Wikipedia
nywiki
https://ny.wikipedia.org/wiki/Tsamba_Lalikulu
MediaWiki 1.45.0-wmf.4
first-letter
Media
Special
Talk
User
User talk
Wikipedia
Wikipedia talk
File
File talk
MediaWiki
MediaWiki talk
Template
Template talk
Help
Help talk
Category
Category talk
TimedText
TimedText talk
Module
Module talk
Boma la Mzimba
0
8228
59742
52898
2025-06-12T03:17:18Z
CommonsDelinker
60
Removing [[:c:File:Mzimba_Bus_Depot.jpg|Mzimba_Bus_Depot.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Jameslwoodward|Jameslwoodward]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by LoafOne|]].
59742
wikitext
text/x-wiki
[[Image:MW-Mzimba.png|right|115px|Location of Mzimba District in Malawi]]
'''Mzimba''' ndi boma mu chigawo cha kumpoto kwa dziko la [[Malawi]]. Likulu lake ndi Mzimba. Derali lili ndi malo okwana 10,430 km2 ndipo lili ndi anthu 610,944. Ndilo chigawo chachikulu koposa m'Malawi.
==Makhalidwe ake==
Mapiri a Viphya ali kum'mwera ndi kum'maŵa kwa chigawochi. Chigwa cha Mzimba chimakhala pakatikati pa chigawochi, chomwe chimatsitsidwa ndi Mtsinje wa South Rukuru ndi nthambi zake. Malire akumadzulo kwa chigawochi ali m'malire a Malawi ndi Zambia, pomwe malire otsika amalekanitsa beseni la South Rukuru ndi beseni la Luangwa ku Zambia.
<gallery>
File:Mzimba Boma.jpg|Mzimba Boma
File:Reserve Bank of Malawi Mzuzu.jpg|[[Reserve Bank of Malawi Mzuzu Branch]]
</gallery>
==Boma==
Pali zigawo khumi ndi ziwiri za Nyumba Yamalamulo ku Mzimba:
* [[Mzimba - Central]]
* [[Mzimba - East]]
* [[Mzimba - Hora]]
* [[Mzimba - Luwelezi]]
* Mzimba - [[Mzuzu City]]
* [[Mzimba - North]]
* [[Mzimba - North East]]
* [[Mzimba - Solora]]
* [[Mzimba - South]]
* [[Mzimba - South East]]
* [[Mzimba - South West]]
* [[Mzimba - West]]
Since [[Malawian general election, 2009|2009.]]
== Mizinda ya m'chigawo cha Mzimba ==
*[[Mzimba]] (capital)
*[[Mzuzu]]
*[[Ekwendeni]]
==Chuma==
Ntchito zofala kwambiri ndizolima chimanga ndi nyemba zowonjezeredwa ndi ziŵeto, kuwonjezera apo fodya amalimidwa monga mbewu ya ndalama. Pakali pano ku Mzimba kuli makomiti a maphunziro okwana 98.<ref>{{Cite web|title=Mzimba District, Northern Region, Malawi|url=https://www.mindat.org/feature-925496.html|website=www.mindat.org|access-date=2020-05-27}}</ref>
== Chiwerengero cha anthu ==
Panthawi ya Kafukufuku wa Malawi wa 2018, kugawidwa kwa anthu m'chigawo cha Mzimba ndi mafuko anali motere:<ref>{{Cite web |title=2018 Malawi Population and Housing Census Main Report |url=http://www.nsomalawi.mw/images/stories/data_on_line/demography/census_2018/2018%20Malawi%20Population%20and%20Housing%20Census%20Main%20Report.pdf |access-date=2023-07-31 |archive-date=2020-06-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200608191931/http://www.nsomalawi.mw/images/stories/data_on_line/demography/census_2018/2018%20Malawi%20Population%20and%20Housing%20Census%20Main%20Report.pdf |url-status=dead }}</ref>
* 78.3% [[Tumbuka people|Tumbuka]]
* 9.1% [[Chewa people|Chewa]]
* 6.3% [[Ngoni people|Ngoni]]
* 1.4% [[Lomwe people|Lomwe]]
* 1.1% [[Yao people (East Africa)|Yao]]
* 1.0% [[Tonga people (Malawi)|Tonga]]
* 0.9% [[Sukwa people|Sukwa]]
* 0.4% [[Lambya people|Lambya]]
* 0.3% [[Nyakyusa people|Nkhonde]]
* 0.1% [[Sena people|Sena]]
* 0.1% [[Mang'anja]]
* 0.1% [[Nyanja people|Nyanja]]
* 0.8% Others
== Chikhalidwe ==
Chigawochi chimapangidwa ndi anthu a Tumbuka omwe ali ndi chikhalidwe chawo cha Dance (VIMBUZA) komanso mbadwa za anthu a Ngoni ochokera ku South Africa omwe ali ndi chikhalidwe chawo cha Dance (Ingoma). Komabe chilankhulo chachikulu chomwe amalankhula ndi chiTumbuka. Likulu la chigawocho lili ku Mzimba. Komabe, tauni yaikulu ndi Mzuzu, yomwe ndi likulu la chigawo cha kumpoto kwa Malawi.
Komanso ndi likulu la netball ku Malawi, masewera opambana kwambiri ku Malawi. Osewera ambiri mu timu ya dziko, kuphatikizapo nyenyezi yapadziko lonse Mwayi Kumwenda anabadwira ndikukula ku Mzimba.<ref>{{Cite web|title=Mzimba|All About Malawi|url=https://allaboutmalawi.com/mzimba|website=All About Malawi|language=ja|access-date=2020-05-27|archive-date=2020-08-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20200808084751/https://allaboutmalawi.com/mzimba|url-status=dead}}</ref>
== Mbiri ==
Mbiri imanena kuti a Zwangendaba Ngonis anali ankhondo amene anakhazikika kumpoto kwa Malawi. Komabe, pamene mutu wa banja la Zwangendaba anamwalira, ana ake aamuna anasamukira ku chigawo chimene tsopano ndi chigawo cha Mzimba ndipo asanu ndi aŵiri mwa mbadwa zake akulamulirabe. Mzimba, lomwe limatanthauza thupi la munthu, linakhudzidwa ndi mayitanidwe ogawanitsa chigawocho m'magawo atatu kumayambiriro kwa 2016. Nzika ndi akuluakulu ena anafuna kuti chigawocho chigaŵanike, pamene wolamulira wamkulu sanali kutero.<ref>{{Cite news|url=http://www.nyasatimes.com/debate-for-mzimba-split-rages-on-malawi-ngoni-district/|title=Debate for Mzimba split rages on: Malawi Ngoni district - Malawi Nyasa Times - Malawi breaking news in Malawi|date=2016-04-07|newspaper=Malawi Nyasa Times - Malawi breaking news in Malawi|language=en-US|access-date=2016-11-16}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://zithandozami-qeko.blogspot.com/2011/02/mzimba-and-nguni-kingdom-in-malawi.html|title=REV DR QEKO JELE: MZIMBA AND THE NGUNI KINGDOM IN MALAWI|last=Qeko|first=Dr|date=2011-02-14|website=REV DR QEKO JELE|access-date=2016-11-16}}</ref>
== Anthu odziwika ==
[[Mwayi Kumwenda]] (1989- ), a [[netball]] player for the [[Malawi national netball team|Malawi national team]].{{citation needed|date=November 2016}}
==Woananiso==
*[[Embangweni]]
*Kanjuchi
*Chikangawa
*Euthin
*Edingen
*Manyamula
*Mphelembe
*Eswazin
*Mbalachanda
*Enukweni
*Bulala
==Zolemba==
{{Reflist}}
*[https://web.archive.org/web/20070612234953/http://www.usaid.gov/stories/malawi/ss_malawi_taketwo.html USAID - Aid from the American People]
{{Regions and districts of Malawi}}
{{Authority control}}
{{Coord|11|30|S|33|30|E|region:MW_type:adm1st|display=title}}
[[Category:Districts of Malawi]]
[[Category:Districts in Northern Region, Malawi]]
9582pp3k0xojkxaxnz6riojuiiclqsi
59743
59742
2025-06-12T03:17:51Z
CommonsDelinker
60
Removing [[:c:File:Mzimba_Boma.jpg|Mzimba_Boma.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Jameslwoodward|Jameslwoodward]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by LoafOne|]].
59743
wikitext
text/x-wiki
[[Image:MW-Mzimba.png|right|115px|Location of Mzimba District in Malawi]]
'''Mzimba''' ndi boma mu chigawo cha kumpoto kwa dziko la [[Malawi]]. Likulu lake ndi Mzimba. Derali lili ndi malo okwana 10,430 km2 ndipo lili ndi anthu 610,944. Ndilo chigawo chachikulu koposa m'Malawi.
==Makhalidwe ake==
Mapiri a Viphya ali kum'mwera ndi kum'maŵa kwa chigawochi. Chigwa cha Mzimba chimakhala pakatikati pa chigawochi, chomwe chimatsitsidwa ndi Mtsinje wa South Rukuru ndi nthambi zake. Malire akumadzulo kwa chigawochi ali m'malire a Malawi ndi Zambia, pomwe malire otsika amalekanitsa beseni la South Rukuru ndi beseni la Luangwa ku Zambia.
<gallery>
File:Reserve Bank of Malawi Mzuzu.jpg|[[Reserve Bank of Malawi Mzuzu Branch]]
</gallery>
==Boma==
Pali zigawo khumi ndi ziwiri za Nyumba Yamalamulo ku Mzimba:
* [[Mzimba - Central]]
* [[Mzimba - East]]
* [[Mzimba - Hora]]
* [[Mzimba - Luwelezi]]
* Mzimba - [[Mzuzu City]]
* [[Mzimba - North]]
* [[Mzimba - North East]]
* [[Mzimba - Solora]]
* [[Mzimba - South]]
* [[Mzimba - South East]]
* [[Mzimba - South West]]
* [[Mzimba - West]]
Since [[Malawian general election, 2009|2009.]]
== Mizinda ya m'chigawo cha Mzimba ==
*[[Mzimba]] (capital)
*[[Mzuzu]]
*[[Ekwendeni]]
==Chuma==
Ntchito zofala kwambiri ndizolima chimanga ndi nyemba zowonjezeredwa ndi ziŵeto, kuwonjezera apo fodya amalimidwa monga mbewu ya ndalama. Pakali pano ku Mzimba kuli makomiti a maphunziro okwana 98.<ref>{{Cite web|title=Mzimba District, Northern Region, Malawi|url=https://www.mindat.org/feature-925496.html|website=www.mindat.org|access-date=2020-05-27}}</ref>
== Chiwerengero cha anthu ==
Panthawi ya Kafukufuku wa Malawi wa 2018, kugawidwa kwa anthu m'chigawo cha Mzimba ndi mafuko anali motere:<ref>{{Cite web |title=2018 Malawi Population and Housing Census Main Report |url=http://www.nsomalawi.mw/images/stories/data_on_line/demography/census_2018/2018%20Malawi%20Population%20and%20Housing%20Census%20Main%20Report.pdf |access-date=2023-07-31 |archive-date=2020-06-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200608191931/http://www.nsomalawi.mw/images/stories/data_on_line/demography/census_2018/2018%20Malawi%20Population%20and%20Housing%20Census%20Main%20Report.pdf |url-status=dead }}</ref>
* 78.3% [[Tumbuka people|Tumbuka]]
* 9.1% [[Chewa people|Chewa]]
* 6.3% [[Ngoni people|Ngoni]]
* 1.4% [[Lomwe people|Lomwe]]
* 1.1% [[Yao people (East Africa)|Yao]]
* 1.0% [[Tonga people (Malawi)|Tonga]]
* 0.9% [[Sukwa people|Sukwa]]
* 0.4% [[Lambya people|Lambya]]
* 0.3% [[Nyakyusa people|Nkhonde]]
* 0.1% [[Sena people|Sena]]
* 0.1% [[Mang'anja]]
* 0.1% [[Nyanja people|Nyanja]]
* 0.8% Others
== Chikhalidwe ==
Chigawochi chimapangidwa ndi anthu a Tumbuka omwe ali ndi chikhalidwe chawo cha Dance (VIMBUZA) komanso mbadwa za anthu a Ngoni ochokera ku South Africa omwe ali ndi chikhalidwe chawo cha Dance (Ingoma). Komabe chilankhulo chachikulu chomwe amalankhula ndi chiTumbuka. Likulu la chigawocho lili ku Mzimba. Komabe, tauni yaikulu ndi Mzuzu, yomwe ndi likulu la chigawo cha kumpoto kwa Malawi.
Komanso ndi likulu la netball ku Malawi, masewera opambana kwambiri ku Malawi. Osewera ambiri mu timu ya dziko, kuphatikizapo nyenyezi yapadziko lonse Mwayi Kumwenda anabadwira ndikukula ku Mzimba.<ref>{{Cite web|title=Mzimba|All About Malawi|url=https://allaboutmalawi.com/mzimba|website=All About Malawi|language=ja|access-date=2020-05-27|archive-date=2020-08-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20200808084751/https://allaboutmalawi.com/mzimba|url-status=dead}}</ref>
== Mbiri ==
Mbiri imanena kuti a Zwangendaba Ngonis anali ankhondo amene anakhazikika kumpoto kwa Malawi. Komabe, pamene mutu wa banja la Zwangendaba anamwalira, ana ake aamuna anasamukira ku chigawo chimene tsopano ndi chigawo cha Mzimba ndipo asanu ndi aŵiri mwa mbadwa zake akulamulirabe. Mzimba, lomwe limatanthauza thupi la munthu, linakhudzidwa ndi mayitanidwe ogawanitsa chigawocho m'magawo atatu kumayambiriro kwa 2016. Nzika ndi akuluakulu ena anafuna kuti chigawocho chigaŵanike, pamene wolamulira wamkulu sanali kutero.<ref>{{Cite news|url=http://www.nyasatimes.com/debate-for-mzimba-split-rages-on-malawi-ngoni-district/|title=Debate for Mzimba split rages on: Malawi Ngoni district - Malawi Nyasa Times - Malawi breaking news in Malawi|date=2016-04-07|newspaper=Malawi Nyasa Times - Malawi breaking news in Malawi|language=en-US|access-date=2016-11-16}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://zithandozami-qeko.blogspot.com/2011/02/mzimba-and-nguni-kingdom-in-malawi.html|title=REV DR QEKO JELE: MZIMBA AND THE NGUNI KINGDOM IN MALAWI|last=Qeko|first=Dr|date=2011-02-14|website=REV DR QEKO JELE|access-date=2016-11-16}}</ref>
== Anthu odziwika ==
[[Mwayi Kumwenda]] (1989- ), a [[netball]] player for the [[Malawi national netball team|Malawi national team]].{{citation needed|date=November 2016}}
==Woananiso==
*[[Embangweni]]
*Kanjuchi
*Chikangawa
*Euthin
*Edingen
*Manyamula
*Mphelembe
*Eswazin
*Mbalachanda
*Enukweni
*Bulala
==Zolemba==
{{Reflist}}
*[https://web.archive.org/web/20070612234953/http://www.usaid.gov/stories/malawi/ss_malawi_taketwo.html USAID - Aid from the American People]
{{Regions and districts of Malawi}}
{{Authority control}}
{{Coord|11|30|S|33|30|E|region:MW_type:adm1st|display=title}}
[[Category:Districts of Malawi]]
[[Category:Districts in Northern Region, Malawi]]
pf719g8efc3727y7tfn1bkhseupj79j
59744
59743
2025-06-12T03:18:58Z
CommonsDelinker
60
Removing [[:c:File:Reserve_Bank_of_Malawi_Mzuzu.jpg|Reserve_Bank_of_Malawi_Mzuzu.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Jameslwoodward|Jameslwoodward]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by LoafOne|]].
59744
wikitext
text/x-wiki
[[Image:MW-Mzimba.png|right|115px|Location of Mzimba District in Malawi]]
'''Mzimba''' ndi boma mu chigawo cha kumpoto kwa dziko la [[Malawi]]. Likulu lake ndi Mzimba. Derali lili ndi malo okwana 10,430 km2 ndipo lili ndi anthu 610,944. Ndilo chigawo chachikulu koposa m'Malawi.
==Makhalidwe ake==
Mapiri a Viphya ali kum'mwera ndi kum'maŵa kwa chigawochi. Chigwa cha Mzimba chimakhala pakatikati pa chigawochi, chomwe chimatsitsidwa ndi Mtsinje wa South Rukuru ndi nthambi zake. Malire akumadzulo kwa chigawochi ali m'malire a Malawi ndi Zambia, pomwe malire otsika amalekanitsa beseni la South Rukuru ndi beseni la Luangwa ku Zambia.
<gallery>
</gallery>
==Boma==
Pali zigawo khumi ndi ziwiri za Nyumba Yamalamulo ku Mzimba:
* [[Mzimba - Central]]
* [[Mzimba - East]]
* [[Mzimba - Hora]]
* [[Mzimba - Luwelezi]]
* Mzimba - [[Mzuzu City]]
* [[Mzimba - North]]
* [[Mzimba - North East]]
* [[Mzimba - Solora]]
* [[Mzimba - South]]
* [[Mzimba - South East]]
* [[Mzimba - South West]]
* [[Mzimba - West]]
Since [[Malawian general election, 2009|2009.]]
== Mizinda ya m'chigawo cha Mzimba ==
*[[Mzimba]] (capital)
*[[Mzuzu]]
*[[Ekwendeni]]
==Chuma==
Ntchito zofala kwambiri ndizolima chimanga ndi nyemba zowonjezeredwa ndi ziŵeto, kuwonjezera apo fodya amalimidwa monga mbewu ya ndalama. Pakali pano ku Mzimba kuli makomiti a maphunziro okwana 98.<ref>{{Cite web|title=Mzimba District, Northern Region, Malawi|url=https://www.mindat.org/feature-925496.html|website=www.mindat.org|access-date=2020-05-27}}</ref>
== Chiwerengero cha anthu ==
Panthawi ya Kafukufuku wa Malawi wa 2018, kugawidwa kwa anthu m'chigawo cha Mzimba ndi mafuko anali motere:<ref>{{Cite web |title=2018 Malawi Population and Housing Census Main Report |url=http://www.nsomalawi.mw/images/stories/data_on_line/demography/census_2018/2018%20Malawi%20Population%20and%20Housing%20Census%20Main%20Report.pdf |access-date=2023-07-31 |archive-date=2020-06-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200608191931/http://www.nsomalawi.mw/images/stories/data_on_line/demography/census_2018/2018%20Malawi%20Population%20and%20Housing%20Census%20Main%20Report.pdf |url-status=dead }}</ref>
* 78.3% [[Tumbuka people|Tumbuka]]
* 9.1% [[Chewa people|Chewa]]
* 6.3% [[Ngoni people|Ngoni]]
* 1.4% [[Lomwe people|Lomwe]]
* 1.1% [[Yao people (East Africa)|Yao]]
* 1.0% [[Tonga people (Malawi)|Tonga]]
* 0.9% [[Sukwa people|Sukwa]]
* 0.4% [[Lambya people|Lambya]]
* 0.3% [[Nyakyusa people|Nkhonde]]
* 0.1% [[Sena people|Sena]]
* 0.1% [[Mang'anja]]
* 0.1% [[Nyanja people|Nyanja]]
* 0.8% Others
== Chikhalidwe ==
Chigawochi chimapangidwa ndi anthu a Tumbuka omwe ali ndi chikhalidwe chawo cha Dance (VIMBUZA) komanso mbadwa za anthu a Ngoni ochokera ku South Africa omwe ali ndi chikhalidwe chawo cha Dance (Ingoma). Komabe chilankhulo chachikulu chomwe amalankhula ndi chiTumbuka. Likulu la chigawocho lili ku Mzimba. Komabe, tauni yaikulu ndi Mzuzu, yomwe ndi likulu la chigawo cha kumpoto kwa Malawi.
Komanso ndi likulu la netball ku Malawi, masewera opambana kwambiri ku Malawi. Osewera ambiri mu timu ya dziko, kuphatikizapo nyenyezi yapadziko lonse Mwayi Kumwenda anabadwira ndikukula ku Mzimba.<ref>{{Cite web|title=Mzimba|All About Malawi|url=https://allaboutmalawi.com/mzimba|website=All About Malawi|language=ja|access-date=2020-05-27|archive-date=2020-08-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20200808084751/https://allaboutmalawi.com/mzimba|url-status=dead}}</ref>
== Mbiri ==
Mbiri imanena kuti a Zwangendaba Ngonis anali ankhondo amene anakhazikika kumpoto kwa Malawi. Komabe, pamene mutu wa banja la Zwangendaba anamwalira, ana ake aamuna anasamukira ku chigawo chimene tsopano ndi chigawo cha Mzimba ndipo asanu ndi aŵiri mwa mbadwa zake akulamulirabe. Mzimba, lomwe limatanthauza thupi la munthu, linakhudzidwa ndi mayitanidwe ogawanitsa chigawocho m'magawo atatu kumayambiriro kwa 2016. Nzika ndi akuluakulu ena anafuna kuti chigawocho chigaŵanike, pamene wolamulira wamkulu sanali kutero.<ref>{{Cite news|url=http://www.nyasatimes.com/debate-for-mzimba-split-rages-on-malawi-ngoni-district/|title=Debate for Mzimba split rages on: Malawi Ngoni district - Malawi Nyasa Times - Malawi breaking news in Malawi|date=2016-04-07|newspaper=Malawi Nyasa Times - Malawi breaking news in Malawi|language=en-US|access-date=2016-11-16}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://zithandozami-qeko.blogspot.com/2011/02/mzimba-and-nguni-kingdom-in-malawi.html|title=REV DR QEKO JELE: MZIMBA AND THE NGUNI KINGDOM IN MALAWI|last=Qeko|first=Dr|date=2011-02-14|website=REV DR QEKO JELE|access-date=2016-11-16}}</ref>
== Anthu odziwika ==
[[Mwayi Kumwenda]] (1989- ), a [[netball]] player for the [[Malawi national netball team|Malawi national team]].{{citation needed|date=November 2016}}
==Woananiso==
*[[Embangweni]]
*Kanjuchi
*Chikangawa
*Euthin
*Edingen
*Manyamula
*Mphelembe
*Eswazin
*Mbalachanda
*Enukweni
*Bulala
==Zolemba==
{{Reflist}}
*[https://web.archive.org/web/20070612234953/http://www.usaid.gov/stories/malawi/ss_malawi_taketwo.html USAID - Aid from the American People]
{{Regions and districts of Malawi}}
{{Authority control}}
{{Coord|11|30|S|33|30|E|region:MW_type:adm1st|display=title}}
[[Category:Districts of Malawi]]
[[Category:Districts in Northern Region, Malawi]]
altzprem3zkpxqyjnlnfi929payj0hw