Wikipedia
nywiki
https://ny.wikipedia.org/wiki/Tsamba_Lalikulu
MediaWiki 1.45.0-wmf.6
first-letter
Media
Special
Talk
User
User talk
Wikipedia
Wikipedia talk
File
File talk
MediaWiki
MediaWiki talk
Template
Template talk
Help
Help talk
Category
Category talk
TimedText
TimedText talk
Module
Module talk
Edgar Lungu
0
4240
59762
59723
2025-06-20T06:52:14Z
Icem4k
5186
59762
wikitext
text/x-wiki
[[File:Edgar Lungu 2015-01-30.jpg|thumb|302x302px|Edgar Lungu mu 2015]]
'''Edgar Chagwa Lungu''' (11 November 1956 – [[Imfa ndi maliro a boma a Edgar Lungu|5 June 2025]]<ref>{{Cite web |date=2025-06-05 |title=Edgar Lungu: Zambia's former president dies aged 68 |url=https://www.bbc.com/news/articles/cn4gp07y3xmo |access-date=2025-06-05 |website=www.bbc.com |language=en-GB}}</ref>) ndi [[Pulezidenti wa Zambia]] kuyambira January 2015. Pansi pa Pulezidenti Michael Sata, Lungu adakhala ngati Pulezidenti wa Chilungamo ndi Mtumiki wa Chitetezo. Pansi pa Pulezidenti [[Michael Sata]], Lungu anatumikira monga Minister of Justice ndi Minister of Defence. Pambuyo pa imfa ya Sata mu October 2014, Lungu adasankhidwa kukhala wodzitcha wa [[Patriotic Front]] chifukwa cha chisankho cha pulezidenti mu January 2015, chomwe chinali choti adziwe omwe angatumikire nthawi yotsala ya Sata. Amataya zisankho za Purezidenti wa 2021 kwa wotsutsa wakale [[Hakainde Hichilema]].
== Zolemba ==
{{Reflist|30em}}
==Zogwirizana zakunja==
* {{youtube|gUfu7f8awuE|2015 Campaign video}}
{{s-start}}
{{s-off}}
{{s-bef|before=[[Guy Scott]]<br>{{small|Kuchita monga }}}}
{{s-ttl|title=[[Pulezidenti wa Zambia]]|years=2015–2021}}
{{s-aft|after=[[Hakainde Hichilema]]}}
{{s-end}}
{{DEFAULTSORT:Lungu, Edgar}}
[[Category:Edgar Lungu]]
[[Category:Obadwa mu 1956]]
[[Category:2025 imfa]]
[[Category:Atsogoleri a Zambia]]
8sixpw2om43s5nrp668nhsolezfvths
Pulezidenti wa Zambia
0
4256
59763
56089
2025-06-20T06:53:08Z
Icem4k
5186
/* Atsogoleri a Zambia (1964- apano) */
59763
wikitext
text/x-wiki
'''Purezidenti wa Zambia''' ndi mtsogoleri wa boma komanso mkulu wa boma la Zambia mtsogoleri wa asilikali a Zambiya. Purezidenti makamaka ali ndi udindo wolamula malamulo a phwando limene perezidenti ali nawo. Purezidenti amatsogolere ndondomeko ya dziko la Zambia. Purezidenti amasankhidwa mwachindunji ndi anthu kudzera mu chisankho cha pulezidenti kwa zaka zisanu, ndipo ali mmodzi mwa anthu awiri okha omwe amasankhidwa kukhala a dziko, wina kukhala [[Vice Purezidenti wa Zambia]]. Atsogoleri awiri okha ndiwo adakhala purezidenti chifukwa cha imfa ya pulezidenti. [[Edgar Lungu]] wodalirika anasankhidwa Lamlungu, pa 25 January, 2016. Posankha chisankho cha pulezidenti chidzachitika mu 2021.
==Mphamvu ndi ntchito==
1. Pulezidenti amachita izi ndi mphamvu zotsatirazi:
:* Zikwangwani zolemba ziyenera kuperekedwa ndi mu nyumba yamalamulo.
:* Onetsani misonkhano ndi Cabinet
:* Fotokozani mikangano ya chikhalidwe pakati pa maphwando omwe akuyimira Pulezidenti kapena pakati pa zigawo za boma pamtundu uliwonse wa boma ku Khoti Lalikulu la Malamulo.
:* Chitani ulemu.
:* Kusankha, kuvomeleza, kulandira ndi kuzindikira amithenga, oimira nthumwi ndi akuluakulu ena.
:* Sankhani makomiti a mafunso.
:* Kambiranani ndi kulemba mgwirizano wa mayiko
2. Purezidenti adzafunsana ndi Purezidenti Wachiwiri.
:* Kupititsa patsogolo ndi kutsata ndondomeko za boma lonse.
:* Nkhani zonse zokhudzana ndi kayendetsedwe ka nduna za boma komanso ntchito za bizinesi ya Cabinet.
:* Purezidenti akutchulidwa kuti "Mbuye Wanu" kapena "Mayi / Purezidenti" ndipo amatchedwa "Wolemekezeka (dzina)".
==Malo okhala==
Nyumba ya State House ku Lusaka ndi malo okhalamo pulezidenti.
==Chitetezo==
Gulu lapadera la apolisi ochokera ku Polisi ya Zambia akuimbidwa mlandu woteteza purezidenti komanso banja loyamba. Monga gawo la chitetezo chawo, azidindo, amayi oyambirira, ana awo ndi mamembala ena apamtima, ndi anthu ena otchuka.
== Atsogoleri a Zambia (1964- apano) ==
'''Mfungulo'''
; ''Zipani zandale''
* United National Independence Party (UNIP)
* Ulendo wa Democracy-Party Democracy (MMD)
* Patriotic Front (PF)
; ''Zizindikiro''
* '''<sup>§</sup>''' Osankhidwa popanda wopikisana naye
* '''<sup>†</sup>''' Adamwalira muofesi
{| class="wikitable"
! rowspan="2" |<abbr>Ayi.</abbr>
! rowspan="2" |Chithunzi
! rowspan="2" |Dzina
(Kubadwa-Imfa)
! rowspan="2" |Osankhidwa
! colspan="3" |'''Nthawi yokhala paudindo'''
! rowspan="2" |Chipani cha Ndale
|-
!<small>Adatenga ofesi</small>
!<small>Ofesi yakumanzere</small>
!<small>Nthawi muofesi</small>
|-
!1
|
|'''[[Kenneth Kaunda]]'''(1924-2021)
|1968
1973
1978
1983
1988
|24 Okutobala 1964
|2 Novembara 1991
|Zaka 27,
Masiku 9
|UNIP
|-
!2
|
|'''[[Frederick Chiluba]]'''(1943–2011)
|1991
1996
|2 Novembara 1991
|2 Januware 2002
|Zaka 10,
Masiku 60
|MMD
|-
!3
|
|'''[[Levy Mwanawasa]]'''(1948-22008)
|2001
2006
|2 Januware 2002
|19 Ogasiti 2008
|Zaka 6,
Masiku 230
|MMD
|-
!4
|
|'''[[Rupiah Banda]]'''(1937-)
|2008
|19 Ogasiti 2008
|23 Seputembara 2011
|Zaka zitatu,
Masiku 34
|MMD
|-
!5
|
|'''[[Michael Sata]]'''(1937- 2014 )
|2011
|23 Seputembara 2011
|28 Okutobala 2014
|Zaka zitatu,
Masiku 35
|PF
|-
!6
|
|[[Guy Scott]](1944-)
| -
|28 Okutobala 2014
|25 Januware 2015
|Masiku 89
|PF
|-
!7
|
|'''[[Edgar Lungu]]'''(1956-[[Imfa ndi maliro a boma a Edgar Lungu|2025]])
|2015
2016
|25 Januware 2015
|Ogwira ntchito
|Zaka zitatu,
Masiku 338
|PF
|-
!8
|
|'''[[Hakainde Hichilema]]'''(1962-)
|2021
|2021
|Ogwira ntchito
|Zaka zitatu,
Masiku 338
|PF
|}
== Mawu amtsinde ==
==Atsogoleri oyambirira a moyo==
Pali awiri omwe anali a Pulezidenti wa Zambiya omwe kale anali pulezidenti wadziko:
<gallery>
File:Rupiah Banda.jpg|<center>'''[[Rupiah Banda]]'''<br>(2008–2011)<br><small>{{birth date and age|mf=yes|1937|2|13}}</small></center>
File:Guy Scott.png|<center>'''[[Guy Scott]]'''<br>(2014–2015)<br><small>{{birth date and age|mf=yes|1944|6|1}}</small></center>
</gallery>
== Onaninso ==
* [[Mkazi woyamba wa Zambia]]
*[[Mndandanda wa atsogoleri a mayiko aku India]]
*[[Mndandanda wa atsogoleri a mayiko aku Zambia]]
* [[Kazembe waku Northern Rhodesia]]
* [[Nduna ya Zambia]]
* [[Mndandanda wa omwe ali ndi maofesi]]
* [[Mndandanda wamitu yamayiko ndi maboma]]
==Zogwirizana zakunja==
*[http://www.worldstatesmen.org/Zambia.html World Statesmen - Zambia]
{{DEFAULTSORT:Pulezidenti wa Zambia}}
[[Category:Atsogoleri a dziko|Zambia]]
[[Category:Pulezidenti wa Zambia|*]]
[[Category:1964 kukhazikitsidwa mu Zambia]]
qb6u3isx44b9446ch9a6cpaxaz5pq64
Imfa ndi maliro a boma a Edgar Lungu
0
8893
59760
2025-06-20T06:49:59Z
Icem4k
5186
Created page with "Edgar Chagwa Lungu, wachisanu ndi chimodzi [[pulezidenti wa Zambia]], anamwalira pa 5 June 2025 ku [[Pretoria]], [[South Africa]], ali ndi zaka 68, pamene anali kulandira chithandizo cha [[Cardiac operation|cardiac complications]] yokhudzana ndi matenda omwe sananene. Boma la Zambia lalengeza kuti [[tsiku la kulira kwa dziko lonse]] lalengezedwa ndi boma la Zambia<ref>{{Cite web |date=2025-06-08 |title=Zambia : Zambia Yalengeza Masiku Asanu Ndi Awiri Olira Padziko Lonse..."
59760
wikitext
text/x-wiki
Edgar Chagwa Lungu, wachisanu ndi chimodzi [[pulezidenti wa Zambia]], anamwalira pa 5 June 2025 ku [[Pretoria]], [[South Africa]], ali ndi zaka 68, pamene anali kulandira chithandizo cha [[Cardiac operation|cardiac complications]] yokhudzana ndi matenda omwe sananene. Boma la Zambia lalengeza kuti [[tsiku la kulira kwa dziko lonse]] lalengezedwa ndi boma la Zambia<ref>{{Cite web |date=2025-06-08 |title=Zambia : Zambia Yalengeza Masiku Asanu Ndi Awiri Olira Padziko Lonse kwa Malemu Purezidenti wakale Edgar Lungu |url=https://www.lusakatimes.com/2025/06/08/zambia-declares-seven-days-of-national-mourning-for-late-former-president-edgar-lungu/ |access-date=2025-06-16 |language=en-GB}}</ref> patatha masiku asanu ndi limodzi kubweretsa chiwerengero cha masiku asanu ndi chimodzi maliro.<ref name=":0">{{Tchulani web |work=The Zambian Observer |date=2025-06-15 |title=Nthawi yamaliro yadziko yaonjezedwa kwa masiku asanu ndi anayi |url=https://zambianobserver.com/national-mourning-period-has-been-extended-for-60-day-5-day-60-day-7-access-7- |language=en-US}}</ref> [[Mozambique]] adalengezanso masiku atatu akulira.<ref>{{Cite web |last=Caetano |first=José |date=2025-06-11 |title=Governo decreta três dias de Luto Nacional pela morte de Edgar Lungu |url=https://mznews.co.mz/en/governo-decreta-tres-dias-de-luto-nacional-pela-morte-de-edgar-lungu/ |access-date=2025-06-16 |website=MZNews |language=en-US}}</ref> Pambuyo pa Patriotic family Patsogolo]] ponena za ndondomeko za boma, mgwilizano unafikiridwa, ndi Purezidenti [[Hakainde Hichilema]] wotsogolera. Thupi la Lungu likuyenera kubwezeredwa ku Lusaka pa 18 June 2025, ndipo maliro a boma adzachitika pa 22 June ndi kuikidwa mmanda pa 23 June 2025 ku [[Embassy Park Presidential Burial Site|Embassy Park]], malo ovomerezeka a pulezidenti wa Zambia. Lungu: Banja la pulezidenti wakale wa Zambia lathetsa mkangano wamaliro ndi boma honors]] natengedwa kupita kunyumba kwake kukagona m'boma. Kuyambira pa 19 mpaka 21 June, izikhala ku Mulungushi International Conference Center ku Lusaka kuti nzika zipereke ulemu wawo.<ref>{{Cte web |date=2025-06-15|title=Zambia : Mtendere Ulipo: Mkangano Wathetsa Mkangano wa Boma ndi Banja Kulemekeza Purezidenti Lungu. |url=https://www.lusakatimes.com/2025/06/15/peace-prevails-state-and-family-resolve-dispute-to-honour-president-lungu/ |access-date=2025-06-16 |language=en-GB}}</ref> The Lungu-date kulemekeza zofuna za pulezidenti wakale. Akuluakulu aboma adapempha mgwirizano ndikuthokoza anthu chifukwa cha kudekha kwawo panthawiyi.<ref>{{Cite web |title=Potsiriza, Zambia Yafika Pamgwirizano wa Maliro ndi Edgar Lungu Family |url=https://www.xtrafrica.com/news/finally,-zambia-aches-funeral-agreement-lungu-family |access-date=2025-06-16 |website=Xtrafrica |language=en}}</ref> Pakati pa kusemphana maganizo kwanthawi yayitali pakati pa banja la a Lungu ndi boma la Zambia pa nkhani ya malamulo a boma ndi ndondomeko yoika maliro, kutsutsana kwakanthawi kochepa. Mapulani anapangidwa kuti abwezeretse mtembo wake ku Lusaka pa 18 June, ndi maliro a boma pa 22 June ndi kuikidwa mmanda pa 23 June 2025 ku Embassy Park. <ref>{{Cite web |date=2025-06-16 |title=Edgar Lungu: Zambian ex-president's family settle funeral row with government |url=https://www.bbc.com/news/articles/c1kvkwdp1xzo |access-date=2025-06-16 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref> Pa 18 June, banjali lidayimitsa mwadzidzidzi chigamulo chomwe chidakonzekera kubweza, kutsutsa boma la <ref>{{Cite web |title=LUNGU FAMILY BLOCKS BODY’S RETURN, POINTS TO BREACH IN FUNERAL AGREEMENT – The Agency Media |url=https://theagencymedia.co.zm/lungu-family-blocks-bodys-return-points-to-breach-in-funeral-agreement/ |access-date=2025-06-19 |language=en-US}}</ref> Mkati mwa chipwirikiticho, Purezidenti Hakainde Hichilema adathetsa mwalamulo nthawi yamaliro yapadziko lonse pa 19 June 2025, ponena kuti dzikolo silingakhale pachisoni chosatha. Iye adatsimikiza kuti Lungu adayenera kuyikidwa m'manda ku Zambia ndi ulemu wonse, ndipo adawonjezera kuti: "Zitseko zathu, monga Boma, zikhale zotseguka kuti tigwirizanenso, momwe tingathere." <ref>{{Cite web |date=2025-06-19 |title=President Hichilema Ends National Mourning for Late President Edgar Lungu |url=https://www.lusakatimes.com/2025/06/19/president-hichilema-ends-national-mourning-for-late-president-edgar-lungu/ |access-date=2025-06-19}}</ref>
==Zolemba==
[[Category:Edgar Lungu]]
71fupvq3a8q5zck8tbkx2xcd836yvid
59761
59760
2025-06-20T06:50:23Z
Icem4k
5186
59761
wikitext
text/x-wiki
Edgar Chagwa Lungu, wachisanu ndi chimodzi [[pulezidenti wa Zambia]], anamwalira pa 5 June 2025 ku [[Pretoria]], [[South Africa]], ali ndi zaka 68, pamene anali kulandira chithandizo cha [[Cardiac operation|cardiac complications]] yokhudzana ndi matenda omwe sananene. Boma la Zambia lalengeza kuti [[tsiku la kulira kwa dziko lonse]] lalengezedwa ndi boma la Zambia<ref>{{Cite web |date=2025-06-08 |title=Zambia : Zambia Yalengeza Masiku Asanu Ndi Awiri Olira Padziko Lonse kwa Malemu Purezidenti wakale Edgar Lungu |url=https://www.lusakatimes.com/2025/06/08/zambia-declares-seven-days-of-national-mourning-for-late-former-president-edgar-lungu/ |access-date=2025-06-16 |language=en-GB}}</ref> patatha masiku asanu ndi limodzi kubweretsa chiwerengero cha masiku asanu ndi chimodzi maliro.<ref name=":0">{{Tchulani web |work=The Zambian Observer |date=2025-06-15 |title=Nthawi yamaliro yadziko yaonjezedwa kwa masiku asanu ndi anayi |url=https://zambianobserver.com/national-mourning-period-has-been-extended-for-60-day-5-day-60-day-7-access-7- |language=en-US}}</ref> [[Mozambique]] adalengezanso masiku atatu akulira.<ref>{{Cite web |last=Caetano |first=José |date=2025-06-11 |title=Governo decreta três dias de Luto Nacional pela morte de Edgar Lungu |url=https://mznews.co.mz/en/governo-decreta-tres-dias-de-luto-nacional-pela-morte-de-edgar-lungu/ |access-date=2025-06-16 |website=MZNews |language=en-US}}</ref> Pambuyo pa Patriotic family Patsogolo ponena za ndondomeko za boma, mgwilizano unafikiridwa, ndi Purezidenti [[Hakainde Hichilema]] wotsogolera. Thupi la Lungu likuyenera kubwezeredwa ku Lusaka pa 18 June 2025, ndipo maliro a boma adzachitika pa 22 June ndi kuikidwa mmanda pa 23 June 2025 ku [[Embassy Park Presidential Burial Site|Embassy Park]], malo ovomerezeka a pulezidenti wa Zambia. Lungu: Banja la pulezidenti wakale wa Zambia lathetsa mkangano wamaliro ndi boma honors natengedwa kupita kunyumba kwake kukagona m'boma. Kuyambira pa 19 mpaka 21 June, izikhala ku Mulungushi International Conference Center ku Lusaka kuti nzika zipereke ulemu wawo.<ref>{{Cte web |date=2025-06-15|title=Zambia : Mtendere Ulipo: Mkangano Wathetsa Mkangano wa Boma ndi Banja Kulemekeza Purezidenti Lungu. |url=https://www.lusakatimes.com/2025/06/15/peace-prevails-state-and-family-resolve-dispute-to-honour-president-lungu/ |access-date=2025-06-16 |language=en-GB}}</ref> The Lungu-date kulemekeza zofuna za pulezidenti wakale. Akuluakulu aboma adapempha mgwirizano ndikuthokoza anthu chifukwa cha kudekha kwawo panthawiyi.<ref>{{Cite web |title=Potsiriza, Zambia Yafika Pamgwirizano wa Maliro ndi Edgar Lungu Family |url=https://www.xtrafrica.com/news/finally,-zambia-aches-funeral-agreement-lungu-family |access-date=2025-06-16 |website=Xtrafrica |language=en}}</ref> Pakati pa kusemphana maganizo kwanthawi yayitali pakati pa banja la a Lungu ndi boma la Zambia pa nkhani ya malamulo a boma ndi ndondomeko yoika maliro, kutsutsana kwakanthawi kochepa. Mapulani anapangidwa kuti abwezeretse mtembo wake ku Lusaka pa 18 June, ndi maliro a boma pa 22 June ndi kuikidwa mmanda pa 23 June 2025 ku Embassy Park. <ref>{{Cite web |date=2025-06-16 |title=Edgar Lungu: Zambian ex-president's family settle funeral row with government |url=https://www.bbc.com/news/articles/c1kvkwdp1xzo |access-date=2025-06-16 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref> Pa 18 June, banjali lidayimitsa mwadzidzidzi chigamulo chomwe chidakonzekera kubweza, kutsutsa boma la <ref>{{Cite web |title=LUNGU FAMILY BLOCKS BODY’S RETURN, POINTS TO BREACH IN FUNERAL AGREEMENT – The Agency Media |url=https://theagencymedia.co.zm/lungu-family-blocks-bodys-return-points-to-breach-in-funeral-agreement/ |access-date=2025-06-19 |language=en-US}}</ref> Mkati mwa chipwirikiticho, Purezidenti Hakainde Hichilema adathetsa mwalamulo nthawi yamaliro yapadziko lonse pa 19 June 2025, ponena kuti dzikolo silingakhale pachisoni chosatha. Iye adatsimikiza kuti Lungu adayenera kuyikidwa m'manda ku Zambia ndi ulemu wonse, ndipo adawonjezera kuti: "Zitseko zathu, monga Boma, zikhale zotseguka kuti tigwirizanenso, momwe tingathere." <ref>{{Cite web |date=2025-06-19 |title=President Hichilema Ends National Mourning for Late President Edgar Lungu |url=https://www.lusakatimes.com/2025/06/19/president-hichilema-ends-national-mourning-for-late-president-edgar-lungu/ |access-date=2025-06-19}}</ref>
==Zolemba==
[[Category:Edgar Lungu]]
rrkac200k9izjqr3sq7eo88nuqccsz5