Wikipedia nds_nlwiki https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/V%C3%B6%C3%A4rblad MediaWiki 1.45.0-wmf.3 first-letter Media Spesiaal Overleg Gebruker Overleg gebruker Wikipedia Overleg Wikipedia Bestaand Overleg bestaand MediaWiki Overleg MediaWiki Mal Overleg mal Hulpe Overleg hulpe Kategorie Overleg kategorie TimedText TimedText talk Module Overleg module 0 2590 331371 320624 2025-06-08T15:35:37Z Roerdinkholder 17900 /* Wanneer is Pinkster? */ 331371 wikitext text/x-wiki [[Ofbeelding:Pentecoste Giotto Padua.jpg|right|250px|thumb|Pinkster, schilderd deur [[Giotto di Bondone]] ]] '''Pinkster''' (ien t [[Grieks]]: ''πεντηκοστή [‘ημέρα], pentekostè [hèmera]'', letterlek: ''vieftegste dag'') is n feest dat zowel ien t [[jodendom|jeudendom]] as ien t [[christendom|kristendom]] vierd wordt. == Kristelk feest == Pinkster bie de kristenen is n feest woarbie de verlichten deur de Hillege Geest heugd wordt en t begun van de kèrk vierd wordt. Pinkster vaalt aaltied 50 doagen noa [[poaske]] en wordt dus aaltied op n ander doatem vierd. Vandoar ook de oetdrukken: ''As poaske en pinkster op dezulfde dag vaalt'', mit andere woorden, ''noeit''. Ien [[Nederlaand]] wordt pinkster binoa niet meer vierd. t Wordt enkeld zain as n extra vraie dag, omdat de moandag noa pinkster ook as Zundag zain wordt. == Jeuds feest == t Jeudse feest Pinkster wordt viert as offerfeest veur [[Jahweh|God]]. Dit wordt nog aal viert ien Jeudse gebieden, mit noam in [[Israel]]. == Oorsprong van Pinkster == De Jeuden vierden pinkster al sunt de tied veurdat de [[Jezus Christus|Jezus Kristus]] geboren was. Dou zai oet Egypte vlucht wazzen (''zie [[Exodus]]''), haar [[Mozes]] de ''Wetten van God'' (ook nuimd ''de Mozaische wetten'') toukregen. Hierien stonden de [[10 geboden]] en ook dat op de vieftegste dag, op de dag noa de zeuvende [[sabbat]] vanoaf [[Pesach]] nije offers veur [[God]] brocht mozzen worden, as oafsloeten van Pesach. Onder dizze offers bevond zok onder aandere n dail van de [[oogst|groanwinnen]] en [[vee]]. Doarnoast mozzen de mìnsken soamen wezen en mocht gienain zien normoale waark doen. Doarom worden baaide pinksterdoagen nog aal as [[zundag]] zain. Doe Jezus Kristus op goie vraidag störven was en hai mit Poask verrezen was, haren zien appostels nog varteg doagen laank de steun van heur Heer. Op de vartegste dag van Poaske (dus '''nait''' de vartegste dag '''noa''' Poaske) wuiren de leerlens deur Jezus zien [[Hemelvoart]] allenneg loaten. Hai haar doe beleufd dat hai de Geest van God, de ''[[Heilige Geest|Hillege Geest]]'' stuurn zol dij heur geestelk wieder leiden zol en heur de kracht geven zol om getugen van t evangelie te wezen. == Veurjoarsfeest == In de [[middeleeuwn|middelaiven]] wuiren veul veurjoarsfeesten bonden mit Pinkster. Zo wuir bieveurbeeld [[pinksterblom]] viert in grode dailen van [[Nederlaand]] en in [[Grunnen (provìnzie)|Stad en Lande]] wuiren op veul ploatsen [[jacht|joagd]] in de [[bos|wolden]]. Ook wuir der laanks de deuren goan deur kinder dij n vèrskes zongen en doarveur slik of n ander klaineghaidke kregen. Dit is vergeliekboar mit t tegenswoordege [[Sunte-Marten (feest)|Sunt Meerten]]. De kinder haren dou n boog, kraanze of slinger bie zok dij versierd waren mit blommen. Sumtieds luipen zai zulfs ien n haile optocht deur de stroaten van t [[Grunnen (stad)|Stad]] of de lougen. Dit wordt non niet meer doan. == Pinksterlaidken == As de kinder over stroat luipen, zongen zai maisttieds t Pinksterbooglaid. De vèrskes dij hieronder stoan, binnen schreven in t [[Hoogelaandsters]]. :''Pinksterboog mit laange tippen'' :''wil je nait geven,'' :''loat t den moar slippen'' :''hier woont n rieke man'' :''dij ons wel wat geven kan'' :''geef mie n appel of n peer'' :''k kom van t haile joar nait weer.'' As zai laanks de deuren luipen, zungen veul dizze laidken: :''Pinksterblom is opgestoan'' :''mag wel weer noar bed tou goan'' :''loat mie hier nait laanger stoan'' :''k wil weer n hoeske wieder goan.'' :''As vennen vol van blommen stoan'' :''en laiwerk zingt ien lucht'' :''den mag wie vrij noar boeten goan'' :''ain bonte kiendertjucht'' :''den hang wie slinger om'' :''van elke venneblom'' :''o dij pinkstertied, o dij pinkstertied'' :''moakt ons blommekiender blied.'' == Wanneer is Pinkster? == Pinkster vaalt de kommende joaren op de volgende doatums: {| | * [[2006]]: [[4 juni]] * [[2007]]: [[27 meie|27 mai]] * [[2008]]: [[11 meie|11 mai]] * [[2009]]: [[31 meie|31 mai]] * [[2010]]: [[23 meie|23 mai]] * [[2011]]: [[12 juni]] * [[2012]]: [[27 meie|27 mai]] * [[2013]]: [[19 meie|19 mai]] | valign="top" | * [[2014]]: [[8 juni]] * [[2015]]: [[24 meie|24 mai]] * [[2016]]: [[15 meie|15 mai]] * [[2017]]: [[4 juni]] * [[2018]]: [[20 meie|20 mai]] * [[2019]]: [[9 juni]] * [[2020]]: [[31 meie|31 mai]] * [[2021]]: [[23 meie|23 mai]] * [[2022]]: [[5 juni]] * [[2023]]: [[28 meie|28 mai]] * [[2024]]: [[19 meie|19 mai]] * [[2025]]: [[8 juni]] |} == [[Nedersaksisch|Leegsaksisch]] == * [[Grunnegs]]: ''Pinkster'' * [[Stellingwarfs]]: ''Pinkster'' * [[Veluws]]: ''Pi{{small()|e}}nkster{{small()|en}}'' {{Dia|Schreven ien t [[Westerkertaaiers]]}} [[Kategorie:Grunnegs artikel]] [[Kategorie:Kristelk feest]] pnwp4u3ze1es1kuzsw96ui5xhm1n2gg 0 30847 331370 310586 2025-06-08T14:57:08Z Woolters 62 331370 wikitext text/x-wiki [[Bestaand:De vroege mens beeld Homo erectus Koen Mol Fotografie.jpg|duum|452x452px|Ne vöärstelling van wo as ne vrouwe van de Homo erectus der uutsaggen.]] '''''Homo erectus''''' ([[latyn]] vöär ''de rechtupgånde menske'') was ne menskachtige wat tüsken 1,9 miljoon en 140.000 jår weaderümme leavden tydens et [[Pleistoceen]]. ''Homo erectus'' was de eyrste menskelike vöärolder den as sik oaver [[Eurasie]] verspreiden, van et [[iberisk skyreiland]] töt an [[Java]] an to. Ümdat se vöär et eyrste in Asie untdekked sint, nöömt se se in Asie vake ''H. erectus sensu stricto'' (in strikte sinne) en dee van elders ''H. erectus sensu lato'' (in rume sinne). De ''Homo erectus'' dee in [[Afrika]] vünden sint, lyket nåkommelingen van verskillende menskelike soorten, sou as ''[[Homo heidelbergensis|H. heidelbergensis]]'' en ''[[Homo antecessor|H. antecessor]]'' en den eyrsten wördt vake ouk anweasen as rechtstreyksen vöärolder van de [[neanderdaler]]s, [[denisovanen]] en uuteandelik ouk [[homo sapiens|de moderne menske]]. Asiatiske ''Homo erectus'' köänet vöärolden weasen van de ''[[Homo floriensis]]'' en ouk ''[[Homo luzonensis]]''. Dårümme is et lastig vast te stellen wonneyr as se precys uutstörven sint. Ouk gevt et noch verskillende vöärstelde undersoorten, dee mangs wal en mangs nit erkend wordet. De 'jungste' düdelik herkenbåre ''Homo erectus''fossilen sint de Solo van Java, rund 117.000 töt 108.000 jår old. De soarte leavden vöäral nå ''[[Homo habilis]]'', mär et kan good weasen at beide soarten tydens ne wisse tyd tegelyke leavden en ne noch unbekende gemeynskappelike vöärolder hebbet. De rechtupgånde menske had nen menskelike gang en lyfsverholdingen en was de eyrste menskelike soorte med een plat gesichte, uutsteakende nöäse en verminderd lyvshår. Se hadden uuteynloupende harsengrötte afhangelik van de gruup, tüsken dee 546 en 1251 cc. De harsens warren vro in et leaven al volgroid, wårmed se ne körtere kindertyd kenden en minder olderbeskarming as de moderne menske. In döärsneyde warren se tüsken 146 en 185 centimeter grout en wöägen tüsken de 40 en 68 kilo. Manslüde en vrouwlüde warren ungeveyr eaven grout, wat up monogamy kan wysen. Huudsklöör hüng möägelik af van de steade wår as se woaneden. An de ''H. erectus'' wördt de [[Acheuleaan]]-steynen gereydskappen toskreaven. Se warren når vermoden de eyrste menskachtige dee [[vüür]] gebruken kon, in organiseerde grupen up jacht güng, sorgden vöär seke en gewunde gruupsgenouten, de seyen bevården en ouk möägelik künst makeden. Vindsteades låtet vake seen dat se gröttere deers atten so as koachtigen en [[olifant]]en. De houge afhangelikheid van vleisk had te maken med de toneamende harsenümvang. Ouk al warren de grupen düdelik socialer as vöärgånde menskachtigen, et is nit düdelik of de rechtupgånde menske küren konde. Toch wördt der links en rechts wal annöämen dat se ne ård grundspråke hadden. ==Lyfsbeskryving== ===höyvd=== [[File:Skull pekingman.jpg|thumb|left|upright=0.8|Skeadel van ''H. e. pekinensis'', med en plat gesichte, [[Wenkbrauwbaog|uutsteakende brouwe]], en nen [[Saggital keel|verdikking]] boavenup]] De rechtupgånde menske had een plat gesichte in vergelyking med vrogere menskachtigen, ne verdikkede ougenbrouwe en ne laege platte skeadel. Ouk hadden se saggitaal, frontaal en koronaal verdikkede rände (wår de [[fontanel]]len van kinder an mekander groit). Dat wist up ne verdikking van de harsenpanne. Toch is dat up [[CT-skän]]s nit te seen. Vöäral et stükke an de achtersyde van de skeadel an de underkante, de [[squama occipitalis]], is upmarkelik vöäle dikker as by moderne mensken. De meyste fossilen låtet seen dat de ''Homo erectus'' de eyrste menske was med ne vöäruutsteakende nöäse. Geleyrden meynet dat dat was üm vucht vaste te holden by et inådemen van dröygen lucht. De [[vereynigde ståten|amerikaanske]] psychologe Lucia Jacobs meynet dat de vöäruutstånde nöäse was üm ruukrichting te bepålen üm beater te navigeren en oaver langere streaken te migreren. In döärsneyde hevt de rechtupgånde menske ne harseninhold van ungeväär 1000 cc, al sint der in [[Georgië|Georgie]], [[Kenia]] en [[Etiopie]] kleinere fossilen evünden. De meyste ''Homo erecti'' hadden harsens tüsken de 546 en 1251 cc, wat grötter is as de variaty in mensken en [[chimpansee]]s, mär minder as dat van [[gorilla]]’s. Up de tanden had de ''Homo erectus'' de dünste låge [[glasüür (biology)|glasüür]] van alle menskachtigen in et Plio-Pleistoceen. Glasüür sorget at tanden nit breaket up hard eaten, mär maket tegelyke dat der nit döär steavig eaten hen te snyden is. Net as eyrdere menskachtigen had hee nen dikkeren [[kennebak]] as alle hüdige mensken en ape. Den kennebak weaderstünd draiing by hard byten en kunde düs grouten bytkracht lyden. Toch is noch altyd nit düdelik wårvöär. De kusen hebbet ouk vaker pütjes as dee van ''H. habilis'', wat der up wist at ''H. erectus'' meyr brous voder at. Allens düdet der up at ''H. erectus'' beater döär steavig voder snyden kunde as byten up hard eaten. Dårmed wör et anbud van wat se möägelik kunden eaten ouk kleiner, wat angevt dat se meyr gereydskappen güngen gebruken. ===Lyf=== Net as moderne mensken was der by ''H. erectus'' flink wat underskeid in grötte. De vulwassenen warren tüsken de 146 en 185 cm grout en tüsken de 40 en 68 kilo swår. Et verskil sat em vake in leavümgeaving, starvte en vodingsgewoandes. Net as by mensken mär nit as by groute ape is der nauweliks verskil tüsken manslüde en vrouwlüde, al is der nit vöäle fossilkennis. De rechtupgånde menske had ungeveyr de selvde lidmåtsverholdingen as moderne mensken, wat kan düden up menskachtige beweagingen. Evündene ''H. erectus''-spoars in Kenia wyset up ne menskelike louppas. De skolders leaken ouk vöäle up dee van de menske en lyket te wysen up de künde üm spears te smyten. Den [[rüggengråt]] had ne menskachtige krumming en eavenvölle warvels. Et is nit düdelik wanneyr et lyfshår minder wör in den menskeliken stamboum. Genetisk undersöök wist up een dunker vel (houge aktiviteit in de [[melanocortine 1]]-untvanger), sou’n 1,2 miljoon jår terügge. Dat kan wysen up hårlousheid, wårdöär et vel bloutsteld wör an skadelike UV-stråling, wat dunker vel nen noudsaak makeden. Ne andere verklåring is dat de ''Homo erectus'' sou’n 3 miljoon jår terügge [[skaamluus|skaamlüse]] kreag van gorilla’s en dat versoorting van gorillalüse når menskenlüse enkel kunde döärdat de menskelike kante rund dissen tyd de meyste höäre kwyt was. Et kan good weasen dat blout vel pas in et pleistoceen nådeylig wör, ümdat de toneamende helling van de [[wearld]]-as (wat ouk de [[ystyd]] veroorsakeden) sorgden at der meyr sünnestråling up de aerde dale köm. Dat solde dan beteykenen at Australopitekus de eyrste hårlouse was. Mär dee leavden dan weader up hougere grunden wår et kölder was. Üm wårm te blyven hadden se hår nöydig. Noordeliker leavende ''Homo erectus''-volker untwikkelden möägelik lechter vel üm [[Vitamine D-tekort]] up te vangen. By en evünden fossil uut [[Türkye]] wör et eyrste geval van [[tuberculose meningitis]] untdekked. Dit kümt vake vöär by lüde med dunker vel dee in noordeliker streaken woanet en dårdöär een Vitamine D-tekort untwikkelt. De kaalheid likt verband te holden med sweaten, mär en verminderd antal parasiten en [[seksuäle köäse]] kan der ouk med te maken hebben. ==Kultuur== ===Underlinge verholdingen=== Et eanigste fossile bewys vöär grupsforming kümt van veer vindsteades in [[Ileret]] in [[Kenia]]. Dår sing 97 vootafdrükken van 1,5 miljoon jår old evünden, van tenminsten 20 lüde. Eyne van de spoargrupen likt up grund van de grötte vulleydig van kearls te weasen. Dat mag der up wysen dat see med ne specifike taak gangs warren, sou as jagen of eaten söken, of grenswachtloupen. As dat sou is, solde dat ouk angeaven dat de ''Homo erectus'' taakverdeyling kenden vöär kearls en vrouwlüde. Dat underskeidet menskensamenleavingen van ape en andere sociale deers. By moderne mensken dee noch as [[jager-gadderaars]] leavet, gåt de kearls vake up de gevöärlike jacht når groute deers, terwyl as de vrouwlüde en kinder rundgåt üm vrüchten en planten te söken. De harsens van de rechtupgånde menske warren eyrder vulgroid as van de moderne menske. Dat wil seggen dat se rapper vulwassen warren en dat se minder tyd kwyt warren an upvoding en kindersorg. Ümdat de ''Homo erectus''-männekes en -vröwkes når verholding eaven grout warren, neamt geleyrden an dat se monogaam warren. Verminderde geslachtelike lyvsverskillen in aapachtigen wordet vake in verband ebrachted med dit voordplantingsstelsel. Of et echt sou is, blivt giswark. Grupen van andere apesoorten beståt meysttyds uut eyn männeke en nen heylen koppel vröwkes. As de ''H. erectus'' monogaam was, kan dat veroorsaked weasen döär ne toname in lyfsümvang van de vrouwlüde, wat ouk ne verandering in vrüchtbårheid medbrachten. Dårmed wör ouk de rulle en et gedrag van erectusvrouwlüde anders en kunden männekes gin harem meyr underholden. ===Eaten=== Gröttere harsens bedüdet vake meyr vleisk as eaten en dårdöär meyr kaloryinname. Et kan ouk good weasen dat de ingewanden van de ''H. erectus'', dee vöäle energy nöydig hadden, kleiner wörden. Groute ape hebbet gröttere ingewanden üm vet te können maken uut gistende planten. Et plantårdige wör vervöngen döär deerlik vet, wårdöär meyr energy når de harsengroi kunde. Dårdöär groiden in döärsneyde de harsenümvang, terwyl as se deselvde kaloryinname bleaven nöydig hebben as öäre vöärolden. De rechtupgånde menske mag de eyrste eweasd weasen dee jaagden en versamelden, üm de vergroutede vråge når vleisk an te können. Üm et wark an te künnen, musten se wal samenwarken, jagen en versamelen en uuteandelik voodsel deylen. Up vindsteades van de ''H. erectus'' sint eatensresten vünden van [[olifant]]en, [[nöäshoorn]]s, [[nylpaerd]]e, koachtigen en [[vaarken|swynen]]. Der wörden vöäle eatensresten vünden, wat kan düden up voodseldeyling en upslag vöär later bruuk. Et likt der up dat ''H. erectus'' slim afhangelik wör van grout wild. De verdwyning van de ''H. erectus'' wördt rechtstreyks koppeld an et uutstarven van de eurasiatiske woldolifant in et [[Middenousten]]. Vanselvs hüng et voodsel slim af van de ümgeaving wårin as se woanden. Up ne vindsteade in [[Israel]] atten de inwoaners 55 soorten vrüchten, gröönten, söäde, nöäten en knullen. Ouk deaden se wat planten röysteren üm se eatbår te maken. Wyders atten se noch [[kroepdeers|kruupdeers]], [[amfibie]]en, [[voegel|vöägel]], waterdeers en [[viske]], nöäst skildpädde en krokodillen. === Technology === === Gerey === [[Bestaand:Canto tallado 2-Guelmim-Es Semara.jpg|duum|[[Oldowan]]-hakbylen bleaven noch töt 1 miljoon jår leaden in bruuk]] [[Bestaand:Bifaz cordiforme.jpg|duum|Syd- en vöäransichten van ne stark bewarkede acheuleaanske vuustbyle.]] De [[Acheuleaansk|acheuleaanske]] steynbewarkingen wordet an ''H. erectus'' toskreaven. See warren de eyrsten dee steynsplinters gröäter as 10 cm gebröäken as [[Vuustbyle|vuustbylen]], messen en klöyvers. Se warren gröäter en swöärder, mär hadden skarpere, beitelde kanten. Et is anneamelik dat se vöär meyrdere saken bruked wörden, sou as holt hakken, vleisk snyden en planten vermålen. In 1979 meynden den amerikaansken paleontoloog Thomas Wynn at der vöär et gebruuk van de acheuleaanske technology insicht en vöäruutdenken nöydig warren. Dårmed was et ingewikkelder as de [[Oldowan]]-technology, wårby keien ginne standaardform, grötte, döärsneyde en symmetry hadden. Dårümme meynden hee dat der weinig verskil in basisintelligenty is tüsken ''H. erectus'' en de hüdige menske. De lätste 300.000 jår solde der kultureel weinig veranderd weasen nårgelang de toneamende intelligenty. Toch blikt uut en eynjöärig ''H. erectus''-fossil dat der gin uutgebreide kindertyd was üm de harsens meyr te untwikkelen en ''H. erectus'' dårdöär laegere verstandelike warkkracht had. Up en antal vindsteydes sint vuustbylen by höype vünden, wårskynlik ümdat de steydes meyrdere geslachten bewoand wörden. De öldste vindsteyde (1,76 miljoon jår old) van acheuleaanske technology is [[Westturkana]] in Kenia. Up deselvde steydes wör ouk oldowangerey vünden. De beide technologyen bestünden skynbår nen set nöäst mekander. De öldste vindsteyde van acheuleaanske technology buten [[Afrika]] is houguut 1 miljoon jår old, wat angevt dat et pas nå ne tweyde uuttocht uut Afrika verbreid rakeden. Up de vindsteyde [[Sangiran]] up et [[Indonesië|indonesiske]] [[Java (eiland)|Java]] en Trinil makeden H. erectus gerey van skelpen. En ne sleypene [[Ivoor|ivoorpünte]] van 65 cm van 350.000 jår old uut [[Bilzingsleben]] in [[Düütskland]] was möägelik deyl van nen vöälen grötteren lans. Up verskeidene afrikaanske en [[China|chineeske]] steydes sint bolsleypene steynder vünden med ne döärsneyde van 6 töt 12 cm. Dee köänet gebruked weasen as [[bolas]] (ne ård smytslinger). As dat sou is, solde dat düden up kennis van [[touw]]- en [[Koord|koordslagerye]]. === Vüür === An ''H. erectus'' wördt as eyrste menskachtige et vüürmaken todichted. Wanneyr se dat precys untdekkeden is nit düdelik, ümdat resten van kampvüren nit good bewård blyvet en seaker gin dusenden of miljonen jåren. De öldste vüürsteades stamt uut [[Koobi Fora]] in [[Kenia]] (1,5 miljoon jår leaden) en de Wonderwerkgrotte in [[Süüdafrika]] van 1,7 miljoon jår old. De geleyrden meynet dat de ''Homo erectus'' lange tyd brandende täkke van bestånde vüren en branden (döär blikseminslag of hette) mednöäm de grotten in. Dan underhölden se et vüür sou lange möägelik of deaden der med sou lange et wolde. Vöär et underholden van vüür solden se mütten weaten wat langsaam brandt, sou as dryte van deers. Vanaf 400.000 jår terügge sind oaverblyvselen van vüür upvallend vaker terügge te vinden. Dat kan der up wysen dat se et beater ‘in de vingers’ kreagen of dat se et töt disse tyd nöämen sou as et köm. Et kan ouk good dat vüürstarten en paar mål en verspreid oaver gemeynskappen uutevünden en vergeaten wör, in steade van ne enkele steade van uutvinden en spreid oaver de wearld. Den öldsten haerd, van 700.000 jår old, is evünden in [[Gesher Benot Ya’aqov]] in Israel. Dår is ne vüürplaatse van meyrdere lågen evünden, kortby water. Dat kümt by natüürbranden nit vöär. De nye künstmåtige lechtbrunne hölde de ''H. erectus'' möägelik länger wakker. Moderne mensken sint in döärsneyde ungeväär 16 uur wakker, terwyl as andere aapachtigen meysttyds van sünsupgang töt -undergang wakker sint. Disse tovoogde waaktyd gavven ''H. erectus'' tyd en kans üm sociale bände te verstarken. Dårümme wördt vüürmaken vake in verband ebrachted med et [[untstån van språke]]. Et vüür hölde ouk rouvdeers up afstand, wårdöär ''H. erectus'' up de grund kunde slåpen in steade van in böyme. In de [[Ystyd]] når [[Europa]] trekken likt enkel möägelik as se vüür kunden maken. Mär bewys vöär vüürgebruuk is der upmarkelik genog nit vöär 400.000 jår leaden. As se gin vüür hadden, kunden se ouk nit wårm blyven, rouvdeers afskrikken en voodsel klårmaken. Ouk löchtet en dundert et döär mekander minder in et noorden, wårdöär der minder natüürbranden warren. Et kan good dat se enkel up bepålde steades in et landskap vüür underholden kunden en wyd van huus eaten klårmakeden en düs de bewyse vöär vüürmaken en woanen flink uut mekander leaden. Se köänet ouk good in de wöärmere tyden tüsken ystyden når et noorden trökken weasen. [[Kategorie:Tweants artikel]] [[Kategorie:Meenske]] rce4fhi0b8l0jsxuy643oubca2wopvi 0 35433 331365 2025-06-08T12:03:12Z Woolters 62 Nye syde: ''''Gerrit Jan Pieperiet''' (? [[1786]] [[Delden]] - [[Almelo]] [[3 meert|3. määrt]] [[1818]]) was nen van moard verdachten timmerman uut et [[Tweante|twentske]] [[Delden]]. Hee solde den notaris Jan Dikkers uut [[Almelo]] ümmebracht hebben. Töt up et skavot hölde Pieperiet vul dat he et neet edån hadde. == Anleiding == Timmerman Gerrit Jan Pieperiet syn bedryv was oaver den kop egån. Notåris Dikkers was by em langs egån üm te oaverleggen oaver en skikkingsvöärstel…' 331365 wikitext text/x-wiki '''Gerrit Jan Pieperiet''' (? [[1786]] [[Delden]] - [[Almelo]] [[3 meert|3. määrt]] [[1818]]) was nen van moard verdachten timmerman uut et [[Tweante|twentske]] [[Delden]]. Hee solde den notaris Jan Dikkers uut [[Almelo]] ümmebracht hebben. Töt up et skavot hölde Pieperiet vul dat he et neet edån hadde. == Anleiding == Timmerman Gerrit Jan Pieperiet syn bedryv was oaver den kop egån. Notåris Dikkers was by em langs egån üm te oaverleggen oaver en skikkingsvöärstel vöär et inlössen van synen skuld. Mär Pieperiet wolde neet togeaven. Do as Dikkers den åvend noch weaderümme löyp nå Almelo, oaver de Olde Deldenskeweg, wör hee by [[Tusveld]] by [[Oazel|Åsel]] doudehöwwen. Dårnå wör syn lyk in nen plas by Braamhaarskamp esmeaten en evünden up den [[23 juni|23. juni]] [[1816]]. == Anholding en vonnis == Et was mär eaven of se hadden Pieperiet al vastesat in de stadhuusgevangenis van Almelo, med synen kamerråd, den klumpenmaker Gerrit Roessingh. Måndenlange seaden de kearls niks. Töt et Roessing te vöäle wör en hee Pieperiet de skuld gavven. Up den [[6 november|6. november]] [[1817]] wör Pieperiet in höyger beroop döär et gerecht van [[Zwolle|Swolle]] skuldig achted an 'doudslag med vöärbedachten råde'. Hee solde upeknüpped worden an den galg teagenoaver et stadhuus. Roessing küm der underhen en wör vryspröäken. Do as Pieperiet syn doudsvonnis höyrden, seade hee dat Roessing et edån had. Se hadden nå de inbodelverkoup in nen kroog eseaten en mekander upejürked üm Dikkers en good mål kläppe te geaven. Roessing sol et uutendelik ouk echt edån hebben. Pieperiet vröög med nen breev vergiffenis van köäning Willem I, mär den breev küm neet oaver. Et doudsvonnis sol up den 3. määrt döärgån. Et stadsbestüür verwachteden ungereageldheiden, düs vrögen se verstarking. Generaal Majoor Norman Mac Leod, provinciaal kommandant van Oaveryssel, skreav vanuut Swolle dat he 1 officier en 11 onderofficieren en 12 paerde solde stüren üm et spül in et gareel to holden. Se kümmen al up 2. määrt, üm den gevangenis te bewaken. Kennelik warren de oaverheiden bange at Pieperiet sol untsnappen of ehülpen solde worden. == Uphanging == Nen juurnalist van de ''Overijsselsche Courant'' was by den uutvoor van et doudsvonnis. Up den 6. määrt stünd van em in dee krante ne beskryving van de geböärdenissen:<blockquote>‘''De executie maakte op de ontzettende menigte aanschouwers, welke van alle oorden waren zamengevloeid, om dit akelige schouwspel, waarvan alhier sedert ruim eene eeuw geen voorbeeld geweest was te zien, den diepsten indruk. Er heerschte eene onbegrijpelijke stilte, en alles is in de volkomenste orde afgelopen. Ik hoop, dat het heilzaam doel, hetwelk met het doel dier executie alhier beoogd is, volkomen zal zijn bereikt en dus de onbedachtzame menigte van het uitvoeren van wandaden, waarvan zij thans de gevolgen hebben kunnen zien, zal worden afgeschrikt''.’</blockquote>Kort vöärdat he upehüngen wör, rööp Pieperiet noch: 'Ik bin unskuldig.' == Nåsleap == Noch alle jåren wördt in Almelo med echte rechters en juristen et proces nåspöäld. Nen advokåt uut [[Den Haag]] was der in 2013 tovallig by. Et stünd em niks an dat der en toneelstükken van emaked was, terwyl as der wal ymand möägelik unskuldig upehüngen was. Hee plüüsden et wyder uut en deenden en versöök töt hersening van de sake in. == Brunnen == * [https://www.almelonieuws.nl/nieuws/laatstenieuws/c14033_Pieperiet__het_laatste_doodvonnis_in_Almelo/index.html Almelonieuws.nl. 'Pieperiet: het laatste doodvonnis in Almelo.' Uutegeaven 1. september 2013. Bekeaken 8. juni 2025.] * [https://mijnstadmijndorp.nl/app/gemeentealmelo/verhalen/de-laatste-executie-in-almelo Mijnstadmijndorp.nl. 'De laatste executie in Almelo'. Bekeaken up 8. juni 2025.] * [https://nos.nl/artikel/592218-herziening-200-jaar-oude-executie Nos.nl. "Herziening 200 jaar oude executie". Uutgeaven up 31. december 2013. Bekeaken up 8. juni 2025.] 6ophe28oejicttwmcut602x4w8tmjxx 331366 331365 2025-06-08T12:04:46Z Woolters 62 331366 wikitext text/x-wiki '''Gerrit Jan Pieperiet''' (? [[1786]] [[Delden]] - [[Almelo]] [[3 meert|3. määrt]] [[1818]]) was nen van moard verdachten timmerman uut et [[Tweante|twentske]] [[Delden]]. Hee solde den notaris Jan Dikkers uut [[Almelo]] ümmebracht hebben. Töt up et skavot hölde Pieperiet vul dat he et neet edån hadde. == Anleiding == Timmerman Gerrit Jan Pieperiet syn bedryv was oaver den kop egån. Notåris Dikkers was by em langs egån üm te oaverleggen oaver en skikkingsvöärstel vöär et inlössen van synen skuld. Mär Pieperiet wolde neet togeaven. Do as Dikkers den åvend noch weaderümme löyp nå Almelo, oaver de Olde Deldenskeweg, wör hee by [[Tusveld]] by [[Oazel|Åsel]] doudehöwwen. Dårnå wör syn lyk in nen plas by Braamhaarskamp esmeaten en evünden up den [[23 juni|23. juni]] [[1816]]. == Anholding en vonnis == Et was mär eaven of se hadden Pieperiet al vastesat in de stadhuusgevangenis van Almelo, med synen kamerråd, den klumpenmaker Gerrit Roessingh. Måndenlange seaden de kearls niks. Töt et Roessing te vöäle wör en hee Pieperiet de skuld gavven. Up den [[6 november|6. november]] [[1817]] wör Pieperiet in höyger beroop döär et gerecht van [[Zwolle|Swolle]] skuldig achted an 'doudslag med vöärbedachten råde'. Hee solde upeknüpped worden an den galg teagenoaver et stadhuus. Roessing küm der underhen en wör vryspröäken. Do as Pieperiet syn doudsvonnis höyrden, seade hee dat Roessing et edån had. Se hadden nå de inbodelverkoup in nen kroog eseaten en mekander upejürked üm Dikkers en good mål kläppe te geaven. Roessing sol et uutendelik ouk echt edån hebben. Pieperiet vröög med nen breev vergiffenis van köäning Willem I, mär den breev küm neet oaver. Et doudsvonnis sol up den 3. määrt döärgån. Et stadsbestüür verwachteden ungereageldheiden, düs vrögen se verstarking. Generaal Majoor Norman Mac Leod, provinciaal kommandant van Oaveryssel, skreav vanuut Swolle dat he 1 officier en 11 onderofficieren en 12 paerde solde stüren üm et spül in et gareel to holden. Se kümmen al up 2. määrt, üm den gevangenis te bewaken. Kennelik warren de oaverheiden bange at Pieperiet sol untsnappen of ehülpen solde worden. == Uphanging == Nen juurnalist van de ''Overijsselsche Courant'' was by den uutvoor van et doudsvonnis. Up den 6. määrt stünd van em in dee krante ne beskryving van de geböärdenissen:<blockquote>‘''De executie maakte op de ontzettende menigte aanschouwers, welke van alle oorden waren zamengevloeid, om dit akelige schouwspel, waarvan alhier sedert ruim eene eeuw geen voorbeeld geweest was te zien, den diepsten indruk. Er heerschte eene onbegrijpelijke stilte, en alles is in de volkomenste orde afgelopen. Ik hoop, dat het heilzaam doel, hetwelk met het doel dier executie alhier beoogd is, volkomen zal zijn bereikt en dus de onbedachtzame menigte van het uitvoeren van wandaden, waarvan zij thans de gevolgen hebben kunnen zien, zal worden afgeschrikt''.’</blockquote>Kort vöärdat he upehüngen wör, rööp Pieperiet noch: 'Ik bin unskuldig.' == Nåsleap == Noch alle jåren wördt in Almelo med echte rechters en juristen et proces nåspöäld. Nen advokåt uut [[Den Haag]] was der in 2013 tovallig by. Et stünd em niks an dat der en toneelstükken van emaked was, terwyl as der wal ymand möägelik unskuldig upehüngen was. Hee plüüsden et wyder uut en deenden en versöök töt hersening van de sake in. == Brunnen == *[https://www.almelonieuws.nl/nieuws/laatstenieuws/c14033_Pieperiet__het_laatste_doodvonnis_in_Almelo/index.html Almelonieuws.nl. 'Pieperiet: het laatste doodvonnis in Almelo.' Uutegeaven 1. september 2013. Bekeaken 8. juni 2025.] * [https://mijnstadmijndorp.nl/app/gemeentealmelo/verhalen/de-laatste-executie-in-almelo Mijnstadmijndorp.nl. 'De laatste executie in Almelo'. Bekeaken up 8. juni 2025.] * [https://nos.nl/artikel/592218-herziening-200-jaar-oude-executie Nos.nl. "Herziening 200 jaar oude executie". Uutgeaven up 31. december 2013. Bekeaken up 8. juni 2025.] [[Kategorie: Tweants artikel]] [[Kategorie: Misdoadiger]] 7h1xuvipl297vrxn8lek1bsiaxlpeoi 331367 331366 2025-06-08T12:07:51Z Woolters 62 /* Anholding en vonnis */ 331367 wikitext text/x-wiki '''Gerrit Jan Pieperiet''' (? [[1786]] [[Delden]] - [[Almelo]] [[3 meert|3. määrt]] [[1818]]) was nen van moard verdachten timmerman uut et [[Tweante|twentske]] [[Delden]]. Hee solde den notaris Jan Dikkers uut [[Almelo]] ümmebracht hebben. Töt up et skavot hölde Pieperiet vul dat he et neet edån hadde. == Anleiding == Timmerman Gerrit Jan Pieperiet syn bedryv was oaver den kop egån. Notåris Dikkers was by em langs egån üm te oaverleggen oaver en skikkingsvöärstel vöär et inlössen van synen skuld. Mär Pieperiet wolde neet togeaven. Do as Dikkers den åvend noch weaderümme löyp nå Almelo, oaver de Olde Deldenskeweg, wör hee by [[Tusveld]] by [[Oazel|Åsel]] doudehöwwen. Dårnå wör syn lyk in nen plas by Braamhaarskamp esmeaten en evünden up den [[23 juni|23. juni]] [[1816]]. == Anholding en vonnis == Et was mär eaven of se hadden Pieperiet al vastesat in de stadhuusgevangenis van Almelo, med synen kamerråd, den klumpenmaker Gerrit Roessingh. Måndenlange seaden de kearls niks. Töt et Roessing te vöäle wör en hee Pieperiet de skuld gavven. Up den [[6 november|6. november]] [[1817]] wör Pieperiet in höyger beroop döär et gerecht van [[Zwolle|Swolle]] skuldig achted an 'doudslag med vöärbedachten råde'. Hee solde upeknüpped worden an den galg teagenoaver et stadhuus. Roessing küm der underhen en wör vryspröäken. Do as Pieperiet syn doudsvonnis höyrden, seade hee dat Roessing et edån had. Se hadden nå de inbodelverkoup in nen kroog eseaten en mekander upejürked üm Dikkers en good mål kläppe te geaven. Roessing sol et uutendelik ouk echt edån hebben. Pieperiet vröög med nen breev vergiffenis van köäning [[Willem I]], mär den breev küm neet oaver. Et doudsvonnis sol up den 3. määrt döärgån. Et stadsbestüür verwachteden ungereageldheiden, düs vrögen se verstarking. Generaal Majoor [[Norman Mac Leod]], provinciaal kommandant van [[Oaveryssel]], skreav vanuut Swolle dat he 1 officier en 11 onderofficieren en 12 paerde solde stüren üm et spül in et gareel to holden. Se kümmen al up [[2 meert|2. määrt]], üm den gevangenis te bewaken. Kennelik warren de oaverheiden bange at Pieperiet sol untsnappen of ehülpen solde worden. == Uphanging == Nen juurnalist van de ''Overijsselsche Courant'' was by den uutvoor van et doudsvonnis. Up den 6. määrt stünd van em in dee krante ne beskryving van de geböärdenissen:<blockquote>‘''De executie maakte op de ontzettende menigte aanschouwers, welke van alle oorden waren zamengevloeid, om dit akelige schouwspel, waarvan alhier sedert ruim eene eeuw geen voorbeeld geweest was te zien, den diepsten indruk. Er heerschte eene onbegrijpelijke stilte, en alles is in de volkomenste orde afgelopen. Ik hoop, dat het heilzaam doel, hetwelk met het doel dier executie alhier beoogd is, volkomen zal zijn bereikt en dus de onbedachtzame menigte van het uitvoeren van wandaden, waarvan zij thans de gevolgen hebben kunnen zien, zal worden afgeschrikt''.’</blockquote>Kort vöärdat he upehüngen wör, rööp Pieperiet noch: 'Ik bin unskuldig.' == Nåsleap == Noch alle jåren wördt in Almelo med echte rechters en juristen et proces nåspöäld. Nen advokåt uut [[Den Haag]] was der in 2013 tovallig by. Et stünd em niks an dat der en toneelstükken van emaked was, terwyl as der wal ymand möägelik unskuldig upehüngen was. Hee plüüsden et wyder uut en deenden en versöök töt hersening van de sake in. == Brunnen == *[https://www.almelonieuws.nl/nieuws/laatstenieuws/c14033_Pieperiet__het_laatste_doodvonnis_in_Almelo/index.html Almelonieuws.nl. 'Pieperiet: het laatste doodvonnis in Almelo.' Uutegeaven 1. september 2013. Bekeaken 8. juni 2025.] * [https://mijnstadmijndorp.nl/app/gemeentealmelo/verhalen/de-laatste-executie-in-almelo Mijnstadmijndorp.nl. 'De laatste executie in Almelo'. Bekeaken up 8. juni 2025.] * [https://nos.nl/artikel/592218-herziening-200-jaar-oude-executie Nos.nl. "Herziening 200 jaar oude executie". Uutgeaven up 31. december 2013. Bekeaken up 8. juni 2025.] [[Kategorie: Tweants artikel]] [[Kategorie: Misdoadiger]] 5bvv1x3nazqrgy1slzdx2r4l1qyccpu 331368 331367 2025-06-08T12:08:18Z Woolters 62 331368 wikitext text/x-wiki '''Gerrit Jan Pieperiet''' (? [[1786]] [[Delden]] - [[Almelo]] [[3 meert|3. määrt]] [[1818]]) was nen van moard verdachten timmerman uut et [[Tweante|twentske]] [[Delden]]. Hee solde den notaris Jan Dikkers uut [[Almelo]] ümmebracht hebben. Töt up et skavot hölde Pieperiet vul dat he et neet edån hadde. == Anleiding == Timmerman Gerrit Jan Pieperiet syn bedryv was oaver den kop egån. Notåris Dikkers was by em langs egån üm te oaverleggen oaver en skikkingsvöärstel vöär et inlössen van synen skuld. Mär Pieperiet wolde neet togeaven. Do as Dikkers den åvend noch weaderümme löyp nå Almelo, oaver de Olde Deldenskeweg, wör hee by [[Tusveld]] by [[Oazel|Åsel]] doudehöwwen. Dårnå wör syn lyk in nen plas by Braamhaarskamp esmeaten en evünden up den [[23 juni|23. juni]] [[1816]]. == Anholding en vonnis == Et was mär eaven of se hadden Pieperiet al vastesat in de stadhuusgevangenis van Almelo, med synen kamerråd, den klumpenmaker Gerrit Roessingh. Måndenlange seaden de kearls niks. Töt et Roessing te vöäle wör en hee Pieperiet de skuld gavven. Up den [[6 november|6. november]] [[1817]] wör Pieperiet in höyger beroop döär et gerecht van [[Zwolle|Swolle]] skuldig achted an 'doudslag med vöärbedachten råde'. Hee solde upeknüpped worden an den galg teagenoaver et stadhuus. Roessing küm der underhen en wör vryspröäken. Do as Pieperiet syn doudsvonnis höyrden, seade hee dat Roessing et edån had. Se hadden nå de inbodelverkoup in nen kroog eseaten en mekander upejürked üm Dikkers en good mål kläppe te geaven. Roessing sol et uutendelik ouk echt edån hebben. Pieperiet vröög med nen breev vergiffenis van köäning [[Willem I]], mär den breev küm neet oaver. Et doudsvonnis sol up den 3. määrt döärgån. Et stadsbestüür verwachteden ungereageldheiden, düs vrögen se verstarking. Generaal Majoor [[Norman Mac Leod]], provinciaal kommandant van [[Oaveryssel]], skreav vanuut Swolle dat he 1 officier en 11 onderofficieren en 12 paerde solde stüren üm et spül in et gareel to holden. Se kümmen al up [[2 meert|2. määrt]], üm den gevangenis te bewaken. Kennelik warren de oaverheiden bange at Pieperiet sol untsnappen of ehülpen solde worden. == Uphanging == Nen juurnalist van de ''Overijsselsche Courant'' was by den uutvoor van et doudsvonnis. Up den 6. määrt stünd van em in dee krante ne beskryving van de geböärdenissen:<blockquote>‘''De executie maakte op de ontzettende menigte aanschouwers, welke van alle oorden waren zamengevloeid, om dit akelige schouwspel, waarvan alhier sedert ruim eene eeuw geen voorbeeld geweest was te zien, den diepsten indruk. Er heerschte eene onbegrijpelijke stilte, en alles is in de volkomenste orde afgelopen. Ik hoop, dat het heilzaam doel, hetwelk met het doel dier executie alhier beoogd is, volkomen zal zijn bereikt en dus de onbedachtzame menigte van het uitvoeren van wandaden, waarvan zij thans de gevolgen hebben kunnen zien, zal worden afgeschrikt''.’</blockquote>Kort vöärdat he upehüngen wör, rööp Pieperiet noch: 'Ik bin unskuldig.' == Nåsleap == Noch alle jåren wördt in Almelo med echte rechters en juristen et proces nåspöäld. Nen advokåt uut [[Den Haag]] was der in 2013 tovallig by. Et stünd em niks an dat der en toneelstükken van emaked was, terwyl as der wal ymand möägelik unskuldig upehüngen was. Hee plüüsden et wyder uut en deenden en versöök töt hersening van de sake in. == Brunnen == *[https://www.almelonieuws.nl/nieuws/laatstenieuws/c14033_Pieperiet__het_laatste_doodvonnis_in_Almelo/index.html Almelonieuws.nl. 'Pieperiet: het laatste doodvonnis in Almelo.' Uutegeaven 1. september 2013. Bekeaken 8. juni 2025.] * [https://mijnstadmijndorp.nl/app/gemeentealmelo/verhalen/de-laatste-executie-in-almelo Mijnstadmijndorp.nl. 'De laatste executie in Almelo'. Bekeaken up 8. juni 2025.] * [https://nos.nl/artikel/592218-herziening-200-jaar-oude-executie Nos.nl. "Herziening 200 jaar oude executie". Uutgeaven up 31. december 2013. Bekeaken up 8. juni 2025.] {{DEFAULTSORT:Pieperiet, Gerrit Jan}} [[Kategorie: Tweants artikel]] [[Kategorie: Misdoadiger]] ajaehpjtrhdfijaspufa65uzxmz6lnj 331375 331368 2025-06-09T07:57:28Z Woolters 62 /* Anholding en vonnis */ 331375 wikitext text/x-wiki '''Gerrit Jan Pieperiet''' (? [[1786]] [[Delden]] - [[Almelo]] [[3 meert|3. määrt]] [[1818]]) was nen van moard verdachten timmerman uut et [[Tweante|twentske]] [[Delden]]. Hee solde den notaris Jan Dikkers uut [[Almelo]] ümmebracht hebben. Töt up et skavot hölde Pieperiet vul dat he et neet edån hadde. == Anleiding == Timmerman Gerrit Jan Pieperiet syn bedryv was oaver den kop egån. Notåris Dikkers was by em langs egån üm te oaverleggen oaver en skikkingsvöärstel vöär et inlössen van synen skuld. Mär Pieperiet wolde neet togeaven. Do as Dikkers den åvend noch weaderümme löyp nå Almelo, oaver de Olde Deldenskeweg, wör hee by [[Tusveld]] by [[Oazel|Åsel]] doudehöwwen. Dårnå wör syn lyk in nen plas by Braamhaarskamp esmeaten en evünden up den [[23 juni|23. juni]] [[1816]]. == Anholding en vonnis == Et was mär eaven of se hadden Pieperiet al vastesat in de stadhuusgevangenis van Almelo, med synen kameråd, den klumpenmaker Gerrit Roessingh. Måndenlange seaden de kearls niks. Töt et Roessing te vöäle wör en hee Pieperiet de skuld gavven. Up den [[6 november|6. november]] [[1817]] wör Pieperiet in höyger beroop döär et gerecht van [[Zwolle|Swolle]] skuldig achted an 'doudslag med vöärbedachten råde'. Hee solde upeknüpped worden an den galg teagenoaver et stadhuus. Roessing küm der underhen en wör vryspröäken. Do as Pieperiet syn doudsvonnis höyrden, seade hee dat Roessing et edån had. Se hadden nå et gesprek med Dikkers in nen kroog eseaten en mekander upejürked üm Dikkers en good mål kläppe te geaven. Roessing sol et uutendelik ouk echt edån hebben. Pieperiet vröög med nen breev vergiffenis van köäning [[Willem I]], mär den breev küm neet oaver. Et doudsvonnis sol up den 3. määrt döärgån. Et stadsbestüür verwachteden ungereageldheiden, düs vrögen se verstarking. Generaal Majoor [[Norman Mac Leod]], provinciaal kommandant van [[Oaveryssel]], skreav vanuut Swolle dat he 1 officier en 11 onderofficieren en 12 paerde solde stüren üm et spül in et gareel to holden. Se kümmen al up [[2 meert|2. määrt]], üm den gevangenis te bewaken. Kennelik warren de oaverheiden bange at Pieperiet sol untsnappen of ehülpen solde worden, of dat de tokykers upstandig solden worden. == Uphanging == Nen juurnalist van de ''Overijsselsche Courant'' was by den uutvoor van et doudsvonnis. Up den 6. määrt stünd van em in dee krante ne beskryving van de geböärdenissen:<blockquote>‘''De executie maakte op de ontzettende menigte aanschouwers, welke van alle oorden waren zamengevloeid, om dit akelige schouwspel, waarvan alhier sedert ruim eene eeuw geen voorbeeld geweest was te zien, den diepsten indruk. Er heerschte eene onbegrijpelijke stilte, en alles is in de volkomenste orde afgelopen. Ik hoop, dat het heilzaam doel, hetwelk met het doel dier executie alhier beoogd is, volkomen zal zijn bereikt en dus de onbedachtzame menigte van het uitvoeren van wandaden, waarvan zij thans de gevolgen hebben kunnen zien, zal worden afgeschrikt''.’</blockquote>Kort vöärdat he upehüngen wör, rööp Pieperiet noch: 'Ik bin unskuldig.' == Nåsleap == Noch alle jåren wördt in Almelo med echte rechters en juristen et proces nåspöäld. Nen advokåt uut [[Den Haag]] was der in 2013 tovallig by. Et stünd em niks an dat der en toneelstükken van emaked was, terwyl as der wal ymand möägelik unskuldig upehüngen was. Hee plüüsden et wyder uut en deenden en versöök töt hersening van de sake in. == Brunnen == *[https://www.almelonieuws.nl/nieuws/laatstenieuws/c14033_Pieperiet__het_laatste_doodvonnis_in_Almelo/index.html Almelonieuws.nl. 'Pieperiet: het laatste doodvonnis in Almelo.' Uutegeaven 1. september 2013. Bekeaken 8. juni 2025.] * [https://mijnstadmijndorp.nl/app/gemeentealmelo/verhalen/de-laatste-executie-in-almelo Mijnstadmijndorp.nl. 'De laatste executie in Almelo'. Bekeaken up 8. juni 2025.] * [https://nos.nl/artikel/592218-herziening-200-jaar-oude-executie Nos.nl. "Herziening 200 jaar oude executie". Uutgeaven up 31. december 2013. Bekeaken up 8. juni 2025.] {{DEFAULTSORT:Pieperiet, Gerrit Jan}} [[Kategorie: Tweants artikel]] [[Kategorie: Misdoadiger]] cn1qzdj227ixuphukfpuesvyb2gf28y 0 35434 331369 2025-06-08T14:41:59Z Woolters 62 Nye syde: '[[Bestaand:Abrigo do Lagar Velho, Lapedo 5.jpg|duum|328x328px|Zicht op de grot in et dal van Lagar Velho woaras et wich vunden is]] Et '''Wich van Lapedo''' (officieel '''Lagar Velho 1''') is een volledig prehistorisch skelet wat in nen grot in [[Portugal]] vunden is. Wettenskoppers meent, et is nen mengvörm van nen [[Neanderthaler|neanderdaler]] en [[Mense|modern menske]]. Kolstofdatering wis oet at et kind zo'n 26 töt 25 doezend joar terugge leavden. In 1998 leidden prehis…' 331369 wikitext text/x-wiki [[Bestaand:Abrigo do Lagar Velho, Lapedo 5.jpg|duum|328x328px|Zicht op de grot in et dal van Lagar Velho woaras et wich vunden is]] Et '''Wich van Lapedo''' (officieel '''Lagar Velho 1''') is een volledig prehistorisch skelet wat in nen grot in [[Portugal]] vunden is. Wettenskoppers meent, et is nen mengvörm van nen [[Neanderthaler|neanderdaler]] en [[Mense|modern menske]]. Kolstofdatering wis oet at et kind zo'n 26 töt 25 doezend joar terugge leavden. In 1998 leidden prehistorisch archeoloog João Zilhão een onderzeuk noar ne olde menskelike growestee. 'n Vundst wis oet at vrogmoderne mensken in de [[Steyntyd|öldere steentied]] leavden in et westen van et [[Iberisch skiereiland|Iberische skiereiland]]. De zowat komplete oawerblievsels van et kind, wat ongevear veer joar old was do as et störf, loat zeen at et heufd, 'n kin, de tanden en samenstelling van et geraamte kenmarken had van beide neanderdalers en homo sapiens. Et gavven te denken dat dee lesten de eersten nich enkel met oorlog oetreuiden (zo as doarveur altied dacht), mer dat de beide heanig an duur inmenging versmeulten töt wat wiej noe as mensken kent. In den tied was et genoom van neanderdalers nog nich in kaarte bracht. Zo wust de wettenskop nog nich dat zowat alle leu op de wearld neanderdaler-DNA in zich hebt. Et is nog ondudelik wo as et kan dat der een neanderdaler-achtig wich opdeuk zo'n tien doezend joar noa at de neanderdalers oetstörven. Et wich wör begreaven met een [[Kniende (dier)|kanientjen]] op de börste, woarskienlik as growegift. Oet dezelfde kolstofdatering wet wettenskoppers dat de grot zo'n dree honderd joar in gebroek was en noa et begreaven van et wich zo'n twee doezend joar nich meer. In de bezeukershalle van Lagar Velho is nöast nen noamaak van et skelet ook ne rekonstruktie van et gezichte te zeen. == Oetgoande verwiezingen == * [https://historianet.nl/steentijd/mysterieus-steentijdkind-met-neanderthaler-genen-eindelijk-gedateerd Historianet.nl. 'Mysterieus steentijdkind met Neanderthaler-genen eindelijk gedateerd'. Steensig, Søren. 17 meert 2025. 8 juni 2025.] [[Kategorie:Tweants artikel]] [[Kategorie:Prehistorie]] [[Kategorie:Portugal]] g0mtad0zzdtymd8b5aoevcin6bnnww8 0 35435 331372 2025-06-08T16:39:48Z Roerdinkholder 17900 Maked döär et oaversetten van de syde "[[:en:Special:Redirect/revision/1276890992|Mudflat hiking]]" 331372 wikitext text/x-wiki [[Bestaand:Wadlopen_bij_Pieterburen_02a.jpg|duum|Group van waadleuper bie Pieterburen, Nederlaand.]] [[Bestaand:Wadden_Sea_Wilhelmshaven.jpg|duum|Waadleuper in de Waddenzee bie Wilhelmshaven, Duutslaand.]] Wadlopen (Dains: Vadehavsvandring, Nederlaans: wadlopen, West[[Westlaauwers Frais|-Frais.]] dialekten Waadrinnen en Duuts Wattwandern) is ain rekreatie in Nederlaand. De maisten van de Nederlanders wandelen op et wad of langs t wotter; dit kan zowaal over land as deur zai te doun binnen. In Noordwestduutslaand wördt ook nog wat waadloopt deur wegen dij nait meer deur modder bedekt binnen mit zaandveugeltjes as aindenköppen. Waadleupers binnen luu dij, mit hulp van een getijtoafel en in de periode dat t leegwotter is op et wotterscheidingsvlakte wandelen. Dit gebeurt veural tusken den Fraise vastelaandskuste en an 'e Fraise eilanden.<ref name="Deutschland">{{Citeer web|title=Wattwandern|url=http://www.wattwandern.de/|access-date=2009-08-19|language=German}}</ref> De Waddenzee, een gördel van de Noordzee is goud past veur disse traditionele praktiek. Dails van disse ondaipe zee liggen veur t vastelaand in Nederlaand, tusken Fraislaand en de Fraise Eilanden; veur de kuste vaan Noordwest-Duutslaand. In Nederlaand kinnen waadleuper van et vastelaand noar Terschelling, Ameland (mit de Waddeneilanden), Engelsmanploat en Skiermonnikoog wandelen. Waadleuproutes binnen bekind, moar nait an te roaden vanwege de innerlike gevoaren ('t juust paad is meuilik um op t sporen en/öf der zit onvoldounde foutmarge bie 'n timing) öf um ekologische versteuring zo min meugelik tou moaken. Duutslaand können wandeloars op de Oost-Fraise eilanden Norderney, Baltrum (de greutste van t laand), Langeoog en Spiekeroog. Noord-Fraise Halligen Süderoog, Sudfall en Olaand können ook van et vastelaand reikt wörden. Ook de eilanden Föhr (Föhren) kin ainvoldig reikt worden via t vastlaand.<ref name="Nordfriesland">{{Citeer web|title=Nordseetourimus|url=http://www.nordseetourismus.de/wattwanderung-an-der-nordsee|access-date=2017-02-05|language=German}}</ref>Der is ook n verbinding tusken de eilanden Amrum en Föhr.<ref name="Deutschland">{{Citeer web|title=Wattwandern|url=http://www.wattwandern.de/|access-date=2009-08-19|language=German}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true">[http://www.wattwandern.de/ "Wattwandern"]. ''www.wattwandern.de'' (in German)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2009-08-19</span></span>.</cite> [[Category:CS1 German-language sources (de)]]</ref> Disse specifieke route is ain gids verplicht. Ain gids kin n hulpe binnen bie t plannen van de rais en het ook ziene eigen regels, zoas: Denemarken kinnen wandeloars op de waadvlakte noar Mandø, Fanø en Langli wandelen. Engelaand wördt dezelfde aktiviteit söms beoufend, maistal mit gebroek van verloaten leegtij-karrewegen dij eer deur peerdkarrenverkeer broekt weer. Bekindste tocht is de euverstaik van Morecambe Bay, woar begeleide wandelingen langs de route vaan elf kilometer deur ain gidsen wörden laidet deur n tiedige hoolder van et aiwenoolde kantoor King's Guide to the Sand. Aandere is The Broomway in Essex, n wiek an de rivier den 't bessemweg neumd wördt. Baide routes binnen gevoarlik en de wandelöars wörden maistal leid deur ervoaren gidsen. Frankriek is t meugelik um euver de boai van Mont-Saint-Michel in Noormandië tou wandelen. As elders, is et sterk an te roaden um dit mit ain offisjele gids tou doun.<ref>{{Citeer web|url=https://en.normandie-tourisme.fr/unmissable-sites/the-mont-saint-michel/crossing-the-bay/|title=Crossing the Bay of the Mont-Saint-Michel on foot - Normandy Tourism, France|access-date=2025-02-21}}</ref> [[Bestaand:Mudflat_hiking.JPG|links|duum|Waadloupen in Oost-Fraislaand, Duutslaand.]] == Raigels == [[Bestaand:Boek2-82.jpg|duum|Waadleupers, dij ien de modder loupen.]] Nederlaand is waadloupen allain toustoan mit ain passende vergunning of oonder touzicht van n gelicentieerde gids, en allain op erkende routen.<ref>{{Citeer web|title=Wadloopverordening 1996|url=https://www.waddenzee.nl/fileadmin/content/Dossiers/Toerisme/pdf/Aangepaste_Wadloopverordening_1996_nav_Dienstenwet__september_2010_.pdf|access-date=}}</ref> Nederlaand binnen Dijkstra's Waadleuptochten Pieterburen, et waadleupsintrum Fryslân in Holwerd en de Fraise Waadrinners organisoaties veur t opleiden van waadleupgidsen. 't Waadloupen is ain sport dij nog steeds deur n groot oantal leden wördt beoufend: Houwaal de getijden in hail regelmoatige cycli veraanderen, kin aiderain makkelik ain verkeerd beeld van de toustaand kriegen en zich gauw ömringd vienden deur et stijgende wotter an alle zieden. Gids mout huurd wörden um mislukkingen tou veurkomen.<ref name="Deutschland">{{Citeer web|title=Wattwandern|url=http://www.wattwandern.de/|access-date=2009-08-19|language=German}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true">[http://www.wattwandern.de/ "Wattwandern"]. ''www.wattwandern.de'' (in German)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2009-08-19</span></span>.</cite> [[Category:CS1 German-language sources (de)]]</ref> [[Kategorie:Waddenaailanden]] gjtmhk6i9ic5tamsmj62lu3ehqkn8p1 1 35436 331373 2025-06-08T16:41:54Z Roerdinkholder 17900 Ny underwarp: /* Grönnegsk */ 331373 wikitext text/x-wiki == Grönnegsk == Myne eyrste syde in et grönnegsk, ik vönd et wal passend. [[Gebruker:Roerdinkholder|Roerdinkholder]] ([[Overleg gebruker:Roerdinkholder|overleg]]) 18:41, 8 jun 2025 (CEST) ooz66zha9mtyam6jtfbegvyxde71bvw 0 35437 331374 2025-06-08T17:28:33Z Roerdinkholder 17900 Nye syde: ''''Petrus Johannes Josef (Peter) Groot Kormelink''' ([[Grolle]], [[19 määrt]] [[1953]]) is eynen neaderlandsken sanger, komponist en aktöör. == Biografy == === Jöögd === Groot Kormelink gröiden up in Grolle as jüngsten in eyn [[Rooms-Katholieke Karke|katolik]] gesin van 11 kinder. Nå syne middelbåre skole richteden hy et bandjen ''Ambition'' up. Hy verhuseden nå eyne avebrökkene study når [[Grunnen (stad)|Grönningen]] en wyr dår pianist en aktöör by den rockt…' 331374 wikitext text/x-wiki '''Petrus Johannes Josef (Peter) Groot Kormelink''' ([[Grolle]], [[19 määrt]] [[1953]]) is eynen neaderlandsken sanger, komponist en aktöör. == Biografy == === Jöögd === Groot Kormelink gröiden up in Grolle as jüngsten in eyn [[Rooms-Katholieke Karke|katolik]] gesin van 11 kinder. Nå syne middelbåre skole richteden hy et bandjen ''Ambition'' up. Hy verhuseden nå eyne avebrökkene study når [[Grunnen (stad)|Grönningen]] en wyr dår pianist en aktöör by den rockteatergroop ''Werk in Uitvoering''. === Karriere === Dree jår låter begun Groot Kormelink syne karriere as sanger en komponist. In den sommer van 1982 richteden hy den band Splitsing up. In july 1985 måken hy synen eyrsten hit "Wind en Zeilen", den nen radiohit wyr up [[Hilversum 1]] en [[Hilversum 3]] en noteringen behåleden in sowal den [[Tipparade]], [[Nationålen Hitparade]] as den [[TROS Top 50]]. In 1988 richteden hy såmen med [[Herman Grimme]] de Jazzpolitie up. Öären eyrsten single ''Liefdesliedjes'' brachteden sy uut in 1993. In 1994 untvingeden sy van [[Ad Visser]] den [[Silveren Harp]]. Såmen med [[Bert Heerink]] en Erik Mesie vörmeden hy ok den feestband ''De Heeren van Oranje.'' In 2014 vörmeden hy med syne vöärmålige bandleden ''De Splitspolitie''. Öären eyrsten single dee wyr uutebracht was ''Een Zomer.'' In 2003 was hy to syn as aktöör in den film [[De Schippers van de Kameleon]] as ''möller Dijkstra''. Hy brachteden in 2015 et album [[Weerkommen (Peter Groot Kormelink)|Weerkommen]] uut. gw7gfu7590z9pva2u63iyijblo5isep