Wikibooks nlwikibooks https://nl.wikibooks.org/wiki/Hoofdpagina MediaWiki 1.45.0-wmf.6 first-letter Media Speciaal Overleg Gebruiker Overleg gebruiker Wikibooks Overleg Wikibooks Bestand Overleg bestand MediaWiki Overleg MediaWiki Sjabloon Overleg sjabloon Help Overleg help Categorie Overleg categorie Transwiki Overleg transwiki Wikijunior Overleg Wikijunior TimedText TimedText talk Module Overleg module 4 51 396930 396908 2025-06-17T13:24:20Z JopkeB 18060 /* juni */ [[Atlas van Afrika]] 396930 wikitext text/x-wiki {{TOC zonder automatische nummering}} == Uitleg == {{Te verwijderen pagina's}} <!--Niet verwijderd... een week laten staan--> == Archief == <div style="font-size: smaller; margin: 3px 0 5px 10px;"> {{For met links|2014|{{#Expr:{{CURRENTYEAR}}}}|1||/Archief |||| &middot;&#32;}}</div> <!-- Voorbeeld: == Jaar == === Maand === ====Toegevoegd dd-mm, te verwijderen op of na dd-mm+1 ==== *[[Paginatitel]] - wiu --> == 2025 == === januari === ==== Toegevoegd 21-1, te verwijderen op of na 21-2 ==== *[[Wikijunior:Westerse filosofie]] en alle subpagina's en categorie. Motivatie: Dit boek ben ik een tijdje geleden begonnen, maar ik denk dat het heel eerlijk gezegd toch weinig toevoegt aan Wikibooks. Het is niet compleet en ik had geen motivatie meer om het verder te maken. Daarom denk ik dat het beter is als het geheel verwijderd wordt. [[Gebruiker:S. Perquin|S. Perquin]] ([[Overleg gebruiker:S. Perquin|overleg]]) 21 jan 2025 18:39 (CET) *:Ben het eens met dit verzoek, het boek heeft te weinig inhoud en er is geen kans op uitbreiding binnen afzienbare termijn. Met vriendelijke groet [[Gebruiker:Ellywa|Ellywa]] ([[Overleg gebruiker:Ellywa|overleg]]) 22 jan 2025 10:05 (CET) ::*{{Done|Verwijderd}} ===juni=== ====Toegevoegd 4 juni, te verwijderen op of na 4 juli==== *[[Sjabloon:Bouwkunst, Architectuur en Bouwen]] - Niet in gebruik sinds 2012, geen werkende links. - [[Gebruiker:Erik Baas|Erik Baas]] ([[Overleg gebruiker:Erik Baas|overleg]]) 3 jun 2025 23:31 (CEST) *:{{done}} [[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]] ([[Overleg gebruiker:De Wikischim|overleg]]) 16 jun 2025 23:11 (CEST) ====Toegevoegd 12 juni, te verwijderen op of na 12 juli==== * [[Kookboek/Gerechten]] - Dit zou een overzichtspagina moeten zijn/worden, maar er staat maar één link op. Sinds de start in 2007 zijn er geen inhoudelijke wijzigingen geweest. Via de [[:Categorie:Kookboek]] zijn al zoveel ingangen, dat deze pagina mij overbodig lijkt. --[[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]] ([[Overleg gebruiker:JopkeB|overleg]]) 12 jun 2025 17:43 (CEST) ::Bovendien is er de pagina [[Kookboek/Recepten]]. - [[Gebruiker:Erik Baas|Erik Baas]] ([[Overleg gebruiker:Erik Baas|overleg]]) 16 jun 2025 01:53 (CEST) :{{done}} - Er stond inderdaad een link naar één recept, daarmee had deze pagina geen enkele zinnige functie. In een heel andere vorm had dit misschien een zekere meerwaarde gehad, maar daar ga ik me niet verder mee bezighouden. [[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]] ([[Overleg gebruiker:De Wikischim|overleg]]) 16 jun 2025 23:10 (CEST) ====Toegevoegd 16 juni, te verwijderen op of na 16 juli==== * [[Tsjechisch/Woordenlijst Tsjechisch-Nederlands]] - Vrijwel geen inhoud sinds 2018. - [[Gebruiker:Erik Baas|Erik Baas]] ([[Overleg gebruiker:Erik Baas|overleg]]) 16 jun 2025 01:53 (CEST) *:Ik ben toch eerder geneigd dit te behouden, er is immers altijd kans dat het een keer door iemand verder wordt aangevuld. Er staat toch wel iets, zij het idd. niet veel. Op zich is dit puur inhoudelijk natuurlijk ook zinvol. Als je dit weggooit, heb je daarna dus helemáál niets wat dit betreft. [[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]] ([[Overleg gebruiker:De Wikischim|overleg]]) 16 jun 2025 23:16 (CEST) * [[Elektronische Bouwstenen voor Producten]] - Geen enkele inhoud, gestart in april 2024 --[[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]] ([[Overleg gebruiker:JopkeB|overleg]]) 16 jun 2025 07:44 (CEST) *:[[gebruiker:Jelle Saldien]], gebeurt hier nog iets meer mee? Anders zal dit binnenkort verwijderd worden, want in de huidige vorm is het idd. totaal ongeschikt. Overigens is de titel hoe dan ook onjuist gespeld (hoofdletters). [[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]] ([[Overleg gebruiker:De Wikischim|overleg]]) 16 jun 2025 23:31 (CEST) * [[Wikibooks:Infobox/Staatsrecht in Nederland]] - Beginnetje voor een Infobox (uit 2009) waarvoor geen Wikibook bestaat. --[[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]] ([[Overleg gebruiker:JopkeB|overleg]]) 16 jun 2025 08:12 (CEST) *:Jawel, dat is er wel maar staat momenteel buiten de hoofdnaamruimte, zie [[Wikibooks:Wachtruimte/Staatsrecht in Nederland]]. Alleen: wie gaat dit ooit nog afmaken? Ik iig niet, helaas. [[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]] ([[Overleg gebruiker:De Wikischim|overleg]]) 16 jun 2025 23:19 (CEST) *::Je hebt gelijk, had ik niet gezien. Ik ga dit ook niet afmaken. [[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]] ([[Overleg gebruiker:JopkeB|overleg]]) 17 jun 2025 06:00 (CEST) * [[Michel de Montaigne/Nederlandse vertalingen van Essais: Livre I]] - Te weinig inhoud, slechts enkele vertalingen. Veel overmoedige ambitie en helaas te weinig tijd om het in mijn eentje verder uit te werken. Heeft dus niet veel zin, vind ik, om het te bewaren. De rest van het wikibook over Montaigne (de samenvattingen enz.) kan wel blijven. [[Gebruiker:J.Grandgagnage|J.G.G.]] ([[Overleg gebruiker:J.Grandgagnage|overleg]]) 16 jun 2025 09:46 (CEST) *:{{done}} En meteen ook de drie subpagina's die hierin stonden mee verwijderd, omdat ze als zodanig integraal deel waren van deze hoofdmodule. Als dat laatste niet de bedoeling was, moet je de betreffende inhoud elders onderbrengen (door ze eerst te hernoemen). [[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]] ([[Overleg gebruiker:De Wikischim|overleg]]) 16 jun 2025 23:42 (CEST) * [[BIM/Begrippenlijst]] - leeg sinds juni 2024. - [[Gebruiker:Erik Baas|Erik Baas]] ([[Overleg gebruiker:Erik Baas|overleg]]) 16 jun 2025 13:21 (CEST) *:{{done}} - Hier had je idd. in deze vorm helemaal niets aan. Het hoorde op zich bij een bestaand boek, maar [[gebruiker:Joopzuur]] die hier vorig jaar aan werkte lijkt momenteel niet actief. [[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]] ([[Overleg gebruiker:De Wikischim|overleg]]) 16 jun 2025 23:21 (CEST) ====Toegevoegd 17 juni, te verwijderen op of na 17 juli==== * [[Atlas van Afrika]] - Dit is geen atlas. Dit is slechts één pagina die alleen een zeer globale kaart van Afrika bevat, zonder inhoud. Ook is er geen Wikibook waar de pagina bij hoort, geen categorie, helemaal niets. --[[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]] ([[Overleg gebruiker:JopkeB|overleg]]) 17 jun 2025 15:23 (CEST) == Kandidaten voor directe verwijdering == <span style="font-size: small;">Hier worden maximaal 10 kandidaten voor directe verwijdering geplaatst.<br>Voor het volledige overzicht: [[:Categorie:Wikibooks:Nuweg|klik hier]].</span><br> <dynamicPageList> category = Wikibooks:Nuweg mode = ordered count = 10 redirects = include </dynamicPageList> lskychsnifmdjrayhpmdec9ombrn7oc 0 151 397004 396826 2025-06-18T10:24:07Z JopkeB 18060 /* B */ Burrito 397004 wikitext text/x-wiki '''Wikimedia Kookboek ~ Alfabetische index van recepten''' Dit is een index-pagina zoals er ook achterin kookboeken voorkomen. Voeg hier steeds zelf een nieuw recept op de juiste, alfabetische, plaats toe. A.u.b. alleen links naar recepten toevoegen die bestaan of die je meteen gaat toevoegen aan het Kookboek. Verzoek om een nieuw kan bij [[Kookboek/Gewenste recepten|gewenste recepten]]. Gebruik het [[Kookboek/Receptsjabloon|receptsjabloon]] voor het toevoegen van recepten. <div style="text-align: center;">'''[[Kookboek/Kruiden en specerijen|Kruiden en specerijen vind je in deze lijst.]]'''</div> {{Alfabet met ankers}} <div style="columns: 4 250px;"> ==A== *[[Kookboek/Aachener Printen|Aachener Printen]] *[[Kookboek/Gekookte aardappel|Aardappel (gekookt)]] *[[Kookboek/Aardappelen à la Bercy|Aardappelen à la Bercy]] *[[Kookboek/Gebakken aardappelen|Gebakken aardappelen]] *[[Kookboek/Aardappelgratin|Aardappelgratin]] *[[Kookboek/Aardappelpuree|Aardappelpuree]] *[[Kookboek/Aardappelsalade|Aardappelsalade]] *[[Kookboek/Aardappelsoesjes|Aardappelsoesjes]] *[[Kookboek/Aardbeienijs|Aardbeienijs]] *[[Kookboek/Aardbeientaart zonder oven|Aardbeientaart zonder oven]] *[[Kookboek/Advocaat|Advocaat]] *[[Kookboek/Advocaatbavarois|Advocaatbavarois]] *[[Kookboek/Alhambra|Alhambra]] *[[Kookboek/Alioli|Alioli]] *[[Kookboek/Aloo tikki|Aloo tikki]] *[[Kookboek/Älplermagronen|Älplermagronen]] *[[Kookboek/Andijvierolletjes met rookspek|Andijvierolletjes met rookspek]] *[[Kookboek/Appel-komkommersalade|Appel-komkommersalade]] *[[Kookboek/Appelbol|Appelbol]] *[[Kookboek/Appelchutney|Appelchutney]] *[[Kookboek/Appelmoes|Appelmoes]] *[[Kookboek/Appeltaart|Appeltaart]] *[[Kookboek/Appeltaart met rozijnen|Appeltaart met rozijnen]] *[[Kookboek/Arretjescake|Arretjescake]] *[[Kookboek/Asperges à la Flamande|Asperges à la Flamande]] *[[Kookboek/Asperges met zalm|Asperges met zalm]] (voorgerecht) *[[Kookboek/Atjar tjampoer|Atjar tjampoer]] *[[Kookboek/Avocadosoep|Avocadosoep]] *[[Kookboek/Ayran|Ayran]] (Turkse yoghurtdrank) ==B== *[[Kookboek/Babi ketjap|Babi ketjap]] *[[Kookboek/Babi panggang|Babi panggang]] *[[Kookboek/Balkenbrij|Balkenbrij]] *[[Kookboek/Balletjes in tomatensaus|Balletjes in tomatensaus]] *[[Kookboek/Balsamico-vinaigrette|Balsamico-vinaigrette]] *[[Kookboek/Bami|Bami]] *[[Kookboek/Bami goreng|Bami goreng]] *[[Kookboek/Banaan met ardennerham|Banaan met Ardennerham]] *[[Kookboek/Banaan op de barbecue|Banaan op de barbecue]] *[[Kookboek/Banketbakkersroom|Banketbakkersroom]] *[[Kookboek/Barbecuerecept|Barbecuerecept]] *[[Kookboek/Barbecuesaus|Barbecuesaus]] *[[Kookboek/Barbecuespies|Barbecuespies]] *[[Kookboek/Barreado|Barreado]] *[[Kookboek/Bavarois|Bavarois]] *[[Kookboek/Berbere|Berbere]] *[[Kookboek/Berchemse boterkoekjes|Berchemse boterkoekjes]] *[[Kookboek/Beschuit met muisjes|Beschuit met muisjes]] *[[Kookboek/Beslagwafels|Beslagwafels]] *[[Kookboek/Bietenstamppot|Bietenstamppot]] *[[Kookboek/Bisschopswijn|Bisschopswijn]] *[[Kookboek/Bitterballen|Bitterballen]] *[[Kookboek/Bloemkool met kaas en prei|Bloemkool met kaas en prei]] *[[Kookboek/Bloemkool met witte saus|Bloemkool met witte saus]] *[[Kookboek/Bloemkoolprak|Bloemkoolprak]] *[[Kookboek/Bloemkoolsoep met kaas|Bloemkoolsoep met kaas]] *[[Kookboek/Bodding|Bodding]] *[[Kookboek/Boekweitkoek|Boekweitkoek]] *[[Kookboek/Boerenjongens|Boerenjongens]] *[[Kookboek/Boeuf Bourguignon|Boeuf Bourguignon]] *[[Kookboek/Bonensalade|Bonensalade]] *[[Kookboek/Boranija|Boranija]] *[[Kookboek/Borrelhapjes|Borrelhapjes]] *[[Kookboek/Borstplaat|Borstplaat]] *[[Kookboek/Bossche bol|Bossche bol]] *[[Kookboek/Bouillon|Bouillon]] *[[Kookboek/Bowl van Lievevrouwebedstro|Bowl van Lievevrouwebedstro]] *[[Kookboek/Bramensap|Bramensap]] *[[Kookboek/Gekookte broccoli|Broccoli (gekookte)]] *[[Kookboek/Brodo|Brodo]] *[[Kookboek/Broeder|Broeder]] *[[Kookboek/Broodpap|Broodpap]] *[[Kookboek/Broodpizza|Broodpizza]] *[[Kookboek/Broodschotel|Broodschotel]] *[[Kookboek/Bruinebonenprut|Bruine bonenprut]] *[[Kookboek/Bruinebonensoep|Bruine bonensoep]] *[[Kookboek/Bruinebonen-wortelsoep|Bruinebonen-wortelsoep]] *[[Kookboek/Burrito|Burrito]] *[[Kookboek/Butter en eek|Butter en eek]] ==C== *[[Kookboek/Cajunkruiden|Cajunkruiden]] *[[Kookboek/Cannelloni met ricotta spinazievulling|Cannelloni met ricotta spinazievulling]] *[[Kookboek/Caesarsalade|Caesarsalade]] *[[Kookboek/Champignonsaus|Champignonsaus]] *[[Kookboek/Romige champignonsoep|Romige champignonsoep]] *[[Kookboek/Chili con carne|Chili con carne]] *[[Kookboek/Chimarrão|Chimarrão]] *[[Kookboek/Chinese tomatensoep|Chinese tomatensoep]] *[[Kookboek/Choco|Choco (chocoladepasta)]] *[[Kookboek/Bossche bol|Chocoladebol]] *[[kookboek/Chocoladefondue|Chocoladefondue]] *[[Kookboek/Chocoladeletter|Chocoladeletter]] *[[Kookboek/Chocolademelk|Chocolademelk]] *[[Kookboek/Chocolademousse|Chocolademousse]] *[[Kookboek/Chocoladetaart|Chocoladetaart]] *[[Kookboek/Koude chocoladetaart|Koude chocoladetaart]] *[[Kookboek/Citroenjenever|Citroenjenever]] *[[Kookboek/Citroensap|Citroensap]] *[[Kookboek/Cocktailsaus|Cocktailsaus]] *[[Kookboek/Cola|Cola]] *[[Kookboek/Confituur|Confituur]] *[[Kookboek/Cosmopolitan|Cosmopolitan]] *[[Kookboek/Courgette op de barbecue|Courgette op de barbecue]] *[[Kookboek/Couscous|Couscous]] *[[Kookboek/Couscous met bloemkool|Couscous met bloemkool]] *[[Kookboek/Couscous met lam en groenten|Couscous met lam en groenten]] *[[Kookboek/Couscousschotel|Couscousschotel]] *[[Kookboek/Crème au beurre-taart|Crème au beurre-taart]] *[[Kookboek/Crème fraîche|Crème fraîche]] *[[Kookboek/Banketbakkersroom|Crème patissière]] *[[Kookboek/Crêpe Suzette|Crêpe Suzette]] *[[Kookboek/Croutons|Croutons]] *[[Kookboek/Curryworst op de barbecue|Curryworst op de barbecue]] <div style="break-inside: avoid;"> ==D== *[[Kookboek/Dikke koek|Dikke koek]] *[[Kookboek/Dillesaus|Dillesaus]] *[[Kookboek/Dipsaus|Dipsaus]] *[[Kookboek/Gember|Djahé]] *[[Kookboek/Komijnzaad|Djinten]] *[[Kookboek/Dobos-taart|Dobos-taart]] </div> ==E== *[[Kookboek/Gestoofde eend met sinaasappel|Eend (gestoofd) met sinaasappel]] *[[Kookboek/Ei-banaanpannenkoekjes|Ei-banaanpannenkoekjes]] *[[Kookboek/Eiersalade|Eiersalade]] *[[Kookboek/Enchilada|Enchilada]] *[[Kookboek/Erwtensoep|Erwtensoep]] ==F== *[[Kookboek/Fazant à la Brabançonne|Fazant à la Brabançonne]] *[[Kookboek/Filosoof|Filosoof]] *[[Kookboek/Flensje|Flensje]] *[[Kookboek/Forel Beauséjour|Forel Beauséjour]] *[[Kookboek/Fornello|Fornello]] *[[Kookboek/Patat|Friet]] *[[Kookboek/friet-ei|Friet-ei]] *[[Kookboek/Frikandelbroodjes|Frikandelbroodjes]] *[[Kookboek/Fryske_dúmkes|Fryske dúmkes]] <div style="break-inside: avoid;"> ==G== *[[Kookboek/Garnaalkroketten|Garnaalkroketten]] *[[Kookboek/Gâteau du Vully|Gâteau du Vully]] *[[Kookboek/Gazpacho|Gazpacho]] *[[Kookboek/Gehaktbal|Gehaktballen]] *[[Kookboek/Gehaktballetjes_met_ananas_en_paprika|Gehaktballetjes met ananas en paprika]] *[[Kookboek/Vleesbrood|Gehaktbrood]] *[[Kookboek/Gekookte spruitjes|Gekookte spruitjes]] *[[Chillipepers.NL/Goong pad pong garee|Goong pad pong garee (Thais)]] *[[Kookboek/Goulash|Goulash]] *[[Kookboek/Goulashkruiden|Goulashkruiden]] *[[Kookboek/Griekse herderschotel|Griekse herderschotel]] *[[Kookboek/Griekse salade|Griekse salade]] *[[Kookboek/Pittige groenteschotel met boekweit|Pittige groenteschotel met boekweit]] *[[Kookboek/Groentesoep|Groentesoep]] *[[Kookboek/Guacamole|Guacamole]] </div> ==H== *[[Kookboek/Hachee|Hachee]] *[[Kookboek/Hamburger|Hamburger]] *[[Kookboek/Hartige taart|Hartige taart]] *[[Kookboek/Havermoutkoekjes|Havermoutkoekjes]] *[[Kookboek/Hazelnootpasta|Hazelnootpasta]] *[[Kookboek/Hemelse modder|Hemelse modder]] *[[Kookboek/Herinnering aan het bos|Herinnering aan het bos]] *[[Kookboek/Hongaarse cocktail|Hongaarse cocktail]] *[[Kookboek/Hongaarse Goulash (vegetarisch)|Hongaarse goulash (vegetarisch)]] *[[Kookboek/Hotdog|Hotdog]] *[[Kookboek/Hummus|Hummus]] *[[Kookboek/Hutsepot|Hutsepot]] (Vlaamse versie) *[[Kookboek/Hutspot|Hutspot]] (Nederlandse versie) *[[Kookboek/Hutspot met pastinaak|Hutspot met pastinaak]] ==I== *[[Kookboek/Indzjera|Indzjera]] *[[Kookboek/Italiaanse boerenschotel|Italiaanse boerenschotel]] ==J== *[[Kookboek/Jachtschotel|Jachtschotel]] *[[Kookboek/Jam|Jam]] *[[Kookboek/Jambalaya|Jambalaya]] *[[Kookboek/Jus|Jus]] ==K== *[[Kookboek/Kaasfondue|Kaasfondue]] *[[Kookboek/Kaassalade|Kaassalade]] *[[Kookboek/Kaassaus|Kaassaus]] *[[Kookboek/Kaastaart met frambozen|Kaastaart met frambozen]] *[[Kookboek/Kabeljauw met paprika|Kabeljauw met paprika]] *[[Kookboek/Kandeel|Kandeel]] *[[Kookboek/Kapsalon|Kapsalon]] (snack) *[[Kookboek/Karnemelkse pap|Karnemelkse pap]] *[[Kookboek/Kavarma|Kavarma]] *[[Khao_man_kai|Khao man kai (Thais)]] *[[Khao_moo_daeng|Khao moo daeng (Thais)]] *[[Kookboek/Gevulde kipfilet met spinazie|Gevulde kipfilet met spinazie]] *[[Kookboek/Tandoorikip|Kip Tandoori]] *[[Kookboek/Kip in de hoed (kerrie)|Kip in de hoed (kerrie)]] *[[Kookboek/Kip in de hoed (prei en rijst)|Kip in de hoed (prei en rijst)]] *[[Kookboek/Kip in romige saus|Kip in romige saus]] *[[Kookboek/Stevige kippensoep|Stevige kippensoep]] *[[Kookboek/Kippenvleugels met sesamzaad|Kippenvleugels met sesamzaad]] *[[Kookboek/Kleefrijst met klapper en gula djawa|Kleefrijst met klapper en gula djawa]] *[[Kookboek/Kniepertie|Kniepertie]] *[[Kookboek/Knoflooksaus|Knoflooksaus]] *[[Kookboek/Knoflooksaus op kwarkbasis|Knoflooksaus op kwarkbasis]] *[[Kookboek/Knoflooksaus op yoghurtbasis|Knoflooksaus op yoghurtbasis]] *[[Kookboek/Knolselderijsoep|Knolselderijsoep]] *[[Kookboek/Konijn met pruimen|Konijn met pruimen]] *[[Kookboek/Koolrabi met boekweit|Koolrabi met boekweit]] *[[Kookboek/Stoofschotel met koolraap|Stoofschotel met koolraap]] *[[Kookboek/Gekookte kreeft|Kreeft (gekookt)]] *[[Kookboek/Krentjebrij|Krentjebrij]] (watergruwel) *[[Kookboek/Kroketten en bitterballen|Kroketten en bitterballen]] *[[Kookboek/Kruidenboter|Kruidenboter]] *[[Kookboek/Kruidnoten|Kruidnoten]] *[[Kookboek/Kruudmoes|Kruudmoes]] *[[Kookboek/Kwast|Kwast]] *[[Kookboek/Kweeperengelei|Kweeperengelei]] <div style="break-inside: avoid;"> ==L== *[[Laap_Mu|Laap Mu (Thais)]] *[[Kookboek/Gestoofd lamsvlees|Gestoofd lamsvlees]] *[[Kookboek/Lasagne Bolognese|Lasagne Bolognese]] *[[Kookboek/Lasagne zonder oven|Lasagne zonder oven]] *[[Kookboek/Lekkerbekje|Lekkerbekje]] *[[Kookboek/Linzensoep|Linzensoep]] *[[Kookboek/Kruidige_loempiaatjes_met_zalm_en_garnaal|Loempiaatjes (kruidig) met zalm en garnaal]] *[[Kookboek/Luikse wafel|Luikse wafel]] </div> ==M== *[[Kookboek/Macaronisoep|Macaronisoep]] *[[Kookboek/Maïssoep|Maïssoep]] *[[Kookboek/Maitrank|Maitrank]] *[[Kookboek/Mangochutney|Mangochutney]] *[[Kookboek/Marsepein|Marsepein]] *[[Kookboek/Marshmallow|Marshmallow]] *[[Kookboek/Mayonaise|Mayonaise]] *[[Kookboek/Mediterrane witte bonensoep|Mediterrane witte bonensoep]] *[[Kookboek/Meloen met ham|Meloen met ham]] *[[Kookboek/Meringue|Meringue]] *[[Kookboek/Mexicaanse bonenschotel|Mexicaanse bonenschotel]] *[[Kookboek/Milkshake|Milkshake]] *[[Kookboek/Minestronesoep|Minestronesoep]] *[[Kookboek/Mojito|Mojito]] *[[Kookboek/Gebakken mosselen|Gebakken mosselen]] *[[Kookboek/Mosterd|Mosterd]] *[[Kookboek/Mosterdsaus|Mosterdsaus]] *[[Kookboek/Mosterdsoep|Mosterdsoep]] *[[Kookboek/Moussaka|Moussaka]] *[[Kookboek/Mozzarella met tomaten|Mozzarella met tomaten]] ==N== * [[Kookboek/Nasi goreng|Nasi goreng]] * [[Kookboek/Oer Nasi Goreng|Oer Nasi Goreng]] * [[Kookboek/Niter kibbeh|Niter kibbeh]] ==O== *[[Kookboek/Oer Nasi Goreng|Oer Nasi Goreng]] *[[Kookboek/Oesterveloutésoep|Oesterveloutésoep]] *[[Kookboek/Oliebollen|Oliebollen]] *[[Kookboek/Øllebrød|Øllebrød]] *[[Kookboek/Omelet|Omelet]] *[[Kookboek/Oost-Indische kerssoep|Oost-Indische kerssoep]] *[[Kookboek/Oost-Vlaamse vlaai|Oost-Vlaamse vlaai]] *[[Kookboek/Ossenstaartsoep|Ossenstaartsoep]] *[[Kookboek/Ovenschotel van fusili en kaas|Ovenschotel van fusili en kaas]] <div style="break-inside: avoid;"> ==P== *[[Kookboek/Paddenstoelenragout|Paddenstoelenragout]] *[[Kookboek/Paella|Paella]] *[[Kookboek/Paling in kervelsoep|Paling in kervelsoep]] *[[Kookboek/Paneermeel|Paneermeel]] *[[Kookboek/Panna cotta|Panna cotta]] *[[Kookboek/Pannenkoeken|Pannenkoeken]] *[[Kookboek/Pão de queijo|Pão de queijo]] (deegbolletjes) *[[Kookboek/Gevulde paprika (vlees-groente)|Gevulde paprika (vlees-groente)]] *[[Kookboek/Gevulde paprika (mediterraans)|Gevulde paprika (mediterraans)]] *[[Kookboek/Paprikasoep|Paprikasoep]] *[[Kookboek/Pasta met budgetbolognese|Pasta met budgetbolognese]] *[[Kookboek/Pasta met kip|Pasta met kip]] *[[Kookboek/Pasta met mozzarella, tomaten en basilicum|Pasta met mozzarella, tomaten en basilicum]] *[[Kookboek/Pasta met parmaham|Pasta met parmaham]] *[[Kookboek/Pasta met rijst en gehakt|Pasta met rijst en gehakt]] *[[Kookboek/Pasta met romige tomatensaus|Pasta met romige tomatensaus]] *[[Kookboek/Pasta met simpele groentensaus|Pasta met simpele groentensaus]] *[[Kookboek/Pasta met spinazie en roomkaas|Pasta met spinazie en roomkaas]] *[[Kookboek/Pasta met tonijn en appel|Pasta met tonijn en appel]] *[[Kookboek/Pasta met venkel|Pasta met venkel]] *[[Kookboek/Pastinaak gestoofd in pompoen|Pastinaak gestoofd in pompoen]] *[[Kookboek/Patat|Patat]] *[[Kookboek/Patátes me skórtho|Patátes me skórtho]] *[[Kookboek/Paté|Paté]] *[[Kookboek/Peentjes geglaceerd in sinaasappelsap|Peentjes geglaceerd in sinaasappelsap]] *[[Kookboek/Gestoomde peentjes|Peentjes (gestoomd)]] *[[Kookboek/Peersalade met blauwschimmelkaas|Peersalade met blauwschimmelkaas]] *[[Kookboek/Pesto|Pesto]] *[[Kookboek/Vegetarische peulvruchtensoep|Vegetarische peulvruchtensoep]] *[[Kookboek/Pina Colada|Pina Colada]] *[[Kookboek/Pindasoep (eenvoudige)|Pindasoep (eenvoudige)]] *[[Kookboek/Pindasoep (Surinaamse)|Pindasoep (Surinaamse)]] *[[Kookboek/Pizza|Pizza]] *[[Kookboek/Poestasaus|Poestasaus]] *[[Kookboek/Poffert|Poffert]] *[[Kookboek/Poffertjes|Poffertjes]] *[[Kookboek/Volkoren pompoenbrood|Pompoenbrood, volkoren]] *[[Kookboek/Pompoenpuree|Pompoenpuree]] *[[Kookboek/Pompoensoep met appel|Pompoensoep met appel]] *[[Kookboek/Pompoensoep gekruid en met groenten|Gekruide pompoensoep met groenten]] *[[Kookboek/Zoete pompoentaart|Pompoentaart, zoete]] *[[Kookboek/Pot-au-feu|Pot-au-feu]] (Franse stoofpot) *[[Kookboek/Potjiekos|Potjiekos]] (Zuid-Afrikaanse stoofpot) *[[Kookboek/Preisoep|Preisoep]] *[[Kookboek/Preistoofpot|Preistoofpot]] *[[Kookboek/Preitaart|Preitaart]] </div> ==Q== <div style="break-inside: avoid;"> ==R== *[[Kookboek/Raclette (gerecht)|Raclette]] *[[Kookboek/Ragoût|Ragoût]] *[[Kookboek/Ratatouille|Ratatouille]] *[[Kookboek/Rijst met gehakt en groenten|Rijst met gehakt en groenten]] *[[Kookboek/Rijst met kip en groenten|Rijst met kip en groenten]] *[[Kookboek/Rijst met kokos en mango chutney|Rijst met kokos en mango chutney]] *[[Kookboek/Rijst met paksoi|Rijst met paksoi]] *[[Kookboek/Rijst met rookworst en groente|Rijst met rookworst en groente]] *[[Kookboek/Kruidige rijst|Kruidige rijst]] *[[Kookboek/Rijstebrij|Rijstebrij]] *[[Kookboek/Rijstsalade|Rijstsalade]] *[[Kookboek/Rodebietensoep|Rodebietensoep]] *[[Kookboek/Rodebietjessalade|Rodebietjessalade]] *[[Kookboek/Rode biet-paprikasalade|Rode biet-paprikasalade]] *[[Kookboek/Rodekool-gehakttaart|Rodekool-gehakttaart]] *[[Kookboek/Rodekool met appel|Rodekool met appel]] *[[Kookboek/Gestoofde rode kool|Gestoofde rode kool]] *[[Kookboek/Rodelinzensoep|Rodelinzensoep]] *[[Kookboek/Romige kerriesoep|Romige kerriesoep]] *[[Kookboek/Boter|Roomboter]] *[[Kookboek/Roomijs|Roomijs]] *[[Kookboek/Roquefortsaus|Roquefortsaus]] *[[Kookboek/Rösti|Rösti]] *[[Kookboek/Roux|Roux]] </div> <div style="break-inside: avoid;"> ==S== *[[Kookboek/Sabayon|Sabayon]] *[[Kookboek/Saladesaus|Saladesaus]] *[[Kookboek/Sandwichrol|Sandwichrol]] *[[Kookboek/Sangria|Sangria]] (drank) *[[Kookboek/Saté Teriyaki op de barbecue|Saté Teriyaki op de barbecue]] *[[Kookboek/Satésaus|Satésaus]] *[[Kookboek/Stoofpot met schelvis|Stoofpot met schelvis]] *[[Kookboek/Schnitzel-roomsaus|Schnitzel-roomsaus]] *[[Kookboek/Scholfilet in bouillon|Scholfilet in bouillon]] *[[Kookboek/Scholfilet uit de oven|Scholfilet uit de oven]] *[[Kookboek/Scones|Scones]] *[[Kookboek/Selderijsalade|Selderijsalade]] *[[Kookboek/Shoarma|Shoarma]] *[[Kookboek/Siciliaanse spaghetti|Siciliaanse spaghetti]] *[[Kookboek/Sieuw mai|Sieuw mai]] *[[Kookboek/Gegratineerde Sint Jacobsschelp|Sint Jacobsschelp (gegratineerd)]] *[[Kookboek/Gepocheerde Sint Jacobsschelp met kaassaus|Sint Jacobsschelp (gepocheerd) met kaassaus]] *[[Kookboek/Slagroom|Slagroom]] *[[Kookboek/Smoske|Smoske]] *[[Kookboek/Snickerbroodje|Snickerbroodje]] *[[Kookboek/Snijbonen met tomaten|Snijbonen met tomaten]] *[[Kookboek/Soepbal|Soepbal(letjes)]] *[[Kookboek/Soezen|Soezen]] *[[Kookboek/Sorbetijs|Sorbetijs]] *[[Kookboek/Soufflé|Soufflé]] *[[Kookboek/Souvlaki|Souvlaki]] *[[Kookboek/Spaanse tortilla|Spaanse tortilla]] *[[Kookboek/Spaghetti Bolognese|Spaghetti Bolognese]] *[[Kookboek/Spaghetti met herfstpaddenstoelen‎|Spaghetti met herfstpaddenstoelen]] *[[Kookboek/Romige spaghetti met groenten|Romige spaghetti met groenten]] *[[Kookboek/Spanakópita|Spanakópita]] *[[Kookboek/Spekdik|Spekdik]] *[[Kookboek/Sperziebonen met tomaten|Sperziebonen met tomaten]] *[[Kookboek/Sperzieboontjes met knoflook|Sperzieboontjes met knoflook]] *[[Kookboek/Spitskoolstoofpot|Spitskoolstoofpot]] *[[Kookboek/Spiegelei|Spiegelei]] *[[Kookboek/Spruitjes met spek en ui|Spruitjes met spek en ui]] *[[Kookboek/Stamppot|Stamppot]] *[[Kookboek/Stamppot rauwe andijvie|Stamppot rauwe andijvie]] *[[Kookboek/Stamppot boerenkool|Stamppot boerenkool]] *[[Kookboek/Stamppot zuurkool|Stamppot zuurkool]] *[[Kookboek/Stifádo|Stifádo]] *[[Kookboek/Stoofperen (recept)|Stoofperen]] *[[Kookboek/Stoofpot|Stoofpot]] *[[Kookboek/Sudderlapjes|Sudderlapjes]] *[[Kookboek/Sushi|Sushi]] </div> ==T== *[[Kookboek/Taco|Taco]] *[[Kookboek/Taco's met zoete aardappel en zwarte bonen | Taco's met zoete aardappel en zwarte bonen]] *[[Kookboek/Tandoorikip|Tandoorikip]] *[[Kookboek/Tartaartje|Tartaartje]] *[[Kookboek/Tante Wieskoek|Tante Wieskoek]] *[[Kookboek/Tequila Sunrise|Tequila Sunrise]] *[[Kookboek/Tiramisu|Tiramisu]] *[[Kookboek/Toastjes|Toastjes]] *[[Kookboek/Tom kha kai|Tom kha kai]] *[[Kookboek/Tomaten op de barbecue|Tomaten op de barbecue]] *[[Kookboek/Gevulde tomaten|Gevulde tomaten]] *[[Kookboek/Hollandse tomatensoep|Hollandse tomatensoep]] *[[Kookboek/Tomatengroentesoep|Tomatengroentesoep]] *[[Kookboek/Tomatensoep|Tomatensoep]] *[[Kookboek/Tomatensalsa|Tomatensalsa]] *[[Kookboek/Tonijnsalade|Tonijnsalade]] *[[Kookboek/Tosti|Tosti]] *[[Kookboek/Tuinbonenstoofpot|Tuinbonenstoofpot]] *[[Kookboek/Tzatziki|Tzatziki]] ==U== *[[Kookboek/Uitsmijter#Varianten|Uitsmijter]] ==V== *[[Kookboek/Vanillesuiker|Vanillesuiker]] *[[Kookboek/Vanillewafels|Vanillewafels]] *[[Kookboek/Varkenshaas|Varkenshaas]] *[[Kookboek/Varkenskarbonade|Varkenskarbonade]] *[[Kookboek/Varkensvlees in zoetzure saus|Varkensvlees in zoetzure saus]] *[[Kookboek/Vegetarische shoarma|Vegetarische shoarma]] *[[Kookboek/Veloutésaus|Veloutésaus]] *[[Kookboek/Veloutésaus|Veloutésoep]] *[[Kookboek/Venkel uit de oven|Venkel uit de oven]] *[[Kookboek/Venkel-appelsalade|Venkel-appel salade]] *[[Kookboek/Venkelsoep|Venkelsoep]] *[[Kookboek/Vinaigrette|Vinaigrette]] *[[Kookboek/Vlaai|Vlaai]] *[[Kookboek/Vlaamse stoofkarbonaden|Vlaamse stoofkarbonaden]] *[[Kookboek/Vlaflip|Vlaflip]] *[[Kookboek/Vleesbrood|Vleesbrood]] *[[Kookboek/Vleesfondue|Vleesfondue]] *[[Kookboek/Vliegenzwammen|Vliegenzwammen]] *[[Kookboek/Volkoren pompoenbrood|Volkoren pompoenbrood]] *[[Kookboek/Vriendschapskoek|Vriendschapskoek]] *[[Kookboek/Vruchtenbowl|Vruchtenbowl]] ==W== *[[Kookboek/Waldorfsalade|Waldorfsalade]] *[[Kookboek/Krentjebrij|Watergruwel]] (krentjebrij) *[[Kookboek/Waterkers-aardappelsoep|Waterkers-aardappelsoep]] *[[Kookboek/Wentelteefje|Wentelteefje]] *[[Kookboek/Witlof uit de oven|Witlof uit de oven]] *[[Kookboek/Witlofsalade van de nonnen|Witlofsalade van de nonnen]] *[[Kookboek/Witlofschotel|Witlofschotel]] *[[Kookboek/Witlofsoep|Witlofsoep]] *[[Kookboek/Witlofsoep (maaltijdsoep)|Witlofsoep (maaltijdsoep)]] *[[Kookboek/Witte bonenschotel|Witte bonenschotel]] *[[Kookboek/Witte bonensoep|Witte bonensoep]] *[[Kookboek/Gebakken worst|Gebakken worst]] ==X== ==Y== *[[Kookboek/Yoghurt met appelmoes en noten|Yoghurt met appelmoes en noten]] *[[Kookboek/Yoghurt met honing en walnoten|Yoghurt met honing en walnoten]] *[[Kookboek/Yoghurtsoep|Yoghurtsoep]] *[[Kookboek/Yoghurttaart met kersen|Yoghurttaart met kersen]] *[[Kookboek/Yogonaise|Yogonaise]] ==Z== *[[Kookboek/Zaadjestaart|Zaadjestaart]] *[[Kookboek/Gestoofde zalm|Gestoofde zalm]] *[[Kookboek/Zalmmousse|Zalmmousse]] (opgestijfd) *[[Kookboek/Smeuïge zalmmousse|Smeuïge zalmmousse]] *[[Kookboek/Zandkoekjes|Zandkoekjes]] *[[Kookboek/Zoete pompoentaart|Zoete pompoentaart]] *[[Kookboek/Zomerse erwtensoep|Zomerse erwtensoep]] *[[Kookboek/Zootje van paling|Zootje van paling]] *[[Kookboek/Zürcher geschnetzeltes|Zürcher geschnetzeltes]] *[[Kookboek/Zoetzure zuurkoolschotel met kip|Zoetzure zuurkoolschotel met kip]] *[[Kookboek/Zuurkoolsoep|Zuurkoolsoep]] *[[Kookboek/Zuurkool met fruit en kip|Zuurkool met fruit en kip]] *[[Kookboek/Zweedse Gehaktballetjes|Zweedse gehaktballetjes]] </div> [[Categorie:Kookboek|Recepten]] [[Categorie:Kookboek - inhoud| Recepten]] {{Sub}} 34ekt1qpcqlvckjdryz5mg123iyiij5 10 269 396967 362360 2025-06-18T00:24:42Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396967 wikitext text/x-wiki <div class="noprint" style="text-align:center;"> ---- [[Vruchtbrengend woordenboek/A|A]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/B|B]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/C|C]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/D|D]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/E|E]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/F|F]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/G|G]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/H|H]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/I|I]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/J|J]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/K|K]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/L|L]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/M|M]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/N|N]] · <span style="white-space: nowrap;">[[Vruchtbrengend woordenboek/O|O]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/P|P]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/Q|Q]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/R|R]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/S|S]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/T|T]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/U|U]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/V|V]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/W|W]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/X|X]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/Y|Y]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/Z|Z]]</span> ·<br>[[Vruchtbrengend woordenboek/Romaanse woorden in het Nederlands met een Germaans alternatief|Romaanse woorden in het Nederlands met een Germaans alternatief]] ---- <br><div style="background-color:#CCCCCC; color: black; width:320px; height:2.5em; margin: auto; border:1px solid black;"> [[Vruchtbrengend woordenboek|Voorwoord]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/Inhoud|Inhoud]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/Instructie|Instructie]] · [[Vruchtbrengend woordenboek/A|Woordenboek]] </div><br></div><noinclude>[[Categorie:Sjablonen voor een bepaald boek]]</noinclude> etrqzstkawa1pv3lhnu5si76f9jkpt0 10 2613 396975 10250 2025-06-18T00:32:07Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396975 wikitext text/x-wiki <div class="toccolours" style="width:513px; margin-left:auto; margin-right:auto;"> <div style="float:right; width:109px; text-align:center;">{{Beheerpagina's}}</div> <div style="width:400px; background-color:#cccccc; color: black; text-align:center; font-weight:bold;">Sjablonen voor...</div> <div style="font-size:90%; text-align:center; margin-top:0.3em;"> [[Wikibooks:Zakelijke sjablonen|zakelijke boodschappen]] - [[Wikibooks:Gewone sjablonen en navigatietabellen|gewone pagina's]] - [[Wikibooks:Sjablonen voor het aangeven van de licentiestatus van media|licentiestatus van media]]</div> <div style="font-size:90%; text-align:center;">[[Wikibooks:Tekstoverzicht alle sjablonen|tekstoverzicht alle sjablonen]]</div> </div> 7ntm8quczk38sco651j1tfsjucz2hmf 0 3297 396986 378531 2025-06-18T03:26:50Z JopkeB 18060 Zie ook Het Wikibook-hoofdstuk [[Linoleumsnijden/Papier]] 396986 wikitext text/x-wiki {| cellpadding="5"<!--De tabel voor de hele pagina: links de tekst, rechts de navigatie.--> |- |valign=top width=100%|<!--Hier begint de linkerzijkant--> <div style="padding: 0.2em 0.1em 0.2em 0.5em; width: 100%; background-color: cornsilk; border: 1px solid #777777; -moz-border-radius-topleft: 8px; -moz-border-radius-bottomleft: 8px; -moz-border-radius-topright: 8px; -moz-border-radius-bottomright: 8px;"> Papieren zijn er in alle soorten, kleuren en maten. Een grove onderverdeling kan echter wel worden gemaakt: *[[Papier/Grafisch papier|Grafisch papier]] *[[Papier/Papier voor verpakken|Papier voor verpakken]] *[[Papier/Hygiënische en sanitaire papieren|Hygiënische en sanitaire papieren]] *[[Papier/Speciale papieren|Speciale papieren]] </div> |valign=top width=210px| <!--Hier begint de rechterzijde--> {| style="padding: 0.2em; width: 100%; background-color: Whitesmoke; border: 1px solid #777777; -moz-border-radius-topleft: 8px; -moz-border-radius-bottomleft: 8px; -moz-border-radius-topright: 8px; -moz-border-radius-bottomright: 8px;" |- | <div style="font-size:80%; border: 1px solid #dfdfdf; width: 100%; background-color:Whitesmoke;">''> [[Papier/Grafisch papier|Volgende: Grafisch papier]]''</div> |- |align=center|__TOC__ |- |{{Papier}} |} <br> <div style="padding: 0.2em 0em 0.2em 0.5em; width: 100%; background-color: Wheat; border: 1px solid #777777; -moz-border-radius-topleft: 8px; -moz-border-radius-bottomleft: 8px; -moz-border-radius-topright: 8px; -moz-border-radius-bottomright: 8px;"> '''Samenvatting''' *.. </div> <br> <div style="padding: 0.2em 0.1em 0.2em 0.5em; width: 100%; background-color: Bisque; border: 1px solid #777777; -moz-border-radius-topleft: 8px; -moz-border-radius-bottomleft: 8px; -moz-border-radius-topright: 8px; -moz-border-radius-bottomright: 8px;"> '''Citaat'''<br> :.. </div> |} == Zie ook == * Het Wikibook-hoofdstuk [[Linoleumsnijden/Papier]] <br style="clear: both;"> <div style="font-size: 80%; border: 1px solid #dfdfdf; width: 50%; background-color: Whitesmoke;">''> [[Papier/Grafisch papier|Volgende pagina: Grafisch papier]]''</div> {{Sub}} cooap4g3znsw79decvp96qfmigl7t4t 0 5654 396950 334000 2025-06-17T23:40:50Z Erik Baas 2193 null edit 396950 wikitext text/x-wiki Klik op een land voor meer informatie daarover. Wijs met de muis een land aan om de naam te zien. <imagemap>Afbeelding:Blank_Map_of_Europe_-w_boundaries.svg|750px poly 855 1012 872 994 878 976 880 966 887 971 897 961 924 952 924 964 930 968 924 986 916 985 915 992 925 991 923 1003 915 1006 919 1011 898 1013 908 1025 899 1040 903 1045 897 1049 891 1046 896 1034 882 1029 879 1022 857 1028 844 1023 [[Atlas_van_Europa/Nederland|Nederland]] poly 826 1032 861 1014 898 1028 898 1049 909 1061 902 1068 894 1072 891 1078 896 1085 894 1090 887 1091 882 1081 873 1079 873 1067 865 1075 857 1072 861 1060 849 1058 839 1048 838 1040 831 1044 [[Atlas_van_Europa/België|België]] poly 911 1080 905 1093 891 1090 883 1066 902 1067 903 1077 [[Atlas_van_Europa/Luxemburg|Luxemburg]] poly 980 914 956 907 960 888 950 887 952 855 956 833 976 832 986 814 998 814 993 819 997 822 995 833 991 839 992 851 996 857 1004 857 997 871 992 865 989 878 983 885 986 887 993 885 1000 888 1003 901 996 904 987 899 981 889 976 890 978 903 [[Atlas_van_Europa/Denemarken|Denemarken]] poly 1007 913 1012 907 1019 910 1020 900 1010 898 1011 886 1006 881 1016 875 1028 864 1033 865 1037 881 1030 886 1034 895 1026 898 1027 916 1015 919 [[Atlas_van_Europa/Denemarken|Denemarken]] poly 549 520 535 499 511 485 516 478 526 487 534 477 535 460 508 449 519 449 550 460 539 449 552 447 539 433 528 436 521 424 546 414 551 433 557 426 552 411 565 416 569 440 558 451 557 464 571 448 569 454 576 450 581 435 617 452 640 447 656 480 656 510 629 524 563 531 [[Atlas_van_Europa/IJsland|IJsland]] poly 975 1169 980 1180 967 1181 [[Atlas_van_Europa/Liechtenstein|Liechtenstein]] poly 771 1313 779 1310 780 1321 769 1320 [[Atlas_van_Europa/Andorra|Andorra]] poly 915 1293 911 1287 919 1281 922 1287 [[Atlas_van_Europa/Monaco|Monaco]] poly 1042 1281 1048 1275 1053 1281 1047 1286 [[Atlas_van_Europa/San Marino|San_Marino]] poly 1045 1351 1050 1345 1056 1352 1050 1355 [[Atlas_van_Europa/Vaticaanstad|Vaticaanstad]] poly 929 1158 936 1123 949 1106 916 1102 904 1091 885 1040 935 960 928 953 933 945 946 950 955 963 958 945 963 944 967 930 957 930 966 924 956 905 976 908 987 918 989 927 1000 930 1008 928 1009 931 1001 938 1004 942 1011 940 1011 945 1015 943 1018 936 1028 933 1037 923 1054 918 1059 921 1056 927 1062 929 1052 932 1054 935 1061 934 1061 940 1070 948 1077 963 1070 975 1074 980 1080 983 1080 993 1086 1005 1083 1014 1087 1021 1090 1022 1091 1042 1087 1044 1079 1038 1077 1040 1082 1043 1055 1056 1040 1063 1037 1069 1030 1064 1042 1079 1038 1083 1047 1096 1053 1097 1058 1106 1070 1113 1072 1124 1064 1121 1065 1130 1049 1136 1055 1149 1051 1152 1057 1155 1055 1162 1050 1155 1034 1152 1035 1157 1021 1158 1011 1165 1006 1160 996 1158 997 1164 990 1168 986 1160 981 1158 975 1162 969 1155 959 1154 956 1149 948 1157 [[Atlas_van_Europa/Duitsland|Duitsland]] poly 890 1206 897 1184 905 1177 917 1167 914 1161 919 1158 923 1162 970 1135 976 1170 975 1179 984 1178 989 1183 997 1180 995 1188 996 1194 987 1192 991 1205 982 1198 978 1204 972 1194 970 1203 963 1210 965 1219 956 1212 958 1208 949 1204 949 1195 942 1202 945 1205 934 1215 929 1212 917 1214 912 1196 899 1195 899 1203 [[Atlas_van_Europa/Zwitserland|Zwitserland]] poly 1143 1110 1138 1124 1149 1134 1147 1148 1133 1146 1139 1154 1133 1157 1136 1168 1126 1182 1115 1182 1113 1186 1100 1186 1092 1195 1071 1191 1038 1184 1036 1176 1013 1179 1009 1188 999 1183 953 1189 962 1116 1072 1117 1081 1121 1092 1118 1099 1106 1125 1113 1134 1108 [[Atlas_van_Europa/Oostenrijk|Oostenrijk]] poly 1073 1226 1080 1219 1070 1212 1069 1198 1083 1176 1131 1176 1140 1188 1119 1199 1123 1211 1111 1216 1113 1227 1101 1226 1095 1220 1090 1225 [[Atlas_van_Europa/Slovenië|Slovenië]] poly 1082 1251 1065 1224 1084 1223 1142 1183 1159 1204 1176 1208 1196 1202 1207 1238 1184 1229 1171 1234 1148 1228 1137 1240 1127 1232 1125 1249 1132 1253 1138 1266 1166 1288 1177 1302 1196 1317 1152 1290 1134 1290 1135 1286 1116 1276 1108 1257 1103 1237 1089 1229 1086 1243 [[Atlas_van_Europa/Kroatië|Kroatië]] poly 471 1448 490 1398 476 1403 471 1387 482 1368 508 1327 512 1289 531 1284 527 1294 535 1293 549 1299 552 1296 568 1299 567 1309 577 1313 575 1320 554 1329 551 1356 544 1357 545 1365 541 1373 527 1371 531 1378 531 1388 537 1395 528 1405 525 1414 529 1422 536 1423 522 1428 514 1452 501 1457 483 1449 [[Atlas_van_Europa/Portugal|Portugal]] poly 699 1277 707 1267 722 1204 733 1231 730 1207 723 1197 726 1180 711 1175 704 1157 712 1151 697 1134 672 1119 659 1117 653 1107 664 1107 663 1096 652 1098 656 1092 678 1087 695 1090 699 1098 709 1095 714 1103 721 1098 732 1103 728 1094 730 1081 724 1069 727 1066 740 1066 739 1080 761 1085 772 1082 769 1075 774 1070 806 1060 802 1053 808 1034 838 1031 958 1099 911 1219 920 1230 911 1239 905 1238 905 1243 916 1251 908 1264 916 1271 928 1271 925 1285 904 1299 900 1305 887 1308 854 1294 833 1287 826 1296 810 1302 808 1311 815 1324 800 1326 789 1321 786 1324 766 1307 752 1302 753 1308 739 1304 721 1297 707 1288 [[Atlas_van_Europa/Frankrijk|Frankrijk]] poly 513 1248 552 1232 562 1236 567 1248 600 1250 629 1264 651 1263 680 1274 717 1278 820 1329 812 1333 815 1341 799 1350 780 1361 749 1365 746 1370 753 1377 741 1379 732 1391 711 1414 714 1427 726 1439 708 1447 692 1466 696 1475 680 1472 666 1480 654 1496 643 1491 636 1496 625 1491 616 1491 602 1486 588 1487 579 1491 570 1490 555 1505 541 1491 536 1465 526 1454 502 1448 518 1304 513 1289 524 1257 511 1257 [[Atlas_van_Europa/Spanje|Spanje]] poly 1126 1525 1103 1514 1052 1492 1059 1474 1064 1477 1070 1471 1078 1476 1095 1479 1119 1468 1138 1468 1125 1497 1132 1509 [[Atlas_van_Europa/Italië|Sicilië (Italië)]] poly 953 1365 951 1330 969 1324 972 1313 973 1327 975 1336 970 1350 970 1361 965 1369 962 1364 [[Atlas_van_Europa/Frankrijk|Corsica (Frankrijk)]] poly 941 1438 948 1406 943 1390 938 1392 940 1381 945 1386 969 1373 976 1376 972 1383 983 1394 976 1406 976 1447 959 1440 961 1451 951 1453 [[Atlas_van_Europa/Italië|Sardinië (Italië)]] poly 1162 1463 1154 1469 1149 1479 1140 1477 1140 1468 1144 1452 1153 1446 1148 1439 1147 1430 1140 1421 1139 1411 1123 1409 1113 1399 1117 1395 1108 1386 1100 1394 1102 1385 1096 1383 1092 1385 1080 1369 1075 1371 1068 1368 1062 1373 1061 1365 1052 1365 1041 1354 1040 1347 1030 1341 1013 1332 1014 1327 997 1314 1001 1310 991 1279 959 1265 945 1274 938 1283 909 1287 875 1176 1109 1153 1068 1218 1040 1231 1039 1240 1047 1245 1046 1251 1039 1253 1042 1269 1053 1279 1078 1295 1086 1320 1106 1339 1108 1343 1139 1343 1143 1345 1142 1350 1136 1355 1139 1360 1170 1369 1196 1383 1194 1387 1205 1391 1209 1400 1206 1408 1198 1403 1193 1396 1181 1394 1168 1387 1158 1405 1161 1408 1154 1413 1160 1421 1168 1421 1176 1425 1175 1433 1178 1439 1161 1448 [[Atlas_van_Europa/Italië|Italië]] poly 1182 1082 1163 1062 1145 1055 1131 1052 1139 1063 1132 1067 1122 1057 1125 1049 1078 1032 1009 1065 1054 1128 1141 1113 1159 1104 1169 1090 [[Atlas_van_Europa/Tsjechië|Tsjechië]] poly 1260 1107 1247 1111 1244 1104 1219 1110 1218 1119 1200 1123 1185 1133 1188 1139 1163 1144 1153 1134 1130 1136 1124 1092 1178 1079 1184 1083 1194 1075 1203 1086 1217 1078 1242 1075 1253 1079 1264 1084 [[Atlas_van_Europa/Slowakije|Slowakije]] poly 1278 1118 1259 1136 1248 1184 1225 1190 1210 1192 1193 1204 1165 1217 1112 1193 1114 1137 1240 1094 [[Atlas_van_Europa/Hongarije|Hongarije]] poly 1245 1299 1234 1306 1240 1311 1233 1314 1230 1306 1221 1324 1225 1328 1223 1337 1196 1318 1200 1311 1197 1303 1204 1289 1211 1292 1208 1283 1218 1284 1226 1291 [[Atlas_van_Europa/Montenegro|Montenegro]] poly 1209 1255 1224 1265 1211 1266 1221 1278 1214 1290 1196 1316 1161 1290 1125 1264 1117 1225 1202 1229 1212 1236 1207 1247 [[Atlas_van_Europa/Bosnië-Herzegovina|Bosnië-Herzegovina]] poly 1300 1309 1261 1323 1255 1336 1251 1332 1252 1322 1242 1317 1223 1298 1190 1216 1194 1180 1228 1191 1240 1199 1240 1208 1260 1217 1259 1230 1279 1237 1280 1227 1295 1235 1285 1236 1295 1246 1289 1255 1292 1271 1309 1280 1301 1290 1296 1292 [[Atlas_van_Europa/Servië|Servië]] poly 1273 1373 1256 1395 1261 1403 1249 1408 1248 1398 1226 1386 1229 1348 1231 1337 1223 1336 1216 1303 1253 1289 1255 1335 1253 1350 1262 1363 1268 1361 [[Atlas_van_Europa/Albanië|Albanië]] poly 1318 1338 1309 1351 1294 1351 1290 1358 1251 1373 1241 1324 1294 1305 1303 1314 1315 1321 1317 1332 [[Atlas_van_Europa/Macedonië|Macedonië]] poly 1453 1132 1443 1119 1433 1118 1432 1105 1428 1108 1419 1101 1419 1087 1404 1083 1394 1083 1381 1078 1370 1086 1359 1088 1370 1097 1380 1111 1409 1135 1410 1155 1413 1173 1417 1176 1424 1173 1421 1163 1426 1160 1426 1154 1429 1155 1428 1142 1425 1140 1428 1135 1435 1139 1445 1137 [[Atlas_van_Europa/Moldavië|Moldavië]] poly 1440 1290 1425 1299 1417 1293 1400 1310 1392 1311 1398 1322 1376 1331 1351 1325 1334 1334 1303 1343 1271 1278 1293 1245 1303 1247 1300 1257 1317 1255 1335 1255 1341 1251 1364 1252 1383 1233 1404 1225 1409 1227 1439 1229 1439 1240 1429 1245 1429 1266 1421 1280 1430 1281 [[Atlas_van_Europa/Bulgarije|Bulgarije]] poly 1302 1114 1316 1113 1329 1122 1333 1111 1351 1102 1354 1094 1361 1087 1414 1131 1420 1179 1447 1170 1453 1179 1453 1189 1443 1193 1440 1185 1435 1189 1437 1199 1441 1198 1435 1206 1435 1229 1312 1270 1237 1238 1213 1170 1273 1117 [[Atlas_van_Europa/Roemenië|Roemenië]] poly 1604 1488 1621 1478 1618 1471 1634 1467 1660 1446 1646 1467 1655 1474 1644 1478 1644 1486 1627 1494 1613 1496 [[Atlas_van_Europa/Cyprus|Cyprus]] poly 1364 1541 1365 1522 1373 1528 1386 1530 1400 1527 1426 1526 1427 1530 1442 1523 1442 1532 1400 1544 1396 1538 1379 1538 [[Atlas_van_Europa/Griekenland|Kreta (Griekenland)]] poly 1309 1500 1302 1486 1305 1479 1288 1465 1294 1451 1300 1453 1304 1447 1317 1448 1333 1454 1339 1446 1317 1441 1300 1442 1287 1448 1280 1438 1274 1435 1274 1446 1282 1460 1268 1458 1270 1424 1250 1407 1260 1356 1393 1303 1411 1318 1404 1328 1402 1340 1374 1340 1364 1347 1365 1356 1358 1357 1361 1345 1351 1356 1339 1355 1339 1359 1349 1366 1364 1376 1356 1375 1346 1367 1342 1372 1354 1379 1349 1384 1340 1374 1334 1374 1345 1384 1336 1384 1332 1375 1319 1371 1319 1362 1312 1369 1317 1376 1314 1382 1338 1408 1357 1404 1357 1411 1337 1411 1328 1405 1328 1414 1334 1418 1340 1413 1366 1424 1369 1434 1379 1437 1378 1445 1369 1437 1361 1430 1353 1433 1350 1426 1333 1419 1323 1425 1353 1437 1364 1442 1362 1446 1364 1454 1348 1447 1336 1456 1354 1470 1330 1467 1340 1483 1350 1503 1334 1492 1330 1497 1330 1509 1324 1494 1320 1489 1312 1487 1314 1500 [[Atlas_van_Europa/Griekenland|Griekenland]] poly 1204 878 1231 884 1236 890 1237 907 1212 911 1176 911 1181 903 1179 895 1206 892 [[Atlas_van_Europa/Rusland|Rusland]] poly 1108 925 1115 917 1148 901 1157 916 1170 917 1185 906 1251 906 1273 955 1257 974 1266 975 1271 988 1273 1000 1288 1020 1287 1033 1277 1039 1262 1065 1271 1082 1235 1091 1045 1040 1072 941 1091 933 [[Atlas_van_Europa/Polen|Polen]] poly 1315 973 1381 969 1419 971 1412 957 1416 942 1435 935 1443 924 1471 913 1487 926 1484 934 1489 947 1510 944 1528 965 1548 961 1566 945 1581 959 1584 953 1631 951 1630 975 1641 992 1646 1010 1623 1015 1625 1022 1618 1031 1622 1049 1602 1060 1579 1080 1563 1109 1557 1105 1565 1117 1579 1128 1604 1116 1604 1132 1585 1133 1580 1149 1573 1150 1560 1170 1545 1170 1544 1153 1511 1146 1538 1123 1534 1114 1510 1126 1492 1124 1505 1108 1491 1111 1488 1103 1487 1113 1466 1119 1463 1145 1444 1179 1365 1181 1216 1096 1267 994 1282 992 1290 980 [[Atlas_van_Europa/Oekraïne|Oekraïne]] poly 1194 853 1215 838 1249 835 1266 828 1271 834 1285 836 1300 846 1299 855 1308 856 1305 864 1300 864 1291 878 1292 894 1298 898 1292 904 1291 897 1279 901 1276 910 1229 931 1202 878 [[Atlas_van_Europa/Litouwen|Litouwen]] poly 1195 804 1215 791 1215 799 1227 805 1230 814 1239 814 1247 803 1242 783 1258 773 1274 776 1283 783 1304 780 1312 787 1309 803 1321 808 1325 825 1318 837 1286 853 1195 855 1190 829 1196 820 [[Atlas_van_Europa/Letland|Letland]] poly 1219 741 1256 719 1298 717 1291 741 1306 770 1299 786 1243 786 1244 765 1235 773 1225 765 1222 755 1223 749 1217 747 [[Atlas_van_Europa/Estland|Estland]] poly 1382 825 1389 853 1407 871 1433 880 1439 894 1427 901 1414 901 1414 908 1446 947 1395 1003 1232 998 1239 884 1316 821 [[Atlas_van_Europa/Wit-Rusland|Wit-Rusland]] poly 574 967 565 946 571 937 608 913 594 911 594 903 582 901 582 895 601 887 594 873 609 874 623 881 635 873 625 866 638 856 657 862 648 872 641 870 644 875 633 879 638 887 647 892 653 885 659 885 657 893 660 895 657 900 663 900 667 896 672 902 664 904 663 943 648 962 623 956 603 968 [[Atlas_van_Europa/Ierland|Ierland]] rect 700 620 730 670 [[Atlas van Europa/Faroër Eilanden|Faroër Eilanden]] poly 679 862 687 894 659 908 626 875 660 860 [[Atlas_van_Europa/Verenigd_Koninkrijk|Verenigd Koninkrijk]] poly 648 1034 694 1004 710 1007 730 992 705 1002 695 991 688 992 688 982 672 985 669 972 691 971 702 956 698 946 687 949 699 930 707 937 724 935 731 909 720 891 734 886 692 876 706 856 707 831 696 838 707 812 683 825 704 798 701 774 723 751 758 762 751 769 729 788 732 793 748 792 772 798 775 805 750 833 752 843 734 845 744 852 749 848 761 860 765 872 769 902 780 909 788 920 784 924 791 941 787 941 794 954 784 962 791 970 795 962 810 965 815 973 814 985 801 1000 786 1011 806 1017 800 1027 777 1034 741 1028 716 1030 702 1024 692 1038 672 1029 660 1043 [[Atlas_van_Europa/Verenigd_Koninkrijk|Verenigd Koninkrijk]] poly 1183 521 1167 497 1172 484 1163 472 1168 467 1160 467 1159 447 1129 433 1119 418 1121 409 1131 411 1139 428 1156 428 1158 418 1170 425 1175 414 1173 389 1178 374 1193 367 1212 381 1211 400 1215 405 1209 408 1216 410 1214 420 1223 429 1244 439 1235 470 1265 501 1262 516 1268 520 1262 526 1276 533 1272 537 1278 546 1289 550 1283 568 1314 583 1312 606 1281 680 1248 693 1222 712 1205 714 1176 703 1168 687 1173 664 1156 628 1163 609 1188 567 1204 542 1197 522 [[Atlas_van_Europa/Finland|Finland]] poly 906 780 903 725 907 670 940 642 991 601 1028 530 1049 462 1052 435 1070 422 1110 375 1157 346 1188 332 1222 345 1219 360 1202 362 1226 375 1207 408 1155 437 1116 417 1107 422 1116 441 1087 444 1088 463 1078 461 1066 480 1074 496 1057 517 1063 525 1047 527 1052 555 1040 580 1048 585 1048 598 1032 598 1017 610 1021 659 1022 683 1031 688 1029 702 1020 703 1028 718 1028 737 1016 742 1017 775 1009 772 1005 764 992 737 993 767 973 777 959 796 936 803 918 793 [[Atlas_van_Europa/Noorwegen|Noorwegen]] poly 1046 895 1035 861 1043 851 1021 816 1020 793 1011 798 1007 788 1010 756 1003 650 1023 568 1092 417 1142 390 1184 520 1155 526 1144 562 1154 572 1145 596 1114 626 1103 666 1108 709 1123 714 1143 735 1123 749 1115 737 1117 748 1091 748 1110 751 1120 757 1129 750 1134 758 1114 769 1106 781 1106 819 1095 862 1074 865 1067 877 1070 891 1059 890 [[Atlas_van_Europa/Zweden|Zweden]] #<!-- Created by Online Image Map Editor (https://www.maschek.hu/imagemap/index) --> </imagemap> ==Europa== De volgende gebieden worden tot Europa gerekend: [[../Ålandseilanden/]], [[../Albanië/]], [[../Alderney/]], [[../Andorra/]], [[../Azerbeidzjan/]] (gedeelte ten noorden van het Kaukasusgebergte), [[../België/]], [[../Bosnië-Herzegovina/]], [[../Bulgarije/]], [[../Cyprus/]]{{Fn|1}}^,{{Fn|2}}, [[../Denemarken/]], [[../Duitsland/]], [[../Engeland/]], [[../Estland/]], [[../Faroër Eilanden/]], [[../Finland/]], [[../Frankrijk/]], [[../Gibraltar/]], [[../Griekenland/]], [[../Guernsey/]], [[../Hongarije/]], [[../Ierland/]], [[../IJsland/]]{{Fn|1}}, [[../Italië/]], [[../Jan Mayen/]]{{Fn|1}}, [[../Jersey/]], [[../Kazachstan/]] (gedeelte ten westen van de Oeralrivier), [[../Kroatië/]], [[../Letland/]], [[../Liechtenstein/]], [[../Litouwen/]], [[../Luxemburg/]], [[../Macedonië/]], [[../Man/]], [[../Malta/]], [[../Moldavië/]], [[../Monaco/]], [[../Montenegro/]], [[../Nederland/]], [[../Noord-Ierland/]], [[../Noorwegen/]], [[../Oekraïne/]], [[../Oostenrijk/]], [[../Polen/]], [[../Portugal/]], [[../Roemenië/]], [[../Rusland/]] (gedeelte ten westen van het Oeralgebergte), [[../Sark/]], [[../Schotland/]], [[../San Marino/]], [[../Servië/]], [[../Slovenië/]], [[../Slowakije/]], [[../Spanje/]], [[../Spitsbergen/]]{{Fn|1}}, [[../Tsjechië/]], [[../Turkije/]] (gedeelte ten westen en ten noorden van de Bosporus, de Zee van Marmara en de Dardanellen), [[../Vaticaanstad/]], [[../Verenigd Koninkrijk/]], [[../Wales/]], [[../Wit-Rusland/]], [[../Zweden/]], [[../Zwitserland/]]. ==Voetnoten== {| |style="vertical-align:top;"|{{Fnb|1}} |Alhoewel deze eilanden niet op het Europees continentaal plat liggen worden zij vaak om historische, staatkundige en etnologische redenen toch beschouwd als behorend tot Europa. |- |{{Fnb|2}} |Afhankelijk van de bron wordt Cyprus soms beschouwd als een Europees, dan weer als een Aziatisch land. |} {{Sub}} {{GFDL-oud}} iu7ntsp6aw9muo5sbmv4dexv6cin52h 0 5661 396931 395635 2025-06-17T15:15:01Z JopkeB 18060 Categorie toegevoegd 396931 wikitext text/x-wiki [[Kookboek/Cake, gebak en taart|Cake, gebak en taart]] | [[Kookboek/Recepten|Receptenindex]] '''Boekweitkoek''' is een Belgisch gerecht. ==Ingrediënten== *125 g {{Kb|p=boekweit|boekweitmeel}} *125 g {{Kb|p=bloem|witte bloem}} *enkele sneden {{Kb|spek}} *1 {{Kb|ei}} *[[Kookboek/Zout|zout]] *{{Kb|p=Limonadesiroop|siroop}} ==Bereidingswijze== #Meng het boekweitmeel met de witte bloem. #Voeg een snuifje zout toe. #Klop een ei los en meng dit met het meel, tezamen met wat water, totdat je een lopend beslag krijgt. #Bak vooraf enkele sneden spek aan. #Leg een stuk spek in de pan, giet hierover het deegmengsel (niet te dik) en laat het geheel bakken totdat de bovenkant is opgedroogd. Daarna omkeren. #Smeer naar believen Luikse siroop op de koek. Variatie: je kan deze bereiding een dag van tevoren aanmaken met wat gist (ca. 10 gr), opgelost in lauw water en met wat kristalsuiker. ==Boekweit''grutten''koek== Een variant op de boekweitkoek (vermoedelijk afkomstig uit Groningen of de Achterhoek) wordt gemaakt met [[Kookboek/Boekweitgrutten|boekweitgrutten]] en [[Kookboek/Melk|melk]]. Kook de melk, voeg de grutten toe (één kopje grutten op zo'n twee kopjes melk) en hou het mengsel onder voortdurend roeren aan de kook. Na 15 minuten, wanneer de pap zodanig dik is dat hij nauwelijks meer te roeren is en de grutjes zacht zijn geworden, moet de inhoud van het pannetje in een vorm worden uitgegoten. Laat de pap afkoelen, totdat het een massieve klomp is op kamertemperatuur. De koek kan in plakken gesneden worden en geserveerd worden met {{Kb|stroop}}. Om de koek meer geschikt als toetje te maken, kan er [[Kookboek/Suiker|suiker]] en [[Kookboek/Kaneel|kaneel]] door de melk geroerd worden, en naar smaak een hoeveelheid [[Kookboek/Rozijn|rozijntjes]] en stukjes [[Kookboek/Appel|appel]]. Ook is het mogelijk om de plakken koek na afkoelen met wat boter op te bakken in de pan, zodat het kan dienen als vleesvervanger. {{Recepten}} [[Categorie:Cake, gebak en taart|Boekweitkoek]] [[Categorie:Belgische keuken|Boekweitkoek]] {{sub}} fvzxyc50xuaoutlhwlni4ftf8pxlcce 10 6295 396946 357528 2025-06-17T23:33:53Z Erik Baas 2193 id moet uniek zijn; mag dus niet wanneer sjabloon meer dan eens op een pagina toegepast wordt 396946 wikitext text/x-wiki {| summary="A standardized table providing complete information about the file, including description of what it shows and how it was made, copyright status and source." class="toccolours" style="width: 100%" cellpadding="2" ! style="background: #0c0; text-align: right; vertical-align: middle; padding-right: 0.4em; width: 15%" |Beschrijving | {{{Description|}}}{{{Beschrijving|}}} |- ! style="background: #0c0; text-align: right; vertical-align: middle; padding-right: 0.4em" id="fileinfotpl_src" | Bron | {{{Source|}}}{{{Bron|}}} |- ! style="background: #0c0; text-align: right; vertical-align: middle; padding-right: 0.4em; white-space: nowrap" id="fileinfotpl_date" | Datum | {{{Date|}}}{{{Datum|}}} |- ! style="background: #0c0; text-align: right; vertical-align: middle; padding-right: 0.4em" id="fileinfotpl_aut" | Auteur | {{{Author|}}}{{{Auteur|}}} |- ! style="background: #0c0; text-align: right; vertical-align: middle; padding-right: 0.4em" id="fileinfotpl_perm" | Toestemming | {{{Permission|}}}{{{Toestemming|}}}{{#If:{{{other_versions|}}} | <tr><td style="background: #0c0; text-align: right; vertical-align: middle; padding-right: 0.4em; font-weight: bold">Andere versies</td><td>{{{other_versions}}}</td></tr>}}{{#If:{{{andere_versies|}}} | <tr><td style="background: #0c0; text-align: right; vertical-align: middle; padding-right: 0.4em; font-weight: bold">Andere versies</td><td>{{{andere versies}}}</td></tr>}} |}<noinclude>{{Sjablooninfo|1= ==Korte beschrijving syntax == Voor een volledige en Engelstalige beschrijving, zie: [[Commons:Commons:First steps/Quality and description|Wikimedia Commons]]. <pre><nowiki> {{Information |Description= |Source= |Date= |Author= |Permission= |other_versions= (optional variable, can be left out) }} </nowiki></pre> of: <pre><nowiki> {{Information |Beschrijving= |Bron= |Datum= |Auteur= |Toestemming= |other_versions= (optional variable, can be left out) }} </nowiki></pre> ==Voorbeeld== ''Bijvoorbeeld de broncode van [[:Image:Anders-Celsius-Head.jpg]]:'' <pre><nowiki> {{Information |Description = {{En|Part of an oil painting of Anders Celsius. Painting by Olof Arenius (1701 - 1766). The original painting is placed in the astronomical observatory of Uppsala University.}} |Source = Astronomical observatory of Uppsala University * https://www.astro.uu.se/history/Celsius_eng.html * https://www.astro.uu.se/history/images/celsius3.jpg |Date = between 1701 - 1766 |Author = Olof Arenius |Permission = Copyright expired as artist died more than 70 years ago |other_versions = [[:Image:Anders-Celsius.jpeg]] (full image) }} </nowiki></pre> geeft: {{Information |Description = {{En|Part of an oil painting of Anders Celsius. Painting by Olof Arenius (1701 - 1766). The original painting is placed in the astronomical observatory of Uppsala University.}} |Source = Astronomical observatory of Uppsala University * https://www.astro.uu.se/history/Celsius_eng.html * https://www.astro.uu.se/history/images/celsius3.jpg |Date = between 1701 - 1766 |Author = Olof Arenius |Permission = Copyright expired as artist died more than 70 years ago |other_versions = [[:Image:Anders-Celsius.jpeg]] (full image) }} [[Categorie:Sjablonen afbeeldingen]] }}</noinclude> qf3w247hfi6uaj7qa5ik3lo6vrnleec 396947 396946 2025-06-17T23:34:43Z Erik Baas 2193 396947 wikitext text/x-wiki {| summary="A standardized table providing complete information about the file, including description of what it shows and how it was made, copyright status and source." class="toccolours" style="width: 100%" cellpadding="2" ! style="background: #0c0; text-align: right; vertical-align: middle; padding-right: 0.4em; width: 15%" |Beschrijving | {{{Description|}}}{{{Beschrijving|}}} |- ! style="background: #0c0; text-align: right; vertical-align: middle; padding-right: 0.4em" | Bron | {{{Source|}}}{{{Bron|}}} |- ! style="background: #0c0; text-align: right; vertical-align: middle; padding-right: 0.4em; white-space: nowrap" | Datum | {{{Date|}}}{{{Datum|}}} |- ! style="background: #0c0; text-align: right; vertical-align: middle; padding-right: 0.4em" | Auteur | {{{Author|}}}{{{Auteur|}}} |- ! style="background: #0c0; text-align: right; vertical-align: middle; padding-right: 0.4em" | Toestemming | {{{Permission|}}}{{{Toestemming|}}}{{#If:{{{other_versions|}}} | <tr><td style="background: #0c0; text-align: right; vertical-align: middle; padding-right: 0.4em; font-weight: bold">Andere versies</td><td>{{{other_versions}}}</td></tr>}}{{#If:{{{andere_versies|}}} | <tr><td style="background: #0c0; text-align: right; vertical-align: middle; padding-right: 0.4em; font-weight: bold">Andere versies</td><td>{{{andere versies}}}</td></tr>}} |}<noinclude>{{Sjablooninfo|1= ==Korte beschrijving syntax == Voor een volledige en Engelstalige beschrijving, zie: [[Commons:Commons:First steps/Quality and description|Wikimedia Commons]]. <pre><nowiki> {{Information |Description= |Source= |Date= |Author= |Permission= |other_versions= (optional variable, can be left out) }} </nowiki></pre> of: <pre><nowiki> {{Information |Beschrijving= |Bron= |Datum= |Auteur= |Toestemming= |other_versions= (optional variable, can be left out) }} </nowiki></pre> ==Voorbeeld== ''Bijvoorbeeld de broncode van [[:Image:Anders-Celsius-Head.jpg]]:'' <pre><nowiki> {{Information |Description = {{En|Part of an oil painting of Anders Celsius. Painting by Olof Arenius (1701 - 1766). The original painting is placed in the astronomical observatory of Uppsala University.}} |Source = Astronomical observatory of Uppsala University * https://www.astro.uu.se/history/Celsius_eng.html * https://www.astro.uu.se/history/images/celsius3.jpg |Date = between 1701 - 1766 |Author = Olof Arenius |Permission = Copyright expired as artist died more than 70 years ago |other_versions = [[:Image:Anders-Celsius.jpeg]] (full image) }} </nowiki></pre> geeft: {{Information |Description = {{En|Part of an oil painting of Anders Celsius. Painting by Olof Arenius (1701 - 1766). The original painting is placed in the astronomical observatory of Uppsala University.}} |Source = Astronomical observatory of Uppsala University * https://www.astro.uu.se/history/Celsius_eng.html * https://www.astro.uu.se/history/images/celsius3.jpg |Date = between 1701 - 1766 |Author = Olof Arenius |Permission = Copyright expired as artist died more than 70 years ago |other_versions = [[:Image:Anders-Celsius.jpeg]] (full image) }} [[Categorie:Sjablonen afbeeldingen]] }}</noinclude> kvvv7ix7403500onjl97f9eb8k64mj2 396957 396947 2025-06-18T00:07:23Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396957 wikitext text/x-wiki {| summary="A standardized table providing complete information about the file, including description of what it shows and how it was made, copyright status and source." class="toccolours" style="width: 100%" cellpadding="2" ! style="background: #0c0; color: black; text-align: right; vertical-align: middle; padding-right: 0.4em; width: 15%" |Beschrijving | {{{Description|}}}{{{Beschrijving|}}} |- ! style="background: #0c0; color: black; text-align: right; vertical-align: middle; padding-right: 0.4em" | Bron | {{{Source|}}}{{{Bron|}}} |- ! style="background: #0c0; color: black; text-align: right; vertical-align: middle; padding-right: 0.4em; white-space: nowrap" | Datum | {{{Date|}}}{{{Datum|}}} |- ! style="background: #0c0; color: black; text-align: right; vertical-align: middle; padding-right: 0.4em" | Auteur | {{{Author|}}}{{{Auteur|}}} |- ! style="background: #0c0; color: black; text-align: right; vertical-align: middle; padding-right: 0.4em" | Toestemming | {{{Permission|}}}{{{Toestemming|}}}{{#If:{{{other_versions|}}} | <tr><td style="background: #0c0; color: black; text-align: right; vertical-align: middle; padding-right: 0.4em; font-weight: bold">Andere versies</td><td>{{{other_versions}}}</td></tr>}}{{#If:{{{andere_versies|}}} | <tr><td style="background: #0c0; color: black; text-align: right; vertical-align: middle; padding-right: 0.4em; font-weight: bold">Andere versies</td><td>{{{andere versies}}}</td></tr>}} |}<noinclude>{{Sjablooninfo|1= ==Korte beschrijving syntax == Voor een volledige en Engelstalige beschrijving, zie: [[Commons:Commons:First steps/Quality and description|Wikimedia Commons]]. <pre><nowiki> {{Information |Description= |Source= |Date= |Author= |Permission= |other_versions= (optional variable, can be left out) }} </nowiki></pre> of: <pre><nowiki> {{Information |Beschrijving= |Bron= |Datum= |Auteur= |Toestemming= |other_versions= (optional variable, can be left out) }} </nowiki></pre> ==Voorbeeld== ''Bijvoorbeeld de broncode van [[:Image:Anders-Celsius-Head.jpg]]:'' <pre><nowiki> {{Information |Description = {{En|Part of an oil painting of Anders Celsius. Painting by Olof Arenius (1701 - 1766). The original painting is placed in the astronomical observatory of Uppsala University.}} |Source = Astronomical observatory of Uppsala University * https://www.astro.uu.se/history/Celsius_eng.html * https://www.astro.uu.se/history/images/celsius3.jpg |Date = between 1701 - 1766 |Author = Olof Arenius |Permission = Copyright expired as artist died more than 70 years ago |other_versions = [[:Image:Anders-Celsius.jpeg]] (full image) }} </nowiki></pre> geeft: {{Information |Description = {{En|Part of an oil painting of Anders Celsius. Painting by Olof Arenius (1701 - 1766). The original painting is placed in the astronomical observatory of Uppsala University.}} |Source = Astronomical observatory of Uppsala University * https://www.astro.uu.se/history/Celsius_eng.html * https://www.astro.uu.se/history/images/celsius3.jpg |Date = between 1701 - 1766 |Author = Olof Arenius |Permission = Copyright expired as artist died more than 70 years ago |other_versions = [[:Image:Anders-Celsius.jpeg]] (full image) }} [[Categorie:Sjablonen afbeeldingen]] }}</noinclude> 24ds0z65uuq5f0qomlv6dtzam5o356g 0 7159 396991 394488 2025-06-18T06:11:43Z JopkeB 18060 Foto vervangen 396991 wikitext text/x-wiki [[Afbeelding:Lemon juice.jpg|300px|right]] [[Kookboek/Ingrediënten|Ingrediëntenindex]] <br> &nbsp;<br> '''Citroensap''' is het sap van de [[Kookboek/Citroen|citroen]] en wordt verkregen door het uitpersen van een verse citroen of het als zodanig te kopen als sap in een flesje. Het sap is zuur door het citroenzuur dat zich erin bevindt. Het is een smaakmaker, die rijk is aan [[Kookboek/Vitamine C|vitamine C]]. Citroensap kan altijd vers voor handen zijn door citroenen uit te persen en in te vriezen. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld een ijsblokjesvorm, waarbij na het bevriezen de blokjes in de vrieskast in een zakje worden bewaard. Indien een blokje te veel is, kan het citroensap wat verdund worden met water voordat het wordt ingevroren. Een citroen is goed houdbaar in de groentenla van de koelkast en dat geldt ook voor citroensap in een fles. Citroensap kan, meestal met de toevoeging van [[Kookboek/Suiker|suiker]], worden gebruikt om limonade te maken. Het is vaak een bestanddeel van een [[Kookboek/Saladesaus|saladesaus]]. ==Recepten met citroensap== <DynamicPageList> category=KB-citroensap mode=unordered order=ascending suppresserrors = true ordermethod = sortkey </DynamicPageList> [[Categorie:Ingrediënt|Citroensap]] {{sub}} eupd8hjz3msj5i5vi900o656fmk1c3q 10 8446 396960 65933 2025-06-18T00:09:53Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396960 wikitext text/x-wiki <includeonly> <div style="border-top: 1px solid #cfcfff; border-bottom: 1px solid #cfcfff; text-align: center; padding: 0.1em 0 0.1em 0; margin-bottom: 1px;"> </div> {| class="plainlinks" width="100%" height="100%" border=0 cellspacing=12 cellpadding=6 style="font-size: 95%;" | valign=top width="50%" style="border: 1px solid #cfcfff; margin: 0.5em 1em 0.5em 1em; background-color: #eaf5fb; color: black;" | <h3 style="border-bottom: 1px solid #cfcfff; text-align: right; padding: 0.17em 0 0.5em 0;">[[:{{{modulenaam}}}/{{{links1}}}|{{{links1}}}]]</h3> {{:{{{modulenaam}}}/{{{links1}}} }} | valign=top width="50%" style="border: 1px solid #cfcfff; margin: 0.5em 1em 0.5em 1em; background-color: #f9f9ff; color: black;" | <h3 style="border-bottom: 1px solid #cfcfff; text-align: right; padding: 0.17em 0 0.5em 0;">[[:{{{modulenaam}}}/{{{rechts1}}}|{{{rechts1naam|{{{rechts1}}}}}}]]</h3> {{:{{{modulenaam}}}/{{{rechts1}}}}} |- | valign="top" style="border: 1px solid #cfcfff; padding: 0.5em 1em 0.5em 1em; background-color: #f9f9ff; color: black;" | <h3 style="border-bottom:1px solid #cfcfff; text-align: right; padding: 0.17em 0 0.5em 0;">[[:{{{modulenaam}}}/{{{links2}}}|{{{links2}}}]]</h3> {{:{{{modulenaam}}}/{{{links2}}} }} | valign="top" style="border: 1px solid #cfcfff; padding: 0.5em 1em 0.5em 1em; background-color: #eaf5fb; color: black;" | <h3 style="border-bottom: 1px solid #cfcfff; text-align: right; padding: 0.17em 0 0.5em 0;">[[:{{{modulenaam}}}/{{{rechts2}}}|{{{rechts2}}}]]</h3> {{:{{{modulenaam}}}/{{{rechts2}}}}} |- | valign="top" style="border: 1px solid #cfcfff; padding: 0.5em 1em 0.5em 1em; background-color: #eaf5fb; color: black;" | <h3 style="border-bottom: 1px solid #cfcfff; text-align: right; padding-top: 0.17em; padding-bottom: 0.5em;">[[:{{{modulenaam}}}/{{{links3}}}|{{{links3}}}]]</h3> {{:{{{modulenaam}}}/{{{links3}}}}} | valign="top" style="border: 1px solid #cfcfff; padding: 0.5em 1em 0.5em 1em; background-color: #f9f9ff; color: black;" | <h3 style="border-bottom: 1px solid #cfcfff; text-align: right; padding: 0.17em 0 0.5em 0;">[[:{{{modulenaam}}}/{{{rechts3}}}|{{{rechts3}}}]]</h3> {{:{{{modulenaam}}}/{{{rechts3}}} }} |- | valign="top" style="border: 1px solid #cfcfff; padding: 0.5em 1em 0.5em 1em; background-color: #f9f9ff; color: black;" | <h3 style="border-bottom: 1px solid #cfcfff; text-align: right; padding: 0.17em 0 0.5em 0;">[[:{{{modulenaam}}}/Belangrijke gebeurtenissen|Belangrijke gebeurtenissen]]</h3> {{:{{{modulenaam}}}/Belangrijke gebeurtenissen|&nbsp;}} | valign="top" rowspan="2" style="border: 1px solid #cfcfff; padding: 0.5em 1em 0.5em 1em; background-color: #eaf5fb; color: black;" | <h3 style="border-bottom: 1px solid #cfcfff; text-align: right; padding: 0.17em 0 0.5em 0;">[[:{{{modulenaam}}}/Vragen en opdrachten|Vragen en opdrachten]]</h3> {{:{{{modulenaam}}}/Vragen en opdrachten}} |- | valign="top" style="border: 1px solid #cfcfff; padding: 0.5em 1em 0.5em 1em; background-color: #f9f9ff; color: black;" | <h3 style="border-bottom: 1px solid #cfcfff; text-align: right; padding: 0.17em 0 0.5em 0;">[[:{{{modulenaam}}}/Beroemde personen|Beroemde personen]]</h3> {{:{{{modulenaam}}}/Beroemde personen}} |} {| align="center" valign="top" style="border: 1px solid #cfcfff; text-align: center; padding: 0.5em 1em 0.5em 1em; background-color: #eaf5fb; color: black;" | {{#If:{{{submodules|}}}|{{{{{Submodules}}}}}}} |} __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ [[Categorie:{{{modulenaam}}}| ]] </includeonly> <noinclude> {{GeneriekModule | | modulenaam = Nieuwmodule | kleur1 = lightblue | kleur2 = lightcyan | links1 = Introductie | rechts1 = Hoofdstuk 1 | links2 = Hoofdstuk 2 | rechts2 = Hoofdstuk 3 | links3 = Hoofdstuk 4 | rechts3 = Hoofdstuk 5 | afbeelding1 = [[Image:Wapen.png|Left|150px|]] | afbeelding2 = [[Image:Vlag:jpg.|Right|150px|]] | submodules = Geschiedenis Wikijuniorreeks }} </noinclude> 3bhdj5vwoe7rca3d5n5duu0yh9vq07e 396961 396960 2025-06-18T00:10:42Z Erik Baas 2193 fix loze parameter 396961 wikitext text/x-wiki <includeonly> <div style="border-top: 1px solid #cfcfff; border-bottom: 1px solid #cfcfff; text-align: center; padding: 0.1em 0 0.1em 0; margin-bottom: 1px;"> </div> {| class="plainlinks" width="100%" height="100%" border=0 cellspacing=12 cellpadding=6 style="font-size: 95%;" | valign=top width="50%" style="border: 1px solid #cfcfff; margin: 0.5em 1em 0.5em 1em; background-color: #eaf5fb; color: black;" | <h3 style="border-bottom: 1px solid #cfcfff; text-align: right; padding: 0.17em 0 0.5em 0;">[[:{{{modulenaam}}}/{{{links1}}}|{{{links1}}}]]</h3> {{:{{{modulenaam}}}/{{{links1}}} }} | valign=top width="50%" style="border: 1px solid #cfcfff; margin: 0.5em 1em 0.5em 1em; background-color: #f9f9ff; color: black;" | <h3 style="border-bottom: 1px solid #cfcfff; text-align: right; padding: 0.17em 0 0.5em 0;">[[:{{{modulenaam}}}/{{{rechts1}}}|{{{rechts1naam|{{{rechts1}}}}}}]]</h3> {{:{{{modulenaam}}}/{{{rechts1}}}}} |- | valign="top" style="border: 1px solid #cfcfff; padding: 0.5em 1em 0.5em 1em; background-color: #f9f9ff; color: black;" | <h3 style="border-bottom:1px solid #cfcfff; text-align: right; padding: 0.17em 0 0.5em 0;">[[:{{{modulenaam}}}/{{{links2}}}|{{{links2}}}]]</h3> {{:{{{modulenaam}}}/{{{links2}}} }} | valign="top" style="border: 1px solid #cfcfff; padding: 0.5em 1em 0.5em 1em; background-color: #eaf5fb; color: black;" | <h3 style="border-bottom: 1px solid #cfcfff; text-align: right; padding: 0.17em 0 0.5em 0;">[[:{{{modulenaam}}}/{{{rechts2}}}|{{{rechts2}}}]]</h3> {{:{{{modulenaam}}}/{{{rechts2}}}}} |- | valign="top" style="border: 1px solid #cfcfff; padding: 0.5em 1em 0.5em 1em; background-color: #eaf5fb; color: black;" | <h3 style="border-bottom: 1px solid #cfcfff; text-align: right; padding-top: 0.17em; padding-bottom: 0.5em;">[[:{{{modulenaam}}}/{{{links3}}}|{{{links3}}}]]</h3> {{:{{{modulenaam}}}/{{{links3}}}}} | valign="top" style="border: 1px solid #cfcfff; padding: 0.5em 1em 0.5em 1em; background-color: #f9f9ff; color: black;" | <h3 style="border-bottom: 1px solid #cfcfff; text-align: right; padding: 0.17em 0 0.5em 0;">[[:{{{modulenaam}}}/{{{rechts3}}}|{{{rechts3}}}]]</h3> {{:{{{modulenaam}}}/{{{rechts3}}} }} |- | valign="top" style="border: 1px solid #cfcfff; padding: 0.5em 1em 0.5em 1em; background-color: #f9f9ff; color: black;" | <h3 style="border-bottom: 1px solid #cfcfff; text-align: right; padding: 0.17em 0 0.5em 0;">[[:{{{modulenaam}}}/Belangrijke gebeurtenissen|Belangrijke gebeurtenissen]]</h3> {{:{{{modulenaam}}}/Belangrijke gebeurtenissen|&nbsp;}} | valign="top" rowspan="2" style="border: 1px solid #cfcfff; padding: 0.5em 1em 0.5em 1em; background-color: #eaf5fb; color: black;" | <h3 style="border-bottom: 1px solid #cfcfff; text-align: right; padding: 0.17em 0 0.5em 0;">[[:{{{modulenaam}}}/Vragen en opdrachten|Vragen en opdrachten]]</h3> {{:{{{modulenaam}}}/Vragen en opdrachten}} |- | valign="top" style="border: 1px solid #cfcfff; padding: 0.5em 1em 0.5em 1em; background-color: #f9f9ff; color: black;" | <h3 style="border-bottom: 1px solid #cfcfff; text-align: right; padding: 0.17em 0 0.5em 0;">[[:{{{modulenaam}}}/Beroemde personen|Beroemde personen]]</h3> {{:{{{modulenaam}}}/Beroemde personen}} |} {| align="center" valign="top" style="border: 1px solid #cfcfff; text-align: center; padding: 0.5em 1em 0.5em 1em; background-color: #eaf5fb; color: black;" | {{#If:{{{submodules|}}}|{{{{{Submodules}}}}}}} |} __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ [[Categorie:{{{modulenaam}}}| ]] </includeonly> <noinclude> {{GeneriekModule | modulenaam = Nieuwmodule | kleur1 = lightblue | kleur2 = lightcyan | links1 = Introductie | rechts1 = Hoofdstuk 1 | links2 = Hoofdstuk 2 | rechts2 = Hoofdstuk 3 | links3 = Hoofdstuk 4 | rechts3 = Hoofdstuk 5 | afbeelding1 = [[Image:Wapen.png|Left|150px|]] | afbeelding2 = [[Image:Vlag:jpg.|Right|150px|]] | submodules = Geschiedenis Wikijuniorreeks }} </noinclude> mzv852z7d6r1bebhl709j4h6eh37tai 10 9195 396978 356870 2025-06-18T00:34:37Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396978 wikitext text/x-wiki <includeonly> {| border=0 cellspacing=2 cellpadding=1|| style="width: 100%; background-color: inherit; color: black; font-size: small;" |- | style="background-color: #ccc; color: black; border: 1px solid #777" | <div style="text-align:center;">{{#Switch: {{{Link1}}} |uit= ''Niet aanwezig'' | [[{{{Vorig hoofdstuk}}}|Vorig hoofdstuk]]}}</div> <div style="text-align:center;">{{Klik | Afbeelding = Crystal Clear action 2leftarrow.png | Link = {{{Vorig hoofdstuk}}} | Grootte= 75px }} </div><br><div style="text-align:center;">[[{{{Vorig hoofdstuk}}}]]</div> | style="background-color: #ffe; color: black; border: 2px solid #fd0" | <div style="text-align:center;">{{#Switch: {{{Link2}}} |uit= ''Niet aanwezig'' | [[{{{Vorige pagina}}}|Vorige pagina]] }} </div> <div style="text-align:center;"> {{Klik | Afbeelding = Crystal Clear action 1leftarrow.png | Link = {{{Vorige pagina}}} | Grootte= 75px }} </div><br><div style="text-align:center;">[[{{{Vorige pagina}}}]]</div> | style="background-color: #ff8; color: black; border: 2px solid #f79" |<div style="text-align:center;"> {{#Switch: {{{Link3}}} |uit= ''Niet aanwezig'' | [[{{{Volgende pagina}}}|'''Volgende pagina''']] }}</div> <div style="text-align:center;"> {{Klik | Afbeelding = Crystal Clear action player play.png | Link = {{{Volgende pagina}}} | Grootte= 75px }}</div><br><div style="text-align:center;">[[{{{Volgende pagina}}}]]</div> | style="background-color: #ccc; color: black; border: 1px solid #777" | <div style="text-align:center;">{{#Switch: {{{Link4}}} |uit= ''Niet aanwezig'' | [[{{{Volgend hoofdstuk}}}|Volgend hoofdstuk]] }} </div> <div style="text-align:center;">{{Klik | Afbeelding = Crystal Clear action 2rightarrow.png | Link = {{{Volgend hoofdstuk}}} | Grootte= 75px }} </div><br><div style="text-align:center;">[[{{{Volgend hoofdstuk}}}]]</div> | style="background-color: #bbb; color: black; border: 1px solid #666" | <div style="text-align:center;">{{#Switch: {{{Link5}}} |uit= ''Niet aanwezig'' | [[{{{Inhoudsopgave}}}|Inhoudsopgave]] }}</div> <div style="text-align:center;"> {{Klik | Afbeelding = Crystal Clear action playlist.png | Link = {{{Inhoudsopgave}}} | Grootte= 75px }} </div><br><div style="text-align:center;">[[{{{Inhoudsopgave}}}]]</div> | style="background-color: #999; color: black; border: 1px solid #333" | <div style="text-align:center;">{{#Switch: {{{Link6}}} |uit= ''Niet aanwezig'' | [[{{{boek}}}|{{{boek}}}]] }} </div> <div style="text-align:center;">{{Klik | Afbeelding = Crystal Clear action 1uparrow.png | Link = {{{boek}}} | Grootte= 75px }}</div><br><div style="text-align:center;">[[{{{boek}}}]]</div> |} </includeonly> <noinclude> {{Nav |Vorig hoofdstuk= Sjabloon:Nav |Vorige pagina= Sjabloon:Nav |Volgende pagina= Sjabloon:Nav |Volgend hoofdstuk= Sjabloon:Nav |Inhoudsopgave= Sjabloon:Nav |boek= Sjabloon:Nav }}[[Categorie:Sjablonen]]</noinclude> 9jbk20s8ybh38dr3ff0wzp4j8axfbk4 10 10803 396963 356377 2025-06-18T00:11:48Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396963 wikitext text/x-wiki {| class="licensetpl" style="display:none" |<span class="licensetpl_short">Public domain</span><span class="licensetpl_long">Public domain</span><span class="licensetpl_link_req">false</span><span class="licensetpl_attr_req">false</span> |} {| cellspacing="8" cellpadding="0" style="width:100%; clear:both; margin:0.5em auto; background-color:#f7f8ff; color: black; border:2px solid #8888aa; direction: ltr;" class="layouttemplate mw-content-ltr" | [[File:PD-icon.svg|64px|link=|Public domain]] | Ik, de auteursrechthebbende van dit werk, geef dit werk vrij in het '''[[w:nl:Publiek domein|publieke domein]]'''. Dit is wereldwijd van toepassing.<br><span style="font-size: small;">In sommige landen is dit wettelijk niet mogelijk; in die gevallen geldt:</span><br>''Ik sta iedereen toe dit werk '''voor eender welk doel''' te gebruiken, zonder enige voorwaarden, tenzij zulke voorwaarden door de wet worden voorgeschreven.'' <span class="licensetpl_short" style="display:none;">Public domain</span><span class="licensetpl_long" style="display:none;">Public domain</span><span class="licensetpl_link_req" style="display:none;">false</span><span class="licensetpl_attr_req" style="display:none;">false</span> |} {{Verplaats naar Wikimedia Commons}}<noinclude> Dit sjabloon plaatst afbeeldingen in [[:Categorie:PD-afbeeldingen]] [[Categorie:Sjablonen afbeeldingslicentie|PD]] </noinclude><includeonly>[[Categorie:PD-afbeeldingen|{{PAGENAME}}]]</includeonly> mfx4mzmq88kczazv0gcpt43o0b14hyr 10 11816 396968 372813 2025-06-18T00:26:19Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396968 wikitext text/x-wiki <br style="clear: both;"> <div style="height: 50px; background-color: #FFFFDE; color: black; border: 2px #FFC92E solid; margin-bottom: 2px; padding: 2px; text-align: center; font-family: Comic Sans MS; font-size: 35px; font-weight:bolder;">[[Afbeelding:Crystal_Clear_app_bug.png|50px]] [[Wikijunior:Kriebelbeestjes|Terug naar de startpagina]] [[Afbeelding:Crystal_Clear_app_bug.png|50px]] </div><noinclude>[[Categorie:Sjablonen Wikijunior]]</noinclude> q52mox2860f52w2hc42zuch12824uu7 10 11817 396970 355000 2025-06-18T00:27:57Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396970 wikitext text/x-wiki <br style="clear: both;"> <div style="text-align:right;"> {| <div style="height: 50px; background-color: #FFFFDE; color: black; border: 2px #FFC92E solid; margin-bottom: 2px; padding: 2px; text-align: center; font-family: Comic Sans MS; font-size: 12px; font-weight:bolder;" | {{#If:{{{1|}}}|[[Afbeelding:Crystal_Clear_app_bug.png|50px]]'''[[Wikijunior:Kriebelbeestjes/{{{1}}}|Bestudeer nu de {{LCFIRST:{{{1}}}}}]]'''<br> | width="20" | [[Image:Gtk-go-forward-ltr.svg|20px]] |} </div><noinclude>[[Categorie:Sjablonen voor een bepaald boek]]</noinclude> pzcqawzzvomosqeh6factx68d4asip4 10 11818 396969 372814 2025-06-18T00:26:36Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396969 wikitext text/x-wiki <!-- eerst wit-regel is in ieder geval nodig wegens bugje --> <div style="height: 45px; background-color: Pink; color: black; border: 2px Mediumvioletred solid; margin-bottom: 1px; padding: 2px; text-align: center; font-family: Comic Sans MS; font-size: 25px; font-weight:bolder;">[[Bestand:Graduation_cap.png|left|60px]][[Bestand:Graduation cap.png|right|60px]] [[Wikijunior:Kriebelbeestjes/{{SUBPAGENAME}} extra|Meer voor in de klas!]] <div style="font-family: Comix Sans MS; font-size: 15px"> Alles om een spreekbeurt te geven. Lesmateriaal voor leerkrachten. </div></div><noinclude>[[Categorie:Sjablonen Wikijunior]]</noinclude> sl3xm42xgwy6m5qormvhhqbsbl6dptp 0 11885 396988 395277 2025-06-18T05:38:52Z JopkeB 18060 Niveau: niet voor beginnelingen 396988 wikitext text/x-wiki {{Recept|Cake | Afbeelding = [[File:Glazed lemon pound cake in basket.jpg|300px]] | Naam = Cake | Categorie = Cake, gebak en taart | Porties = 6 mensen of meer | Energie = | Tijd = 5 min voorbereiden min 30 max. 60 minuten in de oven te staan | Stippen = 3 }} ==Ingrediënten== *{{kb|ei}} (4 à 5 eieren ) en per ei: *50 gram {{kb|suiker}} *50 gram {{kb|p=bakmeel|zelfrijzend bakmeel}} *50 gram bak {{kb|boter}} Als optie uitgebreid met: *50 g zoete [[Kookboek/Cacao|cacao]] voor een chocoladecake *1 zakje [[Kookboek/Vanillesuiker|vanillesuiker]] of vanille aroma (smaak) voor een vanillecake ==Benodigdheden== *een pan om boter te laten smelten *een keukenweegschaal *een grote schaal *een mixer *een mes *een langwerpig bakvorm *oven ==Bereiding== #de bakvorm insmeren met boter en dan met bloem #de oven voorverwarmen op 180 °C (hete lucht oven op 160°C) #laat de boter smelten in de pan op een gemiddeld vuurtje #doe de suiker in de pot #de eiwitten en het eigeel toevoegen #mix het geheel met de mixer #doe de gesmolten boter erbij #mix dit #de bloem er in porties tijdens het mixen erbij voegen ;het bakproces #voeg nu het deeg in de bakvorm zo'n 3/4e voldoet #in de oven zetten 30 min tot 60 min 180°C #controleren of de cake gebakken is, doet men in eerste instantie door beoordelen van de kleur. Is die mooi bruin kan je de oven open doen. Neem dan een breinaald en steek die in de cake. Als de breinaald na het terughalen droog is, dan is de cake klaar. Kleeft er deeg aan de breinaald, dan zal de cake nog wat langer moeten bakken. Opdienen in sneetjes. == Zie ook == * [[Kookboek/Quatre quart]], een soortgelijke cake naar Frans recept. {{Recepten}} [[Categorie:Cake|Cake]] {{Sub}} a69bw0ei0py42tqo9x5c0hep0xpy6np 10 14548 396979 377374 2025-06-18T00:36:54Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396979 wikitext text/x-wiki {{#If:{{{plaatje|}}}|[[Image:{{{plaatje}}}|thumb|200px|{{{tekst|}}}]]}} <table class="wikitable vatop" style="border-collapse: collapse; border: 1px solid silver;"> {{#If:{{{omschrijving|<noinclude>X</noinclude>}}}|<tr><th style="background:#EEFFEE; color: black; width: 11.5em;">Omschrijving</th><td>{{{omschrijving}}}</td></tr>}} {{#If:{{{schade|<noinclude>X</noinclude>}}}|<tr><th style="background-color: #EEFFEE; color: black; width: 11.5em">Schade</th><td>{{{schade}}}</td></tr>}} {{#If:{{{nut|<noinclude>X</noinclude>}}}|<tr><th style="background-color: #EEFFEE; color: black; width: 11.5em">Nut</th><td>{{{nut}}}</td></tr>}} {{#If:{{{planten|<noinclude>X</noinclude>}}}|<tr><th style="background-color: #EEFFEE; color: black; width: 11.5em">Gevoelige planten</th><td>{{{planten}}}</td></tr>}} {{#If:{{{vijand|<noinclude>X</noinclude>}}}|<tr><th style="background-color: #EEFFEE; color: black;">Natuurlijke vijanden</th><td>{{{vijand}}}</td></tr>}} {{#If:{{{preventief|<noinclude>X</noinclude>}}}|<tr><th style="background-color: #EEFFEE; color: black;">Preventieve maatregel</th><td>{{{preventief}}}</td></tr>}} {{#If:{{{bestrijding|<noinclude>X</noinclude>}}}|<tr><th style="background-color: #EEFFEE; color: black;">Bestrijding</th><td>{{{bestrijding}}}</td></tr>}} {{#If:{{{lokplant|<noinclude>X</noinclude>}}}|<tr><th style="background-color: #EEFFEE; color: black;">Lokkende planten</th><td>{{{lokplant}}}</td></tr>}} {{#If:{{{info wp|<noinclude>X</noinclude>}}}{{{info wb|}}}{{{info wj|}}}|<tr><th style="background-color: #EEFFEE; color: black;">Meer info:</th><td><!-- -->{{#If:{{{info wp|}}} | Wikipedia: [[w:{{{info wp}}}|{{{info wp}}}]]<br>}}<!-- -->{{#If:{{{info wb|}}} | Wikibooks: [[{{{info wb}}}|{{{info wb}}}]]<br>}}<!-- -->{{#If:{{{info wj|}}} | Wikijunior: [[Wikijunior:{{{info wj}}}|{{{info wj}}}]]}}</td> }}</table><noinclude>{{Sjablooninfo|1= Het doel dit sjabloon is om bij de cursus [[Leer jezelf ecologisch tuinieren]] een invul sjabloon te hebben die onderdelen kan weergeven en/of verbergen betreffende ziektes of plagen bij gewassen. Gebruik dit sjabloon door de volgende code te plakken: <pre> {{Tuinbestrijding |omschrijving= <!-- hier wat algemene info over het beest of de plaag --> |plaatje= ImageNeeded.png <!-- plaatst een foto --> |tekst= foto gezocht <!-- tekst bij de foto --> |schade= <!-- een omschrijving van de waarneembare schade --> |nut= <!-- als het (ook) een nuttig doel heeft (bijvoorbeeld vogels die schadelijke beestjes eten maar ook je bessen) --> |planten= [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/1|1]] en [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/2|2]]. <!-- in plaats van 1 en 2 de namen van de kwetsbare gewassen (hier kunnen natuurlijk meer gewassen worden toegevoegd) --> |vijand= <!-- de eventuele natuurlijke vijand van de probleem oorzaak --> |preventief= <!-- dat wat je kan doen om de schade te voorkomen --> |bestrijding= <!-- wat je kan doen ter bestrijding van de ziekte of plaag --> |lokplant= <!-- de naam van de plant om (vooral nuttige dieren) te lokken --> |info wp= <!-- de naam van ziekte of plaag voor een eventuele link naar meer info in Wikipedia --> |info wb= <!-- de naam voor meer info in Wikibooks, bijv. in [[Portaal:Huisdierengids|de huisdierengids]] --> |info wj= <!-- de naam voor info in Wikijunior, bijv. Kriebelbeestjes/Vlieg --> }} </pre> }} [[Categorie:Sjablonen voor een bepaald boek|Tuin]] </noinclude> 74cdowk57w6xkc2rs7wey5ydq2p6047 0 14795 396989 394944 2025-06-18T05:49:11Z JopkeB 18060 Foto toegevoegd 396989 wikitext text/x-wiki {{Receptmetafbeelding| | Naam = Chinese Fondue |Afbeelding= [[File:Food 沙茶火鍋, 麒麟閣, 麒麟閣沙茶火鍋, 台北 (14816998650).jpg|300px]] | Categorie = Chinese keuken | Porties = 4 Personen | Energie = | Tijd = | Stippen = 2 }} De Chinese fondue is een bouillonfondue. De stukjes vlees, vis of groente garen in een sterke bouillon. == Ingrediënten == *600 g {{kb|p=vis|visfilet}} (2 of 3 soorten, vb. kabeljauw, heilbot, zeewolf, tarbot, zalm, tong, ...) *12 grote {{kb|scampi}} gepeld *400 g {{kb|kipfilet}} *400 g {{kb|p=kalfsvlees|kalfsfilet}} *250 g {{kb|p=soja|sojascheuten}} *250 g {{kb|Chinese kool}} *250 g {{kb|p=Oesterzwam|oesterzwammen}} (of andere paddenstoelen) *1 bosje {{kb|p=ui|lente-uitjes}} *250 g {{kb|mihoen}} *[[Kookboek/Sla|sla]] *1 {{kb|p=ui|ajuin}} *[[Kookboek/Peper|Peper]] en [[Kookboek/Zout|zout]] *1,5 l {{kb|p=bouillon|kippenbouillon}} (karkassen van kip, 1 wortel, 1 ajuin, 2 teentjes look, een stuk gember, chilipeper, oestersaus, een takje tijm, korianderzaadjes, maggikruid of selder) *Eventueel een koffielepel [[Kookboek/Garnalenpasta|garnalenpasta]] om nog meer smaak in de bouillon te brengen. *Enkele oosterse sausjes: [[Kookboek/Sojasaus|sojasaus]], [[Kookboek/Sambal|sambal oelek]], [[Kookboek/Zoetzure saus|zoetzure saus]], [[Kookboek/Kerriesaus|kerriesaus]], ... == Bereidingswijze == #Maak de kippenbouillon door alle ingrediënten met 2 liter water gedurende 1½ uur te laten sudderen op een zacht vuurtje (deze mag licht pikant smaken). De bouillon zeven (eventueel de garnalen pasta toevoegen) en in een fonduepot doen of in een steelpannetje dat op een brandertje gezet wordt. #De visfilet spoelen in koud water, droog deppen en in stukken snijden van ongeveer 3 cm. De kipfilet en kalfsfilet in plakjes snijden van ongeveer ½ cm dik. #De sojascheuten spoelen, de Chinese kool in reepjes snijden en spoelen, de grote oesterzwammen ook in repen snijden (of de champignons in stukken), de lente-uitjes spoelen en in grove stukken snijden, de ajuin in ringen snijden. #Spoel enkele bladen sla en leg deze open op een grote schaal (of 2 kleinere schalen, voor vlees en vis apart). Schik hierop de vis, scampi en het vlees in rijen naast mekaar en leg er de ringen ajuin bovenop. Dit net voor het opdienen bestrooien met wat peper en zout. #De mihoen in kokend water laten weken, volgens de aanwijzingen op de verpakking. Laat uitlekken en in een kom doen. De mihoen warm houden op een schotelwarmer. #Alle groenten in aparte schaaltjes doen en samen met de mihoen, het vlees, de vis, en de sausjes op tafel zetten. #Als de bouillon in het fonduestel begint te pruttelen (niet hard laten koken) kan de maaltijd beginnen. Voorzie voor iedere persoon een schepnetje (of fonduevorkjes), waarin een stukje vis, vlees, oesterzwam, lente-ui, gedurende korte tijd in de bouillon gekookt worden. #Ondertussen een handjevol sojascheuten en Chinese kool in de bouillon doen. Voorzie een lepel en vork of een tang om groenten te scheppen. Je kan eveneens een blaadje sla en een stuk ajuin in de bouillon meekoken. Iedereen brengt sausjes op zijn bord naar eigen smaak. == Serveersuggestie == Na de maaltijd wordt, volgens Chinese traditie, de bouillon in kommetjes verdeeld en uitgedronken == Wijntip == Een droge witte wijn (vb. een Zuid-Afrikaanse Chénin Blanc of een Duitse Frankenwein) {{Recepten}} [[Categorie:Chinese keuken|Chinese fondue]] [[Categorie:Vis- of zeevruchtrecept |Chinese fondue]] [[Categorie:Vleesrecept|Chinese fondue]] [[Categorie:Groentenrecept|Chinese fondue]] {{Sub}} 3k7gw1n1exvmmhf2rlh6l9i0z7kdyye 0 15119 396992 107601 2025-06-18T06:15:09Z JopkeB 18060 Foto toegevoegd 396992 wikitext text/x-wiki [[File:PreservedFood1.jpg|thumb|200px|Potten met geweckte groenten]] '''Conserveren'''. Het verduurzamen van levensmiddelen of andere bederfelijke waardoor aantasting door micro-organismen, zoals bacteriën en schimmels, wordt voorkomen. Soms wordt van bacteriën (gist) of schimmels gebruikt gemaakt om te conserveren. Technieken voor conservering zijn: * [[Kookboek/Bewaren|Bewaren]] * [[Kookboek/Brouwen|Brouwen]] * [[Kookboek/Drogen|Drogen]] * [[Kookboek/Inmaken|Inmaken]] * [[Kookboek/Invriezen|Invriezen]] * [[Kookboek/Jam|Jam maken]] * [[Kookboek/Roken|Roken]] * [[Kookboek/Sauteren|Sauteren]] * [[Kookboek/Versuikeren|Versuikeren]] * [[Kookboek/Inmaken|Wecken]] * [[Kookboek/Wijn|Wijn maken]] * [[Kookboek/Zouten|Zouten]] {{sub}} rjfnrsfz2xj9l34qxt167xwf1vth8t6 10 18597 396962 357537 2025-06-18T00:11:25Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396962 wikitext text/x-wiki <div class="toccolours" style="width: 500px; margin: 0 auto; text-align: center; background: #F1F1DE; color: black; border: 1px solid #CC9;"> [[Afbeelding:To Commons.svg|30px]]&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''Deze afbeelding kan [[m:Transwiki|verplaatst]] worden naar [[commons:Main_Page|Wikimedia Commons]].''' Afbeeldingen op Wikimedia Commons en hun beschrijvingen aldaar zijn beschikbaar op alle projecten en maken hergebruik van afbeeldingen eenvoudiger. ---- <i>Als de afbeelding voorzien is van de juiste informatie (in ieder geval bron, auteur & licentie) dan kan je deze afbeelding verplaatsen naar Commons onder voorbehoud dat alle relevante informatie meegekopieerd wordt.<br>Dat kan bijvoorbeeld met behulp van [https://tools.wikimedia.de/~magnus/commonshelper.php?interface={{CONTENTLANGUAGE}}&image={{PAGENAMEE}}&project=wikibooks&language={{CONTENTLANGUAGE}}&commonsense=1&reallydirectupload=1 deze tool]</i> </div><includeonly>{{ #ifeq: {{NAMESPACE}} | Bestand | [[Categorie:Wikibooks:Verplaats naar Wikimedia Commons]] }}</includeonly><noinclude> ---- [[Categorie:Sjablonen afbeeldingen|{{PAGENAME}}]] </noinclude> sb3rvm5nwpygizhtiat8bgndx8kkx5w 10 18625 396974 344261 2025-06-18T00:31:19Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396974 wikitext text/x-wiki {| cellspacing="8" cellpadding="0" style="font-size: 100%; background-color:rgb(253, 252, 248); color: black; border:1px solid rgb(95, 150, 211); position:relative;{{{1|}}}" | rowspan="2" |[[Image:Book_icoline.svg|100px]] | style="width: 100%; font-size: 190%;" | Dit is een opgeslagen collectie |- | style="font-size: 120%;" | [ [{{Fullurl:Special:Collection/load_collection/|colltitle={{FULLPAGENAMEE}}}} Collectie laden] ] [ [{{Fullurl:Special:Collection/render_collection/|colltitle={{FULLPAGENAMEE}}|writer=rl}} Downloaden als pdf-bestand] ] [ [[Help:Boeken|Help]] ] |} <noinclude> * Deze sjabloon wordt automatisch toegevoegd aan elke nieuwe opgeslagen collectie. </noinclude> jhs0w9x9rel75rhmg3rlkdc91xxsb2t 10 19486 396954 356908 2025-06-18T00:04:36Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396954 wikitext text/x-wiki <div style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"> {| {{Wikitable}} rules=all style="text-align: center; border: 1px solid darkgray;" cellpadding=3 ! rowspan="2" | ! colspan="3" | '''Enkelvoud''' ! colspan="3" | '''Tweevoud''' ! colspan="3" | '''Meervoud''' |- ! '''Mannelijk''' ! '''Vrouwelijk''' ! '''Onzijdig''' ! '''Mannelijk''' ! '''Vrouwelijk''' ! '''Onzijdig''' ! '''Mannelijk''' ! '''Vrouwelijk''' ! '''Onzijdig''' |- | '''Nominatief''' || {{Grc|{{{1}}}}} || {{Grc|{{{2}}}}} || {{Grc|{{{3}}}}} || rowspan=3 | {{Grc|{{{4}}}}} || rowspan=3 | {{Grc|{{{5}}}}} || rowspan=3 | {{Grc|{{{6}}}}} || {{Grc|{{{7}}}}} || {{Grc|{{{8}}}}} || {{Grc|{{{9}}}}} |- | '''Vocatief''' || {{Grc|{{{10}}}}} || {{Grc|{{{11}}}}} || {{Grc|{{{12}}}}} || {{Grc|{{{13}}}}} || {{Grc|{{{14}}}}} || {{Grc|{{{15}}}}} |- | '''Accusatief''' || {{Grc|{{{16}}}}} || {{Grc|{{{17}}}}} || {{Grc|{{{18}}}}} || {{Grc|{{{19}}}}} || {{Grc|{{{20}}}}} || {{Grc|{{{21}}}}} |- | '''Genitief''' || {{Grc|{{{22}}}}} || {{Grc|{{{23}}}}} || {{Grc|{{{24}}}}} || rowspan=2 | {{Grc|{{{25}}}}} || rowspan=2 | {{Grc|{{{26}}}}} || rowspan=2 | {{Grc|{{{27}}}}} || {{Grc|{{{28}}}}} || {{Grc|{{{29}}}}} || {{Grc|{{{30}}}}} |- | '''Datief''' || {{Grc|{{{31}}}}} || {{Grc|{{{32}}}}} || {{Grc|{{{33}}}}} || {{Grc|{{{34}}}}} || {{Grc|{{{35}}}}} || {{Grc|{{{36}}}}} |} </div><noinclude>[[Categorie:Sjablonen voor een bepaald boek|Oudgrieks]]</noinclude> ocylakzk7p37ysia3hdxik4kvwcujuv 0 22184 396932 396787 2025-06-17T17:58:43Z Д.Ильин 28627 396932 wikitext text/x-wiki {{Algemene chemie}} ==VSEPR== {{Definitie|VSEPR-afstotingsaanname:<br>Elektronenparen, gedeeld of eenzaam, stoten elkaar af en dit bepaalt de vorm van een molecuul}} VSEPR (meestal uitgesproken als ''vesper'') staat voor ''Valence Shell Electron Pair Repulsion'', vertaald: ''valentieschil-elekronenpaar-afstoting'' of kortweg het '''afstotingsmodel'''. Het is een theorie die goeddeels als een uitbreiding van het Lewis-model in ''drie dimensies'' beschouwd kan worden. Het idee dat moleculen drie-dimensionale voorwerpen zijn lijkt vandaag voor de hand te liggen, immers een schep suiker of een glas water is dat ook. Toch ondervond de Rotterdammer van 't Hoff met zijn boek ''La chimie dans l'éspace'' in 1874 grote weerstand, zelfs van de grote chemici van zijn tijd, zoals Adolph Kolbe, toen hij voorstelde dat de structuur van moleculen in drie dimensies bezien moest worden. De Fransman Joseph le Bel kwam overigens onafhankelijk van hem met hetzelfde idee. Het afstotingsmodel is van veel later (1957) en sindsdien heeft de computer het mogelijk gemaakt moleculen op allerlei wijzen af te beelden. We zullen hieronder een aantal verschillende manieren van afbeelden laten zien. Er zijn ook meetmethoden ontwikkeld die het mogelijk maken de bindingslengte en -hoeken van (gas)moleculen nauwkeurig te bepalen, zodat we de vormen van allerlei moleculen goed kennen. ==Elektronengebieden== In onze discussie van het Lewis-model hebben we kennis gemaakt met bindingen van orde 1,2 en 3 en met eenzame elektronenparen. We kunnen deze vier samenvatten onder de naam ''elektronengebieden''. De afstotingstheorie stelt dat een molecuul ernaar streeft de hoeken tussen twee elektronengebieden altijd zo groot mogelijk te maken. Dit is niet veel anders dan een gevolg van de wet van Coulomb, immers de elektronengebieden hebben allemaal gemeen dat zij uit negatief geladen elektronen opgebouwd zijn. ===Eén elektronengebied=== In moleculen met erg weinig valentie-elektronen zoals H₂ of gasvormig natrium Na₂ of kalium K₂ is er maar één elektronengebied, de enkele binding tussen de atomen. Het molecuul is dan een rechte halter zonder eenzame paren. {| |[[Image:AX1E0-2D.png|128px]] |[[Image:AX1E0-3D-balls.png|128px]] |} ===Twee elektronengebieden=== Indien er rondom het centrale atoom A twee elektronengebieden zijn trachten die zo ver mogelijk bij elkaar uit de buurt te blijven. Dat betekent dat er een lineaire structuur ontstaat met een X-A-X hoek van 180 graden. {| |[[Image:AX2E0-2D.png|128px]] |[[Image:AX2E0-3D-balls.png|128px]] |} Een goed voorbeeld hiervan is het gasmolecuul Cl-Be-Cl, waarbij we de eenzame paren van de X(=Cl)-atomen even buiten beschouwing laten. Beryllium is elektronendeficiënt met maar twee valentie-elektronen en neemt daardoor soms configuraties aan die ver van de octetregel afwijken. Lineaire moleculen met twee elektronengebieden zijn echter ook mogelijk met twee dubbele bindingen zoals O=C=O (CO₂) of een enkele en een driedubbele zoals in H-C≡N. De H-C-N hoek is dus 180 graden. Aan de stikstofkant van dit molecuul H-C≡N| zit een eenzaam elektronenpaar E. De hoek C-N-E is ook 180 graden. Voor de meeste technieken is dit eenzaam paar echter niet te 'zien' en het eenzaam paar wordt daarom vaak niet afgebeeld, maar de positie van een eenzaam paar kan wel de eigenschappen van een molecuul beïnvloeden. {| |[[Image:AX1E1-2D.png|128px]] |[[Image:AX1E1-3D-balls.png|128px]] |} ===Drie elektronengebieden=== Indien er rond een atoom A drie elektronengebieden zijn is de geometrie die ze zo ver mogelijk uit elkaar brengt een vlakke driehoek met drie hoeken van 120 graden. Voorbeelden van een dergelijke vlakke ''trigonale'' structuur zijn #moleculen als BF₃ en AlCl₃, beide met drie enkele bindingen en daarmee elektronendeficiënt (geen octet rond B of Al) #ionen als carbonaat CO₃^2- met drie gelijkwaardige bindingen van orde 1.333 (of drie resonantiestructuren) #veel moleculen met een dubbele binding zoals formaldehyde (methanal) H₂C=O {| |[[Image:AX3E0-side-2D.png|128px]] |[[Image:AX3E0-3D-balls.png|128px]] |} Deze structuur kan nog in het platte vlak weergegeven worden, maar soms wordt al, als hierboven een stereoweergave gesimuleerd door gebruik te maken van drie verschillende 'staafjes'. Een gewoon streepje wordt geacht in het vlak van de tekening (het scherm, het bord) te liggen. Een solide wig stelt een atoom voor dat uit het vlak steekt in de richting van de waarnemer. Een gearceerde wig wordt geacht naar achteren te steken, het bord of scherm in. Indien een van de elektronengebieden wordt ingenomen door een eenzaam paar ontstaat er een gebogen molecuul met een X-A-X hoek van ''bij benadering'' 120 graden. Dat dit slechts een benadering is hoeft geen verbazing te wekken als we bedenken dat de ladingswolk van het eenzame paar best een wat andere vorm kan hebben dan die van de twee X-A bindingen. Het molecuul zal dan díé vorm aannemen waarbij de ladingswolken er elkaar zo weinig mogelijk in de weg zitten. Dit kan best bij 121 of bij 119 graden zijn. {| |[[Image:AX2E1-2D.png|128px]] |[[Image:AX2E1-3D-balls.png|128px]] |} Een goed voorbeeld van een dergelijk gebogen molecuul is SO₂. Een Lewis-berekening leert dat het een eenzaam paar heeft op het zwavel atoom en twee S-O bindingen van orde 1.5 (ofwel twee resonantiestructuren met een enkele en een dubbele binding). De gemeten bindingshoek is 119 graden en beide S-O bindingen zijn 143.1 pm lang. De gebogen vorm is vooral goed duidelijk als we het eenzame paar weglaten uit de afbeelding. {| |[[File:Sulfur-dioxide-ve-A-2D.png|128px]] |<math>\leftrightarrow</math> |[[File:Sulfur-dioxide-ve-C-2D.png|128px]] |[[File:Sulfur-dioxide-3D-vdW.png|128px]] |} ===Vier elektronengebieden=== Het belangrijkste geval is dat van vier gebieden omdat deze structuur de basis van het merendeel van de organische chemie. {| |[[Image:AX4E0-2D.png|128px]] |[[Image:AX4E0-3D-balls.png|128px]] |} Deze structuur kan alleen in drie dimensies goed begrepen worden, omdat het zo ver mogelijk van elkaar weg plaatsen van vier gebieden leidt tot hoeken van ~109 graden in een '''tetraëdrische''' vorm. De tetraëder, het regelmatig viervlak, is daarmee een eindeloos weerkerend motief in met name de organische chemie. Er zijn zelfs chemische vakbladen naar vernoemd zoals "Tetrahedron letters". De linkerweergave laat opnieuw het gebruik van een solide wig zien als aanduiding van een uit het vlak van tekening stekende binding en de gearceerde die juist naar achteren steekt. Het is belangrijk zich deze tekenwijze goed eigen te maken omdat het de manier is waarop men dat met de hand op een bord of op papier tekenen kan. In de organische chemie is dit de standaardnotatie. Het archetype van deze structuur is het methaanmolecuul. We hebben de structuur daarvan eerder als Lewis-structuur uitgewerkt, maar dat resulteerde in een weergave in het platte vlak die ten onrechte de indruk wekte dat alle hoeken 90 graden zouden zijn. Alleen als we het voorbeeld van van 't Hoff en le Bel volgen en in drie dimensies denken we komen we op de juiste tetraëdrische vorm met zijn grotere hoeken van 109 graden. {| |[[Bestand:Elektronenformel Punkte CH4.svg|150px|thumb|"Platte" Lewis-structuur]] |[[Image:AX4E0-3D-balls.png|150px|thumb|3D-structuur]] |[[File:Enant.png|300px]] |} In de tijd van le Bel en van 't Hoff was er nog bitter weinig bewijs dat methaan inderdaad deze vorm had. Er waren nog geen methoden om de vorm van een molecuul te bepalen. Wel kon er aangetoond worden dat wanneer de vier buuratomen (''liganden'') allemaal verschillend zijn (bijvoorbeeld een H, een F, een Cl en een Br atoom), er twee ''verschillende moleculen'' mogelijk zijn die elkaars spiegelbeeld zijn. Het is niet mogelijk het ene molecuul door te draaien in het andere over te voeren, net als bij een linker- en een rechterhandschoen het geval is. Men noemt dit verschijnsel ''chiraliteit''. Indien één van de elektronengebieden een eenzaam paar is krijgen we een ''trigonaal piramidale'' vorm. Dit is vooral goed te zien als het eenzame paar niet wordt afgebeeld, zoals in de derde weergave. {| |[[Image:AX3E1-2D.png|128px]] |[[Image:AX3E1-3D-balls.png|128px]] |[[File:Ammonia-3D-sticks.png|128px]] |} Een bekend voorbeeld van deze structuur is het ammoniakmolecuul |NH₃ dat drie N-H bindingen plus één eenzaam paar heeft. De H-N-H bindingshoeken wijken een beetje af van 109, nl. 107.8 Een bekend geval met twee elektronenparen is water H₂O. Het is een gebogen molecuul met een bindingshoek van iets minder dan 109 graden (gemeten: 104.45). Opnieuw is dat vooral goed te zien als we de twee eenzame paren niet afbeelden. {| |[[Image:AX2E2-2D.png|128px]] |[[Image:AX2E2-3D-balls.png|128px]] |[[File:Water molecule.svg|128px]] |} ===Grotere sterische getallen dan 4=== Het aantal elektronengebieden wordt ook wel het ''sterisch getal'' genoemd. Bij zwaardere elementen is er vaak ruimte voor meer buuratomen, ''liganden'' genoemd. Het is in sommige gevallen mogelijk het Lewis+afstotingsmodel uit te breiden door de octetregel 'uit te breiden', dat wil zeggen aan te nemen dat een atoom niet 8, maar 10 of 12 elektronen rond zich verzamelt. Deze aanname niet erg goed in overeenstemming te brengen met de resultaten van de betere golfmechanische modellen en de "uitgebreide octetregel" zal hier niet verder uitgewerkt worden. Dat wil niet zeggen dat er geen moleculen zijn met meer liganden, integendeel! Een aantal bekende vormen staan hieronder afgebeeld. Een veelvoorkomende vorm is die van de octaëder, de vorm aangenomen door moleculen als SF₆. De octaëder is in de anorganische chemie ongeveer even alledaags als de tetraëder dat is in de organische chemie. {| class=wikitable !Sterisch <br> Getal !Basisvorm <br> 0 EP !1 EP !2 EP !3 EP |- |rowspan="2"|5 || [[Image:AX5E0-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>trigonale bipiramide</div> || [[Image:AX4E1-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>wipwap</div> || [[Image:AX3E2-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>T-vorm</div> || [[Image:AX2E3-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>lineair</div> |- |[[Image:Trigonal-bipyramidal-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>trigonale bipiramide</div> || [[Image:AX4E1-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>wipwap</div> || [[Image:AX3E2-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>T-vorm</div> || [[Image:AX2E3-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>lineair</div> |- |rowspan="2"|6 || [[Image:AX6E0-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>octaëdrisch</div> || [[Image:AX5E1-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>vierkante piramide</div> || [[Image:AX4E2-2D.svg|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>vlak vierkant</div> || &nbsp; |- | [[Image:AX6E0-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>octaëdrisch</div> || [[Image:AX5E1-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>vierkante piramide</div> || [[Image:AX4E2-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>vlak vierkant</div> || &nbsp; <!-- |- |rowspan="2"|7 || [[Image:AX7E0-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>pentagonale bipiramide</div> ||[[Image:AX6E1-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>pentagonale piramide</div> || &nbsp; || &nbsp; |- | [[Image:AX7E0-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>pentagonale bipiramide</div> ||[[Image:AX6E1-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>pentagonale piramide</div> || &nbsp; || &nbsp; --> |} ==Lewis-basen en zuren== Moleculen met een laag sterisch getal en moleculen met ten minste één eenzaam paar kunnen een reactie met elkaar aangaan. Het klassieke voorbeeld daarvan zijn de moleculen BF₃ en NH₃. [[Bestand:NH3-BF3-adduct-bond-lengthening-2D.png|thumb|300px|De reactie van het Lewis-zuur BF₃ en de Lewis-base NH₃.]] 9agv57htrikzf6h8yomplcz3q5dqyu0 396933 396932 2025-06-17T18:02:45Z Erik Baas 2193 Wijzigingen door [[Speciaal:Contributions/Д.Ильин|Д.Ильин]] hersteld tot de versie na de laatste wijziging door Erik Baas 352347 wikitext text/x-wiki {{Algemene chemie}} ==VSEPR== {{Definitie|VSEPR-afstotingsaanname:<br>Elektronenparen, gedeeld of eenzaam, stoten elkaar af en dit bepaalt de vorm van een molecuul}} VSEPR (meestal uitgesproken als ''vesper'') staat voor ''Valence Shell Electron Pair Repulsion'', vertaald: ''valentieschil-elekronenpaar-afstoting'' of kortweg het '''afstotingsmodel'''. Het is een theorie die goeddeels als een uitbreiding van het Lewis-model in ''drie dimensies'' beschouwd kan worden. Het idee dat moleculen drie-dimensionale voorwerpen zijn lijkt vandaag voor de hand te liggen, immers een schep suiker of een glas water is dat ook. Toch ondervond de Rotterdammer van 't Hoff met zijn boek ''La chimie dans l'éspace'' in 1874 grote weerstand, zelfs van de grote chemici van zijn tijd, zoals Adolph Kolbe, toen hij voorstelde dat de structuur van moleculen in drie dimensies bezien moest worden. De Fransman Joseph le Bel kwam overigens onafhankelijk van hem met hetzelfde idee. Het afstotingsmodel is van veel later (1957) en sindsdien heeft de computer het mogelijk gemaakt moleculen op allerlei wijzen af te beelden. We zullen hieronder een aantal verschillende manieren van afbeelden laten zien. Er zijn ook meetmethoden ontwikkeld die het mogelijk maken de bindingslengte en -hoeken van (gas)moleculen nauwkeurig te bepalen, zodat we de vormen van allerlei moleculen goed kennen. ==Elektronengebieden== In onze discussie van het Lewis-model hebben we kennis gemaakt met bindingen van orde 1,2 en 3 en met eenzame elektronenparen. We kunnen deze vier samenvatten onder de naam ''elektronengebieden''. De afstotingstheorie stelt dat een molecuul ernaar streeft de hoeken tussen twee elektronengebieden altijd zo groot mogelijk te maken. Dit is niet veel anders dan een gevolg van de wet van Coulomb, immers de elektronengebieden hebben allemaal gemeen dat zij uit negatief geladen elektronen opgebouwd zijn. ===Eén elektronengebied=== In moleculen met erg weinig valentie-elektronen zoals H₂ of gasvormig natrium Na₂ of kalium K₂ is er maar één elektronengebied, de enkele binding tussen de atomen. Het molecuul is dan een rechte halter zonder eenzame paren. {| |[[Image:AX1E0-2D.png|128px]] |[[Image:AX1E0-3D-balls.png|128px]] |} ===Twee elektronengebieden=== Indien er rondom het centrale atoom A twee elektronengebieden zijn trachten die zo ver mogelijk bij elkaar uit de buurt te blijven. Dat betekent dat er een lineaire structuur ontstaat met een X-A-X hoek van 180 graden. {| |[[Image:AX2E0-2D.png|128px]] |[[Image:AX2E0-3D-balls.png|128px]] |} Een goed voorbeeld hiervan is het gasmolecuul Cl-Be-Cl, waarbij we de eenzame paren van de X(=Cl)-atomen even buiten beschouwing laten. Beryllium is elektronendeficiënt met maar twee valentie-elektronen en neemt daardoor soms configuraties aan die ver van de octetregel afwijken. Lineaire moleculen met twee elektronengebieden zijn echter ook mogelijk met twee dubbele bindingen zoals O=C=O (CO₂) of een enkele en een driedubbele zoals in H-C≡N. De H-C-N hoek is dus 180 graden. Aan de stikstofkant van dit molecuul H-C≡N| zit een eenzaam elektronenpaar E. De hoek C-N-E is ook 180 graden. Voor de meeste technieken is dit eenzaam paar echter niet te 'zien' en het eenzaam paar wordt daarom vaak niet afgebeeld, maar de positie van een eenzaam paar kan wel de eigenschappen van een molecuul beïnvloeden. {| |[[Image:AX1E1-2D.png|128px]] |[[Image:AX1E1-3D-balls.png|128px]] |} ===Drie elektronengebieden=== Indien er rond een atoom A drie elektronengebieden zijn is de geometrie die ze zo ver mogelijk uit elkaar brengt een vlakke driehoek met drie hoeken van 120 graden. Voorbeelden van een dergelijke vlakke ''trigonale'' structuur zijn #moleculen als BF₃ en AlCl₃, beide met drie enkele bindingen en daarmee elektronendeficiënt (geen octet rond B of Al) #ionen als carbonaat CO₃^2- met drie gelijkwaardige bindingen van orde 1.333 (of drie resonantiestructuren) #veel moleculen met een dubbele binding zoals formaldehyde (methanal) H₂C=O {| |[[Image:AX3E0-side-2D.png|128px]] |[[Image:AX3E0-3D-balls.png|128px]] |} Deze structuur kan nog in het platte vlak weergegeven worden, maar soms wordt al, als hierboven een stereoweergave gesimuleerd door gebruik te maken van drie verschillende 'staafjes'. Een gewoon streepje wordt geacht in het vlak van de tekening (het scherm, het bord) te liggen. Een solide wig stelt een atoom voor dat uit het vlak steekt in de richting van de waarnemer. Een gearceerde wig wordt geacht naar achteren te steken, het bord of scherm in. Indien een van de elektronengebieden wordt ingenomen door een eenzaam paar ontstaat er een gebogen molecuul met een X-A-X hoek van ''bij benadering'' 120 graden. Dat dit slechts een benadering is hoeft geen verbazing te wekken als we bedenken dat de ladingswolk van het eenzame paar best een wat andere vorm kan hebben dan die van de twee X-A bindingen. Het molecuul zal dan díé vorm aannemen waarbij de ladingswolken er elkaar zo weinig mogelijk in de weg zitten. Dit kan best bij 121 of bij 119 graden zijn. {| |[[Image:AX2E1-2D.png|128px]] |[[Image:AX2E1-3D-balls.png|128px]] |} Een goed voorbeeld van een dergelijk gebogen molecuul is SO₂. Een Lewis-berekening leert dat het een eenzaam paar heeft op het zwavel atoom en twee S-O bindingen van orde 1.5 (ofwel twee resonantiestructuren met een enkele en een dubbele binding). De gemeten bindingshoek is 119 graden en beide S-O bindingen zijn 143.1 pm lang. De gebogen vorm is vooral goed duidelijk als we het eenzame paar weglaten uit de afbeelding. {| |[[File:Sulfur-dioxide-ve-A-2D.png|128px]] |<math>\leftrightarrow</math> |[[File:Sulfur-dioxide-ve-C-2D.png|128px]] |[[File:Sulfur-dioxide-3D-vdW.png|128px]] |} ===Vier elektronengebieden=== Het belangrijkste geval is dat van vier gebieden omdat deze structuur de basis van het merendeel van de organische chemie. {| |[[Image:AX4E0-2D.png|128px]] |[[Image:AX4E0-3D-balls.png|128px]] |} Deze structuur kan alleen in drie dimensies goed begrepen worden, omdat het zo ver mogelijk van elkaar weg plaatsen van vier gebieden leidt tot hoeken van ~109 graden in een '''tetraëdrische''' vorm. De tetraëder, het regelmatig viervlak, is daarmee een eindeloos weerkerend motief in met name de organische chemie. Er zijn zelfs chemische vakbladen naar vernoemd zoals "Tetrahedron letters". De linkerweergave laat opnieuw het gebruik van een solide wig zien als aanduiding van een uit het vlak van tekening stekende binding en de gearceerde die juist naar achteren steekt. Het is belangrijk zich deze tekenwijze goed eigen te maken omdat het de manier is waarop men dat met de hand op een bord of op papier tekenen kan. In de organische chemie is dit de standaardnotatie. Het archetype van deze structuur is het methaanmolecuul. We hebben de structuur daarvan eerder als Lewis-structuur uitgewerkt, maar dat resulteerde in een weergave in het platte vlak die ten onrechte de indruk wekte dat alle hoeken 90 graden zouden zijn. Alleen als we het voorbeeld van van 't Hoff en le Bel volgen en in drie dimensies denken we komen we op de juiste tetraëdrische vorm met zijn grotere hoeken van 109 graden. {| |[[Bestand:Elektronenformel Punkte CH4.svg|150px|thumb|"Platte" Lewis-structuur]] |[[Image:AX4E0-3D-balls.png|150px|thumb|3D-structuur]] |[[File:Enant.png|300px]] |} In de tijd van le Bel en van 't Hoff was er nog bitter weinig bewijs dat methaan inderdaad deze vorm had. Er waren nog geen methoden om de vorm van een molecuul te bepalen. Wel kon er aangetoond worden dat wanneer de vier buuratomen (''liganden'') allemaal verschillend zijn (bijvoorbeeld een H, een F, een Cl en een Br atoom), er twee ''verschillende moleculen'' mogelijk zijn die elkaars spiegelbeeld zijn. Het is niet mogelijk het ene molecuul door te draaien in het andere over te voeren, net als bij een linker- en een rechterhandschoen het geval is. Men noemt dit verschijnsel ''chiraliteit''. Indien één van de elektronengebieden een eenzaam paar is krijgen we een ''trigonaal piramidale'' vorm. Dit is vooral goed te zien als het eenzame paar niet wordt afgebeeld, zoals in de derde weergave. {| |[[Image:AX3E1-2D.png|128px]] |[[Image:AX3E1-3D-balls.png|128px]] |[[File:Ammonia-3D-sticks.png|128px]] |} Een bekend voorbeeld van deze structuur is het ammoniakmolecuul |NH₃ dat drie N-H bindingen plus één eenzaam paar heeft. De H-N-H bindingshoeken wijken een beetje af van 109, nl. 107.8 Een bekend geval met twee elektronenparen is water H₂O. Het is een gebogen molecuul met een bindingshoek van iets minder dan 109 graden (gemeten: 104.45). Opnieuw is dat vooral goed te zien als we de twee eenzame paren niet afbeelden. {| |[[Image:AX2E2-2D.png|128px]] |[[Image:AX2E2-3D-balls.png|128px]] |[[File:Water molecule.svg|128px]] |} ===Grotere sterische getallen dan 4=== Het aantal elektronengebieden wordt ook wel het ''sterisch getal'' genoemd. Bij zwaardere elementen is er vaak ruimte voor meer buuratomen, ''liganden'' genoemd. Het is in sommige gevallen mogelijk het Lewis+afstotingsmodel uit te breiden door de octetregel 'uit te breiden', dat wil zeggen aan te nemen dat een atoom niet 8, maar 10 of 12 elektronen rond zich verzamelt. Deze aanname niet erg goed in overeenstemming te brengen met de resultaten van de betere golfmechanische modellen en de "uitgebreide octetregel" zal hier niet verder uitgewerkt worden. Dat wil niet zeggen dat er geen moleculen zijn met meer liganden, integendeel! Een aantal bekende vormen staan hieronder afgebeeld. Een veelvoorkomende vorm is die van de octaëder, de vorm aangenomen door moleculen als SF₆. De octaëder is in de anorganische chemie ongeveer even alledaags als de tetraëder dat is in de organische chemie. {| class=wikitable !Sterisch <br> Getal !Basisvorm <br> 0 EP !1 EP !2 EP !3 EP |- |rowspan="2"|5 || [[Image:AX5E0-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>trigonale bipiramide</div> || [[Image:AX4E1-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>wipwap</div> || [[Image:AX3E2-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>T-vorm</div> || [[Image:AX2E3-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>lineair</div> |- |[[Image:Trigonal-bipyramidal-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>trigonale bipiramide</div> || [[Image:AX4E1-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>wipwap</div> || [[Image:AX3E2-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>T-vorm</div> || [[Image:AX2E3-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>lineair</div> |- |rowspan="2"|6 || [[Image:AX6E0-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>octaëdrisch</div> || [[Image:AX5E1-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>vierkante piramide</div> || [[Image:AX4E2-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>vlak vierkant</div> || &nbsp; |- | [[Image:AX6E0-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>octaëdrisch</div> || [[Image:AX5E1-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>vierkante piramide</div> || [[Image:AX4E2-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>vlak vierkant</div> || &nbsp; <!-- |- |rowspan="2"|7 || [[Image:AX7E0-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>pentagonale bipiramide</div> ||[[Image:AX6E1-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>pentagonale piramide</div> || &nbsp; || &nbsp; |- | [[Image:AX7E0-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>pentagonale bipiramide</div> ||[[Image:AX6E1-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>pentagonale piramide</div> || &nbsp; || &nbsp; --> |} ==Lewis-basen en zuren== Moleculen met een laag sterisch getal en moleculen met ten minste één eenzaam paar kunnen een reactie met elkaar aangaan. Het klassieke voorbeeld daarvan zijn de moleculen BF₃ en NH₃. [[Bestand:NH3-BF3-adduct-bond-lengthening-2D.png|thumb|300px|De reactie van het Lewis-zuur BF₃ en de Lewis-base NH₃.]] mssz6hlk9xmy5wrmfa64qbhg21kf2zs 396934 396933 2025-06-17T18:08:25Z Д.Ильин 28627 396934 wikitext text/x-wiki {{Algemene chemie}} ==VSEPR== {{Definitie|VSEPR-afstotingsaanname:<br>Elektronenparen, gedeeld of eenzaam, stoten elkaar af en dit bepaalt de vorm van een molecuul}} VSEPR (meestal uitgesproken als ''vesper'') staat voor ''Valence Shell Electron Pair Repulsion'', vertaald: ''valentieschil-elekronenpaar-afstoting'' of kortweg het '''afstotingsmodel'''. Het is een theorie die goeddeels als een uitbreiding van het Lewis-model in ''drie dimensies'' beschouwd kan worden. Het idee dat moleculen drie-dimensionale voorwerpen zijn lijkt vandaag voor de hand te liggen, immers een schep suiker of een glas water is dat ook. Toch ondervond de Rotterdammer van 't Hoff met zijn boek ''La chimie dans l'éspace'' in 1874 grote weerstand, zelfs van de grote chemici van zijn tijd, zoals Adolph Kolbe, toen hij voorstelde dat de structuur van moleculen in drie dimensies bezien moest worden. De Fransman Joseph le Bel kwam overigens onafhankelijk van hem met hetzelfde idee. Het afstotingsmodel is van veel later (1957) en sindsdien heeft de computer het mogelijk gemaakt moleculen op allerlei wijzen af te beelden. We zullen hieronder een aantal verschillende manieren van afbeelden laten zien. Er zijn ook meetmethoden ontwikkeld die het mogelijk maken de bindingslengte en -hoeken van (gas)moleculen nauwkeurig te bepalen, zodat we de vormen van allerlei moleculen goed kennen. ==Elektronengebieden== In onze discussie van het Lewis-model hebben we kennis gemaakt met bindingen van orde 1,2 en 3 en met eenzame elektronenparen. We kunnen deze vier samenvatten onder de naam ''elektronengebieden''. De afstotingstheorie stelt dat een molecuul ernaar streeft de hoeken tussen twee elektronengebieden altijd zo groot mogelijk te maken. Dit is niet veel anders dan een gevolg van de wet van Coulomb, immers de elektronengebieden hebben allemaal gemeen dat zij uit negatief geladen elektronen opgebouwd zijn. ===Eén elektronengebied=== In moleculen met erg weinig valentie-elektronen zoals H₂ of gasvormig natrium Na₂ of kalium K₂ is er maar één elektronengebied, de enkele binding tussen de atomen. Het molecuul is dan een rechte halter zonder eenzame paren. {| |[[Image:AX1E0-2D.png|128px]] |[[Image:AX1E0-3D-balls.png|128px]] |} ===Twee elektronengebieden=== Indien er rondom het centrale atoom A twee elektronengebieden zijn trachten die zo ver mogelijk bij elkaar uit de buurt te blijven. Dat betekent dat er een lineaire structuur ontstaat met een X-A-X hoek van 180 graden. {| |[[Image:AX2E0-2D.png|128px]] |[[Image:AX2E0-3D-balls.png|128px]] |} Een goed voorbeeld hiervan is het gasmolecuul Cl-Be-Cl, waarbij we de eenzame paren van de X(=Cl)-atomen even buiten beschouwing laten. Beryllium is elektronendeficiënt met maar twee valentie-elektronen en neemt daardoor soms configuraties aan die ver van de octetregel afwijken. Lineaire moleculen met twee elektronengebieden zijn echter ook mogelijk met twee dubbele bindingen zoals O=C=O (CO₂) of een enkele en een driedubbele zoals in H-C≡N. De H-C-N hoek is dus 180 graden. Aan de stikstofkant van dit molecuul H-C≡N| zit een eenzaam elektronenpaar E. De hoek C-N-E is ook 180 graden. Voor de meeste technieken is dit eenzaam paar echter niet te 'zien' en het eenzaam paar wordt daarom vaak niet afgebeeld, maar de positie van een eenzaam paar kan wel de eigenschappen van een molecuul beïnvloeden. {| |[[Image:AX1E1-2D.png|128px]] |[[Image:AX1E1-3D-balls.png|128px]] |} ===Drie elektronengebieden=== Indien er rond een atoom A drie elektronengebieden zijn is de geometrie die ze zo ver mogelijk uit elkaar brengt een vlakke driehoek met drie hoeken van 120 graden. Voorbeelden van een dergelijke vlakke ''trigonale'' structuur zijn #moleculen als BF₃ en AlCl₃, beide met drie enkele bindingen en daarmee elektronendeficiënt (geen octet rond B of Al) #ionen als carbonaat CO₃^2- met drie gelijkwaardige bindingen van orde 1.333 (of drie resonantiestructuren) #veel moleculen met een dubbele binding zoals formaldehyde (methanal) H₂C=O {| |[[Image:AX3E0-side-2D.png|128px]] |[[Image:AX3E0-3D-balls.png|128px]] |} Deze structuur kan nog in het platte vlak weergegeven worden, maar soms wordt al, als hierboven een stereoweergave gesimuleerd door gebruik te maken van drie verschillende 'staafjes'. Een gewoon streepje wordt geacht in het vlak van de tekening (het scherm, het bord) te liggen. Een solide wig stelt een atoom voor dat uit het vlak steekt in de richting van de waarnemer. Een gearceerde wig wordt geacht naar achteren te steken, het bord of scherm in. Indien een van de elektronengebieden wordt ingenomen door een eenzaam paar ontstaat er een gebogen molecuul met een X-A-X hoek van ''bij benadering'' 120 graden. Dat dit slechts een benadering is hoeft geen verbazing te wekken als we bedenken dat de ladingswolk van het eenzame paar best een wat andere vorm kan hebben dan die van de twee X-A bindingen. Het molecuul zal dan díé vorm aannemen waarbij de ladingswolken er elkaar zo weinig mogelijk in de weg zitten. Dit kan best bij 121 of bij 119 graden zijn. {| |[[Image:AX2E1-2D.png|128px]] |[[Image:AX2E1-3D-balls.png|128px]] |} Een goed voorbeeld van een dergelijk gebogen molecuul is SO₂. Een Lewis-berekening leert dat het een eenzaam paar heeft op het zwavel atoom en twee S-O bindingen van orde 1.5 (ofwel twee resonantiestructuren met een enkele en een dubbele binding). De gemeten bindingshoek is 119 graden en beide S-O bindingen zijn 143.1 pm lang. De gebogen vorm is vooral goed duidelijk als we het eenzame paar weglaten uit de afbeelding. {| |[[File:Sulfur-dioxide-ve-A-2D.png|128px]] |<math>\leftrightarrow</math> |[[File:Sulfur-dioxide-ve-C-2D.png|128px]] |[[File:Sulfur-dioxide-3D-vdW.png|128px]] |} ===Vier elektronengebieden=== Het belangrijkste geval is dat van vier gebieden omdat deze structuur de basis van het merendeel van de organische chemie. {| |[[Image:AX4E0-2D.png|128px]] |[[Image:AX4E0-3D-balls.png|128px]] |} Deze structuur kan alleen in drie dimensies goed begrepen worden, omdat het zo ver mogelijk van elkaar weg plaatsen van vier gebieden leidt tot hoeken van ~109 graden in een '''tetraëdrische''' vorm. De tetraëder, het regelmatig viervlak, is daarmee een eindeloos weerkerend motief in met name de organische chemie. Er zijn zelfs chemische vakbladen naar vernoemd zoals "Tetrahedron letters". De linkerweergave laat opnieuw het gebruik van een solide wig zien als aanduiding van een uit het vlak van tekening stekende binding en de gearceerde die juist naar achteren steekt. Het is belangrijk zich deze tekenwijze goed eigen te maken omdat het de manier is waarop men dat met de hand op een bord of op papier tekenen kan. In de organische chemie is dit de standaardnotatie. Het archetype van deze structuur is het methaanmolecuul. We hebben de structuur daarvan eerder als Lewis-structuur uitgewerkt, maar dat resulteerde in een weergave in het platte vlak die ten onrechte de indruk wekte dat alle hoeken 90 graden zouden zijn. Alleen als we het voorbeeld van van 't Hoff en le Bel volgen en in drie dimensies denken we komen we op de juiste tetraëdrische vorm met zijn grotere hoeken van 109 graden. {| |[[Bestand:Elektronenformel Punkte CH4.svg|150px|thumb|"Platte" Lewis-structuur]] |[[Image:AX4E0-3D-balls.png|150px|thumb|3D-structuur]] |[[File:Enant.png|300px]] |} In de tijd van le Bel en van 't Hoff was er nog bitter weinig bewijs dat methaan inderdaad deze vorm had. Er waren nog geen methoden om de vorm van een molecuul te bepalen. Wel kon er aangetoond worden dat wanneer de vier buuratomen (''liganden'') allemaal verschillend zijn (bijvoorbeeld een H, een F, een Cl en een Br atoom), er twee ''verschillende moleculen'' mogelijk zijn die elkaars spiegelbeeld zijn. Het is niet mogelijk het ene molecuul door te draaien in het andere over te voeren, net als bij een linker- en een rechterhandschoen het geval is. Men noemt dit verschijnsel ''chiraliteit''. Indien één van de elektronengebieden een eenzaam paar is krijgen we een ''trigonaal piramidale'' vorm. Dit is vooral goed te zien als het eenzame paar niet wordt afgebeeld, zoals in de derde weergave. {| |[[Image:AX3E1-2D.png|128px]] |[[Image:AX3E1-3D-balls.png|128px]] |[[File:Ammonia-3D-sticks.png|128px]] |} Een bekend voorbeeld van deze structuur is het ammoniakmolecuul |NH₃ dat drie N-H bindingen plus één eenzaam paar heeft. De H-N-H bindingshoeken wijken een beetje af van 109, nl. 107.8 Een bekend geval met twee elektronenparen is water H₂O. Het is een gebogen molecuul met een bindingshoek van iets minder dan 109 graden (gemeten: 104.45). Opnieuw is dat vooral goed te zien als we de twee eenzame paren niet afbeelden. {| |[[Image:AX2E2-2D.png|128px]] |[[Image:AX2E2-3D-balls.png|128px]] |[[File:Water molecule.svg|128px]] |} ===Grotere sterische getallen dan 4=== Het aantal elektronengebieden wordt ook wel het ''sterisch getal'' genoemd. Bij zwaardere elementen is er vaak ruimte voor meer buuratomen, ''liganden'' genoemd. Het is in sommige gevallen mogelijk het Lewis+afstotingsmodel uit te breiden door de octetregel 'uit te breiden', dat wil zeggen aan te nemen dat een atoom niet 8, maar 10 of 12 elektronen rond zich verzamelt. Deze aanname niet erg goed in overeenstemming te brengen met de resultaten van de betere golfmechanische modellen en de "uitgebreide octetregel" zal hier niet verder uitgewerkt worden. Dat wil niet zeggen dat er geen moleculen zijn met meer liganden, integendeel! Een aantal bekende vormen staan hieronder afgebeeld. Een veelvoorkomende vorm is die van de octaëder, de vorm aangenomen door moleculen als SF₆. De octaëder is in de anorganische chemie ongeveer even alledaags als de tetraëder dat is in de organische chemie. {| class=wikitable !Sterisch <br> Getal !Basisvorm <br> 0 EP !1 EP !2 EP !3 EP |- |rowspan="2"|5 || [[Image:AX5E0-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>trigonale bipiramide</div> || [[Image:AX4E1-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>wipwap</div> || [[Image:AX3E2-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>T-vorm</div> || [[Image:AX2E3-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>lineair</div> |- |[[Image:Trigonal-bipyramidal-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>trigonale bipiramide</div> || [[Image:AX4E1-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>wipwap</div> || [[Image:AX3E2-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>T-vorm</div> || [[Image:AX2E3-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>lineair</div> |- |rowspan="2"|6 || [[Image:AX6E0-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>octaëdrisch</div> || [[Image:AX5E1-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>vierkante piramide</div> || [[Image:AX4E2-2D.svg|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>vlak vierkant</div> || &nbsp; |- | [[Image:AX6E0-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>octaëdrisch</div> || [[Image:AX5E1-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>vierkante piramide</div> || [[Image:AX4E2-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>vlak vierkant</div> || &nbsp; <!-- |- |rowspan="2"|7 || [[Image:AX7E0-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>pentagonale bipiramide</div> ||[[Image:AX6E1-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>pentagonale piramide</div> || &nbsp; || &nbsp; |- | [[Image:AX7E0-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>pentagonale bipiramide</div> ||[[Image:AX6E1-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>pentagonale piramide</div> || &nbsp; || &nbsp; --> |} ==Lewis-basen en zuren== Moleculen met een laag sterisch getal en moleculen met ten minste één eenzaam paar kunnen een reactie met elkaar aangaan. Het klassieke voorbeeld daarvan zijn de moleculen BF₃ en NH₃. [[Bestand:NH3-BF3-adduct-bond-lengthening-2D.png|thumb|300px|De reactie van het Lewis-zuur BF₃ en de Lewis-base NH₃.]] 9agv57htrikzf6h8yomplcz3q5dqyu0 396998 396934 2025-06-18T08:14:31Z Д.Ильин 28627 396998 wikitext text/x-wiki {{Algemene chemie}} ==VSEPR== {{Definitie|VSEPR-afstotingsaanname:<br>Elektronenparen, gedeeld of eenzaam, stoten elkaar af en dit bepaalt de vorm van een molecuul}} VSEPR (meestal uitgesproken als ''vesper'') staat voor ''Valence Shell Electron Pair Repulsion'', vertaald: ''valentieschil-elekronenpaar-afstoting'' of kortweg het '''afstotingsmodel'''. Het is een theorie die goeddeels als een uitbreiding van het Lewis-model in ''drie dimensies'' beschouwd kan worden. Het idee dat moleculen drie-dimensionale voorwerpen zijn lijkt vandaag voor de hand te liggen, immers een schep suiker of een glas water is dat ook. Toch ondervond de Rotterdammer van 't Hoff met zijn boek ''La chimie dans l'éspace'' in 1874 grote weerstand, zelfs van de grote chemici van zijn tijd, zoals Adolph Kolbe, toen hij voorstelde dat de structuur van moleculen in drie dimensies bezien moest worden. De Fransman Joseph le Bel kwam overigens onafhankelijk van hem met hetzelfde idee. Het afstotingsmodel is van veel later (1957) en sindsdien heeft de computer het mogelijk gemaakt moleculen op allerlei wijzen af te beelden. We zullen hieronder een aantal verschillende manieren van afbeelden laten zien. Er zijn ook meetmethoden ontwikkeld die het mogelijk maken de bindingslengte en -hoeken van (gas)moleculen nauwkeurig te bepalen, zodat we de vormen van allerlei moleculen goed kennen. ==Elektronengebieden== In onze discussie van het Lewis-model hebben we kennis gemaakt met bindingen van orde 1,2 en 3 en met eenzame elektronenparen. We kunnen deze vier samenvatten onder de naam ''elektronengebieden''. De afstotingstheorie stelt dat een molecuul ernaar streeft de hoeken tussen twee elektronengebieden altijd zo groot mogelijk te maken. Dit is niet veel anders dan een gevolg van de wet van Coulomb, immers de elektronengebieden hebben allemaal gemeen dat zij uit negatief geladen elektronen opgebouwd zijn. ===Eén elektronengebied=== In moleculen met erg weinig valentie-elektronen zoals H₂ of gasvormig natrium Na₂ of kalium K₂ is er maar één elektronengebied, de enkele binding tussen de atomen. Het molecuul is dan een rechte halter zonder eenzame paren. {| |[[Image:AX1E0-2D.svg|128px]] |[[Image:AX1E0-3D-balls.png|128px]] |} ===Twee elektronengebieden=== Indien er rondom het centrale atoom A twee elektronengebieden zijn trachten die zo ver mogelijk bij elkaar uit de buurt te blijven. Dat betekent dat er een lineaire structuur ontstaat met een X-A-X hoek van 180 graden. {| |[[Image:AX2E0-2D.png|128px]] |[[Image:AX2E0-3D-balls.png|128px]] |} Een goed voorbeeld hiervan is het gasmolecuul Cl-Be-Cl, waarbij we de eenzame paren van de X(=Cl)-atomen even buiten beschouwing laten. Beryllium is elektronendeficiënt met maar twee valentie-elektronen en neemt daardoor soms configuraties aan die ver van de octetregel afwijken. Lineaire moleculen met twee elektronengebieden zijn echter ook mogelijk met twee dubbele bindingen zoals O=C=O (CO₂) of een enkele en een driedubbele zoals in H-C≡N. De H-C-N hoek is dus 180 graden. Aan de stikstofkant van dit molecuul H-C≡N| zit een eenzaam elektronenpaar E. De hoek C-N-E is ook 180 graden. Voor de meeste technieken is dit eenzaam paar echter niet te 'zien' en het eenzaam paar wordt daarom vaak niet afgebeeld, maar de positie van een eenzaam paar kan wel de eigenschappen van een molecuul beïnvloeden. {| |[[Image:AX1E1-2D.png|128px]] |[[Image:AX1E1-3D-balls.png|128px]] |} ===Drie elektronengebieden=== Indien er rond een atoom A drie elektronengebieden zijn is de geometrie die ze zo ver mogelijk uit elkaar brengt een vlakke driehoek met drie hoeken van 120 graden. Voorbeelden van een dergelijke vlakke ''trigonale'' structuur zijn #moleculen als BF₃ en AlCl₃, beide met drie enkele bindingen en daarmee elektronendeficiënt (geen octet rond B of Al) #ionen als carbonaat CO₃^2- met drie gelijkwaardige bindingen van orde 1.333 (of drie resonantiestructuren) #veel moleculen met een dubbele binding zoals formaldehyde (methanal) H₂C=O {| |[[Image:AX3E0-side-2D.png|128px]] |[[Image:AX3E0-3D-balls.png|128px]] |} Deze structuur kan nog in het platte vlak weergegeven worden, maar soms wordt al, als hierboven een stereoweergave gesimuleerd door gebruik te maken van drie verschillende 'staafjes'. Een gewoon streepje wordt geacht in het vlak van de tekening (het scherm, het bord) te liggen. Een solide wig stelt een atoom voor dat uit het vlak steekt in de richting van de waarnemer. Een gearceerde wig wordt geacht naar achteren te steken, het bord of scherm in. Indien een van de elektronengebieden wordt ingenomen door een eenzaam paar ontstaat er een gebogen molecuul met een X-A-X hoek van ''bij benadering'' 120 graden. Dat dit slechts een benadering is hoeft geen verbazing te wekken als we bedenken dat de ladingswolk van het eenzame paar best een wat andere vorm kan hebben dan die van de twee X-A bindingen. Het molecuul zal dan díé vorm aannemen waarbij de ladingswolken er elkaar zo weinig mogelijk in de weg zitten. Dit kan best bij 121 of bij 119 graden zijn. {| |[[Image:AX2E1-2D.png|128px]] |[[Image:AX2E1-3D-balls.png|128px]] |} Een goed voorbeeld van een dergelijk gebogen molecuul is SO₂. Een Lewis-berekening leert dat het een eenzaam paar heeft op het zwavel atoom en twee S-O bindingen van orde 1.5 (ofwel twee resonantiestructuren met een enkele en een dubbele binding). De gemeten bindingshoek is 119 graden en beide S-O bindingen zijn 143.1 pm lang. De gebogen vorm is vooral goed duidelijk als we het eenzame paar weglaten uit de afbeelding. {| |[[File:Sulfur-dioxide-ve-A-2D.png|128px]] |<math>\leftrightarrow</math> |[[File:Sulfur-dioxide-ve-C-2D.png|128px]] |[[File:Sulfur-dioxide-3D-vdW.png|128px]] |} ===Vier elektronengebieden=== Het belangrijkste geval is dat van vier gebieden omdat deze structuur de basis van het merendeel van de organische chemie. {| |[[Image:AX4E0-2D.png|128px]] |[[Image:AX4E0-3D-balls.png|128px]] |} Deze structuur kan alleen in drie dimensies goed begrepen worden, omdat het zo ver mogelijk van elkaar weg plaatsen van vier gebieden leidt tot hoeken van ~109 graden in een '''tetraëdrische''' vorm. De tetraëder, het regelmatig viervlak, is daarmee een eindeloos weerkerend motief in met name de organische chemie. Er zijn zelfs chemische vakbladen naar vernoemd zoals "Tetrahedron letters". De linkerweergave laat opnieuw het gebruik van een solide wig zien als aanduiding van een uit het vlak van tekening stekende binding en de gearceerde die juist naar achteren steekt. Het is belangrijk zich deze tekenwijze goed eigen te maken omdat het de manier is waarop men dat met de hand op een bord of op papier tekenen kan. In de organische chemie is dit de standaardnotatie. Het archetype van deze structuur is het methaanmolecuul. We hebben de structuur daarvan eerder als Lewis-structuur uitgewerkt, maar dat resulteerde in een weergave in het platte vlak die ten onrechte de indruk wekte dat alle hoeken 90 graden zouden zijn. Alleen als we het voorbeeld van van 't Hoff en le Bel volgen en in drie dimensies denken we komen we op de juiste tetraëdrische vorm met zijn grotere hoeken van 109 graden. {| |[[Bestand:Elektronenformel Punkte CH4.svg|150px|thumb|"Platte" Lewis-structuur]] |[[Image:AX4E0-3D-balls.png|150px|thumb|3D-structuur]] |[[File:Enant.png|300px]] |} In de tijd van le Bel en van 't Hoff was er nog bitter weinig bewijs dat methaan inderdaad deze vorm had. Er waren nog geen methoden om de vorm van een molecuul te bepalen. Wel kon er aangetoond worden dat wanneer de vier buuratomen (''liganden'') allemaal verschillend zijn (bijvoorbeeld een H, een F, een Cl en een Br atoom), er twee ''verschillende moleculen'' mogelijk zijn die elkaars spiegelbeeld zijn. Het is niet mogelijk het ene molecuul door te draaien in het andere over te voeren, net als bij een linker- en een rechterhandschoen het geval is. Men noemt dit verschijnsel ''chiraliteit''. Indien één van de elektronengebieden een eenzaam paar is krijgen we een ''trigonaal piramidale'' vorm. Dit is vooral goed te zien als het eenzame paar niet wordt afgebeeld, zoals in de derde weergave. {| |[[Image:AX3E1-2D.png|128px]] |[[Image:AX3E1-3D-balls.png|128px]] |[[File:Ammonia-3D-sticks.png|128px]] |} Een bekend voorbeeld van deze structuur is het ammoniakmolecuul |NH₃ dat drie N-H bindingen plus één eenzaam paar heeft. De H-N-H bindingshoeken wijken een beetje af van 109, nl. 107.8 Een bekend geval met twee elektronenparen is water H₂O. Het is een gebogen molecuul met een bindingshoek van iets minder dan 109 graden (gemeten: 104.45). Opnieuw is dat vooral goed te zien als we de twee eenzame paren niet afbeelden. {| |[[Image:AX2E2-2D.png|128px]] |[[Image:AX2E2-3D-balls.png|128px]] |[[File:Water molecule.svg|128px]] |} ===Grotere sterische getallen dan 4=== Het aantal elektronengebieden wordt ook wel het ''sterisch getal'' genoemd. Bij zwaardere elementen is er vaak ruimte voor meer buuratomen, ''liganden'' genoemd. Het is in sommige gevallen mogelijk het Lewis+afstotingsmodel uit te breiden door de octetregel 'uit te breiden', dat wil zeggen aan te nemen dat een atoom niet 8, maar 10 of 12 elektronen rond zich verzamelt. Deze aanname niet erg goed in overeenstemming te brengen met de resultaten van de betere golfmechanische modellen en de "uitgebreide octetregel" zal hier niet verder uitgewerkt worden. Dat wil niet zeggen dat er geen moleculen zijn met meer liganden, integendeel! Een aantal bekende vormen staan hieronder afgebeeld. Een veelvoorkomende vorm is die van de octaëder, de vorm aangenomen door moleculen als SF₆. De octaëder is in de anorganische chemie ongeveer even alledaags als de tetraëder dat is in de organische chemie. {| class=wikitable !Sterisch <br> Getal !Basisvorm <br> 0 EP !1 EP !2 EP !3 EP |- |rowspan="2"|5 || [[Image:AX5E0-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>trigonale bipiramide</div> || [[Image:AX4E1-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>wipwap</div> || [[Image:AX3E2-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>T-vorm</div> || [[Image:AX2E3-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>lineair</div> |- |[[Image:Trigonal-bipyramidal-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>trigonale bipiramide</div> || [[Image:AX4E1-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>wipwap</div> || [[Image:AX3E2-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>T-vorm</div> || [[Image:AX2E3-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>lineair</div> |- |rowspan="2"|6 || [[Image:AX6E0-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>octaëdrisch</div> || [[Image:AX5E1-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>vierkante piramide</div> || [[Image:AX4E2-2D.svg|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>vlak vierkant</div> || &nbsp; |- | [[Image:AX6E0-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>octaëdrisch</div> || [[Image:AX5E1-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>vierkante piramide</div> || [[Image:AX4E2-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>vlak vierkant</div> || &nbsp; <!-- |- |rowspan="2"|7 || [[Image:AX7E0-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>pentagonale bipiramide</div> ||[[Image:AX6E1-2D.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>pentagonale piramide</div> || &nbsp; || &nbsp; |- | [[Image:AX7E0-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>pentagonale bipiramide</div> ||[[Image:AX6E1-3D-balls.png|128px]] <br> <div style='text-align: center;'>pentagonale piramide</div> || &nbsp; || &nbsp; --> |} ==Lewis-basen en zuren== Moleculen met een laag sterisch getal en moleculen met ten minste één eenzaam paar kunnen een reactie met elkaar aangaan. Het klassieke voorbeeld daarvan zijn de moleculen BF₃ en NH₃. [[Bestand:NH3-BF3-adduct-bond-lengthening-2D.png|thumb|300px|De reactie van het Lewis-zuur BF₃ en de Lewis-base NH₃.]] 6qtsbd0kfov43nxvq2o7th5x2ucqist 3 24458 396997 396197 2025-06-18T07:13:33Z EncycloPetey 16609 Nieuw kopje aangemaakt: /* American literature suggestions */ 396997 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ * [[Overleg gebruiker:De Wikischim/archief1|archief1]] == American literature suggestions == On the English Wikisource, we have [[s:en:Portal:American literature]], which collects significant works studied in courses on American literature. Nearly all works listed have copies hosted there that can be linked to. --[[Gebruiker:EncycloPetey|EncycloPetey]] ([[Overleg gebruiker:EncycloPetey|overleg]]) 18 jun 2025 09:13 (CEST) 21nm5b5e3gwzjonkj3li0ch46uytfgy 10 25590 396981 374492 2025-06-18T00:38:59Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396981 wikitext text/x-wiki {| class="noprint" style="float:right; margin: 0 0 1em 1em;" |- | colspan="2" style="border: 1px solid #000000; font-size: 150%; vertical-align: top; background-color:Whitesmoke; color: black; text-align: center;"| [[Italiaanse renaissance|Italiaanse renaissance]] |- | *[[Italiaanse renaissance/Introductie|Introductie]] *[[Italiaanse renaissance/Politieke en economische achtergrond|Achtergrond]] *[[Italiaanse renaissance/De steden van de renaissance|Steden]] **[[Italiaanse renaissance/De rol van Florence|Florence]] **[[Italiaanse renaissance/Siena|Siena]] **[[Italiaanse renaissance/Venetië|Venetië]] **[[Italiaanse renaissance/Bologna|Bologna]] **[[Italiaanse renaissance/Napels|Napels]] **[[Italiaanse renaissance/Milaan|Milaan]] **[[Italiaanse renaissance/Genua|Genua]] **[[Italiaanse renaissance/Rome|Rome]] *[[Italiaanse renaissance/Cultuur|Cultuur]] **[[Italiaanse renaissance/Humanisme|Humanisme]] **[[Italiaanse renaissance/Literatuur|Literatuur]] **[[Italiaanse renaissance/Filosofie|Filosofie]] **[[Italiaanse renaissance/Wetenschap|Wetenschap]] **[[Italiaanse renaissance/Beeldende kunsten|Beeldende kunsten]] **[[Italiaanse renaissance/Architectuur|Architectuur]] **[[Italiaanse renaissance/Muziek|Muziek]] *[[Italiaanse renaissance/Kunsthistorische indeling|Kunsthistorische indeling]] **[[Italiaanse renaissance/Vroegrenaissance|Vroegrenaissance]] **[[Italiaanse renaissance/Hoogrenaissance|Hoogrenaissance]] **[[Italiaanse renaissance/Late renaissance|Late renaissance]] *[[Italiaanse renaissance/Italiaanse kunstscholen|Italiaanse kunstscholen]] *[[Italiaanse renaissance/Verspreiding van de Italiaanse renaissance|Verdere verspreiding]] **[[Italiaanse renaissance/Franse renaissance|Franse renaissance]] **[[Italiaanse renaissance/Duitse renaissance|Duitse renaissance]] **[[Italiaanse renaissance/Spaanse renaissance|Spaanse renaissance]] **[[Italiaanse renaissance/Engelse renaissance|Engelse renaissance]] **[[Italiaanse renaissance/Renaissance in de Lage Landen|Renaissance in de Lage Landen]] *[[Italiaanse renaissance/Register Italiaanse renaissance|Register]] *[[Italiaanse renaissance/Bronvermelding Italiaanse renaissance|Bronvermelding]] |}<noinclude>{{Sjablooninfo|1= Het doel van dit sjabloon is om bij de cursus [[Italiaanse renaissance]] een inhoudsopgave te hebben die onderdelen kan weergeven en verbergen. Gebruik dit sjabloon door de volgende code te plakken: <pre>{{Italiaanse renaissance}}</pre>}} [[Categorie:Sjablonen voor een bepaald boek]] </noinclude> rszjpuor4xi10vuhxwdz0819s2c0in3 10 26092 396939 377832 2025-06-17T23:10:50Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Dubbele ID's 396939 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{InterProject|[[:wikispecies:{{{1|Special:Search/{{PAGENAME}}}}}|Wikispecies]]}} <div class="interProjectTemplate plainlinks">{{#IfEq:{{NAMESPACE}}|Categorie|</includeonly><noinclude> ''Gebruik van dit sjabloon in een categorie geeft:'' </noinclude><div id="speciessjab1" class="plainlinks zusterprojectsjab" style="background:none; padding:5px;"> {{{!}} id="catspecieslink" style="background:none;" cellpadding="0" cellspacing="0" {{!}}- {{!}} id="speciesinfopict" rowspan="1" valign="top" {{!}}[[Afbeelding:Wikispecies-logo.svg|left|20px|Wikispecies]] {{!}} id="specieslink" {{!}} &nbsp; [[w:Wikispecies|Wikispecies]] heeft een pagina over '''[{{Localurl:Wikispecies:{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}?uselang=nl {{{2|{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}}]'''. {{!}}- {{!}}} </div><includeonly>|</includeonly><noinclude> ''Gebruik van dit sjabloon in een artikel geeft:'' </noinclude>{{{!}} id="speciessjab2" class="toccolours zusterprojectsjab" style="margin:1em auto -0.5em auto; clear:both; width:100%;" {{!}} id="speciesinfopict" width=40 {{!}}[[Afbeelding:Wikispecies-logo.svg|20px|Wikispecies]] {{!}} id="specieslink" {{!}} [[w:Wikispecies|Wikispecies]] heeft een pagina over '''[{{Localurl:Wikispecies:{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}?uselang=nl {{{2|{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}}]'''. {{!}}} <includeonly>}}</div></includeonly><noinclude>{{Sjablooninfo|1= ===Doel=== Link geven naar een pagina op [[Wikispecies]] (alwaar de classificatie volgens Wikispecies te vinden is). === Gebruik === Er zijn drie manieren om dit sjabloon te gebruiken.<br> * Manier één <code><nowiki>{{Wikispecies}}</nowiki></code><br> Er wordt gezocht op wikispecies naar dezelfde naam van de pagina. * Manier twee <code><nowiki>{{Wikispecies|naam}}</nowiki></code><br> Er wordt rechtstreeks gelinkt naar de gegeven naam. * Manier drie <code><nowiki>{{Wikispecies|naam|naam2}}</nowiki></code><br> Er wordt rechtstreeks gelinkt naar de gegeven naam, maar naam2 wordt weergegeven in de tekst. ===Gerelateerde sjablonen=== *[[:Sjabloon:Wikispeciesklein]] - Kleine standaardversie en rechts uitgelijnd zodat deze naast externe links past }} {{Transwiki}} [[Categorie:Sjablonen zusterproject]] </noinclude> jjer9l7wfqtw4lyk0mbhf6pipw0rzja 396941 396939 2025-06-17T23:15:43Z Erik Baas 2193 id mag niet wanneer sjabloon meer dan eens op pagina staat 396941 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{InterProject|[[:wikispecies:{{{1|Special:Search/{{PAGENAME}}}}}|Wikispecies]]}} <div class="interProjectTemplate plainlinks">{{#IfEq:{{NAMESPACE}}|Categorie|</includeonly><noinclude> ''Gebruik van dit sjabloon in een categorie geeft:'' </noinclude><div class="plainlinks zusterprojectsjab" style="background:none; padding:5px;"> {{{!}} id="catspecieslink" style="background:none;" cellpadding="0" cellspacing="0" {{!}}- {{!}} id="speciesinfopict" rowspan="1" valign="top" {{!}}[[Afbeelding:Wikispecies-logo.svg|left|20px|Wikispecies]] {{!}} id="specieslink" {{!}} &nbsp; [[w:Wikispecies|Wikispecies]] heeft een pagina over '''[{{Localurl:Wikispecies:{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}?uselang=nl {{{2|{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}}]'''. {{!}}- {{!}}} </div><includeonly>|</includeonly><noinclude> ''Gebruik van dit sjabloon in een artikel geeft:'' </noinclude>{{{!}} class="toccolours zusterprojectsjab" style="margin:1em auto -0.5em auto; clear:both; width:100%;" {{!}} id="speciesinfopict" width=40 {{!}}[[Afbeelding:Wikispecies-logo.svg|20px|Wikispecies]] {{!}} id="specieslink" {{!}} [[w:Wikispecies|Wikispecies]] heeft een pagina over '''[{{Localurl:Wikispecies:{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}?uselang=nl {{{2|{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}}]'''. {{!}}} <includeonly>}}</div></includeonly><noinclude>{{Sjablooninfo|1= ===Doel=== Link geven naar een pagina op [[Wikispecies]] (alwaar de classificatie volgens Wikispecies te vinden is). === Gebruik === Er zijn drie manieren om dit sjabloon te gebruiken.<br> * Manier één <code><nowiki>{{Wikispecies}}</nowiki></code><br> Er wordt gezocht op wikispecies naar dezelfde naam van de pagina. * Manier twee <code><nowiki>{{Wikispecies|naam}}</nowiki></code><br> Er wordt rechtstreeks gelinkt naar de gegeven naam. * Manier drie <code><nowiki>{{Wikispecies|naam|naam2}}</nowiki></code><br> Er wordt rechtstreeks gelinkt naar de gegeven naam, maar naam2 wordt weergegeven in de tekst. ===Gerelateerde sjablonen=== *[[:Sjabloon:Wikispeciesklein]] - Kleine standaardversie en rechts uitgelijnd zodat deze naast externe links past }} {{Transwiki}} [[Categorie:Sjablonen zusterproject]] </noinclude> c70qztnmen6hh6g730tf466n2qd3shg 396942 396941 2025-06-17T23:16:49Z Erik Baas 2193 idem 396942 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{InterProject|[[:wikispecies:{{{1|Special:Search/{{PAGENAME}}}}}|Wikispecies]]}} <div class="interProjectTemplate plainlinks">{{#IfEq:{{NAMESPACE}}|Categorie|</includeonly><noinclude> ''Gebruik van dit sjabloon in een categorie geeft:'' </noinclude><div class="plainlinks zusterprojectsjab" style="background:none; padding:5px;"> {{{!}} style="background:none;" cellpadding="0" cellspacing="0" {{!}}- {{!}} rowspan="1" valign="top" {{!}}[[Afbeelding:Wikispecies-logo.svg|left|20px|Wikispecies]] {{!}} {{!}} &nbsp; [[w:Wikispecies|Wikispecies]] heeft een pagina over '''[{{Localurl:Wikispecies:{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}?uselang=nl {{{2|{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}}]'''. {{!}}- {{!}}} </div><includeonly>|</includeonly><noinclude> ''Gebruik van dit sjabloon in een artikel geeft:'' </noinclude>{{{!}} class="toccolours zusterprojectsjab" style="margin:1em auto -0.5em auto; clear:both; width:100%;" {{!}} width=40 {{!}}[[Afbeelding:Wikispecies-logo.svg|20px|Wikispecies]] {{!}} {{!}} [[w:Wikispecies|Wikispecies]] heeft een pagina over '''[{{Localurl:Wikispecies:{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}?uselang=nl {{{2|{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}}]'''. {{!}}} <includeonly>}}</div></includeonly><noinclude>{{Sjablooninfo|1= ===Doel=== Link geven naar een pagina op [[Wikispecies]] (alwaar de classificatie volgens Wikispecies te vinden is). === Gebruik === Er zijn drie manieren om dit sjabloon te gebruiken.<br> * Manier één <code><nowiki>{{Wikispecies}}</nowiki></code><br> Er wordt gezocht op wikispecies naar dezelfde naam van de pagina. * Manier twee <code><nowiki>{{Wikispecies|naam}}</nowiki></code><br> Er wordt rechtstreeks gelinkt naar de gegeven naam. * Manier drie <code><nowiki>{{Wikispecies|naam|naam2}}</nowiki></code><br> Er wordt rechtstreeks gelinkt naar de gegeven naam, maar naam2 wordt weergegeven in de tekst. ===Gerelateerde sjablonen=== *[[:Sjabloon:Wikispeciesklein]] - Kleine standaardversie en rechts uitgelijnd zodat deze naast externe links past }} {{Transwiki}} [[Categorie:Sjablonen zusterproject]] </noinclude> a0gfu5nlk3x7vi1c9xkxdyaked6gozx 396955 396942 2025-06-18T00:05:24Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396955 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{InterProject|[[:wikispecies:{{{1|Special:Search/{{PAGENAME}}}}}|Wikispecies]]}} <div class="interProjectTemplate plainlinks">{{#IfEq:{{NAMESPACE}}|Categorie|</includeonly><noinclude> ''Gebruik van dit sjabloon in een categorie geeft:'' </noinclude><div class="plainlinks zusterprojectsjab" style="padding:5px;"> {{{!}} cellpadding="0" cellspacing="0" {{!}}- {{!}} rowspan="1" valign="top" {{!}}[[Afbeelding:Wikispecies-logo.svg|left|20px|Wikispecies]] {{!}} {{!}} &nbsp; [[w:Wikispecies|Wikispecies]] heeft een pagina over '''[{{Localurl:Wikispecies:{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}?uselang=nl {{{2|{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}}]'''. {{!}}- {{!}}} </div><includeonly>|</includeonly><noinclude> ''Gebruik van dit sjabloon in een artikel geeft:'' </noinclude>{{{!}} class="toccolours zusterprojectsjab" style="margin:1em auto -0.5em auto; clear:both; width:100%;" {{!}} width=40 {{!}}[[Afbeelding:Wikispecies-logo.svg|20px|Wikispecies]] {{!}} {{!}} [[w:Wikispecies|Wikispecies]] heeft een pagina over '''[{{Localurl:Wikispecies:{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}?uselang=nl {{{2|{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}}]'''. {{!}}} <includeonly>}}</div></includeonly><noinclude>{{Sjablooninfo|1= ===Doel=== Link geven naar een pagina op [[Wikispecies]] (alwaar de classificatie volgens Wikispecies te vinden is). === Gebruik === Er zijn drie manieren om dit sjabloon te gebruiken.<br> * Manier één <code><nowiki>{{Wikispecies}}</nowiki></code><br> Er wordt gezocht op wikispecies naar dezelfde naam van de pagina. * Manier twee <code><nowiki>{{Wikispecies|naam}}</nowiki></code><br> Er wordt rechtstreeks gelinkt naar de gegeven naam. * Manier drie <code><nowiki>{{Wikispecies|naam|naam2}}</nowiki></code><br> Er wordt rechtstreeks gelinkt naar de gegeven naam, maar naam2 wordt weergegeven in de tekst. ===Gerelateerde sjablonen=== *[[:Sjabloon:Wikispeciesklein]] - Kleine standaardversie en rechts uitgelijnd zodat deze naast externe links past }} {{Transwiki}} [[Categorie:Sjablonen zusterproject]] </noinclude> frhhdbdtfmgtmgt9tnv9tsy7cuuhpgs 10 27412 396951 379063 2025-06-17T23:55:42Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396951 wikitext text/x-wiki {| id="catinfo" cellpadding="0" cellspacing="0" |- | id="catinfopict" rowspan="4" valign="top" |[[Afbeelding:Info-pictogram.png|20px|categorie informatie]]&nbsp;&nbsp; | id="catinfotext" | Dit is een overzicht van alle begrippen (gemarkeerd als categorieën) uit {{PAGESINCATEGORY:{{{1}}}_-_inhoud}} pagina's van het boek {{{1}}}. Klap het begrip uit om de pagina's waarop het begrip voorkomt te zien. Op de pagina staat onderaan een begrippenlijst van waaruit het begrip snel in de pagina kan worden teruggevonden. |- | id="catinfodetail" | |- | id="catinfonav" style="font-size: 90%" |<div style="white-space: nowrap; overflow: auto"></div> |- | id="catinfooverig" | |} <div style="column-count:5;-moz-column-count:5;-webkit-column-count:5"> {{#Categorytree:Categorie:{{{1}}}_-_begrip|hideroot|mode=pages|header=Klap het begrip uit om de pagina's waarop het begrip voorkomt te zien. Op de pagina staat onderaan een begrippenlijst van waaruit het begrip snel in de pagina kan worden teruggevonden.}} </div><noinclude>[[Categorie:Sjablonen voor een bepaald boek]]</noinclude> rsqybv0dc56wc0l4qa2tboi5xnicpbi 10 28293 396953 374875 2025-06-17T23:58:19Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396953 wikitext text/x-wiki {| id="catinfo" cellpadding="0" cellspacing="0" |- | id="catinfopict" rowspan="4" valign="top" |[[Afbeelding:Info-pictogram.png|20px|categorie informatie]]&nbsp;&nbsp; | id="catinfotext" | Dit is een overzicht van alle personen (gemarkeerd als categorieën) uit {{PAGESINCATEGORY:{{{1}}}_-_inhoud}} pagina's van het boek {{{1}}}. Klap de persoon uit om de pagina's waarop de persoon voorkomt te zien. Op de pagina staat onderaan een personenlijst van waaruit de persoon snel in de pagina kan worden teruggevonden. |- | id="catinfodetail" | |- | id="catinfonav" style="font-size: 90%" |<div style="white-space: nowrap; overflow: auto"></div> |- | id="catinfooverig" | |} <div style="column-count:5;-moz-column-count:5;-webkit-column-count:5"> {{#Categorytree:Categorie:{{{1}}}_-_persoon|hideroot|mode=pages|header=Klap de persoon uit om de pagina's waarop de persoon voorkomt te zien. Op de pagina staat onderaan een personenlijst van waaruit de persoon snel in de pagina kan worden teruggevonden.}} </div><noinclude>[[Categorie:Subsjablonen]]</noinclude> kecox31t4jf58hq0k0t311jlb23zbz6 0 28521 396993 393744 2025-06-18T06:20:29Z JopkeB 18060 Foto gewisseld 396993 wikitext text/x-wiki {{Recept| Bruine bonen met rijst | Afbeelding = [[Bestand:Red Beans and Rice.jpg|300px|Bruine bonen met rijst]] | Categorie = rijstrecept | Naam = Bruine bonen met rijst | Porties = 4 | Energie = | Tijd = | Stippen = 2 }} ==Ingrediënten== *2 {{Kb|p=ui|uien}} *125gr {{Kb|p=spek|spekjes}} *250gr {{Kb|gehakt}} *400gr {{Kb|groente|groentenpakket}} *1 pot {{Kb|bruine bonen}} *200gr {{Kb|rijst}} ==Bereiding== *Ui snipperen en fruiten met een theelepel kerrie. *Spekjes meebakken. *Gehakt mee rulbakken. *Groentenpakket mee roerbakken, *ondertussen de rijst opzetten (met een bouillonblokje). *Vlak voor de rijst gaar is, de bruine bonen mee verwarmen, en later de rijst erdoorheen roeren. {{Recepten}} [[Categorie:Rijstrecept|Bruine bonen]] [[Categorie:Peulvruchtrecept|Bruine bonen]] {{Sub}} 79ghqqa4tul5cdwx26bf0wdqalb0lcy 396994 396993 2025-06-18T06:41:53Z JopkeB 18060 Varianten 396994 wikitext text/x-wiki {{Recept| Bruine bonen met rijst | Afbeelding = [[Bestand:Red Beans and Rice.jpg|300px|Bruine bonen met rijst]] | Categorie = rijstrecept | Naam = Bruine bonen met rijst | Porties = 4 | Energie = | Tijd = | Stippen = 2 }} ==Ingrediënten== *2 {{Kb|p=ui|uien}} *125gr {{Kb|p=spek|spekjes}} *250gr {{Kb|gehakt}} *400gr {{Kb|groente|groentenpakket}} *1 pot {{Kb|bruine bonen}} *200gr {{Kb|rijst}} ==Bereiding== *Ui snipperen en fruiten met een theelepel kerrie. *Spekjes meebakken. *Gehakt mee rulbakken. *Groentenpakket mee roerbakken, *ondertussen de rijst opzetten (met een bouillonblokje). *Vlak voor de rijst gaar is, de bruine bonen mee verwarmen, en later de rijst erdoorheen roeren. == Varianten == * BB met R (bruine bonen met rijst) is een Surinaams gerecht dat vele varianten kent. Het hier beschreven recept is er waarschijnlijk één van. Zie [[w:BB met R|BB met R in Wikipedia]] voor de beschrijving en een link naar een origineler recept<ref>Die link komt hier niet door het spamfilter, zelfs niet de versie uit de Wyabackmachine-website.</ref> {{Recepten}} == Opmerkingen== [[Categorie:Rijstrecept|Bruine bonen]] [[Categorie:Peulvruchtrecept|Bruine bonen]] {{Sub}} ls6z15c28es1q6hwk9h8zt6gkanm9fu 10 28542 396952 378462 2025-06-17T23:56:58Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396952 wikitext text/x-wiki {| id="catinfo" cellpadding="0" cellspacing="0" |- | id="catinfopict" rowspan="4" valign="top" |[[Afbeelding:Info-pictogram.png|20px|categorie informatie]]&nbsp;&nbsp; | id="catinfotext" | Dit is een overzicht van alle organisaties (gemarkeerd als categorieën) uit {{PAGESINCATEGORY:{{{1}}}_-_inhoud}} pagina's van het boek {{{1}}}. Klap de organisatie uit om de pagina's waar de organisatie voorkomt te zien. Op de pagina staat onderaan een lijst van organisaties waar uit snel de organisatie in de pagina kan worden teruggevonden. |- | id="catinfodetail" | |- | id="catinfonav" style="font-size: 90%" |<div style="white-space: nowrap; overflow: auto"></div> |- | id="catinfooverig" | |} <div style="column-count:5;-moz-column-count:5;-webkit-column-count:5"> {{#Categorytree:Categorie:{{{1}}}_-_organisatie|hideroot|mode=pages|header=Klap de organisatie uit om de pagina's waar de organisatie voorkomt te zien. Op de pagina staat onderaan een lijst van organisaties waar uit snel de organisatie in de pagina kan worden teruggevonden.}} </div><noinclude>[[Categorie:Sjablonen voor een bepaald boek]]</noinclude> emj3nyeu0hi7vrqwlo9hahx34t3uwm5 10 29402 396945 240047 2025-06-17T23:30:07Z Erik Baas 2193 id moet uniek zijn; mag dus niet wanneer sjabloon meer dan eens op een pagina toegepast wordt 396945 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#If:{{{3|}}}|{{{3}}} &nbsp;|}}<span>[{{MapsServer}}&params={{{1}}}&pagename={{PAGENAMEE}}{{#If:{{{name|}}} | &title={{Urlencode:{{{name}}} }} }} {{{2}}}]</span></includeonly><noinclude>{{Sjablooninfo|1= == Doel == Op een uniforme manier toevoegen van coördinaten en bijhorende externe link ({{MapsServer}}) naar kaarten waar deze locatie kan worden bekeken. De coördinaten verschijnen met dit sjabloon op de plaats in het artikel waar men het sjabloon plaatst. == Gebruik == Voor Amsterdam wordt dit bijvoorbeeld: <pre><nowiki> {{Coördinaten-inline|52_22_0_N_4_54_0_E_type:city(746000)_region:NL|Amsterdam|Kaart}} </nowiki></pre> * Het eerste argument zijn de geografische coördinaten. * Het tweede element is de tekst die als link moet verschijnen; vaak kiest men hiervoor de notatie van de coördinaten in graden, minuten en seconden. Het is echter ook mogelijk een beschrijvende tekst te geven. * Het derde argument is een beschrijven optioneel label dat voor de link wordt opgenomen, om de link wat duidelijk te omschrijven. * Argument |name= , optioneel, om opzoeken binnen lijsten te verzorgen Dit wordt dan: {{Coördinaten-inline|52_22_0_N_4_54_0_E_type:city(746000)_region:NL|Amsterdam|Kaart}} == Overzicht alternatieve sjablonen == {{Coördinaten/Overzichtstabel}} }} [[Categorie:Sjablonen|Coördinaten-inline]] </noinclude> 1t9gjqlmg4qu2yyylb497hqsc31zslg 10 29961 396977 365832 2025-06-18T00:33:36Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396977 wikitext text/x-wiki <div style="padding: 2px; width: 100%; background-color: powderblue; color: black; border: 3px solid #777777; -moz-border-radius-topleft: 8px; -moz-border-radius-bottomleft: 8px; -moz-border-radius-topright: 8px; -moz-border-radius-bottomright: 8px; text-align:center; font-size: 16px; font-weight:bold;"> {{{boek}}} - {{SUBPAGENAME}} </div><br> {| id="toc" style="width: 100%" |- | style="text-align: left; width: 33%" | {{#If:{{{vorigeNaam|}}} | [[Image:ArrowLeftNavbox.svg|15px]] [[{{{vorigeLink}}}| {{{vorigeNaam}}}]] | }} | style="text-align: center; width: 33%" | {{#If:{{{huidige|}}} | '''{{{huidige}}}''' | '''{{SUBPAGENAME}}''' }} | style="text-align: right; width: 33%" | {{#If:{{{volgendeNaam|}}} | [[{{{volgendeLink}}}|{{{volgendeNaam}}}]] [[Image:ArrowRightNavbox.svg|15px]]| }} |} <noinclude> Met dit sjabloon kunt u net zoals bij Sjabloon:Navigatie een bladerfunctie maken, maar de links worden niet automatisch aangemaakt; dit is handig voor boeken met een tweelaags-structuur (Boek/Hoofdstuk/Paragraaf). Bovendien wordt de huidige paginanaam automatisch ingegeven, tenzij deze wordt gespecificeerd. Verder is dit sjabloon gelijk aan Sjabloon:Navigatie. Er is aan gewerkt om de wat onduidelijk zichtbare pijlen (&larr; en &rarr;) te vervangen door strakke heldere pijlpunten ([[Image:ArrowLeftNavbox.svg|15px]] en [[Image:ArrowRightNavbox.svg|15px]]). Het is nog niet gelukt om deze ook in de klikbare zone te brengen. Wie het weet mag aanpassen. Gebruik: <nowiki>{{</nowiki>VorVolg |boek=Naam van het boek |vorigeLink=Link naar vorige |vorigeNaam=Naam van vorige |huidige=Naam van huidige hoofdstuk (eventueel) |volgendeLink=Link naar volgende |volgendeNaam=Naam van volgende <nowiki>}}</nowiki> ==Zie ook== *[[Sjabloon:Navigatie]] [[Categorie:Sjablonen|VorVolg]][[Categorie:Weglaten bij afdrukken]] </noinclude> g2hxruopk4y8fm5kjsy2efmbqfu6z71 10 30443 396982 374476 2025-06-18T00:39:26Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396982 wikitext text/x-wiki {| align=right class="noprint" style="margin: 0 0 .5em 1em;" | colspan="2" style="border: 1px solid #000000; font-size: 150%; text-align: left; vertical-align: top; background: Whitesmoke; color: black;"| <div style="text-align: center;">[[Renaissance]]</div> |- | *[[Renaissance/Introductie|Introductie]] *[[Renaissance/Visie op renaissance|Visie op renaissance]] *[[Renaissance/Kritiek op gebruik als historische periode|Problematisch begrip]] *Verspreiding **[[Renaissance/Italiaanse en noordelijke renaissance|Italiaanse en noordelijke renaissance]] **[[Italiaanse renaissance/Franse renaissance|Franse renaissance]] **[[Italiaanse renaissance/Duitse renaissance|Duitse renaissance]] **[[Italiaanse renaissance/Spaanse renaissance|Spaanse renaissance]] **[[Italiaanse renaissance/Engelse renaissance|Engelse renaissance]] **[[Italiaanse renaissance/Renaissance in de Lage Landen|Renaissance in de Lage Landen]] *[[Renaissance/Humanisme en secularisering|Humanisme en secularisering]] *[[Renaissance/Religie en spiritualiteit|Religie en spiritualiteit]] *[[Renaissance/Filosofie|Filosofie]] *[[Renaissance/Wetenschap en technologie|Wetenschap en technologie]] *[[Renaissance/De kunsten|De kunsten]] **[[Renaissance/Beeldende kunsten|Beeldende kunsten]] **[[Renaissance/Literatuur|Literatuur]] **[[Renaissance/Muziek|Muziek]] |}<noinclude>{{Sjablooninfo|1= Het doel van dit sjabloon is om bij de cursus [[Renaissance]] een inhoudsopgave te hebben die onderdelen kan weergeven en verbergen. Gebruik dit sjabloon door de volgende code te plakken: <pre>{{Renaissance}}</pre>}} [[Categorie:Sjablonen voor een bepaald boek]] </noinclude> bwn3ss3t2gul43cv5i47kiuij3ghigw 0 30501 396940 354826 2025-06-17T23:12:43Z Erik Baas 2193 null edit 396940 wikitext text/x-wiki __NOTOC__ {{Alfabet met links}} {| class="wikitable" width="100%" !<span style="font-size: large;">- A -</span> |- |[[File:Amoeba proteus.ogv|thumb|'''Amoeboïde bewegingen''' bij ''Amoeba proteus'']]<div style="text-align:center;">{{Vw|A|aambeeld}} - {{Vw|A|aanpassing}} - {{Vw|A|AB0-systeem}} - {{Vw|A|abiotische (milieu)factoren}} - {{Vw|A|abortus}} - {{Vw|A|absolute refractaire periode}} - {{Vw|A|accommodatie}} - {{Vw|A|accumulatie}} - {{Vw|A|acetyl-coenzym A}} - {{Vw|A|acetylcholine}} - {{Vw|A|acetylcholinesterase}} - {{Vw|A|acquired immuno deficiency syndrome (AIDS)}} - {{Vw|A|ACTH - adrenocorticotroop hormoon}} - {{Vw|A|actief transport}} - {{Vw|A|actiepotentiaal}} - {{Vw|A|actieve immunisatie}} - {{Vw|A|actieve plaats}} - {{Vw|A|actine}} - {{Vw|A|activator}} - {{Vw|A|adaptatie}} - {{Vw|A|ademhalingscentrum}} - {{Vw|A|ademhaling}} - {{Vw|A|ademhalingsorgaan}} - {{Vw|A|ademhalingsspieren}} - {{Vw|A|adenine}} - {{Vw|A|adenosinetrifosfaat}} - {{Vw|A|ader}} - {{Vw|A|ADH}} - {{Vw|A|ADI-waarde}} - {{Vw|A|ADP}} - {{Vw|A|adrenaline}} - {{Vw|A|aerobe ademhaling}} - {{Vw|A|aeroob}} - {{Vw|A|afbreekbaarheid}} - {{Vw|A|afbreker}} - {{Vw|A|afferente zenuw}} - {{Vw|A|afvaleter}} - {{Vw|A|afvalwaterzuivering}} - {{Vw|A|afweersysteem}} - {{Vw|A|agonistisch gedrag}} - {{Vw|A|agressie}} - {{Vw|A|AIDS}} - {{Vw|A|albumine}} - {{Vw|A|alcohol}} - {{Vw|A|alcoholische gisting}} - {{Vw|A|aldosteron}} - {{Vw|A|algenbloei}} - {{Vw|A|allel}} - {{Vw|A|allergeen}} - {{Vw|A|allergie}} - {{Vw|A|altruïstisch gedrag}} - {{Vw|A|alveolus}} - {{Vw|A|alvleesklier}} - {{Vw|A|alvleessap}} - {{Vw|A|ambivalent gedrag}} - {{Vw|A|aminozuur}} - {{Vw|A|aminozuurvolgorde}} - {{Vw|A|ammonificatie}} - {{Vw|A|amnion}} - {{Vw|A|amoebocyt}} - {{Vw|A|amoeboïde beweging}} - {{Vw|A|amylase}} - {{Vw|A|amyloplast}} - {{Vw|A|anabolisme}} - {{Vw|A|anaerobe dissimilatie}} - {{Vw|A|anaeroob}} - {{Vw|A|anafase}} - {{Vw|A|analoge structuur}} - {{Vw|A|anemie}} - {{Vw|A|aneuploïd}} - {{Vw|A|Angiospermae}} - {{Vw|A|animale pool}} - {{Vw|A|antagonist}} - {{Vw|A|antagonistisch}} - {{Vw|A|anthocyaan}} - {{Vw|A|antibioticum}} - {{Vw|A|anticodon}} - {{Vw|A|anticonceptie}} - {{Vw|A|anticonceptiepil}} - {{Vw|A|antidiuretisch hormoon}} - {{Vw|A|antigeen}} - {{Vw|A|antistof}} - {{Vw|A|antitoxine}} - {{Vw|A|antropomorf}} - {{Vw|A|apo-enzym}} - {{Vw|A|appendix}} - [[#Archaea|Archaea]] - {{Vw|A|arterie}} - {{Vw|A|ascorbinezuur}} - {{Vw|A|assimilatie }} - {{Vw|A|ATP}} - {{Vw|A|atrioventriculaire knoop}} - {{Vw|A|autonoom zenuwstelsel}} - {{Vw|A|autosoom}} - {{Vw|A|autotroof}} - {{Vw|A|axon}} - {{Vw|A|azijnzuurbacterie}} </div> |} ==aambeeld== of '''aanbeeld''' (''Lat. Incus'')<br> Eén van de {{Vw|G|gehoorsbeentjes}}<br> [[w:Gehoorbeentje#Aambeeld|Zie Wikipedia]] ==aanpassing== of '''adaptatie''' (van het Latijn ''adaptare = aanpassen'') is een proces dat leidt tot "het aangepast zijn aan...". De term wordt ook gebruikt om dit "aangepast zijn" zelf uit te drukken. Het begrip "aanpassing" staat centraal in de evolutionaire biologie en wijst op een positieve evolutionaire stap, die het resultaat is van natuurlijke selectie. Een aangepast organisme kan met succes overleven in zijn omgeving. De aanpassingen kunnen structureel zijn of te maken hebben met het gedrag. Ook fysiologische wijzigingen kunnen aan de basis liggen van een aanpassing. Zo hebben structurele aanpassingen bv. betrekking op de lichaamsvorm, de kleur, de lichaamsbedekking,... daar waar gedragsaanpassingen bv. kunnen te maken hebben met de manier van jagen of het reageren op bepaalde prikkels.<br> [[w:Adaptatie (biologie)|Zie Wikipedia]] ==AB0-systeem== Systeem van bloedgroepen in 1901 ontwikkeld door de Oostenrijkse arts Karl Landsteiner (Wenen, 14/06/1868 - New York, 26/06/1943). Men onderscheidt 4 types: A, B, AB en O, waarbij het type bepaald wordt door het al dan niet voorkomen van bepaalde {{Vw|S|sachariden}}op de {{Vw|M|membraan}} van {{Vw|R|rode bloedcel}}en. Deze sachariden zitten vast op eiwitten en lipiden die deel uitmaken van de cel{{Vw|M|membraan}} van de {{Vw|R|rode bloedcel}}. Doordat hun aanwezigheid de vorming van [[#antistof|antistoffen]] kan induceren, zijn het [[#antigen|antigenen]]. Personen die het [[#antigen|antigen]] (hemoagglutinogeen) type A hebben behoren tot de bloedgroep A en zij die het [[#antigen|antigen]] type B hebben behoren tot de bloedgroep B. Er zijn ook personen die beide [[#antigen|antigen]]en hebben op de {{Vw|M|membraan}} van hun rode bloedcellen; deze personen behoren tot de bloedgroep AB. Tenslotte zijn er individuen die noch het [[#antigen|antigen]] A, noch het [[#antigen|antigen]] B hebben; zij behoren tot de bloedgroep O. De [[#antistof|antistoffen]] die reageren met de bewuste [[#antigen|antigen]]en zijn {{Vw|S|serum}}eiwitten. Doordat de [[#antistof|antistoffen]] meerdere 'armen' hebben, kunnen ze binden op [[#antigen|antigen]]en van verschillende bloedcellen en deze zo samenhouden. Gebeurt dit op massieve schaal dan treedt er klontervorming op. Iemand met bloedgroep A heeft in zijn {{Vw|S|serum}} de antistof (hemoagglutinine) anti-B en een persoon met bloedgroep B heeft de [[#antistof|antistof]] anti-A. Personen met de bloedgroep AB hebben geen hemoagglutininen, daar waar individuen met bloedgroep O zowel anti-A als anti-B in hun {{Vw|S|serum}} hebben. ===Bloedgroepen en bloedtransfusies=== Bij bloedtransfusies probeert men zoveel mogelijk een isotransfusie toe te passen (een transfusie van hetzelfde bloedtype). Voor transfusies van niet te grote hoeveelheden mag men ook bloed van andere bloedgroepen toedienen, waar voor de compatibiliteit rekening wordt gehouden met de antistoffen van de ontvanger (deze binden immers direct op de corresponderende [[#antigen|antigen]]en van het binnenkomend bloed). De [[#antistof|antistof]]fen van de donor hebben bij de transfusie van kleine hoeveelheden slechts een beperkte invloed, doordat ze direct verdund worden in het grote bloedvolume van de ontvanger. Naast de indeling in bloedgroepen volgens het ABO-systeem bestaan er nog andere, zoals het MNS-systeem, of een indeling die steunt op het voorkomen van de resusfactor. Resuspositief betekent dat het [[#antigen|antigen]] aanwezig is. Bij een resusnegatief persoon is het resus[[#antigen|antigen]] afwezig. Deze persoon zal dus ook [[#antistof|antistof]]fen maken tegen het resus[[#antigen|antigen]]. Bij bloedtransfusies wordt zowel met de ABO, als met de resusfactor. Dit leidt tot nevenstaand schema. Zo zien we dat O- in principe aan iedereen (kleine hoeveelheden) bloed kan geven; het is de universele donor. AB+ kan van iedereen bloed krijgen; het is de universele ontvanger. Vermelden we ook nog dat de [[#antigen|antigen]]en A en B niet alleen voorkomen op de {{Vw|M|membraan}} van rode bloedcellen, maar dat ze o.a. ook voorkomen op de {{Vw|M|membraan}} van heel wat epitheel- en endotheelcellen. ===Erfelijkheid van bloedgroepen=== De vorming van de hemoagglutinogegenen wordt bepaald door drie allelen waarvan de locus ligt op chromosoom 9; deze allelen zijn respectievelijk A, B en o. De allelen A en B zijn codominant, terwijl het allel O recessief is. Onderstaande combinaties (genotypes) leiden tot de corresponderende bloedgroepen (fenotypes): {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- ! style="width:100px;"|Genotype ! style="width:100px;"|Fenotype |- | AA or AO || A |- | BB or BO || B |- | AB || AB |- | O || OO |} ===Bombay-fenotype=== Normaal zou je verwachten, dat ouders slechts een kind met bloedgroep O kunnen krijgen, wanneer ze beiden het o-allel hebben. Dit is ook meestal zo, maar men kent gevallen waar de moeder bv. het genotype AA heeft en de vader het genotype AB en waar het kind toch de bloedgroep O heeft. Dit kan, wanneer beide ouders recessief zijn voor het allel dat codeert voor het H-[[#antigen|antigen]], een voorloper van het A- of B-[[#antigen|antigen]]. Als het kind de allelencombinatie hh erft kan het deze voorloper niet produceren en dus ook niet de bewuste [[#antigen|antigen]]en. M.a.w. het kind zal de bloedgroep O hebben. Men spreekt hier van het Bombay-fenotype, naar de Indische stad, waar dit fenomeen voor het eerst werd beschreven. :Gebaseerd op het [[../#Biologielexicon VOB|biologielexicon VOB]] ===Afbeeldingen van Wikimedia Commons over ABO-bloedgroepen=== <gallery>> File:ABO blood group diagram.svg|Bij [[#antigen|antigen]] A is er een extra N-acetylgalactosamine-groep, bij [[#antigen|antigen]] B een extra galactose-groep File:ABO blood type.svg|Diagram van ABO-bloedgroepen en de bijbehorende antilichamen File:Blood Type Compatability.png|Bloedtype-compabiliteit </gallery> ==abiotische (milieu)factoren== Van het Grieks ''a-= zonder en bios = leven''<br> Abiotische milieufactoren zijn de factoren die geen biologische oorsprong hebben, maar wel invloed hebben op de levende organismen in een ecosysteem. Voorbeelden zijn klimaat, reliëf, bodem, licht, water... <br>[[w:abiotische factoren|Zie Wikipedia]] ==abortus== (aborteren)Van het Latijn ''aboriri = verdwijnen''. Abortus is een ontijdige geboorte; deze kan spontaan optreden (''spontane abortus of miskraam'') of veroorzaakt worden (''abortus provocatus'').<br> '''Spontane abortus of miskraam''' Een miskraam is het verlies van een niet-levensvatbare vrucht. Een miskraam in de eerste twee tot vier maanden van de zwangerschap noemt men een vroege miskraam. <br>[[w:miskraam|Zie Wikipedia]]<br> '''Abortus provocatus''' of (vrucht)afdrijving, het opzettelijk afbreken van de zwangerschap op een moment dat het embryo (of de vrucht) nog niet buiten het lichaam van de moeder in leven kan blijven. <br>[[w:abortus|Zie Wikipedia]]<br> ==absolute refractaire periode== [[File:Action potential.svg|thumb|Actiepotentiaal en refractaire periode]] Dit is het interval waarbinnen het onmogelijk is om een {{Vw|Z|zenuw}}- of {{Vw|S|spiercel}} opnieuw te stimuleren, hoe sterk de {{Vw|P|prikkel}} ook is. De lengte van de absolute refractaire periode valt nagenoeg samen met de totale duur van de actiepotentiaal. In neuronen heeft dit te maken met het feit dat de Na⁺-kanalen niet opnieuw kunnen openen, vooraleer de rustpotentiaal is hersteld. <br>[[w:refractaire periode|Zie Wikipedia]] ==accommodatie== (Van het Latijn ''accomodare = aanpassen'') is het vermogen van het oog om zich aan te passen aan de afstand van het voorwerp en zo een scherp beeld te blijven vormen op het netvlies. Deze aanpassing is het gevolg van het meer of minder krommen van de lens door het min- of meer ontspannen van de kringspieren. Deze spiertjes liggen ringvormig rond de lens en zijn via vezeltjes ermee verbonden. <br>[[w:accomodatie_(oog)|Zie Wikipedia]] ==accumulatie== <br>[[w:Accumulatie_(biologie)|Zie Wikipedia]] ==acetyl-coenzym A== '''of acetyl-Coa''' <br>[[w:acetyl-coenzym A|Zie Wikipedia]] ==acetylcholine== <br>[[w:acetylcholine|Zie Wikipedia]] ==acetylcholinesterase== <br>[[w:acetylcholinesterase|Zie Wikipedia]] ==acquired immuno deficiency syndrome (AIDS)== Zie [[#AIDS|AIDS]] <br>[[w:Aids|Zie Wikipedia]] ==ACTH - adrenocorticotroop hormoon== ACTH, internationaal gebruikelijke afkorting van adrenocorticotroop hormoon (v. wetensch. ''adren = bijnier; Lat. cortex = schors; Gr. trepoo = aandrijven'''), officiële naam thans corticotropine, ook nog vaak corticotrofine genoemd, een hormoon dat wordt gevormd door de voorkwab van de hypofyse. ACTH zet de {{Vw|B|bijnierschors}} aan tot productie van bepaalde corticosteroïden, m.n. van glucocorticosteroïden (corticosteron en cortisol) en van androgene hormonen van de bijnierschors. Het verlaagt daarbij het gehalte aan vitamine C en aan {{Vw|C|cholesterol}} (grondstof voor de productie van bijnierschorshormonen). Daarnaast oefent ACTH invloed uit op de vetsplitsing; het kan uit depotvet vetzuren vrijmaken. '''Productie en afgifte''' De productie van ACTH wordt nauwkeurig geregeld. Zij gaat omhoog bij allerlei factoren die het lichaam schade kunnen toebrengen (bijv. ernstige verwondingen of stress). De toenemende productie van bijnierschorshormoon voorkomt overmatige afweerreacties (en beschermt dus het lichaam). De gestegen concentratie van bijnierschorshormoon remt vervolgens de ACTH-productie af. :Gebaseerd op het [[../#Biologielexicon VOB|biologielexicon VOB]] <br>[[w:Corticotropine|Zie Wikipedia]] ==actief transport== Bij actief transport worden stoffen tegen hun concentratiegradiënt in via een membraan opgenomen of afgestaan. Het proces vereist energie (meestal onder de vorm van ATP) en de tussenkomst van membraan eiwitten. <br>[[w:actief transport|Zie Wikipedia]] ==actiepotentiaal== In de fysiologie is een actiepotentiaal een golf van elektrische ontlading over het membraan van een exciteerbare, (dus prikkelbare) cel zoals een neuron of een spiercel. Om een actiepotentiaal te genereren, zijn er verschillende factoren nodig. Ten eerste moet er een extracellulaire prikkel zijn bijvoorbeeld een neurotransmitter. Dit leidt tot een depolarisatie van de celmembraan, die leidt tot het verplaatsen van deze depolarisatie langs de axon in een zichzelf ondersteunend proces. <br>[[w:actiepotentiaal|Zie Wikipedia]] ==actieve immunisatie== Actieve immunisatie is het opwekken van immuniteit na blootstelling aan een inactieve of verzwakte vorm [[#antigeen|antigeen]]. Hierdoor ontwikkelt de patiënt een eigen immuunrespons tegen de verwekker wat een langdurige, vaak zelfs permanente bescherming geeft. <br>[[w:actieve immunisatie|Zie Wikipedia]] ==actieve plaats== De actieve plaats is het onderdeel van een {{Vw|E|enzym}}, waar de [[../K#katalyse|katalytische actie]] gebeurt. Het is de plaats waar het substraat (= het materiaal waarop het enzym inwerkt) een tijdelijke binding aangaat met het {{Vw|E|enzym}}. Dit resulteert dan in een wisselwerking, waardoor het substraat een specifieke reactie ondergaat. <br>[[w:enzym#Allosterische regulatie|Zie Wikipedia]] ==actine== <br>[[w:actine|Zie Wikipedia]] ==activator== <br>[[w:Activator_(biochemie)|Zie Wikipedia]] ==adaptatie== Zie [[#aanpassing|aanpassing]] <br>[[w:Adaptatie_(biologie)|Zie Wikipedia]] ==adaptieve radiatie== Met adaptieve radiatie wordt het ontstaan van verschillende soorten uit een gemeenschappelijke vooroudersoort bedoeld. Elke deelpopulatie die in een andere ecologische {{Vw|N|niche}} terechtkomt, zal door natuurlijke selectie een adaptatie ondergaan aan de eigen leefomstandigheden. Adaptieve radiatie treedt vaak op in eilandsituaties, waar meerdere niches onbezet zijn en bij soorten die na een massa-extinctie overblijven. <br>[[w:Adaptieve_radiatie|Zie Wikipedia]] ==ademhalingscentrum== <br>[[w:Ademhalingscentrum|Zie Wikipedia]] ==ademhaling== <br>[[w:ademhaling|Zie Wikipedia]] ==ademhalingsorgaan== <br>[[w:Ademhaling_(dier)|Zie Wikipedia]] ==ademhalingsspieren== <br>[[w:Ademhaling_(mens)#Het ademhalingsproces|Zie Wikipedia]] ==adenine== [[File:Adenine 3D Ball-and-stick Model.JPG|thumb|3D-model van Adenine]] Adenine is één van de nucleobasen die in DNA en RNA voorkomt. Het is een purinebase. Adenine komt ook voor in [[#ATP|ATP]] ==adenosinetrifosfaat== Zie [[#ATP|ATP]] <br>[[w:Adenosinetrifosfaat|Zie Wikipedia]] ==ader== Een ader of vene is een bloedvat dat zorgt voor de terugvoer van het bloed richting het hart. <br>[[w:ader_(anatomie)|Zie Wikipedia]] ==ADH== of '''Antidiuretisch hormoon'''.<br> Het ADH stimuleert de resorptie van water uit de voorurine in de {{Vw|N|nierkanaaltje}}s, zodat er minder water in de urine terecht komt. Dit hormoon wordt aangemaakt in de {{Vw|H|hypothalamus}}, waarna het getransporteerd en opgeslagen wordt in de {{Vw|H|hypofyse}}-achterkwab. Deze geeft het ADH dan af aan de bloedbaan. ADH wordt ook '''vasopressine''' genoemd omdat het door meer water in het bloed te weerhouden de bloeddruk verhoogt. <br>[[w:Antidiuretisch_hormoon|Zie Wikipedia]] ==ADI-waarde== Afkorting van '''Aanvaardbare Dagelijkse Inname''' of '''Acceptable Daily Intake'''<br> Dit is de hoeveelheid die van een stof, die levenslang dagelijks kan worden ingenomen zonder dat er (zover bekend) noemenswaardige gezondheidsrisico's zijn. ADI's worden gewoonlijk uitgedrukt in milligrammen per kilogram lichaamsmassa per dag. <br>[[w:Aanvaardbare_Dagelijkse_Inname|Zie Wikipedia]] ==ADP== Zie [[#ATP|ATP]] <br>[[w:Adenosinetrifosfaat|Zie Wikipedia]] ==adrenaline== Adrenaline (Latijn: ''ad = bij, ren = nier'' dus: bijnier) is een hormoon en een neurotransmitter. Dit ''vlucht of vecht''-hormoon wordt in de bijnier aangemaakt en in sommige zenuwcellen. Het komt vrij bij angst (verschrikken) en stress en bereidt, o.a. via het stimuleren van het {{Vw|S|sympatisch zenuwstelsel}}, het lichaam voor op actie. <br>[[w:Adrenaline|Zie Wikipedia]] ==aerobe ademhaling== of '''aerobe dissimilatie''' <br>[[w:aerobe_dissimilatie|Zie Wikipedia]] ==aeroob== <br>[[w:aeroob|Zie Wikipedia]] ==afbreekbaarheid== <br>[[w:Biologische_afbraak|Zie Wikipedia]] ==afbreker== Zie {{Vw|R|reducent}} <br>[[w:Reducent|Zie Wikipedia]] ==afferente zenuw== Zie {{Vw|S|sensorische zenuw}} <br>[[w:sensorische_zenuw|Zie Wikipedia]] ==afvaleter== zie {{Vw|R|reducent}} <br>[[w: reducent|Zie Wikipedia]] ==afvalwaterzuivering== zie {{Vw|W|waterzuivering}} <br>[[w:waterzuivering|Zie Wikipedia]] ==afweersysteem== zie {{Vw|I|Immuunsysteem}} <br>[[w:Immuunsysteem|Zie Wikipedia]] ==agonistisch gedrag== Agonistisch gedrag is het gedrag dat een dier vertoont wanneer het niet zeker weet wat het moet doen, dus een mengeling van vlucht- en aanvalsgedrag. <br>[[w:agonistisch_gedrag|Zie Wikipedia]] ==agressie== Gewelddadig dreigen of handelen bij een conflict tussen individuen van één soort. <br>[[w:agressie|Zie Wikipedia]] ==AIDS== of '''acquired immune deficiency syndrome''' (of acquired immunodeficiency syndrome) Dit is een aandoening die wordt veroorzaakt door een {{Vw|H|HIV}}- {{Vw|R|retrovirus}}. AIDS wordt gekenmerkt door een verminderde afweer, doordat {{Vw|H|HIV}} een deel van de {{Vw|T|T-lymfocyt}}en besmet, namelijk de T4-cellen, ook wel CD4-cellen genoemd. Deze kunnen niet meer functioneren en doden de cellen die geïnfecteerd zijn met het aidsvirus niet meer. Er wordt maar een klein deel van de {{Vw|T|T-lymfocyt}}en besmet en toch richt het aidsvirus een enorme schade aan. Dit komt waarschijnlijk omdat de eiwitten van het aidsvirus zich hechten aan de cellen die {{Vw|H|HIV}} aanvallen. Deze worden dan door de cytotoxische {{Vw|T|T-lymfocyt}}en aangezien als geïnfecteerde cellen (terwijl ze dat niet zijn) en worden gedood. {{Vw|H|HIV}} besmet niet alleen cytotoxische {{Vw|T|T-lymfocyt}}en en helper-{{Vw|T|T-lymfocyt}}en, maar ook {{Vw|M|macrofagen}}. De {{Vw|M|macrofagen}} kunnen dan geen {{Vw|M|micro-organismen}}micro-organismen meer doden. Aids leidt bijgevolg tot een algemene {{Vw|I|immunodeficiëntie}}. Dit wil zeggen dat de specifieke afweer tegen bedreigingen voor het lichaam niet meer functioneert. :Gebaseerd op het [[../#Biologielexicon VOB|biologielexicon VOB]] <br>[[w:Aids|Zie Wikipedia]] ==albumine== Albumine is het kwantitatief belangrijkste eiwit in bloedplasma. <br>[[w:albumine|Zie Wikipedia]] ==alcohol== Een alcohol is een organische verbinding met een hydroxylgroep gebonden op een organische koolstofketen. De eenvoudigste alcoholen zijn methanol (CH₃OH) en ethanol (C₂H₅OH of CH₃-CH₂OH). Ethanol wordt gevormd tijdens de alcoholische gisting, een proces van anaerobe ademhaling. Een andere belangrijke tri-alcohol is {{Vw|G|glycerol}}. <br>[[w:alcohol|Zie Wikipedia]] ==alcoholische gisting== [[File:Ethanol fermentation de.svg|150px|thumb|Schematisch overzicht van de alcoholische gisting]] Een vorm van anaërobe dissimilatie van koolhydraten, zoals glucose, fructose en mannose. Hierbij ontstaan koolstofdioxide en ethanol onder vrijmaking van energie. Dit reactieproces wordt uitgevoerd door gistcellen en bepaalde bacteriën.<br> '''Globale reactie:'''<br> ::'''C₆H₁₂O₆ —> 2 C₂H₅OH + 2 CO₂''' De alcoholische gisting verloopt over talrijke tussenproducten, die door de inwerking van een enzymcomplex van een twintigtal enzymen (zymase) gevormd worden. De mens maakt sinds lang gebruik van dit proces bij het bereiden van brood, bier, wijn. Hierbij wordt telkens gebruik gemaakt van de gewone gist ''Saccharomyces cerevisae''<br> :Gebaseerd op het [[../#Biologielexicon VOB|biologielexicon VOB]]<br> <br>[[w:Gisting|Zie Wikipedia]] ==aldosteron== Aldosteron is één van de bijnierschorshormonen; het is een zgn. corticosteroïde. Het speelt een rol bij het zout- en waterevenwicht in het lichaam en dus ook bij het regelen van de bloeddruk. <br>[[w:aldosteron|Zie Wikipedia]] ==algenbloei== Optreden van zeer grote hoeveelheden {{Vw|W|wier}}en en [[../C#cyanobacterie | cyanobacteriën]] in zoet of zout water. Algen- of waterbloei kan het gevolg zijn van kunstmatige of natuurlijke {{Vw|E|eutrofiëring}} (toename aan voedingsstoffen). Algenbloei kan gevaarlijk zijn, wanneer ze optreedt bij soorten die neurotoxinen (gifstoffen voor het zenuwstelsel) produceren. In dit geval kan een deel van de fauna enorme schade oplopen. :Gebaseerd op het [[../#Biologielexicon VOB|biologielexicon VOB]] <br>[[w:Algenbloei|Zie Wikipedia]] ==allel== ''mv. allelen'' Verkorting van allelomorf (gen). Allelomorf is gevormd van het Grieks ''allèlon = elkaar en morphè = vorm.''<br> Allelen zijn varianten van {{Vw|G|gen}}en, die op dezelfde locus (plaats) van homologe chromosomen voorkomen en voor hetzelfde kenmerk coderen. Voorbeeld: het gen dat codeert voor het kenmerk {{Vw|R|resusfactor}} bestaat in twee varianten: een allel resuspositief en een allel resusnegatief. Men zegt van een individu dat het {{Vw|H|homozygoot}} is voor een beschouwde eigenschap, als die eigenschap bepaald wordt door twee identieke allelen. Het individu is heterozygoot, wanneer de eigenschap bepaald wordt door twee verschillende allelen.<br> :Gebaseerd op het [[../#Biologielexicon VOB|biologielexicon VOB]] <br>[[w:allel|Zie Wikipedia]] ==allergeen== Factor die een allergische reactie kan uitlokken. <br>[[w:allergeen|Zie Wikipedia]] ==allergie== Allergie is een reactie van het {{Vw|I|immuunsysteem}} op lichaamsvreemde stoffen (allergenen), die op zich helemaal niet schadelijk hoeven te zijn, zoals stuifmeelkorrels, huidschilfers van dieren, uitwerpselen van huisstofmijt, schimmelsporen of voedselbestanddelen. <br>[[w:allergie|Zie Wikipedia]] ==altruïstisch gedrag== <br>[[w:Altruïstisch#Altruïsme bij dier en mens|Zie Wikipedia]] ==alveolus== Zie {{Vw|L|longblaasje}} <br>[[w:Longblaasje|Zie Wikipedia]] ==alvleesklier== of '''pancreas''' Vertaling van medisch Latijn pancreas '' Grieks pan = geheel en kreas = vlees''.<br> Klier die {{Vw|E|enzym}}en, nodig voor de {{Vw|S|spijsvertering}} afscheidt. Bij een volwassen mens is deze langwerpige, achter de maag gelegen klier ca. 15 cm lang en weegt 70-110 g. Dagelijks scheidt ze ongeveer 1 liter pancreassap af in de twaalfvingerige darm. Door een hoog gehalte aan natriumwaterstofcarbonaat wordt het maagzuur geneutraliseerd en maakt de verteringsbrij neutraal tot licht alkalisch. Verder bevat het alvleessap enzymen, zoals * amylase dat {{Vw|Z|zetmeel}} afbreekt in dextrinen ({{Vw|S|sachariden}} opgebouwd uit enkele {{Vw|M|monosachariden}}) en {{Vw|M|maltose}} * {{Vw|L|lipase}} dat {{Vw|V|vet}}ten en {{Vw|O|oliën}} afbreekt tot {{Vw|G|glycerol}}, {{Vw|V|vetzuren}} en kleinere {{Vw|G|glyceriden}}. Ook scheidt de alvleesklier de inactieve voorvormen af van eiwitsplitsende enzymen, nl. trypsinogeen en chymotrypsinogeen. De alvleesklier heeft ook een belangrijke functie als {{Vw|E|endocriene klier}}; doordat de zgn. {{Vw|E|eilandjes van Langerhans}} (genoemd naar een Duits anatoom) de hormonen {{Vw|I|insuline}} en {{Vw|G|glucagon}} produceren. <br>[[w:pancreas|Zie Wikipedia]] ==alvleessap== Het sap dat geproduceerd wordt door de alvleesklier is nagenoeg {{Vw|I|isotoon}} met het {{Vw|B|bloedplasma}}. We produceren er ongeveer 1,5 à 3 liter per dag van. Het bevat voor 99 % water en verder: * een reeks elektrolyten met vooral chloride-ionen in rust en HCO₃^- -ionen tijdens de {{Vw|V|vertering}}. Dit neutraliseert de zure spijsbrij die de maag verlaat en brengt de pH op ca 8. *pancreasamylase - dit is net zoals speekselamylase een alfa-{{Vw|A|amylase}} en het breekt niet verteerd {{Vw|Z|zetmeel}} en {{Vw|G|glycogeen}} af tot dextrinen en {{Vw|M|maltose}}. *pancreas{{Vw|L|lipase}}: dit {{Vw|E|enzym}} werkt gemakkelijk in op de 1 en 3 bindingen van de {{Vw|T|triglyceriden}}, zodat de afbraakproducten vooral {{Vw|G|glycerol}}, {{Vw|V|vetzuur}} en 2-{{Vw|G|glyceriden}} zijn. *colipase: wordt in een inactieve vorm afgescheiden in het darmkanaal, waar het geactiveerd wordt. Dit enzym verplaatst de galzouten, zodat het lipase op de microdruppeltjes kan binden. * De inactieve vorm (zymogeen) van vier {{Vw|P|protease}}n (peptidasen); deze worden geactiveerd in het darmkanaal. De vier zijn: **trypsinogeen, de voorloper van trypsine, een enzym dat peptidenbindingen splitst aan de carbonylkant van arginine en lysine **chymotripsinogeen, voorloper van chymotripsine; dit heeft dezelfde werking als pepsine. Het werkt dus in op {{Vw|P|peptidenbinding}}en aan de carbonylkant van tyrosine, fenylalanine en tryptofaan. **pro-elastase, voorloper van elastase dat niet alleen elastine afbreekt; maar ook inwerkt op alle peptidenbindingen aan de carbonylkant van kleine, hydrofobe aminozuren zoals alanine, glycine en valine **procarboxypeptidasen, voorloper van carboxypeptidase: dit enzym verwijdert één per één eindstandige [[../A#aminozuur|aminozuren]] aan de carbonylkant van peptiden. *Nucleasen: deze breken kernzuren ({{Vw|D|DNA}} en {{Vw|R|RNA}}) af tot {{Vw|N|nucleotide}}n :Gebaseerd op het [[../#Biologielexicon VOB|biologielexicon VOB]] <br>[[w:pancreassap|Zie Wikipedia]] ==ambivalent gedrag== Ambivalent gedrag is conflictgedrag dat is samengesteld uit gedragselementen van twee of meer gedragssystemen, bv. afwisseling van aanval en vlucht bij territoriale grensgevechten.<br> Tegelijkertijd bepaalde positieve en negatieve houdingen vertonen.<br> :Gebaseerd op het [[../#Biologielexicon VOB|biologielexicon VOB]] <br>[[w:Ethologie#Conflictgedrag|Zie Wikipedia]] ==aminozuur== [[File:AminoAcidball.svg|thumb|Algemene structuur van een aminozuur]] Aminozuren zijn organische stoffen met twee functionele groepen, de aminogroep (-NH₂) en de carboxylgroep (-COOH). De {{Vw|E|eiwit}}ten zijn opgebouwd uit een 20-tal aminozuren. <br>[[w:aminozuur|Zie Wikipedia]] ==aminozuurvolgorde== De aminozuurvolgorde bepaalt de primaire structuur van een eiwitketen. Deze aminozuurvolgorde wordt zelf bepaald door de volgorde van de organische basen in het coderend DNA. ==ammonificatie== Ammonificatie is het proces waarbij een organische stikstofverbinding o.a. ureum door een groep van {{Vw|N|nitrificerende bacteriën}} wordt omgezet in onder andere ammoniumionen.<br> :Gebaseerd op het [[../#Biologielexicon VOB|biologielexicon VOB]] ==amnion== Binnenste van de twee vliezen, die het embryo van vogels en zoogdieren omhullen. Dit vlies omsluit de amnionholte (de vruchtzak), waarin zich het vruchtwater bevindt. :Gebaseerd op het [[../#Biologielexicon VOB|biologielexicon VOB]] <br>[[w:Amnion|Zie Wikipedia]] ==amoebocyt== # Witte bloedcel (leukocyt) die door haar manier van voortbewegen op een amoebe gelijkt. De naam is afgeleid van het Grieks amoibè = "wisseling, verandering" en kutos = "holte".Leukocyten bereiken ontstekingshaarden door zich tussen de cellen van het endotheel van haarvaten te wringen, op een manier die doet denken aan de manier van voortbewegen van een amoebe. # Amoebocyten zijn ook cellen die voorkomen in de wand van sponsen en die zorgen voor transport van voedingsstoffen tussen binnen en buitenkant, de opbouw van de skeletnaalden en de productie van voortplantingscellen. ==amoeboïde beweging== [[File:Four steps of cell migration.png|thumb|De amoeboïde beweging in 4 stappen.<br> Zie ook filmpje bovenaan deze pagina]] Beweging als van een amoebe, nl. met behulp van pseudopodiën of schijnvoetjes. Afgeleid van het Grieks ''amoibè = wisseling, verandering''. :Gebaseerd op het [[../#Biologielexicon VOB|biologielexicon VOB]] <br>[[w:Amoebe|Zie Wikipedia]] ==amylase== Het is een {{Vw|E|enzym}} dat tot de ''hydrolasen'' behoort. Het helpt bij de afbraak van {{Vw|Z|zetmeel}} (amylose en amylopectine) en {{Vw|G|glycogeen}} tot dextrinen (polysachariden met lage molmassa), {{Vw|M|maltose}} en eventueel {{Vw|G|glucose}}. Het komt voor in {{Vw|S|speeksel}} (speekselamylase of ptyaline) en in {{Vw|P|pancreassap}} (pancreasamylase) :Gebaseerd op het [[../#Biologielexicon VOB|biologielexicon VOB]] <br>[[w:amylase|Zie Wikipedia]] ==amyloplast== [[File:Potato - Amyloplasts.jpg|thumb|Amyloplasten bij een aardappelcel]] Afgeleid van het Grieks ''amulon = zetmeel en plastos = gevormd''. Een amyloplast is een kleurloos {{Vw|P|plastide}} (leukoplast) waarin {{Vw|Z|zetmeel}} is opgeslagen. Amyloplasten zijn {{Vw|C|celorganel}}len die enkel bij [[../F#fotoautotroof | fotoautotrofe planten]] voorkomen. Ze zijn talrijk aanwezig in reserveorganen van bepaalde planten (vb. de stengelknollen van de aardappel). In amyloplasten wordt {{Vw|G|glucose}} door een [[../P#polymeer|polymerisatieproces]] omgezet in zetmeel. :Gebaseerd op het [[../#Biologielexicon VOB|biologielexicon VOB]] Zie {{Vw|Z|zetmeelkorrel}} <br>[[w:Amyloplast|Zie Wikipedia]] ==anabolisme== Afgeleid van het Grieks ''ana = omhoog, naar boven en het Grieks bolè = opgeworpen aarde''. De opbouwende fase in het {{Vw|S|stofwisseling}}sproces (metabolisme), waarbij complexe organische stoffen uit eenvoudigere worden gevormd. Tegenovergestelde van katabolisme. Anabolisme vereist energie; het is een endo-energetisch proces. <br>[[w:anabolisme|Zie Wikipedia]] ==anaerobe dissimilatie== Anaerobe dissimilatie = reeks chemische afbraakprocessen, waarbij geen zuurstof verbruikt wordt. Bij anaërobe dissimilatie worden {{Vw|G|glucose}}moleculen niet helemaal afgebroken. Ze worden in de {{Vw|C|cytosol}} tijdens de {{Vw|G|glycolyse}} omgezet in pyrodruivenzuur (pyruvaat) en dan verder in ethanol (alcoholische gisting) of in melkzuur (melkzuurgisting). In deze producten zit nog veel energie, die eventueel kan vrijgemaakt worden via een {{Vw|A|aeroob}} proces. Er wordt in een organisme niet alleen glucose gedissimileerd. Ook andere koolhydraten, vetten en eiwitten worden gedissimileerd. :Gebaseerd op het [[../#Biologielexicon VOB|biologielexicon VOB]] <br>[[w:anaerobe_dissimilatie|Zie Wikipedia]] ==anaeroob== [[File:Bifidobacterium longum en microscopie électronique.jpg|thumb| De anaerobe ''Bifidobacterium longum'', die tot de darmflora van van de mens behoort]] De term anaeroob werd gevormd door Pasteur, uit het Grieks ''an- = zonder + aer = lucht+ bios = leven''. Anaeroob kan terugslaan op # processen die zonder zuurstofgas kunnen doorgaan (vb. anaerobe dissimilatie) # organismen die kunnen leven in een midden zonder zuurstofgas. Bij deze laatste moeten we een onderscheid maken tussen * organismen, die geen zuurstof nodig hebben voor hun ontwikkeling, maar die wel kunnen leven in aanwezigheid van O₂. Dit zijn de '''facultatief anaeroben''', zoals de melkzuurbacterie en de gistcellen. * organismen die zich enkel kunnen ontwikkelen in afwezigheid van O₂ Dit zijn de '''obligaat anaeroben''', zoals de ''Clostridium botulinum'' die botulisme veroorzaakt en de ''Bifidobacterium longum''. :Gebaseerd op het [[../#Biologielexicon VOB|biologielexicon VOB]] <br>[[w:Anaeroob|Zie Wikipedia]] ==anafase== De anafase is het voorlaatste stadium van de {{Vw|M|mitose}} en van beide kerndelingen bij de {{Vw|M|meiose}}. In deze fase gaan de {{Vw|C|chromatiden}} vanuit het equatoriale vlak naar de polen. Deze fase komt na de {{Vw|M|metafase}} en vóór de {{Vw|T|telofase}}. * Tijdens de anafase van de {{Vw|M|mitose}} wijken de chromatiden uit elkaar en naar de twee tegenoverliggende polen toe. * Tijdens anafase I van de {{Vw|M|meiose}} zijn het echter de homologe chromosomen (die in metafase tegenover elkaar lagen op het evenaarsvlak) die zich elk naar de andere pool begeven. * Tijdens anafase II van de meiose wijken de chromatiden van elk chromosoom uit naar de polen (vergelijkbaar met de anafase van de mitose). <br>[[w:anafase|Zie Wikipedia]]<br> <gallery> File:Anaphase.jpg|Anafase in Gray's Anatomy File:Anaphase eukaryotic mitosis.svg|Situering van de metafase in de {{Vw|C|celcyclus}} File:Mitotic Anaphase.svg|Anafase-schema (mitose) File:Anaphase_IF.jpg| Cel in anafase (mitose) File:Mitosis-fluorescent.jpg|Anafase in longcel van een salamander (fluorescentie microscopie). De spoeldraden zijn groen, de chromatiden zijn lichtblauw. File:Allium-Mitose04-DM100x BL28.jpg|Cel in anafase (worteltopmeristeem van een ajuin) File:Anaphase.svg|Anafase (Eng.) </gallery> {{Commonscat|Anaphase}} ==analoge structuur== [[File:Homology.jpg|thumb|De vleugels van een pterosauriër (1), vleermuis (2) en vogel (3) zijn analoog: ze dienen dezelfde functie en zijn gelijkend in structuur, maar zijn elk afzonderlijk ontwikkeld.]] of '''analogie''' Het woord analoog is gevormd van het Grieks ''analogos = overeenkomstig''. Analoge structuren zijn uit verschillende oervormen ontstaan, maar ze zijn op elkaar gaan lijken omdat ze dezelfde functie hebben. <br>[[w:Analogie_(biologie)|Zie Wikipedia]] ==anemie== of '''bloedarmoede'''<br> Gevormd van het Grieks ''a(n) = geen + haima = bloed.''<br> Dit is een tekort aan {{Vw|H|hemoglobine}}, dat meestal gepaard gaat met een tekort aan {{Vw|R|rode bloedcel}}len. Daardoor wordt het vervoer van zuurstofgas in het bloed verhinderd. Anemie ontstaat o.a. door een verminderde bloedvorming in het {{Vw|B|beenmerg}} of door een versnelde afbraak van rode bloedlichaampjes in de {{Vw|M|milt}}.<br> Ook een tekort aan ijzer, dat in hemoglobine ingebouwd wordt, kan een oorzaak van anemie zijn of overmatig bloedverlies bij een verwonding. :Gebaseerd op het [[../#Biologielexicon VOB|biologielexicon VOB]] <br>[[w:Bloedarmoede|Zie Wikipedia]] ==aneuploïd== Gevormd van het ''Grieks a(n) = geen + eu = goed, diploös = dubbel''<br> Wordt gezegd van een {{Vw|C|celkern}} die één of meer [[../C#chromosoom|chromosomen]] mist of teveel bevat. Dit verschijnsel wordt veroorzaakt door {{Vw|N|non-disjunctie}} (een homoloog chromosomenpaar heeft zich niet gedeeld of een chromosoom heeft zich niet in tweeën gesplitst. Een voorbeeld is het syndroom van Klinefelter, dat voorkomt bij mannen met een extra X-chromosoom. <br>[[w:Bloedarmoede|Zie Wikipedia]] ==Angiospermae== Zie {{Vw|B|bedektzadigen}}<br> [[w:Bedektzadigen| Zie Wikipedia]]<br> {{Wikispecies|Angiospermae}} ==animale pool== Gevormd van het Latijn ''animal = dier en polus = uiteinde''.<br> # In de meeste dierlijke ovocyten ligt de kern niet centraal en voortgaande op de positie van de kern onderscheidt men in de cel dan twee polen. De kant van de cel die het dichtsts bij de kern ligt noemt men de animale pool en die er het verst van verwijderd is de vegetatieve pool. Tijdens de meiose van de ovocyt worden de poollichaampjes aan de animale pool uitgestoten # Gedeelte van de eicel of blastula met de kleinste hoeveelheid dooiermateriaal; hieruit ontwikkelt zich het ectoderm. De animale pool is de kant waar de delingsactiviteit het grootst is en de cellen het kleinst. ==antagonist== [[File:Agonist en antagonist.jpg|thumb|Biceps(agonist) en triceps (antagonist)]] Gevormd van het Grieks ''antagonistès = mededinger, tegenpartij''.<br> Een antagonist is een {{Vw|S|spier}} (of orgaan) met een tegengestelde werking aan die van een andere spier (of orgaan). De biceps die de arm buigt en de triceps die de arm strekt zijn elkaars antagonisten <br>[[w:Agonistische_en_antagonistische_spieren|Zie Wikipedia]] ==antagonistisch== Elkaar tegenwerkend. * Spieren die elkaar tegenwerken (zie hierboven) * Het {{Vw|S|sympathisch zenuwstelsel}} is antagonistisch tegenover het {{Vw|P|parasympathisch zenuwstelsel}}. * Ook veel [[../H#hormoon|hormonen]] vertonen een onderling antagonistische werking, bv. {{Vw|A|acetylcholine}} als antagonist van {{Vw|A|adrenaline}} * Een geneesmiddel dat de werking van een [[../E#endogeen|endogene]] stof vermindert of tegengaat wordt ook een antagonist genoemd. Voorbeeld: Cyproteronacetaat is een chemische verbinding die in de geneeskunde wordt gebruikt als anti-androgeen. Het is een receptorantagonist die de testosteronreceptor blokkeert waardoor dit mannelijke hormoon zijn werking niet meer kan uitoefenen. ==anthocyaan== [[File:Anthocyane.png|thumb|Algemene flavenoïdestructuur. Bij het gewone anthocyaan is R3 een glucosemolecule, de andere R-groepen zijn hydroxylgroepen (-OH)]] De naam is afgeleid van het Grieks ''anthos = bloem en kuaneos = donkerblauw''.<br> Anthocyanen zijn blauwe en rode plantaardige kleurstoffen, die voorkomen in bloemen, bladeren en vruchten. Ze zijn opgebouwd uit een flavonoïde en {{Vw|S|suiker}}. Zij komen vooral voor in de cel{{Vw|V|vacuole}}n van rood of blauw gekleurde plantenweefsels<br> Verschillende kleuren kunnen gevormd worden door verschillende mengsels van anthocyanen en door verschillende {{Vw|P|pH}}-waarden.Zo kan men rodekoolsap gebruiken als zuur-base indicator (rood in zuur milieu, blauw in basisch milieu).<br> De rode kleur van bladeren in de herfst is te wijten aan anthocyanen, die duidelijk merkbaar worden na het verdwijnen van [[../B#bladgroen|chlorofiel]]. <br>[[w:anthocyaan|Zie Wikipedia]] ==antibioticum== <br>[[w:antibioticum|Zie Wikipedia]] ==anticodon== <br>[[w:TRNA|Zie Wikipedia]] ==anticonceptie== <br>[[w:anticonceptie|Zie Wikipedia]] ==anticonceptiepil== <br>[[w:anticonceptiepil|Zie Wikipedia]] ==antidiuretisch hormoon== <br>[[w:antidiuretisch_hormoon|Zie Wikipedia]] ==antigeen== <br>[[w:antigeen|Zie Wikipedia]] ==antistof== <br>[[w:antistof|Zie Wikipedia]] ==antitoxine== <br>[[w:antitoxine|Zie Wikipedia]] ==antropomorf== antropomorfisme <br>[[w:antropomorf|Zie Wikipedia]] ==apo-enzym== <br>[[w:apo-enzym|Zie Wikipedia]] ==appendix== <br>[[w:Wormvormig_aanhangsel|Zie Wikipedia]] ==Archaea== (enkelvoud '''Archaeon''')<br> Oorspronkelijk '''Archaebacteria''' (of oerbacteriën).<br> De Archaea vormen een {{Vw|D|domein}} van [[../P#prokaryoot|prokaryotische organismen]], die meestal onder extreme omstandigheden leven (heetwaterbronnen, extreem zout water...). Zij hebben in tegenstelling tot de {{Vw|B|Bacteria}} een enkelvoudige membraan, die opgebouwd is uit glycerol-ether-lipiden (geen glycerol-ester-lipiden zoals bij de {{Vw|B|Bacteria}} en de [[../E#Eukaryoot|eukaryoten]]). Archaea hebben, wat betreft {{Vw|T|transscriptie}} en {{Vw|T|translatie}} eiwitten en enzymen die nauwer verwant zijn met deze van de [[../E#Eukaryoot|eukaryoten]], dan deze van de Bacteria. (o.a het voorkomen van {{Vw|H|histon}}en in hun circulair chromosoom). Ook hun rRNA (ribosomaal RNA) verschilt van dat van de {{Vw|B|Bacteria}}.<br> [[w:Archaea| Zie Wikipedia]] {{Wikispecies|Archaea}} ==arterie== <br>[[w:arterie|Zie Wikipedia]] ==ascorbinezuur== <br>[[w:ascorbinezuur|Zie Wikipedia]] ==assimilatie== <br>[[w:assimilatie|Zie Wikipedia]] ==assimilatie, voortgezette== <br>[[w:|Zie Wikipedia]] ==ATP== <gallery> File:AdenosineTriphosphate.qutemol.gif|3D-model van Adenosinetrifosfaat File:ATP-ball-and-stick.png|Adenosinetrifosfaat </gallery> <br>[[w:Adenosinetrifosfaat|Zie Wikipedia]] ==atrioventriculaire knoop== <br>[[w:atrioventriculaire_knoop|Zie Wikipedia]] ==autonoom zenuwstelsel== <br>[[w:autonoom_zenuwstelsel|Zie Wikipedia]] ==autosoom== <br>[[w:autosoom|Zie Wikipedia]] ==autotroof== autotroof organisme <br>[[w:autotroof|Zie Wikipedia]] ==axon== Het axon (of ''neuriet'') is de uitloper van het cellichaam van de zenuwcel, die impulsen vervoert naar andere zenuwcellen of naar uitvoerende organen (spieren). Doorheen een axon verloopt de impuls van het cellichaam weg. Axonen kunnen langer dan een meter zijn, hoewel ze maar 1 micrometer dik zijn. Bij gewervelde dieren zijn de axonen omgeven door een {{Vw|M|myelineschede}}. Deze bestaat uit {{Vw|M|myeline}}, een isolerende vetachtige stof, die er ook voor zorgt dat een impuls sneller doorgegeven wordt. Een axon eindigt in een aantal axonuiteinden of axoneindknopjes. Deze zijn slechts door een smalle {{Vw|S|synapsspleet}} in de grootteorde van nanometers gescheiden van een dendriet van een volgende zenuwcel. <br>[[w:axon|Zie Wikipedia]] ==azijnzuurbacterie== <br>[[w:azijnsteek|Zie Wikipedia]] {{Alfabet met links}} {{Sub}} h5cc26ryqqedyoc4msh8ljed9a1k7wp 0 31763 396927 390276 2025-06-17T12:58:44Z JopkeB 18060 Psychologie uitgebreid 396927 wikitext text/x-wiki __NOTOC__ == Ecologie == * [[Alternatieve energie]] * [[Save Our Future Today, a SOFT revolution]] == Economie en handel == * [[Economie]] == Onderwijs en opleiding == Zie [[Boekenplank:Onderwijs en opleiding]] == Politiek == * [[Trotski voor beginners]] == Psychologie == * [[Acceptance and commitment therapy]] {{25%}} * [[Hypnotherapie]] {{100%}} * [[Jungiaans woordenboek]] {{50%}} * [[Meditatie]] {{75%}} * [[Mindfulness]] {{75%}} * [[Visualisatie]] {{25%}} * [[Zelftherapie]] {{75%}} {{Boekenplanken}} [[Categorie:Boekenplanken]] [[Categorie:Samenleving]] qs1z9egw24cvtn9g1ytvpd67h6put3b 396928 396927 2025-06-17T13:00:59Z JopkeB 18060 396928 wikitext text/x-wiki __NOTOC__ == Ecologie == * [[Alternatieve energie]] * [[Save Our Future Today, a SOFT revolution]] == Economie en handel == * [[Economie]] == Onderwijs en opleiding == Zie [[Boekenplank:Onderwijs en opleiding]] == Politiek == * [[Trotski voor beginners]] == Psychologie == * [[Acceptance and commitment therapy]] {{25%}} * [[Hypnotherapie]] {{100%}} * [[Jungiaans woordenboek]] {{50%}} * [[Meditatie]] {{75%}} * [[Mindfulness]] {{75%}} * [[Visualisatie]] {{25%}} * [[Zelftherapie]] {{75%}} {{Boekenplanken}} [[Categorie:Boekenplanken]] [[Categorie:Samenleving| ]] i9uyuoaio5qhvhg0gpifj098blkzowi 0 35539 396999 396924 2025-06-18T09:49:32Z J.Grandgagnage 3610 /* Chapitre 51 : De la vanité des parolles */ 396999 wikitext text/x-wiki == LIVRE I == === Au lecteur === "Aan de lezer" lijkt bedoeld te zijn als inleiding op zijn werk. In werkelijkheid is Montaigne reeds begonnen met zijn belangrijkste doel: zichzelf portretteren, "schilderen" zonder enige andere bijbedoeling zoals beroemd worden of het zijn lezers naar de zin maken. [[Michel de Montaigne/Essais: Au lecteur|Lees "Au lecteur" hier]]. === Chapitre 1 : Par Divers Moyens On Arrive à Pareille Fin === ("Op verschillende wijzen bereikt men hetzelfde") In dit essay heeft Montaigne het over twee verschillende manieren waarop mensen reageren als iemand die ze in het verleden kwaad hebben gemaakt nu de macht heeft om wraak te nemen. De verhalen die Montaigne vertelt illustreren de kracht van sommige mannen uit de geschiedenis. Montaigne lijkt te willen zeggen dat medelijden of moed hetzelfde resultaat opleveren tegen haat en minachting van anderen. {{Citaat|De meest voorkomende manier om degenen die we beledigd hebben gunstig te stemmen aan wier wraak we nu zijn overgeleverd, is het in hen opwekken van medelijden en medeleven door ons aan hen te onderwerpen. Nochtans hebben bravoure, doorzettingsvermogen en vastberadenheid, het tegenovergestelde ervan, soms hetzelfde effect. Edward, Prins van Wales, die zo lang regeerde over ons Guyenne, een personage wiens wedervaren en lot niet zonder grandeur zijn, was ernstig beledigd door de inwoners van Limousin. Na de inname van hun stad liet hij zich niet vermurwen door het geschreeuw van de mensen, de vrouwen, de kinderen die in het bloedbad achtergebleven waren, en die zich nu smekend om genade aan zijn voeten wierpen. Maar toen hij verder de stad introk, zag hij drie Franse heren die met ongelooflijke moed de aanval van zijn zegevierende leger tegenhielden. Het aanschouwen ervan en het respect voor hun opmerkelijke moed stilden zijn woede, en na het verlenen van genade aan de drie, deed hij hetzelfde voor alle andere inwoners van de stad [...] }}<ref name="essays"> Vertaler: Jules Grandgagnage: [https://www.montaigne-essays.nl Montaigne-essays]</ref> === Chapitre 2 : De la tristesse === ("Over het verdriet") Montaigne bespreekt de aard van leed, verdriet en rouw. Ook die van liefde en vreugde, en van emoties die zo sterk zijn dat ze niet in woorden kunnen worden uitgedrukt. Montaigne zegt dat hij probeert verdriet niet te ervaren. Voor hem lijkt dit gevoel dwaas en via verschillende verhalen toont hij aan dat sommige mensen zich groot kunnen houden tot op het punt dat ze overmand worden door het verdriet, en dat dit leidt tot hun ondergang. Hij preciseert dat ook grote vreugde dezelfde gevolgen kan hebben. {{Citaat |1=Niemand is zo onbezwaard door deze passie als ik, ik hou er niet van en waardeer het niet, hoewel mensen het, als ware het een uitgemaakte zaak, een bijzondere plaats toekennen. Ze kleden er de wijsheid, de deugd en het geweten mee. Dom en lelijk ornament! De Italianen verbonden haar naam meer toepasselijk met kwaadaardigheid. Want het is een altijd schadelijke, altijd gekke gesteldheid, en omdat het altijd laf en laag is, verboden de stoïcijnen hun volgelingen om toe te geven aan dit gevoel.<br> Van Psammenitus, koning van Egypte, verslagen en gevangengenomen door Cambyses, koning van Perzië, wordt echter gezegd dat bij het zien van zijn gevangen dochter, gekleed als dienstmeid uitgestuurd om water te gaan halen, hij rustig naar de grond bleef staren terwijl al zijn vrienden om hem heen jammerden en weenden. En toen hij zag dat zijn zoon werd weggevoerd voor de uitvoering van zijn doodstraf, hij hetzelfde deed. Maar bij het waarnemen van een vriend des huizes onder de gevangenen, sloeg hij zich op het hoofd en leed zichtbaar extreme pijn [...] }} <ref name="essays"/> === Chapitre 3 : Nos Affections s’emportent au delà de Nous === ("Dat waar we om geven reikt tot voorbij ons eigen leven") In dit essay denkt Montaigne na over onze neiging steeds vooruit te kijken naar de toekomst in plaats van in het hier en nu te leven. {{Citaat|Zij die de mens verwijten te veel met zijn toekomst bezig te zijn, die ons ertoe aanzetten om te genieten van wat we nu bezitten en daarmee tevreden te zijn aangezien we toch geen vat hebben op wat komt - nog minder dan op wat voorbij is - pakken de meest verbreide van alle menselijke dwalingen aan; als we tenminste van een dwaling mogen spreken in het geval van deze aangeboren neiging waarmee de natuur ons dwingt om haar werk voort te zetten: onze bedrieglijke verbeeldingskracht die ons tot daden aanzet, ook al weten we niet waar het ons naar leidt. We zijn nooit in onszelf, wij zijn altijd buiten onszelf, en angst, verlangen en hoop werpen ons steeds opnieuw in de toekomst. Daarbij verliezen wij voeling met was nu is, en wat nu onderzocht dient te worden. In plaats daarvan verkiezen wij om ons bezig te houden met wat zal zijn, ook al zullen wij er op dat ogenblik niet meer zijn [...] }}<ref name="essays"/> === Chapitre 4 : Comme l’Ame Descharge ses Passions sur des Objects Faux, Quand les Vrais Luy Defaillent === ("Hoe we ons door onze passies op het verkeerde richten in plaats van op het ware") In dit essay buigt Montaigne zich over de reden waarom we, wanneer er iets misgaat, altijd de schuld bij iets of iemand willen leggen, en waarom we zo houden van kleine hondjes en aapjes. De mens die met een probleem zit, zal tegen alles tekeer gaan behalve tegen de ware oorzaak ervan. Hij verkiest immers om zich te wreken op iets tastbaars in plaats van op de onzichtbare goden of het noodlot. Deze 'wraak' levert dus niets op, behalve het aflaten van stoom. === Chapitre 5 : Si le Chef d’une Place Assiegée Doit Sortir pour Parlementer === ("Moet de leider van een belegerde plaats naar buiten om te onderhandelen?") Montaigne bestudeert in dit essay een militair onderwerp. Hij denkt na over de vraag of bedrog te verantwoorden is in tijden van oorlog, en vraagt zich af of we een vijand moeten vertrouwen die lijkt te willen onderhandelen. Hij legt uit dat een list, in tegenstelling tot de openlijke strijd, een leger vaak in staat stelt tot zegevieren. Vervolgens wijst hij erop dat het schenken van vertrouwen moeilijk is in zulke omstandigheden, omdat angst voor verraad alles overschaduwt. De leider van een belegerde plaats moet dus zijn vesting niet verlaten om te gaan onderhandelen. === Chapitre 6 : L’Heure des Parlemens Dangereuse === ("Het ogenblik van onderhandelen is gevaarlijk") Montaigne blijft zich afvragen wat er gebeurt als de vijand aanbiedt om te onderhandelen, en of men in een gevecht gebruik mag maken van gelijk welk middel om de overwinning te behalen. Met verschillende verhalen over veldslagen verwijst hij naar onregelmatige praktijken die hebben geleid naar de overwinning. Maar hij merkt op dat deze successen weinig eervol zijn. === Chapitre 7 : Que l’Intention Juge nos Actions === ("Onze intentie bepaalt het oordeel over onze handelingen") Montaigne praat over de dood en de voornemens en geheime handelingen van de mens. Het heeft volgens hem geen zin om, net voor je sterft, onthullingen te doen die tot dan geheim zijn gebleven. Hij verbindt zich ertoe om alles wat hij op zijn sterfbed zegt, al duidelijk te hebben gezegd tijdens zijn leven. {{Citaat|De dood, zegt men, maakt ons vrij van al onze verplichtingen. Maar ik ken er die er anders over dachten. Hendrik VII van Engeland kwam als volgt overeen met Don Philip,(1) de zoon van keizer Maximiliaan (of, in meer vleiende termen, vader van keizer Karel V) : Philip zou aan hem de hertog van Suffolk van de Witte Roos uitleveren - zijn vijand, die was gevlucht naar Nederland - waarbij koning Hendrik de belofte zou doen om de hertog in leven te laten. Maar toen deze zijn eigen dood voelde naderen, beval hij per testament aan zijn zoon om de hertog te doden zodra hij zelf was overleden [...].}}<ref name="essays"/> === Chapitre 8 : De l’Oisiveté === ("Over ledigheid") Montaigne schrijft hier over het gevaar van het hebben van een inactieve geest, en hij denkt na over zijn eigen besluit zich terug te trekken in zijn kasteel om ongestoord, tot aan zijn dood, te kunnen nadenken. Montaigne beschrijft nietsdoen als een informele activiteit van de geest. Deze dwaalt over een veelheid van dingen. Hij voegt eraan toe dat, net als alle dingen, de geest gedwongen moet worden om niet af te dwalen. Na zichzelf te hebben uitgeleefd in mijmeringen, had de auteur zelf besloten om de dingen te noteren die zijn geest had gecreëerd. === Chapitre 9 : Des Menteurs === ("Over leugenaars") In dit lange, meanderende essay schrijft Montaigne voor het eerst over zijn eigen slecht geheugen, en hoe nuttig het soms kan zijn, om een slecht geheugen te hebben. Vervolgens klaagt hij over praatzieke mensen, en tot slot over leugenaars. Hij maakt een onderscheid tussen twee verschillende soorten leugenaars, en illustreert dit met een aantal voorbeelden uit zijn persoonlijke leven en uit dit van koningen. Montaigne verwerpt het idee dat geheugen iets te maken zou hebben met intelligentie. Hij troost zich met de gedachte dat dit gebrek hem toestaat om minder ambitieus te zijn en wat draaglijker in de omgang. Dan toont hij aan dat geheugen geassocieerd is met de leugen en dat als ze faalt ook de leugen wordt onthuld. === Chapitre 10 : Du Parler Prompt ou Tardif === ("Over vlotte of slome praters") In dit hoofdstuk schetst Montaigne het verschil tussen gevatte en moeizame sprekers. Dan mijmert hij over de voordelen van voorbereid tegenover spontaan handelen, en hij vraagt zich af waar zijn eigen woorden vandaan komen. Montaigne onderscheidt de advocaat, die snel en ondoordacht praat, en de prediker met zijn afgewogen en langzame discours. Paraat spreken behoort toe aan de geest, en bezonnen spreken aan het oordeel. Zelf, zegt Montaigne, bevindt hij zich tussen beide uitersten: soms komen zijn woorden immers te snel en verward, waardoor zijn geschriften er eveneens onder lijden. {{Citaat |1='Nooit werd een enkele mens met alle gaven toebedeeld' ''<span style="font-size: small;">(nota vert. - "Onc ne furent à tous, toutes graces données", een vers uit een van sonnetten van zijn vriend La Boétie)</span>''. Sommigen zijn zeer begaafd in de kunst van het spreken. Ze hebben een snelle en vlotte geest, klaar voor elke gelegenheid die zich voordoet, en nooit verrast. Anderen zijn zwaar op de hand en traag, niet in staat om iets onvoorbereid te zeggen voor ze er lang over hebben nagedacht }}<ref name="essays"/> === Chapitre 11 : Des Prognostications === ("Over voorspellingen") Montaigne bespreekt waarzeggerij. Hij vraagt zich af of het mogelijk is om de toekomst te voorspellen, en of het aan te raden is om zijn eigen instincten te volgen. {{Citaat |1=Orakels, profetieën en toekomstvoorspellingen dus, hadden reeds voor de komst van Jezus Christus aan geloofwaardigheid ingeboet. Andere vormen van waarzeggerij, die zich bijvoorbeeld baseren op de vlucht van vogels, de ingewanden van dode dieren, donderslagen, overstromingen, enz. hadden veel belang in de oudheid maar zijn nu door onze religie afgeschaft. Toch zijn er velen die nog steeds de waarzeggerij praktiseren met de sterren aan de hemel, met geesten, de vorm of huidskleur van mensen of door middel van onze dromen. Dit is een opmerkelijk voorbeeld van de wilde nieuwsgierigheid van onze natuur, die wat zich in de toekomst bevindt reeds wil begrijpen om erop te kunnen anticiperen, alsof we aan met het heden al niet voldoende werk hadden.}}<ref name="essays"/> === Chapitre 12 : De la Constance === ("Over standvastigheid") Montaigne definieert standvastigheid niet als het ontbreken van angst of als niet verrast te worden door iets onverwachts, maar als het aanvaarden van deze 'angst' met behoud van eigen opinies. Hij brengt in dit verband de stoïcijnen in herinnering, al blijft het voor gewone mensen moeilijk om zo afstandelijk te reageren en eigen meningen niet te laten beïnvloeden door 'angst'. === Chapitre 13 : Ceremonie de l’Entreveue des Roys === ("Over ceremonieel bij het ontmoeten van koningen") Montaigne bespreekt enkele Franse beleefdheidsregels. Zijn opvoeding maakte hem beleefd, maar hij uit nu kritiek op te overvloedige beleefdheid, die een mens kan beperken en, soms, zijn gasten kan vervelen. Hij waarschuwt tegen een mogelijke slavernij aan gedragscodes, maar zegt ook dat beleefdheid een van de sleutels is tot de liefde op het eerste gezicht. Deze regels maken ook de toegang tot de maatschappij mogelijk. {{Citaat |1=Geen onderwerp is me te frivool dat het geen plaats verdient in mijn essays. Volgens onze sociale gebruiken zou het onbeleefd zijn om (tegenover een gelijke, en nog veel meer tegenover een meerdere) niet thuis te zijn als iemand je heeft verteld dat hij op bezoek zal komen. Koningin Margaret van Navarra voegt daar aan toe dat het voor een heer zelfs onbeleefd zou zijn om zijn huis te verlaten om zijn bezoeker tegemoet te gaan, ongeacht de hoge positie die hij bekleedt. Het is respectvoller om thuis te blijven en hem te ontvangen, al was het maar dat hij hem onderweg mis zou kunnen lopen. Zelf probeer ik dergelijke rituele geplogenheden in mijn huis zo veel mogelijk te beperken, waardoor ik me mogelijk schuldig maak aan een of beide van deze beledigingen. <ref name="essays"/> [...] }} === Chapitre 14 : Que le goust des biens et des maux depend en bonne partie de l’opinion que nous en avons === ("De ervaring van goed en kwaad wordt voor een groot deel bepaald door de opinies die we erover hebben") Montaigne zegt dat het kwaad en lijden alleen maar bestaan doordat we hebben besloten om er zo over te denken. Als we een ding als pijnlijk beoordelen, dan zal het ons pijn doen. Montaigne denkt daardoor dat we lijden kunnen verminderen door onze oordelen te veranderen. Hiervoor gebruikt hij verbeelding, maar ook rede. Hij geeft het voorbeeld van de dood en hoe iedereen daar anders op reageert. Sommigen kunnen extreme pijnen verdragen zonder enige emotie te tonen, uit trots, moed of wat anders. Het lijkt alsof Montaigne ons wil zeggen dat de pijn afhankelijk is van onze graad van lafheid en onze zwakheden. === Chapitre 15 : On est puny pour s’opiniastrer à une place sans raison === ("Men wordt gestraft wanneer men een fort blijft verdedigen terwijl dat geen zin meer heeft") Montaigne betoogt dat er regels bestaan die in een strijd gevolgd dienen te worden, en dat moed of andere deugden soms opzij moeten worden gezet in het belang van de overwinning. Heel wat veldslagen zijn verloren door de koppigheid en vastberadenheid van degenen die een plaats bleven verdedigen terwijl ze beter hadden moeten weten. {{Citaat |1=Moed heeft zijn grenzen, alsmede andere deugden, die, eenmaal ze zichzelf voorbij lopen, leiden naar de volgende stap - in het grondgebied van de ondeugd; zodat door het bezit van een te groot deel van deze heldhaftige deugd, tenzij een man volmaakt zijn grenzen kan bepalen, hij heel gemakkelijk roekeloos, koppig en dwaas gaat handelen.<ref name="essays"/>}} === Chapitre 16 : De la punition de la couardise === ''(Over de wijze waarop lafaards bestraft moeten worden)'' Montaigne buigt zich over de kwestie van lafheid en vertelt een aantal verhalen over lafaards die werden gestraft. De meest efficiënte wijze van straffen lijkt te appelleren aan het schaamtegevoel. Hij geeft het voorbeeld van een Griekse wetgever die soldaten die weigerden aan een veldslag deel te nemen, verplichtte om in vrouwenkleren uitgedost publiekelijk gehoond te worden. Lafaards, zo betoogt hij, zijn laf uit angst of geneigd om met list moeilijke situaties uit de weg te gaan. Montaigne roept op om het kwaad dat achter bedrieglijke lafheid schuilt strenger te bestraffen. {{Citaat|Het is terecht dat een groot onderscheid wordt gemaakt tussen de fouten die voortvloeien uit onze zwakheid en degene die afkomstig zijn van onze kwaadaardigheid.}}<ref name="essays"/> === Chapitre 17 : Un traict de quelques Ambassadeurs === ''(Een eigenschap van sommige ambassadeurs)'' Montaigne legt de lezer voor dat het nuttig is om mensen die je pas ontmoet uit te vragen over wat ze goed kunnen. Het tegendeel, meepraten over iets dat je zelf niet goed beheerst, kenmerkt sommigen die de illusie hebben dat ze zo meer aanzien zullen verwerven: {{Citaat|De luie os wil een zadel en breidel; het paard wil een ploeg.}} Mensen die in de omgang de neiging hebben om thema's te bespreken die niets te maken hebben met hun werk en die ze niet goed onder de knie hebben denken zo een meerwaarde aan hun maatschappelijke positie (als ambassadeur) te geven. Op deze manier zal iemand zichzelf echter nooit weten te verbeteren, noch tot perfectie komen in wat hij doet. Elke architect, schilder, beeldhouwer of gelijk welk ambacht moet zich in zijn discours beperken tot zijn eigen kunnen. === Chapitre 18 : De la peur === In hoofdstuk XVIII van de Essays onderzoekt Montaigne de menselijke natuur en hoe angst het gedrag van mensen beïnvloedt. Hij constateert dat angst een van de krachtigste emoties is, vaak verwoestender dan de situatie zelf die deze emoties uitlokt. Montaigne begint met te beweren dat angst een irrationele emotie is die het individu kan verlammen en zijn beoordelingsvermogen kan aantasten. Hij geeft historische en persoonlijke voorbeelden om te illustreren hoe angst kan leiden tot buitensporige of ongepaste reacties. Hij noemt met name soldaten die, onder invloed van angst, ondanks hun training en moed in paniek kunnen raken en kunnen vluchten zonder dat er sprake is van reëel direct gevaar. Montaigne merkt op dat angst vaak gekoppeld is aan verbeeldingskracht, die gevaar kan overdrijven of catastrofale scenario's in de hoofden van mensen kan creëren. Montaigne stelt dat angst vaak erger is dan waar men feitelijk bang voor is. Angst kan zelfs besmettelijk zijn, zich als een ziekte onder mensen verspreiden en hun collectieve gedrag op irrationele manieren beïnvloeden. Het essay eindigt met een reflectie op de moeilijkheid om deze emotie te beheersen en het belang van de rede bij het matigen ervan. Montaigne biedt geen eenvoudige oplossing om angst te overwinnen, maar hij benadrukt het belang van zelfkennis en beheersing van emoties om er niet door overweldigd te worden. === Chapitre 19 : Qu’Il ne faut juger de nostre heur, qu’apres la mort === Montaigne gaat in op de vraag of we de kwaliteit van een leven werkelijk kunnen beoordelen voordat het voltooid is. Hij ontleent dit thema aan een reflectie op een beroemde stelregel van Herodotus, vaak toegeschreven aan Solon, volgens welke een man niet als gelukkig kan worden beschouwd voordat hij het einde van zijn leven kent. === Chapitre 20 : Que philosopher c’est aprendre à mourir === In hoofdstuk XX van Boek I van de Essays, getiteld ‘Filosoferen is leren te sterven’, ontwikkelt Montaigne een diepgaande reflectie op de dood en de manier waarop de filosofie helpt deze te begrijpen. Dit hoofdstuk is een van de beroemdste in zijn werk, waarin Montaigne inspiratie haalt uit oude filosofen, zoals Socrates, Plato en de stoïcijnen, om te onderzoeken hoe de dood een integraal onderdeel is van het menselijk leven. === Chapitre 21 : De la force de l’imagination === In hoofdstuk XXI van Boek I van de Essays, getiteld ‘Over de kracht van de verbeelding’, onderzoekt Montaigne de kracht van de verbeelding over het menselijk lichaam en de menselijke geest. Hij ontwikkelt het idee dat verbeelding, hoewel vaak onderschat, een aanzienlijke invloed heeft op onze perceptie van de werkelijkheid en zelfs op onze fysieke en mentale gezondheid. === Chapitre 22 : Le profit de l’un est dommage de l’autre === In hoofdstuk XXII van Boek I van de Essays, getiteld "De winst van de één is het verlies van de ander", behandelt Montaigne de kwestie van menselijke relaties vanuit het perspectief van concurrentie, onrechtvaardigheid en de ongelijkheden die voortkomen uit de aard van uitwisselingen tussen mensen. Het begint met een simpele observatie: in veel gevallen gaat de winst of winst van de een ten koste van de ander. Dit hoofdstuk illustreert een reflectie op het egoïsme dat inherent is aan menselijke relaties en het onrecht dat daaruit voortvloeit === Chapitre 23 : De la coustume & de ne changer aisément vne loy receue === In hoofdstuk XXIII van Boek I van de Essays*, getiteld ‘Over gewoonte en het niet gemakkelijk veranderen van een ontvangen wet’, reflecteert Montaigne op de kracht van gewoonte en de rol ervan in het menselijk leven, maar ook op de moeilijkheid van het veranderen van gevestigde wetten en praktijken. Het behandelt zowel de impact van gewoonten op de samenleving en individuen, als de wijsheid om reeds bestaande wetten niet te gemakkelijk te veranderen. === Chapitre 24 : Divers evenemens de mesme conseil === In hoofdstuk XXIV van Boek I van de Essays*, getiteld ‘Diverse gebeurtenissen met hetzelfde advies’, reflecteert Montaigne op de variabiliteit van de resultaten van menselijke handelingen, zelfs als ze worden geleid door dezelfde principes of hetzelfde advies. Hij benadrukt dat acties die met dezelfde intentie of hetzelfde plan worden ondernomen, afhankelijk van de omstandigheden, tot zeer verschillende resultaten kunnen leiden. Dit hoofdstuk behandelt de kwestie van onzekerheid en onvoorspelbaarheid in menselijke aangelegenheden. === Chapitre 25 : Du pédantisme === In hoofdstuk XXV van Boek I van de Essays*, getiteld "Over pedanterie", bekritiseert Montaigne de figuur van de "pedant", dat wil zeggen iemand die buitensporige en vaak nutteloze eruditie aan de dag legt, zonder echt begrip of wijsheid. Deze tekst is een reflectie op de excessen van de leer van die tijd en op de gevaren van een opvoeding die waarde hecht aan de simpele accumulatie van kennis ten koste van reflectie en kritisch oordeel. === Chapitre 26 : De l’institution des enfans === In hoofdstuk XXVI van Boek I van de Essays*, getiteld ‘Over het onderwijs van kinderen’, gaat Montaigne in op de kwestie van het onderwijs. Deze tekst is bijzonder belangrijk omdat hij de humanistische zorgen van die tijd weerspiegelt en tegelijkertijd innovatieve ideeën biedt over hoe kinderen moeten worden opgeleid tot wijze en evenwichtige individuen. Montaigne bekritiseert traditionele onderwijsmethoden, gebaseerd op memoriseren en eruditie, en stelt een onderwijsmodel voor dat gericht is op de ontwikkeling van oordeel, rede en persoonlijke ervaring. === Chapitre 27 : C’est folie de rapporter le vray et le faux à nostre suffisance === In zijn essay 'Het is waanzin om het ware en het valse in verband te brengen met onze toereikendheid' nodigt Montaigne ons uit tot een diepe reflectie over de aard van kennis en de grenzen van ons begrip. Hij bekritiseert de houding van degenen die beweren de absolute waarheid in pacht te hebben en die alle dingen beoordelen op basis van hun eigen kennis. === Chapitre 28 : De l’amitié === In hoofdstuk 28 'Over vriendschap' van zijn Essays onderzoekt Montaigne de diepgaande aard van vriendschap en de plaats die deze inneemt in het menselijk leven. Hij begint met het beschrijven van vriendschap als een unieke en onlosmakelijke band tussen twee mensen, gebaseerd op een ‘kwintessens van al deze vermenging’ die hen verenigt zonder enige reden of bijzondere overweging. Montaigne benadrukt dat echte vriendschap zeldzaam en kostbaar is, omdat het een totaal delen van jezelf en een samensmelting van zielen inhoudt. Hij herinnert zich zijn eigen vriendschap met Etienne de La Boétie, die hij beschouwt als een van de mooiste ervaringen uit zijn leven. Vervolgens worden de verschillende kwaliteiten besproken die nodig zijn voor vriendschap, zoals loyaliteit, vertrouwen, vrijgevigheid en wederzijds begrip. Montaigne benadrukt het belang van open en eerlijke communicatie in een sterke vriendschap. Ten slotte denkt hij na over de uitdagingen en moeilijkheden waarmee vriendschappen te maken kunnen krijgen, waaronder scheidingen, verraad en levensveranderingen. Hij benadrukt dat echte vriendschap deze beproevingen kan doorstaan, dankzij de kracht van de band die de twee mensen verenigt. === Chapitre 29 : Vingt et neuf sonnets d’Estienne de La Boetie === Hoofdstuk 29 van Montaignes Essays, "Negenentwintig Sonnetten van Estienne de La Boétie", is eigenlijk een opname van de gedichten van zijn goede vriend, Étienne de La Boétie. Montaigne koos er om verschillende redenen voor om deze sonnetten in zijn essays op te nemen: * Eerbetoon aan vriendschap: Deze opname is vooral een eerbetoon aan de diepe vriendschap die Montaigne en La Boétie verenigde. De sonnetten getuigen van de schoonheid van hun relatie en de bewondering die Montaigne voor zijn vriend had. * Illustratie van zijn ideeën: De thema's die in de sonnetten van La Boétie aan bod komen, resoneren met Montaignes reflecties over vriendschap, liefde, de menselijke natuur en de dood. Ze illustreren en verdiepen dus enkele van de ideeën die in de voorgaande hoofdstukken van de Essays zijn ontwikkeld. * Het delen van een literair werk: Montaigne wilde het publiek bewust maken van het poëtische werk van zijn vriend, dat hij als uitzonderlijk beschouwde. Zo droeg hij bij tot de verspreiding van deze sonnetten en tot de erkenning van het talent van La Boétie. === Chapitre 30 : De la moderation === In het hoofdstuk "Over gematigdheid" ontwikkelt Montaigne een diepgaande reflectie op de deugd van matigheid en de gevaren van overdaad. Samenvattend nodigt Montaigne ons uit om gematigdheid te cultiveren in alle aspecten van ons leven. Door extremen te vermijden, kunnen we een gelukkiger en vrediger leven leiden dat beter aansluit bij de menselijke natuur. De belangrijkste thema’s die in dit hoofdstuk aan bod komen zijn: * Overdaad als perversie van deugd: Montaigne benadrukt dat zelfs de beste eigenschappen, tot het uiterste doorgevoerd, gebreken kunnen worden. Hij neemt het voorbeeld van religie: overmatige religieuze ijver kan leiden tot intolerantie en geweld. * De waarde van het gemiddelde: De auteur pleit voor het ‘middengebied’, dat wil zeggen een evenwichtig leven, waarin de geneugten gematigd zijn en de passies onder controle. Hij laat zich inspireren door oude filosofen, zoals Aristoteles, die gematigdheid als de deugd bij uitstek beschouwden. * De kwetsbaarheid van de mens: Montaigne herinnert ons eraan dat de mens van nature zwak is en onderhevig aan hartstochten. Het is daarom belangrijk op je hoede te zijn voor je eigen neigingen en te proberen deze te temperen. * De noodzaak van de rede: De rede is volgens Montaigne de beste gids om excessen te vermijden. Het stelt ons in staat afstand te nemen van onze emoties en weloverwogen keuzes te maken. === Chapitre 31 : Des Cannibales === "Over kannibalen" van Montaigne is een voorbeeld van het humanistische denken. Bij het beschrijven van de gebruiken en moraal van de indianenvolken neemt Montaigne geen genoegen met een simpel reisverslag. Hij onderneemt een diepgaande reflectie op de aard van de beschaving, menselijke waarden en de relativiteit van culturen. De belangrijkste thema’s die aan bod komen: * Cultureel relativisme: Montaigne zet vraagtekens bij de Europese vooroordelen jegens inheemse Amerikaanse volkeren, die zij omschrijven als ‘wilden’. Hij wijst erop dat onze eigen gewoonten, gezien door een andere bril, net zo vreemd en barbaars kunnen lijken. * Natuur en cultuur: De auteur trekt een parallel tussen inheemse Amerikaanse volkeren, die volgens hem dichter bij de natuur staan, en Europeanen, die volgens hem gecorrumpeerd zijn door de beschaving. Hij zet vraagtekens bij het begrip ‘vooruitgang’ en vraagt zich af wat de gevolgen zijn van dit kunstmatig leven. * Oorlog en geweld: Montaigne analyseert de redenen die mensen ertoe aanzetten oorlog te voeren. Hij merkt op dat de oorzaken van conflicten vaak verband houden met materiële belangen of politieke rivaliteit, en niet met een fundamenteel agressieve aard. * Eenvoud en deugd: De auteur bewondert de eenvoud van het leven van indianenvolken en hun gehechtheid aan fundamentele waarden zoals solidariteit, moed en eer. Hij verzet zich tegen de complexiteit en hypocrisie van de Europese samenleving. === Chapitre 32 : Qu’Il faut sobrement se mesler de juger des ordonnances divines === In hoofdstuk 32 van zijn Essays met de titel ''"Dat we ons terughoudend moeten opstellen bij het beoordelen van goddelijke verordeningen"'' behandelt Montaigne een fundamentele vraag: die van ons vermogen om goddelijke plannen te begrijpen en te beoordelen. Hij nodigt ons uit tot grote voorzichtigheid en diepe nederigheid tegenover de mysteries van geloof en bestaan, dus zeker niet te beweren de waarheid te kennen over de mysteries van het leven. Beter is om het bestaan te aanvaarden van dingen die ons begrip te boven gaan. Hij moedigt ons aan een eenvoudig en oprecht geloof te cultiveren, gebaseerd op vertrouwen in plaats van op zekerheid. Montaignes belangrijkste argumenten: * Bedrog en het onbekende: Montaigne benadrukt dat het onbekende een vruchtbare voedingsbodem is voor charlatans en bedriegers. Hoe mysterieuzer iets is, hoe gemakkelijker het is om er willekeurige betekenissen aan te geven en het aan persoonlijke interpretaties te onderwerpen. * De grenzen van de menselijke rede: Onze rede, hoe krachtig die ook mag zijn, is niet in staat alle mysteries van het universum te ontrafelen. Proberen Gods plannen te begrijpen komt neer op het willen begrijpen van het oneindige in het eindige. * De diversiteit aan interpretaties: Geconfronteerd met dezelfde gebeurtenis bieden mensen meerdere en vaak tegenstrijdige interpretaties. Dit toont duidelijk de willekeur van onze oordelen aan en de onmogelijkheid om de absolute waarheid te kennen. * Geloof en onderwerping: Montaigne moedigt een houding van geloof en onderwerping aan tegenover het goddelijke. Het suggereert dat de gelovige de beproevingen en vreugden van het leven moet accepteren als manifestaties van goddelijke wil, zonder te proberen ze rationeel te begrijpen. Montaigne spoort zijn lezers in dit essay aan tot nederigheid, tolerantie en vertrouwen: * Nederigheid: We moeten de grenzen van onze kennis en begrip erkennen. * Tolerantie: Geconfronteerd met de diversiteit aan overtuigingen moeten we tolerantie en respect voor anderen cultiveren. * Vertrouwen: Zelfs als we niet alles begrijpen, kunnen we vertrouwen op een hogere macht die ons lot leidt. === Chapitre 33 : De fuir les voluptez au pris de la vie === In zijn essay "De fuir les voluptez au pris de la vie" ("Het vermijden van geneugten ten koste van het leven") onderzoekt Michel de Montaigne het thema van de menselijke drang om genot te vermijden uit angst voor de gevolgen of risico's voor het leven. Hij verkent hierbij de vraag of het zinvol is om plezier of vreugde op te offeren om de levensduur te verlengen, en hij reflecteert op de balans tussen genieten van het leven en voorzichtigheid om te overleven. Montaigne benadrukt dus het idee dat overmatige voorzichtigheid en het vermijden van alle risico's het leven armer en minder de moeite waard kunnen maken. Hij pleit voor een evenwicht waarbij we het leven ten volle waarderen, inclusief de vreugde en geneugten, zonder ons constant te laten verlammen door angst voor de dood, die immers onvermijdelijk is. Hij pleit voor een filosofische houding tegenover de dood, waarin men deze accepteert en niet voortdurend vreest. De essentie van een goed leven ligt volgens Montaigne niet in het vermijden van de dood, maar in het waarderen van het leven terwijl het er is. Levensvreugde is een essentieel onderdeel van het leven. Montaigne reflecteert ook op hoe individuen hun waarden en prioriteiten moeten afwegen bij het maken van keuzes in het leven. Moet men veiligheid en een lang leven boven alles stellen, of is er ruimte voor risico’s en het najagen van geneugten die het leven voller maken? Voor Montaigne is het belangrijk dat men niet uit angst voor de dood volledig afstand doet van de dingen die het leven de moeite waard maken. {{Sub}} === Chapitre 34: La fortune se rencontre souvent au train de la raison === In ''La fortune se rencontre souvent au train de la raison'' onderzoekt Montaigne de relatie tussen rede en fortuin (of toeval). Montaigne ontwikkelt het idee dat, hoewel mensen vertrouwen op hun rede om hun acties te sturen, het vaak voorkomt dat fortuin een belangrijke rol speelt in het succes of falen van deze acties. Het drukt dus een complexe reflectie uit over de aard van geluk en voorzichtigheid in het menselijk leven. De titel van het hoofdstuk ‘Fortuin ontmoet vaak de rede’ suggereert dat geluk vaak gepaard gaat met de rede, of op zijn minst dat de twee naast elkaar kunnen bestaan. Montaigne maakt hier een pragmatische observatie: zelfs als we rationeel handelen, moeten we accepteren dat een deel van het onvoorziene aan de menselijke controle ontsnapt. De rede kan nooit alles voorspellen, maar kan ons wel beter in staat stellen de juiste kansen te grijpen wanneer die zich voordoen. === Chapitre 35 : D’un defaut de nos polices === Hoofdstuk 35 van Montaignes Essais gaat over de grenzen en onvolkomenheden van de bestaande politieke en gerechtelijke systemen. Montaigne analyseert de aard van wetten, hun toepassing, evenals de slechte werking van openbare instellingen van zijn tijd. De term ‘polices’ verwijst hier niet naar de kracht van de orde, maar naar de organisatie van de stad, dat wil zeggen de manier waarop de samenleving wordt bestuurd, bestuurd en gereguleerd. === Chapitre 36 : De l’usage de se vestir === Hoofdstuk 36 van Montaignes Essais, "Over het gebruik van kleding", is een reflectie op de praktijk van kleding en de manier waarop deze diepere aspecten van de samenleving, gewoonten en de menselijke natuur weerspiegelt. Met name de associatie met iemands sociale status wordt door hem behandeld. Montaigne onderzoekt de relatie die mensen hebben met hun kleding, benadrukt culturele en historische verschillen en zet vraagtekens bij de redenen waarom mensen zoveel belang hechten aan hun kleding. Wat in de ene cultuur als fatsoenlijk of elegant wordt beschouwd, kan in een andere cultuur als vreemd of zelfs onaanvaardbaar worden beschouwd. Sommige beschavingen beschouwen naaktheid bijvoorbeeld als natuurlijk, terwijl andere het schandalig vinden. Kleren zijn voor Montaigne daarom symbolen die veel verder gaan dan hun eenvoudige praktische functie === Chapitre 37 : Du jeune Caton === ("Over Cato de jongere") In hoofdstuk 37 onderzoekt Montaigne de figuur van Cato de jongere, een man die beroemd is om zijn deugd en integriteit. Het essay is een diepgaande reflectie op deugd, oordeel en de menselijke natuur. Door de studie van de historische figuur Cato van Utica onderzoekt Montaigne de noties van heldendom, stoïcisme en conformiteit met sociale normen. Montaigne bewondert Cato vanwege zijn stoïcisme en zijn weerstand tegen de verleidingen van macht en corruptie van zijn tijd. Montaigne onderstreept het contrast tussen de morele strengheid van Cato en het gedrag van de politici van zijn tijd. Hij reflecteert op het deugdideaal, maar ook op de uitdagingen waarmee een individu in de praktijk te maken krijgt. De figuur van Cato dient als uitgangspunt voor een bredere meditatie over moraliteit, plicht en persoonlijke opoffering. Bovendien zet Montaigne vraagtekens bij het idee van voorbeeldigheid en de moeilijkheid om een dergelijk niveau van deugd te bereiken. Het essay nodigt ons uit om na te denken over de complexiteit van de menselijke natuur en de morele dilemma's die daaruit voortkomen. Hij trekt de geldigheid in twijfel van het beoordelen van de acties van anderen op basis van de eigen normen en waarden en onderstreept hoe belangrijk het is om ieder individu in zijn eigenheid te beschouwen en niet één enkel deugdmodel op te leggen. === Chapitre 38 : Comme nous pleurons et rions d’une mesme chose === Hoofdstuk 38 van Montaignes Essays, "Hoe we tegelijk kunnen huilen en lachen om hetzelfde", is een fascinerende verkenning van menselijke emoties en hun complexiteit. Door middel van concrete voorbeelden en persoonlijke reflecties nodigt Montaigne ons uit om de aard van onze reacties op levensgebeurtenissen in twijfel te trekken. De belangrijkste thema’s die Montaigne aansnijdt: * De dualiteit van emoties: De auteur benadrukt dat we in staat zijn tegenstrijdige emoties te voelen wanneer we met dezelfde situatie worden geconfronteerd. We kunnen zowel huilen als lachen, blij en verdrietig zijn, en vaak onbewust. * De invloed van context: Onze emoties worden sterk beïnvloed door de context waarin we ons bevinden en door onze eigen persoonlijke geschiedenis. Dezelfde situatie kan, afhankelijk van het individu, heel verschillende reacties uitlokken. * De veranderende aard van emoties: Montaigne laat zien dat onze emoties niet vaststaan, maar in de loop van de tijd evolueren. Waar we gisteren om huilden, vinden we vandaag misschien grappig, en omgekeerd. * De complexiteit van de menselijke natuur: De auteur benadrukt de moeilijkheid om de motivaties en reacties van anderen, evenals die van onszelf, volledig te begrijpen. === Chapitre 39 : De la solitude === Hoofdstuk 39 van Montaignes Essays, "Over eenzaamheid", is een intieme en diepgaande reflectie op het belang van eenzaamheid voor het individu. De auteur onderzoekt de voordelen van het zich terugtrekken uit de wereld om jezelf beter te leren kennen en je geest te cultiveren. De belangrijkste thema’s die Montaigne aansnijdt: * Eenzaamheid als bron van zelfkennis: Montaigne beweert dat eenzaamheid noodzakelijk is om weg te komen van de afleidingen van de wereld en zich te concentreren op eigen gedachten en gevoelens. Het is in eenzaamheid dat we onszelf echt kunnen kennen en begrijpen. * Eenzaamheid als toevluchtsoord: Eenzaamheid biedt toevlucht tegen sociale druk en de verwachtingen van anderen. Het stelt ons in staat om onze onafhankelijkheid te behouden en de eigen individualiteit te cultiveren. * Eenzaamheid en samenleving: Montaigne pleit niet voor totale isolatie. Hij benadrukt dat eenzaamheid complementair is aan het leven in de samenleving en dat het ons in staat stelt menselijke relaties beter te waarderen. * De voordelen van lezen: Lezen is voor Montaigne een essentiële metgezel in eenzaamheid. Het opent de geest voor nieuwe ideeën en maakt dialoog met de grootste geesten mogelijk. === Chapitre 40 : Consideration sur Cicéron === Hoofdstuk 40 van Montaignes Essays, "Overwegingen over Cicero", is een beschouwing over de erfenis van deze grote Romeinse redenaar. Naast bewondering voor Cicero maakt Montaigne van de gelegenheid gebruik om bredere vragen over schrijven, ijdelheid, vriendschap en de zin van het leven te onderzoeken. De belangrijkste thema’s die Montaigne aansnijdt: * De ijdelheid van schrijvers: Montaigne zet vraagtekens bij de motivatie van grote schrijvers om hun werken te publiceren. Is het uit een puur verlangen om hun gedachten te delen, of uit een vorm van ijdelheid, een behoefte aan erkenning? Hij neemt het voorbeeld van Cicero en Plinius de Jonge, die historici opriepen om hun herinnering voort te zetten. * De relatie met het nageslacht: De auteur reflecteert op de wens om een stempel te drukken op de geschiedenis. Hij vraagt zich af of deze zoektocht naar het nageslacht een nobele ambitie is of een simpele illusie. * Vriendschap en correspondentie: Montaigne wijst op het belang van vriendschap in zijn leven en dat van Cicero. Het onderstreept de rol van correspondentie bij het onderhouden van vriendschappelijke banden en bij intellectuele verrijking. * Stijl en vorm: Montaigne vergelijkt zijn eigen schrijfstijl met die van Cicero. Hij benadrukt de verschillen tussen hun aanpak en reflecteert op het belang van vorm bij de overdracht van ideeën. === Chapitre 41 : De ne communiquer sa gloire === In hoofdstuk 41 ("Het delen van eigen successen") behandelt de auteur het thema van persoonlijke glorie en hoe deze wordt waargenomen en gedeeld. Montaigne kijkt naar de spanning tussen het verlangen naar erkenning en het belang van bescheidenheid. Montaigne benadrukt dat roem vaak gekoppeld is aan de mening van anderen, terwijl het ware geluk niet ligt in het najagen van roem. Hij stelt dat persoonlijke bevrediging en deugd voorrang moeten krijgen op externe goedkeuring. De auteur bespreekt ook de gevaren van ijdelheid en de neiging van mensen om zichzelf met anderen te vergelijken. Hij pleit voor een meer introspectieve benadering van succes, waarbij hij benadrukt dat eigenwaarde niet afhankelijk mag zijn van publieke erkenning. Dit hoofdstuk nodigt ons uit om na te denken over onze motivaties en de manier waarop we de waarde van onze prestaties waarnemen. Montaigne suggereert dat ware grootsheid kan liggen in het vermogen om een eenvoudig, teruggetrokken leven te leiden, ver weg van de onrust van het openbare leven. === Chapitre 42 : De l’inegalité qui est entre nous === In hoofdstuk 42 van Livre I, "Over de ongelijkheid die tussen ons bestaat", gaat Montaigne in op de verschillende vormen van ongelijkheid die bestaan tussen mensen, zowel fysiek, intellectueel, sociaal als moreel. Montaigne reflecteert op de aard van deze ongelijkheden en hun impact op menselijke relaties. {{Citaat|Il y a plus de distance de tel à tel homme qu'il n'y a de tel homme à telle bête. ''(Er is meer verschil tussen twee mensen dan tussen een mens en een dier.)''}} Hij benadrukt dat hoewel ongelijkheid natuurlijk is, het essentieel is om de waardigheid van ieder individu te erkennen. Montaigne stelt starre hiërarchieën in vraag en benadrukt dat ieder mens kwaliteiten heeft die uniek zijn voor hem of haar, en dat deze kwaliteiten niet uitsluitend op basis van sociale of materiële criteria beoordeeld mogen worden. Montaigne bespreekt ook het idee dat de ware maatstaf voor iemands waarde niet ligt in zijn sociale positie of status, maar in zijn vermogen om deugdzaam te handelen en zijn talenten te cultiveren. Dit hoofdstuk roept op tot reflectie over tolerantie en acceptatie van verschillen, terwijl de rijkdom van de menselijke diversiteit wordt gevierd. De belangrijkste thema’s die Montaigne aansnijdt: * De relativiteit van waarden: Montaigne benadrukt dat waarden en beoordelingscriteria variëren van persoon tot persoon en van cultuur tot cultuur. Wat bij de een als een kwaliteit wordt beschouwd, kan bij de ander als een fout worden gezien. * Uiterlijk en realiteit: De auteur bekritiseert het belang dat wordt gehecht aan uiterlijk en materiële goederen. Hij stelt dat de waarde van een individu niet wordt afgemeten aan zijn bezittingen of sociale status, maar aan zijn intrinsieke kwaliteiten. * Menselijke ijdelheid: Montaigne hekelt de ijdelheid die mensen ertoe aanzet zichzelf met elkaar te vergelijken en elkaar te devalueren. Het nodigt uit tot grotere nederigheid en acceptatie van onze verschillen. * De complexiteit van de menselijke natuur: De auteur onderstreept de moeilijkheid van het beoordelen van anderen, omdat iedereen uniek is en een veelheid aan kwaliteiten en fouten in zich draagt. {{Citaat|Il ne nous faict montre que des parties qui ne sont aucunement siennes, et nous cache celles par lesquelles seules on peut vrayement juger de son estimation. ''(Iemand laat ons alleen delen zien die in geen enkel opzicht van hem zijn, en verbergt voor ons die delen op basis waarvan we hem werkelijk zouden kunnen beoordelen.)''}}<ref name="essays"/> === Chapitre 43 : Des loix somptuaires === In hoofdstuk 43 van Livre I bespreekt Montaigne de wetten die de uitgaven voor weelde regelen, dat wil zeggen de wetten die betrekking hebben op luxe en uiterlijke status. Montaigne onderzoekt de redenen waarom deze wetten werden ingevoerd, vaak om excessen onder controle te houden en de publieke moraal te behouden. Hij bekritiseert het idee dat rijkdom en uiterlijke kenmerken criteria zijn voor waarde of status, en benadrukt dat ware adel in deugd en karakter ligt. Montaigne benadrukt de hypocrisie die gepaard kan gaan met 'weeldewetten', omdat ze proberen complex menselijk gedrag te reguleren, vaak ingegeven door persoonlijke verlangens. De auteur onderzoekt ook de spanning tussen het verlangen om de schijn op te houden en de behoefte aan authenticiteit. Hij stelt dat ware schoonheid in eenvoud en integriteit ligt en niet in materiële uitbundigheid. Montaigne nodigt ons uit om na te denken over de betekenis van rijkdom en over hoe deze op een meer ethische en betekenisvolle manier kan worden gebruikt. === Chapitre 44 : Du dormir === Hoofdstuk 44 van Montaignes essays, "Over de slaap", nodigt de lezer uit om na te denken over een activiteit die zo banaal is als slapen. Naast het fysiologische aspect onderzoekt Montaigne ook de psychologische en filosofische dimensies van slaap. Hij gaat ook in op de relatie met dromen, herinnering en verbeelding, waarbij hij bedenkt hoe deze elementen onze perceptie van de werkelijkheid beïnvloeden. Hij benadrukt de dubbelzinnigheid van de slaap, die zowel een moment van rust als een tijd van kwetsbaarheid kan zijn. Het essay nodigt uit tot reflectie over de behoefte aan rust en het noodzakelijke evenwicht tussen activiteit en contemplatie. De belangrijkste thema's die Montaigne aansnijdt: * Slaap en rede: Montaigne zet vraagtekens bij de relatie tussen slaap, die een opschorting van de rede is, en het menselijk handelen. Hij betwijfelt het vermogen van grote mannen om vredig te slapen vóór belangrijke gebeurtenissen, zoals Alexander de Grote vóór de Slag bij Gaugamela in 331 v.Chr. * Slaap en passies: slaap kan ons soms kan onttrekken aan de invloed van onze passies en onze kwellingen. Montaigne haalt het voorbeeld aan van de Romeinse keizer Otto, die vredig in slaap viel voordat hij zelfmoord pleegde. * Slaap en dood: Montaigne trekt een parallel tussen slaap en dood, twee toestanden waarin de geest afwezig is in het lichaam. Hij bezint zich over de aard van de dood en vraagt zich af wat er na ons leven gebeurt. * Slaap en gezondheid: het belang van slaap voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid. Montaigne wijst erop dat een gebrek aan slaap schadelijke gevolgen kan hebben voor ons welzijn. === Chapitre 45 : De la bataille de dreux === ("Over de [[w:Slag bij Dreux|Slag bij Dreux]]") Hoewel het op het eerste gezicht een eenvoudige beschrijving van een historische veldslag lijkt, onthult dit hoofdstuk in werkelijkheid Montaignes diepgaande reflecties over de menselijke natuur, oorlog en fortuin. ;Historische context Het essay gaat in op de tragische gebeurtenissen van de strijd die plaatsvond in 1562, tijdens de godsdienstoorlogen in Frankrijk. Montaigne, die getuige was van deze conflicten, spreekt zijn afschuw uit over het geweld en de verwoestende gevolgen van de oorlog. Hij onderstreept de absurditeit van de rivaliteit tussen katholieken en protestanten en bekritiseert de wreedheid van de conflicten. Montaigne roept het lijden van mensen op, zowel op het slagveld als onder burgers, en stelt het idee van militaire glorie in vraag. De belangrijkste thema's die Montaigne aansnijdt: * De onvoorspelbaarheid van oorlog: Montaigne benadrukt het chaotische en onvoorspelbare aspect van gevechten, waarbij gebeurtenissen snel in het voordeel van de ene of de andere kant kunnen omslaan. Hij wijst op de rol van geluk en fortuin in de uitkomst van veldslagen. * De psychologie van strijders: Montaigne is geïnteresseerd in de reacties van mannen op angst, dood en geweld. Het essay analyseert individueel en collectief gedrag en laat zien hoe emoties beslissingen en acties op het slagveld kunnen beïnvloeden. * Kritiek op traditioneel heldendom: Montaigne daagt het traditionele beeld van de oorlogsheld uit, vaak verheerlijkt vanwege individuele daden van moed. Hij benadrukt liever het belang van discipline, groepscohesie en het vermogen zich aan te passen aan veranderende omstandigheden. * Reflectie op de dood: De Slag bij Dreux, die plaatsvond op 19 december 1562 ten zuiden van Dreux, is een gelegenheid voor Montaigne om na te denken over de dood, die alomtegenwoordig is op het slagveld. Hij onderzoekt de verschillende houdingen ten opzichte van de eindigheid van het leven en probeert de betekenis van het menselijk bestaan te begrijpen. === Chapitre 46 : Des noms === In 'Des noms" reflecteert Montaigne op de aard van namen en hun impact op onze identiteit en onze perceptie van de wereld. Thema's: * De willekeur van namen: Montaigne benadrukt dat namen willekeurige labels zijn die we op dingen en mensen plakken. Ze weerspiegelen niet noodzakelijkerwijs de diepere aard van wat ze aanduiden. Hij bekritiseert de irrationele menselijke neiging om een mystieke betekenis in namen te zien. Dit is immers een vorm van bijgeloof die vaak aanwezig is in samenlevingen die verbanden veronderstellen tussen de naam en het lot. * Verlies van identiteit: De latinisering van eigennamen, een gangbare praktijk in zijn tijd, was voor hem een bron van verwarring en identiteitsverlies. Door namen te transformeren, wissen we de geschiedenis en wortels van een individu of een plaats. * De kracht van namen: Namen kunnen onze perceptie en oordelen beïnvloeden. Een prestigieuze naam kan de drager een bepaald prestige verlenen, terwijl een bescheiden naam gezien kan worden als een teken van minderwaardigheid. * Het belang van geschiedenis: Namen zijn gekoppeld aan geschiedenis en herinnering. Door het behoud van eigennamen behouden we ook een deel van ons erfgoed. * De relativiteit van perceptie: Onze perceptie van de wereld wordt beïnvloed door de woorden die we gebruiken. Namen zijn hulpmiddelen om onze realiteit te construeren. * De zoektocht naar identiteit: Montaigne stelt de kwestie van identiteit in vraag en wat ons maakt tot wie we zijn. Namen zijn een onderdeel van deze identiteit, maar definiëren deze niet volledig. Montaigne besluit met een sceptische kijk op het belang van namen, die hij ondergeschikt acht aan de intrinsieke kwaliteiten van individuen. Voor hem is het hechten van onevenredig belang aan namen eerder een kwestie van bijgeloof en menselijke ijdelheid dan van de rede. Kortom, dit hoofdstuk van Montaigne is een meditatie over de willekeur van namen en een oproep om niet te veel gewicht te hechten aan oppervlakkige conventies. De 'Essais' zijn doordrenkt van deze kritische geest, vermengd met humor en scherpe observatie van menselijk gedrag. === Chapitre 47 : De l’incertitude de nostre jugement === “Over de onzekerheid van ons oordeel” is een grondtekst van de sceptische filosofie, waarin Montaigne de betrouwbaarheid van ons oordeel en onze zekerheden in twijfel trekt. "De l’incertitude de nostre jugement" had een diepgaande invloed op de westerse filosofie door kritische reflectie te introduceren over de aard van kennis en waarheid. De vragen die Montaigne stelt, zijn vandaag de dag nog steeds relevant in een complexe wereld die wordt gekenmerkt door diversiteit aan meningen. Door de relativiteit van culturen en overtuigingen te benadrukken, moedigt Montaigne tolerantie en respect voor anderen aan. Belangrijkste thema's: * De onzekerheid van het menselijk oordeel: Montaigne benadrukt de kwetsbaarheid van onze meningen en overtuigingen. Vaak worden ze beïnvloed door ons onderwijs, onze cultuur en onze persoonlijke ervaringen. * Cultureel relativisme: dat wat in de ene cultuur als waar of juist wordt beschouwd, kan in een andere cultuur heel anders worden beoordeeld. Deze diversiteit aan standpunten maakt het moeilijk om een absolute waarheid vast te stellen. * Methodische twijfel: Montaigne nodigt ons uit om twijfel te cultiveren en onze diepste zekerheden in twijfel te trekken. Deze sceptische houding stelt ons in staat aan dogma’s te ontsnappen en onze geest open te stellen voor nieuwe perspectieven. * De subjectiviteit van perceptie: Montaigne laat zien dat onze perceptie van de wereld subjectief is omdat zij wordt beïnvloed door onze eigen cognitieve vooroordelen. * De onmogelijkheid van absolute kennis: Montaigne concludeert dat mensen veroordeeld zijn tot onzekerheid en dat ze geen aanspraak kunnen maken op perfecte kennis van de wereld. Dit essay eindigt met een uitnodiging om onzekerheid te aanvaarden als een essentieel onderdeel van de menselijke conditie. Montaigne biedt geen definitieve oplossing om de zwakheden van ons oordeel te compenseren, maar hij biedt een meer bescheiden en sceptische houding ten opzichte van meningen en schijnbare waarheden. === Chapitre 48 : Des destriers === Het essay "Over oorlogspaarden" biedt een fascinerende kijk op de paardenwereld van toen. De ''destrier'' is het bekendste oorlogspaard uit de middeleeuwen. Het droeg ridders in veldslagen, toernooien en steekspelen. Het essay levert echter vooral een bredere reflectie op de relatie tussen mens en dier. Daarvoor maakt Montaigne gebruik van historische anekdotes: * Hij vertelt over Romeinse oorlogspaarden. Deze ''funales'' en ''desultorios'' waren onmisbare partners op het slagveld. Door een sterk doorgevoerde en harde training waren zij in staat tot ongelooflijke prestaties. Zo werden zij niet alleen een symbool van Romeins meesterschap, maar werden zij ook slachtoffer van wreedheid jegens dieren. * Hij besteedt eveneens aandacht aan getrainde paarden die in staat zijn hun meester vrijwel autonoom te verdedigen, waarbij hij zowel hun intelligentie als de gevaren die inherent zijn aan deze training benadrukt. * Met het verhaal van Artibie, een Perzische generaal die werd gedood door zijn eigen getrainde paard, wil Montaigne de grenzen en risico's laten zien van deze mens-dierrelatie. Dit hoofdstuk gaat echter verder dan een loutere beschrijving van de paarden. Met deze anekdotes zet Montaigne vraagtekens bij de natuur van de mens. De verhalen benadrukken de dubbelhartigheid van de mens, die in staat is tot zowel grote intelligentie als wreedheid. Het is eveneens een reflectie over macht: paardentraining is een metafoor voor de macht van de mens over de natuur, maar ook voor de grenzen van deze macht. Het essay benadrukt ook het belang van voorzichtigheid: het verhaal van Artibie is een waarschuwing tegen overmoed. === Chapitre 49 : Des coustumes anciennes === In zijn essay "Over oude gebruiken" nodigt Montaigne de lezer uit om na te denken over de relativiteit van de moraal en de kwetsbaarheid van onze zekerheden. Montaigne bekritiseert in dit hoofdstuk vooral het conformisme en de blinde gehechtheid aan de gebruiken van zijn tijd. Hij wijst op de de willekeur en vluchtigheid van mode en gewoontes, en demonstreert daarmee de relativiteit van waarden en sociale normen die immers sterk cultuurafhankelijk zijn: wat in de ene cultuur als normaal en natuurlijk wordt beschouwd, kan in een andere cultuur bizar en zelfs barbaars lijken. Belangrijkste thema's: * De relativiteit van de moraal: Montaigne benadrukt dat onze oordelen over buitenlandse gewoontes vaak vertekend zijn door onze eigen gewoonten. Wat wij vandaag de dag als ‘barbaars’ beschouwen, kan in een andere tijd of plaats volkomen natuurlijk lijken. * De wispelturigheid van mode: Het essay benadrukt hoe snel mode en gewoonten veranderen, en hoe gemakkelijk we van gedachten kunnen veranderen over wat ‘goed’ of ‘fout’ is. * Het gewicht van gewoonte: Montaigne laat zien hoe gewoonte onze perceptie van de wereld bepaalt en ons vaak niet in staat stelt onze eigen overtuigingen in twijfel te trekken. * Belang van individuele reflectie: Montaigne nodigt iedereen uit om een eigen oordeel te ontwikkelen en zich niet blindelings te laten beïnvloeden door de mening van anderen. Het moedigt mensen aan om een houding van nieuwsgierigheid en ruimdenkendheid aan te nemen wanneer ze worden geconfronteerd met verschillende culturen en nieuwe ideeën. * Kritiek op etnocentrisme: Door de gebruiken van zijn tijd te vergelijken met die van andere volkeren, benadrukt * Belang van individuele reflectie: Montaigne nodigt iedereen uit om een ​​eigen oordeel te ontwikkelen en zich niet blindelings te laten beïnvloeden door de mening van anderen. Het moedigt mensen aan om een ​​houding van nieuwsgierigheid en ruimdenkendheid aan te nemen wanneer ze worden geconfronteerd met verschillende culturen en nieuwe ideeën. * Kritiek op etnocentrisme: Door de gebruiken van zijn tijd te vergelijken met die van andere volkeren, benadrukt Montaigne de relatieve aard van elke cultuur en de ijdelheid van het beoordelen van anderen op basis van de eigen criteria. === Chapitre 50 : De Democritus et Heraclitus === In "Over Democritus en Heraclitus" onderzoekt Montaigne de ambivalente aard van het menselijk bestaan door de houding van deze twee oude filosofen te vergelijken. Democritus beschouwt de menselijke conditie als ijdel en belachelijk en reageert met gelach; de andere filosoof, Heraclitus, beschouwt het daarentegen als tragisch en drukt zijn verdriet daarover uit. Montaigne spreekt zich niet uit ten gunste van de ene of de andere houding, maar neemt een genuanceerd standpunt in: de menselijke conditie is immers zowel absurd als tragisch. Belangrijkste argumenten: * Dualiteit van het bestaan: Montaigne benadrukt dat het menselijk bestaan zowel vreugdevol als verdrietig, absurd en subliem is. Er is geen eenduidig antwoord te geven op deze complexiteit. * Relativiteit van oordeel: Het oordeel dat we ons over het leven vormen, hangt af van ons temperament, onze ervaring en ons perspectief. Wat voor de één belachelijk is, kan voor de ander tragisch zijn. * De waarde van blijheid en verdriet: Lachen en huilen zijn natuurlijke en legitieme reacties op de menselijke conditie. Beide hebben hun plaats in het leven. * De grens van de filosofie: Montaigne laat zien dat filosofie geen definitieve antwoorden kan geven op de grote vragen van het bestaan. Zij kan ons echter helpen onze toestand beter te begrijpen en vreedzamer te leven. Montaigne besluit dat we de complexiteit van het bestaan dienen te accepteren en niet moeten proberen de werkelijkheid terug te brengen tot simplistische voorstellingen. Hij moedigt ons aan om met open geest verschillende perspectieven op het leven te overwegen en de zienswijzen die verschillen van de onze niet meteen te verwerpen. Emoties mogen hierbij niet worden onderdrukt: lachen en huilen zijn authentieke uitingen van onze menselijkheid. === Chapitre 51 : De la vanité des parolles === In "De ijdelheid van woorden" stelt Montaigne authenticiteit boven retoriek en inhoud boven stijl. Montaigne waarschuwt de lezer voor de macht van woorden: ze kunnen manipuleren, ons oordeel veranderen en de realiteit verhullen. Woorden kunnen waarheid verdoezelen of verdraaien. Montaigne spot met bombast. Wijze mensen zijn op hun hoede voor mooie toespraken. Zij waarderen openhartigheid en eenvoud. Als vrije geest is het beter om helder te denken dan te verfraaien om indruk te maken. THEMA'S: ;Kritiek op de retorica Montaigne begint met het citeren van een oude redenaar die kleine dingen groot deed lijken – hij vergelijkt deze woorden met schoenen die te groot zijn voor een kleine voet. Hij noemt retorica een "bedrieglijk en leugenachtig beroep" en benadrukt de kracht ervan om niet de ogen, maar de geest te misleiden. Hij haalt met name een anekdote aan van Thucydides en Pericles: een hartenbreker overtuigde toeschouwers, zelfs op de grond, ervan dat hij dat niet was. ;Veroordeling van de onwaarheid van het spreken Net zoals make-up de schijn verandert, bedriegen woorden de geest en corrumperen ze de essentie van dingen. Deze manipulatie weegt zwaarder dan simpele visuele illusie. ;Achterdocht jegens redenaars en goede sprekers Montaigne merkt op dat goed bestuurde steden (Kreta, Sparta) redenaars minder waardeerden. Omgekeerd bloeide welsprekendheid op waar instellingen verzwakten. ;Voorbeelden van nutteloos jargon Hij bespot architecten en taalkundigen die hun woorden overdrijven met pompeuze termen als "pilasters, architraven, metafoor, metonymie...": Slechts leeg gepraat, losgekoppeld van de realiteit, oordeelt Montaigne. ;Het overmatig gebruik van grote titels Montaigne betreurt de hoogdravende titels (zoals "goddelijk", "groot") die aan gewone mensen worden toegekend – zo wordt Aretino vergeleken met Plato, wat hem belachelijk maakt. === Chapitre 52 : De la parsimonie des anciens === === Chapitre 53 : D’un mot de Cæsar === === Chapitre 54 : Des vaines subtilitez === === Chapitre 55 : Des senteurs === === Chapitre 56 : Des prieres === === Chapitre 57 : De l’aage === In hoofdstuk 57 "Over leeftijd" onderzoekt Montaigne de verschillende stadia van het menselijk leven en hoe leeftijd onze ervaring, perceptie en gedrag beïnvloedt. Hij gaat in op het idee dat elke levensfase zijn eigen kenmerken en uitdagingen heeft en nodigt ons uit om na te denken over het verstrijken van de tijd. Het essay belicht de voor- en nadelen van elke leeftijd, waarbij wordt erkend dat jeugd vaak wordt geassocieerd met enthousiasme en vitaliteit, terwijl ouderdom wijsheid en reflectie kan brengen. Het benadrukt echter ook de beperkingen en spijt die met het ouder worden gepaard kunnen gaan. Dit hoofdstuk nodigt uit tot reflectie over de waarde van elk moment van het leven, hoe we door de jaren heen groeien en leren, en het belang van het volledig ervaren van elke fase. Montaigne bespreekt de manier waarop de samenleving naar leeftijd kijkt en de vooroordelen die daaruit kunnen voortkomen, waardoor acceptatie van elke levensfase wordt aangemoedigd. Het essay verdedigt het idee dat leeftijd geen bron van schaamte of melancholie mag zijn, maar eerder een natuurlijk aspect van het menselijk bestaan, dat gevierd en geaccepteerd moet worden. De belangrijkste thema’s die Montaigne aansnijdt: * De achteruitgang van vermogens met de leeftijd: Montaigne observeert helder de achteruitgang van zijn fysieke en intellectuele capaciteiten naarmate de jaren verstrijken. Hij merkt een verlies aan mentale alertheid en een afname van de fysieke kracht. * De wijsheid van de leeftijd: Ondanks deze achteruitgang denigreert Montaigne de ouderdom niet. Hij ziet het als een vorm van wijsheid die hij verkrijgt door ervaring en contemplatie. * Jeugd en onvolwassenheid: Montaigne bekritiseert de onstuimigheid van de jeugd en benadrukt dat ervaring noodzakelijk is om een evenwichtig oordeel te kunnen uitspreken. * Voorbereiding op de dood: Door de ouderdom te bespreken, gaat Montaigne ook in op de kwestie van de dood. Hij denkt na over hoe hij dit onvermijdelijke einde met sereniteit tegemoet kan treden. {{Appendix||2= == Bron == {{references}} }} {{Sub}} 99evz55yc49oql4nc4db69wtijsb6d8 397000 396999 2025-06-18T09:56:20Z J.Grandgagnage 3610 Pietro Aretino 397000 wikitext text/x-wiki == LIVRE I == === Au lecteur === "Aan de lezer" lijkt bedoeld te zijn als inleiding op zijn werk. In werkelijkheid is Montaigne reeds begonnen met zijn belangrijkste doel: zichzelf portretteren, "schilderen" zonder enige andere bijbedoeling zoals beroemd worden of het zijn lezers naar de zin maken. [[Michel de Montaigne/Essais: Au lecteur|Lees "Au lecteur" hier]]. === Chapitre 1 : Par Divers Moyens On Arrive à Pareille Fin === ("Op verschillende wijzen bereikt men hetzelfde") In dit essay heeft Montaigne het over twee verschillende manieren waarop mensen reageren als iemand die ze in het verleden kwaad hebben gemaakt nu de macht heeft om wraak te nemen. De verhalen die Montaigne vertelt illustreren de kracht van sommige mannen uit de geschiedenis. Montaigne lijkt te willen zeggen dat medelijden of moed hetzelfde resultaat opleveren tegen haat en minachting van anderen. {{Citaat|De meest voorkomende manier om degenen die we beledigd hebben gunstig te stemmen aan wier wraak we nu zijn overgeleverd, is het in hen opwekken van medelijden en medeleven door ons aan hen te onderwerpen. Nochtans hebben bravoure, doorzettingsvermogen en vastberadenheid, het tegenovergestelde ervan, soms hetzelfde effect. Edward, Prins van Wales, die zo lang regeerde over ons Guyenne, een personage wiens wedervaren en lot niet zonder grandeur zijn, was ernstig beledigd door de inwoners van Limousin. Na de inname van hun stad liet hij zich niet vermurwen door het geschreeuw van de mensen, de vrouwen, de kinderen die in het bloedbad achtergebleven waren, en die zich nu smekend om genade aan zijn voeten wierpen. Maar toen hij verder de stad introk, zag hij drie Franse heren die met ongelooflijke moed de aanval van zijn zegevierende leger tegenhielden. Het aanschouwen ervan en het respect voor hun opmerkelijke moed stilden zijn woede, en na het verlenen van genade aan de drie, deed hij hetzelfde voor alle andere inwoners van de stad [...] }}<ref name="essays"> Vertaler: Jules Grandgagnage: [https://www.montaigne-essays.nl Montaigne-essays]</ref> === Chapitre 2 : De la tristesse === ("Over het verdriet") Montaigne bespreekt de aard van leed, verdriet en rouw. Ook die van liefde en vreugde, en van emoties die zo sterk zijn dat ze niet in woorden kunnen worden uitgedrukt. Montaigne zegt dat hij probeert verdriet niet te ervaren. Voor hem lijkt dit gevoel dwaas en via verschillende verhalen toont hij aan dat sommige mensen zich groot kunnen houden tot op het punt dat ze overmand worden door het verdriet, en dat dit leidt tot hun ondergang. Hij preciseert dat ook grote vreugde dezelfde gevolgen kan hebben. {{Citaat |1=Niemand is zo onbezwaard door deze passie als ik, ik hou er niet van en waardeer het niet, hoewel mensen het, als ware het een uitgemaakte zaak, een bijzondere plaats toekennen. Ze kleden er de wijsheid, de deugd en het geweten mee. Dom en lelijk ornament! De Italianen verbonden haar naam meer toepasselijk met kwaadaardigheid. Want het is een altijd schadelijke, altijd gekke gesteldheid, en omdat het altijd laf en laag is, verboden de stoïcijnen hun volgelingen om toe te geven aan dit gevoel.<br> Van Psammenitus, koning van Egypte, verslagen en gevangengenomen door Cambyses, koning van Perzië, wordt echter gezegd dat bij het zien van zijn gevangen dochter, gekleed als dienstmeid uitgestuurd om water te gaan halen, hij rustig naar de grond bleef staren terwijl al zijn vrienden om hem heen jammerden en weenden. En toen hij zag dat zijn zoon werd weggevoerd voor de uitvoering van zijn doodstraf, hij hetzelfde deed. Maar bij het waarnemen van een vriend des huizes onder de gevangenen, sloeg hij zich op het hoofd en leed zichtbaar extreme pijn [...] }} <ref name="essays"/> === Chapitre 3 : Nos Affections s’emportent au delà de Nous === ("Dat waar we om geven reikt tot voorbij ons eigen leven") In dit essay denkt Montaigne na over onze neiging steeds vooruit te kijken naar de toekomst in plaats van in het hier en nu te leven. {{Citaat|Zij die de mens verwijten te veel met zijn toekomst bezig te zijn, die ons ertoe aanzetten om te genieten van wat we nu bezitten en daarmee tevreden te zijn aangezien we toch geen vat hebben op wat komt - nog minder dan op wat voorbij is - pakken de meest verbreide van alle menselijke dwalingen aan; als we tenminste van een dwaling mogen spreken in het geval van deze aangeboren neiging waarmee de natuur ons dwingt om haar werk voort te zetten: onze bedrieglijke verbeeldingskracht die ons tot daden aanzet, ook al weten we niet waar het ons naar leidt. We zijn nooit in onszelf, wij zijn altijd buiten onszelf, en angst, verlangen en hoop werpen ons steeds opnieuw in de toekomst. Daarbij verliezen wij voeling met was nu is, en wat nu onderzocht dient te worden. In plaats daarvan verkiezen wij om ons bezig te houden met wat zal zijn, ook al zullen wij er op dat ogenblik niet meer zijn [...] }}<ref name="essays"/> === Chapitre 4 : Comme l’Ame Descharge ses Passions sur des Objects Faux, Quand les Vrais Luy Defaillent === ("Hoe we ons door onze passies op het verkeerde richten in plaats van op het ware") In dit essay buigt Montaigne zich over de reden waarom we, wanneer er iets misgaat, altijd de schuld bij iets of iemand willen leggen, en waarom we zo houden van kleine hondjes en aapjes. De mens die met een probleem zit, zal tegen alles tekeer gaan behalve tegen de ware oorzaak ervan. Hij verkiest immers om zich te wreken op iets tastbaars in plaats van op de onzichtbare goden of het noodlot. Deze 'wraak' levert dus niets op, behalve het aflaten van stoom. === Chapitre 5 : Si le Chef d’une Place Assiegée Doit Sortir pour Parlementer === ("Moet de leider van een belegerde plaats naar buiten om te onderhandelen?") Montaigne bestudeert in dit essay een militair onderwerp. Hij denkt na over de vraag of bedrog te verantwoorden is in tijden van oorlog, en vraagt zich af of we een vijand moeten vertrouwen die lijkt te willen onderhandelen. Hij legt uit dat een list, in tegenstelling tot de openlijke strijd, een leger vaak in staat stelt tot zegevieren. Vervolgens wijst hij erop dat het schenken van vertrouwen moeilijk is in zulke omstandigheden, omdat angst voor verraad alles overschaduwt. De leider van een belegerde plaats moet dus zijn vesting niet verlaten om te gaan onderhandelen. === Chapitre 6 : L’Heure des Parlemens Dangereuse === ("Het ogenblik van onderhandelen is gevaarlijk") Montaigne blijft zich afvragen wat er gebeurt als de vijand aanbiedt om te onderhandelen, en of men in een gevecht gebruik mag maken van gelijk welk middel om de overwinning te behalen. Met verschillende verhalen over veldslagen verwijst hij naar onregelmatige praktijken die hebben geleid naar de overwinning. Maar hij merkt op dat deze successen weinig eervol zijn. === Chapitre 7 : Que l’Intention Juge nos Actions === ("Onze intentie bepaalt het oordeel over onze handelingen") Montaigne praat over de dood en de voornemens en geheime handelingen van de mens. Het heeft volgens hem geen zin om, net voor je sterft, onthullingen te doen die tot dan geheim zijn gebleven. Hij verbindt zich ertoe om alles wat hij op zijn sterfbed zegt, al duidelijk te hebben gezegd tijdens zijn leven. {{Citaat|De dood, zegt men, maakt ons vrij van al onze verplichtingen. Maar ik ken er die er anders over dachten. Hendrik VII van Engeland kwam als volgt overeen met Don Philip,(1) de zoon van keizer Maximiliaan (of, in meer vleiende termen, vader van keizer Karel V) : Philip zou aan hem de hertog van Suffolk van de Witte Roos uitleveren - zijn vijand, die was gevlucht naar Nederland - waarbij koning Hendrik de belofte zou doen om de hertog in leven te laten. Maar toen deze zijn eigen dood voelde naderen, beval hij per testament aan zijn zoon om de hertog te doden zodra hij zelf was overleden [...].}}<ref name="essays"/> === Chapitre 8 : De l’Oisiveté === ("Over ledigheid") Montaigne schrijft hier over het gevaar van het hebben van een inactieve geest, en hij denkt na over zijn eigen besluit zich terug te trekken in zijn kasteel om ongestoord, tot aan zijn dood, te kunnen nadenken. Montaigne beschrijft nietsdoen als een informele activiteit van de geest. Deze dwaalt over een veelheid van dingen. Hij voegt eraan toe dat, net als alle dingen, de geest gedwongen moet worden om niet af te dwalen. Na zichzelf te hebben uitgeleefd in mijmeringen, had de auteur zelf besloten om de dingen te noteren die zijn geest had gecreëerd. === Chapitre 9 : Des Menteurs === ("Over leugenaars") In dit lange, meanderende essay schrijft Montaigne voor het eerst over zijn eigen slecht geheugen, en hoe nuttig het soms kan zijn, om een slecht geheugen te hebben. Vervolgens klaagt hij over praatzieke mensen, en tot slot over leugenaars. Hij maakt een onderscheid tussen twee verschillende soorten leugenaars, en illustreert dit met een aantal voorbeelden uit zijn persoonlijke leven en uit dit van koningen. Montaigne verwerpt het idee dat geheugen iets te maken zou hebben met intelligentie. Hij troost zich met de gedachte dat dit gebrek hem toestaat om minder ambitieus te zijn en wat draaglijker in de omgang. Dan toont hij aan dat geheugen geassocieerd is met de leugen en dat als ze faalt ook de leugen wordt onthuld. === Chapitre 10 : Du Parler Prompt ou Tardif === ("Over vlotte of slome praters") In dit hoofdstuk schetst Montaigne het verschil tussen gevatte en moeizame sprekers. Dan mijmert hij over de voordelen van voorbereid tegenover spontaan handelen, en hij vraagt zich af waar zijn eigen woorden vandaan komen. Montaigne onderscheidt de advocaat, die snel en ondoordacht praat, en de prediker met zijn afgewogen en langzame discours. Paraat spreken behoort toe aan de geest, en bezonnen spreken aan het oordeel. Zelf, zegt Montaigne, bevindt hij zich tussen beide uitersten: soms komen zijn woorden immers te snel en verward, waardoor zijn geschriften er eveneens onder lijden. {{Citaat |1='Nooit werd een enkele mens met alle gaven toebedeeld' ''<span style="font-size: small;">(nota vert. - "Onc ne furent à tous, toutes graces données", een vers uit een van sonnetten van zijn vriend La Boétie)</span>''. Sommigen zijn zeer begaafd in de kunst van het spreken. Ze hebben een snelle en vlotte geest, klaar voor elke gelegenheid die zich voordoet, en nooit verrast. Anderen zijn zwaar op de hand en traag, niet in staat om iets onvoorbereid te zeggen voor ze er lang over hebben nagedacht }}<ref name="essays"/> === Chapitre 11 : Des Prognostications === ("Over voorspellingen") Montaigne bespreekt waarzeggerij. Hij vraagt zich af of het mogelijk is om de toekomst te voorspellen, en of het aan te raden is om zijn eigen instincten te volgen. {{Citaat |1=Orakels, profetieën en toekomstvoorspellingen dus, hadden reeds voor de komst van Jezus Christus aan geloofwaardigheid ingeboet. Andere vormen van waarzeggerij, die zich bijvoorbeeld baseren op de vlucht van vogels, de ingewanden van dode dieren, donderslagen, overstromingen, enz. hadden veel belang in de oudheid maar zijn nu door onze religie afgeschaft. Toch zijn er velen die nog steeds de waarzeggerij praktiseren met de sterren aan de hemel, met geesten, de vorm of huidskleur van mensen of door middel van onze dromen. Dit is een opmerkelijk voorbeeld van de wilde nieuwsgierigheid van onze natuur, die wat zich in de toekomst bevindt reeds wil begrijpen om erop te kunnen anticiperen, alsof we aan met het heden al niet voldoende werk hadden.}}<ref name="essays"/> === Chapitre 12 : De la Constance === ("Over standvastigheid") Montaigne definieert standvastigheid niet als het ontbreken van angst of als niet verrast te worden door iets onverwachts, maar als het aanvaarden van deze 'angst' met behoud van eigen opinies. Hij brengt in dit verband de stoïcijnen in herinnering, al blijft het voor gewone mensen moeilijk om zo afstandelijk te reageren en eigen meningen niet te laten beïnvloeden door 'angst'. === Chapitre 13 : Ceremonie de l’Entreveue des Roys === ("Over ceremonieel bij het ontmoeten van koningen") Montaigne bespreekt enkele Franse beleefdheidsregels. Zijn opvoeding maakte hem beleefd, maar hij uit nu kritiek op te overvloedige beleefdheid, die een mens kan beperken en, soms, zijn gasten kan vervelen. Hij waarschuwt tegen een mogelijke slavernij aan gedragscodes, maar zegt ook dat beleefdheid een van de sleutels is tot de liefde op het eerste gezicht. Deze regels maken ook de toegang tot de maatschappij mogelijk. {{Citaat |1=Geen onderwerp is me te frivool dat het geen plaats verdient in mijn essays. Volgens onze sociale gebruiken zou het onbeleefd zijn om (tegenover een gelijke, en nog veel meer tegenover een meerdere) niet thuis te zijn als iemand je heeft verteld dat hij op bezoek zal komen. Koningin Margaret van Navarra voegt daar aan toe dat het voor een heer zelfs onbeleefd zou zijn om zijn huis te verlaten om zijn bezoeker tegemoet te gaan, ongeacht de hoge positie die hij bekleedt. Het is respectvoller om thuis te blijven en hem te ontvangen, al was het maar dat hij hem onderweg mis zou kunnen lopen. Zelf probeer ik dergelijke rituele geplogenheden in mijn huis zo veel mogelijk te beperken, waardoor ik me mogelijk schuldig maak aan een of beide van deze beledigingen. <ref name="essays"/> [...] }} === Chapitre 14 : Que le goust des biens et des maux depend en bonne partie de l’opinion que nous en avons === ("De ervaring van goed en kwaad wordt voor een groot deel bepaald door de opinies die we erover hebben") Montaigne zegt dat het kwaad en lijden alleen maar bestaan doordat we hebben besloten om er zo over te denken. Als we een ding als pijnlijk beoordelen, dan zal het ons pijn doen. Montaigne denkt daardoor dat we lijden kunnen verminderen door onze oordelen te veranderen. Hiervoor gebruikt hij verbeelding, maar ook rede. Hij geeft het voorbeeld van de dood en hoe iedereen daar anders op reageert. Sommigen kunnen extreme pijnen verdragen zonder enige emotie te tonen, uit trots, moed of wat anders. Het lijkt alsof Montaigne ons wil zeggen dat de pijn afhankelijk is van onze graad van lafheid en onze zwakheden. === Chapitre 15 : On est puny pour s’opiniastrer à une place sans raison === ("Men wordt gestraft wanneer men een fort blijft verdedigen terwijl dat geen zin meer heeft") Montaigne betoogt dat er regels bestaan die in een strijd gevolgd dienen te worden, en dat moed of andere deugden soms opzij moeten worden gezet in het belang van de overwinning. Heel wat veldslagen zijn verloren door de koppigheid en vastberadenheid van degenen die een plaats bleven verdedigen terwijl ze beter hadden moeten weten. {{Citaat |1=Moed heeft zijn grenzen, alsmede andere deugden, die, eenmaal ze zichzelf voorbij lopen, leiden naar de volgende stap - in het grondgebied van de ondeugd; zodat door het bezit van een te groot deel van deze heldhaftige deugd, tenzij een man volmaakt zijn grenzen kan bepalen, hij heel gemakkelijk roekeloos, koppig en dwaas gaat handelen.<ref name="essays"/>}} === Chapitre 16 : De la punition de la couardise === ''(Over de wijze waarop lafaards bestraft moeten worden)'' Montaigne buigt zich over de kwestie van lafheid en vertelt een aantal verhalen over lafaards die werden gestraft. De meest efficiënte wijze van straffen lijkt te appelleren aan het schaamtegevoel. Hij geeft het voorbeeld van een Griekse wetgever die soldaten die weigerden aan een veldslag deel te nemen, verplichtte om in vrouwenkleren uitgedost publiekelijk gehoond te worden. Lafaards, zo betoogt hij, zijn laf uit angst of geneigd om met list moeilijke situaties uit de weg te gaan. Montaigne roept op om het kwaad dat achter bedrieglijke lafheid schuilt strenger te bestraffen. {{Citaat|Het is terecht dat een groot onderscheid wordt gemaakt tussen de fouten die voortvloeien uit onze zwakheid en degene die afkomstig zijn van onze kwaadaardigheid.}}<ref name="essays"/> === Chapitre 17 : Un traict de quelques Ambassadeurs === ''(Een eigenschap van sommige ambassadeurs)'' Montaigne legt de lezer voor dat het nuttig is om mensen die je pas ontmoet uit te vragen over wat ze goed kunnen. Het tegendeel, meepraten over iets dat je zelf niet goed beheerst, kenmerkt sommigen die de illusie hebben dat ze zo meer aanzien zullen verwerven: {{Citaat|De luie os wil een zadel en breidel; het paard wil een ploeg.}} Mensen die in de omgang de neiging hebben om thema's te bespreken die niets te maken hebben met hun werk en die ze niet goed onder de knie hebben denken zo een meerwaarde aan hun maatschappelijke positie (als ambassadeur) te geven. Op deze manier zal iemand zichzelf echter nooit weten te verbeteren, noch tot perfectie komen in wat hij doet. Elke architect, schilder, beeldhouwer of gelijk welk ambacht moet zich in zijn discours beperken tot zijn eigen kunnen. === Chapitre 18 : De la peur === In hoofdstuk XVIII van de Essays onderzoekt Montaigne de menselijke natuur en hoe angst het gedrag van mensen beïnvloedt. Hij constateert dat angst een van de krachtigste emoties is, vaak verwoestender dan de situatie zelf die deze emoties uitlokt. Montaigne begint met te beweren dat angst een irrationele emotie is die het individu kan verlammen en zijn beoordelingsvermogen kan aantasten. Hij geeft historische en persoonlijke voorbeelden om te illustreren hoe angst kan leiden tot buitensporige of ongepaste reacties. Hij noemt met name soldaten die, onder invloed van angst, ondanks hun training en moed in paniek kunnen raken en kunnen vluchten zonder dat er sprake is van reëel direct gevaar. Montaigne merkt op dat angst vaak gekoppeld is aan verbeeldingskracht, die gevaar kan overdrijven of catastrofale scenario's in de hoofden van mensen kan creëren. Montaigne stelt dat angst vaak erger is dan waar men feitelijk bang voor is. Angst kan zelfs besmettelijk zijn, zich als een ziekte onder mensen verspreiden en hun collectieve gedrag op irrationele manieren beïnvloeden. Het essay eindigt met een reflectie op de moeilijkheid om deze emotie te beheersen en het belang van de rede bij het matigen ervan. Montaigne biedt geen eenvoudige oplossing om angst te overwinnen, maar hij benadrukt het belang van zelfkennis en beheersing van emoties om er niet door overweldigd te worden. === Chapitre 19 : Qu’Il ne faut juger de nostre heur, qu’apres la mort === Montaigne gaat in op de vraag of we de kwaliteit van een leven werkelijk kunnen beoordelen voordat het voltooid is. Hij ontleent dit thema aan een reflectie op een beroemde stelregel van Herodotus, vaak toegeschreven aan Solon, volgens welke een man niet als gelukkig kan worden beschouwd voordat hij het einde van zijn leven kent. === Chapitre 20 : Que philosopher c’est aprendre à mourir === In hoofdstuk XX van Boek I van de Essays, getiteld ‘Filosoferen is leren te sterven’, ontwikkelt Montaigne een diepgaande reflectie op de dood en de manier waarop de filosofie helpt deze te begrijpen. Dit hoofdstuk is een van de beroemdste in zijn werk, waarin Montaigne inspiratie haalt uit oude filosofen, zoals Socrates, Plato en de stoïcijnen, om te onderzoeken hoe de dood een integraal onderdeel is van het menselijk leven. === Chapitre 21 : De la force de l’imagination === In hoofdstuk XXI van Boek I van de Essays, getiteld ‘Over de kracht van de verbeelding’, onderzoekt Montaigne de kracht van de verbeelding over het menselijk lichaam en de menselijke geest. Hij ontwikkelt het idee dat verbeelding, hoewel vaak onderschat, een aanzienlijke invloed heeft op onze perceptie van de werkelijkheid en zelfs op onze fysieke en mentale gezondheid. === Chapitre 22 : Le profit de l’un est dommage de l’autre === In hoofdstuk XXII van Boek I van de Essays, getiteld "De winst van de één is het verlies van de ander", behandelt Montaigne de kwestie van menselijke relaties vanuit het perspectief van concurrentie, onrechtvaardigheid en de ongelijkheden die voortkomen uit de aard van uitwisselingen tussen mensen. Het begint met een simpele observatie: in veel gevallen gaat de winst of winst van de een ten koste van de ander. Dit hoofdstuk illustreert een reflectie op het egoïsme dat inherent is aan menselijke relaties en het onrecht dat daaruit voortvloeit === Chapitre 23 : De la coustume & de ne changer aisément vne loy receue === In hoofdstuk XXIII van Boek I van de Essays*, getiteld ‘Over gewoonte en het niet gemakkelijk veranderen van een ontvangen wet’, reflecteert Montaigne op de kracht van gewoonte en de rol ervan in het menselijk leven, maar ook op de moeilijkheid van het veranderen van gevestigde wetten en praktijken. Het behandelt zowel de impact van gewoonten op de samenleving en individuen, als de wijsheid om reeds bestaande wetten niet te gemakkelijk te veranderen. === Chapitre 24 : Divers evenemens de mesme conseil === In hoofdstuk XXIV van Boek I van de Essays*, getiteld ‘Diverse gebeurtenissen met hetzelfde advies’, reflecteert Montaigne op de variabiliteit van de resultaten van menselijke handelingen, zelfs als ze worden geleid door dezelfde principes of hetzelfde advies. Hij benadrukt dat acties die met dezelfde intentie of hetzelfde plan worden ondernomen, afhankelijk van de omstandigheden, tot zeer verschillende resultaten kunnen leiden. Dit hoofdstuk behandelt de kwestie van onzekerheid en onvoorspelbaarheid in menselijke aangelegenheden. === Chapitre 25 : Du pédantisme === In hoofdstuk XXV van Boek I van de Essays*, getiteld "Over pedanterie", bekritiseert Montaigne de figuur van de "pedant", dat wil zeggen iemand die buitensporige en vaak nutteloze eruditie aan de dag legt, zonder echt begrip of wijsheid. Deze tekst is een reflectie op de excessen van de leer van die tijd en op de gevaren van een opvoeding die waarde hecht aan de simpele accumulatie van kennis ten koste van reflectie en kritisch oordeel. === Chapitre 26 : De l’institution des enfans === In hoofdstuk XXVI van Boek I van de Essays*, getiteld ‘Over het onderwijs van kinderen’, gaat Montaigne in op de kwestie van het onderwijs. Deze tekst is bijzonder belangrijk omdat hij de humanistische zorgen van die tijd weerspiegelt en tegelijkertijd innovatieve ideeën biedt over hoe kinderen moeten worden opgeleid tot wijze en evenwichtige individuen. Montaigne bekritiseert traditionele onderwijsmethoden, gebaseerd op memoriseren en eruditie, en stelt een onderwijsmodel voor dat gericht is op de ontwikkeling van oordeel, rede en persoonlijke ervaring. === Chapitre 27 : C’est folie de rapporter le vray et le faux à nostre suffisance === In zijn essay 'Het is waanzin om het ware en het valse in verband te brengen met onze toereikendheid' nodigt Montaigne ons uit tot een diepe reflectie over de aard van kennis en de grenzen van ons begrip. Hij bekritiseert de houding van degenen die beweren de absolute waarheid in pacht te hebben en die alle dingen beoordelen op basis van hun eigen kennis. === Chapitre 28 : De l’amitié === In hoofdstuk 28 'Over vriendschap' van zijn Essays onderzoekt Montaigne de diepgaande aard van vriendschap en de plaats die deze inneemt in het menselijk leven. Hij begint met het beschrijven van vriendschap als een unieke en onlosmakelijke band tussen twee mensen, gebaseerd op een ‘kwintessens van al deze vermenging’ die hen verenigt zonder enige reden of bijzondere overweging. Montaigne benadrukt dat echte vriendschap zeldzaam en kostbaar is, omdat het een totaal delen van jezelf en een samensmelting van zielen inhoudt. Hij herinnert zich zijn eigen vriendschap met Etienne de La Boétie, die hij beschouwt als een van de mooiste ervaringen uit zijn leven. Vervolgens worden de verschillende kwaliteiten besproken die nodig zijn voor vriendschap, zoals loyaliteit, vertrouwen, vrijgevigheid en wederzijds begrip. Montaigne benadrukt het belang van open en eerlijke communicatie in een sterke vriendschap. Ten slotte denkt hij na over de uitdagingen en moeilijkheden waarmee vriendschappen te maken kunnen krijgen, waaronder scheidingen, verraad en levensveranderingen. Hij benadrukt dat echte vriendschap deze beproevingen kan doorstaan, dankzij de kracht van de band die de twee mensen verenigt. === Chapitre 29 : Vingt et neuf sonnets d’Estienne de La Boetie === Hoofdstuk 29 van Montaignes Essays, "Negenentwintig Sonnetten van Estienne de La Boétie", is eigenlijk een opname van de gedichten van zijn goede vriend, Étienne de La Boétie. Montaigne koos er om verschillende redenen voor om deze sonnetten in zijn essays op te nemen: * Eerbetoon aan vriendschap: Deze opname is vooral een eerbetoon aan de diepe vriendschap die Montaigne en La Boétie verenigde. De sonnetten getuigen van de schoonheid van hun relatie en de bewondering die Montaigne voor zijn vriend had. * Illustratie van zijn ideeën: De thema's die in de sonnetten van La Boétie aan bod komen, resoneren met Montaignes reflecties over vriendschap, liefde, de menselijke natuur en de dood. Ze illustreren en verdiepen dus enkele van de ideeën die in de voorgaande hoofdstukken van de Essays zijn ontwikkeld. * Het delen van een literair werk: Montaigne wilde het publiek bewust maken van het poëtische werk van zijn vriend, dat hij als uitzonderlijk beschouwde. Zo droeg hij bij tot de verspreiding van deze sonnetten en tot de erkenning van het talent van La Boétie. === Chapitre 30 : De la moderation === In het hoofdstuk "Over gematigdheid" ontwikkelt Montaigne een diepgaande reflectie op de deugd van matigheid en de gevaren van overdaad. Samenvattend nodigt Montaigne ons uit om gematigdheid te cultiveren in alle aspecten van ons leven. Door extremen te vermijden, kunnen we een gelukkiger en vrediger leven leiden dat beter aansluit bij de menselijke natuur. De belangrijkste thema’s die in dit hoofdstuk aan bod komen zijn: * Overdaad als perversie van deugd: Montaigne benadrukt dat zelfs de beste eigenschappen, tot het uiterste doorgevoerd, gebreken kunnen worden. Hij neemt het voorbeeld van religie: overmatige religieuze ijver kan leiden tot intolerantie en geweld. * De waarde van het gemiddelde: De auteur pleit voor het ‘middengebied’, dat wil zeggen een evenwichtig leven, waarin de geneugten gematigd zijn en de passies onder controle. Hij laat zich inspireren door oude filosofen, zoals Aristoteles, die gematigdheid als de deugd bij uitstek beschouwden. * De kwetsbaarheid van de mens: Montaigne herinnert ons eraan dat de mens van nature zwak is en onderhevig aan hartstochten. Het is daarom belangrijk op je hoede te zijn voor je eigen neigingen en te proberen deze te temperen. * De noodzaak van de rede: De rede is volgens Montaigne de beste gids om excessen te vermijden. Het stelt ons in staat afstand te nemen van onze emoties en weloverwogen keuzes te maken. === Chapitre 31 : Des Cannibales === "Over kannibalen" van Montaigne is een voorbeeld van het humanistische denken. Bij het beschrijven van de gebruiken en moraal van de indianenvolken neemt Montaigne geen genoegen met een simpel reisverslag. Hij onderneemt een diepgaande reflectie op de aard van de beschaving, menselijke waarden en de relativiteit van culturen. De belangrijkste thema’s die aan bod komen: * Cultureel relativisme: Montaigne zet vraagtekens bij de Europese vooroordelen jegens inheemse Amerikaanse volkeren, die zij omschrijven als ‘wilden’. Hij wijst erop dat onze eigen gewoonten, gezien door een andere bril, net zo vreemd en barbaars kunnen lijken. * Natuur en cultuur: De auteur trekt een parallel tussen inheemse Amerikaanse volkeren, die volgens hem dichter bij de natuur staan, en Europeanen, die volgens hem gecorrumpeerd zijn door de beschaving. Hij zet vraagtekens bij het begrip ‘vooruitgang’ en vraagt zich af wat de gevolgen zijn van dit kunstmatig leven. * Oorlog en geweld: Montaigne analyseert de redenen die mensen ertoe aanzetten oorlog te voeren. Hij merkt op dat de oorzaken van conflicten vaak verband houden met materiële belangen of politieke rivaliteit, en niet met een fundamenteel agressieve aard. * Eenvoud en deugd: De auteur bewondert de eenvoud van het leven van indianenvolken en hun gehechtheid aan fundamentele waarden zoals solidariteit, moed en eer. Hij verzet zich tegen de complexiteit en hypocrisie van de Europese samenleving. === Chapitre 32 : Qu’Il faut sobrement se mesler de juger des ordonnances divines === In hoofdstuk 32 van zijn Essays met de titel ''"Dat we ons terughoudend moeten opstellen bij het beoordelen van goddelijke verordeningen"'' behandelt Montaigne een fundamentele vraag: die van ons vermogen om goddelijke plannen te begrijpen en te beoordelen. Hij nodigt ons uit tot grote voorzichtigheid en diepe nederigheid tegenover de mysteries van geloof en bestaan, dus zeker niet te beweren de waarheid te kennen over de mysteries van het leven. Beter is om het bestaan te aanvaarden van dingen die ons begrip te boven gaan. Hij moedigt ons aan een eenvoudig en oprecht geloof te cultiveren, gebaseerd op vertrouwen in plaats van op zekerheid. Montaignes belangrijkste argumenten: * Bedrog en het onbekende: Montaigne benadrukt dat het onbekende een vruchtbare voedingsbodem is voor charlatans en bedriegers. Hoe mysterieuzer iets is, hoe gemakkelijker het is om er willekeurige betekenissen aan te geven en het aan persoonlijke interpretaties te onderwerpen. * De grenzen van de menselijke rede: Onze rede, hoe krachtig die ook mag zijn, is niet in staat alle mysteries van het universum te ontrafelen. Proberen Gods plannen te begrijpen komt neer op het willen begrijpen van het oneindige in het eindige. * De diversiteit aan interpretaties: Geconfronteerd met dezelfde gebeurtenis bieden mensen meerdere en vaak tegenstrijdige interpretaties. Dit toont duidelijk de willekeur van onze oordelen aan en de onmogelijkheid om de absolute waarheid te kennen. * Geloof en onderwerping: Montaigne moedigt een houding van geloof en onderwerping aan tegenover het goddelijke. Het suggereert dat de gelovige de beproevingen en vreugden van het leven moet accepteren als manifestaties van goddelijke wil, zonder te proberen ze rationeel te begrijpen. Montaigne spoort zijn lezers in dit essay aan tot nederigheid, tolerantie en vertrouwen: * Nederigheid: We moeten de grenzen van onze kennis en begrip erkennen. * Tolerantie: Geconfronteerd met de diversiteit aan overtuigingen moeten we tolerantie en respect voor anderen cultiveren. * Vertrouwen: Zelfs als we niet alles begrijpen, kunnen we vertrouwen op een hogere macht die ons lot leidt. === Chapitre 33 : De fuir les voluptez au pris de la vie === In zijn essay "De fuir les voluptez au pris de la vie" ("Het vermijden van geneugten ten koste van het leven") onderzoekt Michel de Montaigne het thema van de menselijke drang om genot te vermijden uit angst voor de gevolgen of risico's voor het leven. Hij verkent hierbij de vraag of het zinvol is om plezier of vreugde op te offeren om de levensduur te verlengen, en hij reflecteert op de balans tussen genieten van het leven en voorzichtigheid om te overleven. Montaigne benadrukt dus het idee dat overmatige voorzichtigheid en het vermijden van alle risico's het leven armer en minder de moeite waard kunnen maken. Hij pleit voor een evenwicht waarbij we het leven ten volle waarderen, inclusief de vreugde en geneugten, zonder ons constant te laten verlammen door angst voor de dood, die immers onvermijdelijk is. Hij pleit voor een filosofische houding tegenover de dood, waarin men deze accepteert en niet voortdurend vreest. De essentie van een goed leven ligt volgens Montaigne niet in het vermijden van de dood, maar in het waarderen van het leven terwijl het er is. Levensvreugde is een essentieel onderdeel van het leven. Montaigne reflecteert ook op hoe individuen hun waarden en prioriteiten moeten afwegen bij het maken van keuzes in het leven. Moet men veiligheid en een lang leven boven alles stellen, of is er ruimte voor risico’s en het najagen van geneugten die het leven voller maken? Voor Montaigne is het belangrijk dat men niet uit angst voor de dood volledig afstand doet van de dingen die het leven de moeite waard maken. {{Sub}} === Chapitre 34: La fortune se rencontre souvent au train de la raison === In ''La fortune se rencontre souvent au train de la raison'' onderzoekt Montaigne de relatie tussen rede en fortuin (of toeval). Montaigne ontwikkelt het idee dat, hoewel mensen vertrouwen op hun rede om hun acties te sturen, het vaak voorkomt dat fortuin een belangrijke rol speelt in het succes of falen van deze acties. Het drukt dus een complexe reflectie uit over de aard van geluk en voorzichtigheid in het menselijk leven. De titel van het hoofdstuk ‘Fortuin ontmoet vaak de rede’ suggereert dat geluk vaak gepaard gaat met de rede, of op zijn minst dat de twee naast elkaar kunnen bestaan. Montaigne maakt hier een pragmatische observatie: zelfs als we rationeel handelen, moeten we accepteren dat een deel van het onvoorziene aan de menselijke controle ontsnapt. De rede kan nooit alles voorspellen, maar kan ons wel beter in staat stellen de juiste kansen te grijpen wanneer die zich voordoen. === Chapitre 35 : D’un defaut de nos polices === Hoofdstuk 35 van Montaignes Essais gaat over de grenzen en onvolkomenheden van de bestaande politieke en gerechtelijke systemen. Montaigne analyseert de aard van wetten, hun toepassing, evenals de slechte werking van openbare instellingen van zijn tijd. De term ‘polices’ verwijst hier niet naar de kracht van de orde, maar naar de organisatie van de stad, dat wil zeggen de manier waarop de samenleving wordt bestuurd, bestuurd en gereguleerd. === Chapitre 36 : De l’usage de se vestir === Hoofdstuk 36 van Montaignes Essais, "Over het gebruik van kleding", is een reflectie op de praktijk van kleding en de manier waarop deze diepere aspecten van de samenleving, gewoonten en de menselijke natuur weerspiegelt. Met name de associatie met iemands sociale status wordt door hem behandeld. Montaigne onderzoekt de relatie die mensen hebben met hun kleding, benadrukt culturele en historische verschillen en zet vraagtekens bij de redenen waarom mensen zoveel belang hechten aan hun kleding. Wat in de ene cultuur als fatsoenlijk of elegant wordt beschouwd, kan in een andere cultuur als vreemd of zelfs onaanvaardbaar worden beschouwd. Sommige beschavingen beschouwen naaktheid bijvoorbeeld als natuurlijk, terwijl andere het schandalig vinden. Kleren zijn voor Montaigne daarom symbolen die veel verder gaan dan hun eenvoudige praktische functie === Chapitre 37 : Du jeune Caton === ("Over Cato de jongere") In hoofdstuk 37 onderzoekt Montaigne de figuur van Cato de jongere, een man die beroemd is om zijn deugd en integriteit. Het essay is een diepgaande reflectie op deugd, oordeel en de menselijke natuur. Door de studie van de historische figuur Cato van Utica onderzoekt Montaigne de noties van heldendom, stoïcisme en conformiteit met sociale normen. Montaigne bewondert Cato vanwege zijn stoïcisme en zijn weerstand tegen de verleidingen van macht en corruptie van zijn tijd. Montaigne onderstreept het contrast tussen de morele strengheid van Cato en het gedrag van de politici van zijn tijd. Hij reflecteert op het deugdideaal, maar ook op de uitdagingen waarmee een individu in de praktijk te maken krijgt. De figuur van Cato dient als uitgangspunt voor een bredere meditatie over moraliteit, plicht en persoonlijke opoffering. Bovendien zet Montaigne vraagtekens bij het idee van voorbeeldigheid en de moeilijkheid om een dergelijk niveau van deugd te bereiken. Het essay nodigt ons uit om na te denken over de complexiteit van de menselijke natuur en de morele dilemma's die daaruit voortkomen. Hij trekt de geldigheid in twijfel van het beoordelen van de acties van anderen op basis van de eigen normen en waarden en onderstreept hoe belangrijk het is om ieder individu in zijn eigenheid te beschouwen en niet één enkel deugdmodel op te leggen. === Chapitre 38 : Comme nous pleurons et rions d’une mesme chose === Hoofdstuk 38 van Montaignes Essays, "Hoe we tegelijk kunnen huilen en lachen om hetzelfde", is een fascinerende verkenning van menselijke emoties en hun complexiteit. Door middel van concrete voorbeelden en persoonlijke reflecties nodigt Montaigne ons uit om de aard van onze reacties op levensgebeurtenissen in twijfel te trekken. De belangrijkste thema’s die Montaigne aansnijdt: * De dualiteit van emoties: De auteur benadrukt dat we in staat zijn tegenstrijdige emoties te voelen wanneer we met dezelfde situatie worden geconfronteerd. We kunnen zowel huilen als lachen, blij en verdrietig zijn, en vaak onbewust. * De invloed van context: Onze emoties worden sterk beïnvloed door de context waarin we ons bevinden en door onze eigen persoonlijke geschiedenis. Dezelfde situatie kan, afhankelijk van het individu, heel verschillende reacties uitlokken. * De veranderende aard van emoties: Montaigne laat zien dat onze emoties niet vaststaan, maar in de loop van de tijd evolueren. Waar we gisteren om huilden, vinden we vandaag misschien grappig, en omgekeerd. * De complexiteit van de menselijke natuur: De auteur benadrukt de moeilijkheid om de motivaties en reacties van anderen, evenals die van onszelf, volledig te begrijpen. === Chapitre 39 : De la solitude === Hoofdstuk 39 van Montaignes Essays, "Over eenzaamheid", is een intieme en diepgaande reflectie op het belang van eenzaamheid voor het individu. De auteur onderzoekt de voordelen van het zich terugtrekken uit de wereld om jezelf beter te leren kennen en je geest te cultiveren. De belangrijkste thema’s die Montaigne aansnijdt: * Eenzaamheid als bron van zelfkennis: Montaigne beweert dat eenzaamheid noodzakelijk is om weg te komen van de afleidingen van de wereld en zich te concentreren op eigen gedachten en gevoelens. Het is in eenzaamheid dat we onszelf echt kunnen kennen en begrijpen. * Eenzaamheid als toevluchtsoord: Eenzaamheid biedt toevlucht tegen sociale druk en de verwachtingen van anderen. Het stelt ons in staat om onze onafhankelijkheid te behouden en de eigen individualiteit te cultiveren. * Eenzaamheid en samenleving: Montaigne pleit niet voor totale isolatie. Hij benadrukt dat eenzaamheid complementair is aan het leven in de samenleving en dat het ons in staat stelt menselijke relaties beter te waarderen. * De voordelen van lezen: Lezen is voor Montaigne een essentiële metgezel in eenzaamheid. Het opent de geest voor nieuwe ideeën en maakt dialoog met de grootste geesten mogelijk. === Chapitre 40 : Consideration sur Cicéron === Hoofdstuk 40 van Montaignes Essays, "Overwegingen over Cicero", is een beschouwing over de erfenis van deze grote Romeinse redenaar. Naast bewondering voor Cicero maakt Montaigne van de gelegenheid gebruik om bredere vragen over schrijven, ijdelheid, vriendschap en de zin van het leven te onderzoeken. De belangrijkste thema’s die Montaigne aansnijdt: * De ijdelheid van schrijvers: Montaigne zet vraagtekens bij de motivatie van grote schrijvers om hun werken te publiceren. Is het uit een puur verlangen om hun gedachten te delen, of uit een vorm van ijdelheid, een behoefte aan erkenning? Hij neemt het voorbeeld van Cicero en Plinius de Jonge, die historici opriepen om hun herinnering voort te zetten. * De relatie met het nageslacht: De auteur reflecteert op de wens om een stempel te drukken op de geschiedenis. Hij vraagt zich af of deze zoektocht naar het nageslacht een nobele ambitie is of een simpele illusie. * Vriendschap en correspondentie: Montaigne wijst op het belang van vriendschap in zijn leven en dat van Cicero. Het onderstreept de rol van correspondentie bij het onderhouden van vriendschappelijke banden en bij intellectuele verrijking. * Stijl en vorm: Montaigne vergelijkt zijn eigen schrijfstijl met die van Cicero. Hij benadrukt de verschillen tussen hun aanpak en reflecteert op het belang van vorm bij de overdracht van ideeën. === Chapitre 41 : De ne communiquer sa gloire === In hoofdstuk 41 ("Het delen van eigen successen") behandelt de auteur het thema van persoonlijke glorie en hoe deze wordt waargenomen en gedeeld. Montaigne kijkt naar de spanning tussen het verlangen naar erkenning en het belang van bescheidenheid. Montaigne benadrukt dat roem vaak gekoppeld is aan de mening van anderen, terwijl het ware geluk niet ligt in het najagen van roem. Hij stelt dat persoonlijke bevrediging en deugd voorrang moeten krijgen op externe goedkeuring. De auteur bespreekt ook de gevaren van ijdelheid en de neiging van mensen om zichzelf met anderen te vergelijken. Hij pleit voor een meer introspectieve benadering van succes, waarbij hij benadrukt dat eigenwaarde niet afhankelijk mag zijn van publieke erkenning. Dit hoofdstuk nodigt ons uit om na te denken over onze motivaties en de manier waarop we de waarde van onze prestaties waarnemen. Montaigne suggereert dat ware grootsheid kan liggen in het vermogen om een eenvoudig, teruggetrokken leven te leiden, ver weg van de onrust van het openbare leven. === Chapitre 42 : De l’inegalité qui est entre nous === In hoofdstuk 42 van Livre I, "Over de ongelijkheid die tussen ons bestaat", gaat Montaigne in op de verschillende vormen van ongelijkheid die bestaan tussen mensen, zowel fysiek, intellectueel, sociaal als moreel. Montaigne reflecteert op de aard van deze ongelijkheden en hun impact op menselijke relaties. {{Citaat|Il y a plus de distance de tel à tel homme qu'il n'y a de tel homme à telle bête. ''(Er is meer verschil tussen twee mensen dan tussen een mens en een dier.)''}} Hij benadrukt dat hoewel ongelijkheid natuurlijk is, het essentieel is om de waardigheid van ieder individu te erkennen. Montaigne stelt starre hiërarchieën in vraag en benadrukt dat ieder mens kwaliteiten heeft die uniek zijn voor hem of haar, en dat deze kwaliteiten niet uitsluitend op basis van sociale of materiële criteria beoordeeld mogen worden. Montaigne bespreekt ook het idee dat de ware maatstaf voor iemands waarde niet ligt in zijn sociale positie of status, maar in zijn vermogen om deugdzaam te handelen en zijn talenten te cultiveren. Dit hoofdstuk roept op tot reflectie over tolerantie en acceptatie van verschillen, terwijl de rijkdom van de menselijke diversiteit wordt gevierd. De belangrijkste thema’s die Montaigne aansnijdt: * De relativiteit van waarden: Montaigne benadrukt dat waarden en beoordelingscriteria variëren van persoon tot persoon en van cultuur tot cultuur. Wat bij de een als een kwaliteit wordt beschouwd, kan bij de ander als een fout worden gezien. * Uiterlijk en realiteit: De auteur bekritiseert het belang dat wordt gehecht aan uiterlijk en materiële goederen. Hij stelt dat de waarde van een individu niet wordt afgemeten aan zijn bezittingen of sociale status, maar aan zijn intrinsieke kwaliteiten. * Menselijke ijdelheid: Montaigne hekelt de ijdelheid die mensen ertoe aanzet zichzelf met elkaar te vergelijken en elkaar te devalueren. Het nodigt uit tot grotere nederigheid en acceptatie van onze verschillen. * De complexiteit van de menselijke natuur: De auteur onderstreept de moeilijkheid van het beoordelen van anderen, omdat iedereen uniek is en een veelheid aan kwaliteiten en fouten in zich draagt. {{Citaat|Il ne nous faict montre que des parties qui ne sont aucunement siennes, et nous cache celles par lesquelles seules on peut vrayement juger de son estimation. ''(Iemand laat ons alleen delen zien die in geen enkel opzicht van hem zijn, en verbergt voor ons die delen op basis waarvan we hem werkelijk zouden kunnen beoordelen.)''}}<ref name="essays"/> === Chapitre 43 : Des loix somptuaires === In hoofdstuk 43 van Livre I bespreekt Montaigne de wetten die de uitgaven voor weelde regelen, dat wil zeggen de wetten die betrekking hebben op luxe en uiterlijke status. Montaigne onderzoekt de redenen waarom deze wetten werden ingevoerd, vaak om excessen onder controle te houden en de publieke moraal te behouden. Hij bekritiseert het idee dat rijkdom en uiterlijke kenmerken criteria zijn voor waarde of status, en benadrukt dat ware adel in deugd en karakter ligt. Montaigne benadrukt de hypocrisie die gepaard kan gaan met 'weeldewetten', omdat ze proberen complex menselijk gedrag te reguleren, vaak ingegeven door persoonlijke verlangens. De auteur onderzoekt ook de spanning tussen het verlangen om de schijn op te houden en de behoefte aan authenticiteit. Hij stelt dat ware schoonheid in eenvoud en integriteit ligt en niet in materiële uitbundigheid. Montaigne nodigt ons uit om na te denken over de betekenis van rijkdom en over hoe deze op een meer ethische en betekenisvolle manier kan worden gebruikt. === Chapitre 44 : Du dormir === Hoofdstuk 44 van Montaignes essays, "Over de slaap", nodigt de lezer uit om na te denken over een activiteit die zo banaal is als slapen. Naast het fysiologische aspect onderzoekt Montaigne ook de psychologische en filosofische dimensies van slaap. Hij gaat ook in op de relatie met dromen, herinnering en verbeelding, waarbij hij bedenkt hoe deze elementen onze perceptie van de werkelijkheid beïnvloeden. Hij benadrukt de dubbelzinnigheid van de slaap, die zowel een moment van rust als een tijd van kwetsbaarheid kan zijn. Het essay nodigt uit tot reflectie over de behoefte aan rust en het noodzakelijke evenwicht tussen activiteit en contemplatie. De belangrijkste thema's die Montaigne aansnijdt: * Slaap en rede: Montaigne zet vraagtekens bij de relatie tussen slaap, die een opschorting van de rede is, en het menselijk handelen. Hij betwijfelt het vermogen van grote mannen om vredig te slapen vóór belangrijke gebeurtenissen, zoals Alexander de Grote vóór de Slag bij Gaugamela in 331 v.Chr. * Slaap en passies: slaap kan ons soms kan onttrekken aan de invloed van onze passies en onze kwellingen. Montaigne haalt het voorbeeld aan van de Romeinse keizer Otto, die vredig in slaap viel voordat hij zelfmoord pleegde. * Slaap en dood: Montaigne trekt een parallel tussen slaap en dood, twee toestanden waarin de geest afwezig is in het lichaam. Hij bezint zich over de aard van de dood en vraagt zich af wat er na ons leven gebeurt. * Slaap en gezondheid: het belang van slaap voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid. Montaigne wijst erop dat een gebrek aan slaap schadelijke gevolgen kan hebben voor ons welzijn. === Chapitre 45 : De la bataille de dreux === ("Over de [[w:Slag bij Dreux|Slag bij Dreux]]") Hoewel het op het eerste gezicht een eenvoudige beschrijving van een historische veldslag lijkt, onthult dit hoofdstuk in werkelijkheid Montaignes diepgaande reflecties over de menselijke natuur, oorlog en fortuin. ;Historische context Het essay gaat in op de tragische gebeurtenissen van de strijd die plaatsvond in 1562, tijdens de godsdienstoorlogen in Frankrijk. Montaigne, die getuige was van deze conflicten, spreekt zijn afschuw uit over het geweld en de verwoestende gevolgen van de oorlog. Hij onderstreept de absurditeit van de rivaliteit tussen katholieken en protestanten en bekritiseert de wreedheid van de conflicten. Montaigne roept het lijden van mensen op, zowel op het slagveld als onder burgers, en stelt het idee van militaire glorie in vraag. De belangrijkste thema's die Montaigne aansnijdt: * De onvoorspelbaarheid van oorlog: Montaigne benadrukt het chaotische en onvoorspelbare aspect van gevechten, waarbij gebeurtenissen snel in het voordeel van de ene of de andere kant kunnen omslaan. Hij wijst op de rol van geluk en fortuin in de uitkomst van veldslagen. * De psychologie van strijders: Montaigne is geïnteresseerd in de reacties van mannen op angst, dood en geweld. Het essay analyseert individueel en collectief gedrag en laat zien hoe emoties beslissingen en acties op het slagveld kunnen beïnvloeden. * Kritiek op traditioneel heldendom: Montaigne daagt het traditionele beeld van de oorlogsheld uit, vaak verheerlijkt vanwege individuele daden van moed. Hij benadrukt liever het belang van discipline, groepscohesie en het vermogen zich aan te passen aan veranderende omstandigheden. * Reflectie op de dood: De Slag bij Dreux, die plaatsvond op 19 december 1562 ten zuiden van Dreux, is een gelegenheid voor Montaigne om na te denken over de dood, die alomtegenwoordig is op het slagveld. Hij onderzoekt de verschillende houdingen ten opzichte van de eindigheid van het leven en probeert de betekenis van het menselijk bestaan te begrijpen. === Chapitre 46 : Des noms === In 'Des noms" reflecteert Montaigne op de aard van namen en hun impact op onze identiteit en onze perceptie van de wereld. Thema's: * De willekeur van namen: Montaigne benadrukt dat namen willekeurige labels zijn die we op dingen en mensen plakken. Ze weerspiegelen niet noodzakelijkerwijs de diepere aard van wat ze aanduiden. Hij bekritiseert de irrationele menselijke neiging om een mystieke betekenis in namen te zien. Dit is immers een vorm van bijgeloof die vaak aanwezig is in samenlevingen die verbanden veronderstellen tussen de naam en het lot. * Verlies van identiteit: De latinisering van eigennamen, een gangbare praktijk in zijn tijd, was voor hem een bron van verwarring en identiteitsverlies. Door namen te transformeren, wissen we de geschiedenis en wortels van een individu of een plaats. * De kracht van namen: Namen kunnen onze perceptie en oordelen beïnvloeden. Een prestigieuze naam kan de drager een bepaald prestige verlenen, terwijl een bescheiden naam gezien kan worden als een teken van minderwaardigheid. * Het belang van geschiedenis: Namen zijn gekoppeld aan geschiedenis en herinnering. Door het behoud van eigennamen behouden we ook een deel van ons erfgoed. * De relativiteit van perceptie: Onze perceptie van de wereld wordt beïnvloed door de woorden die we gebruiken. Namen zijn hulpmiddelen om onze realiteit te construeren. * De zoektocht naar identiteit: Montaigne stelt de kwestie van identiteit in vraag en wat ons maakt tot wie we zijn. Namen zijn een onderdeel van deze identiteit, maar definiëren deze niet volledig. Montaigne besluit met een sceptische kijk op het belang van namen, die hij ondergeschikt acht aan de intrinsieke kwaliteiten van individuen. Voor hem is het hechten van onevenredig belang aan namen eerder een kwestie van bijgeloof en menselijke ijdelheid dan van de rede. Kortom, dit hoofdstuk van Montaigne is een meditatie over de willekeur van namen en een oproep om niet te veel gewicht te hechten aan oppervlakkige conventies. De 'Essais' zijn doordrenkt van deze kritische geest, vermengd met humor en scherpe observatie van menselijk gedrag. === Chapitre 47 : De l’incertitude de nostre jugement === “Over de onzekerheid van ons oordeel” is een grondtekst van de sceptische filosofie, waarin Montaigne de betrouwbaarheid van ons oordeel en onze zekerheden in twijfel trekt. "De l’incertitude de nostre jugement" had een diepgaande invloed op de westerse filosofie door kritische reflectie te introduceren over de aard van kennis en waarheid. De vragen die Montaigne stelt, zijn vandaag de dag nog steeds relevant in een complexe wereld die wordt gekenmerkt door diversiteit aan meningen. Door de relativiteit van culturen en overtuigingen te benadrukken, moedigt Montaigne tolerantie en respect voor anderen aan. Belangrijkste thema's: * De onzekerheid van het menselijk oordeel: Montaigne benadrukt de kwetsbaarheid van onze meningen en overtuigingen. Vaak worden ze beïnvloed door ons onderwijs, onze cultuur en onze persoonlijke ervaringen. * Cultureel relativisme: dat wat in de ene cultuur als waar of juist wordt beschouwd, kan in een andere cultuur heel anders worden beoordeeld. Deze diversiteit aan standpunten maakt het moeilijk om een absolute waarheid vast te stellen. * Methodische twijfel: Montaigne nodigt ons uit om twijfel te cultiveren en onze diepste zekerheden in twijfel te trekken. Deze sceptische houding stelt ons in staat aan dogma’s te ontsnappen en onze geest open te stellen voor nieuwe perspectieven. * De subjectiviteit van perceptie: Montaigne laat zien dat onze perceptie van de wereld subjectief is omdat zij wordt beïnvloed door onze eigen cognitieve vooroordelen. * De onmogelijkheid van absolute kennis: Montaigne concludeert dat mensen veroordeeld zijn tot onzekerheid en dat ze geen aanspraak kunnen maken op perfecte kennis van de wereld. Dit essay eindigt met een uitnodiging om onzekerheid te aanvaarden als een essentieel onderdeel van de menselijke conditie. Montaigne biedt geen definitieve oplossing om de zwakheden van ons oordeel te compenseren, maar hij biedt een meer bescheiden en sceptische houding ten opzichte van meningen en schijnbare waarheden. === Chapitre 48 : Des destriers === Het essay "Over oorlogspaarden" biedt een fascinerende kijk op de paardenwereld van toen. De ''destrier'' is het bekendste oorlogspaard uit de middeleeuwen. Het droeg ridders in veldslagen, toernooien en steekspelen. Het essay levert echter vooral een bredere reflectie op de relatie tussen mens en dier. Daarvoor maakt Montaigne gebruik van historische anekdotes: * Hij vertelt over Romeinse oorlogspaarden. Deze ''funales'' en ''desultorios'' waren onmisbare partners op het slagveld. Door een sterk doorgevoerde en harde training waren zij in staat tot ongelooflijke prestaties. Zo werden zij niet alleen een symbool van Romeins meesterschap, maar werden zij ook slachtoffer van wreedheid jegens dieren. * Hij besteedt eveneens aandacht aan getrainde paarden die in staat zijn hun meester vrijwel autonoom te verdedigen, waarbij hij zowel hun intelligentie als de gevaren die inherent zijn aan deze training benadrukt. * Met het verhaal van Artibie, een Perzische generaal die werd gedood door zijn eigen getrainde paard, wil Montaigne de grenzen en risico's laten zien van deze mens-dierrelatie. Dit hoofdstuk gaat echter verder dan een loutere beschrijving van de paarden. Met deze anekdotes zet Montaigne vraagtekens bij de natuur van de mens. De verhalen benadrukken de dubbelhartigheid van de mens, die in staat is tot zowel grote intelligentie als wreedheid. Het is eveneens een reflectie over macht: paardentraining is een metafoor voor de macht van de mens over de natuur, maar ook voor de grenzen van deze macht. Het essay benadrukt ook het belang van voorzichtigheid: het verhaal van Artibie is een waarschuwing tegen overmoed. === Chapitre 49 : Des coustumes anciennes === In zijn essay "Over oude gebruiken" nodigt Montaigne de lezer uit om na te denken over de relativiteit van de moraal en de kwetsbaarheid van onze zekerheden. Montaigne bekritiseert in dit hoofdstuk vooral het conformisme en de blinde gehechtheid aan de gebruiken van zijn tijd. Hij wijst op de de willekeur en vluchtigheid van mode en gewoontes, en demonstreert daarmee de relativiteit van waarden en sociale normen die immers sterk cultuurafhankelijk zijn: wat in de ene cultuur als normaal en natuurlijk wordt beschouwd, kan in een andere cultuur bizar en zelfs barbaars lijken. Belangrijkste thema's: * De relativiteit van de moraal: Montaigne benadrukt dat onze oordelen over buitenlandse gewoontes vaak vertekend zijn door onze eigen gewoonten. Wat wij vandaag de dag als ‘barbaars’ beschouwen, kan in een andere tijd of plaats volkomen natuurlijk lijken. * De wispelturigheid van mode: Het essay benadrukt hoe snel mode en gewoonten veranderen, en hoe gemakkelijk we van gedachten kunnen veranderen over wat ‘goed’ of ‘fout’ is. * Het gewicht van gewoonte: Montaigne laat zien hoe gewoonte onze perceptie van de wereld bepaalt en ons vaak niet in staat stelt onze eigen overtuigingen in twijfel te trekken. * Belang van individuele reflectie: Montaigne nodigt iedereen uit om een eigen oordeel te ontwikkelen en zich niet blindelings te laten beïnvloeden door de mening van anderen. Het moedigt mensen aan om een houding van nieuwsgierigheid en ruimdenkendheid aan te nemen wanneer ze worden geconfronteerd met verschillende culturen en nieuwe ideeën. * Kritiek op etnocentrisme: Door de gebruiken van zijn tijd te vergelijken met die van andere volkeren, benadrukt * Belang van individuele reflectie: Montaigne nodigt iedereen uit om een ​​eigen oordeel te ontwikkelen en zich niet blindelings te laten beïnvloeden door de mening van anderen. Het moedigt mensen aan om een ​​houding van nieuwsgierigheid en ruimdenkendheid aan te nemen wanneer ze worden geconfronteerd met verschillende culturen en nieuwe ideeën. * Kritiek op etnocentrisme: Door de gebruiken van zijn tijd te vergelijken met die van andere volkeren, benadrukt Montaigne de relatieve aard van elke cultuur en de ijdelheid van het beoordelen van anderen op basis van de eigen criteria. === Chapitre 50 : De Democritus et Heraclitus === In "Over Democritus en Heraclitus" onderzoekt Montaigne de ambivalente aard van het menselijk bestaan door de houding van deze twee oude filosofen te vergelijken. Democritus beschouwt de menselijke conditie als ijdel en belachelijk en reageert met gelach; de andere filosoof, Heraclitus, beschouwt het daarentegen als tragisch en drukt zijn verdriet daarover uit. Montaigne spreekt zich niet uit ten gunste van de ene of de andere houding, maar neemt een genuanceerd standpunt in: de menselijke conditie is immers zowel absurd als tragisch. Belangrijkste argumenten: * Dualiteit van het bestaan: Montaigne benadrukt dat het menselijk bestaan zowel vreugdevol als verdrietig, absurd en subliem is. Er is geen eenduidig antwoord te geven op deze complexiteit. * Relativiteit van oordeel: Het oordeel dat we ons over het leven vormen, hangt af van ons temperament, onze ervaring en ons perspectief. Wat voor de één belachelijk is, kan voor de ander tragisch zijn. * De waarde van blijheid en verdriet: Lachen en huilen zijn natuurlijke en legitieme reacties op de menselijke conditie. Beide hebben hun plaats in het leven. * De grens van de filosofie: Montaigne laat zien dat filosofie geen definitieve antwoorden kan geven op de grote vragen van het bestaan. Zij kan ons echter helpen onze toestand beter te begrijpen en vreedzamer te leven. Montaigne besluit dat we de complexiteit van het bestaan dienen te accepteren en niet moeten proberen de werkelijkheid terug te brengen tot simplistische voorstellingen. Hij moedigt ons aan om met open geest verschillende perspectieven op het leven te overwegen en de zienswijzen die verschillen van de onze niet meteen te verwerpen. Emoties mogen hierbij niet worden onderdrukt: lachen en huilen zijn authentieke uitingen van onze menselijkheid. === Chapitre 51 : De la vanité des parolles === In "De ijdelheid van woorden" stelt Montaigne authenticiteit boven retoriek en inhoud boven stijl. Montaigne waarschuwt de lezer voor de macht van woorden: ze kunnen manipuleren, ons oordeel veranderen en de realiteit verhullen. Woorden kunnen waarheid verdoezelen of verdraaien. Montaigne spot met bombast. Wijze mensen zijn op hun hoede voor mooie toespraken. Zij waarderen openhartigheid en eenvoud. Als vrije geest is het beter om helder te denken dan te verfraaien om indruk te maken. THEMA'S: ;Kritiek op de retorica Montaigne begint met het citeren van een oude redenaar die kleine dingen groot deed lijken – hij vergelijkt deze woorden met schoenen die te groot zijn voor een kleine voet. Hij noemt retorica een "bedrieglijk en leugenachtig beroep" en benadrukt de kracht ervan om niet de ogen, maar de geest te misleiden. Hij haalt met name een anekdote aan van Thucydides en Pericles: een hartenbreker overtuigde toeschouwers, zelfs op de grond, ervan dat hij dat niet was. ;Veroordeling van de onwaarheid van het spreken Net zoals make-up de schijn verandert, bedriegen woorden de geest en corrumperen ze de essentie van dingen. Deze manipulatie weegt zwaarder dan simpele visuele illusie. ;Achterdocht jegens redenaars en goede sprekers Montaigne merkt op dat goed bestuurde steden (Kreta, Sparta) redenaars minder waardeerden. Omgekeerd bloeide welsprekendheid op waar instellingen verzwakten. ;Voorbeelden van nutteloos jargon Hij bespot architecten en taalkundigen die hun woorden overdrijven met pompeuze termen als "pilasters, architraven, metafoor, metonymie...": Slechts leeg gepraat, losgekoppeld van de realiteit, oordeelt Montaigne. ;Het overmatig gebruik van grote titels Montaigne betreurt de hoogdravende titels (zoals "goddelijk", "groot") die aan gewone mensen worden toegekend – zo wordt de Italiaanse schrijver Pietro Aretino vergeleken met Plato, wat hem belachelijk maakt. === Chapitre 52 : De la parsimonie des anciens === === Chapitre 53 : D’un mot de Cæsar === === Chapitre 54 : Des vaines subtilitez === === Chapitre 55 : Des senteurs === === Chapitre 56 : Des prieres === === Chapitre 57 : De l’aage === In hoofdstuk 57 "Over leeftijd" onderzoekt Montaigne de verschillende stadia van het menselijk leven en hoe leeftijd onze ervaring, perceptie en gedrag beïnvloedt. Hij gaat in op het idee dat elke levensfase zijn eigen kenmerken en uitdagingen heeft en nodigt ons uit om na te denken over het verstrijken van de tijd. Het essay belicht de voor- en nadelen van elke leeftijd, waarbij wordt erkend dat jeugd vaak wordt geassocieerd met enthousiasme en vitaliteit, terwijl ouderdom wijsheid en reflectie kan brengen. Het benadrukt echter ook de beperkingen en spijt die met het ouder worden gepaard kunnen gaan. Dit hoofdstuk nodigt uit tot reflectie over de waarde van elk moment van het leven, hoe we door de jaren heen groeien en leren, en het belang van het volledig ervaren van elke fase. Montaigne bespreekt de manier waarop de samenleving naar leeftijd kijkt en de vooroordelen die daaruit kunnen voortkomen, waardoor acceptatie van elke levensfase wordt aangemoedigd. Het essay verdedigt het idee dat leeftijd geen bron van schaamte of melancholie mag zijn, maar eerder een natuurlijk aspect van het menselijk bestaan, dat gevierd en geaccepteerd moet worden. De belangrijkste thema’s die Montaigne aansnijdt: * De achteruitgang van vermogens met de leeftijd: Montaigne observeert helder de achteruitgang van zijn fysieke en intellectuele capaciteiten naarmate de jaren verstrijken. Hij merkt een verlies aan mentale alertheid en een afname van de fysieke kracht. * De wijsheid van de leeftijd: Ondanks deze achteruitgang denigreert Montaigne de ouderdom niet. Hij ziet het als een vorm van wijsheid die hij verkrijgt door ervaring en contemplatie. * Jeugd en onvolwassenheid: Montaigne bekritiseert de onstuimigheid van de jeugd en benadrukt dat ervaring noodzakelijk is om een evenwichtig oordeel te kunnen uitspreken. * Voorbereiding op de dood: Door de ouderdom te bespreken, gaat Montaigne ook in op de kwestie van de dood. Hij denkt na over hoe hij dit onvermijdelijke einde met sereniteit tegemoet kan treden. {{Appendix||2= == Bron == {{references}} }} {{Sub}} j09aoaxiqvrfjsavt6vsqsnpvg991to 102 37076 396935 357022 2025-06-17T23:03:56Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Dubbele ID's 396935 wikitext text/x-wiki Deze lijst verbetert foutieve overtuigingen die op dit moment algemeen worden gehouden over verschillende onderwerpen. Elke misvatting en de bijbehorende feiten zijn besproken in wetenschappelijke literatuur. Elk punt is vormgegeven als correctie; de misvattingen zelf worden geïmpliceerd en niet per se expliciet beschreven. == Kunst en cultuur == === Eten en koken === * Het aanbraden van vlees kan ervoor zorgen dat het vocht verliest, vergeleken met koken zonder aanbranden. Over het algemeen ligt de toegevoegde waarde van aanbranden in de bruine korst met rijke smaak die ontstaat dankzij de [[w:Maillardreactie|aillardreactie]].<ref><cite class="citation web">[https://www.cookthink.com/reference/7/Does_searing_meat_really_seal_in_moisture "Does searing meat really seal in moisture?"]</cite></ref><ref name="McGee"><cite class="citation book">McGee, Harold (2004). </cite></ref> * Voedsel dat wordt gekookt met wijn of likeur (bijvoorbeeld bij flamberen) behoudt volgens een studie een deel van de alcohol: 25 procent na één uur bakken of sudderen en 10 procent na twee uur. Echter, in beide gevallen is de hoeveelheid alcohol die zo wordt geconsumeerd zelden tot nooit genoeg om zelfs slechts in lichte mate dronken te worden.<ref><cite class="citation web">[https://www.ochef.com/165.htm "Does alcohol burn off in cooking?"]</cite></ref><ref><cite class="citation web">Weil. </cite></ref> * Er is geen consistent bewijs dat [[w:mononatriumglutamaat|mononatriumglutamaat]] (MNG) migraine kan verergeren. Deze opvatting wordt wel het "Chinese restaurantsyndroom" genoemd. Hoewel er aanwijzingen voor zijn dat bepaalde mensen gevoelig zijn voor MNG, is dit nog nooit aangetoond in studies gecontroleerd met een [[w:placebo (middel)|placebo]].<ref><cite class="citation journal">Tarasoff, L. (december 1993). </cite></ref><ref><cite class="citation journal">Freeman, M. (October 2006). </cite></ref> * Magnetrons koken eten niet van binnenuit. De diepte tot waar de microgolven doordringen, hangt af van de samenstelling van het eten en de frequentie. Lagere frequenties (langere golflengten) dringen dieper door. * Het plaatsen van metaal in een magnetron beschadigt de elektronica van de magnetron niet. Er zijn echter wel andere veiligheidskwesties: er kan een vlamboog ontstaan op stukken metaal die niet zijn ontworpen voor gebruik in een magnetron en metalen voorwerpen kunnen zo oververhit raken dat ze voedsel, de huid of de binnenkant van de magnetron kunnen beschadigen. Metalen voorwerpen die zijn ontworpen voor magnetrons kunnen zonder gevaar worden gebruikt.<ref><cite class="citation web">[https://www.patentstorm.us/patents/7112771/description.html "US Patent 7112771 – Microwavable metallic container"]. </cite></ref> * Het functionele principe van een magnetron is de zogenaamde elektrische verhitting en dus niet de resonantiefrequentie van water. Magnetrons kunnen daarom op verschillende frequenties werken. Watermoleculen worden blootgesteld aan intense elektromagnetische velden in sterke niet-resonante microgolven die hitte creëren. De resonantiefrequentie van 22&nbsp;GHz van geïsoleerde watermoleculen heeft een te korte golflengte om de meeste soorten voedsel tot de juiste diepte te doordringen. De gebruikelijke frequentie is 2.45 GHz en kan voedsel van gebruikelijke grootten goed doordingen, maar interfereert daarnaast niet met communicatiefrequenties die werden gebruikt toen magnetrons op de markt kwamen.<ref name="microwave"><cite class="citation web">Bloomfield, Louis. </cite></ref> * De Twinkie, een populair cakeje in Amerika, kan ongeveer 45 dagen worden bewaard<ref><cite class="citation news">Choi, Candace (July 15, 2013). </cite></ref>—ze staan bekend als eten dat niet kan bederven.<ref><cite class="citation news">Sagon, Candy (April 13, 2005). </cite></ref> * [[w:Gelukskoekje|Gelukskoekjes]] worden over het algemeen geassocieerd met de [[Kookboek/Chinese keuken|Chinese keuken]], maar ze zijn door Japanners uitgevonden en in het westen geïntroduceerd.<ref name="solving"><cite class="citation news">Lee, Jennifer (January 16, 2008). </cite></ref> De koekjes komen in China zeer zelden voor en ze worden daar beschouwd als een symbool voor de Amerikaanse keuken.<ref name="snopesfortunecookie">Barbara Mikkelson. </ref> * Een standaardkopje gebrouwen koffie bevat meer cafeïne dan een enkel shot espresso. Het feit dat hierover een misvatting bestaat, komt doordat espresso een veel hogere concentratie cafeïne heeft, terwijl een normale kop koffie een groter volume heeft.<ref name="Mr. Coffee blog post"><cite class="citation web">[https://www.mrcoffee.com/blog/archive/2014/october/the-great-debate%3A-does-espresso-or-drip-coffee-have-more-caffeine%3F.html "The Great Debate: Does Espresso or Drip Coffee Have More Caffeine?"]</cite></ref> === Wetgeving en misdaad === * Het is niet nodig om 24 uur te wachten om iemand op te geven als vermist. De politie in Nederland hanteert als criteria dat een persoon onverwacht moet zijn verdwenen, waarna zo snel mogelijk aangifte moet worden gedaan. * Er is nooit iemand die in de rechtszaal heeft beweerd dat hij een misdaad heeft gepleegd dankzij eerdergenoemde Twinkies. In de rechtszaak tegen [[w:Dan White |Dan White]] voerden zijn advocaten een pleidooi dat hij [[w:Ontoerekeningsvatbaarheid|verminderd toerekeningsvatbaar]] was ten gevolge van een ernstige depressie. Er werd daarbij verklaard dat hij veel Twinkies at dankzij zijn depressie, maar er is nooit beweerd dat dit tot de moord heeft geleid. Desondanks beweren veel mensen dat Twinkies de man hebben aangezet tot moord.<ref name="Twinkie"><cite class="citation news">Pogash, Carol (2003-11-23). </cite></ref> * Volgens de [[w:Geneefse Conventies|Geneefse Conventie]] is het toegestaan een 50-kaliber [[w:Browning M2|rowning M2]]-machinegeweer te gebruiken tegen vijandig personeel. Tijdens de oorlogen in [[w:Koreaanse Oorlog|Korea]] en [[w:Vietnamoorlog|Vietnam]] legde het Amerikaanse leger deze restricties op vanwege een tekort aan ammunitie, waardoor mogelijk onterecht wordt aangenomen dat dit wettelijk bepaald is.<ref name="ABA Journal"><cite class="citation journal">Keeva, Steven (December 1991). </cite></ref><ref name="Killing a Myth"><cite class="citation web">Parks, Maj. </cite></ref><ref name="Stars and Stripes"><cite class="citation news">Schogol, Jeff (February 9, 2011). </cite></ref> === Muziek === * Het volkslied van Oostenrijk is "[[w:Land der Berge, Land am Strome|Land der Berge, Land am Strome]]" ("Land van de bergen, land aan de rivier").<ref>November 7, 2006. </ref> "[[w:Edelweiss (lied)|Edelweiss]]" is niet het volkslied, maar is een originele compositie, gemaakt voor de beroemde musical ''[[w:The Sound of Music (musical)|The Sound of Music]]''. * Het Amerikaanse kinderliedje ''Twinkle Twinkle Little Star'' (met dezelfde melodie als ''[[w:Altijd is Kortjakje ziek|Altijd is Kortjakje ziek]]'') is niet geschreven door [[w:Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] toen hij 5 jaar oud was; hij heeft pas op 25 of 26-jarige leeftijd variaties gemaakt op de melodie, die afgeleid is van een Frans volksliedje.<ref><cite class="citation web">[https://classicalmusic.about.com/od/classicalmusic101/qt/mozart_nursery_rhymes.htm "Mozart nursery rhymes"]. </cite></ref> === Religie === ==== Boeddhisme ==== * De [[w:Gautama Boeddha|historische Boeddha]] was niet zwaarlijvig. De "dikke Boeddha" of "lachende Boeddha" is een 10de eeuwse Chinese volksheld genaamd Budai. In de Chinese boeddhacultuur wordt Budai vereerd als een incarnatie van [[w:Maitreya|Maitreya]], de [[w:Bodhisattva|Bodhisattva]] die een Boeddha zal worden om het boeddhisme te herstellen nadat de lessen van de historische Boeddha, Siddhārtha Gautama, in de vergetelheid zijn geraakt.<ref><cite class="citation web">[https://buddhism.about.com/od/buddha/a/laughingbuddha.htm "The Laughing Buddha"]. about.com. </cite></ref> * De Buddha is geen god. In vroeg Boeddhisme, bezat Siddhārtha Gautama geen heilbrengende krachten; hij moedigde te streven naar mensen "zelfvertrouwen, zelfdiscipline en individualiteit."<ref><cite class="citation web">[https://www.buddhanet.net/e-learning/snapshot01.htm "Buddhism – Major Differences"]. </cite></ref> In latere ontwikkelingen van het [[w:Mahayana|Mahayana-boeddhisme]], en met name in het Chinese [[w:Zuiver Land-boeddhisme|Zuiver Land-boeddhisme]], werd [[w:Amitabha|Amitabha Boeddha]] gezien als [[w:Verlossing|verlosser]]. Door te geloven in Amitabha Boeddha, kan men worden herboren in het westelijke Zuivere Land. Hoewel hij binnen de Zuiver Land-school dus als verlosser wordt gezien, is hij geen god in de gebruikelijke zin van het woord.<ref><cite class="citation web">[https://www.buddhanet.net/e-learning/history/b3schchn.htm "The Chinese Buddhist Schools"]. </cite></ref> ==== Christendom en jodendom ==== * De verboden vrucht die wordt genoemd in het [[w:Genesis (boek)|boek Genesis]] wordt nooit geïdentificeerd als [[w:Appel (vrucht)|appel]],<ref><cite class="citation book">Szpek, Heidi. </cite></ref> een misvatting die veelvuldig is afgebeeld in Westerse kunst. De originele Hebreeuwse teksten noemen alleen ''boom'' en ''vrucht''. Vroege Latijnse vertalingen gebruiken het woord ''mali'', dat zowel "het kwaad" als "appel" kan betekenen. In oude Germaanse talen betekenden het woord "appel" en verwanten doorgaans simpelweg "fruit". Duitse en Franse artiesten beeldden de vrucht doorgaans uit als appel vanaf de 12de eeuw. In ''Areopagitica'' van [[w:John Milton|John Milton]] (1644) wordt de vrucht expliciet een appel genoemd.<ref><cite class="citation web">Adams, Cecil. </cite></ref> Joodse geleerden hebben gesuggereerd dat de vrucht mogelijk een druif, een vijg, tarwe, een abrikoos of een [[w:etrog|etrog]] is geweest.<ref name="forbidden"> Babylonian Talmud, Berakhot, 40a</ref> * Er is geen bewijs dat Jezus is geboren op 25 december.<ref name="GoodNews"><cite class="citation web">[https://www.ucg.org/doctrinal-beliefs/biblical-evidence-shows-jesus-christ-wasnt-born-dec-25/ "Biblical Evidence Shows Jesus Christ Wasn't Born on Dec. 25"]. ''gnmagazine.org''. </cite></ref> In de Bijbel wordt de datum 25 december nooit genoemd en wordt er mogelijk gehint op een datum in september.<ref name="GoodNews"><cite class="citation web">[https://www.ucg.org/doctrinal-beliefs/biblical-evidence-shows-jesus-christ-wasnt-born-dec-25/ "Biblical Evidence Shows Jesus Christ Wasn't Born on Dec. 25"]. ''gnmagazine.org''. </cite></ref> Het gebruik van de datum van 25 december wordt toegewezen aan [[w:Paus Julius I|Paus Julius I]], die in het jaar 350 n.Chr. de vijfentwintigste van december tot officiële feestdag uitriep.<ref><cite class="citation web">[https://www.history.com/topics/christmas "Christmas — History.com Articles, Video, Pictures and Facts"]. </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://www.whychristmas.com/customs/25th.shtml "Why Christmas Celebrated on the 25th December?]</cite></ref> Die datum is mogelijk gekozen omdat deze precies negen maanden na de [[w:Annunciatie|dag dat Jezus is verwekt]] viel,<ref name="bib-arch.org"><cite class="citation web">McGowan, Andrew. </cite></ref><ref name="Touchstone"><cite class="citation journal">Tighe, William J. (2003). </cite></ref> of omdat deze samenviel met de kortste dag van het jaar,<ref name="Newton">Newton, Isaac, ''<cite class="citation web">[https://www.gutenberg.org/files/16878/16878-h/16878-h.htm "Observations on the Prophecies of Daniel, and the Apocalypse of St. John"]. </cite>''</ref> of omdat deze gelijk viel een van de verschillende midwinterfeesten.<ref name="bib-arch.org"><cite class="citation web">McGowan, Andrew. </cite></ref><ref name="Roll"><cite class="citation book">Roll, Susan K. (1995). </cite></ref> * Nergens in de Bijbel staat dat precies drie [[w:Wijzen uit het oosten|Wijzen]] het kindje Jezus kwamen bezoeken, noch dat zij koningen waren, noch dat zij op kamelen reden, noch dat zij Casper, Melchior en Balthazar heetten. Mattheüs 2 wordt vaak gecombineerd met Jesaja 60:1–3. : Dat er drie wijzen waren wordt afgeleid uit het feit dat er drie cadeaus worden beschreven, terwijl er sinds de 3^e eeuw in afbeeldingen van de geboortescène vrijwel altijd drie wijzen worden weergegeven.<ref><cite class="citation book">Schiller, G. (1971). </cite></ref> De Bijbel geeft niet aan hoe lang er tussen de geboorte en het bezoek zat, maar vanwege afbeeldingen en het feit dat 25 december en 6 januari dicht bij elkaar liggen, wordt vaak gedacht dat het bezoek vlak na de geboorte plaatsvond. Latere vertellingen variëren meer, waarbij het bezoek soms tot twee jaar later plaats zou hebben gevonden. Ook tegenwoordig worden nog verschillende tussenpozen beschreven, ongeacht de aangewezen feestdagen.<ref>Schiller, Gertud, ''Iconography of Christian Art, Vol. ''</ref> ([https://tools.wmflabs.org/bibleversefinder/?book=Matthew&verse=2:11&src=NRSV Matthew 2:11]).<ref><cite class="citation web">Mikkelson, David and Barbara. </cite></ref> [[Bestand:Régnier_Penitent_Mary_Magdalene.jpg|miniatuur|[[Maria Magdalena]] wordt nergens in de Bijbel als prostituee beschreven.]] * Het idee dat [[w:Maria Magdalena |Maria Magdalena]] een prostituee was voordat zij Jezus leerde kennen, wordt nergens in de Bijbel beschreven. In het [[w:Evangelie volgens Lucas|Evangelie volgens Lucas]] is er een passage over een vrouw met een reputatie dat ze zondigt (wat mogelijk betekent dat ze prostitueerde), direct voordat Maria Magdalena voor de eerste keer wordt voorgesteld. Volgens de Katholieke Kerk, sinds de tijd van [[w:Paus Gregorius I |paus Gregorius I]] in de 6^e eeuw — zo niet eerder —, verwezen beide passages naar dezelfde vrouw, waarmee werd verondersteld dat Maria Magdalena tot haar bekering tot het christendom prostituee was. Er is echter geen direct bewijs uit de Bijbel dat deze link bestaat. De meeste hedendaagse geleerden zijn het erover eens dat ze waarschijnlijk geen prostituee was en zelfs de Katholieke Kerk beweert niet langer dat de twee passages van Lucas verwijzen naar dezelfde persoon.<ref name="Haskins">Susan Haskins, ''Mary Magdalen: The Essential History'', page 96 (Pimlico, 2003). </ref><ref>"Mary Magdalene is mentioned in each of the four gospels in the New Testament, but not once does it mention that she was a prostitute or a sinner." </ref><ref><cite class="citation web">Lester, Meera (August 22, 2011). </cite></ref> * Het staat niet vast dat [[w:Paulus (apostel)|Saul van Tarsus]] opzettelijk zijn naam heeft gewijzigd nadat hij zich had bekeerd terwijl hij onderweg was naar Damascus. Hij werd als Jood geboren met het Romeinse burgerschap dat hij erfde van zijn vader. Hij droeg hierdoor zowel een Hebreeuwse als een Latijnse naam sinds zijn geboorte. Toen hij een internationale missionaris werd, stopte hij zijn joodse naam "Saul" te gebruiken, en gebruikte in plaats daarvan zijn Romeinse naam Paulus. [[w:Lucas (evangelist)|Lucas]] beschrijft het gelijktijdig bestaan van de twee namen in <span class="nourlexpansion nowrap">[https://www.biblegateway.com/passage/?search=Acts+13%3A9&version=NRSV Acts 13:9]</span><span class="nourlexpansion nowrap"></span>: "...Saul, die ook Paulus wordt genoemd...".<ref><cite class="citation book">Marrow, Stanley B. (1 Jan 1986). </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://www.catholic.com/quickquestions/why-did-god-change-sauls-name-to-paul "Why did God change Saul's name to Paul?"]</cite></ref> * De term "[[w:Onbevlekte Ontvangenis van Maria|Onbevlekte Ontvangenis]]" is niet bedacht ter aanduiding van de [[w:Maagdelijke geboorte|maagdelijke geboorte van Jezus]]<ref group="voetnoot">Het concept van de maagdelijke geboorte is het geloof dat Maria Jezus op wonderlijke wijze heeft verwerkt, terwijl ze nog maagd was.</ref> en verwijst ook niet naar de vermeende maagdelijke geboorte van zijn moeder [[w:Maria (moeder van Jezus)|Maria]]. Het duidt op een rooms-katholiek geloof dat Maria niet in een staat van [[w:erfzonde|erfzonde]] verkeerde vanaf het moment van haar eigen verwekking.<ref><cite class="citation web">[https://www.bbc.co.uk/religion/religions/christianity/beliefs/immaculateconception.shtml "Religion & Ethics – Beliefs: The Immaculate Conception"]. </cite></ref> * Het rooms-katholieke [[w:Dogma (algemeen)|dogma]] stelt niet dat de paus zondeloos of altijd onschendbaar is.<ref name="infallible"> <cite class="citation web">Rafe, Simon. </cite><cite class="citation web">[https://www.catholicbasictraining.com/apologetics/coursetexts/4i.htm "Infallibility versus Impeccability"]. ''Saint Michael's Basic Training: Apologetics''. [https://web.archive.org/web/20140427082422/https://forums.catholic.com/showthread.php?t=27151&highlight=impeccable Archived] from the original on 2014-04-27<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation web"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">June 17,</span> 2011</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=Infallibility+versus+Impeccability&rft.au=Rafe%2C+Simon&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.catholicbasictraining.com%2Fapologetics%2Fcoursetexts%2F4i.htm&rft.jtitle=Saint+Michael%27s+Basic+Training%3A+Apologetics&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal">&nbsp;</span></ref> Het Katholieke dogma sinds 1870 stelt wel dat de dogmatisch lering binnen de [[w:Openbaring (concept)|openbaring]], die wordt afgekondigd door de paus (opzettelijk en onder zeer specifieke omstandigheden), vrij is van fouten, hoewel officiële aanroeping van [[w:Onfeilbaarheid|pauselijke onfeilbaarheid]] zeldzaam is. Hoewel het merendeel van de theologen stelt dat [[w:Heiligverklaring|heiligverklaringen]] aan de vereisten voldoen,<ref>[https://www.newadvent.org/cathen/02364b.htm Camillo Beccari, "Beatification and Canonization" in ''Catholic Encyclopedia'' (New York 1907)]</ref> hebben de meeste recentelijke pauzen hun heerschappij afgerond zonder een enkele aanroeping van onfeilbaarheid. * Leden van de [[w:Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen|Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen]] beoefenen geen polygamie meer, hoewel dit vroeger binnen de kerk wel werd beoefend.<ref><cite class="citation web">[https://www.sltrib.com/sltrib/news/54959212-78/believe-bible-church-god.html.csp "Utah Local News - Salt Lake City News, Sports, Archive - The Salt Lake Tribune"]<span class="reference-accessdate">. </span></cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://www.bbc.co.uk/religion/religions/mormon/socialvalues/polygamy.shtml "BBC - Religions - Mormon: Polygamy"]<span class="reference-accessdate">. </span></cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://bigstory.ap.org/article/mormon-church-explains-polygamy-early-days "Mormon church explains polygamy in early days"]. </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://mormon-polygamy.org/ "Mormon Polygamy Misconceptions about Mormon Polygamy"]. </cite></ref> Tegenwoordig worden leden die polygamie beoefenen binnen de organisatie [[w:Excommunicatie|geëxcommuniceerd]].<ref><cite class="citation web">The Church of Jesus Christ of Latter-Day Saints. </cite></ref> Enkele mormoonse sektes beoefenen nog wel polygamie binnen hun groepen.<ref><cite class="citation web">[https://www.religioustolerance.org/lds_poly2.htm "Current practice of polygamy in the Mormon movement"]<span class="reference-accessdate">. </span></cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://abcnews.go.com/US/modern-polygamy-arizona-mormon-fundamentalists-seek-shed-stereotypes/story?id=19322087 "Modern Polygamy: Arizona Mormon Fundamentalists Seek to Shed Stereotypes"]. </cite></ref> ==== Islam ==== * Een [[w:fatwa|fatwa]] is een niet-bindende wettelijke opinie, uitgegeven door een [[w:Oelama|islamitische geleerde]] onder het [[w:Sharia|islamitisch recht]]; het is daardoor goed mogelijk dat fatwa's van verschillende auteurs elkaar tegenspreken. De veelvoorkomende misvatting<ref><cite class="citation journal">Isbister, William H. (November 23, 2002). </cite></ref><ref><cite class="citation journal">Vultee, Fred (October 2006). </cite></ref> dat de doodstraf betekent, komt waarschijnlijk door de fatwa die werd uitgegeven door ayatollah [[w:Ruhollah Khomeini|Khomeini]] uit Iran in 1989 over auteur [[w:Salman Rushdie|Salman Rushdie]], die volgens Khomeini de doodstraf verdiende vanwege [[w:godslastering|godslastering]]. Hierdoor kregen fatwa's veel aandacht in de media in het Westen.<ref><cite class="citation news">[https://web.archive.org/web/20110714091706/https://www.cbc.ca/news/background/islam/fatwa.html "In Depth: Islam, Fatwa FAQ"]. </cite></ref> * Het woord "[[w:jihad|jihad]]" betekent niet altijd "[[w:godsdienstoorlog|godsdienstoorlog]]"; in het Arabisch betekent het woord letterlijk "worsteling". Hoewel er zoiets bestaat als "[[w:Jihad|jihad bil saif]]", of jihad "met het zwaard",<ref><cite class="citation book">Khadduri, Majid (1955). </cite></ref> zijn veel hedendaagse islamitische geleerden van mening dat het duidt op een onderneming of worsteling van spirituele aard.<ref><cite class="citation book">Buckles, Luke (2004). </cite></ref><ref><cite class="citation news">[https://www.kuna.net.kw/NewsAgenciesPublicSite/ArticleDetails.aspx?id=1719934&Language=en "Western definition of "jihad" must be corrected – Italian expert"]. </cite></ref> Geleerde [[w:Louay Safi|Louay Safi]] heeft gezegd dat "misvattingen en misverstanden met betrekking tot de aard van oorlog en vrede in Islam zijn wijdverspreid zowel in moslimlanden als het Westen", zowel vóór de [[w:Aanslagen op 11 september 2001|aanslagen van 11 september]] als daarna.<ref><cite class="citation book">Safi, Louay M. (2003). </cite></ref> * De [[w:Koran|Koran]] belooft martelaars geen 72 maagden in de hemel. Er worden wel maagdelijke metgezellen, houri, voor iedereen—martelaar of niet—in de hemel genoemd, maar hoeveel wordt niet toegelicht. De 72 maagden komen uit een [[w:hadith| hadith]] in [[w:Jami' Tirmidhi|Sunan al-Tirmidhi]] van [[w:Tirmidhi|Imam Tirmidhi]].<ref name="guardian72virgins"><cite class="citation news">Warraq, Ibn (January 12, 2002). </cite></ref><ref><cite class="citation book">Anjali Nirmal (2009). </cite></ref> Hadiths zijn uitspraken of handeling van de profeet Mohammed zoals gerapporteerd door anderen en deze maken dus geen deel uit van de Koran zelf. Moslims hoeven niet per se alle hadiths te geloven en dat geldt al helemaal voor diegenen die maar weinig gefundeerd zijn, zoals deze.<ref name="Salahuddin Yusuf">Salahuddin Yusuf, ''Riyadhus Salihin'', commentary on Nawawi, Chapter 372, Dar-us-Salam Publications (1999), {{ISBN|978-1-59144-053-6}}, {{ISBN|978-1-59144-053-6}}</ref> Daarnaast staat de correcte vertaling van deze hadith ter discussie.<ref name="guardian72virgins"><cite class="citation news">Warraq, Ibn (January 12, 2002). </cite></ref> === Sport === [[Bestand:Marcos_black_belt.jpg|miniatuur|Marcos Torregrossa draagt een zwarte band met rode slip. In sommige vechtsporten, zoals [[Braziliaans jiujitsu]] en [[Judo]], geven rode banden een hogere rang aan dan zwart. In sommige gevallen is de rode band alleen voor de bedenker van de sport en in andere worden hogere rangen binnen de zwarte band aangegeven met rode slippen.]] * [[w:Abner Doubleday|Abner Doubleday]] heeft [[w:honkbal|honkbal]] niet bedacht en het spel komt ook niet uit [[w:Cooperstown (New York)|Cooperstown]] (New York, Verenigde Staten). Er wordt aangenomen dat het zich heeft ontwikkeld uit andere knuppel-en-bal spellen, zoals [[w:cricket|cricket]] en [[w:Rounders (sport)|rounders]], en dat de moderne vorm is ontstaan in de stad [[w:New York (stad)|New York]].<ref><cite class="citation news">Cole, Diane (October 4, 1990). </cite></ref><ref><cite class="citation news">Fox, Butterfield (October 4, 1990). </cite></ref> * De zwarte band in vechtsporten geeft niet per se aan dat iemand expert is of de vechtsport volledig beheerst. De band werd geïntroduceerd voor [[w:judo|judo]] in de jaren 1880 ter indicatie van het bezitten van alle basistechnieken van de sport. Promotie boven de zwarte band verschilt per sport. Bij judo en enkele andere Aziatische vechtsporten ontvangen de hoger gekwalificeerden banden met afwisselend rode en witte slippen en krijgt de hoogste rang een rode band.<ref><cite class="citation web">[https://web.archive.org/web/20080519163156/https://r25.jp/magazine/ranking_review/10002000/1112008051512.html <bdi lang="ja">柔道帯の最高位は、何と紅!? "紅帯"所持者に投げられてきた!</bdi>] (in Japanese). </cite></ref> === Woorden en zinnen === * Niet-standaard woorden uit straattaal of spreektaal die veel worden gebruikt worden soms beschouwd als 'niet echt'. Een voorbeeld uit het Engels is het woord "''irregardless''", dat in veel woordenboeken voorkomt, maar alsnog wordt beschouwd als een "onecht" woord.<ref>"''Irregardless'' originated in dialectal American speech in the early 20th century.</ref><ref><cite class="citation web">[https://justwrite.mst.edu/2012/04/common-vocabulary-errors.html "Common vocabulary errors"]. </cite></ref> Ook in het Nederlands geldt dat woorden die gedurende langere tijd vaak worden gebruikt geaccepteerd worden, maar onterecht als incorrect worden beschouwd. Spreek- en straattaalwoorden worden soms opgenomen in het woordenboek, als deze door genoeg mensen en gedurende genoeg tijd vaak gebruikt worden. * Het Engelse woord ''[[fuck]]'' (lett.: "neuken", in bepaalde context vgl. "kut") is niet ontstaan in het 7^e eeuwse Angelsaksische Engeland als [[w:acroniem|acroniem]] voor "[[w:Onkuisheid|Fornication]] Under Consent of King" (lett.: "''ontucht met toestemming der koning''"); noch als afkorting voor "For Unlawful Carnal Knowledge" (lett.: "''voor onwettelijke vleeslijke kennis''"). Het is ook niet ontstaan in de 15^e-eeuwse [[w:Slag bij Azincourt|Slag bij Azincourt]] als verbastering van "pluck [[w:Venijnboom|yew]]" (een idioom dat abusievelijk wordt toegeschreven aan de Engelsen voor het trekken van een [[w:longbow|longbow]]).<ref name="longbow"> <cite class="citation web">Mikkelson, Barbara (July 8, 2007). </cite><cite class="citation web">[https://www.snopes.com/language/acronyms/fuck.asp "What the Fuck?"]. Snopes.com. [https://www.webcitation.org/67BKzr94Z Archived] from the original on 2012-04-25<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation web"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">June 17,</span> 2011</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.aufirst=Barbara&rft.aulast=Mikkelson&rft.btitle=What+the+Fuck%3F&rft.date=2007-07-08&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.snopes.com%2Flanguage%2Facronyms%2Ffuck.asp&rft.pub=Snopes.com&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> Modern Engels wordt pas sinds de 16^e eeuw gesproken en woorden als ''fornication'' ("ontucht") en ''consent'' ("toestemming") bestonden niet in het Engels tot na de invloed van het Anglo-Normandisch aan het eind van de 12^e eeuw. Het eerste bewijs voor het gebruik van het woord "fuck" in het Engels stamt uit circa 1475, in het gedicht "Flen flyys", waarin het wordt gespeld als ''fuccant'' (vervoegd als [[w:Imperfectum (Latijn)|Latijns werkwoord]] met betekenis "zij neuken"). Het komt van [[w:Oergermaans|Oergermaanse]] oorsprong en is ofwel verwant aan het Nederlandse ''fokken'' en Duitse ''ficken'', of met het [[w:Noors|Noorse]] ''fukka''.<ref name="fukka"> <cite class="citation web">Harper, Douglas (2010). </cite><cite class="citation web">[https://www.etymonline.com/index.php?term=fuck "Fuck"]. ''Online Etymology Dictionary''. [https://web.archive.org/web/20130929155906/https://www.etymonline.com/index.php?term=fuck Archived] from the original on 2013-09-29<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation web"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">June 17,</span> 2011</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=Fuck&rft.aufirst=Douglas&rft.aulast=Harper&rft.date=2010&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.etymonline.com%2Findex.php%3Fterm%3Dfuck&rft.jtitle=Online+Etymology+Dictionary&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal">&nbsp;</span></ref> * Het woord Engelse ''crap'' ("schijt") is niet ontstaan door [[w:retrograde vorming | retrograde vorming]] van de achternaam van de Britse loodgieter [[w:Thomas Crapper |Thomas Crapper]], die onterecht wordt beschouwd als uitvinder van het moderne toilet ("crapper" is in het Engels ook een informele benaming voor de wc).<ref><cite class="citation web">[https://www.snopes.com/business/names/crapper.asp "Thomas Crapper"]. </cite></ref> De achternaam "Crapper" is een variant van "Cropper", dat oorspronkelijk verwijst naar de persoon die de gewassen oogst.<ref><cite class="citation web">Harper, Douglas (2010). </cite></ref><ref><cite class="citation encyclopaedia">[https://www.ancestry.com/facts/cropper-family-history.ashx "Cropper"]. </cite></ref> Het woord "crap" is afgeleid van het [[w:Middeleeuws Latijn |Middeleeuws Latijnse]] ''crappa'', "[[w:kelkkafje|kelkkafje]]".<ref><cite class="citation encyclopaedia">[https://education.yahoo.com/reference/dictionary/entry/crap "Crap"]. </cite></ref> * "Golf" is niet ontstaan als afkorting van "Gentlemen Only, Ladies Forbidden" (lett.: "Alleen Heren, Dames Verboden").<ref><cite class="citation web">Mikkelson, Barbara (October 10, 2006). </cite></ref> De daadwerkelijke oorsprong van het woord is onbekend, maar het bestond al rond de 16^e eeuw in Schotland.<ref>"There is no universally accepted derivation for the word 'golf.' </ref><ref><cite class="citation encyclopaedia">[https://www.merriam-webster.com/dictionary/golf "Golf"]. </cite></ref><ref><cite class="citation encyclopaedia">[https://education.yahoo.com/reference/dictionary/entry/golf "Golf"]. </cite></ref> * Het woord "[[w:Gringo (Spaans)|gringo]]" is niet ontstaan tijdens de [[w:Mexicaans-Amerikaanse Oorlog|Mexicaans–Amerikaanse Oorlog]] (1846–48), de [[w:Venezolaanse Onafhankelijkheidsoorlog|Venezolaanse Onafhankelijkheidsoorlog]] (1811–23), de [[w:Mexicaanse Revolutie|Mexicaanse Revolutie]] (1910–20), of in het [[w:Wilde Westen|Amerikaanse Wilde Westen]] (<abbr title="circa">c.</abbr> 1865–99) als een verbastering van de songtekst "green grow" in ofwel het lied "Green Grow the Lilacs" ofwel "Green Grow the Rushes, O" dat werd gezongen door [[w:United States Army|Amerikaanse soldaten]] of [[w:Cowboy|cowboy's]];.<ref><cite class="citation web">Mikkelson, Barbara & David P. (April 13, 2011). </cite></ref> Het is ook niet ontstaan in één van eerdergenoemde perioden als een verbastering van ''Green go home!'' (lett.: "Groen ga naar hui'"), waarvan onterecht wordt gedacht dat het naar de in het groen geklede soldaten werd geroepen.<ref><cite class="citation web">[https://ask.yahoo.com/20000821.html "How Did the Term 'Gringo' Originate?"]</cite></ref> Het woord betekende vroeger simpelweg "buitenlander" en is waarschijnlijk een verbastering van het Spaanse ''griego'', "Griek".<ref><cite class="citation encyclopaedia">[https://education.yahoo.com/reference/dictionary/entry/gringo "Gringo"]. </cite></ref><br>[[Bestand:PostcardIBringYouAMerryXmas1910.jpg|miniatuur|"Xmas" gebruikt op een kerstkaart (1910)]] * "[[w:420 (cannabiscultuur)|420]]" stamt niet af van de politie- of strafcode in Los Angeles voor [[w:Cannabis (drug)|cannabisgebruik]].<ref name="snopes420"><cite class="citation web">Mikkelson, Barbara (June 13, 2008). [https://www.snopes.com/language/stories/420.asp "420"]. </cite></ref> Politiecode 420 betekent "jeugdrel"<ref><cite class="citation web">[https://www.bearcat1.com/radioca.htm "Radio Codes & Signals – California"]. </cite></ref> en de Strafcode van Californië sectie 420 verbiedt de versperring van toegang tot openbaar gebied.<ref name="snopes420"><cite class="citation web">Mikkelson, Barbara (June 13, 2008). [https://www.snopes.com/language/stories/420.asp "420"]. </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://law.onecle.com/california/penal/420.html "California Penal Code Section 420"]. </cite></ref> Het gebruik van "420" begon in 1971 op een middelbare school in Californië, VS, verwijzend naar de tijd (16:20, of 4:20PM) waarop een groep studenten samenkwam bij een beeld van [[w:Louis Pasteur|Louis Pasteur]] om te smoken.<ref name="snopes420"><cite class="citation web">Mikkelson, Barbara (June 13, 2008). [https://www.snopes.com/language/stories/420.asp "420"]. </cite></ref> * Het Engelse lidwoord ''the'' ("de/het") werd nooit gespeld of uitgesproken als "ye" in [[w:Oudengels|Oud-]] of [[w:Middelengels|Middelengels]].<ref><cite class="citation web">Brians, Paul (2011). </cite></ref> De verwarring komt door gebruik van het symbool [[w:Þ|thorn]] (þ) in afkortingen van het woord "the", dat in Middelengelse schrift ([[Bestand:Middle_English_the.svg]]) leek op een ''y'' met een superscript ''e''.<ref><cite class="citation web">Harper, Douglas (2001–2010). </cite></ref><ref><cite class="citation web">Partridge, Eric (1961). </cite></ref> * "[[w:Kerstmis|Xmas]]" als alternatieve spelling van "Christmas" (Engels voor "Kerst") is niet begonnen als plan van seculieren om "Christ(us) uit Christmas (Kerstmis) te halen".<ref name="Random House">"The usual suggestion is that 'Xmas' is&nbsp;... an attempt by the ungodly to x-out Jesus and banish religion from the holiday."</ref> ''X'' staat voor de Griekse letter [[w:Chi (letter)|chi]], de beginletter van Χριστός (''Christos''), of "Christus" in het Grieks.<ref name="xmaschi"><cite class="citation web" id="Bra07">Bratcher, Dennis (December 3, 2007). </cite></ref> Het gebruik van "Xmas" in het Engels kan worden herleid tot het jaar 1021, toen "monniken in Groot-Britannië...de X gebruikten bij het transcriberen van klassieke manuscripten in het Oudengels" in plaats van "Christ(us)".<ref name="Random House">"The usual suggestion is that 'Xmas' is&nbsp;... an attempt by the ungodly to x-out Jesus and banish religion from the holiday."</ref> Volgens het <span>[[w:Oxford English Dictionary|Oxford English Dictionar]] stamt het eerste gebruik van</span> 'Xmas' voor 'Christmas' uit 1551."<ref><cite class="citation book">O'Conner, Patricia T.; Kellerman, Stewart (2009). </cite></ref> * Hoewel de uitdrukking "de vijand van mijn vijand is mijn vriend" vaak wordt beschreven als Arabisch gezegde, is er geen enkel bewijs voor deze aanname. De precieze oorsprong is onbekend. De [[Latijn]]se uitdrukking ''amicus meus, inimicus inimici mei'' ("mijn vriend, de vijand van mijn vijand") werd veel gebruikt in 18de-eeuws Europa.<ref><cite class="citation web">Dickerson, John (May 16, 2013). </cite></ref> * De [[w:Chevrolet Nova|Chevrolet Nova]] werd zeer goed verkocht in [[w:Zuid-Amerika|Zuid-Amerika]]; [[w:General Motors|General Motors]] heeft de auto geen andere naam hoeven geven. Hoewel ''no va'' "het gaat niet" betekent in het Spaans, wordt ''nova'' doorgaans begrepen als "nieuw". Chauffeurs in Mexico en Venezuela, waar de auto als eerst werd verkocht, kochten de auto's dan ook veelvuldig. Het was niet nodig de naam te wijzigen,<ref name="Snopes Chevy Nova story"><cite class="citation web">Mikkelson, Barbara and David (March 19, 2011). </cite></ref> hoewel dat wel beweerd werd.<ref name="Transform magazine"><cite class="citation web">Benady, David (December 3, 2014). </cite></ref><ref name="Interchanges Level 3"><cite class="citation book">Richards, Jack C.; Hull, Jonathan; Proctor, Susan (December 6, 2012). </cite></ref> == Geschiedenis == === Oudheid tot vroegmoderne geschiedenis === [[Bestand:Amphitheatre-Toulouse_2.JPG|miniatuur|''[[Vomitorium]]'' in een Romeins amfitheater in [[Toulouse (stad)|Toulouse]]]] * Overgeven was geen onderdeel van Romeinse etiquette.<ref><cite class="citation book" id="CITEREFFass1994">Fass, Patrick (1994). </cite></ref> In het [[w:Oude Rome|Oude Rome]] werd een doorgang waardoor de menigte een stadium binnengingen en verlieten een ''[[w:vomitorium|vomitorium]]'' genoemd. Dit was dus geen plek die werd gebruikt om voedsel te purgeren tijdens het dineren.<ref><cite class="citation book" id="CITEREFMcKeown2010">McKeown, J.C. (2010). </cite></ref> * Romeinse [[w:Gladiator|gladiatoren]] hadden niet als ritueel om "[[w:Ave Caesar, morituri te salutant|Gegroet keizer, zij die gaan sterven groeten u]]" te zeggen voor het begin van de strijd. Twee Romeinse historici hebben beschreven dat rond het jaar 52 n.Chr., een grote groep criminelen die werd veroordeeld om tot de dood te vechten in een [[w:Naumachia|grote nagespeelde zeeslag op een kunstmatig meer]] Keizer [[w:Claudius I|Claudius]] zo toespraken en dat hij hen daarop mogelijk vergiffenis heeft geschonken. Dat is het enige geregistreerde gebruik van deze zin in het Romeinse Rijk.<ref name="Morituri te salutant"><cite class="citation journal">Leon, H.J. (1939). </cite></ref> * De [[w:Bibliotheek van Alexandrië|Bibliotheek van Alexandrië]] werd niet verwoest door het moslimleger tijdens de verovering van die stad in 641. Volgens een veelvoorkomende misvatting gaf Kalief [[w:Omar ibn al-Chattab|Omar]] opdracht tot de verwoesting gebaseerd op de redenering dat "als deze boeken in overeenstemming zijn met de [[w:Koran|Koran]], hebben we ze niet nodig; en als ze tegen de Koran ingaan, vernietig ze dan" (of een variatie daarop). Dit verhaal verscheen pas honderden jaren na het incident in de literatuur (het best bekende werk werd geschreven door [[w:Bar-Hebraeus|Bar-Hebraeus]] in de 13de eeuw) en hedendaagse vertellingen van de Arabische invasie noemen de verwoesting niet. Tegenwoordig zijn geleerden het er over het algemeen over eens dat de bibliotheek al eeuwen voor dit incident was verwoest.<ref><cite class="citation book">Lewis, Bernard (2008). </cite></ref><ref>[https://www.nybooks.com/articles/archives/1990/sep/27/the-vanished-library-2/ The Vanished Library], Bernard Lewis, in a letter to the New York Review of Books. </ref> (Er wordt gedacht dat de [[w:Theological Library of Caesarea Maritima|Bibliotheek van Caesarea]], waar veel Christelijk werk werd bewaard, rond deze tijd werd verwoest.)<ref>F. L. Cross and Elizabeth A. Livingstone, "Pamphilus, St," in ''The Oxford Dictionary of the Christian Church'' (3rd ed. rev.; Oxford; New York: Oxford University Press, 2005), 1221. </ref> * Het is waar dat de [[w:Levensverwachting|gemiddelde levensverwachting]] in de Middeleeuwen en daarvoor erg laag was in vergelijking met tegenwoordig; maar men moet hier niet uit afleiden dat de mensen gemiddeld rond de leeftijd van 30 jaar stierven.<ref><cite class="citation web">Laden, Greg (May 1, 2011). </cite></ref> De lage levensverwachting is hoofdzakelijk toe te schrijven aan de hoge mate van kindersterfte; de levensverwachting van mensen die de volwassen leeftijd bereikten was veel hoger. Een 21-jarige man in middeleeuws Engeland, bijvoorbeeld, kon volgens een schatting gemakkelijk 64 jaar oud worden.<ref name="apps.business.ualberta.ca"><cite class="citation web">[https://apps.business.ualberta.ca/rfield/lifeexpectancy.htm ""Expectations of Life" by H.O. Lancaster as per"]. </cite></ref> * Er is geen bewijs dat de [[w:Vikingen|Vikingen]] hoorns droegen op hun helmen.<ref><cite class="citation book" id="CITEREFKahn2005">Kahn, Charles (2005). </cite></ref> Dit beeld is ontstaan dankzij de scenografie van een productie van ''[[w:Der Ring des Nibelungen|Der Ring des Nibelungen]]'', een opera van [[w:Richard Wagner|Wagner]] uit 1876.<ref><cite class="citation book" id="CITEREFFrank2000">Frank, F. (2000). </cite></ref> * De Vikingen dronken ook niet uit de schedels van door hen verslagen vijanden. Dit is gebaseerd op een verkeerde vertaling van het [[w:Skald (Noordse hofdichter)|skaldische]] poëtisch gebruik van ''ór bjúgviðum hausa'' (takken van schedels) ter verwijzing naar [[w:Drinkhoorn|drinkhoorns]].<ref>E. W. Gordon, ''Introduction to Old Norse'' (2nd edition, Oxford 1962) pp. lxix-lxx.</ref> * [[w:Knoet de Grote|Knoet de Grote]] commandeerde het [[w:Getijde (waterbeweging)|getijde]] niet te keren in een arrogante waan.<ref><cite class="citation news">[https://www.bbc.co.uk/news/magazine-13524677 "Is King Canute misunderstood?"]</cite></ref> Zijn bedoeling die dag, als het incident al heeft plaatsgevonden, was waarschijnlijk om de andere leden van zijn raad te bewijzen dat geen enkele man almachtig is en dat iedereen moet toegeven aan de krachten die buiten zijn of haar controle liggen, zoals het getijde bijvoorbeeld. * Er is geen bewijs dat [[w:IJzeren maagd|ijzeren maagden]] zijn uitgevonden in de Middeleeuwen, laat staan dat ze werden gebruikt voor marteling. IJzeren maagden werden in de 18de eeuw samengesteld van verschillende [[Artefact (archeologie)|artefacten]] uit musea, bedoeld om spectaculaire beelden te maken voor (commerciële) tentoonstellingen.<ref><cite class="citation book" id="CITEREFSchild2000">Schild, Wolfgang (2000). </cite></ref> * Het pantser dat Europese soldaten droegen beperkte hen niet te bewegen en zorgde er ook niet voor dat er een kraan nodig was om ze op een zadel te hijsen. De soldaten vochten dikwijls te voet en konden zonder hulp bestijgen en afstijgen. Soldaten in pantser waren in werkelijkheid beweeglijker dan soldaten in [[w:maliënkolder|maliënkolder]], omdat deze veel zwaarder was en strak was vastgemaakt.<ref><cite class="citation web" id="CITEREFBreiding">Breiding, Dirk. </cite></ref> Weliswaar waren de pantsers die werden gebruikt tijdens tournamenten een stuk zwaarder dan die die werden gebruikt tijdens oorlogen,<ref><cite class="citation web">[https://madeofwynn.net/2012/10/08/medieval-anachronisms-part-3-cranes-hoisting-armored-knights/ "Cranes hoisting armored knights"]. </cite></ref> wat mogelijk heeft bijgedragen aan deze misvatting. * Of [[w:Kuisheidsgordel|kuisheidsgordels]], apparaten ontworpen om vrouwen te weerhouden van geslachtsgemeenschap, zijn ontworpen in de Middeleeuwen wordt door hedendaagse historici betwist. Van het merendeel van de kuisheidsgordels die vandaag de dag bestaan wordt verondersteld dat het namaak is of dat het anti-masturbatieapparaten zijn uit de 19de en 20ste eeuw. De anti-masturbatieapparaten werden gemaakt omdat men vroeger dacht dat masturbatie kon leiden tot krankzinnigheid en deze werden voornamelijk door ouders gekocht voor hun kinderen.<ref><cite class="citation book" id="have">Keyser, Linda Migl (2008). </cite></ref> [[Bestand:Gossuin_de_Metz_-_L'image_du_monde_-_BNF_Fr._574_fo42_-_miniature.jpg|miniatuur|Middeleeuwse weergave van een bolvormige Aarde.]] * Middeleeuwse Europeanen geloofden niet dat de Aarde plat was; al sinds de Griekse filosofen [[Plato]] en [[Bekende filosofen uit de geschiedenis/Aristoteles|Aristoteles]] werd door Europese intellectuelen algemeen geloofd in een [[w:bolvormige Aarde|bolvormige Aarde]]. In navolging hiervan werden de inspanningen van [[w:Christoffel Columbus|Christopher Columbus]] om steun te vergaren voor zijn reizen niet gehinderd doordat men dacht dat de Aarde plat was, maar vanwege gegronde zorgen dat [[w:Indië (regio)|Indië]] verder weg was dan hij dacht.<ref><cite class="citation encyclopaedia">Louise M. Bishop (2010). </cite></ref> Als [[w:Amerika (continent)|Amerika]] niet had bestaan, was hij vrijwel zeker weten zonder voorraad komen te zitten voordat hij Azië zou hebben bereikt. * Columbus is nooit aangekomen op grondgebied dat tegenwoordig deel uitmaakt van de Verenigde Staten; de meeste van zijn landingen tijdens de vier reizen, waaronder de eerste op 12 oktober 1492 (die vandaag de dag nog de basis vormt voor [[w:Columbusdag|Columbusdag]]), waren op eilanden in het Caribisch Gebied. Columbus was ook niet de eerste Europeaan in Amerika: ten minste één ontdekkingsreiziger, [[w:Leif Eriksson|Leif Ericson]], ging hem voor toen hij het eiland bereikte dat tegenwoordig [[w:Newfoundland|Newfoundland]] heet en onderdeel is van Canada. Ook hij bereikte nooit het vasteland.<ref name="Zeruvabel2003"><cite class="citation book">Eviatar Zerubavel (2003). </cite></ref><ref>Sale, Kirkpatrick (1991). </ref> * [[w:Marco Polo|Marco Polo]] importeerde geen pasta uit China,<ref><cite class="citation web">[https://web.archive.org/web/20120320211605/https://www.ilovepasta.org/faqs.html "National Pasta Association"]. </cite></ref> dit is een misvatting die ontstond dankzij het ''Macaroni Journal'', gepubliceerd door een vereniging van voedselbedrijven die pastaconsumptie in de Verenigde Staten wilden promoten.<ref>S. Serventi, F. Sabban ''La pasta. ''</ref> Marco Polo beschrijft een soort voedsel dat lijkt op "lagana" in zijn boek ''[[w:Il Milione |Il Millione]]'', maar hij gebruikt een term waar hij al mee bekend was. [[w:Durum (tarwe)|Durumtarwe]], en dus pasta, zoals het tegenwoordig bekend staat, werd door de Arabieren uit Libië geïntroduceerd, toen zij  aan het einde van de 7de eeuw Sicilië binnenvielen, volgens de nieuwsbrief van de Amerikaanse National Macaroni Manufacturers Association,<ref name="Serventi 2002 10"><cite class="citation book">Serventi, Silvano; Françoise Sabban (2002). </cite></ref> ongeveer zes eeuwen voordat Marco Polo naar China reisde. * In tegenstelling tot het bekende beeld van de [[w:Pilgrim Fathers|Pilgrim Fathers]], droegen de eerste kolonisten van de [[w:Plymouth Colony|Plymouth Colony]] niet alleen maar zwarte kleding en hun hoeden waren korter en ronder  dan de hoeden met riem waarmee ze tegenwoordig vaak worden afgebeeld. Ze droegen kleding die gebaseerd was op de Britse mode uit die periode. Zowel mannen als vrouwen droegen dezelfde soort schoenen, kousen, kappen, jassen en hoeden in verschillende kleuren, waaronder rood, geel, paars en groen.<ref><cite class="citation web">[https://web.ccsd.k12.wy.us/techcurr/social%20studies/05/0101pilcloth.html "Plymouth Colony Clothing"]. </cite></ref> Volgens historicus James W. Baker van de [[w:Plimoth Plantation |Plimoth Plantation]], is het traditionele beeld gevormd in de 19de eeuw, toen riemen werden gezien als embleem van eigenaardigheid.<ref>Schenone, Laura. </ref><ref>Wilson, Susan. </ref> * De vrouwen beschuldigd van hekserij tijdens de [[w:heksenprocessen van Salem |heksenprocessen van Salem]] in Massachusetts, VS, werden niet tot de brandstapel veroordeeld; zo'n 15 stierven in de gevangenis, terwijl 19 werden opgehangen en één werd doodgedrukt.<ref>Rosenthal, Bernard. </ref><ref>Adams, Gretchen. </ref> * [[w:Marie Antoinette van Oostenrijk|Marie Antoinette]] heeft nooit gezegd "laat ze taart eten" toen ze hoorde dat de Franse boerenstand verhongerde wegens een gebrek aan brood. De zin werd voor het eerst gepubliceerd in de <span> ''Bekentenissen'' van Rousseau</span> toen Marie pas negen jaar oud was en de meeste geleerden denken dat Rousseau de zin zelf heeft bedacht, of dat deze is gezegd door [[w:Maria Theresia van Oostenrijk (1638-1683)|Maria Theresia]], de vrouw van [[w:Lodewijk XIV van Frankrijk|Lodewijk XIV]]. Zelfs Rousseau (of Maria Theresia) gebruikten niet die precieze woorden, maar ''Qu'ils mangent de la brioche'', "Laat ze brioche (een rijk soort brood) eten". Marie Antoinette was een impopulaire leider; daarom wordt deze zin met haar geassocieerd, omdat ze zo los stond van haar onderdanen.<ref><cite class="citation web">Keener, Candace. </cite></ref> * [[w:George Washington|George Washington]] had geen houten tanden. Zijn kunstgebit was gemaakt van goud, nijlpaardenivoor, lood, dierentanden (waaronder paarden- en ezeltanden)<ref><cite class="citation web">[https://www.msnbc.msn.com/id/6875436/ "Washington's False Teeth Not Wooden"]. </cite></ref> en waarschijnlijk mensentanden die hij kocht van slaven.<ref><cite class="citation web">Thompson, Mary V. [https://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/jefferson/video/lives.html "The Private Life of George Washington's Slaves"]<span class="reference-accessdate">. </span></cite></ref> * De [[w:Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring|Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring]] is niet op 4 juli 1776 ondertekend. Desondanks wordt de Amerikaanse onafhankelijkheid [[w:Independence Day (Verenigde Staten)|gevierd op 4 juli]]. Nadat er op 2 juli was gestemd over de onafhankelijkheid, werd het document uiteindelijk volledig goedgekeurd op 4 juli en werd het op 4 en 5 juli geprint en verspreid.<ref><cite class="citation web">[https://www.archives.gov/exhibits/charters/declaration_history.html "Declaration of Independence – A History"]. ''archives.gov''. </cite></ref> De daadwerkelijke ondertekening vond pas plaats op 2 augustus 1776.<ref><cite class="citation web">Crabtree, Steve (July 6, 1999). </cite></ref> * [[w:Benjamin Franklin|Benjamin Franklin]] heeft nooit voorgesteld om de kalkoen uit te roepen tot nationaal dier van de Verenigde Staten in plaats van de [[w:Amerikaanse zeearend|Amerikaanse zeearend]]. Hij maakte deel uit van een committee dat een stempel trachtte te ontwerpen voor de [[w:Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring|Onafhankelijkheidsverklaring]], maar zijn voorstel hierin was een afbeelding van Mozes. Zijn bezwaar tegen de zeearend en voorkeur voor de kalkoen worden genoemd in een brief aan zijn dochter uit 1784 in reactie op het gebruik van de zeearend door het [[w:Gezelschap der Cincinnati|Gezelschap der]] <span style="color: #0645ad;">Cincinnati</span>; hij heeft dit bezwaar echter nooit publiek kenbaar gemaakt.<ref name="Franklin turkey proposal"><cite class="citation news">Lund, Nicholas (November 21, 2013). </cite></ref><ref name="AHS turkey page"><cite class="citation web">McMillan, Joseph (May 18, 2007). </cite></ref> * Er is in Amerika nooit een wetsvoorstel geweest om van [[Duits]] de [[w:Talen in de Verenigde Staten|officiële taal van de Verenigde Staten]] te maken die door één stem is tegengehouden in het [[w:Huis van Afgevaardigden (Verenigde Staten)|Huis van Afgevaardigden]]; noch is er een dergelijk wetsvoorstel gedaan op staatsniveau. In 1794 werd een petitie van Duitse immigranten om bepaalde wetten in het Duits uit te geven  afgewezen in een stemming van 42 tegen 41.<ref><cite class="citation book">Sick, Bastian (2004). </cite></ref><ref>[https://www.ulib.iupui.edu/kade/adams/chap7.html Willi Paul Adams: ''The German Americans.'']</ref><ref><cite class="citation">[https://www.snopes.com/language/apocryph/german.asp ''The German Vote''], Snopes.com, July 9, 2007</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.btitle=The+German+Vote&rft.date=2007-07-09&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.snopes.com%2Flanguage%2Fapocryph%2Fgerman.asp&rft.pub=Snopes.com&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> === Moderne geschiedenis === [[Bestand:Eastlake_-_Napoleon_on_the_Bellerophon.jpg|miniatuur|''Napoleon op de Bellerophon'', een schilderij van Napoleon I van Charles Lock Eastlake. Napoleon was langer dan zijn bijnaam, De Kleine Corporaal, doet lijken.]] * [[w:Napoleon Bonaparte|Napoleon Bonaparte]] was niet bijzonder klein. Hij was zelfs iets langer dan de gemiddelde Fransman in zijn tijd.<ref name="WrongAnswer"><cite class="citation book">Evans, Rod L. (2010). </cite></ref><ref name="CBS"><cite class="citation journal">[https://www.cbsnews.com/stories/2003/10/17/health/main578654.shtml "Forget Napoleon – Height Rules"]. </cite></ref> Na zijn dood in 1821 werd vastgesteld dat hij 5&nbsp;voet 2&nbsp;duim was in ''Franse'' [[w:Voet (lengtemaat)|voet]] (niet te verwarren met de Engelse <span>5</span> voet 7 duim, oftewel 1 meter 69.<ref><cite class="citation web">)[https://www.napoleon.org/en/essential_napoleon/faq/index.asp#ancre54 "Fondation Napoléon"]. </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://www.napoleon.org/fr/salle_lecture/articles/files/Taillenapo_RIN_89_oct1963_2006.asp "La taille de Napoléon"] (in French). </cite></ref> Sommige geleerden denken dat hij liefkozend ''le Petit Caporal'' (De Kleine Corporaal) werd genoemd.<ref><cite class="citation web">Wilde, Robert. </cite></ref> Napoleon werd daarnaast vaak begeleid door zijn keizerlijke garde, die werden geselecteerd op lengte<ref><cite class="citation web">[https://napoleonistyka.atspace.com/IMPERIAL_GUARD_infantry_1.htm "Napoleon's Imperial Guard"]. </cite></ref>—dit heeft mogelijk ook bijgedragen aan het beeld dat hij relatief klein was. * [[w:Cinco de Mayo|Cinco de Mayo]] is niet de [[w:Grito de Dolores|Mexicaanse Onafhankelijkheidsdag]], maar de viering van de overwinning van het Mexicaanse leger op de Fransen in de [[w:Slag bij Puebla|Slag bij Puebla]] op 5 mei 1862. Mexico's Declaration of Independence from Spain in 1810 is celebrated on September 16.<ref name="NatGeo"><cite class="citation web">Lovgren, Stefan (May 5, 2006). </cite></ref><ref name="DN"><cite class="citation web">Lauren Effron (May 5, 2010). </cite></ref> * De [[w:grote brand van Chicago|grote brand van Chicago]] van 1871 werd niet veroorzaakt door een koe die een lantaarn omver schopte. Een verslaggever voor een krant verzon het verhaal om een mooi stuk te kunnen schrijven.<ref><cite class="citation web">[https://web.archive.org/web/20110110110402/https://www.chicagohistory.org/fire/oleary/essay-2.html "The O'Leary Legend"]. </cite></ref> * De uitspraak dat [[w:Frederic Remington|Frederick Remington]], terwijl hij op opdracht was in Cuba, een telegram stuurde naar [[w:William Randolph Hearst|William Randolph Hearst]] dat "...Er komt geen oorlog. Ik wil terug" en dat Hearst hierop antwoordde, "Blijf alsjeblieft. Zorg jij voor de foto's, dan zorg ik voor de oorlog" is ongegrond. De uitspraak wordt genoemd in een boek van James Creelman, maar er is geen bewijs voor dat de uitwisseling ooit heeft plaatsgevonden. Sterker nog, er is substantieel bewijs voor dat het nooit heeft plaatsgevonden.<ref name="GIW"><cite class="citation book">Campbell, W. Joseph (2010). </cite></ref><ref name="Yellow">Campbell, W. Joseph (2003). </ref> * De achternamen van immigranten zijn nooit systematisch geamerikaniseerd (opzettelijk, per ongeluk, of op welke manier dan ook) op [[w:Ellis Island|Ellis Island]]. Medewerkers hielden geen archief bij, behalve de manifesten die werden gemaakt op de plek van vertrek van de immigranten. Er was geen papierwerk dat een dergelijk effect zou hebben kunnen veroorzaakt. In die tijd kon iedereen in New York zijn naam aanpassen door simpelweg de nieuwe spelling te gebruiken.<ref name="Ellis Island"> <cite class="citation web">[https://www.nypl.org/blog/2013/07/02/name-changes-ellis-island "Why Your Family Name Was Not Changed at Ellis Island (and One That Was)"]. </cite><cite class="citation web">[https://www.webcitation.org/6dNXZP0bp Archived] from the original on 2015-11-28.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.btitle=Why+Your+Family+Name+Was+Not+Changed+at+Ellis+Island+%28and+One+That+Was%29&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nypl.org%2Fblog%2F2013%2F07%2F02%2Fname-changes-ellis-island&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> * Het populaire beeld van de kerstman als een goede oude man in rode kleren is niet ontwikkeld door The Coca-Cola Company als advertentietruc. Hoewel hij over de loop van de geschiedenis op verschillende manieren werd afgebeeld, had de kerstman al zijn moderne vorm voordat Coca Cola zijn beeld begon te gebruiken in de jaren 1930.<ref name="Santa"> <cite class="citation web">[https://www.snopes.com/holidays/christmas/santa/cocacola.asp "The Claus That Refreshes"]. </cite><cite class="citation web">[https://www.webcitation.org/5mCN7QiUB Archived] from the original on 2009-12-22.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.btitle=The+Claus+That+Refreshes&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.snopes.com%2Fholidays%2Fchristmas%2Fsanta%2Fcocacola.asp&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span> Snopes.com . Retrieved January 7, 2008. </ref> * De Italiaanse dictator Benito Mussolini heeft de treinen nooit op tijd laten rijden. Een groot deel van het reparatiewerk was al voltooid voordat Mussolini en de [[w:Partito Nazionale Fascista|Fascisten]] aan de macht kwamen in 1922. Verslagen uit dat tijdperk suggereren verder dat de legendarische stiptheid van de Italiaanse treinen meer propaganda dan realiteit was.<ref><cite class="citation news">Cathcart, Brian (April 3, 1994). </cite></ref> * Er was geen wijdverspreide paniekuitbraak ten gevolge van de [[w:The War of the Worlds (radio)|radiobewerking]] door Orson Welles van het boek <span>[[w:The War of the Worlds (boek)|The War of the Worlds]] van [[w:Herbert George Wells|H.G. Wells]] in 1938</span>. Slechts een zeer klein deel van het radiopubliek luisterde naar het verhaal en afgezonderde verslagen van kleine incidenten en een toename aan oproepen bij de alarmcentrale werden de volgende dag in de kranten opgeblazen, in de hoop zo te zorgen dat adverteerders de radio minder aantrekkelijk zouden vinden als alternatief om reclames te plaatsen. Zowel Welles en CBS, die eerder nog verontschuldigingen aanboden, omarmden de mythe later toen ze zich realiseerden dat het hen positief beïnvloedde.<ref name="2013 Slate article"><cite class="citation news">Pooley, Jefferson; Socolow, Michael (October 28, 2013). </cite></ref><ref name="Getting It Wrong"><cite class="citation book">Campbell, W. Joseph. (2010). </cite></ref> * Er is geen bewijs dat de Poolse cavalerie een dappere doch tevergeefse aanval deden op Duitse tanks met lansen en sabels tijdens de Duitse [[w:Poolse veldtocht|invasie van Polen]] in 1939. Dit verhaal is mogelijk ontstaan na Duitse propaganda in reactie op een aanval door de Poolse cavalerie tegen de Duitse infanterie, waarbij de Polen uiteindelijk werden verjaagd door [[w:Pantserwagen|gepantserde voertuigen]]. Hoewel de Poolse cavalerie nog wel sabels bij zich had, werden ze getraind als zeer mobiele, afgestegen cavalerie ([[w:Dragonder|dragonders]]) en waren ze uitgerust met lichte anti-tank-wapens.<ref><cite class="citation web">Ankerstjerne, Christian. </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://www.polamjournal.com/Library/APHistory/Cavalry_Myth/cavalry_myth.html "The Mythical Polish Cavalry Charge"]. </cite></ref> * Tijdens de bezetting van Denemarken door de [[w:Nazi-Duitsland|Nazis]] tijdens de Tweede Wereldoorlog, heeft koning [[w:Christiaan X van Denemarken|Christiaan X van Denemarken]] nooit zelf de pogingen van de nazi's om joden te voorzien van een [[w:Jodenster|Jodenstar]] te dwarsbomen. Joden in Denemarken zijn nooit verplicht geweest de Davidsster te dragen. Het Deense verzet heeft de meeste Joden helpen vluchten voor het einde van de oorlog.<ref name="DenmarkOccupation"> <cite class="citation web">Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson. </cite><cite class="citation web">[https://www.diis.dk/graphics/CVer/Personlige_CVer/Holocaust_and_Genocide/Publikationer/holocaust_DK_kap_5.pdf "The King and the Star – Myths created during the Occupation of Denmark"] (PDF). Danish institute for international studies<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation web"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">April 5,</span> 2011</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.au=Vilhj%C3%A1lmur+%C3%96rn+Vilhj%C3%A1lmsson&rft.btitle=The+King+and+the+Star+%93+Myths+created+during+the+Occupation+of+Denmark&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.diis.dk%2Fgraphics%2FCVer%2FPersonlige_CVer%2FHolocaust_and_Genocide%2FPublikationer%2Fholocaust_DK_kap_5.pdf&rft.pub=Danish+institute+for+international+studies&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> [[Bestand:Albert_Einstein_as_a_child.jpg|miniatuur|Einstein, hier op 14-jarige leeftijd, is nooit gezakt voor wiskunde op de middelbare school.]] * Albert Einstein is nooit gezakt voor wiskunde op de middelbare school. Toen hij een column las waarin dit werd beweerd, reageerde Einstein "Ik ben nooit gezakt voor wiskunde.. Voor ik vijftien was, beheerste ik [[w:Differentiaalrekening|differentiaal-]] en integraalwiskunde al volledig."<ref><cite class="citation web">Isaacson, Walter (5 April 2007). </cite></ref><ref><cite class="citation web">Jones, Andrew Zimmerman. </cite></ref> Einstein zakte wel voor zijn eerste ingangsexamen voor de [[w:ETH Zürich|Zwitserse Federale Polytechnische School]] (ETH) in 1895, toen hij twee jaar jonger was dan zijn medestundenten. Hij scoorde echter buitengewoon goed in de onderdelen van wiskunde en wetenschap en sloeg uiteindelijk bij de tweede poging.<ref><cite class="citation web">Kruszelnicki, Karl. </cite></ref> * Acteur Ronald Reagan is nooit serieus overwogen voor de rol van Rick Blaine in de klassieke film <span>''[[w:Casablanca (film)|Casablanca]]'' uit 1942,</span> een rol die uiteindelijk werd vertolkt door Humphrey Bogart. Deze misvatting is ontstaan doordat een productiemaatschappij zijn naam gebruikte in de vroege stadia van productie om de interesse voor de film aan te wakkeren. Tegen de tijd dat het uitkwam wist [[w:Warner Bros.|Warner Bros.]] dat Reagan binnen afzienbare tijd niet beschikbaar zou zijn voor rollen aangezien hij zijn dienstplicht niet langer kon uitstellen.<ref><cite class="citation book">Harmetz, Aljean (1992). </cite></ref> Uit studioarchief blijkt dat producent [[w:Hal B.Wallis|Hal B. Wallis]] altijd al Bogart wilde casten in de rol.<ref><cite class="citation book">Sklar, Robert (1992). </cite></ref><ref name="Snopes Reagan Casablanca page"><cite class="citation web">Mikkelson, Barbara and David P. (August 17, 2007). </cite></ref><br> * De beroemde door John F. Kennedy gesproken woorden "Ich bin ein Berliner" zijn Standaardduits voor "Ik ben een Berlijner."<ref><cite class="citation book">Daum, Andreas W. (2007). </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://www.canoo.net/services/OnlineGrammar/Wort/Artikel/Gebrauch/ArtIndef.html "Gebrauch des unbestimmten Artikels (German, "Use of the indefinite article")"]. </cite></ref> Volgens een broodjeaapverhaal betekende de zin dankzij het gebruik van het onbepaald lidwoord ''ein'', dat hij zei dat hij een [[w:Berlinerbol|Berlinerbol]] was en dat de Berlijnse bevolking dit een grappige fout zou hebben gevonden. Echter, in het Duits wordt het woord ''Berliner'' niet vaak gebruikt om te verwijzen naar de ''Berliner Pfannkuchen''; die worden normaal gesproken ''ein Pfannkuchen'' genoemd.<ref><cite class="citation web">[https://german.about.com/library/blgermyth06.htm "German Myth 6: JFK a Jelly Doughnut?]</cite></ref> * De [[w:Afro-Amerikanen|Afro-Amerikaanse]] geleerde en activist [[w:William Edward Burghardt Du Bois|W.E.B. Du Bois]] heeft nooit zijn Amerikaans burgerschap herroepen toen hij in Ghana woonde, vlak voordat hij stierf,<ref name="Dubois controversy book"><cite class="citation book">Bass, Amy (2009). </cite></ref> zoals vaak wordt gesteld.<ref name="Fox news renunciation claim"><cite class="citation news">[https://www.foxnews.com/politics/2012/05/11/renouncing-citizenship-is-usually-all-about-benjamins-say-experts/ "Renouncing citizenship is usually all about the Benjamins, say experts"]. </cite></ref><ref name="HuffPost renunuciation claim"><cite class="citation web">[https://www.huffingtonpost.com/2013/02/01/celebrities-who-renounced-citizenship_n_2602099.html "Celebrities Who Renounced Their Citizenship"]. </cite></ref><ref name="Harlem Renaissance Encyclopedia"><cite class="citation book">Aberjhani, Sandra L. West (2003). </cite></ref> In begin 1963, dankzij zijn lidmaatschap van de [[w:Communistische Partij van de Verenigde Staten|Communistische Partij]] en steun aan de Sovjet-Unie, weigerde het [[w:United States Department of State|State Department]] zijn paspoort te vernieuwen toen hij in Ghana was om de ontwikkeling van de ''Encyclopedia Africana'' te overzien. Na het verlaten van de ambassade, zei hij zijn burgerschap te willen opzeggen uit protest. Hij nam wel het Ghanese burgerschap aan, maar begon nooit de officiële procedure om zijn Amerikaans burgerschap te herroepen<ref name="Lewis Du Bois bio"><cite class="citation book">Lewis, David (2009). </cite></ref> en mogelijk had hij daar nooit daadwerkelijk de intentie toe.<ref name="Dubois controversy book"><cite class="citation book">Bass, Amy (2009). </cite></ref> * Toen barvrouw [[w:Moord op Kitty Genovese|Kitty Genovese werd vermoord]] vlak voor haar appartement in Queens, New York in 1964, stonden er niet 37 buren naar te kijken zonder iets te doen en pas na haar dood de politie te bellen, zoals oorspronkelijk werd gemeld door <span>''[[w:The New York Times|The new York Times]]'',</span><ref name="NYT Kitty Genovese story"><cite class="citation web">Gansberg, Martin (March 27, 1964). [https://www.37themovie.com/images/about/NYTimes_KittyGenoveseArticle.pdf "37 Who Saw Murder Didn't Call the Police"] (PDF). </cite></ref> waar door mensen boos op werd gereageerd. Later werd duidelijk dat het politieverslag waar de ''Times'' zich op had gebaseerd onjuist was, dat Genovese op twee verschillende locaties werd aangevallen en dat, hoewel veel getuigen de aanval hoorden, zij daar slechts korte stukken van meekregen en daardoor niet doorhadden wat er gebeurde. Slechts zes of zeven mensen bevestigden dat ze wat hadden zien gebeuren. Sommigen belden de politie; één iemand die niet had gebeld zei "Ik wilde er niet bij betrokken raken", een houding die later werd toegeschreven aan alle bewoners in de buurt die de aanval hadden gehoord of gezien.<ref name="American Heritage Genovese article"><cite class="citation news">Rasenberger, Jim (October 2006). </cite></ref> * De [[w:The Rolling Stones|Rolling Stones]] waren niet ''[[w:Sympathy for the Devil (nummer)|Sympathy for the Devil]]'' aan het spelen tijdens het [[w:Altamont Free Concert|Altamont Free Concert]] in 1969 toen Meredith Hunter dood werd gestoken door een lid van de lokale [[w:Hells Angels|Hells Angels]], die zich voordeed als beveiliger. Het incident dat uiteindelijk leidde tot de dood van Hunter begon weliswaar tijdens het nummer, waardoor het concert even stilgelegd werd, maar het eindigde pas toen de band ''[[w:Under My Thumb|Under My Thumb]]'' speelde.<ref><cite class="citation web">Cruickshank, Douglas. </cite></ref><ref><cite class="citation web">Zentgraf, Nico. </cite></ref> De misvatting ontstond door onjuiste berichtgeving door ''[[w:Rolling Stone|Rolling Stone]]''.<ref name="burks1970"><cite class="citation web">Burks, John (February 7, 1970). </cite></ref> * Hoewel een architectuurmagazine het complex voor de constructie omschreef als "het beste appartementencomplex van het jaar", heeft het [[w:Pruitt–Igoe|Pruitt-Igoe]]-complex in [[w:Saint Louis (Missouri)|St. Louis, Missouri]], in de Verenigde Staten, nooit prijzen gewonnen voor het ontwerp. Het complex wordt gezien als belichaming van de mislukking van stadsvernieuwing in de vroege jaren 1970.<ref name="AIA Pruitt Igoe page"><cite class="citation web">Cendón, Sara Fernández (February 3, 2012). </cite></ref> Hetzelfde architectenbureau had wel een prijs gewonnen voor een ander gebouw in St. Louis, dat mogelijk is verward met Pruitt–Igoe.<ref name="Pruitt Igoe Myth"><cite class="citation journal">Bristol, Katharine (May 1991). </cite></ref> * Hoewel de [[w:Hotline Washington-Moskou|Hotline Wahington-Moskou]] vaak de "rode telefoon" wordt genoemd, was dit nooit een telefoon en werden er ook nooit rode telefoons gebruikt. De eerste versie van de hotline maakte gebruik van [[w:Teleprinter|teleprinters]] en werd in 1988 vervangen door fax<nowiki/>machines. Sinds 2008 is de hotline een beveiligde computerverbinding, waarmee de twee landen e-mails kunnen uitwisselen.<ref name="richardson">Paul E. Richardson, "The hot line (is a Hollywood myth)", in: ''Russian Life'', September/October issue 2009, pp. 50-59.</ref> Verder verbindt de hotline het [[w:Kremlin van Moskou|Kremlin]] met het [[w:Pentagon (Verenigde Staten)|Pentagon]], niet het [[w:Witte Huis (Washington D.C.)|Witte Huis]].<ref><cite class="citation journal">Clavin, Tom (June 18, 2013). </cite></ref> * Benjamin Franklin heeft nooit voorgesteld om de zomertijd in te voeren. In Europa werden in de 18de eeuw niet eens precieze schema's bijgehouden. == Wetenschap en technologie == === Sterrenkunde === [[Bestand:Great_Wall_of_China,_Satellite_image.jpeg|miniatuur|Een satellietbeeld van de Chinese Muur, die diagonaal van linksonder naar rechtsboven loopt (niet te verwarren met de veel duidelijker zichtbare rivier die van linksboven naar rechtsonder loopt). De hier afgebeelde regio is 12 bij 12 kilometer.<br> &nbsp;]] * De [[w:Chinese Muur|Chinese Muur]] is niet het enige door mensen gebouwde object dat zichtbaar is vanaf de Maan, in tegenstelling tot wat vaak wordt gezegd. Geen van de astronauten van de [[w:Apolloprogramma|Apollo]]<nowiki/>missies hebben ooit gezegd enig door mensen gemaakt object te hebben gezien en zelfs astronauten die in een baan rond de Aarde zitten, kunnen de Muur amper zien. Stadsverlichting kan gemakkelijk worden gezien vanaf de nachtkant vanaf de aardbaan.<ref><cite class="citation web">[https://science.nasa.gov/science-news/science-at-nasa/2003/24mar_noseprints/ "Space Station Astrophotography"]. </cite></ref> Shuttle-astronaut [[w:Jerome Apt|Jay Apt]] heeft ooit gezegd: "de Chinese Muur is bijna onzichtbaar vanaf slechts 290 km hoogte."<ref><cite class="citation web">[https://www.snopes.com/science/greatwall.asp "Great Walls of Liar"]. </cite></ref>  [[w:Internationaal ruimtestation ISS|ISS]]-commandant [[w:Chris Hadfield|Chris Hadfield]] heeft de Muur ooit geprobeerd te vinden, maar zei dat het erg moeilijk was, aangezien het erg smal en grijsbruin is.<ref><cite class="citation web">[https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-22508492 "BBC News – Chris Hadfield: Around Planet Earth in 1,500 tweets"]. </cite></ref> * [[w:Zwart gat|Zwarte gaten]] hebben dezelfde zwaartekrachteffecten als andere massa van hetzelfde formaat. Ze trekken objecten in hun nabijheid naar zich toe, net zoals andere planeten en sterren, al doen laatstgenoemden dit op kortere afstand.<ref><cite class="citation book">Wolfson, Richard (2002). </cite></ref> Als de Zon bijvoorbeeld zou worden vervangen door een zwart gat met dezelfde massa, dan zouden de banen van de planeten in het zonnestelsel amper worden aangetast. Een zwart gat ''kan'' functioneren als "kosmische stofzuiger", maar dan alleen als de ster die het zwarte gat vervangt daarvoor al hetzelfde effect had.<ref><cite class="citation web">[https://oyc.yale.edu/astronomy/astr-160/lecture-9#transcript "Frontiers And Controversies In Astrophysics Lecture 9"]. </cite></ref> * Seizoenen worden niet veroorzaakt doordat de [[w:Aarde (planeet)|aarde]] dichter bij de zon staat in de zomer dan in de winter. De aarde staat zelfs het verst van de zon als het zomer is op het noordelijk halfrond. De seizoenen worden veroorzaakt doordat de as van de aarde 23,4 graden is [[w:Obliquiteit|gedraaid]]. In juli is het noordelijk halfrond richting de zon gekanteld, waardoor de dagen langer zijn en er meer direct zonlicht is; in januari staat de Aarde de andere kant op gekanteld. De seizoenen zijn dan ook omgedraaid op het zuidelijk halfrond, dat in juli van de zon af is gekanteld en in januari naar de zon toe.<ref><cite class="citation web">[https://web.archive.org/web/20071216004548/https://www.adlerplanetarium.org/education/resources/sunearth/section06i.shtml "Sun-Earth Connection"]. </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://istp.gsfc.nasa.gov/istp/outreach/sunearthmiscons.html "Ten Things You Thought You Knew about Sun-Earth Science"]. </cite></ref> * [[w:Meteoriet|Meteorieten]] zijn niet per se heet wanneer ze neerkomen op aarde. Veel meteorieten worden zelfs gevonden met vorst erop. Wanneer ze de atmosfeer binnenkomen hebben meteoren een temperatuur onder het vriespunt. De intense hitte die ontstaat wanneer de meteoor op hoge snelheid door de hoogste atmosfeer gaat, zorgt dat de buitenste laag smelt, maar het gesmolten materiaal wordt van de buitenkant afgeblazen en er is niet genoeg tijd om ook de binnenkant sterk op te warmen. De meeste meteorieten vallen gedurende meerdere minuten op subsonische snelheden door de relatief koele lagere atmosfeer voordat ze op de grond terecht komen, waardoor er genoeg tijd is voor de buitenkant om weer af te koelen.<ref><cite class="citation web">Contributor: JT. </cite></ref> * Als een meteoriet of een ruimteschip de atmosfeer binnenkomt, wordt de [[w:binnenkomst in de atmosfeer|hitte bij binnenkomst]] niet (in eerste instantie) veroorzaakt door frictie, maar door [[w:adiabatisch proces|adiabatische luchtcompressie]] vóór het object.<ref><cite class="citation web">[https://web.archive.org/web/20090709055746/https://www.nasa.gov/centers/ames/research/2007/faq-shuttleglass_prt.htm "Archived copy"]. </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://web.archive.org/web/20131215231308/https://blogs.discovermagazine.com/badastronomy/2009/03/30/more-booming-fireballs/ "Archived copy"]. </cite></ref><ref><cite class="citation web">Phil Plait (December 14, 2008). </cite></ref> * Het balanceren van eieren is op elke dag mogelijk, niet alleen op het lentepunt<ref><cite class="citation web">[https://www.snopes.com/science/equinox.asp "Infernal Egguinox"]. </cite></ref> en er is geen verband tussen astronomische fenomenen en de mogelijkheid om eieren te balanceren.<ref name="AP"><cite class="citation news">Schmid, Randolph (20 September 1987). </cite></ref> De traditie van het balanceren van eieren op een specifieke datum, komt uit China en in 1945 werd hierover geschreven door het tijdschrift [[w:Life (tijdschrift)|''Life'']].<ref><cite class="citation web">Jacoby, Annalee (19 March 1945). </cite></ref> In 1987 werd echter gemeld dat het een man was gelukt om elke dag tussen 27 februari en 3 april 1984 een ei te balanceren. Deze man had ontdekt dat "...sommige eieren balanceren gewoon nooit, op het lentepunt of op een andere dag."<ref name="AP"><cite class="citation news">Schmid, Randolph (20 September 1987). </cite></ref> * De kleur van de zon is wit als de zon hoog in de hemel staat; als de zon laag staat, zorgt [[w:Blauwe lucht|atmosferische verstrooiing]] ervoor dat hij er geel, oranje of rood-paars uitziet. Het is niet helemaal duidelijk waarom veel mensen de zon mentaal inbeelden als standaard geel van kleur.<ref name="yellow sun paradox"><cite class="citation journal" id="CITEREFWilk2009">Wilk, S. R. (2009). </cite></ref> === Biologie === ==== Gewervelde dieren ==== [[Bestand:10_-_Cristina_Sánchez.jpg|miniatuur|De kleur van een rode cape maakt stieren niet woest.]] * Oude olifanten die bijna gaan sterven verlaten hun kudde niet om instinctief naar een specifieke locatie, een zogenaamd [[w:olifantenkerkhof|olifantnekerkhof]], te gaan om te sterven.<ref><cite class="citation news">Spanney, Laura (January 28, 1995). </cite></ref> * Stieren worden niet woest van de kleur rood, de kleur van de capes die professionele [[w:Torero (stierenvechter)|matadors]] gebruiken. Veedieren zien slechts [[w:Kleurenblindheid|twee kleuren]], waardoor rood niet opvalt als felle kleur. De woede komt dan ook niet door de kleur van de cape, maar door de vermeende dreiging van de matador.<ref name="matador"> <cite class="citation web">Smith II, Larry (2007). </cite><cite class="citation web">[https://www.itla.net/index.cfm?sec=Longhorn_Information&con=handling "Longhorn_Information – handling"]. International Texas Longhorn Association<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation web"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">June 23,</span> 2010</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.aufirst=Larry&rft.aulast=Smith+II&rft.btitle=Longhorn_Information+%93+handling&rft.date=2007&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.itla.net%2Findex.cfm%3Fsec%3DLonghorn_Information%26con%3Dhandling&rft.pub=International+Texas+Longhorn+Association&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> * Honden zweten niet door te [[w:Speeksel|kwijlen]].<ref> <cite class="citation web">[https://www.animalleague.org/kids/cool_pet_facts.html "Cool Pet Facts - North Shore Animal League America.htm"]<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation web"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">May 22,</span> 2011</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.btitle=Cool+Pet+Facts+-+North+Shore+Animal+League+America.htm&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.animalleague.org%2Fkids%2Fcool_pet_facts.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> Honden hebben wel degelijk zweetklieren en niet alleen op hun tong. Ze zweten, voornamelijk door hun poten. Honden reguleren hun lichaamstemperatuur echter voornamelijk door te hijgen.<ref><cite class="citation web">[https://www.petplace.com/dogs/how-do-dogs-sweat/page1.aspx "How Do Dogs Sweat"]. </cite></ref> * [[w:Lemmingen|Lemmingen]] springen niet ''en masse'' van kliffen af tijdens het migreren. Deze misvatting is aangewakkerd door de [[w:The Walt Disney Company|Disney]]<nowiki/>film ''[[w:White Wilderness|White Wilderness]]''. De crew duwde de lemmingen van een klif voor de film.<ref><cite class="citation web">Mikkelson, Barbara and David P. (August 19, 2007). </cite></ref> De misvatting bestaat echter al veel langer, al zeker sinds de 19de eeuw.<ref><cite class="citation journal">Scott, W. (November 1891). </cite></ref> * [[w:Vleermuizen|Vleermuizen]] zijn niet blind. Hoewel ongeveer 70% van de vleermuizen, met name de [[w:Microchiroptera|kleine vleermuizen]], gebruik maken van [[w:echolocatie|echolocatie]] om zich te verplaatsen, hebben alle vleermuizen ogen en kunnen ze zien. Daarnaast hebben de meeste [[w:Vleerhonden|vleerhonden]] niet de vaardigheid van echolocatie, maar juist buitengewoon sterk nachtzicht.<ref name="bats"> <cite class="citation web">Di Silvestro, Roger (February 1, 2003). </cite><cite class="citation web">[https://www.nwf.org/News-and-Magazines/National-Wildlife/Animals/Archives/2003/American-Heritage-Animal-Cliches.aspx "The Truth About Animal Clichés"]. National Wildlife Federation<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation web"><span class="reference-accessdate">Verkregen <span class="nawrap">31 oktober</span> 2011</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.aufirst=Roger&rft.aulast=Di+Silvestro&rft.btitle=The+Truth+About+Animal+Clich%C3%A9s&rft.date=2003-02-01&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nwf.org%2FNews-and-Magazines%2FNational-Wildlife%2FAnimals%2FArchives%2F2003%2FAmerican-Heritage-Animal-Cliches.aspx&rft.pub=National+Wildlife+Federation&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> * [[w:Struisvogel|Struisvogels]] steken hun hoofd niet in het zand om zich te verstoppen voor vijanden.<ref><cite class="citation web">Kruszelnicki, Karl S. (November 2, 2006). </cite></ref> Deze misvatting is waarschijnlijk ontstaan nadat [[w:Plinius de Oudere|Plinius de Oudere]] (23-79 n.Chr.) schreef dat struisvogels zich voorstellen dat hun hele lichaam is verstopt als ze hun hoofd en nek in een bosje steken.<ref><cite class="citation web">Smith, Rex (May 8, 2011). </cite></ref> * Het gekwaak van een eend veroorzaakt wel degelijk een [[w:Echo (geluid)|echo]],<ref><cite class="citation web">[https://dsc.discovery.com/fansites/mythbusters/episode/episode-tab-08.html "Alcatraz Escape: Does a Duck's Quack Echo?"]</cite></ref> hoewel deze in bepaalde omstandigheden mogelijk slecht te horen is voor mensen.<ref><cite class="citation web">[https://www.acoustics.salford.ac.uk/acoustics_info/duck/ "A Duck's Quack Doesn't Echo, and no-one knows the reason why?"]</cite></ref> * [[w:Kikkers|Kikkers]] sterven onmiddellijk wanneer ze in kokend water worden gegooid; ze springen er dus niet uit. Daarnaast zullen kikkers proberen te ontsnappen wanneer koud water langzaam wordt opgewarmd tot boven hun maximale acceptabele temperatuur.<ref name="fastcompany"><cite class="citation web">[https://www.fastcompany.com/26455/next-time-what-say-we-boil-consultant "Next Time, What Say We Boil a Consultant"]. </cite></ref> * Het idee dat [[w:Goudvis (dier)|goudvissen]] een geheugen hebben van slechts enkele seconden is onjuist.<ref><cite class="citation web">Hipsley, Anna (February 19, 2008). </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://dsc.discovery.com/fansites/mythbusters/episode/episode-tab-07.html "Sinking Titanic: Goldfish Memory"]. </cite></ref> Ze kunnen een geheugen hebben van enkele maanden. * [[w:Haaien|Haaien]] kunnen wel kanker krijgen. In 1992 werd een boek uitgegeven onder de titel ''Sharks Don't Get Cancer'' ("Haaien krijgen geen kanker"), maar dit boek werd gebruikt om haaienkraakbeenextracten te verkopen als medicatie voor kanker. Er bestaan verslagen dat [[w:Carcinoom|carcinomen]] bestaan in haaien. Op basis van de huidige data kan niets worden gezegd over hoe vaak haaien tumoren krijgen.<ref><cite class="citation journal">Ostrander, G. K.; Cheng, KC; Wolf, JC; Wolfe, MJ (2004). </cite></ref> * [[w:Witte haai|Witte haaien]] zien menselijke [[w:Duiksport|duikers]] niet aan voor [[w:Zeeroofdieren|zeehonden]]. Ze [[w:Haaienaanval|vallen]] mensen en zeehonden op heel verschillende manieren aan: een witte haai komt snel boven en valt een zeehond zeer hard aan. Aanvallen op mensen zijn veel rustiger en langzamer: de haai komt op normale snelheid aanzwemmen, bijt en zwemt dan weg. Witte haaien hebben goede ogen en kunnen in [[w:Kleuren zien|kleur zien]]; ze bijten niet om te jagen, maar om een onbekend object te identificeren.<ref><cite class="citation web">Jennifer Hile (January 23, 2004). </cite></ref> ==== Ongewervelde dieren ==== [[Bestand:AD2009Aug08_Bombus_pratorum.jpg|miniatuur|''[[Weidehommel|Bombus pratorum]]'' boven een ''[[Rode zonnehoed|Echinacea purpurea]]'' in bloei; een veelvoorkomende misvatting is dat hommels niet zouden moeten kunnen vliegen.]] * [[w:Lumbricina|Aardwormen]] worden niet twee wormen wanneer ze in tweeën worden gesneden. Slechts een beperkt aantal wormensoorten<ref><cite class="citation journal">Moment, Gairdner B. (1942). </cite></ref> kunnen anterieur [[w:Lumbricina|regeneren]]. Als een worm van die soorten wordt gehalveerd, leeft alleen de helft waar de mond zit voort. De andere helft sterft.<ref><cite class="citation web">[https://www.bbc.co.uk/gardening/gardening_with_children/didyouknow_worms.shtml "Gardening with children – Worms"]. </cite></ref>  Bepaalde soorten platwormen worden wel twee nieuwe wormen als ze worden gehalveerd.<ref><cite class="citation journal">Reddien, Peter W.; Alvarado, Alejandro Sanchez (2004). </cite></ref> * [[w:Huisvlieg|Huisvliegen]] leven gemiddeld 20 tot 30 dagen.<ref><cite class="citation news">[https://www.newton.dep.anl.gov/natbltn/400-499/nb453.htm "The Housefly"]. </cite></ref> Van sommige soorten eendagsvliegen wordt gezegd dat ze even lang leven als huisvliegen. Een huisvliegenmaad zal binnen 24 uur nadat het eitje is gelegd uitkomen.<ref><cite class="citation web">[https://house-flies.net/ "House Fly"]. </cite></ref> * Hooiwagenspinnen (''[[w:Trilspinnen|Pholcidae]]'') zijn niet de meest giftige spinnen in de wereld. Ze kunnen wel de menselijke huid doorprikken, maar het kleine beetje gif dat ze hebben zorgt alleen voor een mild brandend gevoel gedurende enkele seconden.<ref><cite class="citation web">[https://dsc.discovery.com/fansites/mythbusters/episode/episode-tab-07.html "Buried in Concrete : Daddy Long Legs"]. </cite></ref> * Het vluchtmechanisme en de aerodynamica van hommels (en andere insecten) zijn wel degelijk bekend, in tegenstelling tot het broodjeaapverhaal dat ze niet zouden moeten kunnen vliegen. In de jaren '30 stelde een Franse entomoloog dat hommels theoretisch niet zouden moeten kunnen vliegen.<ref name="bumblebee"> Chatfield, Matthew (January 4, 2008). <cite class="citation web">[https://www.naturenet.net/blogs/2008/01/some-scientist-once-proved-that-bees-cant-fly "Some scientist once proved that bees can't fly...?"].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.btitle=Some+scientist+once+proved+that+bees+can%27t+fly...%3F&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.naturenet.net%2Fblogs%2F2008%2F01%2Fsome-scientist-once-proved-that-bees-cant-fly&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span>. ''naturenet.net''. The Ranger's Blog.<cite class="citation web">Ivars Peterson (September 13, 2004). [https://www.sciencenews.org/article/flight-bumblebee "Flight of the Bumblebee"]. ''Ivars Peterson's MathTrek''. Mathematical Association of America<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation web"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">November 18,</span> 2011</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=Flight+of+the+Bumblebee&rft.au=Ivars+Peterson&rft.date=2004-09-13&rft.genre=unknown&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.sciencenews.org%2Farticle%2Fflight-bumblebee&rft.jtitle=Ivars+Peterson%27s+MathTrek&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal">&nbsp;</span><cite class="citation web">Michael Dickinson (June 2001). [https://www.nature.com/scientificamerican/journal/v284/n6/pdf/scientificamerican0601-48.pdf "Solving the Mystery of Insect Flight"] (PDF). </cite><cite class="citation web">Scientific American. p.&nbsp;50.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.au=Michael+Dickinson&rft.btitle=Solving+the+Mystery+of+Insect+Flight&rft.date=2001-06&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nature.com%2Fscientificamerican%2Fjournal%2Fv284%2Fn6%2Fpdf%2Fscientificamerican0601-48.pdf&rft.pages=50&rft.pub=Scientific+American&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> Hij realiseerde zich later dat dit niet klopte en trok de uitspraak terug. De hypothese was toen echter al gegeneraliseerd tot het idee dat wetenschappers denken dat hommels niet zouden moeten kunnen vliegen. ==== Planten ==== [[Bestand:Helianthus_annuus_sunflower.jpg|miniatuur|Zonnebloemen met de zon zichtbaar ''achter'' de bloemen.]] * [[w:Kerstster (Euphorbia)|Kerststerren]] zijn niet zeer [[w:Giftigheid|giftig]] voor mensen of katten. Hoewel het klopt dat de bloemen lichtelijk irriterend kunnen zijn voor de huid en maag<ref name="southern"><cite class="citation encyclopaedia">Bender, Steve, ed. </cite></ref>  en ze kunnen leiden tot diarree en overgeven als de bloemen worden gegeten,<ref name="fiction"><cite class="citation web">[https://www.medicinenet.com/script/main/art.asp?articlekey=55606 "Are Poinsettia Plants Poisonous?]</cite></ref> heeft een onderzoek uit Amerika onder 22.793 gevallen geen enkel dodelijk geval uitgewezen en moest er slechts in enkele gevallen een dokter aan te pas komen.<ref name="ajem"><cite class="citation journal">Krenzelok E.P.; Jacobsen T.D.; Aronis J. M. (November 1996). </cite></ref> Ook voor katten geldt dat kerststerren kunnen leiden tot diarree en overgeven.<ref name="ASPCA"><cite class="citation web">[https://www.aspca.org/Pet-care/ask-the-expert/ask-the-expert-poison-control/poinsettia.aspx "Ask the Expert: Poison Control > Poinsettia"]. </cite></ref> * Bloeiende [[w:Zonnebloem|zonnebloemen]] wijzen de hele dag in een vaste richting (het oosten).<ref name="Gerard1597">Gerard, John (1597). </ref><ref name="Hangarter">"Many people are under the misconception that the flower heads of the cultivated sunflower (Helianthus annuus) track the sun.</ref><ref name="sunflowers"> <cite class="citation journal">Polikarpov, G.G. (1978). </cite><cite class="citation journal">"Sunflower's blooming floscule is a compass". ''Nature''. '''272''': 122. </cite><cite class="citation journal">Bibcode:[[bibcode:1978Natur.272..122P|1978Natur.272..122P]]. doi:[[doi:10.1038/272122c0|10.1038/272122c0]].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=Sunflower%27s+blooming+floscule+is+a+compass&rft.aufirst=G.G.&rft.aulast=Polikarpov&rft.date=1978&rft.genre=article&rft_id=info%3Abibcode%2F1978Natur.272..122P&rft_id=info%3Adoi%2F10.1038%2F272122c0&rft.jtitle=Nature&rft.pages=122&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.volume=272">&nbsp;</span></ref> In een eerder ontwikkelingsstadium, nog voordat de bloem verschijnt, volgen de knoppen wel de zon en de vaste richting waarin de bloeiende bloemen wijzen is een gevolg van dit proces.<ref><cite class="citation web">[https://www.sunflowernsa.com/all-about/faq/#11 "When the plant is in the bud stage, it tends to track the movement of the sun across the horizon.]</cite></ref> ==== Evolutie en paleontologie ==== * Het woord ''theorie'' in "de [[w:evolutietheorie|evolutietheorie]]" wil niet zeggen dat er in de wetenschap veel discussie is over de validiteit ervan; de concepten ''theorie'' en ''hypothese'' hebben specifieke betekenissen in de wetenschappelijke context. In alledaags gebruik kan ''theorie'' een ingeving of vermoeden betekenen, maar een wetenschappelijke theorie is een verzameling principes die ''observeerbare fenomenen'' in [[Naturalisme (filosofie)|natuurlijke]] termen uitlegt.<ref><cite class="citation web">[https://www.msu.edu/~pennock5/research/papers/Pennock_TeachingEvoNatureSci.pdf "Evolutionary Science and Society: Educating a New Generation (TOC)"] (PDF). </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://chandra.harvard.edu/chronicle/0308/theo/index.html "It Is Not Just a Theory.]</cite></ref> "Wetenschappelijke feiten en theorieën zijn niet categorisch uit elkaar te halen"<ref><cite class="citation book">Kuhn, Thomas S. (1996). </cite></ref> en de evolutietheorie is dus in dezelfde zin een theorie als de [[Zwaartekracht|zwaartekrachttheorie]].<ref><cite class="citation web">[https://evoled.dbs.umt.edu/lessons/miscon.htm#3 "Misconceptions about the Nature of Science"]. </cite></ref> * Evolutie tracht niet de oorsprong van het leven te verklaren<ref><cite class="citation web">[https://evolution.berkeley.edu/evolibrary/misconceptions_faq.php#a1 "Misconceptions about evolution - Berkeley.edu"]. </cite></ref> en ook niet de oorsprong en ontwikkeling van het heelal. Biologische evolutie beschrijft het proces waardoor diersoorten zich ontwikkelen en uiteindelijk elke levensvorm terugleidt tot een [[w:LUCA|universele gemeenschappelijke voorouder]], maar de theorie houdt zich niet in eerste instantie bezig met de oorsprong van het leven zelf,<ref><cite class="citation web">[https://evolution.berkeley.edu/evosite/misconceps/IAorigintheory.shtml "Understanding evolution - misconceptions; Berkeley.edu"]. </cite></ref> en behoort niet tot de oorsprong en [[w:Chronologie van het heelal|evolutie van het heelal]]. De evolutietheorie houdt zich bezig met de veranderingen in elkaar opvolgende generaties, nadat het leven al tot stand is gekomen.<ref><cite class="citation web">[https://www.talkorigins.org/faqs/faq-misconceptions.html "Five Major Misconceptions about Evolution"]. </cite></ref> Het wetenschappelijke model dat zich bezighoudt met de oorsprong van de eerste organismen uit organische of onorganische moleculen, heet [[w:abiogenese|abiogenese]] en de doorgaans meest geaccepteerde theorie over de oorsprong van het heelal is het [[w:Oerknal|Oerknal]]<nowiki/>model.[[Bestand:Aegyptopithecus_NT.jpg|miniatuur|Een reconstructie van de ''[[w:Aegyptopithecus|Aegyptopithecus]]'', een primaat van vóór de splitsing van de lijnen tussen mensen en [[apen van de Oude Wereld]] in de [[evolutie van de mens]].]] * Mensen stammen niet af van één van beide soorten chimpansees die nog in leven zijn.<ref><cite class="citation journal">Johnson, N. A.; Smith, J. J.; Pobiner, B.; Schrein, C. (Feb 2012). </cite></ref> Mensen en chimpansees delen echter wel een gemeenschappelijke voorouder.<ref><cite class="citation book">De Waal, Frans B. M (2002-10-15). </cite></ref><ref>William H. Calvin, 2002. </ref> De twee moderne soorten chimpansees ([[w:Chimpansee|chimpansees]] en [[w:Bonobo|bonobo's]]) zijn het nauwst verwant aan mensen. Sommige antropologen en primatologen beschrijven de mens als een ondersoort van de chimpansee.<ref>Jared M. Diamond, 2006 "The Third Chimpanzee: The Evolution and Future of the Human Animal ", HarperCollins Publishers</ref><ref><cite class="citation web">[https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9E0CEFDE1E3AF936A25750C0A964958260&sec=&spon=&pagewanted=all "Separating the Men From the Apes"]. ''nytimes.com''. </cite></ref> De [[w:recentste gemeenschappelijke voorouder]] van de mens en de andere levende soorten chimpansees, leefde zo'n 5 tot 8 miljoen jaar geleden.<ref name="pbs_evolution_faq"><cite class="citation web">[https://www.pbs.org/wgbh/evolution/library/faq/cat02.html#Q01 "Evolution: Frequently Asked Questions"]. </cite></ref> De vondst van een 4,4 miljoen jaar oude <span>[[w:Ardipithecus|''Ardipithecus'']], toont aan dat de voorouder op twee poten liep en dus niet op zijn knokkels</span>. Daarnaast was de voorouder kleiner, had hij langere ledematen en een kortere snuit dan de chimpansee. Chimpansees zijn niet primitief en hebben zich ook ontwikkeld sinds de afscheiding; ze zijn groter, agressiever en beter in klimmen geworden<ref name="NatGeo-News"><cite class="citation web">Perlman, David (July 12, 2001). </cite></ref> en hebben langere vingers.<ref>Sergio Almécija, Jeroen B. Smaers & William L. Jungers, [https://www.nature.com/ncomms/2015/150714/ncomms8717/full/ncomms8717.html The evolution of human and ape hand proportions], Nature Communications 6, Article number: 7717 (2015).</ref> Samen met de andere mensapen vormen mensen en chimpansees de familie ''[[w:Hominidae|Hominidae]]''. Deze groep heeft zich ontwikkeld uit een gemeenschappelijke voorouder samen met de [[w:apen van de Oude Wereld|apen van de Oude Wereld]], zo'n 40 miljoen jaar geleden.<ref><cite class="citation book">Hartwig, W. (2007). </cite></ref><ref><cite class="citation book" id="CITEREFGroves2005">Groves, C.P. (2005). </cite></ref> * Evolutie is niet een proces van minderwaardige naar superieure organismen en het zorgt ook niet per se voor een toename in complexiteit. Een populatie kan zich ontwikkelen tot zijnde simpeler, met een kleiner [[genoom]], maar dit is geen biologische devolutie.<ref><cite class="citation web">[https://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=is-the-human-race-evolvin "Is the human race evolving or devolving?"]</cite></ref><ref name="pmid11893328"><cite class="citation journal">Moran, Nancy A. (2002). </cite></ref> * [[w:Teleologie|Evolutie "plant" geen verbeteringen voor de overlevingskansen]] van een organisme.<ref><cite class="citation web">[https://evolution.berkeley.edu/evolibrary/misconceptions_faq.php#b1 "Misconceptions about natural selection and adaptation: ''Natural selection involves organisms 'trying' to adapt.''"]</cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://evolution.berkeley.edu/evolibrary/misconceptions_faq.php#b2 "Misconceptions about natural selection and adaptation: ''Natural selection gives organisms what they 'need.' '']</cite></ref> Het is bijvoorbeeld incorrect om de evolutie van een giraf te beschrijven als: "de nek van een giraf is met de tijd langer geworden omdat de giraffen bij hoge bomen moesten kunnen komen". Evolutie kan geen noodzaak inzien en daarop reageren; het is van zichzelf een doelloos proces. Een mutatie die zorgt voor langere nekken kan een dier beter van pas komen in een gebied met veel lange bomen dan in een gebied met veel lage bomen en kan er daardoor voor zorgen dat deze dieren beter overleven, waardoor ze hun gen voor lange nekken beter kunnen doorgeven. Hoge bomen veroorzaken de mutatie niet en kunnen er ook niet voor zorgen dat er een groter percentage dieren met lange nekken wordt geboren.<ref><cite class="citation web">[https://www.natureinstitute.org/pub/ic/ic10/giraffe.htm "The Giraffe's Short Neck"]. </cite></ref> In het voorbeeld van de giraf kan de evolutie van de lange nek net zo goed zijn gedreven door [[seksuele selectie]], ervan uitgaande dat de lange nekken een bijkomstige [[Seksuele dimorfie|seksuele karakteristiek]] is, waarmee mannetjes meer kans maken in het gevecht om de vrouwtjes.<ref name="sim1996"><cite class="citation journal">Simmons, R. E.; Scheepers, L. (1996). </cite></ref> De misvatting bestaat doordat veel mensen die weten hoe de evolutie werkt [[Teleologie|spreken over een doel]] om evolutie makkelijker uit te leggen (dit wordt soms de "doelmetafoor" genoemd);<ref name="Hanke2004"><cite class="citation book">Hanke, David (2004). </cite></ref> het is namelijk makkelijker om te zeggen "Dinosauriërs hebben mogelijk veren ontwikkeld om indruk te maken op vrouwtjes" dan "Veren zijn mogelijk geselecteerd toen deze opkwamen aangezien ze dinosauriërs een selectief voordeel gaven over hun niet-gevederde soortgenoten".<ref><cite class="citation journal">[https://www.newscientist.com/article/dn22428-dinosaurs-may-have-evolved-feathers-for-courtship.htmlNew "Scientist: "Dinosaurs may have evolved feathers for courtship""]. </cite></ref> * Mensen en [[dinosauriërs]] (behalve [[vogels]]) hebben nooit tegelijkertijd bestaan.<ref name="science_daily"><cite class="citation web">[https://www.sciencedaily.com/releases/2009/03/090312115133.htm "American Adults Flunk Basic Science"]. </cite></ref> De laatste niet-[[Vogels|vliegende]] dinosauriërs stierven <span>66</span> miljoen jaar geleden uit op de [[Krijt-Paleogeengrens|grens tussen het Krijt en het Paleogeen]], terwijl de eerste soort van het geslacht ''[[Homo (geslacht)|Homo]]'' (de mens) zo'n 2,3 tot 2,4 miljoen jaar geleden evolueerde. Dit betekent dat er een gat van 63 miljoen jaar zat tussen het uitsterven van de laatste niet-vliegende dinosauriër en de eerste mens. De mens leefde wel tegelijkertijd met de [[wolharige mammoet]] en [[sabeltandkatten]]—zoogdieren die vaak samen worden afgebeeld met mensen en dinosauriërs.<ref><cite class="citation web">[https://www.nationalgeographic.com.au/history/why-did-the-woolly-mammoth-die-out.aspx "Why Did the Woolly Mammoth Die Out?"]</cite></ref><br>[[Bestand:Palais_de_la_Decouverte_Tyrannosaurus_rex_p1050042.jpg|rechts|miniatuur|''[[Tyrannosaurus|Tyrannosaurus rex]]''. Niet-[[Vogels|vliegende]] [[dinosauriërs]] stierven uit op de [[Krijt-Paleogeengrens]].]] * [[Dinosauriërs]] stierven niet uit omdat ze niet goed aangepast waren of normale klimaatverandering niet aankonden, iets wat in oudere schoolboeken soms wordt beweerd. Dinosauriërs waren juist erg aangepast en zeer succesvol en stierven uit ten gevolge van een buitengewone gebeurtenis waardoor ook veel soorten planten, zoogdieren en zeedieren uitstierven.<ref name="MacLeod"><cite class="citation journal">MacLeod, N.; Rawson, P. F.; et al. (1997). </cite></ref> De meest genoemde oorzaak is de [[Inslagproces|asteroïde-inslag]] op het [[Yucatán (schiereiland)|schiereiland Yucatán]], op de [[Krijt-Paleogeengrens]].<ref name="Schulte10"><cite class="citation journal">Schulte P; Alegret L; Arenillas I; Arz JA; Barton PJ; Bown PR; Bralower TJ; Christeson GL; et al. (5 March 2010). </cite></ref> Niet alle dinosauriërs stierven op dat moment uit. Vogels hebben zich ontwikkeld uit kleine, gevederde [[theropoda]] in de [[Jura (periode)|Jura]] en hoewel de meeste dinosauriërfamilies uitstierven aan het einde van het [[Krijt (periode)|Krijt]], overleefden sommige vogels. Hierdoor maken afstammelingen van de dinosauriërs nog steeds deel uit van de moderne fauna.<ref><cite class="citation book">Padian K.; Chiappe L. M. (1997). </cite></ref> * [[Zoogdieren]] hebben zich niet ontwikkeld uit een moderne groep [[reptielen]]. Kort nadat de eerste reptielsoorten zich ontwikkelden, splitsten zij zich op in twee takken: de [[sauropsiden]] en [[synapsiden]].<ref>Coven, R (2000). </ref> De tweede lijn, die leidde tot de mens, begon zo'n 320 miljoen jaar geleden af te wijken van de eerste lijn, die leidde tot de moderne reptielen. Pas later begonnen de moderne reptielgroepen ([[lepidosauria]], [[schildpadden]] en [[krokodillen]]) zich op te splitsen. Zoogdieren zijn de enige afstammelingen van de synapsiden.<ref>Romer, A.S. & Parsons, T.S. (1977). </ref> === Computers === * Computers die draaien op [[OS X|macOS]] of [[Linux]] zijn niet immuun voor [[malware]] zoals [[Trojaans paard (computers)|Trojaanse paarden]] of [[Computervirus|computervirussen]]. Er is echter wel minder malware in omloop voor deze [[Besturingssysteem|besturingssystemen]], aangezien malware voor een specifiek besturingssysteem moet worden ontworpen en [[Microsoft Windows]] meer wordt gebruikt.<ref name="malware"> <cite class="citation journal">Broersma, Matthew (June 24, 2004). </cite><cite class="citation journal">[https://news.techworld.com/security/1798/mac-os-x-security-myth-exposed/ "Mac OS X Security Myth Exposed"]. ''TechWorld''. </cite><cite class="citation journal">[https://www.webcitation.org/5yyPTKBhT Archived] from the original on 2011-05-26.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=Mac+OS+X+Security+Myth+Exposed&rft.aufirst=Matthew&rft.aulast=Broersma&rft.date=2004-06-24&rft.genre=article&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.techworld.com%2Fsecurity%2F1798%2Fmac-os-x-security-myth-exposed%2F&rft.jtitle=TechWorld&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal">&nbsp;</span></ref> === Menselijk lichaam en gezondheid === [[Bestand:Korean_fans_closeup.jpg|miniatuur|Elektrische ventilators in Zuid-Korea hebben meestal een tijdschakelaar, omdat veel mensen de misvatting hebben dat je kunt sterven als je hem 's nachts aan laat staan.]] * Het is niet gevaarlijk om [[Slaapwandelen|slaapwandelaars]] wakker te maken. Iemand kan wel even verward of gedesoriënteerd zijn na het ontwaken, maar dit zorgt niet voor schade en is niet gevaarlijk. Slaapwandelaars kunnen zichzelf verwonden als ze over objecten struikelen of hun evenwicht verliezen tijdens het slaapwandelen. Dit soort verwondingen komen veel voor bij slaapwandelaars.<ref><cite class="citation web">Mersch, John, MD, FAAP. </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://www.sleepfoundation.org/article/sleep-related-problems/sleepwalking "Sleepwalking"]. </cite></ref> * In [[Zuid-Korea]] geloven veel mensen onterecht dat het slapen in een gesloten ruimte terwijl een [[ventilator]] aanstaat kan leiden tot [[ventilatordood]]. Volgens de Koreaanse regering kan "een ventilator die te lang aanstaat in bepaalde gevallen leiden tot de dood, ten gevolge van [[verstikking]], [[Hypothermie|onderkoeling]], of brand vanwege oververhitting."<ref><cite class="citation web">[https://www.esquire.com/news-politics/q-and-a/a5522/korean-fan-death-0209/ "Why Do Koreans Think Electric Fans Will Kill Them?"]</cite></ref> De Koreaanse consumentenbond heeft een veiligheidswaarschuwing uitgegeven waarin zij aanraadden ventilators op tijdschakelaars te zetten, de richting te veranderen en deuren open te laten. Zelfs veel medische professionals in Korea geloven in [[ventilatordood]]. Volgens Yeon Dong-su, decaan van de medische afdeling van de Universiteit van Kwandong University, "kan de temperatuur in de stroom van een ventilator zo laag worden dat iemand sterft aan de gevolgen van onderkoeling"<ref name="Hypothermia"> <cite class="citation pressrelease">[https://web.archive.org/web/20070927051420/https://english.cpb.or.kr/user/bbs/code02_detail.php?av_jbno=2006071800002 "Beware of Summer Hazards!"] </cite><cite class="citation pressrelease">(Press release). Korea Consumer Protection Board (KCPB). July 18, 2006. Archived from [https://english.cpb.or.kr/user/bbs/code02_detail.php?av_jbno=2006071800002 the original] on September 27, 2007<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation pressrelease"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">September 5,</span> 2009</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.btitle=Beware+of+Summer+Hazards%21&rft.date=2006-07-18&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fenglish.cpb.or.kr%2Fuser%2Fbbs%2Fcode02_detail.php%3Fav_jbno%3D2006071800002&rft.pub=Korea+Consumer+Protection+Board+%28KCPB%29&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> In werkelijkheid, verplaatst een ventilator lucht alleen, zonder de temperatuur significant te veranderen, om zweetverdamping te bevorderen. Een kamer zal niet kouder worden als een ventilator aan staat; in werkelijkheid zal de ruimte zelfs licht opgewarmd worden dankzij [[Rendement (energie)|energieverlies]] van de motor en [[viscositeit]]. * Eten binnen een uur voor het zwemmen verhoogt het risico op [[spierkramp]] of verdrinking niet. In een onderzoek is wel een relatie aangetoond tussen alcoholconsumptie en verdrinking, maar er is geen bewijs dat dit ook geldt voor maagkrampen of voedselconsumptie.<ref><cite class="citation news">O'Connor, Anahad (June 28, 2005). </cite></ref> * [[Verdrinking]] is vaak onopvallend voor toeschouwers.<ref name="Vittone"><cite class="citation web">Vittone, Mario. </cite></ref> In de meeste gevallen kan een persoon zijn/haar armen niet opsteken of geluid maken, dankzij de instinctieve verdrinkingsreactie.<ref name="Vittone"><cite class="citation web">Vittone, Mario. </cite></ref> Zwaaien en schreeuwen ("waternood") zijn tekenen van problemen, maar het is niet betrouwbaar: de meeste slachtoffers die een instinctieve verdrinkingsreactie vertonen van tevoren geen tekenen van nood.<ref><cite class="citation book">Fletemeyer, John R.; Pia (Chapter author) (1999). </cite></ref> * Menselijk bloed in de [[Ader (anatomie)|aderen]] is niet blauw. Bloed is altijd rood, dankzij [[hemoglobine]]. Zuurstofarm bloed heeft een diepe rode kleur, terwijl zuurstofrijk bloed een lichte kersrode kleur heeft. Deze misvatting bestaat vanwege twee redenen: (1) Aderen onder de huid lijken blauw. Dit komt door verschillende redenen die slechts in lichte mate afhankelijk zijn van de kleur van het bloed, waaronder ondergrondse verstrooiing van het licht onder de huid en menselijke kleurwaarneming. (2) Veel diagrammen gebruiken kleuren om de verschillen tussen aderen (vaak blauw) en [[Slagader|slagaders]] (vaak rood) aan te geven.<ref name="blood"> <cite class="citation journal">Kienle, Alwin; Lothar Lilge; I. Alex Vitkin; Michael S. Patterson; Brian C. Wilson; Raimund Hibst; Rudolf Steiner (March 1, 1996). </cite><cite class="citation journal">[https://www.imt.liu.se/edu/courses/TBMT36/pdf/blue.pdf "Why do veins appear blue?] [https://www.imt.liu.se/edu/courses/TBMT36/pdf/blue.pdf A new look at an old question"] (PDF). ''Applied Optics''. '''35''' (7): 1151–60. Bibcode:[[bibcode:1996ApOpt..35.1151K|1996ApOpt..35.1151K]]. doi:[[doi:10.1364/AO.35.001151|10.1364/AO.35.001151]]. </cite><cite class="citation journal">PMID&nbsp;[//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21085227 21085227].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=Why+do+veins+appear+blue%3F+A+new+look+at+an+old+question&rft.au=Brian+C.+Wilson&rft.aufirst=Alwin&rft.au=I.+Alex+Vitkin&rft.aulast=Kienle&rft.au=Lothar+Lilge&rft.au=Michael+S.+Patterson&rft.au=Raimund+Hibst&rft.au=Rudolf+Steiner&rft.date=1996-03-01&rft.genre=article&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.imt.liu.se%2Fedu%2Fcourses%2FTBMT36%2Fpdf%2Fblue.pdf&rft_id=info%3Abibcode%2F1996ApOpt..35.1151K&rft_id=info%3Adoi%2F10.1364%2FAO.35.001151&rft_id=info%3Apmid%2F21085227&rft.issue=7&rft.jtitle=Applied+Optics&rft.pages=1151-60&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.volume=35">&nbsp;</span></ref> * Blootstelling aan een [[vacuüm]], of het ondergaan van [[explosieve decompressie]], zorgt er niet voor dat het lichaam ontploft, of dat lichaamssappen gaan koken. (Vloeistoffen in de mond en longen gaan wel koken op hoogtes boven de [[limiet van Armstrong]].) Het zal echter wel leiden tot [[Bewustzijn|bewusteloosheid]] zodra het lichaam de aanwezige voorraad zuurstof heeft opgemaakt, gevolgd door dood als gevolg van [[Hypoxie (medisch)|hypoxie]] binnen enkele minuten.<ref name="hypoxia"> <cite class="citation web">[https://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/970603.html "If you don't try to hold your breath, exposure to space for half a minute or so is unlikely to produce permanent injury.]</cite><cite class="citation web">[https://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/970603.html Holding your breath is likely to damage your lungs, ... but theory predicts – and animal experiments confirm – that otherwise, exposure to vacuum causes no immediate injury. You do not explode. Your blood does not boil. You do not freeze.] [https://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/970603.html You do not instantly lose consciousness"]. NASA ''Ask an Astrophysicist''. </cite><cite class="citation web">[https://www.webcitation.org/68Aef3glC Archived] from the original on 2012-06-04.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.btitle=If+you+don%27t+try+to+hold+your+breath%2C+exposure+to+space+for+half+a+minute+or+so+is+unlikely+to+produce+permanent+injury.+Holding+your+breath+is+likely+to+damage+your+lungs%2C+...+but+theory+predicts+%93+and+animal+experiments+confirm+%93+that+otherwise%2C+exposure+to+vacuum+causes+no+immediate+injury.+You+do+not+explode.+Your+blood+does+not+boil.+You+do+not+freeze.+You+do+not+instantly+lose+consciousness&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fimagine.gsfc.nasa.gov%2Fdocs%2Fask_astro%2Fanswers%2F970603.html&rft.pub=NASA+%27%27Ask+an+Astrophysicist%27%27&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> * Een dieet heeft weinig invloed op [[Ontgiften|ontgifting]] van het lichaam. Veel mensen geloven dat het volgen van bepaalde diëten dit proces kunnen versnellen en het lichaam kunnen helpen stoffen uit te stoten die het lichaam zelf niet kwijt kan raken.<ref name="Quackwatch"><cite class="citation web">Barrett, Stephen (2011-06-08). </cite></ref><ref name="WebMD"><cite class="citation web">[https://www.webmd.com/diet/features/detox-diets-cleansing-body-feature "Detox Diets: Cleansing the Body"]. </cite></ref><ref><cite class="citation web">Wanjek, Christopher (8 August 2006). </cite></ref><ref><cite class="citation web">Kovacs, Jenny Stamos (8 February 2007). </cite></ref> Gifstoffen worden verwijderd door de lever en nieren.<ref name="Mayo Clinic Website">Compare: <cite class="citation web">Zeratsky, Katherine (2012-04-21). </cite></ref> ==== Zintuigen ==== [[Bestand:Taste_buds.svg|miniatuur|Een incorrecte weergave van de tong, waar zones worden aangegeven waar [[Smaak (zintuig)|bitter]] (1), [[Smaak (zintuig)|zuur]] (2), [[Smaak (zintuig)|zout]] (3) en [[Zoet (smaak)|zoet]] (4) wordt geproefd. In werkelijkheid kunnen alle zones elke smaak proeven.]] * Alle verschillende [[Smaak (zintuig)|smaken]] kunnen op elke plek van de [[Tong (anatomie)|tong]] waargenomen worden door [[Smaakpapil|smaakpapillen]],<ref><cite class="citation journal">Huang AL, Chen X, Hoon MA, et al. </cite></ref> met lichtelijke toename in gevoeligheid op verschillende plekken verschillend per persoon. Het is dus niet waar dat specifieke smaken alleen kunnen worden geproefd op bepaalde plekken op de tong.<ref><cite class="citation web">[https://www.asha.org/Publications/leader/2002/021022/f021022a.htm "Beyond the Tongue Map"]. </cite></ref> De originele tongkaart is gebaseerd op een verkeerde vertaling van een Duits proefschrift<ref>Hänig, David P., 1901. </ref> van Edwin Boring. Bovendien is men het er tegenwoordig veelal over eens dat er vijf primaire smaken bestaan. Naast bitter, [[Smaak (zintuig)|zuur]], zout en [[Zoet (smaak)|zoet]], hebben mensen ook papillen voor [[umami]], een zoute, vleesachtige smaak.<ref name="taste"> <cite class="citation book">Campbell-Platt, Geoffrey (2009). </cite><cite class="citation book">[https://books.google.com/?id=E7GXHploJasC&lpg=PA31&pg=PA31 ''Food Science and Technology'']. Wiley. p.&nbsp;31. {{ISBN|978-0-632-06421-2}}<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation book"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">January 5,</span> 2011</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.aufirst=Geoffrey&rft.aulast=Campbell-Platt&rft.btitle=Food+Science+and+Technology&rft.date=2009&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DE7GXHploJasC%26lpg%3DPA31%26pg%3DPA31&rft.isbn=978-0-632-06421-2&rft.pages=31&rft.pub=Wiley&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> * Mensen hebben meer dan de vaak genoemde vijf [[Zintuig|zintuigen]]. Het aantal zintuigen varieert van 5 tot 20, afhankelijk van de categorisaties. Naast [[Zien|zicht]], [[Reukzin|reuk]], [[Smaak (zintuig)|smaak]], [[Tastzin|tast]] en [[gehoor]], geïdentificeerd door [[Aristoteles]], kunnen mensen balans en versnelling ([[Equilibrioception|equilibrioceptie]]), pijn ([[nociceptie]]), lichaam- en ledemaatpositionering ([[proprioceptie]]) en relatieve temperatuur ([[Thermoceptie|thermocaptie]]) waarnemen.<ref><cite class="citation web">Cerretani, Jessica (Spring 2010). </cite></ref> Andere zintuigen die soms worden genoemd zijn tijd, jeuk, druk, honger, dorst, volheid van de maag, behoefte te urineren, behoefte te poepen en de [[koolstofdioxide]]<nowiki/>niveau's in het bloed.<ref><cite class="citation web">[https://health.howstuffworks.com/mental-health/human-nature/perception/question242.htm "How many senses does a human being have?"]</cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://www.cliffsnotes.com/study_guide/Human-Senses.topicArticleId-8741,articleId-8725.html "Biology: Human Senses"]. </cite></ref> ==== Huid en haar ==== * [[Rimpel (huid)|Door water veroorzaakte rimpels]] worden niet veroorzaakt doordat de huid water opneemt en opzwelt.<ref><cite class="citation news">Botcharova, Maria (January 10, 2013). </cite></ref> Ze ontstaan door het [[Autonoom zenuwstelsel|autonome zenuwstelsel]], dat gelokaliseerde [[vasoconstrictie]] uitlokt in reactie op de natte huid, waardoor de rimpels ontstaan. Dit is mogelijk ontstaan om primaten beter grip te geven op gladde, natte oppervlakken,<ref><cite class="citation journal">Changizi, Mark; Weber, Romann; Kotecha, Ritesh; Palazzo, Joseph (2011). </cite></ref><ref><cite class="citation journal">Kareklas, Kyriacos; Nettle, Daniel; Smulders, Tom V. (April 23, 2013). </cite></ref> al is gebleken uit een studie uit 2014 dat de gerimpelde vingertoppen er niet voor zorgden dat natte voorwerpen makkelijker te gebruiken waren.<ref name="Haseleu"><cite class="citation journal">Haseleu, Julia; Omerbašić, Damir; Frenzel, Henning; Gross, Manfred; Lewin, Gary R. (2014). </cite></ref> * [[Scheren]] zorgt er niet voor dat [[terminaal haar]] dikker, grover of donkerder teruggroeit. Het haar wordt alleen wijder en voelt grover. De misvatting komt doordat haar dat nooit is geknipt een taps toegelopen eind heeft, terwijl geknipte haren een bot einde hebben en daardoor ''breder'' zijn. Hierdoor lijken de haren dikker. Het feit dat korte haren "harder" (minder flexibel) zijn dan lange haren draagt ook bij aan dit gevoel.<ref name="shaving"> <cite class="citation web">[https://snopes.com/oldwives/hairgrow.asp "Shaved Hair Grows Darker"]. snopes.com. </cite><cite class="citation web">[https://web.archive.org/web/20140101222541/https://www.mayoclinic.com/health/hair-removal/an00638 Archived] from the original on 2014-01-01<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation web"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">August 29,</span> 2009</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.btitle=Shaved+Hair+Grows+Darker&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fsnopes.com%2Foldwives%2Fhairgrow.asp&rft.pub=snopes.com&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> * Haar en vingernagels groeien niet door nadat iemand sterft. De huid droogt op en trekt zich terug van de bases van haar en nagels, waardoor het lijkt alsof deze groeien.<ref><cite class="citation book">Graham-Brown, Robin; Tony Burns (2007). </cite></ref> * Haarverorgingsproducten kunnen gespleten haarpunten en beschadigd haar niet daadwerkelijk "repareren". Ze kunnen er wel voor zorgen dat de schade überhaupt niet optreedt en ze kunnen ervoor zorgen dat het gerepareerd lijkt door de punten als het ware te lijmen. Hierdoor lijkt het haar in betere toestand.<ref name="HairCare"> [https://beauty.about.com/library/bltips531.htm About.com Beauty.about.com]</ref> * Het [[Rood haar|gen voor rood haar is niet aan het uitsterven]]. In augustus 2007 werd volop gerapporteerd dat het gen zou uitsterven, mogelijk zelfs vóór 2060, omdat het gen [[Dominant (genetica)|recessief]] is. Hoewel roodharigen mogelijk zeldzamer kunnen worden (gemengde huwelijken waar één ouder het roodharigengen niet draagt zal bijvoorbeeld resulteren in kinderen zonder rood haar, maar mogelijk met enkele roodharige kleinkinderen), zullen roodharigen niet uitsterven tenzij iedereen met het gen sterft of zich niet weet voort te planten.<ref><cite class="citation web">Silverman, Jacob. </cite></ref> De misconceptie bestaat al sinds 1865 en komt keer op keer terug in de media.<ref><cite class="citation news">Kruszelnicki, Karl S. (November 25, 2008). </cite></ref> ==== Voeding ==== * Acht glazen, of twee tot drie liter water zijn niet benodigd om gezond te blijven.<ref name="Eightglasses"> <cite class="citation journal">Valtin, Heinz (2002). </cite><cite class="citation journal">[https://ajpregu.physiology.org/content/283/5/R993.short ""Drink at least eight glasses of water a day." Really? Is there scientific evidence for "8 × 8"?"]. ''American Journal of Physiology. Regulatory, Integrative and Comparative Physiology''. '''283''' (5): R993–R1004. doi:[[doi:10.1152/ajpregu.00365.2002|10.1152/ajpregu.00365.2002]]. PMID&nbsp;[//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12376390 12376390]. </cite><cite class="citation journal">[https://web.archive.org/web/20131214121522/https://www.health.com/health/article/0,,20411087,00.html Archived] from the original on 2013-12-14.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=%22Drink+at+least+eight+glasses+of+water+a+day.%22+Really%3F+Is+there+scientific+evidence+for+%228+%C3%97+8%22%3F&rft.au=Valtin%2C+Heinz&rft.date=2002&rft.genre=article&rft_id=http%3A%2F%2Fajpregu.physiology.org%2Fcontent%2F283%2F5%2FR993.short&rft_id=info%3Adoi%2F10.1152%2Fajpregu.00365.2002&rft_id=info%3Apmid%2F12376390&rft.issue=5&rft.jtitle=American+Journal+of+Physiology.+Regulatory%2C+Integrative+and+Comparative+Physiology&rft.pages=R993-R1004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.volume=283">&nbsp;</span></ref> De hoeveelheid water die iemand nodig heeft, verschilt per persoon (gewicht), hoeveelheid inspanning, kleding en omgeving (hitte en vochtigheid). Water hoeft daarnaast ook niet per se in pure vorm te worden gedronken, maar kan ook worden opgenomen uit vloeistoffen, zoals sappen, thee, melk, soep, etc. en uit voedsel, waaronder vruchten en groenten.<ref name="Eightglasses"> <cite class="citation journal">Valtin, Heinz (2002). </cite><cite class="citation journal">[https://ajpregu.physiology.org/content/283/5/R993.short ""Drink at least eight glasses of water a day." Really? Is there scientific evidence for "8 × 8"?"]. ''American Journal of Physiology. Regulatory, Integrative and Comparative Physiology''. '''283''' (5): R993–R1004. doi:[[doi:10.1152/ajpregu.00365.2002|10.1152/ajpregu.00365.2002]]. PMID&nbsp;[//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12376390 12376390]. </cite><cite class="citation journal">[https://web.archive.org/web/20131214121522/https://www.health.com/health/article/0,,20411087,00.html Archived] from the original on 2013-12-14.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=%22Drink+at+least+eight+glasses+of+water+a+day.%22+Really%3F+Is+there+scientific+evidence+for+%228+%C3%97+8%22%3F&rft.au=Valtin%2C+Heinz&rft.date=2002&rft.genre=article&rft_id=http%3A%2F%2Fajpregu.physiology.org%2Fcontent%2F283%2F5%2FR993.short&rft_id=info%3Adoi%2F10.1152%2Fajpregu.00365.2002&rft_id=info%3Apmid%2F12376390&rft.issue=5&rft.jtitle=American+Journal+of+Physiology.+Regulatory%2C+Integrative+and+Comparative+Physiology&rft.pages=R993-R1004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.volume=283">&nbsp;</span></ref> * [[Tafelsuiker|Suiker]] veroorzaakt geen [[ADHD|hyperactiviteit]] in kinderen.<ref name="festive myths"><cite class="citation journal">Vreeman R. C.; Carroll A.E. (2008). </cite></ref><ref name="MedicalMythsUniversityOfArkansasMedicalSciences"><cite class="citation web">[https://www.uamshealth.com/?id=877&sid=1 "Medical Myths – University of Arkansas Medical Sciences"]. </cite></ref> [[Dubbelblind|Dubbelblinde studies]] hebben geen verschillen gevonden tussen kinderen met suikervrij en kinderen met suikerrijke diëten, zelfs niet studies die zich specifiek richtten op ADHD of kinderen die als gevoelig voor suiker worden gezien.<ref><cite class="citation book">Fullerton-Smith, Jill (2007). </cite></ref> * [[Alcoholische drank|Alcoholische dranken]] maken het lichaam niet warmer.<ref name="AlcoholicBeverages"> <cite class="citation news">Brandstadt, William G. (December 19, 1967). </cite><cite class="citation news">[https://news.google.com/newspapers?id=kG5BAAAAIBAJ&sjid=QKkMAAAAIBAJ&pg=5953,3984482 "Popular Misconceptions Regarding Intoxication"]. ''Middlesboro Daily News''<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation news"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">January 13,</span> 2011</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=Popular+Misconceptions+Regarding+Intoxication&rft.aufirst=William+G.&rft.aulast=Brandstadt&rft.date=1967-12-19&rft.genre=article&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.google.com%2Fnewspapers%3Fid%3DkG5BAAAAIBAJ%26sjid%3DQKkMAAAAIBAJ%26pg%3D5953%2C3984482&rft.jtitle=Middlesboro+Daily+News&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal">&nbsp;</span></ref> De reden dat alcoholische dranken een warm gevoel veroorzaken, komt doordat de aderen uitzetten en zo zenuweinden vlak onder het huidoppervlak stimuleren met een toestroom aan warm bloed. Dit kan juist leiden tot een lagere lichaamstemperatuur, omdat de hitte zo makkelijker kwijt geraakt kan worden aan een koude omgeving.<ref><cite class="citation web">[https://firstaid.about.com/od/heatcoldexposur1/f/07_alcohol_warm.htm "Alcohol for Warmth"]. </cite></ref> * Alcohol doodt niet per se hersencellen.<ref name="StudyFindsAlcoholDoesntKillOffBrainCells"><cite class="citation news">[https://www.news.com.au/study-finds-alcohol-doesnt-kill-off-brain-cells/story-e6frfkp9-1111113923217 "Study finds alcohol doesn't kill off brain cells &#x7C; News.com.au"]. </cite></ref> Alcohol kan echter wel ''indirect'' tot het afsterven van hersencellen leiden, op twee manieren: (1) In mensen die chronisch veel alcohol drinken heeft het brein zich aangepast aan de effecten van alcohol, waardoor een plotselinge stop kan leiden tot [[excitotoxiciteit]]. Hierdoor kunnen op verschillende plekken hersencellen afsterven.<ref><cite class="citation journal">Lovinger, D. M. (1993). </cite></ref> (2) In alcoholisten die het grootste deel van hun dagelijkse calorieën binnen krijgen door alcohol, kan een tekort aan [[thiamine]] het [[syndroom van Korsakov]] veroorzaken. Dit syndroom ontstaat als gevolg van ernstige hersenschade.<ref><cite class="citation journal">Kopelman M. D.; Thomson A.D.; Guerrini I.; Marshall E.J. (2009). </cite></ref> * Een vegetarisch of [[Veganisme|veganistisch]] dieet kan genoeg proteïne leveren voor een gezonde voeding.<ref name="DefendingVeganDiet"><cite class="citation journal">Webb, Densie (September 2010). </cite></ref><ref name="vegan"> <cite class="citation web">Matthews, Jessica (November 4, 2009). </cite><cite class="citation web">[https://www.acefitness.org/blog/86/are-vegetarian-diets-safe/ "Are vegetarian diets safe?"]. ''Ask the Expert''. American Council on Exercise. [https://web.archive.org/web/20130106231722/https://www.acefitness.org/blog/86/are-vegetarian-diets-safe Archived] from the original on 2013-01-06<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation web"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">March 9,</span> 2011</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=Are+vegetarian+diets+safe%3F&rft.aufirst=Jessica&rft.aulast=Matthews&rft.date=2009-11-04&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.acefitness.org%2Fblog%2F86%2Fare-vegetarian-diets-safe%2F&rft.jtitle=Ask+the+Expert&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal">&nbsp;</span></ref> De gebruikelijke proteïne-inname van ovo-lacto [[vegetariërs]] en veganisten voldoet en overschrijdt de minimale aanbevolen hoeveelheid.<ref name="DieticiansGuide"><cite class="citation book">Messina, Virginia; Reed Mangles; Mark Messina (2004). </cite></ref> Een veganistisch dieet dient echter wel [[Voedingssupplement|aangevuld]] te worden met [[Cobalamine|vitamin B₁₂]] voor optimale gezondheid.<ref name="DefendingVeganDiet"><cite class="citation journal">Webb, Densie (September 2010). </cite></ref> * Het duurt geen zeven jaar om [[Kauwgom|doorgeslikte kauwgom]] te verteren. Kauwgom is voor het grootste deel onverteerbaar en beweegt zich even snel door de spijsvertering als andere materie.<ref><cite class="citation web">Matson, John (October 11, 2007). </cite></ref><ref>"Claim: Chewing gum takes seven years to pass through the digestive system; FALSE https://www.snopes.com/oldwives/chewgum.asp</ref> * Er is geen bewijs dat sterk gekruid eten of koffie leidt tot de ontwikkeling van [[Maagzweer|maagzweren]].<ref><cite class="citation book">Raphael Rubin; David S. Strayer; Emanuel Rubin; Gonzalo Aponte, eds. (2012). </cite></ref> * Van [[spinazie]] wordt vaak gedacht dat het buitengewoon veel [[IJzer (voeding)|ijzer]] bevat in vergelijking met andere groenten. Dit misverstand is mogelijk ooit ontstaan doordat de resultaten van een onderzoek met gedroogde spinazie op verse spinazie toegepast werden, of doordat er een komma op de verkeerde plek werd gezet.<ref>Norbert F. Pötz, [https://www.spiegel.de/spiegel/spiegelspecial/d-40857977.html?name=Kopf+und+Bauch "Kopf und Bauch", SPIEGEL special, 5/2005 (Juni 2005), p. 6]</ref><ref>D. Hermes, [https://www.mu-luebeck.de/aktuelles/pdfldateien/focmul20074.pdf "Die Wissenschaft hat festgestellt - Medizinische Irrtümer und ihre Folgen im Spiegel der Zeit", FOCUS MUL 24, Heft 4 (2007), p. 225]</ref> ==== Menselijke seksualiteit ==== * Er is geen fysiologisch bewijs dat waar is dat het slecht is om seks te hebben in de dagen voorafgaand aan een sportevenement en dat dit zou leiden tot een afname in prestatie.<ref><cite class="citation web">[https://www.nature.com/news/2006/060609/full/news060605-16.html "Sex before the big game?"]</cite></ref> Sterker nog, seks voorafgaand aan sportactiviteiten kan [[testosteron]] in mannen verhogen, wat de prestatie mogelijk beter kan maken.<ref><cite class="citation web">[https://news.nationalgeographic.com/news/2006/02/0222_060222_sex.html "Sex and Sports: Should Athletes Abstain Before Big Events?"]</cite></ref> * Zwangerschappen na seks tussen [[Neef-nichthuwelijk|directe neven en nichten]] gaan niet gepaard met een serieus risico voor geboorteafwijkingen:<ref name="kershaw"><cite class="citation news">Kershaw, Sarah (November 26, 2009). </cite></ref> 5-6%, ongeveer gelijk aan het risico voor een 40-jarige vrouw,<ref name="kershaw"><cite class="citation news">Kershaw, Sarah (November 26, 2009). </cite></ref><ref name="Bennett"><cite class="citation journal">Bennett, Robin L.; Motulsky, Arno G.; Bittles, Alan; Hudgins, Louanne; Uhrich, Stefanie; Doyle, Debra Lochner; Silvey, Kerry; Scott, C. Ronald; Cheng, Edith; McGillivray, Barbara; Steiner, Robert D.; Olson, Debra (2002). </cite></ref> vergeleken met een normaal risico van 3-4%.<ref name="Bennett"><cite class="citation journal">Bennett, Robin L.; Motulsky, Arno G.; Bittles, Alan; Hudgins, Louanne; Uhrich, Stefanie; Doyle, Debra Lochner; Silvey, Kerry; Scott, C. Ronald; Cheng, Edith; McGillivray, Barbara; Steiner, Robert D.; Olson, Debra (2002). </cite></ref> ==== Brein ==== [[Bestand:Gyrus_Dentatus_40x.jpg|rechts|miniatuur|Golgi [[Zenuwcel|neuronen]] in menselijk hippocampusweefsel. Veel mensen denken dat mensen geen nieuwe hersencellen kunnen aanmaken, maar er is bewijs dat sommige neuronen zich kunnen vormen in het brein.]] * Mentale vaardigheden zijn niet compleet gescheiden in de linker- en rechter[[hersenhelft]].<ref name="Westen 2006">Westen et al. 2006 "Psychology: Australian and New Zealand edition" John Wiley p.107</ref> Sommige vaardigheden, zoals [[spraak]] en [[taal]] (bv. [[Gebied van Broca|centrum van Broca]], [[Gebied van Wernicke|centrum van Wernicke]]) activeren [[Lateralisatie|één hersenhelft sterker dan de ander]] in bepaalde taken. Als een hersenhelft op jonge leeftijd beschadigd raakt, kunnen deze functies vaak gedeeltelijk of volledig door de andere hersenhelft worden overgenomen (zie [[neurale plasticiteit]]). Andere vaardigheden, zoals [[Somatisch zenuwstelsel|beweging]], geheugen en redenatie, worden door beide hersenhelften uitgevoerd.<ref><cite class="citation journal">Goswami, U (2006). </cite></ref> * Het is niet waar dat alle hersencellen die iemand ooit zal hebben zijn gevormd tegen tweede levensjaar, hoewel dit tot 1998 door medische experts werd geloofd.<ref><cite class="citation journal">Eriksson, Gage; et al. (1998). </cite></ref><ref><cite class="citation journal">Gross C. G. (2000). </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://www.brainfacts.org/about-neuroscience/ask-an-expert/articles/2012/are-you-born-with-all-your-brain-cells-or-do-you-grow-new-ones/ "Are you born with all your brain cells, or do you grow new ones?"]</cite></ref> Men weet nu dat nieuwe [[Zenuwcel|zenuwcellen]] kunnen worden aangemaakt in bepaalde delen van het postnatale brein. Onderzoekers hebben dit waargenomen in [[vogels]],<ref><cite class="citation journal">Goldman S. A.; Nottebohm F. (April 1983). </cite></ref> [[apen van de Oude Wereld]]<ref><cite class="citation journal">Gould, E; Reeves, AJ; Fallah, M; Tanapat, P; Gross, CG; Fuchs, E (1999). </cite></ref> en mensen.<ref><cite class="citation journal">Eriksson, Peter S.; Perfilieva, Ekaterina; Björk-Eriksson, Thomas; Alborn, Ann-Marie; Nordborg, Claes; Peterson, Daniel A.; Gage, Fred H. (1998). </cite></ref> Volwassen exemplaren van deze soorten behouden multipotente (zie [[celpotentie]]) neurale stamcellen in de [[zijventrikels]] en de [[gyrus dentatus]].<ref><cite class="citation journal">Reh, Thomas A.; Ponti, Giovanna; Peretto, Paolo; Bonfanti, Luca (2008). </cite></ref><ref><cite class="citation journal">Zhao, Chunmei; Deng, Wei; Gage, Fred H. (2008). </cite></ref> De nieuwgeboren zenuwcellen die daar aangemaakt worden, migreren respectievelijk naar de [[bulbus olfactorius]] en de rest van de gyrus dentatus en men denkt dat ze integreren in bestaande neurale circuits. De functie en fysiologische betekenis van deze zenuwcellen blijft vooralsnog onduidelijk. Sommige studies suggereren dat nieuwe zenuwcellen ook worden aangemaakt in de [[neocortex]],<ref><cite class="citation journal">Gould, E; Reeves, AJ; Graziano, MS; Gross, CG (1999). </cite></ref><ref><cite class="citation journal">Zhao, M; Momma, S; Delfani, K; Carlen, M; Cassidy, RM; Johansson, CB; Brismar, H; Shupliakov, O; et al. (2003). </cite></ref><ref><cite class="citation journal">Shankle, WR; Rafii, MS; Landing, BH; Fallon, JH (1999). </cite></ref> maar dit staat niet vast.<ref name="pmid11826088"><cite class="citation journal">Rakic, P (2002). </cite></ref> * Vaccinaties veroorzaken geen [[autisme]] of [[autismespectrum]] stoornissen. Hoewel [[BMR-vaccin|frauduleus onderzoek]] van Andrew Wakefield stelde een connectie te hebben gevonden, is de connectie nooit gevonden bij herhalingen van het onderzoek en later bleek de studie van Wakefield te zijn gemanipuleerd.<ref><cite class="citation web">[https://www.bmj.com/content/342/bmj.c7452.full "British Medical Journal: Wakefield's article linking MMR vaccine and autism was fraudulent"]. </cite></ref> * Mensen gebruiken niet slechts 10% van hun brein. Het klopt dat slechts een klein deel van de zenuwcellen tegelijk actief vuren, maar de inactieve zenuwcellen zijn ook belangrijk.<ref><cite class="citation web">[https://www.snopes.com/science/stats/10percent.asp "Snopes on brains"]. </cite></ref><ref><cite class="citation journal">Radford, Benjamin (March–April 1999). </cite></ref> Deze misvatting wordt vaak aangehaald, al sinds het begin van de 20ste eeuw. Mogelijk is het te danken aan het feit dat de uitspraak eerst metaforisch is gebruikt.<ref name="beyersteinbrain"><cite class="citation book">Beyerstein, Barry L. (1999). </cite></ref> * Alle mensen leren fundamenteel op dezelfde manier.<ref name="neuromyth"><cite class="citation journal">Howard-Jones, Paul A. (1 December 2014). </cite></ref> Er is geen bewijs dat mensen verschillende [[leerstijlen]] hebben,<ref name="neuromyth"><cite class="citation journal">Howard-Jones, Paul A. (1 December 2014). </cite></ref> noch dat het aanpassen van lesmethoden aan de individuele leerstijlen zorgt tot beter behoud van informatie.<ref><cite class="citation book">Coffield, Frank; et al. (2004). </cite></ref> ==== Ziekte ==== [[Bestand:Bombina_bombina_1_(Marek_Szczepanek).jpg|miniatuur|De bulten op een pad zijn geen wratten en kunnen daarom geen wratten veroorzaken bij mensen.]] * Het drinken van melk of nuttigen van andere [[Zuivel|zuivelproducten]] zorgt niet voor een verhoogde [[slijm]]<nowiki/>productie.<ref><cite class="citation journal">Pinnock, CB; Graham, NM; Mylvaganam, A; Douglas, RM (1990). </cite></ref><ref><cite class="citation book">Patricia Queen Samour; Kathy King Helm (2005). </cite></ref> Deze producten hoeven dus niet te worden vermeden in geval van griep of [[verkoudheid]]. * Mensen kunnen geen wratten krijgen van [[padden]] of andere dieren; de bulten op een pad zijn geen wratten.<ref><cite class="citation web">[https://www.londondrugs.com/Cultures/en-US/FocusOnHealth/Fall2002/Warts.htm "Putting an End to Warts"]. </cite></ref> [[Wrat|Wratten]] op de menselijke huid worden veroorzaakt door virussen die uniek zijn voor mensen ([[humaan papillomavirus]]). * Noch het kraken van de knokkels, noch het sporten in goede conditie kan [[artrose]] veroorzaken.<ref><cite class="citation journal">Bosomworth NJ (September 2009). </cite></ref><ref><cite class="citation journal">Deweber, K; Olszewski, M; Ortolano, R (Mar–Apr 2011). </cite></ref> * Het eten van noten, popcorn of zaden leidt niet tot een verhoogd risico voor [[diverticulitis]].<ref><cite class="citation news">Atkins, William. </cite></ref> Deze soorten voedsel hebben mogelijk juist een beschermend effect.<ref><cite class="citation journal">Weisberger, L; Jamieson, B (July 2009). </cite></ref> * [[Stress]] speelt een relatief kleine rol in [[hypertensie]].<ref name="stress"><cite class="citation journal">Marshall, IJ; Wolfe, CD; McKevitt, C (July 9, 2012). </cite></ref> Specifieke ontspanningstherapieën worden niet ondersteund door wetenschappelijk bewijs.<ref name="Relax2006"><cite class="citation journal">Dickinson, HO; Mason, JM; Nicolson, DJ; Campbell, F; Beyer, FR; Cook, JV; Williams, B; Ford, GA (February 2006). </cite></ref> ''Acute'' stress is wel in verband gebracht met een ''tijdelijke'' toename van de bloeddruk.<ref name="stress"><cite class="citation journal">Marshall, IJ; Wolfe, CD; McKevitt, C (July 9, 2012). </cite></ref> Uit observatiestudies is wel een mogelijk verband gebleken tussen chronische stress en een langdurige verhoogde bloeddruk.<ref name="stress"><cite class="citation journal">Marshall, IJ; Wolfe, CD; McKevitt, C (July 9, 2012). </cite></ref> Vanuit medisch oogpunt speelt stress een kleine rol in hypertensie, terwijl veel studies onder leken juist uit heeft gewezen dat mensen denken dat het de belangrijkste oorzaak ervan is.<ref name="stress"><cite class="citation journal">Marshall, IJ; Wolfe, CD; McKevitt, C (July 9, 2012). </cite></ref> * In mensen die [[Verkoudheid|verkouden]] zijn kan de kleur van het [[sputum]] of de nasale afscheiding variëren van doorzichtig tot geel tot groen en dit zegt verder niks over de oorzaak van de infectie.<ref><cite class="citation book">Eccles, Ronald; Weber, Olaf, eds. (2009). </cite></ref><ref><cite class="citation book">Rutter, Paul (2009). </cite></ref> * Over het algemeen voorkomt [[vitamine C]] [[verkoudheid]] niet, hoewel het mogelijk een beschermend effect heeft in intense inspanning in koud weer en mogelijk ook de duur van een verkoudheid licht kan verkorten.<ref><cite class="citation web">[https://www.webmd.com/cold-and-flu/cold-guide/vitamin-c-for-common-cold "Vitamin C for the Common Cold"]. </cite></ref><ref><cite class="citation journal">Harri Hemilä; Elizabeth Chalker (Jan 2013). </cite></ref> * Badderen droogt de huid niet uit voor mensen met [[Dermatitis|eczeem]] en is mogelijk juist goed voor hen.<ref><cite class="citation web">[https://www.skincarephysicians.com/eczemanet/daily_care.html "Daily Skin Care Essential to Control Atopic Dermatitis"]. </cite></ref><ref><cite class="citation journal">McAleer, MA; Flohr, C; Irvine, AD (Jul 23, 2012). </cite></ref> * Er zijn geen programma's die toegang verschaffen tot [[dialyse]]<nowiki/>machines in ruil voor de lipjes op [[Blikje|blikjes]] en deze hebben ook nooit bestaan.<ref><cite class="citation web">Mikkelson, Barbara (24 March 2012). </cite></ref> Dit gerucht bestaat in Amerika al sinds de jaren '70. De Amerikaanse Nierstichting ontkent dat een dergelijk programma ooit heeft bestaan en heeft aangegeven dat 80% van de kosten van dialyse wordt vergoed door [[Medicare]].<ref><cite class="citation web">[https://www.kidney.org/news/newsroom/newsitemArchive.cfm?id=100 "NKF Dispels Pull Tabs for Dialysis Time Rumor"]. </cite></ref> * [[Neushoorns|Neushoornhoorns]] in gepulveriseerde vorm wordt niet gebruikt als [[afrodisiacum]] in [[Traditionele Chinese geneeskunde|Traditionele Chinese Geneeskunde]] als ''Cornu Rhinoceri Asiatici'' (犀角, ''xījiǎo'', "neushoornhoorn"). Het wordt voorgeschreven bij koorts en stuiptrekkingen,<ref>Bensky, Dan; Clavey, Steven; Stoger, Erich and Gamble, Andrew (2004) ''Chinese Herbal Medicine: Materia Medica'', 3rd Edition. </ref> maar deze behandelmethoden worden niet ondersteund door [[evidence-based medicine]]. * [[Roest]] veroorzaakt geen [[tetanus]]. Roest wordt meestal buiten gevonden, of op andere plekken waar de ''Clostridium tetani'' bacterie ook voorkomt, maar roest op zichzelf veroorzaakt geen tetanus.<ref><cite class="citation web">[https://www.ehso.com/disease/tetanus.php "Tetanus - Can a Rusty Nail Cause Tetanus?"]</cite></ref> === Uitvindingen === * [[George Washington Carver]] heeft [[pindakaas]] niet uitgevonden, hoewel hij, naar verluidt, wel driehonderd manieren om pinda's te gebruiken heeft ontdekt en nog eens honderden gebruiken voor sojabonen, pecannoten en zoete aardappelen.<ref><cite class="citation web">[https://peanut-butter.org/peanut-butter/History+of+Peanut+Butter "History of Peanut Butter"].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.btitle=History+of+Peanut+Butter&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fpeanut-butter.org%2Fpeanut-butter%2FHistory%2Bof%2BPeanut%2BButter&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span> </ref><ref><cite class="citation web">[https://www.americanscientist.org/bookshelf/pub/a-true-renaissance-man "A True Renaissance Man"]. </cite></ref> * [[Thomas Crapper]] heeft het [[Toilet|spoeltoilet]] niet uitgevonden;<ref><cite class="citation web">[https://www.snopes.com/business/names/crapper.asp "Thomas Crapper"]. </cite></ref> spoeltoiletten bestonden al in de [[Indusbeschaving]], rond de 26ste eeuw v.Chr.<ref><cite class="citation web">[https://www.sewerhistory.org/grfx/wh_region/indus1.htm "Sewer History: Photos and Graphics"]<span class="reference-accessdate">. </span></cite></ref> De voorloper van het moderne toilet is uitgevonden door [[John Harington (writer)#Invention of the modern toilet|Sir John Harington]].<ref><cite class="citation" id="CITEREFKinghorn.2C_Jonathan1986">Kinghorn, Jonathan (1986), "A Privvie in Perfection: Sir John Harrington's Water Closet", ''Bath History'', '''1''': 173–188.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=A+Privvie+in+Perfection%3A+Sir+John+Harrington%27s+Water+Closet&rft.au=Kinghorn%2C+Jonathan&rft.date=1986&rft.genre=article&rft.jtitle=Bath+History&rft.pages=173-188&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.volume=1">&nbsp;</span> </ref> Crapper heeft de populariteit van het moderne toilet wel vergroot en heeft verschillende gerelateerde uitvindingen gedaan, waaronder een mechanisme om de tanks te vullen dat nog steeds gebruikt wordt.<ref><cite class="citation web">Harper, Douglas. </cite></ref> * [[Thomas Edison]] heeft het [[elektrisch licht]] niet uitgevonden.<ref><cite class="citation book">Robert, Friedel; Paul Israel (1987). </cite></ref> Hij ontwikkelde wel de eerste ''praktische ''lamp in 1880, kort voor [[Joseph Swan]], die in 1881 een nog efficiëntere lamp uitvond. * [[Henry Ford]] heeft noch de [[auto]], noch de [[lopende band]] uitgevonden. Hij verbeterde het proces van de lopende band wel substantieel, deels door eigen uitvindingen, maar vooral ook door het sponsoren van het werk van zijn werknemers.<ref name="Hounshell1984"> <cite class="citation" id="CITEREFHounshell1984a">Hounshell, David A. (1984), ''From the American System to Mass Production, 1800-1932: The Development of Manufacturing Technology in the United States'', Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press, {{ISBN|978-0-8018-2975-8}}, LCCN&nbsp;[//lccn.loc.gov/83016269 83016269]</cite> <cite class="citation" id="CITEREFHounshell1984b"></cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.aufirst=David+A.&rft.aulast=Hounshell&rft.btitle=From+the+American+System+to+Mass+Production%2C+1800-1932%3A+The+Development+of+Manufacturing+Technology+in+the+United+States&rft.date=1984&rft.genre=book&rft_id=info%3Alccn%2F83016269&rft.isbn=978-0-8018-2975-8&rft.place=Baltimore%2C+Maryland&rft.pub=Johns+Hopkins+University+Press&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span>, pp. 15–47.</ref><ref name="Sorensen1956"><cite class="citation book">Sorensen, Charles E.; with Williamson, Samuel T. (1956). </cite></ref> [[Carl Benz|Karl Benz]] (mede-oprichter van [[Mercedes-Benz]]) heeft de eerste moderne auto uitgevonden,<ref><cite class="citation book">Stein, Ralph (1967). </cite></ref> en de lopende band bestaat al veel langer. * [[Guglielmo Marconi]] heeft de [[radio]], maar heeft het wel gemoderniseerd voor publieke uitzendingen en communicatie.<ref><cite class="citation web">Rhoads, B. Eric. </cite></ref> * [[Al Gore]] heeft nooit beweerd dat hij het Internet heeft "uitgevonden". Wat Gore wel heeft gezegd is: "Tijdens mijn jaren in het Congres, heb ik het initiatief genomen om het Internet te creëren", waarmee hij duidde op zijn politieke werk om het Internet te ontwikkelen.<ref><cite class="citation web">[https://www.snopes.com/quotes/internet.asp "Al Gore on the invention of the internet"]. </cite></ref><ref><cite class="citation web">O'Carroll, Eoin (March 9, 2009). </cite></ref> Gore stelde in 1991 een wet op waarmee er veel geld kon worden opgehaald om supercomputers te ontwikkelen, waardoor er grote verbeteringen konden worden gedaan aan het al bestaande Internet uit de vroege jaren '90, [[National Science Foundation Network|NSFNet]]. Het leidde ook tot de ontwikkeling van [[Mosaic|NCSA Mosaic]], de [[Webbrowser|browser]] die het [[Wereldwijd web|wereldwijde web]] populair maakte. * [[James Watt]] heeft de [[stoommachine]] niet uitgevonden,<ref name="JamesWatt"> <cite class="citation book">Rolt, L. T. C. (1962). </cite><cite class="citation book">[https://books.google.com/books?id=VNrlAAAAIAAJ ''James Watt'']. Batsford. p.&nbsp;10. </cite><cite class="citation book">{{ISBN|978-1-163-47052-7}}.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.aufirst=L.+T.+C.&rft.aulast=Rolt&rft.btitle=James+Watt&rft.date=1962&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DVNrlAAAAIAAJ&rft.isbn=978-1-163-47052-7&rft.pages=10&rft.pub=Batsford&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> noch waren zijn ideeën geïnspireerd door de deksel van een [[Fluitketel|ketel]] dat door stoom werd opengeblazen.<ref name="DPMiller"><cite class="citation journal">Miller, David Philip (2004). </cite></ref> Watt werkte verder aan de eerste commercieel succesvolle [[stoommachine van Newcomen]] in de jaren 1760 en 1770. Hij maakte daarbij verbeteringen waardoor de machine efficiënter werd; zijn nieuwe stoommachine werd razend populair dankzij deze verbeteringen.<ref><cite class="citation web">[https://dspace.dsto.defence.gov.au/dspace/bitstream/1947/3295/1/DSTO-RR-0287%20PR.pdf "An Evolutionary Framework for Experimental Innovation"] (PDF). </cite></ref> === Materialen === * [[Glas]] vloeit niet bij [[kamertemperatuur]] als een [[vloeistof]] met hoge [[viscositeit]].<ref name="Curtin"><cite class="citation" id="CITEREFCurtin2007">Curtin, Ciara (February 2007), [https://web.archive.org/web/20131214122430/https://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=fact-fiction-glass-liquid "Fact or Fiction?: Glass Is a (Supercooled) Liquid"], ''Scientific American'', Archived from the original on December 14, 2013, <q>Glass, however, is actually neither a liquid—supercooled or otherwise—nor a solid. </q></cite></ref> Hoewel glas bepaalde moleculaire eigenschappen deelt met vloeistoffen, is glas op kamertemperatuur een "[[Amorf (materie)|amorf]]", dat pas begint te vloeien boven de [[glastemperatuur]],<ref name="Halem"><cite class="citation web">Halem, Henry (May 30, 1998). </cite></ref> hoewel de exacte aard hiervan nog niet vaststaat volgens wetenschappers.<ref name="NYTglass"><cite class="citation news">Chang, Kenneth (July 29, 2008). </cite></ref> Panelen van ramen van [[gebrandschilderd glas]] zijn onderaan vaak dikker dan bovenaan en dit wordt toegewezen aan het idee dat glas langzaam vloeit, verspreid over meerdere eeuwen. De oneffenheid komt echter door de manier waarop de ramen zijn geproduceerd in die tijd. Normaalgesproken werd het dikke eind van het glas onderaan het frame gemonteerd, maar het komt ook andersom voor.<ref name="Halem"><cite class="citation web">Halem, Henry (May 30, 1998). </cite></ref><ref name="NYTglass"><cite class="citation news">Chang, Kenneth (July 29, 2008). </cite></ref> Deze vervorming is in geen enkel ander glazen object, zoals sculpturen of optische instrumenten, gevonden. Een onderzoeker heeft in 1998 geschat dat glas zo langzaam vloeit dat het meerdere malen de leeftijd van de aarde nodig zou hebben.<ref name="Halem"><cite class="citation web">Halem, Henry (May 30, 1998). </cite></ref><ref name="NYTglass"><cite class="citation news">Chang, Kenneth (July 29, 2008). </cite></ref><ref name="Zanotto"><cite class="citation journal">Zanotto, E.D. (May 1998). </cite></ref> * De meeste [[diamant]]en worden niet gevormd door sterk samengeperste [[steenkool]]. Meer dan 99% van de diamanten die zijn gewonnen zijn gevormd in extreme hitte en onder zeer hoge druk zo'n 140 km onder het aardoppervlak. Steenkool wordt gevormd door prehistorische planten, vlak onder het aardoppervlak en komt maar zelden voor op dieptes onder de 3,2 km. De meeste diamanten zijn ouder dan de eerste planten op het land en zijn dus ouder dan kool. Het is mogelijk dat diamanten kunnen vormen uit kool in [[Subductie|subductiezones]] en bij [[meteoroïde]]<nowiki/>kraters, maar diamanten die zo zijn gevormd zijn zeldzaam en de koolstof zal eerder stenen en organische koolstof verkolen dan steenkool.<ref><cite class="citation web">King, Hobart (2012). </cite></ref> === Wiskunde === * Er is geen bewijs dat de [[Oude Griekenland|Oude Grieken]] het [[Parthenon]] bewust zo ontworpen hebben dat het de [[gulden snede]] volgt.<ref><cite class="citation web">Jesse Galef (August 29, 2011). </cite></ref> Het Parthenon is voltooid in 438&nbsp;v.Chr., meer dan een eeuw voordat de snede voor het eerst genoemd werd door [[Euclides van Alexandrië|Euclides]]. Ook in [[Leonardo da Vinci]]'s ''[[Mens van Vitruvius en Vitruviusman|Vitruviusman]]'' wordt de gulden snede niet genoemd, zelfs al worden er wel andere verhoudingen besproken.<ref><cite class="citation web">Donald E. Simanek. </cite></ref> === Natuurkunde === [[Bestand:Equal_transit-time_NASA_wrong1.gif|miniatuur|Een illustratie van de (incorrecte) uitleg van gelijke-transitietijd van aërodynamische lift]] * Het is niet waar dat lucht evenveel tijd nodig heeft om boven en onder langs een vliegtuigvleugel te trekken.<ref name="NASA_Incorrect_Theory1"><cite class="citation web">[https://www.grc.nasa.gov/WWW/K-12/airplane/wrong1.html "Incorrect Lift Theory"]. ''grc.nasa.gov''. </cite></ref> Deze [[Liftkracht|misvatting]] komt veel voor in schoolboeken en zelfs in opleidingsmateriaal voor piloten. De lucht die bovenlangs een aërodynamisch oppervalk reist, gaat altijd veel sneller dan deze uitleg impliceert,<ref name="NASA_Incorrect_Theory1"><cite class="citation web">[https://www.grc.nasa.gov/WWW/K-12/airplane/wrong1.html "Incorrect Lift Theory"]. ''grc.nasa.gov''. </cite></ref> zoals wordt uitgelegd in het artikel over [[liftkracht]]. * Door te blazen over een gebogen stuk papier kan de [[wet van Bernoulli]] niet worden gedemonstreerd. Dit wordt vaak in de klas wel beweerd,<ref> <cite class="citation web">[https://makeprojects.com/Project/Origami-Flying-Disk/327/1 ""This occurs because of Bernoulli's principle — fast-moving air has lower pressure than non-moving air."]</cite><cite class="citation web">[https://makeprojects.com/Project/Origami-Flying-Disk/327/1 Make Magazine"].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.btitle=%22This+occurs+because+of+Bernoulli%27s+principle+%94+fast-moving+air+has+lower+pressure+than+non-moving+air.%22+Make+Magazine&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fmakeprojects.com%2FProject%2FOrigami-Flying-Disk%2F327%2F1&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> maar het is onjuist om een verbinding te leggen tussen de luchtstroom aan de twee kanten van het papier met behulp van de wet van Bernoulli, aangezien de lucht boven en onder verschillende stroomvelden hebben en de wet van Bernoulli alleen van toepassing is binnen hetzelfde stroomveld.<ref> "If the lift in figure A were caused by "Bernoulli principle," then the paper in figure B should droop further when air is blown beneath it. However, as shown, it raises when the upward pressure gradient in downward-curving flow adds to atmospheric pressure at the paper lower surface." Gale M. Craig PHYSICAL PRINCIPLES OF WINGED FLIGHT https://www.regenpress.com/aerodynamics.pdf</ref> Het papier stijgt omdat de lucht de buiging van het papier volgt en een gebogen stroomlijn creëert verschillen in luchtdruk die loodrecht op de luchtstroom staan.<ref name="airflow"> "...if a streamline is curved, there must be a pressure gradient across the streamline, with the pressure increasing in the direction away from the centre of curvature." Babinsky https://iopscience.iop.org/0031-9120/38/6/001/pdf/pe3_6_001.pdf</ref> De wet van Bernoulli voorspelt dat een afname in druk gepaard gaat met een toename in snelheid, dat wil zeggen: terwijl de lucht over het papier stroomt, versnelt de lucht en gaat hij sneller stromen dan op het punt waar de lucht de mond van de proefleider verlaat. Dat wordt echter niet duidelijk met het bovengenoemde proefje.<ref>'"Demonstrations" of Bernoulli's principle are often given as demonstrations of the physics of lift. </ref> * Water stroomt niet weg in een [[Corioliseffect|draaikolk]] tegen de klok in in bassins op het noordelijk halfrond en in een draaikolk met de klok mee op het zuidelijk halfrond dankzij het [[Corioliseffect]]. De uitspraak dat het Corioliseffect te zwak is om invloed te hebben op de richting van de draaikolk is ook incorrect.<ref><cite class="citation web">Frasier, Alistair (October 16, 1996). </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://www.nbcnews.com/id/45087408/ns/technology_and_science-science/t/which-direction-does-toilet-water-swirl-equator/ "Which Direction Does Toilet Water Swirl at the Equator?"]. ''msnbc.com''.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=Which+Direction+Does+Toilet+Water+Swirl+at+the+Equator%3F&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nbcnews.com%2Fid%2F45087408%2Fns%2Ftechnology_and_science-science%2Ft%2Fwhich-direction-does-toilet-water-swirl-equator%2F&rft.jtitle=msnbc.com&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal">&nbsp;</span></ref><ref><cite class="citation web">[https://www.technologyreview.com/article/429479/verifying-a-vortex/ "Verifying a Vortex"]. </cite></ref> Het Corioliseffect bestaat echt en heeft een invloed op de richting van de draaikolk, maar die invloed is minuscuul vergeleken met dat van de reststroming, voorwerpen of imperfecties in het bassin, of een hele reeks andere factoren, waardoor draaikolken zowel tegen de klok in als met de klok mee kunnen draaien op beide halfronden.<ref><cite class="citation web">David Adam. </cite></ref> Een onderzoeksteam van [[Massachusetts Institute of Technology|MIT]] is het gelukt een speciale cilindrische tank te vullen met water, af te sluiten en een dag te laten wachten, om deze vervolgens leeg te laten lopen: hierin ontstond uiteindelijk een duidelijke draaikolk tegen de klok in, waarmee de hypothese dat het Corioliseffect ook kleinschalige afvoeren beïnvloedt, werd bevestigd. (Het experiment is succesvol gerepliceerd op andere plekken op het noordelijk halfrond; identieke testen in [[Sydney]] produceerden, naar verwachting, het tegengestelde effect.)<ref><cite class="citation web">[https://scopeweb.mit.edu/articles/shapiros-bathtub-experiment/ "Scopeweb"]. ''mit.edu''.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=Scopeweb&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fscopeweb.mit.edu%2Farticles%2Fshapiros-bathtub-experiment%2F&rft.jtitle=mit.edu&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal">&nbsp;</span></ref> * Gyroscopische krachten en een geometrisch spoor zijn niet nodig voor een fietser om de fiets te [[Evenwichtszin|balanceren]], of voor een fiets om zelfstabiliteit te vertonen.<ref name="KMPRS"><cite class="citation journal">J. D. G. Kooijman; J. P. Meijaard; J. M. Papadopoulos; A. Ruina & A. L. Schwab (April 15, 2011). </cite></ref><ref name="BikeGyro"> <cite class="citation book">Whitt, Frank R.; Wilson, David G. (1982). </cite><cite class="citation book">''Bicycling Science'' (Second ed.). Massachusetts Institute of Technology. pp.&nbsp;198–233. </cite><cite class="citation book">{{ISBN|978-0-262-23111-4}}.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.aufirst=Frank+R.&rft.aulast=Whitt&rft.au=Wilson%2C+David+G.&rft.btitle=Bicycling+Science&rft.date=1982&rft.edition=Second&rft.genre=book&rft.isbn=978-0-262-23111-4&rft.pages=198-233&rft.pub=Massachusetts+Institute+of+Technology&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> Beide krachten kunnen wel bijdragen, maar zijn niet vereist en op zichzelf ook niet voldoende.<ref name="KMPRS"><cite class="citation journal">J. D. G. Kooijman; J. P. Meijaard; J. M. Papadopoulos; A. Ruina & A. L. Schwab (April 15, 2011). </cite></ref> * Het idee dat [[bliksem]] nooit twee keer op dezelfde plek in kan slaan is één van de oudste en best bekende [[Bijgeloof|bijgeloven]] over bliksem. Er is geen reden waarom bliksem niet twee keer op dezelfde plek zou kunnen inslaan; als er een onweersbui is op een gegeven plek, dan zullen objecten en plekken die het meest uitsteken of het meest geleidend zijn (en daardoor afstand verminderen) sneller worden getroffen. Bliksem slaat zo bijvoorbeeld ongeveer 100 keer per jaar in in het [[Empire State Building]] in New York.<ref><cite class="citation web">[https://www.sti.nasa.gov/tto/Spinoff2005/ps_3.html "spinoff 2005-Lightning Often Strikes Twice"]. </cite></ref><ref><cite class="citation web">Staff (May 17, 2010). </cite></ref> * Als iemand een [[Munt (betaalmiddel)|muntje]] laat vallen van een hoog gebouw, dan zal het muntje nooit iemand kunnen vermoorden.<ref><cite class="citation web">[https://www.misconceptionjunction.com/index.php/2010/10/dropping-a-penny-from-the-top-of-the-empire-state-building-isnt-dangerous/ "Dropping A Penny From The Top Of The Empire State Building Isn't Dangerous"]. misconceptionjunction.com. </cite></ref> De [[eindsnelheid]] van een vallend muntje van één cent is ongeveer 50 tot 80 km per uur en het muntje zal deze snelheid nooit overschrijden, ongeacht van welke hoogte het wordt gegooid. Die snelheid is niet hoog genoeg voor het muntje om een menselijke schedel te doorboren of beton te kunnen breken, zoals ooit is gedemonstreerd in een [[Lijst van afleveringen van seizoen 1 van MythBusters|aflevering van ''MythBusters'']]. * Als de omgevingstemperatuur laag is, kan het tijdelijk verlagen van de temperatuur op een thermostaat (bv. 's nachts of wanneer een gebouw niet in gebruik is) zorgen voor een significante energiebesparing.<ref><cite class="citation web">[https://blog.srmi.biz/energy-saving-tips/residential-heating/thermostat-myths/ "Thermostat Myths"]. </cite></ref> Veel mensen denken dat de verwarming "harder moet werken" als een gebouw is afgekoeld om het weer terug te krijgen op de gewenste temperatuur, waardoor de besparing teniet zou worden gedaan of zelfs zou worden overschreden. In werkelijkheid kan het leiden tot een besparing van 5-15%, aangezien de [[Warmteoverdracht|warmte]] die verloren gaat aan een koude omgeving proportioneel is aan het temperatuurverschil tussen binnen en buiten. === Psychologie === * [[Dyslexie]] is niet een cognitieve stoornis die wordt gekarakteriseerd door het omdraaien van letters of woorden, of schrijven in spiegelschrift. Het is een stoornis bij mensen van tenminste gemiddelde intelligentie die moeite hebben met het spellen van woorden, met snel lezen, schrijven en het in het hoofd uitspreken van woorden en begrijpen wat ze lezen. Hoewel sommige dyslectici ook last hebben met het verdraaien van letters, is dit geen karakteristiek symptoom voor dyslexie .<ref name="LilienfeldLynn2011"><cite class="citation book">Lilienfeld, Scott O.; Lynn, Steven Jay; Ruscio, John; Beyerstein, Barry L. (15 September 2011). [https://books.google.com/books?id=8DlS0gfO_QUC&pg=PT88 ''50 Great Myths of Popular Psychology: Shattering Widespread Misconceptions about Human Behavior'']. </cite></ref> * Er is geen wetenschappelijk bewijs voor het bestaan van een "fotografisch" geheugen in volwassenen (het vermogen om zich dingen te herinneren alsof ze op camera zijn vastgelegd),<ref><cite class="citation web">[https://indianapublicmedia.org/amomentofscience/photographic-memory/ "Photographic Memory"]. indianapublicmedia.org. </cite></ref> maar sommige jonge kinderen hebben een [[Fotografisch geheugen|eidetisch geheugen]].<ref name="Simola"><cite class="citation book">Anthony Simola (2015). </cite></ref> Veel mensen hebben beweerd dat ze een fotografisch geheugen hebben, maar bij de meesten blijkt dat ze een zeer goed geheugen hebben dankzij het gebruik van [[Ezelsbruggetje|ezelsbruggetjes]], en niet dankzij een natuurlijk vermogen om herinneringen in groot detail op te slaan.<ref><cite class="citation web">Foer, Joshua (April 27, 2006). </cite></ref> Er zijn uitzonderingen van mensen met een buitengewoon goed geheugen, maar dit komt niet in de buurt van een fotografisch geheugen. * [[Schizofrenie]] is niet hetzelfde als [[dissociatieve identiteitsstoornis]], oftewel het hebben van een gespleten of meerdere persoonlijkheden.<ref name="MultiplePersonalities">^{''Citation overkill''} </ref> Etymologisch komt de term "schizofrenie" van de Griekse stam skhizein (σχίζειν, "splijten") en phrēn, phren- (φρήν, φρεν-; "geest") en de term is een samengesteld woord dat is voorgesteld door de Zwitserse psychiater [[Eugen Bleuler]], waardoor deze veelvoorkomende misvatting mogelijk is ontstaan. === Vervoer === * Toiletafval wordt nooit bewust uit een vliegtuig gedumpt. Al het afval wordt opgevangen in tanks die op de grond door speciale trucks worden geleegd.<ref><cite class="citation news">Philips, Matt (November 19, 2008). </cite></ref> Blauw ijs wordt veroorzaakt door lekken in de afvaltank. Passagierstreinen spoelden vroeger wel het toiletafval door op de sporen, maar moderne treinen hebben ook tanks aan boord en laten afval dus niet meer op dezelfde manier weglopen. * [[Accupack|Autoaccu's]] die worden bewaard op een [[Beton|betonnen]] vloer lopen niet sneller leeg dan wanneer ze worden bewaard op andere oppervlakken.<ref name="Snopes"><cite class="citation">[https://www.snopes.com/autos/techno/battery.asp "Battery Parked"], ''Snopes.com'', February 8, 2011<span class="reference-accessdate">, retrieved <span class="nowrap">June 2,</span> 2013</span></cite><cite class="citation"></cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=Battery+Parked&rft.date=2011-02-08&rft.genre=article&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.snopes.com%2Fautos%2Ftechno%2Fbattery.asp&rft.jtitle=Snopes.com&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal">&nbsp;</span></ref> Desondanks geloven mensen dat beton slecht is voor de accu's.<ref name="example_list">Examples of car battery on concrete misconception in the US from 1983–2011: </ref> De accu's van vroeger waren misschien kwetsbaar voor vocht van de vloer omdat de verpakking vaak gaten had, maar sinds vele jaren hebben [[Loodaccu|loodaccu's]] ondoordringbare polypropylene verpakkingen<ref><cite class="citation" id="CITEREFMagliozziMagliozzi1999">Magliozzi, Tom; Magliozzi, Ray (November 4, 1999), [https://news.google.com/newspapers?id=k8BIAAAAIBAJ&sjid=94EMAAAAIBAJ&pg=2232,1623674 "No End to Battery Storage Debate"], ''The Vindicator'', p.&nbsp;37</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=No+End+to+Battery+Storage+Debate&rft.aufirst=Tom&rft.aulast=Magliozzi&rft.au=Magliozzi%2C+Ray&rft.date=1999-11-04&rft.genre=article&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.google.com%2Fnewspapers%3Fid%3Dk8BIAAAAIBAJ%26sjid%3D94EMAAAAIBAJ%26pg%3D2232%2C1623674&rft.jtitle=The+Vindicator&rft.pages=37&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal">&nbsp;</span></ref> en zijn ze tevens onderhoudsvrij, waardoor ze geen batterijvloeistof kunnen lekken.<ref name="Cartalk"><cite class="citation" id="CITEREFMagliozziMagliozzi2008">Magliozzi, Tom; Magliozzi, Ray (2008), [https://books.google.com/books?id=Z1nntWoIBp4C&pg=PA68 ''Ask Click and Clack: Answers from Car Talk''], Chronicle Books, pp.&nbsp;68–69, {{ISBN|978-0-8118-6477-0}}<span class="reference-accessdate">, retrieved <span class="nowrap">June 2,</span> 2013</span></cite><cite class="citation" id="CITEREFMagliozziMagliozzi2008"></cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.aufirst=Tom&rft.aulast=Magliozzi&rft.au=Magliozzi%2C+Ray&rft.btitle=Ask+Click+and+Clack%3A+Answers+from+Car+Talk&rft.date=2008&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DZ1nntWoIBp4C%26pg%3DPA68&rft.isbn=978-0-8118-6477-0&rft.pages=68-69&rft.pub=Chronicle+Books&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref><ref name="PopMech2000"><cite class="citation">[https://books.google.com/books?id=MxXlKb9wIe0C&pg=PA136 "Car Care Auto Clinic"], ''Popular Mechanics'', vol.&nbsp;177 no.&nbsp;11, p.&nbsp;136, November 2000, ISSN&nbsp;[//www.worldcat.org/issn/0032-4558 0032-4558]<span class="reference-accessdate">, retrieved <span class="nowrap">June 2,</span> 2013</span></cite><cite class="citation"></cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=Car+Care+Auto+Clinic&rft.date=2000-11&rft.genre=article&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DMxXlKb9wIe0C%26pg%3DPA136&rft.issn=0032-4558&rft.issue=11&rft.jtitle=Popular+Mechanics&rft.pages=136&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.volume=177">&nbsp;</span></ref> {{Appendix|2= {{Bronvermelding anderstalige Wikipedia|taal=en|titel=List of common misconceptions|oldid=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=List_of_common_misconceptions&action=history|datum=2016-09-15}} == Voetnoten == <div class="reflist" style=" list-style-type: decimal;"> <references group="voetnoot" /></div> == Referenties == <div class="reflist columns references-column-width" style="-moz-column-width: 30em; -webkit-column-width: 30em; column-width: 30em; list-style-type: decimal;"> <references> <ref name="Hypothermia"> <cite class="citation pressrelease">[https://web.archive.org/web/20070927051420/https://english.cpb.or.kr/user/bbs/code02_detail.php?av_jbno=2006071800002 "Beware of Summer Hazards!"] </cite><cite class="citation pressrelease">(Press release). Korea Consumer Protection Board (KCPB). July 18, 2006. Archived from [https://english.cpb.or.kr/user/bbs/code02_detail.php?av_jbno=2006071800002 the original] on September 27, 2007<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation pressrelease"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">September 5,</span> 2009</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.btitle=Beware+of+Summer+Hazards%21&rft.date=2006-07-18&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fenglish.cpb.or.kr%2Fuser%2Fbbs%2Fcode02_detail.php%3Fav_jbno%3D2006071800002&rft.pub=Korea+Consumer+Protection+Board+%28KCPB%29&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> <ref name="HairCare"> [https://beauty.about.com/library/bltips531.htm About.com Beauty.about.com]</ref> <ref name="BikeGyro"> <cite class="citation book">Whitt, Frank R.; Wilson, David G. (1982). </cite><cite class="citation book">''Bicycling Science'' (Second ed.). Massachusetts Institute of Technology. pp.&nbsp;198–233. </cite><cite class="citation book">{{ISBN|978-0-262-23111-4}}.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.aufirst=Frank+R.&rft.aulast=Whitt&rft.au=Wilson%2C+David+G.&rft.btitle=Bicycling+Science&rft.date=1982&rft.edition=Second&rft.genre=book&rft.isbn=978-0-262-23111-4&rft.pages=198-233&rft.pub=Massachusetts+Institute+of+Technology&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> <ref name="MultiplePersonalities">^{''Citation overkill''} </ref> <ref name="JamesWatt"> <cite class="citation book">Rolt, L. T. C. (1962). </cite><cite class="citation book">[https://books.google.com/books?id=VNrlAAAAIAAJ ''James Watt'']. Batsford. p.&nbsp;10. </cite><cite class="citation book">{{ISBN|978-1-163-47052-7}}.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.aufirst=L.+T.+C.&rft.aulast=Rolt&rft.btitle=James+Watt&rft.date=1962&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DVNrlAAAAIAAJ&rft.isbn=978-1-163-47052-7&rft.pages=10&rft.pub=Batsford&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> </references></div> }} == Externe links == * [https://amasci.com/miscon/opphys.html Lijst met misvattingen over wetenschap onder kinderen (Engels)] * [https://amasci.com/miscon/miscon4.html Misvattingen in schoolboeken (Engels)] * [https://www.ems.psu.edu/~fraser/BadScience.html Bad Science (Engels)] * [https://www.faculty.virginia.edu/lehmannlab/badchemistry.html Bad Chemistry (Engels)] * [https://www.snopes.com/ Snopes – Broodjeaapverhalen (Engels)] {{Transwiki}} [[Categorie:Mens-en-maatschappijlijsten]] 45lun5qqudix08xuf94b5qv3paubc3a 396943 396935 2025-06-17T23:19:15Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Dubbele ID's 396943 wikitext text/x-wiki Deze lijst verbetert foutieve overtuigingen die op dit moment algemeen worden gehouden over verschillende onderwerpen. Elke misvatting en de bijbehorende feiten zijn besproken in wetenschappelijke literatuur. Elk punt is vormgegeven als correctie; de misvattingen zelf worden geïmpliceerd en niet per se expliciet beschreven. == Kunst en cultuur == === Eten en koken === * Het aanbraden van vlees kan ervoor zorgen dat het vocht verliest, vergeleken met koken zonder aanbranden. Over het algemeen ligt de toegevoegde waarde van aanbranden in de bruine korst met rijke smaak die ontstaat dankzij de [[w:Maillardreactie|aillardreactie]].<ref><cite class="citation web">[https://www.cookthink.com/reference/7/Does_searing_meat_really_seal_in_moisture "Does searing meat really seal in moisture?"]</cite></ref><ref name="McGee"><cite class="citation book">McGee, Harold (2004). </cite></ref> * Voedsel dat wordt gekookt met wijn of likeur (bijvoorbeeld bij flamberen) behoudt volgens een studie een deel van de alcohol: 25 procent na één uur bakken of sudderen en 10 procent na twee uur. Echter, in beide gevallen is de hoeveelheid alcohol die zo wordt geconsumeerd zelden tot nooit genoeg om zelfs slechts in lichte mate dronken te worden.<ref><cite class="citation web">[https://www.ochef.com/165.htm "Does alcohol burn off in cooking?"]</cite></ref><ref><cite class="citation web">Weil. </cite></ref> * Er is geen consistent bewijs dat [[w:mononatriumglutamaat|mononatriumglutamaat]] (MNG) migraine kan verergeren. Deze opvatting wordt wel het "Chinese restaurantsyndroom" genoemd. Hoewel er aanwijzingen voor zijn dat bepaalde mensen gevoelig zijn voor MNG, is dit nog nooit aangetoond in studies gecontroleerd met een [[w:placebo (middel)|placebo]].<ref><cite class="citation journal">Tarasoff, L. (december 1993). </cite></ref><ref><cite class="citation journal">Freeman, M. (October 2006). </cite></ref> * Magnetrons koken eten niet van binnenuit. De diepte tot waar de microgolven doordringen, hangt af van de samenstelling van het eten en de frequentie. Lagere frequenties (langere golflengten) dringen dieper door. * Het plaatsen van metaal in een magnetron beschadigt de elektronica van de magnetron niet. Er zijn echter wel andere veiligheidskwesties: er kan een vlamboog ontstaan op stukken metaal die niet zijn ontworpen voor gebruik in een magnetron en metalen voorwerpen kunnen zo oververhit raken dat ze voedsel, de huid of de binnenkant van de magnetron kunnen beschadigen. Metalen voorwerpen die zijn ontworpen voor magnetrons kunnen zonder gevaar worden gebruikt.<ref><cite class="citation web">[https://www.patentstorm.us/patents/7112771/description.html "US Patent 7112771 – Microwavable metallic container"]. </cite></ref> * Het functionele principe van een magnetron is de zogenaamde elektrische verhitting en dus niet de resonantiefrequentie van water. Magnetrons kunnen daarom op verschillende frequenties werken. Watermoleculen worden blootgesteld aan intense elektromagnetische velden in sterke niet-resonante microgolven die hitte creëren. De resonantiefrequentie van 22&nbsp;GHz van geïsoleerde watermoleculen heeft een te korte golflengte om de meeste soorten voedsel tot de juiste diepte te doordringen. De gebruikelijke frequentie is 2.45 GHz en kan voedsel van gebruikelijke grootten goed doordingen, maar interfereert daarnaast niet met communicatiefrequenties die werden gebruikt toen magnetrons op de markt kwamen.<ref name="microwave"><cite class="citation web">Bloomfield, Louis. </cite></ref> * De Twinkie, een populair cakeje in Amerika, kan ongeveer 45 dagen worden bewaard<ref><cite class="citation news">Choi, Candace (July 15, 2013). </cite></ref>—ze staan bekend als eten dat niet kan bederven.<ref><cite class="citation news">Sagon, Candy (April 13, 2005). </cite></ref> * [[w:Gelukskoekje|Gelukskoekjes]] worden over het algemeen geassocieerd met de [[Kookboek/Chinese keuken|Chinese keuken]], maar ze zijn door Japanners uitgevonden en in het westen geïntroduceerd.<ref name="solving"><cite class="citation news">Lee, Jennifer (January 16, 2008). </cite></ref> De koekjes komen in China zeer zelden voor en ze worden daar beschouwd als een symbool voor de Amerikaanse keuken.<ref name="snopesfortunecookie">Barbara Mikkelson. </ref> * Een standaardkopje gebrouwen koffie bevat meer cafeïne dan een enkel shot espresso. Het feit dat hierover een misvatting bestaat, komt doordat espresso een veel hogere concentratie cafeïne heeft, terwijl een normale kop koffie een groter volume heeft.<ref name="Mr. Coffee blog post"><cite class="citation web">[https://www.mrcoffee.com/blog/archive/2014/october/the-great-debate%3A-does-espresso-or-drip-coffee-have-more-caffeine%3F.html "The Great Debate: Does Espresso or Drip Coffee Have More Caffeine?"]</cite></ref> === Wetgeving en misdaad === * Het is niet nodig om 24 uur te wachten om iemand op te geven als vermist. De politie in Nederland hanteert als criteria dat een persoon onverwacht moet zijn verdwenen, waarna zo snel mogelijk aangifte moet worden gedaan. * Er is nooit iemand die in de rechtszaal heeft beweerd dat hij een misdaad heeft gepleegd dankzij eerdergenoemde Twinkies. In de rechtszaak tegen [[w:Dan White |Dan White]] voerden zijn advocaten een pleidooi dat hij [[w:Ontoerekeningsvatbaarheid|verminderd toerekeningsvatbaar]] was ten gevolge van een ernstige depressie. Er werd daarbij verklaard dat hij veel Twinkies at dankzij zijn depressie, maar er is nooit beweerd dat dit tot de moord heeft geleid. Desondanks beweren veel mensen dat Twinkies de man hebben aangezet tot moord.<ref name="Twinkie"><cite class="citation news">Pogash, Carol (2003-11-23). </cite></ref> * Volgens de [[w:Geneefse Conventies|Geneefse Conventie]] is het toegestaan een 50-kaliber [[w:Browning M2|rowning M2]]-machinegeweer te gebruiken tegen vijandig personeel. Tijdens de oorlogen in [[w:Koreaanse Oorlog|Korea]] en [[w:Vietnamoorlog|Vietnam]] legde het Amerikaanse leger deze restricties op vanwege een tekort aan ammunitie, waardoor mogelijk onterecht wordt aangenomen dat dit wettelijk bepaald is.<ref name="ABA Journal"><cite class="citation journal">Keeva, Steven (December 1991). </cite></ref><ref name="Killing a Myth"><cite class="citation web">Parks, Maj. </cite></ref><ref name="Stars and Stripes"><cite class="citation news">Schogol, Jeff (February 9, 2011). </cite></ref> === Muziek === * Het volkslied van Oostenrijk is "[[w:Land der Berge, Land am Strome|Land der Berge, Land am Strome]]" ("Land van de bergen, land aan de rivier").<ref>November 7, 2006. </ref> "[[w:Edelweiss (lied)|Edelweiss]]" is niet het volkslied, maar is een originele compositie, gemaakt voor de beroemde musical ''[[w:The Sound of Music (musical)|The Sound of Music]]''. * Het Amerikaanse kinderliedje ''Twinkle Twinkle Little Star'' (met dezelfde melodie als ''[[w:Altijd is Kortjakje ziek|Altijd is Kortjakje ziek]]'') is niet geschreven door [[w:Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] toen hij 5 jaar oud was; hij heeft pas op 25 of 26-jarige leeftijd variaties gemaakt op de melodie, die afgeleid is van een Frans volksliedje.<ref><cite class="citation web">[https://classicalmusic.about.com/od/classicalmusic101/qt/mozart_nursery_rhymes.htm "Mozart nursery rhymes"]. </cite></ref> === Religie === ==== Boeddhisme ==== * De [[w:Gautama Boeddha|historische Boeddha]] was niet zwaarlijvig. De "dikke Boeddha" of "lachende Boeddha" is een 10de eeuwse Chinese volksheld genaamd Budai. In de Chinese boeddhacultuur wordt Budai vereerd als een incarnatie van [[w:Maitreya|Maitreya]], de [[w:Bodhisattva|Bodhisattva]] die een Boeddha zal worden om het boeddhisme te herstellen nadat de lessen van de historische Boeddha, Siddhārtha Gautama, in de vergetelheid zijn geraakt.<ref><cite class="citation web">[https://buddhism.about.com/od/buddha/a/laughingbuddha.htm "The Laughing Buddha"]. about.com. </cite></ref> * De Buddha is geen god. In vroeg Boeddhisme, bezat Siddhārtha Gautama geen heilbrengende krachten; hij moedigde te streven naar mensen "zelfvertrouwen, zelfdiscipline en individualiteit."<ref><cite class="citation web">[https://www.buddhanet.net/e-learning/snapshot01.htm "Buddhism – Major Differences"]. </cite></ref> In latere ontwikkelingen van het [[w:Mahayana|Mahayana-boeddhisme]], en met name in het Chinese [[w:Zuiver Land-boeddhisme|Zuiver Land-boeddhisme]], werd [[w:Amitabha|Amitabha Boeddha]] gezien als [[w:Verlossing|verlosser]]. Door te geloven in Amitabha Boeddha, kan men worden herboren in het westelijke Zuivere Land. Hoewel hij binnen de Zuiver Land-school dus als verlosser wordt gezien, is hij geen god in de gebruikelijke zin van het woord.<ref><cite class="citation web">[https://www.buddhanet.net/e-learning/history/b3schchn.htm "The Chinese Buddhist Schools"]. </cite></ref> ==== Christendom en jodendom ==== * De verboden vrucht die wordt genoemd in het [[w:Genesis (boek)|boek Genesis]] wordt nooit geïdentificeerd als [[w:Appel (vrucht)|appel]],<ref><cite class="citation book">Szpek, Heidi. </cite></ref> een misvatting die veelvuldig is afgebeeld in Westerse kunst. De originele Hebreeuwse teksten noemen alleen ''boom'' en ''vrucht''. Vroege Latijnse vertalingen gebruiken het woord ''mali'', dat zowel "het kwaad" als "appel" kan betekenen. In oude Germaanse talen betekenden het woord "appel" en verwanten doorgaans simpelweg "fruit". Duitse en Franse artiesten beeldden de vrucht doorgaans uit als appel vanaf de 12de eeuw. In ''Areopagitica'' van [[w:John Milton|John Milton]] (1644) wordt de vrucht expliciet een appel genoemd.<ref><cite class="citation web">Adams, Cecil. </cite></ref> Joodse geleerden hebben gesuggereerd dat de vrucht mogelijk een druif, een vijg, tarwe, een abrikoos of een [[w:etrog|etrog]] is geweest.<ref name="forbidden"> Babylonian Talmud, Berakhot, 40a</ref> * Er is geen bewijs dat Jezus is geboren op 25 december.<ref name="GoodNews"><cite class="citation web">[https://www.ucg.org/doctrinal-beliefs/biblical-evidence-shows-jesus-christ-wasnt-born-dec-25/ "Biblical Evidence Shows Jesus Christ Wasn't Born on Dec. 25"]. ''gnmagazine.org''. </cite></ref> In de Bijbel wordt de datum 25 december nooit genoemd en wordt er mogelijk gehint op een datum in september.<ref name="GoodNews"><cite class="citation web">[https://www.ucg.org/doctrinal-beliefs/biblical-evidence-shows-jesus-christ-wasnt-born-dec-25/ "Biblical Evidence Shows Jesus Christ Wasn't Born on Dec. 25"]. ''gnmagazine.org''. </cite></ref> Het gebruik van de datum van 25 december wordt toegewezen aan [[w:Paus Julius I|Paus Julius I]], die in het jaar 350 n.Chr. de vijfentwintigste van december tot officiële feestdag uitriep.<ref><cite class="citation web">[https://www.history.com/topics/christmas "Christmas — History.com Articles, Video, Pictures and Facts"]. </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://www.whychristmas.com/customs/25th.shtml "Why Christmas Celebrated on the 25th December?]</cite></ref> Die datum is mogelijk gekozen omdat deze precies negen maanden na de [[w:Annunciatie|dag dat Jezus is verwekt]] viel,<ref name="bib-arch.org"><cite class="citation web">McGowan, Andrew. </cite></ref><ref name="Touchstone"><cite class="citation journal">Tighe, William J. (2003). </cite></ref> of omdat deze samenviel met de kortste dag van het jaar,<ref name="Newton">Newton, Isaac, ''<cite class="citation web">[https://www.gutenberg.org/files/16878/16878-h/16878-h.htm "Observations on the Prophecies of Daniel, and the Apocalypse of St. John"]. </cite>''</ref> of omdat deze gelijk viel een van de verschillende midwinterfeesten.<ref name="bib-arch.org"><cite class="citation web">McGowan, Andrew. </cite></ref><ref name="Roll"><cite class="citation book">Roll, Susan K. (1995). </cite></ref> * Nergens in de Bijbel staat dat precies drie [[w:Wijzen uit het oosten|Wijzen]] het kindje Jezus kwamen bezoeken, noch dat zij koningen waren, noch dat zij op kamelen reden, noch dat zij Casper, Melchior en Balthazar heetten. Mattheüs 2 wordt vaak gecombineerd met Jesaja 60:1–3. : Dat er drie wijzen waren wordt afgeleid uit het feit dat er drie cadeaus worden beschreven, terwijl er sinds de 3^e eeuw in afbeeldingen van de geboortescène vrijwel altijd drie wijzen worden weergegeven.<ref><cite class="citation book">Schiller, G. (1971). </cite></ref> De Bijbel geeft niet aan hoe lang er tussen de geboorte en het bezoek zat, maar vanwege afbeeldingen en het feit dat 25 december en 6 januari dicht bij elkaar liggen, wordt vaak gedacht dat het bezoek vlak na de geboorte plaatsvond. Latere vertellingen variëren meer, waarbij het bezoek soms tot twee jaar later plaats zou hebben gevonden. Ook tegenwoordig worden nog verschillende tussenpozen beschreven, ongeacht de aangewezen feestdagen.<ref>Schiller, Gertud, ''Iconography of Christian Art, Vol. ''</ref> ([https://tools.wmflabs.org/bibleversefinder/?book=Matthew&verse=2:11&src=NRSV Matthew 2:11]).<ref><cite class="citation web">Mikkelson, David and Barbara. </cite></ref> [[Bestand:Régnier_Penitent_Mary_Magdalene.jpg|miniatuur|[[Maria Magdalena]] wordt nergens in de Bijbel als prostituee beschreven.]] * Het idee dat [[w:Maria Magdalena |Maria Magdalena]] een prostituee was voordat zij Jezus leerde kennen, wordt nergens in de Bijbel beschreven. In het [[w:Evangelie volgens Lucas|Evangelie volgens Lucas]] is er een passage over een vrouw met een reputatie dat ze zondigt (wat mogelijk betekent dat ze prostitueerde), direct voordat Maria Magdalena voor de eerste keer wordt voorgesteld. Volgens de Katholieke Kerk, sinds de tijd van [[w:Paus Gregorius I |paus Gregorius I]] in de 6^e eeuw — zo niet eerder —, verwezen beide passages naar dezelfde vrouw, waarmee werd verondersteld dat Maria Magdalena tot haar bekering tot het christendom prostituee was. Er is echter geen direct bewijs uit de Bijbel dat deze link bestaat. De meeste hedendaagse geleerden zijn het erover eens dat ze waarschijnlijk geen prostituee was en zelfs de Katholieke Kerk beweert niet langer dat de twee passages van Lucas verwijzen naar dezelfde persoon.<ref name="Haskins">Susan Haskins, ''Mary Magdalen: The Essential History'', page 96 (Pimlico, 2003). </ref><ref>"Mary Magdalene is mentioned in each of the four gospels in the New Testament, but not once does it mention that she was a prostitute or a sinner." </ref><ref><cite class="citation web">Lester, Meera (August 22, 2011). </cite></ref> * Het staat niet vast dat [[w:Paulus (apostel)|Saul van Tarsus]] opzettelijk zijn naam heeft gewijzigd nadat hij zich had bekeerd terwijl hij onderweg was naar Damascus. Hij werd als Jood geboren met het Romeinse burgerschap dat hij erfde van zijn vader. Hij droeg hierdoor zowel een Hebreeuwse als een Latijnse naam sinds zijn geboorte. Toen hij een internationale missionaris werd, stopte hij zijn joodse naam "Saul" te gebruiken, en gebruikte in plaats daarvan zijn Romeinse naam Paulus. [[w:Lucas (evangelist)|Lucas]] beschrijft het gelijktijdig bestaan van de twee namen in <span class="nourlexpansion nowrap">[https://www.biblegateway.com/passage/?search=Acts+13%3A9&version=NRSV Acts 13:9]</span><span class="nourlexpansion nowrap"></span>: "...Saul, die ook Paulus wordt genoemd...".<ref><cite class="citation book">Marrow, Stanley B. (1 Jan 1986). </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://www.catholic.com/quickquestions/why-did-god-change-sauls-name-to-paul "Why did God change Saul's name to Paul?"]</cite></ref> * De term "[[w:Onbevlekte Ontvangenis van Maria|Onbevlekte Ontvangenis]]" is niet bedacht ter aanduiding van de [[w:Maagdelijke geboorte|maagdelijke geboorte van Jezus]]<ref group="voetnoot">Het concept van de maagdelijke geboorte is het geloof dat Maria Jezus op wonderlijke wijze heeft verwerkt, terwijl ze nog maagd was.</ref> en verwijst ook niet naar de vermeende maagdelijke geboorte van zijn moeder [[w:Maria (moeder van Jezus)|Maria]]. Het duidt op een rooms-katholiek geloof dat Maria niet in een staat van [[w:erfzonde|erfzonde]] verkeerde vanaf het moment van haar eigen verwekking.<ref><cite class="citation web">[https://www.bbc.co.uk/religion/religions/christianity/beliefs/immaculateconception.shtml "Religion & Ethics – Beliefs: The Immaculate Conception"]. </cite></ref> * Het rooms-katholieke [[w:Dogma (algemeen)|dogma]] stelt niet dat de paus zondeloos of altijd onschendbaar is.<ref name="infallible"> <cite class="citation web">Rafe, Simon. </cite><cite class="citation web">[https://www.catholicbasictraining.com/apologetics/coursetexts/4i.htm "Infallibility versus Impeccability"]. ''Saint Michael's Basic Training: Apologetics''. [https://web.archive.org/web/20140427082422/https://forums.catholic.com/showthread.php?t=27151&highlight=impeccable Archived] from the original on 2014-04-27<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation web"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">June 17,</span> 2011</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=Infallibility+versus+Impeccability&rft.au=Rafe%2C+Simon&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.catholicbasictraining.com%2Fapologetics%2Fcoursetexts%2F4i.htm&rft.jtitle=Saint+Michael%27s+Basic+Training%3A+Apologetics&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal">&nbsp;</span></ref> Het Katholieke dogma sinds 1870 stelt wel dat de dogmatisch lering binnen de [[w:Openbaring (concept)|openbaring]], die wordt afgekondigd door de paus (opzettelijk en onder zeer specifieke omstandigheden), vrij is van fouten, hoewel officiële aanroeping van [[w:Onfeilbaarheid|pauselijke onfeilbaarheid]] zeldzaam is. Hoewel het merendeel van de theologen stelt dat [[w:Heiligverklaring|heiligverklaringen]] aan de vereisten voldoen,<ref>[https://www.newadvent.org/cathen/02364b.htm Camillo Beccari, "Beatification and Canonization" in ''Catholic Encyclopedia'' (New York 1907)]</ref> hebben de meeste recentelijke pauzen hun heerschappij afgerond zonder een enkele aanroeping van onfeilbaarheid. * Leden van de [[w:Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen|Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen]] beoefenen geen polygamie meer, hoewel dit vroeger binnen de kerk wel werd beoefend.<ref><cite class="citation web">[https://www.sltrib.com/sltrib/news/54959212-78/believe-bible-church-god.html.csp "Utah Local News - Salt Lake City News, Sports, Archive - The Salt Lake Tribune"]<span class="reference-accessdate">. </span></cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://www.bbc.co.uk/religion/religions/mormon/socialvalues/polygamy.shtml "BBC - Religions - Mormon: Polygamy"]<span class="reference-accessdate">. </span></cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://bigstory.ap.org/article/mormon-church-explains-polygamy-early-days "Mormon church explains polygamy in early days"]. </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://mormon-polygamy.org/ "Mormon Polygamy Misconceptions about Mormon Polygamy"]. </cite></ref> Tegenwoordig worden leden die polygamie beoefenen binnen de organisatie [[w:Excommunicatie|geëxcommuniceerd]].<ref><cite class="citation web">The Church of Jesus Christ of Latter-Day Saints. </cite></ref> Enkele mormoonse sektes beoefenen nog wel polygamie binnen hun groepen.<ref><cite class="citation web">[https://www.religioustolerance.org/lds_poly2.htm "Current practice of polygamy in the Mormon movement"]<span class="reference-accessdate">. </span></cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://abcnews.go.com/US/modern-polygamy-arizona-mormon-fundamentalists-seek-shed-stereotypes/story?id=19322087 "Modern Polygamy: Arizona Mormon Fundamentalists Seek to Shed Stereotypes"]. </cite></ref> ==== Islam ==== * Een [[w:fatwa|fatwa]] is een niet-bindende wettelijke opinie, uitgegeven door een [[w:Oelama|islamitische geleerde]] onder het [[w:Sharia|islamitisch recht]]; het is daardoor goed mogelijk dat fatwa's van verschillende auteurs elkaar tegenspreken. De veelvoorkomende misvatting<ref><cite class="citation journal">Isbister, William H. (November 23, 2002). </cite></ref><ref><cite class="citation journal">Vultee, Fred (October 2006). </cite></ref> dat de doodstraf betekent, komt waarschijnlijk door de fatwa die werd uitgegeven door ayatollah [[w:Ruhollah Khomeini|Khomeini]] uit Iran in 1989 over auteur [[w:Salman Rushdie|Salman Rushdie]], die volgens Khomeini de doodstraf verdiende vanwege [[w:godslastering|godslastering]]. Hierdoor kregen fatwa's veel aandacht in de media in het Westen.<ref><cite class="citation news">[https://web.archive.org/web/20110714091706/https://www.cbc.ca/news/background/islam/fatwa.html "In Depth: Islam, Fatwa FAQ"]. </cite></ref> * Het woord "[[w:jihad|jihad]]" betekent niet altijd "[[w:godsdienstoorlog|godsdienstoorlog]]"; in het Arabisch betekent het woord letterlijk "worsteling". Hoewel er zoiets bestaat als "[[w:Jihad|jihad bil saif]]", of jihad "met het zwaard",<ref><cite class="citation book">Khadduri, Majid (1955). </cite></ref> zijn veel hedendaagse islamitische geleerden van mening dat het duidt op een onderneming of worsteling van spirituele aard.<ref><cite class="citation book">Buckles, Luke (2004). </cite></ref><ref><cite class="citation news">[https://www.kuna.net.kw/NewsAgenciesPublicSite/ArticleDetails.aspx?id=1719934&Language=en "Western definition of "jihad" must be corrected – Italian expert"]. </cite></ref> Geleerde [[w:Louay Safi|Louay Safi]] heeft gezegd dat "misvattingen en misverstanden met betrekking tot de aard van oorlog en vrede in Islam zijn wijdverspreid zowel in moslimlanden als het Westen", zowel vóór de [[w:Aanslagen op 11 september 2001|aanslagen van 11 september]] als daarna.<ref><cite class="citation book">Safi, Louay M. (2003). </cite></ref> * De [[w:Koran|Koran]] belooft martelaars geen 72 maagden in de hemel. Er worden wel maagdelijke metgezellen, houri, voor iedereen—martelaar of niet—in de hemel genoemd, maar hoeveel wordt niet toegelicht. De 72 maagden komen uit een [[w:hadith| hadith]] in [[w:Jami' Tirmidhi|Sunan al-Tirmidhi]] van [[w:Tirmidhi|Imam Tirmidhi]].<ref name="guardian72virgins"><cite class="citation news">Warraq, Ibn (January 12, 2002). </cite></ref><ref><cite class="citation book">Anjali Nirmal (2009). </cite></ref> Hadiths zijn uitspraken of handeling van de profeet Mohammed zoals gerapporteerd door anderen en deze maken dus geen deel uit van de Koran zelf. Moslims hoeven niet per se alle hadiths te geloven en dat geldt al helemaal voor diegenen die maar weinig gefundeerd zijn, zoals deze.<ref name="Salahuddin Yusuf">Salahuddin Yusuf, ''Riyadhus Salihin'', commentary on Nawawi, Chapter 372, Dar-us-Salam Publications (1999), {{ISBN|978-1-59144-053-6}}, {{ISBN|978-1-59144-053-6}}</ref> Daarnaast staat de correcte vertaling van deze hadith ter discussie.<ref name="guardian72virgins"><cite class="citation news">Warraq, Ibn (January 12, 2002). </cite></ref> === Sport === [[Bestand:Marcos_black_belt.jpg|miniatuur|Marcos Torregrossa draagt een zwarte band met rode slip. In sommige vechtsporten, zoals [[Braziliaans jiujitsu]] en [[Judo]], geven rode banden een hogere rang aan dan zwart. In sommige gevallen is de rode band alleen voor de bedenker van de sport en in andere worden hogere rangen binnen de zwarte band aangegeven met rode slippen.]] * [[w:Abner Doubleday|Abner Doubleday]] heeft [[w:honkbal|honkbal]] niet bedacht en het spel komt ook niet uit [[w:Cooperstown (New York)|Cooperstown]] (New York, Verenigde Staten). Er wordt aangenomen dat het zich heeft ontwikkeld uit andere knuppel-en-bal spellen, zoals [[w:cricket|cricket]] en [[w:Rounders (sport)|rounders]], en dat de moderne vorm is ontstaan in de stad [[w:New York (stad)|New York]].<ref><cite class="citation news">Cole, Diane (October 4, 1990). </cite></ref><ref><cite class="citation news">Fox, Butterfield (October 4, 1990). </cite></ref> * De zwarte band in vechtsporten geeft niet per se aan dat iemand expert is of de vechtsport volledig beheerst. De band werd geïntroduceerd voor [[w:judo|judo]] in de jaren 1880 ter indicatie van het bezitten van alle basistechnieken van de sport. Promotie boven de zwarte band verschilt per sport. Bij judo en enkele andere Aziatische vechtsporten ontvangen de hoger gekwalificeerden banden met afwisselend rode en witte slippen en krijgt de hoogste rang een rode band.<ref><cite class="citation web">[https://web.archive.org/web/20080519163156/https://r25.jp/magazine/ranking_review/10002000/1112008051512.html <bdi lang="ja">柔道帯の最高位は、何と紅!? "紅帯"所持者に投げられてきた!</bdi>] (in Japanese). </cite></ref> === Woorden en zinnen === * Niet-standaard woorden uit straattaal of spreektaal die veel worden gebruikt worden soms beschouwd als 'niet echt'. Een voorbeeld uit het Engels is het woord "''irregardless''", dat in veel woordenboeken voorkomt, maar alsnog wordt beschouwd als een "onecht" woord.<ref>"''Irregardless'' originated in dialectal American speech in the early 20th century.</ref><ref><cite class="citation web">[https://justwrite.mst.edu/2012/04/common-vocabulary-errors.html "Common vocabulary errors"]. </cite></ref> Ook in het Nederlands geldt dat woorden die gedurende langere tijd vaak worden gebruikt geaccepteerd worden, maar onterecht als incorrect worden beschouwd. Spreek- en straattaalwoorden worden soms opgenomen in het woordenboek, als deze door genoeg mensen en gedurende genoeg tijd vaak gebruikt worden. * Het Engelse woord ''[[fuck]]'' (lett.: "neuken", in bepaalde context vgl. "kut") is niet ontstaan in het 7^e eeuwse Angelsaksische Engeland als [[w:acroniem|acroniem]] voor "[[w:Onkuisheid|Fornication]] Under Consent of King" (lett.: "''ontucht met toestemming der koning''"); noch als afkorting voor "For Unlawful Carnal Knowledge" (lett.: "''voor onwettelijke vleeslijke kennis''"). Het is ook niet ontstaan in de 15^e-eeuwse [[w:Slag bij Azincourt|Slag bij Azincourt]] als verbastering van "pluck [[w:Venijnboom|yew]]" (een idioom dat abusievelijk wordt toegeschreven aan de Engelsen voor het trekken van een [[w:longbow|longbow]]).<ref name="longbow"> <cite class="citation web">Mikkelson, Barbara (July 8, 2007). </cite><cite class="citation web">[https://www.snopes.com/language/acronyms/fuck.asp "What the Fuck?"]. Snopes.com. [https://www.webcitation.org/67BKzr94Z Archived] from the original on 2012-04-25<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation web"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">June 17,</span> 2011</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.aufirst=Barbara&rft.aulast=Mikkelson&rft.btitle=What+the+Fuck%3F&rft.date=2007-07-08&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.snopes.com%2Flanguage%2Facronyms%2Ffuck.asp&rft.pub=Snopes.com&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> Modern Engels wordt pas sinds de 16^e eeuw gesproken en woorden als ''fornication'' ("ontucht") en ''consent'' ("toestemming") bestonden niet in het Engels tot na de invloed van het Anglo-Normandisch aan het eind van de 12^e eeuw. Het eerste bewijs voor het gebruik van het woord "fuck" in het Engels stamt uit circa 1475, in het gedicht "Flen flyys", waarin het wordt gespeld als ''fuccant'' (vervoegd als [[w:Imperfectum (Latijn)|Latijns werkwoord]] met betekenis "zij neuken"). Het komt van [[w:Oergermaans|Oergermaanse]] oorsprong en is ofwel verwant aan het Nederlandse ''fokken'' en Duitse ''ficken'', of met het [[w:Noors|Noorse]] ''fukka''.<ref name="fukka"> <cite class="citation web">Harper, Douglas (2010). </cite><cite class="citation web">[https://www.etymonline.com/index.php?term=fuck "Fuck"]. ''Online Etymology Dictionary''. [https://web.archive.org/web/20130929155906/https://www.etymonline.com/index.php?term=fuck Archived] from the original on 2013-09-29<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation web"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">June 17,</span> 2011</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=Fuck&rft.aufirst=Douglas&rft.aulast=Harper&rft.date=2010&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.etymonline.com%2Findex.php%3Fterm%3Dfuck&rft.jtitle=Online+Etymology+Dictionary&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal">&nbsp;</span></ref> * Het woord Engelse ''crap'' ("schijt") is niet ontstaan door [[w:retrograde vorming | retrograde vorming]] van de achternaam van de Britse loodgieter [[w:Thomas Crapper |Thomas Crapper]], die onterecht wordt beschouwd als uitvinder van het moderne toilet ("crapper" is in het Engels ook een informele benaming voor de wc).<ref><cite class="citation web">[https://www.snopes.com/business/names/crapper.asp "Thomas Crapper"]. </cite></ref> De achternaam "Crapper" is een variant van "Cropper", dat oorspronkelijk verwijst naar de persoon die de gewassen oogst.<ref><cite class="citation web">Harper, Douglas (2010). </cite></ref><ref><cite class="citation encyclopaedia">[https://www.ancestry.com/facts/cropper-family-history.ashx "Cropper"]. </cite></ref> Het woord "crap" is afgeleid van het [[w:Middeleeuws Latijn |Middeleeuws Latijnse]] ''crappa'', "[[w:kelkkafje|kelkkafje]]".<ref><cite class="citation encyclopaedia">[https://education.yahoo.com/reference/dictionary/entry/crap "Crap"]. </cite></ref> * "Golf" is niet ontstaan als afkorting van "Gentlemen Only, Ladies Forbidden" (lett.: "Alleen Heren, Dames Verboden").<ref><cite class="citation web">Mikkelson, Barbara (October 10, 2006). </cite></ref> De daadwerkelijke oorsprong van het woord is onbekend, maar het bestond al rond de 16^e eeuw in Schotland.<ref>"There is no universally accepted derivation for the word 'golf.' </ref><ref><cite class="citation encyclopaedia">[https://www.merriam-webster.com/dictionary/golf "Golf"]. </cite></ref><ref><cite class="citation encyclopaedia">[https://education.yahoo.com/reference/dictionary/entry/golf "Golf"]. </cite></ref> * Het woord "[[w:Gringo (Spaans)|gringo]]" is niet ontstaan tijdens de [[w:Mexicaans-Amerikaanse Oorlog|Mexicaans–Amerikaanse Oorlog]] (1846–48), de [[w:Venezolaanse Onafhankelijkheidsoorlog|Venezolaanse Onafhankelijkheidsoorlog]] (1811–23), de [[w:Mexicaanse Revolutie|Mexicaanse Revolutie]] (1910–20), of in het [[w:Wilde Westen|Amerikaanse Wilde Westen]] (<abbr title="circa">c.</abbr> 1865–99) als een verbastering van de songtekst "green grow" in ofwel het lied "Green Grow the Lilacs" ofwel "Green Grow the Rushes, O" dat werd gezongen door [[w:United States Army|Amerikaanse soldaten]] of [[w:Cowboy|cowboy's]];.<ref><cite class="citation web">Mikkelson, Barbara & David P. (April 13, 2011). </cite></ref> Het is ook niet ontstaan in één van eerdergenoemde perioden als een verbastering van ''Green go home!'' (lett.: "Groen ga naar hui'"), waarvan onterecht wordt gedacht dat het naar de in het groen geklede soldaten werd geroepen.<ref><cite class="citation web">[https://ask.yahoo.com/20000821.html "How Did the Term 'Gringo' Originate?"]</cite></ref> Het woord betekende vroeger simpelweg "buitenlander" en is waarschijnlijk een verbastering van het Spaanse ''griego'', "Griek".<ref><cite class="citation encyclopaedia">[https://education.yahoo.com/reference/dictionary/entry/gringo "Gringo"]. </cite></ref><br>[[Bestand:PostcardIBringYouAMerryXmas1910.jpg|miniatuur|"Xmas" gebruikt op een kerstkaart (1910)]] * "[[w:420 (cannabiscultuur)|420]]" stamt niet af van de politie- of strafcode in Los Angeles voor [[w:Cannabis (drug)|cannabisgebruik]].<ref name="snopes420"><cite class="citation web">Mikkelson, Barbara (June 13, 2008). [https://www.snopes.com/language/stories/420.asp "420"]. </cite></ref> Politiecode 420 betekent "jeugdrel"<ref><cite class="citation web">[https://www.bearcat1.com/radioca.htm "Radio Codes & Signals – California"]. </cite></ref> en de Strafcode van Californië sectie 420 verbiedt de versperring van toegang tot openbaar gebied.<ref name="snopes420"><cite class="citation web">Mikkelson, Barbara (June 13, 2008). [https://www.snopes.com/language/stories/420.asp "420"]. </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://law.onecle.com/california/penal/420.html "California Penal Code Section 420"]. </cite></ref> Het gebruik van "420" begon in 1971 op een middelbare school in Californië, VS, verwijzend naar de tijd (16:20, of 4:20PM) waarop een groep studenten samenkwam bij een beeld van [[w:Louis Pasteur|Louis Pasteur]] om te smoken.<ref name="snopes420"><cite class="citation web">Mikkelson, Barbara (June 13, 2008). [https://www.snopes.com/language/stories/420.asp "420"]. </cite></ref> * Het Engelse lidwoord ''the'' ("de/het") werd nooit gespeld of uitgesproken als "ye" in [[w:Oudengels|Oud-]] of [[w:Middelengels|Middelengels]].<ref><cite class="citation web">Brians, Paul (2011). </cite></ref> De verwarring komt door gebruik van het symbool [[w:Þ|thorn]] (þ) in afkortingen van het woord "the", dat in Middelengelse schrift ([[Bestand:Middle_English_the.svg]]) leek op een ''y'' met een superscript ''e''.<ref><cite class="citation web">Harper, Douglas (2001–2010). </cite></ref><ref><cite class="citation web">Partridge, Eric (1961). </cite></ref> * "[[w:Kerstmis|Xmas]]" als alternatieve spelling van "Christmas" (Engels voor "Kerst") is niet begonnen als plan van seculieren om "Christ(us) uit Christmas (Kerstmis) te halen".<ref name="Random House">"The usual suggestion is that 'Xmas' is&nbsp;... an attempt by the ungodly to x-out Jesus and banish religion from the holiday."</ref> ''X'' staat voor de Griekse letter [[w:Chi (letter)|chi]], de beginletter van Χριστός (''Christos''), of "Christus" in het Grieks.<ref name="xmaschi"><cite class="citation web" id="Bra07">Bratcher, Dennis (December 3, 2007). </cite></ref> Het gebruik van "Xmas" in het Engels kan worden herleid tot het jaar 1021, toen "monniken in Groot-Britannië...de X gebruikten bij het transcriberen van klassieke manuscripten in het Oudengels" in plaats van "Christ(us)".<ref name="Random House">"The usual suggestion is that 'Xmas' is&nbsp;... an attempt by the ungodly to x-out Jesus and banish religion from the holiday."</ref> Volgens het <span>[[w:Oxford English Dictionary|Oxford English Dictionar]] stamt het eerste gebruik van</span> 'Xmas' voor 'Christmas' uit 1551."<ref><cite class="citation book">O'Conner, Patricia T.; Kellerman, Stewart (2009). </cite></ref> * Hoewel de uitdrukking "de vijand van mijn vijand is mijn vriend" vaak wordt beschreven als Arabisch gezegde, is er geen enkel bewijs voor deze aanname. De precieze oorsprong is onbekend. De [[Latijn]]se uitdrukking ''amicus meus, inimicus inimici mei'' ("mijn vriend, de vijand van mijn vijand") werd veel gebruikt in 18de-eeuws Europa.<ref><cite class="citation web">Dickerson, John (May 16, 2013). </cite></ref> * De [[w:Chevrolet Nova|Chevrolet Nova]] werd zeer goed verkocht in [[w:Zuid-Amerika|Zuid-Amerika]]; [[w:General Motors|General Motors]] heeft de auto geen andere naam hoeven geven. Hoewel ''no va'' "het gaat niet" betekent in het Spaans, wordt ''nova'' doorgaans begrepen als "nieuw". Chauffeurs in Mexico en Venezuela, waar de auto als eerst werd verkocht, kochten de auto's dan ook veelvuldig. Het was niet nodig de naam te wijzigen,<ref name="Snopes Chevy Nova story"><cite class="citation web">Mikkelson, Barbara and David (March 19, 2011). </cite></ref> hoewel dat wel beweerd werd.<ref name="Transform magazine"><cite class="citation web">Benady, David (December 3, 2014). </cite></ref><ref name="Interchanges Level 3"><cite class="citation book">Richards, Jack C.; Hull, Jonathan; Proctor, Susan (December 6, 2012). </cite></ref> == Geschiedenis == === Oudheid tot vroegmoderne geschiedenis === [[Bestand:Amphitheatre-Toulouse_2.JPG|miniatuur|''[[Vomitorium]]'' in een Romeins amfitheater in [[Toulouse (stad)|Toulouse]]]] * Overgeven was geen onderdeel van Romeinse etiquette.<ref><cite class="citation book" id="CITEREFFass1994">Fass, Patrick (1994). </cite></ref> In het [[w:Oude Rome|Oude Rome]] werd een doorgang waardoor de menigte een stadium binnengingen en verlieten een ''[[w:vomitorium|vomitorium]]'' genoemd. Dit was dus geen plek die werd gebruikt om voedsel te purgeren tijdens het dineren.<ref><cite class="citation book" id="CITEREFMcKeown2010">McKeown, J.C. (2010). </cite></ref> * Romeinse [[w:Gladiator|gladiatoren]] hadden niet als ritueel om "[[w:Ave Caesar, morituri te salutant|Gegroet keizer, zij die gaan sterven groeten u]]" te zeggen voor het begin van de strijd. Twee Romeinse historici hebben beschreven dat rond het jaar 52 n.Chr., een grote groep criminelen die werd veroordeeld om tot de dood te vechten in een [[w:Naumachia|grote nagespeelde zeeslag op een kunstmatig meer]] Keizer [[w:Claudius I|Claudius]] zo toespraken en dat hij hen daarop mogelijk vergiffenis heeft geschonken. Dat is het enige geregistreerde gebruik van deze zin in het Romeinse Rijk.<ref name="Morituri te salutant"><cite class="citation journal">Leon, H.J. (1939). </cite></ref> * De [[w:Bibliotheek van Alexandrië|Bibliotheek van Alexandrië]] werd niet verwoest door het moslimleger tijdens de verovering van die stad in 641. Volgens een veelvoorkomende misvatting gaf Kalief [[w:Omar ibn al-Chattab|Omar]] opdracht tot de verwoesting gebaseerd op de redenering dat "als deze boeken in overeenstemming zijn met de [[w:Koran|Koran]], hebben we ze niet nodig; en als ze tegen de Koran ingaan, vernietig ze dan" (of een variatie daarop). Dit verhaal verscheen pas honderden jaren na het incident in de literatuur (het best bekende werk werd geschreven door [[w:Bar-Hebraeus|Bar-Hebraeus]] in de 13de eeuw) en hedendaagse vertellingen van de Arabische invasie noemen de verwoesting niet. Tegenwoordig zijn geleerden het er over het algemeen over eens dat de bibliotheek al eeuwen voor dit incident was verwoest.<ref><cite class="citation book">Lewis, Bernard (2008). </cite></ref><ref>[https://www.nybooks.com/articles/archives/1990/sep/27/the-vanished-library-2/ The Vanished Library], Bernard Lewis, in a letter to the New York Review of Books. </ref> (Er wordt gedacht dat de [[w:Theological Library of Caesarea Maritima|Bibliotheek van Caesarea]], waar veel Christelijk werk werd bewaard, rond deze tijd werd verwoest.)<ref>F. L. Cross and Elizabeth A. Livingstone, "Pamphilus, St," in ''The Oxford Dictionary of the Christian Church'' (3rd ed. rev.; Oxford; New York: Oxford University Press, 2005), 1221. </ref> * Het is waar dat de [[w:Levensverwachting|gemiddelde levensverwachting]] in de Middeleeuwen en daarvoor erg laag was in vergelijking met tegenwoordig; maar men moet hier niet uit afleiden dat de mensen gemiddeld rond de leeftijd van 30 jaar stierven.<ref><cite class="citation web">Laden, Greg (May 1, 2011). </cite></ref> De lage levensverwachting is hoofdzakelijk toe te schrijven aan de hoge mate van kindersterfte; de levensverwachting van mensen die de volwassen leeftijd bereikten was veel hoger. Een 21-jarige man in middeleeuws Engeland, bijvoorbeeld, kon volgens een schatting gemakkelijk 64 jaar oud worden.<ref name="apps.business.ualberta.ca"><cite class="citation web">[https://apps.business.ualberta.ca/rfield/lifeexpectancy.htm ""Expectations of Life" by H.O. Lancaster as per"]. </cite></ref> * Er is geen bewijs dat de [[w:Vikingen|Vikingen]] hoorns droegen op hun helmen.<ref><cite class="citation book" id="CITEREFKahn2005">Kahn, Charles (2005). </cite></ref> Dit beeld is ontstaan dankzij de scenografie van een productie van ''[[w:Der Ring des Nibelungen|Der Ring des Nibelungen]]'', een opera van [[w:Richard Wagner|Wagner]] uit 1876.<ref><cite class="citation book" id="CITEREFFrank2000">Frank, F. (2000). </cite></ref> * De Vikingen dronken ook niet uit de schedels van door hen verslagen vijanden. Dit is gebaseerd op een verkeerde vertaling van het [[w:Skald (Noordse hofdichter)|skaldische]] poëtisch gebruik van ''ór bjúgviðum hausa'' (takken van schedels) ter verwijzing naar [[w:Drinkhoorn|drinkhoorns]].<ref>E. W. Gordon, ''Introduction to Old Norse'' (2nd edition, Oxford 1962) pp. lxix-lxx.</ref> * [[w:Knoet de Grote|Knoet de Grote]] commandeerde het [[w:Getijde (waterbeweging)|getijde]] niet te keren in een arrogante waan.<ref><cite class="citation news">[https://www.bbc.co.uk/news/magazine-13524677 "Is King Canute misunderstood?"]</cite></ref> Zijn bedoeling die dag, als het incident al heeft plaatsgevonden, was waarschijnlijk om de andere leden van zijn raad te bewijzen dat geen enkele man almachtig is en dat iedereen moet toegeven aan de krachten die buiten zijn of haar controle liggen, zoals het getijde bijvoorbeeld. * Er is geen bewijs dat [[w:IJzeren maagd|ijzeren maagden]] zijn uitgevonden in de Middeleeuwen, laat staan dat ze werden gebruikt voor marteling. IJzeren maagden werden in de 18de eeuw samengesteld van verschillende [[Artefact (archeologie)|artefacten]] uit musea, bedoeld om spectaculaire beelden te maken voor (commerciële) tentoonstellingen.<ref><cite class="citation book" id="CITEREFSchild2000">Schild, Wolfgang (2000). </cite></ref> * Het pantser dat Europese soldaten droegen beperkte hen niet te bewegen en zorgde er ook niet voor dat er een kraan nodig was om ze op een zadel te hijsen. De soldaten vochten dikwijls te voet en konden zonder hulp bestijgen en afstijgen. Soldaten in pantser waren in werkelijkheid beweeglijker dan soldaten in [[w:maliënkolder|maliënkolder]], omdat deze veel zwaarder was en strak was vastgemaakt.<ref><cite class="citation web" id="CITEREFBreiding">Breiding, Dirk. </cite></ref> Weliswaar waren de pantsers die werden gebruikt tijdens tournamenten een stuk zwaarder dan die die werden gebruikt tijdens oorlogen,<ref><cite class="citation web">[https://madeofwynn.net/2012/10/08/medieval-anachronisms-part-3-cranes-hoisting-armored-knights/ "Cranes hoisting armored knights"]. </cite></ref> wat mogelijk heeft bijgedragen aan deze misvatting. * Of [[w:Kuisheidsgordel|kuisheidsgordels]], apparaten ontworpen om vrouwen te weerhouden van geslachtsgemeenschap, zijn ontworpen in de Middeleeuwen wordt door hedendaagse historici betwist. Van het merendeel van de kuisheidsgordels die vandaag de dag bestaan wordt verondersteld dat het namaak is of dat het anti-masturbatieapparaten zijn uit de 19de en 20ste eeuw. De anti-masturbatieapparaten werden gemaakt omdat men vroeger dacht dat masturbatie kon leiden tot krankzinnigheid en deze werden voornamelijk door ouders gekocht voor hun kinderen.<ref><cite class="citation book" id="have">Keyser, Linda Migl (2008). </cite></ref> [[Bestand:Gossuin_de_Metz_-_L'image_du_monde_-_BNF_Fr._574_fo42_-_miniature.jpg|miniatuur|Middeleeuwse weergave van een bolvormige Aarde.]] * Middeleeuwse Europeanen geloofden niet dat de Aarde plat was; al sinds de Griekse filosofen [[Plato]] en [[Bekende filosofen uit de geschiedenis/Aristoteles|Aristoteles]] werd door Europese intellectuelen algemeen geloofd in een [[w:bolvormige Aarde|bolvormige Aarde]]. In navolging hiervan werden de inspanningen van [[w:Christoffel Columbus|Christopher Columbus]] om steun te vergaren voor zijn reizen niet gehinderd doordat men dacht dat de Aarde plat was, maar vanwege gegronde zorgen dat [[w:Indië (regio)|Indië]] verder weg was dan hij dacht.<ref><cite class="citation encyclopaedia">Louise M. Bishop (2010). </cite></ref> Als [[w:Amerika (continent)|Amerika]] niet had bestaan, was hij vrijwel zeker weten zonder voorraad komen te zitten voordat hij Azië zou hebben bereikt. * Columbus is nooit aangekomen op grondgebied dat tegenwoordig deel uitmaakt van de Verenigde Staten; de meeste van zijn landingen tijdens de vier reizen, waaronder de eerste op 12 oktober 1492 (die vandaag de dag nog de basis vormt voor [[w:Columbusdag|Columbusdag]]), waren op eilanden in het Caribisch Gebied. Columbus was ook niet de eerste Europeaan in Amerika: ten minste één ontdekkingsreiziger, [[w:Leif Eriksson|Leif Ericson]], ging hem voor toen hij het eiland bereikte dat tegenwoordig [[w:Newfoundland|Newfoundland]] heet en onderdeel is van Canada. Ook hij bereikte nooit het vasteland.<ref name="Zeruvabel2003"><cite class="citation book">Eviatar Zerubavel (2003). </cite></ref><ref>Sale, Kirkpatrick (1991). </ref> * [[w:Marco Polo|Marco Polo]] importeerde geen pasta uit China,<ref><cite class="citation web">[https://web.archive.org/web/20120320211605/https://www.ilovepasta.org/faqs.html "National Pasta Association"]. </cite></ref> dit is een misvatting die ontstond dankzij het ''Macaroni Journal'', gepubliceerd door een vereniging van voedselbedrijven die pastaconsumptie in de Verenigde Staten wilden promoten.<ref>S. Serventi, F. Sabban ''La pasta. ''</ref> Marco Polo beschrijft een soort voedsel dat lijkt op "lagana" in zijn boek ''[[w:Il Milione |Il Millione]]'', maar hij gebruikt een term waar hij al mee bekend was. [[w:Durum (tarwe)|Durumtarwe]], en dus pasta, zoals het tegenwoordig bekend staat, werd door de Arabieren uit Libië geïntroduceerd, toen zij  aan het einde van de 7de eeuw Sicilië binnenvielen, volgens de nieuwsbrief van de Amerikaanse National Macaroni Manufacturers Association,<ref name="Serventi 2002 10"><cite class="citation book">Serventi, Silvano; Françoise Sabban (2002). </cite></ref> ongeveer zes eeuwen voordat Marco Polo naar China reisde. * In tegenstelling tot het bekende beeld van de [[w:Pilgrim Fathers|Pilgrim Fathers]], droegen de eerste kolonisten van de [[w:Plymouth Colony|Plymouth Colony]] niet alleen maar zwarte kleding en hun hoeden waren korter en ronder  dan de hoeden met riem waarmee ze tegenwoordig vaak worden afgebeeld. Ze droegen kleding die gebaseerd was op de Britse mode uit die periode. Zowel mannen als vrouwen droegen dezelfde soort schoenen, kousen, kappen, jassen en hoeden in verschillende kleuren, waaronder rood, geel, paars en groen.<ref><cite class="citation web">[https://web.ccsd.k12.wy.us/techcurr/social%20studies/05/0101pilcloth.html "Plymouth Colony Clothing"]. </cite></ref> Volgens historicus James W. Baker van de [[w:Plimoth Plantation |Plimoth Plantation]], is het traditionele beeld gevormd in de 19de eeuw, toen riemen werden gezien als embleem van eigenaardigheid.<ref>Schenone, Laura. </ref><ref>Wilson, Susan. </ref> * De vrouwen beschuldigd van hekserij tijdens de [[w:heksenprocessen van Salem |heksenprocessen van Salem]] in Massachusetts, VS, werden niet tot de brandstapel veroordeeld; zo'n 15 stierven in de gevangenis, terwijl 19 werden opgehangen en één werd doodgedrukt.<ref>Rosenthal, Bernard. </ref><ref>Adams, Gretchen. </ref> * [[w:Marie Antoinette van Oostenrijk|Marie Antoinette]] heeft nooit gezegd "laat ze taart eten" toen ze hoorde dat de Franse boerenstand verhongerde wegens een gebrek aan brood. De zin werd voor het eerst gepubliceerd in de <span> ''Bekentenissen'' van Rousseau</span> toen Marie pas negen jaar oud was en de meeste geleerden denken dat Rousseau de zin zelf heeft bedacht, of dat deze is gezegd door [[w:Maria Theresia van Oostenrijk (1638-1683)|Maria Theresia]], de vrouw van [[w:Lodewijk XIV van Frankrijk|Lodewijk XIV]]. Zelfs Rousseau (of Maria Theresia) gebruikten niet die precieze woorden, maar ''Qu'ils mangent de la brioche'', "Laat ze brioche (een rijk soort brood) eten". Marie Antoinette was een impopulaire leider; daarom wordt deze zin met haar geassocieerd, omdat ze zo los stond van haar onderdanen.<ref><cite class="citation web">Keener, Candace. </cite></ref> * [[w:George Washington|George Washington]] had geen houten tanden. Zijn kunstgebit was gemaakt van goud, nijlpaardenivoor, lood, dierentanden (waaronder paarden- en ezeltanden)<ref><cite class="citation web">[https://www.msnbc.msn.com/id/6875436/ "Washington's False Teeth Not Wooden"]. </cite></ref> en waarschijnlijk mensentanden die hij kocht van slaven.<ref><cite class="citation web">Thompson, Mary V. [https://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/jefferson/video/lives.html "The Private Life of George Washington's Slaves"]<span class="reference-accessdate">. </span></cite></ref> * De [[w:Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring|Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring]] is niet op 4 juli 1776 ondertekend. Desondanks wordt de Amerikaanse onafhankelijkheid [[w:Independence Day (Verenigde Staten)|gevierd op 4 juli]]. Nadat er op 2 juli was gestemd over de onafhankelijkheid, werd het document uiteindelijk volledig goedgekeurd op 4 juli en werd het op 4 en 5 juli geprint en verspreid.<ref><cite class="citation web">[https://www.archives.gov/exhibits/charters/declaration_history.html "Declaration of Independence – A History"]. ''archives.gov''. </cite></ref> De daadwerkelijke ondertekening vond pas plaats op 2 augustus 1776.<ref><cite class="citation web">Crabtree, Steve (July 6, 1999). </cite></ref> * [[w:Benjamin Franklin|Benjamin Franklin]] heeft nooit voorgesteld om de kalkoen uit te roepen tot nationaal dier van de Verenigde Staten in plaats van de [[w:Amerikaanse zeearend|Amerikaanse zeearend]]. Hij maakte deel uit van een committee dat een stempel trachtte te ontwerpen voor de [[w:Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring|Onafhankelijkheidsverklaring]], maar zijn voorstel hierin was een afbeelding van Mozes. Zijn bezwaar tegen de zeearend en voorkeur voor de kalkoen worden genoemd in een brief aan zijn dochter uit 1784 in reactie op het gebruik van de zeearend door het [[w:Gezelschap der Cincinnati|Gezelschap der]] <span style="color: #0645ad;">Cincinnati</span>; hij heeft dit bezwaar echter nooit publiek kenbaar gemaakt.<ref name="Franklin turkey proposal"><cite class="citation news">Lund, Nicholas (November 21, 2013). </cite></ref><ref name="AHS turkey page"><cite class="citation web">McMillan, Joseph (May 18, 2007). </cite></ref> * Er is in Amerika nooit een wetsvoorstel geweest om van [[Duits]] de [[w:Talen in de Verenigde Staten|officiële taal van de Verenigde Staten]] te maken die door één stem is tegengehouden in het [[w:Huis van Afgevaardigden (Verenigde Staten)|Huis van Afgevaardigden]]; noch is er een dergelijk wetsvoorstel gedaan op staatsniveau. In 1794 werd een petitie van Duitse immigranten om bepaalde wetten in het Duits uit te geven  afgewezen in een stemming van 42 tegen 41.<ref><cite class="citation book">Sick, Bastian (2004). </cite></ref><ref>[https://www.ulib.iupui.edu/kade/adams/chap7.html Willi Paul Adams: ''The German Americans.'']</ref><ref><cite class="citation">[https://www.snopes.com/language/apocryph/german.asp ''The German Vote''], Snopes.com, July 9, 2007</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.btitle=The+German+Vote&rft.date=2007-07-09&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.snopes.com%2Flanguage%2Fapocryph%2Fgerman.asp&rft.pub=Snopes.com&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> === Moderne geschiedenis === [[Bestand:Eastlake_-_Napoleon_on_the_Bellerophon.jpg|miniatuur|''Napoleon op de Bellerophon'', een schilderij van Napoleon I van Charles Lock Eastlake. Napoleon was langer dan zijn bijnaam, De Kleine Corporaal, doet lijken.]] * [[w:Napoleon Bonaparte|Napoleon Bonaparte]] was niet bijzonder klein. Hij was zelfs iets langer dan de gemiddelde Fransman in zijn tijd.<ref name="WrongAnswer"><cite class="citation book">Evans, Rod L. (2010). </cite></ref><ref name="CBS"><cite class="citation journal">[https://www.cbsnews.com/stories/2003/10/17/health/main578654.shtml "Forget Napoleon – Height Rules"]. </cite></ref> Na zijn dood in 1821 werd vastgesteld dat hij 5&nbsp;voet 2&nbsp;duim was in ''Franse'' [[w:Voet (lengtemaat)|voet]] (niet te verwarren met de Engelse <span>5</span> voet 7 duim, oftewel 1 meter 69.<ref><cite class="citation web">)[https://www.napoleon.org/en/essential_napoleon/faq/index.asp#ancre54 "Fondation Napoléon"]. </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://www.napoleon.org/fr/salle_lecture/articles/files/Taillenapo_RIN_89_oct1963_2006.asp "La taille de Napoléon"] (in French). </cite></ref> Sommige geleerden denken dat hij liefkozend ''le Petit Caporal'' (De Kleine Corporaal) werd genoemd.<ref><cite class="citation web">Wilde, Robert. </cite></ref> Napoleon werd daarnaast vaak begeleid door zijn keizerlijke garde, die werden geselecteerd op lengte<ref><cite class="citation web">[https://napoleonistyka.atspace.com/IMPERIAL_GUARD_infantry_1.htm "Napoleon's Imperial Guard"]. </cite></ref>—dit heeft mogelijk ook bijgedragen aan het beeld dat hij relatief klein was. * [[w:Cinco de Mayo|Cinco de Mayo]] is niet de [[w:Grito de Dolores|Mexicaanse Onafhankelijkheidsdag]], maar de viering van de overwinning van het Mexicaanse leger op de Fransen in de [[w:Slag bij Puebla|Slag bij Puebla]] op 5 mei 1862. Mexico's Declaration of Independence from Spain in 1810 is celebrated on September 16.<ref name="NatGeo"><cite class="citation web">Lovgren, Stefan (May 5, 2006). </cite></ref><ref name="DN"><cite class="citation web">Lauren Effron (May 5, 2010). </cite></ref> * De [[w:grote brand van Chicago|grote brand van Chicago]] van 1871 werd niet veroorzaakt door een koe die een lantaarn omver schopte. Een verslaggever voor een krant verzon het verhaal om een mooi stuk te kunnen schrijven.<ref><cite class="citation web">[https://web.archive.org/web/20110110110402/https://www.chicagohistory.org/fire/oleary/essay-2.html "The O'Leary Legend"]. </cite></ref> * De uitspraak dat [[w:Frederic Remington|Frederick Remington]], terwijl hij op opdracht was in Cuba, een telegram stuurde naar [[w:William Randolph Hearst|William Randolph Hearst]] dat "...Er komt geen oorlog. Ik wil terug" en dat Hearst hierop antwoordde, "Blijf alsjeblieft. Zorg jij voor de foto's, dan zorg ik voor de oorlog" is ongegrond. De uitspraak wordt genoemd in een boek van James Creelman, maar er is geen bewijs voor dat de uitwisseling ooit heeft plaatsgevonden. Sterker nog, er is substantieel bewijs voor dat het nooit heeft plaatsgevonden.<ref name="GIW"><cite class="citation book">Campbell, W. Joseph (2010). </cite></ref><ref name="Yellow">Campbell, W. Joseph (2003). </ref> * De achternamen van immigranten zijn nooit systematisch geamerikaniseerd (opzettelijk, per ongeluk, of op welke manier dan ook) op [[w:Ellis Island|Ellis Island]]. Medewerkers hielden geen archief bij, behalve de manifesten die werden gemaakt op de plek van vertrek van de immigranten. Er was geen papierwerk dat een dergelijk effect zou hebben kunnen veroorzaakt. In die tijd kon iedereen in New York zijn naam aanpassen door simpelweg de nieuwe spelling te gebruiken.<ref name="Ellis Island"> <cite class="citation web">[https://www.nypl.org/blog/2013/07/02/name-changes-ellis-island "Why Your Family Name Was Not Changed at Ellis Island (and One That Was)"]. </cite><cite class="citation web">[https://www.webcitation.org/6dNXZP0bp Archived] from the original on 2015-11-28.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.btitle=Why+Your+Family+Name+Was+Not+Changed+at+Ellis+Island+%28and+One+That+Was%29&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nypl.org%2Fblog%2F2013%2F07%2F02%2Fname-changes-ellis-island&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> * Het populaire beeld van de kerstman als een goede oude man in rode kleren is niet ontwikkeld door The Coca-Cola Company als advertentietruc. Hoewel hij over de loop van de geschiedenis op verschillende manieren werd afgebeeld, had de kerstman al zijn moderne vorm voordat Coca Cola zijn beeld begon te gebruiken in de jaren 1930.<ref name="Santa"> <cite class="citation web">[https://www.snopes.com/holidays/christmas/santa/cocacola.asp "The Claus That Refreshes"]. </cite><cite class="citation web">[https://www.webcitation.org/5mCN7QiUB Archived] from the original on 2009-12-22.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.btitle=The+Claus+That+Refreshes&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.snopes.com%2Fholidays%2Fchristmas%2Fsanta%2Fcocacola.asp&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span> Snopes.com . Retrieved January 7, 2008. </ref> * De Italiaanse dictator Benito Mussolini heeft de treinen nooit op tijd laten rijden. Een groot deel van het reparatiewerk was al voltooid voordat Mussolini en de [[w:Partito Nazionale Fascista|Fascisten]] aan de macht kwamen in 1922. Verslagen uit dat tijdperk suggereren verder dat de legendarische stiptheid van de Italiaanse treinen meer propaganda dan realiteit was.<ref><cite class="citation news">Cathcart, Brian (April 3, 1994). </cite></ref> * Er was geen wijdverspreide paniekuitbraak ten gevolge van de [[w:The War of the Worlds (radio)|radiobewerking]] door Orson Welles van het boek <span>[[w:The War of the Worlds (boek)|The War of the Worlds]] van [[w:Herbert George Wells|H.G. Wells]] in 1938</span>. Slechts een zeer klein deel van het radiopubliek luisterde naar het verhaal en afgezonderde verslagen van kleine incidenten en een toename aan oproepen bij de alarmcentrale werden de volgende dag in de kranten opgeblazen, in de hoop zo te zorgen dat adverteerders de radio minder aantrekkelijk zouden vinden als alternatief om reclames te plaatsen. Zowel Welles en CBS, die eerder nog verontschuldigingen aanboden, omarmden de mythe later toen ze zich realiseerden dat het hen positief beïnvloedde.<ref name="2013 Slate article"><cite class="citation news">Pooley, Jefferson; Socolow, Michael (October 28, 2013). </cite></ref><ref name="Getting It Wrong"><cite class="citation book">Campbell, W. Joseph. (2010). </cite></ref> * Er is geen bewijs dat de Poolse cavalerie een dappere doch tevergeefse aanval deden op Duitse tanks met lansen en sabels tijdens de Duitse [[w:Poolse veldtocht|invasie van Polen]] in 1939. Dit verhaal is mogelijk ontstaan na Duitse propaganda in reactie op een aanval door de Poolse cavalerie tegen de Duitse infanterie, waarbij de Polen uiteindelijk werden verjaagd door [[w:Pantserwagen|gepantserde voertuigen]]. Hoewel de Poolse cavalerie nog wel sabels bij zich had, werden ze getraind als zeer mobiele, afgestegen cavalerie ([[w:Dragonder|dragonders]]) en waren ze uitgerust met lichte anti-tank-wapens.<ref><cite class="citation web">Ankerstjerne, Christian. </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://www.polamjournal.com/Library/APHistory/Cavalry_Myth/cavalry_myth.html "The Mythical Polish Cavalry Charge"]. </cite></ref> * Tijdens de bezetting van Denemarken door de [[w:Nazi-Duitsland|Nazis]] tijdens de Tweede Wereldoorlog, heeft koning [[w:Christiaan X van Denemarken|Christiaan X van Denemarken]] nooit zelf de pogingen van de nazi's om joden te voorzien van een [[w:Jodenster|Jodenstar]] te dwarsbomen. Joden in Denemarken zijn nooit verplicht geweest de Davidsster te dragen. Het Deense verzet heeft de meeste Joden helpen vluchten voor het einde van de oorlog.<ref name="DenmarkOccupation"> <cite class="citation web">Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson. </cite><cite class="citation web">[https://www.diis.dk/graphics/CVer/Personlige_CVer/Holocaust_and_Genocide/Publikationer/holocaust_DK_kap_5.pdf "The King and the Star – Myths created during the Occupation of Denmark"] (PDF). Danish institute for international studies<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation web"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">April 5,</span> 2011</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.au=Vilhj%C3%A1lmur+%C3%96rn+Vilhj%C3%A1lmsson&rft.btitle=The+King+and+the+Star+%93+Myths+created+during+the+Occupation+of+Denmark&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.diis.dk%2Fgraphics%2FCVer%2FPersonlige_CVer%2FHolocaust_and_Genocide%2FPublikationer%2Fholocaust_DK_kap_5.pdf&rft.pub=Danish+institute+for+international+studies&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> [[Bestand:Albert_Einstein_as_a_child.jpg|miniatuur|Einstein, hier op 14-jarige leeftijd, is nooit gezakt voor wiskunde op de middelbare school.]] * Albert Einstein is nooit gezakt voor wiskunde op de middelbare school. Toen hij een column las waarin dit werd beweerd, reageerde Einstein "Ik ben nooit gezakt voor wiskunde.. Voor ik vijftien was, beheerste ik [[w:Differentiaalrekening|differentiaal-]] en integraalwiskunde al volledig."<ref><cite class="citation web">Isaacson, Walter (5 April 2007). </cite></ref><ref><cite class="citation web">Jones, Andrew Zimmerman. </cite></ref> Einstein zakte wel voor zijn eerste ingangsexamen voor de [[w:ETH Zürich|Zwitserse Federale Polytechnische School]] (ETH) in 1895, toen hij twee jaar jonger was dan zijn medestundenten. Hij scoorde echter buitengewoon goed in de onderdelen van wiskunde en wetenschap en sloeg uiteindelijk bij de tweede poging.<ref><cite class="citation web">Kruszelnicki, Karl. </cite></ref> * Acteur Ronald Reagan is nooit serieus overwogen voor de rol van Rick Blaine in de klassieke film <span>''[[w:Casablanca (film)|Casablanca]]'' uit 1942,</span> een rol die uiteindelijk werd vertolkt door Humphrey Bogart. Deze misvatting is ontstaan doordat een productiemaatschappij zijn naam gebruikte in de vroege stadia van productie om de interesse voor de film aan te wakkeren. Tegen de tijd dat het uitkwam wist [[w:Warner Bros.|Warner Bros.]] dat Reagan binnen afzienbare tijd niet beschikbaar zou zijn voor rollen aangezien hij zijn dienstplicht niet langer kon uitstellen.<ref><cite class="citation book">Harmetz, Aljean (1992). </cite></ref> Uit studioarchief blijkt dat producent [[w:Hal B.Wallis|Hal B. Wallis]] altijd al Bogart wilde casten in de rol.<ref><cite class="citation book">Sklar, Robert (1992). </cite></ref><ref name="Snopes Reagan Casablanca page"><cite class="citation web">Mikkelson, Barbara and David P. (August 17, 2007). </cite></ref><br> * De beroemde door John F. Kennedy gesproken woorden "Ich bin ein Berliner" zijn Standaardduits voor "Ik ben een Berlijner."<ref><cite class="citation book">Daum, Andreas W. (2007). </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://www.canoo.net/services/OnlineGrammar/Wort/Artikel/Gebrauch/ArtIndef.html "Gebrauch des unbestimmten Artikels (German, "Use of the indefinite article")"]. </cite></ref> Volgens een broodjeaapverhaal betekende de zin dankzij het gebruik van het onbepaald lidwoord ''ein'', dat hij zei dat hij een [[w:Berlinerbol|Berlinerbol]] was en dat de Berlijnse bevolking dit een grappige fout zou hebben gevonden. Echter, in het Duits wordt het woord ''Berliner'' niet vaak gebruikt om te verwijzen naar de ''Berliner Pfannkuchen''; die worden normaal gesproken ''ein Pfannkuchen'' genoemd.<ref><cite class="citation web">[https://german.about.com/library/blgermyth06.htm "German Myth 6: JFK a Jelly Doughnut?]</cite></ref> * De [[w:Afro-Amerikanen|Afro-Amerikaanse]] geleerde en activist [[w:William Edward Burghardt Du Bois|W.E.B. Du Bois]] heeft nooit zijn Amerikaans burgerschap herroepen toen hij in Ghana woonde, vlak voordat hij stierf,<ref name="Dubois controversy book"><cite class="citation book">Bass, Amy (2009). </cite></ref> zoals vaak wordt gesteld.<ref name="Fox news renunciation claim"><cite class="citation news">[https://www.foxnews.com/politics/2012/05/11/renouncing-citizenship-is-usually-all-about-benjamins-say-experts/ "Renouncing citizenship is usually all about the Benjamins, say experts"]. </cite></ref><ref name="HuffPost renunuciation claim"><cite class="citation web">[https://www.huffingtonpost.com/2013/02/01/celebrities-who-renounced-citizenship_n_2602099.html "Celebrities Who Renounced Their Citizenship"]. </cite></ref><ref name="Harlem Renaissance Encyclopedia"><cite class="citation book">Aberjhani, Sandra L. West (2003). </cite></ref> In begin 1963, dankzij zijn lidmaatschap van de [[w:Communistische Partij van de Verenigde Staten|Communistische Partij]] en steun aan de Sovjet-Unie, weigerde het [[w:United States Department of State|State Department]] zijn paspoort te vernieuwen toen hij in Ghana was om de ontwikkeling van de ''Encyclopedia Africana'' te overzien. Na het verlaten van de ambassade, zei hij zijn burgerschap te willen opzeggen uit protest. Hij nam wel het Ghanese burgerschap aan, maar begon nooit de officiële procedure om zijn Amerikaans burgerschap te herroepen<ref name="Lewis Du Bois bio"><cite class="citation book">Lewis, David (2009). </cite></ref> en mogelijk had hij daar nooit daadwerkelijk de intentie toe.<ref name="Dubois controversy book"><cite class="citation book">Bass, Amy (2009). </cite></ref> * Toen barvrouw [[w:Moord op Kitty Genovese|Kitty Genovese werd vermoord]] vlak voor haar appartement in Queens, New York in 1964, stonden er niet 37 buren naar te kijken zonder iets te doen en pas na haar dood de politie te bellen, zoals oorspronkelijk werd gemeld door <span>''[[w:The New York Times|The new York Times]]'',</span><ref name="NYT Kitty Genovese story"><cite class="citation web">Gansberg, Martin (March 27, 1964). [https://www.37themovie.com/images/about/NYTimes_KittyGenoveseArticle.pdf "37 Who Saw Murder Didn't Call the Police"] (PDF). </cite></ref> waar door mensen boos op werd gereageerd. Later werd duidelijk dat het politieverslag waar de ''Times'' zich op had gebaseerd onjuist was, dat Genovese op twee verschillende locaties werd aangevallen en dat, hoewel veel getuigen de aanval hoorden, zij daar slechts korte stukken van meekregen en daardoor niet doorhadden wat er gebeurde. Slechts zes of zeven mensen bevestigden dat ze wat hadden zien gebeuren. Sommigen belden de politie; één iemand die niet had gebeld zei "Ik wilde er niet bij betrokken raken", een houding die later werd toegeschreven aan alle bewoners in de buurt die de aanval hadden gehoord of gezien.<ref name="American Heritage Genovese article"><cite class="citation news">Rasenberger, Jim (October 2006). </cite></ref> * De [[w:The Rolling Stones|Rolling Stones]] waren niet ''[[w:Sympathy for the Devil (nummer)|Sympathy for the Devil]]'' aan het spelen tijdens het [[w:Altamont Free Concert|Altamont Free Concert]] in 1969 toen Meredith Hunter dood werd gestoken door een lid van de lokale [[w:Hells Angels|Hells Angels]], die zich voordeed als beveiliger. Het incident dat uiteindelijk leidde tot de dood van Hunter begon weliswaar tijdens het nummer, waardoor het concert even stilgelegd werd, maar het eindigde pas toen de band ''[[w:Under My Thumb|Under My Thumb]]'' speelde.<ref><cite class="citation web">Cruickshank, Douglas. </cite></ref><ref><cite class="citation web">Zentgraf, Nico. </cite></ref> De misvatting ontstond door onjuiste berichtgeving door ''[[w:Rolling Stone|Rolling Stone]]''.<ref name="burks1970"><cite class="citation web">Burks, John (February 7, 1970). </cite></ref> * Hoewel een architectuurmagazine het complex voor de constructie omschreef als "het beste appartementencomplex van het jaar", heeft het [[w:Pruitt–Igoe|Pruitt-Igoe]]-complex in [[w:Saint Louis (Missouri)|St. Louis, Missouri]], in de Verenigde Staten, nooit prijzen gewonnen voor het ontwerp. Het complex wordt gezien als belichaming van de mislukking van stadsvernieuwing in de vroege jaren 1970.<ref name="AIA Pruitt Igoe page"><cite class="citation web">Cendón, Sara Fernández (February 3, 2012). </cite></ref> Hetzelfde architectenbureau had wel een prijs gewonnen voor een ander gebouw in St. Louis, dat mogelijk is verward met Pruitt–Igoe.<ref name="Pruitt Igoe Myth"><cite class="citation journal">Bristol, Katharine (May 1991). </cite></ref> * Hoewel de [[w:Hotline Washington-Moskou|Hotline Wahington-Moskou]] vaak de "rode telefoon" wordt genoemd, was dit nooit een telefoon en werden er ook nooit rode telefoons gebruikt. De eerste versie van de hotline maakte gebruik van [[w:Teleprinter|teleprinters]] en werd in 1988 vervangen door fax<nowiki/>machines. Sinds 2008 is de hotline een beveiligde computerverbinding, waarmee de twee landen e-mails kunnen uitwisselen.<ref name="richardson">Paul E. Richardson, "The hot line (is a Hollywood myth)", in: ''Russian Life'', September/October issue 2009, pp. 50-59.</ref> Verder verbindt de hotline het [[w:Kremlin van Moskou|Kremlin]] met het [[w:Pentagon (Verenigde Staten)|Pentagon]], niet het [[w:Witte Huis (Washington D.C.)|Witte Huis]].<ref><cite class="citation journal">Clavin, Tom (June 18, 2013). </cite></ref> * Benjamin Franklin heeft nooit voorgesteld om de zomertijd in te voeren. In Europa werden in de 18de eeuw niet eens precieze schema's bijgehouden. == Wetenschap en technologie == === Sterrenkunde === [[Bestand:Great_Wall_of_China,_Satellite_image.jpeg|miniatuur|Een satellietbeeld van de Chinese Muur, die diagonaal van linksonder naar rechtsboven loopt (niet te verwarren met de veel duidelijker zichtbare rivier die van linksboven naar rechtsonder loopt). De hier afgebeelde regio is 12 bij 12 kilometer.<br> &nbsp;]] * De [[w:Chinese Muur|Chinese Muur]] is niet het enige door mensen gebouwde object dat zichtbaar is vanaf de Maan, in tegenstelling tot wat vaak wordt gezegd. Geen van de astronauten van de [[w:Apolloprogramma|Apollo]]<nowiki/>missies hebben ooit gezegd enig door mensen gemaakt object te hebben gezien en zelfs astronauten die in een baan rond de Aarde zitten, kunnen de Muur amper zien. Stadsverlichting kan gemakkelijk worden gezien vanaf de nachtkant vanaf de aardbaan.<ref><cite class="citation web">[https://science.nasa.gov/science-news/science-at-nasa/2003/24mar_noseprints/ "Space Station Astrophotography"]. </cite></ref> Shuttle-astronaut [[w:Jerome Apt|Jay Apt]] heeft ooit gezegd: "de Chinese Muur is bijna onzichtbaar vanaf slechts 290 km hoogte."<ref><cite class="citation web">[https://www.snopes.com/science/greatwall.asp "Great Walls of Liar"]. </cite></ref>  [[w:Internationaal ruimtestation ISS|ISS]]-commandant [[w:Chris Hadfield|Chris Hadfield]] heeft de Muur ooit geprobeerd te vinden, maar zei dat het erg moeilijk was, aangezien het erg smal en grijsbruin is.<ref><cite class="citation web">[https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-22508492 "BBC News – Chris Hadfield: Around Planet Earth in 1,500 tweets"]. </cite></ref> * [[w:Zwart gat|Zwarte gaten]] hebben dezelfde zwaartekrachteffecten als andere massa van hetzelfde formaat. Ze trekken objecten in hun nabijheid naar zich toe, net zoals andere planeten en sterren, al doen laatstgenoemden dit op kortere afstand.<ref><cite class="citation book">Wolfson, Richard (2002). </cite></ref> Als de Zon bijvoorbeeld zou worden vervangen door een zwart gat met dezelfde massa, dan zouden de banen van de planeten in het zonnestelsel amper worden aangetast. Een zwart gat ''kan'' functioneren als "kosmische stofzuiger", maar dan alleen als de ster die het zwarte gat vervangt daarvoor al hetzelfde effect had.<ref><cite class="citation web">[https://oyc.yale.edu/astronomy/astr-160/lecture-9#transcript "Frontiers And Controversies In Astrophysics Lecture 9"]. </cite></ref> * Seizoenen worden niet veroorzaakt doordat de [[w:Aarde (planeet)|aarde]] dichter bij de zon staat in de zomer dan in de winter. De aarde staat zelfs het verst van de zon als het zomer is op het noordelijk halfrond. De seizoenen worden veroorzaakt doordat de as van de aarde 23,4 graden is [[w:Obliquiteit|gedraaid]]. In juli is het noordelijk halfrond richting de zon gekanteld, waardoor de dagen langer zijn en er meer direct zonlicht is; in januari staat de Aarde de andere kant op gekanteld. De seizoenen zijn dan ook omgedraaid op het zuidelijk halfrond, dat in juli van de zon af is gekanteld en in januari naar de zon toe.<ref><cite class="citation web">[https://web.archive.org/web/20071216004548/https://www.adlerplanetarium.org/education/resources/sunearth/section06i.shtml "Sun-Earth Connection"]. </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://istp.gsfc.nasa.gov/istp/outreach/sunearthmiscons.html "Ten Things You Thought You Knew about Sun-Earth Science"]. </cite></ref> * [[w:Meteoriet|Meteorieten]] zijn niet per se heet wanneer ze neerkomen op aarde. Veel meteorieten worden zelfs gevonden met vorst erop. Wanneer ze de atmosfeer binnenkomen hebben meteoren een temperatuur onder het vriespunt. De intense hitte die ontstaat wanneer de meteoor op hoge snelheid door de hoogste atmosfeer gaat, zorgt dat de buitenste laag smelt, maar het gesmolten materiaal wordt van de buitenkant afgeblazen en er is niet genoeg tijd om ook de binnenkant sterk op te warmen. De meeste meteorieten vallen gedurende meerdere minuten op subsonische snelheden door de relatief koele lagere atmosfeer voordat ze op de grond terecht komen, waardoor er genoeg tijd is voor de buitenkant om weer af te koelen.<ref><cite class="citation web">Contributor: JT. </cite></ref> * Als een meteoriet of een ruimteschip de atmosfeer binnenkomt, wordt de [[w:binnenkomst in de atmosfeer|hitte bij binnenkomst]] niet (in eerste instantie) veroorzaakt door frictie, maar door [[w:adiabatisch proces|adiabatische luchtcompressie]] vóór het object.<ref><cite class="citation web">[https://web.archive.org/web/20090709055746/https://www.nasa.gov/centers/ames/research/2007/faq-shuttleglass_prt.htm "Archived copy"]. </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://web.archive.org/web/20131215231308/https://blogs.discovermagazine.com/badastronomy/2009/03/30/more-booming-fireballs/ "Archived copy"]. </cite></ref><ref><cite class="citation web">Phil Plait (December 14, 2008). </cite></ref> * Het balanceren van eieren is op elke dag mogelijk, niet alleen op het lentepunt<ref><cite class="citation web">[https://www.snopes.com/science/equinox.asp "Infernal Egguinox"]. </cite></ref> en er is geen verband tussen astronomische fenomenen en de mogelijkheid om eieren te balanceren.<ref name="AP"><cite class="citation news">Schmid, Randolph (20 September 1987). </cite></ref> De traditie van het balanceren van eieren op een specifieke datum, komt uit China en in 1945 werd hierover geschreven door het tijdschrift [[w:Life (tijdschrift)|''Life'']].<ref><cite class="citation web">Jacoby, Annalee (19 March 1945). </cite></ref> In 1987 werd echter gemeld dat het een man was gelukt om elke dag tussen 27 februari en 3 april 1984 een ei te balanceren. Deze man had ontdekt dat "...sommige eieren balanceren gewoon nooit, op het lentepunt of op een andere dag."<ref name="AP"><cite class="citation news">Schmid, Randolph (20 September 1987). </cite></ref> * De kleur van de zon is wit als de zon hoog in de hemel staat; als de zon laag staat, zorgt [[w:Blauwe lucht|atmosferische verstrooiing]] ervoor dat hij er geel, oranje of rood-paars uitziet. Het is niet helemaal duidelijk waarom veel mensen de zon mentaal inbeelden als standaard geel van kleur.<ref name="yellow sun paradox"><cite class="citation journal" id="CITEREFWilk2009">Wilk, S. R. (2009). </cite></ref> === Biologie === ==== Gewervelde dieren ==== [[Bestand:10_-_Cristina_Sánchez.jpg|miniatuur|De kleur van een rode cape maakt stieren niet woest.]] * Oude olifanten die bijna gaan sterven verlaten hun kudde niet om instinctief naar een specifieke locatie, een zogenaamd [[w:olifantenkerkhof|olifantnekerkhof]], te gaan om te sterven.<ref><cite class="citation news">Spanney, Laura (January 28, 1995). </cite></ref> * Stieren worden niet woest van de kleur rood, de kleur van de capes die professionele [[w:Torero (stierenvechter)|matadors]] gebruiken. Veedieren zien slechts [[w:Kleurenblindheid|twee kleuren]], waardoor rood niet opvalt als felle kleur. De woede komt dan ook niet door de kleur van de cape, maar door de vermeende dreiging van de matador.<ref name="matador"> <cite class="citation web">Smith II, Larry (2007). </cite><cite class="citation web">[https://www.itla.net/index.cfm?sec=Longhorn_Information&con=handling "Longhorn_Information – handling"]. International Texas Longhorn Association<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation web"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">June 23,</span> 2010</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.aufirst=Larry&rft.aulast=Smith+II&rft.btitle=Longhorn_Information+%93+handling&rft.date=2007&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.itla.net%2Findex.cfm%3Fsec%3DLonghorn_Information%26con%3Dhandling&rft.pub=International+Texas+Longhorn+Association&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> * Honden zweten niet door te [[w:Speeksel|kwijlen]].<ref> <cite class="citation web">[https://www.animalleague.org/kids/cool_pet_facts.html "Cool Pet Facts - North Shore Animal League America.htm"]<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation web"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">May 22,</span> 2011</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.btitle=Cool+Pet+Facts+-+North+Shore+Animal+League+America.htm&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.animalleague.org%2Fkids%2Fcool_pet_facts.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> Honden hebben wel degelijk zweetklieren en niet alleen op hun tong. Ze zweten, voornamelijk door hun poten. Honden reguleren hun lichaamstemperatuur echter voornamelijk door te hijgen.<ref><cite class="citation web">[https://www.petplace.com/dogs/how-do-dogs-sweat/page1.aspx "How Do Dogs Sweat"]. </cite></ref> * [[w:Lemmingen|Lemmingen]] springen niet ''en masse'' van kliffen af tijdens het migreren. Deze misvatting is aangewakkerd door de [[w:The Walt Disney Company|Disney]]<nowiki/>film ''[[w:White Wilderness|White Wilderness]]''. De crew duwde de lemmingen van een klif voor de film.<ref><cite class="citation web">Mikkelson, Barbara and David P. (August 19, 2007). </cite></ref> De misvatting bestaat echter al veel langer, al zeker sinds de 19de eeuw.<ref><cite class="citation journal">Scott, W. (November 1891). </cite></ref> * [[w:Vleermuizen|Vleermuizen]] zijn niet blind. Hoewel ongeveer 70% van de vleermuizen, met name de [[w:Microchiroptera|kleine vleermuizen]], gebruik maken van [[w:echolocatie|echolocatie]] om zich te verplaatsen, hebben alle vleermuizen ogen en kunnen ze zien. Daarnaast hebben de meeste [[w:Vleerhonden|vleerhonden]] niet de vaardigheid van echolocatie, maar juist buitengewoon sterk nachtzicht.<ref name="bats"> <cite class="citation web">Di Silvestro, Roger (February 1, 2003). </cite><cite class="citation web">[https://www.nwf.org/News-and-Magazines/National-Wildlife/Animals/Archives/2003/American-Heritage-Animal-Cliches.aspx "The Truth About Animal Clichés"]. National Wildlife Federation<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation web"><span class="reference-accessdate">Verkregen <span class="nawrap">31 oktober</span> 2011</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.aufirst=Roger&rft.aulast=Di+Silvestro&rft.btitle=The+Truth+About+Animal+Clich%C3%A9s&rft.date=2003-02-01&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nwf.org%2FNews-and-Magazines%2FNational-Wildlife%2FAnimals%2FArchives%2F2003%2FAmerican-Heritage-Animal-Cliches.aspx&rft.pub=National+Wildlife+Federation&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> * [[w:Struisvogel|Struisvogels]] steken hun hoofd niet in het zand om zich te verstoppen voor vijanden.<ref><cite class="citation web">Kruszelnicki, Karl S. (November 2, 2006). </cite></ref> Deze misvatting is waarschijnlijk ontstaan nadat [[w:Plinius de Oudere|Plinius de Oudere]] (23-79 n.Chr.) schreef dat struisvogels zich voorstellen dat hun hele lichaam is verstopt als ze hun hoofd en nek in een bosje steken.<ref><cite class="citation web">Smith, Rex (May 8, 2011). </cite></ref> * Het gekwaak van een eend veroorzaakt wel degelijk een [[w:Echo (geluid)|echo]],<ref><cite class="citation web">[https://dsc.discovery.com/fansites/mythbusters/episode/episode-tab-08.html "Alcatraz Escape: Does a Duck's Quack Echo?"]</cite></ref> hoewel deze in bepaalde omstandigheden mogelijk slecht te horen is voor mensen.<ref><cite class="citation web">[https://www.acoustics.salford.ac.uk/acoustics_info/duck/ "A Duck's Quack Doesn't Echo, and no-one knows the reason why?"]</cite></ref> * [[w:Kikkers|Kikkers]] sterven onmiddellijk wanneer ze in kokend water worden gegooid; ze springen er dus niet uit. Daarnaast zullen kikkers proberen te ontsnappen wanneer koud water langzaam wordt opgewarmd tot boven hun maximale acceptabele temperatuur.<ref name="fastcompany"><cite class="citation web">[https://www.fastcompany.com/26455/next-time-what-say-we-boil-consultant "Next Time, What Say We Boil a Consultant"]. </cite></ref> * Het idee dat [[w:Goudvis (dier)|goudvissen]] een geheugen hebben van slechts enkele seconden is onjuist.<ref><cite class="citation web">Hipsley, Anna (February 19, 2008). </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://dsc.discovery.com/fansites/mythbusters/episode/episode-tab-07.html "Sinking Titanic: Goldfish Memory"]. </cite></ref> Ze kunnen een geheugen hebben van enkele maanden. * [[w:Haaien|Haaien]] kunnen wel kanker krijgen. In 1992 werd een boek uitgegeven onder de titel ''Sharks Don't Get Cancer'' ("Haaien krijgen geen kanker"), maar dit boek werd gebruikt om haaienkraakbeenextracten te verkopen als medicatie voor kanker. Er bestaan verslagen dat [[w:Carcinoom|carcinomen]] bestaan in haaien. Op basis van de huidige data kan niets worden gezegd over hoe vaak haaien tumoren krijgen.<ref><cite class="citation journal">Ostrander, G. K.; Cheng, KC; Wolf, JC; Wolfe, MJ (2004). </cite></ref> * [[w:Witte haai|Witte haaien]] zien menselijke [[w:Duiksport|duikers]] niet aan voor [[w:Zeeroofdieren|zeehonden]]. Ze [[w:Haaienaanval|vallen]] mensen en zeehonden op heel verschillende manieren aan: een witte haai komt snel boven en valt een zeehond zeer hard aan. Aanvallen op mensen zijn veel rustiger en langzamer: de haai komt op normale snelheid aanzwemmen, bijt en zwemt dan weg. Witte haaien hebben goede ogen en kunnen in [[w:Kleuren zien|kleur zien]]; ze bijten niet om te jagen, maar om een onbekend object te identificeren.<ref><cite class="citation web">Jennifer Hile (January 23, 2004). </cite></ref> ==== Ongewervelde dieren ==== [[Bestand:AD2009Aug08_Bombus_pratorum.jpg|miniatuur|''[[Weidehommel|Bombus pratorum]]'' boven een ''[[Rode zonnehoed|Echinacea purpurea]]'' in bloei; een veelvoorkomende misvatting is dat hommels niet zouden moeten kunnen vliegen.]] * [[w:Lumbricina|Aardwormen]] worden niet twee wormen wanneer ze in tweeën worden gesneden. Slechts een beperkt aantal wormensoorten<ref><cite class="citation journal">Moment, Gairdner B. (1942). </cite></ref> kunnen anterieur [[w:Lumbricina|regeneren]]. Als een worm van die soorten wordt gehalveerd, leeft alleen de helft waar de mond zit voort. De andere helft sterft.<ref><cite class="citation web">[https://www.bbc.co.uk/gardening/gardening_with_children/didyouknow_worms.shtml "Gardening with children – Worms"]. </cite></ref>  Bepaalde soorten platwormen worden wel twee nieuwe wormen als ze worden gehalveerd.<ref><cite class="citation journal">Reddien, Peter W.; Alvarado, Alejandro Sanchez (2004). </cite></ref> * [[w:Huisvlieg|Huisvliegen]] leven gemiddeld 20 tot 30 dagen.<ref><cite class="citation news">[https://www.newton.dep.anl.gov/natbltn/400-499/nb453.htm "The Housefly"]. </cite></ref> Van sommige soorten eendagsvliegen wordt gezegd dat ze even lang leven als huisvliegen. Een huisvliegenmaad zal binnen 24 uur nadat het eitje is gelegd uitkomen.<ref><cite class="citation web">[https://house-flies.net/ "House Fly"]. </cite></ref> * Hooiwagenspinnen (''[[w:Trilspinnen|Pholcidae]]'') zijn niet de meest giftige spinnen in de wereld. Ze kunnen wel de menselijke huid doorprikken, maar het kleine beetje gif dat ze hebben zorgt alleen voor een mild brandend gevoel gedurende enkele seconden.<ref><cite class="citation web">[https://dsc.discovery.com/fansites/mythbusters/episode/episode-tab-07.html "Buried in Concrete : Daddy Long Legs"]. </cite></ref> * Het vluchtmechanisme en de aerodynamica van hommels (en andere insecten) zijn wel degelijk bekend, in tegenstelling tot het broodjeaapverhaal dat ze niet zouden moeten kunnen vliegen. In de jaren '30 stelde een Franse entomoloog dat hommels theoretisch niet zouden moeten kunnen vliegen.<ref name="bumblebee"> Chatfield, Matthew (January 4, 2008). <cite class="citation web">[https://www.naturenet.net/blogs/2008/01/some-scientist-once-proved-that-bees-cant-fly "Some scientist once proved that bees can't fly...?"].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.btitle=Some+scientist+once+proved+that+bees+can%27t+fly...%3F&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.naturenet.net%2Fblogs%2F2008%2F01%2Fsome-scientist-once-proved-that-bees-cant-fly&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span>. ''naturenet.net''. The Ranger's Blog.<cite class="citation web">Ivars Peterson (September 13, 2004). [https://www.sciencenews.org/article/flight-bumblebee "Flight of the Bumblebee"]. ''Ivars Peterson's MathTrek''. Mathematical Association of America<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation web"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">November 18,</span> 2011</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=Flight+of+the+Bumblebee&rft.au=Ivars+Peterson&rft.date=2004-09-13&rft.genre=unknown&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.sciencenews.org%2Farticle%2Fflight-bumblebee&rft.jtitle=Ivars+Peterson%27s+MathTrek&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal">&nbsp;</span><cite class="citation web">Michael Dickinson (June 2001). [https://www.nature.com/scientificamerican/journal/v284/n6/pdf/scientificamerican0601-48.pdf "Solving the Mystery of Insect Flight"] (PDF). </cite><cite class="citation web">Scientific American. p.&nbsp;50.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.au=Michael+Dickinson&rft.btitle=Solving+the+Mystery+of+Insect+Flight&rft.date=2001-06&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nature.com%2Fscientificamerican%2Fjournal%2Fv284%2Fn6%2Fpdf%2Fscientificamerican0601-48.pdf&rft.pages=50&rft.pub=Scientific+American&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> Hij realiseerde zich later dat dit niet klopte en trok de uitspraak terug. De hypothese was toen echter al gegeneraliseerd tot het idee dat wetenschappers denken dat hommels niet zouden moeten kunnen vliegen. ==== Planten ==== [[Bestand:Helianthus_annuus_sunflower.jpg|miniatuur|Zonnebloemen met de zon zichtbaar ''achter'' de bloemen.]] * [[w:Kerstster (Euphorbia)|Kerststerren]] zijn niet zeer [[w:Giftigheid|giftig]] voor mensen of katten. Hoewel het klopt dat de bloemen lichtelijk irriterend kunnen zijn voor de huid en maag<ref name="southern"><cite class="citation encyclopaedia">Bender, Steve, ed. </cite></ref>  en ze kunnen leiden tot diarree en overgeven als de bloemen worden gegeten,<ref name="fiction"><cite class="citation web">[https://www.medicinenet.com/script/main/art.asp?articlekey=55606 "Are Poinsettia Plants Poisonous?]</cite></ref> heeft een onderzoek uit Amerika onder 22.793 gevallen geen enkel dodelijk geval uitgewezen en moest er slechts in enkele gevallen een dokter aan te pas komen.<ref name="ajem"><cite class="citation journal">Krenzelok E.P.; Jacobsen T.D.; Aronis J. M. (November 1996). </cite></ref> Ook voor katten geldt dat kerststerren kunnen leiden tot diarree en overgeven.<ref name="ASPCA"><cite class="citation web">[https://www.aspca.org/Pet-care/ask-the-expert/ask-the-expert-poison-control/poinsettia.aspx "Ask the Expert: Poison Control > Poinsettia"]. </cite></ref> * Bloeiende [[w:Zonnebloem|zonnebloemen]] wijzen de hele dag in een vaste richting (het oosten).<ref name="Gerard1597">Gerard, John (1597). </ref><ref name="Hangarter">"Many people are under the misconception that the flower heads of the cultivated sunflower (Helianthus annuus) track the sun.</ref><ref name="sunflowers"> <cite class="citation journal">Polikarpov, G.G. (1978). </cite><cite class="citation journal">"Sunflower's blooming floscule is a compass". ''Nature''. '''272''': 122. </cite><cite class="citation journal">Bibcode:[[bibcode:1978Natur.272..122P|1978Natur.272..122P]]. doi:[[doi:10.1038/272122c0|10.1038/272122c0]].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=Sunflower%27s+blooming+floscule+is+a+compass&rft.aufirst=G.G.&rft.aulast=Polikarpov&rft.date=1978&rft.genre=article&rft_id=info%3Abibcode%2F1978Natur.272..122P&rft_id=info%3Adoi%2F10.1038%2F272122c0&rft.jtitle=Nature&rft.pages=122&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.volume=272">&nbsp;</span></ref> In een eerder ontwikkelingsstadium, nog voordat de bloem verschijnt, volgen de knoppen wel de zon en de vaste richting waarin de bloeiende bloemen wijzen is een gevolg van dit proces.<ref><cite class="citation web">[https://www.sunflowernsa.com/all-about/faq/#11 "When the plant is in the bud stage, it tends to track the movement of the sun across the horizon.]</cite></ref> ==== Evolutie en paleontologie ==== * Het woord ''theorie'' in "de [[w:evolutietheorie|evolutietheorie]]" wil niet zeggen dat er in de wetenschap veel discussie is over de validiteit ervan; de concepten ''theorie'' en ''hypothese'' hebben specifieke betekenissen in de wetenschappelijke context. In alledaags gebruik kan ''theorie'' een ingeving of vermoeden betekenen, maar een wetenschappelijke theorie is een verzameling principes die ''observeerbare fenomenen'' in [[Naturalisme (filosofie)|natuurlijke]] termen uitlegt.<ref><cite class="citation web">[https://www.msu.edu/~pennock5/research/papers/Pennock_TeachingEvoNatureSci.pdf "Evolutionary Science and Society: Educating a New Generation (TOC)"] (PDF). </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://chandra.harvard.edu/chronicle/0308/theo/index.html "It Is Not Just a Theory.]</cite></ref> "Wetenschappelijke feiten en theorieën zijn niet categorisch uit elkaar te halen"<ref><cite class="citation book">Kuhn, Thomas S. (1996). </cite></ref> en de evolutietheorie is dus in dezelfde zin een theorie als de [[Zwaartekracht|zwaartekrachttheorie]].<ref><cite class="citation web">[https://evoled.dbs.umt.edu/lessons/miscon.htm#3 "Misconceptions about the Nature of Science"]. </cite></ref> * Evolutie tracht niet de oorsprong van het leven te verklaren<ref><cite class="citation web">[https://evolution.berkeley.edu/evolibrary/misconceptions_faq.php#a1 "Misconceptions about evolution - Berkeley.edu"]. </cite></ref> en ook niet de oorsprong en ontwikkeling van het heelal. Biologische evolutie beschrijft het proces waardoor diersoorten zich ontwikkelen en uiteindelijk elke levensvorm terugleidt tot een [[w:LUCA|universele gemeenschappelijke voorouder]], maar de theorie houdt zich niet in eerste instantie bezig met de oorsprong van het leven zelf,<ref><cite class="citation web">[https://evolution.berkeley.edu/evosite/misconceps/IAorigintheory.shtml "Understanding evolution - misconceptions; Berkeley.edu"]. </cite></ref> en behoort niet tot de oorsprong en [[w:Chronologie van het heelal|evolutie van het heelal]]. De evolutietheorie houdt zich bezig met de veranderingen in elkaar opvolgende generaties, nadat het leven al tot stand is gekomen.<ref><cite class="citation web">[https://www.talkorigins.org/faqs/faq-misconceptions.html "Five Major Misconceptions about Evolution"]. </cite></ref> Het wetenschappelijke model dat zich bezighoudt met de oorsprong van de eerste organismen uit organische of onorganische moleculen, heet [[w:abiogenese|abiogenese]] en de doorgaans meest geaccepteerde theorie over de oorsprong van het heelal is het [[w:Oerknal|Oerknal]]<nowiki/>model.[[Bestand:Aegyptopithecus_NT.jpg|miniatuur|Een reconstructie van de ''[[w:Aegyptopithecus|Aegyptopithecus]]'', een primaat van vóór de splitsing van de lijnen tussen mensen en [[apen van de Oude Wereld]] in de [[evolutie van de mens]].]] * Mensen stammen niet af van één van beide soorten chimpansees die nog in leven zijn.<ref><cite class="citation journal">Johnson, N. A.; Smith, J. J.; Pobiner, B.; Schrein, C. (Feb 2012). </cite></ref> Mensen en chimpansees delen echter wel een gemeenschappelijke voorouder.<ref><cite class="citation book">De Waal, Frans B. M (2002-10-15). </cite></ref><ref>William H. Calvin, 2002. </ref> De twee moderne soorten chimpansees ([[w:Chimpansee|chimpansees]] en [[w:Bonobo|bonobo's]]) zijn het nauwst verwant aan mensen. Sommige antropologen en primatologen beschrijven de mens als een ondersoort van de chimpansee.<ref>Jared M. Diamond, 2006 "The Third Chimpanzee: The Evolution and Future of the Human Animal ", HarperCollins Publishers</ref><ref><cite class="citation web">[https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9E0CEFDE1E3AF936A25750C0A964958260&sec=&spon=&pagewanted=all "Separating the Men From the Apes"]. ''nytimes.com''. </cite></ref> De [[w:recentste gemeenschappelijke voorouder]] van de mens en de andere levende soorten chimpansees, leefde zo'n 5 tot 8 miljoen jaar geleden.<ref name="pbs_evolution_faq"><cite class="citation web">[https://www.pbs.org/wgbh/evolution/library/faq/cat02.html#Q01 "Evolution: Frequently Asked Questions"]. </cite></ref> De vondst van een 4,4 miljoen jaar oude <span>[[w:Ardipithecus|''Ardipithecus'']], toont aan dat de voorouder op twee poten liep en dus niet op zijn knokkels</span>. Daarnaast was de voorouder kleiner, had hij langere ledematen en een kortere snuit dan de chimpansee. Chimpansees zijn niet primitief en hebben zich ook ontwikkeld sinds de afscheiding; ze zijn groter, agressiever en beter in klimmen geworden<ref name="NatGeo-News"><cite class="citation web">Perlman, David (July 12, 2001). </cite></ref> en hebben langere vingers.<ref>Sergio Almécija, Jeroen B. Smaers & William L. Jungers, [https://www.nature.com/ncomms/2015/150714/ncomms8717/full/ncomms8717.html The evolution of human and ape hand proportions], Nature Communications 6, Article number: 7717 (2015).</ref> Samen met de andere mensapen vormen mensen en chimpansees de familie ''[[w:Hominidae|Hominidae]]''. Deze groep heeft zich ontwikkeld uit een gemeenschappelijke voorouder samen met de [[w:apen van de Oude Wereld|apen van de Oude Wereld]], zo'n 40 miljoen jaar geleden.<ref><cite class="citation book">Hartwig, W. (2007). </cite></ref><ref><cite class="citation book" id="CITEREFGroves2005">Groves, C.P. (2005). </cite></ref> * Evolutie is niet een proces van minderwaardige naar superieure organismen en het zorgt ook niet per se voor een toename in complexiteit. Een populatie kan zich ontwikkelen tot zijnde simpeler, met een kleiner [[genoom]], maar dit is geen biologische devolutie.<ref><cite class="citation web">[https://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=is-the-human-race-evolvin "Is the human race evolving or devolving?"]</cite></ref><ref name="pmid11893328"><cite class="citation journal">Moran, Nancy A. (2002). </cite></ref> * [[w:Teleologie|Evolutie "plant" geen verbeteringen voor de overlevingskansen]] van een organisme.<ref><cite class="citation web">[https://evolution.berkeley.edu/evolibrary/misconceptions_faq.php#b1 "Misconceptions about natural selection and adaptation: ''Natural selection involves organisms 'trying' to adapt.''"]</cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://evolution.berkeley.edu/evolibrary/misconceptions_faq.php#b2 "Misconceptions about natural selection and adaptation: ''Natural selection gives organisms what they 'need.' '']</cite></ref> Het is bijvoorbeeld incorrect om de evolutie van een giraf te beschrijven als: "de nek van een giraf is met de tijd langer geworden omdat de giraffen bij hoge bomen moesten kunnen komen". Evolutie kan geen noodzaak inzien en daarop reageren; het is van zichzelf een doelloos proces. Een mutatie die zorgt voor langere nekken kan een dier beter van pas komen in een gebied met veel lange bomen dan in een gebied met veel lage bomen en kan er daardoor voor zorgen dat deze dieren beter overleven, waardoor ze hun gen voor lange nekken beter kunnen doorgeven. Hoge bomen veroorzaken de mutatie niet en kunnen er ook niet voor zorgen dat er een groter percentage dieren met lange nekken wordt geboren.<ref><cite class="citation web">[https://www.natureinstitute.org/pub/ic/ic10/giraffe.htm "The Giraffe's Short Neck"]. </cite></ref> In het voorbeeld van de giraf kan de evolutie van de lange nek net zo goed zijn gedreven door [[seksuele selectie]], ervan uitgaande dat de lange nekken een bijkomstige [[Seksuele dimorfie|seksuele karakteristiek]] is, waarmee mannetjes meer kans maken in het gevecht om de vrouwtjes.<ref name="sim1996"><cite class="citation journal">Simmons, R. E.; Scheepers, L. (1996). </cite></ref> De misvatting bestaat doordat veel mensen die weten hoe de evolutie werkt [[Teleologie|spreken over een doel]] om evolutie makkelijker uit te leggen (dit wordt soms de "doelmetafoor" genoemd);<ref name="Hanke2004"><cite class="citation book">Hanke, David (2004). </cite></ref> het is namelijk makkelijker om te zeggen "Dinosauriërs hebben mogelijk veren ontwikkeld om indruk te maken op vrouwtjes" dan "Veren zijn mogelijk geselecteerd toen deze opkwamen aangezien ze dinosauriërs een selectief voordeel gaven over hun niet-gevederde soortgenoten".<ref><cite class="citation journal">[https://www.newscientist.com/article/dn22428-dinosaurs-may-have-evolved-feathers-for-courtship.htmlNew "Scientist: "Dinosaurs may have evolved feathers for courtship""]. </cite></ref> * Mensen en [[dinosauriërs]] (behalve [[vogels]]) hebben nooit tegelijkertijd bestaan.<ref name="science_daily"><cite class="citation web">[https://www.sciencedaily.com/releases/2009/03/090312115133.htm "American Adults Flunk Basic Science"]. </cite></ref> De laatste niet-[[Vogels|vliegende]] dinosauriërs stierven <span>66</span> miljoen jaar geleden uit op de [[Krijt-Paleogeengrens|grens tussen het Krijt en het Paleogeen]], terwijl de eerste soort van het geslacht ''[[Homo (geslacht)|Homo]]'' (de mens) zo'n 2,3 tot 2,4 miljoen jaar geleden evolueerde. Dit betekent dat er een gat van 63 miljoen jaar zat tussen het uitsterven van de laatste niet-vliegende dinosauriër en de eerste mens. De mens leefde wel tegelijkertijd met de [[wolharige mammoet]] en [[sabeltandkatten]]—zoogdieren die vaak samen worden afgebeeld met mensen en dinosauriërs.<ref><cite class="citation web">[https://www.nationalgeographic.com.au/history/why-did-the-woolly-mammoth-die-out.aspx "Why Did the Woolly Mammoth Die Out?"]</cite></ref><br>[[Bestand:Palais_de_la_Decouverte_Tyrannosaurus_rex_p1050042.jpg|rechts|miniatuur|''[[Tyrannosaurus|Tyrannosaurus rex]]''. Niet-[[Vogels|vliegende]] [[dinosauriërs]] stierven uit op de [[Krijt-Paleogeengrens]].]] * [[Dinosauriërs]] stierven niet uit omdat ze niet goed aangepast waren of normale klimaatverandering niet aankonden, iets wat in oudere schoolboeken soms wordt beweerd. Dinosauriërs waren juist erg aangepast en zeer succesvol en stierven uit ten gevolge van een buitengewone gebeurtenis waardoor ook veel soorten planten, zoogdieren en zeedieren uitstierven.<ref name="MacLeod"><cite class="citation journal">MacLeod, N.; Rawson, P. F.; et al. (1997). </cite></ref> De meest genoemde oorzaak is de [[Inslagproces|asteroïde-inslag]] op het [[Yucatán (schiereiland)|schiereiland Yucatán]], op de [[Krijt-Paleogeengrens]].<ref name="Schulte10"><cite class="citation journal">Schulte P; Alegret L; Arenillas I; Arz JA; Barton PJ; Bown PR; Bralower TJ; Christeson GL; et al. (5 March 2010). </cite></ref> Niet alle dinosauriërs stierven op dat moment uit. Vogels hebben zich ontwikkeld uit kleine, gevederde [[theropoda]] in de [[Jura (periode)|Jura]] en hoewel de meeste dinosauriërfamilies uitstierven aan het einde van het [[Krijt (periode)|Krijt]], overleefden sommige vogels. Hierdoor maken afstammelingen van de dinosauriërs nog steeds deel uit van de moderne fauna.<ref><cite class="citation book">Padian K.; Chiappe L. M. (1997). </cite></ref> * [[Zoogdieren]] hebben zich niet ontwikkeld uit een moderne groep [[reptielen]]. Kort nadat de eerste reptielsoorten zich ontwikkelden, splitsten zij zich op in twee takken: de [[sauropsiden]] en [[synapsiden]].<ref>Coven, R (2000). </ref> De tweede lijn, die leidde tot de mens, begon zo'n 320 miljoen jaar geleden af te wijken van de eerste lijn, die leidde tot de moderne reptielen. Pas later begonnen de moderne reptielgroepen ([[lepidosauria]], [[schildpadden]] en [[krokodillen]]) zich op te splitsen. Zoogdieren zijn de enige afstammelingen van de synapsiden.<ref>Romer, A.S. & Parsons, T.S. (1977). </ref> === Computers === * Computers die draaien op [[OS X|macOS]] of [[Linux]] zijn niet immuun voor [[malware]] zoals [[Trojaans paard (computers)|Trojaanse paarden]] of [[Computervirus|computervirussen]]. Er is echter wel minder malware in omloop voor deze [[Besturingssysteem|besturingssystemen]], aangezien malware voor een specifiek besturingssysteem moet worden ontworpen en [[Microsoft Windows]] meer wordt gebruikt.<ref name="malware"> <cite class="citation journal">Broersma, Matthew (June 24, 2004). </cite><cite class="citation journal">[https://news.techworld.com/security/1798/mac-os-x-security-myth-exposed/ "Mac OS X Security Myth Exposed"]. ''TechWorld''. </cite><cite class="citation journal">[https://www.webcitation.org/5yyPTKBhT Archived] from the original on 2011-05-26.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=Mac+OS+X+Security+Myth+Exposed&rft.aufirst=Matthew&rft.aulast=Broersma&rft.date=2004-06-24&rft.genre=article&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.techworld.com%2Fsecurity%2F1798%2Fmac-os-x-security-myth-exposed%2F&rft.jtitle=TechWorld&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal">&nbsp;</span></ref> === Menselijk lichaam en gezondheid === [[Bestand:Korean_fans_closeup.jpg|miniatuur|Elektrische ventilators in Zuid-Korea hebben meestal een tijdschakelaar, omdat veel mensen de misvatting hebben dat je kunt sterven als je hem 's nachts aan laat staan.]] * Het is niet gevaarlijk om [[Slaapwandelen|slaapwandelaars]] wakker te maken. Iemand kan wel even verward of gedesoriënteerd zijn na het ontwaken, maar dit zorgt niet voor schade en is niet gevaarlijk. Slaapwandelaars kunnen zichzelf verwonden als ze over objecten struikelen of hun evenwicht verliezen tijdens het slaapwandelen. Dit soort verwondingen komen veel voor bij slaapwandelaars.<ref><cite class="citation web">Mersch, John, MD, FAAP. </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://www.sleepfoundation.org/article/sleep-related-problems/sleepwalking "Sleepwalking"]. </cite></ref> * In [[Zuid-Korea]] geloven veel mensen onterecht dat het slapen in een gesloten ruimte terwijl een [[ventilator]] aanstaat kan leiden tot [[ventilatordood]]. Volgens de Koreaanse regering kan "een ventilator die te lang aanstaat in bepaalde gevallen leiden tot de dood, ten gevolge van [[verstikking]], [[Hypothermie|onderkoeling]], of brand vanwege oververhitting."<ref><cite class="citation web">[https://www.esquire.com/news-politics/q-and-a/a5522/korean-fan-death-0209/ "Why Do Koreans Think Electric Fans Will Kill Them?"]</cite></ref> De Koreaanse consumentenbond heeft een veiligheidswaarschuwing uitgegeven waarin zij aanraadden ventilators op tijdschakelaars te zetten, de richting te veranderen en deuren open te laten. Zelfs veel medische professionals in Korea geloven in [[ventilatordood]]. Volgens Yeon Dong-su, decaan van de medische afdeling van de Universiteit van Kwandong University, "kan de temperatuur in de stroom van een ventilator zo laag worden dat iemand sterft aan de gevolgen van onderkoeling"<ref name="Hypothermia"> <cite class="citation pressrelease">[https://web.archive.org/web/20070927051420/https://english.cpb.or.kr/user/bbs/code02_detail.php?av_jbno=2006071800002 "Beware of Summer Hazards!"] </cite><cite class="citation pressrelease">(Press release). Korea Consumer Protection Board (KCPB). July 18, 2006. Archived from [https://english.cpb.or.kr/user/bbs/code02_detail.php?av_jbno=2006071800002 the original] on September 27, 2007<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation pressrelease"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">September 5,</span> 2009</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.btitle=Beware+of+Summer+Hazards%21&rft.date=2006-07-18&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fenglish.cpb.or.kr%2Fuser%2Fbbs%2Fcode02_detail.php%3Fav_jbno%3D2006071800002&rft.pub=Korea+Consumer+Protection+Board+%28KCPB%29&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> In werkelijkheid, verplaatst een ventilator lucht alleen, zonder de temperatuur significant te veranderen, om zweetverdamping te bevorderen. Een kamer zal niet kouder worden als een ventilator aan staat; in werkelijkheid zal de ruimte zelfs licht opgewarmd worden dankzij [[Rendement (energie)|energieverlies]] van de motor en [[viscositeit]]. * Eten binnen een uur voor het zwemmen verhoogt het risico op [[spierkramp]] of verdrinking niet. In een onderzoek is wel een relatie aangetoond tussen alcoholconsumptie en verdrinking, maar er is geen bewijs dat dit ook geldt voor maagkrampen of voedselconsumptie.<ref><cite class="citation news">O'Connor, Anahad (June 28, 2005). </cite></ref> * [[Verdrinking]] is vaak onopvallend voor toeschouwers.<ref name="Vittone"><cite class="citation web">Vittone, Mario. </cite></ref> In de meeste gevallen kan een persoon zijn/haar armen niet opsteken of geluid maken, dankzij de instinctieve verdrinkingsreactie.<ref name="Vittone"><cite class="citation web">Vittone, Mario. </cite></ref> Zwaaien en schreeuwen ("waternood") zijn tekenen van problemen, maar het is niet betrouwbaar: de meeste slachtoffers die een instinctieve verdrinkingsreactie vertonen van tevoren geen tekenen van nood.<ref><cite class="citation book">Fletemeyer, John R.; Pia (Chapter author) (1999). </cite></ref> * Menselijk bloed in de [[Ader (anatomie)|aderen]] is niet blauw. Bloed is altijd rood, dankzij [[hemoglobine]]. Zuurstofarm bloed heeft een diepe rode kleur, terwijl zuurstofrijk bloed een lichte kersrode kleur heeft. Deze misvatting bestaat vanwege twee redenen: (1) Aderen onder de huid lijken blauw. Dit komt door verschillende redenen die slechts in lichte mate afhankelijk zijn van de kleur van het bloed, waaronder ondergrondse verstrooiing van het licht onder de huid en menselijke kleurwaarneming. (2) Veel diagrammen gebruiken kleuren om de verschillen tussen aderen (vaak blauw) en [[Slagader|slagaders]] (vaak rood) aan te geven.<ref name="blood"> <cite class="citation journal">Kienle, Alwin; Lothar Lilge; I. Alex Vitkin; Michael S. Patterson; Brian C. Wilson; Raimund Hibst; Rudolf Steiner (March 1, 1996). </cite><cite class="citation journal">[https://www.imt.liu.se/edu/courses/TBMT36/pdf/blue.pdf "Why do veins appear blue?] [https://www.imt.liu.se/edu/courses/TBMT36/pdf/blue.pdf A new look at an old question"] (PDF). ''Applied Optics''. '''35''' (7): 1151–60. Bibcode:[[bibcode:1996ApOpt..35.1151K|1996ApOpt..35.1151K]]. doi:[[doi:10.1364/AO.35.001151|10.1364/AO.35.001151]]. </cite><cite class="citation journal">PMID&nbsp;[//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21085227 21085227].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=Why+do+veins+appear+blue%3F+A+new+look+at+an+old+question&rft.au=Brian+C.+Wilson&rft.aufirst=Alwin&rft.au=I.+Alex+Vitkin&rft.aulast=Kienle&rft.au=Lothar+Lilge&rft.au=Michael+S.+Patterson&rft.au=Raimund+Hibst&rft.au=Rudolf+Steiner&rft.date=1996-03-01&rft.genre=article&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.imt.liu.se%2Fedu%2Fcourses%2FTBMT36%2Fpdf%2Fblue.pdf&rft_id=info%3Abibcode%2F1996ApOpt..35.1151K&rft_id=info%3Adoi%2F10.1364%2FAO.35.001151&rft_id=info%3Apmid%2F21085227&rft.issue=7&rft.jtitle=Applied+Optics&rft.pages=1151-60&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.volume=35">&nbsp;</span></ref> * Blootstelling aan een [[vacuüm]], of het ondergaan van [[explosieve decompressie]], zorgt er niet voor dat het lichaam ontploft, of dat lichaamssappen gaan koken. (Vloeistoffen in de mond en longen gaan wel koken op hoogtes boven de [[limiet van Armstrong]].) Het zal echter wel leiden tot [[Bewustzijn|bewusteloosheid]] zodra het lichaam de aanwezige voorraad zuurstof heeft opgemaakt, gevolgd door dood als gevolg van [[Hypoxie (medisch)|hypoxie]] binnen enkele minuten.<ref name="hypoxia"> <cite class="citation web">[https://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/970603.html "If you don't try to hold your breath, exposure to space for half a minute or so is unlikely to produce permanent injury.]</cite><cite class="citation web">[https://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/970603.html Holding your breath is likely to damage your lungs, ... but theory predicts – and animal experiments confirm – that otherwise, exposure to vacuum causes no immediate injury. You do not explode. Your blood does not boil. You do not freeze.] [https://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/970603.html You do not instantly lose consciousness"]. NASA ''Ask an Astrophysicist''. </cite><cite class="citation web">[https://www.webcitation.org/68Aef3glC Archived] from the original on 2012-06-04.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.btitle=If+you+don%27t+try+to+hold+your+breath%2C+exposure+to+space+for+half+a+minute+or+so+is+unlikely+to+produce+permanent+injury.+Holding+your+breath+is+likely+to+damage+your+lungs%2C+...+but+theory+predicts+%93+and+animal+experiments+confirm+%93+that+otherwise%2C+exposure+to+vacuum+causes+no+immediate+injury.+You+do+not+explode.+Your+blood+does+not+boil.+You+do+not+freeze.+You+do+not+instantly+lose+consciousness&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fimagine.gsfc.nasa.gov%2Fdocs%2Fask_astro%2Fanswers%2F970603.html&rft.pub=NASA+%27%27Ask+an+Astrophysicist%27%27&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> * Een dieet heeft weinig invloed op [[Ontgiften|ontgifting]] van het lichaam. Veel mensen geloven dat het volgen van bepaalde diëten dit proces kunnen versnellen en het lichaam kunnen helpen stoffen uit te stoten die het lichaam zelf niet kwijt kan raken.<ref name="Quackwatch"><cite class="citation web">Barrett, Stephen (2011-06-08). </cite></ref><ref name="WebMD"><cite class="citation web">[https://www.webmd.com/diet/features/detox-diets-cleansing-body-feature "Detox Diets: Cleansing the Body"]. </cite></ref><ref><cite class="citation web">Wanjek, Christopher (8 August 2006). </cite></ref><ref><cite class="citation web">Kovacs, Jenny Stamos (8 February 2007). </cite></ref> Gifstoffen worden verwijderd door de lever en nieren.<ref name="Mayo Clinic Website">Compare: <cite class="citation web">Zeratsky, Katherine (2012-04-21). </cite></ref> ==== Zintuigen ==== [[Bestand:Taste_buds.svg|miniatuur|Een incorrecte weergave van de tong, waar zones worden aangegeven waar [[Smaak (zintuig)|bitter]] (1), [[Smaak (zintuig)|zuur]] (2), [[Smaak (zintuig)|zout]] (3) en [[Zoet (smaak)|zoet]] (4) wordt geproefd. In werkelijkheid kunnen alle zones elke smaak proeven.]] * Alle verschillende [[Smaak (zintuig)|smaken]] kunnen op elke plek van de [[Tong (anatomie)|tong]] waargenomen worden door [[Smaakpapil|smaakpapillen]],<ref><cite class="citation journal">Huang AL, Chen X, Hoon MA, et al. </cite></ref> met lichtelijke toename in gevoeligheid op verschillende plekken verschillend per persoon. Het is dus niet waar dat specifieke smaken alleen kunnen worden geproefd op bepaalde plekken op de tong.<ref><cite class="citation web">[https://www.asha.org/Publications/leader/2002/021022/f021022a.htm "Beyond the Tongue Map"]. </cite></ref> De originele tongkaart is gebaseerd op een verkeerde vertaling van een Duits proefschrift<ref>Hänig, David P., 1901. </ref> van Edwin Boring. Bovendien is men het er tegenwoordig veelal over eens dat er vijf primaire smaken bestaan. Naast bitter, [[Smaak (zintuig)|zuur]], zout en [[Zoet (smaak)|zoet]], hebben mensen ook papillen voor [[umami]], een zoute, vleesachtige smaak.<ref name="taste"> <cite class="citation book">Campbell-Platt, Geoffrey (2009). </cite><cite class="citation book">[https://books.google.com/?id=E7GXHploJasC&lpg=PA31&pg=PA31 ''Food Science and Technology'']. Wiley. p.&nbsp;31. {{ISBN|978-0-632-06421-2}}<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation book"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">January 5,</span> 2011</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.aufirst=Geoffrey&rft.aulast=Campbell-Platt&rft.btitle=Food+Science+and+Technology&rft.date=2009&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DE7GXHploJasC%26lpg%3DPA31%26pg%3DPA31&rft.isbn=978-0-632-06421-2&rft.pages=31&rft.pub=Wiley&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> * Mensen hebben meer dan de vaak genoemde vijf [[Zintuig|zintuigen]]. Het aantal zintuigen varieert van 5 tot 20, afhankelijk van de categorisaties. Naast [[Zien|zicht]], [[Reukzin|reuk]], [[Smaak (zintuig)|smaak]], [[Tastzin|tast]] en [[gehoor]], geïdentificeerd door [[Aristoteles]], kunnen mensen balans en versnelling ([[Equilibrioception|equilibrioceptie]]), pijn ([[nociceptie]]), lichaam- en ledemaatpositionering ([[proprioceptie]]) en relatieve temperatuur ([[Thermoceptie|thermocaptie]]) waarnemen.<ref><cite class="citation web">Cerretani, Jessica (Spring 2010). </cite></ref> Andere zintuigen die soms worden genoemd zijn tijd, jeuk, druk, honger, dorst, volheid van de maag, behoefte te urineren, behoefte te poepen en de [[koolstofdioxide]]<nowiki/>niveau's in het bloed.<ref><cite class="citation web">[https://health.howstuffworks.com/mental-health/human-nature/perception/question242.htm "How many senses does a human being have?"]</cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://www.cliffsnotes.com/study_guide/Human-Senses.topicArticleId-8741,articleId-8725.html "Biology: Human Senses"]. </cite></ref> ==== Huid en haar ==== * [[Rimpel (huid)|Door water veroorzaakte rimpels]] worden niet veroorzaakt doordat de huid water opneemt en opzwelt.<ref><cite class="citation news">Botcharova, Maria (January 10, 2013). </cite></ref> Ze ontstaan door het [[Autonoom zenuwstelsel|autonome zenuwstelsel]], dat gelokaliseerde [[vasoconstrictie]] uitlokt in reactie op de natte huid, waardoor de rimpels ontstaan. Dit is mogelijk ontstaan om primaten beter grip te geven op gladde, natte oppervlakken,<ref><cite class="citation journal">Changizi, Mark; Weber, Romann; Kotecha, Ritesh; Palazzo, Joseph (2011). </cite></ref><ref><cite class="citation journal">Kareklas, Kyriacos; Nettle, Daniel; Smulders, Tom V. (April 23, 2013). </cite></ref> al is gebleken uit een studie uit 2014 dat de gerimpelde vingertoppen er niet voor zorgden dat natte voorwerpen makkelijker te gebruiken waren.<ref name="Haseleu"><cite class="citation journal">Haseleu, Julia; Omerbašić, Damir; Frenzel, Henning; Gross, Manfred; Lewin, Gary R. (2014). </cite></ref> * [[Scheren]] zorgt er niet voor dat [[terminaal haar]] dikker, grover of donkerder teruggroeit. Het haar wordt alleen wijder en voelt grover. De misvatting komt doordat haar dat nooit is geknipt een taps toegelopen eind heeft, terwijl geknipte haren een bot einde hebben en daardoor ''breder'' zijn. Hierdoor lijken de haren dikker. Het feit dat korte haren "harder" (minder flexibel) zijn dan lange haren draagt ook bij aan dit gevoel.<ref name="shaving"> <cite class="citation web">[https://snopes.com/oldwives/hairgrow.asp "Shaved Hair Grows Darker"]. snopes.com. </cite><cite class="citation web">[https://web.archive.org/web/20140101222541/https://www.mayoclinic.com/health/hair-removal/an00638 Archived] from the original on 2014-01-01<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation web"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">August 29,</span> 2009</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.btitle=Shaved+Hair+Grows+Darker&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fsnopes.com%2Foldwives%2Fhairgrow.asp&rft.pub=snopes.com&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> * Haar en vingernagels groeien niet door nadat iemand sterft. De huid droogt op en trekt zich terug van de bases van haar en nagels, waardoor het lijkt alsof deze groeien.<ref><cite class="citation book">Graham-Brown, Robin; Tony Burns (2007). </cite></ref> * Haarverorgingsproducten kunnen gespleten haarpunten en beschadigd haar niet daadwerkelijk "repareren". Ze kunnen er wel voor zorgen dat de schade überhaupt niet optreedt en ze kunnen ervoor zorgen dat het gerepareerd lijkt door de punten als het ware te lijmen. Hierdoor lijkt het haar in betere toestand.<ref name="HairCare"> [https://beauty.about.com/library/bltips531.htm About.com Beauty.about.com]</ref> * Het [[Rood haar|gen voor rood haar is niet aan het uitsterven]]. In augustus 2007 werd volop gerapporteerd dat het gen zou uitsterven, mogelijk zelfs vóór 2060, omdat het gen [[Dominant (genetica)|recessief]] is. Hoewel roodharigen mogelijk zeldzamer kunnen worden (gemengde huwelijken waar één ouder het roodharigengen niet draagt zal bijvoorbeeld resulteren in kinderen zonder rood haar, maar mogelijk met enkele roodharige kleinkinderen), zullen roodharigen niet uitsterven tenzij iedereen met het gen sterft of zich niet weet voort te planten.<ref><cite class="citation web">Silverman, Jacob. </cite></ref> De misconceptie bestaat al sinds 1865 en komt keer op keer terug in de media.<ref><cite class="citation news">Kruszelnicki, Karl S. (November 25, 2008). </cite></ref> ==== Voeding ==== * Acht glazen, of twee tot drie liter water zijn niet benodigd om gezond te blijven.<ref name="Eightglasses"> <cite class="citation journal">Valtin, Heinz (2002). </cite><cite class="citation journal">[https://ajpregu.physiology.org/content/283/5/R993.short ""Drink at least eight glasses of water a day." Really? Is there scientific evidence for "8 × 8"?"]. ''American Journal of Physiology. Regulatory, Integrative and Comparative Physiology''. '''283''' (5): R993–R1004. doi:[[doi:10.1152/ajpregu.00365.2002|10.1152/ajpregu.00365.2002]]. PMID&nbsp;[//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12376390 12376390]. </cite><cite class="citation journal">[https://web.archive.org/web/20131214121522/https://www.health.com/health/article/0,,20411087,00.html Archived] from the original on 2013-12-14.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=%22Drink+at+least+eight+glasses+of+water+a+day.%22+Really%3F+Is+there+scientific+evidence+for+%228+%C3%97+8%22%3F&rft.au=Valtin%2C+Heinz&rft.date=2002&rft.genre=article&rft_id=http%3A%2F%2Fajpregu.physiology.org%2Fcontent%2F283%2F5%2FR993.short&rft_id=info%3Adoi%2F10.1152%2Fajpregu.00365.2002&rft_id=info%3Apmid%2F12376390&rft.issue=5&rft.jtitle=American+Journal+of+Physiology.+Regulatory%2C+Integrative+and+Comparative+Physiology&rft.pages=R993-R1004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.volume=283">&nbsp;</span></ref> De hoeveelheid water die iemand nodig heeft, verschilt per persoon (gewicht), hoeveelheid inspanning, kleding en omgeving (hitte en vochtigheid). Water hoeft daarnaast ook niet per se in pure vorm te worden gedronken, maar kan ook worden opgenomen uit vloeistoffen, zoals sappen, thee, melk, soep, etc. en uit voedsel, waaronder vruchten en groenten.<ref name="Eightglasses"> <cite class="citation journal">Valtin, Heinz (2002). </cite><cite class="citation journal">[https://ajpregu.physiology.org/content/283/5/R993.short ""Drink at least eight glasses of water a day." Really? Is there scientific evidence for "8 × 8"?"]. ''American Journal of Physiology. Regulatory, Integrative and Comparative Physiology''. '''283''' (5): R993–R1004. doi:[[doi:10.1152/ajpregu.00365.2002|10.1152/ajpregu.00365.2002]]. PMID&nbsp;[//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12376390 12376390]. </cite><cite class="citation journal">[https://web.archive.org/web/20131214121522/https://www.health.com/health/article/0,,20411087,00.html Archived] from the original on 2013-12-14.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=%22Drink+at+least+eight+glasses+of+water+a+day.%22+Really%3F+Is+there+scientific+evidence+for+%228+%C3%97+8%22%3F&rft.au=Valtin%2C+Heinz&rft.date=2002&rft.genre=article&rft_id=http%3A%2F%2Fajpregu.physiology.org%2Fcontent%2F283%2F5%2FR993.short&rft_id=info%3Adoi%2F10.1152%2Fajpregu.00365.2002&rft_id=info%3Apmid%2F12376390&rft.issue=5&rft.jtitle=American+Journal+of+Physiology.+Regulatory%2C+Integrative+and+Comparative+Physiology&rft.pages=R993-R1004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.volume=283">&nbsp;</span></ref> * [[Tafelsuiker|Suiker]] veroorzaakt geen [[ADHD|hyperactiviteit]] in kinderen.<ref name="festive myths"><cite class="citation journal">Vreeman R. C.; Carroll A.E. (2008). </cite></ref><ref name="MedicalMythsUniversityOfArkansasMedicalSciences"><cite class="citation web">[https://www.uamshealth.com/?id=877&sid=1 "Medical Myths – University of Arkansas Medical Sciences"]. </cite></ref> [[Dubbelblind|Dubbelblinde studies]] hebben geen verschillen gevonden tussen kinderen met suikervrij en kinderen met suikerrijke diëten, zelfs niet studies die zich specifiek richtten op ADHD of kinderen die als gevoelig voor suiker worden gezien.<ref><cite class="citation book">Fullerton-Smith, Jill (2007). </cite></ref> * [[Alcoholische drank|Alcoholische dranken]] maken het lichaam niet warmer.<ref name="AlcoholicBeverages"> <cite class="citation news">Brandstadt, William G. (December 19, 1967). </cite><cite class="citation news">[https://news.google.com/newspapers?id=kG5BAAAAIBAJ&sjid=QKkMAAAAIBAJ&pg=5953,3984482 "Popular Misconceptions Regarding Intoxication"]. ''Middlesboro Daily News''<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation news"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">January 13,</span> 2011</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=Popular+Misconceptions+Regarding+Intoxication&rft.aufirst=William+G.&rft.aulast=Brandstadt&rft.date=1967-12-19&rft.genre=article&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.google.com%2Fnewspapers%3Fid%3DkG5BAAAAIBAJ%26sjid%3DQKkMAAAAIBAJ%26pg%3D5953%2C3984482&rft.jtitle=Middlesboro+Daily+News&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal">&nbsp;</span></ref> De reden dat alcoholische dranken een warm gevoel veroorzaken, komt doordat de aderen uitzetten en zo zenuweinden vlak onder het huidoppervlak stimuleren met een toestroom aan warm bloed. Dit kan juist leiden tot een lagere lichaamstemperatuur, omdat de hitte zo makkelijker kwijt geraakt kan worden aan een koude omgeving.<ref><cite class="citation web">[https://firstaid.about.com/od/heatcoldexposur1/f/07_alcohol_warm.htm "Alcohol for Warmth"]. </cite></ref> * Alcohol doodt niet per se hersencellen.<ref name="StudyFindsAlcoholDoesntKillOffBrainCells"><cite class="citation news">[https://www.news.com.au/study-finds-alcohol-doesnt-kill-off-brain-cells/story-e6frfkp9-1111113923217 "Study finds alcohol doesn't kill off brain cells &#x7C; News.com.au"]. </cite></ref> Alcohol kan echter wel ''indirect'' tot het afsterven van hersencellen leiden, op twee manieren: (1) In mensen die chronisch veel alcohol drinken heeft het brein zich aangepast aan de effecten van alcohol, waardoor een plotselinge stop kan leiden tot [[excitotoxiciteit]]. Hierdoor kunnen op verschillende plekken hersencellen afsterven.<ref><cite class="citation journal">Lovinger, D. M. (1993). </cite></ref> (2) In alcoholisten die het grootste deel van hun dagelijkse calorieën binnen krijgen door alcohol, kan een tekort aan [[thiamine]] het [[syndroom van Korsakov]] veroorzaken. Dit syndroom ontstaat als gevolg van ernstige hersenschade.<ref><cite class="citation journal">Kopelman M. D.; Thomson A.D.; Guerrini I.; Marshall E.J. (2009). </cite></ref> * Een vegetarisch of [[Veganisme|veganistisch]] dieet kan genoeg proteïne leveren voor een gezonde voeding.<ref name="DefendingVeganDiet"><cite class="citation journal">Webb, Densie (September 2010). </cite></ref><ref name="vegan"> <cite class="citation web">Matthews, Jessica (November 4, 2009). </cite><cite class="citation web">[https://www.acefitness.org/blog/86/are-vegetarian-diets-safe/ "Are vegetarian diets safe?"]. ''Ask the Expert''. American Council on Exercise. [https://web.archive.org/web/20130106231722/https://www.acefitness.org/blog/86/are-vegetarian-diets-safe Archived] from the original on 2013-01-06<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation web"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">March 9,</span> 2011</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=Are+vegetarian+diets+safe%3F&rft.aufirst=Jessica&rft.aulast=Matthews&rft.date=2009-11-04&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.acefitness.org%2Fblog%2F86%2Fare-vegetarian-diets-safe%2F&rft.jtitle=Ask+the+Expert&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal">&nbsp;</span></ref> De gebruikelijke proteïne-inname van ovo-lacto [[vegetariërs]] en veganisten voldoet en overschrijdt de minimale aanbevolen hoeveelheid.<ref name="DieticiansGuide"><cite class="citation book">Messina, Virginia; Reed Mangles; Mark Messina (2004). </cite></ref> Een veganistisch dieet dient echter wel [[Voedingssupplement|aangevuld]] te worden met [[Cobalamine|vitamin B₁₂]] voor optimale gezondheid.<ref name="DefendingVeganDiet"><cite class="citation journal">Webb, Densie (September 2010). </cite></ref> * Het duurt geen zeven jaar om [[Kauwgom|doorgeslikte kauwgom]] te verteren. Kauwgom is voor het grootste deel onverteerbaar en beweegt zich even snel door de spijsvertering als andere materie.<ref><cite class="citation web">Matson, John (October 11, 2007). </cite></ref><ref>"Claim: Chewing gum takes seven years to pass through the digestive system; FALSE https://www.snopes.com/oldwives/chewgum.asp</ref> * Er is geen bewijs dat sterk gekruid eten of koffie leidt tot de ontwikkeling van [[Maagzweer|maagzweren]].<ref><cite class="citation book">Raphael Rubin; David S. Strayer; Emanuel Rubin; Gonzalo Aponte, eds. (2012). </cite></ref> * Van [[spinazie]] wordt vaak gedacht dat het buitengewoon veel [[IJzer (voeding)|ijzer]] bevat in vergelijking met andere groenten. Dit misverstand is mogelijk ooit ontstaan doordat de resultaten van een onderzoek met gedroogde spinazie op verse spinazie toegepast werden, of doordat er een komma op de verkeerde plek werd gezet.<ref>Norbert F. Pötz, [https://www.spiegel.de/spiegel/spiegelspecial/d-40857977.html?name=Kopf+und+Bauch "Kopf und Bauch", SPIEGEL special, 5/2005 (Juni 2005), p. 6]</ref><ref>D. Hermes, [https://www.mu-luebeck.de/aktuelles/pdfldateien/focmul20074.pdf "Die Wissenschaft hat festgestellt - Medizinische Irrtümer und ihre Folgen im Spiegel der Zeit", FOCUS MUL 24, Heft 4 (2007), p. 225]</ref> ==== Menselijke seksualiteit ==== * Er is geen fysiologisch bewijs dat waar is dat het slecht is om seks te hebben in de dagen voorafgaand aan een sportevenement en dat dit zou leiden tot een afname in prestatie.<ref><cite class="citation web">[https://www.nature.com/news/2006/060609/full/news060605-16.html "Sex before the big game?"]</cite></ref> Sterker nog, seks voorafgaand aan sportactiviteiten kan [[testosteron]] in mannen verhogen, wat de prestatie mogelijk beter kan maken.<ref><cite class="citation web">[https://news.nationalgeographic.com/news/2006/02/0222_060222_sex.html "Sex and Sports: Should Athletes Abstain Before Big Events?"]</cite></ref> * Zwangerschappen na seks tussen [[Neef-nichthuwelijk|directe neven en nichten]] gaan niet gepaard met een serieus risico voor geboorteafwijkingen:<ref name="kershaw"><cite class="citation news">Kershaw, Sarah (November 26, 2009). </cite></ref> 5-6%, ongeveer gelijk aan het risico voor een 40-jarige vrouw,<ref name="kershaw"><cite class="citation news">Kershaw, Sarah (November 26, 2009). </cite></ref><ref name="Bennett"><cite class="citation journal">Bennett, Robin L.; Motulsky, Arno G.; Bittles, Alan; Hudgins, Louanne; Uhrich, Stefanie; Doyle, Debra Lochner; Silvey, Kerry; Scott, C. Ronald; Cheng, Edith; McGillivray, Barbara; Steiner, Robert D.; Olson, Debra (2002). </cite></ref> vergeleken met een normaal risico van 3-4%.<ref name="Bennett"><cite class="citation journal">Bennett, Robin L.; Motulsky, Arno G.; Bittles, Alan; Hudgins, Louanne; Uhrich, Stefanie; Doyle, Debra Lochner; Silvey, Kerry; Scott, C. Ronald; Cheng, Edith; McGillivray, Barbara; Steiner, Robert D.; Olson, Debra (2002). </cite></ref> ==== Brein ==== [[Bestand:Gyrus_Dentatus_40x.jpg|rechts|miniatuur|Golgi [[Zenuwcel|neuronen]] in menselijk hippocampusweefsel. Veel mensen denken dat mensen geen nieuwe hersencellen kunnen aanmaken, maar er is bewijs dat sommige neuronen zich kunnen vormen in het brein.]] * Mentale vaardigheden zijn niet compleet gescheiden in de linker- en rechter[[hersenhelft]].<ref name="Westen 2006">Westen et al. 2006 "Psychology: Australian and New Zealand edition" John Wiley p.107</ref> Sommige vaardigheden, zoals [[spraak]] en [[taal]] (bv. [[Gebied van Broca|centrum van Broca]], [[Gebied van Wernicke|centrum van Wernicke]]) activeren [[Lateralisatie|één hersenhelft sterker dan de ander]] in bepaalde taken. Als een hersenhelft op jonge leeftijd beschadigd raakt, kunnen deze functies vaak gedeeltelijk of volledig door de andere hersenhelft worden overgenomen (zie [[neurale plasticiteit]]). Andere vaardigheden, zoals [[Somatisch zenuwstelsel|beweging]], geheugen en redenatie, worden door beide hersenhelften uitgevoerd.<ref><cite class="citation journal">Goswami, U (2006). </cite></ref> * Het is niet waar dat alle hersencellen die iemand ooit zal hebben zijn gevormd tegen tweede levensjaar, hoewel dit tot 1998 door medische experts werd geloofd.<ref><cite class="citation journal">Eriksson, Gage; et al. (1998). </cite></ref><ref><cite class="citation journal">Gross C. G. (2000). </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://www.brainfacts.org/about-neuroscience/ask-an-expert/articles/2012/are-you-born-with-all-your-brain-cells-or-do-you-grow-new-ones/ "Are you born with all your brain cells, or do you grow new ones?"]</cite></ref> Men weet nu dat nieuwe [[Zenuwcel|zenuwcellen]] kunnen worden aangemaakt in bepaalde delen van het postnatale brein. Onderzoekers hebben dit waargenomen in [[vogels]],<ref><cite class="citation journal">Goldman S. A.; Nottebohm F. (April 1983). </cite></ref> [[apen van de Oude Wereld]]<ref><cite class="citation journal">Gould, E; Reeves, AJ; Fallah, M; Tanapat, P; Gross, CG; Fuchs, E (1999). </cite></ref> en mensen.<ref><cite class="citation journal">Eriksson, Peter S.; Perfilieva, Ekaterina; Björk-Eriksson, Thomas; Alborn, Ann-Marie; Nordborg, Claes; Peterson, Daniel A.; Gage, Fred H. (1998). </cite></ref> Volwassen exemplaren van deze soorten behouden multipotente (zie [[celpotentie]]) neurale stamcellen in de [[zijventrikels]] en de [[gyrus dentatus]].<ref><cite class="citation journal">Reh, Thomas A.; Ponti, Giovanna; Peretto, Paolo; Bonfanti, Luca (2008). </cite></ref><ref><cite class="citation journal">Zhao, Chunmei; Deng, Wei; Gage, Fred H. (2008). </cite></ref> De nieuwgeboren zenuwcellen die daar aangemaakt worden, migreren respectievelijk naar de [[bulbus olfactorius]] en de rest van de gyrus dentatus en men denkt dat ze integreren in bestaande neurale circuits. De functie en fysiologische betekenis van deze zenuwcellen blijft vooralsnog onduidelijk. Sommige studies suggereren dat nieuwe zenuwcellen ook worden aangemaakt in de [[neocortex]],<ref><cite class="citation journal">Gould, E; Reeves, AJ; Graziano, MS; Gross, CG (1999). </cite></ref><ref><cite class="citation journal">Zhao, M; Momma, S; Delfani, K; Carlen, M; Cassidy, RM; Johansson, CB; Brismar, H; Shupliakov, O; et al. (2003). </cite></ref><ref><cite class="citation journal">Shankle, WR; Rafii, MS; Landing, BH; Fallon, JH (1999). </cite></ref> maar dit staat niet vast.<ref name="pmid11826088"><cite class="citation journal">Rakic, P (2002). </cite></ref> * Vaccinaties veroorzaken geen [[autisme]] of [[autismespectrum]] stoornissen. Hoewel [[BMR-vaccin|frauduleus onderzoek]] van Andrew Wakefield stelde een connectie te hebben gevonden, is de connectie nooit gevonden bij herhalingen van het onderzoek en later bleek de studie van Wakefield te zijn gemanipuleerd.<ref><cite class="citation web">[https://www.bmj.com/content/342/bmj.c7452.full "British Medical Journal: Wakefield's article linking MMR vaccine and autism was fraudulent"]. </cite></ref> * Mensen gebruiken niet slechts 10% van hun brein. Het klopt dat slechts een klein deel van de zenuwcellen tegelijk actief vuren, maar de inactieve zenuwcellen zijn ook belangrijk.<ref><cite class="citation web">[https://www.snopes.com/science/stats/10percent.asp "Snopes on brains"]. </cite></ref><ref><cite class="citation journal">Radford, Benjamin (March–April 1999). </cite></ref> Deze misvatting wordt vaak aangehaald, al sinds het begin van de 20ste eeuw. Mogelijk is het te danken aan het feit dat de uitspraak eerst metaforisch is gebruikt.<ref name="beyersteinbrain"><cite class="citation book">Beyerstein, Barry L. (1999). </cite></ref> * Alle mensen leren fundamenteel op dezelfde manier.<ref name="neuromyth"><cite class="citation journal">Howard-Jones, Paul A. (1 December 2014). </cite></ref> Er is geen bewijs dat mensen verschillende [[leerstijlen]] hebben,<ref name="neuromyth"><cite class="citation journal">Howard-Jones, Paul A. (1 December 2014). </cite></ref> noch dat het aanpassen van lesmethoden aan de individuele leerstijlen zorgt tot beter behoud van informatie.<ref><cite class="citation book">Coffield, Frank; et al. (2004). </cite></ref> ==== Ziekte ==== [[Bestand:Bombina_bombina_1_(Marek_Szczepanek).jpg|miniatuur|De bulten op een pad zijn geen wratten en kunnen daarom geen wratten veroorzaken bij mensen.]] * Het drinken van melk of nuttigen van andere [[Zuivel|zuivelproducten]] zorgt niet voor een verhoogde [[slijm]]<nowiki/>productie.<ref><cite class="citation journal">Pinnock, CB; Graham, NM; Mylvaganam, A; Douglas, RM (1990). </cite></ref><ref><cite class="citation book">Patricia Queen Samour; Kathy King Helm (2005). </cite></ref> Deze producten hoeven dus niet te worden vermeden in geval van griep of [[verkoudheid]]. * Mensen kunnen geen wratten krijgen van [[padden]] of andere dieren; de bulten op een pad zijn geen wratten.<ref><cite class="citation web">[https://www.londondrugs.com/Cultures/en-US/FocusOnHealth/Fall2002/Warts.htm "Putting an End to Warts"]. </cite></ref> [[Wrat|Wratten]] op de menselijke huid worden veroorzaakt door virussen die uniek zijn voor mensen ([[humaan papillomavirus]]). * Noch het kraken van de knokkels, noch het sporten in goede conditie kan [[artrose]] veroorzaken.<ref><cite class="citation journal">Bosomworth NJ (September 2009). </cite></ref><ref><cite class="citation journal">Deweber, K; Olszewski, M; Ortolano, R (Mar–Apr 2011). </cite></ref> * Het eten van noten, popcorn of zaden leidt niet tot een verhoogd risico voor [[diverticulitis]].<ref><cite class="citation news">Atkins, William. </cite></ref> Deze soorten voedsel hebben mogelijk juist een beschermend effect.<ref><cite class="citation journal">Weisberger, L; Jamieson, B (July 2009). </cite></ref> * [[Stress]] speelt een relatief kleine rol in [[hypertensie]].<ref name="stress"><cite class="citation journal">Marshall, IJ; Wolfe, CD; McKevitt, C (July 9, 2012). </cite></ref> Specifieke ontspanningstherapieën worden niet ondersteund door wetenschappelijk bewijs.<ref name="Relax2006"><cite class="citation journal">Dickinson, HO; Mason, JM; Nicolson, DJ; Campbell, F; Beyer, FR; Cook, JV; Williams, B; Ford, GA (February 2006). </cite></ref> ''Acute'' stress is wel in verband gebracht met een ''tijdelijke'' toename van de bloeddruk.<ref name="stress"><cite class="citation journal">Marshall, IJ; Wolfe, CD; McKevitt, C (July 9, 2012). </cite></ref> Uit observatiestudies is wel een mogelijk verband gebleken tussen chronische stress en een langdurige verhoogde bloeddruk.<ref name="stress"><cite class="citation journal">Marshall, IJ; Wolfe, CD; McKevitt, C (July 9, 2012). </cite></ref> Vanuit medisch oogpunt speelt stress een kleine rol in hypertensie, terwijl veel studies onder leken juist uit heeft gewezen dat mensen denken dat het de belangrijkste oorzaak ervan is.<ref name="stress"><cite class="citation journal">Marshall, IJ; Wolfe, CD; McKevitt, C (July 9, 2012). </cite></ref> * In mensen die [[Verkoudheid|verkouden]] zijn kan de kleur van het [[sputum]] of de nasale afscheiding variëren van doorzichtig tot geel tot groen en dit zegt verder niks over de oorzaak van de infectie.<ref><cite class="citation book">Eccles, Ronald; Weber, Olaf, eds. (2009). </cite></ref><ref><cite class="citation book">Rutter, Paul (2009). </cite></ref> * Over het algemeen voorkomt [[vitamine C]] [[verkoudheid]] niet, hoewel het mogelijk een beschermend effect heeft in intense inspanning in koud weer en mogelijk ook de duur van een verkoudheid licht kan verkorten.<ref><cite class="citation web">[https://www.webmd.com/cold-and-flu/cold-guide/vitamin-c-for-common-cold "Vitamin C for the Common Cold"]. </cite></ref><ref><cite class="citation journal">Harri Hemilä; Elizabeth Chalker (Jan 2013). </cite></ref> * Badderen droogt de huid niet uit voor mensen met [[Dermatitis|eczeem]] en is mogelijk juist goed voor hen.<ref><cite class="citation web">[https://www.skincarephysicians.com/eczemanet/daily_care.html "Daily Skin Care Essential to Control Atopic Dermatitis"]. </cite></ref><ref><cite class="citation journal">McAleer, MA; Flohr, C; Irvine, AD (Jul 23, 2012). </cite></ref> * Er zijn geen programma's die toegang verschaffen tot [[dialyse]]<nowiki/>machines in ruil voor de lipjes op [[Blikje|blikjes]] en deze hebben ook nooit bestaan.<ref><cite class="citation web">Mikkelson, Barbara (24 March 2012). </cite></ref> Dit gerucht bestaat in Amerika al sinds de jaren '70. De Amerikaanse Nierstichting ontkent dat een dergelijk programma ooit heeft bestaan en heeft aangegeven dat 80% van de kosten van dialyse wordt vergoed door [[Medicare]].<ref><cite class="citation web">[https://www.kidney.org/news/newsroom/newsitemArchive.cfm?id=100 "NKF Dispels Pull Tabs for Dialysis Time Rumor"]. </cite></ref> * [[Neushoorns|Neushoornhoorns]] in gepulveriseerde vorm wordt niet gebruikt als [[afrodisiacum]] in [[Traditionele Chinese geneeskunde|Traditionele Chinese Geneeskunde]] als ''Cornu Rhinoceri Asiatici'' (犀角, ''xījiǎo'', "neushoornhoorn"). Het wordt voorgeschreven bij koorts en stuiptrekkingen,<ref>Bensky, Dan; Clavey, Steven; Stoger, Erich and Gamble, Andrew (2004) ''Chinese Herbal Medicine: Materia Medica'', 3rd Edition. </ref> maar deze behandelmethoden worden niet ondersteund door [[evidence-based medicine]]. * [[Roest]] veroorzaakt geen [[tetanus]]. Roest wordt meestal buiten gevonden, of op andere plekken waar de ''Clostridium tetani'' bacterie ook voorkomt, maar roest op zichzelf veroorzaakt geen tetanus.<ref><cite class="citation web">[https://www.ehso.com/disease/tetanus.php "Tetanus - Can a Rusty Nail Cause Tetanus?"]</cite></ref> === Uitvindingen === * [[George Washington Carver]] heeft [[pindakaas]] niet uitgevonden, hoewel hij, naar verluidt, wel driehonderd manieren om pinda's te gebruiken heeft ontdekt en nog eens honderden gebruiken voor sojabonen, pecannoten en zoete aardappelen.<ref><cite class="citation web">[https://peanut-butter.org/peanut-butter/History+of+Peanut+Butter "History of Peanut Butter"].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.btitle=History+of+Peanut+Butter&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fpeanut-butter.org%2Fpeanut-butter%2FHistory%2Bof%2BPeanut%2BButter&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span> </ref><ref><cite class="citation web">[https://www.americanscientist.org/bookshelf/pub/a-true-renaissance-man "A True Renaissance Man"]. </cite></ref> * [[Thomas Crapper]] heeft het [[Toilet|spoeltoilet]] niet uitgevonden;<ref><cite class="citation web">[https://www.snopes.com/business/names/crapper.asp "Thomas Crapper"]. </cite></ref> spoeltoiletten bestonden al in de [[Indusbeschaving]], rond de 26ste eeuw v.Chr.<ref><cite class="citation web">[https://www.sewerhistory.org/grfx/wh_region/indus1.htm "Sewer History: Photos and Graphics"]<span class="reference-accessdate">. </span></cite></ref> De voorloper van het moderne toilet is uitgevonden door [[John Harington (writer)#Invention of the modern toilet|Sir John Harington]].<ref><cite class="citation" id="CITEREFKinghorn.2C_Jonathan1986">Kinghorn, Jonathan (1986), "A Privvie in Perfection: Sir John Harrington's Water Closet", ''Bath History'', '''1''': 173–188.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=A+Privvie+in+Perfection%3A+Sir+John+Harrington%27s+Water+Closet&rft.au=Kinghorn%2C+Jonathan&rft.date=1986&rft.genre=article&rft.jtitle=Bath+History&rft.pages=173-188&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.volume=1">&nbsp;</span> </ref> Crapper heeft de populariteit van het moderne toilet wel vergroot en heeft verschillende gerelateerde uitvindingen gedaan, waaronder een mechanisme om de tanks te vullen dat nog steeds gebruikt wordt.<ref><cite class="citation web">Harper, Douglas. </cite></ref> * [[Thomas Edison]] heeft het [[elektrisch licht]] niet uitgevonden.<ref><cite class="citation book">Robert, Friedel; Paul Israel (1987). </cite></ref> Hij ontwikkelde wel de eerste ''praktische ''lamp in 1880, kort voor [[Joseph Swan]], die in 1881 een nog efficiëntere lamp uitvond. * [[Henry Ford]] heeft noch de [[auto]], noch de [[lopende band]] uitgevonden. Hij verbeterde het proces van de lopende band wel substantieel, deels door eigen uitvindingen, maar vooral ook door het sponsoren van het werk van zijn werknemers.<ref name="Hounshell1984"> <cite class="citation" id="CITEREFHounshell1984a">Hounshell, David A. (1984), ''From the American System to Mass Production, 1800-1932: The Development of Manufacturing Technology in the United States'', Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press, {{ISBN|978-0-8018-2975-8}}, LCCN&nbsp;[//lccn.loc.gov/83016269 83016269]</cite> <cite class="citation" id="CITEREFHounshell1984b"></cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.aufirst=David+A.&rft.aulast=Hounshell&rft.btitle=From+the+American+System+to+Mass+Production%2C+1800-1932%3A+The+Development+of+Manufacturing+Technology+in+the+United+States&rft.date=1984&rft.genre=book&rft_id=info%3Alccn%2F83016269&rft.isbn=978-0-8018-2975-8&rft.place=Baltimore%2C+Maryland&rft.pub=Johns+Hopkins+University+Press&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span>, pp. 15–47.</ref><ref name="Sorensen1956"><cite class="citation book">Sorensen, Charles E.; with Williamson, Samuel T. (1956). </cite></ref> [[Carl Benz|Karl Benz]] (mede-oprichter van [[Mercedes-Benz]]) heeft de eerste moderne auto uitgevonden,<ref><cite class="citation book">Stein, Ralph (1967). </cite></ref> en de lopende band bestaat al veel langer. * [[Guglielmo Marconi]] heeft de [[radio]], maar heeft het wel gemoderniseerd voor publieke uitzendingen en communicatie.<ref><cite class="citation web">Rhoads, B. Eric. </cite></ref> * [[Al Gore]] heeft nooit beweerd dat hij het Internet heeft "uitgevonden". Wat Gore wel heeft gezegd is: "Tijdens mijn jaren in het Congres, heb ik het initiatief genomen om het Internet te creëren", waarmee hij duidde op zijn politieke werk om het Internet te ontwikkelen.<ref><cite class="citation web">[https://www.snopes.com/quotes/internet.asp "Al Gore on the invention of the internet"]. </cite></ref><ref><cite class="citation web">O'Carroll, Eoin (March 9, 2009). </cite></ref> Gore stelde in 1991 een wet op waarmee er veel geld kon worden opgehaald om supercomputers te ontwikkelen, waardoor er grote verbeteringen konden worden gedaan aan het al bestaande Internet uit de vroege jaren '90, [[National Science Foundation Network|NSFNet]]. Het leidde ook tot de ontwikkeling van [[Mosaic|NCSA Mosaic]], de [[Webbrowser|browser]] die het [[Wereldwijd web|wereldwijde web]] populair maakte. * [[James Watt]] heeft de [[stoommachine]] niet uitgevonden,<ref name="JamesWatt"> <cite class="citation book">Rolt, L. T. C. (1962). </cite><cite class="citation book">[https://books.google.com/books?id=VNrlAAAAIAAJ ''James Watt'']. Batsford. p.&nbsp;10. </cite><cite class="citation book">{{ISBN|978-1-163-47052-7}}.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.aufirst=L.+T.+C.&rft.aulast=Rolt&rft.btitle=James+Watt&rft.date=1962&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DVNrlAAAAIAAJ&rft.isbn=978-1-163-47052-7&rft.pages=10&rft.pub=Batsford&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> noch waren zijn ideeën geïnspireerd door de deksel van een [[Fluitketel|ketel]] dat door stoom werd opengeblazen.<ref name="DPMiller"><cite class="citation journal">Miller, David Philip (2004). </cite></ref> Watt werkte verder aan de eerste commercieel succesvolle [[stoommachine van Newcomen]] in de jaren 1760 en 1770. Hij maakte daarbij verbeteringen waardoor de machine efficiënter werd; zijn nieuwe stoommachine werd razend populair dankzij deze verbeteringen.<ref><cite class="citation web">[https://dspace.dsto.defence.gov.au/dspace/bitstream/1947/3295/1/DSTO-RR-0287%20PR.pdf "An Evolutionary Framework for Experimental Innovation"] (PDF). </cite></ref> === Materialen === * [[Glas]] vloeit niet bij [[kamertemperatuur]] als een [[vloeistof]] met hoge [[viscositeit]].<ref name="Curtin"><cite class="citation" id="CITEREFCurtin2007">Curtin, Ciara (February 2007), [https://web.archive.org/web/20131214122430/https://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=fact-fiction-glass-liquid "Fact or Fiction?: Glass Is a (Supercooled) Liquid"], ''Scientific American'', Archived from the original on December 14, 2013, <q>Glass, however, is actually neither a liquid—supercooled or otherwise—nor a solid. </q></cite></ref> Hoewel glas bepaalde moleculaire eigenschappen deelt met vloeistoffen, is glas op kamertemperatuur een "[[Amorf (materie)|amorf]]", dat pas begint te vloeien boven de [[glastemperatuur]],<ref name="Halem"><cite class="citation web">Halem, Henry (May 30, 1998). </cite></ref> hoewel de exacte aard hiervan nog niet vaststaat volgens wetenschappers.<ref name="NYTglass"><cite class="citation news">Chang, Kenneth (July 29, 2008). </cite></ref> Panelen van ramen van [[gebrandschilderd glas]] zijn onderaan vaak dikker dan bovenaan en dit wordt toegewezen aan het idee dat glas langzaam vloeit, verspreid over meerdere eeuwen. De oneffenheid komt echter door de manier waarop de ramen zijn geproduceerd in die tijd. Normaalgesproken werd het dikke eind van het glas onderaan het frame gemonteerd, maar het komt ook andersom voor.<ref name="Halem"><cite class="citation web">Halem, Henry (May 30, 1998). </cite></ref><ref name="NYTglass"><cite class="citation news">Chang, Kenneth (July 29, 2008). </cite></ref> Deze vervorming is in geen enkel ander glazen object, zoals sculpturen of optische instrumenten, gevonden. Een onderzoeker heeft in 1998 geschat dat glas zo langzaam vloeit dat het meerdere malen de leeftijd van de aarde nodig zou hebben.<ref name="Halem"><cite class="citation web">Halem, Henry (May 30, 1998). </cite></ref><ref name="NYTglass"><cite class="citation news">Chang, Kenneth (July 29, 2008). </cite></ref><ref name="Zanotto"><cite class="citation journal">Zanotto, E.D. (May 1998). </cite></ref> * De meeste [[diamant]]en worden niet gevormd door sterk samengeperste [[steenkool]]. Meer dan 99% van de diamanten die zijn gewonnen zijn gevormd in extreme hitte en onder zeer hoge druk zo'n 140 km onder het aardoppervlak. Steenkool wordt gevormd door prehistorische planten, vlak onder het aardoppervlak en komt maar zelden voor op dieptes onder de 3,2 km. De meeste diamanten zijn ouder dan de eerste planten op het land en zijn dus ouder dan kool. Het is mogelijk dat diamanten kunnen vormen uit kool in [[Subductie|subductiezones]] en bij [[meteoroïde]]<nowiki/>kraters, maar diamanten die zo zijn gevormd zijn zeldzaam en de koolstof zal eerder stenen en organische koolstof verkolen dan steenkool.<ref><cite class="citation web">King, Hobart (2012). </cite></ref> === Wiskunde === * Er is geen bewijs dat de [[Oude Griekenland|Oude Grieken]] het [[Parthenon]] bewust zo ontworpen hebben dat het de [[gulden snede]] volgt.<ref><cite class="citation web">Jesse Galef (August 29, 2011). </cite></ref> Het Parthenon is voltooid in 438&nbsp;v.Chr., meer dan een eeuw voordat de snede voor het eerst genoemd werd door [[Euclides van Alexandrië|Euclides]]. Ook in [[Leonardo da Vinci]]'s ''[[Mens van Vitruvius en Vitruviusman|Vitruviusman]]'' wordt de gulden snede niet genoemd, zelfs al worden er wel andere verhoudingen besproken.<ref><cite class="citation web">Donald E. Simanek. </cite></ref> === Natuurkunde === [[Bestand:Equal_transit-time_NASA_wrong1.gif|miniatuur|Een illustratie van de (incorrecte) uitleg van gelijke-transitietijd van aërodynamische lift]] * Het is niet waar dat lucht evenveel tijd nodig heeft om boven en onder langs een vliegtuigvleugel te trekken.<ref name="NASA_Incorrect_Theory1"><cite class="citation web">[https://www.grc.nasa.gov/WWW/K-12/airplane/wrong1.html "Incorrect Lift Theory"]. ''grc.nasa.gov''. </cite></ref> Deze [[Liftkracht|misvatting]] komt veel voor in schoolboeken en zelfs in opleidingsmateriaal voor piloten. De lucht die bovenlangs een aërodynamisch oppervalk reist, gaat altijd veel sneller dan deze uitleg impliceert,<ref name="NASA_Incorrect_Theory1"><cite class="citation web">[https://www.grc.nasa.gov/WWW/K-12/airplane/wrong1.html "Incorrect Lift Theory"]. ''grc.nasa.gov''. </cite></ref> zoals wordt uitgelegd in het artikel over [[liftkracht]]. * Door te blazen over een gebogen stuk papier kan de [[wet van Bernoulli]] niet worden gedemonstreerd. Dit wordt vaak in de klas wel beweerd,<ref> <cite class="citation web">[https://makeprojects.com/Project/Origami-Flying-Disk/327/1 ""This occurs because of Bernoulli's principle — fast-moving air has lower pressure than non-moving air."]</cite><cite class="citation web">[https://makeprojects.com/Project/Origami-Flying-Disk/327/1 Make Magazine"].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.btitle=%22This+occurs+because+of+Bernoulli%27s+principle+%94+fast-moving+air+has+lower+pressure+than+non-moving+air.%22+Make+Magazine&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fmakeprojects.com%2FProject%2FOrigami-Flying-Disk%2F327%2F1&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> maar het is onjuist om een verbinding te leggen tussen de luchtstroom aan de twee kanten van het papier met behulp van de wet van Bernoulli, aangezien de lucht boven en onder verschillende stroomvelden hebben en de wet van Bernoulli alleen van toepassing is binnen hetzelfde stroomveld.<ref> "If the lift in figure A were caused by "Bernoulli principle," then the paper in figure B should droop further when air is blown beneath it. However, as shown, it raises when the upward pressure gradient in downward-curving flow adds to atmospheric pressure at the paper lower surface." Gale M. Craig PHYSICAL PRINCIPLES OF WINGED FLIGHT https://www.regenpress.com/aerodynamics.pdf</ref> Het papier stijgt omdat de lucht de buiging van het papier volgt en een gebogen stroomlijn creëert verschillen in luchtdruk die loodrecht op de luchtstroom staan.<ref name="airflow"> "...if a streamline is curved, there must be a pressure gradient across the streamline, with the pressure increasing in the direction away from the centre of curvature." Babinsky https://iopscience.iop.org/0031-9120/38/6/001/pdf/pe3_6_001.pdf</ref> De wet van Bernoulli voorspelt dat een afname in druk gepaard gaat met een toename in snelheid, dat wil zeggen: terwijl de lucht over het papier stroomt, versnelt de lucht en gaat hij sneller stromen dan op het punt waar de lucht de mond van de proefleider verlaat. Dat wordt echter niet duidelijk met het bovengenoemde proefje.<ref>'"Demonstrations" of Bernoulli's principle are often given as demonstrations of the physics of lift. </ref> * Water stroomt niet weg in een [[Corioliseffect|draaikolk]] tegen de klok in in bassins op het noordelijk halfrond en in een draaikolk met de klok mee op het zuidelijk halfrond dankzij het [[Corioliseffect]]. De uitspraak dat het Corioliseffect te zwak is om invloed te hebben op de richting van de draaikolk is ook incorrect.<ref><cite class="citation web">Frasier, Alistair (October 16, 1996). </cite></ref><ref><cite class="citation web">[https://www.nbcnews.com/id/45087408/ns/technology_and_science-science/t/which-direction-does-toilet-water-swirl-equator/ "Which Direction Does Toilet Water Swirl at the Equator?"]. ''msnbc.com''.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=Which+Direction+Does+Toilet+Water+Swirl+at+the+Equator%3F&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nbcnews.com%2Fid%2F45087408%2Fns%2Ftechnology_and_science-science%2Ft%2Fwhich-direction-does-toilet-water-swirl-equator%2F&rft.jtitle=msnbc.com&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal">&nbsp;</span></ref><ref><cite class="citation web">[https://www.technologyreview.com/article/429479/verifying-a-vortex/ "Verifying a Vortex"]. </cite></ref> Het Corioliseffect bestaat echt en heeft een invloed op de richting van de draaikolk, maar die invloed is minuscuul vergeleken met dat van de reststroming, voorwerpen of imperfecties in het bassin, of een hele reeks andere factoren, waardoor draaikolken zowel tegen de klok in als met de klok mee kunnen draaien op beide halfronden.<ref><cite class="citation web">David Adam. </cite></ref> Een onderzoeksteam van [[Massachusetts Institute of Technology|MIT]] is het gelukt een speciale cilindrische tank te vullen met water, af te sluiten en een dag te laten wachten, om deze vervolgens leeg te laten lopen: hierin ontstond uiteindelijk een duidelijke draaikolk tegen de klok in, waarmee de hypothese dat het Corioliseffect ook kleinschalige afvoeren beïnvloedt, werd bevestigd. (Het experiment is succesvol gerepliceerd op andere plekken op het noordelijk halfrond; identieke testen in [[Sydney]] produceerden, naar verwachting, het tegengestelde effect.)<ref><cite class="citation web">[https://scopeweb.mit.edu/articles/shapiros-bathtub-experiment/ "Scopeweb"]. ''mit.edu''.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=Scopeweb&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fscopeweb.mit.edu%2Farticles%2Fshapiros-bathtub-experiment%2F&rft.jtitle=mit.edu&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal">&nbsp;</span></ref> * Gyroscopische krachten en een geometrisch spoor zijn niet nodig voor een fietser om de fiets te [[Evenwichtszin|balanceren]], of voor een fiets om zelfstabiliteit te vertonen.<ref name="KMPRS"><cite class="citation journal">J. D. G. Kooijman; J. P. Meijaard; J. M. Papadopoulos; A. Ruina & A. L. Schwab (April 15, 2011). </cite></ref><ref name="BikeGyro"> <cite class="citation book">Whitt, Frank R.; Wilson, David G. (1982). </cite><cite class="citation book">''Bicycling Science'' (Second ed.). Massachusetts Institute of Technology. pp.&nbsp;198–233. </cite><cite class="citation book">{{ISBN|978-0-262-23111-4}}.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.aufirst=Frank+R.&rft.aulast=Whitt&rft.au=Wilson%2C+David+G.&rft.btitle=Bicycling+Science&rft.date=1982&rft.edition=Second&rft.genre=book&rft.isbn=978-0-262-23111-4&rft.pages=198-233&rft.pub=Massachusetts+Institute+of+Technology&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> Beide krachten kunnen wel bijdragen, maar zijn niet vereist en op zichzelf ook niet voldoende.<ref name="KMPRS"><cite class="citation journal">J. D. G. Kooijman; J. P. Meijaard; J. M. Papadopoulos; A. Ruina & A. L. Schwab (April 15, 2011). </cite></ref> * Het idee dat [[bliksem]] nooit twee keer op dezelfde plek in kan slaan is één van de oudste en best bekende [[Bijgeloof|bijgeloven]] over bliksem. Er is geen reden waarom bliksem niet twee keer op dezelfde plek zou kunnen inslaan; als er een onweersbui is op een gegeven plek, dan zullen objecten en plekken die het meest uitsteken of het meest geleidend zijn (en daardoor afstand verminderen) sneller worden getroffen. Bliksem slaat zo bijvoorbeeld ongeveer 100 keer per jaar in in het [[Empire State Building]] in New York.<ref><cite class="citation web">[https://www.sti.nasa.gov/tto/Spinoff2005/ps_3.html "spinoff 2005-Lightning Often Strikes Twice"]. </cite></ref><ref><cite class="citation web">Staff (May 17, 2010). </cite></ref> * Als iemand een [[Munt (betaalmiddel)|muntje]] laat vallen van een hoog gebouw, dan zal het muntje nooit iemand kunnen vermoorden.<ref><cite class="citation web">[https://www.misconceptionjunction.com/index.php/2010/10/dropping-a-penny-from-the-top-of-the-empire-state-building-isnt-dangerous/ "Dropping A Penny From The Top Of The Empire State Building Isn't Dangerous"]. misconceptionjunction.com. </cite></ref> De [[eindsnelheid]] van een vallend muntje van één cent is ongeveer 50 tot 80 km per uur en het muntje zal deze snelheid nooit overschrijden, ongeacht van welke hoogte het wordt gegooid. Die snelheid is niet hoog genoeg voor het muntje om een menselijke schedel te doorboren of beton te kunnen breken, zoals ooit is gedemonstreerd in een [[Lijst van afleveringen van seizoen 1 van MythBusters|aflevering van ''MythBusters'']]. * Als de omgevingstemperatuur laag is, kan het tijdelijk verlagen van de temperatuur op een thermostaat (bv. 's nachts of wanneer een gebouw niet in gebruik is) zorgen voor een significante energiebesparing.<ref><cite class="citation web">[https://blog.srmi.biz/energy-saving-tips/residential-heating/thermostat-myths/ "Thermostat Myths"]. </cite></ref> Veel mensen denken dat de verwarming "harder moet werken" als een gebouw is afgekoeld om het weer terug te krijgen op de gewenste temperatuur, waardoor de besparing teniet zou worden gedaan of zelfs zou worden overschreden. In werkelijkheid kan het leiden tot een besparing van 5-15%, aangezien de [[Warmteoverdracht|warmte]] die verloren gaat aan een koude omgeving proportioneel is aan het temperatuurverschil tussen binnen en buiten. === Psychologie === * [[Dyslexie]] is niet een cognitieve stoornis die wordt gekarakteriseerd door het omdraaien van letters of woorden, of schrijven in spiegelschrift. Het is een stoornis bij mensen van tenminste gemiddelde intelligentie die moeite hebben met het spellen van woorden, met snel lezen, schrijven en het in het hoofd uitspreken van woorden en begrijpen wat ze lezen. Hoewel sommige dyslectici ook last hebben met het verdraaien van letters, is dit geen karakteristiek symptoom voor dyslexie .<ref name="LilienfeldLynn2011"><cite class="citation book">Lilienfeld, Scott O.; Lynn, Steven Jay; Ruscio, John; Beyerstein, Barry L. (15 September 2011). [https://books.google.com/books?id=8DlS0gfO_QUC&pg=PT88 ''50 Great Myths of Popular Psychology: Shattering Widespread Misconceptions about Human Behavior'']. </cite></ref> * Er is geen wetenschappelijk bewijs voor het bestaan van een "fotografisch" geheugen in volwassenen (het vermogen om zich dingen te herinneren alsof ze op camera zijn vastgelegd),<ref><cite class="citation web">[https://indianapublicmedia.org/amomentofscience/photographic-memory/ "Photographic Memory"]. indianapublicmedia.org. </cite></ref> maar sommige jonge kinderen hebben een [[Fotografisch geheugen|eidetisch geheugen]].<ref name="Simola"><cite class="citation book">Anthony Simola (2015). </cite></ref> Veel mensen hebben beweerd dat ze een fotografisch geheugen hebben, maar bij de meesten blijkt dat ze een zeer goed geheugen hebben dankzij het gebruik van [[Ezelsbruggetje|ezelsbruggetjes]], en niet dankzij een natuurlijk vermogen om herinneringen in groot detail op te slaan.<ref><cite class="citation web">Foer, Joshua (April 27, 2006). </cite></ref> Er zijn uitzonderingen van mensen met een buitengewoon goed geheugen, maar dit komt niet in de buurt van een fotografisch geheugen. * [[Schizofrenie]] is niet hetzelfde als [[dissociatieve identiteitsstoornis]], oftewel het hebben van een gespleten of meerdere persoonlijkheden.<ref name="MultiplePersonalities">^{''Citation overkill''} </ref> Etymologisch komt de term "schizofrenie" van de Griekse stam skhizein (σχίζειν, "splijten") en phrēn, phren- (φρήν, φρεν-; "geest") en de term is een samengesteld woord dat is voorgesteld door de Zwitserse psychiater [[Eugen Bleuler]], waardoor deze veelvoorkomende misvatting mogelijk is ontstaan. === Vervoer === * Toiletafval wordt nooit bewust uit een vliegtuig gedumpt. Al het afval wordt opgevangen in tanks die op de grond door speciale trucks worden geleegd.<ref><cite class="citation news">Philips, Matt (November 19, 2008). </cite></ref> Blauw ijs wordt veroorzaakt door lekken in de afvaltank. Passagierstreinen spoelden vroeger wel het toiletafval door op de sporen, maar moderne treinen hebben ook tanks aan boord en laten afval dus niet meer op dezelfde manier weglopen. * [[Accupack|Autoaccu's]] die worden bewaard op een [[Beton|betonnen]] vloer lopen niet sneller leeg dan wanneer ze worden bewaard op andere oppervlakken.<ref name="Snopes"><cite class="citation">[https://www.snopes.com/autos/techno/battery.asp "Battery Parked"], ''Snopes.com'', February 8, 2011<span class="reference-accessdate">, retrieved <span class="nowrap">June 2,</span> 2013</span></cite><cite class="citation"></cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=Battery+Parked&rft.date=2011-02-08&rft.genre=article&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.snopes.com%2Fautos%2Ftechno%2Fbattery.asp&rft.jtitle=Snopes.com&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal">&nbsp;</span></ref> Desondanks geloven mensen dat beton slecht is voor de accu's.<ref name="example_list">Examples of car battery on concrete misconception in the US from 1983–2011: </ref> De accu's van vroeger waren misschien kwetsbaar voor vocht van de vloer omdat de verpakking vaak gaten had, maar sinds vele jaren hebben [[Loodaccu|loodaccu's]] ondoordringbare polypropylene verpakkingen<ref><cite class="citation" id="CITEREFMagliozziMagliozzi1999">Magliozzi, Tom; Magliozzi, Ray (November 4, 1999), [https://news.google.com/newspapers?id=k8BIAAAAIBAJ&sjid=94EMAAAAIBAJ&pg=2232,1623674 "No End to Battery Storage Debate"], ''The Vindicator'', p.&nbsp;37</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=No+End+to+Battery+Storage+Debate&rft.aufirst=Tom&rft.aulast=Magliozzi&rft.au=Magliozzi%2C+Ray&rft.date=1999-11-04&rft.genre=article&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.google.com%2Fnewspapers%3Fid%3Dk8BIAAAAIBAJ%26sjid%3D94EMAAAAIBAJ%26pg%3D2232%2C1623674&rft.jtitle=The+Vindicator&rft.pages=37&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal">&nbsp;</span></ref> en zijn ze tevens onderhoudsvrij, waardoor ze geen batterijvloeistof kunnen lekken.<ref name="Cartalk"><cite class="citation" id="CITEREFMagliozziMagliozzi2008a">Magliozzi, Tom; Magliozzi, Ray (2008), [https://books.google.com/books?id=Z1nntWoIBp4C&pg=PA68 ''Ask Click and Clack: Answers from Car Talk''], Chronicle Books, pp.&nbsp;68–69, {{ISBN|978-0-8118-6477-0}}<span class="reference-accessdate">, retrieved <span class="nowrap">June 2,</span> 2013</span></cite><cite class="citation" id="CITEREFMagliozziMagliozzi2008b"></cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.aufirst=Tom&rft.aulast=Magliozzi&rft.au=Magliozzi%2C+Ray&rft.btitle=Ask+Click+and+Clack%3A+Answers+from+Car+Talk&rft.date=2008&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DZ1nntWoIBp4C%26pg%3DPA68&rft.isbn=978-0-8118-6477-0&rft.pages=68-69&rft.pub=Chronicle+Books&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref><ref name="PopMech2000"><cite class="citation">[https://books.google.com/books?id=MxXlKb9wIe0C&pg=PA136 "Car Care Auto Clinic"], ''Popular Mechanics'', vol.&nbsp;177 no.&nbsp;11, p.&nbsp;136, November 2000, ISSN&nbsp;[//www.worldcat.org/issn/0032-4558 0032-4558]<span class="reference-accessdate">, retrieved <span class="nowrap">June 2,</span> 2013</span></cite><cite class="citation"></cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.atitle=Car+Care+Auto+Clinic&rft.date=2000-11&rft.genre=article&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DMxXlKb9wIe0C%26pg%3DPA136&rft.issn=0032-4558&rft.issue=11&rft.jtitle=Popular+Mechanics&rft.pages=136&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.volume=177">&nbsp;</span></ref> {{Appendix|2= {{Bronvermelding anderstalige Wikipedia|taal=en|titel=List of common misconceptions|oldid=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=List_of_common_misconceptions&action=history|datum=2016-09-15}} == Voetnoten == <div class="reflist" style=" list-style-type: decimal;"> <references group="voetnoot" /></div> == Referenties == <div class="reflist columns references-column-width" style="-moz-column-width: 30em; -webkit-column-width: 30em; column-width: 30em; list-style-type: decimal;"> <references> <ref name="Hypothermia"> <cite class="citation pressrelease">[https://web.archive.org/web/20070927051420/https://english.cpb.or.kr/user/bbs/code02_detail.php?av_jbno=2006071800002 "Beware of Summer Hazards!"] </cite><cite class="citation pressrelease">(Press release). Korea Consumer Protection Board (KCPB). July 18, 2006. Archived from [https://english.cpb.or.kr/user/bbs/code02_detail.php?av_jbno=2006071800002 the original] on September 27, 2007<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation pressrelease"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">September 5,</span> 2009</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.btitle=Beware+of+Summer+Hazards%21&rft.date=2006-07-18&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fenglish.cpb.or.kr%2Fuser%2Fbbs%2Fcode02_detail.php%3Fav_jbno%3D2006071800002&rft.pub=Korea+Consumer+Protection+Board+%28KCPB%29&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> <ref name="HairCare"> [https://beauty.about.com/library/bltips531.htm About.com Beauty.about.com]</ref> <ref name="BikeGyro"> <cite class="citation book">Whitt, Frank R.; Wilson, David G. (1982). </cite><cite class="citation book">''Bicycling Science'' (Second ed.). Massachusetts Institute of Technology. pp.&nbsp;198–233. </cite><cite class="citation book">{{ISBN|978-0-262-23111-4}}.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.aufirst=Frank+R.&rft.aulast=Whitt&rft.au=Wilson%2C+David+G.&rft.btitle=Bicycling+Science&rft.date=1982&rft.edition=Second&rft.genre=book&rft.isbn=978-0-262-23111-4&rft.pages=198-233&rft.pub=Massachusetts+Institute+of+Technology&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> <ref name="MultiplePersonalities">^{''Citation overkill''} </ref> <ref name="JamesWatt"> <cite class="citation book">Rolt, L. T. C. (1962). </cite><cite class="citation book">[https://books.google.com/books?id=VNrlAAAAIAAJ ''James Watt'']. Batsford. p.&nbsp;10. </cite><cite class="citation book">{{ISBN|978-1-163-47052-7}}.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AList+of+common+misconceptions&rft.aufirst=L.+T.+C.&rft.aulast=Rolt&rft.btitle=James+Watt&rft.date=1962&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DVNrlAAAAIAAJ&rft.isbn=978-1-163-47052-7&rft.pages=10&rft.pub=Batsford&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook">&nbsp;</span></ref> </references></div> }} == Externe links == * [https://amasci.com/miscon/opphys.html Lijst met misvattingen over wetenschap onder kinderen (Engels)] * [https://amasci.com/miscon/miscon4.html Misvattingen in schoolboeken (Engels)] * [https://www.ems.psu.edu/~fraser/BadScience.html Bad Science (Engels)] * [https://www.faculty.virginia.edu/lehmannlab/badchemistry.html Bad Chemistry (Engels)] * [https://www.snopes.com/ Snopes – Broodjeaapverhalen (Engels)] {{Transwiki}} [[Categorie:Mens-en-maatschappijlijsten]] pv87p738cargqqn1joqov7m9x02t3tf 2 38173 397005 396827 2025-06-18T10:24:35Z JopkeB 18060 /* Huishouden */ Burrito 397005 wikitext text/x-wiki == Economie == Ik heb Economie gestudeerd aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en ben in 1984 afgestudeerd in de Bedrijfseconomische afstudeerrichting. Daarna ben ik in andere sectoren terecht gekomen. Achteraf realiseerde ik me dat ik sommige vakken slecht (Methodologie), hap-snap (Geschiedenis van het Economisch Denken) of helemaal niet (Geschiedenis van het Economisch Leven, raakvlakken met andere disciplines) had gehad (en medestudenten, die wel als (bedrijfs-)econoom aan de slag zijn gegaan, dus idem dito). Bij wijze van hobby heb ik me daar in verdiept, om tot een completer beeld van de Economie te komen. Mijn kennis heb ik gedeeld in het Wikibook [[Economie]] (waarvan een beginnetje bestond dat ik sterk heb uitgebreid).<br> == Wikimedia Commons == Daarna ben ik vrijwilliger geworden bij [[c:Hoofdpagina|Wikimedia Commons]]. De aldaar opgedane kennis en ervaringen heb ik opgenomen in het door mij gestarte Wikibook [[Handboek Wikimedia Commons|Handboek Wikimedia Commons]]. <br> == Huishouden == Omdat het nog ontbrak en ik er wel iets van af weet, heb ik in 2024 het Wikibook [[Huishouden]] geschreven. In het verlengde daarvan heb ik enkele hoofdstukken in het Kookboek gemaakt of uitgebreid, waaronder: * [[Kookboek/Maaltijden samenstellen|Maaltijden samenstellen]] * [[Kookboek/Tips en trucs|Tips en trucs]] (overzichtspagina waarin bestaande pagina's zijn opgenomen) * Recepten en beschrijvingen van ingrediënten: ** Beschrijvingen (inclusief primaire bereidingswijzen en/of voorbeelden van toepassingen/gebruik): [[Kookboek/Gerookte zalm|Gerookte zalm]], [[Kookboek/Ham|Ham]], [[Kookboek/Makreel|Makreel]], [[Kookboek/Zalm|Zalm]], [[Kookboek/Kikkererwt|Kikkererwt]], [[Kookboek/Koffie|Koffie]], [[Kookboek/Rundvlees|Rundvlees]], [[Kookboek/Kip|Kip]], [[Kookboek/Stokbrood|Stokbrood]], [[Kookboek/Rookworst|Rookworst]], [[Kookboek/Stroop|Stroop]], [[Kookboek/Pasta|Pasta]], [[Kookboek/Fondue|Fondue]], [[Kookboek/Salade|Salade]], [[Kookboek/Kwark|Kwark]], [[Kookboek/Cottage cheese|Cottage cheese]], [[Kookboek/Braam|Braam]], [[Kookboek/Zure room|Zure room]], [[Kookboek/Roomkaas|Roomkaas]], [[Kookboek/Ontbijtspek|Ontbijtspek]], [[Kookboek/Borrelhapjes|Borrelhapjes]], [[Kookboek/Pindakaas|Pindakaas]], [[Kookboek/Basterdsuiker|Basterdsuiker]], [[Kookboek/Abrikoos|Abrikoos]], [[Kookboek/Zuurkool|Zuurkool]], [[Kookboek/Varkensvlees|Varkensvlees]], [[Kookboek/Kalfsvlees|Kalfsvlees]], [[Kookboek/Boekweit|Boekweit]], [[Kookboek/Taugé|Taugé]], [[Kookboek/Lamsvlees|Lamsvlees]], [[Kookboek/Kabeljauw|Kabeljauw]], [[Kookboek/Forel|Forel]], [[Kookboek/Witte wijn|Witte wijn]], [[Kookboek/Tonijn|Tonijn]], [[Kookboek/Koolraap|Koolraap]], [[Kookboek/Meloen|Meloen]], [[Kookboek/Biscuit|Biscuit]], [[Kookboek/Tuinkers|Tuinkers]], [[Kookboek/Groene kool|Groene kool]], [[Kookboek/Postelein|Postelein]], [[Kookboek/Mierikswortel|Mierikswortel]], [[Kookboek/Sinaasappel|Sinaasappel]], [[Kookboek/Fruit|Fruit]], [[Kookboek/Noot|Noot]], [[Kookboek/Macaroni|Macaroni]] ** Kruidenmengsels: [[Kookboek/Nasikruiden|Nasikruiden]], [[Kookboek/Bamikruiden|Bamikruiden]], [[Kookboek/Kruidenmengsel voor Hollandse groente|Kruidenmengsel voor Hollandse groente]], [[Kookboek/Shoarmakruiden|Shoarmakruiden]], [[Kookboek/Goulashkruiden|Goulashkruiden]] en [[Kookboek/Cajunkruiden|Cajunkruiden]]. ** Overige recepten: [[Kookboek/Bietenstamppot|Bietenstamppot]], [[Kookboek/Tonijnsalade|Tonijnsalade]], [[Kookboek/Tosti|Tosti]], [[Kookboek/Gebakken worst|Gebakken worst]], [[Kookboek/Broodpizza|Broodpizza]], [[Kookboek/Hamburger|Hamburger]], [[Kookboek/Hotdog|Hotdog]], [[Kookboek/Flensje|Flensje]], [[Kookboek/Crêpe Suzette|Crêpe Suzette]], [[Kookboek/Roquefortsaus|Roquefortsaus]], [[Kookboek/Aardappelsalade|Aardappelsalade]], [[Kookboek/Kaassalade|Kaassalade]], [[Kookboek/Barbecuesaus|Barbecuesaus]], [[Kookboek/Bonensalade|Bonensalade]], [[Kookboek/Meloen met ham|Meloen met ham]], [[Kookboek/Peersalade met blauwschimmelkaas|Peersalade met blauwschimmelkaas]], [[Kookboek/Spiegelei|Spiegelei]], [[Kookboek/Gevulde tomaten|Gevulde tomaten]], [[Kookboek/Vinaigrette|Vinaigrette]], [[Kookboek/Cocktailsaus|Cocktailsaus]], [[Kookboek/Selderijsalade|Selderijsalade]], [[Kookboek/Yoghurt met honing en walnoten|Yoghurt met honing en walnoten]], [[Kookboek/Bietensalade met kaas en noten|Bietensalade met kaas en noten]], [[Kookboek/Smeuïge zalmmousse|Smeuïge zalmmousse]], [[Kookboek/Eiersalade|Eiersalade]], [[Kookboek/Groentesoep|Groentesoep]], [[Kookboek/Soepbal|Soepbal(letjes)]], [[Kookboek/Bloemkoolsoep met kaas|Bloemkoolsoep met kaas]], [[Kookboek/Vegetarische peulvruchtensoep|Vegetarische peulvruchtensoep]], [[Kookboek/Romige champignonsoep|Romige champignonsoep]], [[Kookboek/Kaasfondue|Kaasfondue]], [[Kookboek/Knolselderijsoep|Knolselderijsoep]], [[Kookboek/Saladesaus|Saladesaus]], [[Kookboek/Dipsaus|Dipsaus]], [[Kookboek/Tomatensalsa|Tomatensalsa]], [[Kookboek/Minestronesoep|Minestronesoep]], [[Kookboek/Paprikasoep|Paprikasoep]], [[Kookboek/Pompoensoep gekruid en met groenten|Pompoensoep gekruid en met groenten]], [[Kookboek/Preisoep|Preisoep]], [[Kookboek/Tomatengroentesoep|Tomatengroentesoep]], [[Kookboek/Venkelsoep|Venkelsoep]], [[Kookboek/Witte bonensoep|Witte bonensoep]], [[Kookboek/Zuurkoolsoep|Zuurkoolsoep]], [[Kookboek/Tartaartje|Tartaartje]], [[Kookboek/Vleesfondue|Vleesfondue]], [[Kookboek/Hachee|Hachee]], [[Kookboek/Atjar tjampoer|Atjar tjampoer]], [[Kookboek/Braadworst|Braadworst]], [[Kookboek/Varkenskarbonade|Varkenskarbonade]], [[Kookboek/Babi panggang|Babi panggang]], [[Kookboek/Varkenshaas|Varkenshaas]], [[Kookboek/Babi ketjap|Babi ketjap]], [[Kookboek/Taco|Taco]], [[Kookboek/Rijst met kip en groenten|Rijst met kip en groenten]], [[Kookboek/Kip in romige saus|Kip in romige saus]], [[Kookboek/Gestoofd lamsvlees|Gestoofd lamsvlees]], [[Kookboek/Shoarma|Shoarma]], [[Kookboek/Lekkerbekje|Lekkerbekje]], [[Kookboek/Stoofpot met schelvis|Stoofpot met schelvis]], [[Kookboek/Scholfilet in bouillon|Scholfilet in bouillon]], [[Kookboek/Scholfilet uit de oven|Scholfilet uit de oven]], [[Kookboek/Gestoofde zalm|Gestoofde zalm]], [[Kookboek/Asperges met zalm|Asperges met zalm]], [[Kookboek/Pittige groenteschotel met boekweit|Pittige groenteschotel met boekweit]], [[Kookboek/Kaassaus|Kaassaus]], [[Kookboek/Koolrabi met boekweit|Koolrabi met boekweit]], [[Kookboek/Gestoofde rode kool|Gestoofde rode kool]], [[Kookboek/Snijbonen met tomaten|Snijbonen met tomaten]], [[Kookboek/Sperziebonen met tomaten|Sperziebonen met tomaten]], [[Kookboek/Tuinbonenstoofpot|Tuinbonenstoofpot]], [[Kookboek/Witlofschotel|Witlofschotel]], [[Kookboek/Kruidige rijst|Kruidige rijst]], [[Kookboek/Rijst met rookworst en groente|Rijst met rookworst en groenten]], [[Kookboek/Gebakken aardappelen|Gebakken aardappelen]], [[Kookboek/Appelchutney|Appelchutney]], [[Kookboek/Preistoofpot|Preistoofpot]], [[Kookboek/Spitskoolstoofpot|Spitskoolstoofpot]], [[Kookboek/Zuurkool met fruit en kip|Kookboek/Zuurkool met fruit en kip]], [[Kookboek/Couscous met lam en groenten|Couscous met lam en groenten]], [[Kookboek/Potjiekos|Potjiekos]] (Zuid-Afrikaanse stoofpot), [[Kookboek/Pot-au-feu|Pot-au-feu]], [[Kookboek/Witlofsoep (maaltijdsoep)|Witlofsoep (maaltijdsoep)]], [[Kookboek/Witte bonenschotel|Witte bonenschotel]], [[Kookboek/Kabeljauw met paprika|Kabeljauw met paprika]], [[Kookboek/Dillesaus|Dillesaus]], [[Kookboek/Vruchtenbowl|Vruchtenbowl]], [[Kookboek/Lasagne zonder oven|Lasagne zonder oven]], [[Kookboek/Macaronisoep|Macaronisoep]], [[Kookboek/Romige spaghetti met groenten|Romige spaghetti met groenten]], [[Kookboek/Ratatouille|Ratatouille]], [[Kookboek/Champignonsaus|Champignonsaus]], [[Kookboek/Stoofschotel met koolraap|Stoofschotel met koolraap]], [[Kookboek/Burrito|Burrito]] ** Overig: [[Kookboek/Lunch|Lunch]] == Vakantiereizen == Losse artikelen in het Wikibook [[Vakantiereizen]]: * [[Vakantiereizen/Fietsvakantie/De reis|De reis (overzichtspagina met wegwijzers naar fietsroutes in Europa)]] (zeer sterk uitgebreid) * [[Vakantiereizen/Fietsvakantie/Fietsen langs de Loire|Fietsen langs de Loire]] (gestart) * [[Vakantiereizen/Fietsvakantie/Fietsen in het Zillertal|Fietsen in het Zillertal (Oostenrijk)]] (gestart) * [[Vakantiereizen/Fietsvakantie/Fietstocht Nederland - Waterland|Fietsroute Nederland - Waterland]] (gestart) == Internet == Omdat het nog ontbrak en ik er wel iets van af weet, ben ik in februari 2025 het Wikibook [[Basisboek internet]] begonnen en heb ik vervolgens het Wikibook [[Veilig op het internet]] ge-update. == Tip == Alle genoemde Wikibooks staan uiteraard open voor correcties en aanvullingen. a2cfahqhgv8shhhq040cldui6nyfhic 0 39337 396948 396256 2025-06-17T23:36:26Z Erik Baas 2193 2s44 -> 2s45 (dubbele ID) 396948 wikitext text/x-wiki {{Spinoza_Ethica}} [[File:Benedictus de Spinoza - Ethices Pars secunda, De Naturâ & Origine mentis, 1677.jpg|thumb|Benedictus de Spinoza: Ethica deel 2. Ethices Pars secunda, De Naturâ & Origine mentis, 1677. "Over aard en oorsprong van de menselijke geest".]] <!-- <div style="text-align: center;"><[[Spinoza Ethica]] - [[Spinoza Ethica/Deel 1|Deel 1 "God"]] - [[Spinoza Ethica/Deel 2|Deel 2 De menselijke geest]] - [[Spinoza Ethica/Deel 3|Deel 3 De gevoelens]] - [[Spinoza Ethica/Deel 4|Deel 4 De menselijke slavernij of de macht van de gevoelens]] - [[Spinoza Ethica/Deel 5|Deel 5 De macht van het verstand of de menselijke vrijheid]]></div> --> '''Ethica Deel 2 De menselijke geest - Ethices Pars Secunda De Naturâ et Origine Mentis''' ==Schema== * [[Spinoza Ethica/Deel 2#Voorwoord|Voorwoord]] * [[Spinoza Ethica/Deel 2#Definities|Definities]] en [[Spinoza Ethica/Deel 2#Axioma's|axioma's]] * Geest en lichaam: [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s1|1]]-[[Spinoza Ethica/Deel 2#2s9|9]] Denken, uitgebreidheid, voorstelling. [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s10|10]] - [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s13|13]] De geest is de voorstelling die bij het lichaam hoort. Uitweiding: vooronderstellingen over de aard van voorwerpen en het menselijk lichaam * Kennis: [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s14|14]]-[[Spinoza Ethica/Deel 2#2s23|23]] Waarneming en verbeelding. [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s24|24]]-[[Spinoza Ethica/Deel 2#2s31|31]] Onvolkomen voorstellingen. [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s32|32]]-[[Spinoza Ethica/Deel 2#2s39|39]] Onjuistheid en waarheid. [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s40|40]]-[[Spinoza Ethica/Deel 2#2s43|43]] Drie soorten van kennis. [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s44|44]]-[[Spinoza Ethica/Deel 2#2s47|47]] Afdoende kennis. * Wil en verstand: [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s48|48]]-[[Spinoza Ethica/Deel 2#2s49|49]] Deze komen op hetzelfde neer. ==Voorwoord== (Spinoza:) Hier ga ik verder met de uitleg van wat uit het wezen van "God", het eeuwige en oneindige wezen, noodzakelijk moet volgen, maar niet alles. Want in [[Spinoza Ethica/Deel 1#1s16|stelling 16 van deel 1]] bewezen we dat uit "God" oneindig veel dingen op oneindig veel manieren moeten volgen. Dus hier alleen wat ons als bij de hand kan leiden tot kennis van de menselijke geest en zijn hoogste geluk. ==Definities== # {{Anker|2d1}} Onder voorwerp (Latijn: ''corpus'') versta ik (Spinoza) een modus (bestaanswijze) die het wezen van "God" als Uitgebreidheid op een bepaalde manier uitdrukt. # {{Anker|2d2}} Tot het wezen van iets behoort volgens mij alles waardoor het moet bestaan en wat ervoor onontbeerlijk is. Als het wezen van iets ontbreekt is het onbestaanbaar en ondenkbaar. # {{Anker|2d3}} Onder een idee versta ik een voorstelling door de Geest. Deze vormt het idee omdat hij kan denken. # {{Anker|2d4}} Met een adequaat idee bedoel ik een idee dat op zichzelf al alle intrinsieke kenmerken van een juist idee heeft. (Dit hangt er niet van af, of het idee overeenkomt met het voorgestelde.) # {{Anker|2d5}} De duurzaamheid (''duratio'') van iets is de onbeperkte voortzetting van het bestaan ervan. # {{Anker|2d6}} Onder werkelijkheid en volmaaktheid versta ik hetzelfde. # {{Anker|2d7}} Met losse dingen (''res singulares'') bedoel ik dingen die eindig zijn en maar een beperkte tijd bestaan. Wanneer losse dingen tegelijk samenwerken als oorzaak van één gevolg, beschouw ik ze samen als één ding. =={{Anker|Axioma's}}Axioma's== # {{Anker|2a1}} Het wezen van de mens maakt hem/haar niet noodzakelijk. Volgens de orde van de Natuur kan een bepaald mens net zo goed wel als niet bestaan. # {{Anker|2a2}} De mens denkt. # {{Anker|2a3}} ''Modi'' (vormen, bestaanswijzen) van denken, als liefde, begeerte en andere zielsaandoeningen, kunnen alleen maar bestaan in een individu als deze een idee heeft van wat bemind, begeerd enzovoort wordt. Maar omgekeerd kan zo'n idee wel bestaan zonder een andere vorm (modus) van denken. # {{Anker|2a4}} Wij merken dat een voorwerp (lichaam) invloeden van buiten ondergaat. # {{Anker|2a5}} Het enige wat we kunnen voelen of waarnemen zijn voorwerpen en manieren van denken. ==Stellingen 1== (Achter de stellingen worden de definities (d), axioma's (a) en de stellingen (s) aangegeven van deel 1 of dit deel 2, waarmee het bewijs geleverd wordt. Gevolgen en opmerkingen moeten nog (grotendeels) aangevuld worden.) # {{Anker|2s1}} Het denken is een ''[[Spinoza Ethica/Deel 1#1d4|attribuut]]'' van "[[Spinoza Ethica/Deel 1#1d6|God]]", oftewel "God" denkt (Latijn: ''Deus est res cogitans''). [[Spinoza Ethica/Deel 1#1s25|1s25]] gevolg, [[Spinoza Ethica/Deel 1#1d5|1d5]], [[Spinoza Ethica/Deel 1#1d6|1d6]].<br>Opmerking (''scholium''): Dit moet wel, omdat we ons inderdaad een oneindig denkend wezen kunnen voorstellen. Een wezen dat oneindig veel dingen op oneindig veel manieren kan denken, moet oneindig denkvermogen hebben ([[Spinoza Ethica/Deel 1#1d4|1d4]] en [[Spinoza Ethica/Deel 1#1d6|1d6]]). Het Denken moet een van de oneindig vele attributen (eigenschappen) van "God" zijn. # {{Anker|2s2}} De Uitgebreidheid is een ''attribuut'' van "God", oftewel "God" neemt ruimte in (is iets uitgebreids, Latijn: ''Deus est res extensa''). Bewijs idem. # {{Anker|2s3}} God moet een idee hebben van zichzelf en van alles wat noodzakelijkerwijs uit zijn wezen voortvloeit. [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s1|2s1]], [[Spinoza Ethica/Deel 1#1s16|1s16]], [[Spinoza Ethica/Deel 1#1s35|1s35]], [[Spinoza Ethica/Deel 1#1s15|1s15]].<br>Opmerking. # {{Anker|2s4}} Er kan maar één idee van "God" bestaan, waaruit oneindig veel op oneindig veel manieren volgt. [[Spinoza Ethica/Deel 1#1s30|1s30]], [[Spinoza Ethica/Deel 1#1s14|1s14]] gevolg I # {{Anker|2s5}} Het werkelijk bestaan van ideeën komt door "God" alleen voor zover hij als een denkend iets wordt gezien. "God" als iets wat denkt is de werkzame oorzaak (Latijn: ''pro causa efficiente'') van de ideeën van de losse dingen en van de attributen van "God". [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s3|2s3]], [[Spinoza Ethica/Deel 1#1s25|1s25]] gevolg, [[Spinoza Ethica/Deel 1#1s10|1s10]], [[Spinoza Ethica/Deel 1#1a4|1a4]] # {{Anker|2s6}} "God" is de oorzaak van de bestaanswijzen van een attribuut alleen als men hem onder het bijbehorende attribuut beschouwt. [[Spinoza Ethica/Deel 1#1s10|1s10]], [[Spinoza Ethica/Deel 1#1a4|1a4]]. Gevolg. # {{Anker|2s7}} De ordening en het verband tussen de ideeën zijn hetzelfde als die tussen de dingen. (Commentaar: dingen en hun bijbehorende ideeën zitten in dezelfde patronen.) [[Spinoza Ethica/Deel 1#1a4|1a4]]. Gevolg. Opmerking. # {{Anker|2s8}} De ideeën of bestaanswijzen van niet-bestaande losse dingen moeten net zo in het oneindige idee van "God" opgevat worden, als de formele kern van de losse dingen of bestaanswijzen in de attributen van "God". Bewijs met voorgaande stelling [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s6|2s6]]. Gevolg (Corollarium): ... meetkunde van een cirkel met koorden. Gevolg. Opmerking. # {{Anker|2s9}} Het idee van een afzonderlijke werkelijke zaak komt door "God" omdat hij een voorstelling heeft van een andere zaak, waarvan "God" de oorzaak is omdat hij een voorstelling heeft van een derde zaak, en zo tot in het oneindige. [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s8|2s8]] Gevolg en Uitleg, [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s6|2s6]], [[Spinoza Ethica/Deel 1#1s28|1s28]], [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s7|2s7]]. Gevolg. Bewijs. # {{Anker|2s10}} Het wezen van de mens bestaat niet uit de substantie. [[Spinoza Ethica/Deel 1#1s7|1s7]], [[Spinoza Ethica/Deel 2#2d2|2d2]]. Opmerking. Gevolg. Opmerking. # {{Anker|2s11}} Het idee (de voorstelling) van een werkelijk bestaand ding is het eerste wat het werkelijk bestaan van de menselijke geest vormt. Gevolg voorgaande stelling 2s10, [[Spinoza Ethica/Deel 2#2a2|2a2]], [[Spinoza Ethica/Deel 2#2a3|2a3]], [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s8|2s8]], [[Spinoza Ethica/Deel 1#1s21|1s21]], [[Spinoza Ethica/Deel 1#1s22|1s22]], [[Spinoza Ethica/Deel 2#2a1|2a1]]. Gevolg. Opmerking. # {{Anker|2s12}} De menselijke geest moet begrijpen wat er gebeurt in het object van een idee dat de geest vormt. Als dat voorwerp een lichaam is, moet de geest alles waarnemen wat er gebeurt. [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s9|2s9]] gevolg, [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s11|2s11]], [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s11|2s11]] gevolg, [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s11|2s11]]. Opmerking. # {{Anker|2s13}} Het lichaam is het object van de voorstelling die de menselijke geest uitmaakt. Het lichaam is niets anders dan een echte vorm van uitgebreidheid. [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s9|2s9]] gevolg, [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s11|2s11]] gevolg, [[Spinoza Ethica/Deel 2#2a4|2a4]], [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s11|2s11]], [[Spinoza Ethica/Deel 1#1s36|1s36]], [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s11|2s11]], [[Spinoza Ethica/Deel 2#2a5|2a5]]. Gevolg. Opmerking. ==Axioma's, lemma's en definitie== ===Axioma's=== <!-- weer een Axioma 1 en 2, als boven, dus hier 2a2-1 en 2a2-2 --> # {{Anker|2a2-1}} Alle voorwerpen bewegen of zijn in rust. # {{Anker|2a2-2}} Een voorwerp beweegt soms sneller, soms langzamer. ===Lemma's=== # {{Anker|2l1}} De voorwerpen verschillen van elkaar wat betreft beweging en rust, en snelheid en traagheid, maar niet wat betreft hun substantie. [[Spinoza Ethica/Deel 1#1s5|1s5]], [[Spinoza Ethica/Deel 1#1s8|1s8]], [[Spinoza Ethica/Deel 1#1s15|1s15]] # {{Anker|2l2}} Alle voorwerpen komen in sommige opzichten overeen. [[Spinoza Ethica/Deel 2#2d1|2d1]] # {{Anker|2l3}} Een voorwerp in beweging of rust moet door een ander voorwerp tot rust of beweging worden gebracht, dat zelf door een ander voorwerp tot rust of beweging is gebracht, zo tot in het oneindige (Latijn: ''sic in infinitum''). [[Spinoza Ethica/Deel 2#2d1|2d1]], [[Spinoza Ethica/Deel 2#2l1|2l1]], [[Spinoza Ethica/Deel 1#1s28|1s28]], [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s6|2s6]], [[Spinoza Ethica/Deel 2#2a2-1|2a2-1]]. Gevolg. ===Axioma's=== <!-- nummering axioma's? dan nu maar 2a3-1, 2a3-2--> # {{Anker|2a3-1}} Alle bestaanswijzen van een voorwerp waar een ander voorwerp op inwerkt, volgen uit de aard van beide voorwerpen. Dus een voorwerp wordt op verschillende manieren bewogen, vanwege de verschillende aard van de bewegende voorwerpen. Omgekeerd worden verschillende voorwerpen ander bewogen door een en hetzelfde voorwerp. # {{Anker|2a3-2}} Als een voorwerp tegen een ander voorwerp botst dat niet kan bewegen, wordt het zo weerkaatst dat de hoek van de weerkaatste beweging met het oppervlak van het stilliggende voorwerp gelijk is aan de hoek van de invallende beweging.<br> ===Definitie=== : {{Anker|2d2-1}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;Als een aantal voorwerpen op elkaar gedrukt wordt, of als zij in een vaste verhouding bewegen, dan noemen we deze voorwerpen verenigd en zeggen we dat ze samen een voorwerp vormen, dat zich onderscheidt van de andere voorwerpen.<br> ===Axioma=== <!-- nummering axioma's? dan nu maar 2a3-3 --> : {{Anker|2a3-3}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;3. Hoe groter of hoe kleiner de oppervlakken, waarmee de delen van een los of samengesteld voorwerp elkaar raken, des te moeilijker of makkelijker ze ertoe aangezet kunnen worden om zich te verplaatsen en des te moeilijker of makkelijker hun vorm veranderd kan worden. Daarom noem ik voorwerpen ddie elkaar over grote oppervlakken raken ''hard'' en die over kleine oppervlakken ''week'' en dan noem ik nog ''vloeibaar'' de voorwerpen met onderling beweegbare delen.<br> ===Lemma's=== : {{Anker|2l4}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;4. Als van een afzonderlijk voorwerp of lichaam sommige delen loskomen en tegelijkertijd andere van dezelfde aard hun plaats innemen, behoudt dit voorwerp zijn aard en karakter. [[Spinoza Ethica/Deel 2#2l1|2l1]], [[Spinoza Ethica/Deel 2#2d2-1|2d2-1]] : {{Anker|2l5}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;5. Als de samenstellende delen van een afzonderlijk ding groter of kleiner worden, maar zó dat ze alle ten opzichte van elkaar in dezelfde verhouding van rust en beweging blijven als eerder, dan zal dit afzonderlijke ding zijn aard en karakter behouden. Bewijs idem. : {{Anker|2l6}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;6. Als voorwerpen die samen een afzonderlijk ding vormen, gedwongen worden hun bewegingsrichting te veranderen, maar zo dat ze hun beweging kunnen voortzetten en net als eerder aan elkaar kunnen doorgeven, dan zal dit afzonderlijke ding zijn aard en karakter behouden. [[Spinoza Ethica/Deel 2#2d2-1|2d2-1]] : {{Anker|2l7}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;7. Een afzonderlijk ding dat zo is opgebouwd behoudt zijn karakter of het nu in zijn geheel beweegt of in rust is, of in deze of gene richting beweegt, zolang maar ieder deel zijn beweging houdt en als eerder aan de andere delen meegeeft. [[Spinoza Ethica/Deel 2#2d2-1|2d2-1]]. Opmerking. ==Postulaten== # {{Anker|2p1}} Het menselijk lichaam bestaat uit vele losse verschillende delen, die alle in hoge mate samengesteld zijn (commentaar: uit weer andere delen). # {{Anker|2p2}} Sommige onderdelen van het lichaam zijn vloeibaar, andere zacht of hard. # {{Anker|2p3}} Op de onderdelen van het menselijk lichaam en dus op het lichaam zelf, werken voorwerpen buiten het lichaam op verschillende manieren in. # {{Anker|2p4}} Het menselijk lichaam heeft voor zijn instandhouding veel andere voorwerpen nodig, waarmee het de hele tijd opnieuw wordt opgebouwd (Latijn:''continuò quasi regeneratur'') # {{Anker|2p5}} Wanneer een vloeibaar lichamsdeel door een voorwerp van buiten tegen een ander zacht lichaamsdeel wordt geduwd, verandet het oppervlak daarvan en krijgt het sporen van het uitwendige voorwerp. # {{Anker|2p6}} Het menselijk lichaam kan uitwendige voorwerpen op veel manieren bewegen en ordenen (Latijn:''disponere''). ==Stellingen 2== : {{Anker|2s14}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;14. De menselijke geest kan zeer veel waarnemen, en des te beter naarmate het lichaam op meer manieren kan worden beïnvloed. [[Spinoza Ethica/Deel 2#2p3|2p3]], [[Spinoza Ethica/Deel 2#2p6|2p6]], [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s12|2s12]] : {{Anker|2s15}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;15. De gedachte (idee) die de formele kern van de menselijke geest vormt, is niet enkelvoudig maar samengesteld uit zeer vele ideeën. [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s13|2s13]], [[Spinoza Ethica/Deel 2#2p1|2p1]], [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s8|2s8]] gevolg, [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s7|2s7]] : {{Anker|2s16}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;16. De idee van iedere modus waardoor uitwendige voorwerpen op het menselijk lichaam kunnen inwerken, houdt (vooronderstelt?) de aard (Latijn: ''natura'') van het menselijk lichaam in en van het uitwendige voorwerp. [[Spinoza Ethica/Deel 2#2a2-1|2a2-1]], [[Spinoza Ethica/Deel 1#1a4|1a4]]. :::{{Anker|2s16c1}}16 Gevolg I: De menselijke Geest neemt de aard van het eigen Lichaam en van veel andere voorwerpen waar. :::{{Anker|2s16c2}}16 Gevolg II: Onze voorstellingen van voorwerpen buiten ons zeggen meer van de toestand van ons eigen Lichaam, dan van die voorwerpen. Zie de voorbeelden in [[Spinoza_Ethica/Deel_1#Aanhangsel:_Vooroordeel_over_de_noodzakelijkheid |Deel 1 Aanhangsel]]. : {{Anker|2s17}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;17. Als een uitwendig voorwerp op het menselijk lichaam inwerkt op een manier die de aard ervan in zich sluit, beschouwt de menselijke geest dit voorwerp als werkelijk, totdat het lichaam een indruk krijgt die dat voorwerp uitsluit. :::17 Bewijs. [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s12|2s12]]... :::17 Bijkomende stelling. De menselijke geest kan uitwendige voorwerpen die ooit het lichaam hebben beïnvloed als aanwezig beschouwen, ook al zijn ze er niet. :::17 Bewijs. Bij aanraking verandert het oppervlak van het lichaam [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s12|2s12]], [[Spinoza Ethica/Deel 2#2s17|2s17]]... :::17 Opmerking: Als Paulus aan Petrus denkt, zegt dit meer van Paulus dan van Petrus. Als Petrus helemaal niet bestaat, kan Paulus hem als bestaand voorstellen, zolang Paulus' lichaam gelijk blijft. Om niet teveel van het gewone spraakgebruik af te wijken, noemen we de aandoeningen waarvan de ideeën ons voorwerpen buiten ons als aanwezig voorstellen, gewoon beelden van de dingen, hoewel ze ons niet de uiterlijke verschijning van die voorwerpen geven. Op zichzelf bevat de voorstelling door de geest geen fouten, als de verbeeldingskracht alleen van eigen aard afhangt [[Spinoza_Ethica/Deel_1#1d7|Deel 1 definitie 7]]. : {{Anker|2s18}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;18. Als twee of meer voorwerpen een keer op het menselijk lichaam inwerken, dan zal de geest zich later bij het ene voorwerp ook het andere herinneren. Opmerking.. : {{Anker|2s19}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;19. De menselijke geest kent het eigen lichaam niet en weet alleen van het bestaan van het lichaam door de voorstellingen (ideae) van de prikkels op het lichaam. : {{Anker|2s20}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;20. "God" heeft ook een voorstelling of kennis van de menselijke geest, die in "God" op dezelfde manier ontstaat en met "God" in verband staat als de voorstelling of kennis van het menselijk lichaam.<br><br> : {{Anker|2s21}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;21. Dit idee van de geest (in God) is opdezelfde manier gekoppeld met de geest als de geest zelf met het lichaam. (Latijn: ''Hae Mentis idea eodem modo unita est Menti, ac ipsa Mens unita est Corpori''.) Opmerking. : {{Anker|2s22}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;22. De menselijke geest merkt niet alleen de inwerkingen op het lichaam (Latijn: ''Corporis affectiones''), maar ook de voorstellingen (Latijn: ''ideae'') ervan. : {{Anker|2s23}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;23. De geest kent zichzelf alleen maar door de voorstellingen van de inwerkingen op het lichaam. : {{Anker|2s24}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;24. De menselijke geest heeft geen afdoende kennis van de delen van het menselijk lichaam. : {{Anker|2s25}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;25. De voorstelling van een inwerking op het menselijk lichaam levert geen afdoende kennis van het inwerkende voorwerp. : {{Anker|2s26}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;26. De menselijke geest neemt een uitwendig voorwerp alleen waar via de voorstellingen van de inwerkingen ervan op het eigen lichaam. Gevolg. Bewijs. : {{Anker|2s27}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;27. De voorstelling van een inwerking op het lichaam levert geen afdoende kennis op van het menselijk lichaam. : {{Anker|2s28}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;28. De voorstellingen van inwerkingen op het menselijk lichaam zijn verward (en niet helder en onderscheiden) als ze alleen maar in de menselijke geest voorkomen. Opmerking. : {{Anker|2s29}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;29. De voorstelling van weer de voorstelling van een inwerking op het menselijk lichaam, levert geen afdoende kennis van de menselijk geest op (Latijn: ''non involvit''). Gevolg. Opmerking. : {{Anker|2s30}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;30. Van de duur van ons lichaam kunnen we alleen maar heel onvolledige kennis hebben (Latijn: ''inadequata cognitio'')<br><br> : {{Anker|2s31}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;31. Van de duur van losse dingen buiten ons kunnen we maar een zeer onvoldoende (inadequate) kennis hebben. Gevolg.. : {{Anker|2s32}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;32. Alle voorstellingen (Latijn: ''ideae'') zijn waar voor zover ze naar "God" verwijzen. : {{Anker|2s33}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;33. Niets positiefs in voorstellingen kan een reden zijn om ze onwaar te noemen. : {{Anker|2s34}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;34. Elke voorstelling is waar die in ons absoluut (?) is oftewel adequaat is. (commentaar: vertaalfout bij Krop?) : {{Anker|2s35}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;35. Onjuistheid (Latijn: ''falsitas'') bestaat uit een gebrek aan kennis dat komt door inadequate, namelijk oftewel gebrekkige en verwarde voorstellingen. Opmerking. : {{Anker|2s36}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;36. Inadequate en verwarde voorstellingen volgen elkaar op met de zelfde noodzakelijkheid (commentaar: logica), als adequate dat wil zeggen heldere en onderscheiden voorstellingen. : {{Anker|2s37}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;37. Wat alle dingen gemeen hebben en wat evenzeer in een deel als in het geheel voorkomt, maakt van geen enkel los ding het wezen uit. : {{Anker|2s38}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;38. Wat overal voorkomt en net zo voorkomt in een deel als in het geheel moet wel adequaat worden gekend. Gevolg.. : {{Anker|2s39}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;39. De voorstelling in de geest van wat in het menselijk lichaam en in uitwendige voorwerpen die normaal op het lichaam inwerken en wat in hun delen en in hun geheel voorkomt en gemeen en eigen is, zal adequaat zijn (?). Gevolg. : {{Anker|2s40}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;40. Ideeën in de geest die volgen uit adequate (afdoende) ideeën, zijn zelf ook adequaat. In het scholium (commentaar) 2.3 van het bewijs noemt Spinoza drie soorten kennis:<br>&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;1. kennis uit vage ervaring<br>&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;2. kennis van algemeen erkende begrippen en juiste voorstellingen van eigenschappen van dingen<br>&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;3. ''intuitief weten'' van adequate kennis van het wezen van de dingen. Spinoza gebruikt stelling 19 boek 7 van Euclides' Elementen ([[w:nl:kruislings vermenigvuldigen|kruislings vermenigvuldigen]]) als voorbeeld. Opmerking I. Opmerking II. 1, 2, 3, regel van drieën<br><br> : {{Anker|2s41}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;41. De eerste soort kennis is de enige bron van onwaarheid (Latijn: ''falsitas''), maar de tweede en derde soort zijn noodzakelijk waar. : {{Anker|2s42}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;42. De twee en de derde soort kennis leert (Latijn:''docet'') ons waarheid van onwaarheid te onderscheiden, niet de eerste soort kennis. : {{Anker|2s43}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;43. Wie een ware voorstelling (Latijn: ''idea'') heeft, weet dat daardoor en twijfelt niet aan de juistheid ervan. Opmerking. : {{Anker|2s44}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;44. Het ligt niet in de aard van het Verstand om dingen als toevallig te zien, maar als noodzakelijk. Gevolg. Opmerking. Gevolg II. : {{Anker|2s45}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;45. Elke voorstelling van een voorwerp of echt bestaand los ding, brengt noodzakelijk het eeuwige en oneindige wezen van "God" met zich mee. Opmerking.. : {{Anker|2s46}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;46. De kennis van het eeuwige en oneindige wezen (Latijn: ''essentia'') van "God", die alle ideeën insluit (met zich meebrengt) (Latijn: ''involvit'') is adequaat en volmaakt. : {{Anker|2s47}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;47. De menselijke geest heeft adequate kennis van het eeuwige en oneindige wezen (Latijn: ''essentia'') van "God". Opmerking. Opmerking II. : {{Anker|2s48}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;48. In de geest bestaat er geen vrije wil, maar de geest wordt door een oorzaak aangezet om iets te willen. Die oorzaak heeft zelf weer een andere oorzaak, die ook een oorzaak heeft, en zo tot in het oneindige.(dus een keten van oorzaak en gevolg). Opmerking....Petrus en Paulus.. : {{Anker|2s49}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;49. Alle wilsuitingen (dus bevestigingen en ontkenningen) in de geest houden een voorstelling in (een idee als idee). (Andere vertaling: In de geest bestaan er alleen wilsuitingen (dat wil zeggen bevestigingen of ontkenningen), die een idee als idee insluiten.) :::49 Voorbeeld in het bewijs: de bevestiging dat de hoeken van een driehoek samen 180^o zijn vooronderstelt het idee van een driehoek. :::49 Gevolg: Wil en verstand zijn hetzelfde. :::49 Opmerking. 1. 2. 3. 4. Nut 1. 2. 3. 4. :* [https://tools.wmflabs.org/pageviews/?project=nl.wikibooks.org&platform=all-access&agent=user&range=latest-90&pages=Spinoza_Ethica/Deel_2 tools.wmflabs.org/pageviews Aantal aanklikkers van deze pagina] <div style="text-align: center;"><[[Spinoza Ethica]] - [[Spinoza Ethica/Deel 1|Deel 1 "God"]] - [[Spinoza Ethica/Deel 2|Deel 2 De menselijke geest]] - [[Spinoza Ethica/Deel 3|Deel 3 De gevoelens]] - [[Spinoza Ethica/Deel 4|Deel 4 De menselijke slavernij of de macht van de gevoelens]] - [[Spinoza Ethica/Deel 5|Deel 5 De macht van het verstand of de menselijke vrijheid]]></div> {{Sub}} i5c2cebdfzys9sknqkm5zwnw3hstdzv 10 39498 396976 365203 2025-06-18T00:33:04Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396976 wikitext text/x-wiki {| style="border:3px solid #00D7FF; background:#008800; color: black;" | style="background:#008800; color: black; font-size:22px;"|<strong>Waarschuwing, vanuit deze onderwijsinstelling wordt vandalisme gepleegd.</strong>[[Bestand:Nuvola apps edu miscellaneous.svg|40px|right]] <span style="font-size: small;">{{{1|}}}</span> |- | style="background-color:#DDDDDD; color: black; font-size:15px;" |Welkom op Wikibooks! Helaas is vanuit deze [[:w:nl:IP-adres|internetaansluiting]]/school gevandaliseerd. Hieronder is het overzicht te vinden: Bij herhaald misbruik van deze internetaansluiting kan de bewerkingsmogelijkheid voor een bepaalde tijdsduur worden ontnomen. De blokkadeduur kan worden verlengd naarmate blijkt dat er meer vandalisme wordt gepleegd. <strong><i>De instelling kan namens Wikibooks ingelicht worden</i></strong> over het misbruik vanaf een of meerdere bijbehorende internetaansluitingen. Leerlingen, docenten en medewerkers die zinvol willen bijdragen aan Wikibooks kunnen zich eventueel [[Speciaal:Aanmelden|aanmelden]], maar aangeraden wordt om de [[Wikibooks:Welkom|welkomstpagina]] te lezen. {| width="100%" class="plainlinks" style="border:1px solid #aaaaaa;" |- align="center" |{{Uc:{{BASEPAGENAME}}}} | [https://whois.domaintools.com/{{PAGENAMEE}} '''Whoisinformatie''']<br> [[nl:Speciaal:Contributions/{{PAGENAME}}|'''Bijdragen''']] |[[:w:Speciaal:Contributions/{{PAGENAMEE}}|'''Bijdragen op Wikipedia''']]<br> [[:w:nl:User_talk:{{PAGENAME}}|'''Dossier Wikipedia''']] |[https://nl.wikibooks.org/w/index.php?title=Speciaal:Log&type=block&page=Gebruiker:{{PAGENAMEE}} '''Blokkeerlogboek''']<br>[https://nl.wikibooks.org/w/index.php?title=Speciaal:Ipblocklist&ip={{PAGENAMEE}} '''Blokkadelijst'''] |[https://nl.wikibooks.org/w/index.php?title=Speciaal:Blockip&ip={{PAGENAMEE}}&wpBlockReason=Herhaald+vandalisme+vanaf+deze+school <strong>Blokkeer gebruiker</strong>] |} <div class="UitklapFrame" style="margin-top:1em; margin-bottom:0em;" cellpadding="0" > <div class="UitklapHead" style="background:#DAE5F2; color: black; height:25px;">'''Standaardbrief in geval van vandalisme'''</div> <div class="UitklapContent" style="text-align: left; font-size: 80%; padding:5px; display:none; "> Geachte meneer of mevrouw, U ontvangt hierbij een brief i.v.m vandalisme op Wikibooks (< https://nl.wikibooks.org >) via een of meerdere IP-adressen, een soort van unieke kenteken op internet, maar dan van uw school. Wikibooks is een wikiproject met een verzameling boeken. De bezoekers kunnen niet alleen onze boeken raadplegen, maar daar ook wijzigingen aanbrengen, tenzij ze deze mogelijkheid ontnomen is voor de gehele wiki of een/meerdere specifieke naamruimte van het project. Ik heb als vrijwilliger de afgelopen tijd misbruik van een of meerdere IP-adressen gezien en/of heb samen met andere vrijwilligers van Wikibooks de wijzigingen ongedaan gemaakt. U kunt op < https://nl.wikibooks.org/Overleg_gebruiker:{{PAGENAME}} > het gehele vandalismedossier met de aard van het vandalisme zien met de bijbehorende blokkades. Het kan zo zijn dat de internetaansluiting geblokkeerd is, dus dan is het handig als u het bijbehorende blokkeerlogboek en/of bijdragen bekijkt als u de link hebt geopend. Indien u nog vragen heeft, mag u ze uiteraard aan mij stellen. Met vriendelijke groet, < https://nl.wikibooks.org/Gebruiker: > (link naar uw gebruikerspagina) </div></div> |} <noinclude>{{Sjablooninfo|1= == Doel == Als waarschuwingssjabloon voor scholen om aan te geven dat er vandalisme is gepleegd. Maar vul alleen parameter 1 in als je weet welke school het is. == Gebruik == Voorbeeld: <pre> {{Waarschuwing-school|1=Naam school}} </pre> }} [[Categorie:Sjablonen boodschap|{{PAGENAME}}]] </noinclude><includeonly>[[Categorie:Waarschuwingen]]</includeonly> 6bo88e14goaj01b2g14bkdn46cu272g 10 39536 396972 379763 2025-06-18T00:29:59Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396972 wikitext text/x-wiki <includeonly> {| class="noprint" style="width:{{#If:{{{breedte|}}}|{{{breedte|}}}|180px}}; float:right; clear:right; margin:0 0 8px 8px; padding-bottom: 5px; background-color: white; color: black;" |- | style="background-color:{{{kleur|#f8f8f8}}}; color: black; border:1px solid rgb(170, 170, 170); text-align:center; padding:5px; margin:1px; color:darkblue; font-size:132%;" | '''{{{titel|(titel)}}}''' |- | {{Boeksjabloon (uitklappen)/Delen | deel = {{{deel1|}}} | inhoud = {{{inhoud1|}}} }}<!-- -->{{Boeksjabloon (uitklappen)/Delen | deel = {{{deel2|}}} | inhoud = {{{inhoud2|}}} }}<!-- -->{{Boeksjabloon (uitklappen)/Delen | deel = {{{deel3|}}} | inhoud = {{{inhoud3|}}} }}<!-- -->{{Boeksjabloon (uitklappen)/Delen | deel = {{{deel4|}}} | inhoud = {{{inhoud4|}}} }}<!-- -->{{Boeksjabloon (uitklappen)/Delen | deel = {{{deel5|}}} | inhoud = {{{inhoud5|}}} }}<!-- -->{{Boeksjabloon (uitklappen)/Delen | deel = {{{deel6|}}} | inhoud = {{{inhoud6|}}} }}<!-- -->{{Boeksjabloon (uitklappen)/Delen | deel = {{{deel7|}}} | inhoud = {{{inhoud7|}}} }}<!-- -->{{Boeksjabloon (uitklappen)/Delen | deel = {{{deel8|}}} | inhoud = {{{inhoud8|}}} }}<!-- -->{{Boeksjabloon (uitklappen)/Delen | deel = {{{deel9|}}} | inhoud = {{{inhoud9|}}} }}<!-- -->{{Boeksjabloon (uitklappen)/Delen | deel = {{{deel10|}}} | inhoud = {{{inhoud10|}}} }}<!-- -->{{Boeksjabloon (uitklappen)/Delen | deel = {{{deel11|}}} | inhoud = {{{inhoud11|}}} }} |}</includeonly><noinclude>{{Sjablooninfo | 1 = ;Doel van het sjabloon Het sjabloon biedt een inhoudsopgave van een boek. Elk ''deel#'' (met op de plaats van "#" een van de nummers) kan als hoofdstuktitel gebruikt worden. De inhoud van elk hoofdstuk wordt in de corresponderende ''inhoud#'' vermeld. ;Invoegtekst <pre> {{Boeksjabloon (uitklappen) | breedte = 300px | titel = Wikiboek | deel1 = | inhoud1 = | deel2 = | inhoud2 = | deel3 = | inhoud3 = | deel4 = | inhoud4 = | deel5 = | inhoud5 = | deel6 = | inhoud6 = | deel7 = | inhoud7 = | deel8 = | inhoud8 = | deel9 = | inhoud9 = | deel10 = | inhoud10 = | deel11 = | inhoud11 = }} </pre> ;Parameters ; breedte: Een optionele waarde. Hiermee kan de breedte van de kolom worden ingesteld. Defaultwaarde is 180px. ; deel#: De altijd zichtbare hoofdstuktitel. Op de plek van het # staat een cijfer (momenteel juni 2023) zijn maximaal 11 delen geïmplementeerd. Indien nodig kunnen eenvoudig meer delen worden aangemaakt. ; inhoud: De paragrafen onder een hoofdstuk. Standaard zullen deze verborgen zijn. Via de knop "uitklappen" kunnen ze zichtbaar gemaakt worden. ;Voorbeeld van code <pre> {{Boeksjabloon (uitklappen) | breedte = 300px | titel = Recepten voor Oud en Nieuw | deel1 = Oliebollen bakken | inhoud1 = * [[w:Ingrediënt|Ingrediënten]] * [[w:Spijsolie|Olie]] | deel2 = Appelflappen | inhoud2 = * appels * bloem * etc. }} </pre> Bovenstaande code resulteert in de inhoudsopgave hier rechts. }} {{Boeksjabloon (uitklappen) | breedte = 300px | titel = Recepten voor Oud en Nieuw | deel1 = Oliebollen bakken | inhoud1 = * [[w:Ingrediënt|Ingrediënten]] * [[w:Spijsolie|Olie]] | deel2 = Appelflappen | inhoud2 = * appels * bloem * etc. }} [[Categorie:Sjablonen]] </noinclude> 00nndozkl70a5e4velgx34rzoihhpsj 10 39926 396973 371795 2025-06-18T00:30:44Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396973 wikitext text/x-wiki <includeonly>__NOTOC__{{#IfExist: {{ROOTPAGENAME}}/Boekinhoud | {{:{{ROOTPAGENAME}}/Boekinhoud | Status}} }}''Dit boek is in ontwikkeling. Volg de wijzingen door bij elk hoofdstuk op de ster te klikken of gebruik de toetscombinatie [alt+shift+w]''<hr>{{Bi}}{{#If:{{{logo|}}} | [[File:{{{logo}}}|300px|Logo|center]] | {{#IfExist: {{ROOTPAGENAME}}/Boekinhoud | [[File:{{:{{ROOTPAGENAME}}/Boekinhoud | Logo}}|300px|Logo|center]] }} }} <div style="text-align: center; -webkit-border-radius: 0% 0% 100% 100% / 0% 0% 8px 8px; -webkit-box-shadow: rgba(0, 0, 0,.30) 0 2px 3px;"><div style=" margin: 0 auto; margin-top: 50px; height: auto; background: #F2F2F2; color: black; border: 1px solid #ccc; box-shadow: 1px 1px 2px #fff inset, -1px -1px 2px #fff inset; border-radius: 3px/6px;"><br><b>{{{definitie}}}</b><br><br></div></div> <br> <div style="text-align:center;"><i>{{{beschrijving}}}</i></div> <br> {{Prefixindextabel}} <hr> <br> <table style="margin:0 auto; text-align: center;"> <tr> <td style="text-align:center;"> {{#If:{{{boekenplank|}}} | {{Boekenplank/{{{boekenplank|}}}}} | {{#IfExist: {{:{{ROOTPAGENAME}}/Boekinhoud | Boekenreeks }}/Boekenreeks | {{:{{:{{ROOTPAGENAME}}/Boekinhoud | Boekenreeks }}/Boekenreeks | Voorpagina}} | {{Boekenplank/Onderwijs}} }} }} </td> </tr> <tr> {{#If:{{{inhoud|}}} | {{{inhoud}}} | {{#IfExist: {{ROOTPAGENAME}}/Boekinhoud | {{:{{ROOTPAGENAME}}/Boekinhoud | Voorpagina}} | ''Vul [[{{ROOTPAGENAME}}/Boekinhoud]] of gebruik parameter inhoud ='' }} }} </tr> </table>{{Boek}}{{#IfExist: {{ROOTPAGENAME}}/Boekinhoud | {{:{{ROOTPAGENAME}}/Boekinhoud | Fase}} | {{Fase{{#If:{{{fase|}}}|{{{fase|}}}|1}}}} }} <br> {{#If:{{{wikipedia|}}} | {{Wikipedia | Pagina = {{{wikipedia|}}} | Naam = {{{wikipedia|}}} }} }} {{#If:{{{wikijunior|}}} | <table class="toccolours" style="width:100%; clear:both; margin:1em 0px -0.5em 0px;"> <tr> <td width="40" align="center">[[Afbeelding:Wikibooks-logo.png|25px|Wikibooks]] </td> <td>[[Hoofdpagina|Wikibooks]] heeft een boek over <i><b>[[Wikijunior:{{{wikijunior}}}|{{{wikijunior}}}]]</b></i> voor jongeren </td></tr></table>}}</includeonly><noinclude> <pre> Kopieer het volgende en voeg als parameters de sjabloon {{Voorpagina/Hoofdstuk}} zo vaak als nodig toe. {{Voorpagina <!-- [korte definitie van boek] -->| definitie = <!-- [korte beschrijving] -->| beschrijving = <!-- [naam wikipedia-artikel] -->| wikipedia = <!-- [naam wikijunior-boek] -->| wikijunior = <!-- [ontwikkelfase (1-4)] -->| fase = | {{Voorpagina/Hoofdstuk ... }} | {{Voorpagina/Hoofdstuk ... }} | {{Voorpagina/Hoofdstuk ... }} }} </pre> [[Categorie:Sjablonen opmaak]] </noinclude> 17llf7in81kdqg4obhrd1gl5kkxpdw3 14 40494 396926 349162 2025-06-17T12:51:22Z JopkeB 18060 Sjabloon toegevoegd 396926 wikitext text/x-wiki {{Cat |onderwerp=samenleving |detailomschrijving= |broodkruimel= [[:Categorie:Alles|Alles]] &rarr; [[:Categorie:Boek|Boek]] &rarr; [[:Categorie:Boek naar thema|Boek naar thema]] &rarr; '''{{PAGENAME}}''' |overig= }} {{sisterlinks|Category:Society}} [[Categorie:Boek naar thema]] 539knz6ziumkyu59yhidwim4qnogixc 0 40653 397002 394448 2025-06-18T10:10:00Z JopkeB 18060 397002 wikitext text/x-wiki {{Recept | Naam = Turks brood | Categorie = broodgerecht | Porties = | Energie = | Tijd = ± 2 u, 30 m bakken: 15m | Stippen = 3 }} Wil je zelf Turks brood bakken? Met dit recept voor Turks brood bak je een heerlijk brood, perfect voor bij de borrel met verschillende dips, bij een kop soep of als basis voor een pizza van Turks brood. Het is een makkelijk brood om te bakken. Hieronder staan ook een paar handige tips waarmee het brood nog lekkerder wordt. ==Ingrediëntenlijst== Voor het deeg: *500 gr Amerikaanse patentbloem *7 gr gedroogde gist *325 ml water, lauwwarm *1½ theelepel suiker *2 el zonnebloemolie *10 gr zout Verder nodig: *bloem, om te bestuiven *1 ei losgeklopt *40 ml melk *sesamzaad *nigellazaad == Bereiding == Meng de ingrediënten voor het deeg tot een soepel geheel en kneed dit minimaal 10 minuten door. Dit kun je met de hand doen of met een standmixer met deeghaak. Doe het deeg in kom, dek af met plasticfolie en laat het 1 uur rijzen op een warme en tochtvrije plaats. Bekleed een (bak)plaat met bakpapier en bestuif deze licht met bloem. Stort het deeg op de bakplaat en druk het uit tot een ovaalvormig brood van ongeveer 25×30 centimeter. Laat het deeg 30 minuten rijzen. Verwarm intussen de oven met ovensteen en stoombakje voor op 230 °C. Heb je deze niet, plaats dan alvast een bakplaat in de oven en een (metalen) braadslee op de bodem van de oven. Druk na 30 minuten rijzen met je vingers een patroon in het brood, zoals op de foto te zien is. Klop het ei met de melk los en bestrijk het deeg hiermee. Bestrooi het met sesam- en nigellazaad en laat het brood nog 1 uur rijzen. Schuif het brood met bakpapier en al op de hete ovensteen (of de hete bakplaat) en giet wat water in het stoombakjes (of in de braadslee). Bak het Turks brood in 13-18 minuten goudbruin en gaar. Laat het daarna afkoelen op een rooster. {{Recepten}} [[Categorie:Broodrecept|Turks]] {{Sub}} mzx9734t9t07dlnfjz53t5pjpozc1i6 0 41219 396936 370489 2025-06-17T23:06:02Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Dubbele ID's 396936 wikitext text/x-wiki {{Paginalink | Inhoud = Basiskennis chemie 4/Inhoud | VorigePagina = Basiskennis chemie 4/Principe van de terugtitratie | VolgendePagina = Basiskennis chemie 4/Opgaven bij terugtitratie }} {{TOC beperkt|4}} {{Kolommen2 (variabel) | Header = 1 | Kop = Voorbeeld van een terugtitratie | KopLevel = 1 | Anker = TerugtitratieVoorbeeld | Kol1 = Hieronder volgt een voorbeeld waarbij een terugtitratie uitgevoerd wordt. | Kol2 = Voorbeeld }} {{Kolommen2 (variabel) | Kop = Gehaltebepaling calciumcarbonaat | KopLevel = 2 | Anker = Voorschrift calciumcarbonaat terugtitratie 1 | Kol1 = [[w:Kalk|Kalk]] is een bekende stof in de bouw. Kalk is voornamelijk [[w:Calciumcarbonaat|calciumcarbonaat]]. Hoewel het niet de bedoeling is, kunnen door de manier waarop kalk geproduceerd wordt, ook andere stoffen in de "kalk" zitten. Een gehaltebepaling geeft aan hoeveel kalk er echt aanwezig is. De bepaling zou uitgevoerd kunnen worden volgens onderstaand voorschrift: | Kol2 = CaCO₃ met NaOH via HNO₃ }} {{Kolommen2 (variabel) | Kop = Voorschrift | KopLevel = 3 | Anker = Voorschrift calciumcarbonaat terugtitratie 2 | Kol1 = : Weeg ongeveer 125 mg monster af. Breng het monster kwantitatief over in een erlenmeyer. Voeg met een pipet {{Nowrap|1= 50 mL}} salpeterzuur van een bekende concentratie toe en ongeveer {{Nowrap|1=50 mL}} water. Doe een [[w:Roervlo|roermagneet]] in de erlenmeyer. Zet een trechter in de hals van de erlenmeyer en breng de oplossing op een magneetroerder met verwarming al roerend aan de kook. Laat de oplossing {{Nowrap|1=10 minuten}} zachtjes doorkoken. Spoel na het afkoelen van de erlenmeyer de trechter van buiten en van binnen met een beetje water schoon en zorg dat het waswater ook in de erlenmeyer komt. Voeg 3 druppels fenolftaleïne-oplossing toe en titreer met natriumhydroxide tot de roze kleur {{Nowrap|1=30 sec}} zichtbaar blijft. | Kol2 = Voorschrift }} {{Kolommen2 (variabel) | Anker = GegevensWerkschets | Kop = Gegevens en werkschets | KopLevel = 3 | Kol1 = De actuele inweeg is {{Nowrap|1=126,3 mg}} en de concentratie salpeterzuur is {{Nowrap|1=0,1042 mol.L^-1}}. De concentratie natronloog is {{Nowrap|1=0,0972 mol.L^-1}},van die oplossing is {{Nowrap|1=28,27 mL}} nodig. | Formule = [[bestand:Back titration of CaCO3 with NaOH via HNO3.svg|400px]] | Nummer = | Kol2 = Gegevens en werkschets }} {{Kolommen2 (variabel) | Kol1 = Enkele opmerkingen bij het voorschrift * Wat het carbonaat betreft maakt het niet uit welk zuur je gebruikt, maar calciumsulfaat is zelf slecht oplosbaar, dus je kunt beter geen zwavelzuur gebruiken. Calciumchloride is wel goed oplosbaar, maar waterstofchloride is zelf ook vluchtig en kan tijdens de kookstap ook "de lucht in gaan" waardoor je het niet meer kunt bepalen. Zoutzuur kun je dus beter ook niet gebruiken. * Je moet uiteraard weten hoeveel salpeterzuur je precies gebruikt hebt. Het toevoegen ervan gebeurt dus met een pipet. De concentratie ervan is in een aparte bepaling vastgesteld. * De roermagneet heeft naast zijn functie in het mengen van de oplossing nog een tweede rol: als hij draait fungeert hij als een kooksteentje en zorgt ervoor dat het koken zo rustig mogelijk verloopt. * De trechter in de hals van de erlenmeyer zorgt ervoor dat tijdens het koken geen vloeistof uit de erlenmeyer kan spetteren. * De trechter moet spetteren voorkomen, maar zal zelf wel bespat kunnen zijn. Deze spatten bevatten ook monster, dus de spetters moeten ook in de erlenmeyer terugkomen, zodat ze meebepaald kunnen worden. | Kol2 = }} {{Kolommen2 (variabel) | Anker = Berekening | Kop = Berekening deel 1 | KopLevel = 3 | Kol1 = Het betreft hier een titratie, waarbij gegevens van de ene stof bekend zijn en er over een andere stof iets gezegd moet worden. Dat betekent # er is een reactievergelijking nodig, en # je moet via het aantal mol gaan rekenen, want in de reactievergelijking wordt aangegeven hoeveel mol van de ene stof met hoeveel mol van de andere stof reageert. De berekening die bij deze bepaling hoort wordt hieronder volgens de [[Basiskennis chemie/Systematische Probleem Aanpak/Systematische Probleem Aanpak|SPA-methode]] afgeleid:<br> Het gehalte calciumcarbonaat is te berekenen via: | Formule = <math>\mathrm{Gehalte_{CaCO_3} \ = \ 100 \ * \ \frac{massa_{CaCO_3}}{massa_{monster}}% }</math> | Nummer = verg. 1 | Kol2 = gehalte = massa% }} {{Kolommen2 (variabel) | Kol1 = De massa van het monster is bekend, dus die kan ingevuld worden als hij nodig is. Tussen massa en het aantal mol is de molaire massa de derde factor: | Formule = <math>\mathrm{massa_{CaCO_3} \ = n_{CaCO_3} * M_{CaCO_3}}</math> | Nummer = verg. 2 | Kol2 = massa CaCO₃ }} {{Kolommen2 (variabel) | Kol1 = Het calciumcarbonaat reageert met het salpeterzuur. Onderstaande vergelijking beschrijft deze reactie. Het is niet netjes om in onderstaande reactievergelijking de opgeloste stoffen als neutrale stoffen te noteren, maar dan is wel duidelijk welk ion waar vandaan gekomen is. De reactievergelijking is in dit geval, waarbij calciumcarbonaat en salpeterzuur reageren: | Formule =<chem>CaCO3 \ + \ 2 HNO3 \ -> \ Ca(NO3)2 \ + \ CO2 \ + \ H2O</chem> | Nummer = reactie 1 }} {{Kolommen2 (variabel) | Anker = Reactiefactor | Kop = Reactiefactor | KopLevel = 3 | Kol1 = Het is waarschijnlijk wel duidelijk dat het aantal mol calciumcarbonaat en het aantal mol salpeterzuur niet aan elkaar gelijk is. Je mag dus in vergelijking 2 niet zomaar <chem>n_{CaCO3}</chem> vervangen door <chem>n_{HNO3}</chem>. Vermoedelijk heb je een factor twee nodig, maar daar kun je mee vermenigvuldigen en door delen! Via onderstaande methode kom je bij het juiste antwoord: 1: schrijf het aantal mol van de stof dat je moet uitrekenen als product van "?" en het aantal mol waarmee de stof reageert: ::<chem>n_{CaCO3} \ = \ ? \ * \ n_{HNO3}</chem> 2: vervang de aanduidingen voor het aantal mol van de stoffen door de coëfficiënten van de stoffen in de reactievergelijking: ::<chem>1 \ = \ ? \ * \ 2</chem> Je kunt hier allen een ware bewering van maken door op de plek van het vraagteken een half in te vullen: ::<chem>1 \ = \ \frac{1}{2} \ * \ 2</chem> Vervang je nu de 1 links en de factor 2 rechts van het gelijkteken door de aantallen mol van de stoffen dan vind je de volgende stap in de SPA voor de terugtitratie: | Formule = <chem>n_{CaCO3} \ = \frac{1}{2} \ * \ n_{HNO3 \ voor \ CaCO3}</chem> | Nummer = verg. 3 | Kol2 = aantal mol CaCO₃ }} {{Kolommen2 (variabel) | Kol1 = De factor <math>\frac{1}{2}</math> wordt in titratieberekeningen meestal aangeduid met de naam '''reactiefactor'''. | Kol2 = Reactiefactor }} {{Kolommen2 (variabel) | Kop = Berekening deel 2 | KopLevel = 3 | Kol1 = Het aantal mol salpeterzuur dat met het calciumcarbonaat gereageerd heeft, is de toegevoegde hoeveelheid salpeterzuur verminderd met wat er met het natronloog gaat reageren. In het plaatje van de vorige pagina, maar nu ingevuld voor de terugtitratie ziet het er als volgt uit: {{{!}} {{!}}- align = "center" {{!}} style="background-color:#00FF00" colspan = "2" width = "500px"{{!}} Aantal mol HNO₃ uit pipet {{!}}- align = "center" valign = "top" {{!}} style="background-color:#00FFFF" width = "250px" {{!}}Aantal mol HNO₃ dat met CaCO₃ reageert {{!}} style="background-color:#00FF77" width = "250px" {{!}}Aantal mol HNO₃ dat met NaOH reageert {{!}}} {{Clearright}} Of in formulevorm: | Formule = <chem>n_{HNO3 \ dat \ met \ CaCO3 \ reageert} \ = \ n_{HNO3 \ uit \ pipet} \ - \ n_{HNO3 \ dat \ met \ NaOH \ reageert}</chem> | Nummer = verg. 4 | Kol2 = aantal mol HNO₃ }} {{Kolommen2 (variabel) | Kol1 = Rechts van het gelijkteken in vergelijking 4 staat een verschil, waarbij voor beide termen een oplossing gezocht moet worden. Er ontstaan nu twee takken in de SPA-uitwerking.<br> Voor de eerste tak, of term in het verschil, het totale aantal mol salpeterzuur dat is toegevoegd geldt: | Formule = <math>\mathrm{n_{HNO_3 \ totaal \ toegevoegd} \ = \ v_{HNO_3} * c_{HNO_3}}</math> | Nummer = verg. 5 | Kol2 = }} {{Kolommen2 (variabel) | Kol1 = De twee factoren die je nodig hebt om het aantal mol salpeterzuur uit te kunnen rekenen zijn beide bekend. Het volume is het volume van de pipet die gebruikt is om het salpeterzuur toe te voegen. V_HNO₃. De concentratie van het salpeterzuur is in een aparte bepaling vastgesteld. De twee bekende factoren kunnen met elkaar vermenigvuldigd worden en de uitkomst in een berekening gebruikt waar dat nodig is. Je kunt langs deze tak stoppen met SPA en verder gaan met de andere tak.<br> De tweede term wordt bepaald via het aantal mol NaOH dat nodig is om het overschot salpeterzuur te neutraliseren. Hier stap je weer over naar een andere stof, dus heb je een reactievergelijking nodig. Je werkt al in mol, dus daar hoef je niets aan te doen. De reactievergelijking hier is: | Formule = <chem>HNO3 \ + \ NaOH \ -> \ H2O \ + \ NaNO3</chem> | Nummer = reactie 2 | Kol2 = }} {{Kolommen2 (variabel) | Kol1 = Op dezelfde manier als bij reactie 1 kun je de reactiefactor voor deze reactie bepalen:staan de stoffen hier niet in ionen genoteerd. Duidelijk is wel dat het aantal mol NaOH en het aantal mol HNO₃ gelijk is: | Formule = <math>\mathrm{n_{HNO_3 \ voor \ NaoH} \ = n_{NaOH}}</math> | Nummer = verg. 6 | Kol2 = }} {{Kolommen2 (variabel) | Kol1 = Voor het aantal mol natriumhydroxide geldt dezelfde kernbetrekking als voor het totaal aantal mol toegevoegd salpeterzuur: | Formule = <math>\mathrm{n_{NaOH} \ = \ v_{NaOH} \ * \ c_{NaOH}}</math> | Nummer = verg. 7 | Kol2 = }} {{Kolommen2 (variabel) | Kol1 = Van vergelijking 7 zijn beide factoren bekend, dus nu kun je terug gaan invullen. ; Pas op: Realiseer je dat de rekeneenheid voor volumes de Liter is, massa's worden in gram gebruikt. De getallen die je bij het invullen ziet zijn afkomstig uit een spreadsheet (die tussentijds afrondt op 12 cijfers achter de komma). Vul je de getallen in zoals ze in de uitwerking vermeld staan, dan gebruik je afgeronde waarden. Die waarden kunnen dus iets andere uitkomsten opleveren. | Formule = <math>\mathrm{n_{NaOH} \ = \ v_{NaOH} \ * \ c_{NaOH} \ = \ 0,02807 \ * \ 0,0972 \ = \ 0,02807 \ mol}</math> | Nummer = verg. 7 | Kol2 = Invullen van de<br> vergelijkingen }} {{Kolommen2 (variabel) | Kol1 = | Formule = <math>\mathrm{n_{HNO_3 \ voor \ NaoH} \ = n_{NaOH} \ = \ 0,02807 \ mol}</math> | Nummer = verg. 6 | Kol2 = aantal mol HNO₃ over | Typ2 = vet }} {{Kolommen2 (variabel) | Kol1 = | Formule = <math>\mathrm{n_{HNO_3 \ totaal \ toegevoegd} \ = \ v_{HNO_3} * c_{HNO_3} \ = \ 0,050 \ * \ 0,1042 \ = \ 0,00521 \ mol}</math> | Nummer = verg. 5 | Kol2 = }} {{Kolommen2 (variabel) | Kol1 = | Formule = <math>\mathrm{n_{HNO_3 \ voor \ {CaCO_3}} \ = \ n_{HNO_3 \ totaal \ toegevoegd} \ - \ n_{HNO_3 \ voor \ NaoH} \ = \ 0,00521 \ - \ 0,00273 \ = \ 0,00248 \ mol}</math> | Nummer = verg. 4 | Kol2 = }} {{Kolommen2 (variabel) | Kol1 = | Formule = <math>\mathrm{n_{CaCO_3} \ = \frac{1}{2} \ * \ n_{HNO_3 \ voor \ CaCO_3} \ = \ \frac{1}{2} \ * \ 0,00248 \ = \ 0,00124 \ mol}</math> | Nummer = verg. 3 | Kol2 = }} {{Kolommen2 (variabel) | Kol1 = | Formule = <math>\mathrm{massa_{CaCO_3} \ = n_{CaCO_3} * M_{CaCO_3} \ = \ 0,00124 \ * \ 100,1 \ = \ 0,1242 \ g}</math> | Nummer = verg. 2 }} {{Kolommen2 (variabel) | Kol1 = | Formule = <math>\mathrm{Gehalte_{CaCO_3} \ = \ 100 \ * \ \frac{massa_{CaCO_3}}{massa_{monster}} \ = \ 100 \ * \ \frac{0,1242}{0,1263} \ = \ 98,34 \ % }</math> | Nummer = verg. 1 | Kol2 = gehalte = massa% }} {{Kolommen2 (variabel) | Footer = 2 | Kol1 = De grote verschillen in een terugtitratie in vergelijking met een directe titratie zijn: * Je hebt iets meer tijd nodig voordat je met de eigenlijke bepaling kunt beginnen, want je moet eerst de te bepalen stof omzetten in een bepaalbare stof. * Vaak moet de concentratie van het reagens eerst via een aparte (directe) titratie bepaald worden. Dat is in dit voorbeeld niet ook gedaan, maar de concentratie van, in dit geval, salpeterzuur moet wel bepaald worden. * Bij de berekening is vergelijking 4 het essentiële punt: bepalen welk deel van het toegevoegde reagens met de te bepalen stof gereageerd heeft. * Beide termen van vergelijking 4 moeten daarna apart uitgewerkt worden. | Kol2 = Samenvatting }} {{Paginalink | Inhoud = Basiskennis chemie 4/Inhoud | VorigePagina = Basiskennis chemie 4/Principe van de terugtitratie | VolgendePagina = Basiskennis chemie 4/Opgaven bij terugtitratie }} {{Sub}} 41glez1n4wh6762vdrk5vq34bbp5l07 0 41581 396937 378588 2025-06-17T23:08:00Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Dubbele ID's 396937 wikitext text/x-wiki {{Paginalink | Inhoud = Basiskennis chemie 5/Inhoud | VorigePagina = Basiskennis chemie 5/Protolyten | VolgendePagina = Basiskennis chemie 5/Waterevenwicht }} {{TOC beperkt|3}} {{Kolommen2 (variabel) | Header = 1 | Anker = Zwakke zuren | Kop = Zuren en basen in soorten | KopLevel = 2 | Kol1 = Bij [[Basiskennis chemie 2/Zuren{{!}}de eerste bespreking van zuren]] is al aangegeven dat zuren stoffen zijn die <chem>H^{+}</chem> '''kunnen''' afstaan, maar dat niet altijd doen, met [[w:Azijnzuur{{!}}azijnzuur]] als belangrijkste voorbeeld. In de volgende paragrafen zal de aandacht vooral uitgaan naar de zwakke zuren, zuren die slechts een deel van hun <chem>H^{+}</chem> afstaan. | Kol2 = Zwakke zuren }} {{Kolommen2 (variabel) | Anker = Zwakke basen | Kol1 = Op dezelfde manier als voor zwakke zuren geldt dat ze een <chem>H^{+}</chem> '''kunnen''' afstaan maar dat niet altijd doen, geldt voor zwakke basen dat ze een <chem>H^{+}</chem> '''kunnen''' opnemen maar dat ook niet altijd doen. | Kol2 = Zwakke basen }} {{Kolommen2 (variabel) | Kop = Evenwichten | KopLevel = 2 | Anker = Zuren en basen in soorten 1 | Kol1 = Ook is al eerder, toen [[Basiskennis chemie 3/Evenwicht in de chemie#Evenwicht in Formule{{!}}buffers]] werden besproken, aangegeven dat een chemisch evenwicht niet vergeleken kan worden met een [[Basiskennis chemie 3/Evenwicht in de chemie#Statisch evenwicht{{!}}balans]], maar eerder met de [[Basiskennis chemie 3/Evenwicht in de chemie#Dynamisch evenwicht{{!}}rij voor een kassa]]: de snelheid waarmee een stof of component gevormd wordt is even groot als de snelheid waarmee hij verdwijnt. | Kol2 = Chemisch evenwicht }} {{Kolommen2 (variabel) | Kop = Zuur- en Baseconstante | KopLevel = 2 | Anker = Zuren en basen in soorten 2 | Kol1 = Om de sterkte van een zuur aan te geven (en eraan te kunnen rekenen, en daarmee voorspellingen doen over het gedrag van op;lossingen) wordt de zuurconstante gebruikt, meestal geschreven als <chem>K_{z}</chem> of <chem>K_{a}</chem>. In het eerste geval verwijst de 'z' naar 'zuur', in het tweede geval de 'a' naar het Engelse 'acid' of het Franse 'acide'.<br> Voor de sterkte van een base wordt de baseconstante of <chem>K_{b}</chem> gebruikt. | Kol2 = Zuurconstante<br><chem>K_{z}</chem>of <chem>K_{a}</chem><br><chem>K_{b}</chem> }} {{Kolommen2 (variabel) | Anker = Zuurconstante formule | Kop = Zuurconstante en concentraties | KopLevel = 2 | Kol1 = Behalve een getal dat aangeeft of een zuur sterk, minder sterk of zwak is, is <chem>K_{z}</chem> ook gekoppeld aan de concentraties van het zuur, de zuurrest en de waterstof-ionen. In [[Basiskennis chemie 3/Evenwicht in de chemie#Evenwicht in Formule{{!}}Evenwicht in Formule]] is afgeleid dat voor de <chem>K_{z}</chem> de volgende formule geldt: ::<chem>K_{z} \ = \ \frac{[H^{+}]*[Z^{-}]}{[HZ]}</chem> | Kol2 = Zuurconstante formule }} {{Kolommen2 (variabel) | Kol1 = De ionisatie-reactie die bij deze constante hoort is: ::<chem>HZ \ _{\longrightarrow}^{\longleftarrow} \ H^{+} \ + \ Z^{-}</chem> Vergelijk je de reactievergelijking met de formule voor de <chem>K_{z}</chem>, dan zie je dat de uitgangsstof voor de reactie onder de deelstreep staat, terwijl de producten erboven staan. Dit komt overeen met wat je verwachten mag: als <chem>K_{z}</chem> groot is, heb je met een sterk zuur te maken dat vooral in ionen gesplitst is. De concentraties van de zuurrest en de waterstof-ionen zijn dus groot en de hoeveelheid niet geïoniseerd zuur is klein. In de formule voor <chem>K_{z}</chem> staan grote getallen in de teller van de breuk en een klein getal in de noemer. De uitkomst is dan een groot getal <chem>\longrightarrow \ K_{z}</chem> = groot. | Kol2 = Ionisatie<br>Ionisatie-reactie<br>Betekenis formule }} {{Kolommen2 (variabel) | Kol1 = Omgekeerd, voor een zwak zuur geldt dat slechts een klein deel van het zuur in ionen gesplitst is. De concentratie <chem>H^{+}</chem> en <chem>Z^{-}</chem> is dus klein terwijl de concentratie <chem>HZ</chem> juist groot is. De teller is nu klein, en de noemer groot: de breuk heeft een kleine waarde <chem>\longrightarrow \ K_{z}</chem> = klein. | Kol2 = }} {{Kolommen2 (variabel) | Anker = Baseconstante formule | Kop = Baseconstante en concentraties | KopLevel = 2 | Kol1 = Voor de reactie van een base <chem>B</chem> met water geldt de reactie: ::<chem>B \ + \ H2O \ _{\longrightarrow}^{\longleftarrow} \ HB^{+} \ + \ OH^{-}</chem> Omdat het lastig is om bij de verschillende reactiesnelheden en constanten steeds de hele reactie te noteren wordt hieronder voor de snelheid en de constante die bij de reactie <chem>HB^{+} \ + \ OH^{-} \ \rightarrow \ B \ + \ H_2O</chem> horen het subscript "1" gebruikt: <chem>v1 \ en \ k1</chem>. Voor de snelheid en de constante van de reactie de andere kant uit (<chem>HB^{+} \ + \ OH^{-} \ \rightarrow \ B \ + \ H_2O</chem> wordt het subscript "-1" gebruikt: <chem>v_{-1} \ en \ k_{-1}</chem>. | Kol2 = Baseconstante formule }} {{Kolommen2 (variabel) | Kol1 = Op [[Basiskennis chemie 3/Evenwicht in de chemie#Reactiesnelheid in formules{{!}}dezelfde manier]] als voor de <chem>K_{z}</chem> gedaan is, kun je ook deze constante met de concentraties in verband brengen: | Formule = <chem>v1 \ = k1 [B] [H_2O]</chem> | Nummer = Verg. 1 }} {{Kolommen2 (variabel) | Kol1 = | Formule = <chem>v_{-1} \ = k_{-1}[HB^{+}][OH^{-}]</chem> | Nummer = Verg. 2 | Kol2 = }} {{Kolommen2 (variabel) | Anker = | Kol1 = | Formule = <chem>v1 \ = \ v_{-1} \ \Longrightarrow \ k1[B] [H_2O] \ = \ </chem><chem>k_{-1} [HB^{+}][OH^{-}]</chem> | Nummer = Verg. 3 | Kol2 = }} {{Kolommen2 (variabel) | Kol1 = Breng de constanten naar de ene kant en concentraties naar de andere kant van het gelijkteken: | Formule = <chem>\frac{k1}{k_{-1}} \ = \ \frac{[HB^{+}][OH^{-}]}{[B][H_2O]} \ = \ K_{b}</chem> | Nummer = Verg. 4 | Kol2 = }} {{Kolommen2 (variabel) | Anker = | Kol1 = Ook hier geldt dat bij een sterke base de concentraties <chem>HB^{+}</chem> en <chem>OH^{-}</chem> groot zullen zijn, terwijl <chem>HB</chem> juist klein is. De resulterende constante, grote teller, kleine noemer is groot. Omgekeerd, voor een zwakke base zullen de eerste twee concentraties klein zijn en de laatste groot. Dit betekent een kleine teller en een grote noemer en dus een kleine waarde voor de breuk, de baseconstante.<br> De concentratie water is zo groot dat de verandering daarin door het reageren met de base verwaarloosd mag worden en deze concentratie als constant mag worden beschouwd. Het is daarom gebruikelijk om deze constante op te nemen in de <chem>K_{b}</chem> en de formule dan te noteren (met een hoofdletter 'K') als: | Formule = <math>\mathrm{K_{b} \ = \ \frac{[HB^{+}] \ * \ [OH^{-}]}{[B]}}</math> | Nummer = Verg. 5 | Kol2 = Betekenis formule K_b }} {{Kolommen2 (variabel) | Footer = 1 | Anker = WaterconcenrtieInEvenwichten | Kop = Waterconcentratie in evenwichtsformules | KopLevel = 2 | Kol1 = De redenering om de waterconcentratie op te nemen in de constante wordt vrij algemeen toegepast als water het oplosmiddel is. Omdat de manier waarop formule 5 s afgeleid een algemene manier is om deze constanten uit te drukken, duikt de concentratie van water is nogal wat formules op als feitelijke constante. Omdat de concentratie niet ingevuld hoeft te worden, wordt soms gezegd: voor de waterconcentratie mag je 1 invullen. Rekenkundig heeft dat hetzelfde effect als de concentratie in de constante onder te brengen. Realiseer je dat de concentratie van water in water '''NOOIT''' 1 is:<br> In een liter water van 1000 gram zit ruim 55 mol water! | Kol2 = }}{{Paginalink | Inhoud = Basiskennis chemie 5/Inhoud | VorigePagina = Basiskennis chemie 5/Protolyten | VolgendePagina = Basiskennis chemie 5/Waterevenwicht }} fxdhwk3kh7sgsu824u2e3q5fa17qhea 10 42071 396980 372999 2025-06-18T00:37:55Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396980 wikitext text/x-wiki <noinclude> ;Doel :Geeft een link rechtsboven op een module om de bijbehorende documentatie te kunnen bewerken. ;Gebruik :Plaats deze sjabloon op een van de eerste regels in <code>Module:[''Modulenaam'']/doc</code>. ;Syntax :<pre>{{ModuleDoc}}</pre> ;N.B. :Het document <code>Module:[''Modulenaam'']/doc</code> wordt automatisch zichtbaar op <code>Module:[''Modulenaam'']</code>. [[Categorie:Sjablonen]] </noinclude><includeonly><!-- ***Button:*** -->{{#IfEq:{{SUBPAGENAME}}|doc|<!-- -->|<div class=" plainlinks noprint" style=" float:right; background-color: #f0f0f0; color: black; padding: 3px 6px; margin: 0 0 1em 1em; font-size: small; border: 2px outset #ddd; border-radius: 3px;"><!-- -->[https://nl.wikibooks.org/w/index.php?title=Module:{{BASEPAGENAMEE}}/doc&action=edit Documentatie bewerken]<!-- --></div><!-- -->}}<!-- ***Inhoud:*** --><div style=" width: 95%; margin-left: 1%; padding: 5px; background-color: rgb(255,255,238); color: black; border: 1px solid #ddd;"><!-- -->{{#If:{{{Inhoud|}}}|{{{Inhoud}}}|''(Hier komt de documentatie voor deze module)''}}<!-- ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ waarom is dit nodig??? --></div><!-- --></includeonly> 8rry7j9lq5kbmsj73lr38ns9faka0lz 10 42581 396971 396596 2025-06-18T00:28:51Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396971 wikitext text/x-wiki <templatestyles src="Sjabloon:Afbeelding/style.css" /><includeonly><!-- --><div class="afb-frame{{#IfEq:{{FULLPAGENAME}}|Sjabloon:Afbeelding|-always}}"<!-- --> style="float: {{{float|none}}};<!-- --> width: {{{clip-breedte|150}}}px;<!-- --> z-index: 10;<!-- --> margin: 7px {{#IfEq:{{{float|}}}|left|18px 1.3em|8px 8px}} 0;<!-- --> {{#IfEq:{{{border|0}}}|1<!-- --> |background-color: white; color: black; border: 1px solid rgb(200, 204, 209); padding: 3px;<!-- --> |background: transparent; color: black; border: none;<!-- --> }}<!-- --> break-inside: avoid;"><!-- --><div class="afb-viewport"<!-- --> style="width: {{{clip-breedte|150}}}px;<!-- --> z-index: 20;<!-- --> height: {{{clip-hoogte|150}}}px;<!-- --> overflow: hidden;<!-- --> outline: 1px solid rgb(200, 204, 209)"><!-- --><div class="afb-marker"<!-- --> style="position: absolute;<!-- --> z-index: 300;<!-- --> width: {{{clip-breedte|150}}}px;<!-- --> height: {{{clip-hoogte|150}}}px;<!-- --> visibility: hidden;<!-- --> outline: 1px dashed white;<!-- --> box-shadow: 0 0 1px black;<!-- --> "><!-- --></div><!-- --><div class="afb-image"<!-- --> style="position: relative;<!-- --> z-index: 40;<!-- --> left: -{{{offset-x|0}}}px;<!-- --> top: calc(-{{{offset-y|0}}}px - 5px);<!-- --> transform-origin:<!-- --> {{#Expr:({{{offset-x|0}}} + ({{{clip-breedte|150}}} / 2))}}px<!-- --> {{#Expr:({{{offset-y|0}}} + ({{{clip-hoogte|150}}} / 2))}}px;<!-- --> transform:<!-- --> scale({{#IfEq:{{{mirror|}}}|1|-1|1}}, {{#IfEq:{{{flip|}}}|1|-1|1}})<!-- --> {{#IfEq:{{IsNum|{{{rotatie}}}}}|true|rotate({{{rotatie|0}}}deg);}}<!-- -->"><!-- -->[[Afbeelding:{{{afbeelding|test.jpg}}}|{{{grootte|200}}}px]]<!-- --></div afb-image><!-- --></div afb-viewport><!-- -->{{#If:{{{onderschrift|}}}|<div style="font-size: 88.4%; line-height: 1.4em; padding: 3px 2px 1px 2px;"><!-- -->{{{onderschrift|}}}</div>}}<!-- --></div afb-frame><!-- --></includeonly><noinclude>{{Gebruikt TemplateStyles}}{{Sjablooninfo|1= ;Doel :Toont een deel van een afbeelding, om een detail uit te lichten of ongewenste elementen in de foto te verbergen. ;Parameters * '''afbeelding''': alleen de volledige bestandsnaam * '''grootte''': gewenste grootte van de ''gehele'' afbeelding (dus ''voor'' het croppen) in pixels * '''rotatie''': gewenste rotatie in graden (positief of negatief) * '''clip-breedte''': gewenste breedte van het zichtbare deel van de afbeelding in pixels * '''clip-hoogte''': gewenste hoogte van het zichtbare deel van de afbeelding in pixels * '''offset-x''': horizontaal beginpunt van het zichtbare deel in pixels * '''offset-y''': verticaal beginpunt van het zichtbare deel in pixels * '''border''', '''mirror''' en '''flip''': mogen 1 (aan) of 0 (uit) zijn :NB.: '''rotatie''' beïnvloedt zowel clipping als offset; bepaal '''grootte''' en '''rotatie''' dus als eerste! * '''float''': left, right of none (mag weggelaten worden); none is de default :Effecten kunnen gecombineerd worden. :Parameters met een waarde van 0 (nul) mogen weggelaten worden. ;Opmerkingen * Tijdens het bewerken van een pagina kan de gehele afbeelding (inclusief de rotatie en met een gemarkeerde clipping-area) worden getoond door de muis er boven te plaatsen. Ter demonstratie van dat effect is dat op deze sjabloonpagina ''altijd'' het geval. ---- ;Voorbeeld 1 <div style="display: table; width: 100%;"> <div style="display: table-cell; vertical-align: top; padding: 5px;"> <pre style="width: 350px; white-space: pre; overflow-x: auto;"> {{Afbeelding |afbeelding = Alfred Sisley 001.jpg |onderschrift = gedeelte uitvergroot |grootte = 500 |rotatie = 0 |clip-breedte = 240 |clip-hoogte = 180 |offset-x = 110 |offset-y = 110 |border = 1 }} </pre> </div> <div style="display: table-cell; vertical-align: top; padding: 5px;"> {{Afbeelding |afbeelding = Alfred Sisley 001.jpg |onderschrift = gedeelte uitvergroot |grootte = 500 |clip-breedte = 240 |clip-hoogte = 180 |offset-x = 110 |offset-y = 110 |border = 1 }} </div> <div style="display: table-cell; vertical-align: top; padding: 11px;">[[Afbeelding:Alfred Sisley 001.jpg|thumb|center|264x500px|de gehele afbeelding]]</div> </div> ---- ;Voorbeeld 2 :Met '''rotatie''' kan een "scheve" afbeelding rechtop gezet worden: <div style="display: table; width: 100%;"> <div style="display: table-cell; vertical-align: top; padding: 5px;"> <pre style="width: 350px; white-space: pre; overflow-x: auto;"> {{Afbeelding |afbeelding = Weesperpoortstation (gesloopt eind 1939), foto 2 Jacob Olie (max res).jpg |onderschrift = 3 graden linksom geroteerd, zwarte randen geclipt |grootte = 350 |rotatie = -3 |clip-breedte = 282 |clip-hoogte = 230 |offset-x = 45 |offset-y = 20 |border = 1 }} </pre> </div style="display: table;"> <div style="display: table-cell; vertical-align: top; padding: 5px;"> {{Afbeelding |afbeelding = Weesperpoortstation (gesloopt eind 1939), foto 2 Jacob Olie (max res).jpg |onderschrift = 3 graden linksom geroteerd, zwarte randen geclipt |grootte = 350 |clip-breedte = 282 |clip-hoogte = 230 |offset-x = 45 |offset-y = 20 |rotatie = -3 |border = 1 }} </div> <div style="display: table-cell; vertical-align: top; padding: 12px;">[[Afbeelding:Weesperpoortstation (gesloopt eind 1939), foto 2 Jacob Olie (max res).jpg|thumb|center|284x500px|origineel]] </div> </div> ---- ;Voorbeeld 3 :Dmv. '''mirror = 1''' en/of ''' flip = 1''' kan de afbeelding horizontaal resp. verticaal gespiegeld worden. {{Kolommen automatisch|inhoud= {{Afbeelding |afbeelding = Giethoorn Netherlands Channels-and-houses-of-Giethoorn-16.jpg |grootte = 200 |onderschrift = origineel |clip-breedte = 200 |clip-hoogte = 120 |border = 1 }} {{Afbeelding |afbeelding = Giethoorn Netherlands Channels-and-houses-of-Giethoorn-16.jpg |grootte = 200 |onderschrift = mirror = 1 |clip-breedte = 200 |clip-hoogte = 120 |mirror = 1 |border = 1 }} {{Afbeelding |afbeelding = Giethoorn Netherlands Channels-and-houses-of-Giethoorn-16.jpg |grootte = 200 |onderschrift = flip = 1 |clip-breedte = 200 |clip-hoogte = 120 |flip = 1 |border = 1 }} }} }} <!-- ToDo: afb-frame width ,, margin margins igv. float=right!! doc -> ./doc --> [[Categorie:Sjablonen afbeeldingen]] </noinclude> 28phf5xlgwf5d73e26iheyena1llni6 10 42605 396944 389599 2025-06-17T23:21:32Z Erik Baas 2193 -/- <includeonly> (??) 396944 wikitext text/x-wiki <noinclude> {{Sjablooninfo | 1 = == Doel van het sjabloon == Dit sjabloon is bedoeld om de tekst in verschillende boeken beschikbaar te maken. Op welke pagina's dat is kan met behulp van de knop "Links naar deze pagina" worden nagegaan. == Invoegtekst == <pre> {{Organische chemie/Weergave moleculen}} </pre> == Voorbeeld == }} {{Organische chemie/Weergave moleculen}} [[Categorie:Organische chemie|Weergave moleculen]] </noinclude><includeonly> {{Kolommen2 (variabel) | Anker = chemische stenografie | Kop = Weergeven van organische moleculen | KopLevel = 2 | Kol1 = In organische moleculen is niet alleen belangrijk welke atomen in het molecuul voorkomen. Ook het aantal en de manier waarop de atomen met elkaar verbonden zijn speelt een belangrijke rol. Een tekening hoe de atomen precies met elkaar verbonden zijn is dan belangrijk. Zo'n tekening heet een '''structuurformule'''. | Kol2 = Structuurformule }} {{Kolommen2 (variabel) | Kol1 = Omdat het, ook bij kleinere organische moleculen al snel om tientallen atomen gaat is het bijna geen doen om alle atomen netjes te tekenen. De volgende afspraken zijn gemaakt: * Koolstof-atomen worden niet getekend, alleen de bindingen tussen de koolstofatomen. Waar een binding "de hoek omgaat" zit een koolstofatoom. * Waterstof-atomen worden meestal niet getekend als ze aan koolstof zitten. Een waterstof-atoom aan een ander atoom dan koolstof wordt altijd getekend. Het aantal waterstof-atomen aan een koolstof-atoom bepaal je door te kijken naar het aantal bindingen dat wel al aan het koolstof-atoom is aangegeven. Koolstof heeft altijd vier bindingen. Staat er maar een binding aangegeven dan betekent het dat er nog 3 waterstof-atomen aanwezig zijn. * Andere elementen worden met hun symbool aangegeven. Koolstof en de waterstof-atomen die daar aan vast zitten worden niet getekend, ze zitten er uiteraard wel. Bij het omzetten van de de structuurformule naar een formule moet je ze dus ook opgeven. Bij het berekenen van de molaire massa moet je ze wel meetellen. | Kol2 = Afspraken }} {{Kolommen2 (variabel) | Kol1 = Hieronder staan twee organische moleculen (kleintjes!) op verschillende manieren beschreven en getekend. <table class="wikitable"> <tr align="center" valign="top"> <th>Brutoformule</th><th>Model van het molecuul</th><th>Structuurformule met alle atomen getekend</th><th>Structuurformule volgens de afspraken</th> </tr> <tr> <td><chem>C5H10O5</chem></td> <td>[[bestand:Ribose spacefilling model.jpg|200px]]</td> <td>[[bestand:Ribose all atoms drawns.svg|150px]]</td> <td>[[bestand:Beta-D-Ribofuranose.svg|150px]]</td> </tr> <tr> <td><chem>C19H28O2</chem></td> <td>[[bestand:Testosterone-from-xtal-3D-balls.png|150px]]</td> <td>[[bestand:Testostrone_all_atoms_drawn.svg|150px]]</td> <td>[[bestand:Testosteron.svg|150px]]</td> </tr> </table> | Kol2 = Voorbeelden }} {{Kolommen2 (variabel) | Kol1 = Bij bovenstaande tabel kun je de volgende dingen opmerken: * De '''brutoformule''' geeft duidelijk informatie over de aantallen atomen, maar zeker niet hoe de verschillende atomen met elkaar verbonden zijn. * De '''modellen van de moleculen''' geven wel een idee hoe het molecuul er ruimtelijk uit ziet, maar in het bovenste plaatje is heel moeilijk te zien of er achter de kluit atomen misschien nog een of twee waterstof-atomen verstopt zitten. In deze twee plaatjes stellen de zwarte bollen koolstof-atomen voor, rode staan voor zuurstof en de witte geven waterstof weer. * Als je '''alle atomen tekent''' bevat het plaatje dezelfde informatie als het model in de kolom links ervan. In de bovenste structuurformule is hier nog wel goed te zien welke atomen er in zitten en hoe die aan elkaar zitten. In de onderste is het vrijwel onmogelijk te zien welke atomen er allemaal in het molecuul zitten en ook hoe ze aan elkaar zitten is een aardige puzzel. Wel valt, in tegenstelling tot het model de dubbele binding in de linker ring nu beter op. * In de rechter kolom zijn de '''afspraken''' over het weergeven van organische moleculen toegepast. Je ziet dat de tekeningen veel overzichtelijker zijn geworden. Ook valt nu de OH-groep in de onderste structoorformule goed op. In de formule met alle atomen getekend is het je waarschijnlijk niet eens opgevallen. De linker kolom geeft helemaal geen informatie over de bouw van het molecuul en wordt in de organische chemie en ook in de (bio)modische wetenschappen zelden gebruikt. De twee middelste kolommen worden door beginners in de organische chemie vaak beter "gelezen". Ze hebben echter wel een aantal nadelen: * het tekenen ervan is vrij arbeidsintensief. * 'leesfouten' worden door het grote aantal herhalingen snel gemaakt. * bij grotere moleculen wordt de hoeveelheid weergegeven informatie al snel erg groot. De belangrijke informatie verdrinkt in de grote hoeveelheid triviale zaken. | Kol2 = Voor- en nadelen | Anker = }} 11wa1w9jo9pdat5n4ekmswrfidjwoy4 0 42659 396938 387870 2025-06-17T23:09:22Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Dubbele ID's 396938 wikitext text/x-wiki {{wiu3|t.vanschaik}} {{Paginalink | Inhoud = Periodiek systeem/Inhoud | Index = Periodiek systeem/Index | VorigePagina = Periodiek systeem/Geschiedenis Bohr | VolgendePagina = Periodiek systeem/Periodiek systeem indelen }} {{Kolommen2 (variabel) | Anker = Atoommodel | Kop = Het atoommodel volgens Bohr | KopLevel = 3 | Kol1 = Na zijn promotie ging [[w:Niels Bohr|Bohr]] naar Engeland waar hij samenwerkte met [[w:Ernest Rutherford|Ernest Rutherford]], die een [[w:Atoommodel van Rutherford|atoommodel]] had ontwikkeld waarin de elektronen in een ongeordende wolk om de kern bewogen. Bohr had inmiddels kennisgemaakt met de kwantummechanica en Einstein en [[w:Max Planck|Planck]]. Daarop voortbouwend ontwikkelde hij een model waarin de elektronen in een aantal vaste schillen om de atoomkern bewogen.<br> Kort samengevat komt dat op het volgende neer:<ref>Voor inzicht in de bouw van het periodiek systeem is het voldoende om met de resultaten van de theorie vertrouwd te zijn. Een volledig inzicht, en dus een volledige wetenschappelijke behandeling is daarvoor niet noodzakelijk.</ref> * De banen van elektronen kunnen beschreven worden met 4 getallen, [[w:Kwantumgetal|'''kwantumgetallen''']]. * In een atoom kunnen twee elektronen niet exact volgens de zelfde vier getallen bewegen. * De vier getallen samen bepalen de energie van het elektron. * De niveaus van de getallen liggen steeds 1 eenheid uit elkaar. * Drie van de vier kwantumgetallen bepalen de baan en de energie in die baan van een elektron. * Het vierde kwantumgetal is een eigenschap van het elektron, de waarde kan <math>\scriptstyle - \frac{1}{2}</math> of <math>\scriptstyle + \frac{1}{2}</math> zijn. | Kol2 = Atoommodel volgens Bohr }} {{Kolommen2 (variabel) | Anker = Hoodkwantumgetal | Kop = Het hoofdkwantumgetal ''n'' | KopLevel = 4 | Kol1 = Het eerste kwantumgetal voor een elektron in het model van Bohr, het '''hoofdkwantumgetal''' ''n'', vormt een bij 1 beginnende reeks. Elk volgend hoofdkwantumgetal is een groter dan het vorige. Zodoende ontstaat de reeks 1, 2, 3, .... . Hoe lager het hoofdkwantumgetal hoe lager de energie van de beschreven elektronenbaan zal zijn. Elektronen met het zelfde hoofdkwantumgetal zitten in dezelfde '''elektronenschil''' of '''hoofdschil'''. | Kol2 = Hoofdkwantumgetal<br>''n''<br>Electronenschil<br>Hoofdschil }} {{Kolommen2 (variabel) | Anker = Nevenkwantumgetal | Kop = Het nevenkwantumgetal ''l'' | KopLevel = 4 | Kol1 = Het nevenkwantumgetaal ''l'' vormt een bij 0 (nul) beginnende reeks. De maximumwaarde is beperkt tot hele getallen kleiner dan het hoofdkwantumgetal ''n''. Bij ''n'' = 1 hoort dus maar een nevenkwantumgetal ''l'' met de waarde 0. Voor ''n'' = 2 zijn de waarden 0 en 1 beschikbaar. Voor ''n'' = 3 gelden 0, 1 en 2. En zo verder. Ook nu geldt weer: Hoe lager het kwantumgetal, in dit geval ''l'', hoe lager de energie van de daarmee beschreven elektronenbaan. Elektronen die hetzelfde hoofd- en nevenkwantumgetal hebben zitten in dezelfde '''subschil'''. | Kol2 = Nevenkwantumgetal<br>''l''<br>Subschil }} {{Kolommen2 (variabel) | Anker = Magnetischkwantumgetal | Kop = Het magnetisch kwantumgetal ''m'' | KopLevel = 4 | Kol1 = Het magnetisch kwantumgetaal ''m'' heeft ook waarden die 1 van elkaar verschillen, maar de regel is: de absolute waarde van ''m'' is kleiner of gelijk aan ''l'': ::<math> | m | \ \le l</math> | Kol2 = ''m'' }} {{Kolommen2 (variabel) | Anker = mogelijke elektronbanen 1 | Kop = Mogelijke waarden voor ''n'', ''l'' en ''m'' | KopLevel = 4 | Kol1 = In onderstaande tabel zijn de verschillende waarden voor ''n'', ''l'' en ''m'' weergeven tot en met hoofdkwantumgetal 4. De ontwikkeling van de tabel mag hiermee duidelijk zijn. <table class="wikitable vatop"> <caption>Waarden voor ''n'', ''l'' en ''m''</caption> <tr align="center"><th width="100px">''n''</th><th width="100px">''l''</th><th>Mogelijke waarden m</th><th>orbitaal<br>aanduiding</th></tr> <tr><td align="center">1</td><td align="center">0</td><td>0</td><td>1s</td></tr> <tr><td align="center" rowspan="2">2</td><td align="center">0</td><td>0</td><td>2s</td></tr> <tr><td align="center">1</td><td>-1, 0, +1</td><td>2p</td></tr> <tr><td align="center" rowspan="3">3</td><td align="center">0</td><td>0</td><td>3s</td></tr> <tr><td align="center">1</td><td>-1, 0, +1</td><td>3p</td></tr> <tr><td align="center">2</td><td>-2, -1, 0, +1, +2</td><td>3d</td></tr> <tr><td align="center" rowspan="4">4</td><td align="center">0</td><td>0</td><td>4s</td></tr> <tr><td align="center">1</td><td>-1, 0, +1</td><td>4p</td></tr> <tr><td align="center">2</td><td>-2, -1, 0, +1, +2</td><td>4d</td></tr> <tr><td align="center">3</td><td>-3, -2, -1, 0, +1, +2, +3</td><td>4f</td></tr> </table> | Kol2 = waarden }} {{Kolommen2 (variabel) | Anker = mogelijke elektronbanen 2 | Kop = Opvullen van onder af | KopLevel = 4 | Kol1 = In de tabel hierboven geldt steeds: hoe hoger de kwantumgetallen, hoe hoger de energie van de betreffende orbitaal. Er zit alleen een addertje onder het gras: De energieafstand tussen de hoofdkantumgetallen worden naarmate de getallen groter worden steeds kleiner. Het gevolg is dat vanaf de d-orbitalen een hogere energie hebben dan de s-orbitalen van de erop volgende schil. Het zelfde geldt voor de f-orbitalen, maar dan zowel voor de d- orbitalen van de direct erop volgende schil als voor de s-orbitalen van de schil die een hoofdkwantumgetal heeft dat 2 hoger is. Het netjes opvullen van de orbitalen wordt dan snel onoverzichtelijk. In de volgende paragraaf gaan we daar verder op in. | Kol2 = Opvullen }} {{Kolommen2 (variabel) | Anker = | Kop = | KopLevel = | Kol1 = <div style="float:right; clear:right; margin:0 0 0.5em 1em; padding:0; border:none; border-collapse:collapse;" >[[bestand:Diagrama de Configuración electrónica.svg|300px|left|clearright]]{{Clearright}}</div> In de figuur hiernaast is geprobeerd de volgorde van het opvullen van de schillen weer te geven. Naast elkaar, en iets naar onder, zijn de verschillende subschillen genoteerd.<br> * De eerste schil heeft maar een subschil, dus de ruimte ernaast blijft leeg. * De tweede hoofdschil heeft twee subschillen. De 2p-schil staat iets lager rechts naast de 2s-schil * De derde hoofdschil heeft drie subschillen. De 3p staat onder de 2p, de 3d is eer iets lager te vinden. * Op deze manier kun je alle orbitalen in het schema zetten. De ovulvolgorde vind je door via de getekende lijn door het schema te gaan.<br> | Kol2 = Opvulschema }} {{Kolommen2 (variabel) | Anker = | Kop = Ruimtelijke gevolgen | KopLevel = 3 | Kol1 = In de voorgaande paragraaf is vooral de nadruk gelegd op de energie die een elektron in een bepaald baan heeft. Daarnaast bepalen de kwantumgetallen | Kol2 = Ruimte }} {{Kolommen2 (variabel) | Anker = | Kop = Knoopvlakken | KopLevel = 3 | Kol1 = Bij het oplossen van de vergelijkingen die de elektronenbanen beschrijven, resulteren functies die, behalve voor n ( het hoofdkwantumgetal) = 1 zowel positieve als negatieve waarden kunnen hebben. Het omzetten naar een metb betrekking tot deelektronen betekenisvolle functie, n, volgt niet rechtstreeks uit de functie. | Kol2 = Knopen }} {{Kolommen2 (variabel) | Anker = | Kop = Hybridisatie | KopLevel = 3 | Kol1 = Naast het energie-aspect en de ruimtelijke uitgebreidheid van elektronenbanen is er nog een derde aspect dat gevolgen heeft hoe elementen met elkaar bindingen kunnen vormen. | Kol2 = Hybridisatie }} {{Paginalink | Inhoud = Periodiek systeem/Inhoud | Index = Periodiek systeem/Index | VorigePagina = Periodiek systeem/Geschiedenis Bohr | VolgendePagina = Periodiek systeem/Periodiek systeem indelen }} {{Sub}} cyqn1i4ho9tazcq0e400x6h9a1vw6h1 0 42830 396985 381981 2025-06-18T03:16:05Z JopkeB 18060 Definitie 396985 wikitext text/x-wiki {{Paginalink | Inhoud = Periodiek systeem/Inhoud | Index = Periodiek systeem/Index | VorigePagina = Periodiek systeem/Atoomstralen theoretisch | VolgendePagina = }} == De valentie van de elementen == In onderstaande figuur is voor de elementen van waterstof (element 1) tot en met Rutherfordium (104) aangegeven welke valenties zij kunnen hebben. Valentie is de maat voor het combinerend vermogen van een element met andere atomen. Dichte rode stippen staan voor standaard oxidatiegetallen, wit gevulde voor oxidatiegetallen die alleen in speciale gevallen - vaak tegenover fluor - voorkomen. * Boven aan de grafiek staan de elektronenschillen die op dat moment gevuld worden wat ook met de achtergrondkleuren wordt aangegeven. * Links staan de periodenummers * Onder staan de symbolen van de elementen. [[bestand:Oxidation_states_1-104.svg]] {{Paginalink | Inhoud = Periodiek systeem/Inhoud | Index = Periodiek systeem/Index | VorigePagina = Periodiek systeem/Atoomstralen theoretisch | VolgendePagina = }} {{Sub}} gfqvk85get2mdta8r5mc4s63f9k4kx6 10 42936 396965 383590 2025-06-18T00:13:21Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396965 wikitext text/x-wiki <includeonly> {{#If:{{{Theorie|}}}| == Theorie == Theorie over dit onderwerp vind je [[{{{Theorie|}}}|hier]].}} == Opgaven == {{VraagEnAntwoord | Kop = De ideale transformator | KopLevel = 3 | Kolom = 4 | Rij = 3 | Startnummer = {{#If:{{{Starter|}}}|{{{Starter}}}|1}} | Inleiding = Voor een ideale transformator geldt: {{{!}} class="wikitable" {{!}}- {{!}}<chem>\frac{V_{secundair}}{V_{primair}} \ = \ \frac{n_{secundair}}{n_{primair}}</chem> {{!}} style="background:transparant; color: black; width:25px;" {{!}} &nbsp; {{!}}<chem>\frac{A_{primair}}{A_{secundair}} \ = \ \frac{n_{secundair}}{n_{primair}}</chem> {{!}} style="background:transparant; color: black; width:25px;" {{!}} &nbsp; {{!}}<chem>V_{primair}.A_{primair} \ = \ V_{secundair}.A_{secundair}</chem> {{!}}} | Vooraf = | VraagVooraf = | vraagkleur = <!-- Default = #000000; = zwart--> | vraagachtergrond = <!-- Default = #DDDDDD; --> | antwoordkleur = <!-- Default = #000000; = zwart--> | antwoordachtergrond = <!-- Default = #FFFFFF; --> | uitwerkingkleur = <!-- Default = #000000; = zwart--> | uitwerkingachtergrond = <!-- Default = #FFFFFF; --> | Vraag01 = Een transformator heeft 2000 primaire windingen en 50 secundaire. De primaire spanning is 230 Volt. Bereken de secundaire spanning.| Antwoord01 = U_secundair = 5,75 Volt | Uitwerking01 = <chem>\frac{V_{secundair}}{V_{primair}} \ = \ \frac{n_{secundair}}{n_{primair}}</chem> <chem>\frac{V_{secundair}}{230} \ = \ \frac{50}{2000} \ \Longrightarrow</chem> <chem>\Longrightarrow \ V_{secundair} \ = \ \frac{50 . 230}{2000} \ \Longrightarrow</chem> <chem>\Longrightarrow \ V_{secundair} \ = 5,75 Volt</chem> | Vraag02 = Een transformator heeft 1·10⁴ primaire windingen en 4·10⁶ secundaire windingen. De secundaire spanning is 100 kV. Bereken de primaire spanning. | Antwoord02 = U_primair = 250 Volt | Uitwerking02 = <chem>\frac{V_{secundair}}{V_{primair}} \ = \ \frac{n_{secundair}}{n_{primair}}</chem><br> <chem>\frac{1.10^{5}}{V_{primair}} \ = \ \frac{4.10^{6}}{1.10^{4}}</chem><br> <chem>\frac{V_{primair}}{1.10^{5}} \ = \ \frac{1.10^{4}}{4.10^{6}}</chem><br> <chem>V_{primair} \ = \ \frac{(1.10^{4}) \times (1.10^{5})}{4.10^{6}}</chem><br> <chem>V_{primair} \ = 250 \ Volt</chem> | Vraag03 = De primaire spanning voor een transformator is 380 Volt, de secundaire spanning bedraagt 2.50 Volt. Het aantal secundaire windingen is 4000. Hoeveel primaire windingen zijn er nodig? | Antwoord03 = n_primair = 6,08·10⁵ windingen | Uitwerking03 = <chem>\frac{V_{secundair}}{V_{primair}} \ = \ \frac{n_{secundair}}{n_{primair}}</chem><br> <chem>\frac{2,50}{380} \ = \ \frac{4000}{n_{primair}}</chem><br> <chem>\frac{4000}{n_{primair}} \ = \ \frac{2,50}{380}</chem><br> <chem>\frac{n_{primair}}{4000} \ = \ \frac{380}{2,50}</chem><br> <chem>n_{primair} \ = \ \frac{380 \times 4000}{2,50} \ = \ 6,08.10^{5}</chem><br> | Vraag04 = Een transformator levert 42,0 Volt en wordt gevoed met een spanning van 235 Volt. De travo heeft 10000 primaire windingen. Hoeveel secundaire windingen zijn in deze travo aanwezig? | Antwoord04 = 1,79·10³ windingen | Uitwerking04 = <chem>\frac{V_{secundair}}{V_{primair}} \ = \ \frac{n_{secundair}}{n_{primair}}</chem><br> <chem>\frac{42,0}{235} \ = \ \frac{n_{secundair}}{10000}</chem><br> | Vraag05 = Een transformator heeft 2,50·10⁵ primaire windingen en 4,50·10² secundaire windingen. De secundaire spanning is 100 Volt. Bereken de primaire spanning. | Antwoord05 = U_primair = 55,6 kVolt | Uitwerking05 = Zie opgave 2. | Vraag06 = De primaire spanning voor een transformator is 128 Volt, de secundaire spanning bedraagt 12.5 Volt. Het aantal secundaire windingen is 800. Hoeveel primaire windingen zijn er nodig? | Antwoord06 = n_primair = 8,19·10³ | Uitwerking06 = Zie opgave 3. | Vraag07 = Een transformator heeft 5,00·10⁴ primaire windingen en 4,50·10⁶ secundaire windingen. De secundaire spanning is 25,0 Volt. Bereken de primaire spanning. | Antwoord07 = U_primair = 0,278 Volt | Uitwerking07 = Zie opgave 2 | Vraag08 = Een transformator heeft 1000 primaire windingen en 25 secundaire. De primaire spanning is 250 Volt. Bereken de secundaire spanning. | Antwoord08 = U_secundair = 6,25 Volt | Uitwerking08 = Zie vraag 1 | Vraag09 = Een transformator heeft 1000 primaire windingen en 25 secundaire. De primaire stroomsterkte is 2,50 Ampere. Bereken de secundaire stroomsterkte. | Antwoord09 = I_secundair = 0.0625 Ampere | Uitwerking09 = <chem>\frac{A_{primair}}{A_{secundair}} \ = \ \frac{n_{secundair}}{n_{secundair}}</chem><br> <chem>\frac{2,50}{A_{secundair}} \ = \ \frac{25}{1000}</chem><br> <chem>\frac{A_{secundair}}{2,50} \ = \ \frac{1000}{25}</chem><br> <chem>A_{secundair} \ = \ \frac{1000 \times 2,50}{25}</chem><br> <chem>A_{secundair} \ = \ 0,0625 Ampere</chem><br> | Vraag10 = Een transformator heeft 30000 primaire wikkelingen. De primaire stroomsterkte bedraagt 0,265 mA, de secundaire stroomsterkte is 2,00 Ampere. Hoeveel secundaire windingen heeft deze transformaoter? | Antwoord10 = 32 (31,8) | Uitwerking10 = | Vraag11 = Bij een transformator is de primaire stroom 2,50 Ampère. Het aantal secundaire wikkelingen is 150, primair zijn 2400 wikkelingen aanwezig. Hoe groot is de secundaire stroomsterkte? | Antwoord11 = 40 ampere | Uitwerking11 = | Vraag12 = Van een transformator wordt secundair 2,50 Ampere betrokken, primair loopt slechts een stroom van 65,0 mA. Hoe groot is de verhouding tussen het aantal primaire en het aantal secundaire windingen in de transformator? | Antwoord12 = <chem>\frac{1}{40} \ = \ \frac{n_{secundair}}{n_{primair}}</chem> | Uitwerking12 = <chem>\frac{A_{primair}}{A_{secundair}} \ = \ \frac{n_{secundair}}{n_{primair}} \ \Longrightarrow</chem><br> <chem>\frac{0,0650}{2,50} \ = \ \frac{n_{secundair}}{n_{primair}} \ \Longrightarrow</chem><br> <chem>\frac{1}{40} \ = \ \frac{n_{secundair}}{n_{primair}}</chem> }} </includeonly><noinclude> == Doel van het sjabloon == Dit sjabloon maakt het mogelijk de set opgaven met betrekking tot een ideale transformator in meerdere boeken te gebruiken. Kijk onder "Links naar deze pagina" welke boeken dat zijn. == Parameters == ; Theorie: De parameter '''Theorie''' maakt het mogelijk om op de pagina een verwijzing te plaatsen naar een pagina waar de theorie met betrekking tot dit onderwerp wordt besproken. Omdat de vragen in meerdere boelen opgenomen kunnen worden moet naar het juiste boek verwezen kunnen worden voor de theorie. Indien deze parameter aanwezig is wordt boven de vragen de volgende tekst weergegeven (wel op een witte achtergrond, en de link werkt dan): <div style="background:yellow; color: black; "><h2>Theorie</h2> Theorie over dit onderwerp vind je <span style="color:blue; ">hier</span></div> ; Starter: De tweede parameter maakt het mogelijk deze vragen op te nemen in een groter geheel van vragen met een doorlopende nummering. De in starter opgegeven waarde is dan het eerste nummer van de vragen. Bij afwezigheid van deze parameter wordt gewoon bij 1 begonnen. == Voorbeeeld == <pre> {{Elektriciteitsleeropgaven/Transformator ideaal | Theorie = Natuurkunde_Opgaven | Starter = 11}} </pre> {{Elektriciteitsleeropgaven/Transformator ideaal | Theorie = Natuurkunde_Opgaven | Starter = 11}} [[Categorie:Elektriciteitsleeropgaven|Transformator, ideaal]] </noinclude> qjswv7lypwiatgrywszwrm36y70tgpd 10 43100 396964 383589 2025-06-18T00:12:47Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396964 wikitext text/x-wiki <includeonly> {{wiu3|t.vanschaik}} {{#if:{{{Theorie|}}}| == Theorie == Theorie over dit onderwerp vind je [[{{{Theorie|}}}|hier]].}} == Opgaven == {{VraagEnAntwoord | Kop = De niet-ideale transformator | KopLevel = 3 | Kolom = 4 | Rij = 1 | Startnummer = {{#if:{{{Starter|}}}|{{{Starter|}}}|1}} | Inleiding = Voor een niet-ideale transformator geldt: {{{!}} {{!}}- {{!}}<chem>\frac{U_{secundair}}{U_{primair}} \ = \ \frac{R.n_{secundair}}{n_{primair}}</chem> {{!}} style="background: transparant; color: black; width:25px;" {{!}} &nbsp; {{!}}<chem>R.U_{primair}.A_{primair} \ = \ U_{secundair}.A_{secundair}</chem> {{!}}} U en A habben hun gebruikelijke betekenis in de elektriciteitsleer, R is het rendement van de transformator. R is voor een ideale transformator 1,00. Voor niet-ideale transformatoren is dit een getal tussen 0 en 1. | Vooraf = | VraagVooraf = | vraagkleur = <!-- Default = #000000; = zwart--> | vraagachtergrond = <!-- Default = #DDDDDD; --> | antwoordkleur = <!-- Default = #000000; = zwart--> | antwoordachtergrond = <!-- Default = #FFFFFF; --> | uitwerkingkleur = <!-- Default = #000000; = zwart--> | uitwerkingachtergrond = <!-- Default = #FFFFFF; --> | Vraag01 = Een transformator heeft 2000 primaire windingen en 50 secundaire. De primaire spanning is 230 Volt. Bereken de secundaire spanning. Het rendement van de transformator is 98%. | Antwoord01 = U_secundair = 5,64 Volt | Uitwerking01 = Aantallen (windingen) zijn hele getallen. Het aantal significante cijfers in het antwoord wordt dus bepaald door de nauwkeurigheid van de gegeven primaire potentiaal. <chem>\frac{U_{secundair}}{U_{primair}} \ = \ \frac{R.n_{secundair}}{n_{primair}}</chem> <chem>\frac{U_{secundair}}{230} \ = \ \frac{0,98 . 50}{2000} \ \Longrightarrow</chem> <chem>\Longrightarrow \ U_{secundair} \ = \ \frac{0,98 . 50 . 230}{2000} \ \Longrightarrow</chem> <chem>\Longrightarrow \ U_{secundair} \ = \ 5,635 \ = \ 5,64 Volt</chem> | Vraag02 = Een transformator heeft 1·10⁴ primaire windingen en 4·10⁶ secundaire windingen. De secundaire spanning is <chem>1,00.10^5 V</chem>. Het rendement van de transformator is 99%. Bereken de primaire spanning. | Antwoord02 = U_primair = 252,525 = 253 Volt | Uitwerking02 = Aantallen (windingen) zijn hele getallen. Het aantal significante cijfers in het antwoord wordt dus bepaald door de nauwkeurigheid van de gegeven secundaire potentiaal. <chem>\frac{V_{secundair}}{V_{primair}} \ = \ \frac{n_{secundair}}{n_{primair}}</chem><br> <chem>\frac{1.10^{5}}{V_{primair}} \ = \ \frac{4.10^{6}}{1.10^{4}}</chem><br> <chem>\frac{V_{primair}}{1.10^{5}} \ = \ \frac{1.10^{4}}{4.10^{6}}</chem><br> <chem>V_{primair} \ = \ \frac{(1.10^{4}) \times (1.10^{5})}{4.10^{6}}</chem><br> <chem>V_{primair} \ = 250 \ Volt</chem> | Vraag03 = De primaire spanning voor een transformator is 380 Volt, de secundaire spanning bedraagt 4.72 Volt. De primaire stroomsterkte is 50,0 mA. de secundaire 4,00 A. Wat is het rendement van deze transformator? | Antwoord03 = Het rendement is 99,4% | Uitwerking03 = <chem>R.U_{p}.A_{p} \ = \ U_{s}.A_{s} \ \Longrightarrow</chem><br> <chem>\Longrightarrow R \ = \ \frac{U_{s}.A_{s}}{U_{p}.A_{p}}</chem><br> <chem>\Longrightarrow R \ = \ \frac{4,72 . 4,00}{380 . 0,0500}</chem><br> <chem>\Longrightarrow R \ = \ 0,99368421 \ = \ 99,4%</chem> | Vraag04 = Een transformator levert 42,14 Volt en wordt gevoed met een spanning van 235,4 Volt. De travo heeft 10000 primaire windingen en een rendement van 97,01%. Hoeveel secundaire windingen zijn in deze travo aanwezig? | Antwoord04 = 1845 windingen | Uitwerking04 = <chem>\frac{U_{s}}{U_{p}} \ = \ \frac{R.n_{s}}{n_{p}}</chem><br> <chem>\frac{U_{s} . n_{p}}{R . U_{p}} \ = \ n_{s}</chem><br> <chem>\frac{42,14 . 10000}{0,9701 . 235,4} \ = \ n_{s} \ = \ 1845,31</chem><br> | Vraag05 = Een transformator heeft 2,50·10⁵ primaire windingen en 4,50·10² secundaire windingen. De secundaire spanning is 100 Volt. Bereken de primaire spanning. }} </includeonly><noinclude> == Doel van het sjabloon == Dit sjabloon maakt het mogelijk de set opgaven met betrekking tot een niet-ideale transformator in meerdere boeken te gebruiken. Kijk onder "Links naar deze pagina" welke boeken dat zijn. == Parameters == ; Theorie: De parameter '''Theorie''' maakt het mogelijk om op de pagina een verwijzing te plaatsen naar een pagina waar de theorie met betrekking tot dit onderwerp wordt besproken. Omdat de vragen in meerdere boelen opgenomen kunnen worden moet naar het juiste boek verwezen kunnen worden voor de theorie. Indien deze parameter aanwezig is wordt boven de vragen de volgende tekst weergegeven (wel op een witte achtergrond, en de link werkt dan): <div style="background: yellow; color: black;"><h2>Theorie</h2> Theorie over dit onderwerp vind je <span style="color:blue; ">hier</span></div> ; Starter: De tweede parameter maakt het mogelijk deze vragen op te nemen in een groter geheel van vragen met een doorlopende nummering. De in starter opgegeven waarde is dan het eerste nummer van de vragen. Bij afwezigheid van deze parameter wordt gewoon bij 1 begonnen. == Voorbeelden == === Voorbeeld 1 === Geen parameters <pre> {{Elektriciteitsleeropgaven/Transformator niet-ideaal}} </pre> {{Elektriciteitsleeropgaven/Transformator niet-ideaal}} === Voorbeeld 2 === Met parameter Theorie, de genoemde pagina is als voorbeeld genomen, het is de hoofdpagina van het boek '''Natuurkundeopgaven'''. <pre> {{Elektriciteitsleeropgaven/Transformator niet-ideaal| Theorie = Natuurkunde_Opgaven}} </pre> {{Elektriciteitsleeropgaven/Transformator niet-ideaal| Theorie = Natuurkunde_Opgaven}} === Voorbeeld 3 === Met parameter Starter. In tegenstelling tot het vorige voorbeeld waar opnieuw met 1 begonnen wordt, loopt de nummering nu door. <pre> {{Elektriciteitsleeropgaven/Transformator niet-ideaal| Starter = 5}} </pre> {{Elektriciteitsleeropgaven/Transformator niet-ideaal| Starter = 5}} [[Categorie:Elektriciteitsleeropgaven|Transformator, niet-ideaal]] </noinclude> c257cwc11r9vfukcbb1qr51g2n96ouk 10 43103 396966 383817 2025-06-18T00:13:47Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396966 wikitext text/x-wiki <includeonly> {{wiu3|t.vanschaik}} {{#if:{{{Theorie|}}}| == Theorie == Theorie over dit onderwerp vind je [[{{{Theorie|}}}|hier]].}} == Opgaven == {{VraagEnAntwoord | Kop = Licht op afstand, lamp van 7 Watt | KopLevel = 3 | Kolom = 1 | Rij = 7 | Startnummer = {{#if:{{{Starter|}}}|{{{Starter|}}}|1}} | Inleiding = {{{!}} style="width:100%; " {{!}}- {{!}} Soms is de afstand tussen de generator en de gebruiker van elektriciteit best groot. In de opgaven hieronder is dat 50,0 km. In het schema hiernaast is de aangegeven weerstand dus de lamp van 7 Watt. De geleiders tussen de generator en de lamp zijn gemaakt van aluminium. De kabel heeft een doorsnede van 9,00 cm². De lamp heeft een vermogen van 7,00 Watt en werkt op een spanning van 230 Volt. {{!}} style="border-style:double; width:210px; text-align:center" {{!}} Figuur 1.<br>[[bestand:Generator and load without high voltage connection.svg|200px]] {{!}}} | Vooraf = De volgende vragen in onderstaande serie gebruiken vaak de antwoorden op eerdere opgaven uit de serie. | VraagVooraf = | Vraag01 = Hoe groot is de stroomsterkte door de lamp? | Antwoord01 = <chem>I \ = \ 3,043 . 10^{-2} A</chem> | Uitwerking01 = <chem>P \ = \ U . I \ \Longrightarrow</chem><br> <chem>I \ = \ \frac{P}{U} \ = \frac{7,00}{230} \ = \ 3,043 . 10^{-2} A</chem> | Vraag02 = Hoe groot is de specifieke weerstand van alumimnium? | Antwoord02 = <chem>\rho \ = \ 2,65 \ \mu \Omega . m</chem> Zie [[w:Aluminium|Aluminium]] | Uitwerking02 = | Vraag03 = Hoe groot is de weerstand in de verbindingskabel? | Antwoord03 = <chem>R \ = \ 2,944 . 10^{2} \ \Omega</chem> | Uitwerking03 = <chem>R \ = \ \frac{ \rho . l}{O}</chem><br> Voor de lengte van de verbindingskabel moet de dubbele afstand tussen generator en lamp gerekend worden: de stroom heeft ook een retourleiding nodig.<br> <chem>R \ = \ \frac{(2,65 . 10^{-6} ) . 1,00 . 10^{5}}{9,00 . 10^{-4}} \ = \ 2,944 . 10^{2} \ \Omega</chem> | Vraag04 = Hoe groot is het potentiaalverschil over de verbindingskabels? | Antwoord04 = <chem>U_{verbindingskabels} \ = \ 8,961 V</chem> | Uitwerking04 = <chem>U \ = \ I . R \ \Longrightarrow</chem><br> <chem>U \ = \ ( 3,043 . 10^{-2} ) . ( 2,944 . 10^{2} ) \ = \ 8,961 V</chem><br> | Vraag05 = Welke potentiaal moet de generator aan de verbindingskabels leveren om de lamp van 7,00 Watt op 50 km afstand normaal te laten branden? | Antwoord05 = <chem>U_{generator} \ = \ 238,961 \ V</chem> | Uitwerking05 = Om de lamp normaal te laten branden moet de generator 230 Volt plus het spanningsverlies over de verbindingskabels:<br> <chem>U_{generator} \ = \ 230 \ + \ 8,961 \ = \ 238,961 \ V</chem> | Vraag06 = Welk vermogen moet de generator leveren om de lamp normaal te laten branden? | Antwoord06 = <chem>P_{generator} \ = \ 7,273 \ W</chem> | Uitwerking06 = <chem>P_{generator} \ = \ U . I</chem><br> Door de generator loopt dezelfde stroom als door de lamp: <chem>3,043 . 10^{-2} A</chem><br> <chem>P_{generator} \ = \ 238,961 . 3,043 . 10^{-2} \ = \ 7,273 \ W</chem> | Vraag07 = Bereken het nuttig elektrisch rendement van de door de generator opgewekte energie. | Antwoord07 = 96,25% | Uitwerking07 = <chem>Rendement \ = \ 100 \times \frac{Vermogen \ lamp}{Vermogen \ generator}</chem> <chem>Rendement \ = \ 100 \times \frac{7,00}{7,273} \ = \ 96,25 \ %</chem> }} {{VraagEnAntwoord | Kop = Warmte op afstand, kachel van 1250 Watt | KopLevel = 3 | Kolom = 2 | Rij = 3 | Startnummer = {{#if:{{{Starter|}}}|{{#expr:{{{Starter|}}}+7}}|8}} | Inleiding = De gebruiker in de vorige opgaven doet zijn lamp uit, maar sluit een straalkacheltje van 1250 Watt aan. De weerstand in figuur 1 is dus nu een straalkacheltje. De afstand tussen de generator en het kacheltje, het materiaal van de geleiders en de spanning die het kacheltje gebruikt zijn dus hetzelfde als in de opgaven {{#if:{{{Starter|}}}|{{{Starter|}}}|1}} tot en met {{#if:{{{Starter|}}}|{{#expr:{{{Starter|}}}+6}}|7}} | Vooraf = De volgende vragen in onderstaande serie gebruiken vaak de antwoorden op eerdere opgaven uit de serie, of die uit de vorige serie. | VraagVooraf = | Vraag01 = Hoe groot is de stroomsterkte door het kacheltje? | Antwoord01 = <chem>I \ = \ 5,435 A</chem> | Uitwerking01 = Zie opgave {{#if:{{{Starter|}}}|{{{Starter|}}}|1}} | Vraag02 = Hoe groot is het potentiaalverschil over de verbindingskabels? | Antwoord02 = <chem>U_{verbindingskabels} \ = \ 1600 V</chem> | Uitwerking02 = <chem>U \ = \ I . R \ \Longrightarrow</chem><br> <chem>U \ = \ ( 5,435 ) . ( 2,944 . 10^{2} ) \ = \ 1600 V</chem><br> De weerstand in de verbindingskabels is gelijk aan de uitkomst van opgave {{#if:{{{Starter|}}}|{{#expr:{{{Starter|}}}+2}}|3}} | Vraag03 = Welke potentiaal moet de generator aan de verbindingskabels leveren om het kacheltje van 1250 Watt op 50 km afstand normaal te laten werken? | Antwoord03 = <chem>U_{generator} \ = \ 1830 \ V</chem> | Uitwerking03 = Zie opgave {{#if:{{{Starter|}}}|{{#expr:{{{Starter|}}}+4}}|5}} | Vraag04 = Welk vermogen moet de generator leveren om het kacheltje normaal te laten functioneren? | Antwoord04 = <chem>P_{generator} \ = \ 9947 \ W</chem> | Uitwerking04 = Zie opgave {{#if:{{{Starter|}}}|{{#expr:{{{Starter|}}}+5}}|6}} | Vraag05 = Bereken het nuttig elektrisch rendement van de door de generator opgewekte energie als deze voor het kacheltje gebruikt wordt. | Antwoord05 = 12,57 % | Uitwerking05 = Zie opgave {{#if:{{{Starter|}}}|{{#expr:{{{Starter|}}}+6}}|7}} | Vraag06 = Welke conclusie kun je trekken uit de antwoorden op vraag {{#if:{{{Starter|}}}|{{#expr:{{{Starter|}}}+6}}|7}} en vraag {{#if:{{{Starter|}}}|{{#expr:{{{Starter|}}}+11}}|16}}? Geef ook een verklaring. | Antwoord06 = 1: Als er meer vermogen gebruikt wordt is het rendement lager.<br> 2: Voor het vermogen dat in de leidingen verloren gaat geldt: <chem>P_{leiding} \ = \ U . I</chem>. Maar ook geldt: <chem>U \ = \ I . R</chem>, zodat <chem>P_{leiding} \ = \ I^{2} . R</chem>. De veel grotere stroom die bij het kacheltje nodig is geeft een veel groter dan lineair effect op het verlies in de leidingen. }} {{VraagEnAntwoord | Kop = Hoogspanninswarmte op afstand, kachel van 1250 Watt | KopLevel = 3 | Kolom = 2 | Rij = 5 | Startnummer = {{#if:{{{Starter|}}}|{{#expr:{{{Starter|}}}+13}}|14}} | Inleiding = {{{!}} style="float:right; border-style:double; width:210px; text-align:center"" {{!}}- {{!}} Figuur 2.<br>[[bestand:Generator and load with high voltage connection.svg|200px]] {{!}}} De energiemaatschappij wil in de vaart der volkeren meegaan, en daar horen hoogspanningsmasten, en hoogspanning, bij. Bij de generator wordt een transformator gezet met 1,150·10³ primaire wikkelingen en 1,900·10⁶ secondaire wikkelingen. Bij de verbruiker wordt een zelfde soort transformator geplaatst, maar andersom: 1,900·10⁶ primaire en 1,150·10³ secundaire wikkelingen. Het straalkacheltje van 1250 Watt wordt opnieuw aangesloten. De weerstand in figuur 2 is dus een straalkacheltje. De afstand tussen de generator en het kacheltje, het materiaal van de geleiders en de spanning die het kacheltje gebruikt zijn dus hetzelfde als in de opgaven {{#if:{{{Starter|}}}|{{#expr:{{{Starter|}}}+7}}|8}} tot en met {{#if:{{{Starter|}}}|{{#expr:{{{Starter|}}}+12}}|13}}. De weerstand in de draden tussen de generator en de linker travo, evenals die van de draden tussen de rechter trava en het kacheltje mag je verwaarlozen. | Vooraf = De volgende vragen in onderstaande serie gebruiken vaak de antwoorden op eerdere opgaven uit de serie, of die uit de vorige serie. | VraagVooraf = | Vraag01 = Hoe groot is de stroomsterkte door het kacheltje? | Antwoord01 = <chem>I \ = \ 5,435 A</chem> | Uitwerking01 = De voedingsspanning voor het kacheltje moet nog steeds 230 V zijn. De berekening verloopt dus hetzelfde als in opgave {{#if:{{{Starter|}}}|{{{Starter|}}}|1}} | Vraag02 = Hoe groot is de primaire spanning voor de rechter transformator (Figuur 2)? | Antwoord02 = <chem>U_{primair \ rechter \ travo} \ = \ 380 \ kV</chem> | Uitwerking02 = <chem>\frac{U_{secundair}}{U_{primair}} \ = \ \frac{n_{secundair}}{n_{primair}} \ \Longrightarrow</chem><chem> \ \frac{U_{primair}}{U_{secundair}} \ = \ \frac{n_{primair}}{n_{secundair}} \ \Longrightarrow</chem><chem> \ U_{primair} \ = \ \frac{U_{secundair} \times n_{primair}}{n_{secundair}} \ \Longrightarrow</chem><chem> \ U_{primair} \ = \ \frac{230 \times (1,90.10^{6})}{1,15.10^{3}} \ = \ 3,80 . 10^{5} \ V \ = \ 380 \ kV</chem> | Vraag03 = Hoe groot is de primaire stroomsterkte in de rechter transformator? | Antwoord03 = <chem>I_{primair \ rechter \ trave} \ = \ 3,29.10^{-3} \ A</chem> | Uitwerking03 = <chem>U_{primair} . I_{primair} \ = \ U_{secundair} . I_{secundair} \ \Longrightarrow </chem><chem> \ I_{primair} \ = \ \frac{U_{secundair} . I_{secundair}}{U_{primair}} \ \Longrightarrow</chem><chem> \ I_{primair} \ = \ \frac{230 . 5,435}{3,80.10^{5}} \ = \ 3,29.10^{-3} \ A</chem> | Vraag04 = Hoe groot is het potentiaalverschil over de hoogspanningskabels? | Antwoord04 = <chem>U_{hoogspanningskabels} \ = \ 0,969 \ V</chem> | Uitwerking04 = Zie opgave {{#if:{{{Starter|}}}|{{#expr:{{{Starter|}}}+8}}|9}} | Vraag05 = Welk potentiaalverschil moet door de linker transformator secundair geleverd worden om het kacheltje normaal te laten functioneren? | Antwoord05 = <chem>U_{secundair \ links} \ = \ 380000,9686 \ V</chem> | Uitwerking05 = De linker transformator moet de potentiaal leveren die op de primaire windingen van de rechter transformator nodig is plus het spanningsverschil dat in de hoogspanningsleidingen ontstaat. | Vraag06 = Welke potentiaal moet over de primaire windingen van de linker transformator staan? | Antwoord06 = <chem>U_{primair \ links} \ = \ 230,0005862 \ Volt</chem> | Uitwerking06 = Zie de uitwerking van opgave {{#if:{{{Starter|}}}|{{#expr:{{{Starter|}}}+14}}|15}}<br> Er is hier een groot aantal decimalen vermeld om vraag {{#if:{{{Starter|}}}|{{#expr:{{{Starter|}}}+21}}|22}} te kunnen beantwoorden. | Vraag07 = Hoe groot is de primaire stroomsterkte in de linker transformator? | Antwoord07 = <chem>I_{primair \ links} \ = \ 5,4347826087 \ A</chem> | Uitwerking07 = Zie de uitwerking van opgave {{#if:{{{Starter|}}}|{{#expr:{{{Starter|}}}+15}}|16}}<br> Er is hier een groot aantal decimalen vermeld om vraag {{#if:{{{Starter|}}}|{{#expr:{{{Starter|}}}+21}}|22}} te kunnen beantwoorden. | Vraag08 = Welk vermogen moet de generator leveren om het kacheltje normaal te laten functioneren? | Antwoord08 = <chem>P_{generator} \ = \ 1250,003186 \ W</chem> | Uitwerking08 = Het geleverde vermogen is het product van potentiaal en stroomsterkte. Het door de generator te leveren vermogen wordt bepaald door de primaire potentiaal en stroomsterkte in de linker transformator.<br> Er is hier een groot aantal decimalen vermeld om vraag {{#if:{{{Starter|}}}|{{#expr:{{{Starter|}}}+21}}|22}} te kunnen beantwoorden. | Vraag09 = Bereken het nuttig elektrisch rendement van de door de generator opgewekte energie als deze voor het kacheltje gebruikt wordt. | Antwoord09 = 99,99974511 % | Uitwerking09 = Zie opgave {{#if:{{{Starter|}}}|{{#expr:{{{Starter|}}}+6}}|7}} | Vraag10 = Welke conclusie kun je trekken uit de antwoorden op de vragen {{#if:{{{Starter|}}}|{{#expr:{{{Starter|}}}+6}}|7}}, {{#if:{{{Starter|}}}|{{#expr:{{{Starter|}}}+12}}|13}} en {{#if:{{{Starter|}}}|{{#expr:{{{Starter|}}}+21}}|22}}? | Antwoord10 = Vraag {{#if:{{{Starter|}}}|{{#expr:{{{Starter|}}}+12}}|13}} en {{#if:{{{Starter|}}}|{{#expr:{{{Starter|}}}+21}}|22}} maken duidelijk dat het gebruik van hoogspanning het rendement van de verbinding aanzienlijk verhoogt, maar als er meer elektriciteit gevraagd wordt zal het rendement dalen, zoals uit de vergelijking van de antwoorden op vraag {{#if:{{{Starter|}}}|{{#expr:{{{Starter|}}}+6}}|7}} en {{#if:{{{Starter|}}}|{{#expr:{{{Starter|}}}+12}}|13}} duidelijk maakt. }} </includeonly><noinclude> == Doel van het sjabloon == Dit sjabloon maakt het mogelijk de set opgaven met betrekking tot een het op grote afstand van de bron elektrische energie te gebruiken in meerdere boeken toe te passen. Kijk onder "Links naar deze pagina" welke boeken dat zijn. == Parameters == ; Theorie: De parameter '''Theorie''' maakt het mogelijk om op de pagina een verwijzing te plaatsen naar een pagina waar de theorie met betrekking tot dit onderwerp wordt besproken. Omdat de vragen in meerdere boelen opgenomen kunnen worden moet naar het juiste boek verwezen kunnen worden voor de theorie. Indien deze parameter aanwezig is wordt boven de vragen de volgende tekst weergegeven (wel op een witte achtergrond, en de link werkt dan): <div style="background:yellow; color: black; "><h2>Theorie</h2> Theorie over dit onderwerp vind je <span style="color:blue; ">hier</span></div> ; Starter: De tweede parameter maakt het mogelijk deze vragen op te nemen in een groter geheel van vragen met een doorlopende nummering. De in starter opgegeven waarde is dan het eerste nummer van de vragen. Bij afwezigheid van deze parameter wordt gewoon bij 1 begonnen. == Voorbeeld == Met parameter Starter. <pre> {{Elektriciteitsleeropgaven/Transformator hoogspanningtransport| Starter = 5}} </pre> {{Elektriciteitsleeropgaven/Transformator hoogspanningtransport| Starter = 5}} [[Categorie:Elektriciteitsleeropgaven|Transformator, niet-ideaal]] </noinclude> i9sejzjx6cw5sfmfc45k6rgh8s999x5 0 43134 396949 389236 2025-06-17T23:38:38Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Dubbele ID's 396949 wikitext text/x-wiki {{wiu3|t.vanschaik}} {{Paginalink | Inhoud = Elektrochemie voor MBO/Inhoud | Index = Elektrochemie voor MBO/Index | VorigePagina = Elektrochemie voor MBO/Potentiometrische titratie eindpunt raaklijnmethode | VolgendePagina = Elektrochemie voor MBO/Potentiometrische titratie eindpunt Gran's plot }} {{Kolommen2 (variabel) | Anker = PotentiometrieTitratie2eAfgeleide1 | Kop = Eindpuntsbepaling met de methode van de tweede afgeleide | KopLevel = 3 | Kol1 = De naam van deze methode is ontleend aan de wiskunde en een aantal begrippen die gebruikt worden in deze methode zijn daaraan ook ontleend. Voor het gebruik van de methode is echter geen echt inzicht in de mathematische achtergronden van tweede afgeleiden of zelfs afgeleiden in zijn algemeenheid vereist. | Kol2 = Naam van de methode }} {{Kolommen2 (variabel) | Anker = PotentiometrieTitratie2eAfgeleide2 | Kop = Principe van de rekenmethode | KopLevel = 3 | Kol1 = In het volgende voorbeeld kun je denken aan de titratie van <chem>Sn^{2+}</chem> met <chem>Fe^{3+}</chem>. Er wordt oxidator toegevoegd, dus de potentiaal tijdens de titratie zal stijgen. Het idee achter het rekenmodel voor deze methode is het volgende:<br> Tijdens de titratie wordt de potentiaal regelmatig gemeten, meestal bij vaste volume-intervallen. In het hier gebruikte voorbeeld is dat 0,10 mL. Na elke toevoeging van reagens wordt de potentiaal gemeten. In figuur 1 zijn de meetpunten vlak voor en vlak na het equivalentiepunt weergegeven. {{{!}} class="wikitable" style="width:100%; font-size:70%; " {{!}}- ! Volume !! Potentiaal !! Grafiek {{!}}- style="text-align:center; font-size:small;" {{!}} style="text-align:center; font-size:80%;" {{!}} 14,7 {{!}} style="text-align:center; font-size:80%;" {{!}} -135 {{!}} rowspan="8" {{!}} Grafiek {{!}}- style="text-align:center;" {{!}} 14,8 {{!!}} -125 {{!}}- style="text-align:center;" {{!}} 14,9 {{!!}} -90 {{!}}- style="text-align:center;" {{!}} 15,0 {{!!}} -4 {{!}}- style="text-align:center;" {{!}} 15,1 {{!!}} 35 {{!}}- style="text-align:center;" {{!}} 15,2 {{!!}} 88 {{!}}- style="text-align:center;" {{!}} 15,3 {{!!}} 107 {{!}}- style="text-align:center;" {{!}} 15,4 {{!!}} 113 {{!}}} Tijdens de titratie zal de potentiaal ruim voor en ruim na het equivalentiepunt slechts langzaam veranderen. Maar juist vlak voor het equivalentiepunt zal, (zie [[Elektrochemie voor MBO/Potentiometrische titratie verloop|het potentiaalverloop]]) de verandering steeds sneller gaan, terwijl na het equivalentiepunt de curve weer vlakker gaat verlopen. In het equivalentiepunt is de verandering van de potentiaal maximaal. Dit punt is in de grafiek van de titratie (zie figuur 1) erg lastig te zien.<br> Om dit in beeld te brengen kun je de grafiek van de snelheid van veranderen tekenen. Je kunt dit ook omschrijven als een grafiek van de steilheid van figuur 1. In de wiskunde wordt de steilheid van een grafiek ook de afgeleide genoemd. In figuur 2 is dit gedaan voor figuur 1.<br> In deze grafiek is duidelijk te zien dat er een steilste punt in de curve van figuur 1 zit, maar waar dat precies ligt is ook in figuur 2 lastig te zien. Je kunt de grafiek voor het equivalentiepunt wel verlengen maar hoe precies, en hoe steil het verlengstuk loopt is moeilijk te zien. Ook voor de curve na het equivalentiepunt geldt dat de lijn verlengd moet worden, maar ook hier is niet duidelijk hoe. het snijpunt van de twee lijnen, het punt waar figuur 1 het meest steil is, is dan ook niet te bepalen. | Kol2 = Principe }} {{Paginalink | Inhoud = Elektrochemie voor MBO/Inhoud | Index = Elektrochemie voor MBO/Index | VorigePagina = Elektrochemie voor MBO/Potentiometrische titratie eindpunt raaklijnmethode | VolgendePagina = Elektrochemie voor MBO/Potentiometrische titratie eindpunt Gran's plot }} {{sub}} brrzj1f4hzpop0g73tvjvwjmuxe2j80 0 43147 396929 384380 2025-06-17T13:21:24Z JopkeB 18060 {{Weg}} Dit is geen atlas, dit slechts één zeer globale kaart zonder inhoud 396929 wikitext text/x-wiki {{Weg}} [[File:Africa-continent-outline.jpg|thumb|upright=3|De omtrek van het continent Afrika]] jui6s0j7g44qscee95oj60hu6urp8ni 10 43482 396958 388220 2025-06-18T00:08:12Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396958 wikitext text/x-wiki {| cellspacing="8" cellpadding="0" style="width:100%; clear:both; text-align:center; margin:0.5em auto; background-color:#f9f9f9; color: black; border:2px solid #e0e0e0" class="layouttemplate licensetpl mw-content-ltr" | style="width:90px;" rowspan="3" | [[Bestand:CC some rights reserved.svg|90px|[[w:nl:Creative Commons]]]]<br>[[Bestand:Cc-by new white.svg|24px|Naamsvermelding]] [[Bestand:Cc-sa white.svg|24px|Gelijk delen]] | Dit bestand is gelicenseerd onder de [[w:nl:Creative Commons|Creative Commons]]-licentie [//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl Naamsvermelding-Gelijk delen 4.0 Unported] | style="width:90px;" rowspan="3" | |- style="text-align:center;" | |- style="text-align:left;" | :De gebruiker mag: :*'''Delen''' – het werk kopiëren, verspreiden en doorgeven :*'''Remixen''' – afgeleide werken maken :Onder de volgende voorwaarden: :*'''Naamsvermelding''' – De gebruiker dient bij het werk de door de maker of de licentiegever opgegeven naam te vermelden (maar niet zodanig dat de indruk gewekt wordt dat zij daarmee instemmen met uw werk of uw gebruik van het werk). :*'''Gelijk delen''' – Indien de gebruiker het werk bewerkt kan het daaruit ontstane werk uitsluitend worden verspreid krachtens dezelfde licentie als de onderhavige licentie, een gelijksoortige of een compatible licentie. <span class="licensetpl_link" style="display:none;"><nowiki>https://</nowiki>creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0 </span><span class="licensetpl_short" style="display:none;">CC-BY-SA-4.0 </span><span class="licensetpl_long" style="display:none;">Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 </span><span class="licensetpl_link_req" style="display:none;">true</span><span class="licensetpl_attr_req" style="display:none;">true</span> |} [[Categorie:Afbeeldingen met Creative Commons Licentie by-sa|{{PAGENAME}}]] <noinclude> [[Categorie:Sjablonen afbeeldingslicentie|cc-by-sa-4.0]] </noinclude> fuil7waqk11lzlju4lzu1n7xmtdv51d 10 43575 396959 388908 2025-06-18T00:08:32Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396959 wikitext text/x-wiki {| cellspacing="8" cellpadding="0" style="width:100%; clear:both; text-align:center; margin:0.5em auto; background-color: #f9f9f9; color: black; border:2px solid #e0e0e0" class="layouttemplate licensetpl mw-content-ltr" | style="width:90px;" rowspan="3" | [[Bestand:CC some rights reserved.svg|90px|[[w:nl:Creative Commons]]]]<br>[[Bestand:Cc-by new white.svg|24px|Naamsvermelding]] [[Bestand:Cc-sa white.svg|24px|Gelijk delen]] | Dit bestand is gelicenseerd onder de [[w:nl:Creative Commons|Creative Commons]]-licentie [//creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.nl Naamsvermelding-Gelijk delen 3.0 Unported] | style="width:90px;" rowspan="3" | |- style="text-align:center;" | |- style="text-align:left;" | :De gebruiker mag: :*'''Delen''' – het werk kopiëren, verspreiden en doorgeven :*'''Remixen''' – afgeleide werken maken :Onder de volgende voorwaarden: :*'''Naamsvermelding''' – De gebruiker dient bij het werk de door de maker of de licentiegever opgegeven naam te vermelden (maar niet zodanig dat de indruk gewekt wordt dat zij daarmee instemmen met uw werk of uw gebruik van het werk). :*'''Gelijk delen''' – Indien de gebruiker het werk bewerkt kan het daaruit ontstane werk uitsluitend worden verspreid krachtens dezelfde licentie als de onderhavige licentie, een gelijksoortige of een compatible licentie. <span style="font-size:90%;">{{Int:Wm-license-licensing-update-text}}</span> <span class="licensetpl_link" style="display:none;"><nowiki>https://</nowiki>creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0 </span><span class="licensetpl_short" style="display:none;">CC-BY-SA-3.0 </span><span class="licensetpl_long" style="display:none;">Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 </span><span class="licensetpl_link_req" style="display:none;">true</span><span class="licensetpl_attr_req" style="display:none;">true</span> |} [[Categorie:Afbeeldingen met Creative Commons Licentie by-sa|{{PAGENAME}}]] <noinclude> [[Categorie:Sjablonen afbeeldingslicentie|cc-by-sa-3.0]] </noinclude> ra28sadkehxnwvuh9hese0ylplefsfm 10 43788 396956 396240 2025-06-18T00:06:26Z Erik Baas 2193 Lintfouten: Ingebedde stijlregel voor de achtergrondkleur zonder bijbehorende tekstkleur 396956 wikitext text/x-wiki {| cellspacing="8" cellpadding="0" style="width:100%; clear:both; margin:0.5em auto; background-color:#FFFACD; color: black; border:2px solid #8888aa;" | style="border:none;" | [[Image:Archaic head pushkin.jpg|64px|link=]] | style="border:none;" | '''<span style="font-size: large;">VEROUDERD!!</span>''' Dit Wikibook of hoofdstuk is sterk verouderd. De beschreven techniek wordt niet meer gebruikt of wordt niet meer ondersteund door de leverancier, er zijn betere manieren of technieken om hetzelfde te bereiken of de beschrijving is om andere redenen achterhaald. Daarom is dit werk niet langer geschikt om in een actuele cursus of leergang te worden gebruikt. '''''Aanwijzingen voor editors'':''' * Als het om een heel Wikibook gaat: ** Verwijder de huidige categorieën en verplaats het boek naar [[:Categorie:Wikibooks:Archief]]. ** Verwijder het boek van de [[Hoofdpagina]] van Wikibooks. * Als het alleen om een hoofdstuk gaat: ** Verwijder het hoofdstuk uit de inhoudsopgave, zowel uit de voorpagina van het betreffende Wikibook, als uit het sjabloon. Voor de rest kunnen links bewaard worden. |} <noinclude> [[Categorie:Sjablonen waarschuwing]] </noinclude> tp5uhaasu5ijwlfyot4yriom5nbtf0s 0 43893 396990 393285 2025-06-18T06:04:21Z JopkeB 18060 Foto toegevoegd 396990 wikitext text/x-wiki [[File:Gfp-chinese-thanksgiving-feast.jpg|thumb|300px|Chinees feestmaal voor Thanksgiving ]] De '''Chinese keuken''' is de culinaire traditie van China en de Chinezen die in de diaspora leven. Door de grootte van China en de aanwezigheid van vele volkeren met eigen culturen, klimatologische omstandigheden en regionale voedselbronnen zijn de variaties groot. In de jaren zestig van de 20e eeuw zijn in Nederland vele [[w:Chinees-Indisch restaurant|Chinees-Indische restaurants]] geopend. Zij pasten de gerechten wel aan aan de Nederlandse smaak (zoals minder pittig) en boden ook Indonesische ("Indische") gerechten aan die in Nederland al enigszins bekend waren, zoals nasi en bami. Hierdoor is bij de gemiddelde Nederlander het onderscheid tussen Chinese en Indonesische keuken vervaagd. Deze restaurants werden al snel populair door de smakelijke maaltijden, grote porties voor een betaalbare prijs en goede afhaalfaciliteiten. Oorspronkelijke Chinese gerechten zijn onder andere: tjap tjoy, pekingeend, dumplings, ku lo yuk en loempia. == Recepten == Zie [[:Categorie:Chinese keuken]] voor een overzicht met recepten uit de Chinese keuken in dit kookboek. [[Categorie:Chinese keuken| Chinese keuken]] [[Categorie:China|Chinese keuken]] {{Wikipedia |Pagina = Chinese keuken |Naam = Chinese keuken }} {{Sub}} l5q62vufe4y4xz4siav6m6464vjfjm2 0 43947 397006 395519 2025-06-18T10:28:21Z JopkeB 18060 Zie ook Burrito 397006 wikitext text/x-wiki {{Recept | Afbeelding = [[Bestand:Really good tacos.jpg|300px]] | Categorie = Snack | Porties = 4 | Energie = | Tijd = 20+ minuten, afhankelijk van keuzes | Stippen = 2 }} Een '''taco''' is een traditioneel Mexicaans gerecht dat bestaat uit een kleine tortilla ter grootte van een hand, gemaakt van maïs of tarwe, met een vulling. Een tortilla is oorspronkelijk een kleine pannenkoek. In Amerika wordt in plaats daarvan wel een harde, knapperige schelp gebruikt, gemaakt van maïsmeel, maar die is niet authentiek. De vulling van een taco kan bestaan uit een grote variëteit aan ingrediënten. Meestal is de basis vlees, vaak gehakt, kip of vis. Daarnaast bruine bonen, kaas, sla, soms tomaat, ui, salsa, zure room, avocado en/of guacamole. Taco's worden uit de hand gegeten, zonder bestek. ==Ingrediënten== '''Basis-ingrediënten''' * 300 g mager {{Kb|p=gehakt|rundergehakt}} * 2 eetlepels plantaardige olie, boter of margarine * Maïstortilla's of kant-en-klare tacoschelpen * 1–4 theelepels (gemalen) {{Kb|p=komijnzaad|komijn}} per 500 g rundvlees (komijn is essentieel in taco's) * Chilipoeder naar smaak * (Optioneel:) 1-2 gesnipperde uien '''Ingrediënten voor de vulling'''<br> Maak een keuze uit: * 100 g geraspte milde cheddar kaas * 1 bosje gehakte verse koriander * Zwarte olijven * 200 g fijngesneden (ijsberg-)sla, geraspte kool en/of gesneden verse spinazie * 300 g verse tomaten, in kleine stukjes, of een niet fijngestampte [[Kookboek/Tomatensalsa|tomatensalsa]] * 1 gesnipperde rauwe ui * Salsa of hete saus, zo pittig als je wilt (bijvoorbeeld een afgekoelde [[Kookboek/Barbecuesaus|Barbecuesaus]] met extra Spaanse peper) * 400 ml zure room * 8 partjes limoen (van 2-3 limoenen) ==Bereidingswijze== Voor een maaltijd waarbij de tafelgenoten zelf hun taco's naar keuze kunnen vullen: # Doe de ingrediënten voor de vulling in schaaltjes met elk een opscheplepeltje. Snijd de ingrediënten zo nodig eerst in stukjes. Zet de schaaltjes op de eettafel. # Bak het gehakt in een koekenpan, voeg veel komijn toe en maak het gehakt rul. Voeg ook een beetje chilipoeder en/of gesnipperde ui toe. Schep het gehakt uit de koekenpan met een schuimspaan en laat het uitlekken op keukenpapier, het vet moet verwijderd worden. # Bereid de tortilla's en/of tacoschelpen volgens de gebruiksaanwijzing op de verpakking. De tortilla's moeten afgedekt in de magnetron worden verwarmd in fasen van 15 seconden of langer, waarbij je ze tussen de fasen omdraait tot ze warm zijn. Houd ze afgedekt en warm voordat je ze gebruikt. Het vullen van de taco's: # Leg het warme gehakt in een harde schelp of in het midden van een warme tortilla (twee voor maïs). # Strooi vervolgens fijngesneden ui en koriander in de taco. # Voeg naar keuze andere ingrediënten toe, als eerste kaas (zodat die kan smelten op het warme gehakt), als laatste salsa en/of zure room. # Knijp desgewenst een limoenpartje uit boven de taco. # Vouw een tortilla zodanig dat je hem in één hand kunt houden. Tip: Geef er servetten bij. ==Varianten== * [[Kookboek/Taco's met zoete aardappel en zwarte bonen|Taco's met zoete aardappel en zwarte bonen]] (vegetarisch, zonder kaas) * Voor een andere vegetarische versie: Vervang het gehakt door twee blikken kidneybonen (à 400 g), afgespoeld, uitgelekt en verwarmd. Vervang de cheddar kaas eventueel door feta. * Gebruik stukjes {{Kb|kip}} in plaats van gehakt, of als tweede vleesgerecht. Bak de kip op dezelfde wijze, maar houd beide vleessoorten wel uit elkaar, voeg ze niet samen. * Voeg een schaal met warme gebakken of gegrilde gamba's of garnalen toe. * Voeg 1 gesnipperde rode paprika toe bij het gehakt. * Voeg een schaaltje met in reepjes gesneden komkommer toe. * Voeg een schaaltje [[Kookboek/Guacamole|guacamole]] toe aan de sausjes. * Taco al pastor: met geroosterde stukjes varkensvlees en ananas. * Zie ook [[Kookboek/Burrito|Burrito]] voor een warm Mexiaans gerecht met een grote tortilla. == Fotogalerij == <gallery widths="240" heights="180"> Ground Beef Crispy Tacos.jpg|Taco's met een knapperige schelp Tacos al pastor, taco de panza.jpg|Taco al pastor (met ananas) en taco de panza (met geroosterd buikspek) 151 Dos Tacos de Camarone.jpg|Twee garnalentaco's Tacos de maciza con chicharron.jpg|Bereiden van een taco Cochinita Pibil (Pork) - Lechón al Horno (Baby Pork) - Poc Chuc (Carne Asada) - Relleno Negro de Pavo (Turkey).jpg|Buffettafel voor taco's </gallery> {{Recepten}} == Bronnen en referenties == * Dit recept is een vertaalde en vervolgens bewerkte versie van [[b:en:Cookbook:Tacos|Cookbook:Tacos]], uit het Engelstalige kookboek. [[Categorie:Mexicaanse keuken|Taco]] [[Categorie:Snack|Taco]] [[Categorie:Platbrood|Taco]] {{Sub}} 7bnanpw98vtpke37diweisnkoj8lvbq 0 43951 396995 394474 2025-06-18T07:04:44Z JopkeB 18060 Aanvullingen 396995 wikitext text/x-wiki {{Groente | Naam = Bruine boon | Afb1 = [[File:Bruine boon Noordhollandse Bruine (Phaseolus vulgaris).jpg|300px]] | Afb1Omschr = Gedroogde bruine bonen | Oorsprong = | Latijnsenaam = | Altnaam = | Meekoken = Ja | Invriezen = Ja, gekookt | Wikipedialink =Kikkererwt }} '''Bruine bonen''' zijn [[Kookboek/Peulvrucht|peulvruchten]] met een bruine kleur. Ze worden van oudsher gedroogd bewaard, maar in de moderne tijd ook gekookt en vervolgens geconserveerd in blik of glas, kant-en-klaar voor gebruik. Gare bruine bonen kunnen zowel warm als koud worden gebruikt, bijvoorbeeld in soepen, stoofpotten en in salades. == Bereiding == * Reken zo'n 100 g gedroogde {{Kb|bruine bonen}} per persoon. * Week de bruine bonen een nacht (minstens 8 uur) in ruim water (ze zwellen nog op en mogen niet droog komen te staan). * Kook ze 1 uur met 1 {{Kb|laurier|laurierblaadje}} en een theelepel {{Kb|bonenkruid}} per 100 g gedroogde bruine bonen; of kook ze ± 20 minuten in de [[Kookboek/Hogedrukpan|hogedrukpan]]. * Hierna kunnen ze in een recept worden verwerkt. === Mogelijke toevoegingen === Voeg voor een complete maaltijd groenten, zilvervliesrijs/volkorenbrood en een zuivelproduct of vlees toe. Lekker bij bruine bonen: * Smaakmakers: ** Tuinkruiden: bonenkruid , laurier, tijm, bladselderij ** Specerijen: kerrie, paprikapoeder, chilipoeder, peper, kruidnagel, karwijzaad ** Chilipeper, knoflook, sambal, ketjap * Fruit: ananas, banaan, appel/appelmoes * Groente: ui, paprika, prei, tomaten, wortel, bleekselderij, knolselderij * Maïs, rijst, boekweitgrutten, aardappelpuree (met blokjes kaas) * Gehakt, stoofvlees, spek, kip * Kaas, yoghurt(saus) == Fotogalerij == <gallery widths="180" heights="140"> Guernsey Bean Jar.jpg|Bruine bonensoep Blackbeanstew.jpg|Stoofpot met bruine bonen Chili with garnishes and tortilla chips.jpg|Chili con carne met garnering Red Beans and Rice.jpg|Bruine bonen met rijst </gallery> == Recepten met bruine bonen== <DynamicPageList> category= KB-bruine bonen mode=unordered order=ascending suppresserrors = true ordermethod = sortkey </DynamicPageList> [[Categorie:Kookboek/Ingrediënt/Groente/Peulvrucht|Bruine bonen]] {{Sub}} g72nh9co1r721ngc2bqyzhmo3fhsdwe 396996 396995 2025-06-18T07:13:14Z JopkeB 18060 Meer aanvullingen 396996 wikitext text/x-wiki {{Groente | Naam = Bruine boon | Afb1 = [[File:Bruine boon Noordhollandse Bruine (Phaseolus vulgaris).jpg|300px]] | Afb1Omschr = Gedroogde bruine bonen | Oorsprong = | Latijnsenaam = | Altnaam = | Meekoken = Ja | Invriezen = Ja, gekookt | Wikipedialink =Kikkererwt }} '''Bruine bonen''' zijn [[Kookboek/Peulvrucht|peulvruchten]] met een bruine kleur. Ze worden van oudsher gedroogd bewaard, maar in de moderne tijd ook gekookt en vervolgens geconserveerd in blik of glas, kant-en-klaar voor gebruik. Gare bruine bonen kunnen zowel warm als koud worden gebruikt, bijvoorbeeld in soepen, stoofpotten en in salades. == Bereiding == * Reken zo'n 100 g gedroogde {{Kb|bruine bonen}} per persoon. * Week de bruine bonen een nacht (minstens 8 uur) in ruim water (ze zwellen nog op en mogen niet droog komen te staan). * Kook ze 1 uur met 1 {{Kb|laurier|laurierblaadje}} en een theelepel {{Kb|bonenkruid}} per 100 g gedroogde bruine bonen; of kook ze ± 20 minuten in de [[Kookboek/Hogedrukpan|hogedrukpan]]. * Hierna kunnen ze in een recept worden verwerkt. === Suggesties voor toevoegingen === Voeg voor een complete maaltijd groenten, zilvervliesrijs/volkorenbrood en een zuivelproduct of vlees toe. Lekker bij bruine bonen: * Smaakmakers: ** Tuinkruiden: bonenkruid , laurier, tijm, bladselderij, verse koriander ** Specerijen: kerrie, paprikapoeder, chilipoeder, peper, kruidnagel, karwijzaad ** Chilipeper, knoflook, sambal, ketjap * Fruit: ananas, banaan, appel/appelmoes * Groente: ui/bosui, paprika, prei, tomaten, wortel, bleekselderij, knolselderij, champignons, taugé, venkel * Maïs, rijst, boekweitgrutten, aardappelpuree (met blokjes kaas) * Gehakt, stoofvlees, spek, kip * Kaas, yoghurt(saus) == Fotogalerij == <gallery widths="180" heights="140"> Guernsey Bean Jar.jpg|Bruine bonensoep Blackbeanstew.jpg|Stoofpot met bruine bonen Chili with garnishes and tortilla chips.jpg|Chili con carne met garnering Red Beans and Rice.jpg|Bruine bonen met rijst </gallery> == Recepten met bruine bonen== <DynamicPageList> category= KB-bruine bonen mode=unordered order=ascending suppresserrors = true ordermethod = sortkey </DynamicPageList> [[Categorie:Kookboek/Ingrediënt/Groente/Peulvrucht|Bruine bonen]] {{Sub}} ffexp9psradmqyi5wsypo8h5lwopyxi 2 44213 396983 2025-06-18T01:15:01Z Erik Baas 2193 Nieuwe pagina aangemaakt met 'Lijst van speciale sjablonen, om te voorkomen dat deze op de lijst van [https://nl.wikibooks.org/w/index.php?title=Speciaal:OngebruikteSjablonen&limit=500&offset=0 ongebruikte sjablonen] terechtkomen, en om tzt. om te werken naar een index. ''Nog niet compleet!'' *{{Tl|!}} *{{=}} *{{Tl|Hekje}} *{{Tl|Pi}} *{{Tl|Max}} *{{Tl|Min}} *{{Tl|And}} *{{Tl|Or}} *{{Tl|Xor}} *{{Tl|Not}} *{{Tl|True}} *{{Tl|False}} *{{Tl|1}} *{{Tl|0}} *{{Tl|Sin}} *{{Tl|Cos}} *{{Tl|Tan}}…' 396983 wikitext text/x-wiki Lijst van speciale sjablonen, om te voorkomen dat deze op de lijst van [https://nl.wikibooks.org/w/index.php?title=Speciaal:OngebruikteSjablonen&limit=500&offset=0 ongebruikte sjablonen] terechtkomen, en om tzt. om te werken naar een index. ''Nog niet compleet!'' *{{Tl|!}} *{{=}} *{{Tl|Hekje}} *{{Tl|Pi}} *{{Tl|Max}} *{{Tl|Min}} *{{Tl|And}} *{{Tl|Or}} *{{Tl|Xor}} *{{Tl|Not}} *{{Tl|True}} *{{Tl|False}} *{{Tl|1}} *{{Tl|0}} *{{Tl|Sin}} *{{Tl|Cos}} *{{Tl|Tan}} *{{Tl|Cot}} *{{Tl|Nieuw recept}} m3u5wmrvu1y4t1jmdzs77e9ozv1zv86 396984 396983 2025-06-18T01:22:36Z Erik Baas 2193 ++ 396984 wikitext text/x-wiki Lijst van speciale sjablonen, om te voorkomen dat deze op de lijst van [https://nl.wikibooks.org/w/index.php?title=Speciaal:OngebruikteSjablonen&limit=500&offset=0 ongebruikte sjablonen] terechtkomen, en om tzt. om te werken naar een index. ''Nog niet compleet!'' *{{Tl|!}} *{{Tl|!!}} *{{Tl|?}} *{{Tl|+}} *{{Tl|-}} *{{Tl|@}} *{{Tl|Dot}} *{{=}} *{{Tl|Hekje}} *{{Tl|Max}} *{{Tl|Min}} *{{Tl|And}} *{{Tl|Or}} *{{Tl|Xor}} *{{Tl|Not}} *{{Tl|True}} *{{Tl|False}} *{{Tl|1}} *{{Tl|0}} *{{Tl|Pi}} *{{Tl|Sin}} *{{Tl|Cos}} *{{Tl|Tan}} *{{Tl|Cot}} *{{Tl|Nieuw recept}} 0fvpu5erfqrgtfm6kyvsxqmyglz1vgb 1 44214 396987 2025-06-18T04:38:40Z JopkeB 18060 Nieuw kopje aangemaakt: /* Samenvoegen met Periodiek systeem/Elektronegativiteit? */ 396987 wikitext text/x-wiki == Samenvoegen met [[Periodiek systeem/Elektronegativiteit]]? == Kan deze pagina worden samengevoegd met [[Periodiek systeem/Elektronegativiteit]]? (Let op [[d:Q78974]].) [[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]] ([[Overleg gebruiker:JopkeB|overleg]]) 18 jun 2025 06:38 (CEST) spk41hvt8tz992p604eb1zlh4tbstvz 0 44215 397001 2025-06-18T10:03:54Z JopkeB 18060 Nieuwe pagina aangemaakt met '{{Recept | Afbeelding = [[Bestand:Burrito.JPG|300px]] | Categorie = Mexicaanse keuken | Porties = 4 | Energie = | Tijd = | Stippen = }} Een '''burrito''' bestaat uit twee delen: een grote tortilla (een soort pannenkoek zonder eieren), die groter is dan van een [[Kookboek/Taco|taco]], en een vulling. Voor de vulling is iedereen in principe vrij. Veelal zal de vulling bestaan uit vlees, zoals varkensvlees, rundvlees of kip, vaak ook bonen en/of rijst, sla,…' 397001 wikitext text/x-wiki {{Recept | Afbeelding = [[Bestand:Burrito.JPG|300px]] | Categorie = Mexicaanse keuken | Porties = 4 | Energie = | Tijd = | Stippen = }} Een '''burrito''' bestaat uit twee delen: een grote tortilla (een soort pannenkoek zonder eieren), die groter is dan van een [[Kookboek/Taco|taco]], en een vulling. Voor de vulling is iedereen in principe vrij. Veelal zal de vulling bestaan uit vlees, zoals varkensvlees, rundvlees of kip, vaak ook bonen en/of rijst, sla, maïs en smaakmakers. Ook vegetarische burrito's zijn ook populair. Tortilla's (of wraps) zijn kant-en-klaar te koop, of je kunt ze zelf maken, zie [[Kookboek/Burrito#Externe_links|Externe links]]. ==Ingrediënten== * 8 grote tortilla's op basis van (volkoren-)meel Voor de vulling: maak een keuze uit (de hoeveelheden zijn afhankelijk van de overige keuzes): * groenten, zoals fijngesneden tomaten, fijngesneden sla, {{Kb|avocado}}, ui (rauw of gebakken), gebakken champignons * gekookte {{Kb|bruine bonen}} * gare (zilvervlies-){{Kb|rijst}} * gaar {{Kb|vlees}}, zoals varkensvlees, rundergehakt of -reepjes, rul gebakken kipgehakt of -reepjes, garnalen, chorizo * smaakmakers zoals: ** specerijen en kruiden, bijvoorbeeld komijnzaad, oregano, zwarte peper, paprikapoeder, verse koriander ** knoflook (rauw of gebakken) ** {{Kb|p=chilipeper|chilipepers}} ** {{Kb|p=olijf|olijven}} ** [[Kookboek/Guacamole|guacamole]] * {{Kb|p=maïs|maïskorrels}} * geraspte {{Kb|kaas}}, bijvoorbeeld cheddar * {{Kb|zure room}} Indicatie van de hoeveelheden voor een volledige maaltijd, per persoon: * ± 100 g gekookte bonen + 50 g vlees; of 200 g gekookte bonen + 50 g kaas * ± 200-250 g groenten (geef er eventueel een rauwkostsalade bij) * een zuivelproduct naar keuze, bijvoorbeeld een sausje met zure room of yoghurt, kaas of een dessert met zuivel ==Bereidingswijze== * Snijd de groenten klein, en de knoflook en chilipepers zeer fijn. Halveer de olijven. * Warm de volgende ingrediënten op of kook/bak ze kort van tevoren: tortilla's, bonen, rijst, vlees, garnalen, champignons, maïs en eventueel uien en/of knoflook. Voeg steeds naar smaak smaakmakers toe. ** Tortilla's: *** in een koekenpan: minstens 5 minuten per stuk met het deksel op de pan; gebruik een beetje olie om aanbakken te voorkomen als je ze in een pan zonder antiaanbaklaag verwarmt; OF *** in de oven: afgedekt met aluminiumfolie om vochtverlies te voorkomen. * Het vullen van de tortilla's: ** Leg een tortilla plat op een geschikt oppervlak, zoals een aanrechtblad of een groot bord. ** Leg de gewenste vulling in willekeurige volgorde op de tortilla en laat rondom een ​​rand van minstens een paar centimeter vrij. ** Klap de onderste flap omhoog. Een kleine flap zorgt ervoor dat de vulling uit de burrito kan ontsnappen. ** Klap de zijkant omhoog en over de vulling. Vouw de rand van de tortilla onder de vulling. ** Maak een kleine vouw met de resterende kant van de tortilla. Dit is de sleutel tot het behoud van de integriteit van je burrito. Mislukken is gegarandeerd als je deze stap niet volgt! De kleine, diagonale flap is een extra "slot" voor de onderste flap van de tortilla – zonder deze flap heeft het gewicht van de vulling de kracht om de onderste flap eruit te drukken. ** Leg de resterende tortillaflap over de vulling. Let op: de vulling kan erg heet/pittig zijn. ==Varianten== * Vul de tortilla's volgens bovenstaand recept, maar zonder de kaas. Leg de burrito's in een ovenvaste schaal en strooi de kaas er overheen. Zet de schaal zo'n 5 minuten onder een hete grill, tot de kaas gesmolten is. * Zet alle ingrediënten (met opscheplepels) en een stapel grote borden op een buffettafel en laat iedereen zelf naar eigen smaak burrito's samenstellen. Zet de warme ingrediënten op warmhoudplaatjes/theelichtjes. * Typische vleesgerechten in een Mexicaanse burrito zijn: gebakken varkensvlees (carnitas), gemarineerde gegrilde biefstuk (carne asada), gemarineerde gegrilde kip (pollo asado), gestoofd varkensvlees (al pastor), varkensvlees in groene chilisaus (chile verde), gebakken vis, rundertong (lengua), runderhersenen (cabeza), geitenvlees (birria), pens (tripas) en chicharrones (gebakken varkenszwoerd, gestoofd). == Externe links == Zelf tortilla's maken: * [https://www.zelfbroodbakken.nl/Zelf-tortilla-wraps-maken Zelfbroodbakken.nl] * [https://www.laurasbakery.nl/mexicaanse-tortillas/ Laurasbakery] * [https://simoneskitchen.nl/tortilla-wraps-zelf-maken/ Simoneskitchen.nl] == Bronnen == * Voor dit recept is een vertaling gemaakt van [[b:en:Cookbook:Burrito|Cookbook:Burrito]] uit het Engelstalige Cookbook, die vervolgens is aangepast naar inzichten van de auteur(s). {{Recepten}} [[Categorie:Mexicaanse keuken|Burrito]] [[Categorie:Snack|Taco]] [[Categorie:Platbrood|Taco]] {{Sub}} dm1t6fgzlwl21i35oa9ocfp0cty1jkm 397003 397001 2025-06-18T10:13:39Z JopkeB 18060 Aanvulling 397003 wikitext text/x-wiki {{Recept | Afbeelding = [[Bestand:Burrito.JPG|300px]] | Categorie = Mexicaanse keuken | Porties = 4 | Energie = | Tijd = | Stippen = }} Een '''burrito''' bestaat uit twee delen: een grote tortilla (een soort pannenkoek zonder eieren), die groter is dan van een [[Kookboek/Taco|taco]], en een vulling. Voor de vulling is iedereen in principe vrij. Veelal zal de vulling bestaan uit vlees, zoals varkensvlees, rundvlees of kip, vaak ook bonen en/of rijst, sla, maïs en smaakmakers. Ook vegetarische burrito's zijn ook populair. Burrito's kunnen de hele dag door worden gegeten: bij het ontbijt, lunch, diner en als tussendoortje. Tortilla's (of wraps) zijn kant-en-klaar te koop, of je kunt ze zelf maken, zie [[Kookboek/Burrito#Externe_links|Externe links]]. ==Ingrediënten== * 8 grote tortilla's op basis van (volkoren-)meel Voor de vulling: maak een keuze uit (de hoeveelheden zijn afhankelijk van de overige keuzes): * groenten, zoals fijngesneden tomaten, fijngesneden sla, {{Kb|avocado}}, ui (rauw of gebakken), gebakken champignons * gekookte {{Kb|bruine bonen}} * gare (zilvervlies-){{Kb|rijst}} * gaar {{Kb|vlees}}, zoals varkensvlees, rundergehakt of -reepjes, rul gebakken kipgehakt of -reepjes, garnalen, chorizo * smaakmakers zoals: ** specerijen en kruiden, bijvoorbeeld komijnzaad, oregano, zwarte peper, paprikapoeder, verse koriander ** knoflook (rauw of gebakken) ** {{Kb|p=chilipeper|chilipepers}} ** {{Kb|p=olijf|olijven}} ** [[Kookboek/Guacamole|guacamole]] * {{Kb|p=maïs|maïskorrels}} * geraspte {{Kb|kaas}}, bijvoorbeeld cheddar * {{Kb|zure room}} Indicatie van de hoeveelheden voor een volledige maaltijd, per persoon: * ± 100 g gekookte bonen + 50 g vlees; of 200 g gekookte bonen + 50 g kaas * ± 200-250 g groenten (geef er eventueel een rauwkostsalade bij) * een zuivelproduct naar keuze, bijvoorbeeld een sausje met zure room of yoghurt, kaas of een dessert met zuivel ==Bereidingswijze== * Snijd de groenten klein, en de knoflook en chilipepers zeer fijn. Halveer de olijven. * Warm de volgende ingrediënten op of kook/bak ze kort van tevoren: tortilla's, bonen, rijst, vlees, garnalen, champignons, maïs en eventueel uien en/of knoflook. Voeg steeds naar smaak smaakmakers toe. ** Tortilla's: *** in een koekenpan: minstens 5 minuten per stuk met het deksel op de pan; gebruik een beetje olie om aanbakken te voorkomen als je ze in een pan zonder antiaanbaklaag verwarmt; OF *** in de oven: afgedekt met aluminiumfolie om vochtverlies te voorkomen. * Het vullen van de tortilla's: ** Leg een tortilla plat op een geschikt oppervlak, zoals een aanrechtblad of een groot bord. ** Leg de gewenste vulling in willekeurige volgorde op de tortilla en laat rondom een ​​rand van minstens een paar centimeter vrij. ** Klap de onderste flap omhoog. Een kleine flap zorgt ervoor dat de vulling uit de burrito kan ontsnappen. ** Klap de zijkant omhoog en over de vulling. Vouw de rand van de tortilla onder de vulling. ** Maak een kleine vouw met de resterende kant van de tortilla. Dit is de sleutel tot het behoud van de integriteit van je burrito. Mislukken is gegarandeerd als je deze stap niet volgt! De kleine, diagonale flap is een extra "slot" voor de onderste flap van de tortilla – zonder deze flap heeft het gewicht van de vulling de kracht om de onderste flap eruit te drukken. ** Leg de resterende tortillaflap over de vulling. Let op: de vulling kan erg heet/pittig zijn. ==Varianten== * Vul de tortilla's volgens bovenstaand recept, maar zonder de kaas. Leg de burrito's in een ovenvaste schaal en strooi de kaas er overheen. Zet de schaal zo'n 5 minuten onder een hete grill, tot de kaas gesmolten is. * Zet alle ingrediënten (met opscheplepels) en een stapel grote borden op een buffettafel en laat iedereen zelf naar eigen smaak burrito's samenstellen. Zet de warme ingrediënten op warmhoudplaatjes/theelichtjes. * Typische vleesgerechten in een Mexicaanse burrito zijn: gebakken varkensvlees (carnitas), gemarineerde gegrilde biefstuk (carne asada), gemarineerde gegrilde kip (pollo asado), gestoofd varkensvlees (al pastor), varkensvlees in groene chilisaus (chile verde), gebakken vis, rundertong (lengua), runderhersenen (cabeza), geitenvlees (birria), pens (tripas) en chicharrones (gebakken varkenszwoerd, gestoofd). == Externe links == Zelf tortilla's maken: * [https://www.zelfbroodbakken.nl/Zelf-tortilla-wraps-maken Zelfbroodbakken.nl] * [https://www.laurasbakery.nl/mexicaanse-tortillas/ Laurasbakery] * [https://simoneskitchen.nl/tortilla-wraps-zelf-maken/ Simoneskitchen.nl] == Bronnen == * Voor dit recept is een vertaling gemaakt van [[b:en:Cookbook:Burrito|Cookbook:Burrito]] uit het Engelstalige Cookbook, die vervolgens is aangepast naar inzichten van de auteur(s). {{Recepten}} [[Categorie:Mexicaanse keuken|Burrito]] [[Categorie:Snack|Taco]] [[Categorie:Platbrood|Taco]] {{Sub}} kxfqnaa4ndkm1o8opiic3d7mn4phg46 397007 397003 2025-06-18T10:32:36Z JopkeB 18060 Tijd 397007 wikitext text/x-wiki {{Recept | Afbeelding = [[Bestand:Burrito.JPG|300px]] | Categorie = Mexicaanse keuken | Porties = 4 | Energie = | Tijd = 30-60 minuten | Stippen = 3 }} Een '''burrito''' bestaat uit twee delen: een grote tortilla (een soort pannenkoek zonder eieren), die groter is dan van een [[Kookboek/Taco|taco]], en een vulling. Voor de vulling is iedereen in principe vrij. Veelal zal de vulling bestaan uit vlees, zoals varkensvlees, rundvlees of kip, vaak ook bonen en/of rijst, sla, maïs en smaakmakers. Ook vegetarische burrito's zijn ook populair. Burrito's kunnen de hele dag door worden gegeten: bij het ontbijt, lunch, diner en als tussendoortje. Tortilla's (of wraps) zijn kant-en-klaar te koop, of je kunt ze zelf maken, zie [[Kookboek/Burrito#Externe_links|Externe links]]. ==Ingrediënten== * 8 grote tortilla's op basis van (volkoren-)meel Voor de vulling: maak een keuze uit (de hoeveelheden zijn afhankelijk van de overige keuzes): * groenten, zoals fijngesneden tomaten, fijngesneden sla, {{Kb|avocado}}, ui (rauw of gebakken), gebakken champignons * gekookte {{Kb|bruine bonen}} * gare (zilvervlies-){{Kb|rijst}} * gaar {{Kb|vlees}}, zoals varkensvlees, rundergehakt of -reepjes, rul gebakken kipgehakt of -reepjes, garnalen, chorizo * smaakmakers zoals: ** specerijen en kruiden, bijvoorbeeld komijnzaad, oregano, zwarte peper, paprikapoeder, verse koriander ** knoflook (rauw of gebakken) ** {{Kb|p=chilipeper|chilipepers}} ** {{Kb|p=olijf|olijven}} ** [[Kookboek/Guacamole|guacamole]] * {{Kb|p=maïs|maïskorrels}} * geraspte {{Kb|kaas}}, bijvoorbeeld cheddar * {{Kb|zure room}} Indicatie van de hoeveelheden voor een volledige maaltijd, per persoon: * ± 100 g gekookte bonen + 50 g vlees; of 200 g gekookte bonen + 50 g kaas * ± 200-250 g groenten (geef er eventueel een rauwkostsalade bij) * een zuivelproduct naar keuze, bijvoorbeeld een sausje met zure room of yoghurt, kaas of een dessert met zuivel ==Bereidingswijze== * Snijd de groenten klein, en de knoflook en chilipepers zeer fijn. Halveer de olijven. * Warm de volgende ingrediënten op of kook/bak ze kort van tevoren: tortilla's, bonen, rijst, vlees, garnalen, champignons, maïs en eventueel uien en/of knoflook. Voeg steeds naar smaak smaakmakers toe. ** Tortilla's: *** in een koekenpan: minstens 5 minuten per stuk met het deksel op de pan; gebruik een beetje olie om aanbakken te voorkomen als je ze in een pan zonder antiaanbaklaag verwarmt; OF *** in de oven: afgedekt met aluminiumfolie om vochtverlies te voorkomen. * Het vullen van de tortilla's: ** Leg een tortilla plat op een geschikt oppervlak, zoals een aanrechtblad of een groot bord. ** Leg de gewenste vulling in willekeurige volgorde op de tortilla en laat rondom een ​​rand van minstens een paar centimeter vrij. ** Klap de onderste flap omhoog. Een kleine flap zorgt ervoor dat de vulling uit de burrito kan ontsnappen. ** Klap de zijkant omhoog en over de vulling. Vouw de rand van de tortilla onder de vulling. ** Maak een kleine vouw met de resterende kant van de tortilla. Dit is de sleutel tot het behoud van de integriteit van je burrito. Mislukken is gegarandeerd als je deze stap niet volgt! De kleine, diagonale flap is een extra "slot" voor de onderste flap van de tortilla – zonder deze flap heeft het gewicht van de vulling de kracht om de onderste flap eruit te drukken. ** Leg de resterende tortillaflap over de vulling. Let op: de vulling kan erg heet/pittig zijn. ==Varianten== * Vul de tortilla's volgens bovenstaand recept, maar zonder de kaas. Leg de burrito's in een ovenvaste schaal en strooi de kaas er overheen. Zet de schaal zo'n 5 minuten onder een hete grill, tot de kaas gesmolten is. * Zet alle ingrediënten (met opscheplepels) en een stapel grote borden op een buffettafel en laat iedereen zelf naar eigen smaak burrito's samenstellen. Zet de warme ingrediënten op warmhoudplaatjes/theelichtjes. * Typische vleesgerechten in een Mexicaanse burrito zijn: gebakken varkensvlees (carnitas), gemarineerde gegrilde biefstuk (carne asada), gemarineerde gegrilde kip (pollo asado), gestoofd varkensvlees (al pastor), varkensvlees in groene chilisaus (chile verde), gebakken vis, rundertong (lengua), runderhersenen (cabeza), geitenvlees (birria), pens (tripas) en chicharrones (gebakken varkenszwoerd, gestoofd). == Externe links == Zelf tortilla's maken: * [https://www.zelfbroodbakken.nl/Zelf-tortilla-wraps-maken Zelfbroodbakken.nl] * [https://www.laurasbakery.nl/mexicaanse-tortillas/ Laurasbakery] * [https://simoneskitchen.nl/tortilla-wraps-zelf-maken/ Simoneskitchen.nl] == Bronnen == * Voor dit recept is een vertaling gemaakt van [[b:en:Cookbook:Burrito|Cookbook:Burrito]] uit het Engelstalige Cookbook, die vervolgens is aangepast naar inzichten van de auteur(s). {{Recepten}} [[Categorie:Mexicaanse keuken|Burrito]] [[Categorie:Snack|Taco]] [[Categorie:Platbrood|Taco]] {{Sub}} ahxoet4xv2iolathrr59pya09oolgsp