लहान नगरपालिका

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="ne">
  <siteinfo>
    <sitename>विकिपिडिया</sitename>
    <dbname>newiki</dbname>
    <base>https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%96%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%AA%E0%A5%83%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%A0</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.7</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">मीडिया</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">विशेष</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">वार्तालाप</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">प्रयोगकर्ता</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">प्रयोगकर्ता वार्ता</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">विकिपिडिया</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">विकिपिडिया वार्ता</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">चित्र</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">चित्र वार्ता</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">मीडियाविकि</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">मीडियाविकि वार्ता</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">ढाँचा</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">ढाँचा वार्ता</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">मद्दत</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">मद्दत वार्ता</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">श्रेणी</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">श्रेणी वार्ता</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">पोर्टल</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">पोर्टल वार्ता</namespace>
      <namespace key="118" case="first-letter">मस्यौदा</namespace>
      <namespace key="119" case="first-letter">मस्यौदा वार्ता</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">मोड्युल</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">मोड्युल वार्तालाप</namespace>
      <namespace key="1728" case="first-letter">Event</namespace>
      <namespace key="1729" case="first-letter">Event talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>लहान नगरपालिका</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6399</id>
    <revision>
      <id>1296687</id>
      <parentid>1295831</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T14:23:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>पर्वत सुबेदी</username>
        <id>31224</id>
      </contributor>
      <origin>1296687</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34803" sha1="kk49pz43oq7jh9p3tffmlgrqv15nj5p" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
&lt;!--See the table at Infobox settlement for all fields and descriptions of usage--&gt;
&lt;!-- Basic info  --&gt;
|name                   = लहान
|other_name             =
|native_name            = &lt;!-- for cities whose native name is not in English --&gt;
|nickname               =
|settlement_type        = [[नगरपालिका]]
|motto                  =
&lt;!-- images and maps  --&gt;
|image_skyline          = Mahendra highway.jpg
|image_caption          = पूर्व पश्चिम राजमार्गसँगै रहेको लहान नगर
|image_size             = 300
|image_flag             =
|image_seal             =
|image_map              =
|mapsize                =
|map_caption            =
|pushpin_map            = Nepal Madhesh Province#Nepal
|pushpin_label_position = bottom
|pushpin_mapsize        = 300
|pushpin_map_caption    = नक्सामा लहान नगरपालिका
|coordinates            = {{coord|26|42|30|N|86|29|30|E|region:NP_type:city_source:GNS-enwiki|display=inline,title}}
&lt;!-- Location --&gt;
|subdivision_type       = देश
|subdivision_name       = {{झण्डा|नेपाल}}
|subdivision_type1      = [[नेपालका प्रदेशहरू|प्रदेश]]
|subdivision_name1      = [[मधेश प्रदेश]]
|subdivision_type2      = [[नेपालका जिल्लाहरू|जिल्ला]]
|subdivision_name2      = [[सिराहा जिल्ला]]
|&lt;!-- Politics --&gt;
|government_footnotes   =&lt;ref name=&quot;निर्वाचन २०७९&quot;&gt;{{cite news|title=स्थानीय तह निर्वाचन २०७९|url=https://localelection2079.ekantipur.com/pradesh-2/district-siraha/lahan?lng=nep|accessdate=०९ साउन २०८१|language=नेपाली|publisher=कान्तिपुर दैनिक}}&lt;/ref&gt;
|government_type        = [[नेपालका स्थानीय तहहरू|स्थानीय तह]]
|leader_title           = [[नगरप्रमुख]]
|leader_name            = महेशप्रसाद चौधरी &lt;small&gt; ([[नेपाली काङ्ग्रेस]])
|leader_title1          = [[उपप्रमुख]]
|leader_name1           = रामचलितर महतो &lt;small&gt; ([[जनता समाजवादी पार्टी, नेपाल]])
|established_title      = नगर पञ्चायत
|established_date       = वि.सं. २०३३ असार २२&lt;ref name=&quot;नगर&quot;&gt;{{Cite book |last=भट्ट |url=https://books.google.com.np/books?id=zUAJAQAAIAAJ |title=नेपाल राजपत्र सारा सङ्ग्रह : नेपालको साप्ताहिक राजपत्रबाट छनोट, अधिकांश कानूनमा, सन् १९५१-१९८० मार्च |date=सन् १९८१ |page=१२८ |language=नेपाली}}&lt;/ref&gt;
|established_title1     = समावेश गाउँ पञ्चायत
|established_date1      = लहान बजार, लहान गोठ र सिगराही मटियर्वा&lt;ref name=&quot;इतिहास&quot;&gt;{{Cite web |url=https://lahanmun.gov.np/ne/node/3 |title=नगरको सङ्क्षिप्त परिचय |website=लहान नगरपालिका |language=नेपाली |accessdate=2022-02-17}}&lt;/ref&gt;
|established_title2     = समावेश ([[गाउँ विकास समिति (नेपाल)|गाविस]])
|established_date2      = [[पडरिया थारुटोल]], [[सोनमति मझौरा]], [[बस्तिपुर, सिराहा|बस्तीपुर]], [[गोविन्दपुर तारेग्ना|तरेगना गोविन्दपुर]], [[ढोढना]], [[भदैया]], [[ब्रह्मा गौघडी|ब्रह्मान गोरछारी]], [[सिसवनी]] र [[भवानीपुर कालाबन्जर]]
|established_title3     = समावेश मिति
|established_date3      = वि.सं. २०७१ पौष २८&lt;ref name=&quot;थप&quot;&gt;{{cite news|url=http://rajpatra.dop.gov.np/welcome/book/?ref=22634|title=शंखरापुर लगायत बिभिन्न नगरपालिका घोषणा |date=वि.सं. २०७१ पौष २८ |accessdate=वि.सं. २०७८ फाल्गुन ५ |agency=नेपाल सरकार |language=नेपाली |publisher=नेपाल राजपत्र}}&lt;/ref&gt;
|established_title4     = समावेश ([[गाउँ विकास समिति (नेपाल)|गाविस]])
|established_date4      = [[गढा|गाढा]] र [[गोविन्दपुर मलन्हनाम|गोविन्दपुर मल्हनिया]]
|established_title5     = समावेश मिति
|established_date5      = वि.सं. २०७३ फाल्गुण २७&lt;ref name=&quot;स्थानीय&quot;&gt;{{cite news|title=गाउँपालिका नगरपालिका उपमहानगरपालिका र महानगरपालिकाको क्षेत्र तोकी केन्द्र कायम गरेको  |url=http://rajpatra.dop.gov.np/welcome/book/?ref=22690 |date=वि.सं. २०७३ फाल्गुण २७ |accessdate=वि.सं. २०७८ माघ २९ |agency=नेपाल सरकार |language=नेपाली |publisher=नेपाल राजपत्र}}&lt;/ref&gt;
&lt;!-- Area    --&gt;
|unit_pref               =  &lt;!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired--&gt;
|area_footnotes          =
|area_total_km2          = 167.17&lt;!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion--&gt;
&lt;!-- Population   --&gt;
|population_as_of         = [[नेपालको बाह्रौँ राष्ट्रिय जनगणना, २०७८|राष्ट्रिय जनगणना २०७८]]
|population_footnotes     =&lt;ref name=&quot;जनगणना २०७८&quot;&gt;{{cite web |title=जनसङ्ख्याको आकार र वितरण|url=https://censusnepal.cbs.gov.np/results/np/population?province=2&amp;district=16&amp;municipality=1|accessdate=२९ जेठ २०८१|work=राष्ट्रिय जनगणना २०७८|publisher=[[राष्ट्रिय तथ्याङ्क कार्यालय (नेपाल)|राष्ट्रिय तथ्याङ्क कार्यालय]]|language=नेपाली}}&lt;/ref&gt;
| population_total         = 102031
| population_density_km2   = auto
|population_density_km2  = auto
|population_blank1_title = Ethnicities
&lt;!-- General information  --&gt;
|timezone                = [[नेपालको प्रमाणिक समय]]
|utc_offset              = +५:४५
|timezone_DST            =
|utc_offset_DST          =
|elevation_footnotes     = &lt;!--for references: use &lt;ref&gt; &lt;/ref&gt; tags--&gt;
|elevation_m             = १११
&lt;!-- Area/postal codes &amp; others --&gt;
|postal_code_type        =  &lt;!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... --&gt;
|postal_code             = ५६५०२
|area_code               = ०३३
|blank_name              =
|blank_info              =
|website                 = [http://lahan.municipality.gov.np आधिकारिक वेबसाइट]
|footnotes               = 
}}
'''लहान''' [[नेपाल]]को [[मधेश प्रदेश]]मा पर्ने [[सिराहा जिल्ला]]को एक नगरपालिका हो। [[महेन्द्र राजमार्ग|पूर्व पश्चिम राजमार्ग]] छेउमै रहेको यो नगरपालिका नेपालको राजधानी [[काठमाडौँ]]बाट करिब ३५० किलोमिटर पूर्वमा रहेको छ। यो नगरपालिका सिराहा जिल्लाको पहिलो नगरपालिका हो। सिराहा जिल्लाका तत्कालिन लहान बजार, लहान गोठ र सिगराही मटियर्वा गाउँ पञ्चायतलाई वि.सं. २०३३ असार २२ गते मिलाएर लहान नगर पञ्चायत घोषणा गरिएको थियो।&lt;ref name=&quot;नगर&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;इतिहास&quot;/&gt;

वि.सं. २०७१ मङ्सिर १६ मा [[नेपाल सरकार]]को निर्णय र वि.सं. २०७१ पौष २८ गते नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित भएअनुसार [[पडरिया थारुटोल]], [[सोनमति मझौरा]], [[बस्तिपुर, सिराहा|बस्तीपुर]], [[गोविन्दपुर तारेग्ना|तरेगना गोविन्दपुर]], [[ढोढना]], [[भदैया]], [[ब्रह्मा गौघडी|ब्रह्मान गोरछारी]], [[सिसवनी]] र [[भवानीपुर कालाबन्जर]] गाविसहरू समेत यसमा गाभेर यो नगरपालिकाको क्षेत्र विस्तार गरिएको थियो।&lt;ref name=&quot;थप&quot;/&gt; यसै प्रकार [[सङ्घीयता|सङ्घीय शासन व्यवस्था]] लागू भएपछि देशमा स्थानीय तहको गठन भएसँगै वि.सं. २०७३ फागुन २२ गते नेपाल सरकारको निर्णय तथा वि.सं. २०७३ फागुन २७ गते नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित सूचना अनुसार तत्कालिन [[गाढा]] र [[गोविन्दपुर मलन्हनाम]] गाविसहरू समेत यसमा गाभेर यो नगरपालिकाको क्षेत्र विस्तार गरिएको थियो।&lt;ref&gt;{{cite news|url=http://www.enayapatrika.com/2017/01/07/118110/|title=गाउँ र नगरपालिका कुन जिल्लामा कति ?|date=पुष २३, २०७३|accessdate=१४ जेठ २०७४|publisher=[[नयाँ पत्रिका दैनिक]]|ref=http://www.enayapatrika.com/2017/01/07/118110/}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;जिल्ला समन्वय समिति&quot;&gt;{{cite news|url=http://kantipur.ekantipur.com/news/2017-03-13/20170313191214.html|title=जिविस अब देखि जिल्ला समन्वय समिति|last1=काफ्ले|first1=प्रतिक्षा|date=३० फाल्गुन २०७३|accessdate=३० फाल्गुन २०७३|publisher=[[कान्तिपुर दैनिक|कान्तिपुर]]}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170506085135/http://kantipur.ekantipur.com/news/2017-03-13/20170313191214.html |date=2017-05-06 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;७४४ स्थानीय तह&quot;&gt;{{cite news|url=http://setopati.com/raajneeti/64740/|title=स्थानीय निकाय भङ्ग, अधिकारसम्पन्न ७४४ स्थानीय तह क्रियाशील|date=२८ फाल्गुण २०७३|accessdate=२८ फाल्गुण २०७३|publisher=सेतोपाटी|ref=http://setopati.com/raajneeti/64740/}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170518193518/http://setopati.com/raajneeti/64740/ |date=2017-05-18 }}&lt;/ref&gt; कुल २४ वडामा विभाजित यो नगरपालिकामा गत २० वर्षको अवधिमा सहरीकरणका कारण जनसङ्ख्या क्रमशः बढ्दै गएको छ।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://ekantipur.com/opinion/2020/02/15/158173392740912530.html |title=कसरी बन्दैछन् सहर ? |website=कान्तिपुर समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-02-17}}&lt;/ref&gt; वि.सं. २०६८ सालको राष्ट्रिय जनगणना अनुसार यस नगरको जनसङ्ख्या ९१,७६६ रहेको छ। 
भारतको [[बिहार]] राज्यमा पर्ने [[लौकाहा, भारत|लौकाहा]] र नेपालको लहानबाट १८ किलोमिटर दक्षिणमा पर्ने [[ठाडी]] नजिकैको सहर नेपाल र भारतबीचको पारस्परिक व्यापारका लागि सहमति भएको मार्गको एक भाग हो।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.nepalpukar.com/archives/32017 |title=दशगजा क्षेत्रमा भारतको रबैया |website=नेपाल पुकार |language=नेपाली |accessdate=2022-02-17 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220217161324/https://www.nepalpukar.com/archives/32017 |date=2022-02-17 }}&lt;/ref&gt; लहानले ठाडीलाई नेपालको अन्य भोगौलिक क्षेत्रहरूसँग जोड्ने गर्दछ।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://sancharkarmi.com/news-details/40385/2020-12-08 |title=विकासको नमूना नगर बन्दै लहान |website=सञ्चारकर्मी |language=नेपाली |accessdate=2022-02-17}}&lt;/ref&gt; [[नेपाल सरकार]]ले सीमाक्षेत्रमा एउटा भन्सार कार्यालय स्थापना गरेको छ भने भारत सरकारले परिवेक्षक स्तरका अधिकारीसहितको भूमि भन्सार केन्द्रको स्थापना गरेको छ।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.onlinekhabar.com/2021/07/986205 |title=ठाडी भन्सारमा लक्ष्यभन्दा ४४ प्रतिशत बढी राजस्व संकलन |website=अनलाइन खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-02-17}}&lt;/ref&gt;

== भौगोलिक स्थिति ==
लहान नगरपालिकाको पूर्वमा [[बलान नदी]]&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.onlinekhabar.com/2021/07/991379 |title=कमला नदीको कटान नियन्त्रणका लागि दीर्घकालीन योजना बनाइने |website=अनलाइन खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-02-17}}&lt;/ref&gt; ([[सप्तरी जिल्ला]]), पश्चिममा [[धनगढीमाई नगरपालिका]], उत्तरमा [[उदयपुर जिल्ला]] र दक्षिणमा [[लक्ष्मीपुर पतारी गाउँपालिका]] र [[सखुवानान्कारकट्टी गाउँपालिका]] पर्दछन्।&lt;ref name=&quot;इतिहास&quot;/&gt;

== नामकरण ==
'लहान'को नामकरण सम्बन्धमा एक जनश्रुति अनुसार वर्षौ पहिले यस ठाउँमा हाट लाग्ने गरेको र पहाडबाट व्यापार गर्न आउने व्यापारीहरू सरसामान खरिद तथा बेचबिखन गर्न आउँदा ती व्यापारीहरूबीच परस्पर मारपीट र झैझगडा हुने क्रममा 'लौ हान' शब्दको बारम्बार प्रयोग भएपछि कालान्तरमा 'लौहान' शब्दबाट अप्रभंश भई लहान नामकरण भएको हो।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.lahanpost.com/news/157 |title=लहानको नामाकरण र ऐतिहासिक तथ्य |last=पोखरेल |first=तुलसीराम |website=लहान पोस्ट |language=नेपाली |accessdate=2022-02-18 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220218145638/https://www.lahanpost.com/news/157 |date=2022-02-18 }}&lt;/ref&gt; एक अन्य जनविश्वास अनुसार पहिले यस क्षेत्रमा लौहान सिंह नामक राजाले राज्य गरेकाले उनैको नाउँमा यसको नाम लहान भएको बताउने गरिन्छ।

== जनसङ्ख्या र रितिथिति ==
[[नेपालको बाह्रौँ राष्ट्रिय जनगणना, २०७८|राष्ट्रिय जनगणना २०७८]]को जनगणना अनुसार {{पृष्ठको नाम}}को कुल जनसङ्ख्या १,०२,०३१ रहेको छ भने यहाँ २०,५७७ घरधुरी रहेका छन्।&lt;ref name=&quot;जनगणना २०७८&quot;/&gt; नगरपालिकामा अधिकांश व्यक्ति [[मैथिली भाषा]] बोल्छन्। [[हिन्दु धर्म|हिन्दू धर्मावलम्बी]]हरूको [[दसैँ|दशैं]], [[तिहार]]का साथै स्थानीय चाडपर्वमा [[नयाँ वर्ष|सिरूवा]], [[होली|फागु]], भातृ द्वितीया, चौठ चन्द्र, [[छठ]], [[दीपावली]] प्रमुख छन्। नगरमा [[कोइरी]], [[कायस्थ]], [[कथवनियाँ]], [[थारू जाति|थारु]], [[मुसलमान]], [[मारवाडी जाति|मारवाडी]], मुसहर, [[यादव]], डुम, [[चमार]], [[ब्राह्मण|ब्राम्हण]], [[क्षेत्री]]लगायत विभिन्न जातजाति बसोबास गर्दै आइरहेका छन्। 

==पर्यटन स्थल==
लहान बजारदेखि ४ किलोमिटर पश्चिममा ऐतिहासिक धार्मिकस्थलको रूपमा राजा सहलेसको [[सहलेस फुलबारी]] रहेको छ।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://deshsanchar.com/2020/04/08/338443/ |title=नयाँ वर्षको सलहेश फुलवारी मेला यसवर्ष नलाग्ने |date=2020-04-08 |website=देशसञ्चार |language=नेपाली |accessdate=2022-02-17}}&lt;/ref&gt; उक्त फूलवारीमा प्रत्येक वर्ष वैशाख १ गतेका दिन मेला लाग्छ।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://annapurnapost.com/news/shles-phuulbaariih-jhaan-nihsntaanle-bhaakl-grchn-photto-phicr-95682 |title=सहलेस फूलबारीः जहाँ निःसन्तानले भाकल गर्छन् (फोटो फिचर) |website=अन्नपूर्ण पोस्ट |language=नेपाली |accessdate=2022-02-17}}&lt;/ref&gt; उक्त ठाउँको एउटा रूखमा वर्षको एकचोटि वैशाख १ गते मात्र फूल फुल्छ।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.newsofnepal.com/2019/04/14/201406/ |title=नयाँ वर्षको दिन मात्र फुल्ने अनौठो फूल |website=न्युज अफ नेपाल |language=नेपाली |accessdate=2022-02-17}}&lt;/ref&gt; उक्त फूल हेर्न [[नेपाल]] र [[भारत]]का हजारौं व्यक्तिहरू पुग्ने गर्छन्। यसै प्रकार लहानदेखि ६ किलोमिटर उत्तरमा पकडरिया गढ अवस्थित छ भने नगरमा विभिन्न मठ मन्दिरहरू छन्।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://janprabhabnews.com/photos/1801/ |title=सलहेस फुलवारी,पकडिया गढ,पतारी लगायतका मेला स्थगित |date=2020-04-08 |website=जनप्रभा समाचर |language=नेपाली |accessdate=2022-02-17 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220217161325/https://janprabhabnews.com/photos/1801/ |date=2022-02-17 }}&lt;/ref&gt;

== नगर निर्वाचन इतिहास ==
वि.सं. २०३३ मा नगर पञ्चायत बनेको लहान नगरमा वि.सं. २०३३ देखि वि.सं. २०७४ सालसम्म ६ पटक निर्वाचन भइसकेको छ। ६ पटक सम्पन्न स्थानीय निर्वाचनमा लगातार तीनपटक लगनलाल चौधरी नगरप्रमुखमा विजयी भएका छन्। वि.सं. २०३३ को पहिलो नगर पञ्चायत चुनावमा पहिलो प्रधानपञ्चको रूपमा रामलोचन महतो&lt;ref&gt;{{Cite book |last=मन्त्रालय |first=पञ्चायत |url=https://books.google.com.np/books?id=-G62AAAAIAAJ&amp;dq |title=प्रशासन शक्ति विकेन्द्रीकरण आयोग प्रतिवेदन|date=सन् १९६४ |page=१९८|language=नेपाली}}&lt;/ref&gt; र उप-प्रधानपञ्चमा विश्वनाथ चौधरी विजयी भएका थिए। यस्तै वि.सं. २०३९ सालको चुनावमा लगनलाल चौधरी प्रधानपञ्चमा विजयी भएका थिए। वि.सं. २०४३ सालको चुनावमा पुन: लगनलाल चौधरी प्रधानपञ्चमा निर्वाचित भएका थिए। वि.सं. २०४६ सालमा प्रजातन्त्र पुनर्स्थापना पश्चात् वि.सं. २०४९ को निर्वाचनमा राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीका तर्फबाट लगनलाल चौधरी र प्रकाशबहादुर केसी क्रमशः नगरप्रमुख र उपप्रमुखमा निर्वाचित भएका थिए।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://thahakhabar.com/news/16570/ |last=विश्वकर्मा |first=मणिलाल |title=लहानमा तात्यो चुनावी माहोल, २४ वडामै मोटरसाइकल र्‍याली |website=थाहा खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-02-18}}&lt;/ref&gt; यसै प्रकार वि.सं. २०५४ सालको स्थानीय निकायको निर्वाचनमा नेकपा एमालेका तर्फबाट मुनी साह सुडी र राजेन्द्र महतो क्रमशः प्रमुख तथा उपप्रमुखमा निर्वाचित भएका थिए।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.himalkhabar.com/news/5961 |title=देशभरको जोडघटाउ ‘चर्चित उम्मेदवारहरूको चुनावी अवस्था’ |website=हिमाल खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-02-18}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.kharibot.com/news-details/1795/2017-09-05 |title=तेस्रो चरणको निर्वाचन : तराईमा चुनावी अभियान तीव्र |website=खरिबोट |language=नेपाली |accessdate=2022-02-18}}&lt;/ref&gt; त्यसपछि तोकिएको समयमा निर्वाचन हुन नसक्दा तत्कालीन श्री ५ को सरकारद्वारा नगरप्रमुखमा प्रकाशबहादुर केसी र उप-प्रमुखमा सागरलाल चौधरीलाई मनोनित गरिएको थियो।

वि.सं. २०७४ मा सम्पन्न [[स्थानीय तह निर्वाचन, २०७४|स्थानीय तहको निर्वाचन]]मा [[नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (एकीकृत मार्क्सवादी-लेनिनवादी)|नेकपा एमाले]]का मुनि साह सुडी&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/politics/129883-1506321180.html |title=ब्रान्ड ‘मेयर साब’ मुनी साह |last=यादव |first=मिथिलेश |website=नागरिक न्युज |language=नेपाली |accessdate=2022-02-18}}&lt;/ref&gt; नगर प्रमुख पदमा निर्वाचित भएका छन् भने नेकपा एमालेकी सरियारकुमारी चौधरी नगर उप-प्रमुख पदमा निर्वाचित भएकी छिन्।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.janaboli.com/post/103614 |title=पूर्वी मधेसको गढ सिरहाको लहान नगरपालिका प्रमुख, उपप्रमुखमा एमालेको शानदार जित |date=2017-09-23 |website=जनबोली न्यूज |language=नेपाली |accessdate=2022-02-18 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220218035021/https://www.janaboli.com/post/103614 |date=2022-02-18 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://kharibot.com/news-details/2715/2017-09-23 |title=सिरहाको १७ स्थानीय तहमध्ये १६ तहको नतिजा सार्वजनिक |website=खरिबोट |language=नेपाली |accessdate=2022-02-18}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://ebudhabar.com/2017/09/10295/ |title=लहान सहरको विकास पुनरुत्थान गर्नेछु |date=2017-09-13 |website=बुधबार |language=नेपाली |accessdate=2022-02-17}}&lt;/ref&gt;

== यातायात ==
लहान नगरमा स्थानीय यातायात बस वा निजी सवारी साधन चल्ने गरेको छ। नेपालका अन्य विकासशील सहरहरू जस्तै लहान पनि वरपरका नयाँ बासस्थानका साथ विस्तार हुँदै गएको छ। यी क्षेत्रहरूमा यातायात सेवा पनि द्रुत रूपमा विस्तार भइरहेको छ। पर्यटक ट्याक्सीहरू पनि सहर बाहिर यात्राको लागि एक विकल्प हो। स्थानीयहरू सामान्यतया पैदल हिड्ने गर्छन्। अन्य सहरहरूमा जस्तै अटो रिक्सा पनि यहाँ सामान्य रहेको छ।

=== सडक सञ्जाल ===
यो नगरपालिका अन्तर्गत [[महेन्द्र राजमार्ग|पूर्व-पश्चिम राजमार्ग]] सडक खण्ड रहेको छ।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.himalkhabar.com/news/7855 |title=पूर्व–पश्चिम एउटै शहर ! |website=हिमाल खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-02-18}}&lt;/ref&gt; पूर्व पश्चिम राजमार्गको कारण यहाँबाट देशका हरेक भागमा जानका लागि [[बस]], माइक्रो बस, भाडाको कार, [[ट्याक्सी]], लगायत लामो दुरीका यातायात साधन उपलब्ध छन्। यातायातको प्रमुख साधन सडक सञ्जालद्वारा यो नगरबाट नेपालको पूर्व पश्चिम भागमा जान सकिने सहजता रहेको छ।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.ujyaalonetwork.com/archives/39875 |title=सिरहामा मानविय क्षती र सवारी दुर्घटना न्युनिकरण गर्न सचेतना कार्यक्रम - |date=2020-02-12 |website=उज्यालो नेटवर्क |language=नेपाली |accessdate=2022-02-18}}&lt;/ref&gt;

=== हवाई यातायात ===
यहाँबाट सबैभन्दा नजिकको [[राजविराज विमानस्थल]] लगभग ४० किलोमिटरको दूरीमा रहेको छ। यो  विमानस्थलबाट दैनिक [[त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल|काठमाडौँ]]को लागि विमान सेवा उपलब्ध रहेको छ।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://purbelinews.com/business/381761 |title=काठमाडौं-राजविराज उडानमा बुद्ध एयरकाे आकर्षक छुट |website=पूर्वेली समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-02-18 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220218160838/https://purbelinews.com/business/381761 |date=2022-02-18 }}&lt;/ref&gt;

=== रेलवे ===
यो सहर [[लौकाहा बजार रेलवे स्टेसन]]सँग पनि जोडिएको छ जुन नजिकैको भारतीय सहर लौकाहामा रहेको छ। नेपाली सहर ठाडी हुँदै लहानबाट लगभग १८ किलोमिटर दक्षिणमा अवस्थित रहेको यो रेलवे स्टेसन नेपाल र भारतका मानिसहरूका लागि मुख्य प्रवेश र निकास बिन्दु हो।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.nayapatrikadaily.com/news-details/7659/2019-03-05 |title=नेपाली विद्यार्थी सीमापारि वारिका विद्यालय सुनसान |website=नयाँ पत्रिका |language=नेपाली |accessdate=2022-02-18}}&lt;/ref&gt;

== विविध ==
लहानस्थित सगरमाथा चौधरी आँखा अस्पतालले मुलुक र विशेष गरी भारतमा प्राप्त गरेको ख्यातिले अन्तर्राष्ट्रिय जगतमा लहानको पहिचान कायम भएको छ।&lt;ref name=&quot;सगरमाथा&quot;&gt;{{Cite web |url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/economy/203350-1581927120.html |title=उज्यालो देखाउँदै सगरमाथा आँखा अस्पताल |last=यादव |first=मिथिलेश |website=नागरिक न्युज |language=नेपाली |accessdate=2022-02-18}}&lt;/ref&gt; सन् १९८२ मा स्थापना भएको यस अस्पतालबाट हालसम्म २० लाखभन्दा बढी व्यक्तिको आँखा उपचार गरिएको अस्पतालले जनाएको छ।&lt;ref name=&quot;सगरमाथा&quot;/&gt; यहाँ एउटा सरकारी क्याम्पस तथा तीन वटा उच्च शिक्षाका निजी कलेजहरू छ्न्।

==शिक्षा==
===कलेजहरू===
;लहान सहरमा रहेका कलेजहरू

*जे एस मुरारका बहुमुखी क्याम्पस 
*रोयल सफ्टेक कलेज 
*लहान मेरी चिल्ड्रेन कलेज
*लहान इन्टरनेशनल कलेज

==अस्पतालहरू==
;लहान सहरमा भएका अस्पतालहरू

*सगरमाथा चौधरी आँखा अस्पताल
*रामप्रसाद रामप्रताप मेमोरियल अस्पताल 
*सप्तर्षि अस्पताल 
*स्टार हस्पिटल

==सन्दर्भ सामग्रीहरू==
{{सन्दर्भसूची}}

{{सिराहा जिल्लाका स्थानीय तहहरू}}

[[श्रेणी:सिराहा जिल्लाका नगरपालिकाहरू]]
[[श्रेणी:वि.सं. २०३३ मा स्थापित नगरपालिकाहरू]]
[[श्रेणी:नेपालका पूर्व नगर पञ्चायतहरू]]</text>
      <sha1>kk49pz43oq7jh9p3tffmlgrqv15nj5p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1296700</id>
      <parentid>1296687</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T02:59:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Biplab Anand</username>
        <id>13653</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>सुधार गरियो</comment>
      <origin>1296700</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34735" sha1="4a88wc5kfiaqd652290avc83514a3rc" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
&lt;!--See the table at Infobox settlement for all fields and descriptions of usage--&gt;
&lt;!-- Basic info  --&gt;
|name                   = लहान
|other_name             =
|native_name            = &lt;!-- for cities whose native name is not in English --&gt;
|nickname               =
|settlement_type        = [[नगरपालिका]]
|motto                  =
&lt;!-- images and maps  --&gt;
|image_skyline          = Mahendra highway.jpg
|image_caption          = पूर्व पश्चिम राजमार्गसँगै रहेको लहान नगर
|image_size             = 300
|image_flag             =
|image_seal             =
|image_map              =
|mapsize                =
|map_caption            =
|pushpin_map            = Nepal Madhesh Province#Nepal
|pushpin_label_position = bottom
|pushpin_mapsize        = 300
|pushpin_map_caption    = नक्सामा लहान नगरपालिका
|coordinates            = {{coord|26|42|30|N|86|29|30|E|region:NP_type:city_source:GNS-enwiki|display=inline,title}}
&lt;!-- Location --&gt;
|subdivision_type       = देश
|subdivision_name       = {{झण्डा|नेपाल}}
|subdivision_type1      = [[नेपालका प्रदेशहरू|प्रदेश]]
|subdivision_name1      = [[मधेश प्रदेश]]
|subdivision_type2      = [[नेपालका जिल्लाहरू|जिल्ला]]
|subdivision_name2      = [[सिराहा जिल्ला]]
|&lt;!-- Politics --&gt;
|government_footnotes   =&lt;ref name=&quot;निर्वाचन २०७९&quot;&gt;{{cite news|title=स्थानीय तह निर्वाचन २०७९|url=https://localelection2079.ekantipur.com/pradesh-2/district-siraha/lahan?lng=nep|accessdate=०९ साउन २०८१|language=नेपाली|publisher=कान्तिपुर दैनिक}}&lt;/ref&gt;
|government_type        = [[नेपालका स्थानीय तहहरू|स्थानीय तह]]
|leader_title           = [[नगरप्रमुख]]
|leader_name            = महेशप्रसाद चौधरी &lt;small&gt; ([[नेपाली काङ्ग्रेस]])
|leader_title1          = [[उपप्रमुख]]
|leader_name1           = रामचलितर महतो &lt;small&gt; ([[जनता समाजवादी पार्टी, नेपाल]])
|established_title      = नगर पञ्चायत
|established_date       = वि.सं. २०३३ असार २२&lt;ref name=&quot;नगर&quot;&gt;{{Cite book |last=भट्ट |url=https://books.google.com.np/books?id=zUAJAQAAIAAJ |title=नेपाल राजपत्र सारा सङ्ग्रह : नेपालको साप्ताहिक राजपत्रबाट छनोट, अधिकांश कानूनमा, सन् १९५१-१९८० मार्च |date=सन् १९८१ |page=१२८ |language=नेपाली}}&lt;/ref&gt;
|established_title1     = समावेश गाउँ पञ्चायत
|established_date1      = लहान बजार, लहान गोठ र सिगराही मटियर्वा&lt;ref name=&quot;इतिहास&quot;&gt;{{Cite web |url=https://lahanmun.gov.np/ne/node/3 |title=नगरको सङ्क्षिप्त परिचय |website=लहान नगरपालिका |language=नेपाली |accessdate=2022-02-17}}&lt;/ref&gt;
|established_title2     = समावेश ([[गाउँ विकास समिति (नेपाल)|गाविस]])
|established_date2      = [[पडरिया थारुटोल]], [[सोनमति मझौरा]], [[बस्तिपुर, सिराहा|बस्तीपुर]], [[गोविन्दपुर तारेग्ना|तरेगना गोविन्दपुर]], [[ढोढना]], [[भदैया]], [[ब्रह्मा गौघडी|ब्रह्मान गोरछारी]], [[सिसवनी]] र [[भवानीपुर कालाबन्जर]]
|established_title3     = समावेश मिति
|established_date3      = वि.सं. २०७१ पौष २८&lt;ref name=&quot;थप&quot;&gt;{{cite news|url=http://rajpatra.dop.gov.np/welcome/book/?ref=22634|title=शंखरापुर लगायत बिभिन्न नगरपालिका घोषणा |date=वि.सं. २०७१ पौष २८ |accessdate=वि.सं. २०७८ फाल्गुन ५ |agency=नेपाल सरकार |language=नेपाली |publisher=नेपाल राजपत्र}}&lt;/ref&gt;
|established_title4     = समावेश ([[गाउँ विकास समिति (नेपाल)|गाविस]])
|established_date4      = [[गढा|गाढा]] र [[गोविन्दपुर मलहनमा]]
|established_title5     = समावेश मिति
|established_date5      = वि.सं. २०७३ फाल्गुण २७&lt;ref name=&quot;स्थानीय&quot;&gt;{{cite news|title=गाउँपालिका नगरपालिका उपमहानगरपालिका र महानगरपालिकाको क्षेत्र तोकी केन्द्र कायम गरेको  |url=http://rajpatra.dop.gov.np/welcome/book/?ref=22690 |date=वि.सं. २०७३ फाल्गुण २७ |accessdate=वि.सं. २०७८ माघ २९ |agency=नेपाल सरकार |language=नेपाली |publisher=नेपाल राजपत्र}}&lt;/ref&gt;
&lt;!-- Area    --&gt;
|unit_pref               =  &lt;!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired--&gt;
|area_footnotes          =
|area_total_km2          = 167.17&lt;!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion--&gt;
&lt;!-- Population   --&gt;
|population_as_of         = [[नेपालको बाह्रौँ राष्ट्रिय जनगणना, २०७८|राष्ट्रिय जनगणना २०७८]]
|population_footnotes     =&lt;ref name=&quot;जनगणना २०७८&quot;&gt;{{cite web |title=जनसङ्ख्याको आकार र वितरण|url=https://censusnepal.cbs.gov.np/results/np/population?province=2&amp;district=16&amp;municipality=1|accessdate=२९ जेठ २०८१|work=राष्ट्रिय जनगणना २०७८|publisher=[[राष्ट्रिय तथ्याङ्क कार्यालय (नेपाल)|राष्ट्रिय तथ्याङ्क कार्यालय]]|language=नेपाली}}&lt;/ref&gt;
| population_total         = 102031
| population_density_km2   = auto
|population_density_km2  = auto
|population_blank1_title = Ethnicities
&lt;!-- General information  --&gt;
|timezone                = [[नेपालको प्रमाणिक समय]]
|utc_offset              = +५:४५
|timezone_DST            =
|utc_offset_DST          =
|elevation_footnotes     = &lt;!--for references: use &lt;ref&gt; &lt;/ref&gt; tags--&gt;
|elevation_m             = १११
&lt;!-- Area/postal codes &amp; others --&gt;
|postal_code_type        =  &lt;!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... --&gt;
|postal_code             = ५६५०२
|area_code               = ०३३
|blank_name              =
|blank_info              =
|website                 = [http://lahan.municipality.gov.np आधिकारिक वेबसाइट]
|footnotes               = 
}}
'''लहान''' [[नेपाल]]को [[मधेश प्रदेश]]मा पर्ने [[सिराहा जिल्ला]]को एक नगरपालिका हो। [[महेन्द्र राजमार्ग|पूर्व पश्चिम राजमार्ग]] छेउमै रहेको यो नगरपालिका नेपालको राजधानी [[काठमाडौँ]]बाट करिब ३५० किलोमिटर पूर्वमा रहेको छ। यो नगरपालिका सिराहा जिल्लाको पहिलो नगरपालिका हो। सिराहा जिल्लाका तत्कालिन लहान बजार, लहान गोठ र सिगराही मटियर्वा गाउँ पञ्चायतलाई वि.सं. २०३३ असार २२ गते मिलाएर लहान नगर पञ्चायत घोषणा गरिएको थियो।&lt;ref name=&quot;नगर&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;इतिहास&quot;/&gt;

वि.सं. २०७१ मङ्सिर १६ मा [[नेपाल सरकार]]को निर्णय र वि.सं. २०७१ पौष २८ गते नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित भएअनुसार [[पडरिया थारुटोल]], [[सोनमति मझौरा]], [[बस्तिपुर, सिराहा|बस्तीपुर]], [[गोविन्दपुर तारेग्ना|तरेगना गोविन्दपुर]], [[ढोढना]], [[भदैया]], [[ब्रह्मा गौघडी|ब्रह्मान गोरछारी]], [[सिसवनी]] र [[भवानीपुर कालाबन्जर]] गाविसहरू समेत यसमा गाभेर यो नगरपालिकाको क्षेत्र विस्तार गरिएको थियो।&lt;ref name=&quot;थप&quot;/&gt; यसै प्रकार [[सङ्घीयता|सङ्घीय शासन व्यवस्था]] लागू भएपछि देशमा स्थानीय तहको गठन भएसँगै वि.सं. २०७३ फागुन २२ गते नेपाल सरकारको निर्णय तथा वि.सं. २०७३ फागुन २७ गते नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित सूचना अनुसार तत्कालिन [[गाढा]] र [[गोविन्दपुर मलहनमा]] गाविसहरू समेत यसमा गाभेर यो नगरपालिकाको क्षेत्र विस्तार गरिएको थियो।&lt;ref&gt;{{cite news|url=http://www.enayapatrika.com/2017/01/07/118110/|title=गाउँ र नगरपालिका कुन जिल्लामा कति ?|date=पुष २३, २०७३|accessdate=१४ जेठ २०७४|publisher=[[नयाँ पत्रिका दैनिक]]|ref=http://www.enayapatrika.com/2017/01/07/118110/}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;जिल्ला समन्वय समिति&quot;&gt;{{cite news|url=http://kantipur.ekantipur.com/news/2017-03-13/20170313191214.html|title=जिविस अब देखि जिल्ला समन्वय समिति|last1=काफ्ले|first1=प्रतिक्षा|date=३० फाल्गुन २०७३|accessdate=३० फाल्गुन २०७३|publisher=[[कान्तिपुर दैनिक|कान्तिपुर]]}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170506085135/http://kantipur.ekantipur.com/news/2017-03-13/20170313191214.html |date=2017-05-06 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;७४४ स्थानीय तह&quot;&gt;{{cite news|url=http://setopati.com/raajneeti/64740/|title=स्थानीय निकाय भङ्ग, अधिकारसम्पन्न ७४४ स्थानीय तह क्रियाशील|date=२८ फाल्गुण २०७३|accessdate=२८ फाल्गुण २०७३|publisher=सेतोपाटी|ref=http://setopati.com/raajneeti/64740/}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170518193518/http://setopati.com/raajneeti/64740/ |date=2017-05-18 }}&lt;/ref&gt; कुल २४ वडामा विभाजित यो नगरपालिकामा गत २० वर्षको अवधिमा सहरीकरणका कारण जनसङ्ख्या क्रमशः बढ्दै गएको छ।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://ekantipur.com/opinion/2020/02/15/158173392740912530.html |title=कसरी बन्दैछन् सहर ? |website=कान्तिपुर समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-02-17}}&lt;/ref&gt; वि.सं. २०६८ सालको राष्ट्रिय जनगणना अनुसार यस नगरको जनसङ्ख्या ९१,७६६ रहेको छ। 
भारतको [[बिहार]] राज्यमा पर्ने [[लौकाहा, भारत|लौकाहा]] र नेपालको लहानबाट १८ किलोमिटर दक्षिणमा पर्ने [[ठाडी]] नजिकैको सहर नेपाल र भारतबीचको पारस्परिक व्यापारका लागि सहमति भएको मार्गको एक भाग हो।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.nepalpukar.com/archives/32017 |title=दशगजा क्षेत्रमा भारतको रबैया |website=नेपाल पुकार |language=नेपाली |accessdate=2022-02-17 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220217161324/https://www.nepalpukar.com/archives/32017 |date=2022-02-17 }}&lt;/ref&gt; लहानले ठाडीलाई नेपालको अन्य भोगौलिक क्षेत्रहरूसँग जोड्ने गर्दछ।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://sancharkarmi.com/news-details/40385/2020-12-08 |title=विकासको नमूना नगर बन्दै लहान |website=सञ्चारकर्मी |language=नेपाली |accessdate=2022-02-17}}&lt;/ref&gt; [[नेपाल सरकार]]ले सीमाक्षेत्रमा एउटा भन्सार कार्यालय स्थापना गरेको छ भने भारत सरकारले परिवेक्षक स्तरका अधिकारीसहितको भूमि भन्सार केन्द्रको स्थापना गरेको छ।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.onlinekhabar.com/2021/07/986205 |title=ठाडी भन्सारमा लक्ष्यभन्दा ४४ प्रतिशत बढी राजस्व संकलन |website=अनलाइन खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-02-17}}&lt;/ref&gt;

== भौगोलिक स्थिति ==
लहान नगरपालिकाको पूर्वमा [[बलान नदी]]&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.onlinekhabar.com/2021/07/991379 |title=कमला नदीको कटान नियन्त्रणका लागि दीर्घकालीन योजना बनाइने |website=अनलाइन खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-02-17}}&lt;/ref&gt; ([[सप्तरी जिल्ला]]), पश्चिममा [[धनगढीमाई नगरपालिका]], उत्तरमा [[उदयपुर जिल्ला]] र दक्षिणमा [[लक्ष्मीपुर पतारी गाउँपालिका]] र [[सखुवानान्कारकट्टी गाउँपालिका]] पर्दछन्।&lt;ref name=&quot;इतिहास&quot;/&gt;

== नामकरण ==
'लहान'को नामकरण सम्बन्धमा एक जनश्रुति अनुसार वर्षौ पहिले यस ठाउँमा हाट लाग्ने गरेको र पहाडबाट व्यापार गर्न आउने व्यापारीहरू सरसामान खरिद तथा बेचबिखन गर्न आउँदा ती व्यापारीहरूबीच परस्पर मारपीट र झैझगडा हुने क्रममा 'लौ हान' शब्दको बारम्बार प्रयोग भएपछि कालान्तरमा 'लौहान' शब्दबाट अप्रभंश भई लहान नामकरण भएको हो।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.lahanpost.com/news/157 |title=लहानको नामाकरण र ऐतिहासिक तथ्य |last=पोखरेल |first=तुलसीराम |website=लहान पोस्ट |language=नेपाली |accessdate=2022-02-18 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220218145638/https://www.lahanpost.com/news/157 |date=2022-02-18 }}&lt;/ref&gt; एक अन्य जनविश्वास अनुसार पहिले यस क्षेत्रमा लौहान सिंह नामक राजाले राज्य गरेकाले उनैको नाउँमा यसको नाम लहान भएको बताउने गरिन्छ।

== जनसङ्ख्या र रितिथिति ==
[[नेपालको बाह्रौँ राष्ट्रिय जनगणना, २०७८|राष्ट्रिय जनगणना २०७८]]को जनगणना अनुसार {{पृष्ठको नाम}}को कुल जनसङ्ख्या १,०२,०३१ रहेको छ भने यहाँ २०,५७७ घरधुरी रहेका छन्।&lt;ref name=&quot;जनगणना २०७८&quot;/&gt; नगरपालिकामा अधिकांश व्यक्ति [[मैथिली भाषा]] बोल्छन्। [[हिन्दु धर्म|हिन्दू धर्मावलम्बी]]हरूको [[दसैँ|दशैं]], [[तिहार]]का साथै स्थानीय चाडपर्वमा [[नयाँ वर्ष|सिरूवा]], [[होली|फागु]], भातृ द्वितीया, चौठ चन्द्र, [[छठ]], [[दीपावली]] प्रमुख छन्। नगरमा [[कोइरी]], [[कायस्थ]], [[कथवनियाँ]], [[थारू जाति|थारु]], [[मुसलमान]], [[मारवाडी जाति|मारवाडी]], मुसहर, [[यादव]], डुम, [[चमार]], [[ब्राह्मण|ब्राम्हण]], [[क्षेत्री]]लगायत विभिन्न जातजाति बसोबास गर्दै आइरहेका छन्। 

==पर्यटन स्थल==
लहान बजारदेखि ४ किलोमिटर पश्चिममा ऐतिहासिक धार्मिकस्थलको रूपमा राजा सहलेसको [[सहलेस फुलबारी]] रहेको छ।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://deshsanchar.com/2020/04/08/338443/ |title=नयाँ वर्षको सलहेश फुलवारी मेला यसवर्ष नलाग्ने |date=2020-04-08 |website=देशसञ्चार |language=नेपाली |accessdate=2022-02-17}}&lt;/ref&gt; उक्त फूलवारीमा प्रत्येक वर्ष वैशाख १ गतेका दिन मेला लाग्छ।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://annapurnapost.com/news/shles-phuulbaariih-jhaan-nihsntaanle-bhaakl-grchn-photto-phicr-95682 |title=सहलेस फूलबारीः जहाँ निःसन्तानले भाकल गर्छन् (फोटो फिचर) |website=अन्नपूर्ण पोस्ट |language=नेपाली |accessdate=2022-02-17}}&lt;/ref&gt; उक्त ठाउँको एउटा रूखमा वर्षको एकचोटि वैशाख १ गते मात्र फूल फुल्छ।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.newsofnepal.com/2019/04/14/201406/ |title=नयाँ वर्षको दिन मात्र फुल्ने अनौठो फूल |website=न्युज अफ नेपाल |language=नेपाली |accessdate=2022-02-17}}&lt;/ref&gt; उक्त फूल हेर्न [[नेपाल]] र [[भारत]]का हजारौं व्यक्तिहरू पुग्ने गर्छन्। यसै प्रकार लहानदेखि ६ किलोमिटर उत्तरमा पकडरिया गढ अवस्थित छ भने नगरमा विभिन्न मठ मन्दिरहरू छन्।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://janprabhabnews.com/photos/1801/ |title=सलहेस फुलवारी,पकडिया गढ,पतारी लगायतका मेला स्थगित |date=2020-04-08 |website=जनप्रभा समाचर |language=नेपाली |accessdate=2022-02-17 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220217161325/https://janprabhabnews.com/photos/1801/ |date=2022-02-17 }}&lt;/ref&gt;

== नगर निर्वाचन इतिहास ==
वि.सं. २०३३ मा नगर पञ्चायत बनेको लहान नगरमा वि.सं. २०३३ देखि वि.सं. २०७४ सालसम्म ६ पटक निर्वाचन भइसकेको छ। ६ पटक सम्पन्न स्थानीय निर्वाचनमा लगातार तीनपटक लगनलाल चौधरी नगरप्रमुखमा विजयी भएका छन्। वि.सं. २०३३ को पहिलो नगर पञ्चायत चुनावमा पहिलो प्रधानपञ्चको रूपमा रामलोचन महतो&lt;ref&gt;{{Cite book |last=मन्त्रालय |first=पञ्चायत |url=https://books.google.com.np/books?id=-G62AAAAIAAJ&amp;dq |title=प्रशासन शक्ति विकेन्द्रीकरण आयोग प्रतिवेदन|date=सन् १९६४ |page=१९८|language=नेपाली}}&lt;/ref&gt; र उप-प्रधानपञ्चमा विश्वनाथ चौधरी विजयी भएका थिए। यस्तै वि.सं. २०३९ सालको चुनावमा लगनलाल चौधरी प्रधानपञ्चमा विजयी भएका थिए। वि.सं. २०४३ सालको चुनावमा पुन: लगनलाल चौधरी प्रधानपञ्चमा निर्वाचित भएका थिए। वि.सं. २०४६ सालमा प्रजातन्त्र पुनर्स्थापना पश्चात् वि.सं. २०४९ को निर्वाचनमा राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीका तर्फबाट लगनलाल चौधरी र प्रकाशबहादुर केसी क्रमशः नगरप्रमुख र उपप्रमुखमा निर्वाचित भएका थिए।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://thahakhabar.com/news/16570/ |last=विश्वकर्मा |first=मणिलाल |title=लहानमा तात्यो चुनावी माहोल, २४ वडामै मोटरसाइकल र्‍याली |website=थाहा खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-02-18}}&lt;/ref&gt; यसै प्रकार वि.सं. २०५४ सालको स्थानीय निकायको निर्वाचनमा नेकपा एमालेका तर्फबाट मुनी साह सुडी र राजेन्द्र महतो क्रमशः प्रमुख तथा उपप्रमुखमा निर्वाचित भएका थिए।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.himalkhabar.com/news/5961 |title=देशभरको जोडघटाउ ‘चर्चित उम्मेदवारहरूको चुनावी अवस्था’ |website=हिमाल खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-02-18}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.kharibot.com/news-details/1795/2017-09-05 |title=तेस्रो चरणको निर्वाचन : तराईमा चुनावी अभियान तीव्र |website=खरिबोट |language=नेपाली |accessdate=2022-02-18}}&lt;/ref&gt; त्यसपछि तोकिएको समयमा निर्वाचन हुन नसक्दा तत्कालीन श्री ५ को सरकारद्वारा नगरप्रमुखमा प्रकाशबहादुर केसी र उप-प्रमुखमा सागरलाल चौधरीलाई मनोनित गरिएको थियो।

वि.सं. २०७४ मा सम्पन्न [[स्थानीय तह निर्वाचन, २०७४|स्थानीय तहको निर्वाचन]]मा [[नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (एकीकृत मार्क्सवादी-लेनिनवादी)|नेकपा एमाले]]का मुनि साह सुडी&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/politics/129883-1506321180.html |title=ब्रान्ड ‘मेयर साब’ मुनी साह |last=यादव |first=मिथिलेश |website=नागरिक न्युज |language=नेपाली |accessdate=2022-02-18}}&lt;/ref&gt; नगर प्रमुख पदमा निर्वाचित भएका छन् भने नेकपा एमालेकी सरियारकुमारी चौधरी नगर उप-प्रमुख पदमा निर्वाचित भएकी छिन्।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.janaboli.com/post/103614 |title=पूर्वी मधेसको गढ सिरहाको लहान नगरपालिका प्रमुख, उपप्रमुखमा एमालेको शानदार जित |date=2017-09-23 |website=जनबोली न्यूज |language=नेपाली |accessdate=2022-02-18 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220218035021/https://www.janaboli.com/post/103614 |date=2022-02-18 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://kharibot.com/news-details/2715/2017-09-23 |title=सिरहाको १७ स्थानीय तहमध्ये १६ तहको नतिजा सार्वजनिक |website=खरिबोट |language=नेपाली |accessdate=2022-02-18}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://ebudhabar.com/2017/09/10295/ |title=लहान सहरको विकास पुनरुत्थान गर्नेछु |date=2017-09-13 |website=बुधबार |language=नेपाली |accessdate=2022-02-17}}&lt;/ref&gt;

== यातायात ==
लहान नगरमा स्थानीय यातायात बस वा निजी सवारी साधन चल्ने गरेको छ। नेपालका अन्य विकासशील सहरहरू जस्तै लहान पनि वरपरका नयाँ बासस्थानका साथ विस्तार हुँदै गएको छ। यी क्षेत्रहरूमा यातायात सेवा पनि द्रुत रूपमा विस्तार भइरहेको छ। पर्यटक ट्याक्सीहरू पनि सहर बाहिर यात्राको लागि एक विकल्प हो। स्थानीयहरू सामान्यतया पैदल हिड्ने गर्छन्। अन्य सहरहरूमा जस्तै अटो रिक्सा पनि यहाँ सामान्य रहेको छ।

=== सडक सञ्जाल ===
यो नगरपालिका अन्तर्गत [[महेन्द्र राजमार्ग|पूर्व-पश्चिम राजमार्ग]] सडक खण्ड रहेको छ।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.himalkhabar.com/news/7855 |title=पूर्व–पश्चिम एउटै शहर ! |website=हिमाल खबर |language=नेपाली |accessdate=2022-02-18}}&lt;/ref&gt; पूर्व पश्चिम राजमार्गको कारण यहाँबाट देशका हरेक भागमा जानका लागि [[बस]], माइक्रो बस, भाडाको कार, [[ट्याक्सी]], लगायत लामो दुरीका यातायात साधन उपलब्ध छन्। यातायातको प्रमुख साधन सडक सञ्जालद्वारा यो नगरबाट नेपालको पूर्व पश्चिम भागमा जान सकिने सहजता रहेको छ।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.ujyaalonetwork.com/archives/39875 |title=सिरहामा मानविय क्षती र सवारी दुर्घटना न्युनिकरण गर्न सचेतना कार्यक्रम - |date=2020-02-12 |website=उज्यालो नेटवर्क |language=नेपाली |accessdate=2022-02-18}}&lt;/ref&gt;

=== हवाई यातायात ===
यहाँबाट सबैभन्दा नजिकको [[राजविराज विमानस्थल]] लगभग ४० किलोमिटरको दूरीमा रहेको छ। यो  विमानस्थलबाट दैनिक [[त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल|काठमाडौँ]]को लागि विमान सेवा उपलब्ध रहेको छ।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://purbelinews.com/business/381761 |title=काठमाडौं-राजविराज उडानमा बुद्ध एयरकाे आकर्षक छुट |website=पूर्वेली समाचार |language=नेपाली |accessdate=2022-02-18 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220218160838/https://purbelinews.com/business/381761 |date=2022-02-18 }}&lt;/ref&gt;

=== रेलवे ===
यो सहर [[लौकाहा बजार रेलवे स्टेसन]]सँग पनि जोडिएको छ जुन नजिकैको भारतीय सहर लौकाहामा रहेको छ। नेपाली सहर ठाडी हुँदै लहानबाट लगभग १८ किलोमिटर दक्षिणमा अवस्थित रहेको यो रेलवे स्टेसन नेपाल र भारतका मानिसहरूका लागि मुख्य प्रवेश र निकास बिन्दु हो।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.nayapatrikadaily.com/news-details/7659/2019-03-05 |title=नेपाली विद्यार्थी सीमापारि वारिका विद्यालय सुनसान |website=नयाँ पत्रिका |language=नेपाली |accessdate=2022-02-18}}&lt;/ref&gt;

== विविध ==
लहानस्थित सगरमाथा चौधरी आँखा अस्पतालले मुलुक र विशेष गरी भारतमा प्राप्त गरेको ख्यातिले अन्तर्राष्ट्रिय जगतमा लहानको पहिचान कायम भएको छ।&lt;ref name=&quot;सगरमाथा&quot;&gt;{{Cite web |url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/economy/203350-1581927120.html |title=उज्यालो देखाउँदै सगरमाथा आँखा अस्पताल |last=यादव |first=मिथिलेश |website=नागरिक न्युज |language=नेपाली |accessdate=2022-02-18}}&lt;/ref&gt; सन् १९८२ मा स्थापना भएको यस अस्पतालबाट हालसम्म २० लाखभन्दा बढी व्यक्तिको आँखा उपचार गरिएको अस्पतालले जनाएको छ।&lt;ref name=&quot;सगरमाथा&quot;/&gt; यहाँ एउटा सरकारी क्याम्पस तथा तीन वटा उच्च शिक्षाका निजी कलेजहरू छ्न्।

==शिक्षा==
===कलेजहरू===
;लहान सहरमा रहेका कलेजहरू

*जे एस मुरारका बहुमुखी क्याम्पस 
*रोयल सफ्टेक कलेज 
*लहान मेरी चिल्ड्रेन कलेज
*लहान इन्टरनेशनल कलेज

==अस्पतालहरू==
;लहान सहरमा भएका अस्पतालहरू

*सगरमाथा चौधरी आँखा अस्पताल
*रामप्रसाद रामप्रताप मेमोरियल अस्पताल 
*सप्तर्षि अस्पताल 
*स्टार हस्पिटल

==सन्दर्भ सामग्रीहरू==
{{सन्दर्भसूची}}

{{सिराहा जिल्लाका स्थानीय तहहरू}}

[[श्रेणी:सिराहा जिल्लाका नगरपालिकाहरू]]
[[श्रेणी:वि.सं. २०३३ मा स्थापित नगरपालिकाहरू]]
[[श्रेणी:नेपालका पूर्व नगर पञ्चायतहरू]]</text>
      <sha1>4a88wc5kfiaqd652290avc83514a3rc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>नेपाली साहित्य</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16164</id>
    <revision>
      <id>1296692</id>
      <parentid>1277941</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T15:03:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2400:1A00:4B28:9E2B:ABE5:4514:8491:32AF</ip>
      </contributor>
      <comment>प्रमोद डन डन डन प्रमोद डन</comment>
      <origin>1296692</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7711" sha1="nzw4jda99qgwt3z9oz4nc5u9lamqcez" xml:space="preserve">'''नेपाली साहित्य''' [[नेपाली भाषा]]मा लेखिएका [[साहित्य|साहित्यिक]] रचनाहरू हुन् । नेपाली भाषा [[नेपाल]]को राष्ट्रभाषा हो र [[भारत]]को सरकारी मान्यता प्राप्त भाषा हो । यी देशहरू बाहेक भूटान, बर्मा वा नेपाल बाहिरका लाखौंको संख्यामा रहेका नेपालीहरूको मातृभाषा हो; नेपाली भाषा भारतीय प्रान्त [[सिक्किम]] र पश्चिम  पनि  (अधिकारिक भाषा) पनि हो।

नेपाली भाषा संस्कृतबाट विकसित भएको एक भाषा हो र नेपाली साहित्यको प्राचीन [[इतिहास]]को पत्ता लगाउनु धेरै मुस्किल छ किन भने धेरै विद्वानहरूले [[संस्कृत]]मा लेखेका छन, विशेष रूप

नेपाली साहित्यलाई पाँच सकिन्छ।

==पूर्व-भानुभक्त काल==
नेपाली साहित्य सैकडौं वर्ष सम्म अवश्य नैं मौखिक र [[लोकगीत]]को रूपमा अस्तित्वमा रहेको थियो होला। यद्यपि '''भानुभक्त आचार्य''' भन्दा पहिला नेपाली साहित्यमा साहित्यिक कामको प्रकाशनको कुनै प्रमाण उपलब्ध छैन भने धेरैको मत रहेको छ।

== भानुभक्त काल ==
केहीले भानुभक्तलाई नेपाली भाषाको &quot;आदिकवि&quot; भनेर सम्मान गर्छन् तर यसमा मतैक्य छैन। नेपाली साहित्यमा भानुभक्तको आफ्नो सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण योगदान रामायणलाई नेपालीमा उल्था गर्नु हो। 
==नेपाली भाषाका प्रमुख साहित्यकारहरू==
* [[भानुभक्त आचार्य]]
* [[लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा]]
* [[मोतीराम भट्ट|मोतिराम भट्ट]]
* [[लेखनाथ पौड्याल]]
* [[गोपालप्रसाद रिमाल]]
* [[बालकृष्ण सम]]
* [[सिद्धिचरण श्रेष्ठ]]
* [[विश्वेश्वरप्रसाद कोइराला|विश्वेश्वर प्रसाद कोइराला]]
* [[माधवप्रसाद घिमिरे (साहित्यकार)|माधवप्रसाद घिमिरे]]
* [[वैरागी काइँला|बैरागी काँइला]]
* [[मुकुन्दशरण उपाध्याय]]
* [[लीलबहादुर क्षेत्री]]
* [[परशु प्रधान]]
* [[अभि सुवेदी]]
* [[वानीरा गिरि|बानिरा गिरी]]
* [[गोविन्दबहादुर मल्ल|गोविन्द बहादुर मल्ल “गोठाले”]]
* [[तारानाथ शर्मा]]
* [[भीमनिधि तिवारी]]
* [[सरुभक्त]]
* [[सुमन पोखरेल]]
* [[पारिजात]]
* [[इन्द्रबहादुर राई]]
* [[हरिभक्त कटुवाल]]
* [[भूपि शेरचन]]
* [[ईश्वरबल्लभ]]
* [[जगदीश शमशेर राणा]]
* [[अमर न्यौपाने]]
* [[रमेश विकल]]
* [[नयनराज पाण्डे]]
* [[जगदीश घिमिरे]]
* [[बुद्धिसागर|बुद्धि सागर]]
* [[पारसमणि प्रधान]]
* [[धरणीधर कोइराला]]
* [[कृष्णभूषण बल]]
* [[दिनेश अधिकारी]]
* [[तारानाथ शर्मा]] 
* [[शारदा शर्मा]] 
* [[मोमिला]]
* [[केशरी अम्गाई]]

== टुक्का कविता परिचय ==

लघुत्तम प्रयाेगवादी काव्यिक उपविधा टुक्का कविता:

नेपाली साहित्यमा हाल धेरै काव्यिक विधाहरू मौलाउदै गरेका छन् । जस मध्ये दुई हरफमा पूर्ण हुने गरि लेखिने लघुत्तम उपविधाको रुपमा टुक्का कविता छोटो समयमा लोकप्रिय विधाको रुपमा देखा परेको छ । टुक्का कविता प्रयोगवादी काव्यिक उपविधा हो ।
 यसको प्रारम्भ सन् २०२० अगष्ट ९ तारिख बाट गरिएको हो। टुक्का कविताका प्रवर्तक /परिकल्पना ताराप्रसाद चापागाईं हुन । 

टुक्का कविता लेख्ने मुख्य नियमहरू
१। टुक्का दुई हरफको मात्र अर्थपूर्ण संरचना हुनु पर्ने ।                            
२। दुवै हरफको अन्तमा तुक ९अन्त्यानुप्रास० मिलेको हुनु पर्न । शब्दानुप्रास र एकाक्षरी तुकान्त मान्य हुने छैन । अतुकान्त हरफहरूलाई यसको दोष मानिएको छ ।  
३। दुवै हरफमा अक्षर सङ्ख्या समान हुनुपर्छ । अक्षर सङ्ख्याको हकमा एक हरफमा कम्तीमा ५ अक्षरदेखि बढीमा २७ अक्षरसम्म राख्न सकिन्छ । 
४। पहिलो हरफमा विषयको उठान, विस्तार र दोस्रोमा समर्थनसँगै समापन गरेको हुनुपर्ने । साथै दोस्रो हरफमा मूलभाव उत्कर्ष वा परिपाकमा पुगेको हुनुपर्ने ।  
५। टुक्का लेखनलाई मुख्य दुई भागमा बर्गिकरण गरिएको छ। 
     क. छन्द टुक्का
     ख. स्वच्छन्द टुक्का

==बाह्य कडीहरू==

[[श्रेणी:साहित्य]]
[[श्रेणी:नेपाली साहित्य]]</text>
      <sha1>nzw4jda99qgwt3z9oz4nc5u9lamqcez</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>देउरी भरुवा</title>
    <ns>0</ns>
    <id>23773</id>
    <revision>
      <id>1296688</id>
      <parentid>1292960</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T14:59:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>पर्वत सुबेदी</username>
        <id>31224</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>पर्वत सुबेदीद्वारा [[देउरी मरुवा]] पृष्ठलाई [[देउरी भरुवा]]मा सारियो</comment>
      <origin>1292960</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6015" sha1="6p9yzpg8pqmuw2k49rvdpwt5l7tat2s" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
&lt;!-- आधारभूत जानकारी  --&gt;
|name                   = 
|other_name             =
|native_name            =  
|nickname               =
|settlement_type        = पूर्व गाविस
|motto                  =
&lt;!-- चित्र र नक्सा--&gt;
|image_skyline          = 
|image_caption          =
|image_flag             =
|image_seal             =
|image_map              = &lt;!-- NepalSaptariDistrictmap.png --&gt;
|mapsize                = 300px
|map_caption            = सप्तरी जिल्लाका गाउँ विकास समितिहरूको नक्सा
|pushpin_map            = Nepal Madhesh Province#Nepal
|pushpin_label_position = bottom
|pushpin_mapsize        = 300
|pushpin_map_caption    = नेपालको नक्सामा {{पृष्ठको नाम}}को अवस्थिति
&lt;!-- अवस्थिति --&gt;
|subdivision_type       = देश
|subdivision_name       = {{झण्डा|नेपाल}}
|subdivision_type1      = [[नेपालका प्रदेशहरू|प्रदेश]]
|subdivision_name1      = [[मधेश प्रदेश]]
|subdivision_type2      = [[नेपालका जिल्लाहरू|जिल्ला]]
|subdivision_name2      = [[सप्तरी जिल्ला]]
&lt;!-- राजनीति --&gt;
|government_footnotes   =
|government_type        =
|leader_title           =
|leader_name            =
|leader_title1          = &lt;!-- for places with, say, both a mayor and a city manager --&gt;
|leader_name1           =
|established_title      = &lt;!-- Settled --&gt;
|established_date       =
&lt;!-- क्षेत्रफल    --&gt;
|unit_pref                =  &lt;!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired--&gt;
|area_footnotes           =
|area_total_km2           = ४.६६&lt;!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion--&gt;
|area_total_sq_mi         =
&lt;!-- जनसङ्ख्या   --&gt;
|population_as_of               = [[नेपालको एघारौँ राष्ट्रिय जनगणना, २०६८|वि.सं २०६८]]
|population_footnotes           =
|population_note                =
|population_total               = 3331
|population_density_km2         = auto
|population_blank1_title        = जातीयता
|population_blank2_title        = Religions
&lt;!-- साधारण जानकारी  --&gt;
|timezone               = [[नेपालको प्रमाणिक समय|नेपाली समय]]
|utc_offset             = +५:४५
|timezone_DST           =
|utc_offset_DST         =
|coordinates            ={{coord|26.50|86.63|type:adm2nd_region:NP_source:unmaps-enwiki|display=inline,title}}
|elevation_footnotes    = &lt;!--for references: use &lt;ref&gt; &lt;/ref&gt; tags--&gt;
|elevation_m            =
&lt;!-- Area/postal codes &amp; others --&gt;
|postal_code_type       =  &lt;!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... --&gt;
|postal_code            =
|area_code              =
|blank_name             =
|blank_info             =
|website                =
|footnotes              =
}}

'''{{पृष्ठको नाम}}''' [[नेपालको पूर्व प्रशासनिक विभाजन]] अनुसार, [[पूर्वाञ्चल विकास क्षेत्र|पूर्वाञ्चल]] विकास क्षेत्रको [[सगरमाथा अञ्चल]], [[सप्तरी जिल्ला]]मा अवस्थित एक [[गाउँ विकास समिति (नेपाल)|गाविस]] थियो। [[नेपालको एघारौँ राष्ट्रिय जनगणना, २०६८|एघारौँ राष्ट्रिय जनगणना २०६८]]मा यहाँको जनसङ्ख्या ३३३१ रहेको थियो जसमध्ये १६७६ पुरुष र १६५५ महिला रहेका थिए भने यहाँ ५४२ घरधुरी रहेको थियो।&lt;ref&gt;{{वेब स्रोत|युआरएल=https://mofald.gov.np/mofald/userfiles/docs_206.pdf|शीर्षक=राष्ट्रिय जनगणना २०६८| प्रकाशक=[[नेपाल सरकार]] '''केन्द्रिय तथ्याङ्क विभाग'''|प्रारूप=पिडिएफ |कार्य=राष्ट्रिय योजना आयोग सचिवालय}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;नेपालको राष्ट्रिय जनगणना २०६८ (गाविस तह)&quot;&gt;{{cite news|title=नेपालको राष्ट्रिय जनगणना २०६८ (गाविस तह)|url=http://elibrary.xyz/cbs/image/data/Population/VDC-Municipality%20in%20detail/VDC_Municipality.pdf|accessdate=नोभेम्बर २०१२|agency=नेपाल सरकार|publisher=[[राष्ट्रिय योजना आयोग (नेपाल)|राष्ट्रिय योजना आयोग]]|date=नोभेम्बर २०१२|ref=केन्द्रीय तथ्याङ्क विभाग}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304223834/http://elibrary.xyz/cbs/image/data/Population/VDC-Municipality%20in%20detail/VDC_Municipality.pdf |date=2016-03-04 }}&lt;/ref&gt; यो हाल [[राजविराज नगरपालिका]]मा पर्दछ।

यो राजविराज नगरपालिकाको वडा नम्बर १५ हो।

==सन्दर्भ सामग्रीहरू==
{{सन्दर्भसूची}}

{{ढाँचा:सप्तरी जिल्लाका गाविसहरू}}
[[श्रेणी:सप्तरी जिल्लाका ठाउँहरू]]</text>
      <sha1>6p9yzpg8pqmuw2k49rvdpwt5l7tat2s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>वार्तालाप:देउरी भरुवा</title>
    <ns>1</ns>
    <id>28212</id>
    <revision>
      <id>1296690</id>
      <parentid>104391</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T14:59:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>पर्वत सुबेदी</username>
        <id>31224</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>पर्वत सुबेदीद्वारा [[वार्तालाप:देउरी मरुवा]] पृष्ठलाई [[वार्तालाप:देउरी भरुवा]]मा सारियो</comment>
      <origin>104391</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50" sha1="q1mrskggo8p8ga0ja4tia5phb989j40" xml:space="preserve">{{वार्तालाप शीर्षक}}</text>
      <sha1>q1mrskggo8p8ga0ja4tia5phb989j40</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ढाँचा:सिराहा जिल्लाका गाविसहरू</title>
    <ns>10</ns>
    <id>31239</id>
    <revision>
      <id>1296699</id>
      <parentid>1296372</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T02:57:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Biplab Anand</username>
        <id>13653</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>सुधार गरियो</comment>
      <origin>1296699</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5881" sha1="gbw1b5z59ud2re7a4v4kxrt5d936c8k" xml:space="preserve">{{Navbox
| name = सिराहा जिल्लाका गाविसहरू
| title = [[सिराहा जिल्ला]]का नगरपालिका तथा गाविसहरू&lt;br&gt; 
|state    = {{{state|autocollapse}}}
|listclass = hlist
|image = [[File:NepalSirahaDistrictmap.png|150px]]
|above = सदरमुकाम: '''[[सिराहा नगरपालिका|सिराहा]]'''
|titlestyle =#E0B47F
| group1= गाविस सङ्ख्या: '''१०६'''
|list1='''
[[अर्नामा प्ररा]] {{*}} [[अर्नामा लालपुर]] {{*}} [[अयोध्यानगर]] {{*}} [[अशोकापुर बल्कवा]] {{*}} [[असनपुर]] {{*}} [[इटरी परसाही]] {{*}} [[इटहरवा, सिराहा|इटहरवा]] {{*}} [[इट्टाटार]] {{*}} [[इनर्वा, सिराहा|इनर्वा]] {{*}} [[औरही, सिराहा|औरही]] {{*}} [[कच्नारी]] {{*}} [[कर्जन्हा]] {{*}} [[कविलासी, सिराहा|कविलासी]] {{*}} [[कल्याणपुर कालाबन्जर]] {{*}} [[कल्याणपुर जब्दी]] {{*}} [[हक्पारा]] {{*}} [[कृष्णपुर बिर्ता]] {{*}} [[खुरुख्याही]] {{*}} [[खिरौना]] {{*}} [[गाढा]] {{*}} [[तरेगना गोविन्दपुर]] {{*}} [[गोविन्दपुर मलहनमा]] {{*}} [[गौताडी]] {{*}} [[गौरीपुर]] {{*}} {{*}} [[फुलबरिया]] {{*}} [[चतरी]] {{*}} [[चन्द्रअयोध्यापुर]] {{*}} [[चन्द्रोदयपुर]] {{*}} [[चन्द्रलालपुर]] {{*}} [[चिकना]] {{*}} [[जमदह]] {{*}} [[जानकीनगर, सिराहा|जानकीनगर]] {{*}} [[जिघौल]] {{*}} [[डुमरी]] {{*}} [[तेनुवापट्टी]] {{*}} {{*}} [[रामपुर बिर्ता]] {{*}} [[रामनगर मिर्चैया]] {{*}} [[राधोपुर]] {{*}} [[मल्हनिया खोरी]] {{*}} [[थलहाकटहा]] {{*}} [[दुर्गापुर, सिराहा|दुर्गापुर]] {{*}} [[देवीपुर, सिराहा|देवीपुर]] {{*}} [[धनगडी, सिराहा|धनगडी]] {{*}} [[ढोढना]] {{*}} [[नवराजपुर]] {{*}} [[नरहा बल्कवा]] {{*}} [[नहरा रिगौल]] {{*}} [[पडरिया थारुटोल]] {{*}} [[पिप्रा प्रपि]] {{*}} [[पिप्रा प्रध]] {{*}} [[पोखरभिन्डा]] {{*}} [[फुल्कहा कटी]] {{*}} [[बडहरामाल]] {{*}} [[बस्तिपुर, सिराहा|बस्तिपुर]] {{*}} [[महेशपुर गम्हरिया]] {{*}} [[बर्चवा]] {{*}} [[बेल्हा]] {{*}} [[बेल्ही, सिराहा|बेल्ही]] {{*}} [[बेतौना]] {{*}} [[ब्रह्मा गौघडी]] {{*}} [[भगवानपुर, सिराहा|भगवानपुर]] {{*}} [[कुशाह लक्षिमिनीया]] {{*}} [[भगवतीपुर टासु]] {{*}} [[भदैया]] {{*}} [[भवानीपुर, सिराहा|भवानीपुर]] {{*}} [[भवानीपुर कालाबन्जर]] {{*}} [[भेडिया]] {{*}} [[भोक्राहा, सिराहा|भोक्रहा]] {{*}} [[मझौरा]] {{*}} [[मझौलिया]] {{*}} [[माडर]] {{*}} [[मल्हनिया गम्हरिया]] {{*}} [[महादेवा पोर्तहा]] {{*}} [[महानौर]] {{*}} [[महेशपुर पतारी]] {{*}} [[मुक्सर]] {{*}} [[मोहनपुर कमलपुर]] {{*}} [[मौवाही]] {{*}} [[राजपुर, सिराहा|राजपुर]] {{*}} [[लगडी गडियानी]] {{*}} [[लगडी गोठ]] {{*}} [[लक्ष्मीपुर प्रमा]] {{*}} [[लक्ष्मीपुर पतारी]] {{*}} [[लक्ष्मीनिया, सिराहा|लक्ष्मीनिया]] {{*}} [[लालपुर, सिराहा|लालपुर]] {{*}} [[बरियारपट्टी]] {{*}} [[विधानगर]] {{*}} [[विस्नुपुरकट्टी]] {{*}} [[विष्णुपुर प्रमा]] {{*}} [[विष्णुपुर प्ररा]] {{*}} [[सानहैथा]] {{*}} [[सारश्वर]] {{*}} [[सुखचिना]] {{*}} [[सखुवानान्कारकट्टी]] {{*}} [[सोठियान]] {{*}} [[सिक्रोन]] {{*}} [[सिसवनी]] {{*}} [[सीतापुर प्ररा]] {{*}} [[सीतापुर प्रध]] {{*}} [[सिलोर्वा पछवारी]] {{*}} [[सुखिपुर]] {{*}} [[सोनमति मझौरा]] {{*}} [[हनुमाननगर, सिराहा|हनुमाननगर]] {{*}} [[हनुमाननगर प्रध]] {{*}} [[तुल्सीपुर, सिराहा|तुल्सीपुर]] {{*}} [[हर्कट्टी]]'''
| group2= नगरपालिका सङ्ख्या: '''२'''
|list2='''
[[सिराहा नगरपालिका]] {{*}} [[लहान नगरपालिका]] 
}}
&lt;noinclude&gt;
[[श्रेणी:गाउँ विकास समितिहरू]]
[[श्रेणी:सिराहा जिल्लाका ठाउँहरू]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gbw1b5z59ud2re7a4v4kxrt5d936c8k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>गोविन्दपुर मलहनमा</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31259</id>
    <revision>
      <id>1296698</id>
      <parentid>1293153</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T02:55:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Biplab Anand</username>
        <id>13653</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Biplab Anand ले [[गोविन्दपुर मलन्हनाम]] मा पुनर्निर्देश नछोडि त्यसलाई [[गोविन्दपुर मलहनमा]] मा सारेको हो: विभिन्न आधिकारिक स्रोतको आधारमा नामकरण </comment>
      <origin>1293153</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5973" sha1="sygi9tj25z9tdl62yiadxf96zcav2ow" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
&lt;!-- आधारभूत जानकारी  --&gt;
|name                   = 
|other_name             =
|native_name            =  
|nickname               =
|settlement_type        = पूर्व गाविस
|motto                  =
&lt;!-- चित्र र नक्सा--&gt;
|image_skyline          = 
|image_caption          =
|image_flag             =
|image_seal             =
|image_map              = &lt;!-- NepalSirahaDistrictmap.png --&gt;
|mapsize                = 300px
|map_caption            = सिराहा जिल्लाका गाउँ विकास समितिहरूको नक्सा
|pushpin_map            = Nepal Madhesh Province#Nepal
|pushpin_label_position = bottom
|pushpin_mapsize        = 300
|pushpin_map_caption    = नेपालको नक्सामा {{पृष्ठको नाम}}को अवस्थिति
&lt;!-- अवस्थिति --&gt;
|subdivision_type       = देश
|subdivision_name       = {{झण्डा|नेपाल}}
|subdivision_type1      = [[नेपालका प्रदेशहरू|प्रदेश]]
|subdivision_name1      = [[मधेश प्रदेश]]
|subdivision_type2      = [[नेपालका जिल्लाहरू|जिल्ला]]
|subdivision_name2      = [[सिराहा जिल्ला]]
&lt;!-- राजनीति --&gt;
|government_footnotes   =
|government_type        =
|leader_title           =
|leader_name            =
|leader_title1          = &lt;!-- for places with, say, both a mayor and a city manager --&gt;
|leader_name1           =
|established_title      = &lt;!-- Settled --&gt;
|established_date       =
&lt;!-- क्षेत्रफल    --&gt;
|unit_pref                =  &lt;!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired--&gt;
|area_footnotes           =
|area_total_km2           = १४.४१&lt;!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion--&gt;
|area_total_sq_mi         =
&lt;!-- जनसङ्ख्या   --&gt;
|population_as_of               = [[नेपालको एघारौँ राष्ट्रिय जनगणना, २०६८|वि.सं २०६८]]
|population_footnotes           =
|population_note                =
|population_total               = 7289
|population_density_km2         = auto
|population_blank1_title        = जातीयता
|population_blank2_title        = Religions
&lt;!-- साधारण जानकारी  --&gt;
|timezone               = [[नेपालको प्रमाणिक समय|नेपाली समय]]
|utc_offset             = +५:४५
|timezone_DST           =
|utc_offset_DST         =
|coordinates            = {{coord|26.7|86.28|type:city_region:NP|display=inline,title}}
|elevation_footnotes    = &lt;!--for references: use &lt;ref&gt; &lt;/ref&gt; tags--&gt;
|elevation_m            =
&lt;!-- Area/postal codes &amp; others --&gt;
|postal_code_type       =  &lt;!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... --&gt;
|postal_code            =
|area_code              =
|blank_name             =
|blank_info             =
|website                =
|footnotes              =
}}

'''{{पृष्ठको नाम}}''' [[नेपालको पूर्व प्रशासनिक विभाजन]] अनुसार, [[पूर्वाञ्चल विकास क्षेत्र|पूर्वाञ्चल]] विकास क्षेत्रको [[सगरमाथा अञ्चल]], [[सिराहा जिल्ला]]मा अवस्थित एक [[गाउँ विकास समिति (नेपाल)|गाविस]] थियो। [[नेपालको एघारौँ राष्ट्रिय जनगणना, २०६८|एघारौँ राष्ट्रिय जनगणना २०६८]]मा यहाँको जनसङ्ख्या ७२८९ रहेको थियो जसमध्ये ३६६८ पुरुष र ३६२१ महिला रहेका थिए भने यहाँ १३२० घरधुरी रहेको थियो।&lt;ref&gt;{{वेब स्रोत|युआरएल=https://mofald.gov.np/mofald/userfiles/docs_206.pdf|शीर्षक=राष्ट्रिय जनगणना २०६८| प्रकाशक=[[नेपाल सरकार]] '''केन्द्रिय तथ्याङ्क विभाग'''|प्रारूप=पिडिएफ |कार्य=राष्ट्रिय योजना आयोग सचिवालय}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;नेपालको राष्ट्रिय जनगणना २०६८ (गाविस तह)&quot;&gt;{{cite news|title=नेपालको राष्ट्रिय जनगणना २०६८ (गाविस तह)|url=http://elibrary.xyz/cbs/image/data/Population/VDC-Municipality%20in%20detail/VDC_Municipality.pdf|accessdate=नोभेम्बर २०१२|agency=नेपाल सरकार|publisher=[[राष्ट्रिय योजना आयोग (नेपाल)|राष्ट्रिय योजना आयोग]]|date=नोभेम्बर २०१२|ref=केन्द्रीय तथ्याङ्क विभाग}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304223834/http://elibrary.xyz/cbs/image/data/Population/VDC-Municipality%20in%20detail/VDC_Municipality.pdf |date=2016-03-04 }}&lt;/ref&gt; यो हाल [[लहान नगरपालिका]]मा पर्दछ।

यो लहान नगरपालिकाको वडा नम्बर २४ हो।

==सन्दर्भ सामग्रीहरू==
{{सन्दर्भसूची}}

{{ढाँचा:सिराहा जिल्लाका गाविसहरू}}
[[श्रेणी:सिराहा जिल्लाका ठाउँहरू]]</text>
      <sha1>sygi9tj25z9tdl62yiadxf96zcav2ow</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>भारतीय मुख्य निर्वाचन आयुक्त</title>
    <ns>0</ns>
    <id>48488</id>
    <revision>
      <id>1296709</id>
      <parentid>1166698</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T10:55:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Suyash.dwivedi</username>
        <id>23760</id>
      </contributor>
      <origin>1296709</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5288" sha1="klbocj4nppg3k0cgr69yntyot3780nm" xml:space="preserve">{{अनुवादित हिन्दी}}
{{भारत सरकार}}
'''भारतीय मुख्य निर्वाचन आयुक्त''' [[भारतीय निर्वाचन आयोग]]को प्रमुख हुन्छ, र [[भारत]]मा स्वतन्त्र एवं निष्पक्ष रूपले राष्ट्र र राज्यका चु्नाव गरवाने जिम्मेदार हुन्छन्। मुख्य निर्वाचन आयुक्तको नियुक्ति [[भारत]]को [[राष्ट्रपति]] गर्दछ। मुख्य निर्वाचन आयुक्तको कार्यकाल ६ वर्ष वा ६५ साल, जो पहिला हो,को हुन्छ। निर्वाचन आयुक्तको सम्मान र पारिश्रमिक भारतको [[सर्वोच्च न्यायलय]]को [[न्यायधीश]]को सामान हुन्छ। मुख्य निर्वाचन आयुक्तलाई [[संसद]] द्वारा [[महाभियोग]]को प्रक्रियाबाट नैं हटाउन सकिन्छन्।
[[File:The Chief Election Commissioner of India, Sh. Gyanesh Kumar.jpg|thumb|ज्ञानेश कुमार]]
==मुख्य निर्वाचन आयुक्त==
मुख्य निर्वाचन आयुक्तहरूको सूची
&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.eci.gov.in/Audio_VideoClips/previous-ces.asp |title=Previous Chief Election Commissioners |publisher=Election Commission of India}}&lt;/ref&gt; :

# [[सुकुमार सेन (भारतीय मुख्य निर्वाचन आयुक्त)|सुकुमार सेन]] : [[२१ मार्च]] [[१९५०]]देखि [[१९ डिसेम्बर]] [[१९५८]]
# [[के. वी. के. सुन्दरम]] : [[२० डिसेम्बर]] [[१९५८]]देखि [[३० सेप्टेम्बर]] [[१९६७]]
# [[एस. पी. सेन वर्मा]] : [[१ अक्टोबर]] [[१९६७]]देखि [[३० सेप्टेम्बर]] [[१९७२]]
# [[डा. नागेन्द्र सिंह]] : [[१ अक्टोबर]] [[१९७२]]देखि [[६ फेब्रुअरी]] [[१९७३]]
# [[टी. स्वामीनाथन]] : [[७ फेब्रुअरी]] [[१९७३]]देखि [[१७ जुन]] [[१९७७]]
# [[एस. एल. शकधर]] : [[१८ जुन]] [[१९७७]]देखि [[१७ जुन]] [[सन् १९८२|१९८२]]
# [[आर. के. त्रिवेदी]] : [[१८ जुन]] [[सन् १९८२|१९८२]]देखि [[३१ डिसेम्बर]] [[सन् १९८५|१९८५]]
# [[आर. वी. एस शास्त्री]] : [[१ जनवरी]] [[सन् १९८६|१९८६]]देखि [[२५ नोभेम्बर]] [[सन् १९९०|१९९०]]
# [[वी. एस. रमादेवी]] : [[२६ नोभेम्बर]] [[सन् १९९०|१९९०]]देखि [[११ डिसेम्बर]] [[सन् १९९०|१९९०]]
# [[टी. एन. शेषन]] : [[१२ डिसेम्बर]] [[सन् १९९०|१९९०]]देखि [[११ डिसेम्बर]] [[सन् १९९६|१९९६]]
# [[एम. एस. गिल]] : [[१२ डिसेम्बर]] [[सन् १९९६|१९९६]]देखि [[१३ जुन]] [[सन् २००१|२००१]]
# [[जे. एम. लिंगदोह]] : [[१४ जुन]] [[सन् २००१|२००१]]देखि [[७ फेब्रुअरी]] [[सन् २००४|२००४]]
# [[टी. एस. कृष्णमूर्ति]] : [[८ फेब्रुअरी]] २००४ देखि [[१५ मे]] [[सन् २००५|२००५]]
# [[बी. बी. टंडन]] : [[१६ मे]] [[सन् २००५|२००५]]देखि [[२८ जुन]] [[सन् २००६|२००६]]
# [[एन गोपालस्वामी]]: [[२९ जुन]] [[सन् २००६|२००६]] से[[२० अप्रिल]] [[वर्ष २००९|२००९]]
# [[नवीन चावला]]: [[२१ अप्रिल]] [[वर्ष २००९|२००९]]देखि [[२९ जुलाई]] [[सन् २०१०|२०१०]]
# [[शाहबुद्दीन याकूब कुरैशी]]: [[३० जुलाई]] [[सन् २०१०|२०१०]] देखि

==बाह्य कडीहरू==
[http://www.indian-elections.com/chief-election-commissioner.html मुख्य निर्वाचन आयुक्त (indian-elections.com)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303231949/http://www.indian-elections.com/chief-election-commissioner.html |date=2016-03-03 }}

&lt;references/&gt;</text>
      <sha1>klbocj4nppg3k0cgr69yntyot3780nm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>हुमागाई</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57480</id>
    <revision>
      <id>1296703</id>
      <parentid>1290284</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T05:36:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Rhumagai</username>
        <id>68430</id>
      </contributor>
      <origin>1296703</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="75786" sha1="s49qunos8pyfzaguil4jq9tuqioh69i" xml:space="preserve">'''हुमागाईं''' नेपालमा बसोवास गर्ने एक जाति हो। [[दैलेख जिल्ला]]को राउतकाेटकाे हुमेगाउँ भन्ने ठाउँबाट उद्गम भएका हुमागाईंहरू [[नेपाल]] लगायत [[भारत]] भूटान तथा अहिले विश्वका विभन्न देशमा समेत छरिएर रहेका छन्।
[[श्रेणी:जाति]]
{{ठुटो}}'''हुमागाईंको इतिहास''' 
रामप्रसाद हुमागाईं

rhumagai@gmail.com

फाेन ः +९७७ ९८५१०५८१४३

हुमागाईं बन्धुहरूको उत्पत्ती र इतिहासका बारेमा कतै खोजी भएको पाइँदैन । धनन्जय गोत्री हुमागाईहरूका कुल देवता कुन हुन र कुलपूजा कसरी कुन विधिविधानबाट गर्ने र हुमागाईहरूको बसोबास कुनकुन स्थानमा छन् जस्ता विषयमा हालसम्म ब्यबस्थित रुपमा खोज भएको पाँइदैन । हुमागाईं थर लेख्ने क्रमममा नै कसैले हुमागाईं कसैले होमेगाईं कसैले हुमेगाईं आदि लेखेको पाइन्छ । २०५८ साल तिर हुमागाईं समाज नेपालको विधिवत गठन भएपछि  धेरै बन्धुहरूबाट हाम्रो पुर्खाको इतिहास खोजी गरिनु पर्छ भन्ने आग्रह भयो यसै अनुसार मैंले यस विषयमा केही खोजी शुरु गरेको थिएँ । हुमागाई बन्धुहरूको उत्पत्तिका विषयमा खोजी गर्ने क्रममा धेरै बन्धुहरुसँग छलफलहुँदा हुमागाईंहरूको उत्पत्ति काभ्रे पलाञ्चाेक जिल्लाकाे काभ्रे भञ्ज्याङ्गबाट भएको भन्ने जानकारी आयो । एकाथरीको भनाईमा काभ्रे पलाञ्चाेक जिल्लाको काभ्रे भञ्ज्याङ्गमा नितुपाध्यले गाईपाल्ने र गाईको घिउबाट नित्य होम गरेका कारण भक्तपुरका मल्ल राजा साेही बाटाे भएर तराइ तिर जानेअाउने गर्दा नितु पाध्य ब्राम्हणले धेरै गाइ पालेर बसेकाे र साे स्थानमा नित्यश्वर माहादेवकाे शिवालय निर्माण गरी गाइकाे घिउले हाेम गरी रहेकाे देखेर खुशी भई होमागाईं पदवी दिएबाट हाेमेगार्इ र पछि हुमागाईं थर भएको भन्ने मत पनि पाइयो । तर पछि खोज र अनुसन्धान कै क्रममा हुमागाईंहरूको उत्पतीे दैलेख जिल्लाको साविक रावतकोट गाविस वडा नं ३ रहेको हुमेगाउँसँग जानकारीहरू प्राप्त भयो । सोही हुमेगाउँका बासिन्दा नितुपाध्य काभ्रे पलाञ्चाेक जिल्लाकाे आइबसेका र हुमे गाउँबाट आएका हुनाले उनका सन्तानलाई पछि हुमेगाईं भन्ने गरेको भन्ने मत पनि आएको छ ।&lt;ref&gt;{{Cite book}}&lt;/ref&gt;
[[चित्र:Dailakh humaygaun (2).jpg|अङ्गुठाकार]]

यसै गरी खोजका क्रममा २०८० सालमा हुमागाइ समाजका तर्फबाट यादव हुमागाइ, मिठाराम हुमागाइ सहित म पहिलाे पटक दैलेखकाे हुमेगाउँ पुगं त्यस अवसरमा हुमागाइकाे उत्पती लगायत दैलख जिल्लामा अन्य थुप्रै थरहरूकाे उत्पति बारे स्थानीय बुद्धिजीवी, राजनीतिक व्यक्तित्व, पत्रकार धेरैसँग छलफल र अन्तरक्रिया गरियाे साे अवसरमा  नेपाली ब्राह्मण क्षत्री र मगरका लगभग चारसय थरमध्ये झण्डै २८० थरका बिग्रहको मूलढोका दैलेख रहेकाे कुरा  पूर्णप्रसाद नेपाल &quot;यात्री&quot; , बदलिंदो घामछाया , २०३७ पृष्ट १५७ मा उल्लेख भएकाे जानकारी पाइयाे । 
यसै गरी दाेस्राे पटक २०८१ सालमा दैलेखमा धनन्जय गोत्री रिजाल बन्धुहरुले पूजा र बन्धुमिलन कार्यक्रम राखेको र त्यसमा धनन्जय गोत्रीय समाजका पदाधिकारीलाई पनि सहभागी हुन निम्तो आयो । तत्कालै कार्यक्रम बन्यो सुर्खेतसम्म जहाजमा जाने र त्यहाँबाट जीपमा दैलेख र अछामको भ्रमण गर्ने । 
दुई वर्ष अघिको भ्रमणका क्रममा अछाम जिल्लाको विनायकसम्म पुगेर पनि गाडीमा समस्या आएका कारण त्यहाँको भ्रमण गर्न सकिएको थिएन । यो पटक नेपाल सरकारका पूर्व सचिव युवराज भुषालको नेतृत्वमा धनञ्जय गोत्रीय समाजका अन्य पदाधिकारीहरु राष्ट्रिय योजना आयोगका पूर्व सदस्य प्रा.डा.प्रेमबहादुर कुँवर, कृषिमा विधावारिधि गरी रहनु भएको यादव हुमागार्इं र इतिहासको अध्यता तथा लेखक पुन्य रिजाल सहितको टोली काठमाडौंबाट निश्कियौं । हाम्रो यस पटकको भ्रमाणमा संस्कृतका ज्ञाता पण्डित तिलक रिजाल (हुमागाईं) हामीसँगै जाने हुनुभयो । उहाँ पनि यात्रमा सहभागी हुने कुराले हामी निकै उत्साहित थियौं । पूर्वीय दर्शनका ज्ञाता तथा हरेक विषयमा बेदका ऋचाहरु कण्ठस्थ भएका व्यक्तित्व रिजालको ज्ञान र विद्वताका कारण यात्रा अविधिभर शाशास्त्रमा नै केन्द्रित भइयो । उहाँसँगका चारपाँच दिनको सहयात्रा हाम्रा लागि सौभाग्य नै यियो । 
पहिलो दिन दैलेख श्रीस्थान क्षेत्र हुँदै रिजुगाउँमा पुग्यौं । त्यस दिन देशभरका रिजाल बन्धुहरु भेला भएर विन्दबासिनी मन्दिरमा त्रिशुल स्थापन र विशेष पूजा तथा बन्धु मिलनको कार्यक्रम सहभागी भयौं 
। दैलेख र अछामको यात्रा एउटा प्रश्नको उत्तरको खोजिमा केन्द्रित थियो । दश वर्षे नेपाल सरकारको जागिर र त्यस पछिको सक्रिय पत्रकारिताको पनि तीन दशक पूरा हुन लाग्यो । पत्रकारितामा लागे पछि दुनियाँका धेरै कुरा जानियो । ज्ञान, विज्ञान, अर्थशास्त्र, पत्रकारिता, समाजशास्त्र, अध्यात्म लगायतका समाजका धेरै विषयमा थोरबहुत जानकारी भयो । यसबीचमा अरुलाई हजारौं प्रश्न गरियो तर अचानक एक दिन मेरो मनमा एउटा प्रश्न आयो म को हुँ ? मेरो पुर्खाको इतिहास के हो ? यस्तै प्रश्नसँगै मनमा एउटा हाइपोथेसिस (अनुमान) थियो हामी पक्कै पनि कुनै उन्नत सभ्यातका सन्तित हौं । हाम्रा पुर्खाहरुको पक्कै पनि गौरवशाली संस्कृति र इतिहास हुनुपर्छ तर कालान्तरमा अनेक उतार चडावका कारण केही पुस्ताले खोतीपाती पशुपालन र सामान्य जजमानी वा जीवन निर्वाहमा मात्र आफूलाई सीमित गरेको होलान् । यही प्रश्नको उत्तर खोज्न मैले मेरो थर हुमागाईं कसरी हुन गयो ? हाम्रो धनन्जय गोत्र परिवार भित्र को को छन् ? यो परम्परा कसरी शुरु भयो ? हामीले मानिआएका देवी देवता र पूजाआजको इतिहास के छ ? भन्ने विषयमा खोजी शुरु गरेँ । आफू भन्दा पाकाहरुसँग सोध्न थालेँ । धेरैको जवाफ थियो हाम्रा पुर्खा नितु पाध्यायले काभ्रेपलाञ्चोक जिल्लाको काभ्रे भन्झञ्याङमा थुप्रै गाई पालेर गाईको घिउबाट दैनिक नित्य हवन गर्ने गरेको र कुनै मल्ल राजा सोहीबाटो सिन्धुली हुँदै पूर्वी तराई तिर ओहोरदोहोर गर्दा उहाँको कामबाट प्रभावित भएर होमेगार्इं उपाधि दिएको भन्ने सुनियो । 
यसै किम्बदन्तीलाई आधार मानेर खोज्दै जाँदा काभ्रे भन्झञ्याङ्मा रहेको नित्योदय महादेवको मन्दिर छेउमै १८१६ सक सम्बत अथवा १९५१ विक्रम सम्बत बैशाख शुक्ल पक्ष बुधबार हस्त नक्षेत्रका दिन राखिएको शिलालेख फेला पर्यो । संस्कृति भषामा लोखिएको शिलालेखको लिपियान्तर र अनुवाद राष्ट्रिय अभिलेखालयले आधिकारिक रुपमा दस्तुर लिइ गरिदिएको हो  
  नेपाल सरकारका पूर्व सचिव खोमराज नेपालले तयार पार्नु भएको इलाम नामसालिङका नेपाल परिवारको अध्ययन बंश खोज पुस्तकको अनुसूची २ मा राखिएको (जुन हुमागाईं दपर्णको अनुसूचीमा पनि समाविष्ट छ ) श्री ५ रणबहादुर शाहबाट सम्बत १८५२ साल अधिक १३ रोज छमा एकीकरण अघि जुम्ला राज्य अन्तगत रहेको सो दुल्लु क्षेत्र एकीकरण अभियानका क्रममा रणबहादुर शाहका पालमा नेपाल वा गोरखा राज्यमा गाविए पछि साविकमा यस अघि जितारि बम राजाले ताम्रपत्र लेखि दिएको विर्तालाई थामि दिएको लालमोहरमा दुल्लु क्षेत्रको डागरगाउँका चुरु पाध्य हुम्यागाईं लेखिएको पाइएबाट आजभन्दा करीब २२० वर्ष अघि नै हाल दैलेख जिल्लामा पर्ने डागर गाउँमा हुमागाईंको बसोबास रहेको स्पस्ट हुन्छ । 

'''दैलेख अभिलेख 

'''श्री ५ रणबहादुर शाहबाट विं सं  १८५२ साल भाद्र कृष्णपक्ष त्रयोदशी तिथि शुक्रबारका दिन यस अघि जुम्ला वा खस राज्य अन्तगतका रहेका दैलेमा तत्कालीन राजा जितारी मल्ल बिसं १३३५मा दिएको लाल मोहरलाई राज्य विस्तारका क्रममा गोरखा राज्य अन्तर्गत आए पछि रणबहादुर शाले नवीकरण गरेको लालमोहरको लिपियान्तर पुन्य रिजालले आफ्नो पुस्तक धनन्जय सन्ततिबाट साभार गरिएको हो । 

•	'''श्री शिरस्थान, श्रीनाभीस्थान र पादुका स्थान श्री ज्वाला भैरव यति     देवाता । 

•	'''स्वस्ति श्री गिरिराज चक्रपूडामणि नरनारायणेत्यादि विविध विरुदा 

•	वली विराजमान मनोन्नत श्रीमन्ममहाराजाधिराज श्री श्री श्री महाराजे    रण
•	बहादुर शाह बहादुर शम्शेर जङ्ग देवानां सदा शमर विजयिनामा
...
•	आगे दुल्लुका ब्रह्मण जगन्नाथ आचार्य, माहादेव पाध्या रनुखानु       भाउदा 

•	स पाध्या रिजाल पशुपाध्या, डाँगरगाउँ चिरु पाध्याय हुमागाईं         दहथान

•	का मनुपाध्या नेपाल, सुपारी पाध्यानेपाल, सिमगाउँ चन्दु्र पाध्याय     नेपाल 

•	सिरु पाध्याय पोखरेल, इन्द्रमणी पाध्याय पोखरेल, सदुपाध्याय         लम्साल ब

•	ढादाहाल गंगु पाध्याय रिमाल, पाथर्नाउल्या बयालकोटको 

•	भदु्रपाध्याय भट्टराई, गोलुपाध्यय कोइराला, मनिकण्ठ पाध्यायभूत्याल, जैसी 

•	बाडो शिवदास जैसी वास्ताकोटी, बलिपाध्याय सापकोटा, खराल     यति पं 

•	चकोशी भित्र तिमी ब्रम्हणहरुका पूर्खालाई अघिका जितारी मल्ल मलै बम राजाले शिलापत्र ताम्रपत्र लेखि.................... साक्षी

•	राखी बिर्ता वितलव गरी दियाको अघिका राजा राजाले नह¥याको (..)
•	का किल्ला भित्र आजसम्म चलन चली आएको जग्गाका अमालीलाई

•	परापूर्वदेखि मानी आयाका रीतले मान्य गर आफ्ना खातिरजामासि 

•	त बीर्ता वितलब जानी भोग्य गर हाम्रो सोझो चिताइ आर्शिवाद        दिन्या 
 गर इतिसंवत १८५२ साल अधिक भद्रवदि १३ रोज छ मुकाम कान्तिपुर शुभम...। 
मार्फत अभिमान सिंह

रुजु त्रिभुवन खवास''' 
'''
'''दोस्रो अभिलेख 

दैलेख जिल्लाको रावत गाउँ निवासी विद्यापति पाध्याका सन्ततिहरुबाट प्राप्त रुक्का पत्र वि सं १९९० साल प्रथम भाद्र सुद्धि १ शुक्रबारका दिन तत्कालीन राजा श्री ५ राजेनद्र विक्रम शाहले विद्यापतिलाई पर्व पर्वमा रुद्री, बेद र चण्डी पाठ गर्नका लागि माना चामल (खानगी) वापत बाँझो भुरी ।३२, उपल्लो वातल्या तडो ।२५, विउ¥या सिम । ५,  

'''''•	स्वाति श्री मनमाहराजधिराजकस्य रुक्का.................

•	'''आगे विद्यापति पाध्यके दुल्लुका अम्मल मध्ये ताहाका ..१...

•	पर्व पर्वमा रुद्री, वेद चण्डी पाठ गन्र्या अघिदेखिका तिमी 

•	रहेछौ ८२ सालको जाँचको लाल ढडा बाहिकको राउत गाँउ

•	भित्रका बमोजिम तपसिलका घर ३ को पैदावर र कंंपुपली

•	ंकंपनीका ढडा वीर्ता गुठी बहेक बाझो मुरि ।३२ तिमिला

•	ई मानाचामल गरी बक्स्यौं । आफ्ना षतिज्र्मासँग अघि

•	देखि गरी आयाको पर्व पर्वमा रुद्री, बेद, चण्डी पाठ गरी हाम्रो जय मनाइ माना चामल जानी भोग गर.''''''''मोटा''' अक्षर'''........................


 तपसिल
राउत गाउँ भित्रका घर................. ३   
बाझो मुरि........ ।३२ 

सेत्या थापाको घर ........................१   

उपल्लो वातल्या तडो..।२५

क्से¥र्या थापाको घर........................१  

विउ¥या सिम............ ।१५
गीत्या कठवालको घर......................१  

ठुना षेत   .............।द्द

इतिसम्बत १८९० साल मिति प्रथम भाद्र सुदि १ रोज छ शुभम् ।''' 

 यस विषयमा बंशको खोजकै क्रममा दैलेख जिल्लाका दुल्लुस्थित हुमेगाउँमा पुगियाे । केही घर हुमागाइ रहेकाे धेरैले हुमागाइकाे साटाे अफ्नाे थरमा रिजाल लेखेकाे पाइयाे । त्यहा वयाेवृध्द कृष्णप्रसाद हुमागाइले अझै थर हुमागाइँ लेखे पनि छाेराहरूले रिजाल लेखेकाे पाइयाे । साथै त्यहाँकाे प्रशिध्द ज्वाला क्षेत्रमा अझै पनि पाठकी वा दैनिक नित्य पूजापाठ तथा हाेम गर्ने काम कृष्णप्रसाद हुमागाइँकै भाइले गर्ने गरेकाे र साे काम गरे वापत परापूर्व कालदेखि हुमागाइहरूलाइ विर्ता दिइएकाे हुमेगाउँका खेतबारीकाे तिराे मिनाह भएकाे जानकारी पाइयाे ।  साथै  यसबाट हुमागाईंको उत्पत्ति दैलेख क्षेत्रबाट भएको हुन सक्ने अर्को बलियो आधार पनि देखा पर्छ ।    साे स्थानकाे भ्रमण गर्दा पाइएकाे अर्काे राेचक तथ्थ हुमेगाउँमा परापूर्व कालमा हाेम गर्ने हवल कुण्ड रहेकाे भनिए पनि साे देखिएन तर त्याहा रहेकाे कलात्मक ढुड्गे धारा र अाँपकाे रूख पनि निक एेतिहासिक रहेकाे पाइयाे । साथै  अर्काे राेचक कुरा हुमेगाउँ र साेहीसँग जाेडिएकाे बडाल गाउँ रहेछ । यता काभ्रे पलाञ्चाेक जिल्लाकाे काभ्रे भञ्जयाड्गमा पनि बडाल र हुमागाइहरूबीच पहिले देखिनै नाता सम्बध रहेकाे भनाइ बुढापाकाहरूका हुनु दैलेखमा हुमेगाउँ र  बडाल गाउँ जाेडिएकाे हुनु अनि काभ्रे भञ्जयाड्मा पनि बडाल र हुमागाइहरूकाे बसाेबाससँगै हुनुले कतै बसाइ सराइ पनि सँग सँगै भएकाे हुन सक्ने अाधार मिल्छ ।               
'''तीन न तेह्रको प्रशंग
'''खसान क्षेत्रबाट ब्रह्मणहरु कसरी उपत्यका प्रवेश गरे भन्ने विषयमा एउटा रोचक ंिकम्बदन्ती प्रचलनमा छ । अहिले पनि कसैलाई काम नलाग्ने भन्नु पर्दा तँ तीन र तेह्रको भइस भन्ने प्रचलन छ । एकपटक उपत्यकाका मल्ल राजाहरुलाई धर्मशास्त्रमा पोख्त पण्डितहरुको खाँचो भए छ । उनीहरुले दरवारमा पूजापाठ विधिविधान गर्न जान्ने ब्राम्हणहरुको खोजी गर्दै दैलेख आक्षाम क्षेत्रका ब्रम्हणलाई झिकाएछन् यस क्रममा पहिलो लटमा एउटा समुह आएछ त्यसमा शाशस्त्र गर्न लगाएर छनोट गर्दा तीनजना ब्रामण छानिएछन् र उनीहरुलाई उपत्यकाका तीनवटै दरवारमा राजगुरुको जिम्मेवारी दिइएछ । पछि रैतिहरुका लागि पनि ब्राम्हणको खाँचो भए छ र फेरि अर्को लट ब्राम्हणहरु झिकाइएछ र त्यो समूहमा आएका मध्ये १३ जना लाई छनोट गरेर रैतिहरुको सेवामा खटाइएछ ।  तर यस विषयमा आधिकरीक रुपमा पुष्टि भएको छैन ।

नेपालका प्रख्यात भाषा शास्त्री बालकृष्ण पोखरेलले नेपालमा थर निर्धारक तत्वमा स्थल, गाउँ, कोट, पदवी, थोक वर्ग आदि रहेको उल्लेख गरेको कुरालाई पनि मनन गर्नु पर्ने हुन्छ  । उहाँले आफ्नो पुस्तक खसजातिको इतिहासमा खस समाजिकता खण्डको पृष्ठ ६३८ मा गाउँमा बसेका नताले हुने थरहरूका पछाडि गाईं हुन्छ भन्नु भएको छ यस्ता थरहरूमा  चम्लागाईं, बजगाईं, गुरागाईं आदी र कोटमा बासेका नताले देवकोटा, बाँसकोटा, सापकोट आदि भनेर उल्लेख गर्नु भएको छ । उहाँले गाईं जोडिएका थरहरूमा हुमागाईं, आपागाईं, गुरागाईं गौरागाईं, चापागाईं, चुवागाईं, चौलागाई, डुमेगाईं, दुमेगाईं, धौलागाईं, पञ्चगाईं, बजगाईं, मजगाईं, सेरागाईं, आदि भनेर उल्ल्ेख गर्नु भएको छ । यस अर्थमा नितुपाध्य हुमेगाउँबाट आएर काभ्रेमा बसोबास गर्न थालेपछि उहाँ पछिका सन्ततीले हुमेगाईंबाट अपभ्रंश भएर हुमागाईं होमागाईं भएको पनि हुन सक्छ । 

हुमागाईंको उत्पत्तिबारे केही महत्वपूर्ण जानकारी दिने सामग्रीको रुपमा काभ्रे जिल्लाको काभ्रेमञ्जयाङ्गमा राखिएको शिलालेखलाई महत्वपूर्ण आधार मान्न सकिन्छ । यस सम्बन्धमा त्यहाँ पाइएको शिलालेख तथा अर्को एउटा घरसारको लिखत र स्थानीय जनश्रुति महत्वपूर्ण हुन आउँछन् । उक्त महत्वपूर्ण दस्तावेजमा काभ्रे भञ्याङ्गमा राखिएको शक संबत १८१६ तथा  विक्रम संबत १९५१ झण्डै १२० वर्ष (बि.सं २०७१ सालमा) पुरानो संस्कृत भाषामा लेखिएको शिलालेख र दोस्रो काभ्रे भञ्जयाङ्ग मा जन्मनुभई हाल नयाँ बानेश्वर बस्ने मोहन हुमागाईको घरमा फेला परेको शाके संबत १७३४ अर्थात विक्रम संबत १८६९ को करीब २०० वर्ष पुरानो नेपाली भाषामा लेखिएको घरायसी लेनदेनको लिखत ( तत्कालीन भाषमा फार्सापत्र ) लाई मुख्य आधार मान्न सकिन्छ । 

'''काभ्रे भञ्ज्याङ्गको शिलालेख''' 

यो शिलालेख काभ्रे भञ्ज्याङ्गस्थित शिवालयको भित्तामा अझै रहेको छ (तस्बीर पनि छ) । अनुसान्धानका क्रममा सो शीलालेखको फोटो खिची त्यसको आधिकारीक अध्ययन र अनुवादका लागि पुरातत्व विभाग अन्तर्गतको राष्ट्रिय अभिलेखालयमा दिइएको थियो । अभिलेखालयका अनुसन्धान अधिकृत राजु रिमालले त्यसलाई पढेर संस्कृतमा उतार्नुका साथै त्यसको नेपालीमा भावानुवाद समेत गर्नुभएको थियो । 
[[चित्र:Sila leks clear one1.jpg|अङ्गुठाकार|काभ्रे भञ्जायडकाे शिलालेख ]] 

'''शिलालेखको संस्कृत पाठकाे नेपाली अनुवाद''' 

'''''ऐश्वर्य प्राप्त होस्''''' 

'''''सुख र सन्तानको सिद्धिको लागि ब्रह्मा एबं शिव र पार्वतीलाई नमस्कार छ ।''''' 

'''''भक्तपुरका धार्मिक राजा जगतज्योतिको राज्यमा नित्योदय नामका ब्रह्मण थिए । ती राजाले अत्यन्त मनोरम भूमि नित्योदयलाई प्रदान गरे । त्यस भूमिमा ब्राह्मणपुत्रहरूको इच्छाले ।।''''' 

'''''कान्छा दामोदरका छोरा मार्कण्डेय, मार्कण्यका छोरा पद्यमावति, उनका छोरा चन्द्रमन्युका पालामा तलाउ (आहाल) निर्माण गरेर आफ्नो भूमिलाई अमृतमय बनाए । चन्द्र मन्युका छोरा महेश्वर, उनका छोरा सदाशिव ।।''''' 

'''''सदाशिबका छोरा हरिलालद्वारा ‘......... सक सम्बत मंसिर कृष्ण पक्षको द्वितीया तिथिमा, रोहीणी नक्षेत्र र सिद्धा योग परेको शुभ विहीबारको दिनमा जीर्ण भएको तलाउको पुनः निर्माण गरियो ।। एबं धेरै दिन लगाएर देवालय पनि निर्माण गरे ।। मोक्ष प्राप्तिका लागि नित्य चन्द्रेश्वर देवताको स्थापना गरे ।। नित्योदयका दुई भाइ छोरा एबं दामोरदरका दुई दाजुहरू जोगीदास र तुलारामको बंशबाट उत्पन्न ब्राह्मणहरूले आफ्नो जमिन र फूलको बगैचा शिवलाई अर्पण गरे ।। दामोदर बंशका विद्वान हरिलाल र उनका छोराहरू शिवनिधि, चन्द्रमणी, लक्ष्मीनारायण,र धर्मदत्तद्वारा मुक्ति प्राप्तीका लागि र बंंशको रक्षाका लागि नित्य चन्द्रेश्वर भगवानको रक्षाका लागि संकल्प गरेर विधिपूर्वक ४० र २० बराबरको तपसिल अनुसारको खेतहरु सर्मपण गरे ।''''' 

'''''...................................................................................................'''''

'''''...................................................................................................'''''

'''''...................................................................................................'''''

'''''..................................................................................................'''''

'''''आफू वाअरुद्वारा प्रदान गरिएको भूमि जसले हरण गर्छ उसले ६० हजार वर्षसम्म विष्टाको कीरा भएर बस्नु परोस ।''''' 

'''''१८१६ सक सम्बत अथवा १९५१ विक्रम संम्बत बैशाख शुक्ल पक्ष बुधबार हस्त नक्षेत्र परेका दिनमा ( यो शिलालेख स्थापना गरियो )''''' 

'''''शुभ होस्''''' 

( बीचमा खाली भागमा क कसले कति जग्गा अपर्ण गरे भन्ने मात्र उल्लेख भएकाले त्यो खाण्डको उतार र अनुवाद गरिएको छैन ) 

माथिको शिाललेखलाई अध्ययन गर्दा निम्नअनुसारका महत्पूर्ण कुरा स्पष्ट हुन आउँछन् । 

१ शिलालेखमा उल्लेख भएको “...भक्तपुरका धार्मिक राजा जगतज्योतिको राज्यमा नित्योदय नामका ब्रह्मण थिए । ती राजाले अत्यन्त मनोरम भूमि नित्योदयलाई प्रदान गरे...” भनाइबाट त्यसबेलाका मल्ल राजा जगतज्योति मल्लले सो भूमि नित्योदयलाई प्रदान गरेको स्पष्ट हुन्छ साथै नित्योदय (नित्योदयलाई नै नितुपाध्य भनिएको पनि हुनपर्छ ) त्यस स्थानमा आई बसोबास गरेको र उनलाई तत्कालीन मल्ल राजा जगतज्योति मल्ल (शासनकाल विसं १६७४ देखि १६९३ सम्म) ले सो भूमि दान दिएको भने उल्लेख भएबाट हुमागाईंहरुको उत्पत्ती शिलालेखमा नित्योदय लेखिएका नितुपाध्ययबाटै भएको अट्कल लगाउन सकिन्छ । यसबाट नितुपाध्य अर्थात नित्योदय जगतज्योति मल्लाको समकालीन भएको कुरामा कुनै द्विविधा रहेन । यसलाई आधार मान्दा नितुपाध्य त्यस क्षेत्रमा आजभन्दा करीब ३८० देखि चार सय वर्ष अघिदेखि बसोबास गरेको स्पष्ट हुन आउँछ । 

२ शिला लेखमा “...कान्छा दामोदरका छोरा मार्कण्डेय, मार्कण्यका छोरा पद्यमावति, उनका छोरा चन्द्रमन्युका पालामा तलाउ (आहाल) निर्माण गरेर आफ्नो भूमिलाई अमृतमय बनाए...”  साथै अर्को खण्डमा “...चन्द्र मन्युका छोरा महेश्वर, उनका छोरा सदाशिव ।। सदाशिबका छोरा हरिलालद्वारा...” भन्ने उल्लेख छ । यस्तै तेस्रो खण्डमा  “... नित्योदयका दुई भाइ छोरा एबं दामोरदरका दुई दाजुहरू जोगीदास र तुलारामको बंशबाट उत्पन्न ब्राह्मणहरूले आफ्नो जमिन र फूलको बगैचा शिवलाई अर्पण गरे...” उल्लेख भएबाट  नितुपाध्यका तीनभाई छोरा रहेको स्पष्ट हुन्छ । उनका तीन छोरा मध्ये जेठा जोगिदास, माइला तुलाराम भएको अनुमान गर्न सकिन्छ भने र कान्छा छोरा दामोदर रहेको कुरा ठोकुवा गर्न सकिन्छ  । साथै दामोदरका छोरा मार्कण्डेय र मार्कण्डेयका छोरा पद्यमावति र पद्यमावतिका छोरा चन्द्रमन्यु रहेको पनि शिलालेखबाट स्पष्ट हुन्छ । यस्तै चन्दमन्युका छोरा महेश्वर महेश्वरका छोरा सदाशिव र सदाशिवका छोरा हरिलाल रहेको पनि शिलालेखले स्पष्ट गर्छ । साथै शीलालेखमा उल्लेख भएको अर्को विषय “...दामोदर बंशका विद्वान हरिलाल र उनका छोराहरू शिवनिधि, चन्द्रमणी, लक्ष्मीनारायण,र धर्मदत्तद्वारा मुक्ति प्राप्तीका लागि र बंंशको रक्षाका लागि नित्य चन्द्रेश्वर भगवानको रक्षाका लागि संकल्प गरेर विधिपूर्वक ४० र २० बराबरको तपसिल अनुसारको खेतहरु सर्मपण गरे... ” 

यसबाट हरिलालका छोराहरू शिवनिधि, चन्दमणि, लक्ष्मीनारायण र धर्मदत्त रहेको र उनीहरूले नै विक्रम संम्बत १९५१ मा नै सो यज्ञ गरी भूमि दान गरेको शिलालेख स्थापना गरेको पुष्टि हुन्छ । 

यसबाट नितुपाध्यका तीन छोरा मध्य कान्छा दामोदरको हाँगोको करीब आठ पुस्ता सम्म यसमा देखा पर्न आउँछन् । 

। साथै शिलालेखमा चन्द्रमन्युले सो क्षेत्रमा एउटा तलाउ निर्माण गरेको उल्लेख छ र काभ्रे भञ्ज्याङ्गमा प्राचीन पोखरीको अवशेष अझै छ । अझै पनि उक्त क्षेत्रमा रहेको छ । साथै पछि चन्द्रमन्युका छोरा महेश्वर र उनका छोरा सदाशिव र सदाशिवका छोरा हरिलालले उक्त तलाउको जीर्णेद्धार गरेको उल्लेख छ सो जिर्णेद्धारको मिति शिलालेखमा शक सम्बतमा लेखिएको भए पनि शिलालेखमा टुटफुट भई उक्त मिति स्पष्ट हुन नसकेको अभिलेखालयले जनाएको थियो । तर यस विषयमा इतिहासविद् दिनसराज पन्तलाई देखाउँदा उहाँले सो अस्पष्ट मिति सक सम्बत १७१९ ( त्यसमा १३५ वर्ष जोड्दा विसं १८५४ हुन आउँछ )  हुन सक्ने उल्लेख गर्नु भएको थियो । माथिको अध्ययनबाट नितुपाध्यदेखि हरिलालसम्म आउँदा आठ पुस्ता र उनका कान्छा छोरा दामोदरका सन्तानको हाँगो स्पस्ट हुन्छ । 

                               नितुपाध्य ( विसं १६७४ देखि १६९३ )

जोगिदास                    तुलाराम                    दामोदर

           								मार्कण्डेय 

पद्यमावति  

चन्द्रमन्यु 

महेश्वर  

सदाशिव 

हरिलाल                      

हरिलालका छोराहरू

शिवनिधि, 

चन्दमणि, 

लक्ष्मीनारायण र 

धर्मदत्त  ( विक्रम सम्बत १९५१)                      
'''भारतको राजस्थानदेखि तोसी धमालीसम्म 
'''अध्ययन कै धनन्जय गोत्रीहरुका पूर्खा क्रममा शुरुमा भारतको राजस्थानको चित्तौडगढबाट नयाँ दिल्ली र उत्तराखण्ड हुँदै तोसी धमालीमा आएको स्थानीय धमलाहरुको भनाइ पाइयो । हाल तोसी धमालीमा करीब तीनसय घर धमलाहरुको बसोबास रहेको छ । सो ठाउँको नामा धमाली रहनुको पनि रोचक प्रशंग स्थानीयबीच किम्बदन्तीका रुपमा रहेको छ । धनन्जय गोत्रीय बाह्मण रामेश्वर उपाध्याय  तन्त्रविद्यामा पोख्त थिए । हालको तोसी धमाली क्षेत्र कुनैबेला सुख्खा र निर्जन भूमि थियो तर रामेश्वर उपाध्यायले तन्त्रसाधनका बलमा त्यहाँ दुईवटा धाराको उत्पत्ती गराए र बासोबास योग्य बनाए । अहिले पनि सो स्थानमा मुन धारा र मुग्राधार रहेका छन् । शास्त्र र तान्त्रिक ज्ञानमा पोख्त र स्थानीय धामीहरुलाई पनि नियन्त्रणमा राख्न सक्ने उहाँको क्षतालाई कदर गर्दै स्थिानीय पोख्या राजाले धमाला उपाधि दिइएको र उहाँलाई राजगुरुका रुपमा दरवारमा स्थान दिइएको विश्वास छ । पछि तिनै धमलाहरुले खस राजालाई रिजाई दैलेखको रनुखानुमा विर्ता पाएको र सोही विर्तामा बस्नेहरुलाई रिजाल भन्न थालिएको विश्वास छ । रिजाल मध्येका एक भाईले पञ्चकोशीको श्रीस्थान ज्वाला क्षेत्रमा होम र पाठ गर्ने काम गर्ने जिम्मा पाएको र होमारो वा होम गर्ने ब्रम्हण बस्ने गाउँलाई हुमेगाउँ भन्ने गरेको लालमोहर तथा स्थानीयको भनाइबाट पुष्टि हुन्छ । अहिले पनि श्रीस्थानको ज्वालामा हुमेगाउँका ब्राम्ह्णहरुले नै पाठकीका रुपमा दैनिक होम पूजा पाठ गर्दै आएका छन् र उनीहरुले जितारी मल्लाको पालदेखि अहिलेसम्म पनि आफ्नो जग्गाको तिरोभारो केही तिनुृ पर्दैन । रिजाल, गुरागाई, धमला, बस्याल, भुषाल मरासिनी लगायतका धनन्जय गोत्री बाहेकका कोइराला, नेपाल भट्टराई लगायतका थुप्रै थरहरुको उदगमस्थल मानिएका विभिनन गाउँहरु दैलेखमा छन् । यी समग्र थरको उदगम दैलेख, अछाम, जुम्ला लगायत तत्कालीन खस साम्राज्यको राजधानी रहेको कर्णाली आसपासका क्षेत्रमै भएको पाइन्छ । लोकतन्त्रको स्थापनासँगै नेपाली समाज पुर्नजागरणको चरणमा छ । आफ्नो इतिहास कला संस्कृति र पुर्खेउली जराको खोजीमा छन् जसको परिणामा स्वरुप हरेक थर वा जातले आफ्नो बंशावली तयारी गरि रहेका छन् यस्ता बंशावलीहरुलाई सरकारले आधिकारी दस्तावेजको रुपमामान्यता दिने निर्णय गरेको छ ।
'''जैशी र उपाध्याय 
'''
काभ्रे जिल्ला र अन्यत्रका हुमागाईंहरूमा दुईवटा हाँगा मुख्य रुपमा उपाध्याय र जैसी रहेका छन् त्यस बाहेक क्षत्री, खत्री र स्वाँर आदि पनि छन् तर उपाध्ययले कर्म काण्ड गर्ने र जैशीले भने ज्योतिषि आदि गर्ने गरेको पाइन्छ । केहीले आफूलाई जैसी खलक भनेर चिनाउँदा अलिक हिनता वोध गर्ने वा अलिक संकोच गर्ने गरेको पाइन्छ तर अहिलेको युगमा त्यो कुरामा हिनता वोध गर्नु जरुरी छैन बरू गर्व गर्नु पर्छ । अहिले विधवा विवाह एउटा सामाजिक सुधारको अभियान चलेका बेला हाम्रा पुर्खाले यो अभियान पहिले नै थालेको खुशी हुुनु पर्छ । जैसी बारे पुरातत्वविद् जनकलाल शार्मा (ढकाल) गौरव पृष्ठ ७ मा लेख्छन् “...आफ्नो समान जातकी कन्यासँग विधिपूवर्क विबाह गरिएकी पत्नीबाट उत्पन्न उपाध्याय ब्रह्मणका सन्तती उपाध्याय, उपाध्याय ब्रम्हणले समान जानकी कन्यासित विधिपूर्वक विवाह नहुँदै यौनसम्बन्ध राखे, समान जातकी बैकल्या कन्यासँग विधिपूर्वक बिबाह गरे वा यौनसम्बन्ध राखे, समान जातकी विधवा स्त्रीसँग विवाह गरे वा समान जातकी स्त्रीलाई जारी गरेर ल्याए तिनका सन्ता जैसी हुन्छन् साथै उपाध्य र जैसी जातभन्दा भिन्दै जात क्षत्री वा पानी चल्ने जातसँग विवाह गरे वा गन्धर्व विधि अनुसार पत्नी बनाए तिनका सन्तान क्षत्री वा खत्री हुन्छन् ...   जैसीले पनि उपाध्याय र जैसीसँगै विवाह गरे जैसी र क्षत्री वा पानी चल्ने जातकी स्त्रीसँग विवाह गरे क्षेत्री हुन्छन् । क्षत्रीलाई प्रतिलोम विबाह निषेध छ अतः क्षत्रीले माथिल्लो जात समान जात र आफू भन्दा तल्लो पानी चल्ने जातसम्म जुन जातसँग विवाह गरे पनि त्यसका सन्तती क्षत्री नै हुन्छन् । 

... पृथ्वी नारायण शाहको समयसम्म पहिले चर्चा गरिए जस्तै जैसीको मर्यादाक्रम उपाध्याय बराबर नै थियो । तर केही जैसीसित राजनीतिक कारणले गर्दा पृथ्वी नारायण शाहको मनमुटाव भयो र पृथ्वी नारायण शाहले जैसीहरूलाई जजमानी कार्यबाट बञ्चित गराए पछि स्थिति अझै अर्को भयो र जैसीहरू उपाध्याय भन्दा एक तह तल मानिन थाले ।...”

काभ्रेको शिलालेखमा कतै पनि हुमागाईं वा रिजाल थर उल्लेख छैन । तर शिलालेख स्थापना गर्नु अघि नै संबत १७३४ अर्थात विक्रम संबत १८६९ को करीब २०० वर्ष पुरानो नेपाली भाषामा लेखिएको घरायसी लेनदेनको लिखतमा भने (तत्कालीन भाषमा फार्सापत्रमा भने हुमागाईं लेखिएको र कतै जैसी समेत उल्लेख भएको पाइन्छ “...।। नित्योदयका दुईभाइ छोरा एबं दामोरदरका दुई दाजुहरू जोगीदास र तुलारामको बंशबाट उत्पन्न ब्राह्मणहरूले आफ्नो जमिन र फूलको बगैचा शिवलाई अर्पण गरे...” भन्ने उल्लेख भएबाट यी दुई दाजुभाई बम्हण अर्थात उपाध्यय रहेको स्पष्ट हुन्छ तर शिलालेकै अर्को हरफमा “...दामोदर बंशका विद्वान हरिलाल र उनका छोराहरू शिवनिधि, चन्द्रमणी, लक्ष्मीनारायण,र धर्मदत्तद्वारा मुक्ति प्राप्तीका लागि...” लेखिएबाट दामोदर बंशकालाई चाही ब्राम्हण नभनी कतै कान्छा छोरा चाहिं बैकल्या वा विद्यवा श्रीमती पटिका हुन कि भन्ने पनि अनुमान गर्न सकिन्छ यसमा स्थानीय काभ्रे भञ्जयाङ्ग निवासी कृष्ण हुमागाईंले जनश्रुतीका आधारमा दिनुभएको जानकारीमा मल्ल राजा काभ्रे भञ्जायङ्ग हुँदै तराइतर्फ जाने क्रममा सोही स्थानमा बास बसेका र उनले गाउँमा उमेर पुगेर पनि विवाह नभएकी स्थानीय बडाल थर कि एक बैकल्या (विवाहका लागि जनैसुपारी भएपछि  केटाको मृत्यु भएमा त्यस्ती कन्यालाई वैकल्या भनिन्छ) कन्या देखेपछि निुतुपाध्यलाई वैकल्याको उद्धारका लागि उनको विवाह आफूले गराइ दिने भन्दै केटा खोज्न भनेको र गाउँमा केही केटा फेला नपरेपछि नितुपाध्य आफैसँग विवाह गराइ विर्ता समेत दिएको भन्ने उल्लेख भएबाट कतै दामोदर कान्छो छोरा भएकाले तिनै बैकल्याबाट जन्मिएका हुन कि भन्ने अनुमान गर्न सकिन्छ । 

'''दैलेख अभिलेख''' 

दैलेख जिल्ला राहुकोट गाविस वडा नं ३ हुमे गाउँ निवासी तिलकप्रसाद रिजालसँग २०६९ मंसिर २५ गते गरिएको कुराकानी  ५०¬÷६० पुस्ता अघिदेखिका रिजालहरुको बसोबास भएको इतिहास रहेको छ । 

शुरुमा साके सम्बत ९०५ मा अक्षामको धमालीमा बसोबास गरेका धमाल निवासी धमलाहरू दुई प्रकारका रहेका र त्यसका एक थरी ज्योतिषिका काम गर्ने र अर्काथरी राजपुरोहितका रुपमा काम गर्ने गरेक थिए । त्यसमा ज्यातिष काम गर्ने जोशी  र अर्का राजाको पुरोहित रहेका बुढाज्यू उपाध्यय गरी दुई थरी भएको आख्यान पाइन्छ । पछि राजपुरोहित रहेका बुढाज्यूहरू राज परिवारसँग खटपट भएपछि त्यहाँबाट छुटिएर दैलेखको रिजुगाउँमा आएर बासोबास गर्न थालेको र तिनीहरू पछि रिजाल भएको पाइन्छ । उनीहरू मध्येकै कुनै हाँगो पछि राहुकोटमा आइ होमहमादी गर्ने गरेको र त्यही गाउँ हुमेगाउँ भएको भएको भनाइ छ । अहिले पनि हुमे गाउँमा पहिले दुल्लुमा जस्तै अखण्ड होम हुने गरेको र त्यसको हवन कुण्ड अहिले पनि सो स्थानमा रहेको छ । हुमे गाउँको जग्गा विर्ता पाएका र त्यसबेलाका राजाले तिरो मिनाह गरेका कारण अझैसम्म पनि हुमे गाउँका रिजालहरुले आफनो घर जग्गाको तिरो तिर्नु नपर्ने उहाँको भनाइ छ । 

प्रताप शाहले यस विषयमा दिएको ताम्रपत्र रहेको उहाँको धारणा छ । सोही गाउँका तीनभाइ रिजाल रहेको धनु मनु र रितु पाध्य तीन भाइ रहेका । ती तीन भाई मध्ये रितु पाध्यका दुई श्रीमती र त्यस मध्ये जेठी श्रीमतीलाई त्यहीँ छाडेर रितु पाध्य म्याग्दी गरेको भन्ने प्रमाण त्यस क्षेत्रमा रहेको पाइन्छ । तिन रित्यु पाध्य नै पूर्वमा आएपछि नितुपाध्य भएका हुन सक्छन् । 

'''हुमागाईंहरूको उत्पत्तिसम्बन्धी जनसश्रुति''' 

'''कृष्ण हुमागाईं''' 

भक्तपुरका एक जना मल्ल राजा धुलुखेल हुँदै काभ्रे भञ्जयाङ्गकोबाट तराइ ओहोर दोहोर गर्थे रे । काभ्रे भञ्याडमा नितु पाध्य (रिजाल) नामका ब्राह्मण बस्थे । उनीले थुप्रै गाइ पालेका थिए  । उनी हरेक दिन गाइको ध्यूबाट होम गर्ने तथा धेरै गाइ भएकाले गाई दान गर्ने गर्थे । कभ्रे भञ्याङ्गको बाटो हिड्दै गर्दा सधैं होमहोमादिकाकारण धूवाँ आकासमा गाएको तथा गाईको ध्यूको हवन कुण्डबाट बगेर बाटोमासम्म पुगेको देखेर राजाबाट सोधनी भए छ । यो के भएको भन्दा उनका भारदारले यहाँ नितुपाध्य (रिजाल) नामका एक ब्राह्मण बस्छन् । उनका थुप्रै गाई छन र उनले नित्यरुपमा यस नित्यश्वर माहादेवको मन्दिरमा होम गर्ने गरेकाले त्यसैका कारण यस्तो भएको हो भनेर बताए छन् । त्यसपछि ति राजाले एक दिन नितुपाध्यको घर मै बास बस्ने र उनीसँग भेट्ने विचार गरेछन् । यसरी राजा त्यहाँ बास बसेको सुनेर वरिपरिका सबै मानिस हेर्न आएछन् । त्यसरी हेर्न आउँने मध्ये एकजना बडाल थरकी करिब १५ वर्षकी बैकल्या  केटी पनि आएकि रहिछन् । त्यस बेला साधारणतया केटीको केटाकेटी दश वर्ष नपुग्दै विहे गर्ने चलन थियो । त्यसैले १५ वर्ष पुगेको केटी विवाह नभएको देखेर राजाबाट सोधनी भए छ । नितुपाध्य यी को केटी हुन किन यिनको  बिहे भएको छैन ? नितुपाध्यले बताउनु भए छ – सरकार यिनी बडालकी छोरी हुन यिनको विवाहको लागि जनै सुपारी भएपछि केटाको मृत्यु भयो त्यसपछि यिनलाई कसैले स्वीकारेनन । त्यसपछि राजाबाट हुकुम भए छ नितुपाध्य ओ हो यो उमेरसम्म विहे नभएकी केट त्यतिकै राख्दा सामाजमा विकृति आउँछ धर्म नस्ट हुन्छ । यिनका लागि योग्य केटा खोज म विहे गरी दिन्छु । त्यसपछि रातभर केटाको खोजी भए छ तर बैकल्या केटीसँग विहे गर्ने कोही केटा फेला परेनछन् । त्यसपछि राजाले नितुपाध्यलाई आग्रह भए छ हेर नितुपाध्य तिमी यस्तो धर्ममात्मा छौ तिमीले यी कन्याुसँग विवाह गर म कयन्यादान दिन्छु । त्यस पछि  ती मल्ल राजाले कन्यादान गरिदिएका रहेछन् । पछि तिनै राजाले

नितुपाध्यलाई विर्ता स्वरुप विहेवर र बलथलीमा विर्ता दिएको भन्ने पनि गरिन्छ । 

'''अन्तमा''' 

खस समुदायमा प्रचलित धेरै थरको उत्पत्ती दैलेखका गाउँसग जोडिएका छन जस्तो रिजु गाउँबाट रिजाल, तोषि धमालीबाट धमला, आदि यसबाट एकातर्फ दैलेखकै रावतकोट गाविसमा रहेको हमेगाउँबाट आएका नितुपाध्यलाई काभ्रेमा गाउँका नामबाट हुमेगाईं भनिएको हो कि ? यस बाहेक कसै कसैले नितुपाध्य दैलेखबाट म्याग्दी हुँदै काभ्रे आइपुगेको हुन सक्ने अनुमान पनि गरेका छन् । नेपालको मध्यकालीन इतिहाँसमा खस राज्यको विस्तार दैलेखबाट म्यादीसम्म पुगेका थियो प्रायः राज्य विस्तारसँग पुरोहितका रुपमा बह्मणहरू राजपरिवारसँगै जाने परम्परा अनुसार दैलेखबाट म्याग्दी हुँदै काभ्रे (१७ औं साताब्दीमा काभ्रे भक्तपुर राज्य अन्तर्गत थियो ) आईपुगेको पनि हुन सक्छन् । काभ्रेको काभ्रे्रभञ्जयाङ्गमा शिवालय तथा तलाव रहेको जस्तै दैलेखको हुमेगाउँमा पनि पुर्खाले बनाएको धारो तथा हवन कुण्ड रहेको पाइन्छ । हुन त नितुपाध्यका तीन भाई छोरा मध्ये एक भाइ काभ्रे जिल्लामा नै बसेका र बाँकी दुई भाइमा एक भाइ म्याग्दी गएको र एक भाइ फेरि दैलेख नै फर्किएको अनुमान पनि गरिएको छ । माथि उल्लेखित विषय हालसम्म प्राप्त सबै तथ्यहरूका आधारमा तयार गएिका हुन यसमा थप जानकारी र खोज आवश्यक छ । 
'''उन्नत खस सभ्यता पतन र आप्रवाशन 
'''जुम्ला लगायतका प्रााचिन खस सम्राज्य अर्तगतका क्षेत्र कुनै समय निकै उन्नत सभ्यता थियो भन्नेकुरा त्यहाँका देवलहरु, ढुङ्घेधारा, नाउलो वा कुवा, कीर्तिस्तम्भ, लगायतका संरचनाको भग्नावशेषहरुबाट सहजै अनुमान गर्न सकिन्छ । आजभन्दा बाह्र तेह्रसय वर्ष अघि प्रस्थर कलाहरुले भरीपूर्ण देवल ढुङ्गेधरा, नाउलो (कुवा) कीर्तिस्तम्भ जस्ता बैभवशाली सम्पदाहरुका अवशेष दैलेख, अछाम जुम्लाको सिन्जा लगायतका क्षेत्रमा गाउँगाउँमा छन् त्यहाँका देवलहरुमा बौद्ध परम्पारसँग सम्बन्धित चक्र लगायत कतिपय कलाकीर्ति हुनुले खस शासकमा बौद्धर हिन्दु धर्म दुबैको प्रभाव रहेको अनुमान गर्न सकिन्छ । पण्डित तिलक रिजालका अनुसार कुनै सयम खस साम्राज्य तिब्बतको कैलास मानसरोवर र खरी क्षेत्रदेखि भारतको बंगाल र उत्तराखण्डसम्म फैलिएको थियो । तत्कालीन खस साम्राज्यमा विकसित कला, संस्कृतिको अन्तर सम्बन्ध काठमाडौं उपत्यकाका कला, संस्कृतिदेखि भारतको राजस्थान, कान्यकुब्ज, उत्तराखण्ड लगायतका क्षेत्रमा पनि जोडिएको छ । तर समग्र खस सम्राज्यमा विकसित सम्पदाहरु अहिले पूरै नसिने अवस्थामा छन् । दैलेखको दुल्लुस्थित पुरातात्विक प्राचीन दरवार क्षेत्रमा अहिले साहित्यिक पार्क बनेको र  दर्जनौं सहित्यकारका मूर्ति राखिएका छन् । दैलेख जिल्लाका पादुका नदी किनारमा रहेको पादुका क्षेत्रका सम्पदाका अवशेष यत्रतत्र छन् । २०२८ सालमा आएको भीषण बाढीले पादुका क्षेत्रका सम्पदाको भग्नाबशेष बगाएकाले अहिले पनि खोला किनारका भाग्नावशेषका कुँदिएका ढुङ्घाहरु छरिएर रहेका छन् । 


'''हुमागाईं बारेको केही जानकारी''' 

हुमागाईका पूर्वज नित्योदयलाई भक्तपुरका राजा जगतज्योति मल्लले जमीन दिएको भन्ने शिलालेखमा उल्लेख भएको । 

जगतज्योति मल्लको समयावधि विसं १६७४ देखि १६९३ सम्म 

नित्योदयका तीन भाई छोरा जोगीदास, तुलाराम र दामोदर 

दामोदरका छोरा मार्कण्यकी श्रीमति पद्मामतिबाट जन्मिएका चन्दमन्युका पालामा पोखरी बनाएको चन्द्रमन्युका छोरा महेश्वर, उनका छोरा सदाशिब, सदाशिबका छोरा हरिलालले सक संम्बत १७१९ जसमा १३५ वर्ष जोड्दा विसं १८५४ले तालको पुननिर्माण गरेको तथा देवालय निर्माण गरेको । र नित्य चन्दे्रश्वर देवताको स्थापना गरेका 

दामोदरका बंशका हरिलाल र उनका छोराहरू शिवनिधि, चन्द्रमणी, लक्ष्मीनारायण, र धर्मदत्त

कुलदेवता विन्दावासिनी, बिन्दाचल पर्वतबाट आई बसेकी ,वायु मनोहरा

रामप्रसाद हुमागाइं

Email : rhumagai@gmail.com 

Phone +977 (851058143</text>
      <sha1>s49qunos8pyfzaguil4jq9tuqioh69i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1296704</id>
      <parentid>1296703</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T05:39:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Rhumagai</username>
        <id>68430</id>
      </contributor>
      <origin>1296704</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="75860" sha1="42aj21i1t10j61leb2985vcn6g9ydvt" xml:space="preserve">'''हुमागाईं''' नेपालमा बसोवास गर्ने एक जाति हो। [[दैलेख जिल्ला]]को राउतकाेटकाे हुमेगाउँ भन्ने ठाउँबाट उद्गम भएका हुमागाईंहरू [[नेपाल]] लगायत [[भारत]] भूटान तथा अहिले विश्वका विभन्न देशमा समेत छरिएर रहेका छन्।
[[श्रेणी:जाति]]
{{ठुटो}}'''हुमागाईंको इतिहास''' 
रामप्रसाद हुमागाईं

rhumagai@gmail.com

फाेन ः +९७७ ९८५१०५८१४३

हुमागाईं बन्धुहरूको उत्पत्ती र इतिहासका बारेमा कतै खोजी भएको पाइँदैन । धनन्जय गोत्री हुमागाईहरूका कुल देवता कुन हुन र कुलपूजा कसरी कुन विधिविधानबाट गर्ने र हुमागाईहरूको बसोबास कुनकुन स्थानमा छन् जस्ता विषयमा हालसम्म ब्यबस्थित रुपमा खोज भएको पाँइदैन । हुमागाईं थर लेख्ने क्रमममा नै कसैले हुमागाईं कसैले होमेगाईं कसैले हुमेगाईं आदि लेखेको पाइन्छ । २०५८ साल तिर हुमागाईं समाज नेपालको विधिवत गठन भएपछि  धेरै बन्धुहरूबाट हाम्रो पुर्खाको इतिहास खोजी गरिनु पर्छ भन्ने आग्रह भयो यसै अनुसार मैंले यस विषयमा केही खोजी शुरु गरेको थिएँ । हुमागाई बन्धुहरूको उत्पत्तिका विषयमा खोजी गर्ने क्रममा धेरै बन्धुहरुसँग छलफलहुँदा हुमागाईंहरूको उत्पत्ति काभ्रे पलाञ्चाेक जिल्लाकाे काभ्रे भञ्ज्याङ्गबाट भएको भन्ने जानकारी आयो । एकाथरीको भनाईमा काभ्रे पलाञ्चाेक जिल्लाको काभ्रे भञ्ज्याङ्गमा नितुपाध्यले गाईपाल्ने र गाईको घिउबाट नित्य होम गरेका कारण भक्तपुरका मल्ल राजा साेही बाटाे भएर तराइ तिर जानेअाउने गर्दा नितु पाध्य ब्राम्हणले धेरै गाइ पालेर बसेकाे र साे स्थानमा नित्यश्वर माहादेवकाे शिवालय निर्माण गरी गाइकाे घिउले हाेम गरी रहेकाे देखेर खुशी भई होमागाईं पदवी दिएबाट हाेमेगार्इ र पछि हुमागाईं थर भएको भन्ने मत पनि पाइयो । तर पछि खोज र अनुसन्धान कै क्रममा हुमागाईंहरूको उत्पतीे दैलेख जिल्लाको साविक रावतकोट गाविस वडा नं ३ रहेको हुमेगाउँसँग जानकारीहरू प्राप्त भयो । सोही हुमेगाउँका बासिन्दा नितुपाध्य काभ्रे पलाञ्चाेक जिल्लाकाे आइबसेका र हुमे गाउँबाट आएका हुनाले उनका सन्तानलाई पछि हुमेगाईं भन्ने गरेको भन्ने मत पनि आएको छ ।&lt;ref&gt;{{Cite book}}&lt;/ref&gt;
[[चित्र:Dailakh humaygaun (2).jpg|अङ्गुठाकार]]

यसै गरी खोजका क्रममा २०८० सालमा हुमागाइ समाजका तर्फबाट यादव हुमागाइ, मिठाराम हुमागाइ सहित म पहिलाे पटक दैलेखकाे हुमेगाउँ पुगं त्यस अवसरमा हुमागाइकाे उत्पती लगायत दैलख जिल्लामा अन्य थुप्रै थरहरूकाे उत्पति बारे स्थानीय बुद्धिजीवी, राजनीतिक व्यक्तित्व, पत्रकार धेरैसँग छलफल र अन्तरक्रिया गरियाे साे अवसरमा  नेपाली ब्राह्मण क्षत्री र मगरका लगभग चारसय थरमध्ये झण्डै २८० थरका बिग्रहको मूलढोका दैलेख रहेकाे कुरा  पूर्णप्रसाद नेपाल &quot;यात्री&quot; , बदलिंदो घामछाया , २०३७ पृष्ट १५७ मा उल्लेख भएकाे जानकारी पाइयाे । 
'''जराे खाेज्दै अक्षामसम्म 
'''यसै गरी दाेस्राे पटक २०८१ सालमा दैलेखमा धनन्जय गोत्री रिजाल बन्धुहरुले पूजा र बन्धुमिलन कार्यक्रम राखेको र त्यसमा धनन्जय गोत्रीय समाजका पदाधिकारीलाई पनि सहभागी हुन निम्तो आयो । तत्कालै कार्यक्रम बन्यो सुर्खेतसम्म जहाजमा जाने र त्यहाँबाट जीपमा दैलेख र अछामको भ्रमण गर्ने । 
दुई वर्ष अघिको भ्रमणका क्रममा अछाम जिल्लाको विनायकसम्म पुगेर पनि गाडीमा समस्या आएका कारण त्यहाँको भ्रमण गर्न सकिएको थिएन । यो पटक नेपाल सरकारका पूर्व सचिव युवराज भुषालको नेतृत्वमा धनञ्जय गोत्रीय समाजका अन्य पदाधिकारीहरु राष्ट्रिय योजना आयोगका पूर्व सदस्य प्रा.डा.प्रेमबहादुर कुँवर, कृषिमा विधावारिधि गरी रहनु भएको यादव हुमागार्इं र इतिहासको अध्यता तथा लेखक पुन्य रिजाल सहितको टोली काठमाडौंबाट निश्कियौं । हाम्रो यस पटकको भ्रमाणमा संस्कृतका ज्ञाता पण्डित तिलक रिजाल (हुमागाईं) हामीसँगै जाने हुनुभयो । उहाँ पनि यात्रमा सहभागी हुने कुराले हामी निकै उत्साहित थियौं । पूर्वीय दर्शनका ज्ञाता तथा हरेक विषयमा बेदका ऋचाहरु कण्ठस्थ भएका व्यक्तित्व रिजालको ज्ञान र विद्वताका कारण यात्रा अविधिभर शाशास्त्रमा नै केन्द्रित भइयो । उहाँसँगका चारपाँच दिनको सहयात्रा हाम्रा लागि सौभाग्य नै यियो । 
पहिलो दिन दैलेख श्रीस्थान क्षेत्र हुँदै रिजुगाउँमा पुग्यौं । त्यस दिन देशभरका रिजाल बन्धुहरु भेला भएर विन्दबासिनी मन्दिरमा त्रिशुल स्थापन र विशेष पूजा तथा बन्धु मिलनको कार्यक्रम सहभागी भयौं ।
 
दैलेख र अछामको यात्रा एउटा प्रश्नको उत्तरको खोजिमा केन्द्रित थियो । दश वर्षे नेपाल सरकारको जागिर र त्यस पछिको सक्रिय पत्रकारिताको पनि तीन दशक पूरा हुन लाग्यो । पत्रकारितामा लागे पछि दुनियाँका धेरै कुरा जानियो । ज्ञान, विज्ञान, अर्थशास्त्र, पत्रकारिता, समाजशास्त्र, अध्यात्म लगायतका समाजका धेरै विषयमा थोरबहुत जानकारी भयो । यसबीचमा अरुलाई हजारौं प्रश्न गरियो तर अचानक एक दिन मेरो मनमा एउटा प्रश्न आयो म को हुँ ? मेरो पुर्खाको इतिहास के हो ? यस्तै प्रश्नसँगै मनमा एउटा हाइपोथेसिस (अनुमान) थियो हामी पक्कै पनि कुनै उन्नत सभ्यातका सन्तित हौं । हाम्रा पुर्खाहरुको पक्कै पनि गौरवशाली संस्कृति र इतिहास हुनुपर्छ तर कालान्तरमा अनेक उतार चडावका कारण केही पुस्ताले खोतीपाती पशुपालन र सामान्य जजमानी वा जीवन निर्वाहमा मात्र आफूलाई सीमित गरेको होलान् । यही प्रश्नको उत्तर खोज्न मैले मेरो थर हुमागाईं कसरी हुन गयो ? हाम्रो धनन्जय गोत्र परिवार भित्र को को छन् ? यो परम्परा कसरी शुरु भयो ? हामीले मानिआएका देवी देवता र पूजाआजको इतिहास के छ ? भन्ने विषयमा खोजी शुरु गरेँ । आफू भन्दा पाकाहरुसँग सोध्न थालेँ । धेरैको जवाफ थियो हाम्रा पुर्खा नितु पाध्यायले काभ्रेपलाञ्चोक जिल्लाको काभ्रे भन्झञ्याङमा थुप्रै गाई पालेर गाईको घिउबाट दैनिक नित्य हवन गर्ने गरेको र कुनै मल्ल राजा सोहीबाटो सिन्धुली हुँदै पूर्वी तराई तिर ओहोरदोहोर गर्दा उहाँको कामबाट प्रभावित भएर होमेगार्इं उपाधि दिएको भन्ने सुनियो । 
यसै किम्बदन्तीलाई आधार मानेर खोज्दै जाँदा काभ्रे भन्झञ्याङ्मा रहेको नित्योदय महादेवको मन्दिर छेउमै १८१६ सक सम्बत अथवा १९५१ विक्रम सम्बत बैशाख शुक्ल पक्ष बुधबार हस्त नक्षेत्रका दिन राखिएको शिलालेख फेला पर्यो । संस्कृति भषामा लोखिएको शिलालेखको लिपियान्तर र अनुवाद राष्ट्रिय अभिलेखालयले आधिकारिक रुपमा दस्तुर लिइ गरिदिएको हो  
  नेपाल सरकारका पूर्व सचिव खोमराज नेपालले तयार पार्नु भएको इलाम नामसालिङका नेपाल परिवारको अध्ययन बंश खोज पुस्तकको अनुसूची २ मा राखिएको (जुन हुमागाईं दपर्णको अनुसूचीमा पनि समाविष्ट छ ) श्री ५ रणबहादुर शाहबाट सम्बत १८५२ साल अधिक १३ रोज छमा एकीकरण अघि जुम्ला राज्य अन्तगत रहेको सो दुल्लु क्षेत्र एकीकरण अभियानका क्रममा रणबहादुर शाहका पालमा नेपाल वा गोरखा राज्यमा गाविए पछि साविकमा यस अघि जितारि बम राजाले ताम्रपत्र लेखि दिएको विर्तालाई थामि दिएको लालमोहरमा दुल्लु क्षेत्रको डागरगाउँका चुरु पाध्य हुम्यागाईं लेखिएको पाइएबाट आजभन्दा करीब २२० वर्ष अघि नै हाल दैलेख जिल्लामा पर्ने डागर गाउँमा हुमागाईंको बसोबास रहेको स्पस्ट हुन्छ । 

'''दैलेख अभिलेख 

'''श्री ५ रणबहादुर शाहबाट विं सं  १८५२ साल भाद्र कृष्णपक्ष त्रयोदशी तिथि शुक्रबारका दिन यस अघि जुम्ला वा खस राज्य अन्तगतका रहेका दैलेमा तत्कालीन राजा जितारी मल्ल बिसं १३३५मा दिएको लाल मोहरलाई राज्य विस्तारका क्रममा गोरखा राज्य अन्तर्गत आए पछि रणबहादुर शाले नवीकरण गरेको लालमोहरको लिपियान्तर पुन्य रिजालले आफ्नो पुस्तक धनन्जय सन्ततिबाट साभार गरिएको हो । 

•	'''श्री शिरस्थान, श्रीनाभीस्थान र पादुका स्थान श्री ज्वाला भैरव यति     देवाता । 

•	'''स्वस्ति श्री गिरिराज चक्रपूडामणि नरनारायणेत्यादि विविध विरुदा 

•	वली विराजमान मनोन्नत श्रीमन्ममहाराजाधिराज श्री श्री श्री महाराजे    रण
•	बहादुर शाह बहादुर शम्शेर जङ्ग देवानां सदा शमर विजयिनामा
...
•	आगे दुल्लुका ब्रह्मण जगन्नाथ आचार्य, माहादेव पाध्या रनुखानु       भाउदा 

•	स पाध्या रिजाल पशुपाध्या, डाँगरगाउँ चिरु पाध्याय हुमागाईं         दहथान

•	का मनुपाध्या नेपाल, सुपारी पाध्यानेपाल, सिमगाउँ चन्दु्र पाध्याय     नेपाल 

•	सिरु पाध्याय पोखरेल, इन्द्रमणी पाध्याय पोखरेल, सदुपाध्याय         लम्साल ब

•	ढादाहाल गंगु पाध्याय रिमाल, पाथर्नाउल्या बयालकोटको 

•	भदु्रपाध्याय भट्टराई, गोलुपाध्यय कोइराला, मनिकण्ठ पाध्यायभूत्याल, जैसी 

•	बाडो शिवदास जैसी वास्ताकोटी, बलिपाध्याय सापकोटा, खराल     यति पं 

•	चकोशी भित्र तिमी ब्रम्हणहरुका पूर्खालाई अघिका जितारी मल्ल मलै बम राजाले शिलापत्र ताम्रपत्र लेखि.................... साक्षी

•	राखी बिर्ता वितलव गरी दियाको अघिका राजा राजाले नह¥याको (..)
•	का किल्ला भित्र आजसम्म चलन चली आएको जग्गाका अमालीलाई

•	परापूर्वदेखि मानी आयाका रीतले मान्य गर आफ्ना खातिरजामासि 

•	त बीर्ता वितलब जानी भोग्य गर हाम्रो सोझो चिताइ आर्शिवाद        दिन्या 
 गर इतिसंवत १८५२ साल अधिक भद्रवदि १३ रोज छ मुकाम कान्तिपुर शुभम...। 
मार्फत अभिमान सिंह

रुजु त्रिभुवन खवास''' 
'''
'''दोस्रो अभिलेख 

दैलेख जिल्लाको रावत गाउँ निवासी विद्यापति पाध्याका सन्ततिहरुबाट प्राप्त रुक्का पत्र वि सं १९९० साल प्रथम भाद्र सुद्धि १ शुक्रबारका दिन तत्कालीन राजा श्री ५ राजेनद्र विक्रम शाहले विद्यापतिलाई पर्व पर्वमा रुद्री, बेद र चण्डी पाठ गर्नका लागि माना चामल (खानगी) वापत बाँझो भुरी ।३२, उपल्लो वातल्या तडो ।२५, विउ¥या सिम । ५,  

'''''•	स्वाति श्री मनमाहराजधिराजकस्य रुक्का.................

•	'''आगे विद्यापति पाध्यके दुल्लुका अम्मल मध्ये ताहाका ..१...

•	पर्व पर्वमा रुद्री, वेद चण्डी पाठ गन्र्या अघिदेखिका तिमी 

•	रहेछौ ८२ सालको जाँचको लाल ढडा बाहिकको राउत गाँउ

•	भित्रका बमोजिम तपसिलका घर ३ को पैदावर र कंंपुपली

•	ंकंपनीका ढडा वीर्ता गुठी बहेक बाझो मुरि ।३२ तिमिला

•	ई मानाचामल गरी बक्स्यौं । आफ्ना षतिज्र्मासँग अघि

•	देखि गरी आयाको पर्व पर्वमा रुद्री, बेद, चण्डी पाठ गरी हाम्रो जय मनाइ माना चामल जानी भोग गर.''''''''मोटा''' अक्षर'''........................


 तपसिल
राउत गाउँ भित्रका घर................. ३   
बाझो मुरि........ ।३२ 

सेत्या थापाको घर ........................१   

उपल्लो वातल्या तडो..।२५

क्से¥र्या थापाको घर........................१  

विउ¥या सिम............ ।१५
गीत्या कठवालको घर......................१  

ठुना षेत   .............।द्द

इतिसम्बत १८९० साल मिति प्रथम भाद्र सुदि १ रोज छ शुभम् ।''' 

 यस विषयमा बंशको खोजकै क्रममा दैलेख जिल्लाका दुल्लुस्थित हुमेगाउँमा पुगियाे । केही घर हुमागाइ रहेकाे धेरैले हुमागाइकाे साटाे अफ्नाे थरमा रिजाल लेखेकाे पाइयाे । त्यहा वयाेवृध्द कृष्णप्रसाद हुमागाइले अझै थर हुमागाइँ लेखे पनि छाेराहरूले रिजाल लेखेकाे पाइयाे । साथै त्यहाँकाे प्रशिध्द ज्वाला क्षेत्रमा अझै पनि पाठकी वा दैनिक नित्य पूजापाठ तथा हाेम गर्ने काम कृष्णप्रसाद हुमागाइँकै भाइले गर्ने गरेकाे र साे काम गरे वापत परापूर्व कालदेखि हुमागाइहरूलाइ विर्ता दिइएकाे हुमेगाउँका खेतबारीकाे तिराे मिनाह भएकाे जानकारी पाइयाे ।  साथै  यसबाट हुमागाईंको उत्पत्ति दैलेख क्षेत्रबाट भएको हुन सक्ने अर्को बलियो आधार पनि देखा पर्छ ।    साे स्थानकाे भ्रमण गर्दा पाइएकाे अर्काे राेचक तथ्थ हुमेगाउँमा परापूर्व कालमा हाेम गर्ने हवल कुण्ड रहेकाे भनिए पनि साे देखिएन तर त्याहा रहेकाे कलात्मक ढुड्गे धारा र अाँपकाे रूख पनि निक एेतिहासिक रहेकाे पाइयाे । साथै  अर्काे राेचक कुरा हुमेगाउँ र साेहीसँग जाेडिएकाे बडाल गाउँ रहेछ । यता काभ्रे पलाञ्चाेक जिल्लाकाे काभ्रे भञ्जयाड्गमा पनि बडाल र हुमागाइहरूबीच पहिले देखिनै नाता सम्बध रहेकाे भनाइ बुढापाकाहरूका हुनु दैलेखमा हुमेगाउँ र  बडाल गाउँ जाेडिएकाे हुनु अनि काभ्रे भञ्जयाड्मा पनि बडाल र हुमागाइहरूकाे बसाेबाससँगै हुनुले कतै बसाइ सराइ पनि सँग सँगै भएकाे हुन सक्ने अाधार मिल्छ ।               
'''तीन न तेह्रको प्रशंग
'''खसान क्षेत्रबाट ब्रह्मणहरु कसरी उपत्यका प्रवेश गरे भन्ने विषयमा एउटा रोचक ंिकम्बदन्ती प्रचलनमा छ । अहिले पनि कसैलाई काम नलाग्ने भन्नु पर्दा तँ तीन र तेह्रको भइस भन्ने प्रचलन छ । एकपटक उपत्यकाका मल्ल राजाहरुलाई धर्मशास्त्रमा पोख्त पण्डितहरुको खाँचो भए छ । उनीहरुले दरवारमा पूजापाठ विधिविधान गर्न जान्ने ब्राम्हणहरुको खोजी गर्दै दैलेख आक्षाम क्षेत्रका ब्रम्हणलाई झिकाएछन् यस क्रममा पहिलो लटमा एउटा समुह आएछ त्यसमा शाशस्त्र गर्न लगाएर छनोट गर्दा तीनजना ब्रामण छानिएछन् र उनीहरुलाई उपत्यकाका तीनवटै दरवारमा राजगुरुको जिम्मेवारी दिइएछ । पछि रैतिहरुका लागि पनि ब्राम्हणको खाँचो भए छ र फेरि अर्को लट ब्राम्हणहरु झिकाइएछ र त्यो समूहमा आएका मध्ये १३ जना लाई छनोट गरेर रैतिहरुको सेवामा खटाइएछ ।  तर यस विषयमा आधिकरीक रुपमा पुष्टि भएको छैन ।

नेपालका प्रख्यात भाषा शास्त्री बालकृष्ण पोखरेलले नेपालमा थर निर्धारक तत्वमा स्थल, गाउँ, कोट, पदवी, थोक वर्ग आदि रहेको उल्लेख गरेको कुरालाई पनि मनन गर्नु पर्ने हुन्छ  । उहाँले आफ्नो पुस्तक खसजातिको इतिहासमा खस समाजिकता खण्डको पृष्ठ ६३८ मा गाउँमा बसेका नताले हुने थरहरूका पछाडि गाईं हुन्छ भन्नु भएको छ यस्ता थरहरूमा  चम्लागाईं, बजगाईं, गुरागाईं आदी र कोटमा बासेका नताले देवकोटा, बाँसकोटा, सापकोट आदि भनेर उल्लेख गर्नु भएको छ । उहाँले गाईं जोडिएका थरहरूमा हुमागाईं, आपागाईं, गुरागाईं गौरागाईं, चापागाईं, चुवागाईं, चौलागाई, डुमेगाईं, दुमेगाईं, धौलागाईं, पञ्चगाईं, बजगाईं, मजगाईं, सेरागाईं, आदि भनेर उल्ल्ेख गर्नु भएको छ । यस अर्थमा नितुपाध्य हुमेगाउँबाट आएर काभ्रेमा बसोबास गर्न थालेपछि उहाँ पछिका सन्ततीले हुमेगाईंबाट अपभ्रंश भएर हुमागाईं होमागाईं भएको पनि हुन सक्छ । 

हुमागाईंको उत्पत्तिबारे केही महत्वपूर्ण जानकारी दिने सामग्रीको रुपमा काभ्रे जिल्लाको काभ्रेमञ्जयाङ्गमा राखिएको शिलालेखलाई महत्वपूर्ण आधार मान्न सकिन्छ । यस सम्बन्धमा त्यहाँ पाइएको शिलालेख तथा अर्को एउटा घरसारको लिखत र स्थानीय जनश्रुति महत्वपूर्ण हुन आउँछन् । उक्त महत्वपूर्ण दस्तावेजमा काभ्रे भञ्याङ्गमा राखिएको शक संबत १८१६ तथा  विक्रम संबत १९५१ झण्डै १२० वर्ष (बि.सं २०७१ सालमा) पुरानो संस्कृत भाषामा लेखिएको शिलालेख र दोस्रो काभ्रे भञ्जयाङ्ग मा जन्मनुभई हाल नयाँ बानेश्वर बस्ने मोहन हुमागाईको घरमा फेला परेको शाके संबत १७३४ अर्थात विक्रम संबत १८६९ को करीब २०० वर्ष पुरानो नेपाली भाषामा लेखिएको घरायसी लेनदेनको लिखत ( तत्कालीन भाषमा फार्सापत्र ) लाई मुख्य आधार मान्न सकिन्छ । 

'''काभ्रे भञ्ज्याङ्गको शिलालेख''' 

यो शिलालेख काभ्रे भञ्ज्याङ्गस्थित शिवालयको भित्तामा अझै रहेको छ (तस्बीर पनि छ) । अनुसान्धानका क्रममा सो शीलालेखको फोटो खिची त्यसको आधिकारीक अध्ययन र अनुवादका लागि पुरातत्व विभाग अन्तर्गतको राष्ट्रिय अभिलेखालयमा दिइएको थियो । अभिलेखालयका अनुसन्धान अधिकृत राजु रिमालले त्यसलाई पढेर संस्कृतमा उतार्नुका साथै त्यसको नेपालीमा भावानुवाद समेत गर्नुभएको थियो । 
[[चित्र:Sila leks clear one1.jpg|अङ्गुठाकार|काभ्रे भञ्जायडकाे शिलालेख ]] 

'''शिलालेखको संस्कृत पाठकाे नेपाली अनुवाद''' 

'''''ऐश्वर्य प्राप्त होस्''''' 

'''''सुख र सन्तानको सिद्धिको लागि ब्रह्मा एबं शिव र पार्वतीलाई नमस्कार छ ।''''' 

'''''भक्तपुरका धार्मिक राजा जगतज्योतिको राज्यमा नित्योदय नामका ब्रह्मण थिए । ती राजाले अत्यन्त मनोरम भूमि नित्योदयलाई प्रदान गरे । त्यस भूमिमा ब्राह्मणपुत्रहरूको इच्छाले ।।''''' 

'''''कान्छा दामोदरका छोरा मार्कण्डेय, मार्कण्यका छोरा पद्यमावति, उनका छोरा चन्द्रमन्युका पालामा तलाउ (आहाल) निर्माण गरेर आफ्नो भूमिलाई अमृतमय बनाए । चन्द्र मन्युका छोरा महेश्वर, उनका छोरा सदाशिव ।।''''' 

'''''सदाशिबका छोरा हरिलालद्वारा ‘......... सक सम्बत मंसिर कृष्ण पक्षको द्वितीया तिथिमा, रोहीणी नक्षेत्र र सिद्धा योग परेको शुभ विहीबारको दिनमा जीर्ण भएको तलाउको पुनः निर्माण गरियो ।। एबं धेरै दिन लगाएर देवालय पनि निर्माण गरे ।। मोक्ष प्राप्तिका लागि नित्य चन्द्रेश्वर देवताको स्थापना गरे ।। नित्योदयका दुई भाइ छोरा एबं दामोरदरका दुई दाजुहरू जोगीदास र तुलारामको बंशबाट उत्पन्न ब्राह्मणहरूले आफ्नो जमिन र फूलको बगैचा शिवलाई अर्पण गरे ।। दामोदर बंशका विद्वान हरिलाल र उनका छोराहरू शिवनिधि, चन्द्रमणी, लक्ष्मीनारायण,र धर्मदत्तद्वारा मुक्ति प्राप्तीका लागि र बंंशको रक्षाका लागि नित्य चन्द्रेश्वर भगवानको रक्षाका लागि संकल्प गरेर विधिपूर्वक ४० र २० बराबरको तपसिल अनुसारको खेतहरु सर्मपण गरे ।''''' 

'''''...................................................................................................'''''

'''''...................................................................................................'''''

'''''...................................................................................................'''''

'''''..................................................................................................'''''

'''''आफू वाअरुद्वारा प्रदान गरिएको भूमि जसले हरण गर्छ उसले ६० हजार वर्षसम्म विष्टाको कीरा भएर बस्नु परोस ।''''' 

'''''१८१६ सक सम्बत अथवा १९५१ विक्रम संम्बत बैशाख शुक्ल पक्ष बुधबार हस्त नक्षेत्र परेका दिनमा ( यो शिलालेख स्थापना गरियो )''''' 

'''''शुभ होस्''''' 

( बीचमा खाली भागमा क कसले कति जग्गा अपर्ण गरे भन्ने मात्र उल्लेख भएकाले त्यो खाण्डको उतार र अनुवाद गरिएको छैन ) 

माथिको शिाललेखलाई अध्ययन गर्दा निम्नअनुसारका महत्पूर्ण कुरा स्पष्ट हुन आउँछन् । 

१ शिलालेखमा उल्लेख भएको “...भक्तपुरका धार्मिक राजा जगतज्योतिको राज्यमा नित्योदय नामका ब्रह्मण थिए । ती राजाले अत्यन्त मनोरम भूमि नित्योदयलाई प्रदान गरे...” भनाइबाट त्यसबेलाका मल्ल राजा जगतज्योति मल्लले सो भूमि नित्योदयलाई प्रदान गरेको स्पष्ट हुन्छ साथै नित्योदय (नित्योदयलाई नै नितुपाध्य भनिएको पनि हुनपर्छ ) त्यस स्थानमा आई बसोबास गरेको र उनलाई तत्कालीन मल्ल राजा जगतज्योति मल्ल (शासनकाल विसं १६७४ देखि १६९३ सम्म) ले सो भूमि दान दिएको भने उल्लेख भएबाट हुमागाईंहरुको उत्पत्ती शिलालेखमा नित्योदय लेखिएका नितुपाध्ययबाटै भएको अट्कल लगाउन सकिन्छ । यसबाट नितुपाध्य अर्थात नित्योदय जगतज्योति मल्लाको समकालीन भएको कुरामा कुनै द्विविधा रहेन । यसलाई आधार मान्दा नितुपाध्य त्यस क्षेत्रमा आजभन्दा करीब ३८० देखि चार सय वर्ष अघिदेखि बसोबास गरेको स्पष्ट हुन आउँछ । 

२ शिला लेखमा “...कान्छा दामोदरका छोरा मार्कण्डेय, मार्कण्यका छोरा पद्यमावति, उनका छोरा चन्द्रमन्युका पालामा तलाउ (आहाल) निर्माण गरेर आफ्नो भूमिलाई अमृतमय बनाए...”  साथै अर्को खण्डमा “...चन्द्र मन्युका छोरा महेश्वर, उनका छोरा सदाशिव ।। सदाशिबका छोरा हरिलालद्वारा...” भन्ने उल्लेख छ । यस्तै तेस्रो खण्डमा  “... नित्योदयका दुई भाइ छोरा एबं दामोरदरका दुई दाजुहरू जोगीदास र तुलारामको बंशबाट उत्पन्न ब्राह्मणहरूले आफ्नो जमिन र फूलको बगैचा शिवलाई अर्पण गरे...” उल्लेख भएबाट  नितुपाध्यका तीनभाई छोरा रहेको स्पष्ट हुन्छ । उनका तीन छोरा मध्ये जेठा जोगिदास, माइला तुलाराम भएको अनुमान गर्न सकिन्छ भने र कान्छा छोरा दामोदर रहेको कुरा ठोकुवा गर्न सकिन्छ  । साथै दामोदरका छोरा मार्कण्डेय र मार्कण्डेयका छोरा पद्यमावति र पद्यमावतिका छोरा चन्द्रमन्यु रहेको पनि शिलालेखबाट स्पष्ट हुन्छ । यस्तै चन्दमन्युका छोरा महेश्वर महेश्वरका छोरा सदाशिव र सदाशिवका छोरा हरिलाल रहेको पनि शिलालेखले स्पष्ट गर्छ । साथै शीलालेखमा उल्लेख भएको अर्को विषय “...दामोदर बंशका विद्वान हरिलाल र उनका छोराहरू शिवनिधि, चन्द्रमणी, लक्ष्मीनारायण,र धर्मदत्तद्वारा मुक्ति प्राप्तीका लागि र बंंशको रक्षाका लागि नित्य चन्द्रेश्वर भगवानको रक्षाका लागि संकल्प गरेर विधिपूर्वक ४० र २० बराबरको तपसिल अनुसारको खेतहरु सर्मपण गरे... ” 

यसबाट हरिलालका छोराहरू शिवनिधि, चन्दमणि, लक्ष्मीनारायण र धर्मदत्त रहेको र उनीहरूले नै विक्रम संम्बत १९५१ मा नै सो यज्ञ गरी भूमि दान गरेको शिलालेख स्थापना गरेको पुष्टि हुन्छ । 

यसबाट नितुपाध्यका तीन छोरा मध्य कान्छा दामोदरको हाँगोको करीब आठ पुस्ता सम्म यसमा देखा पर्न आउँछन् । 

। साथै शिलालेखमा चन्द्रमन्युले सो क्षेत्रमा एउटा तलाउ निर्माण गरेको उल्लेख छ र काभ्रे भञ्ज्याङ्गमा प्राचीन पोखरीको अवशेष अझै छ । अझै पनि उक्त क्षेत्रमा रहेको छ । साथै पछि चन्द्रमन्युका छोरा महेश्वर र उनका छोरा सदाशिव र सदाशिवका छोरा हरिलालले उक्त तलाउको जीर्णेद्धार गरेको उल्लेख छ सो जिर्णेद्धारको मिति शिलालेखमा शक सम्बतमा लेखिएको भए पनि शिलालेखमा टुटफुट भई उक्त मिति स्पष्ट हुन नसकेको अभिलेखालयले जनाएको थियो । तर यस विषयमा इतिहासविद् दिनसराज पन्तलाई देखाउँदा उहाँले सो अस्पष्ट मिति सक सम्बत १७१९ ( त्यसमा १३५ वर्ष जोड्दा विसं १८५४ हुन आउँछ )  हुन सक्ने उल्लेख गर्नु भएको थियो । माथिको अध्ययनबाट नितुपाध्यदेखि हरिलालसम्म आउँदा आठ पुस्ता र उनका कान्छा छोरा दामोदरका सन्तानको हाँगो स्पस्ट हुन्छ । 

                               नितुपाध्य ( विसं १६७४ देखि १६९३ )

जोगिदास                    तुलाराम                    दामोदर

           								मार्कण्डेय 

पद्यमावति  

चन्द्रमन्यु 

महेश्वर  

सदाशिव 

हरिलाल                      

हरिलालका छोराहरू

शिवनिधि, 

चन्दमणि, 

लक्ष्मीनारायण र 

धर्मदत्त  ( विक्रम सम्बत १९५१)                      
'''भारतको राजस्थानदेखि तोसी धमालीसम्म 
'''अध्ययन कै धनन्जय गोत्रीहरुका पूर्खा क्रममा शुरुमा भारतको राजस्थानको चित्तौडगढबाट नयाँ दिल्ली र उत्तराखण्ड हुँदै तोसी धमालीमा आएको स्थानीय धमलाहरुको भनाइ पाइयो । हाल तोसी धमालीमा करीब तीनसय घर धमलाहरुको बसोबास रहेको छ । सो ठाउँको नामा धमाली रहनुको पनि रोचक प्रशंग स्थानीयबीच किम्बदन्तीका रुपमा रहेको छ । धनन्जय गोत्रीय बाह्मण रामेश्वर उपाध्याय  तन्त्रविद्यामा पोख्त थिए । हालको तोसी धमाली क्षेत्र कुनैबेला सुख्खा र निर्जन भूमि थियो तर रामेश्वर उपाध्यायले तन्त्रसाधनका बलमा त्यहाँ दुईवटा धाराको उत्पत्ती गराए र बासोबास योग्य बनाए । अहिले पनि सो स्थानमा मुन धारा र मुग्राधार रहेका छन् । शास्त्र र तान्त्रिक ज्ञानमा पोख्त र स्थानीय धामीहरुलाई पनि नियन्त्रणमा राख्न सक्ने उहाँको क्षतालाई कदर गर्दै स्थिानीय पोख्या राजाले धमाला उपाधि दिइएको र उहाँलाई राजगुरुका रुपमा दरवारमा स्थान दिइएको विश्वास छ । पछि तिनै धमलाहरुले खस राजालाई रिजाई दैलेखको रनुखानुमा विर्ता पाएको र सोही विर्तामा बस्नेहरुलाई रिजाल भन्न थालिएको विश्वास छ । रिजाल मध्येका एक भाईले पञ्चकोशीको श्रीस्थान ज्वाला क्षेत्रमा होम र पाठ गर्ने काम गर्ने जिम्मा पाएको र होमारो वा होम गर्ने ब्रम्हण बस्ने गाउँलाई हुमेगाउँ भन्ने गरेको लालमोहर तथा स्थानीयको भनाइबाट पुष्टि हुन्छ । अहिले पनि श्रीस्थानको ज्वालामा हुमेगाउँका ब्राम्ह्णहरुले नै पाठकीका रुपमा दैनिक होम पूजा पाठ गर्दै आएका छन् र उनीहरुले जितारी मल्लाको पालदेखि अहिलेसम्म पनि आफ्नो जग्गाको तिरोभारो केही तिनुृ पर्दैन । रिजाल, गुरागाई, धमला, बस्याल, भुषाल मरासिनी लगायतका धनन्जय गोत्री बाहेकका कोइराला, नेपाल भट्टराई लगायतका थुप्रै थरहरुको उदगमस्थल मानिएका विभिनन गाउँहरु दैलेखमा छन् । यी समग्र थरको उदगम दैलेख, अछाम, जुम्ला लगायत तत्कालीन खस साम्राज्यको राजधानी रहेको कर्णाली आसपासका क्षेत्रमै भएको पाइन्छ । लोकतन्त्रको स्थापनासँगै नेपाली समाज पुर्नजागरणको चरणमा छ । आफ्नो इतिहास कला संस्कृति र पुर्खेउली जराको खोजीमा छन् जसको परिणामा स्वरुप हरेक थर वा जातले आफ्नो बंशावली तयारी गरि रहेका छन् यस्ता बंशावलीहरुलाई सरकारले आधिकारी दस्तावेजको रुपमामान्यता दिने निर्णय गरेको छ ।
'''जैशी र उपाध्याय 
'''
काभ्रे जिल्ला र अन्यत्रका हुमागाईंहरूमा दुईवटा हाँगा मुख्य रुपमा उपाध्याय र जैसी रहेका छन् त्यस बाहेक क्षत्री, खत्री र स्वाँर आदि पनि छन् तर उपाध्ययले कर्म काण्ड गर्ने र जैशीले भने ज्योतिषि आदि गर्ने गरेको पाइन्छ । केहीले आफूलाई जैसी खलक भनेर चिनाउँदा अलिक हिनता वोध गर्ने वा अलिक संकोच गर्ने गरेको पाइन्छ तर अहिलेको युगमा त्यो कुरामा हिनता वोध गर्नु जरुरी छैन बरू गर्व गर्नु पर्छ । अहिले विधवा विवाह एउटा सामाजिक सुधारको अभियान चलेका बेला हाम्रा पुर्खाले यो अभियान पहिले नै थालेको खुशी हुुनु पर्छ । जैसी बारे पुरातत्वविद् जनकलाल शार्मा (ढकाल) गौरव पृष्ठ ७ मा लेख्छन् “...आफ्नो समान जातकी कन्यासँग विधिपूवर्क विबाह गरिएकी पत्नीबाट उत्पन्न उपाध्याय ब्रह्मणका सन्तती उपाध्याय, उपाध्याय ब्रम्हणले समान जानकी कन्यासित विधिपूर्वक विवाह नहुँदै यौनसम्बन्ध राखे, समान जातकी बैकल्या कन्यासँग विधिपूर्वक बिबाह गरे वा यौनसम्बन्ध राखे, समान जातकी विधवा स्त्रीसँग विवाह गरे वा समान जातकी स्त्रीलाई जारी गरेर ल्याए तिनका सन्ता जैसी हुन्छन् साथै उपाध्य र जैसी जातभन्दा भिन्दै जात क्षत्री वा पानी चल्ने जातसँग विवाह गरे वा गन्धर्व विधि अनुसार पत्नी बनाए तिनका सन्तान क्षत्री वा खत्री हुन्छन् ...   जैसीले पनि उपाध्याय र जैसीसँगै विवाह गरे जैसी र क्षत्री वा पानी चल्ने जातकी स्त्रीसँग विवाह गरे क्षेत्री हुन्छन् । क्षत्रीलाई प्रतिलोम विबाह निषेध छ अतः क्षत्रीले माथिल्लो जात समान जात र आफू भन्दा तल्लो पानी चल्ने जातसम्म जुन जातसँग विवाह गरे पनि त्यसका सन्तती क्षत्री नै हुन्छन् । 

... पृथ्वी नारायण शाहको समयसम्म पहिले चर्चा गरिए जस्तै जैसीको मर्यादाक्रम उपाध्याय बराबर नै थियो । तर केही जैसीसित राजनीतिक कारणले गर्दा पृथ्वी नारायण शाहको मनमुटाव भयो र पृथ्वी नारायण शाहले जैसीहरूलाई जजमानी कार्यबाट बञ्चित गराए पछि स्थिति अझै अर्को भयो र जैसीहरू उपाध्याय भन्दा एक तह तल मानिन थाले ।...”

काभ्रेको शिलालेखमा कतै पनि हुमागाईं वा रिजाल थर उल्लेख छैन । तर शिलालेख स्थापना गर्नु अघि नै संबत १७३४ अर्थात विक्रम संबत १८६९ को करीब २०० वर्ष पुरानो नेपाली भाषामा लेखिएको घरायसी लेनदेनको लिखतमा भने (तत्कालीन भाषमा फार्सापत्रमा भने हुमागाईं लेखिएको र कतै जैसी समेत उल्लेख भएको पाइन्छ “...।। नित्योदयका दुईभाइ छोरा एबं दामोरदरका दुई दाजुहरू जोगीदास र तुलारामको बंशबाट उत्पन्न ब्राह्मणहरूले आफ्नो जमिन र फूलको बगैचा शिवलाई अर्पण गरे...” भन्ने उल्लेख भएबाट यी दुई दाजुभाई बम्हण अर्थात उपाध्यय रहेको स्पष्ट हुन्छ तर शिलालेकै अर्को हरफमा “...दामोदर बंशका विद्वान हरिलाल र उनका छोराहरू शिवनिधि, चन्द्रमणी, लक्ष्मीनारायण,र धर्मदत्तद्वारा मुक्ति प्राप्तीका लागि...” लेखिएबाट दामोदर बंशकालाई चाही ब्राम्हण नभनी कतै कान्छा छोरा चाहिं बैकल्या वा विद्यवा श्रीमती पटिका हुन कि भन्ने पनि अनुमान गर्न सकिन्छ यसमा स्थानीय काभ्रे भञ्जयाङ्ग निवासी कृष्ण हुमागाईंले जनश्रुतीका आधारमा दिनुभएको जानकारीमा मल्ल राजा काभ्रे भञ्जायङ्ग हुँदै तराइतर्फ जाने क्रममा सोही स्थानमा बास बसेका र उनले गाउँमा उमेर पुगेर पनि विवाह नभएकी स्थानीय बडाल थर कि एक बैकल्या (विवाहका लागि जनैसुपारी भएपछि  केटाको मृत्यु भएमा त्यस्ती कन्यालाई वैकल्या भनिन्छ) कन्या देखेपछि निुतुपाध्यलाई वैकल्याको उद्धारका लागि उनको विवाह आफूले गराइ दिने भन्दै केटा खोज्न भनेको र गाउँमा केही केटा फेला नपरेपछि नितुपाध्य आफैसँग विवाह गराइ विर्ता समेत दिएको भन्ने उल्लेख भएबाट कतै दामोदर कान्छो छोरा भएकाले तिनै बैकल्याबाट जन्मिएका हुन कि भन्ने अनुमान गर्न सकिन्छ । 

'''दैलेख अभिलेख''' 

दैलेख जिल्ला राहुकोट गाविस वडा नं ३ हुमे गाउँ निवासी तिलकप्रसाद रिजालसँग २०६९ मंसिर २५ गते गरिएको कुराकानी  ५०¬÷६० पुस्ता अघिदेखिका रिजालहरुको बसोबास भएको इतिहास रहेको छ । 

शुरुमा साके सम्बत ९०५ मा अक्षामको धमालीमा बसोबास गरेका धमाल निवासी धमलाहरू दुई प्रकारका रहेका र त्यसका एक थरी ज्योतिषिका काम गर्ने र अर्काथरी राजपुरोहितका रुपमा काम गर्ने गरेक थिए । त्यसमा ज्यातिष काम गर्ने जोशी  र अर्का राजाको पुरोहित रहेका बुढाज्यू उपाध्यय गरी दुई थरी भएको आख्यान पाइन्छ । पछि राजपुरोहित रहेका बुढाज्यूहरू राज परिवारसँग खटपट भएपछि त्यहाँबाट छुटिएर दैलेखको रिजुगाउँमा आएर बासोबास गर्न थालेको र तिनीहरू पछि रिजाल भएको पाइन्छ । उनीहरू मध्येकै कुनै हाँगो पछि राहुकोटमा आइ होमहमादी गर्ने गरेको र त्यही गाउँ हुमेगाउँ भएको भएको भनाइ छ । अहिले पनि हुमे गाउँमा पहिले दुल्लुमा जस्तै अखण्ड होम हुने गरेको र त्यसको हवन कुण्ड अहिले पनि सो स्थानमा रहेको छ । हुमे गाउँको जग्गा विर्ता पाएका र त्यसबेलाका राजाले तिरो मिनाह गरेका कारण अझैसम्म पनि हुमे गाउँका रिजालहरुले आफनो घर जग्गाको तिरो तिर्नु नपर्ने उहाँको भनाइ छ । 

प्रताप शाहले यस विषयमा दिएको ताम्रपत्र रहेको उहाँको धारणा छ । सोही गाउँका तीनभाइ रिजाल रहेको धनु मनु र रितु पाध्य तीन भाइ रहेका । ती तीन भाई मध्ये रितु पाध्यका दुई श्रीमती र त्यस मध्ये जेठी श्रीमतीलाई त्यहीँ छाडेर रितु पाध्य म्याग्दी गरेको भन्ने प्रमाण त्यस क्षेत्रमा रहेको पाइन्छ । तिन रित्यु पाध्य नै पूर्वमा आएपछि नितुपाध्य भएका हुन सक्छन् । 

'''हुमागाईंहरूको उत्पत्तिसम्बन्धी जनसश्रुति''' 

'''कृष्ण हुमागाईं''' 

भक्तपुरका एक जना मल्ल राजा धुलुखेल हुँदै काभ्रे भञ्जयाङ्गकोबाट तराइ ओहोर दोहोर गर्थे रे । काभ्रे भञ्याडमा नितु पाध्य (रिजाल) नामका ब्राह्मण बस्थे । उनीले थुप्रै गाइ पालेका थिए  । उनी हरेक दिन गाइको ध्यूबाट होम गर्ने तथा धेरै गाइ भएकाले गाई दान गर्ने गर्थे । कभ्रे भञ्याङ्गको बाटो हिड्दै गर्दा सधैं होमहोमादिकाकारण धूवाँ आकासमा गाएको तथा गाईको ध्यूको हवन कुण्डबाट बगेर बाटोमासम्म पुगेको देखेर राजाबाट सोधनी भए छ । यो के भएको भन्दा उनका भारदारले यहाँ नितुपाध्य (रिजाल) नामका एक ब्राह्मण बस्छन् । उनका थुप्रै गाई छन र उनले नित्यरुपमा यस नित्यश्वर माहादेवको मन्दिरमा होम गर्ने गरेकाले त्यसैका कारण यस्तो भएको हो भनेर बताए छन् । त्यसपछि ति राजाले एक दिन नितुपाध्यको घर मै बास बस्ने र उनीसँग भेट्ने विचार गरेछन् । यसरी राजा त्यहाँ बास बसेको सुनेर वरिपरिका सबै मानिस हेर्न आएछन् । त्यसरी हेर्न आउँने मध्ये एकजना बडाल थरकी करिब १५ वर्षकी बैकल्या  केटी पनि आएकि रहिछन् । त्यस बेला साधारणतया केटीको केटाकेटी दश वर्ष नपुग्दै विहे गर्ने चलन थियो । त्यसैले १५ वर्ष पुगेको केटी विवाह नभएको देखेर राजाबाट सोधनी भए छ । नितुपाध्य यी को केटी हुन किन यिनको  बिहे भएको छैन ? नितुपाध्यले बताउनु भए छ – सरकार यिनी बडालकी छोरी हुन यिनको विवाहको लागि जनै सुपारी भएपछि केटाको मृत्यु भयो त्यसपछि यिनलाई कसैले स्वीकारेनन । त्यसपछि राजाबाट हुकुम भए छ नितुपाध्य ओ हो यो उमेरसम्म विहे नभएकी केट त्यतिकै राख्दा सामाजमा विकृति आउँछ धर्म नस्ट हुन्छ । यिनका लागि योग्य केटा खोज म विहे गरी दिन्छु । त्यसपछि रातभर केटाको खोजी भए छ तर बैकल्या केटीसँग विहे गर्ने कोही केटा फेला परेनछन् । त्यसपछि राजाले नितुपाध्यलाई आग्रह भए छ हेर नितुपाध्य तिमी यस्तो धर्ममात्मा छौ तिमीले यी कन्याुसँग विवाह गर म कयन्यादान दिन्छु । त्यस पछि  ती मल्ल राजाले कन्यादान गरिदिएका रहेछन् । पछि तिनै राजाले

नितुपाध्यलाई विर्ता स्वरुप विहेवर र बलथलीमा विर्ता दिएको भन्ने पनि गरिन्छ । 

'''अन्तमा''' 

खस समुदायमा प्रचलित धेरै थरको उत्पत्ती दैलेखका गाउँसग जोडिएका छन जस्तो रिजु गाउँबाट रिजाल, तोषि धमालीबाट धमला, आदि यसबाट एकातर्फ दैलेखकै रावतकोट गाविसमा रहेको हमेगाउँबाट आएका नितुपाध्यलाई काभ्रेमा गाउँका नामबाट हुमेगाईं भनिएको हो कि ? यस बाहेक कसै कसैले नितुपाध्य दैलेखबाट म्याग्दी हुँदै काभ्रे आइपुगेको हुन सक्ने अनुमान पनि गरेका छन् । नेपालको मध्यकालीन इतिहाँसमा खस राज्यको विस्तार दैलेखबाट म्यादीसम्म पुगेका थियो प्रायः राज्य विस्तारसँग पुरोहितका रुपमा बह्मणहरू राजपरिवारसँगै जाने परम्परा अनुसार दैलेखबाट म्याग्दी हुँदै काभ्रे (१७ औं साताब्दीमा काभ्रे भक्तपुर राज्य अन्तर्गत थियो ) आईपुगेको पनि हुन सक्छन् । काभ्रेको काभ्रे्रभञ्जयाङ्गमा शिवालय तथा तलाव रहेको जस्तै दैलेखको हुमेगाउँमा पनि पुर्खाले बनाएको धारो तथा हवन कुण्ड रहेको पाइन्छ । हुन त नितुपाध्यका तीन भाई छोरा मध्ये एक भाइ काभ्रे जिल्लामा नै बसेका र बाँकी दुई भाइमा एक भाइ म्याग्दी गएको र एक भाइ फेरि दैलेख नै फर्किएको अनुमान पनि गरिएको छ । माथि उल्लेखित विषय हालसम्म प्राप्त सबै तथ्यहरूका आधारमा तयार गएिका हुन यसमा थप जानकारी र खोज आवश्यक छ । 
'''उन्नत खस सभ्यता पतन र आप्रवाशन 
'''जुम्ला लगायतका प्रााचिन खस सम्राज्य अर्तगतका क्षेत्र कुनै समय निकै उन्नत सभ्यता थियो भन्नेकुरा त्यहाँका देवलहरु, ढुङ्घेधारा, नाउलो वा कुवा, कीर्तिस्तम्भ, लगायतका संरचनाको भग्नावशेषहरुबाट सहजै अनुमान गर्न सकिन्छ । आजभन्दा बाह्र तेह्रसय वर्ष अघि प्रस्थर कलाहरुले भरीपूर्ण देवल ढुङ्गेधरा, नाउलो (कुवा) कीर्तिस्तम्भ जस्ता बैभवशाली सम्पदाहरुका अवशेष दैलेख, अछाम जुम्लाको सिन्जा लगायतका क्षेत्रमा गाउँगाउँमा छन् त्यहाँका देवलहरुमा बौद्ध परम्पारसँग सम्बन्धित चक्र लगायत कतिपय कलाकीर्ति हुनुले खस शासकमा बौद्धर हिन्दु धर्म दुबैको प्रभाव रहेको अनुमान गर्न सकिन्छ । पण्डित तिलक रिजालका अनुसार कुनै सयम खस साम्राज्य तिब्बतको कैलास मानसरोवर र खरी क्षेत्रदेखि भारतको बंगाल र उत्तराखण्डसम्म फैलिएको थियो । तत्कालीन खस साम्राज्यमा विकसित कला, संस्कृतिको अन्तर सम्बन्ध काठमाडौं उपत्यकाका कला, संस्कृतिदेखि भारतको राजस्थान, कान्यकुब्ज, उत्तराखण्ड लगायतका क्षेत्रमा पनि जोडिएको छ । तर समग्र खस सम्राज्यमा विकसित सम्पदाहरु अहिले पूरै नसिने अवस्थामा छन् । दैलेखको दुल्लुस्थित पुरातात्विक प्राचीन दरवार क्षेत्रमा अहिले साहित्यिक पार्क बनेको र  दर्जनौं सहित्यकारका मूर्ति राखिएका छन् । दैलेख जिल्लाका पादुका नदी किनारमा रहेको पादुका क्षेत्रका सम्पदाका अवशेष यत्रतत्र छन् । २०२८ सालमा आएको भीषण बाढीले पादुका क्षेत्रका सम्पदाको भग्नाबशेष बगाएकाले अहिले पनि खोला किनारका भाग्नावशेषका कुँदिएका ढुङ्घाहरु छरिएर रहेका छन् । 


'''हुमागाईं बारेको केही जानकारी''' 

हुमागाईका पूर्वज नित्योदयलाई भक्तपुरका राजा जगतज्योति मल्लले जमीन दिएको भन्ने शिलालेखमा उल्लेख भएको । 

जगतज्योति मल्लको समयावधि विसं १६७४ देखि १६९३ सम्म 

नित्योदयका तीन भाई छोरा जोगीदास, तुलाराम र दामोदर 

दामोदरका छोरा मार्कण्यकी श्रीमति पद्मामतिबाट जन्मिएका चन्दमन्युका पालामा पोखरी बनाएको चन्द्रमन्युका छोरा महेश्वर, उनका छोरा सदाशिब, सदाशिबका छोरा हरिलालले सक संम्बत १७१९ जसमा १३५ वर्ष जोड्दा विसं १८५४ले तालको पुननिर्माण गरेको तथा देवालय निर्माण गरेको । र नित्य चन्दे्रश्वर देवताको स्थापना गरेका 

दामोदरका बंशका हरिलाल र उनका छोराहरू शिवनिधि, चन्द्रमणी, लक्ष्मीनारायण, र धर्मदत्त

कुलदेवता विन्दावासिनी, बिन्दाचल पर्वतबाट आई बसेकी ,वायु मनोहरा

रामप्रसाद हुमागाइं

Email : rhumagai@gmail.com 

Phone +977 (851058143</text>
      <sha1>42aj21i1t10j61leb2985vcn6g9ydvt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1296705</id>
      <parentid>1296704</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T05:44:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Rhumagai</username>
        <id>68430</id>
      </contributor>
      <origin>1296705</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="75894" sha1="o64ka39dv0c8lddthqxzl7dhx80oeqf" xml:space="preserve">'''हुमागाईं''' नेपालमा बसोवास गर्ने एक जाति हो। [[दैलेख जिल्ला]]को राउतकाेटकाे हुमेगाउँ भन्ने ठाउँबाट उद्गम भएका हुमागाईंहरू [[नेपाल]] लगायत [[भारत]] भूटान तथा अहिले विश्वका विभन्न देशमा समेत छरिएर रहेका छन्।
[[श्रेणी:जाति]]
{{ठुटो}}'''हुमागाईंको इतिहास''' 
रामप्रसाद हुमागाईं

rhumagai@gmail.com

फाेन ः +९७७ ९८५१०५८१४३

हुमागाईं बन्धुहरूको उत्पत्ती र इतिहासका बारेमा कतै खोजी भएको पाइँदैन । धनन्जय गोत्री हुमागाईहरूका कुल देवता कुन हुन र कुलपूजा कसरी कुन विधिविधानबाट गर्ने र हुमागाईहरूको बसोबास कुनकुन स्थानमा छन् जस्ता विषयमा हालसम्म ब्यबस्थित रुपमा खोज भएको पाँइदैन । हुमागाईं थर लेख्ने क्रमममा नै कसैले हुमागाईं कसैले होमेगाईं कसैले हुमेगाईं आदि लेखेको पाइन्छ । २०५८ साल तिर हुमागाईं समाज नेपालको विधिवत गठन भएपछि  धेरै बन्धुहरूबाट हाम्रो पुर्खाको इतिहास खोजी गरिनु पर्छ भन्ने आग्रह भयो यसै अनुसार मैंले यस विषयमा केही खोजी शुरु गरेको थिएँ । हुमागाई बन्धुहरूको उत्पत्तिका विषयमा खोजी गर्ने क्रममा धेरै बन्धुहरुसँग छलफलहुँदा हुमागाईंहरूको उत्पत्ति काभ्रे पलाञ्चाेक जिल्लाकाे काभ्रे भञ्ज्याङ्गबाट भएको भन्ने जानकारी आयो । एकाथरीको भनाईमा काभ्रे पलाञ्चाेक जिल्लाको काभ्रे भञ्ज्याङ्गमा नितुपाध्यले गाईपाल्ने र गाईको घिउबाट नित्य होम गरेका कारण भक्तपुरका मल्ल राजा साेही बाटाे भएर तराइ तिर जानेअाउने गर्दा नितु पाध्य ब्राम्हणले धेरै गाइ पालेर बसेकाे र साे स्थानमा नित्यश्वर माहादेवकाे शिवालय निर्माण गरी गाइकाे घिउले हाेम गरी रहेकाे देखेर खुशी भई होमागाईं पदवी दिएबाट हाेमेगार्इ र पछि हुमागाईं थर भएको भन्ने मत पनि पाइयो । तर पछि खोज र अनुसन्धान कै क्रममा हुमागाईंहरूको उत्पतीे दैलेख जिल्लाको साविक रावतकोट गाविस वडा नं ३ रहेको हुमेगाउँसँग जानकारीहरू प्राप्त भयो । सोही हुमेगाउँका बासिन्दा नितुपाध्य काभ्रे पलाञ्चाेक जिल्लाकाे आइबसेका र हुमे गाउँबाट आएका हुनाले उनका सन्तानलाई पछि हुमेगाईं भन्ने गरेको भन्ने मत पनि आएको छ ।&lt;ref&gt;{{Cite book}}&lt;/ref&gt;
[[चित्र:Dailakh humaygaun (2).jpg|अङ्गुठाकार]]

यसै गरी खोजका क्रममा २०८० सालमा हुमागाइ समाजका तर्फबाट यादव हुमागाइ, मिठाराम हुमागाइ सहित म पहिलाे पटक दैलेखकाे हुमेगाउँ पुगं त्यस अवसरमा हुमागाइकाे उत्पती लगायत दैलख जिल्लामा अन्य थुप्रै थरहरूकाे उत्पति बारे स्थानीय बुद्धिजीवी, राजनीतिक व्यक्तित्व, पत्रकार धेरैसँग छलफल र अन्तरक्रिया गरियाे साे अवसरमा  नेपाली ब्राह्मण क्षत्री र मगरका लगभग चारसय थरमध्ये झण्डै २८० थरका बिग्रहको मूलढोका दैलेख रहेकाे कुरा  पूर्णप्रसाद नेपाल &quot;यात्री&quot; , बदलिंदो घामछाया , २०३७ पृष्ट १५७ मा उल्लेख भएकाे जानकारी पाइयाे । 
'''जराे खाेज्दै अक्षामसम्म 
'''यसै गरी दाेस्राे पटक २०८१ सालमा दैलेखमा धनन्जय गोत्री रिजाल बन्धुहरुले पूजा र बन्धुमिलन कार्यक्रम राखेको र त्यसमा धनन्जय गोत्रीय समाजका पदाधिकारीलाई पनि सहभागी हुन निम्तो आयो । तत्कालै कार्यक्रम बन्यो सुर्खेतसम्म जहाजमा जाने र त्यहाँबाट जीपमा दैलेख र अछामको भ्रमण गर्ने । 
दुई वर्ष अघिको भ्रमणका क्रममा अछाम जिल्लाको विनायकसम्म पुगेर पनि गाडीमा समस्या आएका कारण त्यहाँको भ्रमण गर्न सकिएको थिएन । यो पटक नेपाल सरकारका पूर्व सचिव युवराज भुषालको नेतृत्वमा धनञ्जय गोत्रीय समाजका अन्य पदाधिकारीहरु राष्ट्रिय योजना आयोगका पूर्व सदस्य प्रा.डा.प्रेमबहादुर कुँवर, कृषिमा विधावारिधि गरी रहनु भएको यादव हुमागार्इं र इतिहासको अध्यता तथा लेखक पुन्य रिजाल सहितको टोली काठमाडौंबाट निश्कियौं । हाम्रो यस पटकको भ्रमाणमा संस्कृतका ज्ञाता पण्डित तिलक रिजाल (हुमागाईं) हामीसँगै जाने हुनुभयो । उहाँ पनि यात्रमा सहभागी हुने कुराले हामी निकै उत्साहित थियौं । पूर्वीय दर्शनका ज्ञाता तथा हरेक विषयमा बेदका ऋचाहरु कण्ठस्थ भएका व्यक्तित्व रिजालको ज्ञान र विद्वताका कारण यात्रा अविधिभर शाशास्त्रमा नै केन्द्रित भइयो । उहाँसँगका चारपाँच दिनको सहयात्रा हाम्रा लागि सौभाग्य नै यियो । 
पहिलो दिन दैलेख श्रीस्थान क्षेत्र हुँदै रिजुगाउँमा पुग्यौं । त्यस दिन देशभरका रिजाल बन्धुहरु भेला भएर विन्दबासिनी मन्दिरमा त्रिशुल स्थापन र विशेष पूजा तथा बन्धु मिलनको कार्यक्रम सहभागी भयौं ।
 
दैलेख र अछामको यात्रा एउटा प्रश्नको उत्तरको खोजिमा केन्द्रित थियो । दश वर्षे नेपाल सरकारको जागिर र त्यस पछिको सक्रिय पत्रकारिताको पनि तीन दशक पूरा हुन लाग्यो । पत्रकारितामा लागे पछि दुनियाँका धेरै कुरा जानियो । ज्ञान, विज्ञान, अर्थशास्त्र, पत्रकारिता, समाजशास्त्र, अध्यात्म लगायतका समाजका धेरै विषयमा थोरबहुत जानकारी भयो । यसबीचमा अरुलाई हजारौं प्रश्न गरियो तर अचानक एक दिन मेरो मनमा एउटा प्रश्न आयो म को हुँ ? मेरो पुर्खाको इतिहास के हो ? यस्तै प्रश्नसँगै मनमा एउटा हाइपोथेसिस (अनुमान) थियो हामी पक्कै पनि कुनै उन्नत सभ्यातका सन्तित हौं । हाम्रा पुर्खाहरुको पक्कै पनि गौरवशाली संस्कृति र इतिहास हुनुपर्छ तर कालान्तरमा अनेक उतार चडावका कारण केही पुस्ताले खोतीपाती पशुपालन र सामान्य जजमानी वा जीवन निर्वाहमा मात्र आफूलाई सीमित गरेको होलान् । यही प्रश्नको उत्तर खोज्न मैले मेरो थर हुमागाईं कसरी हुन गयो ? हाम्रो धनन्जय गोत्र परिवार भित्र को को छन् ? यो परम्परा कसरी शुरु भयो ? हामीले मानिआएका देवी देवता र पूजाआजको इतिहास के छ ? भन्ने विषयमा खोजी शुरु गरेँ । आफू भन्दा पाकाहरुसँग सोध्न थालेँ । धेरैको जवाफ थियो हाम्रा पुर्खा नितु पाध्यायले काभ्रेपलाञ्चोक जिल्लाको काभ्रे भन्झञ्याङमा थुप्रै गाई पालेर गाईको घिउबाट दैनिक नित्य हवन गर्ने गरेको र कुनै मल्ल राजा सोहीबाटो सिन्धुली हुँदै पूर्वी तराई तिर ओहोरदोहोर गर्दा उहाँको कामबाट प्रभावित भएर होमेगार्इं उपाधि दिएको भन्ने सुनियो । 
यसै किम्बदन्तीलाई आधार मानेर खोज्दै जाँदा काभ्रे भन्झञ्याङ्मा रहेको नित्योदय महादेवको मन्दिर छेउमै १८१६ सक सम्बत अथवा १९५१ विक्रम सम्बत बैशाख शुक्ल पक्ष बुधबार हस्त नक्षेत्रका दिन राखिएको शिलालेख फेला पर्यो । संस्कृति भषामा लोखिएको शिलालेखको लिपियान्तर र अनुवाद राष्ट्रिय अभिलेखालयले आधिकारिक रुपमा दस्तुर लिइ गरिदिएको हो  
  नेपाल सरकारका पूर्व सचिव खोमराज नेपालले तयार पार्नु भएको इलाम नामसालिङका नेपाल परिवारको अध्ययन बंश खोज पुस्तकको अनुसूची २ मा राखिएको (जुन हुमागाईं दपर्णको अनुसूचीमा पनि समाविष्ट छ ) श्री ५ रणबहादुर शाहबाट सम्बत १८५२ साल अधिक १३ रोज छमा एकीकरण अघि जुम्ला राज्य अन्तगत रहेको सो दुल्लु क्षेत्र एकीकरण अभियानका क्रममा रणबहादुर शाहका पालमा नेपाल वा गोरखा राज्यमा गाविए पछि साविकमा यस अघि जितारि बम राजाले ताम्रपत्र लेखि दिएको विर्तालाई थामि दिएको लालमोहरमा दुल्लु क्षेत्रको डागरगाउँका चुरु पाध्य हुम्यागाईं लेखिएको पाइएबाट आजभन्दा करीब २२० वर्ष अघि नै हाल दैलेख जिल्लामा पर्ने डागर गाउँमा हुमागाईंको बसोबास रहेको स्पस्ट हुन्छ । 

'''दैलेख अभिलेख 

'''श्री ५ रणबहादुर शाहबाट विं सं  १८५२ साल भाद्र कृष्णपक्ष त्रयोदशी तिथि शुक्रबारका दिन यस अघि जुम्ला वा खस राज्य अन्तगतका रहेका दैलेमा तत्कालीन राजा जितारी मल्ल बिसं १३३५मा दिएको लाल मोहरलाई राज्य विस्तारका क्रममा गोरखा राज्य अन्तर्गत आए पछि रणबहादुर शाले नवीकरण गरेको लालमोहरको लिपियान्तर पुन्य रिजालले आफ्नो पुस्तक धनन्जय सन्ततिबाट साभार गरिएको हो । 

•	'''श्री शिरस्थान, श्रीनाभीस्थान र पादुका स्थान श्री ज्वाला भैरव यति     देवाता । 

•	'''स्वस्ति श्री गिरिराज चक्रपूडामणि नरनारायणेत्यादि विविध विरुदा 

•	वली विराजमान मनोन्नत श्रीमन्ममहाराजाधिराज श्री श्री श्री महाराजे    रण
•	बहादुर शाह बहादुर शम्शेर जङ्ग देवानां सदा शमर विजयिनामा
...
•	आगे दुल्लुका ब्रह्मण जगन्नाथ आचार्य, माहादेव पाध्या रनुखानु       भाउदा 

•	स पाध्या रिजाल पशुपाध्या, डाँगरगाउँ चिरु पाध्याय हुमागाईं         दहथान

•	का मनुपाध्या नेपाल, सुपारी पाध्यानेपाल, सिमगाउँ चन्दु्र पाध्याय     नेपाल 

•	सिरु पाध्याय पोखरेल, इन्द्रमणी पाध्याय पोखरेल, सदुपाध्याय         लम्साल ब

•	ढादाहाल गंगु पाध्याय रिमाल, पाथर्नाउल्या बयालकोटको 

•	भदु्रपाध्याय भट्टराई, गोलुपाध्यय कोइराला, मनिकण्ठ पाध्यायभूत्याल, जैसी 

•	बाडो शिवदास जैसी वास्ताकोटी, बलिपाध्याय सापकोटा, खराल     यति पं 

•	चकोशी भित्र तिमी ब्रम्हणहरुका पूर्खालाई अघिका जितारी मल्ल मलै बम राजाले शिलापत्र ताम्रपत्र लेखि.................... साक्षी

•	राखी बिर्ता वितलव गरी दियाको अघिका राजा राजाले नह¥याको (..)
•	का किल्ला भित्र आजसम्म चलन चली आएको जग्गाका अमालीलाई

•	परापूर्वदेखि मानी आयाका रीतले मान्य गर आफ्ना खातिरजामासि 

•	त बीर्ता वितलब जानी भोग्य गर हाम्रो सोझो चिताइ आर्शिवाद        दिन्या 
 गर इतिसंवत १८५२ साल अधिक भद्रवदि १३ रोज छ मुकाम कान्तिपुर शुभम...। 
मार्फत अभिमान सिंह

रुजु त्रिभुवन खवास''' 
'''
'''दोस्रो अभिलेख 

दैलेख जिल्लाको रावत गाउँ निवासी विद्यापति पाध्याका सन्ततिहरुबाट प्राप्त रुक्का पत्र वि सं १९९० साल प्रथम भाद्र सुद्धि १ शुक्रबारका दिन तत्कालीन राजा श्री ५ राजेनद्र विक्रम शाहले विद्यापतिलाई पर्व पर्वमा रुद्री, बेद र चण्डी पाठ गर्नका लागि माना चामल (खानगी) वापत बाँझो भुरी ।३२, उपल्लो वातल्या तडो ।२५, विउ¥या सिम । ५,  

'''''•	स्वाति श्री मनमाहराजधिराजकस्य रुक्का.................

•	'''आगे विद्यापति पाध्यके दुल्लुका अम्मल मध्ये ताहाका ..१...

•	पर्व पर्वमा रुद्री, वेद चण्डी पाठ गन्र्या अघिदेखिका तिमी 

•	रहेछौ ८२ सालको जाँचको लाल ढडा बाहिकको राउत गाँउ

•	भित्रका बमोजिम तपसिलका घर ३ को पैदावर र कंंपुपली

•	ंकंपनीका ढडा वीर्ता गुठी बहेक बाझो मुरि ।३२ तिमिला

•	ई मानाचामल गरी बक्स्यौं । आफ्ना षतिज्र्मासँग अघि

•	देखि गरी आयाको पर्व पर्वमा रुद्री, बेद, चण्डी पाठ गरी हाम्रो जय मनाइ माना चामल जानी भोग गर.''''''''मोटा''' अक्षर'''........................


 तपसिल
राउत गाउँ भित्रका घर................. ३   
बाझो मुरि........ ।३२ 

सेत्या थापाको घर ........................१   

उपल्लो वातल्या तडो..।२५

क्से¥र्या थापाको घर........................१  

विउ¥या सिम............ ।१५
गीत्या कठवालको घर......................१  

ठुना षेत   .............।द्द

इतिसम्बत १८९० साल मिति प्रथम भाद्र सुदि १ रोज छ शुभम् ।''' 

 यस विषयमा बंशको खोजकै क्रममा दैलेख जिल्लाका दुल्लुस्थित हुमेगाउँमा पुगियाे । केही घर हुमागाइ रहेकाे धेरैले हुमागाइकाे साटाे अफ्नाे थरमा रिजाल लेखेकाे पाइयाे । त्यहा वयाेवृध्द कृष्णप्रसाद हुमागाइले अझै थर हुमागाइँ लेखे पनि छाेराहरूले रिजाल लेखेकाे पाइयाे । साथै त्यहाँकाे प्रशिध्द ज्वाला क्षेत्रमा अझै पनि पाठकी वा दैनिक नित्य पूजापाठ तथा हाेम गर्ने काम कृष्णप्रसाद हुमागाइँकै भाइ बेद हुमागाइले गर्ने गरेकाे र साे काम गरे वापत परापूर्व कालदेखि हुमागाइहरूलाइ विर्ता दिइएकाे हुमेगाउँका खेतबारीकाे तिराे मिनाह भएकाे जानकारी पाइयाे ।  साथै  यसबाट हुमागाईंको उत्पत्ति दैलेख क्षेत्रबाट भएको हुन सक्ने अर्को बलियो आधार पनि देखा पर्छ ।    साे स्थानकाे भ्रमण गर्दा पाइएकाे अर्काे राेचक तथ्थ हुमेगाउँमा परापूर्व कालमा हाेम गर्ने हवल कुण्ड रहेकाे भनिए पनि साे देखिएन तर त्याहा रहेकाे कलात्मक ढुड्गे धारा र अाँपकाे रूख पनि निक एेतिहासिक रहेकाे पाइयाे । साथै  अर्काे राेचक कुरा हुमेगाउँ र साेहीसँग जाेडिएकाे बडाल गाउँ रहेछ । यता काभ्रे पलाञ्चाेक जिल्लाकाे काभ्रे भञ्जयाड्गमा पनि बडाल र हुमागाइहरूबीच पहिले देखिनै नाता सम्बध रहेकाे भनाइ बुढापाकाहरूका हुनु दैलेखमा हुमेगाउँ र  बडाल गाउँ जाेडिएकाे हुनु अनि काभ्रे भञ्जयाड्मा पनि बडाल र हुमागाइहरूकाे बसाेबाससँगै हुनुले कतै बसाइ सराइ पनि सँग सँगै भएकाे हुन सक्ने अाधार मिल्छ ।               
'''तीन न तेह्रको प्रशंग
'''खसान क्षेत्रबाट ब्रह्मणहरु कसरी उपत्यका प्रवेश गरे भन्ने विषयमा एउटा रोचक ंिकम्बदन्ती प्रचलनमा छ । अहिले पनि कसैलाई काम नलाग्ने भन्नु पर्दा तँ तीन र तेह्रको भइस भन्ने प्रचलन छ । एकपटक उपत्यकाका मल्ल राजाहरुलाई धर्मशास्त्रमा पोख्त पण्डितहरुको खाँचो भए छ । उनीहरुले दरवारमा पूजापाठ विधिविधान गर्न जान्ने ब्राम्हणहरुको खोजी गर्दै दैलेख आक्षाम क्षेत्रका ब्रम्हणलाई झिकाएछन् यस क्रममा पहिलो लटमा एउटा समुह आएछ त्यसमा शाशस्त्र गर्न लगाएर छनोट गर्दा तीनजना ब्रामण छानिएछन् र उनीहरुलाई उपत्यकाका तीनवटै दरवारमा राजगुरुको जिम्मेवारी दिइएछ । पछि रैतिहरुका लागि पनि ब्राम्हणको खाँचो भए छ र फेरि अर्को लट ब्राम्हणहरु झिकाइएछ र त्यो समूहमा आएका मध्ये १३ जना लाई छनोट गरेर रैतिहरुको सेवामा खटाइएछ ।  तर यस विषयमा आधिकरीक रुपमा पुष्टि भएको छैन ।

नेपालका प्रख्यात भाषा शास्त्री बालकृष्ण पोखरेलले नेपालमा थर निर्धारक तत्वमा स्थल, गाउँ, कोट, पदवी, थोक वर्ग आदि रहेको उल्लेख गरेको कुरालाई पनि मनन गर्नु पर्ने हुन्छ  । उहाँले आफ्नो पुस्तक खसजातिको इतिहासमा खस समाजिकता खण्डको पृष्ठ ६३८ मा गाउँमा बसेका नताले हुने थरहरूका पछाडि गाईं हुन्छ भन्नु भएको छ यस्ता थरहरूमा  चम्लागाईं, बजगाईं, गुरागाईं आदी र कोटमा बासेका नताले देवकोटा, बाँसकोटा, सापकोट आदि भनेर उल्लेख गर्नु भएको छ । उहाँले गाईं जोडिएका थरहरूमा हुमागाईं, आपागाईं, गुरागाईं गौरागाईं, चापागाईं, चुवागाईं, चौलागाई, डुमेगाईं, दुमेगाईं, धौलागाईं, पञ्चगाईं, बजगाईं, मजगाईं, सेरागाईं, आदि भनेर उल्ल्ेख गर्नु भएको छ । यस अर्थमा नितुपाध्य हुमेगाउँबाट आएर काभ्रेमा बसोबास गर्न थालेपछि उहाँ पछिका सन्ततीले हुमेगाईंबाट अपभ्रंश भएर हुमागाईं होमागाईं भएको पनि हुन सक्छ । 

हुमागाईंको उत्पत्तिबारे केही महत्वपूर्ण जानकारी दिने सामग्रीको रुपमा काभ्रे जिल्लाको काभ्रेमञ्जयाङ्गमा राखिएको शिलालेखलाई महत्वपूर्ण आधार मान्न सकिन्छ । यस सम्बन्धमा त्यहाँ पाइएको शिलालेख तथा अर्को एउटा घरसारको लिखत र स्थानीय जनश्रुति महत्वपूर्ण हुन आउँछन् । उक्त महत्वपूर्ण दस्तावेजमा काभ्रे भञ्याङ्गमा राखिएको शक संबत १८१६ तथा  विक्रम संबत १९५१ झण्डै १२० वर्ष (बि.सं २०७१ सालमा) पुरानो संस्कृत भाषामा लेखिएको शिलालेख र दोस्रो काभ्रे भञ्जयाङ्ग मा जन्मनुभई हाल नयाँ बानेश्वर बस्ने मोहन हुमागाईको घरमा फेला परेको शाके संबत १७३४ अर्थात विक्रम संबत १८६९ को करीब २०० वर्ष पुरानो नेपाली भाषामा लेखिएको घरायसी लेनदेनको लिखत ( तत्कालीन भाषमा फार्सापत्र ) लाई मुख्य आधार मान्न सकिन्छ । 

'''काभ्रे भञ्ज्याङ्गको शिलालेख''' 

यो शिलालेख काभ्रे भञ्ज्याङ्गस्थित शिवालयको भित्तामा अझै रहेको छ (तस्बीर पनि छ) । अनुसान्धानका क्रममा सो शीलालेखको फोटो खिची त्यसको आधिकारीक अध्ययन र अनुवादका लागि पुरातत्व विभाग अन्तर्गतको राष्ट्रिय अभिलेखालयमा दिइएको थियो । अभिलेखालयका अनुसन्धान अधिकृत राजु रिमालले त्यसलाई पढेर संस्कृतमा उतार्नुका साथै त्यसको नेपालीमा भावानुवाद समेत गर्नुभएको थियो । 
[[चित्र:Sila leks clear one1.jpg|अङ्गुठाकार|काभ्रे भञ्जायडकाे शिलालेख ]] 

'''शिलालेखको संस्कृत पाठकाे नेपाली अनुवाद''' 

'''''ऐश्वर्य प्राप्त होस्''''' 

'''''सुख र सन्तानको सिद्धिको लागि ब्रह्मा एबं शिव र पार्वतीलाई नमस्कार छ ।''''' 

'''''भक्तपुरका धार्मिक राजा जगतज्योतिको राज्यमा नित्योदय नामका ब्रह्मण थिए । ती राजाले अत्यन्त मनोरम भूमि नित्योदयलाई प्रदान गरे । त्यस भूमिमा ब्राह्मणपुत्रहरूको इच्छाले ।।''''' 

'''''कान्छा दामोदरका छोरा मार्कण्डेय, मार्कण्यका छोरा पद्यमावति, उनका छोरा चन्द्रमन्युका पालामा तलाउ (आहाल) निर्माण गरेर आफ्नो भूमिलाई अमृतमय बनाए । चन्द्र मन्युका छोरा महेश्वर, उनका छोरा सदाशिव ।।''''' 

'''''सदाशिबका छोरा हरिलालद्वारा ‘......... सक सम्बत मंसिर कृष्ण पक्षको द्वितीया तिथिमा, रोहीणी नक्षेत्र र सिद्धा योग परेको शुभ विहीबारको दिनमा जीर्ण भएको तलाउको पुनः निर्माण गरियो ।। एबं धेरै दिन लगाएर देवालय पनि निर्माण गरे ।। मोक्ष प्राप्तिका लागि नित्य चन्द्रेश्वर देवताको स्थापना गरे ।। नित्योदयका दुई भाइ छोरा एबं दामोरदरका दुई दाजुहरू जोगीदास र तुलारामको बंशबाट उत्पन्न ब्राह्मणहरूले आफ्नो जमिन र फूलको बगैचा शिवलाई अर्पण गरे ।। दामोदर बंशका विद्वान हरिलाल र उनका छोराहरू शिवनिधि, चन्द्रमणी, लक्ष्मीनारायण,र धर्मदत्तद्वारा मुक्ति प्राप्तीका लागि र बंंशको रक्षाका लागि नित्य चन्द्रेश्वर भगवानको रक्षाका लागि संकल्प गरेर विधिपूर्वक ४० र २० बराबरको तपसिल अनुसारको खेतहरु सर्मपण गरे ।''''' 

'''''...................................................................................................'''''

'''''...................................................................................................'''''

'''''...................................................................................................'''''

'''''..................................................................................................'''''

'''''आफू वाअरुद्वारा प्रदान गरिएको भूमि जसले हरण गर्छ उसले ६० हजार वर्षसम्म विष्टाको कीरा भएर बस्नु परोस ।''''' 

'''''१८१६ सक सम्बत अथवा १९५१ विक्रम संम्बत बैशाख शुक्ल पक्ष बुधबार हस्त नक्षेत्र परेका दिनमा ( यो शिलालेख स्थापना गरियो )''''' 

'''''शुभ होस्''''' 

( बीचमा खाली भागमा क कसले कति जग्गा अपर्ण गरे भन्ने मात्र उल्लेख भएकाले त्यो खाण्डको उतार र अनुवाद गरिएको छैन ) 

माथिको शिाललेखलाई अध्ययन गर्दा निम्नअनुसारका महत्पूर्ण कुरा स्पष्ट हुन आउँछन् । 

१ शिलालेखमा उल्लेख भएको “...भक्तपुरका धार्मिक राजा जगतज्योतिको राज्यमा नित्योदय नामका ब्रह्मण थिए । ती राजाले अत्यन्त मनोरम भूमि नित्योदयलाई प्रदान गरे...” भनाइबाट त्यसबेलाका मल्ल राजा जगतज्योति मल्लले सो भूमि नित्योदयलाई प्रदान गरेको स्पष्ट हुन्छ साथै नित्योदय (नित्योदयलाई नै नितुपाध्य भनिएको पनि हुनपर्छ ) त्यस स्थानमा आई बसोबास गरेको र उनलाई तत्कालीन मल्ल राजा जगतज्योति मल्ल (शासनकाल विसं १६७४ देखि १६९३ सम्म) ले सो भूमि दान दिएको भने उल्लेख भएबाट हुमागाईंहरुको उत्पत्ती शिलालेखमा नित्योदय लेखिएका नितुपाध्ययबाटै भएको अट्कल लगाउन सकिन्छ । यसबाट नितुपाध्य अर्थात नित्योदय जगतज्योति मल्लाको समकालीन भएको कुरामा कुनै द्विविधा रहेन । यसलाई आधार मान्दा नितुपाध्य त्यस क्षेत्रमा आजभन्दा करीब ३८० देखि चार सय वर्ष अघिदेखि बसोबास गरेको स्पष्ट हुन आउँछ । 

२ शिला लेखमा “...कान्छा दामोदरका छोरा मार्कण्डेय, मार्कण्यका छोरा पद्यमावति, उनका छोरा चन्द्रमन्युका पालामा तलाउ (आहाल) निर्माण गरेर आफ्नो भूमिलाई अमृतमय बनाए...”  साथै अर्को खण्डमा “...चन्द्र मन्युका छोरा महेश्वर, उनका छोरा सदाशिव ।। सदाशिबका छोरा हरिलालद्वारा...” भन्ने उल्लेख छ । यस्तै तेस्रो खण्डमा  “... नित्योदयका दुई भाइ छोरा एबं दामोरदरका दुई दाजुहरू जोगीदास र तुलारामको बंशबाट उत्पन्न ब्राह्मणहरूले आफ्नो जमिन र फूलको बगैचा शिवलाई अर्पण गरे...” उल्लेख भएबाट  नितुपाध्यका तीनभाई छोरा रहेको स्पष्ट हुन्छ । उनका तीन छोरा मध्ये जेठा जोगिदास, माइला तुलाराम भएको अनुमान गर्न सकिन्छ भने र कान्छा छोरा दामोदर रहेको कुरा ठोकुवा गर्न सकिन्छ  । साथै दामोदरका छोरा मार्कण्डेय र मार्कण्डेयका छोरा पद्यमावति र पद्यमावतिका छोरा चन्द्रमन्यु रहेको पनि शिलालेखबाट स्पष्ट हुन्छ । यस्तै चन्दमन्युका छोरा महेश्वर महेश्वरका छोरा सदाशिव र सदाशिवका छोरा हरिलाल रहेको पनि शिलालेखले स्पष्ट गर्छ । साथै शीलालेखमा उल्लेख भएको अर्को विषय “...दामोदर बंशका विद्वान हरिलाल र उनका छोराहरू शिवनिधि, चन्द्रमणी, लक्ष्मीनारायण,र धर्मदत्तद्वारा मुक्ति प्राप्तीका लागि र बंंशको रक्षाका लागि नित्य चन्द्रेश्वर भगवानको रक्षाका लागि संकल्प गरेर विधिपूर्वक ४० र २० बराबरको तपसिल अनुसारको खेतहरु सर्मपण गरे... ” 

यसबाट हरिलालका छोराहरू शिवनिधि, चन्दमणि, लक्ष्मीनारायण र धर्मदत्त रहेको र उनीहरूले नै विक्रम संम्बत १९५१ मा नै सो यज्ञ गरी भूमि दान गरेको शिलालेख स्थापना गरेको पुष्टि हुन्छ । 

यसबाट नितुपाध्यका तीन छोरा मध्य कान्छा दामोदरको हाँगोको करीब आठ पुस्ता सम्म यसमा देखा पर्न आउँछन् । 

। साथै शिलालेखमा चन्द्रमन्युले सो क्षेत्रमा एउटा तलाउ निर्माण गरेको उल्लेख छ र काभ्रे भञ्ज्याङ्गमा प्राचीन पोखरीको अवशेष अझै छ । अझै पनि उक्त क्षेत्रमा रहेको छ । साथै पछि चन्द्रमन्युका छोरा महेश्वर र उनका छोरा सदाशिव र सदाशिवका छोरा हरिलालले उक्त तलाउको जीर्णेद्धार गरेको उल्लेख छ सो जिर्णेद्धारको मिति शिलालेखमा शक सम्बतमा लेखिएको भए पनि शिलालेखमा टुटफुट भई उक्त मिति स्पष्ट हुन नसकेको अभिलेखालयले जनाएको थियो । तर यस विषयमा इतिहासविद् दिनसराज पन्तलाई देखाउँदा उहाँले सो अस्पष्ट मिति सक सम्बत १७१९ ( त्यसमा १३५ वर्ष जोड्दा विसं १८५४ हुन आउँछ )  हुन सक्ने उल्लेख गर्नु भएको थियो । माथिको अध्ययनबाट नितुपाध्यदेखि हरिलालसम्म आउँदा आठ पुस्ता र उनका कान्छा छोरा दामोदरका सन्तानको हाँगो स्पस्ट हुन्छ । 

                               नितुपाध्य ( विसं १६७४ देखि १६९३ )

जोगिदास                    तुलाराम                    दामोदर

           								मार्कण्डेय 

पद्यमावति  

चन्द्रमन्यु 

महेश्वर  

सदाशिव 

हरिलाल                      

हरिलालका छोराहरू

शिवनिधि, 

चन्दमणि, 

लक्ष्मीनारायण र 

धर्मदत्त  ( विक्रम सम्बत १९५१)                      
'''भारतको राजस्थानदेखि तोसी धमालीसम्म 
'''अध्ययन कै धनन्जय गोत्रीहरुका पूर्खा क्रममा शुरुमा भारतको राजस्थानको चित्तौडगढबाट नयाँ दिल्ली र उत्तराखण्ड हुँदै तोसी धमालीमा आएको स्थानीय धमलाहरुको भनाइ पाइयो । हाल तोसी धमालीमा करीब तीनसय घर धमलाहरुको बसोबास रहेको छ । सो ठाउँको नामा धमाली रहनुको पनि रोचक प्रशंग स्थानीयबीच किम्बदन्तीका रुपमा रहेको छ । धनन्जय गोत्रीय बाह्मण रामेश्वर उपाध्याय  तन्त्रविद्यामा पोख्त थिए । हालको तोसी धमाली क्षेत्र कुनैबेला सुख्खा र निर्जन भूमि थियो तर रामेश्वर उपाध्यायले तन्त्रसाधनका बलमा त्यहाँ दुईवटा धाराको उत्पत्ती गराए र बासोबास योग्य बनाए । अहिले पनि सो स्थानमा मुन धारा र मुग्राधार रहेका छन् । शास्त्र र तान्त्रिक ज्ञानमा पोख्त र स्थानीय धामीहरुलाई पनि नियन्त्रणमा राख्न सक्ने उहाँको क्षतालाई कदर गर्दै स्थिानीय पोख्या राजाले धमाला उपाधि दिइएको र उहाँलाई राजगुरुका रुपमा दरवारमा स्थान दिइएको विश्वास छ । पछि तिनै धमलाहरुले खस राजालाई रिजाई दैलेखको रनुखानुमा विर्ता पाएको र सोही विर्तामा बस्नेहरुलाई रिजाल भन्न थालिएको विश्वास छ । रिजाल मध्येका एक भाईले पञ्चकोशीको श्रीस्थान ज्वाला क्षेत्रमा होम र पाठ गर्ने काम गर्ने जिम्मा पाएको र होमारो वा होम गर्ने ब्रम्हण बस्ने गाउँलाई हुमेगाउँ भन्ने गरेको लालमोहर तथा स्थानीयको भनाइबाट पुष्टि हुन्छ । अहिले पनि श्रीस्थानको ज्वालामा हुमेगाउँका ब्राम्ह्णहरुले नै पाठकीका रुपमा दैनिक होम पूजा पाठ गर्दै आएका छन् र उनीहरुले जितारी मल्लाको पालदेखि अहिलेसम्म पनि आफ्नो जग्गाको तिरोभारो केही तिनुृ पर्दैन । रिजाल, गुरागाई, धमला, बस्याल, भुषाल मरासिनी लगायतका धनन्जय गोत्री बाहेकका कोइराला, नेपाल भट्टराई लगायतका थुप्रै थरहरुको उदगमस्थल मानिएका विभिनन गाउँहरु दैलेखमा छन् । यी समग्र थरको उदगम दैलेख, अछाम, जुम्ला लगायत तत्कालीन खस साम्राज्यको राजधानी रहेको कर्णाली आसपासका क्षेत्रमै भएको पाइन्छ । लोकतन्त्रको स्थापनासँगै नेपाली समाज पुर्नजागरणको चरणमा छ । आफ्नो इतिहास कला संस्कृति र पुर्खेउली जराको खोजीमा छन् जसको परिणामा स्वरुप हरेक थर वा जातले आफ्नो बंशावली तयारी गरि रहेका छन् यस्ता बंशावलीहरुलाई सरकारले आधिकारी दस्तावेजको रुपमामान्यता दिने निर्णय गरेको छ ।

'''जैशी र उपाध्याय 
'''
काभ्रे जिल्ला र अन्यत्रका हुमागाईंहरूमा दुईवटा हाँगा मुख्य रुपमा उपाध्याय र जैसी रहेका छन् त्यस बाहेक क्षत्री, खत्री र स्वाँर आदि पनि छन् तर उपाध्ययले कर्म काण्ड गर्ने र जैशीले भने ज्योतिषि आदि गर्ने गरेको पाइन्छ । केहीले आफूलाई जैसी खलक भनेर चिनाउँदा अलिक हिनता वोध गर्ने वा अलिक संकोच गर्ने गरेको पाइन्छ तर अहिलेको युगमा त्यो कुरामा हिनता वोध गर्नु जरुरी छैन बरू गर्व गर्नु पर्छ । अहिले विधवा विवाह एउटा सामाजिक सुधारको अभियान चलेका बेला हाम्रा पुर्खाले यो अभियान पहिले नै थालेको खुशी हुुनु पर्छ । जैसी बारे पुरातत्वविद् जनकलाल शार्मा (ढकाल) गौरव पृष्ठ ७ मा लेख्छन् “...आफ्नो समान जातकी कन्यासँग विधिपूवर्क विबाह गरिएकी पत्नीबाट उत्पन्न उपाध्याय ब्रह्मणका सन्तती उपाध्याय, उपाध्याय ब्रम्हणले समान जानकी कन्यासित विधिपूर्वक विवाह नहुँदै यौनसम्बन्ध राखे, समान जातकी बैकल्या कन्यासँग विधिपूर्वक बिबाह गरे वा यौनसम्बन्ध राखे, समान जातकी विधवा स्त्रीसँग विवाह गरे वा समान जातकी स्त्रीलाई जारी गरेर ल्याए तिनका सन्ता जैसी हुन्छन् साथै उपाध्य र जैसी जातभन्दा भिन्दै जात क्षत्री वा पानी चल्ने जातसँग विवाह गरे वा गन्धर्व विधि अनुसार पत्नी बनाए तिनका सन्तान क्षत्री वा खत्री हुन्छन् ...   जैसीले पनि उपाध्याय र जैसीसँगै विवाह गरे जैसी र क्षत्री वा पानी चल्ने जातकी स्त्रीसँग विवाह गरे क्षेत्री हुन्छन् । क्षत्रीलाई प्रतिलोम विबाह निषेध छ अतः क्षत्रीले माथिल्लो जात समान जात र आफू भन्दा तल्लो पानी चल्ने जातसम्म जुन जातसँग विवाह गरे पनि त्यसका सन्तती क्षत्री नै हुन्छन् । 

... पृथ्वी नारायण शाहको समयसम्म पहिले चर्चा गरिए जस्तै जैसीको मर्यादाक्रम उपाध्याय बराबर नै थियो । तर केही जैसीसित राजनीतिक कारणले गर्दा पृथ्वी नारायण शाहको मनमुटाव भयो र पृथ्वी नारायण शाहले जैसीहरूलाई जजमानी कार्यबाट बञ्चित गराए पछि स्थिति अझै अर्को भयो र जैसीहरू उपाध्याय भन्दा एक तह तल मानिन थाले ।...”

काभ्रेको शिलालेखमा कतै पनि हुमागाईं वा रिजाल थर उल्लेख छैन । तर शिलालेख स्थापना गर्नु अघि नै संबत १७३४ अर्थात विक्रम संबत १८६९ को करीब २०० वर्ष पुरानो नेपाली भाषामा लेखिएको घरायसी लेनदेनको लिखतमा भने (तत्कालीन भाषमा फार्सापत्रमा भने हुमागाईं लेखिएको र कतै जैसी समेत उल्लेख भएको पाइन्छ “...।। नित्योदयका दुईभाइ छोरा एबं दामोरदरका दुई दाजुहरू जोगीदास र तुलारामको बंशबाट उत्पन्न ब्राह्मणहरूले आफ्नो जमिन र फूलको बगैचा शिवलाई अर्पण गरे...” भन्ने उल्लेख भएबाट यी दुई दाजुभाई बम्हण अर्थात उपाध्यय रहेको स्पष्ट हुन्छ तर शिलालेकै अर्को हरफमा “...दामोदर बंशका विद्वान हरिलाल र उनका छोराहरू शिवनिधि, चन्द्रमणी, लक्ष्मीनारायण,र धर्मदत्तद्वारा मुक्ति प्राप्तीका लागि...” लेखिएबाट दामोदर बंशकालाई चाही ब्राम्हण नभनी कतै कान्छा छोरा चाहिं बैकल्या वा विद्यवा श्रीमती पटिका हुन कि भन्ने पनि अनुमान गर्न सकिन्छ यसमा स्थानीय काभ्रे भञ्जयाङ्ग निवासी कृष्ण हुमागाईंले जनश्रुतीका आधारमा दिनुभएको जानकारीमा मल्ल राजा काभ्रे भञ्जायङ्ग हुँदै तराइतर्फ जाने क्रममा सोही स्थानमा बास बसेका र उनले गाउँमा उमेर पुगेर पनि विवाह नभएकी स्थानीय बडाल थर कि एक बैकल्या (विवाहका लागि जनैसुपारी भएपछि  केटाको मृत्यु भएमा त्यस्ती कन्यालाई वैकल्या भनिन्छ) कन्या देखेपछि निुतुपाध्यलाई वैकल्याको उद्धारका लागि उनको विवाह आफूले गराइ दिने भन्दै केटा खोज्न भनेको र गाउँमा केही केटा फेला नपरेपछि नितुपाध्य आफैसँग विवाह गराइ विर्ता समेत दिएको भन्ने उल्लेख भएबाट कतै दामोदर कान्छो छोरा भएकाले तिनै बैकल्याबाट जन्मिएका हुन कि भन्ने अनुमान गर्न सकिन्छ । 

'''दैलेख अभिलेख''' 

दैलेख जिल्ला राहुकोट गाविस वडा नं ३ हुमे गाउँ निवासी तिलकप्रसाद रिजालसँग २०६९ मंसिर २५ गते गरिएको कुराकानी  ५०¬÷६० पुस्ता अघिदेखिका रिजालहरुको बसोबास भएको इतिहास रहेको छ । 

शुरुमा साके सम्बत ९०५ मा अक्षामको धमालीमा बसोबास गरेका धमाल निवासी धमलाहरू दुई प्रकारका रहेका र त्यसका एक थरी ज्योतिषिका काम गर्ने र अर्काथरी राजपुरोहितका रुपमा काम गर्ने गरेक थिए । त्यसमा ज्यातिष काम गर्ने जोशी  र अर्का राजाको पुरोहित रहेका बुढाज्यू उपाध्यय गरी दुई थरी भएको आख्यान पाइन्छ । पछि राजपुरोहित रहेका बुढाज्यूहरू राज परिवारसँग खटपट भएपछि त्यहाँबाट छुटिएर दैलेखको रिजुगाउँमा आएर बासोबास गर्न थालेको र तिनीहरू पछि रिजाल भएको पाइन्छ । उनीहरू मध्येकै कुनै हाँगो पछि राहुकोटमा आइ होमहमादी गर्ने गरेको र त्यही गाउँ हुमेगाउँ भएको भएको भनाइ छ । अहिले पनि हुमे गाउँमा पहिले दुल्लुमा जस्तै अखण्ड होम हुने गरेको र त्यसको हवन कुण्ड अहिले पनि सो स्थानमा रहेको छ । हुमे गाउँको जग्गा विर्ता पाएका र त्यसबेलाका राजाले तिरो मिनाह गरेका कारण अझैसम्म पनि हुमे गाउँका रिजालहरुले आफनो घर जग्गाको तिरो तिर्नु नपर्ने उहाँको भनाइ छ । 

प्रताप शाहले यस विषयमा दिएको ताम्रपत्र रहेको उहाँको धारणा छ । सोही गाउँका तीनभाइ रिजाल रहेको धनु मनु र रितु पाध्य तीन भाइ रहेका । ती तीन भाई मध्ये रितु पाध्यका दुई श्रीमती र त्यस मध्ये जेठी श्रीमतीलाई त्यहीँ छाडेर रितु पाध्य म्याग्दी गरेको भन्ने प्रमाण त्यस क्षेत्रमा रहेको पाइन्छ । तिन रित्यु पाध्य नै पूर्वमा आएपछि नितुपाध्य भएका हुन सक्छन् । 

'''हुमागाईंहरूको उत्पत्तिसम्बन्धी जनसश्रुति''' 

'''कृष्ण हुमागाईं''' 

भक्तपुरका एक जना मल्ल राजा धुलुखेल हुँदै काभ्रे भञ्जयाङ्गकोबाट तराइ ओहोर दोहोर गर्थे रे । काभ्रे भञ्याडमा नितु पाध्य (रिजाल) नामका ब्राह्मण बस्थे । उनीले थुप्रै गाइ पालेका थिए  । उनी हरेक दिन गाइको ध्यूबाट होम गर्ने तथा धेरै गाइ भएकाले गाई दान गर्ने गर्थे । कभ्रे भञ्याङ्गको बाटो हिड्दै गर्दा सधैं होमहोमादिकाकारण धूवाँ आकासमा गाएको तथा गाईको ध्यूको हवन कुण्डबाट बगेर बाटोमासम्म पुगेको देखेर राजाबाट सोधनी भए छ । यो के भएको भन्दा उनका भारदारले यहाँ नितुपाध्य (रिजाल) नामका एक ब्राह्मण बस्छन् । उनका थुप्रै गाई छन र उनले नित्यरुपमा यस नित्यश्वर माहादेवको मन्दिरमा होम गर्ने गरेकाले त्यसैका कारण यस्तो भएको हो भनेर बताए छन् । त्यसपछि ति राजाले एक दिन नितुपाध्यको घर मै बास बस्ने र उनीसँग भेट्ने विचार गरेछन् । यसरी राजा त्यहाँ बास बसेको सुनेर वरिपरिका सबै मानिस हेर्न आएछन् । त्यसरी हेर्न आउँने मध्ये एकजना बडाल थरकी करिब १५ वर्षकी बैकल्या  केटी पनि आएकि रहिछन् । त्यस बेला साधारणतया केटीको केटाकेटी दश वर्ष नपुग्दै विहे गर्ने चलन थियो । त्यसैले १५ वर्ष पुगेको केटी विवाह नभएको देखेर राजाबाट सोधनी भए छ । नितुपाध्य यी को केटी हुन किन यिनको  बिहे भएको छैन ? नितुपाध्यले बताउनु भए छ – सरकार यिनी बडालकी छोरी हुन यिनको विवाहको लागि जनै सुपारी भएपछि केटाको मृत्यु भयो त्यसपछि यिनलाई कसैले स्वीकारेनन । त्यसपछि राजाबाट हुकुम भए छ नितुपाध्य ओ हो यो उमेरसम्म विहे नभएकी केट त्यतिकै राख्दा सामाजमा विकृति आउँछ धर्म नस्ट हुन्छ । यिनका लागि योग्य केटा खोज म विहे गरी दिन्छु । त्यसपछि रातभर केटाको खोजी भए छ तर बैकल्या केटीसँग विहे गर्ने कोही केटा फेला परेनछन् । त्यसपछि राजाले नितुपाध्यलाई आग्रह भए छ हेर नितुपाध्य तिमी यस्तो धर्ममात्मा छौ तिमीले यी कन्याुसँग विवाह गर म कयन्यादान दिन्छु । त्यस पछि  ती मल्ल राजाले कन्यादान गरिदिएका रहेछन् । पछि तिनै राजाले

नितुपाध्यलाई विर्ता स्वरुप विहेवर र बलथलीमा विर्ता दिएको भन्ने पनि गरिन्छ । 

'''अन्तमा''' 

खस समुदायमा प्रचलित धेरै थरको उत्पत्ती दैलेखका गाउँसग जोडिएका छन जस्तो रिजु गाउँबाट रिजाल, तोषि धमालीबाट धमला, आदि यसबाट एकातर्फ दैलेखकै रावतकोट गाविसमा रहेको हमेगाउँबाट आएका नितुपाध्यलाई काभ्रेमा गाउँका नामबाट हुमेगाईं भनिएको हो कि ? यस बाहेक कसै कसैले नितुपाध्य दैलेखबाट म्याग्दी हुँदै काभ्रे आइपुगेको हुन सक्ने अनुमान पनि गरेका छन् । नेपालको मध्यकालीन इतिहाँसमा खस राज्यको विस्तार दैलेखबाट म्यादीसम्म पुगेका थियो प्रायः राज्य विस्तारसँग पुरोहितका रुपमा बह्मणहरू राजपरिवारसँगै जाने परम्परा अनुसार दैलेखबाट म्याग्दी हुँदै काभ्रे (१७ औं साताब्दीमा काभ्रे भक्तपुर राज्य अन्तर्गत थियो ) आईपुगेको पनि हुन सक्छन् । काभ्रेको काभ्रे्रभञ्जयाङ्गमा शिवालय तथा तलाव रहेको जस्तै दैलेखको हुमेगाउँमा पनि पुर्खाले बनाएको धारो तथा हवन कुण्ड रहेको पाइन्छ । हुन त नितुपाध्यका तीन भाई छोरा मध्ये एक भाइ काभ्रे जिल्लामा नै बसेका र बाँकी दुई भाइमा एक भाइ म्याग्दी गएको र एक भाइ फेरि दैलेख नै फर्किएको अनुमान पनि गरिएको छ । माथि उल्लेखित विषय हालसम्म प्राप्त सबै तथ्यहरूका आधारमा तयार गएिका हुन यसमा थप जानकारी र खोज आवश्यक छ । 

'''उन्नत खस सभ्यता पतन र आप्रवाशन 
'''जुम्ला लगायतका प्रााचिन खस सम्राज्य अर्तगतका क्षेत्र कुनै समय निकै उन्नत सभ्यता थियो भन्नेकुरा त्यहाँका देवलहरु, ढुङ्घेधारा, नाउलो वा कुवा, कीर्तिस्तम्भ, लगायतका संरचनाको भग्नावशेषहरुबाट सहजै अनुमान गर्न सकिन्छ । आजभन्दा बाह्र तेह्रसय वर्ष अघि प्रस्थर कलाहरुले भरीपूर्ण देवल ढुङ्गेधरा, नाउलो (कुवा) कीर्तिस्तम्भ जस्ता बैभवशाली सम्पदाहरुका अवशेष दैलेख, अछाम जुम्लाको सिन्जा लगायतका क्षेत्रमा गाउँगाउँमा छन् त्यहाँका देवलहरुमा बौद्ध परम्पारसँग सम्बन्धित चक्र लगायत कतिपय कलाकीर्ति हुनुले खस शासकमा बौद्धर हिन्दु धर्म दुबैको प्रभाव रहेको अनुमान गर्न सकिन्छ । पण्डित तिलक रिजालका अनुसार कुनै सयम खस साम्राज्य तिब्बतको कैलास मानसरोवर र खरी क्षेत्रदेखि भारतको बंगाल र उत्तराखण्डसम्म फैलिएको थियो । तत्कालीन खस साम्राज्यमा विकसित कला, संस्कृतिको अन्तर सम्बन्ध काठमाडौं उपत्यकाका कला, संस्कृतिदेखि भारतको राजस्थान, कान्यकुब्ज, उत्तराखण्ड लगायतका क्षेत्रमा पनि जोडिएको छ । तर समग्र खस सम्राज्यमा विकसित सम्पदाहरु अहिले पूरै नसिने अवस्थामा छन् । दैलेखको दुल्लुस्थित पुरातात्विक प्राचीन दरवार क्षेत्रमा अहिले साहित्यिक पार्क बनेको र  दर्जनौं सहित्यकारका मूर्ति राखिएका छन् । दैलेख जिल्लाका पादुका नदी किनारमा रहेको पादुका क्षेत्रका सम्पदाका अवशेष यत्रतत्र छन् । २०२८ सालमा आएको भीषण बाढीले पादुका क्षेत्रका सम्पदाको भग्नाबशेष बगाएकाले अहिले पनि खोला किनारका भाग्नावशेषका कुँदिएका ढुङ्घाहरु छरिएर रहेका छन् । 


'''हुमागाईं बारेको केही जानकारी''' 

हुमागाईका पूर्वज नित्योदयलाई भक्तपुरका राजा जगतज्योति मल्लले जमीन दिएको भन्ने शिलालेखमा उल्लेख भएको । 

जगतज्योति मल्लको समयावधि विसं १६७४ देखि १६९३ सम्म 

नित्योदयका तीन भाई छोरा जोगीदास, तुलाराम र दामोदर 

दामोदरका छोरा मार्कण्यकी श्रीमति पद्मामतिबाट जन्मिएका चन्दमन्युका पालामा पोखरी बनाएको चन्द्रमन्युका छोरा महेश्वर, उनका छोरा सदाशिब, सदाशिबका छोरा हरिलालले सक संम्बत १७१९ जसमा १३५ वर्ष जोड्दा विसं १८५४ले तालको पुननिर्माण गरेको तथा देवालय निर्माण गरेको । र नित्य चन्दे्रश्वर देवताको स्थापना गरेका 

दामोदरका बंशका हरिलाल र उनका छोराहरू शिवनिधि, चन्द्रमणी, लक्ष्मीनारायण, र धर्मदत्त

कुलदेवता विन्दावासिनी, बिन्दाचल पर्वतबाट आई बसेकी ,वायु मनोहरा

रामप्रसाद हुमागाइं

Email : rhumagai@gmail.com 

Phone +977 (851058143</text>
      <sha1>o64ka39dv0c8lddthqxzl7dhx80oeqf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>नेपालका स्थानीय तहहरू</title>
    <ns>0</ns>
    <id>92961</id>
    <revision>
      <id>1296693</id>
      <parentid>1274041</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T16:55:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>113.199.230.51</ip>
      </contributor>
      <comment>/* नेपालका स्थानीय तहहरूको सूची */ correction</comment>
      <origin>1296693</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="80203" sha1="bxwwbl7m0zemt6bh7uh67ycluurxwo0" xml:space="preserve">{{नेपालको राजनीति}}
'''नेपालका स्थानीय तहहरू''' भन्नाले नेपालको संविधानको धारा ५६ (१) ले [[सङ्घीयता|सङ्घ]], [[नेपालका प्रदेशहरू|प्रदेश]] र स्थानीय तह गरी ३ तहको राज्यको मूल संरचना रहने व्यवस्था गरी सोही धाराको उपधारा (४) र (५) ले स्थानीय तह तर्फ [[गाउँपालिका]] र [[नगरपालिका]] बनाइएका संरचनाहरू हुन्।&lt;ref&gt;{{cite news|title=अब ७६६ स्थानीय तह|url=http://kantipur.ekantipur.com/news/2017-05-26/20170525210136.html|accessdate=जेष्ठ १२, २०७४|publisher=[[कान्तिपुर दैनिक]]|date=जेष्ठ १२, २०७४|ref=http://kantipur.ekantipur.com/news/2017-05-26/20170525210136.html}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170903115749/http://kantipur.ekantipur.com/news/2017-05-26/20170525210136.html |date=2017-09-03 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|title=यी हुन् थपिएका गाउँपालिका र नगरपालिका (सूचीसहित)|url=http://www.onlinekhabar.com/2017/05/589163/|accessdate=२०७४ जेठ १०|publisher=OnlineKhabar|date=२०७४ जेठ ११|ref=http://www.onlinekhabar.com/2017/05/589163/}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=नेपालका नगरपालिकाहरूको आधिकारिक वेबसाइट|url=http://mofald.gov.np/ddc|website=सङ्घीय मामिला तथा स्थानीय विकास मन्त्रालय|publisher=[[नेपाल सरकार]]|accessdate=२०७४ जेठ १४|ref=http://mofald.gov.np/ddc}}&lt;/ref&gt; वि.सं. २०७३ सालमा [[सङ्घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालय (नेपाल)|सङ्घीय मामिला तथा स्थानीय विकास मन्त्रालय]]ले ७४४ [[स्थानीय तह]] लागू गरेको थियो।&lt;ref&gt;{{cite news|title=गाउँ र नगरपालिका कुन जिल्लामा कति ?|url=http://www.enayapatrika.com/2017/01/07/118110/|accessdate=१४ जेठ २०७४|publisher=[[नयाँ पत्रिका दैनिक]]|date=पुष २३, २०७३|ref=http://www.enayapatrika.com/2017/01/07/118110/}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;जिल्ला समन्वय समिति&quot;&gt;{{cite news|last1=काफ्ले|first1=प्रतिक्षा|title=जिविस अब देखि जिल्ला समन्वय समिति|url=http://kantipur.ekantipur.com/news/2017-03-13/20170313191214.html|accessdate=३० फाल्गुन २०७३|publisher=[[कान्तिपुर दैनिक|कान्तिपुर]]|date=३० फाल्गुन २०७३}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170506085135/http://kantipur.ekantipur.com/news/2017-03-13/20170313191214.html |date=2017-05-06 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;७४४ स्थानीय तह&quot;&gt;{{cite news|title=स्थानीय निकाय भङ्ग, अधिकारसम्पन्न ७४४ स्थानीय तह क्रियाशील|url=http://setopati.com/raajneeti/64740/|accessdate=२८ फाल्गुण २०७३|publisher=सेतोपाटी|date=२८ फाल्गुण २०७३|ref=http://setopati.com/raajneeti/64740/}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170518193518/http://setopati.com/raajneeti/64740/ |date=2017-05-18 }}&lt;/ref&gt; मन्त्रालयले वि.सं. २०७४ [[जेठ|जेष्ठ]] १२ गते [[तराई]]का १६ जिल्लामा [[स्थानीय तह]]को सङ्ख्या र सीमा हेरफेर तथा स्तरोन्नति गर्दा [[स्थानीय तह]]को कुल सङ्ख्या ७ सय ४४ बाट बढेर ७ सय ६६&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.kantipurdaily.com/news/2017/05/26/20170525210136.html |title=अब ७६६ स्थानीय तह |language=ne |accessdate=2018-01-10}}&lt;/ref&gt; पुगेको थियो । स्थानीय तह बढाएको निर्णयमाथि सर्वोच्च अदालतमा अधिवक्ता धनबहादुर श्रेष्ठ र कृष्णचन्द झाले स्थानीय तहको सङ्ख्या बढाउन नपाउने भन्दै दायर गरेको रिटमाथि सर्वोच्चका न्यायधीश [[ईश्वरप्रसाद खतिवडा]] र [[सपना प्रधान मल्ल]]को संयुक्त इजलासले स्थानीय तहको सङ्ख्या नथप्न अन्तरिम आदेश जारी गरेको थियो ।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.onlinekhabar.com/2017/08/616556 |title=सर्वोच्च अदालतको नयाँ आदेशः मधेसमा स्थानीय तहको संख्या बढाउने बाटो खुल्यो |accessdate=2018-01-10}}&lt;/ref&gt; वि.सं. २०७४ साउन २६ गते सर्वोच्चका प्रधान न्यायाधीश [[गोपाल प्रसाद पराजुली|गोपाल पराजुली]] र न्यायाधीश पुरुषोत्तम भण्डारीको इजलासले स्थानीय तहको सङ्ख्या हेरफेर गर्न नपाउने निर्णयलाई उल्टाएको थियो । जसको फलस्वरूप सरकारले वि.सं. २०७४ साउन २८ गते स्थानीय तहको सङ्ख्या ७४४ बाट बढाएर ७५३ मा सीमित गरेको छ। नयाँ निर्णय अनुसार अब नेपालमा जम्मा ७५३ स्थानीय तह रहेको छ जसमा ६ [[महानगर]], ११ [[उपमहानगरपालिका|उपमहानगर]], २७६ [[नगरपालिका]] र ४६० [[गाउँपालिका]]) रहेका छन्।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://setopati.com/from-paper/73736 |title=९ स्थानीय तह थपिँदै कहाँ कति थपियो? |language=नेपाली |accessdate=2018-01-10}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|title=१९ जिल्लामा थप गाउँपालिका र नगरपालिका|url=http://www.bbc.com/nepali/news-40001115|accessdate=२०७४ जेठ ८|publisher=[[बिबिसी|बीबीसी]]|date=२०७४ जेठ ८|ref=http://www.bbc.com/nepali/news-40001115}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=गाउँपालिका र नगरपालिकाहरूको नाम, सङ्ख्या, सीमाना, केन्द्र र वडाको सीमाना सहितको विवरण|url=http://www.mofald.gov.np/ne/nepal-nagarpalika-gaupalika-list|website=सङ्घीय मामिला तथा स्थानीय विकास मन्त्रालय|publisher=[[नेपाल सरकार]]|accessdate=२०७३ फाल्गुण २७}}&lt;/ref&gt;
{{Image array
|class=infobox
|name   = नेपालका ७५३ स्थानीय तहहरू
| header = नेपालका ७५३ स्थानीय तहहरू
| perrow = 2
| width = 200
| height = 200
| border-width = 2
| image1 = Local units.pdf | caption1 = नेपालका थप ९ स्थानीय तहहरू
| alt1 = नेपालका थप २२ स्थानीय तहहरू | text1 = नेपालका थप २२ स्थानीय तहहरू
| image2 = Local levels of Nepal.pdf | caption2 = नेपालका ७५३ स्थानीय तहहरू
| alt2 = नेपालका ७४४ स्थानीय तहहरू | text2 = नेपालका ७४४ स्थानीय तहहरू
}}
{{clear}}

== प्रदेश अनुसार स्थानीय तहका प्रकार ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!width=&quot;300px&quot; colspan=&quot;5&quot; |प्रकार
!width=&quot;75px&quot;|[[कोशी प्रदेश|कोशी]]
!width=&quot;75px&quot;|[[मधेश प्रदेश|मधेश]]
!width=&quot;75px&quot;|[[बागमती प्रदेश|बाग्मती]]
!width=&quot;75px&quot;|[[गण्डकी प्रदेश|गण्डकी]]
!width=&quot;75px&quot;|[[लुम्बिनी प्रदेश|लुम्बिनी]]
!width=&quot;75px&quot;|[[कर्णाली प्रदेश|कर्णाली]]
!width=&quot;75px&quot;|[[सुदूरपश्चिम प्रदेश|सुदूरपश्चिम]]
!width=&quot;75px&quot;|नेपाल 
|-
| rowspan=&quot;7&quot; |
| rowspan=&quot;6&quot; |
| rowspan=&quot;4&quot; |
|
|वडाहरू
|१,१५७
|१,२७१
|१,१२१
|७५९
|९८३
|७१८
|७३४
!६,७४३
|-
| colspan=&quot;2&quot; |'''[[महानगरपालिका]]'''
|''१''
|''१''
|''३''
|''१''
|''०''
|''०''
|''०''
!''६''
|-
| colspan=&quot;2&quot; |'''[[उपमहानगरपालिका]]'''
|''२''
|''३''
|''१''
|''०''
|''४''
|''०''
|''१''
!''११''
|-
| colspan=&quot;2&quot; |[[नेपालका नगरपालिकाहरू|''नगरपालिका'']]
|''४६''
|''७३''
|''४१''
|''२६''
|''३२''
|''२५''
|''३३''
!''२७६''
|-
| colspan=&quot;3&quot; |जम्मा नगरपालिका
|४९
|७७
|४५
|२७
|३६
|२५
|३४
!२९३
|-
| colspan=&quot;3&quot; |[[नेपालका गाउँपालिकाहरू|'''गाउँपालिका''']]
|८८
|५९
|७४
|५८
|७३
|५४
|५४
!४६०
|-
| colspan=&quot;4&quot; |'''जम्मा स्थानीय तहहरू'''
|'''१३७'''
|'''१३६'''
|'''११९'''
|'''८५'''
|'''१०९'''
|'''७९'''
|'''८८'''
!'''७५३'''
|-
| colspan=&quot;5&quot; |[[नेपालका जिल्लाहरू|'''जिल्ला''']]
|'''१४'''
|'''८'''
|'''१३'''
|'''११'''
|'''१२'''
|'''१०'''
|'''९'''
!'''७७'''
|}

== स्थानीय सरकार ==
नेपालको संविधानको भाग १७ मा स्थानीय कार्यकारी सम्बन्धित प्रावधानहरू छन् जसअन्तर्गत धारा (२१४) मा स्थानीय को कार्यकारी शक्ति, धारा (२१५) मा गाउँ कार्यपालिकाको प्रमुख र उपप्रमुख सम्बन्धी प्रावधान, धारा (२१६) मा नगरपालिकाका मेयर र उपमेयरसँग सम्बन्धित प्रावधान रहेका छन्।

संविधानमा गाउँपालिका वा नगरपालिका कार्यकारीको प्रावधान रहेको छ जसले प्रत्येक स्थानीय तहमा कार्यकारीको रूपमा कार्य गर्दछ। कार्यकारीको नेतृत्व गाउँपालिकाको अध्यक्ष र नगरपालिकाको मेयरले गर्छन् जो स्थानीय स्तरमा पहिलो-हुने-निर्वाचित-हुने मतदानद्वारा निर्वाचित हुन्छन्। प्रत्येक वडाका लागि वडा अध्यक्ष र उपाध्यक्ष चयन गर्न पनि पहिलो-हुने-निर्वाचित-हुने मतदान प्रयोग गरिन्छ जो कार्यकारीका सदस्य पनि हुन्छन्।  गाउँ वा नगर सभाबाट चार महिला सदस्य र दलित वा अल्पसंख्यक समुदायका दुई सदस्य पनि कार्यकारीमा निर्वाचित हुन्छन्।

गाउँपालिका वा नगरपालिका सभालाई नेपालको संविधानमा प्रत्येक स्थानीय तहको विधायिकाको रूपमा परिभाषित गरिएको छ।  सभामा स्थानीय तहमा पहिलो-पश्चिम-पोस्ट मतदानद्वारा निर्वाचित सबै सदस्यहरू हुन्छन् ।  यसमा गाउँ पालिकाका अध्यक्ष र उपाध्यक्ष वा प्रत्येक नगरपालिकाका मेयर र उपमेयर र वडा अध्यक्षहरू चार वडा सदस्यहरू, जसमध्ये कम्तिमा दुई महिला हुनुपर्दछ, स्थानीय स्तरमा प्रत्येक वडाबाट।  कार्यकारीमा निर्वाचित दलित वा अल्पसंख्यक समुदाय पनि सभाको सदस्य हुन्छ।

प्रत्येक स्थानीय तहमा न्यायिक समिति पनि गठन गरिन्छ जसको नेतृत्व प्रत्येक स्थानीय तहका उपाध्यक्ष वा उपमेयर र सभाले निर्वाचित दुई सदस्यले गर्छन् ।

==नेपालका स्थानीय तहहरूको सूची==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ [[नेपाल]]का [[स्थानीय तह]]हरूको सूची
|-
! |क्र.सं. !! |[[जिल्ला]]&lt;ref&gt;{{cite web|title=जिल्ला समन्वय समितिहरूको आधिकारिक वेबसाइट|url=http://mofald.gov.np/ddc|website=सङ्घीय मामिला तथा स्थानीय विकास मन्त्रालय|publisher=[[नेपाल सरकार]]|accessdate=२०७४ जेठ १४|ref=http://mofald.gov.np/ddc}}&lt;/ref&gt; !! |७५३ [[स्थानीय तह]]हरू (६ [[महानगर]], ११ [[उपमहानगरपालिका|उपमहानगर]], २७६ [[नगरपालिका]] र ४६० [[गाउँपालिका]]) !! colspan=2 style=&quot;text-align: center;&quot; |जम्मा 
|-
| rowspan=2 |१
| rowspan=2 | [[ताप्लेजुङ जिल्ला|ताप्लेजुङ]]
| [[आठराई त्रिवेणी गाउँपालिका]] {{*}} [[सिदिङ्वा गाउँपालिका]] {{*}} [[फक्ताङलुङ गाउँपालिका]] {{*}} [[मिक्वाखोला गाउँपालिका]] {{*}} [[मेरिङदेन गाउँपालिका]] {{*}} [[मैवाखोला गाउँपालिका]] {{*}} [[पाथीभरा याङवरक गाउँपालिका]] {{*}} [[सिरिजङ्घा गाउँपालिका]] ||८
| rowspan=2 |९
|-
| [[फुङलिङ नगरपालिका]] ||१
|-
| rowspan=2 |२
| rowspan=2 | [[पाँचथर जिल्ला|पाँचथर]]
| [[फालेलुङ गाउँपालिका]] {{*}} [[फाल्गुनन्द गाउँपालिका]] {{*}} [[हिलिहाङ गाउँपालिका]] {{*}} [[कुम्मायक गाउँपालिका]] {{*}} [[मिक्लाजुङ गाउँपालिका, पाँचथर|मिक्लाजुङ गाउँपालिका]] {{*}} [[तुम्बेवा गाउँपालिका]] {{*}} [[याङवरक गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |८
|-
| [[फिदिम नगरपालिका]] ||१
|-
| rowspan=2 |३
| rowspan=2 | [[इलाम जिल्ला|इलाम]] 
| [[फाकफोकथुम गाउँपालिका]] {{*}} [[चुलाचुली गाउँपालिका]] {{*}} [[माईजोगमाई गाउँपालिका]] {{*}} [[माङसेबुङ गाउँपालिका]] {{*}} [[रोङ गाउँपालिका]] {{*}} [[सन्दकपुर गाउँपालिका]] ||६
| rowspan=2 |१०
|-
| [[इलाम नगरपालिका]] {{*}} [[देउमाई नगरपालिका]] {{*}} [[माई नगरपालिका]] {{*}} [[सूर्योदय नगरपालिका]] ||४
|-
| rowspan=2 |४
| rowspan=2 | [[झापा जिल्ला|झापा]]
| [[कमल गाउँपालिका]] {{*}} [[झापा गाउँपालिका]] {{*}} [[बुद्धशान्ति गाउँपालिका]] {{*}} [[गौरीगञ्ज गाउँपालिका]] {{*}} [[बाह्रदशी गाउँपालिका]] {{*}} [[हल्दीबारी गाउँपालिका]] {{*}} [[कचनकवल गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |१५
|-
| [[मेचीनगर नगरपालिका]] {{*}} [[दमक नगरपालिका]] {{*}} [[कनकाई नगरपालिका|कन्काई नगरपालिका]] {{*}} [[भद्रपुर नगरपालिका]] {{*}} [[अर्जुनधारा नगरपालिका]] {{*}} [[शिवसताक्षी नगरपालिका]] {{*}} [[गौरादह नगरपालिका]] {{*}} [[बिर्तामोड नगरपालिका]] ||८
|-
| rowspan=2 |५
| rowspan=2 | [[मोरङ जिल्ला|मोरङ]]
| [[बुढीगङ्गा गाउँपालिका]] {{*}} [[धनपालथान गाउँपालिका]] {{*}} [[ग्रामथान गाउँपालिका]] {{*}} [[जहदा गाउँपालिका]] {{*}} [[कानेपोखरी गाउँपालिका]] {{*}} [[कटहरी गाउँपालिका]] {{*}} [[केराबारी गाउँपालिका]] {{*}} [[मिक्लाजुङ गाउँपालिका, मोरङ|मिक्लाजुङ गाउँपालिका]] ||८
| rowspan=2 |१७
|-
| [[विराटनगर महानगरपालिका]] {{*}} [[बेलबारी नगरपालिका]] {{*}} [[लेटाङ नगरपालिका]] {{*}} [[पथरी शनिश्चरे नगरपालिका]] {{*}} [[रंगेली नगरपालिका]] {{*}} [[रतुवामाई नगरपालिका]] {{*}} [[सुनवर्षि नगरपालिका]] {{*}} [[उर्लाबारी नगरपालिका]] {{*}} [[सुन्दरहरैचा नगरपालिका]] ||९
|-
| rowspan=2 |६
| rowspan=2 | [[धनकुटा जिल्ला|धनकुटा]]
| [[साँगुरीगढी गाउँपालिका]] {{*}} [[सहिदभूमि गाउँपालिका]] {{*}} [[छथर जोरपाटी गाउँपालिका]] {{*}} [[चौबिसे गाउँपालिका]] ||४
| rowspan=2 |७
|-
| [[पाख्रीबास नगरपालिका]] {{*}} [[धनकुटा नगरपालिका]] {{*}} [[महालक्ष्मी नगरपालिका, धनकुटा|महालक्ष्मी नगरपालिका]]||३
|-
| rowspan=2 |७
| rowspan=2 | [[सङ्खुवासभा जिल्ला|सङ्खुवासभा]]
| [[भोटखोला गाउँपालिका]] {{*}} [[चिचिला गाउँपालिका]] {{*}} [[मकालु गाउँपालिका]] {{*}} [[सभापोखरी गाउँपालिका]] {{*}} [[सिलिचोङ गाउँपालिका|सिलीचोङ गाउँपालिका]] ||५
| rowspan=2 |१०
|-
| [[चैनपुर नगरपालिका]] {{*}} [[धर्मदेवी नगरपालिका]] {{*}} [[खाँदवारी नगरपालिका|खाँदबारी नगरपालिका]] {{*}} [[मादी नगरपालिका]] {{*}} [[पाँचखपन नगरपालिका]] ||५
|-
| rowspan=2 |८
| rowspan=2 | [[भोजपुर जिल्ला, नेपाल|भोजपुर]]
| [[टेम्केमैयुङ गाउँपालिका]] {{*}} [[अरुण गाउँपालिका]] {{*}} [[पौवादुङमा गाउँपालिका]] {{*}} [[रामप्रसादराई गाउँपालिका]] {{*}} [[साल्पासिलिछो गाउँपालिका]] {{*}} [[आमचोक गाउँपालिका]] {{*}} [[हतुवागढी गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |९
|-
|  [[भोजपुर नगरपालिका]] {{*}} [[षडानन्द नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |९
| rowspan=2 | [[सुनसरी जिल्ला|सुनसरी]]
| [[देवानगञ्ज गाउँपालिका]] {{*}} [[कोशी गाउँपालिका]] {{*}} [[गढी गाउँपालिका]] {{*}} [[बर्जु गाउँपालिका]] {{*}} [[भोक्राहा नरसिंह गाउँपालिका]] {{*}} [[हरिनगर गाउँपालिका]] ||६
| rowspan=2 |१२
|-
| [[इटहरी उपमहानगरपालिका]] {{*}} [[धरान उपमहानगरपालिका]] {{*}} [[इनरूवा नगरपालिका]] {{*}} [[दुहबी नगरपालिका]] {{*}} [[रामधुनी नगरपालिका]] {{*}} [[बराहक्षेत्र नगरपालिका]] ||६
|-
| rowspan=2 |१०
| rowspan=2 | [[सोलुखुम्बु जिल्ला|सोलुखुम्बु]]
| [[माप्य दुधकोशी गाउँपालिका]] {{*}} [[खुम्बु पासाङल्हामु गाउँपालिका]] {{*}} [[थुलुङ दुधकोशी गाउँपालिका]] {{*}} [[नेचासल्यान गाउँपालिका]] {{*}} [[महाकुलुङ गाउँपालिका]] {{*}} [[लिखु पिके गाउँपालिका]] {{*}} [[सोताङ गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |८
|-
| [[सोलुदुधकुण्ड नगरपालिका]] ||१
|-
| rowspan=2 |११
| rowspan=2 | [[ओखलढुङ्गा जिल्ला|ओखलढुङ्गा]]
| [[खिजीदेम्वा गाउँपालिका|खिजिदेम्बा गाउँपालिका]] {{*}} [[चम्पादेवी गाउँपालिका]] {{*}} [[चिशंखुगढी गाउँपालिका]] {{*}} [[मानेभञ्ज्याङ गाउँपालिका]] {{*}} [[मोलुङ गाउँपालिका]] {{*}} [[लिखु गाउँपालिका, ओखलढुङ्गा|लिखु गाउँपालिका]] {{*}} [[सुनकोशी गाउँपालिका, ओखलढुङ्गा|सुनकोशी गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |८
|-
| [[सिद्धिचरण नगरपालिका]] ||१
|-
| rowspan=2 |१२
| rowspan=2 | [[खोटाङ जिल्ला|खोटाङ]]
| [[ऐसेलुखर्क गाउँपालिका]] {{*}} [[रावा बेसी गाउँपालिका]] {{*}} [[जन्तेढुङ्गा गाउँपालिका|जन्तेढुंगा गाउँपालिका]] {{*}} [[खोटेहाङ गाउँपालिका]] {{*}} [[केपिलासगढी गाउँपालिका]] {{*}} [[दिप्रुङ चुइचुम्मा गाउँपालिका]] {{*}} [[साकेला गाउँपालिका]] {{*}} [[बराहपोखरी गाउँपालिका]] ||८
| rowspan=2 |१०
|-
| [[हलेसी तुवाचुङ नगरपालिका]] {{*}} [[दिक्तेल रुपाकोट मझुवागढी नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |१३
| rowspan=2 | [[उदयपुर जिल्ला|उदयपुर]]
| [[उदयपुरगढी गाउँपालिका]] {{*}} [[ताप्ली गाउँपालिका]] {{*}} [[रौतामाई गाउँपालिका]] {{*}} [[लिम्चुङबुङ गाउँपालिका]] ||४
| rowspan=2 |८
|-
| [[कटारी नगरपालिका]] {{*}} [[चौदण्डीगढी नगरपालिका]] {{*}} [[त्रियुगा नगरपालिका]] {{*}} [[बेलका नगरपालिका]] ||४
|-
| rowspan=2 |१४
| rowspan=2 | [[तेह्रथुम जिल्ला|तेह्रथुम]]
| [[आठराई गाउँपालिका]] {{*}} [[छथर गाउँपालिका]] {{*}} [[फेदाप गाउँपालिका]] {{*}} [[मेन्छयायेम गाउँपालिका]] ||४
| rowspan=2 |६
|-
| [[म्याङलुङ नगरपालिका]] {{*}} [[लालीगुराँस नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |१५
| rowspan=2 | [[सप्तरी जिल्ला|सप्तरी]]
| [[अग्नीसाइर कृष्णासवरन गाउँपालिका]] {{*}} [[महादेवा गाउँपालिका]] {{*}} [[तिरहुत गाउँपालिका]] {{*}} [[तिलाठी कोईलाडी गाउँपालिका]] {{*}} [[रुपनी गाउँपालिका]] {{*}} [[विष्णुपुर गाउँपालिका, सप्तरी|विष्णुपुर गाउँपालिका]] {{*}} [[राजगढ गाउँपालिका]] {{*}} [[छिन्नमस्ता गाउँपालिका]] {{*}} [[वलान-विहुल गाउँपालिका]] ||९
| rowspan=2 |१६
|-
| [[कञ्चनरूप नगरपालिका]] {{*}} [[खडक नगरपालिका]] {{*}} [[डाक्नेश्वरी नगरपालिका]] {{*}} [[हनुमाननगर कंकालिनी नगरपालिका]] {{*}} [[राजविराज नगरपालिका]] {{*}} {{*}} [[सुरुङ्गा नगरपालिका]] {{*}} [[शम्भुनाथ नगरपालिका]] {{*}} [[बोदेबरसाइन नगरपालिका]] {{*}} [[सप्तकोशी नगरपालिका]]||९
|-
| rowspan=2 |१६
| rowspan=2 | [[सिराहा जिल्ला|सिराहा]]
| [[अर्नमा गाउँपालिका]] {{*}} [[औरही गाउँपालिका, सिराहा|औरही गाउँपालिका]] {{*}} [[बरियारपट्टी गाउँपालिका]] {{*}} [[लक्ष्मीपुर पतारी गाउँपालिका]] {{*}} [[नरहा गाउँपालिका]] {{*}} [[सखुवानान्कारकट्टी गाउँपालिका]] {{*}} [[विष्णुपुर गाउँपालिका, सिराहा|विष्णुपुर गाउँपालिका]] {{*}} [[भगवानपुर गाउँपालिका]] {{*}} [[नवराजपुर गाउँपालिका]] ||९
| rowspan=2 |१७
|-
| [[कर्जन्हा नगरपालिका]] {{*}} [[कल्याणपुर नगरपालिका]] {{*}} [[गोलबजार नगरपालिका]] {{*}} [[धनगढीमाई नगरपालिका]] {{*}} [[मिर्चैया नगरपालिका]] {{*}} [[लहान नगरपालिका]] {{*}} [[सिराहा नगरपालिका]] {{*}} [[सुखीपुर नगरपालिका]] ||८
|-
| rowspan=2 |१७
| rowspan=2 | [[धनुषा जिल्ला|धनुषा]]
| [[औरही गाउँपालिका, धनुषा|औरही गाउँपालिका]] {{*}} [[जनकनन्दिनी गाउँपालिका]] {{*}} [[बटेश्वर गाउँपालिका]] {{*}} [[लक्ष्मीनिया गाउँपालिका]] {{*}} [[मुखियापट्टी मुसहरमिया गाउँपालिका]] {{*}} [[धनौजी गाउँपालिका]] ||६
| rowspan=2 |१८
|-
| [[जनकपुरधाम उपमहानगरपालिका]] {{*}} [[कमला नगरपालिका]] {{*}} [[गणेशमान चारनाथ नगरपालिका]] {{*}} [[धनुषाधाम नगरपालिका]] {{*}} [[शहीदनगर नगरपालिका]] {{*}} [[क्षिरेश्वरनाथ नगरपालिका]] {{*}} [[मिथिला नगरपालिका]] {{*}} [[नगराइन नगरपालिका]] {{*}} [[सबैला नगरपालिका]] {{*}} [[विदेह नगरपालिका]] {{*}} [[हंसपुर नगरपालिका]] {{*}} [[मिथिला बिहारी नगरपालिका|मिथिला विराही नगरपालिका]] ||१२
|-
| rowspan=2 |१८
| rowspan=2 | [[महोत्तरी जिल्ला|महोत्तरी]]
| [[एकडारा गाउँपालिका]] {{*}} [[पिपरा गाउँपालिका]] {{*}} [[महोत्तरी गाउँपालिका]] {{*}} [[सोनमा गाउँपालिका]] {{*}} [[साम्सी गाउँपालिका]] ||५
| rowspan=2 |१५
|-
| [[बर्दिबास नगरपालिका]] {{*}} [[जलेश्वर नगरपालिका]] {{*}} [[गौशाला नगरपालिका]] {{*}} [[बलवा नगरपालिका]] {{*}} [[लोहरपट्टी नगरपालिका]] {{*}} [[मनरा शिसवा नगरपालिका]] {{*}} [[रामगोपालपुर नगरपालिका]] {{*}} [[औरही नगरपालिका]] {{*}} [[मटिहानी नगरपालिका]] {{*}} [[भँगाहा नगरपालिका]] ||१०
|-
| rowspan=2 |१९
| rowspan=2 | [[सर्लाही जिल्ला|सर्लाही]]
| [[कौडेना गाउँपालिका]] {{*}} [[चक्रघट्टा गाउँपालिका]] {{*}} [[धनकौल गाउँपालिका]] {{*}} [[चन्द्रनगर गाउँपालिका]] {{*}} [[पर्सा गाउँपालिका]] {{*}} [[विष्णु गाउँपालिका]] {{*}} [[बसबरिया गाउँपालिका]] {{*}} [[ब्रह्मपुरी गाउँपालिका]] {{*}} [[रामनगर गाउँपालिका]] ||९
| rowspan=2 |२०
|-
| [[कविलासी नगरपालिका]] {{*}} [[गोडैता नगरपालिका|गोडैटा नगरपालिका]] {{*}} [[हरिपुर्वा नगरपालिका]] {{*}} [[ईश्वरपुर नगरपालिका]] {{*}} [[बरहथवा नगरपालिका]] {{*}} [[बलरा नगरपालिका]] {{*}} [[हरिपुर नगरपालिका]] {{*}} [[लालबन्दी नगरपालिका]] {{*}} [[मलंगवा नगरपालिका]] {{*}} [[हरिवन नगरपालिका]] {{*}} [[बागमती नगरपालिका]] ||११
|-
| rowspan=2 |२०
| rowspan=2 | [[रौतहट जिल्ला|रौतहट]]
| [[दुर्गा भगवती गाउँपालिका|दुर्गाभगवती गाउँपालिका]] {{*}} [[यमुनामाई गाउँपालिका]]  ||२
| rowspan=2 |१८
|-
| [[चन्द्रपुर नगरपालिका]] {{*}} [[गौर नगरपालिका]] {{*}} [[गरुडा नगरपालिका]] {{*}} [[राजदेवी नगरपालिका]] {{*}} [[बौधीमाई नगरपालिका]] {{*}} [[वृन्दावन नगरपालिका]] {{*}} [[देवाही गोनाही नगरपालिका]] {{*}} [[गढीमाई नगरपालिका|गढीमाइ नगरपालिका]] {{*}} [[गुजरा नगरपालिका|गजुरा नगरपालिका]] {{*}} [[कटहरिया नगरपालिका]] {{*}} [[माधव नारायण नगरपालिका]] {{*}} [[ईशनाथ नगरपालिका]] {{*}} [[परोहा नगरपालिका]] {{*}} [[राजपुर नगरपालिका]] {{*}} [[फतुवा बिजयपुर नगरपालिका|फतुवा विजयपुर नगरपालिका]] {{*}} [[मौलापुर नगरपालिका]]||१६
|-
| rowspan=2 |२१
| rowspan=2 | [[बारा जिल्ला|बारा]]
| [[आदर्श कोतवाल गाउँपालिका|आदर्श कोटवाल गाउँपालिका]] {{*}} [[करैयामाई गाउँपालिका]] {{*}} [[देवताल गाउँपालिका]], {{*}} [[परवानीपुर गाउँपालिका]] {{*}} [[बारागढी गाउँपालिका]] {{*}} [[फेटा गाउँपालिका]] {{*}} [[प्रसौनी गाउँपालिका]] {{*}} [[विश्रामपुर गाउँपालिका]] {{*}} [[सुवर्ण गाउँपालिका]] ||९
| rowspan=2 |१६
|-
| [[कलैया उपमहानगरपालिका]] {{*}} [[जीतपुरसिमरा उपमहानगरपालिका]] {{*}} [[कोल्हवी नगरपालिका]] {{*}} [[पचरौता नगरपालिका]] {{*}} [[सिम्रौनगढ नगरपालिका]] {{*}} [[महागढीमाई नगरपालिका]] {{*}} [[निजगढ नगरपालिका]] ||७
|-
| rowspan=2 |२२
| rowspan=2 | [[पर्सा जिल्ला|पर्सा]]
| [[कालिकामाई गाउँपालिका]] {{*}} [[जगरनाथपुर गाउँपालिका]] {{*}} [[जिराभवानी गाउँपालिका]] {{*}} [[पटेर्वा सुगौली गाउँपालिका]] {{*}} [[सखुवा प्रसौनी गाउँपालिका]] {{*}} [[ठोरी गाउँपालिका]] {{*}} [[धोबिनी गाउँपालिका|धोबीनी गाउँपालिका]] {{*}} [[पकहाँ मैनपुर गाउँपालिका|पकाहा मैनपुर गाउँपालिका]] {{*}} [[बिन्दबासिनी गाउँपालिका]] {{*}} [[छिपहरमाई गाउँपालिका]] ||१०
| rowspan=2 |१४
|-
| [[वीरगन्ज महानगरपालिका|वीरगञ्ज महानगरपालिका]] {{*}} [[पर्सागढी नगरपालिका]] {{*}} [[पोखरीया नगरपालिका]] {{*}} [[बहुदरमाई नगरपालिका|वहुदरमाई नगरपालिका]]||४
|-
| rowspan=2 |२३
| rowspan=2 | [[सिन्धुली जिल्ला|सिन्धुली]]
| [[गोलन्जोर गाउँपालिका|गोलञ्जोर गाउँपालिका]] {{*}} [[घ्याङलेख गाउँपालिका]] {{*}} [[तीनपाटन गाउँपालिका]] {{*}} [[फिक्कल गाउँपालिका]] {{*}} [[मरिण गाउँपालिका]] {{*}} [[सुनकोशी गाउँपालिका, सिन्धुली|सुनकोशी गाउँपालिका]] {{*}} [[हरिहरपुरगढी गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |९
|-
| [[कमलामाई नगरपालिका]] {{*}} [[दुधौली नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |२४
| rowspan=2 | [[रामेछाप जिल्ला|रामेछाप]]
| [[उमाकुण्ड गाउँपालिका]] {{*}} [[खाँडादेवी गाउँपालिका]] {{*}} [[गोकुलगंगा गाउँपालिका]] {{*}} [[दोरम्बा शैलुङ गाउँपालिका]] {{*}} [[लिखु तामाकोशी गाउँपालिका]] {{*}} [[सुनापती गाउँपालिका]] ||६
| rowspan=2 |८
|-
| [[मन्थली नगरपालिका]] {{*}} [[रामेछाप नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |२५
| rowspan=2 | [[दोलखा जिल्ला|दोलखा]]
| [[कालिन्चोक गाँउपालिका|कालिञ्चोक गाउँपालिका]] {{*}} [[गौरीशंकर गाउँपालिका]] {{*}} [[तामाकोशी गाउँपालिका|तामाकोसी गाउँपालिका]] {{*}} [[मेलुङ गाउँपालिका]] {{*}} [[विगु गाउँपालिका]] {{*}} [[वैतेश्वर गाउँपालिका]] {{*}} [[शैलुङ गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |९
|-
| [[जिरी नगरपालिका]] {{*}} [[भीमेश्वर नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |२६
| rowspan=2 | [[सिन्धुपाल्चोक जिल्ला|सिन्धुपाल्चोक]]
| [[इन्द्रावती गाउँपालिका]] {{*}} [[जुगल गाउँपालिका]] {{*}} [[पाँचपोखरी थाङपाल गाउँपालिका]] {{*}} [[बलेफी गाउँपालिका]] {{*}} [[भोटेकोशी गाउँपालिका]] {{*}} [[लिसंखु पाखर गाउँपालिका]] {{*}} [[सुनकोशी गाउँपालिका, सिन्धुपाल्चोक|सुनकोशी गाउँपालिका]] {{*}} [[हेलम्बु गाउँपालिका]] {{*}} [[त्रिपुरासुन्दरी गाउँपालिका, सिन्धुपाल्चोक|त्रिपुरासुन्दरी गाउँपालिका]] ||९
| rowspan=2 |१२
|-
| [[चौतारा साँगाचोकगढी नगरपालिका]] {{*}} [[बाह्रविसे नगरपालिका|बाह्रबिसे नगरपालिका]] {{*}} [[मेलम्ची नगरपालिका]] ||३
|-
| rowspan=2 |२७
| rowspan=2 | [[काभ्रेपलान्चोक जिल्ला|काभ्रेपलाञ्चोक]]
| [[खानीखोला गाउँपालिका]] {{*}} [[चौंरीदेउराली गाउँपालिका|चौरीदेउराली गाउँपालिका]] {{*}} [[तेमाल गाउँपालिका]] {{*}} [[बेथानचोक गाउँपालिका]] {{*}} [[भुम्लु गाउँपालिका]] {{*}} [[महाभारत गाउँपालिका]] {{*}} [[रोशी गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |१३
|-
| [[धुलिखेल नगरपालिका]] {{*}} [[बनेपा नगरपालिका]] {{*}} [[पनौती नगरपालिका]] {{*}} [[पाँचखाल|पाँचखाल नगरपालिका]] {{*}} [[नमोबुद्ध नगरपालिका]] {{*}} [[मण्डनदेउपुर नगरपालिका]] ||६
|-
| rowspan=2 |२८
| rowspan=2 | [[मकवानपुर जिल्ला|मकवानपुर]]
| [[इन्द्रसरोवर गाउँपालिका]] {{*}} [[कैलाश गाउँपालिका]] {{*}} [[बकैया गाउँपालिका]] {{*}} [[बागमती गाउँपालिका, मकवानपुर|बागमती गाउँपालिका]] {{*}} [[भीमफेदी गाउँपालिका]] {{*}} [[मकवानपुरगढी गाउँपालिका]] {{*}} [[मनहरी गाउँपालिका]] {{*}} [[राक्सिराङ्ग गाउँपालिका|राक्सिराङ गाउँपालिका]] ||८
| rowspan=2 |१०
|-
| [[हेटौँडा उपमहानगरपालिका]] {{*}} [[थाहा नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |२९
| rowspan=2 | [[काठमाडौँ जिल्ला|काठमाडौँ]]
| [[गाउँपालिका]] छैन ||-
| rowspan=2 |११
|-
| [[काठमाडौँ|काठमाडौँ महानगरपालिका]] {{*}} [[कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिका]] {{*}} [[कीर्तिपुर नगरपालिका]] {{*}} [[गोकर्णेश्वर नगरपालिका]] {{*}} [[चन्द्रागिरी नगरपालिका]] {{*}} [[टोखा नगरपालिका]] {{*}} [[तारकेश्वर नगरपालिका]] {{*}} [[दक्षिणकाली नगरपालिका]] {{*}} [[नागार्जुन नगरपालिका]] {{*}} [[बूढानीलकण्ठ नगरपालिका]] {{*}} [[शंखरापुर नगरपालिका|शङ्खरापुर नगरपालिका]] ||११
|-
| rowspan=2 |३०
| rowspan=2 | [[भक्तपुर जिल्ला|भक्तपुर]]
| [[गाउँपालिका]] छैन ||-
| rowspan=2 |४
|-
| [[चाँगुनारायण नगरपालिका]] {{*}} [[भक्तपुर नगरपालिका]] {{*}} [[मध्यपुर थिमी नगरपालिका]] {{*}} [[सूर्यविनायक नगरपालिका]] ||४
|-
| rowspan=2 |३१
| rowspan=2 | [[ललितपुर जिल्ला|ललितपुर]]
| [[कोन्ज्योसोम गाउँपालिका]] {{*}} [[बागमती गाउँपालिका, ललितपुर|बागमती गाउँपालिका]] {{*}} [[महाङ्काल गाउँपालिका]] ||३
| rowspan=2 |६
|-
| [[ललितपुर महानगरपालिका]] {{*}} [[गोदावरी नगरपालिका, ललितपुर|गोदावरी नगरपालिका]] {{*}} [[महालक्ष्मी नगरपालिका, ललितपुर|महालक्ष्मी नगरपालिका]] ||३
|-
| rowspan=2 |३२
| rowspan=2 | [[नुवाकोट जिल्ला|नुवाकोट]]
| [[ककनी गाउँपालिका]] {{*}} [[किस्पाङ गाउँपालिका]] {{*}} [[तादी गाउँपालिका]] {{*}} [[तारकेश्वर गाउँपालिका]] {{*}} [[दुप्चेश्वर गाउँपालिका]] {{*}} [[पञ्चकन्या गाउँपालिका]], [[म्यागङ गाउँपालिका]] {{*}} [[शिवपुरी गाउँपालिका]] {{*}} [[सूर्यगढी गाउँपालिका]] {{*}} [[लिखु गाउँपालिका, नुवाकोट|लिखु गाउँपालिका]] ||१०
| rowspan=2 |१२
|-
| [[विदुर नगरपालिका]] {{*}} [[बेलकोटगढी नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |३३
| rowspan=2 | [[रसुवा जिल्ला|रसुवा]]
| [[उत्तरगया गाउँपालिका]] {{*}} [[कालिका गाउँपालिका]] {{*}} [[गोसाइँकुण्ड गाउँपालिका]] {{*}} [[नौकुण्ड गाउँपालिका]] {{*}} [[आमाछोदिङ्मो गाउँपालिका]] ||५
| rowspan=2 |५
|-
| [[नगरपालिका]] छैन |
|-
| rowspan=2 |३४
| rowspan=2 | [[धादिङ जिल्ला|धादिङ]]
| [[खनियाबास गाउँपालिका]] {{*}} [[गजुरी गाउँपालिका]] {{*}} [[गल्छी गाउँपालिका]] {{*}} [[गङ्गाजमुना गाउँपालिका]] {{*}} [[ज्वालामुखी गाउँपालिका]] {{*}} [[थाक्रे गाउँपालिका]] {{*}} [[नेत्रावती डबजोङ गाउँपालिका]] {{*}} [[बेनीघाट रोराङ गाउँपालिका]] {{*}} [[रुवी भ्याली गाउँपालिका]] {{*}} [[सिद्धलेक गाउँपालिका]] {{*}} [[त्रिपुरासुन्दरी गाउँपालिका, धादिङ|त्रिपुरासुन्दरी गाउँपालिका]] ||११
| rowspan=2 |१३
|-
| [[धुनिवेशी नगरपालिका]] {{*}} [[नीलकण्ठ नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |३५
| rowspan=2 | [[चितवन जिल्ला|चितवन]]
| [[इच्छाकामना गाउँपालिका]] ||१
| rowspan=2 |७
|-
| [[भरतपुर महानगरपालिका]] {{*}} [[कालिका नगरपालिका]] {{*}} [[खैरहनी नगरपालिका]] {{*}} [[माडी नगरपालिका]] {{*}} [[रत्ननगर नगरपालिका]] {{*}} [[राप्ती नगरपालिका]] ||६
|-
| rowspan=2 |३६
| rowspan=2 | [[नवलपरासी (बर्दघाट सुस्ता पूर्व) जिल्ला|नवलपरासी (बर्दघाट सुस्ता पूर्व)]]
| [[विनयी त्रिवेणी गाउँपालिका]] {{*}} [[बुलिङटार गाउँपालिका]] {{*}} [[बौदीकाली गाउँपालिका]] {{*}} [[हुप्सेकोट गाउँपालिका]] ||४
| rowspan=2 |८
|-
| [[कावासोती नगरपालिका]] {{*}} [[गैँडाकोट नगरपालिका|गैंडाकोट नगरपालिका]] {{*}} [[देवचुली नगरपालिका]] {{*}} [[मध्यविन्दु नगरपालिका|मध्यबिन्दु नगरपालिका]] ||४
|-
| rowspan=2 |३७
| rowspan=2 | [[तनहुँ जिल्ला|तनहुँ]]
| [[आँबुखैरेनी गाउँपालिका]] {{*}} [[ऋषिङ्ग गाउँपालिका]] {{*}} [[घिरिङ गाउँपालिका]] {{*}} [[देवघाट गाउँपालिका]] {{*}} [[म्याग्दे गाउँपालिका]] {{*}} [[बन्दिपुर गाउँपालिका|बन्दीपुर गाउँपालिका]] ||६
| rowspan=2 |१०
|-
| [[भानु नगरपालिका]] {{*}} [[भिमाद नगरपालिका]] {{*}} [[व्यास नगरपालिका]] {{*}} [[शुक्लागण्डकी नगरपालिका]] ||४
|-
| rowspan=2 |३८
| rowspan=2 | [[गोरखा जिल्ला|गोरखा]]
| [[आरूघाट गाउँपालिका]] {{*}} [[गण्डकी गाउँपालिका]] {{*}} [[चुमनुव्री गाउँपालिका]] {{*}} [[धार्चे गाउँपालिका]] {{*}} [[भीमसेनथापा गाउँपालिका|भिमसेनथापा गाउँपालिका]] {{*}} [[सहिद लखन गाउँपालिका]] {{*}} [[सिरानचोक गाउँपालिका]] {{*}} [[बारपाक सुलिकोट गाउँपालिका]] {{*}} [[अजिरकोट गाउँपालिका]] ||९
| rowspan=2 |११
|-
| [[गोरखा नगरपालिका]] {{*}} [[पालुङटार नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |३९
| rowspan=2 | [[लमजुङ जिल्ला|लमजुङ]]
| [[क्व्होलासोथार गाउँपालिका]] {{*}} [[दूधपोखरी गाउँपालिका]] {{*}} [[दोर्दी गाउँपालिका]], {{*}} [[मर्स्याङ्दी गाउँपालिका]] ||४
| rowspan=2 |८
|-
| [[बेसीसहर नगरपालिका]] {{*}} [[मध्यनेपाल नगरपालिका]] {{*}} [[राईनास नगरपालिका]] {{*}} [[सुन्दरबजार नगरपालिका]] ||४
|-
| rowspan=2 |४०
| rowspan=2 | [[स्याङ्जा जिल्ला|स्याङ्जा]]
| [[अर्जुनचौपारी गाउँपालिका]] {{*}} [[आँधीखोला गाउँपालिका]] {{*}} [[कालीगण्डकी गाउँपालिका, स्याङ्जा|कालीगण्डकी गाउँपालिका]] {{*}} [[फेदीखोला गाउँपालिका]] {{*}} [[बिरुवा गाउँपालिका]] {{*}} [[हरिनास गाउँपालिका]] ||६
| rowspan=2 |११
|-
| [[गल्याङ नगरपालिका]] {{*}} [[चापाकोट नगरपालिका]] {{*}} [[पुतलीबजार नगरपालिका]] {{*}} [[भीरकोट नगरपालिका]] {{*}} [[वालिङ नगरपालिका]] ||५
|-
| rowspan=2 |४१
| rowspan=2 | [[कास्की जिल्ला|कास्की]]
| [[अन्नपूर्ण गाउँपालिका, कास्की|अन्‍नपूर्ण गाउँपालिका]] {{*}} [[माछापुच्छ्रे गाउँपालिका]] {{*}} [[मादी गाउँपालिका]] {{*}} [[रूपा गाउँपालिका]] ||४
| rowspan=2 |५
|-
| [[पोखरा महानगरपालिका]] ||१
|-
| rowspan=2 |४२
| rowspan=2 | [[मनाङ जिल्ला|मनाङ]]
| [[चामे गाउँपालिका]] {{*}} [[नार्पा भूमि गाउँपालिका]] {{*}} [[नासोँ गाउँपालिका]] {{*}} [[मनाङ ङिस्याङ गाउँपालिका]]  ||४
| rowspan=2 |४
|-
| [[नगरपालिका]] छैन ||-
|-
| rowspan=2 |४३
| rowspan=2 | [[पर्वत जिल्ला|पर्वत]]
| [[जलजला गाउँपालिका]] {{*}} [[पैयूं गाउँपालिका]] {{*}} [[महाशिला गाउँपालिका]] {{*}} [[मोदी गाउँपालिका]] {{*}} [[विहादी गाउँपालिका]] ||५
| rowspan=2 |७
|-
| [[कुश्मा नगरपालिका]] {{*}} [[फलेवास नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |४४
| rowspan=2 | [[मुस्ताङ जिल्ला|मुस्ताङ]]
| [[घरपझोङ गाउँपालिका]] {{*}} [[थासाङ गाउँपालिका]] {{*}} [[लो-घेकर दामोदरकुण्ड गाउँपालिका]] {{*}} [[लोमान्थाङ गाउँपालिका]] {{*}} [[वारागुङ मुक्तिक्षेत्र गाउँपालिका]] ||५
| rowspan=2 |५
|-
| [[नगरपालिका]] छैन ||-
|-
| rowspan=2 |४५
| rowspan=2 | [[म्याग्दी जिल्ला|म्याग्दी]]
| [[अन्नपूर्ण गाउँपालिका, म्याग्दी|अन्नपूर्ण गाउँपालिका]] {{*}} [[धवलागिरी गाउँपालिका]] {{*}} [[मङ्गला गाउँपालिका]] {{*}} [[मालिका गाउँपालिका, म्याग्दी|मालिका गाउँपालिका]] {{*}} [[रघुगङ्गा गाउँपालिका]] ||५
| rowspan=2 |६
|-
| [[बेनी नगरपालिका]] ||१
|-
| rowspan=2 |४६
| rowspan=2 | [[बागलुङ जिल्ला|बागलुङ]]
| [[काठेखोला गाउँपालिका]] {{*}} [[तमानखोला गाउँपालिका]] {{*}} [[ताराखोला गाउँपालिका]] {{*}} [[निसीखोला गाउँपालिका]] {{*}} [[वडिगाड गाउँपालिका]] {{*}} [[वरेङ गाउँपालिका]] ||६
| rowspan=2 |१०
|-
| [[गल्कोट नगरपालिका]] {{*}} [[जैमिनी नगरपालिका]] {{*}} [[ढोरपाटन नगरपालिका]] {{*}} [[बागलुङ नगरपालिका|बाग्लुङ नगरपालिका]] ||४
|-
| rowspan=2 |४७
| rowspan=2 | [[नवलपरासी (बर्दघाट सुस्ता पश्चिम) जिल्ला]]
| [[सुस्ता गाउँपालिका]] {{*}} [[पाल्हीनन्दन गाउँपालिका]] {{*}} [[प्रतापपुर गाउँपालिका]] {{*}} [[सरावल गाउँपालिका]] ||४
| rowspan=2 |७
|-
| [[बर्दघाट नगरपालिका]] {{*}} [[रामग्राम नगरपालिका]] {{*}} [[सुनवल नगरपालिका]] ||३
|-
| rowspan=2 |४८
| rowspan=2 | [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]
| [[निस्दी गाउँपालिका]] {{*}} [[पूर्वखोला गाउँपालिका]] {{*}} [[रम्भा गाउँपालिका]] {{*}} [[माथागढी गाउँपालिका]] {{*}} [[तिनाउ गाउँपालिका]] {{*}} [[बगनासकाली गाउँपालिका]] {{*}} [[रिब्दीकोट गाउँपालिका]] {{*}} [[रैनादेवी छहरा गाउँपालिका]] ||८
| rowspan=2 |१०
|-
| [[रामपुर नगरपालिका]] {{*}} [[तानसेन नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |४९
| rowspan=2 | [[कपिलवस्तु जिल्ला|कपिलवस्तु]]
| [[मायादेवी गाउँपालिका, कपिलवस्तु|मायादेवी गाउँपालिका]] {{*}} [[यशोधरा गाउँपालिका]] {{*}} [[शुद्धोधन गाउँपालिका, कपिलवस्तु|शुद्धोधन गाउँपालिका]] {{*}} [[विजयनगर गाउँपालिका]] ||४
| rowspan=2 |१०
|-
| [[कपिलवस्तु नगरपालिका]] {{*}} [[बुद्धभूमि नगरपालिका]] {{*}} [[शिवराज नगरपालिका]] {{*}} [[महाराजगञ्ज नगरपालिका]] {{*}} [[कृष्णनगर नगरपालिका]] {{*}} [[वाणगङ्गा नगरपालिका]] ||६
|-
| rowspan=2 |५०
| rowspan=2 | [[गुल्मी जिल्ला|गुल्मी]]
| [[इस्मा गाउँपालिका|ईश्मा गाउँपालिका]] {{*}} [[कालीगण्डकी गाउँपालिका, गुल्मी|कालीगण्डकी गाउँपालिका]] {{*}} [[गुल्मीदरबार गाउँपालिका|गुल्मी दरबार गाउँपालिका]] {{*}} [[सत्यवती गाउँपालिका]] {{*}} [[चन्द्रकोट गाउँपालिका]] {{*}} [[रुरुक्षेत्र गाउँपालिका]] {{*}} [[छत्रकोट गाउँपालिका]] {{*}} [[धुर्कोट गाउँपालिका]] {{*}} [[मदाने गाउँपालिका]] {{*}} [[मालिका गाउँपालिका, गुल्मी|मालिका गाउँपालिका]] ||१०
| rowspan=2 |१२
|-
| [[मुसिकोट नगरपालिका, गुल्मी|मुसिकोट नगरपालिका]] {{*}} [[रेसुङ्गा नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |५१
| rowspan=2 | [[अर्घाखाँची जिल्ला|अर्घाखाँची]]
| [[छत्रदेव गाउँपालिका]] {{*}} [[पाणिनी गाउँपालिका]] {{*}} [[मालारानी गाउँपालिका]] ||३
| rowspan=2 |६
|-
| [[सन्धिखर्क नगरपालिका]] {{*}} [[शीतगङ्गा नगरपालिका]] {{*}} [[भूमिकास्थान नगरपालिका]] ||३
|-
| rowspan=2 |५२
| rowspan=2 | [[दाङ जिल्ला|दाङ]]
| [[बंगलाचुली गाउँपालिका]] {{*}} [[दंगीशरण गाउँपालिका]] {{*}} [[गढवा गाउँपालिका]] {{*}} [[राजपुर गाउँपालिका]] {{*}} [[राप्ती गाउँपालिका]] {{*}} [[शान्तिनगर गाउँपालिका]] {{*}} [[बबई गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |१०
|-
| [[तुलसीपुर उपमहानगरपालिका|तुल्सीपुर उपमहानगरपालिका]] {{*}} [[घोराही उपमहानगरपालिका]] {{*}} [[लमही नगरपालिका]] ||३
|-
| rowspan=2 |५३
| rowspan=2 | [[पूर्वी रुकुम जिल्ला|पूर्वी रुकुम जिल्ला]]
| [[पुथा उत्तरगङ्गा गाउँपालिका]] {{*}} [[भूमे गाउँपालिका]] {{*}} [[सिस्ने गाउँपालिका]] ||३
| rowspan=2 |३
|-
| [[नगरपालिका]] नभएको ||-
|-
| rowspan=2 |५४
| rowspan=2 | [[प्युठान जिल्ला|प्युठान]]
| [[गौमुखी गाउँपालिका]] {{*}} [[माण्डवी गाउँपालिका]] {{*}} [[सरुमारानी गाउँपालिका]] {{*}} [[मल्लरानी गाउँपालिका]] {{*}} [[नौवहिनी गाउँपालिका]] {{*}} [[झिमरुक गाउँपालिका]] {{*}} [[ऐरावती गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |९
|-
| [[प्युठान नगरपालिका|प्यूठान नगरपालिका]] {{*}} [[स्वर्गद्वारी नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |५५
| rowspan=2 | [[रोल्पा जिल्ला|रोल्पा]]
| [[त्रिवेणी गाउँपालिका, रोल्पा|त्रिवेणी गाउँपालिका]] {{*}} [[परिवर्तन गाउँपालिका]] {{*}} [[माडी गाउँपालिका]] {{*}} [[रुन्टीगढी गाउँपालिका]] {{*}} [[लुङग्री गाउँपालिका]] {{*}} [[गङ्गादेव गाउँपालिका]] {{*}} [[सुनछहरी गाउँपालिका]] {{*}} [[सुनिलस्मृति गाउँपालिका]] {{*}} [[थवाङ गाउँपालिका]] ||९
| rowspan=2 |१०
|-
| [[रोल्पा नगरपालिका]] ||१
|-
| rowspan=2 |५६
| rowspan=2 | [[बाँके जिल्ला|बाँके]]
| [[नरैनापुर गाउँपालिका]] {{*}} [[राप्तीसोनारी गाउँपालिका]] {{*}} [[बैजनाथ गाउँपालिका]] {{*}} [[खजुरा गाउँपालिका]] {{*}} [[डुडुवा गाउँपालिका]] {{*}} [[जानकी गाउँपालिका, बाँके|जानकी गाउँपालिका]] ||६
| rowspan=2 |८
|-
| [[नेपालगन्ज उपमहानगरपालिका]] {{*}} [[कोहलपुर नगरपालिका]] {{*}} ||२
|-
| rowspan=2 |५७
| rowspan=2 | [[बर्दिया जिल्ला|बर्दिया]]
| [[बढैयाताल गाउँपालिका]] {{*}} [[गेरुवा गाउँपालिका]] ||२
| rowspan=2 |८
|-
| [[गुलरिया नगरपालिका]] {{*}} [[मधुवन नगरपालिका]] {{*}} [[राजापुर नगरपालिका]] {{*}} [[ठाकुरबाबा नगरपालिका]] {{*}} [[बाँसगढी नगरपालिका]] {{*}} [[बारबर्दिया नगरपालिका]] ||६
|-
| rowspan=2 |५८
| rowspan=2 | [[रुपन्देही जिल्ला|रुपन्देही]]
| [[ओमसतिया गाउँपालिका]] {{*}} [[कञ्चन गाउँपालिका]] {{*}} [[कोटहीमाई गाउँपालिका]] {{*}} [[गैडहवा गाउँपालिका]] {{*}} [[मर्चवारी गाउँपालिका]] {{*}} [[मायादेवी गाउँपालिका, रुपन्देही|मायादेवी गाउँपालिका]] {{*}} [[रोहिणी गाउँपालिका]], [[सम्मरीमाई गाउँपालिका]] {{*}} [[सियारी गाउँपालिका]] {{*}} [[शुद्धोधन गाउँपालिका, कपिलवस्तु|शुद्धोधन गाउँपालिका]] ||१०
| rowspan=2 |१६
|-
| [[बुटवल उपमहानगरपालिका]] {{*}} [[देवदह नगरपालिका]] {{*}} [[लुम्बिनी सांस्कृतिक नगरपालिका]] {{*}} [[सैनामैना नगरपालिका]] {{*}} [[सिद्धार्थनगर नगरपालिका]], {{*}} [[तिलोत्तमा नगरपालिका]] ||६
|-
| rowspan=2 |५९
| rowspan=2 | [[सल्यान जिल्ला|सल्यान]]
| [[कालीमाटी गाउँपालिका]] {{*}} [[त्रिवेणी गाउँपालिका, सल्यान|त्रिवेणी गाउँपालिका]] {{*}} [[कपुरकोट गाउँपालिका]] {{*}} [[छत्रेश्वरी गाउँपालिका]] {{*}} [[सिद्धकुमाख गाउँपालिका]] {{*}} [[कुमाख गाउँपालिका]] {{*}} [[दार्मा गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |१०
|-
| [[शारदा नगरपालिका]] {{*}} [[बागचौर नगरपालिका]] {{*}} [[बनगाड कुपिण्डे नगरपालिका]] ||३
|-
| rowspan=2 |६०
| rowspan=2 | [[पश्चिम रुकुम जिल्ला|पश्चिम रुकुम]]
| [[बाँफिकोट गाउँपालिका]] {{*}} [[त्रिवेणी गाउँपालिका, पश्चिम रुकुम|त्रिवेणी गाउँपालिका]] {{*}} [[सानीभेरी गाउँपालिका]] ||३
| rowspan=2 |६
|-
| [[मुसीकोट नगरपालिका]] {{*}} [[चौरजहारी नगरपालिका]] {{*}} [[आठबिसकोट नगरपालिका]] ||३
|-
| rowspan=2 |६१
| rowspan=2 | [[डोल्पा जिल्ला|डोल्पा]]
| [[डोल्पोबुद्ध गाउँपालिका]] {{*}} [[शे फोक्सुण्डो गाउँपालिका]] {{*}} [[जगदुल्ला गाउँपालिका]] {{*}} [[मुड्केचुला गाउँपालिका]] {{*}} [[काईके गाउँपालिका]] {{*}} [[छार्का ताङसोङ गाउँपालिका]] ||६
| rowspan=2 |८
|-
| [[ठुलिभेरी नगरपालिका]] {{*}} [[त्रिपुरासुन्दरी नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |६२
| rowspan=2 | [[जाजरकोट जिल्ला|जाजरकोट]]
| [[बारेकोट गाउँपालिका]] {{*}} [[कुसे गाउँपालिका|कुशे गाउँपालिका]] {{*}} [[जुनीचाँदे गाउँपालिका]] {{*}} [[शिवालय गाउँपालिका]] ||४
| rowspan=2 |७
|-
| [[भेरी नगरपालिका]] {{*}} [[छेडागाड नगरपालिका]] {{*}} [[नलगाड नगरपालिका]] ||३
|-
| rowspan=2 |६३
| rowspan=2 | [[सुर्खेत जिल्ला|सुर्खेत]]
| [[चौकुने गाउँपालिका]] {{*}} [[बराहताल गाउँपालिका]] {{*}} [[चिङ्गाड गाउँपालिका]] {{*}} [[सिम्ता गाउँपालिका]] ||४
| rowspan=2 |९
|-
| [[वीरेन्द्रनगर नगरपालिका]] {{*}} [[भेरीगंगा नगरपालिका]] {{*}} [[गुर्भाकोट नगरपालिका]] {{*}} [[पञ्चपुरी नगरपालिका]] {{*}} [[लेकबेसी नगरपालिका]] ||५
|-
| rowspan=2 |६४
| rowspan=2 | [[जुम्ला जिल्ला|जुम्ला]]
| [[कनकासुन्दरी गाउँपालिका]] {{*}} [[सिंजा गाउँपालिका|सिञ्जा गाउँपालिका]] {{*}} [[हिमा गाउँपालिका]] {{*}} [[तिला गाउँपालिका]] {{*}} [[गुठिचौर गाउँपालिका|गुठीचौर गाउँपालिका]] {{*}} [[तातोपानी गाउँपालिका]] {{*}} [[पातारासी गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |८
|-
| [[चन्दननाथ नगरपालिका]] ||१
|-
| rowspan=2 |६५
| rowspan=2 | [[मुगु जिल्ला|मुगु]]
| [[मुगूम कार्मारोङ गाउँपालिका]] {{*}} [[सोरु गाउँपालिका]] {{*}} [[खत्याड गाउँपालिका]] ||३
| rowspan=2 |४
|-
| [[छायाँनाथ रारा नगरपालिका]] ||१
|-
| rowspan=2 |६६
| rowspan=2 | [[हुम्ला जिल्ला|हुम्ला]]
| [[सिमकोट गाउँपालिका]] {{*}} [[नाम्खा गाउँपालिका]] {{*}} [[खार्पुनाथ गाउँपालिका]] {{*}} [[सर्केगाड गाउँपालिका]] {{*}} [[चंखेली गाउँपालिका]] {{*}} [[अदानचुली गाउँपालिका]] {{*}} [[ताँजाकोट गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |७
|-
| [[नगरपालिका]] नभएको ||-
|-
| rowspan=2 |६७
| rowspan=2 | [[कालिकोट जिल्ला|कालीकोट]]
| [[पचालझरना गाउँपालिका]] {{*}} [[सान्नी त्रिवेणी गाउँपालिका]] {{*}} [[नरहरिनाथ गाउँपालिका]] {{*}} [[शुभकालिका गाउँपालिका]] {{*}} [[महावै गाउँपालिका]] {{*}} [[पलाँता गाउँपालिका|पलाता गाउँपालिका]] ||६
| rowspan=2 |९
|-
| [[खाँडाचक्र नगरपालिका]] {{*}} [[रास्कोट नगरपालिका]] {{*}} [[तिलागुफा नगरपालिका]] ||३
|-
| rowspan=2 |६८
| rowspan=2 | [[दैलेख जिल्ला|दैलेख]]
| [[भगवतीमाई गाउँपालिका]] {{*}} [[गुराँस गाउँपालिका]] {{*}} [[डुङ्गेश्वर गाउँपालिका]] {{*}} [[नौमुले गाउँपालिका]] {{*}} [[महाबु गाउँपालिका]] {{*}} [[भैरवी गाउँपालिका]] {{*}} [[ठाँटीकाँध गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |११
|-
| [[नारायण नगरपालिका]] {{*}} [[दुल्लु नगरपालिका]] {{*}} [[चामुण्डा बिन्द्रासैनी नगरपालिका]] {{*}} [[आठबीस नगरपालिका]] ||४
|-
| rowspan=2 |६९
| rowspan=2 | [[कैलाली जिल्ला|कैलाली]]
| [[बर्दगोरिया गाउँपालिका]] {{*}} [[मोहन्याल गाउँपालिका]] {{*}} [[कैलारी गाउँपालिका]] {{*}} [[जोशीपुर गाउँपालिका]] {{*}} [[चुरे गाउँपालिका]] {{*}} [[जानकी गाउँपालिका, कैलाली|जानकी गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |१४
|-
| [[धनगढी उपमहानगरपालिका]] {{*}} [[टीकापुर|टीकापुर नगरपालिका]] {{*}} [[घोडाघोडी नगरपालिका]] {{*}} [[लम्कीचुहा नगरपालिका]] {{*}} [[भजनी नगरपालिका]] {{*}} [[गोदावरी नगरपालिका, कैलाली|गोदावरी नगरपालिका]] {{*}} [[गौरीगङ्गा नगरपालिका]] ||७
|-
| rowspan=2 |७०
| rowspan=2 | [[अछाम जिल्ला|अछाम]]
| [[चौरपाटी गाउँपालिका]] {{*}} [[मेल्लेख गाउँपालिका]] {{*}} [[बान्नीगढी जयगढ गाउँपालिका]] {{*}} [[रामारोशन गाउँपालिका]] {{*}} [[ढकारी गाउँपालिका]] {{*}} [[तुर्माखाँद गाउँपालिका]] ||६
| rowspan=2 |१०
|-
| [[मङ्गलसेन नगरपालिका]] {{*}} [[कमलबजार नगरपालिका]] {{*}} [[साँफेबगर नगरपालिका]] {{*}} [[पञ्चदेवल विनायक नगरपालिका]] ||४
|-
| rowspan=2 |७१
| rowspan=2 | [[बैतडी जिल्ला|बैतडी]]
| [[सुर्नया गाउँपालिका]] {{*}} [[सिगास गाउँपालिका]] {{*}} [[शिवनाथ गाउँपालिका]] {{*}} [[पञ्चेश्वर गाउँपालिका]] {{*}} [[दोगडाकेदार गाउँपालिका]] {{*}} [[डिलासैनी गाउँपालिका]] ||६
| rowspan=2 |१०
|-
| [[दशरथचन्द नगरपालिका]] {{*}} [[पाटन नगरपालिका]] {{*}} [[मेलौली नगरपालिका]] {{*}} [[पुर्चौडी नगरपालिका]] ||४
|-
| rowspan=2 |७२
| rowspan=2 | [[बाजुरा जिल्ला|बाजुरा]]
| [[गौमुल गाउँपालिका]] {{*}} [[जगन्नाथ गाउँपालिका]] {{*}} [[स्वामीकार्तिक खापर गाउँपालिका]] {{*}} [[खप्तड छेडेदह गाउँपालिका]] {{*}} [[हिमाली गाउँपालिका]] ||५
| rowspan=2 |९
|-
| [[बडीमालिका नगरपालिका]] {{*}} [[त्रिवेणी नगरपालिका]] {{*}} [[बुढीगंगा नगरपालिका]] {{*}} [[बुढीनन्दा नगरपालिका]] ||४
|-
| rowspan=2 |७३
| rowspan=2 | [[डोटी जिल्ला|डोटी]]
| [[पूर्वीचौकी गाउँपालिका]] {{*}} [[बडीकेदार गाउँपालिका]] {{*}} [[जोरायल गाउँपालिका]] {{*}} [[सायल गाउँपालिका]] {{*}} [[आदर्श गाउँपालिका]] {{*}} [[के.आई.सिंह गाउँपालिका]] {{*}} [[बोगटान फुड्सिल गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |९
|-
| [[दिपायल सिलगढी नगरपालिका]] {{*}} [[शिखर नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |७४
| rowspan=2 | [[बझाङ जिल्ला|बझाङ]]
| [[साईपाल गाउँपालिका|साइपाल गाउँपालिका]] {{*}} [[केदारस्युँ गाउँपालिका]] {{*}} [[खप्तडछान्ना गाउँपालिका]] {{*}} [[छबिसपाथिभेरा गाउँपालिका]] {{*}} [[तलकोट गाउँपालिका]] {{*}} [[थलारा गाउँपालिका]] {{*}} [[दुर्गाथली गाउँपालिका]] {{*}} [[मष्टा गाउँपालिका]] {{*}} [[बित्थडचिर गाउँपालिका|वित्थडचिर गाउँपालिका]] {{*}} [[सूर्मा गाउँपालिका|सुर्मा गाउँपालिका]] ||१०
| rowspan=2 |१२
|-
| [[जयपृथ्वी नगरपालिका]] {{*}} [[बुङ्गल नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |७५
| rowspan=2 | [[कञ्चनपुर जिल्ला|कञ्चनपुर]]
| [[बेलडाँडी गाउँपालिका]] {{*}} [[लालझाडी गाउँपालिका]] ||२
| rowspan=2 |९
|-
| [[भीमदत्त नगरपालिका]] {{*}} [[पुनर्वास नगरपालिका]] {{*}} [[बेदकोट नगरपालिका]] {{*}} [[दोधारा चाँदनी नगरपालिका]] {{*}} [[शुक्लाफाँटा नगरपालिका]] {{*}} [[बेलौरी नगरपालिका]] {{*}} [[कृष्णपुर नगरपालिका]] ||७
|-
| rowspan=2 |७६
| rowspan=2 | [[डडेल्धुरा जिल्ला|डडेल्धुरा]]
| [[आलिताल गाउँपालिका]] {{*}} [[भागेश्वर गाउँपालिका]] {{*}} [[नवदुर्गा गाउँपालिका]] {{*}} [[अजयमेरु गाउँपालिका]] {{*}} [[गन्यापधुरा गाउँपालिका]] ||५
| rowspan=2 |७
|-
| [[अमरगढी नगरपालिका]] {{*}} [[परशुराम नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |७७
| rowspan=2 | [[दार्चुला जिल्ला|दार्चुला]]
| [[अपिहिमाल गाउँपालिका]] {{*}} [[दुहुँ गाउँपालिका]] {{*}} [[नौगाड गाउँपालिका]] {{*}} [[मार्मा गाउँपालिका]] {{*}} [[मालिकार्जुन गाउँपालिका]] {{*}} [[लेकम गाउँपालिका]] {{*}} [[व्याँस गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |९
|-
| [[महाकाली नगरपालिका]] {{*}} [[शैल्यशिखर नगरपालिका]] ||२
|-
| colspan=2 style=&quot;text-align: center;&quot; |७७
| colspan=&quot;1&quot; style=&quot;text-align: center;&quot; | [[स्थानीय तह]]हरूको कूल सङ्ख्या
| colspan=2 style=&quot;text-align: center;&quot; |७५३
|}

==सन्दर्भ सामग्रीहरू==
{{Reflist|2}}

==यो पनि हेर्नुहोस्==
{{प्रदेशहरू}}
{{नेपाल सरकार}}
[[श्रेणी:नेपालको प्रशासनिक विभाजन]]</text>
      <sha1>bxwwbl7m0zemt6bh7uh67ycluurxwo0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1296694</id>
      <parentid>1296693</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T17:10:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>113.199.230.51</ip>
      </contributor>
      <comment>/* नेपालका स्थानीय तहहरूको सूची */ हिमाल, पहाड, तराई छुट्याएको</comment>
      <origin>1296694</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="81572" sha1="tm2hmw77o8ux7zfixm9aleyvjhbih33" xml:space="preserve">{{नेपालको राजनीति}}
'''नेपालका स्थानीय तहहरू''' भन्नाले नेपालको संविधानको धारा ५६ (१) ले [[सङ्घीयता|सङ्घ]], [[नेपालका प्रदेशहरू|प्रदेश]] र स्थानीय तह गरी ३ तहको राज्यको मूल संरचना रहने व्यवस्था गरी सोही धाराको उपधारा (४) र (५) ले स्थानीय तह तर्फ [[गाउँपालिका]] र [[नगरपालिका]] बनाइएका संरचनाहरू हुन्।&lt;ref&gt;{{cite news|title=अब ७६६ स्थानीय तह|url=http://kantipur.ekantipur.com/news/2017-05-26/20170525210136.html|accessdate=जेष्ठ १२, २०७४|publisher=[[कान्तिपुर दैनिक]]|date=जेष्ठ १२, २०७४|ref=http://kantipur.ekantipur.com/news/2017-05-26/20170525210136.html}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170903115749/http://kantipur.ekantipur.com/news/2017-05-26/20170525210136.html |date=2017-09-03 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|title=यी हुन् थपिएका गाउँपालिका र नगरपालिका (सूचीसहित)|url=http://www.onlinekhabar.com/2017/05/589163/|accessdate=२०७४ जेठ १०|publisher=OnlineKhabar|date=२०७४ जेठ ११|ref=http://www.onlinekhabar.com/2017/05/589163/}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=नेपालका नगरपालिकाहरूको आधिकारिक वेबसाइट|url=http://mofald.gov.np/ddc|website=सङ्घीय मामिला तथा स्थानीय विकास मन्त्रालय|publisher=[[नेपाल सरकार]]|accessdate=२०७४ जेठ १४|ref=http://mofald.gov.np/ddc}}&lt;/ref&gt; वि.सं. २०७३ सालमा [[सङ्घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालय (नेपाल)|सङ्घीय मामिला तथा स्थानीय विकास मन्त्रालय]]ले ७४४ [[स्थानीय तह]] लागू गरेको थियो।&lt;ref&gt;{{cite news|title=गाउँ र नगरपालिका कुन जिल्लामा कति ?|url=http://www.enayapatrika.com/2017/01/07/118110/|accessdate=१४ जेठ २०७४|publisher=[[नयाँ पत्रिका दैनिक]]|date=पुष २३, २०७३|ref=http://www.enayapatrika.com/2017/01/07/118110/}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;जिल्ला समन्वय समिति&quot;&gt;{{cite news|last1=काफ्ले|first1=प्रतिक्षा|title=जिविस अब देखि जिल्ला समन्वय समिति|url=http://kantipur.ekantipur.com/news/2017-03-13/20170313191214.html|accessdate=३० फाल्गुन २०७३|publisher=[[कान्तिपुर दैनिक|कान्तिपुर]]|date=३० फाल्गुन २०७३}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170506085135/http://kantipur.ekantipur.com/news/2017-03-13/20170313191214.html |date=2017-05-06 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;७४४ स्थानीय तह&quot;&gt;{{cite news|title=स्थानीय निकाय भङ्ग, अधिकारसम्पन्न ७४४ स्थानीय तह क्रियाशील|url=http://setopati.com/raajneeti/64740/|accessdate=२८ फाल्गुण २०७३|publisher=सेतोपाटी|date=२८ फाल्गुण २०७३|ref=http://setopati.com/raajneeti/64740/}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170518193518/http://setopati.com/raajneeti/64740/ |date=2017-05-18 }}&lt;/ref&gt; मन्त्रालयले वि.सं. २०७४ [[जेठ|जेष्ठ]] १२ गते [[तराई]]का १६ जिल्लामा [[स्थानीय तह]]को सङ्ख्या र सीमा हेरफेर तथा स्तरोन्नति गर्दा [[स्थानीय तह]]को कुल सङ्ख्या ७ सय ४४ बाट बढेर ७ सय ६६&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.kantipurdaily.com/news/2017/05/26/20170525210136.html |title=अब ७६६ स्थानीय तह |language=ne |accessdate=2018-01-10}}&lt;/ref&gt; पुगेको थियो । स्थानीय तह बढाएको निर्णयमाथि सर्वोच्च अदालतमा अधिवक्ता धनबहादुर श्रेष्ठ र कृष्णचन्द झाले स्थानीय तहको सङ्ख्या बढाउन नपाउने भन्दै दायर गरेको रिटमाथि सर्वोच्चका न्यायधीश [[ईश्वरप्रसाद खतिवडा]] र [[सपना प्रधान मल्ल]]को संयुक्त इजलासले स्थानीय तहको सङ्ख्या नथप्न अन्तरिम आदेश जारी गरेको थियो ।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.onlinekhabar.com/2017/08/616556 |title=सर्वोच्च अदालतको नयाँ आदेशः मधेसमा स्थानीय तहको संख्या बढाउने बाटो खुल्यो |accessdate=2018-01-10}}&lt;/ref&gt; वि.सं. २०७४ साउन २६ गते सर्वोच्चका प्रधान न्यायाधीश [[गोपाल प्रसाद पराजुली|गोपाल पराजुली]] र न्यायाधीश पुरुषोत्तम भण्डारीको इजलासले स्थानीय तहको सङ्ख्या हेरफेर गर्न नपाउने निर्णयलाई उल्टाएको थियो । जसको फलस्वरूप सरकारले वि.सं. २०७४ साउन २८ गते स्थानीय तहको सङ्ख्या ७४४ बाट बढाएर ७५३ मा सीमित गरेको छ। नयाँ निर्णय अनुसार अब नेपालमा जम्मा ७५३ स्थानीय तह रहेको छ जसमा ६ [[महानगर]], ११ [[उपमहानगरपालिका|उपमहानगर]], २७६ [[नगरपालिका]] र ४६० [[गाउँपालिका]]) रहेका छन्।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://setopati.com/from-paper/73736 |title=९ स्थानीय तह थपिँदै कहाँ कति थपियो? |language=नेपाली |accessdate=2018-01-10}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|title=१९ जिल्लामा थप गाउँपालिका र नगरपालिका|url=http://www.bbc.com/nepali/news-40001115|accessdate=२०७४ जेठ ८|publisher=[[बिबिसी|बीबीसी]]|date=२०७४ जेठ ८|ref=http://www.bbc.com/nepali/news-40001115}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=गाउँपालिका र नगरपालिकाहरूको नाम, सङ्ख्या, सीमाना, केन्द्र र वडाको सीमाना सहितको विवरण|url=http://www.mofald.gov.np/ne/nepal-nagarpalika-gaupalika-list|website=सङ्घीय मामिला तथा स्थानीय विकास मन्त्रालय|publisher=[[नेपाल सरकार]]|accessdate=२०७३ फाल्गुण २७}}&lt;/ref&gt;
{{Image array
|class=infobox
|name   = नेपालका ७५३ स्थानीय तहहरू
| header = नेपालका ७५३ स्थानीय तहहरू
| perrow = 2
| width = 200
| height = 200
| border-width = 2
| image1 = Local units.pdf | caption1 = नेपालका थप ९ स्थानीय तहहरू
| alt1 = नेपालका थप २२ स्थानीय तहहरू | text1 = नेपालका थप २२ स्थानीय तहहरू
| image2 = Local levels of Nepal.pdf | caption2 = नेपालका ७५३ स्थानीय तहहरू
| alt2 = नेपालका ७४४ स्थानीय तहहरू | text2 = नेपालका ७४४ स्थानीय तहहरू
}}
{{clear}}

== प्रदेश अनुसार स्थानीय तहका प्रकार ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!width=&quot;300px&quot; colspan=&quot;5&quot; |प्रकार
!width=&quot;75px&quot;|[[कोशी प्रदेश|कोशी]]
!width=&quot;75px&quot;|[[मधेश प्रदेश|मधेश]]
!width=&quot;75px&quot;|[[बागमती प्रदेश|बाग्मती]]
!width=&quot;75px&quot;|[[गण्डकी प्रदेश|गण्डकी]]
!width=&quot;75px&quot;|[[लुम्बिनी प्रदेश|लुम्बिनी]]
!width=&quot;75px&quot;|[[कर्णाली प्रदेश|कर्णाली]]
!width=&quot;75px&quot;|[[सुदूरपश्चिम प्रदेश|सुदूरपश्चिम]]
!width=&quot;75px&quot;|नेपाल 
|-
| rowspan=&quot;7&quot; |
| rowspan=&quot;6&quot; |
| rowspan=&quot;4&quot; |
|
|वडाहरू
|१,१५७
|१,२७१
|१,१२१
|७५९
|९८३
|७१८
|७३४
!६,७४३
|-
| colspan=&quot;2&quot; |'''[[महानगरपालिका]]'''
|''१''
|''१''
|''३''
|''१''
|''०''
|''०''
|''०''
!''६''
|-
| colspan=&quot;2&quot; |'''[[उपमहानगरपालिका]]'''
|''२''
|''३''
|''१''
|''०''
|''४''
|''०''
|''१''
!''११''
|-
| colspan=&quot;2&quot; |[[नेपालका नगरपालिकाहरू|''नगरपालिका'']]
|''४६''
|''७३''
|''४१''
|''२६''
|''३२''
|''२५''
|''३३''
!''२७६''
|-
| colspan=&quot;3&quot; |जम्मा नगरपालिका
|४९
|७७
|४५
|२७
|३६
|२५
|३४
!२९३
|-
| colspan=&quot;3&quot; |[[नेपालका गाउँपालिकाहरू|'''गाउँपालिका''']]
|८८
|५९
|७४
|५८
|७३
|५४
|५४
!४६०
|-
| colspan=&quot;4&quot; |'''जम्मा स्थानीय तहहरू'''
|'''१३७'''
|'''१३६'''
|'''११९'''
|'''८५'''
|'''१०९'''
|'''७९'''
|'''८८'''
!'''७५३'''
|-
| colspan=&quot;5&quot; |[[नेपालका जिल्लाहरू|'''जिल्ला''']]
|'''१४'''
|'''८'''
|'''१३'''
|'''११'''
|'''१२'''
|'''१०'''
|'''९'''
!'''७७'''
|}

== स्थानीय सरकार ==
नेपालको संविधानको भाग १७ मा स्थानीय कार्यकारी सम्बन्धित प्रावधानहरू छन् जसअन्तर्गत धारा (२१४) मा स्थानीय को कार्यकारी शक्ति, धारा (२१५) मा गाउँ कार्यपालिकाको प्रमुख र उपप्रमुख सम्बन्धी प्रावधान, धारा (२१६) मा नगरपालिकाका मेयर र उपमेयरसँग सम्बन्धित प्रावधान रहेका छन्।

संविधानमा गाउँपालिका वा नगरपालिका कार्यकारीको प्रावधान रहेको छ जसले प्रत्येक स्थानीय तहमा कार्यकारीको रूपमा कार्य गर्दछ। कार्यकारीको नेतृत्व गाउँपालिकाको अध्यक्ष र नगरपालिकाको मेयरले गर्छन् जो स्थानीय स्तरमा पहिलो-हुने-निर्वाचित-हुने मतदानद्वारा निर्वाचित हुन्छन्। प्रत्येक वडाका लागि वडा अध्यक्ष र उपाध्यक्ष चयन गर्न पनि पहिलो-हुने-निर्वाचित-हुने मतदान प्रयोग गरिन्छ जो कार्यकारीका सदस्य पनि हुन्छन्।  गाउँ वा नगर सभाबाट चार महिला सदस्य र दलित वा अल्पसंख्यक समुदायका दुई सदस्य पनि कार्यकारीमा निर्वाचित हुन्छन्।

गाउँपालिका वा नगरपालिका सभालाई नेपालको संविधानमा प्रत्येक स्थानीय तहको विधायिकाको रूपमा परिभाषित गरिएको छ।  सभामा स्थानीय तहमा पहिलो-पश्चिम-पोस्ट मतदानद्वारा निर्वाचित सबै सदस्यहरू हुन्छन् ।  यसमा गाउँ पालिकाका अध्यक्ष र उपाध्यक्ष वा प्रत्येक नगरपालिकाका मेयर र उपमेयर र वडा अध्यक्षहरू चार वडा सदस्यहरू, जसमध्ये कम्तिमा दुई महिला हुनुपर्दछ, स्थानीय स्तरमा प्रत्येक वडाबाट।  कार्यकारीमा निर्वाचित दलित वा अल्पसंख्यक समुदाय पनि सभाको सदस्य हुन्छ।

प्रत्येक स्थानीय तहमा न्यायिक समिति पनि गठन गरिन्छ जसको नेतृत्व प्रत्येक स्थानीय तहका उपाध्यक्ष वा उपमेयर र सभाले निर्वाचित दुई सदस्यले गर्छन् ।

==नेपालका स्थानीय तहहरूको सूची==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+ [[नेपाल]]का [[स्थानीय तह]]हरूको सूची
|-
! |क्र.सं. !! |[[जिल्ला]]&lt;ref&gt;{{cite web|title=जिल्ला समन्वय समितिहरूको आधिकारिक वेबसाइट|url=http://mofald.gov.np/ddc|website=सङ्घीय मामिला तथा स्थानीय विकास मन्त्रालय|publisher=[[नेपाल सरकार]]|accessdate=२०७४ जेठ १४|ref=http://mofald.gov.np/ddc}}&lt;/ref&gt; 
!जिल्ला स्थान!! |७५३ [[स्थानीय तह]]हरू (६ [[महानगर]], ११ [[उपमहानगरपालिका|उपमहानगर]], २७६ [[नगरपालिका]] र ४६० [[गाउँपालिका]]) !! colspan=2 style=&quot;text-align: center;&quot; |जम्मा 
|-
| rowspan=2 |१
| rowspan=2 | [[ताप्लेजुङ जिल्ला|ताप्लेजुङ]]
| rowspan=&quot;2&quot; |हिमाली
| [[आठराई त्रिवेणी गाउँपालिका]] {{*}} [[सिदिङ्वा गाउँपालिका]] {{*}} [[फक्ताङलुङ गाउँपालिका]] {{*}} [[मिक्वाखोला गाउँपालिका]] {{*}} [[मेरिङदेन गाउँपालिका]] {{*}} [[मैवाखोला गाउँपालिका]] {{*}} [[पाथीभरा याङवरक गाउँपालिका]] {{*}} [[सिरिजङ्घा गाउँपालिका]] ||८
| rowspan=2 |९
|-
| [[फुङलिङ नगरपालिका]] ||१
|-
| rowspan=2 |२
| rowspan=2 | [[पाँचथर जिल्ला|पाँचथर]]
|
| [[फालेलुङ गाउँपालिका]] {{*}} [[फाल्गुनन्द गाउँपालिका]] {{*}} [[हिलिहाङ गाउँपालिका]] {{*}} [[कुम्मायक गाउँपालिका]] {{*}} [[मिक्लाजुङ गाउँपालिका, पाँचथर|मिक्लाजुङ गाउँपालिका]] {{*}} [[तुम्बेवा गाउँपालिका]] {{*}} [[याङवरक गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |८
|-
|
| [[फिदिम नगरपालिका]] ||१
|-
| rowspan=2 |३
| rowspan=2 | [[इलाम जिल्ला|इलाम]] 
|
| [[फाकफोकथुम गाउँपालिका]] {{*}} [[चुलाचुली गाउँपालिका]] {{*}} [[माईजोगमाई गाउँपालिका]] {{*}} [[माङसेबुङ गाउँपालिका]] {{*}} [[रोङ गाउँपालिका]] {{*}} [[सन्दकपुर गाउँपालिका]] ||६
| rowspan=2 |१०
|-
|
| [[इलाम नगरपालिका]] {{*}} [[देउमाई नगरपालिका]] {{*}} [[माई नगरपालिका]] {{*}} [[सूर्योदय नगरपालिका]] ||४
|-
| rowspan=2 |४
| rowspan=2 | [[झापा जिल्ला|झापा]]
| rowspan=&quot;2&quot; |तराई
| [[कमल गाउँपालिका]] {{*}} [[झापा गाउँपालिका]] {{*}} [[बुद्धशान्ति गाउँपालिका]] {{*}} [[गौरीगञ्ज गाउँपालिका]] {{*}} [[बाह्रदशी गाउँपालिका]] {{*}} [[हल्दीबारी गाउँपालिका]] {{*}} [[कचनकवल गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |१५
|-
| [[मेचीनगर नगरपालिका]] {{*}} [[दमक नगरपालिका]] {{*}} [[कनकाई नगरपालिका|कन्काई नगरपालिका]] {{*}} [[भद्रपुर नगरपालिका]] {{*}} [[अर्जुनधारा नगरपालिका]] {{*}} [[शिवसताक्षी नगरपालिका]] {{*}} [[गौरादह नगरपालिका]] {{*}} [[बिर्तामोड नगरपालिका]] ||८
|-
| rowspan=2 |५
| rowspan=2 | [[मोरङ जिल्ला|मोरङ]]
| rowspan=&quot;2&quot; |तराई
| [[बुढीगङ्गा गाउँपालिका]] {{*}} [[धनपालथान गाउँपालिका]] {{*}} [[ग्रामथान गाउँपालिका]] {{*}} [[जहदा गाउँपालिका]] {{*}} [[कानेपोखरी गाउँपालिका]] {{*}} [[कटहरी गाउँपालिका]] {{*}} [[केराबारी गाउँपालिका]] {{*}} [[मिक्लाजुङ गाउँपालिका, मोरङ|मिक्लाजुङ गाउँपालिका]] ||८
| rowspan=2 |१७
|-
| [[विराटनगर महानगरपालिका]] {{*}} [[बेलबारी नगरपालिका]] {{*}} [[लेटाङ नगरपालिका]] {{*}} [[पथरी शनिश्चरे नगरपालिका]] {{*}} [[रंगेली नगरपालिका]] {{*}} [[रतुवामाई नगरपालिका]] {{*}} [[सुनवर्षि नगरपालिका]] {{*}} [[उर्लाबारी नगरपालिका]] {{*}} [[सुन्दरहरैचा नगरपालिका]] ||९
|-
| rowspan=2 |६
| rowspan=2 | [[धनकुटा जिल्ला|धनकुटा]]
|
| [[साँगुरीगढी गाउँपालिका]] {{*}} [[सहिदभूमि गाउँपालिका]] {{*}} [[छथर जोरपाटी गाउँपालिका]] {{*}} [[चौबिसे गाउँपालिका]] ||४
| rowspan=2 |७
|-
|
| [[पाख्रीबास नगरपालिका]] {{*}} [[धनकुटा नगरपालिका]] {{*}} [[महालक्ष्मी नगरपालिका, धनकुटा|महालक्ष्मी नगरपालिका]]||३
|-
| rowspan=2 |७
| rowspan=2 | [[सङ्खुवासभा जिल्ला|सङ्खुवासभा]]
| rowspan=&quot;2&quot; |हिमाली
| [[भोटखोला गाउँपालिका]] {{*}} [[चिचिला गाउँपालिका]] {{*}} [[मकालु गाउँपालिका]] {{*}} [[सभापोखरी गाउँपालिका]] {{*}} [[सिलिचोङ गाउँपालिका|सिलीचोङ गाउँपालिका]] ||५
| rowspan=2 |१०
|-
| [[चैनपुर नगरपालिका]] {{*}} [[धर्मदेवी नगरपालिका]] {{*}} [[खाँदवारी नगरपालिका|खाँदबारी नगरपालिका]] {{*}} [[मादी नगरपालिका]] {{*}} [[पाँचखपन नगरपालिका]] ||५
|-
| rowspan=2 |८
| rowspan=2 | [[भोजपुर जिल्ला, नेपाल|भोजपुर]]
|
| [[टेम्केमैयुङ गाउँपालिका]] {{*}} [[अरुण गाउँपालिका]] {{*}} [[पौवादुङमा गाउँपालिका]] {{*}} [[रामप्रसादराई गाउँपालिका]] {{*}} [[साल्पासिलिछो गाउँपालिका]] {{*}} [[आमचोक गाउँपालिका]] {{*}} [[हतुवागढी गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |९
|-
|
|  [[भोजपुर नगरपालिका]] {{*}} [[षडानन्द नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |९
| rowspan=2 | [[सुनसरी जिल्ला|सुनसरी]]
| rowspan=&quot;2&quot; |तराई
| [[देवानगञ्ज गाउँपालिका]] {{*}} [[कोशी गाउँपालिका]] {{*}} [[गढी गाउँपालिका]] {{*}} [[बर्जु गाउँपालिका]] {{*}} [[भोक्राहा नरसिंह गाउँपालिका]] {{*}} [[हरिनगर गाउँपालिका]] ||६
| rowspan=2 |१२
|-
| [[इटहरी उपमहानगरपालिका]] {{*}} [[धरान उपमहानगरपालिका]] {{*}} [[इनरूवा नगरपालिका]] {{*}} [[दुहबी नगरपालिका]] {{*}} [[रामधुनी नगरपालिका]] {{*}} [[बराहक्षेत्र नगरपालिका]] ||६
|-
| rowspan=2 |१०
| rowspan=2 | [[सोलुखुम्बु जिल्ला|सोलुखुम्बु]]
| rowspan=&quot;2&quot; |हिमाली
| [[माप्य दुधकोशी गाउँपालिका]] {{*}} [[खुम्बु पासाङल्हामु गाउँपालिका]] {{*}} [[थुलुङ दुधकोशी गाउँपालिका]] {{*}} [[नेचासल्यान गाउँपालिका]] {{*}} [[महाकुलुङ गाउँपालिका]] {{*}} [[लिखु पिके गाउँपालिका]] {{*}} [[सोताङ गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |८
|-
| [[सोलुदुधकुण्ड नगरपालिका]] ||१
|-
| rowspan=2 |११
| rowspan=2 | [[ओखलढुङ्गा जिल्ला|ओखलढुङ्गा]]
|
| [[खिजीदेम्वा गाउँपालिका|खिजिदेम्बा गाउँपालिका]] {{*}} [[चम्पादेवी गाउँपालिका]] {{*}} [[चिशंखुगढी गाउँपालिका]] {{*}} [[मानेभञ्ज्याङ गाउँपालिका]] {{*}} [[मोलुङ गाउँपालिका]] {{*}} [[लिखु गाउँपालिका, ओखलढुङ्गा|लिखु गाउँपालिका]] {{*}} [[सुनकोशी गाउँपालिका, ओखलढुङ्गा|सुनकोशी गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |८
|-
|
| [[सिद्धिचरण नगरपालिका]] ||१
|-
| rowspan=2 |१२
| rowspan=2 | [[खोटाङ जिल्ला|खोटाङ]]
|
| [[ऐसेलुखर्क गाउँपालिका]] {{*}} [[रावा बेसी गाउँपालिका]] {{*}} [[जन्तेढुङ्गा गाउँपालिका|जन्तेढुंगा गाउँपालिका]] {{*}} [[खोटेहाङ गाउँपालिका]] {{*}} [[केपिलासगढी गाउँपालिका]] {{*}} [[दिप्रुङ चुइचुम्मा गाउँपालिका]] {{*}} [[साकेला गाउँपालिका]] {{*}} [[बराहपोखरी गाउँपालिका]] ||८
| rowspan=2 |१०
|-
|
| [[हलेसी तुवाचुङ नगरपालिका]] {{*}} [[दिक्तेल रुपाकोट मझुवागढी नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |१३
| rowspan=2 | [[उदयपुर जिल्ला|उदयपुर]]
|
| [[उदयपुरगढी गाउँपालिका]] {{*}} [[ताप्ली गाउँपालिका]] {{*}} [[रौतामाई गाउँपालिका]] {{*}} [[लिम्चुङबुङ गाउँपालिका]] ||४
| rowspan=2 |८
|-
|
| [[कटारी नगरपालिका]] {{*}} [[चौदण्डीगढी नगरपालिका]] {{*}} [[त्रियुगा नगरपालिका]] {{*}} [[बेलका नगरपालिका]] ||४
|-
| rowspan=2 |१४
| rowspan=2 | [[तेह्रथुम जिल्ला|तेह्रथुम]]
|
| [[आठराई गाउँपालिका]] {{*}} [[छथर गाउँपालिका]] {{*}} [[फेदाप गाउँपालिका]] {{*}} [[मेन्छयायेम गाउँपालिका]] ||४
| rowspan=2 |६
|-
|
| [[म्याङलुङ नगरपालिका]] {{*}} [[लालीगुराँस नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |१५
| rowspan=2 | [[सप्तरी जिल्ला|सप्तरी]]
| rowspan=&quot;2&quot; |तराई
| [[अग्नीसाइर कृष्णासवरन गाउँपालिका]] {{*}} [[महादेवा गाउँपालिका]] {{*}} [[तिरहुत गाउँपालिका]] {{*}} [[तिलाठी कोईलाडी गाउँपालिका]] {{*}} [[रुपनी गाउँपालिका]] {{*}} [[विष्णुपुर गाउँपालिका, सप्तरी|विष्णुपुर गाउँपालिका]] {{*}} [[राजगढ गाउँपालिका]] {{*}} [[छिन्नमस्ता गाउँपालिका]] {{*}} [[वलान-विहुल गाउँपालिका]] ||९
| rowspan=2 |१६
|-
| [[कञ्चनरूप नगरपालिका]] {{*}} [[खडक नगरपालिका]] {{*}} [[डाक्नेश्वरी नगरपालिका]] {{*}} [[हनुमाननगर कंकालिनी नगरपालिका]] {{*}} [[राजविराज नगरपालिका]] {{*}} {{*}} [[सुरुङ्गा नगरपालिका]] {{*}} [[शम्भुनाथ नगरपालिका]] {{*}} [[बोदेबरसाइन नगरपालिका]] {{*}} [[सप्तकोशी नगरपालिका]]||९
|-
| rowspan=2 |१६
| rowspan=2 | [[सिराहा जिल्ला|सिराहा]]
| rowspan=&quot;2&quot; |तराई
| [[अर्नमा गाउँपालिका]] {{*}} [[औरही गाउँपालिका, सिराहा|औरही गाउँपालिका]] {{*}} [[बरियारपट्टी गाउँपालिका]] {{*}} [[लक्ष्मीपुर पतारी गाउँपालिका]] {{*}} [[नरहा गाउँपालिका]] {{*}} [[सखुवानान्कारकट्टी गाउँपालिका]] {{*}} [[विष्णुपुर गाउँपालिका, सिराहा|विष्णुपुर गाउँपालिका]] {{*}} [[भगवानपुर गाउँपालिका]] {{*}} [[नवराजपुर गाउँपालिका]] ||९
| rowspan=2 |१७
|-
| [[कर्जन्हा नगरपालिका]] {{*}} [[कल्याणपुर नगरपालिका]] {{*}} [[गोलबजार नगरपालिका]] {{*}} [[धनगढीमाई नगरपालिका]] {{*}} [[मिर्चैया नगरपालिका]] {{*}} [[लहान नगरपालिका]] {{*}} [[सिराहा नगरपालिका]] {{*}} [[सुखीपुर नगरपालिका]] ||८
|-
| rowspan=2 |१७
| rowspan=2 | [[धनुषा जिल्ला|धनुषा]]
| rowspan=&quot;2&quot; |तराई
| [[औरही गाउँपालिका, धनुषा|औरही गाउँपालिका]] {{*}} [[जनकनन्दिनी गाउँपालिका]] {{*}} [[बटेश्वर गाउँपालिका]] {{*}} [[लक्ष्मीनिया गाउँपालिका]] {{*}} [[मुखियापट्टी मुसहरमिया गाउँपालिका]] {{*}} [[धनौजी गाउँपालिका]] ||६
| rowspan=2 |१८
|-
| [[जनकपुरधाम उपमहानगरपालिका]] {{*}} [[कमला नगरपालिका]] {{*}} [[गणेशमान चारनाथ नगरपालिका]] {{*}} [[धनुषाधाम नगरपालिका]] {{*}} [[शहीदनगर नगरपालिका]] {{*}} [[क्षिरेश्वरनाथ नगरपालिका]] {{*}} [[मिथिला नगरपालिका]] {{*}} [[नगराइन नगरपालिका]] {{*}} [[सबैला नगरपालिका]] {{*}} [[विदेह नगरपालिका]] {{*}} [[हंसपुर नगरपालिका]] {{*}} [[मिथिला बिहारी नगरपालिका|मिथिला विराही नगरपालिका]] ||१२
|-
| rowspan=2 |१८
| rowspan=2 | [[महोत्तरी जिल्ला|महोत्तरी]]
| rowspan=&quot;2&quot; |तराई
| [[एकडारा गाउँपालिका]] {{*}} [[पिपरा गाउँपालिका]] {{*}} [[महोत्तरी गाउँपालिका]] {{*}} [[सोनमा गाउँपालिका]] {{*}} [[साम्सी गाउँपालिका]] ||५
| rowspan=2 |१५
|-
| [[बर्दिबास नगरपालिका]] {{*}} [[जलेश्वर नगरपालिका]] {{*}} [[गौशाला नगरपालिका]] {{*}} [[बलवा नगरपालिका]] {{*}} [[लोहरपट्टी नगरपालिका]] {{*}} [[मनरा शिसवा नगरपालिका]] {{*}} [[रामगोपालपुर नगरपालिका]] {{*}} [[औरही नगरपालिका]] {{*}} [[मटिहानी नगरपालिका]] {{*}} [[भँगाहा नगरपालिका]] ||१०
|-
| rowspan=2 |१९
| rowspan=2 | [[सर्लाही जिल्ला|सर्लाही]]
| rowspan=&quot;2&quot; |तराई
| [[कौडेना गाउँपालिका]] {{*}} [[चक्रघट्टा गाउँपालिका]] {{*}} [[धनकौल गाउँपालिका]] {{*}} [[चन्द्रनगर गाउँपालिका]] {{*}} [[पर्सा गाउँपालिका]] {{*}} [[विष्णु गाउँपालिका]] {{*}} [[बसबरिया गाउँपालिका]] {{*}} [[ब्रह्मपुरी गाउँपालिका]] {{*}} [[रामनगर गाउँपालिका]] ||९
| rowspan=2 |२०
|-
| [[कविलासी नगरपालिका]] {{*}} [[गोडैता नगरपालिका|गोडैटा नगरपालिका]] {{*}} [[हरिपुर्वा नगरपालिका]] {{*}} [[ईश्वरपुर नगरपालिका]] {{*}} [[बरहथवा नगरपालिका]] {{*}} [[बलरा नगरपालिका]] {{*}} [[हरिपुर नगरपालिका]] {{*}} [[लालबन्दी नगरपालिका]] {{*}} [[मलंगवा नगरपालिका]] {{*}} [[हरिवन नगरपालिका]] {{*}} [[बागमती नगरपालिका]] ||११
|-
| rowspan=2 |२०
| rowspan=2 | [[रौतहट जिल्ला|रौतहट]]
| rowspan=&quot;2&quot; |तराई
| [[दुर्गा भगवती गाउँपालिका|दुर्गाभगवती गाउँपालिका]] {{*}} [[यमुनामाई गाउँपालिका]]  ||२
| rowspan=2 |१८
|-
| [[चन्द्रपुर नगरपालिका]] {{*}} [[गौर नगरपालिका]] {{*}} [[गरुडा नगरपालिका]] {{*}} [[राजदेवी नगरपालिका]] {{*}} [[बौधीमाई नगरपालिका]] {{*}} [[वृन्दावन नगरपालिका]] {{*}} [[देवाही गोनाही नगरपालिका]] {{*}} [[गढीमाई नगरपालिका|गढीमाइ नगरपालिका]] {{*}} [[गुजरा नगरपालिका|गजुरा नगरपालिका]] {{*}} [[कटहरिया नगरपालिका]] {{*}} [[माधव नारायण नगरपालिका]] {{*}} [[ईशनाथ नगरपालिका]] {{*}} [[परोहा नगरपालिका]] {{*}} [[राजपुर नगरपालिका]] {{*}} [[फतुवा बिजयपुर नगरपालिका|फतुवा विजयपुर नगरपालिका]] {{*}} [[मौलापुर नगरपालिका]]||१६
|-
| rowspan=2 |२१
| rowspan=2 | [[बारा जिल्ला|बारा]]
| rowspan=&quot;2&quot; |तराई
| [[आदर्श कोतवाल गाउँपालिका|आदर्श कोटवाल गाउँपालिका]] {{*}} [[करैयामाई गाउँपालिका]] {{*}} [[देवताल गाउँपालिका]], {{*}} [[परवानीपुर गाउँपालिका]] {{*}} [[बारागढी गाउँपालिका]] {{*}} [[फेटा गाउँपालिका]] {{*}} [[प्रसौनी गाउँपालिका]] {{*}} [[विश्रामपुर गाउँपालिका]] {{*}} [[सुवर्ण गाउँपालिका]] ||९
| rowspan=2 |१६
|-
| [[कलैया उपमहानगरपालिका]] {{*}} [[जीतपुरसिमरा उपमहानगरपालिका]] {{*}} [[कोल्हवी नगरपालिका]] {{*}} [[पचरौता नगरपालिका]] {{*}} [[सिम्रौनगढ नगरपालिका]] {{*}} [[महागढीमाई नगरपालिका]] {{*}} [[निजगढ नगरपालिका]] ||७
|-
| rowspan=2 |२२
| rowspan=2 | [[पर्सा जिल्ला|पर्सा]]
| rowspan=&quot;2&quot; |तराई
| [[कालिकामाई गाउँपालिका]] {{*}} [[जगरनाथपुर गाउँपालिका]] {{*}} [[जिराभवानी गाउँपालिका]] {{*}} [[पटेर्वा सुगौली गाउँपालिका]] {{*}} [[सखुवा प्रसौनी गाउँपालिका]] {{*}} [[ठोरी गाउँपालिका]] {{*}} [[धोबिनी गाउँपालिका|धोबीनी गाउँपालिका]] {{*}} [[पकहाँ मैनपुर गाउँपालिका|पकाहा मैनपुर गाउँपालिका]] {{*}} [[बिन्दबासिनी गाउँपालिका]] {{*}} [[छिपहरमाई गाउँपालिका]] ||१०
| rowspan=2 |१४
|-
| [[वीरगन्ज महानगरपालिका|वीरगञ्ज महानगरपालिका]] {{*}} [[पर्सागढी नगरपालिका]] {{*}} [[पोखरीया नगरपालिका]] {{*}} [[बहुदरमाई नगरपालिका|वहुदरमाई नगरपालिका]]||४
|-
| rowspan=2 |२३
| rowspan=2 | [[सिन्धुली जिल्ला|सिन्धुली]]
|
| [[गोलन्जोर गाउँपालिका|गोलञ्जोर गाउँपालिका]] {{*}} [[घ्याङलेख गाउँपालिका]] {{*}} [[तीनपाटन गाउँपालिका]] {{*}} [[फिक्कल गाउँपालिका]] {{*}} [[मरिण गाउँपालिका]] {{*}} [[सुनकोशी गाउँपालिका, सिन्धुली|सुनकोशी गाउँपालिका]] {{*}} [[हरिहरपुरगढी गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |९
|-
|
| [[कमलामाई नगरपालिका]] {{*}} [[दुधौली नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |२४
| rowspan=2 | [[रामेछाप जिल्ला|रामेछाप]]
|
| [[उमाकुण्ड गाउँपालिका]] {{*}} [[खाँडादेवी गाउँपालिका]] {{*}} [[गोकुलगंगा गाउँपालिका]] {{*}} [[दोरम्बा शैलुङ गाउँपालिका]] {{*}} [[लिखु तामाकोशी गाउँपालिका]] {{*}} [[सुनापती गाउँपालिका]] ||६
| rowspan=2 |८
|-
|
| [[मन्थली नगरपालिका]] {{*}} [[रामेछाप नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |२५
| rowspan=2 | [[दोलखा जिल्ला|दोलखा]]
| rowspan=&quot;2&quot; |हिमाली
| [[कालिन्चोक गाँउपालिका|कालिञ्चोक गाउँपालिका]] {{*}} [[गौरीशंकर गाउँपालिका]] {{*}} [[तामाकोशी गाउँपालिका|तामाकोसी गाउँपालिका]] {{*}} [[मेलुङ गाउँपालिका]] {{*}} [[विगु गाउँपालिका]] {{*}} [[वैतेश्वर गाउँपालिका]] {{*}} [[शैलुङ गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |९
|-
| [[जिरी नगरपालिका]] {{*}} [[भीमेश्वर नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |२६
| rowspan=2 | [[सिन्धुपाल्चोक जिल्ला|सिन्धुपाल्चोक]]
| rowspan=&quot;2&quot; |हिमाली
| [[इन्द्रावती गाउँपालिका]] {{*}} [[जुगल गाउँपालिका]] {{*}} [[पाँचपोखरी थाङपाल गाउँपालिका]] {{*}} [[बलेफी गाउँपालिका]] {{*}} [[भोटेकोशी गाउँपालिका]] {{*}} [[लिसंखु पाखर गाउँपालिका]] {{*}} [[सुनकोशी गाउँपालिका, सिन्धुपाल्चोक|सुनकोशी गाउँपालिका]] {{*}} [[हेलम्बु गाउँपालिका]] {{*}} [[त्रिपुरासुन्दरी गाउँपालिका, सिन्धुपाल्चोक|त्रिपुरासुन्दरी गाउँपालिका]] ||९
| rowspan=2 |१२
|-
| [[चौतारा साँगाचोकगढी नगरपालिका]] {{*}} [[बाह्रविसे नगरपालिका|बाह्रबिसे नगरपालिका]] {{*}} [[मेलम्ची नगरपालिका]] ||३
|-
| rowspan=2 |२७
| rowspan=2 | [[काभ्रेपलान्चोक जिल्ला|काभ्रेपलाञ्चोक]]
|
| [[खानीखोला गाउँपालिका]] {{*}} [[चौंरीदेउराली गाउँपालिका|चौरीदेउराली गाउँपालिका]] {{*}} [[तेमाल गाउँपालिका]] {{*}} [[बेथानचोक गाउँपालिका]] {{*}} [[भुम्लु गाउँपालिका]] {{*}} [[महाभारत गाउँपालिका]] {{*}} [[रोशी गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |१३
|-
|
| [[धुलिखेल नगरपालिका]] {{*}} [[बनेपा नगरपालिका]] {{*}} [[पनौती नगरपालिका]] {{*}} [[पाँचखाल|पाँचखाल नगरपालिका]] {{*}} [[नमोबुद्ध नगरपालिका]] {{*}} [[मण्डनदेउपुर नगरपालिका]] ||६
|-
| rowspan=2 |२८
| rowspan=2 | [[मकवानपुर जिल्ला|मकवानपुर]]
|
| [[इन्द्रसरोवर गाउँपालिका]] {{*}} [[कैलाश गाउँपालिका]] {{*}} [[बकैया गाउँपालिका]] {{*}} [[बागमती गाउँपालिका, मकवानपुर|बागमती गाउँपालिका]] {{*}} [[भीमफेदी गाउँपालिका]] {{*}} [[मकवानपुरगढी गाउँपालिका]] {{*}} [[मनहरी गाउँपालिका]] {{*}} [[राक्सिराङ्ग गाउँपालिका|राक्सिराङ गाउँपालिका]] ||८
| rowspan=2 |१०
|-
|
| [[हेटौँडा उपमहानगरपालिका]] {{*}} [[थाहा नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |२९
| rowspan=2 | [[काठमाडौँ जिल्ला|काठमाडौँ]]
|
| [[गाउँपालिका]] छैन ||-
| rowspan=2 |११
|-
|
| [[काठमाडौँ|काठमाडौँ महानगरपालिका]] {{*}} [[कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिका]] {{*}} [[कीर्तिपुर नगरपालिका]] {{*}} [[गोकर्णेश्वर नगरपालिका]] {{*}} [[चन्द्रागिरी नगरपालिका]] {{*}} [[टोखा नगरपालिका]] {{*}} [[तारकेश्वर नगरपालिका]] {{*}} [[दक्षिणकाली नगरपालिका]] {{*}} [[नागार्जुन नगरपालिका]] {{*}} [[बूढानीलकण्ठ नगरपालिका]] {{*}} [[शंखरापुर नगरपालिका|शङ्खरापुर नगरपालिका]] ||११
|-
| rowspan=2 |३०
| rowspan=2 | [[भक्तपुर जिल्ला|भक्तपुर]]
|
| [[गाउँपालिका]] छैन ||-
| rowspan=2 |४
|-
|
| [[चाँगुनारायण नगरपालिका]] {{*}} [[भक्तपुर नगरपालिका]] {{*}} [[मध्यपुर थिमी नगरपालिका]] {{*}} [[सूर्यविनायक नगरपालिका]] ||४
|-
| rowspan=2 |३१
| rowspan=2 | [[ललितपुर जिल्ला|ललितपुर]]
|
| [[कोन्ज्योसोम गाउँपालिका]] {{*}} [[बागमती गाउँपालिका, ललितपुर|बागमती गाउँपालिका]] {{*}} [[महाङ्काल गाउँपालिका]] ||३
| rowspan=2 |६
|-
|
| [[ललितपुर महानगरपालिका]] {{*}} [[गोदावरी नगरपालिका, ललितपुर|गोदावरी नगरपालिका]] {{*}} [[महालक्ष्मी नगरपालिका, ललितपुर|महालक्ष्मी नगरपालिका]] ||३
|-
| rowspan=2 |३२
| rowspan=2 | [[नुवाकोट जिल्ला|नुवाकोट]]
|
| [[ककनी गाउँपालिका]] {{*}} [[किस्पाङ गाउँपालिका]] {{*}} [[तादी गाउँपालिका]] {{*}} [[तारकेश्वर गाउँपालिका]] {{*}} [[दुप्चेश्वर गाउँपालिका]] {{*}} [[पञ्चकन्या गाउँपालिका]], [[म्यागङ गाउँपालिका]] {{*}} [[शिवपुरी गाउँपालिका]] {{*}} [[सूर्यगढी गाउँपालिका]] {{*}} [[लिखु गाउँपालिका, नुवाकोट|लिखु गाउँपालिका]] ||१०
| rowspan=2 |१२
|-
|
| [[विदुर नगरपालिका]] {{*}} [[बेलकोटगढी नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |३३
| rowspan=2 | [[रसुवा जिल्ला|रसुवा]]
| rowspan=&quot;2&quot; |हिमाली
| [[उत्तरगया गाउँपालिका]] {{*}} [[कालिका गाउँपालिका]] {{*}} [[गोसाइँकुण्ड गाउँपालिका]] {{*}} [[नौकुण्ड गाउँपालिका]] {{*}} [[आमाछोदिङ्मो गाउँपालिका]] ||५
| rowspan=2 |५
|-
| [[नगरपालिका]] छैन |
|-
| rowspan=2 |३४
| rowspan=2 | [[धादिङ जिल्ला|धादिङ]]
| rowspan=&quot;2&quot; |हिमाली
| [[खनियाबास गाउँपालिका]] {{*}} [[गजुरी गाउँपालिका]] {{*}} [[गल्छी गाउँपालिका]] {{*}} [[गङ्गाजमुना गाउँपालिका]] {{*}} [[ज्वालामुखी गाउँपालिका]] {{*}} [[थाक्रे गाउँपालिका]] {{*}} [[नेत्रावती डबजोङ गाउँपालिका]] {{*}} [[बेनीघाट रोराङ गाउँपालिका]] {{*}} [[रुवी भ्याली गाउँपालिका]] {{*}} [[सिद्धलेक गाउँपालिका]] {{*}} [[त्रिपुरासुन्दरी गाउँपालिका, धादिङ|त्रिपुरासुन्दरी गाउँपालिका]] ||११
| rowspan=2 |१३
|-
| [[धुनिवेशी नगरपालिका]] {{*}} [[नीलकण्ठ नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |३५
| rowspan=2 | [[चितवन जिल्ला|चितवन]]
| rowspan=&quot;2&quot; |तराई
| [[इच्छाकामना गाउँपालिका]] ||१
| rowspan=2 |७
|-
| [[भरतपुर महानगरपालिका]] {{*}} [[कालिका नगरपालिका]] {{*}} [[खैरहनी नगरपालिका]] {{*}} [[माडी नगरपालिका]] {{*}} [[रत्ननगर नगरपालिका]] {{*}} [[राप्ती नगरपालिका]] ||६
|-
| rowspan=2 |३६
| rowspan=2 | [[नवलपरासी (बर्दघाट सुस्ता पूर्व) जिल्ला|नवलपरासी (बर्दघाट सुस्ता पूर्व)]]
| rowspan=&quot;2&quot; |तराई
| [[विनयी त्रिवेणी गाउँपालिका]] {{*}} [[बुलिङटार गाउँपालिका]] {{*}} [[बौदीकाली गाउँपालिका]] {{*}} [[हुप्सेकोट गाउँपालिका]] ||४
| rowspan=2 |८
|-
| [[कावासोती नगरपालिका]] {{*}} [[गैँडाकोट नगरपालिका|गैंडाकोट नगरपालिका]] {{*}} [[देवचुली नगरपालिका]] {{*}} [[मध्यविन्दु नगरपालिका|मध्यबिन्दु नगरपालिका]] ||४
|-
| rowspan=2 |३७
| rowspan=2 | [[तनहुँ जिल्ला|तनहुँ]]
|
| [[आँबुखैरेनी गाउँपालिका]] {{*}} [[ऋषिङ्ग गाउँपालिका]] {{*}} [[घिरिङ गाउँपालिका]] {{*}} [[देवघाट गाउँपालिका]] {{*}} [[म्याग्दे गाउँपालिका]] {{*}} [[बन्दिपुर गाउँपालिका|बन्दीपुर गाउँपालिका]] ||६
| rowspan=2 |१०
|-
|
| [[भानु नगरपालिका]] {{*}} [[भिमाद नगरपालिका]] {{*}} [[व्यास नगरपालिका]] {{*}} [[शुक्लागण्डकी नगरपालिका]] ||४
|-
| rowspan=2 |३८
| rowspan=2 | [[गोरखा जिल्ला|गोरखा]]
| rowspan=&quot;2&quot; |हिमाली
| [[आरूघाट गाउँपालिका]] {{*}} [[गण्डकी गाउँपालिका]] {{*}} [[चुमनुव्री गाउँपालिका]] {{*}} [[धार्चे गाउँपालिका]] {{*}} [[भीमसेनथापा गाउँपालिका|भिमसेनथापा गाउँपालिका]] {{*}} [[सहिद लखन गाउँपालिका]] {{*}} [[सिरानचोक गाउँपालिका]] {{*}} [[बारपाक सुलिकोट गाउँपालिका]] {{*}} [[अजिरकोट गाउँपालिका]] ||९
| rowspan=2 |११
|-
| [[गोरखा नगरपालिका]] {{*}} [[पालुङटार नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |३९
| rowspan=2 | [[लमजुङ जिल्ला|लमजुङ]]
| rowspan=&quot;2&quot; |हिमाली
| [[क्व्होलासोथार गाउँपालिका]] {{*}} [[दूधपोखरी गाउँपालिका]] {{*}} [[दोर्दी गाउँपालिका]], {{*}} [[मर्स्याङ्दी गाउँपालिका]] ||४
| rowspan=2 |८
|-
| [[बेसीसहर नगरपालिका]] {{*}} [[मध्यनेपाल नगरपालिका]] {{*}} [[राईनास नगरपालिका]] {{*}} [[सुन्दरबजार नगरपालिका]] ||४
|-
| rowspan=2 |४०
| rowspan=2 | [[स्याङ्जा जिल्ला|स्याङ्जा]]
|
| [[अर्जुनचौपारी गाउँपालिका]] {{*}} [[आँधीखोला गाउँपालिका]] {{*}} [[कालीगण्डकी गाउँपालिका, स्याङ्जा|कालीगण्डकी गाउँपालिका]] {{*}} [[फेदीखोला गाउँपालिका]] {{*}} [[बिरुवा गाउँपालिका]] {{*}} [[हरिनास गाउँपालिका]] ||६
| rowspan=2 |११
|-
|
| [[गल्याङ नगरपालिका]] {{*}} [[चापाकोट नगरपालिका]] {{*}} [[पुतलीबजार नगरपालिका]] {{*}} [[भीरकोट नगरपालिका]] {{*}} [[वालिङ नगरपालिका]] ||५
|-
| rowspan=2 |४१
| rowspan=2 | [[कास्की जिल्ला|कास्की]]
|
| [[अन्नपूर्ण गाउँपालिका, कास्की|अन्‍नपूर्ण गाउँपालिका]] {{*}} [[माछापुच्छ्रे गाउँपालिका]] {{*}} [[मादी गाउँपालिका]] {{*}} [[रूपा गाउँपालिका]] ||४
| rowspan=2 |५
|-
|
| [[पोखरा महानगरपालिका]] ||१
|-
| rowspan=2 |४२
| rowspan=2 | [[मनाङ जिल्ला|मनाङ]]
| rowspan=&quot;2&quot; |हिमाली
| [[चामे गाउँपालिका]] {{*}} [[नार्पा भूमि गाउँपालिका]] {{*}} [[नासोँ गाउँपालिका]] {{*}} [[मनाङ ङिस्याङ गाउँपालिका]]  ||४
| rowspan=2 |४
|-
| [[नगरपालिका]] छैन ||-
|-
| rowspan=2 |४३
| rowspan=2 | [[पर्वत जिल्ला|पर्वत]]
|
| [[जलजला गाउँपालिका]] {{*}} [[पैयूं गाउँपालिका]] {{*}} [[महाशिला गाउँपालिका]] {{*}} [[मोदी गाउँपालिका]] {{*}} [[विहादी गाउँपालिका]] ||५
| rowspan=2 |७
|-
|
| [[कुश्मा नगरपालिका]] {{*}} [[फलेवास नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |४४
| rowspan=2 | [[मुस्ताङ जिल्ला|मुस्ताङ]]
| rowspan=&quot;2&quot; |हिमाली
| [[घरपझोङ गाउँपालिका]] {{*}} [[थासाङ गाउँपालिका]] {{*}} [[लो-घेकर दामोदरकुण्ड गाउँपालिका]] {{*}} [[लोमान्थाङ गाउँपालिका]] {{*}} [[वारागुङ मुक्तिक्षेत्र गाउँपालिका]] ||५
| rowspan=2 |५
|-
| [[नगरपालिका]] छैन ||-
|-
| rowspan=2 |४५
| rowspan=2 | [[म्याग्दी जिल्ला|म्याग्दी]]
| rowspan=&quot;2&quot; |हिमाली
| [[अन्नपूर्ण गाउँपालिका, म्याग्दी|अन्नपूर्ण गाउँपालिका]] {{*}} [[धवलागिरी गाउँपालिका]] {{*}} [[मङ्गला गाउँपालिका]] {{*}} [[मालिका गाउँपालिका, म्याग्दी|मालिका गाउँपालिका]] {{*}} [[रघुगङ्गा गाउँपालिका]] ||५
| rowspan=2 |६
|-
| [[बेनी नगरपालिका]] ||१
|-
| rowspan=2 |४६
| rowspan=2 | [[बागलुङ जिल्ला|बागलुङ]]
|
| [[काठेखोला गाउँपालिका]] {{*}} [[तमानखोला गाउँपालिका]] {{*}} [[ताराखोला गाउँपालिका]] {{*}} [[निसीखोला गाउँपालिका]] {{*}} [[वडिगाड गाउँपालिका]] {{*}} [[वरेङ गाउँपालिका]] ||६
| rowspan=2 |१०
|-
|
| [[गल्कोट नगरपालिका]] {{*}} [[जैमिनी नगरपालिका]] {{*}} [[ढोरपाटन नगरपालिका]] {{*}} [[बागलुङ नगरपालिका|बाग्लुङ नगरपालिका]] ||४
|-
| rowspan=2 |४७
| rowspan=2 | [[नवलपरासी (बर्दघाट सुस्ता पश्चिम) जिल्ला]]
| rowspan=&quot;2&quot; |तराई
| [[सुस्ता गाउँपालिका]] {{*}} [[पाल्हीनन्दन गाउँपालिका]] {{*}} [[प्रतापपुर गाउँपालिका]] {{*}} [[सरावल गाउँपालिका]] ||४
| rowspan=2 |७
|-
| [[बर्दघाट नगरपालिका]] {{*}} [[रामग्राम नगरपालिका]] {{*}} [[सुनवल नगरपालिका]] ||३
|-
| rowspan=2 |४८
| rowspan=2 | [[पाल्पा जिल्ला|पाल्पा]]
|
| [[निस्दी गाउँपालिका]] {{*}} [[पूर्वखोला गाउँपालिका]] {{*}} [[रम्भा गाउँपालिका]] {{*}} [[माथागढी गाउँपालिका]] {{*}} [[तिनाउ गाउँपालिका]] {{*}} [[बगनासकाली गाउँपालिका]] {{*}} [[रिब्दीकोट गाउँपालिका]] {{*}} [[रैनादेवी छहरा गाउँपालिका]] ||८
| rowspan=2 |१०
|-
|
| [[रामपुर नगरपालिका]] {{*}} [[तानसेन नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |४९
| rowspan=2 | [[कपिलवस्तु जिल्ला|कपिलवस्तु]]
| rowspan=&quot;2&quot; |तराई
| [[मायादेवी गाउँपालिका, कपिलवस्तु|मायादेवी गाउँपालिका]] {{*}} [[यशोधरा गाउँपालिका]] {{*}} [[शुद्धोधन गाउँपालिका, कपिलवस्तु|शुद्धोधन गाउँपालिका]] {{*}} [[विजयनगर गाउँपालिका]] ||४
| rowspan=2 |१०
|-
| [[कपिलवस्तु नगरपालिका]] {{*}} [[बुद्धभूमि नगरपालिका]] {{*}} [[शिवराज नगरपालिका]] {{*}} [[महाराजगञ्ज नगरपालिका]] {{*}} [[कृष्णनगर नगरपालिका]] {{*}} [[वाणगङ्गा नगरपालिका]] ||६
|-
| rowspan=2 |५०
| rowspan=2 | [[गुल्मी जिल्ला|गुल्मी]]
|
| [[इस्मा गाउँपालिका|ईश्मा गाउँपालिका]] {{*}} [[कालीगण्डकी गाउँपालिका, गुल्मी|कालीगण्डकी गाउँपालिका]] {{*}} [[गुल्मीदरबार गाउँपालिका|गुल्मी दरबार गाउँपालिका]] {{*}} [[सत्यवती गाउँपालिका]] {{*}} [[चन्द्रकोट गाउँपालिका]] {{*}} [[रुरुक्षेत्र गाउँपालिका]] {{*}} [[छत्रकोट गाउँपालिका]] {{*}} [[धुर्कोट गाउँपालिका]] {{*}} [[मदाने गाउँपालिका]] {{*}} [[मालिका गाउँपालिका, गुल्मी|मालिका गाउँपालिका]] ||१०
| rowspan=2 |१२
|-
|
| [[मुसिकोट नगरपालिका, गुल्मी|मुसिकोट नगरपालिका]] {{*}} [[रेसुङ्गा नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |५१
| rowspan=2 | [[अर्घाखाँची जिल्ला|अर्घाखाँची]]
|
| [[छत्रदेव गाउँपालिका]] {{*}} [[पाणिनी गाउँपालिका]] {{*}} [[मालारानी गाउँपालिका]] ||३
| rowspan=2 |६
|-
|
| [[सन्धिखर्क नगरपालिका]] {{*}} [[शीतगङ्गा नगरपालिका]] {{*}} [[भूमिकास्थान नगरपालिका]] ||३
|-
| rowspan=2 |५२
| rowspan=2 | [[दाङ जिल्ला|दाङ]]
| rowspan=&quot;2&quot; |तराई
| [[बंगलाचुली गाउँपालिका]] {{*}} [[दंगीशरण गाउँपालिका]] {{*}} [[गढवा गाउँपालिका]] {{*}} [[राजपुर गाउँपालिका]] {{*}} [[राप्ती गाउँपालिका]] {{*}} [[शान्तिनगर गाउँपालिका]] {{*}} [[बबई गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |१०
|-
| [[तुलसीपुर उपमहानगरपालिका|तुल्सीपुर उपमहानगरपालिका]] {{*}} [[घोराही उपमहानगरपालिका]] {{*}} [[लमही नगरपालिका]] ||३
|-
| rowspan=2 |५३
| rowspan=2 | [[पूर्वी रुकुम जिल्ला|पूर्वी रुकुम जिल्ला]]
|
| [[पुथा उत्तरगङ्गा गाउँपालिका]] {{*}} [[भूमे गाउँपालिका]] {{*}} [[सिस्ने गाउँपालिका]] ||३
| rowspan=2 |३
|-
|
| [[नगरपालिका]] नभएको ||-
|-
| rowspan=2 |५४
| rowspan=2 | [[प्युठान जिल्ला|प्युठान]]
|
| [[गौमुखी गाउँपालिका]] {{*}} [[माण्डवी गाउँपालिका]] {{*}} [[सरुमारानी गाउँपालिका]] {{*}} [[मल्लरानी गाउँपालिका]] {{*}} [[नौवहिनी गाउँपालिका]] {{*}} [[झिमरुक गाउँपालिका]] {{*}} [[ऐरावती गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |९
|-
|
| [[प्युठान नगरपालिका|प्यूठान नगरपालिका]] {{*}} [[स्वर्गद्वारी नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |५५
| rowspan=2 | [[रोल्पा जिल्ला|रोल्पा]]
|
| [[त्रिवेणी गाउँपालिका, रोल्पा|त्रिवेणी गाउँपालिका]] {{*}} [[परिवर्तन गाउँपालिका]] {{*}} [[माडी गाउँपालिका]] {{*}} [[रुन्टीगढी गाउँपालिका]] {{*}} [[लुङग्री गाउँपालिका]] {{*}} [[गङ्गादेव गाउँपालिका]] {{*}} [[सुनछहरी गाउँपालिका]] {{*}} [[सुनिलस्मृति गाउँपालिका]] {{*}} [[थवाङ गाउँपालिका]] ||९
| rowspan=2 |१०
|-
|
| [[रोल्पा नगरपालिका]] ||१
|-
| rowspan=2 |५६
| rowspan=2 | [[बाँके जिल्ला|बाँके]]
| rowspan=&quot;2&quot; |तराई
| [[नरैनापुर गाउँपालिका]] {{*}} [[राप्तीसोनारी गाउँपालिका]] {{*}} [[बैजनाथ गाउँपालिका]] {{*}} [[खजुरा गाउँपालिका]] {{*}} [[डुडुवा गाउँपालिका]] {{*}} [[जानकी गाउँपालिका, बाँके|जानकी गाउँपालिका]] ||६
| rowspan=2 |८
|-
| [[नेपालगन्ज उपमहानगरपालिका]] {{*}} [[कोहलपुर नगरपालिका]] {{*}} ||२
|-
| rowspan=2 |५७
| rowspan=2 | [[बर्दिया जिल्ला|बर्दिया]]
| rowspan=&quot;2&quot; |तराई
| [[बढैयाताल गाउँपालिका]] {{*}} [[गेरुवा गाउँपालिका]] ||२
| rowspan=2 |८
|-
| [[गुलरिया नगरपालिका]] {{*}} [[मधुवन नगरपालिका]] {{*}} [[राजापुर नगरपालिका]] {{*}} [[ठाकुरबाबा नगरपालिका]] {{*}} [[बाँसगढी नगरपालिका]] {{*}} [[बारबर्दिया नगरपालिका]] ||६
|-
| rowspan=2 |५८
| rowspan=2 | [[रुपन्देही जिल्ला|रुपन्देही]]
| rowspan=&quot;2&quot; |तराई
| [[ओमसतिया गाउँपालिका]] {{*}} [[कञ्चन गाउँपालिका]] {{*}} [[कोटहीमाई गाउँपालिका]] {{*}} [[गैडहवा गाउँपालिका]] {{*}} [[मर्चवारी गाउँपालिका]] {{*}} [[मायादेवी गाउँपालिका, रुपन्देही|मायादेवी गाउँपालिका]] {{*}} [[रोहिणी गाउँपालिका]], [[सम्मरीमाई गाउँपालिका]] {{*}} [[सियारी गाउँपालिका]] {{*}} [[शुद्धोधन गाउँपालिका, कपिलवस्तु|शुद्धोधन गाउँपालिका]] ||१०
| rowspan=2 |१६
|-
| [[बुटवल उपमहानगरपालिका]] {{*}} [[देवदह नगरपालिका]] {{*}} [[लुम्बिनी सांस्कृतिक नगरपालिका]] {{*}} [[सैनामैना नगरपालिका]] {{*}} [[सिद्धार्थनगर नगरपालिका]], {{*}} [[तिलोत्तमा नगरपालिका]] ||६
|-
| rowspan=2 |५९
| rowspan=2 | [[सल्यान जिल्ला|सल्यान]]
|
| [[कालीमाटी गाउँपालिका]] {{*}} [[त्रिवेणी गाउँपालिका, सल्यान|त्रिवेणी गाउँपालिका]] {{*}} [[कपुरकोट गाउँपालिका]] {{*}} [[छत्रेश्वरी गाउँपालिका]] {{*}} [[सिद्धकुमाख गाउँपालिका]] {{*}} [[कुमाख गाउँपालिका]] {{*}} [[दार्मा गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |१०
|-
|
| [[शारदा नगरपालिका]] {{*}} [[बागचौर नगरपालिका]] {{*}} [[बनगाड कुपिण्डे नगरपालिका]] ||३
|-
| rowspan=2 |६०
| rowspan=2 | [[पश्चिम रुकुम जिल्ला|पश्चिम रुकुम]]
|
| [[बाँफिकोट गाउँपालिका]] {{*}} [[त्रिवेणी गाउँपालिका, पश्चिम रुकुम|त्रिवेणी गाउँपालिका]] {{*}} [[सानीभेरी गाउँपालिका]] ||३
| rowspan=2 |६
|-
|
| [[मुसीकोट नगरपालिका]] {{*}} [[चौरजहारी नगरपालिका]] {{*}} [[आठबिसकोट नगरपालिका]] ||३
|-
| rowspan=2 |६१
| rowspan=2 | [[डोल्पा जिल्ला|डोल्पा]]
| rowspan=&quot;2&quot; |हिमाली
| [[डोल्पोबुद्ध गाउँपालिका]] {{*}} [[शे फोक्सुण्डो गाउँपालिका]] {{*}} [[जगदुल्ला गाउँपालिका]] {{*}} [[मुड्केचुला गाउँपालिका]] {{*}} [[काईके गाउँपालिका]] {{*}} [[छार्का ताङसोङ गाउँपालिका]] ||६
| rowspan=2 |८
|-
| [[ठुलिभेरी नगरपालिका]] {{*}} [[त्रिपुरासुन्दरी नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |६२
| rowspan=2 | [[जाजरकोट जिल्ला|जाजरकोट]]
|
| [[बारेकोट गाउँपालिका]] {{*}} [[कुसे गाउँपालिका|कुशे गाउँपालिका]] {{*}} [[जुनीचाँदे गाउँपालिका]] {{*}} [[शिवालय गाउँपालिका]] ||४
| rowspan=2 |७
|-
|
| [[भेरी नगरपालिका]] {{*}} [[छेडागाड नगरपालिका]] {{*}} [[नलगाड नगरपालिका]] ||३
|-
| rowspan=2 |६३
| rowspan=2 | [[सुर्खेत जिल्ला|सुर्खेत]]
|
| [[चौकुने गाउँपालिका]] {{*}} [[बराहताल गाउँपालिका]] {{*}} [[चिङ्गाड गाउँपालिका]] {{*}} [[सिम्ता गाउँपालिका]] ||४
| rowspan=2 |९
|-
|
| [[वीरेन्द्रनगर नगरपालिका]] {{*}} [[भेरीगंगा नगरपालिका]] {{*}} [[गुर्भाकोट नगरपालिका]] {{*}} [[पञ्चपुरी नगरपालिका]] {{*}} [[लेकबेसी नगरपालिका]] ||५
|-
| rowspan=2 |६४
| rowspan=2 | [[जुम्ला जिल्ला|जुम्ला]]
|
| [[कनकासुन्दरी गाउँपालिका]] {{*}} [[सिंजा गाउँपालिका|सिञ्जा गाउँपालिका]] {{*}} [[हिमा गाउँपालिका]] {{*}} [[तिला गाउँपालिका]] {{*}} [[गुठिचौर गाउँपालिका|गुठीचौर गाउँपालिका]] {{*}} [[तातोपानी गाउँपालिका]] {{*}} [[पातारासी गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |८
|-
|
| [[चन्दननाथ नगरपालिका]] ||१
|-
| rowspan=2 |६५
| rowspan=2 | [[मुगु जिल्ला|मुगु]]
| rowspan=&quot;2&quot; |हिमाली
| [[मुगूम कार्मारोङ गाउँपालिका]] {{*}} [[सोरु गाउँपालिका]] {{*}} [[खत्याड गाउँपालिका]] ||३
| rowspan=2 |४
|-
| [[छायाँनाथ रारा नगरपालिका]] ||१
|-
| rowspan=2 |६६
| rowspan=2 | [[हुम्ला जिल्ला|हुम्ला]]
| rowspan=&quot;2&quot; |हिमाली
| [[सिमकोट गाउँपालिका]] {{*}} [[नाम्खा गाउँपालिका]] {{*}} [[खार्पुनाथ गाउँपालिका]] {{*}} [[सर्केगाड गाउँपालिका]] {{*}} [[चंखेली गाउँपालिका]] {{*}} [[अदानचुली गाउँपालिका]] {{*}} [[ताँजाकोट गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |७
|-
| [[नगरपालिका]] नभएको ||-
|-
| rowspan=2 |६७
| rowspan=2 | [[कालिकोट जिल्ला|कालीकोट]]
|
| [[पचालझरना गाउँपालिका]] {{*}} [[सान्नी त्रिवेणी गाउँपालिका]] {{*}} [[नरहरिनाथ गाउँपालिका]] {{*}} [[शुभकालिका गाउँपालिका]] {{*}} [[महावै गाउँपालिका]] {{*}} [[पलाँता गाउँपालिका|पलाता गाउँपालिका]] ||६
| rowspan=2 |९
|-
|
| [[खाँडाचक्र नगरपालिका]] {{*}} [[रास्कोट नगरपालिका]] {{*}} [[तिलागुफा नगरपालिका]] ||३
|-
| rowspan=2 |६८
| rowspan=2 | [[दैलेख जिल्ला|दैलेख]]
|
| [[भगवतीमाई गाउँपालिका]] {{*}} [[गुराँस गाउँपालिका]] {{*}} [[डुङ्गेश्वर गाउँपालिका]] {{*}} [[नौमुले गाउँपालिका]] {{*}} [[महाबु गाउँपालिका]] {{*}} [[भैरवी गाउँपालिका]] {{*}} [[ठाँटीकाँध गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |११
|-
|
| [[नारायण नगरपालिका]] {{*}} [[दुल्लु नगरपालिका]] {{*}} [[चामुण्डा बिन्द्रासैनी नगरपालिका]] {{*}} [[आठबीस नगरपालिका]] ||४
|-
| rowspan=2 |६९
| rowspan=2 | [[कैलाली जिल्ला|कैलाली]]
| rowspan=&quot;2&quot; |तराई
| [[बर्दगोरिया गाउँपालिका]] {{*}} [[मोहन्याल गाउँपालिका]] {{*}} [[कैलारी गाउँपालिका]] {{*}} [[जोशीपुर गाउँपालिका]] {{*}} [[चुरे गाउँपालिका]] {{*}} [[जानकी गाउँपालिका, कैलाली|जानकी गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |१४
|-
| [[धनगढी उपमहानगरपालिका]] {{*}} [[टीकापुर|टीकापुर नगरपालिका]] {{*}} [[घोडाघोडी नगरपालिका]] {{*}} [[लम्कीचुहा नगरपालिका]] {{*}} [[भजनी नगरपालिका]] {{*}} [[गोदावरी नगरपालिका, कैलाली|गोदावरी नगरपालिका]] {{*}} [[गौरीगङ्गा नगरपालिका]] ||७
|-
| rowspan=2 |७०
| rowspan=2 | [[अछाम जिल्ला|अछाम]]
|
| [[चौरपाटी गाउँपालिका]] {{*}} [[मेल्लेख गाउँपालिका]] {{*}} [[बान्नीगढी जयगढ गाउँपालिका]] {{*}} [[रामारोशन गाउँपालिका]] {{*}} [[ढकारी गाउँपालिका]] {{*}} [[तुर्माखाँद गाउँपालिका]] ||६
| rowspan=2 |१०
|-
|
| [[मङ्गलसेन नगरपालिका]] {{*}} [[कमलबजार नगरपालिका]] {{*}} [[साँफेबगर नगरपालिका]] {{*}} [[पञ्चदेवल विनायक नगरपालिका]] ||४
|-
| rowspan=2 |७१
| rowspan=2 | [[बैतडी जिल्ला|बैतडी]]
|
| [[सुर्नया गाउँपालिका]] {{*}} [[सिगास गाउँपालिका]] {{*}} [[शिवनाथ गाउँपालिका]] {{*}} [[पञ्चेश्वर गाउँपालिका]] {{*}} [[दोगडाकेदार गाउँपालिका]] {{*}} [[डिलासैनी गाउँपालिका]] ||६
| rowspan=2 |१०
|-
|
| [[दशरथचन्द नगरपालिका]] {{*}} [[पाटन नगरपालिका]] {{*}} [[मेलौली नगरपालिका]] {{*}} [[पुर्चौडी नगरपालिका]] ||४
|-
| rowspan=2 |७२
| rowspan=2 | [[बाजुरा जिल्ला|बाजुरा]]
|
| [[गौमुल गाउँपालिका]] {{*}} [[जगन्नाथ गाउँपालिका]] {{*}} [[स्वामीकार्तिक खापर गाउँपालिका]] {{*}} [[खप्तड छेडेदह गाउँपालिका]] {{*}} [[हिमाली गाउँपालिका]] ||५
| rowspan=2 |९
|-
|
| [[बडीमालिका नगरपालिका]] {{*}} [[त्रिवेणी नगरपालिका]] {{*}} [[बुढीगंगा नगरपालिका]] {{*}} [[बुढीनन्दा नगरपालिका]] ||४
|-
| rowspan=2 |७३
| rowspan=2 | [[डोटी जिल्ला|डोटी]]
|
| [[पूर्वीचौकी गाउँपालिका]] {{*}} [[बडीकेदार गाउँपालिका]] {{*}} [[जोरायल गाउँपालिका]] {{*}} [[सायल गाउँपालिका]] {{*}} [[आदर्श गाउँपालिका]] {{*}} [[के.आई.सिंह गाउँपालिका]] {{*}} [[बोगटान फुड्सिल गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |९
|-
|
| [[दिपायल सिलगढी नगरपालिका]] {{*}} [[शिखर नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |७४
| rowspan=2 | [[बझाङ जिल्ला|बझाङ]]
| rowspan=&quot;2&quot; |हिमाली
| [[साईपाल गाउँपालिका|साइपाल गाउँपालिका]] {{*}} [[केदारस्युँ गाउँपालिका]] {{*}} [[खप्तडछान्ना गाउँपालिका]] {{*}} [[छबिसपाथिभेरा गाउँपालिका]] {{*}} [[तलकोट गाउँपालिका]] {{*}} [[थलारा गाउँपालिका]] {{*}} [[दुर्गाथली गाउँपालिका]] {{*}} [[मष्टा गाउँपालिका]] {{*}} [[बित्थडचिर गाउँपालिका|वित्थडचिर गाउँपालिका]] {{*}} [[सूर्मा गाउँपालिका|सुर्मा गाउँपालिका]] ||१०
| rowspan=2 |१२
|-
| [[जयपृथ्वी नगरपालिका]] {{*}} [[बुङ्गल नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |७५
| rowspan=2 | [[कञ्चनपुर जिल्ला|कञ्चनपुर]]
| rowspan=&quot;2&quot; |तराई
| [[बेलडाँडी गाउँपालिका]] {{*}} [[लालझाडी गाउँपालिका]] ||२
| rowspan=2 |९
|-
| [[भीमदत्त नगरपालिका]] {{*}} [[पुनर्वास नगरपालिका]] {{*}} [[बेदकोट नगरपालिका]] {{*}} [[दोधारा चाँदनी नगरपालिका]] {{*}} [[शुक्लाफाँटा नगरपालिका]] {{*}} [[बेलौरी नगरपालिका]] {{*}} [[कृष्णपुर नगरपालिका]] ||७
|-
| rowspan=2 |७६
| rowspan=2 | [[डडेल्धुरा जिल्ला|डडेल्धुरा]]
|
| [[आलिताल गाउँपालिका]] {{*}} [[भागेश्वर गाउँपालिका]] {{*}} [[नवदुर्गा गाउँपालिका]] {{*}} [[अजयमेरु गाउँपालिका]] {{*}} [[गन्यापधुरा गाउँपालिका]] ||५
| rowspan=2 |७
|-
|
| [[अमरगढी नगरपालिका]] {{*}} [[परशुराम नगरपालिका]] ||२
|-
| rowspan=2 |७७
| rowspan=2 | [[दार्चुला जिल्ला|दार्चुला]]
| rowspan=&quot;2&quot; |हिमाली
| [[अपिहिमाल गाउँपालिका]] {{*}} [[दुहुँ गाउँपालिका]] {{*}} [[नौगाड गाउँपालिका]] {{*}} [[मार्मा गाउँपालिका]] {{*}} [[मालिकार्जुन गाउँपालिका]] {{*}} [[लेकम गाउँपालिका]] {{*}} [[व्याँस गाउँपालिका]] ||७
| rowspan=2 |९
|-
| [[महाकाली नगरपालिका]] {{*}} [[शैल्यशिखर नगरपालिका]] ||२
|-
| colspan=2 style=&quot;text-align: center;&quot; |७७
|
| colspan=&quot;1&quot; style=&quot;text-align: center;&quot; | [[स्थानीय तह]]हरूको कूल सङ्ख्या
| colspan=2 style=&quot;text-align: center;&quot; |७५३
|}

==सन्दर्भ सामग्रीहरू==
{{Reflist|2}}

==यो पनि हेर्नुहोस्==
{{प्रदेशहरू}}
{{नेपाल सरकार}}
[[श्रेणी:नेपालको प्रशासनिक विभाजन]]</text>
      <sha1>tm2hmw77o8ux7zfixm9aleyvjhbih33</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>नेपालका गाउँ विकास समितिहरूको सूची</title>
    <ns>0</ns>
    <id>141517</id>
    <revision>
      <id>1296701</id>
      <parentid>1296646</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T03:01:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Biplab Anand</username>
        <id>13653</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>सुधार गरियो</comment>
      <origin>1296701</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="176093" sha1="26211qm6vew59c0j6jjcbhfefasayz1" xml:space="preserve">{{नेपालको राजनीति}}
{{नेपालको प्रशासनिक विभाजन २}}
वि.सं २०७३ अगाडि नेपालका ७५ जिल्लाहरूलाई [[गाउँ विकास समिति (नेपाल)|गाउँ विकास समिति]] र [[नगरपालिका]]हरूमा विभाजन गरिएको थियो। नेपालमा वि.सं २०७१ भन्दा अगाडी जम्मा '''३,९१५ वटा गाविसहरू''' रहेका थिए भने वि.सं २०७१ मा, [[सङ्घीय मामिला तथा स्थानीय विकास मन्त्रालय]] ७१ वटा नगरपालिकाहरू थपेको थियो&lt;ref&gt;{{cite web|title =थप ६१ नगरपालिका र सात उपमहानगरपालिका घोषणा, काठमाडौं र भक्तपुर गाविसरहित|url = https://www.setopati.com/raajneeti/20816#:~:text=%E0%A4%8F%E0%A4%95%20%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%85%E0%A4%98%E0%A4%BF%20%E0%A5%AB%E0%A5%AE%20%E0%A4%A8%E0%A4%97%E0%A4%B0%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE%20%E0%A4%B0%E0%A4%B9%E0%A5%87%E0%A4%95%E0%A5%8B%20%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%B2%E0%A5%81%E0%A4%95%E0%A4%AE%E0%A4%BE%20%E0%A4%A5%E0%A4%AA%20%E0%A5%AD%E0%A5%A8,%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A8%20%E0%A4%97%E0%A4%B0%E0%A5%80%20%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%A4%20%E0%A4%A8%E0%A4%97%E0%A4%B0%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%88%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%AE%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%97%E0%A4%B0%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE%20%E0%A4%AC%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%87%E0%A4%8F%E0%A4%95%E0%A5%8B%20%E0%A4%9B%20%E0%A5%A4|date=|website=सेतोपाटी|publisher=नेपाल सरकार|language=नेपाली|access-date=७ वैशाख २०८२}}&lt;/ref&gt; र यो सँगै गाविसहरूको सङ्ख्या घटेर ३,१५७ पुगेको थियो।&lt;ref&gt;{{cite web|title = List of Village Development Committees prior to restuctuing|url = https://www.mofald.gov.np/en/vdc|access-date =७ वैशाख २०८२|work=सङ्घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालय}}&lt;/ref&gt; २०७३ फागुन २७ मा, गाविसहरू विघटन गरिएको थियो भने त्यसलाई [[गाउँपालिका]] वा [[नगरपालिका]]ले प्रतिस्थापन गरेको थियो।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.mofald.gov.np/ne/node/1836|title = गाउँपालिका र नगरपालिका कायमगर्ने गरि उक्त एकाईहरुको नाम, सङ्ख्या, सीमाना, केन्द्र र वडाको सीमाना सहितको विवरण &amp;#124; &amp;#124; सङ्घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालय}}&lt;/ref&gt; साविकका गाविसहरू निम्नानुसार छन्:&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://mofald.gov.np/mofald/userfiles/docs_206.pdf|title=National Population and Housing Census 2011 (Village Development Committee/Municipality) |date=|website=केन्द्रीय तथ्याङ्क विभाग|publisher=नेपाल सरकार|language=नेपाली|access-date=१५ कात्तिक २०८१}}&lt;/ref&gt;

==[[पूर्वाञ्चल विकास क्षेत्र]]==
===[[मेची अञ्चल]]===
&lt;gallery&gt;
Image:NepalIlamDistrictmap.png|[[इलाम जिल्ला]]
Image:NepalJhapaDistrictmap.png|[[झापा जिल्ला]]
Image:NepalPanchtharDistrictmap.png|[[पाँचथर जिल्ला]]
Image:NepalTaplejungDistrictmap.png|[[ताप्लेजुङ जिल्ला]]
&lt;/gallery&gt;
====[[इलाम जिल्ला]]====
[[आमचोक]] {{*}} [[इभाङ]] {{*}} [[पञ्चकन्या, इलाम|पञ्चकन्या]] {{*}} [[कन्याम]] {{*}} [[फिक्कल बजार]] {{*}} [[इरौँटार]] {{*}} [[एकतप्पा]] {{*}} [[कोल्बुङ]] {{*}} [[गजुरमुखी]] {{*}} [[गोदक]] {{*}} [[गोर्खे]] {{*}} [[चमैता]] {{*}} [[चिसापानी, इलाम|चिसापानी]] {{*}} [[चुलाचुली]] {{*}} [[जमुना]] {{*}} [[जिर्मले]] {{*}} [[जीतपुर]] {{*}} [[जोगमाई]] {{*}} [[दानाबारी]] {{*}} [[धुसेनी, इलाम|धुसेनी]] {{*}} [[नयाँबजार]] {{*}} [[नाम्सालिङ]] {{*}} [[पशुपतिनगर, इलाम|पशुपतिनगर]] {{*}} [[पुवामझुवा]] {{*}} [[प्याङ]] {{*}} [[फाकफोक]] {{*}} [[फुँएतप्पा]] {{*}} [[बरबोटे]] {{*}} [[बाँझो]] {{*}} [[मङ्गलबारे‌]] {{*}} [[महमाई]] {{*}} [[माईपोखरी, इलाम|माईपोखरी]] {{*}} [[माइमझुवा]] {{*}} [[मावु]] {{*}} [[लक्ष्मीपुर, इलाम|लक्ष्मीपुर]] {{*}} [[लुम्दे]] {{*}} [[शान्तिडाँडा]] {{*}} [[शान्तिपुर, इलाम|शान्तिपुर]] {{*}} [[श्रीअन्तु]] {{*}} [[समालबुङ]] {{*}} [[साँखेजुङ]] {{*}} [[साकफारा]] {{*}} [[साङरुम्बा]] {{*}} [[सिद्धिथुम्का]] {{*}} [[सुम्बेक]] {{*}} [[सुलुबुङ]] {{*}} [[सोयाक]] {{*}} [[सोयाङ]]''' (जम्मा:४८)

====[[झापा जिल्ला]]====
'''
[[कुमरखोद]] {{*}} [[कोहवरा]] {{*}} [[गौरादह]] {{*}} [[दुवागढी]] {{*}} [[महारानीझोडा]] {{*}} [[जुरोपानी]] {{*}} [[सतासीधाम]] {{*}} [[शिवगञ्ज]] {{*}} [[महेशपुर, झापा|महेशपुर]] {{*}}  [[चन्द्रगढी]] {{*}} [[सुरुङ्गा]] {{*}} [[अनारमनी]] {{*}} [[अर्जुनधारा]] {{*}} [[चारपाने]] {{*}} [[शनिश्चरे, झापा|शनिश्चरे]] {{*}} [[घैलाडुब्बा]] {{*}} [[केचना]] {{*}} [[कोरोबारी]] {{*}} [[खजुरगाछी]] {{*}} [[खुदुनाबारी]] {{*}} [[गरामनी]] {{*}} [[गोलधाप]] {{*}} [[गौरीगञ्ज]] {{*}} [[घेराबारी]] {{*}} [[चकचकी]] {{*}} [[जलथल]] {{*}} [[ज्यामिरगढी]] {{*}} [[टाघनडुब्बा]] {{*}} [[डाँगीबारी]] {{*}} [[तोपगाछी]] {{*}} [[धरमपुर, झापा|धरमपुर]] {{*}} [[धाइजन]] {{*}} [[पथरिया]] {{*}} [[पाँचगाछी]] {{*}} [[पाठामारी]] {{*}} [[पृथ्वीनगर]] {{*}} [[बनियानी]] {{*}} [[बालुवाडी]] {{*}} [[बाहुनडाँगी]] {{*}} [[बुधबारे]] {{*}} [[बैगुन्धुरा]] {{*}} [[महाभारा]] {{*}} [[राजगढ]] {{*}} [[लखनपुर]] {{*}} [[शरणामती]] {{*}} [[शान्तिनगर, झापा|शान्तिनगर]] {{*}} [[हल्दीबारी]]''' (जम्मा:४७)

====[[पाँचथर जिल्ला]]====
'''
[[अमरपुर]] {{*}} [[आङना]] {{*}} [[फिदिम]] {{*}}  [[सिवा]] {{*}} [[आङसराङ]] {{*}} [[चोकमागु]] {{*}} [[आरुबोटे]] {{*}} [[इम्बुङ]] {{*}} [[ एकतीन]] {{*}} [[ओयाम]] {{*}} [[ओलने]] {{*}} [[कुरुम्बा]] {{*}} [[चिलिङदिन]] {{*}} [[च्याङथापु]] {{*}} [[थर्पु]] {{*}} [[दुर्दिम्बा]] {{*}} [[नवमीडाँडा]] {{*}} [[नागी, पाँचथर|नागी]] {{*}} [[नाङ्गिन]] {{*}} [[पञ्चमी, पाँचथर|पञ्चमी]] {{*}} [[पौवासर्ताप]] {{*}} [[ प्राङबुङ]] {{*}} [[फलैँचा, पाँचथर|फलैँचा]] {{*}}[[फाक्तेप]]{{*}}  [[भारपा]] {{*}} [[माङजाबुङ]] {{*}} [[मेमेङ]] {{*}} [[मौवा, पाँचथर|मौवा]] {{*}} [[याङनाम]] {{*}} [[ यासोक]] {{*}} [[रवी, पाँचथर|रवि]] {{*}} [[रानीगाउँ]] {{*}} [[रानीटार]] {{*}} [[लिम्बा]] {{*}} [[लुङरुपा]] {{*}} [[लुम्फाबुङ]] {{*}} [[सराङडाँडा]] {{*}} [[सिदिन]] {{*}} [[सुभाङ]] {{*}} [[स्याबरुम्बा]] {{*}} [[ हाङगुम]]''' (जम्मा:४१)

====[[ताप्लेजुङ जिल्ला]]====
'''
[[आँखोप]] {{*}} [[आम्बेगुदिन]] {{*}} [[एखाबु]] {{*}} [[फुङलिङ]] {{*}} [[ओलाङ्चुङ गोला]] {{*}} [[कालीखोला]] {{*}} [[खाम्लुङ]] {{*}} [[खेजेनिम]] {{*}} [[खेवाङ]] {{*}} [[खोक्लिङ]] {{*}} [[चाँगे]] {{*}} [[चाक्सीबोटे]] {{*}} [[डुम्रिसे]] {{*}} [[ढुङ्गेसाँघु]] {{*}} [[तापेथोक]] {{*}} [[तिरिङ्गे]] {{*}} [[तेल्लोक]] {{*}} [[थिङलाबु]] {{*}} [[थुकिमा]] {{*}} [[थुम्बेदिन]] {{*}} [[थेचम्बु]] {{*}} [[नाङखोल्याङ]] {{*}} [[नाल्बु]] {{*}} [[निगुरादिन]] {{*}} [[पापुङ]] {{*}} [[पेदाङ]] {{*}} [[फाकुम्बा]] {{*}} [[दोखु]] {{*}} [[फावाखोला]] {{*}} [[फुरुम्बु]] {{*}} [[फुलबारी, ताप्लेजुङ|फुलबारी]] {{*}} [[मामाङखे]] {{*}} [[मेहेले]] {{*}} [[याम्फुदिन]] {{*}} [[लिङ्गतेप]] {{*}} [[लिमखिम]] {{*}} [[लिम्बुदिन]] {{*}} [[लिवाङ, ताप्लेजुङ|लिवाङ]] {{*}} [[लेलेप]] {{*}} [[साँघु]] {{*}} [[साँवा]] {{*}} [[सादेवा]] {{*}} [[सान्थाक्रा]] {{*}} [[साब्लाखु]] {{*}} [[सावादिन]] {{*}} [[सिकैँचा]] {{*}} [[सिनाम]] {{*}} [[सुरुमखिम]] {{*}} [[हाङ्गदेवा]] {{*}} [[हाङपाङ]]''' (जम्मा:५०)

===[[कोशी अञ्चल]]===
&lt;gallery&gt;
Image:NepalBhojpurDistrictmap.png|[[भोजपुर जिल्ला, नेपाल|भोजपुर जिल्ला]]
Image:NepalDhankutaDistrictmap.png|[[धनकुटा जिल्ला]]
Image:NepalMorangDistrictmap.png|[[मोरङ जिल्ला]]
Image:NepalSankhuwasabhaDistrictmap.png|[[सङ्खुवासभा जिल्ला]]
Image:NepalSunsariDistrictmap.png|[[सुनसरी जिल्ला]]
Image:NepalTerhathumDistrictmap.png|[[तेह्रथुम जिल्ला]]
&lt;/gallery&gt;

====[[भोजपुर जिल्ला, नेपाल|भोजपुर जिल्ला]]====
[[अन्नपूर्ण, भोजपुर|अन्नपूर्ण]] {{*}} [[आम्तेक]] {{*}} [[ओख्रे, भोजपुर|ओख्रे]] {{*}} [[किमालुङ]] {{*}} [[कुदाकाउले]] {{*}} [[कुलुङ, भोजपुर|कुलुङ]] {{*}} [[केउरेनीपानी]] {{*}} [[कोट, भोजपुर|कोट]] {{*}} [[खाटम्मा]] {{*}} [[खार्तम्छा, भोजपुर|खार्तम्छा]] {{*}} [[खावा, भोजपुर|खावा]] {{*}} [[खैराङ, भोजपुर|खैराङ]] {{*}} [[गुप्तेश्वर]] {{*}} [[गोगने]] {{*}} [[चम्पे]] {{*}} [[चरम्बी]] {{*}} [[चौकीडाँडा]] {{*}} [[च्याङ्ग्रे]] {{*}} [[छिनामखु]] {{*}} [[जरायोटार]] {{*}} [[टक्सार]] {{*}} [[ठूलो दुम्मा]] {{*}} [[तिम्मा]] {{*}} [[तिवारी भञ्ज्याङ]] {{*}} [[तुङ्गेछा]] {{*}} [[थिदिङ्खा]] {{*}} [[दलगाउँ]] {{*}} [[दुम्माना]] {{*}} [[देउराली, भोजपुर|देउराली]] {{*}} [[देवानटार]] {{*}} [[दोभाने]] {{*}} [[धोदलेखानी]] {{*}} [[नागी, भोजपुर|नागी]] {{*}} [[नेपाले डाँडा]] {{*}} [[पाङ्चा]] {{*}} [[पात्लेपानी]] {{*}} [[पावला]] {{*}} [[बालङ्खा]] {{*}} {{*}} [[प्याउली, भोजपुर|प्याउली]] {{*}} [[बासीखोरा]] {{*}} [[वैकुण्ठे]] {{*}} [[बोखिम]] {{*}} [[भैँसीपङ्खा]] {{*}} [[भूल्के]] {{*}} [[भोजपुर, भोजपुर|भोजपुर]] {{*}} [[मानेभञ्ज्याङ, भोजपुर|मानेभञ्ज्याङ]] {{*}} [[मूलपानी, भोजपुर|मूलपानी]] {{*}} [[याकु]] {{*}} [[याङपाङ]] {{*}} [[यूँ]] {{*}} [[रानीवास]] {{*}} [[लेखर्क]] {{*}} [[वासिङथर्पु]] {{*}} [[बास्तिम]] {{*}} [[बोया]] {{*}} [[श्यामशिला]] {{*}} [[साङपाङ, भोजपुर|साङपाङ]] {{*}} [[सानो दुम्मा]] {{*}} [[सिद्धेश्वर, भोजपुर|सिद्धेश्वर]] {{*}} [[सिन्द्राङ]] {{*}} [[हसनपुर]] {{*}} [[हेलौछा]] {{*}} [[होम्ताङ]]''' (जम्मा:६३)

====[[धनकुटा जिल्ला]]====
'''
[[अर्खौँले जितपुर]] {{*}} [[आँखिसल्ला]] {{*}} [[आहाले]] {{*}} [[कुरुलेतेनुपा]] {{*}} [[खुवाफोक]] {{*}} [[खोकु]] {{*}} [[घोर्लिखर्क]] {{*}} [[चानुवा]] {{*}} [[चुङवाङ]] {{*}} [[छ नम्बर बुधबारे]] {{*}} [[छिन्ताङ]] {{*}} [[डाँडागाउँ, धनकुटा|डाँडागाउँ]] {{*}} [[डाँडाबजार]] {{*}} [[ताँखुवा]] {{*}} [[तेलिया]] {{*}} [[परेवादिन]] {{*}} [[पाख्रीबास]] {{*}} [[फलाँटे]] {{*}} [[फक्सिब]] {{*}} [[वसन्तटार]] {{*}} [[बुढी मोरङ]] {{*}} [[बेलहरा]] {{*}} [[बोधे]] {{*}} [[भिरगाउँ]] {{*}} [[भेडेटार]] {{*}} [[मारेकटहरे]] {{*}} [[महाभारत, धनकुटा|महाभारत]] {{*}} [[मुगा]] {{*}} [[मुढेबास]] {{*}} [[मुर्तीढुङ्गा]] {{*}} [[मौनाबुधुक]] {{*}} [[राजारानी]] {{*}} [[लेगुवा]] {{*}} [[सान्ने]] {{*}} [[हात्तिखर्क]]''' (जम्मा:३५)

====[[मोरङ जिल्ला]]====
[[अमरदह]] {{*}} [[अमहिवरयाती]] {{*}} [[माथिगछ]] {{*}} [[पथरी]] {{*}} [[आम्गाछी]] {{*}} [[इटहरा]] {{*}} [[इन्द्रपुर, मोरङ|इन्द्रपुर]] {{*}} [[उर्लाबारी]] {{*}} [[कटहरी]] {{*}} [[कदमाहा]] {{*}} [[कसेनी, मोरङ|कसेनी]] {{*}} [[केरावन]] {{*}} [[केराबारी]]{{*}} [[गोविन्दपुर, मोरङ|गोविन्दपुर]] {{*}} [[जाँते, मोरङ|जाँते]] {{*}} [[झुर्किया]] {{*}} [[झोराहाट]] {{*}} [[टङ्किसिनवारी]] {{*}} [[टकुवा]] {{*}} [[टाँडी, मोरङ|टाँडी]] {{*}} [[डङ्ग्राहा]] {{*}} [[डाँगिहाट]] {{*}} [[डायनिया]] {{*}} [[तेतरिया]] {{*}} [[थलाहा]] {{*}} [[दर्बेशा]] {{*}} [[दादरबैरिया]] {{*}} [[दुलारी]] {{*}} [[नोचा]] {{*}} [[पाटीगाउँ]] {{*}} [[पोखरीया, मोरङ|पोखरीया]] {{*}} [[बुधनगर]] {{*}} [[बेलबारी]] {{*}} [[बैजनाथपुर]] {{*}} [[भोगटेनी]] {{*}} [[भौडाहा]] {{*}} [[मझारे]] {{*}} [[मधुमल्ला]] {{*}} [[महादेवा, मोरङ|महादेवा]] {{*}} [[मृगौलिया]] {{*}} [[मोतीपुर, मोरङ|मोतीपुर]] {{*}} [[याङशिला]] {{*}} [[रमितेखोला]] {{*}} [[रङ्गेली]] {{*}} [[राजघाट]] {{*}} [[लखन्तरी]] {{*}} [[लेटाङ]] {{*}} [[वनिगामा]] {{*}} [[वयरवन]] {{*}} [[बरडङ्गा]] {{*}} [[बबियाविर्ता]] {{*}} [[वारङ्गी]] {{*}} [[बाहुनी]]   {{*}} [[शनिश्चरे, मोरङ|शनिश्चरे]] {{*}} [[सिंहदेवी सोमबारे]] {{*}} [[सिजुवा]] {{*}} [[सिद्राहा]] {{*}} [[सिसवनिजहदा]] {{*}} [[शिसवनी बडहरा]] {{*}} [[सुन्दरपुर, मोरङ|सुन्दरपुर]] {{*}} [[सोराभाग]] {{*}} [[हरैँचा]] {{*}} [[हसनदह]] {{*}} [[हात्तीमुडा]] {{*}} [[होक्लाबारी]]''' (जम्मा:६५)

====[[सङ्खुवासभा जिल्ला]]====
[[आँखीभुई]] {{*}} [[किमाथान्का]] {{*}} [[खराङ]] {{*}} [[चेपुवा]] {{*}} [[चैनपुर, सङ्खुवासभा|चैनपुर]] {{*}} [[जलजला]] {{*}} [[तामाफोक]] {{*}} [[ताम्कु]] {{*}} [[दिदिङ]] {{*}} [[धुपु]] {{*}} [[नुनढाकी]] {{*}} [[नुम]] {{*}} [[पाथीभरा, सङ्खुवासभा|पाथीभरा]] {{*}} [[पावाखोला]] {{*}} [[बानेश्वर, सङ्खुवासभा|बानेश्वर]] {{*}} [[बाह्रबिसे, सङ्खुवासभा|बाह्रबिसे]] {{*}} [[मकालु, सङ्खुवासभा|मकालु]] {{*}} [[मत्स्यपोखरी]] {{*}} [[माङ्तेवा]] {{*}} [[मादीमुलखर्क]] {{*}} [[मादीरामबेनी]] {{*}} [[मामलिङ]] {{*}} [[मावादिन]] {{*}} [[याफु]] {{*}} [[वाना]] {{*}} [[वाला]] {{*}} [[सभापोखरी]] {{*}} [[सित्तलपाटी]] {{*}} [[सिद्धकाली]] {{*}} [[सिद्धपोखरी]] {{*}} [[सिसुवाखोला]] {{*}} [[स्याबुन]] {{*}} [[हटिया, सङ्खुवासभा|हटिया]]''' (जम्मा:३३)

====[[सुनसरी जिल्ला]]====
[[अमडुबा]] {{*}} [[अमाहिबेला]] {{*}} [[दुहवी]] {{*}} [[भलुवा]] {{*}} [[एकम्वा]] {{*}} [[औराबनी]] {{*}} [[कप्तानगञ्ज]] {{*}} [[खनार]] {{*}} [[गौतमपुर]] {{*}} [[घुस्की]] {{*}} [[चाँदबेला]] {{*}} [[चिमडी]] {{*}} [[छिटाहा]] {{*}} [[जल्पापुर]] {{*}} [[डुम्राहा]] {{*}} [[तनमुना]] {{*}} [[देवानगञ्ज]] {{*}} [[नरर्सिंहटप्पु]] {{*}} [[पकली]] {{*}} [[पश्चिम कुसाहा]] {{*}} [[पाँचकन्या]] {{*}} [[पूर्व कुसाहा]] {{*}} [[प्रकाशपुर]] {{*}} [[बकलौरी]] {{*}} [[बबिया]] {{*}} [[बराहक्षेत्र]] {{*}} [[वसन्तपुर, सुनसरी|वसन्तपुर]] {{*}} [[विष्णुपादुका]] {{*}} [[भरौल]] {{*}} [[भादगाउँ सिनुवारी]] {{*}} [[भोक्राहा, सुनसरी|भोक्राहा]] {{*}} [[मधुवन]] {{*}} [[मधेली]] {{*}} [[मधेशा]] {{*}} [[मध्यहर्षाही]] {{*}} [[महेन्द्रनगर, सुनसरी|महेन्द्रनगर]] {{*}} [[राजगञ्ज सिनुवारी]] {{*}} [[रामगञ्ज बलगछिया]] {{*}} [[रामनगर भुटाहा]] {{*}} [[लौकही]] {{*}} [[श्रीपुरजब्दी]] {{*}} [[सतेरझोडा]] {{*}} [[साहेबगञ्ज]] {{*}} [[सिङ्गिया]] {{*}} [[सिमरिया]] {{*}} [[सोनापुर]] {{*}} [[हरिनगरा]] {{*}} [[हरिपुर, सुनसरी|हरिपुर]] {{*}} [[हाँसपोसा]]''' (जम्मा:४९)

====[[तेह्रथुम जिल्ला]]====
'''
[[आङदिम]] {{*}} [[आम्बुङ]] {{*}} [[इवा]] {{*}} [[इसिबु]] {{*}} [[ओख्रे, तेह्रथुम|ओख्रे]] {{*}} [[ओयाक्जुङ]] {{*}} [[खम्लालुङ]] {{*}} [[चुहानडाँडा ]] {{*}} [[छातेढुङ्गा]] {{*}} [[जलजले]] {{*}} [[जिरिखिम्ती]] {{*}} [[ताम्फुला]] {{*}} [[थोक्लुङ]] {{*}} [[दाङपा]] {{*}} [[पञ्चकन्यापोखरी]] {{*}} [[पिप्ले, तेह्रथुम|पिप्ले]] {{*}} [[पौठाक]] {{*}} [[फाक्चामारा]] {{*}} [[फुलेक]] {{*}} [[वसन्तपुर, तेह्रथुम|बसन्तपुर]] {{*}} [[मोराहाङ]] {{*}} [[म्याङ्लुङ]] {{*}} [[श्रीजुङ]] {{*}} [[सङ्क्रान्तिबजार]] {{*}} [[सम्दु]] {{*}} [[सावला]] {{*}} [[सिम्ले]] {{*}} [[सुङनाम]] {{*}} [[सुदाप]] {{*}} [[सोल्मा]] {{*}} [[हमरजुङ]] {{*}} [[ह्वाकु]]''' (जम्मा:३२)

===[[सगरमाथा अञ्चल]]===
&lt;gallery&gt;
Image:NepalKhotangDistrictmap.png|[[खोटाङ जिल्ला]]
Image:NepalOkhaldhungaDistrictmap.png|[[ओखलढुङ्गा जिल्ला]]
Image:Map of Village Development Committees in Saptari District, Nepal.png|[[सप्तरी जिल्ला]]
Image:NepalSirahaDistrictmap.png|[[सिराहा जिल्ला]]
Image:NepalSolukhumbuDistrictmap.png|[[सोलुखुम्बु जिल्ला]]
Image:NepalUdayapurDistrictmap.png|[[उदयपुर जिल्ला]]
&lt;/gallery&gt;

====[[खोटाङ जिल्ला]]====
[[अर्खौले]] {{*}} [[ईन्द्रेणी पोखरी]] {{*}} [[ऐँसेलुखर्क]] {{*}} [[काहुले]] {{*}} [[कुभिण्डे, खोटाङ|कुभिण्डे]] {{*}} [[खार्तम्छा, खोटाङ|खार्तम्छा]] {{*}} [[खार्पा]] {{*}} [[खार्मी]] {{*}} [[खाल्ले]] {{*}} [[खिदिमा]] {{*}} [[खोटाङ बजार]] {{*}} [[चिप्रिङ]] {{*}} [[चिसापानी, खोटाङ|चिसापानी]] {{*}} [[च्यास्मिटार]] {{*}} [[च्यानडाँडा]] {{*}} [[सान्तेश्वर छितापोखरी]] {{*}} [[छितापोखरी]] {{*}} [[छोरम्बु]] {{*}} [[जालपा]] {{*}} [[ज्यामिरे, खोटाङ|ज्यामिरे]] {{*}} [[टेम्मा]] {{*}} [[डमर्खुशिवालय]] {{*}} [[डाँडागाउँ, खोटाङ|डाँडागाउँ]] {{*}} [[डिकुवा]] {{*}} [[डुम्रे धारापानी]] {{*}} [[दिक्तेल]] {{*}} [[दिप्लुङ]] {{*}} [[दुर्छिम]] {{*}} [[दुवेकोलडाँडा]] {{*}} [[देवीस्थान, खोटाङ|देविस्थान]] {{*}} [[दोर्पा चिउरीडाँडा]] {{*}} [[धितुङ]] {{*}} [[निर्मलीडाँडा]] {{*}} [[नुनथला]] {{*}} [[नेर्पा]] {{*}} [[पाथेका]] {{*}} [[पौवासेरा]] {{*}} [[फाक्टाङ]] {{*}} [[फेदी]] {{*}} [[बतासे, खोटाङ|बतासे]] {{*}} [[बाक्सिला]] {{*}} [[बाम्राङ]] {{*}} [[बाहुनीडाँडा]] {{*}} [[विजयखर्क]] {{*}} [[बुईपा]] {{*}} [[मङ्गलटार, खोटाङ|मङ्गलटार]] {{*}} [[महादेवस्थान, खोटाङ|महादेवस्थान]] {{*}} [[जलेश्वरी]] {{*}} [[माक्पा]] {{*}} [[मात्तिमविर्ता]] {{*}} [[मौवाबोटे]] {{*}} [[याम्खा]] {{*}} [[रतन्छा]] {{*}} [[राखादिप्सुङ]] {{*}} [[राखावाङदेल]] {{*}} [[राजापानी]] {{*}} [[रिब्दुङ महेश्वरी]] {{*}} [[लफ्याङ]] {{*}} [[लामिडाँडा]] {{*}} [[लिकुवापोखरी]] {{*}} [[लिच्की रामचे]] {{*}} [[वडकादियाले]] {{*}} [[बडहरे]] {{*}} [[बराहपोखरी]] {{*}} [[वाकाचोल]] {{*}} [[वाप्लुखा]] {{*}} [[बासपानी]] {{*}} [[वोपुङ]] {{*}} [[सप्तेश्वर]] {{*}} [[सल्ले]] {{*}} [[साउनेचौर]] {{*}} [[सावाकटहरे]] {{*}} [[सिम्पानी]] {{*}} [[सुङदेल]] {{*}} [[सुन्तले]] {{*}} [[हौंचुर]]''' (जम्मा:७६)

====[[ओखलढुङ्गा जिल्ला]]====
'''
[[अँधेरी नारायणस्थान]] {{*}} [[उँवू]] {{*}} [[केतुके, ओखलढुङ्गा|केतुके]] {{*}} [[ओखलढुङ्गा, ओखलढुङ्गा|ओखलढुङ्गा]] {{*}} [[कटुञ्जे, ओखलढुङ्गा|कटुञ्जे]] {{*}} [[कालिकादेवी, ओखलढुङ्गा|कालिकादेवी]] {{*}} [[कुइभीर]] {{*}} [[कुन्तादेवी]]{{*}} [[खिजिकाती]] {{*}} [[खिजीफलाटे]] {{*}} [[गाम्नाङ्गटार]] {{*}} [[च्यानम]] {{*}} [[जन्तरखानी]] {{*}} [[ज्यामिरे, ओखलढुङ्गा|ज्यामिरे]] {{*}} [[टारकेरावारी]] {{*}} [[टोक्सेल]] {{*}} [[ठूलाछाप]] {{*}} [[खिजी चण्डेश्वरी]] {{*}} [[तलुवा]] {{*}} [[थाक्ले]] {{*}} [[दियाले, ओखलढुङ्गा|दियाले]] {{*}} [[नर्मदेश्वर]] {{*}} [[पलापू]] {{*}} [[पात्ले]] {{*}} [[पोखरे]] {{*}} [[पोकली]] {{*}} [[प्राप्चा]] {{*}} [[फेदीगुठ]] {{*}} [[फूलबारी, ओखलढुङ्गा|फूलबारी]] {{*}} [[बाक्सा]] {{*}} [[बलखू]] {{*}} [[वरुणेश्वर]] {{*}} [[बर्नालू]] {{*}} [[बेतिनी, ओखलढुङ्गा|बेतिनी]] {{*}} [[भदौरे]] {{*}} [[भुसिङ्गा]] {{*}} [[माधवपुर]] {{*}} [[माम्खा]] {{*}} [[मानेभञ्ज्याङ, ओखलढुङ्गा|मानेभञ्ज्याङ]] {{*}} [[मोली]] {{*}} [[मूलखर्क]] {{*}} [[यसम]]  {{*}} [[रगनी]] {{*}} [[रागाद्विप]] {{*}} [[रानीवन, ओखलढुङ्गा|रानीवन]] {{*}} [[रातमाटे, ओखलढुङ्गा|रातमाटे]] {{*}} [[रावादोलू]] {{*}} [[रुम्जाटार]] {{*}} [[विगुटार]] {{*}} [[विलन्दू]] {{*}} [[श्रीचौर]] {{*}} [[सल्लेरी, ओखलढुङ्गा|सल्लेरी]] {{*}} [[सेर्ना]] {{*}} [[सिंहदेवी, ओखलढुङ्गा|सिंहदेवी]] {{*}} [[सिस्नेरी, ओखलढुङ्गा|सिस्नेरी]] {{*}} [[हर्कपुर]]''' (जम्मा:५६)

====[[सप्तरी जिल्ला]]====
'''
[[अर्नाहा, सप्तरी|अर्नाहा]] {{*}} [[कमलपुर]] {{*}} [[कञ्चनपुर, सप्तरी|कञ्चनपुर]] {{*}} [[हनुमाननगर]] {{*}} [[बरमझिया, सप्तरी|बरमझिया]] {{*}} [[बदगामा]] {{*}} [[इटहरी विष्णुपुर]] {{*}}  [[इनर्वा फुलवरीया]] {{*}} [[औरही, सप्तरी|औरही]] {{*}} [[कटैया]] {{*}} [[कल्याणपुर]] {{*}} [[कविलासा]] {{*}} [[तरही]] {{*}}[[काचन]] {{*}} [[कुसाहा]] {{*}} [[कोईलाडी बर्साइन]] {{*}} [[कोइलाडी]] {{*}} [[कोचाबखारी]] {{*}} [[खडगपुर]] {{*}} [[खोजपुर]] {{*}} [[खोक्सरप्रवाहा]] {{*}} [[गम्हरीया परवाहा]] {{*}} [[को मध्येपुरा]] {{*}} [[गोइठी]] {{*}}[[इनर्वा, सप्तरी|इनर्वा]] {{*}} [[छिन्नमस्ता, सप्तरी|छिन्नमस्ता]] {{*}} [[ठेलिया]] {{*}} [[जण्डौल]] {{*}} [[जगतपुर, सप्तरी|जगतपुर]] {{*}} [[जमुनी मधेपुरा]]{{*}} [[झुट्की]] {{*}} [[टिकुलिया, सप्तरी|टिकुलिया]] {{*}} [[गोवरगाढा]] {{*}} [[फत्तेपुर, सप्तरी|फत्तेपुर]] {{*}} [[पिप्रापूर्व]] {{*}} [[डाढा]] {{*}} [[डिमन]] {{*}} [[बिष्हरिया]]{{*}} [[तिलाठी]] {{*}} [[दिघवा]] {{*}} [[देउरी मरुवा]] {{*}} [[देउरी]] {{*}} [[दौलतपुर]] {{*}} [[धनगढी, सप्तरी|धनगढी]] {{*}} [[नर्घो]] {{*}} [[नेगडा]] {{*}} [[पकरी]] {{*}} [[पटेर्वा, सप्तरी|पटेर्वा]] {{*}} [[पत्थरगाढा]] {{*}} [[पनसेरा]] {{*}} [[भङ्गाहा]] {{*}} [[पातो]] {{*}} [[पिप्रापश्चिम]] {{*}}[[पोर्ताहा]] {{*}} [[परसवनी]] {{*}} [[फकिरा]] {{*}} [[फर्सेठ]] {{*}} [[फुल्काही]] {{*}} [[ओद्राहा]] {{*}} [[बकधुवा]] {{*}} [[बथनाहा]] {{*}} [[बनरझुला]] {{*}}[[जोगिनियाँ-१]] {{*}} [[जोगिनियाँ-२]] {{*}} [[बनैनियाँ]] {{*}} [[बनौला]] {{*}} [[बनौली]] {{*}} [[बसबलपुर]]  {{*}} [[बमनगामाकट्टी]] {{*}} [[बसबिटी]] {{*}} [[बिरपुरवरही]] {{*}} [[बेल्ही]] {{*}} [[बेल्हीचपेना]] {{*}} [[बोदेबरसाइन]] {{*}} [[बोरिया]] {{*}} [[ब्रहमपुर]] {{*}} [[भगवतपुर]] {{*}} [[भारदह]] {{*}} [[मधुवापुर]] {{*}} [[मधुपट्टी]] {{*}} [[मल्हनिया]] {{*}} [[मलहनमा]] {{*}} [[भुतही]] {{*}} [[धोधनपुर]] {{*}} [[मलेकपुर]] {{*}} [[मलेठ]] {{*}} [[महादेवा, सप्तरी|महादेवा]]  {{*}} [[मनराजा]] {{*}} [[मैना सहश्रबाहु]] {{*}} [[शम्भुनाथ]] {{*}} [[तेरहौता]] {{*}} [[धरमपुर, सप्तरी|धरमपुर]] {{*}} [[मैनाकडेरी]] {{*}} [[मौवाहा]] {{*}} [[रामनगर, सप्तरी|रामनगर]] {{*}} [[मोहनपुर]] {{*}} [[रुपनगर]] {{*}} [[रामपुर जमुवा]]{{*}} [[रामपुर मल्हनियाँ]] {{*}} [[नकटी रायपुर]] {{*}} [[रौतहट, सप्तरी|रौतहट]] {{*}} [[लालापट्टी]] {{*}} [[लोहजरा]] {{*}} [[लौनियाँ]] {{*}} [[भैरवा]] {{*}} [[सकरपुरा]] {{*}} [[सितापुर, सप्तरी|सितापुर]] {{*}} [[सिम्राहा सिगियोन]] {{*}} [[सारस्वर]] {{*}} [[सिसवा बेल्ही]]  {{*}} [[हरिपुर, सप्तरी|हरिपुर]] {{*}} [[हरिहरपुर, सप्तरी|हरिहरपुर]] {{*}} [[हर्दिया, सप्तरी|हर्दिया]] {{*}} [[त्रिकोल]]''' (जम्मा:११४)

====[[सिराहा जिल्ला]]====
[[अर्नामा प्ररा]] {{*}} [[अर्नामा लालपुर]] {{*}} [[अयोध्यानगर]] {{*}} [[अशोकापुर बल्कवा]] {{*}} [[असनपुर]] {{*}} [[इटरी परसाही]] {{*}} [[इटहरवा, सिराहा|इटहरवा]] {{*}} [[इट्टाटार]] {{*}} [[इनर्वा, सिराहा|इनर्वा]] {{*}} [[औरही, सिराहा|औरही]] {{*}} [[कच्नारी]] {{*}} [[कर्जन्हा]] {{*}} [[कविलासी, सिराहा|कविलासी]] {{*}} [[कल्याणपुर कालाबन्जर]] {{*}} [[कल्याणपुर जब्दी]] {{*}} [[हक्पारा]] {{*}} [[कृष्णपुर बिर्ता]] {{*}} [[खुरुख्याही]] {{*}} [[खिरौना]] {{*}} [[गाढा]] {{*}} [[तरेगना गोविन्दपुर]] {{*}} [[गोविन्दपुर मलहनमा]] {{*}} [[गौताडी]] {{*}} [[गौरीपुर]] {{*}} {{*}} [[फुलबरिया]] {{*}} [[चतरी]] {{*}} [[चन्द्रअयोध्यापुर]] {{*}} [[चन्द्रोदयपुर]] {{*}} [[चन्द्रलालपुर]] {{*}} [[चिकना]] {{*}} [[जमदह]] {{*}} [[जानकीनगर, सिराहा|जानकीनगर]] {{*}} [[जिघौल]] {{*}} [[डुमरी]] {{*}} [[तेनुवापट्टी]] {{*}} {{*}} [[रामपुर बिर्ता]] {{*}} [[रामनगर मिर्चैया]] {{*}} [[राधोपुर]] {{*}} [[मल्हनिया खोरी]] {{*}} [[थलहाकटहा]] {{*}} [[दुर्गापुर, सिराहा|दुर्गापुर]] {{*}} [[देवीपुर, सिराहा|देवीपुर]] {{*}} [[धनगडी, सिराहा|धनगडी]] {{*}} [[ढोढना]] {{*}} [[नवराजपुर]] {{*}} [[नरहा बल्कवा]] {{*}} [[नहरा रिगौल]] {{*}} [[पडरिया थारुटोल]] {{*}} [[पिप्रा प्रपि]] {{*}} [[पिप्रा प्रध]] {{*}} [[पोखरभिन्डा]] {{*}} [[फुल्कहा कटी]] {{*}} [[बडहरामाल]] {{*}} [[बस्तिपुर, सिराहा|बस्तिपुर]] {{*}} [[महेशपुर गम्हरिया]] {{*}} [[बर्चवा]] {{*}} [[बेल्हा]] {{*}} [[बेल्ही, सिराहा|बेल्ही]] {{*}} [[बेतौना]] {{*}} [[ब्रह्मा गौघडी]] {{*}} [[भगवानपुर, सिराहा|भगवानपुर]] {{*}} [[कुशाह लक्षिमिनीया]] {{*}} [[भगवतीपुर टासु]] {{*}} [[भदैया]] {{*}} [[भवानीपुर, सिराहा|भवानीपुर]] {{*}} [[भवानीपुर कालाबन्जर]] {{*}} [[भेडिया]] {{*}} [[भोक्राहा, सिराहा|भोक्रहा]] {{*}} [[मझौरा]] {{*}} [[मझौलिया]] {{*}} [[माडर]] {{*}} [[मल्हनिया गम्हरिया]] {{*}} [[महादेवा पोर्तहा]] {{*}} [[महानौर]] {{*}} [[महेशपुर पतारी]] {{*}} [[मुक्सर]] {{*}} [[मोहनपुर कमलपुर]] {{*}} [[मौवाही]] {{*}} [[राजपुर, सिराहा|राजपुर]] {{*}} [[लगडी गडियानी]] {{*}} [[लगडी गोठ]] {{*}} [[लक्ष्मीपुर प्रमा]] {{*}} [[लक्ष्मीपुर पतारी]] {{*}} [[लक्ष्मीनिया, सिराहा|लक्ष्मीनिया]] {{*}} [[लालपुर, सिराहा|लालपुर]] {{*}} [[बरियारपट्टी]] {{*}} [[विधानगर]] {{*}} [[विस्नुपुरकट्टी]] {{*}} [[विष्णुपुर प्रमा]] {{*}} [[विष्णुपुर प्ररा]] {{*}} [[सानहैथा]] {{*}} [[सारश्वर]] {{*}} [[सुखचिना]] {{*}} [[सखुवानान्कारकट्टी]] {{*}} [[सोठियान]] {{*}} [[सिक्रोन]] {{*}} [[सिसवनी]] {{*}} [[सीतापुर प्ररा]] {{*}} [[सीतापुर प्रध]] {{*}} [[सिलोर्वा पछवारी]] {{*}} [[सुखिपुर]] {{*}} [[सोनमति मझौरा]] {{*}} [[हनुमाननगर, सिराहा|हनुमाननगर]] {{*}} [[हनुमाननगर प्रध]] {{*}} [[तुल्सीपुर, सिराहा|तुल्सीपुर]] {{*}} [[हर्कट्टी]]''' (जम्मा:१०६)

====[[सोलुखुम्बु जिल्ला]]====
'''
[[काँकु]] {{*}} [[काङ्गेल]] {{*}} [[केरुङ, सोलुखुम्बु|केरुङ]] {{*}} [[खुम्जुङ]] {{*}} [[गार्मा]] {{*}} [[गोली]] {{*}} [[गोराखानी]] {{*}} [[गुदेल]] {{*}} [[चौलाखर्क]] {{*}} [[चौंरीखर्क]] {{*}} [[छेस्काम]] {{*}} [[जुभिङ]] {{*}} [[जुबु]] {{*}} [[टाक्सिन्दु]] {{*}} [[टाप्टिङ]] {{*}} [[तिङ्गला]] {{*}} [[देउसा]] {{*}} [[नाम्चे]] {{*}} [[नेचाबतासे]] {{*}} [[नेचाबेतघारी]] {{*}} [[नेले]] {{*}} [[पञ्चन]] {{*}} [[पावै]] {{*}} [[बाकु, सोलुखुम्बु|बाकु]] {{*}} [[बासा]] {{*}} [[बुङ]] {{*}} [[बेनी, सोलुखुम्बु|बेनी]] {{*}} [[भाकाञ्जे]] {{*}}  [[मुक्ली]] {{*}} [[तामाखानी]] {{*}} [[लोखिम]] {{*}}[[सल्लेरी, सोलुखुम्बु|सल्लेरी]] {{*}} [[सल्यान, सोलुखुम्बु|सल्यान]] {{*}} [[सोताङ]]''' (जम्मा:३४)

====[[उदयपुर जिल्ला]]====
[[आँपटार]] {{*}} [[इनामे]] {{*}} [[कटारी]] {{*}} [[त्रिवेणी, उदयपुर|त्रिवेणी]] {{*}} [[बेल्टार, उदयपुर|बेल्टार]] {{*}} [[बसाहा]] {{*}} [[ओख्ले]] {{*}} [[कटुन्जे ववला]] {{*}} [[खाँबु]] {{*}} [[चौदण्डी]] {{*}} [[जाँते, उदयपुर|जाँते]] {{*}} [[जोगीदह]] {{*}} [[ठोक्सिला]] {{*}} [[डुम्रे]] {{*}} [[तपेश्वरी]] {{*}} [[ताम्लीछा]] {{*}} [[तावाश्री]] {{*}} [[ठानागाउँ]] {{*}} [[नामेटार]] {{*}} [[पञ्चावती]] {{*}} [[पोखरी, उदयपुर|पोखरी]] {{*}} [[बर्रे]] {{*}} [[बलम्ता]] {{*}} [[बाराहा, उदयपुर|बाराहा]] {{*}} [[बासबोटे]] {{*}} [[भलाय डाँडा]] {{*}} [[जल्पाचिलाउने]] {{*}} [[भुट्टार]] {{*}} [[मैनामैनी]] {{*}} [[मयङ्खु]] {{*}} [[रिश्कु]] {{*}} [[रूपाटार]] {{*}} [[रौता]] {{*}} [[लाफागाउँ]] {{*}} [[लिम्पाटार]] {{*}} [[लेखगाउँ, उदयपुर|लेखगाउँ]] {{*}} [[लेखानी]] {{*}} [[साउने]] {{*}} [[सिद्धिपुर, उदयपुर|सिद्धिपुर]] {{*}} [[सिरिसे, उदयपुर|सिरिसे]] {{*}} [[सुन्दरपुर, उदयपुर|सुन्दरपुर]] {{*}} [[सोरुङ छबिसे]] {{*}} [[हडिया, उदयपुर|हडिया]] {{*}} [[हर्देनी]]''' (जम्मा:४४)

==[[मध्यमाञ्चल विकास क्षेत्र]]==

===[[जनकपुर अञ्चल]]===
&lt;gallery&gt;
Image:NepalDhanusaDistrictmap.png|[[धनुषा जिल्ला]]
Image:NepalDolakhaDistrictmap.png|[[दोलखा जिल्ला]]
Image:NepalMahottariDistrictmap.png|[[महोत्तरी जिल्ला]]
Image:NepalRamechhapDistrictmap.png|[[रामेछाप जिल्ला]]
Image:NepalSarlahiDistrictmap.png|[[सर्लाही जिल्ला]]
Image:NepalSindhuliDistrictmap.png|[[सिन्धुली जिल्ला]]
&lt;/gallery&gt;

====[[धनुषा जिल्ला]]====
'''
[[अन्दुपट्टी]] {{*}} [[इटहर्वा]] {{*}} [[इनर्वा, धनुषा|इनर्वा]] {{*}} [[एकराही]] {{*}} [[औरही, धनुषा|औरही]] {{*}} [[कचुरी ठेरा]] {{*}} [[कजरा रमौल]] {{*}} [[कनकपट्टी]] {{*}} [[कुर्था, धनुषा|कुर्था]] {{*}} [[खजुरी चन्हा]] {{*}} [[गिद्धा]] {{*}} [[घोडघास]] {{*}} [[धबौली]] {{*}} [[सिङ्ग्याही मैदान]] {{*}} [[हरिने]] {{*}} [[तुल्सीयाही निकास]] {{*}} [[मानसिंहपट्टी]] {{*}} [[प्रको महुवा]] {{*}} [[लगमा गढागुठी]] {{*}} [[फुलगामा]] {{*}} [[तुलसीयाही जब्दी]] {{*}} [[मुखियापट्टी मुसहरनिया]] {{*}} [[बहेडा बेला]] {{*}} [[बघचौडा]] {{*}} [[सुगा मधुकरही]] {{*}} [[नौवाखोर पर्साही]] {{*}} [[पटेर्वा, धनुषा|पटेर्वा]] {{*}} [[लखौरी]] {{*}} [[हंसपुर कठपुल्ला]] {{*}} [[सुगा निकास]] {{*}} [[नगराईन]] {{*}} [[दुहवी, धनुषा|दुहवी]] {{*}} [[ठाढीझिझा]] {{*}} [[सतोषर]] {{*}} [[मखनाहा]] {{*}} [[ठिल्ला यदुवा]] {{*}} [[सवैला]] {{*}} [[धनुषाधाम]] {{*}} [[रघुनाथपुर, धनुषा|रघुनाथपुर]] {{*}} [[धनुषागोविन्दपुर]] {{*}} [[भुतहीपटेर्वा]] {{*}} [[पौडेश्वर]] {{*}} [[बरमझिया, धनुषा|बरमझिया]] {{*}} [[गोठकोयलपुर]] {{*}} [[बेगा शिवपुर]] {{*}} [[बिसरभोरा]] {{*}} [[बसहिया]] {{*}} [[बसविटिट]] {{*}} [[देवपुरा रूपैठा]] {{*}} [[बिन्धी]] {{*}} [[गोपालपुर]] {{*}} [[शान्तिपुर, धनुषा|शान्तिपुर]] {{*}} [[सपही, धनुषा|सपही]] {{*}} [[रमदैया भवाडी]] {{*}} [[सखुवा महेन्द्रनगर]] {{*}} [[बल्हासघारा]] {{*}} [[देवरी परवाहा]] {{*}} [[झोझीकटैया]] {{*}} [[बहुअर्वा]] {{*}} [[लोहना]] {{*}} [[पतनुका]] {{*}} [[लक्कड]] {{*}} [[दुवरकोट हथलेटवा]] {{*}} [[सिनुरजोरा]] {{*}} [[खरिहानी]] {{*}} [[बालाबाखर]] {{*}} [[हठिपुर हडवाडा]] {{*}} [[हरिहरपुर, धनुषा|हरिहरपुर]] {{*}} [[भुचक्रपुर]] {{*}} [[बटेश्वर]] {{*}} [[तारापट्टी सिरसिया]] {{*}} [[मिथिलेश्वर मौवाही]] {{*}} [[मिथिलेश्वर निकास]] {{*}} [[ढल्केवर]] {{*}} [[तुल्सी चौडा]] {{*}} [[बेगाडावर]] {{*}} [[लक्ष्मीनिवास]] {{*}} [[चक्कर]] {{*}} [[बल्हागोठ]] {{*}} [[पुष्पवलपुर]] {{*}} [[लक्ष्मीपुरबगेवा]] {{*}} [[माचि झिटकैया]] {{*}} [[देवडिहा]] {{*}} [[धनौजी]] {{*}} [[झटियाही]] {{*}} [[लबटोली]] {{*}} [[यज्ञभूमि]] {{*}} [[बल्हाकठाल]] {{*}} [[प्रखे महुवा]] {{*}} [[बनिनिया]] {{*}} [[यदुकुश]] {{*}} [[चोराकोयलपुर]] {{*}} [[उमापेरमपुर]] {{*}} [[बफै]] {{*}} [[ननुपट्टी]] {{*}} [[सोनिगामा]] {{*}} [[पचहर्वा]] {{*}} [[भरतपुर, धनुषा|भरतपुर]] {{*}} [[गोदार]] {{*}} [[दिगम्बरपुर]] {{*}} [[नक्टाझिझ]]'''  (जम्मा:१०१)

====[[दोलखा जिल्ला]]====
[[आलम्पु]] {{*}} [[ओराङ]] {{*}} [[काटाकुटी]] {{*}} [[काब्रे]] {{*}} [[कालिञ्चोक]] {{*}} [[खारे]] {{*}} [[खोपाचाँगु]] {{*}} [[गैरीमुदी]] {{*}} [[गौरीशङ्कर]] {{*}} [[घ्याङसुकाठोकर]] {{*}} [[चङ्खु]] {{*}} [[चिलङ्खा]] {{*}} [[च्यामा]] {{*}} [[जफे]] {{*}} [[जुँगु]] {{*}} [[झुले]] {{*}} [[झ्याकु]] {{*}} [[डाँडाखर्क, दोलखा|डाँडाखर्क]] {{*}} [[तामचेत दूधपोखरी]] {{*}} [[नाम्दु]] {{*}} [[पवटी]] {{*}} [[फस्कु]] {{*}} [[बाबरे]] {{*}} [[बुलुङ]] {{*}} [[बोच]] {{*}} [[भीरकोट, दोलखा|भीरकोट]] {{*}} [[भूषाफेदा]] {{*}} [[भेडपु]] {{*}} [[मागापौवा]] {{*}} [[मार्बु]] {{*}} [[मालु]] {{*}} [[मिर्गे]] {{*}} [[मेलुङ]] {{*}} [[लाकुरीडाँडा]] {{*}} [[लादुक]] {{*}} [[लापिलाङ]] {{*}} [[लामाबगर]] {{*}} [[लामिडाँडा, दोलखा|लामिडाँडा]] {{*}} [[विगु]] {{*}} [[शहरे]] {{*}} [[शैलुङ्गेश्वर]] {{*}} [[श्यामा]] {{*}} [[सुनखानी, दोलखा|सुनखानी]] {{*}} [[सुन्द्रावती]] {{*}} [[सुरी]] {{*}} [[सुष्पाक्षमावती]] {{*}} [[हाँवा]] {{*}} [[जिरी]] {{*}} [[ठूलोपाताल]] {{*}} [[माली, दोलखा|माली]] {{*}} [[क्षेत्रपा]]'''  (जम्मा:५१)

====[[महोत्तरी जिल्ला]]====
'''
[[अनकार]] {{*}} [[एकडाराबेला]] {{*}} [[एकरहिया]] {{*}} [[इटहर्वाकट्टी]] {{*}} [[औरही, महोत्तरी|औरही]] {{*}} [[किसाननगर]] {{*}} [[कोल्हुवा बगेया]] {{*}} [[खैरबन्नी]] {{*}} [[खयरमारा]] {{*}} [[खोपी]] {{*}} [[खुट्टापिपराडी]] {{*}} [[गैढाभेटपुर]] {{*}} [[गौरीवास]] {{*}} [[गोनरपुरा]] {{*}} [[डाम्ही मडै]] {{*}} [[धमौरा]] {{*}} [[धर्मपुर, महोत्तरी|धर्मपुर]] {{*}} [[धिरापुर]] {{*}} [[नैन्ही]] {{*}} [[पडौल]] {{*}} [[पर्सा पतेली]] {{*}} [[पर्सादेवाड]] {{*}} [[पशुपतिनगर, महोत्तरी|पशुपतिनगर]] {{*}} [[रामनगर, महोत्तरी|रामनगर]] {{*}} [[पिगौना]] {{*}} [[गौशाला नगरपालिका|गौशाला]] {{*}} [[पिपरा, महोत्तरी|पिपरा]] [[निगौली]] {{*}} [[पोखरभिण्डा सङ्ग्रामपुर]] {{*}} [[फुलाहट्टा परिकौली ]] {{*}} [[फुलकाहा]] {{*}} [[बगडा]] {{*}} [[बदिया बन्चौरी]] {{*}} [[बैरगिया लक्ष्मीनिया]] {{*}} [[बलवा]] {{*}} [[बनौली दनौली]] {{*}} [[बनौटा]] {{*}} [[बर्दिबास]] {{*}} [[बसबिट्टी]] {{*}} [[बथनाहा, महोत्तरी|बथनाहा]] {{*}} [[बेलगाछी]] {{*}} [[भरतपुर, महोत्तरी|भरतपुर]] {{*}} [[भटौलिया, महोत्तरी|भटौलिया]] {{*}} [[बिजलपुरा]] {{*}} [[भ्रमरपुरा]] {{*}} [[महादैया तपनपुर]] {{*}} [[महोत्तरी, महोत्तरी|महोत्तरी]] {{*}} [[माइस्थान]] {{*}} [[मझौरा विसनपुर]] {{*}} [[मनरा]] {{*}} [[मटिहानी]] {{*}} [[मेघनाथ गोरहन्ना]] {{*}} [[रघुनाथपुर, महोत्तरी|रघुनाथपुर]] {{*}} [[रामगोपालपुर]] {{*}} [[रतौली]] {{*}} [[लक्ष्मीनिया, महोत्तरी|लक्ष्मीनिया]] {{*}} [[लोहारपट्टी]] {{*}} [[श्रीपुर, महोत्तरी|श्रीपुर]] {{*}} [[सम्सी]] {{*}} [[सहसौला]] {{*}} [[सहोडवा, महोत्तरी|सहोडवा]] {{*}} [[साँढा]] {{*}} [[सरपल्लो]] {{*}} [[सिमरदही]] {{*}} [[सिङ्ग्याही]] {{*}} [[सिसवा कटैया]] {{*}} [[सोनमा]] {{*}} [[सोनौल]] {{*}} [[सोनामाई]] {{*}} [[सुगा भवानीपट्टी]] {{*}} [[सुन्दरपुर, महोत्तरी|सुन्दरपुर]] {{*}} [[भँगाहा]] {{*}} [[हलखोरी]] {{*}} [[हरिहरपुर हरिनामरी]] {{*}} [[हाथिलेट]] {{*}} [[हथिसर्वा]]'''  (जम्मा:७६)

====[[रामेछाप जिल्ला]]====
[[कुबुकस्थली]] {{*}} [[सुनारपानी]] {{*}}  [[सुकाजोर]] {{*}}  [[सालु]] {{*}}  [[भलुवाजोर]] {{*}}  [[मन्थली]] {{*}}   [[भटौली]] {{*}}  [[चिसापानी, रामेछाप|चिसापानी]] {{*}} [[रामेछाप नगरपालिका|रामेछाप]] {{*}} [[ओख्रेनी]] {{*}} [[कठजोर]] {{*}} [[खनियापानी]] {{*}} [[खाँडादेवी]] {{*}} [[खिम्ती]] {{*}} [[गुन्सी भदौरे]] {{*}} [[गुप्तेश्वर, रामेछाप|गुप्तेश्वर]] {{*}} [[गुम्देल]] {{*}} [[गेलु]] {{*}} [[गोठगाउँ]] {{*}} [[गोश्वारा]] {{*}} [[चनखु]] {{*}} [[चुचुरे]] {{*}} [[टोकरपुर]] {{*}} [[ठोसे]] {{*}} [[तिल्पुङ]] {{*}} [[डडुवा]] {{*}} [[दिमीपोखरी]] {{*}} [[दुरागाउँ]] {{*}} [[देउराली, रामेछाप|देउराली]] {{*}} [[दोरम्बा]] {{*}} [[नागदह, रामेछाप|नागदह]] {{*}} [[नामाडी]] {{*}} [[पकरबास]] {{*}} [[पिङ्खुरी]] {{*}} [[पुरानागाउँ]] {{*}} [[प्रिती, रामेछाप|प्रिती]] {{*}} [[फर्पु]] {{*}} [[फुलासी]] {{*}} [[बिजुलीकोट]] {{*}} [[बेताली]] {{*}} [[बेथान]] {{*}} [[गागल भदौरे]] {{*}} [[भीरपानी]] {{*}} [[भुजी]] {{*}} [[मजुवा, रामेछाप|मजुवा]] {{*}} [[माकादुम]] {{*}} [[रस्नालु]] {{*}} [[राकाथुम]] {{*}} [[रामपुर, रामेछाप|रामपुर]] {{*}} [[लखनपुर, रामेछाप|लखनपुर]] {{*}} [[बाम्ती भण्डार]] {{*}} [[साँघुटार]] {{*}} [[सैपु]] {{*}} [[हिमगङ्गा]] {{*}} [[हिलेदेवी]]'''  (जम्मा:५५)

====[[सर्लाही जिल्ला]]====
[[अचलगढ]] {{*}}[[अर्नाहा, सर्लाही|अर्नाहा]] {{*}} [[सासापुर]] {{*}}[[औरही, सर्लाही|औरही]] {{*}} [[अत्रौली]] {{*}}[[बबरगञ्ज]] {{*}}[[बगदह]] {{*}} [[लालबन्दी]] {{*}} [[बहादुरपुर, सर्लाही|बहादुरपुर]] {{*}}[[बलरा]] {{*}}[[बारा उद्योरण]] {{*}}[[बरहथवा]] {{*}}[[वसन्तपुर, सर्लाही|वसन्तपुर]] {{*}} [[पत्थरकोट]] {{*}} [[बत्रौल]] {{*}} [[बेला, सर्लाही|बेला]] {{*}}[[बेल्ही, सर्लाही|बेल्ही]] {{*}}[[बेल्वाजब्दी]] {{*}}[[भाँडसार]] {{*}} [[भगवतीपुर, सर्लाही|भगवतीपुर]] {{*}}[[भवानीपुर, सर्लाही|भवानीपुर]] {{*}}[[ब्रह्मपुरी, सर्लाही|ब्रह्मपुरी]] {{*}} [[भक्तिपुर]] {{*}}  [[चन्द्रनगर]] {{*}}[[छटौल]] {{*}}[[छटौना]] {{*}}[[धनकौल पछियारी]] {{*}}[[धनकौल पुर्वाही]] {{*}}[[धनगढा]] {{*}}[[ढुङ्ग्रेखोला, सर्लाही|ढुङ्ग्रेखोला]] {{*}} [[धुर्कौली]] {{*}}[[डुमरिया]] {{*}}[[फरहदवा]] {{*}} [[जिङ्गदवा]] {{*}}[[फुलपरासी]] {{*}} [[गडहियाबैरी]] {{*}}[[गम्हरीया]] {{*}}[[गोडैता]] {{*}}[[गौरीशङ्कर, सर्लाही|गौरीशङ्कर]] {{*}}[[हजरीया]] {{*}}[[हर्कथवा]] {{*}}[[हरिपुर, सर्लाही|हरिपुर]] {{*}}[[हरिपुर्वा]] {{*}}[[हथिऔल]] {{*}} [[हरिवन नगरपालिका|हरिवन]]  {{*}} [[ईश्वरपुर]]  {{*}}[[हेमपुर]] {{*}} [[जब्दी, सर्लाही|जब्दी]] {{*}}[[जमुनिया, सर्लाही|जमुनिया]] {{*}}[[जानकीनगर, सर्लाही|जानकीनगर]] {{*}}[[सुन्दरपुर, सर्लाही|सुन्दरपुर]] {{*}}[[कविलासी, सर्लाही|कविलासी]] {{*}}[[कालिन्जोर]] {{*}} [[कर्मैया]] {{*}}[[खैर्वा]] {{*}}[[खोरीया]] {{*}}[[खुटौना]] {{*}}[[किसनपुर]] {{*}} [[कौडेना]] {{*}}[[लौकठ]] {{*}} [[लक्ष्मीपुर कोद्रहा]] {{*}}[[लक्ष्मीपुर सुखचैना]] {{*}}[[मधुवनगोठ]] {{*}}[[मधुवनी, सर्लाही|मधुवनी]] {{*}} [[महिनाथपुर]] {{*}}[[भेल्ही]] {{*}} [[मानपुर, सर्लाही|मानपुर]] {{*}} [[मिर्जापुर, सर्लाही|मिर्जापुर]] {{*}} [[मोहनपुर, सर्लाही|मोहनपुर]] {{*}}[[मोतीपुर, सर्लाही|मोतीपुर]] {{*}} [[मुर्तिया]] {{*}}[[मुसैली]] {{*}} [[नारायणखोला]] {{*}}[[नारायणपुर, सर्लाही|नारायणपुर]] {{*}}[[नेत्रगञ्ज]] {{*}}[[नौकेल्हवा]] {{*}} [[पर्सा, सर्लाही|पर्सा]] {{*}} [[परवानीपुर]] {{*}} [[पिडारी]] {{*}} [[पिडरिया]] {{*}} [[पिपरीया]] {{*}} [[राजघाट, सर्लाही|राजघाट]] {{*}} [[रामवन]] {{*}} [[रामनगर बहुअर्वा]] {{*}}[[रानीगञ्ज]] {{*}}[[रोहुवा]] {{*}}[[सक्रौल]] {{*}}[[सलेमपुर]] {{*}}[[सङ्ग्रामपुर, सर्लाही|सङ्ग्रामपुर]] {{*}}[[शङ्करपुर, सर्लाही|शङ्करपुर]] {{*}} [[श्रीपुर, सर्लाही|श्रीपुर]] {{*}}[[सिखौना]] {{*}}[[सिमरा, सर्लाही|सिमरा]] {{*}}[[सिसौटिया]] {{*}}[[सिसौट]] {{*}} [[सहोडवा, सर्लाही|सहोडवा]] {{*}}[[सुदामा, सर्लाही|सुदामा]] {{*}} [[सुन्दरपुर चोहर्वा]] {{*}}[[त्रिभुवननगर, सर्लाही|त्रिभुवननगर]]'''  (जम्मा:९९)

====[[सिन्धुली जिल्ला]]====
'''
[[अरुणठाकुर]] {{*}} [[अमले]] {{*}} [[आम्बोटे]] {{*}} [[दुधौली, सिन्धुली|दुधौली]] {{*}} [[कपिलाकोट]] {{*}} [[कल्पवृक्ष]] {{*}} [[कुकुरठाकुर]] {{*}} [[कुशेश्वर दुम्जा]] {{*}} [[क्यानेश्वर]] {{*}} [[खाङ्साङ]] {{*}} [[खोलागाउँ]] {{*}} [[जलकन्या]] {{*}} [[जरायोटार, सिन्धुली|जरायोटार]] {{*}} [[जिनाखु]] {{*}} [[झागाझोली रातमाटा]] {{*}} [[महेन्द्र झयाडी]] {{*}} [[टाँडी]] {{*}} [[डाँडिगुराँसे|डाँडिगुराँशे]] {{*}} [[डुडभञ्ज्याङ]] {{*}} [[तामाजोर]] {{*}} [[तिनकन्या]] {{*}} [[तोश्रामखोला]] {{*}} [[निपाने]] {{*}} [[नेत्रकाली]] {{*}} [[सुम्नाम पोखरी]] {{*}} [[पिपलमाडी]] {{*}} [[पुरानो झागाझोली]] {{*}} [[बस्तिपुर, सिन्धुली|बस्तिपुर]] {{*}} [[बालाजोर]] {{*}} [[बाहुनतिल्पुङ]] {{*}} [[बासेश्वर]] {{*}} [[बितिजोर बगैया]] {{*}} [[बेलघारी]] {{*}} [[भद्रकाली, सिन्धुली|भद्रकाली]] {{*}} [[भीमेश्वर]] {{*}} [[भिमस्थान]] {{*}} [[भुवनेश्वरी ग्वालटार]] {{*}} [[मझुवा|‍‍‍‍मझुवा]] {{*}} [[महादेवडाँडा]] {{*}} [[महादेवस्थान, सिन्धुली|महादेवस्थान]] {{*}} [[रतनचुरा]] {{*}} [[रत्नावती]] {{*}} [[रानिबास]] {{*}} [[रानिचुरी]] {{*}} [[लदाभिर]] {{*}} [[लाम्पानटार]] {{*}} [[शान्तेश्वरी]] {{*}} [[सोल्पाठाना]] {{*}} [[सिर्थौली]] {{*}} [[सितलपाटी, सिन्धुली|सितलपाटी]] {{*}} [[हत्पते]] {{*}} [[हरिहरपुरगढी]] {{*}} [[हर्षाही]]'''  (जम्मा:५३)

===[[बागमती अञ्चल]]===
&lt;gallery&gt;
Image:NepalBhaktapurDistrictmap.png|[[भक्तपुर जिल्ला]]
Image:NepalDhadingDistrictmap.png|[[धादिङ जिल्ला]]
Image:NepalKathmanduDistrictmap.png|[[काठमाडौँ जिल्ला]]
Image:NepalKavrepalanchokDistrictmap.png|[[काभ्रेपलान्चोक जिल्ला]]
Image:NepalLalitpurDistrictmap.png|[[ललितपुर जिल्ला]]
Image:NepalNuwakotDistrictmap.png|[[नुवाकोट जिल्ला]]
Image:NepalRasuwaDistrictmap.png|[[रसुवा जिल्ला]]
Image:NepalSindhupalchokDistrictmap.png|[[सिन्धुपाल्चोक जिल्ला]]
&lt;/gallery&gt;


====[[भक्तपुर जिल्ला]]====
'''
[[कटुञ्जे]] {{*}} [[गुण्डु]] {{*}} [[चाँगुनारायण, भक्तपुर|चाँगुनारायण]] {{*}} [[चित्तपोल]] {{*}} [[छालिङ]] {{*}} [[झौखेल]] {{*}} [[ताथली]] {{*}} [[दधिकोट]] {{*}} [[दुवाकोट]] {{*}} [[नखेल]] {{*}} [[नगरकोट]] {{*}} [[बागेश्वरी, भक्तपुर|बागेश्वरी]] {{*}} [[बालकोट]] {{*}} [[सिपाडोल]] {{*}} [[सिरुटार]] {{*}} [[सुडाल]]'''  (जम्मा:१६)

====[[धादिङ जिल्ला]]====
'''
[[आगिञ्चोक]] {{*}} [[कल्लेरी]] {{*}} [[मुरलीभञ्ज्याङ]] {{*}} [[निलकण्ठ]] {{*}} [[साङ्कोष]] {{*}} [[सुनौलाबजार]] {{*}} [[कटुञ्जे, धादिङ|कटुञ्जे]] {{*}} [[केवलपुर]] {{*}} [[किरानचोक]] {{*}} [[कुम्पुर]] {{*}} [[खाल्टे]] {{*}} [[खरी, धादिङ|खरी]] {{*}} [[गजुरी]] {{*}} [[गोगनपानी, धादिङ|गोगनपानी]] {{*}} [[गुम्दी]] {{*}} [[चैनपुर, धादिङ|चैनपुर]] {{*}} [[छत्रेदेउराली]] {{*}} [[जोगीमारा]] {{*}} [[जीवनपुर]] {{*}} [[झार्लाङ]] {{*}} [[ज्यामरुङ]] {{*}} [[ढोला]] {{*}} [[तसर्पु]] {{*}} [[तिप्लिङ]] {{*}} [[थाक्रे]] {{*}} [[दार्खा]] {{*}} [[धुषा]] {{*}} [[धुवाकोट]] {{*}} [[नलाङ]] {{*}} [[नौबिसे]] {{*}} [[पिडा]] {{*}} [[फुलखर्क]] {{*}} [[बसेरी]] {{*}} [[बैरेनी]] {{*}} [[बेनीघाट, धादिङ|बेनीघाट]] {{*}} [[बुढाथुम]] {{*}} [[भूमेस्थान]] {{*}} [[महादेवस्थान, धादिङ|महादेवस्थान]] {{*}} [[मैदी, धादिङ|मैदी]] {{*}} [[मार्पाक]] {{*}} [[मुलपानी, धादिङ|मुलपानी]] {{*}} [[लापा]] {{*}} [[रीगाउँ]] {{*}} [[सलाङ]] {{*}} [[सल्यानकोट, धादिङ|सल्यानकोट]] {{*}} [[सल्यानटार]] {{*}} [[सत्यदेवी]] {{*}} [[सेम्जोङ]] {{*}} [[सेर्तुङ]] {{*}} [[त्रिपुरेश्वर, धादिङ|त्रिपुरेश्वर]]'''  (जम्मा:५०)

====[[काठमाडौँ जिल्ला]]====
'''
[[आलापोट]] {{*}} [[इचङ्गुनारायण]] {{*}} [[इन्द्रायणी, काठमाडौँ|इन्द्रायणी]] {{*}} [[कपन]] {{*}} [[काभ्रेस्थली]] {{*}} [[खड्का भद्रकाली]] {{*}} [[गागलफेदी]] {{*}} [[गोङ्गबु]] {{*}} [[गोकर्णेश्वर]] {{*}} [[गोठटार]] {{*}} [[गोलढुङ्गा]] {{*}} [[चपली भद्रकाली]] {{*}} [[चाल्नाखेल]] {{*}} [[चुनीखेल]] {{*}} [[छैमले]] {{*}} [[जितपुरफेदी]] {{*}} [[जोरपाटी]] {{*}} [[झोर महाङ्काल]] {{*}} [[टल्कु डुडेचौर]] {{*}} [[टोखा चण्डेश्वरी]] {{*}} [[टोखा सरस्वती]] {{*}} [[डाँछी]] {{*}} [[तीनथाना]] {{*}} [[थानकोट]] {{*}} [[दक्षिणकाली]] {{*}} [[दहचोक]] {{*}} [[धर्मस्थली]] {{*}} [[धापासी]] {{*}} [[नयाँपाटी]] {{*}} [[नाङ्गलेभारे]] {{*}} [[नैकाप नयाँभञ्ज्याङ]] {{*}} [[नैकाप पुरानोभञ्ज्याङ]] {{*}} [[पुखुलाछी]] {{*}} [[फुटुङ]] {{*}} [[बज्रयोगिनी]] {{*}} [[बलम्वु]] {{*}} [[बालुवा, काठमाडौँ|बालुवा]] {{*}} [[बूढानीलकण्ठ]] {{*}} [[भद्रवास]] {{*}} [[भीमढुङ्गा]] {{*}} [[मच्छेगाउँ]] {{*}} [[मनमैंजु]] {{*}} [[महाङ्काल, काठमाडौँ|महाङ्काल]] {{*}} [[महादेवस्थान, काठमाडौं|महादेवस्थान]] {{*}} [[मातातीर्थ]] {{*}} [[मूलपानी, काठमाडौँ|मूलपानी]] {{*}} [[रामकोट]] {{*}} [[लप्सीफेदी]] {{*}} [[वाणभञ्ज्याङ]] {{*}} [[शेषनारायण]] {{*}} [[सतुङ्गल]] {{*}} [[साङला, काठमाडौँ|साङला]] {{*}} [[सीतापाइला]] {{*}} [[सुन्टोल]] {{*}} [[सुन्दरीजल]] {{*}} [[सेतीदेवी, काठमाडौं|सेतीदेवी]] {{*}} [[स्यूचाटार]]'''  (जम्मा:५७)

====[[काभ्रेपलान्चोक जिल्ला]]====
'''
[[उग्रचण्डी नाला]] {{*}} [[अनेकोट]] {{*}} [[पाँचखाल नगरपालिका|पाँचखाल]] {{*}} [[होक्सेबजार]] {{*}} [[साठीघर भगवती]] {{*}} [[उग्रतारा जनागाल]] {{*}} [[कटुञ्जे बेसी]] {{*}} [[कलाँती भूमिडाँडा]] {{*}} [[कात्तिके देउराली]] {{*}} [[कानपुर कालापानी]] {{*}} [[काभ्रे नित्यचण्डेश्वरी]] {{*}} [[कुरुवास चापाखोरी]] {{*}} [[कुशादेवी]] {{*}} [[कोलाँतीभुम्लु]] {{*}} [[देवभूमि बालुवा]] {{*}} [[कोशीदेखा]] {{*}} [[खनालथोक]] {{*}} [[खरेलथोक]] {{*}} [[खहरेपाँगु]] {{*}} [[खार्पाचोक]] {{*}} [[गोकुले]] {{*}} [[गोठपानी]] {{*}} [[गैरीबिसौना देउपुर]] {{*}} [[घर्तीछाप]] {{*}} [[चण्डेनी मण्डन]] {{*}} [[चलाल गणेशस्थान]] {{*}} [[चौबास]] {{*}} [[च्याम्राङबेसी]] {{*}} [[च्यासिङखर्क]] {{*}} [[जैसीथोक मण्डन]] {{*}} [[ज्याम्दी मण्डन]] {{*}} [[टुकुचा नाला]] {{*}} [[ठूलोपर्सेल]] {{*}} [[डराउने पोखरी]] {{*}} [[डाँडागाउँ,  काभ्रेपलाञ्चोक|डाँडागाउँ]] {{*}} [[ढुङ्खर्क]] {{*}} [[दाप्चा छत्रेबाँझ]] {{*}} [[देवीटार]] {{*}} [[दोलालघाट]] {{*}} [[धुसेनी शिवालय]] {{*}} [[नयाँगाउँ देउपुर]] {{*}} [[नाग्रेगगर्चे]] {{*}} [[नासिकास्थान साँगा]] {{*}} [[पात्लेखेत,  काभ्रेपलाञ्चोक|पात्लेखेत]] {{*}} [[पुरानागाउँ दाप्चा]] {{*}} [[पोखरीचौरी]] {{*}} [[पोखरीनारायणस्थान]] {{*}} [[फलाँटे भुम्लु]] {{*}} [[फलामेटार]] {{*}} [[फोक्सिङटार]] {{*}} [[बनखुचौर]] {{*}} [[बल्थली]] {{*}} [[बालुवापाटी देउपुर]] {{*}} [[बिर्ता देउराली]] {{*}} [[बुढाखानी]] {{*}} [[बेखसिम्ले घर्तीगाउँ]] {{*}} [[बोल्देफेदिचे]] {{*}} [[भिमखोरी]] {{*}} [[भुम्लुटार]] {{*}} [[मङ्गलटार, काभ्रेपलाञ्चोक|मङ्गलटार]] {{*}} [[मथुरापाटी फूलबारी]] {{*}} [[महाङ्कालचौर|भुग्देउ महाङ्काल]] {{*}} [[महादेवटार]] {{*}} [[महादेवस्थानमण्डन]] {{*}} [[महेन्द्रज्योति]] {{*}} [[माझीफेदा]] {{*}} [[मादनकुँडारी]] {{*}} [[मिल्चे]] {{*}} [[मेच्छेगाउँ]] {{*}} [[मेथिनकोट]] {{*}} [[रविओपी]] {{*}}  [[रयाले]] {{*}} [[बाल्टिङ]] {{*}} [[शङ्खुपाटीचौर]] {{*}} [[शारदा बतासे]] {{*}} [[शिखर आम्बोटे]] {{*}} [[सरमथली, काभ्रेपलाञ्चोक|सरमथली]] {{*}} [[सल्लेभुम्लु]] {{*}} [[सर्स्युखर्क]] {{*}} [[सानोवाङथली]] {{*}} [[सापिङ]] {{*}} [[सालधारा]] {{*}} [[साल्मेचाकल]] {{*}} [[सिपाली चिलाउने]] {{*}} [[सिमलचौर श्यामपाटी]] {{*}} [[सिम्थली]] {{*}} [[सिसाखानी]]'''  (जम्मा:८७)

====[[ललितपुर जिल्ला]]====
'''
[[आश्राङ]] {{*}} [[इकुडोल]] {{*}} [[इमाडोल]] {{*}} [[कालेश्वर]] {{*}} [[खोकना]] {{*}} [[गिम्दी]] {{*}} [[गोटीखेल]] {{*}} [[गोदामचौर]] {{*}} [[गोदावरी, ललितपुर|गोदावरी]] {{*}} [[धुसेल]] {{*}} [[चन्दनपुर]] {{*}} [[चापागाउँ]] {{*}} [[चौघरे]] {{*}} [[छम्पी]] {{*}} [[झरुवारासी]] {{*}} [[टिकाथली]] {{*}} [[ठुलादुर्लुङ]] {{*}} [[ठेचो]] {{*}} [[ठैब]] {{*}} [[डुकुछाप]] {{*}} [[दल्चोकी]] {{*}} [[देविचौर]] {{*}} [[धापाखेल]] {{*}} [[नल्लु]] {{*}} [[प्युटार]] {{*}} [[बडिखेल]] {{*}} [[बुखेल]] {{*}} [[बुङ्गमति]] {{*}} [[भट्टेडाँडा]] {{*}} [[भारदेउ]] {{*}} [[मानिखेल]] {{*}} [[माल्टा, ललितपुर|माल्टा]] {{*}} [[लामाटार]] {{*}} [[लुभु]] {{*}} [[लेले]] {{*}} [[विशङ्खुनारायण]] {{*}} [[शङ्खु]] {{*}} [[सिद्धिपुर, ललितपुर|सिद्धिपुर]] {{*}} [[सुनाकोठी]] {{*}} [[सैंबु]] {{*}} [[हरिसिद्धी]]'''  (जम्मा:४१)

====[[नुवाकोट जिल्ला]]====
'''
[[उर्लेनी]] {{*}} [[ओखरपौवा]] {{*}} [[ककनी]] {{*}} [[काउले, नुवाकोट|काउले]] {{*}} [[कल्याणपुर, नुवाकोट|कल्याणपुर]] {{*}} [[कविलास, नुवाकोट|कविलास]] {{*}} [[किम्ताङ]] {{*}} [[कुमरी]] {{*}} [[खड्गभन्ज्याङ]] {{*}} [[खरानीटार]] {{*}} [[खानीगाउँ, नुवाकोट|खानीगाउँ]] {{*}} [[साल्मे]] {{*}} [[गाउँखर्क]] {{*}} [[गेर्खु]] {{*}} [[गोर्स्याङ]] {{*}} [[घ्याङ्फेदी]] {{*}} [[चतुराले]] {{*}} [[चाउथे]] {{*}} [[चारघरे]] {{*}} [[गणेशस्थान]] {{*}} [[चौघडा]] {{*}} [[छाप]] {{*}} [[जिलिङ]] {{*}} [[तलाखु]] {{*}} [[तारूका]] {{*}} [[तुप्चे]] {{*}} [[थप्रेक, नुवाकोट|थप्रेक]] {{*}} [[थानपति, नुवाकोट|थानपति]] {{*}} [[थानसिङ]] {{*}} [[दाङसिङ]] {{*}} [[दुईपिपल]] {{*}} [[देउराली, नुवाकोट|देउराली]] {{*}} [[नर्जामण्डप]] {{*}} [[पञ्चकन्या, नुवाकोट|पञ्चकन्या]] {{*}} [[फिकुरी]] {{*}} [[बर्सुञ्चेत]] {{*}} [[बागेश्वरी, नुवाकोट|बागेश्वरी]] {{*}} [[बालकुमारी]] {{*}} [[बुधसिङ]] {{*}} [[बुङताङ]] {{*}} [[बेतिनी, नुवाकोट|बेतिनी]] {{*}} [[बेलकोट]] {{*}} [[भद्रुटार]] {{*}} [[भाल्चे]] {{*}} [[मदानपुर]] {{*}} [[मनकामना, नुवाकोट|मनकामना]] {{*}} [[महाकाली, नुवाकोट|महाकाली]] {{*}} [[राउतबेसी]] {{*}} [[रातामाटे]] {{*}} [[रालुकादेवी]] {{*}} [[लच्याङ]] {{*}} [[लिखु, नुवाकोट|लिखु]] {{*}} [[शिखरबेसी]] {{*}} [[समुन्द्रादेवी]] {{*}} [[समुन्द्रटार]] {{*}} [[सामरी]] {{*}} [[सिक्रे]] {{*}} [[सुनखानी, नुवाकोट|सुनखानी]] {{*}} [[सुन्दरादेवी]] {{*}} [[सूर्यमती]] {{*}} [[हल्दे कालिका]]'''  (जम्मा:६१)

====[[रसुवा जिल्ला]]====
'''
[[गत्लाङ]] {{*}} [[गोल्जुङ]] {{*}} [[चिलिमे]] {{*}} [[टिमुरे]] {{*}} [[ठूलोगाउँ]] {{*}} [[डाँडागाउँ, रसुवा|डाँडागाउँ]] {{*}} [[थुमन]] {{*}} [[धुन्चे]] {{*}} [[धैबुङ]] {{*}} [[भोर्ले, रसुवा|भोर्ले]] {{*}} [[यार्सा]] {{*}} [[राम्चे, रसुवा|राम्चे]] {{*}} [[लहरेपौवा]] {{*}} [[लाङटाङ, रसुवा|लाङटाङ]] {{*}} [[बृद्‌धिम]] {{*}} [[सरमथली, रसुवा|सरमथली]] {{*}} [[स्याफ्रु]] {{*}} [[हाकु]]'''  (जम्मा:१८)

====[[सिन्धुपाल्चोक जिल्ला]]====
'''
[[अत्तरपुर]] {{*}} [[शिखरपुर]] {{*}} [[सिन्धुकोट]] {{*}} [[मेलम्ची]] {{*}} [[बाँसबारी]] {{*}} [[फटकशिला]] {{*}} [[तालामाराङ]] {{*}} [[ज्यामिरे, सिन्धुपाल्चोक|ज्यामिरे]] {{*}} [[कुभिण्डे]] {{*}}  [[चौतारा, सिन्धुपाल्चोक|चौतारा]] {{*}} [[पिपलडाँडा]] {{*}} [[सानोसिरुबारी]] {{*}} [[इचोक]] {{*}} [[इर्खु]] {{*}} [[कदमबास]] {{*}} [[कर्थली]] {{*}} [[कालिका, सिन्धुपाल्चोक|कालिका]] {{*}} [[किउल]] {{*}} [[कुन्चोक]] {{*}} [[गाती]] {{*}} [[गुन्साकोट]] {{*}} [[गुम्बा]] {{*}} [[गोल्चे]] {{*}} [[घुमथाङ]] {{*}} [[घोर्थली]] {{*}} [[चोकटी]] {{*}} [[जलबिरे]] {{*}} [[जेठल]] {{*}} [[टेकनपुर]] {{*}} [[ठूलो धादिङ]] {{*}} [[ठूलोपाखर]] {{*}} [[ठूलोसिरुबारी]] {{*}} [[ठोकर्पा]] {{*}} [[तातोपानी, सिन्धुपाल्चोक|तातोपानी]] {{*}} [[तौथली]] {{*}} [[थकनी]] {{*}} [[थाम्पालकोट]] {{*}} [[थाम्पालछाप]] {{*}} [[थुम्पाखर]] {{*}} [[दुवाचौर]] {{*}} [[धुस्कुन]] {{*}} [[नवलपुर, सिन्धुपाल्चोक|नवलपुर]] {{*}} [[पाङ्ग्रेटार]] {{*}} [[पाङताङ]] {{*}} [[पाल्चोक]] {{*}} [[पिस्कर]] {{*}} [[पेट्कु]] {{*}} [[फुल्पिङकट्टी]] {{*}} [[फुल्पिङकोट]] {{*}} [[फुल्पिङडाँडा]] {{*}} [[बतासे, सिन्धुपाल्चोक|बतासे]] {{*}} [[बराम्ची]] {{*}} [[बरुवा]] {{*}} [[बाँसखर्क]] {{*}} [[बाडेगाउँ]] {{*}} [[बाह्रबिसे, सिन्धुपाल्चोक|बाह्रबिसे]] {{*}} [[भीमटार]] {{*}} [[भोटसिपा]] {{*}} [[भोताङ]] {{*}} [[भोटेचौर]] {{*}} [[भोटेनाम्लाङ]] {{*}} [[महाङ्काल, सिन्धुपाल्चोक|महाङ्काल]] {{*}} [[माङ्खा]] {{*}} [[मानेश्वाँरा]] {{*}} [[मार्मिङ]] {{*}} [[यमुनाडाँडा]] {{*}} [[राम्चे]] {{*}} [[लागर्चे]] {{*}} [[लिसङ्खु]] {{*}} [[लिस्तीकोट]] {{*}} [[साँगाचोक]] {{*}} [[सिपापोखरे]] {{*}} [[सिपाल काभ्रे]] {{*}} [[सुनखानी]] {{*}} [[सेलाङ]] {{*}} [[स्याउलेबजार]] {{*}} [[हगाम]] {{*}} [[हेलम्बु]] {{*}} [[हैबुङ]]'''  (जम्मा:७९)

===[[नारायणी अञ्चल]]===
&lt;gallery&gt;
Image:NepalBaraDistrictmap.png|[[बारा जिल्ला]]
Image:NepalChitawanDistrictmap.png|[[चितवन जिल्ला]]
Image:NepalMakwanpurDistrictmap.png|[[मकवानपुर जिल्ला]]
Image:NepalParsaDistrictmap.png|[[पर्सा जिल्ला]]
Image:NepalRautahatDistrictmap.png|[[रौतहट जिल्ला]]
&lt;/gallery&gt;

====[[बारा जिल्ला]]====
[[अमरपट्टी]] {{*}} [[अमलेखगन्ज]] {{*}} [[अमाव]] {{*}} [[उमजन]] {{*}} [[अमृतगन्ज]] {{*}} [[इटियाही]] {{*}} [[इनर्वामाल]] {{*}} [[इनर्वासिरा]] {{*}} [[उचिडिह]] {{*}} [[ककडी]] {{*}} [[कचोर्वा]] {{*}} [[करैया]]  {{*}} [[कवहीगोठ]] {{*}} [[कवहीजब्दी]] {{*}} [[कुडवा]] {{*}} [[कोल्हवी]] {{*}} [[खुटवाजब्दी]] {{*}} [[खोपवा]] {{*}} [[गन्जभवानीपुर]] {{*}} [[गढहाल]] {{*}} [[गोलागन्ज]] {{*}} [[छतवा]] {{*}} [[छातापिपरा]] {{*}} [[पिपरपाती जब्दी]] {{*}} [[जीतपुर भवानीपुर]] {{*}} [[झिटकैया उत्तर]] {{*}} [[झिटकैया दक्षिण]] {{*}} [[टेढाकट्टी]] {{*}} [[डुमरवाना]] {{*}} [[तेत्तरिया]] {{*}} [[तेलकुवा]] {{*}} [[दहियार]] {{*}} [[देवापुरटेटा]] {{*}} [[दोहरी]] {{*}} [[धर्मनगर]] {{*}} [[नरही]] {{*}} [[निजगढ नगरपालिका|निजगढ]] {{*}} [[पकडिया चिकनी]] {{*}} [[पटेर्वा, बारा|पटेर्वा]] {{*}} [[पत्थरहटटी]] {{*}} [[पथेरा]] {{*}} [[परशुरामपुर, बारा|परशुरामपुर]] {{*}} [[प्रसौनी]] {{*}} [[पिपरपाती पर्चरौवा]] {{*}} [[पिप्रा बसतपुर]] {{*}} [[पिपरा सिमरा]] {{*}} [[पिपराढिगोठ]] {{*}} [[पिपराबिर्ता]] {{*}} [[पुरैनिया]] {{*}} [[प्रष्टोका]] {{*}} [[प्रसौना]] {{*}} [[फत्तेपुर, बारा|फत्तेपुर]] {{*}} [[फेटा]] {{*}} [[बगही, बारा|बगही]] {{*}} [[बबुआइन]] {{*}} [[बघवन]] {{*}} [[बछनपुर्वा]] {{*}} [[बडकीफुलवरिया]] {{*}} [[बतरा]] {{*}} [[बन्जरिया, बारा|बन्जरिया]] {{*}} [[बरियारपुर, बारा|बरियारपुर]] {{*}} [[बरैनीया]] {{*}} [[बलिरामपुर]] {{*}} [[बसतपुर, बारा|बसतपुर]] {{*}} [[बहुअरी]] {{*}} [[बुनियाद]] {{*}} [[बेनौली]] {{*}} [[बेल्दारी]] {{*}} [[भगवानपुर, बारा|भगवानपुर]] {{*}} [[भतौडा]] {{*}} [[भरतगन्ज सिङगोल]] {{*}} [[भलुहीभरवलिया]] {{*}} [[भोडाहा]] {{*}} [[मझरिया]] {{*}} [[मटिअर्वा]] {{*}} [[मधुरीजब्दी]] {{*}} [[मनहर्वा]] {{*}} [[महेन्द्र आदर्श]] {{*}} [[महेशपुर, बारा|महेशपुर]] {{*}} [[मोतिसर]] {{*}} [[रघुनाथपुर, बारा|रघुनाथपुर]] {{*}} [[रतनपुरी]] {{*}} [[रामपुरटोकनी]] {{*}} [[रामपुर्वा]] {{*}} [[रौवाही]] {{*}} [[लक्ष्मीपुर कोतवाली]] {{*}} [[लिपनीमाल]] {{*}} [[विश्रामपुर, बारा|विश्रामपुर]] {{*}} [[विसुनपुर]] {{*}} [[विसुनपुर्वा]] {{*}} [[श्रीनगर बैरिया]] {{*}} [[सपही]] {{*}} [[सिंहासिनी]] {{*}} [[सिसहनिया, बारा|सिसहनिया]] {{*}} [[सिहोर्वा]] {{*}} [[हरिहरपुर, बारा|हरिहरपुर]] {{*}} [[हरैया]] {{*}} [[हर्दिया, बारा|हर्दिया]]'''  (जम्मा:९८)

====[[चितवन जिल्ला]]====
[[अयोध्यापुरी]] {{*}} [[बछ्यौली]] {{*}} [[बगौडा]] {{*}} [[भण्डारा]]{{*}} [[वीरेन्द्रनगर, चितवन|वीरेन्द्रनगर]] {{*}} [[चैनपुर, चितवन|चैनपुर]] {{*}} [[चण्डीभञ्ज्याङ, चितवन|चण्डीभञ्ज्याङ]]{{*}} [[दहखानी]] {{*}}[[दारेचोक]] {{*}}[[दिव्यनगर]] {{*}}[[फुलबारी, चितवन|फुलबारी]] {{*}}[[गर्दी]] {{*}}[[गीतानगर]] {{*}}[[गुञ्जनगर]] {{*}} [[जगतपुर, चितवन|जगतपुर]]{{*}}[[जुटपानी]] {{*}}[[कविलास, चितवन|कविलास]] {{*}}[[कठार]] {{*}} [[काउले, चितवन|काउले]]{{*}} [[खैरहनी नगरपालिका|खैरहनी]]{{*}} [[कोराक]] {{*}}[[कुमरोज]] {{*}} [[लोथर]] {{*}}[[माडी कल्याणपुर]] {{*}}[[मङ्गलपुर]] {{*}}[[मेघौली]]{{*}}[[पदमपुर]] {{*}}[[पार्वतीपुर]] {{*}} [[पटिहानी]]{{*}}[[पिप्ले, चितवन|पिप्ले]] {{*}}[[पिठुवा]] {{*}} [[शारदानगर]]{{*}} [[शक्तिखोर]]{{*}} [[शिवनगर, चितवन|शिवनगर]]{{*}} [[सिद्दी]] {{*}}[[शुक्रनगर]]'''  (जम्मा:३६)

====[[मकवानपुर जिल्ला]]====
[[आग्रा]] {{*}} [[दामन]] {{*}} [[वसामाडी]] {{*}} [[बज्रबाराही, मकवानपुर|बज्रबाराही]] {{*}} [[आमभञ्ज्याङ]] {{*}} [[पालुङ]] {{*}} [[इपापञ्चकन्या]] {{*}} [[काँकडा]] {{*}} [[कालिकाटार]] {{*}} [[कुलेखानी]] {{*}} [[कोगटे]] {{*}} [[खैराङ, मकवानपुर|खैराङ]] {{*}} [[गोगने, मकवानपुर|गोगने]] {{*}} [[चित्लाङ]] {{*}} [[चुरियामाई]] {{*}} [[श्रीपुर छतिवन]] {{*}} [[टिस्टुङ देउराली]] {{*}} [[ठिङ्गन]] {{*}} [[डाँडाखर्क]] {{*}} [[धियाल]] {{*}} [[नामटार]] {{*}} [[निवुवाटार]] {{*}} [[पदमपोखरी]] {{*}} [[फाखेल]] {{*}} [[फापरबारी]] {{*}} [[भार्ता पुण्यदेवी]] {{*}} [[भीमफेदी]] {{*}} [[भैँसे]] {{*}} [[मकवानपुर गढी]] {{*}} [[मनहरी]] {{*}} [[मन्थली, मकवानपुर|मन्थली]] {{*}} [[मार्खु]] {{*}} [[राईगाउँ]] {{*}} [[राक्सिराङ]] {{*}} [[बुढीचौर]] {{*}} [[बेतिनी, मकवानपुर|बेतिनी]] {{*}} [[शिखरपुर, मकवानपुर|शिखरपुर]] {{*}} [[सरिखेत]] {{*}} [[सिस्नेरी महादेवस्थान]] {{*}} [[सुकौरा]] {{*}} [[हटिया, मकवानपुर|हटिया]] {{*}} [[हर्नामाडी]] {{*}} [[हाँडिखोला]]'''  (जम्मा:४३)

====[[पर्सा जिल्ला]]====
[[अलौ]] {{*}} [[अमरपट्टी, पर्सा|अमरपट्टी]] {{*}} [[उदयपुर घुर्मी]] {{*}} [[औराहा]] {{*}} [[कौवा बनकटैया]] {{*}} [[गादी]] {{*}} [[गम्हरीया, पर्सा|गम्हरीया]] {{*}} [[घोडादौडा पिपरा]] {{*}} [[घोरे]] {{*}} [[गोविन्दपुर, पर्सा|गोविन्दपुर]] {{*}} [[चोर्नी]] {{*}} [[जगरनाथपुर]] {{*}} [[जयमङ्गलापुर]] {{*}} [[जानकी टोला]] {{*}} [[जीतपुर, पर्सा|जितपुर]] {{*}} [[झौवा गुठी]] {{*}} [[ठोरी]] {{*}} [[तुलसी बरुवा]] {{*}} [[देउखाना]] {{*}} [[धोबिनी]] {{*}} [[नगरदाहा]] {{*}} [[निचुटा]] {{*}} [[निर्मलबस्ती]] {{*}} [[पञ्चरुखी, पर्सा|पञ्चरुखी]] {{*}} [[पर्सौनी बिर्ता]] {{*}} [[पर्सौनी माठा|परसौनी भाठा]] {{*}} [[पिडारीगुठी]] {{*}} [[पोखरिया, पर्सा|पोखरिया]] {{*}} [[परशुरामपुर, पर्सा|परशुरामपुर]] {{*}} [[बगही, पर्सा|बगही]] {{*}} [[बगवन्ना]] {{*}} [[बहुअरी पिडारी]] {{*}} [[बहुअर्वा भाठा]] {{*}} [[बसडिलवा]] {{*}} [[वसन्तपुर, पर्सा|वसन्तपुर]] {{*}} [[बागेश्वरी तितरौना]] {{*}} [[बेलवा पर्सौनी]] {{*}} [[बैरिया बिरता (नौ.त.ज.)]] {{*}} [[बैरिया बिरता (दा.पू.)]] {{*}} [[बिजवनिया]] {{*}} [[बिन्दबासिनी, पर्सा|बिन्दबासिनी]] {{*}} [[बिरन्चीबरवा]] {{*}} [[बिरवागुठी]] {{*}} [[भवानीपुर, पर्सा|भवानीपुर]] {{*}} [[भेडिहारी]] {{*}} [[भिस्वा]] {{*}} [[भिखमपुर]] {{*}} [[भौराटार]] {{*}} [[मधुवन मथौल]] {{*}} [[महादेवपट्टी]] {{*}} [[महुवन]] {{*}} [[मैनपुर पकाहा]] {{*}} [[मनियारी]] {{*}} [[मसिहानी]] {{*}} [[मिर्जापुर, पर्सा|मिर्जापुर]] {{*}} [[मुडली]] {{*}} [[रामगढवा]] {{*}} [[रामनगरी]] {{*}} [[लखनपुर, पर्सा|लखनपुर]] {{*}} [[लाहावरथकरी]] {{*}} [[लाल पर्सा]] {{*}} [[लङ्गडी]] {{*}} [[लिपनी बिर्ता|लिपनी विर्ता]] {{*}} [[विश्रामपुर, पर्सा|विश्रामपुर]] {{*}} [[शङ्करसरैया]] {{*}} [[सिर्सिया दा.पु.]] {{*}} [[श्रीसिया (नौ.त.ज.)]] {{*}} [[सबैठवा]] {{*}} [[सखुवा पर्सौनी]] {{*}} [[समझौता]] {{*}} [[सेढवा]] {{*}} [[शिवर्वा]] {{*}} [[सुवर्णपुर]] {{*}} [[सुगौली बिर्ता|सुगौली विर्ता]] {{*}} [[सुगौली पटेर्वा]] {{*}} [[सुपौली]] {{*}} [[सुर्जाहा]] {{*}} [[सोनवर्षा]] {{*}} [[हरिहरपुर, पर्सा|हरिहरपुर]] {{*}} [[हरिहरपुर बिर्ता|हरिहरपुर विर्ता]] {{*}} [[हरपतगन्ज]] {{*}} [[हरपुर, पर्सा|हरपुर]]'''  (जम्मा:८२)

====[[रौतहट जिल्ला]]====
[[अकोलवा]] {{*}} [[अजगैबी]] {{*}} [[करुणिया]] {{*}} [[इनरवारी जिउताही]] {{*}} [[इनर्वा, रौतहट|इनर्वा]] {{*}} [[औरैया]] {{*}} [[कटहरिया]] {{*}} [[ककनपुर]] {{*}} [[कर्कच कर्मैया]] {{*}} [[खेसरहिया]] {{*}} [[गङ्गा पिपरा]] {{*}} [[गढी भगवानपुर]] {{*}} [[गम्हरीया पर्सा]] {{*}} [[गम्हरीया बिर्ता]] {{*}} [[गरुडा बैरीया]] {{*}} [[गेडही गुठी]] {{*}} [[चन्द्रनिगाहपुर]] {{*}} [[जटहारा]] {{*}} [[जयनगर, रौतहट|जयनगर]] {{*}} [[जिङ्गदवा बेलबिचवा]] {{*}} [[जुडिबेला]] {{*}} [[जेठरहिया]] {{*}} [[जोकहा]] {{*}} [[झनखुनवा]] {{*}} [[टेङ्ग्राहा]] {{*}} [[डुमरिया परोहा]] {{*}} [[डुमरीया मटिऔन]] {{*}} [[तेजापाकड]] {{*}} [[दिपही]] {{*}} [[देवाही]] {{*}} [[धरमपुर, रौतहट|धरमपुर]] {{*}} [[धरहरी]] {{*}} [[नरकटिया गुठी]] {{*}} [[पञ्चरुखी, रौतहट|पञ्चरुखी]] {{*}} [[पतौरा]] {{*}} [[पथरा बुधराम]] {{*}} [[पिपरा पोखरीया]] {{*}} [[पिपरा राजवाडा]] {{*}} [[पिपरीया दोस्तीया]] {{*}} [[पिपरीया परोहा]] {{*}} [[पिपरा भगवानपुर]] {{*}} [[पोठीयाही]] {{*}} [[पौराही]] {{*}} [[प्रतापपुर पल्टुवा]] {{*}} [[प्रेमपुर गोनाही]] {{*}} [[फतुवा महेशपुर]] {{*}} [[फतुवा हर्षाहा]] {{*}} [[बगही, रौतहट|बगही]] {{*}} [[बडहर्वा]] {{*}} [[बन्जरहा]] {{*}} [[बरियारपुर, रौतहट|बरियारपुर]] {{*}} [[बसतपुर, रौतहट|बसतपुर]] {{*}} [[वसन्तपट्टी]] {{*}} [[बसविट्टी जिगडीया]] {{*}} [[बहुवा मदनपुर]] {{*}} [[बिर्ति प्रस्टोका]] {{*}} [[विश्रामपुर, रौतहट|विश्रामपुर]] {{*}} [[बिसुनपूर्वा मानपुर]] {{*}} [[बैरिया]] {{*}} [[ब्रह्मपुरी, रौतहट|ब्रह्मपुरी]] {{*}} [[भलोहिया (पिपरा)]] {{*}} [[भसेढवा]] {{*}} [[भेडियाही]] {{*}} [[मठिया]] {{*}} [[मत्सरी]] {{*}} [[मर्यादपुर]] {{*}} [[मलाही]] {{*}} [[महम्मदपुर ]] {{*}} [[माधोपुर]] {{*}} [[मिठुअवा]] {{*}} [[मुदबलावा]] {{*}} [[रङ्गपुर, रौतहट|रङ्गपुर]] {{*}} [[रघुनाथपुर, रौतहट|रघुनाथपुर]] {{*}} [[रमौली बैरिया]] {{*}} [[राजदेवी]] {{*}} [[राजपुर तुलसी]] {{*}} [[राजपुर फरहदवा]] {{*}} [[रामपुरखाप]] {{*}} [[लक्ष्मीनिया, रौतहट|लक्ष्मीनिया]] {{*}} [[लक्ष्मीपुर दोस्तिया]] {{*}} [[लक्ष्मीपुर बेलविछवा]] {{*}} [[लौकाहा]] {{*}} [[सङ्ग्रामपुर, रौतहट|सङ्ग्रामपुर]] {{*}} [[सखुअवा धमौरा]] {{*}} [[सखुअवा]] {{*}} [[सन्तपुर दोस्तीया]] {{*}} [[सन्तपुर मटिऔन]] {{*}} [[समनपुर]] {{*}} [[सरमुजवा]] {{*}} [[सरुअठा]] {{*}} [[शितलपुर बैरगनिया]] {{*}} [[सिमरा भवानीपुर]] {{*}} [[सोनरनिया]] {{*}} [[हजमिनिया]] {{*}} [[हथियाही]] {{*}} [[हर्दिया पल्टुवा]]'''  (जम्मा:९६)

==[[पश्चिमाञ्चल विकास क्षेत्र]]==

===[[गण्डकी अञ्चल]]===
&lt;gallery&gt;
Image:NepalGorkhaDistrictmap.png|[[गोरखा जिल्ला]]
Image:NepalKaskiDistrictmap.png|[[कास्की जिल्ला]]
Image:NepalLamjungDistrictmap.png|[[लमजुङ जिल्ला]]
Image:NepalManangDistrictmap.png|[[मनाङ जिल्ला]]
Image:NepalSyangjaDistrictmap.png|[[स्याङ्जा जिल्ला]]
Image:NepalTanahuDistrictmap.png|[[तनहुँ जिल्ला]]
&lt;/gallery&gt;

====[[गोरखा जिल्ला]]====
'''
[[अश्राङ]] {{*}} [[आँपपिपल]] {{*}} [[आरूअर्भाङ]] {{*}} [[आरूचनौटे]] {{*}} [[आरूपोखरी]] {{*}} [[उहिया]] {{*}} [[काशीगाउँ]] {{*}} [[केराबारी, गोरखा|केराबारी]] {{*}} [[जौबारी, गोरखा|जौबारी]] {{*}} [[केरौजा]] {{*}} [[खरिबोट]] {{*}} [[खोप्लाङ]] {{*}} [[गाङ्खु]] {{*}} [[गाईखुर]] {{*}} [[गुम्दा]] {{*}} [[घैरुङ]] {{*}} [[घ्याचोक]] {{*}} [[घ्याल्चोक]] {{*}} [[चुम्चेत]] {{*}} [[च्याङली]] {{*}} [[छैकम्पार]] {{*}} [[छोप्राक]] {{*}} [[ताकुकोट]] {{*}} [[ताकुमझा लाँकुरिबोट]] {{*}} [[ताक्लुङ]] {{*}} [[ताङ्लिचोक]] {{*}} [[तान्द्राङ]] {{*}} [[ताप्ले]] {{*}} [[थालाजुङ]] {{*}} [[थुमी]] {{*}} [[दर्भुङ]] {{*}} [[देउराली, गोरखा|देउराली]] {{*}} [[धावा]] {{*}} [[धुवाकोट, गोर्खा|धुवाकोट]] {{*}} [[नारेश्वर]] {{*}} [[नाम्जुङ]] {{*}} [[पाँचखुवा देउराली]] {{*}} [[पन्द्रुङ]] {{*}} [[पालुङटार]] {{*}} [[प्रोक]] {{*}} [[फिनाम]] {{*}} [[फुजेल]] {{*}} [[बक्राङ]] {{*}} [[बगुवा]] {{*}} [[बिही]] {{*}} [[बुङकोट]] {{*}} [[बोर्लाङ]] {{*}} [[मिरकोट]] {{*}} [[भुम्लिचोक]] {{*}} [[मकैसिङ]] {{*}} [[मनकामना, गोरखा|मनकामना]] {{*}} [[मसेल]] {{*}} [[मानबु]] {{*}} [[मुच्चोक]] {{*}} [[लापु]] {{*}} [[लाप्राक]] {{*}} [[ल्हो]] {{*}} [[बारपाक]] {{*}} [[श्रीनाथकोट]] {{*}} [[सौरपानी]] {{*}} [[समागाउँ]] {{*}} [[सिम्जुङ]] {{*}} [[सिर्दिबास]] {{*}} [[स्वारा]] {{*}} [[हंसपुर, गोर्खा|हंसपुर]] {{*}} [[हर्मी]]''' (जम्मा:६६)

====[[कास्की जिल्ला]]====
'''
[[अर्मला]] {{*}} [[आर्वाविजय]] {{*}} [[कालिका, कास्की|कालिका]] {{*}} [[कास्कीकोट]] {{*}} [[काँहु]] {{*}} [[कृष्तिनाच्नेचौर]] {{*}} [[घाचोक]] {{*}} [[घान्द्रुक]] {{*}} [[चापाकोट, कास्की|चापाकोट]] {{*}} [[ढिकुरपोखरी]] {{*}} [[थुमाकोडाँडा]] {{*}} [[थुम्की]] {{*}} [[दाङसिङ]] {{*}} [[देउराली, कास्की|देउराली]] {{*}} [[धम्पुस]] {{*}} [[धिताल, कास्की|धिताल]] {{*}} [[नामार्जुङ]] {{*}} [[निर्मलपोखरी]] {{*}} [[पार्चे]] {{*}} [[पुम्दीभुम्दी]] {{*}} [[पुरन्चौर]] {{*}} [[भाचोक]] {{*}} [[भदौरे तमागी]] {{*}} [[भरतपोखरी]] {{*}} [[भलाम]] {{*}} [[माछापुच्छ्रे, कास्की|माछापुच्छ्रे]] {{*}} [[माझठाना]] {{*}} [[मौजा]] {{*}} [[मिजुरेडाँडा]] {{*}} [[रिभान]] {{*}} [[रूपाकोट, कास्की|रूपाकोट]] {{*}} [[लाहाचोक]] {{*}} [[लामाचौर]] {{*}} [[लुम्ले]] {{*}} [[ल्वाङघलेल]] {{*}} [[सैमराङ]] {{*}} [[सल्यान, कास्की|सल्यान]] {{*}} [[सराङकोट]] {{*}} [[सर्दीखोला]] {{*}} [[सिद्ध]] {{*}} [[सिल्दुजूरे]] {{*}} [[हंसपुर, कास्की|हंसपुर]] {{*}} [[हेम्जा]]''' (जम्मा:४३)

====[[लमजुङ जिल्ला]]====
'''
[[अर्चलबोट]] {{*}} [[इलमपोखरी]] {{*}} [[इशानेश्वर]] {{*}} [[उदीपुर]] {{*}} [[उत्तरकन्या]] {{*}} [[करापु]] {{*}} [[कोल्की]] {{*}} [[कुन्छा]] {{*}} [[खुदी]] {{*}} [[गाउँसहर]] {{*}} [[गिलुङ]] {{*}} [[गौँडा]] {{*}} [[घनपोखरा]] {{*}} [[घेर्मु]] {{*}} [[चक्रतीर्थ]] {{*}} [[चण्डीस्थान]] {{*}} [[चन्द्रेश्वर]] {{*}} [[चिती]] {{*}} [[जिता]] {{*}} [[ढोडेनी]] {{*}} [[तान्द्राङ टक्सार]] {{*}} [[ताघ्रिङ]] {{*}} [[तार्कुघाट]] {{*}} [[तार्कु]] {{*}} [[दुराडाँडा]] {{*}} [[दुधपोखरी, लमजुङ|दुधपोखरी]] {{*}} [[धमिलीकुवा]] {{*}} [[धुसेनी, लमजुङ|धुसेनी]] {{*}} [[नाल्मा]] {{*}} [[नेटा, लमजुङ|नेटा]] {{*}} [[नौथर]] {{*}} [[पसगाउँ]] {{*}} [[परेवाडाँडा]] {{*}} [[पाचोक]] {{*}} [[पुरानकोट]] {{*}} [[प्यार्जुङ]] {{*}} [[फलेनी]] {{*}} [[बन्सार]] {{*}} [[बाग्लुङपानी]] {{*}} [[बाँग्रे]] {{*}} [[बाहुनडाँडा]] {{*}} [[बाँझाखेत]] {{*}} [[बिचौर]] {{*}} [[बेसीशहर]] {{*}} [[भलायखर्क]] {{*}} [[भार्ते]] {{*}} [[भोर्लेटार, लमजुङ|भोर्लेटार]] {{*}} [[भोंजे]] {{*}} [[भुलभुले]] {{*}} [[भुजुङ]] {{*}} [[भोटेओडार]] {{*}} [[मालिङ]] {{*}} [[मोहोरियाकोट]] {{*}} [[रम्घा, लमजुङ|रम्घा]] {{*}} [[श्रीभञ्ज्याङ]] {{*}} [[समीभञ्ज्याङ]] {{*}} [[सिन्दुरे]] {{*}} [[सिम्पानी, लमजुङ|सिम्पानी]] {{*}} [[सुन्दरबजार]] {{*}} [[सूर्यपाल]] {{*}} [[हिलेटक्सार]]''' (जम्मा:६१)

====[[मनाङ जिल्ला]]====
'''
[[खाङ्सार]] {{*}} [[घ्यारु]] {{*}} [[ङावल]] {{*}} [[चामे]] {{*}} [[टङ्कीमनाङ]] {{*}} [[ताचैबगरछाप]] {{*}} [[थोचे]] {{*}} [[धारापानी, मनाङ|धारापानी]] {{*}} [[नार]] {{*}} [[पिसाङ]] {{*}} [[फू]] {{*}} [[भ्राका]] {{*}} [[मनाङ, मनाङ|मनाङ]]''' (जम्मा:१३)

====[[स्याङ्जा जिल्ला]]====
[[अर्जुनचौपारी]] {{*}} [[आलमदेवी]] {{*}} [[आरुचौर]] {{*}} [[आरुखर्क]] {{*}} [[एलादी]] {{*}} [[ओरस्टे]] {{*}} [[कालिकाकोट]] {{*}} [[किचनास]] {{*}} [[कुवाकोट, स्याङ्जा|कुवाकोट]] {{*}} [[क्याक्मी]] {{*}} [[केवारे भञ्ज्याङ]] {{*}} [[कोल्मा बराहचौर]] {{*}} [[खिलुङ देउराली]] {{*}} [[चण्डीभञ्ज्याङ, स्याङ्जा|चण्डीभञ्ज्याङ]] {{*}} [[चापाकोट, स्याङ्जा|चापाकोट]] {{*}} [[चिलाउनेबास]] {{*}} [[चिन्नेबास]] {{*}} [[चित्रे भञ्ज्याङ]] {{*}} [[छाङछाङ्दी]] {{*}} [[जगत भञ्ज्याङ]] {{*}} [[जगत्रदेवी]] {{*}} [[टक्सार, स्याङ्जा|टक्सार]] {{*}} [[ठूलाडिही|ठुलाडिहि]] {{*}} [[ढापुक सिमलभञ्ज्याङ]] {{*}} [[तुल्सी भञ्ज्याङ]] {{*}} [[तीनदोबाटे]] {{*}} [[थुमपोखरा]] {{*}} [[दार्सिङ दहथुम]] {{*}} [[दरौ]] {{*}} [[निबुवाखर्क]] {{*}} [[पकवादी]] {{*}} [[पञ्चमुल]] {{*}} [[पौवेगौडे]] {{*}} [[पेलाकोट]] {{*}} [[पेल्काचौर]] {{*}} [[पिंडीखोला]] {{*}} [[फापरथुम]] {{*}} [[फेदीखोला]] {{*}} [[बाङ्गेफड्के]] {{*}} [[बहाकोट]] {{*}} [[बानेथोक देउराली]] {{*}} [[बिचारीचौतारा]] {{*}} [[विरुवा अर्चले]] {{*}} [[विर्घा]] {{*}} [[भाटखोला]] {{*}} [[मग्याम चिसापानी]] {{*}} [[मल्याङकोट]] {{*}} [[मनकामना, स्याङ्जा|मनकामना]] {{*}} [[मालुङ्गा]] {{*}} [[माझकोट शिवालय]] {{*}} [[रत्नपुर]] {{*}} [[राङभाङ]] {{*}} [[रापाकोट]] {{*}} [[साँखर]] {{*}} [[सेखाम]] {{*}} [[सेतीदोभान]] {{*}} [[सिर्सेकोट]] {{*}} [[स्वरेक]] {{*}} [[श्री कृष्णगण्डकी]] {{*}} [[वाङसिङ देउराली]] ''' (जम्मा:६०)

====[[तनहुँ जिल्ला]]====
'''
[[अरुणोदय]] {{*}} [[आँबुखैरेनी]] {{*}} [[दुलेगौँडा]] {{*}} [[ढोरफिर्दी]] {{*}} [[खैरेनीटार]] {{*}} [[बन्दीपुर]] {{*}} [[धरमपानी]] {{*}} [[काहूँशिवपुर]] {{*}} [[किहुँ]] {{*}} [[केशवटार]] {{*}} [[कोटदरबार]] {{*}} [[कोटा]] {{*}} [[क्यामिन]] {{*}} [[गजरकोट ]] {{*}} [[घाँसीकुवा]] {{*}} [[चोकचिसापानी]] {{*}} [[छाङ]] {{*}} [[छिपछिपे]] {{*}} [[छिम्केश्वरी ]] {{*}} [[सतिस्वाँरा]] {{*}} [[जामुने]] {{*}} [[तनहुँसुर]] {{*}} [[थप्रेक, तनहुँ|थप्रेक]] {{*}} [[देवघाट, तनहुँ|देवघाट]] {{*}} [[देउराली, तनहुँ|देउराली]] {{*}} [[पुर्कोट]] {{*}} [[पोखरी भञ्ज्याङ]] {{*}} [[फिरफिरे, तनहुँ|फिरफिरे]] {{*}} [[वसन्तपुर,  तनहुँ|वसन्तपुर]] {{*}} [[बैदी]] {{*}} [[बरभञ्ज्याङ]] {{*}} [[भानु]] {{*}} [[भानुमती]] {{*}} [[भिमाद]] {{*}} [[भिरकोट, तनहुँ|भिरकोट]] {{*}} [[सामुङ भगवतीपुर]] {{*}}  [[मनपाङ]] {{*}} [[माझकोट, तनहुँ|माझकोट]] {{*}} [[मिर्लुङ]] {{*}} [[ऋषिङ रानीपोखरी]] {{*}} [[राम्जाकोट]] {{*}} [[राईपुर]] {{*}} [[रिस्ती]] {{*}} [[रुपाकोट, तनहुँ| रुपाकोट]] {{*}} [[श्याम्घा]] {{*}} [[घिरिङ सुन्धारा]]''' (जम्मा:४६)

===[[लुम्बिनी अञ्चल]]===
&lt;gallery&gt;
Image:NepalArghakhanchiDistrictmap.png|[[अर्घाखाँची जिल्ला]]
Image:NepalGulmiDistrictmap.png|[[गुल्मी जिल्ला]]
Image:NepalKapilbastuDistrictmap.png|[[कपिलवस्तु जिल्ला]]
Image:NepalNawalparasiDistrictmap.png|[[नवलपरासी जिल्ला]]
Image:NepalPalpaDistrictmap.png|[[पाल्पा जिल्ला]]
Image:NepalRupandehiDistrictmap.png|[[रुपन्देही जिल्ला]]
&lt;/gallery&gt;

====[[अर्घाखाँची जिल्ला]]====
'''
[[असुरकोट]] {{*}} [[अडगुरी]] {{*}} [[अर्घातोष]] {{*}} [[केरुङ्गा]] {{*}} [[खन]] {{*}} [[खनदह]] {{*}} [[खिदिम]] {{*}} [[खिल्जी]] {{*}} [[गोखुङ्गा]] {{*}} [[चिदीका]] {{*}} [[छत्रगञ्ज]] {{*}} [[जलुके]] {{*}} [[जुकेना]] {{*}} [[ठाडा]] {{*}} [[ठुलापोखरा]] {{*}} [[ढाकावाङ]] {{*}} [[ढिकुरा]] {{*}} [[धनचौर]] {{*}} [[धातिवाङ]] {{*}} [[धारापानी, अर्घाखाँची|धारापानी]] {{*}} [[नुवाकोट, अर्घाखाँची|नुवाकोट]] {{*}} [[पटौटी]] {{*}} [[पणेना]] {{*}} [[पाली, अर्घाखाँची|पाली]] {{*}} [[पोखराथोक, अर्घाखाँची|पोखराथोक]] {{*}} [[बलकोट]] {{*}} [[बाँगी]] {{*}} [[भगवती, अर्घाखाँची|भगवती]] {{*}} [[मरेङ]] {{*}} [[मैदान]] {{*}} [[सिद्वारा]] {{*}} [[सिमलपानी]] {{*}} [[सीतापुर, अर्घाखाँची|सीतापुर]] {{*}} [[सुवर्णखाल]] {{*}} [[हंसपुर, अर्घाखाँची|हंसपुर]] {{*}} [[सन्धिखर्क]] {{*}} [[नरपानी]] {{*}} [[खाँचिकोट]] {{*}} [[किमडाँडा]] {{*}} [[अर्घा]] {{*}} [[डिभर्ना]] {{*}} [[वाङ्ला]]''' (जम्मा:४२)

====[[गुल्मी जिल्ला]]====
[[अग्लुङ]] {{*}} [[तम्घास]] {{*}} [[सिमीचौर]] {{*}} [[अर्खले]] {{*}} [[दुबिचौर]] {{*}} [[अमर अर्बाथोक]] {{*}} [[अमरपुर, गुल्मी|अमरपुर]] {{*}} [[अर्खवाङ]] {{*}} [[अर्जे]] {{*}} [[अर्बेनी]] {{*}} [[अर्लाङकोट]] {{*}} [[अस्लेवा]] {{*}} [[आँपचौर]] {{*}} [[इस्मा रजस्थल]] {{*}} [[कुर्घा]] {{*}} [[खड्गकोट]] {{*}} [[खर्ज्याङ]] {{*}} [[गौँडाकोट]] {{*}} [[ग्वाघा]] {{*}} [[ग्वादी]] {{*}} [[घमिर]] {{*}} [[छापहिले]] {{*}} [[जयखानी]] {{*}} [[जुनिया]] {{*}} [[जुभुङ]] {{*}} [[जैसीथोक]] {{*}} [[जोहाङ]] {{*}} [[ठूलो लुम्पेक]] {{*}} [[तुराङ]] {{*}} [[थानपति, गुल्मी|थानपति]] {{*}} [[दरबार देवीस्थान]] {{*}} [[दर्लामचौर]] {{*}} [[दर्लिङ, गुल्मी|दर्लिङ]] {{*}} [[दिगाम]] {{*}} [[दिब्रुङ]] {{*}} [[दोहली]] {{*}} [[दौँघा]] {{*}} [[धुर्कोट रजस्थल]] {{*}} [[नयाँगाउँ, गुल्मी|नयाँगाउँ]] {{*}} [[नेटा, गुल्मी|नेटा]] {{*}} [[पराल्मी]] {{*}} [[पल्लीकोट]] {{*}} [[पीपलधारा]] {{*}} [[पुर्कोट दह]] {{*}} [[पुर्तिघाट]] {{*}} [[पौंदी अमराई]] {{*}} [[फोक्सिङ]] {{*}} [[बडागाउँ, गुल्मी|बडागाउँ]] {{*}} [[बम्घा]] {{*}} [[बलिथुम]] {{*}} [[बलेटक्सार]] {{*}} [[बाँझकटेरी]] {{*}} [[बिसुखर्क]] {{*}} [[भनभने]] {{*}} [[भार्से]] {{*}} [[भुर्तुङ]] {{*}} [[मर्भुङ]] {{*}} [[मलायागिरी]] {{*}} [[मुसिकोट, गुल्मी|मुसिकोट]] {{*}} [[म्यालपोखरी]] {{*}} [[रिमुवा]] {{*}} [[रूपाकोट, गुल्मी|रूपाकोट]] {{*}} [[रुरु]] {{*}} [[लिम्घा]] {{*}} [[वस्तु]] {{*}} [[वाग्ला]] {{*}} [[वामीटक्सार]] {{*}} [[वीरबास]] {{*}} [[शान्तिपुर, गुल्मी|शान्तिपुर]] {{*}} [[सिर्सेनी]] {{*}} [[हँसरा]] {{*}} [[हरेवा]] {{*}} [[हर्दिनेटा]] {{*}} [[हर्मिचौर]] {{*}} [[हर्राचौर]] {{*}} [[हस्तीचौर]] {{*}} [[हाडहाडे]] {{*}} [[हुँगा]] {{*}} [[ह्वाङ्दी]]''''' (जम्मा:७९)

====[[कपिलवस्तु जिल्ला]]====
[[अजिङ्गारा]] {{*}} [[अभिराव]] {{*}} [[उदयपुर, कपिलवस्तु|उदयपुर]] {{*}} [[कुशवा]] {{*}} [[कृष्णनगर]] {{*}} [[कोपवा]]  {{*}} [[कजर्हवा]] {{*}} [[खुरहुरिया]] {{*}} [[गजेहडा]] {{*}} [[गणेशपुर, कपिलवस्तु|गणेशपुर]] {{*}} [[गुगौली]] {{*}} [[गोटिहवा]] {{*}} [[गौरी, कपिलवस्तु|गौरी]] {{*}} [[चनई]] {{*}} [[जयनगर, कपिलवस्तु|जयनगर]] {{*}} [[जवाभारी]] {{*}} [[जहदी]] {{*}} [[थुनिया]] {{*}} [[डुमरा]] {{*}} [[तितिर्खी]] {{*}} [[तिलौराकोट]] {{*}} [[दुबिया]] {{*}} [[दोहनी]] {{*}} [[धनकौली]] {{*}} [[धरमपनिया]] {{*}} [[नन्दनगर]] {{*}} [[निग्लिहवा]] {{*}} [[पकडी]] {{*}} [[पटना, कपिलवस्तु|पटना]] {{*}} [[पतरिया]] {{*}} [[पत्थरदैया]] {{*}} [[पर्सोहिया]] {{*}} [[पिपरा]] {{*}} [[पुरुषोत्तमपुर]] {{*}} [[फुलिका]] {{*}} [[वाणगङ्गा]] {{*}} [[बरकुलपुर]] {{*}} [[बरैपुर]] {{*}} [[बलरामपुर]] {{*}} [[बलुहवा]] {{*}} [[वसन्तपुर, कपिलवस्तु|वसन्तपुर]] {{*}} [[बासखोर]] {{*}} [[बहादुरगञ्ज]] {{*}} [[बिजुवा]] {{*}} [[विशुनपुर]] {{*}} [[बुड्ढी]] {{*}} [[बेदौली, कपिलवस्तु|बेदौली]] {{*}} [[भगवानपुर, कपिलवस्तु|भगवानपुर]] {{*}} [[भलवारी]] {{*}} [[भलवाड]] {{*}} [[महाराजगन्ज]] {{*}} [[महुवा]] {{*}} [[महेन्द्रकोट]] {{*}} [[मानपुर, कपिलवस्तु|मानपुर]] {{*}} [[भिल्मी]] {{*}} [[मोतिपुर, कपिलवस्तु|मोतिपुर]] {{*}} [[रङ्गपुर, कपिलवस्तु|रङ्गपुर]] {{*}} [[राजपुर, कपिलवस्तु|राजपुर]] {{*}} [[रामनगर, कपिलवस्तु|रामनगर]] {{*}} [[लबनी]] {{*}} [[लालपुर]] {{*}} [[विठुवा]] {{*}} [[विद्यानगर, कपिलवस्तु|विद्यानगर]] {{*}} [[वीरपुर]] {{*}} [[शिवनगर, कपिलवस्तु|शिवनगर]] {{*}} [[शिवपुर]] {{*}} [[शिवगढी]] {{*}} [[सिंहखोर]] {{*}} [[सिर्सिहवा]] {{*}} [[सिसवा]] {{*}} [[सोम्दिहा]] {{*}} [[सौराहा]] {{*}} [[हथिहवा]] {{*}} [[हथौसा]] {{*}} [[हरानामपुर]] {{*}} [[हरिहरपुर, कपिलवस्तु|हरिहरपुर]] {{*}} [[हर्दौना]]'''  (जम्मा:७७)

====[[नवलपरासी जिल्ला]]====
'''
[[उपल्लो अर्खला]] {{*}} [[दिव्यपुरी]] {{*}} [[अग्यौली]] {{*}} [[अमरापुरी]]  {{*}} [[अमराैट]] {{*}} [[भुजहवा]]{{*}} [[मुकुन्दपुर]] {{*}} [[डाडाझेरी टाडी]]{{*}} [[हकुई]] {{*}} [[माकर]] {{*}}  [[कोल्हुवा]] {{*}} [[कोटथर]]  {{*}}[[देवगवा]] {{*}} [[देवचुली]] {{*}} [[पञ्चनगर]]{{*}} [[प्रगतीनगर]]{{*}} [[कुडिया]] {{*}} [[नारायणी, नवलपरासी|नारायणी]] {{*}} [[कुमारवर्ती]] {{*}} [[गैँडाकोट]] {{*}} [[स्वाँठी]]{{*}} [[कावासोती]] {{*}} [[कुस्मा, नवलपरासी|कुस्मा]] {{*}} [[गेरमी]] {{*}} [[गुठीप्रसौनी]] {{*}} [[गुठीसुर्यपुरा]] {{*}} [[जहदा]] {{*}} [[जमुनिया, नवलपरासी|जमुनिया]] {{*}} [[तमसरिया]]{{*}} [[जौबारी]] {{*}} [[रामपुरुवा]] {{*}} [[ठूलोखैरटवा]] {{*}} [[तिलकपुर]] {{*}} [[शिवमन्दिर]] {{*}} [[दाउन्ने देवी]] {{*}} [[डेढगाउँ]] {{*}} [[पिठौली, नवलपरासी|पिठौली]] {{*}} [[देउराली, नवलपरासी|देउराली]] {{*}} [[धौबादी]] {{*}} [[धुर्कोट]] {{*}} [[दुम्किबास]] {{*}} [[नरम, नवलपरासी|नरम]] {{*}} [[नस्रही]] {{*}} [[नयाँ बेल्हानी]] {{*}} [[पकलीहवा]] {{*}} [[पाल्ही]] {{*}} [[प्रसौनी, नवलपरासी|प्रसौनी]] {{*}} [[सुनवल नगरपालिका|सुनवल]] {{*}} [[प्रतापपुर, नवलपरासी|प्रतापपुर]] {{*}} [[बडहरा दुबौलिया]] {{*}} [[बैदौली]] {{*}} [[बन्जरिया, नवलपरासी|बन्जरिया]] {{*}} [[बेणीमणिपुर]] {{*}} [[बुलिङटार]] {{*}} [[भारतीपुर]] {{*}} [[मैनाघाट]] {{*}} [[मनरी]] {{*}} [[मिथुकरम]] {{*}} [[रजहर]] {{*}} [[राकाचुली]] {{*}} [[रकुवा]] {{*}} [[रामनगर, नवलपरासी|रामनगर]] {{*}} [[रामपुरखडौना]] {{*}} [[रतनपुर]] {{*}} [[रुचाङ]] {{*}} [[रुपौलिया]] {{*}} [[सनई]] {{*}} [[सरावल]] {{*}} [[सोमानी]] {{*}} [[सुक्रौली]] {{*}} [[हरपुर]] {{*}} [[हुप्सेकोट]] {{*}} [[त्रिवेणी सुस्ता]]''' (जम्मा:७३)

====[[पाल्पा जिल्ला]]====
[[अर्गली]] {{*}} [[अर्चले]] {{*}} [[कचल]] {{*}} [[पोखराथोक, पाल्पा|पोखराथोक]] {{*}} [[कसेनी, पाल्पा|कसेनी]] {{*}} [[कुसुमखोला]] {{*}} [[कोलडाँडा]] {{*}} [[खस्यौली]] {{*}} [[खानीगाउँ, पाल्पा|खानीगाउँ]] {{*}} [[खानीछाप]] {{*}} [[खालीवन]] {{*}} [[ख्याहा]] {{*}} [[गल्धा]] {{*}} [[गाडाकोट]] {{*}} [[गेझा]] {{*}} [[गोठादी]] {{*}} [[चापपानी]] {{*}} [[चिदिपानी]] {{*}} [[छहरा]] {{*}} [[जल्पा]] {{*}} [[जुठापौवा]] {{*}} [[ज्यामिरे, पाल्पा|ज्यामिरे]] {{*}} [[झडेवा]] {{*}} [[झिरुवास]] {{*}} [[टिमुरे, पाल्पा|टिमुरे]] {{*}} [[ताहुँ]] {{*}} [[चिर्तुङधारा]] {{*}} [[तेल्घा]] {{*}} [[दर्छा]] {{*}} [[दर्लमडाँडा]] {{*}} [[देउराली, पाल्पा|देउराली]] {{*}} [[देवीनगर]] {{*}} [[दोभान]] {{*}} [[नायरनमतलेस]] {{*}} [[पालुङमैनादी]] {{*}} [[पिपलडाँडा, पाल्पा|पिपलडाँडा]] {{*}} [[फेक]] {{*}} [[फोक्सिङकोट]] {{*}} [[बन्दीपोखरा]] {{*}} [[बराङ्दी]] {{*}} [[बल्डेङगढी]] {{*}} [[बहादुरपुर]] {{*}} [[बौघागुम्बा]] {{*}} [[बौघापोखराथोक]] {{*}} [[भुवनपोखरी]] {{*}} [[भैरवस्थान, पाल्पा|भैरवस्थान]] {{*}} [[मदनपोखरा]] {{*}} [[मस्याम]] {{*}} [[मित्याल]] {{*}} [[मुझुङ]] {{*}} [[यम्घा]] {{*}} [[रहबास]] {{*}} [[रामपुर, पाल्पा|रामपुर]] {{*}} [[रिङनेरह]] {{*}} [[रुप्से]] {{*}} [[वाकामलाङ]] {{*}} [[वीरकोट]] {{*}} [[सत्यवती]] {{*}} [[सहलकोट]] {{*}} [[सिद्धेश्वर, पाल्पा|सिद्धेश्वर]] {{*}} [[सिलुवा]] {{*}} [[सोमादी]] {{*}} [[हुङ्गी]] {{*}} [[हुमिन]] {{*}} [[हेक्लाङ]]''' (जम्मा:६५)

====[[रुपन्देही जिल्ला]]====
'''
[[असुरैना]] {{*}} [[आनन्दवन]] {{*}} [[आमा, रूपन्देही|आमा]] {{*}} [[एकला]] {{*}} [[कम्हरिया]] {{*}} [[करहिया]] {{*}} [[करौता]] {{*}} [[केरवानी]] {{*}} [[खडवा वनगाई]] {{*}} [[खुदावागर]] {{*}} [[गङ्गोलिया]] {{*}} [[गजेडी]] {{*}} [[गोनाहा]] {{*}} [[चिल्हिया]] {{*}} [[छिपागढ]] {{*}} [[छोटकी रामनगर]] {{*}} [[जोगडा]] {{*}} [[टिकुलिगढ]] {{*}} [[तेनुहुवा]] {{*}} [[थुमहवा पिप्रहवा]] {{*}} [[दयानगर]] {{*}} [[दुधराक्ष]] {{*}} [[देवदह]] {{*}} [[धकधइ]] {{*}} [[धमोली]] {{*}} [[पश्चिम अमुवा]] {{*}} [[पजरकट्टी]] {{*}} [[पटखौली]] {{*}} [[पडसरी]] {{*}} [[पर्रोहा]] {{*}} [[पोखरभिण्डी]] {{*}} [[फरेना]] {{*}} [[वसन्तपुर, रुपन्देही|वसन्तपुर]] {{*}}{{*}} [[बैरघाट]] {{*}} [[बोदवार]] {{*}} [[भगवानपुर, रुपन्देही|भगवानपुर]] {{*}} [[मक्रहर]] {{*}} [[मझगावा]] {{*}} [[मधवलिया]] {{*}} [[मधुवनी, रुपन्देही|मधुवनी]] {{*}} [[मैनहिया]] {{*}} [[मर्यादपुर, रुपन्देही|मर्यादपुर]] {{*}} [[मसिना, रुपन्देही|मसिना]] {{*}} [[मानपकडी]] {{*}} [[मानमटेरिया]] {{*}} [[मोतिपुर, रुपन्देही|मोतिपुर]] {{*}} [[रायपुरा]] {{*}} [[रुद्रपुर]] {{*}} [[रोइनिहवा]] {{*}} [[लुम्बिनी आदर्श]] {{*}} [[बगाहा]] {{*}} [[वगौली]] {{*}} [[विष्णुपुरा]] {{*}} [[बेतकुइया]] {{*}} [[बोगडी]] {{*}} [[शङ्करनगर]] {{*}} [[सक्रौनपकडी]] {{*}} [[साडी, रूपन्देही|साडी]] {{*}} [[सालझण्डी]] {{*}} [[सिक्टहन]] {{*}} [[सिपवा]] {{*}} [[सिलौटिया]] {{*}} [[सूर्यपुरा]] {{*}} [[सेमरा मर्चवार]] {{*}} [[सेमलार]] {{*}} [[सौराहा फर्साटिकर]] {{*}} [[हाटी बनगाई]] {{*}} [[हाटी फर्साटिकर]] {{*}} [[हर्नैया]]''' (जम्मा:६९)

===[[धौलागिरी अञ्चल]]===
&lt;gallery&gt;
Image:NepalBaglungDistrictmap.png|[[बाग्लुङ जिल्ला]]
Image:NepalMustangDistrictmap.png|[[मुस्ताङ जिल्ला]]
Image:NepalMyagdiDistrictmap.png|[[म्याग्दी जिल्ला]]
Image:NepalParbatDistrictmap.png|[[पर्वत जिल्ला]]
&lt;/gallery&gt;

====[[बाग्लुङ जिल्ला]]====
'''
[[अधिकारीचौर]] {{*}} [[अर्गल]] {{*}} [[अर्जेवा]] {{*}} [[अमरभूमि]] {{*}} [[अमलाचौर]] {{*}} [[काँडेवास]] {{*}} [[कुश्मीसेरा]] {{*}} [[खुङ्खानी]] {{*}} [[खुँगा]] {{*}} [[ग्वालीचौर]] {{*}} [[छिस्ती]] {{*}} [[जैदी]] {{*}} [[जलजला, बागलुङ|जलजला]] {{*}} [[तमान]] {{*}} [[तारा, बागलुङ|तारा]] {{*}} [[तङ्ग्राम]] {{*}} [[तित्याङ]] {{*}} [[दगातुन्डाँडा]] {{*}} [[दमेक]] {{*}} [[दर्लिङ]] {{*}} [[दुधिलाभाटी]] {{*}} [[देवीस्थान, बागलुङ|देवीस्थान]] {{*}} [[धम्जा]] {{*}} [[धुल्लुवास्कोट]] {{*}} [[नरेठाँटी]] {{*}} [[नारायणस्थान, बागलुङ|नारायणस्थान]] {{*}} [[निसी]] {{*}} [[पालाकोट]] {{*}} [[पाण्डवखानी]] {{*}} [[पैयुँपाटा]] {{*}} [[पैयुँथन्थाप]] {{*}} [[बाटाकाचौर]] {{*}} [[बिहुँकोट]] {{*}} [[बिनामारे]] {{*}} [[बुर्तिबाङ]] {{*}} [[बोङ्गादोभान]] {{*}} [[बोहरागाउँ]] {{*}} [[बोवाङ]] {{*}} [[भकुण्डे]] {{*}} [[भिमपोखरा]] {{*}} [[भीमगिठे]] {{*}} [[मल्म]] {{*}} [[मालिका, बागलुङ|मालिका]] {{*}} [[रणसिंहकिटेनी]] {{*}} [[राजकुट]] {{*}} [[रायडाँडा]] {{*}} [[राङखानी]] {{*}} [[रिघा]] {{*}} [[रेश]] {{*}} [[लेखानी, बागलुङ|लेखानी]] {{*}} [[सर्कुवा]] {{*}} [[सल्यान, बागलुङ|सल्यान]] {{*}} [[सिसाखानी, बागलुङ|सिसाखानी]] {{*}} [[सिँगाना]] {{*}} [[सुखौरा]] {{*}} [[हटिया, बागलुङ|हटिया]] {{*}} [[हरीचौर]] {{*}} [[हिल]] {{*}} [[हुग्दीशिर]]''' (जम्मा:५९)

====[[मुस्ताङ जिल्ला]]====
'''
[[कागबेनी]] {{*}} [[कुञ्जो]] {{*}} [[कोबाङ]] {{*}} [[घमी]] {{*}} [[चराङ]] {{*}} [[छुसाङ]] {{*}} [[छोन्हुप]] {{*}} [[छोसेर]] {{*}} [[जोमसोम]] {{*}} [[झोङ]] {{*}} [[टुकुचे]] {{*}} [[मार्फा]] {{*}} [[मुक्तिनाथ, मुस्ताङ|मुक्तिनाथ]] {{*}} [[लेते]] {{*}} [[लोमान्थाङ]] {{*}} [[सुर्खाङ]]''' (जम्मा:१६)

====[[म्याग्दी जिल्ला]]====
'''
[[अर्मन]] {{*}} [[घार]] {{*}} [[अर्थुङ्गे, म्याग्दी|अर्थुङ्गे]] {{*}} [[ओखरबोट]] {{*}} [[कुहुँकोट]] {{*}} [[कुइनेमङ्गले]] {{*}} [[गुर्जा खानी]] {{*}} [[घतान]] {{*}} [[चिमखोला]] {{*}} [[ज्यामरुककोट]] {{*}} [[झीँ]] {{*}} [[ताकम]] {{*}} [[दग्नाम]] {{*}} [[दाना]] {{*}} [[दरबाङ]] {{*}} [[देवीस्थान, म्याग्दी|देवीस्थान]] {{*}} [[दोवा]] {{*}} [[नारच्याङ]] {{*}} [[निस्कोट]] {{*}} [[पाखापानी, म्याग्दी|पाखापानी]] {{*}} [[पात्लेखेत, म्याग्दी|पात्लेखेत]] {{*}} [[पुलाचौर]] {{*}} [[बरञ्जा]] {{*}} [[बाबियाचौर]] {{*}} [[बेगखोला]] {{*}} [[विम]] {{*}} [[भकिम्ली]] {{*}} [[भुरुङ तातोपानी]] {{*}} [[मल्कवाङ]] {{*}} [[मराङ]] {{*}} [[मुदी]] {{*}} [[मुना]] {{*}} [[रत्नेचौर]] {{*}} [[राखुभगवती]] {{*}} [[राखुपिप्ले]] {{*}} [[राम्चे, म्याग्दी|राम्चे]] {{*}} [[रूम, म्याग्दी|रूम]] {{*}} [[लुलाङ]] {{*}} [[शिख]] {{*}} [[सिङ्गा]] {{*}} [[हिस्थान मण्डली]]''' (जम्मा:४१)

====[[पर्वत जिल्ला]]====
'''
[[आर्थर डाँडाखर्क]] {{*}} [[उरामपोखरा]] {{*}} [[कटुवाचौपारी]] {{*}} [[कार्कीनेटा|कार्किनेटा]] {{*}} [[कुर्घा, पर्वत|कुर्घा]] {{*}} [[क्याङ]] {{*}} [[फलेवास खानीगाउँ]] {{*}} [[खौलालाँकुरी]] {{*}} [[खुर्कोट, पर्वत|खुर्कोट]] {{*}} [[चित्रे]] {{*}} [[चुवा, पर्वत|चुवा]] {{*}} [[टकलाक]] {{*}} [[ठानामौला]] {{*}} [[ठूलीपोखरी]] {{*}} [[तिलाहार]] {{*}} [[थापाठाना]] {{*}} [[देउपुरकोट]] {{*}} [[देउराली, पर्वत|देउराली]] {{*}} [[फलेवास देवीस्थान]] {{*}} [[धाइरिङ]] {{*}} [[दुर्लुङ]] {{*}} [[नाङलिवाङ]] {{*}} [[पाखापानी, पर्वत|पाखापानी]] {{*}} [[पकुवा]] {{*}} [[पाङ, पर्वत|पाङ]] {{*}} [[पाङराङ]] {{*}} [[बितलवा पिपलटारी]] {{*}} [[फलामखानी, पर्वत|फलामखानी]] {{*}} [[बनौ]] {{*}} [[बाजुङ]] {{*}} [[बालाकोट]] {{*}} [[बासखर्क]] {{*}} [[बाच्छा, पर्वत|बाच्छा]] {{*}} [[बाहाकी ठाँटी]] {{*}} [[बिहादी बर्राचौर]] {{*}} [[बिहादी रानीपानी]] {{*}} [[बेहुलीबास]] {{*}} [[भंगरा]] {{*}} [[भोक्सिङ]] {{*}} [[भोर्ले, पर्वत|भोर्ले]] {{*}} [[भुक्ताङले]] {{*}} [[माझफाँट मल्लाज]] {{*}} [[मुडिकुवा]] {{*}} [[राम्जादेउराली]] {{*}} [[लेखफाँट]] {{*}} [[लिमिठाना]] {{*}} [[लुङ्खुदेउराली]] {{*}} [[शालिग्राम, पर्वत|शालिग्राम]] {{*}} [[शालिजा]] {{*}} [[शङ्करपोखरी]] {{*}} [[शिवालय, पर्वत|शिवालय]] {{*}} [[सरौखोला]] {{*}} [[होश्राङ्दी]] {{*}} [[हुवास]] {{*}} [[त्रिवेणी, पर्वत|त्रिवेणी]]''' (जम्मा:५५)

==[[मध्य-पश्चिमाञ्चल विकास क्षेत्र]]==

===[[राप्ती अञ्चल]]===
&lt;gallery&gt;
Image:NepalDangDistrictmap.png|[[दाङ जिल्ला]]
Image:NepalPyuthanDistrictmap.png|[[प्युठान जिल्ला]]
Image:NepalRolpaDistrictmap.png|[[रोल्पा जिल्ला]]
Image:NepalRukumDistrictmap.png|[[रुकुम जिल्ला]]
Image:NepalSalyanDistrictmap.png|[[सल्यान जिल्ला]]
&lt;/gallery&gt;

====[[दाङ जिल्ला]]====
'''
[[सौडियार]] {{*}} [[हापुर, दाङ|हापुर]] {{*}} [[स्युजा]] {{*}} [[सैघा]] {{*}} [[लक्ष्मीपुर, दाङ|लक्ष्मीपुर]] {{*}} [[काभ्रे, दाङ|काभ्रे]] {{*}} [[लोहारपानी]] {{*}} [[लालमटिया]] {{*}} [[सिसहनिया, दाङ|सिसहनिया]] {{*}} [[सोनपुर, दाङ|सोनपुर]] {{*}} [[हाँसीपुर]] {{*}} [[गोबरडिहा]] {{*}} [[गढवा, दाङ|गढवा]] {{*}} [[गङ्गापरस्पुर]] {{*}} [[चौलाही]] {{*}} [[कोइलाबास]] {{*}} [[सतबरिया]] {{*}} [[राजपुर, दाङ|राजपुर]] {{*}} [[बेला, दाङ|बेला]] {{*}} [[रामपुर, दाङ|रामपुर]] {{*}} [[धर्ना, दाङ|धर्ना]] {{*}} [[फूलबारी, दाङ|फूलबारी]] {{*}} [[उरहरी]] {{*}} [[टरिगाउँ]] {{*}} [[गोल्टाकुरी]] {{*}} [[धनौरी]] {{*}} [[श्रीगाउँ]] {{*}} [[हेकुली]] {{*}} [[पुरन्धारा]] {{*}} [[पञ्चकुले]] {{*}} [[बाघमारे]] {{*}} [[शान्तिनगर, दाङ|शान्तिनगर]] {{*}} [[पवननगर]] {{*}} [[हलवार]] {{*}} [[बिजौरी]] {{*}} [[नारायणपुर, दाङ |नारायणपुर]] {{*}} [[ढिकपुर]] {{*}} [[डुरुवा, दाङ|डुरुवा]] {{*}} [[मानपुर, दाङ|मानपुर]]''' (जम्मा:३९)

====[[प्युठान जिल्ला]]====
[[अर्खा]] {{*}} [[उदयपुरकोट]] {{*}} [[ओखरकोट]] {{*}} [[कोचिवाङ]] {{*}} [[प्युठान खलङ्गा]] {{*}} [[खवाङ]] {{*}} [[खुङ]] {{*}} [[खैरा]] {{*}} [[गोठीवाङ]] {{*}} [[चुँजा]] {{*}} [[जुम्रीकाँडा]] {{*}} [[डाम्री]] {{*}} [[तिराम]] {{*}} [[ढुङ्गेगढी]] {{*}} [[तुसारा]] {{*}} [[तोरवाङ]] {{*}} [[दाखाक्वाडी]] {{*}} [[दाङबाङ]] {{*}} [[धरमपानी, प्युठान|धरमपानी]] {{*}} [[धर्मावती]] {{*}} [[धुवाङ]] {{*}} [[नयाँगाउँ, प्युठान|नयाँगाउँ]] {{*}} [[नारीकोट]] {{*}} [[पकला]] {{*}} [[पूजा, प्युठान|पूजा]] {{*}} [[फोप्ली]] {{*}} [[बरौला]] {{*}} [[भिङ्ग्री]] {{*}} [[मरन्ठाना]] {{*}} [[मर्कावाङ]] {{*}} [[माझकोट]] {{*}} [[रजवारा]] {{*}} [[रम्दी]] {{*}} [[रस्पुरकोट]] {{*}} [[लिघा]] {{*}}[[लिवाङ, प्युठान|लिवाङ]] {{*}} [[लुङ]] {{*}} [[वर्जिवाङ]] {{*}} [[बाङ्गेमरोट]] {{*}} [[बाङ्गेसाल]] {{*}} [[बादिकोट]] {{*}} [[विजयनगर]] {{*}} [[विजुली, प्युठान|विजुली]] {{*}} [[विजुवार]] {{*}} [[वेलबास]] {{*}} [[सारी, प्युठान|सारी]] {{*}} [[स्याउलीवाङ]] {{*}} [[स्वर्गद्वारी खाल]] {{*}} [[हंसपुर, प्युठान|हंसपुर]]''' (जम्मा:४९)

====[[रोल्पा जिल्ला]]====
'''
[[अरेश]] {{*}} [[इरिवाङ]] {{*}} [[उवा]] {{*}} [[ओत, रोल्पा|ओत]] {{*}} [[करेटी]] {{*}} [[कुरेली]] {{*}} [[कोटगाउँ]] {{*}} [[कोर्चावाङ]] {{*}} [[खुङ्ग्री]] {{*}} [[खुमेल]] {{*}} [[गजुल]] {{*}} [[गाम]] {{*}} [[गुम्चाल]] {{*}} [[गैरीगाउँ]] {{*}} [[घर्तीगाउँ]] {{*}} [[घोडागाउँ]] {{*}} [[जङ्कोट]] {{*}} [[जिनावाङ]] {{*}} [[जुगाँर]] {{*}} [[जेदवाङ]] {{*}} [[जेलवाङ]] {{*}} [[जैमाकसला]] {{*}} [[जौलीपोखरी]] {{*}} [[झेनाम]] {{*}} [[डुब्रिङ]] {{*}} [[तालावाङ]] {{*}} [[तेवाङ]] {{*}} [[थवाङ]] {{*}} [[दुबिडाँडा]] {{*}} [[धवाङ]] {{*}} [[नुवागाउँ]] {{*}} [[पाखापानी, रोल्पा|पाखापानी]] {{*}} [[पाङ]] {{*}} [[पाछावाङ]] {{*}} [[फगाम]] {{*}} [[बुढागाउँ]] {{*}} [[भावाङ]] {{*}} [[मसिना, रोल्पा|मसिना]] {{*}} [[मिझिङ]] {{*}} [[मिरुल]] {{*}} [[राँक]] {{*}} [[राङ्कोट]] {{*}} [[राङ्सी]] {{*}} [[लिवाङ, रोल्पा|लिवाङ]] {{*}} [[वडाचौर]] {{*}} [[सखी]] {{*}} [[सिउरी]] {{*}} [[सिर्प]] {{*}} [[सेरम]] {{*}} [[हार्जङ]] {{*}} [[ह्वामा]]''' (जम्मा:५१)

====[[रुकुम जिल्ला]]====
'''
[[अर्मा]] {{*}} [[आठबीसकोट]] {{*}} [[खलङ्गा, पश्चिम रुकुम|खलङ्गा]] {{*}} [[आठबीस डाँडागाउँ]] {{*}} [[काँडा, पूर्वी रुकुम|काँडा]] {{*}} [[कोल, पूर्वी रुकुम|कोल]] {{*}} [[काँक्री]] {{*}} [[कोटजहारी]] {{*}} [[खारा]] {{*}} [[खोलागाउँ, पश्चिम रुकुम|खोलागाउँ]] {{*}} [[गराइला]] {{*}} [[गोतामकोट]] {{*}} [[घेत्मा]] {{*}} [[चुनवाङ]] {{*}} [[चौखावाङ]] {{*}} [[छिवाङ]] {{*}} [[प्वाङ]] {{*}} [[जाङ, पूर्वी रुकुम|जाङ]] {{*}} [[झुला]] {{*}} [[तकसेरा]] {{*}} [[दुली]] {{*}} [[नुवाकोट, पश्चिम रुकुम|नुवाकोट]] {{*}} [[पिपल, पश्चिम रुकुम|पिपल]] {{*}} [[पोखरा, पूर्वी रुकुम|पोखरा]] {{*}} [[पुर्तिमकाँडा]] {{*}} [[पेउघा]] {{*}} [[बाँफिकोट]] {{*}} [[विजयश्वरी]] {{*}} [[भलाक्चा]] {{*}} [[महत, पूर्वी रुकुम|महत]] {{*}} [[मग्मा]] {{*}} [[मुरू]] {{*}} [[मोरावाङ]] {{*}} [[राङ्सी, पूर्वी रुकुम|राङ्सी]] {{*}} [[रन्मामैकोट]] {{*}} [[रुघा, पश्चिम रुकुम|रुघा]] {{*}} [[रुकुमकोट]] {{*}} [[साँख]] {{*}} [[सिम्ली]] {{*}} [[सिस्ने, पूर्वी रुकुम|सिस्ने]] {{*}} [[स्यालाखादी]] {{*}} [[स्यालापाखा]] {{*}} [[हुकाम]]''' (जम्मा:४३)

====[[सल्यान जिल्ला]]====
'''
[[काँरागिठी]] {{*}} [[शिवरथ]] {{*}} [[माझकाँडा]] {{*}} [[स्वीकोट]] {{*}} [[लेखपोखरा]] {{*}} [[सरपानी गर्पा]] {{*}} [[रिम, सल्यान|रिम]] {{*}} [[लक्ष्मीपुर, सल्यान|लक्ष्मीपुर]] {{*}} [[देवस्थल]] {{*}} [[बामे]] {{*}}[[मुलखोला]] {{*}} [[कजेरी]] {{*}} [[मार्के]] {{*}} [[सैजुवाल टाकुरा]] {{*}} [[स्यानीखाल]] {{*}} [[खलङ्गा, सल्यान|खलङ्गा]] {{*}} [[हिवल्चा]] {{*}} [[कोटबारा]] {{*}} [[कोटमौला]] {{*}} [[थारमारे]] {{*}} [[पिपलनेटा]] {{*}} [[डाँडागाउँ, सल्यान|डाँडागाउँ]] {{*}} [[काप्रेचौर]] {{*}} [[काभ्रा]] {{*}} [[कालागाउँ, सल्यान|कालागाउँ]] {{*}} [[कालीमाटी काल्चे]] {{*}} [[कालीमाटी रामपुर]] {{*}} [[कुपिण्डेदह]] {{*}} [[कोर्बाङझिम्पे]] {{*}} [[घाँजरीपिपल]] {{*}} [[चाँदे]] {{*}} [[छायाँक्षेत्र]] {{*}} [[जिमाली]] {{*}} [[ढाकाडाम]] {{*}} [[दमाचौर]] {{*}} [[दार्माकोट]] {{*}} [[धनवाङ]] {{*}} [[निगालचुला]] {{*}} [[फलावाङ]] {{*}} [[बडागाउँ, सल्यान|बडागाउँ]] {{*}} [[बाँझकाँडा]] {{*}} [[बाफुखोला]] {{*}} [[भल्चौर]] {{*}} [[मर्मपरिकाँडा]] {{*}} [[सिद्धेश्वर, सल्यान|सिद्धेश्वर]] {{*}} [[सिनवाङ]] {{*}} [[त्रिवेणी, सल्यान|त्रिवेणी]]''' (जम्मा:४७)

===[[कर्णाली अञ्चल]]===
&lt;gallery&gt;
Image:NepalDolpaDistrictmap.png|[[डोल्पा जिल्ला]]
Image:NepalHumlaDistrictmap.png|[[हुम्ला जिल्ला]]
Image:NepalJumlaDistrictmap.png|[[जुम्ला जिल्ला]]
Image:NepalKalikotDistrictmap.png|[[कालिकोट जिल्ला]]
Image:NepalMuguDistrictmap.png|[[मुगु जिल्ला]]
&lt;/gallery&gt;

====[[डोल्पा जिल्ला]]====
'''
[[कालिका, डोल्पा|कालिका]] {{*}} [[काइगाउँ]] {{*}} [[छार्का]] {{*}} [[जुफाल]] {{*}} [[माझफाल]] {{*}} [[तिन्जे]] {{*}} [[दुनै]] {{*}} [[धो]] {{*}} [[नर्कु]] {{*}} [[पहाडा]] {{*}} [[फोक्सुण्डो]] {{*}} [[भिजेर]] {{*}} [[मुकोट]] {{*}} [[रह]] {{*}} [[रिमी]] {{*}} [[लावन]] {{*}} [[लिखु, डोल्पा|लिखु]] {{*}} [[ल्हाँ]] {{*}} [[शहरतारा]] {{*}} [[सर्मी]] {{*}} [[साल्दाङ]] {{*}} [[सुँ]] {{*}} [[त्रिपुराकोट]]''' (जम्मा:२३)

====[[हुम्ला जिल्ला]]====
'''
[[कालिका, हुम्ला|कालिका]] {{*}} [[खगालगाउँ]] {{*}} [[खार्पुनाथ]] {{*}} [[गोठी]] {{*}} [[छिप्रा]] {{*}} [[जैर]] {{*}} [[ठेहे]] {{*}} [[दार्मा]] {{*}} [[डाँडाफाया]] {{*}} [[बराई]] {{*}} [[बरगाउँ]] {{*}} [[मदना]] {{*}} [[मैला]] {{*}} [[मेल्छाम]] {{*}} [[मिमी]] {{*}} [[मुचू]] {{*}} [[राया]] {{*}} [[रोडिकोट]] {{*}} [[लाली]] {{*}} [[लिमी]] {{*}} [[श्रीनगर, हुम्ला|श्रीनगर]] {{*}} [[श्रीमष्ठा]] {{*}} [[साया]] {{*}} [[सर्कीदेउ]] {{*}} [[सिमीकोट|सिमिकोट]] {{*}} [[स्याडा]] {{*}} [[हेप्का]]''' (जम्मा:२७)

====[[जुम्ला जिल्ला]]====

[[गुठीचौर]] {{*}} [[कनकासुन्दरी]] {{*}} [[कार्तिकस्वामी]] {{*}} [[कालिकाखेतु]] {{*}} [[कुडारी]] {{*}} [[गर्ज्याङ्गकोट]] {{*}} [[घोडेमहादेव]] {{*}} [[चन्दननाथ]] {{*}} [[छुमचौर]] {{*}} [[डिल्लीचौर]] {{*}} [[तलिउम]] {{*}} [[तातोपानी, जुम्ला|तातोपानी]] {{*}} [[ताम्ती]] {{*}} [[देपालगाउँ]] {{*}} [[धापा]] {{*}} [[नराकोट]] {{*}} [[पट्मारा]] {{*}} [[पाण्डवगुफा]] {{*}} [[पातरासी]] {{*}} [[बड्की]] {{*}} [[बुम्रमाडीचौर]] {{*}} [[महतगाउँ]] {{*}} [[महावैपाथरखोला]] {{*}} [[मालिकाठाटा]] {{*}} [[मालिकाबोता]] {{*}} [[रारालिही]] {{*}} [[लाम्रा]] {{*}} [[विराट]] {{*}} [[शनिगाउँ]] {{*}} [[हाँकु]]''' (जम्मा:३०)

====[[कालिकोट जिल्ला]]====
'''
[[ओदानकु]] {{*}} [[कुमालगाउँ]] {{*}} [[कोटवाडा]] {{*}} [[खिन]] {{*}} [[गेला]] {{*}} [[चिलखाया]] {{*}} [[छाप्रे, कालीकोट|छाप्रे]] {{*}} [[जुविथा]] {{*}} [[थिर्पु]] {{*}} [[दाँहा]] {{*}} [[धौलागोह]] {{*}} [[नानिकोट]] {{*}} [[पाखा]] {{*}} [[फुकोट]] {{*}} [[फोईमहादेव]] {{*}} [[बदालकोट]] {{*}} [[मार्ता]] {{*}} [[मान्म]] {{*}} [[मालकोट]] {{*}} [[मुम्रा]] {{*}} [[मुग्राहाँ]] {{*}} [[मेहलमुडी]] {{*}} [[रकु]] {{*}} [[राँचुली]]{{*}} [[राम्नाकोट]] {{*}} [[रूप्सा]] {{*}} [[लालु]] {{*}} [[स्युना]] {{*}} [[सिपखाना]] {{*}}[[सुकाटियाँ]]''' (जम्मा:३०)

====[[मुगु जिल्ला]]====
'''
[[कार्कीबाडा]] {{*}} [[मुगु]] {{*}} [[कालै]] {{*}} [[कोटडाँडा]] {{*}} [[किम्री]] {{*}} [[खमाले]] {{*}} [[गम्था]] {{*}} [[डोल्फु]] {{*}} [[जिमा]] {{*}} [[कालै]] {{*}} [[नाधर्पू]] {{*}} [[धैनकोट]] {{*}} [[पिना, मुगु|पिना]] {{*}} [[पुलु]] {{*}} [[फोतू]] {{*}} [[भिई]] {{*}} [[माङ्ग्री]] {{*}} [[रारा, मुगु|रारा]] {{*}} [[रुगा, मुगु|रुगा]] {{*}} [[रोवा]] {{*}} [[श्रीनगर, मुगु|श्रीनगर]] {{*}} [[श्रीकोट, मुगु|श्रीकोट]] {{*}} [[सुकाढिक]] {{*}} [[सेरी, मुगु|सेरी]] {{*}} [[ह्याङ्लू]]''' (जम्मा:२४)

===[[भेरी अञ्चल]]===
&lt;gallery&gt;
Image:NepalBankeDistrictmap.png|[[बाँके जिल्ला]]
Image:NepalBardiyaDistrictmap.png|[[बर्दिया जिल्ला]]
Image:NepalDailekhDistrictmap.png|[[दैलेख जिल्ला]]
Image:NepalJajarkotDistrictmap.png|[[जाजरकोट जिल्ला]]
Image:NepalSurkhetDistrictmap.png|[[सुर्खेत जिल्ला]]
&lt;/gallery&gt;

====[[बाँके जिल्ला]]====
'''
[[इन्द्रपुर, बाँके|इन्द्रपुर]] {{*}} [[रझेना]] {{*}} [[कोहलपुर]] {{*}} [[उदयपुर, बाँके|उदयपुर]] {{*}} [[उढरापुर]] {{*}} [[कचनापुर]] {{*}} [[कम्दी]] {{*}} [[काठकुइया]] {{*}} [[कालाफाँटा]] {{*}} [[खजुराखूर्द]] {{*}} [[खासकारकाँदो]] {{*}} [[खासकुस्मा]] {{*}} [[गनापुर]] {{*}} [[गङ्गापुर]] {{*}} [[चिसापानी, बाँके|चिसापानी]] {{*}} [[जयसपुर]] {{*}} [[टिटिहिरिया]] {{*}} [[नरैनापुर]] {{*}} [[नौबस्ता]] {{*}} [[परस्पुर]] {{*}} [[पिप्रहवा]] {{*}} [[पुरैनी]] {{*}} [[पुरैना]] {{*}} [[फत्तेपुर, बाँके|फत्तेपुर]] {{*}} [[बनकट्टी]] {{*}} [[बनकटवा]] {{*}} [[बिनौना]] {{*}} [[बेतहनी]] {{*}} [[बेलहरी]] {{*}} [[बेलभार]] {{*}} [[बैजापुर]] {{*}} [[भवानियापुर]] {{*}} [[मटेहिया]] {{*}} [[मनिकापुर]] {{*}} [[महादेवपुरी]] {{*}} [[रनियापुर]] {{*}} [[राधापुर]] {{*}} [[लक्ष्मणपुर]] {{*}} [[वसुदेवपुर]] {{*}} [[वागेश्वरी]] {{*}} [[शमसेरगञ्ज]] {{*}} [[साइगाउँ]] {{*}} [[सीतापुर, बाँके|सीतापुर]] {{*}} [[सोनपुर, बाँके|सोनपुर]] {{*}} [[होलिया]] {{*}} [[हिरमिनीया]]''' (जम्मा:४६)

====[[बर्दिया जिल्ला]]====
'''
[[कालिका, बर्दिया|कालिका]] {{*}} [[खैरिचन्दनपुर]] {{*}} [[गोला, बर्दिया|गोला]] {{*}} [[जमुनी]] {{*}} [[ठाकुरद्वारा]] {{*}} [[डेउडाकला]] {{*}} [[ढोढरी]] {{*}} [[ताराताल]] {{*}} [[दौलतपुर, बर्दिया|दौलतपुर]] {{*}} [[धधबार]] {{*}} [[नयाँगाउँ, बर्दिया|नयाँगाउँ]] {{*}} [[नेउलापुर]] {{*}} [[पदनाहा]] {{*}} [[पशुपतिनगर, बर्दिया|पशुपतिनगर]] {{*}} [[पाताभार]] {{*}} [[बदालपुर]] {{*}} [[बगनाह]] {{*}} [[बानियाभार]] {{*}} [[बेलवा]] {{*}} [[भिम्मापुर]] {{*}} [[मगरागढी]] {{*}} [[महम्मदपुर, बर्दिया|महम्मदपुर]] {{*}} [[मनाऊ]] {{*}} [[मानपुर मैनापोखर]] {{*}} [[मानपुरटपरा]] {{*}} [[मोतिपुर, बर्दिया|मोतिपुर]] {{*}} [[राजापुर]] {{*}} [[शिवपुर, बर्दिया|शिवपुर]] {{*}} [[सानोश्री]] {{*}} [[सोरहवा]] {{*}} [[सूर्यपटुवा]]''' (जम्मा:३१)

====[[दैलेख जिल्ला]]====
'''
[[अवल पराजुल]]{{*}} [[कट्टी]]{{*}} [[कालभैरव]]{{*}} [[कालिका, दैलेख|कालिका]]{{*}} [[काँशीकाँध]]{{*}} [[कुसापानी]]{{*}} [[खड्काबाडा]]{{*}} [[खरिगैरा]]{{*}} [[गमौडी]]{{*}} [[गोगनपानी, दैलेख|गोगनपानी]]{{*}}[[गौरी, दैलेख|गौरी]]{{*}} [[चामुण्डा, दैलेख|चामुण्डा]]{{*}} [[चौराठा]]{{*}} [[छिउडिपुशाकोट]]{{*}} [[जगनाथ]]{{*}} [[जम्बुकाँध]]{{*}} [[डाँडा पराजुल]]{{*}} [[तिलेपाटा]]{{*}} [[तोली]]{{*}} [[तोलीजैसी]]{{*}} [[दुल्लु]]{{*}} [[द्वारी]]{{*}} [[नाउलेकटुवाल]]{{*}} [[नेपा]]{{*}} [[नौमुले]]{{*}} [[पगनाथ]]{{*}} [[पादुका]]{{*}} [[पिपलकोट, दैलेख|पिपलकोट]]{{*}} [[पिलाडी]]{{*}} [[बराह]]{{*}} [[बाँसी]]{{*}} [[लयाँटी बिन्द्रासैनी]]{{*}} [[भवानी]]{{*}} [[भैरीकालिकाथुम]]{{*}} [[मालिका, दैलेख|मालिका]] {{*}} [[मेहलतोली]]{{*}} [[राकम कर्णाली]]{{*}} [[रानीवन, दैलेख|रानीवन]]{{*}} [[रावतकोट]]{{*}} [[रूम, दैलेख|रूम]]{{*}} [[लकान्द्र]]{{*}} [[बिन्ध्यवासिनी, दैलेख|बिन्ध्यवासिनी]]{{*}} [[लाँकुरी]]{{*}} [[लालिकाँडा ]]{{*}} [[बडलम्जी]]{{*}} [[बडाखोला]]{{*}} [[बडाभैरव]]{{*}} [[बालुवाटार, दैलेख|बालुवाटार]]{{*}} [[विसल्ला]]{{*}} [[बेलपाटा]]{{*}} [[सल्लेरी, दैलेख|सल्लेरी]]{{*}} [[सात्तला]]{{*}} [[सिंहासैन]]{{*}} [[सिंगौडी]]{{*}} [[सेरी]]''' (जम्मा:५५)

====[[जाजरकोट जिल्ला]]====
'''
[[खलङ्गा, जाजरकोट|खलङ्गा]] {{*}} [[पुन्मा]] {{*}} [[जगतीपुर]] {{*}} [[भुर]] {{*}} [[कार्कीगाउँ]] {{*}} [[झाप्रा]] {{*}} [[सिमा]] {{*}} [[थालारैकर]] {{*}} [[जुँगाथापाचौर]] {{*}} [[साल्मा]] {{*}} [[दसेरा|दशेरा]] {{*}} [[मजकोट]] {{*}} [[कोर्ताङ]] {{*}} [[दह, जाजरकोट|दह]] {{*}} [[सुवानावाली]] {{*}} [[पजारु]] {{*}} [[गर्खाकोट]] {{*}} [[टालेगाउँ]] {{*}} [[अर्छानी]] {{*}} [[ढिमे]] {{*}} [[डाँडागाउँ, जाजरकोट|डाँडागाउँ]] {{*}} [[पैंक]] {{*}} [[लहँ]] {{*}} [[रामिडाँडा]] {{*}} [[रोकायागाउँ]] {{*}} [[नायकबाडा]] {{*}} [[खगेनकोट]] {{*}} [[सक्ला]] {{*}} [[रग्दा]] {{*}} [[भगवती टोल, जाजरकोट|भगवती]]''' (जम्मा:३०)

====[[सुर्खेत जिल्ला]]====
'''
[[अवलचिङ्ग]] {{*}} [[आग्रीगाउँ]] {{*}} [[उत्तरगङ्गा]] {{*}} [[कल्याण]] {{*}} [[काप्रिचौर]] {{*}} [[काफलकोट]] {{*}} [[कुनाथरी]] {{*}} [[खानीखोला]] {{*}} [[गडि वयलकाँडा]] {{*}} [[गर्पन]] {{*}} [[गुठु]] {{*}} [[गुमी]] {{*}} [[घाटगाउँ]] {{*}} [[घुमखहरे]] {{*}} [[घोरेटा]] {{*}} [[छाप्रे, सुर्खेत|छाप्रे]] {{*}} [[छिन्चु]] {{*}} [[जर्बुटा]] {{*}} [[डाँडाखाली]] {{*}} [[तरङ्गा]] {{*}} [[तातोपानी, सुर्खेत|तातोपानी]] {{*}} [[दशरथपुर]] {{*}} [[दहचौर]] {{*}} [[धारापानी, सुर्खेत|धारापानी]] {{*}} [[नेटा, सुर्खेत|नेटा]] {{*}} [[पाम्का]] {{*}} [[पोखरीकाँडा]] {{*}} [[मटेला, सुर्खेत|मटेला]] {{*}} [[मालारानी]] {{*}} [[मेहलकुना]] {{*}} [[मैनतडा]] {{*}} [[रजेना]] {{*}} [[रतु]] {{*}} [[राकम]] {{*}} [[रानीबाँस]] {{*}} [[रामघाट]] {{*}} [[लगाम]] {{*}} [[लाटिकोइली]] {{*}} [[लेखगाउँ, सुर्खेत|लेखगाउँ]] {{*}} [[लेखपराजुल]] {{*}} [[लेखफर्सा]] {{*}} [[बजेडिचौर]] {{*}} [[वावियाचौर]] {{*}} [[विजौरा]] {{*}} [[विद्यापुर]] {{*}} [[वेतान]] {{*}} [[सहारे]] {{*}} [[साटाखानी]] {{*}} [[सालकोट]] {{*}} [[हरिहरपुर, सुर्खेत|हरिहरपुर]]''' (जम्मा:५०)

==[[सुदूर-पश्चिमाञ्चल विकास क्षेत्र]]==

===[[सेती अञ्चल]]===
&lt;gallery&gt;
Image:NepalAchhamDistrictmap.png|[[अछाम जिल्ला]]
Image:NepalBajhangDistrictmap.png|[[बझाङ जिल्ला]]
Image:NepalBajuraDistrictmap.png|[[बाजुरा जिल्ला]]
Image:NepalDotiDistrictmap.png|[[डोटी जिल्ला]]
Image:NepalKailaliDistrictmap.png|[[कैलाली जिल्ला]]
&lt;/gallery&gt;

====[[अछाम जिल्ला]]==== 

[[ऋषिदह]] {{*}} [[ओलीगाउँ]] {{*}} [[कालागाउँ, अछाम|कालागाउँ]] {{*}} [[कालिका, अछाम|कालिका]] {{*}} [[कालिकास्थान, अछाम|कालिकास्थान]] {{*}} [[कालेकाँडा]] {{*}} [[कुइका]] {{*}} [[कुन्तीबण्डली]] {{*}} [[कुशकोट]] {{*}} [[खप्तड]] {{*}} [[गजरा]] {{*}} [[घोडासैन]] {{*}} [[चण्डिका(बयलपात)]] {{*}} [[चाँफामाण्डौ]] {{*}} [[चाल्सा]] {{*}} [[जनालीबण्डाली]] {{*}} [[जनालीकोट]] {{*}} [[जाल्पादेवी]] {{*}} [[जुपु]] {{*}} [[तिमिल्सेन]] {{*}} [[ठाँटी]] {{*}} [[ढकारी]] {{*}} [[ढाकु]] {{*}} [[ढुङ्गाचाल्ना]] {{*}} [[घुघुरकोट]] {{*}} [[भुली]] {{*}} [[तुर्माखाँद]] {{*}} [[तोली, अछाम|तोली]] {{*}} [[तोषी]] {{*}} [[दर्ना]] {{*}} [[दुनी]] {{*}} [[देवीस्थान, अछाम|देवीस्थान]] {{*}} [[धमाली]] {{*}} [[नन्देगडा]] {{*}} [[नवाठाना]] {{*}} [[नाडा]] {{*}} [[पायल]] {{*}} [[बुढाकोट]] {{*}} [[पातलकोट]] {{*}} [[पुल्लेतोला]] {{*}} [[बाबला]] {{*}} [[बयाला]] {{*}} [[बरदादेवी]] {{*}} [[वैजनाथ]] {{*}} [[बस्ती]] {{*}} [[बाटुलासैन]] {{*}} [[बान्नातोली]] {{*}} [[बारला]] {{*}} [[विनायक]] {{*}} [[बिन्ध्यावासीनी, अछाम|बिन्ध्यावासीनी]] {{*}} [[वीरपथ]] {{*}} [[वलाता]] {{*}} [[भटाकाटीया]] {{*}} [[भाग्यश्वरी]] {{*}} [[भैरवस्थान]] {{*}} [[मलातिकोट]] {{*}} [[मष्ट बण्डाली]] {{*}} [[मष्टामाण्डौ]] {{*}} [[मार्कु]] {{*}} [[मङ्गलसेन]] {{*}} [[रहफ]] {{*}} [[रानीवन, अछाम|रानीवन]] {{*}} [[रामारोशन]] {{*}} [[रिडिकोट]] {{*}} [[लयाटी]] {{*}} [[लुङ्ग्रा]] {{*}} [[षोडसा देवी]] {{*}} [[सोकट]] {{*}}  [[सन्तडा]] {{*}} [[सिउडी]] {{*}} [[सिद्धेश्वर, अछाम|सिद्धेश्वर]] {{*}} [[सुतार]] {{*}} [[सेरा]] {{*}} [[हात्तिकोट]] {{*}} [[हिच्मा]] ''' (जम्मा:७५)

====[[बझाङ जिल्ला]]====
'''
[[कडेल]] {{*}} [[काँडा, बझाङ|काँडा]] {{*}} [[काफलसेरी]] {{*}} [[कालुखेती]] {{*}} [[कैलाश]] {{*}} [[कोइरालाकोट]] {{*}} [[कोटदेवल]] {{*}} [[कोटभैरव]] {{*}} [[खिरातडी]] {{*}} [[गडराय]] {{*}} [[चौधारी]] {{*}} [[दहवगर]] {{*}} [[दङ्गाजी]] {{*}} [[चैनपुर, बझाङ|चैनपुर]] {{*}} [[दन्तोला]] {{*}} [[देउलीचौर]] {{*}} [[देउलेख]] {{*}} [[देउलीकोट]] {{*}} [[सुवेडा]] {{*}} [[रिठापाटा]] {{*}} [[लुँयाटा]] {{*}} [[धमेना]] {{*}} [[पाटादेवल]] {{*}} [[पाराकाट्ने]] {{*}} [[पिपलकोट, बझाङ| पीपलकोट]] {{*}} [[मष्टा]] {{*}} [[पौवागढी]] {{*}} [[हेमन्तवाडा]] {{*}} [[बाँझ, बझाङ|बाँझ]] {{*}} [[ब्यासी, बझाङ|व्यासी]] {{*}} [[भैरवनाथ]] {{*}} [[भामचौर]] {{*}} [[भातेखोला]] {{*}} [[मटेला]] {{*}} [[माझीगाउँ]] {{*}} [[मालुमेला]] {{*}} [[मेलविसौनी]] {{*}} [[मौलाली]] {{*}} [[रायल]] {{*}} [[रिलु]] {{*}} [[लामातोला]] {{*}} [[लेकगाउँ, बझाङ|लेकगाउँ]] {{*}} [[सुनकुडा]] {{*}} [[सुनिकोट]] {{*}} [[सुर्मा]] {{*}} [[सैनापसेला]] {{*}} [[स्याडी]]'''  (जम्मा:४७)

====[[बाजुरा जिल्ला]]====
'''
[[आटिचौर]] {{*}} [[काँडा, बाजुरा|काँडा]] {{*}} [[बुढीगङ्गा]] {{*}} [[कुल्देवमान्डौ]] {{*}} [[कैलाशमाण्डौ]] {{*}} [[कोटिला]] {{*}} [[कोल्टी]] {{*}} [[गुदुखाती]] {{*}} [[गोत्री]] {{*}} [[छतारा]] {{*}} [[जगन्नाथ]] {{*}} [[जयबागेश्वरी]] {{*}} [[जुकोट]] {{*}} [[डोगडी]] {{*}} [[जुगाडा]] {{*}} [[दहकोट]] {{*}}  [[पाण्डुसेन]] {{*}} [[बाँधु]] {{*}} [[बाह्रबिस]] {{*}} [[बिच्छया]] {{*}} {{*}} [[ब्रह्मतोला|ब्रह्रमतोला]] {{*}} [[मानाकोट]] {{*}} [[रुगिन]] {{*}} [[वाई]] {{*}} [[मार्तडी]] {{*}} [[तोलीदेवल]] {{*}} [[साप्पाटा]]'''  (जम्मा:२७)

====[[डोटी जिल्ला]]====
[[कलेना]] {{*}} [[काडामाण्डौ]] {{*}} [[कानाचौर]] {{*}} [[कालिकास्थान, डोटी|कालिकास्थान]] {{*}} [[खातिवडा]] {{*}} [[खिरसैन]] {{*}} [[गाँजरी, डोटी|गाँजरी]] {{*}} [[गैरागाउँ]] {{*}} [[घाङल गाउँ]] {{*}} [[चवरा चौतारा]] {{*}} [[छतिवन, डोटी|छतिवन]] {{*}} [[छपाली]] {{*}} [[जिजोडमाण्डौ]] {{*}} [[लामिखाल]] {{*}} [[गीरीचौका]] {{*}} [[घण्टेश्वर]] {{*}} [[तोलेनी]] {{*}} [[तिखातर]] {{*}} [[तिजाली]] {{*}} [[दहकालिकास्थान]] {{*}} [[दुर्गामाण्डौ]] {{*}} [[डौड]] {{*}} [[धिर्कामाण्डौ]] {{*}} [[निरौली]] {{*}} [[पोखरी, डोटी|पोखरी]] {{*}} [[पचनाली]] {{*}} [[लाटामाण्डौ]] {{*}} [[मुँडेगाउँ]] {{*}} [[भूमिराजमाण्डौ]] {{*}} [[बाझ ककानी]] {{*}} [[वासुदेवी]] {{*}} [[बर्छेन]] {{*}} [[महादेवस्थान, डोटी|महादेवस्थान]] {{*}} [[मन्नाकापाडी]] {{*}} [[मुडभरा]] {{*}} [[लक्ष्मीनगर]] {{*}} [[लाना केदारेश्वर]] {{*}} [[वनलेख]] {{*}} [[सरस्वतीनगर]] {{*}} [[सातफरी]] {{*}} [[रानागाउँ]] {{*}} [[साना गाउँ]] {{*}} [[सिमचौर]] {{*}} [[बारपाटा]] {{*}} [[बगलेक]] {{*}} [[गडसेरा]]  {{*}} [[गगुडा]] {{*}} [[लडागडा]] {{*}} [[केदार अखडा]] {{*}} [[कपल्लेकी]]''' (जम्मा:५०)

====[[कैलाली जिल्ला]]====
'''
{{*}} [[उदासीपुर]] {{*}} [[उर्मा]] {{*}} [[श्रीपुर, कैलाली|श्रीपुर]] {{*}} [[चौमाला]] {{*}} [[फुलबारी, कैलाली|फुलबारी]] {{*}} [[मालाखेती]] {{*}} [[लालवोझी]] {{*}} [[गेटा]] {{*}} [[धनसिंहपुर]] {{*}} [[चुहा]] {{*}} [[बेलादेवीपुर]] {{*}} [[बलिया, कैलाली|बलिया]] {{*}} [[कोटातुल्सीपुर]] {{*}} [[खैराला]] {{*}} [[गदरिया]] {{*}} [[गोदावरी, कैलाली|गोदावरी]] {{*}} [[जानकीनगर, कैलाली|जानकीनगर]] {{*}} [[जोशीपुर गाउँपालिका|जोशीपुर]] {{*}} [[थापापुर]] {{*}} [[भजनी]] {{*}} [[दरख]] {{*}} [[दुर्गौली]] {{*}} [[दोदोधरा]] {{*}} [[नारायणपुर, कैलाली|नारायणपुर]] {{*}} [[निगाली]] {{*}} [[पहलमानपुर]] {{*}} [[पथरैया]] {{*}} [[पवेरा]] {{*}} [[पाण्डौन]] {{*}} [[प्रतापपुर, कैलाली|प्रतापपुर]] {{*}} [[बसौटी]] {{*}} [[बौनिया]] {{*}} [[मसुरिया]] {{*}} [[मुनुवा]] {{*}} [[मोहन्याल गाउँपालिका|मोहन्याल ]] {{*}} [[रतनपुर, कैलाली|रतनपुर]] {{*}} [[रामशिखरझाला]] {{*}} [[सहजपुर]] {{*}} [[साँडेपानी]] {{*}} [[सुगरखाल]] {{*}} [[खैलाड]] {{*}} [[हसुलिया]]'''  (जम्मा:४२)

===[[महाकाली अञ्चल]]===
&lt;gallery&gt;
Image:NepalBaitadiDistrictmap.png|[[बैतडी जिल्ला]]
Image:NepalDadeldhuraDistrictmap.png|[[डडेल्धुरा जिल्ला]]
Image:NepalDarchulaDistrictmap.png|[[दार्चुला जिल्ला]]
Image:NepalKanchanpurDistrictmap.png|[[कञ्चनपुर जिल्ला]]
&lt;/gallery&gt;

====[[बैतडी जिल्ला]]====
[[आमचौरा]] {{*}} [[सिलङ्गा]] {{*}} [[सकार]] {{*}} [[ग्वाल्लेक]] {{*}} [[पाटन, बैतडी|पाटन]] {{*}} [[उदयदेव, बैतडी|उदयदेव]] {{*}} [[गाँजरी, बैतडी|गाँजरी]] {{*}} [[भूमेश्वर]] {{*}} [[वसन्तपुर, बैतडी|वसन्तपुर]] {{*}} [[कुलाउ]] {{*}} [[कोटीला]] {{*}} [[कोटपेटारा]] {{*}} [[कटौजपानी]] {{*}} [[कैलपाल]] {{*}} [[कुवाकोट]] {{*}} [[गिरेगडा]] {{*}} [[गुजर]] {{*}} [[गुरुखोला]] {{*}} [[गोकुलेश्वर]] {{*}} [[चौखाम]] {{*}} [[ढुङ्गाड]] {{*}} [[डिलासैनी गाउँपालिका|डिलाशैनी]] {{*}} [[तल्लादेही]] {{*}} [[थालाकाडा]] {{*}} [[दुर्गाभवानी]] {{*}} [[दुर्गास्थान]] {{*}} [[देहीमाण्डौं]] {{*}} [[देउलेक]] {{*}} [[नागार्जुन]] {{*}} [[न्वादेउ]] {{*}} [[न्वाली]] {{*}} [[पञ्चेश्वर गाउँपालिका|पञ्चेश्वर]]  {{*}} [[वाशुलिङ्ग]] {{*}} [[विशालपुर]] {{*}} [[विजयपुर, बैतडी|विजयपुर]] {{*}} [[भटना]] {{*}} [[मौनाली]] {{*}} [[भूमिराज]] {{*}} [[मेलौली]] {{*}} [[मठैराज]] {{*}} [[मल्लादेही]] {{*}} [[महारुद्र]] {{*}} [[महादेवस्थान, बैतडी|महादेवस्थान]] {{*}} [[महाकाली, बैतडी|महाकाली]] {{*}} [[रोडीदेवल]] {{*}} [[रौलेश्वर]] {{*}} [[रुद्रेश्वर]] {{*}} [[रिम, बैतडी|रिम]] {{*}} [[श्रीकेदार]] {{*}} [[श्रीकोट]] {{*}} [[शङ्करपुर, बैतडी|शङ्करपुर]] {{*}} [[सलेना]] {{*}} [[सिद्धेश्वर, बैतडी|सिद्धेश्वर]] {{*}} [[सिद्धपुर]] {{*}} [[सित्तड]] {{*}} [[सिगास]] {{*}} [[शिवनाथ]] {{*}} [[शर्माली]] {{*}} [[शिवलिङ्ग, बैतडी|शिवलिङ्ग]] {{*}} [[शिखरपुर, बैतडी|शिखरपुर]] {{*}} [[हटैराज]] {{*}} [[हाट, बैतडी|हाट]]'''  (जम्मा:६२)

====[[डडेल्धुरा जिल्ला]]====
'''
[[अजयमेरु]] {{*}} [[आलिताल]] {{*}} [[असिग्राम]] {{*}} [[कैलपालमाण्डौ]] {{*}} [[कोटेली]] {{*}} [[गणेशपुर, डडेल्धुरा|गणेशपुर]] {{*}} [[जोगबुडा]] {{*}} [[गांखेत]] {{*}} [[चिपुर]] {{*}} [[देवल दिव्यपुर]] {{*}} [[नवदुर्गा, डडेल्धुरा|नवदुर्गा]] {{*}} [[बगरकोट]] {{*}} [[बेलापुर]] {{*}} [[भद्रपुर, डडेल्धुरा|भद्रपुर]] {{*}} [[भागेश्वर]] {{*}} [[शीर्ष]] {{*}} [[मणिलेक]] {{*}} [[मष्ठामाण्डौ]] {{*}}  [[रुपाल]] {{*}} [[समैजी]]'''  (जम्मा:२०)


====[[दार्चुला जिल्ला]]====
[[इयरकोट]]{{*}} [[छापरी]] {{*}} [[ब्याँस]] {{*}} [[ब्रह्मदेव]] {{*}} [[उकु]] {{*}} [[खर्कडा]] {{*}} [[खाण्डेश्वरी]] {{*}} [[खार, दार्चुला|खार]] {{*}} [[गुलिजार]] {{*}} [[गोकुलेश्वर, दार्चुला|गोकुलेश्वर]] {{*}} [[ग्वानी]] {{*}} [[घुसा]] {{*}} [[डाँडाकोट]] {{*}} [[धुलिगडा]] {{*}} [[धाप]] {{*}} [[तपोवन, दार्चुला|तपोवन]] {{*}} [[दत्तु]] {{*}} [[देथला]] {{*}} [[खलङ्गा, दार्चुला|खलङ्गा]] {{*}} [[धारी]] {{*}} [[धौलाकोट]] {{*}} [[काँटे]] {{*}} [[पिपलचौरी]] {{*}} [[बोहरीगाउँ]] {{*}} [[भगवती, दार्चुला|भगवती]] {{*}} [[मालिकार्जुन]] {{*}} [[राप्ला]] {{*}} [[रानीशिखर]] {{*}} [[रिठाचौपाटा]] {{*}} [[लाटिनाथ]] {{*}} [[लाली, दार्चुला|लाली]] {{*}} [[शङ्करपुर, दार्चुला|शङ्करपुर]] {{*}} [[शरमौली]] {{*}} [[शिखर]] {{*}} [[सितौला]] {{*}} [[सिप्टी]] {{*}} [[सुनसेरा]] {{*}} [[शेरी]] {{*}} [[हिकिला]] {{*}} [[हुती]] {{*}} [[हुनैनाथ]]''' (जम्मा:४१)

====[[कञ्चनपुर जिल्ला]]====
'''
{{*}} [[देखतभुली]] {{*}} [[सुडा]] {{*}} [[दैजी]] {{*}} [[झलारी]] {{*}} [[कालिका, कञ्चनपुर|कालिका]] {{*}} [[दोधारा]] {{*}} [[कृष्णपुर नगरपालिका|कृष्णपुर]] {{*}} [[श्रीपुर, कञ्चनपुर|श्रीपुर]]  {{*}} [[लक्ष्मीपुर, कञ्चनपुर|लक्ष्मीपुर]] {{*}} [[चाँदनी]] {{*}} [[बाइसी बिचवा]] {{*}} [[रैकवार बिचवा]] {{*}} [[रौतेलिबिचवा]] {{*}} [[बेलडाँडी]] {{*}} [[पिपलाडी]] {{*}} [[त्रिभुवनवस्ती]]  {{*}} [[परासन]] {{*}} [[रामपुर विलासपुर]]  {{*}} [[शङ्करपुर, कञ्चनपुर|शङ्करपुर]]'''  (जम्मा:१९)

==यो पनि हेर्नुहोस् ==
*[[नेपालका विकास क्षेत्रहरू]]
*[[नेपालका जिल्लाहरू]]
*[[नेपालका प्रदेशहरू]]
*[[नेपालका अञ्चलहरू]]

== सन्दर्भ सामग्रीहरू ==
{{सन्दर्भसूची}}

[[श्रेणी:गाउँ विकास समितिहरू|**]]
[[श्रेणी:नेपालमा स्थानीय सरकार]]
[[श्रेणी:नेपालको प्रशासनिक विभाजन]]</text>
      <sha1>26211qm6vew59c0j6jjcbhfefasayz1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>२०२४-२५ युएफा च्याम्पियन्स लिग</title>
    <ns>0</ns>
    <id>141766</id>
    <revision>
      <id>1296696</id>
      <parentid>1284677</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T02:24:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bishaldev100</username>
        <id>28807</id>
      </contributor>
      <origin>1296696</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20375" sha1="lclmddv9c6v7jvy1pqj58dbk9w2umgl" xml:space="preserve">

{{Infobox international football competition
|tourney_name   = UEFA Champions League
|year           = 2024–25
|image          = Allianz Arena 2008-02-09.jpg
|size           = 290px
|caption        = फाइनल जर्मनीको म्यूनिखको एलियान्ज एरेना
|dates          = {{nowrap|''Qualifying:''&lt;br /&gt;9 July – 28 August 2024&lt;br /&gt;''Competition proper:''&lt;br /&gt;17 September 2024 – 31 May 2025}}
|num_teams      = ''Competition proper:'' 36&lt;br /&gt;''Total:'' 81
|associations   = 53
|champion_other = {{fbaicon|FRA}} [[Paris Saint-Germain FC|Paris Saint-Germain]]
|count          = 1
|second_other   = {{fbaicon|ITA}} [[Inter Milan]]
|matches        = 189
|goals          = 618
|attendance     = {{#expr: &lt;!--League phase Matchday 1--&gt;+ 31500 + 40417 + 59826 + 75000 + 71288 + 40024 + 17612 + 23130 + 56826 + 19961 + 50922 + 39951 + 42297 + 44238 + 13296 + 22858 + 57856 + 14518 &lt;!--League phase Matchday 2--&gt;+ 20232 + 60000 + 60103 + 30210 + 81365 + 45097 + 56391 + 34400 + 22500 + 21636 + 8752 + 38991 + 12462 + 59816 + 48205 + 45228 + 23205 + 62028 &lt;!--League phase Matchday 3--&gt;+ 58649 + 9590 + 59594 + 41847 + 9246 + 41306 + 47511 + 74642 + 23691 + 21614 + 15510 + 61197 + 31500 + 50312 + 24018 + 50116 + 45228 + 61687 &lt;!--League phase Matchday 4--&gt;+ 34400 + 22132 + 23084 + 81365 + 57551 + 59790 + 48312 + 75561 + 47453 + 23466 + 17420 + 18033 + 75222 + 42774 + 48886 + 47369 + 60000 + 75000 &lt;!--League phase Matchday 5--&gt;+ 18110 + 22500 + 29211 + 31500 + 46317 + 75000 + 63174 + 47011 + 47386 + 41372 + 21502 + 13581 + 42589 + 22420 + 57456 + 20019 + 59546 + 35100 &lt;!--League phase Matchday 6--&gt;+ 9241 + 18158 + 22967 + 30210 + 22254 + 25065 + 57079 + 40406 + 15778 + 59134 + 45796 + 53717 + 60157 + 81365 + 45000 + 40890 + 60650 + 60000 &lt;!--League phase Matchday 7--&gt;+ 13508 + 19469 + 66820 + 26801 + 26700 + 36648 + 59782 + 22500 + 63225 + 15282 + 33478 + 66030 + 18010 + 60024 + 56544 + 43106 + 47818 + 73692 &lt;!--League phase Matchday 8--&gt;+ 42824 + 30210 + 81365 + 31500 + 42728 + 75000 + 71601 + 23389 + 9048 + 18856 + 41402 + 44071 + 51237 + 35000 + 26851 + 37328 + 15405 + 60000 &lt;!--Knockout round play-offs 1st leg--&gt;+ 15831 + 24242 + 52081 + 39886 + 12159 + 41543 + 57406 + 45000 &lt;!--Knockout round play-offs 2nd leg--&gt;+ 47211 + 21727 + 77023 + 35000 + 60776 + 80300 + 75000 + 54749 &lt;!--Round of 16 1st leg--&gt;+ 47511 + 26890 + 77261 + 34400 + 62437 + 81365 + 75000 + 43789 &lt;!--Round of 16 2nd leg--&gt;+ 59765 + 42461 + 69304 + 59410 + 47111 + 48042 + 30210 + 55536 &lt;!--Quarter-finals 1st leg--&gt;+ 47681 + 60110 + 49760 + 75000 &lt;!--Quarter-finals 2nd leg--&gt;+ 42535 + 77073 + 81365 + 75625 &lt;!--Semi-finals 1st leg--&gt;+ 59664 + 50314 &lt;!--Semi-finals 2nd leg--&gt;+ 47511 + 75504 &lt;!--Final--&gt;+ 64327}}&lt;!--Starting from league phase, exclude qualifying rounds and play-off round--&gt;
|top_scorer     = {{nowrap|[[Serhou Guirassy]] ([[Borussia Dortmund]])}}&lt;br /&gt;[[Raphinha]] ([[FC Barcelona|Barcelona]])&lt;br /&gt;13 goals each
|player         = {{nowrap|[[Ousmane Dembélé]] (Paris Saint-Germain)&lt;ref name=&quot;UCL player&quot;/&gt;}}
|young_player   = [[Désiré Doué]] (Paris Saint-Germain)&lt;ref name=&quot;UCL Young Player&quot;/&gt;
|prevseason     = [[2023–24 UEFA Champions League|2023–24]]
|nextseason     = ''[[2025–26 UEFA Champions League|2025–26]]''
}}

'''२०२४-२५ युएफा च्याम्पियन्स लिग''' [[युरोपेली फुटबल महासङ्घ|युएफा]] च्याम्पियन्स लिग [[युरोपेली फुटबल महासङ्घ]] युइएफएद्वारा आयोजित युरोपको प्रिमियर क्लब [[फुटबल खेल|फुटबल]] प्रतियोगिताको ७०औँ सिजन  हो, र युरोपियन च्याम्पियन क्लब कपबाट युइएफए च्याम्पियन लिगमा नामाकरण गरिएपछिको ३३ औँ सिजन हो। यो नयाँ ढाँचा अन्तर्गत पहिलो सिजन हुनेछ, जसमा ३६ सहभागी टोलीहरूले लिग चरणमा विभिन्न विपक्षीहरू विरुद्ध आठ खेलहरू खेल्नेछन्, सबै टोलीहरू संयुक्त समूहमा स्थान पाइन्छन्। यसले प्रतियोगितामा खेलिने खेलहरूको कुल सङ्ख्या १२५ बाट बढाएर १८९ (छनोट चरणहरू बाहेक) गर्नेछ। 

फाइनल ३१ मे २०२५ मा जर्मनीको म्यूनिखको एलियान्ज एरेना खेलिनेछ।&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.uefa.com/insideuefa/mediaservices/mediareleases/news/026b-12c542441355-1c2040c5e54b-1000/|title=Venues appointed for club competition finals|date=16 July 2021|access-date=16 July 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210716203913/https://www.uefa.com/insideuefa/mediaservices/mediareleases/news/026b-12c542441355-1c2040c5e54b-1000/|archive-date=16 July 2021|publisher=Union of European Football Associations|website=UEFA.com|url-status=live}}&lt;/ref&gt;  युएफा च्याम्पियन्स लिगको विजेताहरू स्वत रूपमा २०२५-२६ युएफा च्याम्पियन लिग चरण, २०२५ फिफा इन्टरकन्टिनेन्टल कप, २०२९ फिफा क्लब विश्व कपका लागि छनोट हुनेछ, र युएफा युरोपा लिगको विजेताको बिरूद्ध खेल्न पाउँनेछ । 

१५औं उपाधि जितेको [[रियल म्याड्रिड]] डिफेन्डिङ च्याम्पियन हो।

== लिग चरण ==
२०२४-२५ युएफा च्याम्पियन्स लिगको लिग चरणको ड्र २९ अगस्ट २०२४,  मध्य युरोपेली समय १८:००मा मोनाकोको ग्रिमाल्डी फोरममा भएको थियो।&lt;ref&gt;{{cite web |title=UEFA Champions League: League phase draw |url=https://www.uefa.com/uefachampionsleague/draws/2025/2001883/ |access-date=26 August 2024 |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=UEFA: Men's Club Competition Season Kick-Off |url=https://www.grimaldiforum.com/en/events-schedule-monaco/uefa-men-s-club-competition-season-kick-off |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240827170248/https://www.grimaldiforum.com/en/events-schedule-monaco/uefa-men-s-club-competition-season-kick-off |archive-date=27 August 2024 |access-date=27 August 2024 |publisher=[[Grimaldi Forum]]}}&lt;/ref&gt;  ३६ टोलीहरूलाई उनीहरूको युएफा क्लब गुणांकको आधारमा नौ टोलीको चार पटमा विभाजन गरिएको थियो, च्याम्पियन्स लिग डिफेन्डिङ च्याम्पियन बाहेक, जसलाई स्वचालित रूपमा पट १ मा शीर्ष वरीयताको रूपमा राखिएको थियो।

लिग चरणमा जम्मा १६ राष्ट्रिय संघहरूको प्रतिनिधित्व छ।

=== टेबल ===
शीर्ष आठ स्थानमा रहेका टोलीहरूले राउन्ड अफ १६ को लागि बाई पाउनेछन्। ९ औं देखि २४ औं स्थानमा रहेका टोलीहरूले नकआउट चरणको प्ले-अफमा प्रतिस्पर्धा गर्नेछन्, जसमा ९ औं देखि १६ औं स्थानमा रहेका टोलीहरू ड्रको लागि छनौट हुनेछन्। २५ औं देखि ३६ औं स्थानमा रहेका टोलीहरू सबै प्रतियोगिताहरूबाट बाहिरिनेछन्, र २०२४-२५ युएफा युरोपा लिगमा पहुँच पाउने छैनन्।
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Sports table|main|style=WDL
|section=Table
|show_limit=5
|class_rules=[[#Tiebreakers|League phase tiebreakers]]
|source=[https://www.uefa.com/uefachampionsleague/standings UEFA]

&lt;!--Update team positions below (check tiebreakers)--&gt;
|team_order = LIV, BAR, ARS, INT, ATM, LEV, LIL, AVL, ATA, DOR, RMA, BAY, MIL, PSV, PAR, BEN, MON, BRE, FEY, JUV, CEL, MCI, SPO, BRU, DZG, STU, SHK, BOL, RSB, STM, SPP, RBL, GIR, SAL, SLO, YB

&lt;!--Head-to-head--&gt;
|hth_RMA=Tied on points (15), goal difference (+8), goals scored (20), away goals (6) and wins (5). Ranked on away wins: रियल म्याड्रिड 2, Bayern Munich 1.
|hth_BAY=RMA

&lt;!--Update team results below (including date)--&gt;
|update=complete
|win_ARS=6 |draw_ARS=1 |loss_ARS=1 |gf_ARS=16|ga_ARS=3 &lt;!--Arsenal--&gt;
|win_AVL=5 |draw_AVL=1 |loss_AVL=2 |gf_AVL=13|ga_AVL=6 &lt;!--Aston Villa--&gt;
|win_ATA=4 |draw_ATA=3 |loss_ATA=1 |gf_ATA=20|ga_ATA=6 &lt;!--Atalanta--&gt;
|win_ATM=6 |draw_ATM=0 |loss_ATM=2 |gf_ATM=20|ga_ATM=12&lt;!--Atlético Madrid--&gt;
|win_BAR=6 |draw_BAR=1 |loss_BAR=1 |gf_BAR=28|ga_BAR=13&lt;!--Barcelona--&gt;
|win_LEV=5 |draw_LEV=1 |loss_LEV=2 |gf_LEV=15|ga_LEV=7 &lt;!--Bayer Leverkusen--&gt;
|win_BAY=5 |draw_BAY=0 |loss_BAY=3 |gf_BAY=20|ga_BAY=12&lt;!--Bayern Munich--&gt;
|win_BEN=4 |draw_BEN=1 |loss_BEN=3 |gf_BEN=16|ga_BEN=12&lt;!--Benfica--&gt;
|win_BOL=1 |draw_BOL=3 |loss_BOL=4 |gf_BOL=4 |ga_BOL=9 &lt;!--Bologna--&gt;
|win_DOR=5 |draw_DOR=0 |loss_DOR=3 |gf_DOR=22|ga_DOR=12&lt;!--Borussia Dortmund--&gt;
|win_BRE=4 |draw_BRE=1 |loss_BRE=3 |gf_BRE=10|ga_BRE=11&lt;!--Brest--&gt;
|win_CEL=3 |draw_CEL=3 |loss_CEL=2 |gf_CEL=13|ga_CEL=14&lt;!--Celtic--&gt;
|win_BRU=3 |draw_BRU=2 |loss_BRU=3 |gf_BRU=7 |ga_BRU=11&lt;!--Club Brugge--&gt;
|win_DZG=3 |draw_DZG=2 |loss_DZG=3 |gf_DZG=12|ga_DZG=19&lt;!--Dinamo Zagreb--&gt;
|win_FEY=4 |draw_FEY=1 |loss_FEY=3 |gf_FEY=18|ga_FEY=21&lt;!--Feyenoord--&gt;
|win_GIR=1 |draw_GIR=0 |loss_GIR=7 |gf_GIR=5 |ga_GIR=13&lt;!--Girona--&gt;
|win_INT=6 |draw_INT=1 |loss_INT=1 |gf_INT=11|ga_INT=1 &lt;!--Internazionale--&gt;
|win_JUV=3 |draw_JUV=3 |loss_JUV=2 |gf_JUV=9 |ga_JUV=7 &lt;!--युभेन्टस फुटबल क्लब|युभेन्टस--&gt;
|win_LIL=5 |draw_LIL=1 |loss_LIL=2 |gf_LIL=17|ga_LIL=10&lt;!--Lille--&gt;
|win_LIV=7 |draw_LIV=0 |loss_LIV=1 |gf_LIV=17|ga_LIV=5 &lt;!--Liverpool--&gt;
|win_MCI=3 |draw_MCI=2 |loss_MCI=3 |gf_MCI=18|ga_MCI=14&lt;!--म्यानचेस्टर सिटी फुटबल क्लब--&gt;
|win_MIL=5 |draw_MIL=0 |loss_MIL=3 |gf_MIL=14|ga_MIL=11&lt;!--Milan--&gt;
|win_MON=4 |draw_MON=1 |loss_MON=3 |gf_MON=13|ga_MON=13&lt;!--Monaco--&gt;
|win_PAR=4 |draw_PAR=1 |loss_PAR=3 |gf_PAR=14|ga_PAR=9 &lt;!--पेरिस सेन्ट-जर्मेन--&gt;
|win_PSV=4 |draw_PSV=2 |loss_PSV=2 |gf_PSV=16|ga_PSV=12&lt;!--PSV Eindhoven--&gt;
|win_RBL=1 |draw_RBL=0 |loss_RBL=7 |gf_RBL=8 |ga_RBL=15&lt;!--RB Leipzig--&gt;
|win_RMA=5 |draw_RMA=0 |loss_RMA=3 |gf_RMA=20|ga_RMA=12&lt;!--रियल म्याड्रिड--&gt;
|win_SAL=1 |draw_SAL=0 |loss_SAL=7 |gf_SAL=5 |ga_SAL=27&lt;!--Red Bull Salzburg--&gt;
|win_RSB=2 |draw_RSB=0 |loss_RSB=6 |gf_RSB=13|ga_RSB=22&lt;!--Red Star Belgrade--&gt;
|win_SHK=2 |draw_SHK=1 |loss_SHK=5 |gf_SHK=8 |ga_SHK=16&lt;!--Shakhtar Donetsk--&gt;
|win_SLO=0 |draw_SLO=0 |loss_SLO=8 |gf_SLO=7 |ga_SLO=27&lt;!--Slovan Bratislava--&gt;
|win_SPP=1 |draw_SPP=1 |loss_SPP=6 |gf_SPP=7 |ga_SPP=21&lt;!--Sparta Prague--&gt;
|win_SPO=3 |draw_SPO=2 |loss_SPO=3 |gf_SPO=13|ga_SPO=12&lt;!--Sporting CP--&gt;
|win_STM=2 |draw_STM=0 |loss_STM=6 |gf_STM=5 |ga_STM=14&lt;!--Sturm Graz--&gt;
|win_STU=3 |draw_STU=1 |loss_STU=4 |gf_STU=13|ga_STU=17&lt;!--VfB Stuttgart--&gt;
|win_YB =0 |draw_YB =0 |loss_YB =8 |gf_YB =3 |ga_YB =24&lt;!--Young Boys--&gt;

&lt;!--Team status--&gt;

&lt;!--Team definitions--&gt;
|name_ARS={{fbaicon|ENG}} [[Arsenal F.C.|Arsenal]]
|name_AVL={{fbaicon|ENG}} [[Aston Villa F.C.|Aston Villa]]
|name_ATA={{fbaicon|ITA}} [[Atalanta BC|Atalanta]]
|name_ATM={{fbaicon|ESP}} [[Atlético Madrid]]
|name_BAR={{fbaicon|ESP}} [[FC Barcelona|Barcelona]]
|name_LEV={{fbaicon|GER}} [[Bayer 04 Leverkusen|Bayer Leverkusen]]
|name_BAY={{fbaicon|GER}} [[FC Bayern Munich|Bayern Munich]]
|name_BEN={{fbaicon|POR}} [[S.L. Benfica|Benfica]]
|name_BOL={{fbaicon|ITA}} [[Bologna FC 1909|Bologna]]
|name_DOR={{fbaicon|GER}} [[Borussia Dortmund]]
|name_BRE={{fbaicon|FRA}} [[Stade Brestois 29|Brest]]
|name_CEL={{fbaicon|SCO}} [[Celtic F.C.|Celtic]]
|name_BRU={{fbaicon|BEL}} [[Club Brugge KV|Club Brugge]]
|name_DZG={{fbaicon|CRO}} [[GNK Dinamo Zagreb|Dinamo Zagreb]]
|name_FEY={{fbaicon|NED}} [[Feyenoord]]
|name_GIR={{fbaicon|ESP}} [[Girona FC|Girona]]
|name_INT={{fbaicon|ITA}} [[Inter Milan]]
|name_JUV={{fbaicon|ITA}} [[युभेन्टस फुटबल क्लब|युभेन्टस]]
|name_LIL={{fbaicon|FRA}} [[Lille OSC|Lille]]
|name_LIV={{fbaicon|ENG}} [[Liverpool F.C.|Liverpool]]
|name_MCI={{fbaicon|ENG}} [[म्यानचेस्टर सिटी फुटबल क्लब|म्यानचेस्टर सिटी]]
|name_MIL={{fbaicon|ITA}} [[AC Milan|Milan]]
|name_MON={{fbaicon|FRA}} [[AS Monaco FC|Monaco]]
|name_PAR={{fbaicon|FRA}} [[पेरिस सेन्ट-जर्मेन फुटबल क्लब|पेरिस सेन्ट]]
|name_PSV={{fbaicon|NED}} [[PSV Eindhoven]]
|name_RBL={{fbaicon|GER}} [[RB Leipzig]]
|name_RMA={{fbaicon|ESP}} [[रियल म्याड्रिड]]
|name_SAL={{fbaicon|AUT}} [[FC Red Bull Salzburg|Red Bull Salzburg]]
|name_RSB={{fbaicon|SRB}} [[Red Star Belgrade]]
|name_SHK={{fbaicon|UKR}} [[FC Shakhtar Donetsk|Shakhtar Donetsk]]
|name_SLO={{fbaicon|SVK}} [[ŠK Slovan Bratislava|Slovan Bratislava]]
|name_SPP={{fbaicon|CZE}} [[AC Sparta Prague|Sparta Prague]]
|name_SPO={{fbaicon|POR}} [[Sporting CP]]
|name_STM={{fbaicon|AUT}} [[SK Sturm Graz|Sturm Graz]]
|name_STU={{fbaicon|GER}} [[VfB Stuttgart]]
|name_YB ={{fbaicon|SUI}} [[BSC Young Boys|Young Boys]]

&lt;!--Qualification column definitions--&gt;
|res_col_header=Q
|result1=R16 |result2=R16 |result3=R16 |result4=R16 |result5=R16 |result6=R16 |result7=R16 |result8=R16
|result9=POS |result10=POS |result11=POS |result12=POS |result13=POS |result14=POS |result15=POS |result16=POS
|result17=POU |result18=POU |result19=POU |result20=POU |result21=POU |result22=POU |result23=POU |result24=POU
|col_R16=green1 |text_R16=Advance to [[2024–25 UEFA Champions League knockout phase#Round of 16|round of 16]] (seeded)
|col_POS=blue1 |text_POS=Advance to [[2024–25 UEFA Champions League knockout phase#Knockout phase play-offs|knockout phase play-offs]] (seeded)
|col_POU=blue2 |text_POU={{nowrap|Advance to [[2024–25 UEFA Champions League knockout phase#Knockout phase play-offs|knockout phase play-offs]] (unseeded)}}
}}&lt;/onlyinclude&gt;

== नक-आउट चरण ==
===ब्राकेट===
&lt;section begin=Bracket /&gt;{{24TeamBracket-Info
&lt;!--Bracket settings--&gt;
|paramstyle=numbered
|above=y
|seeds=y
|legs=2
|RD5-legs=1
|agg-width=40
|score-width=20
|aggregate=y
|nowrap=y
&lt;!--Headings--&gt;
|RD1=[[#Knockout phase play-offs|Knockout phase play-offs]]
|RD2=[[#Round of 16|Round of 16]]
|RD3=[[#Quarter-finals|Quarter-finals]]
|RD4=[[#Semi-finals|Semi-finals]]
|RD5=[[#Final|Final]]
&lt;!--Knockout phase play-offs--&gt;
||20|{{fbaicon|ITA}} [[युभेन्टस फुटबल क्लब|युभेन्टस]]|2|1|'''3'''|14|{{fbaicon|NED}} '''[[PSV Eindhoven]]''' {{aet}}|1|3|'''4'''
||22|{{fbaicon|ENG}} [[म्यानचेस्टर सिटी फुटबल क्लब|म्यानचेस्टर सिटी]]|2|1|'''3'''|11|{{fbaicon|ESP}} '''[[रियल म्याड्रिड]]'''|3|3|'''6'''
||18|{{fbaicon|FRA}} [[Stade Brestois 29|Brest]]|0|0|'''0'''|15|{{fbaicon|FRA}} '''[[पेरिस सेन्ट-जर्मेन फुटबल क्लब|पेरिस सेन्ट]]'''|3|7|'''10'''
||24|{{fbaicon|BEL}} '''[[Club Brugge KV|Club Brugge]]'''|2|3|'''5'''|9|{{fbaicon|ITA}} [[Atalanta BC|Atalanta]]|1|1|'''2'''
||17|{{fbaicon|FRA}} [[AS Monaco FC|Monaco]]|0|3|'''3'''|16|{{fbaicon|POR}} '''[[S.L. Benfica|Benfica]]'''|1|3|'''4'''
||23|{{fbaicon|POR}} [[Sporting CP]]|0|0|'''0'''|10|{{fbaicon|GER}} '''[[बोरुसिया डोर्टमुन्ड]]'''|3|0|'''3'''
||21|{{fbaicon|SCO}} [[Celtic F.C.|Celtic]]|1|1|'''2'''|12|{{fbaicon|GER}} '''[[एफसी बायर्न म्युनिख|बायर्न म्युनिख]]'''|2|1|'''3'''
||19|{{fbaicon|NED}} '''[[Feyenoord]]'''|1|1|'''2'''|13|{{fbaicon|ITA}} [[AC Milan|Milan]]|0|1|'''1'''
&lt;!--Round of 16--&gt;
||14|{{fbaicon|NED}} [[PSV Eindhoven]]|1|2|'''3'''|3|{{fbaicon|ENG}} '''[[आर्सनल फुटबल क्लब|आर्सनल]]'''|7|2|'''9'''
||11|{{fbaicon|ESP}} '''[[रियल म्याड्रिड]]''' ([[पेनाल्टी-सुटआउट|पेनाल्टी]])|2|0|'''2(4)'''|5|{{fbaicon|ESP}} [[Atlético Madrid]]|1|1|'''2(2)'''
||15|{{fbaicon|FRA}} [[पेरिस सेन्ट-जर्मेन फुटबल क्लब|पेरिस सेन्ट]]||||1|{{fbaicon|ENG}} [[Liverpool F.C.|Liverpool]]|||
||24|{{fbaicon|BEL}} [[Club Brugge KV|Club Brugge]]||||8|{{fbaicon|ENG}} '''[[एस्टन भिल्ला फुटबल क्लब|एस्टन भिल्ला]]'''|||
||16|{{fbaicon|POR}} [[S.L. Benfica|Benfica]]||||2|{{fbaicon|ESP}} '''[[एफसी बार्सिलोना|बार्सिलोना]]'''|||
||10|{{fbaicon|GER}} [[बोरुसिया डोर्टमुन्ड]]||||7|{{fbaicon|FRA}} [[Lille OSC|Lille]]|||
||12|{{fbaicon|GER}} '''[[एफसी बायर्न म्युनिख|बायर्न म्युनिख]]'''||||6|{{fbaicon|GER}} [[Bayer 04 Leverkusen|Bayer Leverkusen]]|||
||19|{{fbaicon|NED}} [[Feyenoord]]||||4|{{fbaicon|ITA}} [[इन्टर मिलान]]|||
&lt;!--Quarter-finals--&gt;
||3|{{fbaicon|ENG}} '''[[आर्सनल फुटबल क्लब|आर्सनल]]'''|3|2|'''5'''|11|{{fbaicon|ESP}} [[रियल म्याड्रिड]]|0|1|'''1'''
||15|{{fbaicon|FRA}} '''[[पेरिस सेन्ट-जर्मेन फुटबल क्लब|पेरिस सेन्ट]]'''|3|2|'''5'''|8|{{fbaicon|ENG}} [[एस्टन भिल्ला फुटबल क्लब|एस्टन भिल्ला]]|1|3|'''4'''
||2|{{fbaicon|ESP}} '''[[एफसी बार्सिलोना|बार्सिलोना]]'''|4|1|'''5'''|10|{{fbaicon|GER}} [[बोरुसिया डोर्टमुन्ड]]|0|3|'''3'''
||12|{{fbaicon|GER}} [[एफसी बायर्न म्युनिख|बायर्न म्युनिख]]|1|2|'''3'''|4|{{fbaicon|ITA}} '''[[इन्टर मिलान]]'''|2|2|'''4'''
&lt;!--Semi-finals--&gt;
||3|{{fbaicon|ENG}} [[आर्सनल फुटबल क्लब|आर्सनल]]|0|1|'''1'''|15|{{fbaicon|FRA}} '''[[पेरिस सेन्ट-जर्मेन फुटबल क्लब|पेरिस सेन्ट]]|1|2|'''3'''
||2|{{fbaicon|ESP}} [[एफसी बार्सिलोना|बार्सिलोना]]|3|3|'''6'''|4|{{fbaicon|ITA}} '''[[इन्टर मिलान]]'''|3|4|'''7'''
&lt;!--Final--&gt;
|31 May – [[Allianz Arena|Munich]]|15|{{fbaicon|FRA}} [[पेरिस सेन्ट-जर्मेन फुटबल क्लब|पेरिस सेन्ट]]||4|{{fbaicon|ITA}} [[इन्टर मिलान]]|
}}&lt;section end=Bracket /&gt;

== सन्दर्भहरू ==
{{Reflist}}

== बाह्य लिङ्कहरू ==

* {{Official website|https://www.uefa.com/uefachampionsleague/}}
{{UEFA Champions League seasons}}</text>
      <sha1>lclmddv9c6v7jvy1pqj58dbk9w2umgl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1296697</id>
      <parentid>1296696</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T02:30:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bishaldev100</username>
        <id>28807</id>
      </contributor>
      <origin>1296697</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21614" sha1="bwp2cykr0vrutvtejppx9vrbrnfy6m6" xml:space="preserve">{{Infobox international football competition
|tourney_name   = UEFA Champions League
|year           = 2024–25
|image          = Allianz Arena 2008-02-09.jpg
|size           = 290px
|caption        = फाइनल जर्मनीको म्यूनिखको एलियान्ज एरेना
|dates          = {{nowrap|''Qualifying:''&lt;br /&gt;9 July – 28 August 2024&lt;br /&gt;''Competition proper:''&lt;br /&gt;17 September 2024 – 31 May 2025}}
|num_teams      = ''Competition proper:'' 36&lt;br /&gt;''Total:'' 81
|associations   = 53
|champion_other = {{fbaicon|FRA}} [[Paris Saint-Germain FC|Paris Saint-Germain]]
|count          = 1
|second_other   = {{fbaicon|ITA}} [[Inter Milan]]
|matches        = 189
|goals          = 618
|attendance     = {{#expr: &lt;!--League phase Matchday 1--&gt;+ 31500 + 40417 + 59826 + 75000 + 71288 + 40024 + 17612 + 23130 + 56826 + 19961 + 50922 + 39951 + 42297 + 44238 + 13296 + 22858 + 57856 + 14518 &lt;!--League phase Matchday 2--&gt;+ 20232 + 60000 + 60103 + 30210 + 81365 + 45097 + 56391 + 34400 + 22500 + 21636 + 8752 + 38991 + 12462 + 59816 + 48205 + 45228 + 23205 + 62028 &lt;!--League phase Matchday 3--&gt;+ 58649 + 9590 + 59594 + 41847 + 9246 + 41306 + 47511 + 74642 + 23691 + 21614 + 15510 + 61197 + 31500 + 50312 + 24018 + 50116 + 45228 + 61687 &lt;!--League phase Matchday 4--&gt;+ 34400 + 22132 + 23084 + 81365 + 57551 + 59790 + 48312 + 75561 + 47453 + 23466 + 17420 + 18033 + 75222 + 42774 + 48886 + 47369 + 60000 + 75000 &lt;!--League phase Matchday 5--&gt;+ 18110 + 22500 + 29211 + 31500 + 46317 + 75000 + 63174 + 47011 + 47386 + 41372 + 21502 + 13581 + 42589 + 22420 + 57456 + 20019 + 59546 + 35100 &lt;!--League phase Matchday 6--&gt;+ 9241 + 18158 + 22967 + 30210 + 22254 + 25065 + 57079 + 40406 + 15778 + 59134 + 45796 + 53717 + 60157 + 81365 + 45000 + 40890 + 60650 + 60000 &lt;!--League phase Matchday 7--&gt;+ 13508 + 19469 + 66820 + 26801 + 26700 + 36648 + 59782 + 22500 + 63225 + 15282 + 33478 + 66030 + 18010 + 60024 + 56544 + 43106 + 47818 + 73692 &lt;!--League phase Matchday 8--&gt;+ 42824 + 30210 + 81365 + 31500 + 42728 + 75000 + 71601 + 23389 + 9048 + 18856 + 41402 + 44071 + 51237 + 35000 + 26851 + 37328 + 15405 + 60000 &lt;!--Knockout round play-offs 1st leg--&gt;+ 15831 + 24242 + 52081 + 39886 + 12159 + 41543 + 57406 + 45000 &lt;!--Knockout round play-offs 2nd leg--&gt;+ 47211 + 21727 + 77023 + 35000 + 60776 + 80300 + 75000 + 54749 &lt;!--Round of 16 1st leg--&gt;+ 47511 + 26890 + 77261 + 34400 + 62437 + 81365 + 75000 + 43789 &lt;!--Round of 16 2nd leg--&gt;+ 59765 + 42461 + 69304 + 59410 + 47111 + 48042 + 30210 + 55536 &lt;!--Quarter-finals 1st leg--&gt;+ 47681 + 60110 + 49760 + 75000 &lt;!--Quarter-finals 2nd leg--&gt;+ 42535 + 77073 + 81365 + 75625 &lt;!--Semi-finals 1st leg--&gt;+ 59664 + 50314 &lt;!--Semi-finals 2nd leg--&gt;+ 47511 + 75504 &lt;!--Final--&gt;+ 64327}}&lt;!--Starting from league phase, exclude qualifying rounds and play-off round--&gt;
|top_scorer     = {{nowrap|[[Serhou Guirassy]] ([[Borussia Dortmund]])}}&lt;br /&gt;[[Raphinha]] ([[FC Barcelona|Barcelona]])&lt;br /&gt;13 goals each
|player         = {{nowrap|[[Ousmane Dembélé]] (Paris Saint-Germain)&lt;ref name=&quot;UCL player&quot;/&gt;}}
|young_player   = [[Désiré Doué]] (Paris Saint-Germain)&lt;ref name=&quot;UCL Young Player&quot;/&gt;
|prevseason     = [[2023–24 UEFA Champions League|2023–24]]
|nextseason     = ''[[2025–26 UEFA Champions League|2025–26]]''
}}

'''२०२४-२५ युएफा च्याम्पियन्स लिग''' [[युरोपेली फुटबल महासङ्घ|युएफा]] च्याम्पियन्स लिग [[युरोपेली फुटबल महासङ्घ]] युइएफएद्वारा आयोजित युरोपको प्रिमियर क्लब [[फुटबल खेल|फुटबल]] प्रतियोगिताको ७०औँ सिजन  हो, र युरोपियन च्याम्पियन क्लब कपबाट युइएफए च्याम्पियन लिगमा नामाकरण गरिएपछिको ३३ औँ सिजन हो। यो नयाँ ढाँचा अन्तर्गत पहिलो सिजन हुनेछ, जसमा ३६ सहभागी टोलीहरूले लिग चरणमा विभिन्न विपक्षीहरू विरुद्ध आठ खेलहरू खेल्नेछन्, सबै टोलीहरू संयुक्त समूहमा स्थान पाइन्छन्। यसले प्रतियोगितामा खेलिने खेलहरूको कुल सङ्ख्या १२५ बाट बढाएर १८९ (छनोट चरणहरू बाहेक) गर्नेछ। 

३१ मे २०२५ मा जर्मनीको म्यूनिखको एलियान्ज एरेनामा भएको फाइनलमा [[लुइस एनरिके]]को पेरिस सेन्ट जर्मेनले सिमोन सिमोनी इन्जागीको इन्टर मिलानलाई ५-० ले हराएर आफ्नो पहिलो च्याम्पियन्स लिग उपाधी जित्यो। &lt;ref&gt;{{cite news |date=16 July 2021 |title=Venues appointed for club competition finals |url=https://www.uefa.com/news-media/news/026b-12c542441355-1c2040c5e54b-1000/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210716203913/https://www.uefa.com/insideuefa/mediaservices/mediareleases/news/026b-12c542441355-1c2040c5e54b-1000/ |archive-date=16 July 2021 |access-date=16 July 2021 |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.uefa.com/uefachampionsleague/news/0299-1de417608530-15b01ff7b150-1000/ |title=Paris win Champions League: Doué double helps secure record-breaking final win against Inter |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations |date=31 May 2025 |access-date=31 May 2025}}&lt;/ref&gt; As winners of the Champions League, Paris Saint-Germain automatically qualified for the [[2025–26 UEFA Champions League]] league phase, the [[2025 FIFA Intercontinental Cup]] finals, the [[2029 FIFA Club World Cup]] group stage, and earned the right to play against [[Tottenham Hotspur F.C.|Tottenham Hotspur]], the winners of the [[2024–25 UEFA Europa League]], in the [[2025 UEFA Super Cup]]. Paris Saint-Germain became the second French side to win after [[Olympique Marseille]] in the [[1992–93 UEFA Champions League|1992–93]] [[1993 UEFA Champions League final|edition]]. युएफा च्याम्पियन्स लिगको विजेताहरू स्वत रूपमा २०२५-२६ युएफा च्याम्पियन लिग चरण, २०२५ फिफा इन्टरकन्टिनेन्टल कप, २०२९ फिफा क्लब विश्व कपका लागि छनोट हुनेछ, र युएफा युरोपा लिगको विजेताको बिरूद्ध खेल्न पाउँनेछ । 

१५औं उपाधि जितेको [[रियल म्याड्रिड]] डिफेन्डिङ च्याम्पियन हो।

== लिग चरण ==
२०२४-२५ युएफा च्याम्पियन्स लिगको लिग चरणको ड्र २९ अगस्ट २०२४,  मध्य युरोपेली समय १८:००मा मोनाकोको ग्रिमाल्डी फोरममा भएको थियो।&lt;ref&gt;{{cite web |title=UEFA Champions League: League phase draw |url=https://www.uefa.com/uefachampionsleague/draws/2025/2001883/ |access-date=26 August 2024 |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=UEFA: Men's Club Competition Season Kick-Off |url=https://www.grimaldiforum.com/en/events-schedule-monaco/uefa-men-s-club-competition-season-kick-off |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240827170248/https://www.grimaldiforum.com/en/events-schedule-monaco/uefa-men-s-club-competition-season-kick-off |archive-date=27 August 2024 |access-date=27 August 2024 |publisher=[[Grimaldi Forum]]}}&lt;/ref&gt;  ३६ टोलीहरूलाई उनीहरूको युएफा क्लब गुणांकको आधारमा नौ टोलीको चार पटमा विभाजन गरिएको थियो, च्याम्पियन्स लिग डिफेन्डिङ च्याम्पियन बाहेक, जसलाई स्वचालित रूपमा पट १ मा शीर्ष वरीयताको रूपमा राखिएको थियो।

लिग चरणमा जम्मा १६ राष्ट्रिय संघहरूको प्रतिनिधित्व छ।

=== टेबल ===
शीर्ष आठ स्थानमा रहेका टोलीहरूले राउन्ड अफ १६ को लागि बाई पाउनेछन्। ९ औं देखि २४ औं स्थानमा रहेका टोलीहरूले नकआउट चरणको प्ले-अफमा प्रतिस्पर्धा गर्नेछन्, जसमा ९ औं देखि १६ औं स्थानमा रहेका टोलीहरू ड्रको लागि छनौट हुनेछन्। २५ औं देखि ३६ औं स्थानमा रहेका टोलीहरू सबै प्रतियोगिताहरूबाट बाहिरिनेछन्, र २०२४-२५ युएफा युरोपा लिगमा पहुँच पाउने छैनन्।
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Sports table|main|style=WDL
|section=Table
|show_limit=5
|class_rules=[[#Tiebreakers|League phase tiebreakers]]
|source=[https://www.uefa.com/uefachampionsleague/standings UEFA]

&lt;!--Update team positions below (check tiebreakers)--&gt;
|team_order = LIV, BAR, ARS, INT, ATM, LEV, LIL, AVL, ATA, DOR, RMA, BAY, MIL, PSV, PAR, BEN, MON, BRE, FEY, JUV, CEL, MCI, SPO, BRU, DZG, STU, SHK, BOL, RSB, STM, SPP, RBL, GIR, SAL, SLO, YB

&lt;!--Head-to-head--&gt;
|hth_RMA=Tied on points (15), goal difference (+8), goals scored (20), away goals (6) and wins (5). Ranked on away wins: रियल म्याड्रिड 2, Bayern Munich 1.
|hth_BAY=RMA

&lt;!--Update team results below (including date)--&gt;
|update=complete
|win_ARS=6 |draw_ARS=1 |loss_ARS=1 |gf_ARS=16|ga_ARS=3 &lt;!--Arsenal--&gt;
|win_AVL=5 |draw_AVL=1 |loss_AVL=2 |gf_AVL=13|ga_AVL=6 &lt;!--Aston Villa--&gt;
|win_ATA=4 |draw_ATA=3 |loss_ATA=1 |gf_ATA=20|ga_ATA=6 &lt;!--Atalanta--&gt;
|win_ATM=6 |draw_ATM=0 |loss_ATM=2 |gf_ATM=20|ga_ATM=12&lt;!--Atlético Madrid--&gt;
|win_BAR=6 |draw_BAR=1 |loss_BAR=1 |gf_BAR=28|ga_BAR=13&lt;!--Barcelona--&gt;
|win_LEV=5 |draw_LEV=1 |loss_LEV=2 |gf_LEV=15|ga_LEV=7 &lt;!--Bayer Leverkusen--&gt;
|win_BAY=5 |draw_BAY=0 |loss_BAY=3 |gf_BAY=20|ga_BAY=12&lt;!--Bayern Munich--&gt;
|win_BEN=4 |draw_BEN=1 |loss_BEN=3 |gf_BEN=16|ga_BEN=12&lt;!--Benfica--&gt;
|win_BOL=1 |draw_BOL=3 |loss_BOL=4 |gf_BOL=4 |ga_BOL=9 &lt;!--Bologna--&gt;
|win_DOR=5 |draw_DOR=0 |loss_DOR=3 |gf_DOR=22|ga_DOR=12&lt;!--Borussia Dortmund--&gt;
|win_BRE=4 |draw_BRE=1 |loss_BRE=3 |gf_BRE=10|ga_BRE=11&lt;!--Brest--&gt;
|win_CEL=3 |draw_CEL=3 |loss_CEL=2 |gf_CEL=13|ga_CEL=14&lt;!--Celtic--&gt;
|win_BRU=3 |draw_BRU=2 |loss_BRU=3 |gf_BRU=7 |ga_BRU=11&lt;!--Club Brugge--&gt;
|win_DZG=3 |draw_DZG=2 |loss_DZG=3 |gf_DZG=12|ga_DZG=19&lt;!--Dinamo Zagreb--&gt;
|win_FEY=4 |draw_FEY=1 |loss_FEY=3 |gf_FEY=18|ga_FEY=21&lt;!--Feyenoord--&gt;
|win_GIR=1 |draw_GIR=0 |loss_GIR=7 |gf_GIR=5 |ga_GIR=13&lt;!--Girona--&gt;
|win_INT=6 |draw_INT=1 |loss_INT=1 |gf_INT=11|ga_INT=1 &lt;!--Internazionale--&gt;
|win_JUV=3 |draw_JUV=3 |loss_JUV=2 |gf_JUV=9 |ga_JUV=7 &lt;!--युभेन्टस फुटबल क्लब|युभेन्टस--&gt;
|win_LIL=5 |draw_LIL=1 |loss_LIL=2 |gf_LIL=17|ga_LIL=10&lt;!--Lille--&gt;
|win_LIV=7 |draw_LIV=0 |loss_LIV=1 |gf_LIV=17|ga_LIV=5 &lt;!--Liverpool--&gt;
|win_MCI=3 |draw_MCI=2 |loss_MCI=3 |gf_MCI=18|ga_MCI=14&lt;!--म्यानचेस्टर सिटी फुटबल क्लब--&gt;
|win_MIL=5 |draw_MIL=0 |loss_MIL=3 |gf_MIL=14|ga_MIL=11&lt;!--Milan--&gt;
|win_MON=4 |draw_MON=1 |loss_MON=3 |gf_MON=13|ga_MON=13&lt;!--Monaco--&gt;
|win_PAR=4 |draw_PAR=1 |loss_PAR=3 |gf_PAR=14|ga_PAR=9 &lt;!--पेरिस सेन्ट-जर्मेन--&gt;
|win_PSV=4 |draw_PSV=2 |loss_PSV=2 |gf_PSV=16|ga_PSV=12&lt;!--PSV Eindhoven--&gt;
|win_RBL=1 |draw_RBL=0 |loss_RBL=7 |gf_RBL=8 |ga_RBL=15&lt;!--RB Leipzig--&gt;
|win_RMA=5 |draw_RMA=0 |loss_RMA=3 |gf_RMA=20|ga_RMA=12&lt;!--रियल म्याड्रिड--&gt;
|win_SAL=1 |draw_SAL=0 |loss_SAL=7 |gf_SAL=5 |ga_SAL=27&lt;!--Red Bull Salzburg--&gt;
|win_RSB=2 |draw_RSB=0 |loss_RSB=6 |gf_RSB=13|ga_RSB=22&lt;!--Red Star Belgrade--&gt;
|win_SHK=2 |draw_SHK=1 |loss_SHK=5 |gf_SHK=8 |ga_SHK=16&lt;!--Shakhtar Donetsk--&gt;
|win_SLO=0 |draw_SLO=0 |loss_SLO=8 |gf_SLO=7 |ga_SLO=27&lt;!--Slovan Bratislava--&gt;
|win_SPP=1 |draw_SPP=1 |loss_SPP=6 |gf_SPP=7 |ga_SPP=21&lt;!--Sparta Prague--&gt;
|win_SPO=3 |draw_SPO=2 |loss_SPO=3 |gf_SPO=13|ga_SPO=12&lt;!--Sporting CP--&gt;
|win_STM=2 |draw_STM=0 |loss_STM=6 |gf_STM=5 |ga_STM=14&lt;!--Sturm Graz--&gt;
|win_STU=3 |draw_STU=1 |loss_STU=4 |gf_STU=13|ga_STU=17&lt;!--VfB Stuttgart--&gt;
|win_YB =0 |draw_YB =0 |loss_YB =8 |gf_YB =3 |ga_YB =24&lt;!--Young Boys--&gt;

&lt;!--Team status--&gt;

&lt;!--Team definitions--&gt;
|name_ARS={{fbaicon|ENG}} [[Arsenal F.C.|Arsenal]]
|name_AVL={{fbaicon|ENG}} [[Aston Villa F.C.|Aston Villa]]
|name_ATA={{fbaicon|ITA}} [[Atalanta BC|Atalanta]]
|name_ATM={{fbaicon|ESP}} [[Atlético Madrid]]
|name_BAR={{fbaicon|ESP}} [[FC Barcelona|Barcelona]]
|name_LEV={{fbaicon|GER}} [[Bayer 04 Leverkusen|Bayer Leverkusen]]
|name_BAY={{fbaicon|GER}} [[FC Bayern Munich|Bayern Munich]]
|name_BEN={{fbaicon|POR}} [[S.L. Benfica|Benfica]]
|name_BOL={{fbaicon|ITA}} [[Bologna FC 1909|Bologna]]
|name_DOR={{fbaicon|GER}} [[Borussia Dortmund]]
|name_BRE={{fbaicon|FRA}} [[Stade Brestois 29|Brest]]
|name_CEL={{fbaicon|SCO}} [[Celtic F.C.|Celtic]]
|name_BRU={{fbaicon|BEL}} [[Club Brugge KV|Club Brugge]]
|name_DZG={{fbaicon|CRO}} [[GNK Dinamo Zagreb|Dinamo Zagreb]]
|name_FEY={{fbaicon|NED}} [[Feyenoord]]
|name_GIR={{fbaicon|ESP}} [[Girona FC|Girona]]
|name_INT={{fbaicon|ITA}} [[Inter Milan]]
|name_JUV={{fbaicon|ITA}} [[युभेन्टस फुटबल क्लब|युभेन्टस]]
|name_LIL={{fbaicon|FRA}} [[Lille OSC|Lille]]
|name_LIV={{fbaicon|ENG}} [[Liverpool F.C.|Liverpool]]
|name_MCI={{fbaicon|ENG}} [[म्यानचेस्टर सिटी फुटबल क्लब|म्यानचेस्टर सिटी]]
|name_MIL={{fbaicon|ITA}} [[AC Milan|Milan]]
|name_MON={{fbaicon|FRA}} [[AS Monaco FC|Monaco]]
|name_PAR={{fbaicon|FRA}} [[पेरिस सेन्ट-जर्मेन फुटबल क्लब|पेरिस सेन्ट]]
|name_PSV={{fbaicon|NED}} [[PSV Eindhoven]]
|name_RBL={{fbaicon|GER}} [[RB Leipzig]]
|name_RMA={{fbaicon|ESP}} [[रियल म्याड्रिड]]
|name_SAL={{fbaicon|AUT}} [[FC Red Bull Salzburg|Red Bull Salzburg]]
|name_RSB={{fbaicon|SRB}} [[Red Star Belgrade]]
|name_SHK={{fbaicon|UKR}} [[FC Shakhtar Donetsk|Shakhtar Donetsk]]
|name_SLO={{fbaicon|SVK}} [[ŠK Slovan Bratislava|Slovan Bratislava]]
|name_SPP={{fbaicon|CZE}} [[AC Sparta Prague|Sparta Prague]]
|name_SPO={{fbaicon|POR}} [[Sporting CP]]
|name_STM={{fbaicon|AUT}} [[SK Sturm Graz|Sturm Graz]]
|name_STU={{fbaicon|GER}} [[VfB Stuttgart]]
|name_YB ={{fbaicon|SUI}} [[BSC Young Boys|Young Boys]]

&lt;!--Qualification column definitions--&gt;
|res_col_header=Q
|result1=R16 |result2=R16 |result3=R16 |result4=R16 |result5=R16 |result6=R16 |result7=R16 |result8=R16
|result9=POS |result10=POS |result11=POS |result12=POS |result13=POS |result14=POS |result15=POS |result16=POS
|result17=POU |result18=POU |result19=POU |result20=POU |result21=POU |result22=POU |result23=POU |result24=POU
|col_R16=green1 |text_R16=Advance to [[2024–25 UEFA Champions League knockout phase#Round of 16|round of 16]] (seeded)
|col_POS=blue1 |text_POS=Advance to [[2024–25 UEFA Champions League knockout phase#Knockout phase play-offs|knockout phase play-offs]] (seeded)
|col_POU=blue2 |text_POU={{nowrap|Advance to [[2024–25 UEFA Champions League knockout phase#Knockout phase play-offs|knockout phase play-offs]] (unseeded)}}
}}&lt;/onlyinclude&gt;

== नक-आउट चरण ==
===ब्राकेट===
&lt;section begin=Bracket /&gt;{{24TeamBracket-Info
&lt;!--Bracket settings--&gt;
|paramstyle=numbered
|above=y
|seeds=y
|legs=2
|RD5-legs=1
|agg-width=40
|score-width=20
|aggregate=y
|nowrap=y
&lt;!--Headings--&gt;
|RD1=[[#Knockout phase play-offs|Knockout phase play-offs]]
|RD2=[[#Round of 16|Round of 16]]
|RD3=[[#Quarter-finals|Quarter-finals]]
|RD4=[[#Semi-finals|Semi-finals]]
|RD5=[[#Final|Final]]
&lt;!--Knockout phase play-offs--&gt;
||20|{{fbaicon|ITA}} [[युभेन्टस फुटबल क्लब|युभेन्टस]]|2|1|'''3'''|14|{{fbaicon|NED}} '''[[PSV Eindhoven]]''' {{aet}}|1|3|'''4'''
||22|{{fbaicon|ENG}} [[म्यानचेस्टर सिटी फुटबल क्लब|म्यानचेस्टर सिटी]]|2|1|'''3'''|11|{{fbaicon|ESP}} '''[[रियल म्याड्रिड]]'''|3|3|'''6'''
||18|{{fbaicon|FRA}} [[Stade Brestois 29|Brest]]|0|0|'''0'''|15|{{fbaicon|FRA}} '''[[पेरिस सेन्ट-जर्मेन फुटबल क्लब|पेरिस सेन्ट]]'''|3|7|'''10'''
||24|{{fbaicon|BEL}} '''[[Club Brugge KV|Club Brugge]]'''|2|3|'''5'''|9|{{fbaicon|ITA}} [[Atalanta BC|Atalanta]]|1|1|'''2'''
||17|{{fbaicon|FRA}} [[AS Monaco FC|Monaco]]|0|3|'''3'''|16|{{fbaicon|POR}} '''[[S.L. Benfica|Benfica]]'''|1|3|'''4'''
||23|{{fbaicon|POR}} [[Sporting CP]]|0|0|'''0'''|10|{{fbaicon|GER}} '''[[बोरुसिया डोर्टमुन्ड]]'''|3|0|'''3'''
||21|{{fbaicon|SCO}} [[Celtic F.C.|Celtic]]|1|1|'''2'''|12|{{fbaicon|GER}} '''[[एफसी बायर्न म्युनिख|बायर्न म्युनिख]]'''|2|1|'''3'''
||19|{{fbaicon|NED}} '''[[Feyenoord]]'''|1|1|'''2'''|13|{{fbaicon|ITA}} [[AC Milan|Milan]]|0|1|'''1'''
&lt;!--Round of 16--&gt;
||14|{{fbaicon|NED}} [[PSV Eindhoven]]|1|2|'''3'''|3|{{fbaicon|ENG}} '''[[आर्सनल फुटबल क्लब|आर्सनल]]'''|7|2|'''9'''
||11|{{fbaicon|ESP}} '''[[रियल म्याड्रिड]]''' ([[पेनाल्टी-सुटआउट|पेनाल्टी]])|2|0|'''2(4)'''|5|{{fbaicon|ESP}} [[Atlético Madrid]]|1|1|'''2(2)'''
||15|{{fbaicon|FRA}} [[पेरिस सेन्ट-जर्मेन फुटबल क्लब|पेरिस सेन्ट]]||||1|{{fbaicon|ENG}} [[Liverpool F.C.|Liverpool]]|||
||24|{{fbaicon|BEL}} [[Club Brugge KV|Club Brugge]]||||8|{{fbaicon|ENG}} '''[[एस्टन भिल्ला फुटबल क्लब|एस्टन भिल्ला]]'''|||
||16|{{fbaicon|POR}} [[S.L. Benfica|Benfica]]||||2|{{fbaicon|ESP}} '''[[एफसी बार्सिलोना|बार्सिलोना]]'''|||
||10|{{fbaicon|GER}} [[बोरुसिया डोर्टमुन्ड]]||||7|{{fbaicon|FRA}} [[Lille OSC|Lille]]|||
||12|{{fbaicon|GER}} '''[[एफसी बायर्न म्युनिख|बायर्न म्युनिख]]'''||||6|{{fbaicon|GER}} [[Bayer 04 Leverkusen|Bayer Leverkusen]]|||
||19|{{fbaicon|NED}} [[Feyenoord]]||||4|{{fbaicon|ITA}} [[इन्टर मिलान]]|||
&lt;!--Quarter-finals--&gt;
||3|{{fbaicon|ENG}} '''[[आर्सनल फुटबल क्लब|आर्सनल]]'''|3|2|'''5'''|11|{{fbaicon|ESP}} [[रियल म्याड्रिड]]|0|1|'''1'''
||15|{{fbaicon|FRA}} '''[[पेरिस सेन्ट-जर्मेन फुटबल क्लब|पेरिस सेन्ट]]'''|3|2|'''5'''|8|{{fbaicon|ENG}} [[एस्टन भिल्ला फुटबल क्लब|एस्टन भिल्ला]]|1|3|'''4'''
||2|{{fbaicon|ESP}} '''[[एफसी बार्सिलोना|बार्सिलोना]]'''|4|1|'''5'''|10|{{fbaicon|GER}} [[बोरुसिया डोर्टमुन्ड]]|0|3|'''3'''
||12|{{fbaicon|GER}} [[एफसी बायर्न म्युनिख|बायर्न म्युनिख]]|1|2|'''3'''|4|{{fbaicon|ITA}} '''[[इन्टर मिलान]]'''|2|2|'''4'''
&lt;!--Semi-finals--&gt;
||3|{{fbaicon|ENG}} [[आर्सनल फुटबल क्लब|आर्सनल]]|0|1|'''1'''|15|{{fbaicon|FRA}} '''[[पेरिस सेन्ट-जर्मेन फुटबल क्लब|पेरिस सेन्ट]]|1|2|'''3'''
||2|{{fbaicon|ESP}} [[एफसी बार्सिलोना|बार्सिलोना]]|3|3|'''6'''|4|{{fbaicon|ITA}} '''[[इन्टर मिलान]]'''|3|4|'''7'''
&lt;!--Final--&gt;
|31 May – [[Allianz Arena|Munich]]|15|{{fbaicon|FRA}} [[पेरिस सेन्ट-जर्मेन फुटबल क्लब|पेरिस सेन्ट]]||4|{{fbaicon|ITA}} [[इन्टर मिलान]]|
}}&lt;section end=Bracket /&gt;

== सन्दर्भहरू ==
{{Reflist}}

== बाह्य लिङ्कहरू ==

* {{Official website|https://www.uefa.com/uefachampionsleague/}}
{{UEFA Champions League seasons}}</text>
      <sha1>bwp2cykr0vrutvtejppx9vrbrnfy6m6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>प्रयोगकर्ता वार्ता:Adincountret33</title>
    <ns>3</ns>
    <id>144375</id>
    <revision>
      <id>1296686</id>
      <parentid>1296658</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:18:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adincountret33</username>
        <id>71778</id>
      </contributor>
      <comment>clean</comment>
      <origin>1296686</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2" sha1="moiryvew7z1nh6cf1srex5j09y58bpe" xml:space="preserve">hi</text>
      <sha1>moiryvew7z1nh6cf1srex5j09y58bpe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>देउरी मरुवा</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144903</id>
    <redirect title="देउरी भरुवा" />
    <revision>
      <id>1296689</id>
      <timestamp>2025-06-25T14:59:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>पर्वत सुबेदी</username>
        <id>31224</id>
      </contributor>
      <comment>पर्वत सुबेदीद्वारा [[देउरी मरुवा]] पृष्ठलाई [[देउरी भरुवा]]मा सारियो</comment>
      <origin>1296689</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="64" sha1="r8lbtf09xipivyx888od17fqugeg3lb" xml:space="preserve">#अनुप्रेषण [[देउरी भरुवा]]</text>
      <sha1>r8lbtf09xipivyx888od17fqugeg3lb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>वार्तालाप:देउरी मरुवा</title>
    <ns>1</ns>
    <id>144904</id>
    <redirect title="वार्तालाप:देउरी भरुवा" />
    <revision>
      <id>1296691</id>
      <timestamp>2025-06-25T14:59:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>पर्वत सुबेदी</username>
        <id>31224</id>
      </contributor>
      <comment>पर्वत सुबेदीद्वारा [[वार्तालाप:देउरी मरुवा]] पृष्ठलाई [[वार्तालाप:देउरी भरुवा]]मा सारियो</comment>
      <origin>1296691</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="92" sha1="1pkzxqume0a0id09c44p4d4o76crx6u" xml:space="preserve">#अनुप्रेषण [[वार्तालाप:देउरी भरुवा]]</text>
      <sha1>1pkzxqume0a0id09c44p4d4o76crx6u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>प्रयोगकर्ता वार्ता:अर्जुन गिरी</title>
    <ns>3</ns>
    <id>144905</id>
    <revision>
      <id>1296695</id>
      <timestamp>2025-06-25T20:26:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नेपाली विकिपिडिया स्वागत</username>
        <id>28168</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[ढाँचा:नमस्ते|स्वागतम्]]</comment>
      <origin>1296695</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6340" sha1="o9zgt1e5c5aj717kzqnrxrvloi68cys" xml:space="preserve">==विकिपिडियामा स्वागत छ!==
&lt;div style=&quot;width: 99%; color: #111; {{box-shadow|0|1px|3px|rgba(0, 0, 0, 0.35)}} {{border-radius|2px}}&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;overflow:hidden; height:auto; background: #fff; width: 100%; padding-bottom:18px;&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;font-size: 36px; margin-top: 24px;margin-left: 16px; font-family: 'Linux Libertine',Georgia,Times,serif; line-height: 1.2em;&quot;&gt;नमस्ते, अर्जुन गिरीज्यू&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;font-size: 24px; padding-top: 0px; margin-left: 16px; font-family: 'Linux Libertine',Georgia,Times,serif; line-height:1.2em; color: #666; &quot;&gt;
[[नेपाली विकिपिडिया]]मा हार्दिक [[विकिपिडिया:स्वागत|स्वागत]] छ!
&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;vertical-align:middle; color: black; background-color:#fff&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;display: flex; flex-flow: row wrap; background-color:#EAECF0; padding: 10px; padding-left: 25px; &quot;&gt;
&lt;div style=&quot;font-size: 18px; padding-top: 0px; margin-left: 0px; text-align: center; font-family: 'Linux Libertine',Georgia,Times,serif; line-height:1.5em; color: #111; &quot;&gt;
हालसम्म नेपाली विकिपिडियामा [[विशेष:Statistics|२९,८५४]] लेखहरू छन्। यसलाई बढाउन तपाईंको योगदानको आवश्यकता रहेको छ। आउनुहोस् तपाईं हामी सबै मिलेर नेपाली विकिपिडियालाई विश्वका अन्य प्रमुख [[:meta:List_of_Wikipedias/ne|भाषाका विकिपिडिया जत्ति कै धनी]] बनाऔँ। विकिपिडियाले कुनै पनि व्यक्तिलाई सम्पादन गर्ने अधिकार दिन्छ। मलाई आशा छ कि तपाईंले यहाँ मन पराउनुहुन्छ र योगदान गर्ने निर्णय गर्नुहुन्छ।&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;flex: 1 1 300px;&quot;&gt;&lt;br/&gt;
&lt;div style=&quot;font-size: 17px; font-family: 'Linux Libertine',Georgia,Times,serif; line-height:1.2em; font-weight:normal;&quot;&gt;[[File:Symbol support2 vote.svg|25px|alt=|link=]] सुरुवात&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;font-size: 15px;&quot;&gt;
* पहिले [[विकिपिडिया:विकिपिडियाको बारेमा|विकिपिडियाको परिचय पृष्ठ]] पढ्नुहोस्।
* तपाईंले कसरी [[मद्दत:सहायता विषयसूचि|विकिपिडियामा योगदान गर्न सक्नुहुन्छ]] जान्नुहोस्।
* आफ्नो परिचय दिनको लागि तपाईंको [[प्रयोगकर्ता:अर्जुन गिरी|प्रयोगकर्ता पृष्ठ]] बनाउनुहोला ताकि हामी तपाईंलाई अझ राम्रोसँग चिन्न सक्छौँ। (परिचय दिइरहनु आवश्यक नै भने छैन)
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;

&lt;div style=&quot;flex: 1 1 300px;&quot;&gt;&lt;br/&gt;
&lt;div style=&quot;font-size: 17px; font-family: 'Linux Libertine',Georgia,Times,serif; line-height:1.2em; font-weight:normal;&quot;&gt;[[File:Artículo bueno-blue.svg|25px|alt=|link=]] सुझावहरू&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;font-size: 15px;&quot;&gt;
* कृपया [[विकिपिडिया:स्वशिक्षा/वार्तालाप पृष्ठ|वार्तालाप पृष्ठ]]मा चारवटा वक्र (&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;) प्रयोग गरि हस्ताक्षर गर्नुहोला। यसो गर्नाले वार्तालाप पृष्ठमा स्वत: तपाईंको नाम, वार्ता पृष्ठसूत्र र मिति थपिने छ।
* यदि तपाईंलाई विकिपिडियामा केही समस्या परेको छ भने आफ्नो वार्तालाप पृष्ठमा &lt;code&gt;'''&lt;nowiki&gt;{{मद्दत}}&lt;/nowiki&gt;'''&lt;/code&gt; राख्नु होला। हाम्रा प्रयोगकर्ताहरूले तपाईंको समस्याको समाधान बताउने छन्।
* नयाँ पृष्ठहरू [[विकिपिडिया:स्वशिक्षा/सम्पादन|सम्पादन गर्दा]] वा [[विकिपिडिया:कसरी लेख बनाउने?|सिर्जना गर्दा]], [[विकिपिडिया:स्वशिक्षा/सन्दर्भ|सन्दर्भ]]हरू थप्दा वा मेटाउँदा गल्ती गर्न डराउनु पर्दैन किनकि गल्ती जो कोहीबाट हुन् सक्छ।
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;padding: 10px; padding-left: 25px; &quot;&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
{{clickable button 2|विकिपिडिया:कसरी लेख बनाउने?|कसरी लेख बनाउने?|class=mw-ui-constructive center}}
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
{{clickable button 2|विकिपिडिया:चिया घर|यदि तपाईंसँग प्रश्नहरू छन् भने यहाँ सोध्नुहोस्|class=mw-ui-constructive center}}
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
'''स्वागतम्''', हामी नेपाली विकिपिडियामा तपाईंको सम्पादनको लागि पर्खिरहेका छौं!

-- [[User:नेपाली विकिपिडिया स्वागत|नेपाली विकिपिडिया स्वागत]] ([[User talk:नेपाली विकिपिडिया स्वागत|कुरा गर्नुहोस्]]) ०२:११, २६ जुन २०२५ (नेपाली समय)</text>
      <sha1>o9zgt1e5c5aj717kzqnrxrvloi68cys</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>रङली</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144906</id>
    <redirect title="रङ्गली" />
    <revision>
      <id>1296706</id>
      <timestamp>2025-06-26T09:25:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>बडा काजी</username>
        <id>52836</id>
      </contributor>
      <comment>[[रङ्गली]]मा अनुप्रेषण गर्दै</comment>
      <origin>1296706</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="51" sha1="qd5ebu9ty5dlxyjli683sxnujz89uk3" xml:space="preserve">#अनुप्रेषण [[रङ्गली]]</text>
      <sha1>qd5ebu9ty5dlxyjli683sxnujz89uk3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>रंगपो</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144907</id>
    <redirect title="रम्फु" />
    <revision>
      <id>1296707</id>
      <timestamp>2025-06-26T09:27:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>बडा काजी</username>
        <id>52836</id>
      </contributor>
      <comment>[[रम्फु]]मा अनुप्रेषण गर्दै</comment>
      <origin>1296707</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="48" sha1="rkl09zqgnndti4djkbhsh2mvxruxdcr" xml:space="preserve">#अनुप्रेषण [[रम्फु]]</text>
      <sha1>rkl09zqgnndti4djkbhsh2mvxruxdcr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>अश्व</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144909</id>
    <redirect title="घोडा" />
    <revision>
      <id>1296708</id>
      <timestamp>2025-06-26T09:57:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>बडा काजी</username>
        <id>52836</id>
      </contributor>
      <comment>[[घोडा]]मा अनुप्रेषण गर्दै</comment>
      <origin>1296708</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="45" sha1="qkrz99b0hb4qjksljx3n5cewu0n01ek" xml:space="preserve">#अनुप्रेषण [[घोडा]]</text>
      <sha1>qkrz99b0hb4qjksljx3n5cewu0n01ek</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>प्रयोगकर्ता वार्ता:Telegram Earning App BOT</title>
    <ns>3</ns>
    <id>144910</id>
    <revision>
      <id>1296710</id>
      <timestamp>2025-06-26T11:05:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नेपाली विकिपिडिया स्वागत</username>
        <id>28168</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[ढाँचा:नमस्ते|स्वागतम्]]</comment>
      <origin>1296710</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6326" sha1="mw4fcdjb3hruxlaepesmas80o8ft6ti" xml:space="preserve">==विकिपिडियामा स्वागत छ!==
&lt;div style=&quot;width: 99%; color: #111; {{box-shadow|0|1px|3px|rgba(0, 0, 0, 0.35)}} {{border-radius|2px}}&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;overflow:hidden; height:auto; background: #fff; width: 100%; padding-bottom:18px;&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;font-size: 36px; margin-top: 24px;margin-left: 16px; font-family: 'Linux Libertine',Georgia,Times,serif; line-height: 1.2em;&quot;&gt;नमस्ते, Telegram Earning App BOTज्यू&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;font-size: 24px; padding-top: 0px; margin-left: 16px; font-family: 'Linux Libertine',Georgia,Times,serif; line-height:1.2em; color: #666; &quot;&gt;
[[नेपाली विकिपिडिया]]मा हार्दिक [[विकिपिडिया:स्वागत|स्वागत]] छ!
&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;vertical-align:middle; color: black; background-color:#fff&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;display: flex; flex-flow: row wrap; background-color:#EAECF0; padding: 10px; padding-left: 25px; &quot;&gt;
&lt;div style=&quot;font-size: 18px; padding-top: 0px; margin-left: 0px; text-align: center; font-family: 'Linux Libertine',Georgia,Times,serif; line-height:1.5em; color: #111; &quot;&gt;
हालसम्म नेपाली विकिपिडियामा [[विशेष:Statistics|२९,८५३]] लेखहरू छन्। यसलाई बढाउन तपाईंको योगदानको आवश्यकता रहेको छ। आउनुहोस् तपाईं हामी सबै मिलेर नेपाली विकिपिडियालाई विश्वका अन्य प्रमुख [[:meta:List_of_Wikipedias/ne|भाषाका विकिपिडिया जत्ति कै धनी]] बनाऔँ। विकिपिडियाले कुनै पनि व्यक्तिलाई सम्पादन गर्ने अधिकार दिन्छ। मलाई आशा छ कि तपाईंले यहाँ मन पराउनुहुन्छ र योगदान गर्ने निर्णय गर्नुहुन्छ।&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;flex: 1 1 300px;&quot;&gt;&lt;br/&gt;
&lt;div style=&quot;font-size: 17px; font-family: 'Linux Libertine',Georgia,Times,serif; line-height:1.2em; font-weight:normal;&quot;&gt;[[File:Symbol support2 vote.svg|25px|alt=|link=]] सुरुवात&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;font-size: 15px;&quot;&gt;
* पहिले [[विकिपिडिया:विकिपिडियाको बारेमा|विकिपिडियाको परिचय पृष्ठ]] पढ्नुहोस्।
* तपाईंले कसरी [[मद्दत:सहायता विषयसूचि|विकिपिडियामा योगदान गर्न सक्नुहुन्छ]] जान्नुहोस्।
* आफ्नो परिचय दिनको लागि तपाईंको [[प्रयोगकर्ता:Telegram Earning App BOT|प्रयोगकर्ता पृष्ठ]] बनाउनुहोला ताकि हामी तपाईंलाई अझ राम्रोसँग चिन्न सक्छौँ। (परिचय दिइरहनु आवश्यक नै भने छैन)
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;

&lt;div style=&quot;flex: 1 1 300px;&quot;&gt;&lt;br/&gt;
&lt;div style=&quot;font-size: 17px; font-family: 'Linux Libertine',Georgia,Times,serif; line-height:1.2em; font-weight:normal;&quot;&gt;[[File:Artículo bueno-blue.svg|25px|alt=|link=]] सुझावहरू&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;font-size: 15px;&quot;&gt;
* कृपया [[विकिपिडिया:स्वशिक्षा/वार्तालाप पृष्ठ|वार्तालाप पृष्ठ]]मा चारवटा वक्र (&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;) प्रयोग गरि हस्ताक्षर गर्नुहोला। यसो गर्नाले वार्तालाप पृष्ठमा स्वत: तपाईंको नाम, वार्ता पृष्ठसूत्र र मिति थपिने छ।
* यदि तपाईंलाई विकिपिडियामा केही समस्या परेको छ भने आफ्नो वार्तालाप पृष्ठमा &lt;code&gt;'''&lt;nowiki&gt;{{मद्दत}}&lt;/nowiki&gt;'''&lt;/code&gt; राख्नु होला। हाम्रा प्रयोगकर्ताहरूले तपाईंको समस्याको समाधान बताउने छन्।
* नयाँ पृष्ठहरू [[विकिपिडिया:स्वशिक्षा/सम्पादन|सम्पादन गर्दा]] वा [[विकिपिडिया:कसरी लेख बनाउने?|सिर्जना गर्दा]], [[विकिपिडिया:स्वशिक्षा/सन्दर्भ|सन्दर्भ]]हरू थप्दा वा मेटाउँदा गल्ती गर्न डराउनु पर्दैन किनकि गल्ती जो कोहीबाट हुन् सक्छ।
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;padding: 10px; padding-left: 25px; &quot;&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
{{clickable button 2|विकिपिडिया:कसरी लेख बनाउने?|कसरी लेख बनाउने?|class=mw-ui-constructive center}}
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
{{clickable button 2|विकिपिडिया:चिया घर|यदि तपाईंसँग प्रश्नहरू छन् भने यहाँ सोध्नुहोस्|class=mw-ui-constructive center}}
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
'''स्वागतम्''', हामी नेपाली विकिपिडियामा तपाईंको सम्पादनको लागि पर्खिरहेका छौं!

-- [[User:नेपाली विकिपिडिया स्वागत|नेपाली विकिपिडिया स्वागत]] ([[User talk:नेपाली विकिपिडिया स्वागत|कुरा गर्नुहोस्]]) १६:५०, २६ जुन २०२५ (नेपाली समय)</text>
      <sha1>mw4fcdjb3hruxlaepesmas80o8ft6ti</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>