Wikipedia nds_nlwiki https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/V%C3%B6%C3%A4rblad MediaWiki 1.45.0-wmf.6 first-letter Media Spesiaal Overleg Gebruker Overleg gebruker Wikipedia Overleg Wikipedia Bestaand Overleg bestaand MediaWiki Overleg MediaWiki Mal Overleg mal Hulpe Overleg hulpe Kategorie Overleg kategorie TimedText TimedText talk Module Overleg module 0 20676 331397 327898 2025-06-19T20:40:05Z InternetArchiveBot 23048 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 331397 wikitext text/x-wiki {{Spraoke | kop = Esties | spraoke = eesti keel | laand = [[Estlaand]] | sprekkers = 1,1 miljoen | klassifikatie = [[Oeraalse talen|Oeraals]] * [[Finoegriese talen|Finoegries]] ** [[Fins-Permiese talen|Fins-Permies]] *** [[Fins-Wolgaïsche talen|Fins-Wolgaïsch]] **** [[Fins-Samiese talen|Fins-Samies]] ***** [[Oostzeefinse talen|Oostzeefins]] ****** '''Esties''' | dialekte = * [[Zuudesties]]: ** [[Võro]] ** [[Seto (taal)|Seto]] ** [[Mulgi]] ** [[Tartu]] | skrift = [[Latiens alfabet|Latiens]] | staotus = offisiële staotus in [[Estlaand]] en de [[Europese Unie]] | spraokinstituut = Eesti Keele Instituut | iso1 = et | iso2 = est | iso3 = est }} t '''Esties''' (''eesti keel''; uutsprake: {{Audio|et-eesti keel.ogg|{{IPA|[ˈeːsti ˈkeːl]}} }}) is de offisiële [[taal]] van de republiek [[Estlaand]]. De taal, die oek wel '''Estlaands''', '''Estnies''' of '''Ests''' eneumd wörden, hef ongeveer 1 miljoen sprekers. Daormee is t, nao t [[Ieslaans|Ieslaands]] en t [[Maltees]], de op twee nao kleinste taal in Europa die op alle nivo's (wetgeving, rechtsprake, wetenschap, literatuur) gebruukt wörden. t Esties beheurt tot de [[Finoegriese talen]] en daorbinnen weer tot de [[Oostzeefinse talen]]. Tot die groep talen, die rond de [[Finse Golf]] espreuken wörden, beheurt oek t [[Fins]], n taal die de meeste Esten mit n minne meuite verstaon kunnen. Ummekeerd geldt dat wat minder: behalve de verwaantschap tussen de talen speult oek t feit dat de Esten vertrouwd bin mit t Fins n rolle. Zo konnen ze bieveurbeeld altied Finse televisie ontvangen en wörden Estlaand nog altied drok bezöcht deur Finse toeristen. t Esties is niet verwaant an t [[Lets]] of t [[Litouws]] - dit bin [[Baltiese talen|Baltiese]], of nog beter, [[Oost-Baltiese talen]] - oek an t [[Slaviese]] [[Russies]] is t niet verwaant. t Esties gebruukt t [[Latains alfabet|Latiense alfabet]], an-evuld mit de klinkertekens ä, ö, ü en õ. Dat leste teken steet veur n typies Estiese klinker, die evormp wörden deur de tong te plaotsen as of je n /o/ uutspreken en daorbie de lippen spreien. De klinkers en de medeklinkers kunnen kort, lank en overlank ween. In de spelling he'j zwat allinnig mer de tegenstelling kort-lank, en dat wörden an-egeven deur de letter dubbel te schrieven: ''sada'' 'honderd' vs. ''saada'' 'kriegen' en ''kana'' 'kip' vs. ''kanna'' 'draag!'. t Esties is beïnvleud deur talen uut de umliggende laanden, en hef dus n bulte Germaanse, Baltiese en Slaviese leenwoorden. Van de 12e tot de 16e eeuw hef t Esties oek onder invleud van t [[Nedersaksies]] estaon, mer disse invleud hef niet zo stark ewest as bieveurbeeld op t Zweeds en t Noors. Toch wörden t antal woorden van [[Nedersaksies]]e aofkomst eschat op zo'n 15 persent<ref>Bron: [[:en:Estonian_language#Vocabulary|Engelse Wikipedie]]</ref>. Van de 16e tot de 20e eeuw kwam daor oek nog es n bulte [[Hoogduuts]]e leenwoorden bie, waordeur sommige woorden nog goed herkenbaor bin. In totaal is zo'n 22-25 persent van de Estiese woordeschat van Nedersaksiese en Hoogduutse aofkomst. Deurdat de Estiese spellingsregels op sommige punten op die van t [[Nederlaands]] en de Nedersaksiese dialekten lieken, bin der n bulte woorden die liek alleens bin, bieveurbeeld: ''klooster'', ''kaart'', ''kroon'', ''kraan''. Aandere woorden verschillen n pietsjen, mer bin toch heel herkenbaor: ''hoov'' (hof), ''triikima'' (strieken), ''pott ''(pot) en ''pann ''(pan). t Antal Russiese leenwoorden uut de veurbieje eeuw is aordig beteund ebleven. Wel is de invleud van t [[Engels]] tegenswoordig groot. t Esties hef minder as t Fins de neiging um eigen, puristiese woorden te gebruken veur nieje zaken (telefon, instituut, mer wel ''arvuti'' veur komputer). == Karakteristiek veur t Esties == * t Esties gebruukt vake [[naamval]]len, waor [[Indo-Europese talen|Indo-Europese]] talen liever [[veurzetsel]]s gebruken: ''käes'' 'in de haand', ''Eestisse'' 'naor Estlaand'. * der is gien verschil tussen woorden die naor n mannelik of vrouwelik iets verwiezen; ''tema'' betekent zowel 'hij' as 'zee'. * nao n [[telwoord]] volgt t [[enkelvoud]]. De biebeheurende naamval is de [[partitief]], n naamval die oorspronkelik n deel van iets uutdrokt (vergeliekbaor mit t [[delend lidwoord]] in t Frans en Italiaans). * [[medeklinker]]s in woorden ondergaon [[lenisie]] (i.e. veraanderen, verkorten of verdwienen) as ze deel uutmaken van n esleuten (of: oorspronkelik esleuten) [[lettergrepe]]: ''tiib'' 'vleugel' vs. ''tiival'' 'an de vleugel'. * t hef gien [[lidwoord]]en. * t Esties geet [[medeklinkerkluster]]s an t begin van woorden uut de weg : ''straand'' wörden dus ''rand'' Bovenstaonde eigenschappen deelt t Esties mit t Fins en mit de meeste aandere Finoegriese talen. === Verschillen tussen Esties en Fins === * Esties hef gien [[klinkerharmonie]]. Wel kunnen nao de eerste lettergrepe mer vier klinkers veurkoemen: a, e, i en u (as variaant soms o). * t Esties hef meer tweeklanken as t Fins, zo as ''äe'' en ''ea''. Mer t hef niet de typiese Finse openende tweeklanken ''ie'', ''yö'' en ''uo'', dit is in t Esties nog behölden as ''ee'', ''öö'' en ''oo''. Vergeliek Fins ''kieli'', ''syödä'' en ''juoda'' mit t Estiese ''keel'', ''sööma'' en ''jooma''. * Klinkers kunnen in verbeugen vormen veraanderingen ondergaon: ''madu'' 'slang' vs. ''mao'' 'van de slang' (u wörden o, vergeliek Fins ''mato'' en ''madon''), ''rida'' 'armoe' vs. ''rea'' 'van de armoe' (i wörden e, vergeliek Fins ''riita'' en ''riidan''). * Waor in t Fins bezit uutedrokt wörden deur n uutgang achter t woord, gebruukt t Esties n vorm van t [[persoonlik veurnaamwoord]]: Fins ''käteni'' = Esties ''mu käsi'' 'mien haand'. Mer in de Finse spreektaal gebruken ze oek wel ''mun käsi''. * Der bin n bulte warkwoordsveurvoegsels, vergeliekbaor mit die in t Nedersaksies: ''kandma'' 'dragen': ''ette kandma'' 'veurdragen'. * Der bin twee vormen veur de [[infinitief]], de da-infinitief en de ma-infinitief: ''ma tahan saada'' 'ik wil kriegen' vs. ''ma pean saama'' 'ik mut kriegen' (''saama/saada'' = kriegen). Dit is t zelfde as t Finse eerste en darde infinitief, mer je hebben gien onverbeugen Finse darde infinitief en t Esties hef dat wel. In tegenstelling tot t Fins wörden de ma-infinitief gebruukt as opzeukvorm in woordenboeken. De getallen van 1 tot 10 in t Esties: 1 - üks | 2 - kaks | 3 - kolm | 4 - neli | 5 - viis | 6 - kuus | 7 - seitse | 8 - kaheksa | 9 - üheksa | 10- kümme. == Referensies == <references/> == Uutgaonde verwiezingen == * [https://web.archive.org/web/20080416005050/http://www.panglosskool.eu/index.php?id=23 *Eesti keel ja meel* ("Estlaand: taal en kultuur"). - n audiovisuele kursus in t Esties mit Nederlaands as een van de negen onderwiestalen (ISBN 978-9985-9794-5-7).] * [https://web.archive.org/web/20180712092731/http://en.eki.ee/ Eesti Keele Instituut - taalorganisasie veur t Esties] {{Interwiki|kode=et}} [[Kategorie:West-Veluws artikel]] [[Kategorie:Taol]] [[Kategorie:Estlaand]] pld6pke0bkjf0tehgh9j0xzxs6mrhzp