ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ pawiki https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%96_%E0%A8%B8%E0%A8%AB%E0%A8%BC%E0%A8%BE MediaWiki 1.45.0-wmf.4 first-letter ਮੀਡੀਆ ਖ਼ਾਸ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਤਸਵੀਰ ਤਸਵੀਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਫਰਮਾ ਫਰਮਾ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਮਦਦ ਮਦਦ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਫਾਟਕ ਫਾਟਕ ਗੱਲ-ਬਾਤ TimedText TimedText talk ਮੌਡਿਊਲ ਮੌਡਿਊਲ ਗੱਲ-ਬਾਤ Event Event talk Topic 0 29504 809741 765800 2025-06-04T13:34:06Z Gurtej Chauhan 27423 809741 wikitext text/x-wiki {{Other uses|ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ (ਗੁੰਝਲ-ਖੋਲ੍ਹ)}} {{Infobox musical artist | name = ਅਮਰਿੰਦਰ ਗਿੱਲ | image = File:Director Simerjit Singh (cropped).jpg | alt = | caption = ਅਮਰਿੰਦਰ ਗਿੱਲ (ਖੱਬੇ) ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਿਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾਲ | background = solo_singer | birth_name = ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ | alias = ਐਮੀ | birth_date = {{birth date and age|1976|5|11}} | origin = ਪਿੰਡ ਬੂੜਚੰਦ, [[ਤਰਨਤਾਰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਤਰਨਤਾਰਨ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਭਾਰਤ]] | genre = [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]], [[ਭੰਗੜਾ]], [[ਰੋਮਾਂਸ (ਮੁਹੱਬਤ)|ਰੋਮਾਂਸ]],[[ਪੌਪ ਸੰਗੀਤ|ਪੌਪ]] | occupation = [[ਗਾਇਕ]], [[ਅਦਾਕਾਰ]] | years_active = 2000-ਹੁਣ ਤੱਕ | label = ਕਮਲੀ ਰਿਕਾਰਡਜ਼ ਲਿਮਿਟੇਡ ([[ਯੂ.ਕੇ.]])<br />ਸਪੀਡ ਰਿਕਾਰਡਜ਼ ([[ਭਾਰਤ]])<br /> [[ਟੀ-ਸੀਰੀਜ਼]] ([[ਭਾਰਤ]])<br />ਪਲੈਨੇਟ ਰਿਕਾਰਡਜ਼ ([[ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ]])| | associated_acts = | website = http://www.amrindergill.co.uk/ | notable_instruments = }} '''ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ''' (ਜਨਮ 11 ਮਈ 1976) ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੰਜਾਬੀ ਅਭਿਨੇਤਾ, ਗਾਇਕ, ਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਹਨ। ਗਿੱਲ ਦਾ ਜਨਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ (ਹੁਣ ਤਰਨਤਾਰਨ) ਦੇ ਪਿੰਡ [[ਬੂੜਚੰਦ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੂੰ “ਪੀ.ਟੀ.ਸੀ. ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ ਐਵਾਰਡ” ਲਈ ਦਸ ਵਾਰ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਬੈਸਟ ਐਕਟਰ ਲਈ ਤਿੰਨ, ਅਤੇ ਬੈਸਟ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕ ਲਈ ਦੋ ਵਾਰ ਐਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ। “ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ” ਲਈ ਵੀ ਉਸਨੂੰ ਪੰਜ ਵਾਰ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਬਿਹਤਰੀਨ ਅਭਿਨੇਤਾ ਅਤੇ ਬੇਸਟ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕ ਲਈ ਦੋ ਐਵਾਰਡ ਜਿੱਤੇ। ਗਿੱਲ ਨੇ ਜਲੰਧਰ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ‘ਕਾਲਾ ਡੋਰੀਆ’ ਲਈ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਗੀਤ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ।ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੌਰ ‘ਚ “ਜੇ ਮਿਲੇ ਉਹ ਕੁੜੀ”, “ਲਾ ਲਈਆਂ ਤੂੰ ਯਾਰੀਆਂ”, “ਦਾਰੂ ਨਾ ਪੀਂਦਾ ਹੋਵੇ”," ਮੇਲ ਕਰਾ ਦੇ ਰੱਬਾ ਸੋਹਣੀ ਕੁੜੀ ਦੇ ਨਾਲ” ਆਦਿ ਗੀਤ ਬਹੁਤ ਮਕਬੂਲ ਹੋਏ। 2012 ਵਿਚ ਆਈ ਐਲਬਮ “ਜੁਦਾ” ਨੂੰ 'ਬ੍ਰਿਟਸ਼ ਏਸ਼ੀਆ ਸੰਗੀਤ ਪੁਰਸਕਾਰ' ਮਿਲਿਆ। “ਜੁਦਾ” ਦੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਦੇ ਬਾਅਦ 2014 ਦੇ ਅੱਧ ਵਿਚ ਅਮਰਿੰਦਰ ਗਿੱਲ ਨੇ ਇਸਦਾ ਸੀਕੁਅਲ “ਜੁਦਾ 2” ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦਾ ਸਿੰਗਲ ਟਰੈਕ "ਸੁਪਨਾ" 2015 ਵਿਚ ਰਿਲੀਜ ਹੋਇਆ। ਲੰਮੀ ਉਡੀਕ ਬਾਦ ਅਗਸਤ 2021 ’ਚ “ਜੁਦਾ 3” [ਚੈਪਟਰ ਪਹਿਲਾ] ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਦ ਮਈ ‘ਚ ਇਸੇ ਐਲਬਮ ਦਾ ਦੂਜਾ ਭਾਗ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਇਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਐਲਬਮਾਂ ਚੋਂ “ਚੱਲ ਜਿੰਦੀਏ” ਤੇ “ਤੂੰ ਸਾਹ ਮੇਰਾ ਬਣ,ਮੈਂ ਹਵਾ ਤੋਂ ਕੀ ਲੈਣਾ” ਬਹੁਤ ਹਿੱਟ ਹੋਏ। 2013 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕੰਪਨੀ [[ਰਿਦਮ ਬੋਆਏਜ਼ ਏੰਟਰਟੇਨਮੇੰਟ]] ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ 2009 ਵਿਚ ਫ਼ਿਲਮ [[ਮੁੰਡੇ ਯੂਕੇ ਦੇ]] 'ਚ ਸਹਾਇਕ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ, ਟੌਰ ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੀ, ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਚ’ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ “ਡੈਡੀ ਕੂਲ ਮੁੰਡੇ ਫੂਲ” ਅਤੇ “ਗੋਰਿਆਂ ਨੂੰ ਦਫਾ ਕਰੋ” ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਸਫਲ ਰਹੀਆਂ ਅਤੇ [[ਅੰਗਰੇਜ]], [[ਲਵ ਪੰਜਾਬ]], [[ਲਹੌਰੀਏ]], [[ਗੋਲਕ ਬੁਗਨੀ ਬੈਂਕ ਤੇ ਬਟੂਆ]] ਤੇ “ਅਸ਼ਕੇ” ਵਰਗੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿਚ ਕਈ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤੇ।2019 ‘ਚ “ਚੱਲ ਮੇਰਾ ਪੁੱਤ” ਸੀਰੀਜ਼ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਿਲਮ ਆਈ ਤੇ ਅਗਲੇ ਸਾਲਾਂ ‘ਚ ਇਸਦੇ ਦੋ ਹੋਰ ਭਾਗ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਏ। 2022 ਵਿੱਚ ਲੰਮੇਂ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਉਡੀਕੀ ਜਾ ਰਹੀ ਫ਼ਿਲਮ “ਛੱਲਾ ਮੁੜ ਕੇ ਨਹੀਂ ਆਇਆ” ਆਈ ਪਰ ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਨਾ ਤਾਂ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ਤੇ ਪੂਰੀ ਉੱਤਰ ਸਕੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਬੌਕਸ ਔਫਿਸ ‘ਤੇ ਸਫਲਤਾ ਹਾਸਲ ਕਰ ਸਕੀ।ਹੁਣ 2 ਅਗਸਤ, 2024 ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਨਵੀਂ ਫ਼ਿਲਮ “ਦਾਰੂ ਨਾ ਪੀਂਦਾ ਹੋਵੇ” ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਣ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ==ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ== ਗਿੱਲ ਦਾ ਜਨਮ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲਾ|ਤਰਨਤਾਰਨ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ [[ਬੂੜਚੰਦ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਇਸਨੇ [[ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਵਿੱਚ ਉਚੇਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਬੀ.ਐੱਸਸੀ ਤੇ ਐੱਮ.ਐੱਸਸੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ।ਗਾਇਕ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਆਪਣਾ ਕਰੀਅਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਕੇਂਦਰੀ ਸਹਿਕਾਰੀ ਬੈਂਕ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ। ==ਕੈਰੀਅਰ== [[File:Amrinder Singh Gill.jpg|thumb|150px|ਅਮਰਿੰਦਰ ਗਿੱਲ 2019 ਵਿੱਚ]] ਉਸਨੇ ਜਲੰਧਰ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ 'ਕਾਲਾ ਡੋਰੀਆ' ਲਈ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਗੀਤ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਕਈ ਹਿੱਟ ਗੀਤ ਕੀਤੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ: "ਕੋਈ ਤਾਂ ਪੈਗਾਮ ਲਿਖੇ", "ਮਧਾਣੀਆਂ", "ਖੇਡਣ ਦੇ ਦਿਨ ਚਾਰ" "ਮੇਲ ਕਰਾਦੇ" "ਦਿਲਦਾਰੀਆਂ" ਆਦਿ। ਉਸ ਦੀ ਐਲਬਮ 'ਜੁਦਾ' ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਫਲ ਪੰਜਾਬੀ ਐਲਬਮਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।”ਜੁਦਾ”ਨੂੰ 'ਬ੍ਰਿਟ ਏਸ਼ੀਆ ਸੰਗੀਤ ਪੁਰਸਕਾਰ' ਦਾ ਸਰਬੋਤਮ ਐਲਬਮ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ। === ਅਦਾਕਾਰੀ === ਉਸਨੇ ਨੇ [[ਜਿੰਮੀ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ]] ਅਤੇ [[ਨੀਰੂ ਬਾਜਵਾ]] ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸੁਪਰਹਿੱਟ ਫ਼ਿਲਮ ਮੁੰਡੇ ਯੂਕੇ ਦੇ 2009 ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਅਦਾਕਾਰੀ ਸਫ਼ਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ 'ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ' ਫ਼ਿਲਮ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਉਸਦੀ ਅਗਲੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਟੌਹਰ ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੀ' ਵਿੱਚ ਉਸ ਨਾਲ [[ਸੁਰਵੀਨ ਚਾਵਲਾ]] ਅਤੇ 'ਰਨਵਿਜੇ ਸਿੰਘ' ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੀ ਅਗਲੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਤੂੰ ਮੇਰਾ 22 ਮੈਂ ਤੇਰਾ 22' ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਰੈਪਰ [[ਹਨੀ ਸਿੰਘ]] ਅਤੇ ਅਭਿਨੇਤਰੀ [[ਮੈਂਡੀ ਤੱਖਰ|ਮੈੰਡੀ ਤੱਖਰ]] ਨਾਲ ਸੀ। ਉਸਨੇ [[ਦਿਲਜੀਤ ਦੁਸਾਂਝ]], ਨੀਰੂ ਬਾਜਵਾ ਅਤੇ ਸੁਰਵੀਨ ਚਾਵਲਾ ਨਾਲ ਅਗਲੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਸਾਡੀ ਲਵ ਸਟੋਰੀ' ਕੀਤੀ, ਫਿਰ [[ਹਰੀਸ਼ ਵਰਮਾ|ਹਰੀਸ਼ ਵਰਮਾ]] ਅਤੇ [[ਯੁਵਿਕਾ ਚੌਧਰੀ]] ਨਾਲ 'ਡੈਡੀ ਕੂਲ ਮੁੰਡੇ ਫੂਲ' ਕੀਤੀ। 'ਗੋਰਿਆਂ ਨੂੰ ਦਫਾ ਕਰੋ' ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ।2016 ਆਈ ਫ਼ਿਲਮ “ਅੰਗਰੇਜ਼” ਬਲਾਕਬਸਟਰ ਸਾਬਤ ਹੋਈ ਤੇ ਅਮਰਿੰਦਰ ਗਿੱਲ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਅਭਿਨੇਤਾ ਵਜੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ। ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਜਨਤਾ ਨੇ ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਦੀ ਬਹੁਤ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ, ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨਾਲ [[ਸਰਗੁਣ ਮਹਿਤਾ|ਸਰਗੁਨ ਮਹਿਤਾ]] ਅਤੇ [[ਅਦਿਤੀ ਸ਼ਰਮਾ|ਅਦਿਤੀ ਸ਼ਰਮਾ]] ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਉਸਦੀ ਅਗਲੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਲਵ ਪੰਜਾਬ' ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਸ ਨਾਲ ਸਰਗੁਨ ਮਹਿਤਾ ਨਜ਼ਰ ਆਈ। ਉਸਦੀ ਦੀ 2017 ‘ਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ “ਲਾਹੌਰੀਏ” ਬਾਕਸ ਆਫਿਸ ਤੇ ਸਫਲ ਰਹੀ ਜਿਸਦੀ ਆਲੋਚਕਾਂ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ।2019 ‘ਚ “ਚੱਲ ਮੇਰਾ ਪੁੱਤ” ਸੀਰੀਜ਼ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਿਲਮ ਆਈ ਤੇ ਅਗਲੇ ਸਾਲਾਂ ‘ਚ ਇਸਦੇ ਦੋ ਹੋਰ ਭਾਗ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਏ। 2022 ਵਿੱਚ ਲੰਮੇਂ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਉਡੀਕੀ ਜਾ ਰਹੀ ਫ਼ਿਲਮ “ਛੱਲਾ ਮੁੜ ਕੇ ਨਹੀਂ ਆਇਆ” ਆਈ ਪਰ ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਨਾ ਤਾਂ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ਤੇ ਪੂਰੀ ਉੱਤਰ ਸਕੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਬੌਕਸ ਔਫਿਸ ‘ਤੇ ਸਫਲਤਾ ਹਾਸਲ ਕਰ ਸਕੀ।ਹੁਣ 2 ਅਗਸਤ, 2024 ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਨਵੀਂ ਫ਼ਿਲਮ “ਦਾਰੂ ਨਾ ਪੀਂਦਾ ਹੋਵੇ” ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਣ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ==ਡਿਸਕੋਗ੍ਰਾਫੀ== {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਐਲਬਮ !! ਰਿਕਾਰਡ ਲੇਬਲ !! ਸੰਗੀਤਕਾਰ |- | 2000 || ਅਾਪਣੀ ਜਾਨ ਕੇ || ਗੋਇਲ ਮਿੳੂਜ਼ਿਕ || ਸੁਖਪਾਲ ਸੁੱਖ |- | 2001|| ਚੰਨ ਦਾ ਟੁਕੜਾ || ਫਾਈਨਟੱਚ|| ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ |- | 2002 || ੲਿੱਕ ਵਾਅਦਾ || ਫਾਈਨਟੱਚ || ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ |- | 2005 || [[ਦਿਲਦਾਰੀਆਂ]] || ਕਮਲੀ ਰਿਕਾਰਡਜ਼/ਮਿੳੂਜ਼ਿਕ ਵੇਵਜ਼ || [[ਸੁਖਸ਼ਿੰਦਰ ਸ਼ਿੰਦਾ]] |- | 2007 || ਸਾੲਿਲੈਂਟ ਟਿਅਰਜ਼ || ਮਿੳੂਜ਼ਿਕ ਵੇਵਜ਼|| ਸਾਈਮਨ ਨੰਦਰਾ |- | 2007 || ੲਿਸ਼ਕ || ਕਮਲੀ ਰਿਕਾਰਡਜ਼/ਸਪੀਡ ਰਿਕਾਰਡਜ਼/ਪਲੈਨਟ ਰਿਕਾਰਡਜ਼ || ਸੁਖਸ਼ਿੰਦਰ ਸ਼ਿੰਦਾ |- | 2009 || ਦੂਰੀਅਾਂ || ਕਮਲੀ ਰਿਕਾਰਡਜ਼/ਸਪੀਡ ਰਿਕਾਰਡਜ਼/ਪਲੈਨਟ ਰਿਕਾਰਡਜ਼ || ਸੁਖਸ਼ਿੰਦਰ ਸ਼ਿੰਦਾ |- | 2011 || ਜੁਦਾ || ਅੈਨਵੀ/ ਮਿੳੂਜ਼ਿਕ ਵੇਵਜ਼/ਸਪੀਡ ਰਿਕਾਰਡਜ਼|| ਡਾ.ਜ਼ਿੳੂਸ |- | 2014 || ਜੁਦਾ-2 || ਸਪੀਡ ਰਿਕਾਰਡਜ਼ || ਡਾ.ਜ਼ਿੳੂਸ |} ==ਸਿੰਗਲ ਗੀਤ== {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਐਲਬਮ !! ਰਿਕਾਰਡ ਲੇਬਲ !! ਟਿੱਪਣੀ |- | 2009 || ਕਲੈਬੋਰੇਸ਼ਨ-2 || ਮੂਵੀ ਬਾਕਸ/ਸਪੀਡ ਰਿਕਾਰਡਜ਼/ਪਲੈਨਟ ਰਿਕਾਰਡਜ਼ || ਗੀਤ- ਤੂੰ ਹੀ ਤੂੰ, ਸੁਖਸ਼ਿੰਦਰ ਸ਼ਿੰਦਾ ਦੇ ਨਾਲ |- | 2012 || ਟਵੈਲਵ || ਐਨਵੀ ਇੰਟਰਟੇਨਮੈਂਟਜ਼ || ਗੀਤ- 2 ਨੰਬਰ, [[ਬਿਲਾਲ ਸਈਦ]] ਦੇ ਨਾਲ |- | 2014 || ਬਾਪੂ(ਸਿੰਗਲ) || ਰਿਦਮ ਬੁਆਏਜ਼ ਇੰਟਰਟੇਨਮੈਂਟਜ਼ /ਸਪੀਡ ਰਿਕਾਰਡਜ਼|| ਲੇਖਕ: ਹੈਪੀ ਰਾਏਕੋਟੀ <br> ਸੰਗੀਤ: [[ਜਤਿੰਦਰ ਸ਼ਾਹ]] |- | 2015 || ਸੁਪਨਾ (ਸਿੰਗਲ) || ਰਿਦਮ ਬੁਆਏਜ਼ ਇੰਟਰਟੇਨਮੈਂਟਜ਼ || ਲੇਖਕ: ਜਾਨੀ <br> ਸੰਗੀਤ: ਬੀ ਪਰਾਕ |} ==ਫ਼ਿਲਮਾਂ== {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਫ਼ਿਲਮ !! ਕਿਰਦਾਰ ! ! !! ਟਿੱਪਣੀ |- | 2009 || ਮੁੰਡੇ ਯੂ. ਕੇ. ਦੇ || ਜਸਜੋਤ ਗਿੱਲ | | || ਡੈਬਿਊ ਫ਼ਿਲਮ (ਸਹਾਇਕ ਭੂਮਿਕਾ) |- | 2010|| ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ || ਐਸ ਪੀ ਸਿੰਘ | | || |- | 2012 || ਜੱਟ ਐਂਡ ਜੂਲੀਅਟ || ਕੈਪਟਨ ਯੁਵਰਾਜ | | || ਮਹਿਮਾਨ ਭੂਮਿਕਾ |- | 2012 || ਟੌਰ ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੀ || ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ | | || |- | 2013 || ਤੂੰ ਮੇਰਾ 22 ਮੈਂ ਤੇਰਾ 22 || ਰੌਬੀ | | || |- | 2013 || ਸਾਡੀ ਲਵ ਸਟੋਰੀ || ਰਾਜਵੀਰ | | || |- | 2013 || ਡੈਡੀ ਕੂਲ ਮੁੰਡੇ ਫੂਲ || ਮਨੀ | | || |- | 2014 || [[ਗੋਰਿਆਂ ਨੂੰ ਦਫ਼ਾ ਕਰੋ]] || ਕਾਲਾ | | || |- | 2014 || ਹੈਪੀ ਗੋ ਲੱਕੀ || ਹਰਿਵੰਦਰ ਸਿੰਘ/ਹੈਪੀ | | || |- | 2015 || [[ਅੰਗਰੇਜ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਅੰਗਰੇਜ]] || ਅੰਗਰੇਜ | | || |- | 2015 || ਮੁੰਡੇ ਕਮਾਲ ਦੇ || ਵਿਕਰਮ | | || |- | 2016 || ਲਵ ਪੰਜਾਬ || ਪਰਗਟ ਬਰਾੜ | | || |- | 2017 || [[ਸਰਵਣ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਸਰਵਣ]] || ਮਿੱਠੂ | | || ਨਿਰਮਾਤਾ: [[ਪ੍ਰਿਅੰਕਾ ਚੋਪੜਾ]] |- | 2017 || [[ਲਹੌਰੀਏ]] || ਕਿੱਕਰ ਸਿਂੰਘ | | || |- | 2017 || [[ਵੇਖ ਬਰਾਤਾਂ ਚੱਲੀਆਂ]] || ਸੁਭੇਗ ਸਿੰਘ | | || ਮਹਿਮਾਨ ਭੂਮਿਕਾ |- | 2018 || [[ਗੋਲਕ ਬੁਗਨੀ ਬੈਂਕ ਤੇ ਬਟੂਆ]] || ਭੋਲਾ | | || |- | 2018 || [[ਅਸ਼ਕੇ]] || ਪੰਮਾ | | || |- | 2019 || [[ਲਾਈਏ ਜੇ ਯਾਰੀਆਂ]] || ਗੈਰੀ ਰੰਧਾਵਾ | | || |- | 2019 || [[ਚੱਲ ਮੇਰਾ ਪੁੱਤ]] || ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ "ਜਿੰਦਰ" | | || |- |} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1976]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਾਕਾਰ]] r573dbi3adr5uqithh14okcu5jx2b34 0 40140 809779 778804 2025-06-05T05:54:58Z 2401:4900:A342:BCE0:9434:E9FF:FEF2:8BF1 Activity... shabd 809779 wikitext text/x-wiki Activity... Shapath pandra vich vada krna solve ==ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭਾਗ== # ਧੁਨੀ ਬੋਧ/ਵਿਗਿਆਨ # ਸ਼ਬਦ ਬੋਧ/ਵਿਗਿਆਨ # ਵਾਕ ਬੋਧ/ਵਿਗਿਆਨ # ਅਰਥ ਬੋਧ/ਵਿਗਿਆਨ ==ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਇਕਾਈਆਂ== * [[ਧੁਨੀ]] * [[ਭਾਵੰਸ਼]] * [[ਸ਼ਬਦ]] * [[ਵਾਕੰਸ਼]] * [[ਉਪਵਾਕ]] * [[ਵਾਕ]] ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਬਣਤਰ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹਨਾਂ ਇਕਾਈਆਂ ਨੂੰ ਉਪਰੋਕਤ ਕ੍ਰਮ ਵਿਚ ਹੀ ਵਿਚਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਕ ਦੀ ਬਣਤਰ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਤੱਤ ਧੁਨੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਖ਼ਰੀ ਵਾਕ। ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ [[ਧੁਨੀ]] ਨੂੰ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਛੋਟੀ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਇਕਾਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੰਸ਼ ਨੂੰ ਛੋਟੀ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਸਾਰਥਕ ਇਕਾਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਾਕ ਨੂੰ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਡੀ ਇਕਾਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਸ਼ਬਦ-ਤਰਤੀਬ== ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਮਿਆਰੀ ਸ਼ਬਦ-ਤਰਤੀਬ ਕਰਤਾ-ਕਰਮ-ਕਿਰਿਆ ਵਾਲੀ ਹੈ।<ref>Gill, Harjeet Singh and Gleason Jr, Henry A. (1969). ''A Reference Grammar of Panjabi''. Patiala: Department of Linguistics, Punjabi University</ref> ਜਦਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਤਰਤੀਬ ਕਰਤਾ- ਕਿਰਿਆ- ਕਰਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਅਗੇਤਰੀ ਸਬੰਧਕਾਂ ਤੋਂ ਉਲਟ ਪਿਛੇਤਰੀ ਸਬੰਧਕ ਲੱਗਦੇ ਹਨ ਭਾਵ ਸਬੰਧਕ ਨਾਂਵ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।<ref>[http://wals.info/languoid/lect/wals_code_pan Wals.info]</ref> ==ਲਿੱਪੀਆਂ== ਪੰਜਾਬੀ ਦਫ਼ਤਰੀ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਦੋ ਲਿਪੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ: [[ਗੁਰਮੁਖੀ]] ਅਤੇ [[ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ]]। [[ਸਵਰ]] ਅਤੇ [[ਵਿਅੰਜਨ]] ਹੇਠਲੀਆਂ ਸਾਰਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਸਵਰਾਂ ਦੀ ਸਾਰਨੀ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਚਿੰਨਾਂ (''ਈ'' ਆਦਿ) ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਦੇ [[ਆਈ.ਪੀ.ਏ.]] ਚਿੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ (''/iː/'' ਆਦਿ)। {|class="wikitable" style="text-align:center;" |+'''[[ਸਵਰ]]''' ! ||[[ਅਗਾੜੀ ਸਵਰ|ਅਗਾੜੀ]]||[[ਲਗਭਗ-ਅਗਾੜੀ ਸਵਰ|ਲਗਭਗ-ਅਗਾੜੀ]]||[[ਕੇਂਦਰੀ ਸਵਰ|ਕੇਂਦਰੀ]]||[[ਲਗਭਗ-ਪਿਛਾੜੀ ਸਵਰ|ਲਗਭਗ-ਪਿਛਾੜੀ]]||[[ਪਿਛਾੜੀ ਸਵਰ|ਪਿਛਾੜੀ]] |- ![[ਬੰਦ ਸਵਰ|ਬੰਦ]] | ਈ /iː/|| || || || ਊ /u/ |- ![[ਬੰਦ-ਮੱਧ ਸਵਰ|ਬੰਦ-ਮੱਧ]] | ਏ /eː/|| ਇ /ɪ/ || || ਉ /ʊ/ || ਓ /oː/ |- ![[ਮੱਧ|ਮੱਧ ਸਵਰ]] | || || ਅ /ə/|| |- ![[ਖੁੱਲ੍ਹਾ-ਮੱਧ ਸਵਰ|ਖੁੱਲ੍ਹਾ-ਮੱਧ]] | ਐ /ɛː/|| || || || ਔ /ɔː/ |- ![[ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਸਵਰ|ਖੁੱਲ੍ਹਾ]] ||| || ਆ /aː/ || || |} ==ਵਿਅੰਜਨ== {|class="wikitable" border="2" ! ! colspan="2" | [[ਦੋ-ਹੋਂਠੀ ਵਿਅੰਜਨ|ਦੋ-ਹੋਂਠੀ]] ! colspan="2" | [[ਦੰਤ-ਹੋਂਠੀ ਵਿਅੰਜਨ|ਦੰਤ-<br>ਹੋਂਠੀ]] ! colspan="2" | [[ਦੰਤੀ ਵਿਅੰਜਨ|ਦੰਤੀ]] ! colspan="2" | [[ਦੰਤ-ਪਠਾਰੀ ਵਿਅੰਜਨ|ਦੰਤ-ਪਠਾਰੀ]] ! colspan="2" | [[ਮੂਰਧਨੀ ਵਿਅੰਜਨ|ਮੂਰਧਨੀ]] ! colspan="2" | [[ਤਾਲਵੀ ਵਿਅੰਜਨ|ਤਾਲਵੀ]] ! colspan="2" | [[ਕੋਮਲ ਤਾਲਵੀ ਵਿਅੰਜਨ|ਕੋਮਲ ਤਾਲਵੀ]] ! colspan="2" | [[ਕੰਠੀ ਵਿਅੰਜਨ|ਕੰਠੀ]] |- align=center ! [[ਸਫੋਟਕ]] | ਪ /p/<br>ਫ /pʰ/ | ਬ /b/ | colspan="2" | | ਤ /t̪/<br>ਥ /t̪ʰ/ | ਦ /d̪/ | colspan="2" | | ਟ /ʈ/<br>ਠ /ʈʰ/ | ਡ /ɖ/ | colspan="2" | | ਕ /k/<br>ਖ /kʰ/ | ਗ /g/ | colspan="2" | |-align=center ! [[ਦੰਤ-ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਵਿਅੰਜਨ|ਦੰਤ-ਸੰਘਰਸ਼ੀ]] | colspan="2" | | colspan="2" | | colspan="2" | | colspan="2" | | colspan="2" | | ਚ /tʃ/<br>ਛ /tʃʰ/ | ਜ /dʒ/ | colspan="2" | | colspan="2" | |- align=center ! [[ਨਾਸਕੀ ਠਹਿਰਾਅ|ਨਾਸਕੀ]] | colspan="2" | ਮ /m/ | colspan="2" | | colspan="2" | | colspan="2" | ਨ /n/ | colspan="2" | ਣ /ɳ/ | colspan="2" | ਞ /ɲ/ | colspan="2" | ਙ /ŋ/ | colspan="2" | |- align=center ! [[ਸੰਘਰਸ਼ੀ]] | colspan="2" | | ਫ਼ /f/ | | colspan="2" | | ਸ /s/ | ਜ਼ /z/ | colspan="2" | | ਸ਼ /ʃ/ | | ਖ਼ /x/ | ਗ਼ /ɣ/ | ਹ /h/ |- align=center ! [[ਫਟਕ ਵਿਅੰਜਨ|ਫਟਕ ਜਾਂ ਖੜਕਾਰ]] | colspan="2" | | colspan="2" | | colspan="2" | | colspan="2" | ਰ /ɾ/ | colspan="2" | ੜ /ɽ/ | colspan="2" | | colspan="2" | | colspan="2" | |- align=center ! [[ਨੇੜਕਾਰਕ]] | colspan="2" | | colspan="2" | ਵ /ʋ/ | colspan="2" | | colspan="2" | | colspan="2" | | colspan="2" | ਯ /j/ | colspan="2" | | colspan="2" | |- align=center ! [[ਲਕਾਰ ਨੇੜਕਾਰਕ|ਲਕਾਰ<br>ਨੇੜਕਾਰਕ]] | colspan="2" | | colspan="2" | | colspan="2" | | colspan="2" | ਲ /l/ | colspan="2" | ਲ਼ /ɭ/ | colspan="2" | | colspan="2" | | colspan="2" | |- align=center |} ==ਰੂਪ ਵਿਗਿਆਨ== ===ਨਾਂਵ=== ਪੰਜਾਬੀ ਦੋ [[ਵਿਆਕਰਨੀ ਲਿੰਗ|ਲਿੰਗਾਂ]], ਦੋ [[ਵਿਆਕਰਨੀ ਵਚਨ|ਵਚਨਾਂ]] ਅਤੇ ਅੱਠ [[ਵਿਆਕਰਨੀ ਕਾਰਕ|ਕਾਰਕਾਂ]] ਵਿਚਕਾਰ ਫ਼ਰਕ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅੱਠ ਕਾਰਕ [[ਕਰਤਾ ਕਾਰਕ|ਕਰਤਾ]], [[ਕਰਮ ਕਾਰਕ|ਕਰਮ]], [[ਕਰਨ ਕਾਰਕ|ਕਰਨ]], [[ਸੰਪ੍ਰਦਾਨ ਕਾਰਕ|ਸੰਪ੍ਰਦਾਨ]], [[ਅਪਾਦਾਨ ਕਾਰਕ|ਅਪਾਦਾਨ]], [[ਸਬੰਧ ਕਾਰਕ|ਸਬੰਧ]], [[ਅਧਿਕਰਨ ਕਾਰਕ|ਅਧਿਕਰਨ]] ਅਤੇ [[ਸੰਬੋਧਨ ਕਾਰਕ]] ਹਨ। ===ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ=== [[ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ]] '''ਵਿਕਾਰੀ''' ਅਤੇ '''ਅਵਿਕਾਰੀ''' ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਵਿਕਾਰੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਂਵ ਦੇ ਲਿੰਗ, ਵਚਨ ਅਤੇ ਕਾਰਕ ਮੁਤਾਬਕ ਫ਼ਰਕ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Shackle2003p601">{{Harvcoltxt|Shackle|2003|p=601}}</ref> — {|class="wikitable" style="text-align:center" |- !colspan="3"| !! ਇੱਕ. !! ਬਹੁ. |- ! rowspan="3"|ਵਿਕਾਰੀ ! rowspan="2"| ਪੁਲਿੰਗ !! ਸਿੱਧਾ | -''ਆ''|| -''ਏ'' |- ! ਅਸਿੱਧਾ | -''ਏ''|| -''ਏ'', -''ਇਆਂ'' |- !colspan="2"| ਇਸਤ. | -''ਈ''|| -''ਈਆਂ'' |- !colspan="3"|ਅਵਿਕਾਰੀ |colspan="2"| |} ਅਵਿਕਾਰੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਉੱਕੇ ਨਹੀਂ ਬਦਲਦੇ ਅਤੇ ਆਖ਼ਰੀ ਧੁਨੀ [[ਸਵਰ]] ਜਾਂ [[ਵਿਅੰਜਨ]] ਕੋਈ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਨਿਯਮ ਵਜੋਂ, ਜਿਹੜੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਸੇ ਵਿਅੰਜਨ ਧੁਨੀ ਨਾਲ਼ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਅਵਿਕਾਰੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। {| |+'''ਵਿਕਾਰੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ''ਚੰਗਾ'' ਦੀ ਵਰਤੋਂ''' |- | {|class="wikitable" style="text-align:center" |- !colspan="2"| !! ਸਿੱਧਾ !! ਅਸਿੱਧਾ !! ਸੰਬੋਧਨ !! ਅਪਾਦਾਨ !! ਅਧਿਕਰਨ/<br>ਕਰਨ |- ! rowspan="2"| ਪੁਲਿੰਗ !! ਇੱਕ. |''ਚੰਗਾ ਘੋੜਾ''||''ਚੰਗੇ ਘੋੜੇ''||''ਚੰਗੇ ਘੋੜਿਆ''||''ਚੰਗੇ ਘੋੜਿਓ'' ||(''ਚੰਗੇ ਘੋੜੇ'') |- ! ਬਹੁ. |''ਚੰਗੇ ਘੋੜੇ''||''ਚੰਗਿਆਂ ਘੋੜਿਆਂ''||''ਚੰਗਿਓ ਘੋੜਿਓ''||colspan="2" rowspan="3"| |- ! rowspan="2"| ਇਸਤਰੀ. !! Sg. |colspan="2"|''ਚੰਗੀ ਸਹੇਲੀ''||''ਚੰਗੀ ਸਹੇਲੀਏ'' |- ! Pl. |colspan="2"|''ਚੰਗੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ''||''ਚੰਗੀਓ ਸਹੇਲੀਓ'' |} | {|class="wikitable" style="text-align:center" |- !colspan="2"| !! ਸਿੱਧਾ !! ਅਸਿੱਧਾ !! ਸੰਬੋਧਨ !! ਅਪਾਦਾਨ !! ਅਧਿਕਰਨ/<br>ਕਰਨ |- ! rowspan="2"| ਪੁਲਿੰਗ. !! ਇੱਕ. |''ਚੰਗਾ ਘਰ''||''ਚੰਗੇ ਘਰ''||''ਚੰਗੇ ਘਰਾ''||''ਚੰਗੇ ਘਰੋਂ''||''ਚੰਗੇ ਘਰੇ'' |- ! ਬਹੁ. |''ਚੰਗੇ ਘਰ''||''ਚੰਗਿਆਂ ਘਰਾਂ''||''ਚੰਗਿਓਂ ਘਰੋਂ''||||''ਚੰਗਿਆਂ ਘਰੀਂ'' |- ! rowspan="2"| ਇਸਤਰੀ. !! ਇੱਕ. |colspan="2"|''ਚੰਗੀ ਗੱਲ''||(''ਚੰਗੀ ਗੱਲੇ'')||''ਚੰਗੀ ਗੱਲੋਂ''||''ਚੰਗੀ ਗੱਲੇ'' |- ! ਬਹੁ. |colspan="2"|''ਚੰਗੀਆਂ ਗੱਲਾਂ''||''ਚੰਗੀਆਂ ਗੱਲੋਂ''||||''ਚੰਗੀਆਂ ਗੱਲੀਂ'' |} |} <!-- change this one? laal, saaf, xush--> {| |+'''ਅਵਿਕਾਰੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ''ਖ਼ਰਾਬ'' ਦੀ ਵਰਤੋਂ''' |- | {|class="wikitable" style="text-align:center" |- !colspan="2"| !! ਸਿੱਧਾ !! ਅਸਿੱਧਾ !! ਸੰਬੋ. !! ਅਪਾ. !! ਅਧਿ./<br>ਕਰਨ |- ! rowspan="2"| ਪੁਲਿੰਗ. !! ਇੱਕ. |''ਖ਼ਰਾਬ ਘੋੜਾ''||''ਖ਼ਰਾਬ ਘੋੜੇ''||''ਖ਼ਰਾਬ ਘੋੜਿਆ''||''ਖ਼ਰਾਬ ਘੋੜਿਓਂ'' ||(''ਖ਼ਰਾਬ ਘੋੜੇ'') |- ! ਬਹੁ. |''ਖ਼ਰਾਬ ਘੋੜੇ''||''ਖ਼ਰਾਬ ਘੋੜਿਆਂ''||''ਖ਼ਰਾਬ ਘੋੜਿਓ''||colspan="2" rowspan="3"| |- ! rowspan="2"| ਇਸਤਰੀ. !! ਇੱਕ. |colspan="2"|''ਖ਼ਰਾਬ ਸਹੇਲੀ''||''ਖ਼ਰਾਬ ਸਹੇਲੀਏ'' |- ! ਬਹੁ. |colspan="2"|''ਖ਼ਰਾਬ ਸਹੇਲੀਆਂ''||''ਖ਼ਰਾਬ ਸਹੇਲੀਓ'' |} | {|class="wikitable" style="text-align:center" |- !colspan="2"| !! ਸਿੱਧਾ !! ਅਸਿੱਧਾ !! ਸੰਬੋ. !! ਅਪਾ. !! ਅਧਿ./<br>ਕਰਨ |- ! rowspan="2"| ਪੁਲਿੰਗ. !! ਇੱਕ. |colspan="2"|''ਖ਼ਰਾਬ ਘਰ''||''ਖ਼ਰਾਬ ਘਰਾ''||''ਖ਼ਰਾਬ ਘਰੋਂ''||''ਖ਼ਰਾਬ ਘਰੇ'' |- ! Pl. |''ਖ਼ਰਾਬ ਘਰ''||''ਖ਼ਰਾਬ ਘਰਾਂ''||''ਖ਼ਰਾਬ ਘਰੋ''||||''ਖ਼ਰਾਬ ਘਰੀਂ'' |- ! rowspan="2"| ਇਸਤਰੀ. !! ਇੱਕ. |colspan="2"|''ਖ਼ਰਾਬ ਗੱਲ''||(''ਖ਼ਰਾਬ ਗੱਲੇ'')||''ਖ਼ਰਾਬ ਗੱਲੋਂ''||''ਖ਼ਰਾਬ ਗੱਲੇ'' |- ! Pl. |colspan="2"|''ਖ਼ਰਾਬ ਗੱਲਾਂ''||''ਖ਼ਰਾਬ ਗੱਲੋ''||||''ਖ਼ਰਾਬ ਗੱਲੀਂ'' |} |} ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਗੁਣਵਾਚਕ, ਨਿਰੂਪਕ ਜਾਂ ਮੌਲਿਕ/ਸੁਤੰਤਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਮੌਲਿਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਾਂ ਵਿੱਚ ਫ਼ਰਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਨਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ ਬੋਲਚਾਲ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ ਵਾਧੂ ਸੁਰਾਂ ਚੜ੍ਹਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ਇਸਤਰੀ-ਲਿੰਗ ਇੱਕ-ਵਚਨ ਸੰਬੋਧਨ ''ਨੀ ਸੋਹਣੀ'''ਏ''' ਕੁੜੀਏ!।<ref name="Shackle2003p601"/> ===ਸਬੰਧਕ=== ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਸਬੰਧਕ ਉਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵਾਕ ਵਿੱਚ ਆਏ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਪੜਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਲੱਗ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸਬੰਧ ਵਾਕ ਦੇ ਹੋਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ਼ ਜੋੜਦੇ ਹਨ। ਰੂਪ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਬੰਧਕਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ- ਵਿਕਾਰੀ ਅਤੇ ਅਵਿਕਾਰੀ। ਵਿਕਰੀ ਸੰਬੰਧਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿੰਨਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲੀ ਆ ਜਾਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਵਿਕਾਰੀ ਸਬੰਧਕਾਂ ਦਾ ਰੂਪ ਸਥਿਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜਿਉਂ ਦੀ ਤਿਉਂ ਹੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਤਬਦੀਲੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। *''ਦਾ'' – [[genitive]] marker; variably declinable in the manner of an adjective. X ''dā/dī/etc.'' Y has the sense "X's Y", with ''ਦਾ/ਦੀ/ਆਦਿ'' agreeing with Y. *''ਨੂੰ'' – marks the indirect [[Object (grammar)|object]] ([[dative]] marker), ''or'', if [[definiteness|definite]], the direct object ([[accusative]] marker). *''ਨੇ'' – [[ergative case]] marker; applicable to [[Subject (grammar)|subject]]s of [[Transitivity (grammatical category)|transitive]] [[Perfective aspect|perfective]] [[verb]]s. *''ਤੋਂ'' - [[ablative]] marker, "from" *''ਉੱਤੇ'' - [[Superessive case|superessive]] marker, "on" or "at" *''ਵੱਲ'' - [[List of grammatical cases#State|orientative]] marker; "towards" *''ਕੋਲ਼'' - [[possessive]] marker; "with" (as in possession) ex. ''kuṛī (de) kōḷ'', "in the girl's possession." *''ਵਿਖੇ'' - "at (a specific location)." Often colloquially replaced with ''tē''. (e.g. ''Hoshiarpur vikhē'', "at Hoshiarpur" (a city). *''ਤੱਕ'' - "until, up to" *''ਲਈ, ਵਾਸਤੇ'' - [[benefactive]] marker; "for" *''ਬਾਰੇ'' - "about" *''ਵਰਗਾ'' - [[comparative]] marker; "like" *''ਦੁਆਲ਼ੇ'' - "around, surrounding" ex. ''manjē (de) duāḷē'', "around the bed." *''ਬਿਨਾਂ'' - [[abessive]] marker; "without" *''ਨੇੜੇ'' - "near" *''ਲਾਗੇ'' - [[Apudessive case|apudessive]] marker; "adjacent/next to" Other postpositions are [[adverb]]s, following their obliqued targets either directly or with the [[inflection|inflected]] genitive linker ''de''; e.g. ''kàr (de) vic'' "in the house", ''kṑṛe (de) nāḷ'' "with the stallion". Many such adverbs (the ones [[locative]] in nature) also possess corresponding [[ablative]] forms<ref>{{Harvcoltxt|Shackle|2003|p=602}}</ref> by forming a contraction with the ablative postposition ''tȭ''; for example: *''ਵਿੱਚ'' "in" → ''ਵਿੱਚੋਂ'' "from in, among," ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ, ''ਜਨਤਾ (ਦੇ) ਵਿੱਚੋਂ'', "from among the people" ਅਤੇ *''ਨਾਲ਼'' "with"→ ''ਨਾਲ਼ੋਂ'' "compared to," ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ, ''ਘੋੜੇ (ਦੇ) ਨਾਲ਼ੋਂ'', "compared to the stallion." ===ਪੜਨਾਂਵ=== ====ਨਿੱਜੀ==== ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਉੱਤਮ (ਪਹਿਲੇ) ਪੁਰਖ ਅਤੇ ਮੱਧਮ (ਦੂਜੇ) ਪੁਰਖ ਵਾਸਤੇ ਨਿੱਜੀ ਪੜਨਾਂਵ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਦਕਿ ਤੀਜੇ ਪੁਰਖ ਵਾਸਤੇ ਸੰਕੇਤਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਕੇਤ ਦੇ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਨੇੜਲੇ ਅਤੇ ਦੁਰਾਡੇ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪੜਨਾਂਵਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿੰਗ ਕਰ ਕੇ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ। ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚ ''ਤੂੰ'' ਅਤੇ ''ਤੁਸੀਂ'' ਦਾ ਫ਼ਰਕ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ''ਤੂੰ'' ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਘੱਟ ਰੁਤਬੇ ਜਾਂ ਉਮਰ ਵਾਲ਼ੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਅਤੇ ''ਤੁਸੀਂ'' ਸਤਿਕਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਵਧੇਰੇ ਰੁਤਬੇ ਜਾਂ ਉਮਰ ਵਾਲ਼ੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਿਛਲਾ "ਅਦਬੀ" ਰੂਪ ਵਿਆਕਰਨਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਬਹੁ-ਵਚਨ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। {| |- | {|class="wikitable" style="text-align:center" !rowspan="2"|<ref>{{Harvcoltxt|Shackle|2003|p=603}}</ref> !colspan="2"| ਉੱਤਮ ਪੁਰਖ !!colspan="2"| ਮੱਧਮ ਪੁਰਖ |- ! ਇੱਕ. !! ਬਹੁ. !! ਇੱਕ. !! ਬਹੁ. |- !ਸਰਲ |rowspan="2"|''ਮੈਂ''||''ਅਸੀਂ''||''ਤੂੰ''||''ਤੁਸੀਂ'' |- !ਇੱਕ-ਰੂਪੀ |''ਅਸਾਂ''||''ਤੈਂ''||''ਤੁਸਾਂ'' |- !ਸੰਪਰਦਾਨ |''ਮੈਨੂੰ''||''ਸਾਨੂੰ''||''ਤੈਨੂੰ''||''ਤੁਹਾਨੂੰ'' |- !ਅਪਾਦਾਨ |''ਮੈਥੋਂ''||''ਸਾਥੋਂ''||''ਤੈਥੋਂ''||''ਤੁਹਾਥੋਂ'' |- !ਸਬੰਧਕੀ |''ਮੇਰਾ''||''ਸਾਡਾ''||''ਤੇਰਾ''||''ਤੁਹਾਡਾ'' |} | {|class="wikitable" style="text-align:center" !rowspan="3"| !!colspan="4"| ਤੀਜਾ ਪੁਰਖ !colspan="2" rowspan="2"| Relative !!colspan="2" rowspan="2"| ਸਵਾਲੀਆ |- !colspan="2"| ਨੇੜਲੇ !!colspan="2"| ਦੁਰਾਡੇ |- ! ਇੱਕ. !! ਬਹੁ. !! ਇੱਕ. !! ਬਹੁ. !! ਇੱਕ. !! ਬਹੁ. !! ਇੱਕ. !! ਬਹੁ. |- !ਸਿੱਧਾ |colspan="2"|''ਇਹ''||colspan="2"|''ਉਹ''||colspan="2"|''ਜੋ, ਜਿਹੜਾ''||colspan="2"|''{{H:title|Who?, Which?|ਕੌਣ}}, {{H:title|What?|ਕਿਹੜਾ}}'' |- !ਅਸਿੱਧਾ |''ਇਹ, ਇਸ''||''ਇਹਨਾਂ'' |''ਉਹ, ਉਸ''||''ਉਹਨਾਂ'' |''ਜਿਹ, ਜਿਸ, ਜਿਨ''||''ਜਿਹਨਾਂ'' |''ਕਿਹ, ਕਿਸ, ਕਿਨ''||''ਕਿਹਨਾਂ'' |} |} ''ਕੌਣ'' ਅਤੇ ''ਜੋ'' ਆਮ ਬੋਲਚਾਲ ਵਿੱਚ ''ਕਿਹੜਾ'' ਅਤੇ ''ਜਿਹੜਾ'' ਹੋ ਆ=ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਨਿਸ਼ਚਿਤ ਪੜਨਾਂਵਾਂ ਵਿੱਚ ''ਕੋਈ'' (ਅਸਿੱਧਾ ਰੂਪ ''ਕਿਸੇ'') "some(one)" ਅਤੇ ''ਕੁਝ'' "some(thing)" ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। [[ਨਿੱਜਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ]] ''ਆਪ'' ਹੈ ਜੀਹਦਾ ਸਬੰਧਕੀ ਰੂਪ ''ਆਪਣਾ'' ਹੈ। ਅਸਿੱਧਾ ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਰੂਪ ''-ਨਾਂ'' ''ਇੱਕ, ਇਕਨਾਂ'' "some", ''ਹੋਰ, ਹੋਰਨਾਂ'' "others", ''ਸਭ, ਸਭਨਾਂ'' "all" ਨਾਲਲ਼ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।.<ref>{{Harvcoltxt|Shackle|2003|p=604}}</ref> ====ਉਤਪਤੀਆਂ==== ਅਨਿਸ਼ਚਿਤ ਪੜਨਾਂਵ ਸੁਆਲੀਆ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਵਧੀਕ ਰੂਪ ਹਨ; ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ''ਕਿਤੇ'' "somewhere", ''ਕਦੇ'' "sometimes"। "ਥਾਂ" ਅਤੇ "ਤਰੀਕਾ" ਹੇਠਲੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪ ਇਲਾਕਾਈ ਫ਼ਰਕ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ; "ਥਾਂ" ਦੀ ਦੂਜੀ ਕਤਾਰ ਪਹਿਲੀ ਕਤਾਰ ਦਾ ਅਪਾਦਾਨੀ ਰੂਪ ਹੈ। {|class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="2"| !! rowspan="2"|ਸਵਾਲੀਆ !! rowspan="2"|ਤੁਲਨਾਤਮਕ !! colspan="2"|ਸੰਕੇਤਵਾਚਕ |- ! ਨੇੜਲੇ !! ਦੁਰਾਡੇ |- !ਸਮਾਂ |{{H:title|when?|''ਕਦੋਂ''}}||{{H:title|when|''ਜਦੋਂ''}} |({{H:title|now|''ਹੁਣ''}})||{{H:title|then|''ਓਦੋਂ''}} |- !rowspan="3"|ਥਾਂ |{{H:title|where?|''ਕਿੱਥੇ''}}||{{H:title|where|''ਜਿੱਥੇ''}} |{{H:title|here|''ਏਥੇ/ਇੱਥੇ''}}||{{H:title|there|''ਓਥੇ/ਉੱਥੇ''}} |- |{{H:title|whence?|''ਕਿੱਥੋਂ''}}||{{H:title|whence|''ਜਿੱਥੋਂ''}} |{{H:title|hence|''ਏਥੋਂ/ਇੱਥੋਂ''}}||{{H:title|thence|''ਓਥੋਂ/ਉੱਥੋਂ''}} |- |{{H:title|whither?|''ਕਿੱਧਰ''}}||{{H:title|whither|''ਜਿੱਧਰ''}} |{{H:title|hither|''ਏਧਰ''}}||{{H:title|thither|''ਓਧਰ''}} |- !rowspan="2"|ਤਰੀਕਾ |{{H:title|how?|''ਕਿੱਦਾਂ''}}||{{H:title|how|''ਜਿੱਦਾਂ''}} |{{H:title|like this|''ਏਦਾਂ''}}||{{H:title|like that|''ਓਦਾਂ''}} |- |{{H:title|how?|''ਕਿਵੇਂ''}}||{{H:title|how|''ਜਿਵੇਂ''}} |{{H:title|like this|''ਇਵੇਂ''}}||{{H:title|like that|''ਓਵੇਂ''}} |- !ਗੁਣ |''ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ''||''ਜਿਹਾ''||''ਇਹੋ ਜਿਹਾ''||''ਉਹ ਜਿਹਾ'' |- !ਗਿਣਤੀ |{{H:title|how much/many?|''ਕਿੰਨਾ''}}||{{H:title|as much/many|''ਜਿੰਨਾ''}} |{{H:title|this much/many|''ਇੰਨਾ''}}||{{H:title|that much/many|''ਓਨਾ''}} |- !ਅਕਾਰ |{{H:title|how big?|''ਕਿੱਡਾ''}}||{{H:title|as big|''ਜਿੱਡਾ''}} |{{H:title|this big|''ਏਡਾ''}}||{{H:title|that big|''ਓਡਾ''}} |} ===ਕਿਰਿਆਵਾਂ=== ====ਜਾਣ-ਪਛਾਣ==== {| |- | {| class="wikitable" style="text-align:center;" ! (GN) !! ਇੱਕ. !! ਬਹੁ. |- ! ਪੁ. | -''ਆ''||-''ਏ'' |- ! ਇਸ. | -''ਈ''||-''ਈਆਂ'' |} | {| class="wikitable" style="text-align:center;" ! (PN) !! ਪਹਿਲਾ !! ਦੂਜਾ !! ਤੀਜਾ |- !ਇੱਕ. | -''ਆਂ''|| -''ਏਂ''|| -''ਏ'' |- !ਬਹੁ. | -''ਆਂ/ਈਏ''|| -''ਓ''|| -''ਅਣ'' |} |} ====ਰੂਪ/ਕਿਸਮਾਂ==== ਨਮੂਨੇ ਵਜੋਂ ''ਨੱਚਣਾ'' ਅਕਰਮਕ ਕਿਰਿਆ ਲਈ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਨਮੂਨੇ ਵਜੋਂ ਧੁਨੀ ਤੀਜਾ-ਪੁਰਖੀ ਪੁਲਿੰਗੀ ਇੱਕ-ਵਚਨ (PN = ''ਏ'', GN = ''ਆ'') ਲਈ ਗਈ ਹੈ ਜਿੱਥੇ-ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। {| border="1" cellpadding="10" cellspacing="1" |- ! !!ਅਪੱਖਵਾਦੀ !!ਪੱਖਵਾਦੀ |- ![[ਅਸੀਮਤ ਕਿਰਿਆ|ਅਸੀਮਤ]] | {|class="wikitable" style="margin: 1em auto 1em auto" !ਮੂਲ/ਜੜ ||*||{{H:title|dance|''ਨੱਚ''}} |- !ਸਿੱਧਾ ਅਕਾਲਕ/<br>ਕਿਰਿਆਵਾਚੀ/<br>ਜ਼ਰੂਰੀ ||*-''ਣ-ਆ''||{{H:title|to dance / dancing|''ਨੱਚਣਾ''}} |- !ਅਸਿੱਧਾ ਅਕਾਲਕ ||*-''(ਅ)ਣ''||''ਨੱਚਣ'' |- !ਅਪਾਦਾਨੀ ਅਕਾਲਕ ||*-''ਣੋਂ''||''ਨੱਚਣੋਂ'' |- !ਯੋਜਕੀ ||*''-ਕੇ''||{{H:title|having danced|''ਨੱਚਕੇ''}} |- !ਕਾਰਜੀ/<br>ਸੰਭਾਵੀ ||*-''(a)ṇ-vāḷ-''GN||{{H:title|dancer / about to dance|''ਨੱਚਣਵਾਲ਼ਾ''}} |} | {|class="wikitable" style="margin: 1em auto 1em auto" |+ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਕੀ !ਪੂਰਨ ||*-GN ''ਹੋ-''GN||''ਨੱਚਿਆ ਹੋਇਆ'' |- !ਅਪੂਰਨ ||*-''ਦ-''GN ''ਹੋ-''GN||{{H:title|dancing|''ਨੱਚਦਾ ਹੋਇਆ''}} |} {|class="wikitable" style="margin: 1em auto 1em auto" |+ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਕੀ ਦਾ ਅਸਿੱਧਾ ਰੂਪ |- !ਅਪੂਰਨ ||*''-ਦ-ਏ, -ਦ-ਇਆਂ''||''ਨੱਚਦੇ, ਨੱਚਦਿਆਂ'' |} |- !ਸੀਮਤ | {|class="wikitable" style="margin: 1em auto 1em auto" |- !ਸ਼ਰਤੀਆ ਭਵਿੱਖ ||*-PN||''ਨੱਚੇ'' |- !ਨਿਸ਼ਚਤ ਭਵਿੱਖ ||*-PN''-ਗ-''GN||{{H:title|will dance|''ਨੱਚੇਗਾ''}} |} {|class="wikitable" style="margin: 1em auto 1em auto" |+'''ਆਗਿਆਵਾਚਕ'''<ref>{{Harvcoltxt|Shackle|2003|pp=607–608}}</ref> |- ! !!ਇੱਕ. !!ਬਹੁ. |- !ਵਰਤਮਾਨ |''ਨੱਚ''||''ਨੱਚੋ'' |- !ਅਨਿਸ਼ਚਿਤ ਭੂਤ |''ਨੱਚੀਂ''||''ਨੱਚਿਓ'' |} | {|class="wikitable" style="text-align:center" style="margin: 1em auto 1em auto" |+ਜੋੜਾਂ ਸਮੇਤ ਪੱਖਵਾਦੀ ! colspan="2" rowspan="2"| !! ਪੂਰਨ !! ਸੁਭਾਵਕ !! ਨਿਰੰਤਰ |- |*-''(ਇ)-''GN |*-''ਦ-''GN |* ''ਰਿਹਾ-''GN |- !ਵਰਤਮਾਨ |''ਹ-''? |{{H:title|has danced|''ਨੱਚਿਆ ਹੈ''}} |{{H:title|dances|''ਨੱਚਦਾ ਹੈ''}} |{{H:title|is dancing|''ਨੱਚ ਰਿਹਾ ਹੈ''}} |- !ਭੂਤ |''ਸ-''? |{{H:title|had danced|''ਨੱਚਿਆ ਸੀ''}} |{{H:title|danced|''ਨੱਚਦਾ ਸੀ''}} |{{H:title|was dancing|''ਨੱਚਣ ਡਿਆ ਸੀ / ਨੱਚਦਾ ਪਿਆ ਸੀ / ਨੱਚ ਰਿਹਾ ਸੀ''}} |- !ਕਲਪਨਾਤਮਿਕ |''ਹੋ-ਵ-''PN |''ਨੱਚਿਆ ਹੋਵੇ'' |''ਨੱਚਦਾ ਹੋਵੇ'' | |- !ਕਿਆਸੀ |{{H:title|must be|''ho-v-''PN''-g-''GN}} |{{H:title|must have danced|''ਨੱਚਿਆ ਹੋਵੇਗਾ''}} |{{H:title|must dance|''ਨੱਚਦਾ ਹੋਵੇਗਾ''}} | |- !ਇੱਛਾਵਾਚੀ |''ਹੁੰ-ਦ-''GN |{{H:title|(if ...) had danced / (then ...) would have danced|''ਨੱਚਿਆ ਹੁੰਦਾ''}} |{{H:title|(if ...) had danced / (then ...) would have danced|''ਨੱਚਦਾ ਹੁੰਦਾ''}} | |- !ਅਨਿਸ਼ਚਿਤ | |{{H:title|danced|''ਨੱਚਿਆ''}} |''ਨੱਚਦਾ'' | |} |} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} * [http://punjabi.aglsoft.com/punjabi/learngrammar/ Punjabi.aglsoft.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140228145153/http://punjabi.aglsoft.com/punjabi/learngrammar/ |date=2014-02-28 }} * Bhatia, Tej K. (1993). ''Punjabi: A Cognitive-Descriptive Grammar''. London: Routledge. ==ਕਿਤਾਬ ਸੂਚੀ== *{{Citation |last=Masica |first=Colin |authorlink=Colin Masica |year=1991 |title=The Indo-Aryan Languages |place= Cambridge |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-29944-2 |url=http://books.google.com/books?id=J3RSHWePhXwC&printsec=frontcover&dq=indo-aryan+languages }}. *{{Citation |last=Shackle |first=Christopher |year=2003 |chapter=Panjabi |url= http://books.google.com/books?id=jPR2OlbTbdkC&pg=PA581&dq=indo-aryan+languages&sig=gNSIxp0p9VDUqKKOWIndIiebfw0 |editor1-last= Cardona |editor1-first= George |editor2-last= Jain |editor2-first= Dhanesh |title=The Indo-Aryan Languages |publisher=Routledge |isbn=978-0-415-77294-5 |pages=581–621 }}. {{ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਖ਼ਾਸ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਆਕਰਨਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਆਕਰਨ]] 8cneccu3uu20cyvjydc4trz4buy3oc3 0 66672 809743 809734 2025-06-04T14:05:31Z 200.24.154.82 809743 wikitext text/x-wiki [[File:Faryab- village dug well.JPG|thumb|ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਫਰਯਾਬ ਸੂਬੇ ਦੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਪੁੱਟਿਆ ਗਿਆ ਖੂਹ।]] '''ਖੂਹ ''' ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ [[ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਖੁਦਾਈ|ਖੁਦਾਈ]] ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਢੰਚ ਹੈ ਜੋ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਸਿੰਚਾਈ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਸ੍ਰੋਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਪਾਣੀ ਦਾ ਸ੍ਰੋਤ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਅੱਜਕਲ੍ਹ [[ਟਿਊਵੈੱਲ|ਟਿਊਬਵੈੱਲ]] ਜੋ ਕਿ [[ਬਿਜਲੀ]] ਜਾਂ [[ਇੰਜਣ]] ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲਾ ਇਸਦਾ ਮਸ਼ੀਨੀ ਬਦਲ ਹੈ, ਦੇ ਆਓਣ ਨਾਲ ਇਹ ਲਗਭਗ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।<ref>http://ehmerapunjab.tumblr.com/post/63633842898/%E0%A8%B2-%E0%A8%AA-%E0%A8%B9-%E0%A8%9A-%E0%A8%95-%E0%A8%85%E0%A8%AE-%E0%A8%B0-%E0%A8%B5-%E0%A8%B0-%E0%A8%B8%E0%A8%A4-%E0%A8%96-%E0%A8%B9</ref>[[File:Leather bucket of a well.jpg|thumb|300px|ਪਾਣੀ ਦੇ ਖੂਹ ਲਈ ਚਮੜੇ ਦੀ ਬਾਲਟੀ |right]] ਧਰਤੀ ਵਿਚੋਂ ਪਾਣੀ ਕੱਢਣ ਲਈ ਡੂੰਘੇ ਪੱਟੇ ਟੋਏ ਨੂੰ ਖੂਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਖੂਹ ਵਿਚੋਂ ਚਰਸ/ਕੋਹ ਨਾਲ ਤੇ ਫੇਰ ਹਲਟ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਕੱਢ ਕੇ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਸਿੰਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਕਈ ਵੇਰ ਪੀਣ ਲਈ ਪਾਣੀ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੂਹਾਂ ਤੋਂ ਭਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਖੂਹ ਦਾ ਪਾੜ ਪੱਟਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਡਿਤ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਧਰਤੀ ਸੁੱਤੀ ਹੈ ਜਾਂ ਜਾਗਦੀ। ਪੰਡਤ ਤੋਂ ਸ਼ੁਭ ਦਿਨ ਪੁੱਛ ਕੇ ਅਰਦਾਸ ਕਰਕੇ, ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਧਿਆ ਕੇ ਗੁੜ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਫੇਰ ਖੂਹ ਲਾਉਣ ਲਈ ਕਹੀਆਂ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਆਉਣ ਦੀ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਟੋਆ ਪੁੱਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਏਸ ਟੋਏ ਹੇਠਾਂ ਜਿੱਡੇ ਆਕਾਰ ਦਾ ਖੂਹ ਦਾ ਮਹਿਲ ਉਸਾਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਉਨ੍ਹੇ ਸਾਈਜ਼ ਦਾ ਗੋਲ ਅਕਾਰ ਦਾ ਲੱਕੜ ਦਾ ਚੱਕ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਲੱਕੜ ਦੇ ਚੱਕ ਦੀ ਥਾਂ, ਸੀਮਿੰਟ ਤੇ ਲੋਹੇ ਨਾਲ ਚੁੱਕ ਬਣਾ ਕੇ ਪਾਏ ਜਾਣ ਲੱਗੇ। ਚੱਕ ਨੂੰ ਸੰਧੂਰ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਖੰਮਣੀ ਬੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।<ref>{{Cite book|title=ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਕੋਸ਼|publisher=ਯੂਨੀਸਟਾਰ|year=january 1 2013|isbn=9382246991|location=ਇਹ ਪਲਾਟ ਨੰਬਰ 301, ਇੰਡਸਟਰੀਅਲ ਏਰੀਆ ਮੋਹਾਲੀ, ਮੋਹਾਲੀ-160062 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।}}</ref> ਚੱਕ ਉੱਪਰ ਇੱਟਾਂ ਤੇ ਚੂਨੇ/ਸੀਮਿੰਟ ਨਾਲ ਖੂਹ ਦੇ ਮਹਿਲ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਮਹਿਲ ਉਪਰ, ਵਿਚਕਾਰ ਕਰਕੇ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਜਗ੍ਹਾ ਛੱਡ ਕੇ ਜਿਥੋਂ ਦੀ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਖੂਹ ਵਿਚ ਕਹਾ/ਝਾਮ ਲਮਕਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਸੀ, ਆਰਜ਼ੀ ਛੱਤ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਆਰਜੀ ਛੱਤ ਉੱਪਰ ਲੱਕੜਾਂ ਗੱਡ ਕੇ/ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਉਸ ਵਿਚ ਭੌਣੀ ਫਿੱਟ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਭੌਣੀ ਉਪਰ ਦੀ ਕਹੇ ਨੂੰ ਰੱਸੇ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਖੂਹ ਦੀ ਆਰਜ਼ੀ ਛੱਤ ਵਿਚ ਛੱਡੀ ਥਾਂ ਵਿਚੋਂ ਦੀ ਖੂਹ ਵਿਚ ਲਮਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਰੱਸੇ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਸਿਰਾ ਬਲਦਾਂ ਦੀ ਜੋੜੀ ਦੇ ਗਲ ਪਾਈ ਪੰਜਾਲੀ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਖੂਹ ਲਾਹੁਣ ਵਾਲਾ ਮਿਸਤਰੀ ਖੂਹ ਵਿਚ ਵੜ੍ਹ ਕੇ ਕਹੇ ਨੂੰ ਫੜ ਖੂਹ ਦੇ ਮਹਿਲ ਹੇਠੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ-ਥੋੜ੍ਹੀ ਮਿੱਟੀ ਕੱਢ ਕੇ ਕਹੇ ਨੂੰ ਭਰਦਾ ਸੀ। ਫੇਰ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਭਰੇ ਕਹੇ ਨੂੰ ਬਲਦਾਂ ਦੀ ਜੋੜੀ ਨਾਲ ਮਹਿਲ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਕਹੇ ਵਿਚ ਆਈ ਇਸ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਆਰਜ਼ੀ ਛੱਤ ਉੱਪਰ ਹੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿਸਤਰੀ ਕਹੇ ਨਾਲ ਥੋੜ੍ਹੀ-ਥੋੜ੍ਹੀ ਮਿੱਟੀ ਕੱਢ ਕੇ ਮਹਿਲ ਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਲਾਹ ਕੇ ਉਸ ਡੂੰਘਾਈ ਤੱਕ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਜਿਥੇ ਖੂਹ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਪਾਣੀ ਭਰ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਤੇ ਪਾਂਡੂ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਤਹਿ ਆ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਖੂਹ ਵਿਚ ਲਗਾਤਾਰ ਪਾਣੀ ਭਰਦਾ ਰਹੇ, ਇਸ ਲਈ ਮਹਿਲ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਲੋਹੇ ਦੀ 6/7 ਕੁ ਇੰਚ ਦੀ ਪਾਈਪ ਨੂੰ ਨਲਕਾ ਲਾਉਣ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੇਠਲੇ ਪੱਤਣ ਦੇ ਪਾਣੀ ਤੱਕ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਪਾਈਪ ਨੂੰ ਬੂਜਲੀ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਬੂਜਲੀ ਕਾਰਨ ਹੀ ਲਗਾਤਾਰ ਖੂਹ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਭਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਮਹਿਲ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਹੇਠਾਂ ਲਾਹੁਣ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਮਹਿਲ ਉਪਰ ਪਾਈ ਆਰਜ਼ੀ ਛੱਤ ਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਮਹਿਲ ਦੇ ਬੈੜ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਮਹਿਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਵਾਧਰਾ ਲੈਂਟਰ ਪਾ ਕੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਵਾਧਰੇ ਨੂੰ ਦਾਬ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਫੇਰ ਖੂਹ ਦੀ ਮੌਣ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੂਹ ਉਸਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਖੂਹ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋਣ 'ਤੇ ਖਵਾਜ਼ਾ ਖਿਜਰ ਦੀ ਮਿਹਰ ਲਈ ਮਿੱਠੇ ਚੌਲ ਮਿੱਠਾ ਦਲੀਆ/ਕੜਾਹ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਖੂਹ ਲਾਹੁਣ ਦਾ ਕੰਮ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਝਿਊਰ ਕਰਦੇ ਸਨ।<ref>{{Cite book|title=ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਕੋਸ਼|publisher=ਯੂਨੀਸਟਾਰ|year=january 1 2013|isbn=9382246991|location=ਇਹ ਪਲਾਟ ਨੰਬਰ 301, ਇੰਡਸਟਰੀਅਲ ਏਰੀਆ ਮੋਹਾਲੀ, ਮੋਹਾਲੀ-160062 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।}}</ref>[[File:Markowa stodoła.jpg|thumb|ਮਾਰਕੋਵਾ, ਪੋਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੁੱਟਿਆ ਹੋਇਆ ਖੂਹ, ਵੱਡਾ ਸ਼ੈਡੂਫ (ਖੂਹ ਝਾੜੂ), ਅਤੇ ਪੁਰਾਣਾ ਕੋਠੇ]]ਖੂਹ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਖੂਹ ਦੇ ਤਲ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲੇ ਪਹਿਲੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਧਾਰਨਾ ਸੀ ਜਿਹੜੀ ਇਸਤਰੀ ਖੂਹ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪਾਣੀ ਪੀਵੇ ਗੀ, ਉਸ ਦੇ ਲੜਕਾ ਪੈਦਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਜਿਹੜੀ ਇਸਤਰੀ ਬਾਂਝ ਹੋਵੇ, ਜੇਕਰ ਉਹ ਸੱਤਾਂ ਖੂਹਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਸਵੇਰ ਵੇਲੇ ਕਿਸੇ ਚੌਰਸਤੇ ਵਿਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਪੁੱਤਰ ਪੈਦਾ ਹੋਵੇਗਾ।<ref>{{Cite book|title=ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਕੋਸ਼|publisher=ਯੂਨੀਸਟਾਰ|year=january 1 2013|isbn=9382246991|location=ਇਹ ਪਲਾਟ ਨੰਬਰ 301, ਇੰਡਸਟਰੀਅਲ ਏਰੀਆ ਮੋਹਾਲੀ, ਮੋਹਾਲੀ-160062 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।}}</ref> ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਜੀਵਨ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਹੁਣ ਹੈ। ਚਾਹੇ ਇਹ ਇਨਸਾਨੀ ਜੀਵਨ ਸੀ, ਚਾਹੇ ਪਸ਼ੂ ਪੰਛੀ ਸਨ। ਬਨਸਪਤੀ ਲਈ ਵੀ ਪਾਣੀ ਓਨਾ ਹੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ - '''ਪਹਿਲਾ ਪਾਣੀ ਜੀਉ ਹੈ, ਜਿਤੁ ਹਰਿਆ ਸਭੁ ਕੋਇ॥''' ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰ ਕੇ ਵੇਖ ਲਵੋ, ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਵਸੋਂ ਸਮੁੰਦਰਾਂ, ਦਰਿਆਵਾਂ, ਨਦੀ ਨਾਲਿਆਂ ਦੇ ਕੰਢਿਆਂ ਤੇ ਹੋਈ। ਕਿਉਂ ਜੋ ਉਥੇ ਪਾਣੀ ਉਪਲਬਧ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜਿੰਨੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਹਨ, ਉਹ ਸਾਰੇ ਦਰਿਆਵਾਂ, ਨਦੀ ਨਾਲਿਆਂ ਦੇ ਪੱਤਣਾਂ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਵਸੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਏਸੇ ਲਈ ਅਖਾਣ ਹੈ- ਛੱਪੜ/ਟੋਬੇ ਸਾਡੇ ਪੇਂਡੂ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਸਨ। ਛੱਪੜਾਂ ਕਿਨਾਰੇ ਹੀ ਬਾਸੜੀਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਪਸ਼ੂ ਦੇ ਸੂਣ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਬੌਲਾ ਦੁੱਧ ਟੋਬੇ / ਛੱਪੜ ਵਿਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। * ਦਰਿਆ ਦਾ ਹਮਸਾਇਆ, * ਨਾ ਭੁੱਖਾ ਨਾ ਤੇਹਿਆ ਪੱਤਣਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਮੁਛਿੱਆਰਾ ਪੜਿਲਣੀ ਭਰਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਪੱਤਣ ਤੇ ਖੜੀ ਮੁਟਿਆਰ ਦੇ ਹੁਸਨ ਦੀ ਕਿੰਨੀ ਸੋਹਣੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ- * ਘੁੰਡ ਕੱਢ ਲੈ ਪੱਤਣ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹੀਏ, * ਪਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗ ਜੂ। ਫੇਰ ਆਬਾਦੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਹੋਣ ਲੱਗੀ, ਜਿਥੇ ਬਾਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਗਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਲੋਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕ ਦੋ ਨਵੀਆਂ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ 'ਕੱਠਾ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਸਨ, ਜਿਥੋਂ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਵਰਤਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਤੁਸੀਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਪਿੰਡ ਵੱਲ ਝਾਤੀ ਮਾਰ ਲਵੋ, ਹਰ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਕਈ ਟੋਬੇ/ਛੱਪੜ ਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਜਿੱਥੇ ਬਾਰਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ 'ਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਕ ਟੋਬਾ ਪਿੰਡ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਜਿਸ ਦਾ ਪਾਣੀ ਮਨੁੱਖੀ ਵਸੋਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਦੂਸਰਿਆਂ ਟੋਬਿਆਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਪਸ਼ੂਆਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਕਈਆਂ ਲਈ ਇਹ ਟੋਬੇ/[[ਛੱਪੜ]] ਆਪਣੇ ਹੁਸਨ ਦੀ ਨੁਮਾਇਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਸਾਧਨ ਵੀ ਬਣਦੇ ਸਨ * ਮਾਂਗ ਤੇ ਸੰਧੂਰ ਭੁੱਕ ਕੇ, * ਰੰਨ ਮਾਰਦੀ ਛੱਪੜ ਤੇ ਗੇੜੇ। ਜਿਵੇਂ ਮਨੁੱਖੀ ਸੂਝ ਵਧੀ, ਧਰਤੀ ਵਿਚੋਂ ਪਾਣੀ ਕੱਢਣ ਲਈ ਖੂਹੀਆਂ, ਖੂਹ ਲਾਏ ਗਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੂਹੀਆਂ, ਖੂਹਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਸਾਰੀ ਵਸੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੂਹੀਆਂ, ਖੂਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਡੋਲਾਂ/ਬੋਕਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਪਾਣੀ ਕੱਢ ਕੇ ਘੜਿਆਂ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਵਰਤਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਆਮ ਕਰ ਕੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਝਿਊਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੂਹੀਆਂ, ਖੂਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪਾਣੀ ਕੱਢ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਘਰੀਂ ਵਹਿੰਗੀਆਂ ਵਿਚ ਕਈ ਕਈ ਘੜੇ ਰੱਖ ਕੇ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਝਿਊਰੀਆਂ ਸਿਰਾਂ ਉਪਰ ਕਈ ਕਈ ਘੜੇ ਰੱਖ ਕੇ ਵੀ ਪਾਣੀ ਢੋਂਹਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਜਦ ਛੇਹਰਟਾ ਨਗਰ ਵਸਾਇਆ ਤਾਂ ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਲਈ ਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਸਿੰਜਾਈ ਲਈ ਛੇ ਹਰਟਾਂ ਵਾਲਾ ਖੂਹ/ਛੇ ਵੱਡਾ ਖੂਹ ਲਗਵਾਇਆ ਸੀ। ਖੇਤੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਸਾਰੀ ਦੀ ਸਾਰੀ ਬਾਰਸ਼, ਕੁਦਰਤ, ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਸੀ - * ਸੂਰਜ ਖੇਤੀ ਪਾਲ ਹੈ, ਚੰਦ ਬਣਾਵੇ ਰਸ। * ਜੇ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਨਾ ਮਿਲਣ, ਖੇਤੀ ਹੋਵੇ ਭਸ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮਿਆਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਨਾਲ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। [[ਖੇਤੀਬਾੜੀ|ਖੇਤੀ]] ਦੀ ਮਾੜੀ ਹਾਲਤ ਸਬੰਧੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਾ ਅਖਾਣ ਹੈ ਖੂਹਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਦੀਵਾਲੀ ਸਮੇਂ ਖੂਹਾਂ ਤੇ ਦੀਵਾ ਬਾਲਦੇ ਸਨ। ਖੂਹ ਬਾਰੇ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੀ ਇਸਤਰੀ ਖੂਹ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪਾਣੀ ਪੀਵੇਗੀ, ਉਸ ਦੇ ਲੜਕਾ ਪੈਦਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਕ ਧਾਰਨਾ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੀ ਇਸਤਰੀ ਬਾਂਝ ਹੋਵੇ, ਜੇਕਰ ਉਹ ਇਸਤਰੀ ਸੱਤਾਂ ਖੂਹਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਸੁਵੇਰ ਵੇਲੇ ਕਿਸੇ ਚੌਰਸਤੇ ਵਿਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰੇ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਘਰ ਪੁੱਤਰ ਪੈਦਾ ਮੁਰੱਬੇਬੰਦੀ ਹੋਣ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਇਕ-ਇਕ, ਦੋ-ਦੋ ਥਾਂਵਾਂ ਤੇ 'ਕੱਠੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਚੰਗੀ ਹੁੰਦੀ ਗਈ। ਫੇਰ ਬਹੁਤੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਖੂਹ ਲਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ। ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਸਮਾਂ ਵੀ ਆਇਆ, ਜਦ ਹਰ [[ਪਰਿਵਾਰ]] ਕੋਲ ਆਪਣਾ ਖੂਹ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਫੇਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੂਹਾਂ ਵਿਚ ਇੰਜਣਾਂ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਟਿਊਬੈਲ ਲਾਏ ਗਏ। ਫੇਰ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰਾਂ ਨੇ ਖੂਹੀਆਂ ਉਸਾਰ ਕੇ ਟਿਊਬੈਲ ਲਾਏ। ਬਿਜਲੀ ਆਉਣ ਤੇ ਬਿਜਲੀ ਦੀਆਂ ਮੋਟਰਾਂ ਵਾਲੇ ਟਿਊਬੈਲ ਲੱਗ ਗਏ। ਹੁਣ ਧਰਤੀ ਦਾ ਪਾਣੀ ਐਨੀ ਦੂਰ ਚਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਬਹੁਤੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਸਮਰਸੀਬਲ ਪੰਪ ਨਾਲ ਹੀ ਟਿਊਬੈਲ ਲੱਗ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਕਿਸੇ [[ਪਿੰਡ]] ਵਿਚ ਵੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਖੂਹ ਨਹੀਂ ਮਿਲੇਗਾ। ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰਾਂ ਨੇ ਖੂਹਾਂ ਨੂੰ ਭਰ ਕੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਰਲਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਦੁਆਬੇ ਅਤੇ ਮਾਝੇ ਦੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਕੰਢੇ ਵਸੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਨੇੜੇ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਅਜੇ ਵੀ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਖੂਹ ਚਲਦਾ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਜ਼ਰੂਰ ਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਖੂਹ ਜਿਹੜੇ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਖੇਤੀ ਦੀ ਰੀੜ ਦੀ ਹੱਡੀ ਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਹੁਣ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।<ref>{{Cite book|title=ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਿਹਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ|publisher=ਯੂਨੀਸਟਾਰ|year=2009|isbn=978-8171428694|location=ਮੋਹਾਲੀ}}</ref> == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * http://punjabitribuneonline.com/2015/10/%E0%A8%B8%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%95%E0%A9%87-%E0%A8%96%E0%A9%82%E0%A8%B9%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%97%E0%A9%8B%E0%A8%9A%E0%A8%BE/ == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੰਚਾਈ ਦੇ ਸਾਧਨ]] <references /> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਪਰਿਯੋਜਨਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਕੋਸ਼]] 0zrim7jpcopy4lhtfddz93d5v8f8spv 0 80727 809773 768920 2025-06-05T04:07:52Z 84kharku 55090 809773 wikitext text/x-wiki ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਅੰਦਰ [[ਵਿਦਰੋਹ]] 1970ਵੇਂ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ [[ਸਿੱਖ]] ਗਰਮ-ਦੱਲ [[ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਹਿਰ|ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਸਮਰਥਕਾਂ]] ਨਾਲ ਮਿਲੀਟੈਂਸੀ ਵੱਲ ਹੋ ਤੁਰੇ। <ref name=":0">{{cite book|last=Ray|first=Jayanta|title=Aspects of India's International Relations, 1700 to 2000: South Asia and the World|year=2007|publisher=Pearson Education India|location=India|isbn=9788131708347|page=507}}</ref> [[ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ]] ਲਹਿਰ ਭਾਸ਼ਾ ਮਸਲੇ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਇਹ ਲਹਿਰ ਸਿਰਫ਼ ਸਿੱਖਾਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ । 1ਨਵੰਬਰ 1966 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ। ਜਿਸ ਕਾਰਣ ਸਿੱਖ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਰਕਾਰ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਸੀ । ਤੇ ਫਿਰ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵੰਡਣ ਲਈ ਸਿੱਖ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਇਹ ਲਹਿਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਜਿਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੀ ਲਈ ਨਫ਼ਰਤ ਫੈਲਣੀ ਸੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਸਦਾ ਇਹ ਨਤੀਜਾ ਮਿਲਿਆ ਕਿ 1 ਨਵੰਬਰ 1966 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਹਰਿਆਣਾ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ।<ref>{{Cite book|url=http://archive.org/details/punjab-di-itehasic-gatha|title=Punjab Di Itehasic Gatha|last=Rajpal Singh|date=2016}}</ref> ਫੇਰ ਵੀ, ਇਸਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨਹੀੰ ਸੁਲਝਾਈਆਂ, ਸਿੱਖ ਸਮਾਜ ਅਜੇ ਵੀ ਭਾਰਤ ਅੰਦਰ ਪਰਾਇਆਪਣ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਨਾਲ ਆਪਣੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਰੱਖਣ ਲਈ ਇੱਕ ਮਤੇ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਅੱਗੇ ਰੱਖਿਆ। 1973 ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ [[ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਮਤਾ]] ਅੱਗੇ ਲਿਆਂਦਾ।<ref>{{cite web|last=Singh|first=Khushwant|title=The Anandpur Sahib Resolution and Other Akali Demands|url=http://www.oxfordscholarship.com/view/10.1093/acprof:oso/9780195673098.001.0001/acprof-9780195673098-chapter-20|work=oxfordscholarship.com/|publisher=Oxford University Press|accessdate=5 April 2013}}</ref> ਇਸ ਮਤੇ ਅੰਦਰ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੋਵੇਂ ਤਰਾਂ ਦੇ ਮਸਲੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਧਰਮ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਪਛਾਣ ਦੇ ਅਸਾਨ ਮਸਲੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਭਾਰਤ ਅੰਦਰਲੇ ਸਾਰੇ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਸਥਾਨਿਕ ਰਾਜ ਪੱਧਰੀ ਨੀਤੀਆਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਤੱਕ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਨਾ ਕਰਨਾ। ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਅਨੰਦਪੁਰ ਮਤਾ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਪਰ ਧਾਰਮਿਕ ਨੇਤਾ ਸੰਤ [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਵਾਲੇ]] ਨੇ ਅਕਾਲੀ ਦੱਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਕੇ 1982 ਵਿੱਚ [[ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚਾ]] ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਮਤਾ ਲਾਗੂ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਜੋ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਮਾਰਚ ਸੀ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਏ ਕਿ, ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਾਂਝੇਪਣ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ [[ਚੰਡੀਗੜ]] ਵਾਪਿਸ ਦੁਵਾਉਣ ਵਰਗੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਪ੍ਰਤਿ ਇਹ ਇੱਕ ਵਾਸਤਵਿਕ ਹੱਲ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਦੀ ਸੀ।<ref name="Akshay1991">{{cite book|author=Akshayakumar Ramanlal Desai|title=Expanding Governmental Lawlessness and Organized Struggles |url=https://archive.org/details/nlsiu.342.085.des.5551| date=1 January 1991|publisher=Popular Prakashan|isbn=978-81-7154-529-2|pages=[https://archive.org/details/nlsiu.342.085.des.5551/page/64 64]–66 }}</ref> ਕਾਂਗਰਸ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਭਾਰੀ ਮਾਤਰਾ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਕਠੋਰ ਹੱਥੀਂ ਦਬਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ; ਪੁਲਿਸ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੌ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ<ref>Akshayakumar Ramanlal Desai (1 January 1991). Expanding Governmental Lawlessness and Organized Struggles. Popular Prakashan. pp. 64–66. ISBN 978-81-7154-529-2.</ref> ਸੁਰੱਖਿਆ ਫੌਜਾਂ ਨੇ 30,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਢਾਈ ਕੁ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗਿਰਫਤਾਰ ਕੀਤਾ।<ref>Harnik Deol (2000). Religion and nationalism in India: the case of the Punjab. Routledge. pp. 102–106. ISBN 978-0-415-20108-7.</ref> ਬਗਾਵਤ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵੱਲ ਲਿਜਾਂਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਦ ਭਿੰਡਰਾਵਾਲੇ ਨੇ ਸੁਝਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਹ ਵਕਤ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੱਸੋਂ ਦੀਆਂ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸਤਰ-ਸ਼ਸਤਰ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵਿਦਰੋਹੀ ਰੱਵਈਆ ਅਪਣਾ ਲੈਣ ਦਾ ਹੈ। 9 ਸਤੰਬਰ 1981 ਨੂੰ ਜੱਗਬਾਈ ਅਖ਼ਬਾਰ ਸਮੂਹ ਦੇ ਮਾਲਕ ਲਾਲਾ ਜਗਤ ਨਰਾਇਣ ਦਾ ਕਤਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਪੁਲੀਸ ਉਸ ਦੇ ਵਾਰੰਟ ਲੈ ਕੇ ਚੰਦੋ ਕਲਾਂ (ਹਰਿਆਈ) ਵਿਖੇ ਪਹੁੰਚੀ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪਰ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਗੁਪਤ ਹਦਾਇਤਾਂ 'ਤੇ ਭਜਨ ਲਾਲ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਨਿਕਲ ਜਾਈ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਹ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਆਪਈਏ ਹੈਡਕੁਆਰਟਰ ਚੱਕ ਮਹਿਤਾ ਗੁਰਦਵਾਰੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜੋਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨੂੰ ਜਰੂਰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਦਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਲਈ ਚੱਕ ਮਹਿਤਾ ਗੁਰਦਵਾਰੇ ਨੂੰ ਪੁਲੀਸ ਅਤੇ ਨੀਮ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੇ ਘੇਰ ਲਿਆ। ਪਰ ਹਿੰਸਾ ਭੜਕਦ ਦੇ ਡਰ ਤੋਂ ਉੱਚ ਪੁਲੀਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਲਈ ਮਨਾਉਏ ਵਾਸਤੇ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਜਿਸ 'ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ 20 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਦੁਪਹਿਰ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਵਜੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਦੇਵੇਗਾ। ਜਿਸ ਦਿਨ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਉਸੇ ਦਿਨ ਨਿਰਦੋਸ਼ਾਂ ਦੇ ਕਤਲਾਂ ਵਾਲੀ ਉਸ ਹਿੰਸਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸ ਨੇ ਅਗਲੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਆਪਏ ਲਪੇਟੇ ਵਿੱਚ ਲਈ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਦਿਨ ਮੋਟਰ ਸਾਈਕਲ 'ਤੇ ਸਵਾਰ ਤਿੰਨ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦਾਂ ਨੇ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਇੱਕ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ 'ਤੇ ਗੋਲੀ ਚਲਾਈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਚਾਰ ਆਦਮੀ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ 12 ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋ ਗਏ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਤਰਨਤਾਰਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਥਾਈਂ ਹਿੰਸਕ ਵਾਰਦਾਤਾਂ ਹੋਈਆਂ। <ref name=":0" /> ਜੂਨ 6, 1984 ਨੂੰ ਭਿੰਡਰਾਵਾਲ਼ੇ ਦੀ [[ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲਿਊ ਸਟਾਰ]] ਵਿੱਚ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ 31, 1984 ਨੂੰ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਬਾਡੀਗਾਰਡਾਂ [[ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ]] ਅਤੇ [[ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ (ਅਸੈੱਸਿਨ)|ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ]] ਦੁਆਰਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਇਹਨਾਂ ਦੋਵੇਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਸਿੱਖ-ਵਿਰੋਧੀ ਹਿੰਸਾ ਪ੍ਰਤਿ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕੀਤੀ ਜਿਸਦਾ ਖਮਿਆਜਾ ਪੰਜਾਬ ਨੇ 1990ਵੇਂ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਭੁਗਤਿਆ।<ref>Documentation, Information and Research Branch, Immigration and Refugee Board, DIRB-IRB. India: Information from four specialists on the Punjab, Response to Information Request #IND26376.EX, 17 February 1997 (Ottawa, Canada).</ref> == ਵਿਦਰੋਹ ਦੀਆਂ ਜੜਾਂ == === ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਲਹਿਰ === === ਹਰੇ ਇੰਨਕਲਾਬ ਦੇ ਵਿੱਤੀ ਪ੍ਰਭਾਵ === === ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲ਼ੇ ਅਤੇ ਅਕਾਲੀ === ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਹੱਥ === === ਅੱਤਵਾਦ === == ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲਿਊ ਸਟਾਰ == == ਸਿੱਖ-ਵਿਰੋਧੀ ਕਤਲੇਆਮ == == ਦੰਗਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਦ == == ਸਮਾਂਰੇਖਾ == {| class="wikitable" style="margin: 1em auto 1em auto" |- |+ '''ਪੰਜਾਬ ਵਿਦਰੋਹ ਸਿਲਸਿਲੇਵਾਰ ਰੂਪਰੇਖਾ''' |- ! ਤਰੀਕ || ਘਟਨਾ || ਸੋਮਾ |- | ਨਵੰਬਰ 1, 1966||ਸਿੱਖ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਇਆ (ਭਾਰਤ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਰਾਜਾਂ (ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ ||<ref>Partition of Punjab Goes Into Effect, The New York Times, November 2, 1966</ref> |- | ਮਾਰਚ 1972||ਅਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਖੜੇ ਹੋਏ, ਕਾਂਗਰਸ ਜਿੱਤ ਜਾਂਦੀ ਹੈ || |- |ਅਕਤੂਬਰ 17, 1973 ||[[ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਮਝੌਤਾ|ਅਕਾਲੀ ਸਵਰਾਜ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ]]||<ref>http://www.khalistan-affairs.org/media/pdf/Anandpur_Sahib_Resolution.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121014003140/http://www.khalistan-affairs.org/media/pdf/Anandpur_Sahib_Resolution.pdf |date=2012-10-14 }} The Encyclopedia of Sikhism, Vol. 1, 1995, ed., Harbans Singh, page 133-141</ref> |- |ਅਪ੍ਰੈਲ 25, 1980||ਸੰਤ ਨਿੰਰਕਾਰੀ ਧਾਰਾ ਦਾ ਬਾਬਾ ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ||<ref>The New York Times, April 26, 1980.</ref> |- | ਜੂਨ 2, 1980||ਅਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਚੋਣਾਂ ਹਾਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ||<ref>Mrs. Gandhi's Party Wins Easily In 8 of 9 States Holding Elections, The New York Times, June 3, 1980 [http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F10F17FB395F12728DDDAA0894DE405B8084F1D3&scp=1&sq=akali++1980] </ref> |- |ਅਗਸਤ 16, 1981||[[ਹਰਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ|ਗੋਲਡਨ ਟੈਂਪਲ]] ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ||<ref>IN INDIA, SIKHS RAISE A CRY FOR INDEPENDENT NATION, MICHAEL T. KAUFMAN, THE NEW YORK TIMES, August 16, 1981</ref> |- |ਸਤੰਬਰ 9, 1981||[[ਜਗਤ ਨਰਾਇਣ]], ਐਡੀਟਰ, ਹਿੰਦ ਸਮਾਚਾਰ ਗਰੁੱਪ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।||<ref>GUNMEN SHOOT OFFICIAL IN A TROUBLED INDIAN STATE, THE NEW YORK TIMES, October 18, 1981</ref> |- |ਸਤੰਬਰ 29, 1981||ਪਾਕਸਤਾਨ ਵੱਲ ਜਾਂਦੇ ਭਾਰਤੀ ਜੈੱਟਲਾਈਨਰ ਉੱਤੇ ਅਲਗਾਵ-ਵਾਦੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ||<ref>Sikh Separatists murdered on Indian Jetliner to Pakistan, MICHAEL T. KAUFMAN, New York Times Sep 30, 1981</ref> |- | ਫਰਵਰੀ 11, 1982||US [[ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ]] ਨੂੰ ਵੀਜ਼ਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ||<ref>Two Visa Disputes Annoy and Intrigue India, MICHAEL T. KAUFMAN, The New York Times, Feb 11, 1982</ref> |- |ਅਪ੍ਰੈਲ 11, 1982||USA ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਜੀ.ਐੱਸ. ਢਿੱਲੋਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵੱਲੋਂ ਦੇਸ਼-ਨਿਕਾਲਾ||<ref>Sikh Separatist Is Barred From Visiting India, New York Times, Apr 11, 1982</ref> |- | ਜੁਲਾਈ 1982||ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕਤਲ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼||<ref name="select.nytimes.com">ANGRY SIKHS STORM INDIA'S ASSEMBLY BUILDING, WILLIAM K. STEVENS,THE NEW YORK TIMES, October 12, 1982 [http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F40A14FA3C5F0C718DDDA90994DA484D81&scp=1&sq=ANGRY+SIKHS+STORM+INDIA%27S+ASSEMBLY+BUILDING]</ref> |- | ਅਗਸਤ 4, 1982||ਅਕਾਲੀ ਸਵਰਾਜ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਅਤਿਰਿਕਤ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ ||<ref>The Sikh Diaspora: The Search for Statehood By Darshan Singh Tatla</ref> |- | ਅਕਤੂਬਰ 11, 1982||ਭਾਰਤੀ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਸਟੇਜ ਵਿਰੋਧ-ਪ੍ਰਦਸ਼ਰਨ ||<ref name="select.nytimes.com"/> |- | ਨਵੰਬਰ 1982||ਲੌਂਗੋਵਾਲ ਵੱਲੋਂ [[ਏਸ਼ੀਅਨ ਖੇਡਾਂ]] ਵਿੱਚ ਗੜਬੜੀ ਫੈਲਾਉਣ ਦੀ ਧਮਕੀ||<ref>Sikhs Raise the Ante at A Perilous Cost to India, WILLIAM K. STEVENS, New York Times, Nov 7, 1982</ref> |- |ਅਕਤੂਬਰ 1983||6 ਹਿੰਦੂ ਯਾਤਰੀ ਕਤਲ||<ref name="ReferenceA">INDIAN GOVERNMENT TAKES OVER A STATE SWEPT BY RELIGIOUS STRIFE, WILLIAM K. STEVENS, October 7, 1983</ref> |- | ਫਰਵਰੀ 27, 1983||ਘਰੇਲੂ ਉਡਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕਿਰਪਾਨਾਂ ਰੱਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ||<ref>Concessions Granted to Sikhs By Mrs. Gandhi's Government, New York Times, Feb 28, 1983</ref> |- |ਮਈ 3, 1983||ਭਿੰਡਰਾਵਾਲੇ ਵੱਲੋਂ, ਗੋਲਡਨ ਟੈਂਪਲ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਹੋ ਰਹੀ ਹਿੰਸਾ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਲਈ ਸਮਝਣ ਦੀ ਗੱਲ||<ref>http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F6071FF73E5C0C708CDDAC0894DB484D81&scp=8&sq=Bhindranwale&st=nyt SIKH HOLY LEADER TALKS OF VIOLENCE, WILLIAM K. STEVENSS, The New York Times, May 3, 1983</ref> |- |ਅਕਤੂਬਰ 14, 1983||ਸਿੱਖ ਮਿਲੀਟੈਂਟਾਂ ਦੁਆਰਾ ਚੰਡੀਗੜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਤਿਓਹਾਰ ਤੇ ਬੰਬ ||<ref>Mrs. Gandhi Says Terrorism Will Fail, WILLIAM K. STEVENS, The New York Times, Oct 16, 1983</ref> |- | ਅਕਤੂਬਰ 1983||ਰੇਲਾਂ ਅਤੇ ਬੱਸਾਂ ਤੋਂ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਕੇ ਮਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ||<ref>11 PEOPLE KILLED IN PUNJAB UNREST, WILLIAM K. STEVENS, The New York Times, Feb 23, 1984</ref> |- | ਫਰਵਰੀ 9, 1984||ਇੱਕ ਵਿਵਾਹ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਬੰਬ||<ref>General Strike Disrupts Punjab By SANJOY HAZARIKA, The New York Times, Feb 9, 1984;</ref> |- | ਫਰਵਰੀ 19, 1984||ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ-ਹਿੰਦੂ ਝਪਟਾਂ ਫ਼ੈਲਦੀਆਂ ਹਨ||<ref>Sikh-Hindu Clashes Spread in North India, New York Times, Feb 19, 1984</ref> |- | ਫਰਵਰੀ 24, 1984||6 ਹੋਰ ਸਿੱਖ ਪੁਲਿਸ ਵੱਲੋਂ ਮਾਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ||<ref>Sikh-Hindu Violence Claims 6 More Lives, New York Times, Feb 25, 1984</ref> |- | ਫਰਵਰੀ 29, 1984||ਹੁਣ ਤੱਕ, ਹਰਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਅਲਗਾਵ-ਵਾਦੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ 19-ਮਹੀਨੇ ਪੁਰਾਣੀ ਬਗਾਵਤ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਸੀ||<ref>http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F10C17FE3F5D0C7A8EDDAB0894DC484D81&scp=14&sq=Bhindranwale&st=nyt Sikh Temple: Words of Worship, Talk of Warfare, New York Times, Feb 29, 1984</ref> |- |ਅਪ੍ਰੈਲ 3, 1984||ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮਿਲੀਟੈਂਟਾਂ ਵੱਲੋਂ ਡਰ ਅਤੇ ਅਸਥਿਰਤਾ||<ref>http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F5071EFB345D0C708CDDAD0894DC484D81&scp=11&sq=Bhindranwale&st=nyt WITH PUNJAB THE PRIZE, SIKH MILITANTS SPREAD TERROR, New York Times, April 3, 1984</ref> |- | ਅਪ੍ਰੈਲ 8, 1984||ਲ਼ੌਂਗੋਵਾਲ ਲਿਖਦਾ ਹੈ – ਉਹ ਹੋਰ ਜਿਆਦਾ ਨਿਅੰਤ੍ਰਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ||<ref>SIKH WARNS NEW DELHI ABOUT PUNJAB STRIFE, New York Times, April 8, 1984</ref> |- | ਅਪ੍ਰੈਲ 15, 1984||DIG ਅਟਵਾਲ ਦਾ ਮਿਲੀਟੈਂਟਾਂ ਦੁਆਰਾ ਟੈਂਪਲ ਵਿੱਚ ਕਤਲ||<ref>http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D01E4DA1438F936A25757C0A962948260&scp=15&sq=Bhindranwale&st=nyt, New York Times, April 15, 1984</ref> |- | ਅਪ੍ਰੈਲ 17, 1984||ਅਲਪ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਮੌਤਾਂ||<ref>3 Sikh Activists Killed In Factional Fighting, New York Times, April 17, 1984</ref> |- | ਮਈ 27, 1984||ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਰਾਜਨੇਤਾ ਦਾ ਅੱਤਵਾਦੀ ਕਤਲਾਂ ਵਾਲੇ ਝੂਠੇ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਮਨਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਦ ਕਤਲ||<ref>http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F40616FE3F5F0C748EDDAC0894DC484D81&scp=22&sq=Bhindranwale&st=nyt 5 MORE DIE IN CONTINUING INDIAN UNREST, New York Times, April 17, 1984</ref> |- |ਜੂਨ 2, 1984|| ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇੱਸ ਬਲੈਕ ਆਊਟ, ਰੇਲ, ਸੜਕ, ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਸੇਵਾਵਾਂ ਰੋਕ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਅਤੇ NRIਆਂ ਦਾ ਦਾਖਲਾ ਵੀ ਬੈਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਤੇ ਬਿਜਲੀ ਸਪਲਾਈ ਵੀ ਬੰਦ। ||<ref>{{cite news | last = Hamlyn |first = Michael | title = Journalists removed from Amritsar: Army prepares to enter Sikh shrine | work =| pages =36| publisher = The Times | date = 1984-06-06| url =}}</ref><ref>{{cite book |title=Amritsar: Mrs Gandhi's Last Battle |last=Tully |first=Mark |publisher=[[Jonathan Cape]] |year=1985 |pages= |isbn= }}</ref><ref>{{cite news | last = |first = | title = Gun battle rages in Sikh holy shrine| work =| pages =1| publisher = The Times | date = 1984-06-05| url =}}</ref> |- |ਜੂਨ 3, 1984||ਆਰਮੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਦੀ ਹੈ||<ref>http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=FB0A11FB3E5F0C708CDDAF0894DC484D81&scp=9&sq=Bhindranwale&st=nyt INDIAN ARMY TAKES OVER SECURITY IN PUNJAB AS NEW VIOLENCE FLARES, New York Times, June 3, 1984</ref> |- | ਜੂਨ 5, 1984||ਭਾਰੀ ਲੜਾਈ, ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਬਾਹਰੀ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਸੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।||<ref>HEAVY FIGHTING REPORTED AT SHRINE IN PUNJAB, New York Times, June 5, 1984</ref> |- |ਜੂਨ 6, 1984|| ਜੂਨ 3 ਦੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 2000 ਸਿੱਖ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਦਿਨਭਰ ਜੰਗ||<ref>http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F10C10FC395F0C758CDDAF0894DC484D81&scp=6&sq=Bhindranwale&st=nyt INDIANS REPORT DAYLONG BATTLE AT SIKH TEMPLE , New York Times, June 6, 1984</ref><ref>{{cite journal|title=Correcting Previous Statement on Golden Temple|journal=Congressional Record - Senate (US Government)|date=June 17, 2004|url=http://books.google.ca/books?id=7KC0dkdQWWwC&pg=PA13756&dq=sikhs+murders++dates&hl=pa&sa=X&ei=Y4leUZiZKqjtiQLk6IC4Bg&redir_esc=y#v=onepage&q=sikhs%20murders%20%20dates&f=false|accessdate=5 April 2013}}</ref> |- | ਜੂਨ 7, 1984||[[ਹਰਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ]] ਫੌਜ ਵੱਲੋਂ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਤਿਓਹਾਰ ਵਾਲ਼ੇ ਦਿਨ ਫੌਜ ਗੁਰੂਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ||<ref>http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F70914FB395F0C748CDDAF0894DC484D81&scp=3&sq=Bhindranwale&st=nyt 308 PEOLPLE KILLED AS INDIAN TROOPS TAKE SIKH TEMPLE, New York Times, June 7, 1984</ref> |- | ਜੂਨ 7, 1984||[[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਵਾਲੇ]] ਦੀ ਮੌਤ||<ref>http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F50A1FF8395F0C7B8CDDAF0894DC484D81&scp=2&sq=Bhindranwale&st=nyt, SIKH CHIEFS: FUNDAMENTALIST PRIEST, FIREBRAND STUDENT AND EX-GENERAL New York Times, June 8, 1984</ref> |- |ਜੂਨ 8, 1984||ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਉੱਤੇ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਬਲ ਪ੍ਰਯੋਗ ਤੋਂ ਬਾਦ ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ, ਲੁਧਿਆਣਾ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਵਿੱਚ 27 ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਮੌਤ||<ref>http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F10D11F9395F0C7B8CDDAF0894DC484D81&scp=4&sq=Bhindranwale&st=nyt SIKHS PROTESTING RAID ON SHRINE; 27 DIE IN RIOTS, New York Times, June 8, 1984</ref> |- |ਜੂਨ 9, 1984||ਹਥਿਆਰ ਜ਼ਬਤ ਕਰ ਲਏ ਗਏ ਅਤੇ ਸੈਨਿਕ ਵੱਲੋਂ ਗੋਲੀਆਂ||<ref>http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F10D11F9395F0C7B8CDDAF0894DC484D81&scp=4&sq=Bhindranwale&st=nyt SIKHS IN TEMPLE HOLD OUT: MORE VIOLENCE IS REPORTED; 27 DIE IN RIOTS, New York Times, June 9, 1984</ref> |- | ਜੂਨ 10, 1984||ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ-ਵਿਰੋਧੀ ਦੰਗਿਆਂ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਤੇ ਮੌਤਾਂ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ||<ref>http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F10911FE385F0C738DDDAF0894DC484D81&scp=8&sq=Bhindranwale&st=nyt INDIAN GOVERNMENT TAKES ON SIKHS IN A BLOODY ENCOUNTER, New York Times, June 10, 1984</ref> |- |ਜੂਨ 11, 1984||ਪਾਣੀਆਂ ਉੱਤੇ ਸਮਝੌਤੇ ਪ੍ਰਤਿ ਵਾਰਤਾਕਾਰ ਚੁੱਪ||<ref>http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F00B14FB385F0C718DDDAF0894DC484D81&scp=4&sq=Bhindranwale&st=nyt, New York Times, June 12, 1984</ref> |- |ਜੂਨ 12, 1984||ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਅਲਗਾਵ-ਵਾਦ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਭਗੌੜੇ ਹੋਣਾ||<ref>http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F10614FB385F0C718DDDAF0894DC484D81&scp=5&sq=Bhindranwale&st=nyt TEMPLE RAID PUTS SIKHS 'IN A VERY FOUL MOOD', New York Times, June 12, 1984</ref> |- |ਅਕਤੂਬਰ 31, 1984||ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਕਤਲ||<ref>http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F1091FFF385D0C728CDDA80994DC484D81&scp=5&sq=Indira+gandhi+killed&st=nyt, GANDHI, SLAIN, IS SUCCEEDED BY SON; KILLING LAID TO 2 SIKH BODYGUARDS New York Times, November 1, 1984</ref> |- |ਨਵੰਬਰ 1, 1984||ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਕਤਲ ਸ਼ੁਰੂ||<ref name="Gupta">{{cite web|last=Gupta|first=Kanchan|title=When Congress goons killed thousands of Sikhs|url=http://www.niticentral.com/2012/10/31/when-congress-goons-killed-thousands-of-sikhs-16719.html|work=Niti Central|publisher=Niti Digital Pvt. Ltd.|accessdate=5 April 2013|archive-date=30 ਅਪ੍ਰੈਲ 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130430230447/http://www.niticentral.com/2012/10/31/when-congress-goons-killed-thousands-of-sikhs-16719.html|dead-url=yes}}</ref> |- |ਨਵੰਬਰ 3, 1984|| ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫੌਜ ਅਤੇ ਸਥਾਨਿਕ ਪੁਲਿਸ ਇਕਾਈਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸਿੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਹੌਲ਼ੀ ਹੌਲੀ ਹਵਾ ਦੇਣੀ, ਕੁੱਲ 2,733 ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਹੋਰ 2,000 ਸਿੱਖ ਹੋਰ ਕਸਬਿਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਔੇਰਤਾਂ ਨਾਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕਰੋੜਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖ ਸੰਪਤੀ ਲੁੱਟੀ ਗਈ||<ref name="Gupta"/> |- |20 ਅਗਸਤ 1985||ਸੰਤ ਹਰਚੰਦ ਸਿੰਘ ਲੌਂਗੋਵਾਲ ਦਾ ਕਤਲ||<ref>Religion and Nationalism in India: The Case of the Punjab,By Harnik Deol, Routledge, 2000</ref> |- |ਸਤੰਬਰ 29, 1985 ||60% ਵੋਟਾਂ ਨਾਲ, ਅਕਾਲੀ ਦੱਲ 115 ਵਿੱਚੋਂ 73 ਸੀਟਾਂ ਨਾਲ ਜਿੱਤਿਆ, ਬਰਨਾਲਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣਿਆ||<ref>http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9E02E5DF1239F93AA1575AC0A963948260&scp=8&sq=punjab+election&st=nyt TEMPLE Gandhi Hails A Loss in Punjab, New York Times, September 29, 1985 </ref> |- |ਜਨਵਰੀ 26, 1986 ||ਸਿੱਖਾਂ ਵੱਲੋਂ ਇੱਕ ਗਲੋਬਲ ਮੀਟਿੰਗ ਅਤੇ [[ਅਕਾਲ ਤਖਤ]] ਦੀ ਪੁਨਰ-ਬਿਲਡਿੰਫ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਘੋਸ਼ਿਤ ਅਤੇ ਪੰਜ ਮੈਂਨਰੀ ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਚੁਣੀ ਗਈ ਅਤੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਵਿੰਧਾਨ ਦਾ ਮਸੌਦਾ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ||<ref>{{cite book|last1=Tatla|first1=Darsham|title=The Sikh Diaspora: The Search For Statehood|date=2009|publisher=Routledge|location=London|isbn=9781135367442|page=277}}</ref> |- |ਅਪ੍ਰੈਲ 29, 1986 | 80000 ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ [[ਅਕਾਲ ਤਖਤ]] ਵਿਖੇ [[ਸਰਬੱਤ ਖਾਲਸਾ]] ਦੁਆਰਾ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਰਚੀ ਗਈ ||<ref>{{cite book|last1=Mandair|first1=Arvind-Pal|title=Sikhism: A Guide for the Perplexed|date=2013|publisher=A&C Black|isbn=9781441102317|page=103}}</ref> |- |ਦਸੰਬਰ 1, 1986 ||ਮਿਲੀਟੈਂਟਾਂ ਵੱਲੋਂ 24 ਹਿੰਦੂ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦਾ ਕਤਲ||<ref>http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F50711F83B550C728CDDAB0994DE484D81&scp=54&sq=punjab+election&st=nyt TEMPLE SIKH EXTREMISTS HIJACK PUNJAB BUS AND KILL 24 PEOPLE , New York Times, December 1, 1986 </ref> |- | ਮਈ 19, 1987 || ਜਨਰਲ ਸੈਕ੍ਰੈਟਰੀ CPI(M) ਕਾਮਰੇਡ [[ਢੀਪਕ ਧਵਨ]] ਦਾ ਪਿੰਡ ਸੰਘਾ, ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਵਿਖੇ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਕਤਲ|| |- | ਮਈ 12, 1988||[[ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲੈਕ ਥੰਡਰ]] ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਹਰਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੇ ਹਮਲਾ||<ref>{{cite book|last1=Singh|first1=Sarabjit|title=Operation Black Thunder: An Eyewitness Account of Terrorism in Punjab|url=https://archive.org/details/operationblackth0000sing|date=2002|publisher=SAGE Publications|isbn=9780761995968}}</ref> |- |ਜਨਵਰੀ 10, 1990||ਬਟਾਲਾ ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਸੀਨੀਅਰ ਸੁਪਰੰਡਟ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਮ ਬੰਬ ਧਮਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕਤਲ ਜੋ ਗੋਰਾ ਚੂੜ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸਿੱਖ ਔਰਤ ਉੱਤੇ ਪੁਲਿਸ ਗੈਂਗ ਰੇਪ ਦੇ ਬਦਲੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ||<ref>{{cite book|last1=Mahmood|first1=Cynthia|title=Fighting for Faith and Nation: Dialogues with Sikh Militants|date=2011|publisher=University of Pennsylvania Press|location=Philadelphia|isbn=9780812200171|page=46}}</ref><ref>{{cite book|last1=Ghosh|first1=S. K.|title=Terrorism, World Under Siege|date=1995|publisher=APH Publishing|location=New Delhi|isbn=9788170246657|page=469}}</ref> |- | ਜੂਨ 16, 1991||ਕੱਟਰਪੰਥੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਦੋ ਟਰੇਨਾਂ ਉੱਤੇ 80 ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਕਤਲ||<ref>http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE7DE1539F935A25755C0A967958260&scp=3&sq=congress+win+punjab&st=nyt Extremists in India Kill 80 on 2 Trains As Voting Nears End, New York Times, June 16, 1991</ref> |- | ਫਰਵਰੀ 25, 1992||ਕਾਂਗਰਸ ਵੱਲੋਂ ਪੰਜਾਬ ਅਸੈਂਬਲੀ ਚੋਣਾਂ ਸਾਫ||<ref>The Punjab Elections 1992: Breakthrough or Breakdown? Gurharpal Singh, Asian Survey, Vol. 32, No. 11 (Nov., 1992), pp. 988-999 {{JSTOR|2645266}}</ref> |- | ਸਤੰਬਰ 3, 1995 ||CM ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਬੰਬ ਬਲਾਸਟ ਵਿੱਚ ਕਤਲ||<ref>http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=990CE7DE143FF930A3575AC0A963958260&scp=2&sq=beant+Singh+&st=nyt Assassination Reminds India That Sikh Revolt Is Still a Threat, September 3, 1995</ref> |- |1997||SAD ਅਤੇ BJP ਦੀ ਰਾਜ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਤ||<ref>http://www.punjabilok.com/full_coverage/punjab_election4.htm, Main results of major parties of 1997 elections</ref> |- |ਜੂਨ 2001||ਚੌਹਾਨ ਦੀ ਭਾਰਤ ਵਾਪਸੀ||<ref name="nytimes.com">http://www.nytimes.com/2007/04/11/world/asia/11chauhan.html?_r=1&scp=1&sq=Bhindranwale&st=nyt&oref=slogin, New York Times, April 11, 2007</ref> |- |ਫਰਵਰੀ 26, 2002||ਅਸੈਂਬਲੀ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਨਾਲ ਜਿੱਤ||<ref>http://www.rediff.com/election/2002/feb/24_pun_agen_rep_20.htm Congress gets a simple majority in Punjab, February 24, 2002</ref> |- | ਅਪ੍ਰੈਲ 4, 2007||[[ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ]], ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਮਿੱਲੀਟੈਂਟ ਲੀਡਰ, ਦੀ 80 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ||<ref name="nytimes.com"/> |} == ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ == *[[1984 ਸਿੱਖ-ਵਿਰੋਧੀ ਦੰਗੇ]] *[[ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲਿਊ-ਸਟਾਰ]] *[[ਖਾਲਿਸਤਾਨ]] *[[1991 ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਤਲ]] *[[1987 ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਤਲ]] *[[ਭਾਰੀ ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਅੱਤਵਾਦ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ]] == ਗ੍ਰੰਥ-ਸੂਚੀ == *{{cite book|title=The Punjab Mass Cremations Case: India Burning the Rule of Law|url=http://www.ensaaf.org/publications/reports/cremations.pdf|date=January 2007|publisher=Ensaaf|access-date=2016-07-04|archive-date=2011-07-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20110717045932/http://www.ensaaf.org/publications/reports/cremations.pdf|dead-url=yes}} *{{cite journal|last=Kaur|first=Jaskaran|author2=Sukhman Dhami |url=http://www.hrw.org/sites/default/files/reports/india1007webwcover.pdf|date=October 2007|title=Protecting the Killers: A Policy of Impunity in Punjab, India|publisher=[[Human Rights Watch]]|location=New York|volume=19|issue=14}} *{{cite book|last1=Lewis|first1=Mie|last2=Kaur|first2=Jaskaran|title=Punjab Police: Fabricating Terrorism Through Illegal Detention and Torture|url=http://www.ensaaf.org/publications/reports/fabricatingterrorism/fabricatingterrorism.pdf|date=October 5, 2005|publisher=Ensaaf|location=Santa Clara|access-date=ਜੁਲਾਈ 4, 2016|archive-date=ਜੁਲਾਈ 17, 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110717045959/http://www.ensaaf.org/publications/reports/fabricatingterrorism/fabricatingterrorism.pdf|dead-url=yes}} *{{cite book|last1=Silva|first1=Romesh|last2=Marwaha|first2=Jasmine|last3=Klingner|first3=Jeff|title=Violent Deaths and Enforced Disappearances During the Counterinsurgency in Punjab, India: A Preliminary Quantitative Analysis|url=http://www.ensaaf.org/publications/reports/descriptiveanalysis/reportwcover.pdf|date=January 26, 2009|publisher=Ensaaf and the Benetech Human Rights Data Analysis Group (HRDAG)|location=Palo Alto|access-date=ਜੁਲਾਈ 4, 2016|archive-date=ਜੁਲਾਈ 17, 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110717050107/http://www.ensaaf.org/publications/reports/descriptiveanalysis/reportwcover.pdf|dead-url=yes}} * ''Cry, the beloved Punjab: a harvest of tragedy and terrorism'', by Darshan Singh Maini. Published by Siddharth Publications, 1987. * ''Genesis of terrorism: an analytical study of Punjab terrorists'', by Satyapal Dang. Published by Patriot, 1988. * ''Combating Terrorism in Punjab: Indian Democracy in Crisis'', by Manoj Joshi. Published by Research Institute for the Study of Conflict and Terrorism, 1993. * ''Politics of terrorism in India: the case of Punjab'', by Sharda Jain. Published by Deep & Deep Publications, 1995. ISBN 81-7100-807-0. * ''Terrorism: Punjab's recurring nightmare'', by Gurpreet Singh, Gourav Jaswal. Published by Sehgal Book Distributors, 1996. * ''Terrorism in Punjab: understanding grassroots reality'', by Harish K. Puri, Paramjit S. Judge, Jagrup Singh Sekhon. Published by Har-Anand Publications, 1999. * ''Terrorism in Punjab'', by Satyapal Dang, V. D. Chopra, Ravi M. Bakaya. Published by Gyan Books, 2000. ISBN 81-212-0659-6. * ''Rise and Fall of Punjab Terrorism, 1978-1993'', by Kalyan Rudra. Published by Bright Law House, 2005. ISBN 81-85524-96-3. * ''The Long Walk Home'', by Manreet Sodhi Someshwar. Harper Collins, 2009. * ''Global secutiy net ''2010, Knights of Falsehood by KPS Gill, 1997 == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ|2}} *[http://info.indiatimes.com/1984/6.html 1984: Capital Lessons Yet to be Learnt] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041407/http://info.indiatimes.com/1984/6.html |date=2016-03-04 }}, [[ਦ ਟਾਈਮਜ਼ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ]] *[http://web.amnesty.org/library/Index/ENGASA200022003?open&of=ENG-IND Amnesty International on Punjab lack of Justice and Impunity] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061203184445/http://web.amnesty.org/library/Index/ENGASA200022003?open&of=ENG-IND |date=2006-12-03 }} *[http://articles.chicagotribune.com/1986-12-02/news/8603310128_1_sikh-extremists-punjab-gurcharan-singh-tohra] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120419140723/http://articles.chicagotribune.com/1986-12-02/news/8603310128_1_sikh-extremists-punjab-gurcharan-singh-tohra |date=2012-04-19 }} {{DEFAULTSORT:ਪੰਜਾਬ ਅੱਤਵਾਦ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਦਰੋਹੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵਿਦਰੋਹ| ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ (1947–ਵਰਤਮਾਨ)]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਹਿਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਰਾਜਨੀਤੀ]] e3h0fypzy63ewwp5oqyl4qq89cfbv4n 0 90942 809775 807781 2025-06-05T05:12:17Z 152.59.83.201 809775 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਹੀਨਾ ਖਾਨ | image = Hina Khan Gold Awards 2012.jpg | image_size = | caption = ਖਾਨ 2012 ਵਿੱਚ | birth_date = {{birth date and age|1987|10|02}} | birth_place = [[ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ]], [[ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ (ਰਾਜ)|ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ]] | nationality = ਭਾਰਤੀ | alma_mater = ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਬਿਜਨੈਸ ਐਡਮਨੀਸਟਰੇਸ਼ਨ (ਐਮਬੀਏ) | occupation = ਅਦਾਕਾਰਾ, ਮਾਡਲ | years active = 2009 - ਵਰਤਮਾਨ | spouse = {{Marriage|ਰੋਕੀ ਜੈਸਵਾਲ|2025}} }} '''ਹੀਨਾ ਖਾਨ''' (ਜਨਮ 2 ਅਕਤੂਬਰ 1987)<ref>{{cite web|url=http://daily.bhaskar.com/news/CEL-birthday-treat-here-are-some-unseen-pictures-of-tv-diva-hina-khan-4763640-PHO.html|title=Birthday treat: Here are some unseen pictures of TV diva Hina Khan|work=daily.bhaskar.com|accessdate=25 November 2014|archive-date=9 ਅਕਤੂਬਰ 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141009151739/http://daily.bhaskar.com/news/CEL-birthday-treat-here-are-some-unseen-pictures-of-tv-diva-hina-khan-4763640-PHO.html|url-status=dead}}</ref> ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਅਦਾਕਾਰਾ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਿਰਦਾਰ ਸੀਰੀਅਲ ''ਯੇ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਿਆ ਕਹਿਲਾਤਾ ਹੈ'' ਸੀਰਿਅਲ ਵਿੱਚ '''ਅਕਸ਼ਰਾ ਮਹੇਸ਼ਵਰੀ ਸਿੰਘਾਨੀਆ''' ਦਾ ਸੀ।<ref name=oneindia>{{cite web|url=http://entertainment.oneindia.in/bollywood/news/2014/dadasaheb-phalke-awards-honours-farhan-and-juhi-chawla-138155.html|title=Dadasaheb Phalke Academy Honours Juhi, Farhan Akhtar|work=www.filmibeat.com|accessdate=25 November 2014|archive-date=25 ਦਸੰਬਰ 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225101121/https://www.filmibeat.com/bollywood/news/2014/dadasaheb-phalke-awards-honours-farhan-and-juhi-chawla-138155.html|dead-url=yes}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181225101121/https://www.filmibeat.com/bollywood/news/2014/dadasaheb-phalke-awards-honours-farhan-and-juhi-chawla-138155.html |date=25 ਦਸੰਬਰ 2018 }}</ref> ਖਾਨ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਮਾਉਣ ਵਾਲੀ ਅਦਾਕਾਰਾ ਹੈ।<ref>{{cite web|title=11 television stars who earn more than Bollywood actors per month!|url=http://indianexpress.com/article/entertainment/television/indian-television-actors-salary-per-month-3037560/|publisher=[[The Indian Express]]|date=19 September 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160925114453/http://indianexpress.com/article/entertainment/television/indian-television-actors-salary-per-month-3037560/|archivedate=25 ਸਤੰਬਰ 2016|accessdate=25 September 2016|dead-url=no}}</ref> ਖਾਨ ਨੇ 2024 ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ '''ਸ਼ਿੰਦਾ ਸ਼ਿੰਦਾ ਨੋ ਪਾਪਾ''' ਵਿੱਚ ਵੀ ਮੁੱਖ ਅਦਾਕਾਰਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ == ਹੀਨਾ ਖਾਨ ਦਾ ਜਨਮ [[2 ਅਕਤੂਬਰ]], [[1987]] ਨੂੰ [[ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ]], [[ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ (ਰਾਜ)|ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਹੀਨਾ ਨੇ ਉਸਦੀ [[ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਬਿਜਨੈਸ ਐਡਮਨੀਸਟਰੇਸ਼ਨ]] (ਐਮਬੀਏ) [[2009]] ਵਿੱਚ ਸੀਸੀਏ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ, ਗੁੜਗਾਓਂ, ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਖੇ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ।<ref>{{cite web|url=http://www.timesofindia.com/tv/news/hindi/hina-khans-birthday-special/TVs-Akshara-turns-a-year-older/photostory/49183521.cms|title=Hina Khan facts|publisher=The Times of India|accessdate=12 August 2016}}</ref> ਹੀਨਾ ਖਾਨ ਅੱਜ ਕੱਲ ਨਿਰਮਾਤਾ ਜੈਵੰਤ ਜੈਸਵਾਲ ਨੂੰ ਡੇਟਿੰਗ ਕਰ ਰਹੀ ਰਹੀ।<ref>{{cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/Hina-Khan-posts-adorable-picture-with-boyfriend/articleshow/54848570.cms|title=Hina Khan posts adorable picture with boyfriend}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.abplive.in/television/hina-khan-makes-her-relationship-public-shares-an-adorable-picture-with-boyfriend-431114|title=Hina Khan makes her relationship public, shares an adorable picture with boyfriend|access-date=2017-03-08|archive-date=2017-03-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20170317235331/http://www.abplive.in/television/hina-khan-makes-her-relationship-public-shares-an-adorable-picture-with-boyfriend-431114|dead-url=yes}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170317235331/http://www.abplive.in/television/hina-khan-makes-her-relationship-public-shares-an-adorable-picture-with-boyfriend-431114 |date=2017-03-17 }}</ref> == ਕਰੀਅਰ == ਖਾਨ ਨੇ ਸੋਨੀ ਟੀਵੀ ਦੇ ਸਿੰਗਿੰਗ ਰਿਐਲਿਟੀ ਸ਼ੋਅ ਇੰਡੀਅਨ ਆਈਡਲ ਲਈ ਆਡੀਸ਼ਨ ਦਿੱਤਾ ਜਿੱਥੇ ਉਹ 2008 ਵਿੱਚ ਚੋਟੀ ਦੇ 30 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੀ।<ref name="indianidol">{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/amp/television/reality-tv/story/did-you-know-hina-khan-auditioned-for-indian-idol-with-rahul-vaidya-as-special-guest-1731535-2020-10-14|title=Did you know Hina Khan auditioned for Indian Idol with Rahul Vaidya as special guest?|date=14 October 2020}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕਾਲਜ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਖਾਨ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰ ਕਰਨ 'ਤੇ 'ਯੇ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਿਆ ਕਹਿਲਾਤਾ ਹੈ' ਲਈ ਆਡੀਸ਼ਨ ਦਿੱਤਾ ਜਦੋਂ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/television/hina-khan-yeh-rishta-kya-kehlata-hai-akshara-6477445/|title=First of Many: Hina Khan revisits Yeh Rishta Kya Kehlata Hai|website=The Indian Express|archive-url=https://web.archive.org/web/20200715171411/https://indianexpress.com/article/entertainment/television/hina-khan-yeh-rishta-kya-kehlata-hai-akshara-6477445/|archive-date=15 July 2020|url-status=live}}</ref> ਉਹ ਮੁੰਬਈ ਚਲੀ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ 2009 ਵਿੱਚ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਅਕਸ਼ਰਾ ਸਿੰਘਾਨੀਆ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਭਾਰਤੀ ਸੋਪ ਓਪੇਰਾ ਵਿੱਚ ਅਭਿਨੈ ਕੀਤਾ।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/hina-khan-i-have-a-special-connection-with-delhi-it-has-been-very-lucky-for-me/articleshow/65038883.cms|title=Hina Khan: It is difficult for me to make friends because of my nature|website=The Times of India|archive-url=https://web.archive.org/web/20180921153317/https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/hina-khan-i-have-a-special-connection-with-delhi-it-has-been-very-lucky-for-me/articleshow/65038883.cms|archive-date=21 September 2018|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/tv/news/hindi/Hina-Khan-has-no-qualms-ageing-on-screen/articleshow/52375728.cms|title=Hina Khan has no qualms ageing on screen|website=The Times of India|archive-url=https://web.archive.org/web/20171004202459/https://m.timesofindia.com/tv/news/hindi/Hina-Khan-has-no-qualms-ageing-on-screen/articleshow/52375728.cms|archive-date=4 October 2017|access-date=30 December 2019|url-status=live}}</ref> ਅੱਠ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਨਵੰਬਰ 2016 ਵਿੱਚ ਸ਼ੋਅ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਸੀਰੀਅਲ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਸਮੀਖਿਆਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕਈ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵੀ ਜਿੱਤੇ।<ref>{{cite web|url=http://www.hindustantimes.com/tv/i-wanted-to-move-on-tv-actor-hina-khan-on-leaving-yeh-rishta-kya-kehlata-hai/story-2PnGINigiL9YMoihvgpHYI.html|title=I wanted to move on: TV actor Hina Khan on leaving Yeh Rishta Kya Kehlata Hai|date=23 November 2016|work=[[Hindustan Times]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225101115/https://www.hindustantimes.com/tv/i-wanted-to-move-on-tv-actor-hina-khan-on-leaving-yeh-rishta-kya-kehlata-hai/story-2PnGINigiL9YMoihvgpHYI.html|archive-date=25 December 2018|access-date=30 September 2017|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://telegraphindia.com/culture/serial-winners/cid/492762|title=Serial winners|website=The Telegraph|archive-url=https://web.archive.org/web/20200615131144/https://www.telegraphindia.com/culture/serial-winners/cid/492762|archive-date=15 June 2020|url-status=live}}</ref> 2017 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਕਲਰਸ ਟੀਵੀ ਦੇ 'ਫੀਅਰ ਫੈਕਟਰ: ਖਤਰੋਂ ਕੇ ਖਿਲਾੜੀ 8' ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਰਨਰਅਪ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਸਤੰਬਰ 2017 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਕਲਰਸ ਟੀਵੀ ਦੇ ਰਿਐਲਿਟੀ ਸ਼ੋਅ, ਬਿੱਗ ਬੌਸ 11 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੇਲਿਬ੍ਰਿਟੀ ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।<ref>{{cite web|url=http://www.hindustantimes.com/tv/bigg-boss-11-hina-bandgi-benafsha-turn-up-the-heat-as-they-dance-inside-the-pool/story-hS4gySA8eM5ZrrFUUAtpKL.html|title=Bigg Boss 11: Hina, Bandgi, Benafsha turn up the heat as they dance inside the pool|website=Hindustan Times|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225101049/https://www.hindustantimes.com/tv/bigg-boss-11-hina-bandgi-benafsha-turn-up-the-heat-as-they-dance-inside-the-pool/story-hS4gySA8eM5ZrrFUUAtpKL.html|archive-date=25 December 2018|access-date=18 November 2017|url-status=live}}</ref> ਉਹ ਪੰਦਰਾਂ ਹਫਤਿਆਂ ਤੱਕ ਬਚੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਚਾਰ ਫਾਈਨਲਿਸਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਈ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ 2018 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਰਨਰਅਪ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰੀ।<ref>{{cite web|url=http://indianexpress.com/article/entertainment/television/bigg-boss-11-finale-shilpa-shinde-winner-5024486/|title=Shilpa Shinde wins Bigg Boss 11, Hina Khan becomes first runner-up|date=14 January 2018|work=[[The Indian Express]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225101019/https://indianexpress.com/article/entertainment/television/bigg-boss-11-finale-shilpa-shinde-winner-5024486/|archive-date=25 December 2018|access-date=14 January 2018|url-status=live}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2018 ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਸੋਨੂੰ ਠੁਕਰਾਲ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓ ਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਸਮਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਮਾਰਚ 2018 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਸੀ।<ref name=":1">{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/hina-khan-picks-up-a-new-project-will-star-in-a-punjabi-music-video/articleshow/63110561.cms|title=Hina Khan picks up a new project; will star in a Punjabi music video|date=28 February 2018|work=[[The Times of India]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180228214256/https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/hina-khan-picks-up-a-new-project-will-star-in-a-punjabi-music-video/articleshow/63110561.cms|archive-date=28 February 2018|access-date=28 February 2018|url-status=live}}</ref> 31 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਇਹ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਅਦਾਕਾਰ ਕੁਨਾਲ ਰਾਏ ਕਪੂਰ ਦੇ ਨਾਲ ਅੰਕੁਸ਼ ਭੱਟ ਦੀ ਲਘੂ ਫਿਲਮ 'ਸਮਾਰਟਫੋਨ' ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਡਿਜੀਟਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਈਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{cite web|url=https://www.bizasialive.com/hina-khan-make-digital-debut-short-film/|title=Hina Khan to make digital debut with short film|date=31 March 2018|work=Biz Asia|archive-url=https://web.archive.org/web/20180423232729/https://www.bizasialive.com/hina-khan-make-digital-debut-short-film/|archive-date=23 April 2018|access-date=23 April 2018|url-status=live}}</ref> ਜੁਲਾਈ 2018 ਵਿੱਚ, ਹੀਨਾ ਸੋਨੂੰ ਠੁਕਰਾਲ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓ "ਭਸੁਦੀ" ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਈ।<ref>{{cite web|url=https://www.hindustantimes.com/music/bigg-boss-hina-khan-returns-with-bhasoodi-teaser-and-it-s-quite-a-transformation-watch-video/story-EKxXysZ5qDIcpiKpX4zGaP.html|title=Bigg Boss' Hina Khan returns with Bhasoodi teaser and it’s quite a transformation. Watch video|website=Hindustan Times|archive-url=https://web.archive.org/web/20180718024416/https://www.hindustantimes.com/music/bigg-boss-hina-khan-returns-with-bhasoodi-teaser-and-it-s-quite-a-transformation-watch-video/story-EKxXysZ5qDIcpiKpX4zGaP.html|archive-date=18 July 2018|access-date=18 July 2018|url-status=live}}</ref> ਅਕਤੂਬਰ 2018 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਕਸੌਟੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੀ' ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਰੋਧੀ ਕੋਮੋਲਿਕਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਨੇ ਅਪ੍ਰੈਲ 2019 ਵਿੱਚ ਸ਼ੋਅ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਆਮਨਾ ਸ਼ਰੀਫ ਨੇ ਲੈ ਲਈ ਸੀ।<ref>{{cite web|url=https://www.hindustantimes.com/tv/hina-khan-is-new-komolika-in-kasautii-zindagii-kay-2-confirms-urvashi-dholakia/story-fAC1HI6GSumzGST34McC7K.html|title=Hina Khan is new Komolika in Kasautii Zindagii Kay 2, confirms Urvashi Dholakia|date=26 September 2018|website=Hindustan Times|archive-url=https://web.archive.org/web/20180927005549/https://www.hindustantimes.com/tv/hina-khan-is-new-komolika-in-kasautii-zindagii-kay-2-confirms-urvashi-dholakia/story-fAC1HI6GSumzGST34McC7K.html|archive-date=27 September 2018|access-date=28 September 2018|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/television/soaps/story/hina-khan-aka-komolika-to-quit-kasauti-zindagi-kay-for-her-film-career-1446217-2019-02-04|title=Hina Khan aka Komolika to quit Kasauti Zindagi Kay for her film career?|date=4 February 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://news.abplive.com/entertainment/television/hina-khan-confirms-shes-quitting-kasautii-zindagii-kay-as-komolika-ekta-kapoor-hunts-for-a-new-actress-1080406|title=Hina Khan CONFIRMS She's QUITTING Kasautii Zindagii Kay As Komolika; Ekta Kapoor Hunts For A New Actress!|date=25 September 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/television/top-stories/story/confirmed-aamna-sharif-to-replace-hina-khan-as-komolika-1603106-2019-09-25|title=Confirmed! Aamna Sharif to replace Hina Khan as Komolika|date=25 September 2019}}</ref> ਉਸੇ ਸਾਲ, ਉਸ ਨੇ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਫਰੀਦਾ ਜਲਾਲ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਿਲਮ ਲਾਇਨਜ਼ ਸਾਈਨ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਹੁਸੈਨ ਖਾਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਰਾਹਤ ਕਾਜ਼ਮੀ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{cite web|url=https://m.timesofindia.com/tv/news/hindi/hina-khan-to-make-her-bollywood-debut/amp_articleshow/66783567.cms|title=Hina Khan to make her Bollywood debut|date=25 November 2018|work=[[The Times of India]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20181126041613/https://m.timesofindia.com/tv/news/hindi/hina-khan-to-make-her-bollywood-debut/amp_articleshow/66783567.cms|archive-date=26 November 2018|access-date=24 November 2018|url-status=live}}</ref> 2 ਜਨਵਰੀ 2019 ਨੂੰ, ਉਸ ਨੇ ਅਦਾਕਾਰ ਵਿਵਾਨ ਭਟੇਨਾ ਦੇ ਨਾਲ, ਇੱਕ ਹੋਰ ਲਘੂ ਫ਼ਿਲਮ ਸੋਲਮੇਟ ਸਾਈਨ ਕੀਤੀ। ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਪਵਨ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{cite web|url=https://www.abplive.in/videos/hina-khan-starts-shooting-with-vivan-bhathena-888861/amp|title=Hina Khan starts shooting with Vivan Bhathena|date=3 January 2019|work=[[ABP Live]]|publisher=ABP News|archive-url=https://web.archive.org/web/20190329112856/https://www.abplive.in/videos/hina-khan-starts-shooting-with-vivan-bhathena-888861/amp|archive-date=29 March 2019|access-date=3 January 2019|url-status=live}}</ref> ਮਈ 2019 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਅਦਾਕਾਰ ਜਿਤੇਂਦਰ ਰਾਏ ਦੇ ਨਾਲ ਰਹਿਤ ਕਾਜ਼ਮੀ ਦੀ ਲਘੂ ਫਿਲਮ "ਵਿਸ਼ ਲਿਸਟ" ਲਈ ਸ਼ੂਟ ਕੀਤਾ।<ref>{{cite web|url=https://m.hindustantimes.com/bollywood/hina-khan-begins-shooting-for-her-second-film-wish-list-in-europe-boyfriend-rocky-jaiswal-brings-in-some-romance/story-NE4G2a9jsuHOYiaPn65qAN.html|title=Hina Khan begins shooting for her second film Wish List in Europe, boyfriend Rocky Jaiswal brings in some romance|date=30 May 2019|work=[[Hindustan Times]]}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਪ੍ਰੈਲ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਰਾਹਤ ਕਾਜ਼ਮੀ ਦੀ ਤੀਜੀ ਫ਼ਿਲਮ, ਇੰਡੋ-ਹਾਲੀਵੁੱਡ ਫ਼ਿਲਮ ਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਨੂੰ 'ਦਿ ਕੰਟਰੀ ਆਫ਼ ਦਿ ਬਲਾਇੰਡ' ਗੋਸ਼ਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite web|url=https://m.hindustantimes.com/bollywood/hina-khan-shares-first-look-as-blind-woman-from-new-indo-hollywood-film-the-country-of-the-blind-see-here/story-p8lTaUKq8FDpCPrRXGjJeI.html|title=Hina Khan shares first look as blind woman from new 'Indo-Hollywood' film, The Country of the Blind. See here|date=11 September 2019|work=[[Hindustan Times]]}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਪ੍ਰੈਲ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਉਸੇ ਮਹੀਨੇ, ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਅਪਰਾਧ ਨਾਟਕ, "ਡੈਮੇਜਡ 2" ਨਾਂ ਦੀ ਡਿਜੀਟਲ ਸੀਰੀਜ਼ 'ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ।<ref>{{cite web|url=https://www.hindustantimes.com/tv/hina-khan-makes-her-digital-debut-alongside-adhyayan-suman-with-damaged-i-consider-myself-blessed/story-dtlmQMI09mLmpiqViWUaqK.html|title=Hina Khan makes her digital debut alongside Adhyayan Suman with Damaged: 'I consider myself blessed|date=22 September 2019|work=[[Hindustan Times]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20190923045732/https://www.hindustantimes.com/tv/hina-khan-makes-her-digital-debut-alongside-adhyayan-suman-with-damaged-i-consider-myself-blessed/story-dtlmQMI09mLmpiqViWUaqK.html|archive-date=23 September 2019|access-date=23 September 2019|url-status=live}}</ref> ਜਨਵਰੀ 2020 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਅਭਿਨੇਤਾ ਕੁਸ਼ਲ ਟੰਡਨ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਜ਼ੀ-5 ਡਰਾਉਣੀ ਫ਼ਿਲਮ ਸਾਈਨ ਕੀਤੀ।<ref>{{cite web|url=https://news.abplive.com/entertainment/television/after-parth-samthaan-hina-khan-teams-up-with-beyhadh-actor-kushal-tandon-for-zee5s-horror-film-1145087|title=Hina Khan Teams Up With 'Beyhadh' Actor Kushal Tandon For ZEE5's Horror Film|date=19 January 2020|work=[[ABP Live]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20201012025029/https://news.abplive.com/entertainment/television/after-parth-samthaan-hina-khan-teams-up-with-beyhadh-actor-kushal-tandon-for-zee5s-horror-film-1145087|archive-date=12 October 2020|access-date=21 January 2020|url-status=live}}</ref> ਖਾਨ ਨੇ ਏਕਤਾ ਕਪੂਰ ਦੇ 'ਨਾਗਿਨ' ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਧੀਰਜ ਧੂਪਰ ਅਤੇ ਮੋਹਿਤ ਮਲਹੋਤਰਾ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।<ref name="naagin">{{cite news|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/television/hina-khan-naagin-5-tv-comeback-6530769/|title=Hina Khan back on television, to play the lead role in Naagin 5|last1=Farzeen|first1=Sana|date=July 30, 2020|access-date=August 3, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200803173331/https://indianexpress.com/article/entertainment/television/hina-khan-naagin-5-tv-comeback-6530769/|archive-date=3 August 2020|agency=[[The Indian Express]]|url-status=live}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2020 ਵਿੱਚ, ਖਾਨ ਨੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵਿਕਰਮ ਭੱਟ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿਡ ਮੱਕੜ ਦੇ ਨਾਲ, ਫ਼ਿਲਮ ਹੈਕਡ ਨਾਲ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਵਿੱਚ ਐਂਟਰੀ ਕੀਤੀ।<ref>{{cite web|url=https://m.hindustantimes.com/tv/hina-khan-bags-a-vikram-bhatt-film-says-she-d-like-return-to-return-to-kasautii-zindagii-kay-later/story-VUYbPrDFiEC3NPEWAo3DuO.html|title=Hina Khan bags a Vikram Bhatt film, says she’d like return to return to Kasautii Zindagii Kay later|date=22 March 2019|work=[[Hindustan Times]]}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਪ੍ਰੈਲ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਅਕਤੂਬਰ 2020 ਵਿੱਚ, ਖਾਨ ਬਿੱਗ ਬੌਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਚੌਦਵੇਂ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਗੌਹਰ ਖਾਨ ਅਤੇ ਸਿਧਾਰਥ ਸ਼ੁਕਲਾ ਦੇ ਨਾਲ ਪਹਿਲੇ ਤਿੰਨ ਹਫਤਿਆਂ ਦੇ ਲਈ ਇੱਕ ਸੂਫੀ ਸੀਨੀਅਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਈ।<ref>{{cite web|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/television/bigg-boss-14-hina-khan-gauahar-khan-and-sidharth-shukla-promise-an-interesting-season-6603087/|title=Bigg Boss 14: Hina Khan, Gauahar and Sidharth Shukla promise an interesting season|date=20 September 2020}}</ref> ਮਈ 2021 ਵਿੱਚ, ਖਾਨ ਤਨਮਯ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ ਟੀ-ਸੀਰੀਜ਼ ਦੇ ਗਾਣੇ 'ਪੱਥਰ ਵਰਗੀ' ਦੇ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਵੀਡੀਓ ਗਾਣੇ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਈ।<ref>{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/television/celebrity/story/hina-khan-s-new-music-video-patthar-wargi-releases-on-eid-may-14-1798803-2021-05-04|title=Hina Khan's new music video Patthar Wargi releases on Eid, May 14|date=5 May 2021}}</ref> ਜੂਨ 2021 ਵਿੱਚ, ਖਾਨ ਆਪਣੇ ਅਗਲੇ ਗੀਤ 'ਬਾਰੀਸ਼ ਬਨ ਜਾਨਾ' ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹੀਰ ਸ਼ੇਖ ਦੇ ਨਾਲ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ।<ref>{{cite web|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/television/hina-khan-shaheer-sheikh-to-feature-in-romantic-number-baarish-ban-jaana-see-poster-7335253/|title=Hina Khan and Shaheer Sheikh to feature in romantic number Baarish Ban Jaana, see poster|date=30 May 2021}}</ref> ਇਸ ਗੀਤ ਨੂੰ [[ਸਟੀਬਿਨ ਬੇਨ]] ਅਤੇ [[ਪਾਇਲ ਦੇਵ]] ਨੇ ਗਾਇਆ ਸੀ।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/videos/entertainment/music/hindi/watch-latest-hindi-song-videobaarish-ban-jaana-sung-by-payal-dev-and-stebin-ben-featuring-hina-khan-and-shaheer-sheikh/videoshow/83199000.cms|title=Watch Latest Hindi Song Video'Baarish Ban Jaana' Sung By Payal Dev And Stebin Ben Featuring Hina Khan And Shaheer Sheikh|date=3 June 2021}}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ == ਖਾਨ 2014 ਤੋਂ 'ਯੇ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਿਆ ਕਹਿਲਾਤਾ ਹੈ' ਦੇ ਨਿਗਰਾਨੀ ਨਿਰਮਾਤਾ ਰੌਕੀ ਜੈਸਵਾਲ ਨੂੰ ਡੇਟ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ 'ਫਿਅਰ ਫੈਕਟਰ: ਖਤਰੋਂ ਕੇ ਖਿਲਾੜੀ 8' ਦੌਰਾਨ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਦਮੇ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹੈ। == ਫ਼ਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ== === ਫ਼ਿਲਮਾਂ === {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ ! ਫ਼ਿਲਮ ! ਭੂਮਿਕਾ ! ਨੋਟਸ ! {{Abbr|Ref.|Reference(s)}} |- | rowspan=4 | 2020 |''Smartphone'' | Suman | Short film | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/amp/binge-watch/story/hina-khan-reveals-her-biggest-challenge-in-short-film-smartphone-1670054-2020-04-23|title=Hina Khan reveals her biggest challenge in short film Smartphone|access-date=17 July 2021}}</ref> |- | ''[[Hacked (film)|Hacked]]'' | Sameera Khanna | [[Bollywood]] debut | style="text-align:center;" | <ref>{{cite news|url=https://www.deccanherald.com/entertainment/vikram-bhatts-hacked-to-release-on-february-7-792407.html|title=Vikram Bhatt's 'Hacked' to release on February 7|newspaper=[[Deccan Herald]]|date=8 January 2020|access-date=8 January 2020}}</ref> |- | ''Unlock'' | Suhani | [[ZEE5]] film | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=https://www.republicworld.com/entertainment-news/web-series/unlock-teaser-out-hina-khan-and-kushal-tandon-in-the-dark-web-film|title='Unlock' teaser out, showcases Hina Khan and Kushal Tandon's crackling chemistry; Watch|first=Republic|last=World|website=Republic World|access-date=27 June 2020|archive-date=12 October 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201012025054/https://www.republicworld.com/entertainment-news/web-series/unlock-teaser-out-hina-khan-and-kushal-tandon-in-the-dark-web-film.html|url-status=live}}</ref> |- | ''Wishlist'' | Shalini | [[MX Player]] film | style="text-align:center;" |<ref>{{Cite web|url=https://scroll.in/reel/980660/wishlist-trailer-hina-khan-leads-film-about-terminal-illness-and-a-bucket-list|title=‘Wishlist’ trailer: Hina Khan leads film about terminal illness and a bucket list|first=Scroll|last=World|website=Scroll.in|access-date=17 July 2021}}</ref> |- | 2021 | ''Lines'' | Naziya | [[Voot]] film;<br> also co-producer | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/web-series/hina-khan-is-a-portrait-of-resilience-hope-in-lines-trailer-7409478/lite|title=Hina Khan co-produces her upcoming film 'Lines', soon to release on OTT platform|first=Republic|last=World|website=Republic World|access-date=17 July 2021}}</ref> |- |} === ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸ਼ੋਅ=== {| class="wikitable" ! ਸਾਲ ! ਸ਼ੋਅ ! ਭੂਮਿਕਾ ! ਨੋਟਸ ! {{Abbr|Ref.|Reference(s)}} |- | 2008 | ''[[Indian Idol]]'' | Contestant | Auditioned / Top 30 | style="text-align:center;" | <ref name="indianidol"/> |- | 2009–2016 | ''[[Yeh Rishta Kya Kehlata Hai]]'' | Akshara Singhania | | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/television/heena-khan-yeh-rishta-kya-kehlata-hai-4413043/|title=This is the real reason why Akshara aka Hina Khan left Yeh Rishta Kya Kehlata Hai|date=7 December 2016|access-date=12 March 2019|archive-date=31 January 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180131221218/http://indianexpress.com/article/entertainment/television/heena-khan-yeh-rishta-kya-kehlata-hai-4413043/|url-status=live}}</ref> |- | 2016 | ''[[Box Cricket League#Season 2|Box Cricket League 2]]'' | rowspan="3" | Contestant | | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/200-Actors-10-Teams-and-1-Winner-Let-The-Game-Begin/articleshow/50219718.cms|title=200 Actors, 10 Teams, and 1 Winner... Let The Game Begin|work=The Times of India|access-date=4 March 2016|archive-date=24 December 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181224202348/https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/200-Actors-10-Teams-and-1-Winner-Let-The-Game-Begin/articleshow/50219718.cms|url-status=live}}</ref> |- | 2017 | ''[[Fear Factor: Khatron Ke Khiladi 8]]'' |rowspan="2" | First runner-up | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/television/reality-tv/story/khatron-ke-khiladi-8-shantanu-maheshwari-i-never-expected-to-make-it-to-the-finale-says-hina-khan-lifetv-1055326-2017-09-30|title=Khatron Ke Khiladi 8: I never expected to make it to the finale, says Hina Khan|date=30 September 2017|access-date=12 March 2019|archive-date=12 October 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201012025029/https://www.indiatoday.in/television/reality-tv/story/khatron-ke-khiladi-8-shantanu-maheshwari-i-never-expected-to-make-it-to-the-finale-says-hina-khan-lifetv-1055326-2017-09-30|url-status=live}}</ref> |- | 2017–2018 | ''[[Bigg Boss (Hindi season 11)|Bigg Boss 11]]'' | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://www.firstpost.com/entertainment/bigg-boss-11-runner-up-hina-khan-on-losing-to-shilpa-shinde-salman-said-difference-was-of-few-thousand-votes-4304737.html|title=Bigg Boss 11 runner up Hina Khan on losing to Shilpa Shinde: Salman said difference was of few thousand votes|date=15 January 2018|access-date=12 March 2019|archive-date=16 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180616003818/https://www.firstpost.com/entertainment/bigg-boss-11-runner-up-hina-khan-on-losing-to-shilpa-shinde-salman-said-difference-was-of-few-thousand-votes-4304737.html|url-status=live}}</ref> |- | 2018–2019 | ''[[Kasautii Zindagii Kay (2018 TV series)|Kasautii Zindagii Kay]]'' | Komolika Chaubey | | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/hina-khan-as-komolika-is-the-best-cast-in-kasautii-zindagi-kay-2-vikas-gupta/articleshow/66134717.cms|title=Hina Khan as Komolika is the best cast in Kasautii Zindagi Kay 2: Vikas Gupta|date=10 October 2018|access-date=12 March 2019|archive-date=30 October 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181030225340/https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/hina-khan-as-komolika-is-the-best-cast-in-kasautii-zindagi-kay-2-vikas-gupta/articleshow/66134717.cms|url-status=live}}</ref> |- | rowspan="2" | 2019 | ''Kitchen Champion 5'' | rowspan="2" | Contestant | | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/television/reality-tv/story/after-bigg-boss-11-hina-khan-and-priyank-sharma-reunite-for-this-tv-show-1476524-2019-03-12|title=After Bigg Boss 11, Hina Khan and Priyank Sharma reunite for this TV show|date=12 March 2019|access-date=12 March 2019|archive-date=12 March 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190312175840/https://www.indiatoday.in/television/reality-tv/story/after-bigg-boss-11-hina-khan-and-priyank-sharma-reunite-for-this-tv-show-1476524-2019-03-12|url-status=live}}</ref> |- | ''[[Khatra Khatra Khatra]]'' | | style="text-align:center;" | |- | rowspan="2" | 2020 | ''[[Naagin (2015 TV series)|Naagin 5]]'' | Nageshvari | | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|title='Don't Want to do Television', Says Hina Khan About Her Short 'Naagin 5' Role|url=https://www.news18.com/news/movies/dont-want-to-do-television-says-hina-khan-about-her-short-naagin-5-role-2800055.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200820214240/https://www.news18.com/news/movies/dont-want-to-do-television-says-hina-khan-about-her-short-naagin-5-role-2800055.html|archive-date=20 August 2020|access-date=2020-08-19|website=[[News18 India]]}}</ref> |- | ''[[Bigg Boss (Hindi season 14)|Bigg Boss 14]]'' | Senior | For the first two-week | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/bigg-boss-14-fans-are-loving-seniors-sidharth-shukla-and-hina-khan-bonding-in-the-show/articleshow/78494001.cms|title=Bigg Boss 14 fans are loving seniors Sidharth Shukla and Hina Khan's bonding in the show - Times of India|website=The Times of India|access-date=7 October 2020|archive-date=6 October 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201006010813/https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/bigg-boss-14-fans-are-loving-seniors-sidharth-shukla-and-hina-khan-bonding-in-the-show/articleshow/78494001.cms|url-status=live}}</ref> |} ====ਖ਼ਾਸ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ==== {| class="wikitable" ! ਸਾਲ ! ਸ਼ੋਅ ! ਨੋਟਸ ! {{Abbr|Ref.|Reference(s)}} |- | rowspan="9" | 2009 | ''[[Kayamath]]'' | rowspan="17" | Guest (as Akshara) | style="text-align:center;" | |- | ''[[Karam Apnaa Apnaa]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''[[Kumkum – Ek Pyara Sa Bandhan]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''[[Sabki Laadli Bebo]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''[[Tujh Sang Preet Lagai Sajna (2008 TV series)|Tujh Sang Preet Lagai Sajna]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''[[Kasturi (TV series)|Kasturi]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''[[Kis Desh Mein Hai Meraa Dil]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''[[Raja Ki Aayegi Baraat (TV series)|Raja Ki Aayegi Baraat]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''[[Perfect Bride]]'' | style="text-align:center;" | |- | rowspan="2" | 2010 | ''[[Sapna Babul Ka...Bidaai]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''[[Sasural Genda Phool]]'' | style="text-align:center;" | |- | rowspan="3" | 2011 | ''[[Chand Chupa Badal Mein]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''Chef Pankaj Ka Zayka'' | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/Akshara-loves-Chef-Pankaj/articleshow/9924348.cms|title=Akshara loves Chef Pankaj! - Times of India|website=The Times of India|access-date=13 May 2017|archive-date=12 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170812132736/http://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/Akshara-loves-Chef-Pankaj/articleshow/9924348.cms|url-status=live}}</ref> |- | ''[[Iss Pyaar Ko Kya Naam Doon?]]'' | style="text-align:center;" | |- | rowspan="3" | 2012 | ''[[Saath Nibhaana Saathiya]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''[[Teri Meri Love Stories]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''[[Ek Hazaaron Mein Meri Behna Hai]]'' | style="text-align:center;" | |- | rowspan="2" | 2013 | ''[[MasterChef India|Masterchef - Kitchen Ke Superstars]]'' | As a Celebrity Judge | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=http://www.metromasti.com/tv/gossip/Sanaya-Irani-Hina-Khan-Rupal-Patel-to-have-fun-at-MasterChef/26140|title=Sanaya Irani, Hina Khan & Rupal Patel to have fun at MasterChef 3|website=[[Metro Masti]]|access-date=13 May 2017|archive-date=11 July 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170711024212/http://www.metromasti.com/tv/gossip/Sanaya-Irani-Hina-Khan-Rupal-Patel-to-have-fun-at-MasterChef/26140|url-status=live}}</ref> |- | ''[[Nach Baliye#Season 6|Nach Baliye 6]]'' | Guest | style="text-align:center;" | |- | 2014 | ''[[Yeh Hai Mohabbatein]]'' | rowspan="3" | As Akshara/Guest | style="text-align:center;" | |- | rowspan="3" | 2015 | ''[[Tere Sheher Mein]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''[[Diya Aur Baati Hum]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''[[Comedy Classes]]'' | Herself | style="text-align:center;" | |- | rowspan="2" | 2016 | ''[[Bahu Hamari Rajni Kant]]'' | Neha Khanna | style="text-align:center;" | |- | ''[[Bigg Boss (Hindi season 10)|Bigg Boss 10]]'' | As a Celebrity Guest in Salman ki Sabha | style="text-align:center;" | <ref name="hkbb10"/> |- | rowspan="3" | 2017 | ''[[Waaris (2016 TV series)|Waaris]]'' |Holi Special Dance Performance | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/hina-khans-full-swag-performance-on-tv-show-waaris/articleshow/57561542.cms|title=Hina Khan's 'full swag performance' on TV show 'Waaris' - Times of India|website=The Times of India|access-date=13 May 2017|archive-date=14 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170314014157/http://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/hina-khans-full-swag-performance-on-tv-show-waaris/articleshow/57561542.cms|url-status=live}}</ref> |- | ''[[India Banega Manch]]'' | rowspan="2" | Herself | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=http://www.bollywoodlife.com/news-gossip/india-banega-manch-grand-finale-salsa-dancers-amit-and-sakshi-take-home-the-trophy/|title=India Banega Manch Grand Finale: Salsa dancers Amit and Sakshi take home the trophy|last1=Banerjee|first1=Urmimala|access-date=28 July 2017|archive-date=29 July 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170729005140/http://www.bollywoodlife.com/news-gossip/india-banega-manch-grand-finale-salsa-dancers-amit-and-sakshi-take-home-the-trophy/|url-status=dead}}</ref> |- | ''[[Bhaag Bakool Bhaag]]'' | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=http://www.tellychakkar.com/tv/tv-news/hina-khan-turn-jigna-s-saviour-colors-bhaag-bakool-bhaag-170728|title=Hina Khan to turn Jigna’s saviour on Colors’ Bhaag Bakool Bhaag|last1=Team|first1=Tellychakkar|website=Tellychakkar.com|access-date=28 July 2017|archive-date=28 July 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170728163303/http://www.tellychakkar.com/tv/tv-news/hina-khan-turn-jigna-s-saviour-colors-bhaag-bakool-bhaag-170728|url-status=dead}}</ref> |- | rowspan="5" | 2018 | ''[[Roop - Mard Ka Naya Swaroop]]'' | rowspan="2" | Cameo | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=http://www.tellychakkar.com/tv/tv-news/hina-khan-advises-roop-how-propose-ishika-180926|title=Hina Khan advises Roop on how to propose to Ishika|date=26 September 2018|work=Telly Chakkar|access-date=26 September 2018|archive-date=26 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180926144529/http://www.tellychakkar.com/tv/tv-news/hina-khan-advises-roop-how-propose-ishika-180926|url-status=live}}</ref> |- | ''[[Bepannah]]'' | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://www.bollywoodlife.com/news-gossip/woah-hina-khan-and-jennifer-winget-to-come-together-for-bepannaah-read-details/|title=Woah! Hina Khan and Jennifer Winget to come together for Bepannaah - read details|date=27 September 2018|work=BollywoodLife|access-date=28 September 2018|archive-date=28 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180928200801/https://www.bollywoodlife.com/news-gossip/woah-hina-khan-and-jennifer-winget-to-come-together-for-bepannaah-read-details/|url-status=live}}</ref> |- | rowspan="2" | ''[[Bigg Boss (Hindi season 12)|Bigg Boss 12]]'' | rowspan="3" | Guest | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://m.timesofindia.com/tv/news/hindi/bigg-boss-12-hina-khan-and-hiten-tejwani-to-enter-bigg-boss-house-again-bigg-boss-12-news/amp_articleshow/65829969.cms|title=Bigg Boss 12: Hina Khan and Hiten Tejwani to enter Bigg Boss house again|date=17 September 2018}}</ref> |- | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://news.abplive.com/entertainment/television/bigg-boss-12-kasautii-actress-hina-khan-enters-bb-hotel-gives-interesting-tasks-to-karanvir-bohra-deepak-thakur-watch-video-883596/amp|title=Bigg Boss 12: Hina Khan ENTERS BB hotel, gives INTERESTING tasks to Karanvir & Deepak (WATCH VIDEO)|date=25 December 2018}}</ref> |- | ''[[Kanpur Wale Khuranas]]'' | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/divyanka-tripathi-vivek-dahiya-and-hina-khan-visit-the-sets-of-kanpur-wale-khuranas/articleshow/67188253.cms|title=Divyanka Tripathi, Vivek Dahiya and Hina Khan visit the sets of Kanpur Wale Khuranas|date=21 December 2018|access-date=25 January 2019|archive-date=20 April 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190420125800/https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/divyanka-tripathi-vivek-dahiya-and-hina-khan-visit-the-sets-of-kanpur-wale-khuranas/articleshow/67188253.cms|url-status=live}}</ref> |- | rowspan="2" | 2019 | rowspan="4" | ''[[Bigg Boss (Hindi season 13)|Bigg Boss 13]]'' | rowspan="4" | Guest/Recurring Task Faculty | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/bigg-boss-13-hina-khan-makes-contestants-emotional-tells-them-to-choose-between-groceries-or-their-loved-ones-messages/articleshow/71459363.cms|title=Bigg Boss 13: Hina Khan makes contestants emotional; tells them to choose between groceries or their loved ones messages|date=5 October 2019|access-date=7 October 2019|archive-date=7 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191007062700/https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/bigg-boss-13-hina-khan-makes-contestants-emotional-tells-them-to-choose-between-groceries-or-their-loved-ones-messages/articleshow/71459363.cms|url-status=live}}</ref> |- | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://m.timesofindia.com/tv/news/hindi/bigg-boss-13-hina-khan-whispers-into-rashamis-ear-you-have-made-enough-mistakes-dont-repeat-them/amp_articleshow/72701550.cms|title=Bigg Boss 13: Hina Khan whispers into Rashami’s ear ‘You have made enough mistakes, don’t repeat them|date=16 December 2019}}</ref> |- | rowspan="3" | 2020 | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/amp/television/reality-tv/story/bigg-boss-13-episode-112-highlights-hina-khan-adds-major-twist-in-the-elite-club-task-1639035-2020-01-22|title=Bigg Boss 13 Episode 112 highlights: Hina Khan adds major twist to Elite Club task|date=22 January 2020}}</ref> |- | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=https://www.pinkvilla.com/entertainment/news/bigg-boss-13-weekend-ka-vaar-hina-khan-shares-selfie-salman-khan-she-promotes-hacked-show-504581|title=Bigg Boss 13 Weekend Ka Vaar: Hina Khan shares selfie with Salman Khan as she promotes hacked on the show|website=PINKVILLA|language=en|access-date=2 February 2020|archive-date=2 ਫ਼ਰਵਰੀ 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200202124801/https://www.pinkvilla.com/entertainment/news/bigg-boss-13-weekend-ka-vaar-hina-khan-shares-selfie-salman-khan-she-promotes-hacked-show-504581|url-status=dead}}</ref> |- |''[[Naagin (2015 TV series)|Naagin 4]]'' | Guest (as Naageshwari) | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|last=Farzeen|first=Sana|date=2020-08-08|title=Five things to expect from Naagin 4 finale|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/television/naagin-4-finale-nia-sharma-hina-khan-6540778/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200810083845/https://indianexpress.com/article/entertainment/television/naagin-4-finale-nia-sharma-hina-khan-6540778/|archive-date=10 August 2020|access-date=2020-08-19|website=[[The Indian Express]]|language=en}}</ref> |- | rowspan="2" | 2021 | ''[[Pandya Store]]'' | rowspan="2" | Guest | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://m.timesofindia.com/tv/news/hindi/hina-khan-shoots-for-something-special-with-ragini-khanna-and-neelu-waghela-see-photos/amp_articleshow/81171769.cms|title=Hina Khan shoots for 'something special' with Ragini Khanna and Neelu Waghela; see photos|date=23 February 2020}}</ref> |- | ''MTV Forbidden Angels'' | |} ===ਵੈਬ ਸੀਰੀਜ਼=== {| class="wikitable" ! Year ! Series ! Role ! Platform ! Notes ! {{Abbr|Ref.|Reference(s)}} |- | 2020 | ''Damaged 2'' | Gauri Batra | [[Hungama Digital Media Entertainment|Hungama Play]] | 6 episodes | style="text-align:center;" |<ref>{{cite web|url=https://www.abplive.in/television/damaged-2-kasautii-zindagii-kay-actress-hina-khan-to-make-her-digital-debut-alongside-ahdyayan-suman-with-hungama-plays-series-see-pictures-1078435|title=PICS: Hina Khan Bags Another Project; To Make Her Digital Debut With Adhyayan Summan In 'Damaged 2'!|work=[[ABP Live]]|date=22 September 2019|access-date=23 September 2019|archive-date=22 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190922180850/https://www.abplive.in/television/damaged-2-kasautii-zindagii-kay-actress-hina-khan-to-make-her-digital-debut-alongside-ahdyayan-suman-with-hungama-plays-series-see-pictures-1078435|url-status=live}}</ref> |} ===Music videos=== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" |- ! scope="col" | Year ! scope="col" | Title ! scope="col" | Performer(s) ! scope="col" class="unsortable" | {{Abbr|Ref.|Reference(s)}} |- | 2018 | ''Bhasoodi'' | Sonu Thukral | style="text-align:center;" | <ref name=":1" /> |- | 2019 | ''Raanjhana'' | [[Arijit Singh]] | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/lifestyle/music/story/hina-khan-and-priyank-sharma-s-chemistry-is-unmissable-in-raanjhana-teaser-1626994-2019-12-10|title=Hina Khan and Priyank Sharma's chemistry is unmissable in Raanjhana teaser|date=10 December 2021}}</ref> |- | 2020 | ''Humko Tum Mil Gaye'' | Naresh Sharma & [[Vishal Mishra (composer)|Vishal Mishra]] | style="text-align:center;" |<ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/music/hina-khan-on-humko-tum-mil-gaye-besides-being-a-romantic-number-it-also-has-a-strong-message-6596597/|title=Hina Khan on Humko Tum Mil Gaye: Besides being a romantic number, it also has a strong message|date=15 September 2020}}</ref> |- | rowspan="3"| 2021 | ''Bedard'' | [[Stebin Ben]] | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://www.republicworld.com/amp/entertainment-news/music/hina-khans-bedard-song-video-will-leave-one-heartbroken-see-how-netizens-have-reacted.html|title=Hina Khan's 'Bedard' song will leave one heartbroken; see how netizens have reacted|work=[[Republic TV]]}}</ref> |- | ''Patthar Wargi'' | Ranveer | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/music/patthar-wargi-song-hina-khan-narrates-the-story-of-love-and-heartbreak-in-this-soulful-b-praak-composition-watch-7314677/lite|title=Patthar Wargi song: Hina Khan narrates the story of love and heartbreak in this soulful B Praak composition, watch|work=[[Indian Express]]}}</ref> <ref>{{cite web|url=https://www.hindustantimes.com/lifestyle/fashion/patthar-wargi-hina-khan-looks-stunning-in-bts-pictures-from-latest-b-praak-song-101620899338641-amp.html|title=Hina Khan looks stunning in BTS pictures from latest B Praak song|work=[[Hindustan Times]]}}</ref> |- | ''Baarish Ban Jaana'' | [[Payal Dev]] & [[Stebin Ben]] | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/television/celebrity/story/hina-khan-shares-new-bts-video-from-baarish-ban-jaana-sets-with-shaheer-sheikh-1809016-2021-05-31|title=Hina Khan shares new BTS video from Baarish Ban Jaana sets with Shaheer Sheikh|date=31 May 2021}}</ref> |} ==ਹਵਾਲੇ== {{reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] eg41j16f6qq2xfa26mqbkukbj07anud 809776 809775 2025-06-05T05:16:25Z 152.59.83.201 809776 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਹੀਨਾ ਖਾਨ | image = Hina Khan Gold Awards 2012.jpg | image_size = | caption = ਖਾਨ 2012 ਵਿੱਚ | birth_date = {{birth date and age|1987|10|02}} | birth_place = [[ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ]], [[ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ (ਰਾਜ)|ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ]] | nationality = ਭਾਰਤੀ | alma_mater = ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਬਿਜਨੈਸ ਐਡਮਨੀਸਟਰੇਸ਼ਨ (ਐਮਬੀਏ) | occupation = ਅਦਾਕਾਰਾ, ਮਾਡਲ | years active = 2009 - ਵਰਤਮਾਨ | spouse = {{Marriage|ਰੋਕੀ ਜੈਸਵਾਲ|2025}} }} '''ਹੀਨਾ ਖਾਨ''' (ਜਨਮ 2 ਅਕਤੂਬਰ 1987)<ref>{{cite web|url=http://daily.bhaskar.com/news/CEL-birthday-treat-here-are-some-unseen-pictures-of-tv-diva-hina-khan-4763640-PHO.html|title=Birthday treat: Here are some unseen pictures of TV diva Hina Khan|work=daily.bhaskar.com|accessdate=25 November 2014|archive-date=9 ਅਕਤੂਬਰ 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141009151739/http://daily.bhaskar.com/news/CEL-birthday-treat-here-are-some-unseen-pictures-of-tv-diva-hina-khan-4763640-PHO.html|url-status=dead}}</ref> ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਅਦਾਕਾਰਾ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਿਰਦਾਰ ਸੀਰੀਅਲ ''ਯੇ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਿਆ ਕਹਿਲਾਤਾ ਹੈ'' ਸੀਰਿਅਲ ਵਿੱਚ '''ਅਕਸ਼ਰਾ ਮਹੇਸ਼ਵਰੀ ਸਿੰਘਾਨੀਆ''' ਦਾ ਸੀ।<ref name=oneindia>{{cite web|url=http://entertainment.oneindia.in/bollywood/news/2014/dadasaheb-phalke-awards-honours-farhan-and-juhi-chawla-138155.html|title=Dadasaheb Phalke Academy Honours Juhi, Farhan Akhtar|work=www.filmibeat.com|accessdate=25 November 2014|archive-date=25 ਦਸੰਬਰ 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225101121/https://www.filmibeat.com/bollywood/news/2014/dadasaheb-phalke-awards-honours-farhan-and-juhi-chawla-138155.html|dead-url=yes}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181225101121/https://www.filmibeat.com/bollywood/news/2014/dadasaheb-phalke-awards-honours-farhan-and-juhi-chawla-138155.html |date=25 ਦਸੰਬਰ 2018 }}</ref> ਖਾਨ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਮਾਉਣ ਵਾਲੀ ਅਦਾਕਾਰਾ ਹੈ।<ref>{{cite web|title=11 television stars who earn more than Bollywood actors per month!|url=http://indianexpress.com/article/entertainment/television/indian-television-actors-salary-per-month-3037560/|publisher=[[The Indian Express]]|date=19 September 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160925114453/http://indianexpress.com/article/entertainment/television/indian-television-actors-salary-per-month-3037560/|archivedate=25 ਸਤੰਬਰ 2016|accessdate=25 September 2016|dead-url=no}}</ref> ਖਾਨ ਨੇ 2024 ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ '''ਸ਼ਿੰਦਾ ਸ਼ਿੰਦਾ ਨੋ ਪਾਪਾ''' ਵਿੱਚ ਵੀ ਮੁੱਖ ਅਦਾਕਾਰਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ == ਹੀਨਾ ਖਾਨ ਦਾ ਜਨਮ [[2 ਅਕਤੂਬਰ]], [[1987]] ਨੂੰ [[ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ]], [[ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ (ਰਾਜ)|ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਹੀਨਾ ਨੇ ਉਸਦੀ [[ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਬਿਜਨੈਸ ਐਡਮਨੀਸਟਰੇਸ਼ਨ]] (ਐਮਬੀਏ) [[2009]] ਵਿੱਚ ਸੀਸੀਏ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ, ਗੁੜਗਾਓਂ, ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਖੇ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ।<ref>{{cite web|url=http://www.timesofindia.com/tv/news/hindi/hina-khans-birthday-special/TVs-Akshara-turns-a-year-older/photostory/49183521.cms|title=Hina Khan facts|publisher=The Times of India|accessdate=12 August 2016}}</ref> ਹੀਨਾ ਖਾਨ ਅੱਜ ਕੱਲ ਨਿਰਮਾਤਾ ਜੈਵੰਤ ਜੈਸਵਾਲ ਨੂੰ ਡੇਟਿੰਗ ਕਰ ਰਹੀ ਰਹੀ।<ref>{{cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/Hina-Khan-posts-adorable-picture-with-boyfriend/articleshow/54848570.cms|title=Hina Khan posts adorable picture with boyfriend}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.abplive.in/television/hina-khan-makes-her-relationship-public-shares-an-adorable-picture-with-boyfriend-431114|title=Hina Khan makes her relationship public, shares an adorable picture with boyfriend|access-date=2017-03-08|archive-date=2017-03-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20170317235331/http://www.abplive.in/television/hina-khan-makes-her-relationship-public-shares-an-adorable-picture-with-boyfriend-431114|dead-url=yes}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170317235331/http://www.abplive.in/television/hina-khan-makes-her-relationship-public-shares-an-adorable-picture-with-boyfriend-431114 |date=2017-03-17 }}</ref> == ਕਰੀਅਰ == ਖਾਨ ਨੇ ਸੋਨੀ ਟੀਵੀ ਦੇ ਸਿੰਗਿੰਗ ਰਿਐਲਿਟੀ ਸ਼ੋਅ ਇੰਡੀਅਨ ਆਈਡਲ ਲਈ ਆਡੀਸ਼ਨ ਦਿੱਤਾ ਜਿੱਥੇ ਉਹ 2008 ਵਿੱਚ ਚੋਟੀ ਦੇ 30 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੀ।<ref name="indianidol">{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/amp/television/reality-tv/story/did-you-know-hina-khan-auditioned-for-indian-idol-with-rahul-vaidya-as-special-guest-1731535-2020-10-14|title=Did you know Hina Khan auditioned for Indian Idol with Rahul Vaidya as special guest?|date=14 October 2020}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕਾਲਜ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਖਾਨ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰ ਕਰਨ 'ਤੇ 'ਯੇ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਿਆ ਕਹਿਲਾਤਾ ਹੈ' ਲਈ ਆਡੀਸ਼ਨ ਦਿੱਤਾ ਜਦੋਂ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/television/hina-khan-yeh-rishta-kya-kehlata-hai-akshara-6477445/|title=First of Many: Hina Khan revisits Yeh Rishta Kya Kehlata Hai|website=The Indian Express|archive-url=https://web.archive.org/web/20200715171411/https://indianexpress.com/article/entertainment/television/hina-khan-yeh-rishta-kya-kehlata-hai-akshara-6477445/|archive-date=15 July 2020|url-status=live}}</ref> ਉਹ ਮੁੰਬਈ ਚਲੀ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ 2009 ਵਿੱਚ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਅਕਸ਼ਰਾ ਸਿੰਘਾਨੀਆ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਭਾਰਤੀ ਸੋਪ ਓਪੇਰਾ ਵਿੱਚ ਅਭਿਨੈ ਕੀਤਾ।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/hina-khan-i-have-a-special-connection-with-delhi-it-has-been-very-lucky-for-me/articleshow/65038883.cms|title=Hina Khan: It is difficult for me to make friends because of my nature|website=The Times of India|archive-url=https://web.archive.org/web/20180921153317/https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/hina-khan-i-have-a-special-connection-with-delhi-it-has-been-very-lucky-for-me/articleshow/65038883.cms|archive-date=21 September 2018|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/tv/news/hindi/Hina-Khan-has-no-qualms-ageing-on-screen/articleshow/52375728.cms|title=Hina Khan has no qualms ageing on screen|website=The Times of India|archive-url=https://web.archive.org/web/20171004202459/https://m.timesofindia.com/tv/news/hindi/Hina-Khan-has-no-qualms-ageing-on-screen/articleshow/52375728.cms|archive-date=4 October 2017|access-date=30 December 2019|url-status=live}}</ref> ਅੱਠ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਨਵੰਬਰ 2016 ਵਿੱਚ ਸ਼ੋਅ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਸੀਰੀਅਲ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਸਮੀਖਿਆਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕਈ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵੀ ਜਿੱਤੇ।<ref>{{cite web|url=http://www.hindustantimes.com/tv/i-wanted-to-move-on-tv-actor-hina-khan-on-leaving-yeh-rishta-kya-kehlata-hai/story-2PnGINigiL9YMoihvgpHYI.html|title=I wanted to move on: TV actor Hina Khan on leaving Yeh Rishta Kya Kehlata Hai|date=23 November 2016|work=[[Hindustan Times]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225101115/https://www.hindustantimes.com/tv/i-wanted-to-move-on-tv-actor-hina-khan-on-leaving-yeh-rishta-kya-kehlata-hai/story-2PnGINigiL9YMoihvgpHYI.html|archive-date=25 December 2018|access-date=30 September 2017|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://telegraphindia.com/culture/serial-winners/cid/492762|title=Serial winners|website=The Telegraph|archive-url=https://web.archive.org/web/20200615131144/https://www.telegraphindia.com/culture/serial-winners/cid/492762|archive-date=15 June 2020|url-status=live}}</ref> 2017 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਕਲਰਸ ਟੀਵੀ ਦੇ 'ਫੀਅਰ ਫੈਕਟਰ: ਖਤਰੋਂ ਕੇ ਖਿਲਾੜੀ 8' ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਰਨਰਅਪ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਸਤੰਬਰ 2017 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਕਲਰਸ ਟੀਵੀ ਦੇ ਰਿਐਲਿਟੀ ਸ਼ੋਅ, ਬਿੱਗ ਬੌਸ 11 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੇਲਿਬ੍ਰਿਟੀ ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।<ref>{{cite web|url=http://www.hindustantimes.com/tv/bigg-boss-11-hina-bandgi-benafsha-turn-up-the-heat-as-they-dance-inside-the-pool/story-hS4gySA8eM5ZrrFUUAtpKL.html|title=Bigg Boss 11: Hina, Bandgi, Benafsha turn up the heat as they dance inside the pool|website=Hindustan Times|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225101049/https://www.hindustantimes.com/tv/bigg-boss-11-hina-bandgi-benafsha-turn-up-the-heat-as-they-dance-inside-the-pool/story-hS4gySA8eM5ZrrFUUAtpKL.html|archive-date=25 December 2018|access-date=18 November 2017|url-status=live}}</ref> ਉਹ ਪੰਦਰਾਂ ਹਫਤਿਆਂ ਤੱਕ ਬਚੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਚਾਰ ਫਾਈਨਲਿਸਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਈ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ 2018 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਰਨਰਅਪ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰੀ।<ref>{{cite web|url=http://indianexpress.com/article/entertainment/television/bigg-boss-11-finale-shilpa-shinde-winner-5024486/|title=Shilpa Shinde wins Bigg Boss 11, Hina Khan becomes first runner-up|date=14 January 2018|work=[[The Indian Express]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225101019/https://indianexpress.com/article/entertainment/television/bigg-boss-11-finale-shilpa-shinde-winner-5024486/|archive-date=25 December 2018|access-date=14 January 2018|url-status=live}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2018 ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਸੋਨੂੰ ਠੁਕਰਾਲ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓ ਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਸਮਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਮਾਰਚ 2018 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਸੀ।<ref name=":1">{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/hina-khan-picks-up-a-new-project-will-star-in-a-punjabi-music-video/articleshow/63110561.cms|title=Hina Khan picks up a new project; will star in a Punjabi music video|date=28 February 2018|work=[[The Times of India]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180228214256/https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/hina-khan-picks-up-a-new-project-will-star-in-a-punjabi-music-video/articleshow/63110561.cms|archive-date=28 February 2018|access-date=28 February 2018|url-status=live}}</ref> 31 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਇਹ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਅਦਾਕਾਰ ਕੁਨਾਲ ਰਾਏ ਕਪੂਰ ਦੇ ਨਾਲ ਅੰਕੁਸ਼ ਭੱਟ ਦੀ ਲਘੂ ਫਿਲਮ 'ਸਮਾਰਟਫੋਨ' ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਡਿਜੀਟਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਈਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{cite web|url=https://www.bizasialive.com/hina-khan-make-digital-debut-short-film/|title=Hina Khan to make digital debut with short film|date=31 March 2018|work=Biz Asia|archive-url=https://web.archive.org/web/20180423232729/https://www.bizasialive.com/hina-khan-make-digital-debut-short-film/|archive-date=23 April 2018|access-date=23 April 2018|url-status=live}}</ref> ਜੁਲਾਈ 2018 ਵਿੱਚ, ਹੀਨਾ ਸੋਨੂੰ ਠੁਕਰਾਲ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓ "ਭਸੁਦੀ" ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਈ।<ref>{{cite web|url=https://www.hindustantimes.com/music/bigg-boss-hina-khan-returns-with-bhasoodi-teaser-and-it-s-quite-a-transformation-watch-video/story-EKxXysZ5qDIcpiKpX4zGaP.html|title=Bigg Boss' Hina Khan returns with Bhasoodi teaser and it’s quite a transformation. Watch video|website=Hindustan Times|archive-url=https://web.archive.org/web/20180718024416/https://www.hindustantimes.com/music/bigg-boss-hina-khan-returns-with-bhasoodi-teaser-and-it-s-quite-a-transformation-watch-video/story-EKxXysZ5qDIcpiKpX4zGaP.html|archive-date=18 July 2018|access-date=18 July 2018|url-status=live}}</ref> ਅਕਤੂਬਰ 2018 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਕਸੌਟੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੀ' ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਰੋਧੀ ਕੋਮੋਲਿਕਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਨੇ ਅਪ੍ਰੈਲ 2019 ਵਿੱਚ ਸ਼ੋਅ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਆਮਨਾ ਸ਼ਰੀਫ ਨੇ ਲੈ ਲਈ ਸੀ।<ref>{{cite web|url=https://www.hindustantimes.com/tv/hina-khan-is-new-komolika-in-kasautii-zindagii-kay-2-confirms-urvashi-dholakia/story-fAC1HI6GSumzGST34McC7K.html|title=Hina Khan is new Komolika in Kasautii Zindagii Kay 2, confirms Urvashi Dholakia|date=26 September 2018|website=Hindustan Times|archive-url=https://web.archive.org/web/20180927005549/https://www.hindustantimes.com/tv/hina-khan-is-new-komolika-in-kasautii-zindagii-kay-2-confirms-urvashi-dholakia/story-fAC1HI6GSumzGST34McC7K.html|archive-date=27 September 2018|access-date=28 September 2018|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/television/soaps/story/hina-khan-aka-komolika-to-quit-kasauti-zindagi-kay-for-her-film-career-1446217-2019-02-04|title=Hina Khan aka Komolika to quit Kasauti Zindagi Kay for her film career?|date=4 February 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://news.abplive.com/entertainment/television/hina-khan-confirms-shes-quitting-kasautii-zindagii-kay-as-komolika-ekta-kapoor-hunts-for-a-new-actress-1080406|title=Hina Khan CONFIRMS She's QUITTING Kasautii Zindagii Kay As Komolika; Ekta Kapoor Hunts For A New Actress!|date=25 September 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/television/top-stories/story/confirmed-aamna-sharif-to-replace-hina-khan-as-komolika-1603106-2019-09-25|title=Confirmed! Aamna Sharif to replace Hina Khan as Komolika|date=25 September 2019}}</ref> ਉਸੇ ਸਾਲ, ਉਸ ਨੇ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਫਰੀਦਾ ਜਲਾਲ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਿਲਮ ਲਾਇਨਜ਼ ਸਾਈਨ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਹੁਸੈਨ ਖਾਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਰਾਹਤ ਕਾਜ਼ਮੀ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{cite web|url=https://m.timesofindia.com/tv/news/hindi/hina-khan-to-make-her-bollywood-debut/amp_articleshow/66783567.cms|title=Hina Khan to make her Bollywood debut|date=25 November 2018|work=[[The Times of India]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20181126041613/https://m.timesofindia.com/tv/news/hindi/hina-khan-to-make-her-bollywood-debut/amp_articleshow/66783567.cms|archive-date=26 November 2018|access-date=24 November 2018|url-status=live}}</ref> 2 ਜਨਵਰੀ 2019 ਨੂੰ, ਉਸ ਨੇ ਅਦਾਕਾਰ ਵਿਵਾਨ ਭਟੇਨਾ ਦੇ ਨਾਲ, ਇੱਕ ਹੋਰ ਲਘੂ ਫ਼ਿਲਮ ਸੋਲਮੇਟ ਸਾਈਨ ਕੀਤੀ। ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਪਵਨ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{cite web|url=https://www.abplive.in/videos/hina-khan-starts-shooting-with-vivan-bhathena-888861/amp|title=Hina Khan starts shooting with Vivan Bhathena|date=3 January 2019|work=[[ABP Live]]|publisher=ABP News|archive-url=https://web.archive.org/web/20190329112856/https://www.abplive.in/videos/hina-khan-starts-shooting-with-vivan-bhathena-888861/amp|archive-date=29 March 2019|access-date=3 January 2019|url-status=live}}</ref> ਮਈ 2019 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਅਦਾਕਾਰ ਜਿਤੇਂਦਰ ਰਾਏ ਦੇ ਨਾਲ ਰਹਿਤ ਕਾਜ਼ਮੀ ਦੀ ਲਘੂ ਫਿਲਮ "ਵਿਸ਼ ਲਿਸਟ" ਲਈ ਸ਼ੂਟ ਕੀਤਾ।<ref>{{cite web|url=https://m.hindustantimes.com/bollywood/hina-khan-begins-shooting-for-her-second-film-wish-list-in-europe-boyfriend-rocky-jaiswal-brings-in-some-romance/story-NE4G2a9jsuHOYiaPn65qAN.html|title=Hina Khan begins shooting for her second film Wish List in Europe, boyfriend Rocky Jaiswal brings in some romance|date=30 May 2019|work=[[Hindustan Times]]}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਪ੍ਰੈਲ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਰਾਹਤ ਕਾਜ਼ਮੀ ਦੀ ਤੀਜੀ ਫ਼ਿਲਮ, ਇੰਡੋ-ਹਾਲੀਵੁੱਡ ਫ਼ਿਲਮ ਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਨੂੰ 'ਦਿ ਕੰਟਰੀ ਆਫ਼ ਦਿ ਬਲਾਇੰਡ' ਗੋਸ਼ਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite web|url=https://m.hindustantimes.com/bollywood/hina-khan-shares-first-look-as-blind-woman-from-new-indo-hollywood-film-the-country-of-the-blind-see-here/story-p8lTaUKq8FDpCPrRXGjJeI.html|title=Hina Khan shares first look as blind woman from new 'Indo-Hollywood' film, The Country of the Blind. See here|date=11 September 2019|work=[[Hindustan Times]]}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਪ੍ਰੈਲ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਉਸੇ ਮਹੀਨੇ, ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਅਪਰਾਧ ਨਾਟਕ, "ਡੈਮੇਜਡ 2" ਨਾਂ ਦੀ ਡਿਜੀਟਲ ਸੀਰੀਜ਼ 'ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ।<ref>{{cite web|url=https://www.hindustantimes.com/tv/hina-khan-makes-her-digital-debut-alongside-adhyayan-suman-with-damaged-i-consider-myself-blessed/story-dtlmQMI09mLmpiqViWUaqK.html|title=Hina Khan makes her digital debut alongside Adhyayan Suman with Damaged: 'I consider myself blessed|date=22 September 2019|work=[[Hindustan Times]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20190923045732/https://www.hindustantimes.com/tv/hina-khan-makes-her-digital-debut-alongside-adhyayan-suman-with-damaged-i-consider-myself-blessed/story-dtlmQMI09mLmpiqViWUaqK.html|archive-date=23 September 2019|access-date=23 September 2019|url-status=live}}</ref> ਜਨਵਰੀ 2020 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਅਭਿਨੇਤਾ ਕੁਸ਼ਲ ਟੰਡਨ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਜ਼ੀ-5 ਡਰਾਉਣੀ ਫ਼ਿਲਮ ਸਾਈਨ ਕੀਤੀ।<ref>{{cite web|url=https://news.abplive.com/entertainment/television/after-parth-samthaan-hina-khan-teams-up-with-beyhadh-actor-kushal-tandon-for-zee5s-horror-film-1145087|title=Hina Khan Teams Up With 'Beyhadh' Actor Kushal Tandon For ZEE5's Horror Film|date=19 January 2020|work=[[ABP Live]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20201012025029/https://news.abplive.com/entertainment/television/after-parth-samthaan-hina-khan-teams-up-with-beyhadh-actor-kushal-tandon-for-zee5s-horror-film-1145087|archive-date=12 October 2020|access-date=21 January 2020|url-status=live}}</ref> ਖਾਨ ਨੇ ਏਕਤਾ ਕਪੂਰ ਦੇ 'ਨਾਗਿਨ' ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਧੀਰਜ ਧੂਪਰ ਅਤੇ ਮੋਹਿਤ ਮਲਹੋਤਰਾ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।<ref name="naagin">{{cite news|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/television/hina-khan-naagin-5-tv-comeback-6530769/|title=Hina Khan back on television, to play the lead role in Naagin 5|last1=Farzeen|first1=Sana|date=July 30, 2020|access-date=August 3, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200803173331/https://indianexpress.com/article/entertainment/television/hina-khan-naagin-5-tv-comeback-6530769/|archive-date=3 August 2020|agency=[[The Indian Express]]|url-status=live}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2020 ਵਿੱਚ, ਖਾਨ ਨੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵਿਕਰਮ ਭੱਟ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿਡ ਮੱਕੜ ਦੇ ਨਾਲ, ਫ਼ਿਲਮ ਹੈਕਡ ਨਾਲ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਵਿੱਚ ਐਂਟਰੀ ਕੀਤੀ।<ref>{{cite web|url=https://m.hindustantimes.com/tv/hina-khan-bags-a-vikram-bhatt-film-says-she-d-like-return-to-return-to-kasautii-zindagii-kay-later/story-VUYbPrDFiEC3NPEWAo3DuO.html|title=Hina Khan bags a Vikram Bhatt film, says she’d like return to return to Kasautii Zindagii Kay later|date=22 March 2019|work=[[Hindustan Times]]}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਪ੍ਰੈਲ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਅਕਤੂਬਰ 2020 ਵਿੱਚ, ਖਾਨ ਬਿੱਗ ਬੌਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਚੌਦਵੇਂ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਗੌਹਰ ਖਾਨ ਅਤੇ ਸਿਧਾਰਥ ਸ਼ੁਕਲਾ ਦੇ ਨਾਲ ਪਹਿਲੇ ਤਿੰਨ ਹਫਤਿਆਂ ਦੇ ਲਈ ਇੱਕ ਸੂਫੀ ਸੀਨੀਅਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਈ।<ref>{{cite web|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/television/bigg-boss-14-hina-khan-gauahar-khan-and-sidharth-shukla-promise-an-interesting-season-6603087/|title=Bigg Boss 14: Hina Khan, Gauahar and Sidharth Shukla promise an interesting season|date=20 September 2020}}</ref> ਮਈ 2021 ਵਿੱਚ, ਖਾਨ ਤਨਮਯ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ ਟੀ-ਸੀਰੀਜ਼ ਦੇ ਗਾਣੇ 'ਪੱਥਰ ਵਰਗੀ' ਦੇ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਵੀਡੀਓ ਗਾਣੇ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਈ।<ref>{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/television/celebrity/story/hina-khan-s-new-music-video-patthar-wargi-releases-on-eid-may-14-1798803-2021-05-04|title=Hina Khan's new music video Patthar Wargi releases on Eid, May 14|date=5 May 2021}}</ref> ਜੂਨ 2021 ਵਿੱਚ, ਖਾਨ ਆਪਣੇ ਅਗਲੇ ਗੀਤ 'ਬਾਰੀਸ਼ ਬਨ ਜਾਨਾ' ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹੀਰ ਸ਼ੇਖ ਦੇ ਨਾਲ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ।<ref>{{cite web|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/television/hina-khan-shaheer-sheikh-to-feature-in-romantic-number-baarish-ban-jaana-see-poster-7335253/|title=Hina Khan and Shaheer Sheikh to feature in romantic number Baarish Ban Jaana, see poster|date=30 May 2021}}</ref> ਇਸ ਗੀਤ ਨੂੰ [[ਸਟੀਬਿਨ ਬੇਨ]] ਅਤੇ [[ਪਾਇਲ ਦੇਵ]] ਨੇ ਗਾਇਆ ਸੀ।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/videos/entertainment/music/hindi/watch-latest-hindi-song-videobaarish-ban-jaana-sung-by-payal-dev-and-stebin-ben-featuring-hina-khan-and-shaheer-sheikh/videoshow/83199000.cms|title=Watch Latest Hindi Song Video'Baarish Ban Jaana' Sung By Payal Dev And Stebin Ben Featuring Hina Khan And Shaheer Sheikh|date=3 June 2021}}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ == ਖਾਨ 2014 ਤੋਂ 'ਯੇ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਿਆ ਕਹਿਲਾਤਾ ਹੈ' ਦੇ ਨਿਗਰਾਨੀ ਨਿਰਮਾਤਾ ਰੌਕੀ ਜੈਸਵਾਲ ਨੂੰ ਡੇਟ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ 'ਫਿਅਰ ਫੈਕਟਰ: ਖਤਰੋਂ ਕੇ ਖਿਲਾੜੀ 8' ਦੌਰਾਨ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਦਮੇ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹੈ। 4 ਜੂਨ 2025 ਨੂੰ ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਰੋਕੀ ਜੈਸਵਾਲ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। <ref>{{Cite web |date=2025-06-04 |title=Hina Khan and Rocky Jaiswal tie the knot after being together for 11 years: ‘Our union is forever sealed in love and law’ |url=https://indianexpress.com/article/entertainment/television/hina-khan-rocky-jaiswal-get-married-11-years-of-relationship-see-pictures-10048065/ |access-date=2025-06-05 |website=The Indian Express |language=en}}</ref> == ਫ਼ਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ== === ਫ਼ਿਲਮਾਂ === {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ ! ਫ਼ਿਲਮ ! ਭੂਮਿਕਾ ! ਨੋਟਸ ! {{Abbr|Ref.|Reference(s)}} |- | rowspan=4 | 2020 |''Smartphone'' | Suman | Short film | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/amp/binge-watch/story/hina-khan-reveals-her-biggest-challenge-in-short-film-smartphone-1670054-2020-04-23|title=Hina Khan reveals her biggest challenge in short film Smartphone|access-date=17 July 2021}}</ref> |- | ''[[Hacked (film)|Hacked]]'' | Sameera Khanna | [[Bollywood]] debut | style="text-align:center;" | <ref>{{cite news|url=https://www.deccanherald.com/entertainment/vikram-bhatts-hacked-to-release-on-february-7-792407.html|title=Vikram Bhatt's 'Hacked' to release on February 7|newspaper=[[Deccan Herald]]|date=8 January 2020|access-date=8 January 2020}}</ref> |- | ''Unlock'' | Suhani | [[ZEE5]] film | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=https://www.republicworld.com/entertainment-news/web-series/unlock-teaser-out-hina-khan-and-kushal-tandon-in-the-dark-web-film|title='Unlock' teaser out, showcases Hina Khan and Kushal Tandon's crackling chemistry; Watch|first=Republic|last=World|website=Republic World|access-date=27 June 2020|archive-date=12 October 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201012025054/https://www.republicworld.com/entertainment-news/web-series/unlock-teaser-out-hina-khan-and-kushal-tandon-in-the-dark-web-film.html|url-status=live}}</ref> |- | ''Wishlist'' | Shalini | [[MX Player]] film | style="text-align:center;" |<ref>{{Cite web|url=https://scroll.in/reel/980660/wishlist-trailer-hina-khan-leads-film-about-terminal-illness-and-a-bucket-list|title=‘Wishlist’ trailer: Hina Khan leads film about terminal illness and a bucket list|first=Scroll|last=World|website=Scroll.in|access-date=17 July 2021}}</ref> |- | 2021 | ''Lines'' | Naziya | [[Voot]] film;<br> also co-producer | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/web-series/hina-khan-is-a-portrait-of-resilience-hope-in-lines-trailer-7409478/lite|title=Hina Khan co-produces her upcoming film 'Lines', soon to release on OTT platform|first=Republic|last=World|website=Republic World|access-date=17 July 2021}}</ref> |- |} === ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸ਼ੋਅ=== {| class="wikitable" ! ਸਾਲ ! ਸ਼ੋਅ ! ਭੂਮਿਕਾ ! ਨੋਟਸ ! {{Abbr|Ref.|Reference(s)}} |- | 2008 | ''[[Indian Idol]]'' | Contestant | Auditioned / Top 30 | style="text-align:center;" | <ref name="indianidol"/> |- | 2009–2016 | ''[[Yeh Rishta Kya Kehlata Hai]]'' | Akshara Singhania | | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/television/heena-khan-yeh-rishta-kya-kehlata-hai-4413043/|title=This is the real reason why Akshara aka Hina Khan left Yeh Rishta Kya Kehlata Hai|date=7 December 2016|access-date=12 March 2019|archive-date=31 January 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180131221218/http://indianexpress.com/article/entertainment/television/heena-khan-yeh-rishta-kya-kehlata-hai-4413043/|url-status=live}}</ref> |- | 2016 | ''[[Box Cricket League#Season 2|Box Cricket League 2]]'' | rowspan="3" | Contestant | | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/200-Actors-10-Teams-and-1-Winner-Let-The-Game-Begin/articleshow/50219718.cms|title=200 Actors, 10 Teams, and 1 Winner... Let The Game Begin|work=The Times of India|access-date=4 March 2016|archive-date=24 December 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181224202348/https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/200-Actors-10-Teams-and-1-Winner-Let-The-Game-Begin/articleshow/50219718.cms|url-status=live}}</ref> |- | 2017 | ''[[Fear Factor: Khatron Ke Khiladi 8]]'' |rowspan="2" | First runner-up | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/television/reality-tv/story/khatron-ke-khiladi-8-shantanu-maheshwari-i-never-expected-to-make-it-to-the-finale-says-hina-khan-lifetv-1055326-2017-09-30|title=Khatron Ke Khiladi 8: I never expected to make it to the finale, says Hina Khan|date=30 September 2017|access-date=12 March 2019|archive-date=12 October 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201012025029/https://www.indiatoday.in/television/reality-tv/story/khatron-ke-khiladi-8-shantanu-maheshwari-i-never-expected-to-make-it-to-the-finale-says-hina-khan-lifetv-1055326-2017-09-30|url-status=live}}</ref> |- | 2017–2018 | ''[[Bigg Boss (Hindi season 11)|Bigg Boss 11]]'' | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://www.firstpost.com/entertainment/bigg-boss-11-runner-up-hina-khan-on-losing-to-shilpa-shinde-salman-said-difference-was-of-few-thousand-votes-4304737.html|title=Bigg Boss 11 runner up Hina Khan on losing to Shilpa Shinde: Salman said difference was of few thousand votes|date=15 January 2018|access-date=12 March 2019|archive-date=16 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180616003818/https://www.firstpost.com/entertainment/bigg-boss-11-runner-up-hina-khan-on-losing-to-shilpa-shinde-salman-said-difference-was-of-few-thousand-votes-4304737.html|url-status=live}}</ref> |- | 2018–2019 | ''[[Kasautii Zindagii Kay (2018 TV series)|Kasautii Zindagii Kay]]'' | Komolika Chaubey | | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/hina-khan-as-komolika-is-the-best-cast-in-kasautii-zindagi-kay-2-vikas-gupta/articleshow/66134717.cms|title=Hina Khan as Komolika is the best cast in Kasautii Zindagi Kay 2: Vikas Gupta|date=10 October 2018|access-date=12 March 2019|archive-date=30 October 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181030225340/https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/hina-khan-as-komolika-is-the-best-cast-in-kasautii-zindagi-kay-2-vikas-gupta/articleshow/66134717.cms|url-status=live}}</ref> |- | rowspan="2" | 2019 | ''Kitchen Champion 5'' | rowspan="2" | Contestant | | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/television/reality-tv/story/after-bigg-boss-11-hina-khan-and-priyank-sharma-reunite-for-this-tv-show-1476524-2019-03-12|title=After Bigg Boss 11, Hina Khan and Priyank Sharma reunite for this TV show|date=12 March 2019|access-date=12 March 2019|archive-date=12 March 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190312175840/https://www.indiatoday.in/television/reality-tv/story/after-bigg-boss-11-hina-khan-and-priyank-sharma-reunite-for-this-tv-show-1476524-2019-03-12|url-status=live}}</ref> |- | ''[[Khatra Khatra Khatra]]'' | | style="text-align:center;" | |- | rowspan="2" | 2020 | ''[[Naagin (2015 TV series)|Naagin 5]]'' | Nageshvari | | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|title='Don't Want to do Television', Says Hina Khan About Her Short 'Naagin 5' Role|url=https://www.news18.com/news/movies/dont-want-to-do-television-says-hina-khan-about-her-short-naagin-5-role-2800055.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200820214240/https://www.news18.com/news/movies/dont-want-to-do-television-says-hina-khan-about-her-short-naagin-5-role-2800055.html|archive-date=20 August 2020|access-date=2020-08-19|website=[[News18 India]]}}</ref> |- | ''[[Bigg Boss (Hindi season 14)|Bigg Boss 14]]'' | Senior | For the first two-week | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/bigg-boss-14-fans-are-loving-seniors-sidharth-shukla-and-hina-khan-bonding-in-the-show/articleshow/78494001.cms|title=Bigg Boss 14 fans are loving seniors Sidharth Shukla and Hina Khan's bonding in the show - Times of India|website=The Times of India|access-date=7 October 2020|archive-date=6 October 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201006010813/https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/bigg-boss-14-fans-are-loving-seniors-sidharth-shukla-and-hina-khan-bonding-in-the-show/articleshow/78494001.cms|url-status=live}}</ref> |} ====ਖ਼ਾਸ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ==== {| class="wikitable" ! ਸਾਲ ! ਸ਼ੋਅ ! ਨੋਟਸ ! {{Abbr|Ref.|Reference(s)}} |- | rowspan="9" | 2009 | ''[[Kayamath]]'' | rowspan="17" | Guest (as Akshara) | style="text-align:center;" | |- | ''[[Karam Apnaa Apnaa]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''[[Kumkum – Ek Pyara Sa Bandhan]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''[[Sabki Laadli Bebo]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''[[Tujh Sang Preet Lagai Sajna (2008 TV series)|Tujh Sang Preet Lagai Sajna]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''[[Kasturi (TV series)|Kasturi]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''[[Kis Desh Mein Hai Meraa Dil]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''[[Raja Ki Aayegi Baraat (TV series)|Raja Ki Aayegi Baraat]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''[[Perfect Bride]]'' | style="text-align:center;" | |- | rowspan="2" | 2010 | ''[[Sapna Babul Ka...Bidaai]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''[[Sasural Genda Phool]]'' | style="text-align:center;" | |- | rowspan="3" | 2011 | ''[[Chand Chupa Badal Mein]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''Chef Pankaj Ka Zayka'' | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/Akshara-loves-Chef-Pankaj/articleshow/9924348.cms|title=Akshara loves Chef Pankaj! - Times of India|website=The Times of India|access-date=13 May 2017|archive-date=12 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170812132736/http://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/Akshara-loves-Chef-Pankaj/articleshow/9924348.cms|url-status=live}}</ref> |- | ''[[Iss Pyaar Ko Kya Naam Doon?]]'' | style="text-align:center;" | |- | rowspan="3" | 2012 | ''[[Saath Nibhaana Saathiya]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''[[Teri Meri Love Stories]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''[[Ek Hazaaron Mein Meri Behna Hai]]'' | style="text-align:center;" | |- | rowspan="2" | 2013 | ''[[MasterChef India|Masterchef - Kitchen Ke Superstars]]'' | As a Celebrity Judge | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=http://www.metromasti.com/tv/gossip/Sanaya-Irani-Hina-Khan-Rupal-Patel-to-have-fun-at-MasterChef/26140|title=Sanaya Irani, Hina Khan & Rupal Patel to have fun at MasterChef 3|website=[[Metro Masti]]|access-date=13 May 2017|archive-date=11 July 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170711024212/http://www.metromasti.com/tv/gossip/Sanaya-Irani-Hina-Khan-Rupal-Patel-to-have-fun-at-MasterChef/26140|url-status=live}}</ref> |- | ''[[Nach Baliye#Season 6|Nach Baliye 6]]'' | Guest | style="text-align:center;" | |- | 2014 | ''[[Yeh Hai Mohabbatein]]'' | rowspan="3" | As Akshara/Guest | style="text-align:center;" | |- | rowspan="3" | 2015 | ''[[Tere Sheher Mein]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''[[Diya Aur Baati Hum]]'' | style="text-align:center;" | |- | ''[[Comedy Classes]]'' | Herself | style="text-align:center;" | |- | rowspan="2" | 2016 | ''[[Bahu Hamari Rajni Kant]]'' | Neha Khanna | style="text-align:center;" | |- | ''[[Bigg Boss (Hindi season 10)|Bigg Boss 10]]'' | As a Celebrity Guest in Salman ki Sabha | style="text-align:center;" | <ref name="hkbb10"/> |- | rowspan="3" | 2017 | ''[[Waaris (2016 TV series)|Waaris]]'' |Holi Special Dance Performance | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/hina-khans-full-swag-performance-on-tv-show-waaris/articleshow/57561542.cms|title=Hina Khan's 'full swag performance' on TV show 'Waaris' - Times of India|website=The Times of India|access-date=13 May 2017|archive-date=14 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170314014157/http://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/hina-khans-full-swag-performance-on-tv-show-waaris/articleshow/57561542.cms|url-status=live}}</ref> |- | ''[[India Banega Manch]]'' | rowspan="2" | Herself | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=http://www.bollywoodlife.com/news-gossip/india-banega-manch-grand-finale-salsa-dancers-amit-and-sakshi-take-home-the-trophy/|title=India Banega Manch Grand Finale: Salsa dancers Amit and Sakshi take home the trophy|last1=Banerjee|first1=Urmimala|access-date=28 July 2017|archive-date=29 July 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170729005140/http://www.bollywoodlife.com/news-gossip/india-banega-manch-grand-finale-salsa-dancers-amit-and-sakshi-take-home-the-trophy/|url-status=dead}}</ref> |- | ''[[Bhaag Bakool Bhaag]]'' | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=http://www.tellychakkar.com/tv/tv-news/hina-khan-turn-jigna-s-saviour-colors-bhaag-bakool-bhaag-170728|title=Hina Khan to turn Jigna’s saviour on Colors’ Bhaag Bakool Bhaag|last1=Team|first1=Tellychakkar|website=Tellychakkar.com|access-date=28 July 2017|archive-date=28 July 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170728163303/http://www.tellychakkar.com/tv/tv-news/hina-khan-turn-jigna-s-saviour-colors-bhaag-bakool-bhaag-170728|url-status=dead}}</ref> |- | rowspan="5" | 2018 | ''[[Roop - Mard Ka Naya Swaroop]]'' | rowspan="2" | Cameo | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=http://www.tellychakkar.com/tv/tv-news/hina-khan-advises-roop-how-propose-ishika-180926|title=Hina Khan advises Roop on how to propose to Ishika|date=26 September 2018|work=Telly Chakkar|access-date=26 September 2018|archive-date=26 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180926144529/http://www.tellychakkar.com/tv/tv-news/hina-khan-advises-roop-how-propose-ishika-180926|url-status=live}}</ref> |- | ''[[Bepannah]]'' | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://www.bollywoodlife.com/news-gossip/woah-hina-khan-and-jennifer-winget-to-come-together-for-bepannaah-read-details/|title=Woah! Hina Khan and Jennifer Winget to come together for Bepannaah - read details|date=27 September 2018|work=BollywoodLife|access-date=28 September 2018|archive-date=28 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180928200801/https://www.bollywoodlife.com/news-gossip/woah-hina-khan-and-jennifer-winget-to-come-together-for-bepannaah-read-details/|url-status=live}}</ref> |- | rowspan="2" | ''[[Bigg Boss (Hindi season 12)|Bigg Boss 12]]'' | rowspan="3" | Guest | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://m.timesofindia.com/tv/news/hindi/bigg-boss-12-hina-khan-and-hiten-tejwani-to-enter-bigg-boss-house-again-bigg-boss-12-news/amp_articleshow/65829969.cms|title=Bigg Boss 12: Hina Khan and Hiten Tejwani to enter Bigg Boss house again|date=17 September 2018}}</ref> |- | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://news.abplive.com/entertainment/television/bigg-boss-12-kasautii-actress-hina-khan-enters-bb-hotel-gives-interesting-tasks-to-karanvir-bohra-deepak-thakur-watch-video-883596/amp|title=Bigg Boss 12: Hina Khan ENTERS BB hotel, gives INTERESTING tasks to Karanvir & Deepak (WATCH VIDEO)|date=25 December 2018}}</ref> |- | ''[[Kanpur Wale Khuranas]]'' | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/divyanka-tripathi-vivek-dahiya-and-hina-khan-visit-the-sets-of-kanpur-wale-khuranas/articleshow/67188253.cms|title=Divyanka Tripathi, Vivek Dahiya and Hina Khan visit the sets of Kanpur Wale Khuranas|date=21 December 2018|access-date=25 January 2019|archive-date=20 April 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190420125800/https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/divyanka-tripathi-vivek-dahiya-and-hina-khan-visit-the-sets-of-kanpur-wale-khuranas/articleshow/67188253.cms|url-status=live}}</ref> |- | rowspan="2" | 2019 | rowspan="4" | ''[[Bigg Boss (Hindi season 13)|Bigg Boss 13]]'' | rowspan="4" | Guest/Recurring Task Faculty | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/bigg-boss-13-hina-khan-makes-contestants-emotional-tells-them-to-choose-between-groceries-or-their-loved-ones-messages/articleshow/71459363.cms|title=Bigg Boss 13: Hina Khan makes contestants emotional; tells them to choose between groceries or their loved ones messages|date=5 October 2019|access-date=7 October 2019|archive-date=7 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191007062700/https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/bigg-boss-13-hina-khan-makes-contestants-emotional-tells-them-to-choose-between-groceries-or-their-loved-ones-messages/articleshow/71459363.cms|url-status=live}}</ref> |- | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://m.timesofindia.com/tv/news/hindi/bigg-boss-13-hina-khan-whispers-into-rashamis-ear-you-have-made-enough-mistakes-dont-repeat-them/amp_articleshow/72701550.cms|title=Bigg Boss 13: Hina Khan whispers into Rashami’s ear ‘You have made enough mistakes, don’t repeat them|date=16 December 2019}}</ref> |- | rowspan="3" | 2020 | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/amp/television/reality-tv/story/bigg-boss-13-episode-112-highlights-hina-khan-adds-major-twist-in-the-elite-club-task-1639035-2020-01-22|title=Bigg Boss 13 Episode 112 highlights: Hina Khan adds major twist to Elite Club task|date=22 January 2020}}</ref> |- | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|url=https://www.pinkvilla.com/entertainment/news/bigg-boss-13-weekend-ka-vaar-hina-khan-shares-selfie-salman-khan-she-promotes-hacked-show-504581|title=Bigg Boss 13 Weekend Ka Vaar: Hina Khan shares selfie with Salman Khan as she promotes hacked on the show|website=PINKVILLA|language=en|access-date=2 February 2020|archive-date=2 ਫ਼ਰਵਰੀ 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200202124801/https://www.pinkvilla.com/entertainment/news/bigg-boss-13-weekend-ka-vaar-hina-khan-shares-selfie-salman-khan-she-promotes-hacked-show-504581|url-status=dead}}</ref> |- |''[[Naagin (2015 TV series)|Naagin 4]]'' | Guest (as Naageshwari) | style="text-align:center;" | <ref>{{Cite web|last=Farzeen|first=Sana|date=2020-08-08|title=Five things to expect from Naagin 4 finale|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/television/naagin-4-finale-nia-sharma-hina-khan-6540778/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200810083845/https://indianexpress.com/article/entertainment/television/naagin-4-finale-nia-sharma-hina-khan-6540778/|archive-date=10 August 2020|access-date=2020-08-19|website=[[The Indian Express]]|language=en}}</ref> |- | rowspan="2" | 2021 | ''[[Pandya Store]]'' | rowspan="2" | Guest | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://m.timesofindia.com/tv/news/hindi/hina-khan-shoots-for-something-special-with-ragini-khanna-and-neelu-waghela-see-photos/amp_articleshow/81171769.cms|title=Hina Khan shoots for 'something special' with Ragini Khanna and Neelu Waghela; see photos|date=23 February 2020}}</ref> |- | ''MTV Forbidden Angels'' | |} ===ਵੈਬ ਸੀਰੀਜ਼=== {| class="wikitable" ! Year ! Series ! Role ! Platform ! Notes ! {{Abbr|Ref.|Reference(s)}} |- | 2020 | ''Damaged 2'' | Gauri Batra | [[Hungama Digital Media Entertainment|Hungama Play]] | 6 episodes | style="text-align:center;" |<ref>{{cite web|url=https://www.abplive.in/television/damaged-2-kasautii-zindagii-kay-actress-hina-khan-to-make-her-digital-debut-alongside-ahdyayan-suman-with-hungama-plays-series-see-pictures-1078435|title=PICS: Hina Khan Bags Another Project; To Make Her Digital Debut With Adhyayan Summan In 'Damaged 2'!|work=[[ABP Live]]|date=22 September 2019|access-date=23 September 2019|archive-date=22 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190922180850/https://www.abplive.in/television/damaged-2-kasautii-zindagii-kay-actress-hina-khan-to-make-her-digital-debut-alongside-ahdyayan-suman-with-hungama-plays-series-see-pictures-1078435|url-status=live}}</ref> |} ===Music videos=== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" |- ! scope="col" | Year ! scope="col" | Title ! scope="col" | Performer(s) ! scope="col" class="unsortable" | {{Abbr|Ref.|Reference(s)}} |- | 2018 | ''Bhasoodi'' | Sonu Thukral | style="text-align:center;" | <ref name=":1" /> |- | 2019 | ''Raanjhana'' | [[Arijit Singh]] | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/lifestyle/music/story/hina-khan-and-priyank-sharma-s-chemistry-is-unmissable-in-raanjhana-teaser-1626994-2019-12-10|title=Hina Khan and Priyank Sharma's chemistry is unmissable in Raanjhana teaser|date=10 December 2021}}</ref> |- | 2020 | ''Humko Tum Mil Gaye'' | Naresh Sharma & [[Vishal Mishra (composer)|Vishal Mishra]] | style="text-align:center;" |<ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/music/hina-khan-on-humko-tum-mil-gaye-besides-being-a-romantic-number-it-also-has-a-strong-message-6596597/|title=Hina Khan on Humko Tum Mil Gaye: Besides being a romantic number, it also has a strong message|date=15 September 2020}}</ref> |- | rowspan="3"| 2021 | ''Bedard'' | [[Stebin Ben]] | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://www.republicworld.com/amp/entertainment-news/music/hina-khans-bedard-song-video-will-leave-one-heartbroken-see-how-netizens-have-reacted.html|title=Hina Khan's 'Bedard' song will leave one heartbroken; see how netizens have reacted|work=[[Republic TV]]}}</ref> |- | ''Patthar Wargi'' | Ranveer | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/music/patthar-wargi-song-hina-khan-narrates-the-story-of-love-and-heartbreak-in-this-soulful-b-praak-composition-watch-7314677/lite|title=Patthar Wargi song: Hina Khan narrates the story of love and heartbreak in this soulful B Praak composition, watch|work=[[Indian Express]]}}</ref> <ref>{{cite web|url=https://www.hindustantimes.com/lifestyle/fashion/patthar-wargi-hina-khan-looks-stunning-in-bts-pictures-from-latest-b-praak-song-101620899338641-amp.html|title=Hina Khan looks stunning in BTS pictures from latest B Praak song|work=[[Hindustan Times]]}}</ref> |- | ''Baarish Ban Jaana'' | [[Payal Dev]] & [[Stebin Ben]] | style="text-align:center;" | <ref>{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/television/celebrity/story/hina-khan-shares-new-bts-video-from-baarish-ban-jaana-sets-with-shaheer-sheikh-1809016-2021-05-31|title=Hina Khan shares new BTS video from Baarish Ban Jaana sets with Shaheer Sheikh|date=31 May 2021}}</ref> |} ==ਹਵਾਲੇ== {{reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] 22ht0goywz9vl64nqlnmk8gbww3joaw 0 105962 809768 713138 2025-06-05T02:57:35Z Dibyayoti176255 40281 Added Info... 809768 wikitext text/x-wiki {{Infobox philosopher |region = [[ਪੱਛਮੀ ਦਰਸ਼ਨ]] |era = [[19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ]] |image = Schopenhauer.jpg |image_size = |caption = ਸ਼ੋਪੇਨਹਾਵਰ ਦੀ 1855 ਦੀ ਇੱਕ ਪੇਂਟਿੰਗ, ਕ੍ਰਿਤੀ: ਜਿਊਲਸ ਲੁੰਟੇਸ਼ੁਜ਼ |signature = Arthur Schopenhauer Signature.svg |name = ਆਰਥਰ ਸ਼ੋਪੇਨਹਾਵਰ |birth_date = {{birth date|1788|02|22|df=y}} |birth_place = [[ਗਡਾਂਸਕ|ਡਾਨਜ਼ਿਗ]] (ਗਡਾਂਸਕ)<!--according to Danzig/Gdansk vote policy. No further Prussia/Poland or other details. Leave that to the city articles--> |death_date = {{Death date and age|1860|9|21|1788|2|22|df=y}} |death_place = [[ਫ੍ਰੈਂਕਫਰਟ]], [[ਜਰਮਨ ਕਨਫੈਡਰੇਸ਼ਨ]] |education = {{plainlist| *{{Interlanguage link|Gymnasium Ernestinum Gotha|de|3=Ernestinum Gotha|lt=Gymnasium illustre zu Gotha}} *[[ਗੋਟਿੰਗਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] * [[ਜੇਨਾ ਦੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ([[PhD]], 1813)}} |nationality =ਜਰਮਨ |residence = ਡੈਨਜ਼ਿਗ, [[ਹੈਮਬਰਗ]], ਫ੍ਰੈਂਕਫਰਟ |institutions = [[ਬਰਲਿਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] |school_tradition = {{plainlist| *[[ਮਹਾਂਦੀਪੀ ਦਰਸ਼ਨ]] * [[ਉੱਤਰ-ਕਾਂਤਵਾਦੀ ਦਰਸ਼ਨ]] * [[ਜਰਮਨ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦ]]<ref>[http://plato.stanford.edu/entries/idealism/#Sch German Idealism on the Stanford Encyclopedia of Philosophy]</ref><ref>[http://www.iep.utm.edu/germidea/#H6 Idealism (Internet Encyclopedia of Philosophy)]</ref> *[[Transcendental idealism]]<ref>[http://www.iep.utm.edu/schopenh/#H1 Arthur Schopenhauer (1788—1860) (Internet Encyclopedia of Philosophy)]</ref><ref>[[Frederick C. Beiser|Beiser]] reviews the commonly held position that Schopenhauer was a transcendental idealist and he rejects it: "Though it is deeply heretical from the standpoint of transcendental idealism, Schopenhauer's objective standpoint involves a form of ''[[transcendental realism]]'', i.e. the assumption of the independent reality of the world of experience." (Beiser 2016, p. 40)</ref> *[[ਅਧਿਆਤਮਕ ਵਲੰਟਰਿਜਮ]] * [[ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਨਿਰਾਸ਼ਾਵਾਦ]] * [[ਐਂਟੀਨਾਟਲਿਜ਼ਮ]]<ref>Schopenhauer, Arthur. ''[[Parerga and Paralipomena]], Short Philosophical Essays'', Vol. 2, Oxford University Press, 2000, Ch. XII: "Additional Remarks on the Doctrine of the Suffering of the World", § 149, p. 292; Schopenhauer, Arthur. ''Studies in Pessimism: The Essays. ''The Pennsylvania State University, 2005, p. 7.</ref>}} |main_interests = [[ਮੈਟਾਫਿਜ਼ਿਕਸ]], [[ਸੁਹਜ ਵਿਗਿਆਨ]], [[ਨੀਤੀ]], [[ਨੈਤਿਕਤਾ]], [[ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ]]| notable_ideas = [[ਐਂਥਰੋਪਿਕ ਸਿਧਾਂਤ]]<ref>Arthur Schopenhauer, ''Arthur Schopenhauer: The World as Will and Presentation, Volume 1'', Routledge, 2016, p. 211: "the world [is a] mere ''presentation'', object for a subject..."</ref><ref>Lennart Svensson, ''Borderline: A Traditionalist Outlook for Modern Man'', Numen Books, 2015, p. 71: "[Schopenhauer] said that 'the world is our conception'. A world without a perceiver would in that case be an impossibility. But we can—he said—gain knowledge about Essential Reality for looking into ourselves, by introspection. ... This is one of many examples of the anthropic principle. The world is there for the sake of man."</ref><br> [[ਸ਼ੋਪੇਨਹਾਵਰ#ਨੀਤੀ|ਐਟਰਨਲ ਜਸਟਿਸ]] <br> [[ਲੋੜੀਂਦੇ ਕਾਰਨ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ|ਲੋੜੀਂਦੇ ਕਾਰਨ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਚੌਗੁਣੀ ਜੜ੍ਹ]] <br> [[ਸੇਹ ਦੀ ਦੁਬਿਧਾ|ਹੈੱਜਹੋਗ ਦੀ ਦੁਬਿਧਾ]] <br> [[ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਨਿਰਾਸ਼ਾਵਾਦ]] <br> [[ਪ੍ਰਿੰਸੀਪੀਮ ਇੰਡੀਵਿਜੂਏਸ਼ਨਿਸ]] <br> [[ਹੁਕਮ (ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ)|ਹੁਕਮ]] [[ਵਸਤ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ]] ਵਜੋਂ |influences = {{hlist | [[ਬੁੱਧ ਧਰਮ]] | [[ਉਪਨਿਸ਼ਦ]] | [[ਇਮਾਨੂਏਲ ਕਾਂਤ]] | [[ਜਰਮਨ ਰਹੱਸਵਾਦ]]<ref>{{Cite book|title=The World as Will and Representation|last=Schopenhauer|first=Arthur|publisher=|year=|isbn=|volume=Vol. 1, Book 4|location=|pages=|quote=For the philosopher, these accounts of the lives of holy, self-denying men, badly as they are generally written, and mixed as they are with super stition and nonsense, are, because of the significance of the material, immeasurably more instructive and impor tant than even Plutarch and Livy. ... But the spirit of this development of Christianity is certainly nowhere so fully and powerfully expressed as in the writings of the German mystics, in the works of Meister Eckhard, and in that justly famous book Die Deutsche Theologie.}}</ref> | [[ਪਲੇਟੋ]]| [[ਗੋਟਲੋਬ ਅਰਨਸਟ ਸ਼ੁਲਜ਼ੇ|ਜੀ. ਈ. ਸ਼ੁਲਜ਼ੇ]]}} |influenced = {{hlist |[[ਐਲਫ੍ਰੇਡ ਐਡਲਰ|ਐਡਲਰ]] | [[ਮਾਚਾਡੋ ਡੇ ਅੱਸਿਸ]] | [[ਜੂਲੀਅਸ ਬਾਨਸੈਨ|ਬਾਨਸੈਨ]] | [[ਸੈਮੂਅਲ ਬੇੈਕੇਟ|ਬੇਕੇਟ]] | [[ਥਾਮਸ ਬੇਰਨਹਾਰਡ|ਬਰਨਹਾਰਡ]] | [[ਹੋਰਹੇ ਲੂਈਸ ਹੋਰਹੇਸ|ਬੋਰਹੇਸ]] | [[ਐੱਲ. ਈ. ਜੇ. ਬਰੂਵਰ|ਬਰੂਵਰ]] | [[ਜੋਸਫ਼ ਕੈਂਪਬੈਲ|ਕੈਂਪਬੈਲ]] | [[ਅਲਬਰਟ ਆਇਨਸਟਾਈਨ|ਆਇਨਸਟਾਈਨ]]<ref>{{Citation|last=Howard|first=Don A.|title=Albert Einstein as a Philosopher of Science|date=December 2005|url=http://www3.nd.edu/~dhoward1/vol58no12p34_40.pdf|journal=Physics Today|volume=58|issue=12|pages=34–40|publisher=American Institute of Physics|format=PDF|bibcode=2005PhT....58l..34H|doi=10.1063/1.2169442|accessdate=2015-03-08|via=University of Notre Dame, Notre Dame, IN, author's personal webpage|quote=From Schopenhauer he had learned to regard the independence of spatially separated systems as, virtually, a necessary a priori assumption ... Einstein regarded his separation principle, descended from Schopenhauer's ''principium individuationis'', as virtually an axiom for any future fundamental physics. ... Schopenhauer stressed the essential structuring role of space and time in individuating physical systems and their evolving states. This view implies that difference of location suffices to make two systems different in the sense that each has its own real physical state, independent of the state of the other. For Schopenhauer, the mutual independence of spatially separated systems was a necessary a priori truth.}}</ref> |[[Afanasy Fet|Fet]] |[[John Gray (philosopher)|Gray]]<ref>{{cite news|url=https://www.independent.co.uk/news/people/profiles/john-gray-forget-everything-you-know-641878.html |title=John Gray: Forget everything you know— Profiles, People |publisher=The Independent |date=3 September 2002 |accessdate=12 March 2010 | location=London| archiveurl= https://web.archive.org/web/20100409072731/https://www.independent.co.uk/news/people/profiles/john-gray-forget-everything-you-know-641878.html| archivedate= 9 April 2010 <!--DASHBot-->| deadurl= no}}</ref> |[[ਕਾਰਲ ਰੌਬਰਟ ਐਡਵਾਇਡ ਵੌਨ ਹਾਰਟਮੈਨ|ਹਰਟਮੈਨ]] | [[ਹਰਮਨ ਹੈੱਸ|ਹੈੱਸ]] | [[ਮੈਕਸ ਹਾਰਕਹੀਮਰ|ਹੋੋਰਖਾਈਮਰ]] | [[ਜੋਰੀਸ-ਕਾਰਲ ਹਾਇਜ਼ਮੰਸ|ਜੇ.ਕੇ. ਹਾਇਜ਼ਮੰਸ]] | [[ਕਾਰਲ ਜੁੰਗ|ਜੰਗ]] | [[ਕਾਰਲ ਕ੍ਰੌਜ਼ (ਲੇਖਕ)|ਕ੍ਰੌਜ਼]]<ref>{{Cite book|title=Wittgenstein's Vienna|url=https://archive.org/details/wittgensteinsvie00jani|last=Allan Janik and Stephen Toulmin|first=|publisher=Simon and Schuster|year=1973|isbn=|location=New York|pages=[https://archive.org/details/wittgensteinsvie00jani/page/74 74]|quote=Kraus himself was no philosopher, even less a scientist. If Kraus's views have a philosophical ancestry, this comes most assuredly from Schopenhauer; for alone among the great philosophers, Schopenhauer was a kindred spirit, a man of philosophical profundity, with a strange talent for polemic and aphorism, a literary as weIl as philosophical genius. Schopenhauer, indeed, was the only philosopher who at all appealed to Kraus.}}</ref> |[[ਥਾਮਸ ਲਿਗੋਟੀ|ਲਿਗੋਟੀ]] | [[ਫਿਲਿਪ ਮੇਨਲੈਂਡਰ|ਮੇਨਲੈਂਡਰ]] | [[ਐਟੋਰ ਮੇਜੋਰਾਨਾ|ਮੇਜੋਰਾਨਾ]]<ref name=Majorana>{{Cite book|title=Ettore Majorana: Scientific Papers|last=Bassani|first=Giuseppe-Franco|publisher=Springer|year=|isbn=3540480919|editor-last=Società Italiana di Fisica|location=|pages=XL|quote=His interest in philosophy, which had always been great, increased and prompted him to reflect deeply on the works of various philosophers, in particular Schopenhauer.}}</ref> |[[ਥਾਮਸ ਮਾਨ|ਮਾਨ]] {{·}} [[ਮੁਪਾਸਾਂ]] {{·}} [[ਕਾਰਲ ਯੂਜੀਨ ਨਿਊਮਨ|ਨਿਊਮੈਨ]] {{·}} [[ਫ੍ਰਿਡੇਰਿਚ ਨੀਤਸ਼ੇ|ਨੀਤਸ਼ੇ]]{{·}}[[ਗਿਲਬਰਟ ਰਾਇਲ|ਰਾਇਲ]]<ref>{{cite book|ref=harv|last=Magee|first=Bryan|title=Confessions of a Philosopher|url=https://archive.org/details/confessionsofphi0192mage|year=1997}}, Ch. 16</ref> |[[George Santayana|Santayana]] |[[Moritz Schlick|Schlick]]<ref>{{Cite book|title=Moritz Schlick|last=B.F. McGuinness|first=|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=336-337|quote=Once again, one has to understand Schlick's world conception, which he took over from Schopenhauer's world as representation and as will. … “To will something” – and here Schlick is heavily influenced by Schopenhauer –}}</ref> |[[ਐਰਵਿਨ ਸ਼ਰੋਡਿੰਗਰ|ਸ਼ਰੋਡਿੰਗਰ]] | [[ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਸੋਲੋਵਯੋਵ (ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ਰ)|ਸੋਲੋਵਯੋਵ]] | [[ਓਸਵਾਲਡ ਸਪੈਂਗਲਰ|ਸਪੈਂਗਲਰ]] | [[ਲੀਓ ਤਾਲਸਟਾਏ|ਤਾਲਸਟਾਏ]] | [[ਹੰਸ ਵਾਈਹੀਰਰ|ਵਾਇਅਰਿੰਗ]] | [[ਯੋਹਾਨਸ ਵੋਲਕੇਤ|ਵੋਲਕੇਤ]] | [[ਰਿਚਰਡ ਵੈਗਨਰ|ਵੈਗਨਰ]] | [[ਓਟੋ ਵਾਈਨਿੰਗਰ|ਵਾਈਨਿੰਗਰ]] | [[ਲੁਡਵਿਗ ਵਿਟਗਨਸਟਾਈਨ|ਵਿਟਗਨਸ਼ਟਾਈਨ]] | [[ਪੀਟਰ ਵੈੱਸਲ ਜਾਪਫ਼ੇ|ਜਾਪਫ਼ੇ]]}} }} '''ਆਰਥਰ ਸ਼ੋਪੇਨਹਾਵਰ''' ({{lang-de|Arthur Schopenhauer|label=[[ਜਰਮਨ ਭਾਸ਼ਾ|ਜਰਮਨ]]}}, {{IPA|de|ˈaɐ̯tʊɐ̯ ˈʃoːpm̩ˌhaʊ̯ɐ|label=ਜਰਮਨ ਉੱਚਾਰਣ}}; 22 ਫਰਵਰੀ 1788 – 21 ਸਤੰਬਰ 1860) ਇੱਕ ਜਰਮਨ [[ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ]] ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੀ 1818 ਦੀ ਰਚਨਾ ''ਦ ਵਰਲਡ ਐਜ਼ ਵਿਲ ਐਂਡ ਰੀਪਰੀਜੈਂਟੇਸ਼ਨ'' (1844 ਵਿੱਚ ਵਧਾਈ ਗਈ) ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਦਿੱਸਦੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅੰਨ੍ਹੀ ਅਤੇ ਅਮਿੱਟ ਪਰਾਭੌਤਿਕ ਇੱਛਾ ਦੇ ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book|title=Essays and Aphorisms|author=Arthur Schopenhauer|publisher=Penguin Classics|year=2004|isbn=978-0-14-044227-4|page=23}}</ref><ref>The Oxford Encyclopedic English Dictionary. 'Schopenhauer': Oxford University Press. 1991. p. 1298. {{ISBN|978-0-19-861248-3}}.</ref> [[ਇਮੈਨੂਅਲ ਕਾਂਤ]] ਦੇ ਅਗੰਮੀ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਚੱਲਦਿਆਂ, ਸ਼ੋਪੇਨਹਾਵਰ ਨੇ ਇੱਕ ਨਾਸਤਿਕ ਪਰਾਭੌਤਿਕ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਦਾ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਨਿਰਾਸ਼ਾਵਾਦ ਦੇ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲੀ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਵਜੋਂ ਵਿਖਿਆਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ,<ref>{{cite book|title=Essays and Aphorisms|author=Arthur Schopenhauer|publisher=Penguin Classics|year=2004|isbn=978-0-14-044227-4|pages=22–36|quote=…but there has been none who tried with so great a show of learning to demonstrate that the pessimistic outlook is ''justified'', that life itself is really bad. It is to this end that Schopenhauer’s metaphysic of will and idea exists.}}</ref><ref>''[http://librivox.org/studies-in-pessimism-by-arthur-schopenhauer/ Studies in Pessimism]'' – audiobook from [//en.wikipedia.org/wiki/LibriVox LibriVox].</ref><ref>{{cite book|title=Encyclopedia of Psychology and Religion, Volume 2|publisher=Springer|year=2009|isbn=978-0-387-71801-9|editor1=David A. Leeming|page=824|quote=A more accurate statement might be that for a German – rather than a French or British writer of that time – Schopenhauer was an honest and open atheist.|editor2=Kathryn Madden|editor3=Stanton Marlan}}</ref>  ਜੋ ਜਰਮਨ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀਨ ਪੋਸਟ-ਕਾਂਤੀਅਨ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਾਰਜ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>Arthur Schopenhauer, The World as Will and Representation, Vol. 1, trans. E. Payne, (New York: Dover Publishing Inc., 1969), Vol. 2, Ch. 50.</ref><ref>{{cite book|title=Schopenhauer, Philosophy and the Arts|publisher=Cambridge University Press|year=2007|isbn=978-0-521-04406-6|editor=Dale Jacquette|page=162|quote=For Kant, the mathematical sublime, as seen for example in the starry heavens, suggests to imagination the infinite, which in turn leads by subtle turns of contemplation to the concept of God. Schopenhauer's atheism will have none of this, and he rightly observes that despite adopting Kant's distinction between the dynamical and mathematical sublime, his theory of the sublime, making reference to the struggles and sufferings of struggles and sufferings of Will, is unlike Kant's.}}</ref> [[ਪੱਛਮੀ ਦਰਸ਼ਨ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ੋਪੇਨਹਾਵਰ ਪਹਿਲੇ ਚਿੰਤਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਜੋ ਪੂਰਬੀ ਦਰਸ਼ਨ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਨਿਆਸ, ਮਾਇਆ ਰੂਪੀ ਸੰਸਾਰ) ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨਾਲ, ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਕੰਮ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿੱਟਿਆਂ ਤੇ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹੋਏ ਸਾਂਝ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>See the book-length study about oriental influences on the genesis of Schopenhauer's philosophy by [//en.wikipedia.org/wiki/Urs_App Urs App]: ''Schopenhauer's Compass. An Introduction to Schopenhauer's Philosophy and its Origins''. Wil: UniversityMedia, 2014 ({{ISBN|978-3-906000-03-9}})</ref><ref>{{cite book|title=An Introduction to the History of Psychology|last=Hergenhahn|first=B. R.|publisher=Cengage Learning|year=2009|isbn=978-0-495-50621-8|edition=6th|page=216|quote=Although Schopenhauer was an atheist, he realized that his philosophy of denial had been part of several great religions; for example, Christianity, Hinduism, and Buddhism.}}</ref> ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਕੰਮ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੌਰਾਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਧਿਆਨ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਸ਼ੋਪਨਹਾਹੋਅਰ ਦੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਨੇ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਸਮੇਤ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਤੇ ਮਰਨ-ਉਪਰੰਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ ਸੀ। ਸੁਹਜ-ਸ਼ਾਸਤਰ, ਨੈਤਿਕਤਾ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਬਾਰੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨੇ 19 ਵੀਂ ਅਤੇ 20 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਚਿੰਤਕਾਂ ਅਤੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਉੱਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਣਾ ਸੀ। ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਕਬੂਲਣ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: [[ਫ਼ਰੀਡਰਿਸ਼ ਨੀਤਸ਼ੇ]], [[ਰਿਚਰਡ ਵੈਗਨਰ]], [[ਲਿਉ ਤਾਲਸਤਾਏ]], [[ਲੁਡਵਿਗ ਵਿਟਗਨਸਟਾਈਨ]], [[ਐਰਵਿਨ ਸ਼ਰੋਡਿੰਗਰ]], [[ਕਾਰਲ ਹਾਈਨਰਿਖ਼ ਉਲਰਿਚਸ]], [[ਓਟੋ ਰੈਂਕ]], [[ਗੁਸਤਾਵ ਮਾਲਰ]], [[ਯੋਸਿਫ਼ ਕੈਂਪਬੈਲ]], [[ਅਲਬਰਟ ਆਈਨਸਟਾਈਨ]], [[ਕਾਰਲ ਜੁੰਗ]], [[ਟਾਮਸ ਮਾਨ]], [[ਐਮਿਲ ਜ਼ੋਲਾ]], [[ਜਾਰਜ ਬਰਨਾਰਡ ਸ਼ਾਅ]], [[ਹੋਰਹੇ ਲੂਈਸ ਬੋਰਹੇਸ]] ਅਤੇ [[ਸੈਮੂਅਲ ਬੈਕਟ]]। == ਜੀਵਨੀ == [[ਤਸਵੀਰ:Gdansk_Schopenhauer_House.jpg|thumb|ਸ਼ੋਪੇਨਹਾਵਰ ਦੇ ਜਨਮਸਥਾਨ  ਹਾਊਸ, ਉਲ. Św. Ducha (ਪਹਿਲਾਂ Heiligegeistgasse)]] ਆਰਥਰ ਸ਼ੋਪੇਨਹਾਵਰ ਦਾ ਜਨਮ 22 ਫਰਵਰੀ 1788 ਨੂੰ [[ਡੈਨਜ਼ਿਗ]] (ਹੁਣ [[ਗਡਾਂਸਕ]], [[ਪੋਲੈਂਡ]]) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਵਪਾਰੀਫ਼, ਹੈਨਰਿਖ਼ ਲੋਰਿਸ ਸ਼ੋਪੇਨਹਾਵਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਉਸ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਪਤਨੀ, ਜੋਹਾਨਾ ਤੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸ਼ੋਪੇਨਹਾਵਰ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਪਰਵਾਰ [[ਹੈਮਬਰਗ]] ਰਹਿਣ ਚਲੇ ਗਏ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ, ਰੋਸ਼ਨਖ਼ਿਆਲੀ ਅਤੇ ਰਿਪਬਲਿਕਨ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਕ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਪਰੂਸੀਅਨ ਅਨੈਕਸੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਡੈਨਜ਼ਿਗ ਨੂੰ ਅਯੋਗ ਸਮਝਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਆਰਥਰ ਉਸ ਵਰਗਾ ਹੀ ਇੱਕ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਵਪਾਰੀ ਬਣੇ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਆਰਥਰ ਨੇ ਖ਼ੂਬ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਆਰਥਰ ਨੂੰ ਇੱਕ [[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਲੋਕ|ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ]] ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਰਹਿਣ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਉਹ ਨੌਂ ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਰਥਰ ਨੂੰ [[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਵਿੱਚ ਰਵਾਂ ਬਣਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤਾ। ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਆਰਥਰ ਇੱਕ ਵਿਦਵਾਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਤੀਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਤੇ ਆਪਣਾ ਕੈਰੀਅਰ ਠੋਸਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਹੈਨਰਿਖ਼ ਨੇ ਆਰਥਰ ਦੇ ਅੱਗੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਰੱਖਿਆ: ਮੁੰਡਾ ਜਾਂ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨਾਲ [[ਯੂਰਪ]] ਦੇ ਦੌਰੇ ਤੇ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵਪਾਰੀ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਸਿਖੇਗਾ, ਜਾਂ ਉਹ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਜਿਮਨੇਜ਼ੀਅਮ ਵਿੱਚ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਆਰਥਰ ਨੇ ਪਹਿਲੇ ਵਾਲਾ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣਿਆ, ਅਤੇ ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਨੇ ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਬੇਹੱਦ ਬੁਰੀ ਹਾਲਤ ਅੱਖੀਂ ਦੇਖੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾਵਾਦੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਦੁਨੀਆਵੀ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨੂੰ ਢਾਲਣ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist|30em}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਰਮਨ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ]] hw4rj4b5acwvd4oll26wlmj4ms4dpi6 809769 809768 2025-06-05T03:08:26Z Dibyayoti176255 40281 Added Info... 809769 wikitext text/x-wiki {{Infobox philosopher |region = [[ਪੱਛਮੀ ਦਰਸ਼ਨ]] |era = [[19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ]] |image = Schopenhauer.jpg |image_size = |caption = ਸ਼ੋਪੇਨਹਾਵਰ ਦੀ 1855 ਦੀ ਇੱਕ ਪੇਂਟਿੰਗ, ਕ੍ਰਿਤੀ: ਜਿਊਲਸ ਲੁੰਟੇਸ਼ੁਜ਼ |signature = Arthur Schopenhauer Signature.svg |name = ਆਰਥਰ ਸ਼ੋਪੇਨਹਾਵਰ |birth_date = {{birth date|1788|02|22|df=y}} |birth_place = [[ਗਡਾਂਸਕ|ਡਾਨਜ਼ਿਗ]] (ਗਡਾਂਸਕ)<!--according to Danzig/Gdansk vote policy. No further Prussia/Poland or other details. Leave that to the city articles--> |death_date = {{Death date and age|1860|9|21|1788|2|22|df=y}} |death_place = [[ਫ੍ਰੈਂਕਫਰਟ]], [[ਜਰਮਨ ਕਨਫੈਡਰੇਸ਼ਨ]] |education = {{plainlist| *{{Interlanguage link|Gymnasium Ernestinum Gotha|de|3=Ernestinum Gotha|lt=Gymnasium illustre zu Gotha}} *[[ਗੋਟਿੰਗਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] * [[ਜੇਨਾ ਦੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ([[PhD]], 1813)}} |nationality =ਜਰਮਨ |residence = ਡੈਨਜ਼ਿਗ, [[ਹੈਮਬਰਗ]], ਫ੍ਰੈਂਕਫਰਟ |institutions = [[ਬਰਲਿਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] |school_tradition = {{plainlist| *[[ਮਹਾਂਦੀਪੀ ਦਰਸ਼ਨ]] * [[ਉੱਤਰ-ਕਾਂਤਵਾਦੀ ਦਰਸ਼ਨ]] * [[ਜਰਮਨ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦ]]<ref>[http://plato.stanford.edu/entries/idealism/#Sch German Idealism on the Stanford Encyclopedia of Philosophy]</ref><ref>[http://www.iep.utm.edu/germidea/#H6 Idealism (Internet Encyclopedia of Philosophy)]</ref> *[[Transcendental idealism]]<ref>[http://www.iep.utm.edu/schopenh/#H1 Arthur Schopenhauer (1788—1860) (Internet Encyclopedia of Philosophy)]</ref><ref>[[Frederick C. Beiser|Beiser]] reviews the commonly held position that Schopenhauer was a transcendental idealist and he rejects it: "Though it is deeply heretical from the standpoint of transcendental idealism, Schopenhauer's objective standpoint involves a form of ''[[transcendental realism]]'', i.e. the assumption of the independent reality of the world of experience." (Beiser 2016, p. 40)</ref> *[[ਅਧਿਆਤਮਕ ਵਲੰਟਰਿਜਮ]] * [[ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਨਿਰਾਸ਼ਾਵਾਦ]] * [[ਐਂਟੀਨਾਟਲਿਜ਼ਮ]]<ref>Schopenhauer, Arthur. ''[[Parerga and Paralipomena]], Short Philosophical Essays'', Vol. 2, Oxford University Press, 2000, Ch. XII: "Additional Remarks on the Doctrine of the Suffering of the World", § 149, p. 292; Schopenhauer, Arthur. ''Studies in Pessimism: The Essays. ''The Pennsylvania State University, 2005, p. 7.</ref>}} |main_interests = [[ਮੈਟਾਫਿਜ਼ਿਕਸ]], [[ਸੁਹਜ ਵਿਗਿਆਨ]], [[ਨੀਤੀ]], [[ਨੈਤਿਕਤਾ]], [[ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ]]| notable_ideas = [[ਐਂਥਰੋਪਿਕ ਸਿਧਾਂਤ]]<ref>Arthur Schopenhauer, ''Arthur Schopenhauer: The World as Will and Presentation, Volume 1'', Routledge, 2016, p. 211: "the world [is a] mere ''presentation'', object for a subject..."</ref><ref>Lennart Svensson, ''Borderline: A Traditionalist Outlook for Modern Man'', Numen Books, 2015, p. 71: "[Schopenhauer] said that 'the world is our conception'. A world without a perceiver would in that case be an impossibility. But we can—he said—gain knowledge about Essential Reality for looking into ourselves, by introspection. ... This is one of many examples of the anthropic principle. The world is there for the sake of man."</ref><br> [[ਸ਼ੋਪੇਨਹਾਵਰ#ਨੀਤੀ|ਐਟਰਨਲ ਜਸਟਿਸ]] <br> [[ਲੋੜੀਂਦੇ ਕਾਰਨ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ|ਲੋੜੀਂਦੇ ਕਾਰਨ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਚੌਗੁਣੀ ਜੜ੍ਹ]] <br> [[ਸੇਹ ਦੀ ਦੁਬਿਧਾ|ਹੈੱਜਹੋਗ ਦੀ ਦੁਬਿਧਾ]] <br> [[ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਨਿਰਾਸ਼ਾਵਾਦ]] <br> [[ਪ੍ਰਿੰਸੀਪੀਮ ਇੰਡੀਵਿਜੂਏਸ਼ਨਿਸ]] <br> [[ਹੁਕਮ (ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ)|ਹੁਕਮ]] [[ਵਸਤ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ]] ਵਜੋਂ |influences = {{hlist | [[ਬੁੱਧ ਧਰਮ]] | [[ਉਪਨਿਸ਼ਦ]] | [[ਇਮਾਨੂਏਲ ਕਾਂਤ]] | [[ਜਰਮਨ ਰਹੱਸਵਾਦ]]<ref>{{Cite book|title=The World as Will and Representation|last=Schopenhauer|first=Arthur|publisher=|year=|isbn=|volume=Vol. 1, Book 4|location=|pages=|quote=For the philosopher, these accounts of the lives of holy, self-denying men, badly as they are generally written, and mixed as they are with super stition and nonsense, are, because of the significance of the material, immeasurably more instructive and impor tant than even Plutarch and Livy. ... But the spirit of this development of Christianity is certainly nowhere so fully and powerfully expressed as in the writings of the German mystics, in the works of Meister Eckhard, and in that justly famous book Die Deutsche Theologie.}}</ref> | [[ਪਲੇਟੋ]]| [[ਗੋਟਲੋਬ ਅਰਨਸਟ ਸ਼ੁਲਜ਼ੇ|ਜੀ. ਈ. ਸ਼ੁਲਜ਼ੇ]]}} |influenced = {{hlist |[[ਐਲਫ੍ਰੇਡ ਐਡਲਰ|ਐਡਲਰ]] | [[ਮਾਚਾਡੋ ਡੇ ਅੱਸਿਸ]] | [[ਜੂਲੀਅਸ ਬਾਨਸੈਨ|ਬਾਨਸੈਨ]] | [[ਸੈਮੂਅਲ ਬੇੈਕੇਟ|ਬੇਕੇਟ]] | [[ਥਾਮਸ ਬੇਰਨਹਾਰਡ|ਬਰਨਹਾਰਡ]] | [[ਹੋਰਹੇ ਲੂਈਸ ਹੋਰਹੇਸ|ਬੋਰਹੇਸ]] | [[ਐੱਲ. ਈ. ਜੇ. ਬਰੂਵਰ|ਬਰੂਵਰ]] | [[ਜੋਸਫ਼ ਕੈਂਪਬੈਲ|ਕੈਂਪਬੈਲ]] | [[ਅਲਬਰਟ ਆਇਨਸਟਾਈਨ|ਆਇਨਸਟਾਈਨ]]<ref>{{Citation|last=Howard|first=Don A.|title=Albert Einstein as a Philosopher of Science|date=December 2005|url=http://www3.nd.edu/~dhoward1/vol58no12p34_40.pdf|journal=Physics Today|volume=58|issue=12|pages=34–40|publisher=American Institute of Physics|format=PDF|bibcode=2005PhT....58l..34H|doi=10.1063/1.2169442|accessdate=2015-03-08|via=University of Notre Dame, Notre Dame, IN, author's personal webpage|quote=From Schopenhauer he had learned to regard the independence of spatially separated systems as, virtually, a necessary a priori assumption ... Einstein regarded his separation principle, descended from Schopenhauer's ''principium individuationis'', as virtually an axiom for any future fundamental physics. ... Schopenhauer stressed the essential structuring role of space and time in individuating physical systems and their evolving states. This view implies that difference of location suffices to make two systems different in the sense that each has its own real physical state, independent of the state of the other. For Schopenhauer, the mutual independence of spatially separated systems was a necessary a priori truth.}}</ref> |[[Afanasy Fet|Fet]] |[[John Gray (philosopher)|Gray]]<ref>{{cite news|url=https://www.independent.co.uk/news/people/profiles/john-gray-forget-everything-you-know-641878.html |title=John Gray: Forget everything you know— Profiles, People |publisher=The Independent |date=3 September 2002 |accessdate=12 March 2010 | location=London| archiveurl= https://web.archive.org/web/20100409072731/https://www.independent.co.uk/news/people/profiles/john-gray-forget-everything-you-know-641878.html| archivedate= 9 April 2010 <!--DASHBot-->| deadurl= no}}</ref> |[[ਕਾਰਲ ਰੌਬਰਟ ਐਡਵਾਇਡ ਵੌਨ ਹਾਰਟਮੈਨ|ਹਰਟਮੈਨ]] | [[ਹਰਮਨ ਹੈੱਸ|ਹੈੱਸ]] | [[ਮੈਕਸ ਹਾਰਕਹੀਮਰ|ਹੋੋਰਖਾਈਮਰ]] | [[ਜੋਰੀਸ-ਕਾਰਲ ਹਾਇਜ਼ਮੰਸ|ਜੇ.ਕੇ. ਹਾਇਜ਼ਮੰਸ]] | [[ਕਾਰਲ ਜੁੰਗ|ਜੰਗ]] | [[ਕਾਰਲ ਕ੍ਰੌਜ਼ (ਲੇਖਕ)|ਕ੍ਰੌਜ਼]]<ref>{{Cite book|title=Wittgenstein's Vienna|url=https://archive.org/details/wittgensteinsvie00jani|last=Allan Janik and Stephen Toulmin|first=|publisher=Simon and Schuster|year=1973|isbn=|location=New York|pages=[https://archive.org/details/wittgensteinsvie00jani/page/74 74]|quote=Kraus himself was no philosopher, even less a scientist. If Kraus's views have a philosophical ancestry, this comes most assuredly from Schopenhauer; for alone among the great philosophers, Schopenhauer was a kindred spirit, a man of philosophical profundity, with a strange talent for polemic and aphorism, a literary as weIl as philosophical genius. Schopenhauer, indeed, was the only philosopher who at all appealed to Kraus.}}</ref> |[[ਥਾਮਸ ਲਿਗੋਟੀ|ਲਿਗੋਟੀ]] | [[ਫਿਲਿਪ ਮੇਨਲੈਂਡਰ|ਮੇਨਲੈਂਡਰ]] | [[ਐਟੋਰ ਮੇਜੋਰਾਨਾ|ਮੇਜੋਰਾਨਾ]]<ref name=Majorana>{{Cite book|title=Ettore Majorana: Scientific Papers|last=Bassani|first=Giuseppe-Franco|publisher=Springer|year=|isbn=3540480919|editor-last=Società Italiana di Fisica|location=|pages=XL|quote=His interest in philosophy, which had always been great, increased and prompted him to reflect deeply on the works of various philosophers, in particular Schopenhauer.}}</ref> |[[ਥਾਮਸ ਮਾਨ|ਮਾਨ]] {{·}} [[ਮੁਪਾਸਾਂ]] {{·}} [[ਕਾਰਲ ਯੂਜੀਨ ਨਿਊਮਨ|ਨਿਊਮੈਨ]] {{·}} [[ਫ੍ਰਿਡੇਰਿਚ ਨੀਤਸ਼ੇ|ਨੀਤਸ਼ੇ]]{{·}}[[ਗਿਲਬਰਟ ਰਾਇਲ|ਰਾਇਲ]]<ref>{{cite book|ref=harv|last=Magee|first=Bryan|title=Confessions of a Philosopher|url=https://archive.org/details/confessionsofphi0192mage|year=1997}}, Ch. 16</ref> |[[George Santayana|Santayana]] |[[Moritz Schlick|Schlick]]<ref>{{Cite book|title=Moritz Schlick|last=B.F. McGuinness|first=|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=336-337|quote=Once again, one has to understand Schlick's world conception, which he took over from Schopenhauer's world as representation and as will. … “To will something” – and here Schlick is heavily influenced by Schopenhauer –}}</ref> |[[ਐਰਵਿਨ ਸ਼ਰੋਡਿੰਗਰ|ਸ਼ਰੋਡਿੰਗਰ]] | [[ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਸੋਲੋਵਯੋਵ (ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ਰ)|ਸੋਲੋਵਯੋਵ]] | [[ਓਸਵਾਲਡ ਸਪੈਂਗਲਰ|ਸਪੈਂਗਲਰ]] | [[ਲੀਓ ਤਾਲਸਟਾਏ|ਤਾਲਸਟਾਏ]] | [[ਹੰਸ ਵਾਈਹੀਰਰ|ਵਾਇਅਰਿੰਗ]] | [[ਯੋਹਾਨਸ ਵੋਲਕੇਤ|ਵੋਲਕੇਤ]] | [[ਰਿਚਰਡ ਵੈਗਨਰ|ਵੈਗਨਰ]] | [[ਓਟੋ ਵਾਈਨਿੰਗਰ|ਵਾਈਨਿੰਗਰ]] | [[ਲੁਡਵਿਗ ਵਿਟਗਨਸਟਾਈਨ|ਵਿਟਗਨਸ਼ਟਾਈਨ]] | [[ਪੀਟਰ ਵੈੱਸਲ ਜਾਪਫ਼ੇ|ਜਾਪਫ਼ੇ]]}} }} '''ਆਰਥਰ ਸ਼ੋਪੇਨਹਾਵਰ''' ({{lang-de|Arthur Schopenhauer|label=[[ਜਰਮਨ ਭਾਸ਼ਾ|ਜਰਮਨ]]}}, {{IPA-de|ˈaʁtuːɐ̯ ˈʃoːpn̩haʊɐ|ਜਰਮਨ ਉੱਚਾਰਣ|De-Arthur Schopenhauer2.ogg}}; 22 ਫਰਵਰੀ 1788 – 21 ਸਤੰਬਰ 1860) ਇੱਕ ਜਰਮਨ [[ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ]] ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੀ 1818 ਦੀ ਰਚਨਾ ''ਦ ਵਰਲਡ ਐਜ਼ ਵਿਲ ਐਂਡ ਰੀਪਰੀਜੈਂਟੇਸ਼ਨ'' (1844 ਵਿੱਚ ਵਧਾਈ ਗਈ) ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਦਿੱਸਦੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅੰਨ੍ਹੀ ਅਤੇ ਅਮਿੱਟ ਪਰਾਭੌਤਿਕ ਇੱਛਾ ਦੇ ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book|title=Essays and Aphorisms|author=Arthur Schopenhauer|publisher=Penguin Classics|year=2004|isbn=978-0-14-044227-4|page=23}}</ref><ref>The Oxford Encyclopedic English Dictionary. 'Schopenhauer': Oxford University Press. 1991. p. 1298. {{ISBN|978-0-19-861248-3}}.</ref> [[ਇਮੈਨੂਅਲ ਕਾਂਤ]] ਦੇ ਅਗੰਮੀ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਚੱਲਦਿਆਂ, ਸ਼ੋਪੇਨਹਾਵਰ ਨੇ ਇੱਕ ਨਾਸਤਿਕ ਪਰਾਭੌਤਿਕ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਦਾ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਨਿਰਾਸ਼ਾਵਾਦ ਦੇ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲੀ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਵਜੋਂ ਵਿਖਿਆਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ,<ref>{{cite book|title=Essays and Aphorisms|author=Arthur Schopenhauer|publisher=Penguin Classics|year=2004|isbn=978-0-14-044227-4|pages=22–36|quote=…but there has been none who tried with so great a show of learning to demonstrate that the pessimistic outlook is ''justified'', that life itself is really bad. It is to this end that Schopenhauer’s metaphysic of will and idea exists.}}</ref><ref>''[http://librivox.org/studies-in-pessimism-by-arthur-schopenhauer/ Studies in Pessimism]'' – audiobook from [//en.wikipedia.org/wiki/LibriVox LibriVox].</ref><ref>{{cite book|title=Encyclopedia of Psychology and Religion, Volume 2|publisher=Springer|year=2009|isbn=978-0-387-71801-9|editor1=David A. Leeming|page=824|quote=A more accurate statement might be that for a German – rather than a French or British writer of that time – Schopenhauer was an honest and open atheist.|editor2=Kathryn Madden|editor3=Stanton Marlan}}</ref>  ਜੋ ਜਰਮਨ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀਨ ਪੋਸਟ-ਕਾਂਤੀਅਨ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਾਰਜ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>Arthur Schopenhauer, The World as Will and Representation, Vol. 1, trans. E. Payne, (New York: Dover Publishing Inc., 1969), Vol. 2, Ch. 50.</ref><ref>{{cite book|title=Schopenhauer, Philosophy and the Arts|publisher=Cambridge University Press|year=2007|isbn=978-0-521-04406-6|editor=Dale Jacquette|page=162|quote=For Kant, the mathematical sublime, as seen for example in the starry heavens, suggests to imagination the infinite, which in turn leads by subtle turns of contemplation to the concept of God. Schopenhauer's atheism will have none of this, and he rightly observes that despite adopting Kant's distinction between the dynamical and mathematical sublime, his theory of the sublime, making reference to the struggles and sufferings of struggles and sufferings of Will, is unlike Kant's.}}</ref> [[ਪੱਛਮੀ ਦਰਸ਼ਨ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ੋਪੇਨਹਾਵਰ ਪਹਿਲੇ ਚਿੰਤਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਜੋ ਪੂਰਬੀ ਦਰਸ਼ਨ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਨਿਆਸ, ਮਾਇਆ ਰੂਪੀ ਸੰਸਾਰ) ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨਾਲ, ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਕੰਮ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿੱਟਿਆਂ ਤੇ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹੋਏ ਸਾਂਝ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>See the book-length study about oriental influences on the genesis of Schopenhauer's philosophy by [//en.wikipedia.org/wiki/Urs_App Urs App]: ''Schopenhauer's Compass. An Introduction to Schopenhauer's Philosophy and its Origins''. Wil: UniversityMedia, 2014 ({{ISBN|978-3-906000-03-9}})</ref><ref>{{cite book|title=An Introduction to the History of Psychology|last=Hergenhahn|first=B. R.|publisher=Cengage Learning|year=2009|isbn=978-0-495-50621-8|edition=6th|page=216|quote=Although Schopenhauer was an atheist, he realized that his philosophy of denial had been part of several great religions; for example, Christianity, Hinduism, and Buddhism.}}</ref> ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਕੰਮ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੌਰਾਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਧਿਆਨ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਸ਼ੋਪਨਹਾਹੋਅਰ ਦੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਨੇ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਸਮੇਤ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਤੇ ਮਰਨ-ਉਪਰੰਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ ਸੀ। ਸੁਹਜ-ਸ਼ਾਸਤਰ, ਨੈਤਿਕਤਾ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਬਾਰੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨੇ 19 ਵੀਂ ਅਤੇ 20 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਚਿੰਤਕਾਂ ਅਤੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਉੱਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਣਾ ਸੀ। ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਕਬੂਲਣ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: [[ਫ਼ਰੀਡਰਿਸ਼ ਨੀਤਸ਼ੇ]], [[ਰਿਚਰਡ ਵੈਗਨਰ]], [[ਲਿਉ ਤਾਲਸਤਾਏ]], [[ਲੁਡਵਿਗ ਵਿਟਗਨਸਟਾਈਨ]], [[ਐਰਵਿਨ ਸ਼ਰੋਡਿੰਗਰ]], [[ਕਾਰਲ ਹਾਈਨਰਿਖ਼ ਉਲਰਿਚਸ]], [[ਓਟੋ ਰੈਂਕ]], [[ਗੁਸਤਾਵ ਮਾਲਰ]], [[ਯੋਸਿਫ਼ ਕੈਂਪਬੈਲ]], [[ਅਲਬਰਟ ਆਈਨਸਟਾਈਨ]], [[ਕਾਰਲ ਜੁੰਗ]], [[ਟਾਮਸ ਮਾਨ]], [[ਐਮਿਲ ਜ਼ੋਲਾ]], [[ਜਾਰਜ ਬਰਨਾਰਡ ਸ਼ਾਅ]], [[ਹੋਰਹੇ ਲੂਈਸ ਬੋਰਹੇਸ]] ਅਤੇ [[ਸੈਮੂਅਲ ਬੈਕਟ]]। == ਜੀਵਨੀ == [[ਤਸਵੀਰ:Gdansk_Schopenhauer_House.jpg|thumb|ਸ਼ੋਪੇਨਹਾਵਰ ਦੇ ਜਨਮਸਥਾਨ  ਹਾਊਸ, ਉਲ. Św. Ducha (ਪਹਿਲਾਂ Heiligegeistgasse)]] ਆਰਥਰ ਸ਼ੋਪੇਨਹਾਵਰ ਦਾ ਜਨਮ 22 ਫਰਵਰੀ 1788 ਨੂੰ [[ਡੈਨਜ਼ਿਗ]] (ਹੁਣ [[ਗਡਾਂਸਕ]], [[ਪੋਲੈਂਡ]]) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਵਪਾਰੀਫ਼, ਹੈਨਰਿਖ਼ ਲੋਰਿਸ ਸ਼ੋਪੇਨਹਾਵਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਉਸ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਪਤਨੀ, ਜੋਹਾਨਾ ਤੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸ਼ੋਪੇਨਹਾਵਰ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਪਰਵਾਰ [[ਹੈਮਬਰਗ]] ਰਹਿਣ ਚਲੇ ਗਏ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ, ਰੋਸ਼ਨਖ਼ਿਆਲੀ ਅਤੇ ਰਿਪਬਲਿਕਨ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਕ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਪਰੂਸੀਅਨ ਅਨੈਕਸੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਡੈਨਜ਼ਿਗ ਨੂੰ ਅਯੋਗ ਸਮਝਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਆਰਥਰ ਉਸ ਵਰਗਾ ਹੀ ਇੱਕ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਵਪਾਰੀ ਬਣੇ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਆਰਥਰ ਨੇ ਖ਼ੂਬ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਆਰਥਰ ਨੂੰ ਇੱਕ [[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਲੋਕ|ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ]] ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਰਹਿਣ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਉਹ ਨੌਂ ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਰਥਰ ਨੂੰ [[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਵਿੱਚ ਰਵਾਂ ਬਣਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤਾ। ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਆਰਥਰ ਇੱਕ ਵਿਦਵਾਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਤੀਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਤੇ ਆਪਣਾ ਕੈਰੀਅਰ ਠੋਸਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਹੈਨਰਿਖ਼ ਨੇ ਆਰਥਰ ਦੇ ਅੱਗੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਰੱਖਿਆ: ਮੁੰਡਾ ਜਾਂ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨਾਲ [[ਯੂਰਪ]] ਦੇ ਦੌਰੇ ਤੇ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵਪਾਰੀ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਸਿਖੇਗਾ, ਜਾਂ ਉਹ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਜਿਮਨੇਜ਼ੀਅਮ ਵਿੱਚ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਆਰਥਰ ਨੇ ਪਹਿਲੇ ਵਾਲਾ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣਿਆ, ਅਤੇ ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਨੇ ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਬੇਹੱਦ ਬੁਰੀ ਹਾਲਤ ਅੱਖੀਂ ਦੇਖੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾਵਾਦੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਦੁਨੀਆਵੀ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨੂੰ ਢਾਲਣ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist|30em}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਰਮਨ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ]] aaba26v4x88xafy95j2u91emnyxc7zs 0 108065 809765 602647 2025-06-05T01:30:12Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 809765 wikitext text/x-wiki '''ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ''' (IDA) ਇੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿੱਤੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਗ਼ਰੀਬ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਰਿਆਇਤੀ ਕਰਜ਼ੇ ਅਤੇ ਅਨੁਦਾਨ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। IDA ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਸਮੂਹ ਦਾ ਇੱਕ ਮੈਂਬਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਮੁਖੀ, [[ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ, ਡੀ.ਸੀ]]., [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ|ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਸਟੇਟਸ]] ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਹ 1960 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਮੁਲਕਾਂ ਨੂੰ ਉਧਾਰ ਦੇਣ ਲਈ ਮੌਜੂਦਾ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਬੈਂਕ ਆਫ ਰੀਕੰਸਟ੍ਰਕਸ਼ਨ ਐਂਡ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਘੱਟ ਕੌਮੀ ਆਮਦਨ, ਅੜਚਣ ਵਾਲੇ ਉਧਾਰ, ਜਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਆਮਦਨ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਸਨ। ਇਕੱਠੇ ਮਿਲ ਕੇ, [[ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ]] ਅਤੇ [[ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਬੈਂਕ ਫਾਰ ਰੀਕੁੰਸਟ੍ਰਕਸ਼ਨ ਐਂਡ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ]] ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਉਸੇ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸੇ ਸਟਾਫ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref name="IDA Overview 2012">{{Cite web|url=https://www.worldbank.org/ida/what-is-ida.html|title=What is IDA?|author=International Development Association|publisher=World Bank Group|accessdate=2012-07-01|archive-date=2012-08-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20120828181258/http://www.worldbank.org/ida/what-is-ida.html|url-status=dead}}</ref><ref name="Coppola 2011">{{Cite book|title=Introduction to International Disaster Management, 2nd Edition|author=Coppola, Damon P.|publisher=Butterworth-Heinemann|year=2011|isbn=978-0-75-067982-4|location=Oxford, UK}}</ref><ref name="Sanford 2002">{{Cite journal|author=Sanford, Jonathan E.|year=2002|title=World Bank: IDA Loans or IDA Grants?|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0305750X02000037|journal=World Development|volume=30|issue=5|pages=741–762|doi=10.1016/S0305-750X(02)00003-7|accessdate=2012-08-02}}</ref><ref name="Dreher et al. 2009">{{Cite journal|author=Dreher, Axel|author2=Sturm, Jan-Egbert|author3=Vreeland, James Raymond|year=2009|title=Development aid and international politics: Does membership on the UN Security Council influence World Bank decisions?|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0304387808000187|journal=Journal of Development Economics|volume=88|issue=1|pages=1–18|doi=10.1016/j.jdeveco.2008.02.003|accessdate=2012-08-02}}</ref> ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ, [[ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ]] ਦੇ ਗਰੀਬੀ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੇ ਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕਿਫਾਇਤੀ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਰਜ਼ ਜੋਖਮ ਇੰਨੇ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਵਪਾਰਕ ਤੌਰ ਤੇ ਉਧਾਰ ਲੈਣ ਜਾਂ ਬੈਂਕ ਦੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਦੇ।<ref name="BIC World Bank Lending 2012">{{Cite web|url=http://www.bicusa.org/en/Institution.Lending.5.aspx|title=World Bank (IBRD & IDA) Lending|publisher=Bank Information Center|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111105051236/http://bicusa.org/en/Institution.Lending.5.aspx|archivedate=2011-11-05|deadurl=yes|accessdate=2012-07-01|df=}}</ref> IDA ਦੇ ਦੱਸੇ ਗਏ ਉਦੇਸ਼ ਗ਼ਰੀਬੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਗ਼ਰੀਬੀ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ, ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਅਤੇ ਨਿਰੰਤਰ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨਾ ਹੈ। IDA ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਗਰੀਬ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਆਰਥਕ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਾਂ ਲਈ ਫੰਡ ਦਾ ਇਕੋ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਦਾਤਾ ਹੈ।<ref name="Moss et al. 2004">{{Cite journal|author=Moss, Todd|author2=Standley, Scott|author3=Birdsall, Nancy|year=2004|title=Double-standards, debt treatment, and World Bank country classification: The case of Nigeria|url=http://www.cgdev.org/files/2741_file_IDA_nigeria_Sept_2.pdf|publisher=Center for Global Development|accessdate=2012-07-02|journal=|archive-date=2012-05-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20120528214656/http://www.cgdev.org/files/2741_file_IDA_nigeria_Sept_2.pdf|dead-url=yes}}</ref><ref name="Center for Global Development 2010">{{Cite journal|date=2010-12-10|title=Building a Better IDA|url=http://www.cgdev.org/content/article/detail/1424668/|publisher=Center for Global Development|accessdate=2012-07-02|journal=|archive-date=2012-05-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20120528165345/http://cgdev.org/content/article/detail/1424668/|dead-url=yes}}</ref> 2000 ਤੋਂ 2010 ਤੱਕ, ਇਸ ਨੇ ਪੈਨਸ਼ਨਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 3 ਮਿਲੀਅਨ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਭਰਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ, 310 ਮਿਲੀਅਨ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਇਮਯੂਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਕੀਤੀ, 120,000 ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਦਰਮਿਆਨੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਲਈ $ 792 ਮਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੇ ਫੰਡਾਂ ਲਈ, 118,000 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪੱਬਵੰਦ ਸੜਕਾਂ ਨੂੰ ਉਸਾਰਿਆ ਜਾਂ ਪੁਨਰ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ, 1,600 ਪੁਲਾਂ ਨੂੰ ਉਸਾਰਿਆ ਜਾਂ ਪੁਨਰ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਫੈਲਾ ਕੀਤਾ। 113 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁਧਰੇ ਹੋਏ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ 5.8 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਸਫਾਈ ਸਹੂਲਤਾਂ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਣਾ।<ref name="IDA Results 2010">{{Cite web|url=https://www.worldbank.org/ida/results-at-a-glance.html|title=Results At-a-Glance|author=International Development Association|publisher=World Bank Group|accessdate=2012-07-15|archive-date=2012-07-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20120702013507/http://www.worldbank.org/ida/results-at-a-glance.html|url-status=dead}}</ref> 1960 ਵਿਆਂ ਵਿੱਚ IDA ਨੇ ਇਸਦੇ ਲਾਂਚ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 238 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਅਤੇ ਗਰਾਂਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਉਧਾਰ ਵਾਲੇ 36 ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਰਿਆਇਤੀ ਕਰਜ਼ੇ ਲਈ ਆਪਣੀ ਯੋਗਤਾ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਠ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਮੁੜ ਜੀਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੁੜ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ। == ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਕਾਰਜ == ਆਈਡੀਆ ਨੂੰ ਵਰਲਡ ਬੈਂਕ ਦੇ ਗਵਰਨਰਜ਼ ਬੋਰਡ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਲਾਨਾ ਮੀਟਿੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਤੀ ਮੈਂਬਰ (ਅਕਸਰ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਜਾਂ ਖਜ਼ਾਨਾ ਸਕੱਤਰ) ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬੋਰਡ ਆਫ ਗਵਰਨਰਜ਼ ਆਪਣੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਮਸਲਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਰਜ਼ ਅਤੇ ਸੰਚਾਲਨ ਬੋਰਡ ਆਫ਼ ਡਾਇਰੈਕਟਰਾਂ ਦੇ ਬੋਰਡਾਂ ਤੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਡਾਇਰੈਕਟਰਾਂ ਦੇ ਬੋਰਡ ਵਿੱਚ 25 ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਸਮੂਹ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਦੇ ਸਾਰੇ 187 ਸਦੱਸ ਰਾਜਾਂ ਦੀ ਸਮੂਹਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ IDA ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਫੈਸਲੇ ਸਿਰਫ IDA ਦੇ 172 ਮੈਂਬਰ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਹਨ। ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ, IDA ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਦਿਸ਼ਾ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref name="Ottenhoff 2011">{{Cite report|title=World Bank|publisher=Center for Global Development|date=2011|author=Ottenhoff, Jenny|url=http://cgdev.org/content/publications/detail/1425482|accessdate=2012-06-05|archivedate=2011-10-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111011172414/http://cgdev.org/content/publications/detail/1425482|deadurl=yes}}</ref> ਜੁਲਾਈ 2012 ਤੋਂ ਜਿਮ ਯੋਂਗ ਕਿਮ ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਸਮੂਹ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref name="Samarasekera 2012">{{Cite journal|author=Samarasekera, Udani|year=2012|title=Jim Kim takes the helm at the World Bank|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0140673612610320|journal=The Lancet|volume=380|issue=9836|pages=15–17|doi=10.1016/S0140-6736(12)61032-0|accessdate=2012-08-02}}</ref> ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਅਤੇ ਆਈ.ਬੀ.ਆਰ.ਡੀ. ਲਗਭਗ 10,000 ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਟਾਫ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref name="BIC World Bank Structure 2012">{{Cite web|url=http://www.bicusa.org/en/Institution.Structure.5.aspx|title=World Bank (IBRD & IDA) Structure|publisher=Bank Information Center|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120208011649/http://www.bicusa.org/en/Institution.Structure.5.aspx|archivedate=2012-02-08|deadurl=yes|accessdate=2012-07-01|df=}}</ref> IDA ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਬੈਂਕ ਦੇ ਆਜ਼ਾਦ ਮੁਲਾਂਕਣ ਸਮੂਹ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ. 2009 ਵਿੱਚ, ਗਰੁੱਪ ਨੇ ਆਈਡੀਏ ਉਧਾਰ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਵਿੱਚ ਧੋਖਾਧੜੀ ਅਤੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਵਰਤੇ ਗਏ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ। 2011 ਵਿੱਚ, ਗਰੁੱਪ ਨੇ ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਕਿ ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਅਮਲਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਜੋ ਪੈਰੋਰਸ ਘੋਸ਼ਣਾ ਨੂੰ ਤਾਲਮੇਲ ਅਤੇ ਅਨੁਕੂਲਤਾ ਦੇ ਏਡ ਪ੍ਰਭਾਵੀਤਾ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਤੇ ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ, ਸੈਕਟਰ-ਵਿਆਪਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਤਾਲਮੇਲ ਲਈ ਵੱਡਾ ਉਪਯੋਗ ਨੂੰ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਕਾਰਨਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਿ ਕਿਉਂ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵਿੱਤੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਗਾਹਕ ਇਸ ਘਾਟ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰ ਸਕਣ। ਇਸ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਕਿ ਬੈਂਕ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਨਾਲ ਵੱਧ ਸਹਿਯੋਗੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ਲਈ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇਵੇ। ਵਿਕਾਸ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰੀਆ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਿਲੀਅਮ ਈਸਟਰਲੀ, ਨੇ ਖੋਜ ਸਹਾਇਤਾ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ IDA ਨੂੰ ਵਿਕਾਸ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਦਾਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਪ੍ਰਥਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ।<ref name="Easterly & Pfutze 2008">{{Cite journal|author=Easterly, William|author2=Pfutze, Tobias|year=2008|title=Where Does the Money Go? Best and Worst Practices in Foreign Aid|url=http://pubs.aeaweb.org/doi/pdfplus/10.1257/jep.22.2.29|journal=Journal of Economic Perspectives|volume=22|issue=2|pages=29–52|doi=10.1257/jep.22.2.29|accessdate=2012-08-02}}</ref> ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਗਲੋਬਲ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਦੇ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਇਹ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਯੋਗ ਉਧਾਰ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ IDA ਦੇ ਸਾਲ 2025 ਤੱਕ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਆਉਣਗੇ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਰਹਿੰਦੇ ਉਧਾਰਕਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਅਫਰੀਕੀ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਾਫੀ ਆਬਾਦੀ ਘਟਣ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ। ਇਹ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਤੋਂ ਸਪਸ਼ਟ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਅੱਗੇ ਵਧੀਆਂ ਇੱਕ ਉਚਿਤ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸਦੇ ਵਿੱਤੀ ਮਾਡਲਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੀ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਜਾਂਚ ਕਰੋ। ਕੇਂਦਰ ਨੇ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਦੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ IDA ਦੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।<ref name="Moss & Leo 2011">{{Cite report|title=IDA at 65: Heading Toward Retirement or a Fragile Lease on Life?|publisher=Center for Global Development|date=2011|author=Moss, Todd|author2=Leo, Benjamin|url=http://www.cgdev.org/content/publications/detail/1424903|accessdate=2012-07-02|archivedate=2012-05-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120504230306/http://www.cgdev.org/content/publications/detail/1424903|deadurl=yes}}</ref> == ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ == IDA ਕੋਲ 173 ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਹਨ ਜੋ ਹਰ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। IDA 81 ਉਧਾਰ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਭਗ ਅੱਧੇ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ IDA ਵਿੱਚ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਕੇਵਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਉਪਲਬਧ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਹਨ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਆਈ.ਬੀ.ਆਰ.ਡੀ. ਇਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ, 36 ਉਧਾਰ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੁਏਟ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਆਪਣੇ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਰੁਤਬੇ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਨਾ ਰੱਖਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਧਾਰ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਜੀਉਂਦੇ ਹਨ। IDA ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣ ਲਈ, ਦੇਸ਼ ਦੀ ਗਰੀਬੀ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਅਤੇ ਆਈ.ਬੀ.ਆਰ.ਡੀ. ਉਧਾਰ ਲੈਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਦਾਇਗੀ ਦੀ ਘਾਟ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਆਮਦਨ, ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਪੂੰਜੀ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਦੀ ਘਾਟ, ਵਿਕਾਸ-ਪੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਗ਼ਰੀਬੀ-ਵਿਰੋਧੀ ਆਰਥਿਕ ਜਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਧਾਰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। 2012 ਤੱਕ IDA ਦੇ ਰਿਆਇਤੀ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲੈਣ ਲਈ, ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਕੁੱਲ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਆਮਦਨ (ਜੀ ਐਨ ਆਈ) ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ $ 1,175 (2010 ਡਾਲਰਾਂ ਵਿਚ) ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ। == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬੈਂਕਿੰਗ ਸੰਸਥਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ]] mol9hrfwlhfn48x7txsc4g0k2kiu8pi 0 108363 809785 664151 2025-06-05T07:19:14Z RixToken2007 55095 ਉਹ ਮੈਕਸੀਕਨ ਵੀ ਹੈ। 809785 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = ਕਮੀਲਾ ਕਬੇਓ | image = 171207 Camila Cabello for MTV International (cropped).png | caption = 2017 ਵਿੱਚ ਕਬੇਓ | birth_name = ਕਾਰਲਾ ਕਮੀਲਾ ਕਬੇਓ ਐਸਟਰਾਬੋ | birth_date = {{Birth date and age|mf=yes|1997|03|03}} | birth_place = ਕੋਜੀਮਾਰ [[ਹਵਾਨਾ]], [[ਕਿਊਬਾ]] | origin = ਮਿਆਮੀ, [[ਫ਼ਲੌਰਿਡਾ]], [[ਅਮਰੀਕਾ]] | genre = {{flatlist|<!--Both sourced in "Artistry" section. Don't add genre without a proper source--> * [[ਪੌਪ ਸੰਗੀਤ|ਪੌਪ]] * ਆਰ ਐੰਡ ਬੀ }} | occupation = {{flatlist| * ਗਾਇਕਾ * ਗੀਤਕਾਰ }} | instrument = {{flatlist| * ਵੋਕਸਜ਼ }} | years_active = 2012–ਹੁਣ ਤੱਕ | label = {{flatlist| * ਐਪਿਕ ਰਿਕਾਰਡਜ਼ * ਸਿਕੋ ਮਿਊਜ਼ਿਕ }} | website = {{URL|camilacabello.com}} }} '''ਕਾਰਲਾ ਕਮੀਲਾ ਕਬੇਓ ਐਸਟਰਾਬੋ''' (ਜਨਮ 3 ਮਾਰਚ 1997)<ref>{{cite tweet |last= Cabello |first=Camila |user=camilacabello97 |number= 572879103914721280 |date=March 3, 2015 |title=I AM 18 |access-date=July 10, 2016 |archive-url=https://www.webcitation.org/6msQgIFfq |archive-date= December 19, 2016 |dead-url=no}} Archive link requires long scrolldown to pertinent tweet.</ref><ref name="infoplease">{{cite web|url=http://www.infoplease.com/biography/var/camilacabello.html|title=Camila Cabello|publisher=Infoplease|accessdate=February 19, 2017}}</ref> ਇੱਕ ਕਿਊਬਨ-ਮੈਕਸੀਕਨ-ਅਮਰੀਕੀ ਗਾਇਕਾ ਅਤੇ ਗੀਤਕਾਰ ਹੈ। ਉਹ 2012 ਵਿੱਚ ''ਦੀ ਐਕਸ ਫੈਕਟਰ'' ਦੇ ਅਮਰੀਕਨ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦੇ ਦੂਜੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ਼ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਗਰੁੱਪ ''ਫਿਫਥ ਹਾਰਮੋਨੀ'' ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਗਈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਹ ਐਪਿਕ ਰਿਕਾਰਡਜ਼ ਅਤੇ ਸਿਕੋ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਲ ਹੋ ਗ। ਫਿਫਥ ਹਾਰਮੋਨੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਮੀਲਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਕਲਾਕਾਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ੌਨ ਮੇਂਡੇਜ਼ ਨਾਲ ''ਆ ਨੋਅ ਵੱਟ ਯੂ ਡਿਡ ਲਾਸਟ ਸਮਰ'' ਅਤੇ ਮਸ਼ੀਨ ਗਨ ਕੈਲੀ ਨਾਲ ''ਬੈਡ ਥਿੰਗਸ'' ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਕ ਗਾਣੇ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੇ। ਦਸੰਬਰ 2016 ਵਿੱਚ ਫਿਫਥ ਹਾਰਮੋਨੀ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕਮੀਲਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਸਿੰਗਲ ''ਕਰਾਇੰਗ ਇਨ ਦਿ ਕਲੱਬ'' ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤਾ। ਉਸਦੀ ਨਾਮਵਰ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਟੂਡੀਓ ਐਲਬਮ ''ਕਮੀਲਾ'' (2018) ਬਿਲਬੋਰਡ 200 ਚਾਰਟ ਤੇ ਨੰਬਰ 1 'ਤੇ ਰਹੀ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਮੁੱਖ ਸਿੰਗਲ '''ਹਵਾਨਾ''' ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਅਤੇ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਸਟੇਟ ਸਮੇਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਟਾੱਪ 'ਤੇ ਰਿਹਾ।<ref>https://www.billboard.com/articles/columns/chart-beat/8095280/camila-cabello-billboard-200-chart-albums-no-1|accessdate=1/21/2018}}</ref> ==ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ== ਕਮੀਲਾ ਕਬੇਓ ਦਾ ਜਨਮ 3 ਮਾਰਚ 1997 ਨੂੰ ਕੋਜੀਮਾਰ [[ਹਵਾਨਾ]], [[ਕਿਊਬਾ]] ਵਿਖੇ ਸਿਨੂਹੋ ਐਸਟਰਾਬੋ ਅਤੇ ਅਲੇਜੈਂਡਰੋ ਕਬੇਓ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref name=popsugar /><ref name="All Music Bio">{{cite web |title=Biography & History |publisher=AllMusic |first=Neil Z. |last=Yeung |url=https://www.allmusic.com/artist/camila-cabello-mn0003392996/biography | accessdate=May 1, 2017}}</ref> ਉਸਦਾ ਪਿਤਾ ਮੈਕਸੀਕਨ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਕਿਊਬਾ ਚਲਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ 5 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ, ਉਸਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਮਿਆਮੀ, [[ਫ਼ਲੌਰਿਡਾ]], [[ਅਮਰੀਕਾ]] ਚਲਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name=popsugar>{{cite web|url=http://www.popsugar.com/latina/Camila-Cabello-Her-Cuban-Background-42239921 |title=Camila Cabello: 'Our Dreams Were Bigger Than Our Fears' |publisher=PopSugar.com |date=October 5, 2016 |first=Camila |last=Cabello |archivedate=November 30, 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161130123537/http://www.popsugar.com/latina/Camila-Cabello-Her-Cuban-Background-42239921 |deadurl=no |quote=...my mom and I immigrated to America. I was almost 7 at the time, born in Havana, Cuba. My papá is puro Mexicano... |df= }}</ref> ਕਮੀਲਾ ਨੇ 2008 ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਸੀ।<ref>{{Cite news |url=http://time.com/collection/american-voices-2017/4927699/american-voices-camila-cabello/ |title=Cabello Going Solo |last=Bacle |first=Ariana |date=2017 |work=[[Time (magazine)|Time]] |access-date=May 8, 2018 |archive-date=ਮਾਰਚ 31, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200331035057/https://time.com/collection/american-voices-2017/4927699/american-voices-camila-cabello/ |url-status=dead }}</ref> ਉਹ ਮਿਆਮੀ ਪਾਲਮੈਟੋ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਗਾਇਕੀ ਵਿੱਚ ਕੈਰੀਅਰ ਬਣਾਉਣ ਲ 2012-2013 ਦਾ ਸਕੂਲੀ ਸਾਲ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ, ਉਹ 9 ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਨੇ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਡਿਪਲੋਮਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite news|url=https://www.thepalmettopanther.com/qa-with-palmetto-student-camila-cabello/|title=Q&A with Palmetto student Camila Cabello|last=Arguelles|first=Victoria|work=The Panther|access-date=2017-10-17|language=en-US}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ== {{commons category|Camila Cabello|ਕਮੀਲਾ ਕਬੇਓ }} *{{Official website|https://www.camilacabello.com/}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1997]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਮਰੀਕੀ ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਗਾਇਕਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੈਕਸੀਕਨ ਮੂਲ ਦੇ ਅਮਰੀਕੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਿਊਬਨ ਮੂਲ ਦੇ ਅਮਰੀਕੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਵਾਨਾ ਦੇ ਲੋਕ]] 93wsyrkv3m3umpscbfgckafb9noajw2 809786 809785 2025-06-05T07:23:32Z RixToken2007 55095 809786 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = ਕਮੀਲਾ ਕਬੇਓ | image = 171207 Camila Cabello for MTV International (cropped).png | caption = 2017 ਵਿੱਚ ਕਬੇਓ | birth_name = ਕਾਰਲਾ ਕਮੀਲਾ ਕਬੇਓ ਐਸਟਰਾਬੋ | birth_date = {{Birth date and age|mf=yes|1997|03|03}} | birth_place = ਕੋਜੀਮਾਰ [[ਹਵਾਨਾ]], [[ਕਿਊਬਾ]] | origin = ਮਿਆਮੀ, [[ਫ਼ਲੌਰਿਡਾ]], [[ਅਮਰੀਕਾ]] | genre = {{flatlist|<!--Both sourced in "Artistry" section. Don't add genre without a proper source--> * [[ਪੌਪ ਸੰਗੀਤ|ਪੌਪ]] * ਆਰ ਐੰਡ ਬੀ }} | occupation = {{flatlist| * ਗਾਇਕਾ * ਗੀਤਕਾਰ }} | instrument = {{flatlist| * ਵੋਕਸਜ਼ }} | years_active = 2012–ਹੁਣ ਤੱਕ | label = {{flatlist| * ਐਪਿਕ ਰਿਕਾਰਡਜ਼ * ਸਿਕੋ ਮਿਊਜ਼ਿਕ }} | website = {{URL|camilacabello.com}} }} '''ਕਾਰਲਾ ਕਮੀਲਾ ਕਬੇਓ ਐਸਟਰਾਬੋ''' (ਜਨਮ 3 ਮਾਰਚ 1997)<ref>{{cite tweet |last= Cabello |first=Camila |user=camilacabello97 |number= 572879103914721280 |date=March 3, 2015 |title=I AM 18 |access-date=July 10, 2016 |archive-url=https://www.webcitation.org/6msQgIFfq |archive-date= December 19, 2016 |dead-url=no}} Archive link requires long scrolldown to pertinent tweet.</ref><ref name="infoplease">{{cite web|url=http://www.infoplease.com/biography/var/camilacabello.html|title=Camila Cabello|publisher=Infoplease|accessdate=February 19, 2017}}</ref> ਇੱਕ ਕਿਊਬਨ-ਮੈਕਸੀਕਨ-ਅਮਰੀਕੀ ਗਾਇਕਾ ਅਤੇ ਗੀਤਕਾਰ ਹੈ। ਉਹ 2012 ਵਿੱਚ ''ਦੀ ਐਕਸ ਫੈਕਟਰ'' ਦੇ ਅਮਰੀਕਨ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦੇ ਦੂਜੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ਼ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਗਰੁੱਪ ''ਫਿਫਥ ਹਾਰਮੋਨੀ'' ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਗਈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਹ ਐਪਿਕ ਰਿਕਾਰਡਜ਼ ਅਤੇ ਸਿਕੋ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਲ ਹੋ ਗ। ਫਿਫਥ ਹਾਰਮੋਨੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਮੀਲਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਕਲਾਕਾਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ੌਨ ਮੇਂਡੇਜ਼ ਨਾਲ ''ਆ ਨੋਅ ਵੱਟ ਯੂ ਡਿਡ ਲਾਸਟ ਸਮਰ'' ਅਤੇ ਮਸ਼ੀਨ ਗਨ ਕੈਲੀ ਨਾਲ ''ਬੈਡ ਥਿੰਗਸ'' ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਕ ਗਾਣੇ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੇ। ਦਸੰਬਰ 2016 ਵਿੱਚ ਫਿਫਥ ਹਾਰਮੋਨੀ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕਮੀਲਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਸਿੰਗਲ ''ਕਰਾਇੰਗ ਇਨ ਦਿ ਕਲੱਬ'' ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤਾ। ਉਸਦੀ ਨਾਮਵਰ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਟੂਡੀਓ ਐਲਬਮ ''ਕਮੀਲਾ'' (2018) ਬਿਲਬੋਰਡ 200 ਚਾਰਟ ਤੇ ਨੰਬਰ 1 'ਤੇ ਰਹੀ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਮੁੱਖ ਸਿੰਗਲ '''ਹਵਾਨਾ''' ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਅਤੇ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਸਟੇਟ ਸਮੇਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਟਾੱਪ 'ਤੇ ਰਿਹਾ।<ref>https://www.billboard.com/articles/columns/chart-beat/8095280/camila-cabello-billboard-200-chart-albums-no-1|accessdate=1/21/2018}}</ref> ==ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ== ਕਮੀਲਾ ਕਬੇਓ ਦਾ ਜਨਮ 3 ਮਾਰਚ 1997 ਨੂੰ ਕੋਜੀਮਾਰ [[ਹਵਾਨਾ]], [[ਕਿਊਬਾ]] ਵਿਖੇ ਸਿਨੂਹੋ ਐਸਟਰਾਬੋ ਅਤੇ ਅਲੇਜੈਂਡਰੋ ਕਬੇਓ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref name=popsugar /><ref name="All Music Bio">{{cite web |title=Biography & History |publisher=AllMusic |first=Neil Z. |last=Yeung |url=https://www.allmusic.com/artist/camila-cabello-mn0003392996/biography | accessdate=May 1, 2017}}</ref> ਉਸਦਾ ਪਿਤਾ ਮੈਕਸੀਕਨ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਕਿਊਬਾ ਚਲਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ 5 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ, ਉਸਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਮਿਆਮੀ, [[ਫ਼ਲੌਰਿਡਾ]], [[ਅਮਰੀਕਾ]] ਚਲਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name=popsugar>{{cite web|url=http://www.popsugar.com/latina/Camila-Cabello-Her-Cuban-Background-42239921 |title=Camila Cabello: 'Our Dreams Were Bigger Than Our Fears' |publisher=PopSugar.com |date=October 5, 2016 |first=Camila |last=Cabello |archivedate=November 30, 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161130123537/http://www.popsugar.com/latina/Camila-Cabello-Her-Cuban-Background-42239921 |deadurl=no |quote=...my mom and I immigrated to America. I was almost 7 at the time, born in Havana, Cuba. My papá is puro Mexicano... |df= }}</ref> ਕਮੀਲਾ ਨੇ 2008 ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਸੀ।<ref>{{Cite news |url=http://time.com/collection/american-voices-2017/4927699/american-voices-camila-cabello/ |title=Cabello Going Solo |last=Bacle |first=Ariana |date=2017 |work=[[Time (magazine)|Time]] |access-date=May 8, 2018 |archive-date=ਮਾਰਚ 31, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200331035057/https://time.com/collection/american-voices-2017/4927699/american-voices-camila-cabello/ |url-status=dead }}</ref> ਉਹ ਇੱਕ ਮੈਕਸੀਕਨ ਨਾਗਰਿਕ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ ਵੀ ਹੈ।<ref>{{Citation |last=Gobierno de México |title=Ficha de registro CURP mexicana de Camila Cabello |date=1997 |url=http://archive.org/details/captura_202305 |access-date=2025-06-05}}</ref><ref>{{Citation |last=Gobierno de México |title=Curp mexicana de la cantante cubanoestadounidense Camila Cabello |date=2000-01-11 |url=http://archive.org/details/curp-caek-970303-mdfbsr-01-page-0001 |access-date=2025-06-05}}</ref><ref>{{Cite web |title=“Esta noche estoy en mi casa”: Camila Cabello en Festival Hera - El Sol de México {{!}} Noticias, Deportes, Gossip, Columnas |url=https://oem.com.mx/elsoldemexico/gossip/esta-noche-estoy-en-mi-casa-camila-cabello-en-festival-hera-13047542 |access-date=2025-06-05 |website=oem.com.mx |language=es}}</ref><ref>{{Cite web |date=2022-09-15 |title=¿Camila Cabello es mexicana? Esto es lo que dice la cantante |url=https://www.sdpnoticias.com/espectaculos/famosos/camila-cabello-es-mexicana-esto-es-lo-que-dice-la-cantante |access-date=2025-06-05 |website=sdpnoticias |language=es}}</ref> ਉਹ ਮਿਆਮੀ ਪਾਲਮੈਟੋ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਗਾਇਕੀ ਵਿੱਚ ਕੈਰੀਅਰ ਬਣਾਉਣ ਲ 2012-2013 ਦਾ ਸਕੂਲੀ ਸਾਲ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ, ਉਹ 9 ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਨੇ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਡਿਪਲੋਮਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite news|url=https://www.thepalmettopanther.com/qa-with-palmetto-student-camila-cabello/|title=Q&A with Palmetto student Camila Cabello|last=Arguelles|first=Victoria|work=The Panther|access-date=2017-10-17|language=en-US}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ== {{commons category|Camila Cabello|ਕਮੀਲਾ ਕਬੇਓ }} *{{Official website|https://www.camilacabello.com/}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1997]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਮਰੀਕੀ ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਗਾਇਕਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੈਕਸੀਕਨ ਮੂਲ ਦੇ ਅਮਰੀਕੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਿਊਬਨ ਮੂਲ ਦੇ ਅਮਰੀਕੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਵਾਨਾ ਦੇ ਲੋਕ]] jjmo17tl5wewrt5owqqcszx7vzspni2 0 108629 809756 763221 2025-06-04T22:26:39Z Ziv 53128 → File has been renamed on Commons ([[:c:GR]]) 809756 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = ਲਿਓਨਿਦ ਬ੍ਰੈਜ਼ਨੇਵ Леонід Брежнєв | image = Leonid Brezjnev, leider van de Sovjet-Unie, Bestanddeelnr 925-6564.jpg | image_size = | caption = 1972 | citizenship = [[ਸੋਵੀਅਤ ਲੋਕ|ਸੋਵੀਅਤ]] | nationality = [[ਯੂਕਰੇਨੀ ਲੋਕ|ਯੂਕਰੇਨੀ]] | office = [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ]] | term_start = 14 ਅਕਤੂਬਰ 1964 | term_end = 10 ਨਵੰਬਰ 1982 | predecessor = [[ਨਿਕੀਤਾ ਖਰੁਸ਼ਚੇਵ]] | successor = [[ਯੂਰੀ ਆਂਦਰੋਪੋਵ]] | office2 = ਸੁਪ੍ਰੀਮ ਸੋਵੀਅਤ ਦੇ ਪ੍ਰਜ਼ੀਡਿਅਮ ਦਾ ਚੇਅਰਮੈਨ | term_start2 = 16 ਜੂਨ 1977 | term_end2 = 10 ਨਵੰਬਰ 1982 | predecessor2 = [[ਨਿਕੋਲਾਈ ਪੋਦਗੋਰਨੀ]] | successor2 = [[ਯੂਰੀ ਆਂਦਰੋਪੋਵ]] | term_start3 = 7 ਮਈ 1960 | term_end3 = 15 ਜੁਲਾਈ 1964 | predecessor3 = [[ਕਲਮਿੰਟ ਵੋਰੋਸ਼ੀਲੋਵ]] | successor3 = [[ਅਨਾਸਤਾਸ ਮਿਕੋਯਾਨ]] | birth_name = ਲਿਓਨਿਦ ਇਲੀਚ ਬ੍ਰੈਜ਼ਨੇਵ | birth_date = {{Birth date|1906|12|19|df=yes}} | birth_place = [[ਕਮੈਨਸਕੇ|ਕਾਮੇਨਸਕੋਏ]], [[ਯੇਕਾਤਰੀਨੋਸਲਾਵ ਗਵਰਨਰੇਟ]], [[ਰੂਸੀ ਸਲਤਨਤ]] | death_date = {{nowrap|{{Death date and age|1982|11|10|1906|12|19|df=yes}} }} | death_cause = [[ਹਾਰਟ ਅਟੈਕ]] | death_place = ਜ਼ਾਰੀਚੇ [[ਮਾਸਕੋ]] ਨੇੜੇ, [[ਰੂਸੀ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘਾਤਮਕ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਗਣਰਾਜ]], [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ]] | resting_place = [[ਕਰੈਮਲਿਨ ਦੀਵਾਰ ਨੈਕਰੋਪੋਲਿਸ]], [[ਮਾਸਕੋ]] | spouse = [[ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਬ੍ਰੈਜ਼ਨੋਵਾ]] | children = [[ਗਾਲੀਨਾ ਬ੍ਰੈਜ਼ਨੋਵਾ]] [[ਯੂਰੀ ਬ੍ਰੈਜ਼ਨੇਵ]] | signature = Leonid Brezhnev Signature.svg | profession = [[ਮੈਟਲਰਜੀਕਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ|ਮੈਟਲਰਜੀਕਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰ]], [[ਸਿਵਲ ਸਰਵੈਂਟ]] | party = [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ]] | residence = ਜ਼ਾਰੀਚੇ [[ਮਾਸਕੋ]] ਨੇੜੇ | allegiance = [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ]] | branch = [[ਲਾਲ਼ ਫ਼ੌਜ]] [[ਸ੍ਵੇਤ ਫ਼ੌਜ]] | serviceyears = 1941–1982 | rank = [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਮਾਰਸ਼ਲ]] (1976–1982) | commands = [[ਸੋਵੀਅਤ ਸੈਨਾ]] | battles = [[ਦੂਜੀ ਵਿਸ਼ਵ ਜੰਗ]] | awards = {{ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਹੀਰੋ}} {{ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਹੀਰੋ}} {{ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਹੀਰੋ}} {{ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਹੀਰੋ}} [[File:Hero of Socialist Labor medal.png|20px|link=ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਕਿਰਤ ਦਾ ਹੀਰੋ]] ([[Awards and decorations received by Leonid Brezhnev|Full list of awards and decorations]]) | footnotes = {{Collapsible list |titlestyle= background-color:#FFCCFF; |title=Central institution membership |bullets=on | 1957–1982: ਪੂਰਾ ਮੈਂਬਰ, [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ 20 ਵੀਂ ਪ੍ਰਜੀਡੀਅਮ|20 ਵੀਂ]], [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦਾ 22 ਵਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ|22ਵਾਂ]], [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੀ 23 ਵੀਂ ਪੋਲਿਟਬਿਊਰੋ| 23 ਵੀਂ]], [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੀ 24 ਵੀਂ ਪੋਲਿਟਬਿਊਰੋ|24 ਵੀਂ]], [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੀ 25 ਵੀਂ ਪੋਲਿਟਬਿਊਰੋ |25 ਵੀਂ]], [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੀ 26 ਵੀਂ ਪੋਲਿਟਬਿਊਰੋ | 26 ਵੀਂ]] · ਪੋਲਿਟਬਿਊਰੋ | 1957-1982: ਮੈਂਬਰ, [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦਾ 20 ਵਾਂ ਸਕੱਤਰੇਤ|20 ਵਾਂ]], [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦਾ 22 ਵਾਂ ਸਕੱਤਰੇਤ|22 ਵਾਂ]], [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਆਫ ਦੀ 23 ਵਾਂ ਸਕੱਤਰੇਤ|23 ਵਾਂ]], [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦਾ 24 ਵਾਂ ਸਕੱਤਰੇਤ| 24 ਵਾਂ]], [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦਾ 25 ਵਾਂ ਸਕੱਤਰੇਤ|25 ਵਾਂ]], [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦਾ 26 ਵਾਂ ਸਕੱਤਰੇਤ|26 ਵਾਂ]] ਸਕੱਤਰੇਤ | 1956-1957: ਉਮੀਦਵਾਰ ਮੈਂਬਰ, [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੀ 20 ਵੀਂ ਪ੍ਰਜੀਡੀਅਮ| 20 ਵੀਂ]] ਪ੍ਰਜੀਡੀਅਮ | 1952-1953: ਉਮੀਦਵਾਰ ਮੈਂਬਰ, [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੀ 19 ਵੀਂ ਪ੍ਰਜੀਡੀਅਮ| 19 ਵੀਂ]] ਪ੍ਰਜੀਡੀਅਮ | 1952-1982: ਪੂਰਾ ਮੈਂਬਰ, [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੀ 19 ਵੀਂ ਕੇਂਦਰੀ ਕਮੇਟੀ|19 ਵੀਂ]], [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੀ 20 ਵੀਂ ਕੇਂਦਰੀ ਕਮੇਟੀ| 20 ਵੀਂ ]], [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ 22 ਵੀਂ ਕੇਂਦਰੀ ਕਮੇਟੀ| 22 ਵੀਂ ]], [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ 23 ਵੀਂ ਕੇਂਦਰੀ ਕਮੇਟੀ| 23 ਵੀਂ ]], [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ 24 ਵੀਂ ਕੇਂਦਰੀ ਕਮੇਟੀ| 24 ਵੀਂ ]], [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ 25 ਵੀਂ ਕੇਂਦਰੀ ਕਮੇਟੀ| 25 ਵੀਂ ]], [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ 26 ਵੀਂ ਕੇਂਦਰੀ ਕਮੇਟੀ| 26 ਵੀਂ ]] }} ---- {{Collapsible list |titlestyle= background-color:#FFCCFF; |title=Other political offices held |bullets=on | 1964–1982: Chairman, [[Defense Council (Soviet Union)|Defense Council]] | 1964–1966: [[List of leaders of the Russian SFSR#Heads of party|Chairman]], [[Bureau of the Central Committee of the Russian Soviet Federative Socialist Republic|Bureau of the Central Committee]] of the [[Russian Soviet Federative Socialist Republic|Russian SFSR]] | Jan.–Mar. 1958: Deputy Chairman, Bureau of the Central Committee of the Russian SFSR | 1955–1956: First Secretary, [[Communist Party of Kazakhstan]] | 1950–1952: First Secretary, [[Communist Party of Moldavia]] | 1947–1950: First Secretary, [[Dnipropetrovsk Regional Committee of the Communist Party of the Soviet Union|Dnipropetrovsk Regional Committee]] | 1946–1947: First Secretary, [[Zaporizhia Regional Committee of the Communist Party of the Soviet Union|Zaporizhia Regional Committee]] | 1940–1941: Head, Defense Industry Department of the Dnipropetrovsk Regional Committee | 1938–1939: Head, Trade Department of the Dnipropetrovsk Regional Committee | 1937–1938: Deputy Chairman, Dnipropetrovsk City Council | 1936–1937: Director, Dnipropetrovsk Regional Committee }} ---- {{Collapsible list |titlestyle= background-color:#FFCCFF; |title=Military offices held |bullets=on | 1953–1954: Deputy Head, [[Main Political Directorate of the Soviet Army and Navy]] | 1953: Head, Political Department of the [[Minister of Defence (Soviet Union)|Ministry of the Navy]] | 1945–1946: Head, Political Directorate of the [[Carpathian Military District]] | May–Jul. 1945: Head, Political Directorate of the [[Fourth Ukrainian Front]] | 1944–1945: Deputy Head, Political Directorate of the [[Fourth Ukrainian Front]] | 1943–1944: Head, Political Department of the [[18th Army (Soviet Union)|18th Army of the North Caucasian Front]] | 1942–1943: Deputy Head, Political Department of the Black Sea Group of the Transcaucasian Front | 1941–1942: Deputy Head, Political Department of the Southern Front }} '''[[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਆਗੂ]]''' {{flatlist| *{{big|'''←'''}} [[ਨਿਕੀਤਾ ਖਰੁਸ਼ਚੇਵ|ਖਰੁਸ਼ਚੇਵ]] *[[ਯੂਰੀ ਆਂਦਰੋਪੋਵ|ਆਂਦਰੋਪੋਵ]] {{big|'''→'''}} }}| }} '''ਲਿਓਨਿਦ ਇਲੀਚ ਬ੍ਰੈਜ਼ਨੇਵ''' ({{IPAc-en|ˈ|b|r|ɛ|ʒ|n|ɛ|f}};<ref>[http://dictionary.reference.com/browse/brezhnev "Brezhnev"]. ''[//en.wikipedia.org/wiki/Random_House_Webster%27s_Unabridged_Dictionary Random House Webster's Unabridged Dictionary]''.</ref> {{lang-rus|Леони́д Ильи́ч Бре́жнев|p=lʲɪɐˈnʲid ɪˈlʲjitɕ ˈbrʲɛʐnʲɪf|a=Ru-Leonid Ilich Brezhnev.ogg}}[[File:Loudspeaker.svg|link=File:Ru-Leonid_Ilich_Brezhnev.ogg|11x11px]]{{lang-rus|Леони́д Ильи́ч Бре́жнев|p=lʲɪɐˈnʲid ɪˈlʲjitɕ ˈbrʲɛʐnʲɪf|a=Ru-Leonid Ilich Brezhnev.ogg}}; {{Lang-uk|Леоні́д Іллі́ч Бре́жнєв}}, 19 ਦਸੰਬਰ 1906 <small>(O. S. 6 ਦਸੰਬਰ)</small>&#x20;– 10 ਨਵੰਬਰ 1982)<ref>[https://books.google.com/books?id=hP7jJAkTd9MC&pg=PA91&dq=Leonid+Ilyich+Brezhnev+10+november+1982&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjIwtafmp3WAhXya5oKHS1NDk8Q6AEIJzAC#v=onepage&q=Leonid%20Ilyich%20Brezhnev%2010%20november%201982&f=false Profile of Leonid Brezhnev]</ref> ਇੱਕ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ|ਸੋਵੀਅਤ]] ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ]] ਦੀ 1964 ਤੋਂ 1982 ਤਕ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ]]  (ਸੀ.ਪੀ.ਪੀ.ਯੂ.) ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਕਮੇਟੀ (ਸੀਸੀ) ਦੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ, ਜੋ 1982 ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਹੋਣ ਤਕ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਮੁਖੀ ਰਿਹਾ। ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਉਸ ਦੀ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਅਵਧੀ ਜੋਸਫ ਸਟਾਲਿਨ ਨਾਲੋਂ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ ਤੇ ਸੀ। ਬ੍ਰੈਜ਼ਨੇਵ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਸੈਨਾ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਵਧ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਵਿਚ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਖੜੋਤ ਦੇ ਦੌਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦਾ ਵੀ ਲਖਾਇਕ ਸੀ।  ਬ੍ਰੈਜ਼ਨੇਵ ਦਾ ਜਨਮ ਕਾਮੇਨਸਕੋਏ, [[ਰੂਸੀ ਸਾਮਰਾਜ]] (ਹੁਣ ਕਮੈਨਸਕੇ, [[ਯੂਕ੍ਰੇਨ]]) ਵਿੱਚ ਇਕ ਰੂਸੀ ਕਰਮਚਾਰੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ 1906 ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਕਾਮੇਨਸਕੋਏ ਮੈਟਲਰਜੀਕਲ ਟੈਕਨੀਕਮ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਯੂਕਰੇਨ ਵਿਚ ਲੋਹੇ ਅਤੇ ਸਟੀਲ ਉਦਯੋਗ ਵਿਚ ਇਕ ਮੈਟਲਰਜੀਕਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਉਹ 1923 ਵਿਚ [[ਕੋਮਸੋਮੋਲ]] ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ ਅਤੇ 1929 ਤਕ ਉਹ ਸੀ ਪੀ ਐਸ ਯੂ ਦਾ ਸਰਗਰਮ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਗਿਆ। [[ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ|ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ]] ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਮਿਲਟਰੀ ਸੇਵਾ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ 1946 ਵਿਚ ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਫ਼ੌਜ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ। 1952 ਵਿਚ, ਬ੍ਰੈਜ਼ਨੇਵ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰੀ ਕਮੇਟੀ ਵਿਚ ਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ 1957 ਵਿਚ ਪੋਲਿਟ ਬਿਊਰੋ ਦਾ ਪੂਰਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ ਅਤੇ 1964 ਵਿੱਚ, ਉਹ [[ਨਿਕੀਤਾ ਖਰੁਸ਼ਚੇਵ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਪਹਿਲਾ ਸਕੱਤਰ ਨਿਯੁਕਤ ਹੋਇਆ।   ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੇ ਨੇਤਾ ਵਜੋਂ, ਬ੍ਰੇਜ਼ਨੇਵ ਦੇ ਰੂੜੀਵਾਦ ਅਤੇ ਪੋਲਿਟਬਿਊਰੋ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਮ ਸਹਿਮਤੀ ਨਾਲ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਦੀ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਥਿਰਤਾ ਨਿਰੰਤਰ ਕਾਇਮ ਰਹੀ। ਪਰ, ਸੁਧਾਰਾਂ ਤੋਂ ਮੂੰਹ ਮੋੜਨ ਅਤੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਪ੍ਰਤੀ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਅੰਤ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਆਰਥਿਕ ਗਿਰਾਵਟ ਦਾ ਦੌਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਜਿਸ ਨੂੰ ਬ੍ਰੈਜ਼ਨੇਵ ਖੜੋਤ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਵਿਸ਼ਵ ਮੰਚ ਉੱਤੇ, ਬ੍ਰੈਜ਼ਨੇਵ ਨੇ ਦੋ ਸ਼ੀਤ-ਯੁੱਧ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਦੇਤਾਂਤ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸਹਿਯੋਗ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ। ਅਜਿਹੇ ਕੂਟਨੀਤਿਕ ਸੰਕੇਤਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਬ੍ਰੈਜ਼ਨੇਵ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਇਕ ਹਮਲਾਵਰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨੀਤੀ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ ਜੋ ਆਖਰਕਾਰ ਵੱਧ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਜੀਐਨਪੀ ਦਾ 12.5% ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਸਿਆਸੀ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਬ੍ਰੈਜ਼ਨੇਵ ਨੇ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਪਾਰਟੀ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਖਸੀਅਤ-ਪੂਜਾ ਦਾ ਸਰਗਰਮ ਰੁਝਾਨ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ (ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਸਟਾਲਿਨ ਦੇ ਨਿਰੰਕੁਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਗਿਆ)।  ਕਈ ਸਾਲ ਵਿਗੜਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸਿਹਤ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਅੰਤ ਨੂੰ ਬ੍ਰੈਜ਼ਨੇਵ ਦੀ ਮੌਤ 10 ਨਵੰਬਰ 1982 ਨੂੰ ਹੋਈ ਅਤੇ ਜਲਦ ਹੀ [[ਯੂਰੀ ਆਂਦਰੋਪੋਵ]] ਨੇ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਵਜੋਂ ਉਸਦੀ ਥਾਂ ਲੈ ਲਈ। 1985 ਵਿੱਚ [[ਮਿਖਾਇਲ ਗੋਰਬਾਚੇਵ]] ਨੇ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੇ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਨੂੰ ਉਦਾਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਦਮਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਅਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਬੇਲਚਕਤਾ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ।  == ਮੁਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕੈਰੀਅਰ == [[ਤਸਵੀਰ:Л._И._Брежнев_с_женой_Викторией,_1927_год.jpg|right|thumb|ਨੌਜਵਾਨ ਬ੍ਰੈਜ਼ਨੇਵ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਦੇ ਨਾਲ]] === ਮੂਲ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ === ਬ੍ਰੈਜ਼ਨੇਵ ਦਾ ਜਨਮ 19 ਦਸੰਬਰ 1906 ਨੂੰ ਰੂਸੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਯੇਕਾਤੇਰੀਨੋ ਸਲਾਵ  ਗਵਰਨਰੇਟ ਵਿੱਚ ਕਾਮੇਨਸਕੋਏ (ਹੁਣ ਕਮੈਨਸੇਕ, [[ਯੂਕ੍ਰੇਨ]]) ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਪਿਤਾ ਮੈਟਲ ਵਰਕਰ ਈਲਿਆ ਯਾਕੋਵਲੇਵਿਜ ਬ੍ਰੈਜ਼ਨੇਵ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਮਾਤਾ ਨਤਾਲਿਆ ਦੇਨੀਸੋਵਨਾ ਮਾਜ਼ਾਲੋਵਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਕਾਮੇਨਸਕੋਏ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬ੍ਰੈਜ਼ਨੇਵੋ (ਕੁਰਸਕੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਕੁਰਸਕ ਓਬਲਾਸਟ, ਰੂਸ) ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਬ੍ਰੈਜ਼ਨੇਵ ਦੀ ਮੂਲ ਪਛਾਣ ਉਸਦੇ ਪਾਸਪੋਰਟ ਸਮੇਤ ਮੁੱਖ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਯੂਕਰੇਨੀਅਨ<ref>[http://upload.wikimedia.org/wikipedia/ru/a/ac/Brezhnev_LI_ListKadr_1942.jpg Wikimedia commons: L.I. Brezhnev military card]</ref><ref>{{Cite web|url=http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Brezhnev_LI_OrKrZn_NagrList_1942.jpg?uselang=ru|title=File:Brezhnev LI OrKrZn NagrList 1942.jpg}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Brezhnev_LI_Pasport_1947.jpg?uselang=en|title=File:Brezhnev LI Pasport 1947.jpg}}</ref> ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰਨਾਂ ਵਿੱਚ [[ਰੂਸੀ ਲੋਕ|ਰੂਸੀ]] ਸੀ। <ref>{{Cite web|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Brezhnev_LI_OrOtVo_NagrList_1943.jpg?uselang=en|title=File:Brezhnev LI OrOtVo NagrList 1943.jpg}}</ref>{{Sfn|Bacon|Sandle|2002}} == ਸੂਚਨਾ == {{reflist|group=note}} == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist|30em}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1982]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਲੈਨਿਨ ਅਮਨ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ]] 4dui39qlfp94bsjcdyeuimhl9xaecpl 0 117562 809797 803469 2025-06-05T11:30:30Z 2401:4900:80A1:75AE:4939:88A8:A676:A459 809797 wikitext text/x-wiki '''ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ''', [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜਾਂ ਅਤੇ ਅਮੀਰ [[ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਭਰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web |date=2022-01-16 |title=ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਤਿਓਹਾਰ {{!}} Festivals of Punjab - Punjabi Story |url=https://punjabistory.com/punjabi-essay-on-punjabi-mele-te-tyohar-%E0%A8%AA%E0%A9%B0%E0%A8%9C%E0%A8%BE%E0%A8%AC-%E0%A8%A6%E0%A9%87-%E0%A8%AE%E0%A9%87%E0%A8%B2%E0%A9%87-%E0%A8%85%E0%A8%A4%E0%A9%87-%E0%A8%A4%E0%A8%BF%E0%A8%93/ |access-date=2025-04-02 |language=en-GB}}</ref> == ਮੇਲੇ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ == * ਡਾ.ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ ਅਨੁਸਾਰ “ '''ਮੇਲਾ''' ਕਿਸੇ ਤਿਓਹਾਰ, ਰੀਤ ਜਾਂ ਕਥਾ ਦਾ ਤੋੜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਸਤੂਆਂ ਦਾ ਅਦਾਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। * ਸੁਖਦੇਵ ਮਾਦਪੁਰੀ ਅਨੁਸਾਰ, “ਇਹ ਉਹ ਅਖਾੜੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਪੰਜਾਬੀ ਆਪਣੀ ਕਠੋਰ ਅਤੇ ਹੱਡ ਭੰਨਵੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਭੁੱਲਕੇ ਖਿੜਵੇਂ ਰੌਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਲੋਕ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦਾ ਆਪ ਮੁਹਾਰਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਨੱਚਦੀ ਗਾਉੰਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਸਾਫ਼ ਦਿਸ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।" * ਡਾ. ਵਣਜਾਰਾ ਬੇਦੀ ਅਨੁਸਾਰ, “ਮੇਲੇ, ਕਿਸੇ ਜਾਤੀ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਨਿੱਜੀ ਤੇ ਸਮੂਹਿਕ ਸਧਰਾਂ, ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਤੇ ਚੇਸ਼ਟਾਵਾਂ ਦੀ ਸਹਿਜ ਪ੍ਰਵਾਹਮਈ ਇਕਸੁਰਤਾ ਹਨ। ਮੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਤੀ ਖੁੱਲ ਕੇ ਸਾਹ ਲੈਂਦੀ, ਲੋਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨਿਖਰਦੀ ਤੇ ਚਰਿਤਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।”<ref> ਬਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਪੂਨੀ , ਲੋਕਧਾਰਾ ,ਪੰਨਾ-174 </ref> == ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ == === ਛਪਾਰ ਦਾ ਮੇਲਾ: === ਇਹ ਮੇਲਾ ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਛਪਾਰ ਵਿਚ, ਭਾਦੋਂ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਚੌਧਵੀਂ ਦੀ ਚਾਨਣੀ ਰਾਤ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਗੁੱਗੇ ਦੇ ਭਗਤ ਮਾੜੀ ਦੇ ਆਸ ਪਾਸ ਬੈਠ ਕੇ ਧਰਤੀ ਵਿਚੋਂ ਸੱਤ ਵਾਰੀ ਮਿੱਟੀ ਕੱਢਦੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਮਿੱਟੀ ਕੱਢਣ ਨਾਲ ਗੁੱਗੇ ਦੀ ਮਿਹਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਸੱਪ ਲਾਗੇ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਸੱਪਾਂ ਦੇ ਕੱਟੇ ਹੋਏ ਕਈ ਰੋਗੀ ਛਪਾਰ ਆਕੇ, ਮਾੜੀ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਜ਼ਖਮਾਂ ਉੱਪਰ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸੱਪ ਲੜ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਗੁੱਗੇ ਦੀ ਮੜ੍ਹੀ ਕੋਲ ਲਿਟਾ ਦੇਣ ਨਾਲ, ਓਹ ਪਲਾਂ ਵਿਚ ਨਵਾਂ ਨਰੋਆ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref> ਬਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਪੂਨੀ , ਲੋਕਧਾਰਾ ,ਪੰਨਾ-176 </ref> ==== ਮੇਲਾ ਅਤੇ ਬੋਲੀ ==== ਇਸ ਮੇਲੇ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਲੋਕ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਘਰ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਲੋਕ-ਬੋਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਬੋਲੀ ਹੈ: ਆਰੀ ਆਰੀ ਆਰੀ, ਮੇਲਾ ਤਾਂ ਛਪਾਰ ਲੱਗਦਾ,uuhh ਜਿਹੜਾ ਲੱਗਦਾ ਜਗਤ ਤੋਂ ਭਾਰੀ...<ref> ਬਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਪੂਨੀ , ਲੋਕਧਾਰਾ ,ਪੰਨਾ-177 </ref> ਇਹ ਮੇਲਾ ਸਰਬ ਸਾਂਝਾ ਹੈ। ਇਥੇ ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨ, ਸਿੱਖ ਸਾਰੇ ਹੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਗੁੱਗੇ ਦੀ ਮਾੜੀ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੀਆਂ ਭੇਟਾ ਛੋਟੀਆਂ ਸਮਝੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਜਾਤਾਂ ਵਾਲੇ ਮਜ਼ਹਬੀ ਆਦਿ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਤੋਂ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁੱਗਾ ਵੈਦਿਕ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚੋਂ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੁਰਾਤਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੇ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਲਖਾਇਕ ਹੈ।<ref>ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ,ਲੋਕਧਾਰਾ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ,ਪੰਨਾ-138 </ref> ==== ਇਤਿਹਾਸ ==== ਗੁੱਗਾ ਜਿਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਂ ਗੁੱਗਲ ਸੀ, ਬੀਕਾਨੇਰ ਦੇ ਰਾਜਪੂਤ ਰਾਜਾ ਜੈਮਲ ਦੇ ਘਰ ਰਾਣੀ ਬਾਂਛਲ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਗੁਰੂ ਗੋਰਖ ਨਾਥ ਦੇ ਵਰ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਸਮਾਂ ਦਸਵੀਂ ਈਸਵੀ ਦਾ ਹੈ। ਰਾਜਾ ਜੈਮਲ ਨੂੰ ਰਾਣੀ ਬਾਂਛਲ, ਜੋ ਗੁਰੂ ਗੋਰਖ ਨਾਥ ਦੀ ਤਪੱਸਿਆ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਉੱਤੇ ਇਖ਼ਲਾਕੀ ਸ਼ੱਕ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਰਾਜੇ ਨੇ ਰਾਣੀ ਅਤੇ ਪੁੱਤ ਗੁੱਗੇ ਨੂੰ ਰਾਜ ਮਹਿਲ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ। ਜਵਾਨ ਹੋਣ ਉੱਪਰੰਤ ਗੁੱਗੇ ਨੇ ਮੁੜ ਰਾਜ ਮਹੱਲ ’ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮੰਗਣੀ ਸਿਲੀਅਰ ਨਾਂ ਦੀ ਸੁੰਦਰ ਯੁਵਤੀ ਨਾਲ ਤੈਅ ਹੋ ਗਈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਗੁੱਗੇ ਦੀ ਮਾਸੀ ਦੇ ਪੁੱਤ ਅਰਜਨ ਅਤੇ ਸੁਰਜਨ ਜੋ ਸਿਲੀਅਰ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਵਿਆਹੁਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਗੁੱਗੇ ਨਾਲ ਈਰਖਾ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ੋਰ ਪਾ ਕੇ ਗੁੱਗੇ ਦੀ ਮੰਗ ਤੁੜਵਾ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ’ਤੇ ਗੁੱਗਾ ਬਹੁਤ ਦੁਖੀ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇਸ਼ਟ ਦੀ ਅਰਾਧਨਾ ਕੀਤੀ ਤੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਉਸ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਨਾਗ ਆ ਪਹੁੰਚੇ। ਇੱਕ ਨਾਗ ਨੇ ਸਹੇਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖੇਡਦੀ ਸਿਲੀਅਰ ਨੂੰ ਗੁੱਗੇ ਦੀ ਮੰਗ ਪਛਾਣ ਕੇ ਡੰਗ ਨਾ ਮਾਰਿਆ ਪਰ ਬਾਕੀ ਸਾਰੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨੂੰ ਡੰਗ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਉਹ ਸਭ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਸਿਲੀਅਰ ਆਪਣੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨੂੰ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋਈਆਂ ਵੇਖ ਕੇ ਆਪ ਵੀ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋ ਗਈ। ਓਧਰ ਗੁੱਗਾ ਸਿਲੀਅਰ ਕੋਲ ਬੈਠ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਉਹ ਨਾਗਾਂ ਦੇ ਡੰਗੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਗੁੱਗੇ ਦੀ ਮੰਗੇਤਰ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਸਿਲੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ ਗੁੱਗੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਰਨ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਗੁੱਗੇ ਦੀ ਮਾਸੀ ਦੇ ਦੋਹਾਂ ਪੁੱਤਾਂ ਨੇ ਗੁੱਗੇ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਵਿਉਂਤ ਬਣਾਈ, ਲੜਾਈ ਹੋਈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਦੋਵੇਂ ਭਰਾ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਭੈਣ ਦੀ ਸੁੱਖਾਂ ਲੱਦੀ ਸੰਤਾਨ ਮਾਰਨ ’ਤੇ ਗੁੱਗੇ ਦੀ ਮਾਂ ਬਾਂਛਲ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਦਮਾ ਲੱਗਾ। ਮਾਂ ਦੇ ਵੈਣ ਅਤੇ ਕੀਰਨੇ ਪੁੱਤ ਗੁੱਗੇ ਕੋਲੋਂ ਸਹਾਰੇ ਨਾ ਗਏ। ਉਸ ਨੇ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਗਰਕ ਜਾਣ ਦੀ ਪੱਕੀ ਧਾਰ ਲਈ। ਹਿੰਦੂ ਰਾਜਪੂਤ ਹੋਣ ਸਦਕਾ ਗੁੱਗਾ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਸਮਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਕਦਾ। ਇਹ ਮਕਸਦ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹ ਹਾਜੀਰਤਨ ਤੋਂ ਰਾਜਪੂਤ ਤੋਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣ ਆਇਆ। ਮਿਥਿਹਾਸ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇਸ਼ਟ ਅੱਗੇ ਫਰਿਆਦ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੀ ਫਰਿਆਦ ਕਬੂਲ ਹੋਈ, ਧਰਤੀ ਨੇ ਵਿਹਲ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਘੋੜੇ ਸਮੇਤ ਗੁੱਗਾ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਸਮਾਅ ਗਿਆ। ਮੇਲੇ ਜਾਂਦੀਆਂ ਤੀਵੀਆਂ ਐਨਾ ਕਮਾਲ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਸੁਣਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਕੀਲ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ: ਪੱਲੇ ਮੇਰੇ ਛੱਲੀਆਂ, ਮੈਂ ਗੁੱਗਾ ਮਨਾਵਣ ਚੱਲੀ ਆਂ। ਨੀਂ ਮੈਂ ਵਾਰੀ ਗੁੱਗਾ ਜੀ! ਰੋਹੀ ਵਾਲਿਆ ਗੁੱਗਿਆ ਵੇ, ਭਰਿਆ ਕਟੋਰਾ ਦੁੱਧ ਦਾ, ਮੇਰਾ ਗੁੱਗਾ ਮਾੜੀ ਵਿੱਚ ਕੁੱਦਦਾ, ਨੀਂ ਮੈਂ ਵਾਰੀ ਗੁੱਗੇ ਤੋਂ... ਹਰ ਵਰਗ ਦੇ ਲੋਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਟੋਲੀਆਂ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਢਾਣੀਆਂ ਦੀਆਂ ਢਾਣੀਆਂ, ਗੱਲ ਕੀ ਹਰ ਉਮਰ ਵਰਗ ਦੇ ਲੋਕ, ਕਈ ਥਾਈਂ ਤਾਂ ਬੁੱਢੜੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਗਾਇਕੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਸ਼ੁਗਲ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਪੱਖਾਂ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਮਰਦ ਲੋਕ ਚਾਦਰੇ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ, ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਕੁੜਤੇ ਪਾ ਕੇ, ਤੁਰਲੇ ਵਾਲੀਆਂ ਮਾਇਆ ਲੱਗੀਆਂ ਪੰਗਾਂ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਤੁਰਦੇ-ਫਿਰਦੇ ਵੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਮਾੜੇ ਅਨਸਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਮੇਲੇ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਰਾਬਾਂ ਪੀਣੀਆਂ, ਬੱਕਰੇ ਬੁਲਾਉਣੇ, ਲੜਾਈਆਂ ਮੁੱਲ ਲੈਣੀਆਂ ਅਤੇ ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ ਜਿਹੀਆਂ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀਆਂ ਵੀ ਇਸੇ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਕਦੀ-ਕਦੀ ਵੇਖੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਸ਼ਾਹਦੀ ਭਰਦੀ ਇੱਕ ਲੋਕ-ਬੋਲੀ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ: ਆਰੀ ਆਰੀ ਆਰੀ, ਮੇਲਾ ਤਾਂ ਛਪਾਰ ਲੱਗਦਾ, ਜਿਹੜਾ ਲੱਗਦਾ ਜਗਤ ਤੋਂ ਭਾਰੀ। ਕੱਠ ਮੁਸ਼ਟੰਡਿਆਂ ਦਾ, ਉੱਥੇ ਬੋਤਲਾਂ ਮੰਗਾ ’ਲੀਆਂ ਚਾਲੀ, ਤਿੰਨ ਸੇਰ ਸੋਨਾ ਚੁੱਕਿਆ, ਭਾਨ ਚੁੱਕ ਲੀ ਹੱਟੀ ਦੀ ਸਾਰੀ, ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਰੱਕੜਾਂ ਦਾ, ਜੀਹਤੇ ਚੱਲਦੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ਚਾਲੀ, ਠਾਣੇਦਾਰ ਤਿੰਨ ਚੜ੍ਹਗੇ, ਨਾਲੇ ਪੁਲੀਸ ਚੜ੍ਹੀ ਸਰਕਾਰੀ, ਈਸੂ ਧੂਰੀ ਦਾ, ਜਿਹੜਾ ਡਾਂਗ ਦਾ ਬਹਾਦਰ ਭਾਰੀ, ਮੰਗੂ ਖੇੜੀ ਦਾ, ਪੁੱਠੇ ਹੱਥ ਦੀ ਗੰਡਾਸੀ ਉਹਨੇ ਮਾਰੀ, ਠਾਣੇਦਾਰ ਇਉਂ ਡਿੱਗਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਹੱਲ ’ਚੋਂ ਡਿੱਗੇ ਪੰਜਾਲੀ, ਕਾਹਨੂੰ ਛੇੜੀ ਸੀ ਨਾਗਾਂ ਦੀ ਪਟਾਰੀ… ਮੇਲਾ ਤਾਂ ਛਪਾਰ ਲੱਗਦਾ, ਜਿਹੜਾ ਲੱਗਦਾ ਜਗਤ ਤੋਂ ਭਾਰੀ। === 2. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਜੋੜ ਮੇਲਾ === ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲੇ ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ, ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਦਸਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਤੇ ਫ਼ਤਿਹ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਂਟ ਕਰਨ ਲਈ, ਸ਼ਹੀਦੀ ਜ਼ੋੜ ਮੇਲਾ ਦਸੰਬਰ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==== ਇਤਿਹਾਸ ==== ਸਰਹਿੰਦ ਦੇ ਰਾਜਪਾਲ ਵਜ਼ੀਰ ਖਾਨ ਨੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ ਜ਼ੋਰਾਵਾਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕੈਦ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਜਾਨਾ ਅਤੇ ਆਸਾਨ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਜੇ ਉਹ ਕੇਵਲ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦੇਣਗੇ, ਪਰ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆ ਦੇ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨ ਤੇ ਓਹਨਾ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੇ ਇੱਟਾਂ ਦੀ ਦਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਚਿਣਵਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਕੰਧ ਢਹਿ ਗਈ। 26 ਦਸੰਬਰ 1705 ਨੂੰ ਦਸਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆ ਨੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਸਿਰਹਿੰਦ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵੱਲ 5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੇ ਸਥਿਤ ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਸ਼ਹੀਦੀ ਜ਼ੋਰ ਮੇਲਾ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੇਲੇ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਤੇ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਪਾਲਕ ਸਜ਼ਾ ਕੇ ਗੁਰੂਦੁਆਰੇ ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਜੋਤੀ ਸਵਰੂਪ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਤੱਕ ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === 3. ਹਰਬੱਲਭ ਸੰਗੀਤ ਸੰਮੇਲਨ === ਸਾਲ 2011 ਵਿੱਚ, ਹਰਬੱਲਭ ਸੰਗੀਤ ਸੰਮੇਲਨ ਦੀ 135 ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ. ਇਹ ਸੰਮੇਲਨ ਗੁਰੂ ਸਵਾਮੀ ਤਲਜਾ ਗਿਰੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਓਹਨਾ ਦੇ ਚੇਲੇ ਬਾਬਾ ਹਰਬੱਲਭ ਵਲੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ । ਉਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਤੇ ਕਲਾਸੀਕਲ ਗੀਤਕਾਰ ਸਨ। ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚੋ ਨਾਮਵਰ ਗਾਇਕ ਤੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਇਹ ਮੇਲੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਹ ਮੇਲਾ ਜਲੰਧਰ ਵਿੱਚ ਦੇਵੀ ਤਾਲਾਬ ਤੇ ਸੰਗਠਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਤਿਉਹਾਰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਮੇਲਨ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਮੌਕਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੂਬੇ ਦੇ ਗਾਇਕ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਤੇ ਸ਼ਾਸ਼ਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। === 4. ਜਰਗ ਦਾ ਮੇਲਾ === ਜਰਗ ਦਾ ਮੇਲਾ ਚੇਤਰ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲੇ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਜਰਗ ਵਿਚ ਸੀਤਲਾ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਲਗਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਤਾ ਨਿਕਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਸੁਖਣਾ ਸੁਖੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਦੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਤੇ ਮਾਤਾ ਦੀ ਮਿਹਰ ਦੀ ਨਿਗਾਹ ਰੱਖਣ ਲਈ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੁਖਣਾ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ 'ਬਹਿੜੀਏ' ਦਾ ਮੇਲਾ ਵੀ ਆਖਦੇ ਹਨ।<ref> ਬਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਪੂਨੀ , ਲੋਕਧਾਰਾ ,ਪੰਨਾ-175</ref> ਜਰਗ ਦਾ ਮੇਲਾ ਇੱਕ ਟੋਭੇ ਦੁਆਲੇ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਮਾਤਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ, ਟੋਭੇ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿੱਟੀ ਕੱਢ ਕੇ, ਇਕ ਮਟੀਲਾ ਜਿਹਾ ਖੜਾ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਮਟੀਲੇ ਨੂੰ ਮਾਤਾ ਦਾ ਰੂਪ ਮੰਨ ਕੇ ਪੂਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਭੇਟਾ ਚਾੜ੍ਹੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ, ਦੇਵੀ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਬਹਿੜੀਏ ਅਥਵੇ ਬੇਹੇ ਗੁਲਗੁਲੇ ਭੇਟ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਤੋਂ, ਇਸ ਮੇਲੇ ਨੂੰ ‘ਬਹਿੜੀਏ ਦਾ ਮੇਲਾ ‘ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲਗ ਪਿਆ ਹੈ। ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸੁੱਖਾਂ ਸੁੱਖੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮੇਲੇ ਦੀ ਪੂਰਬ ਸੰਧਿਆ ਨੂੰ, ਮਾਈ ਦੀ ਭੇਟਾ ਲਈ ਗੁਲਗੁਲੇ ਪਕਾ ਕੇ, ਪਹਿਲਾਂ ਸੀਤਲਾ ਦੇਵੀ ਦੇ ਵਾਹਨ, ਖੋਤੇ ਨੂੰ, ਗੁਲਗੁਲੇ ਖਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਫਿਰ ਕੁਝ ਵੰਡੇ ਤੇ ਕੁਝ ਆਪ ਖਾਧੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।<ref> ਬਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਪੂਨੀ , ਲੋਕਧਾਰਾ ,ਪੰਨਾ-176</ref> ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਖੋਤਿਆਂ ਦੀ ਬੜੀ ਕਦਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੋਕੀ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੀਤਲਾ ਮਾਈ ਦਾ ਵਾਹਨ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪੂਜਦੇ ਅਤੇ ਗੁਲਗੁਲੇ ਤੇ ਛੋਲੇ ਆਦਿ ਭੇਟ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਘੁਮਿਆਰ ਆਪੋ - ਆਪਣੇ ਖੋਤਿਆਂ ਨੂੰ, ਉਚੇਚੇ ਤੌਰ ਤੇ, ਸਜਾ - ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਕੇ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਕਈਆਂ ਨੇ ਖੋਤਿਆਂ ਉੱਪਰ ਘੋਗਿਆਂ, ਕੋਡੀਆਂ ਤੇ ਮੋਤੀਆਂ ਨਾਲ ਜੜੀਆਂ ਵੰਨ-ਸਵੰਨੀਆਂ ਝੁੱਲਾਂ ਪਾਈਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਇਸ ਮੇਲੇ ਦਾ ਵਰਣਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ: 1. ਜੇਹਾ ਦੇਖਿਆ ਜਰਗ ਦਾ ਮੇਲਾ, ਜੇਹੀ ਤੇਰੀ ਗੁੱਤ ਦੇਖ ਲੀ। 2. ਚੱਲ ਚੱਲੀਏ ਜਰਗ ਦੇ ਮੇਲੇ, ਮੁੰਡਾ ਤੇਰਾ ਮੈੰ ਚੱਕ ਲੂੰ।<ref> ਬਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਪੂਨੀ , ਲੋਕਧਾਰਾ ,ਪੰਨਾ-176 </ref> ==== ਇਤਿਹਾਸ ==== ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਲੁਧਿਆਣੇ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦਾ ਪਿੰਡ ਜਰਗ ਘੁੱਗ ਵਸਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅੱਜ ਤੋਂ ਲਗਪਗ ਢਾਈ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸੀਸ ਦਾਨੀ ਰਾਜਾ ਜਗਦੇਵ ਨੇ ਵਸਾਇਆ ਸੀ। ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਲਗਪਗ 6 ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਇਹ ਮੇਲਾ ਚੇਤ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਦੂਜੇ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਮਾਤਾ ਰਾਣੀ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਅਸਥਾਨ ’ਤੇ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਮਹੀਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਾਰੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੇਲੇ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਦੇਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਵਿਆਹੀਆਂ ਧੀਆਂ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਸਮੇਤ ਪੇਕੇ ਘਰ ਪੁੱਜ ਕੇ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਵਾਸੀ ਵੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਕਵਾਨ ਤਿਆਰ ਕਰ ਕੇ ਆਏ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਦੀ ਆਓ ਭਗਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਚਾਰ ਮੰਦਰ ਹਨ, ਜੋ ਸ਼ੀਤਲਾ ਮਸਾਣੀ ਜਾਂ ਵੱਡੀ ਮਾਤਾ, ਬਸੰਤੀ ਜਾਂ ਨਿੱਕੀ ਮਾਤਾ, ਮਾਤਾ ਮਦਾਨਦ-ਮਾਤਾ ਕਾਲੀ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਫ਼ਰੀਦ ਸ਼ੱਕਰਗੰਜ ਦੇ ਹਨ। ==== ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ==== ਮੇਲੇ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਮਿੱਠੇ ਗੁਲਗੁਲੇ ਪਕਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ‘ਬੇਹਾ ਅੰਨ੍ਹ’ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਲਗੁਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁੱਚੇ ਰੱਖ ਕੇ ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਸਾਰੇ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਜਾ ਕਰ ਕੇ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਕੱਢ ਕੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਅਤੇ ਛਕਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਦੁਪਹਿਰ ਤੋਂ ਹੀ ਇਲਾਕੇ ਅਤੇ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਤੋਂ ਲੋਕ ਮੰਦਰਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਪੁੱਜਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੋਮਵਾਰ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਜ਼ਮੀਨ ’ਤੇ ਆਸਣ ਲਾ ਕੇ ਮਾਤਾ ਦੀ ਚੌਂਕੀ ਭਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਜਗਰਾਤਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਮਾਤਾ ਦਾ ਜਸ ਗਾਇਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਨੌਜਵਾਨ ਬੈਂਡ ਵਾਜਿਆਂ ਅਤੇ ਢੋਲਾਂ ਦੀ ਤਾਲ ਨਾਲ ਬੋਲੀਆਂ ਅਤੇ ਭੰਗੜਾ ਵੀ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਰਾਤ ਸਮੇਂ ਮੇਲੇ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ’ਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਰੌਣਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਘਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਜੀਅ ਦੇ ਮਾਤਾ ਨਿਕਲੀ ਹੋਈ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਮਾਤਾ ਰਾਣੀ ਦੀ ‘ਸੁੱਖਣਾ’ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦੇ ‘ਥਾਨ’ ਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਭੇਦ-ਭਾਵ ਤੋਂ ਮੰਦਰਾਂ ’ਚ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦੇ ਹਨ। ਮਾਤਾ ਦੇ ਭਗਤ ਆਪਣੀਆਂ ਭੇਟਾਂ ਰਾਹੀਂ ‘ਜਰਗ ਵਾਲੀ ਮਾਈ, ਦੁਖੀ ਭਗਤਾਂ ਨੂੰ ਚਰਨੀਂ ਲਾਈ’ ਦੀ ਦੁਆ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਗਾਇਕ ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਨੁਮਾਇਸ਼ਾਂ, ਜਾਦੂਗਰ ਦੇ ਤਮਾਸ਼ੇ, ਗੀਤ-ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਅਤੇ ਭਲਵਾਨਾਂ ਦੇ ਜੌਹਰ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਸੰਪੂਰਨ ਤਸਵੀਰ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ’ਤੇ ਸ਼ੱਕ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਇਹ ਸ਼ੱਕ ਜਰਗ ਦੇ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਮ ਤਕ ਮੇਲਾ ਵਿਛੜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੇਲਾ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਆਨ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਏਕਤਾ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। === 5. ਮੁਕਤਸਰ ਮਾਘੀ ਮੇਲਾ === ਮੁਕਤਸਰ ਦੀ ਮਾਘੀ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਮਾਘੀ ਦਾ ਮੇਲਾ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਲਈ ਖਾਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦਾ ਹੈ । ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬੜੀ ਸ਼ਰਧਾ ਭਾਵਨਾ ਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੇਲਾ ਸ਼੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਮਾਘ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਤਾਰੀਖ਼ ਅਥਵਾ ਮਾਘ ਦੀ ਸੰਗਰਾਂਦ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। 13 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਮਾਘ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਖਿਦਰਾਣਾ ਦੇ ਤਬੇਲੇ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਤਿਓਹਾਰ ਉਸ ਦਿਨ ਹੀ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੇਨ ਸ਼ੇਰੇਨ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਤਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ ਤੱਕ ਜਲੂਸ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਮੇਲੇ ਨੂੰ ਚਾਲੀ ਮੁਕਤਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਵਜੋਂ ਵੀ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੁਕਤਸਰ ਦੀ ਮਾਘੀ ਦਾ ਮੇਲਾ ਪੁਰਾਤਨ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਵੰਨ ਸੁਵੰਨੀ ਸੁੰਦਰ ਵੇਸ ਭੂਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤਸਰ ਦੇ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹਨ। ਮੁਕਤਸਰ ਦੇ ਮੇਲੇ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਈ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਲੋਕ-ਗੀਤ ਅਤੇ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ: 1.ਲੈ ਚੱਲ ਵੇ ਨਣਦ ਦਿਆ ਵੀਰਾ ਮੇਲੇ ਮੁਕਸਰ ਦੇ....... 2.ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪਿੰਡ ਸੁਣੀਂਦਾ ਪਿੰਡ ਸੁਣੀਦਾ ਮੱਲੀਆਂ, ਮੱਲੀਆਂ ਦੇ ਦੋ ਬਲਦ ਸੁਣੀਦੇ ਗਲ ਪਿੱਤਲ ਦੀਆਂ ਟੱਲੀਆਂ ਮੇਲੇ ਮੁਕਸਰ ਦੇ ਦੋ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਚੱਲੀਆਂ... ==== ਧਾਰਮਿਕ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਮਹੱਤਵ ==== ਮੁਕਤਸਰ ਦੀ ਮਾਘੀ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਮੁਕਤਸਰ ਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਨਾਂ ਖਿਦਰਾਣੇ ਦੀ ਢਾਬ ਸੀ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਮੁਗਲਾਂ ਨਾਲ ਅਨੇਕਾਂ ਲੜਾਈਆਂ ਲੜਨੀਆਂ ਪਈਆਂ। ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਖਿਦਰਾਣੇ ਦੀ ਢਾਬ ਵਿੱਚ ਡੇਰੇ ਲਾਏ ਤਾਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਮੁਗ਼ਲ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਖਿਦਰਾਣੇ ਦੀ ਢਾਬ ਨੂੰ ਆ ਘੇਰਿਆ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਸਿੱਖਾਂ ਮੁਗਲਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਭਿਅੰਕਰ ਲੜਾਈ ਹੋਈ । ਇਸ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਮਾਝੇ ਦੇ ਉਹ ਚਾਲੀ ਸਿੱਖ ਜਿਹੜੇ ਆਨੰਦਪੁਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇਬੰਦੀ ਦੀ ਘੇਰਾ ਬੰਦੀ ਸਮੇਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਬੇਦਾਵਾ ਦੇ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸਾਥ ਛੱਡ ਕੇ ਆਏ ਸਨ। ਇਸ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਲੜਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਲਾਸਾਨੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਓਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਵਰ ਦਿਤਾ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਖਿਦਰਾਣੇ ਦੀ ਢਾਬ ਦਾ ਨਾਂ ਮੁਕਤਸਰ ਪੈ ਗਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਾਲੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਗੁਰਦੁਵਾਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ ਸ਼ਸੋਭਿਤ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇੱਥੇ ਮਾਘ ਦੀ ਸੰਗਰਾਂਦ ਦਾ ਮੇਲਾ ਭਰਦਾ ਹੈ ਜਿਥੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਾਘੀ ਦਾ ਮੇਲਾ ਧੂਮ ਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। === 6. ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਮੇਲਾ === ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਮੇਲਾ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਹਾਨ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਮੇਲਾ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇੱਕ ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਸਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਲੇਖਕ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੈਂਕੜੇ ਦਿਲ ਤੋਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੇਖਕ, ਕਵੀ ਤੇ ਕਾਮਯਾਬ ਲੋਕ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੋ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋ. ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਹਨ। === 7. ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਰਾਜਗੁਰੂ ਅਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਦਾ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਹਾੜਾ === ਹਰ ਸਾਲ 23 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਰਾਜਗੁਰੂ ਅਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦੀ ਮੇਲਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫ਼ਾਂਸੀ ਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਮਾਂ ਉਹ ਤਿੰਨੋਂ ਗਾ ਰਹੇ ਸਨ – ‘ਦਿਲੋਂ ਨਿੱਕਲੇਗੀ ਨਹੀਂ ਮਰਕੇ ਵੀ ਵਤਨ ਦੀ ਉਲਫ਼ਤ’ ‘ਮੇਰੀ ਮਿੱਟੀ ਤੋਂ ਵੀ ਖੁਸ਼ਬੂ-ਏ-ਵਤਨ ਆਏਗੀ………….’ === 8. ਬਾਬਾ ਸੌਡਲ ਦਾ ਮੇਲਾ === ਬਾਬਾ ਸੌਡਲ ਮੇਲਾ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਹੈ, ਜੋ ਬਾਬਾ ਸੌਡਲ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਂਟ ਕਰਨ ਲਈ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । । ਇਹ ਸੁੱਕਲਾ ਪਾਕ ਦੇ 14 ਵੇਂ ਦਿਨ, ਭਾਦੋਂ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਬਾਬਾ ਸੌਡਲ ਦਾ ਮੇਲਾ ਮਨਾਉਣ ਆਉਂਦੇ ਹਨ । ਬਾਬਾ ਸੌਡਲ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਖੱਤਰੀ ਜਾਤੀ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਤ ਬਣ ਗਏ । ਲੋਕ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਤਾਲਾਬ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਬਾਬਾ ਸੌਡਲ ਦੀ ਸਮਾਧੀ ਦਾ ਸਥਾਨ ਹੈ । == ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਤਿਓੁਹਾਰ == === 1. ਲੋਹੜੀ === ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਆਖਰੀ ਦਿਨਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਇਹ ਜਨਵਰੀ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਤਿਓੁਹਾਰ, ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਓੁਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤਿਓੁਹਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਤਿਓੁਹਾਰ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ- ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾ ਕੇ ਘਰ ਘਰ ਲੋਹੜੀ ਮੰਗਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁੜੀਆਂ ਤੇ ਮੁੰਡੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਗਰੁੱਪ ਬਣਾ ਕੇ ਘਰ ਘਰ ਗਿੱਧਾ – ਭੰਗੜਾ ਅਤੇ ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾ ਕੇ ਘਰ ਘਰ ਲੋਹੜੀ ਮੰਗਦੇ ਹਨ। ਜਿਹਨਾਂ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ ਉਹ ਮੂੰਗਫਲੀ, ਰਿਓੜੀਆਂ, ਗੁੜ, ਦਾਣੇ ਪਾ ਕੇ ਲੋਹੜੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਜਨਮ ਤੇ ਵੀ ਕਈ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੇ ਲੋਹੜੀ ਵੰਡਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ । ਰਾਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਲੋਕੀ ਧੂਣੀ ਵਾਲਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਿਲ ਅਤੇ ਰਿਓੜੀਆਂ ਪਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਿਨ ਸਰੋਂ ਦਾ ਸਾਗ ਤੇ ਖੀਰ ਜਰੂਰ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਸਨੂੰ ਚੰਗਾ ਸ਼ਗੁਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === 2. ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ === ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਤੌਰ ਤੇ 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਸਲਾਨਾ ਬਸੰਤ ਮੇਲੇ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ । ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਰਾਣੀ ਮੋਰਾਨ ਬਸੰਤ ਦੇ ਮੌਕੇ ਤੇ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਪੋਸ਼ਾਕ ਪਹਿਨਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਂਦੇ ਸਨ । ਸਮੇਂ ਦੇ ਲੰਘਣ ਨਾਲ ਛੇਤੀ ਹੀ ਇਹ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਪਰੰਪਰਾ ਬਣ ਗਈ । ਦਰਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਦਰਬਾਰ ਲਗਾਇਆ ਸੀ ਜੋ ਦਸ ਦਿਨ ਤਕ ਚਲਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਨੇ ਪੀਲਾ ਰੰਗ ਦੇ ਪੋਸ਼ਾਕ ਪਹਿਨ ਕੇ ਆਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਕਰਤੱਵ ਵਿਖਉਣੇ ਸਨ। ਅੱਜ ਇਹ ਤਿਓੁਹਾਰ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਲੋਕੀ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨਦੇ ਹਨ ਤੇ ਪਤੰਗ ਅੰਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਡਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਿਨ ਬਹੁਤ ਤਰਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪਕਵਾਨ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। === 3. ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਤਿਓੁਹਾਰ === ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਤਿਓੁਹਾਰ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਤਿਓੁਹਾਰ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੋਵਾਂ ਧਰਮਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਅਹਿਮੀਅਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਦਸਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1699 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛੱਕਾ ਕੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਿੰਘ ਸਜਾਏ ਅਤੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਤਿਓੁਹਾਰ ਸ਼੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਧੂਮ- ਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਿਓੁਹਾਰ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਸਬੰਧ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵਸਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ ਹੈ। ਵਿਸਾਖੀ ਕਣਕ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਵਾਢੀ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। === 4. ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਓੁਹਾਰ === ਤੀਜ ਤਿਓੁਹਾਰ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਮ ਹੈ ਤੀਆਂ ਜੋ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਧੂਮ-ਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਓੁਹਾਰ ਮੌਨਸੂਨ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੀਨਾ ਵਿੱਚ ਆਰੰਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਦੀਆ ਧੀਆਂ ਤੇ ਭੈਣਾਂ ਇਸ ਤਿਓੁਹਾਰ ਨੂੰ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਗਿੱਧਾ ਤੇ ਗੀਤ ਗਾ ਕੇ ਮਨਾਉਂਦੀਆ ਹਨ। ਵਿਆਹਿਆ ਹੋਇਆ ਔਰਤਾਂ ਇਹ ਤਿਓੁਹਾਰ ਮਨਾਓਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪੇਕੇ ਘਰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ ਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਾਉਣ ਦਾ ਪੂਰਾ ਮਹੀਨਾ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਘਰ ਹੀ ਰਹਿ ਕੇ ਆਉਂਦੀਆ ਸਨ। ਅੱਜ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਿਵਾਜ ਚਲਿਆ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। === 5. ਰੱਥ ਯਾਤਰਾ === ਰੱਥ ਯਾਤਰਾ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਤਿਉਹਾਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨਾਭਾ ਵਿੱਚ ਮੰਦਿਰ ਠਾਕੁਰ ਸ਼੍ਰੀ ਸਤਿਆ ਨਰਾਇਣ ਜੀ ਵਿਖੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਭਗਵਾਨ ਜਗਨਨਾਥ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਰੱਥ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਵਿੱਚ ਜਗਨਨਾਥ, ਬਾਲਭੱਦਰ ਅਤੇ ਸੁਭਦਰਾ ਦੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਝਾਕੀਆਂ ਕੱਢ ਕੇ ਦੇਵੀ ਚੌਂਕ ਤੱਕ ਲਿਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫੇਰ ਰੱਥ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਰੱਥ ਯਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਨਾਭਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਚੱਕਰ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪੁਰੀ ਜਗਨਨਾਥ ਰੱਥ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਵਾਪਸੀ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਨੂੰ ਬਹੂਦਾ ਯਾਤਰਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। == ਹੋਰ ਤਿਉਹਾਰ == ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤਿਓੁਹਾਰ ਬੜੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ: * [[ਹੋਲੀ]] – ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਤਿਓੁਹਾਰ, * [[ਰੱਖੜੀ]] – ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦੇ ਪਿਆਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ, * [[ਦਿਵਾਲੀ|ਦੀਵਾਲੀ]] -ਹਨੇਰਿਆਂ ਨੂੰ ਰੋਸ਼ਨ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਕ ਰਾਹ, * [[ਦੁਸਹਿਰਾ]] – ਬੁਰਾਈ ਤੇ ਸਚਾਈ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ। == ਹਵਾਲੇ == fr8to2wxuexo2qvgnpvr10mjh8iakvh 0 131995 809783 778575 2025-06-05T06:54:26Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 809783 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=ਐਂਡਰੀਆ ਜੇਮਜ਼|image=Andrea James, 2014.jpg|birth_date={{birth date and age|1967|1|16}}|birth_place=|death_date=|death_place=|education=[[ਵਬਾਸ਼ ਕਾਲਜ]] {{small|([[ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ|ਬੀ.ਏ.]])}}<br>[[ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] {{small|([[ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ|ਐਮ ਏ]])}}|occupation=ਨਿਰਮਾਤਾ, ਲੇਖਕ, ਕਾਰਕੁਨ|website={{url|andreajames.com|Official website}}}}'''ਐਂਡਰੀਆ ਜੀਨ ਜੇਮਜ਼''' (ਜਨਮ 16 ਜਨਵਰੀ, 1967) ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਅਧਿਕਾਰੀ ਕਾਰਕੁਨ, ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ, ਅਤੇ ਬਲੌਗਰ ਹੈ। <ref>Lam, Steven (June 20, 2006). "What's 'gay' now: we are everywhere indeed". ''[[The Advocate (LGBT magazine)|The Advocate]]'', June 20, 2006.</ref> <ref name="Surkan2007p700">Surkan, Kim (2007). "Transsexuals protest academic exploitation", in [[Lillian Faderman]] (ed). ''Gay, lesbian, bisexual, and transgender events, 1848–2006''. Ipswich, MA: Salem Press, pp.&nbsp;700–702.</ref> <ref>Anderson-Minshall, Jacob (June 6, 2017). [https://www.advocate.com/advocate50/2017/5/01/these-trans-revolutionaires-are-unforgettable "Don't Forget the Long, Proud History of Transgender Activism"]. ''The Advocate''.</ref> <ref name="Nichols4July2016">{{Cite news|url=http://www.huffingtonpost.com/entry/andrea-james-trans-pioneer_us_5776965be4b04164640fc212|title=This Trans Pioneer Has Been Fighting For The Trans Community For Decades|last=Nichols|first=James Michael|date=4 July 2016|work=The Huffington Post}}</ref> == ਸਿੱਖਿਆ == ਜੇਮਜ਼ [[ਫ੍ਰੈਂਕਲਿਨ, ਇੰਡੀਆਨਾ]] ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਹੋਈ ਅਤੇ <ref name="Bartner3June2016">Bartner, Amy (June 3, 2016). [https://www.indystar.com/story/life/2016/06/03/transgender-activist-amid-hollywoods-transition/85255448/ "Transgender activist amid Hollywood's transition"], ''IndyStar''.</ref> ਅਤੇ ਉਸਨੇ [[ਵਬਾਸ਼ ਕਾਲਜ]] ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਜਿਥੇ ਉਹ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ, ਲਾਤੀਨੀ ਅਤੇ ਯੂਨਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਹਰ ਰਹੀ ਸੀ। 1989 ਵਿਚ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ [[ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਐਮ.ਏ. <ref name="Wabash">[http://www.wabash.edu/news/displaystory.cfm?news_ID=6330 "Andrea James to Give Talk at Wabash"]. Wabash College, October 21, 2008.</ref> ਕੀਤੀ। == ਕਰੀਅਰ == ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜੇਮਜ਼ ਨੇ ਵਿਗਿਆਪਨ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਪਹਿਲਾਂ ਕਈ ਸਾਲ ''[[ਦ ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ|ਸ਼ਿਕਾਗੋ]]'' ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਵਿੱਚ, ਫਿਰ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਡੀ ਡੀ ਬੀ ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਥੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਹੀ ਉਹ ਬਦਲ ਗਈ। <ref name="Bartner3June2016"/> ਉਹ ਡਾਕਟਰੀ ਅਤੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਧੋਖਾਧੜੀ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲੈ ਕੇ, ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲਤਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ। <ref name="boingboing.net">Jardin, Xeni (December 28, 2009). [http://boingboing.net/2009/12/28/welcome-to-the-boing-1.html "Welcome to the Boing Boing guestblog, Andrea James!"], [[Boing Boing]].</ref> <ref>James, Gary (October 28, 2008). [http://www.wabash.edu/news/displaystory.cfm?news_ID=6362 "Alum Shares Earned Wisdom With the Wabash Community"], Wabash College.</ref> 1996 ਵਿਚ ਉਸਨੇ [[ਟਰਾਂਸਜੈਂਡਰ|ਟ੍ਰਾਂਸੈਕਸੁਅਲ]] ਸੜਕ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਬਣਾਇਆ, ਜੋ ਕਿ [[ਟਰਾਂਸਜੈਂਡਰ|ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ]] ਕਮਿਨਿਟੀ ਲਈ ਇਕ ਖਪਤਕਾਰ ਵੈਬਸਾਈਟ ਹੈ, <ref>Garvin, Glenn (March 15, 2003). [http://www.miamiherald.com/entertainment/columnists/glenn_garvin//story/212020.html "Breaking Boundaries"]. ''The Miami Herald''.</ref> ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਹੇਅਰਫੈਕਟ ਅਤੇ ਹੇਅਰਟੈਲ , ਇੱਕ ਵੈਬਸਾਈਟ ਅਤੇ ਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਬਾਰੇ ਮੰਚ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ<ref>Painter, K. (March 26, 2006). [https://www.usatoday.com/news/health/yourhealth/2006-03-26-hair-removal_x.htm "Who qualifies to zap hairs?"], ''USA Today''.</ref> <ref>Grossman, A. J. (June 5, 2008). [https://www.nytimes.com/2008/06/05/fashion/05SKIN.html "Zapping teenage torment"], ''The New York Times''.</ref> <ref name="Bashour">Bashour, Mounir and James, Andrea (July 2, 2009). [http://emedicine.medscape.com/article/843831-overview "Laser Hair Removal"], [[eMedicine]].</ref> ਜੇਮਜ਼ 2003 ਵਿਚ ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ ਚਲੀ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਮਰਾ-ਸਾਥੀ, ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ [[ਕਲਪੇਰਨੀਆ ਏਡਮਜ਼|ਕੈਲਪਰਨੀਆ ਐਡਮਜ਼]] ਦੇ ਨਾਲ ਦੀਪ ਸਟੀਲਥ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਦੀ ਸਹਿ-ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ ਜੋ ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਕੀਟ ਕੀਤੀ ਸਮੱਗਰੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। <ref name="boingboing.net"/> <ref>Addams, Calpernia; James, Andrea (July 22, 2003). [https://books.google.com/books?id=SmUEAAAAMBAJ&pg=PA12 "Transformations"]. ''The Advocate'', p.&nbsp;12.</ref> <ref>Nichols, James Michael (February 28, 2016). [http://www.huffingtonpost.com/entry/transgender-legend-calpernia-addams_us_56d21ae0e4b0871f60eba835 "The Incredible Story Of Trans Showgirl, Musician And Legend Calpernia Addams"], ''The Huffington Post''.</ref> ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ [[ਟਰਾਂਸ ਔਰਤ|ਟ੍ਰਾਂਸ]] ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵਾਇਸ ਕੋਚਿੰਗ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ, ''ਤੁਹਾਡੀ ਔਰਤ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਲੱਭਣੀ'', <ref>Hopper, Douglas (March 5, 2006). [https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=5246222 "Helping Transgender Women Find a New Voice"], ''[[All Things Considered]]'', National Public Radio.</ref> ਅਤੇ 2004 ਵਿੱਚ [[ਈਵ ਐਂਸਲਰ]] ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਟੁਕੜੇ ਦੀ ''ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਵੇਗਿਨਾ ਮੋਨੋਲੋਜੀਜ਼'' ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਆਲ-ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਪਲੱਸਤਰ ਵਿੱਚ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ, ਇੱਕ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵੀਡੀਓ ਨੂੰ ਮੌਕੇ ਫਿਲਮਾਇਆ। <ref>[https://web.archive.org/web/20040406130759/http://www.lesbianalliance.com/content.cfm?cat=entertainment&sub=events&file=interview "LesbianAlliance.com interviews DeepStealth's Andrea James"], LesbianAlliance.com. Archived April 6, 2004.</ref> ਜੇਮਜ਼ ਇਕ ਸਹਿ-ਨਿਰਮਾਤਾ ਵੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ''ਧੀਆਂ'', ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਬਾਰੇ ਇਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਫਿਲਮ ਵਿਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ। 2004 ਵਿੱਚ ਜੇਮਜ਼ ਨੇ ਗੈਰ-ਲਾਭਕਾਰੀ ਜੈਂਡਰਮੀਡੀਆ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। <ref>Ensler, Eve, et al. (2004). [https://books.google.com/books?id=EFL1GgAACAAJ "V-Day LA: Until the violence stops"]. Gender Media Foundation.</ref> ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਉਹ ''ਟ੍ਰਾਂਸਮੇਰਿਕਾ'' (2005) ਦੀ ਲਿਪੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਸੀ, ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਫੈਲੀਸਿਟੀ ਹਫਮੈਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਟ੍ਰਾਂਸ ਔਰਤ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ। <ref>Nangeroni, Nancy and MacKenzie, Gordene O. (April 15, 2006). [http://www.gendertalk.com/radio/programs/550/gt555.shtml Episode #555], gendertalk.com.</ref> <ref>Keck, William (November 21, 2005). [https://www.usatoday.com/life/people/2005-11-21-huffman_x.htm "Felicity Huffman is sitting pretty"], ''USA Today''.</ref> ਉਹ [[ਐੱਚ.ਬੀ.ਓ.|ਐਚ ਬੀ ਓ]] ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ''ਮਿਡਲ ਸੈਕਸਜ਼: ਰੀਡਫਾਈਨਿੰਗ ਹੀ ਅਤੇ ਸੀਹ'' (2005) ਵਿਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ, ਅਤੇ 2007 ਵਿਚ 7 ਮਿੰਟ ਦੀ ਇਕ ਫਿਲਮ, ''ਕਾਸਟਿੰਗ ਪਰਲਜ਼ ਦਾ'' ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। <ref>Adelman, Kim (July 18, 2007). [https://web.archive.org/web/20071013164528/http://indiewire.com/movies/2007/07/shorts_column_p.html "'Pariah' Leads The Pack of Outstanding Shorts at Outfest '07"], ''[[Indiewire]]''.</ref> ਉਹ ਇੱਕ ਸਲਾਹਕਾਰ ਨਿਰਮਾਤਾ ਸੀ, ਅਤੇ 2008 ਵਿੱਚ ਲੋਗੋ ਡਿਜੀਟਲ ਚੈਨਲ 'ਤੇ ਰਿਐਲਿਟੀ-ਡੇਟਿੰਗ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸੀਰੀਜ਼ ''ਟ੍ਰਾਂਸਮੇਰਿਕਨ ਲਵ ਸਟੋਰੀ ਲਈ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ'' ਹੋਈ ਸੀ। <ref> Kearns, Michael (2008). [https://web.archive.org/web/20080209122436/http://www.frontierspublishing.com/2620/features/feat4.html "Girls Just Wanna Have Fun"]. ''Frontiers'', 26(20).</ref> 2009 ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਇਕ ਹੋਰ ਛੋਟੀ ਫਿਲਮ, ''ਟ੍ਰਾਂਸਪ੍ਰੂਫਡ ਦਾ'' ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। <ref>Everleth, Mike (January 10, 2011). [http://www.badlit.com/?p=12506 "Echo Park Film Center: Transgender Short Films"], ''Bad Lit: The Journal of Underground Film''.</ref> ਜੇਮਜ਼ ਨੂੰ 2007 ਵਿੱਚ ਟ੍ਰਾਂਸਯੂਥ ਪਰਿਵਾਰ ਐਲੀਸ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਆਫ਼ ਬੋਰਡ ਵਿੱਚ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਲਾਭਕਾਰੀ ਜੋ ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, <ref>[http://www.andreajames.com/2007/10/23/im-a-transyouth-family-advocate-2/ "I'm a TransYouth Family Advocate!"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210114015337/https://www.andreajames.com/2007/10/23/im-a-transyouth-family-advocate-2/ |date=2021-01-14 }}, andreajames.com, 23 October 2007.</ref> <ref>James, Andrea (January 25, 2008). [https://web.archive.org/web/20150402234803/http://www.advocate.com/news/2008/01/25/life-without-puberty "Life Without Puberty"], ''The Advocate''.</ref> ਅਤੇ 2008 ਵਿੱਚ ਆੱਫਫੈਸਟ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਆਫ਼ ਬੋਰਡ ਵਿੱਚ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਬਹਾਲੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ''ਕੁਈਨਜ਼ ਐਟ ਹਰਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।'' <ref>[http://www.andreajames.com/2008/06/11/outfest-board-of-directors/ "Outfest Board of Directors"]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੂਨ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, andreajames.com, 11 June 2008.</ref> <ref>Kelly, Shannon (March 6, 2011). [http://www.cinema.ucla.edu/events/2011-03-06/highlighting-outfest-legacy-project-three-films-0 "Highlighting the Outfest Legacy Project: Three Films"], [[UCLA Film and Television Archive]].</ref> 2012 ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਥੌਟ ਮੋਮੈਂਟ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਸਹਿ-ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। <ref>[http://thoughtmoment.com/about-us/ "Partners"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161220064918/http://thoughtmoment.com/about-us/ |date=2016-12-20 }}, Thought Moment Media.</ref> ਉਸਨੇ 2015 ਸ਼ੋਅਟਾਈਮ ਸਮਾਰੋਹ ਦੀ ਫਿਲਮ ''ਐਲੇਕ ਮੈਪਾ: ਬੇਬੀ ਡੈਡੀ ਨੂੰ'' ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਕੀਤਾ।. <ref>[http://www.sho.com/sho/comedy/titles/3416837/alec-mapa-baby-daddy#/index "Alec Mapa: Baby Daddy"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151127085944/http://www.sho.com/sho/comedy/titles/3416837/alec-mapa-baby-daddy#/index|date=2015-11-27}}, ''Showtime''.</ref> == ਲਿਖਣਾ ਅਤੇ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲਤਾ == [[ਤਸਵੀਰ:Andrea_James_and_Calpernia_Addams_(cropped).jpeg|thumb|ਜੇਮਜ਼ ਅਤੇ [[ਕਲਪੇਰਨੀਆ ਏਡਮਜ਼|ਕੈਲਪਰਨੀਆ ਐਡਮਜ਼]] ਐਟ ਦੀ ਆਊਟ ਐਂਡ ਇਕੁਅਲ [[ਕਲਪੇਰਨੀਆ ਏਡਮਜ਼|ਵਰਕ ਪਲੇਸ]] ਸਮਿਟ, 2006]] ਜੇਮਜ਼ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ, ਤਕਨਾਲੋਜੀ, ਪੌਪ ਸਭਿਆਚਾਰ, ਅਤੇ ਐਲ ਜੀ ਬੀ ਟੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਬੋਇੰਗ ਬੋਇੰਗ, ਕੁਆਕ ਵਾਚ, ਈਮੇਡੀਸਾਈਨ, ''ਦਿ ਐਡਵੋਕੇਟ'', ''ਦਿ ਹਫਿੰਗਟਨ ਪੋਸਟ'' ਅਤੇ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। <ref name="boingboing.net"/> <ref name="Bashour"/> <ref>James, Andrea (December 18, 2007). [http://www.advocate.com/article.aspx?id=22115 "Don't Tick Off Trans"]. ''The Advocate''.</ref> <ref name="Nichols4July2016"/> ਲੀਨ ਕੌਨਵੇ ਅਤੇ ਡੀਅਰਡਰੇ ਮੈਕਲੋਸਕੀ ਦੇ ਨਾਲ, ਜੇਮਜ਼ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਇਕ ਮੁੱਖ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਸਨ, ਜਿਸਦਾ ਵਰਣਨ 2007 ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜੋ ਕਿ "ਅੱਜ ਤੱਕ ਵੇਖੀ ਗਈ ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਐਕਟੀਵਿਜ਼ਮ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਸੰਗਠਿਤ ਅਤੇ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਮਿਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ" ਹੈ <ref name="Surkan2007p700">Surkan, Kim (2007). "Transsexuals protest academic exploitation", in [[Lillian Faderman]] (ed). ''Gay, lesbian, bisexual, and transgender events, 1848–2006''. Ipswich, MA: Salem Press, pp.&nbsp;700–702.</ref> —ਜੇ. ਮਾਈਕਲ ਬੇਲੀ ਦੀ ਕਿਤਾਬ "ਦਿ ਮੈਨ ਹੂ ਵੁਡ ਬੀ ਕਵੀਨ(2003)". ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿਚ, ਬੇਲੀ ਨੇ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਟਰਾਸ਼ਸੈਕਸੁਲਿਜਮ ਦੇ ਦੋ ਰੂਪ ਹਨ: ਇੱਕ ਮਰਦ ਸਮਲਿੰਗਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ, ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਇੱਕ ਔਰਤ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਰਦ ਜਿਨਸੀ ਰੁਚੀ, ਇੱਕ ਵਰਗਾਕਾਰ ਅਲੋਚਕ ਗਲਤ ਅਤੇ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਸਮਝਦਾ ਹੈ। <ref name="NYT2007">Carey, Benedict (August 21, 2007). [https://www.nytimes.com/2007/08/21/health/psychology/21gender.html?pagewanted=all "Criticism of a Gender Theory, and a Scientist Under Siege"], ''The New York Times''.</ref> ਜੇਮਜ਼ ਨੇ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਕਿਤਾਬ ਇਕ [[ਬਿਰਤਾਂਤ|ਇਲਾਜ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ]], ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਕ ਛੇ ਸਾਲਾ ਬੱਚੇ ਬਾਰੇ ਇਕ ਕੇਸ ਰਿਪੋਰਟ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿਦਿਅਕ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। <ref>Also see [https://www.youtube.com/watch?v=t_ABs1WNwBg "The Bailey Brouhaha"], National Women's Association Conference, courtesy of YouTube, June 21, 2008.</ref> <ref>James, Andrea (September 2004). [http://www.tsroadmap.com/info/gender-identity.html "A defining moment in our history: Examining disease models of gender identity"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171001022451/http://www.tsroadmap.com/info/gender-identity.html|date=2017-10-01}}, tsroadmap.com.</ref> ਵਿਵਾਦ ਉਦੋਂ ਗਰਮ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਜੈਮਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ 'ਤੇ ਬੇਲੀ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਫੋਟੋਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇਕ ਸੈਕਸ ਪੋਸਟ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਬੇਲੀ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਾਂ ਸਮੱਗਰੀ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਬੇਲੀ ਨੇ ਉਸ 'ਤੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ, ਜਿਵੇਂ ਉੱਤਰ ਪੱਛਮੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਬੇਲੀ ਦਾ ਸਹਿਯੋਗੀ ਐਲਿਸ ਡਰੈਜਰ; ਡਰੇਜਰ ਨੇ ਜੇਮਜ਼ ਨੂੰ ਵਿਵਾਦ ਬਾਰੇ ਕੈਂਪਸ ਵਿੱਚ ਬੋਲਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। <ref>Bailey, Michael J. [http://www.chron.org/tools/viewart.php?artid=1248 "Academic McCarthyism"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170311054511/http://www.chron.org/tools/viewart.php?artid=1248 |date=2017-03-11 }}, ''Northwestern Chronicle'', October 9, 2005.</ref> <ref>{{Cite web|url=http://nymag.com/scienceofus/2015/12/when-liberals-attack-social-science.html|title=Why Some of the Worst Attacks on Social Science Have Come From Liberals|last=Singal, Jesse|date=December 30, 2015|website=New York Magazine}}</ref> ਜੇਮਜ਼ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਪੇਜ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਉਸ ਗੱਲ ਦੀ ਗੂੰਜਣਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸਨੇ ਬੇਲੀ ਦਾ ਲਿੰਗ-ਰੂਪਾਂਤਰ ਬੱਚਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਨਿਰਾਦਰ ਵਜੋਂ ਵੇਖਿਆ ਸੀ। <ref name="NYT2007"/> == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1967]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ 20ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਅਧੀਨ ਬਣਾਏ ਅਤੇ ਵਧਾਏ ਲੇਖ]] 86cm7i2kisjcjrk21epht47x9ju51eq 0 134836 809744 809728 2025-06-04T14:12:26Z 200.24.154.82 809744 wikitext text/x-wiki '''ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨੂੰਪੁਰੀ''' [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਬਾਲ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਸੀ। ===ਬਾਲ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ=== *''ਬੋਲ ਪਿਆਰੇ ਬਾਲਾਂ ਦੇ'' *''ਬਾਲ ਬਗੀਚਾ'' *''ਬਾਲ ਉਡਾਰੀਆਂ'' *''ਮਾਮੇ ਦੀ ਚਿੜੀ'' *''ਹੰਕਾਰੀ ਕੁਕੜ'' *''ਫੁਲ ਰੰਗ ਬਿਰੰਗੇ'' *''ਸਚ ਖੜਾ ਨੀਹਾਂ ਵਿਚ ਉਚਾ'' *''ਮਿਤਰਤਾ ਬਚਪਨ ਦੀ'' *''ਚੰਨ ਨੂੰ ਚਿਠੀ'' *''ਰੁੱਖ ਤੇ ਮਨੁੱਖ'' *''ਜਖ਼ਮੀ ਹੰਸ'' ===ਹੋਰ=== *''ਲੋਹੇ ਦੀ ਔਰਤ'' (ਨਾਵਲ) *''ਦਸਮ ਗਰੰਥ ਵਿਚ ਸਿਕੰਦਰ ਦੀ ਕਥਾ'' ==ਐਵਾਰਡ== *ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ ਅੰਮਿਰਤਸਰ ਵਲੋਂ ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ *ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਦੇਣ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਸ਼ਰੋਮਣੀ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਲੇਖਕ ਪੁਰਸਕਾਰ *ਸਰਹਿੰਦ ਫਤਿਹਗੜ ਸਾਹਿਬ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਵਲੋਂ ਜੋਗੀ ਅਲਾ ਯਾਰ ਖਾਂ ਯਾਦਗਾਰੀ ਐਵਾਰਡ *ਸੂਹੀ ਸਵੇਰ ਮੀਡੀਆ ਐਵਾਰਡ<ref>{{Cite web|url=https://www.babushahi.com/punjabi/view-news.php?id=48181|title=ਇਸ ਸਾਲ ਦਾ ‘ਸੂਹੀ ਸਵੇਰ ਮੀਡੀਆ ਐਵਾਰਡ’ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨੂੰਪੁਰੀ ਨੂੰ|website=www.babushahi.com|access-date=2021-04-23}}</ref> ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ== *[https://www.youtube.com/watch?v=x8r-aGVeR6A| ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨੂੰਪੁਰੀ ਜੀ ਦੀ ਬਾਲ ਕਵਿਤਾ] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਲ ਲੇਖਕ]] 6aulopxwv2w7962y0me2ieqddg0s27t 0 135588 809771 760556 2025-06-05T03:19:58Z 106.211.95.142 ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ। 809771 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ | office = ਖਾਲਸਾ ਫੌਜ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ | honorific_prefix = ਸਾਹਿਬ ਜੀ | native_name = | alt = Amrik Singh | image = Harbhajan Singh with Bhai Amrik Singh and Baba Nihal Singh 1980.jpg | width = 230px | caption = ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ (ਖੱਬੇ) ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਖਾਲਸਾ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਨਾਲ, 1980 | predecessor = ਹਰੀ ਸਿੰਘ<ref>{{cite book |last1=Singh |first1=Gurrattanpal |title=The Illustrated History of the Sikhs, 1947-78: Containing Chapters on PEPSU, AISSF, Evolution of the Demand for Sikh Homeland, and the Princess Bamba Collection |date=1979 |location=Chandigarh |page=65}}</ref> | successor = ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ<ref>{{cite book |last1=Chima |first1=Jugdep |title=The Sikh Separatist Insurgency in India: Political Leadership and Ethnonationalist Movements |date=August 1, 2008 |publisher=SAGE Publications India |location=New Delhi |isbn=9788132105381 |page=132}}</ref> | birth_date = 24 ਫਰਵਰੀ 1948 | birth_place = ਪੰਜਾਬ | death_date = ਜੂਨ 6, 1984 (ਉਮਰ 36) | death_place = [[ਹਰਮੰਦਿਰ ਸਾਹਿਬ|ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ]], [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] | spouse = ਬੀਬੀ ਹਰਮੀਤ ਕੌਰ | children = ਸਤਵੰਤ ਕੌਰ, ਪਰਮਜੀਤ ਕੌਰ, ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ | nationality = ਪੰਜਾਬੀ | nickname = ਵਾਰਨ-ਏ-ਧਰਮ | country = ਪੰਜਾਬ | profession = ਫੌਜੀ }} '''ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ''' (1948 – 6 ਜੂਨ, 1984) [[ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੁਡੈਂਟਸ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ|ਆਲ ਭਾਰਤੀ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ]] ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਨ। ਉਹ 6 ਜੂਨ 1984 ਨੂੰ [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ|ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ]] [[ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ]] ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ । <ref>{{Cite book|last=Khanna|first=Hans : Cause and Cure|date=1987|publisher=Panchnad Research Institute|location=Chandigarh}}</ref> ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ [[ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ]] ਦੇ 13ਵੇਂ ਆਗੂ ਗਿਆਨੀ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸਨ। <ref>{{Cite book|title=India: The Siege Within : Challenges to a Nation's Unity|last=Akbar|first=M. J.|date=January 1, 1996|publisher=UBSPD|isbn=9788174760760|page=183}}</ref> ਉਹ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣੂ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਜੀਵਨ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ ਤੋਂ [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਪੀਐਚ.ਡੀ. ਥੀਸਿਸ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]] ਦੇ ਨਾਲ [[ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ]] ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਆਗੂ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੀ ਹਮਾਇਤ ਵਾਲੀ 1979 ਦੀ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ]] (ਐਸਜੀਪੀਸੀ) ਦੀ ਚੋਣ ਲੜੀ, ਪਰ ਜੀਵਨ ਸਿੰਘ ਉਮਰਾਨੰਗਲ ਤੋਂ ਹਾਰ ਗਏ। <ref name="Tribune_passes_1998">{{Cite news|url=http://www.tribuneindia.com/1998/98nov08/head2.htm|title=Akali leader Umranangal passes away|date=1998-11-08|work=The Tribune|access-date=2012-10-19|location=Chandigarh}}</ref> 26 ਅਪ੍ਰੈਲ 1982 ਨੂੰ, ਉਸਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਨੂੰ "ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਹਿਰ" ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਅੰਦੋਲਨ ਦੌਰਾਨ, ਉਸ ਨੂੰ 19 ਜੁਲਾਈ 1982 ਨੂੰ [[ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ]] ਦੇ ਹੋਰ ਮੈਂਬਰਾਂ ਸਮੇਤ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨੇ [[ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਮਤਾ|ਅਨੰਦਪੁਰ ਮਤੇ]] ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਇਹ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਇਸ 'ਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਅਤੇ ਬੇਇਨਸਾਫੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਮੋਰਚੇ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ, ਉਸਨੇ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ <ref>{{Cite book|title=Terrorism in Context|last=Crenshaw|first=Martha|date=November 1, 2010|publisher=Penn State Press|isbn=9780271044422|page=383}}</ref> ਅਤੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਮੰਗ ਵੀ ਕੀਤੀ। == ਜੀਵਨੀ == === ਜਨਮ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ === ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 1948 ਵਿੱਚ [[ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ]] ਦੇ 13ਵੇਂ ਆਗੂ ਗਿਆਨੀ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਵਜੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ। <ref>{{Cite book|title=India: The Siege Within : Challenges to a Nation's Unity|last=Akbar|first=M. J.|date=January 1, 1996|publisher=UBSPD|isbn=9788174760760|page=183}}</ref> ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਉਸ ਦਾ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਸੀ। <ref>{{Cite book|title=The Sikh Separatist Insurgency in India: Political Leadership and Ethnonationalist Movements|last=Chima|first=Jugdep|date=August 1, 2008|publisher=SAGE Publications India|isbn=9788132105381|location=New Delhi|page=132}}</ref> === ਸਿੱਖਿਆ === ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਨੇ [[ਖ਼ਾਲਸਾ ਕਾਲਜ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ|ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ]] <ref>{{Cite book|title=The Sikh unrest and the Indian state: politics, personalities, and historical retrospective|last=Kumar|first=Ram|date=April 1, 1997|publisher=Ajanta|isbn=9788120204539|page=22}}</ref> ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਐੱਮ.ਏ. ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੀ ਪੀ.ਐੱਚ.ਡੀ. ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। === ਏ.ਆਈ.ਐਸ.ਐਸ.ਐਫ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰੋ === ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ 2 ਜੁਲਾਈ, 1978 ਨੂੰ ਟੈਗੋਰ ਥੀਏਟਰ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿਖੇ ਹੋਈ ਏ.ਆਈ.ਐਸ.ਐਸ.ਐਫ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ AISSF ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। <ref>{{Cite book|title=The Illustrated History of the Sikhs, 1947-78: Containing Chapters on PEPSU, AISSF, Evolution of the Demand for Sikh Homeland, and the Princess Bamba Collection|last=Singh|first=Gurrattanpal|date=1979|location=Chandigargh|page=65}}</ref> ==== 1978 ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਸਿੱਖ ਕਤਲੇਆਮ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ==== ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸੰਤ ਨਿਰੰਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ, ਬੀ-ਬਲਾਕ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ, ਜਿੱਥੇ ਨਿਰੰਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ 13 ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕਤਲ <ref>{{Cite news|title=Thakur Singh: Under Jarnail's Shadow|last=Walia|first=Varinder|date=24 Dec 2004|publisher=The Tribune, Amritsar}}</ref> ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਸੰਸਥਾ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਆਈ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਅਤੇ [[ਸਿੱਖ ਸਟੁਡੈਂਟਸ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ|ਏਆਈਐਸਐਸਐਫ]] ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਵੇਚਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਏ.ਆਈ.ਐਸ.ਐਸ.ਐਫ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਕੰਧ ਬਣਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਜਬਰਦਸਤੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰ ਸਕਣ। <ref>{{Cite book|title=Some Precious Pages Of The Sikh History|last=Sarna|first=Dr. Jasbir|date=2012|publisher=Unistar|isbn=978-93-5017-896-6|page=136}}</ref> ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਕੰਧ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਉਣਗੇ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਪੁਲਿਸ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਨੂੰ ਢਾਹ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਏ.ਆਈ.ਐਸ.ਐਸ.ਐਫ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਖੜੋਤ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਉਹ ਸਾਈਟ 'ਤੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦੇਣਗੇ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਨਾਲ ਮਿਲਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਯਾਦਗਾਰ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰਨਗੇ। ਅਖ਼ੀਰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਮੰਨ ਲਈਆਂ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਉਥੇ ਹੀ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ==== ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹਨ ==== 1979 ਦੀਆਂ ਜਨਰਲ ਹਾਊਸ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ]] (ਐਸ.ਜੀ.ਪੀ.ਸੀ.) ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ, 13 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ, <ref>{{Cite book|title=The Sikh Separatist Insurgency in India: Political Leadership and Ethnonationalist Movements|last=Chima|first=Jugdep|date=2010|publisher=SAGE Publications India|isbn=9789351509530|location=New Delhi}}</ref> ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਜੀਵਨ ਉਮਰਮੰਗਲ ਤੋਂ ਚੋਣ ਲੜਿਆ ਅਤੇ ਹਾਰ ਗਿਆ। <ref>{{Cite book|url=https://archive.org/details/fundamentalismss00mart/page/262|title=Fundamentalisms and the State: Remaking Polities, Economies, and Militance|last=Appleb|first=R. Scott|last2=Marty|first2=Martin E.|date=1996|publisher=University of Chicago Press|isbn=9780226508849|page=[https://archive.org/details/fundamentalismss00mart/page/262 262]}}</ref> ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਦਲ ਖਾਲਸਾ ਅਤੇ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਗਰੁੱਪ (ਜਿਸ ਨੇ 40 ਦੇ ਕਰੀਬ ਉਮੀਦਵਾਰ ਖੜ੍ਹੇ ਕੀਤੇ ਸਨ) ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਚੋਣ ਲੜ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਬਿਆਸ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਚੋਣ ਲੜ ਰਹੇ ਸਨ। <ref>{{Cite book|title=India: The Siege Within : Challenges to a Nation's Unity|last=Akbar|first=M. J.|date=1996|publisher=UBSPD|isbn=9788174760760|page=183}}</ref> ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਲ ਖਾਲਸਾ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਕੁਝ ਤੱਤਾਂ ਨੇ ਦਲ ਖਾਲਸਾ ਅਤੇ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਹਮਾਇਤ ਅਤੇ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਸਕਣ। <ref>{{Cite book|url=https://archive.org/details/sikhsofpunjab0000grew/page/217|title=The Sikhs of the Punjab, II.2|last=Grewal|first=J. S.|date=1998|publisher=Cambridge University Press|isbn=9780521637640|edition=Revised|page=[https://archive.org/details/sikhsofpunjab0000grew/page/217 217]}}</ref> ==== ਹੜਤਾਲਾਂ ਅਤੇ ਅੰਦੋਲਨ ==== ਏ.ਆਈ.ਐਸ.ਐਸ.ਐਫ ਨੇ 25 ਅਕਤੂਬਰ, 1980 ਨੂੰ ਹੜਤਾਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 14 ਨਵੰਬਰ, 1980 ਨੂੰ ਉੱਚ ਬੱਸ ਕਿਰਾਏ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਮੁੱਦਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]], [[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]], [[ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਜਲੰਧਰ]], [[ਪਟਿਆਲਾ]], [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਵਿੱਚ ਰੇਲ ਗੱਡੀਆਂ ਦੇ ਚੱਲਣ ਦੇ ਯੋਗ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਹੜਤਾਲ ਕੀਤੀ। . ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਕਈ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ-ਪੁਲਿਸ ਝੜਪਾਂ ਹੋਈਆਂ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਦਸੂਹਾ ਅਤੇ ਝਬਾਲ ਵਿਖੇ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਕਰਨੀ ਪਈ। <ref>{{Cite book|title=Dynamics of Punjab Politics|last=Singh|first=Dalip|date=1981|publisher=Macmillan|page=137}}</ref> 14 ਨਵੰਬਰ, 1980 ਨੂੰ ਏ.ਆਈ.ਐੱਸ.ਐੱਸ.ਐੱਫ. ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ ਬੱਸ ਕਿਰਾਏ ਦੇ ਵਾਧੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੜਤਾਲ ਦੌਰਾਨ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਆਵਾਜਾਈ ਜਾਮ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇਲਾਕਾ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਸਹਿਯੋਗ ਦਿੱਤਾ। <ref>{{Cite book|title=Some Precious Pages Of The Sikh History|last=Sarna|first=Dr. Jasbir|date=2012|publisher=Unistar|isbn=978-93-5017-896-6|page=135}}</ref> ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੇ ਵਧੇ ਹੋਏ ਬੱਸ ਕਿਰਾਏ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ। ਕੁਝ ਥਾਣਿਆਂ 'ਤੇ ਹਮਲੇ ਹੋਣ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਹਨ। <ref>{{Cite book|title=Selected Thoughts of Indira Gandhi: A Book of Quotes|last=Gandhi|first=Indira|date=1985|publisher=Mittal Publications|page=10}}</ref> ਏ.ਆਈ.ਐਸ.ਐਸ.ਐਫ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਾਰਨਾਂ ਅਤੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕਈ ਅੰਦੋਲਨ, ਹੜਤਾਲਾਂ, ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਦੰਗੇ ਕੀਤੇ। <ref>{{Cite book|title=Winning Wars amongst the People: Case Studies in Asymmetric Conflict|url=https://archive.org/details/winningwarsamong0000kiss|last=Kiss|first=Peter A.|date=2014|publisher=Potomac Books, Inc.|isbn=9781612347004|page=[https://archive.org/details/winningwarsamong0000kiss/page/n104 89]}}</ref> ਬੱਸ ਕਿਰਾਇਆ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਏ.ਆਈ.ਐਸ.ਐਸ.ਐਫ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ [[ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ]] ਸਮੇਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕਈ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵੀ ਕੀਤੇ। ਦਸੰਬਰ 1980 ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਸਮੇਤ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾਉਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਫਤਰਾਂ ਜਾਂ ਰਿਹਾਇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਤਾਲਾਬੰਦ ਕਰਨ ਸਮੇਤ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਦੋਲਨ। ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰਕੇ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਲਈ ਹੋਰ ਵੀ ਅੰਦੋਲਨ ਛੇੜਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਦਾ ਇੰਨਾ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਵਿਰੋਧ ਹੋਇਆ ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਇੱਕ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇਹਨਾਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। <ref>{{Cite book|title=Some Precious Pages Of The Sikh History|last=Sarna|first=Dr. Jasbir|date=2012|publisher=Unistar|isbn=978-93-5017-896-6|page=135}}</ref> ਏ.ਆਈ.ਐੱਸ.ਐੱਸ.ਐੱਫ. ਦੀ ਸਫਲਤਾ, ਜਿਸਦੀ ਇਸ ਵਾਰ 300,000 ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਸੀ, <ref>{{Cite book|title=Winning Wars amongst the People: Case Studies in Asymmetric Conflict|url=https://archive.org/details/winningwarsamong0000kiss|last=Kiss|first=Peter A.|date=2014|publisher=Potomac Books, Inc.|isbn=9781612347004|page=[https://archive.org/details/winningwarsamong0000kiss/page/n104 89]}}</ref> ਨੇ ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਗੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਅਤੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿਖੇ ਸੂਬਾ ਸਕੱਤਰੇਤ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਨਵਰੀ 1981 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਏ.ਆਈ.ਐਸ.ਐਸ.ਐਫ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਲੰਟੀਅਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਤੇ ਆਖਰਕਾਰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਅੱਥਰੂ ਗੈਸ ਦੇ ਗੋਲੇ ਛੱਡੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਲਾਠੀਚਾਰਜ ਵੀ ਕੀਤਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਏ.ਆਈ.ਐਸ.ਐਸ.ਐਫ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਰਾਜਪਾਲ ਨੂੰ ਭਾਸ਼ਣ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਰਿਹਾ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ। ਵਾਰਤਾਲਾਪ ==== ਤੰਬਾਕੂ ਵਿਰੋਧੀ ਮਾਰਚ ==== ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਤੰਬਾਕੂ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੇ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਵੀ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। <ref>{{Cite book|title=The Sikh Separatist Insurgency in India: Political Leadership and Ethnonationalist Movements|last=Chima|first=Jugdep|date=August 1, 2008|publisher=SAGE Publications India|isbn=9788132105381|location=New Delhi}}</ref> ਮਈ 1981 ਵਿੱਚ ਏ.ਆਈ.ਐਸ.ਐਸ.ਐਫ ਨੇ ਦਲ ਖਾਲਸਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਤੰਬਾਕੂ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਬਿੱਲ ਪਾਸ ਕਰਨ ਲਈ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਤੰਬਾਕੂ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਮਨਾਹੀ ਹੈ, ਇਹ ਬਿੱਲ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਵੱਲੋਂ 1977 ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ 400 ਸਾਲਾ ਸਥਾਪਨਾ ਦਿਵਸ ਮੌਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਏ.ਆਈ.ਐਸ.ਐਸ.ਐਫ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ 30 ਮਾਰਚ ਤੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਤੰਬਾਕੂ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਅਲਟੀਮੇਟਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਅੰਦੋਲਨ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। <ref>{{Cite book|title=Punjab crisis: Role of Rightist and Leftist Parties|last=Kumar|first=Raj|date=January 2000|publisher=Dev Publications|isbn=9788187577058|page=65}}</ref> ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਜਾਪਦੀ ਸੀ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤਕਨੀਕੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਜਿਹੀ ਪਾਬੰਦੀ ਨੂੰ ਪਾਸ ਕਰਨਾ ਗੈਰ-ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਏ.ਆਈ.ਐਸ.ਐਸ.ਐਫ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਤੰਬਾਕੂ ਵੇਚਣ ਤੋਂ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਰੋਕਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ <ref>{{Cite book|title=The Sikh Separatist Insurgency in India: Political Leadership and Ethnonationalist Movements|last=Chima|first=Jugdep|date=August 1, 2008|publisher=SAGE Publications India|isbn=9788132105381|location=New Delhi}}</ref> ਅਤੇ ਗਰਮੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ [[ਹਰਚੰਦ ਸਿੰਘ ਲੌਂਗੋਵਾਲ|ਹਰਚੰਦ ਲੌਂਗੋਵਾਲ ਨੇ]] ਵੀ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ। <ref>{{Cite book|title=Sikhs and India: Identity Crisis|last=Adiraju|first=Venkateswar|date=1991|publisher=Sri Satya Publications|page=177}}</ref> ==== ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦਾ ਤੰਬਾਕੂ ਵਿਰੋਧੀ ਮਾਰਚ ==== 29 ਮਈ, 1981 ਨੂੰ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੇ ਤੰਬਾਕੂ ਦੀ ਮੰਗ ਲਈ AISSF ਦੀ ਪਾਬੰਦੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਮਾਰਚ ਕੀਤਾ। <ref>{{Cite book|title=What's Happening to India?: Punjab, Ethnic Conflict, and the Test for Federalism|last=Jeffrey|first=Robin|edition=Second|page=144}}</ref> ਉਹ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਸਿਗਰਟਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਡੰਡੇ ਲੈ ਕੇ ਗਏ, ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਕੁੱਟਮਾਰ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਭੜਕਾਊ ਨਾਅਰੇ ਲਗਾਏ। <ref>{{Cite book|title=Blue Star Over Amritsar|last=Kaur|first=Harminder|date=1990|publisher=Ajanta Publications|isbn=9788120202573|page=61}}</ref> ==== ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦਾ ਮਾਰਚ ==== ਤੰਬਾਕੂ ਵਿਰੋਧੀ ਮਾਰਚ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ, 31 ਮਈ, 1981 ਨੂੰ, AISSF, [[ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ]], ਦਲ ਖਾਲਸਾ ਨੇ ''[[ਸੰਤ (ਧਰਮ)|ਸੰਤ]]'' ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ 20,000 <ref>{{Cite book|title=What's Happening to India?: Punjab, Ethnic Conflict, and the Test for Federalism|last=Jeffrey|first=Robin|edition=Second|page=144}}</ref> ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਰਥਕਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਜਲੂਸ ਕੱਢਿਆ। ਮਾਰਚ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵੱਡੇ ਅਕਾਲੀ ਆਗੂ ਨੇ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਮਾਰਚ ਕਰੀਬ ਢਾਈ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦਾ ਰਸਤਾ ਗਿਆ। <ref>{{Cite journal|last=Viswanathan|first=S.|date=1981|title=Industrial Economist|volume=14|page=116}}</ref> ਮਾਰਚ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ-ਸਿੱਖ ਝੜਪਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਗੈਰ-ਧਾਰਮਿਕ ਜਲੂਸ ਕੱਢਣ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਨਵੇਂ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾਏ ਸਨ। ਇਹ ਘਟਨਾਵਾਂ ਉਦੋਂ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈਆਂ ਜਦੋਂ ਸਰਕਾਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਨੂੰ 'ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਹਿਰ' ਦੇ ਦਰਜੇ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕਮੇਟੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਈ। ==== ਨਤੀਜਾ ==== ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਦਰਜਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਹਾਲਾਂਕਿ 27 ਫਰਵਰੀ, 1983 ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ [[ਦੁਰਗਿਆਣਾ ਮੰਦਰ]] ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੀਟ, ਸ਼ਰਾਬ ਅਤੇ ਤੰਬਾਕੂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਉਣ ਵਾਲਾ ਕਾਨੂੰਨ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਸੀ। <ref>{{Cite book|title=The Punjab Story|last=Kamath|first=M.V.|last2=Gupta|first2=Shekhar|last3=Kirpekar|first3=Subhash|last4=Sethi|first4=Sunil|last5=Singh|first5=Tavleen|last6=Singh|first6=Khushwant|last7=Aurora|first7=Jagjit|last8=Kaur|first8=Amarjit|date=2012|publisher=Roli Books Private Limited|isbn=9788174369123}}</ref> 10 ਸਤੰਬਰ, 2016 ਨੂੰ [[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ|ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ]] ਨੇਤਾ [[ਅਰਵਿੰਦ ਕੇਜਰੀਵਾਲ|ਅਰਵਿੰਦ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਨੇ]] ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦੌਰਾਨ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ [[ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ|ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]] <ref>{{Cite news|title=Arvind Kejriwal for holy city status to Amritsar, Anandpur Sahib|last=Rana|first=Yudhvir|date=9 September 2016|work=Times of India|agency=TNN}}</ref> ਨੂੰ 'ਪਵਿੱਤਰ-ਸ਼ਹਿਰ' ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੇਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਰਾਬ, ਤੰਬਾਕੂ, ਸਿਗਰਟ ਅਤੇ ਮੀਟ 'ਤੇ ਪੂਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਇਸ ਸਮੇਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਜ਼ੋਰਾਂ 'ਤੇ ਹੈ। === ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ === 19 ਜੁਲਾਈ, 1982 ਨੂੰ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਵਰਕਰਾਂ ਦੇ ਕੇਸ ਦੀ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਅਪੀਲ ਕਰਨ ਲਈ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚੇਨਾ ਰੈਡੀ, <ref>{{Cite book|url=https://archive.org/details/sikhsofpunjab0000grew/page/222|title=The Sikhs of the Punjab, II.2|last=Grewal|first=J. S.|date=October 8, 1998|publisher=Cambridge University Press|isbn=9780521637640|edition=Revised|page=[https://archive.org/details/sikhsofpunjab0000grew/page/222 222]}}</ref> ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗਵਰਨਰ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇੱਕ ਸੀਨੀਅਰ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ 'ਤੇ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਵਿਤ ਸਬੰਧ ਸਨ। ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਆਗੂ। <ref>{{Cite book|title=Blue Star Over Amritsar|last=Kaur|first=Harminder|date=January 1, 1990|publisher=Ajanta Publications|page=69}}</ref> <ref>{{Cite book|title=Politics of terrorism in India: the case of Punjab|last=Sharda|first=Jain|date=1995|publisher=Deep & Deep Publications|isbn=9788171008070|page=166}}</ref> ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਦੀ ਤੁਰੰਤ ਰਿਹਾਈ ਲਈ 19 ਜੁਲਾਈ 1982 ਨੂੰ ਇੱਕ ''ਮੋਰਚਾ'' (ਐਜੀਸ਼ਨ) ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਵਿੱਚ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰਾ ਸਮਰਥਨ ਮਿਲਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ|ਅਕਾਲੀ ਦਲ]], [[ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ]], ਅਤੇ [[ਮਾਝਾ|ਮਾਝੇ]] ਦੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਹਮਾਇਤ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। <ref>{{Cite book|title=The Sikh Separatist Insurgency in India: Political Leadership and Ethnonationalist Movements|last=Chima|first=Jugdep|date=August 1, 2008|publisher=SAGE Publications India|isbn=9788132105381|location=New Delhi|page=132}}</ref> ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਆਗੂ [[ਹਰਚੰਦ ਸਿੰਘ ਲੌਂਗੋਵਾਲ|ਹਰਚਰਨ ਲੌਂਗੋਵਾਲ ਨੇ]] ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ''ਮੋਰਚਾ'' ਵੀ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਅਤੇ [[ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ]] ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ 45 ਮੂਲ ਮੰਗਾਂ ਲਈ ਹੋਵੇਗਾ। ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਲਈ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਨਵੇਂ ''ਮੋਰਚੇ'' ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ 'ਤੇ, ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਆਪਣਾ ਅੰਦੋਲਨ ਬੰਦ ਕਰਨ ਅਤੇ 4 ਅਗਸਤ, 1982 ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚੇ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ 1983 ਦੀਆਂ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾਅ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਵਿਖੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਮਾਲਾ ਦੇ ਸਰੋਪਾ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। <ref>{{Cite book|title=Ethnic Tensions in Indian Society: Explanation, Prediction, Monitoring, and Control|last=Rastogi|first=P. N.|date=1986|publisher=Mittal Publications|location=Delhi|page=138}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == <references responsive="1"></references> opq6f6g40jnl3tve9i4hlwnzj2edh2e 0 136845 809761 571738 2025-06-05T00:32:18Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 809761 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricketer | name = Asmavia Iqbal | female = true | image = File:Asmavia Iqbal.jpg | fullname = Asmavia Iqbal Khokhar | nickname = | birth_date = {{Birth date and age|1987|01|09|df=yes}} | birth_place = [[Multan]], [[Punjab, Pakistan|Punjab]], [[Pakistan]] | heightft = | heightinch = | batting = Right-handed | bowling = Right-arm medium-fast | role = [[Bowling (cricket)|Bowler]] | international = true | country = Pakistan | testdebutdate = | testdebutyear = | testdebutagainst = | testcap = | lasttestdate = | lasttestyear = | lasttestagainst = | odidebutdate = 28 December | odidebutyear = 2005 | odidebutagainst = Sri Lanka | odicap = 38 | lastodidate = 19 November | lastodiyear = 2016 | lastodiagainst = New Zealand | odishirt = | T20Idebutdate = 25 May | T20Idebutyear = 2009 | T20Idebutagainst = Ireland | T20Icap = 2 | lastT20Idate = 4 December | lastT20Iyear = 2016 | lastT20Iagainst = India | club1 = Multan Women | year1 = 2004/05-2006/07 | columns = 2 | column1 = [[Women's One Day International cricket|WODI]] | matches1 = 92 | runs1 = 922 | bat avg1 = 15.89 | 100s/50s1 = 0/0 | top score1 = 49[[Not Out|*]] | deliveries1 = 3264 | wickets1 = 70 | bowl avg1 = 36.20 | fivefor1 = 0 | tenfor1 = 0 | best bowling1 = 3/15 | catches/stumpings1 = 23/– | column2 = [[Women's Twenty20 International|WT20I]] | matches2 = 68 | runs2 = 421 | bat avg2 = 10.02 | 100s/50s2 = 0/0 | top score2 = 35 | deliveries2 = 1005 | wickets2 = 44 | bowl avg2 = 22.75 | fivefor2 = 0 | tenfor2 = 0 | best bowling2 = 4/16 | catches/stumpings2 = 18/ | source = http://www.espncricinfo.com/bangladesh/content/player/220665.html ESPNcricinfo | date = 4 February | year = 2017 | module = {{Infobox medal templates | titlestyle = background-color: lightsteelblue; | expand=yes | medals = {{MedalCountry| {{PAK}}}} {{MedalSport|Women's [[Cricket]]}} {{MedalCompetition|[[Asian Games]]}} {{MedalGold|[[2010 Asian Games|2010 Guangzhou]]|[[Cricket at the 2010 Asian Games|Team]]}} {{MedalGold|[[2014 Asian Games|2014 Incheon]]|[[Cricket at the 2014 Asian Games|Team]]}} }} }} '''ਅਸਮਾਵੀਆ ਇਕਬਾਲ ਖੋਖਰ''' (ਜਨਮ 1 ਜਨਵਰੀ 1988)<ref name="icc">[http://iccwomensworldcup.yahoo.net/teams-and-players/player-profile/pakistan/asmavia-iqbal.html Asmavia Iqbal] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110724135709/http://iccwomensworldcup.yahoo.net/teams-and-players/player-profile/pakistan/asmavia-iqbal.html|date=July 24, 2011}} ICC Cricket World Cup. Retrieved 11 October 2010.</ref> [[ਮੁਲਤਾਨ]],<ref name="icc" /> [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਤੋਂ ਇੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ। ਉਹ ਮਹਿਲਾ ਟੀ -20 ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੈਚ ਵਿੱਚ ਹੈਟ੍ਰਿਕ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਕ੍ਰਿਕਟਰ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.womenscriczone.com/hat-trick-heroes-first-to-take-a-t20i-hat-trick-from-each-team/|title=Hat-trick heroes: First to take a T20I hat-trick from each team|website=Women's CricZone|access-date=11 June 2020|archive-date=28 ਜਨਵਰੀ 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230128170812/https://www.womenscriczone.com/hat-trick-heroes-first-to-take-a-t20i-hat-trick-from-each-team/|url-status=dead}}</ref> == ਕਰੀਅਰ == ਇਕਬਾਲ ਨੇ 28 ਦਸੰਬਰ 2005 ਨੂੰ [[ਕਰਾਚੀ]], ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੇਡੀਅਮ ਵਿਖੇ [[ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ|ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ]] ਦੇ ਖਿਲਾਫ [[ਇੱਕ ਦਿਨਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ|ਇੱਕ ਰੋਜ਼ਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ]] ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ।<ref name="icc"/> ਉਹ 2009 ਅਤੇ 2017 ਵਿੱਚ ਆਈ.ਸੀ.ਸੀ. ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਵਿੱਚ ਟੀਮ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। ਇਕਬਾਲ ਨੂੰ [[ਚੀਨ]] ਵਿੱਚ [[2010 ਏਸ਼ੀਆਈ ਖੇਡਾਂ|2010 ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ]] ਵਿੱਚ ਖੇਡਣ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [http://www.espncricinfo.com/bangladesh/content/player/220665.html ਈਐਸਪੀਐਨ ਕ੍ਰਿਕਇੰਫੋ] * [https://cricketarchive.com/Archive/Players/75/75192/75192.html ਕ੍ਰਿਕਟ ਪੁਰਾਲੇਖ] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1988]] biyghf7ane6mmmm18nrti9kokzckptu 0 142204 809759 613520 2025-06-04T22:50:57Z BroeryMarantika90s 55084 809759 wikitext text/x-wiki {{Use Indian English|date=February 2016}} {{Use dmy dates|date=February 2016}}{{Infobox person|name=ਅਨੂਪ ਸੋਨੀ|image=Anoop soni colors indian telly awards.jpg|alt=|caption=ਸੋਨੀ ਕਲਰਜ਼ ਇੰਡੀਅਨ ਟੈਲੀ ਅਵਾਰਡਜ਼, 2012 ਵਿੱਚ|native_name=|native_name_lang=Hindi|birth_name=|birth_date={{Birth date and age|df=yes|1975|01|30}}<ref>{{cite web|url=https://www.tellychakkar.com/tv/tv-news/saala-aarya-babbar-interviews-jija-anup-soni-his-birthday-150130?|title='Saala' Aarya Babbar interviews 'Jija' Anup Soni on his birthday|date=2015-01-30|website= Tellychakkar Dot Com|language=en|access-date=2020-02-02}}</ref>|birth_place=[[ਲੁਧਿਆਣਾ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]], ਭਾਰਤ|nationality=[[ਭਾਰਤੀ]]|occupation=ਅਦਾਕਾਰ, ਮਾਡਲ|years_active=1993–ਵਰਤਮਾਨ|known_for=|spouse={{married|Ritu Soni |1999 |2010|reason=divorced}}<ref>[https://telegraphindia.com/culture/a-model-beginning/cid/1540431 A model beginning]. ''[[Telegraph India]]''.</ref><ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.com/entertainment/hindi/bollywood/news/Juhi-came-in-the-way-says-Anups-wife/articleshow/6057666.cms|title=Juhi came in the way, says Anup's wife|website=Times of India}}</ref> <br/>{{married|[[Juhi Babbar]]|2011}}|children=3}} {{Delete}} '''ਅਨੂਪ ਸੋਨੀ''' (ਜਨਮ 30 ਜਨਵਰੀ 1975)<ref>{{cite web|url=https://www.tellychakkar.com/tv/tv-news/birthday-wishes-anup-soni-akshay-anandd-faisal-khan-and-sikandar-kharbanda-622|title=Birthday wishes to Anup Soni, Akshay Anandd, Faisal Khan and Sikandar Kharbanda|date=2014-01-30|website=Tellychakkar Dot Com|language=en|access-date=2020-02-02}}</ref> ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਅਦਾਕਾਰ ਅਤੇ ਐਂਕਰ ਹੈ। ਉਹ [[ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਡਰਾਮਾ|ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਕੂਲ ਆਫ ਡਰਾਮਾ]] ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |url=http://nsd.gov.in/alumni2.asp?id=1993 |title=Alumni List For The Year 1993 |access-date=29 ਮਈ 2022 |archive-date=12 ਅਕਤੂਬਰ 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071012064419/http://nsd.gov.in/alumni2.asp?id=1993 |dead-url=yes }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071012064419/http://nsd.gov.in/alumni2.asp?id=1993 |date=12 ਅਕਤੂਬਰ 2007 }}</ref> ਸੋਨੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ''ਸੀ ਹਾਕਸ'' ਅਤੇ ''ਸਾਯਾ'' ਵਰਗੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸੀਰੀਅਲਾਂ ਵਿੱਚ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੀ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਤੋਂ ਬਰੇਕ ਲੈ ਲਈ। ਉਹ 2003 ਦੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ''ਖਰਾਸ਼ੇਨ: ਸਕੇਅਰ ਫਰਾਮ ਰੀੳਟਸ'',<ref>{{Cite web |url=http://nsd.gov.in/alumni2.asp?id=1993 |title=Alumni List For The Year 1993 |access-date=29 ਮਈ 2022 |archive-date=12 ਅਕਤੂਬਰ 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071012064419/http://nsd.gov.in/alumni2.asp?id=1993 |dead-url=yes }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071012064419/http://nsd.gov.in/alumni2.asp?id=1993 |date=12 ਅਕਤੂਬਰ 2007 }}</ref> ''ਹਮ ਪਿਆਰ ਤੁਮਹੀ ਸੇ ਕਾਰ ਬੈਠੇ'' <ref name="indiatimes.com2">{{cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/29079443.cms|title=Times of India, 23 November 2003|publisher=[[indiatimes.com]]}}</ref>ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ''ਹਥਿਆਰ'' ਵਿੱਚ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਆਏ।<ref>{{Cite web |url=http://nsd.gov.in/alumni2.asp?id=1993 |title=Alumni List For The Year 1993 |access-date=29 ਮਈ 2022 |archive-date=12 ਅਕਤੂਬਰ 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071012064419/http://nsd.gov.in/alumni2.asp?id=1993 |dead-url=yes }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071012064419/http://nsd.gov.in/alumni2.asp?id=1993 |date=12 ਅਕਤੂਬਰ 2007 }}</ref><ref>[http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/25764014.cms Times of India 20 October 2002]</ref> 2004 ਚ ਉਹ ਅਸ਼ੋਕ ਪੰਡਿਤ ਦੀ ਫਿਲਮ ''ਸ਼ੀਨ'' ਚ ਨਜ਼ਰ ਆਏ।<ref>[https://web.archive.org/web/20040530154827/http://www.hindu.com/mp/2004/04/06/stories/2004040600640100.htm The Hindu, 6 April 2004]</ref> ਪਰ ਉਹ ''ਸੀ.ਆਈ.ਡੀ. ਸਪੈਸ਼ਲ ਬਿਓਰੋ'' ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ 'ਤੇ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ।<ref>[http://www.telegraphindia.com/1050903/asp/weekend/story_5170434.asp A model beginning]</ref> ਉਹ ਫਿਲਮਾਂ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਨੇ ਸੋਨੀ ਉੱਤੇ ਸੀਰੀਅਲ ''ਕ੍ਰਾਈਮ ਪੈਟਰੋਲ'' ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tv-/Crime-Patrol-is-back/articleshow/5479885.cms?referral=PM|title=Crime Patrol is back! - Times of India}}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਅਨੂਪ ਸੋਨੀ ਨੇ ਰਿਤੂ ਸੋਨੀ ਨਾਲ 1999 ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.telegraphindia.com/culture/a-model-beginning/cid/1540431#:~:text=She%20met%20Anoop%20in%201998,got%20married%20in%20September%201999.|title=A model beginning}}</ref> ਇਸ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਧੀਆਂ ਹਨ: ਜ਼ੋਇਆ (ਜਨਮ 2004) ਅਤੇ ਮਾਇਰਾ (ਜਨਮ 2008), ਇਸ ਜੋੜੇ ਦਾ 2010 ਵਿੱਚ ਤਲਾਕ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/entertainment/hindi/bollywood/news/Juhi-came-in-the-way-says-Anups-wife/articleshow/6057666.cms|title=Juhi came in the way, says Anup's wife - Times of India}}</ref> ਫਿਰ, ਉਸਨੇ ਅਭਿਨੇਤਾ ਤੋਂ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਬਣੇ [[ਰਾਜ ਬੱਬਰ]] ਦੀ ਧੀ ਜੂਹੀ ਬੱਬਰ ਨਾਲ 14 ਮਾਰਚ 2011 ਨੂੰ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਦੋਸਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ। ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਨਾਦਿਰਾ ਬੱਬਰ (ਜੂਹੀ ਦੀ ਮਾਂ) ਦੇ ਇੱਕ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਹੋਈ ਸੀ।<ref>{{cite web|url=https://www.filmfare.com/news/babbar-grandson-1527-1.html|title=Babbar grandson|date=23 October 2012|website=filmfare.com|access-date=11 August 2018}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://entertainment.oneindia.in/television/news/2010/anup-ritu-part-ways-190610.html|title=Anup Soni parts ways with wife Ritu|date=19 June 2010|access-date=29 ਮਈ 2022|archive-date=3 ਫ਼ਰਵਰੀ 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140203044231/http://entertainment.oneindia.in/television/news/2010/anup-ritu-part-ways-190610.html|dead-url=yes}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140203044231/http://entertainment.oneindia.in/television/news/2010/anup-ritu-part-ways-190610.html |date=3 ਫ਼ਰਵਰੀ 2014 }}</ref> 2012 ਵਿੱਚ ਜੂਹੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੇਟੇ ਇਮਾਨ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਪੁਰਸ਼ ਅਦਾਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1965]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਮਰਦ ਅਦਾਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਦਾਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਡਰਾਮਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ]] lkqtsc6pz44pf6ds3i7jwukvvv18q86 0 151586 809757 806002 2025-06-04T22:36:39Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 809757 wikitext text/x-wiki {| class="infobox biography vcard" ! colspan="2" class="infobox-above" style="font-size:125%;" |<div class="fn" style="display:inline">ਅਭਾ ਸਿੰਘ</div> |- class="infobox-data category" ! class="infobox-label" scope="row" | ਕੌਮੀਅਤ | class="infobox-data category" | [[India|ਭਾਰਤੀ]] |- ! class="infobox-label" scope="row" | ਕਿੱਤਾ | class="infobox-data role" | [[Lawyer|ਵਕੀਲ]] |- ! class="infobox-label" scope="row" | ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ | class="infobox-data" | [[Yogesh Pratap Singh|ਯੋਗੇਸ਼ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ]] |- class="infobox-label" scope="row" ! class="infobox-label" scope="row" | ਬੱਚੇ | class="infobox-data" | ਆਦਿਤਿਆ ਪ੍ਰਤਾਪ ਅਤੇ ਈਸ਼ਾ ਸਿੰਘ |- ! class="infobox-label" scope="row" | ਵੈੱਬਸਾਈਟ | class="infobox-data" | [http://www.abhasingh.in www.abhasingh.in] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230212210050/https://abhasingh.in/ |date=2023-02-12 }} |} [[Category:Articles with hCards]] '''ਅਭਾ ਸਿੰਘ''' (ਅੰਗ੍ਰੇਜੀ ਵਿੱਚ ਨਾਮ: '''Abha Singh''') ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਐਕਟਿਵਿਜ਼ਮ|ਕਾਰਕੁਨ]] ਅਤੇ [[ਵਕੀਲ]] ਹੈ, ਜੋ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਬੰਬਈ ਵਿਖੇ ਨਿਆਂਇਕ [[ਉੱਚ ਅਦਾਲਤ]] ਵਿੱਚ ਅਭਿਆਸ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਸਰਗਰਮੀ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ, [[ਲਿੰਗ ਸਮਾਨਤਾ]] ਅਤੇ ਨਿਆਂ ' ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ। ਉਹ ਰਣ-ਸਮਰ ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ [[ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਜਥੇਬੰਦੀ]] ਵੀ ਚਲਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਉਹ ਬੇਸਹਾਰਾ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਝੁੱਗੀ-ਝੌਂਪੜੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਮੁਫ਼ਤ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਲਈ ਸਥਾਨਕ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਬਿਲਡਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਨਾਲ ਸਤਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  == ਸਿੱਖਿਆ == ਅਭਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਲੋਰੇਟੋ ਕਾਨਵੈਂਟ, [[ਲਖਨਊ|ਲਖਨਊ ਵਿੱਚ]] ਭਾਗ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇਜ਼ਾਬੇਲਾ ਥੋਬਰਨ ਕਾਲਜ, ਲਖਨਊ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ, ਆਪਣੇ ਬੈਚ ਦੇ ਟਾਪਰ ਵਜੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰਜਿਸਟਰ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ [[ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ|ਜਵਾਹਲ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]], ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਬਾਲ ਅਧਿਕਾਰਾਂ 'ਤੇ ਐਮ.ਫਿਲ ਅਤੇ ਐਲ.ਐਲ. [[ਮੁੰਬਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਬੀ. 1994 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ UPSC ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਪਾਸ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਡਾਕ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ।<ref>{{Cite news|url=http://www.indiainfoline.com/article/news/abha-singh-director-of-postal-services-for-maharashtra-and-goa-resigns-5534634259_1.html|title=Abha Singh, Director of Postal Services for Maharashtra & Goa resigns|access-date=2017-08-01}}</ref> ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਸੀ ਜਿਸਨੂੰ [[ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ 1961 ਵਿੱਚ ਪੋਸਟ-ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਔਰਤ ਹੋਣ ਦਾ ਵਿਲੱਖਣ ਮਾਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੀ। == ਕੈਰੀਅਰ == ਅਭਾ ਸਿੰਘ ਨੇ 1991 ਵਿੱਚ ਬੰਬਈ ਕਸਟਮ ਹਾਊਸ ਵਿੱਚ ਕਸਟਮ ਮੁਲਾਂਕਣਕਰਤਾ ਵਜੋਂ ਆਪਣਾ ਕੈਰੀਅਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1994 ਤੱਕ ਉੱਥੇ ਹੀ ਰਹੀ। ਫਿਰ, ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਡਾਕ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬੰਬੇ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੈਕਟਿਸ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। === ਭਾਰਤੀ ਡਾਕ ਸੇਵਾ === ਅਭਾ ਸਿੰਘ 1995 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਡਾਕ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ। ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਡਾਕ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਵਜੋਂ ਆਪਣੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਡਾਕਘਰਾਂ ਨੂੰ ਪਾਵਰ ਦੇਣ ਲਈ ਸੋਲਰ ਪੈਨਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ - ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਤੱਕ ਉੱਨਤ ਡਾਕ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਬਣੀਆਂ। === ਕਾਨੂੰਨ === ਅਭਾ ਸਿੰਘ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੈਲੀਬ੍ਰਿਟੀ ਕੇਸਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਮਾਜਿਕ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦਾ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੇਸ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਵਜੋਂ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ - # ਜਦੋਂ ਜਸਟਿਸ [[ਮਾਰਕੰਡੇ ਕਾਟਜੂ|ਮਾਰਕੰਡੇ ਕਾਟਜੂ ਨੇ]] ਪ੍ਰੈੱਸ ਕੌਂਸਲ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਹੈਸੀਅਤ ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਰਾਜਪਾਲ ਨੂੰ ਪੱਤਰ ਲਿਖ ਕੇ 1993 ਦੇ ਬੰਬ ਧਮਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਸੰਜੇ ਦੱਤ|ਸੰਜੇ ਦੱਤ ਦੀ]] ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਲਈ ਮੁਆਫ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਬੇਲੋੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਦਾ ਖੰਡਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਰਾਜਪਾਲ ਨੂੰ ਲਿਖਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=http://indiatoday.intoday.in/story/pci-chief-justice-markandey-katju-slammed-for-writing-to-governor-to-pardon-sanjay-dutt-india-today/1/259488.html|title=Advocate Abha Singh slams Katju for seeking pardon for Sanjay Dutt|access-date=2017-08-01}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/news/national/abha-singh-urges-governor-not-to-pardon-sanjay/article4551863.ece|title=Abha Singh urges Governor not to pardon Sanjay|work=The Hindu|access-date=2017-08-01|language=en}}</ref> # ਉਹ ਜ਼ੈਬੂਨਿਸਾ ਕਾਜ਼ੀ ਦੇ ਕੇਸ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=http://www.dnaindia.com/pune/report-rpi-activists-protest-outside-yerawada-jail-over-sanjay-dutt-s-release-on-parole-for-a-month-1931089|title=RPI activists protest outside Yerawada Jail over Sanjay Dutt's release on parole for a month {{!}} Latest News & Updates at Daily News & Analysis|date=2013-12-07|work=dna|access-date=2017-08-01|language=en-US}}</ref> # ਜਦੋਂ BMC ਨੇ ਬੰਬੇ ਜਿਮਖ਼ਾਨਾ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ "ਪੰਚਮ ਪਿਓ" ਪਾਣੀ ਦੇ ਫੁਹਾਰੇ ਨੂੰ ਢਾਹੁਣ ਦਾ ਨੋਟਿਸ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਲੜਾਈ ਲੜੀ ਅਤੇ ਅਦਾਲਤ ਤੋਂ ਸਟੇਅ ਲੈ ਲਿਆ। # AIB 'ਤੇ ਅਸ਼ਲੀਲਤਾ ਫੈਲਾਉਣ ਲਈ AIB ਨਾਕਆਊਟ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ।<ref>{{Cite news|url=http://www.firstpost.com/living/aib-roast-police-register-fir-against-actors-complainants-lawyer-says-show-was-pre-scripted-2096563.html|title=AIB roast: Police register FIR against actors, complainant's lawyer says the show was 'pre-scripted'|date=2015-02-13|work=Firstpost|access-date=2017-08-01|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.mid-day.com/videos/advocate-abha-singh-opens-up-about-aib-roast/621627|title=Advocate Abha Singh opens up about 'AIB Roast'|work=Midday}}</ref> # ਉਹ [[ਸਲਮਾਨ ਖ਼ਾਨ]] ਹਿਟ-ਐਂਡ-ਰਨ ਕੇਸ ਦੀ ਪੈਰਵੀ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਰਗਰਮ ਕਾਨੂੰਨੀ ਭਾਗੀਦਾਰ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=http://www.dnaindia.com/entertainment/report-Blackbuck-poaching-case-Why-is-Salman-Khan-keeping-quiet-if-falsely-implicated-Activist-hits-out-at-actor-2296979|title=Blackbuck poaching case: Why is Salman Khan keeping quiet if falsely implicated? Activist hits out at actor|date=2017-01-28|work=dna|access-date=2017-08-01|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/features/magazine/i-enjoyed-dabangg/article7214115.ece|title='I enjoyed Dabangg'|work=[[The Hindu]]|access-date=2017-08-01|language=en}}</ref> === ਲੇਖਕ === ਅਭਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ "''ਸਟਰੀ - ਦਸ਼ਾ" ਔਰ ਦਿਸ਼ਾ'' ਲਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜੋ ਅਸਲ-ਸਮੇਂ ਦੇ ਕੇਸਾਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਾਧਨਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਕੇ [[ਮਹਿਲਾ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ|ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ]] ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਿਅਤ ਕਰਨਾ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/events/mumbai/celebs-come-together-at-abha-singhs-book-launch/articleshow/67556770.cms|title=Celebs come together at Abha Singh's book launch|last=Tahseen|first=Ismat|date=16 January 2019|work=[[The Times of India|TOI]]}}</ref> [[ਗੁਲ ਪਨਾਗ]], ਭਾਗਿਆਸ਼੍ਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਸਤੀਆਂ ਨੇ ਕਿਤਾਬ ਲਾਂਚ ਕਰਨ 'ਤੇ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.apnnews.com/celebrities-politicians-praised-firebrand-lawyer-abha-singh-on-launching-stree-dasha-aur-disha/|title=Celebrities & Politicians praised Firebrand lawyer Abha Singh on launching Stree – Dasha aur Disha|last=Murdeshwar|first=Sachin|date=10 January 2019|work=apnnews.com}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.filmibeat.com/videos/gul-panang-bhagyashree-other-celebs-praised-lawyer-abha-singh-on-launching-her-book-57652.html|title=Gul Panang, Bhagyashree & other celebs praised lawyer Abha Singh on launching her Book|work=[[filmibeat]]|access-date=2023-02-11|archive-date=2019-04-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20190419161944/https://www.filmibeat.com/videos/gul-panang-bhagyashree-other-celebs-praised-lawyer-abha-singh-on-launching-her-book-57652.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bollywoodhungama.com/videos/parties-events/abha-singh-book-launch-stree-dasha-aur-disha-with-gul-panag-poonam-dhillon-bhagyashree-part-2-2/|title=Abha Singh Book launch Stree-Dasha Aur Disha with Gul Panag, Poonam Dhillon & Bhagyashree|work=[[bollywood hungama]]}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://afternoondc.in/city-news/abha-singh-launches-stree-dasha-aur-disha/article_239256|title=Abha Singh launches 'Stree - Dasha aur Disha'|work=[[The Afternoon Despatch & Courier]]}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਪ੍ਰੈਲ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.deccanchronicle.com/videos/poonam-and-bhagyashree-speak-for-women-empowerment-at-a-book-launch.html|title=Poonam And Bhagyashree Speak For Women Empowerment At A Book Launch|work=[[deccan chronicle|Deccan Chronicle]]}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਫ਼ਰਵਰੀ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਯੋਗੇਸ਼ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਿਸ ਬਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸੀ ਅਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਬਾਂਬੇ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਵੀ ਇੱਕ ਬਹਾਦਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸਨ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] 346k6bac0hhyrp9u7p09lwtu3c0mx65 0 151733 809792 743158 2025-06-05T09:03:11Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 809792 wikitext text/x-wiki '''ਮਹਿਲਾ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ''' ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਖੋਜ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖੇਤਰ ਹੈ। ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਉੱਚ ਪੱਧਰਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਪ੍ਰਭਾਵ [[ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ]] ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ। ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ [[ਕੁੱਲ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦਨ|ਜੀਡੀਪੀ]] ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਹੋਰ ਪ੍ਰਭਾਵ [[ਸਮਾਜਕ ਪਰਿਵਰਤਨ|ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਕਾਸ]] ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ। ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਮਾਜਿਕ ਲਾਭ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ। == ਖੋਜ == ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਹਾਲੀਆ ਖੋਜ ਨੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਬੰਧ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਕਾਸ ਗਰੀਬ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਤਰੱਕੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਇੱਕ ਅਕਾਦਮਿਕ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਹੈ। ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਖੋਜਕਰਤਾ ਇਹ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਹੜੇ ਕਾਰਕ ਵਿਕਾਸ ਦੀਆਂ ਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦੀਆਂ ਦਰਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਆਖਿਆਤਮਕ ਪਰਿਵਰਤਨ ਹੈ,<ref name="Klasen2002">Klasen, Stephan. "[https://web.archive.org/web/20141115152019/http://wber.oxfordjournals.org/content/16/3/345.full.pdf+html Low Schooling for Girls, Slower Growth for All? Cross-Country Evidence on the Effect of Gender Inequality in Education on Economic Development]." The World Bank Economic Review 16, no. 3 (2002): 345-373.</ref> ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਸਬੰਧ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।<ref name="HillKing1998"/><ref name="DollarGatti19992">Dollar, David, and Roberta Gatti. [http://darp.lse.ac.uk/frankweb/courses/EC501/DG.pdf Gender Inequality, Income, and Growth: Are Good Times Good for Women?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140207171253/http://darp.lse.ac.uk/Frankweb/courses/EC501/DG.pdf |date=2014-02-07 }}. Washington D.C.: The World Bank, 1999.</ref> ਉੱਘੇ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਲਾਰੈਂਸ ਸਮਰਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, "ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ-ਮੁਨਾਫੇ ਵਾਲਾ ਨਿਵੇਸ਼ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।"<ref name="HillKing1998" /> ਲਿੰਗ ਅਸਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨਾ ਵੀ [[ਦਹਿ ਸਦੀ ਵਿਕਾਸ ਉਦੇਸ਼|ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਮਿਲੇਨੀਅਮ ਵਿਕਾਸ ਟੀਚਿਆਂ]] ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।<ref>UN. "United Nations Millennium Development Goals." UN News Center. http://www.un.org/millenniumgoals/gender.shtml (accessed November 24, 2013).</ref> === ਮਾਪ === ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ 'ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਾਪਣ ਦੇ ਕਈ ਤਰੀਕੇ ਹਨ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਅਧਿਐਨ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਲੜਕਿਆਂ ਅਤੇ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਸਿੱਖਿਆ ਪੱਧਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਲਿੰਗ ਪਾੜੇ ਨਾਲ ਚਿੰਤਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਨਾ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨਾਲ।<ref name="HillKing1998"/><ref name="PsacharopoulosPatrinos20042"/> ਇਹ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖਾਸ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਲਾਭਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨੋਟ ਕਰੋ ਕਿ ਕੁਝ ਅਧਿਐਨਾਂ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਦੇ ਅਧਿਐਨ, ਸਿਰਫ਼ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਕੁੱਲ ਸਿੱਖਿਆ ਪੱਧਰਾਂ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰਦੇ ਹਨ।<ref name="DollarGatti19992"/> ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਮਾਪਣ ਦਾ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਇਹ ਦੇਖਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਕੂਲ ਦੇ ਹਰੇਕ ਪੜਾਅ ਤੋਂ ਹਰੇਕ ਲਿੰਗ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਦੀ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ, ਵਧੇਰੇ ਸਹੀ ਤਰੀਕਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਹਰੇਕ ਲਿੰਗ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਔਸਤ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ ਵੇਖਣਾ। ਇੱਕ ਤੀਜੀ ਪਹੁੰਚ ਹਰੇਕ ਲਿੰਗ ਲਈ [[ਸਾਖਰਤਾ]] ਦਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਖਰਤਾ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। <ref name="HillKing1998" /> ਇਸ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿੰਨੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸੀ। ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਮਾਪਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਤਰੀਕਾ ਹੈ [[ਕੁੱਲ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦਨ|ਜੀਡੀਪੀ]] ਦੇ ਵਾਧੇ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨੂੰ ਵੇਖਣਾ। ਇਹ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿ ਇੱਕ ਕੁਨੈਕਸ਼ਨ ਹੈ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੇਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸਬੰਧਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਨਤੀਜਾ ਇੱਕ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਸਥਿਰ ਔਸਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪਰਿਵਰਤਨ ਨੂੰ ਵੀ ਮਾਪਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।<ref name="Patrinos2008" /> ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਲਾਭਾਂ ਦਾ ਵੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਲਾਗਤ ਅਤੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਕਮਾਈ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਆਮਦਨੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾ ਕੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਦੋਨਾਂ ਮਾਤਰਾਵਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਕਾਰਨ ਆਮਦਨ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਵਾਧੇ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਸ਼ੁੱਧ ਵਾਪਸੀ ਹੈ।<ref name="Patrinos2008">Patrinos, Harry. "[https://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=EL2j2dW9lCgC&oi=fnd&pg=PA53 Returns to Education: The Gender Perspective]." In Girls' Education in the 21st Century: gender equality, empowerment, and economic growth. Washington DC: World Bank, 2008. 53-66.</ref> == ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ == ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਤੋਂ ਵਿਅਕਤੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਜੋ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਸ਼ੁੱਧ ਮੁਦਰਾ ਲਾਭ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref name="PsacharopoulosPatrinos20042"/> ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸਿੱਖਿਆ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰੀ, ਹੈਰੀ ਪੈਟਰੀਨੋਜ਼ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ,<ref name="WBPatrinos">{{Cite web |title=Harry Patrinos |url=http://www.worldbank.org/en/about/people/harry-patrinos |access-date=2023-02-12 |archive-date=2018-01-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180108062505/http://www.worldbank.org/en/about/people/harry-patrinos |url-status=dead }}</ref> "ਰਿਟਰਨ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਦਰ ਦੇ ਅਨੁਮਾਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਮੁਨਾਫਾ ਨਿਰਵਿਵਾਦ, ਸਰਵ ਵਿਆਪਕ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਹੈ।"<ref name="Patrinos2008"/> ਇਹ ਸਿਧਾਂਤ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਹੈ, ਜੋ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਸਰੋਤਾਂ 'ਤੇ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 1.2% ਜ਼ਿਆਦਾ ਰਿਟਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।<ref name="PsacharopoulosPatrinos20042" /> ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੀ ਵਾਧੂ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਤਨਖਾਹਾਂ ਵਿੱਚ 10-20% ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref name="LevineEtAl2008">Levine, Ruth, Cynthia Lloyd, Margaret Greene, and Caren Grown. [http://www.ungei.org/infobycountry/files/file_GirlsCount.pdf Girls count: a global investment & action agenda] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160819030708/http://www.ungei.org/infobycountry/files/file_GirlsCount.pdf |date=2016-08-19 }}. Washington, DC: Center for Global Development, 2008.</ref> ਇਹ ਵਾਧਾ ਇੱਕ ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਇੱਕ ਵਾਧੂ ਸਾਲ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ 'ਤੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਰਿਟਰਨ ਨਾਲੋਂ 5% ਵੱਧ ਹੈ।<ref name="LevineEtAl2008" /> ਇਹ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਮੁਦਰਾ ਲਾਭ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਆਰਥਿਕ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਮਤਲਬ ਕਿ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਨਿਵੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਲਾਭਅੰਸ਼ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।<ref name="Schultz2002">Schultz, T. Paul. [http://www.development.wne.uw.edu.pl/uploads/Courses/DW_Schultz_girls.pdf Why governments should invest more to educate girls] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304035020/http://www.development.wne.uw.edu.pl/uploads/Courses/DW_Schultz_girls.pdf |date=2016-03-04 }}. New Haven, CT: Economic Growth Center, Yale University, 2001.</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਹਰ ਜਗ੍ਹਾ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਡੇਵਿਡ ਡਾਲਰ ਅਤੇ ਰੋਬਰਟਾ ਗੈਟਟੀ ਨੇ ਖੋਜਾਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਫੈਸਲਾ, ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਅਸਫਲਤਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, "ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਕੁਸ਼ਲ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਲਪ" ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ "ਉਹ ਦੇਸ਼ ਜੋ ਘੱਟ- ਨਿਵੇਸ਼ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਵਧਦਾ ਹੈ।<ref name="DollarGatti19992"/> ਕੁੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਨਾ ਕਰਨ ਦੇ ਮੌਕੇ ਦੀ ਲਾਗਤ ਨੂੰ ਸੰਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਕੁੱਲ ਖੁੰਝੀ ਹੋਈ ਜੀਡੀਪੀ ਵਾਧਾ ਦਰ 1.2% ਅਤੇ 1.5% ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੈ।<ref name="ChaabanCunningham2011">Chaaban, Jad, and Wendy Cunningham. [https://ssrn.com/abstract=1907071 Measuring the economic gain of investing in girls: the girl effect dividend]. Washington, D.C.: The World Bank, 2011.</ref> ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੀਡੀਪੀ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਦਾ 0.4-0.9% ਸਿਰਫ਼ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਲਿੰਗ ਪਾੜੇ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੈ।<ref name="Klasen2002"/> ਵਿਦਿਅਕ ਲਿੰਗ ਪਾੜੇ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਉਦੋਂ ਵਧੇਰੇ ਉਜਾਗਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਦੇਸ਼ ਮਾਮੂਲੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗਰੀਬ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref name="DollarGatti19992" /> ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਉਤਸ਼ਾਹ ਵਧਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਅਤਿ ਗਰੀਬੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ।<ref name="DollarGatti19992" /> ਕੁੱਲ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ, ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਦੌਲਤ ਦੀ ਵੰਡ ਦੀ ਸਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਧੀ ਹੋਈ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਗਰੀਬ ਔਰਤਾਂ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਾਂਝੇ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Hanushek20082">Hanushek, Eric. "[https://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=EL2j2dW9lCgC&oi=fnd&pg=PA23 Schooling, Gender Equity, and Economic Outcomes]." In Girls' education in the 21st century: gender equality, empowerment, and economic growth. Washington DC: World Bank, 2008. 23-40</ref> ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਵੀ ਸਬੂਤ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਵਿੱਦਿਅਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਲਿੰਗ ਅਸਮਾਨਤਾ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਸਮੁੱਚੀ ਆਮਦਨੀ ਅਸਮਾਨਤਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹੈ।<ref name="Hanushek20082" /> == ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਕਾਸ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ == ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਕਾਸ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਮਾਜਿਕ ਲਾਭਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜਣਨ ਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਅਤੇ ਘੱਟ ਬਾਲ ਮੌਤ ਦਰ, ਅਤੇ ਘੱਟ ਮਾਵਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦਰ।<ref name="HillKing1998">King, Elizabeth M., and M. Anne Hill. [https://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=DL8uSGzj8YIC&oi=fnd&pg=PR12&dq=King,+Elizabeth+M.,+and+M.+Anne+Hill.+Women%27s+education+in+developing+countries+barriers,+benefits,+and+policies&ots=S24BzlCMM-&sig=L7CSB9ykslgR69DbIMTIN6mKXq4 Women's education in developing countries barriers, benefits, and policies]. Baltimore: Published for the World Bank [by] the Johns Hopkins University Press, 1998.</ref> ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਲਿੰਗ ਪਾੜੇ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਨਾਲ ਲਿੰਗ ਸਮਾਨਤਾ ਵੀ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਲਿੰਗ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਬਰਾਬਰ ਅਧਿਕਾਰ ਅਤੇ ਮੌਕੇ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Nussbaum2011">Nussbaum, Martha. Creating capabilities: The Human Development Approach. Cambridge, Mass.: Belknap Press of Harvard University Press, 2011.</ref> ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਵੀ ਬੋਧਾਤਮਕ ਲਾਭ ਹਨ।<ref name="Kabeer20052">Kabeer, Naila. "[http://www.visionaryvalues.com/wiki/images/Gender_Equality_and_Empowerment_MDG_Kabeer.pdf Gender Equality And Women's Empowerment: A Critical Analysis Of The Third Millennium Development Goal]." Gender & Development 13, no. 1 (2005): 13-24.</ref> ਸੁਧਰੀਆਂ ਬੋਧਾਤਮਕ ਯੋਗਤਾਵਾਂ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਜੀਵਨ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ<ref name="Nussbaum2011" /> ਅਤੇ ਹੋਰ ਲਾਭਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸਦੀ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪੜ੍ਹੀਆਂ-ਲਿਖੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਦੇ ਬਿਹਤਰ ਸਮਰੱਥ ਹਨ।<ref name="Kabeer20052" /> ਬੋਧਾਤਮਕ ਕਾਬਲੀਅਤ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref name="Kabeer20052" /> ਪੜ੍ਹੀਆਂ-ਲਿਖੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨਾਗਰਿਕ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਭਾਵਨਾ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਈ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹੀਆਂ-ਲਿਖੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਲਈ ਲਾਭ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਸਨ।<ref name="LevineEtAl2008"/><ref name="Kabeer20052" /> ਸਬੂਤ ਪੜ੍ਹੀਆਂ-ਲਿਖੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਵਧਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵੱਲ ਵੀ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref name="LevineEtAl2008" /> ਘਰ ਵਿੱਚ ਔਰਤ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਲਾਭ ਵੀ ਹਨ। ਪੜ੍ਹੀਆਂ-ਲਿਖੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਘਰੇਲੂ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਤੀ ਸੂਚਕਾਂ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ।<ref name="Sen1999">Sen, Purna. "Enhancing Women's Choices In Responding To Domestic Violence In Calcutta: A Comparison Of Employment And Education." The European Journal of Development Research 11, no. 2 (1999): 65-86.</ref> ਸਿੱਖਿਆ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਵੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।<ref name="LevineEtAl2008"/><ref name="Kabeer20052"/> ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਇਹ ਲਾਭ ਆਰਥਿਕ ਫੈਸਲਿਆਂ ਤੱਕ ਫੈਲਦੇ ਹਨ।<ref name="Kabeer20052" /> ਇੱਕ ਔਰਤ ਦੀ ਏਜੰਸੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਮੁੱਲ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ,<ref name="Kabeer20052" /> ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਸਰਗਰਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣਾ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਲਈ ਸਮਾਜਿਕ ਲਾਭ ਵੀ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਘਰ ਵਿੱਚ ਮਾਂ ਪੜ੍ਹੀ-ਲਿਖੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਬੱਚੇ ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।<ref name="HillKing1998"/><ref name="BirdsallLevineIbrahim2005">Birdsall, Nancy, Ruth Levine, and Amina Ibrahim. "[http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1465-3435.2005.00230.x/abstract Towards Universal Primary Education: Investments, Incentives, And Institutions]." European Journal of Education 40, no. 3 (2005): 337-349.</ref> ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਂ ਪੜ੍ਹੀ-ਲਿਖੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਬਾਲਗ [[ਸਾਖਰਤਾ]] ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਖਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਭੇਜਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।<ref name="BirdsallLevineIbrahim2005" /> ਇੱਕ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇੱਕ ਪੜ੍ਹੀ-ਲਿਖੀ ਮਾਂ ਹੋਣ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹੋਰ ਲਾਭ ਵੀ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਬਚਣ ਦੀਆਂ ਦਰਾਂ ਅਤੇ ਬਿਹਤਰ ਪੋਸ਼ਣ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref name="Schultz2002"/> == ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ == ਕੁਝ ਅਜਿਹੇ ਮਾਮਲੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਵਿਕਾਸ 'ਤੇ ਘੱਟ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਗਰੀਬੀ ਦੇ ਉੱਚ ਪੱਧਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੇ ਲਾਭ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹਨ। <ref name="DollarGatti19992"/> ਨਾਲ ਹੀ, ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਜੋ ਸਿੱਖਿਆ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Kabeer20052"/> ਇਹ ਵਰਤਾਰਾ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅਖੌਤੀ ਲੁਕਵੇਂ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਦੇ ਨਾਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਕੁਝ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Kabeer20052" /> ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀ ਉੱਤਮਤਾ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇਣ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹੀਆਂ-ਲਿਖੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਤਨਖ਼ਾਹ ਵਾਲੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਆਰਥਿਕ ਮੌਕਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਸ ਕਰਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਨਤੀਜੇ ਮਾੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।<ref name="Kabeer20052" /> ਦੂਜੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਿੰਗ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਵੱਖਰਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।<ref name="El‐Sanabary 141–150">{{Cite journal|last=El‐Sanabary|first=Nagat|date=January 1994|title=Female Education in Saudi Arabia and the Reproduction of Gender Division|journal=Gender and Education|language=en|volume=6|issue=2|pages=141–150|doi=10.1080/0954025940060204|issn=0954-0253}}</ref> ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, [[ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ]] ਵਿੱਚ, ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਸਰਕਾਰੀ ਨੀਤੀ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਤ ਹੈ ਜੋ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਭਿੰਨ ਪਹੁੰਚ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।<ref name="El‐Sanabary 141–150" /> ਇਹ ਨੀਤੀਆਂ ਵਿਦਿਅਕ ਮਾਹੌਲ ਅਤੇ ਪਾਠਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਪਰਿਵਾਰ ਪ੍ਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਕਰਤੱਵਾਂ ਦੇ ਲਿੰਗੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਸਮੇਤ, ਰੂੜ੍ਹੀਵਾਦੀ ਲਿੰਗ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।<ref name="El‐Sanabary 141–150" /> ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ, ਮਹਿਲਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੂਈ ਦਾ ਕੰਮ, ਘਰੇਲੂ ਵਿਗਿਆਨ, ਅਤੇ ਬਾਲ ਕਲਿਆਣ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਪੁਰਸ਼ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਲੱਕੜ ਅਤੇ ਧਾਤ ਦੇ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref name="El‐Sanabary 141–150" /> ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ, ਪੁਰਸ਼ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਤਕਨੀਕੀ ਅਤੇ ਕਿੱਤਾਮੁਖੀ ਸਿਖਲਾਈ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਮਹਿਲਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ।<ref name="El‐Sanabary 141–150" /> ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵੀ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮੈਕਰੋ-ਪੈਮਾਨੇ 'ਤੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਅਯੋਗ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਵਿੱਚ, ਔਰਤ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਔਰਤ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਸਾਊਦੀ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲਿੰਗ ਵੰਡ 'ਤੇ ਬਹੁਤਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਪਿਆ ਹੈ। ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕੰਮਕਾਜੀ ਔਰਤਾਂ ਰਵਾਇਤੀ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਕਿੱਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਧਿਆਪਨ, ਦਵਾਈ, ਨਰਸਿੰਗ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕੰਮ। ਇਸ ਨਾਲ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਹਿਲਾ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟਾਂ ਲਈ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲੱਭਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਦੇਸ਼ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਪੜ੍ਹੀਆਂ-ਲਿਖੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਉੱਚ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦਰ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਔਰਤਾਂ ਦਾ [[ਵਿਆਹ|ਵਿਆਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ]] ਹੈ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਮਰਦ ਵਾਪਸ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਮਾਪਿਆਂ ਲਈ ਪੁੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਵਧੇਰੇ ਕੀਮਤੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪੱਧਰਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਨਾਲ ਇੱਕ ਉੱਚ ਸਮੁੱਚੀ ਵਾਪਸੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਦੁਆਰਾ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਦੀ ਉੱਚ ਦਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।<ref name="PsacharopoulosPatrinos20042">Psacharopoulos, George, and Harry Anthony Patrinos. "[http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/IW3P/IB/2002/09/27/000094946_02091705491654/Rendered/PDF/multi0page.pdf Returns To Investment In Education: A Further Update]." Education Economics 12, no. 2 (2004): 111-134.</ref> ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਿਰਫ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਭੇਜਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਧੀਆਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨਾਲੋਂ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨ। ਸਮਾਜਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਸਮਾਜਿਕ ਲਿੰਗ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਲਿੰਗ ਸਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਰੋਕ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।<ref name="Kabeer20052"/> ਇਹ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਆਕਰਸ਼ਕ ਪਤਨੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਸਾਧਨ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Kabeer20052" /> ਕੁਝ ਖੋਜਕਰਤਾ ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਵਿਕਾਸ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਖੋਜ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ 'ਤੇ ਸਵਾਲ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸਦਾ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ। ਇੱਕ ਮੁੱਦਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਖੋਜਕਰਤਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਉਹ ਹੈ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪੱਧਰਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ।<ref name="Hanushek20082"/> ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਇੱਕੋ ਸਾਲ ਦੀ ਵਿਦਿਅਕ ਸਮੱਗਰੀ ਬਹੁਤ ਵੱਖਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ 'ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਵਿਕਸਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਵਿਆਪਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਡੇਟਾ ਸਿਰਫ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਗਿਣਤੀ ਲਈ ਉਪਲਬਧ ਹੈ।<ref name="Hanushek20082" /> ਇਹ ਸਵਾਲ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਕਿਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਆਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।<ref name="Hanushek20082" /> ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸ਼ੁੱਧ ਆਰਥਿਕ ਲਾਭ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਹਨ, ਅਧਿਐਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਕੁਝ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਮਾਜਿਕ ਲਾਭਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਮਾਪਣਾ ਹੈ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਅੰਤਰ ਹੈ।<ref name="PsacharopoulosPatrinos20042"/> == ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਔਰਤ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਕਾਰਕਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ == ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ ਵਾਲਾ ਰਾਜ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]] ਹੈ, 52.66% ਨਾਲ। <ref name=":0">{{Cite web |title=State of Literacy |url=http://censusindia.gov.in/2011-prov-results/data_files/india/Final_PPT_2011_chapter6.pdf |website=Census India}}</ref> ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ 20.8% ਪੁਰਸ਼ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਘੱਟ 14.9% ਔਰਤਾਂ ਅੱਗੇ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। <ref name=":1">{{Cite web |date=2013 |title=ALL INDIA SURVEY ON HIGHER EDUCATION 2011-12 Provisional |url=http://mhrd.gov.in/sites/upload_files/mhrd/files/statistics/AISHE2011-12P_1.pdf |website=Ministry of Human Resource Development, India}}</ref> ਕੇਰਲਾ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਜਟਿਲਤਾ ਜੀਡੀਪੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੀ ਉੱਚ ਦਰਜਾਬੰਦੀ ਵਿੱਚ ਦੇਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 9ਵੇਂ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਹੈ, ਕੇਰਲ 11ਵੇਂ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੇਰਲ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ ਅਤੇ ਮਹਿਲਾ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਬਿਨੈਕਾਰ ਰਾਜਸਥਾਨ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਹਨ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੀ ਜੀਡੀਪੀ ਉੱਚ ਦਰਜੇ 'ਤੇ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਧਾਂਤ ਵਿੱਚ ਖੇਤਰੀ ਵਿਰੋਧਤਾਈਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਔਰਤ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਭਾਸ਼ਣ ਦੀ ਗੁੰਝਲਤਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰਾਜਸਥਾਨ ਦਾ ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ ਪ੍ਰਤੀ 1000 ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ 800-900 ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਮੁੱਲ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੇਰਲ ਦਾ ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ ਪ੍ਰਤੀ ਪੁਰਸ਼ 1000 ਔਰਤਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। <ref>{{Cite web |title=Female Sex Ratio in India, Census 2011 |url=https://www.mapsofindia.com/census2011/female-sex-ratio.html |website=Maps of India}}</ref> ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਇਸਤਰੀ ਬਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਾਰਨ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਕਪਾਹ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ, ਅਤੇ ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਅਜੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਮੁੱਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। <ref>{{Cite web |title=Rajasthan State Report 2014 |url=https://www.unicef.org/evaldatabase/files/5._FINALCRE-Rajasthan-FINAL_REPORT.pdf |website=United Nations International Children's Emergency Fund Organization |access-date=2023-02-12 |archive-date=2017-03-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170325194348/https://www.unicef.org/evaldatabase/files/5._FINALCRE-Rajasthan-FINAL_REPORT.pdf |url-status=dead }}</ref> ਇਸ ਘੱਟ ਸਾਖਰਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਆਰਥਿਕ ਕਾਰਨ ਪੂਰੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ ਸਿੱਖਿਆ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਜੋ ਗਰੀਬ ਸਹੂਲਤਾਂ ਕਾਰਨ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਮਹੱਤਵ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਵਿਰੋਧਾਭਾਸੀ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਬਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ, ਵਿਦਿਅਕ ਸਹੂਲਤਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਅਤੇ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਬਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਗਰੀਬੀ ਦੇ ਦੁਸ਼ਟ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। <ref>{{Cite book|title=Abolition of child labour and making education a reality for every child as a right.|last=Rights.|first=India. National Commission for Protection of Child|isbn=978-2013315777|oclc=777031019}}</ref> ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਮੁੱਲ, ਬਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ, ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਸਹੂਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨਾ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ ਅਤੇ ਗਰੀਬੀ ਦਰ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਦੀਆਂ ਕੁੰਜੀਆਂ ਹਨ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ]] 1vjb4m5u1ikkap15uxmjehzqzwmo3zy 0 153425 809777 743048 2025-06-05T05:22:42Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 809777 wikitext text/x-wiki '''ਈਸ਼ੂ ਪਟੇਲ''' ਇੱਕ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ/ਨਿਰਮਾਤਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਅਕ ਹੈ। ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਿਲਮ ਬੋਰਡ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ 25 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਥੀਮਾਂ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਸਮਰਥਨ ਦੇਣ ਲਈ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਤਕਨੀਕਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀਆਂ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਉਸ ਨੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲਈ ਐਨੀਮੇਟਡ ਸਪੌਟਸ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੜ੍ਹਾ ਰਹੇ ਹਨ।<ref>{{Cite news|url=http://www.nfb.ca/animation/objanim/en/filmmakers/Ishu-Patel/overview.php|title=National Film Board Key Filmmakers: Ishu Patel|access-date=2006-08-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20060814025523/http://www.nfb.ca/animation/objanim/en/filmmakers/Ishu-Patel/overview.php|archive-date=14 August 2006|publisher=National Film Board}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.oscars.org/press/pressreleases/1999/99.11.01.html|title=Academy to Celebrate National Film Board of Canada Anniversary|date=1 November 1999|access-date=2006-08-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20051118214125/http://www.oscars.org/press/pressreleases/1999/99.11.01.html|archive-date=18 November 2005|publisher=Academy of Motion Picture Arts and Sciences}}</ref> == ਪਿਛੋਕੜ ਅਤੇ ਅਧਿਐਨ == ਈਸ਼ੂ ਪਟੇਲ ਦਾ ਜਨਮ 20 ਅਪ੍ਰੈਲ 1942 ਨੂੰ [[ਗੁਜਰਾਤ]] ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਬੜੌਦਾ, ਗੁਜਰਾਤ ਦੀ MSU ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਫਾਈਨ ਆਰਟਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਡਿਜ਼ਾਈਨ, [[ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ]], [[ਗੁਜਰਾਤ]] ਵਿਖੇ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਫੈਕਲਟੀ ਸਿਖਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਗਾਂਧੀ ਅਤੇ ਗੌਤਮ ਅਤੇ ਗਿਰਾ ਸਾਰਾਭਾਈ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਉਦਯੋਗਪਤੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਬੇਮਿਸਾਲ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਸਕੂਲ ਸੀ। ਇਹ ਸਕੂਲ ਅਮਰੀਕੀ ਉਦਯੋਗਿਕ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰਾਂ ਰੇਅ ਅਤੇ ਚਾਰਲਸ ਈਮਸ ਦੀਆਂ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦਿ ਇੰਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Ishu Patel Animation & Photography &#124; My-Time-with-Henri-Cartier-Bresson &#124; 1 |url=https://www.ishupatel.com/PHOTOGRAPHY/My-Time-with-Henri-Cartier-Bresson/1/caption}}</ref> ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ [[ਫ਼ੋਰਡ ਫ਼ਾਊਂਡੇਸ਼ਨ|ਫੋਰਡ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ]] ਗ੍ਰਾਂਟ ਦੁਆਰਾ, ਈਸ਼ੂ ਪਟੇਲ ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਦੇ ਬਾਸੇਲ ਵਿੱਚ ਐਲਜੀਮੇਨ ਗੇਵੇਰਬੇਸਚੁਲ ਵਿਖੇ ਆਰਮਿਨ ਹਾਫਮੈਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਗ੍ਰਾਫਿਕ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਪਰਤਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਅਤੇ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਕਮਿਊਨੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਦਾ ਮੁਖੀ ਬਣ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web |title=Ishu Patel Animation & Photography &#124; ABOUT &#124; 1 |url=https://www.ishupatel.com/ABOUT/1/caption}}</ref> == ਕਰੀਅਰ == ਇੱਕ [[ਰੌਕੇਫ਼ੈੱਲਰ ਫ਼ਾਊਂਡੇਸ਼ਨ|ਰੌਕਫੈਲਰ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ]] ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਨੇ ਈਸ਼ੂ ਪਟੇਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਲ ਲਈ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਮਾਣ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਫ਼ਿਲਮ ਬੋਰਡ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ, ਅਤੇ 1972 ਵਿੱਚ ਉਹ NFB ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਅਗਲੇ 25 ਸਾਲਾਂ ਲਈ NFB ਦੇ ਹੁਕਮ ਅਧੀਨ ਈਸ਼ੂ ਪਟੇਲ ਨੇ ਐਨੀਮੇਟਡ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਨੌਜਵਾਨ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਉੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ ਅਤੇ ਬਣਾਇਆ: ਐਬਸਟਰੈਕਟ ਫ਼ਿਲਮ ''ਪਰਸਪੈਕਟ੍ਰਮ'' ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਮਲਟੀਪਲ ਪਾਸਾਂ ਅਤੇ ਵੇਰੀਏਬਲ ਐਕਸਪੋਜ਼ਰਾਂ ਦੀ ਨੌਰਮਨ ਮੈਕਲਾਰੇਨ ਤਕਨੀਕ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ; ਫ਼ਿਲਮਾਂ ''ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ'' ਅਤੇ ''ਸਿਖਰ ਦੀ ਤਰਜੀਹ'' ਗਲਤੀ ਨਾਲ ਖੋਜਣ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਣ, ਅੰਡਰ-ਲਾਈਟ ਪਲਾਸਟਿਕ ਤਕਨੀਕ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਸਨ; ''ਪੈਰਾਡਾਈਜ਼'' ਫ਼ਿਲਮ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਪਾਸਿਆਂ ਨਾਲ ਅੰਡਰ-ਲਾਈਟ ਪਿਨ ਹੋਲ ਤਕਨੀਕ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀ; ਅਤੇ ''ਦ ਬੀਡ ਗੇਮ'' ਲਈ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਸਦਾ-ਜ਼ੂਮਿੰਗ-ਆਊਟਵਰਡ ਕੈਮਰੇ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਛੋਟੇ ਮਣਕਿਆਂ ਨੂੰ ਹਿਲਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਬਣਾਈਆਂ। ਉਸ ਨੇ ਜਾਪਾਨ ਦੇ NHK ਅਤੇ [[ਯੂਨਾਈਟਡ ਕਿੰਗਡਮ|ਬ੍ਰਿਟੇਨ]] ਦੇ ਚੈਨਲ ਫੋਰ ਦੇ ਨਾਲ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਦਾ ਸਹਿ-ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ [[ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਬਰਾਡਕਾਸਟਿੰਗ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ|ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਬ੍ਰੌਡਕਾਸਟਿੰਗ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ]] ਲਈ ਸੇਸੇਮ ਸਟ੍ਰੀਟ ਵਿੱਚ ਫ੍ਰੈਂਚ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਉਸ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਕੈਡਮੀ ਅਵਾਰਡ, ਦੋ ਆਸਕਰ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ, ਬਰਲਿਨ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿੱਚ ਸਿਲਵਰ ਬੀਅਰ ਅਵਾਰਡ, ਐਨੇਸੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਾਂ ਪ੍ਰੀ, ਅਤੇ ਮਾਂਟਰੀਅਲ ਵਰਲਡ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਾਂ ਪ੍ਰਿਕਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref>{{Cite news|url=http://www.findarticles.com/p/articles/mi_m0JSF/is_16_6/ai_30214756/print|title=United Nations of animation - National Film Board of Canada|last=Glassman|first=Marc|date=Summer 1997|access-date=2006-08-20|publisher=Take One}}</ref> ਉਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣੀ 1977 ਦੀ ਫਿਲਮ ''ਬੀਡ ਗੇਮ'' ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਕੈਡਮੀ ਅਵਾਰਡ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=http://www.nfb.ca/portraits/hommage/drouin/html/en/portesouvertes_03/patel_01.html|title=National Film Board Corridors Open House - Ishu Patel Bead Game|access-date=2006-08-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20060515054254/http://www.nfb.ca/portraits/hommage/drouin/html/en/portesouvertes_03/patel_01.html|archive-date=15 May 2006|publisher=National Film Board}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.findarticles.com/p/articles/mi_m0JSF/is_16_6/ai_30214833/print|title=O Canada: - Canadian animators|last=Simensky|first=Linda|date=Summer 1997|access-date=2006-08-20|publisher=Take One|author-link=Linda Simensky}}</ref> == ਅਧਿਆਪਨ ਅਤੇ ਮਾਸਟਰ ਕਲਾਸਾਂ == ਨੈਸ਼ਨਲ ਫ਼ਿਲਮ ਬੋਰਡ ਆਫ ਕੈਨੇਡਾ ਆਊਟਰੀਚ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੁਆਰਾ ਈਸ਼ੂ ਪਟੇਲ ਨੇ ਕੇਪ ਡੋਰਸੈੱਟ ਦੇ ਇਨੂਇਟ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨਾਲ, [[ਘਾਨਾ]] ਵਿੱਚ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਖੇਤਰ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨਾਲ, ਅਤੇ ਸਾਬਕਾ [[ਯੂਗੋਸਲਾਵੀਆ]], [[ਕੋਰੀਆ]], ਜਾਪਾਨ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨਾਲ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਵਰਕਸ਼ਾਪਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ, ਭਾਰਤ ਵਾਪਸ ਪਰਤਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਅਕਸਰ ਆਪਣੇ ਅਲਮਾ ਮੈਟਰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਵਿਖੇ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਪਹੁੰਚ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕਾਂ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸਹਾਇਤਾ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। NFBC ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਪੂਰੇ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਰਕਸ਼ਾਪਾਂ ਅਤੇ ਮਾਸਟਰ ਕਲਾਸਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ, ਨੌਜਵਾਨ ਫੈਕਲਟੀ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਬੇਜ਼ਲਲ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਆਰਟ ਐਂਡ ਡਿਜ਼ਾਈਨ, ਯਰੂਸ਼ਲਮ, ਅਤੇ ਟੋਰਾਂਟੋ ਦੀ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਇਮੇਜ ਸੋਸਾਇਟੀ, ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ, ਕਮਿਊਨੀਕੇਸ਼ਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਚਾਈਨਾ, ਬੀਜਿੰਗ, ਅਤੇ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ, ਸਾਊਥਵੈਸਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਨੈਸ਼ਨਲਿਟੀਜ਼, ਚੇਂਗਦੂ, ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਕਲਾਸਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਚੀਨ. ਈਸ਼ੂ ਪਟੇਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹਿਮਾਨ ਸਨ ਅਤੇ 7ਵੀਂ ਮਾਸਕੋ, ਰੂਸ, ਨਵੰਬਰ 2014 ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਕਾਰਟੂਨ ਫੈਸਟੀਵਲ 'ਤੇ ਸਕ੍ਰੀਨਿੰਗ ਅਤੇ ਮਾਸਟਰ ਕਲਾਸ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਕੀਤਾ। । ਉਹ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਆਰਟ, ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ, ਨਨਯਾਂਗ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀਕਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਵਿੱਚ ਵਿਜ਼ਿਟਿੰਗ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=ADM Research Lecture Series - 2013/2014 by NTU Libraries - Issuu |url=https://issuu.com/ntulibraries/docs/admrls1314 |access-date=2023-02-21 |archive-date=2023-02-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230221185222/https://issuu.com/ntulibraries/docs/admrls1314 |url-status=dead }}</ref> == ਫ਼ਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ == * ''ਮੂਨਡਸਟ'' * ''ਡਿਵਾਇਨ ਫੇਟ'' * ''ਫਿਰਦੌਸ (ਪੈਰਾਡਾਇਸ)'' <ref name="cartoonresearch.com34">{{Cite web |title=Cartoons Considered For An Academy Award – 1984 - |url=http://cartoonresearch.com/index.php/cartoons-considered-for-an-academy-award-1984/ |website=cartoonresearch.com}}</ref> * ''ਟੌਪ ਪ੍ਰਿਓਰਿਟੀ'' * ''ਆਫਟਰਲਾਈਫ'' <ref name="cartoonresearch.com31">{{Cite web |title=Cartoons Considered For An Academy Award – 1978 - |url=http://cartoonresearch.com/index.php/cartoons-considered-for-an-academy-award-1978/ |website=cartoonresearch.com}}</ref> * ''ਬੀਡ ਗੇਮ'' <ref name="cartoonresearch.com21">{{Cite web |title=Cartoons Considered For An Academy Award – 1977 - |url=http://cartoonresearch.com/index.php/cartoons-considered-for-an-academy-award-1977/ |website=cartoonresearch.com}}</ref> * ''ਪਰਸਪੈਕਟ੍ਰਮ'' <ref name="cartoonresearch.com30">{{Cite web |title=Cartoons Considered For An Academy Award 1975 - |url=http://cartoonresearch.com/index.php/cartoons-considered-for-an-academy-award-1975/ |website=cartoonresearch.com}}</ref> <ref>[http://oddballfilms.blogspot.com/2016/11/strange-sinema-106-computeresque.html Oddball Films: Strange Sinema 106 - Computeresque: Experiments With Light + Technology - Thur. Nov. 17th - 8PM]</ref> * ''ਹਾਊ ਡੇਥ ਕਮ ਟੂ ਅਰਥ'' == ਅਵਾਰਡ == ''ਚੰਦਰਮਾ:'' * 2009: ਅਵਾਰਡ ਆਫ਼ ਐਕਸੀਲੈਂਸ - ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ, ''50ਵੀਂ ਸਲਾਨਾ ਚਿੱਤਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ'', ਨਿਊਯਾਰਕ, ਯੂ.ਐਸ.ਏ. * 1995: ਯੂਨੀਸੇਫ ਪ੍ਰਾਈਜ਼, ''ਓਟਵਾ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ'', ਓਟਾਵਾ, ਕੈਨੇਡਾ * 1995: ਸਿਲਵਰ ਮੈਡਲ - ਈਕੋਲੋਜੀ, ''ਮੈਡੀਕਿਨੇਲ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ'', ਪਰਮਾ, ਇਟਲੀ * 1994: ਇਸ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅੰਤਰ, ''ਐਨੇਸੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ'', ਐਨੇਸੀ, ਫਰਾਂਸ ''ਫਿਰਦੌਸ/ਪੈਰਾਡਾਇਸ:'' * 1985: ਸਰਵੋਤਮ ਐਨੀਮੇਟਡ ਸ਼ਾਰਟ ਲਈ ਆਸਕਰ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ, ''57ਵੀਂ ਸਲਾਨਾ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ ਮੋਸ਼ਨ ਪਿਕਚਰ ਆਰਟਸ ਐਂਡ ਸਾਇੰਸਜ਼'', ਹਾਲੀਵੁੱਡ, ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ, ਅਮਰੀਕਾ <ref name="cartoonresearch.com34"/> * 1985: ਸਿਲਵਰ ਬੀਅਰ ਅਵਾਰਡ, ''35ਵਾਂ ਬਰਲਿਨ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ'', ਬਰਲਿਨ, ਜਰਮਨੀ * 1985: ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜੂਰੀ ਅਵਾਰਡ, ''25ਵਾਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ'', ਐਨੇਸੀ, ਫਰਾਂਸ * 1985: ਥੀਏਟਰੀਕਲ ਸ਼ਾਰਟ, ''ਮੈਲਬੌਰਨ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ'', ਮੈਲਬੌਰਨ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਲਈ ਪਹਿਲਾ ਇਨਾਮ * 1985: ''ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ 23ਵਾਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ'', ਗਿਜੋਨ, ਸਪੇਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਵਾਰਡ ਸਰਵੋਤਮ ਫਿਲਮ * 1985: ਪਹਿਲਾ ਇਨਾਮ, ''ਪਹਿਲਾ ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਸੈਲੀਬ੍ਰੇਸ਼ਨ'', ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ, ਯੂ.ਐਸ.ਏ. ''ਟੌਪ ਪ੍ਰਿਓਰਿਟੀ:'' * 1983: ਬਲੂ ਰਿਬਨ ਹਿਊਮਨ ਕਨਸਰਨ ਅਵਾਰਡ, ''25ਵਾਂ ਅਮਰੀਕੀ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ'', ਨਿਊਯਾਰਕ, ਨਿਊਯਾਰਕ, ਯੂ.ਐਸ.ਏ. * 1982: ਸਰਵੋਤਮ ਛੋਟੀ ਫਿਲਮ, ''XXIV ਸੀਮਨ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਡੀ ਸਿਨੇਮਾ'', ਬਾਰਸੀਲੋਨਾ, ਸਪੇਨ * 1982: ਮੈਰਿਟ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਾਨਤਾ, ''ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ ਫਿਲਮ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਫਿਲਮੈਕਸ'', ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ, ਯੂ.ਐਸ.ਏ. <nowiki><i id="mwmA">ਆਫਟਰਲਾਈਫ</i></nowiki>: * 1979: ਗ੍ਰੈਂਡ-ਪ੍ਰਿਕਸ, ''12ਵਾਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ'', ਐਨੇਸੀ, ਫਰਾਂਸ * 1979: ਆਉਟਸਟੈਂਡਿੰਗ ਅਚੀਵਮੈਂਟ ਅਵਾਰਡ, ''ਲੰਡਨ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ'', ਲੰਡਨ, ਇੰਗਲੈਂਡ * 1979: ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਨਮਾਨ, ''ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਫਿਲਮੈਕਸ'', ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ, ਅਮਰੀਕਾ * 1978: ਗ੍ਰੈਂਡ ਪ੍ਰਿਕਸ ਡੀ ਮਾਂਟਰੀਅਲ, ''ਫੈਸਟੀਵਲ ਡੇਸ ਫਿਲਮਜ਼ ਡੂ ਮੋਂਡੇ'', ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਕੋਰਟ ਮੈਟਰੇਜ, ਮਾਂਟਰੀਅਲ, ਕੈਨੇਡਾ * 1978: ਸਿਲਵਰ ਹਿਊਗੋ, ''14ਵਾਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ'', ਸ਼ਿਕਾਗੋ, ਅਮਰੀਕਾ * 1978: ਈਟ੍ਰੋਗ ਅਵਾਰਡ: ਸਰਵੋਤਮ ਐਨੀਮੇਟਡ ਫਿਲਮ, ''ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਫਿਲਮ ਅਵਾਰਡ'', ਟੋਰਾਂਟੋ, ਕੈਨੇਡਾ ''ਬੀਡ ਗੇਮ'' * 1978: ਸਰਵੋਤਮ ਐਨੀਮੇਟਡ ਸ਼ਾਰਟ ਲਈ ਆਸਕਰ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ, ''ਮੋਸ਼ਨ ਪਿਕਚਰ ਆਰਟਸ ਐਂਡ ਸਾਇੰਸਜ਼ ਦੀ 50ਵੀਂ ਸਲਾਨਾ ਅਕੈਡਮੀ'', ਹਾਲੀਵੁੱਡ, ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ, ਅਮਰੀਕਾ <ref name="cartoonresearch.com21"/> * 1978: ਬੈਸਟ ਸ਼ਾਰਟ ਫਿਕਸ਼ਨਲ ਫਿਲਮ, ''ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ ਫਿਲਮ ਐਂਡ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਆਰਟਸ'', ਲੰਡਨ, ਇੰਗਲੈਂਡ * 1978: ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ, ਸਪੈਸ਼ਲ ਜੂਰੀ ਅਵਾਰਡ, ''ਗ੍ਰੇਟਰ ਮਿਆਮੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ'', ਮਿਆਮੀ, ਯੂ.ਐਸ.ਏ. * 1978: ਅਵਾਰਡ ਆਫ਼ ਐਕਸੀਲੈਂਸ, ''ਫ਼ਿਲਮ ਸਲਾਹਕਾਰ ਬੋਰਡ ਇੰਕ.'', ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ, ਯੂ.ਐਸ.ਏ. * 1978: ਬਲੂ ਰਿਬਨ ਅਵਾਰਡ - ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਐਸੇ, ''20ਵਾਂ ਸਲਾਨਾ ਅਮਰੀਕੀ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ'', ਨਿਊਯਾਰਕ, ਯੂ.ਐਸ.ਏ. * 1978: ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੀ ਸਰਵੋਤਮ - ਕਲਾ ਵਜੋਂ ਫਿਲਮ, ''ਸੰਚਾਰ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਲਈ ਪੈਸੀਫਿਕ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ'', ਹੋਨੋਲੁਲੂ, ਯੂ.ਐਸ.ਏ. * 1977: ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਇਨਾਮ, ''ਸਿਨੇਮਾ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਲਘੂ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ'', ਲੀਪਜ਼ੀਗ, ਜਰਮਨ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਗਣਰਾਜ == ਜਿਊਰੀਸ਼ਿਪ == * 2015: ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਿਊਰੀ ਪ੍ਰਧਾਨ - ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ, ''18ਵਾਂ ਸ਼ੰਘਾਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ'', ਸ਼ੰਘਾਈ, ਚੀਨ * 2014: ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਿਊਰੀ ਮੈਂਬਰ, ''ਸਿਕਾਫ (ਸੀਓਲ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਰਟੂਨ ਅਤੇ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਫੈਸਟੀਵਲ)'', ਸਿਓਲ, ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ * 2013: ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਿਊਰੀ ਮੈਂਬਰ, ''ਐਨੀਵੋ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ'', ਬੀਜਿੰਗ, ਚੀਨ * 2009: ਚੇਅਰਪਰਸਨ, ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਜਿਊਰੀ, ''ਏਟੀਉਡਾ ਅਤੇ ਅਨੀਮਾ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ'', ਕ੍ਰਾਕੋ, ਪੋਲੈਂਡ * 1997: ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਿਊਰੀ ਮੈਂਬਰ, ''ਸਿਕਾਫ (ਸੀਓਲ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਰਟੂਨ ਅਤੇ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਫੈਸਟੀਵਲ)'', ਸਿਓਲ, ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ * 1995: ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਿਊਰੀ ਮੈਂਬਰ, ''ਵਿਗਿਆਨ, ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ 'ਤੇ ਫਿਲਮ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਫੈਸਟੀਵਲ'', ਤ੍ਰਿਵੇਂਦਰਮ, ਭਾਰਤ। * 1990: ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਿਊਰੀ ਮੈਂਬਰ, ''ਡਾਕੂਮੈਂਟਰੀ ਲਘੂ ਅਤੇ ਐਨੀਮੇਟਡ ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਬੰਬੇ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ'', ਮੁੰਬਈ, ਭਾਰਤ। * 1987: ਚੇਅਰਪਰਸਨ, ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਜਿਊਰੀ, ''ਜ਼ਾਗਰੇਬ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ'', ਜ਼ਗਰੇਬ, ਕਰੋਸ਼ੀਆ * 1985: ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਿਊਰੀ ਮੈਂਬਰ, ''ਪਹਿਲਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ '85'', ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ, ਜਾਪਾਨ == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} == ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ == * Herdeg, Walter (ed). ''Film & TV Graphics 2: An International Survey of the Art of Film Animation''. Zurich, Switzerland: The Graphis Press, 1976: 139-141. Print. * Bonneville, Leo (ed). ''Sequences: Animation at the National Film Board, Volume 23, Num 91, October 1978''. Montreal, Canada:NFBC, 1978: 129-145. Print. * Laybourne, Kit. ''The Animation Book''. New York, NY: Crown Publishers, 1979: 52, 247 and plates. Print. * Halas, John. ''Masters of Animation''. Salem House Pub, 1987: 68. Print. * Bendazzi, Giannalberto. ''Cartoons: One Hundred Years of Cinema Animation''. Bloomington, Indiana: Indiana University Press, 1996: 270-271. Print. * Wiedemann, Julius (ed.) ''Animation Now!'' Los Angeles: Taschen, 2004: 200-209. Print. * Editions Glenat (ed.) ''Createurs & Creatures - 50 years of the Annecy International Animation Film Festival''. France: CITIA, Editions Glenat, 8 June 2010: 160-165. Print. == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [http://ishupatel.com/ ਅਧਿਕਾਰਤ ਵੈੱਬ ਸਾਈਟ] * Ishu Patel {{Authority control}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗੁਜਰਾਤੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬਾਫ਼ਟਾ ਜੇਤੂ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1942]] czlhmzfyoefosxsqiw5whzus7y9ylnr 0 155649 809746 773663 2025-06-04T16:25:01Z Sulov Jondauss 76 54347 Pooja Khanna, 2018 (cropped).jpg 809746 wikitext text/x-wiki {{Infobox sportsperson | name = ਪੂਜਾ ਖੰਨਾ | image = Pooja Khanna, 2018 (cropped).jpg | birth_name = ਪੂਜਾ ਖੰਨਾ | full_name = | nickname = | nationality = ਭਾਰਤੀ | birth_date = {{birth date and age|1990|11|19|df=yes}} | birth_place = [[ਰੋਹਤਕ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਭਾਰਤ]] | death_date = | death_place = | height = | weight = | website = | country = [[ਭਾਰਤ]] | sport = [[ਤੀਰਅੰਦਾਜ਼ੀ]] | disability = | disability_class = | event = | club = | team = | turnedpro = | coach = | retired = | coaching = | worlds = | regionals = | nationals = | olympics = | paralympics = | highestranking = 41 (2018) | medaltemplates = | show-medals = }} '''ਪੂਜਾ ਖੰਨਾ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Pooja Khanna''') ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ [[ਪੈਰਾਲਿੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ|ਪੈਰਾਲੰਪਿਕ]] [[ਤੀਰਅੰਦਾਜ਼ੀ]] ਖਿਡਾਰਨ ਹੈ। ਉਸਨੇ [[2016 ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ|2016 ਦੇ ਰੀਓ ਓਲੰਪਿਕ]] ਵਿੱਚ 25 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਭੇਜੇ ਗਏ ਸਾਰੇ 19 ਐਥਲੀਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇਕਲੌਤੀ ਤੀਰਅੰਦਾਜ਼ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਫਾਈਨਲ ਪੈਰਾਲੰਪਿਕ ਕੁਆਲੀਫਾਇਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਵਾਂ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸਨੇ [[ਚੈੱਕ ਗਣਰਾਜ]] 2016 ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਕੋਟਾ ਰਿਕਰਵ ਵੂਮੈਨ ਓਪਨ ਦੇ ਤਹਿਤ 2016 ਓਲੰਪਿਕ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਉਸਦਾ ਓਲੰਪਿਕ ਸਫ਼ਰ ਰਾਉਂਡ 32 'ਤੇ ਸਮਾਪਤ ਹੋ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਉਹ ਪੋਲੈਂਡ ਦੀ ਮਿਲੀਨਾ ਓਲਸੇਵਸਕਾ ਨੂੰ 2-6 ਨਾਲ ਹਰਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੀ। ਉਹ ਭਾਗ ਲੈਣ ਵਾਲੇ 32 ਤੀਰਅੰਦਾਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 29 ਦਾ ਰੈਂਕ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੀ।<ref name="losesto">{{Cite web |date=2016-09-15 |title=Rio Paralympics 2016, India Archery: Pooja Khanna loses to Poland's Milena Olszewska 6-2 in Women's Individual Recurve Round of 32 match |url=https://www.sportskeeda.com/archery/rio-paralympics-2016-india-archery-pooja-khanna-loses-to-polands-milena-olszewska-6-2-in-womens-individual-recurve-round-of-32-match |access-date=2019-10-19 |website=www.sportskeeda.com |language=en-us}}</ref> == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ == ਪੂਜਾ ਖੰਨਾ ਦਾ ਜਨਮ [[ਰੋਹਤਕ ਜ਼ਿਲਾ|ਰੋਹਤਕ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]] ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜੋ ਆਪਣੇ ਗੁਜ਼ਾਰੇ ਲਈ ਅਜੀਬ ਨੌਕਰੀਆਂ ਕਰਕੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਕੂੜਾ-ਕਰਕਟ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਦੁੱਖ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਨੂੰ ਨਾ ਦੇਖ ਕੇ, ਉਸਨੇ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਉਦਮ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ [[ਪੋਲੀਓ|ਪੋਲੀਓਮਾਈਲਾਈਟਿਸ]] ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦਿਲਚਸਪੀ [[ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜ਼ੀ|ਸ਼ੂਟਿੰਗ]] ਵਿੱਚ ਸੀ ਪਰ ਇਸਦੀ ਬਜਾਏ ਉਸਨੇ 2014 ਤੱਕ [[ਡਿਸਕਸ ਥਰੋਅ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਕੈਰੀਅਰ ਬਣਾਇਆ, ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਤੀਰਅੰਦਾਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਲਿਆ। ਉਸਦੀ ਅਪਾਹਜਤਾ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਉਸਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਆਪਣੀ ਧੀ ਨੂੰ ਤੀਰਅੰਦਾਜ਼ੀ ਕਰਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਨ, ਪਰ ਆਖਰਕਾਰ ਉਸਨੇ ਉਸਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।<ref name="odds">{{Cite web |date=2016-12-18 |title=Discrimination, Disability, and Dreams: Pooja Khanna Overcame All Odds To Win |url=https://thelogicalindian.com/story-feed/sports/pooja-khanna/ |access-date=2019-10-19 |website=The Logical Indian |language=en-US |archive-date=2024-05-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240518093935/https://thelogicalindian.com/story-feed/sports/pooja-khanna/ |url-status=dead }}</ref> ਉਹ ਇੱਕ [[ਦਲਿਤ]] ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦੌਰਾਨ ਵਿਤਕਰੇ ਅਤੇ ਛੂਤ-ਛਾਤ ਦਾ ਵੀ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਬਾਬਾ ਮਸਤਨਾਥ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਰੋਹਤਕ ਤੋਂ [[ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਵਿਗਿਆਨ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਵੀ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਹ 4 ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਹੈ। == ਕੈਰੀਅਰ == ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਸਫ਼ਰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜ਼ੀ ਲਈ ਉਸਦੇ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਜਨੂੰਨ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਅਸਲ ਯੋਜਨਾ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਉਹ ਰੋਹਤਕ ਦੇ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਸਟੇਡੀਅਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲੈਂਦੀ ਸੀ, ਪਰ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਸਕੋਪ ਅਤੇ ਉੱਚ ਖਰਚੇ ਕਾਰਨ ਉੱਚੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਦਾ ਆਪਣਾ ਸੁਪਨਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਡਿਸਕਸ ਥਰੋਅ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਕਰੀਅਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 3 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਇਸ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਪੱਧਰਾਂ 'ਤੇ ਖੇਡਾਂ ਵੀ ਖੇਡੀਆਂ। ਇਹ ਸਿਰਫ 2014 ਤੱਕ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਤੀਰਅੰਦਾਜ਼ੀ ਵੱਲ ਆਪਣੀ ਸਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਝੁਕਾਅ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ, ਉਸਨੇ ਡਿਸਕਸ-ਥਰੋ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਢਾਈ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਤੀਰਅੰਦਾਜ਼ੀ ਸਿੱਖ ਲਈ ਸੀ। == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * ਵਿਸ਼ਵ ਤੀਰਅੰਦਾਜ਼ੀ 'ਤੇ [https://worldarchery.org/athlete/2790/pooja-khanna ਪੂਜਾ ਖੰਨਾ] == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1990]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] d169wotv6qr5f8hehu4di34itovgl4k 0 158660 809753 656495 2025-06-04T20:04:29Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 809753 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tournament | name = 2020 ਆਈਸੀਸੀ ਮਹਿਲਾ ਟੀ20 ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ | image = 2020 ICC Womens T20 World Cup Logo.png | caption =2020 ਆਈਸੀਸੀ ਮਹਿਲਾ ਟੀ20 ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਦਾ ਲੋਗੋ | fromdate = 21 ਫਰਵਰੀ | todate = 8 ਮਾਰਚ 2020 | administrator = [[ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਸਭਾ]] | cricket format = [[ਮਹਿਲਾ ਟੀ20 ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ]] | tournament format = [[ਗਰੁੱਪ ਸਟੇਜ]] ਅਤੇ [[ਨਾਕਆਊਟ]] | host = {{flag|ਆਸਟਰੇਲੀਆ}} | champions = {{crw|AUS}} | count = 5 | runner up = {{crw|IND}} | participants = 10 | matches = 23 | attendance = 136549 | player of the series = {{criconw|AUS}} [[ਬੇਥ ਮੂਨੀ]] | most runs = {{criconw|AUS}} ਬੇਥ ਮੂਨੀ (259)<ref name="Most runs">{{cite web|title=Most runs in the 2020 ICC Women's World Twenty20 |url=https://www.espncricinfo.com/ci/engine/records/batting/most_runs_career.html?id=12877;type=tournament |publisher=ESPNcricinfo |access-date=8 March 2020}}</ref> | most wickets = {{criconw|AUS}} [[ਮੇਗਨ ਸ਼ਟ]] (13)<ref name="Most wickets">{{cite web|title=Most wickets in the 2020 ICC Women's World Twenty20 |url=https://www.espncricinfo.com/ci/engine/records/bowling/most_wickets_career.html?id=12877;type=tournament |publisher=ESPNcricinfo |access-date=8 March 2020}}</ref> | website = [http://www.iccworldtwenty20.com/ iccworldtwenty20.com] | previous_year = 2018 | previous_tournament = 2018 ਆਈਸੀਸੀ ਮਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਟੀ20 | next_year = 2023 | next_tournament = 2023 ਆਈਸੀਸੀ ਮਹਿਲਾ ਟੀ20 ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ }} '''2020 ਆਈਸੀਸੀ ਮਹਿਲਾ ਟੀ-20 ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ''' ਸੱਤਵਾਂ [[ਆਈਸੀਸੀ ਮਹਿਲਾ ਟੀ20 ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ|ਆਈਸੀਸੀ ਮਹਿਲਾ ਟੀ-20 ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ]] ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਸੀ।<ref name="ICC">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/183664 |title=Outcomes from ICC Board meeting in Cape Town |date=15 October 2016 |access-date=4 February 2017 |work=International Cricket Council |archive-url=https://web.archive.org/web/20170205013929/https://www.icc-cricket.com/news/183664 |archive-date=5 February 2017 |url-status=live }}</ref> ਇਹ [[ਆਸਟਰੇਲੀਆ]] ਵਿੱਚ 21 ਫਰਵਰੀ ਤੋਂ 8 ਮਾਰਚ 2020 ਦਰਮਿਆਨ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="Dates">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci-icc/content/story/1080868.html |title=Big-Three rollback begins, BCCI opposes |date=4 February 2017 |access-date=4 February 2017 |work=ESPN Cricinfo |archive-url=https://web.archive.org/web/20170205015236/http://www.espncricinfo.com/ci-icc/content/story/1080868.html |archive-date=5 February 2017 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/921090 |title=Australia is next with two T20 World Cups coming in 2020 |work=International Cricket Council |access-date=25 November 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181125162418/https://www.icc-cricket.com/media-releases/921090 |archive-date=25 November 2018 |url-status=live }}</ref> ਫਾਈਨਲ [[ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਹਿਲਾ ਦਿਵਸ]] 'ਤੇ ਮੈਲਬੌਰਨ ਕ੍ਰਿਕਟ ਮੈਦਾਨ 'ਤੇ ਹੋਇਆ।<ref>{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/969460 |title=MCG eyeing another World Record |work=International Cricket Council |access-date=7 January 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190107233418/https://www.icc-cricket.com/news/969460 |archive-date=7 January 2019 |url-status=live }}</ref> ਮੇਜ਼ਬਾਨ [[ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ|ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ]] ਨੇ [[ਭਾਰਤ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ|ਭਾਰਤ]] ਨੂੰ 85 ਦੌੜਾਂ ਨਾਲ ਹਰਾ ਕੇ ਪੰਜਵਾਂ ਖਿਤਾਬ ਜਿੱਤਿਆ।<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/sport/cricket/51789306 |title=Women's T20 World Cup final: Australia beat India at MCG |work=BBC Sport |access-date=8 March 2020}}</ref> ਇਹ ਇੱਕ ਸਟੈਂਡਅਲੋਨ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਸੀ, [[ਆਈਸੀਸੀ ਟੀ20 ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ|ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦਾ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ]] ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਨਿਰਧਾਰਤ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਅੱਠ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਕੋਵਿਡ-19 ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸਨੂੰ 2021 ਤੱਕ ਮੁਲਤਵੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।<ref name="ICC"/><ref name="BBC">{{cite web |url=https://www.bbc.co.uk/sport/cricket/37662497 |title=Women's World Twenty20 2020: Standalone tournament for Australia |date=15 October 2016 |access-date=15 October 2016 |work=BBC Sport |archive-url=https://web.archive.org/web/20161016181517/http://www.bbc.co.uk/sport/cricket/37662497 |archive-date=16 October 2016 |url-status=live }}</ref> ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਡਿਫੈਂਡਿੰਗ ਚੈਂਪੀਅਨ ਸੀ,<ref>{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/920993 |title=Australia survive nerves to lift fourth WT20 title |access-date=25 November 2018 |work=International Cricket Council |archive-url=https://web.archive.org/web/20181125073923/https://www.icc-cricket.com/news/920993 |archive-date=25 November 2018 |url-status=live }}</ref> ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਦਾ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਮੈਚ ਹਾਰ ਗਿਆ।<ref>{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/25873414/champions-australia-start-t20-world-cup-india |title=Champions Australia to start T20 World Cup against India |work=ESPN Cricinfo |access-date=29 January 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190129041524/http://www.espncricinfo.com/story/_/id/25873414/champions-australia-start-t20-world-cup-india |archive-date=29 January 2019 |url-status=live }}</ref> ਮਹਿਲਾ ਟੀ-20 ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ, [[ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਪਰਿਸ਼ਦ]] (ICC) ਨੇ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਦੌਰਾਨ ਸਾਰੇ ਮੈਚਾਂ ਲਈ ਫਰੰਟ-ਫੁੱਟ ਨੋ-ਬਾਲਾਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨ ਲਈ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ।<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/sport/amp/cricket/51452605? |title= Women's T20 World Cup: Front foot no-ball technology to be used |work=BBC Sport |access-date=11 February 2020}}</ref> ਤੀਜੇ ਅੰਪਾਇਰ ਨੇ ਗੇਂਦਬਾਜ਼ ਦੇ ਸਿਰੇ 'ਤੇ ਅੰਪਾਇਰ ਨੂੰ ਫਰੰਟ-ਫੁੱਟ ਨੋ-ਬਾਲਾਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਮੈਦਾਨ ਦੇ ਅੰਪਾਇਰਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ।<ref>{{cite web|url=https://www.cricket.com.au/news/no-ball-third-umpire-icc-womens-t20-world-cup-trial-naseem-shah-ishant-sharma-geoff-allardice/2020-02-11 |title=ICC announces no-ball change for T20 World Cup |work=Cricket Australia |access-date=11 February 2020}}</ref> ਭਾਰਤ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਤਿੰਨ ਮੈਚਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਜਿੱਤ ਦਰਜ ਕਰਕੇ ਸੈਮੀਫਾਈਨਲ ਲਈ ਕੁਆਲੀਫਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਟੀਮ ਸੀ।<ref>{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/8634/report/1173056/india-women-vs-new-zealand-women-9th-match-group-a-icc-womens-t20-world-cup-2019-20 |title=India through to semi-finals with last-ball win after Amelia Kerr's scare |work=ESPN Cricinfo |access-date=27 February 2020}}</ref> ਭਾਰਤ ਨੇ ਆਪਣਾ ਆਖ਼ਰੀ ਗਰੁੱਪ ਮੈਚ, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿਰੁੱਧ ਜਿੱਤਿਆ, ਅਤੇ ਗਰੁੱਪ ਏ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਰਿਹਾ।<ref>{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/8634/report/1173061/india-women-vs-sri-lanka-women-14th-match-group-a-icc-womens-t20-world-cup-2019-20 |title=Radha Yadav picks four, Shafali Verma smashes 47 as India maintain all-win record |work=ESPN Cricinfo |access-date=29 February 2020}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/news/1629129 |title=Radha four-for, Shafali blitz keep India unbeaten |work=International Cricket Council |access-date=29 February 2020}}</ref> ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਸੈਮੀਫਾਈਨਲ ਲਈ ਕੁਆਲੀਫਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਦੂਜੀ ਟੀਮ ਸੀ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਤਿੰਨ ਗਰੁੱਪ ਮੈਚ ਵੀ ਜਿੱਤੇ ਸਨ।<ref>{{cite web |url=https://www.womenscriczone.com/report/wolvaart-bowlers-power-south-africa-to-semifinals/ |title=Wolvaart, bowlers power South Africa to semi-finals |work=Women's CricZone |access-date=1 March 2020 |archive-date=1 ਮਾਰਚ 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200301080206/https://www.womenscriczone.com/report/wolvaart-bowlers-power-south-africa-to-semifinals/ |url-status=dead }}</ref> [[ਇੰਗਲੈਂਡ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ|ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਆਪਣੇ ਆਖਰੀ ਗਰੁੱਪ ਮੈਚ ਵਿੱਚ ਵੈਸਟਇੰਡੀਜ਼ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਸੈਮੀਫਾਈਨਲ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਣ ਵਾਲੀ ਤੀਜੀ ਟੀਮ ਸੀ।<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/sport/cricket/51695446 |title=Women's T20 World Cup: England beat West Indies to reach semis after Natalie Sciver hits 57 |work=BBC Sport |access-date=1 February 2020}}</ref> ਗਰੁੱਪ ਏ ਦੇ ਫਾਈਨਲ ਮੈਚ ਵਿੱਚ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਨੇ [[ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ|ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ]] ਨੂੰ ਚਾਰ ਦੌੜਾਂ ਨਾਲ ਹਰਾ ਕੇ ਸੈਮੀਫਾਈਨਲ ਵਿੱਚ ਚੌਥਾ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਸਥਾਨ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ।<ref>{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/8634/report/1173065/australia-women-vs-new-zealand-women-18th-match-group-a-icc-womens-t20-world-cup-2019-20 |title=Georgia Wareham stars as Australia overcome Ellyse Perry injury to clinch semi-final spot |work=ESPN Cricinfo |access-date=2 March 2020}}</ref> ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਅਤੇ ਵੈਸਟਇੰਡੀਜ਼ ਵਿਚਾਲੇ ਗਰੁੱਪ ਬੀ ਦਾ ਫਾਈਨਲ ਮੈਚ ਮੀਂਹ ਕਾਰਨ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਭਾਵ ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਗਰੁੱਪ 'ਚ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਰਿਹਾ।<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/sport/cricket/51718018 |title=Women's T20 World Cup: England to play India in semis after South Africa-Windies washed out |work=BBC Sport |access-date=3 March 2020}}</ref> ਇਸ ਲਈ ਪਹਿਲੇ ਸੈਮੀਫਾਈਨਲ ਵਿਚ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦਾ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਡਰਾਅ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਸੈਮੀਫਾਈਨਲ ਵਿਚ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਨਾਲ ਹੋਇਆ।<ref>{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/_/id/28826494/happens-semi-finals-washed-out |title=Explainer: What happens if the semi-finals are washed out? |work=ESPN Cricinfo |access-date=3 March 2020}}</ref> ਪਹਿਲਾ ਸੈਮੀਫਾਈਨਲ ਮੀਂਹ ਕਾਰਨ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਖੇਡ ਦੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਭਾਵ ਭਾਰਤ ਗਰੁੱਪ ਏ ਦੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫਾਈਨਲ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/sport/cricket/51748442 |title=Women's T20 World Cup: England out but India into final after washout |work=BBC Sport |access-date=5 March 2020}}</ref> ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸੀ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਮਹਿਲਾ ਟੀ-20 ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਦੇ ਫਾਈਨਲ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਿਆ ਸੀ।<ref>{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/8634/report/1173068/england-women-vs-india-women-1st-semi-final-icc-womens-t20-world-cup-2019-20 |title=India into maiden Women's T20 World Cup final after washout |work=ESPN Cricinfo |access-date=5 March 2020}}</ref> ਦੂਜੇ ਸੈਮੀਫਾਈਨਲ ਵਿੱਚ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਨੇ ਮੀਂਹ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਮੈਚ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਨੂੰ ਪੰਜ ਦੌੜਾਂ ਨਾਲ ਹਰਾਇਆ।<ref>{{cite web|url=https://www.cricket.com.au/news/match-report/australia-south-africa-t20-world-cup-semi-final-scg-sydney-match-report-weather-highlights/2020-03-05 |title=Aussies beat rain, Proteas to surge into Cup final |work=Cricket Australia |access-date=5 March 2020}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== ===ਨੋਟ=== {{Reflist}} ===ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ=== {{refbegin}} *{{cite web |last1=Ananya |first1=Upendran |title=Lessons, laughs, leadership and a love of the game – Thailand's memorable T20 World Cup campaign |url=https://www.womenscriczone.com/lessons-laughs-leadership-and-a-love-of-the-game-thailands-memorable-t20-world-cup-campaign/ |website=Women's Criczone |access-date=6 July 2020 |date=6 March 2020 |archive-date=13 ਸਤੰਬਰ 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200913060056/https://www.womenscriczone.com/lessons-laughs-leadership-and-a-love-of-the-game-thailands-memorable-t20-world-cup-campaign/ |url-status=dead }} *{{cite journal |last1=Friend |first1=Nick |title=Things will never be the same again. How can they be? Australia v India T20 World Cup Talking Points |journal=[[The Cricketer]] |date=8 March 2020 |url=https://www.thecricketer.com/Topics/womenscricket/australia_india_t20_world_cup_women_katy_perry_alyssa_healy_beth_mooney.html }} *{{cite journal |author1=The Cricketer |title=Alyssa Healy and Beth Mooney share limelight as Australia retain T20 World Cup crown in one-sided final |journal=The Cricketer |date=8 March 2020 |url=https://www.thecricketer.com/Topics/womenscricket/alyssa_healy_beth_mooney_australia_women_t20_world_cup.html |access-date=7 July 2020 }} *{{cite journal |author1=The Cricketer |title=T20 World Cup final smashes women's cricket attendance record at the MCG |journal=The Cricketer |date=8 March 2020 |url=https://www.thecricketer.com/Topics/womenscricket/t20_world_cup_final_smashes_womens_cricket_attendance_record_mcg.html |access-date=7 July 2020 }} {{refend}} ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ== * [http://www.espncricinfo.com/series/_/id/8634/season/2020/icc-womens-t20-world-cup Series home at ESPN Cricinfo] {{ICC Women's T20 World Cup}} [[Category:2020 ਆਈਸੀਸੀ ਮਹਿਲਾ ਟੀ20 ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ| ]] lmetxy60uazzctg2ai1wvyaot2zzen5 0 160307 809755 773175 2025-06-04T21:15:12Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 809755 wikitext text/x-wiki '''ਅਦਿਤੀ ਸ਼ੰਕਰ''' ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਅਤੇ ਗਾਇਕਾ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਤਮਿਲ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=24 May 2022 |title=Aditi Shankar to team up with this stylish director for her next project? – Hot buzz |url=https://www.indiaglitz.com/aditi-shankar-team-up-with-stylish-famous-director-for-next-movie-viruman-corona-kumar-latest-update-tamil-news-315332 |website=indiaglitz.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=10 September 2021 |title=Dream come true – Aditi Shankar's tweet!!! |url=https://www.indiaherald.com/Movies/Read/994457272/Dream-come-true-Aditi-Shankars-tweet |website=indiaherald.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=7 September 2021 |title=The person behind Shankar's daughter Aditi's debut as actress revealed |url=https://www.indiaglitz.com/director-shankar-daughter-aditi-shankar-debut-movie-viruman-manager-thangadurai-suriya-karthi-tamil-news-294547 |website=indiaglitz.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=28 January 2022 |title=Aditi Shankar enchants her followers with the latest modern photoshoot! – Viral pictures |url=https://www.indiaglitz.com/aditi-shankar-latest-modern-photoshoot-pictures-goes-viral-tamil-news-306733 |website=indiaglitz.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=12 September 2021 |title=Shankar's daughter actress Aditi Shankar meets Superstar Rajinikanth |url=https://www.indiaglitz.com/shankar-daughter-aditi-shankar-meets-superstar-rajinikanth-viruman-suriya-karthi-tamil-news-294824 |website=indiaglitz.com |language=en}}</ref> ਅਦਿਤੀ ਨੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਐਮ. ਮੁਥੈਯਾ ਦੀ ਤਾਮਿਲ ਫਿਲਮ ''ਵਿਰੁਮਨ'' (2022) ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰ [[ਕਾਰਥੀ|ਕਾਰਤੀ]] ਨਾਲ ਇੱਕ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |date=6 February 2022 |title=Aditi Shankar's one more hidden talent besides acting revealed |url=https://www.indiaglitz.com/actress-aditi-shankar-singer-romeo-juliet-ghani-movie-thaman-varun-tej-tamil-news-307338 |website=indiaglitz.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 September 2021 |title=Aditi Shankar's absolute transformation in ramp walk video floors netizens |url=https://www.indiaglitz.com/director-shankar-daughter-aditi-shankar-ramp-walk-video-viruman-actress-tamil-news-294885 |website=indiaglitz.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=8 May 2022 |title=The energetic song teaser from Karthi & Aditi Shankar's 'Viruman' is out! – Viral video |url=https://www.indiaglitz.com/karthi-aditi-shankar-yuvan-shankar-raja-viruman-movie-first-single-song-teaser-release-latest-update-tamil-news-314481 |website=indiaglitz.com |language=en}}</ref> == ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ == ਅਦਿਤੀ ਦਾ ਜਨਮ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ [[ਚੇਨਈ]], [[ਤਮਿਲ਼ ਨਾਡੂ|ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਐਸ. ਸ਼ੰਕਰ ਦੀ ਧੀ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਭੈਣ, ਐਸ਼ਵਰਿਆ ਸ਼ੰਕਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਭਰਾ, ਅਰਜਿਤ ਸ਼ੰਕਰ ਵੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=6 September 2021 |title=Shankar's daughter Aditi Shankar to make her silver screen debut with Viruman |url=https://indianexpress.com/article/entertainment/tamil/shankar-shanmugham-daughter-aditi-to-debut-with-karthi-viruman-7491629/ |website=The Indian Express |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=30 March 2022 |title=Is Shankar's younger daughter actress Aditi Shankar getting married suddenly? |url=https://www.indiaglitz.com/actress-aditi-shankar-marriage-news-rumour-director-shankar-younger-daughter-viruman-tamil-news-310542 |website=indiaglitz.com |language=en}}</ref> ਅਦਿਤੀ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮਚੰਦਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਮੈਡੀਕਲ ਡਿਗਰੀ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਅਦਾਕਾਰੀ ਲਈ ਆਪਣੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਜਨੂੰਨ ਬਾਰੇ ਇਕਬਾਲ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਵਿਰੁਮਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |date=11 December 2021 |title=Actress Aditi Shankar is now officially a doctor |url=https://www.indiaglitz.com/actress-aditi-shankar-mbbs-graduation-photos-viruman-director-shankar-tamil-news-302902 |website=indiaglitz.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=6 September 2021 |title=Aditi Shankar to Kalyani Priyadarshan: Daughters of Tamil directors who made their debut as heroines |url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movies/news/aditi-shankar-to-kalyani-priyadarshan-daughters-of-tamil-directors-who-made-their-debut-as-heroines/photostory/85977666.cms |website=[[The Times of India]] |language=en}}</ref> == ਕਰੀਅਰ == ਅਦਿਤੀ ਨੇ ਵਰੁਣ ਤੇਜ ਅਭਿਨੀਤ ਤੇਲਗੂ ਫਿਲਮ ''ਘਨੀ'' ਦੇ ਗੀਤ "ਰੋਮੀਓ ਐਂਡ ਜੂਲੀਅਟ" ਲਈ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕਾ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਲੋਚਕਾਂ ਤੋਂ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਫੀਡਬੈਕ ਮਿਲਿਆ।<ref>{{Cite web |date=5 February 2022 |title=Aditi croons for Varun Tej Ghani |url=https://www.tollywood.net/shankar-daughter-aditi-croons-for-varun-tej-ghani/ |website=tollywood.net |language=en |access-date=30 ਮਾਰਚ 2023 |archive-date=30 ਮਾਰਚ 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230330095924/https://www.tollywood.net/shankar-daughter-aditi-croons-for-varun-tej-ghani/ |url-status=dead }}</ref> ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਵੀਡੀਓ ਅਤੇ ਗੀਤ ਇਕੱਲੇ [[ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਲਈ ਨੰਬਰ 1 ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰਹੇ।<ref>{{Cite web |date=7 February 2022 |title=Aditi Shankar now debuts as singer, before her acting debut 'Viruman' releases |url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movies/news/aditi-shankar-now-debuts-as-singer-before-her-acting-debut-in-viruman/articleshow/89392202.cms |website=[[The Times of India]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=7 February 2022 |title=Tamil Director Shankar's daughter Aditi Shankar now turns singer too! |url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/telugu/movies/news/tamil-director-shankars-daughter-aditi-shankar-now-turns-singer-too/articleshow/89402742.cms |website=[[The Times of India]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=10 February 2022 |title=Romeo Juliet, Third Single From Varun Tej's Ghani, Trends on YouTube |url=https://www.news18.com/news/movies/romeo-juliet-third-single-from-varun-tejs-ghani-trends-on-youtube-4758281.html |website=news18.com |language=en}}</ref> ਉਸਨੇ 2022 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ''ਮਦੁਰਾ ਵੀਰਨ'' ਗੀਤ ਵੀ ਗਾਇਆ ਸੀ। 2021 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੂੰ ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਐਮ. ਮੁਥੈਯਾ ਨੇ ਅਦਿਤੀ ਨੂੰ ਮਸਾਲਾ ਫਿਲਮ ''ਵਿਰੁਮਨ'' ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜੋ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਔਰਤ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾ ਰਹੀ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=22 December 2021 |title=Karthi, Aditi Shankar film Viruman wrapped up |url=https://www.cinemaexpress.com/tamil/news/2021/dec/22/karthi-aditi-shankar-film-viruman-wrapped-up-28576.html |website=[[Cinema Express]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=6 September 2021 |title=Suriya introducing Shankar daughter Aditi as actress |url=https://www.tollywood.net/suriya-introducing-shankar-daughter-aditi-as-actress/ |website=tollywood.net |language=en |access-date=30 ਮਾਰਚ 2023 |archive-date=30 ਮਾਰਚ 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230330095927/https://www.tollywood.net/suriya-introducing-shankar-daughter-aditi-as-actress/ |url-status=dead }}</ref> ਇਹ 12 ਅਗਸਤ 2022 ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ''ਦ ਆਉਟਲੁੱਕ ਇੰਡੀਆ'' ਨੇ ਲਿਖਿਆ "ਕਾਰਥੀ-ਅਦਿਤੀ ਸ਼ੰਕਰ ਵਿਨ ਯੂ ਓਵਰ ਵਿਦ ਐਨ ਗ੍ਰੋਸਿੰਗ ਫੈਮਿਲੀ ਐਂਟਰਟੇਨਰ"। ਹਿੰਦੂ ਨੇ ਲਿਖਿਆ, "ਅਦਿਤੀ ਸ਼ੰਕਰ ਯਕੀਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੁਥੱਈਆ ਦੀਆਂ ਪਿਛਲੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਹੈ"।<ref>{{Cite web |date=12 August 2022 |title='Viruman' movie review: Karthi and Prakash Raj are endearing in this blaring rural drama that firmly sticks to its traditions |url=https://www.thehindu.com/entertainment/reviews/viruman-movie-review/article65761478.ece |website=[[The Hindu]] |language=en}}</ref> ਟਾਈਮਜ਼ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਨੇ ਲਿਖਿਆ, "ਮਹਿਲਾ ਲੀਡ, ਥੇਨੂ (ਅਦਿਤੀ ਸ਼ੰਕਰ, ਇੱਕ ਆਤਮ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ) ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਲਓ। ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਮੁਥੁਪਾਂਡੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸਨੇਹ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਆਦਮੀ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰਨਾ ਔਖਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇਹ ਸਮੀਕਰਨ ਵੀਰੂਮਨ ਲਈ ਇੱਕ ਚੁਣੌਤੀ ਪੈਦਾ ਕਰੇਗਾ, ਜੋ ਉਸ ਲਈ ਡਿੱਗ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਦੋ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ, ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਸੁਵਿਧਾਜਨਕ ਪਲਾਟ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ, ਪਾਤਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਬਦਲਦੇ ਹੋਏ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ<ref>{{Cite web |date=12 August 2022 |title=Viruman Movie Review : Actors make this generic rural drama a passable affair... barely! |url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movie-reviews/viruman/movie-review/93517207.cms |website=[[The Times of India]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 August 2022 |title='Viruman' Movie Review: Karthi-Aditi Shankar Win You Over with an Engrossing Family Entertainer |url=https://www.outlookindia.com/art-entertainment/-viruman-movie-review-karthi-aditi-shankar-m-muthaiah-raj-kiran-prakash-raj-engrossing-family-entertainer-movie_reviews-216003 |website=outlookindia.com |language=en}}</ref> ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਫਿਲਮ ਲਈ ਵੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਜਿਸਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਮੈਡੋਨ ਅਸ਼ਵਿਨ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਿਵਕਾਰਤਿਕੇਯਨ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਸਦੀ ਅਗਲੀ ਫਿਲਮ, ''ਮਾਵੀਰਨ'' ਲਈ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=4 August 2022 |title=After Aditi Shankar, director Mysskin roped in for Sivakarthikeyan's Maaveeran |url=https://indianexpress.com/article/entertainment/tamil/after-aditi-shankar-director-mysskin-roped-in-for-sivakarthikeyans-maaveeran-8069863/ |website=The Indian Express |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=6 August 2022 |title=Aditi Shankar on board as the female lead in Sivakarthikeyan's bilingual film Maaveeran |url=https://www.pinkvilla.com/entertainment/south/aditi-shankar-board-female-lead-sivakarthikeyans-bilingual-film-maaveeran-1171121 |website=[[Pinkvilla]] |language=en |access-date=30 ਮਾਰਚ 2023 |archive-date=24 ਅਗਸਤ 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220824044107/https://www.pinkvilla.com/entertainment/south/aditi-shankar-board-female-lead-sivakarthikeyans-bilingual-film-maaveeran-1171121 |url-status=dead }}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਫਿਲਮ ''ਵਿਰੁਮਨ'' ਤੋਂ ਠੀਕ ਪਹਿਲਾਂ 2022 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਸੀ। ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਅਤੇ ਮਾਡਲ [[ਆਥਮਿਕਾ]] ਨੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਅਦਿਤੀ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਅਦਿਤੀ ਨੂੰ ਦੱਖਣ ਭਾਰਤੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਈ-ਭਤੀਜਾਵਾਦ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ ਵਿਵਾਦ ਛੇੜ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ "ਇਹ ਚੰਗਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪੌੜੀ ਰਾਹੀਂ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਲੰਘਦੇ ਹੋਏ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਾਕੀ"। ਆਥਮਿਕਾ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ, "ਅਦਿਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਫਿਲਮ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਮਿਲਿਆ ਹੈ"। ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਦਿਤੀ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਲਈ ਆਥਮਿਕਾ 'ਤੇ ਪਲਟਵਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਸਟੇਟਸ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ।<ref>{{Cite web |date=6 August 2022 |title=Did Aathmika indirectly attack Aditi Shankar on Twitter? |url=https://jfwonline.com/article/did-aathmika-indirectly-attack-aditi-shankar-on-twitter/ |website=jfwonline.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=6 August 2022 |title=Neitizens ask Aathmika indirectly attack aditi Shankar on twitter, is Aathmika indirectly referring to Aditi Shankar? Netizens question |url=https://time.news/neitizens-ask-aathmika-indirectly-attack-aditi-shankar-on-twitter-is-aathmika-indirectly-referring-to-aditi-shankar-netizens-question/ |website=time.news |language=en |access-date=30 ਮਾਰਚ 2023 |archive-date=20 ਸਤੰਬਰ 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220920171214/https://time.news/neitizens-ask-aathmika-indirectly-attack-aditi-shankar-on-twitter-is-aathmika-indirectly-referring-to-aditi-shankar-netizens-question/ |url-status=dead }}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀਆਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਾਮਿਲ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] 4h0k0p3tzxsonja6wt4aztwl85f26mz 0 160790 809787 691478 2025-06-05T07:35:25Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 809787 wikitext text/x-wiki {{Infobox website | name = ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਪੇ | logo = Amazon Pay logo.svg | company_type = [[ਸਹਾਇਕ ਕੰਪਨੀ]] | language = ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ | founded = 2007 | founder = | parent = [[ਐਮਾਜ਼ਾਨ (ਕੰਪਨੀ)|ਐਮਾਜ਼ਾਨ]] | url = {{URL|https://pay.amazon.com/}} | commercial = ਹਾਂ | registration = ਮੁਫ਼ਤ | current_status = ਚਾਲੂ | location = [[ਸੀਐਟਲ, ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ]] [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ]] | location_city = | country = }} '''ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਪੇ''' [[ਐਮਾਜ਼ਾਨ (ਕੰਪਨੀ)|ਐਮਾਜ਼ਾਨ]] ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਔਨਲਾਈਨ ਭੁਗਤਾਨ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਸੇਵਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੇਵਾ ਨੂੰ 2007 ਵਿੱਚ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, <ref>{{Cite web |date=August 3, 2007 |title=Launched in 2007 |url=http://www.csestrategies.com/channel_advisor_blog/2007/08/amazon-payments-launched.html |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20130121054918/http://www.csestrategies.com/channel_advisor_blog/2007/08/amazon-payments-launched.html |archive-date=January 21, 2013 |access-date=June 10, 2012}}</ref> ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਪੇ Amazon.com ਦੇ ਉਪਭੋਗਤਾ ਅਧਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰੀ ਵਪਾਰੀ ਵੈਬਸਾਈਟਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਖਾਤਿਆਂ ਨਾਲ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਕਲਪ ਦੇਣ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਹੈ। ਮਾਰਚ 2021 ਤੱਕ, ਇਹ ਸੇਵਾ [[ਆਸਟਰੀਆ|ਆਸਟ੍ਰੀਆ]], [[ਬੈਲਜੀਅਮ]], [[ਸਾਇਪ੍ਰਸ|ਸਾਈਪ੍ਰਸ]], [[ਡੈੱਨਮਾਰਕ|ਡੈਨਮਾਰਕ]], [[ਫ਼ਰਾਂਸ|ਫਰਾਂਸ]], [[ਜਰਮਨੀ]], [[ਹੰਗਰੀ]], [[ਭਾਰਤ]], [[ਆਇਰਲੈਂਡ ਗਣਰਾਜ]], [[ਇਟਲੀ]], [[ਜਪਾਨ|ਜਾਪਾਨ]], [[ਲਕਸਮਬਰਗ]], [[ਨੀਦਰਲੈਂਡਜ਼|ਨੀਦਰਲੈਂਡ]], [[ਪੁਰਤਗਾਲ]], [[ਸਪੇਨ]], [[ਸਵੀਡਨ]], [[ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ]], [[ਯੂਨਾਈਟਡ ਕਿੰਗਡਮ|ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ]], [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ]]<nowiki/>ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹੋ ਗਈ। ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਪੇ ਨੇ 2019 ਵਿੱਚ ਵਰਲਡਪੇ ਦੇ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ, ਵਰਲਡਪੇ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਉਸੇ ਏਕੀਕਰਨ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਪੇ ਨੂੰ ਸਮਰੱਥ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ। <ref>{{Cite web |title=Amazon Pay inks Worldpay integration as it branches out in the wider world of e-commerce |url=https://social.techcrunch.com/2019/03/20/amazon-pay-inks-worldpay-integration-as-it-branches-out-in-the-wider-world-of-e-commerce/ |access-date=2020-09-15 |website=TechCrunch |language=en-US |archive-date=2019-03-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190331050238/https://social.techcrunch.com/2019/03/20/amazon-pay-inks-worldpay-integration-as-it-branches-out-in-the-wider-world-of-e-commerce/ |url-status=dead }}</ref> <ref>{{Cite web |date=2019-03-20 |title=Amazon, Worldpay Team On One-Click Commerce |url=https://www.pymnts.com/amazon-payments/2019/worldpay-merchant-online-checkout-experience/ |access-date=2020-09-15 |website=PYMNTS.com |language=en-US}}</ref> <ref>{{Cite web |last=Berthene |first=April |date=2019-03-25 |title=Amazon Pay is now an option for Worldpay clients |url=https://www.digitalcommerce360.com/2019/03/25/amazon-pay-now-an-option-for-worldpay-clients/ |access-date=2020-09-15 |website=Digital Commerce 360 |language=en-US}}</ref> == ਉਤਪਾਦ == ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਨੱਪੇ ਖਰੀਦਦਾਰਾਂ ਅਤੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਲਈ ਔਨਲਾਈਨ ਭੁਗਤਾਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। === ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਪੇ === ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਨੱਪੇ ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਕੀਤੇ ਪਤੇ ਅਤੇ ਭੁਗਤਾਨ ਵਿਧੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਕਾਰਡ ਜਾਂ ਡਾਇਰੈਕਟ ਡੈਬਿਟ ਬੈਂਕ ਖਾਤਾ ਜਾਂ [[ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ [[ਯੂ ਪੀ ਆਈ|ਯੂਨੀਫਾਈਡ ਪੇਮੈਂਟਸ ਇੰਟਰਫੇਸ]] (UPI) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਅਤੇ ਮੋਬਾਈਲ ਐਪਾਂ ਤੋਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਖਰੀਦਣ ਦਾ ਵਿਕਲਪ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/google-pay-maintains-lead-amazon-pay-starts-to-show-scale-as-paytm-sees-volumes-fall/articleshow/76294038.cms|title=Unified Payments Interface: US majors dominate payments play on UPI {{!}} India Business News - Times of India|last=Mishra|first=Digbijay|date=11 June 2020|work=The Times of India|access-date=28 June 2020|language=en}}</ref> === ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਪੇ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ === ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਪੇ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ 'ਤੇ ਸਧਾਰਨ ਈ-ਕਾਮਰਸ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਭੁਗਤਾਨ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਸੇਵਾ ਹੈ। ਇਹ ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਪੇ 'ਤੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਪੂਰੇ ਈ-ਕਾਮਰਸ ਏਕੀਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਤੋਂ ਬਿਨਾ, <ref>{{Cite web |title=E-commerce integration |url=https://pay.amazon.com/us/developer/documentation/express/201747030 |access-date=2023-04-02 |archive-date=2017-12-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171208011318/https://pay.amazon.com/us/developer/documentation/express/201747030 |url-status=dead }}</ref> ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਇੱਕ ਬਟਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਾਪੀ ਅਤੇ ਪੇਸਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਇੱਕ ਵਰਡਪਰੈਸ ਪਲੱਗ-ਇਨ ਦੁਆਰਾ ਜੋੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। <ref>{{Cite web |title=WordPress Plug-In |url=https://wordpress.org/plugins/pay-with-amazon-express-checkout}}</ref> ਇਹ ਹਰੇਕ ਆਰਡਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਿੰਗਲ ਆਈਟਮ ਦੇ ਨਾਲ ਥੋੜ੍ਹੇ ਜਿਹੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਵੇਚਣ ਵਾਲੇ ਵਪਾਰੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇੱਕ ਡਿਜੀਟਲ ਡਾਊਨਲੋਡ, ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਹੈ। === ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਪੇ ਯੂਪੀਆਈ === 14 ਫਰਵਰੀ 2019 ਨੂੰ, ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਨੇ [[ਐਕਸਿਸ ਬੈਂਕ]] ਦੇ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਐਂਡਰਾਇਡ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਲਈ ਐਨਾਜ਼ਾਨ ਪੇ [[ਯੂ ਪੀ ਆਈ|ਯੂਨੀਫਾਈਡ ਪੇਮੈਂਟਸ ਇੰਟਰਫੇਸ]] (UPI) ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਸੇਵਾ ਆਪਣੇ ਭਾਰਤੀ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਭੁਗਤਾਨਾਂ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਣ ਲਈ ਯੂਪੀਆਈ ਆਈਡੀ ਜਾਰੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਪੇ ਯੂਪੀਆਈ ਦਾ ਮਕੈਨਿਜ਼ਮ ਭੀਮ, [[ਪੇਟੀਐੱਮ|ਪੇਟੀਐਮ]] ਅਤੇ ਫੋਨਪੇ ਵਰਗੀਆਂ ਹੋਰ ਯੂਪੀਆਈ ਐਪਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਹੈ। ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਇੰਡੀਆ ਐਪ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਇਸ ਸੇਵਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। <ref>{{Cite web |title=Amazon launched Amazon Pay UPI |url=https://in.fashionnetwork.com/news/Amazon-pay-upi-launches-on-android-in-india,1068334.html}}</ref> == ਵਿਕਾਸ == === ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਦੁਆਰਾ ਚੈੱਕਆਉਟ (CBA) === ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਦੁਆਰਾ ਚੈੱਕਆਉਟ (ਸੀਬੀਏ) ਇੱਕ ਈ-ਕਾਮਰਸ ਹੱਲ ਸੀ ਜੋ ਵੈਬ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਖਾਤੇ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਭੁਗਤਾਨ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਲਈ ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਸੀਬੀਏ ਟ੍ਰਾਂਜੈਕਸ਼ਨ ਦੇ ਕਈ ਪਹਿਲੂਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਆਰਡਰ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ, ਪ੍ਰਚਾਰ ਸੰਬੰਧੀ ਛੋਟਾਂ, ਸ਼ਿਪਿੰਗ ਦਰਾਂ, ਸੇਲਜ਼ ਟੈਕਸ ਦੀ ਗਣਨਾ, ਅਤੇ ਅਪ-ਸੇਲਿੰਗ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਵਪਾਰੀ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਸੀਬੀਏ ਨੂੰ ਮੈਨੂਅਲ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ (ਵਿਕਰੇਤਾ ਸੈਂਟਰਲ ਦੁਆਰਾ) ਜਾਂ SOAP API ਜਾਂ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰਨ ਯੋਗ CSV ਫਾਈਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵਪਾਰੀ ਦੇ ਸਿਸਟਮਾਂ ਵਿੱਚ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸੀਬੀਏ ਨੇ ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਦੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਖਰਾਬ ਕਰਜ਼ੇ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦਾ ਵੀ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸੀਬੀਏ ਨੂੰ ਯੂਕੇ ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ 2016 ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਅਪ੍ਰੈਲ 2017 ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। <ref>{{Cite web |date=November 29, 2016 |title=Amazon Is Making a Big Change--and It Will Heavily Impact Your E-Commerce Site |url=https://www.inc.com/john-lincoln/checkout-by-amazon-is-going-away-welcome-pay-with-amazon.html |website=Inc. magazine}}</ref> === ਅਲੈਕਸਾ ਨਾਲ ਭੁਗਤਾਨ === 2020 ਵਿੱਚ, ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਨੇ ਅਲੈਕਸਾ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅਲੈਕਸਾ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਕੇ ਗੈਸ ਲਈ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ। <ref>{{Cite web |last=Hanna |first=M |title=Amazon Alexa Pay my gas |url=https://www.amazon.com/b?ie=UTF8&node=20975392011 |access-date=2021-05-05}}</ref> == ਸੁਰੱਖਿਆ == 22 ਸਤੰਬਰ 2010 ਨੂੰ, ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਭੁਗਤਾਨ ਐਸਡੀਕੇ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਖਾਮੀਆਂ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਲਾਹ <ref>{{Cite web |date=2010-09-22 |title=Amazon Payments Signature Version 2 Validation |url=https://payments.amazon.com/sdui/sdui/security |access-date=2023-04-02 |archive-date=2013-02-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130217072657/https://payments.amazon.com/sdui/sdui/security |url-status=dead }}</ref> ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਨੁਕਸ ਇੱਕ ਖਰੀਦਦਾਰ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਐਸਡੀਕੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਵੈਬ ਸਟੋਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਫ਼ਤ ਵਿੱਚ ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਨੇ ਸਾਰੇ ਵੈੱਬ ਸਟੋਰਾਂ ਨੂੰ 1 ਨਵੰਬਰ, 2010 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਨਵੇਂ ਐਸਡੀਕੇ ਵਿੱਚ ਅੱਪਗ੍ਰੇਡ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਨੇ ਇਸ ਬੱਗ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਆ ਖੋਜਕਰਤਾ ਰੂਈ ਵੈਂਗ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ। ਰੂਈ ਵੈਂਗ, ਸ਼ੂਓ ਚੇਨ, ਜ਼ੀਓਫੇਂਗ ਵੈਂਗ, ਅਤੇ ਸ਼ਾਜ਼ ਕਾਦੀਰ ਦੁਆਰਾ "ਮੁਫ਼ਤ ਔਨਲਾਈਨ ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ - ਕੈਸ਼ੀਅਰ-ਏ-ਸਰਵਿਸ ਅਧਾਰਤ ਵੈੱਬ ਸਟੋਰਾਂ ਦਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ" ਪੇਪਰ ਵਿੱਚ ਨੁਕਸ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। <ref>{{Cite web |last=Rui Wang |last2=Shuo Chen |last3=XiaoFeng Wang |last4=Shaz Qadeer |title=How to Shop for Free Online - Security Analysis of Cashier-as-a-Service Based Web Stores |url=http://research.microsoft.com/apps/pubs/default.aspx?id=145858}}</ref> == ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ == * [[ਡਿਜਟਲ ਬਟੂਆ|ਡਿਜੀਟਲ ਵਾਲਿਟ]] * [[ਪੇਪਾਲ]] * ਔਨਲਾਈਨ ਭੁਗਤਾਨ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਦਾਤਾਵਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [https://pay.amazon.com/ ਅਧਿਕਾਰਤ ਵੈੱਬਸਾਈਟ] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੋਬਾਈਲ ਭੁਗਤਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਆਨਲਾਈਨ ਭੁਗਤਾਨ]] k6pc3e6n9y8c14bl89ya1f2954c4hpn 0 163995 809774 670915 2025-06-05T04:48:47Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 809774 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricketer|name=ਇੰਦਰਾਨੀ ਰੌਏ|female=true|image=|country=ਭਾਰਤ|international=true|full_name=ਇੰਦਰਾਨੀ ਤਰੁਣ ਰੌਏ|birth_date={{birth date and age|1997|9|5|df=yes}}|birth_place=|death_date=|death_place=|batting=ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਵਾਲੀ ਬੱਲੇਬਾਜ਼|bowling=ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਵਾਲੀ ਗੇਂਦਬਾਜ਼|role=ਵਿਕਟ ਕੀਪਰ|onetest=|testdebutdate=|testdebutyear=|testdebutagainst=|testcap=|lasttestdate=|lasttestyear=|lasttestagainst=|oneodi=|odidebutdate=|odidebutyear=|odidebutagainst=|odicap=|lastodidate=|lastodiyear=|lastodiagainst=|T20Idebutdate=|T20Idebutyear=|T20Idebutagainst=|T20Icap=|lastT20Idate=|lastT20Iyear=|lastT20Iagainst=|club1=ਝਾਰਖੰਡ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ|year1=2018–present|club2=ਰਾਇਲ ਚੈਲੰਜਰਜ਼ ਬੈਂਗਲੁਰੂ (WPL)|year2=2023–ਮੌਜੂਦ|date=14 ਮਈ 2021|source=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1255494.html Cricinfo}} '''ਇੰਦਰਾਨੀ ਰੌਏ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Indrani Roy;''' ਜਨਮ 5 ਸਤੰਬਰ 1997) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Indrani Roy |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1255494.html |access-date=27 February 2021 |website=ESPN Cricinfo}}</ref><ref>{{Cite web |title=Rookie keeper-batter Indrani Roy gets maiden India call-up, Shafali, Shikha in all teams |url=https://thebridge.in/women-cricket/rookie-keeper-batter-indrani-roy-maiden-india-shafali-shikha-all-teams-21490 |access-date=15 May 2021 |website=The Bridge}}</ref> ਉਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਘਰੇਲੂ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟਾਂ ਵਿੱਚ ਝਾਰਖੰਡ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ ਲਈ ਖੇਡਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Jharkhand Women's T20 Trophy Day 5: Wins for Bokaro Blossoms and Jamshedpur Jasmines |url=https://www.cricketworld.com/jharkhand-womens-t20-trophy-day-5-wins-for-bokaro-blossoms-and-jamshedpur-jasmines/68958.htm |access-date=14 May 2021 |website=Cricket World}}</ref> ਰਾਏ ਨੇ 15 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਕੇਟ ਖੇਡਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ,<ref name="FemC">{{Cite web |title="I don't think my family would have allowed me to play," says Indrani Roy who smashed 2 Centuries in Domestic League |url=https://femalecricket.com/interviews/17093-i-dont-think-my-family-would-have-allowed-me-to-play-says-indrani-roy-who-smashed-2-centuries-in-domestic-league.html |access-date=14 May 2021 |website=Female Cricket}}</ref> ਅਤੇ [[ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਧੋਨੀ|MS ਧੋਨੀ ਨੂੰ]] ਆਪਣਾ ਆਦਰਸ਼ ਦੱਸਿਆ।<ref>{{Cite web |title=Ahead of England tour, Indrani Roy counts on 'Mahi Sir's' tips |url=https://sportstar.thehindu.com/cricket/indrani-roy-interview-ms-dhoni-suggestions-wicketkeeping-liluah-taniya-bhatia/article34564792.ece/amp/ |access-date=15 May 2021 |website=SportStar}}</ref> ਉਹ 2014 ਵਿੱਚ ਝਾਰਖੰਡ ਨਾਲ ਸਾਈਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਚਾਰ ਸਾਲ ਤੱਕ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਅੰਡਰ-19 ਟੀਮ ਲਈ ਖੇਡੀ।<ref>{{Cite web |title=India's potential Test debutantes: Where were they in November 2014? |url=https://www.womenscriczone.com/india-test-newbies-where-were-they-in-november-2014 |access-date=10 June 2021 |website=Women's CricZone }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੂਨ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> 2018 ਵਿੱਚ, ਰਾਏ ਨੇ ਇੰਡੀਆ ਬਲੂ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ ਲਈ ਖੇਡਿਆ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਇੰਡੀਆ-ਸੀ ਲਈ ਵੀ ਖੇਡਿਆ। 2019-20 ਮਹਿਲਾ ਸੀਨੀਅਰ ਵਨ ਡੇ ਟਰਾਫੀ ਵਿੱਚ, ਰਾਏ ਨੇ ਇੱਕ ਦਿਨਾ ਮੈਚ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਸੈਂਕੜਾ ਲਗਾਇਆ,<ref name="WCZ">{{Cite web |title=Confident, focussed and unfazed Indrani Roy, a step closer to her international dream |url=https://www.womenscriczone.com/confident-focussed-and-unfazed-indrani-roy-a-step-closer-to-her-international-dream |access-date=17 May 2021 |website=Women's CricZone}}</ref> ਅਜੇਤੂ 132 ਦੌੜਾਂ ਨਾਲ।<ref>{{Cite web |title=Indrani Roy's unbeaten 132 helps Jharkhand beat Rajasthan in Senior One-day Trophy |url=https://www.womenscriczone.com/indrani-roys-unbeaten-132-helps-jharkhand-beat-rajasthan-in-senior-one-day-trophy |access-date=17 May 2021 |website=Women's CricZone}}</ref> [[2019–20 ਕੋਰੋਨਾਵਾਇਰਸ ਮਹਾਮਾਰੀ|ਕੋਵਿਡ-19 ਮਹਾਂਮਾਰੀ]] ਦੇ ਕਾਰਨ ਮੁਕਾਬਲਾ ਰੱਦ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਸਦੇ ਮੈਚ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੇ ਸੈਂਕੜੇ ਨੇ ਝਾਰਖੰਡ ਨੂੰ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਦੇ ਨਾਕ-ਆਊਟ ਪੜਾਅ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। 2020-21 ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ, ਰਾਏ ਨੇ ਸੀਨੀਅਰ ਮਹਿਲਾ ਵਨ ਡੇ ਲੀਗ ਵਿੱਚ ਦੋ ਅਜੇਤੂ ਸੈਂਕੜੇ ਲਗਾਏ। ਰਾਏ ਨੇ ਮੈਚਾਂ ਵਿੱਚ 456 ਦੌੜਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੌੜਾਂ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਖਿਡਾਰੀ ਵਜੋਂ ਸੀਜ਼ਨ ਸਮਾਪਤ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |title=Women’s Senior One Day Trophy: From Indrani Roy to Sneh Rana, top performers of 2021 season |url=https://scroll.in/field/991414/womens-senior-one-day-trophy-from-indrani-roy-to-sneh-rana-top-performers-of-2021-season |access-date=14 May 2021 |website=Scroll India}}</ref> ਮਈ 2021 ਵਿੱਚ, ਰਾਏ ਨੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਦੌਰੇ ਲਈ,<ref>{{Cite web |title=Maiden call-up for Indrani Roy; Shikha Pandey, Taniya Bhatia return for England tour |url=https://www.womenscriczone.com/india-recall-shikha-taniya-for-england-tour-indrani-earns-maiden-call-up |access-date=14 May 2021 |website=Women's CricZone}}</ref> [[ਭਾਰਤ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ|ਭਾਰਤ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬੁਲਾਇਆ।<ref>{{Cite web |title=India's Senior Women squad for the only Test match, ODI & T20I series against England announced |url=https://www.bcci.tv/articles/2021/news/154389/india-s-senior-women-squad-for-the-only-test-match-odi-t20i-series-against-england-announced |access-date=14 May 2021 |website=Board of Control for Cricket in India}}</ref> ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ-ਵਾਰ [[ਮਹਿਲਾ ਟੈਸਟ ਕ੍ਰਿਕਟ|ਟੈਸਟ ਮੈਚ]],<ref>{{Cite web |title=Shikha Pandey and Taniya Bhatia return, Shafali Verma gets maiden ODI, Test call-ups |url=https://www.espncricinfo.com/story/eng-women-vs-ind-women-2021-shikha-pandey-and-taniya-bhatia-return-shafali-verma-gets-odi-call-up-1262457 |access-date=14 May 2021 |website=ESPN Cricinfo}}</ref> ਅਤੇ [[ਮਹਿਲਾ ਇੱਕ ਦਿਨਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ|ਮਹਿਲਾ ਵਨ ਡੇ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ]] (WODI) ਅਤੇ [[ਮਹਿਲਾ ਟੀ20 ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ|ਮਹਿਲਾ ਟਵੰਟੀ20 ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ]] (WT20I) ਮੈਚਾਂ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੀ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=England v India: Shafali Verma & Indrani Roy in touring squad |url=https://www.bbc.co.uk/sport/cricket/57128161 |access-date=16 May 2021 |website=BBC Sport}}</ref><ref>{{Cite web |title=Shafali Verma receives maiden ODI, Test call-up as India announce squad for England tour |url=https://www.icc-cricket.com/news/2142684 |access-date=17 May 2021 |website=International Cricket Council}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ, ਰਾਏ ਨੇ ਲੜੀ ਦੌਰਾਨ ਨਹੀਂ ਖੇਡਿਆ,<ref>{{Cite web |title=Indrani Roy disappointed by selection snub |url=https://www.womenscriczone.com/indrani-roy-expresses-disappointment-over-axing-from-india-squad |access-date=30 August 2021 |website=Women's CricZone}}</ref> ਅਤੇ ਸਤੰਬਰ ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ 2021 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੌਰੇ ਲਈ ਚੁਣੇ ਨਾ ਜਾਣ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |title=Indrani Roy, Priya Punia dropped without getting a chance |url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/cricket/news/indrani-roy-priya-punia-dropped-without-getting-a-chance/articleshow/85754688.cms |access-date=30 August 2021 |website=Times of India}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == <references group="" responsive="1"></references> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1997]] q37t5n9pipxjtdqti7ip2ap6jk7qa91 0 168969 809791 755994 2025-06-05T08:41:44Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 809791 wikitext text/x-wiki '''ਓਪਿੰਦਰਜੀਤ ਤੱਖਰ''' MBE [[ਵੁਲਵਰਹੈਂਪਟਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਵਿੱਚ [[ਸਿੱਖ]] ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਅਧਿਐਨ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਇੱਕ ਖੋਜਕਾਰ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=June 2018 - Academic honoured for contribution to Sikh community research - University of Wolverhampton |url=https://www.wlv.ac.uk/news-and-events/latest-news/2018/june-2018/academic-honoured-for-contribution-to-sikh-community-research.php |access-date=2022-04-17 |website=www.wlv.ac.uk |language=en |archive-date=2023-05-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230523002421/https://www.wlv.ac.uk/news-and-events/latest-news/2018/june-2018/academic-honoured-for-contribution-to-sikh-community-research.php |url-status=dead }}</ref> == ਕੈਰੀਅਰ ਅਤੇ ਕੰਮ == ਓਪਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਬਾਰੇ ਬਾਕਾਇਦਾ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ 2017 ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮਾਨਤਾਵਾਦੀ ਅਤੇ ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=ABPL |title=Lecturer delivers keynote speech at Parliament to mark Guru Nanak birth annivers... |url=https://www.asian-voice.com/News/UK/Midlands/Lecturer-delivers-keynote-speech-at-Parliament-to-mark-Guru-Nanak-birth-annivers |access-date=2022-04-17 |website=www.asian-voice.com |language=en-GB}}</ref> ਉਸਨੇ 2019 ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਵਿਰਾਸਤੀ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਸਪੀਕਰ ਦੇ ਸਟੇਟ ਰੂਮਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਸਿੱਖ ਲੈਕਚਰ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਹੈ<ref>{{Cite web |last=Bagdi |first=Annabal |title=Wolverhampton academic delivers Parliament's first Sikh lecture |url=https://www.expressandstar.com/news/2019/05/17/wolverhampton-academic-delivers-parliaments-first-sikh-lecture/ |access-date=2022-04-17 |website=www.expressandstar.com |language=en}}</ref> ਉਹ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਬੀਬੀਸੀ ਦੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ''ਬੀਇੰਗ ਸਿੱਖ'' ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਭੂਮਿਕਾ ਬਾਰੇ ਬੀਬੀਸੀ ਵੁਲਵਰਹੈਂਪਟਨ<ref>{{Citation |title=Dr Opinderjit Kaur Takhar MBE on BBC Radio Wolverhampton |url=https://soundcloud.com/wlv_uni/dr-opinderjit-kaur-takhar-mbe-on-bbc-radio-wolverhampton |language=en |access-date=2022-04-17}}</ref><ref>{{Cite web |title=BBC Local Radio - Keeping Faith, Sikh reflection: Opinderjit |url=https://www.bbc.co.uk/programmes/p09nnzn7 |access-date=2022-04-17 |website=BBC |language=en-GB}}</ref> ਉੱਤੇ ਬੋਲਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬੀਬੀਸੀ ਸਥਾਨਕ ਰੇਡੀਓ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਣ ਦੀ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=March 2021 - Academic offers Sikh faith expertise for BBC documentary - University of Wolverhampton |url=https://www.wlv.ac.uk/news-and-events/latest-news/2021/march-2021/academic-offers-sikh-faith-expertise-for-bbc-documentary-.php |access-date=2022-04-17 |website=www.wlv.ac.uk |language=en}}</ref> 2019 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਬੰਧ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਐਕਸਚੇਂਜ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ।<ref>{{Citation |title=Dr Opinderjit Kaur Takhar Director of Centre for Sikh and Panjabi in India |url=https://www.youtube.com/watch?v=7lUb2RFePkY |language=en |access-date=2022-04-17}}</ref> ਉਸਨੇ ‘ਸਿੱਖ ਗਰੁੱਪਜ਼ ਇਨ ਬਰਤਾਨੀਆ’ ਬਾਰੇ ਆਪਣਾ ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ. ਥੀਸਿਸ 2001 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ<ref>{{Cite web |title=Sikh Groups in Britain and Their Implications for Criteria Related to Sikh Identity |url=https://pure.southwales.ac.uk/en/studentTheses/sikh-groups-in-britain-and-their-implications-for-criteria-relate |access-date=2022-04-17 |website=University of South Wales |language=en}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਿੱਖ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] g6dyl1h8vdhlbpnql7mvjjptyv30lml 0 171420 809795 692141 2025-06-05T10:10:06Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 809795 wikitext text/x-wiki '''ਕਰਫਿਊ''' ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਹੁਕਮ ਹੈ ਜੋ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਘੰਟਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਕੁਝ ਨਿਯਮ ਲਾਗੂ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref name=":0">{{cite web |date=2023 |title=Curfew Definition & Meaning |url=http://dictionary.reference.com/browse/curfew |access-date=2023-05-03 |work=[[Dictionary.com]]}}</ref> ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਕਰਫਿਊ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮ ਅਤੇ ਰਾਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਘਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰਹਿਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite web |date=2012 |title=Definition of curfew |url=http://oxforddictionaries.com/definition/english/curfew |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120707012344/http://oxforddictionaries.com/definition/english/curfew |archive-date=7 July 2012 |work=[[Oxford University Press|Oxford Dictionaries]]}}</ref><ref>{{cite web |last=Hudson |first=David L., Jr. |date=2020-06-03 |orig-date=originally published 2009 |title=Curfews |url=https://www.mtsu.edu/first-amendment/article/1206/curfews#:~:text=Curfews%20are%20government%20policies%20that,lifted%2C%20usually%20in%20the%20morning. |website=The First Amendment Encyclopedia}}</ref> ਅਜਿਹਾ ਆਦੇਸ਼ ਅਕਸਰ ਜਨਤਕ ਅਥਾਰਟੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਘਰ ਦੇ ਮਾਲਕ ਦੁਆਰਾ ਘਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕਰਫਿਊ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਔ ਜੋੜੇ ਨੂੰ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਰਫਿਊ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਘਰ ਵਾਪਸ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਅਧਿਕਾਰ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਬਾਲਗ ਕਰਫਿਊ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇੱਕ ਖਾਸ ਉਮਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿਸੇ ਬਾਲਗ ਦੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਜਾਂ ਕੁਝ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਕਰਫਿਊ ਦੀ ਵਰਤੋਂ [[ਮਾਰਸ਼ਲ ਲਾਅ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਿਯੰਤਰਣ ਮਾਪਦੰਡ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਨਾਲ ਹੀ ਕਿਸੇ ਆਫ਼ਤ, [[ਮਹਾਂਮਾਰੀ]] ਜਾਂ ਸੰਕਟ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਜਨਤਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ।<ref>{{cite web|url=https://criminal.findlaw.com/criminal-charges/curfew-laws.html|title=Curfew Laws|website=FindLaw}}</ref> ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਅਜਿਹੇ ਉਪਾਅ ਪੂਰੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ|ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ]] ਅਤੇ [[ਖਾੜੀ ਯੁੱਧ]] ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਕਰਫਿਊ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਰਹਿ ਗਏ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਲੋਕ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜੋ ਬੇਘਰ ਹਨ ਜਾਂ ਆਵਾਜਾਈ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਪਹੁੰਚ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।<ref>{{cite journal |last1=Brass |first1=Paul R. |title=Collective Violence, Human Rights, and the Politics of Curfew |journal=Journal of Human Rights |volume=5 |issue=3 |year=2006 |pages=323–340 |doi=10.1080/14754830600812324}}</ref><ref>{{cite news | last1=Lerner | first1=Kira | date=2020-06-10 | title=The Toll That Curfews Have Taken on Homeless Americans | url=https://theappeal.org/police-brutality-protest-curfews-homeless/ | access-date=2023-04-18 | work=The Appeal }}</ref> ਕੋਵਿਡ-19 ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਵਾਇਰਸ ਦੇ ਫੈਲਣ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰਨ ਦੇ ਉਪਾਅ ਵਜੋਂ ਫਰਾਂਸ, ਇਟਲੀ, ਪੋਲੈਂਡ ਅਤੇ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਸਮੇਤ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰਫਿਊ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।<ref>{{cite web |url=https://www.euronews.com/2020/10/23/curfews-and-restrictions-imposed-across-europe-as-covid-19-cases-soar |title=Curfews and restrictions imposed across Europe as COVID-19 cases soar |last=Daventry |first=Michael |author-link= |date=24 October 2020 |website=Euronews |access-date=18 April 2023}}</ref><ref>{{Cite news |last=https://www.abc.net.au/news/patrick-wood/7640496 |date=2020-08-06 |title=Why did Melbourne impose a curfew? It's not entirely clear |language=en-AU |work=ABC News |url=https://www.abc.net.au/news/2020-08-07/will-melbournes-stage-4-curfews-be-effective-against-coronavirus/12520994 |access-date=2023-06-07}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਅਧਿਐਨਾਂ ਨੇ ਮਾਮੂਲੀ ਜਾਂ ਕੋਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ ਹੈ,<ref>{{cite journal |last=de Haas |first=Samuel |author2=Götz, Georg |author3=Heim, Sven |title=Measuring the effect of COVID-19-related night curfews in a bundled intervention within Germany |journal=Scientific Reports |volume=12 |issue=1 |article-number=19732 |year=2022 |publisher=Springer Nature |doi=10.1038/s41598-022-24086-9 |access-date=April 18, 2023 |url=https://www.nature.com/articles/s41598-022-24086-9 }}</ref> ਅਤੇ ਵਾਇਰਸ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਵੀ ਵਾਧਾ ਵੀ।<ref>{{cite journal |last1=Sprengholz |first1=Philipp |last2=Siegers |first2=Regina |last3=Goldhahn |first3=Laura |last4=Eitze |first4=Sarah |last5=Betsch |first5=Cornelia |title=Good night: Experimental evidence that nighttime curfews may fuel disease dynamics by increasing contact density |journal=Social Science & Medicine |volume=288 |year=2021 |doi=10.1016/j.socscimed.2021.114324}}</ref> ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕਰਫਿਊ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਦੇ ਵਿਗੜਨ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਨਿਯੰਤਰਣ ਉਪਾਅ ਵਜੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite news|title=Philippines: Curfew Violators Abused|url=https://www.hrw.org/news/2020/03/26/philippines-curfew-violators-abused|work=Human Rights Watch|date=26 March 2020|access-date=18 April 2023}}</ref><ref>{{cite journal | last1=Almomani | first1=Ensaf Y. | last2=Qablan | first2=Ahmad M. | last3=Almomany | first3=Abbas M. | last4=Atrooz | first4=Fatin Y. | title=The coping strategies followed by university students to mitigate the COVID-19 quarantine psychological impact | journal=Curr Psychol | volume=40 | issue=11 | pages=5772–5781 | year=2021 | doi=10.1007/s12144-021-01833-1 | pmid=33994758 | pmc=8106545 | issn=1046-1310}}</ref> ਕਰਫਿਊ ਸੜਕ ਸੁਰੱਖਿਆ 'ਤੇ ਵੀ ਅਸਰ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਧਿਐਨ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਰਫਿਊ ਘੰਟਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਕਰੈਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਵੀ ਕਮੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਕਾਹਲੀ ਕਾਰਨ ਕਰਫਿਊ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਰੈਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite report |title=The Unintended Consequences of Curfews on Road Safety |author1=Bedoya Arguelles, Guadalupe |author2=Dolinger, Amy |author3=Dolkart, Caitlin Fitzgerald |author4=Legovini, Arianna |author5=Milusheva, Sveta |author6=Marty, Robert Andrew |author7=Taniform, Peter Ngwa |date=5 April 2023 |type=Policy Research Working Paper |access-date=18 April 2023 |url=https://documents1.worldbank.org/curated/en/179051633322290714/pdf/The-Unintended-Consequences-of-Curfews-on-Road-Safety.pdf }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੂਨ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==ਨੋਟ== {{Reflist|30em}} ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ== *{{Commons category-inline|Curfews|ਕਰਫਿਊ}} *[http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/london/4699095.stm BBC Report on legal challenge to curfew laws] *[https://web.archive.org/web/20150610220818/http://www.lemitonline.org/publications/telemasp/Pdf/volume%201/vol1no6.pdf Juvenile Curfews] TELEMASP Bulletin, Texas Law Enforcement Management and Administrative Statistics Program * {{Cite EB1911|wstitle=Curfew |short=x}} o5vg7k65zxu7a1afmc9g7vgutam6k33 0 191077 809798 801265 2025-06-05T11:45:57Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 809798 wikitext text/x-wiki '''''ਕਿਉਂ ਦੂਰੀਆਂ''''' ({{Langx|hi|क्यूँ दूरियाँ}}) ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਅਤੇ ਪੌਪ ਗਾਇਕ, ਗੀਤਕਾਰ, ਅਤੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰ [[ਸ਼ਫ਼ਕ਼ਤ ਅਮਾਨਤ ਅਲੀ|ਸ਼ਫਕਤ ਅਮਾਨਤ ਅਲੀ]] ਦੀ ਦੂਜੀ ਸੋਲੋ ਸਟੂਡੀਓ ਐਲਬਮ<ref name=":1">{{Cite web |date=2010-04-10 |title=Looking for Attention |url=https://rollingstoneindia.com/looking-for-attention/ |access-date=2021-08-28 |website=Rolling Stone India |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |date=2010-04-01 |title=Ya Ali! Shafqat is back |url=https://www.hindustantimes.com/music/ya-ali-shafqat-is-back/story-SEX2ZGKcNqpR2Yr0XcGHSK.html |access-date=2021-08-28 |website=Hindustan Times |language=en}}</ref><ref name=":7">{{Cite news|url=https://books.google.com/books?id=WWxbO-SGG7AC&dq=kyun+dooriyan+%22shafqat+amanat+ali&pg=RA4-PA31|title=Khan Do|last=Borthakur|first=Ahir Bhairab|date=July 31, 2010|work=Billboard Magazine|access-date=Dec 28, 2021|publisher=Nielsen Business Media, Inc.|issue=26|volume=122|page=31}}</ref> ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 2 ਮਾਰਚ 2010 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ '''ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਟੁਡੇ''' ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਲੇਬਲ ਹੇਠਾਂ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=March 2, 2010 |title=Kyun Dooriyan by Shafqat Amanat Ali |url=https://music.apple.com/fm/album/kyun-dooriyan/357157597 |access-date=Feb 8, 2022 |website=music.apple.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=March 2, 2010 |title=Kyun Dooriyan {{!}} Shafqat Amanat Ali |url=https://gaana.com/album/kyun-dooriyan |access-date=Feb 8, 2022 |website=gaana.com |archive-date=ਫ਼ਰਵਰੀ 8, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220208232211/https://gaana.com/album/kyun-dooriyan |url-status=dead }}</ref><ref name=":2">{{Cite web |last=Chandel |first=Amar |date=February 27, 2009 |title=Wah Ustad! |url=https://www.tribuneindia.com/2010/20100227/saturday/main2.htm |access-date=Jan 21, 2022 |website=tribuneindia.com}}</ref><ref name=":3">{{Cite web |date=July 30, 2010 |title=Kyun Dooriyan's second video |url=https://indianexpress.com/article/news-archive/web/kyun-dooriyans-second-video/ |access-date=Dec 25, 2021 |website=The Indian Express}}</ref> == ਪਿਛੋਕੜ == ''ਕਿਉਂ ਦੂਰੀਆਂ'' ਅਲੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸੋਲੋ ਐਲਬਮ ''ਤਾਬੀਰ'' (2008) ਤੋਂ ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਉੱਚ-ਊਰਜਾ ਵਾਲੇ ਟਰੈਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕੁਝ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਗੀਤ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਅਲੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ''ਸਾਗਰ'' (2002) ਅਤੇ <nowiki><i id="mwIw">ਤਬੀਰ</i></nowiki> (2008) ਦੀ ਰਿਲੀਜ਼ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲੰਬੇ ਪਾੜੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਦੂਜੀ ਸਿੰਗਲ ਐਲਬਮ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਜਾਰੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ।<ref name=":1"/> ''ਕਿਉਂ ਦੂਰੀਆਂ'' ''ਨੂੰ'' ਇਸਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਤੰਗ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਸਮੀਖਿਆਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈਆਂ,<ref name=":6">{{Cite web |last=Baig |first=Amina |date=Oct 3, 2010 |title=Kyun Dooriyan: A musical tale |url=https://jang.com.pk/thenews/oct2010-weekly/nos-03-10-2010/instep/article1.htm |access-date=2021-12-25 |website=INSTEP Magazine}}</ref> ਅਤੇ ਅਲੀ ਨੇ "ਪੁਰਾਣੀ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅਨੁਕੂਲਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਵਿਆਖਿਆ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲੀ ਨਾਲ ਨਵੀਂ ਊਰਜਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।"<ref name=":5">{{Cite web |last=Ranjit |first=S. Sahaya |date=March 15, 2010 |title=MUSIC REVIEW - A classic move |url=https://www.indiatoday.in/magazine/leisure/story/20100315-reviews-742266-2010-03-04 |access-date=2021-12-25 |website=India Today |language=en}}</ref> == ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲੀ == ''ਰੋਲਿੰਗ ਸਟੋਨ'' (ਇੰਡੀਆ) ਨੇ ''ਕਿਉਂ ਦੂਰੀਆਂ'' ''ਨੂੰ'' "ਰਾਗਾ-ਰੌਕ ਦੇ ਨਸ਼ੀਲੇ ਚੱਕਰ" ਦੱਸਿਆ ਹੈ<ref name=":1"/> ਅਤੇ [[ਬਿਲਬੋਰਡ (ਮੈਗਜ਼ੀਨ)|''ਬਿਲਬੋਰਡ'']] ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਨੇ ਇਸ ਐਲਬਮ ਦੀ ਟੋਨ ਨੂੰ "ਰੂਹ ਅਤੇ ਰੌਕ" ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ।<ref name=":7"/> ਅਲੀ ਨੇ ਐਲਬਮ ਨੂੰ "ਮੈਂ ਕੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ - ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਵਾਦ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਕੀ ਮੰਗਦਾ ਹੈ" ਕਿਹਾ।<ref name=":7" /> ਆਪਣੀ ਸੰਗੀਤਕ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਨਾਲ ਇਕਸਾਰ, ਅਲੀ ਨੇ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ]] ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾਉਣ ਲਈ 'ਕਿਓਂ ''ਦੂਰੀਆਂ'' 'ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੌਪ ਰੌਕ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ।<ref name=":2"/> ਐਲਬਮ ਦੇ ਕਈ ਟ੍ਰੈਕ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਰਵਾਇਤੀ ਸਾਜ਼ ਜਿਵੇਂ [[ਸਾਰੰਗੀ]], [[ਸਰੋਦ]], ਢੋਲ ਅਤੇ [[ਫ਼ਲੂਟ|ਬੰਸਰੀ]]<ref name=":6"/><ref name=":5"/> ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਗਿਟਾਰ ਰਿਫਾਂ, ਢੋਲ ਅਤੇ ਕੀਬੋਰਡਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name=":6" /> ਐਲਬਮ ਵਿੱਚ [[ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਹਿੰਦੀ]] ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਦੋਵਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਗੀਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref name=":2" /> == ਰਚਨਾ ਅਤੇ ਗੀਤਕਾਰੀ == ਅਲੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਿਛਲੀ ਐਲਬਮ, ਤਬੀਰ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਐਲਬਮ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਮੂਡ ਨੂੰ "ਵਧੇਰੇ ਉਤਸ਼ਾਹੀ"<ref name=":0">{{Cite web |last=Thombare |first=Suparna |date=2010-02-26 |title=Shafqat Amanat Ali's next album will promote Indo-Pak peace |url=https://www.dnaindia.com/entertainment/report-shafqat-amanat-ali-s-next-album-will-promote-indo-pak-peace-1352939 |access-date=2021-08-30 |website=DNA India |language=en}}</ref> ਅਤੇ " ਊਰਜਾ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ "<ref name=":4">{{Cite web |date=Feb 2, 2010 |title=Raga & Rocks: Fuzon's Shafqat Amanat Ali Khan on Music & More |url=https://www.bollywoodhungama.com/news/features/raga-rocks-fuzons-shafqat-amanat-ali-khan-on-music-more/ |access-date=2022-01-23 |website=[[Bollywood Hungama]] |language=en}}</ref> ਦੱਸਿਆ '','' ਜੋ ਕਿ ਮਿੱਠਾ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ [[ਸੂਫ਼ੀਵਾਦ|ਸੂਫ਼ੀ]] -ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਵਾਲਾ ਸੀ।<ref name=":6"/> ਅਲੀ ਨੇ "ਪਹਾੜੀ" ਅਤੇ "ਨਾਲ ਨਾਲ" ਗੀਤ ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਕੰਪੋਜ਼ ਕੀਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਫੂਜ਼ਨ<ref name=":2"/> ਦਾ ਮੁੱਖ ਗਾਇਕ ਸੀ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਸਮਕਾਲੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਟਰੈਕਾਂ ਨੂੰ ਸੋਧਿਆ।<ref name=":0" /><ref>{{Cite web |title=Shafqat Amanat Ali set to release 'Kyun Dooriyan', his second after Tabeer |url=https://www.radioandmusic.com/content/editorial/news/shafqat-amanat-ali-set-release-kyun-dooriyan-his-second-after-tabeer |access-date=2021-12-28 |website=www.radioandmusic.com |language=en}}</ref> ਐਲਬਮ ਵਿੱਚ ਭਾਵੁਕ ਗੀਤ - "ਕਿਆ ਹਾਲ ਸੁਨਾਵਾਂ," "ਜਾਏਂ ਕਹਾਂ," "ਮਾਹੀਆ," ਅਤੇ "ਪਹਾੜੀ" - ਵਿਛੋੜੇ ਦੇ ਉਦਾਸ ਵਿਸ਼ਿਆਂ, ਪਿਆਰੇ ਲਈ ਚੁਭਨ, ਪੁਨਰ-ਮਿਲਨ ਦੀ ਤਾਂਘ, ਅਤੇ ਅਣਥੱਕ ਪਿਆਰ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੇ ਹਨ। ਅਲੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਟਰੈਕ "ਸਾਦਾ ਦਿਲ" [[ਕੁਈਨ (ਬੈਂਡ)|ਰਾਣੀ]] ਦੁਆਰਾ " ਵੀ ਵਿਲ ਰਾਕ ਯੂ " ਅਤੇ "[[ਕੁਈਨ (ਬੈਂਡ)|ਰਾਣੀ]]" ਦੁਆਰਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਸੀ,<ref name=":8">{{Cite web |date=Feb 27, 2010 |title=Shafqat Amanat Ali's 'Kyon Dooriyan' finally out |url=https://www.radioandmusic.com/content/editorial/news/shafqat-amanat-alis-kyon-dooriyan-finally-out |access-date=2022-01-23 |website=www.radioandmusic.com |language=en}}</ref> ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ: "ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਗੀਤ ਦੀ ਬੀਟ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪਸੰਦ ਆਈ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਇਹ ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਗੁਣਗੁਣਾਉਣ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਲਈ ਮੇਰੇ ਆਪਣੇ ਕੁਝ ਸ਼ਬਦ ਜੋ ਆਖਰਕਾਰ 'ਸਾਡਾ ਦਿਲ' ਬਣ ਗਏ '','' ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸੁਰਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵਿਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਕਰਨੀਆਂ ਪਈਆਂ, ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਸੁਧਾਰਾਂ ਨਾਲ ਇਹ ਮਧੁਰ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਿਆ ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਬਣਾਉਣਾਂ ਪਿਆ ਸੀ।<ref name=":1"/> ਅਲੀ ਨੇ [[2008 ਮੁੰਬਈ ਹਮਲਾ|2008 ਦੇ ਮੁੰਬਈ ਹਮਲਿਆਂ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ "ਵੋ ਜਾਣਤਾ ਹੈ" ਗੀਤ ਲਿਖਿਆ ਸੀ। ਗੀਤ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ "ਇਹ ਘਿਨਾਉਣੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਦੱਸਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਸੀ ਕਿ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਹੋਨ ਵਾਲੀ ਹਰ ਬੇਇਨਸਾਫੀ ਨੂੰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁਝ ਵੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਮਨੁੱਖ ਹੋਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਮੈਂ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਜੋ ਵੀ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਮੈਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਇਸ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਫੈਲਾਂਵਾਂ ਕਿ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਇੱਕ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਮਾਰਦੇ ਹੋ , ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਮਾਰਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਇੱਕ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਬਚਾਇਆ ਹੈ ਤਾਂ ਪੂਰੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਬਚਾਉਂਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਇਹ ਘਰ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਜੇਕਰ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਨੁੱਖ ਬਣਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਸਾਡਾ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਇੱਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਸੁੰਦਰ ਹੋਵੇਗਾ।"<ref>{{Cite web |date=12 April 2010 |title=I try to be human every day: Shafqat Amanat Ali |url=https://www.indiatoday.in/prevention/story/i-try-to-be-human-every-day-shafqat-amanat-ali-71604-2010-04-12 |access-date=2021-08-27 |website=[[India Today]] |language=en}}</ref> ਸਿਰਲੇਖ (ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ) ਟਰੈਕ "ਕਿਓਂ ਦੂਰਿਆਂ," ਹਾਲਾਂਕਿ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੰਕਲਪਿਤ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪੌਪ ਗੀਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਦੋਸਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਦੁਬਾਰਾ ਕਲਪਨਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਲੀ ਨੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ, "ਇਹ ਹਰ ਰਿਸ਼ਤੇ ਲਈ ਇੱਕ ਗੀਤ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਂ ਬਸ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰੋ ਕਿ ਇਹ ਇਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿ ਸਬੰਧਾਂ ਲਈ ਸੱਚਮੁੱਚ ਇੱਕ ਸੰਦੇਸ਼ ਹੈ।"<ref name=":0"/> ਗੀਤ ਨੂੰ 2011 ਵਿੱਚ ਤੀਜੇ ਮਿਰਚੀ ਸੰਗੀਤ ਅਵਾਰਡਾਂ ਵਿੱਚ 'ਇੰਡੀ ਪੌਪ ਸੌਂਗ ਆਫ ਦਿ ਈਅਰ' ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ ਮਿਲੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਟਰੈਕ "ਮਾਹੀਆ।"<ref>{{Cite web |date=2011-02-14 |title=Rahat Led Pakistani Singers In Dominating Bollywood Music |url=https://www.indiatvnews.com/news/india/rahat-led-pakistani-singers-in-dominating-bollywood-music-6749.html |access-date=2021-12-29 |website=indiatvnews.com |language=en}}</ref> "ਕਿਆ ਹਾਲ ਸੁਨਾਵਾਂ" [[ਖ਼ਵਾਜਾ ਗ਼ੁਲਾਮ ਫ਼ਰੀਦ|ਖਵਾਜਾ ਗ਼ੁਲਾਮ ਫ਼ਰੀਦ]] ਦੀ ਕਵਿਤਾ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਇੱਕ [[ਕਾਫ਼ੀ]] ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਜ਼ਾਹਿਦਾ ਪਰਵੀਨ ਦੁਆਰਾ ਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=2017-06-22 |title=Zahida Parveen the nightingale |url=https://dailytimes.com.pk/5316/zahida-parveen-the-nightingale/ |access-date=2021-11-06 |website=Daily Times |language=en-US |archive-date=2023-04-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230415015553/https://dailytimes.com.pk/5316/zahida-parveen-the-nightingale/ |url-status=dead }}</ref> ਅਲੀ ਨੇ ਮੂਲ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਕੋਰਸ ਲਾਈਨ ਉਧਾਰ ਲਈ ਪਰ ਗੀਤ ਲਈ ਨਵੇਂ ਬੋਲ ਲਿਖੇ, ਨੋਟ ਕੀਤਾ: "ਮੈਂ ਉਸ ਗੀਤ ਤੋਂ ਆਕਰਸ਼ਤ ਹਾਂ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਦੇ ਭੁਲਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਮਹਾਨ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਟ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ।"<ref name=":1"/>, ਇੱਕ ਹੋਰ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਗੀਤ ਉਹਨਾਂ ਦੇ "ਪੁਰਾਣੇ ਗਾਇਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦੇਣ ਦੇ ਲਗਾਤਾਰ ਯਤਨਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਮਹਾਨ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਸਨ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਇਸ ਲਈ ਭੁਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜਨਤਕ ਸੰਚਾਰ ਦੀ ਘਾਟ ਸੀ।"<ref name=":8"/> ਅਲੀ ਨੇ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ "ਤੂ ਹੀ ਸਨਮ" ਉਹ ਪਹਿਲਾ ਗੀਤ ਸੀ ਜੋ ਉਸਨੇ ਕਦੇ ਲਿਖਿਆ<ref name=":1"/> ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗਿਟਾਰਿਸਟ ਆਮਿਰ ਜ਼ਾਕੀ ਦੇ ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗ ਕੀਤਾ।<ref name=":4"/> ਟਰੈਕ "ਨੌਕਰ ਤੇਰੇ" ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਰਵਾਇਤੀ [[ਸਰਾਇਕੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਸਰਾਇਕੀ]] ਵਿਆਹ ਦੇ ਗੀਤ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਲੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਦਾਦੀ ਅਤੇ ਮਾਸੀ ਨੂੰ ਗਾਉਂਦੇ ਸੁਣਿਆ ਸੀ।<ref name=":8"/><ref>{{Cite web |last=Ali |first=Shafqat Amanat |date=Nov 20, 2016 |title=Naukar Tere - Kyun Dooriyan |url=https://www.facebook.com/watch/?v=10154747307689459 |access-date=Jan 21, 2022 |website=facebook.com}}</ref> "ਪਹੜੀ" ''[[ਰਾਗ]]'' ''ਪਹਾੜੀ'' ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ''[[ਠੁਮਰੀ]]'' ਹੈ, ਇੱਕ ਰੌਕ ਗੀਤ ਦੇ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਕਲਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ "ਜਾਏਂ ਕਹਾਂ" ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ''ਰਾਗ'' ''[[ਮਾਲਕੌਂਸ|ਮਾਲਕੌਂਸ '<nowiki/>]]'' ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ।<ref name=":3"/> "ਕਰਤਾਰ (ਦਰਬਾਰੀ)" ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਅਲੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸੋਲੋ ਐਲਬਮ, ''ਤਬੀਰ'' (2008) ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਕਯੋਂ ''ਦੂਰੀਆਂ'' ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੋਨਸ ਟਰੈਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਮਾਮੂਲੀ ਸੋਧਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਦੁਬਾਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਟਰੈਕ ਲਈ, ਅਲੀ ਨੇ ਇੱਕ ਰਵਾਇਤੀ [[ਪਟਿਆਲਾ ਘਰਾਣਾ]] ''[[ਬੰਦਿਸ਼]]'' ਦੀ ''ਸਥਾਈ ਨੂੰ'' ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਪੂਰੇ ਗੀਤ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਹੈ ਜੋ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਉਸਤਾਦ [[ਉਸਤਾਦ ਅਮਾਨਤ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ|ਅਮਾਨਤ ਅਲੀ ਖਾਨ]] ਅਤੇ ਚਾਚਾ ਉਸਤਾਦ [[ਬੜੇ ਫ਼ਤਿਹ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ|ਵੱਡੇ ਫਤਿਹ ਅਲੀ ਖਾਨ]] ਦੁਆਰਾ ਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ - <ref name=":4"/> ਅਲੀ ਨੇ ਰੋਹੇਲ ਹਯਾਤ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਿਤ 2009 ਵਿੱਚ [[ਕੋਕ ਸਟੂਡੀਓ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ)|''ਕੋਕ ਸਟੂਡੀਓ ਪਾਕਿਸਤਾਨ'']] ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ 2 ਲਈ "ਅਜਬ ਖੈਲ" ਨਾਮਕ ਇਸ ਟਰੈਕ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਰੂਪ ਗਾਇਆ।<ref>{{Cite web |date=2010 |title=Coke Studio Sessions: Season 2 |url=https://music.apple.com/us/album/coke-studio-sessions-season-2/392874890 |access-date=Jan 23, 2022 |website=music.apple.com |archive-date=ਜਨਵਰੀ 23, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220123085531/https://music.apple.com/us/album/coke-studio-sessions-season-2/392874890 |url-status=dead }}</ref> == ਟਰੈਕ ਸੂਚੀ == "ਮਾਹੀਆ" ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ, [[ਸ਼ਫ਼ਕ਼ਤ ਅਮਾਨਤ ਅਲੀ|ਸ਼ਫਕਤ ਅਮਾਨਤ ਅਲੀ]] ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ, ਰਚੇ ਗਏ ਅਤੇ ਵਿਵਸਥਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਾਰੇ ਟਰੈਕ।<ref name=":8"/><ref>{{Cite web |date=2010-03-15 |title=Let The Music Play |url=https://indianexpress.com/article/cities/delhi/let-the-music-play-4/ |access-date=2021-08-27 |website=The Indian Express |language=en}}</ref> * "ਕਿਉਂ ਦੂਰੀਆਂ" 4:55 * . "ਕਿਆ ਹਾਲ ਸੁਨਾਵਾਂ" 6:23 * "ਜਾਏਂ ਕਹਾਂ" 6:04 * "ਮਾਹੀਆ" 5:54 * "ਨੌਕਰ ਤੇਰੇ" 4:10 * "ਨਾਲ ਨਾਲ" 3:56 * . "ਸਾਦਾ ਦਿਲ" 3:41 * . "ਪਹਾੜੀ" 4:48 * . "ਤੂ ਹੀ ਸਨਮ" 4:25 * "ਵੋ ਜਾਨਤਾ ਹੈ" 5:58 * "ਕਰਤਾਰ (ਦਰਬਾਰੀ) (ਬੋਨਸ ਟਰੈਕ)" 3:32 ਭਾਰਤ ਲੰਬਾਈ: 53:46 == ਹਵਾਲੇ == q2rjzsmv44wt9e59in8qfkw6bi1b7o3 0 195665 809762 798789 2025-06-05T01:01:19Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 809762 wikitext text/x-wiki '''ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਾਹਿਤ ਉਤਸਵ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Ahmedabad International Literature Festival''' ਜਾਂ '''AILF''' ) [[ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ]], [[ਗੁਜਰਾਤ]], [[ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਲਾਨਾ ਸਾਹਿਤਕ ਉਤਸਵ ਹੈ। ਇਹ ਹਰ ਸਾਲ ਨਵੰਬਰ ਜਾਂ ਦਸੰਬਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਾਹਿਤ ਉਤਸਵ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਉਮਾਸ਼ੰਕਰ ਯਾਦਵ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਆਈਕੇਓਐਨ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name=":1">{{Cite web |date=2017-12-23 |title=Amdavadis in for an action-packed year end |url=https://www.dnaindia.com/ahmedabad/report-amdavadis-in-for-an-action-packed-year-end-2569880 |access-date=2020-07-04 |website=DNA India}}</ref><ref name=":2">{{Cite web |date=2018-11-22 |title=Ahmedabad International Literature Festival will be held at Knowledge Consortium of Gujarat on November 24–25 |url=https://www.dnaindia.com/mumbai/report-ahmedabad-international-literature-festival-will-be-held-at-knowledge-consortium-of-gujarat-on-november-24-25-2687999 |access-date=2020-07-04 |website=DNA India}}</ref><ref name=":4">{{Cite web |last=Shah |first=Harshil |date=2019-11-21 |title=Ahmedabad International Literature Festival inspires young minds to read and debate |url=https://creativeyatra.com/news/ahmedabad-international-literature-festival-inspires-young-minds-to-read-and-debate/ |access-date=2020-07-04 |website=Creative Yatra}}</ref> ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਾਖਰਤਾ, ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਅਤੇ ਉੱਭਰ ਰਹੇ ਲੇਖਕਾਂ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ, ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ, ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀਆਂ, ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੇ ਗੁਜਰਾਤੀ, [[ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ|ਭਾਰਤੀ]] ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।<ref name=":2" /><ref name=":6">{{Cite news|location=Ahmedabad}}</ref> == ਇਤਿਹਾਸ == ਉਮਾਸ਼ੰਕਰ ਯਾਦਵ ਅਤੇ ਪਿੰਕੀ ਵਿਆਸ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਹਨ।<ref name=":5">{{Cite web |date=2018-11-21 |title=૨૪-૨૫ વચ્ચે કેસીજી ખાતે AILFનું આયોજન કરાયું |url=https://www.akilanews.com/Gujarat_news/Detail/21-11-2018/92484 |access-date=2020-07-04 |website=Akila News |language=gu |archive-date=2020-07-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200706031240/https://www.akilanews.com/Gujarat_news/Detail/21-11-2018/92484 |url-status=dead }}</ref> ਅਨੁਰੀਤਾ ਰਾਠੌਰ ਨੇ ਪਹਿਲੇ ਐਡੀਸ਼ਨ ਲਈ ਫੈਸਟੀਵਲ ਕਿਊਰੇਟਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ।<ref name=":3">{{Cite news|location=Mumbai}}</ref> ਫੈਸਟੀਵਲ ਦੇ ਸਲਾਹਕਾਰ ਬੋਰਡ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨਿਲ ਚਾਵੜਾ (ਗੁਜਰਾਤੀ ਕਵੀ), ਆਰਥਰ ਡੱਫ (ਅਕਾਦਮਿਕ), ਦਿਤੀ ਵਿਆਸ (ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਅਕਾਦਮਿਕ) ਅਤੇ ਵਸੰਤ ਗੜਵੀ (ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਸੂਚਨਾ ਕਮਿਸ਼ਨਰ) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=Advisory Board |url=https://www.ailf.co.in/advisory-board.html |website=AILF |access-date=2025-03-16 |archive-date=2025-01-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250122194731/https://www.ailf.co.in/advisory-board.html |url-status=dead }}</ref> ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਜਨਤਾ ਲਈ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਹੈ।<ref name=":0">{{Cite web |last=Oza |first=Nandini |date=2016-11-12 |title=Film a form of literature: Madhur Bhandarkar |url=https://www.theweek.in/content/archival/news/entertainment/film-a-form-of-literature-madhur-bhandarkar.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190622123859/https://www.theweek.in/content/archival/news/entertainment/film-a-form-of-literature-madhur-bhandarkar.html |archive-date=2019-06-22 |access-date=2020-07-04 |website=[[The Week (Indian magazine)|The Week]]}}</ref> == ਸਮਾਂਰੇਖਾ == === ਪਹਿਲਾ ਐਡੀਸ਼ਨ === ਪਹਿਲਾ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਾਹਿਤ ਉਤਸਵ 12 ਅਤੇ 13 ਨਵੰਬਰ 2016 ਨੂੰ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ 60 ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਬੁਲਾਰੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਸਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਯੋਗੇਸ਼ ਗੜਵੀ, ਗੁਜਰਾਤੀ ਨਾਵਲਕਾਰ [[ਰਘੁਵੀਰ ਚੌਧਰੀ]] ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਡਿਪਟੀ ਹਾਈ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਜਿਓਫ ਵੇਨ ਨੇ ਕੀਤਾ। ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬੁਲਾਰੇ ਸਨ: ਮਧੁਰ ਭੰਡਾਰਕਰ, [[ਪੀਊਸ਼ ਮਿਸ਼ਰਾ|ਪੀਯੂਸ਼ ਮਿਸ਼ਰਾ]], [[ਅਨੁਜਾ ਚੰਦਰਮੌਲੀ]], ਅਨਿਲ ਚਾਵੜਾ, ਵਿਨੋਦ ਜੋਸ਼ੀ ਅਤੇ [[ਚਿਨੂ ਮੋਦੀ|ਚੀਨੂ ਮੋਦੀ]]। <ref name=":6"/> <ref>{{Cite journal|date=2016-11-21|title=AILF2016 - A Marvellous Beginning|url=http://ijher.com/_blog/2016/11/21/25-ailf2016-a-marvellous-beginning/|journal=International Journal of Higher Education and Research|issn=2277-260X|access-date=2025-03-16|archive-date=2021-12-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20211211152323/http://ijher.com/_blog/2016/11/21/25-ailf2016-a-marvellous-beginning/|url-status=dead}}</ref> <ref name=":0"/> ਇਸ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿੱਚ 'ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸਿਨੇਮਾ' ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਇੱਕ ਸੈਸ਼ਨ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਕ ਸੰਦੀਪ ਨਾਥ ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਅਭਿਸ਼ੇਕ ਜੈਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ।<ref>{{Cite news|location=Ahmedabad}}</ref> === ਦੂਜਾ ਐਡੀਸ਼ਨ === ਦੂਜਾ ਐਡੀਸ਼ਨ 23 ਅਤੇ 24 ਦਸੰਬਰ 2017 ਨੂੰ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ (AMA) ਵਿਖੇ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 80 ਬੁਲਾਰੇ ਸਨ।<ref name=":1"/><ref>{{Cite web |date=2017-12-21 |title=Of literature & heritage |url=https://ahmedabadmirror.indiatimes.com/entertainment/hip-n-hap/of-literature-heritage/articleshow/62185645.cms |access-date=2020-07-04 |website=Ahmedabad Mirror}}</ref><ref>{{Cite news|location=Mumbai}}</ref> ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸੈਸ਼ਨ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਜਰਾਤੀ ਸਿਨੇਮਾ, ਲਿਖਤੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ, ਪੁਰਾਣਾ ਬਨਾਮ ਨਵਾਂ ਗੁਜਰਾਤੀ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਬਨਾਮ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।<ref>{{Cite web |last=Nainani |first=Himanshu |date=2017-12-25 |title=Ahmedabad International Literature Festival - A Discussion on the Architectural Legacy of the City |url=https://creativeyatra.com/news/ahmedabad-international-literature-festival-discussion-architectural-legacy-city/ |access-date=2020-07-06 |website=Creative Yatra}}</ref> ਅਦਾਕਾਰ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਪੇਸ਼ਕਾਰ [[ਅਨੂ ਕਪੂਰ|ਅੰਨੂ ਕਪੂਰ]] ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਬੁਲਾਰੇ ਅਤੇ ਟਿੱਪਣੀਕਾਰ ਸਨ।<ref>{{Cite web |date=2017-12-28 |title=Inauguration Ceremony of AILF2017 |url=https://www.youtube.com/watch?v=dY7yXBpnu1Q |access-date=2020-07-06 |website=YouTube}}</ref> === ਤੀਜਾ ਐਡੀਸ਼ਨ === ਇਸ ਉਤਸਵ ਦਾ ਤੀਜਾ ਐਡੀਸ਼ਨ, ਜਿਸਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਭੂਪੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਚੁਡਾਸਮਾ ਨੇ ਕੀਤਾ, 24 ਅਤੇ 25 ਨਵੰਬਰ 2018 ਨੂੰ [https://kcg.gujarat.gov.in/ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਨਾਲੇਜ ਕੰਸੋਰਟੀਅਮ] (ਕੇਸੀਜੀ), ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਵਿਵੇਕ ਓਬਰਾਏ]], ਹਰਸ਼ ਬ੍ਰਹਮਭੱਟ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਪੰਡਯਾ ਸਮੇਤ 60 ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੁਲਾਰੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ।<ref name=":2"/><ref name="DNA India 2018">{{Cite web |date=2018-11-25 |title=Rape's become a fashion, says education minister Bhupendrasinh Chudasama |url=https://www.dnaindia.com/india/report-rape-s-become-a-fashion-says-education-minister-bhupendrasinh-chudasama-2689045 |access-date=2020-07-04 |website=DNA India}}</ref> ਇਸ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 7000 ਲੋਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ।<ref name=":5"/> ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ, ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੇ ਇੱਕ ਬਹੁ-ਭਾਸ਼ੀ ਕਵੀ ਸੰਮੇਲਨ (ਕਵਿਤਾ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ) ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗੁਜਰਾਤੀ, ਹਿੰਦੀ, ਉਰਦੂ, ਫ੍ਰੈਂਚ, ਬੰਗਾਲੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਕਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ।<ref name=":5" /> === ਚੌਥਾ ਐਡੀਸ਼ਨ === ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਚੌਥਾ ਐਡੀਸ਼ਨ 16 ਅਤੇ 17 ਨਵੰਬਰ 2019 ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਨਾਲੇਜ ਕੰਸੋਰਟੀਅਮ ਵਿਖੇ ਦੁਬਾਰਾ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਰਾਜਪਾਲ ਆਚਾਰੀਆ ਦੇਵਵ੍ਰਤ ਦੁਆਰਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 18 ਸੈਸ਼ਨ ਹੋਏ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ 60 ਬੁਲਾਰੇ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬੁਲਾਰੇ ਸਨ: [[ਸੁਸ਼ਾਂਤ ਸਿੰਘ]], [[ਮੱਲਿਕਾ ਸਾਰਾਭਾਈ]], ਕਿੰਗਸ਼ੁਕ ਨਾਗ, ਫਰੈਡਰਿਕ ਲਾਵੋਈ ਅਤੇ ਗੇਲ ਡੀ ਕੇਰਗੁਏਨੇਕ।<ref name=":4"/><ref>{{Cite web |date=2019-11-16 |title=અમદાવાદમાં ઈન્ટરનેશનલ લિટરેટર ફેસ્ટિવલનો પ્રારંભ, 16 અને 17 નવેમ્બર બે દિવસ સુધી ચાલશે ફેસ્ટિવલ |url=http://ddnewsgujarati.com/gujarat/અમદાવાદમાં-ઈન્ટરનેશનલ-લિટરેટર-ફેસ્ટિવલનો-પ્રારંભ-16-અને-17-નવેમ્બર-બે-દિવસ-સુધી-ચાલશે |access-date=2020-07-04 |website=DD News Gujarati}}</ref> === ਛੇਵਾਂ ਐਡੀਸ਼ਨ === AILF ਦਾ 6ਵਾਂ ਐਡੀਸ਼ਨ 2021 ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। [[ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੋਰੋਨਾਵਾਇਰਸ ਮਹਾਂਮਾਰੀ 2020|ਕੋਵਿਡ-19 ਮਹਾਂਮਾਰੀ]] ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਾਰੇ ਸੈਸ਼ਨ ਔਨਲਾਈਨ ਸਟ੍ਰੀਮ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।<ref>{{Cite web |date=2021-03-01 |title=Sixth edition of Ahmedabad lit fest held |url=https://indianexpress.com/article/cities/ahmedabad/sixth-edition-of-ahmedabad-lit-fest-held-7208862/ |access-date=2021-03-23 |website=The Indian Express}}</ref> === ਅੱਠਵਾਂ ਐਡੀਸ਼ਨ === ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਾਹਿਤ ਉਤਸਵ ਦਾ 8ਵਾਂ ਐਡੀਸ਼ਨ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ, ਜਿਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ 'ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ' ਸੀ। ਉਦਘਾਟਨ ਸਮਾਰੋਹ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਗੁਜਰਾਤ ਰਾਜ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਚੇਅਰਪਰਸਨ ਡਾ. ਜਸਟਿਸ ਕੇ.ਜੇ. ਠਾਕਰ ਨੇ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਸਮਾਗਮ, ਜੋ ਕਿ 24 ਨਵੰਬਰ, 2023 ਨੂੰ ਸੀਈਈ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਵਿਖੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਵਿੱਚ ਡਾ. ਐਸਕੇ ਨੰਦਾ, ਆਈਏਐਸ (ਸੇਵਾਮੁਕਤ), ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਦਾਕਾਰ-ਕਵੀ ਅਖਿਲੇਂਦਰ ਮਿਸ਼ਰਾ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪਤਵੰਤੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ।<ref>{{Cite web |date=2023-11-23 |title=The three-day Ahmedabad International Literature Festival begins November 24 |url=https://theblunttimes.in/the-three-day-ahmedabad-international-literature-festival-begins-november-24/38046/ |access-date=2023-11-28 |website=The Blunt Times |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=Ahmedabad News – Latest & Breaking Ahmedabad News |url=https://www.ahmedabadmirror.com/ahmedabad-international-literature-festival-will-be-held-on-24th-25th-and-26th-november-2023/81867315.html |access-date=2023-11-28 |website=Ahmedabad Mirror |language=en}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [https://www.ailf.co.in ਅਧਿਕਾਰਤ ਵੈੱਬਸਾਈਟ] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗੁਜਰਾਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਾਹਿਤਕ ਉਤਸਵ]] otr4tnz8v4qku115dze0seufduie8a5 3 198699 809740 2025-06-04T13:04:16Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 809740 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Meetknowsalittle}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 13:04, 4 ਜੂਨ 2025 (UTC) cd7ze78b1v6b9svl0g7fdfrp7o7t0km 0 198700 809742 2025-06-04T13:36:03Z Gurtej Chauhan 27423 "'''ਬੂੜਚੰਦ''' , [[ਤਰਨਤਾਰਨ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ]] ਰਾਜ ਦੇ [[ਪੱਟੀ]] ਤਹਿਸੀਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ। ਬੂੜਚੰਦ ਸੀ.ਡੀ. ਬਲਾਕ ਦਾ ਨਾਮ ਭਿੱਖੀਵਿੰਡ ਹੈ। ਬੂੜਚੰਦ ਪਿੰਡ ਦਾ ਪਿੰਨ ਕੋਡ 143302 ਹੈ। ਬੂੜਚੰਦ ਪਿੰਡ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦ..." ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ 809742 wikitext text/x-wiki '''ਬੂੜਚੰਦ''' , [[ਤਰਨਤਾਰਨ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ]] ਰਾਜ ਦੇ [[ਪੱਟੀ]] ਤਹਿਸੀਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ। ਬੂੜਚੰਦ ਸੀ.ਡੀ. ਬਲਾਕ ਦਾ ਨਾਮ ਭਿੱਖੀਵਿੰਡ ਹੈ। ਬੂੜਚੰਦ ਪਿੰਡ ਦਾ ਪਿੰਨ ਕੋਡ 143302 ਹੈ। ਬੂੜਚੰਦ ਪਿੰਡ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ 881 ਹੈ ਅਤੇ ਘਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 163 ਹੈ। ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 46.2% ਹੈ। ਪਿੰਡ ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ 63.5% ਹੈ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ 26.7% ਹੈ। '''ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ''' [[ਅਮਰਿੰਦਰ ਗਿੱਲ]] (ਜਨਮ 11 ਮਈ 1976) ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੰਜਾਬੀ ਅਭਿਨੇਤਾ, ਗਾਇਕ, ਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਹਨ। ਗਿੱਲ ਦਾ ਜਨਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ (ਹੁਣ ਤਰਨਤਾਰਨ) ਦੇ ਪਿੰਡ ਬੂੜਚੰਦ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ==ਸਿੱਖਿਆ== ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਦਾ ਸਰਕਾਰੀ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਭੀਖੀ ਵਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਦਾ ਸਰਕਾਰੀ ਅਪਾਹਜ ਸਕੂਲ ਤਰਨਤਾਰਨ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਦਾ ਸਰਕਾਰੀ ਪੌਲੀਟੈਕਨਿਕ ਕਾਲਜ ਭਿਖੀਵਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਦਾ ਸਰਕਾਰੀ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਕਾਲਜ, ਸਰਕਾਰੀ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਐਮਬੀਏ ਕਾਲਜ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਦਾ ਸਰਕਾਰੀ ਆਰਟਸ ਐਂਡ ਸਾਇੰਸ ਡਿਗਰੀ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਆਈਟੀਏ ਕਾਲਜ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਦਾ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਪ੍ਰੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ, ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਦਿਆਲਪੁਰਾ ਵਿੱਚ ਹਨ। ==ਖੇਤੀਬਾੜੀ== ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਕਣਕ, ਝੋਨਾ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਚਾਰਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਸਤੂਆਂ ਵਜੋਂ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ 8 ਘੰਟੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਬਿਜਲੀ ਸਪਲਾਈ ਅਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ 10 ਘੰਟੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਬਿਜਲੀ ਸਪਲਾਈ ਉਪਲਬਧ ਹੈ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਸਿੰਚਾਈ ਵਾਲਾ ਖੇਤਰ 167.2 ਹੈਕਟੇਅਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਨਹਿਰਾਂ 116.19 ਹੈਕਟੇਅਰ ਹਨ ਅਤੇ ਬੋਰਹੋਲ/ਟਿਊਬਵੈੱਲ 51.01 ਹੈਕਟੇਅਰ ਸਿੰਚਾਈ ਦੇ ਸਰੋਤ ਹਨ। ==ਆਵਾਜਾਈ== 5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਦੀ ਬੱਸ ਸੇਵਾ ਉਪਲਬਧ ਹੈ। 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਟਰੈਕਟਰ ਉਪਲਬਧ ਹਨ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਆਦਮੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਖਿੱਚੇ ਜਾਂਦੇ ਸਾਈਕਲ ਰਿਕਸ਼ਾ ਉਪਲਬਧ ਹਨ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਈਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗੱਡੀਆਂ ਹਨ। 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਨੇੜਲਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਮਾਰਗ ਨਹੀਂ ਹੈ। 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਨੇੜਲਾ ਰਾਜਮਾਰਗ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਦੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸੜਕ 5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਪੱਕੀ ਸੜਕ, ਕੂਚਾ ਸੜਕ ਅਤੇ ਪੈਦਲ ਰਸਤਾ ਪਿੰਡ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੋਰ ਸੜਕਾਂ ਅਤੇ ਆਵਾਜਾਈ ਹਨ। ==ਆਬਾਦੀ== 2011 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਬੂੜਚੰਦ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਲਗਭਗ 881 ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 474 ਪੁਰਸ਼ ਅਤੇ 407 ਔਰਤਾਂ ਹਨ। ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ ਪ੍ਰਤੀ 1,000 ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 858 ਔਰਤਾਂ ਹਨ। 0 ਤੋਂ 6 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚੇ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਲਗਭਗ 104 ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭਾਈਚਾਰੇ, ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀਆਂ (SC) ਦੇ ਲਗਭਗ 228 ਮੈਂਬਰ ਹਨ। ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਨਜਾਤੀਆਂ (ST) ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ ਲਗਭਗ 63.45% ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਰਦ ਸਾਖਰਤਾ ਲਗਭਗ 68.35% ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਸਾਖਰਤਾ ਲਗਭਗ 57.74% ਹੈ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 163 ਘਰ ਹਨ। ਇਕੱਠੇ ਮਿਲ ਕੇ, ਇਹ ਵੇਰਵੇ ਬੂੜਚੰਦ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਆਕਾਰ, ਲਿੰਗ ਸੰਤੁਲਨ, ਨੌਜਵਾਨ ਨਿਵਾਸੀਆਂ, ਸਾਖਰਤਾ ਪੱਧਰਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਬਣਤਰ ਦੀ ਸਪਸ਼ਟ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ==ਪੀਣ ਵਾਲਾ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਸੈਨੀਟੇਸ਼ਨ== ਹੈਂਡ ਪੰਪ ਅਤੇ ਟਿਊਬਵੈੱਲ/ਬੋਰਹੋਲ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਹੋਰ ਸਰੋਤ ਹਨ। ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਡਰੇਨੇਜ ਸਿਸਟਮ ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਡਰੇਨੇਜ ਸਿਸਟਮ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੂੜਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸਿਸਟਮ ਹੈ। ਡਰੇਨ ਦਾ ਪਾਣੀ ਸੀਵਰ ਪਲਾਂਟ ਵਿੱਚ ਛੱਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ)}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] br9xt6dojgqz6tm5ydb47wb4yjdz7vd 809747 809742 2025-06-04T17:03:55Z Gurtej Chauhan 27423 809747 wikitext text/x-wiki '''ਬੂੜਚੰਦ''' , ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਦੇ [[ਤਰਨਤਾਰਨ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਅਤੇ[[ਪੱਟੀ]] ਤਹਿਸੀਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ। ਬੂੜਚੰਦ ਸੀ.ਡੀ. ਬਲਾਕ ਦਾ ਨਾਮ ਭਿੱਖੀਵਿੰਡ ਹੈ। ਬੂੜਚੰਦ ਪਿੰਡ ਦਾ ਪਿੰਨ ਕੋਡ 143302 ਹੈ। ਬੂੜਚੰਦ ਪਿੰਡ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ 881 ਹੈ ਅਤੇ ਘਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 163 ਹੈ। ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 46.2% ਹੈ। ਪਿੰਡ ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ 63.5% ਹੈ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ 26.7% ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਲਾਕਾਰ '''ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ''' [[ਅਮਰਿੰਦਰ ਗਿੱਲ]] (ਜਨਮ 11 ਮਈ 1976) ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੰਜਾਬੀ ਅਭਿਨੇਤਾ, ਗਾਇਕ, ਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਵੀ ਇਸੇ ਪਿੰਡ ਬੂੜਚੰਦ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਹੈ। ==ਸਿੱਖਿਆ== ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਦਾ ਸਰਕਾਰੀ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਭੀਖੀ ਵਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਦਾ ਸਰਕਾਰੀ ਅਪਾਹਜ ਸਕੂਲ ਤਰਨਤਾਰਨ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਦਾ ਸਰਕਾਰੀ ਪੌਲੀਟੈਕਨਿਕ ਕਾਲਜ ਭਿਖੀਵਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਦਾ ਸਰਕਾਰੀ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਕਾਲਜ, ਸਰਕਾਰੀ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਐਮਬੀਏ ਕਾਲਜ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਦਾ ਸਰਕਾਰੀ ਆਰਟਸ ਐਂਡ ਸਾਇੰਸ ਡਿਗਰੀ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਆਈਟੀਏ ਕਾਲਜ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਦਾ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਪ੍ਰੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ, ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਦਿਆਲਪੁਰਾ ਵਿੱਚ ਹਨ। ==ਖੇਤੀਬਾੜੀ== ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਕਣਕ, ਝੋਨਾ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਚਾਰਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਸਤੂਆਂ ਵਜੋਂ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ 8 ਘੰਟੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਬਿਜਲੀ ਸਪਲਾਈ ਅਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ 10 ਘੰਟੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਬਿਜਲੀ ਸਪਲਾਈ ਉਪਲਬਧ ਹੈ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਸਿੰਚਾਈ ਵਾਲਾ ਖੇਤਰ 167.2 ਹੈਕਟੇਅਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਨਹਿਰਾਂ 116.19 ਹੈਕਟੇਅਰ ਹਨ ਅਤੇ ਬੋਰਹੋਲ/ਟਿਊਬਵੈੱਲ 51.01 ਹੈਕਟੇਅਰ ਸਿੰਚਾਈ ਦੇ ਸਰੋਤ ਹਨ। ==ਆਵਾਜਾਈ== 5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਦੀ ਬੱਸ ਸੇਵਾ ਉਪਲਬਧ ਹੈ। 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਟਰੈਕਟਰ ਉਪਲਬਧ ਹਨ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਆਦਮੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਖਿੱਚੇ ਜਾਂਦੇ ਸਾਈਕਲ ਰਿਕਸ਼ਾ ਉਪਲਬਧ ਹਨ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਈਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗੱਡੀਆਂ ਹਨ। 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਨੇੜਲਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਮਾਰਗ ਨਹੀਂ ਹੈ। 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਨੇੜਲਾ ਰਾਜਮਾਰਗ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਦੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸੜਕ 5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਪੱਕੀ ਸੜਕ, ਕੂਚਾ ਸੜਕ ਅਤੇ ਪੈਦਲ ਰਸਤਾ ਪਿੰਡ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੋਰ ਸੜਕਾਂ ਅਤੇ ਆਵਾਜਾਈ ਹਨ। ==ਆਬਾਦੀ== 2011 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਬੂੜਚੰਦ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਲਗਭਗ 881 ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 474 ਪੁਰਸ਼ ਅਤੇ 407 ਔਰਤਾਂ ਹਨ। ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ ਪ੍ਰਤੀ 1,000 ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 858 ਔਰਤਾਂ ਹਨ। 0 ਤੋਂ 6 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚੇ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਲਗਭਗ 104 ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭਾਈਚਾਰੇ, ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀਆਂ (SC) ਦੇ ਲਗਭਗ 228 ਮੈਂਬਰ ਹਨ। ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਨਜਾਤੀਆਂ (ST) ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ ਲਗਭਗ 63.45% ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਰਦ ਸਾਖਰਤਾ ਲਗਭਗ 68.35% ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਸਾਖਰਤਾ ਲਗਭਗ 57.74% ਹੈ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 163 ਘਰ ਹਨ। ਇਕੱਠੇ ਮਿਲ ਕੇ, ਇਹ ਵੇਰਵੇ ਬੂੜਚੰਦ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਆਕਾਰ, ਲਿੰਗ ਸੰਤੁਲਨ, ਨੌਜਵਾਨ ਨਿਵਾਸੀਆਂ, ਸਾਖਰਤਾ ਪੱਧਰਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਬਣਤਰ ਦੀ ਸਪਸ਼ਟ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ==ਪੀਣ ਵਾਲਾ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਸੈਨੀਟੇਸ਼ਨ== ਹੈਂਡ ਪੰਪ ਅਤੇ ਟਿਊਬਵੈੱਲ/ਬੋਰਹੋਲ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਹੋਰ ਸਰੋਤ ਹਨ। ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਡਰੇਨੇਜ ਸਿਸਟਮ ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਡਰੇਨੇਜ ਸਿਸਟਮ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੂੜਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸਿਸਟਮ ਹੈ। ਡਰੇਨ ਦਾ ਪਾਣੀ ਸੀਵਰ ਪਲਾਂਟ ਵਿੱਚ ਛੱਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ)}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] ojmdfe1agyskdin1o685aojw1c1x0mq 809750 809747 2025-06-04T17:16:05Z Jagmit Singh Brar 17898 809750 wikitext text/x-wiki {{Unreferenced|date=ਜੂਨ 2025}} '''ਬੂੜਚੰਦ''', ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਦੇ [[ਤਰਨਤਾਰਨ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਅਤੇ[[ਪੱਟੀ]] ਤਹਿਸੀਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ।{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ|date=ਜੂਨ 2025}} ਬੂੜਚੰਦ ਪਿੰਡ ਦਾ ਪਿੰਨ ਕੋਡ 143302 ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਲਾਕਾਰ [[ਅਮਰਿੰਦਰ ਗਿੱਲ]] ਦਾ ਜਨਮ ਵੀ ਇਸੇ ਪਿੰਡ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ।{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ|date=ਜੂਨ 2025}} ==ਸਿੱਖਿਆ== ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਹੈ। ==ਖੇਤੀਬਾੜੀ== ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮੁੱਖ ਕਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਣਕ, ਝੋਨਾ ਮੁੱਖ ਫਸਲਾਂ ਹਨ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਸਿੰਚਾਈ ਵਾਲਾ ਖੇਤਰ 167.2 ਹੈਕਟੇਅਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਨਹਿਰਾਂ 116.19 ਹੈਕਟੇਅਰ ਹਨ ਅਤੇ ਬੋਰਹੋਲ/ਟਿਊਬਵੈੱਲ 51.01 ਹੈਕਟੇਅਰ ਸਿੰਚਾਈ ਦੇ ਸਰੋਤ ਹਨ। ==ਆਵਾਜਾਈ== ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਟਰੈਕਟਰ ਉਪਲਬਧ ਹਨ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਆਦਮੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਖਿੱਚੇ ਜਾਂਦੇ ਸਾਈਕਲ ਰਿਕਸ਼ਾ ਉਪਲਬਧ ਹਨ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਈਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗੱਡੀਆਂ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਦੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸੜਕ 5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਵਿੱਚ ਹੈ। == ਆਬਾਦੀ == 2011 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਬੂੜਚੰਦ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਲਗਭਗ 881 ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 474 ਪੁਰਸ਼ ਅਤੇ 407 ਔਰਤਾਂ ਹਨ।{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ|date=ਜੂਨ 2025}} ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ ਪ੍ਰਤੀ 1,000 ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 858 ਔਰਤਾਂ ਹਨ। 0 ਤੋਂ 6 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚੇ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਲਗਭਗ 104 ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭਾਈਚਾਰੇ, ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀਆਂ (SC) ਦੇ ਲਗਭਗ 228 ਮੈਂਬਰ ਹਨ। ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਨਜਾਤੀਆਂ (ST) ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ ਲਗਭਗ 63.45% ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਰਦ ਸਾਖਰਤਾ ਲਗਭਗ 68.35% ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਸਾਖਰਤਾ ਲਗਭਗ 57.74% ਹੈ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 163 ਘਰ ਹਨ। ਇਕੱਠੇ ਮਿਲ ਕੇ, ਇਹ ਵੇਰਵੇ ਬੂੜਚੰਦ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਆਕਾਰ, ਲਿੰਗ ਸੰਤੁਲਨ, ਨੌਜਵਾਨ ਨਿਵਾਸੀਆਂ, ਸਾਖਰਤਾ ਪੱਧਰਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਬਣਤਰ ਦੀ ਸਪਸ਼ਟ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ|date=ਜੂਨ 2025}} ==ਪੀਣ ਵਾਲਾ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਸੈਨੀਟੇਸ਼ਨ== ਹੈਂਡ ਪੰਪ ਅਤੇ ਟਿਊਬਵੈੱਲ/ਬੋਰਹੋਲ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਹੋਰ ਸਰੋਤ ਹਨ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ)}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] galw4i5v2yp15fj1oo87sobtmuiytez 3 198701 809745 2025-06-04T15:05:17Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 809745 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=11aszasz}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 15:05, 4 ਜੂਨ 2025 (UTC) rqmmfjbq90uzy4uhavly96jv2u8ue98 0 198702 809748 2025-06-04T17:10:22Z Nitesh Gill 8973 "[[:en:Special:Redirect/revision/1292324613|Firoza Begam]]" ਸਫ਼ੇ ਦਾ ਤਰਜਮਾ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ 809748 wikitext text/x-wiki '''ਫਿਰੋਜ਼ਾ ਬੇਗਮ''' (ਜਨਮ 1969) [[ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ]] ਤੋਂ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ।<ref name=":0">{{Cite web |title=Firoza Begam(Indian National Congress(INC)):Constituency- RANINAGAR(MURSHIDABAD) - Affidavit Information of Candidate |url=https://www.myneta.info/WestBengal2021/candidate.php?candidate_id=1782 |access-date=2025-04-21 |website=www.myneta.info}}</ref> ਉਹ ਮੁਰਸ਼ੀਦਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਰਾਣੀਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀ ਸਾਬਕਾ ਦੋ ਵਾਰ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ 2011 ਅਤੇ 2016 ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦਿਆਂ ਸੀਟ ਜਿੱਤੀ।<ref name=":1">{{Cite web |title=Tiruvannamalai Election Results 2021 LIVE, Vote Counting, Leading, Trailing , Winners West bengal Tiruvannamalai Constituency Election News LIVE |url=https://news.abplive.com/elections/west-bengal-election-results-2021/wb-tiruvannamalai-constituency-63.html |access-date=2025-04-21 |website=news.abplive.com |language=en}}</ref><ref name=":2">{{Cite web |title=Raninagar Election Result 2021 Live Updates: Abdul Soumik Hossain of TMC Wins |url=https://www.news18.com/news/politics/raninagar-election-result-2021-live-updates-raninagar-winner-loser-leading-trailing-mla-margin-3695891.html |access-date=2025-04-21 |website=News18 |language=en}}</ref> ਗਸਗਸਗਸਗ ਸਗਗਸਗਸਗਸਗ ਗਸਗਸਗਸ ਗਸਗਸਗਸ ਸਗਗਸਗਸ ਸਗਸਗਸਗ ਸਗਸਗਗਸ ਸਵਸਗਗਸ ਸੇਸਗਗਸ ਦੇਹਾਂ == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ == ਬੇਗਮ ਰਾਣੀਨਗਰ, ਮੁਰਸ਼ੀਦਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਤੋਂ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਮੁਹੰਮਦ ਅਮੀਨੁਲ ਇਸਲਾਮ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ। ਉਸ ਨੇ 1992 ਵਿੱਚ ਉੱਤਰੀ ਬੰਗਾਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਐਮ. ਏ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਪੁਲਿੰਡਾ ਗਰਲਜ਼ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਦੀ ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਨਜ਼ੀਰਪੁਰ ਐਸੇਰਪਾਰਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵੀ ਹੈ।<ref name=":0">{{Cite web |title=Firoza Begam(Indian National Congress(INC)):Constituency- RANINAGAR(MURSHIDABAD) - Affidavit Information of Candidate |url=https://www.myneta.info/WestBengal2021/candidate.php?candidate_id=1782 |access-date=2025-04-21 |website=www.myneta.info}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.myneta.info/WestBengal2021/candidate.php?candidate_id=1782 "Firoza Begam(Indian National Congress(INC)):Constituency- RANINAGAR(MURSHIDABAD) - Affidavit Information of Candidate"]. ''www.myneta.info''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">21 April</span> 2025</span>.</cite></ref> == ਕਰੀਅਰ == ਬੇਗਮ ਨੇ 2011 ਦੀਆਂ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦਿਆਂ ਰਾਣੀਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਵੋਟਾਂ ਪਾਈਆਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਵਿਰੋਧੀ, ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਫਾਰਵਰਡ ਬਲਾਕ ਦੀ ਮਕਸੁਦਾ ਬੇਗਮ ਨੂੰ 1,089 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਹਰਾਇਆ।<ref>{{Cite web |date=2021-03-29 |title=West Bengal Assembly election 2021, Raninagar profile: Congress' Firoza Begam has held seat since 2011 |url=https://www.firstpost.com/politics/west-bengal-assembly-election-2021-raninagar-profile-congress-firoza-begam-has-held-seat-since-2011-9399861.html |access-date=2025-04-21 |website=Firstpost |language=en-us}}</ref> ਉਸ ਨੇ 2016 ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੀ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਲਈ ਸੀਟ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖੀ ਅਤੇ [[ਤ੍ਰਿਣਮੂਲ ਕਾਂਗਰਸ|ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਤ੍ਰਿਣਮੂਲ ਕਾਂਗਰਸ]] ਦੇ ਹੁਮਾਯੂੰ ਕਬੀਰ ਨੂੰ 48,382 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਹਰਾਇਆ।<ref>{{Cite web |title=Raninagar Assembly Constituency Election Result - Legislative Assembly Constituency |url=https://resultuniversity.com/election/raninagar-west-bengal-assembly-constituency |access-date=2025-04-21 |website=resultuniversity.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2021-05-02 |title=Raninagar Election Result 2021 LIVE: How to check Raninagar assembly (Vidhan Sabha) election winners, losers, vote margin, news updates - CNBC TV18 |url=https://www.cnbctv18.com/politics/raninagar-election-result-2021-live-how-to-check-raninagar-assembly-vidhan-sabha-election-winners-losers-vote-margin-news-updates-9155101.htm |access-date=2025-04-21 |website=CNBCTV18 |language=en}}</ref> ਉਹ 2021 ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਤ੍ਰਿਣਮੂਲ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਅਬਦੁਲ ਸੌਮਿਕ ਹੁਸੈਨ ਤੋਂ 79,702 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਹਾਰ ਗਈ।<ref name=":1">{{Cite web |title=Tiruvannamalai Election Results 2021 LIVE, Vote Counting, Leading, Trailing , Winners West bengal Tiruvannamalai Constituency Election News LIVE |url=https://news.abplive.com/elections/west-bengal-election-results-2021/wb-tiruvannamalai-constituency-63.html |access-date=2025-04-21 |website=news.abplive.com |language=en}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://news.abplive.com/elections/west-bengal-election-results-2021/wb-tiruvannamalai-constituency-63.html "Tiruvannamalai Election Results 2021 LIVE, Vote Counting, Leading, Trailing , Winners West bengal Tiruvannamalai Constituency Election News LIVE"]. ''news.abplive.com''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">21 April</span> 2025</span>.</cite></ref><ref name=":2">{{Cite web |title=Raninagar Election Result 2021 Live Updates: Abdul Soumik Hossain of TMC Wins |url=https://www.news18.com/news/politics/raninagar-election-result-2021-live-updates-raninagar-winner-loser-leading-trailing-mla-margin-3695891.html |access-date=2025-04-21 |website=News18 |language=en}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.news18.com/news/politics/raninagar-election-result-2021-live-updates-raninagar-winner-loser-leading-trailing-mla-margin-3695891.html "Raninagar Election Result 2021 Live Updates: Abdul Soumik Hossain of TMC Wins"]. ''News18''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">21 April</span> 2025</span>.</cite></ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1969]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਲੀਡਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] ln7ga72qyvsot16agd01gwg7ujycl9s 809749 809748 2025-06-04T17:12:01Z Nitesh Gill 8973 809749 wikitext text/x-wiki '''ਫਿਰੋਜ਼ਾ ਬੇਗਮ''' (ਜਨਮ 1969) [[ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ]] ਤੋਂ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Firoza Begam(Indian National Congress(INC)):Constituency- RANINAGAR(MURSHIDABAD) - Affidavit Information of Candidate |url=https://www.myneta.info/WestBengal2021/candidate.php?candidate_id=1782 |access-date=2025-04-21 |website=www.myneta.info}}</ref> ਉਹ ਮੁਰਸ਼ੀਦਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਰਾਣੀਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀ ਸਾਬਕਾ ਦੋ ਵਾਰ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ 2011 ਅਤੇ 2016 ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦਿਆਂ ਸੀਟ ਜਿੱਤੀ।<ref>{{Cite web |title=Tiruvannamalai Election Results 2021 LIVE, Vote Counting, Leading, Trailing , Winners West bengal Tiruvannamalai Constituency Election News LIVE |url=https://news.abplive.com/elections/west-bengal-election-results-2021/wb-tiruvannamalai-constituency-63.html |access-date=2025-04-21 |website=news.abplive.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Raninagar Election Result 2021 Live Updates: Abdul Soumik Hossain of TMC Wins |url=https://www.news18.com/news/politics/raninagar-election-result-2021-live-updates-raninagar-winner-loser-leading-trailing-mla-margin-3695891.html |access-date=2025-04-21 |website=News18 |language=en}}</ref> == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ == ਬੇਗਮ ਰਾਣੀਨਗਰ, ਮੁਰਸ਼ੀਦਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਤੋਂ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਮੁਹੰਮਦ ਅਮੀਨੁਲ ਇਸਲਾਮ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ। ਉਸ ਨੇ 1992 ਵਿੱਚ ਉੱਤਰੀ ਬੰਗਾਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਐਮ. ਏ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਪੁਲਿੰਡਾ ਗਰਲਜ਼ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਦੀ ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਨਜ਼ੀਰਪੁਰ ਐਸੇਰਪਾਰਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Firoza Begam(Indian National Congress(INC)):Constituency- RANINAGAR(MURSHIDABAD) - Affidavit Information of Candidate |url=https://www.myneta.info/WestBengal2021/candidate.php?candidate_id=1782 |access-date=2025-04-21 |website=www.myneta.info}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.myneta.info/WestBengal2021/candidate.php?candidate_id=1782 "Firoza Begam(Indian National Congress(INC)):Constituency- RANINAGAR(MURSHIDABAD) - Affidavit Information of Candidate"]. ''www.myneta.info''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">21 April</span> 2025</span>.</cite></ref> == ਕਰੀਅਰ == ਬੇਗਮ ਨੇ 2011 ਦੀਆਂ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦਿਆਂ ਰਾਣੀਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਵੋਟਾਂ ਪਾਈਆਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਵਿਰੋਧੀ, ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਫਾਰਵਰਡ ਬਲਾਕ ਦੀ ਮਕਸੁਦਾ ਬੇਗਮ ਨੂੰ 1,089 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਹਰਾਇਆ।<ref>{{Cite web |date=2021-03-29 |title=West Bengal Assembly election 2021, Raninagar profile: Congress' Firoza Begam has held seat since 2011 |url=https://www.firstpost.com/politics/west-bengal-assembly-election-2021-raninagar-profile-congress-firoza-begam-has-held-seat-since-2011-9399861.html |access-date=2025-04-21 |website=Firstpost |language=en-us}}</ref> ਉਸ ਨੇ 2016 ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੀ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਲਈ ਸੀਟ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖੀ ਅਤੇ [[ਤ੍ਰਿਣਮੂਲ ਕਾਂਗਰਸ|ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਤ੍ਰਿਣਮੂਲ ਕਾਂਗਰਸ]] ਦੇ ਹੁਮਾਯੂੰ ਕਬੀਰ ਨੂੰ 48,382 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਹਰਾਇਆ।<ref>{{Cite web |title=Raninagar Assembly Constituency Election Result - Legislative Assembly Constituency |url=https://resultuniversity.com/election/raninagar-west-bengal-assembly-constituency |access-date=2025-04-21 |website=resultuniversity.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2021-05-02 |title=Raninagar Election Result 2021 LIVE: How to check Raninagar assembly (Vidhan Sabha) election winners, losers, vote margin, news updates - CNBC TV18 |url=https://www.cnbctv18.com/politics/raninagar-election-result-2021-live-how-to-check-raninagar-assembly-vidhan-sabha-election-winners-losers-vote-margin-news-updates-9155101.htm |access-date=2025-04-21 |website=CNBCTV18 |language=en}}</ref> ਉਹ 2021 ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਤ੍ਰਿਣਮੂਲ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਅਬਦੁਲ ਸੌਮਿਕ ਹੁਸੈਨ ਤੋਂ 79,702 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਹਾਰ ਗਈ।<ref>{{Cite web |title=Tiruvannamalai Election Results 2021 LIVE, Vote Counting, Leading, Trailing , Winners West bengal Tiruvannamalai Constituency Election News LIVE |url=https://news.abplive.com/elections/west-bengal-election-results-2021/wb-tiruvannamalai-constituency-63.html |access-date=2025-04-21 |website=news.abplive.com |language=en}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://news.abplive.com/elections/west-bengal-election-results-2021/wb-tiruvannamalai-constituency-63.html "Tiruvannamalai Election Results 2021 LIVE, Vote Counting, Leading, Trailing , Winners West bengal Tiruvannamalai Constituency Election News LIVE"]. ''news.abplive.com''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">21 April</span> 2025</span>.</cite></ref><ref>{{Cite web |title=Raninagar Election Result 2021 Live Updates: Abdul Soumik Hossain of TMC Wins |url=https://www.news18.com/news/politics/raninagar-election-result-2021-live-updates-raninagar-winner-loser-leading-trailing-mla-margin-3695891.html |access-date=2025-04-21 |website=News18 |language=en}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.news18.com/news/politics/raninagar-election-result-2021-live-updates-raninagar-winner-loser-leading-trailing-mla-margin-3695891.html "Raninagar Election Result 2021 Live Updates: Abdul Soumik Hossain of TMC Wins"]. ''News18''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">21 April</span> 2025</span>.</cite></ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1969]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਲੀਡਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] f2plyk9uorks8tscl5kz6hxiweb0sfc 3 198703 809751 2025-06-04T17:55:34Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 809751 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Rvanmazijk}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 17:55, 4 ਜੂਨ 2025 (UTC) f62oewvokzv1i4qw1bbkqdv8a40mk3k 3 198704 809752 2025-06-04T18:50:41Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 809752 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Oskari Larsen}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 18:50, 4 ਜੂਨ 2025 (UTC) 9q8bfatbik42bj1nkjx4bq548to2r6r 3 198705 809754 2025-06-04T21:14:11Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 809754 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Jucaroller}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 21:14, 4 ਜੂਨ 2025 (UTC) fwl5c3j1gf4zh2uxtdpmli9558hq3iq 3 198706 809758 2025-06-04T22:48:02Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 809758 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=BroeryMarantika90s}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 22:48, 4 ਜੂਨ 2025 (UTC) ol7x0tw8soqmlp5fpe1c8cazapn9x0i 3 198707 809760 2025-06-04T23:06:00Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 809760 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=PLEASE DO NOT BLOCK THIS ACCOUNT}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 23:06, 4 ਜੂਨ 2025 (UTC) rxpyvu4jrl50uf910nijs2t4ufestrq 3 198708 809763 2025-06-05T01:12:59Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 809763 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Gurvir singh 123}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 01:12, 5 ਜੂਨ 2025 (UTC) 25lxt8eh05u2pzvt740grhrw1g6x6nn 0 198709 809764 2025-06-05T01:23:12Z Gurvir singh 123 55086 "ਪੌਦੇ ਯੂਕੇਰੀਓਟ ਹਨ ਜੋ ਪਲਾਂਟੇ ਰਾਜ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ; ਉਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਸੰਸ਼ਲੇਸ਼ਣ|ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸੰਸ਼ਲੇਸ਼ਣ]] ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਊਰਜਾ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸ..." ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ 809764 wikitext text/x-wiki ਪੌਦੇ ਯੂਕੇਰੀਓਟ ਹਨ ਜੋ ਪਲਾਂਟੇ ਰਾਜ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ; ਉਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਸੰਸ਼ਲੇਸ਼ਣ|ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸੰਸ਼ਲੇਸ਼ਣ]] ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਊਰਜਾ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਸ਼ੱਕਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ [[ਸਾਇਨੋਬੈਕਟੀਰੀਆ]] ਦੇ ਨਾਲ ਐਂਡੋਸਿੰਬਾਇਓਸਿਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਲੋਰੋਪਲਾਸਟਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਹਰੇ ਰੰਗਦਾਰ [[ਕਲੋਰੋਫਿਲ]] ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ। ਅਪਵਾਦ ਪਰਜੀਵੀ ਪੌਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਲੋਰੋਫਿਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸੰਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਲਈ ਜੀਨ ਗੁਆ ​​ਦਿੱਤੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਊਰਜਾ ਦੂਜੇ ਪੌਦਿਆਂ ਜਾਂ ਫੰਜਾਈ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੌਦੇ ਬਹੁ-ਸੈਲੂਲਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਕੁਝ ਹਰੇ [[ਐਲਗੀ]] ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ।<ref>{{Citation |title=Plant |date=2025-04-06 |url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Plant&oldid=1284298687 |work=Wikipedia |language=en |access-date=2025-06-05}}</ref> jx15kzd1wyh1073uzf13c17p7abijfs 3 198710 809766 2025-06-05T02:00:02Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 809766 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Ajdhanakkk}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 02:00, 5 ਜੂਨ 2025 (UTC) 4980074z5l7ilod0z4cacj4f56cu64c 3 198711 809767 2025-06-05T02:22:58Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 809767 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Owenbadall1}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 02:22, 5 ਜੂਨ 2025 (UTC) f0ogtnwqas4szr8x1khu355gc0yq932 3 198712 809770 2025-06-05T03:19:32Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 809770 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Sachin.poddar}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 03:19, 5 ਜੂਨ 2025 (UTC) mqre1q1rxq7upre3igdc4wk70qdd7rq 3 198713 809772 2025-06-05T04:06:06Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 809772 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=84kharku}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 04:06, 5 ਜੂਨ 2025 (UTC) t0oi3pfv0m1a18ttdms2xfafw8l4fwd 3 198714 809778 2025-06-05T05:42:59Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 809778 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Tanvir Hassan Akash}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 05:42, 5 ਜੂਨ 2025 (UTC) agyr9ork503xzjc7bsik8kmgtbkcx2s 3 198715 809780 2025-06-05T06:19:20Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 809780 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Ethicalweb}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 06:19, 5 ਜੂਨ 2025 (UTC) n2yjet8vvm4xrokuvyvwskq6f0xuq1g 3 198716 809781 2025-06-05T06:22:55Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 809781 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Tdjdjksb}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 06:22, 5 ਜੂਨ 2025 (UTC) ex15wh1ewvvahrweiw6ybyzj04kbw4c 3 198717 809782 2025-06-05T06:38:07Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 809782 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Sunnykainthofficial}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 06:38, 5 ਜੂਨ 2025 (UTC) p4d2t1pqkxupn3o4ufm21kw4e3kulw9 3 198718 809784 2025-06-05T07:16:27Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 809784 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=RixToken2007}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 07:16, 5 ਜੂਨ 2025 (UTC) r8nbrq2rhzf65k6vs8h4w6hb1qxjpoc 0 198719 809788 2025-06-05T07:40:52Z Nitesh Gill 8973 "[[:en:Special:Redirect/revision/1166894025|Sunita Singh Chauhan]]" ਸਫ਼ੇ ਦਾ ਤਰਜਮਾ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ 809788 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | office = Member of the [[Bihar Legislative Assembly]] | constituency = [[Belsand Assembly constituency|Belsand]] | term = 2015–2020<br /> 2010–2015 | party = [[Janata Dal (United)]] }} '''ਸੁਨੀਤਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ''' ਇੱਕ [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ|ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] ਹੈ।<ref name=":0">{{Cite web |date=22 Nov 2018 |title=Profile |url=http://www.vidhansabha.bih.nic.in/pdf/member_profile/30.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190612053723/http://www.vidhansabha.bih.nic.in/pdf/member_profile/30.pdf |archive-date=2019-06-12 |access-date=24 July 2023}}</ref> ਉਹ ਸੀਤਾਮੜੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬੇਲਸੰਡ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਬਿਹਾਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਸੀ।<ref name="Husband does talking for Dal MLA">{{Cite web |last=Bhelari |first=Amit |date=2015-03-21 |title=Husband does talking for Dal MLA |url=https://www.telegraphindia.com/bihar/husband-does-talking-for-dal-mla/cid/1332837 |access-date=2023-05-07 |website=[[The Telegraph (India)]] |language=en}}</ref> == ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕਰੀਅਰ == ਉਹ 2000 ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ। ਉਸ ਨੇ ਮਾਰਚ 2005 ਵਿੱਚ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref name=":0">{{Cite web |date=22 Nov 2018 |title=Profile |url=http://www.vidhansabha.bih.nic.in/pdf/member_profile/30.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190612053723/http://www.vidhansabha.bih.nic.in/pdf/member_profile/30.pdf |archive-date=2019-06-12 |access-date=24 July 2023}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://www.vidhansabha.bih.nic.in/pdf/member_profile/30.pdf "Profile"] <span class="cs1-format">(PDF)</span>. 22 November 2018. [https://web.archive.org/web/20190612053723/http://www.vidhansabha.bih.nic.in/pdf/member_profile/30.pdf Archived] <span class="cs1-format">(PDF)</span> from the original on 12 June 2019<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">24 July</span> 2023</span>.</cite></ref> ਪਰ ਲਟਕਵੀਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਉਸੇ ਸਾਲ ਇੱਕ ਹੋਰ ਚੋਣ ਤੈਅ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਨਵੰਬਰ-ਦਸੰਬਰ 2005 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਦੁਬਾਰਾ ਆਪਣੀ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਅਤੇ 2010 ਤੱਕ ਬਿਹਾਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। 2015 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਫਿਰ ਬੇਲਸੰਡ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ [[ਜਨਤਾ ਦਲ (ਯੂਨਾਈਟਿਡ)]] (ਜੇਡੀਯੂ) ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਜੋਂ ਚੋਣ ਲੜੀ। ਉਸ ਨੇ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, [[ਲੋਕ ਜਨਸ਼ਕਤੀ ਪਾਰਟੀ]] ਦੇ ਆਪਣੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਵਿਰੋਧੀ ਮੁਹੰਮਦ ਨਾਸਿਰ ਅਹਿਮਦ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ।<ref name=":0" /><ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=2015 Bihar election candidate affidavit |url=http://eblocks.bih.nic.in/ELECTION/206/अभ्यर्थियों%20हेतु%20सूचनायें/Sunita%20Singh%20janta%20Dal%20Unaited_121020151835.pdf |access-date= |website=}}</ref> ਉਸ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਇਸ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ [[ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ (ਭਾਰਤ)|ਵਿਧਾਇਕ]] ਵਜੋਂ ਲਾਭ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref name="Husband does talking for Dal MLA">{{Cite web |last=Bhelari |first=Amit |date=2015-03-21 |title=Husband does talking for Dal MLA |url=https://www.telegraphindia.com/bihar/husband-does-talking-for-dal-mla/cid/1332837 |access-date=2023-05-07 |website=[[The Telegraph (India)]] |language=en}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBhelari2015">Bhelari, Amit (21 March 2015). [https://www.telegraphindia.com/bihar/husband-does-talking-for-dal-mla/cid/1332837 "Husband does talking for Dal MLA"]. ''[[ਦ ਟੈਲੀਗਰਾਫ|The Telegraph (India)]]''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">7 May</span> 2023</span>.</cite></ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਕਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਖਿਡਾਰੀ ਔਰਤਾਂ]] q26j2mykseh9zhfxn0gxkanzrlhp2gc 809789 809788 2025-06-05T07:44:59Z Nitesh Gill 8973 809789 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | office = Member of the [[ਬਿਹਾਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ]] | constituency = [[ਬੇਲਸੰਡ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬੇਲਸੰਡ]] | term = 2015–2020 2010–2015 | party = [[ਜਨਤਾ ਦਲ (ਸਯੁੰਕਤ)]] }} '''ਸੁਨੀਤਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ''' ਇੱਕ [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ|ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=22 Nov 2018 |title=Profile |url=http://www.vidhansabha.bih.nic.in/pdf/member_profile/30.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190612053723/http://www.vidhansabha.bih.nic.in/pdf/member_profile/30.pdf |archive-date=2019-06-12 |access-date=24 July 2023}}</ref> ਉਹ ਸੀਤਾਮੜੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬੇਲਸੰਡ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਬਿਹਾਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਸੀ।<ref>{{Cite web |last=Bhelari |first=Amit |date=2015-03-21 |title=Husband does talking for Dal MLA |url=https://www.telegraphindia.com/bihar/husband-does-talking-for-dal-mla/cid/1332837 |access-date=2023-05-07 |website=[[The Telegraph (India)]] |language=en}}</ref> == ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕਰੀਅਰ == ਉਹ 2000 ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ। ਉਸ ਨੇ ਮਾਰਚ 2005 ਵਿੱਚ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |date=22 Nov 2018 |title=Profile |url=http://www.vidhansabha.bih.nic.in/pdf/member_profile/30.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190612053723/http://www.vidhansabha.bih.nic.in/pdf/member_profile/30.pdf |archive-date=2019-06-12 |access-date=24 July 2023}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://www.vidhansabha.bih.nic.in/pdf/member_profile/30.pdf "Profile"] <span class="cs1-format">(PDF)</span>. 22 November 2018. [https://web.archive.org/web/20190612053723/http://www.vidhansabha.bih.nic.in/pdf/member_profile/30.pdf Archived] <span class="cs1-format">(PDF)</span> from the original on 12 June 2019<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">24 July</span> 2023</span>.</cite></ref> ਪਰ ਲਟਕਵੀਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਉਸੇ ਸਾਲ ਇੱਕ ਹੋਰ ਚੋਣ ਤੈਅ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਨਵੰਬਰ-ਦਸੰਬਰ 2005 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਦੁਬਾਰਾ ਆਪਣੀ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਅਤੇ 2010 ਤੱਕ ਬਿਹਾਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। 2015 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਫਿਰ ਬੇਲਸੰਡ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ [[ਜਨਤਾ ਦਲ (ਯੂਨਾਈਟਿਡ)]] (ਜੇਡੀਯੂ) ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਜੋਂ ਚੋਣ ਲੜੀ। ਉਸ ਨੇ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, [[ਲੋਕ ਜਨਸ਼ਕਤੀ ਪਾਰਟੀ]] ਦੇ ਆਪਣੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਵਿਰੋਧੀ ਮੁਹੰਮਦ ਨਾਸਿਰ ਅਹਿਮਦ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ।<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=2015 Bihar election candidate affidavit |url=http://eblocks.bih.nic.in/ELECTION/206/अभ्यर्थियों%20हेतु%20सूचनायें/Sunita%20Singh%20janta%20Dal%20Unaited_121020151835.pdf |access-date= |website=}}</ref> ਉਸ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਇਸ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ [[ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ (ਭਾਰਤ)|ਵਿਧਾਇਕ]] ਵਜੋਂ ਲਾਭ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=Bhelari |first=Amit |date=2015-03-21 |title=Husband does talking for Dal MLA |url=https://www.telegraphindia.com/bihar/husband-does-talking-for-dal-mla/cid/1332837 |access-date=2023-05-07 |website=[[The Telegraph (India)]] |language=en}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBhelari2015">Bhelari, Amit (21 March 2015). [https://www.telegraphindia.com/bihar/husband-does-talking-for-dal-mla/cid/1332837 "Husband does talking for Dal MLA"]. ''[[ਦ ਟੈਲੀਗਰਾਫ|The Telegraph (India)]]''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">7 May</span> 2023</span>.</cite></ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਕਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਖਿਡਾਰੀ ਔਰਤਾਂ]] imrkg75elnq0j863135rflkwb8o91pm 3 198720 809790 2025-06-05T07:49:53Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 809790 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Super saiyan63}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 07:49, 5 ਜੂਨ 2025 (UTC) pwba7m09jdm53opuk8cscs03qp08wzj 3 198721 809793 2025-06-05T09:49:52Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 809793 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Luxferuer}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 09:49, 5 ਜੂਨ 2025 (UTC) gqv8475wdmmtr4co16pdoll8la7wu3n 3 198722 809794 2025-06-05T10:06:51Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 809794 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Ravidyal}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 10:06, 5 ਜੂਨ 2025 (UTC) gf8qr8nth2ozxs19dzupbz87lou0k03 3 198723 809796 2025-06-05T11:03:01Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 809796 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Sriramnv8016}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 11:03, 5 ਜੂਨ 2025 (UTC) tgjoqz1q7zgrwl8ey4mq7vwjsc0tpdm