ଉଇକିପିଡ଼ିଆ orwiki https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%AA%E0%AD%8D%E0%AC%B0%E0%AC%A7%E0%AC%BE%E0%AC%A8_%E0%AC%AA%E0%AD%83%E0%AC%B7%E0%AD%8D%E0%AC%A0%E0%AC%BE MediaWiki 1.45.0-wmf.4 first-letter ମାଧ୍ୟମ ବିଶେଷ ଆଲୋଚନା ବ୍ୟବହାରକାରୀ ବ୍ୟବହାରକାରୀଙ୍କ ଆଲୋଚନା ଉଇକିପିଡ଼ିଆ ଉଇକିପିଡ଼ିଆ ଆଲୋଚନା ଫାଇଲ ଫାଇଲ ଆଲୋଚନା ମିଡ଼ିଆଉଇକି ମିଡ଼ିଆଉଇକି ଆଲୋଚନା ଛାଞ୍ଚ ଛାଞ୍ଚ ଆଲୋଚନା ସହଯୋଗ ସହଯୋଗ ଆଲୋଚନା ଶ୍ରେଣୀ ଶ୍ରେଣୀ ଆଲୋଚନା ପୋର୍ଟାଲ ପୋର୍ଟାଲ ଆଲୋଚନା TimedText TimedText talk ମଡ୍ୟୁଲ ମଡ୍ୟୁଲ ଆଲୋଚନା Event Event talk ବିଷୟ 0 6795 569840 568702 2025-06-12T20:04:15Z InternetArchiveBot 28148 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 569840 wikitext text/x-wiki {{ଛୋଟ|Manoj Das}} {{Infobox person/Wikidata | qid=Q3635724 | name=ମନୋଜ ଦାସ | fetchwikidata=ALL }} '''ମନୋଜ ଦାସ''' ( ୨୭ ଫେବୃଆରୀ ୧୯୩୪ - ୨୭ ଅପ୍ରେଲ ୨୦୨୧) [[ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା|ଓଡ଼ିଆ]] ଓ [[ଇଂରାଜୀ ଭାଷା]]ର ଜଣେ ଗାଳ୍ପିକ ଓ ଔପନ୍ୟାସିକ ଥିଲେ । ସେ ଶିଶୁ ସାହିତ୍ୟ, ଭ୍ରମଣ କାହାଣୀ, କବିତା, ପ୍ରବନ୍ଧ ଆଦି ସାହିତ୍ୟ ମଧ୍ୟ ରଚନା କରିଥିଲେ । ସେ [[ଭାରତ ସରକାର]]ଙ୍କଠାରୁ ସେ ୨୦୦୧ ମସିହାରେ [[ପଦ୍ମଶ୍ରୀ]] ଓ ୨୦୨୦ ମସିହାରେ [[ପଦ୍ମଭୂଷଣ|ପଦ୍ମ ଭୂଷଣ]] ପାଇବା ସହ ପାଞ୍ଚଟି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ଡକ୍ଟରେଟ୍ ଉପାଧି, [[ସରସ୍ୱତୀ ସମ୍ମାନ]], [[ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ]]ରୁ [[ଅତିବଡ଼ୀ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ସମ୍ମାନ]] ଏବଂ [[କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ଫେଲୋସିପ|ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ଫେଲୋସିପ]] ପାଇଥିଲେ ।<ref name=":0">{{Cite web |url=https://odishatv.in/odisha/padma-awards-2020-litterateur-manoj-das-from-odisha-conferred-padma-bhusan-430685 |title=ଆର୍କାଇଭ୍ କପି | |access-date=2020-01-26 |archive-date=2020-01-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200126123126/https://odishatv.in/odisha/padma-awards-2020-litterateur-manoj-das-from-odisha-conferred-padma-bhusan-430685 |url-status=dead }}</ref> ସେ [[ଟାଇମସ ଅଫ ଇଣ୍ଡିଆ]], [[ହିନ୍ଦୁସ୍ଥାନ ଟାଇମସ]], [[ଦି ହିନ୍ଦୁ]], [[ଷ୍ଟେଟ୍ସମ୍ୟାନ]] ଆଦି ଅନେକ ଦୈନିକ ଖବରକାଗଜରେ ଲେଖାମାନ ଲେଖିଥିଲେ ।<ref>{{cite web |url= https://www.batoi.com/360/odisha/infopedia/odia-personalities/manoj-das/ |title=Manoj Das |work=batoi.com |year=2012 |quote=He wrote columns in India’s national dailies like The Times of India, The Hindustan Times, The Hindu and The Statesman. |accessdate=17 July 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.orissabarta.com/index.php?option=com_content&view=article&id=6863:manoj-das-is-born-for-litreature&catid=41:articles&Itemid=27|title=Manoj Das is born for literature|first=Gargee|last=Mohapatra|work=orissabarta.com|year=2010|accessdate=17 July 2012|archive-date=24 May 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130524225909/http://www.orissabarta.com/index.php?option=com_content&view=article&id=6863:manoj-das-is-born-for-litreature&catid=41:articles&Itemid=27|url-status=dead}}</ref> ==ଜୀବନୀ== ମନୋଜ ଦାସ [[ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲା]]ର ଶଙ୍ଖାରି ଗ୍ରାମରେ ୧୯୩୪ ମସିହା ଫେବୃଆରୀ ୨୭ ତାରିଖଦିନ ଏକ ସଂଭ୍ରାନ୍ତ ପରିବାରରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ପରିବାରରେ ପ୍ରଥମ ଦୁଇ ସନ୍ତାନ ପୁଅ, ତାପର ଦୁଇ ସନ୍ତାନ ଝିଅ ସେ ପଞ୍ଚମ ତଥା କନିଷ୍ଠ ସନ୍ତାନ । ମାତା କାଦମ୍ବିନୀ ଦେବୀଙ୍କ ପ୍ରଭାବରେ ବାଲ୍ୟକାଳରୁ ସେ [[ରାମାୟଣ]] ଓ [[ମହାଭାରତ]]ର କାହାଣୀ ପଢ଼ିଥିଲେ । ପରେ ସେ ଏହି ଦୁଇ ଗ୍ରନ୍ଥକୁ "ଅଲୌକିକ ଶକ୍ତିର ଉତ୍ସ" ଭାବେ ଅଭିହିତ କରିଛନ୍ତି । ସେ [[ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲା ସ୍କୁଲ]]ରୁ ସ୍କୁଲ ଶିକ୍ଷାଲାଭ କରିଥିଲେ । ସେତେବେଳେ ବଡ଼ଭାଇ [[ମନ୍ମଥ ନାଥ ଦାସ]] [[ଫକୀର ମୋହନ ସ୍ୱୟଂଶାସିତ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ|ଫକୀର ମୋହନ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର]] ଇତିହାସ ଅଧ୍ୟାପକ ଥିଲେ । ସେମାନେ [[ଫକୀର ମୋହନ ସେନାପତି]]ଙ୍କ ବାସଗୃହରେ [[ବାଲେଶ୍ୱର]]ରେ ରହୁଥିଲେ । ବାଲେଶ୍ୱରରେ ପଢ଼ା ସମୟରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଗଳ୍ପ ସଂକଳନ ''ସମୁଦ୍ରର କ୍ଷୁଧା'' ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା । ସେହି ସମୟରେ ସେ ''ଦିଗନ୍ତ'' ପତ୍ରିକାର ସମ୍ପାଦନା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ପରେ ସେ ବାମପନ୍ଥୀ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଦେଇଥିଲେ । ୧୯୫୨ ମସିହାରେ ଫକୀର ମୋହନ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପ୍ରଥମ ବର୍ଷର ଛାତ୍ର ସମୟରେ ସେ ଛାତ୍ର ୟୁନିୟନର ସଭାପତି ଏବଂ ରାଜ୍ୟ ଛାତ୍ର ଫେଡେରେସନର ଉପସଭାପତି ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ । ୧୯୫୫ ମସିହାରେ ପୁରୀର [[ସାମନ୍ତ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ସ୍ୱୟଂଶାସିତ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ|ସାମନ୍ତ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରୁ]] ସ୍ନାତକ ଡିଗ୍ରୀ ହାସଲ କରି କଟକର [[ମଧୁସୂଦନ ଆଇନ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ|ମଧୁସୂଦନ ଆଇନ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ]] ଆଇନ ଅଧ୍ୟୟନ କଲେ । ସେତେବେଳକୁ ''ଜୀବନର ସ୍ୱାଦ'' ଗଳ୍ପ ସଂକଳନ ସହିତ ବିଭିନ୍ନ ଇଂରାଜୀ ପତ୍ରିକାରେ ତାଙ୍କ ଲେଖା ପ୍ରକାଶିତ ହେଉଥାଏ । ୧୯୫୬ ମସିହାରେ [[ଉତ୍କଳ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ]] ଆଇନ କଲେଜର ଛାତ୍ର ସଂଘର ସଭପତି ରୂପେ [[ଇଣ୍ଡୋନେସିଆ|ଇଣ୍ଡୋନେସିଆରେ]] ଆୟୋଜିତ ଛାତ୍ରସମ୍ମିଳନୀରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ | [[ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ]]ରୁ ଇଂରାଜୀ ସ୍ନାତକୋତ୍ତର ଅଧ୍ୟୟନ ପରେ ୧୯୫୯ ମସିହାରେ [[ଖ୍ରୀଷ୍ଟ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ]]ରେ ଅଧ୍ୟାପନା କଲେ । ସେହି ବର୍ଷ ''ଦିଗନ୍ତ''ର ପୁନଃପ୍ରକାଶ ହେଲା ଏବଂ ସେ [[କୁଜଙ୍ଗ]] ରାଜଜେମା ପ୍ରତିଜ୍ଞା ଦେବୀଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ । ୧୯୬୧ ମସିହାରେ ତାଙ୍କ ରଚିତ ''ଆରଣ୍ୟକ'' ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା । ୧୯୬୩ ମସିହାରେ ସେ [[ପଣ୍ଡିଚେରୀ]] ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଇଂରାଜୀ ସାହିତ୍ୟର ଅଧ୍ୟାପକ ଏବଂ ପ୍ରତିଜ୍ଞା ଦେବୀ ମନସ୍ତତ୍ତ୍ୱ ବିଭାଗରେ ଅଧ୍ୟାପିକା ଭାବେ ଯୋଗଦେଇଥିଲେ । ୧୯୬୫-୬୬ ମସିହାରେ ତାଙ୍କର ''[[ଶେଷ ବସନ୍ତର ଚିଠି]]'' ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା । ୧୯୬୩ ମସିହାଠାରୁ ସେ [[ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ ଆଶ୍ରମ]]ଠାରେ ଅବସ୍ଥାନ କରିଆସୁଥିଲେ ।<ref>{{cite web |url= http://www.loc.gov/acq/ovop/delhi/salrp/manojdas.html |title=Manoj Das - Oriya Writer: The South Asian Literary Recordings Project (Library of Congress New Delhi Office) |work=loc.gov |year=2012 |quote=He is settled as an ashramite of Sri Aurobindo Ashram, Pondicherry since 1963 |accessdate=17 July 2012}}</ref> ସେ ସେଠାକାର ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଶିକ୍ଷା କେନ୍ଦ୍ରରେ [[ଇଂରାଜୀ ଭାଷା]] ପ୍ରାଧ୍ୟାପକ ଭାବେ ଶିକ୍ଷାଦାନ କରୁଥିଲେ ।<ref>{{cite web |url=http://www.insideorissa.co.in/eminent_persons.php |title=Famous eminent persons poets freedom fighters of Orissa. |work=insideorissa.co.in |year=2012 |quote=he has been teaching English at the Sri Aurovindo International University there ever since |accessdate=17 July 2012 |archive-date=29 June 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090629112916/http://www.insideorissa.co.in/eminent_persons.php |url-status=dead }}</ref> ମନୋଜ ଦାସଙ୍କୁ ତାଙ୍କର ନିଆରା ଲେଖା ଶୈଳୀ ପାଇଁ [[ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ]]ର [[ବିଷ୍ଣୁ ଶର୍ମା]] ବୋଲି କୁହାଯାଏ<ref>''ଯେଉଁଥିରେ ସେ ଓଡ଼ିଆ ଓ ଭାରତୀୟ ଚେତନା ଓ ଚଳଣିକୁ ନ ହରାଇ ବି ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ କାହାଣୀ ବଖାଣିଥାନ୍ତି'' । [http://auroramirabilis.blogspot.com/2007/01/manoj-das-chasing-rainbow.html Mohapatra, Tusar N. (26 January 2007) "Manoj Das Chasing the Rainbow" ''Aurora Mirabilis'' ]</ref><ref>''ବାସ୍ତବତା ଓ ଫାଣ୍ଟାସିକୁ କଳାତ୍ମକ ଭାବରେ ସେ ଗଢ଼ି ତୋଳିଥାନ୍ତି ନିଜ ଲେଖାରେ'' [http://orissagov.nic.in/literature/stories.htm Mishra, Ganeswar "The Short Story" Government of Orissa website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070309130116/http://orissagov.nic.in/literature/stories.htm |date=2007-03-09 }}</ref> ଆଉ ସେଥି ନିମନ୍ତେ ସେ ଭାରତର ଜଣେ ସୁଗାଳ୍ପିକ ଭାବରେ ପରିଚିତ ।<ref>''He could be the best storyteller after R. K Narayan,' Narang said.'' [http://auroramirabilis.blogspot.com/2007/01/manoj-das-chasing-rainbow.html Mohapatra, Tusar N. (26 January 2007) "Manoj Das Chasing the Rainbow" ''Aurora Mirabilis'' ]</ref><ref>''a group of powerful storywriters has emerged ... This group includes ... Manoj Das'' [http://orissagov.nic.in/literature/stories.htm Mishra, Ganeswar "The Short Story" Government of Orissa website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070309130116/http://orissagov.nic.in/literature/stories.htm |date=2007-03-09 }}</ref> ୨୦୨୧ ମସିହା ଅପ୍ରେଲ ୨୭ ତାରିଖରେ ପଣ୍ଡିଚେରୀଠାରେ ତାଙ୍କର ଦେହାନ୍ତ ହୋଇଥିଲା ।<ref>{{cite web |title=Padma Shri Manoj Das, An Iconic Writer Of Modern Odisha, Passes Away |url=https://odishatv.in/odisha-news/padma-shri-manoj-das-an-iconic-writer-of-modern-odisha-passes-away-538248 |website=www.odishatv.in |publisher=ଓଡ଼ିଶା ଟେଲିଭିଜନ |accessdate=27 April 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210427153747/https://odishatv.in/odisha-news/padma-shri-manoj-das-an-iconic-writer-of-modern-odisha-passes-away-538248 |archivedate=27 April 2021}}</ref> == ରଚନାବଳୀ == {{Col-begin}} {{Col-3}} === ଗଳ୍ପ ସଙ୍କଳନ === :* ସମୁଦ୍ରର କ୍ଷୁଧା (୧୯୫୨) :* ଜୀବନର ସ୍ବାଦ (୧୯୫୩) :* ବିଷକନ୍ୟାର କାହାଣୀ (୧୯୫୪) :* [[ଆରଣ୍ୟକ]] (୧୯୬୧) :* [[ଶେଷ ବସନ୍ତର ଚିଠି]] (୧୯୬୫) :* [[ମନୋଜ ଦାସଙ୍କ କଥା ଓ କାହାଣୀ]], (୧୯୭୧) :* ଲକ୍ଷ୍ମୀର ଅଭିସାର (୧୯୭୪) :* ଆବୁପୁରୁଷ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କାହାଣୀ (୧୯୭୫) :* ଧୂମ୍ରାଭ ଦିଗନ୍ତ ଓ ଅନ୍ୟ କାହାଣୀ (୧୯୭୭) :* ମନୋଜ ଦାସଙ୍କ ଗଳ୍ପ :* [[ଭିନ୍ନ ମଣିଷ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କାହାଣୀ]] (୧୯୮୭) :* ଚତୁର୍ଥ ବନ୍ଧୁ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କାହାଣୀ (୧୯୯୦) :* ଅବୋଲକରା କାହାଣୀ (୧୯୯୧) :* ମନୋଜ ପଞ୍ଚବିଂଶତି (୧୯୮୩) === କବିତା ସଙ୍କଳନ === :* କବିତା ଉତ୍କଳ (୨୦୦୩) :* [[ତୁମଗାଁ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କବିତା]] (୧୯୯୨) :* ଉପନିବେଶ (୧୯୬୬) :* ନନ୍ଦାବତୀର ମାଝି (୧୯୫୭) :* ପଦଧ୍ୱନୀ (୧୯୫୦) :* ବିପ୍ଳବୀ ଫକୀରମୋହନ (୧୯୫୦) :* ଶତାବ୍ଦୀର ଆର୍ତ୍ତନାଦ (୧୯୪୯) {{Col-3}} === ଉପନ୍ୟାସ === :* ଶେଷ ତାନ୍ତ୍ରିକର ସନ୍ଧାନରେ - ୨୦୧୮ :* [[ତନ୍ଦ୍ରାଲୋକର ପ୍ରହରୀ]] - ୨୦୦୦ :* [[ଆକାଶର ଇସାରା]] - ୧୯୯୭ :* [[ଅମୃତ ଫଳ]] - ୧୯୯୬ (ସରସ୍ୱତୀ ସମ୍ମାନ) :* ଗୋଧୁଳିର ବାଘ -୧୯୯୫ :* [[ପ୍ରଭଞ୍ଜନ]] -୧୯୯୨ :* [[ବୁଲଡୋଜର୍ସ]] -୧୯୮୯ === ପ୍ରବନ୍ଧ, ରମ୍ୟରଚନା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ === :* ପ୍ରଜ୍ଞା - ପ୍ରଦୀପିକା (୨୦୧୨)<!--ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ଭାବନା କାରିକା: ଏକ ଦୃଷ୍ଟିପାତ--> :* ଉପକଥା ଶତକ (୨୦୦୨) :* ସତ୍ୟ-ଅସତ୍ୟ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପ୍ରସଙ୍ଗ (୨୦୦୨) :* ସ୍ମୃତି ଓ ବିସ୍ମୃତିର ସାରନାଥ :* ଅରଣ୍ୟ ଉଲ୍ଲାସ (୧୯୯୯) :* ଭାରତର ଐତିହ୍ୟ: ଶତେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର (୧୯୯୮) :* ମହାଯୋଗୀ ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ (୧୯୯୭) :* ସମୁଦ୍ର କୂଳର ଏକ ଗ୍ରାମ (୧୯୯୬) :* ସନ୍ଧାନ ଓ ସଙ୍କେତ (୧୯୯୯) :* ବିପୁଳାଚ ପୃଥ୍ୱୀ (୧୯୯୪) :* କେତେ ଦିଗନ୍ତ (୧୯୮୬) {{Col-3}} === ଶିଶୁ ସାହିତ୍ୟ === :* ରାକ୍ଷସର ସନ୍ଧାନରେ (୨୦୧୦) :* କନକ ଉପତ୍ୟକାର କାହାଣୀ (୧୯୯୪) :* ଅମର ସାହିତ୍ୟ (୧୯୭୩) :* ଆଲୋକ ଓ ଆନନ୍ଦର କାହାଣୀ (୧୯୭୦) === ଇଂରାଜୀ ରଚନାବଳୀ === :* ଚେଜିଙ୍ଗ ଦି ରେନବୋ: ଗ୍ରୋଇଙ୍ଗ ଅପ ଇନ ଆନ ଇଣ୍ଡିଆନ ଭିଲେଜ, ୨୦୦୪ :* ଲେଜେଣ୍ଡ ଅଫ ଦି ଗୋଲ୍ଡେନ ଭ୍ୟାଲି, ୧୯୯୬ :* ଦି ସବମର୍ଜଡ ଭ୍ୟାଲି ଆଣ୍ଡ ଅଦର ଷ୍ଟୋରିଜ, ୧୯୮୬ :* ଫେଆରବେଲ ଟୁ ଅ ଘୋଷ୍ଟ: ସର୍ଟ ଷ୍ଟୋରିଜ ଆଣ୍ଡ ଅ ନଭେଲେଟେ, ୧୯୯୪ :* ଦି କ୍ରୋକୋଡାଇଲ ଲେଡି: ଏ କଲେକସନ ଅଫ ଷ୍ଟୋରିଜ, ୧୯୭୫ :* ଏ ଟାଇଗର ଆଟ ଟୁଇଲାଇଟ {{Col-end}} == ସମ୍ମାନ ଓ ପୁରସ୍କାର == *[[ପଦ୍ମ ଭୂଷଣ]], ୨୦୨୦ <ref name=":0" /> *[[ପଦ୍ମଶ୍ରୀ]], ୨୦୦୧<ref name="&quot;Gaodisha&quot;">{{cite web|title=Padma Awards|url=http://www.gaodisha.gov.in/node/761|publisher=General Administration,Govt. of Odisha|accessdate=4 March 2017}}</ref> * [[ସରସ୍ୱତୀ ସମ୍ମାନ]] - ''([[ଅମୃତ ଫଳ]], ୨୦୦୦)'' * [[କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରାପ୍ତ ଓଡ଼ିଆ ଲେଖକମାନଙ୍କ ତାଲିକା|କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର]] <ref>[http://orissa.gov.in/e-magazine/orissaannualreference/ORA-2005/pdf/recipients_of_kendra_sahitya.pdf କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରାପ୍ତ ଓଡ଼ିଆ ଲେଖକ]</ref> - (''[[ମନୋଜ ଦାସଙ୍କ କଥା ଓ କାହାଣୀ]], ୧୯୭୨'') * ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର (ଦୁଇ ଥର), ** ୧୯୬୨ ('ଆରଣ୍ୟକ' ଗଳ୍ପ ସଙ୍କଳନ ନିମନ୍ତେ) ** ୧୯୮୭ ('କେତେ ଦିଗନ୍ତ' ପ୍ରବନ୍ଧ ଓ ସମାଲୋଚନା ନିମନ୍ତେ) <ref>{{cite web|title=ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କୃତ ପୁସ୍ତକ ଓ ଲେଖକ|url=http://odishasahityaakademi.org/sahitya-award4.php|publisher=ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ|accessdate=2 March 2017}}</ref> * [[ଅତିବଡ଼ୀ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ସମ୍ମାନ]], ୨୦୦୭<ref>http://orissa.gov.in/e-magazine/orissaannualreference/ORA-2011/pdf/100.pdf</ref><ref>{{cite web |url=http://ibnlive.in.com/news/atibadi-jagannath-das-award-for-4/180205-60-117.html |title=Atibadi Jagannath Das Award for 4- Orissa- IBNLive |first= |last= |work=ibnlive.in.com |year=2011 |quote=The luminaries are Manoj Das |accessdate=26 January 2013 |archive-date=4 May 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140504224210/http://ibnlive.in.com/news/atibadi-jagannath-das-award-for-4/180205-60-117.html |url-status=dead }}</ref> * [[କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ଫେଲୋସିପ]], ୨୦୦୬ * ଝଙ୍କାର ପୁରସ୍କାର (କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପ), ୧୯୭୧ (ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଚାର ସମିତି ପ୍ରଦତ୍ତ)<ref>{{cite web |title=ଝଙ୍କାର ପୁରସ୍କାର ବିଜେତା |url=http://theprajatantra.org/Award%20Winner.pdf |publisher=ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଚାର ସମିତି |accessdate=୧ ଜୁନ ୨୦୨୧ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20201008054001/http://theprajatantra.org/Award%20Winner.pdf|archivedate=8 October 2020 |url-status=live}}</ref> * [[ଶାରଳା ପୁରସ୍କାର]], ୧୯୮୧<ref>{{cite web|title=Sarala Award Recipients|url=http://www.imfa.in/social-responsibility/saralaaward.htm|publisher=IMFA|accessdate=4 March 2017}}</ref> * ସାରଳା ସମ୍ମାନ, ୨୦୦୬<ref>{{cite web|title=About Us|url=http://saralasahityasansad.org/web/AboutUs.aspx|website=Sarala Sahitya Sansad|publisher=Sarala Sahitya Sansad|accessdate=1 March 2017|archive-date=17 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160617204314/http://saralasahityasansad.org/web/AboutUs.aspx|url-status=dead}}</ref> (ସାରଳା ସାହିତ୍ୟ ସଂସଦ, କଟକ) * [[ଉତ୍କଳ ରତ୍ନ ସମ୍ମାନ]], ୨୦୦୧ * ବିଷୁବ ପୁରସ୍କାର - ୧୯୮୭<ref>{{cite web |title=ବିଷୁବ ପୁରସ୍କାର ବିଜେତା |url=http://theprajatantra.org/Award%20Winner.pdf |publisher=ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଚାର ସମିତି |accessdate=9 October 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20201008054001/http://theprajatantra.org/Award%20Winner.pdf|archivedate=8 October 2020 |url-status=live}}</ref> * [[ସାହିତ୍ୟ ଭାରତୀ ସମ୍ମାନ]], ୧୯୯୫ == ମନୋଜ ଦାସଙ୍କ ନାମରେ ପୁରସ୍କାର == ମନୋଜ ଦାସଙ୍କ ପରଲୋକ ପରେ, [[ଓଡ଼ିଶା ସରକାର]] ଏକ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସାହିତ୍ୟ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରିବା ପାଇଁ ନିଷ୍ପତି ନେଇଥିଲେ । ''ମନୋଜ ଦାସ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସାହିତ୍ୟ ପୁରସ୍କାର'' ନାମରେ ନାମିତ ଏହି ପୁରସ୍କାର ପ୍ରତିବର୍ଷ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ଲେଖୁଥିବା ଓଡ଼ିଶାର ଜଣେ ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯିବ । ପୁରସ୍କାର ରାଶି ସ୍ୱରୂପ ୧୦ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ପ୍ରଦାନ କରାଯିବ । ହାଇସ୍କୁଲ ସ୍ତରରେ ପିଲାଙ୍କୁ ମୌଳିକ ସାହିତ୍ୟ ରଚନା ପାଇଁ ''ମନୋଜ-କିଶୋର ସାହିତ୍ୟ ପ୍ରତିଭା ସମ୍ମାନ'' ପ୍ରଦାନ କରାଯିବ । ଉଭୟ ଇଂରାଜୀ ଓ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ପୃଥକ ଭାବେ ୧ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ପୁରସ୍କାରର ରାଶି ସ୍ୱରୂପ ୨ଟି ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଯିବ । ଶଂଖାରୀ ଗ୍ରାମରେ ତାଙ୍କର ପୈତୃକ ବାସ ଭବନକୁ ଦୁଇ ଭାଇ ମନ୍ମଥ ଓ ମନୋଜଙ୍କ ସ୍ମୃତିରେ [[ମନ୍ମଥ-ମନୋଜ ସ୍ମାରକୀ]] ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଛି ।<ref name="p629">{{cite web | last=Bureau | first=OB | title=CM Naveen Patnaik Inaugurates Manmath-Manoj Memorial & Projects Worth Rs 2200 Cr In Odisha’s Balasore | website=odishabytes | date=28 February 2024 | url=https://odishabytes.com/cm-naveen-patnaik-inaugurates-manmath-manoj-memorial-projects-worth-rs-2200-cr-in-odishas-balasore/ | access-date=22 November 2024}}</ref> ସେଠାରେ ଦୁଇଭାଇଙ୍କ ରଚିତ ସମସ୍ତ ପୁସ୍ତକ ଓ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ମୃତିଚିହ୍ନ ରଖାଯାଇଛି ।<ref>{{cite news |title=ମନୋଜଙ୍କ ପାଇଁ ହାତ ଖୋଲିଦେଲେ ନବୀନ |url=https://sambadepaper.com/imageview_259185_1193694_4_71_05-05-2021_2_i_1_sf.html |accessdate=5 May 2021 |issue=ସମ୍ବାଦ ୦୫/୦୫/୨୦୨୧ ଭୁବନେଶ୍ୱର ସଂସ୍କରଣ ପୃଷ୍ଠା ୧ |publisher=ଇଷ୍ଟର୍ଣ୍ଣ ମିଡିଆ |date=5 May 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210505083028/https://sambadepaper.com/imageview_259185_1193694_4_71_05-05-2021_2_i_1_sf.html |archivedate=5 May 2021}}</ref> == ଆଧାର == {{Reflist|30em}} == ଅଧିକ ତଥ୍ୟ == {{Commons category|Manoj Das|ମନୋଜ ଦାସ}} * [http://www.worldofmanojdas.in/ Official Website:worldofmanojdas.in] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110926221421/http://www.worldofmanojdas.in/ |date=2011-09-26 }} * {{IMDb name|nm7162274}} {{Navboxes | title = ମନୋଜ ଦାସ ପାଇଥିବା ପୁରସ୍କାର | list = {{ଓଡ଼ିଶାର ପଦ୍ମ ବିଜେତା}} {{ସରସ୍ୱତୀ ସମ୍ମାନ}} {{ଅତିବଡ଼ୀ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ସମ୍ମାନ}} {{ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର (କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପ)}} {{ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର (ପ୍ରବନ୍ଧ ଓ ସମାଲୋଚନା)}} {{ଝଙ୍କାର ପୁରସ୍କାର (କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପ)}} {{ଶାରଳା ପୁରସ୍କାର}} {{ସାରଳା ସମ୍ମାନ}} {{ବିଷୁବ ପୁରସ୍କାର}} {{ଉତ୍କଳ ରତ୍ନ}} {{ସାହିତ୍ୟ ଭାରତୀ ସମ୍ମାନ}} }} {{Authority control}} [[ଶ୍ରେଣୀ:୧୯୩୪ ଜନ୍ମ]] [[ଶ୍ରେଣୀ:୨୦୨୧ ମୃତ୍ୟୁ]] [[ଶ୍ରେଣୀ:ପଦ୍ମ ଭୂଷଣ ସମ୍ମାନିତ]] [[ଶ୍ରେଣୀ:ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ସମ୍ମାନିତ]] [[ଶ୍ରେଣୀ:କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ଫେଲୋସିପ ସମ୍ମାନିତ]] [[ଶ୍ରେଣୀ:କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର ସମ୍ମାନିତ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟିକ]] [[ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର ସମ୍ମାନିତ]] [[ଶ୍ରେଣୀ:ଶାରଳା ପୁରସ୍କାର ବିଜେତା]] [[ଶ୍ରେଣୀ:ବିଷୁବ ପୁରସ୍କାର ସମ୍ମାନିତ]] [[ଶ୍ରେଣୀ:ଝଙ୍କାର ପୁରସ୍କାର ସମ୍ମାନିତ]] [[ଶ୍ରେଣୀ:ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲାର ଲୋକ]] [[ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଆ ଲେଖକ]] [[ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଆ ଔପନ୍ୟାସିକ‎]] [[ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟିକ]] l681190i6c1egcs03822aawz104x95c 0 8023 569846 520638 2025-06-13T08:01:05Z 2409:40E2:D:609F:C1C9:5D08:A7B8:3E47 /* ପାଖ ଗାଆଁ */ 569846 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!-- See Template:Infobox settlement for additional fields and descriptions --> |official_name = ଅସ୍ତରଙ୍ଗ |settlement_type = ଗ୍ରାମ ପଞ୍ଚାୟତ ଓ ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତି | image_skyline = | imagesize = 250px | image_caption = |image_map = |mapsize = 250x200px |map_caption = ଅସ୍ତରଙ୍ଗର [[ଓଡ଼ିଶା|ଓଡ଼ିଶାରେ]] ଅବସ୍ଥାନ |latd = 19 |latm = 58 |lats = 56.58 |latNS = N |longd = 86 |longm = 16 |longs = 2.93 |longEW = E |coordinates_display = yes |coordinates_footnotes = |pushpin_map =Orissa |pushpin_map_caption = [[ଓଡ଼ିଶା|ଓଡ଼ିଶାରେ]] ଅବସ୍ଥାନ | named_for = |subdivision_type = ଦେଶ |subdivision_name = [[ଭାରତ]] |subdivision_type1 = ରାଜ୍ୟ |subdivision_name1 = [[ଓଡ଼ିଶା]] |subdivision_type2 = [[ଓଡ଼ିଶାର ଜିଲ୍ଲା|ଜିଲ୍ଲା]] |subdivision_name2 = [[ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲା|ପୁରୀ]] | subdivision_type3 = ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତି | subdivision_name3 =ଅସ୍ତରଙ୍ଗ | subdivision_type4 = ଗ୍ରାମ ପଞ୍ଚାୟତ | subdivision_name4 =ଅସ୍ତରଙ୍ଗ | subdivision_type5 = ଭାଷା | subdivision_name5 =[[ଓଡ଼ିଆ]], [[ଇଂରାଜୀ]] | area_total_km2 = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_urban = | population_rural = | sex_ratio = | child_sex_ratio = |population_blank1_title = |population_blank1 = | literacy_rate_total = | literacy_male = | literacy_female = | temp = 27 | temp_summer = 43.1 | temp_winter = 10.6 | area_total_km2 = | area_blank1_title = | area_blank1_km2 = |timezone = [[ଭାରତୀୟ ମାନକ ସମୟ|IST]] (+୫.୩୦) |postal_code_type = ଡାକ କୋଡ଼ |postal_code = ୭୫୨୧୦୯<ref>[http://www.onefivenine.com/india/pincode/xxxxx onefivenine.com]</ref><!--xxxxx is the 6 digit pin code--> | area_code_type = | area_code = +୦୬୭୫୮ <!--Area telephone code--> | registration_plate = OD/୧୩ <!--xx is the vehicle code of the district--> }} '''{{PAGENAME}}''' [[ଓଡ଼ିଶା]]ର [[ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲା]]ରେ ଥିବା ଏକ ଗାଆଁ ଓ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ବାଣିଜ୍ୟିକ କେନ୍ଦ୍ର । ଏହା [[ଦେବୀ ନଦୀ]] କୂଳରେ ଅବସ୍ଥିତ । ବଙ୍ଗୋପସାଗର ଓ ଦେବୀ ନଦୀର ମିଳନସ୍ଥଳୀରେ ଥିବା ଏହି ସ୍ଥାନରେ ଏକ ମାଛଧରା ବନ୍ଦର ରହିଛି । == ଭୌଗଳିକ ଅବସ୍ଥାନ == ଏହାର ଅକ୍ଷାଂଶ ୧୯° ୫୮′ ୫୬.୫୮″ ଉତ୍ତର ଓ ଦ୍ରାଘିମା ୮୬° ୧୬′ ୨.୯୩″ ପୂର୍ବ । ଏହା [[ପୁରୀ]]ଠାରୁ ୫୦.୯୫ କି.ମି. ଦୂରରେ ଓ ରାଜଧାନୀ [[ଭୁବନେଶ୍ୱର]]ଠାରୁ ୫୯ କି.ମି. ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ ।<ref>[http://www.onefivenine.com/india/villag/Puri/Astaranga]</ref> ଏହାର ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ସ୍ଥାନ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଶକ୍ତି ପୀଠ କାକଟପୁର ଅଟେ । ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏହି ସ୍ଥାନ ସଡ଼କ ପଥଦ୍ୱାରା ଭୁବନେଶ୍ୱର, କଟକ, ପୁରୀ ଆଦି ସହର ସହ ଯୁକ୍ତ । == ପର୍ଯ୍ୟଟନ == ବଙ୍ଗୋପସାଗର ନିକଟରେ ଥିବା ଅସ୍ତରଙ୍ଗ ପାଖରେ ଅନେକ ରମଣୀୟ ସ୍ଥାନ ରହିଛି । ଏଠାରେ ଥିବା ''[[ଜାହାନିଆ ପୀର]]'' ପୀଠ ବିଶେଷ ପ୍ରସିଦ୍ଧ । ଏକ ବଣଭୋଜି ସ୍ଥାନ ଭାବେ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହା ଲୋକପ୍ରିୟ ଅଟେ । == ରାଜନୀତି == କାକଟପୁର ନିର୍ବାଚନ ମଣ୍ଡଳୀର ରାଜନୀତିରେ ଅସ୍ତରଙ୍ଗର ଦବଦବା ବହୁ ସମୟରୁ ରହିଆସିଛି ,ଏହି ବ୍ଲକ ଅନ୍ତର୍ଗତ ଶିଶୁଅ ପଂଚାୟତର ବନ୍ତୀଳ ଗ୍ରାମରୁ ପ୍ରଥମ ବିଧାୟକ ଭରତ ଦାସ କାକଟପୁର ପାଇଁ ସିପିଆଇ ଦଳରୁ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରିଥିଲେ ତତ୍ପରେ ଜନତା ଦଳ ତଥା ଏବେର ବିଜୁ ଜନତା ଦଳର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ନାଥ ନାୟକ ରାଜ୍ୟ ରାଜନୀତିରେ ବେଶ ସୁନାମ ଅର୍ଜନ କରିଛନ୍ତି ୬ ଥର ବିଧାୟକ ବିଭିର୍ଣ୍ଣ ସମୟରେ ମନ୍ତ୍ରୀ ଥିବା ଶ୍ରୀ ନାୟକଙ୍କ ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦୀ ପାଟଳଦା  ପଂଚାୟତର ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ବୈକୁଣ୍ଠ ନାଥ  ସ୍ୱାଇଁ ମଧ୍ୟ ୨ ଥର କାକଟପୁର ନିର୍ବାଚନ ମଣ୍ଡଳୀ ପାଇଁ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରିଛନ୍ତି ,ଆଜିର ସମ ସାମୟିକ ରାଜନୀତି ବିଶେଷ କରି ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲାର ରାଜନୀତିରେ ଅସ୍ତରଙ୍ଗର ଯୋଗଦାନ ବିଶେଷ ମହତ୍ୱ ରଖେ । == ପାଖ ଗାଆଁ == * ଓଲରା (୩.୭ କି.ମି.) * [[ନଇଗୁଆଁ]] (୩.୫) କି.ମି. *[[ଅଳସାହି|ଆ]][[ଅଳସାହି|ଳସାହି]] (୩.୭ କି.ମି.) * [[ନଗର]] (୪.୩ କି.ମି.) *ପାଟଳଦା (୨.୦ କି. ମି.) * [[କେନ୍ଦ୍ରାପତି]] (୫.୦ କି.ମି.) * [[ପାଟସୁନ୍ଦରପୁର]] (୫.୧ କି.ମି.) * [[ଛୁରିଅନା]] (୫.୩ କି.ମି.) *ବରପଦା (୪.୫ କି.ମି.) *ନୂଆଗଡ଼ (୬ କି.ମି.) *ଅନନ୍ତା (୩.୫ କି.ମି.) *ଅଠତିରା (୩ କି.ମି.) *ବଳଭଦ୍ରପୁର (୭ କି. ମି.) == ଆଧାର == {{ଆଧାର}}{{reflist}} [[ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶାର ଗାଆଁ ଓ ସହର]] [[ଶ୍ରେଣୀ:ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲାର ଗାଆଁ ଓ ସହର]] j6v7e917vaofgar8lt1pob729yx4iqo 0 11557 569842 476831 2025-06-12T21:47:47Z InternetArchiveBot 28148 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 569842 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!-- See Template:Infobox settlement for additional fields and descriptions --> |official_name = {{PAGENAME}} |settlement_type = ଗାଆଁ |image_map = |mapsize = 250x200px |map_caption = [[ଓଡ଼ିଶା|ଓଡ଼ିଶାରେ]] ଅବସ୍ଥାନ |latd = 21 |latm = 50 |lats = 32.71 |latNS = N |longd = 87 |longm = 13 |longs = 11.15 |longEW = E |coordinates_display = yes |coordinates_footnotes = |pushpin_map =Orissa |pushpin_map_caption = [[ଓଡ଼ିଶା|ଓଡ଼ିଶାରେ]] ଅବସ୍ଥାନ |subdivision_type = ଦେଶ |subdivision_name = [[ଭାରତ]] |subdivision_type1 = ରାଜ୍ୟ |subdivision_name1 = [[ଓଡ଼ିଶା]] |subdivision_type2 = ଜିଲ୍ଲା |subdivision_name2 = [[ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲା]] |subdivision_type3 = ତହସିଲ |subdivision_name3 = [[ଜଳେଶ୍ୱର]] |timezone = [[ଭାରତୀୟ ମାନକ ସମୟ|IST]] (+୫.୩୦) |postal_code_type = ଡାକ କୋଡ଼ |postal_code = <!--୭୫୬୦୫୮<ref>[http://www.onefivenine.com/india/pincode/756058 onefivenine.com]</ref>--> | area_code_type = | area_code = +୦୬୭** | registration_plate = OR/01 }} '''{{PAGENAME}}''' [[ଓଡ଼ିଶା]]ର [[ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲା]]ର [[ଜଳେଶ୍ୱର]] ତହସିଲରେ ଥିବା ଏକ ଗାଆଁ । == ଭୌଗଳିକ ଅବସ୍ଥାନ == ଏହାର ଅକ୍ଷାଂଶ ୨୧° ୫୦′ ୩୨.୭୧″ ଉତ୍ତର ଓ ଦ୍ରାଘିମା ୮୭° ୧୩′ ୧୧.୧୫″ ପୂର୍ବ । ଏହା [[ବାଲେଶ୍ୱର]]ଠାରୁ ୪୮ କି.ମି. ଦୂରରେ ଓ ରାଜଧାନୀ [[ଭୁବନେଶ୍ୱର]]ଠାରୁ ୨୨୩ କି.ମି. ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ ।<ref name=Onefivenine>[http://www.onefivenine.com/village.dont?method=displayVillage&villageId=125425 Lakhannath Village]</ref> == ପାଖ ଗାଆଁ ଓ ସହର == * [[ବସ୍ତା (ବାଲେଶ୍ୱର)]] (୧୨.୯ କି.ମି.) * [[ବାଲିଆପାଳ]] (୧୫.୮ କି.ମି.) * [[ଭୋଗରାଇ]] (୨୦ କି.ମି.)<ref name=Onefivenine/> == ପର୍ଯ୍ୟଟନ == * [[ରାଇବଣିଆ ଦୁର୍ଗ]]: ଏହା [[ଉତ୍କଳ]]ର ନରପତି [[ଲାଙ୍ଗୁଳା ନରସିଂହ ଦେବ]]ଙ୍କ ଦେଇ ନିର୍ମିତ ଏକ ପୁରାତନ [[ଦୁର୍ଗ]] ଯାହା ବଙ୍ଗବାସୀ [[ମୁସଲମାନ]] ଆକ୍ରମଣକାରୀଙ୍କ କବଳରୁ [[ଓଡ଼ିଶା]]କୁ ରକ୍ଷାକରିବାରେ ସହାୟକ ହେଉଥିଲା ।ଏହା ଲକ୍ଷ୍ମଣନାଥ ରେଳ ଷ୍ଟେସନଠାରୁ ସଡ଼କ ପଥରେ ୧୮ କି.ମି. ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ । ମୋହାସୟ ଗଡ଼ <ref name=Baleswar>[http://baleswar.nic.in/TOURIST%20PLACES.htm Tourist Places]. [http://baleswar.nic.in ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲା ପୋର୍ଟାଲ]</ref> == ପର୍ବପର୍ବାଣି == ଏଠାକାର [[ଦୁର୍ଗା ପୂଜା]] [[ଓଡ଼ିଶା]] ବିଖ୍ୟାତ । == ବ୍ୟାଙ୍କ == # [[ଇଉନାଇଟେଡ଼ ବ୍ୟାଙ୍କ ଅଫ ଇଣ୍ଡିଆ]], [[ଜଳେଶ୍ୱର]] # [[ବ୍ୟାଙ୍କ ଅଫ ବରୋଦା]], [[ବରଡିହା]] # [[ଆଇ.ସି.ଆଇ.ସି.ଆଇ ବ୍ୟାଙ୍କ]], [[ଜଳେଶ୍ୱର]] # [[ଷ୍ଟେଟ ବ୍ୟାଙ୍କ ଅଫ ଇଣ୍ଡିଆ]], [[ଜଳେଶ୍ୱର]]<ref name=Onefivenine/> == ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ == # ଲକ୍ଷ୍ମଣନାଥ ହାଇସ୍କୁଲ: ଏହା ଏକ ପୁରୁଣା ବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ସେତେବେଳର ଉତ୍ତର ବାଲେଶ୍ୱରର ଏକମାତ୍ର ବିଦ୍ୟାଳୟ ଥିଲା । ଏଠାରୁ [[ମନୋଜ ଦାସ]]ଙ୍କ ଭଳି ଅନେକ ସୁପରିଚିତ ବ୍ୟକ୍ତି ଶିକ୍ଷାଲାଭ କରିଥିଲେ ।<ref>ଭୂପେନ ମହାପାତ୍ର. [http://www.worldofmanojdas.in/index.php?option=com_content&view=article&id=225:bhupen-mohapatra&catid=55:under-con-cat&Itemid=111 ''ନଇ ସେ ପାଖର ଗାଁ, ମନୋଜ ବାବୁଙ୍କ ନାଁ''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210921193330/http://www.worldofmanojdas.in/index.php?option=com_content&view=article&id=225:bhupen-mohapatra&catid=55:under-con-cat&Itemid=111 |date=2021-09-21 }}</ref> # ସେଣ୍ଟ ଜେମ୍ସ କନଭେଣ୍ଟ ସ୍କୁଲ # ପଞ୍ଚାୟତ ହାଇ ସ୍କୁଲ == ଆଧାର == {{reflist}} {{ବାଲେଶ୍ୱର}} {{ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରସଙ୍ଗ}} [[ଶ୍ରେଣୀ:ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲାର ଗାଆଁ ଓ ସହର‎]] fmnj11ykggtp1ap2qg16omfpj1j9062 0 13968 569835 508244 2025-06-12T14:14:45Z InternetArchiveBot 28148 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 569835 wikitext text/x-wiki {{ଛୋଟ|Thomas_Alva_Edison}} {{Infobox person | name = ଥୋମାସ ଏଡ଼ିସନ | image = Thomas_Edison2.jpg | imagesize = 220px | caption = <div style="font-size: 90%">"Genius is one percent inspiration, ninety-nine percent perspiration."<br />– Thomas Alva Edison, (Harper's Magazine) (September 1932 edition)</div> | birth_name = ଥୋମାସ ଅଲଭା ଏଡ଼ିସନ | birth_date = {{Birth date|mf=yes|1847|02|11}} | birth_place = ମିଲନ , ଓହିଓ , ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା (Milan, Ohio, U.S.) | death_date = {{Death date and age|mf=yes|1931|10|18|1847|02|11}} | death_place = ୱେଷ୍ଟ ଅରେଞ୍ଜ , ନିଉ ଜର୍ସି ,ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା (West Orange, New Jersey, U.S.) | occupation = ଉଦ୍ଭାବକ ଓ ବ୍ୟବସାୟୀ | education = ସ୍କୁଲ ଅଧାରୁ ଛାଡି ଦେଇଥିଲେ (School dropout) | nationality = ଆମେରିକୀୟ | spouse = {{marriage|ମ୍ୟାରୀ ଷ୍ଟିଲୱେଲ (Mary Stilwell) |1871|1884}}<br />{{marriage| ମିନା ମିଲର (Mina Miller) |1886|1931}} | partner = | relatives = ଲୁଇଷ୍ଟ ମିଲର(Lewis Miller) (ଶ୍ୱଶୁର) | signature = Thomas Alva Edison Signature.svg | website = | footnotes = }} [[File:A day with Thomas A. Edison.webm|thumb|thumbtime=1|upright=1.1| ''A Day with Thomas Edison'' (1922)]] '''ଥୋମାସ ଆଲଭା ଏଡ଼ିସନ'''({{lang-en|Thomas Alva Edison}}) (ଫେବୃଆରୀ ୧୧, ୧୮୪୭ – ଅକ୍ଟୋବର ୧୮, ୧୯୩୧) ଜଣେ [[ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା|ଆମେରିକୀୟ]] ଉଦ୍ଭାବକ, ବୈଜ୍ଞାନିକ ଓ ବାବସାୟୀ ଥିଲେ । ସେ ଅନେକ ଯନ୍ତ୍ର ବାହାର କରିଥିଲେ ଯାହାକି ସାରା ବିଶ୍ୱଜୀବନକୁ ବହୁତ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା । ଫୋନୋଗ୍ରାଫ , ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର କ୍ୟାମେରା , ବହୁତ ଦିନ ଚାଲିପାରୁଥିବା ବିଦ୍ୟୁତ ବଲ୍ବ ଇତ୍ୟାଦି ତାଙ୍କରି ଅବଦାନ<ref>[http://www.thomasedison.com/Inventions.htm ଥୋମାସ ଏଡିସନଙ୍କ ଉଦ୍ଭାବନ ସମୂହ]</ref> । ଜଣେ ଖବରକାଗଜ ସାମ୍ବାଦିକ ତାଙ୍କୁ ମେନଲୋପାର୍କର (ଏବେ ଏଡ଼ିସନ, ନିଉ ଜର୍ସି) ଯାଦୁକର ଭାବେ ସମ୍ବୋଧନା କରିଥିଲେ । ସେ ପ୍ରଥମ ଉଦ୍ଭାବକ ଥିଲେ ଯିଏକି ସମୂହ ଉତ୍ପାଦନର ତତ୍ତ୍ୱ (the principles of mass production) ଓ ବହୁ ପରିମାଣରେ ଏକତ୍ର କାମ କରି(large-scale teamwork) ଉଦ୍ଭାବନ କରିବା ସୂତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରିଥିଲେ । ଏଣୁ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରଥମ ଶିଳ୍ପ ଭିତ୍ତିକ ଗବେଷଣାଗାରର ନିର୍ମାତା ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । <ref>{{Cite web |url=http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,1910417_1910419_1910460,00.html |title=Walsh, Bryan. "The Electrifying Edison." Web: ''Time'' July 5, 2010 |access-date=September 9, 2012 |archive-date=July 18, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090718030306/http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,1910417_1910419_1910460,00.html |url-status=dead }}</ref> ଏଡ଼ିସନ ହେଉଛନ୍ତି ଇତିହାସର ୪ର୍ଥ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଉଦ୍ଭାବକ, ଯିଏ ତାଙ୍କ ନାମରେ ୧୦୯୩ଟି ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ପେଟେଣ୍ଟ ସହିତ ଯୁକ୍ତରାଜ୍ୟ, ଫ୍ରାନ୍‌ସ ଓ ଜର୍ମାନୀରେ ମଧ୍ୟ ଅନେକ ପେଟେଣ୍ଟ କରିଥିଲେ । ସେ ଯୋଗାଯୋଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନେକ ଉଦ୍ଭାବନ କରିଥିଲେ, ବିଶେଷ ଭାବରେ ଦୂରସଞ୍ଚାର । ଏହା ଭିତରେ ଥିଲା ଷ୍ଟକ ଟିକର, ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଭୋଟ ଗଣାଳୀ, ବିଦ୍ୟୁତ କାର ପାଇଁ ବ୍ୟାଟେରୀ, ବିଦ୍ୟୁତ ଶକ୍ତି, ମ୍ୟୁଜିକ ରେକର୍ଡ଼ ଏବଂ ମୋସନ ପିକ୍ଚର । ଜଣେ ଟେଲିଗ୍ରାଫ ଅପରେଟର ଭାବରେ କାମ କରୁଥିବା ସମୟରେ ସେ ଏ ସବୁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉତ୍କର୍ଷ ଲାଭ କରିଥିଲେ । ଏଡିସନ ପ୍ରଥମେ ବିଦ୍ୟୁତ ଶକ୍ତି ସୃଷ୍ଟି ଓ ଗୃହ, ବ୍ୟବସାୟ ଓ କାରଖାନା ପାଇଁ ବିତରଣ ବିଷୟରେ ଚିନ୍ତା କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ପ୍ରଥମ ଶକ୍ତି କେନ୍ଦ୍ର ମ୍ୟାନହାଟନ୍ ଦ୍ୱୀପ, ନିଉୟର୍କରେ ଥିଲା । == ବାଲ୍ୟ ଜୀବନ == [[ଫାଇଲ:Young Thomas Edison.jpg|thumb|200px|ବାଳୁତ ଏଡିସନ୍]] ଥୋମାସ ଏଡ଼ିସନ ମିଲନ୍, ଓହିଓରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ଓ ପୋର୍ଟ ହ୍ୟୁରନ, ମିଚିଗାନ୍‌ରେ ଲାଳିତପାଳିତ ହୋଇଥିଲେ । ସେ ସାମୁଏଲ ଓଗଡେନ ଏଡ଼ିସନ, ଜୁନିୟର (୧୮୦୪-୯୬ ମାର୍ସାଲ ଟାଉନ, ନୋଭା ସ୍କଟିଆ, କାନାଡ଼ାରେ ଜନ୍ମିତ) ଏବଂ ନାନସି ମାଥିଉଜ ଇଲିଅଟଙ୍କର (୧୮୧୦-୧୮୭୧ ଚେନାଙ୍ଗୋ କାଉଣ୍ଟି, ନିଉୟର୍କରେ ଜନ୍ମିତ) ସପ୍ତମ ତଥା ଶେଷ ସନ୍ତାନ ଥିଲେ । ୧୮୩୭ର ଅସଫଳ ମାକେଞ୍ଜି ବିଦ୍ରୋହରେ ସାମିଲ ଥିବାରୁ ତାଙ୍କ ପିତାଙ୍କୁ କାନାଡ଼ାରୁ ପଳାଇ ଆସିବାକୁ ପଡ଼ିଲା । ଏଡ଼ିସନ ନିଜକୁ ଡଚ ବଂଶଧର ବୋଲି ଭାବୁଥିଲେ । ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଶିଶୁ ଏଡ଼ିସନଙ୍କର ମୁଣ୍ଡ ସ୍ଥିର ରହୁନଥିଲା, ସେଥିପାଇଁ ତାଙ୍କ ଶିକ୍ଷକ, ରେଭେରେଣ୍ଡ ଏଙ୍ଗ୍ଲେ ତାଙ୍କୁ ପାଗେଳା ବୋଲି ଡାକୁଥିଲେ । ଏତିକିରେ ଏଡ଼ିସନଙ୍କର ତିନିମାସର ବିଦ୍ୟାଳୟ ପାଠ ଶେଷ ହେଲା । ଏଡ଼ିସନପରେ କହୁଥିଲେ, "ମୋ ମାଆ ମୋତେ ତିଆରି କରିଥିଲେ । ସେ ମୋ ଉପରେ ଏତେ ନିଶ୍ଚିତ ଥିଲେ, ଏତେ ଭରସା କରୁଥିଲେ ଯେ, ମୋତେ ଲାଗିଲା ମୋର ବଞ୍ଚିବାର କାରଣ ଅଛି, କେହି ଜଣକୁ ମୁଁ ଦୁଃଖୀ କରି ପାରିବିନି । ତାଙ୍କ ମାଆ ତାଙ୍କୁ ଘରେ ପଢ଼ାଉଥିଲେ । ତାଙ୍କର ଅଧିକାଂଶ ଶିକ୍ଷା ଆର.ଜି. ପାର୍କରଙ୍କର ସ୍କୁଲ ଅଫ ନାଚୁରାଲ ଫିଲୋସୋଫି ଓ ଦି କୁପର ୟୁନିଅନରୁ ଆସିଥିଲା । == କର୍ମମୟ ଜୀବନର ପ୍ରାରମ୍ଭ == [[ଫାଇଲ:Thomas Edison, 1878.jpg|thumbnail|୧୮୭୮ରେ ଏଡିସନ୍]] === ଉଦ୍ଭାବନ ସମୂହ === ===ରାଜନୀତି ଓ ଧର୍ମ ସମ୍ପର୍କରେ ମତ=== == ଶେଷ ଜୀବନ == ==ଅଧିକ ଦେଖନ୍ତୁ== == ଆଧାର == {{ଆଧାର}} == ବାହାର ଲିଙ୍କ == {{sisterlinks}} * [http://www.menloparkmuseum.com/ Menlo Park Museum and Edison Memorial Tower] * [http://www.nps.gov/edis/index.htm Thomas Edison National Historical Park] (National Park Service) * [http://www.hfmgv.org/exhibits/edison/ Edison exhibit and Menlo Park Laboratory at Henry Ford Museum] * [http://www.edisonmuseum.org/ Edison Museum] * [http://www.phmuseum.org/depot/depot.htm Edison Depot Museum] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20021007230636/http://phmuseum.org/depot/depot.htm |date=2002-10-07 }} * [http://www.tomedison.org/ Edison Birthplace Museum] * [http://www.edisonhouse.org/ Thomas Edison House] ;Information and media * [http://ariwatch.com/VS/TheDiaryOfThomasEdison.htm The Diary of Thomas Edison] * [http://www.archives.gov/exhibits/american_originals_iv/sections/thomas_edison_patent.html Edison's patent application for the light bulb] at the National Archives. * [http://www.wired.com/science/discoveries/news/2008/01/dayintech_0104? Jan. 4, 1903: Edison Fries an Elephant to Prove His Point] – Wired (magazine) article about Edison's "macabre form of a series of animal electrocutions using AC." * [http://www.nps.gov/history/NR/twhp/wwwlps/lessons/25edison/25edison.htm ''The Invention Factory: Thomas Edison's Laboratories''] * [http://edison.rutgers.edu/ Rutgers: Edison Papers] * [http://www.edisonian.com/ Edisonian Museum Antique Electrics] * "[http://www.pbs.org/wgbh/amex/edison/ Edison's Miracle of Light] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161204032415/http://www.pbs.org/wgbh/americanexperience/films/light/ |date=2016-12-04 }}" * [http://www.thomasedison.org Edison Innovation Foundation] – Non-profit foundation supporting the legacy of Thomas Edison. * [http://www.hfha.org/HenryFord.htm#Ford-Edison-Firestone-Burroughs The Illustrious Vagabonds] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101221063324/http://www.hfha.org/HenryFord.htm#Ford-Edison-Firestone-Burroughs |date=2010-12-21 }} * [http://books.google.com/books?id=vuQDAAAAMBAJ&pg=PA614&dq=Popular+Mechanics+1931+curtiss&hl=en&ei=sZj0TNiVFcPXngeTp8W2CQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=4&ved=0CDMQ6AEwAw#v=onepage&q=Popular%20Mechanics%201931%20curtiss&f=true "The World's Greatest Inventor", October 1931, Popular Mechanics] detailed, illustrated article * 14 minutes "instructional" film with fictional elements [http://www.archive.org/details/filmcollectief-01-661 The boyhood of Thomas Edison] from 1964, produced by Coronet, published by ''archive.org'' * [http://www.booknotes.org/Watch/63449-1/Neil+Baldwin.aspx ''Booknotes'' interview with Neil Baldwin on ''Edison: Inventing the Century'', March 19, 1995.] * [http://www.booknotes.org/Watch/178806-1/Jill+Jonnes.aspx ''Booknotes'' interview with Jill Jonnes on ''Empires of Light: Edison, Tesla, Westinghouse and the Race to Electrify the World'', October 26, 2003.] [[ଶ୍ରେଣୀ:ବୈଜ୍ଞାନିକ]] [[ଶ୍ରେଣୀ:ଉଦ୍ଭାବକ]] [[ଶ୍ରେଣୀ:୧୮୪୭ ଜନ୍ମ]] [[ଶ୍ରେଣୀ:୧୯୩୧ ମୃତ୍ୟୁ]] [[ଶ୍ରେଣୀ:ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟା]] p0ezqhccbypuih4uowiwfdt64pf764h 0 18425 569834 553420 2025-06-12T13:44:48Z InternetArchiveBot 28148 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 569834 wikitext text/x-wiki {{ଛୋଟ|Taj Mahal}} {{Infobox Historic Site | name = ତାଜମହଲ | image = Taj Mahal N-UP-A28-a.jpg | caption = <!--no caption needed per guidelines--> | designation1 = WHS | designation1_date = [[List of World Heritage Sites by year of inscription#1983 (7th session)|1983]] <small>(7th [[World Heritage Committee|session]])</small> | designation1_number = [http://whc.unesco.org/en/list/252 252] | designation1_criteria = (i) | designation1_type = Cultural | designation1_free1name = State Party | designation1_free1value = [[ଭାରତ]] | designation1_free2name = Region | designation1_free2value = [[List of World Heritage Sites in Asia|Asia-Pacific]] | location = [[ଆଗ୍ରା]], [[ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ]], ଭାରତ | height = {{convert|73|m|ft|abr=on}} | built = 1632–53<ref>{{cite book | last =Dutemple | first =Lesley A | authorlink = | author2 = | title =The Taj Mahal | publisher = Lerner Publications Co | year =2003 | location = | page =32 | url =https://books.google.com/books?id=J--NBIJ55AMC&printsec=frontcover | doi = | isbn =0-8225-4694-9 | accessdate =7 February 2015}}</ref> | architect = ଉସ୍ତାଦ ଅହମଦ ଲାହୌରି | architecture = ମୋଗଲ ସ୍ଥାପତ୍ୟ | lat_degrees = 27 | lat_minutes = 10 | lat_seconds = 30 | lat_direction = N | long_degrees = 78 | long_minutes = 02 | long_seconds = 31 | long_direction = E | locmapin = India | map_caption = ଭାରତରେ ଆଗ୍ରାର ଅବସ୍ଥାନ | coord_display = inline, title | visitation_num = 7–8&nbsp;million<ref name="indiatimes">{{cite news|url=http://articles.economictimes.indiatimes.com/2015-11-29/news/68644851_1_agra-circle-taj-mahal-asi|title=Archaeological Survey of India Agra working on compiling visual archives on Taj Mahal|date=29 November 2015|newspaper=The Economic Times|accessdate=16 January 2016|archive-date=23 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160423233109/http://articles.economictimes.indiatimes.com/2015-11-29/news/68644851_1_agra-circle-taj-mahal-asi|url-status=dead}}</ref> | visitation_year = 2014 }} "ତାଜ ମହଲ", {{IPA-hns|ˈt̪aːdʒ mɛˈɦɛl<!--/ə/ becomes [ɛ] when surrounding /h/-->|pron}}କୁ ‘‘ତାଜ’’ ("the Taj")<ref>[http://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/taj taj]. CollinsDictionary.com. Collins English Dictionary - Complete & Unabridged 11th Edition. Retrieved November 14, 2012.</ref>) ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ। ଏହା ଶଙ୍ଖ ମଲମଲ ପଥର ନିର୍ମିତ ଏକ ସମାଧି। ପୃଥିବୀର ସାତଗୋଟି ଅଦ୍ଭୁତ ବସ୍ତୁ ମଧ୍ୟରେ ତାଜ ମହଲକୁ ପରିଗଣିତ କରାଯାଏ । ଏହାର କାରୁକାର୍ଯ୍ୟ, ଶିଳ୍ପ ଚାତୁରୀ ଏବେଯାଏଁ ଏହାକୁ ଭାରତର ଅମର ଭବନର ମାନ୍ୟତା ଦେଇଛି। ମୋଗଲ କାରିଗରୀର ମୁଖ୍ୟ ନିଦର୍ଶନ ହେଉଛି ତାଜ ମହଲ ଯାହା ପର୍ସିୟାନ, ତୁର୍କୀ ଓ ଭାରତୀୟ କାରିଗରୀର ସମାହାର। <ref>{{Cite journal|title=Review of Mughal Architecture: Its outline and its history|journal=[[The Journal of Asian Studies]]|first=Parween|last=Hasan|volume=53|date=November 1994|page=1301|issue=4|postscript=<!--None-->}}</ref><ref>Lesley A. DuTemple, "The Taj Mahal", Lerner Publishing Group (March 2003). pg 26: "The Taj Mahal, a spectacular example of Moghul architecture, blends Islamic, Hindu and Persian styles"</ref> == ଅବସ୍ଥିତି == ତାଜମହଲ ପାଖାପାଖି ୨୨୧ ହେକ୍ଟର (୫୫୨ ଏକର) ପରିମିତ ସ୍ଥାନରେ ବ୍ୟାପ୍ତ। ଏହା ଭିତରେ କେବଳ ତାଜ ମହଲ ହେଉଛି ୩୮ ହେକ୍ଟରର ଓ ୧୩୮ ହେକ୍ଟର ହେଉଛି ତାଜ ସଂରକ୍ଷିତ ଜଙ୍ଗଲ ଇଲାକା। <ref>http://whc.unesco.org/en/list/252</ref> == ନିର୍ମାତା == ଏହାର ନିର୍ମାତା ଆଡ଼ମ୍ବରପ୍ରିୟ ମୋଗଲ ସମ୍ରାଟ [[ଶାହଜାହାନ]]। ସେ ନିଜ ତୃତୀୟ ପତ୍ନୀ ମମତାଜଙ୍କ ସ୍ମୃତି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଏହାକୁ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ । ଏହା ମୁସଲିମ କଳାର ଶିରୋମଣି ଭାବେ ଭାରତରେ ପରିଗଣିତ ହୋଇଥାଏ ତଥା ବିଶ୍ୱ ଐତିହ୍ୟର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ନମୁନା ବୋଲି ମଧ୍ୟ ଏହା ପ୍ରଖ୍ୟାତ। ତାଙ୍କ ବିଳାସ ପ୍ରିୟତାର ଅନ୍ୟ ଏକ ନିଦର୍ଶନ ହେଉଛି ମୟୂର ସିଂହାସନ । ‘‘ପର୍ସିଆନ’’ ନାମକ ଗ୍ରନ୍ଥରେ ତାଙ୍କ ନିତିଦିନିଆ ଜୀବନର ଯେଉଁ ବିବରଣୀ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ, ତହିଁରେ ତାଙ୍କ ସୁଶାସନ, କର୍ମନିଷ୍ଠା ଓ ପ୍ରଜାବତ୍ସଳତାର ପ୍ରମାଣ ମିଳିଥାଏ। == ନିର୍ମାଣର ଇତିହାସ ଓ ନାମ କରଣ == ତାଜ ମହଲ ଶବ୍ଦ [[ମମତାଜ ମହଲ]] ଶବ୍ଦର ରୂପାନ୍ତର ମାତ୍ର। ପତିପ୍ରାଣା ମମତାଜ ହେଉଛନ୍ତି ଭୁବନମୋହିନୀ ନୁରଜାହାନଙ୍କ ଭାଇ ଆସଫ ଖାଁଙ୍କ ଝିଅ । ଶାହଜାହାନ ଏହାଙ୍କୁ ୧୬୧୨ ମସିହାରେ ବାହା ହୋଇଥିଲେ। ଏହାଙ୍କର ୧୯ ବର୍ଷର ବୈବାହିକ ଜୀବନରେ ସେ ୧୪ ଜଣ ପୁଅଝିଅଙ୍କୁ ଜନ୍ମ ଦେଇଥିଲେ। କୁହାଯାଏ ଶେଷ ସନ୍ତାନ ଜନ୍ମ ନେବାର ଅଳ୍ପ ଦିନ ଆଗରୁ ତା’ର କାନ୍ଦିବା ଶବ୍ଦ ତାଙ୍କୁ ଶୁଭିଥିଲା। ସାଧାରଣ ମାନ୍ୟତା ରହିଛି ଯେ, ଯଦି ମା ଗର୍ଭସ୍ଥ ଶିଶୁର କ୍ରନ୍ଦନ ଧ୍ୱନି ଶୁଣେ, ତେବେ ତା’ର ମୃତ୍ୟୁ ଅବଶ୍ୟମ୍ଭାବୀ। ଏଥିପାଇଁ ସେ ଅଧିର ହୋଇ ଶାହଜାହାନଙ୍କୁ ଏ କଥା ଜଣାଇଲେ । ୩୦ ଘଣ୍ଟାବ୍ୟାପି ପ୍ରସବ ଯନ୍ତ୍ରଣାରେ ପୀଡ଼ିତ ହୋଇ ୧୬୩୧ ମସିହା ଜୁନ ମାସ ୭ ତାରିଖ ମଙ୍ଗଳବାର ଦିନ ତାଙ୍କର ଶେଷ ସନ୍ତାନ ଗୌହରା ବେଗମକୁ ଜନ୍ମ ଦେଇ ସେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ।<ref name="Public Broadcasting Service">{{cite web |url=http://www.pbs.org/treasuresoftheworld/a_nav/taj_nav/main_tajfrm.html |title=Public Broadcasting Service |publisher=PBS |accessdate=2 February 2010 |archive-date=13 February 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100213050957/http://www.pbs.org/treasuresoftheworld/a_nav/taj_nav/main_tajfrm.html |url-status=dead }}</ref> ମୃତ୍ୟୁ ପୂର୍ବରୁ ସେ ନିଜ ସ୍ୱାମୀ ସମ୍ରାଟ ଶାହଜାହାନଙ୍କୁ ଦୁଇଟି ଅନୁରୋଧ କରିଥିଲେ: ପ୍ରଥମରେ ସମ୍ରାଟଙ୍କ ଅନ୍ତେ ତାଙ୍କ ଚାରି ପୁଅଙ୍କୁ ସିଂହାସନ ମିଳୁ ଓ ଦ୍ୱିତୀୟରେ ତାଙ୍କ ସମାଧୀ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏକ ଭବ୍ୟ ସମାଧି ମନ୍ଦିର ନିର୍ମିତ ହେଉ। ତାଙ୍କର ଶେଷ ଇଚ୍ଛାକୁ ପୂରଣ କରି ଶାହଜାହାନ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ଏମିତି ଏକ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ମହଲ ଓ ଏହାର ନାମ କରଣ ମମତାଜଙ୍କ ନାମାନୁସାରେ କରିଥିଲେ। <ref name="Public Broadcasting Service"/> ତାଜମହଲର ନିର୍ମାଣ ୧୬୩୨ରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା।<ref name="TajMahalHistory">{{cite web|url=http://www.ourworldwonders.com/TajMahal/History.htm|title=Taj Mahal History}}</ref> କୁହାଯାଏ ମମତାଜଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁପରେ ବିଳାସୀ ଶାହଜାହାନ ସବୁ ବିଳାସ ବ୍ୟସନ ପରିତ୍ୟାଗ କରି ସାଧାରଣ ଜୀବନ ଯାପନ କରିଥିଲେ। ଏପରିକି ସେ ପ୍ରତିଦିନ ଦୁଇଥର ମମତାଜଙ୍କ ସମାଧିକୁ ବୁଲି ଯାଉଥିଲେ ଓ ତାଙ୍କର ଅନ୍ୟଦୁଇ ପତ୍ନୀଙ୍କ ପ୍ରତି ତଥା ରାଜକାର୍ଯ୍ୟ ଆଦିରୁ ବିମୁଖ ହୋଇ ପଡ଼ିଥିଲେ। ମମତାଜଙ୍କ ବିରହଜନିତ ଦୁଃଖ ହିଁ ଥିଲା ତାଜ ମହଲ ନିର୍ମାଣର ଅନ୍ତର୍ପ୍ରେରଣା।<ref>Muhammad Abdullah Chaghtai ''Le Tadj Mahal D'Agra (Hindi). Histoire et description'' (Brussels) 1938 p. 46.</ref><ref>'Abd al-Hamid Lahawri ''Badshah Namah'' Ed. Maulawis Kabir al-Din Ahmad and 'Abd al-Rahim u-nder the superintendence of Major W.N. Lees. Vol. I Calcutta 1867 pp384-9 ; Muhammad Salih Kambo ''Amal-i-Sal\lih or Shah Jahan Namah'' Ed. Ghulam Yazdani Vol.I (Calcutta) 1923 p. 275.</ref> ମମତାଜଙ୍କର ସ୍ମୃତି ସନ୍ତକ ନିର୍ମାଣ କରିବାପାଇଁ ସେ ଯମୁନା ନଦୀର ଡାହାଣ ପାଖ କୂଳରେ ଏକ ପ୍ରଶସ୍ତ ଜାଗା ମାନସିଂହଙ୍କ ପୌତ୍ର ଜୟସିଂହଙ୍କଠାରୁ କିଣିଲେ। ଭାରତୀୟ ଓ ବିଦେଶୀ ବହୁସଂଖ୍ୟକ ଶିଳ୍ପୀ ମହଲର ନକ୍ସା ଅଙ୍କନ କରିଥିଲେ। ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ସମ୍ରାଟ ନିଜକୁ ସବୁଠାରୁ ଭଲ ଲାଗିଥିବା ନକ୍ସାକୁ ବାଛିଲେ ଓ ମୁକାରମତ ଖାଁ ଓ ମୀର ଅବଦୁଲ କରିମ ନାମକ ଦୁଇ କର୍ମଚାରିଙ୍କ ତତ୍ତ୍ୱାବଧାନରେ ତାଜ ମହଲର ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟ ୧୬୩୨ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଆରମ୍ଭ ହେଲା।<ref name="TajMahalHistory"/> ମୁଖ୍ୟ ମହଲର ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟ ୧୬୪୮ରେ ଶେଷ ହୋଇଥିଲେ ହେଁ ଆଖପାଖର ମହଲ ଓ ଉଦ୍ୟାନର ନିର୍ମାଣ ପରେ ଶେଷ ହେଲା। ପ୍ରଚୁର ଅର୍ଥବ୍ୟୟ କରି ସାହାଜାହାନ ଏହାକୁ ବିଶ୍ୱର ଏକ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ରୂପେ ଗଢ଼ି ତୋଳିବାର ଚେଷ୍ଟାରେ ସଫଳ ହୋଇଥିଲେ। ତାଜ ମହଲ ନିର୍ମାଣରେ ପାରସ୍ୟ କାରିଗରୀ, ତଥା ମୋଗଲ କାରିଗରୀର ଉପଯୋଗ ଓ ଅଭିବୃଦ୍ଧି କରା ଯାଇଥିଲା। ତିମୁରିଦ ରାଜବଂଶ ଓ ଅନ୍ୟ କେତେକ ମୋଗଲ ଭବନ ଯଥା, ଗୁର-ଇ-ଅମିର (ସମରକନ୍ଦଠାରେ ଥିବା ମୋଗଲ ରାଜବଂଶର ଜନକ ତିମୁରଙ୍କ ସମାଧି),<ref>Chaghtai ''Le Tadj Mahal'' p. 146.</ref> ହୁମାୟୁନଙ୍କ ସମାଧି, ଇତମାଦ-ଉଦ-ଦୌଲାଙ୍କ ସମାଧି (କେହି କେହି ଏହାକୁ ଶିଶୁ ତାଜ କହନ୍ତି), ସାହାଜାହାନଙ୍କ ନିର୍ମିତ ଦିଲ୍ଲୀର ଜାମା ମସଜିଦ। ଯଦିଓ ପୂର୍ବତନ ମୋଗଲ ଭବନ ଗୁଡ଼ିକ ଅଧିକତର ଲୋହିତ ଶିଳା ଖଣ୍ଡରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲେ, ତାଜ ମହଲ ନିର୍ମାଣରେ ସାହା ଜାହାନ ଧଳା ଶଙ୍ଖ ମଲମଲ ପଥରରେ ମୂଲ୍ୟବାନ ପଥରର ଖୋଦେଇ କରାଇଥିଲେ। ତାଙ୍କର ତତ୍ତ୍ୱାବଧାନରେ ନିର୍ମିତ ଏଇ ପ୍ରାସାଦମାନ ଶିଳ୍ପ ଚାତୁର୍ଯ୍ୟ ସଂସ୍କାରର ଏକ ନୂତନ ସ୍ତରକୁ ଉପଲବ୍ଧି କରିଥିଲା। <ref>Copplestone, p. 166.</ref> == ନିର୍ମାଣ ସାମଗ୍ରୀ == ତାଜ ନିର୍ମାଣରେ ଲୋହିତ ପଥର ଛଡ଼ା ଶଙ୍ଖମଲମଲ ପଥର ସମେତ କୋଡ଼ିଏଟି ମୂଲ୍ୟବାନ ପଥର ଉପଯୋଗ କରା ଯାଇଛି । କୁହାଯାଏ [[ଫତେପୁର ସିକ୍ରି]]ରୁ ଏକ ଲକ୍ଷ ଚଉଦ ହଜାର ଶଗଡ଼ରେ ଲୋହିତ ପଥର ଏଠାକୁ ଅଣା ଯାଇଥିଲା। ତଦାନୀନ୍ତନ ମୋଗଲ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ଅଧସ୍ତନ ରାଜାମାନେ ଉପଢୌକନ ସଦୃଶ ବହୁସଂଖ୍ୟକ ଶିଳାଖଣ୍ଡ ତାଜ ନିର୍ମାଣ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ପ୍ରେରଣ କରିଥିଲେ। ଏପରିକି ପ୍ରଜାମାନେ ବାର୍ଷିକ କର ବଦଳରେ ଶିଳା ଦାନ କରି ସମ୍ରାଟଙ୍କର ପ୍ରିୟ ଭାଜନ ହେଉଥିଲେ। == ବିଶେଷତା, ସୁନ୍ଦରତା ଓ ଆକର୍ଷଣ == [[ଫାଇଲ:Tajmahal 2012.jpg|thumb|ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗରୁ ତାଜମହଲର ଶୋଭା]] [[ଫାଇଲ:Taj Mahal-11.jpg|thumb|[[ଯମୁନା]] କୂଳରୁ ତାଜମହଲର ଦୃଶ୍ୟ]] [[ଫାଇଲ:Taj Mahal Agra 4.jpg|thumb|ତାଜମହଲ ମସ୍ଜିଦ୍]] ତାଜର ଚାରିପାଖରେ ଲୋହିତ ଶିଳା ନିର୍ମିତ ଏକ ବିଶାଳ ପ୍ରାଚୀର ରହିଛି। ଏହି ପ୍ରାଚୀର ପୂର୍ବରୁ ପଶ୍ଚିମ ୧୨୪୦ ହାତ ଲମ୍ବା ଓ ଉତ୍ତର-ଦକ୍ଷିଣରେ ୬୬୭ ହାତ ଓସାର। ପ୍ରାଚୀରର ପାଦ ଦେଶରେ କାଳିନ୍ଦୀ ନଦୀ ପ୍ରବହମାନା। ଏହି ସୁବିଶାଳ ପ୍ରାଚୀରର ଚାରି କୋଣରେ ଚାରିଟି ଟରେଟ ବା ଚୂଡ଼ା ଓ ତିନି ପାଖରେ ତିନିଟି ଉଚ୍ଚ ତୋରଣ ବିଦ୍ୟମାନ। ସବୁଠାରୁ ଉଚ୍ଚ ତୋରଣଟି ହେଉଛି ତାଜମହଲକୁ ପ୍ରବେଶର ପ୍ରଧାନ ମାର୍ଗ। ତୋରଣର ଉପରିଭାଗରେ ମନୋହର ସ୍ତମ୍ଭଗୃହ, ତା’ ଉପରେ ୨୬ଟି ସୁନା କଳସ ଗୋଟିଏ ଧାଡ଼ିରେ ସଜା ହୋଇ ରହିଛି। ପ୍ରାଚୀର ଅତିକ୍ରମ କରି ତୋରଣ ପଥ ଦେଇ ଭିତରକୁ ପ୍ରବେଶ କଲେ ତରୁଲତା ଗୁଳ୍ମରାଜି ଶୋଭିତ, ବିବିଧ ରଙ୍ଗର ପୁଷ୍ପ ମଣ୍ଡିତ, ଏକ ଉଦ୍ୟାନ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ। ଏହା ତାଜମହଲର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟକୁ ଦ୍ୱିଗୁଣିତ କରିଥାଏ। [[ଫାଇଲ:Taj Mahal East Side.JPG|thumb|ପୂର୍ବ ଦିଗରୁ ତାଜମହଲର ଶୋଭା]] ତାଜମହଲରେ ଥିବା [[ମୟୁର ସିଂହାସନ]]କୁ ଅବିକଳ ଜୀବନ୍ତ ମୟୁର ସଦୃଶ ଆକର୍ଷଣୀୟ କରିବାଲାଗି ସେ ଯେଉଁଠି ଯେଉଁ ରଙ୍ଗର ପଥର ଦରକାର ତାକୁ ଖଞ୍ଜାଇ ଥିଲେ। ତାଜମହଲରେ ଖଚିତ ଫୁଲ ଫଳ ଆଦି ଚିତ୍ରକୁ ସଜୀବ କରିବାଲାଗି ସେ ହୀରା, ନୀଳା, ମାଣିକ୍ୟ ଆଦି ବହୁ ମୂଲ୍ୟବାନ ଚିଜକୁ କାମରେ ଲଗାଇଥିଲେ। ତାଜର ଭିତ୍ତି, ବୃତ୍ତି, ଯବନିକା, ଛାତ ଆଦି ଏତେ ନିପୁଣତାର ସହିତ ନିର୍ମିତ ଯେ, ଏବେବି ତାକୁ ଦେଖିଲେ ଲାଗେ ସତେ ଯେମିତି ଏଇ କିଛି କାଳ ଆଗରୁ ନିର୍ମାଣ କରା ଯାଇଅଛି। ପତ୍ରର ସୂକ୍ଷ୍ମ ଶିରା, ଫୁଲର କେଶର, ବୃନ୍ତାଦି ଅତି ସୂକ୍ଷ୍ମାତିସୂକ୍ଷ୍ମ ଅଂଶ ଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ଅତି ବିଚକ୍ଷଣତାର ସହିତ ଚିତ୍ରିତ ହୋଇଛି। ବିଭିନ୍ନ ପଥରଖଣ୍ଡକୁ ଏତେ ଦକ୍ଷତାର ସହିତ ଯୋଡ଼ି ଦିଆ ଯାଇଛି ଯେ, ଏହାର ଯୋଡ଼େଇକୁ ଧରିବା କାଠିକର ପାଠ। [[ଫାଇଲ:TajFromMasjid.jpg|thumb|ମସଜିଦରୁ ତାଜ]] [[ଫାଇଲ:TajReflection.jpg|thumb|ପ୍ରତିଫଳିତ ତାଜ]] == ରକ୍ଷଣା ବେକ୍ଷଣ == ମମତାଜଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁର ୧୨ ବର୍ଷ ଉତ୍ତାରୁ, ୧୬୪୩ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ ଜାନୁଆରୀ ମାସ ୨୭ ତାରିଖରେ ସମ୍ରାଟ ତାଜ ମହଲ ପରିଦର୍ଶନ କରି ଆଗ୍ରା ନଗରୀ ଅନ୍ତର୍ଗତ ତିରିଶିଟି ପ୍ରଗଣାର ଆୟ, ଯାହା ତତ୍କାଳୀନ ଏକ ଲକ୍ଷମୁଦ୍ରାଥିଲା, ତାକୁ ତାଜର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ସଂରକ୍ଷଣ, ଆଗତ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କର ଅଭ୍ୟର୍ଥନା ଓ ବାର୍ଷିକ ଉତ୍ସବାଦିରେ ବ୍ୟୟ କରିବାକୁ ନିଶ୍ଚିତ କରିଥିଲେ। ଏହା ସହିତ ତତ୍ ସଂଲଗ୍ନ ସରାଇ ବା ପାନ୍ଥନିବାସ ଆଦିରୁ ମିଳୁଥିବା ଏକଲକ୍ଷ ମୁଦ୍ରା ମଧ୍ୟ ଏଥିପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇଥିଲା । == ଅବକ୍ଷୟ == କାଳକ୍ରମେ ତାଜମହଲରେ ଖଚିତ ହୋଇଥିବା ମୂଲ୍ୟବାନ ପଥର ଖଣ୍ଡ ଅପହୃତ ହୋଇ ଯାଇଛି । ରାଜଦମ୍ପତିଙ୍କ ସମାଧି ପ୍ରକୋଷ୍ଠ ମଧ୍ୟସ୍ଥ ବେଦୀ ଉପରେ ଯେଉଁ ଦୁଇଖଣ୍ଡ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ଶିଳା ଖଚିତ ହୋଇଥିଲା ତାହା କିଏ ଅପହରଣ କଲା ତାର ଇୟତ୍ତା ନାହିଁ। ଏପରିକି ସୁବର୍ଣ୍ଣ ରତ୍ନ ଆଦି ତାଜରେ ଖଚିତ ହୋଇଥିଲା, ଯାହା ଆଜି ଦେଖିବାକୁ ମିଳେନାହିଁ । == ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣର ପ୍ରଭାବ == ବୈଞ୍ଜାନିକମାନେ ମତ ଦିଅନ୍ତି ଯେ ଆଗ୍ରା ଓ ଆଖ ପାଖ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅବାଧ ଭାବେ ଶିଳ୍ପ କାରଖାନା ଆଦି ଗଢ଼ି ଉଠି ଥିବାରୁ ଯମୁନା ଦୂଷିତ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ଦୂଷିତ ହେଉଛି । ଯାହା ପ୍ରଭାବ ତାଜମହଲ ଉପରେ ପଡୁଛି। ଏହା ତାଜମହଲର ଶଙ୍ଖମଲମଲ କାନ୍ଥକୁ ଦୁର୍ବଳ କରି ଦେଉଛି । == ପର୍ଯ୍ୟଟନ == ତାଜମହଲ ପ୍ରତି ବର୍ଷ ବହୁ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କୁ ଏଠାକୁ ଆସିବାକୁ ଆକର୍ଷିତ କରିଥାଏ।ୟୁନେସ୍‌କୋ ଅନୁସାରେ ୨୦୦୧ରେ ୨୦୦୦,୦୦୦ରୁ ଅଧିକ ପର୍ଯ୍ୟଟକ ତାଜମହଲ ଭ୍ରମଣରେ ଆସିଥିଲେ।<ref>{{cite web| url =http://whc.unesco.org/archive/periodicreporting/APA/cycle01/section2/252.pdf | title =Periodic Reporting Exercise On The Application Of The World Heritage Convention | accessdate =25 May 2012 | author=UNESCO date =2002 | publisher=UNESCO }}</ref> ତାଜମହଲରେ ପ୍ରବେଶଶୁଳ୍କ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ କମ ଥିବାବେଳେ ବିଦେଶୀ ନାଗରିକଙ୍କଠାରୁ ଅଧିକ ଶୁଳ୍କ ଆଦାୟ କରାଯାଇଥାଏ । ଏଠାକୁ ଅକ୍ଟୋବର,ନଭେମ୍ବର ଓ ଫେବୃୟାରୀ ମାସରେ ଅଧିକ ପର୍ଯ୍ୟଟକମାନେ ଆସିଥାନ୍ତି। == ଆଉ କିଛି ଛପା == <gallery> ଫାଇଲ:TajAndMinaret.jpg| ଭିତ୍ତି, ଗମ୍ବୁଜ ଓ ମିନାର ଫାଇଲ:Taj Mahal finial-1.jpg|ଅନ୍ତିମ ଭାଗ ଫାଇଲ:TajEntryArch.jpg|ମୁଖ୍ୟ ସ୍ତମ୍ଭଗୃହ (ଇୱାନ) ଓ ପାର୍ଶ୍ୱବର୍ତ୍ତୀ ସ୍ତମ୍ଭଗୃହ (ପିସ୍ତାକ) ଫାଇଲ:Taj floorplan.svg|ତାଜମହଲ ମେଜିଆର ସରଳୀକୃତ ନକ୍ସା ଫାଇଲ:TajMinaret1.jpg|ମିନାର ଫାଇଲ:Taj Mahal 8.jpg|ମିନାର </gallery> {{clear}} == ଆଧାର == {{Reflist|30em}} == ଅଧିକ ତଥ୍ୟ== *{{Commons category-inline|Taj Mahal|ତାଜମହଲ}} <!-- DO NOT ADD COMMERCIAL WEBSITES, BLOGS OR FANSITES — THEY ARE LIKELY TO BE REVERTED IN ACCORDANCE WITH WIKIPEDIA:EXTERNAL LINKS POLICY --> * {{Official website|http://www.tajmahal.gov.in/}} of the Taj Mahal * [http://asi.nic.in/asi_monu_whs_agratajmahal.asp Description of the Taj Mahal] at the [[Archaeological Survey of India]] * [http://whc.unesco.org/en/list/252 Profile of the Taj Mahal] at ୟୁନେସ୍କୋ {{Authority control}} [[ଶ୍ରେଣୀ:ସପ୍ତାଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ]] [[ଶ୍ରେଣୀ:ବିଶ୍ୱ ଐତିହ୍ୟ]] aj26dbbkfa8joxpux4lbgk7a8aubjn4 0 20829 569833 507730 2025-06-12T13:44:20Z CommonsDelinker 65 Removing [[:c:File:NLUO_logo.jpg|NLUO_logo.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Krd|Krd]] because: No permission since 1 June 2025. 569833 wikitext text/x-wiki {{ଛୋଟ| National Law University, Orissa}} {{Infobox_University |name = ଜାତୀୟ ଆଇନ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ |image = |motto = '''"ସତ୍ୟେ ସ୍ଥିତୋ ଧର୍ମଃ"''' |established = ୨୦୦୯ |chancellor = [[ଭି. ଗୋପାଳ ଗୌଡା]] |vice_chancellor= ପ୍ରଫେସର ଡା. ଚନ୍ଦ୍ରା କ୍ରିଷ୍ଣମୂର୍ତୀ |registrar = ପବିତ୍ର ମୋହନ ସାମଲ |city = [[କଟକ]], [[ଓଡ଼ିଶା]] |country = [[ଭାରତ]] |students = |type = [[ରାଜ୍ୟ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ]] |campus = [[ସହରାଞ୍ଚଳ|ନଗର]] |affiliations = [[ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଗ୍ରାଣ୍ଟ କମିସନ (ଭାରତ)|ଇଉ.ଜି.ସି.]] |website= [http://www.nluo.ac.in/ www.nluo.ac.in] }} ଜାତୀୟ ଆଇନ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ, [[କଟକ]]ର ନରାଜଠାରେ ଅବସ୍ଥାପିତ, ଏକ ସ୍ୱୟଂଶାସିତ ଅନୁଷ୍ଠାନ । ଆଇନ ପାଠ୍ୟକ୍ରମର ପ୍ରସାର ଦିଗରେ ଗଠିତ, ଏହି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟଟି ୨୦୦୯ ମସିହାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା । ୩୧ ଅକ୍ଟୋବର ୨୦୦୯ ମସିହାରେ, ଏହି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଉଦଘାଟନ କରାଯାଇଥିଲା ।[[ଓଡ଼ିଶା ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ]]ର ମୁଖ୍ୟବିଚାରପତି, ଏହି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର କୁଳାଧିପତି ଅଟନ୍ତି । [[ଫୈଜାନ ମୁସ୍ଥଫା]]<ref>http://barandbench.com/brief/4/2141/interview-with-professor-faizan-mustafa-vice-chancellor-of-national-law-university-orissa{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>, ଏହି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ପ୍ରଥମ କୁଳପତି ଭାବରେ ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ । ଆଇନ ସମ୍ବନ୍ଧିୟ ବିଭିନ୍ନ ପାଠ୍ୟକ୍ରମରେ ଏଠାରେ ଶିକ୍ଷାଦାନ ଓ ଡିଗ୍ରୀ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥାଏ ‌‌। ଏହି ସବୁ ପାଠ୍ୟକ୍ରମରେ ନାମଲେଖାଇବା ପାଇଁ ସର୍ବଭାରତୀୟ ସ୍ଥରର ପରୀକ୍ଷା<ref>{{Cite web |url=http://www.clat.ac.in/ |title=ଆର୍କାଇଭ୍ କପି | |access-date=2012-10-08 |archive-date=2008-06-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080604224754/http://www.clat.ac.in/ |url-status=dead }}</ref> ମାଧ୍ୟମରେ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କର ଚୟନ କରାଯାଇଥାଏ ‌। == ଆଧାର == {{ଆଧାର}} == ବାହାର ଆଧାର == {{official|http://www.nluo.ac.in/}} {{Universities in Orissa}} {{ଓଡ଼ିଶା}} [[ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶାରେ ଶିକ୍ଷା]] [[ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶାରେ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ]] 7u6wr87urc74qxqt7z2qa0uhwktln89 10 22920 569845 202426 2025-06-13T05:55:13Z Milenioscuro 5138 569845 wikitext text/x-wiki {{#switch:{{{1}}} | name = Zambia | top = -7.8 | bottom = -18.3 | left = 21.5 | right = 34.0 | image = Zambia adm location map.svg | image1 = Zambia relief location map.svg }}<noinclude> {{Location map/Info}} {{Documentation}} [[Category:Location map by country templates|Zambia]] [[eo:Ŝablono:Geokesto lokumilo Zambio]] </noinclude> gckfyc06vdq0xeh80ykdgxddxtz2ygj 10 23014 569838 120736 2025-06-12T16:52:08Z Milenioscuro 5138 569838 wikitext text/x-wiki {{#switch:{{{1}}} | name = Venezuela | top = 12.8 | bottom = 0.4 | left = -73.6 | right = -59.6 | image = Venezuela adm location map.svg | image1 = Venezuela relief location map.svg }}<noinclude> {{Location map/Info}} {{Documentation}} [[ଶ୍ରେଣୀ:Location map by country templates|Venezuela]] </noinclude> 430w3ntiknnvntcpywp9pjkg4o502f9 0 25565 569841 498179 2025-06-12T21:04:37Z InternetArchiveBot 28148 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 569841 wikitext text/x-wiki {{About| 'ଶହୀଦ ରଘୁନାଥ ମହାନ୍ତି'ଙ୍କ|| ରଘୁନାଥ ମହାନ୍ତି (ରାଜନୀତିଜ୍ଞ)}} {{ଛୋଟ|Raghunath Mohanty}} {{Infobox person | honorific_prefix = ଶହୀଦ | name = ରଘୁନାଥ ମହାନ୍ତି | honorific_suffix = | image = | image_size = | alt = | caption = | birth_name = | birth_date = {{Birth date|df=y|1910|07|18}} <!-- {{Birth date|YYYY|MM|DD}} --> | birth_place = ବାଦଭୂଇଁ, ରଣପୁର | death_date = {{Death date and age|df=y|1941|04|04|1910|07|18}} <!-- (death date then birth date) --> | death_place = ଭାଗଲପୁର, ବିହାର | death_cause = ଫାଶୀ | residence = | nationality = [[ଭାରତ|ଭାରତୀୟ]] | other_names = | ethnicity = [[ଓଡ଼ିଆ ଲୋକ|ଓଡ଼ିଆ]] | citizenship = | education = | occupation = | years_active = | known_for = | home_town = | movement = ପ୍ରଜାମଣ୍ଡଳ ଆନ୍ଦୋଳନ | opponents = | boards = | spouse = | children = | parents = ନଟବର ମହାନ୍ତି, ଲାବଣ୍ୟ ଦେବୀ | relatives = | website = <!-- {{URL|www.example.com}} --> | footnotes = | box_width = }} ରଘୁନାଥ ମହାନ୍ତି ଜଣେ ଓଡ଼ିଶା-ଜନ୍ମିତ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ଥିଲେ । ସେ ମୁଖ୍ୟତଃ ରଣପୁର ବିଦ୍ରୋହ<ref>{{cite news |title=Freedom fighters of Odisha who left British hopeless - Baji Rout, Jayee Rajguru, Buxi Jagabandhu, Veer Surendra Sai, Laxman Nayak, Dharanidhar Bhuyan, Chakhi Khuntia, Raghu and Dibakar |url=http://incredibleorissa.com/famous-freedom-fighters-of-odisha |work=Incredible Orissa |date=21 January 2018 }}{{Dead link|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ତଥା ଗଡ଼ଜାତ ବିଦ୍ରୋହରେ ପ୍ରମୁଖ ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ । ୧୯୪୦ ମସିହାରେ ଇଂରେଜମାନେ ତାଙ୍କୁ ଫାଶୀଦଣ୍ଡରେ ଦଣ୍ଡିତ କରିଥିଲେ । == ଜୀବନୀ == ରଘୁନାଥ ମହାନ୍ତି ରଣପୁରର ବାଦଭୂଇଁ ଗ୍ରାମରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ରଣପୁର ଆଦି ଗଡ଼ଜାତ ଅଞ୍ଚଳକୁ ସେତେବେଳେ '''ଅନ୍ଧାରୀ ମୁଲକ''' କୁହାଯାଉଥିଲା, କାରଣ ଏଠିକାର ଅଧିବାସୀ ନିଜ ଅଧିକାର ବିଷୟରେ ଅନଭିଜ୍ଞ ଥିଲେ । ରଘୁନାଥ ମହାନ୍ତି ନିଜ ସାଥୀ [[ଦିବାକର ପରିଡ଼ା]]ଙ୍କ ସହ ମିଶି ପ୍ରଜାମଣ୍ଡଳ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।<ref>{{cite news |title=The Office of Speaker Lok Sabha |url=https://speakerloksabha.nic.in/speech/SpeechDetails.asp?SpeechId=198 |work=speakerloksabha.nic.in}}</ref> ସେ ଦୁହେଁ [[ରାସବିହାରୀ ବୋଷ]], [[ଭଗତ ସିଂହ]], [[ବାଘା ଯତୀନ]], [[ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ଆଜାଦ]] ଏବଂ [[ବୀର ସାବରକାର]] ଆଦି ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀଙ୍କଦ୍ୱାରା ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇଥିଲେ । ଏ ଦୁଇଜଣ '''ରଘୁ-ଦିବାକର''' ଭାବେ ପରିଚିତ । ୧୯୩୯ ମସିହା ଜାନୁୟାରୀ ୫ ତାରିଖରେ ରଣପୁର ରାଜପ୍ରାସାଦ ସମ୍ମୁଖରେ ରଘୁ-ଦିବାକରଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଲୋକମାନେ ବିକ୍ଷୋଭ କରିଥିଲେ । ଏଥିରେ ସେତେବେଳ ସମୟରେ ଓଡ଼ିଶା ପାଇଁ ନିଯୁକ୍ତ ଇଂରାଜୀ ରାଜନୈତିକ ପ୍ରତିନିଧି ମେଜର ଆର.ଏଲ. ବାଜେଲଗେଟଙ୍କୁ<ref>{{cite news |title=Prime Minister stirs Paika emotion |url=https://www.telegraphindia.com/1170417/jsp/odisha/story_146655.jsp |work=The Telegraph}}</ref> ଲୋକମାନେ ଠେଙ୍ଗାରେ ପିଟି ପିଟି ମାରିଦେଇଥିଲେ । ବ୍ରିଟିଶ ସରକାର ମୃତ୍ୟୁର ତଦନ୍ତ ପାଇଁ ଏକ ଟିମ ଓଡ଼ିଶାକୁ ପଠାଇଲେ ରଣପୁରବାସୀଙ୍କୁ ମିଥ୍ୟା ସାକ୍ଷୀ ଦେବାକୁ ବିବଶ କରାଗଲା ଏବଂ ରଘୁନାଥ ମହାନ୍ତି ଓ ଦିବାକର ପରିଡ଼ାଙ୍କୁ ଭୁଲ ମାମଲାରେ ଫସାଇ ଅତ୍ୟାଚାର କରାଗଲା । ଶେଷରେ ସେମାନଙ୍କୁ ଫାସୀଦଣ୍ଡରେ ଦଣ୍ଡିତ କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଗଲା । ସେମାନଙ୍କୁ ରେଳଗାଡ଼ିଦ୍ୱାରା ରଣପୁର ଜେଲରୁ ବିହାରର ଭଗଲପୁର ଜେଲକୁ ନିଆଗଲା । ୧୯୪୧ ମସିହା ପୂର୍ବାହ୍ନରେ ସେମାନଙ୍କୁ ସେ ଦୁହିଁଙ୍କୁ ଫାସୀ ଦିଆଗଲା<ref>{{cite news |title=Narendra Modi writes about freedom fighters: Who they are and why you should know about them |url=https://www.indiatoday.in/india/story/narendra-modi-odisha-freedom-fighters-paika-rebellion-971745-2017-04-16 |work=India Today |language=en}}</ref> । ==ଆଧାର == {{ଆଧାର}} [[ଶ୍ରେଣୀ:୧୯୧୦ ଜନ୍ମ]] [[ଶ୍ରେଣୀ:୧୯୪୧ ମୃତ୍ୟୁ]] [[ଶ୍ରେଣୀ:ନୟାଗଡ଼ ଜିଲ୍ଲାର ଲୋକ]] [[ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶାର ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ]] 7525odd9lhhxpwhfc3h6v5ynnowh88m 0 28883 569847 562097 2025-06-13T10:31:26Z 203.129.204.116 removed [[Category:ବାତ୍ୟା]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 569847 wikitext text/x-wiki {{ଛୋଟ|1999 Odisha cyclone}} {{Infobox Hurricane | Basin=NIO | Name= ୧୯୯୯ ଓଡ଼ିଶା ମହାବାତ୍ୟା | Type=tropical cyclone | Year=1999 | Basin=NIO | Image location=Cyclone 05B.jpg | Image name=05B making landfall | Formed= {{start-date|October 25, 1999|October 25, 1999}} | Dissipated= {{end-date|November 3, 1999|November 3, 1999}} | 1-min winds= ୨୬୦ | 3-min winds= ୨୬୦ | Pressure= ୯୧୨ | Pressurepre= | Damages= ୪୫୦୦ | Inflated=୧ | Fatalities=~୧୦,୦୦୦ ସିଧାସଳଖ | Areas= ଓଡ଼ିଶା | Hurricane season=[[1999 North Indian Ocean cyclone season]] }} [[File:Cyclone 05B.jpg|thumb|right|ମହାବାତ୍ୟାର ଉପଗ୍ରହ ଚିତ୍ର]] [[File:1999 Indian cyclone 05B track.png|thumb|right|ମହାବାତ୍ୟାର ଗତିପଥ]] [[Image:05B1999.jpg|thumb|right|ମହାବାତ୍ୟା ୦୫ 'ବି'ର ଉପଗ୍ରହ ଚିତ୍ର]] '''୧୯୯୯ ଓଡ଼ିଶା ମହାବାତ୍ୟା''' [[ଓଡ଼ିଶା]] ଇତିହାସରେ ସବୁଠାରୁ ଭୟଙ୍କର ପ୍ରକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ଥିଲା। ଶକ୍ତି ଅନୁସାରେ ଏହି ଭାରତ ମହାସାଗର ଅଞ୍ଚଳର ସବୁଠାରୁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ସାମୁଦ୍ରିକ ଝଡ଼ ଥିଲା। ==ଆଧାର== {{ଆଧାର}} ==ବାହାର ଲିଙ୍କ== {{Commons category|1999 Orissa Cyclone 05B}} *[http://www.usno.navy.mil/NOOC/nmfc-ph/RSS/jtwc/atcr/1999atcr/pdf/05b.pdf US Navy report] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110607012159/http://www.usno.navy.mil/NOOC/nmfc-ph/RSS/jtwc/atcr/1999atcr/pdf/05b.pdf |date=2011-06-07 }} *[http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/29/newsid_3691000/3691573.stm Damage photos] *[http://jrscience.wcp.muohio.edu/movies/india.cyclone.19.2.5.reut.mov Damage video from CNN] oh19llsmk5wefu0jgl8jekdl6lwoljr 0 28916 569839 451595 2025-06-12T17:40:16Z InternetArchiveBot 28148 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 569839 wikitext text/x-wiki {{ଛୋଟ|Deafness}} {{Infobox disease | Name =ଶ୍ରବଣ ହାନୀ | Image = International Symbol for Deafness.jpg | Caption = ବଧିରତାର ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଚିହ୍ନ | ICD10 = {{ICD10|H|90||h|90}}-{{ICD10|H|91||h|90}} | ICD9 = {{ICD9|389}} | MedlinePlus = 003044 | eMedicineSubj = article | eMedicineTopic = 994159 | eMedicine_mult = | MeshID = D034381 }} ବଧିରତା, ବଧିରତ୍ତ୍ୱ କିମ୍ବା କାଲା ଦୋଷ ଗୋଟିଏ ଅବସ୍ଥା ଯେଉଁଥିରେ ଶ୍ରବଣ ଶକ୍ତି ଆଂଶିକ ବା ସମ୍ପୁର୍ଣ୍ଣ ଲୋପ ପାଇଥାଏ<ref name="Britannica">{{cite encyclopedia | year=2011 | title=Deafness | encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online | publisher=Encyclopædia Britannica Inc. | location= | id= | url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/154327/deafness | accessdate=2012-02-22}}</ref> । ଏହା ଗୋଟିଏ ବା ଉଭୟ କାନରେ ହୋଇପାରେ । <ref name=WHO2015/> ପିଲାଙ୍କର ଏହି ଦୋଷ ଥିଲେ [[ଭାଷା]] ଶିଖିବାରେ ଅସୁବିଧା ହୁଏ ଓ ବଡ଼ ମଣିଷମାନଙ୍କର କର୍ମକ୍ଷେତ୍ରରେ ଅସୁବିଧା ହୁଏ । <ref name=Las2014>{{cite journal|last=Lasak|first=JM|author2=Allen, P |author3=McVay, T |author4= Lewis, D |title=Hearing loss: diagnosis and management.|journal=Primary care|date=Mar 2014|volume=41|issue=1|pages=19–31|pmid=24439878 |doi=10.1016/j.pop.2013.10.003}}</ref> କେତେକ ଲୋକ ଯଥା ବୃଦ୍ଧମାନେ ଶ୍ରବଣ ହାନୀ ଫଳରେ ଏକାକୀ ହୋଇଯାଆନ୍ତି । <!-- <ref name=WHO2015/> --> '''କାଲାଦୋଷ''' କୁହାଯାଏ ଯେତେବେଳେ ଅତି ସାମାନ୍ୟ ବା ଆଦୌ ଶ୍ରବଣ ଶକ୍ତି ନ ଥାଏ । <ref name=WHO2015/> ବୟସ ଦୋଷ, ଉଚ୍ଚ ଧ୍ୱନୀ, ବ୍ୟାଧି, ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ଓ ଆଘାତ ଇତ୍ୟାଦିଦ୍ୱାରା ଏହି ଦୋଷ ହୁଏ । ଡେସିବେଲ ଏକକଦ୍ୱାରା ବଧିରତାର ପରିମାଣ ନିର୍ଧାରଣ କରାଯାଏ । ଏହି ଦୋଷ ବିଭିନ୍ନ ପରିମାଣର ହୋଇ ପାରେ, ଯଥା ସାମାନ୍ୟ, ମଧ୍ୟମ, ମଧ୍ୟମ ଭୟାବହ, ଭୟାବହ କିମ୍ବା ଆତଙ୍କ ଜନକ । କେତେକ ଉପାୟଦ୍ୱାରା ବଧିରତାକୁ ରୋକା ଯାଇ ପାରିବ କିନ୍ତୁ କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହା ରୋକା ଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ବା ପୂର୍ବାବସ୍ଥାକୁ ଫେରାଇ ଆଣି ହେବ ନାହିଁ । ଆଂଶିକ ବଧିର ଶୁଣିବା ନିମନ୍ତେ ଅନେକ ପ୍ରକାରର ଯନ୍ତ୍ର ଆବିସ୍କାର କରାଗଲାଣି । == ସଂଜ୍ଞା == === ଶ୍ରବଣ କ୍ଷତି === '''ଶ୍ରବଣ ହାନୀ''', ([[ଇଂରାଜୀ ଭାଷା]]ରେ ହିଅରିଙ୍ଗ ଲସ୍, ହାର୍ଡ ଅଫ ହିଅରିଙ୍ଗ, ଅନାକୁସିସ ବା ହିଅରିଙ୍ଗ ଇମ୍ପେୟାରମେଣ୍ଟ ଯଥାକ୍ରମେ '''Hearing loss''', '''hard of hearing''', '''anacusis''', ବା '''hearing impairment'''), କ‌ହିଲେ [[ଶ୍ରବଣ]] ଶକ୍ତିର ଆଂଶିକ ବା ସମ୍ପୁର୍ଣ୍ଣ ହାନୀକୁ ବୁଝାଏ । <ref name="Britannica"/> ସାଧାରଣ ଶ୍ରବଣ ଅପେକ୍ଷା କମ ଶ୍ରବଣ ଗ୍ରାହ୍ୟତା ହେଲେ ଶ୍ରବଣ କ୍ଷତି କୁହାଯାଏ । ଯେଉଁମାନଙ୍କର ଧ୍ୱନୀ ଗ୍ରାହ୍ୟତା କମ ଥାଏ ସେମାନଙ୍କୁ କାଲା ବା ବଧିର କୁହାଯାଏ । ସାଧାରଣ ଶୁଣି ପାରିବା ଭଳି ଧ୍ୱନୀଠାରୁ ଅଧିକ ଧ୍ୱନୀ ଆବଶ୍ୟକ ହେଲେ ସେହି ପରିମାଣକୁ ବିଭାଗୀ କରଣ କରାଯାଏ । <br /> ଧ୍ୱନୀକୁ ବର୍ଦ୍ଧିତ କଲା ପରେ ମଧ୍ୟ ଶ୍ରବଣ ହୋଇ ନ ପାରିଲେ ବଧିରତା କୁହାଯାଏ । ସମ୍ପୁର୍ଣ୍ଣ ବଧିର କୌଣସି ଧ୍ୱନୀ ଶୁଣି ପାରେ ନାହିଁ, ଯେତେ ଅଧିକ ଧ୍ୱନୀ ହେଉ ପଛକେ । == କାରଣ ଓ ରୋଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ == ଶ୍ରବଣ ହାନୀର ଅନେକ କାରଣ ଅଛି ଯେପରିକି [[ଜେନେଟିକ]], [[ବୟସାଧିକ୍ୟ]], [[ଧ୍ୱନୀ ଜନିତ ଶ୍ରବଣ ହାନୀ]], କେତେକ [[ସଂକ୍ରମଣ]], ଜନ୍ମ ଜଟିଲତା, କାନ ଆଘାତ ଓ କେତେକ ଔଷଧ ତ‌ଥା ବିଷାକ୍ତ ପଦାର୍ଥ । <!-- <ref name=WHO2015/> --> [[କ୍ରନିକ କାନ ସଂକ୍ରମଣ]] ଶ୍ରବଣ ହାନୀର ଏକ ସାଧାରଣ କାରଣ । <!-- <ref name=WHO2015/> --> ଗର୍ଭାବସ୍ଥାର ଜଟିଳତା ସୃଷ୍ଟିକାରୀ ରୁବେଲା ବା ଜର୍ମାନ ମିଳିମିଳା ମଧ୍ୟ ଅସୁବିଧା ସୃଷ୍ଟି କରେ । <!-- <ref name=WHO2015/> --> ଜଣେ ଲୋକ ଅତି କମରେ ଗୋଟିଏ କାନରେ ଶ୍ରବଣ ପରୀକ୍ଷାରେ ୨୫ ଡେସିବେଲ ଶୁଣି ନ ପାରିଲେ ଶ୍ରବଣ ହାନୀ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ । <ref name=WHO2015/> ପ୍ରତ୍ୟେକ ନବଜାତ ଶିଶୁର କାନ ପରୀକ୍ଷା କରିବା ନିମନ୍ତେ ସୁପାରିସ କରାଯାଏ । <ref name=Las2014/> ଶ୍ରବଣ ହାନୀକୁ ଅବସ୍ଥା ଅନୁସାରେ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରାଯାଏ: ସାମାନ୍ୟ, ମଧ୍ୟମ, ଗମ୍ଭୀର ଓ ଗ‌ହ‌ନ (profound) । <ref name=WHO2015/> ==ପ୍ରତିଷେଧ ଓ ଚିକିତ୍ସା == ଶ୍ରବଣ ହାନୀ ପ୍ରତିରୋଧ ସାପେକ୍ଷ । <!-- <ref name=WHO2015/> --> [[ଟିକା କାରଣ]], [[ଗର୍ଭାବସ୍ଥା]]ର ଉପ‌ଯୁକ୍ତ ଯତ୍ନ, ଉଚ୍ଚ ଧ୍ୱନୀ ଏଡ଼େଇ ଓ କେତେକ ଔଷଧ ବର୍ଜନ କରି ଶ୍ରବଣ ହାନୀ ପ୍ରତିରୋଧ କରାଯାଏ । <ref name=WHO2015/> ଧ୍ୱନୀ କମ ରଖିବାକୁ ନିଜସ୍ୱ ଅଡିଓ ଶୁଣିବା ସମୟ ଏକ ଦିନରେ ଏକ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ରଖିବାକୁ [[ବିଶ୍ୱ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସଂଗଠନ]] ପରାମର୍ଶ ଦେଉଛି । <ref name=WHO2015Aud>{{cite web|title=1.1 billion people at risk of hearing loss WHO highlights serious threat posed by exposure to recreational noise|url=http://www.who.int/pbd/deafness/activities/IECD_2015_Press_Release_EN.pdf?ua=1|website=who.int|accessdate=2 March 2015|date=27 February 2015}}</ref> ପିଲାଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଶୁ ଚିହ୍ନଟ ଓ ସାହାଯ୍ୟ ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ । <!-- <ref name=WHO2015/> --> ଅନେକ ଲୋକଙ୍କର [[ଶ୍ରବଣ ଯନ୍ତ୍ର]], [[ଅଙ୍ଗ ବିନ୍ୟାସ ଭାଷା]] ([[:en:sign language|sign language]]), [[କ‌କଲିଆର ଇମ୍ପ୍ଲାଣ୍ଟ]] ଓ [[ଉପଶୀର୍ଷକ]] ଇତ୍ୟାଦି ଉପାଦେୟ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୁଏ ।<!-- <ref name=WHO2015/> --> [[ଓଠ ପଠନ]] ଦକ୍ଷତା ଆଉ ଗୋଟିଏ ଉପାଦେୟ ଉପାୟ । <!-- <ref name=WHO2015/> --> ପୃଥିବୀର ଅନେକ ସ୍ଥାନରେ ଶ୍ରବଣ ଯନ୍ତ୍ର ମିଳେନାହିଁ । <ref name=WHO2015/> ==ରୋଗାନୁଶୀଳନ ଓ ସମାଜ == ପୃଥିବୀରେ ଜନସଂଖ୍ୟାର ପ୍ରାୟ ୧୦ % ଲୋକଙ୍କର କିଛି ପରିମାଣରେ ଶ୍ରବଣ ହାନୀ ଥାଏ । <ref name=Oishi2011>{{cite journal | last1=Oishi | first1=N. | last2=Schacht | first2=J. | title=Emerging treatments for noise-induced hearing loss | journal=Expert opinion on emerging drugs |date=June 2011 | volume=16 | issue=2 | pages=235–45 | pmid=21247358 | doi=10.1517/14728214.2011.552427 | pmc=3102156}}</ref> ଏହା ଯୋଗୁ ସାଧାରଣ ଅସମର୍ଥତା ୫ % (୩୬0ରୁ ୫୩୮ ନିୟୁତ) ଓ ମଧ୍ୟମରୁ ଗମ୍ଭୀର ଅସମର୍ଥତା ୧୨୪ ନିୟୁତ ଲୋକଙ୍କର ଥାଏ । <ref name=WHO2015>{{cite web|title=Deafness and hearing loss Fact sheet N°300|url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs300/en/|accessdate=23 May 2015|date=March 2015}}</ref><ref name=WHO2008/><ref>{{cite journal|last1=Olusanya|first1=BO|last2=Neumann|first2=KJ|last3=Saunders|first3=JE|title=The global burden of disabling hearing impairment: a call to action.|journal=Bulletin of the World Health Organization|date=1 May 2014|volume=92|issue=5|pages=367–73|pmid=24839326}}</ref> ମଧ୍ୟମରୁ ଗମ୍ଭୀର ଅସମର୍ଥତା ଦଳର ୧୦୮ ନିୟୁତ ଲୋକ ନିମ୍ନ ଓ ମଧ୍ୟମ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦେଶମାନଙ୍କରେ ବାସ କରନ୍ତି । <ref name=WHO2008>{{cite book | author=WHO | title= |year=2008 | publisher=World Health Organization | location=Geneva, Switzerland |isbn=9789241563710 | pages=35 | url= http://www.who.int/healthinfo/global_burden_disease/GBD_report_2004update_full.pdf}}</ref> ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ୬୫ ନିୟୁତ ଲୋକଙ୍କର ପିଲାଦିନରୁ ଶ୍ରବଣ ହାନୀ ଥାଏ । <ref name="Peads2011">{{cite book |first=Abdelaziz Y | last=Elzouki | title=Textbook of clinical pediatrics |publisher=Springer | location=Berlin | isbn=9783642022012 | pages=602 |url=http://books.google.ca/books?id=FEf4EMjYSrgC&pg=PA602 | edition=2}}</ref> ଅଙ୍ଗବିନ୍ୟାସ ଭାଷା ବ୍ୟବ‌ହାର କରୁଥିବା ଲୋକମାନେ [[କାଲା ସଂସ୍କୃତି]]ର ସଭ୍ୟ ଓ ସେମାନେ ନିଜକୁ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କଠାରୁ କିଛି ଅଲଗା ଭାବନ୍ତି କିନ୍ତୁ ରୋଗ‌ଗ୍ରସ୍ତ ଭାବନ୍ତିନି । <ref name=NAD2014/> କାଲା ସଂସ୍କୃତି ଅଧିକାଂଶ ସଦସ୍ୟ ଶ୍ରବଣ ହାନୀ ଆରୋଗ୍ୟ କରିବାକୁ ବିରୋଧ କରନ୍ତି । <ref>{{Cite web|title = Sound and Fury - Cochlear Implants - Essay|url = http://www.pbs.org/wnet/soundandfury/cochlear/essay.html|website = www.pbs.org|accessdate = 2015-08-01|publisher = [[PBS]]|archive-date = 2015-07-06|archive-url = https://web.archive.org/web/20150706062633/http://www.pbs.org/wnet/soundandfury/cochlear/essay.html|url-status = dead}}</ref><ref>{{Cite web|title = Understanding Deafness: Not Everyone Wants to Be 'Fixed'|url = http://www.theatlantic.com/health/archive/2013/08/understanding-deafness-not-everyone-wants-to-be-fixed/278527/|accessdate = 2015-08-01|website = www.theatlantic.com|publisher = [[The Atlantic]]}}</ref><ref>{{Cite web|title = Why not all deaf people want to be cured|url = http://www.telegraph.co.uk/culture/9526045/Why-not-all-deaf-people-want-to-be-cured.html|accessdate = 2015-08-02|website = www.telegraph.co.uk|publisher = [[The Daily Telegraph]]}}</ref> ଏହି ଦଳର କେତେକ ସଭ୍ୟ କ‌କଲିଆର ଇମ୍ପ୍ଲାଣ୍ଟକୁ ସନ୍ଦିଗ୍ଧ ଆଖିରେ ଦେଖନ୍ତି ଯେହେତୁ ସେମାନଙ୍କର ତାଙ୍କ ଦଳରୁ ବିଦାୟ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ । <ref name=Spa2005>{{cite journal|last1=Sparrow|first1=Robert|title=Defending Deaf Culture: The Case of Cochlear Implants|journal=The Journal of Political Philosophy|date=2005|volume=13|issue=2|url=http://profiles.arts.monash.edu.au/rob-sparrow/download/Deaf-Culture.pdf|accessdate=30 November 2014}}</ref> ଶ୍ରବଣ ହାନୀ ଶବ୍ଦକୁ କେତେକ ବିଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ଭାବରେ ନେଇ ଭାବନ୍ତି ଯେ ଏମାନେ କିଛି ପାରିବେ ନାହିଁ । <ref name=NAD2014>{{cite web|title=Community and Culture - Frequently Asked Questions|url=http://nad.org/issues/american-sign-language/community-and-culture-faq|website=nad.org|publisher=National Association of the Deaf|accessdate=31 July 2014}}</ref> == ଆଧାର == {{Reflist|30em}} [[ଶ୍ରେଣୀ:ରୋଗ]] [[ଶ୍ରେଣୀ:ଚିକିତ୍ସା ବିଜ୍ଞାନ]] qhfwa593054rk5ldye2agou5tg5k7xn 0 39890 569843 559923 2025-06-12T21:54:48Z InternetArchiveBot 28148 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 569843 wikitext text/x-wiki {{ଛୋଟ|Leonardo da Vinci}} {{Infobox person | bgcolour = #EEDD82 | name = ଲିଓନାର୍ଡୋ ଦା ଭିନ୍‌ସି | image = Francesco Melzi - Portrait of Leonardo - WGA14795.jpg | caption = ମେଲ୍‌ଜି ଅଙ୍କିତ ଲିଓନାର୍ଡଙ୍କ ଛିତ୍ର | birth_name = Leonardo di ser Piero da Vinci | birth_date = {{birth date|1452|4|15|mf=y }} | birth_place = [[Vinci, Italy|Vinci]], [[Republic of Florence]] (present-day [[Italy]]) | death_date = {{death date and age|1519|5|2|1452|4|15|mf=y}} | death_place = [[Amboise]], [[Kingdom of France]] | known_for = Diverse fields of the arts and sciences | style = [[High Renaissance]] | notable_works = ''[[Mona Lisa]]''<br>''[[The Last Supper (Leonardo da Vinci)|The Last Supper]]''<br>''[[Vitruvian Man|The Vitruvian Man]]''<br>''[[Lady with an Ermine]]'' | signature = Firma de Leonardo Da Vinci.svg }} '''ଲିଓନାର୍ଡୋ ଦା ଭିନ୍‌ସି''' (Leonardo di ser Piero da Vinci: Italian pronunciation: [leoˈnardo da vˈvintʃi] pronunciation (help•info); 15 April 1452 – 2 May 1519, Old Style) ଜଣେ ଇତାଲିୟ ବ୍ୟକ୍ତି ଥିଲେ ଓ ଏକା ଧାରରେ ଜଣେ [[ଚିତ୍ରକର]], [[ସ୍ଥପତି]], [[ଆର୍କିଟେକ୍ଟ]], [[ସଙ୍ଗୀତଜ୍ଞ]], [[ଗଣିତଜ୍ଞ]], [[ଯନ୍ତ୍ରୀ]] (ଇଞ୍ଜିନିଅର), [[ଉଦ୍ଭାବକ]], [[ଶରୀର ଗଠନ ବିଶେଷଜ୍ଞ]] ([[ଆନାଟମିଷ୍ଟ]]), [[ଭୂତତ୍ତ୍ୱବିଦ]] ([[ଜେଓଲୋଜିଷ୍ଟ]]), କାର୍ଟୋଗ୍ରାଫର, [[ଉଭିଦବିଜ୍ଞାନୀ]] ଓ [[ଲେଖକ]] ଥିଲେ । ସେ ଅତ୍ୟଧିକ କୌତୁହଳି ଓ ଅନୁସନ୍ଧିତ୍ସୁ ଥିଲେ । ତାଙ୍କୁ ରେନାସାଁ ମଣିଷ ବା ଅତୃପ୍ତ କୌତୁହଳି ଓ ଅତ୍ୟଧିକ ଉଦ୍ଭାବନୀ ଚିନ୍ତାଧାରା ସମ୍ପର୍ଣ୍ଣ କୁହାଯାଉଥିଲା <ref name=HG>{{Cite book|first=Helen|last=Gardner|title=Art through the Ages|year=1970|pages= 450–456}}</ref>। ତାଙ୍କୁ ସର୍ବକାଳୀନ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଚିତ୍ରକର ଓ ବିବିଧ କଳାସମ୍ପର୍ଣ୍ଣ ମଣିଷ କୁହାଯାଏ <ref name=genius>See the quotations from the following authors, in section '''Fame and reputation''': Vasari, Boltraffio, Castiglione, "Anonimo" Gaddiano, Berensen, Taine, Fuseli, Rio, Bortolon.</ref>। ଐତିହାସିକ [[ହେଲେନ ଗାର୍ଡନର]]ଙ୍କ ମତରେ ତାଙ୍କ ଭଳି ଅନୁସନ୍ଧାନ ଆଗ୍ରହୀ ସଂସାରରେ ଅଦ୍ୱିତୀୟ ଓ ଅବିଦିତ । ତାଙ୍କର ମନ personality ସେ ଅତିମାନବୀୟ ଥିଲେ ତଥା ସେ ନିଜେ mysterious ଓ remote ଥିଲେ<ref name=HG/> । ମାର୍କୋ ରୋଷୀ ମତରେ ଲିୟନାର୍ଡୋଙ୍କ ବିଷୟରେ ବହୁତ ଜିଜ୍ଞାସା ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ତତ୍ତ୍ୱାନୁମୋଦିତ ଥିଲେ । ତାଙ୍କର ଦୃଷ୍ଟିରେ ସଂସାର ରହସ୍ୟମୟ ନ ହୋଇ ତାତ୍ୱିକ ଥିଲା । ତାଙ୍କର କର୍ମ ପଦ୍ଧତି ସେ ଯୁଗ ନିମନ୍ତେ ଅସାଧାରଣ ଥିଲା<ref>{{Cite book|first=Marco|last=Rosci|title=Leonardo|year=1977|page= 8}}</ref>। <br> ଫ୍ଲୋରେନ୍ସ ଇଲାକାର ଭିନ୍ସିଠାରେ [[ନୋଟାରି]] କାମ କରୁଥିବା ପିଏରୋ ଡା ଭିନ୍ସି ଓ ଚାଷୀ ପରିବାରର ଲଳନା କାଟେରିନାଙ୍କ ଔରସରୁ ସେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ଫ୍ଲୋରେନ୍ସର ବିଖ୍ୟାତ ଚିତ୍ରକର [[ଭେରୋଛିଓ]]ଙ୍କର ଷ୍ଟୂଡିଓରେ ସେ ଶିକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ମିଲାନର [[ଲୁଡୋଭିକୋ ଇଲ ମୋରୋ]]ଙ୍କ ସାଙ୍ଗରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ କର୍ମମୟ ଜୀବନ ବିତିଥିଲା । ପରେ ସେ [[ରୋମ]], [[ବୋଲୋନା]] ଓ [[ଭେନିସ]]ରେ କାମ କରିଥିଲେ । ଶେଷ ଜୀବନରେ ସେ ଫ୍ରାନ୍ସରେ ରହିଥିଲେ । <br> ଲିଓନାର୍ଡୋ ପ୍ରଥମେ ଚିତ୍ରକର ଭାବରେ ସୁଖ୍ୟାତି ପାଇଥିଲେ ଓ ଏବେ ବି ପାଉଛନ୍ତି । ତାଙ୍କର କୃତି ମଧ୍ୟରେ ‘[[ମୋନାଲିସା]]’ ଚିତ୍ର ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ବିଖ୍ୟାତ <ref>John Lichfield, ''[http://www.independent.co.uk/news/world/europe/the-moving-of-the-mona-lisa-6149165.html The Moving of the Mona Lisa]'', The Independent, 2005-04-02 (accessed 2012-03-09)</ref>। ଧର୍ମ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଚିତ୍ର [[ଦ ଲାଷ୍ଟ୍ ସପ୍ପର୍ (ଲିଓନାର୍ଡ଼ୋ)|ଦି ଲାଷ୍ଟ ସପର]] (The Last Supper) ସର୍ବକାଳୀନ ସର୍ବାଧିକ ପୁନରୁତ୍ପନ୍ନ (reproduced) ଚିତ୍ର ଭାବେ ପ୍ରସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରିଛି । ଏଭଳି ପ୍ରସିଦ୍ଧି ପାଖକୁ କେବଳ [[ମାଇକେଲଆଞ୍ଜେଲୋ]]ଙ୍କର [[ଦି କ୍ରିଏସନ ଅଫ ଆଡାମ]] ଚିତ୍ର ଆସିଛି<ref name=HG/> । ତାଙ୍କର [[ଭିଟୃଭିଆନ ମ୍ୟାନ]] ଚିତ୍ର ସାଂସ୍କୃତିକ ଆଇକନ ଭାବରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ।<ref>Vitruvian Man is referred to as "iconic" at the following websites and many others:[http://www.italian-renaissance-art.com/Vitruvian-Man.html Vitruvian Man], [http://artpassions.com/art/1109-Fine-Art-Classics/0000067329-Leonardo-Da-Vinci-Vitruvian-Man.html Fine Art Classics], [http://www.timeshighereducation.co.uk/story.asp?storyCode=403230&sectioncode=26 Key Images in the History of Science]; [http://www.ingenious.org.uk/read/identity/bodyimage/Curiosityanddifference/ Curiosity and difference]; [http://www.guardian.co.uk/artanddesign/2006/aug/30/art1 The Guardian: The Real da Vinci Code]</ref> <br>ଏହି ଚିତ୍ରକୁ ମୁଦ୍ରା, ପାଠ୍ୟ ପୁସ୍ତକ ଓ ଟି-ସାର୍ଟମାନଙ୍କରେ ଅଙ୍କା ଯାଉଥିଲା । ତାଙ୍କର ଅଙ୍କିତ ମାତ୍ର ପନ୍ଦରଟି ଚିତ୍ର ରହିଛି । ଏତେ ଅଳ୍ପ ସଂଖ୍ୟାର କାରଣ ହେଲା ସେ ସର୍ବଦା ନୂଆ ନୂଆ ପରୀକ୍ଷା ନିରୀକ୍ଷା କରୁଥିଲେ । ତଥାପି ଏହି ସ୍ୱଳ୍ପ ସଂଖ୍ୟକ ଚିତ୍ର ସହ ତାଙ୍କର ଟିପା ଖାତାରେ ଲିଖିତ ଓ ଅଙ୍କିତ ଚିତ୍ର, ବୈଜ୍ଞାନିକ ଚିତ୍ର, ତାଙ୍କର ପେଣ୍ଟିଙ୍ଗ ବିଷୟରେ ଚିନ୍ତାଧାରା ପରବର୍ତ୍ତୀ ପିଢୀକୁ (genetation) ଦାନ କରିଥିଲା ଯାହାକି କେବଳ [[ମାଇକେଲଆଞ୍ଜେଲୋ]] ସହ ସମକକ୍ଷ ଥିଲା । ଲିୟନାର୍ଡୋ ତାଙ୍କର ଟେକ୍ନୋଲୋଜିକାଲ ଦକ୍ଷତା ନିମନ୍ତେ ପୂଜ୍ୟ । ସେ ଉଡନ୍ତା ମେସିନ, ଟ୍ୟାଙ୍କ, ସୌର ଶକ୍ତି, ଡବଲ ହଲ (ଜଳ ଯାହାଜର ନିମ୍ନ ଅଂଶ) ଓ ମିଶାଣ ଯନ୍ତ୍ର<ref name="AddingMachine">{{cite web|url=http://192.220.96.166/leonardo/leonardo.html|title=Roberto Guatelli's Controversial Replica of Leonardo da Vinci's Adding Machine|last=Kaplan|first=Erez|year=1996|accessdate=19 August 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110529140741/http://192.220.96.166/leonardo/leonardo.html|archivedate=29 May 2011|url-status=dead}}</ref> ଇତ୍ୟାଦିର ଧାରଣା ଓ ପ୍ଳାନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ଜୀବଦ୍ଦଶାରେ ଏ ସମସ୍ତ ଉଦ୍ଭାବନ ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ତରରେ ରହିଲା ଓ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇ ପାରିଲା ନାହିଁ, କିନ୍ତୁ ସିଲେଇ ମେସିନର ବବିନ ଓ ଟେନସାଇଲ ଶକ୍ତି ମାପିବା ଯନ୍ତ୍ର ସେତେବେଳେ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଲାଗିଥିଲା । ଶରୀର ଗଠନ, ସିଭିଲ ଇଂଜିନିଯରିଂ, ଅପଟିକ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଡାଇନାମିକ୍ସ ବିଷୟମାନଙ୍କରେ ଅନେକ ନୂତନ ତଥ୍ୟ ଆବିଷ୍କାର କରିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ସେ ସମସ୍ତ ଛପେଇ ନ ଥିବାରୁ ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳର ବିଜ୍ଞାନରେ କୌଣସି ପ୍ରଭାବ ଛାଡି ନ ଥିଲା <ref>Capra, pp.5–6</ref>। == ତାଙ୍କର ଜୀବନ == [[File:Vinci casa Leonardo.jpg|thumb|ଆଞ୍ଚିଆନୋରେ ଥିବା ଲିଓନାର୍ଡୋଙ୍କ ପିଲାଦିନର ଘର |alt=Photo of a building of rough stone with small windows, surrounded by olive trees]] [[File:Study of a Tuscan Landscape.jpg|thumb|ଲିଓନାର୍ଡୋଙ୍କ ଅଙ୍କିତ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଚିତ୍ର 'ଆର୍ନୋ ଭାଲି (୧୪୭୩)', [[Uffizi]] |alt= Pen drawing of a landscape with mountains, a river in a deep valley, and a small castle]] === ପିଲାଦିନ, ୧୪୫୨-୬୬ === ଲିଓନାର୍ଡୋ ୧୫ ଏପ୍ରିଲ ୧୪୫୨ ମସିହାରେ ଭିନ୍‌ସି ସ୍ଥାନର ଟୁସ୍କାନ ଟାଉନରେ ରାତିର ତୃତୀୟ ଘଣ୍ଟାରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ (ସେତେବେଳର ଗଣନା ଅନୁସାରେ)<ref name=AV/>|group="nb"}} in the [[Tuscany|Tuscan]] hill town of [[Vinci, Italy|Vinci]], in the lower valley of the [[Arno River]] in the territory of the [[Medici]]-ruled [[Republic of Florence]].<ref name= SerA>His birth is recorded in the diary of his paternal grandfather Ser Antonio, as cited by Angela Ottino della Chiesa in ''Leonardo da Vinci'', p. 83</ref> । ତାଙ୍କର ପିତା ମାତା ବିବାହ କରି ନ ଥିଲେ । ପିତାଙ୍କ ନାମ ମେସର ପିଏରୋ ଫ୍ରୁଓସିନୋ ଦି ଅଣ୍ଟୋନିଓ ଦା ଭିନ୍‌ସି ( Messer Piero Fruosino di Antonio da Vinci) ଥିଲା ଓ ମାତାଙ୍କ ନାମ କାଟେରିନା ଥିଲା<ref name=AV>{{Cite book|first=Alessandro|last=Vezzosi|title=Leonardo da Vinci: Renaissance Man|year=1997}}</ref><ref name=Chiesa83>{{Cite book|first=Angela Ottino|last=della Chiesa|title=The Complete Paintings of Leonardo da Vinci|year=1967|page=83}}</ref> । ତାଙ୍କର ନାମ ସହ ସାଙ୍ଗିଆ ନ ଥିଲା । ତାଙ୍କର ଜନ୍ମ ସମୟର ନାମ ଥିଲା ଲିଓନାର୍ଡୋ ଡି ସର ପିଏରୋ ଦା ଭିନସି ଯାହାର ଅର୍ଥ "ଲିଓନାର୍ଡୋ, ଭିନସିର ମେସର ପିଏରୋଙ୍କର ପୁତ୍ର ( "Lionardo di ser Piero da Vinci", meaning "Leonardo, (son) of (Mes)ser Piero from Vinci"), ସର ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ଭଦ୍ରଲୋକ । <br /> ତାଙ୍କର ପିଲାଦିନ ବିଷୟରେ ବିଶେଷ ତଥ୍ୟ ନାହିଁ । ଜୀବନର ପ୍ରଥମ ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ସେ ମାତାଙ୍କ ସହ ହାମଲେଟ ଅଫ ଆଞ୍ଚିଆନା ସ୍ଥାନରେ କଟେଇଥିଲେ । ପରେ ୧୪୫୭ ପରଠାରୁ ସେ ପିତା, ବଡ଼ବାପା ଓ ମାମୁଁଙ୍କ ସହ ରହିଥିଲେ । ପିତା ୧୬ ବର୍ଷିଆ ଝିଅ ଆଲ୍‌ବିଏରାଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ ଯିଏ ଲିଓନାର୍ଡୋଙ୍କୁ ଭଲ ପାଉଥିଲେ କିନ୍ତୁ ଆଲ୍‌ବିଏରା ଅକାଳ ମୃତ୍ୟୁ ବରଣ କଲେ <ref name="LB">{{Cite book| first = Liana|last = Bortolon|title=The Life and Times of Leonardo|publisher=Paul Hamlyn|publication-place=London|year=1967}}</ref>। ଲିଓନାର୍ଡୋଙ୍କୁ ୧୬ ବର୍ଷ ବୟସ ହୋଇଥିଲା ବେଳେ ତାଙ୍କର ପିତା ଫ୍ରାନ୍ସେସ୍କା ନାମ୍ନୀ ଜଣେ କୋଡ଼ିଏ ବର୍ଷ ବୟସ୍କା ମହିଳାଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ପିତା ତୃତୀୟ ଓ ଚତୁର୍ଥ ବିବାହ ବେଳେ ନ୍ୟାୟ ସଙ୍ଗତ ପିଲାଙ୍କ ପିତା ହୋଇଥିଲେ । <br /> ଲାଟିନ ଓ ଜ୍ୟାମିତିରେ ଲିଓନାର୍ଡୋ ଅଣ ପାରମ୍ପରିକ ଶିକ୍ଷା ଲାଭ କରିଥିଲେ । ପିଲା ଦିନର ଦୁଇଟି ଘଟଣା ସେ ଲିପିବଦ୍ଧ କରିଥିଲେ । ପ୍ରଥମ: ଗୋଟିଏ କଳା କାଇଟ ଚଢ଼େଇ ଆକାଶରୁ ଖସି ତାଙ୍କର cradle ଉପରେ ଉଡି ବୁଲିଲା ଓ ତାର ଲାଞ୍ଜ ତାଙ୍କର ମୁହଁରେ ଘଷି ହୋଇଥିଲା । ଏହାକୁ ଏକ ଖରାପ ପୁର୍ବାଭାସ ଧରାଯାଉଥିଲା । ଦ୍ୱିତୀୟ ଘଟଣା: ଗୋଟିଏ ପାହାଡରେ ସେ ଗୋଟିଏ ଗୁମ୍ଫା ଆବିଷ୍କାର କଲେ ଓ ସେଥିରେ ଦାନବ ଥିବ ଭାବି ଭୀଷଣ ଡରିଯାଇଥିଲେ । <br> ପିଲା ଦିନେ ଐତିହାସିକ ଭାବନାରେ ତାଙ୍କର ସମୟ କଟୁଥିଲା<ref>{{cite book|last=Brigstoke|first=Hugh|title=The Oxford Companion the Western Art|location=Oxford, ENG, UK|year= 2001}}</ref> । ଷୋଡଶ ଶତାବ୍ଦୀ ଜୀବନୀ ଲେଖକ ବସରି ଲେଖିଛନ୍ତି ଗୋଟିଏ ଚାଷୀ ପିଲା ଗୋଟିଏ ଗୋଲାକାର ଶିଲ୍ଡ କରି ଲିୟନାର୍ଡୋଙ୍କୁ ତା ଉପରେ ଛବି ଆଙ୍କିଦେବାକୁ କହିଲା । ଲିୟନାର୍ଡୋ ତା ଉପରେ ମୁଖରୁ ନିଆଁ ବର୍ଷୁଥିବା ଦାନବ ଚିତ୍ର ଆଙ୍କିଦେଲେ । ଭୟାତୁର ଲିୟନାର୍ଡୋ ତାକୁ ଜଣେ କଳା ବିକ୍ରେତାକୁ ଦେଲେ ଯିଏ ସିଲ୍ଡକୁ ମିଳାନର ଡ୍ୟୁକଙ୍କୁ ([[Duke of Milan]]) ବିକ୍ରି କରିଦେଲେ । ଲିୟନାର୍ଡୋ ଅର୍ଥ ଲାଭ କରି ଆଉ ଗୋଟିଏ ଶିଲ୍ଡ ଆଣି ତା ଉପରେ ତୀର ବିଦ୍ଧ ହୃଦୟ ଚିତ୍ର ଆଙ୍କି ସେହି ପିଲାକୁ ଦେଲେ <ref>{{cite book|last=Vasari|first=Giorgio|title=Lives of the Artists|year=1568|publisher= Penguin Classics|pages=258–9}}</ref>। [[File:Andrea_del_Verrocchio,_Leonardo_da_Vinci_-_Baptism_of_Christ_-_Uffizi.jpg|thumb|left|''[[The Baptism of Christ (Verrocchio)|The Baptism of Christ]]'' (1472–1475)—[[Uffizi]], by Verrocchio and Leonardo|alt=Painting showing Jesus, naked except for a loin-cloth, standing in a shallow stream in a rocky landscape, while to the right, John the Baptist, identifiable by the cross that he carries, tips water over Jesus' head. Two angels kneel at the left. Above Jesus are the hands of God, and a dove descending]] === ଭେର୍ରୋଚିଓ କର୍ମଶାଳା, ୧୪୬୬-୭୬ === ଲିଓନାର୍ଡୋ ଚଉଦ ବର୍ଷ ବୟସରେ ଚିତ୍ରକର ଆଣ୍ଡ୍ରିଆ ଦି ସିଓନ୍‌ଙ୍କ ଶିଷ୍ୟତ୍ତ୍ୱ ଗ୍ରହଣ କଲେ ଯିଏ ସେତେବେଳେ ଭେର୍‌ରୋଚିଓ ନାମରେ ଜଣାଶୁଣା ଥିଲେ ଫ୍ଲୋରେନ୍ସରେ ତାଙ୍କର କର୍ମଶାଳା ସବୁଠାରୁ ଭଲ ଥିଲା । ସେହି କର୍ମଶାଳାରେ ଶିକ୍ଷାଲାଭ କରିଥିବା ଅନ୍ୟ ବିଖ୍ୟାତ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କାର ନାମ [[ଡୋମେନିକୋ ଘିର୍ଲାଣ୍ଡାଇଓ]], [[ପେରୁଜିନୋ]], [[ବୋଟ୍ଟିସେଲି]] ଓ [[ଲୋରେଞ୍ଜୋ ଡି କ୍ରେଡି]] । ଲିଓନାର୍ଡୋ ସେଠାରେ ଉଭୟ ଥିଓରି ଓ ଟେକ୍‌ନିକାଲ୍ ଦକ୍ଷତା ଯଥା ଡ୍ରାଫ୍‌ଟିଙ୍ଗ୍, ରସାୟନ ବିଜ୍ଞାନ, ଧାରୁ ବିଜ୍ଞାନ, ପ୍ଲାସ୍ଟର କାସ୍ଟିଙ୍ଗ, ଚମଡ଼ା କାମ, ମେକାନିକ୍ସ୍, କାଠକାମ, ଡ୍ରଇଂ, ପେଣ୍ଟିଙ୍ଗ, ଖୋଦେଇ ଓ ମଡେଲିଙ୍ଗ ଇତ୍ୟାଦି ଶିଖିଥିଲେ<ref name=AM>{{Cite book|first=Andrew|last=Martindale|year=1972|title=The Rise of the Artist}}</ref> <br /> କର୍ମଶାଳାରେ ଅଧିକାଂଶ ପେଣ୍ଟିଙ୍ଗ କର୍ମଚାରୀଙ୍କଦ୍ୱାରା କରାଯାଉଥିଲା । ବାସାରିଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ବିଖ୍ୟାତ 'ଦି ବାପ୍‌ଟିଜ୍ମ ଅଫ୍ କ୍ରାଏସ୍ଟ' ଚିତ୍ରରେ ଥିବା ଯୀଶୁଙ୍କ ରୋବ୍ ଧରିଥିବା ପରୀର ରଙ୍ଗ ଦେବାରେ ଭେରରୋଚିଓଙ୍କୁ ଲିଓନାର୍ଡୋ ସାହାଯ୍ୟ କରୁଥିଲେ । ଏହା ଏତେ ଉଚ୍ଚକୋଟୀର ହୋଇଥିଲା ଯେ ଭେର୍‌ରୋଚିଓ ତାଙ୍କର ତୁଳୀ ତଳେ ଥୋଇଦେଲେ ଓ ଜୀବନରେ ଆଉ କେବେ ରଙ୍ଗ କଲେ ନାହିଁ । ଚିତ୍ରାକୁ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଭାବରେ ଦେଖିଲେ ଲିୟନାର୍ଡୋ ନୂଆ ତକାନିକ ଦେଖାଯାଏ । <br> ମସିହା `୧୭୪୨ରେ ୨୦ ବର୍ଷ ବୟସରେ ସେ ଡାକ୍ତର ଓ କଳାକାରଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ‘ଗିଲ୍ଡ ଅଫ ସେଣ୍ଟ ଲ୍ୟୁକ’ରୁ ମାଷ୍ଟର ସମ୍ମାନ ପାଇଲେ । ତାଙ୍କର ପିତା ତାଙ୍କ ନିମନ୍ତେ କର୍ମଶାଳା ତିଆରି କରିଦେଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ଭେର୍ରୋଚିଓଙ୍କ ସହ ଏତେ ସୁସମ୍ପର୍କ ରଖିଥିଲେ ଯେ ତାଙ୍କୁ ସେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବା ଛାଡି ନ ଥିଲେ । କଲମ କାଳି ସାହାଯ୍ୟରେ ୦୫/୦୮/୧୪୭୩ ମସିହାରେ ଅଙ୍କିତ [[ଆରନୋ]] ଭ୍ୟାଲି ତାଙ୍କର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ କୃତି ହିସାବରେ ଗଣାଯାଏ । <br> == ବ୍ୟବସାୟୀକ ଜୀବନ == [[File:Leonardo da Vinci - Adorazione dei Magi - Google Art Project.jpg|thumb|250px|''[[Adoration of the Magi (Leonardo)|The Adoration of the Magi]]'', (1481)—[[Uffizi]]|alt=An unfinished painting showing the Virgin Mary and Christ Child surrounded by many figures who are all crowding to look at the baby. Behind the figures are a distant landscape and a large ruined building. More people are coming, in the distance]] ଭେର୍ରୋଚିଓ କର୍ମଶାଳା ଓ ନିଜ ପିତାଙ୍କ ଘର ଲିଓନାର୍ଡୋ ତ୍ୟାଗ କଲେ । ୧୪୭୬ରୁ ୧୪୭୮ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେ କେଉଁଠାରେ ଥିଲେ ତାହାର ତଥ୍ୟ ମିଳୁନାହିଁ <ref name="everything">{{Cite book|title=The Everything Da Vinci Book|first=Shana |last=Priwer|first2= Cynthia|last2=Phillips|year=2006|page=245}}</ref>। ଲେଖକ ଆନୋନିମୋ ଗାଡ୍ଡିଆନୋ ଅନୁସାରେ ୧୪୮୦ ମସିହାରେ ଲିଓନାର୍ଡୋ ରହୁଥିଲେ ମେଡିସିଙ୍କ ସାଥିରେ ଓ ଫ୍ଲୋରେନ୍ସର ପ୍ଲାଜ୍ଜା ସାନ୍ ମାର୍କୋରେ କାମ କରୁଥିଲେ । କବି, ଚିତ୍ରକର ଓ ଫିଲୋସୋଫରଙ୍କୁ ନେଇ ଏହି ନିଓପ୍ଲାଟୋନିକ୍ ଏକାଡେମି ମେଡିସିଙ୍କଦ୍ୱାରା ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା । ୧୪୭୮ ମସିହାରେ ପାଲାଜୋ ଭେସିଓରେ ଥିବା ସେଣ୍ଟ ବର୍ନାର୍ଡ ଚାପେଲରେ ଗୋଟିଏ ଅଲ୍‌ଟାର ପିସ୍ ଓ ୧୪୮୧ ମସିହାରେ ସାଅନ୍ ଡୋନେତୋ ଏ ସ୍କୋପେଟାର ସାଧୁଙ୍କା ନିମନ୍ତେ 'ଆଡୋରେସନ୍ ଅଫ ମାଗି' ଚିତ୍ର ପେଣ୍ଟିଙ୍ଗ କରିବା ନିମନ୍ତେ ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ <ref name=Wasser1>{{Cite book|first= Jack|last = Wasserman | title = Leonardo da Vinci | year = 1975 | pages = 77–78}}</ref>। ଲିଓନାର୍ଡୋ କିଛି ଦିନ ପରେ ମିଲାନ ଯିବାରୁ ଏହି 'ଆଡୋରେସନ୍ ଅଫ ମାଗି' ଛିତ୍ର ତିଆରି ବାଧା ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ ସମ୍ପୁର୍ଣ୍ଣ ହୋଇ ନ ଥିଲା । <br /> [[image:Mousai Helikon Staatliche Antikensammlungen Schoen80 n1.jpg|thumb|left|ଲାୟାର ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ରର ଚିତ୍ର]] ଭାସାରିଙ୍କ ମତ ଅନୁସାରେ ୧୪୮୨ ମସିହାରେ ଲିଓନାର୍ଡୋ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସଙ୍ଗିତଜ୍ଞ ଥିଲେ <ref>{{cite book|last=Winternitz|first=Emanuel|title= Leonardo Da Vinci As a Musician|year=1982}}</ref>। ସେ ରୁପାରେ ତିଆରି ଗୋଟିଏ ଲାୟାର୍ ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ର ତିଆରି କରିଥିଲେ ଯାହାର ଆକାର ଗୋଟିଏ ଘୋଟକ ମୁଣ୍ଡ ଆକାର ହୋଇଥିଲା । ଲିଓନାର୍ଡୋଙ୍କୁ ସେହି ଲାୟାରଟି ଗୋଟିଏ ଉପହାର ଆକାରରେ ନେଇ ମିଲାନର ଡ୍ୟୁକଙ୍କ ପାଖକୁ ଲୋରେଞ୍ଜୋ ଡି ମେଡିସି ପଠେଇଲେ <ref>{{cite book |last= Rossi|first=Paolo|title=The Birth of Modern Science|year=2001|page=33}}</ref>। ସେହି ସମୟରେ ସେ ଇଞ୍ଜିନିଅରିଙ୍ଗ ଓ ପେଣ୍ଟିଙ୍ଗ ସହ ଅନେକ ପ୍ରକାର ବିବିଧ କର୍ମ ଜାଣିଛନ୍ତି ବୋଲି ଲୁଡୋଭିକୋଙ୍କୁ ଗୋଟିଏ ଚିଠିରେ ଲିଓନାର୍ଡୋ ଲେଖିଥିଲେ <ref>{{cite web|title=Leonardo's Letter to Ludovico Sforza|work= | publisher =Leonardo-History|date= |url=http://www.leonardo-history.com/life.htm?Section=S5|accessdate=January 5, 2010}}</ref> ।<br /> [[ମିଲାନ]]ରେ ଲିଓନାର୍ଡୋ ୧୪୮୨ରୁ ୧୪୯୯ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କାମ କରିଥିଲେ । ଚିତ୍ର [[ଭିର୍‌ଜିନ୍ ଅଫ୍ ଦି ରକ୍ସ୍]] ଓ [[ଦ ଲାଷ୍ଟ୍ ସପ୍ପର୍ (ଲିଓନାର୍ଡ଼ୋ)|ଦି ଲାସ୍ଟ ସପର]] ତିଆରି କରିବା ନିମନ୍ତେ ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ <ref name=Kemp>{{Cite book|first=Martin|last=Kemp|title=Leonardo|year=2004}}</ref>। ଲୁଡିଭିକୋଙ୍କ ବଦଳରେ ସେ [[ହଙ୍ଗେରୀ]] ଯାତ୍ରା କରି ମାଥିଆସ୍ କର୍ନଭିନସ୍‌ଙ୍କ ସହ ସାକ୍ଷାତ କରିଥିଲେ ଓ ତାଙ୍କ ପାଇଁ [[ହୋଲି ଫ୍ୟାମିଲି]] ଚିତ୍ର ଆଙ୍କିଥିଲେ <ref>Franz-Joachim Verspohl, ''Michelangelo Buonarroti und Leonardo Da Vinci: Republikanischer Alltag und Künstlerkonkurrenz in Florenz zwischen 1501 und 1505'' (Wallstein Verlag, 2007), p. 151.</ref>। ୧୪୯୩ରୁ ୧୪୯୫ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ତାଙ୍କର ଟିକସ ଚିଠାରେ କାଟେରିନା ତାଙ୍କ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ବୋଲି ଲେଖିଥିଲେ । କାଟେରିନାଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ୧୪୯୫ ମସିହାରେ ହେବା ପରେ ତାଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ହୋଇଥିବା ଖର୍ଚ୍ଚରୁ ସେ ଲିଓନାର୍ଡୋଙ୍କ ମାତା ବୋଲି ଜଣାପଡ଼ିଲା <ref>Codex II, 95 r, Victoria and Albert Museum, as cited by della Chiesa p. 85</ref>। <br /> [[File:Study of horse.jpg|thumb|left|upright|[[Leonardo's horse|Study of horse from Leonardo's journals]] – Royal Library, [[Windsor Castle]]|alt=A page with two drawings of a war-horse, one from the side, and the other showing the chest and right leg]] ଲୁଡୋଭିକୋଙ୍କ ଅନେକ ପ୍ରକଳ୍ପରେ ସେ ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଥିଲେ । ମିଲାନ କାଥେଡ୍ରାଲର ଗମ୍ବୁଜର ଡିଜାଇନ ତିଆରି କରିଥିଲେ । ଫ୍ରାନ୍‌ସେସ୍କୋ ଫୋର୍ଜାଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ଘୋଡ଼ାରେ ବସିଥିବା ଏକ ବ୍ରୋଞ୍ଜ ମୂର୍ତ୍ତିର ମଡେଲ ତିଆରି କରିଥିଲେ । ଏଥି ନିମନ୍ତେ ୭୦ ଟନ୍ ବ୍ରୋଞ୍ଜ ଅଣାଯାଇଥିଲା । ଅନେକ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ୍ ତାହା ତିଆରି ନ ହୋଇ ରହିଥିଲା ଓ ୧୪୯୨ ମସିହାରେ ତାହାର ମୃଣ୍ମୟ ମୂର୍ତ୍ତି ମଡେଲ ତିଆରି କରିଥିଲେ ଯାହା ତାହାଠାରୁ କେବଳ ଦୁଇଟି ମୂର୍ତ୍ତି ବିରାଟ ଥିଲା । ଲିଓନାର୍ଡୋ ଏହାର କାସ୍ଟିଙ୍ଗ ନିମନ୍ତେ ପୁଙ୍ଖାନୁପୁଙ୍ଖ ପ୍ଲାନ ତିଆରି କରିଥିଲେ କିନ୍ତୁ ମାଇକେଲ୍ ଆଞ୍ଜେଲୋ ତାଙ୍କୁ ସମାଲୋଚନା କରି ଅପମାନିତ କରିଥିଲେ । ୧୪୯୪ ମସିହାରେ ଲୁଡୋଭିକୋ ସେହି ବ୍ରୋଞ୍ଜକୁ ନେଇ ଗୋଟିଏ ତୋପ ତିଆରି କରିବାକୁ ଯାହା ସହରକୁ ଚାର୍ଲ୍ସ VIIIଙ୍କ ଆକ୍ରମଣରୁ ରକ୍ଷା କରିବା ନିମନ୍ତେ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ହୋଇଥିଲା । <br /> ୧୪୯୯ ମସିହାରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ଇଟାଲିୟ ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ସହାୟକ ସଲାଇ ଓ ସାଥୀ ତଥା ଗଣିତଜ୍ଞ ଲୁକାପାସିଓଲିଙ୍କ ସହ ଲିଓନାର୍ଡୋ ମିଲାନ ପରିତ୍ୟାଗ କରି ଭେନିସକୁ ପଳାୟନ କଲେ । ସେଠାରେ ସେ ମିଲିଟାରି ସ୍ଥପତି ଓ ଇଞ୍ଜିନିଅର ଭାବରେ ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇ ସାମୁଦ୍ରିକ ଆକ୍ରମଣରୁ ସହରକୁ ରକ୍ଷା କରିବା ନିମନ୍ତେ ବିଭିନ୍ନ ଉପାୟ ବାହାର କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ । ଲିଓନାର୍ଡୋ ୧୫୦୦ ମସିହାରେ ଫ୍ଲୋରେନ୍ସକୁ ଫେରି ଗୋଟିଏ ମୋନାସ୍ଟେରିରେ ଅତିଥି ହୋଇ ରହିଲେ ଓ ତାଙ୍କୁ ଗୋଟିଏ କର୍ମଶାଳା ଦିଆଗଲା । ଭାସାରିଙ୍କ କଥା ଅନୁସାରେ ସେ 'ଦି ଭିର୍‌ଜିନ୍ ଆଣ୍ଡ ଚାଇଲ୍ଡ ଉଇଥ୍ ସେଣ୍ଟ୍ ଆନ୍ ଓ ସେଣ୍ଟ ଜନ୍ ଦି ବାପଟିସ୍ଟ କାର୍ଟୁନ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ ଯାହା ଏତେ ପ୍ରଶଂସିତ ହୋଇଥିଲା ଯେ ପୁରୁଷ, ସ୍ତ୍ରୀ, ପିଲା ଓ ବୁଢ଼ା ଇତ୍ୟାଦି ସମସ୍ତେ ଏକ ଉତ୍ସବ ଭଳି ଦର୍ଶନ କଲେ <ref>{{cite news|first=Richard|last=Owen|title=Found: the studio where Leonardo met Mona Lisa|publisher=The Times|date=January 12, 2005|url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/article411195.ece|accessdate=January 5, 2010|location=London|archive-date=July 18, 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110718125807/http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/article411195.ece|url-status=dead}}</ref>। <br /> [[File:Leonardo da Vinci - Plan of Imola - Google Art Project.jpg|thumb|250px|Leonardo da Vinci's very accurate map of Imola, created for [[Cesare Borgia]]]] ପୋପ ଆଲେକ୍‌ଜାଣ୍ଡର ୬ଙ୍କ ପୁତ୍ର [[ସେସାରେ ବର୍ଗିଆ]]ଙ୍କ ([[Cesare Borgia]])ସେବାରେ ସେସେନାଠାରେ ୧୫୦୨ ମସିହାରେ ଯୋଗ ଦେଲେ ଓ ମିଲିଟାରୀ ଆର୍କିଟେକ୍ଟ ତଥା ଇଞ୍ଜିନିୟର ଭାବେ କାମ କଲେ । ସେସାରେ ବର୍ଗିଆଙ୍କ ଦଖଲରେ ଥିବା ଇମୋଲା ଟାଉନର ମ୍ୟାପ ତିଆରି କରିଥିଲା । ସେତେବେଳେ ପ୍ଲାନ ତିଆରି କରିବା ପ୍ରଥା ନ ଥିଲା ଓ ଏହା ସମ୍ପୁର୍ଣ୍ଣ ନୂତନ ଚିନ୍ତାଧାରା ଥିଲା । ଏହି ମ୍ୟାପ ଦେଖିବା ପରେ ସେସାରେ ତାଙ୍କୁ ମୂଖ୍ୟ ମିଲିଟାରି ଆର୍କିଟେକ୍ଟ ଓ ଇଞ୍ଜିନିୟର ପଦବୀରେ ନିଯୁକ୍ତ କଲେ । ସେ ଚିଆନା ([[Chiana Valley]]) ଭ୍ୟାଲିର ମ୍ୟାପ ମଧ୍ୟ କରିଥିଲେ ।<br /> ଲିଓନାର୍ଡୋ ଅକ୍ଟୋବର ୧୮, ୧୫୦୩ ମସିହାରେ ଫ୍ଲୋରେନ୍ସକୁ ଫେରିଲେ । ସେଠାରେ ଦୁଇ ବର୍ଷ ଧରି ସେ ବେଟ୍ଲ ଅଫ ଆଙ୍ଘିଆରି ([[The Battle of Anghiari]])ପେଣ୍ଟ କରିଥିଲେ ଓ ମାଇକେଲ ଆଞ୍ଜେଲୋଙ୍କ ସହ ବେଟ୍ଲ ଅଫ କେସିନାର ([[ The Battle of Cascina]]) ଡିଜାଇନ କରିଥିଲେ । ମାଇକେଲ ଆଞ୍ଜେଲୋଙ୍କ ତିଆରି [[ଡେଭିଡ]] ମୂର୍ତ୍ତିକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରିବା କମିଟିର ସେ ନିଜ ଇଚ୍ଛା ବିରୁଦ୍ଧରେ ସଭ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ <ref>Gaetano Milanesi, ''Epistolario Buonarroti'', Florence (1875), as cited by della Chiesa.</ref>। <br /> ଲିଓନାର୍ଡୋ ୧୫୦୬ ମସିହାରେ ମିଲାନକୁ ଫେରିଗଲେ । ତାଙ୍କର ଅନେକ ଭଲ ଶିଷ୍ୟ ଓ ସହକର୍ମୀମାନେ ତାଙ୍କ ସହ କାମରେ ଯୋଗଦେଲେ । ପିତାଙ୍କର ୧୫୦୪ ମସିହାରେ ଦେହାନ୍ତ ହୋଇଥିବା ଯୋଗୁ ସେ ମିଲାନରେ ଅଧିକ ଦିନ ନ ରହି ଫ୍ଲୋରେନ୍ସକୁ ୧୫୦୭ ମସିହାରେ ଫେରିଆସିଲେ ଓ ପିତାଙ୍କ ସମ୍ପତ୍ତି ସଂକ୍ରାନ୍ତିୟ ଗୋଳମାଳ ଭାଇମାନଙ୍କ ସହ ତୁଟେଇ ଦେଲେ । ଏହା ପରେ ସେ ୧୫୦୮ ମସିହାରେ ମିଲାନ ଫେରିଆସିଲେ ଓ ନିଜ ଘରେ ରହିଲେ । === ବୃଦ୍ଧାବସ୍ଥା, ୧୫୦୧୩-୧୯ === [[ଭାଟିକାନ]] ସହରର [[ବେଲ୍‌ଭେଡର]]ରେ ୧୫୧୩ରୁ ୧୫୧୬ ମଧ୍ୟରେ [[ପୋପ୍ ଲିଓ X]]ଙ୍କ ଅଧିନରେ ଲିଓନାର୍ଡୋ ଅଧିକାଂଶ ସମୟ ଅତିବାହିତ କରିଥିଲେ ଯେଉଁଠାରେ ଉଭୟ ରାଫେଲ ଓ ମାଇକେଲ୍ ଆଞ୍ଜେଲୋ ମଧ୍ୟ ଥିଲେ । ଅକ୍ଟୋବର ୧୫୧୫ ମସିହାରେ ଫ୍ରାନ୍ସର ଫ୍ରାନ୍ସିସ ୧ [[ମିଲାନ]]କୁ ପୁନଃ ଅଧିକାର କରିଥିଲେ । ଡିସେମ୍ବର ୧୯ ତାରିଖ ଦିନ [[ବୋଲୋନା]]ରେ [[ପୋପ୍ ଲିଓ ୧୦]] ଓ [[ଫ୍ରାନ୍ସିସ ଏକ]] ଦ୍ୱୟଙ୍କ ଭେଟ ବେଳେ ଲିଓନାର୍ଡୋ ଉପସ୍ଥିତ ଥିଲେ ।<ref name=LB/><ref>Georges Goyau, ''François I'', Transcribed by Gerald Rossi. The Catholic Encyclopedia, Volume VI. Published 1909. New York: Robert Appleton Company. Retrieved on 2007-10-04</ref><ref>{{cite web|first=Salvador|last=Miranda| url=http://www.fiu.edu/~mirandas/bios1527-ii.htm|title=The Cardinals of the Holy Roman Church: Antoine du Prat|year=1998–2007| accessdate = October 4, 2007}}</ref> ଗୋଟିଏ ମେକାନିକାଲ ସିଂହ ତିଆରି କରିବାକୁ ଲିଓନାର୍ଡୋଙ୍କୁ ଫ୍ରାନ୍ସିସ ତାଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କଲେ ଯେପରି ସିଂହ ଆଗକୁ ଯିବ ଓ ଛାତି ଖୋଲି ଭିତରେ ଥିବା [[ଲିଲି]] ପୁଷ୍ପ ଗୁଚ୍ଛ ଦେଖେଇବ <ref name="Vasari, p.265">Vasari, p.265</ref>। ସେ ୧୫୧୬ ମସିହାରେ ଫ୍ରାଙ୍କଏସଙ୍କ ସ‌ହିତ କାମ କଲେ । ସେହି ସ୍ଥାନରେ ଜୀବନର ଶେଷ ୩ ବର୍ଷ ନିଜ ସାଙ୍ଗ ଓ ଶିଷ୍ୟମାନଙ୍କ ସହ ବିତେଇଥିଲେ ଓ ସେତେବେଳେ ପେନସନ ଆକାରରେ ୧୦,୦୦୦ ସ୍କୁଦି (ଇତାଲିୟ ମୁଦ୍ରାର ବହୁବଚନ) ପାଉଥିଲେ ।<br /> [[File:Clos luce 04 straight.JPG|thumb|[[Clos Lucé]] in France, where Leonardo died in 1519|alt=Photo of a large medieval house, built of brick with many windows and gables and a circular tower with a conical roof]] କ୍ଲୋସ୍ ଲ୍ୟୁସ୍ ନାମକ ସ୍ଥାନରେ ଲିଓନାର୍ଡୋ ୨ ମଇ ୧୫୧୯ ମସିହାରେ ମୃତ୍ୟୁ ବରଣ କରିଥିଲେ । ଫ୍ରାନ୍ସିସ ୧ ତାଙ୍କର ଘନିଷ୍ଠ ସାଙ୍ଗ ଥିଲେ । ଭାସାରି ଲେଖିଛନ୍ତି, ଲିଓନାର୍ଡୋଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ସମୟରେ ରାଜା ତାଙ୍କ ବାହୁରେ ଲିଓନାର୍ଡୋଙ୍କୁ ଧରିଥିଲେ । ଏହି କାହାଣୀ ଫ୍ରାନ୍ସରେ ବହୁତ ଲୋକପ୍ରିୟ ଅଛି ଓ ଅନେକ ରୋମାଣ୍ଟିକ ପେଣ୍ଟିଙ୍ଗରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଛି । ଭାସାରିଙ୍କ ଅନୁସାରେ ଜୀବନର ଶେଷ ଦିନମାନଙ୍କରେ ପାଦ୍ରୀଙ୍କୁ ଡକେଇ କନଫେସନ କରି ଲିଓନାର୍ଡୋ ପବିତ୍ର ମୁକ୍ତି ଲାଭ ଇଚ୍ଛା କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ଉଇଲ ଅନୁସାରେ ୬୦ ଜଣ ଭିକାରୀ ତାଙ୍କର କାସ୍କେଟ ସାଥୀରେ ଯାତ୍ରା କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ସମ୍ପତ୍ତି, ପେଣ୍ଟିଙ୍ଗ, ଜିନିଷପତ୍ର ଇତ୍ୟାଦି ମେଲ୍‌ଜି ଉତ୍ତରାଧିକାର ସୂତ୍ରରେ ପାଇଥିଲେ । ସେ ତାଙ୍କର ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ଶିଷ୍ୟ ସାଲାଇ ଓ ଚାକର ବାଟିସ୍ଟାଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ଅଙ୍ଗୁର ବଗିଚାର ଅଧା ଦାନ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ଭାଇମାନେ ଜମି, ସେବାକାରିଣୀମାନେ ଭଲ ପୋଷାକ ପାଇଥିଲେ ଯାହା ପିନ୍ଧି ସେମାନେ ସମ୍ମାନ ସହ ତାଙ୍କ ଶେଷ ଯାତ୍ରା ସାଥୀରେ ଯାଇପାରିବେ । ଫ୍ରାନ୍ସର [[ସେଣ୍ଟ୍-ହୁବର୍ଟ]] ଚାପେଲରେ ତାଙ୍କୁ ସମାଧି ଦିଆଯାଇଥିଲା ।<br /> ଲିଓନାର୍ଡୋଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁର ୨୦ ବର୍ଷ ପରେ ବେନେଭେନୁଟୋ ସେଲିନିଙ୍କ(ବଣିଆ ଓ ସ୍ଥପତି) ଅନୁସାରେ ଫ୍ରାନସିସ୍ କହିଥିଲେ, "ପୃଥିବୀରେ ଲିଓନାର୍ଡୋଙ୍କ ଭଳି ପେଣ୍ଟିଙ୍ଗ, ସ୍ଥପତି ବିଦ୍ୟା, ମୂର୍ତ୍ତି ନିର୍ମାଣ ବିଷୟରେ ଏତେ ଅଧିକ ଜ୍ଞାନ ସହ ବିରାଟ ଦାର୍ଶନିକ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଲୋକ ନ ଥିଲେ ।<ref>{{cite book|author=Mario Lucertini, Ana Millan Gasca, Fernando Nicolo |title=Technological Concepts and Mathematical Models in the Evolution of Modern Engineering Systems|url=http://books.google.com/?id=YISIUycS4HgC&pg=PA13&lpg=PA13&dq=leonardo+cellini+francois+philosopher|accessdate=2007-10-03|isbn=978-3-7643-6940-8|year=2004 | publisher=Birkhäuser}}</ref>। == ଚିତ୍ରାଙ୍କନ == [[File:Leonardo Da Vinci - Annunciazione.jpeg|thumb|400px|''[[Annunciation (Leonardo)|Annunciation]]'' (1475–1480)—Uffizi, is thought to be Leonardo's earliest complete work]] ଅଧୁନା ଲିଓନାର୍ଡୋଙ୍କୁ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଓ ସ୍ରଷ୍ଟା ହିସାବରେ ପ୍ରଶଂସା ମିଳିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବିଗତ ଚାରି ଶହ ବର୍ଷ ଧରି ତାଙ୍କର ଖ୍ୟାତି ଚିତ୍ରକର ଭାବେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ଥିଲା ଓ ତାଙ୍କର କୃତିସମୂହକୁ ଉଚ୍ଚକୋଟୀର (Masterpiece) ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଉଥିଲା ।<ref>By the 1490s Leonardo had already been described as a "Divine" painter. His fame is discussed by Daniel Arasse in ''Leonardo da Vinci'', pp.11–15</ref> <br /> ତାଙ୍କର ଉଚ୍ଚକୋଟୀର ବିବିଧ ଚିତ୍ର ଓ ପେଣ୍ଟିଙ୍ଗମାନଙ୍କୁ ତାଙ୍କର ଛାତ୍ରମାନେ ଅନୁକରଣ କରିଥିଲେ ଓ, ଅନ୍ୟ ବିଖ୍ୟାତ [[ଚିତ୍ରକର]] ଓ [[ସମାଲୋଚକ]]ମାନେ ବିଶଦ ଭାବେ ଚର୍ଚ୍ଚା କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର କାମ ଅନୁପମ ହେବାର କାରଣ ଥିଲା ସେ ଶରୀର ବିଜ୍ଞାନରେ ମାଷ୍ଟର ଥିଲେ, ରଙ୍ଗ କରିବାର ଟେକ୍‌ନିକ୍ ନିତ୍ୟନୂତନ ଥିଲା, ଆଲୋକ, ଉଦ୍ଭିଦ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ଭୁବିଜ୍ଞାନ ବିଷୟମାନଙ୍କରେ ଅଗାଧ ଜ୍ଞାନ ଥିଲା । ଶରୀରରେ ଓ ମୂଖ ମଣ୍ଡଳରେ କେଉଁଭଳି ଭାବେ ବିଭିନ୍ନ ମୁଦ୍ରା ପ୍ରତିଭାତ ହେଉଛି, ସେ ବିଷୟରେ ଗଭୀର ଜ୍ଞାନ ଥିଲା । ତାଙ୍କର ଚିତ୍ର '[[ମୋନାଲିସା]]', '[[ଦ ଲାଷ୍ଟ୍ ସପ୍ପର୍ (ଲିଓନାର୍ଡ଼ୋ)|ଦି ଲାସ୍ଟ ସପର]]' ଓ '[[ଦି ଭିର୍ଜିନ୍ ଅଫ୍ ଦି ରକ୍ସ]]'ରେ ଏହି ସମସ୍ତ ଗୁଣଗାରିମା ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ଥିଲା ।<ref>These qualities of Leonardo's works are discussed by Frederick Hartt in ''A History of Italian Renaissance Art'', pp.387–411.</ref> === ପ୍ରାରମ୍ଭିକ କାମ === {{clear}} == ଆଧାର == {{ଆଧାର|2}} == ବାହାର ଲିଙ୍କ == {{Sister project links|wikt=no|v=no|n=no|b=no|s=Author:Leonardo da Vinci}} * {{ws|"[[s:Catholic Encyclopedia (1913)/Leonardo da Vinci|Leonardo da Vinci]]" in the 1913 ''Catholic Encyclopedia''}} * [http://leonardovirginoftherocks.blogspot.com/ Leonardo da Vinci and ''the Virgin of the Rocks'', A different point of view] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180703103754/http://leonardovirginoftherocks.blogspot.com/ |date=2018-07-03 }} * {{gutenberg author|Leonardo_da_Vinci}} * {{gutenberg|no=7785|name=Leonardo da Vinci'' by Maurice Walter Brockwell'}} * [http://www.sacred-texts.com/aor/dv/index.htm Complete text & images of Richter's translation of the Notebooks] * [http://www.wga.hu/frames-e.html?/html/l/leonardo/ Web Gallery of Leonardo Paintings] * [http://www.drawingsofleonardo.org/ Drawings of Leonardo da Vinci] * [http://arts.guardian.co.uk/features/story/0,,1860869,00.html Da Vinci Decoded] Article from ''[[The Guardian]]'' * [http://www.ted.com/index.php/talks/view/id/235 The true face of Leonardo Da Vinci?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080626075636/http://www.ted.com/index.php/talks/view/id/235 |date=2008-06-26 }} * [http://www.ivu.org/history/davinci/hurwitz.html Leonardo da Vinci's Ethical Vegetarianism] * [http://fulltextarchive.com/page/The-Notebooks-of-Leonardo-Da-Vinci-Complete1/ The Notebooks of Leonardo da Vinci] * [http://www.bbc.co.uk/science/leonardo Leonardo da Vinci at BBC Science] * [http://news.yahoo.com/blogs/sideshow/exclusive-500-old-leonardo-da-vinci-sculpture-horse-201456519.html Yahoo news, 500-year-old Leonardo da Vinci sculpture 'Horse and Rider' unveiled] * [http://www.royalcollection.org.uk/exhibitions/leonardo-da-vinci-anatomist Leonardo da Vinci: Anatomist] The Queen's Gallery, Buckingham Palace, Friday, 4 May 2012 to Sunday, 7 October 2012. High-resolution anatomical drawings. [[ଶ୍ରେଣୀ:୧୪୫୨ ଜନ୍ମ]] [[ଶ୍ରେଣୀ:୧୫୧୯ ମୃତ୍ୟୁ]] [[ଶ୍ରେଣୀ:ଇଟାଲୀର ଲୋକ]] [[ଶ୍ରେଣୀ:ଇଟାଲୀୟ ଚିତ୍ରକର]] olwe05scprh7izx1ov3zbxzm8rrb1jt 0 92298 569836 567594 2025-06-12T15:00:18Z 78.174.55.43 File:Holocaust Denial Laws.svg 2025 569836 wikitext text/x-wiki {{ଛୋଟ|Freedom of speech}} [[ଫାଇଲ:Eleanor_Roosevelt_UDHR_(27758131387).jpg|thumb|ଏଲିନୋର ରୁଜଭେଲ୍ଟ ଏବଂ [[ମାନବ ଅଧିକାରର ସାର୍ବଜନୀନ ଘୋଷଣା|ମାନବିକ ଅଧିକାରର ସାର୍ବଜନୀନ ଘୋଷଣାନାମା]] (୧୯୪୮)—ଧାରା ୧୯ରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ "ସମସ୍ତଙ୍କର ମତ ଓ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ଅଧିକାର ଅଛି; ଏହି ଅଧିକାରରେ ବିନା ହସ୍ତକ୍ଷେପରେ ମତାମତ ରଖିବା ଏବଂ ଯେକୌଣସି ଗଣମାଧ୍ୟମ ମାଧ୍ୟମରେ ଏବଂ ସୀମା ନିର୍ବିଶେଷରେ ସୂଚନା ଏବଂ ଧାରଣା ଖୋଜିବା, ଗ୍ରହଣ କରିବା ଏବଂ ପ୍ରଦାନ କରିବାର ସ୍ୱାଧୀନତା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/en/universal-declaration-human-rights/|title=Universal Declaration of Human Rights|website=United Nations|access-date=2 October 2020|archive-date=2 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191002225638/https://www.un.org/en/universal-declaration-human-rights/|url-status=live}}</ref>]] [[ଫାଇଲ:Orator_at_Speakers_Corner,_London,_with_crowd,_1974.jpg|thumb|ଲଣ୍ଡନର ସ୍ପିକର କର୍ଣ୍ଣରରେ ବକ୍ତା, ୧୯୭୪]] '''ବାକ୍''' ସ୍ୱାଧୀନତା ହେଉଛି ଏକ ନୀତି ଯାହା ପ୍ରତିଶୋଧ, ସେନ୍ସରସିପ୍ କିମ୍ବା ଆଇନଗତ ଅନୁମୋଦନର ଭୟ ବିନା କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି କିମ୍ବା ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ସେମାନଙ୍କ ମତାମତ ଏବଂ ଧାରଣାକୁ ପ୍ରକାଶ କରିବାର ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ସମର୍ଥନ କରେ । ଜାତିସଂଘଦ୍ୱାରା [[ମାନବାଧିକାରସମୂହ|ମାନବିକ ଅଧିକାରର]] ସାର୍ବଜନୀନ ଘୋଷଣାନାମା ଏବଂ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ମାନବାଧିକାର ଆଇନରେ '''ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର''' ସ୍ୱାଧୀନତା ଅଧିକାରକୁ ମାନବିକ ଅଧିକାର ଭାବରେ ସ୍ୱୀକୃତି ଦିଆଯାଇଛି । ଅନେକ ଦେଶରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଆଇନ ରହିଛି ଯାହା ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେଇଥାଏ । ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା, ''ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା'' ଏବଂ ''ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର'' ସ୍ୱାଧୀନତା ଭଳି ଶବ୍ଦ ରାଜନୈତିକ ଆଲୋଚନାରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଭାବରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ତଥାପି, ଆଇନଗତ ଅର୍ଥରେ, ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତାରେ ବ୍ୟବହୃତ ମାଧ୍ୟମ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସୂଚନା କିମ୍ବା ଧାରଣା ଖୋଜିବା, ଗ୍ରହଣ କରିବା ଏବଂ ପ୍ରଦାନ କରିବାର କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ୟୁଡିଏଚଆରର ଧାରା ୧୯ରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ "ବିନା ହସ୍ତକ୍ଷେପରେ ମତାମତ ରଖିବାର ଅଧିକାର ସମସ୍ତଙ୍କର ରହିବ" ଏବଂ "ସମସ୍ତଙ୍କର ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତାର ଅଧିକାର ରହିବ; ଏହି ଅଧିକାରରେ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାରର ସୂଚନା ଏବଂ ଧାରଣା ଖୋଜିବା, ଗ୍ରହଣ କରିବା ଏବଂ ପ୍ରଦାନ କରିବାର ସ୍ୱାଧୀନତା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବ, ଯାହା ମୌଖିକ ଭାବରେ, ଲିଖିତ କିମ୍ବା ମୁଦ୍ରଣରେ, କଳା ଆକାରରେ କିମ୍ବା ତାଙ୍କ ପସନ୍ଦର ଅନ୍ୟ କୌଣସି ମାଧ୍ୟମ ମାଧ୍ୟମରେ " । ଆଇସିସିପିଆରର ଧାରା ୧୯ର ସଂସ୍କରଣ ପରେ ଏହାକୁ ସଂଶୋଧନ କରି କହିଛି ଯେ ଏହି ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟବହାର "ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଏବଂ ଦାୟିତ୍ୱ" ବହନ କରେ ଏବଂ ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ "[f] କିମ୍ବା ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ଅଧିକାର କିମ୍ବା ପ୍ରତିଷ୍ଠାକୁ ସମ୍ମାନ" କିମ୍ବା "[f] କିମ୍ବା ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା କିମ୍ବା ସର୍ବସାଧାରଣ ଶୃଙ୍ଖଳାର ସୁରକ୍ଷା (ଅର୍ଡ୍ରେ ସର୍ବସାଧାରଣ) ସମୟରେ "କେତେକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଅଧୀନରେ ରହିପାରେ"।  କିମ୍ବା ଜନସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ କିମ୍ବା ନୈତିକତା".<ref>{{Cite news|title=Article 19|url=http://www2.ohchr.org/english/law/ccpr.htm|work=International Covenant on Civil and Political Rights|publisher=Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights; adopted and opened for signature, ratification and accession by UN General Assembly resolution 2200A (XXI) of 16 December 1966, entry into force 23 March 1976|access-date=13 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20080705115024/http://www2.ohchr.org/english/law/ccpr.htm|archive-date=5 July 2008}}</ref> ତେଣୁ ବାକ୍ ଓ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ନିରପେକ୍ଷ ବୋଲି ମାନ୍ୟତା ଦିଆଯାଇନପାରେ ଏବଂ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାର ସାଧାରଣ ସୀମା ବା ସୀମା ଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ଅପମାନ, ନିନ୍ଦା, ଅଶ୍ଳୀଳତା, ପର୍ଣ୍ଣୋଗ୍ରାଫି, ଦେଶଦ୍ରୋହ, ଉତ୍ତେଜନା, ଲଢୁଆ ଶବ୍ଦ, ଘୃଣା ଭାଷଣ, ଗୋପନୀୟ ସୂଚନା, କପିରାଇଟ୍ ଉଲ୍ଲଂଘନ, ବାଣିଜ୍ୟ ରହସ୍ୟ, ଖାଦ୍ୟ ଲେବଲିଂ, ଅଣପ୍ରକାଶ ଚୁକ୍ତି, ଗୋପନୀୟତା ଅଧିକାର, ସମ୍ମାନ, ଭୁଲିଯିବାର ଅଧିକାର, ସାର୍ବଜନୀନ ନିରାପତ୍ତା,  ନିନ୍ଦା ଏବଂ ମିଥ୍ୟା ପ୍ରମାଣ। ଏହାର ଯଥାର୍ଥତା ମଧ୍ୟରେ ଜନ୍ ଷ୍ଟୁଆର୍ଟ ମିଲ୍ ଅନ୍ ଲିବର୍ଟିରେ ପ୍ରସ୍ତାବିତ କ୍ଷତି ନୀତି ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ, ଯାହା ସୂଚାଇଥାଏ ଯେ "ଏକମାତ୍ର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଯାହା ପାଇଁ ଏକ ସଭ୍ୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଯେକୌଣସି ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଉପରେ କ୍ଷମତାକୁ ସଠିକ ଭାବରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇପାରିବ, ତାଙ୍କ ଇଚ୍ଛା ବିରୁଦ୍ଧରେ, ଅନ୍ୟମାନଙ୍କର କ୍ଷତିକୁ ରୋକିବା" ।.<ref name="van Mill">{{Cite book|chapter-url=http://plato.stanford.edu/archives/fall2016/entries/freedom-speech/|title=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|chapter=Freedom of Speech|last=van Mill|first=David|date=1 January 2016|editor-last=Zalta|editor-first=Edward N.|edition=Fall 2016|access-date=12 October 2016|archive-date=18 March 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190318043003/https://plato.stanford.edu/archives/fall2016/entries/freedom-speech/|url-status=live}}</ref> "ଅପରାଧ ନୀତି"ର ଧାରଣା ମଧ୍ୟ ବାକ୍ ସୀମାକୁ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ, ଯେଉଁଥିରେ ସମାଜ ପ୍ରତି ଆପତ୍ତିଜନକ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଉଥିବା ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ରୂପଉପରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଏ, ବକ୍ତାଙ୍କ ବ୍ୟାପକତା, ଅବଧି, ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଏବଂ ସହଜତା ପରି କାରଣକୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଏ ଯାହାଦ୍ୱାରା ଏହାକୁ ଏଡାଇ ଦିଆଯାଇପାରିବ ।<ref name="van Mill"/> ଡିଜିଟାଲ ଯୁଗର ବିକାଶ ସହିତ, ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାର ପ୍ରୟୋଗ ଅଧିକ ବିବାଦୀୟ ହୋଇଯାଏ କାରଣ ଯୋଗାଯୋଗ ଏବଂ ପ୍ରତିବନ୍ଧକର ନୂତନ ମାଧ୍ୟମ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଚୀନ୍ ସରକାରଙ୍କ ସାର୍ବଜନୀନ ସୁରକ୍ଷା ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟର ଏକ ପଦକ୍ଷେପ ଗୋଲ୍ଡେନ୍ ସିଲ୍ଡ ପ୍ରୋଜେକ୍ଟ ଯାହା ବିଦେଶରୁ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ପ୍ରତିକୂଳ ତଥ୍ୟକୁ ଫିଲ୍ଟର କରିଥାଏ । ମାନବିକ ଅଧିକାର ବିଶେଷଜ୍ଞମାନଙ୍କର ଏକ ସର୍ବେକ୍ଷଣକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ହ୍ୟୁମାନ ରାଇଟ୍ସ ମାପକ ଇନିସିଏଟିଭ୍ ବିଶ୍ୱର ବିଭିନ୍ନ ଦେଶ ପାଇଁ ମତାମତ ଏବଂ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ଅଧିକାରକୁ ମାପିଥାଏ ।<ref>{{Cite web|title=Human Rights Measurement Initiative – The first global initiative to track the human rights performance of countries|url=https://humanrightsmeasurement.org/|access-date=2022-03-09|website=humanrightsmeasurement.org}}</ref><ref>{{Cite web|title=Right to opinion and expression - HRMI Rights Tracker|url=https://rightstracker.org/|access-date=2022-03-09|website=rightstracker.org|language=en|archive-date=2022-03-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20220324233849/https://rightstracker.org/|url-status=dead}}</ref> == ଐତିହାସିକ ଉତ୍ପତ୍ତି == ବାକ୍ ଓ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତାର ଏକ ଦୀର୍ଘ ଇତିହାସ ରହିଛି ଯାହା ଆଧୁନିକ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ମାନବାଧିକାର ଉପକରଣଠାରୁ ଆଗରୁ ରହିଛି ।<ref name="guardiantimeline">{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/media/2006/feb/05/religion.news|title=Timeline: a history of free speech|last=Smith|first=David|date=5 February 2006|work=The Guardian|access-date=2 May 2010|location=London|archive-date=29 August 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130829230153/http://www.theguardian.com/media/2006/feb/05/religion.news}}</ref> ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ଷଷ୍ଠ କିମ୍ବା ପଞ୍ଚମ ଶତାବ୍ଦୀର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ପ୍ରାଚୀନ ଏଥେନୀୟ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ନୀତି ଉଭା ହୋଇଥାଇପାରେ ବୋଲି ଅନୁମାନ କରାଯାଏ ।<ref>{{Cite book|title=Origins of democracy in ancient Greece|url=https://archive.org/details/originsdemocracy00raaf|url-access=limited|last=Raaflaub|first=Kurt|last2=Ober|first2=Josiah|last3=Wallace|first3=Robert|publisher=[[University of California Press]]|year=2007|isbn=978-0-520-24562-4|page=[https://archive.org/details/originsdemocracy00raaf/page/n79 65]}}</ref> ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ଇରାସ୍ମସ୍ ଏବଂ ମିଲ୍ଟନ୍ ପ୍ରମାଣିତ କରିଥିଲେ।<ref name="guardiantimeline"/> ଏଡୱାର୍ଡ କୋକ୍ ୧୫୯୦ ଦଶକରେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ "ସଂସଦର ଏକ ପ୍ରାଚୀନ ପରମ୍ପରା" ବୋଲି ଦାବି କରିଥିଲେ ଏବଂ ୧୬୨୧ର ପ୍ରତିବାଦରେ ଏହାକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରାଯାଇଥିଲା ।<ref>Ofir Haivry and Yoram Hazony: [https://americanaffairsjournal.org/2017/05/what-is-conservatism/ What Is Conservatism?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210407040839/https://americanaffairsjournal.org/2017/05/what-is-conservatism/|date=7 April 2021}} ''American Affairs'' Summer 2017 / Volume I, Number 2.</ref> ଇଂରାଜୀ ଅଧିକାର ଘୋଷଣାନାମା, ୧୬୮୯ରେ ଯାହା ଲେଖାଯାଇଛି, ତାହାକୁ ପୁନଃବର୍ଣ୍ଣନା କରି ଇଂଲଣ୍ଡର ବିଲ୍ ଅଫ୍ ରାଇଟ୍ସ ୧୬୮୯ ଆଇନଗତ ଭାବେ ସଂସଦରେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାର ସାମ୍ବିଧାନିକ ଅଧିକାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲା, ଯାହା ଏବେ ବି ବଳବତ୍ତର ରହିଛି।<ref>{{Cite news|url=https://www.parliament.uk/about/living-heritage/evolutionofparliament/parliamentaryauthority/revolution/collections1/collections-glorious-revolution/billofrights/|title=Bill of Rights 1689|access-date=30 April 2019|agency=Parliament UK|archive-date=12 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170312063114/https://www.parliament.uk/about/living-heritage/evolutionofparliament/parliamentaryauthority/revolution/collections1/collections-glorious-revolution/billofrights/}}</ref><ref>{{Cite book|title=The Eighteenth-Century Constitution. 1688–1815|last=Williams|first=E. N.|publisher=Cambridge University Press|year=1960|pages=26–29|oclc=1146699}}</ref> ଏହି ତଥାକଥିତ ସଂସଦୀୟ ଅଧିକାରରେ କୌଣସି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ମାନହାନୀ ଦାବି ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ନାହିଁ ଅର୍ଥାତ୍ ସାଂସଦମାନେ ଆଇନଗତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନର ଭୟ ନ କରି ଗୃହରେ କହିବାକୁ ସ୍ୱାଧୀନ ଅଟନ୍ତି ।<ref name="Procedure">{{Cite news|title=MPs' Guide to Procedure: Freedom of speech|url=https://guidetoprocedure.parliament.uk/articles/szEQlFBF/freedom-of-speech|access-date=23 September 2023|publisher=UK Parliament}}</ref> ଏହି ସୁରକ୍ଷା ଲିଖିତ ପ୍ରକ୍ରିୟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିସ୍ତାରିତ: ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଲିଖିତ ଏବଂ ମୌଖିକ ପ୍ରଶ୍ନ, ପ୍ରସ୍ତାବ ଏବଂ ବିଲ୍ ଏବଂ ପ୍ରସ୍ତାବରେ ଉପସ୍ଥାପିତ ସଂଶୋଧନ।<ref name="Procedure" /> ମାନବିକ ଅଧିକାର ବିଶେଷଜ୍ଞମାନଙ୍କର ଏକ ସର୍ବେକ୍ଷଣକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ହ୍ୟୁମାନ ରାଇଟ୍ସ ମାପକ ଇନିସିଏଟିଭ୍ ବିଶ୍ୱର ବିଭିନ୍ନ ଦେଶ ପାଇଁ ମତାମତ ଏବଂ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ଅଧିକାରକୁ ମାପିଥାଏ ।<ref>{{Cite web|url=http://www.riksdagen.se/templates/R_Page____8908.aspx|archive-url=https://web.archive.org/web/20070930182530/http://www.riksdagen.se/templates/R_Page____8908.aspx|url-status=dead|title="The Freedom of the Press Act", Sveriges Riksdag|archive-date=30 September 2007}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.fecl.org/circular/1507.htm|title=FECL 15 (May 1993): The Swedish Tradition of Freedom of Press|last=Fortress Europe? – Circular Letter|access-date=14 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160308002445/http://fecl.org/circular/1507.htm|archive-date=2016-03-08|url-status=unfit}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.scribd.com/doc/5885744/The-Worlds-First-Freedom-of-Information-Act-SwedenFinland-1766|title=The World's First Freedom of Information Act (Sweden/Finland 1766)|website=Scribd|access-date=14 March 2016|archive-date=15 December 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131215184308/http://www.scribd.com/doc/5885744/The-Worlds-First-Freedom-of-Information-Act-SwedenFinland-1766|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.freedominfo.org/regions/europe/sweden/|title=Sweden|access-date=20 May 2020|archive-date=6 April 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190406212230/http://www.freedominfo.org/regions/europe/sweden/|url-status=live}}</ref> ୧୭୭୬ ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ ଏକ ରିପୋର୍ଟରେ ସେ ଲେଖିଥିଲେ:<ref name="luoma">{{Cite web|last=Luoma|first=Jukka|title=Helsingin Sanomat – International Edition|access-date=2007-11-26|url=http://www.hs.fi/english/article/Self-censorship+has+always+encouraged+censorship/1135218861212|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20071120112003/http://www.hs.fi/english/article/Self-censorship+has+always+encouraged+censorship/1135218861212|archive-date=2007-11-20}}</ref><blockquote>ଲେଖିବା ଓ ମୁଦ୍ରଣର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ୱାଧୀନତା ରାଜ୍ୟର ଏକ ମୁକ୍ତ ସଂଗଠନର ଅନ୍ୟତମ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ବୋଲି କୌଣସି ପ୍ରମାଣର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିବା ଉଚିତ ୍ ନୁହେଁ, କାରଣ ଏହା ବିନା, ସମ୍ପତ୍ତିଗୁଡ଼ିକରେ ଉତ୍ତମ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ପାଇଁ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ସୂଚନା ରହିବ ନାହିଁ, ଏବଂ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ଉପରେ ନଜର ରଖାଯିବ ନାହିଁ, କିମ୍ବା ପ୍ରଜାମାନେ ଆଇନର ଆବଶ୍ୟକତା ବିଷୟରେ ଜାଣିପାରିବେ ନାହିଁ। ସରକାରଙ୍କ ଅଧିକାରର ସୀମା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କଦାୟିତ୍ୱ । ଶିକ୍ଷା ଓ ନୈତିକ ଆଚରଣକୁ ଦମନ କରାଯିବ; ଚିନ୍ତା, ଭାଷଣ ଓ ଆଚରଣରେ ଅସ୍ଥିରତା ବଜାୟ ରହିବ ଏବଂ ମଧୁରତା କିଛି ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଆମ ସ୍ୱାଧୀନତାର ସମଗ୍ର ଆକାଶକୁ ଅନ୍ଧାର କରିଦେବ ।</blockquote>ଆଣ୍ଡର୍ସ ଚିଡେନିୟସ୍ଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ୧୭୬୬ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୨ ତାରିଖରେ ଗାଭେଲରେ ଥିବା ସୁଇଡିଶ ରିକ୍ସଡାଗରେ କ୍ୟାପ୍ସ ପ୍ରେସ ନିୟମର ସ୍ୱାଧୀନତା ଗୃହୀତ କରି ସେନ୍ସରସିପକୁ ବନ୍ଦ କରିଥିଲା ଏବଂ ସ୍ୱିଡେନରେ ସରକାରୀ ରେକର୍ଡରେ ସର୍ବସାଧାରଣଙ୍କ ପ୍ରବେଶ ନୀତି ପ୍ରଚଳନ କରିଥିଲା । ଏଥିରୁ ବାଦ୍ ପଡ଼ିଥିଲା ରାଜାଙ୍କ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଓ ସ୍ୱିଡେନ୍ ଚର୍ଚ୍ଚର ମାନହାନି। ୧୭୮୯ ମସିହାରେ ଫ୍ରାନ୍ସ ବିପ୍ଳବ ସମୟରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିବା ମଣିଷ ଓ ନାଗରିକଙ୍କ ଅଧିକାର ଘୋଷଣାନାମାରେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ଏକ ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଧିକାର ବୋଲି ବିଶେଷ ଭାବେ ପ୍ରମାଣିତ କରାଯାଇଥିଲା।<ref name="guardiantimeline"/> ୧୭୯୧ ମସିହାରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିବା ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରଥମ ସଂଶୋଧନର ଏକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ।<ref>{{Cite web|url=https://www.history.com/topics/united-states-constitution/freedom-of-speech|title=Freedom of Speech|website=HISTORY|language=en|access-date=23 February 2020|archive-date=9 March 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200309054307/https://www.history.com/topics/united-states-constitution/freedom-of-speech|url-status=live}}</ref> ଫ୍ରାନ୍ସ ଘୋଷଣାନାମାରେ ଧାରା ୧୧ରେ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି, ଯେଉଁଥିରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ: {{Blockquote|ସମସ୍ତଙ୍କର ମତ ଓ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ଅଧିକାର ରହିଛି; ଏହି ଅଧିକାରରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ବିନା ମତାମତ ରଖିବା ଏବଂ ଯେକୌଣସି ଗଣମାଧ୍ୟମ ମାଧ୍ୟମରେ ଏବଂ ସୀମା ନିର୍ବିଶେଷରେ ସୂଚନା ଏବଂ ଧାରଣା ଖୋଜିବା, ଗ୍ରହଣ କରିବା ଏବଂ ପ୍ରଦାନ କରିବାର ସ୍ୱାଧୀନତା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।<ref>{{cite news|url=https://www.un.org/en/documents/udhr/|title=The Universal Declaration of Human Rights|author=[[United Nations]]|work=UN.org|access-date=25 June 2013|date=10 September 1948|publisher=United Nations|archive-date=3 July 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170703093353/http://www.un.org/en/documents/udhr/|url-status=live}}</ref>}} ୧୯୪୮ମସିହାରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିବା ମାନବାଧିକାର ସାର୍ବଜନୀନ ଘୋଷଣାନାମାର ଧାରା ୧୯ରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ: {{Blockquote|[ଆମର] ନିଷ୍ପତ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ଏହି ନୀତି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଛି ଯେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ମୁକ୍ତ ଗଣମାଧ୍ୟମର ସାମ୍ବିଧାନିକ ଗ୍ୟାରେଣ୍ଟି କୌଣସି ରାଜ୍ୟକୁ ବଳ ପ୍ରୟୋଗ କିମ୍ବା ଆଇନ ଉଲ୍ଲଂଘନକୁ ନିଷେଧ କିମ୍ବା ନିଷିଦ୍ଧ କରିବାକୁ ଅନୁମତି ଦିଏ ନାହିଁ, କେବଳ ଯେଉଁଠାରେ ଏପରି ସମର୍ଥନ ଉତ୍ତେଜିତ କିମ୍ବା ଉତ୍ପାଦନ କରିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଆଯାଏ [[ନିଶ୍ଚିତ ଆଇନହୀନ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ]] ଏବଂ ଏପରି କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଉତ୍ସାହିତ କିମ୍ବା କରିବାର ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ ।<ref>''Brandenburg'', at 447</ref>}} ଆଜି ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଓ ଆଞ୍ଚଳିକ ମାନବାଧିକାର ଆଇନରେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ବା ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ସ୍ୱୀକୃତି ମିଳିଛି। ନାଗରିକ ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ଅଧିକାର ଉପରେ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଚୁକ୍ତିର ଧାରା ୧୯, ମାନବାଧିକାର ଉପରେ ୟୁରୋପୀୟ ଚୁକ୍ତିର ଧାରା ୧୦, ମାନବାଧିକାର ଉପରେ ଆମେରିକୀୟ ଚୁକ୍ତିର ଧାରା ୧୩ ଏବଂ ମାନବିକ ଏବଂ ଲୋକ ଅଧିକାର ଉପରେ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଚାର୍ଟରର ଧାରା ୯ରେ ଏହି ଅଧିକାର ରହିଛି।<ref name="autogenerated1">Andrew Puddephatt, Freedom of Expression, The essentials of Human Rights, Hodder Arnold, 2005, p. 128</ref> ଜନ୍ ମିଲ୍ଟନ୍ଙ୍କ ଯୁକ୍ତି ଆଧାରରେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ଏକ ବହୁମୁଖୀ ଅଧିକାର ଭାବରେ ବୁଝାଯାଏ ଯେଉଁଥିରେ କେବଳ ସୂଚନା ଏବଂ ଧାରଣା ପ୍ରକାଶ କରିବା, କିମ୍ବା ପ୍ରସାର କରିବାର ଅଧିକାର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ନୁହେଁ ବରଂ ଆହୁରି ତିନୋଟି ଭିନ୍ନ ଦିଗ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ: # ସୂଚନା ଏବଂ ଧାରଣା ଖୋଜିବାର ଅଧିକାର; # ସୂଚନା ଏବଂ ଧାରଣା ପ୍ରାପ୍ତ କରିବାର ଅଧିକାର; # ସୂଚନା ଏବଂ ଧାରଣା ପ୍ରଦାନ କରିବାର ଅଧିକାର ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ, ଆଞ୍ଚଳିକ ଏବଂ ଜାତୀୟ ମାନଦଣ୍ଡ ମଧ୍ୟ ସ୍ୱୀକାର କରେ ଯେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା, ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ଭାବରେ, ମୌଖିକ ଭାବରେ, ଲିଖିତ ଭାବରେ, ମୁଦ୍ରଣରେ, [[ଇଣ୍ଟରନେଟ|ଇଣ୍ଟରନେଟ୍]] କିମ୍ବା କଳା ମାଧ୍ୟମରେ ଯେକୌଣସି ମାଧ୍ୟମଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଅଧିକାର ଭାବରେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାର ସୁରକ୍ଷାରେ ବିଷୟବସ୍ତୁ ଏବଂ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ମାଧ୍ୟମ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।<ref name="autogenerated1">Andrew Puddephatt, Freedom of Expression, The essentials of Human Rights, Hodder Arnold, 2005, p. 128</ref> === ଅନ୍ୟ ଅଧିକାର ସହିତ ସମ୍ପର୍କ === ବାକ୍ ଏବଂ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତାର ଅଧିକାର ଅନ୍ୟ ଅଧିକାର ସହିତ ଘନିଷ୍ଠ ଭାବରେ ଜଡ଼ିତ । ଅନ୍ୟ ଅଧିକାର ସହିତ ସଂଘର୍ଷ କରିବା ସମୟରେ ଏହା ସୀମିତ ହୋଇପାରେ (ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଉପରେ ସୀମିତତା ଦେଖନ୍ତୁ). ମତପ୍ରକାଶର ସ୍ୱାଧୀନତାର ଅଧିକାର ମଧ୍ୟ ଏକ ନିରପେକ୍ଷ ବିଚାର ଏବଂ ଅଦାଲତ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଅଧିକାର ସହିତ ଜଡିତ ଯାହା ସୂଚନା ସନ୍ଧାନରେ ପ୍ରବେଶକୁ ସୀମିତ କରିପାରେ, କିମ୍ବା ଅଦାଲତ ପ୍ରକ୍ରିୟା ମଧ୍ୟରେ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ପ୍ରକାଶ ପାଇବାର ସୁଯୋଗ ଏବଂ ଉପାୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିପାରେ ।<ref name="Limitstotolerance">{{Cite book|last=Brett|first=Sebastian|title=Limits to tolerance: freedom of expression and the public debate in Chile|publisher=Human Rights Watch|year=1999|page=xxv|url=https://books.google.com/books?id=KGS_vAYDdtoC&q=freedom+of+expression+limitations|isbn=978-1-56432-192-3|access-date=11 November 2020|archive-date=9 July 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210709200334/https://books.google.com/books?id=KGS_vAYDdtoC&q=freedom+of+expression+limitations|url-status=live}}</ref> ଏକ ସାଧାରଣ ନୀତି ଭାବରେ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ଗୋପନୀୟତା ଅଧିକାର ସହିତ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ସମ୍ମାନ ଏବଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠାକୁ ସୀମିତ କରିପାରିବ ନାହିଁ । ତେବେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ସମାଲୋଚନାରେ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଏ ।<ref name="Limitstotolerance" /> ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତାର ସାଧାରଣ ଅଧିକାରର ବାହକ ଭାବରେ ବିଶେଷ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରୁଥିବା ଗଣମାଧ୍ୟମ ପାଇଁ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତାର ଅଧିକାର ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ । ତେବେ ଗଣମାଧ୍ୟମର ସ୍ୱାଧୀନତା ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ସକ୍ଷମ କରେ ନାହିଁ। ଜୁଡିଥ୍ ଲିଚଟେନବର୍ଗ ଏପରି ସର୍ତ୍ତ ରଖିଛନ୍ତି ଯେଉଁଥିରେ ପ୍ରେସର ସ୍ୱାଧୀନତା ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ପ୍ରତିବନ୍ଧିତ କରିପାରେ । ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ପ୍ରକାଶନର ବିଭିନ୍ନ ମାଧ୍ୟମକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରୁଥିବା ସମସ୍ତ ଲୋକ ଯଦି ସୂଚନାକୁ ଦମନ କରନ୍ତି କିମ୍ବା ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାରେ ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ସ୍ୱରର ବିବିଧତାକୁ ଦମନ କରନ୍ତି । ଏହି ସୀମାକୁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଭାବରେ "ପ୍ରେସର ସ୍ୱାଧୀନତା କେବଳ ଯେଉଁମାନଙ୍କର ମାଲିକ ଅଟନ୍ତି ସେମାନଙ୍କୁ ହିଁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରାଯାଏ"। ଲିଚଟେନବର୍ଗ ଯୁକ୍ତି କରନ୍ତି ଯେ ପ୍ରେସର ସ୍ୱାଧୀନତା କେବଳ "ଟଙ୍କା ନାହିଁ, ସ୍ୱର ନାହିଁ" ନୀତିଦ୍ୱାରା ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ସମ୍ପତ୍ତି ଅଧିକାରର ଏକ ରୂପ ।<ref>{{Cite book|last=Sanders|first=Karen|title=Ethics & Journalism|publisher=Sage|year=2003|page=68|url=https://books.google.com/books?id=bnpliIUyO60C&q=Areopagitica+freedom+of+speech+britain|isbn=978-0-7619-6967-9|access-date=25 November 2018|archive-date=15 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220215023905/https://books.google.com/books?id=bnpliIUyO60C&dq=Areopagitica+freedom+of+speech+britain&as_brr=3|url-status=live}}</ref> === ଏକ ନକାରାତ୍ମକ ଅଧିକାର ଭାବରେ === ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ସାଧାରଣତଃ ଏକ ନକାରାତ୍ମକ ଅଧିକାର ଭାବରେ ଦେଖାଯାଏ ।<ref>{{Cite book|last=Nossel|first=Suzanne|url=https://books.google.com/books?id=2mmnDwAAQBAJ|title=Dare to Speak: Defending Free Speech for All|date=2020-07-28|publisher=HarperCollins|isbn=978-0-06-296606-3|page=10|language=en|access-date=8 March 2021|archive-date=15 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220215023854/https://books.google.com/books?id=2mmnDwAAQBAJ|url-status=live}}</ref> ଅର୍ଥାତ୍ ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ ମତାମତ ଆଧାରରେ ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ ବିରୋଧରେ କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ସରକାର ଆଇନଗତ ଭାବେ ବାଧ୍ୟ, କିନ୍ତୁ କୌଣସି ବକ୍ତା ସେମାନଙ୍କ ମତାମତ ପ୍ରକାଶ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାକୁ କେହି ବାଧ୍ୟ ନୁହଁନ୍ତି ଏବଂ ବାଚସ୍ପତି କିମ୍ବା ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ ମତାମତ ଶୁଣିବା, ସହମତ ହେବା କିମ୍ବା ସ୍ୱୀକାର କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ । == ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ଗଣତନ୍ତ୍ର == [[ଫାଇଲ:Free_Speech_Wall.jpg|thumb|ଆମେରିକାର ଭର୍ଜିନିଆର ଚାର୍ଲୋଟ୍ସଭିଲଠାରେ ସ୍ଥାୟୀ ମୁକ୍ତ ଭାଷଣ ପ୍ରାଚୀର]] ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ବାକ୍ ସ୍ବାଧୀନତାକୁ ମୌଳିକ ବୋଲି ବୁଝାଯାଏ। ମତପ୍ରକାଶର ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ସୀମିତ କରିବାର ନିୟମର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଜରୁରୀକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ମଧ୍ୟ ସାର୍ବଜନୀନ ବିତର୍କକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ଦମନ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।<ref name="Limitstotolerance"/> ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ଗଣତନ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କର ଅନ୍ୟତମ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ସମର୍ଥକ ହେଉଛନ୍ତି ଆଲେକଜାଣ୍ଡର ମେକ୍ଲେଜନ । ସେ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଛନ୍ତି ଯେ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଧାରଣା ହେଉଛି ଲୋକଙ୍କଦ୍ୱାରା ସ୍ୱୟଂଶାସନ । ଏଭଳି ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ପାଇଁ ଜଣେ ସଚେତନ ଭୋଟରଙ୍କ ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି। ଉପଯୁକ୍ତ ଜ୍ଞାନସମ୍ପନ୍ନ ହେବା ପାଇଁ, ସୂଚନା ଏବଂ ବିଚାରର ମୁକ୍ତ ପ୍ରବାହ ଉପରେ କୌଣସି ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ରହିବା ଉଚିତ୍ ନୁହେଁ । ମେକ୍ଲେଜନଙ୍କ ମତରେ, କ୍ଷମତାରେ ଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ଯଦି ସୂଚନା ଅଟକାଇ ଏବଂ ସମାଲୋଚନାକୁ ଦମନ କରି ଭୋଟରଙ୍କୁ ହଇରାଣ କରିପାରିବେ ତେବେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଏହାର ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଆଦର୍ଶ ପ୍ରତି ସଚ୍ଚୋଟ ହେବ ନାହିଁ। ମେକ୍ଲେଜନ ସ୍ୱୀକାର କରନ୍ତି ଯେ ମତକୁ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିବାର ଇଚ୍ଛା ସମାଜର ଲାଭ ପାଇବାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇପାରେ । ତେବେ ସେ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଛନ୍ତି ଯେ, ହେରଫେର ବାଛିବା ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଆଦର୍ଶକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଥାଏ।<ref>{{Cite book|title=Propaganda and the Ethics of Persuasion|last=Marlin|first=Randal|year=2002|publisher=Broadview Press|isbn=978-1551113760|pages=226–27|url=https://books.google.com/books?id=Zp38Ot2g7LEC&q=%22free+speech%22+democracy&pg=PA226|access-date=11 November 2020|archive-date=15 August 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210815224338/https://books.google.com/books?id=Zp38Ot2g7LEC&q=%22free+speech%22+democracy&pg=PA226|url-status=live}}</ref> ଗଣତନ୍ତ୍ର ଆଧାରରେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାର ଏହି ପ୍ରତିରକ୍ଷାକୁ ଏରିକ୍ ବାରେଣ୍ଡ୍ଟ "ଆଧୁନିକ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ବୋଧହୁଏ ସବୁଠାରୁ ଆକର୍ଷଣୀୟ ଏବଂ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ସବୁଠାରୁ ଫ୍ୟାଶନେବଲ ବାକ୍ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ" ବୋଲି କହିଛନ୍ତି।<ref>{{Cite book|title=Propaganda and the Ethics of Persuasion|last=Marlin|first=Randal|year=2002|publisher=Broadview Press|isbn=978-1551113760|url=https://books.google.com/books?id=Zp38Ot2g7LEC&q=%22free+speech%22+democracy&pg=PA226|page=226|access-date=11 November 2020|archive-date=15 August 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210815224338/https://books.google.com/books?id=Zp38Ot2g7LEC&q=%22free+speech%22+democracy&pg=PA226|url-status=live}}</ref> ଥୋମାସ ଆଇ ଏମର୍ସନ ଏହି ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଉପରେ ବିସ୍ତାର କରିଥିଲେ ଯେତେବେଳେ ସେ ଯୁକ୍ତି କରିଥିଲେ ଯେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ସ୍ଥିରତା ଏବଂ ପରିବର୍ତ୍ତନ ମଧ୍ୟରେ ସନ୍ତୁଳନ ପ୍ରଦାନ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ । ଯେତେବେଳେ ଲୋକମାନେ ବିପ୍ଳବ ପାଇଁ ଆଗ୍ରହୀ ହୋଇପାରନ୍ତି ସେତେବେଳେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ବାଷ୍ପ ଛାଡିବା ପାଇଁ ଏକ "ନିରାପତ୍ତା ଭାଲ୍ଭ" ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ | ସେ ଯୁକ୍ତି କରନ୍ତି ଯେ "ଖୋଲା ଆଲୋଚନାର ନୀତି ହେଉଛି ଏକ ଅଧିକ ଅନୁକୂଳ ଏବଂ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଅଧିକ ସ୍ଥିର ସମୁଦାୟ ହାସଲ କରିବାର ଏକ ପଦ୍ଧତି, ସୁସ୍ଥ ବିଭାଜନ ଏବଂ ଆବଶ୍ୟକ ସହମତି ମଧ୍ୟରେ ଅନିଶ୍ଚିତ ସନ୍ତୁଳନ ବଜାୟ ରଖିବା"। ଇମର୍ସନ ଆହୁରି ମଧ୍ୟ କହିଛନ୍ତି ଯେ "ବିରୋଧୀମାନେ ଅମଲାତାନ୍ତ୍ରିକ ଅବକ୍ଷୟର ସ୍ୱାଭାବିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ () ଦୂର କରିବା କିମ୍ବା ସୁଧାରିବାରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସାମାଜିକ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି"।<ref>{{Cite book|title=Propaganda and the Ethics of Persuasion|last=Marlin|first=Randal|year=2002|publisher=Broadview Press|isbn=978-1551113760|pages=228–29|url=https://books.google.com/books?id=Zp38Ot2g7LEC&q=%22free+speech%22+democracy&pg=PA226|access-date=11 November 2020|archive-date=15 August 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210815224338/https://books.google.com/books?id=Zp38Ot2g7LEC&q=%22free+speech%22+democracy&pg=PA226|url-status=live}}</ref> ବିଶ୍ୱ ବ୍ୟାଙ୍କର ୱାର୍ଲ୍ଡୱାଇଡ୍ ଗଭର୍ଣ୍ଣାନ୍ସ ଇଣ୍ଡିକେଟର ପ୍ରୋଜେକ୍ଟଦ୍ୱାରା କରାଯାଇଥିବା ଗବେଷଣାରୁ ଜଣାପଡିଛି ଯେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ଏହା ପରେ ଥିବା ଉତ୍ତରଦାୟିତ୍ୱ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏକ ଦେଶର ଶାସନର ଗୁଣବତ୍ତା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥାଏ । ଏକ ଦେଶ ଭିତରେ "ସ୍ୱର ଏବଂ ଉତ୍ତରଦାୟିତ୍ୱ", ଯାହାକୁ "ଏକ ଦେଶର ନାଗରିକମାନେ ସେମାନଙ୍କ ସରକାର ଚୟନରେ କେତେ ମାତ୍ରାରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ସକ୍ଷମ ହୁଅନ୍ତି, ତଥା ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା, ସଂଘର ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ମୁକ୍ତ ଗଣମାଧ୍ୟମ" ଭାବରେ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରାଯାଏ, ଏହା ୨୦୦ରୁ ଅଧିକ ଦେଶ ପାଇଁ ବିଶ୍ୱବ୍ୟାପୀ ଶାସନ ସୂଚକାଙ୍କରେ ପରିମାପ କରାଯାଇଥିବା ଶାସନର ଛଅଟି ଦିଗ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ ।<ref>{{Cite web|url=http://info.worldbank.org/governance/wgi2007/pdf/booklet_decade_of_measuring_governance.pdf|title=A Decade of Measuring the Quality of Governance|publisher=World Bank|archive-url=https://web.archive.org/web/20080408193105/http://info.worldbank.org/governance/wgi2007/pdf/booklet_decade_of_measuring_governance.pdf|archive-date=8 April 2008}}</ref> ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ବିକାଶଶୀଳ ଦେଶମାନଙ୍କରେ ଏକ ମୁକ୍ତ ପ୍ରେସ୍ ପାଇଁ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ସମର୍ଥନ ପାଇଁ ବିକାଶ ଏଜେନ୍ସିମାନେ ଭିତ୍ତିଭୂମି ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଜରୁରୀ ।<ref>{{Cite web|title=Freedom of expression promotes democracy|url=http://www.dandc.eu/en/article/alexander-matschke-promoting-free-media-task-development-policy|first=Alexander|last=Matschke|date=25 December 2014|website=D+C Development and Cooperation|access-date=26 March 2015|archive-date=2 April 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150402183201/http://www.dandc.eu/en/article/alexander-matschke-promoting-free-media-task-development-policy|url-status=live}}</ref> ରିଚାର୍ଡ ମୁନ୍ ଯୁକ୍ତି ବିକଶିତ କରିଛନ୍ତି ଯେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତାର ମୂଲ୍ୟ ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କ ସହିତ ରହିଛି । ମୁନ୍ ଲେଖିଛନ୍ତି ଯେ "ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ସହିତ ସମ୍ପର୍କ ଏବଂ ସମ୍ପର୍କ ସୃଷ୍ଟି କରେ - ପରିବାର, ବନ୍ଧୁ, ସହକର୍ମୀ, ଚର୍ଚ୍ଚ ମଣ୍ଡଳୀ ଏବଂ ଦେଶବାସୀ। ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ସହ ଆଲୋଚନା କରି ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଜ୍ଞାନର ବିକାଶ ଏବଂ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଦିଗରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ " ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=Zp38Ot2g7LEC&q=%22free+speech%22+democracy&pg=PA226|title=Propaganda and the Ethics of Persuasion|last=Marlin|first=Randal|publisher=Broadview Press|year=2002|isbn=978-1551113760|page=229|access-date=11 November 2020|archive-date=15 August 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210815224338/https://books.google.com/books?id=Zp38Ot2g7LEC&q=%22free+speech%22+democracy&pg=PA226|url-status=live}}</ref> == ସୀମିତ‌ତା ==   [[ଫାଇଲ:Holocaust Denial Laws.svg|thumb|୨୦୨୨ରେ ହୋଲୋକାଷ୍ଟ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ ଆଇନ<ref>[http://www.cbc.ca/1.703285 Church members enter Canada, aiming to picket bus victim's funeral] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220215023900/https://www.cbc.ca/news/canada/manitoba/church-members-enter-canada-aiming-to-picket-bus-victim-s-funeral-1.703285|date=15 February 2022}}, ''CBC News'', 8 August 2008.</ref>]] ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ କେତେକ ଲୋକ ନିରପେକ୍ଷ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରନ୍ତି ନାହିଁ, ଅଧିକାଂଶ ଆଇନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସାଧାରଣତଃ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଉପରେ ସୀମା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଥାଏ, ବିଶେଷକରି ଯେତେବେଳେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଅନ୍ୟ ଅଧିକାର ଏବଂ ସୁରକ୍ଷା ସହିତ ସଂଘର୍ଷ କରେ, ଯେପରିକି ଅପମାନ, ନିନ୍ଦା, ପର୍ଣ୍ଣୋଗ୍ରାଫି, ଅଶ୍ଳୀଳତା, ଯୁଦ୍ଧ ଶବ୍ଦ ଏବଂ ବୌଦ୍ଧିକ ସମ୍ପତ୍ତି କ୍ଷେତ୍ରରେ। ବାସ୍ତବରେ, ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ଗଣମାଧ୍ୟମ ନୈତିକତା ମଧ୍ୟରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସମୟରେ, ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ହଳଦିଆ ଗଣମାଧ୍ୟମ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଲାଭ କରିଥିଲା ଏବଂ ଅତୀତରେ ଗଣମାଧ୍ୟମ ତଥ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଲୋକଙ୍କୁ କେତେ ଉତ୍ସାହିତ ଏବଂ ଆକର୍ଷଣୀୟ କରିବା ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥିଲା । ଫଳସ୍ୱରୂପ, ଗଣମାଧ୍ୟମରେ ଏପରି କିଛି ଲେଖା ଥିଲା ଯାହା ମାନହାନୀ, ନିନ୍ଦା ଏବଂ ପର୍ଣ୍ଣୋଗ୍ରାଫି ଭଳି ଅନ୍ୟ ଅଧିକାର ସହିତ ବିପରୀତ ଥିଲା ଏବଂ ଏହାକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ସର୍ବନିମ୍ନ ସେନ୍ସରସିପ୍ ଏବଂ ଗଣମାଧ୍ୟମ ନୈତିକତା ଆବଶ୍ୟକ ଥିଲା ।<ref>https://jndmeerut.org/wp-content/uploads/2021/11/12.pdf</ref><ref>{{Cite journal|last=Rajendra K|first=Sharma|date=Summer 2021|title=Freedom of the Press and Relevance of Professional Ethics in Journalism|url=https://jndmeerut.org/wp-content/uploads/2021/11/12.pdf|journal=Journal of National Development|volume=34|issue=1}}</ref> ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାର କିଛି ସୀମିତତା ଆଇନଗତ ଅନୁମୋଦନ ମାଧ୍ୟମରେ ହୋଇପାରେ, ଏବଂ ଅନ୍ୟକେତେକ ସାମାଜିକ ବିଶୃଙ୍ଖଳା ମାଧ୍ୟମରେ ହୋଇପାରେ ।<ref name="leeds1">{{Cite encyclopedia|title=Freedom of Speech|url=http://plato.stanford.edu/entries/freedom-speech/|accessdate=29 May 2011|date=17 April 2008|archivedate=23 March 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190323204702/https://plato.stanford.edu/entries/freedom-speech/}}</ref> ସାଉଦି ଆରବରେ ରାଜ ପରିବାର, ଧର୍ମ କିମ୍ବା ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରତି ଅସମ୍ମାନ କିମ୍ବା ନାପସନ୍ଦ କରି ଲେଖିବାକୁ ସାମ୍ବାଦିକମାନଙ୍କୁ ବାରଣ କରାଯାଇଛି। ସାଉଦି ଆରବରେ ଲେଖିବା ପାଇଁ ସାମ୍ବାଦିକମାନଙ୍କୁ କୌଣସି ଆଇନଗତ ସୁରକ୍ଷା ମଧ୍ୟ ଦିଆଯାଉନାହିଁ । ସାମ୍ବାଦିକ ଜମାଲ ଖାଶୋଗି ସାଉଦି ଆରବ ସରକାରଙ୍କ ସମାଲୋଚକ ଥିଲେ। ୨୦୧୮ମସିହାରେ ସାଉଦି ଆରବ ଅଧିକାରୀମାନେ ତାଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରିଥିଲେ। === ବିଷୟବସ୍ତୁ କ୍ଷତିକାରକ ଏବଂ ଆପତ୍ତିଜନକ ଭାବରେ ଦେଖାଯାଏ === କିଛି ମତ ପ୍ରକାଶ କରିବା ବେଆଇନ କାରଣ ଏହାକୁ କିଛି ଲୋକ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ କ୍ଷତିକାରକ ବୋଲି ଭାବନ୍ତି । ଏହି ଶ୍ରେଣୀରେ ପ୍ରାୟତଃ ଉଭୟ ମିଥ୍ୟା ଏବଂ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ବିପଜ୍ଜନକ ଭାଷଣ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ, ଯେପରିକି ଥିଏଟରରେ ମିଥ୍ୟା ଭାବରେ "ଅଗ୍ନି!" ଚିତ୍କାର କରିବା ଏବଂ ଆତଙ୍କ ସୃଷ୍ଟି କରିବା । ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାର ସୀମିତତା ପାଇଁ ଯୁକ୍ତି ଅନେକ ସମୟରେ "କ୍ଷତି ନୀତି" ବା "ଅପରାଧ ନୀତି" ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରେ । ଅନ୍ ଲିବର୍ଟି (୧୮୫୯)ରେ ଜନ୍ ଷ୍ଟୁଆର୍ଟ ମିଲ୍ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥିଲେ ଯେ "... ନୈତିକ ବିଶ୍ୱାସର ବିଷୟ ଭାବରେ, ଯେକୌଣସି ସିଦ୍ଧାନ୍ତକୁ ଯେତେ ଅନୈତିକ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ସ୍ୱୀକାର କରିବା ଏବଂ ଆଲୋଚନା କରିବାର ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ୱାଧୀନତା ରହିବା ଉଚିତ୍ " ।<ref name="leeds1"/> ମିଲ ଯୁକ୍ତି କରନ୍ତି ଯେ ସାମାଜିକ ଲଜ୍ଜାର ସୀମା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଯୁକ୍ତିକୁ ତାର୍କିକ ସୀମାକୁ ଠେଲିବା ପାଇଁ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆବଶ୍ୟକ । ୧୯୮୫ ମସିହାରେ ଜୋଏଲ ଫିନବର୍ଗ ଏହାକୁ "ଅପରାଧ ନୀତି" ଭାବରେ ପରିଚିତ କରାଇଥିଲେ । ଫିନବର୍ଗ ଲେଖିଛନ୍ତି, "ପ୍ରସ୍ତାବିତ ଅପରାଧିକ ନିଷେଧାଦେଶକୁ ସମର୍ଥନ କରିବା ପାଇଁ ଏହା ସର୍ବଦା ଏକ ଭଲ କାରଣ ଯେ ଏହା ସମ୍ଭବତଃ ଅଭିନେତାଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କର ଗୁରୁତର ଅପରାଧ (ଆଘାତ କିମ୍ବା କ୍ଷତି ପରିବର୍ତ୍ତେ) ରୋକିବାର ଏକ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଉପାୟ ହେବ ଏବଂ ଏହା ସମ୍ଭବତଃ ଏଥିପାଇଁ ଏକ ଆବଶ୍ୟକ ମାଧ୍ୟମ"।<ref name="ref1">{{Cite book|title=The Collapse of the Harm Principle|url=http://scholarlycommons.law.northwestern.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=7037&context=jclc|chapter=Conclusion|last=Harcourt|access-date=7 September 2015|archive-date=4 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304185839/http://scholarlycommons.law.northwestern.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=7037&context=jclc|url-status=live}}</ref> ତେଣୁ ଫିନବର୍ଗ ଯୁକ୍ତି କରନ୍ତି ଯେ କ୍ଷତି ନୀତି ବାରକୁ ବହୁତ ଉଚ୍ଚରେ ରଖିଥାଏ ଏବଂ କେତେକ ପ୍ରକାରର ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ଆଇନଦ୍ୱାରା ବୈଧ ଭାବରେ ନିଷିଦ୍ଧ ହୋଇପାରେ କାରଣ ସେମାନେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆପତ୍ତିଜନକ ଅଟନ୍ତି । ତଥାପି, ଯେହେତୁ କାହାକୁ କ୍ଷତି ପହଞ୍ଚାଇବା ଅପେକ୍ଷା କାହାକୁ ଅପମାନିତ କରିବା କମ୍ ଗମ୍ଭୀର ଅଟେ, ତେଣୁ କ୍ଷତି ପହଞ୍ଚାଇବା ପାଇଁ ଜରିମାନା ଅଧିକ ହେବା ଉଚିତ୍ |<ref name="ref1" /> ଅପରପକ୍ଷରେ ମିଲ୍ ଆଇନଗତ ଜରିମାନାକୁ ସମର୍ଥନ କରନ୍ତି ନାହିଁ ଯେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେମାନେ କ୍ଷତି ନୀତି ଉପରେ ଆଧାରିତ ନହୁଅନ୍ତି।<ref name="leeds1"/> ଯେହେତୁ ଲୋକମାନେ କେତେ ମାତ୍ରାରେ ଅପରାଧ ଗ୍ରହଣ କରିପାରନ୍ତି ତାହା ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ହୋଇପାରେ, କିମ୍ବା ଅଯଥା ପକ୍ଷପାତର ପରିଣାମ ହୋଇପାରେ, ଫିନ୍ବର୍ଗ ପରାମର୍ଶ ଦିଅନ୍ତି ଯେ ଅପରାଧ ନୀତି ପ୍ରୟୋଗ କରିବା ସମୟରେ ଅନେକ ବିଷୟକୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯିବା ଆବଶ୍ୟକ, ଯଥା: ଭାଷଣର ପରିମାଣ, ଅବଧି ଏବଂ ସାମାଜିକ ମୂଲ୍ୟ, ଏହାକୁ ସହଜରେ ଏଡ଼ାଇ ଦିଆଯାଇପାରିବ, ବକ୍ତାଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ, ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ଲୋକଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା, ଅପରାଧର ତୀବ୍ରତା ଏବଂ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ସାଧାରଣ ସ୍ୱାର୍ଥ।<ref name="leeds1" /> ଜାସ୍ପର ଡୁମେନ୍ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥିଲେ ଯେ କ୍ଷତିକୁ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ନାଗରିକଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରାଯିବା ଉଚିତ୍, ଶାରୀରିକ କ୍ଷତିକୁ ସୀମିତ ନ କରି, କାରଣ ଅଣଶାରୀରିକ କ୍ଷତି ମଧ୍ୟ ଏଥିରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ହୋଇପାରେ; କ୍ଷତି ଏବଂ ଅପରାଧ ମଧ୍ୟରେ ଫିନବର୍ଗଙ୍କ ପାର୍ଥକ୍ୟକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ କ୍ଷୁଦ୍ର ବୋଲି ସମାଲୋଚନା କରାଯାଏ ।<ref>Doomen 2014, pp. 111, 112.</ref> ୧୯୯୯ ମସିହାରେ ବର୍ନାର୍ଡ ହାର୍କୋର୍ଟ କ୍ଷତି ନୀତିର ପତନ ବିଷୟରେ ଲେଖିଥିଲେ: "ଆଜି ଏହି ବିତର୍କରେ କୌଣସି ଉପାୟ ନଥାଇ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତାମୂଳକ କ୍ଷତି ଯୁକ୍ତିର କଳହ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି । କ୍ଷତିର ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତା ଦାବିର ସମାଧାନ ପାଇଁ ବିତର୍କର ଢାଞ୍ଚାରେ ଆଉ କୌଣସି ଯୁକ୍ତି ନାହିଁ । ମୂଳ କ୍ଷତି ନୀତି କେବେ ବି କ୍ଷତିର ଆପେକ୍ଷିକ ଗୁରୁତ୍ୱ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବାକୁ ସକ୍ଷମ ନଥିଲା "।<ref>{{Cite book|title=Internet Encyclopedia of Philosophy|url=http://www.iep.utm.edu/l/law-phil.htm|chapter=Philosophy of Law|last=Kenneth Einar Himma|access-date=13 March 2014|archive-date=14 September 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080914162006/http://www.iep.utm.edu/l/law-phil.htm|url-status=live}}</ref> ବାକ୍ ସ୍ବାଧୀନତାର ଉଭୟ କ୍ଷତି ଓ ଅପରାଧ ସୀମାର ବ୍ୟାଖ୍ୟା ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ସାପେକ୍ଷ। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ରୁଷିଆରେ, ଏଲଜିବିଟି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଭାଷଣ (ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ) ଉପରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଲଗାଇଥିବା ରୁଷୀୟ ଏଲଜିବିଟି ପ୍ରଚାର ଆଇନକୁ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ କ୍ଷତି ଏବଂ ଅପରାଧ ନୀତି ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି। ଅନେକ ୟୁରୋପୀୟ ଦେଶ ଭାଷଣକୁ ନିଷିଦ୍ଧ କରନ୍ତି ଯାହାକୁ ହୋଲୋକାଷ୍ଟ ଅସ୍ୱୀକାର ଭାବରେ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରାଯାଇପାରେ । ଏଥିରେ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ, ବେଲଜିୟମ, କାନାଡା, ଚେକ୍ ରିପବ୍ଲିକ୍, ଫ୍ରାନ୍ସ, ଜର୍ମାନୀ, ହଙ୍ଗେରୀ, ଇସ୍ରାଏଲ, ଲିଚ୍ଟେନଷ୍ଟାଇନ୍, ଲିଥୁଆନିଆ, ଲକ୍ଜମବର୍ଗ, ନେଦରଲାଣ୍ଡ, ପୋଲାଣ୍ଡ, ପର୍ତ୍ତୁଗାଲ, ରୁଷିଆ, ସ୍ଲୋଭାକିଆ, ସୁଇଜରଲ୍ୟାଣ୍ଡ ଓ ରୋମାନିଆ ରହିଛନ୍ତି।<ref>{{Cite web|url=https://www.upi.com/Top_News/World-News/2013/10/16/Italian-Parliament-introduces-holocaust-denial-legislation/32801381924558/|title=Italian Parliament introduces holocaust denial legislation|website=UPI|language=en|access-date=2019-06-28|archive-date=15 March 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200315155137/https://www.upi.com/Top_News/World-News/2013/10/16/Italian-Parliament-introduces-holocaust-denial-legislation/32801381924558/|url-status=live}}</ref> କେତେକ ଦେଶରେ ଆର୍ମେନିଆର ଗଣହତ୍ୟାକୁ ଅସ୍ୱୀକାର କରିବା ମଧ୍ୟ ବେଆଇନ ଅଟେ । କେତେକ ଦେଶରେ ନିନ୍ଦା ଏକ ଅପରାଧ। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆରେ ଇସଲାମର ପବିତ୍ର ମହମ୍ମଦଙ୍କୁ ବଦନାମ କରିବା ବାକ୍ ସ୍ବାଧୀନତା ଭାବେ ସୁରକ୍ଷିତ ନୁହେଁ।<ref>{{Cite news|last=Chase Winter|date=26 October 2018|title=Calling Prophet Muhammad a pedophile does not fall within freedom of speech: European court|work=Deutsche Welle|url=https://www.dw.com/en/calling-prophet-muhammad-a-pedophile-does-not-fall-within-freedom-of-speech-european-court/a-46050749|access-date=27 October 2018|quote=An Austrian woman's conviction for calling the Prophet Muhammad a pedophile did not violate her freedom of speech, the European Court of Human Rights ruled Thursday.|archive-date=27 October 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181027013748/https://www.dw.com/en/calling-prophet-muhammad-a-pedophile-does-not-fall-within-freedom-of-speech-european-court/a-46050749}}</ref><ref>{{Cite news|last=Lucia I. Suarez Sang|date=26 October 2018|title=Defaming Muhammad does not fall under purview of free speech, European court rules|work=Fox News|url=https://www.foxnews.com/world/defaming-muhammad-does-not-fall-under-purview-of-free-speech-european-court-rules.amp|access-date=27 October 2018|quote=The freedom of speech does not extend to include defaming the prophet of Islam, the European Court of Human rights ruled Thursday.|archive-date=26 October 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181026184305/https://www.foxnews.com/world/defaming-muhammad-does-not-fall-under-purview-of-free-speech-european-court-rules.amp}}</ref><ref>{{Cite news|last=Bojan Pancevski|date=26 October 2018|title=Europe Court Upholds Ruling Against Woman Who Insulted Islam|work=The Wall Street Journal|url=https://www.wsj.com/amp/articles/europe-court-upholds-ruling-against-women-who-insulted-islam-1540580231|access-date=27 October 2018|quote=Europe's highest human rights court ruled on Friday that disparagement of religious doctrines such as insulting the Prophet Muhammad isn't protected by freedom of expression and can be prosecuted.|archive-date=26 October 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181026214605/https://www.wsj.com/amp/articles/europe-court-upholds-ruling-against-women-who-insulted-islam-1540580231}}</ref> ଅପରପକ୍ଷେ ଫ୍ରାନ୍ସରେ ମହମ୍ମଦଙ୍କ ଧର୍ମନିନ୍ଦା ଓ ଅପମାନକୁ ବାକ୍ ସ୍ବାଧୀନତା ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖାଯାଇଛି। କେତେକ ସରକାରୀ ଅନୁଷ୍ଠାନ ମଧ୍ୟ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଉପରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଲଗାଇବା ପାଇଁ ନୀତି ପ୍ରଣୟନ କରିପାରନ୍ତି, ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ରାଜ୍ୟ ପରିଚାଳିତ ବିଦ୍ୟାଳୟଗୁଡ଼ିକରେ ସ୍ପିଚ୍ କୋଡ୍ । ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ରାଜନୈତିକ ଭାଷଣ ଉପରେ ସ୍ଥାୟୀ ଐତିହାସିକ ମତ ହେଉଛି ''ବ୍ରାଣ୍ଡେନବର୍ଗ ବନାମ'' । ଓହିଓ (୧୯୬୯), ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ''ହ୍ୱିଟନି'' ବନାମ କାଲିଫର୍ଣ୍ଣିଆକୁ ଅତିକ୍ରମ କରିଥିଲେ ।<ref>{{Cite book|last=Jasper|first=Margaret C.|title=The Law of Speech and the First Amendment|url=https://books.google.com/books?id=ITpDAQAAIAAJ|access-date=April 4, 2013|year=1999|publisher=Oceana Publications|isbn=978-0-379-11335-8|page=32}}</ref> ବ୍ରାଣ୍ଡେନବର୍ଗରେ ଆମେରିକାର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ହିଂସାତ୍ମକ କାର୍ଯ୍ୟ ଏବଂ ବିପ୍ଳବ ବିଷୟରେ ଖୋଲାଖୋଲି କହିବାର ଅଧିକାର ବିଷୟରେ ମଧ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଥିଲେ: {{Blockquote|ସୂଚନା ସମାଜର ଏକ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଭିତ୍ତିଭୂମି ଭାବରେ ଏବଂ ମାନବିକ ଅଧିକାରର ସାର୍ବଜନୀନ ଘୋଷଣାପତ୍ରର ଧାରା ୧୯ରେ ଦର୍ଶାଯାଇଥିବା ଅନୁଯାୟୀ, ଆମେ ଦୋହରାଉଛୁ ଯେ ସମସ୍ତଙ୍କର ମତ ଏବଂ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ଅଧିକାର ଅଛି; ଏହି ଅଧିକାରରେ ବିନା ହସ୍ତକ୍ଷେପରେ ମତାମତ ରଖିବା ଏବଂ ଯେକୌଣସି ଗଣମାଧ୍ୟମ ମାଧ୍ୟମରେ ଏବଂ ସୀମା ନିର୍ବିଶେଷରେ ସୂଚନା ଏବଂ ଧାରଣା ଖୋଜିବା, ଗ୍ରହଣ କରିବା ଏବଂ ପ୍ରଦାନ କରିବାର ସ୍ୱାଧୀନତା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ଯୋଗାଯୋଗ ହେଉଛି ଏକ ମୌଳିକ ସାମାଜିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା, ଏକ ମୌଳିକ ମାନବିକ ଆବଶ୍ୟକତା ଏବଂ ସମସ୍ତ ସାମାଜିକ ସଂଗଠନର ମୂଳଦୁଆ । [[ସୂଚନା ସମାଜ] ଏହାର କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ ଅଟେ ।ସୂଚନା ସୋସାଇଟି]]। ସମସ୍ତେ, ସବୁଠି ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବାର ସୁଯୋଗ ପାଇବା ଉଚିତ ଏବଂ ସୂଚନା ସୋସାଇଟିର ସୁବିଧାରୁ କାହାକୁ ବାଦ୍ ଦିଆଯିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ।<ref>{{cite book| last1 = Klang| first1 = Mathias| last2 = Murray| first2 = Andrew| title = Human Rights in the Digital Age| publisher = Routledge| year = 2005| page = 1| url = https://books.google.com/books?id=USksfqPjwhUC&q=%22digital+rights%22+human+rights| isbn = 978-1-904385-31-8| access-date = 11 November 2020| archive-date = 15 August 2021| archive-url = https://web.archive.org/web/20210815224339/https://books.google.com/books?id=USksfqPjwhUC&q=%22digital+rights%22+human+rights| url-status = live}}</ref>}} ବ୍ରାଣ୍ଡେନବର୍ଗର ମତ "ସ୍ପଷ୍ଟ ଏବଂ ବର୍ତ୍ତମାନର ବିପଦ"ର ପୂର୍ବ ପରୀକ୍ଷାକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଥିଲା ଏବଂ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ (ରାଜନୈତିକ) ବାକ୍ ସୁରକ୍ଷାର ଅଧିକାରକୁ ପ୍ରାୟ ନିରପେକ୍ଷ କରିଦେଇଥିଲା । {{Sfn|Lewis|2007}}<ref>''Brandenburg'', at 450–01</ref> ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ପ୍ରଥମ ସଂଶୋଧନଦ୍ୱାରା ଘୃଣ୍ୟ ଭାଷଣକୁ ମଧ୍ୟ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖାଯାଇଛି, ଯେପରି ଆର.ଏ.ଭି.ଭି.ରେ ସ୍ଥିର କରାଯାଇଛି। ସେଣ୍ଟ ପଲ୍ ସହର, (୧୯୯୨) ଯେଉଁଥିରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ରାୟ ଦେଇଥିଲେ ଯେ ଘୃଣ୍ୟ ଭାଷଣ ଅନୁମୋଦିତ ଅଟେ, କେବଳ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ହିଂସା ମାମଲାବ୍ୟତୀତ।<ref>{{Cite web|url=http://www.americanbar.org/groups/public_education/initiatives_awards/students_in_action/debate_hate.html|title=ABA Division for Public Education: Students: Debating the "Mighty Constitutional Opposites": Hate Speech Debate|website=www.americanbar.org|access-date=12 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161013001833/http://www.americanbar.org/groups/public_education/initiatives_awards/students_in_action/debate_hate.html|archive-date=13 October 2016|url-status=dead}}</ref> ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତି ଏବଂ ଏହାର ଐତିହାସିକ ପୃଷ୍ଠଭୂମି ବିଷୟରେ ଅଧିକ ବିସ୍ତୃତ ସୂଚନା ପାଇଁ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରଥମ ସଂଶୋଧନ ଦେଖନ୍ତୁ। === ସମୟ, ସ୍ଥାନ ଏବଂ ଶୈଳୀ ===   ସମୟ, ସ୍ଥାନ ଏବଂ ଶୈଳୀ ଉପରେ ଆଧାରିତ ସୀମିତତା ପ୍ରକାଶିତ ମତ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମସ୍ତ ଭାଷଣ ପାଇଁ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ।<ref>{{Cite book|last=Emanuel|first=Steven L.|url=https://books.google.com/books?id=h8XhDwAAQBAJ&pg=PA153|title=Emanuel Crunchtime for Constitutional Law|date=2020-03-25|publisher=Wolters Kluwer Law & Business|isbn=978-1-5438-0727-1|pages=153–154|language=en|access-date=18 September 2021|archive-date=15 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220215023903/https://books.google.com/books?id=h8XhDwAAQBAJ&pg=PA153|url-status=live}}</ref> ଏଗୁଡ଼ିକ ସାଧାରଣତଃ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଯାହା ଅନ୍ୟ ଅଧିକାର କିମ୍ବା ବୈଧ ସରକାରୀ ସ୍ୱାର୍ଥକୁ ସନ୍ତୁଳିତ କରିବା ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ | ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ସମୟ, ସ୍ଥାନ ଏବଂ ଶୈଳୀ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ମଧ୍ୟରାତ୍ରିରେ ଜଣେ ରାଜନେତାଙ୍କ ଘରେ କୋଳାହଳପୂର୍ଣ୍ଣ ରାଜନୈତିକ ବିକ୍ଷୋଭକୁ ନିଷେଧ କରିପାରେ, କାରଣ ଏହା ରାଜନେତାଙ୍କ ପଡ଼ୋଶୀମାନଙ୍କୁ ନିଜ ଘରର ନୀରବ ଉପଭୋଗ କରିବାର ଅଧିକାରକୁ ବାଧା ଦେଇଥାଏ । ଯଦି ଏହା ଏକ ଭିନ୍ନ ସମୟରେ (ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଦିନରେ), ଏକ ଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ (ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ସରକାରୀ ଭବନରେ କିମ୍ବା ଅନ୍ୟ ଏକ ସାର୍ବଜନୀନ ମଞ୍ଚରେ) କିମ୍ବା ଭିନ୍ନ ଢଙ୍ଗରେ (ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ନୀରବ ପ୍ରତିବାଦ) ଘଟିଥାଏ ତେବେ ଅନ୍ୟଥା ସମାନ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁ ଅନୁମତି ଦିଆଯାଇପାରେ । ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ଅନ୍ତିମ ସଂସ୍କାର ଆନ୍ଦୋଳନ ଏକ ଜଟିଳ ପ୍ରସଙ୍ଗ । ଆମେରିକୀୟମାନଙ୍କର ଅଧିକାର ହେଉଛି ସେମାନେ ଅଯୌକ୍ତିକ ମନେ କରୁଥିବା ବିଭିନ୍ନ ନୀତି ବିରୋଧରେ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରତିବାଦ କରିବାକୁ ସକ୍ଷମ ହେବା । ଅନ୍ତିମ ସଂସ୍କାର କାର୍ଯ୍ୟକୁ ବିରୋଧ କରିବା ସମୟ, ସ୍ଥାନ ଓ ପଦ୍ଧତି ମାଧ୍ୟମରେ ଉପଯୁକ୍ତ କି ନାହିଁ ତାହା ଏକ ପ୍ରଶ୍ନ। ନିକଟରେ ଏଭଳି ଘଟଣା ଘଟୁଥିବାରୁ ଏହାକୁ ସୀମିତ ରଖିବା ପାଇଁ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଛି। ଏବେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ସରକାରୀ ଭିତ୍ତିରେ ଅନ୍ତିମ ସଂସ୍କାର ଆନ୍ଦୋଳନ ଆଇନଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ଓ ନିଷିଦ୍ଧ ହୋଇଛି। === ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ଏବଂ ସୂଚନା ସମାଜ === [[ଫାଇଲ:Sample_09-F9_protest_art,_Free_Speech_Flag_by_John_Marcotte.svg|thumb|"ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ୱାଧୀନତା ପ୍ରତି ସମର୍ଥନ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରତୀକ" ଭାବରେ ଏଏସିଏସ ଏନକ୍ରିପସନ୍ ମୁଖ୍ୟ ବିବାଦ ସମୟରେ ମୁକ୍ତ ଭାଷଣ ପତାକା ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇଥିଲା।<ref name="2007-05-01 Badmouth">{{Cite web|url=http://badmouth.net/free-speech-flag/|title=free speech flag|last=Marcotte|first=John|date=2007-05-01|website=Badmouth|archive-url=https://web.archive.org/web/20070504012547/http://www.badmouth.net/free-speech-flag/|archive-date=2007-05-04|url-status=live|access-date=2017-10-27}}</ref>]] ସେନ୍ସରସିପ୍ ଉପରେ ଇଣ୍ଡେକ୍ସର ସମ୍ପାଦକ ଜୋ ଗ୍ଲାନଭିଲ କହିଛନ୍ତି ଯେ "ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ସେନ୍ସରସିପ୍ ପାଇଁ ଯେତିକି ବିପ୍ଳବ ଯେତିକି ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଏକ ବିପ୍ଳବ"।<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2008/nov/17/censorship-internet|title=The big business of net censorship|last=Glanville|first=Jo|date=17 November 2008|work=The Guardian|location=London|access-date=26 March 2014|archive-date=28 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130128195629/http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2008/nov/17/censorship-internet}}</ref> ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ, ଜାତୀୟ ଏବଂ ଆଞ୍ଚଳିକ ମାନଦଣ୍ଡ ସ୍ୱୀକାର କରେ ଯେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା, ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତାର ଏକ ରୂପ ଭାବରେ, ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ସମେତ ଯେକୌଣସି ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ । ଇଣ୍ଟରନେଟରେ ଅଶ୍ଳୀଳ ବିଷୟବସ୍ତୁକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ପାଇଁ ୧୯୯୬ର କମ୍ୟୁନିକେସନ୍ ସେନ୍ସେନ୍ସି ଆକ୍ଟ (ସିଡିଏ) ହେଉଛି ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା କଂଗ୍ରେସର ପ୍ରଥମ ବଡ଼ ପ୍ରୟାସ । ୧୯୯୭ମସିହାରେ ରେନୋ ବନାମ ଏସିଏଲୟୁର ଐତିହାସିକ ସାଇବର ଲ' ମାମଲାରେ ଆମେରିକାର ସୁପ୍ରିମ୍ କୋର୍ଟ ଏହି ଆଇନକୁ ଆଂଶିକ ଉଲ୍ଲଂଘନ କରିଥିଲେ।<ref>{{Cite book|last=Godwin|first=Mike|author-link=Mike Godwin|year=2003|title=[[Cyber Rights: Defending Free Speech in the Digital Age]]|publisher=MIT Press|isbn=0-262-57168-4|pages=349–52}}</ref> ଜୁନ୍ ୧୯୯୬ରେ ସିଡିଏର କିଛି ଅଂଶକୁ ଅସାମ୍ବିଧାନିକ ଘୋଷଣା କରିଥିବା ତିନି ଜଣ ଫେଡେରାଲ ବିଚାରପତିଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ ବିଚାରପତି ଷ୍ଟୁଆର୍ଟ ଆର ଡାଲଜେଲ ତାଙ୍କ ମତରେ ନିମ୍ନଲିଖିତ କଥା କହିଥିଲେ:<ref name="rowland">{{Cite book|title=Information Technology Law|first=Diane|last=Rowland|pages=463–65|year=2005|isbn=978-1859417560|publisher=Routledge-Cavendish}}</ref> {{blockquote|The Internet is a far more speech-enhancing medium than [[Print media|print]], the [[village green]], or the [[mail]]s. Because it would necessarily affect the Internet itself, the CDA would necessarily reduce the speech available for adults on the medium. This is a constitutionally intolerable result. Some of the dialogue on the Internet surely tests the limits of conventional discourse. Speech on the Internet can be unfiltered, unpolished, and unconventional, even emotionally charged, sexually explicit, and vulgar – in a word, "indecent" in many communities. But we should expect such speech to occur in a medium in which citizens from all walks of life have a voice. We should also protect the autonomy that such a medium confers to ordinary people as well as media magnates.[...] My analysis does not deprive the Government of all means of protecting children from the dangers of Internet communication. The Government can continue to protect children from pornography on the Internet through vigorous enforcement of existing laws criminalising obscenity and [[child pornography]]. [...] As we learned at the hearing, there is also a compelling need for public educations about the benefits and dangers of this new medium, and the Government can fill that role as well. In my view, our action today should only mean that Government's permissible supervision of Internet contents stops at the traditional line of unprotected speech. [...] The absence of governmental regulation of Internet content has unquestionably produced a kind of chaos, but as one of the plaintiff's experts put it with such resonance at the hearing: "What achieved success was the very chaos that the Internet is. The strength of the Internet is chaos." Just as the strength of the Internet is chaos, so that strength of our liberty depends upon the chaos and cacophony of the unfettered speech the [[First Amendment to the United States Constitution|First Amendment]] protects.<ref name="rowland" />}} ୨୦୦୩ମସିହାରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିବା ସୂଚନା ସମାଜ (ଡବ୍ଲ୍ୟୁଏସ୍ ଆଇଏସ୍ ) ନୀତି ଘୋଷଣାପତ୍ର ଉପରେ ବିଶ୍ୱ ଶିଖର ସମ୍ମିଳନୀରେ "ସୂଚନା ସମାଜ" ପାଇଁ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ୱାଧୀନତା ଅଧିକାରର ଗୁରୁତ୍ୱ ବିଷୟରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭାବେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି: ବର୍ଣ୍ଟ ୍ ହେଗେନ୍ହୋଲ୍ଟଜ୍ ଏବଂ ଲୁସି ଗୁଇବୋଲ୍ଟ୍ଙ୍କ କହିବା ଅନୁଯାୟୀ, ପୂର୍ବରୁ ଅଳ୍ପ କିମ୍ବା କୌଣସି ଅର୍ଥନୈତିକ ମୂଲ୍ୟ ନଥିବା ସୂଚନା ସୂଚନା ଯୁଗରେ ସ୍ୱାଧୀନ ଅର୍ଥନୈତିକ ମୂଲ୍ୟ ହାସଲ କରିଥିବାରୁ ସାର୍ବଜନୀନ ଡୋମେନ୍ "ସୂଚନାର କମ୍ମୋଡିଫିକେସନ୍"ଦ୍ୱାରା ଚାପରେ ରହିଛି। ଏଥିରେ ତଥ୍ୟଗତ ତଥ୍ୟ, ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ତଥ୍ୟ, ଜେନେଟିକ୍ ସୂଚନା ଏବଂ ଶୁଦ୍ଧ ଧାରଣା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ବୌଦ୍ଧିକ ସମ୍ପତ୍ତି ଆଇନ, ଚୁକ୍ତିଭିତ୍ତିକ ଆଇନ, ପ୍ରସାରଣ ଓ ଟେଲିଯୋଗାଯୋଗ ଆଇନ ମାଧ୍ୟମରେ ସୂଚନାର ସଂଶୋଧନ କରାଯାଉଛି।<ref>{{Cite book|last=Guibault|first=Lucy|last2=Hugenholtz|first2=Bernt|title=The future of the public domain: identifying the commons in information law|publisher=Kluwer Law International|year=2006|page=1|url=https://books.google.com/books?id=KJmNGglq0nwC&q=public+domain|isbn=9789041124357|access-date=25 November 2018|archive-date=15 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220215023909/https://books.google.com/books?id=KJmNGglq0nwC&dq=public+domain&as_brr=3|url-status=live}}</ref> === ସୂଚନାର ସ୍ୱାଧୀନତା === ସୂଚନାର ସ୍ୱାଧୀନତା ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାର ଏକ ସମ୍ପ୍ରସାରଣ ଯେଉଁଠାରେ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ମାଧ୍ୟମ ହେଉଛି ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ । ସୂଚନାର ସ୍ୱାଧୀନତା ମଧ୍ୟ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ଏବଂ ସୂଚନା ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟା ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଗୋପନୀୟତା ଅଧିକାରକୁ ସୂଚିତ କରିପାରେ । ମତପ୍ରକାଶର ସ୍ୱାଧୀନତା ଅଧିକାର ଭଳି ଗୋପନୀୟତାର ଅଧିକାର ଏକ ସ୍ୱୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ ମାନବିକ ଅଧିକାର ଏବଂ ସୂଚନାର ସ୍ୱାଧୀନତା ଏହି ଅଧିକାରର ସମ୍ପ୍ରସାରଣ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ।<ref name="autogenerated2">{{Cite magazine|url=http://freenetproject.org/papers/freenet-ieee.pdf|title=Protecting Free Expression Online with Freenet|magazine=Internet Computing|publisher=IEEE|last=Clarke|first=Ian|last2=Miller|first2=Scott G.|last3=Hong|first3=Theodore W.|last4=Sandberg|first4=Oskar|last5=Wiley|first5=Brandon|date=2002|pages=40–49|access-date=15 October 2008|archive-date=11 October 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171011183227/https://freenetproject.org/papers/freenet-ieee.pdf}}</ref> ସୂଚନାର ସ୍ୱାଧୀନତା ମଧ୍ୟ ଏକ ସୂଚନା ପ୍ରଯୁକ୍ତି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ସେନ୍ସରସିପ୍, ଅର୍ଥାତ୍ ସେନ୍ସରସିପ୍ କିମ୍ବା ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ବିନା ୱେବ ବିଷୟବସ୍ତୁ ଆକସେସ୍ କରିବାର କ୍ଷମତା ସହିତ ଜଡିତ ହୋଇପାରେ।<ref>{{Cite news|last=Pauli|first=Darren|date=14 January 2008|url=http://www.thestandard.com/news/2008/01/14/industry-rejects-australian-govt-sanitized-internet-measure|title=Industry rejects Australian gov't sanitized Internet measure|work=[[The Industry Standard]]|archive-url=https://archive.today/20120912112920/http://www.thestandard.com/news/2008/01/14/industry-rejects-australian-govt-sanitized-internet-measure|archive-date=12 September 2012}}</ref> ସୂଚନାର ସ୍ୱାଧୀନତା ମଧ୍ୟ କାନାଡାରେ ଓଣ୍ଟାରିଓର ସୂଚନା ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ଗୋପନୀୟତା ସୁରକ୍ଷା ଆଇନ ପରି କାର୍ଯ୍ୟଦ୍ୱାରା ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ସୁରକ୍ଷିତ ଅଟେ । ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ କାନାଡାର ନାଗରିକ, ସ୍ଥାୟୀ ବାସିନ୍ଦା ଏବଂ କାନାଡାରେ ଉପସ୍ଥିତ ଥିବା କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି କିମ୍ବା ନିଗମକୁ ଏହି ଆଇନ ଅଧୀନରେ ଥିବା ସରକାରୀ ଅନୁଷ୍ଠାନର ରେକର୍ଡ ଆକସେସ୍ କରିବାର ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରେ ।<ref>{{Cite book|title=A Sourcebook of Canadian Media Law|pages=232–34|first=Robert|last=Martin|last2=Adam|first2=G. Stuart|publisher=McGill-Queen's Press|year=1994|isbn=0886292387}}</ref> === ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ସେନ୍ସରସିପ୍ === ଇଣ୍ଟରନେଟ‌ର ରାଜ୍ୟ ପ୍ରାୟୋଜିତ ସେନ୍ସରସିପ୍, ତଦାରଖ ଏବଂ ତଦାରଖ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ସୂଚନା ସ୍ୱାଧୀନତାର ଧାରଣା ଉଭା ହୋଇଛି। ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ସେନ୍ସରସିପ‌ରେ ଇଣ୍ଟରନେଟରେ ସୂଚନା ପ୍ରକାଶନ କିମ୍ବା ଆକସେସ‌ର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କିମ୍ବା ଦମନ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।<ref>{{Cite book|last=Deibert|first=Robert|last2=Palfrey|first2=John G|last3=Rohozinski|first3=Rafal|last4=Zittrain|first4=Jonathan|date=2008|title=Access denied: the practice and policy of global Internet filtering|publisher=MIT Press|isbn=978-0262541961|url-access=registration|url=https://archive.org/details/accessdeniedprac0000unse}}</ref> ଗ୍ଲୋବାଲ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ଫ୍ରିଡମ୍ କନସୋର୍ଟିୟମ୍ ଦାବି କରିଛି ଯେ ସେମାନେ "ବନ୍ଦ ସମାଜ" ପାଇଁ "ସୂଚନାର ମୁକ୍ତ ପ୍ରବାହ"କୁ ଅବରୋଧ ହଟାଇବାକୁ ଦାବି କରନ୍ତି ।<ref>{{Cite web|url=http://www.internetfreedom.org/mission.html|title=Our Mission|publisher=Global Internet Freedom Consortium|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170927182331/http://www.internetfreedom.org/mission.html|archive-date=27 September 2017}}</ref> ରିପୋର୍ଟର୍ସ ବିଦାଉଟ୍ ବର୍ଡର୍ସ (ଆରଡବ୍ଲ୍ୟୁବି) "ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ଶତ୍ରୁ ତାଲିକା" ଅନୁଯାୟୀ ନିମ୍ନଲିଖିତ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟାପକ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ସେନ୍ସରସିପ‌ରେ ନିୟୋଜିତ ଅଛନ୍ତି: ମୁଖ୍ୟ ଭୂମି ଚୀନ୍, କ୍ୟୁବା, ଇରାନ, ମିଆଁମାର / ବର୍ମା, ଉତ୍ତର କୋରିଆ, ସାଉଦି ଆରବ, ସିରିଆ, ତୁର୍କମେନିସ୍ତାନ, ଉଜ୍ବେକିସ୍ତାନ ଏବଂ ଭିଏତନାମ।<ref name="RWBEnemies">{{Cite web|url=http://march12.rsf.org/i/Internet_Enemies.pdf|title=Internet Enemies|archive-url=https://web.archive.org/web/20110315002153/http://march12.rsf.org/i/Internet_Enemies.pdf|url-status=dead|archive-date=15 March 2011|publisher=Reporters Without Borders|location=Paris|date=March 2011}}</ref> ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ସେନ୍ସରସିପ‌ର ଏକ ବ୍ୟାପକ ପ୍ରଚାରିତ ଉଦାହରଣ ହେଉଛି "ଚୀନର ଗ୍ରେଟ୍ ଫାୟାରୱାଲ" (ଉଭୟ ନେଟୱାର୍କ ଫାୟାରୱାଲ ଏବଂ [[ଚୀନର ବିଶାଳ ପ୍ରାଚୀର|ଚୀନର]] ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରେଟ୍ ୱାଲ ଭାବରେ ଏହାର ଭୂମିକା ବିଷୟରେ)। ଏହି ସିଷ୍ଟମ ଆଇପି ଠିକଣାକୁ ଥ୍ରୁଟ୍ କରିବାରୁ ରୋକିବାଦ୍ୱାରା ବିଷୟବସ୍ତୁକୁ ଅବରୋଧ କରେ ଏବଂ [[ଇଣ୍ଟରନେଟ]] ଗେଟୱେରେ ଷ୍ଟାଣ୍ଡାର୍ଡ ଫାୟାରୱାଲ ଏବଂ ପ୍ରୋକ୍ସି ସର୍ଭରକୁ ନେଇ ଗଠିତ । ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସାଇଟ୍ ଗୁଡିକୁ ଅନୁରୋଧ କରାଗଲେ ସିଷ୍ଟମ୍ ମଧ୍ୟ ଚୟନକରି ଡିଏନଏସ ବିଷକ୍ରିୟାରେ ନିୟୋଜିତ ହୁଏ । ସରକାର ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ବିଷୟବସ୍ତୁକୁ ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଭାବରେ ଯାଞ୍ଚ କରୁଥିବା ପରି ମନେ ହେଉନାହିଁ, କାରଣ ଏହା ବୈଷୟିକ ଭାବରେ ଅବ୍ୟବହୃତ ମନେ ହୁଏ ।<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/china/story/0,,1713317,00.html|last=Watts, Jonathan|date=20 February 2006|title=War of the words|work=[[The Guardian]]|location=London|access-date=11 December 2016|archive-date=15 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220215023908/https://www.theguardian.com/technology/2006/feb/20/news.mondaymediasection}}</ref> ପିପୁଲ୍ସ ରିପବ୍ଲିକ୍ ଅଫ୍ ଚାଇନାରେ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ସେନ୍ସରସିପ୍ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଆଇନ ଏବଂ ପ୍ରଶାସନିକ ନିୟମ ଅଧୀନରେ ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥାଏ, ଯେଉଁଥିରେ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ଉପରେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ୬୦ରୁ ଅଧିକ ନିୟମ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ଆଇଏସପି, ବ୍ୟବସାୟିକ କମ୍ପାନୀ ଏବଂ ସଂଗଠନର ପ୍ରାଦେଶିକ ଶାଖାଗୁଡିକଦ୍ୱାରା ସେନ୍ସରସିପ୍ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଜୋରଦାର ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଏ ।<ref>{{Cite web|url=https://www.hrw.org/reports/2006/china0806/3.htm|title=II. How Censorship Works in China: A Brief Overview|access-date=30 August 2006|publisher=[[Human Rights Watch]]|archive-date=22 April 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150422063645/http://www.hrw.org/reports/2006/china0806/3.htm|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.chinaeclaw.com/english/showCategory.asp?Code=022|archive-url=https://web.archive.org/web/20120220052125/http://www.chinaeclaw.com/english/showCategory.asp?Code=022|url-status=dead|title=Chinese Laws and Regulations Regarding Internet|archive-date=20 February 2012}}</ref> [[ସାଉଦି ଆରବ]] ସରକାର ସୋସିଆଲ ମିଡିଆ ଆକାଉଣ୍ଟଗୁଡିକର ଯାଞ୍ଚକୁ ଜୋରଦାର କରୁଛନ୍ତି, ଯେଉଁଥିରେ ସେମାନେ କିଛି ସମାଲୋଚନାମୂଳକ ଟ୍ୱିଟ‌କୁ ନେଇ ଅନେକ ସାମାଜିକ କର୍ମୀ, ସମାଲୋଚକ ଏବଂ ଏପରିକି ସାଧାରଣ ସୋସିଆଲ ମିଡିଆ ବ୍ୟବହାରକାରୀଙ୍କୁ ଅଟକ ରଖିଥିଲେ । ଜଣେ ଆଇନ ପ୍ରଫେସର ଆୱାଦ ଅଲ-କାନି ସାଉଦିର ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ସେନ୍ସରସିପର ଶିକାର ହୋଇ ମୃତ୍ୟୁଦଣ୍ଡର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଥିଲେ। ସାଉଦି ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ଗଣମାଧ୍ୟମ ତାଙ୍କ [[ଟୁଇଟର|ଟ୍ୱିଟର]] ଏବଂ ହ୍ୱାଟ୍ସଆପ୍ ପୋଷ୍ଟ ଯୋଗୁଁ ତାଙ୍କୁ ଜଣେ ବିପଜ୍ଜନକ ପ୍ରଚାରକ ଭାବରେ ଚିତ୍ରିତ କରିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟମାନେ ତାଙ୍କୁ ଜଣେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରୁଥିଲେ ଯିଏ କି ସୋସିଆଲ ମିଡିଆର ଦୃଢ଼ ପ୍ରଭାବ ବଜାୟ ରଖିଥିଲେ ।<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2023/02/21/world/middleeast/saudi-arabia-dissent-crackdown.html|title='Equality of Injustice for All': Saudi Arabia Expands Crackdown on Dissent|work=The New York Times|date=21 February 2023|access-date=21 February 2023|last=Nereim|first=Vivian}}</ref> == ଭୁଲ ସୂଚନା ସହିତ ସମ୍ପର୍କ == କେତେକ ଆଇନ ପଣ୍ଡିତ (ଯେପରିକି କଲମ୍ବିଆ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ଟିମ ଉ) ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଛନ୍ତି ଯେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାର ପାରମ୍ପରିକ ପ୍ରସଙ୍ଗ- "ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ପ୍ରତି ମୁଖ୍ୟ ବିପଦ" ହେଉଛି "ଦମନକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ର"ର ସେନ୍ସରସିପ୍ ଏବଂ "ଅଜ୍ଞାତ କିମ୍ବା ଖରାପ ଭାଷଣ"କୁ ସେନ୍ସରସିପ୍ ପରିବର୍ତ୍ତେ "ଅଧିକରୁ ଅଧିକ ଭଲ ଭାଷଣ"ଦ୍ୱାରା ଦୂର କରାଯାଇପାରିବ ଏବଂ କରାଯିବା ଉଚିତ୍ - ସୂଚନାର ଅଭାବକୁ ଗ୍ରହଣ କରେ । ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଏହି ଅଭାବ ଦେଖାଦେଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଇଣ୍ଟରନେଟର ଆଗମନ ସହିତ, ସୂଚନା ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ହୋଇଗଲା, "କିନ୍ତୁ ଶ୍ରୋତାଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ" କମ୍ ହୋଇଗଲା । ଏହାବ୍ୟତୀତ, ଉଙ୍କ ଭାଷାରେ, ଇଣ୍ଟରନେଟ‌ଦ୍ୱାରା ଏହି "ଶସ୍ତା ଭାଷଣ" ସମ୍ଭବ ହୋଇଛି " ... ଆଲୋକିତ କିମ୍ବା ବିତର୍କ ପାଇଁ ଯେତିକି ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ସେତିକି ଆକ୍ରମଣ, ହଇରାଣ ଏବଂ ନୀରବତା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇପାରେ "।<ref name="wu-1st-2017">{{Cite web|last=Wu|first=Tim|title=Is the First Amendment Obsolete?|url=https://knightcolumbia.org/content/tim-wu-first-amendment-obsolete|website=Knight First Amendment Institute at Columbia University|access-date=23 September 2020|date=1 September 2017|archive-date=21 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200921185405/https://knightcolumbia.org/content/tim-wu-first-amendment-obsolete|url-status=live}}</ref><ref name="Yaffa-NYer-7-9-2020">{{Cite magazine|last=Yaffa|first=Joshua|title=Is Russian Meddling as Dangerous as We Think?|magazine=The New Yorker|date=7 September 2020|url=https://www.newyorker.com/magazine/2020/09/14/is-russian-meddling-as-dangerous-as-we-think|access-date=21 September 2020|archive-date=14 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210214130002/https://www.newyorker.com/magazine/2020/09/14/is-russian-meddling-as-dangerous-as-we-think}}</ref> ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍ ଫ୍ରଣ୍ଟିୟର ଫାଉଣ୍ଡେସନ (ଇଏଫ୍ଏଫ୍) ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଛି ଯେ "ସେନ୍ସରସିପ୍ ଅନଲାଇନରେ ଭୁଲ୍ ସୂଚନାର ଏକମାତ୍ର ଉତ୍ତର ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ" ଏବଂ ବୈଷୟିକ କଂପାନିଗୁଡ଼ିକର "ସଠିକ, ଉପଯୋଗୀ ଭାଷଣକୁ ଅତ୍ୟଧିକ ସଂଶୋଧନ ଏବଂ ସେନ୍ସର କରିବାର ଇତିହାସ ଅଛି - କିମ୍ବା ଆହୁରି ଖରାପ, ସେମାନଙ୍କ ନୀତି ସହିତ ଭୁଲ ସୂଚନାକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବା।<ref>{{Cite web|last=Gebhart|first=Jillian C. York, David Greene, and Gennie|date=2019-05-01|title=Censorship Can't Be The Only Answer to Disinformation Online|url=https://www.eff.org/deeplinks/2019/05/censorship-cant-be-only-answer-disinformation-online|access-date=2022-05-03|website=[[Electronic Frontier Foundation]]|language=en}}</ref> ଉଙ୍କ ମତରେ ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ବିପଦ "ଦମନକାରୀ ରାଜ୍ୟ" ନୁହେଁ ଯାହା "ବକ୍ତାମାନଙ୍କୁ ସିଧାସଳଖ" ଟାର୍ଗେଟ କରେ, ବରଂ ଏହା:   == ମତଭେଦ ଓ ସତ୍ୟର ଇତିହାସ == [[ଫାଇଲ:Index_Librorum_Prohibitorum_1.jpg|left|thumb|ସୂଚୀ ଲିବ୍ରୋରମ୍ ନିଷେଧର ଶୀର୍ଷକ ପୃଷ୍ଠା, କିମ୍ବା ''ନିଷିଦ୍ଧ ପୁସ୍ତକର'' ତାଲିକା (ଭେନିସ୍, ୧୫୬୪)]] ପ୍ରିଣ୍ଟିଂ ପ୍ରେସ୍ ଆବିଷ୍କାର ପୂର୍ବରୁ, ଏକ ଲିଖିତ କାର୍ଯ୍ୟ, ଥରେ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ପରେ, କେବଳ ଅତ୍ୟନ୍ତ କଠିନ ଏବଂ ତ୍ରୁଟିପ୍ରବଣ ମାନୁଆଲ୍ କପିଦ୍ୱାରା ଶାରୀରିକ ଭାବରେ ଗୁଣିତ ହୋଇପାରିବ । ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶ ଶତାବ୍ଦୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଧାର୍ମିକ ଅନୁଷ୍ଠାନରେ ସୀମିତ ଥିବା ଲେଖକମାନଙ୍କ ଉପରେ ସେନ୍ସରସିପ୍ ଏବଂ ନିୟନ୍ତ୍ରଣର କୌଣସି ବିସ୍ତୃତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନଥିଲା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ରଚନା ବ୍ୟାପକ ବିବାଦ ସୃଷ୍ଟି କରିନଥିଲା । ପ୍ରିଣ୍ଟିଂ ପ୍ରେସ୍ ଏବଂ ଏହା ଯେଉଁ ଧାର୍ମିକ ବିଦ୍ରୋହକୁ ବ୍ୟାପିବାକୁ ଅନୁମତି ଦେଇଥିଲା ତାହାର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ରୋମାନ୍ କ୍ୟାଥଲିକ୍ ଚର୍ଚ୍ଚ ସେନ୍ସରସିପ୍ ଲାଗୁ କରିବାକୁ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲା।<ref name="de Sola Pool 1983 14">{{Cite book|last=de Sola Pool|first=Ithiel|title=Technologies of freedom|publisher=Harvard University Press|year=1983|page=[https://archive.org/details/technologiesoffr00ithi/page/14 14]|url=https://archive.org/details/technologiesoffr00ithi/page/14|isbn=978-0-674-87233-2}}</ref> ମୁଦ୍ରଣ ଏକ କୃତିର ଏକାଧିକ ସଠିକ ନକଲ ପାଇଁ ଅନୁମତି ଦେଇଥାଏ, ଯାହାଦ୍ୱାରା ଧାରଣା ଏବଂ ସୂଚନାର ଅଧିକ ଦ୍ରୁତ ଏବଂ ବ୍ୟାପକ ପ୍ରସାର ହୁଏ (ଦେଖନ୍ତୁ ମୁଦ୍ରଣ ସଂସ୍କୃତି)।<ref name="MacQueen 2007 34">{{Cite book|last=MacQueen|first=Hector L|last2=Waelde|first2=Charlotte|last3=Laurie|first3=Graeme T|title=Contemporary Intellectual Property: Law and Policy|publisher=Oxford University Press|year=2007|page=34|url=https://books.google.com/books?id=_Iwcn4pT0OoC&q=contemporary+intellectual+property|isbn=978-0-19-926339-4|access-date=11 November 2016|archive-date=15 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220215023903/https://books.google.com/books?id=_Iwcn4pT0OoC&dq=contemporary+intellectual+property|url-status=live}}</ref> ଅଧିକାଂଶ ୟୁରୋପୀୟ ଦେଶରେ କପିରାଇଟ୍ ଆଇନର ଉତ୍ପତ୍ତି ରୋମାନ କ୍ୟାଥଲିକ ଚର୍ଚ୍ଚ ଏବଂ ସରକାରମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରିଣ୍ଟର ଉତ୍ପାଦନକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଏବଂ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାକୁ ପ୍ରୟାସରେ ରହିଛି ।<ref name="MacQueen 2007 34" /> [[ଫାଇଲ:Henric_van_Cuyck_Panegyricae_orationes_septem_1596.jpg|thumb|ପାନେଗିରିକା ଓରେସନେସ୍ ସେପ୍ଟେମ୍ (୧୫୯୬)ରେ ଡଚ୍ ବିଶପ୍ ହେନରିକ୍ ଭାନ୍ କୁଇକ୍ ସେନ୍ସରସିପ‌ର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥିଲେ ଯେ [[ଜନ ଗୁଟେନବର୍ଗ|ଜୋହାନେସ୍]] ଗୁଟେନବର୍ଗଙ୍କ ପ୍ରିଣ୍ଟିଂ ପ୍ରେସ‌ଦ୍ୱାରା "କ୍ଷତିକାରକ ମିଛ"ଦ୍ୱାରା ସଂକ୍ରମିତ ଏକ ବିଶ୍ୱ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି - ତେଣୁ ଭାନ୍ କୁଇକ୍ ତାଲମୁଦ ଏବଂ କୁରାନ ଏବଂ ମାର୍ଟିନ୍ ଲୁଥର, ଜିନ୍ କାଲଭିନ୍ ଏବଂ ରୋଟରଡାମର ଇରାସମୁସ୍ଙ୍କ ଲେଖାକୁ ଏକାକୀ କରିଥିଲେ।<ref>{{Cite web|title=6. Henric van Cuyck, Bishop of Roermond (1546–1609). Panegyricae orationes septem. Louvain: Philippus Zangrius, 1596.|website=Ecclesiastical Censorship, "Heresy and Error": The Ecclesiastical Censorship of Books, 1400–1800|publisher=Bridwell Library|date=17 December 2000|url=http://smu.edu/bridwell_tools/specialcollections/Heresy&Error/Heresy.06.htm|access-date=26 June 2011|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20120908033046/http://smu.edu/bridwell_tools/specialcollections/Heresy%26Error/Heresy.06.htm|archive-date=8 September 2012}}</ref>]] ୧୫୦୧ ମସିହାରେ ପୋପ ଷଷ୍ଠ ଆଲେକଜାଣ୍ଡର ଲାଇସେନ୍ସ ବିହୀନ ପୁସ୍ତକ ଛପା ବିରୋଧରେ ଏକ ବିଲ୍ ଜାରି କରିଥିଲେ । ୧୫୫୯ ମସିହାରେ ପୋପ ଚତୁର୍ଥ ପଲ୍ ଇଣ୍ଡେକ୍ସ ଏକ୍ସପର୍ଜେଟୋରିଅସ୍ ବା ''ନିଷିଦ୍ଧ ପୁସ୍ତକ'' ତାଲିକା ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ।<ref name="de Sola Pool 1983 14"/> ଇଣ୍ଡେକ୍ସ ଏକ୍ସପରଗେଟରିୟସ୍ ହେଉଛି ରୋମାନ କ୍ୟାଥଲିକ ଚର୍ଚ୍ଚଦ୍ୱାରା ଜାରି କରାଯାଇଥିବା "ଖରାପ ପୁସ୍ତକ" କ୍ୟାଟାଲଗର ସବୁଠାରୁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଏବଂ ଦୀର୍ଘସ୍ଥାୟୀ ଉଦାହରଣ, ଯାହା ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଚିନ୍ତାଧାରା ଏବଂ ମତାମତ ଉପରେ ଅଧିକାରରେ ଥିବା ଅନୁମାନ କରାଯାଏ ଏବଂ ଏହାର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଥିବା ମତକୁ ଦମନ କରେ । ଇଣ୍ଡେକ୍ସ ଏକ୍ସପରଗେଟୋରିୟସ୍ ରୋମାନ୍ ଇନକ୍ୟୁଜିସନ‌ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ସ୍ଥାନୀୟ ସରକାରୀ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କଦ୍ୱାରା ଏହାକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଏହା ୩୦୦ ସଂସ୍କରଣ ଦେଇ ଗତି କରିଥିଲା । ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ରେନେ ଡେକାର୍ଟ, ଜିଓର୍ଡାନୋ ବ୍ରୁନୋ, ଗାଲିଲିଓ ଗାଲିଲି, ଡେଭିଡ ହ୍ୟୁମ, ଜନ୍ ଲକ୍, ଡାନିଏଲ ଡେଫୋ, ଜିନ୍ ଜାକ୍ ରୁସୋ ଏବଂ ଭୋଲଟେୟାରଙ୍କଦ୍ୱାରା ଲିଖିତ ପୁସ୍ତକଗୁଡ଼ିକୁ ନିଷିଦ୍ଧ କିମ୍ବା ସେନ୍ସର କରାଯାଇଛି।<ref>{{Cite book|last=Castillo|first=Anastasia|title=Banned Books: Censorship in Eighteenth-Century England|publisher=GRIN Verlag|year=2010|page=12|url=https://books.google.com/books?id=CqaAGfL-IQIC&q=Giordano+Bruno+censorship|isbn=978-3-640-71688-3|access-date=11 November 2020|archive-date=15 August 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210815224341/https://books.google.com/books?id=CqaAGfL-IQIC&q=Giordano+Bruno+censorship|url-status=live}}</ref> ଯଦିଓ ସରକାର ଏବଂ ଚର୍ଚ୍ଚ ଅନେକ ଉପାୟରେ ମୁଦ୍ରଣକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥିଲେ କାରଣ ଏହା ବାଇବେଲ ଏବଂ ସରକାରୀ ସୂଚନା ପ୍ରସାରଣ ପାଇଁ ଅନୁମତି ଦେଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଅସନ୍ତୋଷ ଏବଂ ସମାଲୋଚନାର କାର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ପ୍ରସାରିତ ହୋଇପାରେ । ଫଳସ୍ୱରୂପ, ସରକାରମାନେ ସମଗ୍ର ୟୁରୋପରେ ପ୍ରିଣ୍ଟରମାନଙ୍କ ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ, ଯେଉଁଥିପାଇଁ ସେମାନଙ୍କ ପାଖରେ ବହି ବାଣିଜ୍ୟ ଏବଂ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ସରକାରୀ ଲାଇସେନ୍ସ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ଥିଲା ।<ref name="MacQueen 2007 34"/> [[ଫାଇଲ:Areopagitica_bridwell.jpg|left|thumb|ଜନ୍ ମିଲ୍ଟନ‌ଙ୍କ ୧୬୪୪ ସଂସ୍କରଣର ପ୍ରଥମ ପୃଷ୍ଠା ଆରିଓପାଗିଟିକା, ଯେଉଁଥିରେ ସେ ୧୬୪୩ର ଲାଇସେନ୍ସ ଅର୍ଡର ବିରୋଧରେ ଦୃଢ଼ ଯୁକ୍ତି ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ]] ଅସନ୍ତୋଷ ବା ବିଶୃଙ୍ଖଳାମୂଳକ ମତପ୍ରକାଶକୁ ବରଦାସ୍ତ କରାଯିବା ଉଚିତ, ଆଇନଦ୍ୱାରା ନିନ୍ଦା କିମ୍ବା ଦଣ୍ଡିତ କରାଯିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ, ଏହି ଧାରଣା ମୁଦ୍ରଣ ଏବଂ ପ୍ରେସର ଉତ୍ଥାନ ସହିତ ବିକଶିତ ହୋଇଥିଲା । ୧୬୪୪ ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ ଆରିଓପାଗିଟିକା ଇଂଲଣ୍ଡର ସଂସଦରେ ପ୍ରିଣ୍ଟରମାନଙ୍କୁ ସରକାରୀ ଲାଇସେନ୍ସ ପୁନଃ ପ୍ରଚଳନ କରିବା ପାଇଁ ଜନ୍ ମିଲ୍ଟନ୍ଙ୍କ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଥିଲା, ତେଣୁ ପ୍ରକାଶକ।<ref name="Sanders 2003 66" /> ଚର୍ଚ୍ଚ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷ ପୂର୍ବରୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିଥିଲେ ଯେ ଛାଡପତ୍ର ଅଧିକାର ଉପରେ ମିଲଟନଙ୍କ ପ୍ରବନ୍ଧ ପ୍ରକାଶନ ପାଇଁ ଲାଇସେନ୍ସ ମନା କରାଯାଇଥିଲା। ବିନା ଲାଇସେନ୍ସରେ ପ୍ରକାଶିତ ଆରିଓପାଗିଟିକାରେ ମିଲ୍ଟନ୍ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ମିଥ୍ୟାର ସହନଶୀଳତା ପାଇଁ ଏକ ଉତ୍ସାହଜନକ ନିବେଦନ କରି କହିଥିଲେ:<ref>{{Cite web|title=13. John Milton (1608–1674). Areopagitica; A Speech of Mr. John Milton for the Liberty of Unlicenc'd Printing, to the Parlament of England. London: [s.n.], 1644|website=Early Censorship in England, "Heresy and Error": The Ecclesiastical Censorship of Books, 1400–1800|publisher=Bridwell Library|date=17 December 2000|url=http://smu.edu/bridwell_tools/specialcollections/Heresy&Error/Heresy.13.htm|access-date=26 June 2011|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20120905104556/http://smu.edu/bridwell_tools/specialcollections/Heresy%26Error/Heresy.13.htm|archive-date=5 September 2012}}</ref><ref name="Sanders 2003 66">{{Cite book|last=Sanders|first=Karen|title=Ethics & Journalism|publisher=Sage|year=2003|page=66|url=https://books.google.com/books?id=bnpliIUyO60C&q=Areopagitica+freedom+of+speech+britain|isbn=978-0-7619-6967-9|access-date=25 November 2018|archive-date=15 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220215023854/https://books.google.com/books?id=bnpliIUyO60C&dq=Areopagitica+freedom+of+speech+britain&as_brr=3|url-status=live}}</ref>   [[ଫାଇଲ:Jacobus_de_Voragine_Legenda_aurea_sanctorum.jpg|thumb|ଜାକୋବସ୍ ଡି ଭୋରାଗାଇନ୍ଙ୍କ ''ଗୋଲ୍ଡେନ'' ଲିଜେଣ୍ଡ (୧୨୬୦)ର ଏହି ୧୬୮୮ ସଂସ୍କରଣ୧୭୦୭ର ଇଣ୍ଡେକ୍ସ ଲିବ୍ରୋମ୍ ଏକ୍ସପରଗେଟରମ୍ ଅନୁଯାୟୀ ସେନ୍ସର କରାଯାଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରଚଳନରେ ଥିବା ପୁସ୍ତକର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଂଶଗୁଡ଼ିକୁ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା ଯେଉଁଥିପାଇଁ ସେନ୍ସରସିପ୍ ଆବଶ୍ୟକ ଥିଲା ।<ref>{{Cite web|title=The index of expurgations|website="Heresy and Error": The Ecclesiastical Censorship of Books, 1400–1800|publisher=Bridwell Library|date=17 December 2000|url=http://smu.edu/bridwell_tools/specialcollections/Heresy&Error/Heresy.Expurgations.htm|access-date=26 June 2011|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20120908031633/http://smu.edu/bridwell_tools/specialcollections/Heresy%26Error/Heresy.Expurgations.htm|archive-date=8 September 2012}}</ref><ref>{{Cite web|title=52. Jacobus de Voragine (c. 1230–1298). Legenda aurea sanctorum. Madrid: Juan Garcia, 1688|website=The Index of Expurgations, "Heresy and Error": The Ecclesiastical Censorship of Books, 1400–1800|publisher=Bridwell Library|date=17 December 2000|url=http://smu.edu/bridwell_tools/specialcollections/Heresy&Error/Heresy.52.htm|access-date=26 June 2011|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20120908032716/http://smu.edu/bridwell_tools/specialcollections/Heresy%26Error/Heresy.52.htm|archive-date=8 September 2012}}</ref>]] ମିଲ୍ଟନ‌ଙ୍କ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତାର ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଏକ ପ୍ରୋଟେଷ୍ଟାଣ୍ଟ ବିଶ୍ୱଦୃଷ୍ଟିଉପରେ ଆଧାରିତ ଥିଲା । ସେ ଭାବୁଥିଲେ ଯେ ସଂସ୍କାରର ସତ୍ୟତାକୁ ଖୋଜିବା ଇଂରେଜ ଲୋକମାନଙ୍କର ଲକ୍ଷ୍ୟ, ଯାହା ସମସ୍ତ ଲୋକଙ୍କ ଜ୍ଞାନକୁ ଆଗେଇ ନେବ । ତଥାପି ମିଲ୍ଟନ୍ ମଧ୍ୟ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ବିଷୟରେ ଭବିଷ୍ୟତଆଲୋଚନାର ମୁଖ୍ୟ ଧାରାଗୁଡ଼ିକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ। ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ "କ୍ଷତିକାରକ" ଭାଷଣର ପରିସରକୁ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରି ମିଲ୍ଟନ୍ ପ୍ରାକ୍-ସେନ୍ସରସିପ୍ ନୀତି ବିରୋଧରେ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ମତ ପାଇଁ ସହନଶୀଳତା ସପକ୍ଷରେ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥିଲେ।<ref name="Sanders 2003 66"/> ଗୌରବମୟ ବିପ୍ଳବର କିଛି ସମୟ ପରେ ବିଲ୍ ଅଫ୍ ରାଇଟ୍ସ ୧୬୮୯ ଆଗତ ହେବା ପରେ ୧୬୪୩ର ଲାଇସେନ୍ସ ଅର୍ଡର ଶେଷ ହେବା ପରେ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ପ୍ରେସର ସ୍ୱାଧୀନତା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହେବା ବନ୍ଦ ହୋଇଯାଇଥିଲା ।<ref>{{Cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/journalists/gordon-rayner/8812486/Leveson-Inquiry-British-press-freedom-is-a-model-for-the-world-editor-tells-inquiry.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20111007183949/http://www.telegraph.co.uk/journalists/gordon-rayner/8812486/Leveson-Inquiry-British-press-freedom-is-a-model-for-the-world-editor-tells-inquiry.html|archive-date=7 October 2011|title=Leveson Inquiry: British press freedom is a model for the world, editor tells inquiry|publisher=Telegraph Media Group Limited|work=The Telegraph|date=7 October 2011|access-date=9 May 2018|last=Rayner, Gordon|quote=Mr Rusbridger said: “When people talk about licensing journalists or newspapers the instinct should be to refer them to history. Read about how licensing of the press in Britain was abolished in 1695.}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://blogs.spectator.co.uk/2012/11/david-blunkett-comes-out-against-press-regulation/|title=David Blunkert warns MPs against regulating the Press|publisher=The Spectator|date=24 November 2012|access-date=9 May 2018|last=Nelson, Fraser|quote=Jeremy Paxman famously said he went into journalism after hearing that the relationship between a journalist and a politician was akin to that of a dog and a lamppost. Several MPs now want to replace this with a principle whereby MPs define the parameters under which the press operates – and "work together". It is a hideous idea that must be resisted. The last time this happened was under the Licensing Order of 1643, which was allowed to expire in 1695 after the introduction of the 1688 Bill of Rights shortly after the Glorious Revolution. As I wrote in my Daily Telegraph column yesterday, it's amazing that so many Tory MPs should want to turn the clock back 300 years.|archive-date=19 October 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171019013011/https://blogs.spectator.co.uk/2012/11/david-blunkett-comes-out-against-press-regulation/|url-status=live}}</ref> ଟାଟଲର (୧୭୦୯) ଏବଂ ଦର୍ଶକ (୧୭୧୧) ଭଳି ପ୍ରକାଶନର ଆବିର୍ଭାବ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ଏକ 'ବୁର୍ଜୁଆ ସାର୍ବଜନୀନ କ୍ଷେତ୍ର' ସୃଷ୍ଟି କରିବା ପାଇଁ ଶ୍ରେୟ ଦିଆଯାଏ ଯାହା ଚିନ୍ତାଧାରା ଏବଂ ସୂଚନାର ମୁକ୍ତ ଆଦାନ ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ଅନୁମତି ଦେଇଥିଲା । ମୁଦ୍ରଣର "ବିପଦ" ବ୍ୟାପିବା ପରେ ଅଧିକ ସରକାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣକୁ କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ।<ref name="de Sola Pool 1983 15">{{Cite book|last=de Sola Pool|first=Ithiel|title=Technologies of freedom|publisher=Harvard University Press|year=1983|page=[https://archive.org/details/technologiesoffr00ithi/page/15 15]|url=https://archive.org/details/technologiesoffr00ithi/page/15|isbn=978-0-674-87233-2}}</ref> ୧୫୪୬ ମସିହାରେ ଫ୍ରାନ୍ସ ମୁକୁଟ ମୁଦ୍ରଣ ଏବଂ ପ୍ରିଣ୍ଟର ଏଟିନେ ଡୋଲେଟ‌କୁ ପୋଡ଼ି ଦିଆଯାଇଥିଲା । ୧୫୫୭ ମସିହାରେ ବ୍ରିଟିଶ କ୍ରାଉନ୍ ଷ୍ଟେସନର୍ସ କମ୍ପାନିକୁ ଚାର୍ଟର କରି ଦେଶଦ୍ରୋହୀ ଓ ଦେଶଦ୍ରୋହୀ ପୁସ୍ତକର ପ୍ରବାହକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ଚିନ୍ତା କରିଥିଲେ । ଛାପିବାର ଅଧିକାର ସେହି ଗିଲ୍ଡର ସଦସ୍ୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ଥିଲା । ୩୦ ବର୍ଷ ପରେ ଷ୍ଟାର ଚେମ୍ବରକୁ "ବିକୃତ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ଏବଂ ବିଶୃଙ୍ଖଳିତ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ପୁସ୍ତକ ବିକ୍ରି କିମ୍ବା ବିକ୍ରୟର କଳା କିମ୍ବା ରହସ୍ୟ" ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରୁଥିବା "ମହାନ ସାହସିକତା ଏବଂ ଅପବ୍ୟବହାର"କୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ଚାର୍ଟର କରାଯାଇଥିଲା । ମୁଦ୍ରଣ ଅଧିକାର ଦୁଇଟି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଏବଂ ଲଣ୍ଡନ ସହରରେ ଥିବା ୨୧ଟି ପ୍ରିଣ୍ଟରରେ ସୀମିତ ଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ୫୩ଟି ପ୍ରିଣ୍ଟିଂ ପ୍ରେସ୍ ଥିଲା । ୧୬୩୭ ମସିହାରେ ବ୍ରିଟିଶ ମୁକୁଟ ଟାଇପ୍ ପ୍ରତିଷ୍ଠାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ପରେ ମୁଦ୍ରକମାନେ ନେଦରଲ୍ୟାଣ୍ଡକୁ ପଳାଇ ଆସିଥିଲେ । କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କ ସହ ସଂଘର୍ଷ ପ୍ରିଣ୍ଟରମାନଙ୍କୁ ଉଗ୍ରବାଦୀ ଏବଂ ବିଦ୍ରୋହୀ କରିଦେଇଥିଲା ଏବଂ ୧୭୮୯ ମସିହାରେ ପ୍ୟାରିସର ବାଷ୍ଟିଲରେ ୮୦୦ ଲେଖକ, ପ୍ରିଣ୍ଟର ଏବଂ ପୁସ୍ତକ ଡିଲରଙ୍କୁ ଜେଲରେ ରଖାଯାଇଥିଲା ।<ref name="de Sola Pool 1983 15" /> ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ଅଧିକାର ଉପରେ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଆଲୋଚନାରେ ଇଂରାଜୀ ଚିନ୍ତକମାନଙ୍କର ଏକ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ଅଗ୍ରଣୀ ଥିଲେ, ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜନ୍ ମିଲ୍ଟନ୍ (୧୬୦୮-୭୪) ଏବଂ ଜନ୍ ଲକ୍ (୧୬୩୨-୧୭୦୪)। ଲକ୍ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ଏକକ ଏବଂ ଜୀବନ, ସ୍ୱାଧୀନତା, ସମ୍ପତ୍ତି ଏବଂ ସୁଖ ଅନୁସନ୍ଧାନର ଅଧିକାରର ବାହକ ଭାବରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ । ତେବେ ଲକ୍ଙ୍କ ଧାରଣା ମୁଖ୍ୟତଃ ନିଜ ଆତ୍ମାକୁ ମୁକ୍ତି ପାଇବାର ଅଧିକାରର ଧାରଣାକୁ ନେଇ ବିକଶିତ ହୋଇଥିଲା । ତେଣୁ ସେ ମୁଖ୍ୟତଃ ଧାର୍ମିକ ବିଷୟରେ ଚିନ୍ତିତ ଥିଲେ । ଲୋକମାନେ ସାର୍ବଜନୀନ ସହନଶୀଳତା କିମ୍ବା ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ସମର୍ଥନ କରିନଥିଲେ; ତାଙ୍କ ଧାରଣା ଅନୁଯାୟୀ, ନାସ୍ତିକମାନଙ୍କ ପରି କିଛି ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ଅନୁମତି ଦିଆଯିବା ଉଚିତ ୍ ନୁହେଁ ।<ref name="jonathanisrael">{{Cite book|last=Jonathan Israel|title=Radical Enlightenment|publisher=Oxford University Press|year=2002|pages=265–67}}</ref> [[ଫାଇଲ:George_Orwell_statue_-_BBC_London_(38562767202).jpg|left|thumb|ବିବିସିର ମୁଖ୍ୟାଳୟରେ ଜର୍ଜ ଅର୍ୱେଲଙ୍କ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି । ଏକ ଖୋଲା ସମାଜରେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାର ପ୍ରତିରକ୍ଷା, ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ପଛରେ ଥିବା କାନ୍ଥରେ "ଯଦି ସ୍ୱାଧୀନତାର କିଛି ଅର୍ଥ ଅଛି, ତେବେ ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଲୋକମାନେ ଯାହା ଶୁଣିବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି ନାହିଁ ତାହା କହିବାର ଅଧିକାର", ଜର୍ଜ ଅର୍ୱେଲଙ୍କ ପ୍ରସ୍ତାବିତ ଆନିମଲ ଫାର୍ମ (୧୯୪୫)ର ଶବ୍ଦ ।<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.co.uk/blogs/aboutthebbc/entries/41a0eedb-c435-479d-aa63-a89ad81daf01|title=Orwell statue unveiled|date=2017-11-07|website=BBC|access-date=2017-11-07|last=Jennings|first=Martin|archive-date=14 December 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191214164828/https://www.bbc.co.uk/blogs/aboutthebbc/entries/41a0eedb-c435-479d-aa63-a89ad81daf01|url-status=live}}</ref>]] ସପ୍ତଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଦ୍ୱିତୀୟାର୍ଦ୍ଧ ବେଳକୁ ୟୁରୋପୀୟ ମହାଦେଶର ବାରୁଚ୍ ସ୍ପିନୋଜା ଏବଂ ପିଏରେ ବେଲେଙ୍କ ପରି ଦାର୍ଶନିକମାନେ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଇଂରାଜୀ ଦାର୍ଶନିକମାନଙ୍କ ତୁଳନାରେ ଅଧିକ ସାର୍ବଜନୀନ ଭାବରେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ସହନଶୀଳତାକୁ ନେଇ ଧାରଣା ବିକଶିତ କରିଥିଲେ ।<ref name="jonathanisrael"/> ଅଷ୍ଟାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀ ବେଳକୁ ସମଗ୍ର ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ବିଶ୍ୱର ଚିନ୍ତକମାନେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାର ଧାରଣା ଉପରେ ଆଲୋଚନା କରୁଥିଲେ, ବିଶେଷକରି ଡେନିସ୍ ଡିଡେରୋଟ, ବ୍ୟାରନ୍ ଡି'ହୋଲ୍ବାକ୍ ଏବଂ କ୍ଲାଉଡ୍ ଆଡ୍ରିଆନ୍ ହେଲଭେଟିୟସ‌ଙ୍କ ପରି ଫ୍ରାନ୍ସ ଦାର୍ଶନିକମାନେ।<ref>{{Cite book|last=Jonathan Israel|title=Enlightenment Contested|publisher=Oxford University Press|year=2006|pages=155ff, 781ff}}</ref> ଏହି ଧାରଣାକୁ ଉଭୟ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଓ ଅଭ୍ୟାସରେ ରାଜନୈତିକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିବା ଆରମ୍ଭ ହେଲା; ଇତିହାସରେ ପ୍ରଥମ ରାଜ୍ୟ ଆଦେଶ ଥିଲା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଘୋଷଣା କରିବା ପାଇଁ ୪ ଡିସେମ୍ବର ୧୭୭୦ରେ ଡେନମାର୍କ-ନରୱେରେ ଜୋହାନ ଫ୍ରେଡ୍ରିକ୍ ଷ୍ଟ୍ରୁଏନସିଙ୍କ ଶାସନ କାଳରେ ଜାରି ହୋଇଥିବା ଆଦେଶ ।<ref>{{Cite book|last=Jonathan Israel|title=A Revolution of the Mind|url=https://archive.org/details/revolutionmindra00isra|url-access=limited|publisher=Princeton University Press|year=2010|page=[https://archive.org/details/revolutionmindra00isra/page/n93 76]|isbn=9780691142005}}</ref> ତେବେ ୧୭୭୧ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୭ ତାରିଖରେ ଷ୍ଟ୍ରୋଏନ୍ସି ନିଜେ ଏହି ଆଦେଶରେ କିଛି ସାମାନ୍ୟ ସୀମା ଲଗାଇଥିଲେ ଏବଂ ୧୭୭୩ ମସିହାରେ ପ୍ରଣୟନ ହୋଇଥିବା ଆଇନ ସହିତ ଷ୍ଟ୍ରୋଏନ୍ସିର ପତନ ପରେ ଏହା ଆହୁରି ସୀମିତ ହୋଇଯାଇଥିଲା, ଯଦିଓ ସେନ୍ସରସିପ୍ ପୁନଃ ପ୍ରଚଳନ କରାଯାଇନଥିଲା ।<ref>{{Cite book|last=H. Arnold Barton|title=Scandinavia in the Revolutionary Era – 1760–1815|url=https://archive.org/details/scandinaviainrev0000bart|url-access=registration|publisher=University of Minnesota Press|year=1986|pages=[https://archive.org/details/scandinaviainrev0000bart/page/90 90–91]|isbn=9780816613922}}</ref> ଜନ୍ ଷ୍ଟୁଆର୍ଟ ମିଲ୍ (୧୮୦୬-୧୮୭୩) ଯୁକ୍ତି କରିଥିଲେ ଯେ ମାନବ ସ୍ୱାଧୀନତା ବିନା ବିଜ୍ଞାନ, ଆଇନ କିମ୍ବା ରାଜନୀତିରେ କୌଣସି ଅଗ୍ରଗତି ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ, ଯାହା ମିଲ୍ଙ୍କ ମତରେ ମୁକ୍ତ ଭାବରେ ମତବିନିମୟ ଆବଶ୍ୟକ । ୧୮୫୯ ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ ମିଲ୍ଙ୍କ ଅନ୍ ଲିବର୍ଟି ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ଅଧିକାରର ଏକ କ୍ଲାସିକ୍ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ପାଲଟିଥିଲା ।<ref name="Sanders 2003 66"/> ମିଲ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥିଲେ ଯେ ସତ୍ୟ ମିଥ୍ୟାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥାଏ, ତେଣୁ ସତ୍ୟ କିମ୍ବା ମିଥ୍ୟା ଚିନ୍ତାଧାରାର ମୁକ୍ତ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଭୟ କରିବା ଉଚିତ ୍ ନୁହେଁ । ସତ୍ୟ ସ୍ଥିର ବା ସ୍ଥିର ନୁହେଁ ବରଂ ସମୟ ସହିତ ବିକଶିତ ହୁଏ । ମିଲ୍ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥିଲେ ଯେ ଆମେ ଏକଦା ଯାହାକୁ ସତ ଭାବୁଥିଲୁ ତାହା ଏବେ ମିଥ୍ୟା ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଛି। ତେଣୁ ସେମାନଙ୍କ ରହସ୍ୟହୀନତା ପାଇଁ ମତାମତକୁ ନିଷିଦ୍ଧ କରାଯିବା ଉଚିତ ୍ ନୁହେଁ। ମିଲ୍ ଆହୁରି ମଧ୍ୟ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥିଲେ ଯେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମତର ଗଭୀର ନିଦକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ମୁକ୍ତ ଆଲୋଚନା ଜରୁରୀ। ଆଲୋଚନା ସତ୍ୟର ପଦଯାତ୍ରାକୁ ଆଗକୁ ବଢ଼ାଇବ ଏବଂ ମିଥ୍ୟା ମତକୁ ବିଚାର କରି ସତ ମତର ଆଧାରକୁ ପୁନର୍ବାର ସୁନିଶ୍ଚିତ କରାଯାଇପାରିବ ।<ref>{{Cite book|last=Sanders|first=Karen|title=Ethics & Journalism|publisher=Sage|year=2003|page=67|url=https://books.google.com/books?id=bnpliIUyO60C&q=Areopagitica+freedom+of+speech+britain|isbn=978-0-7619-6967-9|access-date=25 November 2018|archive-date=15 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220215023909/https://books.google.com/books?id=bnpliIUyO60C&dq=Areopagitica+freedom+of+speech+britain&as_brr=3|url-status=live}}</ref> ଏହାବ୍ୟତୀତ ମିଲ୍ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥିଲେ ଯେ ଏକ ମତ କେବଳ ସେହି ମତର ମାଲିକଙ୍କ ପାଇଁ ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ମୂଲ୍ୟ ବହନ କରିଥାଏ, ତେଣୁ ସେହି ମତର ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଚୁପ୍ କରିବା ମୌଳିକ ମାନବିକ ଅଧିକାର ପ୍ରତି ଅନ୍ୟାୟ ଅଟେ । ସାଧାରଣତଃ ଏହା ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ଯେ ମିଲ୍ଙ୍କ ପାଇଁ, ଏକମାତ୍ର ଉଦାହରଣ ଯେଉଁଥିରେ ଭାଷଣକୁ ଯଥାର୍ଥ ଭାବରେ ଦମନ କରାଯାଇପାରିବ ତାହା ହେଉଛି ଏକ ସ୍ପଷ୍ଟ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବିପଦରୁ କ୍ଷତିକୁ ରୋକିବା |<ref>{{Cite journal|last=Cohen-Almagor|first=Raphael|date=2017-06-06|title=J.S. Mill's Boundaries of Freedom of Expression: A Critique|journal=Philosophy|volume=92|issue=4|pages=565–596|doi=10.1017/s0031819117000213|issn=0031-8191|doi-access=free}}</ref> ଅର୍ଥନୈତିକ କିମ୍ବା ନୈତିକ ପ୍ରଭାବ କିମ୍ବା ବକ୍ତାଙ୍କ ନିଜସ୍ୱ କଲ୍ୟାଣ ଭାଷଣଦମନକୁ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ କରିବ ନାହିଁ ।<ref>{{Cite book|last=Warburton|first=Nigel|title=Free Speech: A Very Short Introduction|publisher=Oxford|year=2009|pages=24–29|url=https://books.google.com/books?id=nJ0uf50ZtzsC|isbn=978-0-19-923235-2|access-date=6 May 2020|archive-date=15 August 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210815224342/https://books.google.com/books?id=nJ0uf50ZtzsC|url-status=live}}</ref> ତେବେ ମିଲ୍ ଇନ୍ ''ଅନ ଲିବର୍ଟି'' ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ ଦଲାଲମାନଙ୍କ ଭାଷଣ - ଗ୍ରାହକ ଏବଂ ଯୌନ କର୍ମୀମାନଙ୍କୁ ଯୌନ ସମ୍ପର୍କ ରଖିବାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବା - ସୀମିତ ହେବା ଉଚିତ୍ । ଏଥିରୁ ଜଣାପଡୁଛି ଯେ ସେ ଏପରି କିଛି ଭାଷଣକୁ ସୀମିତ କରିବାକୁ ଇଚ୍ଛୁକ ହୋଇପାରନ୍ତି ଯାହା ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ କ୍ଷତି ପହଞ୍ଚାଇନଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କର ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ କ୍ଷୁଣ୍ଣ କରିଥାଏ ।<ref>{{Cite journal|last=Tunick|first=Mark|date=2022-08-22|title=John Stuart Mill's Passage on Pimps and the Limits on Free Speech|journal=Utilitas|volume=34|issue=4|language=en|pages=392–408|doi=10.1017/S0953820822000280|issn=0953-8208|doi-access=free}}</ref> ୧୯୦୬ ମସିହାରେ ଭୋଲଟେୟାରଙ୍କ ଜୀବନୀରେ ଏଭଲିନ୍ ବିଟ୍ରିସ୍ ହଲ୍ ଭୋଲଟେୟାରଙ୍କ ବିଶ୍ୱାସକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବା ପାଇଁ ନିମ୍ନଲିଖିତ ବାକ୍ୟ ରଚନା କରିଥିଲେ: "ତୁମେ ଯାହା କହୁଛ ତାହାକୁ ମୁଁ ନାପସନ୍ଦ କରେ, କିନ୍ତୁ ମୁଁ ମୃତ୍ୟୁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତୁମର କହିବାର ଅଧିକାରକୁ ରକ୍ଷା କରିବି"।<ref name="paulboller" /> ବାକ୍ ସ୍ବାଧୀନତାର ନୀତି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବା ପାଇଁ ହଲ‌ଙ୍କ ଉକ୍ତିକୁ ବାରମ୍ବାର ଉଦାହରଣ ଦିଆଯାଏ।<ref name="paulboller">{{Cite book|last=Boller|first=Paul F. Jr.|last2=George, John|title=They Never Said It: A Book of Fake Quotes, Misquotes, and Misleading Attributions|year=1989|publisher=Oxford University Press|location=New York|pages=[https://archive.org/details/theyneversaiditb00boll/page/124 124–26]|isbn=0-19-505541-1|url=https://archive.org/details/theyneversaiditb00boll/page/124}}</ref> ନୋମ୍ ଚମ୍ସ୍କି କହିଛନ୍ତି, "ଯଦି ଆପଣ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାରେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି, ତେବେ ଆପଣଙ୍କୁ ପସନ୍ଦ ନ ଥିବା ମତ ପାଇଁ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାରେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି । ଷ୍ଟାଲିନ୍ ଓ ହିଟଲରଙ୍କ ଭଳି ଏକଛତ୍ରବାଦୀମାନେ କେବଳ ପସନ୍ଦ କରୁଥିବା ମତ ପାଇଁ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ସପକ୍ଷରେ ଥିଲେ। ଯଦି ଆପଣ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ସପକ୍ଷରେ ଅଛନ୍ତି, ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଆପଣ ଯେଉଁ ମତକୁ ଘୃଣା କରନ୍ତି ସେଥିପାଇଁ ଆପଣ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ସପକ୍ଷରେ ଅଛନ୍ତି " । ଲି ବୋଲିଙ୍ଗର ଯୁକ୍ତି କରନ୍ତି ଯେ "ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ନୀତିରେ ଅସାଧାରଣ ଆତ୍ମ-ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପାଇଁ ସାମାଜିକ ଯୋଗାଯୋଗର ଏକ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ଚିତ୍ରିତ କରିବାର ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ, ଯାହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ଅନେକ ସାମାଜିକ ମୁକାବିଲାଦ୍ୱାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ଭାବନାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ସାମାଜିକ କ୍ଷମତା ବିକଶିତ କରିବା ଏବଂ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା"। ବୋଲିଙ୍ଗର ଯୁକ୍ତି କରନ୍ତି ଯେ ସହନଶୀଳତା ଏକ ବାଞ୍ଛିତ ମୂଲ୍ୟ, ଯଦି ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ନୁହେଁ । ତଥାପି, ସମାଲୋଚକମାନେ ଯୁକ୍ତି କରନ୍ତି ଯେ ଯେଉଁମାନେ ସିଧାସଳଖ ଅସ୍ୱୀକାର କରନ୍ତି କିମ୍ବା ସମର୍ଥନ କରନ୍ତି, ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଗଣହତ୍ୟା (ଉପରୋକ୍ତ ସୀମା ଦେଖନ୍ତୁ) ସେମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ସମାଜ ଚିନ୍ତିତ ହେବା ଉଚିତ୍ ।<ref>{{Cite book|first=Lee C.|last=Bollinger|title=The Tolerant Society: Freedom of Speech and Extremist Speech in America|publisher=Oxford University Press|year=1986|isbn=0195040007|url=https://archive.org/details/tolerantsocietyf00boll}}</ref> ଲଣ୍ଡନସ୍ଥିତ ପିଇଏନ୍ ଇଣ୍ଟରନ୍ୟାସନାଲର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ଇଂରାଜୀ ଲେଖକ ଏଚ୍ ଜି ୱେଲ୍ସ ୧୯୩୪ମସିହାରେ ଷ୍ଟାଲିନଙ୍କୁ ଭେଟି ସୋଭିଏତ ୟୁନିୟନରେ ସଂସ୍କାର ପାଇଁ ଆଶାବାଦୀ ଥିଲେ। ତେବେ ମସ୍କୋରେ ସେମାନଙ୍କର ସାକ୍ଷାତ ସମୟରେ ୱେଲ୍ସ କହିଛନ୍ତି, "ମତର ମୁକ୍ତ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି- ଏପରିକି ବିରୋଧୀଙ୍କ ମତାମତ, ମୁଁ ଜାଣେ ନାହିଁ ଯେ ଆପଣ ଏଠାରେ ଏତେ ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇଁ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଅଛନ୍ତି କି ନାହିଁ"।<ref>{{Cite book|title=Freedom of Speech in Russia: Politics and Media from Gorbachev to Putin|date=2016|publisher=Taylor & Francis, 25|page=142}}</ref> [[ଫାଇଲ:Lady_chatterley's_lover_1959_US_unexpurgated_edition.jpg|thumb|''ଲେଡି ଚାଟର୍ଲିଙ୍କ'' ଲଭରର ଏକ "ଅଜ୍ଞାତ" ସଂସ୍କରଣ (୧୯୫୯)]] ୧୯୨୮ ମସିହାରେ ଡିଏଚ ଲରେନ୍ସଙ୍କ ଉପନ୍ୟାସ ''ଲେଡି ଚାଟର୍ଲିଙ୍କ'' ଲଭରକୁ ବ୍ରିଟେନ, ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା, ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ, କାନାଡା ଏବଂ ଭାରତ ସମେତ ଅନେକ ଦେଶରେ ଅଶ୍ଳୀଳତା ପାଇଁ ନିଷିଦ୍ଧ କରାଯାଇଥିଲା । ୧୯୫୦ ଦଶକର ଶେଷ ଭାଗ ଏବଂ ୧୯୬୦ ଦଶକର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ, ଏହା ଐତିହାସିକ ଅଦାଲତଙ୍କ ରାୟର ବିଷୟ ଥିଲା ଯେଉଁଥିରେ ଅଶ୍ଳୀଳତା ପାଇଁ ନିଷେଧାଦେଶକୁ ଉଚ୍ଛେଦ କରାଯାଇଥିଲା । ବ୍ରିଟେନର ଦ ''ଟେଲିଗ୍ରାଫ୍''ର ଡୋମିନିକ୍ ସାଣ୍ଡବ୍ରୁକ୍ ଲେଖିଛନ୍ତି, "ବର୍ତ୍ତମାନ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଅଶ୍ଳୀଳତା ଏକ ସାଧାରଣ କଥା ହୋଇଗଲାଣି, ଯେଉଁ ସମାଜ ''ଲେଡି ଚାଟାର୍ଲିଙ୍କ'' ଲଭର ଭଳି ପୁସ୍ତକକୁ ନିଷିଦ୍ଧ କରିବା ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ମନେ କରୁଥିଲା, ସେହି ସମାଜର ବାତାବରଣକୁ ପୁନରୁଦ୍ଧାର କରିବା କଷ୍ଟକର କାରଣ ଏହା ଏହାର ପାଠକମାନଙ୍କୁ 'ଅପମାନିତ ଏବଂ ଦୁର୍ନୀତିଗ୍ରସ୍ତ' କରିବାର ସମ୍ଭାବନା ଥିଲା।<ref>{{Cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/culture/books/8066784/Lady-Chatterley-trial-50-years-on.-The-filthy-book-that-set-us-free-and-fettered-us-forever.html|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220111/https://www.telegraph.co.uk/culture/books/8066784/Lady-Chatterley-trial-50-years-on.-The-filthy-book-that-set-us-free-and-fettered-us-forever.html|archive-date=11 January 2022|title=Lady Chatterley trial - 50 years on. The filthy book that set us free and fettered us forever|work=The Telegraph|date=16 October 2010|access-date=9 May 2018|last=Sandbrook, Dominic|quote=Though few then could have realised it, a tiny but unmistakeable line runs from the novel Lawrence wrote in the late 1920s to an international pornography industry today worth more than £26 billion a year. Now that public obscenity has become commonplace, it is hard to recapture the atmosphere of a society that saw fit to ban books such as Lady Chatterley's Lover because it was likely to "deprave and corrupt" its readers. Although only half a century separates us from Harold Macmillan's Britain, the world of 1960 can easily seem like ancient history. In a Britain when men still wore heavy grey suits, working women were still relatively rare and the Empire was still, just, a going concern, D H Lawrence's book was merely one of many banned because of its threat to public morality.}}</ref> ''ନ୍ୟୁୟର୍କ ଟାଇମ୍ସର'' ଫ୍ରେଡ୍ କାପଲାନ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଅଶ୍ଳୀଳତା ଆଇନକୁ ଉଚ୍ଛେଦ କରିବାଦ୍ୱାରା ଆମେରିକାରେ ବାକ୍ ସ୍ବାଧୀନତାର ବିସ୍ଫୋରଣ ଘଟିଛି। ୧୯୬୦ ଦଶକରେ ୧୯୬୪-୬୫ ଶିକ୍ଷାବର୍ଷରେ କାଲିଫର୍ଣ୍ଣିଆ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ, ବର୍କଲେ ପରିସରରେ ଏକ ବିଶାଳ ଦୀର୍ଘସ୍ଥାୟୀ ଛାତ୍ର ଆନ୍ଦୋଳନ ମଧ୍ୟ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥିଲା ।<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/07/21/opinion/21kaplan.html|title=The Day Obscenity Became Art|work=The New York Times|date=20 July 2009|access-date=9 May 2018|last=Kaplan, Fred|quote=TODAY is the 50th anniversary of the court ruling that overturned America's obscenity laws, setting off an explosion of free speech — and also, in retrospect, splashing cold water on the idea, much discussed during Sonia Sotomayor's Supreme Court confirmation hearings, that judges are "umpires" rather than agents of social change.|archive-date=13 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180613160904/https://www.nytimes.com/2009/07/21/opinion/21kaplan.html}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://fsm.berkeley.edu/|title=Berkeley FSM {{!}} Free Speech Movement 50th Anniversary|website=fsm.berkeley.edu|ref=0|access-date=2019-05-17|archive-date=8 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170808121625/http://fsm.berkeley.edu/|url-status=live}}</ref> ଆଙ୍ଗ୍ଲୋଫୋନ୍ ରାଷ୍ଟ୍ରତୁଳନାରେ ଫ୍ରାନ୍ସ ସାହିତ୍ୟ ସ୍ୱାଧୀନତାର ଆଶ୍ରୟସ୍ଥଳୀ ଥିଲା।<ref name="Beat censors">{{Cite news|title=Dirty books and literary freedom: The Lady Chatterley publisher who beat the censors|url=https://www.bbc.co.uk/programmes/articles/25GtYStZ3wsmZHBt6BCP51p/dirty-books-and-literary-freedom-the-lady-chatterley-publisher-who-beat-the-censors|access-date=17 November 2021|agency=BBC|archive-date=17 November 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211117185434/https://www.bbc.co.uk/programmes/articles/25GtYStZ3wsmZHBt6BCP51p/dirty-books-and-literary-freedom-the-lady-chatterley-publisher-who-beat-the-censors}}</ref> ମସ୍ତିଷ୍କ ପ୍ରତି ଫ୍ରାନ୍ସର ସହଜ ସମ୍ମାନର ଅର୍ଥ ହେଲା ଯେ ଫ୍ରାନ୍ସ ସାହିତ୍ୟିକମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କ ରଚନା ପାଇଁ ଦଣ୍ଡ ଦେବାକୁ ଅନିଚ୍ଛା ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲା ଏବଂ ମାମଲା ବିରଳ ଥିଲା ।<ref name="Beat censors" /> ଅନ୍ୟ ସବୁସ୍ଥାନରେ ଏହା ନିଷିଦ୍ଧ ଥିବା ବେଳେ [[ଜେମ୍‌ସ ଜଏସ|ଜେମ୍ସ]] ଜୋଏସ୍ଙ୍କ ୟୁଲିସେସ୍ ୧୯୨୨ ମସିହାରେ ପ୍ୟାରିସରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା । ହେନରୀ ମିଲରଙ୍କ ୧୯୩୪ ମସିହାର ଉପନ୍ୟାସ ଟ୍ରପିକ୍ ଅଫ୍ କ୍ୟାନସର (୧୯୬୩ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ନିଷିଦ୍ଧ) ଏବଂ ଲରେନ୍ସଙ୍କ ''ଲେଡି ଚାଟାର୍ଲିଙ୍କ'' ଲଭର ସମ୍ପୃକ୍ତ ଲେଖକଙ୍କ ନିଜ ଦେଶରେ ଉପଲବ୍ଧ ହେବାର ଦଶନ୍ଧି ପୂର୍ବରୁ ଫ୍ରାନ୍ସରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା ।<ref name="Beat censors" /> ୧୯୬୪ମସିହାରେ ହାସ୍ୟ ଅଭିନେତା ଲେନି ବ୍ରୁସ୍ ବିଭିନ୍ନ ଅଶ୍ଳୀଳ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ନେଇ ପୁଣି ଅଭିଯୋଗ ଆସିବା ପରେ ଆମେରିକାରେ ତାଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯାଇଥିଲା। ତିନି ଜଣିଆ ପ୍ୟାନେଲ ତାଙ୍କର ୬ ମାସ ଧରି ଚାଲିଥିବା ଶୁଣାଣିର ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରିଥିଲେ। ନଭେମ୍ବର ୧୯୬୪ରେ ସେ ଅଶ୍ଳୀଳତା ଅଭିଯୋଗରେ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଥିଲେ। ୨୧ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୬୪ରେ ତାଙ୍କୁ ଏକ ୱାର୍କହାଉସରେ ୪ ମାସ ଜେଲ ଦଣ୍ଡାଦେଶ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।<ref>{{Cite news|title=Lenny Bruce Gets 4 Months In Jail|url=https://www.nytimes.com/1964/12/22/archives/lenny-bruce-gets-4-months-in-jail.html|access-date=13 December 2020|work=The New York Times|date=22 December 1964|archive-date=25 January 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210125205123/https://www.nytimes.com/1964/12/22/archives/lenny-bruce-gets-4-months-in-jail.html}}</ref> ଆବେଦନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସମୟରେ ତାଙ୍କୁ [[ଜାମିନ|ଜାମିନରେ]] ମୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଆପିଲର ନିଷ୍ପତ୍ତି ହେବା ପୂର୍ବରୁ ତାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା। ବ୍ରୁସ୍ଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁର ୩୭ ବର୍ଷ ପରେ ୨୩ ଡିସେମ୍ବର ୨୦୦୩ରେ ନ୍ୟୁୟର୍କ ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଜର୍ଜ ପାଟାକୀ ତାଙ୍କୁ ଅଶ୍ଳୀଳତା ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ମରଣୋତ୍ତର କ୍ଷମା ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ। ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ଅଧିକାରକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରାଯାଇଛି ଯେଉଁଥିରେ ଅଜଣା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ବିନା ଅନୁମତି କିମ୍ବା ଜ୍ଞାନରେ ସାର୍ବଜନୀନ ସ୍ଥାନରେ ଫଟୋ ଉଠାଇବା ଏବଂ ପ୍ରକାଶ କରିବାର ଅଧିକାର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।<ref>{{Cite web|url=http://www.newseuminstitute.org/first-amendment-center/topics/freedom-of-the-press/photography-first-amendment/|title=Photography & First Amendment|last=Kenworthy|first=Bill|date=April 2012|website=Newseum Institute|access-date=5 April 2018|archive-date=2 July 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190702231811/http://www.newseuminstitute.org/first-amendment-center/topics/freedom-of-the-press/photography-first-amendment|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.aclu.org/issues/free-speech/photographers-rights|title=Photographers' Rights|publisher=American Civil Liberties Union|access-date=9 May 2018|website=aclu.org|quote=Taking photographs and video of things that are plainly visible in public spaces is a constitutional right—and that includes transportation facilities, the outside of federal buildings, and police and other government officials carrying out their duties. Unfortunately, law enforcement officers have been known to ask people to stop taking photographs of public places. Those who fail to comply have sometimes been harassed, detained, and arrested. Other people have ended up in FBI databases for taking innocuous photographs of public places.|archive-date=9 May 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180509173438/https://www.aclu.org/issues/free-speech/photographers-rights|url-status=live}}</ref> ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରେ ଏଭଳି ସ୍ଥିତି ନାହିଁ। === ଅପରାଧ === [[ଫାଇଲ:Lese-majeste.svg|thumb|400x400px|ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୨୨ ସୁଦ୍ଧା ଯେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କରେ ଲେସ୍-ମାଜେଷ୍ଟେ ଆଇନ ଅଛି ସେମାନଙ୍କର ଏକ ମାନଚିତ୍ର]] କେତେକ ଦେଶରେ ଲୋକମାନଙ୍କୁ କିଛି ଜିନିଷ ବିଷୟରେ କହିବାକୁ ଅନୁମତି ଦିଆଯାଏ ନାହିଁ ଯେପରିକି ଲେସ୍-ମାଜେଷ୍ଟେ ଯାହା ଏକ ଶାସକ ସାର୍ବଭୌମର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ବିରୁଦ୍ଧରେ କିମ୍ବା ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିରୁଦ୍ଧରେ ଏକ ଅପରାଧ ଅଟେ । ଏପରି କରିବା ଏକ ଅପରାଧ। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ସାଉଦି ଆରବ ୨୦୧୮ରେ ସାମ୍ବାଦିକ ଜମାଲ ଖାସୋଗିଙ୍କୁ ଫାଶୀ ଦେବା ପାଇଁ ଦାୟୀ । ସେ ତୁର୍କୀରେ ଥିବା ସାଉଦି ଦୂତାବାସରେ ପ୍ରବେଶ କରିବା ପରେ ସାଉଦି ହତ୍ୟାକାରୀମାନେ ତାଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରିଥିଲେ।<ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/opinions/global-opinions/jamal-khashoggi-what-the-arab-world-needs-most-is-free-expression/2018/10/17/adfc8c44-d21d-11e8-8c22-fa2ef74bd6d6_story.html|title=Opinion &#124; Jamal Khashoggi: What the Arab world needs most is free expression|work=The Washington Post|date=2018-10-17|access-date=2022-02-15|archive-date=20 October 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181020001008/https://www.washingtonpost.com/opinions/global-opinions/jamal-khashoggi-what-the-arab-world-needs-most-is-free-expression/2018/10/17/adfc8c44-d21d-11e8-8c22-fa2ef74bd6d6_story.html}}</ref> ଆଉ ଜଣେ ସାଉଦି ଲେଖକ ରାଇଫ ବଦାବିଙ୍କୁ ୨୦୧୨ରେ ଗିରଫ କରାଯାଇଥିଲା।<ref>{{Cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2016/may/17/raif-badawi-saudi-blogger-lashes-prison-ensaf-haidar|title=The first 50 lashes: A Saudi activist's wife endures her husband's brutal sentence|website=[[TheGuardian.com]]|date=17 May 2016|access-date=30 December 2021|archive-date=30 December 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211230083031/https://www.theguardian.com/world/2016/may/17/raif-badawi-saudi-blogger-lashes-prison-ensaf-haidar|url-status=live}}</ref> ୪ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୨ରେ ରୁଷ୍ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଭ୍ଲାଦିମିର ପୁଟିନ୍ ୟୁକ୍ରେନରେ ରୁଷିଆର ସାମରିକ ଅଭିଯାନ ବିଷୟରେ 'ମିଥ୍ୟା ଖବର' ପ୍ରସାରିତ କରିବା ପାଇଁ ୧୫ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜେଲ୍ ଦଣ୍ଡ ବିଧାନ କରି ଏକ ବିଲ‌ରେ ସ୍ୱାକ୍ଷର କରିଥିଲେ।<ref>{{Cite news|title=Russia Jails Anti-War Journalist 6 Years for 'Fake News'|url=https://www.themoscowtimes.com/2023/02/15/russia-jails-anti-war-journalist-6-years-for-fake-news-a80230|work=The Moscow Times|date=15 February 2023}}</ref> ଡିସେମ୍ବର ୨୦୨୨ ସୁଦ୍ଧା ୪,୦୦୦ରୁ ଅଧିକ ରୁଷୀୟଙ୍କ ବିରୋଧରେ "ଫେକ୍ ନ୍ୟୁଜ୍" ଆଇନ ଅଧୀନରେ ମାମଲା ରୁଜୁ କରାଯାଇଥିଲା.<ref>{{Cite news|last=Weir|first=Fred|title=In Russia, critiquing the Ukraine war could land you in prison|url=https://www.csmonitor.com/World/Europe/2022/1205/In-Russia-critiquing-the-Ukraine-war-could-land-you-in-prison|work=CSMonitor.com|date=5 December 2022}}</ref> ୧୯୯୩ ମସିହାର ରୁଷୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ଦ୍ୱିତୀୟ ଅଧ୍ୟାୟର ଧାରା ୨୯, ମଣିଷ ଏବଂ ନାଗରିକଙ୍କ ଅଧିକାର ଏବଂ ସ୍ୱାଧୀନତା ଉପରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଲଗାଇଛି ।<ref>{{Cite news|title=Constitution of the Russian Federation|url=https://www.refworld.org/docid/3ae6b59f4.html|publisher=National Legislative Bodies / National Authorities|date=25 December 1993}}</ref><ref>{{Cite news|title=Top Russian Journalist Defiant in Face of Fake News Investigation|url=https://www.voanews.com/a/top-russian-journalist-defiant-in-face-of-fake-news-investigation-/6497836.html|work=VOA News|date=23 March 2022}}</ref> == ଆଧାର == {{ଆଧାର}} == ବାହ୍ୟ ଆଧାର == * {{Cite book|last=Curtis|first=Michael Kent|title=[[Free Speech, "The People's Darling Privilege"|Free Speech, "The People's Darling Privilege": Struggles for Freedom of Expression in American History]]|year=2000|publisher=[[Duke University Press]]|isbn=0822325292}} * {{Cite book|last=Doomen|first=Jasper|title=Freedom and Equality in a Liberal Democratic State|publisher=Bruylant|year=2014|isbn=9782802746232}} * {{Cite book|last=Godwin|first=Mike|author-link=Mike Godwin|year=2003|title=[[Cyber Rights|Cyber Rights: Defending Free Speech in the Digital Age]]|publisher=MIT Press|isbn=0262571684}} * {{Cite book|last=Grossman|first=Wendy M.|author-link=Wendy M. Grossman|year=1997|title=[[Net.wars]]|publisher=[[New York University Press]]|isbn=0814731031}} * {{Cite encyclopedia|url=https://books.google.com/books?id=yxNgXs3TkJYC|location=Thousand Oaks, CA|pages=182–85}} * {{Cite book|title=[[Freedom for the Thought That We Hate|Freedom for the Thought That We Hate: A Biography of the First Amendment]]|first=Anthony|last=Lewis|author-link=Anthony Lewis|year=2007|isbn=9780465039173|oclc=494134545|publisher=[[Basic Books]]}} * {{Cite book|author-link=Kembrew McLeod|first=Kembrew|last=McLeod|others=[[Lawrence Lessig]] (foreword)|title=[[Freedom of Expression (McLeod book)|Freedom of Expression: Resistance and Repression in the Age of Intellectual Property]]|publisher=University of Minnesota Press|year=2007|isbn=978-0816650316}} * {{Cite book|last=Nelson|first=Samuel P.|title=[[Beyond the First Amendment|Beyond the First Amendment: The Politics of Free Speech and Pluralism]]|publisher=The Johns Hopkins University Press|year=2005|isbn=0801881730}} * {{Cite book|last=Semeraro|first=Pietro|title=[[L'esercizio di un diritto]]|publisher=Giuffre Milano|year=2009}} * ଶ, କାରୋଲିନ୍ । "ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ବ୍ରିଟିଶ ସ୍ୱାଧୀନତାର ପାଲାଡିୟମ୍, 1650-2000: ଏକ ସମୀକ୍ଷା ପ୍ରବନ୍ଧ". ''ଇତିହାସ କମ୍ପାସ୍'' (ଅକ୍ଟୋବର ୨୦୨୦)। [//doi.org/10.1111/hic3.12629 ଅନଲାଇନ୍‌।] * ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ, ବାକ୍ ସ୍ବାଧୀନତା ଏବଂ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ । ବ୍ରିଟେନ, ଟେଲର ଏବଂ ଫ୍ରାନ୍ସିସ୍, 2023। * - ଜିନ୍ ବ୍ରିକ୍ମଣ୍ଟ (2014), ଲା ରେପବ୍ଲିକ୍ ଡେସ୍ ସେନସୁର୍ସ, ଲ'ହର୍ନେ, 176p। == ବାହ୍ୟ ଲିଙ୍କ୍ == * "Freedom of Speech" entry by Jeffrey Howard in the Stanford Encyclopedia of Philosophy * Article19.org - ମୁକ୍ତ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ପାଇଁ ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ଅଭିଯାନ * ମୁକ୍ତ ଭାଷଣ ବିତର୍କ - ଅକ୍ସଫୋର୍ଡ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ସେଣ୍ଟ ଆଣ୍ଟୋନି କଲେଜରେ ସ୍ୱାଧୀନତା ଅଧ୍ୟୟନ ପାଇଁ ଡାହରେନଡର୍ଫ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ଏକ ଗବେଷଣା ପ୍ରକଳ୍ପ * [http://www.indexoncensorship.org ସେନ୍ସରସିପ୍ ଉପରେ ସୂଚକାଙ୍କ] - ଏକ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଂଗଠନ ଯାହା ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତାର ଅଧିକାରକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ ଏବଂ ରକ୍ଷା କରେ * ମିଡିଆ ଫ୍ରିଡମ ନେଭିଗେଟର: ଏକ ନଜରରେ ମିଡିଆ ସ୍ୱାଧୀନତା ସୂଚକାଙ୍କ, ଡଏଚ ୱେଲେ ଏକାଡେମୀ * ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇଁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତିନିଧି, ଅର୍ଗାନାଇଜେସନ୍ ଅଫ୍ ଆମେରିକୀୟ ଷ୍ଟେଟ୍ସ {{କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ}} [[ଶ୍ରେଣୀ:ମାନବିକ ଅଧିକାର]] 9imw9164f7sehmedjpfhdt5c6zmkuh6 569837 569836 2025-06-12T15:03:14Z 78.174.55.43 569837 wikitext text/x-wiki {{ଛୋଟ|Freedom of speech}} [[ଫାଇଲ:Eleanor_Roosevelt_UDHR_(27758131387).jpg|thumb|ଏଲିନୋର ରୁଜଭେଲ୍ଟ ଏବଂ [[ମାନବ ଅଧିକାରର ସାର୍ବଜନୀନ ଘୋଷଣା|ମାନବିକ ଅଧିକାରର ସାର୍ବଜନୀନ ଘୋଷଣାନାମା]] (୧୯୪୮)—ଧାରା ୧୯ରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ "ସମସ୍ତଙ୍କର ମତ ଓ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ଅଧିକାର ଅଛି; ଏହି ଅଧିକାରରେ ବିନା ହସ୍ତକ୍ଷେପରେ ମତାମତ ରଖିବା ଏବଂ ଯେକୌଣସି ଗଣମାଧ୍ୟମ ମାଧ୍ୟମରେ ଏବଂ ସୀମା ନିର୍ବିଶେଷରେ ସୂଚନା ଏବଂ ଧାରଣା ଖୋଜିବା, ଗ୍ରହଣ କରିବା ଏବଂ ପ୍ରଦାନ କରିବାର ସ୍ୱାଧୀନତା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/en/universal-declaration-human-rights/|title=Universal Declaration of Human Rights|website=United Nations|access-date=2 October 2020|archive-date=2 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191002225638/https://www.un.org/en/universal-declaration-human-rights/|url-status=live}}</ref>]] [[ଫାଇଲ:Orator_at_Speakers_Corner,_London,_with_crowd,_1974.jpg|thumb|ଲଣ୍ଡନର ସ୍ପିକର କର୍ଣ୍ଣରରେ ବକ୍ତା, ୧୯୭୪]] '''ବାକ୍''' ସ୍ୱାଧୀନତା ହେଉଛି ଏକ ନୀତି ଯାହା ପ୍ରତିଶୋଧ, ସେନ୍ସରସିପ୍ କିମ୍ବା ଆଇନଗତ ଅନୁମୋଦନର ଭୟ ବିନା କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି କିମ୍ବା ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ସେମାନଙ୍କ ମତାମତ ଏବଂ ଧାରଣାକୁ ପ୍ରକାଶ କରିବାର ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ସମର୍ଥନ କରେ । ଜାତିସଂଘଦ୍ୱାରା [[ମାନବାଧିକାରସମୂହ|ମାନବିକ ଅଧିକାରର]] ସାର୍ବଜନୀନ ଘୋଷଣାନାମା ଏବଂ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ମାନବାଧିକାର ଆଇନରେ '''ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର''' ସ୍ୱାଧୀନତା ଅଧିକାରକୁ ମାନବିକ ଅଧିକାର ଭାବରେ ସ୍ୱୀକୃତି ଦିଆଯାଇଛି । ଅନେକ ଦେଶରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଆଇନ ରହିଛି ଯାହା ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେଇଥାଏ । ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା, ''ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା'' ଏବଂ ''ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର'' ସ୍ୱାଧୀନତା ଭଳି ଶବ୍ଦ ରାଜନୈତିକ ଆଲୋଚନାରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଭାବରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ତଥାପି, ଆଇନଗତ ଅର୍ଥରେ, ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତାରେ ବ୍ୟବହୃତ ମାଧ୍ୟମ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସୂଚନା କିମ୍ବା ଧାରଣା ଖୋଜିବା, ଗ୍ରହଣ କରିବା ଏବଂ ପ୍ରଦାନ କରିବାର କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ୟୁଡିଏଚଆରର ଧାରା ୧୯ରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ "ବିନା ହସ୍ତକ୍ଷେପରେ ମତାମତ ରଖିବାର ଅଧିକାର ସମସ୍ତଙ୍କର ରହିବ" ଏବଂ "ସମସ୍ତଙ୍କର ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତାର ଅଧିକାର ରହିବ; ଏହି ଅଧିକାରରେ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାରର ସୂଚନା ଏବଂ ଧାରଣା ଖୋଜିବା, ଗ୍ରହଣ କରିବା ଏବଂ ପ୍ରଦାନ କରିବାର ସ୍ୱାଧୀନତା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବ, ଯାହା ମୌଖିକ ଭାବରେ, ଲିଖିତ କିମ୍ବା ମୁଦ୍ରଣରେ, କଳା ଆକାରରେ କିମ୍ବା ତାଙ୍କ ପସନ୍ଦର ଅନ୍ୟ କୌଣସି ମାଧ୍ୟମ ମାଧ୍ୟମରେ " । ଆଇସିସିପିଆରର ଧାରା ୧୯ର ସଂସ୍କରଣ ପରେ ଏହାକୁ ସଂଶୋଧନ କରି କହିଛି ଯେ ଏହି ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟବହାର "ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଏବଂ ଦାୟିତ୍ୱ" ବହନ କରେ ଏବଂ ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ "[f] କିମ୍ବା ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ଅଧିକାର କିମ୍ବା ପ୍ରତିଷ୍ଠାକୁ ସମ୍ମାନ" କିମ୍ବା "[f] କିମ୍ବା ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା କିମ୍ବା ସର୍ବସାଧାରଣ ଶୃଙ୍ଖଳାର ସୁରକ୍ଷା (ଅର୍ଡ୍ରେ ସର୍ବସାଧାରଣ) ସମୟରେ "କେତେକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଅଧୀନରେ ରହିପାରେ"।  କିମ୍ବା ଜନସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ କିମ୍ବା ନୈତିକତା".<ref>{{Cite news|title=Article 19|url=http://www2.ohchr.org/english/law/ccpr.htm|work=International Covenant on Civil and Political Rights|publisher=Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights; adopted and opened for signature, ratification and accession by UN General Assembly resolution 2200A (XXI) of 16 December 1966, entry into force 23 March 1976|access-date=13 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20080705115024/http://www2.ohchr.org/english/law/ccpr.htm|archive-date=5 July 2008}}</ref> ତେଣୁ ବାକ୍ ଓ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ନିରପେକ୍ଷ ବୋଲି ମାନ୍ୟତା ଦିଆଯାଇନପାରେ ଏବଂ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାର ସାଧାରଣ ସୀମା ବା ସୀମା ଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ଅପମାନ, ନିନ୍ଦା, ଅଶ୍ଳୀଳତା, ପର୍ଣ୍ଣୋଗ୍ରାଫି, ଦେଶଦ୍ରୋହ, ଉତ୍ତେଜନା, ଲଢୁଆ ଶବ୍ଦ, ଘୃଣା ଭାଷଣ, ଗୋପନୀୟ ସୂଚନା, କପିରାଇଟ୍ ଉଲ୍ଲଂଘନ, ବାଣିଜ୍ୟ ରହସ୍ୟ, ଖାଦ୍ୟ ଲେବଲିଂ, ଅଣପ୍ରକାଶ ଚୁକ୍ତି, ଗୋପନୀୟତା ଅଧିକାର, ସମ୍ମାନ, ଭୁଲିଯିବାର ଅଧିକାର, ସାର୍ବଜନୀନ ନିରାପତ୍ତା,  ନିନ୍ଦା ଏବଂ ମିଥ୍ୟା ପ୍ରମାଣ। ଏହାର ଯଥାର୍ଥତା ମଧ୍ୟରେ ଜନ୍ ଷ୍ଟୁଆର୍ଟ ମିଲ୍ ଅନ୍ ଲିବର୍ଟିରେ ପ୍ରସ୍ତାବିତ କ୍ଷତି ନୀତି ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ, ଯାହା ସୂଚାଇଥାଏ ଯେ "ଏକମାତ୍ର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଯାହା ପାଇଁ ଏକ ସଭ୍ୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଯେକୌଣସି ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଉପରେ କ୍ଷମତାକୁ ସଠିକ ଭାବରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇପାରିବ, ତାଙ୍କ ଇଚ୍ଛା ବିରୁଦ୍ଧରେ, ଅନ୍ୟମାନଙ୍କର କ୍ଷତିକୁ ରୋକିବା" ।.<ref name="van Mill">{{Cite book|chapter-url=http://plato.stanford.edu/archives/fall2016/entries/freedom-speech/|title=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|chapter=Freedom of Speech|last=van Mill|first=David|date=1 January 2016|editor-last=Zalta|editor-first=Edward N.|edition=Fall 2016|access-date=12 October 2016|archive-date=18 March 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190318043003/https://plato.stanford.edu/archives/fall2016/entries/freedom-speech/|url-status=live}}</ref> "ଅପରାଧ ନୀତି"ର ଧାରଣା ମଧ୍ୟ ବାକ୍ ସୀମାକୁ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ, ଯେଉଁଥିରେ ସମାଜ ପ୍ରତି ଆପତ୍ତିଜନକ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଉଥିବା ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ରୂପଉପରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଏ, ବକ୍ତାଙ୍କ ବ୍ୟାପକତା, ଅବଧି, ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଏବଂ ସହଜତା ପରି କାରଣକୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଏ ଯାହାଦ୍ୱାରା ଏହାକୁ ଏଡାଇ ଦିଆଯାଇପାରିବ ।<ref name="van Mill"/> ଡିଜିଟାଲ ଯୁଗର ବିକାଶ ସହିତ, ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାର ପ୍ରୟୋଗ ଅଧିକ ବିବାଦୀୟ ହୋଇଯାଏ କାରଣ ଯୋଗାଯୋଗ ଏବଂ ପ୍ରତିବନ୍ଧକର ନୂତନ ମାଧ୍ୟମ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଚୀନ୍ ସରକାରଙ୍କ ସାର୍ବଜନୀନ ସୁରକ୍ଷା ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟର ଏକ ପଦକ୍ଷେପ ଗୋଲ୍ଡେନ୍ ସିଲ୍ଡ ପ୍ରୋଜେକ୍ଟ ଯାହା ବିଦେଶରୁ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ପ୍ରତିକୂଳ ତଥ୍ୟକୁ ଫିଲ୍ଟର କରିଥାଏ । ମାନବିକ ଅଧିକାର ବିଶେଷଜ୍ଞମାନଙ୍କର ଏକ ସର୍ବେକ୍ଷଣକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ହ୍ୟୁମାନ ରାଇଟ୍ସ ମାପକ ଇନିସିଏଟିଭ୍ ବିଶ୍ୱର ବିଭିନ୍ନ ଦେଶ ପାଇଁ ମତାମତ ଏବଂ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ଅଧିକାରକୁ ମାପିଥାଏ ।<ref>{{Cite web|title=Human Rights Measurement Initiative – The first global initiative to track the human rights performance of countries|url=https://humanrightsmeasurement.org/|access-date=2022-03-09|website=humanrightsmeasurement.org}}</ref><ref>{{Cite web|title=Right to opinion and expression - HRMI Rights Tracker|url=https://rightstracker.org/|access-date=2022-03-09|website=rightstracker.org|language=en|archive-date=2022-03-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20220324233849/https://rightstracker.org/|url-status=dead}}</ref> == ଐତିହାସିକ ଉତ୍ପତ୍ତି == ବାକ୍ ଓ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତାର ଏକ ଦୀର୍ଘ ଇତିହାସ ରହିଛି ଯାହା ଆଧୁନିକ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ମାନବାଧିକାର ଉପକରଣଠାରୁ ଆଗରୁ ରହିଛି ।<ref name="guardiantimeline">{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/media/2006/feb/05/religion.news|title=Timeline: a history of free speech|last=Smith|first=David|date=5 February 2006|work=The Guardian|access-date=2 May 2010|location=London|archive-date=29 August 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130829230153/http://www.theguardian.com/media/2006/feb/05/religion.news}}</ref> ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ଷଷ୍ଠ କିମ୍ବା ପଞ୍ଚମ ଶତାବ୍ଦୀର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ପ୍ରାଚୀନ ଏଥେନୀୟ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ନୀତି ଉଭା ହୋଇଥାଇପାରେ ବୋଲି ଅନୁମାନ କରାଯାଏ ।<ref>{{Cite book|title=Origins of democracy in ancient Greece|url=https://archive.org/details/originsdemocracy00raaf|url-access=limited|last=Raaflaub|first=Kurt|last2=Ober|first2=Josiah|last3=Wallace|first3=Robert|publisher=[[University of California Press]]|year=2007|isbn=978-0-520-24562-4|page=[https://archive.org/details/originsdemocracy00raaf/page/n79 65]}}</ref> ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ଇରାସ୍ମସ୍ ଏବଂ ମିଲ୍ଟନ୍ ପ୍ରମାଣିତ କରିଥିଲେ।<ref name="guardiantimeline"/> ଏଡୱାର୍ଡ କୋକ୍ ୧୫୯୦ ଦଶକରେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ "ସଂସଦର ଏକ ପ୍ରାଚୀନ ପରମ୍ପରା" ବୋଲି ଦାବି କରିଥିଲେ ଏବଂ ୧୬୨୧ର ପ୍ରତିବାଦରେ ଏହାକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରାଯାଇଥିଲା ।<ref>Ofir Haivry and Yoram Hazony: [https://americanaffairsjournal.org/2017/05/what-is-conservatism/ What Is Conservatism?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210407040839/https://americanaffairsjournal.org/2017/05/what-is-conservatism/|date=7 April 2021}} ''American Affairs'' Summer 2017 / Volume I, Number 2.</ref> ଇଂରାଜୀ ଅଧିକାର ଘୋଷଣାନାମା, ୧୬୮୯ରେ ଯାହା ଲେଖାଯାଇଛି, ତାହାକୁ ପୁନଃବର୍ଣ୍ଣନା କରି ଇଂଲଣ୍ଡର ବିଲ୍ ଅଫ୍ ରାଇଟ୍ସ ୧୬୮୯ ଆଇନଗତ ଭାବେ ସଂସଦରେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାର ସାମ୍ବିଧାନିକ ଅଧିକାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲା, ଯାହା ଏବେ ବି ବଳବତ୍ତର ରହିଛି।<ref>{{Cite news|url=https://www.parliament.uk/about/living-heritage/evolutionofparliament/parliamentaryauthority/revolution/collections1/collections-glorious-revolution/billofrights/|title=Bill of Rights 1689|access-date=30 April 2019|agency=Parliament UK|archive-date=12 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170312063114/https://www.parliament.uk/about/living-heritage/evolutionofparliament/parliamentaryauthority/revolution/collections1/collections-glorious-revolution/billofrights/}}</ref><ref>{{Cite book|title=The Eighteenth-Century Constitution. 1688–1815|last=Williams|first=E. N.|publisher=Cambridge University Press|year=1960|pages=26–29|oclc=1146699}}</ref> ଏହି ତଥାକଥିତ ସଂସଦୀୟ ଅଧିକାରରେ କୌଣସି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ମାନହାନୀ ଦାବି ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ନାହିଁ ଅର୍ଥାତ୍ ସାଂସଦମାନେ ଆଇନଗତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନର ଭୟ ନ କରି ଗୃହରେ କହିବାକୁ ସ୍ୱାଧୀନ ଅଟନ୍ତି ।<ref name="Procedure">{{Cite news|title=MPs' Guide to Procedure: Freedom of speech|url=https://guidetoprocedure.parliament.uk/articles/szEQlFBF/freedom-of-speech|access-date=23 September 2023|publisher=UK Parliament}}</ref> ଏହି ସୁରକ୍ଷା ଲିଖିତ ପ୍ରକ୍ରିୟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିସ୍ତାରିତ: ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଲିଖିତ ଏବଂ ମୌଖିକ ପ୍ରଶ୍ନ, ପ୍ରସ୍ତାବ ଏବଂ ବିଲ୍ ଏବଂ ପ୍ରସ୍ତାବରେ ଉପସ୍ଥାପିତ ସଂଶୋଧନ।<ref name="Procedure" /> ମାନବିକ ଅଧିକାର ବିଶେଷଜ୍ଞମାନଙ୍କର ଏକ ସର୍ବେକ୍ଷଣକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ହ୍ୟୁମାନ ରାଇଟ୍ସ ମାପକ ଇନିସିଏଟିଭ୍ ବିଶ୍ୱର ବିଭିନ୍ନ ଦେଶ ପାଇଁ ମତାମତ ଏବଂ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ଅଧିକାରକୁ ମାପିଥାଏ ।<ref>{{Cite web|url=http://www.riksdagen.se/templates/R_Page____8908.aspx|archive-url=https://web.archive.org/web/20070930182530/http://www.riksdagen.se/templates/R_Page____8908.aspx|url-status=dead|title="The Freedom of the Press Act", Sveriges Riksdag|archive-date=30 September 2007}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.fecl.org/circular/1507.htm|title=FECL 15 (May 1993): The Swedish Tradition of Freedom of Press|last=Fortress Europe? – Circular Letter|access-date=14 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160308002445/http://fecl.org/circular/1507.htm|archive-date=2016-03-08|url-status=unfit}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.scribd.com/doc/5885744/The-Worlds-First-Freedom-of-Information-Act-SwedenFinland-1766|title=The World's First Freedom of Information Act (Sweden/Finland 1766)|website=Scribd|access-date=14 March 2016|archive-date=15 December 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131215184308/http://www.scribd.com/doc/5885744/The-Worlds-First-Freedom-of-Information-Act-SwedenFinland-1766|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.freedominfo.org/regions/europe/sweden/|title=Sweden|access-date=20 May 2020|archive-date=6 April 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190406212230/http://www.freedominfo.org/regions/europe/sweden/|url-status=live}}</ref> ୧୭୭୬ ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ ଏକ ରିପୋର୍ଟରେ ସେ ଲେଖିଥିଲେ:<ref name="luoma">{{Cite web|last=Luoma|first=Jukka|title=Helsingin Sanomat – International Edition|access-date=2007-11-26|url=http://www.hs.fi/english/article/Self-censorship+has+always+encouraged+censorship/1135218861212|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20071120112003/http://www.hs.fi/english/article/Self-censorship+has+always+encouraged+censorship/1135218861212|archive-date=2007-11-20}}</ref><blockquote>ଲେଖିବା ଓ ମୁଦ୍ରଣର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ୱାଧୀନତା ରାଜ୍ୟର ଏକ ମୁକ୍ତ ସଂଗଠନର ଅନ୍ୟତମ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ବୋଲି କୌଣସି ପ୍ରମାଣର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିବା ଉଚିତ ୍ ନୁହେଁ, କାରଣ ଏହା ବିନା, ସମ୍ପତ୍ତିଗୁଡ଼ିକରେ ଉତ୍ତମ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ପାଇଁ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ସୂଚନା ରହିବ ନାହିଁ, ଏବଂ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ଉପରେ ନଜର ରଖାଯିବ ନାହିଁ, କିମ୍ବା ପ୍ରଜାମାନେ ଆଇନର ଆବଶ୍ୟକତା ବିଷୟରେ ଜାଣିପାରିବେ ନାହିଁ। ସରକାରଙ୍କ ଅଧିକାରର ସୀମା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କଦାୟିତ୍ୱ । ଶିକ୍ଷା ଓ ନୈତିକ ଆଚରଣକୁ ଦମନ କରାଯିବ; ଚିନ୍ତା, ଭାଷଣ ଓ ଆଚରଣରେ ଅସ୍ଥିରତା ବଜାୟ ରହିବ ଏବଂ ମଧୁରତା କିଛି ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଆମ ସ୍ୱାଧୀନତାର ସମଗ୍ର ଆକାଶକୁ ଅନ୍ଧାର କରିଦେବ ।</blockquote>ଆଣ୍ଡର୍ସ ଚିଡେନିୟସ୍ଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ୧୭୬୬ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୨ ତାରିଖରେ ଗାଭେଲରେ ଥିବା ସୁଇଡିଶ ରିକ୍ସଡାଗରେ କ୍ୟାପ୍ସ ପ୍ରେସ ନିୟମର ସ୍ୱାଧୀନତା ଗୃହୀତ କରି ସେନ୍ସରସିପକୁ ବନ୍ଦ କରିଥିଲା ଏବଂ ସ୍ୱିଡେନରେ ସରକାରୀ ରେକର୍ଡରେ ସର୍ବସାଧାରଣଙ୍କ ପ୍ରବେଶ ନୀତି ପ୍ରଚଳନ କରିଥିଲା । ଏଥିରୁ ବାଦ୍ ପଡ଼ିଥିଲା ରାଜାଙ୍କ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଓ ସ୍ୱିଡେନ୍ ଚର୍ଚ୍ଚର ମାନହାନି। ୧୭୮୯ ମସିହାରେ ଫ୍ରାନ୍ସ ବିପ୍ଳବ ସମୟରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିବା ମଣିଷ ଓ ନାଗରିକଙ୍କ ଅଧିକାର ଘୋଷଣାନାମାରେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ଏକ ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଧିକାର ବୋଲି ବିଶେଷ ଭାବେ ପ୍ରମାଣିତ କରାଯାଇଥିଲା।<ref name="guardiantimeline"/> ୧୭୯୧ ମସିହାରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିବା ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରଥମ ସଂଶୋଧନର ଏକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ।<ref>{{Cite web|url=https://www.history.com/topics/united-states-constitution/freedom-of-speech|title=Freedom of Speech|website=HISTORY|language=en|access-date=23 February 2020|archive-date=9 March 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200309054307/https://www.history.com/topics/united-states-constitution/freedom-of-speech|url-status=live}}</ref> ଫ୍ରାନ୍ସ ଘୋଷଣାନାମାରେ ଧାରା ୧୧ରେ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି, ଯେଉଁଥିରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ: {{Blockquote|ସମସ୍ତଙ୍କର ମତ ଓ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ଅଧିକାର ରହିଛି; ଏହି ଅଧିକାରରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ବିନା ମତାମତ ରଖିବା ଏବଂ ଯେକୌଣସି ଗଣମାଧ୍ୟମ ମାଧ୍ୟମରେ ଏବଂ ସୀମା ନିର୍ବିଶେଷରେ ସୂଚନା ଏବଂ ଧାରଣା ଖୋଜିବା, ଗ୍ରହଣ କରିବା ଏବଂ ପ୍ରଦାନ କରିବାର ସ୍ୱାଧୀନତା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।<ref>{{cite news|url=https://www.un.org/en/documents/udhr/|title=The Universal Declaration of Human Rights|author=[[United Nations]]|work=UN.org|access-date=25 June 2013|date=10 September 1948|publisher=United Nations|archive-date=3 July 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170703093353/http://www.un.org/en/documents/udhr/|url-status=live}}</ref>}} ୧୯୪୮ମସିହାରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିବା ମାନବାଧିକାର ସାର୍ବଜନୀନ ଘୋଷଣାନାମାର ଧାରା ୧୯ରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ: {{Blockquote|[ଆମର] ନିଷ୍ପତ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ଏହି ନୀତି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଛି ଯେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ମୁକ୍ତ ଗଣମାଧ୍ୟମର ସାମ୍ବିଧାନିକ ଗ୍ୟାରେଣ୍ଟି କୌଣସି ରାଜ୍ୟକୁ ବଳ ପ୍ରୟୋଗ କିମ୍ବା ଆଇନ ଉଲ୍ଲଂଘନକୁ ନିଷେଧ କିମ୍ବା ନିଷିଦ୍ଧ କରିବାକୁ ଅନୁମତି ଦିଏ ନାହିଁ, କେବଳ ଯେଉଁଠାରେ ଏପରି ସମର୍ଥନ ଉତ୍ତେଜିତ କିମ୍ବା ଉତ୍ପାଦନ କରିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଆଯାଏ [[ନିଶ୍ଚିତ ଆଇନହୀନ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ]] ଏବଂ ଏପରି କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଉତ୍ସାହିତ କିମ୍ବା କରିବାର ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ ।<ref>''Brandenburg'', at 447</ref>}} ଆଜି ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଓ ଆଞ୍ଚଳିକ ମାନବାଧିକାର ଆଇନରେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ବା ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ସ୍ୱୀକୃତି ମିଳିଛି। ନାଗରିକ ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ଅଧିକାର ଉପରେ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଚୁକ୍ତିର ଧାରା ୧୯, ମାନବାଧିକାର ଉପରେ ୟୁରୋପୀୟ ଚୁକ୍ତିର ଧାରା ୧୦, ମାନବାଧିକାର ଉପରେ ଆମେରିକୀୟ ଚୁକ୍ତିର ଧାରା ୧୩ ଏବଂ ମାନବିକ ଏବଂ ଲୋକ ଅଧିକାର ଉପରେ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଚାର୍ଟରର ଧାରା ୯ରେ ଏହି ଅଧିକାର ରହିଛି।<ref name="autogenerated1">Andrew Puddephatt, Freedom of Expression, The essentials of Human Rights, Hodder Arnold, 2005, p. 128</ref> ଜନ୍ ମିଲ୍ଟନ୍ଙ୍କ ଯୁକ୍ତି ଆଧାରରେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ଏକ ବହୁମୁଖୀ ଅଧିକାର ଭାବରେ ବୁଝାଯାଏ ଯେଉଁଥିରେ କେବଳ ସୂଚନା ଏବଂ ଧାରଣା ପ୍ରକାଶ କରିବା, କିମ୍ବା ପ୍ରସାର କରିବାର ଅଧିକାର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ନୁହେଁ ବରଂ ଆହୁରି ତିନୋଟି ଭିନ୍ନ ଦିଗ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ: # ସୂଚନା ଏବଂ ଧାରଣା ଖୋଜିବାର ଅଧିକାର; # ସୂଚନା ଏବଂ ଧାରଣା ପ୍ରାପ୍ତ କରିବାର ଅଧିକାର; # ସୂଚନା ଏବଂ ଧାରଣା ପ୍ରଦାନ କରିବାର ଅଧିକାର ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ, ଆଞ୍ଚଳିକ ଏବଂ ଜାତୀୟ ମାନଦଣ୍ଡ ମଧ୍ୟ ସ୍ୱୀକାର କରେ ଯେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା, ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ଭାବରେ, ମୌଖିକ ଭାବରେ, ଲିଖିତ ଭାବରେ, ମୁଦ୍ରଣରେ, [[ଇଣ୍ଟରନେଟ|ଇଣ୍ଟରନେଟ୍]] କିମ୍ବା କଳା ମାଧ୍ୟମରେ ଯେକୌଣସି ମାଧ୍ୟମଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଅଧିକାର ଭାବରେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାର ସୁରକ୍ଷାରେ ବିଷୟବସ୍ତୁ ଏବଂ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ମାଧ୍ୟମ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।<ref name="autogenerated1">Andrew Puddephatt, Freedom of Expression, The essentials of Human Rights, Hodder Arnold, 2005, p. 128</ref> === ଅନ୍ୟ ଅଧିକାର ସହିତ ସମ୍ପର୍କ === ବାକ୍ ଏବଂ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତାର ଅଧିକାର ଅନ୍ୟ ଅଧିକାର ସହିତ ଘନିଷ୍ଠ ଭାବରେ ଜଡ଼ିତ । ଅନ୍ୟ ଅଧିକାର ସହିତ ସଂଘର୍ଷ କରିବା ସମୟରେ ଏହା ସୀମିତ ହୋଇପାରେ (ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଉପରେ ସୀମିତତା ଦେଖନ୍ତୁ). ମତପ୍ରକାଶର ସ୍ୱାଧୀନତାର ଅଧିକାର ମଧ୍ୟ ଏକ ନିରପେକ୍ଷ ବିଚାର ଏବଂ ଅଦାଲତ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଅଧିକାର ସହିତ ଜଡିତ ଯାହା ସୂଚନା ସନ୍ଧାନରେ ପ୍ରବେଶକୁ ସୀମିତ କରିପାରେ, କିମ୍ବା ଅଦାଲତ ପ୍ରକ୍ରିୟା ମଧ୍ୟରେ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ପ୍ରକାଶ ପାଇବାର ସୁଯୋଗ ଏବଂ ଉପାୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିପାରେ ।<ref name="Limitstotolerance">{{Cite book|last=Brett|first=Sebastian|title=Limits to tolerance: freedom of expression and the public debate in Chile|publisher=Human Rights Watch|year=1999|page=xxv|url=https://books.google.com/books?id=KGS_vAYDdtoC&q=freedom+of+expression+limitations|isbn=978-1-56432-192-3|access-date=11 November 2020|archive-date=9 July 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210709200334/https://books.google.com/books?id=KGS_vAYDdtoC&q=freedom+of+expression+limitations|url-status=live}}</ref> ଏକ ସାଧାରଣ ନୀତି ଭାବରେ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ଗୋପନୀୟତା ଅଧିକାର ସହିତ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ସମ୍ମାନ ଏବଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠାକୁ ସୀମିତ କରିପାରିବ ନାହିଁ । ତେବେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ସମାଲୋଚନାରେ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଏ ।<ref name="Limitstotolerance" /> ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତାର ସାଧାରଣ ଅଧିକାରର ବାହକ ଭାବରେ ବିଶେଷ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରୁଥିବା ଗଣମାଧ୍ୟମ ପାଇଁ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତାର ଅଧିକାର ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ । ତେବେ ଗଣମାଧ୍ୟମର ସ୍ୱାଧୀନତା ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ସକ୍ଷମ କରେ ନାହିଁ। ଜୁଡିଥ୍ ଲିଚଟେନବର୍ଗ ଏପରି ସର୍ତ୍ତ ରଖିଛନ୍ତି ଯେଉଁଥିରେ ପ୍ରେସର ସ୍ୱାଧୀନତା ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ପ୍ରତିବନ୍ଧିତ କରିପାରେ । ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ପ୍ରକାଶନର ବିଭିନ୍ନ ମାଧ୍ୟମକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରୁଥିବା ସମସ୍ତ ଲୋକ ଯଦି ସୂଚନାକୁ ଦମନ କରନ୍ତି କିମ୍ବା ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାରେ ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ସ୍ୱରର ବିବିଧତାକୁ ଦମନ କରନ୍ତି । ଏହି ସୀମାକୁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଭାବରେ "ପ୍ରେସର ସ୍ୱାଧୀନତା କେବଳ ଯେଉଁମାନଙ୍କର ମାଲିକ ଅଟନ୍ତି ସେମାନଙ୍କୁ ହିଁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରାଯାଏ"। ଲିଚଟେନବର୍ଗ ଯୁକ୍ତି କରନ୍ତି ଯେ ପ୍ରେସର ସ୍ୱାଧୀନତା କେବଳ "ଟଙ୍କା ନାହିଁ, ସ୍ୱର ନାହିଁ" ନୀତିଦ୍ୱାରା ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ସମ୍ପତ୍ତି ଅଧିକାରର ଏକ ରୂପ ।<ref>{{Cite book|last=Sanders|first=Karen|title=Ethics & Journalism|publisher=Sage|year=2003|page=68|url=https://books.google.com/books?id=bnpliIUyO60C&q=Areopagitica+freedom+of+speech+britain|isbn=978-0-7619-6967-9|access-date=25 November 2018|archive-date=15 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220215023905/https://books.google.com/books?id=bnpliIUyO60C&dq=Areopagitica+freedom+of+speech+britain&as_brr=3|url-status=live}}</ref> === ଏକ ନକାରାତ୍ମକ ଅଧିକାର ଭାବରେ === ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ସାଧାରଣତଃ ଏକ ନକାରାତ୍ମକ ଅଧିକାର ଭାବରେ ଦେଖାଯାଏ ।<ref>{{Cite book|last=Nossel|first=Suzanne|url=https://books.google.com/books?id=2mmnDwAAQBAJ|title=Dare to Speak: Defending Free Speech for All|date=2020-07-28|publisher=HarperCollins|isbn=978-0-06-296606-3|page=10|language=en|access-date=8 March 2021|archive-date=15 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220215023854/https://books.google.com/books?id=2mmnDwAAQBAJ|url-status=live}}</ref> ଅର୍ଥାତ୍ ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ ମତାମତ ଆଧାରରେ ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ ବିରୋଧରେ କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ସରକାର ଆଇନଗତ ଭାବେ ବାଧ୍ୟ, କିନ୍ତୁ କୌଣସି ବକ୍ତା ସେମାନଙ୍କ ମତାମତ ପ୍ରକାଶ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାକୁ କେହି ବାଧ୍ୟ ନୁହଁନ୍ତି ଏବଂ ବାଚସ୍ପତି କିମ୍ବା ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ ମତାମତ ଶୁଣିବା, ସହମତ ହେବା କିମ୍ବା ସ୍ୱୀକାର କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ । == ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ଗଣତନ୍ତ୍ର == [[ଫାଇଲ:Free_Speech_Wall.jpg|thumb|ଆମେରିକାର ଭର୍ଜିନିଆର ଚାର୍ଲୋଟ୍ସଭିଲଠାରେ ସ୍ଥାୟୀ ମୁକ୍ତ ଭାଷଣ ପ୍ରାଚୀର]] ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ବାକ୍ ସ୍ବାଧୀନତାକୁ ମୌଳିକ ବୋଲି ବୁଝାଯାଏ। ମତପ୍ରକାଶର ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ସୀମିତ କରିବାର ନିୟମର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଜରୁରୀକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ମଧ୍ୟ ସାର୍ବଜନୀନ ବିତର୍କକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ଦମନ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।<ref name="Limitstotolerance"/> ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ଗଣତନ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କର ଅନ୍ୟତମ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ସମର୍ଥକ ହେଉଛନ୍ତି ଆଲେକଜାଣ୍ଡର ମେକ୍ଲେଜନ । ସେ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଛନ୍ତି ଯେ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଧାରଣା ହେଉଛି ଲୋକଙ୍କଦ୍ୱାରା ସ୍ୱୟଂଶାସନ । ଏଭଳି ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ପାଇଁ ଜଣେ ସଚେତନ ଭୋଟରଙ୍କ ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି। ଉପଯୁକ୍ତ ଜ୍ଞାନସମ୍ପନ୍ନ ହେବା ପାଇଁ, ସୂଚନା ଏବଂ ବିଚାରର ମୁକ୍ତ ପ୍ରବାହ ଉପରେ କୌଣସି ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ରହିବା ଉଚିତ୍ ନୁହେଁ । ମେକ୍ଲେଜନଙ୍କ ମତରେ, କ୍ଷମତାରେ ଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ଯଦି ସୂଚନା ଅଟକାଇ ଏବଂ ସମାଲୋଚନାକୁ ଦମନ କରି ଭୋଟରଙ୍କୁ ହଇରାଣ କରିପାରିବେ ତେବେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଏହାର ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଆଦର୍ଶ ପ୍ରତି ସଚ୍ଚୋଟ ହେବ ନାହିଁ। ମେକ୍ଲେଜନ ସ୍ୱୀକାର କରନ୍ତି ଯେ ମତକୁ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିବାର ଇଚ୍ଛା ସମାଜର ଲାଭ ପାଇବାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇପାରେ । ତେବେ ସେ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଛନ୍ତି ଯେ, ହେରଫେର ବାଛିବା ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଆଦର୍ଶକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଥାଏ।<ref>{{Cite book|title=Propaganda and the Ethics of Persuasion|last=Marlin|first=Randal|year=2002|publisher=Broadview Press|isbn=978-1551113760|pages=226–27|url=https://books.google.com/books?id=Zp38Ot2g7LEC&q=%22free+speech%22+democracy&pg=PA226|access-date=11 November 2020|archive-date=15 August 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210815224338/https://books.google.com/books?id=Zp38Ot2g7LEC&q=%22free+speech%22+democracy&pg=PA226|url-status=live}}</ref> ଗଣତନ୍ତ୍ର ଆଧାରରେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାର ଏହି ପ୍ରତିରକ୍ଷାକୁ ଏରିକ୍ ବାରେଣ୍ଡ୍ଟ "ଆଧୁନିକ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ବୋଧହୁଏ ସବୁଠାରୁ ଆକର୍ଷଣୀୟ ଏବଂ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ସବୁଠାରୁ ଫ୍ୟାଶନେବଲ ବାକ୍ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ" ବୋଲି କହିଛନ୍ତି।<ref>{{Cite book|title=Propaganda and the Ethics of Persuasion|last=Marlin|first=Randal|year=2002|publisher=Broadview Press|isbn=978-1551113760|url=https://books.google.com/books?id=Zp38Ot2g7LEC&q=%22free+speech%22+democracy&pg=PA226|page=226|access-date=11 November 2020|archive-date=15 August 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210815224338/https://books.google.com/books?id=Zp38Ot2g7LEC&q=%22free+speech%22+democracy&pg=PA226|url-status=live}}</ref> ଥୋମାସ ଆଇ ଏମର୍ସନ ଏହି ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଉପରେ ବିସ୍ତାର କରିଥିଲେ ଯେତେବେଳେ ସେ ଯୁକ୍ତି କରିଥିଲେ ଯେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ସ୍ଥିରତା ଏବଂ ପରିବର୍ତ୍ତନ ମଧ୍ୟରେ ସନ୍ତୁଳନ ପ୍ରଦାନ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ । ଯେତେବେଳେ ଲୋକମାନେ ବିପ୍ଳବ ପାଇଁ ଆଗ୍ରହୀ ହୋଇପାରନ୍ତି ସେତେବେଳେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ବାଷ୍ପ ଛାଡିବା ପାଇଁ ଏକ "ନିରାପତ୍ତା ଭାଲ୍ଭ" ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ | ସେ ଯୁକ୍ତି କରନ୍ତି ଯେ "ଖୋଲା ଆଲୋଚନାର ନୀତି ହେଉଛି ଏକ ଅଧିକ ଅନୁକୂଳ ଏବଂ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଅଧିକ ସ୍ଥିର ସମୁଦାୟ ହାସଲ କରିବାର ଏକ ପଦ୍ଧତି, ସୁସ୍ଥ ବିଭାଜନ ଏବଂ ଆବଶ୍ୟକ ସହମତି ମଧ୍ୟରେ ଅନିଶ୍ଚିତ ସନ୍ତୁଳନ ବଜାୟ ରଖିବା"। ଇମର୍ସନ ଆହୁରି ମଧ୍ୟ କହିଛନ୍ତି ଯେ "ବିରୋଧୀମାନେ ଅମଲାତାନ୍ତ୍ରିକ ଅବକ୍ଷୟର ସ୍ୱାଭାବିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ () ଦୂର କରିବା କିମ୍ବା ସୁଧାରିବାରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସାମାଜିକ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି"।<ref>{{Cite book|title=Propaganda and the Ethics of Persuasion|last=Marlin|first=Randal|year=2002|publisher=Broadview Press|isbn=978-1551113760|pages=228–29|url=https://books.google.com/books?id=Zp38Ot2g7LEC&q=%22free+speech%22+democracy&pg=PA226|access-date=11 November 2020|archive-date=15 August 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210815224338/https://books.google.com/books?id=Zp38Ot2g7LEC&q=%22free+speech%22+democracy&pg=PA226|url-status=live}}</ref> ବିଶ୍ୱ ବ୍ୟାଙ୍କର ୱାର୍ଲ୍ଡୱାଇଡ୍ ଗଭର୍ଣ୍ଣାନ୍ସ ଇଣ୍ଡିକେଟର ପ୍ରୋଜେକ୍ଟଦ୍ୱାରା କରାଯାଇଥିବା ଗବେଷଣାରୁ ଜଣାପଡିଛି ଯେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ଏହା ପରେ ଥିବା ଉତ୍ତରଦାୟିତ୍ୱ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏକ ଦେଶର ଶାସନର ଗୁଣବତ୍ତା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥାଏ । ଏକ ଦେଶ ଭିତରେ "ସ୍ୱର ଏବଂ ଉତ୍ତରଦାୟିତ୍ୱ", ଯାହାକୁ "ଏକ ଦେଶର ନାଗରିକମାନେ ସେମାନଙ୍କ ସରକାର ଚୟନରେ କେତେ ମାତ୍ରାରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ସକ୍ଷମ ହୁଅନ୍ତି, ତଥା ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା, ସଂଘର ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ମୁକ୍ତ ଗଣମାଧ୍ୟମ" ଭାବରେ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରାଯାଏ, ଏହା ୨୦୦ରୁ ଅଧିକ ଦେଶ ପାଇଁ ବିଶ୍ୱବ୍ୟାପୀ ଶାସନ ସୂଚକାଙ୍କରେ ପରିମାପ କରାଯାଇଥିବା ଶାସନର ଛଅଟି ଦିଗ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ ।<ref>{{Cite web|url=http://info.worldbank.org/governance/wgi2007/pdf/booklet_decade_of_measuring_governance.pdf|title=A Decade of Measuring the Quality of Governance|publisher=World Bank|archive-url=https://web.archive.org/web/20080408193105/http://info.worldbank.org/governance/wgi2007/pdf/booklet_decade_of_measuring_governance.pdf|archive-date=8 April 2008}}</ref> ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ବିକାଶଶୀଳ ଦେଶମାନଙ୍କରେ ଏକ ମୁକ୍ତ ପ୍ରେସ୍ ପାଇଁ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ସମର୍ଥନ ପାଇଁ ବିକାଶ ଏଜେନ୍ସିମାନେ ଭିତ୍ତିଭୂମି ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଜରୁରୀ ।<ref>{{Cite web|title=Freedom of expression promotes democracy|url=http://www.dandc.eu/en/article/alexander-matschke-promoting-free-media-task-development-policy|first=Alexander|last=Matschke|date=25 December 2014|website=D+C Development and Cooperation|access-date=26 March 2015|archive-date=2 April 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150402183201/http://www.dandc.eu/en/article/alexander-matschke-promoting-free-media-task-development-policy|url-status=live}}</ref> ରିଚାର୍ଡ ମୁନ୍ ଯୁକ୍ତି ବିକଶିତ କରିଛନ୍ତି ଯେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତାର ମୂଲ୍ୟ ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କ ସହିତ ରହିଛି । ମୁନ୍ ଲେଖିଛନ୍ତି ଯେ "ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ସହିତ ସମ୍ପର୍କ ଏବଂ ସମ୍ପର୍କ ସୃଷ୍ଟି କରେ - ପରିବାର, ବନ୍ଧୁ, ସହକର୍ମୀ, ଚର୍ଚ୍ଚ ମଣ୍ଡଳୀ ଏବଂ ଦେଶବାସୀ। ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ସହ ଆଲୋଚନା କରି ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଜ୍ଞାନର ବିକାଶ ଏବଂ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଦିଗରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ " ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=Zp38Ot2g7LEC&q=%22free+speech%22+democracy&pg=PA226|title=Propaganda and the Ethics of Persuasion|last=Marlin|first=Randal|publisher=Broadview Press|year=2002|isbn=978-1551113760|page=229|access-date=11 November 2020|archive-date=15 August 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210815224338/https://books.google.com/books?id=Zp38Ot2g7LEC&q=%22free+speech%22+democracy&pg=PA226|url-status=live}}</ref> == ସୀମିତ‌ତା ==   [[ଫାଇଲ:Holocaust Denial Laws.svg|thumb|୨୦୨୫ରେ ହୋଲୋକାଷ୍ଟ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ ଆଇନ<ref>[http://www.cbc.ca/1.703285 Church members enter Canada, aiming to picket bus victim's funeral] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220215023900/https://www.cbc.ca/news/canada/manitoba/church-members-enter-canada-aiming-to-picket-bus-victim-s-funeral-1.703285|date=15 February 2022}}, ''CBC News'', 8 August 2008.</ref>]] ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ କେତେକ ଲୋକ ନିରପେକ୍ଷ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରନ୍ତି ନାହିଁ, ଅଧିକାଂଶ ଆଇନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସାଧାରଣତଃ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଉପରେ ସୀମା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଥାଏ, ବିଶେଷକରି ଯେତେବେଳେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଅନ୍ୟ ଅଧିକାର ଏବଂ ସୁରକ୍ଷା ସହିତ ସଂଘର୍ଷ କରେ, ଯେପରିକି ଅପମାନ, ନିନ୍ଦା, ପର୍ଣ୍ଣୋଗ୍ରାଫି, ଅଶ୍ଳୀଳତା, ଯୁଦ୍ଧ ଶବ୍ଦ ଏବଂ ବୌଦ୍ଧିକ ସମ୍ପତ୍ତି କ୍ଷେତ୍ରରେ। ବାସ୍ତବରେ, ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ଗଣମାଧ୍ୟମ ନୈତିକତା ମଧ୍ୟରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସମୟରେ, ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ହଳଦିଆ ଗଣମାଧ୍ୟମ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଲାଭ କରିଥିଲା ଏବଂ ଅତୀତରେ ଗଣମାଧ୍ୟମ ତଥ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଲୋକଙ୍କୁ କେତେ ଉତ୍ସାହିତ ଏବଂ ଆକର୍ଷଣୀୟ କରିବା ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥିଲା । ଫଳସ୍ୱରୂପ, ଗଣମାଧ୍ୟମରେ ଏପରି କିଛି ଲେଖା ଥିଲା ଯାହା ମାନହାନୀ, ନିନ୍ଦା ଏବଂ ପର୍ଣ୍ଣୋଗ୍ରାଫି ଭଳି ଅନ୍ୟ ଅଧିକାର ସହିତ ବିପରୀତ ଥିଲା ଏବଂ ଏହାକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ସର୍ବନିମ୍ନ ସେନ୍ସରସିପ୍ ଏବଂ ଗଣମାଧ୍ୟମ ନୈତିକତା ଆବଶ୍ୟକ ଥିଲା ।<ref>https://jndmeerut.org/wp-content/uploads/2021/11/12.pdf</ref><ref>{{Cite journal|last=Rajendra K|first=Sharma|date=Summer 2021|title=Freedom of the Press and Relevance of Professional Ethics in Journalism|url=https://jndmeerut.org/wp-content/uploads/2021/11/12.pdf|journal=Journal of National Development|volume=34|issue=1}}</ref> ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାର କିଛି ସୀମିତତା ଆଇନଗତ ଅନୁମୋଦନ ମାଧ୍ୟମରେ ହୋଇପାରେ, ଏବଂ ଅନ୍ୟକେତେକ ସାମାଜିକ ବିଶୃଙ୍ଖଳା ମାଧ୍ୟମରେ ହୋଇପାରେ ।<ref name="leeds1">{{Cite encyclopedia|title=Freedom of Speech|url=http://plato.stanford.edu/entries/freedom-speech/|accessdate=29 May 2011|date=17 April 2008|archivedate=23 March 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190323204702/https://plato.stanford.edu/entries/freedom-speech/}}</ref> ସାଉଦି ଆରବରେ ରାଜ ପରିବାର, ଧର୍ମ କିମ୍ବା ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରତି ଅସମ୍ମାନ କିମ୍ବା ନାପସନ୍ଦ କରି ଲେଖିବାକୁ ସାମ୍ବାଦିକମାନଙ୍କୁ ବାରଣ କରାଯାଇଛି। ସାଉଦି ଆରବରେ ଲେଖିବା ପାଇଁ ସାମ୍ବାଦିକମାନଙ୍କୁ କୌଣସି ଆଇନଗତ ସୁରକ୍ଷା ମଧ୍ୟ ଦିଆଯାଉନାହିଁ । ସାମ୍ବାଦିକ ଜମାଲ ଖାଶୋଗି ସାଉଦି ଆରବ ସରକାରଙ୍କ ସମାଲୋଚକ ଥିଲେ। ୨୦୧୮ମସିହାରେ ସାଉଦି ଆରବ ଅଧିକାରୀମାନେ ତାଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରିଥିଲେ। === ବିଷୟବସ୍ତୁ କ୍ଷତିକାରକ ଏବଂ ଆପତ୍ତିଜନକ ଭାବରେ ଦେଖାଯାଏ === କିଛି ମତ ପ୍ରକାଶ କରିବା ବେଆଇନ କାରଣ ଏହାକୁ କିଛି ଲୋକ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ କ୍ଷତିକାରକ ବୋଲି ଭାବନ୍ତି । ଏହି ଶ୍ରେଣୀରେ ପ୍ରାୟତଃ ଉଭୟ ମିଥ୍ୟା ଏବଂ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ବିପଜ୍ଜନକ ଭାଷଣ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ, ଯେପରିକି ଥିଏଟରରେ ମିଥ୍ୟା ଭାବରେ "ଅଗ୍ନି!" ଚିତ୍କାର କରିବା ଏବଂ ଆତଙ୍କ ସୃଷ୍ଟି କରିବା । ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାର ସୀମିତତା ପାଇଁ ଯୁକ୍ତି ଅନେକ ସମୟରେ "କ୍ଷତି ନୀତି" ବା "ଅପରାଧ ନୀତି" ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରେ । ଅନ୍ ଲିବର୍ଟି (୧୮୫୯)ରେ ଜନ୍ ଷ୍ଟୁଆର୍ଟ ମିଲ୍ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥିଲେ ଯେ "... ନୈତିକ ବିଶ୍ୱାସର ବିଷୟ ଭାବରେ, ଯେକୌଣସି ସିଦ୍ଧାନ୍ତକୁ ଯେତେ ଅନୈତିକ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ସ୍ୱୀକାର କରିବା ଏବଂ ଆଲୋଚନା କରିବାର ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ୱାଧୀନତା ରହିବା ଉଚିତ୍ " ।<ref name="leeds1"/> ମିଲ ଯୁକ୍ତି କରନ୍ତି ଯେ ସାମାଜିକ ଲଜ୍ଜାର ସୀମା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଯୁକ୍ତିକୁ ତାର୍କିକ ସୀମାକୁ ଠେଲିବା ପାଇଁ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆବଶ୍ୟକ । ୧୯୮୫ ମସିହାରେ ଜୋଏଲ ଫିନବର୍ଗ ଏହାକୁ "ଅପରାଧ ନୀତି" ଭାବରେ ପରିଚିତ କରାଇଥିଲେ । ଫିନବର୍ଗ ଲେଖିଛନ୍ତି, "ପ୍ରସ୍ତାବିତ ଅପରାଧିକ ନିଷେଧାଦେଶକୁ ସମର୍ଥନ କରିବା ପାଇଁ ଏହା ସର୍ବଦା ଏକ ଭଲ କାରଣ ଯେ ଏହା ସମ୍ଭବତଃ ଅଭିନେତାଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କର ଗୁରୁତର ଅପରାଧ (ଆଘାତ କିମ୍ବା କ୍ଷତି ପରିବର୍ତ୍ତେ) ରୋକିବାର ଏକ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଉପାୟ ହେବ ଏବଂ ଏହା ସମ୍ଭବତଃ ଏଥିପାଇଁ ଏକ ଆବଶ୍ୟକ ମାଧ୍ୟମ"।<ref name="ref1">{{Cite book|title=The Collapse of the Harm Principle|url=http://scholarlycommons.law.northwestern.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=7037&context=jclc|chapter=Conclusion|last=Harcourt|access-date=7 September 2015|archive-date=4 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304185839/http://scholarlycommons.law.northwestern.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=7037&context=jclc|url-status=live}}</ref> ତେଣୁ ଫିନବର୍ଗ ଯୁକ୍ତି କରନ୍ତି ଯେ କ୍ଷତି ନୀତି ବାରକୁ ବହୁତ ଉଚ୍ଚରେ ରଖିଥାଏ ଏବଂ କେତେକ ପ୍ରକାରର ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ଆଇନଦ୍ୱାରା ବୈଧ ଭାବରେ ନିଷିଦ୍ଧ ହୋଇପାରେ କାରଣ ସେମାନେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆପତ୍ତିଜନକ ଅଟନ୍ତି । ତଥାପି, ଯେହେତୁ କାହାକୁ କ୍ଷତି ପହଞ୍ଚାଇବା ଅପେକ୍ଷା କାହାକୁ ଅପମାନିତ କରିବା କମ୍ ଗମ୍ଭୀର ଅଟେ, ତେଣୁ କ୍ଷତି ପହଞ୍ଚାଇବା ପାଇଁ ଜରିମାନା ଅଧିକ ହେବା ଉଚିତ୍ |<ref name="ref1" /> ଅପରପକ୍ଷରେ ମିଲ୍ ଆଇନଗତ ଜରିମାନାକୁ ସମର୍ଥନ କରନ୍ତି ନାହିଁ ଯେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେମାନେ କ୍ଷତି ନୀତି ଉପରେ ଆଧାରିତ ନହୁଅନ୍ତି।<ref name="leeds1"/> ଯେହେତୁ ଲୋକମାନେ କେତେ ମାତ୍ରାରେ ଅପରାଧ ଗ୍ରହଣ କରିପାରନ୍ତି ତାହା ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ହୋଇପାରେ, କିମ୍ବା ଅଯଥା ପକ୍ଷପାତର ପରିଣାମ ହୋଇପାରେ, ଫିନ୍ବର୍ଗ ପରାମର୍ଶ ଦିଅନ୍ତି ଯେ ଅପରାଧ ନୀତି ପ୍ରୟୋଗ କରିବା ସମୟରେ ଅନେକ ବିଷୟକୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯିବା ଆବଶ୍ୟକ, ଯଥା: ଭାଷଣର ପରିମାଣ, ଅବଧି ଏବଂ ସାମାଜିକ ମୂଲ୍ୟ, ଏହାକୁ ସହଜରେ ଏଡ଼ାଇ ଦିଆଯାଇପାରିବ, ବକ୍ତାଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ, ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ଲୋକଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା, ଅପରାଧର ତୀବ୍ରତା ଏବଂ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ସାଧାରଣ ସ୍ୱାର୍ଥ।<ref name="leeds1" /> ଜାସ୍ପର ଡୁମେନ୍ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥିଲେ ଯେ କ୍ଷତିକୁ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ନାଗରିକଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରାଯିବା ଉଚିତ୍, ଶାରୀରିକ କ୍ଷତିକୁ ସୀମିତ ନ କରି, କାରଣ ଅଣଶାରୀରିକ କ୍ଷତି ମଧ୍ୟ ଏଥିରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ହୋଇପାରେ; କ୍ଷତି ଏବଂ ଅପରାଧ ମଧ୍ୟରେ ଫିନବର୍ଗଙ୍କ ପାର୍ଥକ୍ୟକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ କ୍ଷୁଦ୍ର ବୋଲି ସମାଲୋଚନା କରାଯାଏ ।<ref>Doomen 2014, pp. 111, 112.</ref> ୧୯୯୯ ମସିହାରେ ବର୍ନାର୍ଡ ହାର୍କୋର୍ଟ କ୍ଷତି ନୀତିର ପତନ ବିଷୟରେ ଲେଖିଥିଲେ: "ଆଜି ଏହି ବିତର୍କରେ କୌଣସି ଉପାୟ ନଥାଇ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତାମୂଳକ କ୍ଷତି ଯୁକ୍ତିର କଳହ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି । କ୍ଷତିର ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତା ଦାବିର ସମାଧାନ ପାଇଁ ବିତର୍କର ଢାଞ୍ଚାରେ ଆଉ କୌଣସି ଯୁକ୍ତି ନାହିଁ । ମୂଳ କ୍ଷତି ନୀତି କେବେ ବି କ୍ଷତିର ଆପେକ୍ଷିକ ଗୁରୁତ୍ୱ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବାକୁ ସକ୍ଷମ ନଥିଲା "।<ref>{{Cite book|title=Internet Encyclopedia of Philosophy|url=http://www.iep.utm.edu/l/law-phil.htm|chapter=Philosophy of Law|last=Kenneth Einar Himma|access-date=13 March 2014|archive-date=14 September 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080914162006/http://www.iep.utm.edu/l/law-phil.htm|url-status=live}}</ref> ବାକ୍ ସ୍ବାଧୀନତାର ଉଭୟ କ୍ଷତି ଓ ଅପରାଧ ସୀମାର ବ୍ୟାଖ୍ୟା ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ସାପେକ୍ଷ। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ରୁଷିଆରେ, ଏଲଜିବିଟି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଭାଷଣ (ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ) ଉପରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଲଗାଇଥିବା ରୁଷୀୟ ଏଲଜିବିଟି ପ୍ରଚାର ଆଇନକୁ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ କ୍ଷତି ଏବଂ ଅପରାଧ ନୀତି ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି। ଅନେକ ୟୁରୋପୀୟ ଦେଶ ଭାଷଣକୁ ନିଷିଦ୍ଧ କରନ୍ତି ଯାହାକୁ ହୋଲୋକାଷ୍ଟ ଅସ୍ୱୀକାର ଭାବରେ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରାଯାଇପାରେ । ଏଥିରେ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ, ବେଲଜିୟମ, କାନାଡା, ଚେକ୍ ରିପବ୍ଲିକ୍, ଫ୍ରାନ୍ସ, ଜର୍ମାନୀ, ହଙ୍ଗେରୀ, ଇସ୍ରାଏଲ, ଲିଚ୍ଟେନଷ୍ଟାଇନ୍, ଲିଥୁଆନିଆ, ଲକ୍ଜମବର୍ଗ, ନେଦରଲାଣ୍ଡ, ପୋଲାଣ୍ଡ, ପର୍ତ୍ତୁଗାଲ, ରୁଷିଆ, ସ୍ଲୋଭାକିଆ, ସୁଇଜରଲ୍ୟାଣ୍ଡ ଓ ରୋମାନିଆ ରହିଛନ୍ତି।<ref>{{Cite web|url=https://www.upi.com/Top_News/World-News/2013/10/16/Italian-Parliament-introduces-holocaust-denial-legislation/32801381924558/|title=Italian Parliament introduces holocaust denial legislation|website=UPI|language=en|access-date=2019-06-28|archive-date=15 March 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200315155137/https://www.upi.com/Top_News/World-News/2013/10/16/Italian-Parliament-introduces-holocaust-denial-legislation/32801381924558/|url-status=live}}</ref> କେତେକ ଦେଶରେ ଆର୍ମେନିଆର ଗଣହତ୍ୟାକୁ ଅସ୍ୱୀକାର କରିବା ମଧ୍ୟ ବେଆଇନ ଅଟେ । କେତେକ ଦେଶରେ ନିନ୍ଦା ଏକ ଅପରାଧ। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆରେ ଇସଲାମର ପବିତ୍ର ମହମ୍ମଦଙ୍କୁ ବଦନାମ କରିବା ବାକ୍ ସ୍ବାଧୀନତା ଭାବେ ସୁରକ୍ଷିତ ନୁହେଁ।<ref>{{Cite news|last=Chase Winter|date=26 October 2018|title=Calling Prophet Muhammad a pedophile does not fall within freedom of speech: European court|work=Deutsche Welle|url=https://www.dw.com/en/calling-prophet-muhammad-a-pedophile-does-not-fall-within-freedom-of-speech-european-court/a-46050749|access-date=27 October 2018|quote=An Austrian woman's conviction for calling the Prophet Muhammad a pedophile did not violate her freedom of speech, the European Court of Human Rights ruled Thursday.|archive-date=27 October 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181027013748/https://www.dw.com/en/calling-prophet-muhammad-a-pedophile-does-not-fall-within-freedom-of-speech-european-court/a-46050749}}</ref><ref>{{Cite news|last=Lucia I. Suarez Sang|date=26 October 2018|title=Defaming Muhammad does not fall under purview of free speech, European court rules|work=Fox News|url=https://www.foxnews.com/world/defaming-muhammad-does-not-fall-under-purview-of-free-speech-european-court-rules.amp|access-date=27 October 2018|quote=The freedom of speech does not extend to include defaming the prophet of Islam, the European Court of Human rights ruled Thursday.|archive-date=26 October 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181026184305/https://www.foxnews.com/world/defaming-muhammad-does-not-fall-under-purview-of-free-speech-european-court-rules.amp}}</ref><ref>{{Cite news|last=Bojan Pancevski|date=26 October 2018|title=Europe Court Upholds Ruling Against Woman Who Insulted Islam|work=The Wall Street Journal|url=https://www.wsj.com/amp/articles/europe-court-upholds-ruling-against-women-who-insulted-islam-1540580231|access-date=27 October 2018|quote=Europe's highest human rights court ruled on Friday that disparagement of religious doctrines such as insulting the Prophet Muhammad isn't protected by freedom of expression and can be prosecuted.|archive-date=26 October 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181026214605/https://www.wsj.com/amp/articles/europe-court-upholds-ruling-against-women-who-insulted-islam-1540580231}}</ref> ଅପରପକ୍ଷେ ଫ୍ରାନ୍ସରେ ମହମ୍ମଦଙ୍କ ଧର୍ମନିନ୍ଦା ଓ ଅପମାନକୁ ବାକ୍ ସ୍ବାଧୀନତା ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖାଯାଇଛି। କେତେକ ସରକାରୀ ଅନୁଷ୍ଠାନ ମଧ୍ୟ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଉପରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଲଗାଇବା ପାଇଁ ନୀତି ପ୍ରଣୟନ କରିପାରନ୍ତି, ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ରାଜ୍ୟ ପରିଚାଳିତ ବିଦ୍ୟାଳୟଗୁଡ଼ିକରେ ସ୍ପିଚ୍ କୋଡ୍ । ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ରାଜନୈତିକ ଭାଷଣ ଉପରେ ସ୍ଥାୟୀ ଐତିହାସିକ ମତ ହେଉଛି ''ବ୍ରାଣ୍ଡେନବର୍ଗ ବନାମ'' । ଓହିଓ (୧୯୬୯), ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ''ହ୍ୱିଟନି'' ବନାମ କାଲିଫର୍ଣ୍ଣିଆକୁ ଅତିକ୍ରମ କରିଥିଲେ ।<ref>{{Cite book|last=Jasper|first=Margaret C.|title=The Law of Speech and the First Amendment|url=https://books.google.com/books?id=ITpDAQAAIAAJ|access-date=April 4, 2013|year=1999|publisher=Oceana Publications|isbn=978-0-379-11335-8|page=32}}</ref> ବ୍ରାଣ୍ଡେନବର୍ଗରେ ଆମେରିକାର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ହିଂସାତ୍ମକ କାର୍ଯ୍ୟ ଏବଂ ବିପ୍ଳବ ବିଷୟରେ ଖୋଲାଖୋଲି କହିବାର ଅଧିକାର ବିଷୟରେ ମଧ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଥିଲେ: {{Blockquote|ସୂଚନା ସମାଜର ଏକ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଭିତ୍ତିଭୂମି ଭାବରେ ଏବଂ ମାନବିକ ଅଧିକାରର ସାର୍ବଜନୀନ ଘୋଷଣାପତ୍ରର ଧାରା ୧୯ରେ ଦର୍ଶାଯାଇଥିବା ଅନୁଯାୟୀ, ଆମେ ଦୋହରାଉଛୁ ଯେ ସମସ୍ତଙ୍କର ମତ ଏବଂ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ଅଧିକାର ଅଛି; ଏହି ଅଧିକାରରେ ବିନା ହସ୍ତକ୍ଷେପରେ ମତାମତ ରଖିବା ଏବଂ ଯେକୌଣସି ଗଣମାଧ୍ୟମ ମାଧ୍ୟମରେ ଏବଂ ସୀମା ନିର୍ବିଶେଷରେ ସୂଚନା ଏବଂ ଧାରଣା ଖୋଜିବା, ଗ୍ରହଣ କରିବା ଏବଂ ପ୍ରଦାନ କରିବାର ସ୍ୱାଧୀନତା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ଯୋଗାଯୋଗ ହେଉଛି ଏକ ମୌଳିକ ସାମାଜିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା, ଏକ ମୌଳିକ ମାନବିକ ଆବଶ୍ୟକତା ଏବଂ ସମସ୍ତ ସାମାଜିକ ସଂଗଠନର ମୂଳଦୁଆ । [[ସୂଚନା ସମାଜ] ଏହାର କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ ଅଟେ ।ସୂଚନା ସୋସାଇଟି]]। ସମସ୍ତେ, ସବୁଠି ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବାର ସୁଯୋଗ ପାଇବା ଉଚିତ ଏବଂ ସୂଚନା ସୋସାଇଟିର ସୁବିଧାରୁ କାହାକୁ ବାଦ୍ ଦିଆଯିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ।<ref>{{cite book| last1 = Klang| first1 = Mathias| last2 = Murray| first2 = Andrew| title = Human Rights in the Digital Age| publisher = Routledge| year = 2005| page = 1| url = https://books.google.com/books?id=USksfqPjwhUC&q=%22digital+rights%22+human+rights| isbn = 978-1-904385-31-8| access-date = 11 November 2020| archive-date = 15 August 2021| archive-url = https://web.archive.org/web/20210815224339/https://books.google.com/books?id=USksfqPjwhUC&q=%22digital+rights%22+human+rights| url-status = live}}</ref>}} ବ୍ରାଣ୍ଡେନବର୍ଗର ମତ "ସ୍ପଷ୍ଟ ଏବଂ ବର୍ତ୍ତମାନର ବିପଦ"ର ପୂର୍ବ ପରୀକ୍ଷାକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଥିଲା ଏବଂ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ (ରାଜନୈତିକ) ବାକ୍ ସୁରକ୍ଷାର ଅଧିକାରକୁ ପ୍ରାୟ ନିରପେକ୍ଷ କରିଦେଇଥିଲା । {{Sfn|Lewis|2007}}<ref>''Brandenburg'', at 450–01</ref> ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ପ୍ରଥମ ସଂଶୋଧନଦ୍ୱାରା ଘୃଣ୍ୟ ଭାଷଣକୁ ମଧ୍ୟ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖାଯାଇଛି, ଯେପରି ଆର.ଏ.ଭି.ଭି.ରେ ସ୍ଥିର କରାଯାଇଛି। ସେଣ୍ଟ ପଲ୍ ସହର, (୧୯୯୨) ଯେଉଁଥିରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ରାୟ ଦେଇଥିଲେ ଯେ ଘୃଣ୍ୟ ଭାଷଣ ଅନୁମୋଦିତ ଅଟେ, କେବଳ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ହିଂସା ମାମଲାବ୍ୟତୀତ।<ref>{{Cite web|url=http://www.americanbar.org/groups/public_education/initiatives_awards/students_in_action/debate_hate.html|title=ABA Division for Public Education: Students: Debating the "Mighty Constitutional Opposites": Hate Speech Debate|website=www.americanbar.org|access-date=12 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161013001833/http://www.americanbar.org/groups/public_education/initiatives_awards/students_in_action/debate_hate.html|archive-date=13 October 2016|url-status=dead}}</ref> ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତି ଏବଂ ଏହାର ଐତିହାସିକ ପୃଷ୍ଠଭୂମି ବିଷୟରେ ଅଧିକ ବିସ୍ତୃତ ସୂଚନା ପାଇଁ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରଥମ ସଂଶୋଧନ ଦେଖନ୍ତୁ। === ସମୟ, ସ୍ଥାନ ଏବଂ ଶୈଳୀ ===   ସମୟ, ସ୍ଥାନ ଏବଂ ଶୈଳୀ ଉପରେ ଆଧାରିତ ସୀମିତତା ପ୍ରକାଶିତ ମତ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମସ୍ତ ଭାଷଣ ପାଇଁ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ।<ref>{{Cite book|last=Emanuel|first=Steven L.|url=https://books.google.com/books?id=h8XhDwAAQBAJ&pg=PA153|title=Emanuel Crunchtime for Constitutional Law|date=2020-03-25|publisher=Wolters Kluwer Law & Business|isbn=978-1-5438-0727-1|pages=153–154|language=en|access-date=18 September 2021|archive-date=15 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220215023903/https://books.google.com/books?id=h8XhDwAAQBAJ&pg=PA153|url-status=live}}</ref> ଏଗୁଡ଼ିକ ସାଧାରଣତଃ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଯାହା ଅନ୍ୟ ଅଧିକାର କିମ୍ବା ବୈଧ ସରକାରୀ ସ୍ୱାର୍ଥକୁ ସନ୍ତୁଳିତ କରିବା ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ | ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ସମୟ, ସ୍ଥାନ ଏବଂ ଶୈଳୀ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ମଧ୍ୟରାତ୍ରିରେ ଜଣେ ରାଜନେତାଙ୍କ ଘରେ କୋଳାହଳପୂର୍ଣ୍ଣ ରାଜନୈତିକ ବିକ୍ଷୋଭକୁ ନିଷେଧ କରିପାରେ, କାରଣ ଏହା ରାଜନେତାଙ୍କ ପଡ଼ୋଶୀମାନଙ୍କୁ ନିଜ ଘରର ନୀରବ ଉପଭୋଗ କରିବାର ଅଧିକାରକୁ ବାଧା ଦେଇଥାଏ । ଯଦି ଏହା ଏକ ଭିନ୍ନ ସମୟରେ (ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଦିନରେ), ଏକ ଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ (ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ସରକାରୀ ଭବନରେ କିମ୍ବା ଅନ୍ୟ ଏକ ସାର୍ବଜନୀନ ମଞ୍ଚରେ) କିମ୍ବା ଭିନ୍ନ ଢଙ୍ଗରେ (ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ନୀରବ ପ୍ରତିବାଦ) ଘଟିଥାଏ ତେବେ ଅନ୍ୟଥା ସମାନ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁ ଅନୁମତି ଦିଆଯାଇପାରେ । ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ଅନ୍ତିମ ସଂସ୍କାର ଆନ୍ଦୋଳନ ଏକ ଜଟିଳ ପ୍ରସଙ୍ଗ । ଆମେରିକୀୟମାନଙ୍କର ଅଧିକାର ହେଉଛି ସେମାନେ ଅଯୌକ୍ତିକ ମନେ କରୁଥିବା ବିଭିନ୍ନ ନୀତି ବିରୋଧରେ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରତିବାଦ କରିବାକୁ ସକ୍ଷମ ହେବା । ଅନ୍ତିମ ସଂସ୍କାର କାର୍ଯ୍ୟକୁ ବିରୋଧ କରିବା ସମୟ, ସ୍ଥାନ ଓ ପଦ୍ଧତି ମାଧ୍ୟମରେ ଉପଯୁକ୍ତ କି ନାହିଁ ତାହା ଏକ ପ୍ରଶ୍ନ। ନିକଟରେ ଏଭଳି ଘଟଣା ଘଟୁଥିବାରୁ ଏହାକୁ ସୀମିତ ରଖିବା ପାଇଁ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଛି। ଏବେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ସରକାରୀ ଭିତ୍ତିରେ ଅନ୍ତିମ ସଂସ୍କାର ଆନ୍ଦୋଳନ ଆଇନଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ଓ ନିଷିଦ୍ଧ ହୋଇଛି। === ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ଏବଂ ସୂଚନା ସମାଜ === [[ଫାଇଲ:Sample_09-F9_protest_art,_Free_Speech_Flag_by_John_Marcotte.svg|thumb|"ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ୱାଧୀନତା ପ୍ରତି ସମର୍ଥନ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରତୀକ" ଭାବରେ ଏଏସିଏସ ଏନକ୍ରିପସନ୍ ମୁଖ୍ୟ ବିବାଦ ସମୟରେ ମୁକ୍ତ ଭାଷଣ ପତାକା ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇଥିଲା।<ref name="2007-05-01 Badmouth">{{Cite web|url=http://badmouth.net/free-speech-flag/|title=free speech flag|last=Marcotte|first=John|date=2007-05-01|website=Badmouth|archive-url=https://web.archive.org/web/20070504012547/http://www.badmouth.net/free-speech-flag/|archive-date=2007-05-04|url-status=live|access-date=2017-10-27}}</ref>]] ସେନ୍ସରସିପ୍ ଉପରେ ଇଣ୍ଡେକ୍ସର ସମ୍ପାଦକ ଜୋ ଗ୍ଲାନଭିଲ କହିଛନ୍ତି ଯେ "ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ସେନ୍ସରସିପ୍ ପାଇଁ ଯେତିକି ବିପ୍ଳବ ଯେତିକି ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଏକ ବିପ୍ଳବ"।<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2008/nov/17/censorship-internet|title=The big business of net censorship|last=Glanville|first=Jo|date=17 November 2008|work=The Guardian|location=London|access-date=26 March 2014|archive-date=28 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130128195629/http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2008/nov/17/censorship-internet}}</ref> ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ, ଜାତୀୟ ଏବଂ ଆଞ୍ଚଳିକ ମାନଦଣ୍ଡ ସ୍ୱୀକାର କରେ ଯେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା, ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତାର ଏକ ରୂପ ଭାବରେ, ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ସମେତ ଯେକୌଣସି ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ । ଇଣ୍ଟରନେଟରେ ଅଶ୍ଳୀଳ ବିଷୟବସ୍ତୁକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ପାଇଁ ୧୯୯୬ର କମ୍ୟୁନିକେସନ୍ ସେନ୍ସେନ୍ସି ଆକ୍ଟ (ସିଡିଏ) ହେଉଛି ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା କଂଗ୍ରେସର ପ୍ରଥମ ବଡ଼ ପ୍ରୟାସ । ୧୯୯୭ମସିହାରେ ରେନୋ ବନାମ ଏସିଏଲୟୁର ଐତିହାସିକ ସାଇବର ଲ' ମାମଲାରେ ଆମେରିକାର ସୁପ୍ରିମ୍ କୋର୍ଟ ଏହି ଆଇନକୁ ଆଂଶିକ ଉଲ୍ଲଂଘନ କରିଥିଲେ।<ref>{{Cite book|last=Godwin|first=Mike|author-link=Mike Godwin|year=2003|title=[[Cyber Rights: Defending Free Speech in the Digital Age]]|publisher=MIT Press|isbn=0-262-57168-4|pages=349–52}}</ref> ଜୁନ୍ ୧୯୯୬ରେ ସିଡିଏର କିଛି ଅଂଶକୁ ଅସାମ୍ବିଧାନିକ ଘୋଷଣା କରିଥିବା ତିନି ଜଣ ଫେଡେରାଲ ବିଚାରପତିଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ ବିଚାରପତି ଷ୍ଟୁଆର୍ଟ ଆର ଡାଲଜେଲ ତାଙ୍କ ମତରେ ନିମ୍ନଲିଖିତ କଥା କହିଥିଲେ:<ref name="rowland">{{Cite book|title=Information Technology Law|first=Diane|last=Rowland|pages=463–65|year=2005|isbn=978-1859417560|publisher=Routledge-Cavendish}}</ref> {{blockquote|The Internet is a far more speech-enhancing medium than [[Print media|print]], the [[village green]], or the [[mail]]s. Because it would necessarily affect the Internet itself, the CDA would necessarily reduce the speech available for adults on the medium. This is a constitutionally intolerable result. Some of the dialogue on the Internet surely tests the limits of conventional discourse. Speech on the Internet can be unfiltered, unpolished, and unconventional, even emotionally charged, sexually explicit, and vulgar – in a word, "indecent" in many communities. But we should expect such speech to occur in a medium in which citizens from all walks of life have a voice. We should also protect the autonomy that such a medium confers to ordinary people as well as media magnates.[...] My analysis does not deprive the Government of all means of protecting children from the dangers of Internet communication. The Government can continue to protect children from pornography on the Internet through vigorous enforcement of existing laws criminalising obscenity and [[child pornography]]. [...] As we learned at the hearing, there is also a compelling need for public educations about the benefits and dangers of this new medium, and the Government can fill that role as well. In my view, our action today should only mean that Government's permissible supervision of Internet contents stops at the traditional line of unprotected speech. [...] The absence of governmental regulation of Internet content has unquestionably produced a kind of chaos, but as one of the plaintiff's experts put it with such resonance at the hearing: "What achieved success was the very chaos that the Internet is. The strength of the Internet is chaos." Just as the strength of the Internet is chaos, so that strength of our liberty depends upon the chaos and cacophony of the unfettered speech the [[First Amendment to the United States Constitution|First Amendment]] protects.<ref name="rowland" />}} ୨୦୦୩ମସିହାରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିବା ସୂଚନା ସମାଜ (ଡବ୍ଲ୍ୟୁଏସ୍ ଆଇଏସ୍ ) ନୀତି ଘୋଷଣାପତ୍ର ଉପରେ ବିଶ୍ୱ ଶିଖର ସମ୍ମିଳନୀରେ "ସୂଚନା ସମାଜ" ପାଇଁ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ୱାଧୀନତା ଅଧିକାରର ଗୁରୁତ୍ୱ ବିଷୟରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭାବେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି: ବର୍ଣ୍ଟ ୍ ହେଗେନ୍ହୋଲ୍ଟଜ୍ ଏବଂ ଲୁସି ଗୁଇବୋଲ୍ଟ୍ଙ୍କ କହିବା ଅନୁଯାୟୀ, ପୂର୍ବରୁ ଅଳ୍ପ କିମ୍ବା କୌଣସି ଅର୍ଥନୈତିକ ମୂଲ୍ୟ ନଥିବା ସୂଚନା ସୂଚନା ଯୁଗରେ ସ୍ୱାଧୀନ ଅର୍ଥନୈତିକ ମୂଲ୍ୟ ହାସଲ କରିଥିବାରୁ ସାର୍ବଜନୀନ ଡୋମେନ୍ "ସୂଚନାର କମ୍ମୋଡିଫିକେସନ୍"ଦ୍ୱାରା ଚାପରେ ରହିଛି। ଏଥିରେ ତଥ୍ୟଗତ ତଥ୍ୟ, ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ତଥ୍ୟ, ଜେନେଟିକ୍ ସୂଚନା ଏବଂ ଶୁଦ୍ଧ ଧାରଣା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ବୌଦ୍ଧିକ ସମ୍ପତ୍ତି ଆଇନ, ଚୁକ୍ତିଭିତ୍ତିକ ଆଇନ, ପ୍ରସାରଣ ଓ ଟେଲିଯୋଗାଯୋଗ ଆଇନ ମାଧ୍ୟମରେ ସୂଚନାର ସଂଶୋଧନ କରାଯାଉଛି।<ref>{{Cite book|last=Guibault|first=Lucy|last2=Hugenholtz|first2=Bernt|title=The future of the public domain: identifying the commons in information law|publisher=Kluwer Law International|year=2006|page=1|url=https://books.google.com/books?id=KJmNGglq0nwC&q=public+domain|isbn=9789041124357|access-date=25 November 2018|archive-date=15 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220215023909/https://books.google.com/books?id=KJmNGglq0nwC&dq=public+domain&as_brr=3|url-status=live}}</ref> === ସୂଚନାର ସ୍ୱାଧୀନତା === ସୂଚନାର ସ୍ୱାଧୀନତା ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାର ଏକ ସମ୍ପ୍ରସାରଣ ଯେଉଁଠାରେ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ମାଧ୍ୟମ ହେଉଛି ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ । ସୂଚନାର ସ୍ୱାଧୀନତା ମଧ୍ୟ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ଏବଂ ସୂଚନା ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟା ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଗୋପନୀୟତା ଅଧିକାରକୁ ସୂଚିତ କରିପାରେ । ମତପ୍ରକାଶର ସ୍ୱାଧୀନତା ଅଧିକାର ଭଳି ଗୋପନୀୟତାର ଅଧିକାର ଏକ ସ୍ୱୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ ମାନବିକ ଅଧିକାର ଏବଂ ସୂଚନାର ସ୍ୱାଧୀନତା ଏହି ଅଧିକାରର ସମ୍ପ୍ରସାରଣ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ।<ref name="autogenerated2">{{Cite magazine|url=http://freenetproject.org/papers/freenet-ieee.pdf|title=Protecting Free Expression Online with Freenet|magazine=Internet Computing|publisher=IEEE|last=Clarke|first=Ian|last2=Miller|first2=Scott G.|last3=Hong|first3=Theodore W.|last4=Sandberg|first4=Oskar|last5=Wiley|first5=Brandon|date=2002|pages=40–49|access-date=15 October 2008|archive-date=11 October 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171011183227/https://freenetproject.org/papers/freenet-ieee.pdf}}</ref> ସୂଚନାର ସ୍ୱାଧୀନତା ମଧ୍ୟ ଏକ ସୂଚନା ପ୍ରଯୁକ୍ତି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ସେନ୍ସରସିପ୍, ଅର୍ଥାତ୍ ସେନ୍ସରସିପ୍ କିମ୍ବା ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ବିନା ୱେବ ବିଷୟବସ୍ତୁ ଆକସେସ୍ କରିବାର କ୍ଷମତା ସହିତ ଜଡିତ ହୋଇପାରେ।<ref>{{Cite news|last=Pauli|first=Darren|date=14 January 2008|url=http://www.thestandard.com/news/2008/01/14/industry-rejects-australian-govt-sanitized-internet-measure|title=Industry rejects Australian gov't sanitized Internet measure|work=[[The Industry Standard]]|archive-url=https://archive.today/20120912112920/http://www.thestandard.com/news/2008/01/14/industry-rejects-australian-govt-sanitized-internet-measure|archive-date=12 September 2012}}</ref> ସୂଚନାର ସ୍ୱାଧୀନତା ମଧ୍ୟ କାନାଡାରେ ଓଣ୍ଟାରିଓର ସୂଚନା ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ଗୋପନୀୟତା ସୁରକ୍ଷା ଆଇନ ପରି କାର୍ଯ୍ୟଦ୍ୱାରା ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ସୁରକ୍ଷିତ ଅଟେ । ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ କାନାଡାର ନାଗରିକ, ସ୍ଥାୟୀ ବାସିନ୍ଦା ଏବଂ କାନାଡାରେ ଉପସ୍ଥିତ ଥିବା କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି କିମ୍ବା ନିଗମକୁ ଏହି ଆଇନ ଅଧୀନରେ ଥିବା ସରକାରୀ ଅନୁଷ୍ଠାନର ରେକର୍ଡ ଆକସେସ୍ କରିବାର ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରେ ।<ref>{{Cite book|title=A Sourcebook of Canadian Media Law|pages=232–34|first=Robert|last=Martin|last2=Adam|first2=G. Stuart|publisher=McGill-Queen's Press|year=1994|isbn=0886292387}}</ref> === ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ସେନ୍ସରସିପ୍ === ଇଣ୍ଟରନେଟ‌ର ରାଜ୍ୟ ପ୍ରାୟୋଜିତ ସେନ୍ସରସିପ୍, ତଦାରଖ ଏବଂ ତଦାରଖ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ସୂଚନା ସ୍ୱାଧୀନତାର ଧାରଣା ଉଭା ହୋଇଛି। ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ସେନ୍ସରସିପ‌ରେ ଇଣ୍ଟରନେଟରେ ସୂଚନା ପ୍ରକାଶନ କିମ୍ବା ଆକସେସ‌ର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କିମ୍ବା ଦମନ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।<ref>{{Cite book|last=Deibert|first=Robert|last2=Palfrey|first2=John G|last3=Rohozinski|first3=Rafal|last4=Zittrain|first4=Jonathan|date=2008|title=Access denied: the practice and policy of global Internet filtering|publisher=MIT Press|isbn=978-0262541961|url-access=registration|url=https://archive.org/details/accessdeniedprac0000unse}}</ref> ଗ୍ଲୋବାଲ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ଫ୍ରିଡମ୍ କନସୋର୍ଟିୟମ୍ ଦାବି କରିଛି ଯେ ସେମାନେ "ବନ୍ଦ ସମାଜ" ପାଇଁ "ସୂଚନାର ମୁକ୍ତ ପ୍ରବାହ"କୁ ଅବରୋଧ ହଟାଇବାକୁ ଦାବି କରନ୍ତି ।<ref>{{Cite web|url=http://www.internetfreedom.org/mission.html|title=Our Mission|publisher=Global Internet Freedom Consortium|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170927182331/http://www.internetfreedom.org/mission.html|archive-date=27 September 2017}}</ref> ରିପୋର୍ଟର୍ସ ବିଦାଉଟ୍ ବର୍ଡର୍ସ (ଆରଡବ୍ଲ୍ୟୁବି) "ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ଶତ୍ରୁ ତାଲିକା" ଅନୁଯାୟୀ ନିମ୍ନଲିଖିତ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟାପକ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ସେନ୍ସରସିପ‌ରେ ନିୟୋଜିତ ଅଛନ୍ତି: ମୁଖ୍ୟ ଭୂମି ଚୀନ୍, କ୍ୟୁବା, ଇରାନ, ମିଆଁମାର / ବର୍ମା, ଉତ୍ତର କୋରିଆ, ସାଉଦି ଆରବ, ସିରିଆ, ତୁର୍କମେନିସ୍ତାନ, ଉଜ୍ବେକିସ୍ତାନ ଏବଂ ଭିଏତନାମ।<ref name="RWBEnemies">{{Cite web|url=http://march12.rsf.org/i/Internet_Enemies.pdf|title=Internet Enemies|archive-url=https://web.archive.org/web/20110315002153/http://march12.rsf.org/i/Internet_Enemies.pdf|url-status=dead|archive-date=15 March 2011|publisher=Reporters Without Borders|location=Paris|date=March 2011}}</ref> ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ସେନ୍ସରସିପ‌ର ଏକ ବ୍ୟାପକ ପ୍ରଚାରିତ ଉଦାହରଣ ହେଉଛି "ଚୀନର ଗ୍ରେଟ୍ ଫାୟାରୱାଲ" (ଉଭୟ ନେଟୱାର୍କ ଫାୟାରୱାଲ ଏବଂ [[ଚୀନର ବିଶାଳ ପ୍ରାଚୀର|ଚୀନର]] ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରେଟ୍ ୱାଲ ଭାବରେ ଏହାର ଭୂମିକା ବିଷୟରେ)। ଏହି ସିଷ୍ଟମ ଆଇପି ଠିକଣାକୁ ଥ୍ରୁଟ୍ କରିବାରୁ ରୋକିବାଦ୍ୱାରା ବିଷୟବସ୍ତୁକୁ ଅବରୋଧ କରେ ଏବଂ [[ଇଣ୍ଟରନେଟ]] ଗେଟୱେରେ ଷ୍ଟାଣ୍ଡାର୍ଡ ଫାୟାରୱାଲ ଏବଂ ପ୍ରୋକ୍ସି ସର୍ଭରକୁ ନେଇ ଗଠିତ । ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସାଇଟ୍ ଗୁଡିକୁ ଅନୁରୋଧ କରାଗଲେ ସିଷ୍ଟମ୍ ମଧ୍ୟ ଚୟନକରି ଡିଏନଏସ ବିଷକ୍ରିୟାରେ ନିୟୋଜିତ ହୁଏ । ସରକାର ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ବିଷୟବସ୍ତୁକୁ ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଭାବରେ ଯାଞ୍ଚ କରୁଥିବା ପରି ମନେ ହେଉନାହିଁ, କାରଣ ଏହା ବୈଷୟିକ ଭାବରେ ଅବ୍ୟବହୃତ ମନେ ହୁଏ ।<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/china/story/0,,1713317,00.html|last=Watts, Jonathan|date=20 February 2006|title=War of the words|work=[[The Guardian]]|location=London|access-date=11 December 2016|archive-date=15 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220215023908/https://www.theguardian.com/technology/2006/feb/20/news.mondaymediasection}}</ref> ପିପୁଲ୍ସ ରିପବ୍ଲିକ୍ ଅଫ୍ ଚାଇନାରେ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ସେନ୍ସରସିପ୍ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଆଇନ ଏବଂ ପ୍ରଶାସନିକ ନିୟମ ଅଧୀନରେ ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥାଏ, ଯେଉଁଥିରେ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ଉପରେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ୬୦ରୁ ଅଧିକ ନିୟମ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ଆଇଏସପି, ବ୍ୟବସାୟିକ କମ୍ପାନୀ ଏବଂ ସଂଗଠନର ପ୍ରାଦେଶିକ ଶାଖାଗୁଡିକଦ୍ୱାରା ସେନ୍ସରସିପ୍ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଜୋରଦାର ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଏ ।<ref>{{Cite web|url=https://www.hrw.org/reports/2006/china0806/3.htm|title=II. How Censorship Works in China: A Brief Overview|access-date=30 August 2006|publisher=[[Human Rights Watch]]|archive-date=22 April 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150422063645/http://www.hrw.org/reports/2006/china0806/3.htm|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.chinaeclaw.com/english/showCategory.asp?Code=022|archive-url=https://web.archive.org/web/20120220052125/http://www.chinaeclaw.com/english/showCategory.asp?Code=022|url-status=dead|title=Chinese Laws and Regulations Regarding Internet|archive-date=20 February 2012}}</ref> [[ସାଉଦି ଆରବ]] ସରକାର ସୋସିଆଲ ମିଡିଆ ଆକାଉଣ୍ଟଗୁଡିକର ଯାଞ୍ଚକୁ ଜୋରଦାର କରୁଛନ୍ତି, ଯେଉଁଥିରେ ସେମାନେ କିଛି ସମାଲୋଚନାମୂଳକ ଟ୍ୱିଟ‌କୁ ନେଇ ଅନେକ ସାମାଜିକ କର୍ମୀ, ସମାଲୋଚକ ଏବଂ ଏପରିକି ସାଧାରଣ ସୋସିଆଲ ମିଡିଆ ବ୍ୟବହାରକାରୀଙ୍କୁ ଅଟକ ରଖିଥିଲେ । ଜଣେ ଆଇନ ପ୍ରଫେସର ଆୱାଦ ଅଲ-କାନି ସାଉଦିର ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ସେନ୍ସରସିପର ଶିକାର ହୋଇ ମୃତ୍ୟୁଦଣ୍ଡର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଥିଲେ। ସାଉଦି ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ଗଣମାଧ୍ୟମ ତାଙ୍କ [[ଟୁଇଟର|ଟ୍ୱିଟର]] ଏବଂ ହ୍ୱାଟ୍ସଆପ୍ ପୋଷ୍ଟ ଯୋଗୁଁ ତାଙ୍କୁ ଜଣେ ବିପଜ୍ଜନକ ପ୍ରଚାରକ ଭାବରେ ଚିତ୍ରିତ କରିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟମାନେ ତାଙ୍କୁ ଜଣେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରୁଥିଲେ ଯିଏ କି ସୋସିଆଲ ମିଡିଆର ଦୃଢ଼ ପ୍ରଭାବ ବଜାୟ ରଖିଥିଲେ ।<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2023/02/21/world/middleeast/saudi-arabia-dissent-crackdown.html|title='Equality of Injustice for All': Saudi Arabia Expands Crackdown on Dissent|work=The New York Times|date=21 February 2023|access-date=21 February 2023|last=Nereim|first=Vivian}}</ref> == ଭୁଲ ସୂଚନା ସହିତ ସମ୍ପର୍କ == କେତେକ ଆଇନ ପଣ୍ଡିତ (ଯେପରିକି କଲମ୍ବିଆ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ଟିମ ଉ) ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଛନ୍ତି ଯେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାର ପାରମ୍ପରିକ ପ୍ରସଙ୍ଗ- "ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ପ୍ରତି ମୁଖ୍ୟ ବିପଦ" ହେଉଛି "ଦମନକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ର"ର ସେନ୍ସରସିପ୍ ଏବଂ "ଅଜ୍ଞାତ କିମ୍ବା ଖରାପ ଭାଷଣ"କୁ ସେନ୍ସରସିପ୍ ପରିବର୍ତ୍ତେ "ଅଧିକରୁ ଅଧିକ ଭଲ ଭାଷଣ"ଦ୍ୱାରା ଦୂର କରାଯାଇପାରିବ ଏବଂ କରାଯିବା ଉଚିତ୍ - ସୂଚନାର ଅଭାବକୁ ଗ୍ରହଣ କରେ । ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଏହି ଅଭାବ ଦେଖାଦେଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଇଣ୍ଟରନେଟର ଆଗମନ ସହିତ, ସୂଚନା ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ହୋଇଗଲା, "କିନ୍ତୁ ଶ୍ରୋତାଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ" କମ୍ ହୋଇଗଲା । ଏହାବ୍ୟତୀତ, ଉଙ୍କ ଭାଷାରେ, ଇଣ୍ଟରନେଟ‌ଦ୍ୱାରା ଏହି "ଶସ୍ତା ଭାଷଣ" ସମ୍ଭବ ହୋଇଛି " ... ଆଲୋକିତ କିମ୍ବା ବିତର୍କ ପାଇଁ ଯେତିକି ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ସେତିକି ଆକ୍ରମଣ, ହଇରାଣ ଏବଂ ନୀରବତା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇପାରେ "।<ref name="wu-1st-2017">{{Cite web|last=Wu|first=Tim|title=Is the First Amendment Obsolete?|url=https://knightcolumbia.org/content/tim-wu-first-amendment-obsolete|website=Knight First Amendment Institute at Columbia University|access-date=23 September 2020|date=1 September 2017|archive-date=21 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200921185405/https://knightcolumbia.org/content/tim-wu-first-amendment-obsolete|url-status=live}}</ref><ref name="Yaffa-NYer-7-9-2020">{{Cite magazine|last=Yaffa|first=Joshua|title=Is Russian Meddling as Dangerous as We Think?|magazine=The New Yorker|date=7 September 2020|url=https://www.newyorker.com/magazine/2020/09/14/is-russian-meddling-as-dangerous-as-we-think|access-date=21 September 2020|archive-date=14 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210214130002/https://www.newyorker.com/magazine/2020/09/14/is-russian-meddling-as-dangerous-as-we-think}}</ref> ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍ ଫ୍ରଣ୍ଟିୟର ଫାଉଣ୍ଡେସନ (ଇଏଫ୍ଏଫ୍) ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଛି ଯେ "ସେନ୍ସରସିପ୍ ଅନଲାଇନରେ ଭୁଲ୍ ସୂଚନାର ଏକମାତ୍ର ଉତ୍ତର ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ" ଏବଂ ବୈଷୟିକ କଂପାନିଗୁଡ଼ିକର "ସଠିକ, ଉପଯୋଗୀ ଭାଷଣକୁ ଅତ୍ୟଧିକ ସଂଶୋଧନ ଏବଂ ସେନ୍ସର କରିବାର ଇତିହାସ ଅଛି - କିମ୍ବା ଆହୁରି ଖରାପ, ସେମାନଙ୍କ ନୀତି ସହିତ ଭୁଲ ସୂଚନାକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବା।<ref>{{Cite web|last=Gebhart|first=Jillian C. York, David Greene, and Gennie|date=2019-05-01|title=Censorship Can't Be The Only Answer to Disinformation Online|url=https://www.eff.org/deeplinks/2019/05/censorship-cant-be-only-answer-disinformation-online|access-date=2022-05-03|website=[[Electronic Frontier Foundation]]|language=en}}</ref> ଉଙ୍କ ମତରେ ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ବିପଦ "ଦମନକାରୀ ରାଜ୍ୟ" ନୁହେଁ ଯାହା "ବକ୍ତାମାନଙ୍କୁ ସିଧାସଳଖ" ଟାର୍ଗେଟ କରେ, ବରଂ ଏହା:   == ମତଭେଦ ଓ ସତ୍ୟର ଇତିହାସ == [[ଫାଇଲ:Index_Librorum_Prohibitorum_1.jpg|left|thumb|ସୂଚୀ ଲିବ୍ରୋରମ୍ ନିଷେଧର ଶୀର୍ଷକ ପୃଷ୍ଠା, କିମ୍ବା ''ନିଷିଦ୍ଧ ପୁସ୍ତକର'' ତାଲିକା (ଭେନିସ୍, ୧୫୬୪)]] ପ୍ରିଣ୍ଟିଂ ପ୍ରେସ୍ ଆବିଷ୍କାର ପୂର୍ବରୁ, ଏକ ଲିଖିତ କାର୍ଯ୍ୟ, ଥରେ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ପରେ, କେବଳ ଅତ୍ୟନ୍ତ କଠିନ ଏବଂ ତ୍ରୁଟିପ୍ରବଣ ମାନୁଆଲ୍ କପିଦ୍ୱାରା ଶାରୀରିକ ଭାବରେ ଗୁଣିତ ହୋଇପାରିବ । ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶ ଶତାବ୍ଦୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଧାର୍ମିକ ଅନୁଷ୍ଠାନରେ ସୀମିତ ଥିବା ଲେଖକମାନଙ୍କ ଉପରେ ସେନ୍ସରସିପ୍ ଏବଂ ନିୟନ୍ତ୍ରଣର କୌଣସି ବିସ୍ତୃତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନଥିଲା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ରଚନା ବ୍ୟାପକ ବିବାଦ ସୃଷ୍ଟି କରିନଥିଲା । ପ୍ରିଣ୍ଟିଂ ପ୍ରେସ୍ ଏବଂ ଏହା ଯେଉଁ ଧାର୍ମିକ ବିଦ୍ରୋହକୁ ବ୍ୟାପିବାକୁ ଅନୁମତି ଦେଇଥିଲା ତାହାର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ରୋମାନ୍ କ୍ୟାଥଲିକ୍ ଚର୍ଚ୍ଚ ସେନ୍ସରସିପ୍ ଲାଗୁ କରିବାକୁ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲା।<ref name="de Sola Pool 1983 14">{{Cite book|last=de Sola Pool|first=Ithiel|title=Technologies of freedom|publisher=Harvard University Press|year=1983|page=[https://archive.org/details/technologiesoffr00ithi/page/14 14]|url=https://archive.org/details/technologiesoffr00ithi/page/14|isbn=978-0-674-87233-2}}</ref> ମୁଦ୍ରଣ ଏକ କୃତିର ଏକାଧିକ ସଠିକ ନକଲ ପାଇଁ ଅନୁମତି ଦେଇଥାଏ, ଯାହାଦ୍ୱାରା ଧାରଣା ଏବଂ ସୂଚନାର ଅଧିକ ଦ୍ରୁତ ଏବଂ ବ୍ୟାପକ ପ୍ରସାର ହୁଏ (ଦେଖନ୍ତୁ ମୁଦ୍ରଣ ସଂସ୍କୃତି)।<ref name="MacQueen 2007 34">{{Cite book|last=MacQueen|first=Hector L|last2=Waelde|first2=Charlotte|last3=Laurie|first3=Graeme T|title=Contemporary Intellectual Property: Law and Policy|publisher=Oxford University Press|year=2007|page=34|url=https://books.google.com/books?id=_Iwcn4pT0OoC&q=contemporary+intellectual+property|isbn=978-0-19-926339-4|access-date=11 November 2016|archive-date=15 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220215023903/https://books.google.com/books?id=_Iwcn4pT0OoC&dq=contemporary+intellectual+property|url-status=live}}</ref> ଅଧିକାଂଶ ୟୁରୋପୀୟ ଦେଶରେ କପିରାଇଟ୍ ଆଇନର ଉତ୍ପତ୍ତି ରୋମାନ କ୍ୟାଥଲିକ ଚର୍ଚ୍ଚ ଏବଂ ସରକାରମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରିଣ୍ଟର ଉତ୍ପାଦନକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଏବଂ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାକୁ ପ୍ରୟାସରେ ରହିଛି ।<ref name="MacQueen 2007 34" /> [[ଫାଇଲ:Henric_van_Cuyck_Panegyricae_orationes_septem_1596.jpg|thumb|ପାନେଗିରିକା ଓରେସନେସ୍ ସେପ୍ଟେମ୍ (୧୫୯୬)ରେ ଡଚ୍ ବିଶପ୍ ହେନରିକ୍ ଭାନ୍ କୁଇକ୍ ସେନ୍ସରସିପ‌ର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥିଲେ ଯେ [[ଜନ ଗୁଟେନବର୍ଗ|ଜୋହାନେସ୍]] ଗୁଟେନବର୍ଗଙ୍କ ପ୍ରିଣ୍ଟିଂ ପ୍ରେସ‌ଦ୍ୱାରା "କ୍ଷତିକାରକ ମିଛ"ଦ୍ୱାରା ସଂକ୍ରମିତ ଏକ ବିଶ୍ୱ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି - ତେଣୁ ଭାନ୍ କୁଇକ୍ ତାଲମୁଦ ଏବଂ କୁରାନ ଏବଂ ମାର୍ଟିନ୍ ଲୁଥର, ଜିନ୍ କାଲଭିନ୍ ଏବଂ ରୋଟରଡାମର ଇରାସମୁସ୍ଙ୍କ ଲେଖାକୁ ଏକାକୀ କରିଥିଲେ।<ref>{{Cite web|title=6. Henric van Cuyck, Bishop of Roermond (1546–1609). Panegyricae orationes septem. Louvain: Philippus Zangrius, 1596.|website=Ecclesiastical Censorship, "Heresy and Error": The Ecclesiastical Censorship of Books, 1400–1800|publisher=Bridwell Library|date=17 December 2000|url=http://smu.edu/bridwell_tools/specialcollections/Heresy&Error/Heresy.06.htm|access-date=26 June 2011|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20120908033046/http://smu.edu/bridwell_tools/specialcollections/Heresy%26Error/Heresy.06.htm|archive-date=8 September 2012}}</ref>]] ୧୫୦୧ ମସିହାରେ ପୋପ ଷଷ୍ଠ ଆଲେକଜାଣ୍ଡର ଲାଇସେନ୍ସ ବିହୀନ ପୁସ୍ତକ ଛପା ବିରୋଧରେ ଏକ ବିଲ୍ ଜାରି କରିଥିଲେ । ୧୫୫୯ ମସିହାରେ ପୋପ ଚତୁର୍ଥ ପଲ୍ ଇଣ୍ଡେକ୍ସ ଏକ୍ସପର୍ଜେଟୋରିଅସ୍ ବା ''ନିଷିଦ୍ଧ ପୁସ୍ତକ'' ତାଲିକା ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ।<ref name="de Sola Pool 1983 14"/> ଇଣ୍ଡେକ୍ସ ଏକ୍ସପରଗେଟରିୟସ୍ ହେଉଛି ରୋମାନ କ୍ୟାଥଲିକ ଚର୍ଚ୍ଚଦ୍ୱାରା ଜାରି କରାଯାଇଥିବା "ଖରାପ ପୁସ୍ତକ" କ୍ୟାଟାଲଗର ସବୁଠାରୁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଏବଂ ଦୀର୍ଘସ୍ଥାୟୀ ଉଦାହରଣ, ଯାହା ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଚିନ୍ତାଧାରା ଏବଂ ମତାମତ ଉପରେ ଅଧିକାରରେ ଥିବା ଅନୁମାନ କରାଯାଏ ଏବଂ ଏହାର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଥିବା ମତକୁ ଦମନ କରେ । ଇଣ୍ଡେକ୍ସ ଏକ୍ସପରଗେଟୋରିୟସ୍ ରୋମାନ୍ ଇନକ୍ୟୁଜିସନ‌ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ସ୍ଥାନୀୟ ସରକାରୀ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କଦ୍ୱାରା ଏହାକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଏହା ୩୦୦ ସଂସ୍କରଣ ଦେଇ ଗତି କରିଥିଲା । ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ରେନେ ଡେକାର୍ଟ, ଜିଓର୍ଡାନୋ ବ୍ରୁନୋ, ଗାଲିଲିଓ ଗାଲିଲି, ଡେଭିଡ ହ୍ୟୁମ, ଜନ୍ ଲକ୍, ଡାନିଏଲ ଡେଫୋ, ଜିନ୍ ଜାକ୍ ରୁସୋ ଏବଂ ଭୋଲଟେୟାରଙ୍କଦ୍ୱାରା ଲିଖିତ ପୁସ୍ତକଗୁଡ଼ିକୁ ନିଷିଦ୍ଧ କିମ୍ବା ସେନ୍ସର କରାଯାଇଛି।<ref>{{Cite book|last=Castillo|first=Anastasia|title=Banned Books: Censorship in Eighteenth-Century England|publisher=GRIN Verlag|year=2010|page=12|url=https://books.google.com/books?id=CqaAGfL-IQIC&q=Giordano+Bruno+censorship|isbn=978-3-640-71688-3|access-date=11 November 2020|archive-date=15 August 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210815224341/https://books.google.com/books?id=CqaAGfL-IQIC&q=Giordano+Bruno+censorship|url-status=live}}</ref> ଯଦିଓ ସରକାର ଏବଂ ଚର୍ଚ୍ଚ ଅନେକ ଉପାୟରେ ମୁଦ୍ରଣକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥିଲେ କାରଣ ଏହା ବାଇବେଲ ଏବଂ ସରକାରୀ ସୂଚନା ପ୍ରସାରଣ ପାଇଁ ଅନୁମତି ଦେଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଅସନ୍ତୋଷ ଏବଂ ସମାଲୋଚନାର କାର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ପ୍ରସାରିତ ହୋଇପାରେ । ଫଳସ୍ୱରୂପ, ସରକାରମାନେ ସମଗ୍ର ୟୁରୋପରେ ପ୍ରିଣ୍ଟରମାନଙ୍କ ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ, ଯେଉଁଥିପାଇଁ ସେମାନଙ୍କ ପାଖରେ ବହି ବାଣିଜ୍ୟ ଏବଂ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ସରକାରୀ ଲାଇସେନ୍ସ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ଥିଲା ।<ref name="MacQueen 2007 34"/> [[ଫାଇଲ:Areopagitica_bridwell.jpg|left|thumb|ଜନ୍ ମିଲ୍ଟନ‌ଙ୍କ ୧୬୪୪ ସଂସ୍କରଣର ପ୍ରଥମ ପୃଷ୍ଠା ଆରିଓପାଗିଟିକା, ଯେଉଁଥିରେ ସେ ୧୬୪୩ର ଲାଇସେନ୍ସ ଅର୍ଡର ବିରୋଧରେ ଦୃଢ଼ ଯୁକ୍ତି ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ]] ଅସନ୍ତୋଷ ବା ବିଶୃଙ୍ଖଳାମୂଳକ ମତପ୍ରକାଶକୁ ବରଦାସ୍ତ କରାଯିବା ଉଚିତ, ଆଇନଦ୍ୱାରା ନିନ୍ଦା କିମ୍ବା ଦଣ୍ଡିତ କରାଯିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ, ଏହି ଧାରଣା ମୁଦ୍ରଣ ଏବଂ ପ୍ରେସର ଉତ୍ଥାନ ସହିତ ବିକଶିତ ହୋଇଥିଲା । ୧୬୪୪ ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ ଆରିଓପାଗିଟିକା ଇଂଲଣ୍ଡର ସଂସଦରେ ପ୍ରିଣ୍ଟରମାନଙ୍କୁ ସରକାରୀ ଲାଇସେନ୍ସ ପୁନଃ ପ୍ରଚଳନ କରିବା ପାଇଁ ଜନ୍ ମିଲ୍ଟନ୍ଙ୍କ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଥିଲା, ତେଣୁ ପ୍ରକାଶକ।<ref name="Sanders 2003 66" /> ଚର୍ଚ୍ଚ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷ ପୂର୍ବରୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିଥିଲେ ଯେ ଛାଡପତ୍ର ଅଧିକାର ଉପରେ ମିଲଟନଙ୍କ ପ୍ରବନ୍ଧ ପ୍ରକାଶନ ପାଇଁ ଲାଇସେନ୍ସ ମନା କରାଯାଇଥିଲା। ବିନା ଲାଇସେନ୍ସରେ ପ୍ରକାଶିତ ଆରିଓପାଗିଟିକାରେ ମିଲ୍ଟନ୍ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ମିଥ୍ୟାର ସହନଶୀଳତା ପାଇଁ ଏକ ଉତ୍ସାହଜନକ ନିବେଦନ କରି କହିଥିଲେ:<ref>{{Cite web|title=13. John Milton (1608–1674). Areopagitica; A Speech of Mr. John Milton for the Liberty of Unlicenc'd Printing, to the Parlament of England. London: [s.n.], 1644|website=Early Censorship in England, "Heresy and Error": The Ecclesiastical Censorship of Books, 1400–1800|publisher=Bridwell Library|date=17 December 2000|url=http://smu.edu/bridwell_tools/specialcollections/Heresy&Error/Heresy.13.htm|access-date=26 June 2011|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20120905104556/http://smu.edu/bridwell_tools/specialcollections/Heresy%26Error/Heresy.13.htm|archive-date=5 September 2012}}</ref><ref name="Sanders 2003 66">{{Cite book|last=Sanders|first=Karen|title=Ethics & Journalism|publisher=Sage|year=2003|page=66|url=https://books.google.com/books?id=bnpliIUyO60C&q=Areopagitica+freedom+of+speech+britain|isbn=978-0-7619-6967-9|access-date=25 November 2018|archive-date=15 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220215023854/https://books.google.com/books?id=bnpliIUyO60C&dq=Areopagitica+freedom+of+speech+britain&as_brr=3|url-status=live}}</ref>   [[ଫାଇଲ:Jacobus_de_Voragine_Legenda_aurea_sanctorum.jpg|thumb|ଜାକୋବସ୍ ଡି ଭୋରାଗାଇନ୍ଙ୍କ ''ଗୋଲ୍ଡେନ'' ଲିଜେଣ୍ଡ (୧୨୬୦)ର ଏହି ୧୬୮୮ ସଂସ୍କରଣ୧୭୦୭ର ଇଣ୍ଡେକ୍ସ ଲିବ୍ରୋମ୍ ଏକ୍ସପରଗେଟରମ୍ ଅନୁଯାୟୀ ସେନ୍ସର କରାଯାଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରଚଳନରେ ଥିବା ପୁସ୍ତକର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଂଶଗୁଡ଼ିକୁ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା ଯେଉଁଥିପାଇଁ ସେନ୍ସରସିପ୍ ଆବଶ୍ୟକ ଥିଲା ।<ref>{{Cite web|title=The index of expurgations|website="Heresy and Error": The Ecclesiastical Censorship of Books, 1400–1800|publisher=Bridwell Library|date=17 December 2000|url=http://smu.edu/bridwell_tools/specialcollections/Heresy&Error/Heresy.Expurgations.htm|access-date=26 June 2011|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20120908031633/http://smu.edu/bridwell_tools/specialcollections/Heresy%26Error/Heresy.Expurgations.htm|archive-date=8 September 2012}}</ref><ref>{{Cite web|title=52. Jacobus de Voragine (c. 1230–1298). Legenda aurea sanctorum. Madrid: Juan Garcia, 1688|website=The Index of Expurgations, "Heresy and Error": The Ecclesiastical Censorship of Books, 1400–1800|publisher=Bridwell Library|date=17 December 2000|url=http://smu.edu/bridwell_tools/specialcollections/Heresy&Error/Heresy.52.htm|access-date=26 June 2011|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20120908032716/http://smu.edu/bridwell_tools/specialcollections/Heresy%26Error/Heresy.52.htm|archive-date=8 September 2012}}</ref>]] ମିଲ୍ଟନ‌ଙ୍କ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତାର ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଏକ ପ୍ରୋଟେଷ୍ଟାଣ୍ଟ ବିଶ୍ୱଦୃଷ୍ଟିଉପରେ ଆଧାରିତ ଥିଲା । ସେ ଭାବୁଥିଲେ ଯେ ସଂସ୍କାରର ସତ୍ୟତାକୁ ଖୋଜିବା ଇଂରେଜ ଲୋକମାନଙ୍କର ଲକ୍ଷ୍ୟ, ଯାହା ସମସ୍ତ ଲୋକଙ୍କ ଜ୍ଞାନକୁ ଆଗେଇ ନେବ । ତଥାପି ମିଲ୍ଟନ୍ ମଧ୍ୟ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ବିଷୟରେ ଭବିଷ୍ୟତଆଲୋଚନାର ମୁଖ୍ୟ ଧାରାଗୁଡ଼ିକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ। ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ "କ୍ଷତିକାରକ" ଭାଷଣର ପରିସରକୁ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରି ମିଲ୍ଟନ୍ ପ୍ରାକ୍-ସେନ୍ସରସିପ୍ ନୀତି ବିରୋଧରେ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ମତ ପାଇଁ ସହନଶୀଳତା ସପକ୍ଷରେ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥିଲେ।<ref name="Sanders 2003 66"/> ଗୌରବମୟ ବିପ୍ଳବର କିଛି ସମୟ ପରେ ବିଲ୍ ଅଫ୍ ରାଇଟ୍ସ ୧୬୮୯ ଆଗତ ହେବା ପରେ ୧୬୪୩ର ଲାଇସେନ୍ସ ଅର୍ଡର ଶେଷ ହେବା ପରେ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ପ୍ରେସର ସ୍ୱାଧୀନତା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହେବା ବନ୍ଦ ହୋଇଯାଇଥିଲା ।<ref>{{Cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/journalists/gordon-rayner/8812486/Leveson-Inquiry-British-press-freedom-is-a-model-for-the-world-editor-tells-inquiry.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20111007183949/http://www.telegraph.co.uk/journalists/gordon-rayner/8812486/Leveson-Inquiry-British-press-freedom-is-a-model-for-the-world-editor-tells-inquiry.html|archive-date=7 October 2011|title=Leveson Inquiry: British press freedom is a model for the world, editor tells inquiry|publisher=Telegraph Media Group Limited|work=The Telegraph|date=7 October 2011|access-date=9 May 2018|last=Rayner, Gordon|quote=Mr Rusbridger said: “When people talk about licensing journalists or newspapers the instinct should be to refer them to history. Read about how licensing of the press in Britain was abolished in 1695.}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://blogs.spectator.co.uk/2012/11/david-blunkett-comes-out-against-press-regulation/|title=David Blunkert warns MPs against regulating the Press|publisher=The Spectator|date=24 November 2012|access-date=9 May 2018|last=Nelson, Fraser|quote=Jeremy Paxman famously said he went into journalism after hearing that the relationship between a journalist and a politician was akin to that of a dog and a lamppost. Several MPs now want to replace this with a principle whereby MPs define the parameters under which the press operates – and "work together". It is a hideous idea that must be resisted. The last time this happened was under the Licensing Order of 1643, which was allowed to expire in 1695 after the introduction of the 1688 Bill of Rights shortly after the Glorious Revolution. As I wrote in my Daily Telegraph column yesterday, it's amazing that so many Tory MPs should want to turn the clock back 300 years.|archive-date=19 October 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171019013011/https://blogs.spectator.co.uk/2012/11/david-blunkett-comes-out-against-press-regulation/|url-status=live}}</ref> ଟାଟଲର (୧୭୦୯) ଏବଂ ଦର୍ଶକ (୧୭୧୧) ଭଳି ପ୍ରକାଶନର ଆବିର୍ଭାବ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ଏକ 'ବୁର୍ଜୁଆ ସାର୍ବଜନୀନ କ୍ଷେତ୍ର' ସୃଷ୍ଟି କରିବା ପାଇଁ ଶ୍ରେୟ ଦିଆଯାଏ ଯାହା ଚିନ୍ତାଧାରା ଏବଂ ସୂଚନାର ମୁକ୍ତ ଆଦାନ ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ଅନୁମତି ଦେଇଥିଲା । ମୁଦ୍ରଣର "ବିପଦ" ବ୍ୟାପିବା ପରେ ଅଧିକ ସରକାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣକୁ କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ।<ref name="de Sola Pool 1983 15">{{Cite book|last=de Sola Pool|first=Ithiel|title=Technologies of freedom|publisher=Harvard University Press|year=1983|page=[https://archive.org/details/technologiesoffr00ithi/page/15 15]|url=https://archive.org/details/technologiesoffr00ithi/page/15|isbn=978-0-674-87233-2}}</ref> ୧୫୪୬ ମସିହାରେ ଫ୍ରାନ୍ସ ମୁକୁଟ ମୁଦ୍ରଣ ଏବଂ ପ୍ରିଣ୍ଟର ଏଟିନେ ଡୋଲେଟ‌କୁ ପୋଡ଼ି ଦିଆଯାଇଥିଲା । ୧୫୫୭ ମସିହାରେ ବ୍ରିଟିଶ କ୍ରାଉନ୍ ଷ୍ଟେସନର୍ସ କମ୍ପାନିକୁ ଚାର୍ଟର କରି ଦେଶଦ୍ରୋହୀ ଓ ଦେଶଦ୍ରୋହୀ ପୁସ୍ତକର ପ୍ରବାହକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ଚିନ୍ତା କରିଥିଲେ । ଛାପିବାର ଅଧିକାର ସେହି ଗିଲ୍ଡର ସଦସ୍ୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ଥିଲା । ୩୦ ବର୍ଷ ପରେ ଷ୍ଟାର ଚେମ୍ବରକୁ "ବିକୃତ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ଏବଂ ବିଶୃଙ୍ଖଳିତ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ପୁସ୍ତକ ବିକ୍ରି କିମ୍ବା ବିକ୍ରୟର କଳା କିମ୍ବା ରହସ୍ୟ" ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରୁଥିବା "ମହାନ ସାହସିକତା ଏବଂ ଅପବ୍ୟବହାର"କୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ଚାର୍ଟର କରାଯାଇଥିଲା । ମୁଦ୍ରଣ ଅଧିକାର ଦୁଇଟି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଏବଂ ଲଣ୍ଡନ ସହରରେ ଥିବା ୨୧ଟି ପ୍ରିଣ୍ଟରରେ ସୀମିତ ଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ୫୩ଟି ପ୍ରିଣ୍ଟିଂ ପ୍ରେସ୍ ଥିଲା । ୧୬୩୭ ମସିହାରେ ବ୍ରିଟିଶ ମୁକୁଟ ଟାଇପ୍ ପ୍ରତିଷ୍ଠାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ପରେ ମୁଦ୍ରକମାନେ ନେଦରଲ୍ୟାଣ୍ଡକୁ ପଳାଇ ଆସିଥିଲେ । କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କ ସହ ସଂଘର୍ଷ ପ୍ରିଣ୍ଟରମାନଙ୍କୁ ଉଗ୍ରବାଦୀ ଏବଂ ବିଦ୍ରୋହୀ କରିଦେଇଥିଲା ଏବଂ ୧୭୮୯ ମସିହାରେ ପ୍ୟାରିସର ବାଷ୍ଟିଲରେ ୮୦୦ ଲେଖକ, ପ୍ରିଣ୍ଟର ଏବଂ ପୁସ୍ତକ ଡିଲରଙ୍କୁ ଜେଲରେ ରଖାଯାଇଥିଲା ।<ref name="de Sola Pool 1983 15" /> ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ଅଧିକାର ଉପରେ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଆଲୋଚନାରେ ଇଂରାଜୀ ଚିନ୍ତକମାନଙ୍କର ଏକ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ଅଗ୍ରଣୀ ଥିଲେ, ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜନ୍ ମିଲ୍ଟନ୍ (୧୬୦୮-୭୪) ଏବଂ ଜନ୍ ଲକ୍ (୧୬୩୨-୧୭୦୪)। ଲକ୍ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ଏକକ ଏବଂ ଜୀବନ, ସ୍ୱାଧୀନତା, ସମ୍ପତ୍ତି ଏବଂ ସୁଖ ଅନୁସନ୍ଧାନର ଅଧିକାରର ବାହକ ଭାବରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ । ତେବେ ଲକ୍ଙ୍କ ଧାରଣା ମୁଖ୍ୟତଃ ନିଜ ଆତ୍ମାକୁ ମୁକ୍ତି ପାଇବାର ଅଧିକାରର ଧାରଣାକୁ ନେଇ ବିକଶିତ ହୋଇଥିଲା । ତେଣୁ ସେ ମୁଖ୍ୟତଃ ଧାର୍ମିକ ବିଷୟରେ ଚିନ୍ତିତ ଥିଲେ । ଲୋକମାନେ ସାର୍ବଜନୀନ ସହନଶୀଳତା କିମ୍ବା ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ସମର୍ଥନ କରିନଥିଲେ; ତାଙ୍କ ଧାରଣା ଅନୁଯାୟୀ, ନାସ୍ତିକମାନଙ୍କ ପରି କିଛି ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ଅନୁମତି ଦିଆଯିବା ଉଚିତ ୍ ନୁହେଁ ।<ref name="jonathanisrael">{{Cite book|last=Jonathan Israel|title=Radical Enlightenment|publisher=Oxford University Press|year=2002|pages=265–67}}</ref> [[ଫାଇଲ:George_Orwell_statue_-_BBC_London_(38562767202).jpg|left|thumb|ବିବିସିର ମୁଖ୍ୟାଳୟରେ ଜର୍ଜ ଅର୍ୱେଲଙ୍କ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି । ଏକ ଖୋଲା ସମାଜରେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାର ପ୍ରତିରକ୍ଷା, ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ପଛରେ ଥିବା କାନ୍ଥରେ "ଯଦି ସ୍ୱାଧୀନତାର କିଛି ଅର୍ଥ ଅଛି, ତେବେ ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଲୋକମାନେ ଯାହା ଶୁଣିବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି ନାହିଁ ତାହା କହିବାର ଅଧିକାର", ଜର୍ଜ ଅର୍ୱେଲଙ୍କ ପ୍ରସ୍ତାବିତ ଆନିମଲ ଫାର୍ମ (୧୯୪୫)ର ଶବ୍ଦ ।<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.co.uk/blogs/aboutthebbc/entries/41a0eedb-c435-479d-aa63-a89ad81daf01|title=Orwell statue unveiled|date=2017-11-07|website=BBC|access-date=2017-11-07|last=Jennings|first=Martin|archive-date=14 December 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191214164828/https://www.bbc.co.uk/blogs/aboutthebbc/entries/41a0eedb-c435-479d-aa63-a89ad81daf01|url-status=live}}</ref>]] ସପ୍ତଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଦ୍ୱିତୀୟାର୍ଦ୍ଧ ବେଳକୁ ୟୁରୋପୀୟ ମହାଦେଶର ବାରୁଚ୍ ସ୍ପିନୋଜା ଏବଂ ପିଏରେ ବେଲେଙ୍କ ପରି ଦାର୍ଶନିକମାନେ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଇଂରାଜୀ ଦାର୍ଶନିକମାନଙ୍କ ତୁଳନାରେ ଅଧିକ ସାର୍ବଜନୀନ ଭାବରେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ସହନଶୀଳତାକୁ ନେଇ ଧାରଣା ବିକଶିତ କରିଥିଲେ ।<ref name="jonathanisrael"/> ଅଷ୍ଟାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀ ବେଳକୁ ସମଗ୍ର ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ବିଶ୍ୱର ଚିନ୍ତକମାନେ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାର ଧାରଣା ଉପରେ ଆଲୋଚନା କରୁଥିଲେ, ବିଶେଷକରି ଡେନିସ୍ ଡିଡେରୋଟ, ବ୍ୟାରନ୍ ଡି'ହୋଲ୍ବାକ୍ ଏବଂ କ୍ଲାଉଡ୍ ଆଡ୍ରିଆନ୍ ହେଲଭେଟିୟସ‌ଙ୍କ ପରି ଫ୍ରାନ୍ସ ଦାର୍ଶନିକମାନେ।<ref>{{Cite book|last=Jonathan Israel|title=Enlightenment Contested|publisher=Oxford University Press|year=2006|pages=155ff, 781ff}}</ref> ଏହି ଧାରଣାକୁ ଉଭୟ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଓ ଅଭ୍ୟାସରେ ରାଜନୈତିକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିବା ଆରମ୍ଭ ହେଲା; ଇତିହାସରେ ପ୍ରଥମ ରାଜ୍ୟ ଆଦେଶ ଥିଲା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଘୋଷଣା କରିବା ପାଇଁ ୪ ଡିସେମ୍ବର ୧୭୭୦ରେ ଡେନମାର୍କ-ନରୱେରେ ଜୋହାନ ଫ୍ରେଡ୍ରିକ୍ ଷ୍ଟ୍ରୁଏନସିଙ୍କ ଶାସନ କାଳରେ ଜାରି ହୋଇଥିବା ଆଦେଶ ।<ref>{{Cite book|last=Jonathan Israel|title=A Revolution of the Mind|url=https://archive.org/details/revolutionmindra00isra|url-access=limited|publisher=Princeton University Press|year=2010|page=[https://archive.org/details/revolutionmindra00isra/page/n93 76]|isbn=9780691142005}}</ref> ତେବେ ୧୭୭୧ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୭ ତାରିଖରେ ଷ୍ଟ୍ରୋଏନ୍ସି ନିଜେ ଏହି ଆଦେଶରେ କିଛି ସାମାନ୍ୟ ସୀମା ଲଗାଇଥିଲେ ଏବଂ ୧୭୭୩ ମସିହାରେ ପ୍ରଣୟନ ହୋଇଥିବା ଆଇନ ସହିତ ଷ୍ଟ୍ରୋଏନ୍ସିର ପତନ ପରେ ଏହା ଆହୁରି ସୀମିତ ହୋଇଯାଇଥିଲା, ଯଦିଓ ସେନ୍ସରସିପ୍ ପୁନଃ ପ୍ରଚଳନ କରାଯାଇନଥିଲା ।<ref>{{Cite book|last=H. Arnold Barton|title=Scandinavia in the Revolutionary Era – 1760–1815|url=https://archive.org/details/scandinaviainrev0000bart|url-access=registration|publisher=University of Minnesota Press|year=1986|pages=[https://archive.org/details/scandinaviainrev0000bart/page/90 90–91]|isbn=9780816613922}}</ref> ଜନ୍ ଷ୍ଟୁଆର୍ଟ ମିଲ୍ (୧୮୦୬-୧୮୭୩) ଯୁକ୍ତି କରିଥିଲେ ଯେ ମାନବ ସ୍ୱାଧୀନତା ବିନା ବିଜ୍ଞାନ, ଆଇନ କିମ୍ବା ରାଜନୀତିରେ କୌଣସି ଅଗ୍ରଗତି ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ, ଯାହା ମିଲ୍ଙ୍କ ମତରେ ମୁକ୍ତ ଭାବରେ ମତବିନିମୟ ଆବଶ୍ୟକ । ୧୮୫୯ ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ ମିଲ୍ଙ୍କ ଅନ୍ ଲିବର୍ଟି ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ଅଧିକାରର ଏକ କ୍ଲାସିକ୍ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ପାଲଟିଥିଲା ।<ref name="Sanders 2003 66"/> ମିଲ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥିଲେ ଯେ ସତ୍ୟ ମିଥ୍ୟାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥାଏ, ତେଣୁ ସତ୍ୟ କିମ୍ବା ମିଥ୍ୟା ଚିନ୍ତାଧାରାର ମୁକ୍ତ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଭୟ କରିବା ଉଚିତ ୍ ନୁହେଁ । ସତ୍ୟ ସ୍ଥିର ବା ସ୍ଥିର ନୁହେଁ ବରଂ ସମୟ ସହିତ ବିକଶିତ ହୁଏ । ମିଲ୍ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥିଲେ ଯେ ଆମେ ଏକଦା ଯାହାକୁ ସତ ଭାବୁଥିଲୁ ତାହା ଏବେ ମିଥ୍ୟା ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଛି। ତେଣୁ ସେମାନଙ୍କ ରହସ୍ୟହୀନତା ପାଇଁ ମତାମତକୁ ନିଷିଦ୍ଧ କରାଯିବା ଉଚିତ ୍ ନୁହେଁ। ମିଲ୍ ଆହୁରି ମଧ୍ୟ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥିଲେ ଯେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମତର ଗଭୀର ନିଦକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ମୁକ୍ତ ଆଲୋଚନା ଜରୁରୀ। ଆଲୋଚନା ସତ୍ୟର ପଦଯାତ୍ରାକୁ ଆଗକୁ ବଢ଼ାଇବ ଏବଂ ମିଥ୍ୟା ମତକୁ ବିଚାର କରି ସତ ମତର ଆଧାରକୁ ପୁନର୍ବାର ସୁନିଶ୍ଚିତ କରାଯାଇପାରିବ ।<ref>{{Cite book|last=Sanders|first=Karen|title=Ethics & Journalism|publisher=Sage|year=2003|page=67|url=https://books.google.com/books?id=bnpliIUyO60C&q=Areopagitica+freedom+of+speech+britain|isbn=978-0-7619-6967-9|access-date=25 November 2018|archive-date=15 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220215023909/https://books.google.com/books?id=bnpliIUyO60C&dq=Areopagitica+freedom+of+speech+britain&as_brr=3|url-status=live}}</ref> ଏହାବ୍ୟତୀତ ମିଲ୍ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥିଲେ ଯେ ଏକ ମତ କେବଳ ସେହି ମତର ମାଲିକଙ୍କ ପାଇଁ ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ମୂଲ୍ୟ ବହନ କରିଥାଏ, ତେଣୁ ସେହି ମତର ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଚୁପ୍ କରିବା ମୌଳିକ ମାନବିକ ଅଧିକାର ପ୍ରତି ଅନ୍ୟାୟ ଅଟେ । ସାଧାରଣତଃ ଏହା ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ଯେ ମିଲ୍ଙ୍କ ପାଇଁ, ଏକମାତ୍ର ଉଦାହରଣ ଯେଉଁଥିରେ ଭାଷଣକୁ ଯଥାର୍ଥ ଭାବରେ ଦମନ କରାଯାଇପାରିବ ତାହା ହେଉଛି ଏକ ସ୍ପଷ୍ଟ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବିପଦରୁ କ୍ଷତିକୁ ରୋକିବା |<ref>{{Cite journal|last=Cohen-Almagor|first=Raphael|date=2017-06-06|title=J.S. Mill's Boundaries of Freedom of Expression: A Critique|journal=Philosophy|volume=92|issue=4|pages=565–596|doi=10.1017/s0031819117000213|issn=0031-8191|doi-access=free}}</ref> ଅର୍ଥନୈତିକ କିମ୍ବା ନୈତିକ ପ୍ରଭାବ କିମ୍ବା ବକ୍ତାଙ୍କ ନିଜସ୍ୱ କଲ୍ୟାଣ ଭାଷଣଦମନକୁ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ କରିବ ନାହିଁ ।<ref>{{Cite book|last=Warburton|first=Nigel|title=Free Speech: A Very Short Introduction|publisher=Oxford|year=2009|pages=24–29|url=https://books.google.com/books?id=nJ0uf50ZtzsC|isbn=978-0-19-923235-2|access-date=6 May 2020|archive-date=15 August 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210815224342/https://books.google.com/books?id=nJ0uf50ZtzsC|url-status=live}}</ref> ତେବେ ମିଲ୍ ଇନ୍ ''ଅନ ଲିବର୍ଟି'' ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ ଦଲାଲମାନଙ୍କ ଭାଷଣ - ଗ୍ରାହକ ଏବଂ ଯୌନ କର୍ମୀମାନଙ୍କୁ ଯୌନ ସମ୍ପର୍କ ରଖିବାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବା - ସୀମିତ ହେବା ଉଚିତ୍ । ଏଥିରୁ ଜଣାପଡୁଛି ଯେ ସେ ଏପରି କିଛି ଭାଷଣକୁ ସୀମିତ କରିବାକୁ ଇଚ୍ଛୁକ ହୋଇପାରନ୍ତି ଯାହା ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ କ୍ଷତି ପହଞ୍ଚାଇନଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କର ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ କ୍ଷୁଣ୍ଣ କରିଥାଏ ।<ref>{{Cite journal|last=Tunick|first=Mark|date=2022-08-22|title=John Stuart Mill's Passage on Pimps and the Limits on Free Speech|journal=Utilitas|volume=34|issue=4|language=en|pages=392–408|doi=10.1017/S0953820822000280|issn=0953-8208|doi-access=free}}</ref> ୧୯୦୬ ମସିହାରେ ଭୋଲଟେୟାରଙ୍କ ଜୀବନୀରେ ଏଭଲିନ୍ ବିଟ୍ରିସ୍ ହଲ୍ ଭୋଲଟେୟାରଙ୍କ ବିଶ୍ୱାସକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବା ପାଇଁ ନିମ୍ନଲିଖିତ ବାକ୍ୟ ରଚନା କରିଥିଲେ: "ତୁମେ ଯାହା କହୁଛ ତାହାକୁ ମୁଁ ନାପସନ୍ଦ କରେ, କିନ୍ତୁ ମୁଁ ମୃତ୍ୟୁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତୁମର କହିବାର ଅଧିକାରକୁ ରକ୍ଷା କରିବି"।<ref name="paulboller" /> ବାକ୍ ସ୍ବାଧୀନତାର ନୀତି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବା ପାଇଁ ହଲ‌ଙ୍କ ଉକ୍ତିକୁ ବାରମ୍ବାର ଉଦାହରଣ ଦିଆଯାଏ।<ref name="paulboller">{{Cite book|last=Boller|first=Paul F. Jr.|last2=George, John|title=They Never Said It: A Book of Fake Quotes, Misquotes, and Misleading Attributions|year=1989|publisher=Oxford University Press|location=New York|pages=[https://archive.org/details/theyneversaiditb00boll/page/124 124–26]|isbn=0-19-505541-1|url=https://archive.org/details/theyneversaiditb00boll/page/124}}</ref> ନୋମ୍ ଚମ୍ସ୍କି କହିଛନ୍ତି, "ଯଦି ଆପଣ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାରେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି, ତେବେ ଆପଣଙ୍କୁ ପସନ୍ଦ ନ ଥିବା ମତ ପାଇଁ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାରେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି । ଷ୍ଟାଲିନ୍ ଓ ହିଟଲରଙ୍କ ଭଳି ଏକଛତ୍ରବାଦୀମାନେ କେବଳ ପସନ୍ଦ କରୁଥିବା ମତ ପାଇଁ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ସପକ୍ଷରେ ଥିଲେ। ଯଦି ଆପଣ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ସପକ୍ଷରେ ଅଛନ୍ତି, ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଆପଣ ଯେଉଁ ମତକୁ ଘୃଣା କରନ୍ତି ସେଥିପାଇଁ ଆପଣ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ସପକ୍ଷରେ ଅଛନ୍ତି " । ଲି ବୋଲିଙ୍ଗର ଯୁକ୍ତି କରନ୍ତି ଯେ "ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ନୀତିରେ ଅସାଧାରଣ ଆତ୍ମ-ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପାଇଁ ସାମାଜିକ ଯୋଗାଯୋଗର ଏକ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ଚିତ୍ରିତ କରିବାର ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ, ଯାହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ଅନେକ ସାମାଜିକ ମୁକାବିଲାଦ୍ୱାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ଭାବନାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ସାମାଜିକ କ୍ଷମତା ବିକଶିତ କରିବା ଏବଂ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା"। ବୋଲିଙ୍ଗର ଯୁକ୍ତି କରନ୍ତି ଯେ ସହନଶୀଳତା ଏକ ବାଞ୍ଛିତ ମୂଲ୍ୟ, ଯଦି ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ନୁହେଁ । ତଥାପି, ସମାଲୋଚକମାନେ ଯୁକ୍ତି କରନ୍ତି ଯେ ଯେଉଁମାନେ ସିଧାସଳଖ ଅସ୍ୱୀକାର କରନ୍ତି କିମ୍ବା ସମର୍ଥନ କରନ୍ତି, ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଗଣହତ୍ୟା (ଉପରୋକ୍ତ ସୀମା ଦେଖନ୍ତୁ) ସେମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ସମାଜ ଚିନ୍ତିତ ହେବା ଉଚିତ୍ ।<ref>{{Cite book|first=Lee C.|last=Bollinger|title=The Tolerant Society: Freedom of Speech and Extremist Speech in America|publisher=Oxford University Press|year=1986|isbn=0195040007|url=https://archive.org/details/tolerantsocietyf00boll}}</ref> ଲଣ୍ଡନସ୍ଥିତ ପିଇଏନ୍ ଇଣ୍ଟରନ୍ୟାସନାଲର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ଇଂରାଜୀ ଲେଖକ ଏଚ୍ ଜି ୱେଲ୍ସ ୧୯୩୪ମସିହାରେ ଷ୍ଟାଲିନଙ୍କୁ ଭେଟି ସୋଭିଏତ ୟୁନିୟନରେ ସଂସ୍କାର ପାଇଁ ଆଶାବାଦୀ ଥିଲେ। ତେବେ ମସ୍କୋରେ ସେମାନଙ୍କର ସାକ୍ଷାତ ସମୟରେ ୱେଲ୍ସ କହିଛନ୍ତି, "ମତର ମୁକ୍ତ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି- ଏପରିକି ବିରୋଧୀଙ୍କ ମତାମତ, ମୁଁ ଜାଣେ ନାହିଁ ଯେ ଆପଣ ଏଠାରେ ଏତେ ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇଁ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଅଛନ୍ତି କି ନାହିଁ"।<ref>{{Cite book|title=Freedom of Speech in Russia: Politics and Media from Gorbachev to Putin|date=2016|publisher=Taylor & Francis, 25|page=142}}</ref> [[ଫାଇଲ:Lady_chatterley's_lover_1959_US_unexpurgated_edition.jpg|thumb|''ଲେଡି ଚାଟର୍ଲିଙ୍କ'' ଲଭରର ଏକ "ଅଜ୍ଞାତ" ସଂସ୍କରଣ (୧୯୫୯)]] ୧୯୨୮ ମସିହାରେ ଡିଏଚ ଲରେନ୍ସଙ୍କ ଉପନ୍ୟାସ ''ଲେଡି ଚାଟର୍ଲିଙ୍କ'' ଲଭରକୁ ବ୍ରିଟେନ, ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା, ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ, କାନାଡା ଏବଂ ଭାରତ ସମେତ ଅନେକ ଦେଶରେ ଅଶ୍ଳୀଳତା ପାଇଁ ନିଷିଦ୍ଧ କରାଯାଇଥିଲା । ୧୯୫୦ ଦଶକର ଶେଷ ଭାଗ ଏବଂ ୧୯୬୦ ଦଶକର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ, ଏହା ଐତିହାସିକ ଅଦାଲତଙ୍କ ରାୟର ବିଷୟ ଥିଲା ଯେଉଁଥିରେ ଅଶ୍ଳୀଳତା ପାଇଁ ନିଷେଧାଦେଶକୁ ଉଚ୍ଛେଦ କରାଯାଇଥିଲା । ବ୍ରିଟେନର ଦ ''ଟେଲିଗ୍ରାଫ୍''ର ଡୋମିନିକ୍ ସାଣ୍ଡବ୍ରୁକ୍ ଲେଖିଛନ୍ତି, "ବର୍ତ୍ତମାନ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଅଶ୍ଳୀଳତା ଏକ ସାଧାରଣ କଥା ହୋଇଗଲାଣି, ଯେଉଁ ସମାଜ ''ଲେଡି ଚାଟାର୍ଲିଙ୍କ'' ଲଭର ଭଳି ପୁସ୍ତକକୁ ନିଷିଦ୍ଧ କରିବା ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ମନେ କରୁଥିଲା, ସେହି ସମାଜର ବାତାବରଣକୁ ପୁନରୁଦ୍ଧାର କରିବା କଷ୍ଟକର କାରଣ ଏହା ଏହାର ପାଠକମାନଙ୍କୁ 'ଅପମାନିତ ଏବଂ ଦୁର୍ନୀତିଗ୍ରସ୍ତ' କରିବାର ସମ୍ଭାବନା ଥିଲା।<ref>{{Cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/culture/books/8066784/Lady-Chatterley-trial-50-years-on.-The-filthy-book-that-set-us-free-and-fettered-us-forever.html|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220111/https://www.telegraph.co.uk/culture/books/8066784/Lady-Chatterley-trial-50-years-on.-The-filthy-book-that-set-us-free-and-fettered-us-forever.html|archive-date=11 January 2022|title=Lady Chatterley trial - 50 years on. The filthy book that set us free and fettered us forever|work=The Telegraph|date=16 October 2010|access-date=9 May 2018|last=Sandbrook, Dominic|quote=Though few then could have realised it, a tiny but unmistakeable line runs from the novel Lawrence wrote in the late 1920s to an international pornography industry today worth more than £26 billion a year. Now that public obscenity has become commonplace, it is hard to recapture the atmosphere of a society that saw fit to ban books such as Lady Chatterley's Lover because it was likely to "deprave and corrupt" its readers. Although only half a century separates us from Harold Macmillan's Britain, the world of 1960 can easily seem like ancient history. In a Britain when men still wore heavy grey suits, working women were still relatively rare and the Empire was still, just, a going concern, D H Lawrence's book was merely one of many banned because of its threat to public morality.}}</ref> ''ନ୍ୟୁୟର୍କ ଟାଇମ୍ସର'' ଫ୍ରେଡ୍ କାପଲାନ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଅଶ୍ଳୀଳତା ଆଇନକୁ ଉଚ୍ଛେଦ କରିବାଦ୍ୱାରା ଆମେରିକାରେ ବାକ୍ ସ୍ବାଧୀନତାର ବିସ୍ଫୋରଣ ଘଟିଛି। ୧୯୬୦ ଦଶକରେ ୧୯୬୪-୬୫ ଶିକ୍ଷାବର୍ଷରେ କାଲିଫର୍ଣ୍ଣିଆ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ, ବର୍କଲେ ପରିସରରେ ଏକ ବିଶାଳ ଦୀର୍ଘସ୍ଥାୟୀ ଛାତ୍ର ଆନ୍ଦୋଳନ ମଧ୍ୟ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥିଲା ।<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/07/21/opinion/21kaplan.html|title=The Day Obscenity Became Art|work=The New York Times|date=20 July 2009|access-date=9 May 2018|last=Kaplan, Fred|quote=TODAY is the 50th anniversary of the court ruling that overturned America's obscenity laws, setting off an explosion of free speech — and also, in retrospect, splashing cold water on the idea, much discussed during Sonia Sotomayor's Supreme Court confirmation hearings, that judges are "umpires" rather than agents of social change.|archive-date=13 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180613160904/https://www.nytimes.com/2009/07/21/opinion/21kaplan.html}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://fsm.berkeley.edu/|title=Berkeley FSM {{!}} Free Speech Movement 50th Anniversary|website=fsm.berkeley.edu|ref=0|access-date=2019-05-17|archive-date=8 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170808121625/http://fsm.berkeley.edu/|url-status=live}}</ref> ଆଙ୍ଗ୍ଲୋଫୋନ୍ ରାଷ୍ଟ୍ରତୁଳନାରେ ଫ୍ରାନ୍ସ ସାହିତ୍ୟ ସ୍ୱାଧୀନତାର ଆଶ୍ରୟସ୍ଥଳୀ ଥିଲା।<ref name="Beat censors">{{Cite news|title=Dirty books and literary freedom: The Lady Chatterley publisher who beat the censors|url=https://www.bbc.co.uk/programmes/articles/25GtYStZ3wsmZHBt6BCP51p/dirty-books-and-literary-freedom-the-lady-chatterley-publisher-who-beat-the-censors|access-date=17 November 2021|agency=BBC|archive-date=17 November 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211117185434/https://www.bbc.co.uk/programmes/articles/25GtYStZ3wsmZHBt6BCP51p/dirty-books-and-literary-freedom-the-lady-chatterley-publisher-who-beat-the-censors}}</ref> ମସ୍ତିଷ୍କ ପ୍ରତି ଫ୍ରାନ୍ସର ସହଜ ସମ୍ମାନର ଅର୍ଥ ହେଲା ଯେ ଫ୍ରାନ୍ସ ସାହିତ୍ୟିକମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କ ରଚନା ପାଇଁ ଦଣ୍ଡ ଦେବାକୁ ଅନିଚ୍ଛା ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲା ଏବଂ ମାମଲା ବିରଳ ଥିଲା ।<ref name="Beat censors" /> ଅନ୍ୟ ସବୁସ୍ଥାନରେ ଏହା ନିଷିଦ୍ଧ ଥିବା ବେଳେ [[ଜେମ୍‌ସ ଜଏସ|ଜେମ୍ସ]] ଜୋଏସ୍ଙ୍କ ୟୁଲିସେସ୍ ୧୯୨୨ ମସିହାରେ ପ୍ୟାରିସରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା । ହେନରୀ ମିଲରଙ୍କ ୧୯୩୪ ମସିହାର ଉପନ୍ୟାସ ଟ୍ରପିକ୍ ଅଫ୍ କ୍ୟାନସର (୧୯୬୩ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ନିଷିଦ୍ଧ) ଏବଂ ଲରେନ୍ସଙ୍କ ''ଲେଡି ଚାଟାର୍ଲିଙ୍କ'' ଲଭର ସମ୍ପୃକ୍ତ ଲେଖକଙ୍କ ନିଜ ଦେଶରେ ଉପଲବ୍ଧ ହେବାର ଦଶନ୍ଧି ପୂର୍ବରୁ ଫ୍ରାନ୍ସରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା ।<ref name="Beat censors" /> ୧୯୬୪ମସିହାରେ ହାସ୍ୟ ଅଭିନେତା ଲେନି ବ୍ରୁସ୍ ବିଭିନ୍ନ ଅଶ୍ଳୀଳ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ନେଇ ପୁଣି ଅଭିଯୋଗ ଆସିବା ପରେ ଆମେରିକାରେ ତାଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯାଇଥିଲା। ତିନି ଜଣିଆ ପ୍ୟାନେଲ ତାଙ୍କର ୬ ମାସ ଧରି ଚାଲିଥିବା ଶୁଣାଣିର ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରିଥିଲେ। ନଭେମ୍ବର ୧୯୬୪ରେ ସେ ଅଶ୍ଳୀଳତା ଅଭିଯୋଗରେ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଥିଲେ। ୨୧ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୬୪ରେ ତାଙ୍କୁ ଏକ ୱାର୍କହାଉସରେ ୪ ମାସ ଜେଲ ଦଣ୍ଡାଦେଶ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।<ref>{{Cite news|title=Lenny Bruce Gets 4 Months In Jail|url=https://www.nytimes.com/1964/12/22/archives/lenny-bruce-gets-4-months-in-jail.html|access-date=13 December 2020|work=The New York Times|date=22 December 1964|archive-date=25 January 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210125205123/https://www.nytimes.com/1964/12/22/archives/lenny-bruce-gets-4-months-in-jail.html}}</ref> ଆବେଦନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସମୟରେ ତାଙ୍କୁ [[ଜାମିନ|ଜାମିନରେ]] ମୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଆପିଲର ନିଷ୍ପତ୍ତି ହେବା ପୂର୍ବରୁ ତାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା। ବ୍ରୁସ୍ଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁର ୩୭ ବର୍ଷ ପରେ ୨୩ ଡିସେମ୍ବର ୨୦୦୩ରେ ନ୍ୟୁୟର୍କ ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଜର୍ଜ ପାଟାକୀ ତାଙ୍କୁ ଅଶ୍ଳୀଳତା ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ମରଣୋତ୍ତର କ୍ଷମା ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ। ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ଅଧିକାରକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରାଯାଇଛି ଯେଉଁଥିରେ ଅଜଣା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ବିନା ଅନୁମତି କିମ୍ବା ଜ୍ଞାନରେ ସାର୍ବଜନୀନ ସ୍ଥାନରେ ଫଟୋ ଉଠାଇବା ଏବଂ ପ୍ରକାଶ କରିବାର ଅଧିକାର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।<ref>{{Cite web|url=http://www.newseuminstitute.org/first-amendment-center/topics/freedom-of-the-press/photography-first-amendment/|title=Photography & First Amendment|last=Kenworthy|first=Bill|date=April 2012|website=Newseum Institute|access-date=5 April 2018|archive-date=2 July 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190702231811/http://www.newseuminstitute.org/first-amendment-center/topics/freedom-of-the-press/photography-first-amendment|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.aclu.org/issues/free-speech/photographers-rights|title=Photographers' Rights|publisher=American Civil Liberties Union|access-date=9 May 2018|website=aclu.org|quote=Taking photographs and video of things that are plainly visible in public spaces is a constitutional right—and that includes transportation facilities, the outside of federal buildings, and police and other government officials carrying out their duties. Unfortunately, law enforcement officers have been known to ask people to stop taking photographs of public places. Those who fail to comply have sometimes been harassed, detained, and arrested. Other people have ended up in FBI databases for taking innocuous photographs of public places.|archive-date=9 May 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180509173438/https://www.aclu.org/issues/free-speech/photographers-rights|url-status=live}}</ref> ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରେ ଏଭଳି ସ୍ଥିତି ନାହିଁ। === ଅପରାଧ === [[ଫାଇଲ:Lese-majeste.svg|thumb|400x400px|ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୨୨ ସୁଦ୍ଧା ଯେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କରେ ଲେସ୍-ମାଜେଷ୍ଟେ ଆଇନ ଅଛି ସେମାନଙ୍କର ଏକ ମାନଚିତ୍ର]] କେତେକ ଦେଶରେ ଲୋକମାନଙ୍କୁ କିଛି ଜିନିଷ ବିଷୟରେ କହିବାକୁ ଅନୁମତି ଦିଆଯାଏ ନାହିଁ ଯେପରିକି ଲେସ୍-ମାଜେଷ୍ଟେ ଯାହା ଏକ ଶାସକ ସାର୍ବଭୌମର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ବିରୁଦ୍ଧରେ କିମ୍ବା ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିରୁଦ୍ଧରେ ଏକ ଅପରାଧ ଅଟେ । ଏପରି କରିବା ଏକ ଅପରାଧ। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ସାଉଦି ଆରବ ୨୦୧୮ରେ ସାମ୍ବାଦିକ ଜମାଲ ଖାସୋଗିଙ୍କୁ ଫାଶୀ ଦେବା ପାଇଁ ଦାୟୀ । ସେ ତୁର୍କୀରେ ଥିବା ସାଉଦି ଦୂତାବାସରେ ପ୍ରବେଶ କରିବା ପରେ ସାଉଦି ହତ୍ୟାକାରୀମାନେ ତାଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରିଥିଲେ।<ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/opinions/global-opinions/jamal-khashoggi-what-the-arab-world-needs-most-is-free-expression/2018/10/17/adfc8c44-d21d-11e8-8c22-fa2ef74bd6d6_story.html|title=Opinion &#124; Jamal Khashoggi: What the Arab world needs most is free expression|work=The Washington Post|date=2018-10-17|access-date=2022-02-15|archive-date=20 October 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181020001008/https://www.washingtonpost.com/opinions/global-opinions/jamal-khashoggi-what-the-arab-world-needs-most-is-free-expression/2018/10/17/adfc8c44-d21d-11e8-8c22-fa2ef74bd6d6_story.html}}</ref> ଆଉ ଜଣେ ସାଉଦି ଲେଖକ ରାଇଫ ବଦାବିଙ୍କୁ ୨୦୧୨ରେ ଗିରଫ କରାଯାଇଥିଲା।<ref>{{Cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2016/may/17/raif-badawi-saudi-blogger-lashes-prison-ensaf-haidar|title=The first 50 lashes: A Saudi activist's wife endures her husband's brutal sentence|website=[[TheGuardian.com]]|date=17 May 2016|access-date=30 December 2021|archive-date=30 December 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211230083031/https://www.theguardian.com/world/2016/may/17/raif-badawi-saudi-blogger-lashes-prison-ensaf-haidar|url-status=live}}</ref> ୪ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୨ରେ ରୁଷ୍ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଭ୍ଲାଦିମିର ପୁଟିନ୍ ୟୁକ୍ରେନରେ ରୁଷିଆର ସାମରିକ ଅଭିଯାନ ବିଷୟରେ 'ମିଥ୍ୟା ଖବର' ପ୍ରସାରିତ କରିବା ପାଇଁ ୧୫ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜେଲ୍ ଦଣ୍ଡ ବିଧାନ କରି ଏକ ବିଲ‌ରେ ସ୍ୱାକ୍ଷର କରିଥିଲେ।<ref>{{Cite news|title=Russia Jails Anti-War Journalist 6 Years for 'Fake News'|url=https://www.themoscowtimes.com/2023/02/15/russia-jails-anti-war-journalist-6-years-for-fake-news-a80230|work=The Moscow Times|date=15 February 2023}}</ref> ଡିସେମ୍ବର ୨୦୨୨ ସୁଦ୍ଧା ୪,୦୦୦ରୁ ଅଧିକ ରୁଷୀୟଙ୍କ ବିରୋଧରେ "ଫେକ୍ ନ୍ୟୁଜ୍" ଆଇନ ଅଧୀନରେ ମାମଲା ରୁଜୁ କରାଯାଇଥିଲା.<ref>{{Cite news|last=Weir|first=Fred|title=In Russia, critiquing the Ukraine war could land you in prison|url=https://www.csmonitor.com/World/Europe/2022/1205/In-Russia-critiquing-the-Ukraine-war-could-land-you-in-prison|work=CSMonitor.com|date=5 December 2022}}</ref> ୧୯୯୩ ମସିହାର ରୁଷୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ଦ୍ୱିତୀୟ ଅଧ୍ୟାୟର ଧାରା ୨୯, ମଣିଷ ଏବଂ ନାଗରିକଙ୍କ ଅଧିକାର ଏବଂ ସ୍ୱାଧୀନତା ଉପରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଲଗାଇଛି ।<ref>{{Cite news|title=Constitution of the Russian Federation|url=https://www.refworld.org/docid/3ae6b59f4.html|publisher=National Legislative Bodies / National Authorities|date=25 December 1993}}</ref><ref>{{Cite news|title=Top Russian Journalist Defiant in Face of Fake News Investigation|url=https://www.voanews.com/a/top-russian-journalist-defiant-in-face-of-fake-news-investigation-/6497836.html|work=VOA News|date=23 March 2022}}</ref> == ଆଧାର == {{ଆଧାର}} == ବାହ୍ୟ ଆଧାର == * {{Cite book|last=Curtis|first=Michael Kent|title=[[Free Speech, "The People's Darling Privilege"|Free Speech, "The People's Darling Privilege": Struggles for Freedom of Expression in American History]]|year=2000|publisher=[[Duke University Press]]|isbn=0822325292}} * {{Cite book|last=Doomen|first=Jasper|title=Freedom and Equality in a Liberal Democratic State|publisher=Bruylant|year=2014|isbn=9782802746232}} * {{Cite book|last=Godwin|first=Mike|author-link=Mike Godwin|year=2003|title=[[Cyber Rights|Cyber Rights: Defending Free Speech in the Digital Age]]|publisher=MIT Press|isbn=0262571684}} * {{Cite book|last=Grossman|first=Wendy M.|author-link=Wendy M. Grossman|year=1997|title=[[Net.wars]]|publisher=[[New York University Press]]|isbn=0814731031}} * {{Cite encyclopedia|url=https://books.google.com/books?id=yxNgXs3TkJYC|location=Thousand Oaks, CA|pages=182–85}} * {{Cite book|title=[[Freedom for the Thought That We Hate|Freedom for the Thought That We Hate: A Biography of the First Amendment]]|first=Anthony|last=Lewis|author-link=Anthony Lewis|year=2007|isbn=9780465039173|oclc=494134545|publisher=[[Basic Books]]}} * {{Cite book|author-link=Kembrew McLeod|first=Kembrew|last=McLeod|others=[[Lawrence Lessig]] (foreword)|title=[[Freedom of Expression (McLeod book)|Freedom of Expression: Resistance and Repression in the Age of Intellectual Property]]|publisher=University of Minnesota Press|year=2007|isbn=978-0816650316}} * {{Cite book|last=Nelson|first=Samuel P.|title=[[Beyond the First Amendment|Beyond the First Amendment: The Politics of Free Speech and Pluralism]]|publisher=The Johns Hopkins University Press|year=2005|isbn=0801881730}} * {{Cite book|last=Semeraro|first=Pietro|title=[[L'esercizio di un diritto]]|publisher=Giuffre Milano|year=2009}} * ଶ, କାରୋଲିନ୍ । "ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ବ୍ରିଟିଶ ସ୍ୱାଧୀନତାର ପାଲାଡିୟମ୍, 1650-2000: ଏକ ସମୀକ୍ଷା ପ୍ରବନ୍ଧ". ''ଇତିହାସ କମ୍ପାସ୍'' (ଅକ୍ଟୋବର ୨୦୨୦)। [//doi.org/10.1111/hic3.12629 ଅନଲାଇନ୍‌।] * ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ, ବାକ୍ ସ୍ବାଧୀନତା ଏବଂ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ । ବ୍ରିଟେନ, ଟେଲର ଏବଂ ଫ୍ରାନ୍ସିସ୍, 2023। * - ଜିନ୍ ବ୍ରିକ୍ମଣ୍ଟ (2014), ଲା ରେପବ୍ଲିକ୍ ଡେସ୍ ସେନସୁର୍ସ, ଲ'ହର୍ନେ, 176p। == ବାହ୍ୟ ଲିଙ୍କ୍ == * "Freedom of Speech" entry by Jeffrey Howard in the Stanford Encyclopedia of Philosophy * Article19.org - ମୁକ୍ତ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ପାଇଁ ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ଅଭିଯାନ * ମୁକ୍ତ ଭାଷଣ ବିତର୍କ - ଅକ୍ସଫୋର୍ଡ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ସେଣ୍ଟ ଆଣ୍ଟୋନି କଲେଜରେ ସ୍ୱାଧୀନତା ଅଧ୍ୟୟନ ପାଇଁ ଡାହରେନଡର୍ଫ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ଏକ ଗବେଷଣା ପ୍ରକଳ୍ପ * [http://www.indexoncensorship.org ସେନ୍ସରସିପ୍ ଉପରେ ସୂଚକାଙ୍କ] - ଏକ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଂଗଠନ ଯାହା ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତାର ଅଧିକାରକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ ଏବଂ ରକ୍ଷା କରେ * ମିଡିଆ ଫ୍ରିଡମ ନେଭିଗେଟର: ଏକ ନଜରରେ ମିଡିଆ ସ୍ୱାଧୀନତା ସୂଚକାଙ୍କ, ଡଏଚ ୱେଲେ ଏକାଡେମୀ * ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇଁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତିନିଧି, ଅର୍ଗାନାଇଜେସନ୍ ଅଫ୍ ଆମେରିକୀୟ ଷ୍ଟେଟ୍ସ {{କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ}} [[ଶ୍ରେଣୀ:ମାନବିକ ଅଧିକାର]] lf0dcj10ajez1d10fh0kx8ffisaitgj