025-05-27|lingwa=en-US|data-aċċess=2025-06-01}}</ref> |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=qyrUm96l-yk|titlu=Jekyll & Hyde|kunjom=Colourblind|data=24 Mejju 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |26 |Neon Funk |[[Spooky Monkey]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=YLaSoJAJ_Pc|titlu=Neon Funk|kunjom=Spooky Monkey|data=26 Mejju 2025|sit=YouTube}}</ref> | |- |28 |Hawn Għalik |[[Kapitlu Tlettax]] feat. Reanue |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=S0ZB_Sh_p1g|titlu=Hawn Għalik|kunjom=Kapitlu Tlettax|data=28 Mejju 2025|sit=YouTube|lingwa=mt}}</ref> | |- |30 |Do Trees Tire of Standing Still? |[[Claire Cordina]] |EP<ref>{{Ċita web|url=https://benmifsudjoslin.substack.com/p/a-troubling-question-and-a-trip-hop|titlu=A troubling question and a trip-hop direction – In conversation with Claire Cordina|kunjom=Joslin|isem=Ben Mifsud|data=2025-05-17|data-aċċess=2025-05-26}}</ref> |Bandcamp<ref>{{Ċita web|url=https://clairecordina.bandcamp.com/album/do-trees-get-tired-of-standing-still|titlu=Do Trees Get Tired of Standing Still?, by Claire Cordina|sit=Claire Cordina|lingwa=en|data-aċċess=2025-05-26}}</ref> | |- |30 |Salsa Verde |[[Tom Caruana]] |Album |Bandcamp<ref>{{Ċita web|url=https://tomcaruana-teasea.bandcamp.com/album/salsa-verde|titlu=Salsa Verde, by Tom Caruana|sit=Tom Caruana|lingwa=en|data-aċċess=2025-03-16}}</ref> | |- |31 |Il-Ħajja |[[Neo-X]] feat. [[Cher Camilleri]] |Lyric video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=mY6epDDGEek|titlu=Il-Ħajja|kunjom=Neo-X|kunjom2=Camilleri|isem2=Cher|data=31 Mejju 2025|sit=YouTube|lingwa=mt}}</ref> | |} === Ġunju === {| class="wikitable" |+ !Data !Titlu !Artist/i !Mod !Referenzi u/jew noti !Wikidata |- |2 |Minn Għajnejja |[[Lokko]] |Single |Audio only on Youtube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=QfhOWYunddQ|titlu=Minn Għanejja|kunjom=Lokko|data=2 Ġunju 2025|sit=YouTube|lingwa=mt}}</ref> | |- |3 |Ward Ifuħ (Ċelebrazzjoni tal-Ħajja) |[[Andrew Cauchi]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=njWya-82ykc|titlu=Ward Ifuħ|kunjom=Cauchi|isem=Andrew|data=3 Ġunju 2025|sit=YouTube|lingwa=mt}}</ref> | |- |4 |Lullaby |[[Lyndsay Pace|Lyndsay]] |Video |YouTube<ref>{{Ċita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=zmQ-7ePnEcU|titlu=Lullaby|kunjom=Pace|isem=Lyndsay|data=4 Ġunju 2025|sit=YouTube|lingwa=en}}</ref> | |- |4 |Misunderstood |[[Cosette Baldacchino]] |Single |Spotify<ref>{{Ċita web|url=https://open.spotify.com/track/0aFPG5Y1Dnh1W7LE8jym8I|titlu=Misunderstood|kunjom=Baldacchino|isem=Cosette|data=4 Ġunju 2025|sit=Spotify|lingwa=en}}</ref> | |- |10 |Għawdex Tiegħi |[[The JoyGivers]] |Album |Spotify<ref>{{Ċita web|url=https://open.spotify.com/album/5V1R2JFolNEQIgiF2Cwglc|titlu=Għawdex Tiegħi|kunjom=The JoyGivers|data=10 Ġunju 2025|sit=Spotify|lingwa=mt}}</ref> | |- |28 |House on Fire |[[Luke Chappell]] |Album | | |} ==Referenzi== {{Referenzi}} [[Kategorija:Mużika]] [[Kategorija:Kultura Maltija]] [[Kategorija:2025 f'Malta]] [[Kategorija:Listi ta' mużika]] b2ou15etj0prgp02307xb4ftiqn69hl 0 33369 323560 322597 2025-06-14T12:37:50Z JovalQC 21720 "Titlu bl-Ebrajk u bl-Għarbi" 323560 wikitext text/x-wiki {{Infobox|titlestyle=background: #D3D3D3|title=Ġerusalemm Light Rail<Br> הרכבת הקלה בירושלים <Br>‎ قطار القدس الخفيف|image1=[[File:P1010860 Rame près de City-Hall.JPG|245px]]|label1=Post|data1=[[Ġerusalemm]] ({{Flagicon|ISR}} [[Iżrael]])|label2=Tip|data2=Light Rail|label3=Dħul fis-servizz|data3=19 ta’ Awwissu, 2011|label4=Tul tan-netwerk|data4=13,8 km|label5=Linji u stazzjonijiet|data5=1 linja u 24 stazzjon|label6=Sid|data6=Cfir|label7=Operatur|data7=[[Egged Holding Ltd]]|header9=Mappa|header10=[[File:Karte der Straßenbahn Jerusalem (topographisch).png|245px]]|headerstyle=background: #D3D3D3|label11=Websajt|data11=https://citypass.co.il/en/Homepage}} Il-Ferrovija ħafifa ta' Ġerusalemm ( {{langx|he|הרכבת הקלה בירושלים}} '''הקלה בירושלים''', ''HaRakevet HaKala Birushalayim'', {{langx|ar|قطار القدس الخفيف}} , ''Qiṭār Al-Quds Al-Khafīf'' ) hija sistema tal-ferroviji ħfief [[Ġerusalemm|f'Ġerusalemm]] . Bħalissa, il- Linja l-Ħamra hija l-unika waħda li qed topera, l-ewwel minn bosta linji tal-ferroviji ħfief ippjanati [[Ġerusalemm|f'Ġerusalemm]] . Il-kostruzzjoni fuq il-linja l-Ħamra bdiet fl-2002 u spiċċat fl-2010, meta bdiet il-fażi tal-ittestjar. Inbniet mill-konsorzju CityPass, li għandu konċessjoni ta’ 30 sena biex iħaddem. Il-proġett kien jeħtieġ il-bini tal- Pont tal-Kordi ta’ Ġerusalemm kif ukoll proġetti oħra ta’ rinnovazzjoni madwar Ġerusalemm. Wara dewmien ripetut minħabba skoperti arkeoloġiċi u kwistjonijiet tekniċi, is-servizz beda, inizjalment mingħajr ħlas, fid-19 ta’ Awwissu, 2011. Sar operattiv għal kollox fl-1 ta’ Diċembru 2011. Il-linja hija {{Convert|13.9|km|mi}} twil bi 23 waqfien. Bħalissa qed jinbnew estensjonijiet għal-linja l-ħamra għall- insedjament Iżraeljan ta’ Neve Yaakov u għall -Isptar Hadassah Ein Kerem fil-Lbiċ. <ref name="lemonde">{{Ċita web|url=https://mondediplo.com/2007/02/08tramway|titlu=Jerusalem's apartheid tramway|isem=Philippe Rekacewicz & Dominique|awtur=Vidal|data=2007-02-01|sit=Le Monde diplomatique|data-aċċess=2019-12-03}}</ref> Meta jitlestew fl-2025, dawn se jestendu t-tul tal-linja għal {{Convert|22.5|km|mi}} . <ref>{{Ċita web|url=https://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-5074318,00.html|titlu=Jerusalem light rail to expand to 5 lines, 27km of tracks|data=2018-01-22|sit=Ynetnews|lingwa=en|data-aċċess=2019-11-30}}</ref> B'ispiża totali stmata għat-taqsima inizjali tal-Linja l-Ħamra ta' ₪ 3.8 biljun (madwar US $ 1.1 biljun), il-proġett kien ikkritikat għall -qbiż tal-baġit, għar-rotta tiegħu li taqdi l-insedjamenti Lhud f'Ġerusalemm tal-Lvant u għall-kontribut għat-tniġġis tal-arja u l-istorbju waqt il-kostruzzjoni. Il-pjanijiet tal-linja l-Ħadra ġew approvati mill-belt ta’ Ġerusalemm, b’xogħlijiet ta’ tindif tad-dritt tal-passaġġ għaddejjin. Sejħiet għall-offerti għall-kostruzzjoni, inklużi dawk għall-estensjoni tal-linja ħamra, ingħataw f'Awwissu 2019 lil TransJerusalem J-Net Ltd., proprjetà ta' CAF u Shapir Engineering. <ref>{{Ċita web|url=https://www.jpost.com/israel-news/spanish-israeli-company-wins-jlem-light-rail-tender-chinese-firm-unsuccessful-597961|titlu=Spanish-Israeli company wins J'lem light rail tender; Chinese firm unsuccessful|sit=The Jerusalem Post &#124; JPost.com}}</ref> Il-proċess ta' approvazzjoni fuq il-linja Blu beda. <ref name="railwaygazette.com">{{Ċita web|url=http://www.railwaygazette.com/news/urban/single-view/view/jerusalem-green-line-approved.html|titlu=Single-View|isem=DVV Media International|awtur=Ltd|sit=railwaygazette.com|data-aċċess=April 15, 2018|url-status=dead|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20170827173128/http://www.railwaygazette.com/news/urban/single-view/view/jerusalem-green-line-approved.html|arkivju-data=August 27, 2017}}</ref> <ref>{{Ċita web|url=http://www.globes.co.il/en/article-foreign-cos-bid-in-force-for-jerusalem-light-rail-tender-1001216102|titlu=Foreign cos bid in force for Jerusalem light rail tender - Globes English|sit=Globes|data-aċċess=April 15, 2018}}</ref> == Infrastruttura == [[Stampa:Übersichtskarte der Straßenbahn Jerusalem.png|nofs|daqsminuri|Mappa tat-tram ]] '''<big>Tpinġija tal-linja</big>''' L-ewwel linja ġiet inawgurata fl-2011. Tibda f'Pisgat Ze'ev, enklavi Lhudija importanti f'Ġerusalemm tal-Lvant, issegwi Rotta 60 fin-nofsinhar sa Triq Jaffa (Rehov Yaffo), li taqsam il-viċinat Għarab ta 'Ġerusalemm tal-Lvant ta' Sheer Jarra, Shoaffat, Beit Hanina. Isegwi din l-arterja kummerċjali ewlenija taċ-ċentru tal-belt, imwessa’ u żviluppata mill-ġdid f’din l-okkażjoni lejn il-punent, tgħaddi mal-ħitan tal-belt il-qadima, isservi s-suq ta’ Mahane Yehuda imbagħad tilħaq l-istazzjon ċentrali tal-karozzi tal-linja ta’ [[Ġerusalemm]], tkompli lejn il-Lbiċ, taqsam il-Pont String tul Herzl Boulevard, sad-distrett ta’ Beit HaKerem, it-terminal ma jkunx qrib iċ-ċimiterju nazzjonali ta’ Mount Herz. Yad Vashem. Il-linja tat-tramm testendi fuq 13.5 kilometri u sservi 23 stazzjon<ref>{{Ċita web|url=https://daniels-assets.com/the-light-rail-routes-in-jerusalem/|titlu=The Light Rail Routes in Jerusalem {{!}} Daniel Bouzaglo - Jerusalem Real Estate|kunjom=Bouzaglo|isem=Daniel|data=2024-12-27|lingwa=en-US|data-aċċess=2025-02-27}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.jerusalem-insiders-guide.com/jerusalem-light-rail.html|titlu=Jerusalem Light Rail|sit=www.jerusalem-insiders-guide.com|data-aċċess=2025-02-27}}</ref>. '''<big>Faċilitajiet</big>''' Il-bini tat-tramm kien akkumpanjat mit-twessigħ u l-pedestrianization tat-triq ta’ Jaffa, waħda mill-eqdem u waħda mill-itwal f’Ġerusalemm, u li tikkostitwixxi ċentru kummerċjali u ta’ divertiment ewlieni. Diversi bini antik ġew rinnovati u l-wasla tat-tramm irriżulta fil-bini ta 'djar ġodda ta' kwalità għolja<ref>{{Ċita web|url=https://anglo-list.com/jerusalem-light-train/?noamp=available|titlu=The Jerusalem Light-Rail|kunjom=Administrator|data=2013-01-24|lingwa=en-US|data-aċċess=2025-02-27}}</ref>. '''<big>Depożitu</big>''' [[Stampa:Jerusalem Light Rail French Hill depot 2011-5.jpg|nofs|daqsminuri|Id-depot tat-tramm ]] Id-depot tal-linja jinsab fid-daħla tad-distrett ta 'Pisgat Zeev, fuq il-"Muntanja tal-Franċiż", ħdejn l-istazzjon Giv'at HaMivtar, fuq biċċa art ta' 10 acres (madwar 40,000 m2). == L-isfruttament == [[Stampa:P1020140 Ha-Davidka Aménagement de station.JPG|nofs|daqsminuri|Wieħed mill-istazzjonijiet ]] Veolia Transport, li kellha topera l-linja bħala parti mill-konsorzju CityPass, irtirat fl-2010. L-operazzjoni issa titwettaq mill-grupp tat-trasport Iżraeljan Egged Holding Ltd għal 27 sena. L-operatur semmiet lilu nnifsu Cfir. '''<big>Rolling stock</big>'''<gallery mode="packed" caption="Vues du dépôt"> Stampa:P1020134 Rame sur Jaffa street.JPG|Ferrovija Citadis 302 Stampa:UrbosJerusalemCrop.jpg|Ferrovija ġdida tal-CAF Urbos 100 Stampa:Jerusalem Light Rail train interior.jpg|Intern tal-ferrovija </gallery> == Estensjonijiet u linji ġodda == [[Stampa:Jerusalem Mass Transit.svg|nofs|daqsminuri|Mappa tal-espansjonijiet li ġejjin ]] Fil-15 ta’ Mejju 2019, il-grupp Franċiż Alstom, li pparteċipa fil-kostruzzjoni tal-ewwel linja tat-tramm, ħabbar li mhux se jipparteċipa fis-sejħa attwali għall-offerti għall-estensjoni tat-tramm ta’ Ġerusalemm. Kien jinvoka l-impatt ta’ din il-kostruzzjoni fuq ir-rispett tad-drittijiet tal-Palestinjani u l-illegalità tal-parteċipazzjoni tiegħu f’dan il-proġett taħt il-liġi Franċiża<ref>{{Ċita web|url=https://www.themarker.com/labels/jerusalem/2024-06-02/ty-article-labels/0000018f-c2da-d822-a58f-d7decf820000|titlu=}}</ref>. Għaqdiet tad-drittijiet tal-bniedem u assoċjazzjonijiet favur il-Palestinjani kienu għamlu pressjoni fuq il-kumpaniji barranin involuti fil-bini ta’ din it-tramm<ref>{{Ċita web|url=https://mobile.mako.co.il/news-israel/2024_q1/Article-cae22babee55e81027.htm|titlu=}}</ref>. '''<big>Estensjoni tal-linja ħamra</big>''' Il-linja attwali dalwaqt se tiġi estiża għal Neve Yaakov fil-grigal, u Ein Kerem fil-Lbiċ<ref>{{Ċita web|url=https://www.calcalist.co.il/local_news/article/by1fnjzy1l|titlu=מיום ראשון: הקו האדום של הרכבת הקלה בירושלים יושבת לשבוע {{!}} כלכליסט|data=2025-02-05|sit=calcalist|lingwa=he|data-aċċess=2025-02-27}}</ref>. '''<big>Linja ħadra</big>''' Il-Linja l-Ħadra hija ppjanata li tkun twila 19.6 km u titmexxa mill-Università Ebrajka ta’ Ġerusalemm li tinsab fuq Mount Scopus sa Gilo, fin-nofsinhar tal-belt. Is-sejħa għall-offerti titnieda fil-bidu tal-2018, u tipprevedi spiża ta’ 10 biljun xekel għal ftuħ fl-2024. Għandu jkollha 33 stazzjon u tittrasporta sa 160,000 passiġġier kuljum. '''<big>Linja blu</big>''' Il-linja blu trid tgħaqqad Ramot ma' Gilo permezz taċ-ċentru tal-belt għal 20.3 km. It-42 waqfa tagħha mistennija jaraw 250,000 passiġġier/jum. Ir-rotta tagħha ġiet approvata fit-28 ta’ Jannar 2016, għal ftuħ stmat madwar l-2023. Fergħa tal-linja trid isservi wkoll lil Emek Rephaim u Malha<ref>{{Ċita web|url=https://www.kolhair.co.il/jerusalem-news/235885/|titlu=כל מה שצריך לדעת על העבודות בקו הכחול של הרכבת הקלה|kunjom=rulik21@gmail.com|data=2024-12-02|lingwa=he|data-aċċess=2025-02-27}}</ref>. == Kritika == '''<big>Legalità tal-proġett</big>''' Il-biċċa l-kbira tal-kritika għandha bażi politika, għax ir-rotta hija parti mill-viċinat ta’ [[Ġerusalemm]] tal-Lvant mitluba mill-Awtorità Palestinjana: il-proġett għalhekk jitqies minn din tal-aħħar, mhux bħala rabta bejn il-popli, iżda bħala assi loġistiku tal-kolonizzazzjoni Iżraeljana fit-[[Palestina|territorju Palestinjan]]. '''<big>Tniġġis</big>''' Fl-[[Iżrael]] kif ukoll f'postijiet oħra, il-familjarità tar-residenti mat-trasport tal-fjuwils fossili u d-dipendenza fuq karozzi individwali taw lok għal kritika mifruxa tal-konġestjonijiet tat-traffiku numerużi kkawżati mis-sit tal-kostruzzjoni tat-tramm, akkużat li kkawża tniġġis, sal-punt li s-sindku ta '[[Ġerusalemm]] tkellem dwar sitwazzjoni "intollerabbli". == Referenzi == t14djfm39glhvfkqjyl4u5ej9ovis92 0 33502 323603 322694 2025-06-14T15:43:58Z InternetArchiveBot 18288 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 323603 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Francis George Steiner''',<ref name="Janus"/> [[:en:Fellow_of_the_British_Academy#Fellowship|FBA]] (23 t’April, 1929 – 3 ta’ Frar, 2020)<ref name="Contem"/><ref name="Lehmann-Haupt"/> kien kritiku letterarju, esejist, filosofu, rumanzier u edukatur Franko-Amerikan. Kiteb estensivament dwar ir-relazzjoni bejn il-lingwa, il-letteratura u s-soċjetà, kif ukoll fuq l-impatt tal-[[L-Olokawst|Olokawstu]].<ref>{{Ċita web|url=http://muse.jhu.edu/demo/jewish_social_studies/v005/5.3cheyette.html|titlu=Between Repulsion and Attraction: George Steiner's Post-Holocaust Fiction|isem=Bryan|awtur=Cheyette|sit=Jewish Social Studies|data-aċċess=March 26, 2008|url-status=dead|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20200218113056/https://muse.jhu.edu/demo/jewish_social_studies/v005/5.3cheyette.html|arkivju-data=February 18, 2020}}</ref> Artiklu tal-2001 f’''[[:en:The_Guardian|The Guardian]]'' iddeskriva lil Steiner bħala “[[Multilingwiżmu|poliglotta]] u [[:en:Polymath|studjuż kbir]]”.<ref name="Guardian"/> L-ammiraturi tiegħu jiddeskrivuh bħala “wieħed mill-aqwa mħuħ fid-dinja letterarja tal-lum”.<ref name="Contem"/> Il-kittieba Ingliża A. S. Byatt iddeskrivietu bħala “raġel tar-Rinaxximent li ġie tard wisq ...metafiżiċista Ewropej b’instint għall-ideat mexxejja ta’ żmienna”.<ref name="Guardian"/> Harriet Harvey Wood, li kienet eks-direttriċi letterarja tal-British Council, iddeskrivietu bħala “lettur manjifiku – profetiku u traġiku li kien jiġi b’nofs paġna ta’ noti mħażżin, u qatt ma jirreferi għalihom”.<ref name="Guardian" /> Steiner kien Professur tal-Ingliż u l-[[:en:Comparative_literature|Letteratura Komparattiva]] fl-[[:en:University_of_Geneva|Università ta’ Ġinevra]] (1974–94), Professur tal-Letteratura Komparattiva u Fellow fl-[[:en:University_of_Oxford|Università t’Oxford]] (1994–95), Professur tal-Poeżija fl-[[:en:Harvard_University|Università ta’ Harvard]] (2001–02) u Fellow Straordinarju f’[[:en:Churchill_College,_Cambridge|Churchill College, Cambridge]].<ref name="Janus"/> == Ħajja bikrija == Frances George Steiner twieled fit-23 t’April tal-1929 f’Pariġi, minn ġenituri Lhud Vjenniżi, Else (née Franzos) u Frederick Georg Steiner. Kellu oħtu ikbar minnu, Ruth Lilian, li twieldet fi [[Vjenna]] fl-1922.<ref name="Janus">{{Ċita web|url=https://archivesearch.lib.cam.ac.uk/repositories/9/resources/1598|titlu=The Papers of George Steiner|sit=Archivesearch|data-aċċess=October 6, 2021|kwotazzjoni=[Steiner] has not used the name Francis since his undergraduate days.}}</ref> Else Steiner kienet grande dame minn Vjenna<ref name="TL">{{Ċita aħbar|kunjom=Steiner|isem=George|titlu=Büchner lives on|url=http://entertainment.timesonline.co.uk/tol/arts_and_entertainment/the_tls/tls_selections/literature_and_criticism/article2305864.ece|pubblikazzjoni=[[The Times Literary Supplement]], December 13, 2006|post=London|data-aċċess=March 27, 2008|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20191216173506/http://entertainment.timesonline.co.uk/tol/arts_and_entertainment/the_tls/tls_selections/literature_and_criticism/article2305864.ece|arkivju-data=December 16, 2019|url-status=dead}}</ref> u Frederick Steiner kien avukat mal-bank ċentrali tal-Awstrija (Oesterreichische Nationalbank)<ref name="TL" /> u kien jaħdem bħala bankier tal-investimenti f’Pariġi. Ħames snin qabel it-twelid ta’ Steiner, missieru kien ċaqlaq lill-familtu mill-Awstrija għal Franza sabiex jaħrab mit-theddida tal-anti-semitiżmu. Hu kien jemmen li l-Lhud “kienu mistednin li jinsabu f’periklu jkunu fejn ikunu”<ref name="Guardian"/> u b’hekk iddeċieda li jeduka lil uliedu b’diversi lingwi. Steiner trabba bi tlett lingwi materni: il-Germaniż, l-Ingliż, u l-Franċiż. Ommu kienet [[Multilingwiżmu|multilingwi]] u ta’ spiss kienet “tibda sentenza b’lingwa u tispiċċaha b’oħra”.<ref name="Guardian" /> Meta kellu sitt snin, missieru, li kien jemmen fl-importanza tal-edukazzjoni klassika, għallmu jaqra l-''Iliad'' bil-[[Lingwa Griega|Grieg]] antik.<ref name="Guardian"/><ref>{{Ċita aħbar|kunjom=Baker|isem=Kenneth|data=April 12, 1998|titlu=Steiner's Memoir a Sketchy Mix of Reminiscence and Complaint|url=http://www.sfgate.com/books/article/Steiner-s-Memoir-a-Sketchy-Mix-of-Reminiscence-3009507.php|pubblikazzjoni=[[San Francisco Chronicle]]|data-aċċess=July 26, 2012}}</ref><ref>{{Ċita web|url=http://magazine.uchicago.edu/9806/html/books.htm|titlu=Errata: An Examined Life|sit=[[University of Chicago]] Magazine|data-aċċess=March 27, 2008}}</ref> Ommu, li kienet temmen bil-qawwa li wieħed m’għandux jitħassar lilu nnifsu,<ref name="Guardian" /> għenet lil Steiner jegħleb diżabbiltà li twieled biha: id l-leminija dgħajfa. Minflok ħallietu jsir xellugi, hi insistiet li għandu juża idu l-leminija bħal kwalunkwe persuna li m’għandhiex din id-diżabbiltà.<ref name="Guardian" /> u kien jaħdem bħala bankier tal-investimenti f’Pariġi. Fl-1940, waqt it-[[It-Tieni Gwerra Dinjija|Tieni Gwerra Dinjija]], missier Steiner kien f’New York City fuq missjoni ekonomika għall-Gvern Franċiż, u kien ingħata permess sabiex familtu tiġi ħdejh, minħabba li l-Ġermaniżi kienu qed jippreparaw biex jinvadu Franza. Steiner, ommu, u oħtu Lilian, telqu bil-vapur minn [[Ġenova]]. Xahar wara li telqu, in-Nażisti okkupaw Pariġi, u mill-ħafna tfal Lhud fil-klassi tiegħu Steiner kien wieħed minn tnejn li baqgħu ħajjin wara l-gwerra.<ref name="Guardian"/> Għal darb’oħra, l-għarfien ta’ missieru salva lil familtu, u dan wassal sabiex Steiner ħassu li salva, ħsieb li ħalla impatt profond fuq l-aħħar kitbiet tiegħu. “Ħajti kollha kienet dwar il-mewt, it-tifkir, u l-[[L-Olokawst|Olokawstu]].”<ref name="Guardian" /> Steiner sar japprezza li seta’ jħuf u kien jgħid li “s-siġar għandhom l-għeruq u jien għandi s-saqajn; u kien dan li salvali ħajti.”<ref name="Guardian" /> Qatta’ l-bqija tas-snin skolastiċi tiegħu fil-Lycée Français de New York f'[[Manhattan]], u sar ċittadin tal-Istati Uniti fl-1944.<ref name="Lehmann-Haupt"/> Wara l-iskola post-sekondarja, Steiner mar l-Università ta’ Chicago fejn studja l-letteratura, kif ukoll il-matematika u l-fiżika, u kiseb Baċellerat fl-1948. Kiseb ukoll Maġisteru mill-Università ta’ Harvard fl-1950. Wara, Steiner attenda Balliol College f’Oxford permezz ta’ Rhodes Scholarship.<ref name="Lehmann-Haupt">{{Ċita aħbar|kunjom=Lehmann-Haupt|isem=Christopher|kunjom2=Grimes|isem2=William|data=February 3, 2020|titlu=George Steiner, Prodigious Literary Critic, Dies at 90|url=https://www.nytimes.com/2020/02/03/books/george-steiner-dead.html|pubblikazzjoni=[[The New York Times]]|data-aċċess=February 4, 2020}}</ref> == Karriera == Mill-1956 sal-1958, Steiner kien studjuż fl-Institute for Advanced Study fi Princeton, New Jersey. Kellu wkoll professorat Fulbright f’Innsbruck, l-Awstrija, mill-1958 sal-1959.<ref name="ODNB" /> Fl-1959, inħatar bħala Gauss Lecturer fi Princeton, fejn għallem għal sentejn.<ref name="ODNB" /> Imbagħad sar Founding Fellow ta’ Churchill College, Cambridge fl-1961. Inizjalment, Steiner ma kienx milqugħ mill-fakultà tal-Ingliż ta’ Cambridge. Xi wħud m’approvawx b’dan l-“entużjast” karismatiku “b’aċċent barrani”<ref name="Guardian"/> u ddubitaw ir-relevanza tar-referenzi kontinwi li kien jagħmel għall-Olokawstu waqt il-lekċers tiegħu. Bryan Cheyette, professur tal-letteratura tas-seklu 20 fl-Università ta’ Southampton, qal li dak iż-żmien, "il-Gran Brittanja [...] kinitx taħseb li kellha relazzjoni mal-Olokawst; il-mitoloġija tagħha tal-gwerra kienet imsejsa fuq il-Blitz, Dunkirk, u l-Battalja tal-Gran Brittanja.”<ref name="Guardian" /> Għalkemm Steiner kien jaqla’ paga ta’ professur, qatt ma ngħata l-pożizzjoni ta’ Professur Sħiħ f’Cambridge bid-dritt li jeżamina. Hu kellu l-għażla li jitlaq mill-Ingilterra u jikseb professorati fl-Istati Uniti, imma missieru oġġezzjona, għaliex [[Adolf Hitler|Hitler]] kien qal li ħadd mhu se jifdal b’isimhom fl-Ewropa, u b’hekk ikun rebaħ. Steiner baqa’ l-Ingilterra għax qal li “lest jagħmel kollox sabiex ma jerġax jarax id-disprezz ta’ missieru.”<ref name="Guardian" /> Steiner kien elett Extraordinary Fellow ta’ Churchill College fl-1969.<ref name="Homberger">{{Ċita aħbar|kunjom=Homberger|isem=Eric|data=February 5, 2020|titlu=George Steiner obituary|url=https://www.theguardian.com/books/2020/feb/05/george-steiner-obituary|pubblikazzjoni=[[The Guardian]]|data-aċċess=February 6, 2020}}</ref> Wara diversi snin jaħdem bħala kittieb freelance u lettur okkażjonali, Steiner aċċetta l-pożizzjoni ta’ Professur tal-Ingliż u l-Letteratura Komparattiva fl-Università ta’ Ġinevra fl-1974, u żamm din il-pożizzjoni għal 20 sena, fejn kien jgħallem b’erba’ lingwi. Hu kien jemmen fil-prinċipju ta’ [[Johann Wolfgang von Goethe|Goethe]] li l-“ebda monoglott ma jaf verament ilsienu stess.” <ref name="Guardian">{{Ċita aħbar|kunjom=Jaggi|isem=Maya|data=March 17, 2001|titlu=George and his dragons|url=https://www.theguardian.com/Archive/Article/0,4273,4153494,00.html|pubblikazzjoni=[[The Guardian]]|post=London|data-aċċess=March 27, 2008}}</ref> Sar professur emeritus fl-Università ta’ Ġinevra meta rtira fl-1994, kif ukoll Fellow Onorarju ta’ Balliol College, Oxford, fl-1995. Kellu wkoll l-pożizzjonijiet tal-ewwel Professur Lord Weidenfeld tal-Letteratura Ewropea Komparattiva u Fellow ta’ St Anne’s College, Oxford, mill-1994 sal-1995,<ref>{{Ċita web|url=http://www.st-annes.ox.ac.uk/about/the-weidenfeld-chair-in-comparative-european-literature|titlu=The Weidenfeld Chair in Comparative European Literature|pubblikatur=St Anne's College, Oxford|data-aċċess=December 28, 2013|url-status=dead|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20131230235812/http://www.st-annes.ox.ac.uk/about/the-weidenfeld-chair-in-comparative-european-literature|arkivju-data=December 30, 2013}}</ref> u Norton Professor of Poetry fl-Università ta’ Harvard mill-2001 sal-2002.<ref>{{Ċita web|url=https://news.harvard.edu/gazette/story/2001/03/george-steiner-named-norton-professor/|titlu=George Steiner named Norton Professor|data=March 15, 2001|sit=[[The Harvard Gazette]]|data-aċċess=February 6, 2020}}</ref> Steiner ġie deskritt bħala “kritiku u esejist intelliġenti u intelletwali.”<ref name="Contem">{{Ċita web|url=http://www.contemporarywriters.com/authors/?p=auth234|titlu=George Steiner|isem=Daniel|awtur=Hahn|sit=Contemporary Writers in the UK|data-aċċess=March 26, 2008|url-status=dead|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20071001130147/http://www.contemporarywriters.com/authors/?p=auth234|arkivju-data=October 1, 2007}}</ref> Beda jippublika waqt li kien qed jagħmel l-ewwel lawrja fl-Università ta’ Chicago u aktar tard sar kontributur regolari ta’ reċensjonijiet u artikli għal bosta ġurnali u gazzetti, inkluż ''The Times Literary Supplement'' u ''The Guardian''. Kiteb ukoll għal ''The'' ''New Yorker'' għal aktar minn 30 sena, li matulhom jikkontribwixxa aktar minn mitejn reċensjoni.<ref name="NALD">{{Ċita web|url=http://www.nald.ca/fulltext/ltonword/part4/steiner/steiner.pdf|titlu=Grammars of Creation|sit=National Adult Literacy Database|data-aċċess=March 26, 2008|url-status=dead|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20070413015759/http://www.nald.ca/fulltext/ltonword/part4/steiner/steiner.pdf|arkivju-data=April 13, 2007}}</ref> Filwaqt li kien ġeneralment serju ħafna, Steiner kien ukoll iħobb jiċċajta b’mod xott u ironiku: meta darba kien mistoqsi jekk qatt kienx qara xi ħaġa trivjali bħala tifel, hu wieġeb ''Moby-Dick''.<ref name="Guardian"/> == Fehmiet == Steiner kien meqjus bħala studjuż kbir u sikwit jiġi kkreditat li adatta l-irwol tal-kritiku billi esplora l-arti u ħsiebijiet mingħajr ma jintrabtu ma’ fruntieri nazzjonali jew dixxiplini akkademiċi. Kien jemmen fil-ġeneralizzazzjoni aktar mill-ispeċjalizzazzjoni u insista li biex tkun litterat għandu jkollok għarfien kemm tal-arti, kif ukoll tax-xjenza. Steiner kien jemmen li n-nazzjonaliżmu hu kunċett wisq vjolenti sabiex jissodisfa l-prerogattiv morali tal-Ġudajiżmu, fuq dan il-punt kien stqarr li “hemm affarijiet li ma nistgħux nagħmlu minħabba dak li aħna.”<ref name="Guardian"/> Fost l-opinjonijiet mhux tradizzjonali ta’ Steiner, fl-awtobiografija tiegħu titolata ''Errata'' (1997), Steiner stqarr il-pożizzjoni simpatetika tiegħu lejn l-użu tal-briedel oriġinat waqt li kien student fl-Università ta’ Chicago. Steiner qal li “l-verġinità tiegħi offendiet lil-Alfie (l-istudent li kien jgħix miegħu waqt l-università). Hu ħaseb li kienet qżiżata u xi ħaġa kważi korrotta f’tifel ta’ dsatax... Hu xamm il-biża’ fija bi stmerrija u ħadni Cicero, Illinois, belt b’reputazjoni ħażina, imma isimha kienet serrħitli moħħi xi ftit. Hemmhek organizza, b’awtorità każwali, introduzzjoni metikoluża fil-ġentilezza tagħha. Kienet din il-ġentilezza, l-attenzjoni f’ċirkostanzi tant insensittivi, li għadha tberikni s’issa.” Ċentrali għall-ħsibijiet ta’ Steiner, hu qal, “nibqa mistagħġeb, minkejja li tista’ tinstema banali għal ħaddieħor, li l-kliem jista’ jintuża kemm biex tħobb, tibni, taħfer, imma anke biex tittortura, tibgħod, tħarbat, u teqred.”<ref name="NALD"/> Steiner irċieva kritika u sapport<ref name="telegraph.co.uk">{{Ċita aħbar|kunjom=Simpson|isem=Aislinn|kunjom2=Salter|isem2=Jessica|data=August 11, 2008|titlu=Cambridge academic says he would not tolerate Jamaican neighbours|url=https://www.telegraph.co.uk/news/uknews/2656774/Cambridge-academic-says-he-would-not-tolerate-Jamaican-neighbours.html|pubblikazzjoni=The Daily Telegraph|post=London}}</ref> <ref>{{Ċita aħbar|kunjom=Johns|isem=Lindsay|data=September 3, 2008|titlu=Out of touch, but not a racist|url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2008/sep/03/race|pubblikazzjoni=The Guardian|post=London}}</ref> għall-opinjoni tiegħu li r-razziżmu huwa inerenti f’kulħadd u li t-tolleranza hi superfiċjali. Ġie ddokumentat jgħid li: “Huwa vera faċli npoġġu hawn u ngħidu li ‘r-razziżmu orribli’. Imma staqsuni l-istess ħaġa jekk familja mill-Ġamajka b’sitt itfal tiġi toqgħod ħdejja u joqogħdu jdoqqu l-mużika reggae u rock ġurnata sħiħa. Jew jekk aġent tal-propjetà jiġi għandi u jgħidli li dari spiċċat bla valur minħabba li familja Ġamajkana ġiet tgħix ħdejja. Staqsuni mbagħad!”<ref name="telegraph.co.uk" /> == Xogħlijiet == Il-karriera letterarja ta’ Steiner kienet mifruxa fuq nofs seklu. Hu ppublika esejs oriġinali u kotba li jiddiskutu l-anomaliji tal-kultura kontemporanja tal-Punent, kwistjonijiet tal-lingwa u d-“degradazzjoni” tagħha wara [[L-Olokawst|l-Olokawstu]].<ref name="Guardian"/><ref name="Stanford">{{Ċita web|url=http://news-service.stanford.edu/news/1998/december9/capote129.html|titlu=Literary Critic George Steiner wins Truman Capote Award|sit=Stanford Online Report|data-aċċess=March 26, 2008|url-status=dead|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20070822013142/http://news-service.stanford.edu/news/1998/december9/capote129.html|arkivju-data=August 22, 2007}}</ref> L-ispeċjalizzazzjoni tiegħu kienet primarjament fil-letteratura komparattiva u xogħlu bħala kritiku kien jiffoka fuq kwistjonijiet kulturali u filosofiċi, partikolarment dawk li għandhom x’jaqsmu mat-traduzzjoni u n-natura tal-lingwa u l-letteratura.<ref>{{Ċita ktieb|kunjom=Steiner|isem=George|data=2013|titlu=After Babel: Aspects of Language and Translation.|pubblikatur=Open Road Media|isbn=978-1-4804-1185-2|oclc=892798474}}</ref> L-ewwel ktieb ta’ Steiner li ġie ppublikat kien ''Tolstoy or Dostoevsky: An Essay in Contrast'' (1960), li huwa studju ta’ ideat u ideoloġiji differenti tal-kittieba Russi Leo Tolstoy u Fyodor Dostoevsky. Il-ktieb ''The Death of Tragedy'' (1961) oriġina mit-teżi dottorali tiegħu li għamel fl-Università t’Oxford, u fih eżamina letteratura mill-Greċja Antika sa letteratura ta’ nofs is-seklu 20. L-aktar ktieb magħruf tiegħu, ''After Babel'' (1975), kien kontribut bikri u influwenti għall-[[L-istudji tat-traduzzjoni|istudji tat-traduzzjoni]]. Il-ktieb ġie addattat għat-televiżjoni bit-titlu ''The Tongues of Men'' (1977)<ref name="MaiaPinto2015">{{Ċita ktieb|kunjom=Maia|isem=Rita Bueno|kunjom2=Pinto|isem2=Marta Pacheco|kunjom3=Pinto|isem3=Sara Ramos|data=April 1, 2015|titlu=How Peripheral is the Periphery? Translating Portugal Back and Forth: Essays in Honour of João Ferreira Duarte|url=https://books.google.com/books?id=XovWCgAAQBAJ&pg=PA244|pubblikatur=Cambridge Scholars Publishing|paġni=244–245|isbn=978-1-4438-8304-7}}</ref> u kien ukoll l-ispirazzjoni wara l-ħolqien ta’ grupp avant-rock Ingliż, News from Babel, fl-1983. Ix-xogħlijiet ta’ letteratura fittizja ta’ Steiner jinkludu erba’ ġabriet ta’ stejjer qosra: ''Anno Domini: Three Stories'' (1964), ''Proofs and Three Parables'' (1992), ''The Deeps of the Sea'' (1996), u ''A cinq heures de l’après-midi'' (2008). In-novella kontroversjali<ref>{{Ċita web|url=http://observer.com/2002/03/mirroring-evil-no-mirroring-art-theory|titlu=Mirroring Evil? No, Mirroring Art Theory|isem=Ron|awtur=Rosenbaum|data=March 17, 2002|sit=[[The New York Observer]]|data-aċċess=February 28, 2008}}</ref> tiegħu, ''The Portage to San Cristobal of AH'' (1981)tirrakonta storja fejn grupp ta’ Lhud li jaqbdu in-Nażisti jsibu lil [[Adolf Hitler]] (li huwa l-“A.H.” tat-titlu tan-novella) ħaj fil-foresta tropikali tal-Amażonja tletin sena wara tmiem tat-[[Tieni Gwerra Dinjija|Tieni Gwerra Dinjija.]]In-novella tesplora ideat dwar l-oriġini tal-anti-semitiżmu li l-ewwel ġew żviluppati minn Steiner fix-xogħol importanti tiegħu ntitolat ''In Bluebeard's Castle'' (1971). Steiner issuġġerixxa li bin-Nażiżmu, l-Ewropa kienet qed tpattiha lil-Lhud talli vvintaw il-kuxjenza.<ref name="Guardian"/> Cheyette jikkunsidra l-letteratura fittizja ta’ Steiner bħala “spazju esploratorju fejn jista’ jaħseb kontra tiegħu nnifsu” għaliex “hemm kuntrast bejn l-umiltà u l-aċċessibiltà max-xogħol kritiku ortodoss tiegħu.” Kunċett ċentrali fil-letteratura tiegħu huwa sens “ta’ għira terribbli u mażokista li m’intix hemm — li tlift l-appuntament li kellek mal-infern.”<ref name="Guardian" /> ''No Passion Spent'' (1996) hija ġabra ta’ esejs fuq suġġetti li jvarjaw minn [[Søren Kierkegaard|Kierkegaard]], [[Omeru]] tradott, kitbiet [[Bibbja|Bibliċi]], sat-teorija tal-ħolm ta’ Freud. ''Errata: An Examined Life'' (1997) huwa ktieb semi-awtobijografiku.<ref name="Contem"/> ''Grammars of Creation'' (2001), ibbażat fuq il-Gifford Lectures li ta Steiner fl-1990 fl-Università ta’ Glasgow, jesplora diversi suġġetti, mill-kosmoloġija sal-poeżija.<ref name="Gifford-Lectures">{{Ċita web|url=https://www.giffordlectures.org/lecturers/george-steiner|titlu=The Gifford Lectures: George Steiner|data=August 18, 2014|sit=www.giffordlectures.org|data-aċċess=February 4, 2020}}</ref> L-aħħar ktieb ta’ Steiner, ''A Long Saturday: Conversations'', miktub flimkien ma Laure Adler, ġie ppublikat bil-Franċiż fl-2014, u bl-Ingliż fl-2017. == Ħajja personali u mewt == Wara li l-manuskritt ibbażat fuq it-teżi tad-dottorat tiegħu f’Oxford, ''The Death of Tragedy'' li aktar tard ġie ppubblikat minn Faber and Faber, ġie irrifjutat, Steiner waqaf mill-istudji tiegħu għal ftit żmien sabiex jgħallem l-Ingliż f’Williams College u jaħdem bħala l-kittieb pinċipali ta’ rivista ta’ kull ġimgħa bbażata f’Londra, ''The Economist'', bejn l-1952 u l-1956. Kien propju matul dan iż-żmien li ltaqa’ ma’ Zara Shakow, minn New York ta’ dixxendenza Litwana.<ref name="Guardian"/> Hi studjat Harvard ukoll u ltaqgħu Londra wara suġġertiment tal-eks-professuri tagħhom. “Il-professuri kellhom mħatra...li konna nispiċċaw niżżewġu jekk niltaqgħu flimkien.”<ref>{{Ċita web|url=http://www.jasoncowley.net/interviews/I19970922_T.html|titlu=A traveller in the realm of the mind|isem=Jason|awtur=Cowley|awtur-ħolqa=Jason Cowley (journalist)|data=September 22, 1997|sit=[[The Times]]|data-aċċess=March 27, 2008|url-status=dead|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20070811045224/http://www.jasoncowley.net/interviews/I19970922_T.html|arkivju-data=August 11, 2007}}</ref> Huma żżewġu fl-1955, sena wara li rċieva id-Dottorat mill-Università t’Oxford.<ref name="Guardian" /> Kellhom tifel, David Steiner (li serva bħala Kummissarju tal-Istat ta’ New York mill-2009 sal-2011) u tifla, Deborah Steiner (Professura tal-Klassiċi fl-Università ta’ Columbia). Hu għex l-aħħar f’Cambridge, l-Ingilterra.<ref name="Janus"/> Steiner miet f’daru fit-3 ta’ Frar, 2020, ta’ 90 sena, u Zara Steiner mietet kawża tal-pulmonite għaxart ijiem warajh. == Premji u unuri == George Steiner irċieva diversi unuri, inkluż: * Rhodes Scholarship (1950)<ref name="Lehmann-Haupt"/> * Guggenheim Fellowship (1970/1971)<ref name="Homberger"/> * Chevalier de la Légion d'Honneur mill-Gvern Franċiż (1984)<ref name="Gifford-Lectures"/> * Il-Morton Dauwen Zabel Prize minn The American Academy of Arts and Letters (1989) * Il-King Albert Medal mill-Belgian Academy Council of Applied Sciences<ref name="Gifford-Lectures" /> * Fellow Onorarju ta’ Balliol College, Oxford (1995)<ref name="Churchill-College">{{Ċita web|url=https://www.chu.cam.ac.uk/news/2020/feb/4/professor-george-steiner-23-april-1929-3-february-/|titlu=Professor George Steiner, 23 April 1929 – 3 February 2020|data=February 4, 2020|sit=Churchill College Cambridge|data-aċċess=February 6, 2020|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20200204210123/https://www.chu.cam.ac.uk/news/2020/feb/4/professor-george-steiner-23-april-1929-3-february-/|arkivju-data=4 February 2020|url-status=dead}}</ref> * It-Truman Capote Lifetime Achievement Award mingħand l-Università ta’ Stanford (1998)<ref name="Stanford"/> * Il-Prince of Asturias Award għall-Kommunikazzjoni u l-Umanitajiet (2001)<ref>{{Ċita web|url=http://www.fundacionprincipedeasturias.org/ing/04/premiados/trayectorias/trayectoria746.html|titlu=George Steiner|sit=Prince of Asturias Awards|data-aċċess=April 8, 2008|url-status=dead|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20071011031947/http://www.fundacionprincipedeasturias.org/ing/04/premiados/trayectorias/trayectoria746.html|arkivju-data=October 11, 2007}}</ref> * Fellowship tal-British Academy (1998)<ref name="Contem"/> * Fellow Onorarju tar-Royal Academy of Arts<ref name="Churchill-College" /> * Gradi tad-Dottorat Onorarju tal-Letteratura mingħand: ** L-Università t’East Anglia (1976) ** L-Università ta’ Leuven (1980) ** Mount Holyoke College (1983) ** L-Università ta’ Bristol (1989) ** L-Università ta’ Glasgow (1990) ** L-Università ta’ Liège (1990) ** L-Università t’Ulster (1993) ** L-Università ta’ Durham (1995) ** L-Università ta’ Salamanca (2002) ** Queen Mary University ta' Londra (2006) ** Alma Mater Studiorum – Università di Bologna (2006) ** ''Honoris Causa'' —Faculty of Letters — L-Università ta’ Liżbona (2009) Rebaħ ukoll numru ta’ premji għal-letteratura fittizja u l-poeżija, li jinkludu: * Remembrance Award (1974) għal ''Language and Silence: Essays 1958–1966.'' * PEN/Macmillam Silver Pen Award (1992) għal ''Proofs and Three Parables.''<ref name="Contem"/> * PEN/Macmillan Prize (1993) għal ''Proofs and Three Parables''.<ref name="Contem" /> * JQ Wingate Prize for Non-Fiction (ko-rebbieħ ma Louise Kehoe u Silvia Rodgers) (1997) għal ''No Passion Spent''. == Referenzi == {{Referenzi}} == Sorsi == * Averil Condren, ''Papers of George Steiner'', Churchill Archives Centre, 2001 * ''The Harvard Gazette'' (27.09.2001) == Links esterni == * [https://literature.britishcouncil.org/writer/george-steiner George Steiner] fuq ContemporaryWriters.com. * [https://www.theguardian.com/Archive/Article/0,4273,4153494,00.html George and his dragons]. ''The Guardian'', 17 ta' Marzu, 2001. * [https://web.archive.org/web/20070811045224/http://www.jasoncowley.net/interviews/I19970922_T.html A traveller in the realm of the mind]. Intervista ma George Steiner, ''The Times'', 22 ta' Settembru, 1997. * [https://web.archive.org/web/20210301103727/http://en.copian.ca/library/research/ltonword/part4/steiner/steiner.pdf ''Grammars of Creation'']. Test komplut tal-lekċer ta' Steiner fl-2001. * [http://muse.jhu.edu/demo/jewish_social_studies/v005/5.3cheyette.html "Between Repulsion and Attraction: George Steiner's Post-Holocaust Fiction"] Arkivjat fit-18 ta' Frar, 2020, fil-Wayback Machine. ''Jewish Social Studies'', 1999. * [http://www.azure.org.il/download/magazine/1147az15_Sagiv.pdf "George Steiner's Jewish Problem"]. ''Azure: Ideas for the Jewish Nation''. * {{Imdb|0825934}} * (bil-Franċiż) [https://web.archive.org/web/20070517182242/http://stalker.hautetfort.com/archive/2006/02/13/george-steiner-integralite-des-extraits-de-mon-essai.html About George Steiner, by Juan Asensio, L'Harmattan, 2001] * [http://www.fantasticfiction.co.uk/s/george-steiner/ George Steiner bibliography]. ''Fantastic Fiction'' * [https://web.archive.org/web/20090905025349/http://www.literalmagazine.com/es/archive-L08.php?section=archive&lang=es George Steiner in Literal] – jinkludi esej ta' Steiner. * [https://www.sms.cam.ac.uk/media/1130599 Interviewed by Alan Macfarlane 23rd July 2007 (video)] * [http://www.bbc.co.uk/worldservice/specials/1246_the_forum/page31.shtml Audio: George Steiner in conversation on the BBC World Service discussion show] <nowiki><i id="mwA_s">The Forum</i></nowiki>. * [https://web.archive.org/web/20100814220547/http://www.giffordlectures.org/Author.asp?AuthorID=239 Biography and summary of Gifford Lectures] ta' Dr Brannon Hancock * The Rest is Silence: On George Steiner,1929–2020. ''Ben Hutchinson'', Times Literary Supplement, 2020 [https://www.the-tls.co.uk/articles/george-steiner-ben-hutchinson/] * [https://archivesearch.lib.cam.ac.uk/repositories/9/resources/1598 The Papers of George Steiner] miżmumin fiċ-Churchill Archives Centre {{Awtorità}} [[Kategorija:Novellisti Franċiżi]] [[Kategorija:Mietu fl-2020]] [[Kategorija:Twieldu fl-1929]] [[Kategorija:Kittieba Amerikani]] isvxjtcxyhu9ceonpp6hy7j0trpwiug 0 33654 323587 323533 2025-06-14T14:18:26Z ToniSant 4257 +infobox 323587 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Johanna Spyri''' (Ġermaniż Standard Żvizzeru: [joˈhana ˈʃpiːri]; née '''Heusser''' [ˈhɔʏsər]; 12 ta' Ġunju 1827 – 7 ta' Lulju 1901) kienet awtriċi Żvizzera ta' rumanzi, notevolment stejjer għat-tfal. Kitbet il-ktieb popolari Heidi. Imwielda f'Hirzel, żona rurali fil-kanton ta' Zürich, bħala tfajla qattgħet diversi sjuf ħdejn Chur f'Graubünden, l-ambjent li aktar tard kienet se tuża fir-rumanzi tagħha. == Bijografija == Fl-1852, Johanna Heusser iżżewġet avukat jismu Bernhard Spyri. Waqt li kienet tgħix fil-belt ta’ Zürich bdiet tikteb dwar il-ħajja fil-kampanja. L-ewwel storja tagħha, "A Leaf on Vrony's Grave", [1] li tittratta l-ħajja ta’ mara vittmi ta’ vjolenza domestika, ġiet ippubblikata fl-1873; fis-snin ta’ wara dehru aktar stejjer kemm għall-adulti kif ukoll għat-tfal, fosthom ir-rumanz Heidi, li kitbet f’erba’ ġimgħat biss. Heidi tirrakkonta l-istorja ta’ tifla orfni li tgħix man-nannu tagħha fl-Alpi Żvizzeri, u hija famuża għad-deskrizzjoni vivaċi tagħha tal-pajsaġġ. Ir-raġel ta’ Spyri u l-uniku tifel tagħha, it-tnejn jisimhom Bernhard, it-tnejn mietu fl-1884. Waħedha, iddedikat ruħha għal kawżi ta’ karità u kitbet aktar minn ħamsin storja oħra qabel mewtha fl-1901. Hija ndifnet fil-biċċa art tal-familja fiċ-Ċimiterju Sihlfeld-A f’Zürich. Ikona fl-Iżvizzera, ir-ritratt ta' Spyri tqiegħed fuq bolla postali fl-1951 u fuq munita kommemorattiva ta' 20 CHF fl-2009. == Talba ta' plaġjariżmu == [[Stampa:Zürich Friedhof Sihlfeld Spyri.jpg|alt=Gravesite at Sihlfeld cemetery in Zurich |daqsminuri|Qabar fiċ-ċimiterju ta' Sihlfeld f'Żurigu]] F'April 2010, professur li kien qed ifittex illustrazzjonijiet għat-tfal sab ktieb miktub fl-1830 minn għalliem tal-istorja Ġermaniż, Hermann Adam von Kamp, li Spyri setgħet użat bħala bażi għal Heidi. L-istorja tal-1830 hija intitolata Adelheide - das Mädchen vom Alpengebirge—tradott, "Adelaide, it-tifla mill-Alpi". Iż-żewġ stejjer allegatament jaqsmu ħafna xebh fil-plott u l-immaġni. Il-bijografa ta' Spyri, Regine Schindler, qalet li kien possibbli għalkollox li Johanna setgħet kienet familjari mal-istorja peress li kibret f'dar litterata b'ħafna kotba.[2] Madankollu, l-istqarrijiet tal-professur ġew eżaminati u wara deskritti bħala "mhux xjentifiċi", minħabba "koinċidenzi superfiċjali" li jsemmi fid-deskrizzjonijiet u l-ħafna differenzi attwali fl-istorja, li ma jsemmihomx, kif ukoll il-"marda Żvizzera" tan-nostalġija li diġà kienet tropu komuni fil-finzjoni fit-tmintax (dsatax fl-artiklu) seklu (kif ukoll, filwaqt li ma ssemmietx fl-artiklu, ġiet skoperta qabel ma twieled von Kamp) u karattri li jew huma drastikament differenti jew mhumiex f'"Adelaide", affattu. == Biblijografija == * ''Heimatlos: Two stories for children, and for those who love children'' (1877) * ''Heidi'' (1880-81) * ''The Story of Rico'' (1882) * ''Uncle Titus and His Visit to the Country'' (1883) * ''Gritli's Children'' (1883-84) * ''Rico and Wiseli'' (1885) * ''Veronica And Other Friends'' (1886) * ''What Sami Sings with the Birds'' (1887) * ''Toni, the Little Woodcarver'' (1890) * ''Cornelli'' (1890) * ''Erick and Sally'' (1891) * ''Mäzli'' (1891) * ''Vinzi: A Story of the Swiss Alps'' (1892) * ''Moni the Goat-Boy'' (1897) * ''Little Miss Grasshopper'' (1898) Il-kotba tagħha kienu oriġinarjament miktuba bil-Ġermaniż. It-traduzzjonijiet għall-Ingliż fl-aħħar tas-seklu 19, jew fil-bidu tas-seklu 20, isemmu lil H. A. Melcon (1839–1910), Maria Louise Kirk (1860–1938), Emma Stelter Hopkins, Louise Brooks, Helen B. Dole u l-koppja Charles Wharton Stork u Elisabeth P. Stork. Hija kitbet kanzunetta li saret Volkslied, "Rote Rosen am Hügel" == Ħoloq esterni == https://www.datawiki.mt-mt.nina.az/Johanna_Spyri.html {{Awtorità}} p26qzznzlw3mn5s5ktdpzajjxzj86wp 323588 323587 2025-06-14T14:19:56Z ToniSant 4257 /* Każ ta' plaġjariżmu */ +ħol 323588 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Johanna Spyri''' (Ġermaniż Standard Żvizzeru: [joˈhana ˈʃpiːri]; née '''Heusser''' [ˈhɔʏsər]; 12 ta' Ġunju 1827 – 7 ta' Lulju 1901) kienet awtriċi [[Żvizzera]] ta' rumanzi, notevolment stejjer għat-tfal. Kitbet il-ktieb popolari [[Heidi]]. Imwielda f'Hirzel, żona rurali fil-kanton ta' Zürich, bħala tfajla qattgħet diversi sjuf ħdejn Chur f'Graubünden, l-ambjent li aktar tard kienet se tuża fir-rumanzi tagħha. == Bijografija == Fl-1852, Johanna Heusser iżżewġet avukat jismu Bernhard Spyri. Waqt li kienet tgħix fil-belt ta’ Zürich bdiet tikteb dwar il-ħajja fil-kampanja. L-ewwel storja tagħha, "A Leaf on Vrony's Grave", [1] li tittratta l-ħajja ta’ mara vittmi ta’ vjolenza domestika, ġiet ippubblikata fl-1873; fis-snin ta’ wara dehru aktar stejjer kemm għall-adulti kif ukoll għat-tfal, fosthom ir-rumanz Heidi, li kitbet f’erba’ ġimgħat biss. Heidi tirrakkonta l-istorja ta’ tifla orfni li tgħix man-nannu tagħha fl-Alpi Żvizzeri, u hija famuża għad-deskrizzjoni vivaċi tagħha tal-pajsaġġ. Ir-raġel ta’ Spyri u l-uniku tifel tagħha, it-tnejn jisimhom Bernhard, it-tnejn mietu fl-1884. Waħedha, iddedikat ruħha għal kawżi ta’ karità u kitbet aktar minn ħamsin storja oħra qabel mewtha fl-1901. Hija ndifnet fil-biċċa art tal-familja fiċ-Ċimiterju Sihlfeld-A f’Zürich. Ikona fl-Iżvizzera, ir-ritratt ta' Spyri tqiegħed fuq bolla postali fl-1951 u fuq munita kommemorattiva ta' 20 CHF fl-2009. == Każ ta' plaġjariżmu == [[Stampa:Zürich Friedhof Sihlfeld Spyri.jpg|alt=Gravesite at Sihlfeld cemetery in Zurich |daqsminuri|Qabar fiċ-ċimiterju ta' Sihlfeld f'Żurigu]] F'April 2010, professur li kien qed ifittex illustrazzjonijiet għat-tfal sab ktieb miktub fl-1830 minn għalliem tal-istorja Ġermaniż, Hermann Adam von Kamp, li Spyri setgħet użat bħala bażi għal Heidi. L-istorja tal-1830 hija intitolata Adelheide - das Mädchen vom Alpengebirge—tradott, "Adelaide, it-tifla mill-Alpi". Iż-żewġ stejjer allegatament jaqsmu ħafna xebh fil-plott u l-immaġni. Il-bijografa ta' Spyri, Regine Schindler, qalet li kien possibbli għalkollox li Johanna setgħet kienet familjari mal-istorja peress li kibret f'dar litterata b'ħafna kotba.[2] Madankollu, l-istqarrijiet tal-professur ġew eżaminati u wara deskritti bħala "mhux xjentifiċi", minħabba "koinċidenzi superfiċjali" li jsemmi fid-deskrizzjonijiet u l-ħafna differenzi attwali fl-istorja, li ma jsemmihomx, kif ukoll il-"marda Żvizzera" tan-nostalġija li diġà kienet tropu komuni fil-finzjoni fit-tmintax (dsatax fl-artiklu) seklu (kif ukoll, filwaqt li ma ssemmietx fl-artiklu, ġiet skoperta qabel ma twieled von Kamp) u karattri li jew huma drastikament differenti jew mhumiex f'"Adelaide", affattu. == Biblijografija == * ''Heimatlos: Two stories for children, and for those who love children'' (1877) * ''Heidi'' (1880-81) * ''The Story of Rico'' (1882) * ''Uncle Titus and His Visit to the Country'' (1883) * ''Gritli's Children'' (1883-84) * ''Rico and Wiseli'' (1885) * ''Veronica And Other Friends'' (1886) * ''What Sami Sings with the Birds'' (1887) * ''Toni, the Little Woodcarver'' (1890) * ''Cornelli'' (1890) * ''Erick and Sally'' (1891) * ''Mäzli'' (1891) * ''Vinzi: A Story of the Swiss Alps'' (1892) * ''Moni the Goat-Boy'' (1897) * ''Little Miss Grasshopper'' (1898) Il-kotba tagħha kienu oriġinarjament miktuba bil-Ġermaniż. It-traduzzjonijiet għall-Ingliż fl-aħħar tas-seklu 19, jew fil-bidu tas-seklu 20, isemmu lil H. A. Melcon (1839–1910), Maria Louise Kirk (1860–1938), Emma Stelter Hopkins, Louise Brooks, Helen B. Dole u l-koppja Charles Wharton Stork u Elisabeth P. Stork. Hija kitbet kanzunetta li saret Volkslied, "Rote Rosen am Hügel" == Ħoloq esterni == https://www.datawiki.mt-mt.nina.az/Johanna_Spyri.html {{Awtorità}} ev4afokpp3erl25cwusiil6ol8bg3oc 323589 323588 2025-06-14T14:20:38Z ToniSant 4257 added [[Category:Kittieba]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 323589 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Johanna Spyri''' (Ġermaniż Standard Żvizzeru: [joˈhana ˈʃpiːri]; née '''Heusser''' [ˈhɔʏsər]; 12 ta' Ġunju 1827 – 7 ta' Lulju 1901) kienet awtriċi [[Żvizzera]] ta' rumanzi, notevolment stejjer għat-tfal. Kitbet il-ktieb popolari [[Heidi]]. Imwielda f'Hirzel, żona rurali fil-kanton ta' Zürich, bħala tfajla qattgħet diversi sjuf ħdejn Chur f'Graubünden, l-ambjent li aktar tard kienet se tuża fir-rumanzi tagħha. == Bijografija == Fl-1852, Johanna Heusser iżżewġet avukat jismu Bernhard Spyri. Waqt li kienet tgħix fil-belt ta’ Zürich bdiet tikteb dwar il-ħajja fil-kampanja. L-ewwel storja tagħha, "A Leaf on Vrony's Grave", [1] li tittratta l-ħajja ta’ mara vittmi ta’ vjolenza domestika, ġiet ippubblikata fl-1873; fis-snin ta’ wara dehru aktar stejjer kemm għall-adulti kif ukoll għat-tfal, fosthom ir-rumanz Heidi, li kitbet f’erba’ ġimgħat biss. Heidi tirrakkonta l-istorja ta’ tifla orfni li tgħix man-nannu tagħha fl-Alpi Żvizzeri, u hija famuża għad-deskrizzjoni vivaċi tagħha tal-pajsaġġ. Ir-raġel ta’ Spyri u l-uniku tifel tagħha, it-tnejn jisimhom Bernhard, it-tnejn mietu fl-1884. Waħedha, iddedikat ruħha għal kawżi ta’ karità u kitbet aktar minn ħamsin storja oħra qabel mewtha fl-1901. Hija ndifnet fil-biċċa art tal-familja fiċ-Ċimiterju Sihlfeld-A f’Zürich. Ikona fl-Iżvizzera, ir-ritratt ta' Spyri tqiegħed fuq bolla postali fl-1951 u fuq munita kommemorattiva ta' 20 CHF fl-2009. == Każ ta' plaġjariżmu == [[Stampa:Zürich Friedhof Sihlfeld Spyri.jpg|alt=Gravesite at Sihlfeld cemetery in Zurich |daqsminuri|Qabar fiċ-ċimiterju ta' Sihlfeld f'Żurigu]] F'April 2010, professur li kien qed ifittex illustrazzjonijiet għat-tfal sab ktieb miktub fl-1830 minn għalliem tal-istorja Ġermaniż, Hermann Adam von Kamp, li Spyri setgħet użat bħala bażi għal Heidi. L-istorja tal-1830 hija intitolata Adelheide - das Mädchen vom Alpengebirge—tradott, "Adelaide, it-tifla mill-Alpi". Iż-żewġ stejjer allegatament jaqsmu ħafna xebh fil-plott u l-immaġni. Il-bijografa ta' Spyri, Regine Schindler, qalet li kien possibbli għalkollox li Johanna setgħet kienet familjari mal-istorja peress li kibret f'dar litterata b'ħafna kotba.[2] Madankollu, l-istqarrijiet tal-professur ġew eżaminati u wara deskritti bħala "mhux xjentifiċi", minħabba "koinċidenzi superfiċjali" li jsemmi fid-deskrizzjonijiet u l-ħafna differenzi attwali fl-istorja, li ma jsemmihomx, kif ukoll il-"marda Żvizzera" tan-nostalġija li diġà kienet tropu komuni fil-finzjoni fit-tmintax (dsatax fl-artiklu) seklu (kif ukoll, filwaqt li ma ssemmietx fl-artiklu, ġiet skoperta qabel ma twieled von Kamp) u karattri li jew huma drastikament differenti jew mhumiex f'"Adelaide", affattu. == Biblijografija == * ''Heimatlos: Two stories for children, and for those who love children'' (1877) * ''Heidi'' (1880-81) * ''The Story of Rico'' (1882) * ''Uncle Titus and His Visit to the Country'' (1883) * ''Gritli's Children'' (1883-84) * ''Rico and Wiseli'' (1885) * ''Veronica And Other Friends'' (1886) * ''What Sami Sings with the Birds'' (1887) * ''Toni, the Little Woodcarver'' (1890) * ''Cornelli'' (1890) * ''Erick and Sally'' (1891) * ''Mäzli'' (1891) * ''Vinzi: A Story of the Swiss Alps'' (1892) * ''Moni the Goat-Boy'' (1897) * ''Little Miss Grasshopper'' (1898) Il-kotba tagħha kienu oriġinarjament miktuba bil-Ġermaniż. It-traduzzjonijiet għall-Ingliż fl-aħħar tas-seklu 19, jew fil-bidu tas-seklu 20, isemmu lil H. A. Melcon (1839–1910), Maria Louise Kirk (1860–1938), Emma Stelter Hopkins, Louise Brooks, Helen B. Dole u l-koppja Charles Wharton Stork u Elisabeth P. Stork. Hija kitbet kanzunetta li saret Volkslied, "Rote Rosen am Hügel" == Ħoloq esterni == https://www.datawiki.mt-mt.nina.az/Johanna_Spyri.html {{Awtorità}} [[Kategorija:Kittieba]] ol45z9j95voqyvolhf0r8xymyru7dxj 323590 323589 2025-06-14T14:21:26Z ToniSant 4257 added [[Category:Nies Svizzeri]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 323590 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Johanna Spyri''' (Ġermaniż Standard Żvizzeru: [joˈhana ˈʃpiːri]; née '''Heusser''' [ˈhɔʏsər]; 12 ta' Ġunju 1827 – 7 ta' Lulju 1901) kienet awtriċi [[Żvizzera]] ta' rumanzi, notevolment stejjer għat-tfal. Kitbet il-ktieb popolari [[Heidi]]. Imwielda f'Hirzel, żona rurali fil-kanton ta' Zürich, bħala tfajla qattgħet diversi sjuf ħdejn Chur f'Graubünden, l-ambjent li aktar tard kienet se tuża fir-rumanzi tagħha. == Bijografija == Fl-1852, Johanna Heusser iżżewġet avukat jismu Bernhard Spyri. Waqt li kienet tgħix fil-belt ta’ Zürich bdiet tikteb dwar il-ħajja fil-kampanja. L-ewwel storja tagħha, "A Leaf on Vrony's Grave", [1] li tittratta l-ħajja ta’ mara vittmi ta’ vjolenza domestika, ġiet ippubblikata fl-1873; fis-snin ta’ wara dehru aktar stejjer kemm għall-adulti kif ukoll għat-tfal, fosthom ir-rumanz Heidi, li kitbet f’erba’ ġimgħat biss. Heidi tirrakkonta l-istorja ta’ tifla orfni li tgħix man-nannu tagħha fl-Alpi Żvizzeri, u hija famuża għad-deskrizzjoni vivaċi tagħha tal-pajsaġġ. Ir-raġel ta’ Spyri u l-uniku tifel tagħha, it-tnejn jisimhom Bernhard, it-tnejn mietu fl-1884. Waħedha, iddedikat ruħha għal kawżi ta’ karità u kitbet aktar minn ħamsin storja oħra qabel mewtha fl-1901. Hija ndifnet fil-biċċa art tal-familja fiċ-Ċimiterju Sihlfeld-A f’Zürich. Ikona fl-Iżvizzera, ir-ritratt ta' Spyri tqiegħed fuq bolla postali fl-1951 u fuq munita kommemorattiva ta' 20 CHF fl-2009. == Każ ta' plaġjariżmu == [[Stampa:Zürich Friedhof Sihlfeld Spyri.jpg|alt=Gravesite at Sihlfeld cemetery in Zurich |daqsminuri|Qabar fiċ-ċimiterju ta' Sihlfeld f'Żurigu]] F'April 2010, professur li kien qed ifittex illustrazzjonijiet għat-tfal sab ktieb miktub fl-1830 minn għalliem tal-istorja Ġermaniż, Hermann Adam von Kamp, li Spyri setgħet użat bħala bażi għal Heidi. L-istorja tal-1830 hija intitolata Adelheide - das Mädchen vom Alpengebirge—tradott, "Adelaide, it-tifla mill-Alpi". Iż-żewġ stejjer allegatament jaqsmu ħafna xebh fil-plott u l-immaġni. Il-bijografa ta' Spyri, Regine Schindler, qalet li kien possibbli għalkollox li Johanna setgħet kienet familjari mal-istorja peress li kibret f'dar litterata b'ħafna kotba.[2] Madankollu, l-istqarrijiet tal-professur ġew eżaminati u wara deskritti bħala "mhux xjentifiċi", minħabba "koinċidenzi superfiċjali" li jsemmi fid-deskrizzjonijiet u l-ħafna differenzi attwali fl-istorja, li ma jsemmihomx, kif ukoll il-"marda Żvizzera" tan-nostalġija li diġà kienet tropu komuni fil-finzjoni fit-tmintax (dsatax fl-artiklu) seklu (kif ukoll, filwaqt li ma ssemmietx fl-artiklu, ġiet skoperta qabel ma twieled von Kamp) u karattri li jew huma drastikament differenti jew mhumiex f'"Adelaide", affattu. == Biblijografija == * ''Heimatlos: Two stories for children, and for those who love children'' (1877) * ''Heidi'' (1880-81) * ''The Story of Rico'' (1882) * ''Uncle Titus and His Visit to the Country'' (1883) * ''Gritli's Children'' (1883-84) * ''Rico and Wiseli'' (1885) * ''Veronica And Other Friends'' (1886) * ''What Sami Sings with the Birds'' (1887) * ''Toni, the Little Woodcarver'' (1890) * ''Cornelli'' (1890) * ''Erick and Sally'' (1891) * ''Mäzli'' (1891) * ''Vinzi: A Story of the Swiss Alps'' (1892) * ''Moni the Goat-Boy'' (1897) * ''Little Miss Grasshopper'' (1898) Il-kotba tagħha kienu oriġinarjament miktuba bil-Ġermaniż. It-traduzzjonijiet għall-Ingliż fl-aħħar tas-seklu 19, jew fil-bidu tas-seklu 20, isemmu lil H. A. Melcon (1839–1910), Maria Louise Kirk (1860–1938), Emma Stelter Hopkins, Louise Brooks, Helen B. Dole u l-koppja Charles Wharton Stork u Elisabeth P. Stork. Hija kitbet kanzunetta li saret Volkslied, "Rote Rosen am Hügel" == Ħoloq esterni == https://www.datawiki.mt-mt.nina.az/Johanna_Spyri.html {{Awtorità}} [[Kategorija:Kittieba]] [[Kategorija:Nies Svizzeri]] 27w5m4pww9bxi380o27s20naf261vv5 323591 323590 2025-06-14T14:21:43Z ToniSant 4257 added [[Category:Twieldu fl-1829]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 323591 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Johanna Spyri''' (Ġermaniż Standard Żvizzeru: [joˈhana ˈʃpiːri]; née '''Heusser''' [ˈhɔʏsər]; 12 ta' Ġunju 1827 – 7 ta' Lulju 1901) kienet awtriċi [[Żvizzera]] ta' rumanzi, notevolment stejjer għat-tfal. Kitbet il-ktieb popolari [[Heidi]]. Imwielda f'Hirzel, żona rurali fil-kanton ta' Zürich, bħala tfajla qattgħet diversi sjuf ħdejn Chur f'Graubünden, l-ambjent li aktar tard kienet se tuża fir-rumanzi tagħha. == Bijografija == Fl-1852, Johanna Heusser iżżewġet avukat jismu Bernhard Spyri. Waqt li kienet tgħix fil-belt ta’ Zürich bdiet tikteb dwar il-ħajja fil-kampanja. L-ewwel storja tagħha, "A Leaf on Vrony's Grave", [1] li tittratta l-ħajja ta’ mara vittmi ta’ vjolenza domestika, ġiet ippubblikata fl-1873; fis-snin ta’ wara dehru aktar stejjer kemm għall-adulti kif ukoll għat-tfal, fosthom ir-rumanz Heidi, li kitbet f’erba’ ġimgħat biss. Heidi tirrakkonta l-istorja ta’ tifla orfni li tgħix man-nannu tagħha fl-Alpi Żvizzeri, u hija famuża għad-deskrizzjoni vivaċi tagħha tal-pajsaġġ. Ir-raġel ta’ Spyri u l-uniku tifel tagħha, it-tnejn jisimhom Bernhard, it-tnejn mietu fl-1884. Waħedha, iddedikat ruħha għal kawżi ta’ karità u kitbet aktar minn ħamsin storja oħra qabel mewtha fl-1901. Hija ndifnet fil-biċċa art tal-familja fiċ-Ċimiterju Sihlfeld-A f’Zürich. Ikona fl-Iżvizzera, ir-ritratt ta' Spyri tqiegħed fuq bolla postali fl-1951 u fuq munita kommemorattiva ta' 20 CHF fl-2009. == Każ ta' plaġjariżmu == [[Stampa:Zürich Friedhof Sihlfeld Spyri.jpg|alt=Gravesite at Sihlfeld cemetery in Zurich |daqsminuri|Qabar fiċ-ċimiterju ta' Sihlfeld f'Żurigu]] F'April 2010, professur li kien qed ifittex illustrazzjonijiet għat-tfal sab ktieb miktub fl-1830 minn għalliem tal-istorja Ġermaniż, Hermann Adam von Kamp, li Spyri setgħet użat bħala bażi għal Heidi. L-istorja tal-1830 hija intitolata Adelheide - das Mädchen vom Alpengebirge—tradott, "Adelaide, it-tifla mill-Alpi". Iż-żewġ stejjer allegatament jaqsmu ħafna xebh fil-plott u l-immaġni. Il-bijografa ta' Spyri, Regine Schindler, qalet li kien possibbli għalkollox li Johanna setgħet kienet familjari mal-istorja peress li kibret f'dar litterata b'ħafna kotba.[2] Madankollu, l-istqarrijiet tal-professur ġew eżaminati u wara deskritti bħala "mhux xjentifiċi", minħabba "koinċidenzi superfiċjali" li jsemmi fid-deskrizzjonijiet u l-ħafna differenzi attwali fl-istorja, li ma jsemmihomx, kif ukoll il-"marda Żvizzera" tan-nostalġija li diġà kienet tropu komuni fil-finzjoni fit-tmintax (dsatax fl-artiklu) seklu (kif ukoll, filwaqt li ma ssemmietx fl-artiklu, ġiet skoperta qabel ma twieled von Kamp) u karattri li jew huma drastikament differenti jew mhumiex f'"Adelaide", affattu. == Biblijografija == * ''Heimatlos: Two stories for children, and for those who love children'' (1877) * ''Heidi'' (1880-81) * ''The Story of Rico'' (1882) * ''Uncle Titus and His Visit to the Country'' (1883) * ''Gritli's Children'' (1883-84) * ''Rico and Wiseli'' (1885) * ''Veronica And Other Friends'' (1886) * ''What Sami Sings with the Birds'' (1887) * ''Toni, the Little Woodcarver'' (1890) * ''Cornelli'' (1890) * ''Erick and Sally'' (1891) * ''Mäzli'' (1891) * ''Vinzi: A Story of the Swiss Alps'' (1892) * ''Moni the Goat-Boy'' (1897) * ''Little Miss Grasshopper'' (1898) Il-kotba tagħha kienu oriġinarjament miktuba bil-Ġermaniż. It-traduzzjonijiet għall-Ingliż fl-aħħar tas-seklu 19, jew fil-bidu tas-seklu 20, isemmu lil H. A. Melcon (1839–1910), Maria Louise Kirk (1860–1938), Emma Stelter Hopkins, Louise Brooks, Helen B. Dole u l-koppja Charles Wharton Stork u Elisabeth P. Stork. Hija kitbet kanzunetta li saret Volkslied, "Rote Rosen am Hügel" == Ħoloq esterni == https://www.datawiki.mt-mt.nina.az/Johanna_Spyri.html {{Awtorità}} [[Kategorija:Kittieba]] [[Kategorija:Nies Svizzeri]] [[Kategorija:Twieldu fl-1829]] 0mqo57k6ognnrqa8fxxvpv8xa63btqe 323592 323591 2025-06-14T14:21:53Z ToniSant 4257 removed [[Category:Twieldu fl-1829]]; added [[Category:Twieldu fl-1827]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 323592 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Johanna Spyri''' (Ġermaniż Standard Żvizzeru: [joˈhana ˈʃpiːri]; née '''Heusser''' [ˈhɔʏsər]; 12 ta' Ġunju 1827 – 7 ta' Lulju 1901) kienet awtriċi [[Żvizzera]] ta' rumanzi, notevolment stejjer għat-tfal. Kitbet il-ktieb popolari [[Heidi]]. Imwielda f'Hirzel, żona rurali fil-kanton ta' Zürich, bħala tfajla qattgħet diversi sjuf ħdejn Chur f'Graubünden, l-ambjent li aktar tard kienet se tuża fir-rumanzi tagħha. == Bijografija == Fl-1852, Johanna Heusser iżżewġet avukat jismu Bernhard Spyri. Waqt li kienet tgħix fil-belt ta’ Zürich bdiet tikteb dwar il-ħajja fil-kampanja. L-ewwel storja tagħha, "A Leaf on Vrony's Grave", [1] li tittratta l-ħajja ta’ mara vittmi ta’ vjolenza domestika, ġiet ippubblikata fl-1873; fis-snin ta’ wara dehru aktar stejjer kemm għall-adulti kif ukoll għat-tfal, fosthom ir-rumanz Heidi, li kitbet f’erba’ ġimgħat biss. Heidi tirrakkonta l-istorja ta’ tifla orfni li tgħix man-nannu tagħha fl-Alpi Żvizzeri, u hija famuża għad-deskrizzjoni vivaċi tagħha tal-pajsaġġ. Ir-raġel ta’ Spyri u l-uniku tifel tagħha, it-tnejn jisimhom Bernhard, it-tnejn mietu fl-1884. Waħedha, iddedikat ruħha għal kawżi ta’ karità u kitbet aktar minn ħamsin storja oħra qabel mewtha fl-1901. Hija ndifnet fil-biċċa art tal-familja fiċ-Ċimiterju Sihlfeld-A f’Zürich. Ikona fl-Iżvizzera, ir-ritratt ta' Spyri tqiegħed fuq bolla postali fl-1951 u fuq munita kommemorattiva ta' 20 CHF fl-2009. == Każ ta' plaġjariżmu == [[Stampa:Zürich Friedhof Sihlfeld Spyri.jpg|alt=Gravesite at Sihlfeld cemetery in Zurich |daqsminuri|Qabar fiċ-ċimiterju ta' Sihlfeld f'Żurigu]] F'April 2010, professur li kien qed ifittex illustrazzjonijiet għat-tfal sab ktieb miktub fl-1830 minn għalliem tal-istorja Ġermaniż, Hermann Adam von Kamp, li Spyri setgħet użat bħala bażi għal Heidi. L-istorja tal-1830 hija intitolata Adelheide - das Mädchen vom Alpengebirge—tradott, "Adelaide, it-tifla mill-Alpi". Iż-żewġ stejjer allegatament jaqsmu ħafna xebh fil-plott u l-immaġni. Il-bijografa ta' Spyri, Regine Schindler, qalet li kien possibbli għalkollox li Johanna setgħet kienet familjari mal-istorja peress li kibret f'dar litterata b'ħafna kotba.[2] Madankollu, l-istqarrijiet tal-professur ġew eżaminati u wara deskritti bħala "mhux xjentifiċi", minħabba "koinċidenzi superfiċjali" li jsemmi fid-deskrizzjonijiet u l-ħafna differenzi attwali fl-istorja, li ma jsemmihomx, kif ukoll il-"marda Żvizzera" tan-nostalġija li diġà kienet tropu komuni fil-finzjoni fit-tmintax (dsatax fl-artiklu) seklu (kif ukoll, filwaqt li ma ssemmietx fl-artiklu, ġiet skoperta qabel ma twieled von Kamp) u karattri li jew huma drastikament differenti jew mhumiex f'"Adelaide", affattu. == Biblijografija == * ''Heimatlos: Two stories for children, and for those who love children'' (1877) * ''Heidi'' (1880-81) * ''The Story of Rico'' (1882) * ''Uncle Titus and His Visit to the Country'' (1883) * ''Gritli's Children'' (1883-84) * ''Rico and Wiseli'' (1885) * ''Veronica And Other Friends'' (1886) * ''What Sami Sings with the Birds'' (1887) * ''Toni, the Little Woodcarver'' (1890) * ''Cornelli'' (1890) * ''Erick and Sally'' (1891) * ''Mäzli'' (1891) * ''Vinzi: A Story of the Swiss Alps'' (1892) * ''Moni the Goat-Boy'' (1897) * ''Little Miss Grasshopper'' (1898) Il-kotba tagħha kienu oriġinarjament miktuba bil-Ġermaniż. It-traduzzjonijiet għall-Ingliż fl-aħħar tas-seklu 19, jew fil-bidu tas-seklu 20, isemmu lil H. A. Melcon (1839–1910), Maria Louise Kirk (1860–1938), Emma Stelter Hopkins, Louise Brooks, Helen B. Dole u l-koppja Charles Wharton Stork u Elisabeth P. Stork. Hija kitbet kanzunetta li saret Volkslied, "Rote Rosen am Hügel" == Ħoloq esterni == https://www.datawiki.mt-mt.nina.az/Johanna_Spyri.html {{Awtorità}} [[Kategorija:Kittieba]] [[Kategorija:Nies Svizzeri]] [[Kategorija:Twieldu fl-1827]] 76ywolgi69ykge1c8tclh7dhyagjm20 323593 323592 2025-06-14T14:22:04Z ToniSant 4257 added [[Category:Mietu fl-1901]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 323593 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Johanna Spyri''' (Ġermaniż Standard Żvizzeru: [joˈhana ˈʃpiːri]; née '''Heusser''' [ˈhɔʏsər]; 12 ta' Ġunju 1827 – 7 ta' Lulju 1901) kienet awtriċi [[Żvizzera]] ta' rumanzi, notevolment stejjer għat-tfal. Kitbet il-ktieb popolari [[Heidi]]. Imwielda f'Hirzel, żona rurali fil-kanton ta' Zürich, bħala tfajla qattgħet diversi sjuf ħdejn Chur f'Graubünden, l-ambjent li aktar tard kienet se tuża fir-rumanzi tagħha. == Bijografija == Fl-1852, Johanna Heusser iżżewġet avukat jismu Bernhard Spyri. Waqt li kienet tgħix fil-belt ta’ Zürich bdiet tikteb dwar il-ħajja fil-kampanja. L-ewwel storja tagħha, "A Leaf on Vrony's Grave", [1] li tittratta l-ħajja ta’ mara vittmi ta’ vjolenza domestika, ġiet ippubblikata fl-1873; fis-snin ta’ wara dehru aktar stejjer kemm għall-adulti kif ukoll għat-tfal, fosthom ir-rumanz Heidi, li kitbet f’erba’ ġimgħat biss. Heidi tirrakkonta l-istorja ta’ tifla orfni li tgħix man-nannu tagħha fl-Alpi Żvizzeri, u hija famuża għad-deskrizzjoni vivaċi tagħha tal-pajsaġġ. Ir-raġel ta’ Spyri u l-uniku tifel tagħha, it-tnejn jisimhom Bernhard, it-tnejn mietu fl-1884. Waħedha, iddedikat ruħha għal kawżi ta’ karità u kitbet aktar minn ħamsin storja oħra qabel mewtha fl-1901. Hija ndifnet fil-biċċa art tal-familja fiċ-Ċimiterju Sihlfeld-A f’Zürich. Ikona fl-Iżvizzera, ir-ritratt ta' Spyri tqiegħed fuq bolla postali fl-1951 u fuq munita kommemorattiva ta' 20 CHF fl-2009. == Każ ta' plaġjariżmu == [[Stampa:Zürich Friedhof Sihlfeld Spyri.jpg|alt=Gravesite at Sihlfeld cemetery in Zurich |daqsminuri|Qabar fiċ-ċimiterju ta' Sihlfeld f'Żurigu]] F'April 2010, professur li kien qed ifittex illustrazzjonijiet għat-tfal sab ktieb miktub fl-1830 minn għalliem tal-istorja Ġermaniż, Hermann Adam von Kamp, li Spyri setgħet użat bħala bażi għal Heidi. L-istorja tal-1830 hija intitolata Adelheide - das Mädchen vom Alpengebirge—tradott, "Adelaide, it-tifla mill-Alpi". Iż-żewġ stejjer allegatament jaqsmu ħafna xebh fil-plott u l-immaġni. Il-bijografa ta' Spyri, Regine Schindler, qalet li kien possibbli għalkollox li Johanna setgħet kienet familjari mal-istorja peress li kibret f'dar litterata b'ħafna kotba.[2] Madankollu, l-istqarrijiet tal-professur ġew eżaminati u wara deskritti bħala "mhux xjentifiċi", minħabba "koinċidenzi superfiċjali" li jsemmi fid-deskrizzjonijiet u l-ħafna differenzi attwali fl-istorja, li ma jsemmihomx, kif ukoll il-"marda Żvizzera" tan-nostalġija li diġà kienet tropu komuni fil-finzjoni fit-tmintax (dsatax fl-artiklu) seklu (kif ukoll, filwaqt li ma ssemmietx fl-artiklu, ġiet skoperta qabel ma twieled von Kamp) u karattri li jew huma drastikament differenti jew mhumiex f'"Adelaide", affattu. == Biblijografija == * ''Heimatlos: Two stories for children, and for those who love children'' (1877) * ''Heidi'' (1880-81) * ''The Story of Rico'' (1882) * ''Uncle Titus and His Visit to the Country'' (1883) * ''Gritli's Children'' (1883-84) * ''Rico and Wiseli'' (1885) * ''Veronica And Other Friends'' (1886) * ''What Sami Sings with the Birds'' (1887) * ''Toni, the Little Woodcarver'' (1890) * ''Cornelli'' (1890) * ''Erick and Sally'' (1891) * ''Mäzli'' (1891) * ''Vinzi: A Story of the Swiss Alps'' (1892) * ''Moni the Goat-Boy'' (1897) * ''Little Miss Grasshopper'' (1898) Il-kotba tagħha kienu oriġinarjament miktuba bil-Ġermaniż. It-traduzzjonijiet għall-Ingliż fl-aħħar tas-seklu 19, jew fil-bidu tas-seklu 20, isemmu lil H. A. Melcon (1839–1910), Maria Louise Kirk (1860–1938), Emma Stelter Hopkins, Louise Brooks, Helen B. Dole u l-koppja Charles Wharton Stork u Elisabeth P. Stork. Hija kitbet kanzunetta li saret Volkslied, "Rote Rosen am Hügel" == Ħoloq esterni == https://www.datawiki.mt-mt.nina.az/Johanna_Spyri.html {{Awtorità}} [[Kategorija:Kittieba]] [[Kategorija:Nies Svizzeri]] [[Kategorija:Twieldu fl-1827]] [[Kategorija:Mietu fl-1901]] nmbxe916pgznpiz06ktgaqgo5yk206b 323594 323593 2025-06-14T14:23:13Z ToniSant 4257 removed [[Category:Nies Svizzeri]]; added [[Category:Nies Żvizzeri]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 323594 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Johanna Spyri''' (Ġermaniż Standard Żvizzeru: [joˈhana ˈʃpiːri]; née '''Heusser''' [ˈhɔʏsər]; 12 ta' Ġunju 1827 – 7 ta' Lulju 1901) kienet awtriċi [[Żvizzera]] ta' rumanzi, notevolment stejjer għat-tfal. Kitbet il-ktieb popolari [[Heidi]]. Imwielda f'Hirzel, żona rurali fil-kanton ta' Zürich, bħala tfajla qattgħet diversi sjuf ħdejn Chur f'Graubünden, l-ambjent li aktar tard kienet se tuża fir-rumanzi tagħha. == Bijografija == Fl-1852, Johanna Heusser iżżewġet avukat jismu Bernhard Spyri. Waqt li kienet tgħix fil-belt ta’ Zürich bdiet tikteb dwar il-ħajja fil-kampanja. L-ewwel storja tagħha, "A Leaf on Vrony's Grave", [1] li tittratta l-ħajja ta’ mara vittmi ta’ vjolenza domestika, ġiet ippubblikata fl-1873; fis-snin ta’ wara dehru aktar stejjer kemm għall-adulti kif ukoll għat-tfal, fosthom ir-rumanz Heidi, li kitbet f’erba’ ġimgħat biss. Heidi tirrakkonta l-istorja ta’ tifla orfni li tgħix man-nannu tagħha fl-Alpi Żvizzeri, u hija famuża għad-deskrizzjoni vivaċi tagħha tal-pajsaġġ. Ir-raġel ta’ Spyri u l-uniku tifel tagħha, it-tnejn jisimhom Bernhard, it-tnejn mietu fl-1884. Waħedha, iddedikat ruħha għal kawżi ta’ karità u kitbet aktar minn ħamsin storja oħra qabel mewtha fl-1901. Hija ndifnet fil-biċċa art tal-familja fiċ-Ċimiterju Sihlfeld-A f’Zürich. Ikona fl-Iżvizzera, ir-ritratt ta' Spyri tqiegħed fuq bolla postali fl-1951 u fuq munita kommemorattiva ta' 20 CHF fl-2009. == Każ ta' plaġjariżmu == [[Stampa:Zürich Friedhof Sihlfeld Spyri.jpg|alt=Gravesite at Sihlfeld cemetery in Zurich |daqsminuri|Qabar fiċ-ċimiterju ta' Sihlfeld f'Żurigu]] F'April 2010, professur li kien qed ifittex illustrazzjonijiet għat-tfal sab ktieb miktub fl-1830 minn għalliem tal-istorja Ġermaniż, Hermann Adam von Kamp, li Spyri setgħet użat bħala bażi għal Heidi. L-istorja tal-1830 hija intitolata Adelheide - das Mädchen vom Alpengebirge—tradott, "Adelaide, it-tifla mill-Alpi". Iż-żewġ stejjer allegatament jaqsmu ħafna xebh fil-plott u l-immaġni. Il-bijografa ta' Spyri, Regine Schindler, qalet li kien possibbli għalkollox li Johanna setgħet kienet familjari mal-istorja peress li kibret f'dar litterata b'ħafna kotba.[2] Madankollu, l-istqarrijiet tal-professur ġew eżaminati u wara deskritti bħala "mhux xjentifiċi", minħabba "koinċidenzi superfiċjali" li jsemmi fid-deskrizzjonijiet u l-ħafna differenzi attwali fl-istorja, li ma jsemmihomx, kif ukoll il-"marda Żvizzera" tan-nostalġija li diġà kienet tropu komuni fil-finzjoni fit-tmintax (dsatax fl-artiklu) seklu (kif ukoll, filwaqt li ma ssemmietx fl-artiklu, ġiet skoperta qabel ma twieled von Kamp) u karattri li jew huma drastikament differenti jew mhumiex f'"Adelaide", affattu. == Biblijografija == * ''Heimatlos: Two stories for children, and for those who love children'' (1877) * ''Heidi'' (1880-81) * ''The Story of Rico'' (1882) * ''Uncle Titus and His Visit to the Country'' (1883) * ''Gritli's Children'' (1883-84) * ''Rico and Wiseli'' (1885) * ''Veronica And Other Friends'' (1886) * ''What Sami Sings with the Birds'' (1887) * ''Toni, the Little Woodcarver'' (1890) * ''Cornelli'' (1890) * ''Erick and Sally'' (1891) * ''Mäzli'' (1891) * ''Vinzi: A Story of the Swiss Alps'' (1892) * ''Moni the Goat-Boy'' (1897) * ''Little Miss Grasshopper'' (1898) Il-kotba tagħha kienu oriġinarjament miktuba bil-Ġermaniż. It-traduzzjonijiet għall-Ingliż fl-aħħar tas-seklu 19, jew fil-bidu tas-seklu 20, isemmu lil H. A. Melcon (1839–1910), Maria Louise Kirk (1860–1938), Emma Stelter Hopkins, Louise Brooks, Helen B. Dole u l-koppja Charles Wharton Stork u Elisabeth P. Stork. Hija kitbet kanzunetta li saret Volkslied, "Rote Rosen am Hügel" == Ħoloq esterni == https://www.datawiki.mt-mt.nina.az/Johanna_Spyri.html {{Awtorità}} [[Kategorija:Kittieba]] [[Kategorija:Nies Żvizzeri]] [[Kategorija:Twieldu fl-1827]] [[Kategorija:Mietu fl-1901]] h4slboo0hnd1y3nhjtip66hskwvpyys 323595 323594 2025-06-14T14:28:24Z ToniSant 4257 +defaultsort 323595 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Johanna Spyri''' (Ġermaniż Standard Żvizzeru: [joˈhana ˈʃpiːri]; née '''Heusser''' [ˈhɔʏsər]; 12 ta' Ġunju 1827 – 7 ta' Lulju 1901) kienet awtriċi [[Żvizzera]] ta' rumanzi, notevolment stejjer għat-tfal. Kitbet il-ktieb popolari [[Heidi]]. Imwielda f'Hirzel, żona rurali fil-kanton ta' Zürich, bħala tfajla qattgħet diversi sjuf ħdejn Chur f'Graubünden, l-ambjent li aktar tard kienet se tuża fir-rumanzi tagħha. == Bijografija == Fl-1852, Johanna Heusser iżżewġet avukat jismu Bernhard Spyri. Waqt li kienet tgħix fil-belt ta’ Zürich bdiet tikteb dwar il-ħajja fil-kampanja. L-ewwel storja tagħha, "A Leaf on Vrony's Grave", [1] li tittratta l-ħajja ta’ mara vittmi ta’ vjolenza domestika, ġiet ippubblikata fl-1873; fis-snin ta’ wara dehru aktar stejjer kemm għall-adulti kif ukoll għat-tfal, fosthom ir-rumanz Heidi, li kitbet f’erba’ ġimgħat biss. Heidi tirrakkonta l-istorja ta’ tifla orfni li tgħix man-nannu tagħha fl-Alpi Żvizzeri, u hija famuża għad-deskrizzjoni vivaċi tagħha tal-pajsaġġ. Ir-raġel ta’ Spyri u l-uniku tifel tagħha, it-tnejn jisimhom Bernhard, it-tnejn mietu fl-1884. Waħedha, iddedikat ruħha għal kawżi ta’ karità u kitbet aktar minn ħamsin storja oħra qabel mewtha fl-1901. Hija ndifnet fil-biċċa art tal-familja fiċ-Ċimiterju Sihlfeld-A f’Zürich. Ikona fl-Iżvizzera, ir-ritratt ta' Spyri tqiegħed fuq bolla postali fl-1951 u fuq munita kommemorattiva ta' 20 CHF fl-2009. == Każ ta' plaġjariżmu == [[Stampa:Zürich Friedhof Sihlfeld Spyri.jpg|alt=Gravesite at Sihlfeld cemetery in Zurich |daqsminuri|Qabar fiċ-ċimiterju ta' Sihlfeld f'Żurigu]] F'April 2010, professur li kien qed ifittex illustrazzjonijiet għat-tfal sab ktieb miktub fl-1830 minn għalliem tal-istorja Ġermaniż, Hermann Adam von Kamp, li Spyri setgħet użat bħala bażi għal Heidi. L-istorja tal-1830 hija intitolata Adelheide - das Mädchen vom Alpengebirge—tradott, "Adelaide, it-tifla mill-Alpi". Iż-żewġ stejjer allegatament jaqsmu ħafna xebh fil-plott u l-immaġni. Il-bijografa ta' Spyri, Regine Schindler, qalet li kien possibbli għalkollox li Johanna setgħet kienet familjari mal-istorja peress li kibret f'dar litterata b'ħafna kotba.[2] Madankollu, l-istqarrijiet tal-professur ġew eżaminati u wara deskritti bħala "mhux xjentifiċi", minħabba "koinċidenzi superfiċjali" li jsemmi fid-deskrizzjonijiet u l-ħafna differenzi attwali fl-istorja, li ma jsemmihomx, kif ukoll il-"marda Żvizzera" tan-nostalġija li diġà kienet tropu komuni fil-finzjoni fit-tmintax (dsatax fl-artiklu) seklu (kif ukoll, filwaqt li ma ssemmietx fl-artiklu, ġiet skoperta qabel ma twieled von Kamp) u karattri li jew huma drastikament differenti jew mhumiex f'"Adelaide", affattu. == Biblijografija == * ''Heimatlos: Two stories for children, and for those who love children'' (1877) * ''Heidi'' (1880-81) * ''The Story of Rico'' (1882) * ''Uncle Titus and His Visit to the Country'' (1883) * ''Gritli's Children'' (1883-84) * ''Rico and Wiseli'' (1885) * ''Veronica And Other Friends'' (1886) * ''What Sami Sings with the Birds'' (1887) * ''Toni, the Little Woodcarver'' (1890) * ''Cornelli'' (1890) * ''Erick and Sally'' (1891) * ''Mäzli'' (1891) * ''Vinzi: A Story of the Swiss Alps'' (1892) * ''Moni the Goat-Boy'' (1897) * ''Little Miss Grasshopper'' (1898) Il-kotba tagħha kienu oriġinarjament miktuba bil-Ġermaniż. It-traduzzjonijiet għall-Ingliż fl-aħħar tas-seklu 19, jew fil-bidu tas-seklu 20, isemmu lil H. A. Melcon (1839–1910), Maria Louise Kirk (1860–1938), Emma Stelter Hopkins, Louise Brooks, Helen B. Dole u l-koppja Charles Wharton Stork u Elisabeth P. Stork. Hija kitbet kanzunetta li saret Volkslied, "Rote Rosen am Hügel" {{Awtorità}} {{DEFAULTSORT:Spyri, Johanna}} [[Kategorija:Kittieba]] [[Kategorija:Nies Żvizzeri]] [[Kategorija:Twieldu fl-1827]] [[Kategorija:Mietu fl-1901]] eu72lf47zmaljtvi3xjypovoij2dkod 323596 323595 2025-06-14T14:30:15Z ToniSant 4257 /* Biblijografija */ caption 323596 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Johanna Spyri''' (Ġermaniż Standard Żvizzeru: [joˈhana ˈʃpiːri]; née '''Heusser''' [ˈhɔʏsər]; 12 ta' Ġunju 1827 – 7 ta' Lulju 1901) kienet awtriċi [[Żvizzera]] ta' rumanzi, notevolment stejjer għat-tfal. Kitbet il-ktieb popolari [[Heidi]]. Imwielda f'Hirzel, żona rurali fil-kanton ta' Zürich, bħala tfajla qattgħet diversi sjuf ħdejn Chur f'Graubünden, l-ambjent li aktar tard kienet se tuża fir-rumanzi tagħha. == Bijografija == Fl-1852, Johanna Heusser iżżewġet avukat jismu Bernhard Spyri. Waqt li kienet tgħix fil-belt ta’ Zürich bdiet tikteb dwar il-ħajja fil-kampanja. L-ewwel storja tagħha, "A Leaf on Vrony's Grave", [1] li tittratta l-ħajja ta’ mara vittmi ta’ vjolenza domestika, ġiet ippubblikata fl-1873; fis-snin ta’ wara dehru aktar stejjer kemm għall-adulti kif ukoll għat-tfal, fosthom ir-rumanz Heidi, li kitbet f’erba’ ġimgħat biss. Heidi tirrakkonta l-istorja ta’ tifla orfni li tgħix man-nannu tagħha fl-Alpi Żvizzeri, u hija famuża għad-deskrizzjoni vivaċi tagħha tal-pajsaġġ. Ir-raġel ta’ Spyri u l-uniku tifel tagħha, it-tnejn jisimhom Bernhard, it-tnejn mietu fl-1884. Waħedha, iddedikat ruħha għal kawżi ta’ karità u kitbet aktar minn ħamsin storja oħra qabel mewtha fl-1901. Hija ndifnet fil-biċċa art tal-familja fiċ-Ċimiterju Sihlfeld-A f’Zürich. Ikona fl-Iżvizzera, ir-ritratt ta' Spyri tqiegħed fuq bolla postali fl-1951 u fuq munita kommemorattiva ta' 20 CHF fl-2009. == Każ ta' plaġjariżmu == [[Stampa:Zürich Friedhof Sihlfeld Spyri.jpg|alt=Gravesite at Sihlfeld cemetery in Zurich |daqsminuri|Il-qabar ta' Spyri fiċ-ċimiterju ta' Sihlfeld f'Zurich]] F'April 2010, professur li kien qed ifittex illustrazzjonijiet għat-tfal sab ktieb miktub fl-1830 minn għalliem tal-istorja Ġermaniż, Hermann Adam von Kamp, li Spyri setgħet użat bħala bażi għal Heidi. L-istorja tal-1830 hija intitolata Adelheide - das Mädchen vom Alpengebirge—tradott, "Adelaide, it-tifla mill-Alpi". Iż-żewġ stejjer allegatament jaqsmu ħafna xebh fil-plott u l-immaġni. Il-bijografa ta' Spyri, Regine Schindler, qalet li kien possibbli għalkollox li Johanna setgħet kienet familjari mal-istorja peress li kibret f'dar litterata b'ħafna kotba.[2] Madankollu, l-istqarrijiet tal-professur ġew eżaminati u wara deskritti bħala "mhux xjentifiċi", minħabba "koinċidenzi superfiċjali" li jsemmi fid-deskrizzjonijiet u l-ħafna differenzi attwali fl-istorja, li ma jsemmihomx, kif ukoll il-"marda Żvizzera" tan-nostalġija li diġà kienet tropu komuni fil-finzjoni fit-tmintax (dsatax fl-artiklu) seklu (kif ukoll, filwaqt li ma ssemmietx fl-artiklu, ġiet skoperta qabel ma twieled von Kamp) u karattri li jew huma drastikament differenti jew mhumiex f'"Adelaide", affattu. == Biblijografija == * ''Heimatlos: Two stories for children, and for those who love children'' (1877) * ''Heidi'' (1880-81) * ''The Story of Rico'' (1882) * ''Uncle Titus and His Visit to the Country'' (1883) * ''Gritli's Children'' (1883-84) * ''Rico and Wiseli'' (1885) * ''Veronica And Other Friends'' (1886) * ''What Sami Sings with the Birds'' (1887) * ''Toni, the Little Woodcarver'' (1890) * ''Cornelli'' (1890) * ''Erick and Sally'' (1891) * ''Mäzli'' (1891) * ''Vinzi: A Story of the Swiss Alps'' (1892) * ''Moni the Goat-Boy'' (1897) * ''Little Miss Grasshopper'' (1898) Il-kotba tagħha kienu oriġinarjament miktuba bil-Ġermaniż. It-traduzzjonijiet għall-Ingliż fl-aħħar tas-seklu 19, jew fil-bidu tas-seklu 20, isemmu lil H. A. Melcon (1839–1910), Maria Louise Kirk (1860–1938), Emma Stelter Hopkins, Louise Brooks, Helen B. Dole u l-koppja Charles Wharton Stork u Elisabeth P. Stork. Hija kitbet kanzunetta li saret Volkslied, "Rote Rosen am Hügel" {{Awtorità}} {{DEFAULTSORT:Spyri, Johanna}} [[Kategorija:Kittieba]] [[Kategorija:Nies Żvizzeri]] [[Kategorija:Twieldu fl-1827]] [[Kategorija:Mietu fl-1901]] sv6mpst9nbnxhlxkw9200kp7niygrtd 0 33658 323561 2025-06-14T12:41:28Z JovalQC 21720 Created by translating the opening section from the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1194781354|Maltese Canadians]]" 323561 wikitext text/x-wiki '''Il-Kanadiżi Maltin''' huma ċittadini Kanadiżi ta' dixxendenza [[Maltin|Maltija]] jew persuni mwielda [[Malta|f'Malta]] li jgħixu fil [[Kanada|-Kanada]] . Skont iċ-ċensiment tal-2021, kien hemm 40,670 Kanadiż li ddikjaraw li għandhom antenati Maltin sħaħ jew parzjali, b'żieda meta mqabbla ma' dawk is-37,120 fl-2006. <ref name="statcan1">{{Ċita web|url=https://www150.statcan.gc.ca/t1/tbl1/en/tv.action?pid=9810035501|titlu=Ethnic or cultural origin by gender and age: Canada, provinces and territories, 2021|pubblikatur=statcan.gc.ca}}</ref> L-emigrazzjoni Maltija b'mod sinifikanti seħħet fl-1840, segwita minn perjodi ta' emigrazzjoni madwar l-1907 u bejn l-1918 u l-1920. Madankollu, ħafna mill-emigranti Maltin stabbilew ruħhom fil-[[Kanada]] wara t-[[It-Tieni Gwerra Dinjija|Tieni Gwerra Dinjija]]. Ħafna minn dawn l-immigranti stabbilew ruħhom f'[[Ontario]], l-aktar [[Toronto]], iżda maż-żmien immigranti Maltin oħra marru joqogħdu f'bliet Kanadiżi oħra inklużi [[Montréal|Montreal]], [[Vancouver]], u St. John's. Madwar 18,000 persuna Maltija emigraw lejn il-Kanada bejn l-1946 u l-1981, iżda l-emigrazzjoni naqset bil-mod maż-żmien. Fl-2006 145 persuna biss ta' oriġini Maltija stabbilew ruħhom fil-pajjiż. f8aicvjefy1ya54r69fmwt5aio7buk0 323562 323561 2025-06-14T12:48:47Z JovalQC 21720 "Storja" create. 323562 wikitext text/x-wiki '''Il-Kanadiżi Maltin''' huma ċittadini Kanadiżi ta' dixxendenza [[Maltin|Maltija]] jew persuni mwielda [[Malta|f'Malta]] li jgħixu fil [[Kanada|-Kanada]] . Skont iċ-ċensiment tal-2021, kien hemm 40,670 Kanadiż li ddikjaraw li għandhom antenati Maltin sħaħ jew parzjali, b'żieda meta mqabbla ma' dawk is-37,120 fl-2006. == Storja == L-emigrazzjoni Maltija b'mod sinifikanti seħħet fl-1840, segwita minn perjodi ta' emigrazzjoni madwar l-1907 u bejn l-1918 u l-1920. Madankollu, ħafna mill-emigranti Maltin stabbilew ruħhom fil-[[Kanada]] wara t-[[It-Tieni Gwerra Dinjija|Tieni Gwerra Dinjija]]. Ħafna minn dawn l-immigranti stabbilew ruħhom f'[[Ontario]], l-aktar [[Toronto]], iżda maż-żmien immigranti Maltin oħra marru joqogħdu f'bliet Kanadiżi oħra inklużi [[Montréal|Montreal]], [[Vancouver]], u St. John's. Madwar 18,000 persuna Maltija emigraw lejn il-Kanada bejn l-1946 u l-1981, iżda l-emigrazzjoni naqset bil-mod maż-żmien. Fl-2006 145 persuna biss ta' oriġini Maltija stabbilew ruħhom fil-pajjiż<ref>{{Ċita web|url=https://tvmnews.mt/news/tiftah-l-ewwel-ambaxxata-maltija-fil-kanada/|titlu=Se tiftaħ l-ewwel ambaxxata Maltija fil-Kanada|kunjom=Falzon|isem=minn Glen|data=2023-07-04|lingwa=en-US|data-aċċess=2025-06-14}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://gozo.news/90657/malta-and-canada-have-a-lot-in-common-new-heritage-series/|titlu=Malta and Canada have a lot in common - new heritage series|kunjom=News|isem=Gozo|data=2021-05-02|sit=Gozo News|lingwa=en|data-aċċess=2025-06-14}}</ref>. == Demografija == Illum, il-maġġoranza tan-nies ta’ oriġini Maltija, madwar 18,680 jgħixu f’[[Toronto]]<ref>{{Ċita web|url=https://www.toronto.ca/explore-enjoy/parks-recreation/places-spaces/parks-and-recreation-facilities/location/|titlu=Parks & Community Centre Locations|data=2024-09-16|sit=City of Toronto|lingwa=en-CA|data-aċċess=2025-06-14}}</ref> (aktar minn 50% tal-popolazzjoni totali Maltija Kanadiża). Żona ta’ Dundas Street West f’The Junction hija magħrufa bħala “Little Malta” minħabba l-popolazzjoni storika Maltija, kif ukoll il-preżenza kontinwa ta’ klabbs u negozji Maltin. Hemm ukoll komunitajiet Maltin f’partijiet oħra ta’ [[Ontario]] kif ukoll f’[[Montréal|Montreal]], [[Québec (belt)|Quebec]], [[Winnipeg]], [[Manitoba]] u [[Vancouver]], [[Kolumbja Brittanika]]<ref>{{Ċita web|url=https://www.maltatoday.com.mt/news/national/123140/_president_vella_encourages_maltese_community_in_canada_to_fostering_unity_and_heritage|titlu=President Vella encourages Maltese community in Canada to fostering unity and heritage|sit=MaltaToday.com.mt|lingwa=en|data-aċċess=2025-06-14}}</ref>. lw30ify9y8f3d6uz5nse7ztrg129h1u 323563 323562 2025-06-14T12:49:05Z JovalQC 21720 "Referenzi" joħolqu 323563 wikitext text/x-wiki '''Il-Kanadiżi Maltin''' huma ċittadini Kanadiżi ta' dixxendenza [[Maltin|Maltija]] jew persuni mwielda [[Malta|f'Malta]] li jgħixu fil [[Kanada|-Kanada]] . Skont iċ-ċensiment tal-2021, kien hemm 40,670 Kanadiż li ddikjaraw li għandhom antenati Maltin sħaħ jew parzjali, b'żieda meta mqabbla ma' dawk is-37,120 fl-2006. == Storja == L-emigrazzjoni Maltija b'mod sinifikanti seħħet fl-1840, segwita minn perjodi ta' emigrazzjoni madwar l-1907 u bejn l-1918 u l-1920. Madankollu, ħafna mill-emigranti Maltin stabbilew ruħhom fil-[[Kanada]] wara t-[[It-Tieni Gwerra Dinjija|Tieni Gwerra Dinjija]]. Ħafna minn dawn l-immigranti stabbilew ruħhom f'[[Ontario]], l-aktar [[Toronto]], iżda maż-żmien immigranti Maltin oħra marru joqogħdu f'bliet Kanadiżi oħra inklużi [[Montréal|Montreal]], [[Vancouver]], u St. John's. Madwar 18,000 persuna Maltija emigraw lejn il-Kanada bejn l-1946 u l-1981, iżda l-emigrazzjoni naqset bil-mod maż-żmien. Fl-2006 145 persuna biss ta' oriġini Maltija stabbilew ruħhom fil-pajjiż<ref>{{Ċita web|url=https://tvmnews.mt/news/tiftah-l-ewwel-ambaxxata-maltija-fil-kanada/|titlu=Se tiftaħ l-ewwel ambaxxata Maltija fil-Kanada|kunjom=Falzon|isem=minn Glen|data=2023-07-04|lingwa=en-US|data-aċċess=2025-06-14}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://gozo.news/90657/malta-and-canada-have-a-lot-in-common-new-heritage-series/|titlu=Malta and Canada have a lot in common - new heritage series|kunjom=News|isem=Gozo|data=2021-05-02|sit=Gozo News|lingwa=en|data-aċċess=2025-06-14}}</ref>. == Demografija == Illum, il-maġġoranza tan-nies ta’ oriġini Maltija, madwar 18,680 jgħixu f’[[Toronto]]<ref>{{Ċita web|url=https://www.toronto.ca/explore-enjoy/parks-recreation/places-spaces/parks-and-recreation-facilities/location/|titlu=Parks & Community Centre Locations|data=2024-09-16|sit=City of Toronto|lingwa=en-CA|data-aċċess=2025-06-14}}</ref> (aktar minn 50% tal-popolazzjoni totali Maltija Kanadiża). Żona ta’ Dundas Street West f’The Junction hija magħrufa bħala “Little Malta” minħabba l-popolazzjoni storika Maltija, kif ukoll il-preżenza kontinwa ta’ klabbs u negozji Maltin. Hemm ukoll komunitajiet Maltin f’partijiet oħra ta’ [[Ontario]] kif ukoll f’[[Montréal|Montreal]], [[Québec (belt)|Quebec]], [[Winnipeg]], [[Manitoba]] u [[Vancouver]], [[Kolumbja Brittanika]]<ref>{{Ċita web|url=https://www.maltatoday.com.mt/news/national/123140/_president_vella_encourages_maltese_community_in_canada_to_fostering_unity_and_heritage|titlu=President Vella encourages Maltese community in Canada to fostering unity and heritage|sit=MaltaToday.com.mt|lingwa=en|data-aċċess=2025-06-14}}</ref>. == Referenzi == 3cnhprw0q3sy9bolrkg70ufexjxxs4o 14 33659 323575 2025-06-14T13:58:06Z ToniSant 4257 kategorija ġdida 323575 wikitext text/x-wiki {{Mietu|109|8|11}} 9lp5hlohi6f8z7zhezipfa152b148zm 14 33660 323576 2025-06-14T13:58:49Z ToniSant 4257 kategorija ġdida 323576 wikitext text/x-wiki {{Twieldu|104|5|11}} id05b8vh8ojuj0gzpjcpkxxw7s1d1al 14 33661 323577 2025-06-14T14:03:26Z ToniSant 4257 kategorija ġdida 323577 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Pajjiżi]] [[Kategorija:Oċeanja]] [[Kategorija:Gżejjer]] bg2ocdb4lf615rexg1gxkbwbdyzfyy3 323602 323577 2025-06-14T15:35:37Z ToniSant 4257 +kataktar 323602 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Pajjiżi]] [[Kategorija:Oċeanja]] [[Kategorija:Gżejjer]] {{Kataktar}} je1pdyoufapqo0m34jzu6sdoac4d68h 14 33662 323578 2025-06-14T14:03:53Z ToniSant 4257 kategorija ġdida 323578 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Pajjiżi]] bq1rahdh00suhgkyvt1d9jqojoyit20 323601 323578 2025-06-14T15:31:54Z ToniSant 4257 +kataktar 323601 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Pajjiżi]] {{Kataktar}} 4sus5noeat9be3t15ea0dv3c0hb1ksy 14 33663 323579 2025-06-14T14:04:16Z ToniSant 4257 kategorija ġdida 323579 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Pajjiżi]] bq1rahdh00suhgkyvt1d9jqojoyit20 14 33664 323580 2025-06-14T14:04:31Z ToniSant 4257 kategorija ġdida 323580 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Pajjiżi]]k i3p0xn1zveblik3rah5vxbz6jj2lter 323600 323580 2025-06-14T15:10:28Z ToniSant 4257 +kataktar 323600 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Pajjiżi]] {{Kataktar}} 4sus5noeat9be3t15ea0dv3c0hb1ksy 14 33665 323581 2025-06-14T14:04:45Z ToniSant 4257 kategorija ġdida 323581 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Pajjiżi]] bq1rahdh00suhgkyvt1d9jqojoyit20 323599 323581 2025-06-14T15:09:52Z ToniSant 4257 +kataktar 323599 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Pajjiżi]] {{Kataktar}} 4sus5noeat9be3t15ea0dv3c0hb1ksy 14 33666 323582 2025-06-14T14:05:38Z ToniSant 4257 kategorija ġdida 323582 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Pajjiżi]] [[Kategorija:Gżejjer]] [[Kategorija:Oċeanja]] 2oba1my76p75hrarl322h8xfd47w451 323597 323582 2025-06-14T14:50:56Z ToniSant 4257 +kataktar 323597 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Pajjiżi]] [[Kategorija:Gżejjer]] [[Kategorija:Oċeanja]] {{Kataktar}} poask837waf42d2jjjirre29dxlz889 14 33667 323583 2025-06-14T14:05:53Z ToniSant 4257 kategorija ġdida 323583 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Pajjiżi]] bq1rahdh00suhgkyvt1d9jqojoyit20 323598 323583 2025-06-14T14:58:20Z ToniSant 4257 +kataktar 323598 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Pajjiżi]] {{Kataktar}} 4sus5noeat9be3t15ea0dv3c0hb1ksy 14 33668 323584 2025-06-14T14:06:28Z ToniSant 4257 kategorija ġdida 323584 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Pajjiżi]] bq1rahdh00suhgkyvt1d9jqojoyit20