Википеди oswiki https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%C3%A6%D0%B9%D1%80%D0%B0%D0%B3_%D1%84%D0%B0%D1%80%D1%81 MediaWiki 1.45.0-wmf.4 first-letter Медиа Сæрмагонд Тæрхон Архайæг Архайæджы ныхас Википеди Википедийы тæрхон Файл Файлы тæрхон MediaWiki MediaWiki-йы тæрхон Хуызæг Хуызæджы тæрхон Æххуыс Æххуысы тæрхон Категори Категорийы тæрхон TimedText TimedText talk Модуль Обсуждение модуля 0 1887 586155 466542 2025-06-11T18:06:29Z Taamu 795 586155 wikitext text/x-wiki {{Азтæ|1919|1920|1921|1922|1923|1924|1925|1926|1927|1890|1900|1910|1920|1930|1940|1950|XIX æнус|XX æнус|XXI æнус}} == Цаутæ == * == Райгуырдысты == * [[14 декабры]] — [[Æбаты Æхсарбег]], [[Советон Цæдисы Хъæбатыр]]. == Амардысты == * [[3 январы]] — [[Гашек, Ярослав|Ярослав Гашек]] (''Jaroslav Hašek'') (райгуырдис [[1883]]), [[Чехи|чехаг]] фыссæг-сатирик. [[Категори:1923]] 6wp5pezdponou7ufmg9gamvkcz0xw6q 0 3615 586193 555683 2025-06-12T11:05:43Z Taamu 795 586193 wikitext text/x-wiki {{ЦР |Статус = Сахар |Ирон ном = Налцыкк |Оригиналон ном = {{lang-kbd|Налшык}}<br />{{lang-krc|Нальчик}}<br />{{lang-ru|Нальчик}} |Ныв = |Ном = |Паддзахад = Уæрæсе |Герб = |Тырыса = |Гербы уæрх = |Тырысайы уæрх = |lat_deg =43 |lat_min =29 |lat_sec = |lon_deg =43 |lon_min =37 |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |Паддзахады картæйы ас = 300 |Регионы картæйы ас = 300 |Районы картæйы ас = |Регионы тип = Уæрæсейы федеративон арæзт{{!}}Федерацийы субъект |Регион = Кæсæг-Балхъар |Регион таблицæйы = Кæсæг-Балхъар |Районы тип = |Район = |Район таблицæйы = |Æмбалады тип = |Æмбалад = |Сæргълæууæджы тип = |Сæргълæууæг = |Бындурæвæрд = 1724 |Раздæры нæмттæ = |Статус кæдæй = 1921 |Фыццаг кой = |Фæзуат = 150 |Бæрзæнды тип = |Центры бæрзæнд = |Бæстыхъæд = |Официалон æвзаг = |Официалон æвзаг-ref = |Цæрджытæ = {{ Цæрджытæ | Нальчик | тс }} |Сфысты аз = {{ Цæрджытæ | Нальчик | г }} |Æнгомдзинад = |Агломераци = |Националон сконд = [[кæсгон адæм|кæсæг]]<br />[[уырыссаг адæм|уырыс]]<br />[[балхъайраг адæм]] |Динон сконд = |Сахатон таг = +3 |DST = |Телефонон код = |Посты индекстæ = 360000 |Автомобилон код = |Идентификаторы тип = |Цифрон идентификатор = |ВикиКъæбицы категори = |Сайт = |Сайты æвзаг = }} '''На́лцыкк''' ({{lang-kbd|Налшык}}, {{lang-krc|Нальчик}}, {{lang-ru|Нальчик}}) у сахар [[Уæрæсе]]йы, [[Кæсæг-Балхъары Республикæ]]йы центр. Цæрынц дзы 239,6 мин адæймаджы ([[2020]]). == Цæрджытæ == Сахары цæрынц [[кæсгон адæм|кæсгæттæ]] (42,8 %), [[уырыссаг адæм|уырыссæгтæ]] (29,8 %), [[балхъайраг адæм|балхъайрæгтæ]] (14,2 %), [[ирон адæм|ирæттæ]], [[цæцæйнæгтæ]], [[хохы дзуттæгтæ]] æмæ æндæр адæмты минæвæрттæ. == Транспорт == Сахарон транспорт: [[автобус]] æмæ [[троллейбус]]ы маршруттæ. == Æфсымæрон сахартæ == {{Wikidata/SisterCities}} [[Ныв:Nalchik004.JPG|left|thumb|300px|Налцыччы æфсæнвæндагон вагзал]] == Фиппаинæгтæ == {{фиппаинæгтæ}} {{къæртт-Уæрæсе}} {{Кæсæг-Балхъары сахартæ}} {{Хуызæг:Налцыччы сахары зылды цæрæнрæттæ}} {{Хæстон намысы сахар}} [[Категори:Налцыкк|*]] 6zkj3788jibtmzfahvg5uwjg4weykni 586194 586193 2025-06-12T11:05:55Z Taamu 795 586194 wikitext text/x-wiki {{ЦР |Статус = Сахар |Ирон ном = Налцыкк |Оригиналон ном = {{lang-kbd|Налшык}}<br />{{lang-krc|Нальчик}}<br />{{lang-ru|Нальчик}} |Ныв = |Ном = |Паддзахад = Уæрæсе |Герб = |Тырыса = |Гербы уæрх = |Тырысайы уæрх = |lat_deg =43 |lat_min =29 |lat_sec = |lon_deg =43 |lon_min =37 |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |Паддзахады картæйы ас = 300 |Регионы картæйы ас = 300 |Районы картæйы ас = |Регионы тип = Уæрæсейы федеративон арæзт{{!}}Федерацийы субъект |Регион = Кæсæг-Балхъар |Регион таблицæйы = Кæсæг-Балхъар |Районы тип = |Район = |Район таблицæйы = |Æмбалады тип = |Æмбалад = |Сæргълæууæджы тип = |Сæргълæууæг = |Бындурæвæрд = 1724 |Раздæры нæмттæ = |Статус кæдæй = 1921 |Фыццаг кой = |Фæзуат = 150 |Бæрзæнды тип = |Центры бæрзæнд = |Бæстыхъæд = |Официалон æвзаг = |Официалон æвзаг-ref = |Цæрджытæ = {{ Цæрджытæ | Нальчик | тс }} |Сфысты аз = {{ Цæрджытæ | Нальчик | г }} |Æнгомдзинад = |Агломераци = |Националон сконд = [[кæсгон адæм|кæсæг]]<br />[[уырыссаг адæм|уырыс]]<br />[[балхъайраг адæм]] |Динон сконд = |Сахатон таг = +3 |DST = |Телефонон код = |Посты индекстæ = 360000 |Автомобилон код = |Идентификаторы тип = |Цифрон идентификатор = |ВикиКъæбицы категори = |Сайт = |Сайты æвзаг = }} '''На́лцыкк''' ({{lang-kbd|Налшык}}, {{lang-krc|Нальчик}}, {{lang-ru|Нальчик}}) у сахар [[Уæрæсе]]йы, [[Кæсæг-Балхъары Республикæ]]йы центр. Цæрынц дзы 239,6 мин адæймаджы ([[2020]]). == Цæрджытæ == Сахары цæрынц [[кæсгон адæм|кæсгæттæ]] (42,8 %), [[уырыссаг адæм|уырыссæгтæ]] (29,8 %), [[балхъайраг адæм|балхъайрæгтæ]] (14,2 %), [[ирон адæм|ирæттæ]], [[цæцæйнæгтæ]], [[хохы дзуттæгтæ]] æмæ æндæр адæмты минæвæрттæ. == Транспорт == Сахарон транспорт: [[автобус]] æмæ [[троллейбус]]ы маршруттæ. == Æфсымæрон сахартæ == {{Wikidata/SisterCities}} [[Ныв:Nalchik004.JPG|left|thumb|300px|Налцыччы æфсæнвæндагон вагзал]] == Фиппаинæгтæ == {{фиппаинæгтæ}} {{къæртт-Уæрæсе}} {{Кæсæг-Балхъары сахартæ}} {{Налцыччы сахары зылды цæрæнрæттæ}} {{Хæстон намысы сахар}} [[Категори:Налцыкк|*]] 5zosw2o4rfipzo3522r41trmw0g9286 0 4555 586184 548520 2025-06-12T10:44:59Z Taamu 795 586184 wikitext text/x-wiki {{Музыкант |Имя = Абайты Хаджумар |Изображение = |Описание изображения = |Имя при рождении = |Дата рождения = |Место рождения = |Дата смерти = |Место смерти = |Страна = |Профессии = |Жанры = |Коллективы = |Награды = |Викисклад = }} '''Абайты Хъырымы фырт Хаджумар''' (райгуырдис [[1925-æм аз]]ы [[Ногир]]ы — амардис [[1982-æм аз]]ы) у [[Ирыстон]]ы хуыздæр [[оперæ|оперон]] зарæггæнджытæй иу. == Цардафыст == Хæсты размæ Ногир чысыл хъæу уыдис. Электрон рухс, стæмтæй фæстæмæ, никæмæ уыдис, фæтæген цырагъы рухсмæ цардысты. [[Пианино]] кæнæ [[рояль]] цы сты, уый та зонгæ дæр ничи кодта. Хъæуы фæзы уыд æрмæст иу радиорепродуктор. Йæ цæрджытæ уыдысты цардбæллон адæм, æууæндыдысты хуыздæр фидæныл, цырагъау кæрæдзи уæлхъус лæууыдысты. Абайты Хъырым йæ фырттæй уыдис сæрбæрзонд. Уымæн æмæ йын уыдысты саджы фисынтыл амад, куыстуарзаг, курдиатджын, хъæлæсджын. Хаджумар дæр иннæ æфсымæрты хуызæн ахуырмæ æвзыгъд уыд, æхсæв уарзта [[чиныг|чингуытæ]] кæсын, фæлæ [[фæтæген|фæтæгеныл]] ауæрдын кæй хъуыдис, уымæ гæсгæ-иу йæ мад хыл кодта. Хаджумар уарзта [[шахмæттæ|шахмæттæй]] хъазын, хъуыды кæнын дзы кæй хъуыдис, уый йæ зæрдæмæ тынг цыдис. Уый йæ иннæ ’фсымæртау кодта алы куыст дæр. [[Фыдыбæстæйы Стыр хæст]] куы райдыдта, уæд та уыдис [[фыййау]]. [[Немыцаг адæм|Немыц]] куы æрбахæстæг сты, уæд æй йæ ныййарджытæ арвыстой сæ хæстæджытæм [[Хуссар Ирыстон]]мæ. Знæгтæ сывæллæтты æрвыстой [[Герман]]мæ, æмæ йын уымæй тарстысты. Ацы ран, фыййау уæвгæйæ, хæххон уыгæрдæнты уынд æмæ дидинджыты хæрздæфæй йæ зæрдæ радис. Хæхтæ йын лæвæрдтой уарзты æмæ сæрыстырдзинады æнкъарæнтæ, æмæ-иу зæрдиагæй базарыд. Йæ зарджытæн ныхæстæ æмæ музыкæ фыста йæхæдæг. Хæсты фæстæ Абайты Хаджумар фидарæй сфæнд кодта зарæггæнæг суæвын. Уыцы рæстæг [[Мæскуы]]йы [[консерватори]]йы вокалон факультеты байгом ирон хайад. Уырдæм ахуыр кæнынмæ бацыдис Хаджумар. Консерватори, Мæскуы ныххызтысты лæппуйы зæрдæйы. Студенттæн гæнæн æмæ амал уыдис Мæскуыйы [[Стыр театр]]мæ цæуынæн. Ацы ран Хаджумар хъуыста зындгонд зарæггæнджыты хъæлæстæм. Фыццаг цы оперæмæ байхъуыста, уый уыдис «Иван Сусанин» (Глинка). Сæйраг партийы дзы зарыд Максим Михайлов. Уымæн уыдис диссаджы бæзджын рæсугъд хъæлæс. Арæх хъуыста Римский-Корсаковы «Садко»-мæ. Ахуыры фæстæ оперон зарæггæнæг Абайты Хаджумары фæхуыдтой [[Алма-Ата]]йы оперæ æмæ балеты театрмæ. Ацы ран кодта æнтыстджын куыст. Йæ бæрны-иу ын бакодтой сæйраг ролтæ, хорзæхджын æй кодтой Кады гæххæттытæй, фæлæ уæддæр йæ зæрдæ уыд йæ райгуырæн Ирыстоны. Уый фæндыдис зарын йæ фыдæлты уæзæгыл, вокалон культурæйы рæзтыл кусын. «''Мæн Ирыстон сахуыр кодта, схъомыл мæ кодта, æмæ дзы хæсджын дæн''»,— арæх-иу дзырдта Хаджумар. Фæндзайæм азты кæрон уый ссыдис Дзæуджыхъæумæ æмæ архайдта Мæскуыйы ирон литературæ æмæ аивады декадæйы. Хаджумар сси музыкалон лекторийы солист. Уыцы рæстæг уым зарыдысты Аннæ Авдеенко, Зинаидæ Минович, Едзиты Нинæ æмæ, зæгъæн ис, Мæскуыйы консерваторийы æппæт рауагъдонтæ. Ацы ран æвæрдтой оперæтæй скъуыддзæгтæ, арæзтой музыкалон спектаклты композицитæ, æмæ се ’ппæты дæр Хаджумар архайдта зæрдиагæй. Концертты аритæ æмæ романстæй уæлдай зарыд адæмон зарджытæ: «Вдоль по Питерской», «Эй, ухнем», «Дубинушка», «Ноченьку», «Хорз ус кæмæн вæййы», «Толдзæ». [[Мусоргский]]ы сфæлдыстадыл концертты оперæ «Борис Годунов»-ы уый равдыста Борисы мæлæты ныв, азарыд «Песня о Блохе», зæгъгæ, уый. [[1963]] азы бæрæг кодтой Вердийы райгуырды 160 азы юбилей. Хаджумар оперæ «Сицилийская вечерня»-йæ бацæттæ кодта Прочилайы ари, къарол Филиппы ари оперæ «Дон Карлос»-æй. Зарыдис сæ тæккæ бæрзонддæр профессионалон æмвæзадыл. Абайы-фырты камерон репертуармæ куы кæсай, уæд ма дзы бирæ зындгонд зарджытæ, романстæ, оперæтæй аритæ ис: «Дон-Жуан»-ы оперæ (Соло) Лепореллойы ари, Варягаг уазæджы зарæг оперæ «Садко»-йæ, Гунойы оперæ «Фауст»-æй, Мефистофелы куплеттæ, оперæ «Фатимæ»-йæ Наибы ари, ирон адæмон зарæг «Хъуыбады», «Садойнаг шахтерты зарæг» æмæ бирæ æндæртæ. «''Æз Абайты Хаджумаримæ куыстон, ирон театры музыкалон къорд куы байгом, уæдæй фæстæмæ. Уый канд Ирыстоны курдиатджындæр зарæггæнджытæй нæ уыд, фæлæ æнæхъæн бæстæйы дæр. Мæн фæнды йæ вокалон сфæлдыстады иу цауы тыххæй радзурын. ''[[Лекъты Юри]] [[Украинæ]]йæ куы æрыздæхтис, уæд сфæнд кодта оперон спектакльтæй стыр концерт сæвæрын. Уыцы концерт-спектаклы [[1970]] азы æз зарыдтæн Хаджумаримæ. Уый зарыд Куыройгæсы парти Даргомыжскийы оперæ «Русалка»-йæ. Мах зарыдыстæм Кънйаз æмæ Куыройгæсы зындгонд дуэт. Хаджумар афтæ хорз æмæ профессионалон зард кодта, æмæ абон дæр мæ цæстытыл уайы. Мах æм хъуыстам æмæ бирæ рæстæг фырдиссагæй нæ зæрдæтæ се ’муд не ’рцыдысты. Куыройгæсы арийы ис ахæм ныв, æмæ йæ чызг Наташæ йæ цæстытыл уайы цыма йын йæ сæр лæгъзытæ кæны æмæ дзуры: «Æмæ мæнæн уыдис чызг…» Ацы ран залы адæмыл мæ цæст ахастон æмæ федтон, адæм сæ цæссыгтæ куыд сæрфтой, бирæтæ та дзы æргомæй куыд куыдтой.'' ''Æз ма Хаджумаримæ зарыдтæн Ленинграды [[Кировы завод]]ы Культурæйы галуаны сценæйыл. Уæд уыдис литературæ æмæ аивады декадæ. Уыцы бæрæгбонæн композитор Гæбæраты Илья ныффыста дуэт бас æмæ тенорæн Ленинграды тыххæй. Уыцы уацмыс фыццаг хатт мах азарыдыстæм. Хаджумары бирæ рæстæг адæм сценæйæ нал уагътой. Йæ рæсугъд æмæ тыхджын хъæлæс зæлыд Советон Цæдисы бирæ горæтты''», — зæгъы адæмон артист [[Мыкагъаты Пётр]]. «''Хаджумар гигант уыд. Ахæм зарæггæнджытæ Ирыстоны нал ис''», — адон та сты адæмон нывгæнæг [[Хайты Владимир]]ы ныхæстæ. == Æддаг æрмæг == * [http://www.abaev-a.ru/deyateli_teatra_i_kino/abaev_xadzhumar_kirimovich/2/index.htm Осетинский Шаляпин] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081113135249/http://www.abaev-a.ru/deyateli_teatra_i_kino/abaev_xadzhumar_kirimovich/2/index.htm |date=2008-11-13 }}. Гæздæнты Аннæйы уац Абайты мыггаджы сайты. {{Рæстдзинад}} [[Категори:Цæгат Ирыстоны зарæггæнджытæ]] [[Категори:Зындгонд ирæттæ]] [[Категори:Абайтæ|Хаджумар]] [[Категори:Ногиры чи райгуырдис, уыдон]] ofwfjj2irplq3nivdydazpucqxouvt9 0 4773 586167 584184 2025-06-11T20:47:24Z Taamu 795 586167 wikitext text/x-wiki {{Ирон мыггаг | Ирон ном = Хорантæ | Дыгурон ном = | Ныв = Сазырко Хоранов.jpg | Нывы ном = [[Хоранты Созырыхъо]] | Æндæр варианттæ = | Рагон ирон мыггаг = | Къорд = [[Гагуатæ]] | Бындурæвæрæг = | Æрвадæлтæ = * [[Сехинатæ]]<ref name="Афæхъо"/>, [[Ганатæ]]<ref name="Афæхъо"/> * [[Æккæлатæ]], [[Габантæ]], [[Тахохтæ]] | Къабæзтæ = | Мыггаджы хъæу = [[Доныфарс]], [[Уæллаг Уынал]] | Кæм цардысты = | Commons = }} '''Хорантæ''' ({{lang-ru|Хорановы}}) сты [[ирон мыггæгтæ|ирон æмæ дыгурон мыггаг]]. == Равзæрд == Хоранты мыггаг дæр равзæрд Доныфарсы [[Гагуатæ|Гагуаты мыггагæй]]. Сæ фыд Хоран уыд æлдар Гагуайы фырт, царди Доныфарсы. Ус ракуырдта, йæ фыдæй рахицæн æмæ йæ мыггаг йæхи номæй — Хорантæй схуыдта. Афтæмæй Доныфарсы хъæуы фæзынд Хоранты мыггаг. Бирæтæ сæ фæлыгъд быдырыхъæутæм. [[Дзæуджыхъæу|Дзæуджыхъæуы]] цæрæг Хоранты Даукуыйы фырт Осмæны таурæгъмæ гæсгæ та, Хоран уыд [[Ос-Бæгъатыр|Ос-Бæгъатыры]] къабазæй равзæргæ, Челейы фырты фырт Мисинæй. Мисин цард [[Уæлладжыры ком|Уæлладжыры комы]], [[Уæллаг Уынал|Уæллаг Уыналы]]. Хоранæн уым уыд иунæг фырт — Генардухъ, уымæн та дыууæ фырты: сæ иу Айдарухъ, иннæйы ном ничи хъуыды кæны. Айдарухъы фырт Нæуæг Уыналæй ралыгъд [[Дыгургом|Дыгуры коммæ]] æмæ æрцард Доныфарсы. Хоранты мыггагæй равзæрдысты [[Сехинатæ]]<ref name="Афæхъо">[[Гецати Афæхъо]]. Дигори коми муггæгти равзурд. — Дзæуæгигъæу: Ир, 2019. — 383 ф.</ref> æмæ [[Ганатæ|Ганаты]]<ref name="Афæхъо"/> мыггæгтæ. Шехинатæ фыццаг цардысты [[Кæсæг|Кæсæджы]], [[Озрек|Озречы хъæуы]], уый фæстæ сæ бирæтæ æрцарди Хутихъæуы ([[Лескен]]ы).<ref>[[Гаглойты Зинæ|Гаглойты З. Д.]] Ирон мыггæгтæ. — 2-аг баххæстгонд рауагъд. — Цхинвал: «Республика», 2017. — 372 с.</ref> == Фиппаинæгтæ == {{фиппаинæгтæ}} == Æрвитæнтæ == * [http://ironau.ru/xoranta.html Хорантæ: равзурди истори] {{къæртт-ирон}} {{Гагуатæ}} [[Категори:Хорантæ|*]] r82dhfhn1alow4x8zvzgnnrgrqidfaq 0 10348 586197 585990 2025-06-12T11:23:10Z Taamu 795 586197 wikitext text/x-wiki {{Сакъадæхты къорд |Название = Шпицберген |Национальное название = no/Svalbard |Изображение = W W Svalbard LandSat7 21.14475E 78.71545N.png |Акватория = Цæгат Ихджын фурд |Общая площадь = 61022 |Количество островов = |Крупнейший остров = Ныгуылæн Шпицберген |Наивысшая точка = 1713 |Страна = Норвеги |Регион = |Район = |Население = 2939 |Год переписи = 2020 |Позиционная карта = Цæгат Ихджын фурд }} '''Шпицбе́рген''' ({{lang-no|Svalbard}} — '''Сва́льбард''', [[Рагон уырыссаг æвзаг|рагон уырыс.]] ''Гру́мант'') у [[Цæгат Ихджын фурд]]ы архипелаг. Уый у [[Норвеги]]йы æппæты цæгатдæр ран. Йæ административон центр у [[Лонгйир]]. Архипелагæн ис сæрмагонд статус, уымæ гæсгæ сакъадæхты хæзнатæ сты бадзырд бафыссæг æппæт бæстæтæм гом — уымæй пайда кæны [[Уæрæсе]]; кæд Норвегийы дæлбар у, Шпицберген йæ æппæт территорийыл у [[хъалон]]тæ æмæ [[æфсад]]æй æвдæлон бынат. Шпицбергены цæрынц [[норвегиæгтæ]] æмæ [[уырыссæгтæ]]. Архипеладжы стырдæр сахар у [[Советон Цæдис|советон]] (фæстæдæр — [[уæрæсе]]йаг) [[æвзалы]]къахджыты посёлок [[Баренцбург]]. ==Нывтæ== <gallery mode="packed"> Ныв:Silene acaulis - Fjellsmelle.jpg|Шпицбергены зайæгойтæ Ныв:Adventtoppen Hiorthfjellet from SE side of Adventfjorden Longyearbyen Svalbard on May 23 2025.jpg|Хæхтæ Адвенттопен æмæ Хиортфьеллет Адвентфьордены, Лонгйербьенæй цæгатырдæм Ныв:Polar bear warning sign at north eastern perimeter of Longyearbyen Svalbard on May 23 2025.jpg|Лонгйербьены цæгат-скæсæйнаг арæныл полярон æрчъиагæй фæдзæхсæн нысан Ныв:UNIS The university centre in Svalbard from S in distance Adventtoppen Hiorthfjellet May 23 2025.jpg|Свальбарды æхсæнадæмон университет (UNIS) </gallery> {{къæртт-Норвеги}} {{Европæ}} [[Категори:Шпицберген|*]] 8r24dvduse42njcitpx4c3w7oceuxtl 586198 586197 2025-06-12T11:23:23Z Taamu 795 586198 wikitext text/x-wiki {{Сакъадæхты къорд |Название = Шпицберген |Национальное название = no/Svalbard |Изображение = W W Svalbard LandSat7 21.14475E 78.71545N.png |Акватория = Цæгат Ихджын фурд |Общая площадь = 61022 |Количество островов = |Крупнейший остров = Ныгуылæн Шпицберген |Наивысшая точка = 1713 |Страна = Норвеги |Регион = |Район = |Население = 2939 |Год переписи = 2020 |Позиционная карта = Цæгат Ихджын фурд }} '''Шпицбе́рген''' ({{lang-no|Svalbard}} — '''Сва́льбард''', [[Рагон уырыссаг æвзаг|рагон уырыс.]] ''Гру́мант'') у [[Цæгат Ихджын фурд]]ы архипелаг. Уый у [[Норвеги]]йы æппæты цæгатдæр ран. Йæ административон центр у [[Лонгйир]]. Архипелагæн ис сæрмагонд статус, уымæ гæсгæ сакъадæхты хæзнатæ сты бадзырд бафыссæг æппæт бæстæтæм гом — уымæй пайда кæны [[Уæрæсе]]; кæд Норвегийы дæлбар у, Шпицберген йæ æппæт территорийыл у [[хъалон]]тæ æмæ [[æфсад]]æй æвдæлон бынат. Шпицбергены цæрынц [[норвегиæгтæ]] æмæ [[уырыссæгтæ]]. Архипеладжы стырдæр сахар у [[Советон Цæдис|советон]] (фæстæдæр — [[уæрæсе]]йаг) [[æвзалы]]къахджыты посёлок [[Баренцбург]]. == Галерей == <gallery mode="packed"> Ныв:Silene acaulis - Fjellsmelle.jpg|Шпицбергены зайæгойтæ Ныв:Adventtoppen Hiorthfjellet from SE side of Adventfjorden Longyearbyen Svalbard on May 23 2025.jpg|Хæхтæ Адвенттопен æмæ Хиортфьеллет Адвентфьордены, Лонгйербьенæй цæгатырдæм Ныв:Polar bear warning sign at north eastern perimeter of Longyearbyen Svalbard on May 23 2025.jpg|Лонгйербьены цæгат-скæсæйнаг арæныл полярон æрчъиагæй фæдзæхсæн нысан Ныв:UNIS The university centre in Svalbard from S in distance Adventtoppen Hiorthfjellet May 23 2025.jpg|Свальбарды æхсæнадæмон университет (UNIS) </gallery> {{къæртт-Норвеги}} {{Европæ}} [[Категори:Шпицберген|*]] n2fxj2bho0fmpjwzpxaed9qeco9hn1j 586199 586198 2025-06-12T11:32:40Z Taamu 795 /* Галерей */ 586199 wikitext text/x-wiki {{Сакъадæхты къорд |Название = Шпицберген |Национальное название = no/Svalbard |Изображение = W W Svalbard LandSat7 21.14475E 78.71545N.png |Акватория = Цæгат Ихджын фурд |Общая площадь = 61022 |Количество островов = |Крупнейший остров = Ныгуылæн Шпицберген |Наивысшая точка = 1713 |Страна = Норвеги |Регион = |Район = |Население = 2939 |Год переписи = 2020 |Позиционная карта = Цæгат Ихджын фурд }} '''Шпицбе́рген''' ({{lang-no|Svalbard}} — '''Сва́льбард''', [[Рагон уырыссаг æвзаг|рагон уырыс.]] ''Гру́мант'') у [[Цæгат Ихджын фурд]]ы архипелаг. Уый у [[Норвеги]]йы æппæты цæгатдæр ран. Йæ административон центр у [[Лонгйир]]. Архипелагæн ис сæрмагонд статус, уымæ гæсгæ сакъадæхты хæзнатæ сты бадзырд бафыссæг æппæт бæстæтæм гом — уымæй пайда кæны [[Уæрæсе]]; кæд Норвегийы дæлбар у, Шпицберген йæ æппæт территорийыл у [[хъалон]]тæ æмæ [[æфсад]]æй æвдæлон бынат. Шпицбергены цæрынц [[норвегиæгтæ]] æмæ [[уырыссæгтæ]]. Архипеладжы стырдæр сахар у [[Советон Цæдис|советон]] (фæстæдæр — [[уæрæсе]]йаг) [[æвзалы]]къахджыты посёлок [[Баренцбург]]. == Галерей == <gallery mode="packed"> Ныв:Silene acaulis - Fjellsmelle.jpg|Шпицбергены зайæгойтæ Ныв:Adventtoppen Hiorthfjellet from SE side of Adventfjorden Longyearbyen Svalbard on May 23 2025.jpg|Хæхтæ Адвенттопен æмæ Хиортфьеллет Адвентфьордены, Лонгйербьенæй цæгатырдæм Ныв:Polar bear warning sign at north eastern perimeter of Longyearbyen Svalbard on May 23 2025.jpg|Лонгйирбюены фæндаджы нысан Ныв:UNIS The university centre in Svalbard from S in distance Adventtoppen Hiorthfjellet May 23 2025.jpg|Свальбарды æхсæнадæмон университет (UNIS) </gallery> {{къæртт-Норвеги}} {{Европæ}} [[Категори:Шпицберген|*]] reld4yl27xqt0ouyyhow5koquvnaiqb 586201 586199 2025-06-12T11:43:04Z Taamu 795 /* Галерей */ 586201 wikitext text/x-wiki {{Сакъадæхты къорд |Название = Шпицберген |Национальное название = no/Svalbard |Изображение = W W Svalbard LandSat7 21.14475E 78.71545N.png |Акватория = Цæгат Ихджын фурд |Общая площадь = 61022 |Количество островов = |Крупнейший остров = Ныгуылæн Шпицберген |Наивысшая точка = 1713 |Страна = Норвеги |Регион = |Район = |Население = 2939 |Год переписи = 2020 |Позиционная карта = Цæгат Ихджын фурд }} '''Шпицбе́рген''' ({{lang-no|Svalbard}} — '''Сва́льбард''', [[Рагон уырыссаг æвзаг|рагон уырыс.]] ''Гру́мант'') у [[Цæгат Ихджын фурд]]ы архипелаг. Уый у [[Норвеги]]йы æппæты цæгатдæр ран. Йæ административон центр у [[Лонгйир]]. Архипелагæн ис сæрмагонд статус, уымæ гæсгæ сакъадæхты хæзнатæ сты бадзырд бафыссæг æппæт бæстæтæм гом — уымæй пайда кæны [[Уæрæсе]]; кæд Норвегийы дæлбар у, Шпицберген йæ æппæт территорийыл у [[хъалон]]тæ æмæ [[æфсад]]æй æвдæлон бынат. Шпицбергены цæрынц [[норвегиæгтæ]] æмæ [[уырыссæгтæ]]. Архипеладжы стырдæр сахар у [[Советон Цæдис|советон]] (фæстæдæр — [[уæрæсе]]йаг) [[æвзалы]]къахджыты посёлок [[Баренцбург]]. == Галерей == <gallery mode="packed"> Ныв:Silene acaulis - Fjellsmelle.jpg|Шпицбергены зайæгойтæ Ныв:Adventtoppen Hiorthfjellet from SE side of Adventfjorden Longyearbyen Svalbard on May 23 2025.jpg|Шпицбергены хæхтæ Ныв:Polar bear warning sign at north eastern perimeter of Longyearbyen Svalbard on May 23 2025.jpg|Лонгйирбюены фæндаджы нысан Ныв:UNIS The university centre in Svalbard from S in distance Adventtoppen Hiorthfjellet May 23 2025.jpg|Свальбарды æхсæнадæмон университет (UNIS) </gallery> {{къæртт-Норвеги}} {{Европæ}} [[Категори:Шпицберген|*]] 1n0dksc8fokrljjm8d6jbb4hxr5rhlv 0 11385 586171 543215 2025-06-12T09:13:14Z Taamu 795 586171 wikitext text/x-wiki {{ЦР |Статус = Сахар |Ирон ном = Оденсе |Оригиналон ном = {{lang-da|Odense}} |Паддзахад = Дани |Герб = |Тырыса = |Гербы уæрх = |Тырысайы уæрх = |lat_dir =N |lat_deg =55 |lat_min =24 |lat_sec = |lon_dir =E |lon_deg =10 |lon_min =23 |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |Паддзахады картæйы ас = 300 |Регионы картæйы ас = 300 |Районы картæйы ас = |Регионы тип = Данийы административон дих{{!}}Регион |Регион = Хуссар Дани |Регион таблицæйы = Хуссар Дани |Районы тип = |Район = |Район таблицæйы = |Æмбалады тип = |Æмбалад = |Сæргълæууæджы тип = |Сæргълæууæг = |Бындурæвæрд = |Фыццаг кой = |Фæзуат = 304,3 |Бæрзæнды тип = |Центры бæрзæнд = |Климат = |Официалон æвзаг = |Официалон æвзаг-ref = |Цæрджытæ = |Сфысты аз = |Æнгомдзинад = |Агломераци = |Националон сконд = |Динон сконд = |Сахатон таг = +1 |DST = ис |Телефонон код = |Посты индекстæ = |Автомобилон код = |Идентификаторы тип = |Цифрон идентификатор = |ВикиКъæбицы категори = |Сайт = |Сайты æвзаг = }} '''О́денсе''' ({{lang-da|Odense}}, {{IPA|[ˈoð̞ˀn̩sə]}}) у [[Дани]]йы æртыккæгæм стырдæр сахар. == Фиппаинæгтæ == {{фиппаинæгтæ}} {{къæртт-Дани}} [[Категори:Данийы сахартæ]] btpaaotwsj5x8jtmf9jkpiiasqf6swa 0 16284 586170 537996 2025-06-12T08:32:06Z გიო ოქრო 15971 586170 wikitext text/x-wiki {{ЦР |Статус = Хъæу |Ирон ном = Къоринта |Оригиналон ном = |Паддзахад = Хуссар Ирыстон |Герб = |Тырыса = |Гербы уæрх = |Тырысайы уæрх = |lat_dir =N |lat_deg = 42|lat_min = 10|lat_sec =48 |lon_dir =E |lon_deg = 44|lon_min = 29|lon_sec =8 |CoordAddon = |CoordScale = |Паддзахады картæйы ас = 300 |Регионы картæйы ас = 300 |Районы картæйы ас = |Регионы тип = Хуссар Ирыстоны административон дих{{!}}Район |Регион = Ленингоры район |Регион таблицæйы = Ленингоры район |Районы тип = |Район = |Район таблицæйы = |Æмбалады тип = |Æмбалад = |Сæргълæууæджы тип = |Сæргълæууæг = |Бындурæвæрд = |Фыццаг кой = |Фæзуат = |Бæрзæнды тип = |Центры бæрзæнд = 900 |Бæстыхъæд = |Официалон æвзаг = |Официалон æвзаг-ref = |Цæрджытæ = 205 |Сфысты аз = 2002 |Æнгомдзинад = |Агломераци = |Националон сконд = гуырдзиæгтæ (98%) |Динон сконд = |Сахатон таг = +3 |DST = |Телефонон код = |Посты индекстæ = |Автомобилон код = |Идентификаторы тип = |Цифрон идентификатор = |ВикиКъæбицы категори = |Сайт = |Сайты æвзаг = }} '''Къоринта''' у [[Хуссар Ирыстон]]ы [[Ленингоры район]]ы хъæу, цæугæдон [[Алеура]] [[Чысандон]]мæ кæм бакæлы, уыцы ран. {{къæртт-ирон}} {{Ленингоры районы цæрæнрæттæ}} [[Категори:Ленингоры районы сахартæ æмæ хъæутæ]] ggp0im0eoqxp0krcjek97nfhvqumypr 14 20490 586165 572436 2025-06-11T19:23:51Z Taamu 795 586165 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Категори:Зындгонд адæм райгуырды бынатмæ гæсгæ]] [[Категори:Дыгуры районы чи райгуырдис, уыдон]] [[Категори:Дигорæйы зындгонд адæм|Райг]] 9fts67hrw8doqrfka4p1p9bsuinepjl 0 26538 586186 568220 2025-06-12T10:48:46Z Taamu 795 586186 wikitext text/x-wiki {{Нывгæнæг | имя = | оригинал имени = | имя при рождении = | изображение = | ширина = | описание изображения = | дата рождения = | место рождения = [[Чеселт]] | дата смерти = | место смерти = | гражданство = | жанр = | учёба = | стиль = | покровители = | награды = | звания = | премии = }} '''Челæхсаты Ильяйы фырт Магрез''' (райгуырдис [[1940-æм аз]]ы [[29 августы]] [[Чеселт]]ы) у [[ирон адæм|ирон]] нывгæнæг, [[Советон Цæдис]]ы [[Советон Цæдисы нывгæнджыты цæдис|нывгæнджыты цæдисы]] уæнг. Каст фæци [[Цхинвалы аивадон училище]], уый фæстæ ахуыр кодта Аивæдты æппæтуæрæсеон академийы ([[1968]]-[[1974]]), райста дзы театры нывгæнæджы дæсныйад. == Æддаг æрмæг == * [http://artru.info/ar/7910/ ArtRu.info: Келехсаев Магрез Ильич] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111216003334/http://artru.info/ar/7910/ |date=2011-12-16 }} {{ru}} == Фиппаинæгтæ == {{фиппаинæгтæ}} {{къæртт-цардафыст}} [[Категори:Хуссар Ирыстоны адæмон нывгæнджытæ]] [[Категори:Челæхсатæ|Магрез]] [[Категори:Чеселтгомы чи райгуырдис, уыдон]] s769ixr9wy1yd2efl78lowkcnbsu9hu 586187 586186 2025-06-12T10:49:23Z Taamu 795 586187 wikitext text/x-wiki {{Нывгæнæг | имя = | оригинал имени = | имя при рождении = | изображение = | ширина = | описание изображения = | дата рождения = | место рождения = [[Чеселт]] | дата смерти = | место смерти = | гражданство = | жанр = | учёба = | стиль = | покровители = | награды = | звания = | премии = }} '''Челæхсаты Ильяйы фырт Магрез''' (райгуырдис [[1940-æм аз]]ы [[29 августы]] [[Чеселт]]ы) у [[ирон адæм|ирон]] нывгæнæг, [[Советон Цæдис]]ы [[Советон Цæдисы нывгæнджыты цæдис|нывгæнджыты цæдисы]] уæнг. Каст фæци [[Цхинвалы аивадон училище]], уый фæстæ ахуыр кодта Аивæдты æппæтуæрæсеон академийы ([[1968]]-[[1974]]), райста дзы театры нывгæнæджы дæсныйад. == Æддаг æрмæг == * [http://artru.info/ar/7910/ ArtRu.info: Келехсаев Магрез Ильич] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111216003334/http://artru.info/ar/7910/ |date=2011-12-16 }} {{ru}} == Фиппаинæгтæ == {{фиппаинæгтæ}} {{къæртт-цардафыст}} [[Категори:Хуссар Ирыстоны адæмон нывгæнджытæ]] [[Категори:Хуссар Ирыстоны нывгæнджытæ]] [[Категори:Челæхсатæ|Магрез]] [[Категори:Чеселтгомы чи райгуырдис, уыдон]] k0vga0zt25zw597on59esyj73yjlylb 0 26705 586176 581868 2025-06-12T10:14:05Z Taamu 795 586176 wikitext text/x-wiki {{ЦР |Статус = Хъæу |Ирон ном = Мæстинокæ |Оригиналон ном = |Паддзахад = Уæрæсе |Герб = |Тырыса = |Гербы уæрх = |Тырысайы уæрх = |lat_deg = 42|lat_min = 57|lat_sec = 2 |lon_deg = 43|lon_min = 48|lon_sec = 58 |CoordAddon = |CoordScale = |Паддзахады картæйы ас = 300 |Регионы картæйы ас = 300 |Районы картæйы ас = 300 |Регионы тип = Уæрæсейы федеративон арæзт{{!}}Федерацийы субъект |Регион = Цæгат Ирыстон |Регион таблицæйы = Цæгат Ирыстон |Районы тип = Цæгат Ирыстоны административон дих{{!}}Муниципалон район |Район = Æрæфы район |Район таблицæйы = Æрæфы район |Æмбалады тип = |Æмбалад = |Мидæг дихкæнынад = |Сæргълæууæджы тип = |Сæргълæууæг = |Бындурæвæрд = |Фыццаг кой = |Раздæры нæмттæ = |Статус кæдæй = |Фæзуат = |Бæрзæнды тип = |Центры бæрзæнд = |Бæстыхъæд = |Официалон æвзаг = |Официалон æвзаг-ref = |Цæрджытæ = 0 |Сфысты аз = |Æнгомдзинад = |Агломераци = |Националон сконд = |Динон сконд = |Сахатон таг = +3 |DST = |Телефонон код = |Посты индекстæ = |Автомобилон код = |Идентификаторы тип = |Цифрон идентификатор = |ВикиКъæбицы категори = |Сайт = |Сайты æвзаг = }} '''Мæстинокæ''', вариант: '''Мæстинок'''<ref>[[Бесаты Тазе]]. Азтæ. Чиныгуадзæн "Ир" — Орджоникидзе, 1968</ref> у хъæу [[Цæгат Ирыстон]]ы [[Æрæфы район]]ы. Ис [[Дыгургом]]ы. == Истори == Мæстиноки гъæуи бунат æй [[Айгомуги дон|Айгомуги донæн]] æ рахес фарс, [[Хъалнæгътæ|Хъалнæгъти гъæуæй]] бæрзонддæр, хонсари, [[Урсхох (рагъ)|Уорс хонхмæ]] хæстæг. Паддзахи над æма Айгомуги донæй гъæуи бунат æй дууæ-æртæ километри идарддæр. Гъæуи арæнтæ: цæгати — [[Тауиттæ (хъæу)|Тауитти синхи]] зæнхитæ, хонсари — [[Фæснæл|Фæснæли]] тегътæ, хорискæсæни — Уорс хонх æма хорнифтуйæни — Хъалнæгъти гъæу æма [[Скъодтатæ (хъæу)|Скъодтати]] зæнхитæ. Мæстиноки гъæумæ уарун рæстæги æма зумæги бæнтти уæрдун нæ зилдæй, уомæ гæсгæ ба гъæуи цæргутæ сæ алли куститæ дæр кодтонцæ хайуантæбæл кенæ ба фестæгæй — лæги хъаурæй. Аразæн æрмæг æма сог хастонцæ идардæй, [[Саухох (Дыгургом)|Сау хонхи]] бæрзæндтæй æма будури [[Саугъæдæ|Саугъæдæй]]. Согæй ку батухсионцæ, гъæуи цæргутæ, уæдта æндзарстонцæ сæнарæ. Гъæуи цæргутæн кæд сæ хумзæнхитæ минкъий адтæнцæ, уæддæр си истонцæ [[Мæнæу|мæнæуæ]], [[Хъæбæрхор|хъæбæр хуар]] æма [[зæтхæ]], уæдта [[картоф]]. Сæ фонсæн фагæ хуæруйнаг цæттæ кодтонцæ се ’гуæрдæнти, сæрди дæргъи ба сæ хизтонцæ фонси хезнити Уорс хонхи рæбунти, фæсхонх цæгати æма будури Саугъæди æрдозти. Хумзæнхитæ æма игуæрдæнтæ сæ рагфиддæлтæн зинтæй бафтудæнцæ сæ къохти, берæ сæбæл фæхъхъиамæт кодтонцæ, фал син æнæ еци зæнхитæй цæрæн нæ адтæй, уони фæрци дардтонцæ сæхе. Мæстиноки гъæуи цæргутæ дæр, куд иннæ гъæути цæргутæ Дигори коми, уотæ æууæндтæнцæ Хуцаубæл, изæдтæбæл, кувтонцæ сæмæ. [[Хуыцау|Хуцау]] æма [[Уасгерги|Уасгергий]] фæсте кадгиндæр изæдбæл цæргутæ нимадтонцæ изæд [[Елиа|Уорс Елиай]]. Алли анз дæр ин æ ном ирдтонцæ сæ еумæйаг ковæндони сæрди мæйи (хуасидайæни). Сæ фиддæлти æгъдæуттæ нæ иронх кодтонцæ. Мæстиноки гъæуи цæргутæ хонхи зин цардæн берæ фæббухстæнцæ — мадта син ци кæнгæ адтæй? Фал син хуæздæр æма æнцондæр рауæнти цæруни барæ лæвæрд ку ’рцудæй, уæд сæ гъæу ниууагътонцæ æма фæллигъдæнцæ Иристони горæттæ æма будури гъæутæмæ, сæ еуетæ ба æрлигъдæнцæ медхонхи æндзæри æвæрд гъæутæмæ.<ref name=":0">''Гецати Афæхъо.'' Дигори коми муггæгти равзурд. — Дзæуæгигъæу: Алания, 1999. — Ф. 192.</ref> == Мыггæгтæ == Мæстиноки гъæуи цардæнцæ муггæгтæ: [[Аркъаутæ]], [[Байтæ]], [[Бесатæ]], [[Гæуистæ]], [[Дзагуртæ]], [[Дзатцетæ]], [[Махъотæ]], [[Морийтæ|Мурийтæ (Морийтæ)]]<ref name="Афæхъо">[[Гецати Афæхъо]]. Дигори коми муггæгти равзурд. — Дзæуæгигъæу: Ир, 2019. 383 ф.</ref>, [[Хæтæгтæ]], [[Хацъæтæ]] æма [[Хъойбайтæ]].<ref name=":0" /><ref>Гаглойты Зинæ. Ирон мыггæгтæ: Дзæуджыхъæу: Ир, 2005. 241-æм ф.</ref> == Фиппаинæгтæ == {{фиппаинæгтæ}} {{къæртт-ирон}} {{Тъæпæн Дыгур}} {{Æрæфы районы цæрæнрæттæ}} [[Категори:Æрæфы районы цæрæнрæттæ]] [[Категори:Дыгуронау фыст]] o7c3dn0ix6di2bk8pc7y9ehqxkgdhiy 0 30563 586175 550432 2025-06-12T10:09:39Z Taamu 795 586175 wikitext text/x-wiki {{ЦР |Статус = Хъæу |Ирон ном = Нартан |Оригиналон ном = |Паддзахад = Уæрæсе |Герб = |Тырыса = |Гербы уæрх = |Тырысайы уæрх = |lat_deg = 43|lat_min = 30|lat_sec = |lon_deg = 43|lon_min = 42|lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |Паддзахады картæйы ас = 300 |Регионы картæйы ас = 300 |Районы картæйы ас = 300 |Регионы тип = Уæрæсейы федеративон арæзт{{!}}Федерацийы субъект |Регион = Кæсæг-Балхъар |Регион таблицæйы = Кæсæг-Балхъар |Районы тип = Муниципалон район (Уæрæсе){{!}}Муниципалон район |Район = Чегемы район |Район таблицæйы = Чегемы район |Æмбалады тип = |Æмбалад = |Сæргълæууæджы тип = |Сæргълæууæг = |Бындурæвæрд = |Раздæры нæмттæ = Хъылысбитыхъæу<ref>Уарзиати В.С. Избранные труды: Этнология. Культурология. Семиотика / сост. В.А. Цагараев, Е.М. Кочиева. — Владикавказ: Проект-Пресс, 2007. — 552 с.</ref> |Статус кæдæй = |Фыццаг кой = |Фæзуат = |Бæрзæнды тип = |Центры бæрзæнд = |Бæстыхъæд = |Официалон æвзаг = |Официалон æвзаг-ref = |Цæрджытæ = {{ Цæрджытæ | Нартан | тс }} |Сфысты аз = {{ Цæрджытæ | Нартан | г }} |Æнгомдзинад = |Агломераци = |Националон сконд = [[кæсгон адæм|кæсæг]], [[туркаг адæм|турк]], [[уырыссаг адæм|уырыс]] |Динон сконд = |Сахатон таг = +3 |DST = |Телефонон код = +7 86634 |Посты индекстæ = 361410, 361411 |Автомобилон код = |Идентификаторы тип = |Цифрон идентификатор = |ВикиКъæбицы категори = |Сайт = |Сайты æвзаг = }} '''Нарта́н''' ({{lang-kbd|Нартанэ}}) у хъæу [[Кæсæг-Балхъар]]ы [[Чегемы район]]ы. == Фиппаинæгтæ == {{фиппаинæгтæ}} {{къæртт-Кæсæг-Балхъар}} {{Чегемы районы цæрæнрæттæ}} [[Категори:Чегемы районы цæрæнрæттæ]] i7ig8ql514bmpdw1pyva3uzeyj5yfin 14 32714 586149 467206 2025-06-11T17:11:05Z Taamu 795 586149 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Категори:Цæгат Ирыстоны сахартæ]] [[Категори:Рахизфарсы районы цæрæнрæттæ]] c0g8ws5jf8grthjvi219dd062rzd9gf 14 33156 586166 344114 2025-06-11T19:24:00Z Taamu 795 586166 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Категори:Цæгат Ирыстоны чи райгуырдис, уыдон]] [[Категори:Дыгуры районы зындгонд адæм|Райг]] s8vafl9xtxei7xmsir71bp3jz5k5naw 14 34157 586148 467078 2025-06-11T17:10:33Z Taamu 795 586148 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Категори:Цæгат Ирыстоны сахартæ]] [[Категори:Æрыдоны районы цæрæнрæттæ]] cg940tj8t85wjcecaf9y3oztaa8gkq5 0 39399 586147 565009 2025-06-11T13:09:19Z Ziv 25967 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Flag of Sunzhensky district (SVG).svg]] → [[File:Flag of Sunzhensky district.svg]] [[c:COM:FR#FR6|Criterion 6]] (maintenance or bug fix) 586147 wikitext text/x-wiki {{Æндæр нысаниуджытæ|Сунжæйы район}} {{Административон иуæг |Хуыз1 = {{Хуыз|Уæрæсе}} |Хуыз2 = |Ирон ном = Сунжæйы район |Оригиналон ном = {{lang-ru|Сунженский район}}<br />{{lang-inh|Шолжа шахьар}} |Герб = |Тырыса = Flag of Sunzhensky district.svg |Паддзахад = Уæрæсе |Гимн = |Статус = Муниципалон район |Кæй сконды у = {{Флагификаци|Мæхъхъæл}} |Датæ = |Йæ дæлхæйттæ = |Сæйраг сахар = [[Сунжæ (Мæхъхъæл)|Сунжæ]] |СтырдæрСахартæ = |Сæргълæууæг = |Сæргълæууæджы титул = |Сæргълæууæг2 = |Сæргълæууæджы титул2 = |ÆМП = |ÆМП-ы аз = |Бынат ÆМП-мæ гæсгæ = |ÆМП иу адæймагмæ = |Бынат ÆМП иу адæймагмæ гæсгæ = |ÆРП = |ÆРП-ы аз = |Бынат ÆРП-мæ гæсгæ = |ÆРП иу адæймагмæ = |Бынат ÆРП иу адæймагмæ гæсгæ = |Æвзаг = |Æвзæгтæ = |Цæрджытæ = {{ Цæрджытæ | Сунженский район (Ингушетия) | тс }} |Сфысты аз = {{ Цæрджытæ | Сунженский район (Ингушетия) | г }} |Цæрджыты нымæцмæ гæсгæ бынат = |Æнгомдзинад = |Националон сконд = |Динмæ гæсгæ = |Фæзуат = 1513 |Фæзуатмæ гæсгæ бынат = |Картæ = Location_map_of_Sunzhensky_District_(Ingushetia).svg |Картæйы ас = 300px |СахатонТаг = {{MSK+0}} |Телефонон код = |ISO = |Автомобилон код = |Сайт = }} '''Сунжæйы район''' ({{lang-ru|Сунженский район}}; {{lang-inh|Шолжа шахьар}}) у район [[Мæхъхъæл]]ы. Районы административон центр у [[Сунжæ (Мæхъхъæл)|Сунжæ]]. == Фиппаинæгтæ == {{фиппаинæгтæ}} {{къæртт-Мæхъхъæл}} [[Категори:Мæхъхъæлы Сунжæйы район|*]] fg7f3nyrqf2ts6v7vpdtfrynz6bxzmp 14 45236 586164 511269 2025-06-11T19:02:49Z Taamu 795 586164 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Категори:Цæгат Ирыстоны цæрæнрæттæ]] [[Категори:Æрæфы район|Цæрæнрæттæ]] 38glcfn9j4ubw80dpb4xz4l0947p7cu 0 45690 586192 572505 2025-06-12T11:05:27Z Taamu 795 586192 wikitext text/x-wiki {{ЦР |Статус = Хъæу |Ирон ном = Хасанья |Оригиналон ном = {{lang-ru|Хасанья}}<br />{{lang-krc|Хасан Уя}} |Ныв = |Ном = |Паддзахад = Уæрæсе |Герб = |Тырыса = |Гербы уæрх = |Тырысайы уæрх = |lat_deg = 43.433446 |lon_deg = 43.576170 |CoordAddon = |CoordScale = |Паддзахады картæйы ас = 300 |Регионы картæйы ас = 300 |Районы картæйы ас = 300 |Регионы тип = Уæрæсейы федеративон арæзт{{!}}Федерацийы субъект |Регион = Кæсæг-Балхъар |Регион таблицæйы = Кæсæг-Балхъар |Районы тип = Сахары зылд (Уæрæсе){{!}}Сахары зылд |Район = Налцыкк |Район таблицæйы = Налцыкк |Æмбалады тип = |Æмбалад = |Сæргълæууæджы тип = |Сæргълæууæг = |Бындурæвæрд = |Раздæры нæмттæ = |Статус кæдæй = |Фыццаг кой = |Фæзуат = |Бæрзæнды тип = |Центры бæрзæнд = |Бæстыхъæд = |Официалон æвзаг = |Официалон æвзаг-ref = |Цæрджытæ = {{ Цæрджытæ | Хасанья | тс }} |Сфысты аз = {{ Цæрджытæ | Хасанья | г }} |Æнгомдзинад = |Агломераци = |Националон сконд = [[балхъайраг адæм]],<br />[[кæсгон адæм]],<br />[[уырыссаг адæм]] |Динон сконд = |Сахатон таг = +3 |DST = |Телефонон код = +7 8662 |Посты индекстæ = 360903 |Автомобилон код = |Идентификаторы тип = |Цифрон идентификатор = |ВикиКъæбицы категори = |Сайт = |Сайты æвзаг = }} '''Хасанья́''' ({{lang-ru|Хасанья}}, {{lang-krc|Хасан Уя}}) у хъæу [[Кæсæг-Балхъар]]ы. Цæрынц дзы 10,8 мин адæймаджы (2010). == Фиппаинæгтæ == {{фиппаинæгтæ}} {{къæртт-Кæсæг-Балхъар}} {{Хуызæг:Налцыччы сахары зылды цæрæнрæттæ}} [[Категори:Кæсæг-Балхъары цæрæнрæттæ]] 5vsnpc3znrwt48f2bue7w6xwav3h8k9 586195 586192 2025-06-12T11:06:15Z Taamu 795 586195 wikitext text/x-wiki {{ЦР |Статус = Хъæу |Ирон ном = Хасанья |Оригиналон ном = {{lang-ru|Хасанья}}<br />{{lang-krc|Хасан Уя}} |Ныв = |Ном = |Паддзахад = Уæрæсе |Герб = |Тырыса = |Гербы уæрх = |Тырысайы уæрх = |lat_deg = 43.433446 |lon_deg = 43.576170 |CoordAddon = |CoordScale = |Паддзахады картæйы ас = 300 |Регионы картæйы ас = 300 |Районы картæйы ас = 300 |Регионы тип = Уæрæсейы федеративон арæзт{{!}}Федерацийы субъект |Регион = Кæсæг-Балхъар |Регион таблицæйы = Кæсæг-Балхъар |Районы тип = Сахары зылд (Уæрæсе){{!}}Сахары зылд |Район = Налцыкк |Район таблицæйы = Налцыкк |Æмбалады тип = |Æмбалад = |Сæргълæууæджы тип = |Сæргълæууæг = |Бындурæвæрд = |Раздæры нæмттæ = |Статус кæдæй = |Фыццаг кой = |Фæзуат = |Бæрзæнды тип = |Центры бæрзæнд = |Бæстыхъæд = |Официалон æвзаг = |Официалон æвзаг-ref = |Цæрджытæ = {{ Цæрджытæ | Хасанья | тс }} |Сфысты аз = {{ Цæрджытæ | Хасанья | г }} |Æнгомдзинад = |Агломераци = |Националон сконд = [[балхъайраг адæм]],<br />[[кæсгон адæм]],<br />[[уырыссаг адæм]] |Динон сконд = |Сахатон таг = +3 |DST = |Телефонон код = +7 8662 |Посты индекстæ = 360903 |Автомобилон код = |Идентификаторы тип = |Цифрон идентификатор = |ВикиКъæбицы категори = |Сайт = |Сайты æвзаг = }} '''Хасанья́''' ({{lang-ru|Хасанья}}, {{lang-krc|Хасан Уя}}) у хъæу [[Кæсæг-Балхъар]]ы. Цæрынц дзы 10,8 мин адæймаджы (2010). == Фиппаинæгтæ == {{фиппаинæгтæ}} {{къæртт-Кæсæг-Балхъар}} {{Налцыччы сахары зылды цæрæнрæттæ}} [[Категори:Кæсæг-Балхъары цæрæнрæттæ]] n2fy7y0hquc55o9kfolaqbzxil9e40x 0 46059 586200 469629 2025-06-12T11:37:32Z Taamu 795 586200 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Урс арс | image file = Ursus maritimus in Alaska.jpg | image title = Урс арс | image descr = Урс арс | regnum = Цæрæгойтæ | phylum = [[Хордæджынтæ]] | classis = [[Æхсырæйхæсджытæ]] | ordo = [[Хомхортæ]] | familia = [[Арс]] | genus = [[Æрсытæ (мыггаг)|Æрсытæ]] | species = '''Урс арс''' | commons = Ursus maritimus | range map = Polar bear range map.png | range map caption = Ахæлиу | range map width = 275px | range legend = | wikispecies = Ursus maritimus | latin = {{btname|Ursus maritimus|[[Фиппс, Константин Джон|Phipps]], [[1774]]}} | itis = 180542 | ncbi = 29073 }} '''Урс арс''' ({{lang-la|Ursus maritimus}}) у стыр [[тугдзых]] цæрæгой, [[арс]]ы хуыз. {{къæртт}} [[Категори:Æрсытæ]] jvwhicy9ie7y1ivrlleroej8j6jeod2 0 46645 586185 585991 2025-06-12T10:47:58Z Taamu 795 586185 wikitext text/x-wiki '''Ирон мыггаг''' æмæ '''дыгурон мыггаг''' — хæстæджыты стыр къорд, ис дзы, тугхæстæг чи æййафы æмæ нæлгоймæггы ’рдыгæй иу рагфыдæлæй чи равзæрдис, цалдæр ахæм [[патроними]]йы. Алы мыггаг дæр хуыдтой йæ рагфыдæлы номæй, фæлæ, йæ рагфыдæлы ном чи нæ хаста, ахæм мыггæгтæ дæр уыдис. Мыггаджы бинонты æхæнад æмæ патронимийæ хицæн кодта уымæй, æмæ нæ уыдис коллективон куыстад æмæ иумæйаг исбонæй цыдæртæ. Мыггаджы ’хсæн æхсæнадон царды уагæвæрджытæ уыдысты хистæртæ æмæ мыггаджы æмбырд. Тугхæстæгдзинады æмбарæн æмæ æнкъарæн бæрæг кодта мыггаджы уæнгты хæстæ æмæ бартæ: мыггаджы мидæг тугхæстæгиуæджы ахастдзинæдтæ сæйрагдæр кæй уыдысты, уыцы хъуыддаг фидар æмæ нывыл кодта ирон фыдæлтыккон æхсæнады царды æппæт къабæзтæ дæр. Ирон мыггаджы миниуджытæ æмæ æууæлтæм хауынц: [[экзогами]], кæрæдзийæн æххуыс ([[зиу]]), кæрæдзийы хъахъхъæнын ([[туг исын]]).<ref>Дзадзиты А., Дзуццаты X., Хъараты С. Ирон адæмы этнографи æмæ мифологи. Цыбыр дзырдуат. Дзæуджыхъæу. 1994. — 284 с.</ref> == Номхыгъд == {| class="sortable wikitable" ! Мыггаг !! Æндæр варианттæ !! [[Уырыссаг æвзаг|Уырыссагау]] !! [[Гуырдзиаг æвзаг|Гуырдзиагау]] !! [[Туркаг æвзаг|Туркагау]] !! [[Рагон ирон мыггæгтæ|Рагон мыггаг]] |- | [[Абайтæ]] || || Абаевы || აბაშვილი || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Абациатæ]] || Абацитæ || Абациевы || აბეწაშვილი || || |- | [[Абæгатæ]] || || Абагаевы, Абаговы || || || |- | [[Абелатæ]] || || Абеловы || || || |- | [[Абетæ (мыггаг)|Абетæ]] || || Абеевы || || || |- | [[Абитæ]] || Абиатæ || Абиевы || || || |- | [[Абойтæ]] || || Абоевы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Абочитæ]] || || Абочиевы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Абысалтæ]] || дыг. Абисалтæ || Абисаловы || || Arpat, Alpsal, Abisal || |- | [[Агетæ]] || || Агеевы || || || |- | [[Аготæ]] || || Агоевы || || || |- | [[Агуыдзатæ]] || Агуыдзтæ || Агузовы || || Polat || |- | [[Агънатæ]] || || Агнаевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Адæтæ]] || Адатæ || Адаевы || || || |- | [[Адетæ]] || || Адеевы || ადეშვილი, ადეიშვილი || || |- | [[Адотæ]] || || Адоевы || || || |- | [[Адтутæ]] || || Адтуевы || || || |- | [[Адырхатæ]] || || Адырхаевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Аджетæ]] || || Аджеевы || || || |- | [[Ажатæ]] || || Ажаевы || || || |- | [[Азанитæ]] || || Азаниевы || || || |- | [[Азаутæ]] || || Азаовы, Азовы || || || |- | [[Азæмæттæ]] || || Азаматовы || || || |- | [[Азджеритæ]] || || Азджериевы || || || |- | [[Азитæ]] || Азиатæ, Адзитæ, Ажитæ || Адзивы, Азиевы, Аджиевы || || || [[Кусæгонтæ]] |- | [[Азнауртæ]] || Æзнауртæ, Æзнауыратæ || Азнауровы || || || |- | [[Айдаболтæ]] || || Айдаболовы || || || |- | [[Айдаматтæ]] || || Айдаматовы || || || |- | [[Айдартæ]] || || Айдаровы || აიდარაშვილი || || |- | [[Айлазтæ]] || || Айлазовы || || || |- | [[Айлартæ]] || || Айларовы || || || [[Кусæгонтæ]] |- | [[Айсынтæ]] || || Айсиновы || || || |- | [[Айтегтæ]] || || Айтеговы || || || |- | [[Аккатæ]] || Аккæтæ, Агкатæ || Агкаевы, Аккаевы, Акаевы || || || |- | [[Аккалтæ]] || Аккæлатæ || Аккаловы, Аккалаевы || || || |- | [[Аккетæ]] || || Аккеевы || || || |- | [[Акъотæ]] || || Акоевы || || || |- | [[Акъуатæ]] || Акъатæ || Акоевы || || || |- | [[Алæгатæ (мыггаг)|Алæгатæ]] || || Алаговы || || || |- | [[Алæджыхъотæ]] || || Аладжикоевы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Алæтæ]] || || Алаевы || || || |- | [[Алдахътæ]] || || Алдаковы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Алиатæ]] || || Алиевы, Алиаевы || || || |- | [[Алибектæ]] || Алибегтæ || Алибековы || || || |- | [[Ализатæ]] || Алидзатæ || Ализовы, Алидзовы || || || |- | [[Алихантæ]] || || Алихановы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Алмахситтæ]] || || Алмахситовы || || || |- | [[Алохтæ]] || || Алоховы || || || |- | [[Алхазтæ]] || Æлхæзтæ || Алхазовы || || || |- | [[Алхъацатæ]] || || Алкацевы || || || |- | [[Алцæгъатæ]] || || Алцаговы || || || |- | [[Алыккатæ]] || || Аликовы || || || |- | [[Амилахуантæ]] || || Амилахановы || || || |- | [[Амирантæ]] || || Амирановы || || || |- | [[Амотæ]] || || Амоевы || || || |- | [[Амырхантæ]] || || Амирхановы || || || |- | [[Анатæ]] || || Анаевы || || || |- | [[Андиатæ]] || || Андиевы || || || |- | [[Андудтатæ]] || || Андутовы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Андыратæ]] || || Андриевы || || || |- | [[Ансаутæ]] || || Ансаовы || || || |- | [[Апатæ]] || || Апаевы || || || |- | [[Аппетæ]] || || Аппеевы || || || |- | [[Аппиатæ]] || Аппитæ || Аппиевы || || || |- | [[Араптæ]] || || Араповы || || || |- | [[Арæнтæ]] || || Арановы || || || |- | [[Арбиатæ]] || || Арбиевы || || || |- | [[Ардасентæ]] || || Ардасеновы || || || |- | [[Ардитæ]] || || Ардиевы || || || |- | [[Ардзинтæ]] || Арджинтæ || Ардзиновы || || || |- | [[Аркъалтæ]] || || Аркаловы || || || |- | [[Аркъаутæ]] || || Аркаевы || || || |- | [[Аркъацтæ]] || || Аркацевы || || || |- | [[Арсæгатæ]] || Арсæгтæ || Арсаговы || || || |- | [[Арсентæ]] || || Арсеновы || || || |- | [[Арцутантæ]] || || Арцутановы || || || |- | [[Арчилтæ]] || || Арчиловы || || || |- | [[Арысхантæ]] || || Арисхановы, Арусхановы || || || |- | [[Асатæ]] || || Асаевы || ასაშვილი || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Асесатæ]] || || Асесовы || || || |- | [[Асетæ]] || || Асеевы || || Aşetey, Akman, Ergenç, Gencar || |- | [[Аситæ]] || || Асиевы || || || |- | [[Аскертæ]] || || Аскеровы || || || |- | [[Асланбектæ]] || || Асланбековы || || || |- | [[Аслантæ]] || || Аслановы || || || |- | [[Аслæмырзатæ]] || Асламурзатæ || Асламурзаевы || || || |- | [[Аслæныхъатæ]] || || Асланукоевы || || || |- | [[Аспиатæ]] || Аспитæ || Аспиевы || || || |- | [[Астантæ]] || || Астановы || || || |- | [[Астатæ]] || || Астаевы || || || |- | [[Атабитæ]] || || Атабиевы || || || |- | [[Атайтæ]] || || Атаевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Атаратæ]] || || Атаровы || || || |- | [[Атцетæ]] || || Атцеевы || || || |- | [[Аулохтæ]] || || Авлоховы || ავლოხაშვილი || || |- | [[Ахбердтæ]] || || Ахбердовы || || || |- | [[Ахлæутæ]] || || Ахлаовы || || || |- | [[Ахохатæ]] || Ахохтæ || Ахоховы || || || |- | [[Ахъитæ]] || Акъитæ || Акиевы || || || |- | [[Ацæмæзтæ]] || || Ацамазовы || || || |- | [[Аццетæ]] || Адцетæ || Аццеевы, Адцеевы || || || |- | [[Æбатæ]] || || Абаевы || || || |- | [[Æгайтæ]] || Гайтæ || Агаевы || || || |- | [[Æгкацатæ]] || Æккацатæ || Агкацевы || || || |- | [[Æгъуызартæ]] || дыг. Æгъузартæ || Агузаровы || || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Æккæлатæ]] || || Акалаевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Æлбегатæ]] || || Албеговы || || Erdoğan, Kılıç, Kaplan, Duman, Çetin, Duran, Altınok, Cidal, Ceylan, Özel || |- | [[Æлбегтæ]] || || Албеговы || || || |- | [[Æлбортæ]] || Æлборатæ || Алборовы || ალბორაშვილი, არბოლიშვილი || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Æлдаттатæ]] || || Алдатовы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Æлхæстæ]] || || Алхасовы || || || |- | [[Æмбалтæ]] || Æмбалатæ || Амбаловы || || || [[Кусæгонтæ]] |- | [[Æрситæ]] || Æршитæ || Аршиевы || || || |- | [[Æрсойтæ]] || || Арсоевы || არსოშვილი || || |- | [[Æрчъеккатæ]] || || Арчеговы, Арчековы || || Erçek || |- | [[Æрчъынатæ]] || || Арчиновы, Аркинаевы || || || |- | [[Æссонтæ]] || || Ассоновы || || || |- | [[Æфсæнтæ]] || Æвсæнтæ || Авсановы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Æфсæрæгтæ]] || || Авсараговы || || || |- | [[Æхболæттæ]] || Ахболаттæ, Ахболæттæ, Æхболтæ || Ахболатовы, Ахполовы || || || |- | [[Æхсаратæ]] || || Ахсаровы || || || |- | [[Æчетæ]] || Ачетæ || Ачеевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Бабатæ]] || Бабиатæ || Бабаевы, Бабиаевы || ბაბაშვილი || || [[Кусæгонтæ]] |- | [[Бабочитæ]] || || Бабочиевы, Бабоциевы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Багатæ]] || || Багаевы || ბაგაშვილი, ბაგაური || || |- | [[Багъæратæ]] || Багъратæ || Баграевы || || || |- | [[Бад (мыггаг)|Бад]] || Бадтæ || Бадовы || || Demir, Tekin, Eryurt, Sungur, Utku, Unal || |- | [[Бадтиатæ]] || || Бадтиевы || || || |- | [[Бадзиатæ]] || Бадзитæ, Баджиатæ || Бадзиевы, Баджиевы || || || |- | [[Бадзоатæ]] || Бадзуатæ || Бадзоевы || || || |- | [[Базитæ]] || || Базиевы || || || |- | [[Базыратæ]] || || Базровы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Байатæ]] || || Баевы || || || |- | [[Баймæтатæ]] || Баймæтæтæ, Баймæттæ || Байматовы || || || |- | [[Байсонгъуртæ]] || Байсонгъуыртæ || Байсонгуровы, Байсангуровы || || || |- | [[Байтæ]] || || Баевы || || || |- | [[Байтугъантæ]] || || Байтугановы || || || |- | [[Байхъултæ]] || || Байкуловы || || || |- | [[Байцатæ]] || || Байцаевы || || || |- | [[Балатæ]] || Баллатæ || Баллаевы || || || |- | [[Баликъотæ]] || || Баликоевы || || || |- | [[Барататæ]] || || Баратовы, Баратаевы || ბარათაშვილი || || |- | [[Барахътæ]] || || Бараковы || || || |- | [[Басатæ]] || || Басаевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Басилатæ]] || Басилтæ || Басилаевы, Басиловы || || Tekel || |- | [[Баситæ]] || || Басиевы || ბასიშვილი || Başi || [[Тидлатæ]] |- | [[Баскатæ]] || Баскъатæ || Баскаевы || || || [[Сидæмонтæ]], [[Цъæхилтæ]] |- | [[Батотæ]] || || Батоевы || || || |- | [[Батæртæ]] || Батæратæ || Батаровы, Батыровы || || || |- | [[Батиатæ]] || || Батяевы || ბატიაშვილი || Batıbay, Peyik, Bingöl, Erdem || |- | [[Бахъатæ]] || Бахъхъатæ || Бакаевы || || || |- | [[Бæгъиатæ]] || || Багиаевы || ბაღიაძე || || |- | [[Бæдоатæ]] || || Бадоевы || || || |- | [[Бæдтиатæ]] || || Бадтиевы || || || |- | [[Бæззатæ]] || || Баззаевы || ბაზაშვილი || || |- | [[Бæзойтæ]] || || Базоевы || || || |- | [[Бæлойтæ]] || || Балоевы || || || |- | [[Бæрæзгатæ]] || || Баразговы || || || |- | [[Бæройтæ]] || || Бароевы, Бараевы || || || |- | [[Бæтатæ]] || Бататæ || Батаевы || || || |- | [[Бæтæгатæ]] || || Батаговы || || || |- | [[Бæцæзатæ]] || || Бацазовы || || || |- | [[Бæциатæ]] || || Бациевы || || || |- | [[Бæцойтæ]] || || Бацоевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Бдайциатæ]] || Бдайцайтæ || Бдайциевы, Бдайцаевы || || || |- | [[Бегкатæ]] || || Бегкаевы || || || |- | [[Беджызатæ]] || Беджызтæ || Бегизовы || ბეგიზაშვილი || || |- | [[Бедойтæ]] || || Бедоевы || ბედოშვილი, ბედოიძე || Erdem || |- | [[Безатæ]] || Бежатæ || Бежаевы, Безаевы || || || |- | [[Беккуызартæ]] || || Бекузаровы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Бекъойтæ]] || || Бекоевы || || || |- | [[Бекъуыртæ]] || дыг. Бекъуртæ || Бекуровы || || || |- | [[Белеккатæ]] || Белыккатæ, Белегкатæ || Беликовы || || || |- | [[Беппитæ]] || || Беппиевы || || || |- | [[Беритæ]] || || Бериевы || ბერიაშვილი || || |- | [[Бердыхъотæ]] || || Бердиковы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Беркъатæ]] || || Беркаевы || || || |- | [[Берозтæ]] || || Берозовы, Березовы || ბეროზაშვილი || Tüze || |- | [[Беройтæ]] || || Бероевы || || || |- | [[Беруатæ]] || || Бероевы || ბერუაშვილი || Kocak || |- | [[Берчъысатæ]] || Беркъисатæ || Беркисаевы || || || |- | [[Бесатæ]] || || Бесаевы || ბესაშვილი || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Беслехъотæ]] || || Беслекоевы || || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Бесолтæ]] || || Бесолтæ || || || [[Кусæгонтæ]] |- | [[Бестантæ]] || || Бестановы || || || |- | [[Бестаутæ]] || || Бестаевы || ბესთავაშვილი || || |- | [[Бетантæ]] || || Бетановы || || || |- | [[Бететæ]] || || Бетеевы || ბეთეშვილი, ბეთიაშვილი || || |- | [[Бетрозтæ]] || || Бетрозовы || || || |- | [[Бзартæ]] || Бузартæ || Бзаровы || || Öztürk, Salman, Bizarte || |- | [[Бзæтæ]] || Бызæтæ || Бзаевы || || Açık || |- | [[Бзитæ]] || || Бзиевы || ბზიშვილი || || |- | [[Биазыртæ]] || Биазæртæ || Бязровы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Биастæ]] || || Биасовы, Бясовы || || || |- | [[Бибуатæ]] || Биботæ || Бибоевы || || || |- | [[Бибылтæ]] || || Бибиловы || ბიბილაშვილი, ბიბილეიშვილი, ბიბილური || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Бигъатæ]] || || Бигаевы || || || |- | [[Бигъуылатæ]] || Бигъуылтæ || Бигулаевы, Бигуловы || ბიღულაშვილი || || |- | [[Бидартæ]] || Быдартæ || Бидаровы || || || |- | [[Бидетæ]] || || Бидеевы || || || |- | [[Бидыхтæ]] || || Бидиховы || || || |- | [[Биджелтæ]] || Биджелатæ || Биджеловы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Бикъойтæ]] || || Бикоевы || ბიკოშვილი || || |- | [[Билаонтæ]] || || Билаоновы || || || |- | [[Бимбасатæ]] || || Бимбасовы || || Iyigün || |- | [[Бирæгътæ]] || || Бираговы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Бисойтæ]] || || Бисоевы || || || |- | [[Битартæ]] || || Битаровы || ბითარაშვილი || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Битатæ]] || Быдтатæ<ref>Мамсуровы: история и современность — Владикавказ: Проект-Пресс, 2006. — 320 с.</ref> || Битаевы || || || |- | [[Битетæ]] || || Битеевы, Битиевы || ბითეშვილი || || |- | [[Битутæ]] || || Битуевы || || Öğün || |- | [[Битъæртæ]] || Битъæрагонтæ || Битаровы || || || |- | [[Битъитæ]] || Бититæ || Битиевы || ბიტიაშვილი || || |- | [[Бицатæ]] || || Бицаевы || || || |- | [[Бицъотæ]] || || Бицоевы || ბიწოშვილი, ბიჭაშვილი || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Бичегкутæ]] || || Бичегкуевы || || || |- | [[Бичерахтæ]] || || Бичераховы || || || |- | [[Блитæ]] || Блиатæ || Блиевы || || || |- | [[Богъатæ]] || || Боговы || || || |- | [[Бокотæ]] || || Бокоевы, Боковы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Болататæ]] || || Болатаевы || ბოლათაშვილი || || |- | [[Болиатæ]] || || Болиевы || || Ata, Öztürk, Taştan || |- | [[Боллотæ]] || || Боллоевы || || || |- | [[Борæтæ (мыггаг)|Борæтæ]] || || Бораевы || || Uğur || |- | [[Борсиатæ]] || Борсæтæ, Борситæ || Борсиевы || || || |- | [[Борыхъуатæ]] || || Борукаевы || || || |- | [[Босыктæ]] || || Босиковы || ბოსიკაშვილი || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Ботъитæ]] || || Ботиевы || || Timur || |- | [[Ботъотæ]] || || Ботоевы || || || |- | [[Бохотæ]] || || Бохоевы, Боховы || || || |- | [[Боцитæ]] || || Боциевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Боцуатæ]] || || Боцоевы || || || |- | [[Боцъотæ]] || || Боцоевы || || || |- | [[Братæ]] || || Браевы || || || |- | [[Брциатæ]] || Бырциатæ || Брциаевы, Брциевы || || || |- | [[Брытъиатæ]] || || Бритаевы || || || |- | [[Бтемыратæ]] || || Бтемировы || || || |- | [[Бубайтæ]] || || Бубаевы || || || |- | [[Бубиатæ]] || || Бубиевы || || || |- | [[Бугатæ]] || || Бугаевы || || || |- | [[Бугъатæ]] || || Буговы || || || |- | [[Бугъойтæ]] || || Бугоевы || || || |- | [[Бугъулитæ]] || || Бугулиевы || || || |- | [[Будайтæ]] || || Будаевы || || || |- | [[Букуылтæ]] || Букъултæ || Букуловы || || || |- | [[Булацатæ]] || || Булацевы || || || |- | [[Булкъатæ]] || || Булкаевы || ბულკაშვილი || || |- | [[Буратæ]] || || Бураевы || || || |- | [[Бурдзиатæ]] || Бурдзиутæ || || Бурдзиевы || || |- | [[Бутатæ]] || || Бутаевы || || || [[Сидæмонтæ]], [[Цъæхилтæ]] |- | [[Быгъдатæ]] || || Бигдаевы, Багдаевы || || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Быгъуатæ]] || || Бигуевы || || || |- | [[Быгъуылтæ‎]] || Бугултæ || Бугуловы || ბუღულაშვილი || || |- | [[Быдатæ]] || || Бидаевы || || || |- | [[Быдзыхъотæ]] || || Бидзикоевы, Бидзиковы, Бзиковы || || || |- | [[Быдзытæ]] || || Бидзиевы || || || |- | [[Бызыккатæ]] || Бызыктæ || Бзиковы, Бизикоевы, Бизиковы || || || |- | [[Бызыратæ]] || || Бизираевы || || || |- | [[Бырнацтæ]] || Бурнацтæ || Бурнацевы || || || |- | [[Быцентæ (мыггаг)|Быцентæ]] || Бцентæ || Биченовы, Бценовы || ბიჩინაშვილი || || |- | [[Габантæ]] || || Габановы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Габатæ]] || || Габаевы || გაბაშვილი || || |- | [[Габетæ]] || || Габеевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Габитæ]] || || Габиевы || || || |- | [[Габойтæ]] || || Габоевы || გაბოძე || || |- | [[Габолатæ]] || || Габолаевы, Габалаевы, Габоловы, Габаловы || || || |- | [[Габотæ]] || || Габовы || || || |- | [[Габпатæ]] || Гаппатæ || Гаппаевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Габутæ]] || Гæбутæ || Габуевы || || || |- | [[Габысатæ]] || Габыстæ, дыг. Габистæ || Габисовы || || || [[Æгъуызатæ]], [[Цъæхилтæ]] |- | [[Гагкайтæ]] || Гаккайтæ || Гагкаевы || || || |- | [[Гаглойтæ]] || || Гаглоевы || გაგლოშვილი || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Гаджитæ]] || || Гагиевы || || || |- | [[Гадзалатæ]] || Гæзæлатæ || Гадзаловы, Газаловы || || || |- | [[Гадзитæ]] || Гадзиатæ || Гадзиевы || || || |- | [[Газзацатæ]] || Газæцатæ, Гадзаццатæ || Газацевы || || || |- | [[Гайттатæ]] || || Гайтовы || || || |- | [[Галазтæ]] || || Галазовы || || || |- | [[Галатæ]] || || Галаевы || || || |- | [[Галачитæ]] || || Галачиевы, Галациевы || || || |- | [[Галуантæ]] || || Галуановы, Галавановы || გალავანაშვილი || || |- | [[Гамазтæ]] || || Гамазовы, Гамасовы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Гаматæ]] || || Гамаевы || || || |- | [[Гамахартæ]] || || Гамахаровы || || || |- | [[Гаппатæ]] || Гапптæ || Гапповы || || || |- | [[Гаппуатæ]] || Габпуатæ || Гаппоевы || || || |- | [[Гасситæ]] || || Гассиевы || გასიტაშვილი || || |- | [[Гатайтæ]] || || Гатаевы || || || |- | [[Гатетæ]] || || Гатеевы || || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Гатыккотæ]] || Гатыгкотæ || Гатикоевы, Гатикгоевы || || || |- | [[Гахатæ]] || || Гахаевы, Гаховы || || || |- | [[Гацолатæ]] || || Гацолаевы || || || |- | [[Гæбæккатæ]] || Гæбæгкатæ || Габаковы, Габагковы || || || |- | [[Гæбæратæ]] || дыг. Гæбæйратæ || Габараевы || გაბარაშვილი || Yılmaz || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Гæбуатæ]] || || Габоевы || || || |- | [[Гæбултæ]] || Габултæ || Габуловы || || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Гæвдынтæ]] || дыг. Гæвдунтæ || Гавдиновы || || || |- | [[Гагацтæ]] || || Гагацовы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Гæгæрцатæ]] || || Гагарцовы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Гæгкутæ]] || || Гагкуевы || || || [[Кусæгонтæ]] |- | [[Гæгулатæ]] || Гæгуылатæ || Гагуловы || || Yalçın || |- | [[Гæдиатæ]] || || Гадиевы || || || |- | [[Гæджитæ]] || Гагиатæ || Гагиевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Гæджынатæ]] || Гадзынатæ || Гадзиновы, Гаджиновы || || || |- | [[Гæзæутæ]] || || Газаовы || || || |- | [[Гæздæнтæ]] || || Газдановы || || || [[Кусæгонтæ]] |- | [[Гæззатæ]] || || Газаевы, Газзаевы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Гæлæутæ]] || || Галаовы || || || |- | [[Гæлæбатæ]] || || Галабаевы || || || [[Кусæгонтæ]] |- | [[Гæлæбутæ (мыггаг)|Гæлæбутæ]] || || Галабуевы || || || |- | [[Гæлиатæ (мыггаг)|Гæлиатæ]] || Гæлитæ || Галиевы || || || |- | [[Гæлуатæ]] || || Галуевы, Галуаевы || || || [[Цъæхилтæ]] |- | [[Гæмаонтæ]] || Гæмæонтæ || Гамаоновы || || || |- | [[Гæриатæ]] || || Гариевы || || || |- | [[Гæрисатæ]] || || Гарисовы || || || |- | [[Гæтæгонтæ]] || || Гатагоновы || || || |- | [[Гæтæгтæ]] || || Гатаговы || || || |- | [[Гæтдзитæ]] || || Гатдзиевы, Гаччиевы || || || |- | [[Гæуистæ]] || || Гависовы || || || |- | [[Гегатæ]] || || Гегаевы || || || |- | [[Геккитæ]] || Гегкитæ, Джеджджитæ || Геккиевы, Гегкиевы, Гекиевы || || || |- | [[Гелдытæ]] || Джелдытæ || Гелдиевы || || || |- | [[Гецатæ]] || || Гецаевы || || || |- | [[Гизойтæ]] || || Гизоевы || || || |- | [[Гиккайтæ]] || || Гиккаевы || || || |- | [[Гиотæ]] || || Гиоевы || || || |- | [[Гобалтæ]] || || Гобаловы || || || |- | [[Гобатæ]] || || Гобаевы || || || |- | [[Гобетæ]] || || Гобеевы || [[Гобеджишвили|გობეჯიშვილი]] || || [[Æгъуызатæ]], [[Сидæмонтæ]] |- | [[Гобозтæ]] || || Гобозовы || გობოზაშვილი || || |- | [[Гогатæ]] || || Гогаевы || || || [[Тидлатæ]] |- | [[Гогунитæ]] || Гогнитæ || Гогниевы, Гогуниевы || || || |- | [[Годызтæ]] || дыг. Годизтæ || Годизовы || || || |- | [[Годжиатæ]] || Годжытæ, Годжитæ || Годжиевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Годжыцатæ]] || Годжысатæ || Гогичевы, Гогичаевы || გოგიჩაშვილი, გოგიჩაიშვილი || || [[Тидлатæ]] |- | [[Годзойтæ]] || || Годзоевы || || || |- | [[Гозойтæ]] || || Гозоевы || || || |- | [[Гозымтæ]] || || Гозюмовы, Гозымовы || || || [[Кусæгонтæ]], [[Сидæмонтæ]] |- | [[Гойатæ]] || || Гойаевы, Гояевы || გოიაშვილი || Kargın || |- | [[Гокъотæ]] || || Гокоевы || || || |- | [[Голотæ]] || || Голоевы || გოლოშვილი || || |- | [[Гоцъитæ]] || || Гоциевы, Гочиевы || გოჩაშვილი, გოციშვილი, გოჩოშვილი || || |- | [[Гоцъойтæ]] || || Гоцоевы, Гоццовы || || || |- | [[Гуæцæлтæ]] || || Гацаловы || || || |- | [[Губатæ]] || || Губаевы || || || |- | [[Губиатæ]] || Гуыбиатæ || Губиевы || || || |- | [[Гугæлтæ]] || || Гугаловы || || || |- | [[Гугкатæ]] || Гуккатæ || Гугкаевы || || Gök || |- | [[Гулатæ]] || || Гулаевы || || || |- | [[Гулæртæ]] || || Гуларовы || || || |- | [[Гусалтæ]] || Гуссалтæ || Гусаловы || || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Гусатæ]] || Гуссатæ || Гусовы || || || |- | [[Гусойтæ]] || || Гусоевы || გუსაშვილი, გუსოშვილი || || |- | [[Гутнатæ]] || Гутынатæ, Гутъынатæ || Гутновы || გუთნიაშვილი || || |- | [[Гуцатæ]] || || Гуцаевы || || || |- | [[Гуццатæ]] || || Гудцевы, Гудцовы, Гуццовы || || || |- | [[Гуыбатæ]] || || Губаевы || || || [[Сидæмонтæ]], [[Цæразонтæ]], [[Цъæхилтæ]] |- | [[Гуыбыратæ]] || || Губуровы || || || |- | [[Гуыбыртæ]] || || Губураевы || || || |- | [[Гуылартæ]] || || Гуларовы || || || |- | [[Гуымецъатæ]] || || Гумецовы || || || |- | [[Гуынатæ]] || || Гунаевы || || || |- | [[Гуырдзыбетæ]] || Гуырдзыбектæ, дыг. Гурдзибетæ, Гурджибетæ, Гурдзибектæ, Гурджибектæ || Гуржибековы, Гурдзибеевы || || || |- | [[Гуыриатæ]] || || Гуриевы || || || |- | [[Гуырцъытæ]] || || Гурциевы || გურწიშვილი || || |- | [[Гуытъиатæ]] || || Гутиевы || || || |- | [[Гуыцмæзтæ]] || || Гучмазовы || გუჩმაზაშვილი || || |- | [[Гыбызтæ]] || дыг. Гибизтæ || Гибизовы || || || |- | [[Гызыктæ]] || дыг. Гизиктæ || Гизиковы || || || |- | [[Дадæгатæ]] || || Дадагоевы, Дадаговы || || || |- | [[Дадитæ]] || || Дадиевы || || || |- | [[Дадтетæ]] || || Дадтеевы || || || |- | [[Дамбегтæ]] || || Дамбеговы || || || |- | [[Дарчитæ‎]] || || Дарчиевы || დარჩიშვილი, დარჩია || || |- | [[Датитæ]] || || Датиевы || || || |- | [[Датъритæ]] || || Датриевы || || || |- | [[Дауиатæ]] || || Дауевы || || || |- | [[Дауыратæ]] || || Дауровы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Дæгуйтæ]] || || Дагуевы || || Zorlu || |- | [[Дæдтотæ]] || || Дадтоевы || || || |- | [[Дегъуатæ]] || || || || || |- | [[Дедегкатæ]] || || Дедегкаевы || || || |- | [[Деметæ]] || || Демеевы || || || |- | [[Демыратæ]] || || Демировы, Демуровы || || || |- | [[Диакъонтæ]] || || Диаконовы, Дьяконовы, Дяконовы || დიაკონაშვილი || || |- | [[Диамбегтæ]] || || Диамбековы || || || |- | [[Дидартæ]] || Дыдартæ || Дидаровы || || || |- | [[Добатæ]] || Добайтæ || Добаевы || || || |- | [[Додыгкатæ]] || Додыккатæ || Додиговы, Додиковы || || || |- | [[Дойатæ]] || Доййатæ || Доевы || || || |- | [[Доцитæ]] || Дочитæ || Доциевы, Доцеевы, Дочиевы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Дриатæ]] || || Дриаевы, Дряевы || [[Меладзе|მელაძე]] || || |- | [[Дудайтæ]] || || Дудаевы || დუდაშვილი || || |- | [[Дударатæ]] || || Дударовы || || || |- | [[Дудиатæ]] || || Дудиевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Дулатæ]] || || Дулаевы || || || |- | [[Дыгур (мыггаг)|Дыгур]] || || Дигуровы || || || |- | [[Дыгъуызтæ]] || || Догузовы || || || |- | [[Джангобегтæ]] || || Джангобеговы || || || |- | [[Джедыхъотæ]] || || Джедикоевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Джелытæ]] || || Джелиевы || || || |- | [[Джераптæ]] || || Джераповы || || || |- | [[Джергатæ]] || [[Гергатæ]] || Гергауловы, Джергаевы, Гергаевы || || || |- | [[Джерджитæ]] || Джерджытæ || Джерджиевы || || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Джериатæ]] || || Джериевы, Гериевы || || || |- | [[Джигатæ]] || || Джигаевы || || || |- | [[Джиголатæ]] || || Джиголаевы, Гиголаевы || ჯიგოლაშვილი, გიგოლაშვილი || || |- | [[Джимитæ]] || || Джимиевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Джиотæ]] || || Джиоевы || ჯიოშვილი, ჭიოტაშვილი, ჟიოშვილი || || [[Кусæгонтæ]] |- | [[Джусойтæ]] || || Джусоевы || ჯუსოშვილი || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Джыбылатæ]] || Джыбылтæ || Джибиловы || || || |- | [[Джызойтæ]] || || Гизоевы, Джизоевы || გიზოშვილი || || |- | [[Джызымтæ]] || || Гозюмовы || || || |- | [[Джыккайтæ]] || Джыгкайтæ || Джикаевы, Джигкаевы, Гикаевы || ჯიკაშვილი, გიკაშვილი || || [[Кусæгонтæ]] |- | [[Дзабайтæ]] || || Джабаевы || || || |- | [[Дзабелатæ]] || || Дзабеловы, Дзаблаевы || || || |- | [[Дзабитæ]] || Жабитæ || Дзабиевы, Джабиевы || || || |- | [[Дзаболатæ]] || || Дзаболаевы, Дзаболовы || || || |- | [[Дзабратæ]] || || Дзабраевы || || || |- | [[Дзагуртæ]] || Дзагуыртæ || Дзагуровы || || || |- | [[Дзадзитæ]] || Жажитæ, Джаджитæ, Зажитæ, Зазитæ || Дзадзиевы, Жажиевы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Дзайнухътæ]] || Дзайныхътæ || Дзайнуковы || || || |- | [[Дзампатæ]] || || Дзампаевы || || || |- | [[Дзанайтæ]] || Джанайтæ || Дзанаевы, Джанаевы || || || |- | [[Дзанæгатæ]] || || Дзанаговы || || || |- | [[Дзангуыбеккатæ]] || Дзангуыбегатæ || Дзангубековы || || || |- | [[Дзансолтæ]] || || Дзансоловы || || || |- | [[Дзансохтæ]] || || Дзансоховы || || Kılıç, Altun, Tuncer || |- | [[Дзантиатæ]] || || Дзантиевы || || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Дзапартæ]] || || Дзапаровы || || || |- | [[Дзарасатæ]] || || Дзарасовы || || || |- | [[Дзарастæ]] || || Дзарасовы || || Bozkurt, Çelik, Eroğlu, Haspolat, Türkmen || |- | [[Дзаратæ]] || || Дзараевы || || || |- | [[Дзасохтæ]] || || Дзасоховы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Дзаттиатæ]] || Дзадтиатæ || Джатиевы || || || |- | [[Дзаттотæ]] || || Дзаттоевы || || || |- | [[Дзахатæ]] || Дзæхатæ || Дзаховы || || || |- | [[Дзахотæ]] || Дзаххотæ || Дзахоевы || || || |- | [[Дзахсортæ]] || || Дзахсоровы || || || |- | [[Дзæгойтæ]] || || Дзагоевы || || || |- | [[Дзæгъиатæ]] || || Джагаевы || || || |- | [[Дзæгъойтæ]] || Зæгъойтæ || Дзагоевы || || || [[Кусæгонтæ]] |- | [[Дзæрæстæ (мыггаг)|Дзæрæстæ]] || || Дзарасовы || || || |- | [[Дзæрæхохтæ]] || || Дзарахоховы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Дзгойтæ]] || || Дзгоевы || || Tamay, Arıcı || |- | [[Дзебойтæ]] || Дзбойтæ || Дзебоевы, Дзбоевы || || || |- | [[Дзебысатæ]] || || Дзебисовы || ჯებისაშვილი, გებისაშვილი || || |- | [[Дзедатæ]] || || Дзедаевы || || || |- | [[Дзерантæ]] || || Дзерановы || ჯერანაშვილი, ძერანაშვილი || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Дзестæ]] || || Дзесовы || || || |- | [[Дзестелтæ]] || || Дзестеловы || || || |- | [[Дзигойтæ]] || || Дзигоевы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Дзидахантæ]] || || Дзидахановы || || || |- | [[Дзидзойтæ]] || || Дзидзоевы || || || |- | [[Дзиойтæ]] || || Дзиоевы || || || |- | [[Дзиратæ]] || || Дзираевы || || || |- | [[Дзитойтæ]] || || Дзитоевы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Дзиуатæ]] || Дзиутæ || Дзиовы, Дзиваевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Дзиццойтæ]]‎ || Дзидздзойтæ, Джиджджойтæ || Дзиццоевы, Джиджджоевы || || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Дзлиатæ]] || || Дзлиевы || || || |- | [[Дзобайтæ]] || Дзобатæ || Дзобаевы || || || |- | [[Дзобелатæ]] || || Дзобеловы || || || |- | [[Дзогкатæ]]‎ || || Дзогкаевы || || || |- | [[Дзодзитæ]] || Дзодзиатæ || Дзодзиевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Дзодзыккатæ]] || || Дзодзикоевы || || || |- | [[Дзокатæ]] || Дзоккатæ || Дзоккаевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Дзоттæ]]‎ || Дзодтæ || Дзотовы || || || |- | [[Дзоцъитæ]]‎ || || Дзоциевы || || || |- | [[Дзуатæ]]‎ || || Дзуаевы, Джаваевы || || || |- | [[Дзугатæ]]‎ || || Дзугаевы || ჯუღაშვილი, ძუღაშვილი || || [[Кусæгонтæ]], [[Сидæмонтæ]] |- | [[Дзугкойтæ]] || || Дзугкоевы || || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Дзукъатæ]]‎ || || Дзукаевы || || || |- | [[Дзулатæ]]‎ || || Дзулаевы || || || |- | [[Дзусатæ]] || Дзустæ || Дзусовы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Дзускуатæ]]‎ || Дзускатæ || Дзускаевы, Жускаевы || || || |- | [[Дзутæгтæ]] || Дзуттæгтæ, Дзуттæгатæ || Дзутаговы || || || |- | [[Дзуццатæ]] || Дзудцатæ || Дзудцевы, Дзудцовы, Дзуцевы || || || |- | [[Дзыгастæ]]‎ || || Дзигасовы || || || [[Кусæгонтæ]] |- | [[Дзыныхътæ]]‎ || || Дзиниковы || ძინიყაშვილი || || |- | [[Дзытиатæ]] || Дзтиатæ || Дзитиевы, Дзтиевы || || || |- | [[Едзатæ‎]] || || Едзаевы || || || |- | [[Едзетæ‎]] || Езетæ || Езеевы || || || |- | [[Едзитæ]] || || Едзиевы || || || |- | [[Едзойтæ]] || || Едзоевы || || || |- | [[Екатæ]] || || Екаевы || || || |- | [[Еккатæ]] || || Еккаевы || || || |- | [[Елбайтæ]] || || Елбаевы || || || |- | [[Елбачитæ]] || Елбакитæ || Елбачиевы, Елбакиевы || ელბაქიძე || || |- | [[Елбийтæ]] || Елбитæ || Елбиевы || || || |- | [[Елбистæ]] || || Елбистовы || || || |- | [[Елдартæ]] || || Елдаровы || || || |- | [[Елдзартæ]] || Елзартæ || Елдзаровы, Елзаровы || ელზარაშვილი || || |- | [[Елетæ]] || || Елеевы || || || |- | [[Елеуртæ]] || || Елеуровы || ელეური || || |- | [[Елехъотæ]] || || Елекоевы || || || |- | [[Елзайтæ]] || || Елзаевы || || || |- | [[Елиатæ]] || || Елиевы || || || |- | [[Елисатæ]] || || Елисовы || || || |- | [[Елмиртæ]] || || Елмировы || || || |- | [[Елойтæ]] || || Елоевы || ელოშვილი || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Елтаратæ]] || Елтартæ || Елтаровы || || || |- | [[Елуатæ]] || || Елоевы || || || |- | [[Елхъантæ]] || Елхъанатæ || Елкановы || ელყანაშვილი, ელყანიძე || || |- | [[Елхъотæ]] || || Елекоевы, Еликоевы || || || |- | [[Емайтæ]] || || Емаевы || || || |- | [[Еналдытæ]] || || Еналдиевы || || || |- | [[Епхитæ]] || || Епхиевы || || || |- | [[Ерыстаутæ (мыггаг)|Ерыстаутæ]] || || Еристовы || || || |- | [[Есенатæ]] || || Есеновы || || Özkan || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Есерыхъотæ]] || || Есерикоевы || || || |- | [[Есетæ]] || || Есеевы || || || |- | [[Есиатæ]] || || Есиевы || ესიაშვილი || || |- | [[Етдзатæ]] || Еццатæ || Етдзаевы, Еццаевы || || || |- | [[Еулойтæ]] || || Евлоевы || || || |- | [[Еццитæ]] || || Ецциевы || || || |- | [[Еццутæ]] || || Еццуевы || || || |- | [[Задытæ]] || || Задиевы || ზადიშვილი || || |- | [[Заойтæ]] || || Заоевы || || || |- | [[Закатæ]] || || Закаевы || || || |- | [[Закъатæ]] || || Закаевы || || || |- | [[Залетæ]] || || Залеевы || || || |- | [[Зандартæ]] || Дзандаритæ || Зандаровы, Дзандаровы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Зассетæ]] || Дзасетæ || Зассеевы, Дзасеевы || || || |- | [[Зачиатæ]] || || Зачиевы, Закиевы || || || |- | [[Зæгæлатæ]] || Зæгæлтæ || Загаловы || || || |- | [[Зæгъæгатæ]] || || Загаховы, Дзагаховы, Дзагаговы || || || |- | [[Зæйттатæ]] || Зайттатæ || Зайтовы || || || |- | [[Зæлойтæ]] || || Залоевы || ზალოშვილი || || |- | [[Зæнджиатæ]] || || Зангиевы || || || [[Сидæмонтæ]], [[Цъæхилтæ]] |- | [[Зембаттæ]] || || Зембатовы || || || |- | [[Зехъетæ]] || || Зекеевы || || Eren || |- | [[Зозыртæ]] || Зозыратæ || Зозроевы, Зозыровы, Зозыревы, Зозровы || ზოზროშვილი, ზოზირაშვილი, ზოზორაშვილი || || |- | [[Золойтæ]] || || Золоевы || || Aydoğan, Ayhan || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Зоратæ]] || || Зораевы || || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Зорыхъотæ]] || Зорыхъуатæ || Зориковы || || || |- | [[Зохъотæ]] || || Зокоевы || || || |- | [[Зуратæ]] || || Зураевы, Дзураевы || || || |- | [[Зыгъуытъатæ]] || || Дзугутовы || || || |- | [[Зыкъуыртæ]] || Зукуртæ || Зыкуровы, Зукуровы || || || |- | [[Зылыгтæ]] || Зылыгатæ || Зилигаевы, Зилиговы || || || |- | [[Зыхъуатæ]] || || Зикуевы, Жукаевы || || || |- | [[Иафаратæ]] || || Яфаровы || || || |- | [[Икъатæ]] || дыг. Екъатæ || Икаевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Икъотæ]] || || Икоевы || || || |- | [[Илатæ]] || || Илаевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Илларатæ]] || Иллартæ || Илларовы || || || |- | [[Илитæ]] || || Илиевы || || || |- | [[Илуртæ]] || || Илуровы || ილურიძე || || |- | [[Иналатæ]] || || Иналовы || || || |- | [[Ипкатæ]] || || Ипкаевы || || || |- | [[Исаратæ]] || || Исаровы || || || |- | [[Исатæ]] || || Исаевы || || || |- | [[Исахътæ]] || || Исаковы || || || |- | [[Искандертæ]] || || Искандеровы || || || |- | [[Итазатæ]] || Итæзатæ || Итазовы || || || |- | [[Итанитæ]] || || Итаниевы || || || |- | [[Итаратæ]] || || Итаровы || || || |- | [[Итониатæ]] || || Итониевы || ითონიშვილი || || |- | [[Иуанатæ]] || || Иванаевы, Иуановы || || || |- | [[Иуханатæ]] || || Иухановы || || || |- | [[Кадитæ]] || || Кадиевы || || || |- | [[Калмантæ]] || || Калмановы || || || |- | [[Калотæ]] || || Калоевы || || || [[Кусæгонтæ]], [[Сидæмонтæ]] |- | [[Калутæ]] || Кæлутæ || Калуевы || || || |- | [[Карсантæ]] || Карсанатæ || Карсановы || ქარსანაშვილი, ქარსანიშვილი || || [[Кусæгонтæ]] |- | [[Касатæ]] || || Касаевы || ქასაშვილი, ქასოშვილი || || [[Æгъуызатæ]], [[Кусæгонтæ]] |- | [[Катаутæ]] || || Катаевы || || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Кæлухтæ]] || || Калуховы || || || |- | [[Кæмæдзатæ]] || Къæмæдзатæ || Камадзаевы, Камадзовы || || || |- | [[Кæркуыстæ]] || || Каркусовы || კარკუსაშვილი, კარკუზაშვილი, კარკუზოშვილი || || |- | [[Кæсæбитæ]] || || Касабиевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Кæсойтæ]] || || Касоевы || ქასოშვილი || || |- | [[Кезиатæ]] || || || || Gezay || |- | [[Кертантæ]] || || Кертановы || || || |- | [[Кертибийтæ]] || || Кертибиевы || || || |- | [[Керчелатæ]] || || Керчелаевы || || || |- | [[Кетойтæ]] || || Кетоевы || || || |- | [[Кобегкатæ]] || Хъохъотæ || Кобегковы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Кобестæ]] || || Кобесовы || ქობესაშვილი || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Кобылтæ]] || || Кобловы || || || |- | [[Кодзыртæ]] || Козыртæ || Козыревы || || Baran, Oktar || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Козатæ]] || || Козаевы || ქოზაშვილი || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Кокайтæ]] || || Кокаевы || კოკაშვილი, კოკიაშვილი || Soykek || |- | [[Коккатæ]] || || Коккаевы, Коковы || || || |- | [[Кокойтæ]] || || Кокоевы || კოკოშვილი || || [[Кусæгонтæ]] |- | [[Кокуатæ]] || || Кокоевы || კოკუაშვილი || || |- | [[Колытæ]] || дыг. Колитæ || Колиевы || || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Коммонтæ]] || || Коммоновы || || || |- | [[Кортиатæ]] || || Кортиевы || ქორთიშვილი, ქორთიაშვილი || || |- | [[Коцитæ]] || || Коциевы || || || [[Тидлатæ]] |- | [[Коцойтæ]] || || Коцоевы || || || |- | [[Коцтæ]] || Костæ, Коштæ || Кочиевы || || || |- | [[Кочоратæ]] || || Кочоровы, Коцоровы || ქოჩორაშვილი || || |- | [[Кочысатæ]] || || Кочисовы || || || |- | [[Кудзатæ]] || Куджатæ || Куджаевы, Кудзаевы, Кузаевы || || || |- | [[Кудзойтæ]] || || Кудзоевы || || || |- | [[Кусуатæ]] || || Кусваевы || || || [[Цъæхилтæ]] |- | [[Кучитæ]] || || Кучиевы || || || |- | [[Куыдзæгтæ]] || || Кудзаговы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Куыдзетæ]] || Къудзитæ || Кудзиевы || || || |- | [[Куыдзиатæ]] || || Кудзиевы || || || |- | [[Куымæриттатæ]] || || Кумаритовы || კუმარითაშვილი || || |- | [[Куындыхатæ]] || Къуындыхатæ, Къундухатæ || Кундуховы || კუნდუხაშვილი || Konduk || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Кцойтæ]] || || Кцоевы || || || |- | [[Къаболатæ]] || || Каболовы || || || |- | [[Къадзатæ]] || Къажтæ || Кадзаевы, Каджаевы || კაჟაშვილი || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Къадзтæ]] || || Кадзовы || || || |- | [[Къалатæ]] || || Калаевы || კალაშვილი || || [[Кусæгонтæ]] |- | [[Къарджиатæ]] || || Каргиевы || || || |- | [[Къæбойтæ]] || || Кабоевы || || || |- | [[Къæбултæ]] || || Кабуловы || კაბულაშვილი, კუბულაშვილი || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Къæбыстæ]] || || Кабисовы || კაბისაშვილი || || |- | [[Къæлхидтæ]] || || Калхидовы || კალხიდაშვილი || || |- | [[Къеуростæ]] || Къеурозтæ || Кевросовы || || || |- | [[Къибиртæ]] || || Кибировы || || || |- | [[Кънаттатæ]] || Кънататæ || Кнатовы, Канатовы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Къодотæ]] || || Кодоевы || || || |- | [[Къозатæ]] || Хъодзатæ || Кодзаевы, Козаевы || || || |- | [[Къозойтæ]] || Къзойтæ || Кзоевы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Къозонтæ]] || || Козоновы || კოზანაშვილი, კოზონაშვილი || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Къомайтæ]] || || Комаевы || || || |- | [[Къоратæ]] || || Кораевы || კორაშვილი || || |- | [[Къорнатæ]] || || Корнаевы || || || |- | [[Къосиратæ]] || || Кусраевы, Косираевы, Косировы || || || |- | [[Къостантæ]] || Костантæ || Костановы || || || |- | [[Къостæ]] || || Косовы || || || |- | [[Къочитæ]] || || Кочиевы || || || |- | [[Къубалтæ]] || || Кубаловы || || || |- | [[Къудухтæ]] || || Кудуховы || კუდუხაშვილი || || |- | [[Къуезертæ]] || || Квезеровы || კვეზერაშვილი || || |- | [[Къургъостæ‎]] || || Кургосовы || || || |- | [[Къусратæ]] || || Кусраевы || კუსრაშვილი || || |- | [[Къутæртæ]] || || Кутаровы || კუთარაშვილი || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Къуыллытæ]] || || Кулиевы || || || |- | [[Къуымæллæгатæ‎]] || Къуымæллæггатæ || Кумаллаговы || || || |- | [[Къуымсиатæ]] || Къуымситæ || Кумсиевы || კუმსიშვილი || || |- | [[Лагкойтæ]] || || Лагкоевы, Лакоевы || ლაქოშვილი || || |- | [[Лагконтæ]] || || Лагконовы || || || |- | [[Лагкутæ]] || Лаккутæ, Лæгкутæ || Лагкуевы || || || |- | [[Лазартæ]] || || Лазаровы || ლაზარაშვილი || || |- | [[Лалойтæ]] || || Лалоевы || || || |- | [[Лалытæ]] || || Лалиевы || ლალიშვილი || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Лæгкуонтæ]] || || Лагконовы || || || |- | [[Лæппынæгтæ]] || || Лаппинаговы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Лæууойтæ]] || Лæуойтæ || Лавоевы || || || [[Æгъуызатæ]], [[Сидæмонтæ]] |- | [[Лæцойтæ]] || || Лацоевы || || || |- | [[Лæгойтæ]] || || Лагоевы || || || |- | [[Легкойтæ]] || Леккойтæ || Легкоевы, Леккоевы || || || |- | [[Легойтæ]] || || Легоевы || || || |- | [[Лектæ]] || || Лековы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Лекъотæ]] || || Лекоевы || || || |- | [[Лекътæ]] || || Лековы || || || |- | [[Леуантæ]] || Леуанатæ || Левановы || || Alpaslan || |- | [[Лиантæ]] || Лианатæ || Льяновы, Лиановы || || || |- | [[Локкатæ]] || || Локкаевы || || || |- | [[Лолатæ]] || Лолотæ, Лолойтæ || Лолаевы, Лолоевы || ლოლაძე, ლოლაშვილი, ლოლოშვილი || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Лотитæ]] || || Лотиевы || || || |- | [[Лототæ]] || || Лотоевы || || || |- | [[Лохтæ]] || Лохатæ || Лоховы || ლოხაშვილი || || |- | [[Лутъитæ]] || || Лутиевы || || || |- | [[Магкæтæ]] || Маккæтæ, Маккатæ, Магкатæ, Маггатæ || Магкаевы, Макаевы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Магкетæ]] || || Магкеевы || || || |- | [[Мадзатæ]] || || Мадзаевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Майрæмсаутæ]] || Майрæнсаутæ || Майрамсаевы, Майрансаевы || || || |- | [[Майрæмыхъуатæ]] || || Майрамукаевы, Майрамуковы || || || |- | [[Маккотæ]] || Магкотæ || Магкоевы, Маккоевы || || || [[Кусæгонтæ]] |- | [[Мæлдзыгатæ]] || || Малдзиговы || მალძიგაშვილი, მანჯიკაშვილი, მაჯიგაშვილი || || |- | [[Малитæ]] || || Малиевы || || || |- | [[Малхъартæ]] || || Малкаровы || || || |- | [[Маматæ]] || || Мамаевы || || || |- | [[Мамиатæ]] || Мамитæ || Мамиевы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Мамсыратæ]] || || Мамсуровы || მამსირაშვილი || Timurlenk || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Мамыкъатæ]] || Мамукъатæ || Мамукаевы || || || |- | [[Мамысонтæ]] || || Мамисоновы || || || |- | [[Мамыттæ‎]] || Мамыттатæ, Мамытатæ || Мамитовы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Мамыхъатæ]] || || Мамуковы || || || |- | [[Мансурухътæ]] || || Мансуруковы || || || |- | [[Мардантæ]] || || Мардановы || მარდანაშვილი || || |- | [[Махциатæ]] || || Махциевы || || || |- | [[Махъотæ]] || || Макоевы || || || |- | [[Мæзлуатæ]] || || Мазлоевы || || || |- | [[Мæргъитæ]] || || Маргиевы || მარღიშვილი || || |- | [[Мæрзатæ]] || || Марзаевы || || || |- | [[Мæрзæгойтæ]] || || Марзаговы || მარსაგაშვილი || || |- | [[Мæрзахъултæ]] || || Марзакуловы || || || |- | [[Мæрзойтæ]] || || Марзоевы || || Gençaslan, Yozgat || [[Цъæхилтæ]] |- | [[Мæрчъысатæ]] || || Марчисовы, Маркисовы || || || |- | [[Мæтаратæ]] || || Матаровы || || || |- | [[Мæтæлатæ]] || || Маталовы || || || |- | [[Мæхæмæттæ]] || [[Хористæ]]<ref name="Ирон мыггæгтæ">[[Гаглойты Зинæ|Гаглойты З. Д.]] Ирон мыггæгтæ. — 2-аг баххæстгонд рауагъд. — Цхинвал: «Республика», 2017. — 372 с.</ref> || Магометовы || || || |- | [[Мæхуыгтæ]] || || Махуговы || || || |- | [[Мæхъитæ]] || || Макиевы, Макеевы || მაყიშვილი || || |- | [[Медойтæ]] || дыг. Мудойтæ || Медоевы || მედოშვილი || || |- | [[Мелыккатæ]] || || Меликовы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Мердентæ]] || || Мерденовы || || || [[Цъæхилтæ]] |- | [[Мецъатæ]] || || Мецаевы || || || [[Цъæхилтæ]] |- | [[Мецъитæ]] || Мецъытæ || Мециевы || || || |- | [[Мзоктæ]] || Мызоктæ || Мзоковы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Милдзыхтæ]] || || Мильдзиховы, Милдзиховы || || Durmuş, Baran || |- | [[Мирзойтæ]] || Мырзойтæ || Мирзоевы, Мирзаевы || || || |- | [[Моргуатæ]] || || Моргоевы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Моритæ]] || дыг. Морийтæ || Мориевы || || || |- | [[Моститæ]] || || Мостиевы || || || |- | [[Моураутæ]] || || Моураевы || || || |- | [[Мсойтæ]] || Мысойтæ || Мсоевы || || || [[Кусæгонтæ]], [[Цъæхилтæ]] |- | [[Мугутæ]] || || Мугуевы || || || |- | [[Мулдартæ]] || || Мулдаровы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Мулдзугкатæ]] || || Мулдзугкаевы || || || |- | [[Мулукатæ]] || || Мулукаевы || || || |- | [[Мулухтæ]] || || Мулуховы || || || |- | [[Мурастæ]] || || Мурасевы, Мурашевы || || || [[Тидлатæ]] |- | [[Мурзахъултæ]] || || Мурзакуловы || || || |- | [[Муритæ]] || дыг. Мурийтæ || Муриевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Муциатæ]] || Муцъуатæ || Муцуевы || || || |- | [[Мыкагъатæ]] || || Мукаговы || || || |- | [[Мылыхуатæ]] || || Мулуховы || || || |- | [[Мырзабегтæ]] || || Мурзабеговы || || || |- | [[Мырзагантæ]] || || Марзагановы || || || |- | [[Мырзатæ]] || || Мирзаевы || || Taşdemir || |- | [[Мыртазтæ]] || || Муртазовы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Мырыкатæ]] || Мырыкъатæ || Мирикаевы, Мриковы, Мурукаевы || || Erdoğan, Polat || |- | [[Мысостатæ]] || || Мисостовы || || || |- | [[Мысыкатæ]] || Мысыккатæ || Мисиковы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Надгеритæ]] || дыг. Надгерийтæ || Надгериевы || || || |- | [[Надиратæ]] || || Надировы || ნადირაშვილი || || |- | [[Назлуатæ]] || || Назлуевы || || || |- | [[Найфонтæ]] || || Найфоновы || || || |- | [[Налдыхъуатæ]] || || Налдикоевы || || || |- | [[Налойтæ‎]] || || Налоевы || || || |- | [[Налыхъатæ]] || || Наликоевы || || || |- | [[Нанитæ]]‎ || || Наниевы || ნანიშვილი, ნანითაშვილი || || |- | [[Нартыхътæ‎]] || || Нартикоевы || ნართიყოშვილი || || |- | [[Нарыкъатæ]] || || Нарикаевы || ნარიკაშვილი || || |- | [[Насхъидатæ]] || || Наскидаевы || ნასყიდაშვილი || || [[Кусæгонтæ]] |- | [[Наурузтæ]] || || Наурузовы, Наврузовы || || || |- | [[Наууойтæ]] || Науойтæ || Наоевы, Нагоевы || || || |- | [[Нафитæ]] || || Нафиевы || ნაფიშვილი || || |- | [[Нæзлуатæ]] || || Назлуевы || || || |- | [[Нæкуысатæ]] || || Накусовы || || Beyazgül || |- | [[Нигколтæ]] || || Нигколовы || || || |- | [[Нигкотæ]] || || Нигкоевы || || || |- | [[Ногъайтæ]] || || Ногаевы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Нугзаратæ]] || || Нугзараевы, Нугзаровы || || || |- | [[Нузалтæ]] || || Нузаловы || || || |- | [[Огъуатæ‎]] || || Огоевы || || || |- | [[Озитæ]] || || Озиевы || || || |- | [[Олисатæ‎]] || || Олисаевы, Олисовы || || || |- | [[Ортабайтæ]] || || Ортабаевы || || || |- | [[Осиатæ]] || || Осиаевы, Осиевы, Осяевы || ოსიაშვილი, ოსიტაშვილი, ოსიაური || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Остъатæ]] || || Остаевы || ოსტაშვილი || || [[Кусæгонтæ]] |- | [[Отартæ]] || Отаратæ || Отараевы, Отаровы || ოთარაშვილი || || |- | [[Охъазтæ]] || || Оказовы || || || |- | [[Пагæтæ]] || || Пагаевы || პაგაშვილი || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Пагитæ]] || || Пагиевы || || || |- | [[Паготæ]] || || Пагоевы || || || |- | [[Пагуатæ]] || || Пагуевы || || || |- | [[Паркъатæ]] || || Паркаевы || პარკაშვილი || || |- | [[Парсиатæ]] || || Парсиевы || || || |- | [[Пæрæмæзтæ]] || || Парамазовы || || || |- | [[Пæррæстатæ]] || Пæрæстатæ || Парастаевы || პარასტაშვილი || || |- | [[Пелитæ]] || || Пелиевы || ფელიშვილი || || |- | [[Перисатæ]] || Персатæ || Перисаевы, Персаевы || ფერისაშვილი || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Персантæ]] || || Персановы || || || |- | [[Персотæ]] || || Персоевы || || || |- | [[Пехацитæ]] || || Пехациевы || || || |- | [[Пилитæ]] || || Пилиевы || || || |- | [[Пинатæ]] || || Пинаевы || || || |- | [[Пирантæ]] || || Пирановы || || || |- | [[Пицкъатæ]] || || Пицкаевы || || || |- | [[Платæ]] || || Плаевы || || || |- | [[Плитæ]] || || Плиевы || ფილიშვილი || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Погойтæ]] || || Погоевы || || || |- | [[Поратæ]] || || Пораевы || || || |- | [[Поруатæ]] || || Поруаевы || || || |- | [[Приатæ]] || Притæ || Приевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Псхацъæтæ]] || || Псхациевы || || || |- | [[Пхалæгатæ]] || || Пхалаговы || || || |- | [[Пухатæ]] || Пухтæ || Пухаевы, Пуховы || პუხაშვილი || || |- | [[Пъинтæ]] || || Пиновы || || || |- | [[Рæдтиатæ]] || || Радтиевы || || || |- | [[Рæмонатæ]] || Рæмонтæ || Рамоновы || || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Реуазтæ]] || || Ревазовы || რევაზოშვილი || || [[Сидæмонтæ]], [[Цæразонтæ]] |- | [[Рубайтæ]] || || Рубаевы || რუბაშვილი || Boğa, Soydan || |- | [[Рубастæ]] || || Рубасовы || || || |- | [[Рубестæ]] || || Рубесовы || || || |- | [[Сабайтæ]] || || Сабаевы || საბაშვილი || || |- | [[Сабантæ]] || || Сабановы || საბანაძე, საბანაშვილი || || |- | [[Сабетæ]] || || Сабеевы || || || |- | [[Сагкатæ]] || Саккатæ || Сагкаевы, Саккаевы || სააკაშვილი, სააკაძე || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Садихъатæ]] || || Садиковы || || || |- | [[Сазартатæ]] || || Сазартовы || || || |- | [[Саламтæ]] || Саламатæ || Саламовы || || Kanıgür, Saral || [[Æгъуызатæ]], [[Кусæгонтæ]] |- | [[Салæгатæ]] || || Салагаевы || || || |- | [[Салитæ]] || || Салиевы || შალიბაშვილი || Aydın || |- | [[Салхъазантæ]] || || Салказановы || || || |- | [[Самайтæ]] || || Самаевы || || || |- | [[Самбегатæ]] || || Самбеговы || || || |- | [[Санатæ]] || || Санатæ, Шанаевы || სანაშვილი || Şanatay || |- | [[Санахъотæ]] || || Санакоевы || სანაყოშვილი || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Саппиатæ]] || || Сапиевы || || || |- | [[Сарахъатæ]] || || Саракаевы || || || |- | [[Сасиатæ]] || || Сасиевы || || || |- | [[Сататæ]] || || Сатаевы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Сатхъотæ]] || Сатыхъотæ || Саткоевы, Сатикоевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Сатцатæ]] || || Сатцаевы || || || |- | [[Саудзæццатæ]] || || Савдзаццовы || || || |- | [[Саулатæ]] || || Саулаевы, Савлаевы, Савлоевы || || || |- | [[Саулохтæ]] || || Саулоховы, Шавлоховы || საულოხოშვილი, შავლოხოშვილი || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Саутиатæ]] || Саутæтæ || Саутиевы || || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Саухалтæ]] || || Саухаловы || || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Сахъмантæ]] || || Сакмановы || || || |- | [[Сæбантæ]] || || Сабановы || || || |- | [[Сæбæтхъуатæ]] || Сæбæтхъотæ || Сабатковы, Сабаткоевы || || Conpolat, Aslan, Aydın, Varol || |- | [[Сæлбитæ]] || || Салбиевы || || || [[Цъæхилтæ]] |- | [[Себеттæ]] || || Себетовы || || || [[Кусæгонтæ]], [[Цъæхилтæ]] |- | [[Седантæ]] || Сидантæ || Седановы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Сехъотæ]] || || Секоевы || || || |- | [[Сидæмонтæ (мыггаг)|Сидæмонтæ]] || || Сидамоновы || სიდამონიძე || || |- | [[Сидахъатæ]] || || Сидаковы || || Zafer || |- | [[Сидахътæ]] || || Сидаковы || || || |- | [[Сикъотæ]] || || Сикоевы || || || |- | [[Синатæ]] || || Синаевы || || || |- | [[Синдиртæ]] || || Синдировы || || || |- | [[Ситохатæ]] || || Ситоховы || || || |- | [[Сиукъатæ]] || || Сиукаевы, Шиукаевы || სიუკაშვილი, შიუკაშვილი || || |- | [[Сихъотæ]] || || Сикоевы || || Pırıl, Şengez, Haspolat || [[Цæразонтæ]] |- | [[Скъиатæ]] || Скъатæ || Скяевы, Скиаевы || || || |- | [[Слантæ]] || || Слановы || სლანაშვილი || || [[Цъæхилтæ]] |- | [[Слонатæ]] || || Слоновы || || Ilal || |- | [[Слохтæ]] || || Слоховы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Смайлиатæ]] || Смайлитæ, Смайлатæ || Смайлиевы, Смайлов || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Созайтæ]] || || Созаевы || || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Созанатæ]] || || Созановы || || || |- | [[Созаонтæ]] || Созæонтæ || Созаоновы || || || |- | [[Созæтæ]] || || Созиевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Сокатæ]] || || Сокаевы || || || |- | [[Солтантæ]] || || Солтановы || || || |- | [[Солтæмытатæ]] || Салтамытатæ, Солтæматæ || Солтамовы || || || |- | [[Сопойтæ]] || || Сопоевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Соскъитæ]] || || Соскиевы || || || |- | [[Сосрантæ]] || || Сосрановы || || || |- | [[Сотатæ]] || Шотатæ || Шотаевы || || || |- | [[Соттитæ]] || || Соттиевы, Сотиевы || || || |- | [[Сохитæ]] || || Сохиевы || || || [[Цъæхилтæ]] |- | [[Сохъуыртæ]] || || Сокуровы || სოყურაშვილი || || |- | [[Суантæ]] || || Суановы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Сугъаратæ]] || || Сугаровы || || || [[Цъæхилтæ]] |- | [[Сулартæ]] || || Суларовы || || || |- | [[Сументæ]] || || Суменовы || || || |- | [[Сухитæ]] || || Сухиевы || სუხიშვილი || || |- | [[Сханатæ]] || Схантæ || Схановы, Сханаевы || || || |- | [[Сыметæ]] || || Смеевы || || || |- | [[Сындыртæ]] || || Синдировы || || || |- | [[Сырдонтæ]] || Сырдонатæ || Сирдоновы || || || |- | [[Сырхаутæ]] || Сырхуатæ, дыг. Сурхаутæ || Сурхаевы, Сырхаевы || || Erdoğan, Tost, Polat, Canpolat || |- | [[Таболтæ]] || || Таболовы || || || |- | [[Табутæ]] || || Табуевы || თაბუშვილი, თაბუაშვილი || || |- | [[Тагъатæ]] || || Тагаевы || || || |- | [[Тагъзиатæ]] || || Тагзиевы || || || |- | [[Тæгъуыртæ]] || || Тагуровы || || || |- | [[Тадтатæ]] || || Тадтаевы, Татаевы || თათაშვილი || || |- | [[Таджитæ]] || || Таджиевы || || || |- | [[Таиратæ]] || || Таировы || || || |- | [[Таймазтæ (дыгурон мыггаг)|Таймазтæ]] || || Таймазовы || || || |- | [[Таймазтæ (ирон мыггаг)|Таймазтæ]] || Таймæзтæ || Таймазовы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Тайсаутæ]] || || Тайсаевы || || Kocak || |- | [[Такъæтæ]] || || Такаевы || || || |- | [[Талхантæ]] || Талханатæ || Талхановы || || || |- | [[Таматæ]] || || Тамаевы || || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Танделатæ]] || Танделтæ || Танделовы || თანდელაშვილი || || |- | [[Тандутæ]] || || Тандуевы || || || |- | [[Танхъалтæ]] || Танхъилтæ || Танкалаевы, Танкиловы || || || |- | [[Танхълатæ]] || || Танклаевы || || || |- | [[Таратæ]] || || Тараевы || თარაშვილი || || |- | [[Тархантæ]] || || Тархановы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Тасойтæ]] || || Тасоевы || თასოშვილი || || |- | [[Татратæ]] || || Татровы || || || |- | [[Таугазтæ]] || || Тавгазовы, Таугазовы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Тауиттæ]] || || Тавитовы || || || |- | [[Таутиатæ]] || || Таутиевы || || Tavtay || [[Кусæгонтæ]] |- | [[Тауджитæ]] || || Тауджиевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Таухъазахтæ]] || || Тавказаховы || || Haspolat, Cengiz || |- | [[Таучелатæ]] || || Таучеловы || || || |- | [[Тахохтæ]] || || Тахоховы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Тахъазтæ]] || || Таказовы || || || |- | [[Тахъултæ]] || || Такуловы || || || |- | [[Тæбæхсæутæ]] || Тæбæхсаутæ || Тхапсаевы || || || |- | [[Тæгъуыртæ]] || || Тагуровы || || || |- | [[Тæкъотæ]] || || Такоевы || || || |- | [[Тæлхитæ]] || || Талхиевы || || || |- | [[Тæлынтæ]] || || Талиновы || || Oytum || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Тæпситæ]] || || Тапсиевы || || || |- | [[Тæтаонтæ]] || || Татаоновы, Татоновы || || || |- | [[Тæтæратæ]] || || Татаровы || || || |- | [[Тæхъуылтæ]] || || Такуловы || || || |- | [[Тебиатæ]] || || Тебиевы || || || |- | [[Теблойтæ]] || || Теблоевы || || || [[Цъæхилтæ]] |- | [[Тегатæ]] || || Тегаевы || || || |- | [[Тегкатæ]] || Теккатæ, Текъатæ || Тегкаевы, Текаевы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Тедетæ]] || || Тедеевы || თედეშვილი, თედიაშვილი, თედელური || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Тедтатæ]] || || Тетовы, Тедтовы|| || || |- | [[Тедтойтæ]] || || Тедтоевы || || || |- | [[Теджиатæ]] || || Теджиевы || || || [[Цъæхилтæ]] |- | [[Тезиатæ]] || Тезитæ || Тезиевы || || || |- | [[Текъойтæ]] || Текъотæ || Текоевы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Телитæ]] || || Телиевы || || || |- | [[Темуртæ]] || || Темуровы || || || |- | [[Темырхъантæ]] || || Темиркановы || || Timurlenk || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Тепсиатæ]] || || Тепсиевы || || || |- | [[Тепсыхъотæ]] || || Тепсикоевы || || || |- | [[Тетцойтæ]] || || Тетцоевы || || || |- | [[Течиатæ]] || || Течиевы || || || |- | [[Тихилтæ]] || || Тихиловы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Тлаттæ]] || || Тлатовы || || || |- | [[Тлаттатæ]] || Тылаттатæ, Тладтатæ || Тулатовы || || || |- | [[Тменатæ]] || || Тменовы || || || |- | [[Тобойтæ]] || || Тобоевы || || || |- | [[Тогойтæ]] || || Тогоевы || თოგოშვილი || || |- | [[Тогызтæ]] || Тогуызтæ || Тогузовы || || || |- | [[Тогъуызатæ]] || Тогъузатæ || Тогузаевы, Тогузовы || || || |- | [[Токатæ]] || || Токаевы || || || |- | [[Толастæ]] || || Толасовы || || || |- | [[Толпартæ]] || || Толпаровы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Томайтæ]] || || Томаевы || || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Торозтæ]] || Тъорозтæ || Торозовы || || || |- | [[Торчынатæ]] || Торчынтæ || Торчиновы || || || |- | [[Тотитæ]] || Тотиатæ || Тотиевы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Тотойтæ]] || || Тотоевы || || || |- | [[Тотратæ]] || Тотыратæ || Тотровы || || || |- | [[Тотыккатæ]] || Тотыгкатæ || Тотиковы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Тохсыртæ]] || || Тохсировы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Тохтæ]] || || Тоховы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Тохтиатæ]] || || Тохтиевы || || || |- | [[Тохъайтæ]] || || Токаевы || || || |- | [[Тохъмайтæ]] || || Токмаевы || || || |- | [[Туатæ]] || || Туаевы || თვაური || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Тубетæ]] || || Тубеевы || || || |- | [[Тугъанатæ]] || || Тугановы || || || |- | [[Тугъантæ]] || дыг. Туйгъантæ || Тугановы || || Tuğan, Orat || |- | [[Тулатæ]] || || Тулаевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Тулойтæ]] || || Тулоевы || თულოშვილი || || |- | [[Тумантæ]] || || Тумановы || || || |- | [[Тургитæ]] || || Тургиевы || || || |- | [[Турмантæ]] || || Турмановы || თურმანაშვილი, თურმანიშვილი, თურმანიძე || || |- | [[Турчинтæ]] || || Турчиновы || || || |- | [[Тускъатæ]] || || Тускаевы || || || |- | [[Тыбойтæ]] || Тбойтæ || Тыбоевы, Тбоевы || || || |- | [[Тыбылтæ]] || Тыбылатæ || Тибиловы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Тыджытæ]] || || Тигиевы, Тиджиевы || თიგიშვილი || || [[Кусæгонтæ]], [[Цæразонтæ]] |- | [[Тыхостатæ]] || Тхостатæ || Тхостовы || || Tos || |- | [[Тычъитæ]] || || Тчиевы || || || |- | [[Тъæгуыртæ]] || || Тагоровы || || || |- | [[Тъератæ]] || || Тераевы || ტერაშვილი || || |- | [[Тъеройтæ]] || || Тероевы || || || |- | [[Тъехтæ]] || || Теховы || ტეხაშვილი || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Тъоротæ]] || || Тороевы || || || |- | [[Тъотъотæ]] || || Тотоевы || ტოტოშვილი || || |- | [[Тъохтæ]] || || Тоховы || || || |- | [[Търиатæ]] || Търитæ || Триевы || || || |- | [[Тъуратæ]] || || Тураевы || || || |- | [[Тъургитæ]] || || Тургиевы || || || |- | [[Тъуритæ]] || || Туриевы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Уазæгтæ]] || || Вазаговы || ვაზაგაშვილი || || |- | [[Уазитæ]] || || Вазиевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Уаласатæ]] || || Уаласаевы, Валасаевы || || || |- | [[Уалдзæгтæ]] || Уалдзæгатæ || Валдзаговы || ვალძაგაშვილი || || |- | [[Уалытæ]] || || Валиевы || ვალიშვილი || || |- | [[Уанетæ]] || || Ванеевы || ვანეშვილი || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Уанитæ‎]] || Уаниатæ || Уаниатæ || ვანიშვილი || || [[Кусæгонтæ]] |- | [[Уардасонтæ]] || || Ардасеновы || || || |- | [[Уарзиатæ]] || || Варзиевы || || || |- | [[Уататæ]] || || Ватаевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Уæбитæ]] || || Вабиевы || || || |- | [[Уæдатæ]] || || Адаевы || || || |- | [[Уæлайтæ]] || || Валаевы || || || |- | [[Уæлатæ]] || || Валаевы || || || |- | [[Уæлбæрдитæ]] || || Валбардиевы || || || |- | [[Уæлгæсатæ]] || Уæлгæстæ || Валгасовы || ვალგასაშვილი, ოლგასაშვილი || || |- | [[Уæлионтæ]] || || Валионовы || || || |- | [[Уæтæратæ]] || || Отараевы, Отаровы || || || |- | [[Уруймæгтæ]] || Уырыймæгтæ || Уруймаговы || || || |- | [[Утаратæ]] || || Утараевы, Утаровы || უთარაშვილი || || |- | [[Убатæ]] || || Убаевы || || || |- | [[Увыдзыхъотæ]] || дыг. Увжихъотæ || Увжикоевы || || || |- | [[Увызатæ]] || || Увизаевы || || || |- | [[Ужегтæ]] || || Ужеговы || || || |- | [[Улубатæ]] || || Улубаевы || || || |- | [[Уллунтæ]] || || Уллуновы || || || |- | [[Уллутæ]] || || Уллуевы || || || |- | [[Уруймагтæ]] || || Уруймаговы || || || |- | [[Урухтæ]] || || Уруховы || || || |- | [[Утаратæ]] || || Утараевы, Утаровы || უთარაშვილი || || |- | [[Уывызатæ]] || || Увизаевы, Увижиевы, Увижевы || || || |- | [[Уыдыртæ]] || || Удуровы || || || |- | [[Уызегатæ]] || Узегатæ || Ужеговы || || || |- | [[Уылыбиатæ]] || Улубиитæ, Улубитæ || Улубиевы || || || |- | [[Уыртатæ]] || Уртатæ || Уртаевы || || || |- | [[Уырыгатæ]] || || Уаригаевы, Уригаевы || || || |- | [[Уырызмæгтæ]] || Уырызмæгатæ || Урузмаговы || || Kuşdoğan, Kuş, Bakankuş || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Уырымтæ]] || Урумтæ || Урумовы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Уырыстæ]] || || Урусовы || || || |- | [[Уырыцхъуатæ]] || Уырыцхъотæ || Уруцкоевы, Урицкоевы || || || |- | [[Уыттыртæ]] || || Уттировы, Утировы || || || |- | [[Фагæтæ]] || || Фагаевы || || || |- | [[Фадзайтæ]] || || Фадзаевы || || || |- | [[Файзултæ]] || || Файзуловы || || || |- | [[Фардзинтæ]] || Фарзитæ || Фардзиновы, Фарзиевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Фарзихътæ]] || || Фарзиковы || || || |- | [[Фæдантæ]] || || Фадановы || || || |- | [[Фæтдзартæ]] || || Фатдзаровы || || || |- | [[Фæтдзатæ]] || || Фатцаевы || || || |- | [[Фæцатæ]] || || Фацаевы || || || |- | [[Фæрниатæ]] || || Фарниевы || ფარნიაშვილი || || |- | [[Фидаратæ]] || || Фидаровы || || Fidan || |- | [[Фрайтæ]] || || Фраевы || || || |- | [[Фриатæ]] || || Фриевы || || || |- | [[Хабæтæ]] || || Хабаевы || ხაბაზიშვილი, ხაბარელი || || |- | [[Хабетæ]] || || Хабеевы || || || |- | [[Хабитæ]] || || Хабиевы || || || |- | [[Хабыцатæ]] || Хабыцтæ || Хабицовы, Хабицевы || || || |- | [[Хадатæ]] || || Хадаевы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Хадыхъатæ]] || || Хадиковы || || || |- | [[Хайтæ]] || Хуытæ, дыг. Хутæ || Хаевы || || || |- | [[Хамихъотæ]] || || Хамикоевы, Хамиковы || || || |- | [[Ханайтæ]] || || Ханаевы || || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Хапсæтæ]] || Хапсатæ || Хапсаевы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Харебатæ]] || || Харебовы || ხარებაშვილი, ხარებაძე || || |- | [[Хаситæ]] || || Хасиевы || ხასიშვილი || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Хасыгатæ]] || || Хасиговы || || || |- | [[Хатутæ (мыггаг)|Хатутæ]] || || Хатуевы || || || |- | [[Хаутатæ]] || Хæутатæ || Хаутовы || || || |- | [[Хацыртæ]] || дыг. Хачиртæ || Хачировы || || || |- | [[Хацъæтæ]] || || Хацаевы || || || [[Цъæхилтæ]] |- | [[Хæбæлатæ]] || Хæбæлонтæ || Хабаловы, Хабалоновы, Хабеловы || ხაბალაშვილი, ხაბელაშვილი || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Хæблиатæ]] || || Хаблиевы || || || |- | [[Хæдарцатæ]] || Хæдæрцатæ || Хадарцевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Хæдзарæгатæ]] || Хæдзæрæгатæ, Хæдзарагатæ || Хадзараговы || || || |- | [[Хæлитæ]] || || Халиевы || || || |- | [[Хæмæтатæ]] || Хæмæттæ || Хаматовы || || || |- | [[Хæмæтхъуатæ]] || Хæмæтхъанатæ || Хаматкоевы, Хаматкановы || || || |- | [[Хæмыцатæ]] || Хæмыцтæ, Хæмицатæ || Хамицаевы, Хамицевы || || || |- | [[Хæныкъатæ]] || || Ханикаевы || ხანიკაშვილი || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Хæситæ]] || || Хасиевы || || || |- | [[Хæтгæратæ]] || Хæтгæртæ, Хæтгаратæ || Хатгаровы || || Şahin || |- | [[Хекъилатæ]] || || Хекилаевы, Хекиловы || || Cankılıç, Kaya, Kayar, Kazalan, Yıldırım || |- | [[Хестантæ]] || || Хестановы || || || [[Кусæгонтæ]], [[Цъæхилтæ]] |- | [[Хетæгкатæ]] || Хетæггатæ || Хетагуровы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Хетæгтæ]] || || Хетаговы || ხეთაგაშვილი || || |- | [[Хетъетæ]] || || Хетеевы || || || |- | [[Хлойтæ]] || || Хлоевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Хнеутæ]] || || Хнеевы || || || [[Кусæгонтæ]] |- | [[Ход (мыггаг)|Ход]] || Ходтæ || Ходовы || || || |- | [[Хозитæ]] || || Хозиевы || ხოზიშვილი, ხოზაშვილი || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Хорантæ]] || || Хорановы || || || |- | [[Хортитæ]] || || Хортиевы || || || |- | [[Хосатæ]] || Хошатæ || Хосаевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Хосдзаутæ (мыггаг)|Хосдзаутæ]] || дыг. Хуасдзаутæ || Хосцаевы, Хосдзаевы, Хосдзаовы || || || |- | [[Хоситæ]] || || Хосиевы || || Hoşkan, Bakış, Canpolat, Aslan || |- | [[Хосонтæ]] || || Хосоновы || || Öğün, Çınar, Abay || [[Цæразонтæ]] |- | [[Хосротæ]] || || Хосроевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Хотъонтæ]] || Хотонтæ || Хотоновы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Хотъотæ]] || || Хотоевы, Хотовы || || || |- | [[Хостыхъотæ]] || || Хостикоевы || || || |- | [[Хохайтæ]] || || Хохаевы || ხოხაშვილი || || [[Цъæхилтæ]] |- | [[Хохойтæ]] || || Хохоевы || || || |- | [[Хохтæ]] || || Хоховы || || || |- | [[Хроматæ]] || || Хромаевы, Хромовы || || || |- | [[Хуймантæ]] || || Хуймановы || || || |- | [[Хуритæ]] || || Хуриевы, Хоруевы || ხურაშვილი, ხურიშვილი || || |- | [[Хуыбецтæ]] || Хуыбежтæ || Хубецовы, Хубежовы || ხუბეჟაშვილი || || |- | [[Хуыбиатæ]] || Хуыбатæ || Хубаевы || ხუბაშვილი, ხუბიაშვილი || || |- | [[Хуыбылтæ]] || || Хубуловы || ხუბულაშვილი, ხუბულური || || [[Кусæгонтæ]] |- | [[Хуыгатæ]] || || Хугаевы || ხუგაშვილი || || [[Цъæхилтæ]] |- | [[Хуыгистатæ]] || || Хугистовы || || || |- | [[Хуыдæлтæ]] || || Худаловы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Хуыдиатæ]] || || Худиевы || || || |- | [[Хуыджетæ]] || || Худжиевы, Худжеевы || || || |- | [[Хуыдзиатæ]] || || Худзиевы || || || |- | [[Хуыриатæ]] || || Хуриевы || || || |- | [[Хуырымтæ]] || || Хурумовы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Хуытыгатæ]] || Хуытыгтæ, Хуытъыгатæ, Хуытъыгтæ || Хутуговы, Хутаговы || || || |- | [[Хуыцъистатæ]] || || Хуцистовы || || || |- | [[Хызынтæ]] || || Кизиновы || || || |- | [[Хынцæгтæ]] || || Хинчаговы || ხინჩაგაშვილი, ხინჩაგოშვილი, ხინჩაგიშვილი || || |- | [[Хъабантæ]] || Хъабанатæ || Кабановы || ყაბანაშვილი || Kayaş || |- | [[Хъагъæрмæзтæ]] || || Кагермазовы, Кагармазовы || || || |- | [[Хъадатæ]] || || Кадаевы || || || |- | [[Хъазбегтæ]] || Хъазбектæ || Казбековы || || || |- | [[Хъазитæ]] || Хъазиатæ || Казиевы || ყაზაშვილი || || |- | [[Хъаиртæ]] || Хъайыртæ || Каировы || || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Хъайсынтæ]] || Хъайсынатæ || Кайсиновы || || Kayaş || |- | [[Хъайтмазтæ]] || Хъайтмæзтæ || Кайтмазовы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Хъайттатæ]] || || Кайтовы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Хъайтыхътæ]] || || Кайтуковы || || || [[Æгъуызатæ]], [[Сидæмонтæ]] |- | [[Хъалатæ]] || || Калаевы || || || |- | [[Хъалæгатæ]] || || Калаговы || || || |- | [[Хъалабегтæ]] || || Калабеговы || || || |- | [[Хъалæгкатæ]] || || Калагкаевы, Калагкашвили || || || |- | [[Хъалтуратæ]] || Хъæлтуратæ || Калтуровы || || || |- | [[Хъалутæ]] || || Калуевы || || || |- | [[Хъамæгатæ]] || || Камаговы || || || |- | [[Хъамæрзатæ]] || Хъаммæрзатæ, Хъамырзатæ || Камарзаевы, Камурзаевы || || Güngör || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Хъамбегатæ]] || || Камбеговы || || || |- | [[Хъамбердиатæ]] || || Камбердиевы || || || |- | [[Хъамболтæ]] || || Камболовы || || || |- | [[Хъамыхъотæ]] || || Камиковы, Камуковы || || || |- | [[Хъантемуртæ]] || Хъантемыртæ || Кантемировы || || Kandemir || |- | [[Хъантемыратæ]] || || Кантемировы || || Kandemir || |- | [[Хъантемырзатæ]] || || Кантемирзаевы || || || |- | [[Хъантетæ]] || || Кантеевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Хъанухътæ]] || Хъаныхътæ || Кануковы || || Kanık || |- | [[Хъанцалтæ]] || || Канцаловы || || || |- | [[Хъанцаутæ]] || || Канцаевы, Ганцауровы || || || |- | [[Хъаныхъуатæ]] || || Кануковы || || Yıldırım, Konak || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Хъарабугъатæ]] || Хъæрæбугъатæ, Хъарабогъатæ || Карабугаевы || || Karaboğa || |- | [[Хъарадзаутæ]] || || Каражаевы || || || |- | [[Хъараонтæ]] || || Караоновы || || || |- | [[Хъаратæ]] || || Караевы || ყარაშვილი || || [[Кусæгонтæ]], [[Цъæхилтæ]] |- | [[Хъарацатæ]] || Хъарацтæ, Хъæрæцатæ || Карацаевы, Карцаевы, Карацевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Хъардантæ]] || || Кардановы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Хъариатæ]] || || Кариаевы, Каряевы || || || |- | [[Хъауратæ]] || || Кауровы || || || |- | [[Хъацантæ]] || || Кацановы || || || |- | [[Хъацонтæ]] || || Кацоновы || || || |- | [[Хъæбæлотæ]] || || Кабалоевы || || || |- | [[Хъæбæлтæ]] || || Кабаловы || || || |- | [[Хъæвдынтæ]] || || Кавдиновы || || || |- | [[Хъæдохтæ]] || || Кадоховы || || || |- | [[Хъæлæмырзатæ]] || || Каламурзаевы || || || |- | [[Хъæлицтæ]] || || Калицовы, Калицевы || || || |- | [[Хъæллатæ]] || || Каллаевы || || || |- | [[Хъæрæгъæстæ]] || || Карагасовы || || || |- | [[Хъæрæсатæ]] || || Карасаевы, Карасевы || || || |- | [[Хъæрджынтæ]] || дыг. Гъæргинтæ || Каргиновы || || || [[Цъæхилтæ]] |- | [[Хъæрутынтæ]] || || Курутуновы || || || |- | [[Хъæссохатæ]] || || Касохоевы, Касоховы || || || |- | [[Хъæстуатæ]] || || Кастуевы || || || |- | [[Хъæцлæутæ]] || || Кацлаовы, Качлаевы, Качлавовы || ყაჩლავაშვილი, გაჩლავაშვილი, ყაცლავეშვილი, ყაცლავაშვილი || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Хъæцмæзтæ]] || || Качмазовы || ყაჩმაზაშვილი || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Хъелотæ]] || || Келоевы || || || |- | [[Хъесатæ]] || || Кесаевы || ყესაშვილი, ხერხეულიძე || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Хъизилтæ]] || [[Сырдонтæ]] || Кизиловы || || || |- | [[Хъизинтæ]] || || Кизиновы || || || |- | [[Хъилæгатæ]] || || Килаговы || || || |- | [[Хъиргъатæ]] || Хъиргъуатæ || Киргаевы, Киргуевы || || || |- | [[Хъиргъутæ]] || || Киргуевы || || || |- | [[Хъмбиатæ]] || || Кмбиевы || || || |- | [[Хъмбистæ]] || || Кумбисовы || || || |- | [[Хъодалатæ]] || || Кодалаевы || ყოდალაშვილი || || |- | [[Хъодзастæ]] || || Кодзасовы || || || |- | [[Хъозитæ]] || Хъожитæ || Кожиевы || || || |- | [[Хъойбайтæ]] || || Койбаевы || || || |- | [[Хъондатæ]] || || Кондаевы || || || |- | [[Хъониатæ]] || || Кониевы || || || |- | [[Хъорнатæ]] || || Корнаевы || || || |- | [[Хъоротæ]] || || Короевы || || || |- | [[Хъотайтæ]] || || Котаевы || ყოთაშვილი || || |- | [[Хъоцлатæ]] || || Коцлаевы, Коцловы || || || |- | [[Хъоцхъаратæ]] || || Коцкараевы || || || |- | [[Хъоцытæ]] || || Кочиевы || ყოჩიშვილი || || |- | [[Хъулатæ]] || || Куловы || || || [[Цъæхилтæ]] |- | [[Хъулчитæ]] || || Кульчиевы || || || |- | [[Хъумсиатæ]] || Хъумситæ || Кумсиевы || ყუმსიშვილი, ყუმსიაშვილი || || |- | [[Хъуппетæ]] || || Купеевы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Хъуталатæ]] || || Куталаевы || || || |- | [[Хъуыбадтæ]] || дыг. Хъубадтæ || Кубатиевы || || Kubat || |- | [[Хъуыдакатæ]] || Хъуыдаккатæ || Кудаковы || || Doğan, Kanpolat || |- | [[Хъуыдзилтæ]] || Хъуызилтæ || Кизиловы || ყიზილაშვილი, ყუძილაშვილი || || |- | [[Хъуызелтæ]] || дыг. Хъужелтæ || Кужеловы, Кузеловы || || || |- | [[Хъуылагъартæ]] || || Кулагаровы || || || |- | [[Хъуылатæ]] || дыг. Хъулатæ || Кулаевы || || || [[Кусæгонтæ]] |- | [[Хъуылымбегтæ]] || || Кулумбеговы || ყულუმბეგაშვილი || || |- | [[Хъуыриатæ]] || || Куриаевы || || || |- | [[Хъуысатæ]] || || Кусовы || || Kuşhan, Teker, Ata, Alankuş, Ünal, Kuş, Eren, Elden, Kuşoğlu, Kuşdoğan, Bakankuş || |- | [[Хъуыссæтæ]] || || Куссаевы, Кусаевы || || || |- | [[Хъыбызтæ]] || Хъибизтæ || Кибизовы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Хъыбылтæ]] || || Кибиловы || ყიბილაშვილი || || |- | [[Хъылыцтæ]] || || Кличевы || || || |- | [[Хъыргъатæ]] || || Каргаевы || || || |- | [[Цабайтæ]] || || Цабаевы || ცაბაშვილი || || |- | [[Цагъатæ]] || || Цагаевы || || || |- | [[Цакъотæ]] || || Цакоевы || || || |- | [[Цалитæ]] || || Цалиевы || || || |- | [[Цæбитæ]] || || Чабиевы, Цабиевы || ჩაბიშვილი || || |- | [[Цæболтæ]] || || Цаболовы || || || |- | [[Цæгæратæ]] || || Цагараевы || || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Цæголтæ]] || || Цаголовы || || || |- | [[Цæйкостæ]] || || Цайкосовы || || || |- | [[Цæкулатæ]] || || Цакуловы || || || |- | [[Цæллагатæ]] || Цæллагтæ, Цæллаггатæ || Цаллаговы, Цаллагаевы || || || [[Сидæмонтæ]], [[Тидлатæ]] |- | [[Цæллатæ]] || || Цаллаевы || || || [[Кусæгонтæ]] |- | [[Цæлойтæ]] || || Цалоевы || || || |- | [[Цæлыккатæ]] || || Цаликовы || || Selikoğlu || |- | [[Цæппойтæ]] || || Цаппоевы || || || |- | [[Цæратæ]] || Цæриатæ || Цараевы, Цариевы, Чараевы || ცარაშვილი, ჩარაშვილი, ჩარაული || || |- | [[Цæрæктæ]] || || Цараковы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Цæрæхатæ]] || Царахатæ || Цараховы || || || |- | [[Цæргæстæ (мыггаг)|Цæргæстæ]] || Цæргæсатæ || Царгасовы || || || |- | [[Цæрикъатæ]] || || Царикаевы || || Sarıaslan, Yılmaz, Oğuz || |- | [[Цæруатæ]] || || Царуевы || || || |- | [[Цæрукъатæ]] || || Царукаевы || || || |- | [[Цæукъатæ]] || || Цавкаевы || || || |- | [[Цæукъилтæ]] || || Цавкиловы || || || |- | [[Цæукъистæ]] || || Цавкисовы || || || |- | [[Цегойтæ]] || || Цегоевы || || || |- | [[Цереккатæ]] || Церекатæ || Церекаевы, Церековы || || || |- | [[Цехъотæ]] || Цехъойтæ || Цекоевы || || || |- | [[Цинуатæ]] || || Цинуаевы || || || |- | [[Цитджитæ]] || || Цитджиевы || || || |- | [[Циукъатæ]] || || Циукаевы || || || |- | [[Цогойтæ]] || || Цогоевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Цоколатæ]] || || Цоколовы, Цоколаевы || || || |- | [[Цомайтæ]] || || Цомаевы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Цомартатæ]] || || Цомартовы || || Yılmaz || |- | [[Цопанатæ]] || Цопантæ || Цопановы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Цорæтæ]] || || Цораевы || || || |- | [[Цоритæ]] || || Цориевы || || Karaaslan, Şahingöz, Yıldız || |- | [[Цорцæхъуатæ]] || || Цорцакаевы || || || |- | [[Цохътæ]] || || Цоковы || || || |- | [[Цоцитæ]] || Чочитæ || Цоциевы, Чочиевы || ჩოჩიშვილი || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Цуратæ]] || || Цуровы || || || |- | [[Цуцатæ]] || || Цуцаевы || || || |- | [[Цуцитæ]] || || Цуциевы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Цыбыртæ]] || || Цибировы, Чибировы || ჩიბირაშვილი || || |- | [[Цыдатæ]] || Цыдадтæ || Цидаевы || || || [[Æгъуызатæ]] |- | [[Цыдугъатæ]] || || Цидуговы || || || |- | [[Цыккатæ]] || Цъыккатæ || Цикаевы, Цкаевы || || || |- | [[Цырыхатæ]] || || Цириховы || || || |- | [[Цыхуырбатæ]] || Цхуырбатæ || Цховребовы, Цхурбаевы || ცხოვრებაშვილი || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Цгъойтæ]] || || Цгоевы || || || |- | [[Цъæйтæ]] || Цæйтæ || Цаевы, Чиаевы || || || |- | [[Цъæриттæ]] || Цъæриттатæ || Царитовы || || || |- | [[Цъæхилтæ (мыггаг)|Цъæхилтæ]] || || Цахиловы || || Alpay || [[Цъæхилтæ]] |- | [[Цъæхойтæ]] || || Цахоевы || || || |- | [[Цъебатæ]] || || Цебаевы || || || |- | [[Цъебойтæ]] || || Цебоевы, Цебовы || || || |- | [[Цъеутæ]] || Чъеутæ || Цеовы, Чеовы || || || |- | [[Цъонбойтæ]] || || Цонбоевы || || || |- | [[Цъоппойтæ]] || || Цоппоевы || || || |- | [[Цъугкитæ]] || || Цугкиевы || || || |- | [[Цъыгкатæ]] || || Цигкаевы || || || |- | [[Чеджемтæ]] || дыг. Чегемтæ || Чеджемовы, Чегемовы || || Şahbudak, Çecen, Kuşhan || |- | [[Чекойтæ]] || || Чекоевы || || || |- | [[Челæхсатæ]] || Челехсатæ, Чилæхсатæ || Келехсаевы, Челехсаевы, Чилахсаевы || ქელეხსაშვილი || || [[Кусæгонтæ]], [[Цъæхилтæ]] |- | [[Челдытæ]] || || Челдиевы, Чельдиевы, Гелдиевы || ჩელდიშვილი, გელდიშვილი || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Чеметæ]] || || Чемеевы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Чертхъотæ]] || Чертыхъотæ || Черткоевы, Кердигоевы, Чертикоевы, Кердикоевы || ქერდიგაშვილი, ქერდუყაშვილი, ქერდიყაშვილი, ქერდიყოშვილი, ქერდუხაშვილი, ქერდიხაშვილი, ქერდიხოშვილი || || |- | [[Черчестæ]] || || Черчесовы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Чеселатæ]] || || Чеселаевы, Чеселовы || || || [[Сидæмонтæ]] |- | [[Четойтæ]] || || Четоевы, Кетоевы || || || |- | [[Чехойтæ]] || || Чехоевы || || || [[Цæразонтæ]] |- | [[Чехтæ]] || || Чеховы || || || |- | [[Чибитæ]] || || Чибиевы || || || |- | [[Чихтистæ]] || || Чихтисовы || || || |- | [[Чыпыртæ]] || Чыпырытæ || Чипировы || || || |- | [[Чысиатæ]] || Чсиатæ || Чшиевы, Чсиевы, Кисиевы || ქისიშვილი || || |- | [[Чъебойтæ]] || || Чебоевы || || || |- | [[Чъелетæ]] || || Келеевы, Келиевы || || || |- | [[Чъерджиатæ]] || || Черджиевы || || || |- | [[Чъеруатæ]] || || Черуаевы || || || |- | [[Чъеутæ]] || || Чеоевы, Чеовы || || || |- | [[Чъыбызтæ]] || || Чибизовы || || || |- | [[Чъыбылатæ]] || Чъыбылтæ || Чибиловы, Кибиловы || კიბილაშვილი, ჭიბილაშვილი || || |} == Кæс ноджы == * [[Рагон ирон мыггæгтæ]] == Фиппаинæгтæ == {{фиппаинæгтæ}} == Литературæ == * [[Гаглойты Зинæ]]. Ирон мыггæгтæ: Дзæуджыхъæу: Ир, 2005 — 359 ф. * [[Гецати Афæхъо]]. Дигори коми муггæгти равзурд. — Дзæуæгигъæу: Ир, 2019. — 383 ф. * Республикæ Хуссар Ирыстоны Закъон ирон мыггагон нæмтты тыххæй. Ирон мыггæгты иууон номхыгъд {{къæртт-ирон}} [[Категори:Ирон мыггæгтæ|*]] rzvucmg6zsz3mgtpb32fkdtraicy5nk 0 46953 586161 503237 2025-06-11T18:45:05Z Taamu 795 Taamu переименовал страницу [[Андерсен, Ганс Христиан]] в [[Андерсен, Ханс Кристиан]] поверх перенаправления 503237 wikitext text/x-wiki {{Фыссæг | имя = | оригинал имени = | изображение = | ширина = | описание изображения = | имя при рождении = | дата рождения = | место рождения = | дата смерти = | место смерти = | гражданство = | род деятельности = | годы активности = | направление = | жанр = | язык произведений = | викисклад = | викитека = }} '''Ганс Христиан Андерсен''' ({{lang-da|Hans Christian Andersen}}; 1805 азы [[2 апрелы]] [[Оденсе]] – 1875 азы [[4 августы]] [[Копенгаген]]) уыдис [[Даниаг æвзаг|даниаг]] фыссæг. Кæд ма фыста пьесæтæ, бæлцыты афыстытæ, новеллæтæ æмæ æмдзæвгæтæ, Андерсен фылдæр зындгонд у йе ’[[Æргъæу|ргъæутты]] фæрцы. Андерсены сфæлдыстад канд сывæллæттæ нæ уарзынц, фæлæ ма алы кары адæймæгтæ дæр дунейы бирæ бæстæты. Æдæппæт Андерсены æргъæуттæ сты æппынкъаддæр 3381<ref>[http://andersen.sdu.dk/centret/ Centrets vision og mission - H.C. Andersen Centret]</ref>, уыдонæй иуæй-иутæ тæлмацгонд æрцыдысты 125 æвзагмæ<ref name="cphpost">http://cphpost.dk/news/international/unknown-hans-christian-andersen-fairy-tale-discovered</ref> æмæ систы бирæ нациты иумæйаг зонды хай. Æппæты зындгонддæр æргъæутты ’хсæн сты «Къаролы ног дзаумæттæ», «Булæмæргъ» «Чысыл доны чызг», «Митын æхсин», «Фыдуынд бабызы цъиу»<ref name="dzaparova">{{cite book|url=http://soigsi.com/books/dzaparova.pdf|last=Дзапарова|first=Елизавета Борисовна|title=Художественный перевод в осетинской литературе: проблема адекватности переводных текстов|publisher=ИПЦ СОИГСИ ВНЦ РАН и РСО-А|year=2014|pages=312|isbn=978-5-91480-219-3}}</ref> æмæ ма æндæртæ. Сæ сюжеттæм гæсгæ æвæрд цæуынц спектакльтæ, балеттæ æмæ кинонывтæ дæр<ref name="Bredsdorff 1975">{{cite book|last=Bredsdorff|first=Elias|title=Hans Christian Andersen: the story of his life and work 1805–75|year=1975|publisher=Phaidon|isbn=0-7148-1636-1|url=https://books.google.com/books?id=HZg9AAAAIAAJ&pg=PA168|accessdate=4 April 2012|ref=harv}}</ref>. [[Ирон æвзаг]]мæ Андерсены таурæгъты раивын байдыдта [[Æмбалты Цоцко]], «Митын æхсин» йæ тæлмацы мыхуырæй рацыдис 1923-æм азы<ref name="dzaparova"/>. [[Файл:H.C._Andersens_Barndomshjemmet2.JPG|галиу|мини|Андерсен йæ сабибонтæ кæм арвыста, уыцы хæдзар [[Оденсе]]йы]] === Бæлцытæй хабæрттæ === 1851-æм азы рухс федта Андерсены бæлцы чиныг «Швецийы». Фæстæдæр ныффыста цалдæр иннæ бæлцы чиныджы дæр: Австри, Швейцари, Испани æмæ Португалийы тыххæй. Иуæй-иу бæлцы чингуыты мидæг дæр бакодта бынæттон æргъæуттæ. == Фиппаинæгтæ == {{фиппаинæгтæ}} {{къæртт-цардафыст}} [[Категори:Даниаг фысджытæ]] [[Категори:Æргъæуттæ фысджытæ]] [[Категори:Оденсейы чи райгуырдис, уыдон]] [[Категори:Копенгагены чи амардис, уыдон]] avscprhpy50diqjtmrpg3bx5swlflwu 586163 586161 2025-06-11T18:45:37Z Taamu 795 586163 wikitext text/x-wiki {{Фыссæг | имя = | оригинал имени = | изображение = | ширина = | описание изображения = | имя при рождении = | дата рождения = | место рождения = | дата смерти = | место смерти = | гражданство = | род деятельности = | годы активности = | направление = | жанр = | язык произведений = | викисклад = | викитека = }} '''Ханс Кри́стиан А́ндерсен''' ({{lang-da|Hans Christian Andersen}}; 1805 азы [[2 апрелы]] [[Оденсе]] – 1875 азы [[4 августы]] [[Копенгаген]]) уыдис [[Даниаг æвзаг|даниаг]] фыссæг. Кæд ма фыста пьесæтæ, бæлцыты афыстытæ, новеллæтæ æмæ æмдзæвгæтæ, Андерсен фылдæр зындгонд у йе ’[[Æргъæу|ргъæутты]] фæрцы. Андерсены сфæлдыстад канд сывæллæттæ нæ уарзынц, фæлæ ма алы кары адæймæгтæ дæр дунейы бирæ бæстæты. Æдæппæт Андерсены æргъæуттæ сты æппынкъаддæр 3381<ref>[http://andersen.sdu.dk/centret/ Centrets vision og mission - H.C. Andersen Centret]</ref>, уыдонæй иуæй-иутæ тæлмацгонд æрцыдысты 125 æвзагмæ<ref name="cphpost">http://cphpost.dk/news/international/unknown-hans-christian-andersen-fairy-tale-discovered</ref> æмæ систы бирæ нациты иумæйаг зонды хай. Æппæты зындгонддæр æргъæутты ’хсæн сты «Къаролы ног дзаумæттæ», «Булæмæргъ» «Чысыл доны чызг», «Митын æхсин», «Фыдуынд бабызы цъиу»<ref name="dzaparova">{{cite book|url=http://soigsi.com/books/dzaparova.pdf|last=Дзапарова|first=Елизавета Борисовна|title=Художественный перевод в осетинской литературе: проблема адекватности переводных текстов|publisher=ИПЦ СОИГСИ ВНЦ РАН и РСО-А|year=2014|pages=312|isbn=978-5-91480-219-3}}</ref> æмæ ма æндæртæ. Сæ сюжеттæм гæсгæ æвæрд цæуынц спектакльтæ, балеттæ æмæ кинонывтæ дæр<ref name="Bredsdorff 1975">{{cite book|last=Bredsdorff|first=Elias|title=Hans Christian Andersen: the story of his life and work 1805–75|year=1975|publisher=Phaidon|isbn=0-7148-1636-1|url=https://books.google.com/books?id=HZg9AAAAIAAJ&pg=PA168|accessdate=4 April 2012|ref=harv}}</ref>. [[Ирон æвзаг]]мæ Андерсены таурæгъты раивын байдыдта [[Æмбалты Цоцко]], «Митын æхсин» йæ тæлмацы мыхуырæй рацыдис 1923-æм азы<ref name="dzaparova"/>. [[Файл:H.C._Andersens_Barndomshjemmet2.JPG|галиу|мини|Андерсен йæ сабибонтæ кæм арвыста, уыцы хæдзар [[Оденсе]]йы]] === Бæлцытæй хабæрттæ === 1851-æм азы рухс федта Андерсены бæлцы чиныг «Швецийы». Фæстæдæр ныффыста цалдæр иннæ бæлцы чиныджы дæр: Австри, Швейцари, Испани æмæ Португалийы тыххæй. Иуæй-иу бæлцы чингуыты мидæг дæр бакодта бынæттон æргъæуттæ. == Фиппаинæгтæ == {{фиппаинæгтæ}} {{къæртт-цардафыст}} [[Категори:Даниаг фысджытæ]] [[Категори:Æргъæуттæ фысджытæ]] [[Категори:Оденсейы чи райгуырдис, уыдон]] [[Категори:Копенгагены чи амардис, уыдон]] kwluw3q9swop4hzwx1i9j8lj81vtd7k 0 47062 586168 471407 2025-06-11T23:42:26Z Xqbot 1225 исправление двойного перенаправления на [[Андерсен, Ханс Кристиан]] 586168 wikitext text/x-wiki #ÆРВИТÆН [[Андерсен, Ханс Кристиан]] tdkrlj9bqgxjukfqjmgmcem4cqrmqbu 0 47063 586169 471408 2025-06-11T23:42:31Z Xqbot 1225 исправление двойного перенаправления на [[Андерсен, Ханс Кристиан]] 586169 wikitext text/x-wiki #ÆРВИТÆН [[Андерсен, Ханс Кристиан]] tdkrlj9bqgxjukfqjmgmcem4cqrmqbu 0 52691 586190 566722 2025-06-12T11:02:56Z Taamu 795 586190 wikitext text/x-wiki {{ЦР |Статус = Хъæу |Ирон ном = Кенже |Оригиналон ном = {{lang-kbd|Чэнж, Къуэшрокъуей}}<br>{{lang-krc|Кенже}} |Паддзахад = Уæрæсе |Ныв = Кенже.jpg |Ном = |Герб = |Тырыса = |Гербы уæрх = |Тырысайы уæрх = |lat_deg = |lon_deg = |CoordAddon = |CoordScale = |Паддзахады картæйы ас = 300 |Регионы картæйы ас = 300 |Районы картæйы ас = 300 |Регионы тип = Уæрæсейы федеративон арæзт{{!}}Федерацийы субъект |Регион = Кæсæг-Балхъар |Регион таблицæйы = Кæсæг-Балхъар |Районы тип = Сахары зылд (Уæрæсе){{!}}Сахары зылд |Район = Налцыкк |Район таблицæйы = Налцыкк |Æмбалады тип = |Æмбалад = |Сæргълæууæджы тип = |Сæргълæууæг = |Бындурæвæрд = |Раздæры нæмттæ = {{НП-ПН|1920|Кошероково}} |Статус кæдæй = |Фыццаг кой = |Фæзуат = |Бæрзæнды тип = |Центры бæрзæнд = |Бæстыхъæд = |Официалон æвзаг = |Официалон æвзаг-ref = |Цæрджытæ = {{ Цæрджытæ | Кенже | тс }} |Сфысты аз = {{ Цæрджытæ | Кенже | г }} |Æнгомдзинад = |Агломераци = |Националон сконд = |Динон сконд = |Сахатон таг = +3 |DST = |Телефонон код = +7 8662 |Посты индекстæ = 360904 |Автомобилон код = |Идентификаторы тип = |Цифрон идентификатор = |ВикиКъæбицы категори = |Сайт = |Сайты æвзаг = }} '''Кенже́''' ({{lang-kbd|Чэнж, Къуэшрокъуей}}) у хъæу [[Кæсæг-Балхъар]]ы. == Цæрджытæ == {{ Цæрджытæ | Кенже }} == Фиппаинæгтæ == {{фиппаинæгтæ}} {{къæртт-Кæсæг-Балхъар}} {{Налцыччы сахары зылды цæрæнрæттæ}} [[Категори:Кæсæг-Балхъары цæрæнрæттæ]] 3x48u5b0xk3sdmsp5dst4qap4xr7cit 0 54660 586180 518981 2025-06-12T10:38:34Z Taamu 795 586180 wikitext text/x-wiki {{Нывгæнæг | имя = | оригинал имени = | имя при рождении = | изображение = | ширина = | описание изображения = | дата рождения = | место рождения = | дата смерти = | место смерти = | гражданство = | жанр = | учёба = | стиль = | покровители = | награды = | звания = | премии = }} '''Гасситы Измаилы фырт Æхсар''' ('''Хсар'''<ref>Мулдарты Таймураз. Хуссар Ирыстоны нывгæнджытæ. Хуссар Ирыстоны рауагъдады чингуыты сектор — Цхинвал, 1967</ref>; райгуырдис [[1929-æм аз]]ы [[Цхинвал]]ы — амардис [[2020-æм аз]]ы) у [[Хуссар Ирыстон]]ы адæмон нывгæнæг, [[Гуырдзыстоны ССР]]-ы сгуыхт нывгæнæг. == Цардафыст == Гасситы Æхсар райгуырдис 1929-æм азы [[Хуссар Ирыстон]]ы интеллигентон бинонты æхсæн. [[Гасситы Измаил|Йæ фыд]] æндæр æмæ æндæр рæстæджыты уыд [[Хуссар Ирыстоны паддзахадон педагогон институт]]ы ректор, афтæ ма уыд Цхинвалы Рухсады адæмон камиссариат æмæ газет «[[Хурзæрин]]»-ы редактор дæр. Йæ мад та куыста скъолайы директорæй. Æхсары бинонтæ стыр æфхæрд баййæфтой 37-æм азты репресситы рæстæджы. Йæ фыды йын уайтагъд æрцахстой æмæ йæ фехстой 1938 азы, фæлæ йæ бинонтæ æрæгмæ базыдтой. Мады та сбадын кодтой ахæстоны, куыд, зæгъгæ, у «адæмы знаджы» æмкъай, афтæ. Астаздзыд лæппуйы йæ фондзаздзыд хо æмæ нанаимæ ратардтой сæ хæдзарæй [[НКВД]]-йы кусджытæ. Æфхæрд бинонты æхсæвиуат кæнынмæ сæхимæ æрбакодта сæ сыхаг Дзадтиайы фырт. Уый сын фидарæй загъта, зæгъгæ, мын мæ бинонты иууылдæр куы амарат, уæддæр ацы адæмы æз уынджы нæ ныууаддзынæн. Æхсар йæ мысинæгты фæстæдæр куыд дзырдта, афтæмæй сæ хæдзары цы муртæ уыд, уыдон хæдзары рудзгуытæй ракалдтой æддæмæ. «Абон дæр ма мæ цæстытыл уайынц мæ фыды чингуытæ æдтæмæ куыд тахтысты æмæ зæххыл калдæй куыд уыдысты, уый. Нæ хæстæджытæ дæр нæ бауæндыдысты махмæ æххуысмæ æрбацæуын», – дзырдта-иу æрхæндæгæй нывгæнæг. Хæдзар куы асыгъдæг кодтой, уæд дзы æрбынат кодта НКВД-йы фæдагурæг. Гасситы бинонтæ цалдæр боны баззадысты сæ сыхæгтæм æмæ стæй рацыдысты æмæ æрцардысты сæ фарсмæ уынджы кæйдæр афтид ныккæнды æмæ дзы фæцардысты иуæндæс азы бæрц. Сывæллæттæ сæ мад æмæ сæ фыдмæ æнхъæлмæ кæсгæйæ, сæ фыдцарды бонтæ æрвыстой хъизæмарæй, кодтой дзы æнæады цард. Ахæм уавæры сæ æрæййæфта [[Стыр Фыдыбæстæйон хæст]]ы уæззау дуг дæр. Кæм цардысты, уыцы ныккæнд уыд ахæм къаннæг, æмæ дзы дыууæ сынтæджы нæ цыдис, Æхсар-иу фынæй кодта стъолыл. Уæззау цард кодтой бинонтæ, фæлæ фæрæзтой. Йæ мысинæгты-иу радзырдта, зæгъгæ, кæм цардысты, уыцы ныккæндмæ бырыдысты мыстытæ æмæ цæмæй йæ хомæ ма бабырыдаиккой, уый тыххæй-иу æхсæв рæстмæ фынæй дæр нæ кодта. Уыдис-иу афтæ æмæ-иу Æхсары йæхицæй хистæртæ хыл кæнын кодтой хæрдыл. Кæрдзыны къæбæр, цыхты къæртт æмæ хъæдуры къус лæппуйæн уыдысты йæ буары цъæхты аргъ. Цæмæй сывæллæттæ æххормаг ма уыдаиккой, уый тыххæй-иу йæ нана къуымбилæй сбыдта цъындатæ æмæ-иу сæ ауæй кодта. Чысыл лæппу йæ нанайы фыдæбон хорз кæй æмбæрста, уæззау царды уаргъ кæй хастой, уый тыххæй Æхсар агуырдта царды фæрæзтæ æмæ дыууадæсаздзыдæй райдыдта кусын колхозы. Уыцы рæстæджы фæзындысты æрыгон лæппуйы фыццаг нывтæ дæр. Йæ мадмæ-иу цы фыстæджытæ æрвыстой, уыдоны-иу сныв кодта йæхи, йæ хо æмæ йæ нанайы. Æхсары «троцкисты фырт» кæй хуыдтой, йæ сывæллоны бонты уæззау цард кæй кодта, уыдон егъау трагикон æмæ негативон фæд ныууагътой нывгæнæджы сфæлдыстады дæр. Йæ бирæ нывты адæмы рæгъмæ хæссы [[1937-æм аз]]ы репресситы темæ. Йæ мад æмæ йæ фыдмæ бирæ азты дæргъы кæй æнхъæлмæ каст, ныййарджыты рæвдыд кæй агуырдта, уый дæр ирдæй зыны йе сфæлдыстады. Æрыгон лæппуйæн кæддæридæр йæ фарст уыдис, зæгъгæ, цæмæн, цæй тыххæй баййæфтой ахæм æфхæрд сæ бинонтæ. Йæ зæрдæ рыст кæмæй уыдис, уыцы темæтыл ныффыста ахæм нывтæ, куыд: «За что?», «Расстрел», «Выстрел в спину», «Исповедь», «Ожидание. Бабушка», «Воспоминание», «Ожидание у моста», «Мальчик болеет» æмæ бирæ æндæртæ. Гасситы Æхсары тыххæй ныр дæр æрымысынц йæ царды нывтæ йын тынг хорз чи зыдта, уыдон. Стыр Фыдыбæстæйон хæсты фæстæ [[1945-æм аз]]ы Гасситы Æхсар бацыд Цхинвалы нывгæнæн ахуыргæнæндонмæ. Нывгæнæн ахуыргæнæндон каст фæцис æнтыстджынæй æмæ стæй уый фæстæ фæлварæнтæ радта Мæскуыйы прикладон аивады институтмæ. Кæд Æхсарæн, цы ’мбæлдис, уыцы баллтæ нывæрдтой, уæддæр æй нал бауагътой институтмæ, «адæмы знаджы фырт» кæй у, уымæ гæсгæ. Уæд æрыгон лæппу дыккаг аз – 1951 азы, бацыдис ахуыр кæнынмæ Тбилисы нывгæнæн академимæ. Йæ ахуыргæнджытæ уыдысты Васили Шухаев æмæ Аполлон Кутателадзе, уыдонмæ бахъахъхъæдта йæ дипломон куыст дæр. Гасситы Æхсары студентон нывтæн сæ фылдæр æвæрд сты Академийы методикон фонды. 1956 азы Æхсары бинонтæ реабилитацигонд æрцыдысты æмæ сын фæстæмæ радтой сæ фатер. Гасситы Æхсар Академийы фæстæ цасдæр рæстæг ацардис Гуырдзыстоны æмæ фыста пьесæтæ, арæзта театрæн декорацитæ æндæр æмæ æндæр спектакльтæм, Тбилисы Ш. Руставелийы номыл театры сценæйыл æххæст кодта рольтæ. Уый фæстæ та иу азæй фылдæр ацардис Ирыстоны æмæ дзы ныффыста этюдтæ. Ныв кодта Ирыстоны æрдз, адæмы, зæрæдты, мæсгуыты, цæрæгойты. Куыста горæт Налцыччы, Владимиры æмæ Рязаны ахуыргæнæгæй. 1961 азы та ссис СССР-ы нывгæнджыты цæдисы уæнг. Йæ хойы амæлæт тынг бандæвта Æхсарыл æмæ бирæ рæстæг уыдис хъынцъымы æмæ нæ куыста. (Уый уыдис 1962 азы). Цæмæй йæ йæ маст цард æмæ трагеди ферох уыдаит, уый тыххæй ацыдис Цхинвалæй æмæ 1964 азы нывгæнæг ахуыр кæнынмæ бацыдис Мæскуыйы Суриковы номыл нывгæнæн институты цур аспирантурæмæ. Ацы ран та йын къухдариуæг кодта Стыр театры сæйраг нывгæнæг В. Рындин. Мæскуыйы уæвгæйæ, Æхсар базонгæ æмæ схæлар ис ахæм нывгæнджытæ-шестидесятниктимæ, (фæсхæсты æнæофициалон аивады нывгæнджытæ) куыд Яковлев, Пятницкий, Ворошилов, Курочкин æмæ æндæртимæ. Уыдон æндæвдадæй Æхсар ныууагъта йæ аспирантурæ æмæ нал сразы ис Стыр театры нывгæнæгæй бакусыныл дæр. Цæмæй йын цæрæн хæдзар радтаиккой, уый тыххæй куыста уынгтæ сæрфæгæй. Уый фæстæ йæ царды ралæууыд ног рæстæг æмæ уæд ссардта йæхи уникалон, сфæлдыстадон стиль. Æхсар ссис зындгонд нывгæнæг. Персоналон равдыстытæ-иу сорганизаци кодта Цхинвал, Дзæуджыхъæу, Мæскуы æмæ Тбилисы. Йæ нывты йын балхæдтой Уæрæсейы æмæ фæсарæнты музейтæ. Райста сгуыхт нывгæнæджы кадджын ном дæр. Нывгæ-нæг «Зæронд Цхинвал»-ы темæйыл ныффыста бирæ уацмыстæ – «Ласточка», «Старый Цхинвал», «Зима в Цхинвале», «Еврейский квартал» æмæ æндæртæ. 1970-æм азы йæ зæронд мадмæ Æхсар йæ бинонтимæ цæрынмæ æрцыдис Хуссар Ирыстонмæ. Цхинвалмæ-иу æм арæх æрцыдысты йе ’мбæлттæ Мæскуыйæ – нывгæнджытæ, къамисджытæ аивадиртасджытæ. Хетæгкаты Къостайы номыл Хуссар Ирыстоны паддзахадон драмон театры заказмæ гæсгæ та 1980 азты декорацитæ сарæзта цалдæр спектаклæн. Ныллæууыд 1989 аз, Хуссар Ирыстонмæ куы лæбурдтой гуырдзиæгтæ, уыцы аз. Блокадæ, æхстытæ, хæлцадон продуктты цухдзинад. Уый фæстæ та 1991 азы уыд зæххæнкъуыст. Афтæмæй сæмхæццæ сты трагикон цаутæ, тугкалд, адæмы рыст æмæ хъизæмæрттæ. Уыцы рæстæджы Æхсар ныффыста ахæм нывтæ: «Беженцы», «Землетрясение в Хахет», «Разоренный дом», «Сороковой день» æмæ æн-дæртæ. Уæззау 90-æм азты нывгæнæгæн стыр æххуыс бакодта йе ’ввахс æмбал Лев Мелихов, кæцы цардис Мæскуыйы æмæ йæ къухдариуæгады бын уыдис галерея. Ам Æхсарæн æлхæдтой йæ нывтæ æмæ афтæмæй бафæрæзта уæззау дугæн. Фæстаг азты нывгæнæгæн йæ бирæ нывтæ равдыстыты æвæрд цыдысты [[Мæскуы]], [[Бетъырбух]], [[Эдинбург]], [[Берлин]], [[Дрезден]], [[Цюрих]], [[Флоренци]], [[Страсбург]], [[Инсбрук]] æмæ æндæр рæтты. 2000-æм азы нывгæнæг ныффыста сæдæ уацмысы бæрц, сфæлхатт ма кодта йæ бирæфигурæйон композици «Айс æй, аназ æй», афтæ ма сфæлхат кодта йæ зæронд куыстыты композицитæй бирæты. == Æддаг æрмæг == * [https://new.xurzarin.ru/iron-nyvkaenynady-aivad-jae-acydaej-faekaxyr/ [[Хурзæрин (газет)|Хурзæрин]] // Ирон нывкæнынады аивад йæ ацыдæй фæкъахыр] * [https://www.novymuseum.ru/artists/author/gassiev_hsar_izmailovich/ Новый музей // Гассиев Хсар Измаилович] {{ru}} == Фиппаинæгтæ == {{фиппаинæгтæ}} {{къæртт-цардафыст}} [[Категори:Гасситæ|Æхсар]] [[Категори:Хуссар Ирыстоны адæмон нывгæнджытæ]] [[Категори:Цхинвалы чи райгуырдис, уыдон]] [[Категори:1929-æм азы чи райгуырдис, уыдон]] [[Категори:2020-æм азы чи амардис, уыдон]] [[Категори:Нывгæнджытæ алфавитмæ гæсгæ]] 28d1w0rem5q7uclpyoq2yz5jlpjlmjs 586188 586180 2025-06-12T10:49:31Z Taamu 795 586188 wikitext text/x-wiki {{Нывгæнæг | имя = | оригинал имени = | имя при рождении = | изображение = | ширина = | описание изображения = | дата рождения = | место рождения = | дата смерти = | место смерти = | гражданство = | жанр = | учёба = | стиль = | покровители = | награды = | звания = | премии = }} '''Гасситы Измаилы фырт Æхсар''' ('''Хсар'''<ref>Мулдарты Таймураз. Хуссар Ирыстоны нывгæнджытæ. Хуссар Ирыстоны рауагъдады чингуыты сектор — Цхинвал, 1967</ref>; райгуырдис [[1929-æм аз]]ы [[Цхинвал]]ы — амардис [[2020-æм аз]]ы) у [[Хуссар Ирыстон]]ы адæмон нывгæнæг, [[Гуырдзыстоны ССР]]-ы сгуыхт нывгæнæг. == Цардафыст == Гасситы Æхсар райгуырдис 1929-æм азы [[Хуссар Ирыстон]]ы интеллигентон бинонты æхсæн. [[Гасситы Измаил|Йæ фыд]] æндæр æмæ æндæр рæстæджыты уыд [[Хуссар Ирыстоны паддзахадон педагогон институт]]ы ректор, афтæ ма уыд Цхинвалы Рухсады адæмон камиссариат æмæ газет «[[Хурзæрин]]»-ы редактор дæр. Йæ мад та куыста скъолайы директорæй. Æхсары бинонтæ стыр æфхæрд баййæфтой 37-æм азты репресситы рæстæджы. Йæ фыды йын уайтагъд æрцахстой æмæ йæ фехстой 1938 азы, фæлæ йæ бинонтæ æрæгмæ базыдтой. Мады та сбадын кодтой ахæстоны, куыд, зæгъгæ, у «адæмы знаджы» æмкъай, афтæ. Астаздзыд лæппуйы йæ фондзаздзыд хо æмæ нанаимæ ратардтой сæ хæдзарæй [[НКВД]]-йы кусджытæ. Æфхæрд бинонты æхсæвиуат кæнынмæ сæхимæ æрбакодта сæ сыхаг Дзадтиайы фырт. Уый сын фидарæй загъта, зæгъгæ, мын мæ бинонты иууылдæр куы амарат, уæддæр ацы адæмы æз уынджы нæ ныууаддзынæн. Æхсар йæ мысинæгты фæстæдæр куыд дзырдта, афтæмæй сæ хæдзары цы муртæ уыд, уыдон хæдзары рудзгуытæй ракалдтой æддæмæ. «Абон дæр ма мæ цæстытыл уайынц мæ фыды чингуытæ æдтæмæ куыд тахтысты æмæ зæххыл калдæй куыд уыдысты, уый. Нæ хæстæджытæ дæр нæ бауæндыдысты махмæ æххуысмæ æрбацæуын», – дзырдта-иу æрхæндæгæй нывгæнæг. Хæдзар куы асыгъдæг кодтой, уæд дзы æрбынат кодта НКВД-йы фæдагурæг. Гасситы бинонтæ цалдæр боны баззадысты сæ сыхæгтæм æмæ стæй рацыдысты æмæ æрцардысты сæ фарсмæ уынджы кæйдæр афтид ныккæнды æмæ дзы фæцардысты иуæндæс азы бæрц. Сывæллæттæ сæ мад æмæ сæ фыдмæ æнхъæлмæ кæсгæйæ, сæ фыдцарды бонтæ æрвыстой хъизæмарæй, кодтой дзы æнæады цард. Ахæм уавæры сæ æрæййæфта [[Стыр Фыдыбæстæйон хæст]]ы уæззау дуг дæр. Кæм цардысты, уыцы ныккæнд уыд ахæм къаннæг, æмæ дзы дыууæ сынтæджы нæ цыдис, Æхсар-иу фынæй кодта стъолыл. Уæззау цард кодтой бинонтæ, фæлæ фæрæзтой. Йæ мысинæгты-иу радзырдта, зæгъгæ, кæм цардысты, уыцы ныккæндмæ бырыдысты мыстытæ æмæ цæмæй йæ хомæ ма бабырыдаиккой, уый тыххæй-иу æхсæв рæстмæ фынæй дæр нæ кодта. Уыдис-иу афтæ æмæ-иу Æхсары йæхицæй хистæртæ хыл кæнын кодтой хæрдыл. Кæрдзыны къæбæр, цыхты къæртт æмæ хъæдуры къус лæппуйæн уыдысты йæ буары цъæхты аргъ. Цæмæй сывæллæттæ æххормаг ма уыдаиккой, уый тыххæй-иу йæ нана къуымбилæй сбыдта цъындатæ æмæ-иу сæ ауæй кодта. Чысыл лæппу йæ нанайы фыдæбон хорз кæй æмбæрста, уæззау царды уаргъ кæй хастой, уый тыххæй Æхсар агуырдта царды фæрæзтæ æмæ дыууадæсаздзыдæй райдыдта кусын колхозы. Уыцы рæстæджы фæзындысты æрыгон лæппуйы фыццаг нывтæ дæр. Йæ мадмæ-иу цы фыстæджытæ æрвыстой, уыдоны-иу сныв кодта йæхи, йæ хо æмæ йæ нанайы. Æхсары «троцкисты фырт» кæй хуыдтой, йæ сывæллоны бонты уæззау цард кæй кодта, уыдон егъау трагикон æмæ негативон фæд ныууагътой нывгæнæджы сфæлдыстады дæр. Йæ бирæ нывты адæмы рæгъмæ хæссы [[1937-æм аз]]ы репресситы темæ. Йæ мад æмæ йæ фыдмæ бирæ азты дæргъы кæй æнхъæлмæ каст, ныййарджыты рæвдыд кæй агуырдта, уый дæр ирдæй зыны йе сфæлдыстады. Æрыгон лæппуйæн кæддæридæр йæ фарст уыдис, зæгъгæ, цæмæн, цæй тыххæй баййæфтой ахæм æфхæрд сæ бинонтæ. Йæ зæрдæ рыст кæмæй уыдис, уыцы темæтыл ныффыста ахæм нывтæ, куыд: «За что?», «Расстрел», «Выстрел в спину», «Исповедь», «Ожидание. Бабушка», «Воспоминание», «Ожидание у моста», «Мальчик болеет» æмæ бирæ æндæртæ. Гасситы Æхсары тыххæй ныр дæр æрымысынц йæ царды нывтæ йын тынг хорз чи зыдта, уыдон. Стыр Фыдыбæстæйон хæсты фæстæ [[1945-æм аз]]ы Гасситы Æхсар бацыд Цхинвалы нывгæнæн ахуыргæнæндонмæ. Нывгæнæн ахуыргæнæндон каст фæцис æнтыстджынæй æмæ стæй уый фæстæ фæлварæнтæ радта Мæскуыйы прикладон аивады институтмæ. Кæд Æхсарæн, цы ’мбæлдис, уыцы баллтæ нывæрдтой, уæддæр æй нал бауагътой институтмæ, «адæмы знаджы фырт» кæй у, уымæ гæсгæ. Уæд æрыгон лæппу дыккаг аз – 1951 азы, бацыдис ахуыр кæнынмæ Тбилисы нывгæнæн академимæ. Йæ ахуыргæнджытæ уыдысты Васили Шухаев æмæ Аполлон Кутателадзе, уыдонмæ бахъахъхъæдта йæ дипломон куыст дæр. Гасситы Æхсары студентон нывтæн сæ фылдæр æвæрд сты Академийы методикон фонды. 1956 азы Æхсары бинонтæ реабилитацигонд æрцыдысты æмæ сын фæстæмæ радтой сæ фатер. Гасситы Æхсар Академийы фæстæ цасдæр рæстæг ацардис Гуырдзыстоны æмæ фыста пьесæтæ, арæзта театрæн декорацитæ æндæр æмæ æндæр спектакльтæм, Тбилисы Ш. Руставелийы номыл театры сценæйыл æххæст кодта рольтæ. Уый фæстæ та иу азæй фылдæр ацардис Ирыстоны æмæ дзы ныффыста этюдтæ. Ныв кодта Ирыстоны æрдз, адæмы, зæрæдты, мæсгуыты, цæрæгойты. Куыста горæт Налцыччы, Владимиры æмæ Рязаны ахуыргæнæгæй. 1961 азы та ссис СССР-ы нывгæнджыты цæдисы уæнг. Йæ хойы амæлæт тынг бандæвта Æхсарыл æмæ бирæ рæстæг уыдис хъынцъымы æмæ нæ куыста. (Уый уыдис 1962 азы). Цæмæй йæ йæ маст цард æмæ трагеди ферох уыдаит, уый тыххæй ацыдис Цхинвалæй æмæ 1964 азы нывгæнæг ахуыр кæнынмæ бацыдис Мæскуыйы Суриковы номыл нывгæнæн институты цур аспирантурæмæ. Ацы ран та йын къухдариуæг кодта Стыр театры сæйраг нывгæнæг В. Рындин. Мæскуыйы уæвгæйæ, Æхсар базонгæ æмæ схæлар ис ахæм нывгæнджытæ-шестидесятниктимæ, (фæсхæсты æнæофициалон аивады нывгæнджытæ) куыд Яковлев, Пятницкий, Ворошилов, Курочкин æмæ æндæртимæ. Уыдон æндæвдадæй Æхсар ныууагъта йæ аспирантурæ æмæ нал сразы ис Стыр театры нывгæнæгæй бакусыныл дæр. Цæмæй йын цæрæн хæдзар радтаиккой, уый тыххæй куыста уынгтæ сæрфæгæй. Уый фæстæ йæ царды ралæууыд ног рæстæг æмæ уæд ссардта йæхи уникалон, сфæлдыстадон стиль. Æхсар ссис зындгонд нывгæнæг. Персоналон равдыстытæ-иу сорганизаци кодта Цхинвал, Дзæуджыхъæу, Мæскуы æмæ Тбилисы. Йæ нывты йын балхæдтой Уæрæсейы æмæ фæсарæнты музейтæ. Райста сгуыхт нывгæнæджы кадджын ном дæр. Нывгæ-нæг «Зæронд Цхинвал»-ы темæйыл ныффыста бирæ уацмыстæ – «Ласточка», «Старый Цхинвал», «Зима в Цхинвале», «Еврейский квартал» æмæ æндæртæ. 1970-æм азы йæ зæронд мадмæ Æхсар йæ бинонтимæ цæрынмæ æрцыдис Хуссар Ирыстонмæ. Цхинвалмæ-иу æм арæх æрцыдысты йе ’мбæлттæ Мæскуыйæ – нывгæнджытæ, къамисджытæ аивадиртасджытæ. Хетæгкаты Къостайы номыл Хуссар Ирыстоны паддзахадон драмон театры заказмæ гæсгæ та 1980 азты декорацитæ сарæзта цалдæр спектаклæн. Ныллæууыд 1989 аз, Хуссар Ирыстонмæ куы лæбурдтой гуырдзиæгтæ, уыцы аз. Блокадæ, æхстытæ, хæлцадон продуктты цухдзинад. Уый фæстæ та 1991 азы уыд зæххæнкъуыст. Афтæмæй сæмхæццæ сты трагикон цаутæ, тугкалд, адæмы рыст æмæ хъизæмæрттæ. Уыцы рæстæджы Æхсар ныффыста ахæм нывтæ: «Беженцы», «Землетрясение в Хахет», «Разоренный дом», «Сороковой день» æмæ æн-дæртæ. Уæззау 90-æм азты нывгæнæгæн стыр æххуыс бакодта йе ’ввахс æмбал Лев Мелихов, кæцы цардис Мæскуыйы æмæ йæ къухдариуæгады бын уыдис галерея. Ам Æхсарæн æлхæдтой йæ нывтæ æмæ афтæмæй бафæрæзта уæззау дугæн. Фæстаг азты нывгæнæгæн йæ бирæ нывтæ равдыстыты æвæрд цыдысты [[Мæскуы]], [[Бетъырбух]], [[Эдинбург]], [[Берлин]], [[Дрезден]], [[Цюрих]], [[Флоренци]], [[Страсбург]], [[Инсбрук]] æмæ æндæр рæтты. 2000-æм азы нывгæнæг ныффыста сæдæ уацмысы бæрц, сфæлхатт ма кодта йæ бирæфигурæйон композици «Айс æй, аназ æй», афтæ ма сфæлхат кодта йæ зæронд куыстыты композицитæй бирæты. == Æддаг æрмæг == * [https://new.xurzarin.ru/iron-nyvkaenynady-aivad-jae-acydaej-faekaxyr/ [[Хурзæрин (газет)|Хурзæрин]] // Ирон нывкæнынады аивад йæ ацыдæй фæкъахыр] * [https://www.novymuseum.ru/artists/author/gassiev_hsar_izmailovich/ Новый музей // Гассиев Хсар Измаилович] {{ru}} == Фиппаинæгтæ == {{фиппаинæгтæ}} {{къæртт-цардафыст}} [[Категори:Гасситæ|Æхсар]] [[Категори:Хуссар Ирыстоны адæмон нывгæнджытæ]] [[Категори:Хуссар Ирыстоны нывгæнджытæ]] [[Категори:Цхинвалы чи райгуырдис, уыдон]] [[Категори:1929-æм азы чи райгуырдис, уыдон]] [[Категори:2020-æм азы чи амардис, уыдон]] [[Категори:Нывгæнджытæ алфавитмæ гæсгæ]] 3iftpps928tar87lhcvcuujccnz6joy 586189 586188 2025-06-12T10:50:09Z Taamu 795 /* Æддаг æрмæг */ 586189 wikitext text/x-wiki {{Нывгæнæг | имя = | оригинал имени = | имя при рождении = | изображение = | ширина = | описание изображения = | дата рождения = | место рождения = | дата смерти = | место смерти = | гражданство = | жанр = | учёба = | стиль = | покровители = | награды = | звания = | премии = }} '''Гасситы Измаилы фырт Æхсар''' ('''Хсар'''<ref>Мулдарты Таймураз. Хуссар Ирыстоны нывгæнджытæ. Хуссар Ирыстоны рауагъдады чингуыты сектор — Цхинвал, 1967</ref>; райгуырдис [[1929-æм аз]]ы [[Цхинвал]]ы — амардис [[2020-æм аз]]ы) у [[Хуссар Ирыстон]]ы адæмон нывгæнæг, [[Гуырдзыстоны ССР]]-ы сгуыхт нывгæнæг. == Цардафыст == Гасситы Æхсар райгуырдис 1929-æм азы [[Хуссар Ирыстон]]ы интеллигентон бинонты æхсæн. [[Гасситы Измаил|Йæ фыд]] æндæр æмæ æндæр рæстæджыты уыд [[Хуссар Ирыстоны паддзахадон педагогон институт]]ы ректор, афтæ ма уыд Цхинвалы Рухсады адæмон камиссариат æмæ газет «[[Хурзæрин]]»-ы редактор дæр. Йæ мад та куыста скъолайы директорæй. Æхсары бинонтæ стыр æфхæрд баййæфтой 37-æм азты репресситы рæстæджы. Йæ фыды йын уайтагъд æрцахстой æмæ йæ фехстой 1938 азы, фæлæ йæ бинонтæ æрæгмæ базыдтой. Мады та сбадын кодтой ахæстоны, куыд, зæгъгæ, у «адæмы знаджы» æмкъай, афтæ. Астаздзыд лæппуйы йæ фондзаздзыд хо æмæ нанаимæ ратардтой сæ хæдзарæй [[НКВД]]-йы кусджытæ. Æфхæрд бинонты æхсæвиуат кæнынмæ сæхимæ æрбакодта сæ сыхаг Дзадтиайы фырт. Уый сын фидарæй загъта, зæгъгæ, мын мæ бинонты иууылдæр куы амарат, уæддæр ацы адæмы æз уынджы нæ ныууаддзынæн. Æхсар йæ мысинæгты фæстæдæр куыд дзырдта, афтæмæй сæ хæдзары цы муртæ уыд, уыдон хæдзары рудзгуытæй ракалдтой æддæмæ. «Абон дæр ма мæ цæстытыл уайынц мæ фыды чингуытæ æдтæмæ куыд тахтысты æмæ зæххыл калдæй куыд уыдысты, уый. Нæ хæстæджытæ дæр нæ бауæндыдысты махмæ æххуысмæ æрбацæуын», – дзырдта-иу æрхæндæгæй нывгæнæг. Хæдзар куы асыгъдæг кодтой, уæд дзы æрбынат кодта НКВД-йы фæдагурæг. Гасситы бинонтæ цалдæр боны баззадысты сæ сыхæгтæм æмæ стæй рацыдысты æмæ æрцардысты сæ фарсмæ уынджы кæйдæр афтид ныккæнды æмæ дзы фæцардысты иуæндæс азы бæрц. Сывæллæттæ сæ мад æмæ сæ фыдмæ æнхъæлмæ кæсгæйæ, сæ фыдцарды бонтæ æрвыстой хъизæмарæй, кодтой дзы æнæады цард. Ахæм уавæры сæ æрæййæфта [[Стыр Фыдыбæстæйон хæст]]ы уæззау дуг дæр. Кæм цардысты, уыцы ныккæнд уыд ахæм къаннæг, æмæ дзы дыууæ сынтæджы нæ цыдис, Æхсар-иу фынæй кодта стъолыл. Уæззау цард кодтой бинонтæ, фæлæ фæрæзтой. Йæ мысинæгты-иу радзырдта, зæгъгæ, кæм цардысты, уыцы ныккæндмæ бырыдысты мыстытæ æмæ цæмæй йæ хомæ ма бабырыдаиккой, уый тыххæй-иу æхсæв рæстмæ фынæй дæр нæ кодта. Уыдис-иу афтæ æмæ-иу Æхсары йæхицæй хистæртæ хыл кæнын кодтой хæрдыл. Кæрдзыны къæбæр, цыхты къæртт æмæ хъæдуры къус лæппуйæн уыдысты йæ буары цъæхты аргъ. Цæмæй сывæллæттæ æххормаг ма уыдаиккой, уый тыххæй-иу йæ нана къуымбилæй сбыдта цъындатæ æмæ-иу сæ ауæй кодта. Чысыл лæппу йæ нанайы фыдæбон хорз кæй æмбæрста, уæззау царды уаргъ кæй хастой, уый тыххæй Æхсар агуырдта царды фæрæзтæ æмæ дыууадæсаздзыдæй райдыдта кусын колхозы. Уыцы рæстæджы фæзындысты æрыгон лæппуйы фыццаг нывтæ дæр. Йæ мадмæ-иу цы фыстæджытæ æрвыстой, уыдоны-иу сныв кодта йæхи, йæ хо æмæ йæ нанайы. Æхсары «троцкисты фырт» кæй хуыдтой, йæ сывæллоны бонты уæззау цард кæй кодта, уыдон егъау трагикон æмæ негативон фæд ныууагътой нывгæнæджы сфæлдыстады дæр. Йæ бирæ нывты адæмы рæгъмæ хæссы [[1937-æм аз]]ы репресситы темæ. Йæ мад æмæ йæ фыдмæ бирæ азты дæргъы кæй æнхъæлмæ каст, ныййарджыты рæвдыд кæй агуырдта, уый дæр ирдæй зыны йе сфæлдыстады. Æрыгон лæппуйæн кæддæридæр йæ фарст уыдис, зæгъгæ, цæмæн, цæй тыххæй баййæфтой ахæм æфхæрд сæ бинонтæ. Йæ зæрдæ рыст кæмæй уыдис, уыцы темæтыл ныффыста ахæм нывтæ, куыд: «За что?», «Расстрел», «Выстрел в спину», «Исповедь», «Ожидание. Бабушка», «Воспоминание», «Ожидание у моста», «Мальчик болеет» æмæ бирæ æндæртæ. Гасситы Æхсары тыххæй ныр дæр æрымысынц йæ царды нывтæ йын тынг хорз чи зыдта, уыдон. Стыр Фыдыбæстæйон хæсты фæстæ [[1945-æм аз]]ы Гасситы Æхсар бацыд Цхинвалы нывгæнæн ахуыргæнæндонмæ. Нывгæнæн ахуыргæнæндон каст фæцис æнтыстджынæй æмæ стæй уый фæстæ фæлварæнтæ радта Мæскуыйы прикладон аивады институтмæ. Кæд Æхсарæн, цы ’мбæлдис, уыцы баллтæ нывæрдтой, уæддæр æй нал бауагътой институтмæ, «адæмы знаджы фырт» кæй у, уымæ гæсгæ. Уæд æрыгон лæппу дыккаг аз – 1951 азы, бацыдис ахуыр кæнынмæ Тбилисы нывгæнæн академимæ. Йæ ахуыргæнджытæ уыдысты Васили Шухаев æмæ Аполлон Кутателадзе, уыдонмæ бахъахъхъæдта йæ дипломон куыст дæр. Гасситы Æхсары студентон нывтæн сæ фылдæр æвæрд сты Академийы методикон фонды. 1956 азы Æхсары бинонтæ реабилитацигонд æрцыдысты æмæ сын фæстæмæ радтой сæ фатер. Гасситы Æхсар Академийы фæстæ цасдæр рæстæг ацардис Гуырдзыстоны æмæ фыста пьесæтæ, арæзта театрæн декорацитæ æндæр æмæ æндæр спектакльтæм, Тбилисы Ш. Руставелийы номыл театры сценæйыл æххæст кодта рольтæ. Уый фæстæ та иу азæй фылдæр ацардис Ирыстоны æмæ дзы ныффыста этюдтæ. Ныв кодта Ирыстоны æрдз, адæмы, зæрæдты, мæсгуыты, цæрæгойты. Куыста горæт Налцыччы, Владимиры æмæ Рязаны ахуыргæнæгæй. 1961 азы та ссис СССР-ы нывгæнджыты цæдисы уæнг. Йæ хойы амæлæт тынг бандæвта Æхсарыл æмæ бирæ рæстæг уыдис хъынцъымы æмæ нæ куыста. (Уый уыдис 1962 азы). Цæмæй йæ йæ маст цард æмæ трагеди ферох уыдаит, уый тыххæй ацыдис Цхинвалæй æмæ 1964 азы нывгæнæг ахуыр кæнынмæ бацыдис Мæскуыйы Суриковы номыл нывгæнæн институты цур аспирантурæмæ. Ацы ран та йын къухдариуæг кодта Стыр театры сæйраг нывгæнæг В. Рындин. Мæскуыйы уæвгæйæ, Æхсар базонгæ æмæ схæлар ис ахæм нывгæнджытæ-шестидесятниктимæ, (фæсхæсты æнæофициалон аивады нывгæнджытæ) куыд Яковлев, Пятницкий, Ворошилов, Курочкин æмæ æндæртимæ. Уыдон æндæвдадæй Æхсар ныууагъта йæ аспирантурæ æмæ нал сразы ис Стыр театры нывгæнæгæй бакусыныл дæр. Цæмæй йын цæрæн хæдзар радтаиккой, уый тыххæй куыста уынгтæ сæрфæгæй. Уый фæстæ йæ царды ралæууыд ног рæстæг æмæ уæд ссардта йæхи уникалон, сфæлдыстадон стиль. Æхсар ссис зындгонд нывгæнæг. Персоналон равдыстытæ-иу сорганизаци кодта Цхинвал, Дзæуджыхъæу, Мæскуы æмæ Тбилисы. Йæ нывты йын балхæдтой Уæрæсейы æмæ фæсарæнты музейтæ. Райста сгуыхт нывгæнæджы кадджын ном дæр. Нывгæ-нæг «Зæронд Цхинвал»-ы темæйыл ныффыста бирæ уацмыстæ – «Ласточка», «Старый Цхинвал», «Зима в Цхинвале», «Еврейский квартал» æмæ æндæртæ. 1970-æм азы йæ зæронд мадмæ Æхсар йæ бинонтимæ цæрынмæ æрцыдис Хуссар Ирыстонмæ. Цхинвалмæ-иу æм арæх æрцыдысты йе ’мбæлттæ Мæскуыйæ – нывгæнджытæ, къамисджытæ аивадиртасджытæ. Хетæгкаты Къостайы номыл Хуссар Ирыстоны паддзахадон драмон театры заказмæ гæсгæ та 1980 азты декорацитæ сарæзта цалдæр спектаклæн. Ныллæууыд 1989 аз, Хуссар Ирыстонмæ куы лæбурдтой гуырдзиæгтæ, уыцы аз. Блокадæ, æхстытæ, хæлцадон продуктты цухдзинад. Уый фæстæ та 1991 азы уыд зæххæнкъуыст. Афтæмæй сæмхæццæ сты трагикон цаутæ, тугкалд, адæмы рыст æмæ хъизæмæрттæ. Уыцы рæстæджы Æхсар ныффыста ахæм нывтæ: «Беженцы», «Землетрясение в Хахет», «Разоренный дом», «Сороковой день» æмæ æн-дæртæ. Уæззау 90-æм азты нывгæнæгæн стыр æххуыс бакодта йе ’ввахс æмбал Лев Мелихов, кæцы цардис Мæскуыйы æмæ йæ къухдариуæгады бын уыдис галерея. Ам Æхсарæн æлхæдтой йæ нывтæ æмæ афтæмæй бафæрæзта уæззау дугæн. Фæстаг азты нывгæнæгæн йæ бирæ нывтæ равдыстыты æвæрд цыдысты [[Мæскуы]], [[Бетъырбух]], [[Эдинбург]], [[Берлин]], [[Дрезден]], [[Цюрих]], [[Флоренци]], [[Страсбург]], [[Инсбрук]] æмæ æндæр рæтты. 2000-æм азы нывгæнæг ныффыста сæдæ уацмысы бæрц, сфæлхатт ма кодта йæ бирæфигурæйон композици «Айс æй, аназ æй», афтæ ма сфæлхат кодта йæ зæронд куыстыты композицитæй бирæты. == Æддаг æрмæг == * [[Хурзæрин (газет)|Хурзæрин]] // [https://new.xurzarin.ru/iron-nyvkaenynady-aivad-jae-acydaej-faekaxyr/ Ирон нывкæнынады аивад йæ ацыдæй фæкъахыр] * [https://www.novymuseum.ru/artists/author/gassiev_hsar_izmailovich/ Новый музей // Гассиев Хсар Измаилович] {{ru}} == Фиппаинæгтæ == {{фиппаинæгтæ}} {{къæртт-цардафыст}} [[Категори:Гасситæ|Æхсар]] [[Категори:Хуссар Ирыстоны адæмон нывгæнджытæ]] [[Категори:Хуссар Ирыстоны нывгæнджытæ]] [[Категори:Цхинвалы чи райгуырдис, уыдон]] [[Категори:1929-æм азы чи райгуырдис, уыдон]] [[Категори:2020-æм азы чи амардис, уыдон]] [[Категори:Нывгæнджытæ алфавитмæ гæсгæ]] hq60j2yfhdbkok7im7abd5qje6a835u 0 56079 586172 550442 2025-06-12T10:05:10Z Taamu 795 586172 wikitext text/x-wiki {{ЦР |Статус = Хъæу |Ирон ном = Яникой |Оригиналон ном = |Паддзахад = Уæрæсе |Ныв = |Ном = |Герб = |Тырыса = |Гербы уæрх = |Тырысайы уæрх = |lat_deg = 43|lat_min = 30|lat_sec = 52 |lon_deg = 43|lon_min = 26|lon_sec = 13 |CoordAddon = |CoordScale = |Паддзахады картæйы ас = 300 |Регионы картæйы ас = 300 |Районы картæйы ас = 300 |Регионы тип = Уæрæсейы федеративон арæзт{{!}}Федерацийы субъект |Регион = Кæсæг-Балхъар |Регион таблицæйы = Кæсæг-Балхъар |Районы тип = Муниципалон район (Уæрæсе){{!}}Муниципалон район |Район = Чегемы район |Район таблицæйы = Чегемы район |Æмбалады тип = |Æмбалад = |Сæргълæууæджы тип = |Сæргълæууæг = |Бындурæвæрд = |Раздæры нæмттæ = {{НП-ПН|1908|Гелястаново|1920|Жангыкой|1944|Яникой|1958|Ново-Каменка}} |Статус кæдæй = |Фыццаг кой = |Фæзуат = |Бæрзæнды тип = |Центры бæрзæнд = |Бæстыхъæд = |Официалон æвзаг = |Официалон æвзаг-ref = |Цæрджытæ = {{ Цæрджытæ | Яникой (Кабардино-Балкария) | тс }} |Сфысты аз = {{ Цæрджытæ | Яникой (Кабардино-Балкария) | г }} |Æнгомдзинад = |Агломераци = |Националон сконд = |Динон сконд = |Сахатон таг = +3 |DST = |Телефонон код = +7 86634 |Посты индекстæ = 361424 |Автомобилон код = |Идентификаторы тип = |Цифрон идентификатор = |ВикиКъæбицы категори = |Сайт = |Сайты æвзаг = }} '''Янико́й''', вариант: '''Йанухъой'''<ref>[[Бесаты Тазе]]. Чиныгуадзæн "Ир" — Орджоникидзе, 1968</ref> ({{lang-ru|Яникой}}) у хъæу [[Кæсæг-Балхъар]]ы [[Чегемы район]]ы. == Фиппаинæгтæ == {{фиппаинæгтæ}} {{къæртт-Кæсæг-Балхъар}} {{Чегемы районы цæрæнрæттæ}} [[Категори:Чегемы районы цæрæнрæттæ]] mn0bbqzrb5qdml5l8kmwsbx6zxuqr35 586174 586172 2025-06-12T10:08:40Z Taamu 795 586174 wikitext text/x-wiki {{ЦР |Статус = Хъæу |Ирон ном = Яникой |Оригиналон ном = |Паддзахад = Уæрæсе |Ныв = |Ном = |Герб = |Тырыса = |Гербы уæрх = |Тырысайы уæрх = |lat_deg = 43|lat_min = 30|lat_sec = 52 |lon_deg = 43|lon_min = 26|lon_sec = 13 |CoordAddon = |CoordScale = |Паддзахады картæйы ас = 300 |Регионы картæйы ас = 300 |Районы картæйы ас = 300 |Регионы тип = Уæрæсейы федеративон арæзт{{!}}Федерацийы субъект |Регион = Кæсæг-Балхъар |Регион таблицæйы = Кæсæг-Балхъар |Районы тип = Муниципалон район (Уæрæсе){{!}}Муниципалон район |Район = Чегемы район |Район таблицæйы = Чегемы район |Æмбалады тип = |Æмбалад = |Сæргълæууæджы тип = |Сæргълæууæг = |Бындурæвæрд = |Раздæры нæмттæ = {{НП-ПН|1908|Гелястаново|1920|Жангыкой|1944|Яникой|1958|Ново-Каменка}} |Статус кæдæй = |Фыццаг кой = |Фæзуат = |Бæрзæнды тип = |Центры бæрзæнд = |Бæстыхъæд = |Официалон æвзаг = |Официалон æвзаг-ref = |Цæрджытæ = {{ Цæрджытæ | Яникой (Кабардино-Балкария) | тс }} |Сфысты аз = {{ Цæрджытæ | Яникой (Кабардино-Балкария) | г }} |Æнгомдзинад = |Агломераци = |Националон сконд = |Динон сконд = |Сахатон таг = +3 |DST = |Телефонон код = +7 86634 |Посты индекстæ = 361424 |Автомобилон код = |Идентификаторы тип = |Цифрон идентификатор = |ВикиКъæбицы категори = |Сайт = |Сайты æвзаг = }} '''Янико́й''', вариант: '''Йанухъой'''<ref>[[Бесаты Тазе]]. Азтæ. Чиныгуадзæн "Ир" — Орджоникидзе, 1968</ref> ({{lang-ru|Яникой}}) у хъæу [[Кæсæг-Балхъар]]ы [[Чегемы район]]ы. == Фиппаинæгтæ == {{фиппаинæгтæ}} {{къæртт-Кæсæг-Балхъар}} {{Чегемы районы цæрæнрæттæ}} [[Категори:Чегемы районы цæрæнрæттæ]] 3ir9cqt0ya0z51wb9f4j6rlt4h3pqd0 14 62793 586158 517872 2025-06-11T18:10:59Z Taamu 795 586158 wikitext text/x-wiki [[Категори:Стамбул|Зындгонд адæм]] [[Категори:Стамбулы провинцийы зындгонд адæм]] tqk6ek2xqiha96jk55fh0lurc1ho48v 14 70758 586150 550547 2025-06-11T17:11:12Z Taamu 795 586150 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Категори:Цæгат Ирыстоны сахартæ]] [[Категори:Дыгуры районы цæрæнрæттæ]] 1kedghwg2o073qw4h82sk5l5x93i9ge 0 80125 586160 583731 2025-06-11T18:43:17Z Taamu 795 586160 wikitext text/x-wiki {{Музыкант | Фон = | Имя = Тедеты Нати | Изображение = | Имя при рождении = | Полное имя = | Профессии = | Годы активности = 2021<ref>[https://alaniatv.ru/nati-tedeeva-sohranyaet-i-priumnozhaet-traditsii-etnicheskoj-muzyki-v-osetii/ Alaniatv.ru // Нати Тедеева сохраняет и приумножает традиции этнической музыки в Осетии]</ref>— | Инструменты = [[дыууадæстæнон фæндыр]] | Жанры = [[ирон адæмон музыкæ]] | Коллективы = [[Къона (къорд)|Къона]] | Лейблы = | Награды = }} '''Тедеты Нати''' у [[ирон адæмон музыкæ]]йы автор æмæ æххæстгæнæг, сфæлдыстадон студийы разамонæг. == Альбомтæ == * Avdan (2022) == Æддаг æрмæг == * [[Iryston.tv]] // [https://iryston.tv/teleproject_release/nati-tedeeva-i-istorii-iz-zhizni/ Нати Тедеева I Истории из жизни] == Фиппаинæгтæ == {{фиппаинæгтæ}} {{къæртт-цардафыст}} [[Категори:Тедетæ|Нати]] [[Категори:Музыканттæ алфавитмæ гæсгæ]] [[Категори:Ирон музыканттæ]] 3d10dbrhzvyqyi5usvvr97iqvkbooh7 0 80582 586151 2025-06-11T17:39:33Z Taamu 795 Ног фарс, йæ код райдайы афтæ: «{{Персонæ | имя = Мамсыраты Ирмæ | оригинал имени = {{lang-tr|Irme Özlem Temurlenk}} | имя при рождении = | полное имя = | изображение = | ширина = | описание изображения = | дата рождения = | место рождения = | дата смерти...» 586151 wikitext text/x-wiki {{Персонæ | имя = Мамсыраты Ирмæ | оригинал имени = {{lang-tr|Irme Özlem Temurlenk}} | имя при рождении = | полное имя = | изображение = | ширина = | описание изображения = | дата рождения = | место рождения = | дата смерти = | место смерти = | гражданство = | подданство = | род деятельности = | отец = | мать = | супруг = | супруга = | дети = | награды и премии = | автограф = | сайт = | викисклад = }} '''Мамсыраты Озканы чызг Ирмæ''' ({{lang-tr|Irme Özlem Temurlenk}} — '''Ирме Озлем Темурленк''' кæнæ ''Irme Mamsirati'') у туркаг-ирон дизайнер æмæ аивæдты архайæг.<ref>[https://www.irmemamsirati.com/about Irme Mamsirati] {{en}}</ref> == Цардафыст == Мамсыраты Ирмæ райгуырдис [[Анкара]]йы.<ref>[https://region15.ru/tureckie-osetiny-posetili-postpredstvo-respubliki-v-moskve/ Region15.ru // Турецкие осетины посетили постпредство республики в Москве]</ref> Йæ ныййарджытæ сты [[туркаг ирæттæ]].<ref>[https://osetia.kvaisa.ru/1-rubriki/03-vstrecha-dlya-vas/dizajner-iz-turcii-irma-mamsurova-predstavit-svoyu-pervuyu-kollekciyu-vo-vladikavkaze/ Осетия-Квайса // Дизайнер из Турции Ирма Мамсурова представит свою первую коллекцию во Владикавказе]</ref> Каст фæцис [[Университет Гази]]йы Фидауцджын аивæдты факультет. 2018-æм азы Литературон преми «Булæмæргъы» бæрнджынты совет æмæ эксперттæ сæрмагонд хорзæх радтой «Ирон-туркаг дзырдуат» (''Alanca (Osetçe-Ironca) Türkçe Sözlük'') аразджытæ Мамсыраты Ирмæ æмæ йæ фыд Озканæн.<ref>[[Хурзæрин (газет)|Хурзæрин]] // [https://xurzarin.ru/bulaemaerg-y-premitae-saembaeldysty-sae-xicaeuttyl/ «Булæмæргъ»-ы премитæ сæмбæлдысты сæ хицæуттыл]</ref> == Фиппаинæгтæ == {{фиппаинæгтæ}} {{къæртт-цардафыст}} [[Категори:Мамсыратæ|Ирмæ]] [[Категори:Турчы ирæттæ]] [[Категори:Турчы дизайнертæ]] gdlwodbe69r2dwbs7g15lld6dkc2o0b 10 80583 586152 2025-06-11T17:45:28Z Ymblanter 6212 Ног фарс, йæ код райдайы афтæ: «Бакен Става Млини, Свиноуйсьце, Западно-Поморское воеводство, Польша» 586152 wikitext text/x-wiki Бакен Става Млини, Свиноуйсьце, Западно-Поморское воеводство, Польша px8bn2m5fi1ccbxamf09n29robodaaf 10 80584 586153 2025-06-11T17:45:43Z Ymblanter 6212 Ног фарс, йæ код райдайы афтæ: «Beacon Stawa Młyny, Świnoujście.jpg» 586153 wikitext text/x-wiki Beacon Stawa Młyny, Świnoujście.jpg 2t0z0xxcy8k8gsslzp603mu8vbaooqd 14 80585 586154 2025-06-11T17:54:06Z Taamu 795 Ног фарс, йæ код райдайы афтæ: «[[Категори:Зындгонд адæм райгуырды бынатмæ гæсгæ|Анкара]] [[Категори:Турчы чи райгуырдис, уыдон|Анкара]] [[Категори:Анкарайы зындгонд адæм|Райгуырд]]» 586154 wikitext text/x-wiki [[Категори:Зындгонд адæм райгуырды бынатмæ гæсгæ|Анкара]] [[Категори:Турчы чи райгуырдис, уыдон|Анкара]] [[Категори:Анкарайы зындгонд адæм|Райгуырд]] ttvzt7i4f9qgmyn9k5h1m83bmlfryby 14 80586 586156 2025-06-11T18:09:18Z Taamu 795 Ног фарс, йæ код райдайы афтæ: «[[Категори:Анкара (ил)|Зындгонд адæм]] [[Категори:Турчы зындгонд адæм]]» 586156 wikitext text/x-wiki [[Категори:Анкара (ил)|Зындгонд адæм]] [[Категори:Турчы зындгонд адæм]] og64xk7ivo0f61c6i8l7a2nioppbztj 586157 586156 2025-06-11T18:10:37Z Taamu 795 586157 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Категори:Анкара (ил)|Зындгонд адæм]] [[Категори:Турчы зындгонд адæм]] cbp7re1pg13v4ah29zw1p3mpac2948e 14 80587 586159 2025-06-11T18:11:19Z Taamu 795 Ног фарс, йæ код райдайы афтæ: «{{Commonscat}} [[Категори:Стамбул (ил)|Зындгонд адæм]] [[Категори:Турчы зындгонд адæм]]» 586159 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Категори:Стамбул (ил)|Зындгонд адæм]] [[Категори:Турчы зындгонд адæм]] md3mibk3zru1quh9eer4z7qc2dv03k7 0 80588 586162 2025-06-11T18:45:05Z Taamu 795 Taamu переименовал страницу [[Андерсен, Ганс Христиан]] в [[Андерсен, Ханс Кристиан]] поверх перенаправления 586162 wikitext text/x-wiki #ÆРВИТÆН [[Андерсен, Ханс Кристиан]] tdkrlj9bqgxjukfqjmgmcem4cqrmqbu 0 80589 586173 2025-06-12T10:05:50Z Taamu 795 Фарс æрвыст æрцыд [[Яникой (Кæсæг-Балхъар)|Яникой (Кæсæг-Балхъар)-мæ]] 586173 wikitext text/x-wiki #REDIRECT[[Яникой (Кæсæг-Балхъар)]] kzsbw7dzgxnvv86ffwhwkf925nn6z0v 0 80590 586177 2025-06-12T10:14:18Z Taamu 795 Фарс æрвыст æрцыд [[Мæстинокæ|Мæстинокæмæ]] 586177 wikitext text/x-wiki #REDIRECT[[Мæстинокæ]] tbzvo0qetgtus8asqys00n91b1v0peg 0 80591 586178 2025-06-12T10:23:02Z Taamu 795 Ног фарс, йæ код райдайы афтæ: «'''Базитæ'''<ref name="Ирон мыггæгтæ">[[Гаглойты Зинæ|Гаглойты З. Д.]] Ирон мыггæгтæ. — 2-аг баххæстгонд рауагъд. — Цхинвал: «Республика», 2017. — 372 с.</ref> ({{lang-ru|Базиевы}}) сты [[ирон мыггæгтæ|ирон мыггаг]]. == Фиппаинæгтæ == {{фиппаинæгтæ}} {{къæртт-ирон}} К...» 586178 wikitext text/x-wiki '''Базитæ'''<ref name="Ирон мыггæгтæ">[[Гаглойты Зинæ|Гаглойты З. Д.]] Ирон мыггæгтæ. — 2-аг баххæстгонд рауагъд. — Цхинвал: «Республика», 2017. — 372 с.</ref> ({{lang-ru|Базиевы}}) сты [[ирон мыггæгтæ|ирон мыггаг]]. == Фиппаинæгтæ == {{фиппаинæгтæ}} {{къæртт-ирон}} [[Категори:Базитæ|*]] e8zazvwx6wp5kt6khoupuuii70rii3c 14 80592 586179 2025-06-12T10:23:20Z Taamu 795 Ног фарс, йæ код райдайы афтæ: «[[Категори:Ирон мыггæгтæ]]» 586179 wikitext text/x-wiki [[Категори:Ирон мыггæгтæ]] jvttsiyemps9js1onnujit9vc04qxgv 14 80593 586181 2025-06-12T10:38:42Z Taamu 795 Ног фарс, йæ код райдайы афтæ: «[[Категори:Хуссар Ирыстоны нывгæнджытæ]]» 586181 wikitext text/x-wiki [[Категори:Хуссар Ирыстоны нывгæнджытæ]] hw5o4ivszmhuo2dbv1t4i24schajtka 586182 586181 2025-06-12T10:39:12Z Taamu 795 586182 wikitext text/x-wiki [[Категори:Хуссар Ирыстоны нывгæнджытæ|Адæмон нывгæнджытæ]] 3fk9d3fdcj8wq8kcs93s8wr8wwnm422 586183 586182 2025-06-12T10:39:34Z Taamu 795 586183 wikitext text/x-wiki [[Категори:Хуссар Ирыстоны нывгæнджытæ|Адæмон нывгæнджытæ]] [[Категори:Адæмон нывгæнджытæ]] bokk4m6c4orvpxxsyfsx2sn6khuv8t5 10 80594 586191 2025-06-12T11:04:44Z Taamu 795 Ног фарс, йæ код райдайы афтæ: «{{Навигацион таг |ныв = |ныв2 = |сæргонд = [[Налцыкк (сахары зылд)|Налцыччы сахары зылды]] цæрæнрæттæ |текст= <div style='text-align:center; ">'''Административон центр''': [[Налцыкк]]</div> ---- : [[Адиюх]] : [[Белая Речка (Кæсæг-Балхъар)|Белая Речка]] : [[Кенже]] : [[Хасанья]] }}<no...» 586191 wikitext text/x-wiki {{Навигацион таг |ныв = |ныв2 = |сæргонд = [[Налцыкк (сахары зылд)|Налцыччы сахары зылды]] цæрæнрæттæ |текст= <div style='text-align:center; ">'''Административон центр''': [[Налцыкк]]</div> ---- : [[Адиюх]] : [[Белая Речка (Кæсæг-Балхъар)|Белая Речка]] : [[Кенже]] : [[Хасанья]] }}<noinclude> [[Категори:Шаблонтæ:Кæсæг-Балхъар]] </noinclude> ly8s0jbfsrlj4gel4hn3g6hlyvea5jc 0 80595 586196 2025-06-12T11:07:36Z Taamu 795 Ног фарс, йæ код райдайы афтæ: «{{ЦР |Статус = Хъæу |Ирон ном = Адиюх |Оригиналон ном = {{lang-ru|Адиюх}}<br />{{lang-kbd|Ӏэдийху}} |Ныв = |Ном = |Паддзахад = Уæрæсе |Герб = |Тырыса = |Гербы уæрх = |Тырысайы уæ...» 586196 wikitext text/x-wiki {{ЦР |Статус = Хъæу |Ирон ном = Адиюх |Оригиналон ном = {{lang-ru|Адиюх}}<br />{{lang-kbd|Ӏэдийху}} |Ныв = |Ном = |Паддзахад = Уæрæсе |Герб = |Тырыса = |Гербы уæрх = |Тырысайы уæрх = |lat_deg = |lon_deg = |CoordAddon = |CoordScale = |Паддзахады картæйы ас = 300 |Регионы картæйы ас = 300 |Районы картæйы ас = 300 |Регионы тип = Уæрæсейы федеративон арæзт{{!}}Федерацийы субъект |Регион = Кæсæг-Балхъар |Регион таблицæйы = Кæсæг-Балхъар |Районы тип = Сахары зылд (Уæрæсе){{!}}Сахары зылд |Район = Налцыкк |Район таблицæйы = Налцыкк |Æмбалады тип = |Æмбалад = |Сæргълæууæджы тип = |Сæргълæууæг = |Бындурæвæрд = |Раздæры нæмттæ = |Статус кæдæй = |Фыццаг кой = |Фæзуат = |Бæрзæнды тип = |Центры бæрзæнд = |Бæстыхъæд = |Официалон æвзаг = |Официалон æвзаг-ref = |Цæрджытæ = {{ Цæрджытæ | Адиюх | тс }} |Сфысты аз = {{ Цæрджытæ | Адиюх | г }} |Æнгомдзинад = |Агломераци = |Националон сконд = |Динон сконд = |Сахатон таг = +3 |DST = |Телефонон код = |Посты индекстæ = |Автомобилон код = |Идентификаторы тип = |Цифрон идентификатор = |ВикиКъæбицы категори = |Сайт = |Сайты æвзаг = }} '''Ади́юх''' ({{lang-kbd|Ӏэдийху}}) у хъæу [[Кæсæг-Балхъар]]ы. == Фиппаинæгтæ == {{фиппаинæгтæ}} {{къæртт-Кæсæг-Балхъар}} {{Налцыччы сахары зылды цæрæнрæттæ}} [[Категори:Кæсæг-Балхъары цæрæнрæттæ]] lgv827j5mj0hg08r7skusbx5u3lmh9m