Biquipédia
mwlwiki
https://mwl.wikipedia.org/wiki/Biquip%C3%A9dia:P%C3%A1igina_percipal
MediaWiki 1.45.0-wmf.7
first-letter
Multimédia
Special
Cumbersa
Outelizador(a)
Cumbersa outelizador(a)
Biquipédia
Cumbersa Biquipédia
Fexeiro
Cumbersa fexeiro
Biqui
Cumbersa Biqui
Modelo
Cumbersa modelo
Ajuda
Cumbersa ajuda
Catadorie
Cumbersa catadorie
Portal
Cumbersa portal
TimedText
TimedText talk
Módulo
Cumbersa módulo
Evento
Evento Discussão
Dhul-Nun al-Misri
0
9151
105992
101274
2025-06-26T22:17:29Z
InternetArchiveBot
11236
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
105992
wikitext
text/x-wiki
Dhul-Nun al-Misri ó Zu al-Nun al-Misri (an árabe: ذو النون المصري; naciu an 796 an Acmin, Sohag, ne l Eigito; i morriu an 859 (ó 861) an Giza) i fui un santo Sufi eigípcio. El fui cunsidrado l santo padroeiro de ls médicos ne l Eigito pré-eislámico, i ye creditado cumo tenendo-se specializado ne l cunceito daGnosis ne l Eislamismo. Sou nome cumpleto ye Dhul-Nun Abu Faid Thawban ibn Ibrahin (an árabe: أبوالفيض ثوبان بن إبراهيم.). Al-Misri, para alhá d'antiquairo, fui outor de poemas místicos, [cánticos], testos doutrinairos, stóricos, mormente subre l soterismo (Mar'ifa), subre la doutrina sufi, subre ls Hieróglifos eigípcios (Piedra de la Roseta) i tornou-se ua figura lendária por sue fama subre alquimista.
Dhul-Nun', literatelmente "de la religiosidade", ye un de ls nome que tamien ye dado al Profeta Jonas ne l folclore eislámico, cumo "freira, frade" (an árabe) antigo senefica "peixe grande" / "baleia", cumo custa ne l'aramaico adonde tamien senefica "peixe" (Beija tamien Nun (percípio de la criaçon), Nun (personaige bíblico) i Nun (alfabeto).) Destes seneficados stá tamien l de qu'el ye cunsidrado un profeta pul Eislana i que dezir, simbolicamente, aquel que, d'algua forma, ressurgiu pa la bida (saído de l peixe).
== Biografie ==
Ls pais de Dhul-Nun al-Misri éran núbios de l Alto Eigito. Mas sou apelido al-Misri seneficando "l'eigípcio", puode tener sido, aparentemente, dado a el por sous cumpanheiros que nun éran, eilhes mesmos, çcendentes cotas, cumo el, ó durante sues biaiges fura de l Eigito. Pouco se sabe de sue mocidade, sceto qu'el era nubiano i que, talbeç, tenga se dedicado als studos de la medecina i de l'alquimia.
Dhul-Nun al-Misri ye cunsidrado un de ls mais proeminentes santos de l'ampeço de l Sufismo i, nas crónicas Sufi, detén ua alta posiçon, al lado de Junayd de Bagdá (m. 910) i Bayazid al-Bastami (m. 874). El studou cun bários mestres i anstrutores, dentre ls quales Ja'far al-Sadiq, Málik ibn Anas, Al-Layth ibn Sa'd, Sufyan bin Uyeyne, tenendo daprendido subre l'ortodoxia, subre l'hadith i l fiqhe. Depuis el amprendiu ua stensa ancurson, biajando pula península árabe (Heijaç) i pula Síria, adonde ancuontrou-se cun eremitas crestianos, daprendiu subre l misticismo i praticou l'ascetismo Eigípcio, para alhá de Bagdá, Damasco, Antioquia, Jarusalen, Meca, etc, adonde ancuontrou i conheciu bários studiosos i doutrinas dibersas. Por ocasion desta sue radadeira stadie bieno als ambientes de ls místicos i ascetas , i el reuniu-se cun grande hostelidade, specialmente ne l'ambiente de malikismo sunita quanto na de Mutazelismo heiterodoxo. Solo dissidéncia cul radadeiro, pa l'ansisténcia cun que Dhu l-Nun al-Misri alegou ancreatezza de l Coron , baliu-le la prison até la sue libertaçon ourdenada pul califa abássida al-Mutawakkil bi-llah que trabalhou cun einergie pa l'eliminaçon de Mutazelismo i la restouraçon de l'eislamismo sunita.
Sou sistema filosófico de sufismo fui rejeitado an tese pul tradecionalismo, pus trazie ua nuoba dimenson a la cumprenson de la Lei. Fui acusdo de bruxarie i d'heiresie, fui preso i torturado. Inda assi, naqueilha época l'aspeto filosófico de sues eideia ganhórun notoriadade, tomórun la scuola local, an face de sues eideias, cumo por eisemplo l termo de l Alcoran, "criatura" (criado), se oupunha a l'eideia de l'eiterno, por el ansinada. Por esta rezon, ls studiosos Mutazelitas, tamien l criticórun i l denunciórun al Califa abássida al-Mutawakkil Jafar. Por sues afirmaçones audazes i por sue (declarada) rutura cula Sharie, el fui preso, an 829, pula acusaçon d'heiresie, el fui ambiado pa la prison an Bagdá mas, passado eisame, fui solto por orde de l'al-Mutawakkil Jafar, ampressionado cun sues culidades morales i le fui ourdenado que retornasse al Cairo.
Por buolta de l'anho 840 el se ancontra an Bagdá, durante la perseguiçon i la cunsequente prison de ls "Bielhos Crentes". Poucas anformaçones restan-mos subre el ne ls anhos seguintes i, an 859, el morriu, ne l Cairo (Gizé). L sou túmulo, inda preserbado, na "cidade de ls muortos", ye inda besible.
Dhul-Nun al-Misri passou pa la stória cumo un alquimista i taumaturgo, i, cunforme narrado, acradita-se qu'el tenga sido un conhecedor de ls segredos de ls Hieróglifos eigípcios. Sues palabras, sous scritos i sous poemas, possuen ua riqueza d'eimaiges místicas, stremamente densas i ricas, i, anfatizan pormenorizadamente l coincimiento [anterior] ó Gnosis (Marifah), mui mais que l Miedo (makhafah) ó l Amor (mahabbah), ls outros dous percipales caminos pa la rializaçon spritual ne l Sufismo.
== Ansinamientos ==
Dhu'm Bien-al-Misri, un de ls purmeiros Sufis, que zambolbiu screbiu i ansinou subre la dissoluçon de l You "Fana" i "Baqa" eisisténcia, un ansinamiento subre la çtruiçon ó dissoluçon de l Eigo (]]nafs]]). El tamien formulou la doutrina de la Ma'rifa (coincimiento antuitibo de Dius) ó gnosis. Atrabeç de sues ouraçones poéticas, el antroduziu un nuobo stilo pa l'ascetismo sufi. Atrabeç de sues palabras i çcriçon mística de l Alcoran, el anfluenciou als sufis, tanto persa cumo ls turcos. Cunsidra-se qu'el zambolbera un sistema ó doutrina, cuja dialética era tornar cumprensible la quemunicaçon i l coincimiento de Dius, moldada pul doutrina de la Gnosis (Ma'rifa).
Sue filosofie mística eiserceu anfluéncia subre un grande númaro de studiosos, cumo l famoso alquimista Geber, i outros grandes teólogos Sufis cumo Mansur al-Hallaj, Sahl al-Tustarî, etc. Dentre ls einúmaros anfluenciados puode-se citar Abu Abd al-Rahman al-Sulan, un eilustrado outor sufi que que bersou fartamente subre l Arif (an árabe: عارف), qu'era l termo sufi ousado para referir-se la ”un gnóstico, místico, un buscador de Marifa” (de la Baerdade), similar an seneficado als tenermos salik , zahid ó faquir. Outro outor Abicena, subre l mesmo tema, an sue obra "La senda de ls gnósticos" (Maqamat al–'arifin), define bárias etapas al longo dun camino místico (Marifah), adonde l 'Arif acupa un stágio antermediairo. L'estas splicaçones ajunta-se la de Mahmoud Shabestari qu'ouserba que l 'Arif bé la luç de l ser debino an todos ls lugares i al–Khattab b. Al Hasan an sue obra ”L Tayyibi”, delineando la defrença antre l coincimiento quemun ('eiln) i ma'rifa, splica que, ne l giral, to 'Arif ye un conhecedor, mas nin to conhecedor ye un 'Arif i inda alguns outores Xiita-Ismaelita, cumo Rajab Bursi, definen l 'Arif cumo un crente cujo amor i coincimiento (ma'rifa) i l que fara tornar-se un Íman i assi quedar mais próssimo de la perfeiçon spritual.
Tanto quanto sabemos i que chegou até nós grácias als relatos sou çcípulo al-Muhasibi, l círclo d'ansino d'al-Misnir, restringie-se a un pequeinho númaro de studantes, l que fui rialmente algo stremamente inobador, yá qu'até anton las spriéncias sufistas éran absolutamente andebiduales. I, segundo la cumprenson de l relatado, al-Misnir era un mestre de la Gnosis (maʿrifa ), splicada por el cumo l "coincimiento de Dius ", l único eisistente, i que solo era alcançado atrabeç de l "arrependimiento" (thawba), cul zapego de l mundo material i cul éxtase místico (wajd). I, fuorte an sue mensaige de salbaçon, l cunceito de l'amor (simbolizado pula figura de bino ambriagador), deberie ser, cierta mente, antes de todo debotado la Dius, mas que l próssimo nun fusse scluído.
Menciona Al-Qushayri nua carta [eipístola?] qu'el fui l purmeiro a eidantificar i unificar l sentido místico i fui l purmeiro a zambolber las defeniçones ciertas cundiçones pa ls santuairos. Alguas fuontes l'apuntan cumo un gnóstico Sufi. Nua nota de l storiador Masudi (m. 957), outor de ”Muruj al-Dhahab”, i l purmeiro a reportar-se storicamente la Al-Misnir, cunforme l que colhera de ls habitantes de la cidade de Acmin, diç:
<blockquote class="">
"Dhu'l Nun al-Misri al-Akhmimi, l'asceta, era un filósofo que buscara l curso an si própio na religion. El era un daqueles qu'eilucidában stória de ls templos ruínas (barabi). El bagaba antre eilhes [ls templos] para analisar la grande cantidade de figuras i anscriçones. "
</blockquote>Dentre las anedotas coincidas de sue bida stá ua bien coincida i diç qu'el an busca de muçulmanos santos tenerie dezido passado l maior nome de Dius: "Mostre-me l menor!"
== Obras ==
Nanhun de sous trabalhos scritos subrebibeu, mas ua basta coleçon de poemas, probérbios i aforismos, a el atribuídos, cuntina a bibir na tradiçon oural. Mas la cuntribuiçon literária de Dhul-Nun al-Misri (cumo tamien d'al-Maqrizi) fúrun de suma amportança pa l resgate de las tradiçones i coincimientos, mormente ls ritualísticos, de l Eigito antigo, qu'habien entrado an declínio passado l'adbento de l cristandade i de l'eislamismo.
Cumo storiador fizo el notables trabalhos, figurando l d'auxeliar na decifraçon de la Piedra de la Roseta. Custa que Dhul-Nun al-Misri i Ibn Wahshiyya fúrun ls purmeiros storiadores eigípcios a studar [acumparar] l'escrita antiga an relaçon a la cuntemporánea, outelizando l léngua coto qu'era l qu'outelizában ls sacerdotes crestianos de l Eigito.
== Bibliografie ==
* Ibn Arabi, maravilhosa vida de Dhu-l-Nun, a egípcia , Sindbad, Actes Sud, 1990 ( ISBN 2727401574 )
* La vie merveilleuse de Dhû-l-Nûn l'égyptien (al-Kawkab al durrî fî manâqib Dhi l- Nûn al-Misrî), trad. Roger Deladrière, éd. Sindbad, Paris, 1994 ISBN 2727401575
* El-Daly, Okasha. Egyptology: The Missing Millennium (em inglês). Londres: UCL Press, 2005. ISBN 1-84472-062-4
* Abū ʿ Abd al-Rahman al-Sulami, Tabaqat al-sūfiyya (as classes dos Sufis), ed. J. Pedersen, Leyden, EJ Brill, 1960.
* Louis Massignon, Essai sur les origines de la mystique du Lexique techniqu muçulmano , Paris, 1954 2ème éd.
* J. Spencer Trimingham, As ordens sufis do Islã , Oxford no Clarendon Press, 1971.
* Farid al-Din Attar. Santos muçulmanos e Místicos, tr AJ Arberry , Chicago: The University of Chicago Press, 1966 (muitas reedições), Penguin Group, 1990. ( persa Heritage Series 1) (edição on-line , PDF, 1,4 MB)
* Santos e místicos muçulmanos, Farid al-Din Attar, Hadayatullah bonitas , Kreuzlingen: Heinrich Hugendubel de 2002. Diederichs Série Amarelo , 173
* Fariduddin Attar: místicos islâmico. De Fariduddin 'do Attar "Biografia Santo": tradições e expressões. Após a edição de Reynold A. Nicholson. 2008
* Okasha El Daly: Egiptologia: The Millennium falta: o Egito antigo em Escritos árabes medievais Cavendish Routledge, 2005. ISBN 978-1-84472-062-0 ([http://books.google.at/books?id=f2Viq2w08AMC&printsec=frontcover Visualização no] Google Books)
* Annemarie Schimmel : Dimensões mística do Islã. A história do Sufismo. Insel, Frankfurt 1995, pp 71-78
* Chittick, William C. 1992. A fé ea prática do Islã: Três século Textos Sufi XIII. Albany: State University of New York.
* Cousins, Ewert. 1987. Espiritualidade islâmica: Fundações. New York: The Crossroad Publishing Company.
* Encyclopædia Britannica, "Marifa", Encyclopædia Britannica, http://fulla.augustana.edu:2104/eb/article-9474614 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200929193536/http://fulla.augustana.edu:2104/eb/article-9474614 |date=2020-09-29 }}
* Goldziher, Ignaz. 1981. Introdução à Teologia Islâmica e Direito. New Jersey: Princeton University Press.
* Morewedge, Parviz, ed. 1979. Teologia filosófica islâmica. Albany: State University of New York.
* Renard, John. 1996. Sete Portas para o Islã: Espiritualidade e à vida religiosa dos muçulmanos. Califórnia: Reagants da Universidade da Califórnia.
== Ligaçones sternas ==
* [http://home.zcu.cz/~dkrizek/MTRA/Qushayri_Risala.pdf Epístola sobre o Sufismo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171215063844/http://home.zcu.cz/~dkrizek/MTRA/Qushayri_Risala.pdf |date=2017-12-15 }} de Abu πl-Qasim al-Qushayri; Tradução do profº Alexander D. Knysh, revisão do Dr Muhammad Eissa - Garnet publicações, 2007
* [http://wisdomsgoldenrod.org/publications/misc/islam_mystics.pdf Leituras sobre os místicos do Islã] Tradução e notas de Margaret Smith, M.A. D.Lit. - Luzac & Company, Londres 1972 ISBN 778901622
pshx8es6kru9g1o2fndrwspw2ac1zhp
Metalurgie
0
11614
105991
103069
2025-06-26T16:57:01Z
CommonsDelinker
81
Replacing QtubIronPillar.JPG with [[File:Dhaj_the_Great_Iron_Pillar,_Delhi.jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR2|Criterion 2]] (meaningless or ambiguous name)).
105991
wikitext
text/x-wiki
[[Fexeiro:Eisenwalzwerk (Moderne Cyklopen) - Adolf Friedrich Erdmann von Menzel (Alte Nationalgalerie).jpg|thumb|300px|Metalurgie (1875)]]
'''Metalurgie''' zeigna un cunjunto de procedimientos i técnicas para [[Mineraçon|straçon]], [[fabricaçon]], [[fundiçon]] i tratamiento de l [[metal]]es i sues [[Liga metálica|ligas]].
Zde mui cedo, hai mais de dieç mil anhos, l home aprobeitou ls metales para fabricar ferramientas, cumo l [[cobre]], l [[chombo]], l [[bronze]], l [[fierro]], l [[ouro]] i la [[prata]] tubírun amplo uso na antiguidade.
Ls purmeiros [[Alto-forno|altos-fornos]] aparecírun ne l [[seclo XIII]]. La andústria metalúrgica tubo nuobo ampulso ne l [[seclo XVIII]] cula [[reboluçon andustrial]].
== Stória de la Metalurgie ==
Cul domínio de l [[fuogo]], surgie la possiblidade de la metalurgie. Cun sceçon de l [[ouro]] i, eibentualmente, de la [[prata]], de l [[cobre]], de la [[platina]] i de l [[mercúrio]], todos ls metales praticamente eisisten na natureza solo na forma de [[minério]]s, esto ye, cumbinados cun outros [[eilemientos químicos]] i na forma oxidada, i para straí-lo i "purificá-lo" (esso quier dezir apartar l metal de la sue cumbinaçon einicial i trasformar este an [[sustáncia simples]], ó seia, reduzir sou nox a zero) podemos tener cumo auxílio l porcesso de oxi-reduçon (eiletrólise andustrial).
La palabra “metal” ben de l [[Léngua griega|griego]] i quier dezir “percurar, sondar”. L ouro cumpone 1/200 000 000 de la [[costra terrestre]], i ye un de ls metales mais ralos. Mas probablemente fui l purmeiro metal a ser çcubierto, satamente por eisistir quaije siempre an forma de [[pepita]], cuja [[quelor]] ye un [[amarielho]] guapo i que chama la atençon. Era stremamente pesado, podie ser ousado cumo ornamiento por ser [[brilhante]] i podie ser moldado nas mais bariadas formas, pus nun era mui duro. Para alhá desso, era permanente, ua beç que nun oxidaba nin deterioraba.
Ye probable que l ser [[houmano]] tenga ampeçado sou trabalho cul ouro hai mais de dieç mil [[anho]]s. L ouro i, até cierto punto, la [[prata]] i l [[cobre]] éran baliosos debido a la sue beleza i raridade i tornórun-se un meio de troca i ua ótima maneira de se armazenar [[riqueza]]s. Por buolta de [[640 a.C.]], ls [[lídios]] de la [[Ásia Menor]] ambentórun las [[moeda]]s, pedaços de lhiga de ouro i prata cun peso detreminado, cunhados cun un [[brason]] de l [[gobierno]] para garantir sue outenticidade.
Probablemiente, la purmeira porduçon de metal fui oubtida acidentalmente, al se poner ciertos minérios de [[stanho]] ó de [[chombo]] nua [[fogueira]]. L [[calor]] dua fogueira (cerca de [[200]] [[°C]]) i l [[carbon]] son suficientes para derreter i purificar estes minérios, porduzindo un pouco de metal. Depuis, l stanho i chombo tamien puoden ser derretidos i moldados nua fogueira quemun.
Las purmeiras cuntas de chombo coincidas atualmente fúrun ancontradas an [[Çatalhuyuk]], na [[Anatólia]] (atual [[Turquia]]), tenendo sido datadas de 6500 a.C. Nun stá claro subre quando ls purmeiros artefatos de stanho fúrun moldados, pus este ye un metal mui mais ralo que l [[chombo]]. Ls purmeiros moldes de stanho poderien tener sido tamien reutilizados mais tarde an misturas cun outros metales i, assi, tenéren-se perdido sous registros.
Ambora l [[chombo]] seia un metal relatibamente quemun, ye mui macio para tener grande outelidade, de modo que l ampeço de la metalurgie de l chombo nun tubo ampato seneficatibo ne l mundo antigo. Para serbir cumo [[ferramienta]], outro metal mais duro era neçairo i, assi, surgiu l [[cobre]].
== L cobre ==
[[Fexeiro:Cuivre Michigan.jpg|thumb|250px|Cobre]]
L período [[calcolítico]], ó [[eidade de l cobre]], queda antre la [[eidade de la piedra polida]], ó [[neolítico]], i la [[eidade de l bronze]].
L cobre natibo era coincido por alguas de las mais antigas [[ceblizaçones]] que se ten ambora i ten sido outelizado pul menos hai dieç mil anhos - adonde atualmente ye l norte de l [[Eiraque]] fui ancontrado un [[colar]] de cobre de 8.700 a.C. Mas, l çcubrimiento acidental de l [[metal]] puode tener ocorrido la bários [[milénio]]s .
Habie alguns argumientos de que l cobre serie l purmeiro metal a tener sido oubtido acidentalmente an fogueiras, mas esso parece amprobable, ua beç que [[fogueira]]s nun son calientes l suficiente para derreter minérios de cobre nin cobre metálico. Un camino mais probable puode tener sido atrabeç de l [[forno]]s de [[cerámica]], ambentados na [[Pérsia]] ([[Eiran]]) por buolta de 6000 a.C. Fornos de cerámicas, para alhá de, lhogicamente, porduziren cerámica, tamien podien derreter ciertos [[quartzo]]s de defrentes [[quelor]]s para bitrificar i tornar [[baso]]s de cerámica queloridos; acunte que la [[malaquita]] (un minério de cobre oxidado) ye ua piedra berde quelorida, i un oleiro que tentasse porduzir algun bidro cun malaquita acabarie oubtendo cobre metálico. Assi puode tener ampeçado la metalurgie de l cobre.
L purmeiro artefato de cobre moldado coincido ye la [[cabeça]] dun [[martielho]] ancontrada an Can Hasan, [[Turquia]] Central, sendo datado de 5000 a.C.
Ambora na época fusse un [[metal]] ralo, andícios apuntan que l cobre fui outelizado ne l [[leste]] de la [[Anatólia]] an 6500 a.C. an Alaca, [[necrópole]] pré-[[hitita]]s. An dibersos sítios daquela region eisisten oubjetos que repersentan [[touro]]s i [[cerbo]]s de l metal. Tamien fúrun ancontradas obras de [[joalherie]] i [[ouribesarie]], que se presumen tener la mesma dataçon.
An [[3500 a.C.]] aprossimadamente, acradita-se que tenga habido un rápido zambolbimiento de la metalurgie na region de la [[Mesopotámia]] - i que este puode tener proporcionado l crecimiento tecnológico daquela region.
Eisisten andícios an dibersos sítios que an aprossimadamente [[3000 a.C.]], ferramientas de cobre se disseminórun pul [[Ouriente Médio]] chegando a atingir culturas [[Neolítico|neolíticas]] na region de la [[Ouropa]].
Na [[Spanha]] i na [[Hungria]], regiones an que l cobre ye abundante, las tribos [[nómade]]s fazien usos de oubjetos daquel metal, difundindo-lo pula region.
L cobre gerou algun ampato ne l [[mundo]] antigo, pus porduzia buonas [[arma]]s i [[armadura]]s razoables, mas inda era mui macio para porduzir ferramientas de corte úteles. Cunsequentemente, la metalurgie de l cobre nun sustituiu la [[manufatura]] de armas i ferramientas de [[piedra]], que inda porduzian [[lámina]]s superiores.
== Bronze ==
[[Fexeiro:Bronze age weapones Romania.jpg|thumb|200px|Armas i ornamientos de bronze]]
L [[bronze]] ye ua lhiga de [[cobre]] cun un [[metalóide]] chamado [[arsénio]] ó de cobre cul metal [[stanho]]. La adiçon de arsénio ó de stanho ne l cobre oumentou dramaticamente sue dureza, porduzindo [[arma]]s i [[armadura]]s eicelentes. L coincimiento de la metalurgie de l bronze permitiu als [[rei]]s superar sous [[einimigo]]s i causou tal [[reboluçon]] que marcou l fin de la [[Eidade de la Piedra]] i l ampeço de la [[Eidade de l Bronze]]. Antretanto, passórun-se milénios até que l bronze podisse ser ousado por [[suldado]]s quemuns i por [[cidadano]]s, tenendo sido, por mui tiempo, artigo de lhuxo de la [[nobreza]].
Ls purmeiros bronzes de cobre/arsénio son de la.Fúrun ousados por mui tiempo até séren sustituídos puls bronzes modernos de [[cobre]]/[[stanho]] por buolta de [[1500 a.C.]] Nun se sabe al cierto se ls ferreiros que porduzian bronze de cobre/arsénio adicionában cunscientemente minérios de arsénio ó se splorában [[mina]]s de cobre que afortunadamente cuntinhan arsénio cumo cuntaminante.
Ls purmeiros bronzes de cobre/stanho datan de 3200 a.C., outra beç de la [[Ásia Menor]]. Ls bronzes de cobre/stanho son mais duros i durables que ls de cobre/arsénio i, para alhá desso, l trabalho cun [[arsénio]] nun ye siguro, ua beç que l arsénio ye un eilemiento [[beneno]]so, podendo tener sido l purmeiro “mal andustrial” a atormentar l [[home]]. Todo esso cuntribuiu para tornar ousoleto l bronze de cobre/arsénio.
Cumo ls ferreiros daprendírun a porduzir bronze cun cobre i stanho tamien ye un mistério. Tal coincimiento probablemente surgiu por un feliç acidente: pula [[cuntaminaçon]] de [[stanho]] an [[minério]]s de [[cobre]], ambora, por buolta de [[2000 a.C.]], sábamos que l stanho yá era minerado para la porduçon de bronze. Esto ye surprendente, bisto que l stanho ye un metal semi-ralo, i mesmo un minério [[rico]] an stanho cumo la [[cassiterita]] cuntén solamente 5% del. Eigualmente, la [[cassiterita]] perece ua [[peinha]] quemun, sendo neçairo halblidades speciales (ó strumientos speciales) para ancontrá-la. Mas, qualesquier téngan sido ls passos para se daprender subre l stanho, el yá era bien cumprendido an [[2000 a.C.]]
Antre las mais notables relíquias de la [[Eidade de l Bronze]] stan las scrituras épicas [[Eilíada]] i [[Odisséia]], nas quales ls [[guerreiro]]s lhutában cun [[armadura]]s de bronze i cun [[lança]]s cujas puntas éran de bronze.
L minério de cobre nun ye quemun, i las [[ceblizaçones]] que usórun l bronze antensamente çcubriran tener saurido l suprimiento lhocal, tenendo que [[Amportaçon|amportar]] grandes quantidades de outros [[paíç]]s. L minério de estanho era inda pior. L cobre yá nun ye un cumponente quemun de la [[costra terrestre]], mas l stanho l ye menos inda. Aliás, l stanho ye quinze bezes mais ralo que l cobre. Esso querie dezir que pul anho 2500 a.C., tiempo an que inda se ancontraba l cobre an bários lhocales de l [[Ouriente Médio]], l suprimiento lhocal de stanho parecie tener-se saurido cumpletamente.
Fui la purmeira beç na [[stória]] que ls homes anfrentórun l sgotamiento dun [[recurso natural]]; nun solo un sgotamiento temporário, cumo l de l [[alimento]] an tiempos de [[seca]], mas si permanente. Las minas de stanho esbaziórun-se i nunca mais tornarian la se anchir.
[[Fexeiro:Copper Angot Crete.jpg|thumb|200px|Lingote de cobre ancontrado an Creta]]
A menos que l ser [[houmano]] pretendisse se ajeitar cul bronze eisistente, nuobos suprimientos de [[stanho]] tenerien que ser ancontrados an algun lhugar. La busca cuntinou por árias cada beç mais amplas i, por buolta de [[1000 a.C.]], ls [[nabegador]]s [[fenícios]] ultrapassában la region Mediterránea i talbeç yá chegassen la regiones tan çtantes quanto [[Índia]], [[África]] i [[Ouropa]].
Mas, nesse anterin, zambolbera-se ua técnica de oubtençon de l [[fierro]] a partir de sous minérios an [[1300 a.C.]], na [[Ásia Menor]]. L fierro era de purificaçon mais defícel. Eisigie ua [[temperatura]] mais alta, i la técnica de la outelizaçon de l [[carbon begetal]] para esse propósito lhebou algun tiempo para se zambolber.
Alguns afirman que la [[Eidade de l Bronze]] ampeça ne l período [[calcolítico]], mas la lhiga nesta época era pouco outelizada. La debison de l período inda ye [[polémica]], esto acuntece debido a la dibersidade [[cultura]]l de ls pobos de las mais dibersas regiones.
La forma ancontrada para minimizar la polémica fui debedindo la Eidade (Período) de l Bronze an trés períodos: Eidade (Período) de l bronze antigo, (Período) Eidade de l bronze média i Eidade (Período) de l bronze recente.
=== Eidade (Período) de l bronze antigo ===
* [[Eidade]] ó [[período]] de l bronze antigo: Nas [[cultura]]s de la region de l [[mar Eigeu]] fúrun ancontrados [[sítio]]s cuntendo [[baso]]s i [[joalherie]] de [[ouro]], [[prata]], [[bronze]] i [[stanho]] datadas torno de 2500 a.C. Na region de [[Creta]] i nas [[Cíclades]], la época chamada de período de l bronze antigo se ampeça an 2700 a.C. i tremina an [2100 a.C. Na region cuntinental l período de l bronze antigo se ampeça an 2500 a.C. ando até 1900 a.C.
=== Eidade (Período) de l bronze média ===
* [[Eidade]] ó [[período]] de l bronze médio, se ampeça an aprossimadamente 2700 a.C. na region de [[Creta]] i an 2000 a.C. na region cuntinental, ando até [[1600 a.C.]] an ambas. Nesta época la metalurgie tubo predomináncia de [[baso]]s, peças de [[arte]], i ferramientas. Las [[arma]]s apersentában grandes dimensones.
=== Eidade (Período) de l bronze recente ===
* [[Eidade]] ó [[período]] de l bronze recente, se ampeçou an [[1600 a.C.]], se stendendo até [[1200 a.C.]], ne ls sítios fúrun ancontradas [[arma]]s de [[forma]]s i [[tamanho]]s dibersos, para alhá de [[oubjeto]]s de arte i ferramientas.
Outra lhiga metálica amportante surgida ne l período antre [[1600]] i [[600 a.C.]] ye ua mistura de [[cobre]] i [[zinco]], chamada [[laton]]. Esta fui outelizada mais recentemente puls [[romanos|Roma]] na cunhaige de [[moeda]]s. Polido, i dependendo de sue cumposiçon, l lhaton ten coloraçon praticamente idéntica a la ciertas lhigas de [[ouro]]-[[prata]], diferindo solo an sue [[massa]].
== Fierro ==
[[Fexeiro:Hématite Rose de Fer.jpg|thumb|left|Heimatita]]
Cumo la maiorie de metales, l [[fierro]] nun ye ancontrado na [[costra terrestre]] an sou stado eilementar, i si cumbinado cul [[oxigénio]] ó cul [[alxofre]]. Sous minérios mais quemuns son la [[heimatita]] (Fe2O3) i la [[pirita]] (FeS2). L fierro funde a la temperatura de [[1370]][[°C]] i, an stado puro, ye un metal relatibamente macio.
Ancontra maior outelidade an [[ferramienta]]s na forma de [[aço]], ua lhiga de fierro cun [[carbono]] bariando antre 0,02 i 1,7%. Quando fundido na persença de carbono, l fierro dissolbe, al cuntrário de l [[cobre]], cunsidrables quantidades de carbono, a las bezes chegando a 6%. Tal quantidade de carbono ne l fierro torna-lo salagre, i tales lhigas nun puoden mais ser chamadas de [[aço]].
La straçon de fierro de sous [[minério]]s acuntece cula lhigaçon de las [[ampureza]]s ([[oxigénio]] ó [[alxofre]]) cul carbono. Cumo la própia taxa de [[oxidaçon]] oumenta debrebe para alhá de l [[800]][[°C]], ye amportante que la [[fundiçon]] ocorra nun ambiente cun pouco oxigénio.
[[Fexeiro:Pyrite elbe.jpg|right|thumb|200px|Un aglomerado de cristais de pirita, 12 cn]]
L [[artefato]] de fierro mais antigo de l mundo ye un strumiento de quatro lhados datado de aprossimadamente 5000 a.C. Fui ancontrado nua [[sepultura]] de [[Samarra]], [[norte]] de l [[Eiraque]]. Solo outros treze oubjetos de fierro son mais antigos que 3000 a.C., todos ancontrados an trés sítios de l [[Ouriente Médio]]: trés [[sfera]]s pequeinhas fúrun ancontradas ne l nible de habitaçones an Tepe Sialk, norte de l [[Eiran]], datado de 4600-4100 a.C., nuobe cuntas fúrun ancontradas nas sepulturas de l Gerzeh (cemitéio de l [[Período pré-dinástico de l Eigito|período pré-dinástico]]), [[Eigito]], datado de 3500-3100 a.C. i un [[anielho]] aprossimadamente desta mesma eidade fui ancontrado nua sepultura de Armant, tamien ne l [[Eigito]].
La [[produçon]] deste de l fierro poderie, antretanto, tener-se ampeçado antes destas [[data]]s, ua beç que la mala cunserbaçon de las peças de fierro supone que outras mais antigas, que poderien tener eisistido, nun tenerien chegado al nuosso tiempo. Cul tiempo, l fierro se trasforma an [[ferrugen]] i acaba se çfazendo an [[pó]].
Antre 3000 a.C. i 2000 a.C. crecente númaros de oubjetos de fierro fraugado (çtinto de l fierro meteórico pula falta de [[níquel]]) surge na [[Ásia Menor]], [[Eigito]] i [[Mesopotámia]].
Na [[Ásia Menor]], ocasionalmente usaba-se fierro fraugado para [[arma]]s ornamentales: un [[punhal]] cun lhámina de fierro i cabo de [[bronze]] fui recuperado dun túmulo hático de 2500 a.C. L [[rei]] eigípcio [[Tutankhamon]], que morriu an 1323 a.C., fui anterrado cun un punhal de fierro cun cabo de [[ouro]]. An Ugarit, antiga [[cidade]] na atual [[Síria]], recuperou-se ua antiga [[spada]] eigípcia cul nome de l faraó [[Mernetah]] (que reinou de 1213 a.C. a 1203 a.C.), assi cumo un [[machado]] de [[Batailha (guerra)|batailha]] cun lhámina de fierro i cabo de bronze decorado de ouro. Sabe-se que ls antigos [[hititas]] trocórun fierro por [[prata]] (l fierro balia 40 bezes mais que la prata) cula [[Assíria]].
Mas l fierro nun sustituiu l [[bronze]] cumo percipal metal ousado para armas i ferramientas, anque alguas tentatibas. La metalurgie de l fierro eisigie mais [[cumbustible]] i trabalho que la metalurgie de l bronze, i la qualidade de l fierro porduzida puls purmeiros ferreiro puode tener sido anferior al de l bronze cumo material para ferramientas. Mas, antre 1200 i [[1000 a.C.]], ferramientas i armas de fierro sustituíran las de bronze an to [[Ouriente Médio]]. Este porcesso parece tener ampeçado ne l [[ampério Hitita]] an torno de [[1300 a.C.]], ó talbeç ne l [[Xipre]] i [[sul]] de la [[Grécia]], adonde artefatos de fierro dominan l registro arqueológico passado 1050 a.C. Por buolta de [[900 a.C.]], la [[Mesopotámia]] staba totalmente na [[Eidade de l Fierro]], i la [[Ouropa Central]] por buolta de [[800 a.C.]] La rezon para esta adoçon repentina de l fierro permanece un tópico de l debate antre arqueólogos. Ua teorie proeminente ye que las [[guerra]]s i las maciças migraçones que se ampeçórun al redror [[1200 a.C.]] tenerien anterrompido l [[comércio]] regional de [[stanho]], fuorçando la mudança de l bronze pa l fierro. L [[Eigito]], antretanto, nun spriénciau ua trasiçon tan rápida de l bronze al fierro: ambora ls metalúrgicos eigípcios porduzissen artefatos de fierro, l bronze cuntinou difundido até passado sue cunquista pula [[Assíria]], an 663 a.C.
=== Porduçon de Fierro na Antiguidade ===
Para todos nós, la eideia de la metalurgie de l fierro stá associada a la eimaige de las grandes centrales núclear [[siderúrgica]]s modernas, nas quales l gigantismo parece ser un atributo andispensable. Inda assi, l [[fierro]] i mesmo l [[aço]] se fabrican zde remota antiguidade, debendo antoce eisistir, necessariamente, meios mais fáceles para sue oubtençon.
[[Fexeiro:Brausenstein Hochofen (01) 2006-08-24.jpg|thumb|250px|Forno antigo (1700)]]
De fato, ye mui fácele oubter-se fierro metálico, specialmente a partir dun mineral chamado [[limonita]]. De [[700]][[°C]] an delantre, l minério yá ampeça a derreter. Ls purmeiros [[forno]]s para porduçon de fierro éran de [[barro]], cun ua abiertura na parte superior para la [[fumaça]] salir i outra na parte anferior, pa l aire antrar; anche-se l forno cun camadas alternadas de [[lenha]] i minério de fierro. Se la [[cumbuston]] ocorrer a cuntento, bocé ten la [[porbablidade]] de oubter ua cierta quantidade de fierro. Esse fierro tamien ye chamado de [[lupa]], nun chega a fundir-se cumpletamente i se apersenta sob la forma dues bolas, cun porçones de [[minério]] aderidas, que son apartadas depuis, calecendo l material outra beç al rubro i fraugando-las cul malho. Ls pedaços de minério que inda se ancontran relatibamente puros son salagres i se çprenden anquanto la massa de fierro metálico, que ye maleable se torna, pula fraugadura, cumpata i coerente.
L fierro fraugado puode ser carburado. La [[carburaçon]] sirbe para trasformar l fierro, que ye macio, nun [[aço]] mais duro. La carburaçon ye feita mantendo-se l fierro fraugado an brasas de carbon por algun tiempo. Ne l ampeço de la [[Eidade de l Fierro]], ls ferreiros yá tenien çcubierto que l fierro repetidamente reforjado i carburado porduzia un metal de melhor qualidade. La témpera por resfriamiento de l aço tamien yá era coincida naqueilha época. L aço [[temperado]] mais antigo ye ua [[faca]] de aço ancontrada ne l [[Xipre]] i datada de [[1000 a.C.]]
L fierro porduzido a partir de l [[minério]], mas, a las bezes era sastifatoriamente duro i resistente. Esso nun ocorria siempre, mas cun [[frequéncia]] suficiente para que ls [[metalúrgico]]s lhabutassen na refinaçon de l fierro. Acabou-se çcubrindo que la adiçon de l [[carbon begetal]] al fierro an quantidade adequada l andurecie. Porduzia l que hoije chamamos de “superfice de aço”.
An [[900 a.C.]], ls siderúrgicos daprendírun a fazer esso propositadamente, i la [[Eidade de l Fierro]] ampeçou. Repentinamente, la scasseç de l [[cobre]] i de l [[stanho]] nun tenie mais amportança.
Este ye un eisemplo de cumo ls homes ténen lhidado cul sgotamiento de recursos ne l curso de la [[stória]]. An purmeiro lhugar, antensificórun la busca de nuobas probisones i, an segundo, ancontrórun sustitutos. Esse fui l método de oubtençon de fierro na antiguidade i, possiblemente, tamien na [[pré-stória]].
=== Porduçon de Fierro na Eidade Média ===
Na [[Alta Eidade Média]], l porcesso siderúrgico corriente era l de la frauga catalana, que cunsiste nun pequeinho [[forno]] drento de l qual se coloca l [[minério]] junto cun [[carbon]] de [[madeira]], ansuflando-se aire por meio dun fole, mobido la braço ó mediante fuorça [[animal]]. L éxito melhor que ne l porcesso de la anterior, cun fornos de lhupa, pus l aire ye soprado para drento de l forno i la [[cumbuston]] alcança maiores [[temperatura]]s. Mas tamien na frauga catalana l fierro nun chega a derreter cumpletamente.
[[Fexeiro:Nickel Briketts.jpg|thumb|250px|Barras de níquel]]
Durante todos esses [[milénio]]s i até passado relatibamente recente, la [[siderurgie]] fui, por eiceléncia, ua atebidade [[floresta]]l. Praticaba-se nas florestas, nun númaro de pequeinhos stablecimentos, cundicionados pula fácele oubtençon de [[cumbustible]] (madeira). Tales stablecimientos tenien caráter itinerante, pus acumpanhában la retraçon de la floresta, a la medida que esta iba sendo çtruída. Tamien ne l [[Brasil]], notadamente an [[Minas Gerales]], la siderurgie propiciou an fraugas semelhantes, que tubírun grande parte de la respunsablidade ne l [[çflorestamento]] daquela region
Atrabeç de la [[stória]], zde la çcubierta de la metalurgie, la outelizaçon de l [[metal]] ten oumentado, i de forma acelerada. Çcubriran-se nuobos métodos de fabricaçon de l aço ne l [[seclo XIX]], i ls metales çconhecidos als antigos, cumo l [[cobalto]], l [[níquel]], l [[banádio]], l [[nióbio]] i l [[tungsténio]], fúrun outelizados an cumbinaçon cul aço, formando lhigas de metal de dureza i propiadades inusitadas. Zambolbírun-se métodos de oubtençon de l [[alumínio]], de l [[magnésio]] i de l [[titánio]], metales que ténen sido ousados para custruçones an grande scala.
=== Metalurgie de l Fierro na Índia ===
[[Fexeiro:Dhaj the Great Iron Pillar, Delhi.jpg|thumb|200px|Coluna de fierro na Índia]]
Talbeç yá an [[300 a.C.]], i cierta mente por buolta de [[200 a.C.]], aço de la alta qualidade stubisse sendo porduzido ne l sul de la [[Índia]](Ceilon nun ye Índia) atrabeç dua técnica que, mais tarde, serie chamada “aço de crisol” puls ouropeus. Nesta técnica, [[fierro]] de alta pureza, [[carbon]] i éran misturados nun crisol i calecidos até que l fierro derretisse i absorbisse l [[carbono]]. Ua de las eibidéncia mais antigas de metalurgie de l fierro fui ancontrada na ária de Samanalawewa, an [[Sri Lhanca]], adonde miles de [[sítio]]s fúrun ancontrados (Juleff, [[1996]]).
De modo surprendente i antrigando ls [[cientista]]s, ancontra-se an [[Nuoba Deli]], [[Índia]], la einorme coluna de fierro de Qtar Al-Minar, fabricada por [[hindu]]s hai 2,5 mil anhos i que pouco anferrujou. La técnica ampregada para la oubtençon de fierro cun tal resisténcia a la corroson inda ye matéria de debate.
=== Metalurgie de l Fierro na China ===
[[Arqueólogo]]s i [[storiador]]s debaten se la metalurgie de l fierro baseada ne ls fornos de lhupa jamales difundiu-se de l [[Ouriente Médio]] a la [[China]]. Al redror [[500 a.C.]], antretanto, metalúrgicos ne l stado de [[Wu]], [[leste]] de la China, zambolbírun ua [[tecnologie]] de fundiçon de l fierro que nun serie praticada na [[Ouropa]] até épocas mediebales tardies. An Wu, ls fornos de fierro chegában la temperaturas de 1130[[°C]], caliente l bastante para séren cunsidrados altos-fornos. La esta temperatura, l fierro cumbina-se cun 4.3% de carbono i derrete. Cumo un [[líquido]], l fierro puode ser puosto an moldes, un método mui mais trabalhosos que l fraugamiento andibidual cada peça de fierro a partir dua lhupa.
Moldes de fierro son frágeis i amprópios para [[ferramienta]]s de choque. Puode, antretanto, ser decarborizado la [[aço]] ó [[fierro]] fraugado calecendo-se por bários dies. Na China, estes métodos de fundiçon de fierro difundiran-se pa l [[sul]] i [[norte]], i, por [[300 a.C.]], l fierro éran l material preferido an to China para la maiorie de las ferramientas i [[arma]]s. Ua fóia coletiba ancontrada na porbíncia de [[Heibei]](nordeste de la China), datada de l terceiro seclo antes de [[Cristo]], cuntén dibersos [[suldado]]s anterrados cun sues armas i outros eiquipamentos. Ls artefatos recuperados desta [[fóia]] son feitos de bários tipos de fierro fraugado i moldado, de [[aço temperado]], cun solo algua armas, probablemente ornamentales, de [[bronze]].
Durante la [[dinastie Han]] (202 a.C.-220 a.C.), la metalurgie chinesa de fierro chegou a ua scala i ua sofisticaçon nun alcançadas ne l [[Oucidente]] até l [[seclo XVIII]]. Ne l purmeiro seclo, l gobierno Han stableciu la metalurgie de l fierro cumo [[monopólio]] estatal i custruiu ua série de grandes [[alto-forno]]s na porbíncia de [[Heinan]], cada un capaç de porduzir dibersas [[tonelada]]s de l fierro por [[die]]. Por esta época, ls metalúrgicos chineses çcubriran cumo porduzir fierro fraugado a partir de [[fierro-gusa]], mobimentando-lo derretido an cuntato cul [[aire]] até perder la maior parte de sou [[carbono]].
Durante la mesma época, ls [[metalúrgico]]s [[chineses]] çcubriran que [[fierro]] fraugado i fierro fundido poderien ser derretidos i misturados, resultando nua lhiga cun cuntenido antermediário de [[carbono]], esto ye, l [[aço]]. D'acuordo cula [[lenda]], la [[espada]] de Lhiu Vang, l purmeiro [[amperador]] de l período Han, fura feita desta forma. Alguns testos de la era mencionan “harmonizar l duro i l macio”, ne l cuntesto de la metalurgie de l fierro.
== Para adonde apuntan las pesquisas ==
Las [[pesquisa]]s apuntan que l [[período]] adonde la [[eidade de l bronze]] de fato se firmou tecnologicamente fui antre [[4000 a.C.]] i [[2000 a.C.]] (andependientemente de las polémicas). Ua pista amportante subre la disseminaçon de la metalurgie fui ancontrada ne l norte de la [[Síria]], nua lhocalidade chamada Ugarit. Custa que fúrun ancontrados ferramientas dibersos de bronze datados an torno de [[3000 a.C.]]
=== Biblos ===
Sabe-se tamien que [[Biblos]] era un porto de anfluéncia eigípcia que se lhocalizaba na region de la cuosta [[fenícia]] an torno de [[2000 a.C.]] Fúrun ancontrados naqueilha region alguns sítios cuntendo [[túmulo]]s cujos anteriores cuntinhan punhales, [[faca]]s i [[harpa]]s de bronze, para alhá de [[baso]]s de [[prata]]. Estas çcubiertas probórun haber adiantado stado tecnológico de la metalurgie naqueilha region.
=== Scandinábia i Almanha ===
Peças de bronze datadas de [[1500 a.C.]] la [[1200 a.C.]] fúrun ancontradas nas regiones de la [[Scandinábia]] i de la [[Almanha]], estes oubjetos éran pulseiras i [[spada]]s, para alhá de outros ferramientas trabalhados artisticamente. Muitas peças ancontradas nas mais dibersas regiones de la [[Ouropa]] tenien l formato de [[cisne]]s, i spirales que aparentemente repersentában [[serpente]]s.
=== Ouriente Médio ===
L [[Ouriente Médio]], suponen ls [[storiador]]s, fui l brício de la metalurgie primitiba, pus fui nesta region adonde se ancontrórun ls andícios mais antigos subre esta atebidade houmana. Ferramientas de fierro datados an torno de [[1200 a.C.]] fúrun ancontrados an dibersos sítios.
=== Roma ===
[[Roma]] tubo papel amportante ne l zambolbimiento de las tecnologies de fundiçon i straçon de l metales. La [[prata]] i l [[ouro]] puros ó an lhiga, por eisemplo, an torno de l [[seclo V]] a.C., passórun a ser outelizados puls romanos an adornos i ferramientas. La metalurgie era ousada para sculpir [[mulhier]]es znudas, l que era ua forma de [[arte]] de la época.
[[Catadorie:Metalurgie]]
jrkg8wg24fcfbep9zdda2j3t27jkx8q