ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ pawiki https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%96_%E0%A8%B8%E0%A8%AB%E0%A8%BC%E0%A8%BE MediaWiki 1.45.0-wmf.4 first-letter ਮੀਡੀਆ ਖ਼ਾਸ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਤਸਵੀਰ ਤਸਵੀਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਫਰਮਾ ਫਰਮਾ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਮਦਦ ਮਦਦ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਫਾਟਕ ਫਾਟਕ ਗੱਲ-ਬਾਤ TimedText TimedText talk ਮੌਡਿਊਲ ਮੌਡਿਊਲ ਗੱਲ-ਬਾਤ Event Event talk Topic 0 1585 810472 806319 2025-06-12T09:21:29Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810472 wikitext text/x-wiki '''ਰਸਾਇਣਿ ਵਿਗਿਆਨ''' ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਉਹ ਸ਼ਾਖਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਸੰਰਚਨਾ, ਗੁਣਾਂ ਅਤੇ ਰਾਸਾਇਣਕ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਪਰਿਵਰਤਨਾਂ ਦਾ ਅਧਿਅਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [[ਤਸਵੀਰ:Chemicals in flasks.jpg|thumbnail]] ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਪਰਮਾਣੂਆਂ, ਅਣੂਆਂ, ਕਰਿਸਟਲਾਂ (ਰਵਿਆਂ) ਅਤੇ ਰਾਸਾਇਣਕ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਮੁਕਤ ਹੋਈ ਜਾਂ ਪ੍ਰਯੁਕਤ ਹੋਈ ਊਰਜਾ ਦਾ ਅਧਿਅਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਸ਼ਬਦ ਉਤਪਤੀ== ਇਸ ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਵਿਨਿਆਸ ਰਸ + ਅਇਨ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਮਤਲਬ ਰਸਾਂ ਦਾ ਅਧਿਅਨ ਹੈ। [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਕੇਮਿਸਟਰੀ (Chemistery) ਕਿਹਾ ਜਾਦਾਂ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸ਼ਬਦ ਅਲਕੇਮੀ (Alchemy) ਤੋਂ ਬਨਿਆ ਹੈ। ਅਲਕੇਮੀ [[ਫਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਕਿਮਿਆ (kīmīa, كيميا) ਤੋਂ ਅਤੇ ਕਿਮਿਆ [[ਯੂਨਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਦੇ ''χημεία'' ਤਂ ਬਨਿਆ ਹੈ। ==ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ== ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਜਿਵੇ ਜਿਵੇਂ ਨਵੀਆਂ ਕਾਢਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਧਾਂਤਾਂ ਨੇ ਇਸ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਕਾਰਿਆਕਸ਼ਮਤਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਿੱਤਾ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਬਦਲਦੀ ਰਹੀ। 1661 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਗਿਆਨੀ ਰਾਬਰਟ ਬਾਯਲ ਦੇ ਅਨੂਸਾਰ ਸ਼ਬਦ "chymistry" ਮਿਸ਼ਰਤ ਚਿਜ਼ਾ ਦੀ ਸਾਮਗਰੀ ਸਿੱਧਾਂਤੋਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਸੀ।<ref>{{Cite book| last=Boyle | first = Robert |title=The Sceptical Chymist|location=New York | publisher=Dover Publications, Inc. (reprint)|year=1661|isbn=0-486-42825-7}}</ref> 1663 ਵਿੱਚ, chymistry ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਖੋਰ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਰਚਨਾ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਵੱਖਰੇ ਪਦਾਰਥ ਬਨਾਉਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਇੱਕ ਕਰਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉੱਚ ਪੂਰਨਤਾ ਪ੍ਰਦਾਣ ਕਰਣ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਗਿਆਨ ਕਲਾ ਸੀ। ਇਹ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨੀ ਕਰਿਸਟੋਫਰ ਗਲੇਸਰ ਨੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite book| last=Glaser | first = Christopher |title=Traite de la chymie|location=Paris | year=1663}} as found in: {{Cite book| last = Kim | first = Mi Gyung | title = Affinity, That Elusive Dream - A Genealogy of the Chemical Revolution | url = https://archive.org/details/affinitythatelus0000kimm | publisher = The MIT Press | year = 2003 | isbn = 0-262-11273-6}} </ref> 1739 ਵਿੱਚ ਜਾਰਜ ਅਰੰਸਟ ਸਟਾਲ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਮਿਸ਼ਰਨ, ਮਿਸ਼ਰਤ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮੂਲ ਤੱਤਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਨ ਅਤੇ ਮੂਲ ਤੱਤਾਂ ਤੋਂ ਇਸ ਵਸਤੂਆਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਨੂੰ ਕਹਿੱਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite book| last=Stahl | first = George, E. |title=Philosophical Principles of Universal Chemistry| url=https://archive.org/details/philosophicalpr00shawgoog |location=London | year=1730}}</ref> 1837 ਵਿੱਚ, ਜੀਨ ਬੈਪਟਿਸਟ ਡੂਮਾਸ ਨੇ ਆਣਵਿਕ ਬਲਾਂ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਕਿਹਾ।<ref>Dumas, J. B. (1837). 'Affinite' (lecture notes), vii, pg 4. "Statique chimique", Paris: Academie des Sciences</ref> ਇਹ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਹੋਰ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਈ, ਅਤੇ 1947 ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸੰਰਚਨਾਂ ਅਤੇ ਉਹ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਜੋਂ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਦੂਸਰੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਲਿਨਸ ਪਾਲਿੰਗ ਦੁਆਰਾ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।<ref>{{Cite book| last = Pauling | first = Linus | title = General Chemistry | publisher = Dover Publications, Inc. | year = 1947 | isbn = 0-486-65622-5}}</ref> ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਰੇਮੰਡ ਚਾਂਗ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਅਨੂਸਾਰ, ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ, 1998 ਵਿੱਚ, ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਘੇਰਾ ਵਧਾ ਕੇ ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ, ਮਾਦਾ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਬਦਲਾਅ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ.<ref>{{Cite book|author=Chang, Raymond |title=Chemistry, 6th Ed.|url=https://archive.org/details/chemistry0006chan |location=New York | publisher=McGraw Hill|year=1998|isbn=0-07-115221-0}}</ref> == ਮੁੱਖ ਸਿਧਾਂਤ == ===ਮਾਦਾ=== ==== ਪ੍ਰਮਾਣੂ ==== {{ਮੁੱਖ ਲੇਖ|ਪਰਮਾਣੂ}} ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦੀ ਇਕਾਈ ਹੈ। ਇਹ ਇਲੇਕਟਰਾਨ ਬੱਦਲ ਨਾਮੀ ਆਕਾਸ਼ ਨਾਲ ਘਿਰੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਨਾਭੀ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਘਣੀ ਕੋਰ ਦਾ ਬਿਨਆ ਹੁਦਾੰ ਹੈ। ਇਲੇਕਟਰਾਨ ਬੱਦਲ ਵਿੱਚ ਨੇਗਟਿਵ ਬਿਜਲਈ ਕਣਾਂ ਦਾ ਅਤੇ ਨਾਭੀ ਪੋਜ਼ੀਟਵ ਪ੍ਰੋਟਾਨ ਅਤੇ ਉਦਾਸੀਨ ਬਜਿਲਈ ਕਣਾਂ ਨਿਊਟਰਾਨ ਨਾਲ ਬਨਿਆ ਹੂੰਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਤਟਸਥ ਪਰਮਾਣੁ ਵਿੱਚ, ਨੇਗਟਿਵ ਬਿਜਲਈ ਕਣ ਅਤੇ ਪੋਜ਼ੀਟਵ ਬਿਜਲਈ ਕਣਾਂ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰਮਾਣੁ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤੱਤ ਦੀ ਉਸ ਛੋਟੀ ਤੌਂ ਛੋਟੀ ਇਕਾਈ ਹੈ, ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖ ਸਕਦੀ ਹੈ। ==== ਤੱਤ ==== ਰਾਸਾਇਣਿਕ ਤੱਤ ਦੀ ਅਵਧਾਰਣਾ ਰਾਸਾਇਨਿਕ ਪਦਾਰਥ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਇੱਕ ਰਾਸਾਇਨਿਕ ਤੱਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ੁੱਧ ਪਦਾਰਥ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਮਾਣੁ ਨਾਲ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਰਾਸਾਇਨਿਕ ਤੱਤ, ਪਰਮਾਣੁ ਦੇ ਨਾਭੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟਾਨ ਦੀ ਇੱਕ ਗਿਣਤੀ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਿਤਾ ਜਾਦਾਂ ਹੈ। ਇਸ ਗਿਣਤੀ ਨੂੰ ਤੱਤ ਦੀ ਪਰਮਾਣੁ ਗਿਣਤੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਦੇ ਲਈ, ਨਾਭੀ ਵਿੱਚ 6 ਪ੍ਰੋਟਾਨ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਰਾਸਾਇਨਿਕ ਤੱਤ ਕਾਰਬਨ ਦੇ ਪਰਮਾਣੁ ਹਨ, ਅਤੇ ਨਾਭੀ ਵਿੱਚ 92 ਪ੍ਰੋਟਾਨ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਪਰਮਾਣੁ ਯੂਰੇਨਿਅਮ ਦੇ ਪਰਮਾਣੁ ਹਨ। ਇੱਕ ਤੱਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਾਰੇ ਪਰਮਾਣੁਆਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਨਾਭੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟਾਨ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਰਾਬਰ ਹੋਵੇਗੀ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਨਿਊਟਰਾਨਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀ ਇੱਕ ਹੀ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਆਇਸੋਟੋਪ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤੱਤ ਦੇ ਕਈ ਆਇਸੋਟੋਪ ਮੌਜੂਦ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹਨ। ਪ੍ਰੋਟਾਨ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਕੁੱਲ 94 ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਜਾਂ ਰਾਸਾਇਨਿਕ ਤੱਤ, ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਜਿਨਾਂ ਦਾ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਇੱਕ ਆਇਸੋਟੋਪ ਸਥਿਰ ਹੈ ਜਾਂ [[ਅੱਧ ਜੀਵਨ ਕਾਲ]] ਕਾਫੀ ਲੰਬਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਿਏ 18 ਹੋਰ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ [[ਆਈਊਪੀਏਸੀ]] ਦੁਆਰਾ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਰਾਸਾਇਨਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਮਾਣਕ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ ਆਵਰਤ ਸਾਰਣੀ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਗਿਣਤੀ ਦੁਆਰਾ ਤਰਤੀਬ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਇਲਿਕਟਰਾਨਿਕ ਸਰੂਪ ਦੁਆਰਾ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਇੱਕੋ ਕਾਲਮ ਜਾ ਸਮੂਹ ਅਤੇ ਕਤਾਰ ਜਾ ਪੀਰੀਅਡ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਤਾਂ ਕਈ ਰਾਸਾਇਨਿਕ ਗੁਣ ਸਾਝੇਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਗੁਣਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਝੁਕਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ==== ਯੋਗਿਕ ==== ਇੱਕ ਯੋਗਿਕ ਇੱਕ ਸ਼ੁੱਧ ਰਾਸਾਇਨਿਕ ਪਦਾਰਥ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋ ਜਾਂ ਜਿਆਦਾ ਤੱਤ ਇਕੱਠੇ ਸੰਯੁਕਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਯੋਗਿਕ ਵਿੱਚ, ਨਿਰਧਾਰਤ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਪਰਮਾਣੂਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਨਿਰਧਾਰਤ ਅਨੁਪਾਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਸੰਰਚਨਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੰਗਠਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਰਾਸਾਇਨਿਕ ਗੁਣ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ====ਪਦਾਰਥ==== ==== ਅਣੂ ==== {{ਮੁੱਖ ਲੇਖ|ਅਣੂ}} ਇੱਕ ''ਅਣੂ'' ਇੱਕ ਸ਼ੁੱਧ [[ਰਸਾਇਣਿਕ ਯੋਗਿਕ|ਯੋਗਿਕ]] ਦਾ ਨਾ-ਟੁੱਟਣਯੋਗ ਰੂਪ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਵਿੱਲਖਣ ਕਿਸਮ ਦੇ ਗੁਣ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਅਣੂ ਵਿੱਚ ਦੋ ਜਾਂ ਵੱਧ [[ਪਰਮਾਣੂ]] [[ਰਸਾਇਣਿਕ ਬੰਧਨ|ਬੰਧਨ]] ਰਾਹੀਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੁੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ==== ਮੋਲ ਅਤੇ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ==== ===ਗੁਣ=== ====ਆਇਨ ਅਤੇ ਨਮਕ==== ====ਤੇਜ਼ਾਬਪਣ ਅਤੇ ਕਸ਼ਾਰਕਤਾ==== ====ਰੂਪ==== ==== ਬੰਧਨ ==== {{ਮੁੱਖ ਲੇਖ|ਰਸਾਇਣਿਕ ਬੰਧਨ}} === ਮਾਦੇ ਦੀ ਹਾਲਤ === === ਰਸਾਇਣਿਕ ਕਿਰਿਆਵਾਂ === {{ਮੁੱਖ ਲੇਖ|ਰਸਾਇਣਿਕ ਕਿਰਿਆ}} ====ਰੀਡੋਕਸ==== ====ਸੰਤੁਲਨ==== ====ਊਰਜਾ==== === ਰਸਾਇਣਿਕ ਨਿਯਮ === ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਨਿਯਮ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਸੰਚਾਰ ਵਿੱਚ ਸਬੰਧ ਸਥਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। == ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਇਤਹਾਸ == * [[ਅਲਚੀਮੀ(Alchemy)]] * [[ਰਸਾਇਣਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਖੋਜ]] * [[ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਇਤਹਾਸ]] * [[ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ]] * [[ਰਸਾਇਣਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਦੀ ਸਮਾਂ-ਸੀਮਾ]] == ਰਸਾਇਣਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਅਧੀਨ-ਵਿਸ਼ੇ == == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਪੀਰੀਆਡਿਕ ਟੇਬਲ]] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ == {{wikibooks}} {{wikibookspar|Wikiversity|School of Chemistry}} * [http://www.allchemicals.info/ Chemical Glossary] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060222194059/http://www.allchemicals.info/ |date=2006-02-22 }} * [http://chem.sis.nlm.nih.gov/chemidplus/ Chemistry Information Database includes basic information and some toxicity] * [http://www.chem.qmw.ac.uk/iupac/ IUPAC Nomenclature Home Page] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050912182756/http://www.chem.qmw.ac.uk/iupac/ |date=2005-09-12 }}, see especially the "Gold Book" containing definitions of standard chemical terms * [http://www.cci.ethz.ch/index.html Experiments] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051123082538/http://www.cci.ethz.ch/index.html |date=2005-11-23 }} videos and photos of the techniques and results * [http://physchem.ox.ac.uk/MSDS/ Material safety data sheets for a variety of chemicals] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071016164904/http://physchem.ox.ac.uk/MSDS/ |date=2007-10-16 }} * [http://www.flinnsci.com/search_MSDS.asp Material Safety Data Sheets] == ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ == * Chang, Raymond. ''Chemistry'' 6th ed. Boston: James M. Smith, 1998. ISBN 0-07-115221-0. [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ]] jkj09gntts2ghudhfn4u3yz3em0h6uk 0 2772 810467 810042 2025-06-12T08:27:41Z Tamanpreet Kaur 26648 article reviewed. Minor edits 810467 wikitext text/x-wiki {{Infobox religious biography | religion = [[ਸਿੱਖੀ]] | name = ਸ੍ਰੀ ਗੂਰੁ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ | image = Hargobind_Sahib_Ji_Gurusar_Sahib.jpg ‎ | caption = ਗੂਰੁ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਦੀ ਖ਼ਿਆਲੀ ਪੇਂਟਿੰਗ | birth_name = | birth_date = {{Birth date|1595|07|05|df=yes}} | birth_place = ਗੁਰੂ ਕੀ ਵਡਾਲ਼ੀ, [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]], [[ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ]] (ਹੁਣ [[ਭਾਰਤ]]) | death_date = {{Death date and age|1644|03|19|1595|07|05}}<ref name=eos>{{cite web |url= http://eos.learnpunjabi.org/HARGOBIND%20GURU%20(1595-1644).html |title=HARGOBIND, GURU (1595-1644) |last1=Fauja Singh |first= |website=Encyclopaedia of Sikhism |publisher=Punjabi University, Patiala |access-date=12 August 2017}}</ref> | ਜੋਤੀ ਜੋਤ = [[ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]], [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ]] (ਹੁਣ [[ਭਾਰਤ]]) | nationality = | other_names = ''ਛੇਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ<br />ਮੀਰੀ ਪੀਰੀ ਦੇ ਮਾਲਕ'' | known_for = {{plainlist|# [[ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ]] ਦੀ ਉਸਾਰੀ # ਜੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝਣ ਵਾਲ਼ੇ ਪਹਿਲੇ ਗੁਰੂ # ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਟ੍ਰੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਅਤੇ ਜੰਗੀ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ # ਮੀਰੀ ਪੀਰੀ ਦੀ ਕਾਇਮੀ # [[ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]] ਦੇ ਬਾਨੀ # ਇਹ ਜੰਗਾ ਲੜੀਆਂ: * [[ਰੁਹੀਲਾ ਦੀ ਲੜਾਈ]] * ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਦੀ ਜੰਗ * ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਜੰਗ (1634) * [[ਲਹਿਰਾ ਦੀ ਲੜਾਈ]] * ਗੁਰੂਸਰ ਦੀ ਜੰਗ * ਕੀਰਤਪੁਰ ਦੀ ਜੰਗ}} | predecessor = [[ਗੁਰ ਅਰਜਨ]] | successor = [[ਗੁਰ ਹਰਿਰਾਇ]] | spouse = {{plainlist| * ਮਾਤਾ ਦਮੋਦਰੀ<ref>{{cite web |url= http://eos.learnpunjabi.org/DAMODARI%20MATA%20(1597-1631).html |title=DAMODARI, MATA |last1=Gurnek Singh |first= |website=Encyclopaedia of Sikhism |publisher=Punjabi University Patiala |access-date=12 August 2017}}</ref> * ਮਾਤਾ ਨਾਨਕੀ<ref>{{cite web |url= http://eos.learnpunjabi.org/NANAKI%20MATA%20(D.%201678).html |title=NANAKI, MATA |last1=Banerjee |first=A. C. |website=Encyclopaedia of Sikhism |publisher=Punjabi University Patiala |access-date=12 August 2017}}</ref> * ਮਾਤਾ ਮਹਾ ਦੇਵੀ<ref>{{cite web | url=http://eos.learnpunjabi.org/MAHA%20DEVI%20MATA%20(D.%201645).html |title=MAHA DEVI, MATA |last1=Gurnek Singh |first= |website=Encyclopaedia of Sikhism |publisher=Punjabi University Patiala |access-date=12 August 2017}}</ref> }} | children = [[ਬਾਬਾ ਗੁਰਦਿੱਤਾ]], [[ਸੂਰਜ ਮੱਲ]], [[ਅਨੀ ਰਾਇ]], [[ਅਟਲ ਰਾਇ]] , [[ਗੁਰ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ|ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]], ਅਤੇ [[ਬੀਬੀ ਵੀਰੋ]] | father = ਗੁਰ ਅਰਜਨ | mother = ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ }} {{ਸਿੱਖੀ ਸਾਈਡਬਾਰ}} '''ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ''' (5 ਜੁਲਾਈ 1595 – 19 ਮਾਰਚ 1644) [[ਸਿੱਖਾਂ]] ਦਸਾਂ ਵਿਚੋਂ ਛੇਵੇਂ [[ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ|ਗੁਰੂ]] ਹੋਏ ਸਨ।<ref>HS Syan (2013), Sikh Militancy in the Seventeenth Century, IB Tauris, {{ISBN|978-1780762500}}, pages 48–55</ref> ==ਵਿੱਦਿਆ ਅਤੇ ਸ਼ਸਤਰ ਵਿੱਦਿਆ== 1603 ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਵਿੱਦਿਆ ਅਤੇ ਸ਼ਸਤਰਾਂ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ [[ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ]] ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੌਂਪੀ ਗਈ। ਸ਼ਸਤਰ ਵਿੱਦਿਆ ਦਾ ਆਪ ਜੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸ਼ੌਕ ਸੀ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਨਿਪੁੰਨ ਹੁੰਦੇ ਗਏ। ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਆਪ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਮਹਾਂਬਲੀ ਯੋਧਾ ਹੋਣ ਦਾ ਆਖ ਦੇਂਦੇ ਸਨ।{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ}} ==ਪਿਤਾ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ== [[ਜਹਾਂਗੀਰ]] ਸਮੇਂ ਦਾ ਹਾਕਮ ਬਣਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨਾਲ ਹੀ ਪਿਤਾ [[ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ]] ਨੂੰ ਤਸੀਹੇ ਦੇ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਲਾਹੌਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੰਗਤਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਗੁਰਿਆਈ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਕਿਉਂਕਿ ਜਾਤ-ਅਭਿਮਾਨੀ ਕਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੇ ਵੈਰੀਆਂ ਨੇ ਜਹਾਂਗੀਰ ਤੋਂ ਮਈ 1606 ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਕੈਦ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਜਾਰੀ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਹਿਬ ਉਸ ਸਮੇਂ ਲਗਭਗ 11 ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਅਸਰ ਆਮ ਸਿੱਖਾਂ ਤੇ ਬਹੁਤ ਪਿਆ ਸੋ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਸਤ੍ਰ ਧਾਰੀ ਹੋਣ ਦਾ ਦ੍ਰਿੜ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੋ ਗਿਆ।{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ}} ==‘ਮੀਰੀ ਅਤੇ ਪੀਰੀ’== {{Quote box|width=246px|bgcolor=#ACE1AF|align=right|quote="ਪੰਜ ਪਿਆਲੇ, ਪੰਜ ਪੀਰ ਛਟਮੁ ਪੀਰ ਬੈਠਾ ਗੁਰੁ ਭਾਰੀ। ਅਰਜਨ ਕਾਇਆ ਪਲਟਿ ਕੈ, ਮੂਰਤਿ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਵਾਰੀ। ਚਲੀ ਪੀੜੀ ਸੋਢੀਆਂ ਰੂਪ ਦਿਖਾਵਣਿ ਵਾਰੋ ਵਾਰੀ। ਦਲਭੰਜਨ ਗੁਰੁ ਸੂਰਮਾ ਵਡ ਯੋਧਾ ਬਹੁ ਪਰਉਪਕਾਰੀ। ਦਰਬਾਰੀ ਢਾਡੀ ਅਬਦੁੱਲਾ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਦੋ ਤਲਵਾਰੀ ਬੱਧੀਆਂ ਇੱਕ ਮੀਰੀ ਦੀ ਇੱਕ ਪੀਰੀ ਦੀ। ਇਕ ਅਜ਼ਮਤ ਦੀ ਇੱਕ ਰਾਜ ਦੀ ਇੱਕ ਰਾਖੀ ਕਰੇ ਵਜ਼ੀਰ ਦੀ। ਮੇਰੇ ਪਰਵਾਰ ਕੋਈ ਇਲਮ ਨਹੀਂ।"|salign=right|source=— ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ}} [[ਮੀਰੀ-ਪੀਰੀ]] ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਧਰਮ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਅਤੇ ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ ਦੇ ਰਾਹ ਤੇ ਤੋਰਨਾ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪ ਵੀ ਦੋ ਤਲਵਾਰਾਂ ‘ਮੀਰੀ ਅਤੇ ਪੀਰੀ’ ਧਾਰਨ ਕਰ ਲਈਆਂ। ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਵਿੱਚ ਨਗਦ ਭੇਟਾ ਦੇਣ ਦੀ ਥਾਂ ਆਪਣੀ ਜੁਆਨੀ ਅਰਪਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸ਼ਸਤ੍ਰ ਅਤੇ ਘੋੜੇ ਭੇਟਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜ ਦਿੱਤੇ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਿਕਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਸਤ੍ਰ ਵਿੱਦਿਆ ਸਿਖਾਉਣ ਲਈ ਚੋਣਵੇਂ ਸੂਰਮੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਇਹ ਰੁਚੀ ਦੇਖ ਕੇ ਮਾਝੇ, ਮਾਲਵੇ ਅਤੇ ਦੁਆਬੇ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜ ਸੌ ਜਵਾਨ ਆਪ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਹੀ ਗਏ। ਕਾਲ ਦੇ ਸਮੇਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹਕੂਮਤ ਦੀ ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਬਿਲਕੁਲ ਕੋਈ ਸਾਰ ਨਹੀਂ ਲਈ ਸੀ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਕਈ ਮੁਸਲਮਾਨ ਵੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਨਵੀਂ ਬਣ ਰਹੀ ਫੌ਼ਜ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਹੋ ਗਏ।{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ}} ==ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ== ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਅਸਥਾਨ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ 1609 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ [[ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ]] ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸੂਰਮਿਆਂ ==ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਪਰਚਾਰ== ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਨੇ ਸਿੱਖ-ਧਰਮ ਦੇ ਪਰਚਾਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਚੰਗੀ ਜੱਥੇਬੰਦੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। 1612-13 ਵਿੱਚ ਦੁਆਬੇ ਅਤੇ ਮਾਲਵੇ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖੀ ਦਾਪਅਤੇ ਰਚਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਪਾਰਖੂ ਅੱਖ ਨੇ ਪੈਂਦੇ ਖਾਂ ਤੇ ਖ਼ਾਸ ਮਿਹਰ ਕੀਤੀ। 1613 ਵਿੱਚ [[ਬਾਬਾ ਗੁਰਦਿੱਤਾ]] ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਡਰੌਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਇੱਥੇ ਹੀ ਸਾਧੂ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਸਰਵਰੀਆ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਸਿੱਖ ਬਣਿਆ ਜਿਸਦੇ ਘਰ ‘[[ਭਾਈ ਰੂਪ ਚੰਦ]]’ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ। [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਵੱਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਸੰਗਤਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਲਈ [[ਰਾਮਸਰ]] ਅਤੇ [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਿਬੇਕਸਰ]] ਨਾਮ ਦੇ ਸਰੋਵਰ ਬਣਵਾਏ ਅਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ [[ਲੋਹਗੜ੍ਹ]] ਦਾ ਕਿਲਾ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ। ==ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੀ ਕੈਦ== [[ਜਹਾਂਗੀਰ]] ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰਾ ਹੋਣਾ ਪਸੰਦ ਨਾ ਆਇਆ। 1612 ਨੂੰ ਉਸਨੇ ਆਗਰੇ ਤੋਂ ਗੁਪਤ ਹੁਕਮ ਦੇਕੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ [[ਗਵਾਲੀਅਰ]] ਦੇ ਕਿਲੇ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਜਿਥੇ ਹੋਰ ਰਾਜਸੀ ਕੈਦੀ ਰੱਖੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਸਿੱਖ ਦੂਰੋਂ ਨੇੜਿਉਂ [[ਗਵਾਲੀਅਰ]] ਪਹੁੰਚਦੇ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਨਾ ਕਰਨ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ। 1614 ਵਿੱਚ ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੂੰ ਦਮੇ ਦਾ ਬੜਾ ਸਖ਼ਤ ਦੌਰਾ ਪਿਆ। ਆਖਿਰ ਉਸਨੇ ਫਕੀਰ [[ਮੀਆਂ ਮੀਰ]] ਦੇ ਕਹਿਣ ਤੇ ਰਿਹਾਈ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੱਚਾਈ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ 52 ਕਲੀਆਂ ਵਾਲੇ ਚੋਲੇ ਦੀਆਂ ਕਲੀਆਂ ਫੱੜ ਕੇ 52 ਰਾਜੇ ਵੀ ਜੇਲ ਵਿਚੋਂ ਰਿਹਾ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਛੋੜ ਨਾਮ ਨਾਲ ਵੀ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਬੰਦੀ ਛੋੜ== [[ਗਵਾਲੀਅਰ]] ਦੇ ਕਿਲੇ 'ਚੋਂ ਰਿਹਾਅ ਹੋਣ ਅਤੇ [[ਜਹਾਂਗੀਰ]] ਵੱਲੋਂ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਕੀਤੇ ਗਏ 52 ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਿਆਂ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਕਰਵਾਉਣ ਉਪ੍ਰੰਤ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪਹੁੰਚਣ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਬੰਦੀ ਛੋੜ ਦਿਵਸ ਦਾ ਨਾਮ ਦੇ ਕੇ ਹਰ ਸਾਲ ਬੰਦੀ ਛੋੜ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ। ਹਰ ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਦੇ ਕੇ ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ, ਵਹਿਮਾਂ, ਭਰਮਾਂ ਦੀ ਕੈਦ ਵਿੱਚੋਂ ਵੀ ਮੁਕਤ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਕਿ ਗੁਰੂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਕੇ ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ, ਵਹਿਮਾਂ, ਭਰਮਾਂ ਦੀ ਇਸ ਕੈਦ ਵਿੱਚੋਂ ਵੀ ਮੁਕਤ ਹੋਣਾ ਹੈ। ==ਭਾਈ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਅਤੇ ਘੋੜੇ== [[ਕਾਬੁਲ]] ਦਾ ਇੱਕ ਸਿੱਖ-ਮਸੰਦ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਲਈ ਦੋ ਵਧੀਆ ਘੋੜੇ ਲੈਕੇ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ [[ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਤੁਰਕ ਹਾਕਮਾਂ ਨੇ ਖੋਹ ਲਏ। [[ਭਾਈ ਬਿਧੀ ਚੰਦ]] ਨੇ ਦੋਨੋਂ ਘੋੜੇ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਸਨ, ਵਾਪਸ ਲਿਆਂਦੇ। ਇਸ ਸਭ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਇਸ ਵਾਰੀਂ [[ਲਾਲਾਬੇਗ]] ਅਤੇ [[ਕਮਰਬੇਗ]] ਦੀ ਕਮਾਨ ਹੇਠ ਤੁਰਕਾਂ ਨੇ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਕਰਾਰਾ ਜੰਗ ਸੀ। ਦੋਨਾਂ ਧਿਰਾਂ ਦਾ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਬਹੁਤ ਹੋਇਆ। ‘ਡਰੌਲੀ’ ਦੀ ਇਸ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਤੁਰਕ ਸਰਦਾਰ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਇਸ ਜੰਗ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ‘ਗੁਰੂ ਸਰ’ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਸਰੋਵਰ ਬਣਵਾਇਆ।{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ}} ==ਨੰਗਲ ਸਰਸਾ ਦੀ ਲੜਾਈ== ਨਿੱਤ ਦੇ ਮੁਗ਼ਲ ਹਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖ ਕੇ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ, [[ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]] ਚਲੇ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ 3 ਮਈ, 1635 ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਉਥੇ ਹੀ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਏ ਸਨ। ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਕੋਲ [[ਬਿਲਾਸਪੁਰ]], [[ਨਾਹਨ]], [[ਗੁਲੇਰ]], [[ਨਦੌਣ]], [[ਖੰਡੂਰ]] (ਮਗਰੋਂ [[ਨਾਲਾਗੜ੍ਹ]]) ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੇ ਰਾਜੇ ਆਉਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਇਹਨਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰੋਪੜ (ਹੁਣ [[ਰੋਪੜ]]) ਦੇ ਨਵਾਬ ਨੇ [[ਖੰਡੂਰ]] ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਤਾਂ ਉਥੋਂ ਦਾ ਰਾਜਾ [[ਹਰੀ ਚੰਦ]], ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਕੋਲ ਅਰਜ਼ ਕਰਨ ਆ ਪੁੱਜਾ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਆਪਣੇ ਬੇਟੇ (ਬਾਬਾ) ਗੁਰਦਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਜੱਥਾ ਭੇਜ ਦਿਤਾ। ਪਹਿਲੀ ਜੁਲਾਈ, 1635 ਦੇ ਦਿਨ [[ਨੰਗਲ ਗੁੱਜਰਾਂ]] (ਹੁਣ [[ਸਰਸਾ ਨੰਗਲ]]) ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਦੋਹਾਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਲੜਾਈ ਹੋਈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰੋਪੜ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦਾ ਬੜਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਹ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਾਰ ਕੇ ਭੱਜ ਗਈਆਂ। ਇਸ ਉੱਤੇ ਰੋਪੜ ਦੇ ਨਵਾਬ ਨੇ ਕੋਟਲਾ ਸ਼ਮਸ ਖ਼ਾਨ (ਹੁਣ [[ਕੋਟਲਾ ਨਿਹੰਗ ਖ਼ਾਨ]]) ਦੇ ਮਾਲਕ ਸ਼ਮਸ ਖ਼ਾਨ ਰਾਹੀਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਰਦਾਰੀ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲਈ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਹਿਲ ਵਿੱਚ ਦਾਅਵਤ ਉੱਤੇ ਬੁਲਾਇਆ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ, 18 ਜੁਲਾਈ, 1635 ਦੇ ਦਿਨ ਰੋਪੜ ਪੁੱਜੇ ਤੇ ਇੱਕ ਰਾਤ ਉਹ ਨਵਾਬ ਦੇ ਮਹਿਲ ਵਿੱਚ ਮਹਿਮਾਨ ਬਣ ਕੇ ਰਹੇ। 19 ਤੇ 20 ਤਾਰੀਖ਼ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਕੋਟਲਾ ਸ਼ਮਸ ਖ਼ਾਨ (ਹੁਣ ਕੋਟਲਾ ਨਿਹੰਗ ਖ਼ਾਨ) ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਰਹੇ। ਇਸ ਮਗਰੋਂ ਜਦ ਤਕ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਰਹੇ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਮੁਗ਼ਲ ਨੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ ਰਿਆਸਤ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ==ਯੁੱਧ== ਅੰਮਿ੍ਤਸਰ ਦੀ ਲੜਾਈ÷ 1634 ਈ: ਵਿੱਚ [[ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ]] ਦੇ ਸੈਨਾਪਤੀ ਗੁਲਾਮ ਰਸੂਲ ਖਾਂ ਅਤੇ ਮੁਖਲਿਸ ਖਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚਕਾਰ ਬਾਜ਼ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੋਈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਜਿੱਤ ਹੋਈ। ਇਹ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਨਾਲ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ ਸੀ। ===ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਦੀ ਲੜਾਈ=== ਇਹ ਲੜਾਈ 1635 ਈ: ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਪੈਂਦੇ ਖਾਂ ਨੇ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਸੂਬੇਦਾਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਗੰਢ ਲਿਆ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਨਵਾਬ ਨੇ ਕਾਲੇ ਖਾਂ ਦੀ ਕਮਾਨ ਹੇਠ ਫ਼ੌਜ ਤੋਰ ਦਿੱਤੀ। ‘ਕਰਤਾਰਪੁਰ’ ਦੀ ਇਸ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਹੋਰ ਸਿੱਖ ਯੋਧਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ 14 ਸਾਲ ਦੇ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ (ਪਹਿਲਾ ਨਾਮ ਤਿਆਗ ਮੱਲ) ਜੀ ਵੀ ਮੈਦਾਨੇ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਲੜੇ। ਆਖਿਰ ਪੈਂਦੇ ਖਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਸਾਮ੍ਹਣੇ ਆਇਆ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਉੱਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਕੀਤੇ ਪਰ ਕੁਝ ਨਾ ਵਿਗਾੜ ਸਕਿਆ ਜਦ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਇਕੋ ਵਾਰ ਨਾਲ ਜਖ਼ਮੀ ਹੋਕੇ ਘੋੜੇ ਤੋਂ ਡਿੱਗ ਪਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਅੰਤ ਨੇੜੇ ਆਗਿਆ। ਪੈਂਦੇ ਖਾਂ ਦਾ ਦਾਮਾਦ ਕਾਲੇ ਖਾਂ ਨੇ ਵੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਯੁੱਧ ਲਈ ਲਲਕਾਰਿਆ ਅਤੇ ਤਲਵਾਰ ਦਾ ਵਾਰ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਵਾਪਸੀ ਵਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਖਿਆਂ ਕਾਲੇ ਖਾਂ,ਵਾਰ ਇਉਂ ਨਹੀਂ ਇਉਂ ਕਰੀ ਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਾਰ ਨਾਲ ਕਾਲੇ ਖਾਂ ਦੇ ਮੋਢੇ ਤੋਂ ਐਸਾ ਚੀਰ ਪਾਇਆ ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਜੰਜੂ ਪਾਇਆ ਹੋਵੇ। ਇਹ ਯੁੱਧ 1635 ਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨੀ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਭੱਜ ਕੇ ਜਾਣ ਬਚਾਈ। 1635ਈ: ਵਿੱਚ ਹੀ ਫਗਵਾੜਾ ਦਾ ਯੁੱਧ ਹੋਇਆ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਦਾਸਾ ਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸੁਲੇਹਾ ਜੀ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ। 1638 ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਗੁਰਦਿਤਾ ਜੀ ਚਲਾਨਾ ਕਰ ਗਏ।{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ}} ==ਅੰਤਿਮ ਸਮਾਂ== ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਹਰ ਪਾਸੇ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਪਰਚਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਮ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਕਰਮ ਕਾਂਡਾਂ ਅਤੇ ਵਹਿਮਾਂ ਭਰਮਾਂ ਤੋਂ ਕੱਢਿਆ। 1635 ਵਿੱਚ [[ਦਾਰਾ ਸ਼ਿਕੋਹ]] ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਬਣਿਆ ਅਤੇ ਜੋ ਧਾਰਮਿਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਤੰਗ ਦਿਲ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸੋ 1644 ਤੱਕ ਅਮਨ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਪਰਚਾਰ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ। ਅੰਤ ਵੇਲਾ ਨੇੜੇ ਜਾਣਕੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰਗੱਦੀ ਆਪਣੇ ਪੋਤਰੇ (ਪੁੱਤਰ ਬਾਬਾ ਗੁਰ ਦਿਤਾ ਜੀ) [[ਗੁਰੂ ਹਰਿਰਾਇ]] ਜੀ ਨੂੰ ਸੌਂਪੀ ਅਤੇ 3 ਮਾਰਚ 1644 ਨੂੰ 49 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾ ਗਏ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ== {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190528120243/http://www.babagurdittaji.com/ |date=28 May 2019 }} {{Sikhism}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ]] mzmu7blpijji3l26z3b5zc2ry9ki7j3 0 3360 810445 809987 2025-06-12T00:59:37Z Charan Gill 4603 810445 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer | name = ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ | image = Surjit Patar.jpg | image_size = | caption = | birth_date = {{birth date|df=y|1945|01|14}} | birth_place = [[ਪੱਤੜ ਕਲਾਂ]], [[ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਾਂਤ (ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ)|ਪੰਜਾਬ]], [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ|ਭਾਰਤ]] | death_date = {{death date and age|2024|05|11|1945|01|14|df=yes}} | death_place = [[ਲੁਧਿਆਣਾ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਭਾਰਤ]] | occupation = ਅਧਿਆਪਨ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰੀ | education = [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ]], [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] | genre = [[ਗ਼ਜ਼ਲ]], [[ਨਜ਼ਮ]] | subject = ਸਮਾਜਿਕ | notableworks = ''ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼'' }} '''[https://punjabisahit.com/author/surjit-patar/ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ]''' (ਜਨਮ '''ਸੁਰਜੀਤ ਹੁੰਜਣ''') (14 ਜਨਵਰੀ 1945 – 11 ਮਈ 2024)<ref>{{Cite news |last=PTI |date=2024-05-11 |title=Punjabi poet, writer Surjit Patar passes away at 79 |url=https://www.thehindu.com/news/national/punjab/punjabi-poet-writer-surjit-patar-passes-away-at-79/article68163927.ece |access-date=2024-05-11 |work=The Hindu |language=en-IN |issn=0971-751X}}</ref> ਇੱਕ [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਦਾ ਲੇਖਕ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ]] ਦਾ ਕਵੀ ਸੀ।<ref>{{cite web | url=http://www.ramgarhiakom.com/2020/news/news_doc/01_jan_20.html | title=Ramgarhia kom News, January-2020 }}</ref> ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਹੈ।<ref name=ssingh>{{cite journal |last=Singh |first= Surjit |date=Spring–Fall 2006 |title=Surjit Patar: Poet of the Personal and the Political |journal=Journal of Punjab Studies |volume=13 |issue= 1|pages= 265 |quote= His poems enjoy immense popularity with the general public and have won high acclaim from critics. }}</ref> ==ਜੀਵਨ == ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਸੰਨ 1945 ਨੂੰ [[ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ [[ਜਲੰਧਰ]] ਜਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ [[ਪੱਤੜ ਕਲਾਂ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਕੌਰ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਸ.ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਸੀ। ਪਾਤਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਅਤੇ ਖਾਲਸਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਖਹਿਰਾ ਮਝਾ ਤੋਂ ਦਸਵੀਂ ਪਾਸ ਕੀਤੀ। ਰਣਧੀਰ ਗੌਰਮਿੰਟ ਕਾਲਜ ਕਪੂਰਥਲਾ ਤੋਂ ਬੀ.ਏ ਕਰਕੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] [[ਪਟਿਆਲਾ]] ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਐਮ.ਏ. ਅਤੇ [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ|ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਿਸਟੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਤੋਂ ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ ਕੀਤੀ। ਜਿਸਦਾ ਵਿਸ਼ਾ "ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕਧਾਰਾ ਦਾ ਰੂਪਾਂਤਰਣ" ਸੀ। ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਅਤੇ ਉੱਘੇ ਨਾਟਕਕਾਰ [[ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੇਠੀ]] ਦੇ ਕਹਿਣ 'ਤੇ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਹੀ ਆਪਣਾ ਤਖੱਲਸ 'ਪਾਤਰ' ਰੱਖ ਲਿਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਸੁਰਜੀਤ ਦੇ ਨਾਲ ਪੱਤੜ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਹੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਕਲਾ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹਨ।<ref name=":1">{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/eminent-poet-surjit-patar-is-new-punjab-arts-council-chief-4809036/|title=Eminent poet Surjit Patar is new Punjab Arts Council chief|date=2017-08-23|website=The Indian Express|language=en-US|access-date=2020-01-29}}</ref> ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ [[ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 2012 ਵਿੱਚ [[ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ]] ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/punjabi-poet-surjit-patar-gets-padma-shri/|title=Punjabi poet Surjit Patar gets Padma Shri|date=2012-01-26|website=The Indian Express|language=en-US|access-date=2020-01-29}}</ref> ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਹ ਉੱਘਾ ਕਵੀ 11 ਮਈ 2024 ਨੂੰ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈਣ ਕਾਰਨ ਇਸ ਫਾਨੀ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਗਿਆ। == ਕਿੱਤਾ == 1969 ਵਿੱਚ ਪਾਤਰ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਕਾਲਜ ਬੀੜ ਸਾਹਿਬ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਲੱਗੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ [[ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਇਥੋਂ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਏ। [[2002]] ਵਿਚ ਉਹ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਲੁਧਿਆਣਾ|ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ]] ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣੇ ਗਏ ਅਤੇ 2008 ਤੱਕ ਇਸ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। 2013 ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। 2013 ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਰਲਡ ਸਿੱਖ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, [[ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਫ਼ਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਚ ਵਿਜ਼ਿਟਿੰਗ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਾਤਰ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਪਲਿਆ ਤੇ ਪੇਂਡੂ ਵਿਦਿਆਲਿਆਂ ਤੋਂ ਵਿੱਦਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਆਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਰੱਖਣ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਪਾਤੜ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜ ਲਿਆ, ਜਿਹੜਾ ਘਸ-ਘਸਾ ਕੇ ਪਾਤਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਲਾਤੀਨੀ [[ਅਮਰੀਕਾ]] ਦੇ [[ਕੋਲੰਬੀਆ]] ਵਿੱਚ ਪੈਂਦੇ ਮੈਦਿਯਨ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ ਉਤਸਵ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕਰਨ ਗਿਆ ਸੀ। ਓਥੇ ਉਸ ਦੀ ਦਾੜ੍ਹੀ, ਪਗੜੀ ਦੇਖ ਕੇ ਇੱਕ ਸਪੇਨੀ ਬੱਚੇ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਦੂਗਰ ਸਮਝ ਲਿਆ ਸੀ। ==ਪੰਜਾਬੀ ਗਜ਼ਲ ਨੂੰ ਦੇਣ== ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਇੱਕ ਸਫਲ ਗਜ਼ਲਕਾਰ ਵਜੋਂ ਹੋਈ। 'ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼' ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗਜ਼ਲਾਂ 'ਕੋਲਾਜ਼' ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ [[ਗ਼ਜ਼ਲ]] ਨੂੰ ਰਾਗਆਤਮਿਕਤਾ ਦੇ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਮਿਆਰ ਵਧਾਇਆ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਹਰ [[ਸ਼ੇਅਰ]] ਦੀ ਤਪਸ਼, ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚਲੀ ਗਹਿਰਾਈ ਮੁਨੱਖੀ ਮਨ ਨੂੰ ਭਾਵਨਾਤਮਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਝੰਜੋੜਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਸੂਖਮ ਭਾਵਾਂ ਵਾਲੇ ਸ਼ੇਅਰ, ਅੰਦਰੂਨੀ ਧਰਾਤਲ ਨੂੰ ਟੁੰਬਦੇ ਅਤੇ ਹਿਰਨੀ ਦੀ ਚਾਲ ਵਾਂਗੂ ਚੁੰਗੀਆਂ ਭਰਦੇ ਹਨ। ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਨੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਮਾਨਵਵਾਦੀ, ਬੇਇਨਸਾਫੀ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਜਟਿਲ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਲਮਬੰਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਯਥਾਰਥ ਦੇ ਪਸਾਰੇ ਨੂੰ ਵਿਰੋਧ ਵਿਚ ਸਮੇਟਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਅਨੁਭਵ ਦੇ ਕੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਨੂੰ [[ਉਰਦੂ]] ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਕੇ ਇਕ ਆਧੁਨਿਕ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਰੰਗ ਵਾਲੀ ਪਛਾਣ ਦੁਆਉਣ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਉਸਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ, “''[https://punjabisahit.com/ghazal/kujh-kiha-tan-hanera/ ਕੁਛ ਕਿਹਾ ਤਾਂ ਹਨੇਰਾ ਜਰੇਗਾ ਕਿਵੇਂ, ਚੁੱਪ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਸ਼ਮਾਂਦਾਨ ਕੀ ਕਹਿਣਗੇ। ਗੀਤ ਦੀ ਮੌਤ ਇਸ ਰਾਤ ਜੇ ਹੋ ਗਈ, ਮੇਰਾ ਜੀਣਾ ਮੇਰੇ ਯਾਰ ਕਿੰਜ ਸਹਿਣਗੇ]''” ਜਾਂ ਫਿਰ “''ਬਲਦਾ ਬਿਰਖ ਹਾਂ, ਖਤਮ ਹਾਂ, ਬਸ ਸ਼ਾਮ ਤੀਕ ਹਾਂ। ਫਿਰ ਵੀ ਕਿਸੇ ਬਹਾਰ ਦੀ ਕਰਦਾ ਉਡੀਕ ਹਾਂ"''। “''ਕੋਈ ਡਾਲੀਆਂ ‘ਚੋਂ ਲੰਘਿਆ ਹਵਾ ਬਣ ਕੇ, ਅਸੀਂ ਰਹਿ ਗਏ ਬਿਰਖ ਵਾਲੀ ਹਾ ਬਣ ਕੇ"'', “''ਖੜਕ ਹੋਵੇ ਜੇ ਡਿੱਗੇ ਪੱਤਾ ਵੀ, ਐਸੀ ਚੁੱਪ ਹੈ ਤਾਂ ਬਿਰਖ ਅਰਜ਼ ਕਰੇ"''। ==ਰਚਨਾਵਾਂ== ===ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ=== *''[[ਹਵਾ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼ (ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ)|ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼]] -1979'' *''[[ਬਿਰਖ ਅਰਜ਼ ਕਰੇ]]- 1992'' *''[[ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਸੁਲਗਦੀ ਵਰਣਮਾਲਾ|ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਸੁਲਗਦੀ ਵਰਨਮਾਲਾ]]-1992'' *''[https://punjabisahit.com/poem/lafzan-di-dargah/ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਦੀ ਦਰਗਾਹ]- 2003'' *''[[ਪਤਝੜ ਦੀ ਪਾਜ਼ੇਬ]]'' *''[[ਸੁਰਜ਼ਮੀਨ|ਸੁਰ-ਜ਼ਮੀਨ]]- 2007'' *''[[ਚੰਨ ਸੂਰਜ ਦੀ ਵਹਿੰਗੀ]]'' ===ਅਨੁਵਾਦ === * ਸਪੇਨੀ ਲੇਖਕ [[ਲੋਰਕਾ]] ਦੇ ਤਿੰਨ ਦੁਖਾਂਤ: #[[ਅੱਗ ਦੇ ਕਲੀਰੇ]] (''[[ਬਲੱਡ ਵੈਡਿੰਗ]]'')<ref>[http://punjabipedia.org/topic.aspx?txt=%E0%A8%B8%E0%A9%81%E0%A8%B0%E0%A8%9C%E0%A9%80%E0%A8%A4%20%E0%A8%AA%E0%A8%BE%E0%A8%A4%E0%A8%B0 ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ - ਪੰਜਾਬੀ ਪੀਡੀਆ]</ref> #''ਸਈਓ ਨੀ ਮੈਂ ਅੰਤਹੀਣ ਤਰਕਾਲਾਂ'' (''[[ਯੇਰਮਾ]]'') #''[[ਹੁਕਮੀ ਦੀ ਹਵੇਲੀ]]'' (''[[ਲਾ ਕਾਸਾ ਡੇ ਬਰਨਾਰਡਾ ਅਲਬਾ]]'') *"ਨਾਗ ਮੰਡਲ" (ਗਿਰੀਸ਼ ਕਾਰਨਾਡ ਦਾ ਨਾਟਕ) *ਬ੍ਰੈਖਤ ਅਤੇ ਨੇਰੂਦਾ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ *''ਸ਼ਹਿਰ ਮੇਰੇ ਦੀ ਪਾਗਲ ਔਰਤ'' (ਯਾਂ ਜਿਰਾਦੂ ਦੇ ਫ਼ਰੈਂਚ ਨਾਟਕ ''ਲਾ ਫ਼ੋਲੇ ਡੇ ਸਈਓ'') === ਵਾਰਤਕ === * ''[[ਸੂਰਜ ਮੰਦਰ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ]]'' * ''ਇਹ ਬਾਤ ਨਿਰੀ ਏਨੀ ਹੀ ਨਹੀਂ''(2021) (ਕਿਸਾਨੀ ਮੋਰਚੇ ਦੋਰਾਨ ਲਿਖੇ ਲੇਖ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ) ==ਸਨਮਾਨ== * 1993 ਵਿੱਚ "ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਸੁਲਗਦੀ ਵਰਨਮਾਲਾ" ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਸਨਮਾਨ * 1997 ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲੋਂ 'ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ' ਸਨਮਾਨ * 1999 ਵਿੱਚ "ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪਰੀਸ਼ਦ ਕਲਕੱਤਾ" ਵਲੋਂ '''ਪੰਚਨਾਦ ਪੁਰਸਕਾਰ''' * 2012 ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵੱਲੋਂ ਡਾਕਟਰ ਆਫ਼ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ੀ ਆਨਰਜ਼ ਕਾਜ਼ਾ (ਆਨਰੇਰੀ) ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ * 2012 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਰਵ-ਉਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਨਮਾਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ '''ਪਦਮਸ਼੍ਰੀ''' * "ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਦੀ ਦਰਗਾਹ" ਲਈ ਸਰਸਵਤੀ ਸਨਮਾਨ ==ਕਾਵਿ-ਨਮੂਨਾ== <poem> ਕੋਈ ਡਾਲੀਆਂ ਚੋਂ ਲੰਘਿਆ ਹਵਾ ਬਣ ਕੇ ਅਸੀਂ ਰਹਿ ਗਏ ਬਿਰਖ ਵਾਲੀ ਹਾ ਬਣ ਕੇ ਪੈੜਾਂ ਤੇਰੀਆਂ ‘ਤੇ ਦੂਰ ਦੂਰ ਤੀਕ ਮੇਰੇ ਪੱਤੇ ਡਿੱਗੇ ਮੇਰੀਆਂ ਬਹਾਰਾਂ ਦਾ ਗੁਨਾਹ ਬਣ ਕੇ ਪਿਆਂ ਅੰਬੀਆਂ ਨੂੰ ਬੂਰ ਸੀ ਕਿ ਕੋਇਲ ਕੂਕ ਪਈ ਕਿਸੇ ਜਿੰਦ ਬੀਆਬਾਨ ਦੀ ਗਵਾਹ ਬਣ ਕੇ ਕਦੀ ਬੰਦਿਆਂ ਦੇ ਵਾਂਗੂ ਸਾਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਵੀ ਕਰ ਐਵੇਂ ਲੰਘ ਜਾਨੈ ਪਾਣੀ ਕਦੇ ਵਾ ਬਣ ਕੇ ਜਦੋਂ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ਹਾਣ ਦਾ ਸੀ ਸਾਂਵਰਾ ਜਿਹਾ ਜਦੋਂ ਜੁਦਾ ਹੋਇਆ ਤੁਰ ਗਿਆ ਖੁਦਾ ਬਣ ਕੇ </poem> ਅਗਲਾ- ਮੈਂ ਰਾਹਾਂ ਤੇ ਨਹੀਂ ਤੁਰਦਾ ਮੈਂ ਤੁਰਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਰਾਹ ਬਣਦੇ ਯੁਗਾਂ ਤੋਂ ਕਾਫਲੇ ਆਉਂਦੇ ਇਸੇ ਸੱਚ ਦੇ ਗਵਾਹ ਬਣਦੇ ਇਹ ਤਪਦੀ ਰੇਤ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਰਸਤਾ ਠੀਕ ਹੈ ਮੇਰਾ ਇਹ ਸੜਦੇ ਪੈਰ, ਠਰਦੇ ਦਿਲ, ਮੇਰੇ ਸੱਚ ਦੇ ਗਵਾਹ ਬਣਦੇ ਜੁ ਲੋ ਮੱਥੇ 'ਚੋਂ ਫੁੱਟਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਅਸਲੀ ਤਾਜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਵੀ ਦੇ ਤਖਤ 'ਤੇ ਬਹਿ ਕੇ ਹੀ ਸੱਚੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਬਣਦੇ ਇਹ ਪੰਡਤ ਰਾਗ ਦੇ ਤਾਂ ਪਿੱਛੋਂ ਸਦੀਆਂ ਬਾਅਦ ਆਉਂਦੇ ਨੇ ਮੇਰੇ ਹਉਕੇ ਹੀ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਵੰਝਲੀ ਦੇ ਸਾਹ ਬਣਦੇ ਅਸਾਨੂੰ ਰੀਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਪਰੀਤ ਪਿਆਰੀ ਹੈ ਤੂੰ ਲਿਖ ਲੇਖਾ ਤੇ ਲਿਖ ਜਿੰਨੇ ਵੀ ਨੇ ਸਾਡੇ ਗੁਨਾਹ ਬਣਦੇ ਰਾਂਝੇ ਨਾ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਵੀ ਨਾ ਬਣਦੇ ਅਸੀਂ ਕੈਦੋਂ ਅਸੀਂ ਜਾਂ ਨਾਥ ਹੁੰਦੇ ਜਾਂ ਅਸੀਂ ਲੁੱਡਣ ਮਲਾਹ ਬਣਦੇ ਉਦੋਂ ਤਕ ਤੂੰ ਹੈਂ ਸਾਡੀ ਹਿੱਕ ਦੇ ਵਿਚ ਮਹਿਫੂਜ਼ ਮਰ ਕੇ ਵੀ ਜਦੋਂ ਤਕ ਜਿਸਮ ਸਾਡੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੜ ਕੇ ਸੁਆਹ ਬਣਦੇ ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਦੇ ਸੁਖਨ ਕੁਛ ਯਾਰ, ਕੁਛ ਤਾਰੀਖ ਦੇ ਮੰਜ਼ਰ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਜ਼ਖਮ ਖਾ ਲੈਨਾਂ ਮੇਰੀ ਖ਼ਾਤਰ ਪਨਾਹ ਬਣਦੇ ਮੈਂ ਇਕ ਗੱਲ ਜਾਣਦਾਂ ਕਿ ਹੈ ਕੋਈ ਸ਼ੈ ਇਸ ਵਜੂਦ ਅੰਦਰ ਉਹ ਜਿਹੜੀ ਲਿਸ਼ਕ ਉਠਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਭ ਰੁਖ ਸਿਆਹ ਬਣਦੇ ਕਦੀ ਦਰਿਆ ਇੱਕਲਾ ਤੈਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਦਿਸ਼ਾ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਂ ਦੀ ਢਾਲ, ਜਲ ਦਾ ਵੇਗ ਹੀ ਰਲ ਮਿਲ ਕੇ ਰਾਹ ਬਣਦੇ ਅਚਨਚੇਤੀ ਕਿਸੇ ਬਿੰਦੂ 'ਚੋਂ ਚਸ਼ਮਾ ਫੁੱਟ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਇਹ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਐਵੇਂ ਖਾਹਮਖਾਹ ਬਣਦੇ ਮੈਂ ਕੁਝ ਨਾਦਾਂ ਤੇ ਬਿੰਦਾਂ ਦਾ ਮਿਲਣ-ਬਿੰਦੂ ਹਾਂ ਮੈਂ ਕੀ ਹਾਂ ਜੇ ਮੈਂ ਆਖਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਕੁਝ ਹਾਂ ਕਥਨ ਮੇਰੇ ਗੁਨਾਹ ਬਣਦੇ ਇਹ ਤੁਰਦਾ ਕੌਣ ਹੈ ਮੈਂ ਕੌਣ ਹਾਂ ਤੇ ਕੌਣ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ ਇਹ ਸੋਚਾਂ ਦਾ ਸਫਰ ਹੈ ਜਿਸ ਲਈ ਸੀਨੇ ਹੀ ਰਾਹ ਬਣਦੇ ਜਦੋਂ ਤਕ ਲਫਜ਼ ਜਿਊਂਦੇ ਨੇ ਸੁਖਨਵਰ ਜਿਓਣ ਮਰ ਕੇ ਵੀ ਉਹ ਕੇਵਲ ਜਿਸਮ ਹੁੰਦੇ ਨੇ ਜੋ ਸਿਵਿਆਂ ਵਿਚ ਸੁਆਹ ਬਣਦੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲੋਚਿਆ ਬਣਨਾ ਤੁਹਾਡੇ ਪਿਆਰ ਦੇ 'ਪਾਤਰ' ਕਦੇ ਨਾ ਸੋਚਿਆ ਆਪਾਂ ਕਿ ਅਹੁ ਬਣਦੇ ਜਾਂ ਆਹ ਬਣਦੇ। ==ਟੀ.ਵੀ ਤੇ ਫ਼ਿਲਮਾਂ== ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ੀਚਰ ਫਿਲਮ "ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ" ਦੇ ਡਾਇਲਾਗ ਲਿਖੇ ਹਨ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਪਾਤਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਆਪਣੀ ਮਖ਼ਮਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਇਕ ਟੇਪ "ਬਿਰਖ ਜੋ ਸਾਜ ਹੈ" ਵੀ ਆਈ ਹੈ। == ਗੈਲਰੀ == <Gallery mode=packed style="text-align:left"> File:Sahitya Akademi Award - Surjit Patar.JPG|ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ - ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ Dr._Surjit_Patar_and_Stalinjeet_at_WikiConference_India_2016.jpg|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸ਼ਕ ਨਾਲ Padam Shree Dr. Surjeet Patar.png|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ 28 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2024 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਵਨ ਲੁਧਿਆਣਾ। Dr. Surjeet Patar.png|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਨਾਭਾ ਕਵਿਤਾ ਉਤਸਵ 2022 ਮੌਕੇ। Punjabi Poet Surjeet Patar.png|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ 28 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2024 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਵਨ ਲੁਧਿਆਣਾ। File:Satdeep Gill with Surjit Patar.JPG|29 ਮਈ 2015 ਨੂੰ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਿਖਣ ਵਾਲ਼ੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ File:Dr. Surjit Patar speaks at opening ceremony of WikiConference India 2016, 5 August 2016 1.jpg|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਵਿੱਕੀ ਇੰਡੀਆ ਕਾਨਫਰੰਸ 5 ਅਗਸਤ 2016 File:Dr. Surjit Patar and Satdeep Gill-Opening Ceremony-WCI 2016 at CGC, Mohali- 5 August-IMG 4894.jpg|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਵਿੱਕੀ ਇੰਡੀਆ 5 ਅਗਸਤ 2016 File:Surjeet Patar.png|ਇਹ ਤਸਵੀਰ 28 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2024 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਵਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਖੇ ਖਿੱਚੀ ਗਈ। </Gallery> ==ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ== *[[ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ]] *[[ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ]] *[[ਅਜੀਤ ਕੌਰ]] *ਡਾ. [[ਸੁਖਪਾਲ ਸੰਘੇੜਾ]] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == {{Commons category|Surjit Patar|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ}} *{{IMDb name| id=2539698|name=ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ}} *{{Facebook|PATARSURJIT |ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ}} {{ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ}} {{ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1945]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2024]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਲੇਖਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਅਕਾਦਮਿਕ ਸਟਾਫ਼]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਾਂਤ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ) ਦੇ ਲੋਕ]] exf833zg26318vcfohb87cujui8lmz5 0 18628 810421 810295 2025-06-11T13:57:11Z Jagmit Singh Brar 17898 810421 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = '''ਕਬੀਰ''' | image = Kabir004.jpg | image_size = 200px | alt = ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਚੇਲੇ | caption = '''1825 ਦੇ ਇੱਕ ਚਿੱਤਰ ਵਿੱਚ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਚੇਲੇ''' | religion = | known = [[ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ]], [[ਸਿੱਖ ਮਤ]], [[ਸੰਤ ਮਤ]], [[ਕਬੀਰ ਪੰਥ]] | occupation = ਤਤਵਦ੍ਰਸ਼ੀ ਸੰਤ,ਕਵਿ ਅਤੇ ਜੁਲਾਹੇ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ | issue = }} '''ਕਬੀਰ''' ([[ਹਿੰਦੀ]]: कबीर‎) (1398-1518)<ref name="GarciaHenderson2002">{{cite book|author1=Carol Henderson Garcia|author2=Carol E. Henderson|title=Culture and Customs of India|url=http://books.google.com/books?id=CaRVePXX6vEC&pg=PA70 |year=2002|publisher=Greenwood Publishing Group|isbn=978-0-313-30513-9|pages=70–}}</ref><ref name="Tinker1990">{{cite book|author=Hugh Tinker|title=South Asia: A Short History|url=http://books.google.com/books?id=n5uU2UteUpEC&pg=PA76|year=1990|publisher=University of Hawaii Press|isbn=978-0-8248-1287-4|pages=76–}}</ref><ref name="Narrative Section of a Successful Application">{{cite web|title=Narrative Section of a Successful Application|url=http://www.neh.gov/files/grants/claflin_university_classical_and_contemporary_literature_from_south_asia.pdf|publisher=Claflin University|access-date=2013-03-30|archive-date=2012-10-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20121010095549/http://www.neh.gov/files/grants/claflin_university_classical_and_contemporary_literature_from_south_asia.pdf|dead-url=yes}}</ref> ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਭਾਰਤੀ ਭਗਤੀ ਰਹੱਸਵਾਦੀ ਕਵੀ ਅਤੇ ਸੰਤ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨੇ [[ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]] ਦੀ ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਾਣੀਆਂ [[ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] ਦੇ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ|ਗ੍ਰੰਥ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ,]] ਸੰਤ ਗਰੀਬ ਦਾਸ ਦੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਧਰਮਦਾਸ ਦੇ ਕਬੀਰ ਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਬੀਰ ਅਰਬੀ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਮਹਾਨ ਅਤੇ ਵੱਡਾ ਹੈ। ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ। ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਵਿਰਸੇ ਨੂੰ ਅੱਜ [[ਕਬੀਰ ਪੰਥ]] ਅੱਗੇ ਲਿਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।<ref name="britannicakabir">{{Cite encyclopedia|title=Kabir|encyclopedia=Encyclopedia Britannica|author=((The Editors of Encyclopaedia Britannica))|year=2022|url=https://www.britannica.com/biography/Kabir-Indian-mystic-and-poet|access-date=3 February 2022}}</ref>{{sfn|Tinker|1990|p=[https://archive.org/details/southasiashorthi0000tink/page/75 75]–77}}{{sfn|McGregor|1984|p=47}} ਇਹ ਪੰਥ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਪੰਥ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ (1901 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਮੁਤਾਬਕ) 843,171 ਅਨੁਆਯੀ ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਬਾਨੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ ਦੇ ਅਨੁਆਈ ਉੱਤਰੀ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਫੈਲੇ ਹੋਏ ਹਨ। [[ਬੀਜਕ]], ਕਬੀਰ ਗ੍ਰੰਥਾਵਲੀ, ਸਾਖੀ ਕਬੀਰ ,ਕਬੀਰ ਸਾਗਰ ਅਤੇ [[ਅਨੁਰਾਗ ਸਾਗਰ]] ਆਪ ਜੀ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮੂਲ ਗ੍ਰੰਥ ਬੀਜਕ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸ੍ਰੀ ਜਗਦੀਸ਼ ਲਾਲ ਵਲੋਂ 'ਕਬੀਰ:ਜੀਵਨ ਤੇ ਬਾਣੀ' ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਜੀਵਨ ਇਤਿਹਾਸ ਵੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ । ==ਜੀਵਨ== ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾ ਜੇਠ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਸ਼ੁਕਲ ਪੂਰਨਮਾਸੀ ਵਿਕਰਮੀ ਸੰਮਤ 1455 (ਸੰਮਤ 1455) ਦੇ ਸੋਮਵਾਰ (ਬ੍ਰਹਮਾ ਮੁਹੂਰਤ ਦਾ ਸਮਾਂ ਜੋ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਡੇਢ ਘੰਟਾ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਹੈ) ਨੂੰ ਹੋਇਆ। ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ [[ਵਾਰਾਣਸੀ|ਬਨਾਰਸ]] (ਵਾਰਾਣਸੀ) ਕਾਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੰਵਲ ਦੇ ਫੁੱਲ ਵਿੱਚ ਲਹਿਰ ਤਾਰਾ ਤਲਾਅ ਦੇ ਵਿਚ ਇਕ ਨਿਹਸਤਾਂ ਦੰਪਤੀ ਪਿਤਾ ਨੀਰੂ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਨੀਮਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪ ਜੀ ਦਾ ਨਾਮ ਕਬੀਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਤਿਹਾਸ ਤੱਥਾਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨੀਰੂ ਨਿੰਮਾ ਭ੍ਰਮਣ ਸਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਭ੍ਰਮਣ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਧਰਮ ਦੇ ਕਾਜੀਆਂ ਨੇ ਸਾਜਿਸ਼ ਰਚ ਕੇ ਨੀਰੂ ਅਤੇ ਨਿੰਮਾ ਦਾ ਧਰਮ ਪਰਵਰਤਨ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੁਜ਼ਾਰੇ ਲਈ ਜੁਲਾਹੇ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਜੁਲਾਹਾ ਜਾਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਮੂੰਹ ਬੋਲਾ ਪੁੱਤਰ ’ਕਮਾਲ’ ਤੇ ਮੂੰਹ ਬੋਲੀ ਪੁੱਤਰੀ ’ਕਮਾਲੀ’ ਸੀ। ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੂੰ ਸੂਫ਼ੀ ਕਵੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ ਕਬੀਰ ਪੰਥੀਆਂ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਤੋਂ 600 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ ਇਸ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ 120 ਸਾਲ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਭਗਤੀ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ ਕੀਤਾ। ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਭੁਲੇਖਾ ਹੈ ਕਿ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ ਦੇ ਲੋਕ ਦਿਖਾਵਾ ਗੁਰੂ ਸਨ।ਪਰ ਇਹ ਗੱਲ ਤੱਥਾਂ ਦੇ ਉਲਟ ਹੈ । ==ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ == ਕਬੀਰ ਜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਰੇ ਇਨਸਾਨ ਇੱਕ ਹਨ,ਅਤੇ ਅੱਲਾ ਤੇ ਰਾਮ ਵਿਚ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ: '''ਕਬੀਰ ਹਿੰਦੂ ਮੁਸਲਿਮ ਦੋ ਨਹੀਂ ਭਾਈ, ਦੋ ਕਹੇ ਸੋ ਦੋਜ਼ਖ਼ (ਨਰਕ) ਜਾਹਿ ॥''' ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੇ ਫਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤੀ ਦਾ ਖੁੱਲ ਕੇ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। ਬਾਹਰ ਕਰਮ ਕਾਂਡਾਂ ’ਚੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ ਜੀਵ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਭਗਤੀ ਸੱਚੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਾਦ ਰੂਪ ਮਤਲਬ ਸੱਚੇ ਨਾਂ (ਮੰਤ੍ਰ) ਲੇ ਕੇ ਦਿਲੋਂ ਜਪਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੱਤੀ। ==ਰਚਨਾ == [[ਬੀਜਕ]], [[ਕਬੀਰ ਗ੍ਰੰਥਾਵਲੀ]], [[ਸਾਖੀ ਕਬੀਰ]] ,[[ਕਬੀਰ ਸਾਗਰ]] ,[[ਕਬੀਰ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ]] ਅਤੇ [[ਅਨੁਰਾਗ ਸਾਗਰ]] ਓਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। '''ਕਬੀਰ,ਵੇਦ ਮੇਰਾ ਭੇਦ ਹੈ ਮੈਂ ਨਾ ਮਿਲੁੰ ਵੇਦਨ ਕੇ ਮਾਹਿ।''' '''ਜੋਨ ਵੇਦ ਸੇ ਮੈਂ ਮਿਲੂੰ ਵੋ ਵੇਦ ਜਾਣਤੇ ਨਾਹੀਂ।।''' == ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ == ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਮੋਖਿਕ ਅਤੇ ਲਿਖਿਤ ਦੋਹਾਂ ਰੂਪਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਹੈ। ਕਬੀਰ ਜੀ ਦੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਬਾਣੀ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਹੈ। ਜਿਵੇ:- ਬੀਜਕ, ਕਬੀਰ ਸਾਗਰ ,ਕਬੀਰ ਗ੍ਰੰਥਾਵਲੀ, ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਰਜ ਹਨ। ਕਬੀਰ ਸਾਗਰ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਭ ਤੋ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਰਚਨਾ ਸਮਝੀ ਜਾਦੀ ਹੈ। ਕਬੀਰ ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਕਬੀਰ ਸਾਗਰ ਦਾ ਉਹੀ ਸਥਾਨ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਹੈ। ਗ੍ਰੰਥਾਵਲੀ:- ਕਬੀਰ ਗ੍ਰੰਥਾਵਲੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਸੰਕਲਿਤ ਕਬੀਰ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਸਮਾਨਤਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ:- ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਦੂਜਾ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਸਰੋਤ ਹੈ। ==ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਕਬੀਰ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ== ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀ ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਰਾਗਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਹੇਠ ਲਿਖਿਤ ਹੈ- #ਸਿਰੀ ਰਾਗ - 2 ਸ਼ਬਦ #ਰਾਗ ਗਉੜੀ - 74 ਸ਼ਬਦ(1 ਅਸ਼ਟਪਦੀ ਸਹਿਤ) ਬਾਵਨ ਅਖਰੀ-45, ਥਿਤੀ-16, ਵਾਰ ਸਤ-8=/43 #[[ਰਾਗ ਆਸਾ]] - 37 ਸ਼ਬਦ #[[ਰਾਗ ਗੂਜਰੀ]] - 2 ਸ਼ਬਦ #[[ਰਾਗ ਸੋਰਠਿ]] - 11 ਸ਼ਬਦ #[[ਰਾਗ ਧਨਾਸਰੀ]] - 5 ਸ਼ਬਦ #[[ਰਾਗ ਤਿਲੰਗ]] - 1 ਸ਼ਬਦ #[[ਰਾਗ ਸੂਹੀ]] - 5 ਸ਼ਬਦ #[[ਰਾਗ ਬਿਲਾਵਲ]] - 12 ਸ਼ਬਦ #ਰਾਗ ਗੋਡ - 11 ਸ਼ਬਦ #[[ਰਾਗ ਰਾਮਕਲੀ]] - 12 ਸ਼ਬਦ #[[ਰਾਗ ਮਾਰੂ]] - 12 ਸ਼ਬਦ #[[ਰਾਗ ਕੇਦਾਰਾ]] -6 ਸ਼ਬਦ #[[ਰਾਗ ਭੈਰਉ]] - 19 ਸ਼ਬਦ #[[ਰਾਗ ਬਸੰਤ]] - 8 ਸ਼ਬਦ #[[ਰਾਗ ਸਾਰੰਗ]] - 3 ਸ਼ਬਦ #ਰਾਗ ਪ੍ਰਭਾਤੀ - 5 ਸ਼ਬਦ ਇਸ ਤਰਾ ਕਬੀਰ ਜੀ ਦੇ ਕੁੱਲ 225 ਸ਼ਬਦ, 1 ਬਾਵਨ ਅੱਖਰੀ,1 ਥਿਤੀ,1 ਸਤਵਾਰਾ ਤੇ 243 ਸਲੋਕ ਸੰਕਲਿਤ ਹਨ। ਆਪ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ 17 ਰਾਗਾ ਵਿੱਚ ਵਿਉਤਬੱਧ ਹੈ। ਆਪ ਦੀ 8 ਪਦਾਂ ਦੀ ਵਾਰ ਤੇ ਤਿੰਨ [[ਅਸ਼ਟਪਦੀਆ]] ਹਨ। ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 238 ਸਲੋਕ ਵੀ ਹਨ।<ref>[[ਡਾ. ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਕੌਰ ਜੱਗੀ]], ਸੰਤ ਕਬੀਰ: ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ, ਗਰੇਸਿਅਸ ਬੁੱਕ, ਪਟਿਆਲਾ, ਪੰਨਾ 6</ref> ਕਬੀਰ ਜੀ ਦੇ ਦੋਹੇ<ref>{{Cite web|url=https://www.answerinhindi.com/kabir-ke-dohe/|title=ਕਬੀਰ ਜੀ ਦੇ ਦੋਹੇ|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2019-04-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20190420173126/https://www.answerinhindi.com/kabir-ke-dohe/|dead-url=yes}}</ref> ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿਦ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾ ਵਿੱਚ ਮੋਜੂਦ ਹਨ। ==ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ == ਕਬੀਰ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ [[ਅਵਧੀ]], [[ਭੋਜਪੁਰੀ]], [[ਬ੍ਰਿਜ]], [[ਮਾਰਵਾੜੀ]], [[ਪੰਜਾਬੀ]], [[ਅਰਬੀ]], [[ਫਾਰਸੀ]], ਆਦਿ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਮਿਲ ਜਾਂ ਪਰਿਭਾਸਿਕ ਵੀ ਹੈ। ਮੁਸਲਮਾਨਾ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਨ ਕਰਦਿਆਂ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਅਰਬੀ- ਫਾਰਸੀ ਰੰਗ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। '''ਬੇਦ ਕਤੇਬ ਇਫਤਰਾ ਭਾਈ ਦਿਲ ਕਾ ਫਿਕਰ ਨਾ ਜਾਇ ਟੁਕੁ ਦਮੁ ਕਰਾਰੀ ਜਉ ਕਰਹੁ ਜਾਹਿਰ ਹਜੂਰਿ ਖਦਾਇ''' == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਸਿੱਖ ਭਗਤ}} {{ਸਿੱਖੀ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਭਗਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ]] f7usvhohlw9x8pl0zfbkg8qhyd2phd1 0 18819 810463 737709 2025-06-12T07:38:25Z 14.139.242.13 ਇਸ 810463 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer | name = ਜਸਵੰਤ ਦੀਦ | image = ਜਸਵੰਤ ਦੀਦ.JPG | imagesize = | caption = ਜਸਵੰਤ ਦੀਦ | birth_name = | birth_date = {{birth date and age|df=y|1954|4|11}} | birth_place = ਸ਼ਾਹਕੋਟ, [[ਜਿਲ੍ਹਾ ਜਲੰਧਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਭਾਰਤ]] | occupation = [[ਕਵੀ]], ਲੇਖਕ | alma_mater = [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ]]<br>[[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] | death_date = | death_place = | years_active = }} '''ਜਸਵੰਤ ਦੀਦ''' (ਜਨਮ: 11 ਮਾਰਚ 1954) ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਮਸ਼ਹੂਰ [[ਕਵੀ]] ਅਤੇ ਵਾਰਤਕ [[ਲੇਖਕ]] ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਆਲੋਚਕ [[ਗੁਰਬਚਨ]] ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, "ਉਹ ਅੱਜ ਦੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਵਿਸੰਗਤੀਆਂ ਤੇ ਜਿ਼ਹਨੀ ਕਸ਼ਮਕਸ਼ ਦਾ ਕਵੀ ਹੈ। ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰ ਰਿੱਝ ਰਹੀ ਬੇਚੈਨੀ, ਭਟਕਨ ਤੇ ਤਲਾਸ਼ ਦਾ ਕਵੀ ਹੈ।" <ref>{{Cite web |url=http://www.likhari.org/archive/Likhari%20Pages%202008/5054_%20dr%20gurbachan%201%20Lekh%205%20February%202008.htm |title=ਜਸਵੰਤ ਦੀਦ : ਕਵਿਤਾ ਦਾ ‘ਕਮੰਡਲ'- ਗੁਰਬਚਨ |access-date=2013-01-03 |archive-date=2021-05-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210510051340/http://www.likhari.org/archive/Likhari%20Pages%202008/5054_%20dr%20gurbachan%201%20Lekh%205%20February%202008.htm |dead-url=yes }}</ref> ==ਜੀਵਨ== ਜਸਵੰਤ ਦੀਦ ਦਾ ਜਨਮ 11 ਮਾਰਚ 1954 ਨੂੰ [[ਜਲੰਧਰ]] ਜਿਲੇ ਦੇ ਇੱਕ ਨਗਰ [[ਸ਼ਾਹਕੋਟ, ਭਾਰਤ|ਸ਼ਾਹਕੋਟ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਹੈ। ਦੀਦ ਨੇ ਸ਼ਾਹਕੋਟ ਤੋਂ ਮੁਢਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਕੋਦਰ ਤੋਂ ਬੀ.ਏ. ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਐਮ.ਏ. ਅਤੇ ਐਮ.ਫਿਲ. [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ]] ਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਤੋਂ ਪੀਐਚ.ਡੀ. ਕਰਕੇ ਰਸਮੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਮੁਕੰਮਲ ਕਰ ਲਈ। ਕਿੱਤੇ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਸਨੇ ਪਹਿਲਾਂ [[ਰੇਡੀਓ|ਰੇਡੀਉ]] ਅਤੇ ਫਿਰ (ਹੁਣ ਤੱਕ) [[ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ]] ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ। ਅੱਜਕੱਲ ਉਹ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਕੇਂਦਰ, ਜਲੰਧਰ ਦਾ ਸਹਾਇਕ ਸਟੇਸ਼ਨ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਹੈ।<ref>http://www.ajitjalandhar.com/20120213/edit2.php{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਦੀਦ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ '[[ਕਮੰਡਲ]]' ਲਈ [[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ|ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਡਮੀ ਐਵਾਰਡ]] ਨਾਲ਼ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। [[ਤਸਵੀਰ:Jaswant_deed_with_Dr._kulvir_Gojra_at_Bhai_Vir_Singh_Sahitya_Sadan,_Delhi.jpg|thumb|ਜਸਵੰਤ ਦੀਦ ਅਤੇ ਡਾ. ਕੁਲਵੀਰ ਗੋਜਰਾ, [[ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਤ ਸਦਨ]], [[ਦਿੱਲੀ]] ਵਿਖੇ]] ==ਰਚਨਾਵਾਂ== ===ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ=== *ਬੱਚੇ ਤੋਂ ਡਰਦੀ ਕਵਿਤਾ (1984-2003-2022) *ਅਚਨਚੇਤ (1990-2003) *ਆਵਾਜ਼ ਆਏਗੀ ਅਜੇ (1996-2003) *ਘੁੰਡੀ (2001-2003) * ਕਮੰਡਲ (2005-2008) * ਆਵਾਗਵਣੁ<ref>[http://punjabitribuneonline.com/2012/06/%E0%A8%9C%E0%A8%B8%E0%A8%B5%E0%A9%B0%E0%A8%A4-%E0%A8%A6%E0%A9%80%E0%A8%A6-%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%86%E0%A8%B5%E0%A8%BE%E0%A8%97%E0%A8%B5%E0%A8%A3%E0%A9%81/ ਜਸਵੰਤ ਦੀਦ ਦਾ ਆਵਾਗਵਣੁ-ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ]</ref> * ਬੇਸਮੈਂਟ ਕਵਿਤਾਵਾਂ (2023) * ਜਿੱਥੋਂ ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਲੱਭਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ (ਤੇ ਹੋਰ ਪਿਆਰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ) (2023) ===ਵਾਰਤਕ=== *ਧਰਤੀ ਹੋਰ ਪਰ੍ਹੇ... (2008)<ref>http://www.dkagencies.com/doc/from/1063/to/1123/bkId/DK64452332178214857324491371/details.html</ref> *ਖੱਡੀ (2018) ==ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ== *ਇੱਕ ਲੱਪ ਯਾਦਾਂ ਦੀ ==ਅਨੁਵਾਦ== *ਜੰਗਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ (ਯਸ਼ਪਾਲ) == ਸੰਪਾਦਨਾ== * ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ==ਕੰਮ== #ਪ੍ਰ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਸਹਾਇਕ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਕੇਂਦਰ ਜਲੰਧਰ, ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਅਧਿਕਾਰੀ All india ਰੇਡੀਓ, ਦਿੱਲੀ. ਭਾਰਤ। # ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਅਧਿਕਾਰੀ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ ਜਲੰਧਰ। #ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਅਧਿਕਾਰੀ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਕੇਂਦਰ ਜਲੰਧਰ। #ਸਹਾਇਕ ਸਟੇਸ਼ਨ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਜਲੰਧਰ। # ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਡਾਇਰੈਕਟਰ, ਮੰਡੀ ਹਾਉਸ,ਨਵੀ ਦਿੱਲੀ,ਹਰਦਿਆਲ ਨਗਰ, ਗੜਾ ਰੋਡ ,ਜਲੰਧਰ,ਟੈਲੀਫੋਨ ਨੰ.0181 2224649 ==ਜਸਵੰਤ ਦੀਦ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚਲੇ ਸਰੋਕਾਰ== *ਨਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੁਝ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਪਹਿਚਾਣ ਬਣਾਈ ਹੈ।ਉਹਨਾਂ ਵਿਚ ਜਸਵੰਤ ਦੀਦ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਹਸਤਾਖ਼ਰ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਨਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਕਵੀ ਹੈ।ਸਦੀ ਦੇ ਨੋਵੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋ ਲੈ ਕੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਉਹ ਨਰਿੰਤਰ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖ ਰਿਹਾ ਹੈ।1970 ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ "ਇਕ ਲੱਪ ਯਾਦਾਂ" ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। *ਜਿਹਨਾ ਵਿਚ ਜੋ ਸਰੋਕਾਰ ਹਨ। ਉਹ ਬੰਦੇ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੋ ਕੇ,ਲਘੂ ਸਰੋਕਾਰ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕਵਿਤਾ ਹੈ।ਦੀਦ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਸੈਕਸੂਅਲ ਸੰਬੰਧ,ਸੰਭੋਗੀ ਛਿਣਾਂ ਦਾ ਚਿਤਰਣ, ਵਿਆਹ ਬਹਾਰੀ ਕਾਮੁਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ, ਬੰਦੇ ਅੰਦਰਲੀ ਕਾਮੁਕ ਜਵਾਲਾ ਦਾ ਚਿਤਰਣ ਹੋਇਆ। *ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਦੀਦ ਜਦੋ ਆਂਤਰਿਕ -ਵਾ-ਵਰੋਲਿਆਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਇਕ ਦੂਰੀ ਤੇ ਖੜ੍ਹ ਕੇ ਹਾਸਾ ਬਿਖੇਰ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਦੀਦ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚਲੀ ਸੰਬੋਧਨੀ "ਮੈ ਮੂਲਕਤਾ" ਇਹਨਾ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਜੁਗਤਾਂ ਹਨ।ਦੀਦ ਦੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚਲੇ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਵਿਅੰਗ ਰੂਪ "ਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।ਦਵੰਦ , ਦੁਚਿੱਤੀ, ਦੰਭੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ, ਕਾਮੁਕ ਵੇਗ, ਵਰਜਿਤ ਪਿਆਰ ਦੀ ਚਾਹਨਾ ਤੋ ਇਲਾਵਾ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਜਲਾਵਤਨ ਹੋਇਆਂ ਮਨੁੱਖ,ਮੱਧ ਵਰਗੀ ਦੰਭੀ ਮਾਨਵ, ਕਾਮਨਾ ਤੇ ਮਰਿਆਦਾ ਦੇ ਦੰਭ ਵਿਚ ਫਸਿਆਂ ਮਾਨਵ ਅਨੇਕਾਂ ਪਾਸਾਰ ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਖੁੱਲ੍ਦੇ ਹਨ।ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੀ ਵਿਅੰਗੀ ਜੁਗਤ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨ ਦੀ ਜ਼ਰੁਰਤ ਹੈ। *ਸ਼ਹਿਰੀ ਤੇ ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰ ਅਜੇ ਵੀ ਸਾਡੀ ਸਭਿਅਤਾ ਦਾ ਅੰਗ ਨਹੀਂ ਬਣਿਆ।ਕੇਵਲ ਰੋਜ਼ੀ ਰੋਟੀ ਕਮਾਉਣ ਦਾ ਸਾਧਨ ਹੈ।*ਪਿੰਡ ਦੀ ਇਸ ਜੜ੍ਹਤ ਅਤੇ ਅਸਲੇ ਨੂੰ ਦੀਦ ਛੋਟੇ -2 ਵੇਰਵਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦਾ ਸੁਚੇਤ ਯਤਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਹਵੇਲੀ, ਕੰਡੇਦਾਰ ਬੇਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਛਾਵਾਂ, ਖੂਹੀ,ਕੂੜਾ ਕੰਕਰ ,ਖੇਤ, ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਸੰਖ ਪੂਰਨ ਦੀ ਧੂਨੀ ਆਦਿ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਦਰਿਸ਼ "ਘੰਡੀ" ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ "ਰਿਜਕ","ਮਾਮੇ ਦੀ ਸ਼ਾਹਕੋਟ ਫੇਰੀ" ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਇਸ ਦੀ ਮਿਸਲ ਹਨ।             "ਕੈਸਾ ਫੈਸਲਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਥੋਂ ਤੈਅ ਨਹੀ ਹੁੰਦਾ?ਮੈਂ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਬਾਰ ਬਾਰ ਪਿੰਡ ਕਿਉ ਆਉਦਾ ਹਾਂ, ਸੋਚਦਾ ਹੀ ਹਾ-ਕਿ ਸਾਹਮਣੀ ਖੂਹੀ ਵਲੋਂ ਜਿਗਰੀ ਯਾਰ ਆ ਗਿਆਂ ਹੈ" *ਜਸਵੰਤ ਦੀਦ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਇਹ ਸੰਬੰਧ ਉਸ ਦੋ ਮੁਖੀ ,"ਮਰਿਆਦਾ ਪੁਰਸ਼ੋਤਮ" ਪੁਰਸ਼ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਜਿਹੜਾ ਵਰਜਿਤ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਵੀ ਮਾਨਵ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਪਤਨੀ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਪਤੀ ਬਣਿਆਂ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਇਹ ਦੰਭੀ ਦੋ ਮੁਖੀ ਕਿਰਦਾਰ ਵਾਲਾ ਪਾਤਰ "ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਰੁਕਮਣੀ " ਲਈ ਖੈਰ ਸੁਖ , ਰਾਧਾ ਲਈ ਵਰ ,ਆਪਣੇ ਲਈ ਗੋਪੀਆਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ।        "ਮੈ ਮੰਗਿਆਂ ਰੱਬ ਕੋਲੋ ਰੁਕਮਣੀ ਲਈ ਖੈਰ ਸੁੱਖ ਰਾਧਾ ਲਈ ਵਰ ਚੰਗਾ ਜਿਹਾ ਤੇ ਆਪਣੇ ਲਈ ਗੋਪੀਆਂ" *ਇਸ ਲਈ ਜਸਵੰਤ ਦੀਦ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਲਘੂ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਨਹੀ , ਸਗੋਂ ਉਹਨਾਂ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਅਜੋਕੇ ਮੱਧ ਵਰਗੀ ਮਾਨਵ ਦੇ ਆਂਤਰਿਕ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਮਨੋ ਸਰੰਚਨਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ ।ਦੀਦ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਇਸ ਮਾਨਵ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਚਰਿੱਤਰ ਦੇ ਮਾਨਵੀ,ਅਮਾਨਵੀ,ਚੰਗੇ ਮਾੜੇ,ਨਾਇਕ,ਪ੍ਰਤੀ ਨਾਇਕ,ਸਾਰਥਕ,ਨਾਹਵਾਚੀ ਰੂਪ ਨੂੰ ਐਕਸਪੋਜ਼ ਕਰਨ ਵਿਚ ਹੈ।ਆਪਣੇ ਇਸ ਕਰਮ ਨੂੰ ਜਿਹਨਾ ਸਵੈ ਕਟਾਖਸ਼ੀ , ਵਿਅੰਗ,ਹਾਸ ਵਿਅੰਗ ਅਤੇ ਤਵੀਜ਼ ਜੁਗਤਾ ਰਾਹੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਇਹ ਕਾਵਿ ਜੁਗਤਾਂ ਨਵੀਂ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀਆਂ ਸੂਚਕ ਹਨ।<ref>ਡਾ.ਯੋਗਰਾਜ,ਨਵੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਸਮਕਾਲੀ ਸੰਦਰਭ,ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਕਾਸ਼ਨ,ਪੰਜਾਬੀ ਭਵਨ ਲੁਧਿਆਣਾ,ਪੰਨਾ.ਨੰ-103</ref> == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == [https://alchetron.com/Jaswant-Deed ਜਸਵੰਤ ਦੀਦ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਜਲਪਰੀ ਫ਼ਿਲਮ] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ}} {{ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1954]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ]] hml61owv5jf0oirqxs63ya5pjsk6f02 0 24405 810436 769981 2025-06-11T17:34:15Z JayCubby 53657 ([[c:GR|GR]]) [[File:Guillermo Kahlo - Frida Kahlo, June 15, 1919 - Google Art Project.jpg]] → [[File:Guillermo Kahlo - Frida Kahlo, June 15, 1919 - Google Art Project (restored).jpg]] If unwanted, feel free to revert. I restored the image (scratch, splotch and mold removal) and preserved the crop 810436 wikitext text/x-wiki {{Infobox artist | Name = ਫਰੀਡਾ ਕਾਹਲੋ | image = Frida Kahlo (self portrait).jpg | imagesize = 200px | caption = ਫਰੀਡਾ ਕਾਹਲੋ, '' ਕੰਡਿਆਂ ਦੇ ਹਾਰ ਅਤੇ ਪਿੱਦੀ ਚਿੜੀ ਵਾਲਾ ਸਵੈ-ਚਿੱਤਰ'', ਨਿਕੋਲਸ ਮੂਰੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਹੈਰੀ ਰੈਨਸਮ ਸੈਂਟਰ, ਔਸਟਿਨ ਵਿਖੇ ਟੈਕਸਾਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ<ref>Image—full description and credit: Frida Kahlo, ''Self-Portrait with Thorn Necklace and Hummingbird'', 1940, oil on canvas on Masonite, 24½ × 19 inches, Nikolas Muray Collection, [[Harry Ransom Center]], [[The University of Texas at Austin]], ©2007 [[Banco de México]] Diego Rivera & Frida Kahlo Museums Trust, Av. Cinco de Mayo No. 2, [[Historic center of Mexico City|Col. Centro]], [[Del. Cuauhtémoc]] 06059, [[México, D.F]].</ref> | birth_name = ਮਾਗਦਾਲੇਨਾ ਕਾਰਮੇਨ ਫਰਿਏਡਾ<ref name="clas.arizona.edu">ਫਰਿਏਡਾ, ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਜਰਮਨ ਸ਼ਬਦ ਹੈ (Friede/Frieden); ਕਾਹਲੋ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਵਿੱਚੋਂ "e" 1935 ਦੇ ਲਾਗੇ ਚਾਗੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। [http://clas.arizona.edu/files/outreach/educational_resources/frida/frida_biography.pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100622222308/http://clas.arizona.edu/files/outreach/educational_resources/frida/frida_biography.pdf |date=2010-06-22 }}</ref> ਕਾਹਲੋ ਵਾਈ ਕਾਲਦੇਰੋਨ | birth_date = {{birth date|df=yes|1907|7|6}} | birth_place = [[ਕੋਯੋਆਕਾਨ]], [[ਮੈਕਸੀਕੋ]] | death_date = {{death date and age|df=yes|1954|7|13|1907|7|6}} | death_place = [[ਕੋਯੋਆਕਾਨ]], [[ਮੈਕਸੀਕੋ]] | nationality = [[ਮੈਕਸੀਕਨ ਲੋਕ|ਮੈਕਸੀਕਨ]] | field = [[ਚਿੱਤਰਕਲਾ]] | training = ਸਵੈ-ਅਧਿਐਨ | movement = [[ਪੜਯਥਾਰਥਵਾਦ]], [[ਜਾਦੂਈ ਯਥਾਰਥਵਾਦ]] | known for = ਸਵੈ-ਚਿੱਤਰ | works = '''ਮਿਊਜ਼ੀਅਮਾਂ ਵਿੱਚ''':{{plainlist| }} | awards = }} '''ਫਰੀਡਾ ਕਾਹਲੋ ਦੇ ਰਿਵੇਰਾ''' (ਮਾਗਦਾਲੇਨਾ ਕਾਰਮੇਨ ਫਰਿਏਡਾ ਕਾਹਲੋ ਵਾਈ ਕਾਲਦੇਰੋਨ ਵਜੋਂ ਜਨਮੀ, 6 ਜੁਲਾਈ, 1907 - 13 ਜੁਲਾਈ, 1954) ਕੋਯੋਆਕਾਨ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈ, ਇੱਕ ਮੈਕਸੀਕਨ [[ਚਿੱਤਰਕਾਰ]] ਸੀ ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਤਮ ਚਿਤਰਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿਧ ਸੀ। ਫਰੀਡਾ ਕਾਹਲੋ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜਰਮਨ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਮੈਕਸੀਕਨ ਸਨ। ਜਨਮ ਤੋਂ ਹੀ ਰੀੜ ਦੀ ਹੱਡੀ ਵਿੱਚ ਨੁਕਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਸਿਧੀ ਖੜੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋ ਸਕਦੀ। ਛੇ ਸਾਲ ਦੀ ਓਮਰ ਵਿੱਚ ਪੋਲੀਓ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੀ ਇੱਕ ਲੱਤ ਦੂਸਰੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਤਲੀ ਹੋ ਗਈ। ਜਵਾਨੀ ਵੇਲੇ ਫੇਰ ਇੱਕ ਭਿਆਨਕ ਸੜਕ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਹੱਥ, ਪੈਰ,ਕਮਰ ਦੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਕਈ ਪਸਲੀਆਂ ਟੁੱਟ ਗਈਆਂ। ਲੰਮਾਂ ਸਮਾ ਬਿਸਤਰੇ ਤੇ ਓਸਨੇ ਅਸਿਹ ਪੀੜਾ ਸਹੀ। ਉਹ ਕਿਹਾ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਮੈ ਕੇਵਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਦੇਖ ਸਕਦੀ ਹਾਂ ਇਸ ਲਈ ਆਪਣੇ ਹੀ ਚਿਤਰ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹਾਂ। ਫਰੀਡਾ ਕਾਹਲੋ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਪੈਨਿਸ਼ ਮਹਿਬੁਬ ਚਿਤਰਕਾਰ ਜੋਸ਼ ਬਾਰਤੋਲੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਮ ਪੱਤਰ ਲਿਖੇ।<ref>{{Cite web |url=http://www.doylenewyork.com/pdfs/Herrera-Kahlo.pdf |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2015-04-20 |archive-date=2015-04-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150420170901/http://www.doylenewyork.com/pdfs/Herrera-Kahlo.pdf |dead-url=yes }}</ref> ਉਹ ਇੱਕ ਜਰਮਨ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮੇਸਟਿਜੋ ਮਾਂ ਦੇ ਘਰ ਪੈਦਾ ਹੋਈ। ਕਾਹਲੋ ਨੇ ਆਪਣਾ ਬਚਪਨ ਅਤੇ ਬਾਲਗ ਜੀਵਨ [[ਲਾਓ ਕਾਸਾ ਅਜ਼ੂਲ]] ਵਿਖੇ ਬਿਤਾਇਆ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਘਰ ਕੋਯੋਆਕਨ- ਵਿੱਚ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਫਰੀਦਾ ਕਾਹਲੋ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਹ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਪੋਲੀਓ ਕਾਰਨ ਅਪਾਹਜ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਕਾਹਲੋ ਅਠਾਰ੍ਹਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਬੱਸ ਹਾਦਸੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੱਕ ਮੈਡੀਕਲ ਸਕੂਲ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਰਹੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਉਮਰ ਭਰ ਦਰਦ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਆਪਣੀ ਸਿਹਤਯਾਬੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਕਲਾਕਾਰ ਬਣਨ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਕਲਾ ਦੇ ਸ਼ੌਕ ਵੱਲ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਗਈ। ਕਾਹਲੋ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ 1927 ਵਿੱਚ [[ਮੈਕਸੀਕਨ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਉਸ ਦੀ ਮੈਕਸੀਕਨ ਕਲਾਕਾਰ [[ਡਿਆਗੋ ਰਿਵੇਰਾ]] ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਜੋੜੇ ਨੇ 1928 ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1920 ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਤੇ 1930 ਦੇ ਆਰੰਭ 'ਚ ਮੈਕਸੀਕੋ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਸਫ਼ਰ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਲਾਤਮਕ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀ, ਮੈਕਸੀਕਨ ਲੋਕ ਸਭਿਆਚਾਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਛੋਟੇ ਸਵੈ-ਪੋਰਟਰੇਟ ਪੇਂਟ ਕੀਤੇ ਜੋ [[ਪ੍ਰੀ-ਕੋਲੰਬੀਆ]] ਅਤੇ [[ਕੈਥੋਲਿਕ]] ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦੇ ਤੱਤ ਨੂੰ ਮਿਲਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਨੇ ਅਤਿਰਿਕਤਵਾਦੀ ਕਲਾਕਾਰ [[ਆਂਡਰੇ ਬ੍ਰਿਟਨ]] ਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਕਾਹਲੋ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਇਕੱਲੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ [[ਨਿਊ ਯਾਰਕ]] ਵਿੱਚ [[ਜੂਲੀਅਨ ਲੇਵੀ ਗੈਲਰੀ, ਨਿਊ ਯਾਰਕ|ਜੂਲੀਅਨ ਲੇਵੀ ਗੈਲਰੀ]] ਵਿਖੇ 1938 ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ; ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਇੱਕ ਸਫ਼ਲਤਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪੈਰਿਸ ਵਿੱਚ 1939 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਜਦੋਂ ਫ੍ਰੈਂਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਘੱਟ ਸਫ਼ਲ ਰਹੀ, ਲੂਵਰੇ ਨੇ ਕਾਹਲੋ, "ਦਿ ਫਰੇਮ" ਤੋਂ ਇੱਕ ਪੇਂਟਿੰਗ ਖਰੀਦੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੋਲੈਕਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਮੈਕਸੀਕਨ ਕਲਾਕਾਰ ਬਣ ਗਈ। 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਕਾਹਲੋ ਨੇ [[ਮੈਕਸੀਕੋ]] ਅਤੇ [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ|ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ]] ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕਲਾ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਐਸਕੁਏਲਾ ਨਸੀਓਨਲ ਡੀ ਪਿੰਟੂਰਾ, ਐਸਕੱਲਟੂਰਾ ਯ ਗ੍ਰਾਬਾਡੋ "ਲਾ ਐਸਮੇਰਾਲਡਾ" ਵਿਖੇ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਅਤੇ ਸੇਮੀਨਾਰੋ ਡੀ ਕੁਲਟੁਰਾ ਮੈਕਸੀਕਾਣਾ ਦੀ ਇੱਕ ਬਾਨੀ ਮੈਂਬਰ ਸੀ। ਕਾਹਲੋ ਦੀ ਹਮੇਸ਼ਾ-ਕਮਜ਼ੋਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਸਿਹਤ ਉਸੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਘਟਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ 1953 ਵਿੱਚ 47 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ 'ਚ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਪਹਿਲਾਂ 1953 ਵਿੱਚ ਮੈਕਸੀਕੋ ਵਿਖੇ ਆਪਣੀ ਇਕਲੌਤੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਲਗਾਈ ਸੀ। ਕਾਹਲੋ ਦਾ ਕਲਾਕਾਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਆਖਰੀ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਅਨਜਾਣ ਰਿਹਾ, ਜਦੋਂ ਕਲਾ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਸ ਦਾ ਕੰਮ ਮੁੜ ਖੋਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਆਰੰਭ ਤੱਕ, ਉਹ ਨਾ ਸਿਰਫ ਕਲਾ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਬਣ ਗਈ ਸੀ, ਬਲਕਿ ਚਿਕਨੋਸ, ਨਾਰੀਵਾਦ ਲਹਿਰ ਅਤੇ ਐਲਜੀਬੀਟੀਕਿਊ+ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਕਾਹਲੋ ਦਾ ਕੰਮ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮੈਕਸੀਕਨ ਦੀਆਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਅਤੇ ਨਾਰੀਵਾਦੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਉਸ ਔਰਤ ਦੇ ਤਜ਼ਰਬੇ ਅਤੇ ਰੂਪ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book |title=The Expanding Discourse: Feminism and Art History |url=https://archive.org/details/expandingdiscour00norm |url-access=registration |last1=Broude |first1=Norma |last2=Garrard |first2=Mary D. |date=1992 |page=[https://archive.org/details/expandingdiscour00norm/page/399 399]}}</ref> ==ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ== [[File:Guillermo Kahlo - Frida Kahlo, June 15, 1919 - Google Art Project (restored).jpg|left|thumb|200px|15 ਜਨਵਰੀ, 1919 ਵਿੱਚ 11 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ 'ਚ ਕਾਹਲੋ]] ਕਾਹਲੋ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਕਲਾ ਦਾ ਅਨੰਦ ਲੈਂਦੀ ਸੀ, ਪਰਿੰਟਮੇਕਰ ਫਰਨਾਂਡੋ ਫਰਨਾਂਡੀਜ਼ (ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਦੋਸਤ ਸੀ) ਤੋਂ ਡਰਾਇੰਗ ਦੀ ਹਿਦਾਇਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਸਕੈਚਾਂ ਨਾਲ ਨੋਟਬੁੱਕ ਭਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। 1925 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਸਟੇਨੋਗ੍ਰਾਫ਼ਰ ਵਜੋਂ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਫਰਨਾਂਡੀਜ਼ ਲਈ ਇੱਕ ਅਦਾਇਗੀ ਉੱਕਰੀ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਬਣ ਗਈ। ਉਹ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਫਰੀਡਾ ਨੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਕਲਾ ਨੂੰ ਕੈਰੀਅਰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਸੀ। 1925 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੱਸ ਹਾਦਸੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਾਹਲੋ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤਕ ਤੁਰਨ ਤੋਂ ਅਸਮਰੱਥ ਹੋ ਗਈ, ਉਸ ਨੇ ਕੈਰੀਅਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮੈਡੀਕਲ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਵਜੋਂ ਵਿਚਾਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਵਧਾਈ। ਉਸ ਕੋਲ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਣੀ ਹੋਈ ਟੇਕ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬਿਸਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪੇਂਟਿੰਗ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਉੱਪਰ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਰੱਖਵਾਇਆ ਜੋ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੇਖ ਸਕੇ। ਪੇਂਟਿੰਗ ਕਾਹਲੋ ਲਈ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਹੋਂਦ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਢੰਗ ਬਣ ਗਈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਕਾਹਲੋ ਦੀਆਂ ਬਣੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਆਪਣੀ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਕੂਲੀ ਸਹੇਲੀਆਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਸਨ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਅਤੇ ਪੱਤਰ ਵਿਹਾਰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਖ਼ਾਸਕਰ ਯੂਰਪੀਅਨ ਕਲਾਕਾਰਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ [[ਸੈਂਡਰੋ ਬੋਟੀਸੈਲੀ]] ਅਤੇ [[ਬ੍ਰੌਨਜੀਨੋ]] ਵਰਗੇ ਰੇਨੇਸੈਂਸ ਮਾਸਟਰਾਂ ਅਤੇ [[ਨੀ ਸਾਚਲਿਚਕੀਟ]] ਅਤੇ [[ਕਿਊਬਿਕਸ]] ਵਰਗੀਆਂ ਅਡਵਾਂਟ ਗਾਰਡਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਲਈ ਸੀ। 1929 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਰਿਵੇਰਾ ਨਾਲ [[ਮੋਰੇਲੋਸ|ਮੋਰਲੋਸ]] ਚਲੇ ਜਾਣ 'ਤੇ ਕਾਹਲੋ ਨੂੰ [[ਕੁਏਰਨਵਾਕਾ]] ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਲਾਤਮਕ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਬਦਲਿਆ ਅਤੇ ਮੈਕਸੀਕਨ ਲੋਕ ਕਲਾ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਲਈ ਸੀ। ਕਲਾ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਐਂਡਰੀਆ ਕੇਟੈਨਮੈਨ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਅਡੋਲਫੋ ਬੈਸਟ ਮੌਗਾਰਡ ਦੀ ਸੰਧੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਲਾ ਰਜ਼ਾ, ਮੈਕਸੀਕੋ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਉਸ ਦੀ ਕਲਾ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਪਹਿਲੂ ਰਹੀ ਹੈ। ==ਸੋਲੋ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ== * 8 ਫਰਵਰੀ – 12 ਮਈ 2019 – ''Frida Kahlo: Appearances Can Be Deceiving'' at the [[Brooklyn Museum]]. This was the largest U.S. exhibition in a decade devoted solely to the painter and the only U.S. show to feature her Tehuana clothing, hand-painted corsets and other never-before-seen items that had been locked away after the artist's death and rediscovered in 2004. * 16 ਜੂਨ – 18 ਨਵੰਬਰ 2018 – ''Frida Kahlo: Making Her Self Up'' at the [[Victoria and Albert Museum]] in London.<ref>{{Cite web|url=https://www.vam.ac.uk/exhibitions/frida-kahlo-making-her-self-up|title=V&A · Frida Kahlo: Making Her Self Up|website=Victoria and Albert Museum|language=en|access-date=2019-04-12}}</ref> The basis for the later Brooklyn Museum exhibit. * 3 ਫਰਵਰੀ – 30 ਅਪ੍ਰੈਲ 2016 – ''Frida Kahlo: Paintings and Graphic Art From Mexican Collections'' at the [[Faberge Museum]], St. Petersburg. Russia's first retrospective of Kahlo's work. * 27 ਅਕਤੂਬਰ 2007 – 20 ਜਨਵਰੀ 2008 – Frida Kahlo an exhibition at the [[Walker Art Center]], Minneapolis, [[Philadelphia Museum of Art]], 20 February – 18 May 2008; and the [[San Francisco Museum of Modern Art]], 16 June – 28 September 2008. * 1–15 ਨਵੰਬਰ 1938 – Frida's [https://www.moma.org/explore/inside_out/2009/12/03/a-close-look-frida-kahlo-s-fulang-chang-and-i/#more-185 first solo exhibit] and New York debut at the [[Museum of Modern Art]]. Georgia O'Keeffe, Isamu Noguchi, and other prominent American artists attended the opening; approximately half of the paintings were sold. ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਪੁਸਤਕ ਸੂਚੀ== {{refbegin||colwidth=30em}} * {{cite book|last1=Albers|first1=Patricia|title=Shadows, Fire, Snow: The Life of Tina Modotti|year=1999|publisher=[[University of California Press]]|isbn=978-0-520-23514-4|location=|pages=|ref=harv}} * {{cite journal|last=Anderson|first=Corrine|title=Remembrance of an Open Wound: Frida Kahlo and Post-revolutionary Mexican Identity|url=http://eccwhp.org/research/154w4b.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20190617063534/http://eccwhp.org/research/154w4b.pdf|url-status=dead|archive-date=2019-06-17|journal=South Atlantic Review|volume=74|issue=4|date=Fall 2009|issn=|accessdate=|pages=119–130|jstor=41337719|ref=harv|via=}} * {{cite book|last1=Ankori|first1=Gannit|title=Imaging Her Selves: Frida Kahlo's Poetics of Identity and Fragmentation|url=https://archive.org/details/imagingherselves0000anko|year=2002|publisher=[[Greenwood Press]]|isbn=978-0-313-31565-7|location=|pages=|ref=harv}} * {{cite book|last=Ankori|first=Gannit|author-mask=|editor-last=Dexter|editor-first=Emma|location=|pages=|chapter=Frida Kahlo: The Fabric of Her Art|title=Frida Kahlo|year=2005|publisher=[[Tate Modern]]|isbn=1-85437-586-5|ref=harv}} * {{cite book|last=Ankori|first=Gannit|author-mask=|title=Frida Kahlo|url=https://archive.org/details/fridakahlo0000anko|year=2013|publisher=[[Reaktion Books]]|isbn=978-1-78023-198-3|location=|pages=|ref=harv}} * {{cite journal|last=Baddeley|first=Oriana|title='Her Dress Hangs Here': De-Frocking the Kahlo Cult|journal=[[Oxford Art Journal]]|volume=14|issue=|date=1991|issn=|url=https://gen2.ca/DBHS/Art/1360274.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20170810221534/https://gen2.ca/DBHS/Art/1360274.pdf|url-status=dead|archive-date=2017-08-10|accessdate=|pmid=|pages=10–17|doi=10.1093/oxartj/14.1.10}} * {{cite book|last=Baddeley|first=Oriana|author-mask=|editor-last=Dexter|editor-first=Emma|location=|pages=|chapter=Reflecting on Kahlo: Mirrors, Masquerade and the Politics of Identification|title=Frida Kahlo|year=2005|publisher=Tate Modern|isbn=1-85437-586-5|ref=harv}} * {{cite journal|last=Bakewell|first=Elizabeth|title=Frida Kahlo: A Contemporary Feminist Reading|journal=[[Frontiers: A Journal of Women Studies]]|volume=XIII|issue=3|date=1993|issn=|url=https://www.gen2.ca/DBHS/Art/3346753.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20170809095503/https://www.gen2.ca/DBHS/Art/3346753.pdf|url-status=dead|archive-date=2017-08-09|accessdate=|via=|pages=165–189; illustrations, 139–151|doi=10.2307/3346753|jstor=3346753|ref=harv}} * {{cite book|last=Bakewell|first=Elizabeth|author-mask=|editor-last=Werner|editor-first=Michael S.|chapter=Frida Kahlo|title=The Concise Encyclopedia of Mexico|year=2001|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-1-57958-337-8|chapter-url=https://books.google.com/books?id=VeI4CQAAQBAJ&pg=PA315|location=|pages=315–318|ref=harv}} * {{cite book|last=Barson|first=Tanya|editor-last=Dexter|editor-first=Emma|location=|pages=|chapter='All Art is At Once Surface and Symbol': A Frida Kahlo Glossary|title=Frida Kahlo|year=2005|publisher=Tate Modern|isbn=1-85437-586-5|ref=harv}} * {{cite book|last=Berger|first=John|title=The Shape of a Pocket|year=2001|publisher=[[Bloomsbury]]|isbn=978-0-7475-5810-1|location=|pages=}} * {{cite journal|last=Beck|first=Evelyn Torton|title=Kahlo's World Split Open|journal=[[Feminist Studies]]|volume=32|issue=1|date=Spring 2006|issn=|url=http://www.evibeck.com/uploads/Kahlo_s_World_Split_Open.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20180820082644/http://www.evibeck.com/uploads/Kahlo_s_World_Split_Open.pdf|url-status=dead|archive-date=2018-08-20|accessdate=|pages=54–81|doi=10.2307/20459065|jstor=20459065|ref=harv}} * {{cite journal|last1=Block|first1=Rebecca|last2=Hoffman-Jeep|first2=Lynda|title=Fashioning National Identity: Frida Kahlo in "Gringolandia"|journal=[[Woman's Art Journal]]|volume=19|issue=2|date=1998–1999|issn=|url=https://www.csus.edu/indiv/o/obriene/art111/readings/frida%20kahlo%20in%20gringoland.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20160509173844/https://www.csus.edu/indiv/o/obriene/art111/readings/frida%20kahlo%20in%20gringoland.pdf|url-status=dead|archive-date=2016-05-09|accessdate=|pages=8–12|doi=10.2307/1358399|jstor=1358399|ref=harv}} * {{cite journal|last=Budrys|first=Valmantas|title=Neurological Deficits in the Life and Work of Frida Kahlo|journal=[[European Neurology]]|volume=55|issue=1|date=February 2006|issn=0014-3022|url=|pmid=16432301|pages=4–10|doi=10.1159/000091136|ref=harv|via=}} {{free access}} * {{cite journal|last=Burns|first=Janet M.C.|title=Looking as Women: The Paintings of Suzanne Valadon, Paula Modersohn-Becker and Frida Kahlo|journal=Atlantis|volume=18|issue=1–2|pages=25–46|via=|date=February 2006|url=http://journals.msvu.ca/index.php/atlantis/article/view/5167|access-date=2020-04-02|archive-date=2021-02-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20210227102033/https://journals.msvu.ca/index.php/atlantis/article/view/5167|dead-url=yes}} {{free access}} * {{cite book|last=Burrus|first=Christina|editor-last=Dexter|editor-first=Emma|location=|pages=|chapter=The Life of Frida Kahlo|title=Frida Kahlo|year=2005|publisher=Tate Modern|isbn=1-85437-586-5|ref=harv}} * {{cite book|last1=Burrus|first1=Christina|author-mask=|title=Frida Kahlo: 'I Paint my Reality'|series='[[New Horizons (Thames & Hudson)|New Horizons]]' series|year=2008|publisher=[[Thames & Hudson]]|isbn=978-0-500-30123-4|location=|pages=|ref=harv}} * {{cite journal|last=Castro-Sethness|first=María A.|title=Frida Kahlo's Spiritual World: The Influence of Mexican Retablo and Ex-Voto Paintings on Her Art|journal=[[Woman's Art Journal]]|volume=25|issue=2|date=2004–2005|issn=|url=https://www.gen2.ca/DBHS/Art/3566513.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20190706154100/https://www.gen2.ca/DBHS/Art/3566513.pdf|url-status=dead|archive-date=2019-07-06|pages=21–24|doi=10.2307/3566513|jstor=3566513|ref=harv}} * {{cite book|last1=Cooey|first1=Paula M.|title=Religious Imagination and the Body: A Feminist Analysis|url=https://archive.org/details/religiousimagina00cooe|year=1994|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=|location=|pages=|ref=harv}} * {{cite book|last=Deffebach|first=Nancy|editor1-last=Brunk|editor1-first=Samuel|location=|editor2-last=Fallow|editor2-first=Ben|pages=|chapter=Frida Kahlo: Heroism of Private Life|title=Heroes and Hero Cults in Latin America|year=2006|publisher=[[University of Texas Press]]|isbn=978-0-292-71481-6|ref=harv}} * {{cite book|last=Deffebach|first=Nancy|author-mask=|title=María Izquierdo and Frida Kahlo: Challenging Visions in Modern Mexican Art|url=https://archive.org/details/mariaizquierdofr0000deff|year=2015|publisher=University of Texas Press|isbn=978-0-292-77242-7|location=|pages=|ref=harv}} * {{cite book|last=Dexter|first=Emma|editor-last=Dexter|editor-first=Emma|location=|pages=|chapter=The Universal Dialectics of Frida Kahlo|title=Frida Kahlo|year=2005|publisher=Tate Modern|isbn=1-85437-586-5|ref=harv}} * {{cite journal|last=Friis|first=Ronald|title="The Fury and the Mire of Human Veins": Frida Kahlo and Rosario Castellanos|url=https://gen2.ca/DBHS/Art/20062973.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20190706154301/https://gen2.ca/DBHS/Art/20062973.pdf|url-status=dead|archive-date=2019-07-06|journal=Hispania|volume=87|issue=1|date=March 2004|doi=10.2307/20062973|pages=53–61|ref=harv|jstor=20062973}} * {{cite journal|last=Helland|first=Janice|title=Aztec Imagery in Frida Kahlo's Paintings: Indigenity and Political Commitment|url=http://eccwhp.org/research/154w4g.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20190706154926/http://eccwhp.org/research/154w4g.pdf|url-status=dead|archive-date=2019-07-06|journal=[[Woman's Art Journal]]|volume=11|issue=5|date=1990–1991|issn=|accessdate=|pages=8–13|doi=|ref=harv|via=|jstor=3690692}} * {{cite book |last=Herrera |first=Hayden |title=Frida: A Biography of Frida Kahlo |url=https://archive.org/details/frida00hayd |url-access=registration |year=2002 |publisher=[[Harper Perennial]] |isbn= |location= |pages= |ref=harv}} * {{cite book |last=Kettenmann |first=Andrea |title=Kahlo |year=2003 |publisher=[[Taschen]] |isbn=978-3-8228-5983-4 |location= |pages= |ref=harv}} * {{cite book |last=Lindauer |first=Margaret A. |title=Devouring Frida: The Art History and Popular Celebrity of Frida Kahlo |year=1999 |publisher=[[University Press of New England]] |isbn= |location= |pages= }} * {{cite journal |last=Mahon |first=Alyce |title=The Lost Secret: Frida Kahlo and The Surrealist Imaginary |journal=[[Journal of Surrealism and the Americas]] |volume=5 |issue=1–2 |date=2011 |issn= |url=https://repository.asu.edu/attachments/107983/content/JSA_VOL5_NO1_Pages33-54_Mahon.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20180418093138/https://repository.asu.edu/attachments/107983/content/JSA_VOL5_NO1_Pages33-54_Mahon.pdf |url-status=dead |archive-date=2018-04-18 |accessdate= |pages=33–54 |doi= |ref=harv |via= }} * {{cite book |last1=Marnham |first1=Patrick |title=Dreaming with His Eyes Open: A Life of Diego Rivera |year=1998 |publisher=[[University of California Press]] |isbn=978-0-520-22408-7 |location= |pages= |url-access=registration |url=https://archive.org/details/dreamingwithhise00marn_0 |ref=harv}} * {{cite journal |last1=Pankl |first1=Lis |last2=Blake |first2=Kevin |title=Made in Her Image: Frida Kahlo as Material Culture |journal=[[Material Culture]] |volume=44 |issue=2 |date=2012 |issn= |url=https://pdfs.semanticscholar.org/dead/0290021e88db0aac6986f64d3dfd8a6f2760.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20190706155446/https://pdfs.semanticscholar.org/dead/0290021e88db0aac6986f64d3dfd8a6f2760.pdf |url-status=dead |archive-date=2019-07-06 |accessdate= |via= |pages=1–20 |doi= }} * {{cite book |last=Panzer |first=Mary |editor-last=Heinzelman |editor-first=Kurt |location= |pages= |chapter=The Essential Tact of Nickolas Muray |title=The Covarrubias Circle: Nickolas Muray's Collection of Twentieth-Century Mexican Art |year=2004 |publisher=University of Texas Press |isbn=978-0-292-70588-3 |ref=harv}} * {{cite book |last=Theran |first=Susan |title=Leonard's Price Index of Latin American Art at Auction |year=1999 |publisher=Auction Index, Inc. |isbn=978-1-349-15086-1 |location= |pages= }} * {{cite journal |last=Udall |first=Sharyn |title=Frida Kahlo's Mexican Body: History, Identity, and Artistic Aspiration |journal=Woman's Art Journal |volume=24 |issue=2 |date=Autumn 2003 |issn= |url=http://www.dalestory.org/LATINAMERICA/Mexico/KahloAndRivera/Kahlo,Frida,ArtisticAspiration,byUdall,2004.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20190706155636/http://www.dalestory.org/LATINAMERICA/Mexico/KahloAndRivera/Kahlo,Frida,ArtisticAspiration,byUdall,2004.pdf |url-status=dead |archive-date=2019-07-06 |accessdate= |pages=10–14 |doi=10.2307/1358781 |jstor=1358781 |ref=harv }} * {{cite book |last=Wollen |first=Peter |title=Paris/Manhattan: Writings on Art |url=https://archive.org/details/parismanhattanwr0000woll |year=2004 |publisher=[[Verso]] |isbn= |location= |pages= }} * {{cite book |last=Zamora |first=Martha |title=Frida Kahlo: The Brush of Anguish|url=https://archive.org/details/fridakahlobrusho0000zamo |url-access=registration |year=1990 |publisher=[[Chronicle Books]] |isbn=978-0-87701-746-2 |location= |pages= |ref=harv}} * {{cite book |title=The diary of Frida Kahlo: an intimate self-portrait |last=Kahlo |first=Frida |publisher=H.N. Abrams; La Vaca Independiente S.A. de C.V. |year=1995 |isbn=978-0-8109-3221-0 |location=New York and Mexico |pages=[https://archive.org/details/diaryoffridakahl00kahl/page/295 295] |url-access=registration |url=https://archive.org/details/diaryoffridakahl00kahl/page/295}} {{refend}} ==ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ== * {{Official website|http://www.fkahlo.com/}} * [https://www.moma.org/artists/2963 Frida Kahlo in the collection of The Museum of Modern Art] * {{Britannica|309679}} * {{cite archive |collection-url=http://icaadocs.mfah.org/icaadocs/MYDOCUMENTS/SharedCollections/tabid/180/f/2033/language/en-US/Default.aspx |collection=Frida Kahlo |institution=ICAA |location=[[Museum of Fine Arts, Houston]]}} * {{cite web |url=https://www.bbc.co.uk/programmes/b06125zc |series=''[[In Our Time (radio series)|In Our Time]]'' |title=Frida Kahlo |publisher=[[BBC Radio 4]] |format=mp3 |date=9 July 2015}} * [https://nmwa.org/explore/artist-profiles/frida-kahlo Kahlo at the National Museum of Women in the Arts] * [http://arthistoryarchive.com/arthistory/surrealism/Frida-Kahlo.html Kahlo's paintings at the Art History Archive] *[https://www.sfmoma.org/artwork/36.6061/ Kahlo's painting at the San Francisco Museum of Modern Art] *[https://m.soundcloud.com/antena-radio-imer/frida_kahlo_voz This could be Kahlo's voice according to the Department of Culture in Mexico] {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਆਧੁਨਿਕ ਚਿੱਤਰਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1907]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1954]] nu7zme9myex3v9bqqesh2og18qe34ev 0 38538 810416 736259 2025-06-11T13:43:51Z Jagmit Singh Brar 17898 810416 wikitext text/x-wiki '''ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰ''' ([[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲੀ|ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Sociology''') ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਵਹਾਰ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਮੂਲ, ਵਿਕਾਸ, ਸੰਗਠਨਾਂ, ਅਤੇ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।<ref>sociology. (n.d.). The American Heritage Science Dictionary. Retrieved July 13, 2013, from Dictionary.com website: http://dictionary.reference.com/browse/sociology</ref> ਇਹ ਸਮਾਜਕ [[ਵਿਗਿਆਨ]] ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਖਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਨੁਭਵੀ ਤਫ਼ਤੀਸ਼,<ref name="Classical Statements8">{{cite book |author=Ashley D, Orenstein DM |title=Sociological theory: Classical statements (6th ed.) |publisher=Pearson Education |location=Boston, MA, USA |year=2005 |pages=3-5, 32-36 |isbn=}}</ref> ਅਤੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਿਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ<ref name="Classical Statements4">{{cite book |author=Ashley D, Orenstein DM |title=Sociological theory: Classical statements (6th ed.) |publisher=Pearson Education |location=Boston, MA, USA |year=2005 |pages=3-5, 38-40 |isbn=}}</ref> ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਢੰਗਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਰਾਹੀਂ ਮਾਨਵੀ ਸਮਾਜਕ ਸੰਰਚਨਾ ਅਤੇ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਸੂਤਰਬਧ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰ ਨੂੰ [[ਸਮਾਜ]] ਦੇ ਆਮ ਵਿਗਿਆਨ ਵਜੋਂ ਵੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਖੋਜ ਕਰਕੇ  ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਨੀਤੀ ਅਤੇ ਭਲਾਈ' ਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਦੂਸਰੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਸਿਧਾਂਤਕ ਸਮਝ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਸਮਾਜ ਦੇ ਮਾਈਕਰੋ-ਪੱਧਰ ਦੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ (ਅਰਥਾਤ, ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਪਰਸਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਏਜੰਸੀ ਦੇ) ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮੈਕਰੋ-ਪੱਧਰ ਦੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ (ਅਰਥਾਤ, ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਢਾਂਚੇ) ਤੱਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.dictionary.com/browse/sociology|title=Definition of sociology {{!}} Dictionary.com|website=www.dictionary.com|language=en|access-date=2021-03-30}}</ref> = ਮੂਲ ਉਤਪਤੀ = ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਤਰਕ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ।ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਪੱਛਮੀ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਭੰਡਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੀ ਕਾਮਿਕ ਕਵਿਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਲੋਚਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਯੂਨਾਨ ਦੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਸੁਕਰਾਤ, ਪਲਾਟੋ ਅਤੇ ਅਰਸਤੂ ਹਨ। = ਹਵਾਲੇ = {{ਹਵਾਲੇ}}{{ਆਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰ]] nqrqlc6xg0v4lz4vdpmmlpo4o04ixfk 0 40353 810441 799397 2025-06-12T00:11:40Z Charnigill 54851 Profile Link 810441 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer | name = ਵਿਜੇ ਵਿਵੇਕ | image = Vijay Vivek 4.jpg | imagesize = | caption =ਵਿਜੇ ਵਿਵੇਕ | birth_name = ਵਿਜੇ ਕੁਮਾਰ | birth_date = {{birth date and age|df=y|1957|6|15}} | birth_place =ਰੱਤੀ ਰੋੜੀ, [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਭਾਰਤ]] | occupation = [[ਗ਼ਜ਼ਲਗੋ]] |language= ਪੰਜਾਬੀ | death_date = | death_place = | years_active = }} [[File:Vijay Vivek,Punjabi language Poets&#039; Meet on occasion of Republic Day (India) 2020 09.jpg|thumb|ਵਿਜੇ ਵਿਵੇਕ ਜਨਵਰੀ 2020 ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਵੱਲੋਂ ਆਯੋਜਿਤ ਕਵੀ ਦਰਬਾਰ ਮੌਕੇ]] '''[https://punjabisahit.com/author/vijay-vivek/ ਵਿਜੇ ਵਿਵੇਕ]''' (ਜਨਮ 15 ਜੂਨ 1957) ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋ ਅਤੇ ਗੀਤਕਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਦਾ ਵਾਸੀ ਹੈ। [[ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿੱਚ ਜਿਹੜੇ ਕੁਝ ਕੁ ਨਵੇਂ ਨਾਂ ਉਭਰੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਜੇ ਵਿਵੇਕ ਦਾ ਨਾਂ ਵੀ ਹੈ। ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ "ਕਵਿਤਾ ਲਿਖੀ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ ਸਗੋਂ ਸੁੱਤੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਅਲੰਕਾਰਾਂ ਚ ਪਰੋ ਕੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੀ ਇੱਕ ਚੰਗੇ ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ।"<ref>{{Cite web |url=http://scapepunjab.com/home.php?id==UjM&view=2YTN |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2015-12-21 |archive-date=2016-03-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160306204409/http://scapepunjab.com/home.php?id==UjM&view=2YTN |dead-url=yes }}</ref> ===ਗਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ=== *''[[ਚੱਪਾ ਕੁ ਪੂਰਬ]]'' ==ਨਮੂਨਾ ਸ਼ਾਇਰੀ== <poem> ਬਿਗਾਨੇ ਰਾਹ ਨੇ ਤੇ ਵੀਰਾਨ ਜੂਹਾਂ, ਭਟਕਦੀ ਬੇਖ਼ੁਦੀ ਨੂੰ ਵਰਜਿਆ ਕਰ। ਤਿਰਾ ਹਾਂ ਜਿਸਮ ਤੋਂ ਰੂਹ ਤੀਕ ਤੇਰਾ, ਕਦੀ ਤਾਂ ਮਿੱਠਾ-ਮਿੱਠਾ ਝਿੜਕਿਆ ਕਰ। ਇਹ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਦੇ ਵਿਪਰੀਤ ਹੋ ਗਏ, ਬਦਨ ਤਾਂ ਕੀ ਲਹੂ ਤੱਕ ਸੀਤ ਹੋ ਗਏ, ਨਹੀਂ ਸਮਝਣਗੇ ਤੇਰੀ ਪੀੜ ਬੰਦੇ, ਦਰਖ਼ਤਾਂ ਕੋਲ਼ ਬਹਿ ਕੇ ਰੋ ਲਿਆ ਕਰ। ਇਹ ਤੇਰਾ ਹਾਣ, ਤੇਰੀ ਰੂਹ ਇਹੋ ਨੇ, ਹਵਾ, ਧੁੱਪ, ਰੌਸ਼ਨੀ, ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਇਹੋ ਨੇ, ਸਿਮਟ ਜਾਵਣ ਤਾਂ ਫਿਰ ਖਿੜਦੇ ਨਹੀਂ ਇਹ, ਕਦੀ ਜਜ਼ਬਾਤ ਨਾ ਸਿਮਟਣ ਦਿਆ ਕਰ। ਕਿਸੇ ਨੀਲੇ ਗਗਨ ਉੱਤੇ ਨੀਝ ਵੀ ਹੈ, ਉਡਾਰੀ ਦੀ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰੀਝ ਵੀ ਹੈ, ਅਜੇ ਪਰਵਾਜ਼ ਕਿੱਥੇ ਹੈ ਪਰਾਂ ਵਿਚ, ਅਜੇ ਉੱਡਣ ਲਈ ਨਾ ਆਖਿਆ ਕਰ। ਬੁਝੇ ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਹੁਣ ਨਜ਼ਰਾਂ ਹਟਾ ਲੈ, ਕਿਤੇ ਚੱਪਾ ਕੁ ਥਾਂ ਪੂਰਬ ਬਚਾ ਲੈ, ਮੇਰੀ ਤਾਂ ਧੁਖਣ ਦੀ ਆਦਤ ਹੀ ਬਣ ਗਈ, ਮੇਰੇ ਬਾਰੇ ਨਾ ਏਨਾ ਸੋਚਿਆ ਕਰ।<ref>{{Cite web |url=http://www.punjabizm.com/forums-hi-44269-1-1.html |title=ਇੱਕ ਗਜ਼ਲ ਵਿਜੇ ਵਿਵੇਕ ਦੀ ਪ੍ਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਪੁਸਤਕ ''ਚੱਪਾ ਕੁ ਪੂਰਬ'' ਵਿੱਚੋਂ |access-date=2014-06-05 |archive-date=2012-10-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121030174052/http://punjabizm.com/forums-hi-44269-1-1.html |url-status=dead }}</ref> </poem> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{commonscat|Vijay Vivek}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1957]] jx2gpbk7iu533jq19bw3p97hlvn41h3 0 44209 810449 750540 2025-06-12T03:23:48Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810449 wikitext text/x-wiki [[ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ [[ਸੰਸਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ]] ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਸਦੇ [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ|ਸੰਵਿਧਾਨ]] ਦੁਆਰਾ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ|ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ]] ਅਤੇ [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਰਾਜਾਂ]] ਵਿਚਕਾਰ ਸ਼ਕਤੀ ਵੰਡੀ ਗਈ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ [[ਲੋਕਤੰਤਰ]] ਹੈ।<ref name=":0">{{Cite journal |last1=Richetta |first1=Cécile |last2=Harbers |first2=Imke |last3=van Wingerden |first3=Enrike |date=2023 |title=The subnational electoral coercion in India (SECI) data set, 1985–2015 |url=http://eprints.lse.ac.uk/120358/1/1_s2.0_S0261379423000847_main.pdf |journal=Electoral Studies |volume=85 |doi=10.1016/j.electstud.2023.102662 |issn=0261-3794 |doi-access=free |access-date=2024-04-14 |archive-date=2024-05-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520130034/https://eprints.lse.ac.uk/120358/1/1_s2.0_S0261379423000847_main.pdf |url-status=dead }}</ref> [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]] ਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਾਜ ਦਾ ਰਸਮੀ ਮੁਖੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ [[ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲ|ਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ]] ਲਈ ਸਰਵਉੱਚ ਕਮਾਂਡਰ-ਇਨ-ਚੀਫ਼ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ]] ਹੈ, ਜੋ [[ਲੋਕ ਸਭਾ]] ([[ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੰਸਦ|ਸੰਸਦ]] ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਸਦਨ) ਦੀਆਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਮਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ [[ਸਿਆਸੀ ਦਲ|ਪਾਰਟੀ]] ਜਾਂ ਸਿਆਸੀ ਗਠਜੋੜ ਦਾ ਨੇਤਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਦੀ ਵਿਧਾਨਕ ਸ਼ਾਖਾ ਦੇ ਨੇਤਾ ਹਨ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਲਾਹਕਾਰ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਦਾ ਮੁਖੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਖੇਤਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਾਜਾਂ (ਅਤੇ [[ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ]]) ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ [[ਰਾਜਪਾਲ (ਭਾਰਤ)|ਰਾਜਪਾਲ]] ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਰਾਜ ਦਾ ਮੁਖੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰ [[ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ (ਭਾਰਤ)|ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ]] ਕੋਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਖੇਤਰੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਮਤ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪਾਰਟੀ ਜਾਂ ਸਿਆਸੀ ਗਠਜੋੜ ਦਾ ਨੇਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਚੋਣਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਬੰਧਤ ਰਾਜ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਕੋਲ ਰਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਾਮਲਿਆਂ 'ਤੇ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਰਾਜ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਧਿਆਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਇੱਕ ਅਸੈਂਬਲੀ ਵੀ ਚੁਣਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਖੇਤਰੀ ਸਰਕਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਰ (ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਛੋਟੇ) ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੁਕਤ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ / ਲੇਟੂਏਨੈਂਟ ਗਵਰਨਰ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਹਰੇਕ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਨਿਯੁਕਤ ਰਾਜਪਾਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ 'ਤੇ ਰਾਜ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਤੋਂ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਦੋਂ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਮਾਹੌਲ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਤੇ ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ ਵਿੱਚ ਵਿਗੜ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਭੰਗ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਚੋਣ ਕਰਵਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{Reflist|30em}} ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ== {{commons category}} <!--Please do not add personal or other unofficial websites--> * [https://web.archive.org/web/20081207201816/http://www.eci.gov.in/ Election Commission of India] * [http://psephos.adam-carr.net/countries/i/india/ Adam Carr's election archive] * [https://web.archive.org/web/20160502105938/http://eci.nic.in/archive/handbook/CANDIDATES/cch2/cch2_1.htm Qualification and disqualification] Election Commission of India handbook for candidates * [https://elections-india.in/ Elections India] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210826102936/https://elections-india.in/ |date=26 August 2021 }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਚੋਣਾਂ]] r74a7g9efs3h0tk1mi03clnwhra6mmr 0 52743 810443 595402 2025-06-12T00:27:37Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810443 wikitext text/x-wiki [[File:Amethystemadagascar2.jpg|thumb|upright=1.4|[[ਬਨਫ਼ਸ਼]] ਦਾ ਇੱਕ ਬਲੌਰ]] '''ਬਲੌਰ''' ਜਾਂ '''ਰਵਾ''' ਇੱਕ [[ਠੋਸ]] ਪਦਾਰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੀਹਦੇ [[ਪਰਮਾਣੂ]], [[ਅਣੂ]] ਜਾਂ [[ਆਇਨ]] ਇੱਕ ਬੜੇ ਹੀ ਸੁਚੱਜੇ ਸੂਖ਼ਮ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਚਾਰ-ਚੁਫੇਰੇ ਪਸਰੀ ਹੋਈ [[ਬਲੌਰੀ ਜਾਲ਼ੀ]] ਵਿੱਚ ਬੰਨ੍ਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ===ਅਗਾਂਹ ਪੜ੍ਹੋ=== {{ਕਾਮਨਜ਼|Crystal|ਬਲੌਰਾਂ}} *{{cite web|last=Howard|first=J. Michael|coauthors=Darcy Howard (Illustrator)|url=http://www.rockhounds.com/rockshop/xtal/index.html|title=Introduction to Crystallography and Mineral Crystal Systems|publisher=Bob's Rock Shop|year=1998|accessdate=2008-04-20|archive-date=2006-08-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20060826015700/http://www.rockhounds.com/rockshop/xtal/index.html|dead-url=yes}} *{{cite web|last=Krassmann|first=Thomas|date=2005–2008|title=The Giant Crystal Project|publisher=Krassmann|accessdate=2008-04-20|url=http://giantcrystals.strahlen.org|archive-date=2008-04-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20080426185221/http://giantcrystals.strahlen.org/|dead-url=yes}} *{{cite web|author=Various authors|title=Teaching Pamphlets|publisher=Commission on Crystallographic Teaching|year=2007|url=http://www.iucr.ac.uk/iucr-top/comm/cteach/pamphlets.html|accessdate=2008-04-20|archive-date=2008-04-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20080417001743/http://www.iucr.ac.uk/iucr-top/comm/cteach/pamphlets.html|url-status=dead}} *{{cite web|author=Various authors|title=Crystal Lattice Structures:Index by Space Group|url=http://cst-www.nrl.navy.mil/lattice/spcgrp/|year=2004|accessdate=2008-04-20|publisher=[[U.S. Naval Research Laboratory]], Center for Computational Materials Science|archive-date=2008-03-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20080324193801/http://cst-www.nrl.navy.mil/lattice/spcgrp/|dead-url=yes}} *{{cite web|author=Various authors|title=Crystallography|url=http://www.xtal.iqfr.csic.es/Cristalografia/index-en.html|year=2010|accessdate=2010-01-08|publisher=[[Spanish National Research Council]], Department of Crystallography}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬਲੌਰ]] aaej3km6by54holg4xjrnht9ybrkev4 0 54769 810474 762478 2025-06-12T10:17:13Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810474 wikitext text/x-wiki {{Infobox company |name =ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਵਿਕਾਸ ਨਿਗਮ |logo =[[File:Official logo NFDC India.jpeg|thumb|300px]] |parent = | predecessor =ਫ਼ਿਲਮ ਫਿਨਾਂਸ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ |location_city = [[ਮੁੰਬਈ]] |location_country = [[ਭਾਰਤ]] |area_served = [[ਨਹਿਰੂ ਸੈਂਟਰ]], ਡਾ. ਐਨੀ ਬੇਸੈਂਟ ਰੋਡ, ਵਰਲੀ, [[ਮੁੰਬਈ]] - 400 018, [[ਭਾਰਤ]] |key_people = |num_employees = |industry = ਫ਼ਿਲਮ ਉਦਯੋਗ |products = |revenue = |owner =[[ਸੂਚਨਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਮੰਤਰਾਲਾ (ਭਾਰਤ)|ਸੂਚਨਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਮੰਤਰਾਲਾ]], [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] |operating_income = |founded=1975|website={{url|https://nfdcindia.com/}}|company_name=|caption=ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਿਲਮ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਆਫ ਇੰਡੀਆ}} '''ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਵਿਕਾਸ ਨਿਗਮ(ਨੈਸ਼ਨਲ ਫ਼ਿਲਮ ਡੀਵੈਲਪਮੈਂਟ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ)''' ਉੱਚ-ਮਿਆਰੀ ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ, 1975 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ [[ਮੁੰਬਈ]] ਆਧਾਰਿਤ ਕੇਂਦਰੀ ਏਜੰਸੀ ਹੈ।<ref>{{cite web |url=http://www.nfdcindia.com/about_us.php |title=NFDC: Filming in India, Shooting in India, Indian Movies, Indian Films & Cinema, Bollywood |publisher=Nfdcindia.com |date= |accessdate=2010-08-02 |archive-date=2010-04-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100420024905/http://www.nfdcindia.com/about_us.php |url-status=dead }}</ref> ਇਹ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਨੂੰ ਵਿੱਤ ਮੁਹਈਆ ਕਰਨ, ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਵੰਡ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸੂਚਨਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਐਨਐਫ਼ਡੀਸੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਟੀਚਾ, ਭਾਰਤੀ ਫ਼ਿਲਮ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਸੰਗਠਿਤ ਅਤੇ ਕੁਸ਼ਲ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਕਰਨਾ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== <references /> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਸਥਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:1975]] lptr3xjv4qxtazb1vfnkzngcqkxuudm 0 59738 810468 285789 2025-06-12T08:49:09Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810468 wikitext text/x-wiki [[ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ]] ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਸਮਾਜਵਾਦ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਸਮਾਜਵਾਦ '''ਯੂਟੋਪੀਆਈ ਸਮਾਜਵਾਦ''' ਕਹਾਉਂਦਾ ਹੈ- ਕਿਉਂਕਿ ਮਾਰਕਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਨੇਮਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਤੋਂ ਅਸਮਰੱਥ ਰਹੇ – ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਕਸ ਤੇ ਏਂਗਲਜ਼ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਸੂਤਰਬੱਧ ਕੀਤਾ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ [[ਸਾਂ ਸੀਮਾਂ]], [[ਚਾਰਲਸ ਫੁਰੀਏ]], ਅਤੇ ਰਾਬਰਟ ਓਵੇਨ<ref>{{cite web| url=http://www.pbs.org/heavenonearth/synopsis.html| title=Heaven on Earth: The Rise and Fall of Socialism| publisher=Public Broadcasting System| accessdate=December 15, 2011| archive-date=ਅਕਤੂਬਰ 19, 2014| archive-url=https://web.archive.org/web/20141019012615/http://www.pbs.org/heavenonearth/synopsis.html| url-status=dead}}</ref> ਆਦਿ ਦੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ==ਜਾਣ ਪਹਿਚਾਣ== ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ ਦੇ ਸਾਥੀ ਐਂਗਲਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੂਰਵ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਯੂਟੋਪੀਆਈ ਸਮਾਜਵਾਦ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਆਧਾਰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਹੀਂ, ਨੈਤਿਕ ਸੀ; ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਕ ਉਦੇਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਸੁਧਾਰਵਾਦੀ ਸਾਧਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੇ ਸਨ; ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਵਿਸਥਾਰਪੂਰਨ ਪਰ ਅਵਾਸਤਵਿਕ ਕਲਪਨਾ ਕਰਦੇ ਸਨ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਮਾਜਵਾਦ]] dccpnct3qwz6cvl6zy137cevdeyo7nx 0 60088 810461 615821 2025-06-12T06:19:09Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810461 wikitext text/x-wiki {{Infobox civilian attack |title=ਮੀ ਲਾਈ ਕਤਲੇਆਮ<br/>''Thảm sát Mỹ Lai'' |image=My Lai massacre.jpg |location= [[ਦੱਖਣੀ ਵੀਅਤਨਾਮ]] ਦਾ [[ਸੋਨ ਮੀ]] ਪਿੰਡ |coordinates = {{Coord|15|10|42|N|108|52|10|E|type:event|display=inline,title}} |target=ਮੀ ਲਾਈ ਅਤੇ ਮੀ ਖੇ ਪਿੰਡ |date=16 ਮਾਰਚ 1968 |time= |timezone= |type=[[ਕਤਲੇਆਮ ]] |fatalities=347 (ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮੀ ਖੇ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕੀਤੀ ਬਿਨਾਂ), ਹੋਰ ਅਨੁਮਾਨ ਅਨੁਸਾਰ 400 ਕਤਲ ਅਤੇ ਜ਼ਖਮੀ ਅਗਿਆਤ, ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮੀ ਲਾਈ ਅਤੇ ਮੀ ਖੇ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 504 ਮੌਤਾਂ |perps=ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜ<br/> ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ [[ਵਿਲੀਅਮ ਕੈਲੀ]] (ਦੋਸ਼ੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨਿਕਸਨ ਦੁਆਰਾ ਦੋ ਸਾਲ ਦੀ ਹਾਊਸ ਅਰੈਸਟ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।) |motive= }} '''ਮੀ ਲਾਈ ਕਤਲੇਆਮ''' ({{lang-vi|thảm sát Mỹ Lai}} {{IPA-vi|tʰɐ̃ːm ʂɐ̌ːt mǐˀ lɐːj|}}, {{IPA-vi|mǐˀlɐːj||My Lai.ogg|}}; {{IPAc-en|ˌ|m|iː|ˈ|l|aɪ}}, {{IPAc-en|ˌ|m|iː|ˈ|l|eɪ}}, or {{IPAc-en|ˌ|m|aɪ|ˈ|l|aɪ}})<ref>At the time of the original revelations of the massacre, Mỹ Lai was pronounced like the English words "my lay".{{fix|text=this pronunciation is not included}} Later, the pronunciation "me lie" became commonly used.</ref> 16 ਮਾਰਚ 1968 ਨੂੰ [[ਵੀਅਤਨਾਮ ਜੰਗ]] ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜ ਦੁਆਰਾ ਦੱਖਣੀ ਵੀਅਤਨਾਮ ਵਿੱਚ 347 ਤੋਂ 504 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਨਿਹੱਥੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਕਤਲ ਸੀ। ਇਹ ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜ ਦੀ 23ਵੀਂ ਇਨਫੈਂਟਰੀ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਦੀ 11ਵੀਂ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਦੀ 20ਵੀਂ ਇਨਫੈਂਟਰੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਬਟੈਲੀਅਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਹਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਮਰਦਾਂ, ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਕਤਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਕੁਝ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਸਮੂਹਿਕ ਬਲਾਤਕਾਰ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅੰਗਾਂ ਦੀ ਕੱਟ-ਵੱਢ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ।<ref name="brownmiller">{{cite book|author=Brownmiller, Susan|title =Against Our Will: Men, Women and Rape|url=https://archive.org/details/againstourwillme0000brow_w9l3|publisher =Simon & Schuster|year =1975|pages=[https://archive.org/details/againstourwillme0000brow_w9l3/page/103 103]–105|isbn =978-0-671-22062-4}}</ref><ref name=BBC-1998>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/64344.stm Murder in the name of war: My Lai]. ''BBC News'', July 20, 1998.</ref> 22 ਫੌਜੀਆਂ ਉੱਤੇ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਏ ਗਏ ਪਰ ਸਿਰਫ਼ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ [[ਵਿਲੀਅਮ ਕੈਲੀ]] ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ। 22 ਪਿੰਡ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਉਮਰ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਹੋਈ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ 3.5 ਸਾਲ ਹਾਊਸ ਅਰੈਸਟ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ== * [http://www.pbs.org/wgbh/americanexperience/films/mylai/player/ My Lai] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150513015519/http://www.pbs.org/wgbh/americanexperience/films/mylai/player/ |date=2015-05-13 }} — An [[American Experience]], WGBH, PBS ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਫ਼ਿਲਮ * [http://www.loc.gov/rr/frd/Military_Law/Peers_inquiry.html Peers Inquiry] ਮਿਲਟਰੀ ਲੀਗਲ ਰਿਸੋਰਸਿਸ, ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਆਫ਼ ਕਾਂਗਰਸ * [http://www.trutv.com/library/crime/notorious_murders/mass/lai/index_1.html Into The Dark: The My Lai Massacre] Crime Library on truTV.com * [http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/mylai/MYL_Peers.htm The Peers Report] * [http://www.law.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/mylai/mylai.htm The My Lai Courts-Martial, 1970] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20030416002424/http://www.law.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/mylai/mylai.htm |date=2003-04-16 }} * [http://www.studythepast.com/vbprojects/my_lai_massacre.htm ਮੀ ਲਾਈ ਕਤਲੇਆਮ] * [http://www.bbc.co.uk/worldservice/documentaries/2008/04/080327_mylai_partone.shtml BBC World Service: ਮੀ ਲਾਈ ਕਤਲੇਆਮ ਦੀ ਟੇਪ] * [http://www.democracynow.org/2015/3/25/my_lai_revisited_47_years_later My Lai Revisited: 47 Years Later, Seymour Hersh Travels to Vietnam Site of U.S. Massacre He Exposed] from ''[[Democracy Now!]]'' [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵੀਅਤਨਾਮ ਵਿੱਚ ਕਤਲੇਆਮ]] lxfwyz0mqlukatkzdh4rqnnhpkojj4t 0 62951 810422 533379 2025-06-11T14:14:19Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810422 wikitext text/x-wiki [[File:Global Digital Divide1.png|thumb|238px|[[ਗਲੋਬਲ ਅੰਕੀ ਪਾੜਾ]] 2006 ਵਿੱਚ: ਕੰਪਿਊਟਰ ਪ੍ਰਤੀ 100 ਲੋਕ]] [[ਤਸਵੀਰ:Hilbert DigitalBitsDivide.png|alt=ਉਪਰ ਹੈ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਸਥਾਈ ਫ਼ੋਨ ਲਾਈਨ ਥੱਲੇ ਹੈ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਬੈਂਡ ਵਿਡਥ|thumb|ਹਿਲਬਰਟ ਡਿਜੀਟਲ ਬਿਟ ਵੰਡ]] '''ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਪਾੜਾ''' ਜਾਂ '''ਅੰਕੀ ਪਾੜਾ''' ਸੂਚਨਾ ਤੇ ਸੰਚਾਰ ਤਕਨਾਲੋਜੀ (ਆਈ ਸੀ ਟੀ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਜਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਰਥਿਕ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਨਾ-ਬਰਾਬਰੀ ਹੈ।ਇਹ ਵੰਡ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਖੇਤਰਾਂ ਜਾਂ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਭਾਵ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਅੰਦਰ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ,(ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਤੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਪਹੁੰਚ ਦੇ ਪੱਖੋਂ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਮੌਜੂਦ ਪਾੜ ਦੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅਰਥਾਤ, ਜਨ ਸਮੂਹਾਂ ਤੇ ਸ਼ਖਸੀ ਜੀਆਂ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਦਾ ਫਰਕ। ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਪਾੜੇ ਨੂੰ ਗਲੋਬਲ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਪਾੜਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।<ref>[http://unpan3.un.org/egovkb/Portals/egovkb/Documents/un/2014-Survey/Chapter6.pdf ਅੰਕੀ ਪਾੜਾ ਕਿਵੇਂ ਪੂਰਿਆ ਜਾਵੇ-ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਰਿਪੋਰਟ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140811060416/http://unpan3.un.org/egovkb/Portals/egovkb/Documents/un/2014-Survey/Chapter6.pdf |date=2014-08-11 }} Characteristics of the digital divide Initially the digital divide was considered primarily an issue of access to relevant information technology infrastructure compounded by the prohibitive cost of access, especially in the developing countries. As technology has proliferated, the physical and financial access barriers have given way to challenges which stem more from capacity and capability of individuals. Digital divides exist even within seemingly connected populations where access to digital information is impeded for some due to language barriers or lack of culturally-relevant content. A lesser form of disparity in connectivity can also be the result of the ‘quality’ of connectivity depending upon whether access is through fixed or mobile device, or the Internet or a telephone connection. These are issues of national policy and priority since the quality of usage in terms of access, retrieval, interactivity or digital social inclusion for many depends on political, economic, investment and regulatory policies, among other things. At the basic level, the digital divide stems from a lack of physical access to technology between groups and individuals. This can be in terms of Internet connection, availability of broadband, computers, smart phones, mobile devices and in general a disparity in access to the communication infrastructure. In many countries this is mainly a supply side issue stemming from differences in the level of development of the country; government policy; priority of the technology regime in the country; IT regulatory environment; private sector involvement; and investment in ICT infrastructure, among others. It is also aggravated by prohibitive pricing of ICT devices. The digital divide also arises from a disparity between individuals and populations in the levels of education and skills needed to use the technology. The lack of ability to use the technology may stem from differences among Internet users in the capacity to efficiently and effectively find information on the Web to take advantage of the medium in a variety of ways. Disparities in the appropriate use of the information and e-services is particularly relevant to social equity inasmuch as it impacts everything from the ability to gather and use information on an urgent health issue in a faraway village to finding the right government documentation, to emergency announcements at the time of a natural disaster, to participation in elections. Whereas the earlier concept o</ref> ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਪਾੜਾ ਜਨਸਮੂਹਾਂ ਜਾਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਤਕਨੀਕੀ ਦੀ ਭੌਤਿਕ ਨਾਪਹੁੰਚ ਹੋਣ ਤੇ ਉਪਜਦਾ ਹੈ।ਇਹ ਭੌਤਿਕ ਪਹੁੰਚ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਕੁਨੈਕਸ਼ਨ, ਬਰਾਡਬੈਂਡ,ਕੰਪਿਊਟਰ, ਸਮਾਰਟ ਫ਼ੋਨਾਂ, ਮੋਬਾਈਲ ਜੰਤਰਾਂ ਜਾਂ ਆਮ ਕਰਕੇ ਸੰਚਾਰ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਉਪਲਭਤਾ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤੇ ਦੇਸਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦੇਸ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਪੱਧਰ, ਸਰਕਾਰੀ ਨੀਤੀਆਂ, ਆਈ ਟੀ ਦੇ ਕਾਨੂਨਾਂ ਦਾ ਪੱਧਰ, ਨਿੱਜੀ ਖੇਤਰ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਤੇ ਆਈ ਸੀ ਟੀ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਹੋ ਰਹੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। ਸ਼ਖਸੀ ਤੇ ਜਨ ਸਮੂਹਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਦਿਅਕ ਤੇ ਹੁਨਰਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਵੀ ਡਿਜੀਟਲ ਪਾੜਾ ਉਪਜਦਾ ਹੈ। === ਕੁਨੈਕਟਿਵੀਟੀ ਦੇ ਅਰਥ === ==== ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ==== ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਮਤਲਬ ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਿਅਕਤੀਆਂ, ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਤੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਨ ਉਹ ਹੈ ਉਹ ਸਭ ਭੌਤਿਕ ਮਾਧਿਅਮ ਜਿਵੇਂ ਡੈਸਕਟਾਪ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਲੈਪਟਾਪ, ਮੋਬਾਈਲ ਜਾਂ ਸਮਾਰਟ ਫ਼ੋਨ, ਆਈਪੈਡ ਜਾਂ ਹੋਰ MP3 ਪਲੇਅਰ, ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਕੰਸੋਲ ਜਾਂ ਪਲੇਅ ਸਟੇਸ਼ਨ,ਇਲੈਕਟਰਾਨਿਕ ਕਿਤਾਬ ਰੀਡਰ, ਤੇ ਆਈਪੈਡ ਵਰਗੀਆਂ ਹੋਰ ਟੇਬਲੈੱਟ ਇਤਿਆਦ। ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੰਡ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਮੌਜੂਦਾ ਗਾਹਕਾਂ ਅਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਉਪਕਰਨਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਾਪੀ ਗਈ ਹੈ [[ਤਸਵੀਰ:BandwidthInequality1986-2014.jpg|thumb|ਬੈਂਡਵਿਡਥ ਨਾ-ਬਰਾਬਰੀ 1986-2014]] ਹਾਲੀਆ ਅਧਿਐਨਾਂ ਨੇ ਡਿਜੀਟਲ ਵੰਡ ਨੂੰ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਉਪਕਰਨਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਣਿਆ, ਸਗੋਂ ਪਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਉਪਲਬਧ ਬੈਂਡਵਿਡਥ (ਕਿੱਲੋ ਬਿਟ ਬਾਈਟ/ ਪਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਿਣਿਆ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਮੀਡੀਆ]] jfwg4s9ckbi126aqiz2vudth5b3h1ir 0 63603 810414 465563 2025-06-11T13:41:08Z Jagmit Singh Brar 17898 810414 wikitext text/x-wiki {{Cleanup infobox}}{{Unreferenced|date=ਜੂਨ 2025}}{{Infobox officeholder | honorific-prefix = [[The Right Honourable]] | name = ਸਰ ਐਡਵਰਡ ਹੀਥ | birthname = ਐਡਵਰਡ ਰਿਚਰਡ ਜਾਰਜ ਹੀਥ | honorific-suffix = [[Order of the Garter|KG]] [[Order of the British Empire|MBE]] | image = Sir Edward Heath Allan Warren.jpg | birth_date = {{Birth date|df=yes|1916|7|9|}} | birth_place = [[Broadstairs]], [[Kent]]<br/>England, United Kingdom | death_date = {{Death date and age|2005|07|17|1916|07|09|df=yes}} | death_place = [[Salisbury]], [[Wiltshire]]<br/>England, United Kingdom | resting_place = [[Salisbury Cathedral]] | office = [[Prime Minister of the United Kingdom]] | term_start =19 ਜੂਨ 1970 | term_end =4 ਮਾਰਚ 1974 | monarch = [[Elizabeth II]] | predecessor = [[ਹੈਰਲਡ ਵਿਲਸਨ]] | successor = [[ਹੈਰਲਡ ਵਿਲਸਨ]] | office1 = [[Leader of the Opposition (United Kingdom)|Leader of the Opposition]] | term_start1 = 4 ਮਾਰਚ 1974 | term_end1 = 11 ਫ਼ਰਵਰੀ 1975 | monarch1 = Elizabeth II | primeminister1 = [[ਹੈਰਲਡ ਵਿਲਸਨ]] | predecessor1 = [[ਹੈਰਲਡ ਵਿਲਸਨ]] | successor1 = [[ਮਾਰਗਰੇਟ ਥੈਚਰ]] | term_start2 = 28 ਜੁਲਾਈ 1965 | term_end2 = 19 ਜੂਨ 1970 | monarch2 = Elizabeth II | primeminister2 = [[ਹੈਰਲਡ ਵਿਲਸਨ]] | predecessor2 = [[Alec Douglas-Home|Sir Alec Douglas-Home]] | successor2 = [[ਹੈਰਲਡ ਵਿਲਸਨ]] | office3 = [[ਕੰਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਆਗੂ (ਯੂਕੇ)|ਕੰਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਆਗੂ]] | predecessor3 = [[Alec Douglas-Home|Sir Alec Douglas-Home]] | successor3 = [[ਮਾਰਗਰੇਟ ਥੈਚਰ]] | term_start3 = 28 ਜੁਲਾਈ 1965 | term_end3 = 11 ਫ਼ਰਵਰੀ 1975 | office4 = [[Shadow Chancellor of the Exchequer]] | leader4 = [[Alec Douglas-Home|Sir Alec Douglas-Home]] | term_start4 = 27 ਅਕਤੂਬਰ 1964 | term_end4 = 27 ਜੁਲਾਈ 1965 | predecessor4 = [[Reginald Maudling]] | successor4 = [[Iain Macleod]] | office5 = [[Secretary of State for Business, Innovation and Skills|Secretary of State for Industry, Trade and Regional Development]] | term_start5 = 20 ਅਕਤੂਬਰ 1963 | term_end5 = 16 ਅਕਤੂਬਰ 1964 | primeminister5 = [[Alec Douglas-Home|Sir Alec Douglas-Home]] | predecessor5 = [[Frederick Erroll, 1st Baron Erroll of Hale|Fred Erroll]] | successor5 = [[Douglas Jay, Baron Jay|Douglas Jay]] | office6 = [[Lord Privy Seal]] | term_start6= 14 ਫ਼ਰਵਰੀ 1960 | term_end6= 18 ਅਕਤੂਬਰ 1963 | primeminister6= [[Harold Macmillan]] | predecessor6= [[Quintin Hogg, Baron Hailsham of St Marylebone|Quintin Hogg]] | successor6= [[Selwyn Lloyd]] | office7 = [[Secretary of State for Employment|Minister of Labour]] | term_start7 = 14 ਅਕਤੂਬਰ 1959 | term_end7 = 27 ਜੁਲਾਈ 1960 | primeminister7 = [[Harold Macmillan]] | predecessor7 = [[Iain MacLeod]] | successor7 = [[John Hare, 1st Viscount Blakenham|John Hare]] | office8 = [[Chief Whip|Government Chief Whip]] in the [[House of Commons of the United Kingdom|Commons]] <br/> [[Parliamentary Secretary to the Treasury]] | term_start8= 7 ਅਪਰੈਲ 1955 | term_end8= 14 ਜੂਨ 1959 | primeminister8= [[Anthony Eden]]<br />[[Harold Macmillan]] | predecessor8= [[Patrick Buchan-Hepburn, 1st Baron Hailes|Patrick Buchan-Hepburn]] | successor8= [[Martin Redmayne, Baron Redmayne|Martin Redmayne]] | office9 = [[Father of the House]] | term_start9= 9 ਅਪਰੈਲ 1992 | term_end9= 7 ਜੂਨ 2001 | predecessor9= [[Bernard Braine]] | successor9= [[Tam Dalyell]] |office10 = [[ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਮੈਂਬਰ (United Kingdom)|ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਮੈਂਬਰ]] <br/> for [[Old Bexley and Sidcup (UK Parliament constituency)|Old Bexley and Sidcup]] |term_start10 = 9 ਜੂਨ 1983 |term_end10 = 7 ਜੂਨ 2001 |predecessor10 = ''Constituency created'' |successor10 = [[Derek Conway]] |office11 = [[ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਮੈਂਬਰ (United Kingdom)|ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਮੈਂਬਰ]] <br/> for [[Sidcup (UK Parliament constituency)|Sidcup]] |term_start11 = 28 ਫ਼ਰਵਰੀ 1974 |term_end11 = 9 ਜੂਨ 1983 |predecessor11 = ''Constituency created'' |successor11 = ''Constituency abolished'' |office12 = [[ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਮੈਂਬਰ (United Kingdom)|ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਮੈਂਬਰ]] <br/> for [[Bexley (UK Parliament constituency)|Bexley]] |term_start12 = 23 ਫ਼ਰਵਰੀ 1950 |term_end12 = 28 ਫ਼ਰਵਰੀ 1974 |predecessor12 = [[Ashley Bramall]] |successor12 = ''Constituency abolished'' | alma_mater =[[Balliol College, Oxford]] | occupation =Politician/ Statesman | profession =Journalist/ civil servant/ yachtsman/ classical organist | nationality = British | spouse = [[Single person|Single]]; [[Bachelor|Never married]] | children = None | religion = [[Church of England|Anglican]] | party = [[ਕੰਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਪਾਰਟੀ (ਯੂਕੇ)|ਕੰਜ਼ਰਵੇਟਿਵ]] | signature = Signature of Edward Heath.png | branch = [[British Army]]<br />[[Honourable Artillery Company]] | rank = [[Lieutenant Colonel (United Kingdom)|Lieutenant Colonel]] | battles = Second World War | awards = [[Order of the British Empire|Member of the Order of the British Empire]] }} '''ਸਰ ਐਡਵਰਡ ਰਿਚਰਡ ਜਾਰਜ ਹੀਥ''', ਕੇਜੀ, ਐੱਮ.ਬੀ.ਈ. (9 ਜੁਲਾਈ 1916 - 17 ਜੁਲਾਈ 2005), ਅਕਸਰ ਟੈੱਡ ਹੀਥ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਸ਼ਹੂਰ, 1970 ਤੋਂ 1974 ਤੱਕ ਸੰਯੁਕਤ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸੀ ਅਤੇ 1965 ਤੋਂ 1975 ਤੱਕ ਕੰਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਆਗੂ ਸੀ। {{Stub}} f3c4onm2ec7mhals03so6zpmqjxwsjp 0 65207 810460 809934 2025-06-12T05:40:14Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810460 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer <!-- for more information see [[:Template:Infobox writer/doc]] --> | name = ਸਾਰਾ ਮਾਰਗਰੇਟ ਫੂਲਰ | image = FullerDaguerreotype.jpg | caption = ਮਾਰਗਰੇਟ ਫੂਲਰ ([[ਜਾਨ ਪਲੁਮਬੇ]] ਦੁਆਰਾ, [[1846]]) | pseudonym = | birth_date = {{birth date|1810|5|23}} | birth_place = [[ਕੈਮਬ੍ਰਿਜਪੋਰਟ, ਮੈਸਾਚੂਸਟਸ]], ਯੂ.ਐਸ | death_date = {{death date and age|1850|7|19|1810|5|23}} | death_place = [[ਫਾਇਅਰ ਆਇਲੈੰਡ, ਨਿਊਯਾਰਕ]], ਯੂ.ਐਸ. | occupation = ਅਧਿਆਪਿਕਾ <br>ਪੱਤਰਕਾਰ <br>ਆਲੋਚਕ | period = | genre = | subject = | movement = [[ਟ੍ਰਾਂਸਕੇਂਡੇੰਟਾਲਿਜ਼ਮ]] | influences = | influenced = | signature = Appletons' Fuller Timothy Sarah Margaret signature.jpg }} '''ਸਾਰਾ ਮਾਰਗਰੇਟ ਫੂਲਰ ਓਸੋਲੀ''' ([[23 ਮਈ]] [[1810]]- [[19 ਜੁਲਾਈ]] [[1850]]) ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਮਾਰਗਰੇਟ ਫੂਲਰ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਪੱਤਰਕਾਰ, ਆਲੋਚਕ ਅਤੇ [[ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹੱਕ|ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ]] ਲਈ ਲੜਨ ਵਾਲੀ ਵਕੀਲ ਸੀ ਜੋ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਮਰੀਕੀ "ਟ੍ਰਾਂਸਸਕੇਂਡੇੰਟਾਲਿਜ਼ਮ" ਨਾਮੀ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਸੀ। ਇਹ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਸਾਰਾ ਸਮਾਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਅਮਰੀਕੀ ਔਰਤ ਸਮੀਖਿਅਕ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਔਰਤਾਂ ਬਾਰ ਕਿਤਾਬ ਲਿੱਖੀ। ਫੂਲਰ ਦੀ ਲਿਖੀ ਕਿਤਾਬ "19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਔਰਤ" ("Woman in the Nineteenth Century") ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ [[ਨਾਰੀਵਾਦ]] ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਅਤੇ ਵੱਡਾ ਕੰਮ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੈਂਬਰਿਜ, ਮੈਸੇਚਿਉਸੇਟਸ ਵਿੱਚ ਸਾਰਾ ਮਾਰਗਰੇਟ ਫੁਲਰ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਟਿਮੋਥੀ ਫੁਲਰ, ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜੋ ਕਿ 1835 ਵਿੱਚ ਹੈਜ਼ੇ ਕਾਰਨ ਮਰ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{Cite book|title=The Essential Margaret Fuller|url=https://archive.org/details/essentialmargare0000full_f0x6|last=Fuller|first=Margaret|publisher=Courier Dover Publications|year=2019|page=[https://archive.org/details/essentialmargare0000full_f0x6/page/2 2]}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਵਧੇਰੇ ਰਸਮੀ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1839 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਗੱਲਬਾਤ ਲੜੀ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ: ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਕਲਾਸਾਂ ਦਾ ਮਤਲਬ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਦੀ ਘਾਟ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਉਹ 1840 ਵਿੱਚ ਟਰਾਂਸੈਂਡੈਂਟਲਿਸਟ ਜਰਨਲ ਦ ਡਾਇਲ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸੰਪਾਦਕ ਬਣ ਗਈ ਸੀ, 1844 ਵਿੱਚ ਹੋਰੇਸ ਗ੍ਰੀਲੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਨਿਊ-ਯਾਰਕ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਦੇ ਸਟਾਫ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਿਸ ਸਾਲ ਉਸ ਦਾ ਲਿਖਣ ਦਾ ਕਰੀਅਰ ਸਫਲ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite journal|last=Simmons|first=Nancy Craig|date=1994|title=Margaret Fuller's Boston Conversations: The 1839-1840 Series|journal=Studies in the American Renaissance|pages=195–226|jstor=30227655}}</ref><ref>{{Cite book|title=Margaret Fuller: An American Romantic Life|last=Capper|first=Charles|publisher=Oxford University Press|year=2010|page=x}}</ref> ਆਪਣੇ 30 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ, ਫੁਲਰ ਨੇ ਨਿਊ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੜ੍ਹੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ, ਮਰਦ ਜਾਂ ਔਰਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਾਮਣਾ ਖੱਟਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਹਾਰਵਰਡ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਪਹਿਲੀ ਔਰਤ ਬਣ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੰਮ, ਵੂਮੈਨ ਇਨ ਦ ਨਾਇਨਟੀਨਥ ਸੈਂਚੁਰੀ, 1845 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੂੰ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਲਈ ਇਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਪੱਤਰਕਾਰ ਵਜੋਂ ਯੂਰਪ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਜਲਦੀ ਹੀ ਇਟਲੀ ਵਿੱਚ ਇਨਕਲਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜੂਸੇਪ ਮੈਜ਼ੀਨੀ ਨਾਲ ਗੱਠਜੋੜ ਕਰ ​​ਲਿਆ। ਉਸਦਾ ਜਿਓਵਨੀ ਓਸੋਲੀ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਬੱਚਾ ਸੀ। ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਤਿੰਨੋਂ ਜੀਅ 1850 ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ, ਫਾਇਰ ਆਈਲੈਂਡ, ਨਿਊਯਾਰਕ ਤੋਂ ਇੱਕ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਡੁੱਬਣ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਫੁਲਰ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਕਦੇ ਵੀ ਬਰਾਮਦ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਸੀ। ਫੁਲਰ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦੀ ਵਕੀਲ ਸੀ। ਫੁਲਰ, ਸੈਮੂਅਲ ਟੇਲਰ ਕੋਲਰਿਜ ਦੇ ਨਾਲ, ਔਰਤ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ "ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਮਾਨਸਿਕ ਗੰਧ" ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਕਈ ਹੋਰ ਸੁਧਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜੇਲ੍ਹ ਸੁਧਾਰ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੁਲਾਮਾਂ ਦੀ ਮੁਕਤੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title=Margaret Fuller: An American Romantic Life|last=Capper|first=Charles|publisher=Oxford University Press|year=2010|page=xii}}</ref> ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਨਾਰੀਵਾਦ ਲਈ ਕਈ ਹੋਰ ਵਕੀਲ, ਸੂਜ਼ਨ ਬੀ. ਐਂਥਨੀ ਸਮੇਤ, ਫੁਲਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇ ਸਰੋਤ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਮਕਾਲੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸਦੀ ਸਾਬਕਾ ਦੋਸਤ ਹੈਰੀਏਟ ਮਾਰਟਿਨੋ ਸਮੇਤ, ਸਮਰਥਕ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਫੁੱਲਰ ਇੱਕ ਕਾਰਕੁਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਣਕਾਰ ਸੀ। ਫੁਲਰ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ, ਉਸਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਫਿੱਕੀ ਪੈ ਗਈ; ਸੰਪਾਦਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸਦੇ ਪੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ, ਇਹ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੋਵੇਗੀ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਸੈਂਸਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਜਾਂ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ==ਮੁੱਖ ਕਾਰਜ== *Summer on the Lakes ([[1844]])<ref name=Slater82/> *Woman in the Nineteenth Century ([[1845]])<ref>Slater, 96</ref> *Papers on Literature and Art ([[1846]])<ref>Von Mehren, 226</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{Reflist|}} == ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ == *[[Gamaliel Bradford (biographer)|Bradford, Gamaliel]], "Margaret Fuller Ossoli," in [https://www.google.com/books/edition/Portraits_of_American_Women/0MywAAAAIAAJ ''Portraits of American Women'', Boston and New York: Houghton Mifflin Company, 1919, pp. 131-163] *[[Capper, Charles]], ''Margaret Fuller: An American Romantic Life: The Private Years'', New York: Oxford University Press, 1992. *Capper, Charles, ''Margaret Fuller: An American Romantic Life: The Public Years'', New York: Oxford University Press, 2007. *[[Thomas Wentworth Higginson|Higginson, Thomas Wentworth]], "Margaret Fuller Ossoli," in ''Eminent Women of the Age; Being Narratives of the Lives and Deeds of the Most Prominent Women of the Present Generation'', Hartford, CT: S.M. Betts & Company, 1868, pp. 173-201. *Higginson, Thomas Wentworth, ''Margaret Fuller Ossoli'', Boston, Massachusetts: Houghton Mifflin Company, 1884. *Steele, Jeffrey, ''The Essential Margaret Fuller'', New Jersey, Rutgers University Press, 1992. {{ISBN|0-8135-1778-8}} *{{cite journal |author=[[Judith Thurman|Thurman, Judith]] |date=April 1, 2013 |title=The Desires of Margaret Fuller |journal=[[The New Yorker]] |volume=89 |issue=7 |pages=75–81 |url=http://www.newyorker.com/magazine/2013/04/01/an-unfinished-woman |access-date=January 10, 2022}} *Urbanski, Marie Mitchell Olesen, ''Margaret Fuller's Woman in the Nineteenth Century; A literary study of form and content, of sources and influence'', Greenwood Press, 1980. {{ISBN|0-313-21475-1}} *Urbanski, Marie Mitchell Olesen, ed., ''Margaret Fuller Visionary of the New Age'', Northern Lights Press, Orono, Maine, 1994 {{ISBN|1-880811-14-6}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == {{wikiquote}} {{wikisource author}} {{commons}} '''Biographical information''' * [https://www.gutenberg.org/ebooks/32511 ''Margaret Fuller (Marchesa Ossoli)'' by Julia Ward Howe in multiple formats at Gutenberg.org] * [http://www.vcu.edu/engweb/transcendentalism/authors/fuller/ Brief biography and links at American Transcendentalism Web] * [https://web.archive.org/web/20070515180334/http://www25.uua.org/uuhs/duub/articles/margaretfuller.html Brief biography at Unitarian Universalist Historical Society] * [https://www.pbs.org/wnet/ihas/poet/fuller.html Brief biography at PBS] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150509211543/http://www.pbs.org/wnet/ihas/poet/fuller.html |date=2015-05-09 }} * [http://www.americanheritage.com/content/humanity-said-edgar-allan-poe-divided-men-women-and-margaret-fuller "Humanity, said Edgar Allan Poe, is divided into Men, Women, and Margaret Fuller" in ''American Heritage'' magazine, Vol. 23, Issue 5 (August 1972)] by [[Joseph Jay Deiss]] * [http://www.americanheritage.com/content/%E2%80%9Ci-find-no-intellect-comparable-my-own%E2%80%9D "I find no intellect comparable to my own" in ''American Heritage'' magazine, Vol. 8, Issue 2 (February 1957)] by [[Perry Miller]] * [http://www.nybooks.com/articles/22670 Transcendental Woman] essay on Fuller by [[Christopher Benfey]] from ''[[The New York Review of Books]]'' * [https://web.archive.org/web/20170427075757/http://gerald-massey.org.uk/massey/dpr_fop_2.htm "Review of the Memoirs of Margaret Fuller Ossoli", in ''Friend Of The People'', February 21, 1852] '''Works''' * {{Gutenberg author |id=Fuller,+Margaret | name=Margaret Fuller}} * {{Internet Archive author |sname=Margaret Fuller}} * {{Librivox author |id=3036}} * [https://archive.org/details/womaninnineteent1845full ''Woman in the Nineteenth Century'' (1845)] * [http://essays.quotidiana.org/fuller/ Essays by Margaret Fuller at Quotidiana.org] * [https://www.gutenberg.org/ebooks/11526 ''Summer On The Lakes, in 1843'' (1844)] * [https://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9F03E3DF1739E433A25754C2A9609C946297D6CF Review of ''Love-Letters of Margaret Fuller''] June 27, 1903, ''The New York Times''. '''Other''' * [http://www.margaretfullerhouse.org/ Margaret Fuller Neighborhood House] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220826224535/https://margaretfullerhouse.org/ |date=2022-08-26 }}, nonprofit that works to strengthen and empower families through social and educational programs * [http://www.margaretfuller.org Margaret Fuller Bicentennial 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171201211416/http://www.margaretfuller.org/ |date=2017-12-01 }} * [http://id.lib.harvard.edu/aleph/009502771/catalog Margaret Fuller Family Papers] at [[Houghton Library]], Harvard University * [[hdl:10079/fa/beinecke.fuller|Margaret Fuller Papers]]. Yale Collection of American Literature, Beinecke Rare Book and Manuscript Library. {{featured article}} {{National Women's Hall of Fame}} {{Authority control}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਆਗੂ]] rtah6qy4ese4ujlk5muqonhpjvs997l 0 67246 810478 268848 2025-06-12T11:24:13Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810478 wikitext text/x-wiki [[Image:redbloodcells.jpg|right|frame|ਰੈਂਡ ਬਲੱਡ ਸੈੱਲ]] ਰੈਂਡ ਬਲੱਡ ਸੈੱਲ ਖੂਨ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋ ਆਮ ਕਿਸਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। <ref>{{cite news |title='Iceman' mummy holds world's oldest blood cells |author=Stephanie Pappas |date=May 2, 2012 |work=Fox News |url=http://www.foxnews.com/scitech/2012/05/02/iceman-mummy-holds-world-oldest-blood-cells/ |accessdate=May 2, 2012}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.pbs.org/wnet/redgold |title=Red Gold – Blood History Timeline |publisher=[[Public Broadcasting Service|PBS]] |year=2002 |accessdate=27 December 2007 |archive-date=15 ਅਗਸਤ 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080815122803/http://www.pbs.org/wnet/redgold |url-status=dead }}</ref> ==ਬਾਹਰਲੇ ਜੋੜ == {{commons category|Red blood cells}} * [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/bv.fcgi?call=bv.View..ShowTOC&rid=rbcantigen.TOC&depth=2 ''Blood Groups and Red Cell Antigens''] by Laura Dean. Searchable and downloadable online textbook in the public domain. * [http://www.genomesize.com/cellsize/ Database of vertebrate erythrocyte sizes]. * [http://www.pbs.org/wnet/redgold Red Gold] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080815122803/http://www.pbs.org/wnet/redgold |date=2008-08-15 }}, [[Public Broadcasting Service|PBS]] site containing facts and history ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} ff4nwuzc17ykhkucvorxhuim96vhwf6 0 68784 810417 677505 2025-06-11T13:44:35Z Jagmit Singh Brar 17898 810417 wikitext text/x-wiki {{Year nav|2024}} '''2024''' [[21ਵੀਂ ਸਦੀ]] ਅਤੇ [[2020 ਦਾ ਦਹਾਕਾ]] ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਲ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਲ [[ਸੋਮਵਾਰ]] ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। == ਘਟਨਾ == {{ਖਾਲੀ ਹਿੱਸਾ}} == ਜਨਮ== {{ਖਾਲੀ ਹਿੱਸਾ}} == ਮਰਨ == {{ਖਾਲੀ ਹਿੱਸਾ}}{{ਸਮਾਂ-ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਾਲ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗ੍ਰੇਗੋਰੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰ ਵਿੱਚ ਲੀਪ ਸਾਲ]] dxq41u5f6jpai81wcrhz4sbe3wpfm59 0 73292 810450 616315 2025-06-12T03:33:32Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810450 wikitext text/x-wiki {{Infobox Identity document |document_name = ਭਾਰਤੀ ਪਾਸਪੋਰਟ |image = Indian Passport cover 2015.jpg |image_caption = ਭਾਰਤੀ ਪਾਸਪੋਰਟ (2021) ਦਾ ਕਵਰ। | date_first_issued = 1920 (''ਪਹਿਲਾ ਸੰਸਕਰਣ'') <br> 2016 (''ਮੌਜੂਦਾ'') |using_jurisdiction = {{flag|ਭਾਰਤ}} |document_type = [[ਪਾਸਪੋਰਟ]] |purpose = ਪਛਾਣ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ |eligibility = [[ਭਾਰਤੀ ਕੌਮੀਅਤ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨ|ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕਤਾ]] |expiration = 10 ਸਾਲ (ਬਾਲਗ ਲਈ) <br> 5 ਸਾਲ(ਨਾਬਾਲਗ ਲਈ) | cost ={{collapsible list | title = ਬਾਲਗ (36 ਪੰਨੇ)<ref name="passportindia.gov.in">[http://passportindia.gov.in/AppOnlineProject/onlineHtml/feeDocument.html]</ref> | ਅਰਜ਼ੀ ਦੀ ਫੀਸ: ₹1,500 }}{{collapsible list | title = ਬਾਲਗ (60 ਪੰਨੇ)<ref name="passportindia.gov.in">[http://passportindia.gov.in/AppOnlineProject/onlineHtml/feeDocument.html]</ref> | ਅਰਜ਼ੀ ਦੀ ਫੀਸ: ₹2,000 }}{{collapsible list | title = ਨਾਬਾਲਗ (18 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ, <br> 36 ਪੰਨੇ)<ref name="passportindia.gov.in">[http://passportindia.gov.in/AppOnlineProject/onlineHtml/feeDocument.html]</ref> | ਅਰਜ਼ੀ ਦੀ ਫੀਸ: ₹1,000 }} ਜੇਕਰ ਨਵੀਂ ਅਰਜ਼ੀ ਤਤਕਾਲ ਅੰਦਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਤਤਕਾਲ ਫੀਸ: ₹2,000 }} '''ਭਾਰਤੀ ਪਾਸਪੋਰਟ''' [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਇੱਕ ਪਾਸਪੋਰਟ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤੀ ਗਣਤੰਤਰ]] ਦੇ ਲੋਕ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਫਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। [[ਪਾਸਪੋਰਟ ਐਕਟ]] ਅਧੀਨ ਇਹ ਇਹਨਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ [[ਭਾਰਤੀ ਕੌਮੀਅਤ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨ|ਨਾਗਰਿਕਤਾ]] ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |url=http://passportindia.gov.in/AppOnlineProject/onlineHtml/feeDocument.html |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2016-02-05 |archive-date=2018-03-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180323000042/http://passportindia.gov.in/AppOnlineProject/onlineHtml/feeDocument.html |url-status=dead }}</ref> == ਪਾਸਪੋਰਟ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ == [[File:Indian Passport Type.png|thumb|3 types of Indian Passport|left]] * {{colorbox|#001a34|border=silver}} '''ਸਾਧਾਰਨ ਪਾਸਪੋਰਟ''' (ਗੂੜ੍ਹਾ ਨੀਲਾ ਕਵਰ) ਆਮ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਨਿੱਜੀ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਲਈ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਛੁੱਟੀਆਂ, ਅਧਿਐਨ ਅਤੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਯਾਤਰਾਵਾਂ (36 ਜਾਂ 60 ਪੰਨਿਆਂ)। * {{colorbox|white|border=silver}} '''ਅਧਿਕਾਰਤ ਪਾਸਪੋਰਟ''' (ਵਾਈਟ ਕਵਰ) ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ [[ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ|ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ]] ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਸਮੇਤ ਅਧਿਕਾਰਤ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 2021 ਤੋਂ, ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਾਰੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਪਾਸਪੋਰਟ ਈ-ਪਾਸਪੋਰਟ ਹਨ, ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚਿੱਪ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। * {{colorbox|maroon|border=silver}} '''ਡਿਪਲੋਮੈਟਿਕ ਪਾਸਪੋਰਟ''' (ਮਰੂਨ ਕਵਰ) ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਦੂਤਾਂ, [[ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ|ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ]], ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ, ਕੁਝ ਉੱਚ-ਦਰਜੇ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੇਨਤੀ ਕਰਨ 'ਤੇ, ਇਹ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਰੋਬਾਰ 'ਤੇ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਉੱਚ-ਦਰਜੇ ਦੇ ਰਾਜ-ਪੱਧਰ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। 2008 ਤੋਂ, ਸਾਰੇ ਡਿਪਲੋਮੈਟਿਕ ਪਾਸਪੋਰਟ ਈ-ਪਾਸਪੋਰਟ ਰਹੇ ਹਨ, ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡੇਟਾ ਚਿੱਪ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਡਿਪਲੋਮੈਟਿਕ ਪਾਸਪੋਰਟ ਧਾਰਕਾਂ ਲਈ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਈ ਵੀਜ਼ਾ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਮੁਆਫ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਛਾਣ ਦਸਤਾਵੇਜ਼]] 7xwqvixt8qiepswmkh3tvg1vurpmwpv 0 105997 810447 808404 2025-06-12T02:50:18Z 117.201.200.97 ਸਪੈਲਿੰਗ ਸਹੀ ਨਹੀ ਸੀਗੇ 810447 wikitext text/x-wiki '''ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ''' ([[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲੀ|ਅੰਗਰੇਜੀ]]: '''Rituals''') ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਮਾਂ ਵਿਹਾ ਚੁੱਕੇ ਕਾਰਜ ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਸਾਰਥਕ ਪ੍ਰਕਾਰਜ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਰਸਮਾਂ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਅਨੇਕਾ ਕਾਰਜ ਹਨ, ਜਿਨਾ ਦੀ ਪਹਿਲਾ ਕਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਉਹ ਵੇਲਾ ਵਿਹਾ ਚੁਕੇ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਪ੍ਰਕਾਰਜ ਪ੍ਰਤੀਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਵੀ ਨਿਭਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਤਰਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਾਸਤਵਿਕ ਅਮਲ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਵਿਅਕਤੀ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਰਸਮ ਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੋਵੇ। ਵਿਅਕਤੀ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੰਨੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਨਮ ਵਿਆਹ ਮੌਤ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਰਸਮਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ: - == ਜਨਮ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ == ਰਸਮਾਂ ਤੇ ਰੀਤਾਂ ਜਦੋਂ ਜੀਵ ਜੰਮਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਜਿਹਨਾਂ ਚਿਰ ਉਸ ਦੇ ਸਿਵੇ ਉੱਤੇ ਸੁਆਹ ਦੀ ਚੁਟਕੀ ਤਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਉਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਤਕ ਵੀ ਇਹ ਰੀਤਾਂ ਦੀਵਾ ਜਗਾ ਜਗਾ ਕੇ ਇਹ ਰਸਮਾਂ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ਼ ਨਿਭਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। “ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਜਿੰਨੀ ਅਸਲ ਉਮਰ ਜੀਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਰਸਮਾਂ ਤੇ ਰੀਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਉਸ ਨਾਲ਼ੋਂ ਡਿਉਢਾ ਜੀਵਨ ਜ਼ਰੂਰ ਜੀਵਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।” === ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ === ==== ਅੱਖ ਸਲਾਈ ਦੀ ਰਸਮ ==== ਅੱਖ ਸਲਾਈ ਦੀ ਰਸਮ ਇਸਤਰੀ ਦੇ ਗਰਭ ਧਾਰਨ ਦੇ ਤੀਜੇ ਮਹੀਨੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੁਰਮਾ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਨਣਦ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਰਸਮ ਪਿੱਛੋਂ ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਤਕ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਰਮਾ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੀ। ਹੁਣ ਇਸ ਰਸਮ ਪਿੱਛੇ ਕੋਈ ਤਰਕ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਇਸ ਕਰ ਕੇ ਅੱਖ ਸਲਾਈ ਦੀ ਰਸਮ ਹੁਣ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।” ਇਸ ਰਸਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਰਭਵਤੀ ਨੂੰ ਨਵੀਆਂ ਚੂੜੀਆਂ ਝਾਂਜਰਾਂ ਤੇ ਮਹਿੰਦੀ ਨਹੀਂ ਲਗਾਉਣ ਦਿਤੀ ਜਾਂਦੀ, ਇਹ ਓਸ ਲਈ ਅਸ਼ੁਭ ਮੰਨਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==== ਮਿੱਠਾ ਬੋਹੀਆ ਭੇਜਣਾ ==== “ਪੇਕੇ ਘਰ ਧੀ ਦੇ ਗਰਭਵਤੀ ਹੋਣ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਮਿੱਠਾ ਬੋਹੀਆ ਘੱਲ ਕੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਪੇਕਿਆਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸੰਧਾਰੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਚੌਲ਼ ਸ਼ੱਕਰ ਤੇ ਕੱਪੜੇ ਭੇਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ” ਉਦੋਂ ਹੀ ਪੇਕਿਆਂ ਦਾ ਲਾਗੀ ਪੁੱਛ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਕਦੋਂ ਲੈਣ ਆਈਏ? ਬੱਸ ਆਹ ਮਹੀਨਾ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਹੋਰ ਰਹਿਣ ਦੇਵੋ, ਫਿਰ ਜਦੋਂ ਜੀ ਕੀਤਾ ਲੈ ਜਾਣਾ ਆਖ ਕੇ ਸਹੁਰੇ ਆਪਣੀ ਮਨਸ਼ਾ ਤੇ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਅਤਾ ਪਤਾ ਦੱਸ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਸੱਤਵੇਂ ਕੁ ਮਹੀਨੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਤੋਂ ਪੂਰੇ ਜਸ਼ਨ ਨਾਲ਼ ਬਹੂ ਨੂੰ ਵਿਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==== ਗੋਦ ਭਰਾਈ ਦੀ ਰਸਮ ==== ਗੋਦ ਭਰਾਈ ਦੀ ਰਸਮ ਆਮਤੋਰ ਤੇ ਗਰਭਧਾਰਨ ਤੋ ਸਤ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ | ਇਸ ਰਸਮ ਵਿੱਚ ਔਰਤ ਨੂੰ ਪੇਕੇ ਘਰ ਵਿਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਰਭਵਤੀ ਨੂੰ ਲੈਣ ਲਈ ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਆਓਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਸੱਸ ਵੱਲੋ ਗਰਭਵਤੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਫਲ ਤੇ ਸੁਕੇ ਮੇਵੇ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਰਸਮ ਲਈ ੧੨ ਵਜੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸ਼ੁਭ ਮੰਨਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ === ==== ਦੁਧੀਆਂ ਧੋਣ ਦੀ ਰਸਮ ==== “ਬੱਚਾ ਜੰਮਣ ਤੇ ਦੁਧੀਆਂ ਧੋਣ ਦੀ ਰਸਮ ਅਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਇਵਜ਼ ਵਿੱਚ ਸਵਾ ਰੁਪਈਆ ਜਾਂ ਕੱਪੜੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਠੂਠੀ ਵਿੱਚ ਹਲਦੀ ਗੱਠੀ ਘਸਾ ਕੇ, ਵਿੱਚ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਰੁਪਈਆ ਰੱਖ ਕੇ ਚੌਲ਼ ਘੋਲ਼ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਰੇ ਘਾਹ ਦੀ ਗੁੱਥੀ ਨਾਲ਼ ਦੁਧੀਆਂ ਧੋਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ”<ref name="ReferenceA">ਲੋਕਧਾਰਾ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ, ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ, ਪੰਨਾ 73</ref> ==== ਬਾਂਦਰਵਾਲ ਲਟਕਾਉਣਾ ==== “ਮੁੰਡਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਘਰ ਅੱਗੇ ਸ਼ਰੀਂਹ ਅਤੇ ਅੰਬ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਬਾਂਦਰਵਾਲ ਲਟਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜਿੱਥੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ ਉੱਥੇ ਔਰਤ ਦੀ ਹਰਿਆਵਲ ਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ” ==== ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਦੇਣਾ ==== ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਦੇਣਾ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਰਸਮ ਹੈ। ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਦੇਣਾ ਕਿਤੇ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ। “ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜਾ ਜੀਅ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਦੇਵੇਗਾ, ਬੱਚੇ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਉਸ ਉੱਪਰ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੋਰੇ ਚੱਪਣ ਵਿੱਚ ਦੀਵੇ ਦੀ ਬੱਤੀ ਜਿਹੀ ਰੂੰ ਦੀ ਪੂਣੀ ਨਾਲ਼ ਬੱਕਰੀ ਦਾ ਦੁੱਧ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪਿਲਾਉਣ ਨੂੰ, ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਦੇਣਾ ਆਖਦੇ ਹਨ।<ref name="ReferenceA"/>” ਹੁਣ ਬੱਕਰੀ ਦੇ ਦੁੱਧ ਦੀ ਥਾਂ ਸ਼ਹਿਦ ਨੂੰ ਉਂਗਲ਼ ਨਾਲ਼ ਲਾ ਕੇ ਚਟਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਦੇਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਇਹ ਹੈ। ==== ਬਾਹਰ ਵਧਾਉਣਾ ==== ਬਾਹਰ ਵਧਾਉਣਾ ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਦੀ ਉਹ ਰਸਮ ਹੈ ਜਦੋਂ ਔਰਤ ਨੂੰ, ਜਿਸ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਬੱਚਾ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਕਮਰੇ ਤੋਂ ਸੱਤਵੇਂ, ਨੌਵੇਂ ਜਾਂ ਗਿਆਰ੍ਹਵੇਂ ਦਿਨ, ਦਿਨ ਵੀ ਚੰਗਾ ਹੋਵੇ ਬਾਹਰ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। “ ਬਾਹਰ ਵਧਾਉਣ ਤਕ ਬੱਚੇ ਪਾਸ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਦੀਵਾ ਜਗਾ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਹਰ ਵਧਾਉਣ ਸਮੇਂ ਔਰਤ ਨੂੰ ਨੁਹਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਔਰਤ ਘਰ ਦੀ ਦਹਿਲੀਜ਼ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਪੈਰ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕੌਲ਼ਿਆਂ ਤੇ ਤੇਲ ਚੋਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਣਨੀ ਇਸ ਵੇਲ਼ੇ ਕਿਸੇ ਪੁਰਖ ਦੀ ਜੁੱਤੀ ਪਹਿਨਦੀ ਹੈ, ਗੁੱਤ ਨੂੰ ਖੰਮ੍ਹਣੀ ਬੰਨ੍ਹਦੀ ਹੈ। ” ਗਰਭਵਤੀ ਨੂੰ ਲੜਕੇ ਦਾ ਪੱਲਾ ਫੜਾ ਕੇ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==== ਭੇਲੀ ਤੇ ਛੂਛਕ ਦੀ ਰਸਮ ==== “ਬਾਹਰ ਵਧਾਉਣ ਵੇਲ਼ੇ ਹੀ ਬੱਚੇ ਦੇ ਨਾਨਕਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਬੱਚੇ ਦੇ ਦਾਦਕਿਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜ ਸੱਤ ਕਿੱਲੋ ਜਾਂ ਸਮਰੱਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਪਤਾਸੇ, ਮਠਿਆਈ ਜਾਂ ਗੁੜ ਦੀ ਭੇਲੀ ਭੇਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਭੇਲੀ ਨੂੰ ਲਾਗੀ ਜਾਂ ਘਰ ਦਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਮੈਂਬਰ ਦੇਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ” ਭੇਲੀ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲ਼ੇ ਨੂੰ ਦਾਦਕਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਬੱਚੇ ਦੀ ਮਾਂ ਲਈ ਘਿਉ ਰਲਾਕੇ (ਪੰਜੀਰੀ) ਅਤੇ ਦੋਨਾਂ ਲਈ ਕੱਪੜੇ, ਗਹਿਣੇ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਲਈ ਖਿਡੌਣੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਵਾ ਮਹੀਨੇ ਹੋਣ ਤੇ ਬੱਚਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਦਾਦਾ ਦਾਦੀ ਆਪਣੇ ਘਰ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਤੋਰਨ ਵੇਲ਼ੇ ਉਸ ਦਾ ਪੇਕਾ ਮਾਪਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਅਤੇ ਦਾਦਕੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਲਈ ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਗਹਿਣੇ ਆਪਣੀ ਵਿੱਤ ਅਨੁਸਾਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਉਪਹਾਰ ਦਾਜ ਵਾਂਗ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਛੂਛਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੂਸ਼ਕ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਰਸਮ ਹੈ ਜੋ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਨਾਲ ਸੰੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਖੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਇਹ ਰਸਮ ਨਿਭਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਬੱਚੇ ਦਾ ਜਨਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪੰਜੀਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਘਰ ਬੱਚੇ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਦੂਸਰੀ ਧਿਰ ਵੱਲੋਂ ਪੰਜੀਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੰਜੀਰੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਸਾਮਾਨ ਗਹਿਣੇ, ਕੱਪੜੇ, ਖਿਡੌਣੇ ਆਦਿ ਹੋਰ ਵਸਤਾਂ ਵੀ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆ ਹਨ।ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਮੰਜਿਆਂ ਉੱਪਰ ਫੁਲਕਾਰੀਆਂ ਵਿਛਾ ਕੇ ਦਿਖਾਵੇ ਲਈ ਇਸ ਸਾਰੇ ਸਾਮਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਿਖਾਵੇ ਲਈ ਰੱਖੇ ਸਾਮਾਨ ਨੂੰ ‘ਸ਼ੂਸ਼ਕ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜੀਰੀ ਤਾਂ ਨਾਨਕੇ ਜਾਂ ਦਾਦਕੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਿਰ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਪੰਜੀਰੀ ਤੋਂ ਵੱਖਰੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ‘ਸ਼ੂਸ਼ਕ’ ਦੀ ਰਸਮ ਅਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਸਿਰਫ ਨਾਨਕਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਹੀ ਨਿਭਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਾਨਕੇ ਧਿਰ ਵੱਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧੀ ਦੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਖਾਸ ਕਰ ਮੰੁਡਾ ਹੋਣ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ੂਸ਼ਕ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ==== ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਖੁਸਰਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਰੀਕ ਹੋਣਾ ==== “ਲੜਕਾ ਹੋਣ ਤੇ ਖੁਸਰਿਆਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਬੁਲਾਵਾ ਨਹੀਂ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਲੜਕੇ ਦੇ ਜੰਮਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਖੁਸਰਿਆਂ ਦਾ ਜਥਾ ਦਾਦਕਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖੁਸਰੇ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂ ਨੂੰ ਘੁੰਗਰੂ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਢੋਲਕੀ ਦੀ ਤਾਲ ਉੱਪਰ ਬੋਲੀਆਂ ਪਾ ਕੇ ਨੱਚਦੇ ਹਨ। ਖੁਸਰੇ ਉਸ ਮੌਕੇ ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਸੰਬੰਧੀਆਂ ਨੂੰ ਵਧਾਈਆਂ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਨੱਚਣ ਲਈ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਖੁਸਰਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਟੋਟਕੇ ਸੁਣਾ ਕੇ ਸਾਰਿਆਂ ਕੋਲ਼ੋਂ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀ ਉਗਰਾਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।” ==== ਬੱਚੇ ਦੇ ਨਾਮਕਰਨ ਦੀ ਰਸਮ ==== ਬੱਚੇ ਦਾ ਨਾਂ ਰੱਖਣ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਖ਼ਾਸ ਰਸਮ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ। ਉਸ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨਾਂ ਵਧੀਆ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਉਹੀ ਰੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਕੁੱਝ ਲੋਕੀਂ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥੀ ਜਾਂ ਪੰਡਿਤ ਕੋਲ਼ੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਪੁਸਤਕ ਖੁਲ੍ਹਵਾ ਕੇ ਪੰਨੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸਲੋਕ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਤੇ ਨਾਂ ਰੱਖ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ==== ਛਟੀ ਦੀ ਰਸਮ ==== “ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਦੰਪਤੀ ਦੇ ਪਹਿਲਾ ਲੜਕਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਜਨਮ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਛੇਵੇਂ ਦਿਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵੱਲੋਂ ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਕੇ ਇੱਕ ਰਸਮ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਛਟੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।” ਛਟੀ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਆਰੰਭ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਕੀਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪੂਜਾ ਪਾਠ ਕਰ ਕੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਛਟੀ ਵਾਲ਼ੇ ਦਿਨ ਹੀ ਕਈ ਵੇਰ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚੋਂ ਵਾਕ ਲੈ ਕੇ ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਨਾਂ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਕੱਪੜੇ ਲਿਆਉਂਦੇ ਸਨ। ਜੇਕਰ ਪੈਸੇ ਵਾਲ਼ੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਉਹ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਗਹਿਣਾ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰ ਪਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਨਾਨਕੇ ਆਪਣੀ ਧੀ ਨੂੰ ਕਈ ਸੂਟ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਫੁਲਕਾਰੀ ਜ਼ਰੂਰ ਪਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਤਾਏ, ਚਾਚੇ, ਦਾਦੇ ਆਦਿ ਨੂੰ ਖੱਦਰ ਦੇ ਖੇਸ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਭੂਆ ਵੀ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਗਹਿਣਾ ਪਾਉਂਦੀ ਸੀ। ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਉੱਪਰ ਫੁਲਕਾਰੀ / ਬਾਗ਼ ਲਿਆ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਮੁੰਡਾ ਕੁੱਛੜ ਚੁੱਕਿਆ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਸ਼ਗਨ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਕੱਪੜੇ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਨੈਣ ਤੜਾਗੀ ਪਾਉਂਦੀ ਸੀ। ਸੁਨਿਆਰ ਤੜਾਗੀ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਲਈ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਘੁੰਗਰੂ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਘੁਮਿਆਰੀ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਖਿਡੌਣੇ ਲਿਆਉਂਦੀ ਸੀ। ਹੋਰ ਜਾਤਾਂ ਵਾਲ਼ੇ ਬਾਹਰੋਂ ਘਾਹ ਲਿਆ ਕੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੁਖੀਆਂ ਦੇ ਸਿਰ ਉੱਪਰ ਟੰਗ ਕੇ ਵਧਾਈਆਂ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਸਾਰੇ ਲਾਗੀਆਂ ਨੂੰ, ਕੱਪੜੇ, ਖੇਸ . ਦੁਪੱਟੇ, ਸਾਗ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਦੁਪੱਟੇ ਆਦਿ ਆਦਿ ਨਾਲ਼ ਮਨੌਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਸ਼ਰੀਕੇ ਵਾਲ਼ਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਮੰਡਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੜਾਹ ਰੱਖ ਕੇ ਪਰੋਸਾ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਰਸਮ ਸਮੇਂ ਸੋਹਲੇ ਅਤੇ ਵਧਾਈਆਂ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਤੇ ਸ਼ਰੀਕੇ ਵਾਲ਼ੇ ਮਿਲ ਕੇ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਛਟੀ ਮਨਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਸਾਂਝੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦਾ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਪਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਸਾਰੇ ਕਾਰਜ ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਮਿਲ ਕੇ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਪਿਆਰ ਵਾਲ਼ੇ ਬਹੁਤੇ ਕਾਰਜ ਹੁਣ ਪੈਸੇ ਦੀ ਭੇਂਟ ਚੜ੍ਹ ਗਏ ਹਨ। ਏਸੇ ਕਰ ਕੇ ਹੀ ਹੁਣ ਛਟੀ ਰਸਮ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਰੀਤਾਂ ਵਾਸਤਵਿਕ ਅਮਲ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ। ਦੁਧੀਆਂ ਧੋਣਾ ਅਤੇ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਦੇਣਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਨੁਕਤੇ ਤੋਂ ਉਪਯੋਗੀ ਅਮਲ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰ ਹੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਮਹੱਤਵ ਹੋਵੇਗਾ। == ਵਿਆਹ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ == ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਆਹ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਜਟਿਲ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸਮੇਂ ਅਨੁਸਾਰ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਸਮੇਂ ਉੱਫਰ ਫ਼ੈਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਰੋਕੇ ਜਾਂ ਠਾਕੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਚੌਂਕੇ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਤਕ ਇਹ ਚੱਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀ ਵਿਆਹ ਦੀ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਾਪਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਬਾਵੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖ ਇਲਾਕਿਆ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਭਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਥਓੜ੍ਹਾ ਬਹੁਤ ਅੰਤਰ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਰਸਮਾਂ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਦੂਸਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ। === ਵਰ ਦੀ ਚੋਣ === ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋ ਅਹਿਮ ਕਾਰਜ ਵਰ ਦੀ ਚੋਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਤੋ ਔਖਾ ਕੰਮ ਹੈ ਕਿਉਕਿ ਕੁੜੀ ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਹਾਣ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਲੱਭਣਾ,ਪਰਿਵਾਰਕ ਤੰਦਾਂ ਦਾ ਮਿਲਣਾ ਅਦਿ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੁਰਣ ਪੱਖ ਹਨ।ਜੋ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਰਣ ਵੇਲੇ ਦੇਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਰਣ ਵੇਲੇ ਆਮ ਤੋਰ ਤੇ ਕੁੜੀ ਦੇ ਸੁਹੱਪਣ ਅਤੇ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਾਈ ਪ੍ਰਹਿਤ ਪਾਂਧੇ ਹੀ ਕਰਵਾਉਦੇ ਸਨ ਤੇ ਲੋਕੀ ਉਹਨਾ ਦੇ ਕਹਿਣ ਤੇ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਸਨ ਵਿਚੋਲਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਰਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੁਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਦਾ ਹੈ। === ਵੇਖ ਵਿਖਾਵਾ === ਜੇਕਰ ਮਾਂ ਬਾਪ ਨੂੰ ਰਿਸ਼ਤਾ ਪਸੰਦ ਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਆਮ ਤੋਰ ਤੇ ਮੰਡੇ ਤੇ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਵਖਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਰਸਮੀ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਮੁੰਡਾ ਕੁੜੀ ਜੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਝਾਤੀ ਮਾਰ ਲੈਣ ਤਾਂ ਮਾਂ ਬਾਪ ਸਰਖੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕੱਲ ਨੂੰ ਮੁੰਡਾ ਕੁੜੀ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਨੱਕ ਬੁੱਲ ਨਹੀਂ ਵਟ ਸਕਦੇ ਕਿ ਤੁਸੀ ਆਪਣੀ ਮਰਜੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਨਾਲੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਵੀ ਇਹ ਕਹਿਕੇ ਸੱਚੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹੀ ਤਾਂ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਵਖਾਇਆਂ ਸੀ ਆਮ ਤੋਰ ਤੇ ਮੁੰਡਾ ਕੁੜੀ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰ ਹੀ ਲੈਦੇ ਹਨ। ਮੁੰਡਾ ਕੁੜੀ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਜਿਹੀ ਗੱਲ ਬਾਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਹਾਂ ਜਾਂ ਨਾ ਦੱਸ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। === ਰੋਕਾ, ਠਾਕਾ, ਸ਼ਗਨ ਤੇ ਮੰਗਣਾ === ਰੋਕਾ, ਠਾਕਾ, ਸ਼ਗਨ ਤੇ ਮੰਗਣਾ ਲਗਭਗ ਇਕੋ ਰਸਮ ਦੇ ਨਾਂ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਲੜਕੇ ਦੇ ਘਰ ਵਾਲੇ ਲੜਕੀ ਦੇ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਗਨ ਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਨ ਦੇ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਛੁਆਰਾ ਲਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ ਨਿਭਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਲੜਕੀ ਦਾ ਪਿਤਾ ਲੜਕੇ ਦੇ ਹੱਥ ਤੇ ਸਵਾ ਰੁਪਿਆ ਧਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸੁੱਕਾ ਮੇਵਾ ਉਸਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿੱਚ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ।”ਵਿਆਹ ਸਮੇਂ ਮੁੰਡੇ ਵਾਲੇ ਘਰ ‘ਘੋੜੀਆਂ’ ਅਤੇ ਕੁੜੀ ਦੇ ਘਰ ‘ਸੁਹਾਗ’ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। === ਵਿਆਹ ਤੋ ਪਹਿਲਾਂ ਤਿਉਹਾਰ ਭੇਜਣ ਸਬੰਧੀ ਰਿਵਾਜ === ਅੱਜ ਕੱਲ ਵਿਆਹ ਤੋ ਪਹਿਲਾਂ ਤਿਉਹਾਰ ਭੇਜਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਵੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਰਵਾ ਚੋਥ ਤੇ ਸਹੁਰਿਆ ਵੱਲੋ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਵਰਤ ਦਾ ਸਮਾਨ ਭੇਜਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਸਾਵਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਵੱਲੋ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਸਾਵਣ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਵੀ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਠਆਿਈ,ਫਲ,ਕੁੜੀ ਦੇ ਕੱਪੜੇ,ਗਹਿਣੇ ਆਦਿ ਸਮਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕੁਝ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿਆਹ ਤੋ ਬਾਅਦ ਵੀ ਭੇਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਦਿਵਾਲੀ ਲੋਹੜੀ ਅਦਿ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਕੁੜੀ ਦੇ ਪੇਕਿਆਂ ਵੱਲੋ ਕੁੜੀ ਦੇ ਸਹੁਰੇ ਭੇਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। === ਸਾਹਾ ਕਢਾਉਣਾ === ਵਿਆਹ ਲਈ ਚੰਗੇ ਸਮਝੇ ਜਾਂਦੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਹਾ ਸੋਦਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਹਿੰਦੂਆਂ ਵਿੱਚ ਤਾਰੇ ਡੁਬੇ ਹੋਣ ਤੇ ਜਾਂ ਸਰਾਧਾ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਕਰਨੇ ਵਿਵਰਜਿਤ ਹਨ। ਸਾਹਾ ਕਢਾਉਣ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਆਮ ਤੋਰ ਤੇ ਮੰਡੇ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੇ ਦੋਵੇ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚਾਰਵਾਨ ਹੋਣ ਤਾਂ ਧੀ ਵਾਲੇ ਇਕ ਪਸਾਰਿ ਤੇ ਪੁਤਰ ਵਾਲੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸਿਓ ਕਢਵਾ ਲੈਦੇ ਹਨ। ਪਾਂਧਾ ਪੱਤਰੀ ਫੋਲ ਕੇ ਸੁਭ ਦਿਨ ਲਗਣ ਦੇਖਦਾ ਹੈ।ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੋਰ ਤੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਜੰਤਰੀ ਵੇਖ ਕੇ ਹੀ ਵਿਆਹ ਦਾ ਦਿਨ ਕੱਢ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਹੁਤੀਆਂ ਵਿਚਾਰਾ ਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਾਰ ਛੁੱਟੀ ਜਾਂ ਐਤਵਾਰ ਵੇਖ ਕੇ ਵੀ ਵਿਆਹ ਦਾ ਦਿਨ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰ ਲੈਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜਾ ਵਿਆਹ ਦਾ ਦਿਨ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਗਨ ਵਜੋ ਰੁਪਏ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। === ਸਾਹੇ ਚਿੱਠੀ ਭੇਜਣਾ === ਸਾਹਾ ਕਢਵਾਉਣ ਤੋ ਬਾਅਦ ਅਹਿਮ ਕੰਮ ਸਾਹੇ ਚਿੱਠੀ ਭੇਜਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਹ ਕੰਮ ਵਿਚੋਲਾ ਜਾਂ ਨਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਸਾਹੇ ਚਿੱਠੀ ਕੁੜੀ ਵਾਲਿਆਂ ਵਲੋ ਮੁੰਡੇ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦਰਸਾਉਦੇ ਹੋਏ ਬਰਾਤ ਦੀ ਗਿਣਤੀ, ਵਿਆਹ ਦਾ ਦਿਨ ਆਦਿ ਲਿਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਸਾਹੇ ਚਿੱਠੀ ਲਿਜਾਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਦੋਹਾ ਧਿਰਾ ਵਲੋ ਸ਼ਗਣ ਦਿਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਸਾਹੇ ਚਿੱਠੀ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਤੇਲ ਚੋ ਕੇ ਸ਼ਗਣਾ ਨਾਲ ਅੰਦਰ ਵਾੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਚਿੱਠੀ ਪੜ ਕੇ ਸੁਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਵੀ ਲਾਗ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਸਾਹੇ ਬੱਜਣਾ === ਸਾਹੇ ਬੱਜਣ ਤੋ ਬਾਅਦ ਵਰ ਅਤੇ ਕੰਨਿਆ ਨੂੰ ਬਹੁਤਾ ਘਰੋ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਉਜਾੜ ਥਾਵਾ ਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਲਾ ਭਾਰਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋ ਵਰਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੱਡੀਆਂ ਸਾਹੇ ਬੱਝੀਆਂ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰਾਂ ਕਰਣ ਪਿੱਛੇ ਮੰਡੇ ਤੇ ਕੁੜੀ ਦੀ ਸੁਰੱਖਆਿ ਨੂੰ ਮੁਖ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਵਿਆਹ ਤੱਕ ਠੀਕ ਠਾਕ ਰਹਿਣ ਤੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵਿਗਨ ਨਾ ਪਏ ਤੇ ਇਸ ਤਰਾਂ ਉਹਨਾ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਦੇਖ ਭਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। === ਚੂੜੀਆਂ ਪਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ === ਵਿਆਹ ਤੋ ਇਕ ਮਹੀਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਚੂੜੀਆਂ ਪਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਇਹ ਰਸਮ ਕੁੜੀ ਦੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਕਰਦੀਆ ਹਨ ਇਸ ਰਸਮ ਲਈ ਇੱਕ ਪਰਾਤ ਵਿੱਚ ਹਰੀਆਂ ਜਾਂ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਚੂੜੀਆਂ ਲੱਸੀ ਵਿੱਚ ਭਿਉ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕੁੜੀ ਦੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਵਾਰੀ ਵਾਰੀ ਉਸ ਨੂੰ ਚੂੜੀਆਂ ਪਾਉਦੀਆਂ ਹਨ। === ਵਰੀ ਬਣਾਉਣਾ === ਵਿਆਹ ਤੋ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰੀ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੁੰਡੇ ਵਾਲੇ ਕੁੜੀ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਤੇ ਗਹਿਣੇ ਬਣਾਉਦੇ ਹਨ ਵਰੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਆਮ ਤੋਰ ਤੇ ਨੇੜਲੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾ ਨੂੰ ਲਿਜਾਇਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹਨ ਅੱਜ ਕੱਲ ਵਰੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲਿਜਾਣ ਦਾ ਆਮ ਰਿਵਾਜ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕੁੜੀ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦੇ ਸੂਟ ਤੇ ਗਹਿਣੇ ਬਣਵਾ ਲੈਦੀ ਹੈ। === ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਬਣਾਉਣਾ === ਕੁੜੀ ਵਾਲੇ ਵੀ ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਤੇ ਹੋਰ ਨੇੜਲੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾ ਨੂੰ ਵਿਤ ਮੁਤਾਬਕ ਕੱਪੜੇ ਬਣਾ ਕੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।ਜਿਸ ਨੂੰ ਨੌਂਗੇ ਬਣਾਉਣਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ === ਗੰਡ ਭੇਜਣਾ === ਸਕੇ ਸੰਬੰਧੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਸੱਦਾ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਜਿਸਨੂੰ ਗੰਢ ਭੇਜਣਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਸਮ ਵੇਲੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਗੁੜ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਜਦੋਂ ਲੋਕ ਅੱਖਰ ਵਿਦਿਆ ਤੋ ਅਣਜਾਣ ਸਨ ਤਾਂ ਮੋਲੀ ਦੇ ਧਾਗੇ ਨੂੰ ਖਾਸ ਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸੱਤ ਗੰਡਾ ਮਾਰ ਕੇ ਲਾਗੀ ਹੱਥ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਇਹੋ ਮੋਲੀ ਸ਼ਗਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਈ ਉਸ ਤੋ ਇਸ ਰਸਮ ਦਾ ਨਾਂ ਗੰਡ ਭੇਜਣਾ ਪੈ ਗਿਆ === ਸੱਤ ਸੁਹਾਗਣਾਂ ਦੀ ਰੀਤ === ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਰੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਸੁਹਾਗਣਾ ਦੀ ਰੀਤ ਖਾਸ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਵਿਆਹ ਦੇ ਦਿਨ ਆਟਾ ਤੇ ਮੈਦਾ ਪੀਹਣ,ਦਾਲ ਦਲਣ,ਵੜੀਆਂ ਟੁਕਣ ਤੇ ਹੋਰ ਨਿੱਕੇ ਵੱਡੇ ਕੰਮ ਸੱਤ ਸੁਹਾਗਣਾਂ ਮਿਲ ਕੇ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਸਭ ਤੋ ਪਹਿਲੀ ਰੀਤ ਚੱਕੀਆਂ ਲਾਉਣ ਦੀ ਹੈ ਸੱਤ ਵਸਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚੋ ਚੱਕੀਆਂ ਮੰਗ ਕੇ ਕਿਸੇ ਇਕ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਲਾ ਦਿਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆ ਹਨ ਫਿਰ ਸੱਤ ਸੁਹਾਗਣਾ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੀ ਸੱਤ ਮੁੱਠਾ ਅੰਨ ਪਾਉਣਦੀਆਂ ਹਨ ਪਹਿਲਾਂ ਮਾਹ ਦੀ ਦਾਲ ਦਲੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਤੇ ਫਿਰ ਵੜੀਆਂ ਟੁਕੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸੀ ਇਹ ਰਸਮ ਸੱਤ ਜਾਂ ਗਿਆਰਾ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। === ਮਾਂਈਏ ਪੈਣਾ === ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾ ਵਰ ਅਤੇ ਕੰਨਿਆ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਤੋਂ ਪੈਰ ਨਹੀਂ ਕੱਢਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਘਰ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਇਕੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛਡਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਵਰ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਕੋਈ ਜਿਗਰੀ ਦੋਸਤ ਜਿਸਨੂੰ ਸਰਬਾਲਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕੰਨਿਆ ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਕੋਈ ਸਹੇਲੀ ਜਿਸਨੂੰ ਸਰਵਾਲੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਵੇਲੇ ਪਰਛਾਵੇ ਵਾਂਗ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਰੀਤ ਨੂੰ ਮਾਈਏ ਪੈਣਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਚਾਰ ਕੁੜੀਆ ਕਿਸੇ ਪੀਲੀ ਚਾਦਰ ਜਾਂ ਫੁਲਕਾਰੀ ਦੀਆ ਚਾਰ ਕੰਨੀਆ ਫੜ ਕੇ ਚੱਕੀ ਉਤੇ ਚੰਦੋਏ ਵਾਂਗ ਤਾਣ ਕੇ ਖਲੋ ਜਾਦੀਆ ਹਨ। ਇਸ ਮੋਕੇ ਤੇ ਵਿਆਹਦੜ ਨੂੰ ਵਟਣਾ ਮਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਹਲਦੀ, ਦਹੀ ਤੇ ਸਰੋਂ ਦਾ ਤੇਲ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਵੱਟਣਾ ਮਲਣ ਦੀ ਰਸਮ === ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਸੱਤ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾ ਵੱਟਣਾ ਮਲਣ ਦੀ ਰਸਮ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਸੁਹਾਗਣਾ ਵੇਸਣ ਵਿੱਚ ਤੇਲ,ਦਹੀ,ਹਲਦੀ ਪਾ ਕੇ ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਰਸਮ ਦੋਰਾਨ ਲੋਕ ਗੀਤ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ === ਚੂੜਾ ਚੜਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ === ਇਹ ਰਸਮ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਲੜਕੀ ਦਾ ਮਾਮਾ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਚੂੜਾ ਚੜਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਚੂੜਾ ਚੜਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਲੱਸੀ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਵਿੱਚ ਹਰਾ ਘਾਹ ਵੀ ਰਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਨਹਾਈ ਧੋਈ ਦੀ ਰਸਮ === ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਨਹਾਈ ਧੋਈ ਦੀ ਰਸਮ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਰਸਮ ਦੋਰਾਨ ਸੱਤ ਸੁਹਾਗਣਾ ਵਲੋਂ ਵੱਟਣਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਸਰਵਾਲੇ ਵਲੋਂ ਵਿਹੋਲੇ ਨੂੰ ਨਹਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਮਾਮਾ ਵਿਹੋਲੇ ਨੂੰ ਗੋਦੀ ਚੁੱਕ ਕੇ ਪਟੜੇ ਤੋਂ ਉਤਾਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸ਼ਗਨ ਵਜੋਂ ਕੁੱਝ ਰੂਪਏ ਤੇ ਦੋ ਲੱਡੂ ਝੋਲੀ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੂੰਹ ਮਿੱਠਾ ਕਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਜੰਡੀ ਕੱਟਣਾ === ਜੰਡੀ ਕੱਟਣਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਰਸਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ‘ਜੰਡੀ ਕਟਣਾ’ ਉਹਨਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫਤਾਂ ਦੇ ਸਫਾਇਆ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ ਜਿਹੜੀਆਂ ਲਾੜੇ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਵਰਤਾਰੇ ਮਰਦ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਰਖਦੇ ਹਨ।” ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਈ ਧੋਈ ਦੀ ਰਸਮ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਾਈ ਧੋਈ ਵੇਲੇ ਮੁੰਡੇ, ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਵਟਣਾ ਮਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮਾਮੇ ਵੱਲੋਂ ਸ਼ਗਨ ਦੇ ਕੇ ਚੌਂਕੀ ਤੋਂ ਉਤਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਸ਼ਿਹਰੇ ਬੰਨਾਈ === ਸ਼ਿਹਰੇ ਬੰਨਾਈ ਦੀ ਰਸਮ ਅਹਿਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਲੜਕੇ ਦੀ ਭੈਣ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦੇ ਸਿਰ ਸਿਹਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਭਾਬੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸੁਰਮਾ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਲਾੜੇ ਵਲੋਂ ਸ਼ਗਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਰਾਤ ਜਾਣ ਤੋ ਪਹਿਲਾ ਜਦੋਂ ਲਾੜੇ ਦੇ ਉਸਦੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਸੇਹਰੇ ਬੰਨਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਨਾਲ ਦੀ ਨਾਲ ਗਾਣੇ ਵੀ ਗਾਏ ਜਾਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੁਰਮਾ ਪਵਾਈ ਵੇਲੇ ਵੀ ਗਾਣੇ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ | === ਆਨੰਦ ਕਾਰਜ === ਆਨੰਦ ਕਾਰਜ ਦੀ ਰਸਮ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਰਸਮ ਵਿੱਚ ‘ਲਾਵਾਂ’ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਹਾਜਰੀ ਵਿੱਚ ਵਰ, ਕੰਨਿਆ ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਗਾਇਨ ਕਰਕੇ ਲਾੜਾ-ਲਾੜੀ ਨੂੰ ਸੁਚੱਜੀ ਗ੍ਰਹਿਸਥੀ ਜੀਵਨ ਜਾਰ ਸਿਖਾਉਣ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।”<ref>ਡਾ. ਰਾਜਵੰਤ ਕੌਰ ਪੰਜਾਬੀ, ਪਾਣੀ ਵਾਰ ਬੰਨ੍ਹੇ ਦੀਏ ਮਾਏ, ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਸੈਕਟਰ-34ਏ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਪੰਨਾ 65</ref> ਡੋਲੀ ਤੋਰਨ ਸਮੇਂ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਫਿਰ ਸੰਵਾਰਿਆ ਸ਼ਿੰਗਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲਾੜੇ ਦੀ ਸੱਸ ਜਵਾਈ ਨੂੰ ਸ਼ਗਨ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸਦਾ ਮੂੰਹ ਮਿੱਠਾ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਵਿਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਪਾਣੀ ਵਾਰਨਾ === ਪਾਣੀ ਵਾਰਨ ਦੀ ਰਸਮ ਅਹਿਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਾਂ ਵੱਲੋਂ ਜੋੜੀ ਦੇ ਸਿਰ ਉਤੋਂ ਗੜਵੀ ਵਾਲਾ ਮਿੱਠਾ ਪਾਣੀ ਸੱਤ ਵਾਰੀ ਵਾਰ ਕੇ ਪੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੇ ਹਰ ਵਾਰ ਮਾਂ ਪਾਣੀ ਪੀ ਲਵੇ ਤਾਂ ਨਵੀਂ ਵਹੁਟੀ ਦਾ ਸਾਰਾ ਪਿਆਰ ਸੱਸ ਨਾਲ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਿਆਲੇ ਦੀ ਰਸਮ ਨਿਭਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਸੱਸ ਵਲੋਂ ਦੇਸੀ ਘਿਉ ਵਿੱਚ ਖੰਡ ਰਲਾ ਕੇ ਨੂੰਹ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਬੁਰਕੀਆਂ ਪਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।”<ref>ਡਾ. ਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ੀ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਲੋਕਧਾਰਾ ਦੇ ਮੂਲ ਸਰੋਕਾਰ, ਤੇਜਿੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ, ਲਾਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ, 2- ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ ਮਾਰਕਿਟ, ਨੇੜੇ ਸੁਸਾਇਟੀ ਸਿਨੇਮਾ, ਲੁਧਿਆਣਾ, ਪੰਨਾ-344</ref> === ਹੋਰ ਰਸਮਾਂ === ਜੰਞ ਬੰਨ੍ਹਣਾ, ਜੰਞ ਛੁਡਾਉਣੀ, ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਦੇਣੀਆਂ, ਪੱਤਲ ਦੇਣੀ, ਜੁੱਤੀ ਚੁੱਕਣਾ, ਛੰਦ ਸੁਣਨੇ, ਖੱਟ ਵਿਖਾਉਣੀ, ਸੱਸ ਦੇ ਜਲੇਬ, ਸੱਸ ਦੇ ਲੱਡੂ, ਡੋਲੀ ਤੋਰਨਾ, ਨੈਣ ਦੀ ਮਾਣਤਾ, ਦਰ ਚੁਕਵਾਈ, ਤੇਲ ਚੋਣਾ, ਪਾਣੀ ਵਾਰਨਾ, ਪਿਆਲਾ ਦੇਣਾ, ਬੁਰਕੀਆਂ ਦੇਣਾ, ਥਾਲ਼ੀਆਂ ਵਿਛਾਉਣੀਆਂ, ਜਾਗੋ ਕੱਢਣੀ, [[ਛੱਜ ਭੰਨਣਾ]], ਗਿੱਧਾ ਪਾਉਣਾ, ਘੁੰਡ ਕੱਢਣਾ, ਘੁੰਡ ਉਤਾਰਨਾ, ਮੂੰਹ ਵਿਖਾਈ, ਪੁੜੀ ਪਾਉਣਾ, ਸੰਦੂਕ ਖੁਲ੍ਹਵਾਈ, ਛਿਟੀਆਂ ਖੇਡਣਾ, ਜਠੇਰਿਆਂ ਦੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣਾ, ਬੇਰੀ ਪੂਜਾ, ਛੰਨਾ ਖੇਡਣਾ, ਪਰੋਸਾ ਦੇਣਾ, ਵਟਣਾ ਮਲਣਾ, ਨਿਉਂਦਾ ਪਾਉਣਾ, ਚੂਲੀ ਛਕਣਾ, ਮਹਿੰਦੀ ਲਾਉਣੀ, ਚੱਪਣੀਆਂ ਭੰਨਣਾ, ਸੁਰਮਾ ਪਾਉਣਾ, ਸੱਗੀ ਫੁੱਲ ਗੁੰਦਣੇ, ਗਈ ਰਾਤ ਤਕ ਸੁਹਾਗ, ਘੋੜੀਆਂ ਗਾਉਣਾ, ਗਾਨਾ ਖੇਡਣਾ, ਕੋਠੀ ਝਾੜ, ਸਾਹੇ ਬੰਨ੍ਹਣਾ, ਗਾਨਾ ਬੰਨ੍ਹਣਾ, ਭੇਲੀ ਦੇਣਾ, ਗੱਠਾ ਦੇਣਾ, ਮੇਚਾ ਭੇਜਣਾ, ਵਰੀ ਬਣਾਉਣਾ, ਤਵੀ ਬੰਨ੍ਹਣਾ, ਦਾਲਾਂ ਚੁਗਣੀਆਂ, ਚੱਕੀਆਂ ਲਾਉਣੀਆਂ, ਮਾਈਆਂ, ਦੁੱਧ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ, ਕੜਾਹੀ ਚਾੜ੍ਹਨਾ, ਮੰਜੇ-ਬਿਸਤਰੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰਕੇ, ਭਾਂਡਿਆਂ ਦੀ ਵੇਲ ਲਿਆਉਣੀ ਆਦਿ ਅਜਿਹੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਸਨ। ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੁੜਮ-ਕੁੜਮਣੀ, ਲਾੜਾ-ਲਾੜੀ ਦੀ ਭੈਣ, ਜੀਜਾ, ਭਾਈ, ਤਾਈ, ਤਾਇਆ, ਚਾਚੀਆਂ, ਚਾਚੇ, ਭੂਆ, ਫੁੱਫੜ, ਮਾਮੇ, ਮਾਮੀਆਂ, ਮਾਸੀਆਂ, ਮਾਸੜ ਤੇ ਬਰਾਤ ਵਿੱਚ ਆਏ ਬਰਾਤੀਆਂ ਦੇ ਬਾਰੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। === ਜੰਞ ਬੰਨ੍ਹਣੀ === ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਆਏ ਬਰਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਰੋਟੀ ਪਰੋਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕੁੜੀ ਦੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਜਾਂ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਵੱਲੋਂ ਜੰਞ ਬੰਨ੍ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੰਞ ਬੰਨ੍ਹਣ ਦੀ ਰੀਤ ਕੁੜੀ ਵਾਲ਼ਿਆਂ ਤੇ ਬਰਾਤੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਤਕਰਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੋਰੜਾ ਛੰਦ ਤੇ ਦੋਹਰਾ ਗਾ ਕੇ ਜੰਞ ਬੰਨ੍ਹੀ ਤੇ ਛੁਡਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਹੋਰ ਵੀ ਨਿੱਕੇ ਮੋਟੇ ਹਾਸੇ ਠੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕੁੜੀਆਂ ਬਰਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਗੀਤ ਗਾ ਕੇ ਨਹੋਰੇ ਮਾਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਬਰਾਤੀ ਵੀ ਗਾ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮੋੜਵੇਂ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜੰਞ ਬੰਨ੍ਹਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਮ ਕਰ ਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਆਹ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲਦੇ ਸਨ ਤੇ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਨਵੀਆਂ ਰੀਤਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜੰਞ ਬੰਨ੍ਹਣਾ ਵੀ ਇੱਕ ਰੀਤ ਰਹੀ ਹੈ। ਜੰਞ ਬੰਨ੍ਹਣ ਦਾ ਅਸਲ ਮਕਸਦ ਬਰਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਟੀ ਖਾਣ ਤੋਂ ਵਰਜਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਹੁਣਿਆ ਦੇ 'ਹਰੀ ਹਰ ਕਰੋ ਜੀ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕੋਈ ਕੁੜੀ ਆਪਣੇ ਗੀਤ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। == ਮੌਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਰਸਮਾਂ == ‘ਰਸਮਾਂ ਜਾਂ ਰੀਤਾਂ ਲੋਕਾਚਾਰ ਦਾ ਹੀ ਰੂਪ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸ਼ਖਸ਼ ਦੀ ਸਮਾਜ ਨੁਕਤਾਚੀਨੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ‘ਸਮਾਜਕ ਅਪਰਾਧ’ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਮਾਜ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਲਈ ਕੋਈ ਸਜਾ ਤਜਵੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਉਂਜ ਆਪਣੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਕਰੋਪੀ ਹੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਵਡੇਰੀ ਸਜਾ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰਸਮਾਂ ਅਤੇ ਰੀਤਾਂ ਸਮਾਜਕ ਕਦਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਹੀ ਅੰਗ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਜਾਂ ਵੱਧ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨਾ ਭਾਵੇਂ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਪਰ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲੋਂ ਨੁਤਕਤਾਚੀਨੀ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਕੋਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਰਸਮਾਂ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਚਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।” === ਮਰਨ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ === ਮਰਨ ਸਮੇਂ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਤੇ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਰਨ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਰਸਮਾਂ ਕਹਿਣਾ ਉਚਿਤ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਰਸਮਾਂ ਦਾ ਸਬੰਧ ਵਾਸਤਵਿਕ ਉਚਿਤ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਰਸਮਾਂ ਦਾ ਸਬੰਧ ਵਾਸਤਵਿਕ ਸਮਾਜਕ ਅਸਲ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਜਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦਾ ਹੀ ਵਿਅਕਤ ਰੂਪ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਪਿੰਡ (ਸਤਨਾਜ਼, ਮੱਕੀ, ਕਣਕ, ਜੌਂ ਛੋਲੇ, ਮਠ, ਚਾੳਲ, ਬਾਜਰਾ ਆਦਿ) ਦੇ ਪਿੰਨੇ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ, ਘੜਾ ਭੰਨਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਨਿਰੋਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਤਅੱਲਕ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਚੰਗਾ ਹੋਵੇਗਾ ਜੇ ਮਰਨ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਨੂੰ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇ। ==== ਆਖਰੀ ਇਸ਼ਨਾਨ ==== ਸੁਰਗਵਾਸੀ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਵਾਰ ਦਹੀਂ ਨਾਲ ਕੇਸੀ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਰਦ ਨੂੰ ਮਰਦ ਤੇ ਇਸਤਰੀ ਨੂੰ ਇਸਤਰੀ ਨਹਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਰਦ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਜਨੇਊ ਤਿਲਕ ਸਮੇਤ ਕੱਪੜੇ ਪੁਆ ਕੇ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਜੇ ਸੁਹਾਗਣ ਮਰੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨਾਲ ਗਹਿਣੇ ਤੇ ਲਾਲ ਚੱਦਰ ਪਹਿਨਾ ਕੇ ਹੱਥਾਂ ਪੈਰਾਂ ਨੂੰ ਮਹਿੰਦੀ ਤੇ ਹੋਠਾਂ ਨੂੰ ਦੰਦਾਸਾ, ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਰਮਾ, ਵੀਣੀ ਉੱਤੇ ਚੂੜੀਆਂ ਤੇ ਮੱਥੇ ਉੱਤੇ ਬਿੰਦੀ ਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਵਿਧਵਾ ਮਰੇ ਤਾਂ ਗਹਿਣੇ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੇ ਪਰ ਬਾਕੀ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਹਾਉਂਦਿਆ ਕਰਦਿਆਂ, ਉਧਰ ਚਿਖਾ ਵਾਸਤੇ ਬਾਲਣ ਢੋ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਧਰ ਅਰਥੀ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਮਰੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਾਣੀ ਨੂੰ ਕੱਫ਼ਣ ਵਿੱਚ ਵਲ੍ਹੇਟ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੱਫ਼ਣ ਸੀਊਣ ਵਾਸਤੇ ਧਾਗਾ ਵੀ ਕੱਫ਼ਣ ਵਾਲੇ ਕੱਪੜੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==== ਅੰਤਮ ਦਰਸ਼ਨ ==== ਅਰਥੀ ਨੂੰ ਚੁੱਕਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਰੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਾਣੀ ਨੂੰ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਚਾਰ ਕਰੀਬੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਅਰਥੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੋਢਿਆਂ ਉੱਤੇ ਚੁੱਕ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਕਾਨ੍ਹੀ ਤੇ ਬਾਕੀ ਬੰਦੇ ‘ਰਾਮ ਨਾਮ ਸਤਿ ਹੈ’ ਕਹਿੰਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ==== ਬਾਸਾ ਦੇਣਾ ==== ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਪਿੰਨੇ ਦਿੰਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਘਰ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਲੰਘ ਕੇ ਦੂਜਾ, ਪਿੰਡ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਲੰਘ ਕੇ ਤੀਜਾ, ਮਸਾਣਾਂ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਛੱਪੜ, ਤਲਾਉ ਜਾਂ ਖੂਹ ਦੇ ਕੰਢੇ ਚੌਥਾ, ਪਰ ਚੌਥਾ ਪਿੰਨਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਰਥੀ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਛਿੜਕੀ ਹੋਈ ਥਾਂ ਤੇ ਉਤਾਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮਰਨ ਵਾਲੇ ਦੀ ਨੂੰਹ ਪਹਿਲਾਂ ਪਿੰਨਾਂ ਚੁੱਕ ਕੇ ਉਸਦੀ ਥਾਂ ਚੌਥਾ ਰੱਖ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇੱਕ ਪਾਣੀ ਦਾ ਘੜਾ ਭੰਨਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਮਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਪਹੁੰਚਿਆ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਏਨੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕਾਨ੍ਹੀ ਦਮ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਫੇਰ ਚੁੱਕ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵੇਲੇ ਸਿਰ ਅੱਗੇ ਤੇ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਵੱਲ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਗਲੇ ਕਾਨ੍ਹੀ ਪਿੱਛੇ ਤੇ ਪਿੱਛਲੇ ਅੱਗੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਰੀਤ ਨੂੰ ਅੱਧ ਮਾਰਗ, ਬਾਂਸਾ ਦੇਣਾ ਜਾਂ ਬਿਸਰਾਮ ਕਰਨਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ==== ਲਾਂਬੂ ਲਾਉਣਾ ==== ਅੱਧ ਮਾਰਗ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਇਸਤਰੀਆਂ ਉਥੇ ਹੀ ਬੈਠ ਜਾਂਦੀਆ ਹਨ ਤੇ ਮਰਦ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮਸਾਣਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਅਰਥੀ ਲਾਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ ਚਿਖਾ ਵਾਸਤੇ ਸੱਤ ਵਾਰੀ ਰਾਮ ਰਾਮ ਲਿਖ ਕੇ ਥਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਚਿਖਾ ਉੱਤੇ ਰੱਖ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਲਾਂਬੂ ਲੈ ਕੇ ਸੱਜਿਉਂ ਖੱਬੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗੇੜਾ ਅਰਥੀ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਕੱਢਦਾ ਹੈ। ਪੈਰਾਂ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਉਹ ਚਿਖਾ ਨੂੰ ਲਾਂਬੂ ਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਅੱਗ ਲਗ ਜਾਣ ਤੇ ਅਰਥੀ ਨਾਲ ਆਏ ਸਾਰੇ ਆਦਮੀ ਦੂਰ ਜਾ ਕੇ ਖਲੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ==== ਕਪਾਲ ਕਿਰਿਆ ==== ਜਦ ਚਿਖਾ ਜਲ ਕੇ ਮੁਰਦੇ ਦੀ ਖੋਪਰੀ ਵਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕੋਈ ਆਦਮੀ ਚਿਖਾ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਡੰਡਾ ਕੱਢ ਕੇ ਮੁਰਦੇ ਦੀ ਖੋਪਰੀ ਠਕੋਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਥਲਾ ਡੰਡਾ ਚਿਖਾ ਦੇ ਉਪਰੋਂ ਲਾਸ਼ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਕਪਾਲ ਕਿਰਿਆ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।<ref>ਲੋਕਧਾਰਾ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ, ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ,ਪੰਨਾ 77</ref> ਇਸਦਾ ਮਨੋਰਥ ਖੋਪਰੀ ਨੂੰ ਜਲਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਇਹ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾ ਜਲੇ ਤਾਂ ਮੁਰਦੇ ਤੋਂ ਬਦਬੂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਕਪਾਲ ਕਿਰਿਆ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਅਰਥੀ ਨਾਲ ਆਏ ਸਾਰੇ ਬੰਦੇ ਚਿਖਾ ਦੇ ਬਾਹਰ ਪਏ ਬਾਲਣ ਨਾਲ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਢੱਕ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ==== ਡੱਕਾ ਤੋੜਨਾ ==== ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਸੱਜਣ ਕਿਸੇ ਖੂਹ, ਟੋਭੇ ਜਾਂ ਛੱਪੜ ਉੱਤੇ ਜੋ ਸਕੇ ਤਾਂ ਇਸ਼ਨਾਨ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਹੱਥ ਮੂੰਹ ਧੋਂਦੇ ਹਨ। ਇਸਤਰੀਆਂ ਇਸ ਵੇਲੇ ਨਹਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪਿਛੋਂ ਸਾਰੇ ਆਦਮੀ ਕੁਝ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀਂ ਮੁਰਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਸੰਬੰਧ ਤੋੜਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਡੱਕਾ ਤੋੜਦੇ ਹਨ ਤੇ ਕਈ ਵਾਰੀ ਕੰਡਾ। ਕਈ ਨਿੰਮ ਦੀ ਪੱਤੀ ਚਬਾ ਕੇ ਮਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਾਸਤੇ ਨਿੰਮੋਂ ਕੌੜਾ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਅੱਕ ਦਾ ਦੁੱਧ ਚੋ ਕੇ ਅੱਕੋਂ ਕੌੜਾ। ==== ਫੁੱਲ ਚੁਗਣਾ ==== ਮੌਤ ਦੇ ਤੀਜੇ ਦਿਨ ਮੁਰਦੇ ਦੇ ਫੁੱਲ ਚੁਗਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਫੌਹੜੀ, ਚਾਰ ਕੀਲੀਆਂ, ਨਿਚੱਲਾਂ ਅਤੇ ‘ਫੁੱਲ’ ਪਾਉਣ ਲਈ ਗੁਥਲੀ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਔਰਤ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਲਈ ਲਾਲ ਗੁਥਲੀ ਹੁੰਦੀ ਤੇ ਮਰਦ ਲਈ ਚਿੱਟੀ। ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ‘ਕਰਮੀ ਧਰਮੀ’ ਆਪਣੇ ਅੰਗੂਠੇ ਤੇ ਚੀਚੀ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਤਿੰਨ ਫੁੱਲ ਚੁਗਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਬਾਕੀ ਆਦਮੀ ਵੀ ਫੁੱਲ ਚੁਗ ਲੈਨਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਅਸਥੀਆਂ ਜਾਂ ਫੁੱਲ ਲਕੜੀ ਦੀ ਫੌਹੜੀ ਨਾਲ ਫਰੋਲ ਕੇ ਲੱਭੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹੱਥਾਂ ਪੈਰ ਦੇ ਪੋਟਿਆ ਤੇ ਦੰਦਾਂ ਦੀਆਂ ਅਸਥੀਆ ਗੁਥਲੀ ਵਿੱਚ ਪਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਉਸੇ ਥਾਂ ਦਫ਼ਨਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਫੁੱਲ, ਗੁਥਲੀ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੜ੍ਹਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ। ਜੇ ਉਸੇ ਵੇਲੇ ਨਾ ਲਿਜਾਏ ਹੋਣ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਰੁੱਖ ਉੱਤੇ ਟੰਗ ਛੱਡਦੇ ਹਨ। ==== ਫੁੱਲ ਪਾਉਣ ਜਾਣਾ ==== ਇਹ ਕੰਮ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਘਰ ਦਾ ਮੁਖੀ ਜਾਂ ਸਿਆਣਾ ਮੈਂਬਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਫੁੱਲਾਂ ਨੂਮ ਪਹੋਏ ਜਾਂ ਹਰਿਦੁਆਰ ਆਦਿ ਲਿਜਾਣ ਵਾਲੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਰਾਹਦਾਰੀ ਅਤੇ ਪਾਂਡੇ ਦੀ ਫ਼ੀਸ ਦਿੱਤੀ ਜਾਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਬਜੁਰਗ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਇੱਜਤ ਤੇ ਮਾਨ ਨਾਲ ਲਿਜਾਦੳ ਹੈ। ਰੁੱਖ ਤੋਂ ਫੁੱਲ ਲਾਹੁਣ ਲੱਗਿਆ ਉਹ ਬੜੇ ਮਾਨ ਨਾਲ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦਾ ਨਾਂ ਲੈ ਕੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਆ ਗੁਲਜਾਰੀ ਲਾਲ ਤੈਨੂੰ ਪਹੋਏ ਛੱਡ ਆਈਏ। ==== ਮੁਕਾਣਾ ==== ਇਸ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਸੱਤ ਦਿਨ ਅਫ਼ਸੋਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਦੂਰ ਨੇੜੇ ਦੀਆਂ ਮੁਕਾਣਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।ਜੇਕਰ ਔਰਤ ਦੀ ਮੋਤ ਹੋਈ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਸਹੁਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਉਸ ਦੇ ਪੇਕੇ ਘਰ ਮੁਕਾਣ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜੇਕਰ ਆਦਮੀ ਦੀ ਮੋਤ ਹੋਈ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਹੁਰੇ ਘਰੇ ਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਸਮ ਦੋਰਾਨ ਚੋਲ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਮਿਠੀ ਰੋਟੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦਸ ਦਿਨ ਘਰ ਅਸ਼ੁੱਧ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ==== ਭੋਗ ਪਾਉਣਾ ==== ਮੋਤ ਤੋਂ ਨੋਵੇਂ ਜਾਂ ਦਸਵੇਂ ਦਿਨ ਭੋਗ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਸਰੀਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਭੋਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਰਗ ਵਾਲੇ ਘਰ ਸਥਰ ਨਹੀਂ ਵਿਛਾਇਆ ਜਾਂਦਾ। ==== ਹੰਗਾਮਾ ਜਾਂ ਹੰਕਾਮਾ ==== ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬੁੱਢੇ ਦਾ ਹੰਕਾਮਾ ਜਾਂ ਕਈ ਥਾਂ ਹੰਗਾਮਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਸਮ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਕੁੜਮੱਤਾਂ ਸੱਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੱਡੂ, ਜਲੇਬੀਆਂ ਪਕਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਰੇ ਕੋੜਮੇ ਨੂੰ ਛਕਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਰਦੇ ਪੁੱਜਦੇ ਘਰ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਰੋਟੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਜੀਅ ਇੱਕ ਸੇਰ ਲੱਡੂ ਵੰਡੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਬਾਰਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਡਤਾਂ ਜਾਂ ਪੰਚਾਇਤ ਨੂਮ ਪੰਜ ਸੇਰ ਲੱਡੂ ਅਤੇ ਬਰਤਨ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਗਦੌੜਾ ਫੇਰਨਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਹੰਕਾਮਾ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਵਰਗੀ ਰਸਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਘਰਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਸੂਟ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਨੂੰਹਾਂ ਦੇ ਪੇਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ<ref>ਲੋਕਧਾਰਾ ਦੀ ਸਿਰਜਣ ਪ੍ਰੀਕਿਰਿਆ, ਡਾ.ਨਾਹਰ ਸਿੰਘ, ਪੰਨਾ 35</ref> ==== ਚਾਲੀਸਾ ==== ਮਰਨ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਦੇ ਫਲਸਫੇ ਨਾਲ ਗਹਿਰਾ ਸੰਬੰਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਹਿੰਦੂਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਹਨ। ਮੁਸਲਮਾਨ ਮੁਰਦੇ ਨੂੰ ਦਬਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੇ ਸੋਗ ਦਾ ਚਾਲੀਸਾ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ==== ਅਲਾਹਣੀਆਂ ==== ਅਲਾਹੁਣੀ, ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਸਿਆਪਾਕਾਰ ਵਲੋਂ ਉਚਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ‘ਸਿਆਪੇ’ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਅਜੇਹਾ ਗੀਤ-ਰੂਪ ਹੈ ਜੋ ਮੌਤ ਦੇ ਸ਼ੋਕ ਭਾਵ ਨੂੰ ਥੀਮਕ ਟਕਰਾਉ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਸੁਲਝਾਉ ਵਲ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਥੀਮ, ਵਿਛੜ ਗਏ ਜੀਅ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਗਾਨ ਅਤੇ ਪਿਛੇ ਰਹਿ ਗਿਆ ਨੂੰ ਧਰਵਾਸ ਦੇਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਲਾਹੁਣੀ ਤੇ ਕੀਰਨਾ ਦੋਵੇਂ ਇੱਕ ਨਿਭਾਉ- ਸੰਦਰਭ ਪਰ ਵਖੋ ਵਖਰੀਆਂ ਉਚਾਰ-ਵਿਧੀਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਗੀਤ ਰੂਪ ਹਨ। ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿਤ ਸਿੰਘ ਅਲਾਹੁਣੀਆਂ ਦੀ ਨਿਭਾਉ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ, ‘ਮੂਹਰੇ ਮੂਹਰੇ ਨੈਣ ਅਲਾਹੁਣੀ ਦੀ ਇੱਕ ਇੱਕ ਤੁਕ ਆਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲੋ ਨਾਲ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੁਰ ਮਿਲਾਉਂਦੀਆਂ ਜਨਾਨੀਆਂ ਇੱਕਲੀ ਤੁਕ... ਪਹਿਲੇ ਬੋਲ ਮਿਰਸਣ ਜਾਂ ਨਾਇਣ ਆਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਅਲਾਹੁਣੀ ‘ਕੋਰਸ’ ਵਿੱਚ ਗਾਈ ਜਾਣ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ-ਗਾਨ ਹੈ, ਅਜਿਹਾ ਸਮੂਹ ਗਾਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਅਲਾਹੁਣੀ ਸਿਆਪਾ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਉਚਾਰੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ==== ਅਲਾਹੁਣੀ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਲੋਕ ਨਾਚ ਨਾਲ ==== ਇਹ ਗੀਤ-ਰੂਪ ਸਿਅਪੇ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਲੋਕ-ਨਾਚ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਸਿਆਪੇ ਦੀ ਤਾਲ ਦਾ ਅਲਾਹੁਣੀ ਦੇ ਉਚਾਰ ਉੱਤੇ ਸਿੱਧਾ ਤੇ ਮੋੜਵਾਂ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ==== ਸਿਆਪਾਕਾਰ ਜਾਂ ਗਾਇਕ ==== ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਇਸ ਤਾਲ ਅਤੇ ਬੋਲ ਦੀ ਇਕਸੁਰਤਾ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਇੱਕ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਸਿਆਪਾਕਾਰ ਵੀ ਹਾਜ਼ਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਾਲਵੇ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਸਿਆਪਾਕਾਰ ਤੇ ਅਲਾਹੁਣੀਕਾਰ ਦਾ ਕਾਰਜ ਮਿਰਾਸਣਾਂ, ਡੂਮਣੀਆਂ, ਨਾਇਣਾਂ ਆਦਿ ਨਿਭਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਰੀਆਂ ਸਵਾਣੀਆਂ ਇੱਕ ਗੋਲ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਸਿਆਪਾਕਾਰ ਵਿਚਕਾਰ ਖਲੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੋਵੇਂ ਹੱਥ ਪਹਿਲਾਂ ਮੱਥੇ ਉੱਤੇ ਫੇਰ ਪੱਟਾਂ ਉੱਤੇ ਮਾਰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਾਕੀ ਸੁਵਾਣੀਆਂ ਉਸ ਦੀ ਤਾਲ ਦਾ ਖਿਆਲ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਰ ਤੁਕ ਦੇ ਅੰਤ ਉੱਤੇ ਦੂਜੀਆਂ ਸਵਾਣੀਆਂ ਅੰਤਰੇ ਦੀ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰੀ ਤੁਕ ਨੂੰ ਉਚਾਰਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਰੀ ਅਲਾਹੁਣੀ ਇੱਕਲੀ ਸਿਆਪਾਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਉਚਾਰੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਮੂਹ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰੀ ਤੁਕ ਦੇ ਦੁਹਰਉਂ ਰਾਹੀਂ ਹੁੰਗਾਰਾ ਭਰਦਾ ਹੈ: ਸਿਆਪਾਕਾਰ: ਮਾਮਾ ਧੀਆਂ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ਕੋਈ ਟੁੱਟਦੀ ਕਹਿਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ -ਪੱਟੀ ਧੀ ਨੀ ਮੇਰੀਏ ਅੰਬੜੀਏ.... ਸਮੂਹ: ਹਾਏ! ਹਾਏ!! ਨੀ ਮੇਰੀਏ ਅੰਬੜੀਏ.... ਸਿਆਪਾਕਾਰ: ਕੋਈ ਲਿਖ ਕੇ ਘੱਲਾਂ ਕਾਗਤੀ ਕੋਈ ਸੂਹਾ ਅੱਖਰ ਪਾ ਨੀ ਕਦੇ ਆਉਣ ਦਾ -ਪੱਟੀ ਧੀ ਨੀ ਮੋਰੀਏ ਅੰਬੜੀਏ..... ਸਮੂਹ: ਹਾਏ! ਹਾਏ!! ਨੀ ਮੇਰੀਏ ਅੰਬੜੀਏ.... ਸਿਆਪਾਕਾਰ: ਸਾਵਣ ਬਰਸੇ ਰੁੱਤ ਆਪਣੀ ਮੈਂ ਬਰਸਾ ਦਿਨ ਰਾਤ ਨੀ -ਪੱਟੀ ਧੀ ਨੀ ਮੋਰੀਏ ਅੰਬੜੀਏ..... ਸਮੂਹ: ਹਾਏ! ਹਾਏ!! ਨੀ ਮੇਰੀਏ ਅੰਬੜੀਏ.... ==== ਸਿਆਪਾ ==== ਅਲਾਹੁਣੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਚਲਦਾ ਸਿਆਪਾ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗੱਲ੍ਹਾਂ ਜਾਂ ਪੁੜਪੁੜੀਆਂ ਉੱਤੇ, ਫੇਰ ਪੱਟਾਂ ਉਤੇ, ਮੁੜ ਫੇਰ ਪੱਟਾਂ ਉਤੇ ਅਤੇ ਫਿਰ ਛਾਤੀ ਜਾਂ ਗੱਲ੍ਹਾਂ ਉਤੇ ਹੱਥ ਮਾਰੇ ਜਾਣ ਉਹ ‘ਤਿਹੱਥੜਾ-ਸਿਆਪਾ’ ਕਹਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਅੰਤ ਉਤੇ ਪੁੱਜ ਕੇ ਸਿਆਪਾ ਇਕਦਮ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿਤ ਸਿੰਘ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, “ਟੁੱਟ ਟੁੱਟ ਪੈਂਦੀ ਮਰਾਸਣ ਜੋਰ ਜੋਰ ਨਾਲ ਹੱਥ ਘੁਮਾਉਂਦੀ, ਵਿੱਚ ਦੀ ਇੱਕ ਟੱਪਾ ਆਖ ਕੇ... ਸਿਆਪਾ ਪੂਰੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਾਂ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ‘ਚਲੰਤ ਸਿਆਪਾ’ ਬੜੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ: ਇੱਕ: ਹਾਏ ਹਾਏ ਮੌਤ ਚੰਦਰੀ ਓਏ...... ਸਮੂਹ: ਹਾਇਆ ਹਾਏ ਹਾਏ ਹਾਏ..... ਇੱਕ: ਹਾਏ ਹਾਏ ਮੌਤ ਭੈੜੀ ਓਏ..... ਸਮੂਹ: ਹਾਇਆ ਹਾਏ ਹਾਏ ਹਾਏ....... ਇੱਕ: ਹਾਏ ਸਵਾਤ ਖਾਲੀ ਓਏ.... ਸਮੂਹ: ਹਾਇਆ ਹਾਏ ਹਾਏ ਹਾਏ.... ==== ਕੀਰਨੇ ==== ਕੀਰਨੇ, ਹਾਉਕੇ ਅਤੇ ਲੇਰ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦੇ ਲਹਿਜੇ ਵਿੱਚ ਉਚਰਿਤ ਅਜੇਹਾ ਪ੍ਰਗੀਤਕ ਗੀਤ-ਰੂਪ ਹੈ ਜੋ ਥੀਮਕ ਟਕਰਾਉ ਦੀ ਕਾਵਿਕ ਜੁਗਤ ਉਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ‘ਮੈਂ’ ਤੇ ‘ਤੂੰ’ ਦੇ ਇਕਾਗਰ ਸਬੰਧ ਪਰ ਸਵੈ-ਸੰਬੋਧਨ ਰਾਹੀਂ ਥੀਮਕ ਟਕਰਾਉ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਟਕਰਾਉਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਲਵਈ ਲੋਕਗੀਤ ਰੂਪਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੀਰਨਾ, ਅਤੇ ਅਲਾਹੁਣੀ ਦੋ ਅਜਿਹੇ ਗੀਤ ਰੂਪ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਮੌਤ ਦੇ ਸ਼ੌਕ ਅਤੇ ਦੁੱਖ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹਨ। ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਨਿਭਾਉ ਦਾ ਸੰਦਰਭ ਮੌਤ ਦੇ ਸਦਮੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਔਰਤਾਂ ਵਲੋਂ ਉਚਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਡਾ. ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ ਨੇ ਅਲਾਹੁਣੀ ਨੇ ‘ਅਲਾਹੁਣੀ’ ਨੂੰ ‘ਵੈਣ’ ਅਥਵਾ ‘ਕੀਰਨੇ’ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆਂ ਹੈ। ਡਾ. ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਥਿੰਦ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, “ਅਲਾਹੁਣੀ ਇੱਕ ਸੋਗਮਈ ਗੀਤ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਮ੍ਰਿਤਕ ਸੰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਹੈ...ਇਸ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਕੀਰਨੇ ਜਾਂ ਵੈਣ ਵੀ ਕਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿਤ ਸਿੰਘ ਅਲਾਹੁਣੀ ਅਤੇ ਕੀਰਨੇ ਨੂੰ ਉਚੇਰੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਖਰਿਆਉਂਦਾ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੇ ਢੰਗ ਦੀ ਵਖਰਤਾ ਜ਼ਰੂਰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀਰਨਾ ਇਕੱਲੀ ਸਵਾਣੀ ਦੂਜੀ ਦੇ ਗਲ ਲਗ ਕੇ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਅਲਾਹੁਣੀਆਂ ਕਿਸੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਸਿਆਪਾਕਾਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਸਮੂਹ ਦੇ ਹੁੰਗਾਰੇ ਨਾਲ ਉਚਾਰੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿਆਪੇ ਸਮੇਂ ਉਚਾਰੇ ਬੋਲਾਂ ਲਈ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ‘ਅਲਾਹੁਣੀ’ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕਲੀ ਸਵਾਣੀ ਦੇ ਇੱਕਲੇ ਸਵਾਣੀ ਦੇ ਇਕਾਹਿਰੇ ਬੋਲਾਂ ਲਈ ‘ਕੀਰਨਾਂ’ ਜਾਂ ‘ਵੈਣ’। ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਮੌਤ ਦੇ ਸੋਗ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵੇਂ ਗੀਤ- ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਵ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਅਤੇ ਨਿਭਾਉ- ਵਿਧੀ ਵੱਖੋ ਵਖਰੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਰੂਪ-ਰਚਨਾ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅੰਤਰ ਹਨ। ਨਿਰੋਲ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਨਿਭਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਬੋਲਾਂ ਨੂੰ ‘ਕੀਰਨਾ’ ਜਾਂ ‘ਵੈਣ’ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਮਿਰਾਸਣ ਜਾਂ ਨਾਇਣ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੋਰਸ ਵਜੋਂ ਉਚਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਬੋਲਾਂ ਨੂੰ ਅਲਾਹੁਣੀਆਂ ਕਿਹਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕੀਰਨੇ ਦਾ ਨਿਭਾਉ ਜਿਥੇ ਲੇਰਾਂ ਅਤੇ ਹਉਕਿਆਂ ਨਾਲ ਪਰੋਇਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਥੇ ਇਸ ਦਾ ਸਮੁਚਾ ਲਹਿਜ਼ਾ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਪਰਲੇ ਕੀਰਨੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਹੈ: ‘ਤੂੰ ਤਾਂ ਤੁਰਗੀ’ ਵਿਚਲੀ ‘ਤੂੰ’ ਉਤੇ। ਹਰ ਕੀਰਨੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦੇ ਲਹਿਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਉਚਾਰਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਵਿਛੜ ਗਏ ‘ਤੂੰ’ ਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੀਰਨੇ ਵਿੱਚ ਟਕਰਾਉਂਦੇ ਸੰਦਰਭਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੰਨ ਸੁਵੰਨਤਾ ਹੈ। ਉਪਰਲੇ ਕੀਰਨੇ ਵਿੱਚ ਵਰਤਮਾਨ ਦੀ ਕਰੁਣਾਤਮਕ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਇਕੋ ਸ਼ਬਦ ‘ਤੁਰਗੀ’ ਨਾਲ ਉਘਾੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਕਈ ਹੋਰ ਕੀਰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਟਕਰਾਉਂਦੇ ਜੀਵਨ ਸੰਦੲਭਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਨਅੰਤਰ ਪਰ ਵਿਰੋਧੀ ਬਿੰਬਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਲੋ ਨਾਲ ਸਿਰਜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਥੇ ਸ਼ਬਦ ਵਿਰੋਧੀ ਜੁੱਟਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰੋਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਦ ਤੂੰ ਪਲੰਗ ਨਮਾਰੀ ਛੱਡ ਕੇ ਭੁੰਜੇ ਬੈਠੇਂਗਾ ਵੇ ਕਲ੍ਹ ਜਾਮਿਆ ਪੁੱਤ ਵੇ ਪਿਉ ਤੇਰਾ ਰਾਜਾ ਹਟ ਗਿਆ ਪਛਾੜੀ... ਕੀਰਨਾਕਾਰ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਦੇ ਟਾਕਰੇ ਉਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਦਾ ਵਰਤ ਚੁੱਕਾ ਭਾਣਾ- ਮੌਤ- ਇੱਕ ਵਿਰੋਧੀ ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਕ ਸੰਦਰਭ ਵਜੋਂ ਮੌਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੀਰਨੇ ਦੇ ਬੋਲ ਨੂੰ ਕਰੁਣਾਤਮਕ ਭਾਵ ਨਾਲ ਜੋੜ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਕੀਰਨੇ ਦਾ ਨਿਭਾਉ- ਸੰਦਰਭ ਹੀ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ: ਤੇਰੇ ਵਰਗੇ ਗਭਰੂ ਭੱਜੇ ਮੌਤ ਨੂੰ ਡਾਹ ਨਾ ਦਿੰਦੇ ਵੇ == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਭਿਆਚਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਲੋਕਧਾਰਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਆਚਾਰ]] mc6xqmbpu8p6w34aa82t47i5dne0ybm 810448 810447 2025-06-12T02:53:15Z 117.201.200.97 ਡੰਡੀ ਨਹੀ ਸੀਰੀ 810448 wikitext text/x-wiki '''ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ''' ([[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲੀ|ਅੰਗਰੇਜੀ]]: '''Rituals''') ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਮਾਂ ਵਿਹਾ ਚੁੱਕੇ ਕਾਰਜ ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਸਾਰਥਕ ਪ੍ਰਕਾਰਜ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਰਸਮਾਂ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਅਨੇਕਾ ਕਾਰਜ ਹਨ, ਜਿਨਾ ਦੀ ਪਹਿਲਾ ਕਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਉਹ ਵੇਲਾ ਵਿਹਾ ਚੁਕੇ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਪ੍ਰਕਾਰਜ ਪ੍ਰਤੀਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਵੀ ਨਿਭਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਤਰਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਾਸਤਵਿਕ ਅਮਲ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਵਿਅਕਤੀ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਰਸਮ ਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੋਵੇ। ਵਿਅਕਤੀ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੰਨੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਨਮ ਵਿਆਹ ਮੌਤ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਰਸਮਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ: - == ਜਨਮ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ == ਰਸਮਾਂ ਤੇ ਰੀਤਾਂ ਜਦੋਂ ਜੀਵ ਜੰਮਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਜਿਹਨਾਂ ਚਿਰ ਉਸ ਦੇ ਸਿਵੇ ਉੱਤੇ ਸੁਆਹ ਦੀ ਚੁਟਕੀ ਤਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਉਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਤਕ ਵੀ ਇਹ ਰੀਤਾਂ ਦੀਵਾ ਜਗਾ ਜਗਾ ਕੇ ਇਹ ਰਸਮਾਂ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ਼ ਨਿਭਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। “ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਜਿੰਨੀ ਅਸਲ ਉਮਰ ਜੀਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਰਸਮਾਂ ਤੇ ਰੀਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਉਸ ਨਾਲ਼ੋਂ ਡਿਉਢਾ ਜੀਵਨ ਜ਼ਰੂਰ ਜੀਵਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।” === ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ === ==== ਅੱਖ ਸਲਾਈ ਦੀ ਰਸਮ ==== ਅੱਖ ਸਲਾਈ ਦੀ ਰਸਮ ਇਸਤਰੀ ਦੇ ਗਰਭ ਧਾਰਨ ਦੇ ਤੀਜੇ ਮਹੀਨੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੁਰਮਾ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਨਣਦ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਰਸਮ ਪਿੱਛੋਂ ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਤਕ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਰਮਾ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੀ। ਹੁਣ ਇਸ ਰਸਮ ਪਿੱਛੇ ਕੋਈ ਤਰਕ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਇਸ ਕਰ ਕੇ ਅੱਖ ਸਲਾਈ ਦੀ ਰਸਮ ਹੁਣ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।” ਇਸ ਰਸਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਰਭਵਤੀ ਨੂੰ ਨਵੀਆਂ ਚੂੜੀਆਂ ਝਾਂਜਰਾਂ ਤੇ ਮਹਿੰਦੀ ਨਹੀਂ ਲਗਾਉਣ ਦਿਤੀ ਜਾਂਦੀ, ਇਹ ਓਸ ਲਈ ਅਸ਼ੁਭ ਮੰਨਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==== ਮਿੱਠਾ ਬੋਹੀਆ ਭੇਜਣਾ ==== “ਪੇਕੇ ਘਰ ਧੀ ਦੇ ਗਰਭਵਤੀ ਹੋਣ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਮਿੱਠਾ ਬੋਹੀਆ ਘੱਲ ਕੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਪੇਕਿਆਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸੰਧਾਰੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਚੌਲ਼ ਸ਼ੱਕਰ ਤੇ ਕੱਪੜੇ ਭੇਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ” ਉਦੋਂ ਹੀ ਪੇਕਿਆਂ ਦਾ ਲਾਗੀ ਪੁੱਛ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਕਦੋਂ ਲੈਣ ਆਈਏ? ਬੱਸ ਆਹ ਮਹੀਨਾ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਹੋਰ ਰਹਿਣ ਦੇਵੋ, ਫਿਰ ਜਦੋਂ ਜੀ ਕੀਤਾ ਲੈ ਜਾਣਾ ਆਖ ਕੇ ਸਹੁਰੇ ਆਪਣੀ ਮਨਸ਼ਾ ਤੇ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਅਤਾ ਪਤਾ ਦੱਸ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਸੱਤਵੇਂ ਕੁ ਮਹੀਨੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਤੋਂ ਪੂਰੇ ਜਸ਼ਨ ਨਾਲ਼ ਬਹੂ ਨੂੰ ਵਿਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==== ਗੋਦ ਭਰਾਈ ਦੀ ਰਸਮ ==== ਗੋਦ ਭਰਾਈ ਦੀ ਰਸਮ ਆਮਤੋਰ ਤੇ ਗਰਭਧਾਰਨ ਤੋ ਸਤ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ | ਇਸ ਰਸਮ ਵਿੱਚ ਔਰਤ ਨੂੰ ਪੇਕੇ ਘਰ ਵਿਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਰਭਵਤੀ ਨੂੰ ਲੈਣ ਲਈ ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਆਓਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਸੱਸ ਵੱਲੋ ਗਰਭਵਤੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਫਲ ਤੇ ਸੁਕੇ ਮੇਵੇ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਰਸਮ ਲਈ ੧੨ ਵਜੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸ਼ੁਭ ਮੰਨਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ === ==== ਦੁਧੀਆਂ ਧੋਣ ਦੀ ਰਸਮ ==== “ਬੱਚਾ ਜੰਮਣ ਤੇ ਦੁਧੀਆਂ ਧੋਣ ਦੀ ਰਸਮ ਅਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਇਵਜ਼ ਵਿੱਚ ਸਵਾ ਰੁਪਈਆ ਜਾਂ ਕੱਪੜੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਠੂਠੀ ਵਿੱਚ ਹਲਦੀ ਗੱਠੀ ਘਸਾ ਕੇ, ਵਿੱਚ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਰੁਪਈਆ ਰੱਖ ਕੇ ਚੌਲ਼ ਘੋਲ਼ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਰੇ ਘਾਹ ਦੀ ਗੁੱਥੀ ਨਾਲ਼ ਦੁਧੀਆਂ ਧੋਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ”<ref name="ReferenceA">ਲੋਕਧਾਰਾ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ, ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ, ਪੰਨਾ 73</ref> ==== ਬਾਂਦਰਵਾਲ ਲਟਕਾਉਣਾ ==== “ਮੁੰਡਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਘਰ ਅੱਗੇ ਸ਼ਰੀਂਹ ਅਤੇ ਅੰਬ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਬਾਂਦਰਵਾਲ ਲਟਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜਿੱਥੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ ਉੱਥੇ ਔਰਤ ਦੀ ਹਰਿਆਵਲ ਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ” ==== ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਦੇਣਾ ==== ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਦੇਣਾ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਰਸਮ ਹੈ। ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਦੇਣਾ ਕਿਤੇ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ। “ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜਾ ਜੀਅ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਦੇਵੇਗਾ, ਬੱਚੇ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਉਸ ਉੱਪਰ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੋਰੇ ਚੱਪਣ ਵਿੱਚ ਦੀਵੇ ਦੀ ਬੱਤੀ ਜਿਹੀ ਰੂੰ ਦੀ ਪੂਣੀ ਨਾਲ਼ ਬੱਕਰੀ ਦਾ ਦੁੱਧ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪਿਲਾਉਣ ਨੂੰ, ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਦੇਣਾ ਆਖਦੇ ਹਨ।<ref name="ReferenceA"/>” ਹੁਣ ਬੱਕਰੀ ਦੇ ਦੁੱਧ ਦੀ ਥਾਂ ਸ਼ਹਿਦ ਨੂੰ ਉਂਗਲ਼ ਨਾਲ਼ ਲਾ ਕੇ ਚਟਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਦੇਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਇਹ ਹੈ। ==== ਬਾਹਰ ਵਧਾਉਣਾ ==== ਬਾਹਰ ਵਧਾਉਣਾ ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਦੀ ਉਹ ਰਸਮ ਹੈ ਜਦੋਂ ਔਰਤ ਨੂੰ, ਜਿਸ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਬੱਚਾ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਕਮਰੇ ਤੋਂ ਸੱਤਵੇਂ, ਨੌਵੇਂ ਜਾਂ ਗਿਆਰ੍ਹਵੇਂ ਦਿਨ, ਦਿਨ ਵੀ ਚੰਗਾ ਹੋਵੇ ਬਾਹਰ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। “ ਬਾਹਰ ਵਧਾਉਣ ਤਕ ਬੱਚੇ ਪਾਸ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਦੀਵਾ ਜਗਾ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਹਰ ਵਧਾਉਣ ਸਮੇਂ ਔਰਤ ਨੂੰ ਨੁਹਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਔਰਤ ਘਰ ਦੀ ਦਹਿਲੀਜ਼ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਪੈਰ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕੌਲ਼ਿਆਂ ਤੇ ਤੇਲ ਚੋਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਣਨੀ ਇਸ ਵੇਲ਼ੇ ਕਿਸੇ ਪੁਰਖ ਦੀ ਜੁੱਤੀ ਪਹਿਨਦੀ ਹੈ, ਗੁੱਤ ਨੂੰ ਖੰਮ੍ਹਣੀ ਬੰਨ੍ਹਦੀ ਹੈ। ” ਗਰਭਵਤੀ ਨੂੰ ਲੜਕੇ ਦਾ ਪੱਲਾ ਫੜਾ ਕੇ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==== ਭੇਲੀ ਤੇ ਛੂਛਕ ਦੀ ਰਸਮ ==== “ਬਾਹਰ ਵਧਾਉਣ ਵੇਲ਼ੇ ਹੀ ਬੱਚੇ ਦੇ ਨਾਨਕਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਬੱਚੇ ਦੇ ਦਾਦਕਿਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜ ਸੱਤ ਕਿੱਲੋ ਜਾਂ ਸਮਰੱਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਪਤਾਸੇ, ਮਠਿਆਈ ਜਾਂ ਗੁੜ ਦੀ ਭੇਲੀ ਭੇਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਭੇਲੀ ਨੂੰ ਲਾਗੀ ਜਾਂ ਘਰ ਦਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਮੈਂਬਰ ਦੇਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ” ਭੇਲੀ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲ਼ੇ ਨੂੰ ਦਾਦਕਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਬੱਚੇ ਦੀ ਮਾਂ ਲਈ ਘਿਉ ਰਲਾਕੇ (ਪੰਜੀਰੀ) ਅਤੇ ਦੋਨਾਂ ਲਈ ਕੱਪੜੇ, ਗਹਿਣੇ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਲਈ ਖਿਡੌਣੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਵਾ ਮਹੀਨੇ ਹੋਣ ਤੇ ਬੱਚਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਦਾਦਾ ਦਾਦੀ ਆਪਣੇ ਘਰ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਤੋਰਨ ਵੇਲ਼ੇ ਉਸ ਦਾ ਪੇਕਾ ਮਾਪਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਅਤੇ ਦਾਦਕੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਲਈ ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਗਹਿਣੇ ਆਪਣੀ ਵਿੱਤ ਅਨੁਸਾਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਉਪਹਾਰ ਦਾਜ ਵਾਂਗ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਛੂਛਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੂਸ਼ਕ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਰਸਮ ਹੈ ਜੋ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਨਾਲ ਸੰੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਖੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਇਹ ਰਸਮ ਨਿਭਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਬੱਚੇ ਦਾ ਜਨਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪੰਜੀਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਘਰ ਬੱਚੇ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਦੂਸਰੀ ਧਿਰ ਵੱਲੋਂ ਪੰਜੀਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੰਜੀਰੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਸਾਮਾਨ ਗਹਿਣੇ, ਕੱਪੜੇ, ਖਿਡੌਣੇ ਆਦਿ ਹੋਰ ਵਸਤਾਂ ਵੀ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆ ਹਨ।ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਮੰਜਿਆਂ ਉੱਪਰ ਫੁਲਕਾਰੀਆਂ ਵਿਛਾ ਕੇ ਦਿਖਾਵੇ ਲਈ ਇਸ ਸਾਰੇ ਸਾਮਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਿਖਾਵੇ ਲਈ ਰੱਖੇ ਸਾਮਾਨ ਨੂੰ ‘ਸ਼ੂਸ਼ਕ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜੀਰੀ ਤਾਂ ਨਾਨਕੇ ਜਾਂ ਦਾਦਕੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਿਰ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਪੰਜੀਰੀ ਤੋਂ ਵੱਖਰੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ‘ਸ਼ੂਸ਼ਕ’ ਦੀ ਰਸਮ ਅਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਸਿਰਫ ਨਾਨਕਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਹੀ ਨਿਭਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਾਨਕੇ ਧਿਰ ਵੱਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧੀ ਦੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਖਾਸ ਕਰ ਮੰੁਡਾ ਹੋਣ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ੂਸ਼ਕ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ==== ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਖੁਸਰਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਰੀਕ ਹੋਣਾ ==== “ਲੜਕਾ ਹੋਣ ਤੇ ਖੁਸਰਿਆਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਬੁਲਾਵਾ ਨਹੀਂ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਲੜਕੇ ਦੇ ਜੰਮਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਖੁਸਰਿਆਂ ਦਾ ਜਥਾ ਦਾਦਕਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖੁਸਰੇ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂ ਨੂੰ ਘੁੰਗਰੂ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਢੋਲਕੀ ਦੀ ਤਾਲ ਉੱਪਰ ਬੋਲੀਆਂ ਪਾ ਕੇ ਨੱਚਦੇ ਹਨ। ਖੁਸਰੇ ਉਸ ਮੌਕੇ ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਸੰਬੰਧੀਆਂ ਨੂੰ ਵਧਾਈਆਂ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਨੱਚਣ ਲਈ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਖੁਸਰਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਟੋਟਕੇ ਸੁਣਾ ਕੇ ਸਾਰਿਆਂ ਕੋਲ਼ੋਂ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀ ਉਗਰਾਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।” ==== ਬੱਚੇ ਦੇ ਨਾਮਕਰਨ ਦੀ ਰਸਮ ==== ਬੱਚੇ ਦਾ ਨਾਂ ਰੱਖਣ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਖ਼ਾਸ ਰਸਮ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ। ਉਸ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨਾਂ ਵਧੀਆ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਉਹੀ ਰੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਕੁੱਝ ਲੋਕੀਂ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥੀ ਜਾਂ ਪੰਡਿਤ ਕੋਲ਼ੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਪੁਸਤਕ ਖੁਲ੍ਹਵਾ ਕੇ ਪੰਨੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸਲੋਕ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਤੇ ਨਾਂ ਰੱਖ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ==== ਛਟੀ ਦੀ ਰਸਮ ==== “ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਦੰਪਤੀ ਦੇ ਪਹਿਲਾ ਲੜਕਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਜਨਮ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਛੇਵੇਂ ਦਿਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵੱਲੋਂ ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਕੇ ਇੱਕ ਰਸਮ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਛਟੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।” ਛਟੀ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਆਰੰਭ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਕੀਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪੂਜਾ ਪਾਠ ਕਰ ਕੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਛਟੀ ਵਾਲ਼ੇ ਦਿਨ ਹੀ ਕਈ ਵੇਰ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚੋਂ ਵਾਕ ਲੈ ਕੇ ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਨਾਂ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਕੱਪੜੇ ਲਿਆਉਂਦੇ ਸਨ। ਜੇਕਰ ਪੈਸੇ ਵਾਲ਼ੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਉਹ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਗਹਿਣਾ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰ ਪਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਨਾਨਕੇ ਆਪਣੀ ਧੀ ਨੂੰ ਕਈ ਸੂਟ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਫੁਲਕਾਰੀ ਜ਼ਰੂਰ ਪਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਤਾਏ, ਚਾਚੇ, ਦਾਦੇ ਆਦਿ ਨੂੰ ਖੱਦਰ ਦੇ ਖੇਸ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਭੂਆ ਵੀ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਗਹਿਣਾ ਪਾਉਂਦੀ ਸੀ। ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਉੱਪਰ ਫੁਲਕਾਰੀ / ਬਾਗ਼ ਲਿਆ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਮੁੰਡਾ ਕੁੱਛੜ ਚੁੱਕਿਆ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਸ਼ਗਨ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਕੱਪੜੇ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਨੈਣ ਤੜਾਗੀ ਪਾਉਂਦੀ ਸੀ। ਸੁਨਿਆਰ ਤੜਾਗੀ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਲਈ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਘੁੰਗਰੂ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਘੁਮਿਆਰੀ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਖਿਡੌਣੇ ਲਿਆਉਂਦੀ ਸੀ। ਹੋਰ ਜਾਤਾਂ ਵਾਲ਼ੇ ਬਾਹਰੋਂ ਘਾਹ ਲਿਆ ਕੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੁਖੀਆਂ ਦੇ ਸਿਰ ਉੱਪਰ ਟੰਗ ਕੇ ਵਧਾਈਆਂ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਸਾਰੇ ਲਾਗੀਆਂ ਨੂੰ, ਕੱਪੜੇ, ਖੇਸ . ਦੁਪੱਟੇ, ਸਾਗ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਦੁਪੱਟੇ ਆਦਿ ਆਦਿ ਨਾਲ਼ ਮਨੌਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਸ਼ਰੀਕੇ ਵਾਲ਼ਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਮੰਡਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੜਾਹ ਰੱਖ ਕੇ ਪਰੋਸਾ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਰਸਮ ਸਮੇਂ ਸੋਹਲੇ ਅਤੇ ਵਧਾਈਆਂ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਤੇ ਸ਼ਰੀਕੇ ਵਾਲ਼ੇ ਮਿਲ ਕੇ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਛਟੀ ਮਨਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਸਾਂਝੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦਾ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਪਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਸਾਰੇ ਕਾਰਜ ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਮਿਲ ਕੇ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਪਿਆਰ ਵਾਲ਼ੇ ਬਹੁਤੇ ਕਾਰਜ ਹੁਣ ਪੈਸੇ ਦੀ ਭੇਂਟ ਚੜ੍ਹ ਗਏ ਹਨ। ਏਸੇ ਕਰ ਕੇ ਹੀ ਹੁਣ ਛਟੀ ਰਸਮ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਰੀਤਾਂ ਵਾਸਤਵਿਕ ਅਮਲ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ। ਦੁਧੀਆਂ ਧੋਣਾ ਅਤੇ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਦੇਣਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਨੁਕਤੇ ਤੋਂ ਉਪਯੋਗੀ ਅਮਲ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰ ਹੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਮਹੱਤਵ ਹੋਵੇਗਾ। == ਵਿਆਹ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ == ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਆਹ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਜਟਿਲ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸਮੇਂ ਅਨੁਸਾਰ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਸਮੇਂ ਉੱਫਰ ਫ਼ੈਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਰੋਕੇ ਜਾਂ ਠਾਕੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਚੌਂਕੇ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਤਕ ਇਹ ਚੱਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀ ਵਿਆਹ ਦੀ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਾਪਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਬਾਵੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖ ਇਲਾਕਿਆ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਭਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਥਓੜ੍ਹਾ ਬਹੁਤ ਅੰਤਰ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਰਸਮਾਂ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਦੂਸਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ। === ਵਰ ਦੀ ਚੋਣ === ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋ ਅਹਿਮ ਕਾਰਜ ਵਰ ਦੀ ਚੋਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਤੋ ਔਖਾ ਕੰਮ ਹੈ ਕਿਉਕਿ ਕੁੜੀ ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਹਾਣ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਲੱਭਣਾ,ਪਰਿਵਾਰਕ ਤੰਦਾਂ ਦਾ ਮਿਲਣਾ ਅਦਿ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੁਰਣ ਪੱਖ ਹਨ।ਜੋ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਰਣ ਵੇਲੇ ਦੇਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਰਣ ਵੇਲੇ ਆਮ ਤੋਰ ਤੇ ਕੁੜੀ ਦੇ ਸੁਹੱਪਣ ਅਤੇ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਾਈ ਪ੍ਰਹਿਤ ਪਾਂਧੇ ਹੀ ਕਰਵਾਉਦੇ ਸਨ ਤੇ ਲੋਕੀ ਉਹਨਾ ਦੇ ਕਹਿਣ ਤੇ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਸਨ ਵਿਚੋਲਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਰਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੁਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਦਾ ਹੈ। === ਵੇਖ ਵਿਖਾਵਾ === ਜੇਕਰ ਮਾਂ ਬਾਪ ਨੂੰ ਰਿਸ਼ਤਾ ਪਸੰਦ ਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਆਮ ਤੋਰ ਤੇ ਮੰਡੇ ਤੇ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਵਖਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਰਸਮੀ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਮੁੰਡਾ ਕੁੜੀ ਜੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਝਾਤੀ ਮਾਰ ਲੈਣ ਤਾਂ ਮਾਂ ਬਾਪ ਸਰਖੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕੱਲ ਨੂੰ ਮੁੰਡਾ ਕੁੜੀ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਨੱਕ ਬੁੱਲ ਨਹੀਂ ਵਟ ਸਕਦੇ ਕਿ ਤੁਸੀ ਆਪਣੀ ਮਰਜੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਨਾਲੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਵੀ ਇਹ ਕਹਿਕੇ ਸੱਚੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹੀ ਤਾਂ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਵਖਾਇਆਂ ਸੀ ਆਮ ਤੋਰ ਤੇ ਮੁੰਡਾ ਕੁੜੀ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰ ਹੀ ਲੈਦੇ ਹਨ। ਮੁੰਡਾ ਕੁੜੀ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਜਿਹੀ ਗੱਲ ਬਾਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਹਾਂ ਜਾਂ ਨਾ ਦੱਸ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। === ਰੋਕਾ, ਠਾਕਾ, ਸ਼ਗਨ ਤੇ ਮੰਗਣਾ === ਰੋਕਾ, ਠਾਕਾ, ਸ਼ਗਨ ਤੇ ਮੰਗਣਾ ਲਗਭਗ ਇਕੋ ਰਸਮ ਦੇ ਨਾਂ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਲੜਕੇ ਦੇ ਘਰ ਵਾਲੇ ਲੜਕੀ ਦੇ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਗਨ ਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਨ ਦੇ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਛੁਆਰਾ ਲਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ ਨਿਭਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਲੜਕੀ ਦਾ ਪਿਤਾ ਲੜਕੇ ਦੇ ਹੱਥ ਤੇ ਸਵਾ ਰੁਪਿਆ ਧਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸੁੱਕਾ ਮੇਵਾ ਉਸਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿੱਚ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ।”ਵਿਆਹ ਸਮੇਂ ਮੁੰਡੇ ਵਾਲੇ ਘਰ ‘ਘੋੜੀਆਂ’ ਅਤੇ ਕੁੜੀ ਦੇ ਘਰ ‘ਸੁਹਾਗ’ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। === ਵਿਆਹ ਤੋ ਪਹਿਲਾਂ ਤਿਉਹਾਰ ਭੇਜਣ ਸਬੰਧੀ ਰਿਵਾਜ === ਅੱਜ ਕੱਲ ਵਿਆਹ ਤੋ ਪਹਿਲਾਂ ਤਿਉਹਾਰ ਭੇਜਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਵੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਰਵਾ ਚੋਥ ਤੇ ਸਹੁਰਿਆ ਵੱਲੋ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਵਰਤ ਦਾ ਸਮਾਨ ਭੇਜਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਸਾਵਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਵੱਲੋ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਸਾਵਣ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਵੀ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਠਆਿਈ,ਫਲ,ਕੁੜੀ ਦੇ ਕੱਪੜੇ,ਗਹਿਣੇ ਆਦਿ ਸਮਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕੁਝ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿਆਹ ਤੋ ਬਾਅਦ ਵੀ ਭੇਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਦਿਵਾਲੀ ਲੋਹੜੀ ਅਦਿ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਕੁੜੀ ਦੇ ਪੇਕਿਆਂ ਵੱਲੋ ਕੁੜੀ ਦੇ ਸਹੁਰੇ ਭੇਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। === ਸਾਹਾ ਕਢਾਉਣਾ === ਵਿਆਹ ਲਈ ਚੰਗੇ ਸਮਝੇ ਜਾਂਦੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਹਾ ਸੋਦਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਹਿੰਦੂਆਂ ਵਿੱਚ ਤਾਰੇ ਡੁਬੇ ਹੋਣ ਤੇ ਜਾਂ ਸਰਾਧਾ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਕਰਨੇ ਵਿਵਰਜਿਤ ਹਨ। ਸਾਹਾ ਕਢਾਉਣ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਆਮ ਤੋਰ ਤੇ ਮੰਡੇ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੇ ਦੋਵੇ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚਾਰਵਾਨ ਹੋਣ ਤਾਂ ਧੀ ਵਾਲੇ ਇਕ ਪਸਾਰਿ ਤੇ ਪੁਤਰ ਵਾਲੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸਿਓ ਕਢਵਾ ਲੈਦੇ ਹਨ। ਪਾਂਧਾ ਪੱਤਰੀ ਫੋਲ ਕੇ ਸੁਭ ਦਿਨ ਲਗਣ ਦੇਖਦਾ ਹੈ।ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੋਰ ਤੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਜੰਤਰੀ ਵੇਖ ਕੇ ਹੀ ਵਿਆਹ ਦਾ ਦਿਨ ਕੱਢ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਹੁਤੀਆਂ ਵਿਚਾਰਾ ਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਾਰ ਛੁੱਟੀ ਜਾਂ ਐਤਵਾਰ ਵੇਖ ਕੇ ਵੀ ਵਿਆਹ ਦਾ ਦਿਨ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰ ਲੈਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜਾ ਵਿਆਹ ਦਾ ਦਿਨ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਗਨ ਵਜੋ ਰੁਪਏ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। === ਸਾਹੇ ਚਿੱਠੀ ਭੇਜਣਾ === ਸਾਹਾ ਕਢਵਾਉਣ ਤੋ ਬਾਅਦ ਅਹਿਮ ਕੰਮ ਸਾਹੇ ਚਿੱਠੀ ਭੇਜਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਹ ਕੰਮ ਵਿਚੋਲਾ ਜਾਂ ਨਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਾਹੇ ਚਿੱਠੀ ਕੁੜੀ ਵਾਲਿਆਂ ਵਲੋ ਮੁੰਡੇ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦਰਸਾਉਦੇ ਹੋਏ ਬਰਾਤ ਦੀ ਗਿਣਤੀ, ਵਿਆਹ ਦਾ ਦਿਨ ਆਦਿ ਲਿਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਹੇ ਚਿੱਠੀ ਲਿਜਾਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਦੋਹਾ ਧਿਰਾ ਵਲੋ ਸ਼ਗਣ ਦਿਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਹੇ ਚਿੱਠੀ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਤੇਲ ਚੋ ਕੇ ਸ਼ਗਣਾ ਨਾਲ ਅੰਦਰ ਵਾੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚਿੱਠੀ ਪੜ ਕੇ ਸੁਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਵੀ ਲਾਗ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਸਾਹੇ ਬੱਜਣਾ === ਸਾਹੇ ਬੱਜਣ ਤੋ ਬਾਅਦ ਵਰ ਅਤੇ ਕੰਨਿਆ ਨੂੰ ਬਹੁਤਾ ਘਰੋ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਉਜਾੜ ਥਾਵਾ ਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਲਾ ਭਾਰਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋ ਵਰਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੱਡੀਆਂ ਸਾਹੇ ਬੱਝੀਆਂ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰਾਂ ਕਰਣ ਪਿੱਛੇ ਮੰਡੇ ਤੇ ਕੁੜੀ ਦੀ ਸੁਰੱਖਆਿ ਨੂੰ ਮੁਖ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਵਿਆਹ ਤੱਕ ਠੀਕ ਠਾਕ ਰਹਿਣ ਤੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵਿਗਨ ਨਾ ਪਏ ਤੇ ਇਸ ਤਰਾਂ ਉਹਨਾ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਦੇਖ ਭਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। === ਚੂੜੀਆਂ ਪਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ === ਵਿਆਹ ਤੋ ਇਕ ਮਹੀਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਚੂੜੀਆਂ ਪਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਇਹ ਰਸਮ ਕੁੜੀ ਦੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਕਰਦੀਆ ਹਨ ਇਸ ਰਸਮ ਲਈ ਇੱਕ ਪਰਾਤ ਵਿੱਚ ਹਰੀਆਂ ਜਾਂ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਚੂੜੀਆਂ ਲੱਸੀ ਵਿੱਚ ਭਿਉ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕੁੜੀ ਦੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਵਾਰੀ ਵਾਰੀ ਉਸ ਨੂੰ ਚੂੜੀਆਂ ਪਾਉਦੀਆਂ ਹਨ। === ਵਰੀ ਬਣਾਉਣਾ === ਵਿਆਹ ਤੋ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰੀ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੁੰਡੇ ਵਾਲੇ ਕੁੜੀ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਤੇ ਗਹਿਣੇ ਬਣਾਉਦੇ ਹਨ ਵਰੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਆਮ ਤੋਰ ਤੇ ਨੇੜਲੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾ ਨੂੰ ਲਿਜਾਇਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹਨ ਅੱਜ ਕੱਲ ਵਰੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲਿਜਾਣ ਦਾ ਆਮ ਰਿਵਾਜ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕੁੜੀ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦੇ ਸੂਟ ਤੇ ਗਹਿਣੇ ਬਣਵਾ ਲੈਦੀ ਹੈ। === ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਬਣਾਉਣਾ === ਕੁੜੀ ਵਾਲੇ ਵੀ ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਤੇ ਹੋਰ ਨੇੜਲੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾ ਨੂੰ ਵਿਤ ਮੁਤਾਬਕ ਕੱਪੜੇ ਬਣਾ ਕੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।ਜਿਸ ਨੂੰ ਨੌਂਗੇ ਬਣਾਉਣਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ === ਗੰਡ ਭੇਜਣਾ === ਸਕੇ ਸੰਬੰਧੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਸੱਦਾ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਜਿਸਨੂੰ ਗੰਢ ਭੇਜਣਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਸਮ ਵੇਲੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਗੁੜ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਜਦੋਂ ਲੋਕ ਅੱਖਰ ਵਿਦਿਆ ਤੋ ਅਣਜਾਣ ਸਨ ਤਾਂ ਮੋਲੀ ਦੇ ਧਾਗੇ ਨੂੰ ਖਾਸ ਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸੱਤ ਗੰਡਾ ਮਾਰ ਕੇ ਲਾਗੀ ਹੱਥ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਇਹੋ ਮੋਲੀ ਸ਼ਗਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਈ ਉਸ ਤੋ ਇਸ ਰਸਮ ਦਾ ਨਾਂ ਗੰਡ ਭੇਜਣਾ ਪੈ ਗਿਆ === ਸੱਤ ਸੁਹਾਗਣਾਂ ਦੀ ਰੀਤ === ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਰੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਸੁਹਾਗਣਾ ਦੀ ਰੀਤ ਖਾਸ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਵਿਆਹ ਦੇ ਦਿਨ ਆਟਾ ਤੇ ਮੈਦਾ ਪੀਹਣ,ਦਾਲ ਦਲਣ,ਵੜੀਆਂ ਟੁਕਣ ਤੇ ਹੋਰ ਨਿੱਕੇ ਵੱਡੇ ਕੰਮ ਸੱਤ ਸੁਹਾਗਣਾਂ ਮਿਲ ਕੇ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਸਭ ਤੋ ਪਹਿਲੀ ਰੀਤ ਚੱਕੀਆਂ ਲਾਉਣ ਦੀ ਹੈ ਸੱਤ ਵਸਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚੋ ਚੱਕੀਆਂ ਮੰਗ ਕੇ ਕਿਸੇ ਇਕ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਲਾ ਦਿਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆ ਹਨ ਫਿਰ ਸੱਤ ਸੁਹਾਗਣਾ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੀ ਸੱਤ ਮੁੱਠਾ ਅੰਨ ਪਾਉਣਦੀਆਂ ਹਨ ਪਹਿਲਾਂ ਮਾਹ ਦੀ ਦਾਲ ਦਲੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਤੇ ਫਿਰ ਵੜੀਆਂ ਟੁਕੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸੀ ਇਹ ਰਸਮ ਸੱਤ ਜਾਂ ਗਿਆਰਾ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। === ਮਾਂਈਏ ਪੈਣਾ === ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾ ਵਰ ਅਤੇ ਕੰਨਿਆ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਤੋਂ ਪੈਰ ਨਹੀਂ ਕੱਢਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਘਰ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਇਕੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛਡਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਵਰ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਕੋਈ ਜਿਗਰੀ ਦੋਸਤ ਜਿਸਨੂੰ ਸਰਬਾਲਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕੰਨਿਆ ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਕੋਈ ਸਹੇਲੀ ਜਿਸਨੂੰ ਸਰਵਾਲੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਵੇਲੇ ਪਰਛਾਵੇ ਵਾਂਗ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਰੀਤ ਨੂੰ ਮਾਈਏ ਪੈਣਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਚਾਰ ਕੁੜੀਆ ਕਿਸੇ ਪੀਲੀ ਚਾਦਰ ਜਾਂ ਫੁਲਕਾਰੀ ਦੀਆ ਚਾਰ ਕੰਨੀਆ ਫੜ ਕੇ ਚੱਕੀ ਉਤੇ ਚੰਦੋਏ ਵਾਂਗ ਤਾਣ ਕੇ ਖਲੋ ਜਾਦੀਆ ਹਨ। ਇਸ ਮੋਕੇ ਤੇ ਵਿਆਹਦੜ ਨੂੰ ਵਟਣਾ ਮਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਹਲਦੀ, ਦਹੀ ਤੇ ਸਰੋਂ ਦਾ ਤੇਲ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਵੱਟਣਾ ਮਲਣ ਦੀ ਰਸਮ === ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਸੱਤ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾ ਵੱਟਣਾ ਮਲਣ ਦੀ ਰਸਮ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਸੁਹਾਗਣਾ ਵੇਸਣ ਵਿੱਚ ਤੇਲ,ਦਹੀ,ਹਲਦੀ ਪਾ ਕੇ ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਰਸਮ ਦੋਰਾਨ ਲੋਕ ਗੀਤ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ === ਚੂੜਾ ਚੜਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ === ਇਹ ਰਸਮ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਲੜਕੀ ਦਾ ਮਾਮਾ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਚੂੜਾ ਚੜਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਚੂੜਾ ਚੜਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਲੱਸੀ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਵਿੱਚ ਹਰਾ ਘਾਹ ਵੀ ਰਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਨਹਾਈ ਧੋਈ ਦੀ ਰਸਮ === ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਨਹਾਈ ਧੋਈ ਦੀ ਰਸਮ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਰਸਮ ਦੋਰਾਨ ਸੱਤ ਸੁਹਾਗਣਾ ਵਲੋਂ ਵੱਟਣਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਸਰਵਾਲੇ ਵਲੋਂ ਵਿਹੋਲੇ ਨੂੰ ਨਹਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਮਾਮਾ ਵਿਹੋਲੇ ਨੂੰ ਗੋਦੀ ਚੁੱਕ ਕੇ ਪਟੜੇ ਤੋਂ ਉਤਾਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸ਼ਗਨ ਵਜੋਂ ਕੁੱਝ ਰੂਪਏ ਤੇ ਦੋ ਲੱਡੂ ਝੋਲੀ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੂੰਹ ਮਿੱਠਾ ਕਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਜੰਡੀ ਕੱਟਣਾ === ਜੰਡੀ ਕੱਟਣਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਰਸਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ‘ਜੰਡੀ ਕਟਣਾ’ ਉਹਨਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫਤਾਂ ਦੇ ਸਫਾਇਆ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ ਜਿਹੜੀਆਂ ਲਾੜੇ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਵਰਤਾਰੇ ਮਰਦ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਰਖਦੇ ਹਨ।” ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਈ ਧੋਈ ਦੀ ਰਸਮ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਾਈ ਧੋਈ ਵੇਲੇ ਮੁੰਡੇ, ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਵਟਣਾ ਮਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮਾਮੇ ਵੱਲੋਂ ਸ਼ਗਨ ਦੇ ਕੇ ਚੌਂਕੀ ਤੋਂ ਉਤਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਸ਼ਿਹਰੇ ਬੰਨਾਈ === ਸ਼ਿਹਰੇ ਬੰਨਾਈ ਦੀ ਰਸਮ ਅਹਿਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਲੜਕੇ ਦੀ ਭੈਣ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦੇ ਸਿਰ ਸਿਹਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਭਾਬੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸੁਰਮਾ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਲਾੜੇ ਵਲੋਂ ਸ਼ਗਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਰਾਤ ਜਾਣ ਤੋ ਪਹਿਲਾ ਜਦੋਂ ਲਾੜੇ ਦੇ ਉਸਦੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਸੇਹਰੇ ਬੰਨਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਨਾਲ ਦੀ ਨਾਲ ਗਾਣੇ ਵੀ ਗਾਏ ਜਾਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੁਰਮਾ ਪਵਾਈ ਵੇਲੇ ਵੀ ਗਾਣੇ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ | === ਆਨੰਦ ਕਾਰਜ === ਆਨੰਦ ਕਾਰਜ ਦੀ ਰਸਮ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਰਸਮ ਵਿੱਚ ‘ਲਾਵਾਂ’ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਹਾਜਰੀ ਵਿੱਚ ਵਰ, ਕੰਨਿਆ ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਗਾਇਨ ਕਰਕੇ ਲਾੜਾ-ਲਾੜੀ ਨੂੰ ਸੁਚੱਜੀ ਗ੍ਰਹਿਸਥੀ ਜੀਵਨ ਜਾਰ ਸਿਖਾਉਣ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।”<ref>ਡਾ. ਰਾਜਵੰਤ ਕੌਰ ਪੰਜਾਬੀ, ਪਾਣੀ ਵਾਰ ਬੰਨ੍ਹੇ ਦੀਏ ਮਾਏ, ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਸੈਕਟਰ-34ਏ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਪੰਨਾ 65</ref> ਡੋਲੀ ਤੋਰਨ ਸਮੇਂ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਫਿਰ ਸੰਵਾਰਿਆ ਸ਼ਿੰਗਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲਾੜੇ ਦੀ ਸੱਸ ਜਵਾਈ ਨੂੰ ਸ਼ਗਨ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸਦਾ ਮੂੰਹ ਮਿੱਠਾ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਵਿਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਪਾਣੀ ਵਾਰਨਾ === ਪਾਣੀ ਵਾਰਨ ਦੀ ਰਸਮ ਅਹਿਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਾਂ ਵੱਲੋਂ ਜੋੜੀ ਦੇ ਸਿਰ ਉਤੋਂ ਗੜਵੀ ਵਾਲਾ ਮਿੱਠਾ ਪਾਣੀ ਸੱਤ ਵਾਰੀ ਵਾਰ ਕੇ ਪੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੇ ਹਰ ਵਾਰ ਮਾਂ ਪਾਣੀ ਪੀ ਲਵੇ ਤਾਂ ਨਵੀਂ ਵਹੁਟੀ ਦਾ ਸਾਰਾ ਪਿਆਰ ਸੱਸ ਨਾਲ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਿਆਲੇ ਦੀ ਰਸਮ ਨਿਭਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਸੱਸ ਵਲੋਂ ਦੇਸੀ ਘਿਉ ਵਿੱਚ ਖੰਡ ਰਲਾ ਕੇ ਨੂੰਹ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਬੁਰਕੀਆਂ ਪਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।”<ref>ਡਾ. ਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ੀ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਲੋਕਧਾਰਾ ਦੇ ਮੂਲ ਸਰੋਕਾਰ, ਤੇਜਿੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ, ਲਾਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ, 2- ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ ਮਾਰਕਿਟ, ਨੇੜੇ ਸੁਸਾਇਟੀ ਸਿਨੇਮਾ, ਲੁਧਿਆਣਾ, ਪੰਨਾ-344</ref> === ਹੋਰ ਰਸਮਾਂ === ਜੰਞ ਬੰਨ੍ਹਣਾ, ਜੰਞ ਛੁਡਾਉਣੀ, ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਦੇਣੀਆਂ, ਪੱਤਲ ਦੇਣੀ, ਜੁੱਤੀ ਚੁੱਕਣਾ, ਛੰਦ ਸੁਣਨੇ, ਖੱਟ ਵਿਖਾਉਣੀ, ਸੱਸ ਦੇ ਜਲੇਬ, ਸੱਸ ਦੇ ਲੱਡੂ, ਡੋਲੀ ਤੋਰਨਾ, ਨੈਣ ਦੀ ਮਾਣਤਾ, ਦਰ ਚੁਕਵਾਈ, ਤੇਲ ਚੋਣਾ, ਪਾਣੀ ਵਾਰਨਾ, ਪਿਆਲਾ ਦੇਣਾ, ਬੁਰਕੀਆਂ ਦੇਣਾ, ਥਾਲ਼ੀਆਂ ਵਿਛਾਉਣੀਆਂ, ਜਾਗੋ ਕੱਢਣੀ, [[ਛੱਜ ਭੰਨਣਾ]], ਗਿੱਧਾ ਪਾਉਣਾ, ਘੁੰਡ ਕੱਢਣਾ, ਘੁੰਡ ਉਤਾਰਨਾ, ਮੂੰਹ ਵਿਖਾਈ, ਪੁੜੀ ਪਾਉਣਾ, ਸੰਦੂਕ ਖੁਲ੍ਹਵਾਈ, ਛਿਟੀਆਂ ਖੇਡਣਾ, ਜਠੇਰਿਆਂ ਦੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣਾ, ਬੇਰੀ ਪੂਜਾ, ਛੰਨਾ ਖੇਡਣਾ, ਪਰੋਸਾ ਦੇਣਾ, ਵਟਣਾ ਮਲਣਾ, ਨਿਉਂਦਾ ਪਾਉਣਾ, ਚੂਲੀ ਛਕਣਾ, ਮਹਿੰਦੀ ਲਾਉਣੀ, ਚੱਪਣੀਆਂ ਭੰਨਣਾ, ਸੁਰਮਾ ਪਾਉਣਾ, ਸੱਗੀ ਫੁੱਲ ਗੁੰਦਣੇ, ਗਈ ਰਾਤ ਤਕ ਸੁਹਾਗ, ਘੋੜੀਆਂ ਗਾਉਣਾ, ਗਾਨਾ ਖੇਡਣਾ, ਕੋਠੀ ਝਾੜ, ਸਾਹੇ ਬੰਨ੍ਹਣਾ, ਗਾਨਾ ਬੰਨ੍ਹਣਾ, ਭੇਲੀ ਦੇਣਾ, ਗੱਠਾ ਦੇਣਾ, ਮੇਚਾ ਭੇਜਣਾ, ਵਰੀ ਬਣਾਉਣਾ, ਤਵੀ ਬੰਨ੍ਹਣਾ, ਦਾਲਾਂ ਚੁਗਣੀਆਂ, ਚੱਕੀਆਂ ਲਾਉਣੀਆਂ, ਮਾਈਆਂ, ਦੁੱਧ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ, ਕੜਾਹੀ ਚਾੜ੍ਹਨਾ, ਮੰਜੇ-ਬਿਸਤਰੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰਕੇ, ਭਾਂਡਿਆਂ ਦੀ ਵੇਲ ਲਿਆਉਣੀ ਆਦਿ ਅਜਿਹੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਸਨ। ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੁੜਮ-ਕੁੜਮਣੀ, ਲਾੜਾ-ਲਾੜੀ ਦੀ ਭੈਣ, ਜੀਜਾ, ਭਾਈ, ਤਾਈ, ਤਾਇਆ, ਚਾਚੀਆਂ, ਚਾਚੇ, ਭੂਆ, ਫੁੱਫੜ, ਮਾਮੇ, ਮਾਮੀਆਂ, ਮਾਸੀਆਂ, ਮਾਸੜ ਤੇ ਬਰਾਤ ਵਿੱਚ ਆਏ ਬਰਾਤੀਆਂ ਦੇ ਬਾਰੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। === ਜੰਞ ਬੰਨ੍ਹਣੀ === ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਆਏ ਬਰਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਰੋਟੀ ਪਰੋਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕੁੜੀ ਦੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਜਾਂ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਵੱਲੋਂ ਜੰਞ ਬੰਨ੍ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੰਞ ਬੰਨ੍ਹਣ ਦੀ ਰੀਤ ਕੁੜੀ ਵਾਲ਼ਿਆਂ ਤੇ ਬਰਾਤੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਤਕਰਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੋਰੜਾ ਛੰਦ ਤੇ ਦੋਹਰਾ ਗਾ ਕੇ ਜੰਞ ਬੰਨ੍ਹੀ ਤੇ ਛੁਡਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਹੋਰ ਵੀ ਨਿੱਕੇ ਮੋਟੇ ਹਾਸੇ ਠੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕੁੜੀਆਂ ਬਰਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਗੀਤ ਗਾ ਕੇ ਨਹੋਰੇ ਮਾਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਬਰਾਤੀ ਵੀ ਗਾ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮੋੜਵੇਂ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜੰਞ ਬੰਨ੍ਹਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਮ ਕਰ ਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਆਹ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲਦੇ ਸਨ ਤੇ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਨਵੀਆਂ ਰੀਤਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜੰਞ ਬੰਨ੍ਹਣਾ ਵੀ ਇੱਕ ਰੀਤ ਰਹੀ ਹੈ। ਜੰਞ ਬੰਨ੍ਹਣ ਦਾ ਅਸਲ ਮਕਸਦ ਬਰਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਟੀ ਖਾਣ ਤੋਂ ਵਰਜਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਹੁਣਿਆ ਦੇ 'ਹਰੀ ਹਰ ਕਰੋ ਜੀ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕੋਈ ਕੁੜੀ ਆਪਣੇ ਗੀਤ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। == ਮੌਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਰਸਮਾਂ == ‘ਰਸਮਾਂ ਜਾਂ ਰੀਤਾਂ ਲੋਕਾਚਾਰ ਦਾ ਹੀ ਰੂਪ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸ਼ਖਸ਼ ਦੀ ਸਮਾਜ ਨੁਕਤਾਚੀਨੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ‘ਸਮਾਜਕ ਅਪਰਾਧ’ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਮਾਜ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਲਈ ਕੋਈ ਸਜਾ ਤਜਵੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਉਂਜ ਆਪਣੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਕਰੋਪੀ ਹੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਵਡੇਰੀ ਸਜਾ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰਸਮਾਂ ਅਤੇ ਰੀਤਾਂ ਸਮਾਜਕ ਕਦਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਹੀ ਅੰਗ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਜਾਂ ਵੱਧ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨਾ ਭਾਵੇਂ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਪਰ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲੋਂ ਨੁਤਕਤਾਚੀਨੀ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਕੋਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਰਸਮਾਂ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਚਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।” === ਮਰਨ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ === ਮਰਨ ਸਮੇਂ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਤੇ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਰਨ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਰਸਮਾਂ ਕਹਿਣਾ ਉਚਿਤ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਰਸਮਾਂ ਦਾ ਸਬੰਧ ਵਾਸਤਵਿਕ ਉਚਿਤ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਰਸਮਾਂ ਦਾ ਸਬੰਧ ਵਾਸਤਵਿਕ ਸਮਾਜਕ ਅਸਲ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਜਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦਾ ਹੀ ਵਿਅਕਤ ਰੂਪ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਪਿੰਡ (ਸਤਨਾਜ਼, ਮੱਕੀ, ਕਣਕ, ਜੌਂ ਛੋਲੇ, ਮਠ, ਚਾੳਲ, ਬਾਜਰਾ ਆਦਿ) ਦੇ ਪਿੰਨੇ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ, ਘੜਾ ਭੰਨਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਨਿਰੋਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਤਅੱਲਕ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਚੰਗਾ ਹੋਵੇਗਾ ਜੇ ਮਰਨ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਨੂੰ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇ। ==== ਆਖਰੀ ਇਸ਼ਨਾਨ ==== ਸੁਰਗਵਾਸੀ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਵਾਰ ਦਹੀਂ ਨਾਲ ਕੇਸੀ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਰਦ ਨੂੰ ਮਰਦ ਤੇ ਇਸਤਰੀ ਨੂੰ ਇਸਤਰੀ ਨਹਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਰਦ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਜਨੇਊ ਤਿਲਕ ਸਮੇਤ ਕੱਪੜੇ ਪੁਆ ਕੇ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਜੇ ਸੁਹਾਗਣ ਮਰੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨਾਲ ਗਹਿਣੇ ਤੇ ਲਾਲ ਚੱਦਰ ਪਹਿਨਾ ਕੇ ਹੱਥਾਂ ਪੈਰਾਂ ਨੂੰ ਮਹਿੰਦੀ ਤੇ ਹੋਠਾਂ ਨੂੰ ਦੰਦਾਸਾ, ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਰਮਾ, ਵੀਣੀ ਉੱਤੇ ਚੂੜੀਆਂ ਤੇ ਮੱਥੇ ਉੱਤੇ ਬਿੰਦੀ ਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਵਿਧਵਾ ਮਰੇ ਤਾਂ ਗਹਿਣੇ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੇ ਪਰ ਬਾਕੀ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਹਾਉਂਦਿਆ ਕਰਦਿਆਂ, ਉਧਰ ਚਿਖਾ ਵਾਸਤੇ ਬਾਲਣ ਢੋ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਧਰ ਅਰਥੀ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਮਰੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਾਣੀ ਨੂੰ ਕੱਫ਼ਣ ਵਿੱਚ ਵਲ੍ਹੇਟ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੱਫ਼ਣ ਸੀਊਣ ਵਾਸਤੇ ਧਾਗਾ ਵੀ ਕੱਫ਼ਣ ਵਾਲੇ ਕੱਪੜੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==== ਅੰਤਮ ਦਰਸ਼ਨ ==== ਅਰਥੀ ਨੂੰ ਚੁੱਕਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਰੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਾਣੀ ਨੂੰ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਚਾਰ ਕਰੀਬੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਅਰਥੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੋਢਿਆਂ ਉੱਤੇ ਚੁੱਕ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਕਾਨ੍ਹੀ ਤੇ ਬਾਕੀ ਬੰਦੇ ‘ਰਾਮ ਨਾਮ ਸਤਿ ਹੈ’ ਕਹਿੰਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ==== ਬਾਸਾ ਦੇਣਾ ==== ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਪਿੰਨੇ ਦਿੰਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਘਰ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਲੰਘ ਕੇ ਦੂਜਾ, ਪਿੰਡ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਲੰਘ ਕੇ ਤੀਜਾ, ਮਸਾਣਾਂ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਛੱਪੜ, ਤਲਾਉ ਜਾਂ ਖੂਹ ਦੇ ਕੰਢੇ ਚੌਥਾ, ਪਰ ਚੌਥਾ ਪਿੰਨਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਰਥੀ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਛਿੜਕੀ ਹੋਈ ਥਾਂ ਤੇ ਉਤਾਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮਰਨ ਵਾਲੇ ਦੀ ਨੂੰਹ ਪਹਿਲਾਂ ਪਿੰਨਾਂ ਚੁੱਕ ਕੇ ਉਸਦੀ ਥਾਂ ਚੌਥਾ ਰੱਖ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇੱਕ ਪਾਣੀ ਦਾ ਘੜਾ ਭੰਨਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਮਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਪਹੁੰਚਿਆ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਏਨੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕਾਨ੍ਹੀ ਦਮ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਫੇਰ ਚੁੱਕ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵੇਲੇ ਸਿਰ ਅੱਗੇ ਤੇ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਵੱਲ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਗਲੇ ਕਾਨ੍ਹੀ ਪਿੱਛੇ ਤੇ ਪਿੱਛਲੇ ਅੱਗੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਰੀਤ ਨੂੰ ਅੱਧ ਮਾਰਗ, ਬਾਂਸਾ ਦੇਣਾ ਜਾਂ ਬਿਸਰਾਮ ਕਰਨਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ==== ਲਾਂਬੂ ਲਾਉਣਾ ==== ਅੱਧ ਮਾਰਗ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਇਸਤਰੀਆਂ ਉਥੇ ਹੀ ਬੈਠ ਜਾਂਦੀਆ ਹਨ ਤੇ ਮਰਦ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮਸਾਣਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਅਰਥੀ ਲਾਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ ਚਿਖਾ ਵਾਸਤੇ ਸੱਤ ਵਾਰੀ ਰਾਮ ਰਾਮ ਲਿਖ ਕੇ ਥਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਚਿਖਾ ਉੱਤੇ ਰੱਖ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਲਾਂਬੂ ਲੈ ਕੇ ਸੱਜਿਉਂ ਖੱਬੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗੇੜਾ ਅਰਥੀ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਕੱਢਦਾ ਹੈ। ਪੈਰਾਂ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਉਹ ਚਿਖਾ ਨੂੰ ਲਾਂਬੂ ਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਅੱਗ ਲਗ ਜਾਣ ਤੇ ਅਰਥੀ ਨਾਲ ਆਏ ਸਾਰੇ ਆਦਮੀ ਦੂਰ ਜਾ ਕੇ ਖਲੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ==== ਕਪਾਲ ਕਿਰਿਆ ==== ਜਦ ਚਿਖਾ ਜਲ ਕੇ ਮੁਰਦੇ ਦੀ ਖੋਪਰੀ ਵਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕੋਈ ਆਦਮੀ ਚਿਖਾ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਡੰਡਾ ਕੱਢ ਕੇ ਮੁਰਦੇ ਦੀ ਖੋਪਰੀ ਠਕੋਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਥਲਾ ਡੰਡਾ ਚਿਖਾ ਦੇ ਉਪਰੋਂ ਲਾਸ਼ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਕਪਾਲ ਕਿਰਿਆ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।<ref>ਲੋਕਧਾਰਾ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ, ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ,ਪੰਨਾ 77</ref> ਇਸਦਾ ਮਨੋਰਥ ਖੋਪਰੀ ਨੂੰ ਜਲਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਇਹ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾ ਜਲੇ ਤਾਂ ਮੁਰਦੇ ਤੋਂ ਬਦਬੂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਕਪਾਲ ਕਿਰਿਆ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਅਰਥੀ ਨਾਲ ਆਏ ਸਾਰੇ ਬੰਦੇ ਚਿਖਾ ਦੇ ਬਾਹਰ ਪਏ ਬਾਲਣ ਨਾਲ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਢੱਕ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ==== ਡੱਕਾ ਤੋੜਨਾ ==== ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਸੱਜਣ ਕਿਸੇ ਖੂਹ, ਟੋਭੇ ਜਾਂ ਛੱਪੜ ਉੱਤੇ ਜੋ ਸਕੇ ਤਾਂ ਇਸ਼ਨਾਨ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਹੱਥ ਮੂੰਹ ਧੋਂਦੇ ਹਨ। ਇਸਤਰੀਆਂ ਇਸ ਵੇਲੇ ਨਹਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪਿਛੋਂ ਸਾਰੇ ਆਦਮੀ ਕੁਝ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀਂ ਮੁਰਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਸੰਬੰਧ ਤੋੜਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਡੱਕਾ ਤੋੜਦੇ ਹਨ ਤੇ ਕਈ ਵਾਰੀ ਕੰਡਾ। ਕਈ ਨਿੰਮ ਦੀ ਪੱਤੀ ਚਬਾ ਕੇ ਮਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਾਸਤੇ ਨਿੰਮੋਂ ਕੌੜਾ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਅੱਕ ਦਾ ਦੁੱਧ ਚੋ ਕੇ ਅੱਕੋਂ ਕੌੜਾ। ==== ਫੁੱਲ ਚੁਗਣਾ ==== ਮੌਤ ਦੇ ਤੀਜੇ ਦਿਨ ਮੁਰਦੇ ਦੇ ਫੁੱਲ ਚੁਗਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਫੌਹੜੀ, ਚਾਰ ਕੀਲੀਆਂ, ਨਿਚੱਲਾਂ ਅਤੇ ‘ਫੁੱਲ’ ਪਾਉਣ ਲਈ ਗੁਥਲੀ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਔਰਤ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਲਈ ਲਾਲ ਗੁਥਲੀ ਹੁੰਦੀ ਤੇ ਮਰਦ ਲਈ ਚਿੱਟੀ। ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ‘ਕਰਮੀ ਧਰਮੀ’ ਆਪਣੇ ਅੰਗੂਠੇ ਤੇ ਚੀਚੀ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਤਿੰਨ ਫੁੱਲ ਚੁਗਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਬਾਕੀ ਆਦਮੀ ਵੀ ਫੁੱਲ ਚੁਗ ਲੈਨਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਅਸਥੀਆਂ ਜਾਂ ਫੁੱਲ ਲਕੜੀ ਦੀ ਫੌਹੜੀ ਨਾਲ ਫਰੋਲ ਕੇ ਲੱਭੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹੱਥਾਂ ਪੈਰ ਦੇ ਪੋਟਿਆ ਤੇ ਦੰਦਾਂ ਦੀਆਂ ਅਸਥੀਆ ਗੁਥਲੀ ਵਿੱਚ ਪਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਉਸੇ ਥਾਂ ਦਫ਼ਨਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਫੁੱਲ, ਗੁਥਲੀ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੜ੍ਹਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ। ਜੇ ਉਸੇ ਵੇਲੇ ਨਾ ਲਿਜਾਏ ਹੋਣ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਰੁੱਖ ਉੱਤੇ ਟੰਗ ਛੱਡਦੇ ਹਨ। ==== ਫੁੱਲ ਪਾਉਣ ਜਾਣਾ ==== ਇਹ ਕੰਮ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਘਰ ਦਾ ਮੁਖੀ ਜਾਂ ਸਿਆਣਾ ਮੈਂਬਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਫੁੱਲਾਂ ਨੂਮ ਪਹੋਏ ਜਾਂ ਹਰਿਦੁਆਰ ਆਦਿ ਲਿਜਾਣ ਵਾਲੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਰਾਹਦਾਰੀ ਅਤੇ ਪਾਂਡੇ ਦੀ ਫ਼ੀਸ ਦਿੱਤੀ ਜਾਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਬਜੁਰਗ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਇੱਜਤ ਤੇ ਮਾਨ ਨਾਲ ਲਿਜਾਦੳ ਹੈ। ਰੁੱਖ ਤੋਂ ਫੁੱਲ ਲਾਹੁਣ ਲੱਗਿਆ ਉਹ ਬੜੇ ਮਾਨ ਨਾਲ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦਾ ਨਾਂ ਲੈ ਕੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਆ ਗੁਲਜਾਰੀ ਲਾਲ ਤੈਨੂੰ ਪਹੋਏ ਛੱਡ ਆਈਏ। ==== ਮੁਕਾਣਾ ==== ਇਸ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਸੱਤ ਦਿਨ ਅਫ਼ਸੋਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਦੂਰ ਨੇੜੇ ਦੀਆਂ ਮੁਕਾਣਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।ਜੇਕਰ ਔਰਤ ਦੀ ਮੋਤ ਹੋਈ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਸਹੁਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਉਸ ਦੇ ਪੇਕੇ ਘਰ ਮੁਕਾਣ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜੇਕਰ ਆਦਮੀ ਦੀ ਮੋਤ ਹੋਈ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਹੁਰੇ ਘਰੇ ਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਸਮ ਦੋਰਾਨ ਚੋਲ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਮਿਠੀ ਰੋਟੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦਸ ਦਿਨ ਘਰ ਅਸ਼ੁੱਧ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ==== ਭੋਗ ਪਾਉਣਾ ==== ਮੋਤ ਤੋਂ ਨੋਵੇਂ ਜਾਂ ਦਸਵੇਂ ਦਿਨ ਭੋਗ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਸਰੀਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਭੋਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਰਗ ਵਾਲੇ ਘਰ ਸਥਰ ਨਹੀਂ ਵਿਛਾਇਆ ਜਾਂਦਾ। ==== ਹੰਗਾਮਾ ਜਾਂ ਹੰਕਾਮਾ ==== ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬੁੱਢੇ ਦਾ ਹੰਕਾਮਾ ਜਾਂ ਕਈ ਥਾਂ ਹੰਗਾਮਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਸਮ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਕੁੜਮੱਤਾਂ ਸੱਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੱਡੂ, ਜਲੇਬੀਆਂ ਪਕਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਰੇ ਕੋੜਮੇ ਨੂੰ ਛਕਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਰਦੇ ਪੁੱਜਦੇ ਘਰ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਰੋਟੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਜੀਅ ਇੱਕ ਸੇਰ ਲੱਡੂ ਵੰਡੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਬਾਰਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਡਤਾਂ ਜਾਂ ਪੰਚਾਇਤ ਨੂਮ ਪੰਜ ਸੇਰ ਲੱਡੂ ਅਤੇ ਬਰਤਨ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਗਦੌੜਾ ਫੇਰਨਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਹੰਕਾਮਾ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਵਰਗੀ ਰਸਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਘਰਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਸੂਟ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਨੂੰਹਾਂ ਦੇ ਪੇਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ<ref>ਲੋਕਧਾਰਾ ਦੀ ਸਿਰਜਣ ਪ੍ਰੀਕਿਰਿਆ, ਡਾ.ਨਾਹਰ ਸਿੰਘ, ਪੰਨਾ 35</ref> ==== ਚਾਲੀਸਾ ==== ਮਰਨ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਦੇ ਫਲਸਫੇ ਨਾਲ ਗਹਿਰਾ ਸੰਬੰਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਹਿੰਦੂਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਹਨ। ਮੁਸਲਮਾਨ ਮੁਰਦੇ ਨੂੰ ਦਬਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੇ ਸੋਗ ਦਾ ਚਾਲੀਸਾ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ==== ਅਲਾਹਣੀਆਂ ==== ਅਲਾਹੁਣੀ, ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਸਿਆਪਾਕਾਰ ਵਲੋਂ ਉਚਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ‘ਸਿਆਪੇ’ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਅਜੇਹਾ ਗੀਤ-ਰੂਪ ਹੈ ਜੋ ਮੌਤ ਦੇ ਸ਼ੋਕ ਭਾਵ ਨੂੰ ਥੀਮਕ ਟਕਰਾਉ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਸੁਲਝਾਉ ਵਲ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਥੀਮ, ਵਿਛੜ ਗਏ ਜੀਅ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਗਾਨ ਅਤੇ ਪਿਛੇ ਰਹਿ ਗਿਆ ਨੂੰ ਧਰਵਾਸ ਦੇਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਲਾਹੁਣੀ ਤੇ ਕੀਰਨਾ ਦੋਵੇਂ ਇੱਕ ਨਿਭਾਉ- ਸੰਦਰਭ ਪਰ ਵਖੋ ਵਖਰੀਆਂ ਉਚਾਰ-ਵਿਧੀਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਗੀਤ ਰੂਪ ਹਨ। ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿਤ ਸਿੰਘ ਅਲਾਹੁਣੀਆਂ ਦੀ ਨਿਭਾਉ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ, ‘ਮੂਹਰੇ ਮੂਹਰੇ ਨੈਣ ਅਲਾਹੁਣੀ ਦੀ ਇੱਕ ਇੱਕ ਤੁਕ ਆਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲੋ ਨਾਲ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੁਰ ਮਿਲਾਉਂਦੀਆਂ ਜਨਾਨੀਆਂ ਇੱਕਲੀ ਤੁਕ... ਪਹਿਲੇ ਬੋਲ ਮਿਰਸਣ ਜਾਂ ਨਾਇਣ ਆਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਅਲਾਹੁਣੀ ‘ਕੋਰਸ’ ਵਿੱਚ ਗਾਈ ਜਾਣ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ-ਗਾਨ ਹੈ, ਅਜਿਹਾ ਸਮੂਹ ਗਾਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਅਲਾਹੁਣੀ ਸਿਆਪਾ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਉਚਾਰੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ==== ਅਲਾਹੁਣੀ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਲੋਕ ਨਾਚ ਨਾਲ ==== ਇਹ ਗੀਤ-ਰੂਪ ਸਿਅਪੇ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਲੋਕ-ਨਾਚ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਸਿਆਪੇ ਦੀ ਤਾਲ ਦਾ ਅਲਾਹੁਣੀ ਦੇ ਉਚਾਰ ਉੱਤੇ ਸਿੱਧਾ ਤੇ ਮੋੜਵਾਂ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ==== ਸਿਆਪਾਕਾਰ ਜਾਂ ਗਾਇਕ ==== ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਇਸ ਤਾਲ ਅਤੇ ਬੋਲ ਦੀ ਇਕਸੁਰਤਾ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਇੱਕ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਸਿਆਪਾਕਾਰ ਵੀ ਹਾਜ਼ਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਾਲਵੇ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਸਿਆਪਾਕਾਰ ਤੇ ਅਲਾਹੁਣੀਕਾਰ ਦਾ ਕਾਰਜ ਮਿਰਾਸਣਾਂ, ਡੂਮਣੀਆਂ, ਨਾਇਣਾਂ ਆਦਿ ਨਿਭਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਰੀਆਂ ਸਵਾਣੀਆਂ ਇੱਕ ਗੋਲ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਸਿਆਪਾਕਾਰ ਵਿਚਕਾਰ ਖਲੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੋਵੇਂ ਹੱਥ ਪਹਿਲਾਂ ਮੱਥੇ ਉੱਤੇ ਫੇਰ ਪੱਟਾਂ ਉੱਤੇ ਮਾਰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਾਕੀ ਸੁਵਾਣੀਆਂ ਉਸ ਦੀ ਤਾਲ ਦਾ ਖਿਆਲ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਰ ਤੁਕ ਦੇ ਅੰਤ ਉੱਤੇ ਦੂਜੀਆਂ ਸਵਾਣੀਆਂ ਅੰਤਰੇ ਦੀ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰੀ ਤੁਕ ਨੂੰ ਉਚਾਰਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਰੀ ਅਲਾਹੁਣੀ ਇੱਕਲੀ ਸਿਆਪਾਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਉਚਾਰੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਮੂਹ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰੀ ਤੁਕ ਦੇ ਦੁਹਰਉਂ ਰਾਹੀਂ ਹੁੰਗਾਰਾ ਭਰਦਾ ਹੈ: ਸਿਆਪਾਕਾਰ: ਮਾਮਾ ਧੀਆਂ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ਕੋਈ ਟੁੱਟਦੀ ਕਹਿਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ -ਪੱਟੀ ਧੀ ਨੀ ਮੇਰੀਏ ਅੰਬੜੀਏ.... ਸਮੂਹ: ਹਾਏ! ਹਾਏ!! ਨੀ ਮੇਰੀਏ ਅੰਬੜੀਏ.... ਸਿਆਪਾਕਾਰ: ਕੋਈ ਲਿਖ ਕੇ ਘੱਲਾਂ ਕਾਗਤੀ ਕੋਈ ਸੂਹਾ ਅੱਖਰ ਪਾ ਨੀ ਕਦੇ ਆਉਣ ਦਾ -ਪੱਟੀ ਧੀ ਨੀ ਮੋਰੀਏ ਅੰਬੜੀਏ..... ਸਮੂਹ: ਹਾਏ! ਹਾਏ!! ਨੀ ਮੇਰੀਏ ਅੰਬੜੀਏ.... ਸਿਆਪਾਕਾਰ: ਸਾਵਣ ਬਰਸੇ ਰੁੱਤ ਆਪਣੀ ਮੈਂ ਬਰਸਾ ਦਿਨ ਰਾਤ ਨੀ -ਪੱਟੀ ਧੀ ਨੀ ਮੋਰੀਏ ਅੰਬੜੀਏ..... ਸਮੂਹ: ਹਾਏ! ਹਾਏ!! ਨੀ ਮੇਰੀਏ ਅੰਬੜੀਏ.... ==== ਸਿਆਪਾ ==== ਅਲਾਹੁਣੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਚਲਦਾ ਸਿਆਪਾ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗੱਲ੍ਹਾਂ ਜਾਂ ਪੁੜਪੁੜੀਆਂ ਉੱਤੇ, ਫੇਰ ਪੱਟਾਂ ਉਤੇ, ਮੁੜ ਫੇਰ ਪੱਟਾਂ ਉਤੇ ਅਤੇ ਫਿਰ ਛਾਤੀ ਜਾਂ ਗੱਲ੍ਹਾਂ ਉਤੇ ਹੱਥ ਮਾਰੇ ਜਾਣ ਉਹ ‘ਤਿਹੱਥੜਾ-ਸਿਆਪਾ’ ਕਹਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਅੰਤ ਉਤੇ ਪੁੱਜ ਕੇ ਸਿਆਪਾ ਇਕਦਮ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿਤ ਸਿੰਘ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, “ਟੁੱਟ ਟੁੱਟ ਪੈਂਦੀ ਮਰਾਸਣ ਜੋਰ ਜੋਰ ਨਾਲ ਹੱਥ ਘੁਮਾਉਂਦੀ, ਵਿੱਚ ਦੀ ਇੱਕ ਟੱਪਾ ਆਖ ਕੇ... ਸਿਆਪਾ ਪੂਰੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਾਂ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ‘ਚਲੰਤ ਸਿਆਪਾ’ ਬੜੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ: ਇੱਕ: ਹਾਏ ਹਾਏ ਮੌਤ ਚੰਦਰੀ ਓਏ...... ਸਮੂਹ: ਹਾਇਆ ਹਾਏ ਹਾਏ ਹਾਏ..... ਇੱਕ: ਹਾਏ ਹਾਏ ਮੌਤ ਭੈੜੀ ਓਏ..... ਸਮੂਹ: ਹਾਇਆ ਹਾਏ ਹਾਏ ਹਾਏ....... ਇੱਕ: ਹਾਏ ਸਵਾਤ ਖਾਲੀ ਓਏ.... ਸਮੂਹ: ਹਾਇਆ ਹਾਏ ਹਾਏ ਹਾਏ.... ==== ਕੀਰਨੇ ==== ਕੀਰਨੇ, ਹਾਉਕੇ ਅਤੇ ਲੇਰ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦੇ ਲਹਿਜੇ ਵਿੱਚ ਉਚਰਿਤ ਅਜੇਹਾ ਪ੍ਰਗੀਤਕ ਗੀਤ-ਰੂਪ ਹੈ ਜੋ ਥੀਮਕ ਟਕਰਾਉ ਦੀ ਕਾਵਿਕ ਜੁਗਤ ਉਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ‘ਮੈਂ’ ਤੇ ‘ਤੂੰ’ ਦੇ ਇਕਾਗਰ ਸਬੰਧ ਪਰ ਸਵੈ-ਸੰਬੋਧਨ ਰਾਹੀਂ ਥੀਮਕ ਟਕਰਾਉ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਟਕਰਾਉਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਲਵਈ ਲੋਕਗੀਤ ਰੂਪਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੀਰਨਾ, ਅਤੇ ਅਲਾਹੁਣੀ ਦੋ ਅਜਿਹੇ ਗੀਤ ਰੂਪ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਮੌਤ ਦੇ ਸ਼ੌਕ ਅਤੇ ਦੁੱਖ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹਨ। ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਨਿਭਾਉ ਦਾ ਸੰਦਰਭ ਮੌਤ ਦੇ ਸਦਮੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਔਰਤਾਂ ਵਲੋਂ ਉਚਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਡਾ. ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ ਨੇ ਅਲਾਹੁਣੀ ਨੇ ‘ਅਲਾਹੁਣੀ’ ਨੂੰ ‘ਵੈਣ’ ਅਥਵਾ ‘ਕੀਰਨੇ’ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆਂ ਹੈ। ਡਾ. ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਥਿੰਦ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, “ਅਲਾਹੁਣੀ ਇੱਕ ਸੋਗਮਈ ਗੀਤ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਮ੍ਰਿਤਕ ਸੰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਹੈ...ਇਸ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਕੀਰਨੇ ਜਾਂ ਵੈਣ ਵੀ ਕਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿਤ ਸਿੰਘ ਅਲਾਹੁਣੀ ਅਤੇ ਕੀਰਨੇ ਨੂੰ ਉਚੇਰੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਖਰਿਆਉਂਦਾ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੇ ਢੰਗ ਦੀ ਵਖਰਤਾ ਜ਼ਰੂਰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀਰਨਾ ਇਕੱਲੀ ਸਵਾਣੀ ਦੂਜੀ ਦੇ ਗਲ ਲਗ ਕੇ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਅਲਾਹੁਣੀਆਂ ਕਿਸੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਸਿਆਪਾਕਾਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਸਮੂਹ ਦੇ ਹੁੰਗਾਰੇ ਨਾਲ ਉਚਾਰੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿਆਪੇ ਸਮੇਂ ਉਚਾਰੇ ਬੋਲਾਂ ਲਈ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ‘ਅਲਾਹੁਣੀ’ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕਲੀ ਸਵਾਣੀ ਦੇ ਇੱਕਲੇ ਸਵਾਣੀ ਦੇ ਇਕਾਹਿਰੇ ਬੋਲਾਂ ਲਈ ‘ਕੀਰਨਾਂ’ ਜਾਂ ‘ਵੈਣ’। ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਮੌਤ ਦੇ ਸੋਗ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵੇਂ ਗੀਤ- ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਵ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਅਤੇ ਨਿਭਾਉ- ਵਿਧੀ ਵੱਖੋ ਵਖਰੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਰੂਪ-ਰਚਨਾ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅੰਤਰ ਹਨ। ਨਿਰੋਲ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਨਿਭਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਬੋਲਾਂ ਨੂੰ ‘ਕੀਰਨਾ’ ਜਾਂ ‘ਵੈਣ’ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਮਿਰਾਸਣ ਜਾਂ ਨਾਇਣ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੋਰਸ ਵਜੋਂ ਉਚਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਬੋਲਾਂ ਨੂੰ ਅਲਾਹੁਣੀਆਂ ਕਿਹਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕੀਰਨੇ ਦਾ ਨਿਭਾਉ ਜਿਥੇ ਲੇਰਾਂ ਅਤੇ ਹਉਕਿਆਂ ਨਾਲ ਪਰੋਇਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਥੇ ਇਸ ਦਾ ਸਮੁਚਾ ਲਹਿਜ਼ਾ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਪਰਲੇ ਕੀਰਨੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਹੈ: ‘ਤੂੰ ਤਾਂ ਤੁਰਗੀ’ ਵਿਚਲੀ ‘ਤੂੰ’ ਉਤੇ। ਹਰ ਕੀਰਨੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦੇ ਲਹਿਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਉਚਾਰਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਵਿਛੜ ਗਏ ‘ਤੂੰ’ ਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੀਰਨੇ ਵਿੱਚ ਟਕਰਾਉਂਦੇ ਸੰਦਰਭਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੰਨ ਸੁਵੰਨਤਾ ਹੈ। ਉਪਰਲੇ ਕੀਰਨੇ ਵਿੱਚ ਵਰਤਮਾਨ ਦੀ ਕਰੁਣਾਤਮਕ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਇਕੋ ਸ਼ਬਦ ‘ਤੁਰਗੀ’ ਨਾਲ ਉਘਾੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਕਈ ਹੋਰ ਕੀਰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਟਕਰਾਉਂਦੇ ਜੀਵਨ ਸੰਦੲਭਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਨਅੰਤਰ ਪਰ ਵਿਰੋਧੀ ਬਿੰਬਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਲੋ ਨਾਲ ਸਿਰਜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਥੇ ਸ਼ਬਦ ਵਿਰੋਧੀ ਜੁੱਟਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰੋਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਦ ਤੂੰ ਪਲੰਗ ਨਮਾਰੀ ਛੱਡ ਕੇ ਭੁੰਜੇ ਬੈਠੇਂਗਾ ਵੇ ਕਲ੍ਹ ਜਾਮਿਆ ਪੁੱਤ ਵੇ ਪਿਉ ਤੇਰਾ ਰਾਜਾ ਹਟ ਗਿਆ ਪਛਾੜੀ... ਕੀਰਨਾਕਾਰ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਦੇ ਟਾਕਰੇ ਉਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਦਾ ਵਰਤ ਚੁੱਕਾ ਭਾਣਾ- ਮੌਤ- ਇੱਕ ਵਿਰੋਧੀ ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਕ ਸੰਦਰਭ ਵਜੋਂ ਮੌਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੀਰਨੇ ਦੇ ਬੋਲ ਨੂੰ ਕਰੁਣਾਤਮਕ ਭਾਵ ਨਾਲ ਜੋੜ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਕੀਰਨੇ ਦਾ ਨਿਭਾਉ- ਸੰਦਰਭ ਹੀ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ: ਤੇਰੇ ਵਰਗੇ ਗਭਰੂ ਭੱਜੇ ਮੌਤ ਨੂੰ ਡਾਹ ਨਾ ਦਿੰਦੇ ਵੇ == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਭਿਆਚਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਲੋਕਧਾਰਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਆਚਾਰ]] pgk895t8m6s60dj2byif4owizvz8s2i 810451 810448 2025-06-12T04:13:27Z 117.201.200.97 ਸਪੈਲਿਗ ਗਲਤ 810451 wikitext text/x-wiki '''ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ''' ([[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲੀ|ਅੰਗਰੇਜੀ]]: '''Rituals''') ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਮਾਂ ਵਿਹਾ ਚੁੱਕੇ ਕਾਰਜ ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਸਾਰਥਕ ਪ੍ਰਕਾਰਜ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਰਸਮਾਂ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਅਨੇਕਾ ਕਾਰਜ ਹਨ, ਜਿਨਾ ਦੀ ਪਹਿਲਾ ਕਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਉਹ ਵੇਲਾ ਵਿਹਾ ਚੁਕੇ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਪ੍ਰਕਾਰਜ ਪ੍ਰਤੀਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਵੀ ਨਿਭਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਤਰਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਾਸਤਵਿਕ ਅਮਲ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਵਿਅਕਤੀ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਰਸਮ ਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੋਵੇ। ਵਿਅਕਤੀ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੰਨੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਨਮ ਵਿਆਹ ਮੌਤ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਰਸਮਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ: - == ਜਨਮ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ == ਰਸਮਾਂ ਤੇ ਰੀਤਾਂ ਜਦੋਂ ਜੀਵ ਜੰਮਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਜਿਹਨਾਂ ਚਿਰ ਉਸ ਦੇ ਸਿਵੇ ਉੱਤੇ ਸੁਆਹ ਦੀ ਚੁਟਕੀ ਤਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਉਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਤਕ ਵੀ ਇਹ ਰੀਤਾਂ ਦੀਵਾ ਜਗਾ ਜਗਾ ਕੇ ਇਹ ਰਸਮਾਂ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ਼ ਨਿਭਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। “ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਜਿੰਨੀ ਅਸਲ ਉਮਰ ਜੀਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਰਸਮਾਂ ਤੇ ਰੀਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਉਸ ਨਾਲ਼ੋਂ ਡਿਉਢਾ ਜੀਵਨ ਜ਼ਰੂਰ ਜੀਵਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।” === ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ === ==== ਅੱਖ ਸਲਾਈ ਦੀ ਰਸਮ ==== ਅੱਖ ਸਲਾਈ ਦੀ ਰਸਮ ਇਸਤਰੀ ਦੇ ਗਰਭ ਧਾਰਨ ਦੇ ਤੀਜੇ ਮਹੀਨੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੁਰਮਾ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਨਣਦ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਰਸਮ ਪਿੱਛੋਂ ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਤਕ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਰਮਾ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੀ। ਹੁਣ ਇਸ ਰਸਮ ਪਿੱਛੇ ਕੋਈ ਤਰਕ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਇਸ ਕਰ ਕੇ ਅੱਖ ਸਲਾਈ ਦੀ ਰਸਮ ਹੁਣ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।” ਇਸ ਰਸਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਰਭਵਤੀ ਨੂੰ ਨਵੀਆਂ ਚੂੜੀਆਂ ਝਾਂਜਰਾਂ ਤੇ ਮਹਿੰਦੀ ਨਹੀਂ ਲਗਾਉਣ ਦਿਤੀ ਜਾਂਦੀ, ਇਹ ਓਸ ਲਈ ਅਸ਼ੁਭ ਮੰਨਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==== ਮਿੱਠਾ ਬੋਹੀਆ ਭੇਜਣਾ ==== “ਪੇਕੇ ਘਰ ਧੀ ਦੇ ਗਰਭਵਤੀ ਹੋਣ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਮਿੱਠਾ ਬੋਹੀਆ ਘੱਲ ਕੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਪੇਕਿਆਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸੰਧਾਰੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਚੌਲ਼ ਸ਼ੱਕਰ ਤੇ ਕੱਪੜੇ ਭੇਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ” ਉਦੋਂ ਹੀ ਪੇਕਿਆਂ ਦਾ ਲਾਗੀ ਪੁੱਛ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਕਦੋਂ ਲੈਣ ਆਈਏ? ਬੱਸ ਆਹ ਮਹੀਨਾ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਹੋਰ ਰਹਿਣ ਦੇਵੋ, ਫਿਰ ਜਦੋਂ ਜੀ ਕੀਤਾ ਲੈ ਜਾਣਾ ਆਖ ਕੇ ਸਹੁਰੇ ਆਪਣੀ ਮਨਸ਼ਾ ਤੇ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਅਤਾ ਪਤਾ ਦੱਸ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਸੱਤਵੇਂ ਕੁ ਮਹੀਨੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਤੋਂ ਪੂਰੇ ਜਸ਼ਨ ਨਾਲ਼ ਬਹੂ ਨੂੰ ਵਿਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==== ਗੋਦ ਭਰਾਈ ਦੀ ਰਸਮ ==== ਗੋਦ ਭਰਾਈ ਦੀ ਰਸਮ ਆਮਤੋਰ ਤੇ ਗਰਭਧਾਰਨ ਤੋ ਸਤ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ | ਇਸ ਰਸਮ ਵਿੱਚ ਔਰਤ ਨੂੰ ਪੇਕੇ ਘਰ ਵਿਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਰਭਵਤੀ ਨੂੰ ਲੈਣ ਲਈ ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਆਓਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਸੱਸ ਵੱਲੋ ਗਰਭਵਤੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਫਲ ਤੇ ਸੁਕੇ ਮੇਵੇ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਰਸਮ ਲਈ ੧੨ ਵਜੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸ਼ੁਭ ਮੰਨਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ === ==== ਦੁਧੀਆਂ ਧੋਣ ਦੀ ਰਸਮ ==== “ਬੱਚਾ ਜੰਮਣ ਤੇ ਦੁਧੀਆਂ ਧੋਣ ਦੀ ਰਸਮ ਅਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਇਵਜ਼ ਵਿੱਚ ਸਵਾ ਰੁਪਈਆ ਜਾਂ ਕੱਪੜੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਠੂਠੀ ਵਿੱਚ ਹਲਦੀ ਗੱਠੀ ਘਸਾ ਕੇ, ਵਿੱਚ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਰੁਪਈਆ ਰੱਖ ਕੇ ਚੌਲ਼ ਘੋਲ਼ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਰੇ ਘਾਹ ਦੀ ਗੁੱਥੀ ਨਾਲ਼ ਦੁਧੀਆਂ ਧੋਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ”<ref name="ReferenceA">ਲੋਕਧਾਰਾ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ, ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ, ਪੰਨਾ 73</ref> ==== ਬਾਂਦਰਵਾਲ ਲਟਕਾਉਣਾ ==== “ਮੁੰਡਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਘਰ ਅੱਗੇ ਸ਼ਰੀਂਹ ਅਤੇ ਅੰਬ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਬਾਂਦਰਵਾਲ ਲਟਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜਿੱਥੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ ਉੱਥੇ ਔਰਤ ਦੀ ਹਰਿਆਵਲ ਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ” ==== ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਦੇਣਾ ==== ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਦੇਣਾ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਰਸਮ ਹੈ। ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਦੇਣਾ ਕਿਤੇ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ। “ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜਾ ਜੀਅ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਦੇਵੇਗਾ, ਬੱਚੇ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਉਸ ਉੱਪਰ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੋਰੇ ਚੱਪਣ ਵਿੱਚ ਦੀਵੇ ਦੀ ਬੱਤੀ ਜਿਹੀ ਰੂੰ ਦੀ ਪੂਣੀ ਨਾਲ਼ ਬੱਕਰੀ ਦਾ ਦੁੱਧ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪਿਲਾਉਣ ਨੂੰ, ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਦੇਣਾ ਆਖਦੇ ਹਨ।<ref name="ReferenceA"/>” ਹੁਣ ਬੱਕਰੀ ਦੇ ਦੁੱਧ ਦੀ ਥਾਂ ਸ਼ਹਿਦ ਨੂੰ ਉਂਗਲ਼ ਨਾਲ਼ ਲਾ ਕੇ ਚਟਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਦੇਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਇਹ ਹੈ। ==== ਬਾਹਰ ਵਧਾਉਣਾ ==== ਬਾਹਰ ਵਧਾਉਣਾ ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਦੀ ਉਹ ਰਸਮ ਹੈ ਜਦੋਂ ਔਰਤ ਨੂੰ, ਜਿਸ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਬੱਚਾ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਕਮਰੇ ਤੋਂ ਸੱਤਵੇਂ, ਨੌਵੇਂ ਜਾਂ ਗਿਆਰ੍ਹਵੇਂ ਦਿਨ, ਦਿਨ ਵੀ ਚੰਗਾ ਹੋਵੇ ਬਾਹਰ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। “ ਬਾਹਰ ਵਧਾਉਣ ਤਕ ਬੱਚੇ ਪਾਸ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਦੀਵਾ ਜਗਾ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਹਰ ਵਧਾਉਣ ਸਮੇਂ ਔਰਤ ਨੂੰ ਨੁਹਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਔਰਤ ਘਰ ਦੀ ਦਹਿਲੀਜ਼ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਪੈਰ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕੌਲ਼ਿਆਂ ਤੇ ਤੇਲ ਚੋਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਣਨੀ ਇਸ ਵੇਲ਼ੇ ਕਿਸੇ ਪੁਰਖ ਦੀ ਜੁੱਤੀ ਪਹਿਨਦੀ ਹੈ, ਗੁੱਤ ਨੂੰ ਖੰਮ੍ਹਣੀ ਬੰਨ੍ਹਦੀ ਹੈ। ” ਗਰਭਵਤੀ ਨੂੰ ਲੜਕੇ ਦਾ ਪੱਲਾ ਫੜਾ ਕੇ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==== ਭੇਲੀ ਤੇ ਛੂਛਕ ਦੀ ਰਸਮ ==== “ਬਾਹਰ ਵਧਾਉਣ ਵੇਲ਼ੇ ਹੀ ਬੱਚੇ ਦੇ ਨਾਨਕਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਬੱਚੇ ਦੇ ਦਾਦਕਿਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜ ਸੱਤ ਕਿੱਲੋ ਜਾਂ ਸਮਰੱਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਪਤਾਸੇ, ਮਠਿਆਈ ਜਾਂ ਗੁੜ ਦੀ ਭੇਲੀ ਭੇਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਭੇਲੀ ਨੂੰ ਲਾਗੀ ਜਾਂ ਘਰ ਦਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਮੈਂਬਰ ਦੇਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ” ਭੇਲੀ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲ਼ੇ ਨੂੰ ਦਾਦਕਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਬੱਚੇ ਦੀ ਮਾਂ ਲਈ ਘਿਉ ਰਲਾਕੇ (ਪੰਜੀਰੀ) ਅਤੇ ਦੋਨਾਂ ਲਈ ਕੱਪੜੇ, ਗਹਿਣੇ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਲਈ ਖਿਡੌਣੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਵਾ ਮਹੀਨੇ ਹੋਣ ਤੇ ਬੱਚਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਦਾਦਾ ਦਾਦੀ ਆਪਣੇ ਘਰ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਤੋਰਨ ਵੇਲ਼ੇ ਉਸ ਦਾ ਪੇਕਾ ਮਾਪਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਅਤੇ ਦਾਦਕੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਲਈ ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਗਹਿਣੇ ਆਪਣੀ ਵਿੱਤ ਅਨੁਸਾਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਉਪਹਾਰ ਦਾਜ ਵਾਂਗ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਛੂਛਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੂਸ਼ਕ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਰਸਮ ਹੈ ਜੋ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਨਾਲ ਸੰੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਖੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਇਹ ਰਸਮ ਨਿਭਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਬੱਚੇ ਦਾ ਜਨਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪੰਜੀਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਘਰ ਬੱਚੇ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਦੂਸਰੀ ਧਿਰ ਵੱਲੋਂ ਪੰਜੀਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੰਜੀਰੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਸਾਮਾਨ ਗਹਿਣੇ, ਕੱਪੜੇ, ਖਿਡੌਣੇ ਆਦਿ ਹੋਰ ਵਸਤਾਂ ਵੀ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆ ਹਨ।ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਮੰਜਿਆਂ ਉੱਪਰ ਫੁਲਕਾਰੀਆਂ ਵਿਛਾ ਕੇ ਦਿਖਾਵੇ ਲਈ ਇਸ ਸਾਰੇ ਸਾਮਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਿਖਾਵੇ ਲਈ ਰੱਖੇ ਸਾਮਾਨ ਨੂੰ ‘ਸ਼ੂਸ਼ਕ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜੀਰੀ ਤਾਂ ਨਾਨਕੇ ਜਾਂ ਦਾਦਕੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਿਰ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਪੰਜੀਰੀ ਤੋਂ ਵੱਖਰੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ‘ਸ਼ੂਸ਼ਕ’ ਦੀ ਰਸਮ ਅਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਸਿਰਫ ਨਾਨਕਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਹੀ ਨਿਭਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਾਨਕੇ ਧਿਰ ਵੱਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧੀ ਦੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਖਾਸ ਕਰ ਮੰੁਡਾ ਹੋਣ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ੂਸ਼ਕ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ==== ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਖੁਸਰਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਰੀਕ ਹੋਣਾ ==== “ਲੜਕਾ ਹੋਣ ਤੇ ਖੁਸਰਿਆਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਬੁਲਾਵਾ ਨਹੀਂ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਲੜਕੇ ਦੇ ਜੰਮਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਖੁਸਰਿਆਂ ਦਾ ਜਥਾ ਦਾਦਕਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖੁਸਰੇ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂ ਨੂੰ ਘੁੰਗਰੂ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਢੋਲਕੀ ਦੀ ਤਾਲ ਉੱਪਰ ਬੋਲੀਆਂ ਪਾ ਕੇ ਨੱਚਦੇ ਹਨ। ਖੁਸਰੇ ਉਸ ਮੌਕੇ ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਸੰਬੰਧੀਆਂ ਨੂੰ ਵਧਾਈਆਂ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਨੱਚਣ ਲਈ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਖੁਸਰਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਟੋਟਕੇ ਸੁਣਾ ਕੇ ਸਾਰਿਆਂ ਕੋਲ਼ੋਂ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀ ਉਗਰਾਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।” ==== ਬੱਚੇ ਦੇ ਨਾਮਕਰਨ ਦੀ ਰਸਮ ==== ਬੱਚੇ ਦਾ ਨਾਂ ਰੱਖਣ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਖ਼ਾਸ ਰਸਮ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ। ਉਸ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨਾਂ ਵਧੀਆ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਉਹੀ ਰੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਕੁੱਝ ਲੋਕੀਂ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥੀ ਜਾਂ ਪੰਡਿਤ ਕੋਲ਼ੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਪੁਸਤਕ ਖੁਲ੍ਹਵਾ ਕੇ ਪੰਨੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸਲੋਕ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਤੇ ਨਾਂ ਰੱਖ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ==== ਛਟੀ ਦੀ ਰਸਮ ==== “ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਦੰਪਤੀ ਦੇ ਪਹਿਲਾ ਲੜਕਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਜਨਮ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਛੇਵੇਂ ਦਿਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵੱਲੋਂ ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਕੇ ਇੱਕ ਰਸਮ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਛਟੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।” ਛਟੀ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਆਰੰਭ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਕੀਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪੂਜਾ ਪਾਠ ਕਰ ਕੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਛਟੀ ਵਾਲ਼ੇ ਦਿਨ ਹੀ ਕਈ ਵੇਰ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚੋਂ ਵਾਕ ਲੈ ਕੇ ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਨਾਂ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਕੱਪੜੇ ਲਿਆਉਂਦੇ ਸਨ। ਜੇਕਰ ਪੈਸੇ ਵਾਲ਼ੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਉਹ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਗਹਿਣਾ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰ ਪਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਨਾਨਕੇ ਆਪਣੀ ਧੀ ਨੂੰ ਕਈ ਸੂਟ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਫੁਲਕਾਰੀ ਜ਼ਰੂਰ ਪਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਤਾਏ, ਚਾਚੇ, ਦਾਦੇ ਆਦਿ ਨੂੰ ਖੱਦਰ ਦੇ ਖੇਸ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਭੂਆ ਵੀ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਗਹਿਣਾ ਪਾਉਂਦੀ ਸੀ। ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਉੱਪਰ ਫੁਲਕਾਰੀ / ਬਾਗ਼ ਲਿਆ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਮੁੰਡਾ ਕੁੱਛੜ ਚੁੱਕਿਆ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਸ਼ਗਨ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਕੱਪੜੇ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਨੈਣ ਤੜਾਗੀ ਪਾਉਂਦੀ ਸੀ। ਸੁਨਿਆਰ ਤੜਾਗੀ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਲਈ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਘੁੰਗਰੂ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਘੁਮਿਆਰੀ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਖਿਡੌਣੇ ਲਿਆਉਂਦੀ ਸੀ। ਹੋਰ ਜਾਤਾਂ ਵਾਲ਼ੇ ਬਾਹਰੋਂ ਘਾਹ ਲਿਆ ਕੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੁਖੀਆਂ ਦੇ ਸਿਰ ਉੱਪਰ ਟੰਗ ਕੇ ਵਧਾਈਆਂ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਸਾਰੇ ਲਾਗੀਆਂ ਨੂੰ, ਕੱਪੜੇ, ਖੇਸ . ਦੁਪੱਟੇ, ਸਾਗ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਦੁਪੱਟੇ ਆਦਿ ਆਦਿ ਨਾਲ਼ ਮਨੌਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਸ਼ਰੀਕੇ ਵਾਲ਼ਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਮੰਡਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੜਾਹ ਰੱਖ ਕੇ ਪਰੋਸਾ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਰਸਮ ਸਮੇਂ ਸੋਹਲੇ ਅਤੇ ਵਧਾਈਆਂ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਤੇ ਸ਼ਰੀਕੇ ਵਾਲ਼ੇ ਮਿਲ ਕੇ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਛਟੀ ਮਨਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਸਾਂਝੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦਾ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਪਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਸਾਰੇ ਕਾਰਜ ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਮਿਲ ਕੇ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਪਿਆਰ ਵਾਲ਼ੇ ਬਹੁਤੇ ਕਾਰਜ ਹੁਣ ਪੈਸੇ ਦੀ ਭੇਂਟ ਚੜ੍ਹ ਗਏ ਹਨ। ਏਸੇ ਕਰ ਕੇ ਹੀ ਹੁਣ ਛਟੀ ਰਸਮ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਰੀਤਾਂ ਵਾਸਤਵਿਕ ਅਮਲ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ। ਦੁਧੀਆਂ ਧੋਣਾ ਅਤੇ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਦੇਣਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਨੁਕਤੇ ਤੋਂ ਉਪਯੋਗੀ ਅਮਲ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰ ਹੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਮਹੱਤਵ ਹੋਵੇਗਾ। == ਵਿਆਹ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ == ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਆਹ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਜਟਿਲ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸਮੇਂ ਅਨੁਸਾਰ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਸਮੇਂ ਉੱਫਰ ਫ਼ੈਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਰੋਕੇ ਜਾਂ ਠਾਕੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਚੌਂਕੇ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਤਕ ਇਹ ਚੱਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀ ਵਿਆਹ ਦੀ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਾਪਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਬਾਵੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖ ਇਲਾਕਿਆ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਭਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਥਓੜ੍ਹਾ ਬਹੁਤ ਅੰਤਰ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਰਸਮਾਂ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਦੂਸਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ। === ਵਰ ਦੀ ਚੋਣ === ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋ ਅਹਿਮ ਕਾਰਜ ਵਰ ਦੀ ਚੋਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਤੋ ਔਖਾ ਕੰਮ ਹੈ ਕਿਉਕਿ ਕੁੜੀ ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਹਾਣ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਲੱਭਣਾ,ਪਰਿਵਾਰਕ ਤੰਦਾਂ ਦਾ ਮਿਲਣਾ ਅਦਿ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੁਰਣ ਪੱਖ ਹਨ।ਜੋ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਰਣ ਵੇਲੇ ਦੇਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਰਣ ਵੇਲੇ ਆਮ ਤੋਰ ਤੇ ਕੁੜੀ ਦੇ ਸੁਹੱਪਣ ਅਤੇ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਾਈ ਪ੍ਰਹਿਤ ਪਾਂਧੇ ਹੀ ਕਰਵਾਉਦੇ ਸਨ ਤੇ ਲੋਕੀ ਉਹਨਾ ਦੇ ਕਹਿਣ ਤੇ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਸਨ ਵਿਚੋਲਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਰਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੁਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਦਾ ਹੈ। === ਵੇਖ ਵਿਖਾਵਾ === ਜੇਕਰ ਮਾਂ ਬਾਪ ਨੂੰ ਰਿਸ਼ਤਾ ਪਸੰਦ ਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਆਮ ਤੋਰ ਤੇ ਮੰਡੇ ਤੇ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਵਖਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਰਸਮੀ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਮੁੰਡਾ ਕੁੜੀ ਜੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਝਾਤੀ ਮਾਰ ਲੈਣ ਤਾਂ ਮਾਂ ਬਾਪ ਸਰਖੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕੱਲ ਨੂੰ ਮੁੰਡਾ ਕੁੜੀ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਨੱਕ ਬੁੱਲ ਨਹੀਂ ਵਟ ਸਕਦੇ ਕਿ ਤੁਸੀ ਆਪਣੀ ਮਰਜੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਨਾਲੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਵੀ ਇਹ ਕਹਿਕੇ ਸੱਚੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹੀ ਤਾਂ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਵਖਾਇਆਂ ਸੀ ਆਮ ਤੋਰ ਤੇ ਮੁੰਡਾ ਕੁੜੀ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰ ਹੀ ਲੈਦੇ ਹਨ। ਮੁੰਡਾ ਕੁੜੀ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਜਿਹੀ ਗੱਲ ਬਾਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਹਾਂ ਜਾਂ ਨਾ ਦੱਸ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। === ਰੋਕਾ, ਠਾਕਾ, ਸ਼ਗਨ ਤੇ ਮੰਗਣਾ === ਰੋਕਾ, ਠਾਕਾ, ਸ਼ਗਨ ਤੇ ਮੰਗਣਾ ਲਗਭਗ ਇਕੋ ਰਸਮ ਦੇ ਨਾਂ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਲੜਕੇ ਦੇ ਘਰ ਵਾਲੇ ਲੜਕੀ ਦੇ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਗਨ ਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਨ ਦੇ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਛੁਆਰਾ ਲਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ ਨਿਭਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਲੜਕੀ ਦਾ ਪਿਤਾ ਲੜਕੇ ਦੇ ਹੱਥ ਤੇ ਸਵਾ ਰੁਪਿਆ ਧਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸੁੱਕਾ ਮੇਵਾ ਉਸਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿੱਚ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ।”ਵਿਆਹ ਸਮੇਂ ਮੁੰਡੇ ਵਾਲੇ ਘਰ ‘ਘੋੜੀਆਂ’ ਅਤੇ ਕੁੜੀ ਦੇ ਘਰ ‘ਸੁਹਾਗ’ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। === ਵਿਆਹ ਤੋ ਪਹਿਲਾਂ ਤਿਉਹਾਰ ਭੇਜਣ ਸਬੰਧੀ ਰਿਵਾਜ === ਅੱਜ ਕੱਲ ਵਿਆਹ ਤੋ ਪਹਿਲਾਂ ਤਿਉਹਾਰ ਭੇਜਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਵੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਰਵਾ ਚੋਥ ਤੇ ਸਹੁਰਿਆ ਵੱਲੋ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਵਰਤ ਦਾ ਸਮਾਨ ਭੇਜਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਸਾਵਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਵੱਲੋ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਸਾਵਣ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਵੀ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਠਆਿਈ,ਫਲ,ਕੁੜੀ ਦੇ ਕੱਪੜੇ,ਗਹਿਣੇ ਆਦਿ ਸਮਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕੁਝ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿਆਹ ਤੋ ਬਾਅਦ ਵੀ ਭੇਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਦਿਵਾਲੀ ਲੋਹੜੀ ਅਦਿ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਕੁੜੀ ਦੇ ਪੇਕਿਆਂ ਵੱਲੋ ਕੁੜੀ ਦੇ ਸਹੁਰੇ ਭੇਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। === ਸਾਹਾ ਕਢਾਉਣਾ === ਵਿਆਹ ਲਈ ਚੰਗੇ ਸਮਝੇ ਜਾਂਦੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਹਾ ਸੋਦਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਹਿੰਦੂਆਂ ਵਿੱਚ ਤਾਰੇ ਡੁਬੇ ਹੋਣ ਤੇ ਜਾਂ ਸਰਾਧਾ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਕਰਨੇ ਵਿਵਰਜਿਤ ਹਨ। ਸਾਹਾ ਕਢਾਉਣ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਆਮ ਤੋਰ ਤੇ ਮੰਡੇ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੇ ਦੋਵੇ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚਾਰਵਾਨ ਹੋਣ ਤਾਂ ਧੀ ਵਾਲੇ ਇਕ ਪਸਾਰਿ ਤੇ ਪੁਤਰ ਵਾਲੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸਿਓ ਕਢਵਾ ਲੈਦੇ ਹਨ। ਪਾਂਧਾ ਪੱਤਰੀ ਫੋਲ ਕੇ ਸੁਭ ਦਿਨ ਲਗਣ ਦੇਖਦਾ ਹੈ।ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੋਰ ਤੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਜੰਤਰੀ ਵੇਖ ਕੇ ਹੀ ਵਿਆਹ ਦਾ ਦਿਨ ਕੱਢ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਹੁਤੀਆਂ ਵਿਚਾਰਾ ਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਾਰ ਛੁੱਟੀ ਜਾਂ ਐਤਵਾਰ ਵੇਖ ਕੇ ਵੀ ਵਿਆਹ ਦਾ ਦਿਨ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰ ਲੈਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜਾ ਵਿਆਹ ਦਾ ਦਿਨ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਗਨ ਵਜੋ ਰੁਪਏ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। === ਸਾਹੇ ਚਿੱਠੀ ਭੇਜਣਾ === ਸਾਹਾ ਕਢਵਾਉਣ ਤੋ ਬਾਅਦ ਅਹਿਮ ਕੰਮ ਸਾਹੇ ਚਿੱਠੀ ਭੇਜਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਹ ਕੰਮ ਵਿਚੋਲਾ ਜਾਂ ਨਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਾਹੇ ਚਿੱਠੀ ਕੁੜੀ ਵਾਲਿਆਂ ਵਲੋ ਮੁੰਡੇ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦਰਸਾਉਦੇ ਹੋਏ ਬਰਾਤ ਦੀ ਗਿਣਤੀ, ਵਿਆਹ ਦਾ ਦਿਨ ਆਦਿ ਲਿਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਹੇ ਚਿੱਠੀ ਲਿਜਾਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਦੋਹਾ ਧਿਰਾ ਵਲੋ ਸ਼ਗਣ ਦਿਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਹੇ ਚਿੱਠੀ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਤੇਲ ਚੋ ਕੇ ਸ਼ਗਣਾ ਨਾਲ ਅੰਦਰ ਵਾੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚਿੱਠੀ ਪੜ ਕੇ ਸੁਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਵੀ ਲਾਗ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਸਾਹੇ ਬੱਜਣਾ === ਸਾਹੇ ਬੱਜਣ ਤੋ ਬਾਅਦ ਵਰ ਅਤੇ ਕੰਨਿਆ ਨੂੰ ਬਹੁਤਾ ਘਰੋ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਉਜਾੜ ਥਾਵਾ ਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਲਾ ਭਾਰਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋ ਵਰਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੱਡੀਆਂ ਸਾਹੇ ਬੱਝੀਆਂ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰਾਂ ਕਰਣ ਪਿੱਛੇ ਮੰਡੇ ਤੇ ਕੁੜੀ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਮੁਖ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਵਿਆਹ ਤੱਕ ਠੀਕ ਠਾਕ ਰਹਿਣ ਤੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵਿਗਨ ਨਾ ਪਏ ਤੇ ਇਸ ਤਰਾਂ ਉਹਨਾ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਦੇਖ ਭਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। === ਚੂੜੀਆਂ ਪਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ === ਵਿਆਹ ਤੋ ਇਕ ਮਹੀਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਚੂੜੀਆਂ ਪਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਇਹ ਰਸਮ ਕੁੜੀ ਦੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਕਰਦੀਆ ਹਨ ਇਸ ਰਸਮ ਲਈ ਇੱਕ ਪਰਾਤ ਵਿੱਚ ਹਰੀਆਂ ਜਾਂ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਚੂੜੀਆਂ ਲੱਸੀ ਵਿੱਚ ਭਿਉ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕੁੜੀ ਦੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਵਾਰੀ ਵਾਰੀ ਉਸ ਨੂੰ ਚੂੜੀਆਂ ਪਾਉਦੀਆਂ ਹਨ। === ਵਰੀ ਬਣਾਉਣਾ === ਵਿਆਹ ਤੋ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰੀ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੁੰਡੇ ਵਾਲੇ ਕੁੜੀ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਤੇ ਗਹਿਣੇ ਬਣਾਉਦੇ ਹਨ ਵਰੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਆਮ ਤੋਰ ਤੇ ਨੇੜਲੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾ ਨੂੰ ਲਿਜਾਇਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹਨ ਅੱਜ ਕੱਲ ਵਰੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲਿਜਾਣ ਦਾ ਆਮ ਰਿਵਾਜ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕੁੜੀ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦੇ ਸੂਟ ਤੇ ਗਹਿਣੇ ਬਣਵਾ ਲੈਦੀ ਹੈ। === ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਬਣਾਉਣਾ === ਕੁੜੀ ਵਾਲੇ ਵੀ ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਤੇ ਹੋਰ ਨੇੜਲੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾ ਨੂੰ ਵਿਤ ਮੁਤਾਬਕ ਕੱਪੜੇ ਬਣਾ ਕੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।ਜਿਸ ਨੂੰ ਨੌਂਗੇ ਬਣਾਉਣਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ === ਗੰਡ ਭੇਜਣਾ === ਸਕੇ ਸੰਬੰਧੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਸੱਦਾ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਜਿਸਨੂੰ ਗੰਢ ਭੇਜਣਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਸਮ ਵੇਲੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਗੁੜ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਜਦੋਂ ਲੋਕ ਅੱਖਰ ਵਿਦਿਆ ਤੋ ਅਣਜਾਣ ਸਨ ਤਾਂ ਮੋਲੀ ਦੇ ਧਾਗੇ ਨੂੰ ਖਾਸ ਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸੱਤ ਗੰਡਾ ਮਾਰ ਕੇ ਲਾਗੀ ਹੱਥ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਇਹੋ ਮੋਲੀ ਸ਼ਗਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਈ ਉਸ ਤੋ ਇਸ ਰਸਮ ਦਾ ਨਾਂ ਗੰਡ ਭੇਜਣਾ ਪੈ ਗਿਆ === ਸੱਤ ਸੁਹਾਗਣਾਂ ਦੀ ਰੀਤ === ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਰੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਸੁਹਾਗਣਾ ਦੀ ਰੀਤ ਖਾਸ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਵਿਆਹ ਦੇ ਦਿਨ ਆਟਾ ਤੇ ਮੈਦਾ ਪੀਹਣ,ਦਾਲ ਦਲਣ,ਵੜੀਆਂ ਟੁਕਣ ਤੇ ਹੋਰ ਨਿੱਕੇ ਵੱਡੇ ਕੰਮ ਸੱਤ ਸੁਹਾਗਣਾਂ ਮਿਲ ਕੇ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਸਭ ਤੋ ਪਹਿਲੀ ਰੀਤ ਚੱਕੀਆਂ ਲਾਉਣ ਦੀ ਹੈ ਸੱਤ ਵਸਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚੋ ਚੱਕੀਆਂ ਮੰਗ ਕੇ ਕਿਸੇ ਇਕ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਲਾ ਦਿਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆ ਹਨ ਫਿਰ ਸੱਤ ਸੁਹਾਗਣਾ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੀ ਸੱਤ ਮੁੱਠਾ ਅੰਨ ਪਾਉਣਦੀਆਂ ਹਨ ਪਹਿਲਾਂ ਮਾਹ ਦੀ ਦਾਲ ਦਲੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਤੇ ਫਿਰ ਵੜੀਆਂ ਟੁਕੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸੀ ਇਹ ਰਸਮ ਸੱਤ ਜਾਂ ਗਿਆਰਾ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। === ਮਾਂਈਏ ਪੈਣਾ === ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾ ਵਰ ਅਤੇ ਕੰਨਿਆ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਤੋਂ ਪੈਰ ਨਹੀਂ ਕੱਢਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਘਰ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਇਕੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛਡਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਵਰ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਕੋਈ ਜਿਗਰੀ ਦੋਸਤ ਜਿਸਨੂੰ ਸਰਬਾਲਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕੰਨਿਆ ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਕੋਈ ਸਹੇਲੀ ਜਿਸਨੂੰ ਸਰਵਾਲੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਵੇਲੇ ਪਰਛਾਵੇ ਵਾਂਗ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਰੀਤ ਨੂੰ ਮਾਈਏ ਪੈਣਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਚਾਰ ਕੁੜੀਆ ਕਿਸੇ ਪੀਲੀ ਚਾਦਰ ਜਾਂ ਫੁਲਕਾਰੀ ਦੀਆ ਚਾਰ ਕੰਨੀਆ ਫੜ ਕੇ ਚੱਕੀ ਉਤੇ ਚੰਦੋਏ ਵਾਂਗ ਤਾਣ ਕੇ ਖਲੋ ਜਾਦੀਆ ਹਨ। ਇਸ ਮੋਕੇ ਤੇ ਵਿਆਹਦੜ ਨੂੰ ਵਟਣਾ ਮਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਹਲਦੀ, ਦਹੀ ਤੇ ਸਰੋਂ ਦਾ ਤੇਲ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਵੱਟਣਾ ਮਲਣ ਦੀ ਰਸਮ === ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਸੱਤ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾ ਵੱਟਣਾ ਮਲਣ ਦੀ ਰਸਮ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਸੁਹਾਗਣਾ ਵੇਸਣ ਵਿੱਚ ਤੇਲ,ਦਹੀ,ਹਲਦੀ ਪਾ ਕੇ ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਰਸਮ ਦੋਰਾਨ ਲੋਕ ਗੀਤ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ === ਚੂੜਾ ਚੜਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ === ਇਹ ਰਸਮ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਲੜਕੀ ਦਾ ਮਾਮਾ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਚੂੜਾ ਚੜਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਚੂੜਾ ਚੜਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਲੱਸੀ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਵਿੱਚ ਹਰਾ ਘਾਹ ਵੀ ਰਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਨਹਾਈ ਧੋਈ ਦੀ ਰਸਮ === ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਨਹਾਈ ਧੋਈ ਦੀ ਰਸਮ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਰਸਮ ਦੋਰਾਨ ਸੱਤ ਸੁਹਾਗਣਾ ਵਲੋਂ ਵੱਟਣਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਸਰਵਾਲੇ ਵਲੋਂ ਵਿਹੋਲੇ ਨੂੰ ਨਹਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਮਾਮਾ ਵਿਹੋਲੇ ਨੂੰ ਗੋਦੀ ਚੁੱਕ ਕੇ ਪਟੜੇ ਤੋਂ ਉਤਾਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸ਼ਗਨ ਵਜੋਂ ਕੁੱਝ ਰੂਪਏ ਤੇ ਦੋ ਲੱਡੂ ਝੋਲੀ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੂੰਹ ਮਿੱਠਾ ਕਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਜੰਡੀ ਕੱਟਣਾ === ਜੰਡੀ ਕੱਟਣਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਰਸਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ‘ਜੰਡੀ ਕਟਣਾ’ ਉਹਨਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫਤਾਂ ਦੇ ਸਫਾਇਆ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ ਜਿਹੜੀਆਂ ਲਾੜੇ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਵਰਤਾਰੇ ਮਰਦ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਰਖਦੇ ਹਨ।” ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਈ ਧੋਈ ਦੀ ਰਸਮ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਾਈ ਧੋਈ ਵੇਲੇ ਮੁੰਡੇ, ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਵਟਣਾ ਮਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮਾਮੇ ਵੱਲੋਂ ਸ਼ਗਨ ਦੇ ਕੇ ਚੌਂਕੀ ਤੋਂ ਉਤਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਸ਼ਿਹਰੇ ਬੰਨਾਈ === ਸ਼ਿਹਰੇ ਬੰਨਾਈ ਦੀ ਰਸਮ ਅਹਿਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਲੜਕੇ ਦੀ ਭੈਣ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦੇ ਸਿਰ ਸਿਹਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਭਾਬੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸੁਰਮਾ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਲਾੜੇ ਵਲੋਂ ਸ਼ਗਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਰਾਤ ਜਾਣ ਤੋ ਪਹਿਲਾ ਜਦੋਂ ਲਾੜੇ ਦੇ ਉਸਦੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਸੇਹਰੇ ਬੰਨਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਨਾਲ ਦੀ ਨਾਲ ਗਾਣੇ ਵੀ ਗਾਏ ਜਾਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੁਰਮਾ ਪਵਾਈ ਵੇਲੇ ਵੀ ਗਾਣੇ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ | === ਆਨੰਦ ਕਾਰਜ === ਆਨੰਦ ਕਾਰਜ ਦੀ ਰਸਮ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਰਸਮ ਵਿੱਚ ‘ਲਾਵਾਂ’ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਹਾਜਰੀ ਵਿੱਚ ਵਰ, ਕੰਨਿਆ ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਗਾਇਨ ਕਰਕੇ ਲਾੜਾ-ਲਾੜੀ ਨੂੰ ਸੁਚੱਜੀ ਗ੍ਰਹਿਸਥੀ ਜੀਵਨ ਜਾਰ ਸਿਖਾਉਣ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।”<ref>ਡਾ. ਰਾਜਵੰਤ ਕੌਰ ਪੰਜਾਬੀ, ਪਾਣੀ ਵਾਰ ਬੰਨ੍ਹੇ ਦੀਏ ਮਾਏ, ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਸੈਕਟਰ-34ਏ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਪੰਨਾ 65</ref> ਡੋਲੀ ਤੋਰਨ ਸਮੇਂ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਫਿਰ ਸੰਵਾਰਿਆ ਸ਼ਿੰਗਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲਾੜੇ ਦੀ ਸੱਸ ਜਵਾਈ ਨੂੰ ਸ਼ਗਨ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸਦਾ ਮੂੰਹ ਮਿੱਠਾ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਵਿਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਪਾਣੀ ਵਾਰਨਾ === ਪਾਣੀ ਵਾਰਨ ਦੀ ਰਸਮ ਅਹਿਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਾਂ ਵੱਲੋਂ ਜੋੜੀ ਦੇ ਸਿਰ ਉਤੋਂ ਗੜਵੀ ਵਾਲਾ ਮਿੱਠਾ ਪਾਣੀ ਸੱਤ ਵਾਰੀ ਵਾਰ ਕੇ ਪੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੇ ਹਰ ਵਾਰ ਮਾਂ ਪਾਣੀ ਪੀ ਲਵੇ ਤਾਂ ਨਵੀਂ ਵਹੁਟੀ ਦਾ ਸਾਰਾ ਪਿਆਰ ਸੱਸ ਨਾਲ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਿਆਲੇ ਦੀ ਰਸਮ ਨਿਭਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਸੱਸ ਵਲੋਂ ਦੇਸੀ ਘਿਉ ਵਿੱਚ ਖੰਡ ਰਲਾ ਕੇ ਨੂੰਹ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਬੁਰਕੀਆਂ ਪਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।”<ref>ਡਾ. ਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ੀ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਲੋਕਧਾਰਾ ਦੇ ਮੂਲ ਸਰੋਕਾਰ, ਤੇਜਿੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ, ਲਾਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ, 2- ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ ਮਾਰਕਿਟ, ਨੇੜੇ ਸੁਸਾਇਟੀ ਸਿਨੇਮਾ, ਲੁਧਿਆਣਾ, ਪੰਨਾ-344</ref> === ਹੋਰ ਰਸਮਾਂ === ਜੰਞ ਬੰਨ੍ਹਣਾ, ਜੰਞ ਛੁਡਾਉਣੀ, ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਦੇਣੀਆਂ, ਪੱਤਲ ਦੇਣੀ, ਜੁੱਤੀ ਚੁੱਕਣਾ, ਛੰਦ ਸੁਣਨੇ, ਖੱਟ ਵਿਖਾਉਣੀ, ਸੱਸ ਦੇ ਜਲੇਬ, ਸੱਸ ਦੇ ਲੱਡੂ, ਡੋਲੀ ਤੋਰਨਾ, ਨੈਣ ਦੀ ਮਾਣਤਾ, ਦਰ ਚੁਕਵਾਈ, ਤੇਲ ਚੋਣਾ, ਪਾਣੀ ਵਾਰਨਾ, ਪਿਆਲਾ ਦੇਣਾ, ਬੁਰਕੀਆਂ ਦੇਣਾ, ਥਾਲ਼ੀਆਂ ਵਿਛਾਉਣੀਆਂ, ਜਾਗੋ ਕੱਢਣੀ, [[ਛੱਜ ਭੰਨਣਾ]], ਗਿੱਧਾ ਪਾਉਣਾ, ਘੁੰਡ ਕੱਢਣਾ, ਘੁੰਡ ਉਤਾਰਨਾ, ਮੂੰਹ ਵਿਖਾਈ, ਪੁੜੀ ਪਾਉਣਾ, ਸੰਦੂਕ ਖੁਲ੍ਹਵਾਈ, ਛਿਟੀਆਂ ਖੇਡਣਾ, ਜਠੇਰਿਆਂ ਦੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣਾ, ਬੇਰੀ ਪੂਜਾ, ਛੰਨਾ ਖੇਡਣਾ, ਪਰੋਸਾ ਦੇਣਾ, ਵਟਣਾ ਮਲਣਾ, ਨਿਉਂਦਾ ਪਾਉਣਾ, ਚੂਲੀ ਛਕਣਾ, ਮਹਿੰਦੀ ਲਾਉਣੀ, ਚੱਪਣੀਆਂ ਭੰਨਣਾ, ਸੁਰਮਾ ਪਾਉਣਾ, ਸੱਗੀ ਫੁੱਲ ਗੁੰਦਣੇ, ਗਈ ਰਾਤ ਤਕ ਸੁਹਾਗ, ਘੋੜੀਆਂ ਗਾਉਣਾ, ਗਾਨਾ ਖੇਡਣਾ, ਕੋਠੀ ਝਾੜ, ਸਾਹੇ ਬੰਨ੍ਹਣਾ, ਗਾਨਾ ਬੰਨ੍ਹਣਾ, ਭੇਲੀ ਦੇਣਾ, ਗੱਠਾ ਦੇਣਾ, ਮੇਚਾ ਭੇਜਣਾ, ਵਰੀ ਬਣਾਉਣਾ, ਤਵੀ ਬੰਨ੍ਹਣਾ, ਦਾਲਾਂ ਚੁਗਣੀਆਂ, ਚੱਕੀਆਂ ਲਾਉਣੀਆਂ, ਮਾਈਆਂ, ਦੁੱਧ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ, ਕੜਾਹੀ ਚਾੜ੍ਹਨਾ, ਮੰਜੇ-ਬਿਸਤਰੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰਕੇ, ਭਾਂਡਿਆਂ ਦੀ ਵੇਲ ਲਿਆਉਣੀ ਆਦਿ ਅਜਿਹੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਸਨ। ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੁੜਮ-ਕੁੜਮਣੀ, ਲਾੜਾ-ਲਾੜੀ ਦੀ ਭੈਣ, ਜੀਜਾ, ਭਾਈ, ਤਾਈ, ਤਾਇਆ, ਚਾਚੀਆਂ, ਚਾਚੇ, ਭੂਆ, ਫੁੱਫੜ, ਮਾਮੇ, ਮਾਮੀਆਂ, ਮਾਸੀਆਂ, ਮਾਸੜ ਤੇ ਬਰਾਤ ਵਿੱਚ ਆਏ ਬਰਾਤੀਆਂ ਦੇ ਬਾਰੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। === ਜੰਞ ਬੰਨ੍ਹਣੀ === ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਆਏ ਬਰਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਰੋਟੀ ਪਰੋਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕੁੜੀ ਦੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਜਾਂ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਵੱਲੋਂ ਜੰਞ ਬੰਨ੍ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੰਞ ਬੰਨ੍ਹਣ ਦੀ ਰੀਤ ਕੁੜੀ ਵਾਲ਼ਿਆਂ ਤੇ ਬਰਾਤੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਤਕਰਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੋਰੜਾ ਛੰਦ ਤੇ ਦੋਹਰਾ ਗਾ ਕੇ ਜੰਞ ਬੰਨ੍ਹੀ ਤੇ ਛੁਡਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਹੋਰ ਵੀ ਨਿੱਕੇ ਮੋਟੇ ਹਾਸੇ ਠੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕੁੜੀਆਂ ਬਰਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਗੀਤ ਗਾ ਕੇ ਨਹੋਰੇ ਮਾਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਬਰਾਤੀ ਵੀ ਗਾ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮੋੜਵੇਂ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜੰਞ ਬੰਨ੍ਹਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਮ ਕਰ ਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਆਹ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲਦੇ ਸਨ ਤੇ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਨਵੀਆਂ ਰੀਤਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜੰਞ ਬੰਨ੍ਹਣਾ ਵੀ ਇੱਕ ਰੀਤ ਰਹੀ ਹੈ। ਜੰਞ ਬੰਨ੍ਹਣ ਦਾ ਅਸਲ ਮਕਸਦ ਬਰਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਟੀ ਖਾਣ ਤੋਂ ਵਰਜਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਹੁਣਿਆ ਦੇ 'ਹਰੀ ਹਰ ਕਰੋ ਜੀ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕੋਈ ਕੁੜੀ ਆਪਣੇ ਗੀਤ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। == ਮੌਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਰਸਮਾਂ == ‘ਰਸਮਾਂ ਜਾਂ ਰੀਤਾਂ ਲੋਕਾਚਾਰ ਦਾ ਹੀ ਰੂਪ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸ਼ਖਸ਼ ਦੀ ਸਮਾਜ ਨੁਕਤਾਚੀਨੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ‘ਸਮਾਜਕ ਅਪਰਾਧ’ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਮਾਜ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਲਈ ਕੋਈ ਸਜਾ ਤਜਵੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਉਂਜ ਆਪਣੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਕਰੋਪੀ ਹੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਵਡੇਰੀ ਸਜਾ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰਸਮਾਂ ਅਤੇ ਰੀਤਾਂ ਸਮਾਜਕ ਕਦਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਹੀ ਅੰਗ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਜਾਂ ਵੱਧ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨਾ ਭਾਵੇਂ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਪਰ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲੋਂ ਨੁਤਕਤਾਚੀਨੀ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਕੋਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਰਸਮਾਂ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਚਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।” === ਮਰਨ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ === ਮਰਨ ਸਮੇਂ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਤੇ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਰਨ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਰਸਮਾਂ ਕਹਿਣਾ ਉਚਿਤ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਰਸਮਾਂ ਦਾ ਸਬੰਧ ਵਾਸਤਵਿਕ ਉਚਿਤ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਰਸਮਾਂ ਦਾ ਸਬੰਧ ਵਾਸਤਵਿਕ ਸਮਾਜਕ ਅਸਲ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਜਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦਾ ਹੀ ਵਿਅਕਤ ਰੂਪ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਪਿੰਡ (ਸਤਨਾਜ਼, ਮੱਕੀ, ਕਣਕ, ਜੌਂ ਛੋਲੇ, ਮਠ, ਚਾੳਲ, ਬਾਜਰਾ ਆਦਿ) ਦੇ ਪਿੰਨੇ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ, ਘੜਾ ਭੰਨਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਨਿਰੋਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਤਅੱਲਕ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਚੰਗਾ ਹੋਵੇਗਾ ਜੇ ਮਰਨ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਨੂੰ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇ। ==== ਆਖਰੀ ਇਸ਼ਨਾਨ ==== ਸੁਰਗਵਾਸੀ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਵਾਰ ਦਹੀਂ ਨਾਲ ਕੇਸੀ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਰਦ ਨੂੰ ਮਰਦ ਤੇ ਇਸਤਰੀ ਨੂੰ ਇਸਤਰੀ ਨਹਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਰਦ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਜਨੇਊ ਤਿਲਕ ਸਮੇਤ ਕੱਪੜੇ ਪੁਆ ਕੇ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਜੇ ਸੁਹਾਗਣ ਮਰੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨਾਲ ਗਹਿਣੇ ਤੇ ਲਾਲ ਚੱਦਰ ਪਹਿਨਾ ਕੇ ਹੱਥਾਂ ਪੈਰਾਂ ਨੂੰ ਮਹਿੰਦੀ ਤੇ ਹੋਠਾਂ ਨੂੰ ਦੰਦਾਸਾ, ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਰਮਾ, ਵੀਣੀ ਉੱਤੇ ਚੂੜੀਆਂ ਤੇ ਮੱਥੇ ਉੱਤੇ ਬਿੰਦੀ ਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਵਿਧਵਾ ਮਰੇ ਤਾਂ ਗਹਿਣੇ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੇ ਪਰ ਬਾਕੀ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਹਾਉਂਦਿਆ ਕਰਦਿਆਂ, ਉਧਰ ਚਿਖਾ ਵਾਸਤੇ ਬਾਲਣ ਢੋ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਧਰ ਅਰਥੀ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਮਰੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਾਣੀ ਨੂੰ ਕੱਫ਼ਣ ਵਿੱਚ ਵਲ੍ਹੇਟ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੱਫ਼ਣ ਸੀਊਣ ਵਾਸਤੇ ਧਾਗਾ ਵੀ ਕੱਫ਼ਣ ਵਾਲੇ ਕੱਪੜੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==== ਅੰਤਮ ਦਰਸ਼ਨ ==== ਅਰਥੀ ਨੂੰ ਚੁੱਕਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਰੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਾਣੀ ਨੂੰ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਚਾਰ ਕਰੀਬੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਅਰਥੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੋਢਿਆਂ ਉੱਤੇ ਚੁੱਕ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਕਾਨ੍ਹੀ ਤੇ ਬਾਕੀ ਬੰਦੇ ‘ਰਾਮ ਨਾਮ ਸਤਿ ਹੈ’ ਕਹਿੰਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ==== ਬਾਸਾ ਦੇਣਾ ==== ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਪਿੰਨੇ ਦਿੰਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਘਰ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਲੰਘ ਕੇ ਦੂਜਾ, ਪਿੰਡ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਲੰਘ ਕੇ ਤੀਜਾ, ਮਸਾਣਾਂ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਛੱਪੜ, ਤਲਾਉ ਜਾਂ ਖੂਹ ਦੇ ਕੰਢੇ ਚੌਥਾ, ਪਰ ਚੌਥਾ ਪਿੰਨਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਰਥੀ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਛਿੜਕੀ ਹੋਈ ਥਾਂ ਤੇ ਉਤਾਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮਰਨ ਵਾਲੇ ਦੀ ਨੂੰਹ ਪਹਿਲਾਂ ਪਿੰਨਾਂ ਚੁੱਕ ਕੇ ਉਸਦੀ ਥਾਂ ਚੌਥਾ ਰੱਖ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇੱਕ ਪਾਣੀ ਦਾ ਘੜਾ ਭੰਨਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਮਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਪਹੁੰਚਿਆ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਏਨੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕਾਨ੍ਹੀ ਦਮ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਫੇਰ ਚੁੱਕ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵੇਲੇ ਸਿਰ ਅੱਗੇ ਤੇ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਵੱਲ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਗਲੇ ਕਾਨ੍ਹੀ ਪਿੱਛੇ ਤੇ ਪਿੱਛਲੇ ਅੱਗੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਰੀਤ ਨੂੰ ਅੱਧ ਮਾਰਗ, ਬਾਂਸਾ ਦੇਣਾ ਜਾਂ ਬਿਸਰਾਮ ਕਰਨਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ==== ਲਾਂਬੂ ਲਾਉਣਾ ==== ਅੱਧ ਮਾਰਗ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਇਸਤਰੀਆਂ ਉਥੇ ਹੀ ਬੈਠ ਜਾਂਦੀਆ ਹਨ ਤੇ ਮਰਦ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮਸਾਣਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਅਰਥੀ ਲਾਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ ਚਿਖਾ ਵਾਸਤੇ ਸੱਤ ਵਾਰੀ ਰਾਮ ਰਾਮ ਲਿਖ ਕੇ ਥਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਚਿਖਾ ਉੱਤੇ ਰੱਖ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਲਾਂਬੂ ਲੈ ਕੇ ਸੱਜਿਉਂ ਖੱਬੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗੇੜਾ ਅਰਥੀ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਕੱਢਦਾ ਹੈ। ਪੈਰਾਂ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਉਹ ਚਿਖਾ ਨੂੰ ਲਾਂਬੂ ਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਅੱਗ ਲਗ ਜਾਣ ਤੇ ਅਰਥੀ ਨਾਲ ਆਏ ਸਾਰੇ ਆਦਮੀ ਦੂਰ ਜਾ ਕੇ ਖਲੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ==== ਕਪਾਲ ਕਿਰਿਆ ==== ਜਦ ਚਿਖਾ ਜਲ ਕੇ ਮੁਰਦੇ ਦੀ ਖੋਪਰੀ ਵਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕੋਈ ਆਦਮੀ ਚਿਖਾ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਡੰਡਾ ਕੱਢ ਕੇ ਮੁਰਦੇ ਦੀ ਖੋਪਰੀ ਠਕੋਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਥਲਾ ਡੰਡਾ ਚਿਖਾ ਦੇ ਉਪਰੋਂ ਲਾਸ਼ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਕਪਾਲ ਕਿਰਿਆ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।<ref>ਲੋਕਧਾਰਾ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ, ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ,ਪੰਨਾ 77</ref> ਇਸਦਾ ਮਨੋਰਥ ਖੋਪਰੀ ਨੂੰ ਜਲਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਇਹ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾ ਜਲੇ ਤਾਂ ਮੁਰਦੇ ਤੋਂ ਬਦਬੂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਕਪਾਲ ਕਿਰਿਆ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਅਰਥੀ ਨਾਲ ਆਏ ਸਾਰੇ ਬੰਦੇ ਚਿਖਾ ਦੇ ਬਾਹਰ ਪਏ ਬਾਲਣ ਨਾਲ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਢੱਕ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ==== ਡੱਕਾ ਤੋੜਨਾ ==== ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਸੱਜਣ ਕਿਸੇ ਖੂਹ, ਟੋਭੇ ਜਾਂ ਛੱਪੜ ਉੱਤੇ ਜੋ ਸਕੇ ਤਾਂ ਇਸ਼ਨਾਨ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਹੱਥ ਮੂੰਹ ਧੋਂਦੇ ਹਨ। ਇਸਤਰੀਆਂ ਇਸ ਵੇਲੇ ਨਹਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪਿਛੋਂ ਸਾਰੇ ਆਦਮੀ ਕੁਝ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀਂ ਮੁਰਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਸੰਬੰਧ ਤੋੜਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਡੱਕਾ ਤੋੜਦੇ ਹਨ ਤੇ ਕਈ ਵਾਰੀ ਕੰਡਾ। ਕਈ ਨਿੰਮ ਦੀ ਪੱਤੀ ਚਬਾ ਕੇ ਮਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਾਸਤੇ ਨਿੰਮੋਂ ਕੌੜਾ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਅੱਕ ਦਾ ਦੁੱਧ ਚੋ ਕੇ ਅੱਕੋਂ ਕੌੜਾ। ==== ਫੁੱਲ ਚੁਗਣਾ ==== ਮੌਤ ਦੇ ਤੀਜੇ ਦਿਨ ਮੁਰਦੇ ਦੇ ਫੁੱਲ ਚੁਗਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਫੌਹੜੀ, ਚਾਰ ਕੀਲੀਆਂ, ਨਿਚੱਲਾਂ ਅਤੇ ‘ਫੁੱਲ’ ਪਾਉਣ ਲਈ ਗੁਥਲੀ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਔਰਤ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਲਈ ਲਾਲ ਗੁਥਲੀ ਹੁੰਦੀ ਤੇ ਮਰਦ ਲਈ ਚਿੱਟੀ। ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ‘ਕਰਮੀ ਧਰਮੀ’ ਆਪਣੇ ਅੰਗੂਠੇ ਤੇ ਚੀਚੀ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਤਿੰਨ ਫੁੱਲ ਚੁਗਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਬਾਕੀ ਆਦਮੀ ਵੀ ਫੁੱਲ ਚੁਗ ਲੈਨਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਅਸਥੀਆਂ ਜਾਂ ਫੁੱਲ ਲਕੜੀ ਦੀ ਫੌਹੜੀ ਨਾਲ ਫਰੋਲ ਕੇ ਲੱਭੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹੱਥਾਂ ਪੈਰ ਦੇ ਪੋਟਿਆ ਤੇ ਦੰਦਾਂ ਦੀਆਂ ਅਸਥੀਆ ਗੁਥਲੀ ਵਿੱਚ ਪਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਉਸੇ ਥਾਂ ਦਫ਼ਨਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਫੁੱਲ, ਗੁਥਲੀ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੜ੍ਹਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ। ਜੇ ਉਸੇ ਵੇਲੇ ਨਾ ਲਿਜਾਏ ਹੋਣ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਰੁੱਖ ਉੱਤੇ ਟੰਗ ਛੱਡਦੇ ਹਨ। ==== ਫੁੱਲ ਪਾਉਣ ਜਾਣਾ ==== ਇਹ ਕੰਮ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਘਰ ਦਾ ਮੁਖੀ ਜਾਂ ਸਿਆਣਾ ਮੈਂਬਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਫੁੱਲਾਂ ਨੂਮ ਪਹੋਏ ਜਾਂ ਹਰਿਦੁਆਰ ਆਦਿ ਲਿਜਾਣ ਵਾਲੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਰਾਹਦਾਰੀ ਅਤੇ ਪਾਂਡੇ ਦੀ ਫ਼ੀਸ ਦਿੱਤੀ ਜਾਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਬਜੁਰਗ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਇੱਜਤ ਤੇ ਮਾਨ ਨਾਲ ਲਿਜਾਦੳ ਹੈ। ਰੁੱਖ ਤੋਂ ਫੁੱਲ ਲਾਹੁਣ ਲੱਗਿਆ ਉਹ ਬੜੇ ਮਾਨ ਨਾਲ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦਾ ਨਾਂ ਲੈ ਕੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਆ ਗੁਲਜਾਰੀ ਲਾਲ ਤੈਨੂੰ ਪਹੋਏ ਛੱਡ ਆਈਏ। ==== ਮੁਕਾਣਾ ==== ਇਸ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਸੱਤ ਦਿਨ ਅਫ਼ਸੋਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਦੂਰ ਨੇੜੇ ਦੀਆਂ ਮੁਕਾਣਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।ਜੇਕਰ ਔਰਤ ਦੀ ਮੋਤ ਹੋਈ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਸਹੁਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਉਸ ਦੇ ਪੇਕੇ ਘਰ ਮੁਕਾਣ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜੇਕਰ ਆਦਮੀ ਦੀ ਮੋਤ ਹੋਈ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਹੁਰੇ ਘਰੇ ਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਸਮ ਦੋਰਾਨ ਚੋਲ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਮਿਠੀ ਰੋਟੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦਸ ਦਿਨ ਘਰ ਅਸ਼ੁੱਧ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ==== ਭੋਗ ਪਾਉਣਾ ==== ਮੋਤ ਤੋਂ ਨੋਵੇਂ ਜਾਂ ਦਸਵੇਂ ਦਿਨ ਭੋਗ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਸਰੀਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਭੋਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਰਗ ਵਾਲੇ ਘਰ ਸਥਰ ਨਹੀਂ ਵਿਛਾਇਆ ਜਾਂਦਾ। ==== ਹੰਗਾਮਾ ਜਾਂ ਹੰਕਾਮਾ ==== ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬੁੱਢੇ ਦਾ ਹੰਕਾਮਾ ਜਾਂ ਕਈ ਥਾਂ ਹੰਗਾਮਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਸਮ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਕੁੜਮੱਤਾਂ ਸੱਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੱਡੂ, ਜਲੇਬੀਆਂ ਪਕਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਰੇ ਕੋੜਮੇ ਨੂੰ ਛਕਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਰਦੇ ਪੁੱਜਦੇ ਘਰ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਰੋਟੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਜੀਅ ਇੱਕ ਸੇਰ ਲੱਡੂ ਵੰਡੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਬਾਰਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਡਤਾਂ ਜਾਂ ਪੰਚਾਇਤ ਨੂਮ ਪੰਜ ਸੇਰ ਲੱਡੂ ਅਤੇ ਬਰਤਨ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਗਦੌੜਾ ਫੇਰਨਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਹੰਕਾਮਾ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਵਰਗੀ ਰਸਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਘਰਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਸੂਟ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਨੂੰਹਾਂ ਦੇ ਪੇਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ<ref>ਲੋਕਧਾਰਾ ਦੀ ਸਿਰਜਣ ਪ੍ਰੀਕਿਰਿਆ, ਡਾ.ਨਾਹਰ ਸਿੰਘ, ਪੰਨਾ 35</ref> ==== ਚਾਲੀਸਾ ==== ਮਰਨ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਦੇ ਫਲਸਫੇ ਨਾਲ ਗਹਿਰਾ ਸੰਬੰਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਹਿੰਦੂਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਹਨ। ਮੁਸਲਮਾਨ ਮੁਰਦੇ ਨੂੰ ਦਬਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੇ ਸੋਗ ਦਾ ਚਾਲੀਸਾ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ==== ਅਲਾਹਣੀਆਂ ==== ਅਲਾਹੁਣੀ, ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਸਿਆਪਾਕਾਰ ਵਲੋਂ ਉਚਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ‘ਸਿਆਪੇ’ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਅਜੇਹਾ ਗੀਤ-ਰੂਪ ਹੈ ਜੋ ਮੌਤ ਦੇ ਸ਼ੋਕ ਭਾਵ ਨੂੰ ਥੀਮਕ ਟਕਰਾਉ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਸੁਲਝਾਉ ਵਲ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਥੀਮ, ਵਿਛੜ ਗਏ ਜੀਅ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਗਾਨ ਅਤੇ ਪਿਛੇ ਰਹਿ ਗਿਆ ਨੂੰ ਧਰਵਾਸ ਦੇਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਲਾਹੁਣੀ ਤੇ ਕੀਰਨਾ ਦੋਵੇਂ ਇੱਕ ਨਿਭਾਉ- ਸੰਦਰਭ ਪਰ ਵਖੋ ਵਖਰੀਆਂ ਉਚਾਰ-ਵਿਧੀਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਗੀਤ ਰੂਪ ਹਨ। ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿਤ ਸਿੰਘ ਅਲਾਹੁਣੀਆਂ ਦੀ ਨਿਭਾਉ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ, ‘ਮੂਹਰੇ ਮੂਹਰੇ ਨੈਣ ਅਲਾਹੁਣੀ ਦੀ ਇੱਕ ਇੱਕ ਤੁਕ ਆਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲੋ ਨਾਲ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੁਰ ਮਿਲਾਉਂਦੀਆਂ ਜਨਾਨੀਆਂ ਇੱਕਲੀ ਤੁਕ... ਪਹਿਲੇ ਬੋਲ ਮਿਰਸਣ ਜਾਂ ਨਾਇਣ ਆਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਅਲਾਹੁਣੀ ‘ਕੋਰਸ’ ਵਿੱਚ ਗਾਈ ਜਾਣ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ-ਗਾਨ ਹੈ, ਅਜਿਹਾ ਸਮੂਹ ਗਾਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਅਲਾਹੁਣੀ ਸਿਆਪਾ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਉਚਾਰੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ==== ਅਲਾਹੁਣੀ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਲੋਕ ਨਾਚ ਨਾਲ ==== ਇਹ ਗੀਤ-ਰੂਪ ਸਿਅਪੇ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਲੋਕ-ਨਾਚ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਸਿਆਪੇ ਦੀ ਤਾਲ ਦਾ ਅਲਾਹੁਣੀ ਦੇ ਉਚਾਰ ਉੱਤੇ ਸਿੱਧਾ ਤੇ ਮੋੜਵਾਂ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ==== ਸਿਆਪਾਕਾਰ ਜਾਂ ਗਾਇਕ ==== ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਇਸ ਤਾਲ ਅਤੇ ਬੋਲ ਦੀ ਇਕਸੁਰਤਾ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਇੱਕ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਸਿਆਪਾਕਾਰ ਵੀ ਹਾਜ਼ਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਾਲਵੇ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਸਿਆਪਾਕਾਰ ਤੇ ਅਲਾਹੁਣੀਕਾਰ ਦਾ ਕਾਰਜ ਮਿਰਾਸਣਾਂ, ਡੂਮਣੀਆਂ, ਨਾਇਣਾਂ ਆਦਿ ਨਿਭਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਰੀਆਂ ਸਵਾਣੀਆਂ ਇੱਕ ਗੋਲ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਸਿਆਪਾਕਾਰ ਵਿਚਕਾਰ ਖਲੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੋਵੇਂ ਹੱਥ ਪਹਿਲਾਂ ਮੱਥੇ ਉੱਤੇ ਫੇਰ ਪੱਟਾਂ ਉੱਤੇ ਮਾਰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਾਕੀ ਸੁਵਾਣੀਆਂ ਉਸ ਦੀ ਤਾਲ ਦਾ ਖਿਆਲ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਰ ਤੁਕ ਦੇ ਅੰਤ ਉੱਤੇ ਦੂਜੀਆਂ ਸਵਾਣੀਆਂ ਅੰਤਰੇ ਦੀ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰੀ ਤੁਕ ਨੂੰ ਉਚਾਰਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਰੀ ਅਲਾਹੁਣੀ ਇੱਕਲੀ ਸਿਆਪਾਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਉਚਾਰੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਮੂਹ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰੀ ਤੁਕ ਦੇ ਦੁਹਰਉਂ ਰਾਹੀਂ ਹੁੰਗਾਰਾ ਭਰਦਾ ਹੈ: ਸਿਆਪਾਕਾਰ: ਮਾਮਾ ਧੀਆਂ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ਕੋਈ ਟੁੱਟਦੀ ਕਹਿਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ -ਪੱਟੀ ਧੀ ਨੀ ਮੇਰੀਏ ਅੰਬੜੀਏ.... ਸਮੂਹ: ਹਾਏ! ਹਾਏ!! ਨੀ ਮੇਰੀਏ ਅੰਬੜੀਏ.... ਸਿਆਪਾਕਾਰ: ਕੋਈ ਲਿਖ ਕੇ ਘੱਲਾਂ ਕਾਗਤੀ ਕੋਈ ਸੂਹਾ ਅੱਖਰ ਪਾ ਨੀ ਕਦੇ ਆਉਣ ਦਾ -ਪੱਟੀ ਧੀ ਨੀ ਮੋਰੀਏ ਅੰਬੜੀਏ..... ਸਮੂਹ: ਹਾਏ! ਹਾਏ!! ਨੀ ਮੇਰੀਏ ਅੰਬੜੀਏ.... ਸਿਆਪਾਕਾਰ: ਸਾਵਣ ਬਰਸੇ ਰੁੱਤ ਆਪਣੀ ਮੈਂ ਬਰਸਾ ਦਿਨ ਰਾਤ ਨੀ -ਪੱਟੀ ਧੀ ਨੀ ਮੋਰੀਏ ਅੰਬੜੀਏ..... ਸਮੂਹ: ਹਾਏ! ਹਾਏ!! ਨੀ ਮੇਰੀਏ ਅੰਬੜੀਏ.... ==== ਸਿਆਪਾ ==== ਅਲਾਹੁਣੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਚਲਦਾ ਸਿਆਪਾ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗੱਲ੍ਹਾਂ ਜਾਂ ਪੁੜਪੁੜੀਆਂ ਉੱਤੇ, ਫੇਰ ਪੱਟਾਂ ਉਤੇ, ਮੁੜ ਫੇਰ ਪੱਟਾਂ ਉਤੇ ਅਤੇ ਫਿਰ ਛਾਤੀ ਜਾਂ ਗੱਲ੍ਹਾਂ ਉਤੇ ਹੱਥ ਮਾਰੇ ਜਾਣ ਉਹ ‘ਤਿਹੱਥੜਾ-ਸਿਆਪਾ’ ਕਹਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਅੰਤ ਉਤੇ ਪੁੱਜ ਕੇ ਸਿਆਪਾ ਇਕਦਮ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿਤ ਸਿੰਘ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, “ਟੁੱਟ ਟੁੱਟ ਪੈਂਦੀ ਮਰਾਸਣ ਜੋਰ ਜੋਰ ਨਾਲ ਹੱਥ ਘੁਮਾਉਂਦੀ, ਵਿੱਚ ਦੀ ਇੱਕ ਟੱਪਾ ਆਖ ਕੇ... ਸਿਆਪਾ ਪੂਰੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਾਂ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ‘ਚਲੰਤ ਸਿਆਪਾ’ ਬੜੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ: ਇੱਕ: ਹਾਏ ਹਾਏ ਮੌਤ ਚੰਦਰੀ ਓਏ...... ਸਮੂਹ: ਹਾਇਆ ਹਾਏ ਹਾਏ ਹਾਏ..... ਇੱਕ: ਹਾਏ ਹਾਏ ਮੌਤ ਭੈੜੀ ਓਏ..... ਸਮੂਹ: ਹਾਇਆ ਹਾਏ ਹਾਏ ਹਾਏ....... ਇੱਕ: ਹਾਏ ਸਵਾਤ ਖਾਲੀ ਓਏ.... ਸਮੂਹ: ਹਾਇਆ ਹਾਏ ਹਾਏ ਹਾਏ.... ==== ਕੀਰਨੇ ==== ਕੀਰਨੇ, ਹਾਉਕੇ ਅਤੇ ਲੇਰ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦੇ ਲਹਿਜੇ ਵਿੱਚ ਉਚਰਿਤ ਅਜੇਹਾ ਪ੍ਰਗੀਤਕ ਗੀਤ-ਰੂਪ ਹੈ ਜੋ ਥੀਮਕ ਟਕਰਾਉ ਦੀ ਕਾਵਿਕ ਜੁਗਤ ਉਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ‘ਮੈਂ’ ਤੇ ‘ਤੂੰ’ ਦੇ ਇਕਾਗਰ ਸਬੰਧ ਪਰ ਸਵੈ-ਸੰਬੋਧਨ ਰਾਹੀਂ ਥੀਮਕ ਟਕਰਾਉ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਟਕਰਾਉਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਲਵਈ ਲੋਕਗੀਤ ਰੂਪਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੀਰਨਾ, ਅਤੇ ਅਲਾਹੁਣੀ ਦੋ ਅਜਿਹੇ ਗੀਤ ਰੂਪ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਮੌਤ ਦੇ ਸ਼ੌਕ ਅਤੇ ਦੁੱਖ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹਨ। ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਨਿਭਾਉ ਦਾ ਸੰਦਰਭ ਮੌਤ ਦੇ ਸਦਮੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਔਰਤਾਂ ਵਲੋਂ ਉਚਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਡਾ. ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ ਨੇ ਅਲਾਹੁਣੀ ਨੇ ‘ਅਲਾਹੁਣੀ’ ਨੂੰ ‘ਵੈਣ’ ਅਥਵਾ ‘ਕੀਰਨੇ’ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆਂ ਹੈ। ਡਾ. ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਥਿੰਦ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, “ਅਲਾਹੁਣੀ ਇੱਕ ਸੋਗਮਈ ਗੀਤ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਮ੍ਰਿਤਕ ਸੰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਹੈ...ਇਸ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਕੀਰਨੇ ਜਾਂ ਵੈਣ ਵੀ ਕਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿਤ ਸਿੰਘ ਅਲਾਹੁਣੀ ਅਤੇ ਕੀਰਨੇ ਨੂੰ ਉਚੇਰੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਖਰਿਆਉਂਦਾ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੇ ਢੰਗ ਦੀ ਵਖਰਤਾ ਜ਼ਰੂਰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀਰਨਾ ਇਕੱਲੀ ਸਵਾਣੀ ਦੂਜੀ ਦੇ ਗਲ ਲਗ ਕੇ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਅਲਾਹੁਣੀਆਂ ਕਿਸੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਸਿਆਪਾਕਾਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਸਮੂਹ ਦੇ ਹੁੰਗਾਰੇ ਨਾਲ ਉਚਾਰੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿਆਪੇ ਸਮੇਂ ਉਚਾਰੇ ਬੋਲਾਂ ਲਈ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ‘ਅਲਾਹੁਣੀ’ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕਲੀ ਸਵਾਣੀ ਦੇ ਇੱਕਲੇ ਸਵਾਣੀ ਦੇ ਇਕਾਹਿਰੇ ਬੋਲਾਂ ਲਈ ‘ਕੀਰਨਾਂ’ ਜਾਂ ‘ਵੈਣ’। ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਮੌਤ ਦੇ ਸੋਗ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵੇਂ ਗੀਤ- ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਵ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਅਤੇ ਨਿਭਾਉ- ਵਿਧੀ ਵੱਖੋ ਵਖਰੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਰੂਪ-ਰਚਨਾ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅੰਤਰ ਹਨ। ਨਿਰੋਲ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਨਿਭਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਬੋਲਾਂ ਨੂੰ ‘ਕੀਰਨਾ’ ਜਾਂ ‘ਵੈਣ’ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਮਿਰਾਸਣ ਜਾਂ ਨਾਇਣ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੋਰਸ ਵਜੋਂ ਉਚਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਬੋਲਾਂ ਨੂੰ ਅਲਾਹੁਣੀਆਂ ਕਿਹਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕੀਰਨੇ ਦਾ ਨਿਭਾਉ ਜਿਥੇ ਲੇਰਾਂ ਅਤੇ ਹਉਕਿਆਂ ਨਾਲ ਪਰੋਇਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਥੇ ਇਸ ਦਾ ਸਮੁਚਾ ਲਹਿਜ਼ਾ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਪਰਲੇ ਕੀਰਨੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਹੈ: ‘ਤੂੰ ਤਾਂ ਤੁਰਗੀ’ ਵਿਚਲੀ ‘ਤੂੰ’ ਉਤੇ। ਹਰ ਕੀਰਨੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦੇ ਲਹਿਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਉਚਾਰਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਵਿਛੜ ਗਏ ‘ਤੂੰ’ ਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੀਰਨੇ ਵਿੱਚ ਟਕਰਾਉਂਦੇ ਸੰਦਰਭਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੰਨ ਸੁਵੰਨਤਾ ਹੈ। ਉਪਰਲੇ ਕੀਰਨੇ ਵਿੱਚ ਵਰਤਮਾਨ ਦੀ ਕਰੁਣਾਤਮਕ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਇਕੋ ਸ਼ਬਦ ‘ਤੁਰਗੀ’ ਨਾਲ ਉਘਾੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਕਈ ਹੋਰ ਕੀਰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਟਕਰਾਉਂਦੇ ਜੀਵਨ ਸੰਦੲਭਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਨਅੰਤਰ ਪਰ ਵਿਰੋਧੀ ਬਿੰਬਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਲੋ ਨਾਲ ਸਿਰਜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਥੇ ਸ਼ਬਦ ਵਿਰੋਧੀ ਜੁੱਟਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰੋਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਦ ਤੂੰ ਪਲੰਗ ਨਮਾਰੀ ਛੱਡ ਕੇ ਭੁੰਜੇ ਬੈਠੇਂਗਾ ਵੇ ਕਲ੍ਹ ਜਾਮਿਆ ਪੁੱਤ ਵੇ ਪਿਉ ਤੇਰਾ ਰਾਜਾ ਹਟ ਗਿਆ ਪਛਾੜੀ... ਕੀਰਨਾਕਾਰ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਦੇ ਟਾਕਰੇ ਉਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਦਾ ਵਰਤ ਚੁੱਕਾ ਭਾਣਾ- ਮੌਤ- ਇੱਕ ਵਿਰੋਧੀ ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਕ ਸੰਦਰਭ ਵਜੋਂ ਮੌਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੀਰਨੇ ਦੇ ਬੋਲ ਨੂੰ ਕਰੁਣਾਤਮਕ ਭਾਵ ਨਾਲ ਜੋੜ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਕੀਰਨੇ ਦਾ ਨਿਭਾਉ- ਸੰਦਰਭ ਹੀ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ: ਤੇਰੇ ਵਰਗੇ ਗਭਰੂ ਭੱਜੇ ਮੌਤ ਨੂੰ ਡਾਹ ਨਾ ਦਿੰਦੇ ਵੇ == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਭਿਆਚਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਲੋਕਧਾਰਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਆਚਾਰ]] evj7z0r8znqis07h9qwsqeltkxfuwqm 0 111878 810415 630748 2025-06-11T13:42:48Z Jagmit Singh Brar 17898 810415 wikitext text/x-wiki {| class="infobox geography vcard" style="width: 23em; margin-bottom: 10px;" autocomplete="off" ! colspan="2" id="6" style="text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold;font-size:1.25em; white-space:nowrap" |ਰਾਜਾਸਾਂਸੀ |- id="8" | colspan="2" id="9" style="text-align:center;background-color:#cddeff; font-weight:bold;"|ਸ਼ਹਿਰ |- class="mergedtoprow" id="11" | colspan="2" id="12" style="text-align:center" | <div class="switcher-container" id="13"><div class="center" id="14"><div id="15" style="width:250px;float:none;clear:both;margin-left:auto;margin-right:auto"><div id="16" style="width:250px;padding:0"><div id="17" style="position:relative;width:250px">[[File:India_Punjab_location_map.svg|277x277px|Rajasansi is located in Punjab]]<div id="18" style="position:absolute;top:30.729%;left:34.757%"><div id="19" style="position:absolute;left:-3px;top:-3px;line-height:0">[[File:Red_pog.svg|link=|6x6px|Rajasansi]]</div><div id="20" style="font-size:90%;line-height:110%;position:absolute;width:6em;top:-0.75em;left:4px;text-align:left"><div id="21" style="display:inline;padding:1px;float:left">ਰਾਜਾਸਾਂਸੀ</div></div></div></div><div id="23"><small>Location in Punjab, India</small></div>ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ</div></div></div></div> |} '''ਰਾਜਾਸਾਂਸੀ''', [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ]] ਦੇ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲੇ]] ਦਾ ਇੱਕ ਕਸਬਾ ਅਤੇ [[ਨਗਰ ਪੰਚਾਇਤ]] ਹੈ। [[ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡਾ]] ਅਜਨਾਲਾ-ਰਾਜਾਸਾਂਸੀ ਰੋਡ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।<div id="33" style="display:inline;padding:1px;float:left"></div> == ਜਨਸੰਖਿਆ == {{bar box|width=300px|barwidth=250px|cellpadding="0"|title=Religion in Raja Sansi<ref>http://www.census2011.co.in/data/town/800248-raja-sansi.html</ref>|titlebar=#Fcd116|left1=Religion|right1=Percent|float=right|bars={{bar percent|[[Sikhism]]|#FFFF00|71.16}} {{bar percent|[[Hinduism]]|#FF6600|20.04}} {{bar percent|[[Christianity]]|#9955BB|7.99}} {{bar percent|[[Islam]]|#009000|0.61}} {{bar percent|Others|#9955BB|0.19}}}}2001 ਦੀ [[ਜਨਗਣਨਾ]]<ref>{{Cite web|url=http://www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999|title=Census of India 2001: Data from the 2001 Census, including cities, villages and towns (Provisional)|publisher=Census Commission of India|archive-url=https://web.archive.org/web/20040616075334/http://www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999|archive-date=2004-06-16|access-date=2008-11-01}}</ref> ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਰਾਜਾਸਾਂਸੀ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 12,131 ਸੀ। ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਦਾ 54% ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ 46% ਹਨ। {{As of|2001}}ਰਾਜਾਸਾਂਸੀ ਵਿਚ 13% ਆਬਾਦੀ 6 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ। [[File:Sandhanwalia Haveli ,Rajasansi.jpg|thumb|ਸੰਧਵਾਲੀਆ ਇਤਿਹਾਸਕ ਹਵੇਲੀ/ਰਾਜਾ ਦਾ ਮਹਿਲ [[ਰਾਜਾਸਾਂਸੀ]] |center]] == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਕਸਬੇ]] hb3dz1vrixbv8puaf2uz3sr3gaxn74c 0 117377 810442 537809 2025-06-12T00:15:48Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 2 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810442 wikitext text/x-wiki {{Infobox volleyball player | name =ਬਰੂਨੋ ਰੇਜ਼ੈਂਡੇ | image = Bruno Rezende2.jpg | caption = | imagesize = | fullname = ਬਰੂਨੋ ਮੋਸਾ ਡੀ ਰੇਜੈਂਡੇ | nationality= ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲੀਅਨ | birth_date = {{Birth date and age|df=yes|1986|7|2}} | birth_place = [[ਰਿਓ ਡੇ ਜਾਨੇਰਿਓ]], [[ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ]] | height = {{height|m=1.90|precision=0}} | weight = {{convert|76|kg|lb|abbr=on}} | spike = {{convert|323|cm|abbr=on}} | block = {{convert|302|cm|abbr=on}} | position = ਸੈਟਰ | currentclub = [[ਵਾਲੀ ਲਿਊਬ|ਚੇਵੇਤਾਨੋਵਾ]] | currentnumber = 1 | years = 2005–2011<br>2011<br>2011–2012<br>2012–2014<br>2014–2016<br>2016–2017<br>2017–2018<br>2018– | clubs | nationalyears = 2005–2006<br>2007– | nationalteam = [[ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਮਰਦ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਾਲੀਬਾਲ ਟੀਮ ਅੰਡਰ-19|ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਯੂ-19]]<br>[[ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਮਰਦ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਾਲੀਬਾਲ ਟੀਮ|ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ]] | medaltemplates = {{MedalCompetition|[[ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਲੀਬਾਲ|ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ]]}} {{MedalGold|[[2016 ਉਲੰਪਿਕ ਵਿੱਚ ਵਾਲੀਬਾਲ – ਮਰਦ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ|2016 ਰੀਓ ਡੀ ਜਨੇਰੋ]]|[[Volleyball at the 2016 Summer Olympics – Men's team rosters#Brazil|ਟੀਮ]]}} {{MedalSilver|[[2008 ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਲੀਬਾਲ – ਮਰਦ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ|2008 ਬੀਜਿੰਗ]]|[[Volleyball at the 2008 Summer Olympics – Men's team rosters#Brazil|ਟੀਮ]]}} {{MedalSilver|[[2012 ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਲੀਬਾਲ – ਮਰਦ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟt|2012 ਲੰਡਨ]]|[[Volleyball at the 2012 Summer Olympics – Men's team rosters#Brazil|ਟੀਮ]]}} {{MedalCompetition|[[ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਵਾਲੀਬਾਲ ਮਰਦ ਵਿਸ਼ਵ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ|ਵਿਸ਼ਵ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ]]}} {{MedalGold|[[2010 ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਵਾਲੀਬਾਲ ਮਰਦ ਵਿਸ਼ਵ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ|2010 ਇਟਲੀ]]|[[2014 ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਵਾਲੀਬਾਲ ਮਰਦ ਵਿਸ਼ਵ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਟੀਮਾਂ|ਟੀਮ]]}} {{MedalSilver|[[2014 ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਵਾਲੀਬਾਲ ਮਰਦ ਵਿਸ਼ਵ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ|2014 ਪੋਲੈਂਡ]]|[[2014 ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਵਾਲੀਬਾਲ ਮਰਦ ਵਿਸ਼ਵ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਟੀਮਾਂ|ਟੀਮ]]}} {{MedalSilver|[[2018 ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਵਾਲੀਬਾਲ ਮਰਦ ਵਿਸ਼ਵ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ|2018 ਇਟਲੀ-ਬੁਲਗਾਰੀਆ]]|[[2018 ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਵਾਲੀਬਾਲ ਮਰਦ ਵਿਸ਼ਵ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਟੀਮਾਂ|ਟੀਮ]]}} {{MedalCompetition|[[ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਵਾਲੀਬਾਲ ਮਰਦ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ|ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ]]}} {{MedalGold|[[2007 ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਵਾਲੀਬਾਲ ਮਰਦ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ|2007 ਜਪਾਨ]]|[[2007 ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਵਾਲੀਬਾਲ ਮਰਦ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਟੀਮਾਂ|ਟੀਮ]]}} {{MedalBronze|[[2011 ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਵਾਲੀਬਾਲ ਮਰਦ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ|2011 ਜਪਾਨ]]|[[2011 ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਵਾਲੀਬਾਲ ਮਰਦ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਟੀਮਾਂ|ਟੀਮ]]}} {{MedalCompetition|[[ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਵਾਲੀਬਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਗਰੈਂਡ ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ ਕੱਪ|ਵਰਲਡ ਗਰੈਂਡ ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ ਕੱਪ]]}} {{MedalGold|[[2009 ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਮਰਦ ਵਾਲੀਬਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਗਰੈਂਡ ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ ਕੱਪ|2009 ਜਪਾਨ]]|[[2009 ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਮਰਦ ਵਾਲੀਬਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਗਰੈਂਡ ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ ਕੱਪ|ਟੀਮ]]}} {{MedalGold|[[2013 ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਮਰਦ ਵਾਲੀਬਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਗਰੈਂਡ ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ ਕੱਪ|2013 ਜਪਾਨ]]|[[2013 ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਮਰਦ ਵਾਲੀਬਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਗਰੈਂਡ ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ ਕੱਪ|ਟੀਮ]]}} {{MedalGold|[[2017 ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਮਰਦ ਵਾਲੀਬਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਗਰੈਂਡ ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ ਕੱਪ|2017 ਜਪਾਨ]]|[[2017 ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਮਰਦ ਵਾਲੀਬਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਗਰੈਂਡ ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ ਕੱਪ|ਟੀਮ]]}} {{MedalCompetition|[[ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਵਾਲੀਬਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਲੀਗ|ਵਿਸ਼ਵ ਲੀਗ]]}} {{MedalGold|[[2009 ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਵਾਲੀਬਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਲੀਗ|2009 ਬੈਲਗਰੇਡ]]|[[2009 ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਵਾਲੀਬਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਲੀਗ ਟੀਮਾਂ|ਟੀਮ]]}} {{MedalGold|[[2010 ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਵਾਲੀਬਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਲੀਗ|2010 ਕੋਰਡੋਬਾ]]|[[2010 ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਵਾਲੀਬਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਲੀਗ ਟੀਮਾਂ|ਟੀਮ]]}} {{MedalSilver|[[2011 ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਵਾਲੀਬਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਲੀਗ|2011 ਜਾਂਸਕ]]|[[2011 ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਵਾਲੀਬਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਲੀਗ ਟੀਮਾਂ|ਟੀਮ]]}} [[ਕਾਂਸੀ ਤਗਮਾ]]|[[2013 ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਵਾਲੀਬਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਲੀਗ|2013 ਮਾਰ ਦੇਲ ਪਲਾਟਾ]]|[[2013 ਐਫ.ਆਈ.ਵੀ.ਬੀ. ਵਾਲੀਬਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਲੀਗ ਟੀਮਾਂ|ਟੀਮ]]}} [[ਤਸਵੀਰ:Bruno_Bruninho_Mossa_De_Rezende_(Legavolley_2018).jpg|thumb|ਬਰੂਨੋ ਮੋਸਾ ਡੀ ਰਜ਼ੈਂਡੇ(2018)]] '''ਬਰੂਨੋ ਮੋਸਾ ਡੀ ਰੇਜ਼ੈਂਡੇ''' (ਜਨਮ 2 ਜੁਲਾਈ 1986) ਇੱਕ [[ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ|ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲੀਅਨ]] [[ਵਾਲੀਬਾਲ]] ਖਿਡਾਰੀ ਹੈ, ਜੋ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਦੀ ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਕੌਮੀ ਵਾਲੀਵਾਲ ਟੀਮ ਦਾ ਇੱਕ ਮੈਂਬਰ ਹੈ, 2016 ਓਲੰਪਿਕ ਚੈਂਪੀਅਨ, ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਡਬਲ ਰੋਲਟਰ ਚੈਂਪੀਅਨ ([[ਬੀਜਿੰਗ]] 2008, ਲੰਡਨ 2012), 2010 ਵਰਲਡ ਚੈਂਪੀਅਨ, ਵਰਲਡ ਗ੍ਰੈਂਡ ਚੈਂਪੀਅਨਸ ਕੱਪ (2009, 2013) ਦਾ ਡਬਲ ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਮਗਾ ਜੇਤੂ, ਸਾਊਥ ਅਮਰੀਕਨ ਚੈਂਪੀਅਨ (2007, 2009, 2011, 2013), ਵਿਸ਼ਵ ਲੀਗ, ਪੈਨ ਅਮਰੀਕਨ ਗੇਮਸ, ਬਰਾਜ਼ੀਲੀਅਨ ਚੈਂਪੀਅਨ (2004, 2006, 2008) ਦੀ ਮਲਟੀਮੈਡਲਿਸਟ, 2009, 2010, 2013), ਇਟਾਲੀਅਨ ਚੈਂਪੀਅਨ (2016)<ref>{{Cite web|url=https://www.famousbirthdays.com/people/bruno-rezende.html|title=Learn about Bruno Rezende|website=Famous Birthdays|language=en|access-date=2019-05-28}}</ref> [[ਤਸਵੀਰ:Brasil_é_ouro_no_vôlei_masculino_1039391-210816_v9a13140022.jpg|thumb|ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਕੋਚ ਬਰਨਾਰਡੋ ਰੈਜ਼ੈਂਡੇ ਨੇ ਰਿਓ 2016 ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ]] ਇਹ ਨਾਮ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਨਾਮਕਰਣ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ, ਪਹਿਲਾ ਜਾਂ ਮਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਨਾਮ 'ਮੋਸਾ' ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਜਾਂ ਮਾਮੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਨਾਂ 'ਡੀ ਰੇਜੈਂਡੇ' ਹੈ| == ਕੈਰੀਅਰ == ਰੀਜੈਂਡੇ ਨੇ ਯੁਵਕ ਟੀਮਾਂ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਦੀ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਕਰੀਅਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ 2005 ਯੂ20 ਵਿਸ਼ਵ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ ਸਥਾਨ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ | 2007 ਵਿੱਚ ਬਾਲਗ ਟੀਮ ਲਈ ਖੇਡਦੇ ਹੋਏ, ਉਹ ਐਫਆਈਵੀਬੀ ਵਿਸ਼ਵ ਲੀਗ, ਪੈਨ ਅਮਰੀਕੀ ਖੇਡਾਂ, ਐਫਆਈਵੀਬੀ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਜਿੱਤੀ | 2008 ਵਿਚ, ਉਸਨੇ ਬੀਜਿੰਗ ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਨੇ ਸਿਲਵਰ ਮੈਡਲ ਜਿੱਤੀ | 2009 ਵਿੱਚ, ਬ੍ਰੂਨੋ ਨੇ ਕੌਮੀ ਟੀਮ ਦੇ ਨਾਲ ਦੋ ਟਰਾਫੀਆਂ ਜਿੱਤੀਆਂ: ਵਿਸ਼ਵ ਲੀਗ ਅਤੇ ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ ਕੱਪ. ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਤੀਜੀ ਵਾਰ ਵਿਸ਼ਵ ਲੀਗ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਐਫਆਈਵੀਬੀ ਵਿਸ਼ਵ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ | 2011 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਵਿਸ਼ਵ ਲੀਗ ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ ਸਥਾਨ ਹਾਸਲ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕੀ ਚੈਂਪੀਅਨ ਅਤੇ ਪੈਨ ਅਮਰੀਕੀ ਚੈਂਪੀਅਨ ਬਣ ਗਿਆ | ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ, ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਨੇ ਐਫਆਈਵੀਬੀ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਵਿੱਚ ਕਾਂਸੀ ਦਾ ਤਮਗਾ ਜਿੱਤਿਆ | 2012 ਵਿਚ, ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਦੀ ਕੌਮੀ ਟੀਮ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਲੰਡਨ ਓਲੰਪਿਕ ਵਿੱਚ ਸਿਲਵਰ ਮੈਡਲ ਜਿੱਤੀ | 2013 ਵਿੱਚ, ਵਰਲਡ ਲੀਗ ਵਿੱਚ ਬਰਾਜ਼ੀਲ ਦੂਜਾ ਸਥਾਨ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਸਾਊਥ ਅਮਰੀਕਨ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਐਫਆਈਵੀਬੀ ਵਿਸ਼ਵ ਗ੍ਰੈਂਡ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਦੋ ਸੋਨੇ ਦੇ ਮੈਡਲ ਜਿੱਤੇ | 2015 ਵਿੱਚ, ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਨੇ ਅਮਰੀਕੀ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਗਮਾ ਜਿੱਤਆ. | 2016 ਰਿਓ ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ, ਇਟਲੀ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਫਾਈਨਲ ਮੈਚ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਰਾਜ਼ੀਲ ਨੇ ਇੱਕ ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਮਗਾ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਬਰੂਨੋ ਨੂੰ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸੇਟਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ | == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਬਰੂਨੋ ਸਾਬਕਾ ਵਾਲੀਵਾਲ ਖਿਡਾਰੀਆਂ "ਬਰਨਾਰਡਿਨੋ"<ref>{{Cite web|url=https://volleybox.net/documentary-about-bernardo-rezende-m17456|title=|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੂਨ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਅਤੇ "ਵੇਰਾ ਮੋਸਾ" ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਬੱਚਾ ਹੈ | ਉਸਦੀ ਮਾਤਾ ਨੇ ਓਲੰਪਿਕ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ (1980, 1984, 1988) | ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ 1984 ਦੇ ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਤਮਗਾ ਜਿੱਤਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਹਿਲਾ ਵਾਲੀਬਾਲ ਟੀਮ ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਕੋਚ ਹੈ | ਜਦੋਂ ਉਹ ਬੱਚਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਤਲਾਕ ਦੇ ਦਿੱਤਾ | ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂਬਾਂਨੋ ਦਾ ਇੱਕ ਅੱਧਾ ਭਰਾ, ਐਡਸਨ (ਜਨਮ 1981) ਹੈ | ਉਸ ਦੇ ਤੀਜੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ, ਉਸ ਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ, ਲੁਈਸਾ ਸਾਬਕਾ ਵਾਲੀਵਾਲ ਖਿਡਾਰੀ ਫਰਨਾਂਡੇ ਵੈਂਟੂਰਨੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਦੂਜੀ ਵਿਆਹ ਤੋਂ, ਬਰੂਨੋ ਦੀਆਂ ਦੋ ਛੋਟੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਹਨ, ਜੁਲੀਆ (ਜਨਮ 2002) ਅਤੇ ਵਿਕਟੋਰੀਆ (ਜਨਮ 2009) |<ref>{{Cite web|url=https://wikimili.com/en/Bruno_Rezende|website=wikimili.com|access-date=2019-05-28}}</ref> ਬਰੂਨੋ ਨੇ ਕਦੇ-ਨ-ਕਤਲੇਆਮ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ ਸੀ | ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਦੀ ਕੌਮੀ ਵਾਲੀਬਾਲ ਟੀਮ ਲਈ ਖੇਡਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਬਰਨਾਰਡੋਹ 2001 ਤੋਂ 2017 ਤਕ ਟੀਮ ਦੇ ਕੋਚ ਸਨ | ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਹ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਿਆ ਅਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਦੂਜੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬਰਨਡੀਨੋਹ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸਬੰਧਾਂ ਕਾਰਨ ਬਰੂਨੋ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਅਤੇ ਜਿਆਦਾ ਮੰਗ ਹੈ |ਬਰੂਨੋ ਫੁਟਬਾਲਰ [[ਨੇਮਾਰ]] ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਕਰੀਬੀ ਦੋਸਤ ਹਨ| === ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ === 2003/2004 [[ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ]] ਨਾਲ ਕੱਪ. ਬ੍ਰਾਜੀਲੀ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ<ref>{{Cite web|url=https://volleybox.net/bruno-rezende-p145/awards|title=Bruno Rezende » awards:|website=Volleybox.net|language=en|access-date=2019-05-28}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੂਨ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> 2005/2006 ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ ਨਾਲ ਕੱਪ. ਬ੍ਰਾਜੀਲੀ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ <br>2007/2008 ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ ਨਾਲ ਕੱਪ. ਬ੍ਰਾਜੀਲੀ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ <br>2008/2009 ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ ਨਾਲ ਕੱਪ. ਬ੍ਰਾਜੀਲੀ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ <br>2009/2010 ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ ਨਾਲ ਕੱਪ. ਬ੍ਰਾਜੀਲੀ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ <br>2012/2013 ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ ਨਾਲ ਕੱਪ. ਬ੍ਰਾਜੀਲੀ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ <br>2018/2016 ਕੱਪ ਨਾਲ [[ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਗਮਾ]]. ਇਤਾਲਵੀ ਚੈਮ੍ਪੀਅਨਸ਼ਿਪ === ਕੌਮੀ ਟ੍ਰਾਫੀਆਂ === 2014/2015 ਸਧਾਰਨ [[ਸੋਨੇ ਦਾ ਕੱਪ]]. ਇਤਾਲਵੀ ਕੱਪ <br>2015/2016 ਸਧਾਰਨ ਸੋਨੇ ਦਾ ਕੱਪ. ਇਟਾਲੀਅਨ ਸੁਪਰਕੈਪ <br>2015/2016 ਸਧਾਰਨ ਸੋਨੇ ਦਾ ਕੱਪ. ਐਸੋਵੀਏਸ਼ਨ ਇਟਾਲੀਅਨ ਕੱਪ === ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟਰਾਫੀਆਂ === 2009 ਸਧਾਰਨ ਸੋਨੇ ਦਾ ਕੱਪ. ਦੱਖਣੀ ਅਮੇਰਿਕਨ ਕਲੱਬ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ <br>2019 ਸਧਾਰਨ ਸੋਨੇ ਦਾ ਕੱਪ. ਸੀ.ਈ.ਵੀ. ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ ਲੀਗ === ਓਲਿੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ === ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ - ਪਹਿਲੀ ਥਾਂ 2016 ਰਿਓ ਡੀ ਜਨੇਰੀਓ ਟੀਮ <br>[[ਸਿਲਵਰ ਮੈਡਲ]] - ਦੂਜਾ ਸਥਾਨ 2008 ਬੀਜਿੰਗ ਟੀਮ <br>ਸਿਲਵਰ ਮੈਡਲ - ਦੂਜਾ ਸਥਾਨ 2012 ਲੰਡਨ ਟੀਮ === ਵਿਸ਼ਵ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ === ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ - ਪਹਿਲੀ ਥਾਂ 2010 ਇਟਲੀ ਟੀਮ <br>ਸਿਲਵਰ ਮੈਡਲ - ਦੂਜਾ ਸਥਾਨ 2014 ਪੋਲੈਂਡ ਟੀਮ <br>ਸਿਲਵਰ ਮੈਡਲ - ਦੂਜਾ ਸਥਾਨ 2018 ਇਟਲੀ-ਬੁਲਗਾਰੀਆ ਟੀਮ === ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ === ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ - ਪਹਿਲੀ ਥਾਂ 2007 ਜਪਾਨ ਟੀਮ <br>[[ਬ੍ਰੋਨਜ਼ ਮੈਡਲ]] - ਤੀਸਰਾ ਸਥਾਨ 2011 ਜਪਾਨ ਟੀਮ === ਵਿਸ਼ਵ ਗ੍ਰੈਂਡ ਚੈਂਪੀਅਨ ਕੱਪ === ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ - ਪਹਿਲੀ ਥਾਂ 2009 ਜਪਾਨ ਟੀਮ <br>ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ - ਪਹਿਲੀ ਥਾਂ 2013 ਜਪਾਨ ਟੀਮ <br>ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ - ਪਹਿਲੀ ਥਾਂ 2017 ਜਪਾਨ ਟੀਮ === ਵਿਸ਼ਵ ਲੀਗ === ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ - ਪਹਿਲੀ ਥਾਂ 2009 ਬੇਲਗ੍ਰੇਡ ਟੀਮ <br>ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ - ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ 2010 ਕੋਰਡੋਬਾ ਟੀਮ <br>ਸਿਲਵਰ ਮੈਡਲ - ਦੂਜਾ ਸਥਾਨ 2011 ਡਨ੍ਸ੍ਕ ਟੀਮ <br>ਸਿਲਵਰ ਮੈਡਲ - ਦੂਜਾ ਸਥਾਨ 2013 ਮਾਰ ਡੇਲ ਪਲਟਾ ਟੀਮ <br>ਸਿਲਵਰ ਮੈਡਲ - ਦੂਜਾ ਸਥਾਨ 2014 ਫਲੋਰੈਂਸ ਟੀਮ <br>ਸਿਲਵਰ ਮੈਡਲ - ਦੂਜਾ ਸਥਾਨ 2016 ਕ੍ਰਾਕੋ ਟੀਮ <br>ਸਿਲਵਰ ਮੈਡਲ - ਦੂਜਾ ਸਥਾਨ 2017 ਕੁਰੀਟੀਬਾ ਟੀਮ === ਸਾਊਥ ਅਮਰੀਕਨ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ === ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ - ਪਹਿਲੀ ਥਾਂ 2007 ਸੈਂਟੀਆਗੋ <br>ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ - ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ 2009 ਬੋਗੋਟਾ <br>ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ - ਪਹਿਲੀ ਥਾਂ 2011 ਕੁਈਬਾ <br>ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ - ਪਹਿਲੀ ਥਾਂ 2013 ਕੈਬੋ ਫ੍ਰੀਓ <br>ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ - ਪਹਿਲੀ ਥਾਂ 2015 ਮਾਸੀਓ <br>ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ - ਪਹਿਲੀ ਥਾਂ 2017 ਸੈਂਟੀਆਗੋ / ਤੇਮੁਕੋ === ਪੈਨ ਅਮਰੀਕੀ ਖੇਡਾਂ === ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ - ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ 2007 ਰਿਓ ਡੀ ਜਨੇਰੋ <br>ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ - ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ 2011 ਗੁਆਡਲਾਜਾਰਾ <br>ਆਖਰੀ ਵਾਰ ਅੱਪਡੇਟ ਕੀਤਾ: 19 ਮਈ 2018 == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਾਲੀਬਾਲ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਦੇ ਵਾਲੀਬਾਲ ਖਿਡਾਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1986]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਲੰਪਿਕ ਮੈਡਲ ਜੇਤੂ ਵਾਲੀਬਾਲ ਖਿਡਾਰੀ]] 6ji22e41jiuy9lry9tax49vno5ekt17 0 118292 810473 804361 2025-06-12T09:27:58Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810473 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=ਰਾਕੁਏਲ ਵਿਲਜ਼<!-- include middle initial, if not specified in birth_name -->|image=Raquel Willis at Trans March San Francisco 20170623-6535.jpg<!-- filename only, no "File:" or "Image:" prefix, and no enclosing [[brackets]] -->|image_size=|alt=|caption={{nowrap|2017 ਵਿਚ ਸਾਨ ਫਰਾਂਸਿਸਕੋ ਟਰਾਂਸ ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦਿਆਂ}}|birth_date={{birth based on age as of date |26 |2017|9|19}}<ref name="root100-2017">{{cite magazine|title=The Root 100 Most Influential African Americans 2017|url=http://interactives.theroot.com/root-100-2017/|magazine=[[The Root (magazine)|The Root]]|accessdate=September 19, 2017|date=September 2017|archive-date=ਨਵੰਬਰ 13, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191113110419/http://interactives.theroot.com/root-100-2017/|url-status=dead}}</ref><!-- {{birth date and age|YYYY|MM|DD}} for living people supply only the year unless the exact date is already widely published, as per [[WP:DOB]] -->|birth_place=[[ਅਗਸਤਾ, ਜਾਰਜੀਆ]], ਯੂ.ਐਸ.|residence=[[ਨਿਊਯਾਰਕ ਸਿਟੀ]], ਯੂ.ਐਸ.<ref name="essence-10dec2018" />|nationality=[[ਅਮਰੀਕੀ]]|citizenship=|education=ਜਾਰਜੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ|alma_mater=|occupation=ਲੇਖਕ • ਜਨਤਕ ਬੁਲਾਰਾ • ਕਾਰਕੁੰਨ|years_active=|era=|employer=|organization="ਆਉਟ' ਮੈਗਜੀਨ|agent=<!-- Discouraged in most cases, specifically when promotional, and requiring a reliable source -->|known_for=|notable_works=<!-- produces label "Notable work"; may be overridden by |credits=, which produces label "Notable credit(s)"; or by |works=, which produces label "Works" -->|style=|home_town=|spouse=<!-- Use article title or common name -->|partner=<!-- (unmarried long-term partner) -->|awards=|website={{URL|raquelwillis.com}}<!-- {{URL|example.com}} -->|footnotes=}} '''ਰਾਕੁਏਲ ਵਿਲਜ਼''' ਇੱਕ [[ਅਫ਼ਰੀਕਾਂਸ ਭਾਸ਼ਾ|ਅਫ਼ਰੀਕੀ]]-[[ਅਮਰੀਕੀ]] ਲੇਖਕ, ਸੰਪਾਦਕ ਅਤੇ [[ਟਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁੰਨ]] ਹੈ।<ref name="vice-10aug2017"/> <ref name="fader-26jul2017">{{Cite magazine|last=Darville|first=Jordan|date=July 26, 2017|title=How Trump's Anti-Transgender Policy Goes Beyond Twitter, The Military, And The News Cycle|url=http://www.thefader.com/2017/07/26/raquel-willis-trump-trans-military-interview|magazine=[[The Fader]]|access-date=September 19, 2017}}</ref> ਉਹ [[ਟਰਾਂਸਜੈਂਡਰ]] ਲਾਅ ਸੈਂਟਰ <ref name="vice-10aug2017" /> <ref name="tlc-willis">{{Cite web|url=https://transgenderlawcenter.org/about/staff-and-board/raquel-willis|title=Raquel Willis|website=[[Transgender Law Center]]|access-date=September 19, 2017|archive-date=ਸਤੰਬਰ 20, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170920044752/https://transgenderlawcenter.org/about/staff-and-board/raquel-willis|url-status=dead}}</ref> ਅਤੇ ਆਉਟ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੀ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਸੰਪਾਦਕ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਹੈ। <ref name="essence-10dec2018">{{Cite magazine|last=Christian|first=Tanya A.|date=December 10, 2018|title=Transgender Activist Raquel Willis Appointed Executive Editor at Out Magazine|url=https://www.essence.com/news/transgender-activist-raquel-willis-appointed-executive-editor-out-magazine/|magazine=Essence|access-date=December 11, 2018}}</ref> == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ == ਵਿਲਜ਼ ਦਾ ਜਨਮ ਅਤੇ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਆਗਸਤਾ, ਜਾਰਜੀਆ ਵਿਚ ਹੋਇਆ।<ref name="willis-bio">{{Cite web|url=http://www.raquelwillis.com/bio/|title=Bio|last=Willis|first=Raquel|website=Raquel Willis|access-date=September 19, 2017|archive-date=ਸਤੰਬਰ 20, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170920044547/http://www.raquelwillis.com/bio/|url-status=dead}}</ref> ਉਹ ਇਕ [[ਕੈਥੋਲਿਕ ਗਿਰਜਾਘਰ|ਕੈਥੋਲਿਕ]] ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਵਾਲੰਟੀਅਰਵਾਦ, ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਬਣਨ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿਚ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ। <ref name="vice-10aug2017"/> ਉਸ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਸੰਡੇ ਸਕੂਲ ਅਧਿਆਪਕ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਹਰ ਹਫ਼ਤੇ ਚਰਚ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। <ref name="gaunite-20oct2016">{{Cite web|url=https://www.georgiaunites.org/raquel-willis/|title=The Human Element: Raquel Willis on finding empowerment in her gender identity|date=October 20, 2016|website=Georgia Unites Against Discrimination|access-date=September 19, 2017|archive-date=ਸਤੰਬਰ 20, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170920045224/https://www.georgiaunites.org/raquel-willis/|url-status=dead}}</ref> ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਵਜੋਂ ਵਿਲਜ਼ ਆਪਣੇ ਲਿੰਗ ਅਤੇ ਲਿੰਗਕਤਾ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ "ਬਹੁਤ ਹੀ ਦੁਵਿਧਾ 'ਚ" ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਗੁਆਂਢ ਵਿਚ ਬੱਚਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਜਵਾਨ ਹੋਣ 'ਤੇ, ਉਹ [[ਸਮਲਿੰਗੀ]] ਵਜੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਉਸਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਤੋਂ ਉਸਨੂੰ ਸਵੀਕ੍ਰਿਤੀ ਮਿਲ ਗਈ।<ref name="gaunite-20oct2016"/> ਵਿਲਜ਼ ਨੇ [[ਜਾਰਜੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਦੇ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ, ਜਿਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਲਿੰਗ ਗੈਰ -ਅਨੁਕੂਲਤਾ ਲਈ ਹੋਰ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। <ref name="vice-10aug2017">{{Cite magazine|last=Daniel|first=Ian|date=August 10, 2017|title=Ian Daniel and Trans Activist Raquel Willis on Elevating Trans Experiences|url=https://impact.vice.com/en_us/article/j55xyd/ian-daniel-and-trans-activist-raquel-willis-on-elevating-trans-experiences|magazine=[[Vice (magazine)|Vice]]|access-date=September 19, 2017|archive-date=ਸਤੰਬਰ 20, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170920045343/https://impact.vice.com/en_us/article/j55xyd/ian-daniel-and-trans-activist-raquel-willis-on-elevating-trans-experiences|url-status=dead}}</ref> ਉਸ ਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ [[ਟਰਾਂਸ ਔਰਤ|ਟਰਾਂਸ ਮਹਿਲਾ]] ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। <ref name="gaunite-20oct2016"/> ਲਿੰਗ ਦੀ ਪਛਾਣ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਉਸਨੇ ਵਿਤਕਰੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਹੋਰਨਾਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ^। <ref name="vice-10aug2017" /> ਵਿਲਜ਼ ਨੇ 2013 ਵਿਚ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਬੈਚਲਰ ਡਿਗਰੀ ਨਾਲ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। <ref name="tlc-willis"/> <ref name="gv-11nov2015">{{Cite news|url=https://thegavoice.com/atlanta-trans-activist-raquel-willis-on-gender-identity-race-on-wabe/|title=Atlanta trans activist Raquel Willis on gender identity, race on WABE|last=Aaron|first=Darian|date=November 11, 2015|work=[[The Georgia Voice]]|access-date=September 19, 2017|archive-date=ਅਗਸਤ 4, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160804105050/http://thegavoice.com/atlanta-trans-activist-raquel-willis-on-gender-identity-race-on-wabe/|url-status=dead}}</ref> == ਸਰਗਰਮੀ ਅਤੇ ਕਰੀਅਰ == ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵਿਲਜ਼ [[ਐਟਲਾਂਟਾ]] ਚਲੀ ਗਈ ਅਤੇ ਸਰਗਰਮ ਕਿਰਿਆ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਦੂਸਰੇ [[ਟਰਾਂਸਜੈਂਡਰ]] ਅਤੇ ਲਿੰਗ ਦੇ ਗੈਰ-ਅਨੁਕੂਲ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਸੀ। <ref name="vice-10aug2017"/> ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉਹ [[ਆਕਲੈਂਡ|ਓਕਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲਈ ਆ ਗਈ ਅਤੇ ਟਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਲਾਅ ਸੈਂਟਰ ਲਈ ਇੱਕ ਕੌਮੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੰਚਾਰ ਸਹਾਇਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। <ref name="vice-10aug2017" /> <ref name="fader-26jul2017"/> ਵਿਲਜ਼ [[ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ, ਡੀ.ਸੀ.]] ਵਿੱਚ 2017 ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਦੇ ਮਾਰਚ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੁਲਾਰਾ ਰਹੀ। <ref name="msnbc-22jan2017">{{Cite news|url=http://www.msnbc.com/weekends-with-alex-witt/watch/huge-turnout-for-women-s-march-860261955655|title=Huge turnout for Women's March|date=January 22, 2017|work=[[MSNBC]]|access-date=September 19, 2017}}</ref> <ref name="cspan-21jan2017">{{Cite news|url=https://www.c-span.org/video/?422332-1/womens-march-washington-protests-new-trump-administration|title=Women's March on Washington|date=January 21, 2017|work=[[C-SPAN]]|access-date=September 19, 2017}}</ref> ਉਸਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਉੱਥੇ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਉਸਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਟਰਾਂਸ ਮਹਿਲਾ ਇੱਕ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਪੜਾਅ ਸੀ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਉਸਨੇ ਕਹਿਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਖ਼ਾਰਿਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜੋ ਖ਼ੁਦ ਇਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਸੀ।<ref name="nastywomen-2017">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=8KQyDwAAQBAJ&lpg=PA201&ots=iz-VAXsXa_&dq=raquel%20willis&pg=PA201#v=onepage&q=raquel%20willis&f=false|title=Nasty Women: Feminism, Resistance, and Revolution in Trump's America|last=Mukhopadhyay|first=Samhita|last2=Harding|first2=Kate|date=2017|publisher=[[Picador (imprint)|Picador]]|isbn=9781250155504|page=201}}</ref> <ref name="paper-27sep2017">{{Cite magazine|last=Valentine|first=Claire|date=September 27, 2017|title=Beautiful People: Raquel Willis Is an Intersectional Transgender Activist Fighting for Authenticity|url=http://www.papermag.com/beautiful-people-raquel-willis-is-an-intersectional-transgender-activist-fighting-for-authenticity-2489490694.html|magazine=[[Paper (magazine)|Paper]]|access-date=October 1, 2017}}</ref> == ਕੰਮ == * 2017 &#x2013; ਸੋਜ਼ੋਰਨਰ ਟਰੂਥ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰਮੇਸ਼ਨਲ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਫੈਲੋ * 2018 &#x2013; ਜੈਕ ਜੋਨਸ ਲਿਟਰੇਰੀ ਆਰਟਸ ਸਲਵੀਆ ਰੀਵੇਰਾ ਫੈਲੋ * 2018 &#x2013; ਓਪਨ ਸੋਸਾਇਟੀ ਫ਼ਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਸੋਰਸ ਏਕੁਏਲਟੀ ਫੈਲੋ == ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ == * 2017 &#x2013; ਐਸੇਂਸ ਵਾਕ 100 ਔਰਤਾਂ <ref name="essence-18apr2017">{{Cite magazine|last=Williams|first=Lauren N.|last2=Arceneaux,|first2=Michael|last3=Robertson|first3=Regina R.|last4=Sykes|first4=Tanisha A.|last5=De Luca|first5=Vanessa K.|last6=Christian|first6=Tanya A.|date=April 18, 2017|title=ESSENCE Presents 'Woke 100 Women'|url=http://www.essence.com/news/woke-100-women|magazine=Essence|access-date=September 19, 2017}}</ref> * 2017 &#x2013; ਦ ਰੂਟ 100 ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਅਮਰੀਕੀ * 2018 &#x2013; ਸੈਨ ਫਰਾਂਸਿਸਕੋ ਟ੍ਰੇਂਜੈਂਡਰ ਦਿਵਸ ਆਫ਼ ਵਿਜਾਇਸਿਟੀ ਐਮਰਿੰਗ ਲੀਡਰ ਅਵਾਰਡ <ref name="transcitysf-28mar2018">{{Cite web|url=https://twitter.com/TransCitySF/status/979053103214354432|title=How are you celebrating Trans Day of Visibility 3/31?|last=Office of Transgender Initiatives|date=March 28, 2018|access-date=December 11, 2018}}</ref> * 2018 &#x2013; ਫਰੈਡਰਿਕ ਡਗਲਸ 200 ਪੁਰਸਕਾਰ <ref name="fd200-15nov2018">{{Cite web|url=https://twitter.com/AntiracismCtr/status/1063151257622331392|title=Announcing #TheFD200 Awardee!|last=Antiracist Research and Policy Center|date=November 15, 2018|access-date=December 11, 2018}}</ref> == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == [http://www.raquelwillis.com ਦਫ਼ਤਰੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ] == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ|30em}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਟਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁੰਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਅਮਰੀਕਨ ਲੇਖਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਐਲਜੀਬੀਟੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਵਰਗ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਟਰਾਂਸਜੈਂਡਰ]] krymt8bcwylykwetoxop6y6vlxkr5k9 0 124237 810438 617584 2025-06-11T20:53:53Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810438 wikitext text/x-wiki '''ਸਰ ਪੀਟਰ ਜੌਹਨ ਰੈਟਕਲਿੱਫ,''' [[ਰਾਇਲ ਸੁਸਾਇਟੀ|ਐਫ.ਆਰ.ਐਸ.]], ਐਫ.ਮੇਡਸਕੀ (ਜਨਮ 14 ਮਈ 1954) ਇੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ [[ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਵੈਦ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਹੈ ਜੋ ਨੈਫਰੋਲੋਜਿਸਟ ਵਜੋਂ ਸਿਖਿਅਤ ਹੈ।<ref>[https://www.crick.ac.uk/research/find-a-researcher/peter-ratcliffe Peter Ratcliffe - Hypoxia Biology Laboratory] - website of the [[Francis Crick Institute]]</ref><ref>[https://www.nature.com/articles/d41586-019-02963-0 Biologists who decoded how cells sense oxygen win medicine Nobel] - website of the scientific journal [[Nature (journal)|Nature]]</ref><ref>[https://eebmb2018.gr/sir-peter-ratcliffe/ Sir Peter Ratcliffe] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210128052813/https://eebmb2018.gr/sir-peter-ratcliffe/ |date=2021-01-28 }} - website of the Hellenic Society of Biochemistry and Molecular Biology</ref> ਉਹ ਜੌਨ ਰੈਡਕਲਿਫ ਹਸਪਤਾਲ, ਆਕਸਫੋਰਡ ਅਤੇ ਨੂਫੀਏਲਡ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਆਫ਼ ਕਲੀਨੀਕਲ ਮੈਡੀਸਨ 'ਦਾ ਇੱਕ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਡਾਕਟਰ ਸੀ, ਅਤੇ 2016 ਤੋਂ 2004 ਤੱਕ [[ਆਕਸਫ਼ੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ|ਆਕਸਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਵਿਖੇ ਕਲੀਨੀਕਲ ਮੈਡੀਸਨ ਓਫ ਨੁਫੀਏਲਡ ਵਿਭਾਗ ਦਾ ਮੁਖੀ ਸੀ। 2016 ਵਿੱਚ ਉਹ ਫ੍ਰਾਂਸਿਸ ਕ੍ਰਿਕ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਵਿਖੇ ਕਲੀਨੀਕਲ ਰਿਸਰਚ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਬਣ ਗਿਆ,<ref>{{Cite news|url=https://www.crick.ac.uk/research/a-z-researchers/researchers-p-s/peter-ratcliffe/|title=Peter Ratcliffe {{!}} The Francis Crick Institute|work=The Francis Crick Institute|access-date=3 January 2018}}</ref> ਅਤੇ ਲਡਵਿਗ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ ਕੈਂਸਰ ਰਿਸਰਚ ਅਤੇ ਆਕਸਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਟਾਰਗੇਟ ਡਿਸਕਵਰੀ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਵਜੋਂ ਆਕਸਫੋਰਡ ਵਿਖੇ ਅਹੁਦਾ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.crick.ac.uk/research/find-a-researcher/peter-ratcliffe|title=Peter Ratcliffe|website=Crick|access-date=8 October 2019}}</ref> ਰੈਟਕਲਿਫ ਹਾਈਪੌਕਸੀਆ ਪ੍ਰਤੀ ਸੈਲੂਲਰ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆਵਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ [[ਹਾਈਪੌਕਸੀਆ|ਹੈ]], ਜਿਸ ਦੇ ਲਈ ਉਸਨੇ ਵਿਲੀਅਮ ਕੈਲਿਨ ਜੂਨੀਅਰ ਅਤੇ [[ਗ੍ਰੇਗ ਐੱਲ. ਸੇਮੇਂਜ਼ਾ|ਗ੍ਰੈਗ ਐਲ ਸੇਮੇਂਜ਼ਾ]] ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਵਿਗਿਆਨ ਜਾਂ ਮੈਡੀਸਨ ਦਾ 2019 ਦਾ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2019/summary/|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2019|website=NobelPrize.org|language=en-US|access-date=7 October 2019}}</ref><ref name="NYT=20191007">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2019/10/07/health/nobel-prize-medicine.html|title=Nobel Prize in Medicine Awarded for Research on How Cells Manage Oxygen|last=Kolata|first=Gina|date=7 October 2019|work=[[The New York Times]]|access-date=8 October 2019|last2=Specia|first2=Megan}}</ref> == ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ == ਰੈਟਕਲਿਫ ਦਾ ਜਨਮ 14 ਮਈ 1954 ਨੂੰ ਲੈਨਕੇਸ਼ਾਇਰ<ref>{{Cite web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2019/ratcliffe/facts/|title=Sir Peter J. Ratcliffe – Facts – 2019|website=The Nobel Prize|publisher=Nobel Media AB|access-date=8 October 2019}}</ref> ਵਿਲੀਅਮ ਰੈਟਕਲਿਫ ਅਤੇ ਐਲੀਸ ਮਾਰਗਰੇਟ ਰੈਟਕਲਿਫ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref name="Who's Who">{{Cite web|url=https://www.ukwhoswho.com/view/10.1093/ww/9780199540884.001.0001/ww-9780199540884-e-43812|title=Ratcliffe, Sir Peter (John)|website=Who's Who|publisher=A & C Black|language=en|doi=10.1093/ww/9780199540884.001.0001|doi-broken-date=2019-12-04|access-date=9 October 2019|url-access=subscription}}</ref> ਉਸਨੇ 1965 ਤੋਂ 1972 ਤੱਕ ਲੈਂਕੈਸਟਰ ਰਾਇਲ ਗ੍ਰਾਮਰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.lep.co.uk/business/former-lancaster-royal-grammar-school-pupil-to-be-awarded-nobel-prize-1-10040396|title=Former Lancaster Royal Grammar School pupil to be awarded Nobel Prize|last=Gayle Rouncivell|date=8 October 2019|publisher=The Francis Crick Institute|access-date=8 October 2019|archive-date=8 ਅਕਤੂਬਰ 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191008150346/https://www.lep.co.uk/business/former-lancaster-royal-grammar-school-pupil-to-be-awarded-nobel-prize-1-10040396|dead-url=yes}}</ref> ਉਸਨੇ [[ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ|ਕੈਮਬ੍ਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਵਿੱਚ ਮੈਡੀਸਨ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਲਈ 1972 ਵਿੱਚ ਗੌਨਵਿਲੇ ਅਤੇ ਕੈਯਸ ਕਾਲਜ, [[ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ|ਕੈਮਬ੍ਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]<ref>{{Cite web|url=https://www.cam.ac.uk/research/news/cambridge-alumnus-sir-peter-ratcliffe-awarded-2019-nobel-prize-in-physiology-or-medicine|title=Cambridge alumnus Sir Peter Ratcliffe awarded 2019 Nobel Prize in Physiology or Medicine|date=7 October 2019|publisher=University of Cambridge|access-date=8 October 2019}}</ref> ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖੁੱਲੀ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਜਿੱਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ 1978 ਵਿੱਚ ਸੇਂਟ ਬਾਰਥੋਲੋਮਿਊਜ਼ ਹਸਪਤਾਲ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਐਮ.ਬੀ. ਬੀ.ਚਿਰ. ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ।<ref name="gairdner1">{{Cite web|url=http://www.gairdner.org/content/peter-j-ratcliffe|title=Peter J. Ratcliffe|date=|publisher=Gairdner|access-date=2 January 2014}}</ref> ਰੈਟਕਲਿਫ ਨੇ ਫਿਰ ਆਕਸਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ਾਬ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ, ਪੇਸ਼ਾਬ ਆਕਸੀਜਨਕਰਨ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਤ।<ref name="oxnbl">{{Cite web|url=http://www.ox.ac.uk/news/2019-10-07-sir-peter-j-ratcliffe-wins-nobel-prize-medicine-2019|title=Sir Peter J Ratcliffe wins the Nobel Prize in Medicine 2019|date=7 October 2019|publisher=University of Oxford|access-date=8 October 2019}}</ref> ਉਸਨੇ 1987 ਵਿੱਚ ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਐਮਡੀ ਦੀ ਉੱਚ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.crick.ac.uk/research/find-a-researcher/peter-ratcliffe|title=Peter Ratcliffe|date=7 October 2019|publisher=The Francis Crick Institute|access-date=8 October 2019}}</ref> == ਕਰੀਅਰ == 1990 ਵਿਚ, ਰੈਟਕਲਿਫ ਨੇ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਆਕਸੀਜਨ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਪੱਧਰ ਤੋਂ [[ਹਾਈਪੌਕਸੀਆ|ਹਾਈਪੌਕਸਿਆ]] ਪ੍ਰਤੀ ਸੈਲੂਲਰ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵੈਲਕਮ ਟਰੱਸਟ ਦੀ ਸੀਨੀਅਰ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.magd.ox.ac.uk/member-of-staff/peter-ratcliffe/|title=Professor Sir Peter Ratcliffe|website=Magdalen College|publisher=University of Oxford|access-date=9 October 2019}}</ref> 1992 ਤੋਂ 2004 ਤੱਕ ਉਹ ਜੀਕਸ ਕਾਲਜ, ਆਕਸਫੋਰਡ ਵਿੱਚ ਕਲੀਨਿਕਲ ਮੈਡੀਸਨ ਵਿੱਚ ਸੀਨੀਅਰ ਰਿਸਰਚ ਫੈਲੋ ਰਹੇ।<ref>{{Cite web|url=https://www.jesus.ox.ac.uk/about-jesus-college/news/2019/october/sir-peter-j-ratcliffe-wins-nobel-prize-medicine-2019|title=Sir Peter J Ratcliffe wins the Nobel Prize in Medicine 2019|website=Jesus College|publisher=University of Oxford|access-date=7 November 2019|archive-date=7 ਨਵੰਬਰ 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191107232046/https://www.jesus.ox.ac.uk/about-jesus-college/news/2019/october/sir-peter-j-ratcliffe-wins-nobel-prize-medicine-2019|dead-url=yes}}</ref> 2002 ਵਿਚ, ਰੈਟਕਲਿਫ ਨੂੰ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਸਾਇੰਸਜ਼ ਵਿੱਚ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਨਫਿਲਡ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਤੇ ਆਕਸਫੋਰਡ ਵਿਖੇ ਕਲੀਨੀਕਲ ਮੈਡੀਸਨ ਦੇ ਨਫੀਲਡ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਮੁਖੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਗਏ।<ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.joh.cam.ac.uk/professor-sir-peter-ratcliffe-give-years-linacre-lecture|title=Professor Sir Peter Ratcliffe to give this year's Linacre Lecture|date=11 January 2018|website=St John's College Cambridge|access-date=9 October 2019|archive-date=9 ਅਕਤੂਬਰ 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191009071608/https://www.joh.cam.ac.uk/professor-sir-peter-ratcliffe-give-years-linacre-lecture|url-status=dead}}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ == ਰੈਟਕਲਿਫ ਨੇ 1983 ਵਿੱਚ ਫਿਓਨਾ ਮੈਰੀ ਮੈਕਡੌਗਲ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ।<ref name="Who's Who"/> == ਚੁਣੇ ਗਏ ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਅਵਾਰਡ == ਰੈਟਕਲਿਫ ਨੂੰ ਹਾਈਪੋਕਸਿਆ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਅਰੰਭਕ ਕੰਮ ਲਈ ਕਈ ਐਵਾਰਡ, ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਮਿਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਲੂਯਿਸ-ਜੇਨਟੇਟ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਵਾਈ ਲਈ (2009)<ref>{{Cite web|url=http://www.wellcome.ac.uk/News/2009/News/WTX053976.htm|title=Wellcome Trust &#124; Wellcome Trust|date=26 March 2009|publisher=Wellcome.ac.uk|access-date=2 January 2014|archive-date=25 ਮਈ 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130525091627/http://www.wellcome.ac.uk/News/2009/News/WTX053976.htm|dead-url=yes}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.ndm.ox.ac.uk/principal-investigators/researcher/peter-ratcliffe|title=Nuffield Department of Medicine - Prof Peter J Ratcliffe FRS|date=|publisher=Ndm.ox.ac.uk|access-date=2 January 2014}}</ref> ਕਨੈਡਾ ਗੇਅਰਡਨਰ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਅਵਾਰਡ (2010)<ref name="gairdner1"/> ਵਿਲੀਅਮ [[ਗ੍ਰੇਗ ਐੱਲ. ਸੇਮੇਂਜ਼ਾ|ਕੈਲਿਨ]] ਅਤੇ [[ਗ੍ਰੇਗ ਐੱਲ. ਸੇਮੇਂਜ਼ਾ|ਗ੍ਰੇਗ ਸੇਮੇਂਜ਼ਾ]] (2016) ਦੇ ਨਾਲ ਲਾਸਕਰ ਅਵਾਰਡ,<ref name=":0">{{Cite journal|last=Hurst|first=Jillian H.|date=13 September 2016|title=William Kaelin, Peter Ratcliffe, and Gregg Semenza receive the 2016 Albert Lasker Basic Medical Research Award|journal=The Journal of Clinical Investigation|volume=126|issue=10|pages=3628–3638|doi=10.1172/JCI90055|issn=0021-9738|pmc=5096796|pmid=27620538|quote=Further support for an oxygen-sensing mechanism was provided by the discovery of erythropoietin (EPO), a glycoprotein hormone that stimulates [[erythrocyte]] production [...] During the same time period in which Semenza was developing EPO-transgenic mice, Peter Ratcliffe, a physician and kidney specialist, was establishing a laboratory in Oxford University’s Nuffield Department of Medicine to study the regulation of EPO}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.laskerfoundation.org/awards/show/oxygen-sensing-essential-process-survival/|title=Oxygen sensing – an essential process for survival|last=Foundation|first=Lasker|website=The Lasker Foundation|language=en|access-date=7 October 2019}}</ref> ਰਾਇਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦਾ ਬੁਚਾਨਨ ਮੈਡਲ (2017)<ref>{{Cite web|url=https://royalsociety.org/grants-schemes-awards/awards/buchanan-medal/|title=Buchanan Medal|publisher=Royal Society|access-date=11 December 2017}}</ref> ਮਾਸਰੀ ਪ੍ਰਾਈਜ਼ (2018)<ref>{{Cite web|url=https://keck.usc.edu/events/massry-prize-2018/|title=Massry Prize 2018 – Keck School of Medicine of USC|access-date=8 October 2019}}</ref> ਵਿਲੀਅਮ [[ਗ੍ਰੇਗ ਐੱਲ. ਸੇਮੇਂਜ਼ਾ|ਕੈਲਿਨ]] ਅਤੇ [[ਗ੍ਰੇਗ ਐੱਲ. ਸੇਮੇਂਜ਼ਾ|ਗ੍ਰੇਗ ਸੇਮੇਂਜ਼ਾ]] (2019) ਦੇ ਨਾਲ [[ਗ੍ਰੇਗ ਐੱਲ. ਸੇਮੇਂਜ਼ਾ|ਫਿਜ਼ੀਓਲੌਜੀ]] ਜਾਂ ਮੈਡੀਸਨ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਕਮੇਟੀ ਦੁਆਰਾ "ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖੋਜਾਂ ਲਈ ਕਿ ਸੈੱਲ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਉਪਲਬਧਤਾ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹਨ।"<ref>{{Cite web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2019/summary/|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2019|website=NobelPrize.org|access-date=8 October 2019}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਸੀ, ਨਾਈਟ ਕਲੀਨਿਕਲ ਦਵਾਈ ਸੇਵਾ ਲਈ 2014 ਨਿਊ ਸਾਲ ਆਨਰਜ਼ ਵਿੱਚ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1954]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ]] 6and9h15sji0biqtfdi1sckjb850nn0 0 124285 810404 603540 2025-06-11T12:40:55Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810404 wikitext text/x-wiki '''ਜੇਮਜ਼ ਪੈਟਰਿਕ ਐਲੀਸਨ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''James Patrick Allison'''; 7 ਅਗਸਤ, 1948 ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ) ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਇਮਯੂਨੋਲੋਜਿਸਟ ਅਤੇ [[ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ]] ਹੈ, ਜੋ ਟੈਕਸਾਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਖੇ ਐਮਡੀ ਐਂਡਰਸਨ ਕੈਂਸਰ ਸੈਂਟਰ ਵਿਖੇ ਇਮਿਊਨੋਲੋਜੀ ਦੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਤੇ ਕੁਰਸੀ ਅਤੇ ਇਮਿਊਨੋਥੈਰੇਪੀ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਉਸਦੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘਾਤਕ ਕੈਂਸਰਾਂ ਲਈ ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਨਵੇਂ ਇਲਾਜ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਉਹ ਕੈਂਸਰ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ (ਸੀ.ਆਰ.ਆਈ.) ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕੌਂਸਲ ਦਾ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਵੀ ਹੈ। ਉਸ ਕੋਲ [[ਟੀ ਸੈੱਲ|ਟੀ-ਸੈੱਲ]] ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲਤਾ, ਟਿਊਮਰ ਇਮਿਊਨੋਥੈਰੇਪੀ ਦੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਵਿਚ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਰੁਚੀ ਹੈ ਅਤੇ ਟੀ-ਸੈੱਲ ਐਂਟੀਜੇਨ ਰੀਸੈਪਟਰ ਕੰਪਲੈਕਸ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਨੂੰ ਅਲੱਗ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Cancer Research Institute">{{Cite web|url=http://www.cancerresearch.org/our-strategy-impact/people-behind-the-progress/scientists/james-allison|title=James Allison|website=Cancer Research Institute|publisher=Cancer Research Institute|access-date=4 August 2016|archive-date=30 ਅਪ੍ਰੈਲ 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140430083750/http://www.cancerresearch.org/our-strategy-impact/people-behind-the-progress/scientists/james-allison|url-status=dead}}</ref><ref name="Blair Alcade Raising the Tail">{{Cite web|url=https://alcalde.texasexes.org/2014/05/raising-the-tail/|title=Raising the Tail|last=Blair|first=Jenny|date=2014-05-02|website=[[The Alcalde]]|publisher=[[Texas Exes]]|access-date=3 October 2018}}</ref> 2014 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਲਾਈਫ ਸਾਇੰਸਜ਼ ਵਿੱਚ ਬਰੇਕਥ੍ਰੂ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ; 2018 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਸਰੀਰ ਵਿਗਿਆਨ ਜਾਂ ਮੈਡੀਸਨ ਦੇ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨੂੰ [[ਤਸੁਕੁ ਹੋਂਜੋ|ਤਸੁਕੂ ਹੋਨਜੋ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ]]।<ref>{{Cite web|url=http://www.tang-prize.org/en/owner.php?cat=11&y=2|title=2014 Tang Prize in Biopharmaceutical Science|archive-url=https://web.archive.org/web/20171020051653/http://www.tang-prize.org/en/owner.php?cat=11&y=2|archive-date=2017-10-20|access-date=2016-06-18}}</ref><ref name="Devlin 2018">{{Cite web|url=https://www.theguardian.com/science/2018/oct/01/james-p-allison-and-tasuku-honjo-win-nobel-prize-for-medicine|title=James P Allison and Tasuku Honjo win Nobel prize for medicine|last=Devlin|first=Hannah|date=2018-10-01|website=the Guardian|access-date=2018-10-01}}</ref> == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ == ਐਲੀਸਨ ਦਾ ਜਨਮ 7 ਅਗਸਤ 1948 ਨੂੰ ਐਲੀਸ, ਟੈਕਸਾਸ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਉਹ ਕਾਂਸਟੇਂਸ ਕਾਲੂਲਾ (ਲਿਨ) ਅਤੇ ਐਲਬਰਟ ਮਰਫੀ ਐਲੀਸਨ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਸੀ।<ref name="fmrs12">https://www.familysearch.org/ark:/61903/1:1:VD62-RT3</ref> ਉਹ ਆਪਣੇ 8 ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਦੇ ਗਣਿਤ ਅਧਿਆਪਕ ਦੁਆਰਾ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਕੈਰੀਅਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਇਆ, ਟੈਕਸਾਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਔਸਟਿਨ ਵਿਖੇ ਗਰਮੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕ ਐਨ.ਐਸ.ਐਫ. ਦੁਆਰਾ ਫੰਡ ਕੀਤੇ ਗਰਮੀ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ-ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿਚ ਬਿਤਾਉਣਾ ਅਤੇ ਐਲੀਸ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿਖੇ ਪੱਤਰ ਪ੍ਰੇਰਕ ਕੋਰਸ ਦੁਆਰਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ।<ref name="ASCO Post2">{{cite news|url=http://www.ascopost.com/issues/september-15-2014/immunotherapy-research-of-james-p-allison-phd-has-led-to-a-paradigm-shift-in-the-treatment-of-cancer/|title=Immunotherapy Research of James P. Allison, PhD, Has Led to a Paradigm Shift in the Treatment of Cancer - The ASCO Post|last1=Cavallo|first1=Jo|date=15 September 2014|work=www.ascopost.com|accessdate=4 August 2016|publisher=ASCO Post}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.caller.com/story/news/local/2018/10/01/south-texas-doctor-receives-nobel-prize-cancer-research/1485767002/|title=Alice native Dr. James Allison awarded 2018 Nobel Prize in Physiology or Medicine|last1=Lopez|first1=Monica|date=October 1, 2018|work=Corpus Christi Caller Times}}</ref> ਐਲੀਸਨ ਨੇ ਬੀ.ਐੱਸ. 1969 ਵਿਚ ਟੈਕਸਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਔਸਟਿਨ ਤੋਂ ਮਾਈਕਰੋਬਾਇਓਲੋਜੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਡੈਲਟਾ ਕੱਪਾ ਐਪਸਿਲਨ ਫ੍ਰੈਟੀਰਿਟੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਪੀਐਚ.ਡੀ. ਜੀ. ਬੈਰੀ ਕਿੱਟੋ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਜੋਂ, ਯੂਟੀ ਆਸਟਿਨ ਤੋਂ, 1973 ਵਿਚ ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਚ ਡਿਗਰੀ ਕੀਤੀ।<ref>{{cite web|url=http://www.dailytexanonline.com/2018/10/02/alumni-receives-nobel-prize-for-revolutionary-cancer-treatment|title=Alumni receives Nobel Prize for revolutionary cancer treatment|last1=Barton|first1=Jackson|date=October 2, 2018|publisher=The Daily Texan|access-date=ਜਨਵਰੀ 2, 2020|archive-date=ਅਕਤੂਬਰ 4, 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181004021413/http://www.dailytexanonline.com/2018/10/02/alumni-receives-nobel-prize-for-revolutionary-cancer-treatment|dead-url=yes}}</ref><ref name="thesis-allison-19732">{{cite thesis|url=https://search.proquest.com/docview/302714672/|title=Studies on bacterial asparaginases: I. Isolation and characterization of a tumor inhibitory asparaginase from Alcaligenes Eutrophus. II. Insolubilization of L-Asparaginase by covalent attachment to nylon tubing.|date=1973|publisher=[[The University of Texas at Austin]]|type=Ph.D.|last=Allison|first=James Patrick|via=[[ProQuest]]|url-access=subscription|oclc=43380316}}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ == ਐਲੀਸਨ ਨੇ 1969 ਵਿਚ ਮਲਿੰਡਾ ਬੇਲ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਕ ਬੇਟਾ, ਰਾਬਰਟ ਐਲੀਸਨ, 1990 ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ, 2018 ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ, ਨਿਊ ਯਾਰਕ ਸਿਟੀ ਵਿਚ ਇਕ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਹੈ। ਐਲੀਸਨ ਅਤੇ ਮਲਿੰਡਾ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀਉਂਦੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਆਖਰਕਾਰ 2012 ਵਿਚ ਤਲਾਕ ਹੋ ਗਿਆ। ਐਲੀਸਨ ਨੇ 2004 ਵਿਚ ਡਾ. ਲੋਇਡ ਓਲਡ ਰਾਹੀਂ ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ. ਦੇ ਐਮ.ਡੀ. ਪਦਮਨੀ ਸ਼ਰਮਾ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ। ਐਲੀਸਨ ਅਤੇ ਸ਼ਰਮਾ ਸਹਿਯੋਗੀ ਅਤੇ ਦੋਸਤ ਬਣੇ ਅਤੇ 10 ਸਾਲ ਬਾਅਦ 2014 ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ। ਐਲੀਸਨ ਥਾਲੀਆ ਸ਼ਰਮਾ ਪਰਸੌਦ, ਅਵਨੀ ਸ਼ਰਮਾ ਪਰਸੌਦ ਅਤੇ ਕਲਿਆਣੀ ਸ਼ਰਮਾ ਪਰਸੌਦ ਦੇ ਮਤਰੇਏ ਪਿਤਾ ਹਨ।<ref name="Houston Chronicle">{{Cite news|url=http://www.houstonchronicle.com/news/houston-texas/houston/article/For-pioneering-immunotherapy-researcher-the-work-6728734.php|title=For pioneering immunotherapy researcher, the work is far from over|last=Ackerman|first=Todd|date=30 December 2015|access-date=4 August 2016|publisher=Houston Chronicle}}</ref> ਐਲੀਸਨ ਦੀ ਮਾਂ ਲਿੰਫੋਮਾ ਨਾਲ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ<ref name=":0">{{Cite news|url=https://www.wired.com/story/meet-jim-allison-the-texan-who-just-won-a-nobel-cancer-breakthrough/|title=Meet the Carousing Texan Who Just Won a Nobel Prize|work=WIRED|access-date=2018-10-25|language=en-US}}</ref> ਜਦੋਂ ਉਹ 11 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਭਰਾ ਦੀ [[ਪ੍ਰੋਸਟੇਟ ਕੈਂਸਰ]] ਨਾਲ 2005 ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਹ ਇਮਿਊਨੋਲੋਜਿਸਟਸ ਅਤੇ ਓਨਕੋਲੋਜਿਸਟਸ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਚੈਕ ਪੁਆਇੰਟ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਦੇ [[ਬਲੂਜ਼]] ਬੈਂਡ ਲਈ ਹਾਰਮੋਨਿਕਾ ਖੇਡਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਇਕ ਸਥਾਨਕ ਬੈਂਡ ਨਾਲ ਵੀ ਖੇਡਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਚੈਕਮੇਟਸ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।<ref name="Houston Chronicle"/> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1948]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] btff6x8v0sba2k75j7rnh9ehqlw31ld 0 124680 810431 737561 2025-06-11T17:06:37Z 117.203.15.173 810431 wikitext text/x-wiki {{ਅਧਾਰ}} {{Infobox writer | name = '''ਬਰਾੜ ਜੈਸੀ''' | image = [[ਤਸਵੀਰ:Brar Jessy 2023.jpg|thumb]] | image_size = 200x | caption = 2023 ਪਿੰਡ ਵੱਲੋਂ ਮਿਲੇ ਸਨਮਾਨ ਸਮੇਂ | birth_place = [[ਮੱਲਕੇ]], ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ [[ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮੋਗਾ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ]] | death_date = | death_place = | language = [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | nationality = [[ਭਾਰਤੀ]] | ethnicity = [[ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ|ਪੰਜਾਬੀਅਤ]] | education = ਐਮ.ਐਸ.ਸੀ <small>ਗੁਰੂਕੁਲ ਕਾਲਜ ਕੋਟਕਪੂਰਾ</small><br> ਐਮ.ਫਿਲ, ਪੀ .ਐਚ . ਡੀ <small> [[ਗੁਰੂ ਕਾਸ਼ੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] , ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ </small> <br /> | alma_mater = | period = | genre = [[ਕਵਿਤਾ]], [[ਕਹਾਣੀ]], [[ਗੀਤ]] | occupation = [[ਕਵਿੱਤਰੀ]], [[ਲੇਖਿਕਾ]] | subject = | movement = | notableworks = [[ਮੈਂ ਸਾਊ ਕੁੜੀ ਨਹੀਂ ਹਾਂ]], [[ਘੜੇ ਚ ਦੱਬੀ ਇੱਜ਼ਤ ]] , [[ਇੱਜ਼ਤਦਾਰ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ]] , [[ਕੀਕਣ ਆਖਾਂ ਮੈਂ ਔਰਤ ]] , [[ਟੁੱਟੀਆਂ ਤਕਦੀਰਾਂ]] | spouse = | relatives = [[ਦਾਦਾ ਸ੍ਰ. ਸਰਬਨ ਸਿੰਘ ]] [[ ਦਾਦੀ ਸ੍ਰ. ਗੁਰਬਚਨ ਕੌਰ ]] [[ਪਿਤਾ ਹਰਬੰਸ ਸਿੰਘ]] [[ਮਾਤਾ ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ]] | influences = [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ]] [[ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ]] | influenced = | awards = ਵੋਮੈਨ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਐਵਾਰਡ , ਬੀਬੀ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਪੂਰਨ ਯਾਦਗਾਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ | website = [[https://www.brarjessy.com]] | portaldisp = }} '''ਬਰਾੜ ਜੈਸੀ''' ਪੂਰਾ ਨਾਮ ਜਸਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਬਰਾੜ ਇੱਕ [[ਭਾਰਤੀ]] [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] [[ਕਵੀ|ਕਵਿੱਤਰੀ]] ਤੇ [[ਕਹਾਣੀਕਾਰ]] ਹੈ।<ref>https://www.goodreads.com/author/show/20489564.Brar_Jessy</ref> ==ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ== ਬਰਾੜ ਜੈਸੀ ਦਾ ਜਨਮ ਮਾਤਾ ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ਤੇ ਪਿਤਾ ਹਰਬੰਸ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਪਿੰਡ [[ਮੱਲਕੇ]], ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ [[ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮੋਗਾ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। == ਫ਼ਿਲਮਾਂ == * 2020 ਸ਼ਾਰਟ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਮਾਂ ਦਾ ਖ਼ਤ' *2020 ਸ਼ਾਰਟ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਸੈਕੰਡ ਹੈਡ ਗਰਲ' *2020 ਸ਼ਾਰਟ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਅਨਪੜ੍ਹ' *2022 ਸ਼ਾਰਟ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ ‘ਅਣਚਾਹਿਆ ਰਿਸ਼ਤਾ’ *2022 ਸ਼ਾਰਟ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ ‘ਵੰਡ’ *2023 ਸ਼ਾਰਟ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ ‘ਬਾਈ’ ==ਸਿੱਖਿਆ == ਬਰਾੜ ਜੈਸੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁੱਢਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜੀ.ਐਨ.ਮਿਸ਼ਨ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਮੱਲਕੇ, [[ਮੋਗਾ]] ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਬੀ.ਏ. ਅਤੇ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਗਰਲਜ਼ ਕਾਲਜ, ਸੁਖਾਨੰਦ, ਮੋਗਾ ਤੋਂ ਅਤੇ ਐਮ.ਐਸ.ਸੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਸ ਗੁਰੂਕੁਲ ਕਾਲਜ, [[ਕੋਟਕਪੂਰਾ]] ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਐਮ.ਫ਼ਿਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਸ [[ਗੁਰੂ ਕਾਸ਼ੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]], [[ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ]], [[ਬਠਿੰਡਾ]] ਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਜੈਸੀ ਗੁਰੂਕਾਸ਼ੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ,ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ, ਬਠਿੰਡਾ ਤੋਂ [[ਪੀਐਚ.ਡੀ.|ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ.]] ਦਾ ਖ਼ੋਜ ਕਾਰਜ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ==ਰਚਨਾਵਾਂ== * (2015) ਸਵੀਨਾ ਯਾਂਦਾਂ ਦਾ ਸਰਮਾਇਆ (ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਵੀਆਂ ਦਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) * (2019) ਮੈਂ ਸਾਊ ਕੁੜੀ ਨਹੀਂ ਹਾਂ (ਸੱਤਵਾਂ ਐਡੀਸ਼ਨ) * (2019) ਬੀਜ਼ ਬਿਰਖ (ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਵੀਆਂ ਦਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) * (2021) ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਬੋਲ (ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਵੀਆਂ ਦਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹ) * (2022) ਘੜ੍ਹੇ ‘ਚ ਦੱਬੀ ਇੱਜ਼ਤ (ਚੀਥਾ ਐਡੀਸ਼ਨ)(ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) * (2023) ਇੱਜ਼ਤਦਾਰ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ (ਤੀਜਾ ਐਡੀਸ਼ਨ) (ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) *(2024) ਕੀਕਣ ਆਖਾਂ ਮੈਂ ਔਰਤ (ਦੂਜਾ ਐਡੀਸ਼ਨ) (ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ== * [https://facebook.com/brarjessy1/ ਫੇਸਬੁੱਕ ਪੇਜ] *[https://instagram.com/brar_jessy ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ] *[https:///www.facebook.com/brargogo/ ਫੇਸਬੁੱਕ ਨਿੱਜੀ ਖਾਤਾ] *[https://twitter.com/BrarJessy/ ਟਵਿੱਟਰ ] *[https://www.dailypunjabtimes.com/main/ਸ਼ਬਦਾਂ-ਦੀ-ਜਾਦੂਗਰ-ਜਸਵਿੰਦਰ-ਕ/ ਲੇਖਕ ਬਾਰੇ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1989]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਲੇਖਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕ ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਹਾਣੀਕਾਰ]] 49h47ivepcsc1yobsfvxk1wsxg0sfvw 810432 810431 2025-06-11T17:09:56Z 117.203.15.173 810432 wikitext text/x-wiki {{ਅਧਾਰ}} {{Infobox writer | name = '''ਬਰਾੜ ਜੈਸੀ''' | image = [[ਤਸਵੀਰ:Brar Jessy 2023.jpg|thumb]] | image_size = 200x | caption = 2023 ਪਿੰਡ ਵੱਲੋਂ ਮਿਲੇ ਸਨਮਾਨ ਸਮੇਂ | birth_place = [[ਮੱਲਕੇ]], ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ [[ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮੋਗਾ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ]] | death_date = | death_place = | language = [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | nationality = [[ਭਾਰਤੀ]] | ethnicity = [[ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ|ਪੰਜਾਬੀਅਤ]] | education = ਐਮ.ਐਸ.ਸੀ <small>ਗੁਰੂਕੁਲ ਕਾਲਜ ਕੋਟਕਪੂਰਾ</small><br> ਐਮ.ਫਿਲ, ਪੀ .ਐਚ . ਡੀ <small> [[ਗੁਰੂ ਕਾਸ਼ੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] , ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ </small> <br /> | alma_mater = | period = | genre = [[ਕਵਿਤਾ]], [[ਕਹਾਣੀ]], [[ਗੀਤ]] | occupation = [[ਕਵਿੱਤਰੀ]], [[ਲੇਖਿਕਾ]] | subject = | movement = | notableworks = [[ਮੈਂ ਸਾਊ ਕੁੜੀ ਨਹੀਂ ਹਾਂ]], [[ਘੜੇ ਚ ਦੱਬੀ ਇੱਜ਼ਤ ]] , [[ਇੱਜ਼ਤਦਾਰ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ]] , [[ਕੀਕਣ ਆਖਾਂ ਮੈਂ ਔਰਤ ]] , [[ਟੁੱਟੀਆਂ ਤਕਦੀਰਾਂ]] | spouse = | relatives = [[ਦਾਦਾ ਸ੍ਰ. ਸਰਬਨ ਸਿੰਘ ]] [[ ਦਾਦੀ ਸ੍ਰ. ਗੁਰਬਚਨ ਕੌਰ ]] [[ਪਿਤਾ ਹਰਬੰਸ ਸਿੰਘ]] [[ਮਾਤਾ ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ]] | influences = [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ]] [[ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ]] | influenced = | awards = ਵੋਮੈਨ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਐਵਾਰਡ , ਬੀਬੀ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਪੂਰਨ ਯਾਦਗਾਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ | website = [[https://www.brarjessy.com]] | portaldisp = }} '''ਬਰਾੜ ਜੈਸੀ''' ਪੂਰਾ ਨਾਮ ਜਸਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਬਰਾੜ ਇੱਕ [[ਭਾਰਤੀ]] [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] [[ਕਵੀ|ਕਵਿੱਤਰੀ]] ਤੇ [[ਕਹਾਣੀਕਾਰ]] ਹੈ।<ref>https://www.goodreads.com/author/show/20489564.Brar_Jessy</ref> ==ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ== ਬਰਾੜ ਜੈਸੀ ਦਾ ਜਨਮ ਮਾਤਾ ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ਤੇ ਪਿਤਾ ਹਰਬੰਸ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਪਿੰਡ [[ਮੱਲਕੇ]], ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ [[ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮੋਗਾ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। == ਫ਼ਿਲਮਾਂ == * 2020 ਸ਼ਾਰਟ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਮਾਂ ਦਾ ਖ਼ਤ' *2020 ਸ਼ਾਰਟ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਸੈਕੰਡ ਹੈਡ ਗਰਲ' *2020 ਸ਼ਾਰਟ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਅਨਪੜ੍ਹ' *2022 ਸ਼ਾਰਟ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ ‘ਅਣਚਾਹਿਆ ਰਿਸ਼ਤਾ’ *2022 ਸ਼ਾਰਟ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ ‘ਵੰਡ’ *2023 ਸ਼ਾਰਟ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ ‘ਬਾਈ’ ==ਸਿੱਖਿਆ == ਬਰਾੜ ਜੈਸੀ (ਡਾ. ਜਸਵਿੰਦਰ ਕੌਰ) ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁੱਢਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜੀ.ਐਨ.ਮਿਸ਼ਨ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਮੱਲਕੇ, [[ਮੋਗਾ]] ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਬੀ.ਏ. ਅਤੇ ਪੀਂ ਜੀ ਡੀ ਸੀ ਏ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਗਰਲਜ਼ ਕਾਲਜ, ਸੁਖਾਨੰਦ, ਮੋਗਾ ਤੋਂ ਅਤੇ ਐਮ.ਐਸ.ਸੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਸ ਗੁਰੂਕੁਲ ਕਾਲਜ, [[ਕੋਟਕਪੂਰਾ]] ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਫੈਸ਼ਨ ਡਿਜ਼ਾਇਨਿੰਗ ਦਾ ਡਿਪਲੋਮਾ ਗੁਰੂਕੁਲ ਕਾਲਜ , ਕੋਟਕਪੂਰਾ ਤੋਂ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੈਸੀ ਨੇ ਐਮ.ਫ਼ਿਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਸ [[ਗੁਰੂ ਕਾਸ਼ੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]], [[ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ]], [[ਬਠਿੰਡਾ]] ਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਜੈਸੀ ਗੁਰੂਕਾਸ਼ੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ,ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ, ਬਠਿੰਡਾ ਤੋਂ [[ਪੀਐਚ.ਡੀ.|ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ.]] ਦਾ ਖ਼ੋਜ ਕਾਰਜ ਪੂਰਾ ਕਰ ਲਿਆ ਏ । ==ਰਚਨਾਵਾਂ== * (2015) ਸਵੀਨਾ ਯਾਂਦਾਂ ਦਾ ਸਰਮਾਇਆ (ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਵੀਆਂ ਦਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) * (2019) ਮੈਂ ਸਾਊ ਕੁੜੀ ਨਹੀਂ ਹਾਂ (ਸੱਤਵਾਂ ਐਡੀਸ਼ਨ) * (2019) ਬੀਜ਼ ਬਿਰਖ (ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਵੀਆਂ ਦਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) * (2021) ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਬੋਲ (ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਵੀਆਂ ਦਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹ) * (2022) ਘੜ੍ਹੇ ‘ਚ ਦੱਬੀ ਇੱਜ਼ਤ (ਚੀਥਾ ਐਡੀਸ਼ਨ)(ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) * (2023) ਇੱਜ਼ਤਦਾਰ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ (ਤੀਜਾ ਐਡੀਸ਼ਨ) (ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) *(2024) ਕੀਕਣ ਆਖਾਂ ਮੈਂ ਔਰਤ (ਦੂਜਾ ਐਡੀਸ਼ਨ) (ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ== * [https://facebook.com/brarjessy1/ ਫੇਸਬੁੱਕ ਪੇਜ] *[https://instagram.com/brar_jessy ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ] *[https:///www.facebook.com/brargogo/ ਫੇਸਬੁੱਕ ਨਿੱਜੀ ਖਾਤਾ] *[https://twitter.com/BrarJessy/ ਟਵਿੱਟਰ ] *[https://www.dailypunjabtimes.com/main/ਸ਼ਬਦਾਂ-ਦੀ-ਜਾਦੂਗਰ-ਜਸਵਿੰਦਰ-ਕ/ ਲੇਖਕ ਬਾਰੇ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1989]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਲੇਖਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕ ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਹਾਣੀਕਾਰ]] nnmw9r5x2w1nhyibwnkm3jz6f6n3c2f 810433 810432 2025-06-11T17:10:46Z 117.203.15.173 810433 wikitext text/x-wiki {{ਅਧਾਰ}} {{Infobox writer | name = '''ਬਰਾੜ ਜੈਸੀ''' | image = [[ਤਸਵੀਰ:Brar Jessy 2023.jpg|thumb]] | image_size = 200x | caption = 2023 ਪਿੰਡ ਵੱਲੋਂ ਮਿਲੇ ਸਨਮਾਨ ਸਮੇਂ | birth_place = [[ਮੱਲਕੇ]], ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ [[ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮੋਗਾ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ]] | death_date = | death_place = | language = [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | nationality = [[ਭਾਰਤੀ]] | ethnicity = [[ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ|ਪੰਜਾਬੀਅਤ]] | education = ਐਮ.ਐਸ.ਸੀ <small>ਗੁਰੂਕੁਲ ਕਾਲਜ ਕੋਟਕਪੂਰਾ</small><br> ਐਮ.ਫਿਲ, ਪੀ .ਐਚ . ਡੀ <small> [[ਗੁਰੂ ਕਾਸ਼ੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] , ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ </small> <br /> | alma_mater = | period = | genre = [[ਕਵਿਤਾ]], [[ਕਹਾਣੀ]], [[ਗੀਤ]] | occupation = [[ਕਵਿੱਤਰੀ]], [[ਲੇਖਿਕਾ]] | subject = | movement = | notableworks = [[ਮੈਂ ਸਾਊ ਕੁੜੀ ਨਹੀਂ ਹਾਂ]], [[ਘੜੇ ਚ ਦੱਬੀ ਇੱਜ਼ਤ ]] , [[ਇੱਜ਼ਤਦਾਰ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ]] , [[ਕੀਕਣ ਆਖਾਂ ਮੈਂ ਔਰਤ ]] , [[ਟੁੱਟੀਆਂ ਤਕਦੀਰਾਂ]] | spouse = | relatives = [[ਦਾਦਾ ਸ੍ਰ. ਸਰਬਨ ਸਿੰਘ ]] [[ ਦਾਦੀ ਸ੍ਰ. ਗੁਰਬਚਨ ਕੌਰ ]] [[ਪਿਤਾ ਹਰਬੰਸ ਸਿੰਘ]] [[ਮਾਤਾ ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ]] | influences = [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ]] [[ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ]] | influenced = | awards = ਵੋਮੈਨ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਐਵਾਰਡ , ਬੀਬੀ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਪੂਰਨ ਯਾਦਗਾਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ | website = [[https://www.brarjessy.com]] | portaldisp = }} '''ਬਰਾੜ ਜੈਸੀ''' ਪੂਰਾ ਨਾਮ ਜਸਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਬਰਾੜ ਇੱਕ [[ਭਾਰਤੀ]] [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] [[ਕਵੀ|ਕਵਿੱਤਰੀ]] ਤੇ [[ਕਹਾਣੀਕਾਰ]] ਹੈ।<ref>https://www.goodreads.com/author/show/20489564.Brar_Jessy</ref> ==ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ== ਬਰਾੜ ਜੈਸੀ ਦਾ ਜਨਮ ਮਾਤਾ ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ਤੇ ਪਿਤਾ ਹਰਬੰਸ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਪਿੰਡ [[ਮੱਲਕੇ]], ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ [[ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮੋਗਾ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। == ਫ਼ਿਲਮਾਂ == * 2020 ਸ਼ਾਰਟ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਮਾਂ ਦਾ ਖ਼ਤ' *2020 ਸ਼ਾਰਟ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਸੈਕੰਡ ਹੈਡ ਗਰਲ' *2020 ਸ਼ਾਰਟ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਅਨਪੜ੍ਹ' *2022 ਸ਼ਾਰਟ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ ‘ਅਣਚਾਹਿਆ ਰਿਸ਼ਤਾ’ *2022 ਸ਼ਾਰਟ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ ‘ਵੰਡ’ *2023 ਸ਼ਾਰਟ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ ‘ਬਾਈ’ ==ਸਿੱਖਿਆ == ਬਰਾੜ ਜੈਸੀ (ਡਾ. ਜਸਵਿੰਦਰ ਕੌਰ) ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁੱਢਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜੀ.ਐਨ.ਮਿਸ਼ਨ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਮੱਲਕੇ, [[ਮੋਗਾ]] ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਬੀ.ਏ. ਅਤੇ ਪੀਂ ਜੀ ਡੀ ਸੀ ਏ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਗਰਲਜ਼ ਕਾਲਜ, ਸੁਖਾਨੰਦ, ਮੋਗਾ ਤੋਂ ਅਤੇ ਐਮ.ਐਸ.ਸੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਸ ਗੁਰੂਕੁਲ ਕਾਲਜ, [[ਕੋਟਕਪੂਰਾ]] ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਫੈਸ਼ਨ ਡਿਜ਼ਾਇਨਿੰਗ ਦਾ ਡਿਪਲੋਮਾ ਗੁਰੂਕੁਲ ਕਾਲਜ , ਕੋਟਕਪੂਰਾ ਤੋਂ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੈਸੀ ਨੇ ਐਮ.ਫ਼ਿਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਸ [[ਗੁਰੂ ਕਾਸ਼ੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]], [[ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ]], [[ਬਠਿੰਡਾ]] ਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਜੈਸੀ ਗੁਰੂਕਾਸ਼ੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ,ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ, ਬਠਿੰਡਾ ਤੋਂ [[ਪੀਐਚ.ਡੀ.|ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ.]] ਦਾ ਖ਼ੋਜ ਕਾਰਜ ਪੂਰਾ ਕਰ ਲਿਆ ਏ । ==ਰਚਨਾਵਾਂ== * (2015) ਸਵੀਨਾ ਯਾਂਦਾਂ ਦਾ ਸਰਮਾਇਆ (ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਵੀਆਂ ਦਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) * (2019) ਮੈਂ ਸਾਊ ਕੁੜੀ ਨਹੀਂ ਹਾਂ (ਸੱਤਵਾਂ ਐਡੀਸ਼ਨ) * (2019) ਬੀਜ਼ ਬਿਰਖ (ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਵੀਆਂ ਦਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) * (2021) ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਬੋਲ (ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਵੀਆਂ ਦਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹ) * (2022) ਘੜ੍ਹੇ ‘ਚ ਦੱਬੀ ਇੱਜ਼ਤ (ਚੀਥਾ ਐਡੀਸ਼ਨ)(ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) * (2023) ਇੱਜ਼ਤਦਾਰ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ (ਤੀਜਾ ਐਡੀਸ਼ਨ) (ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) *(2024) ਕੀਕਣ ਆਖਾਂ ਮੈਂ ਔਰਤ (ਦੂਜਾ ਐਡੀਸ਼ਨ) (ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) *(2024 ) ਟੁੱਟੀਆਂ ਤਕਦੀਰਾਂ ( ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ) == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ== * [https://facebook.com/brarjessy1/ ਫੇਸਬੁੱਕ ਪੇਜ] *[https://instagram.com/brar_jessy ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ] *[https:///www.facebook.com/brargogo/ ਫੇਸਬੁੱਕ ਨਿੱਜੀ ਖਾਤਾ] *[https://twitter.com/BrarJessy/ ਟਵਿੱਟਰ ] *[https://www.dailypunjabtimes.com/main/ਸ਼ਬਦਾਂ-ਦੀ-ਜਾਦੂਗਰ-ਜਸਵਿੰਦਰ-ਕ/ ਲੇਖਕ ਬਾਰੇ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1989]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਲੇਖਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕ ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਹਾਣੀਕਾਰ]] li7ntp2iit6kmaakgal76dnu16nt1xn 0 129787 810405 589241 2025-06-11T12:42:23Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810405 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricketer|name=ਜੇਮੀਮਾਹ ਰੌਡਰਿਗਜ਼|bat avg4=|deliveries2=12|deliveries1=|top score4=|top score3=72|top score2=81*|top score1=|100s/50s4=|100s/50s3=-/6|100s/50s2=-/3|100s/50s1=|bat avg3=27.35|deliveries4=|bat avg2=24.80|bat avg1=|runs4=|runs3=930|runs2=372|runs1=|matches4=|matches3=43|matches2=16|matches1=|column4=|deliveries3=18|wickets1=|column2=[[Women's One Day International cricket|WODI]]|tenfor3=-|source=http://www.espncricinfo.com/india/content/player/883405.html ESPNcricinfo|catches/stumpings4=|catches/stumpings3=17/-|catches/stumpings2=4/-|catches/stumpings1=|best bowling4=|best bowling3=-|best bowling2=1/1|best bowling1=|tenfor4=|tenfor2=-|wickets2=1|tenfor1=|fivefor4=|fivefor3=-|fivefor2=-|fivefor1=|bowl avg4=|bowl avg3=-|bowl avg2=6.00|bowl avg1=|wickets4=|wickets3=-|column3=[[Women's Twenty20 cricket|WT20I]]|column1=|female=true|heightm=|lasttestdate=|testcap=|testdebutagainst=|testdebutyear=|testdebutdate=|international=true|country=India|role=Batswoman|bowling=ਸੱਜੀ ਬਾਂਹ ਓਫਬ੍ਰੇਕ|batting=ਅੱਜੇ ਹੱਥ ਬੱਲੇਬਾਜ਼|heightinch=|lasttestagainst=|heightft=|nickname=|death_place=|death_date=<!-- {{death date and age|df=yes|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} -->|birth_place=ਭੰਡੁਪ, [[ਮੁੰਬਈ]]|birth_date={{birth date and age|df=yes|2000|9|5}}|fullname=ਜੇਮੀਮਾਹ ਇਵਾਨ ਰੌਡਰਿਗਜ਼|caption=Rodrigues batting for India during the [[2020 ICC Women's T20 World Cup]]|alt=Rodrigues batting for India during the 2020 ICC Women's T20 World Cup|image_size=|image=2020 ICC W T20 WC I v B 02-24 Rodrigues (01) (cropped).jpg|lasttestyear=|odidebutdate=12 March|columns=3|lastT20Iagainst=Australia|clubnumber3=|year3=|club3=|clubnumber2=<!-- (etc, to:) -->|year2=2019|club2=[[Yorkshire Diamonds]]|clubnumber1=|year1=2019-present|club1=IPL Supernovas|T20Ishirt=|lastT20Iyear=2020|odidebutyear=2018|lastT20Idate=8 March|T20Icap=56|T20Idebutagainst=ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ|T20Idebutyear=2018|T20Idebutdate=13 ਫ਼ਰਵਰੀ|odishirt=|lastodiagainst=West Indies|lastodiyear=2019|lastodidate=6 November|odicap=123|odidebutagainst=Australia|date=8 March 2020}} '''ਜੇਮੀਮਾਹ ਰੌਡਰਿਗਜ਼''' (ਜਨਮ 5 ਸਤੰਬਰ 2000) ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ]] ਖਿਡਾਰੀ ਹੈ। ਉਹ ਮੁੰਬਈ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ ਦੀ ਆਲਰਾਉਂਡਰ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਡਰ -17 [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਦੀ [[ਹਾਕੀ]] ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਵੀ ਖੇਡਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=http://www.deccanchronicle.com/sports/cricket/051117/jemimah-rodrigues-hits-double-ton-for-mumbai-vs-saurashtra-in-u-19-one-day-tournament.html|title=Jemimah Rodrigues hits double ton for Mumbai vs Saurashtra in U-19 One-Day tournament|date=2017-11-05|work=www.deccanchronicle.com|access-date=2017-11-10|language=en}}</ref> ਜੂਨ 2018 ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਕੰਟਰੋਲ ਬੋਰਡ]] (ਬੀ.ਸੀ.ਸੀ.ਆਈ.) ਦੁਆਰਾ ਸਰਬੋਤਮ ਡੋਮੇਸਟਿਕ ਜੂਨੀਅਰ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟਰ ਲਈ ਜਗਮੋਹਨ ਡਾਲਮੀਆ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=http://www.espncricinfo.com/india/content/story/1148763.html|title=Kohli, Harmanpreet, Mandhana win top BCCI awards|date=7 June 2018|website=ESPN Cricinfo|access-date=7 June 2018}}</ref> == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ == ਜੇਮੀਮਾਹ ਰੌਡਰਿਗਜ਼ ਦਾ ਜਨਮ ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਭਰਾ, ਏਨੋਕ ਅਤੇ ਏਲੀ ਦੇ ਨਾਲ, ਭੰਡੂਪ, [[ਮੁੰਬਈ]], [[ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਸੀਜ਼ਨ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖੇਡਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਖੇਡਾਂ ਦੀਆਂ ਬਿਹਤਰ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦਾ ਲਾਭ ਲੈਣ ਲਈ ਉਹ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਉਮਰੇ ਹੀ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਕੋਨੇ ਚਲੇ ਗਏ ਸਨ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਇਵਾਨ ਰੌਡਰਿਗਜ਼ ਉਸ ਦੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਜੂਨੀਅਰ ਕੋਚ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ਗੇਂਦਬਾਜ਼ੀ ਕਰਦਿਆਂ ਹੋਈ। ਜੇਮੀਮਾਹ ਦੇ ਪਿਤਾ ਇਵਾਨ, ਜੋ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਕੋਚਿੰਗ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਜੇਮੀਮਾਹ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਹਾਕੀ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਕਟ ਦੋਵੇਂ ਖੇਡਣਾ ਹੀ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.womenscriczone.com/interview-jemimah-rodrigues/|title=From Bhandup to Bleed Blue, the story of Jemimah Rodrigues|date=17 March 2018|access-date=27 ਅਗਸਤ 2020|archive-date=21 ਸਤੰਬਰ 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200921183855/https://www.womenscriczone.com/interview-jemimah-rodrigues/|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://indianexpress.com/article/sports/cricket/jemimah-rodrigues-double-hundred-mumbai-saurashtra-4924109/|title=Jemimah Rodrigues, 16, follows in Smriti Mandhana’s footsteps, scores double ton|date=2017-11-06|work=The Indian Express|access-date=2017-11-10|language=en-US}}</ref> ਜੇਮੀਮਾਹ ਰੌਡਰਿਗਜ਼ ਨੇ ਸੇਂਟ ਜੋਸੇਫ ਕਾਨਵੈਂਟ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਮੁੰਬਈ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰਿਜ਼ਵੀ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ, ਸਾਇੰਸ ਅਤੇ ਕਾਮਰਸ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite news|url=http://www.espncricinfo.com/india/content/story/1125518.html|title=Jemimah Rodrigues - a new star in the making|work=Cricinfo|access-date=2017-11-10|language=en}}</ref> == ਕਰੀਅਰ == ਜੇਮੀਮਾਹ ਰੌਡਰਿਗਜ਼ ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਅੰਡਰ -17 ਅਤੇ ਅੰਡਰ -19 ਦੀਆਂ ਹਾਕੀ ਟੀਮਾਂ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਅੰਡਰ -19 ਡੈਬਿਉ ਸਾਲ 2012-13 ਦੇ ਕ੍ਰਿਕਟ ਸੀਜ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਸਾਢੇ 12 ਕੁ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਅੰਡਰ -19 ਰਾਜ ਦੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ ਲਈ ਉਹ ਸਿਰਫ 13 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/cricket/news/mumbai-girl-slams-double-ton-in-50-over-game/articleshow/61518614.cms|title=Mumbai girl slams double ton in 50-over game - Times of India|work=The Times of India|access-date=2017-11-10}}</ref> ਰੌਡਰਿਗਜ਼ [[ਸਮ੍ਰਿਤੀ ਮੰਧਾਨਾ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜੀ ਔਰਤ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ 50 ਓਵਰਾਂ ਦੇ ਕ੍ਰਿਕਟ ਮੈਚ ਵਿੱਚ ਦੋਹਰਾ ਸੈਂਕੜਾ ਲਗਾਇਆ। ਉਸਨੇ ਨਵੰਬਰ 2017 ਵਿੱਚ ਸੌਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਟੀਮ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਔਰੰਗਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ 163 ਗੇਂਦਾਂ ਵਿੱਚ 202 ਦੌੜਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਸਕੋਰ ਵਿੱਚ 21 ਚੌਕੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref>{{Cite news|url=http://www.wisdenindia.com/cricket-article/only-17-jemimah-rodrigues-already-spells-double-trouble/277243|title=Only 17, Jemimah Rodrigues already spells double trouble|date=2017-11-06|work=wisdenindia|access-date=2017-11-10|language=en-US|archive-date=2018-07-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20180716231122/http://www.wisdenindia.com/cricket-article/only-17-jemimah-rodrigues-already-spells-double-trouble/277243|dead-url=yes}}</ref> ਇਸ ਮੈਚ ਤੋਂ ਠੀਕ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਨੇ ਅੰਡਰ -19 ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਗੁਜਰਾਤ ਦੀ ਟੀਮ ਵਿਰੁੱਧ 142 ਗੇਂਦਾਂ ਵਿੱਚ 178 ਦੌੜਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਸਨ।<ref>{{Cite news|url=http://zeenews.india.com/cricket/mumbai-girl-jemimah-rodrigues-slams-double-century-in-50-over-cricket-2054621.html|title=Mumbai girl Jemimah Rodrigues slams double century in 50-over cricket|date=2017-11-06|work=Zee News|access-date=2017-11-10|language=en}}</ref> ਉਸ ਨੂੰ ਫ਼ਰਵਰੀ 2018 ਵਿੱਚ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਖਿਲਾਫ਼ ਖੇਡੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਤਿੰਨ ਮੈਚਾਂ ਦੀ ਵਨ ਡੇ ਸੀਰੀਜ਼ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/sport/cricket/indian-women-cricket-team-tour-of-south-africa-south-africa-women-vs-indian-women-odi-series/article22411958.ece|title=Mithali to lead, Jemimah named in Indian squad|date=2018-01-10|work=The Hindu|access-date=2018-01-11|others=Special Correspondent|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> ਉਸਨੇ 13 ਫਰਵਰੀ 2018 ਨੂੰ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੀਆਂ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਖਿਲਾਫ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਟੀਮ ਲਈ ਆਪਣੀ ਮਹਿਲਾ ਟੀ -20 ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ (ਡਬਲਯੂ.ਟੀ .20 ਆਈ) ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref name="WT20I">{{Cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1123206.html|title=1st T20I, India Women tour of South Africa at Potchefstroom, Feb 13 2018|website=ESPN Cricinfo|access-date=13 February 2018}}</ref> ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮਹਿਲਾ ਵਨ ਡੇਅ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ (ਡਬਲਯੂ.ਓ.ਡੀ.ਆਈ.) ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 12 ਮਾਰਚ 2018 ਨੂੰ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਦੀਆਂ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਖਿਲਾਫ ਇੰਡੀਆ ਵੁਮੈਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਸੀ।<ref name="WODI">{{Cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1131232.html|title=Australia Women require another 126 runs with 9 wickets and 38.2 overs remaining|website=ESPN Cricinfo|access-date=12 March 2018}}</ref> ਅਕਤੂਬਰ 2018 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਵੈਸਟਇੰਡੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਹੋਏ 2018 ਆਈ.ਸੀ.ਸੀ. ਮਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਟੀ -20 ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੀ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=http://www.bcci.tv/news/2018/press-releases/17669/indian-womens-team-for-icc-womens-world-twenty20-announced|title=Indian Women's Team for ICC Women's World Twenty20 announced|website=Board of Control for Cricket in India|access-date=28 September 2018|archive-date=28 ਸਤੰਬਰ 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180928121529/http://www.bcci.tv/news/2018/press-releases/17669/indian-womens-team-for-icc-womens-world-twenty20-announced|dead-url=yes}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.icc-cricket.com/news/863769|title=India Women bank on youth for WT20 campaign|website=International Cricket Council|access-date=28 September 2018}}</ref> ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਦੇਖਣ ਲਈ ਖਿਡਾਰੀ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.icc-cricket.com/news/887529|title=Key Players: India|website=International Cricket Council|access-date=7 November 2018}}</ref> ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੂੰ [[ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਸਭਾ|ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ]] (ਆਈ.ਸੀ.ਸੀ.) ਦੁਆਰਾ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਸਟੈਂਡਆਊਟ ਖਿਡਾਰੀ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.icc-cricket.com/news/917494|title=#WT20 report card: India|website=International Cricket Council|access-date=23 November 2018}}</ref> ਅਕਤੂਬਰ 2018 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਰੌਡਰਿਗਜ਼ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਪੋਰਟਸ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਫਰਮ ਬੇਸਲਾਈਨ ਵੈਂਚਰਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਹਸਤਾਖ਼ਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਪਾਰਕ ਹਿੱਤਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/cricket/icc-womens-world-t20/womens-world-t20-jemimah-rodrigues-showed-on-debut-that-she-belongs/articleshow/66574594.cms|title=Women's World T20: Jemimah Rodrigues showed on debut that she belongs - Times of India}}</ref> ਜਨਵਰੀ 2020 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ 2020 ਆਈ.ਸੀ.ਸੀ. ਮਹਿਲਾ ਟੀ -20 ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੀ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/_/id/28468147/kaur-mandhana-verma-part-full-strength-india-squad-t20-world-cup|title=Kaur, Mandhana, Verma part of full strength India squad for T20 World Cup|website=ESPN Cricinfo|access-date=12 January 2020}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == {{commonscat-inline}} * Jemimah Rodrigues at ESPNcricinfo [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਓਡੀਆਈ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 2000]] t1ircv5if7mplgqk9msz1qaowpyrdpd 0 132690 810428 766065 2025-06-11T15:18:19Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810428 wikitext text/x-wiki {{Infobox artist|image=|imagesize=|caption=|birth_name=|birth_date={{Birth year and age|1957}}|birth_place=[[ਦਿੱਲੀ]], ਭਾਰਤ|death_date=|death_place=|nationality=ਭਾਰਤੀ|field=[[Painter|ਪੇਂਟਰ]], [[Printmaking|ਪ੍ਰਿੰਟਰ]]|training=|movement=|works=|patrons=|awards=|url=}} '''ਤਾਰਾ ਸਭਰਵਾਲ''' (ਜਨਮ 1957, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ <ref>{{Cite web|url=http://www.artalivegallery.com/artists.php?cat=artists&scat=150|title=Art Alive Gallery -Artist Biography|access-date=17 November 2016|archive-date=6 ਮਾਰਚ 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200306065428/http://www.artalivegallery.com/artists.php?cat=artists&scat=150|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.janzen-galerie.de/03kuenstler/sabharwal_tara/sabharwal_tara.htm#a_bio|title=Janzen Art Consulting|access-date=17 November 2016}}</ref> ) ਇੱਕ [[ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ|ਭਾਰਤੀ]] ਜੰਮਪਲ, ਯੂਐਸ-ਅਧਾਰਤ ਪੇਂਟਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿੰਟਮੇਕਰ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਰੰਗੀਨ, ਪਤਲੀ ਪੱਧਰੀ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ, ਸਭਰਵਾਲ ਨੇ ਯੂਕੇ, ਯੂਐਸ, ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ 42 ਸੋਲੋ ਸ਼ੋਅ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਜੋਨ ਮਿਸ਼ੇਲ ਕਾਲ (ਇੱਕ ਜੀਵਤ ਵਿਰਾਸਤ ਬਣਾਉਣਾ),<ref>{{Cite web|url=https://joanmitchellfoundation.org/artist-programs/call/artists/tara-sabharwal|title=Joan Mitchell Foundation CALL (Creating a Living Legacy)|last=|first=|date=|website=|archive-url=|archive-date=|access-date=11 November 2019}}</ref> ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕੌਂਸਲ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ, ਅਤੇ ਗੋਟਲਿਬ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਮੇਤ ਕਈ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=https://vermontstudiocenter.org/calendar/tara-sabharwal|title=Vermont Studio Center|last=|first=|date=|website=|archive-url=|archive-date=|access-date=11 November 2019}}</ref> ਉਸਦਾ ਕੰਮ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਜਾਇਬ ਘਰ,<ref>{{Cite web|url=http://www.britishmuseum.org/research/collection_online/collection_object_details/collection_image_gallery.aspx?assetId=1613256421&objectId=3752036&partId=1#more-views|title=The British Museum|last=|first=|date=|website=|archive-url=|archive-date=|access-date=1 November 2019}}</ref> ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਅਤੇ ਐਲਬਰਟ ਅਜਾਇਬ ਘਰ,<ref>{{Cite web|url=http://collections.vam.ac.uk/item/O481970/collage-sabharwal-tara/|title=Victoria and Albert Museum|last=|first=|date=|website=|archive-url=|archive-date=|access-date=11 November 2019}}</ref> ਅਤੇ ਪੀਬੋਡੀ ਐਸੇਕਸ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ<ref>{{Cite web|url=http://www.iaac.us/art_exhibition/t_sabharwal/bio.htm|title=Indo American Arts Council|last=|first=|date=|website=|archive-url=https://web.archive.org/web/20101124174535/http://iaac.us/art_exhibition/t_sabharwal/bio.htm|archive-date=24 ਨਵੰਬਰ 2010|access-date=11 November 2019|dead-url=yes}}</ref> ਦੇ ਹੋਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। == ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਕੈਰੀਅਰ == ਸਭਰਵਾਲ ਨੇ ਐਮਐਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (ਬੜੌਦਾ, ਇੰਡੀਆ) ਵਿਚ 1975–1980 ਵਿਚ ਪੇਂਟਿੰਗ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1982–1984 ਵਿਚ ਰਾਇਲ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਆਰਟ (ਲੰਡਨ, ਯੂਕੇ) ਵਿਚ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=http://www.artalivegallery.com/artists.php?cat=artists&scat=150|title=Art Alive Gallery -Artist Biography|access-date=17 November 2016|archive-date=6 ਮਾਰਚ 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200306065428/http://www.artalivegallery.com/artists.php?cat=artists&scat=150|dead-url=yes}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://www.artalivegallery.com/artists.php?cat=artists&scat=150 "Art Alive Gallery -Artist Biography"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200306065428/http://www.artalivegallery.com/artists.php?cat=artists&scat=150 |date=2020-03-06 }}<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">17 November</span> 2016</span>.</cite></ref> ਉਹ 1985 ਤੋਂ 1988 ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਪਰਤੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਦਿੱਲੀ, ਮੁੰਬਈ ਅਤੇ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੋਅ ਕੀਤੇ। 1988 ਤੋਂ 1990 ਤੱਕ ਉਹ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪਾਂ, ਅਧਿਆਪਨ ਅਤੇ ਇਕੱਲੇ ਸ਼ੋਅ ਲਈ ਯੂਕੇ ਵਾਪਸ ਆਈ। 1990 ਵਿਚ ਸਭਰਵਾਲ ਨੇ ਨਿਊ ਯਾਰਕ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਯੂਕੇ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਉਥੇ ਸੈਟਲ ਹੋ ਗਈ। ਉਸਨੇ ਗੁੱਗੇਨਹਾਈਮ ਅਜਾਇਬ ਘਰ, ਰੁਬਿਨ ਅਜਾਇਬ ਘਰ, ਸੀ.ਯੂ.ਐੱਨ.ਯੂ., ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਸਟੂਡੀਓ, ਅਤੇ ਨਿਊ ਯਾਰਕ ਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਕੂਪਰ ਯੂਨੀਅਨ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://www.iaac.us/art_exhibition/t_sabharwal/bio.htm|title=Indo American Arts Council|last=|first=|date=|website=|archive-url=https://web.archive.org/web/20101124174535/http://iaac.us/art_exhibition/t_sabharwal/bio.htm|archive-date=24 ਨਵੰਬਰ 2010|access-date=11 November 2019|dead-url=yes}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://www.iaac.us/art_exhibition/t_sabharwal/bio.htm "Indo American Arts Council"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101124174535/http://iaac.us/art_exhibition/t_sabharwal/bio.htm |date=2010-11-24 }}<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">11 November</span> 2019</span>.</cite></ref> == ਚੁਣੀਆਂ ਗਈਆਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ == * ''ਗਲੈਕਸੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹਾਂਸਾਗਰ'', ਐਡਰਨ ਡੱਕਵਰਥ ਅਜਾਇਬ ਘਰ, ਨਿਊ ਹੈਂਪਸ਼ਾਇਰ, (2019) <ref>{{Cite web|url=http://www.aidronduckworthmuseum.org/guest-artist-program|title=Adrian Duckworth Museum|last=|first=|date=|website=|archive-url=|archive-date=|access-date=11 November 2019}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੂਨ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * ''ਫਲੋਟ'', ਵਿਲਮਰ ਜੇਨਿੰਗਸ ਗੈਲਰੀ, ਨਿਊ ਯਾਰਕ (2018) <ref>{{Cite web|url=https://www.kenkeleba.org/exhibition|title=Kenkeleba House Past Exhibitions|last=|first=|date=|website=|archive-url=https://web.archive.org/web/20190508173158/https://www.kenkeleba.org/exhibition|archive-date=2019-05-08|access-date=|dead-url=yes}}</ref> * ''ਓਪਨ ਵਿੰਡੋ'', ਆਰਟ ਅਲਾਈਵ ਗੈਲਰੀ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ (2017) <ref>{{Cite web|url=http://www.artalivegallery.com/shows.php?cat=shows&scat=&show_display=154|title=Art Alive gallery – The open Window 2017|last=|first=|date=|website=|archive-url=https://web.archive.org/web/20171105184338/http://www.artalivegallery.com/shows.php?cat=shows&scat=&show_display=154|archive-date=5 ਨਵੰਬਰ 2017|access-date=11 November 2019|dead-url=yes}}</ref> * ''ਇੱਕ ਹਿੱਸੇਦਾਰ'', ਗਰਟਰੂਡ ਹਰਬਰਟ ''ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ'' ਆਫ ਆਰਟ, ਜਾਰਜੀਆ ਯੂਐਸ (2017) <ref>{{Cite web|url=https://www.ghia.org/events/tara-sabharwal-partners|title=A PARTners – Gertrude Herbert Institute of Art|last=|first=|date=|website=|archive-url=https://web.archive.org/web/20210225170141/https://www.ghia.org/events/tara-sabharwal-partners|archive-date=25 ਫ਼ਰਵਰੀ 2021|access-date=11 November 2019|url-status=dead}}</ref> * ''ਹੋਰ ਕਮਰਿਆਂ ਵਿੱਚ'', ਆਰਟ ਅਲਾਈਵ ਗੈਲਰੀ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ (2013) <ref>{{Cite web|url=http://www.artalivegallery.com/shows.php?cat=shows&scat=&show_display=98|title=Art Alive gallery – In other Rooms 2013|last=|first=|date=|website=|archive-url=|archive-date=|access-date=11 November 2019}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * ''ਅਜਿਹੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਮਾਰਗ'', ਗੈਲੇਰੀ ਮਾਰਟਿਨਾ ਜੈਨਜ਼ੇਨ, ਡੈਸਲਡੋਰੱਫ (2010) <ref>{{Cite web|url=http://www.janzen-galerie.de/02ausstellungen/austellungen/2013/ts_paths/ts_paths.htm|title=Such Different Paths Exhibition|last=|first=|date=|website=|archive-url=|archive-date=|access-date=11 November 2019}}</ref> * ''ਲਾਈਟ ਐਂਡ ਲੈਬ੍ਰੀਨਥ'', ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਕਲਚਰਲ ਐਕਸਚੇਂਜ, ਕੈਟਸੂਯਾਮਾ, ਜਪਾਨ (2008) <ref>{{Cite web|url=http://hishioarts.com/en/exhibition-events/past-exhibitions/tara-sabharwal/|title=Light in a Labyrinth|last=|first=|date=|website=|archive-url=|archive-date=|access-date=11 November 2019}}</ref> * ''ਲਾਈਫ ਜਰਨੀਜ਼'', ਵੀ ਐਮ ਗੈਲਰੀ, ਕਰਾਚੀ, (2007) <ref>{{Cite web|url=https://www.dawn.com/news/233235/karachi-life-s-journeys-at-v-m-art-gallery|title=KARACHI: Life’s journeys at V.M. Art gallery|last=|first=|date=|website=|archive-url=|archive-date=|access-date=11 November 2019}}</ref> * ''ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਸੁਪਨਾ'', ਆਰਟ ਹੈਰੀਟੇਜ ਗੈਲਰੀ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ (2005) <ref>{{Cite web|url=http://artasiamerica.org/documents/3956|title=Artasiamerica – A Dream of Waking Conciousness|last=|first=|date=|website=|archive-url=|archive-date=|access-date=11 November 2019}}</ref> * ''ਭਟਕਣਾ'', ਮਾਈਕਲ ਓਸ ਗੈਲੇਰੀ, ਕੋਨਸਟਨਜ਼, ਜਰਮਨੀ (2003) <ref>{{Cite web|url=https://www.theartstable.co.uk/gallery/tara_sabharwal.php|title=The Art Stable|last=|first=|date=|website=|archive-url=https://web.archive.org/web/20191111232513/https://www.theartstable.co.uk/gallery/tara_sabharwal.php|archive-date=11 ਨਵੰਬਰ 2019|access-date=11 November 2019|url-status=dead}}</ref> * ''ਕੋਮਲ ਸ਼ੈਡ'', ਰੇਬੇਕਾ ਹੋਸੈਕ ਗੈਲਰੀ, (ਲੰਡਨ) (1994) <ref>{{Cite web|url=https://www.rebeccahossack.com/usr/documents/press/download_url/524/southern-cross-1995.pdf|title=Southern Cross 1995|last=|first=|date=|website=|archive-url=|archive-date=|access-date=11 November 2019}}</ref> * ''ਵਿਜ਼ਨਜ਼'', ਲਾਇੰਗ ਆਰਟ ਗੈਲਰੀ, (ਨਿਊਕੈਸਲ ਯੂਕੇ) (1990) <ref name=":4">{{Cite web|url=http://www.iaac.us/art_exhibition/t_sabharwal/bio.htm|title=Indo American Arts Council|last=|first=|date=|website=|archive-url=https://web.archive.org/web/20101124174535/http://iaac.us/art_exhibition/t_sabharwal/bio.htm|archive-date=24 ਨਵੰਬਰ 2010|access-date=11 November 2019|dead-url=yes}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://www.iaac.us/art_exhibition/t_sabharwal/bio.htm "Indo American Arts Council"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101124174535/http://iaac.us/art_exhibition/t_sabharwal/bio.htm |date=2010-11-24 }}<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">11 November</span> 2019</span>.</cite></ref> * ਹਾਲੀਆ ਵਰਕਸ, ਆਰਟ ਹੈਰੀਟੇਜ ਗੈਲਰੀ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ <ref>{{Cite web|url=http://artasiamerica.org/documents/3953/66|title=Art Heritage Gallery 1987|last=|first=|date=|website=|archive-url=|archive-date=|access-date=11 November 2019}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਚਿੱਤਰਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1957]] a2moxnw4ja3yu66dbn0jsh3bpny3vyf 0 135827 810408 640707 2025-06-11T13:22:53Z Jagmit Singh Brar 17898 810408 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = ਹਰਦੀਪ ਗਰੇਵਾਲ | image = Hardeep-Grewal-Picture.jpeg | birth_date = {{birth date and age |1988|09|21}} | birth_place = ਲੁਧਿਆਣਾ | module = {{infobox person |embed=yes | nationality = ਭਾਰਤੀ | citizenship = | years_active = 1999–ਵਰਤਮਾਨ | alma_mater = ਸੇਕਰਡ ਹਰਟ ਕਾਨਵੈਂਟ ਸਕੂਲ }} | occupation = {{unbulleted list|ਗੀਤਕਾਰ| ਗਾਇਕ |ਸੰਗੀਤਕਾਰ}} | label = | website = {{URL|www.hardeepgrewalofficial.com}} | background = }} '''ਹਰਦੀਪ ਗਰੇਵਾਲ''' (ਜਨਮ 21 ਸਤੰਬਰ 1988) ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ [[ਗਾਇਕ]], ਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ [[ਅਦਾਕਾਰ]] ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ''ਠੋਕਰ'' (2015) ਅਤੇ ''ਬੁਲੰਦੀਆਂ'' (2018) ਵਰਗੇ ਗੀਤਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਮਿਲੀ। ==ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ== ਉਹ ਸੈਕਰਡ ਹਾਰਟ ਕਾਨਵੈਂਟ ਸਕੂਲ (ਆਈਸੀਐਸਈ ਬੋਰਡ), ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ। ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਮਕੈਨੀਕਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਲਈ RIMT - ਮਹਾਰਾਜਾ ਅਗਰੈਸਨ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਕਾਲਜ, ਮੰਡੀ ਗੋਬਿੰਦਗੜ੍ਹ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 2007 ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ।<br>ਹਰਦੀਪ ਗਰੇਵਾਲ ਨੂੰ ਮਾਰਚ 2014 ਵਿੱਚ ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੋਲੀਟੈਕਨਿਕ ਕਾਲਜ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਵਜੋਂ ਪਹਿਲੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲੀ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਨੌਕਰੀ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਨੌਕਰੀ ਨੂੰ ਲਗਭਗ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਦੇਣਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਗਾਉਣ ਦੇ ਸ਼ੌਕ ਲਈ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਕੱਢ ਸਕਿਆ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਕਦੇ ਨੌਕਰੀ ਕਰਨ ਵਿਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਨੌਕਰੀ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣਾ ਉਸ ਲਈ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡਣ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਗਾਇਕ ਵਜੋਂ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਸਿਰਫ 3 ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਗਾਇਕੀ ਵਿਚ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਭਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।<br>ਉਸਨੇ 3 ਜੁਲਾਈ, 2015 ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੂਰੀ ਐਲਬਮ ਪੀਟੀਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਐਵਾਰਡਜ਼ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਇੱਕ 10 ਗਾਣੇ ਦੀ ਐਲਬਮ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵੀਡੀਓ ਗਾਣਾ 'ਠੋਕਰ' ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ। ਠੋਕਰ ਨੂੰ ''ਦੀਪੂ ਕਾਕੋਵਾਲੀਆ'' ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, ਇਸਦਾ ਸੰਗੀਤ ਆਰ ਗੁਰੂ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਹੈਰੀ ਭੱਟੀ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} * [https://www.ptcnews.tv/ptc-punjabi-music-awards-2018-here-is-the-list-of-winners PTC Punjabi Music Award for the best song with a message] 'Bulandiyan' (2018) [https://www.facebook.com/ptcpunjabi/videos/ptc-punjabi-music-awards-2018-nominations-for-best-song-with-a-message-is-here/322872171880745/ PTC PUNJABI] * [https://diff-bt.com/results/page/2/ Best Music Video outstanding Achievement Award 2020] 'Unstoppable' Druk International Film Festival. [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1988]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਕਾਰ]] d8rk8hcpkw8fiiep2ystjtgsy7je0wu 810409 810408 2025-06-11T13:27:01Z Jagmit Singh Brar 17898 810409 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = ਹਰਦੀਪ ਗਰੇਵਾਲ | image = Hardeep-Grewal-Picture.jpeg | birth_date = {{birth date and age |1988|09|21}} | birth_place = ਲੁਧਿਆਣਾ | module = {{infobox person |embed=yes | nationality = ਭਾਰਤੀ | citizenship = | years_active = 1999–ਵਰਤਮਾਨ | alma_mater = ਸੇਕਰਡ ਹਰਟ ਕਾਨਵੈਂਟ ਸਕੂਲ }} | occupation = {{unbulleted list|ਗੀਤਕਾਰ| ਗਾਇਕ |ਸੰਗੀਤਕਾਰ}} | label = | website = {{URL|www.hardeepgrewalofficial.com}} | background = }} '''ਹਰਦੀਪ ਗਰੇਵਾਲ''' (ਜਨਮ 21 ਸਤੰਬਰ 1988) ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ [[ਗਾਇਕ]], ਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ [[ਅਦਾਕਾਰ]] ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ''ਠੋਕਰ'' (2015) ਅਤੇ ''ਬੁਲੰਦੀਆਂ'' (2018) ਵਰਗੇ ਗੀਤਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਮਿਲੀ। ==ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ== ਉਹ ਸੈਕਰਡ ਹਾਰਟ ਕਾਨਵੈਂਟ ਸਕੂਲ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ। ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਮਕੈਨੀਕਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਲਈ RIMT - ਮਹਾਰਾਜਾ ਅਗਰੈਸਨ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਕਾਲਜ, ਮੰਡੀ ਗੋਬਿੰਦਗੜ੍ਹ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 2007 ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ। ਹਰਦੀਪ ਗਰੇਵਾਲ ਨੂੰ ਮਾਰਚ 2014 ਵਿੱਚ ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੋਲੀਟੈਕਨਿਕ ਕਾਲਜ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਵਜੋਂ ਪਹਿਲੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲੀ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡਣ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਗਾਇਕ ਵਜੋਂ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਸਿਰਫ 3 ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਗਾਇਕੀ ਵਿਚ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਭਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।<br>ਉਸਨੇ 3 ਜੁਲਾਈ, 2015 ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੂਰੀ ਐਲਬਮ [[ਪੀਟੀਸੀ ਪੰਜਾਬੀ]] ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਐਵਾਰਡਜ਼ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਇੱਕ 10 ਗਾਣੇ ਦੀ ਐਲਬਮ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵੀਡੀਓ ਗਾਣਾ 'ਠੋਕਰ' ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ ਜੋ 'ਦੀਪੂ ਕਾਕੋਵਾਲੀਆ' ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, ਇਸਦਾ ਸੰਗੀਤ ਆਰ ਗੁਰੂ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਹੈਰੀ ਭੱਟੀ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ "''ਬੁਲੰਦੀਆਂ''" ਗੀਤ ਲਈ ਅਵਾਰਡ ਵੀ ਮਿਲਿਆ।<ref>{{Cite web |date=2018-12-09 |title=PTC Punjabi Music Awards 2018 : Here is the list of Winners |url=https://www.ptcnews.tv/ptc-punjabi-music-awards-2018-here-is-the-list-of-winners |access-date=2025-06-11 |website=PTC News |language=en}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}}{{ਆਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1988]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਕਾਰ]] p2d3t46c5ix47nzw6jlvo57fo3cno2p 810411 810409 2025-06-11T13:35:24Z Jagmit Singh Brar 17898 810411 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = ਹਰਦੀਪ ਗਰੇਵਾਲ | image = Hardeep-Grewal-Picture.jpeg | birth_date = {{birth date and age |1988|09|21}} | birth_place = ਲੁਧਿਆਣਾ | module = {{infobox person |embed=yes | nationality = ਭਾਰਤੀ | citizenship = | years_active = 1999–ਵਰਤਮਾਨ | alma_mater = ਸੇਕਰਡ ਹਰਟ ਕਾਨਵੈਂਟ ਸਕੂਲ }} | occupation = {{unbulleted list|ਗੀਤਕਾਰ| ਗਾਇਕ |ਅਦਾਕਾਰ}} | label = | website = {{URL|www.hardeepgrewalofficial.com}} | background = }} '''ਹਰਦੀਪ ਗਰੇਵਾਲ''' (ਜਨਮ 21 ਸਤੰਬਰ 1988) ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ [[ਗਾਇਕ]], ਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ [[ਅਦਾਕਾਰ]] ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ''ਠੋਕਰ'' (2015) ਅਤੇ ''ਬੁਲੰਦੀਆਂ'' (2018), ''ਤੁਣਕਾ-ਤੁਣਕਾ'' (2021) ਵਰਗੇ ਗੀਤਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਮਿਲੀ। ==ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ== ਉਹ ਸੇਕਰਡ ਹਾਰਟ ਕਾਨਵੈਂਟ ਸਕੂਲ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ। ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਮਕੈਨੀਕਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਲਈ RIMT - ਮਹਾਰਾਜਾ ਅਗਰੈਸਨ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਕਾਲਜ, ਮੰਡੀ ਗੋਬਿੰਦਗੜ੍ਹ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 2007 ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ। ਹਰਦੀਪ ਗਰੇਵਾਲ ਨੂੰ ਮਾਰਚ 2014 ਵਿੱਚ ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੋਲੀਟੈਕਨਿਕ ਕਾਲਜ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਵਜੋਂ ਪਹਿਲੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲੀ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡਣ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਗਾਇਕ ਵਜੋਂ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਸਿਰਫ 3 ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਗਾਇਕੀ ਵਿਚ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਭਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।<br>ਉਸਨੇ 3 ਜੁਲਾਈ, 2015 ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੂਰੀ ਐਲਬਮ [[ਪੀਟੀਸੀ ਪੰਜਾਬੀ]] ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਐਵਾਰਡਜ਼ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਇੱਕ 10 ਗਾਣੇ ਦੀ ਐਲਬਮ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵੀਡੀਓ ਗਾਣਾ 'ਠੋਕਰ' ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ ਜੋ 'ਦੀਪੂ ਕਾਕੋਵਾਲੀਆ' ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, ਇਸਦਾ ਸੰਗੀਤ ਆਰ ਗੁਰੂ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਹੈਰੀ ਭੱਟੀ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ "''ਬੁਲੰਦੀਆਂ''" ਗੀਤ ਲਈ ਅਵਾਰਡ ਵੀ ਮਿਲਿਆ।<ref>{{Cite web |date=2018-12-09 |title=PTC Punjabi Music Awards 2018 : Here is the list of Winners |url=https://www.ptcnews.tv/ptc-punjabi-music-awards-2018-here-is-the-list-of-winners |access-date=2025-06-11 |website=PTC News |language=en}}</ref> == ਕਰੀਅਰ == === ਐਲਬਮਾਂ === * ''ਠੋਕਰ - 2015'' === ਫਿਲਮਾਂ === * ''ਬੈਚ 2013 (Batch 2013) - 2022'' * ''ਸਿਕਸ ਈਚ (Six Each) - 2025'' ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}}{{ਆਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1988]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਕਾਰ]] 9vflegl39en9xan3a8t9i5gi853ilsq 810412 810411 2025-06-11T13:35:58Z Jagmit Singh Brar 17898 810412 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = ਹਰਦੀਪ ਗਰੇਵਾਲ | image = Hardeep-Grewal-Picture.jpeg | birth_date = {{birth date and age |1988|09|21}} | birth_place = ਲੁਧਿਆਣਾ | module = {{infobox person |embed=yes | nationality = ਭਾਰਤੀ | citizenship = | years_active = 1999–ਵਰਤਮਾਨ | alma_mater = ਸੇਕਰਡ ਹਰਟ ਕਾਨਵੈਂਟ ਸਕੂਲ }} | occupation = {{unbulleted list|ਗੀਤਕਾਰ| ਗਾਇਕ |ਅਦਾਕਾਰ}} | label = | website = {{URL|www.hardeepgrewalofficial.com}} | background = }} '''ਹਰਦੀਪ ਗਰੇਵਾਲ''' (ਜਨਮ 21 ਸਤੰਬਰ 1988) ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ [[ਗਾਇਕ]], ਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ [[ਅਦਾਕਾਰ]] ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ''ਠੋਕਰ'' (2015) ਅਤੇ ''ਬੁਲੰਦੀਆਂ'' (2018), ''ਤੁਣਕਾ-ਤੁਣਕਾ'' (2021) ਵਰਗੇ ਗੀਤਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਮਿਲੀ। ==ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ== ਉਹ ਸੇਕਰਡ ਹਾਰਟ ਕਾਨਵੈਂਟ ਸਕੂਲ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ। ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਮਕੈਨੀਕਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਲਈ RIMT - ਮਹਾਰਾਜਾ ਅਗਰੈਸਨ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਕਾਲਜ, ਮੰਡੀ ਗੋਬਿੰਦਗੜ੍ਹ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 2007 ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ। ਹਰਦੀਪ ਗਰੇਵਾਲ ਨੂੰ ਮਾਰਚ 2014 ਵਿੱਚ ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੋਲੀਟੈਕਨਿਕ ਕਾਲਜ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਵਜੋਂ ਪਹਿਲੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲੀ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡਣ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਗਾਇਕ ਵਜੋਂ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਸਿਰਫ 3 ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਗਾਇਕੀ ਵਿਚ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਭਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।<br>ਉਸਨੇ 3 ਜੁਲਾਈ, 2015 ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੂਰੀ ਐਲਬਮ [[ਪੀਟੀਸੀ ਪੰਜਾਬੀ]] ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਐਵਾਰਡਜ਼ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਇੱਕ 10 ਗਾਣੇ ਦੀ ਐਲਬਮ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵੀਡੀਓ ਗਾਣਾ 'ਠੋਕਰ' ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ ਜੋ 'ਦੀਪੂ ਕਾਕੋਵਾਲੀਆ' ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, ਇਸਦਾ ਸੰਗੀਤ ਆਰ ਗੁਰੂ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਹੈਰੀ ਭੱਟੀ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ "''ਬੁਲੰਦੀਆਂ''" ਗੀਤ ਲਈ ਅਵਾਰਡ ਵੀ ਮਿਲਿਆ।<ref>{{Cite web |date=2018-12-09 |title=PTC Punjabi Music Awards 2018 : Here is the list of Winners |url=https://www.ptcnews.tv/ptc-punjabi-music-awards-2018-here-is-the-list-of-winners |access-date=2025-06-11 |website=PTC News |language=en}}</ref> == ਕਰੀਅਰ == === ਐਲਬਮਾਂ === * ''ਠੋਕਰ - 2015'' * ''ਬੁਲੰਦੀਆਂ - 2018'' === ਫਿਲਮਾਂ === * ''ਬੈਚ 2013 (Batch 2013) - 2022'' * ''ਸਿਕਸ ਈਚ (Six Each) - 2025'' ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}}{{ਆਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1988]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਕਾਰ]] q1lajoqwcxafzzfffivljlo968qtd5s 810413 810412 2025-06-11T13:36:49Z Jagmit Singh Brar 17898 810413 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = ਹਰਦੀਪ ਗਰੇਵਾਲ | image = Hardeep-Grewal-Picture.jpeg | birth_date = {{birth date and age |1988|09|21}} | birth_place = ਲੁਧਿਆਣਾ | module = {{infobox person |embed=yes | nationality = ਭਾਰਤੀ | citizenship = | years_active = 1999–ਵਰਤਮਾਨ | alma_mater = ਸੇਕਰਡ ਹਰਟ ਕਾਨਵੈਂਟ ਸਕੂਲ }} | occupation = {{unbulleted list|ਗੀਤਕਾਰ| ਗਾਇਕ |ਅਦਾਕਾਰ}} | label = | website = {{URL|www.hardeepgrewalofficial.com}} | background = }} '''ਹਰਦੀਪ ਗਰੇਵਾਲ''' (ਜਨਮ 21 ਸਤੰਬਰ 1988) ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ [[ਗਾਇਕ]], ਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ [[ਅਦਾਕਾਰ]] ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ''ਠੋਕਰ'' (2015) ਅਤੇ ''ਬੁਲੰਦੀਆਂ'' (2018), ''ਤੁਣਕਾ-ਤੁਣਕਾ'' (2021) ਵਰਗੇ ਗੀਤਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਮਿਲੀ। ==ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ== ਉਹ ਸੇਕਰਡ ਹਾਰਟ ਕਾਨਵੈਂਟ ਸਕੂਲ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ। ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਮਕੈਨੀਕਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਲਈ RIMT - ਮਹਾਰਾਜਾ ਅਗਰੈਸਨ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਕਾਲਜ, ਮੰਡੀ ਗੋਬਿੰਦਗੜ੍ਹ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 2007 ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ। ਹਰਦੀਪ ਗਰੇਵਾਲ ਨੂੰ ਮਾਰਚ 2014 ਵਿੱਚ ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੋਲੀਟੈਕਨਿਕ ਕਾਲਜ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਵਜੋਂ ਪਹਿਲੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲੀ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡਣ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਗਾਇਕ ਵਜੋਂ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਸਿਰਫ 3 ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਗਾਇਕੀ ਵਿਚ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਭਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।<br>ਉਸਨੇ 3 ਜੁਲਾਈ, 2015 ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੂਰੀ ਐਲਬਮ [[ਪੀਟੀਸੀ ਪੰਜਾਬੀ]] ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਐਵਾਰਡਜ਼ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਇੱਕ 10 ਗਾਣੇ ਦੀ ਐਲਬਮ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵੀਡੀਓ ਗਾਣਾ 'ਠੋਕਰ' ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ ਜੋ 'ਦੀਪੂ ਕਾਕੋਵਾਲੀਆ' ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, ਇਸਦਾ ਸੰਗੀਤ ਆਰ ਗੁਰੂ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਹੈਰੀ ਭੱਟੀ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ "''ਬੁਲੰਦੀਆਂ''" ਗੀਤ ਲਈ ਅਵਾਰਡ ਵੀ ਮਿਲਿਆ।<ref>{{Cite web |date=2018-12-09 |title=PTC Punjabi Music Awards 2018 : Here is the list of Winners |url=https://www.ptcnews.tv/ptc-punjabi-music-awards-2018-here-is-the-list-of-winners |access-date=2025-06-11 |website=PTC News |language=en}}</ref> == ਕਰੀਅਰ == === ਐਲਬਮਾਂ<ref>{{Cite web |title=Hardeep Grewal |url=https://open.spotify.com/artist/43H2bU3Tpcw29Ndd0J5P7B |access-date=2025-06-11 |website=Spotify |language=pa-IN}}</ref> === * ''ਠੋਕਰ - 2015'' * ''ਬੁਲੰਦੀਆਂ - 2018'' === ਫਿਲਮਾਂ === * ''ਬੈਚ 2013 (Batch 2013)''<ref>{{Citation |last=Khatrao |first=Garry |title=Batch 2013 |date=2022-09-09 |url=https://www.imdb.com/title/tt21741282/ |type=Drama |others=Hardeep Grewal, Hashneen Chauhan, Neeta Mohindra |publisher=Hardeep Grewal Productions |access-date=2025-06-11}}</ref> ''- 2022'' * ''ਸਿਕਸ ਈਚ (Six Each) - 2025'' ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}}{{ਆਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1988]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਕਾਰ]] qjsqzvj16kkd00jkb5oq0ert3989ma9 0 145522 810457 622264 2025-06-12T04:44:08Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810457 wikitext text/x-wiki '''ਮਹਿਲਾ ਟੀ-20 ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ (WT20I)''' [[ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ]] ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਰੂਪ ਹੈ। ਇੱਕ ਮਹਿਲਾ ਟਵੰਟੀ-20 ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ, [[ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਸਭਾ|ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਕੌਂਸਲ]] (ICC) ਦੇ ਦੋ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ 20 ਓਵਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀ-ਸਾਈਡ ਕ੍ਰਿਕਟ ਮੈਚ ਹੈ।<ref name="T20Istatus">{{cite web|url=http://static.icc-cricket.yahoo.net/ugc/documents/DOC_1F113528040177329F4B40FE47C77AE2_1254317933255_933.pdf|title=Women's Twenty20 Playing Conditions|publisher=[[International Cricket Council]]|access-date=9 February 2010|archive-date=24 ਜੁਲਾਈ 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110724140151/http://static.icc-cricket.yahoo.net/ugc/documents/DOC_1F113528040177329F4B40FE47C77AE2_1254317933255_933.pdf|dead-url=yes}}</ref> ਪਹਿਲਾ ਟੀ-20 ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੈਚ ਅਗਸਤ 2004 ਵਿੱਚ [[ਇੰਗਲੈਂਡ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ|ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਅਤੇ [[ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ|ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ]] ਵਿਚਾਲੇ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{cite web|url=http://www.cricinfo.com/england/content/story/135007.html|title=Revolution at the seaside|last=Miller|first=Andrew|date=6 August 2004|publisher=[[Cricinfo]]|access-date=24 March 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.womenscriczone.com/wonder-women-ten-t20i-records-women-own/|title=Wonder Women – Ten T20I records women own|work=Women's CricZone|access-date=21 April 2020|archive-date=10 ਫ਼ਰਵਰੀ 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230210080229/https://www.womenscriczone.com/wonder-women-ten-t20i-records-women-own|url-status=dead}}</ref>ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋ ਪੁਰਸ਼ ਟੀਮਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਪਹਿਲਾ ਟੀ-20 ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੈਚ ਖੇਡਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{cite web|url=http://www.cricinfo.com/ci/content/story/144628.html|title=Ponting leads as Kasprowicz follows|last=English|first=Peter|date=17 February 2005|publisher=[[Cricinfo]]|access-date=24 March 2010}}</ref> ਆਈਸੀਸੀ ਮਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਟਵੰਟੀ20, ਫਾਰਮੈਟ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਪੱਧਰ ਦਾ ਈਵੈਂਟ, ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 2009 ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਪ੍ਰੈਲ 2018 ਵਿੱਚ, ICC ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਮਹਿਲਾ ਟਵੰਟੀ20 ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ (WT20I) ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਲਈ, 1 ਜੁਲਾਈ 2018 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੋ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟੀਮਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਖੇਡੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਟੀ-20 ਮੈਚ ਪੂਰੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟਵੰਟੀ20 ਹੋਣਗੇ।<ref name="status">{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/672322|title=All T20I matches to get international status|work=International Cricket Council|access-date=26 April 2018}}</ref> ਜੂਨ 2018 ਵਿੱਚ ਹੋਏ 2018 ਦੇ ਮਹਿਲਾ ਟਵੰਟੀ20 ਏਸ਼ੀਆ ਕੱਪ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ, ICC ਨੇ ਪੂਰਵ-ਅਨੁਮਾਨ ਨਾਲ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੈਚਾਂ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟਵੰਟੀ20 ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ।<ref>{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/770839|title=ICC Board brings in tougher Code of Sanctions|work=International Cricket Council|access-date=4 July 2018}}</ref> 22 ਨਵੰਬਰ 2021 ਨੂੰ, 2021 ਆਈਸੀਸੀ ਮਹਿਲਾ ਟਵੰਟੀ20 ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਏਸ਼ੀਆ ਕੁਆਲੀਫਾਇਰ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਵਿੱਚ, ਹਾਂਗਕਾਂਗ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲ ਵਿਚਕਾਰ ਮੈਚ ਖੇਡਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ 1,000ਵਾਂ WT20I ਸੀ।<ref>{{cite web|url=https://cricketaddictorsassociation.com/favourites-nepal-eye-for-global-qualifier-spot/|title=Favourites Nepal eye for Global Qualifier spot|date=19 November 2021|work=Cricket Addictors Association|access-date=22 November 2021|archive-date=22 ਨਵੰਬਰ 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211122175524/https://cricketaddictorsassociation.com/favourites-nepal-eye-for-global-qualifier-spot/|dead-url=yes}}</ref> == ਸ਼ਾਮਿਲ ਦੇਸ਼ == ਅਪ੍ਰੈਲ 2018 ਵਿੱਚ, ICC ਨੇ 1 ਜੁਲਾਈ 2018 ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਮਹਿਲਾ ਟਵੰਟੀ20 ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ (WT20I) ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ।<ref>{{cite web|url=http://www.cricbuzz.com/cricket-news/101761/icc-grants-t20i-status-to-all-104-members-countries|title=ICC grants T20I status to all 104 members countries|date=26 April 2018|work=Cricbuzz|access-date=26 April 2018}}</ref> ਪੂਰੇ ਮਹਿਲਾ ਟੀ-20 ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੈਚ ਖੇਡਣ ਵਾਲੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸੂਚੀ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ (9 ਸਤੰਬਰ 2022 ਨੂੰ ਸਹੀ): {{columns-list|colwidth=10em|*{{crw|ARG}} *{{crw|AUS}} *{{crw|AUT}} *{{crw|BHR}} *{{crw|BAN}} *{{crw|BRB}} *{{crw|BEL}} *{{crw|BLZ}} *{{crw|BTN}} *{{crw|BOT}} *{{crw|BRA}} *{{crw|CMR}} *{{crw|CAN}} *{{crw|CHI}} *{{crw|CHN}} *{{crw|CRC}} *{{crw|DEN}} *{{crw|ENG}} *{{crw|ESW}} *{{crw|FIJ}} *{{crw|FRA}} *{{crw|GAM}} *{{crw|GER}} *{{crw|GHA}} *{{crw|GRE}} *{{crw|GUE}} *{{crw|HKG}} *{{crw|IND}} *{{crw|INA}} *{{crw|IRE}} *{{crw|ITA}} *{{crw|JER}} *{{crw|JPN}} *{{crw|KEN}} *{{crw|KUW}} *{{crw|LES}} *{{crw|MAW}} *{{crw|MAS}} *{{crw|MDV}} *{{crw|MLI}} *{{crw|MLT}} *{{crw|MEX}} *{{crw|MOZ}} *{{crw|MYA}} *{{crw|NAM}} *{{crw|NEP}} *{{crw|NED}} *{{crw|NZ}} *{{crw|NGA}} *{{crw|NOR}} *{{crw|OMA}} *{{crw|PAK}} *{{crw|PNG}} *{{crw|PER}} *{{crw|PHI}} *{{crw|QAT}} *{{crw|ROM}} *{{crw|RWA}} *{{crw|SAM}} *{{crw|SAU}} *{{crw|SCO}} *{{crw|SGP}} *{{crw|SLE}} *{{crw|RSA}} *{{crw|KOR}} *{{crw|ESP}} *{{crw|SL}} *{{crw|SWE}} *{{crw|TAN}} *{{crw|THA}} *{{crw|UGA}} *{{crw|UAE}} *{{crw|USA}} *{{crw|VAN}} *{{crw|WIN}} *{{crw|ZIM}}}} == ਰੈਂਕਿੰਗ == ਅਕਤੂਬਰ 2018 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਆਈਸੀਸੀ ਨੇ ਮਹਿਲਾ ਖੇਡ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਟਵੰਟੀ20 ਦਰਜਾਬੰਦੀ ਬਣਾਈ ਨਹੀਂ ਰੱਖੀ ਸੀ, ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਖੇਡ ਦੇ ਸਾਰੇ ਤਿੰਨ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਮੁੱਚੀ ਮਹਿਲਾ ਟੀਮਾਂ ਦੀ ਰੈਂਕਿੰਗ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref name="ICC_womens_ranking">{{cite web|url=http://www.icc-cricket.com/news/2015/media-releases/89919/icc-womens-team-rankings-launched|title=ICC Women's Team Rankings launched|publisher=International Cricket Council|access-date=12 January 2017|archive-date=25 ਦਸੰਬਰ 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161225090128/http://www.icc-cricket.com/news/2015/media-releases/89919/icc-womens-team-rankings-launched|dead-url=yes}}</ref> ਜਨਵਰੀ 2018 ਵਿੱਚ, ਆਈਸੀਸੀ ਨੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਮੈਚਾਂ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਵੱਖਰੀ T20I ਰੈਂਕਿੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ।<ref name="T20Istatus" /> ਅਕਤੂਬਰ 2018 ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਲਈ ਵੱਖਰੀ ਵਨਡੇ ਰੈਂਕਿੰਗ ਦੇ ਨਾਲ T20I ਰੈਂਕਿੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/877811|title=ICC Launches Global Women's T20I Team Rankings|date=12 October 2018|access-date=13 October 2018}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == <references /> e9hw49e3ih4whtzjikpusachbrnvqxe 0 151751 810437 743098 2025-06-11T19:12:05Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810437 wikitext text/x-wiki '''ਨੂਪੁਰ ਸ਼ਰਮਾ''' (ਜਨਮ 23 ਅਪ੍ਰੈਲ 1985) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਅਤੇ ਵਕੀਲ ਹੈ। ਉਹ ਜੂਨ 2022 ਤੱਕ [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] (ਬੀ.ਜੇ.ਪੀ.) ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬੁਲਾਰਾ ਸੀ<ref name="IE bio">{{Citation|title=Nupur Sharma: The BJP firebrand facing party axe|url=https://indianexpress.com/article/india/political-pulse/nupur-sharma-bjp-mumbai-fir-gyanvapi-remarks-7947790/}}</ref> ਬੇਰਹਿਮ ਅਤੇ ਸਪਸ਼ਟ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਣਿਤ, ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰਤ ਬੁਲਾਰੇ ਵਜੋਂ ਅਕਸਰ ਭਾਰਤੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਬਹਿਸਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕੀਤੀ।<ref name="BBC brash ariculate">{{Citation|title=Nupur Sharma: The Indian woman behind offensive Prophet Muhammad comments|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-india-61716241}}</ref><ref name="TOI energetic brash">{{Citation|title=Who is Nupur Sharma, whose remarks have caused outrage in the Arab world?|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/who-is-nupur-sharma-whose-remarks-have-caused-outrage-in-the-arab-world/articleshow/92041021.cms}}</ref> ਜੂਨ 2022 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਇਸਲਾਮੀ ਪੈਗੰਬਰ [[ਮੁਹੰਮਦ]] ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਤੀਜੀ ਪਤਨੀ, ਆਇਸ਼ਾ ਦੀ ਉਮਰ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਬਾਰੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਕਾਰਨ ਪਾਰਟੀ ਤੋਂ ਮੁਅੱਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="IE suspend">{{Citation|title=After 'respect all religions' statement, BJP suspends spokespersons Nupur Sharma and Naveen Jindal|url=https://indianexpress.com/article/india/bjp-suspends-nupur-sharma-naveen-jindal-7953884/}}</ref><ref name="Nupur Sharma suspended">{{Citation|title=Nupur Sharma suspended from BJP for her comments about Prophet Muhammad|url=https://scroll.in/latest/1025521/bjp-says-it-respects-all-religions-amid-row-over-spokespersons-comments-about-prophet-mohammad}}</ref><ref name="Scroll debate">{{Citation|title=Why the debate around the age of Aisha, the Prophet's wife, is irrelevant|url=https://scroll.in/article/1025536/why-the-debate-around-the-age-of-aisha-the-prophets-wife-is-irrelevant}}</ref> == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ == ਨੂਪੁਰ ਸ਼ਰਮਾ ਦਾ ਜਨਮ 1985 ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਉਹ ਸਰਕਾਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀਆਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ [[ਦੇਹਰਾਦੂਨ]] ਦੀ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ, ਮਥੁਰਾ ਰੋਡ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ [[ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਦੇ [[ਹਿੰਦੂ ਕਾਲਜ, ਦਿੱਲੀ|ਹਿੰਦੂ ਕਾਲਜ]] ਤੋਂ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ [[ਬੀਏ|ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ]] ਨਾਲ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਬੈਚਲਰ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ।<ref name="Standard">{{Cite news |title=Who is Nupur Sharma |url=https://www.business-standard.com/about/who-is-nupur-sharma |newspaper=Business Standard India}}</ref><ref name="Print bio" /> ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਉਹ ਸੰਘ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਿੰਗ ਅਖਿਲ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ (ਏਬੀਵੀਪੀ) ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਅਤੇ 2008 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਜਿੱਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਏਬੀਵੀਪੀ ਲਈ ਅੱਠ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਸੁੱਕੇ ਸਪੈਲ ਨੂੰ ਤੋੜਿਆ ਸੀ।<ref name="Print bio" /> ਉਸਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਘਟਨਾ ਏਬੀਵੀਪੀ ਦੀ ਭੀੜ ਦੁਆਰਾ [[ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਦ 'ਤੇ ਹਮਲਾ|ਐਸ.&nbsp;ਏ.&nbsp;ਆਰ.&nbsp;ਗਿਲਾਨੀ]] 'ਫਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤੀ, ਫਾਸ਼ੀਵਾਦ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰ: ਬਿਆਨਬਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਹਕੀਕਤ' ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਇੱਕ ਫੈਕਲਟੀ ਸੈਮੀਨਾਰ ਵਿੱਚ। ਉਹ ਉਸ ਰਾਤ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸ਼ੋਅ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਬੇਰਹਿਮ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤੇ।<ref name="Print bio" /> [[ਲੰਡਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ|ਲੰਡਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ]] [[ਲੰਡਨ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਇਕਨਾਮਿਕਸ]] ਤੋਂ ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਲਾਅਜ਼ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸ਼ਰਮਾ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਬਣ ਗਿਆ।<ref name="FPJ 2022">{{Citation|title=Nupur Sharma, suspended Spokesperson of BJP, did her Master in Law from this UK University|url=https://www.freepressjournal.in/education/nupur-sharma-suspended-spokesperson-of-bjp-did-her-master-in-law-from-this-uk-university}}</ref> == ਸਿਆਸੀ ਕੈਰੀਅਰ == ਸ਼ਰਮਾ 2010-2011 ਵਿੱਚ ਲੰਡਨ ਤੋਂ ਪਰਤਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] (ਭਾਜਪਾ) ਦਾ ਵਰਕਰ ਬਣ ਗਈ। 2013 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਵਰਕਿੰਗ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਬਣੀ।<ref name="Print bio"/> ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਅਰਵਿੰਦ ਪ੍ਰਧਾਨ, ਅਰੁਣ ਜੇਤਲੀ ਅਤੇ ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ ਵਰਗੇ ਸੀਨੀਅਰ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। 2015 ਵਿੱਚ, 30 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ [[ਦਿੱਲੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ, 2015|2015 ਦੀ ਦਿੱਲੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ]] ਵਿੱਚ [[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] (ਆਪ) ਦੇ [[ਅਰਵਿੰਦ ਕੇਜਰੀਵਾਲ]] ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਚੋਣ ਲੜਨ ਲਈ ਟਿਕਟ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref name="Firstpost">{{Cite news|url=https://www.firstpost.com/politics/meet-bjps-new-delhi-candidate-nupur-sharma-the-girl-who-plans-to-take-on-kejriwal-2057047.html|title=Meet BJP's New Delhi candidate Nupur Sharma: The girl who plans to take on Kejriwal|date=21 January 2015|work=Firstpost}}</ref> ਉਹ 31,000 ਵੋਟਾਂ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹਾਰ ਗਈ।<ref>{{Cite news|url=http://www.livemint.com/Politics/tpUv0v9pWZzsWjNV1RyVhL/Delhi-election-results-Arvind-Kejriwal-wins-Kiran-Bedi-los.html|title=Arvind Kejriwal defeats BJP's Nupur Sharma by over 31,000 votes|date=10 February 2015|work=Livemint}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੂੰ ਮਨੋਜ ਤਿਵਾਰੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਦਿੱਲੀ ਇਕਾਈ ਲਈ ਅਧਿਕਾਰਤ ਬੁਲਾਰੇ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। 2020 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਜੇਪੀ ਨੱਡਾ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਹੇਠ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬੁਲਾਰੇ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਦਿੱਲੀ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਇਕ ਨੇਤਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਇਕਾਈ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸੂਝ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦੀ ਚੰਗੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਦੋਭਾਸ਼ੀ ਹੁਨਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅਕਸਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੁੱਦਿਆਂ 'ਤੇ ਟੀਵੀ ਬਹਿਸਾਂ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਬਹਿਸਾਂ 'ਤੇ ਨਿਯਮਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਜਵਾਨ, ਊਰਜਾਵਾਨ ਅਤੇ ਬੇਚੈਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਵਿਰੋਧੀ ਪੈਨਲਿਸਟਾਂ 'ਤੇ ਕਈ ਅਪਮਾਨਜਨਕ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਟਵਿੱਟਰ 'ਤੇ ਗੁੱਸਾ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।<ref name="BBC bio" /><ref name="FPJ article">{{Cite news|url=https://www.freepressjournal.in/india/arey-o-sadak-chaap-buddhe-bjp-leader-nupur-sharma-called-out-for-profanity-on-arnab-goswamis-show|title=BJP leader Nupur Sharma called out for profanity on Arnab Goswami's show|date=27 July 2020|work=Free Press Journal}}</ref> == ਮੁਹੰਮਦ ਬਾਰੇ ਟਿੱਪਣੀ == 26 ਮਈ 2022 ਨੂੰ, ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਟਾਈਮਜ਼ ਨਾਓ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਚੈਨਲ 'ਤੇ ਗਿਆਨਵਾਪੀ ਮਸਜਿਦ ਵਿਵਾਦ 'ਤੇ ਇੱਕ ਬਹਿਸ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ [[ਮੁਹੰਮਦ]] ਦੀ ਪਤਨੀ ਆਇਸ਼ਾ ਦੀ ਉਮਰ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਬਾਰੇ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ।<ref>{{Cite web |last=Staff |first=Scroll |title=FIR filed against BJP spokesperson Nupur Sharma for comments about Prophet Mohammad |url=https://scroll.in/latest/1024989/fir-filed-against-bjp-spokesperson-nupur-sharma-for-comments-about-prophet-mohammad |access-date=2023-03-15 |website=Scroll.in |language=en-US}}</ref> ਇੱਕ ਦਿਨ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਦੀ ਵੀਡੀਓ ਕਲਿੱਪ, ਮੁਹੰਮਦ ਜ਼ੁਬੈਰ, ਇੱਕ ਤੱਥ-ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਵੈਬਸਾਈਟ, [[ਆਲਟਨਿਊਜ਼.ਇਨ|Alt ਨਿਊਜ਼]] ਦੇ ਸਹਿ-ਸੰਸਥਾਪਕ ਦੁਆਰਾ, ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਵਿਆਪਕ ਆਲੋਚਨਾ ਲਈ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ ਗਈ।<ref name="Independent">{{Cite web |last=Stuti Mishra |date=2022-06-06 |title=Prophet Muhammad comments by officials from India's ruling party spark Gulf backlash |url=https://www.independent.co.uk/asia/india/bjp-prophet-muhammad-nupur-sharma-gulf-b2094698.html |website=[[The Independent]]}}</ref><ref>{{Cite web |title=Mohammed Zubair's Tweet |url=https://twitter.com/zoo_bear/status/1530066557191131142 |access-date=2022-06-07 |website=Twitter}}</ref> ਟਾਈਮਜ਼ ਨਾਓ ਨੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਆਪਣੇ [[ਯੂਟਿਊਬ|ਯੂਟਿਊਬ ਚੈਨਲ]] ਤੋਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਵੀਡੀਓ ਡਿਲੀਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।<ref>{{Cite news|url=https://www.jantakareporter.com/entertainment/times-now-deletes-video-navika-kuamrs-debate-issues-clarification-amidst-controversy-over-derogatory-comments-on-prophet-muhammad-pbuh/397937/|title=Times Now deletes video of Navika Kumar's debate, issues clarification amidst controversy over derogatory comments on Prophet Muhammad (PBUH)|date=28 May 2022|work=Janta Ka Reporter 2.0|access-date=12 ਫ਼ਰਵਰੀ 2023|archive-date=31 ਮਈ 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220531033957/https://www.jantakareporter.com/entertainment/times-now-deletes-video-navika-kuamrs-debate-issues-clarification-amidst-controversy-over-derogatory-comments-on-prophet-muhammad-pbuh/397937/|url-status=dead}}</ref> ਫਿਰ ਵੀ, ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਦਾ ਬਚਾਅ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਜ਼ੁਬੈਰ 'ਤੇ ਕਲਿੱਪ ਨੂੰ "ਭਾਰੀ [ਸੰਪਾਦਨ]" ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ; ਉਸਨੇ ਅੱਗੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਸਨੂੰ ਬਲਾਤਕਾਰ ਅਤੇ ਜਾਨੋਂ ਮਾਰਨ ਦੀਆਂ ਧਮਕੀਆਂ ਮਿਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦਿੱਲੀ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਵਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref>{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/bjps-nupur-sharma-suspended-gets-security-after-death-threat-complaint-3044783|title=BJP's Nupur Sharma, Suspended, Gets Security After Death Threat Complaint|date=7 June 2022|work=NDTV News}}</ref> ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਕਈ ਟੀਵੀ ਸ਼ੋਆਂ 'ਤੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ।<ref>{{Cite web |last=Daniyal |first=Shoaib |title=The India Fix: How will Nupur Sharma's hate speech change Indian politics? |url=https://scroll.in/article/1026028/the-india-fix-how-will-nupur-sharmas-hate-speech-change-indian-politics |website=Scroll.in}}</ref> "ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਠੇਸ ਪਹੁੰਚਾਉਣ" ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ [[ਮੁੰਬਈ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਮਾ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ [[ਐਫ.ਆਈ.ਆਰ.|ਐਫਆਈਆਰ]] (ਪਹਿਲੀ ਸੂਚਨਾ ਰਿਪੋਰਟ) ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{Citation|title=BJP's Nupur Sharma booked over remark on Prophet Muhammad|date=29 May 2022|id={{ProQuest|2671096342}}}}<templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css" /></ref><ref>{{Citation|title=Mumbai police book BJP spokesperson Nupur Sharma for remarks on Prophet|date=29 May 2022|id={{ProQuest|2670791553}}}}<templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css" /></ref> ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਸਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਐਫਆਈਆਰਜ਼ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਹੈਦਰਾਬਾਦ]] ਵਿੱਚ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ [[ਅਸਦੁੱਦੀਨ ਉਵੈਸੀ|ਅਸਦੁਦੀਨ ਓਵੈਸੀ]] ਦੀ ਇੱਕ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।<ref name="Wire 1 June">{{Citation |title='Remarks on Prophet': After Thane, Hyderabad Police Files FIR Against BJP's Nupur Sharma |date=1 June 2022}}</ref> 3 ਜੂਨ ਨੂੰ ਟਿੱਪਣੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ [[ਕਾਨਪੁਰ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੁਸਲਿਮ ਸੰਗਠਨ ਦੁਆਰਾ ''ਬੰਦ'' (ਬੰਦ) ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਹਿੰਸਾ ਭੜਕ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ 40 ਲੋਕ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ।<ref>[https://thewire.in/government/violence-breaks-out-in-kanpur-as-police-muslim-protestors-clash Kanpur Violence: At Least 40 Injured, Police Register 3 FIRs Against 500 People] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220607182513/https://thewire.in/government/violence-breaks-out-in-kanpur-as-police-muslim-protestors-clash|date=7 June 2022}}, The Wire, 4 June 2022.</ref> ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਰਮਾ ਦੀਆਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਰਬ ਜਗਤ 'ਚ ਸ਼ੇਅਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ। 4 ਜੂਨ ਤੱਕ, "ਪੈਗੰਬਰ ਮੁਹੰਮਦ ਦਾ ਅਪਮਾਨ" [[ਖਾੜੀ ਦੇ ਅਰਬ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸਹਿਕਾਰਤਾ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ|ਖਾੜੀ ਸਹਿਯੋਗ ਕੌਂਸਲ]] (GCC) ਅਤੇ ਤੁਰਕੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ 10 ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈਸ਼ਟੈਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ।<ref name="Tribune West Asia">{{Citation|title=Remarks against Prophet Mohammed: Did West Asia social media outrage force BJP to take action?|date=5 June 2022}}</ref> 5 ਜੂਨ ਨੂੰ, ਓਮਾਨ ਦੇ ਗ੍ਰੈਂਡ ਮੁਫਤੀ ਸ਼ਰਮਾ ਨਾਲ ਮੁੱਦਾ ਉਠਾਉਣ ਵਾਲੀ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਬਣ ਗਈ। ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਨੂੰ "ਬੇਇੱਜ਼ਤ ਅਤੇ ਅਸ਼ਲੀਲਤਾ" ਦੱਸਦਿਆਂ, ਉਸਨੇ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੇ ਬਾਈਕਾਟ ਅਤੇ ਓਮਾਨ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀ ਨਿਵੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਬਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ।<ref name="Tribune West Asia" /><ref name="CNN firestorm">{{Citation|title=India is facing a firestorm over ruling party officials' comments about Islam. Here's what you need to know|url=https://edition.cnn.com/2022/06/10/asia/india-nupur-sharma-islam-comments-explainer-intl-hnk/index.html}}</ref> ਕਤਰ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਦੂਤ ਨੂੰ ਤਲਬ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਤੁਰੰਤ ਨਿੰਦਾ ਅਤੇ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗਣ ਲਈ ਕਿਹਾ; ਰਾਜਦੂਤ ਨੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਰਮਾ ਨੂੰ ਇੱਕ "ਫਰਿੰਜ ਤੱਤ" ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜੋ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦਰਸਾਉਂਦਾ।<ref>{{Citation|title="Fringe Elements": India Dismisses BJP Leaders' Remarks On Prophet|url=https://www.ndtv.com/india-news/qatar-nupur-sharma-views-of-fringe-elements-says-india-on-bjp-leaders-remarks-on-prophet-3040851}}</ref> ਉਸੇ ਦਿਨ, ਕੁਵੈਤ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਦੂਤਾਂ ਨੂੰ ਤਲਬ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਰੋਧ ਨੋਟ ਦਿੱਤੇ।<ref>{{Citation|title=Qatar, Kuwait, Iran Summon Indian Envoys Over BJP Leaders' Remarks on Prophet Mohammed|url=https://thewire.in/diplomacy/qatar-summons-indian-envoy-seeks-govts-public-apology-over-bjp-leaders-remarks-on-prophet}}</ref><ref name="Guardian">{{Citation|title=Prophet Muhammad remarks embroil India in row with Gulf states|url=https://www.theguardian.com/world/2022/jun/06/prophet-muhammad-remarks-embroil-india-in-row-with-gulf-states}}</ref>{{Efn|Other Muslim nations followed suit on the following days: Pakistan, Afghanistan, Saudi Arabia, Bahrain, UAE, and Indonesia.<ref name="PTI condemn">{{Cite news |date=2022-06-06 |title=Saudi, Bahrain and Afghanistan condemn controversial remarks of BJP leader |work=Business Standard India |agency=Press Trust of India |url=https://www.business-standard.com/article/current-affairs/saudi-bahrain-and-afghanistan-condemn-controversial-remarks-of-bjp-leader-122060601082_1.html}}</ref>}} 5 ਜੂਨ ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਤੱਕ ਸ਼ਰਮਾ ਨੂੰ ਭਾਜਪਾ ਤੋਂ ਮੁਅੱਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ, "ਭਾਜਪਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਾਰਮਿਕ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਅਪਮਾਨ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਨਿੰਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।" ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ "ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਰਤ" ਆਪਣੀ ਟਿੱਪਣੀ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਈ ਪਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਕਿ ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤਾ [[ਸ਼ਿਵ]] ਪ੍ਰਤੀ "ਲਗਾਤਾਰ ਅਪਮਾਨ ਅਤੇ ਅਣਦੇਖੀ" ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸਨ।<ref name="Independent" /> ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਕੁਝ ਨੇਤਾਵਾਂ ਸਮੇਤ ਕਈ ਭਾਜਪਾ ਸਮਰਥਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਰੈਲੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦਬਾਅ ਹੇਠ ਝੁਕਣ ਲਈ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਟਵਿੱਟਰ 'ਤੇ "#ShameOnBJP" ਅਤੇ "#ISupportNupurSharma" ਵਰਗੇ ਹੈਸ਼ਟੈਗ ਟ੍ਰੈਂਡ ਕੀਤੇ ਗਏ।<ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/suspension-of-spokesperson-sets-off-internal-churn-in-bjp/article65500077.ece|title=Suspension of spokesperson sets off internal churn in BJP|last=Hebbar|first=Nistula|date=2022-06-06|work=The Hindu}}</ref> ਜੂਨ 'ਚ ਮੁੰਬਈ ਪੁਲਸ ਦੀ ਇਕ ਪੁਲਸ ਟੀਮ ਜੋ ਸ਼ਰਮਾ ਤੋਂ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕਰਨ ਦਿੱਲੀ ਆਈ ਸੀ, 5 ਦਿਨ ਡੇਰੇ ਲਾਉਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਸ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਲੱਭ ਸਕੀ।<ref name="17 June 2022">{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/prophet-muhammad-row-bjps-nupur-sharma-untraceable-mumbai-cops-looking-for-her-in-delhi-3075582|title=BJP's Nupur Sharma Not Found, Mumbai Cops Hunt For Her In Delhi: Sources|work=NDTV.com|access-date=17 June 2022}}</ref> 20 ਜੂਨ ਨੂੰ, ਇੱਕ ਈਮੇਲ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਨਰਕੇਲਡਾੰਗਾ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਦੀ ਜਾਨ ਨੂੰ ਖਤਰੇ ਕਾਰਨ ਕੋਲਕਾਤਾ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਹੋਣ ਲਈ ਚਾਰ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਵਾਧੇ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |last=Saha |first=Rajesh |date=2022-06-20 |title='Threat to life': Nupur Sharma seeks 4 weeks to appear before Kolkata Police in Prophet row case |url=https://www.indiatoday.in/india/story/-threat-to-life-nupur-sharma-seeks-4-weeks-to-appear-before-kolkata-police-in-prophet-row-case-1964506-2022-06-20 |access-date=2022-09-08}}</ref> ਜਨਵਰੀ 2023 ਨੂੰ, ਉਸ ਦੀ ਟਿੱਪਣੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਿਲੀ ਜਾਨੋਂ ਮਾਰਨ ਦੀਆਂ ਧਮਕੀਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੂੰ ਬੰਦੂਕ ਦਾ ਲਾਇਸੈਂਸ ਮਿਲਿਆ।<ref>{{Cite web |last=Ojha |first=Arvind |date=2023-01-12 |title=Suspended BJP leader Nupur Sharma gets gun licence, was threatened over Prophet remark |url=https://www.indiatoday.in/india/story/prophet-remark-row-suspended-bjp-leader-nupur-sharma-gets-personal-gun-license-2320552-2023-01-12 |access-date=2023-02-07}}</ref> == ਨੋਟਸ == {{Notelist}} == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * ਪ੍ਰਤੀਕ ਸਿਨਹਾ, [https://twitter.com/free_thinker/status/1530474189835993088 ਟਵਿੱਟਰ ਥ੍ਰੈਡ] ਤੇ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220605210931/https://twitter.com/free_thinker/status/1530474189835993088|date=5 June 2022}} , 28 ਮਈ 2022। * [https://www.youtube.com/watch?v=SwwcOAD3D8w ਨੂਪੁਰ ਸ਼ਰਮਾ ਪੈਗੰਬਰ ਰੋ: ਟਾਈਮਜ਼ ਨਾਓ 'ਤੇ ਕੀ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਇਹ ਕਿਉਂ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗਾ | ਟੀਵੀ ਨਿਊਜ਼ੈਂਸ 174] (ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ, ਵਿਅੰਗ), ਨਿਊਜ਼ਲਾਂਡਰੀ, 11 ਜੂਨ 2022। [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਵਕੀਲ ਔਰਤਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1985]] gyfdw4yv4ebhh1t9wd8cbjt82vqwjvx 0 153885 810418 756010 2025-06-11T13:45:28Z Jagmit Singh Brar 17898 810418 wikitext text/x-wiki '''ਰਾਜਸਥਾਨ ਰਾਜ ਮਹਿਲਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ('''[[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲੀ|ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Rajasthan State Commission For Women''') [[ਰਾਜਸਥਾਨ]] ਰਾਜ ਵਿੱਚ [[ਔਰਤਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ ਹਿੰਸਾ|ਔਰਤਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਅਪਰਾਧ]] ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਸਾਲ 1993 ਵਿੱਚ ਗਠਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਵਿਧਾਨਕ ਸੰਸਥਾ ਹੈ। ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਰਾਜਸਥਾਨ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਅਰਧ-ਨਿਆਂਇਕ ਸੰਸਥਾ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। == ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਉਦੇਸ਼ == ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਰਾਜਸਥਾਨ ਰਾਜ ਮਹਿਲਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="scw ref1">{{Cite news|url=https://www.dnaindia.com/india/report-why-national-and-state-women-s-commissions-are-important-and-should-be-held-accountable-2217939|title=Why National and State Women’s Commissions are important and should be held accountable|last=Rajagopalan|first=Swarna|date=30 May 2016|access-date=9 January 2022|publisher=dnaindia.com}}</ref> ਕਮਿਸ਼ਨ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਤਪੀੜਨ ਅਤੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਹੈ। ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ: * ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਭਲਾਈ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ। * ਸਬੰਧਤ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਉਲੰਘਣਾ ਜਾਂ ਮੌਕੇ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨ ਜਾਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਧਿਕਾਰ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਕਰਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਦਖਲ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਲਿੰਗ-ਅਧਾਰਿਤ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣਾ। * ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ 'ਤੇ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਕਰਨਾ।<ref name="rw ref7">{{Cite news|url=https://www.deccanherald.com/content/445092/rajasthan-women-panel-proposes-50.html|title=Rajasthan women panel proposes 50 per cent quota|date=2 December 2014|access-date=15 January 2022|publisher=deccan hearald}}</ref> * ਕਮਿਸ਼ਨ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਅਧਾਰਤ ਕਾਨੂੰਨ ਬਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕਦਾ ਹੈ। == ਰਚਨਾ == ਰਾਜਸਥਾਨ ਰਾਜ ਮਹਿਲਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਇੱਕ ਚੇਅਰਪਰਸਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨਾਲ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਰਾਜ ਦਾ ਸਮਾਜ ਭਲਾਈ ਵਿਭਾਗ ਰਾਜ ਮਹਿਲਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਲਈ ਰੂਪ-ਰੇਖਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਨਖਾਹ ਅਤੇ ਹੋਰ ਤਨਖਾਹਾਂ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਸੋਧੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਰੇਹਾਨਾ ਰਿਆਜ ਚਿਸਤੀ 11/2/2022 ਤੋਂ 10/2/2025 ਤੱਕ ਰਾਜਸਥਾਨ ਰਾਜ ਮਹਿਲਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਚੇਅਰਪਰਸਨ ਹੈ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਮੈਂਬਰ ਹਨ 1 ਸੁਮਨ ਯਾਦਵ 2 ਅੰਜਨਾ ਮੇਘਵਾਲ 3 ਸੁਮਿਤਰਾ ਜੈਨ == ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ == ਰਾਜਸਥਾਨ ਰਾਜ ਮਹਿਲਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦਾ ਗਠਨ 2006 ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ: * ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਅਧੀਨ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਗਰੰਟੀਸ਼ੁਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref name="rw ref3">{{Cite web |title=Rajasthan State Commission For Women |url=http://www.bareactslive.com/Raj/rj1240.htm |access-date=15 January 2022 |website=Rajasthan State Commission For Women |archive-date=15 ਜਨਵਰੀ 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220115033724/http://www.bareactslive.com/Raj/rj1240.htm |url-status=dead }}</ref> * ਜੇਕਰ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਏਜੰਸੀ ਔਰਤਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਸੁਰੱਖਿਆ ਉਪਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣਾ। * ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਕਾਨੂੰਨ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਸੋਧਾਂ ਲਈ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ਾਂ ਕਰਨਾ। * ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਮੁੱਦਾ ਸਬੰਧਤ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਕੋਲ ਉਠਾਉਣਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕਰਨਾ। * ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਅਧੀਨ ਗਰੰਟੀਸ਼ੁਦਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਉਪਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਨਾ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਹਨ, ਉਹ ਨਿਪਟਾਰੇ ਲਈ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹਿਲਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।<ref name="rw ref5">{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/cities/live-in-relationships-against-our-culture-says-rajasthan-women-s-panel-chief/story-VOlZ72BBw4YRPoHrxoLGeI.html|title=Live-in relationships against our culture, says Rajasthan women’s panel chief|date=13 August 2017|access-date=15 January 2022|publisher=hindustantimes}}</ref><ref name="rw ref6">{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/other-states/rajasthan-human-rights-commission-seeks-law-against-live-in-relationships/article29339361.ece|title=Rajasthan Human Rights Commission seeks law against live-in relationships|date=5 September 2019|access-date=15 January 2022|publisher=The Hindu}}</ref> * ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿਤਕਰੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਈਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਅਤੇ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨਾ। * ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮੁੱਦੇ ਲਈ ਮੁਕੱਦਮੇਬਾਜ਼ੀ ਦੇ ਖਰਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿੱਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਨਾ। * ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਹਾਤੇ, ਜੇਲ ਜਾਂ ਹੋਰ ਰਿਮਾਂਡ ਹੋਮ ਦਾ ਮੁਆਇਨਾ ਕਰਨਾ ਜਿੱਥੇ ਮਹਿਲਾ ਕੈਦੀਆਂ ਜਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਕੇਸ ਦਰਜ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਬੰਧਤ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣਾ। * ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਔਰਤ-ਆਧਾਰਿਤ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦੀ ਪੁੱਛਗਿੱਛ, ਅਧਿਐਨ ਅਤੇ ਜਾਂਚ ਕਰੋ। * ਵਿਦਿਅਕ ਖੋਜ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੋ ਜਾਂ ਕੋਈ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਤਰੀਕਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਕਰਨ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕਰੋ। * ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮੁੱਦੇ ਜਾਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਬੰਧੀ ਕਾਨੂੰਨ ਲਾਗੂ ਨਾ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨੀਤੀ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਨਾ ਕਰਨ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਅਤੇ ਰਾਹਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਹੋਣ ਦੀ ਸੂਓ-ਮੋਟੋ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ। == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਕੌਮੀ ਮਹਿਲਾ ਕਮਿਸ਼ਨ|ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਹਿਲਾ ਕਮਿਸ਼ਨ]] == ਹਵਾਲੇ == <references responsive="1"></references> == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [https://rscw.rajasthan.gov.in/ ਅਧਿਕਾਰਤ ਵੈੱਬਸਾਈਟ] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸੰਗਠਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹੱਕ]] cnqam67emteowecauzicf0tprb1hcpp 0 170007 810459 768822 2025-06-12T05:34:13Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810459 wikitext text/x-wiki {{Infobox pageant titleholder|name=।ਮਾਨਸਵੀ ਮਮਗਈ|image=Manasvi.jpg|title=[[Elite Model Look India|Elite Model Look India 2006]]<br/>{{nowrap|[[Miss Tourism International|Miss Tourism International 2008]]}}<br/>[[Femina Miss India#Representatives to Miss World|Femina Miss India World 2010]]|birth_name=|birth_place=[[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]], [[ਭਾਰਤ]]|birth_date=|height=|eye_color=|hair_color=|occupation={{Hlist|ਸਿਆਸਤਦਾਨ|ਅਦਾਕਾਰਾ|ਮਾਡਲ|ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ }}|education=ਗ੍ਰੈਜੁਏਸ਼ਨ|alma_mater=ਹੰਸਰਾਜ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ, ਪੰਚਕੁਲਾ, ਹਰਿਆਣਾ}} [[Category:Articles with hCards]] '''ਮਾਨਸਵੀ ਮਮਗਈ''' ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਕੁਨ, ਸਾਬਕਾ ਮਾਡਲ, ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰਾ ਹੈ। ਉਹ 2010 ਵਿੱਚ [[ਫੇਮਿਨਾ ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ|ਫੈਮਿਨਾ ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ]] ਦਾ ਖ਼ਿਤਾਬ ਜਿੱਤਣ ਅਤੇ ਮਿਸ ਵਰਲਡ 2010 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਸਾਲ 2008 ਵਿੱਚ ਮਿਸ ਟੂਰਿਜ਼ਮ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਵੀ ਜਿੱਤਿਆ।<ref>{{Cite web |last=Manasvi |title=Manasvi |url=https://manasvi.us/ |access-date=28 December 2021 |website=Manasvi |language=en-US |archive-date=29 ਦਸੰਬਰ 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229024017/https://manasvi.us/ |url-status=dead }}</ref> ਉਹ ਹੁਣ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਸਮੇਤ [[ਲਾਸ ਐਂਜਲਸ|ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ, ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ]], ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਖੇ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਮਾਂਨਸਵੀ ਦਾ ਜਨਮ [[ਦਿੱਲੀ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਪਰ ਉਹ [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਹੋਈ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਪ੍ਰਭਾ, [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]] ਦੀ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Talents/Actors/Exclusive-Interview-With-Manasvi-Mamgai.html|title=About Uttarakhand|archive-url=https://web.archive.org/web/20180830174138/http://www.aboututtarakhand.com/Know-Abouts/Talents/Actors/Exclusive-Interview-With-Manasvi-Mamgai.html|archive-date=30 August 2018}}</ref> 15 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ, ਉਸ ਨੇ ਡਾਂਸ, ਗਾਇਨ ਅਤੇ ਸਕੇਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 50 ਰਾਜ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤੇ ਸਨ।<ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/2002/20020204/cth1.htm|title=Leading life with Rhythm, Chandigarh Tribune|archive-url=https://web.archive.org/web/20180916014705/https://www.tribuneindia.com/2002/20020204/cth1.htm|archive-date=16 September 2018}}</ref> == ਸੁੰਦਰਤਾ ਮੁਕਾਬਲੇ ਅਤੇ ਮਾਡਲਿੰਗ == ਉਸ ਨੇ 2006 ਵਿੱਚ ਏਲੀਟ ਮਾਡਲ ਲੁੱਕ ਇੰਡੀਆ ਜਿੱਤੀ ਅਤੇ ਇੰਡੀਆ ਫੈਸ਼ਨ ਵੀਕ ਵਿੱਚ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ 2008 ਵਿੱਚ ਮਿਸ ਟੂਰਿਜ਼ਮ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਵੀ ਜਿੱਤਿਆ<ref>{{Cite web |title=Hall of Fame |url=https://misstourisminternational.com/hall-of-fame/ |access-date=29 December 2021 |website=Miss Tourism International |language=en-US}}</ref> [[ਫੇਮਿਨਾ ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ|ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ]] 2010 ਜਿੱਤਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੇ 2010 ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ [[ਵਿਸ਼ਵ ਸੁੰਦਰੀ|ਮਿਸ ਵਰਲਡ]] ਸੁੰਦਰਤਾ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੂੰ 2010 ਵਿੱਚ ਮਿਸ ਵਰਲਡ ਫਿਨਾਲੇ ਵਿੱਚ ਡਾਂਸ ਆਫ਼ ਵਰਲਡ ਵਿੱਚ ਚੋਟੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ਼ਾਂ ਵਿਚੋਂ 8ਵੇਂ ਸਥਾਨ ਲਈ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{Citation |title=MISS WORLD 2010 |url=https://www.youtube.com/watch?v=LjBsunbiYng |language=en |access-date=29 December 2021}}</ref> ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਉਹ ਕਈ ਚੋਟੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰਾਂ ਲਈ ਰੈਂਪ 'ਤੇ ਚੱਲ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੂਟ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਵੋਗ, ਏਲੇ, ਫੈਮਿਨਾ, ਵਰਵ, ਕੌਸਮੋਪੋਲੀਟਨ, ਨਵਾਂ ਚਿਹਰਾ, ਕੋਡ ਆਫ਼ ਸਟਾਈਲ, ਆਦਿ ਵਰਗੇ ਚੋਟੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਸਾਲਿਆਂ ਲਈ ਵੀ ਸ਼ੂਟ ਕੀਤਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=Manasvi |title=Manasvi |url=https://manasvi.us/gallery |access-date=29 December 2021 |website=Manasvi |language=en-US |archive-date=29 ਦਸੰਬਰ 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229024022/https://manasvi.us/gallery |url-status=dead }}</ref> == ਫ਼ਿਲਮ ਅਤੇ ਟੀ.ਵੀ == [[ਤਸਵੀਰ:Ajay_Devgn,_Manasvi_Mamgai,_Prabhu_Dheva_at_Song_launch_of_film_'Action_Jackson'.jpg|thumb| [[ਅਜੇ ਦੇਵਗਨ]], ਮਮਗਾਈ ਅਤੇ [[ਪ੍ਰਭੂ ਦੇਵਾ]] ਆਪਣੀ ਫ਼ਿਲਮ ''ਐਕਸ਼ਨ ਜੈਕਸਨ'' ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ]] ਮਨਸਵੀ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ [[ਅਨੂਪਮ ਖੇਰ|ਅਨੁਪਮ ਖੇਰ]] ਦੇ ਐਕਟਿੰਗ ਸਕੂ, ਜੋ ਅਦਾਕਾਰ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਦੀ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=Team |first=Businessofcinema com |date=19 February 2011 |title=Anupam Kher's Actor Prepares celebrates 6th. Anniversary |url=https://businessofcinema.com/bollywood-news/anupam-khers-actor-prepares-celebrates-6th-anniversary/32767 |access-date=28 December 2021 |website=Businessofcinema.com |language=en-US}}</ref> 2012 ਵਿੱਚ ਉਹ ਅੰਦੋਲਨ-ਅਧਾਰਤ ਨਾਟਕ ਲਿੰਬੋ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਸਮੀਖਿਆਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈਆਂ।<ref>{{Cite web |title=LIMBO play review, English play review - www.MumbaiTheatreGuide.com |url=https://www.mumbaitheatreguide.com/dramas/reviews/10-limbo-english-play-review.asp# |access-date=28 December 2021 |website=mumbaitheatreguide.com}}</ref> ਇਹ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਥੀਏਟਰ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਪੈਰਿਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |last=Sidhaye |first=Archana |title=Manish Gandhi's Play 'Limbo' Climbs the Steps of International Success |url=https://www.india.com/news/india/manish-gandhis-play-limbo-climbs-the-steps-of-international-success-913775/ |access-date=28 December 2021 |website=india.com |language=en}}</ref> ਉਸੇ ਸਾਲ ਉਹ ਫ਼ਿਲਮ 'ਦਿ ਵਰਲਡ' ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਈ।{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ|date=December 2022}} 2014 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ [[ਪ੍ਰਭੂ ਦੇਵਾ]] ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਈਰੋਜ਼ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੂਡੀਓ ਫ਼ਿਲਮ ਐਕਸ਼ਨ ਜੈਕਸਨ ਵਿੱਚ [[ਅਜੇ ਦੇਵਗਨ|ਅਜੈ ਦੇਵਗਨ ਦੇ]] ਨਾਲ ਵਿਰੋਧੀ ਮਰੀਨਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਮਾਨਸਵੀ ਆਪਣੀ ਐਕਸ਼ਨ ਜੈਕਸਨ ਸਟਾਰ ਕਾਸਟ ਦੇ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਭਾਰਤੀ ਕਾਮੇਡੀ ਸ਼ੋਅ [[ਕਾਮੇਡੀ ਨਾਈਟਜ਼ ਵਿਦ ਕਪਿਲ|ਕਾਮੇਡੀ ਨਾਈਟਸ ਵਿਦ ਕਪਿਲ]] ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਈ। 2015 ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ [[ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ|ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡਸ]] ਵਿੱਚ ਸਰਵੋਤਮ ਡੈਬਿਊਟੈਂਟ ਅਵਾਰਡ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਇੱਕ ਪੇਸ਼ਕਾਰ ਵੀ ਸੀ। 2020 ਵਿੱਚ ਉਹ 2 ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓਜ਼, ਅਮਰੀਕਨ ਆਰ ਐਂਡ ਬੀ ਜੋੜੀ TheMxxnlight ਦੁਆਰਾ ਯਾਦੀਨ ਅਤੇ [[ਦਲੇਰ ਮਹਿੰਦੀ]] ਦੁਆਰਾ ਦਮ ਬਾ ਦਮ, ਦੀ ਲੀਡ ਸੀ।<ref>{{Citation |title=Ishq Nachave {{!}} Official Video Song {{!}} Daler Mehndi {{!}} Eros Now Music |url=https://www.youtube.com/watch?v=KdOE0nhp-CM |language=en |access-date=29 December 2021}}</ref> ਮਾਨਸਵੀ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ [[ਲਾਸ ਐਂਜਲਸ|ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ]] ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਅਦਾਕਾਰੀ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਕਰੀਅਰ ਬਣਾ ਰਹੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=Manasvi |title=Manasvi |url=https://manasvi.us/ |access-date=29 December 2021 |website=Manasvi |language=en-US |archive-date=29 ਦਸੰਬਰ 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229024017/https://manasvi.us/ |url-status=dead }}</ref> ਉਹ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਗੇਮ ਸ਼ੋਅ ਦ ਪ੍ਰਾਈਸ ਇਜ਼ ਰਾਈਟ ਦੀ ਵਿਜੇਤਾ ਸੀ।<ref>[https://www.theglobeandmail.com/arts/film/film-reviews/the-world-before-her-miss-india-or-miss-militant/article5106427/ "The World Before Her: Miss India or Miss Militant"]. ''[[The Globe and Mail]]'', November 9, 2012.</ref> == RHC ਅੰਬੈਸਡਰ == 2016 ਵਿੱਚ, ਮਾਨਸਵੀ, ਰਿਪਬਲਿਕਨ ਹਿੰਦੂ ਕੁਲੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਦੂਤ ਬਣ ਗਈ।<ref>{{Cite web |title=Manasvi |url=http://e7y.c99.myftpupload.com/manasvi-2/ |access-date=28 December 2021 |website=Republican Hindu Coalition |language=en-US }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੂਨ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === ਅੱਤਵਾਦ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਮਨੁੱਖਤਾ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹ === ਮਾਨਸਵੀ ਨੇ "ਹਿਊਮੈਨਿਟੀ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਅਗੇਂਟ ਟੈਰਰ" ਨੂੰ ਇੱਕ [[ਬਾਲੀਵੁੱਡ]] ਚੈਰਿਟੀ ਕੰਸਰਟ ਬਣਾਇਆ ਜੋ ਕਿ 15 ਅਕਤੂਬਰ 2016 ਨੂੰ ਐਡੀਸਨ, [[ਨਿਊ ਜਰਸੀ]] ਵਿੱਚ ਐਨਜੇ ਐਕਸਪੋਜ਼ੀਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Manasvi-led Bollywood Extravaganza at Trump's Pre-Inauguration to Highlight Indian Culture |url=https://www.indiawest.com/news/global_indian/manasvi-led-bollywood-extravaganza-at-trump-s-pre-inauguration-to-highlight-indian-culture/article_7e58549c-dde5-11e6-93cf-13df8719005a.html |access-date=28 December 2021 |website=India West |language=en |archive-date=29 ਦਸੰਬਰ 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229024019/https://www.indiawest.com/news/global_indian/manasvi-led-bollywood-extravaganza-at-trump-s-pre-inauguration-to-highlight-indian-culture/article_7e58549c-dde5-11e6-93cf-13df8719005a.html |url-status=dead }}</ref> ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ-ਚੁਣੇ ਹੋਏ [[ਡੌਨਲਡ ਟਰੰਪ|ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ]] ਦੁਆਰਾ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ [[ਮਲਾਇਕਾ ਅਰੋੜਾ|ਮਲਾਇਕਾ ਅਰੋੜਾ ਖਾਨ]], [[ਪ੍ਰਭੂ ਦੇਵਾ]], [[ਸੋਫ਼ੀ ਚੌਧਰੀ|ਸੋਫੀ ਚੌਧਰੀ]] ਸਮੇਤ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਸਤੀਆਂ ਨਾਲ ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |date=30 August 2016 |title=Shahid Kapoor, Malaika Arora to meet Donald Trump in September |url=https://www.hindustantimes.com/bollywood/shahid-kapoor-malaika-arora-to-meet-donald-trump-in-september/story-Ol1r4GTrsdtLxbjMNP48jP.html |access-date=28 December 2021 |website=Hindustan Times |language=en}}</ref> === ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਉਦਘਾਟਨੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ === ਮਾਨਸਵੀ ਅਤੇ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਗਾਇਕੀ ਸਨਸਨੀ [[ਮੀਕਾ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਨਾਲ, [[ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ, ਡੀ.ਸੀ.|ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਡੀਸੀ]] ਵਿੱਚ ਲਿੰਕਨ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਟਰੰਪ ਦੇ ਪੂਰਵ-ਉਦਘਾਟਨੀ ਸਵਾਗਤ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਰਤੀ ਡਾਂਸਰਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜੋ ਕਿ ਏ.ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ ਦੇ ਆਸਕਰ-ਜੇਤੂ "ਜੈ ਹੋ" ਸਮੇਤ ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਨੰਬਰਾਂ 'ਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਲਾਈਵ ਇਵੈਂਟ ਨੂੰ 800,000 ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਖੇਡਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ 2 ਬਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਟੈਲੀਕਾਸਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |last=Ankita Chobey |date=20 January 2017 |title=Indian model Manasvi performed at US President Donald Trump's inaugural welcome celebrations |url=https://mumbaimirror.indiatimes.com/entertainment/bollywood/indian-model-manasviperformed-at-us-president-donald-trumps-inaugural-welcome-celebrations/articleshow/56683437.cms |access-date=29 December 2021 |website=Mumbai Mirror |language=en}}</ref> ਮਾਨਸਵੀ ਨੇ ਯੂਨੀਅਨ ਸਟੇਸ਼ਨ 'ਤੇ ਟਰੰਪ ਦੇ ਵੀਆਈਪੀ ਕੈਂਡਲ ਲਾਈਟ ਡਿਨਰ ਸਮੇਤ ਕਈ ਉਦਘਾਟਨੀ ਸਮਾਗਮਾਂ 'ਚ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |date=24 January 2017 |title=All The Outfits That Prove Manasvi Mamgai Supports Donald Trump in Style {{!}} MissMalini |url=https://www.missmalini.com/2017/01/24/all-the-outfits-that-prove-manasvi-mamgai-supports-donald-trump-in-style/ |access-date=29 December 2021 |website=MissMalini {{!}} Latest Bollywood, Fashion, Beauty & Lifestyle News |language=en}}</ref> === ਓਵਲ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿਖੇ ਦੀਵਾਲੀ ਦਾ ਜਸ਼ਨ === ਮਾਨਸਵੀ ਨੇ 17 ਅਕਤੂਬਰ 2017 ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਓਵਲ ਆਫਿਸ ਵਿੱਚ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |title='Action Jackson' girl Manasvi's celebrated Diwali with US President Donald Trump |url=https://www.dnaindia.com/bollywood/report-action-jackson-girl-manasvi-s-celebrated-diwali-with-us-president-donald-trump-2554784 |access-date=29 December 2021 |website=DNA India |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=18 October 2017 |title=President Trump celebrates Diwali by lighting 'diya' in Oval Office |url=https://www.americanbazaaronline.com/2017/10/18/president-trump-celebrates-diwali-by-lighting-diya-in-oval-office-429724/ |access-date=29 December 2021 |website=The American Bazaar |language=en-US}}</ref> ਮਨਸਵੀ RHC ਇਮੀਗ੍ਰੇਸ਼ਨ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ DALCA ਬੱਚਿਆਂ (ਭਾਰਤ ਤੋਂ 300,000 ਕਾਨੂੰਨੀ ਬਚਪਨ ਦੇ ਆਗਮਨ ਜੋ 21 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਰੁਤਬਾ ਗੁਆ ਦਿੰਦੇ ਹਨ) ਅਤੇ ਯੋਗਤਾ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਉੱਚ-ਹੁਨਰਮੰਦ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਗ੍ਰੀਨ ਕਾਰਡ ਬੈਕਲਾਗ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਰਗਰਮ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=15 June 2018 |title=High-skilled Indian workers, DALCA kids, rally on Capitol Hill to clear green card backlog |url=https://www.americanbazaaronline.com/2018/06/15/high-skilled-indian-workers-dalca-kids-rally-on-capitol-hill-to-clear-green-card-backlog-434926/ |access-date=29 December 2021 |website=The American Bazaar |language=en-US}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਅਭਿਨੇਤਰੀਆਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫੈਮਿਨਾ ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ ਜੇਤੂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] 4ky7hxkrxnq3yfoe0p2hmi9iakvfk4n 3 180390 810469 733185 2025-06-12T08:51:49Z CptViraj 29219 CptViraj ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Chingaaribera]] ਨੂੰ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Eshaan the writer]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Chingaaribera|Chingaaribera]]" to "[[Special:CentralAuth/Eshaan the writer|Eshaan the writer]]" 733185 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Chingaaribera}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 12:46, 24 ਫ਼ਰਵਰੀ 2024 (UTC) h0f4rj4d7m9pah8yvgd0ffpx4xiivwd 0 181163 810453 741554 2025-06-12T04:26:50Z Tamanpreet Kaur 26648 810453 wikitext text/x-wiki {{Infobox Hindu temple|image=File:ShanaleshwaraSwayambhuTemple.jpg|temple_tree=|country=ਭਾਰਤ|state=[[ਪੰਜਾਬ]]|location=[[ਰਾਜਪੁਰਾ]]|native_name=श्री शानालेश्वर स्वयंभू मन्दिर|caption=ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਸਵੈਯੰਭੂ ਮੰਦਰ, ਨਾਲਾਸ|website={{URL|www.shanaleshwara.in/}}|coordinates={{coord|30|32|16.08|N|76|34|51.96|E}}|map_type=India|map_relief=yes|district=[[ਪਟਿਆਲਾ]]|deity= [[ਸ਼ਿਵ|ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ]]|festivals=[[ਮਹਾਂ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ]]}} '''ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਸਵੈਯੰਭੂ ਮੰਦਰ''' ਭਗਵਾਨ [[ਸ਼ਿਵ]] ਦੀ ਪੂਜਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=2022-03-01 |title=550 Years Old Lord Shiva Temple |url=https://www.aajsamaaj.com/religious-places/550-years-old-lord-shiva-temple/ |access-date=2022-03-07 |language=en-US}}</ref> "ਸ਼ਨਲੇਸ਼ਵਰ" ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ, ਉਹ ਚਿੰਨ੍ਹ ਜਿਸ ਦੀ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਵਜੋਂ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ [[ਰਾਜਪੁਰਾ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ ਨਲਾਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ 7 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।<ref>{{Citation |title=Know about famous Nalas Lord Shiva Temple Rajpura, Punjab {{!}} 11th November, 2017 |url=https://www.youtube.com/watch?v=OsTGXQ27FIQ |language=en |access-date=2022-03-08}}</ref> ਇਸ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਜੂਨਾ ਅਖਾੜਾ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦੇ [[ਸਾਧ-ਸੰਤ|ਸਾਧੂਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। == ਮੰਦਰ == === ਸਵੈਯੰਭੂ === [[ਤਸਵੀਰ:A_view_of_Shanaleshwara_Swayambhu_lingam.jpg|thumb| ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਅੰਦਰ 'ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਪੂਜਾ ਲਈ ਸਜਾਏ ਗਏ ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਸਵੈਯੰਭੂ ਲਿੰਗਮ' ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼।]] ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਮੰਦਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਸਵੈਯੰਭੂ ਲਿੰਗਮ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=2018-08-09 |title=भोलेनाथ का ऐसा चमत्कारी मंदिर जहां मौली बांधने से हर मन्नत होती है पूरी, यहां खुद प्रकट हुआ था शिवलिंग {{!}} nalas shiv mandir rajpura in punjab |url=https://www.patrika.com/temples/nalas-shiv-mandir-rajpura-in-punjab-3232432/ |access-date=2022-03-07 |website=Patrika News |language=hi-IN}}</ref><ref>{{Cite web |last=Jankaari |first=Acchi |date=2021-10-10 |title=मौली बांधने से महादेव के मंदिर में हर मुराद होती है पूरी, चमत्कारिक रूप से प्रकट हुआ था शिवलिंग |url=https://acchijankaari.in/story-of-the-ancient-shiva-temple-of-rajpura-nalas/ |access-date=2022-03-07 |website=Acchi Jankaari- अच्छी जानकारी |language=en-US |archive-date=2022-03-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220307155445/https://acchijankaari.in/story-of-the-ancient-shiva-temple-of-rajpura-nalas/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |title=भोलेनाथ के इस मंदिर में स्वयं प्रकट हुआ था शिवलिंग, मान्यता ऐसी कि खाली नहीं जाती मुराद |url=https://www.amarujala.com/photo-gallery/chandigarh/maha-shivratri-2018-nalas-shiv-temple-in-rajpura-of-punjab |access-date=2022-03-07 |website=Amar Ujala |language=hi}}</ref> ਲਿੰਗਮ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਸਵੈਯੰਭੂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਵੈਯੰਭੂ ਲਿੰਗਮ ਸਵੈ-ਸਿਰਜਿਤ ਜਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਲਿੰਗਮ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਹੁਣ ਖੜ੍ਹੇ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਲੱਭੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਅੰਡਾਕਾਰ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਪੱਥਰ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਲਿੰਗਾਂ ਨੂੰ ''ਪ੍ਰਾਣ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾ'' ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਕ ਸਵੈੰਭੂ ਲਿੰਗਮ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। === ਮਹੱਤਵ === ਇੱਥੇ [[ਮਹਾਂ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ]] ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ, ਇੱਥੇ ਹਰ ਸਾਲ ਮਹਾਂ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ 'ਤੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਦਾ ਮੇਲਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਸੁੱਖਣਾ ਮੰਗਣ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਪਰੰਪਰਾ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਮਹਾਂ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਅਤੇ ਇਸ ਖੇਤਰ (ਰਾਜਪੁਰਾ ਦੇ ਨੇੜੇ) ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਪੈਦਲ ਹੀ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=प्राचीन शिव मंदिर नलास में लाखों महिलाएं करेंगी कलश परिक्रमा |url=https://www.jagran.com/punjab/patiala-millions-of-devotee-worship-lord-shiva-in-nalas-temple-21451372.html |access-date=2022-03-07 |website=Dainik Jagran |language=hi}}</ref> ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਮੰਦਰ ਤੱਕ ਅਤੇ ਵਲੰਟੀਅਰ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਵਰਤਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=Mahashivratri Preparation in Nalas-Shiv-Mandir |url=https://m.jagran.com/punjab/patiala-mahashiv-ratri-prepration-in-nalas-shiv-mandir-22495511.html |access-date=2022-03-06 |website=m.jagran.com |language=hi}}</ref> 1592 ਵਿੱਚ [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਪਟਿਆਲਾ|ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ]] ਨੇ ਇਸ ਮੰਦਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Nalas Temple History |url=https://www.youtube.com/results?search_query=nalas+temple+history |access-date=2022-03-10 |website=www.youtube.com}}</ref> 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ ਇਹ ਮੰਦਰ [[ਸਾਧ-ਸੰਤ|ਸਾਧੂਆਂ]] ਦਾ ਘਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਦਾ [[ਸ਼ਿਵਲਿੰਗ|ਲਿੰਗਮ]] ਪੰਚ ਭੂਤ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਦਾ ਮੰਦਿਰ ਗੁਰੂ-ਸ਼ਿਸ਼ਯ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਸਥਾਨ ਹੈ। == ਇਤਿਹਾਸ == ਦੰਤਕਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇੱਕ ਗਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਿੰਗ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਦੁੱਧ ਵਰਾਉਂਦੀ ਸੀ। ਨਲਾਸ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਗਊਆਂ ਆਪਣੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਚਾਰਨ ਲਈ ਆਉਂਦੀਆਂ ਸਨ। == ਪਹੁੰਚ == === ਸੜਕ === ਰਾਜਪੁਰਾ ਤੋਂ ਨਲਾਸ ਪਿੰਡ ਤੱਕ ਯਾਤਰੀ ਨਿੱਜੀ ਵਾਹਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਮੰਜ਼ਿਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੇ ਹਨ। == ਤਸਵੀਰਾਂ == == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਰਾਜਪੁਰਾ]] == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸ਼ੈਵ ਮੱਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵ ਮੰਦਿਰ]] g1plxqsnsa6a7oer23p21jmup53x543 810454 810453 2025-06-12T04:32:11Z Tamanpreet Kaur 26648 810454 wikitext text/x-wiki {{Infobox Hindu temple|image=File:ShanaleshwaraSwayambhuTemple.jpg|temple_tree=|country=ਭਾਰਤ|state=[[ਪੰਜਾਬ]]|location=[[ਰਾਜਪੁਰਾ]]|native_name=श्री शानालेश्वर स्वयंभू मन्दिर|caption=ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਸਵੈਯੰਭੂ ਮੰਦਰ, ਨਾਲਾਸ|website={{URL|www.shanaleshwara.in/}}|coordinates={{coord|30|32|16.08|N|76|34|51.96|E}}|map_type=India|map_relief=yes|district=[[ਪਟਿਆਲਾ]]|deity= [[ਸ਼ਿਵ|ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ]]|festivals=[[ਮਹਾਂ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ]]}} '''ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਸਵੈਯੰਭੂ ਮੰਦਰ''' ਭਗਵਾਨ [[ਸ਼ਿਵ]] ਦੀ ਪੂਜਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=2022-03-01 |title=550 Years Old Lord Shiva Temple |url=https://www.aajsamaaj.com/religious-places/550-years-old-lord-shiva-temple/ |access-date=2022-03-07 |language=en-US}}</ref> "ਸ਼ਨਲੇਸ਼ਵਰ" ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ, ਉਹ ਚਿੰਨ੍ਹ ਜਿਸ ਦੀ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਵਜੋਂ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ [[ਰਾਜਪੁਰਾ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ ਨਲਾਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ 7 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।<ref>{{Citation |title=Know about famous Nalas Lord Shiva Temple Rajpura, Punjab {{!}} 11th November, 2017 |url=https://www.youtube.com/watch?v=OsTGXQ27FIQ |language=en |access-date=2022-03-08}}</ref> ਇਸ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਜੂਨਾ ਅਖਾੜਾ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦੇ [[ਸਾਧ-ਸੰਤ|ਸਾਧੂਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। == ਮੰਦਰ == === ਸਵੈਯੰਭੂ === [[ਤਸਵੀਰ:A_view_of_Shanaleshwara_Swayambhu_lingam.jpg|thumb| ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਅੰਦਰ 'ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਪੂਜਾ ਲਈ ਸਜਾਏ ਗਏ ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਸਵੈਯੰਭੂ ਲਿੰਗਮ' ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼।]] ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਮੰਦਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਸਵੈਯੰਭੂ ਲਿੰਗਮ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=2018-08-09 |title=भोलेनाथ का ऐसा चमत्कारी मंदिर जहां मौली बांधने से हर मन्नत होती है पूरी, यहां खुद प्रकट हुआ था शिवलिंग {{!}} nalas shiv mandir rajpura in punjab |url=https://www.patrika.com/temples/nalas-shiv-mandir-rajpura-in-punjab-3232432/ |access-date=2022-03-07 |website=Patrika News |language=hi-IN}}</ref><ref>{{Cite web |last=Jankaari |first=Acchi |date=2021-10-10 |title=मौली बांधने से महादेव के मंदिर में हर मुराद होती है पूरी, चमत्कारिक रूप से प्रकट हुआ था शिवलिंग |url=https://acchijankaari.in/story-of-the-ancient-shiva-temple-of-rajpura-nalas/ |access-date=2022-03-07 |website=Acchi Jankaari- अच्छी जानकारी |language=en-US |archive-date=2022-03-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220307155445/https://acchijankaari.in/story-of-the-ancient-shiva-temple-of-rajpura-nalas/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |title=भोलेनाथ के इस मंदिर में स्वयं प्रकट हुआ था शिवलिंग, मान्यता ऐसी कि खाली नहीं जाती मुराद |url=https://www.amarujala.com/photo-gallery/chandigarh/maha-shivratri-2018-nalas-shiv-temple-in-rajpura-of-punjab |access-date=2022-03-07 |website=Amar Ujala |language=hi}}</ref> ਲਿੰਗਮ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਸਵੈਯੰਭੂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਵੈਯੰਭੂ ਲਿੰਗਮ ਸਵੈ-ਸਿਰਜਿਤ ਜਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਲਿੰਗਮ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਹੁਣ ਖੜ੍ਹੇ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਲੱਭੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਅੰਡਾਕਾਰ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਪੱਥਰ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਲਿੰਗਾਂ ਨੂੰ ''ਪ੍ਰਾਣ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾ'' ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਕ ਸਵੈੰਭੂ ਲਿੰਗਮ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। === ਮਹੱਤਵ === ਇੱਥੇ [[ਮਹਾਂ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ]] ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ, ਇੱਥੇ ਹਰ ਸਾਲ ਮਹਾਂ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ 'ਤੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਦਾ ਮੇਲਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਸੁੱਖਣਾ ਮੰਗਣ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਪਰੰਪਰਾ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਮਹਾਂ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਅਤੇ ਇਸ ਖੇਤਰ (ਰਾਜਪੁਰਾ ਦੇ ਨੇੜੇ) ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਪੈਦਲ ਹੀ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=प्राचीन शिव मंदिर नलास में लाखों महिलाएं करेंगी कलश परिक्रमा |url=https://www.jagran.com/punjab/patiala-millions-of-devotee-worship-lord-shiva-in-nalas-temple-21451372.html |access-date=2022-03-07 |website=Dainik Jagran |language=hi}}</ref> ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਮੰਦਰ ਤੱਕ ਅਤੇ ਵਲੰਟੀਅਰ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਵਰਤਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=Mahashivratri Preparation in Nalas-Shiv-Mandir |url=https://m.jagran.com/punjab/patiala-mahashiv-ratri-prepration-in-nalas-shiv-mandir-22495511.html |access-date=2022-03-06 |website=m.jagran.com |language=hi}}</ref> 1592 ਵਿੱਚ [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਪਟਿਆਲਾ|ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ]] ਨੇ ਇਸ ਮੰਦਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Nalas Temple History |url=https://www.youtube.com/results?search_query=nalas+temple+history |access-date=2022-03-10 |website=www.youtube.com}}</ref> 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ ਇਹ ਮੰਦਰ [[ਸਾਧ-ਸੰਤ|ਸਾਧੂਆਂ]] ਦਾ ਘਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਦਾ [[ਸ਼ਿਵਲਿੰਗ|ਲਿੰਗਮ]] ਪੰਚ ਭੂਤ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਦਾ ਮੰਦਿਰ ਗੁਰੂ-ਸ਼ਿਸ਼ਯ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਸਥਾਨ ਹੈ। == ਇਤਿਹਾਸ == ਦੰਤਕਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇੱਕ ਗਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਿੰਗ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਦੁੱਧ ਵਰਾਉਂਦੀ ਸੀ। ਨਲਾਸ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਗਊਆਂ ਆਪਣੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਚਾਰਨ ਲਈ ਆਉਂਦੀਆਂ ਸਨ। == ਪਹੁੰਚ == === ਸੜਕ === ਰਾਜਪੁਰਾ ਤੋਂ ਨਲਾਸ ਪਿੰਡ ਤੱਕ ਯਾਤਰੀ ਨਿੱਜੀ ਵਾਹਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਮੰਜ਼ਿਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੇ ਹਨ। == ਗੈਲਰੀ == <gallery> File:Shivalinga at Shanaleshwara Swayambhu Temple.jpg </gallery> == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਰਾਜਪੁਰਾ]] == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸ਼ੈਵ ਮੱਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵ ਮੰਦਿਰ]] oy4cb9v772obr0m7tuv6x8rnm72286d 810455 810454 2025-06-12T04:33:12Z Tamanpreet Kaur 26648 /* ਗੈਲਰੀ */ 810455 wikitext text/x-wiki {{Infobox Hindu temple|image=File:ShanaleshwaraSwayambhuTemple.jpg|temple_tree=|country=ਭਾਰਤ|state=[[ਪੰਜਾਬ]]|location=[[ਰਾਜਪੁਰਾ]]|native_name=श्री शानालेश्वर स्वयंभू मन्दिर|caption=ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਸਵੈਯੰਭੂ ਮੰਦਰ, ਨਾਲਾਸ|website={{URL|www.shanaleshwara.in/}}|coordinates={{coord|30|32|16.08|N|76|34|51.96|E}}|map_type=India|map_relief=yes|district=[[ਪਟਿਆਲਾ]]|deity= [[ਸ਼ਿਵ|ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ]]|festivals=[[ਮਹਾਂ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ]]}} '''ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਸਵੈਯੰਭੂ ਮੰਦਰ''' ਭਗਵਾਨ [[ਸ਼ਿਵ]] ਦੀ ਪੂਜਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=2022-03-01 |title=550 Years Old Lord Shiva Temple |url=https://www.aajsamaaj.com/religious-places/550-years-old-lord-shiva-temple/ |access-date=2022-03-07 |language=en-US}}</ref> "ਸ਼ਨਲੇਸ਼ਵਰ" ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ, ਉਹ ਚਿੰਨ੍ਹ ਜਿਸ ਦੀ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਵਜੋਂ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ [[ਰਾਜਪੁਰਾ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ ਨਲਾਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ 7 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।<ref>{{Citation |title=Know about famous Nalas Lord Shiva Temple Rajpura, Punjab {{!}} 11th November, 2017 |url=https://www.youtube.com/watch?v=OsTGXQ27FIQ |language=en |access-date=2022-03-08}}</ref> ਇਸ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਜੂਨਾ ਅਖਾੜਾ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦੇ [[ਸਾਧ-ਸੰਤ|ਸਾਧੂਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। == ਮੰਦਰ == === ਸਵੈਯੰਭੂ === [[ਤਸਵੀਰ:A_view_of_Shanaleshwara_Swayambhu_lingam.jpg|thumb| ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਅੰਦਰ 'ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਪੂਜਾ ਲਈ ਸਜਾਏ ਗਏ ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਸਵੈਯੰਭੂ ਲਿੰਗਮ' ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼।]] ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਮੰਦਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਸਵੈਯੰਭੂ ਲਿੰਗਮ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=2018-08-09 |title=भोलेनाथ का ऐसा चमत्कारी मंदिर जहां मौली बांधने से हर मन्नत होती है पूरी, यहां खुद प्रकट हुआ था शिवलिंग {{!}} nalas shiv mandir rajpura in punjab |url=https://www.patrika.com/temples/nalas-shiv-mandir-rajpura-in-punjab-3232432/ |access-date=2022-03-07 |website=Patrika News |language=hi-IN}}</ref><ref>{{Cite web |last=Jankaari |first=Acchi |date=2021-10-10 |title=मौली बांधने से महादेव के मंदिर में हर मुराद होती है पूरी, चमत्कारिक रूप से प्रकट हुआ था शिवलिंग |url=https://acchijankaari.in/story-of-the-ancient-shiva-temple-of-rajpura-nalas/ |access-date=2022-03-07 |website=Acchi Jankaari- अच्छी जानकारी |language=en-US |archive-date=2022-03-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220307155445/https://acchijankaari.in/story-of-the-ancient-shiva-temple-of-rajpura-nalas/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |title=भोलेनाथ के इस मंदिर में स्वयं प्रकट हुआ था शिवलिंग, मान्यता ऐसी कि खाली नहीं जाती मुराद |url=https://www.amarujala.com/photo-gallery/chandigarh/maha-shivratri-2018-nalas-shiv-temple-in-rajpura-of-punjab |access-date=2022-03-07 |website=Amar Ujala |language=hi}}</ref> ਲਿੰਗਮ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਸਵੈਯੰਭੂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਵੈਯੰਭੂ ਲਿੰਗਮ ਸਵੈ-ਸਿਰਜਿਤ ਜਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਲਿੰਗਮ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਹੁਣ ਖੜ੍ਹੇ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਲੱਭੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਅੰਡਾਕਾਰ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਪੱਥਰ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਲਿੰਗਾਂ ਨੂੰ ''ਪ੍ਰਾਣ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾ'' ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਕ ਸਵੈੰਭੂ ਲਿੰਗਮ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। === ਮਹੱਤਵ === ਇੱਥੇ [[ਮਹਾਂ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ]] ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ, ਇੱਥੇ ਹਰ ਸਾਲ ਮਹਾਂ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ 'ਤੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਦਾ ਮੇਲਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਸੁੱਖਣਾ ਮੰਗਣ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਪਰੰਪਰਾ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਮਹਾਂ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਅਤੇ ਇਸ ਖੇਤਰ (ਰਾਜਪੁਰਾ ਦੇ ਨੇੜੇ) ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਪੈਦਲ ਹੀ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=प्राचीन शिव मंदिर नलास में लाखों महिलाएं करेंगी कलश परिक्रमा |url=https://www.jagran.com/punjab/patiala-millions-of-devotee-worship-lord-shiva-in-nalas-temple-21451372.html |access-date=2022-03-07 |website=Dainik Jagran |language=hi}}</ref> ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਮੰਦਰ ਤੱਕ ਅਤੇ ਵਲੰਟੀਅਰ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਵਰਤਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=Mahashivratri Preparation in Nalas-Shiv-Mandir |url=https://m.jagran.com/punjab/patiala-mahashiv-ratri-prepration-in-nalas-shiv-mandir-22495511.html |access-date=2022-03-06 |website=m.jagran.com |language=hi}}</ref> 1592 ਵਿੱਚ [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਪਟਿਆਲਾ|ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ]] ਨੇ ਇਸ ਮੰਦਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Nalas Temple History |url=https://www.youtube.com/results?search_query=nalas+temple+history |access-date=2022-03-10 |website=www.youtube.com}}</ref> 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ ਇਹ ਮੰਦਰ [[ਸਾਧ-ਸੰਤ|ਸਾਧੂਆਂ]] ਦਾ ਘਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਦਾ [[ਸ਼ਿਵਲਿੰਗ|ਲਿੰਗਮ]] ਪੰਚ ਭੂਤ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਦਾ ਮੰਦਿਰ ਗੁਰੂ-ਸ਼ਿਸ਼ਯ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਸਥਾਨ ਹੈ। == ਇਤਿਹਾਸ == ਦੰਤਕਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇੱਕ ਗਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਿੰਗ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਦੁੱਧ ਵਰਾਉਂਦੀ ਸੀ। ਨਲਾਸ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਗਊਆਂ ਆਪਣੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਚਾਰਨ ਲਈ ਆਉਂਦੀਆਂ ਸਨ। == ਪਹੁੰਚ == === ਸੜਕ === ਰਾਜਪੁਰਾ ਤੋਂ ਨਲਾਸ ਪਿੰਡ ਤੱਕ ਯਾਤਰੀ ਨਿੱਜੀ ਵਾਹਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਮੰਜ਼ਿਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੇ ਹਨ। == ਗੈਲਰੀ == <gallery> File:Shivalinga at Shanaleshwara Swayambhu Temple.jpg' File:Shiva Statue 2025.jpg File:Shiva Statue back view.jpg </gallery> == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਰਾਜਪੁਰਾ]] == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸ਼ੈਵ ਮੱਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵ ਮੰਦਿਰ]] itb0496lapar1ljxfylr4dktzzs6xwv 810456 810455 2025-06-12T04:33:28Z Tamanpreet Kaur 26648 /* ਗੈਲਰੀ */ 810456 wikitext text/x-wiki {{Infobox Hindu temple|image=File:ShanaleshwaraSwayambhuTemple.jpg|temple_tree=|country=ਭਾਰਤ|state=[[ਪੰਜਾਬ]]|location=[[ਰਾਜਪੁਰਾ]]|native_name=श्री शानालेश्वर स्वयंभू मन्दिर|caption=ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਸਵੈਯੰਭੂ ਮੰਦਰ, ਨਾਲਾਸ|website={{URL|www.shanaleshwara.in/}}|coordinates={{coord|30|32|16.08|N|76|34|51.96|E}}|map_type=India|map_relief=yes|district=[[ਪਟਿਆਲਾ]]|deity= [[ਸ਼ਿਵ|ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ]]|festivals=[[ਮਹਾਂ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ]]}} '''ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਸਵੈਯੰਭੂ ਮੰਦਰ''' ਭਗਵਾਨ [[ਸ਼ਿਵ]] ਦੀ ਪੂਜਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=2022-03-01 |title=550 Years Old Lord Shiva Temple |url=https://www.aajsamaaj.com/religious-places/550-years-old-lord-shiva-temple/ |access-date=2022-03-07 |language=en-US}}</ref> "ਸ਼ਨਲੇਸ਼ਵਰ" ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ, ਉਹ ਚਿੰਨ੍ਹ ਜਿਸ ਦੀ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਵਜੋਂ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ [[ਰਾਜਪੁਰਾ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ ਨਲਾਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ 7 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।<ref>{{Citation |title=Know about famous Nalas Lord Shiva Temple Rajpura, Punjab {{!}} 11th November, 2017 |url=https://www.youtube.com/watch?v=OsTGXQ27FIQ |language=en |access-date=2022-03-08}}</ref> ਇਸ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਜੂਨਾ ਅਖਾੜਾ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦੇ [[ਸਾਧ-ਸੰਤ|ਸਾਧੂਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। == ਮੰਦਰ == === ਸਵੈਯੰਭੂ === [[ਤਸਵੀਰ:A_view_of_Shanaleshwara_Swayambhu_lingam.jpg|thumb| ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਅੰਦਰ 'ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਪੂਜਾ ਲਈ ਸਜਾਏ ਗਏ ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਸਵੈਯੰਭੂ ਲਿੰਗਮ' ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼।]] ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਮੰਦਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਸਵੈਯੰਭੂ ਲਿੰਗਮ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=2018-08-09 |title=भोलेनाथ का ऐसा चमत्कारी मंदिर जहां मौली बांधने से हर मन्नत होती है पूरी, यहां खुद प्रकट हुआ था शिवलिंग {{!}} nalas shiv mandir rajpura in punjab |url=https://www.patrika.com/temples/nalas-shiv-mandir-rajpura-in-punjab-3232432/ |access-date=2022-03-07 |website=Patrika News |language=hi-IN}}</ref><ref>{{Cite web |last=Jankaari |first=Acchi |date=2021-10-10 |title=मौली बांधने से महादेव के मंदिर में हर मुराद होती है पूरी, चमत्कारिक रूप से प्रकट हुआ था शिवलिंग |url=https://acchijankaari.in/story-of-the-ancient-shiva-temple-of-rajpura-nalas/ |access-date=2022-03-07 |website=Acchi Jankaari- अच्छी जानकारी |language=en-US |archive-date=2022-03-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220307155445/https://acchijankaari.in/story-of-the-ancient-shiva-temple-of-rajpura-nalas/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |title=भोलेनाथ के इस मंदिर में स्वयं प्रकट हुआ था शिवलिंग, मान्यता ऐसी कि खाली नहीं जाती मुराद |url=https://www.amarujala.com/photo-gallery/chandigarh/maha-shivratri-2018-nalas-shiv-temple-in-rajpura-of-punjab |access-date=2022-03-07 |website=Amar Ujala |language=hi}}</ref> ਲਿੰਗਮ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਸਵੈਯੰਭੂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਵੈਯੰਭੂ ਲਿੰਗਮ ਸਵੈ-ਸਿਰਜਿਤ ਜਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਲਿੰਗਮ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਹੁਣ ਖੜ੍ਹੇ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਲੱਭੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਅੰਡਾਕਾਰ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਪੱਥਰ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਲਿੰਗਾਂ ਨੂੰ ''ਪ੍ਰਾਣ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾ'' ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਕ ਸਵੈੰਭੂ ਲਿੰਗਮ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। === ਮਹੱਤਵ === ਇੱਥੇ [[ਮਹਾਂ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ]] ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ, ਇੱਥੇ ਹਰ ਸਾਲ ਮਹਾਂ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ 'ਤੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਦਾ ਮੇਲਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਸੁੱਖਣਾ ਮੰਗਣ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਪਰੰਪਰਾ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਮਹਾਂ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਅਤੇ ਇਸ ਖੇਤਰ (ਰਾਜਪੁਰਾ ਦੇ ਨੇੜੇ) ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਪੈਦਲ ਹੀ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=प्राचीन शिव मंदिर नलास में लाखों महिलाएं करेंगी कलश परिक्रमा |url=https://www.jagran.com/punjab/patiala-millions-of-devotee-worship-lord-shiva-in-nalas-temple-21451372.html |access-date=2022-03-07 |website=Dainik Jagran |language=hi}}</ref> ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਮੰਦਰ ਤੱਕ ਅਤੇ ਵਲੰਟੀਅਰ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਵਰਤਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=Mahashivratri Preparation in Nalas-Shiv-Mandir |url=https://m.jagran.com/punjab/patiala-mahashiv-ratri-prepration-in-nalas-shiv-mandir-22495511.html |access-date=2022-03-06 |website=m.jagran.com |language=hi}}</ref> 1592 ਵਿੱਚ [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਪਟਿਆਲਾ|ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ]] ਨੇ ਇਸ ਮੰਦਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Nalas Temple History |url=https://www.youtube.com/results?search_query=nalas+temple+history |access-date=2022-03-10 |website=www.youtube.com}}</ref> 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ ਇਹ ਮੰਦਰ [[ਸਾਧ-ਸੰਤ|ਸਾਧੂਆਂ]] ਦਾ ਘਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਦਾ [[ਸ਼ਿਵਲਿੰਗ|ਲਿੰਗਮ]] ਪੰਚ ਭੂਤ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਨਾਲੇਸ਼ਵਰ ਦਾ ਮੰਦਿਰ ਗੁਰੂ-ਸ਼ਿਸ਼ਯ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਸਥਾਨ ਹੈ। == ਇਤਿਹਾਸ == ਦੰਤਕਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇੱਕ ਗਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਿੰਗ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਦੁੱਧ ਵਰਾਉਂਦੀ ਸੀ। ਨਲਾਸ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਗਊਆਂ ਆਪਣੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਚਾਰਨ ਲਈ ਆਉਂਦੀਆਂ ਸਨ। == ਪਹੁੰਚ == === ਸੜਕ === ਰਾਜਪੁਰਾ ਤੋਂ ਨਲਾਸ ਪਿੰਡ ਤੱਕ ਯਾਤਰੀ ਨਿੱਜੀ ਵਾਹਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਮੰਜ਼ਿਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੇ ਹਨ। == ਗੈਲਰੀ == <gallery> File:Shivalinga at Shanaleshwara Swayambhu Temple.jpg File:Shiva Statue 2025.jpg File:Shiva Statue back view.jpg </gallery> == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਰਾਜਪੁਰਾ]] == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸ਼ੈਵ ਮੱਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵ ਮੰਦਿਰ]] 5trrix0kfsltbtvbs9v6kfyhae3236a 0 183410 810407 744765 2025-06-11T13:20:31Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810407 wikitext text/x-wiki '''ਝਿਲਿਕ ਭੱਟਾਚਾਰਜੀ''' ([[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲੀ|ਅੰਗ੍ਰੇਜੀ]]: '''Jhilik Bhattacharjee''') ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਹੈ, ਜੋ ਉੜੀਆ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲੀ ਫਿਲਮ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=30 May 2020 |title=Actress Jhilik looked beautiful in traditional dress |url=https://english.newstracklive.com/news/actress-jhilik-looked-beautiful-in-traditional-dress-sc89-nu910-ta272-1096334-1.html |access-date=27 July 2021 |website=News Track |language=English}}</ref> == ਮੁਢਲਾ ਜੀਵਨ == ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ ਦਾ ਜਨਮ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਮੌਤਯੁੰਜੈ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸੁਮਨਾ ਭੱਟਾਚਾਰਿਣੀ ਹਨ। ਉਹ [[ਭਰਤਨਾਟਿਅਮ|ਭਾਰਤ ਨਾਟਯਮ]] ਅਤੇ ਕੱ[[ਕਥਕ|ਕਾਤਥੱਕ]] ਵਿੱਚ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਡਾਂਸਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਸ਼ਿਆਮਕ ਡਾਵਰ ਡਾਂਸ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਤੋਂ ਆਧੁਨਿਕ ਨਾਚ ਵੀ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ। [[ਮਨੀਰਤਨਮ|ਮਣੀ ਰਤਨਮ]] ਦੇ ਅਧੀਨ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵੀ ਸੀ।<ref>{{Cite web |last=Singha |first=Minati |date=17 June 2016 |title=Looking forward to a long innings, says Odia actress Jhilik Bhattacharjee |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/bhubaneswar/looking-forward-to-a-long-innings-says-odia-actress-jhilik-bhattacharjee/articleshow/52789148.cms |access-date=27 July 2021 |website=The Times of India |language=en}}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ 11 ਮਾਰਚ 2020 ਨੂੰ ਚਿਲਿਕਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਿਜੀ ਵਿਆਹ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਵਿਧਾਇਕ ਪ੍ਰੀਤਰੰਜਨ ਘੜਾਈ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਉਸਦਾ ਸਹੁਰਾ ਸਾਬਕਾ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਬੀਜੇਡੀ ਦੇ ਉਪ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰਫੁੱਲ ਚੰਦਰ ਘੜਾਈ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/events/bhubaneswar/actress-jhilik-tied-knot-with-bjd-mla/articleshow/74592979.cms|title=Actress Jhilik tied knot with BJD MLA - Times of India|date=12 March 2020|access-date=27 July 2021|language=en|website=The Times of India}}</ref> == ਕੈਰੀਅਰ == ਭੱਟਾਚਾਰਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਬੰਗਾਲੀ ਫਿਲਮ 'ਤਮਾਏ ਭਲੋ ਬਾਸ਼ੀ' ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਟੋਮੇ ਭਲੋ ਬਾਸ਼ੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਸਨੇ ਕਲਾਸਮੇਟ, ਪਛਾਣ, ਨੀਲ ਲੋਹਿਤ, ਐਨਕਾਊਂਟਰ ਵਰਗੀਆਂ ਕਈ ਬੰਗਾਲੀ ਫਿਲਮਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। 2013 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਉੜੀਆ ਫਿਲਮ ਟਾਰਗੇਟ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਟਾਰਗੇਟ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਸਨੇ ਕਈ ਉੜੀਆ ਫਿਲਮਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਖੀਰੇ ਅਖੀਰੇ, ਲੇਖੁ ਲੇਖੁ ਲੇਖੀ ਡੇਲੀ, ਸੁਪਰ ਮਿਚੁਆ, ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ, ਲਵ ਯੂ ਹਮੇਸ਼ਾ।<ref>{{Cite web |title=Bong beauty rocking in Odia film industry |url=https://www.newindianexpress.com/states/odisha/2016/jun/09/bong-beauty-rocking-in-odia-film-industry-938485.html |access-date=27 July 2021 |website=The New Indian Express}}</ref> == ਪੁਰਸਕਾਰ == {| class="wikitable sortable" !ਸਾਲ. !ਪੁਰਸਕਾਰ !ਸ਼੍ਰੇਣੀ !ਨਤੀਜਾ |- |2015 |ਤਰੰਗ ਸਿਨੇ ਅਵਾਰਡ |ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਅਭਿਨੇਤਰੀ-''ਅਖੀਰੇ ਅਖੀਰੇ'' <ref>{{Cite web |date=22 March 2015 |title=6th Tarang Cine Awards 2015 winners |url=https://incredibleorissa.com/6th-tarang-cine-awards-2015/ |access-date=27 July 2021 |website=Incredible Orissa |language=en-US |archive-date=1 ਮਾਰਚ 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220301102044/https://incredibleorissa.com/6th-tarang-cine-awards-2015/ |url-status=dead }}</ref> |ਜੇਤੂ |} == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * {{IMDb name|nm10339758}} * [https://www.moviebuff.com/jhilik-bhattacharjee ਝਿਲਿਕ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ ਮੂਵੀਬੱਫ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀਆਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬੰਗਾਲੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] ijk6byu7bhxz0clu5qy4kzj9xya58dk 3 190522 810475 771762 2025-06-12T10:52:38Z MdsShakil 37721 MdsShakil ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Arijit Kisku]] ਨੂੰ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:ARI]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Arijit Kisku|Arijit Kisku]]" to "[[Special:CentralAuth/ARI|ARI]]" 771762 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Arijit Kisku}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 03:14, 1 ਨਵੰਬਰ 2024 (UTC) ked589tz6tssvbn1fb4zr7qdq53haw2 0 194875 810440 808192 2025-06-11T23:51:02Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810440 wikitext text/x-wiki '''ਫੈਮਿਨਾ ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ 2023,''' [[ਫੇਮਿਨਾ ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ]] ਸੁੰਦਰਤਾ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦਾ 59ਵਾਂ ਐਡੀਸ਼ਨ ਸੀ। ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅੰਤਰਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ 15 ਅਪ੍ਰੈਲ 2023 ਨੂੰ [[ਇੰਫਾਲ]], ਮਨੀਪੁਰ ਵਿਖੇ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 29 ਰਾਜਾਂ (ਦਿੱਲੀ ਸਮੇਤ) ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀਆਂ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹਿਕ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਸਮੇਤ 30 ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀਆਂ ਨੇ ਖਿਤਾਬ ਲਈ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=18 November 2022 |title=Femina Miss India 2023 to be Hosted in Imphal |url=https://www.sentinelassam.com/north-east-india-news/manipur/femina-miss-india-2023-to-be-hosted-in-imphal-624045 |website=sentinelassam.com}}</ref><ref>{{Cite web |title=Femina Miss India 2023 announces its official launch! |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-india/femina-miss-india-2023-announces-its-official-launch/articleshow/95790621.cms?from=mdr |website=beautypageants.indiatimes.com |access-date=2025-03-03 |archive-date=2023-04-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230420162249/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-india/femina-miss-india-2023-announces-its-official-launch/articleshow/95790621.cms?from=mdr |url-status=dead }}</ref> ਸਮਾਗਮ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, [[ਕਰਨਾਟਕ]] ਦੀ ਸਿਨੀ ਸ਼ੈੱਟੀ ਨੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]] ਦੀ ਨੰਦਿਨੀ ਗੁਪਤਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਤਾਜ ਪਹਿਨਾਇਆ, ਜੋ ਮਿਸ ਵਰਲਡ 2025 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰੇਗੀ। [[ਰਾਜਸਥਾਨ]] ਦੀ ਰੂਬਲ ਸ਼ੇਖਾਵਤ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਆ ਪੁੰਜਾ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਉਪ ਜੇਤੂ ਅਤੇ [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਦੀ ਸ਼ਿਨਤਾ ਚੌਹਾਨ ਨੇ [[ਮਣੀਪੁਰ|ਮਨੀਪੁਰ]] ਦੀ ਸਟ੍ਰੇਲਾ ਥੌਨਾਓਜਮ ਲੁਵਾਂਗ ਨੂੰ ਦੂਜੀ ਉਪ ਜੇਤੂ ਦਾ ਤਾਜ ਪਹਿਨਾਇਆ। == ਨਤੀਜੇ == {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%;" ! style="width:280px;background-color:#787878;color:#FFFFFF;" |ਪਲੇਸਮੈਂਟ ! style="width:300px;background-color:#787878;color:#FFFFFF;" | ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ ! style="width:200px;background-color:#787878;color:#FFFFFF;" | ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਲੇਸਮੈਂਟ |- align="center" | ਫੈਮਿਨਾ ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ ਵਰਲਡ 2024 | * ਰਾਜਸਥਾਨ - ਨੰਦਿਨੀ ਗੁਪਤਾ | * ਮਿਸ ਵਰਲਡ 2025 - {{TableTBA}} |- align="center" | ਪਹਿਲਾ ਰਨਰ-ਅੱਪ | * ਦਿੱਲੀ - ਸ਼੍ਰੇਆ ਪੂੰਜਾ |- align="center" | ਦੂਜਾ ਰਨਰ-ਅੱਪ | * ਮਨੀਪੁਰ - ਥੌਨਾਓਜਮ ਸਟ੍ਰੇਲਾ ਲੁਵਾਂਗ |- |- align="center" | ਸਿਖਰਲੇ 7 | * ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ - ਅਦਿਤੀ ਸ਼ਰਮਾ * ਕਰਨਾਟਕ - ਮੇਗਨ ਐਡਵਰਡ * ਕੇਰਲ - ਕ੍ਰਿਸਟੀਨਾ ਬੀਜੂ * ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ - ਅਪੂਰਵਾ ਚਵਾਨ |- align="center" | ਸਿਖਰਲੇ 12 | * ਅਸਮ - ਅਨੁਸ਼ਕਾ ਲੇਖਾਰੂ * ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼- ਨਿਕੀਤ ਢਿੱਲੋਂ * ਸਿੱਕਮ - ਜ਼ਾਨਵੀ ਸ਼ਰਮਾ * ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ - ਤਾਨਿਆ ਸ਼ਰਮਾ * ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ - ਸ਼ਾਸਵਤੀ ਬਾਲਾ |} == ਸਬ ਟਾਈਟਲ ਅਵਾਰਡ == {| class="wikitable" !ਪੁਰਸਕਾਰ ! ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ |- | ਇੱਕ ਮਕਸਦ ਨਾਲ ਸੁੰਦਰਤਾ | [[ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] - ਨਵਿਆ ਕਾਲੜਾ |- | ਮਿਸ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ | [[ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ]] - ਸ਼ਾਸਵਤੀ ਬਾਲਾ |- | ਮਿਸ ਗਲੈਮਰਸ ਲੁੱਕ | [[ਮਣੀਪੁਰ|ਮਨੀਪੁਰ]] - ਥੌਨਾਓਜਮ ਸਟ੍ਰੇਲਾ ਲੁਵਾਂਗ |- |- | ਮਿਸ ਰੈਂਪਵਾਕ | [[ਕੇਰਲ]] - ਕ੍ਰਿਸਟੀਨਾ ਬੀਜੂ |- | ਮਿਸ ਬਿਊਟੀਫੁੱਲ ਸਕਿਨ | [[ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] - ਨਵਿਆ ਕਾਲੜਾ |- | ਮਿਸ ਸਟਾਈਲ ਆਈਕਨ | [[ਮਣੀਪੁਰ|ਮਨੀਪੁਰ]] - ਥੌਨਾਓਜਮ ਸਟ੍ਰੇਲਾ ਲੁਵਾਂਗ |- |- | ਮਿਸ ਫਿੱਟ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ | [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] - ਸ਼ਾਇਨਾ ਚੌਧਰੀ |- | ਮਿਸ ਸੁਡੋਕੁ | [[ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] - ਨਵਿਆ ਕਾਲੜਾ |- | ਮਿਸ ਫੈਸ਼ਨ ਕੋਸ਼ੈਂਟ | [[ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] - ਨਵਿਆ ਕਾਲੜਾ |- | ਮਿਸ ਸ਼ਾਈਨਿੰਗ ਸਟਾਰ | [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] - ਨਿਕੀਤ ਢਿੱਲੋਂ |- | ਮਿਸ ਫੋਟੋਜੈਨਿਕ | [[ਕਰਨਾਟਕ]] - ਮੇਗਨ ਐਡਵਰਡ |- | ਮਿਸ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਟ ਕੋਸ਼ੈਂਟ | [[ਹਰਿਆਣਾ]] - ਮੇਹਰਮੀਤ ਕੌਰ |- | ਮਿਸ ਬਾਡੀ ਬਿਊਟੀਫੁੱਲ | ਦਿੱਲੀ - ਸ਼੍ਰੇਆ ਪੁੰਜਾ |- | ਮਿਸ ਕੌਂਜੇਨਿਅਲਿਟੀ | [[ਤੇਲੰਗਾਨਾ]] - ਉਰਮਿਲਾ ਚੌਹਾਨ |- | ਮਿਸ ਈਕੋ ਵਾਰੀਅਰ | [[ਅਸਾਮ]] - ਅਨੁਸ਼ਕਾ ਲੇਖਰੂ |- | ਮਿਸ ਗੁੱਡਨੇਸ ਅੰਬੈਸਡਰ | [[ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] - ਪ੍ਰਤੀਕਾ ਸਕਸੈਨਾ |- | ਮਿਸ ਟੈਲੇਂਟੇਡ | [[ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] - ਤਾਨਾ ਪੁਨੀਆ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] - ਸ਼ਾਇਨਾ ਚੌਧਰੀ |} == ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਫਾਰਮੈਟ == === ਸਥਾਨ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਅਤੇ ਸਮਝੌਤਾ === [[ਮਣੀਪੁਰ|ਮਨੀਪੁਰ ਨੇ]] ਅਪ੍ਰੈਲ 2023 ਵਿੱਚ ਫੈਮਿਨਾ ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ 2023 ਦੇ ਗ੍ਰੈਂਡ ਫਿਨਾਲੇ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕੀਤੀ; ਇਹ 2002 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ [[ਮੁੰਬਈ]] ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਮੁਕਾਬਲਾ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਮਨੀਪੁਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਐਨ. ਬੀਰੇਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ [[ਦ ਟਾਈਮਜ਼ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ|ਟਾਈਮਜ਼ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਦੇ]] ਮੈਨੇਜਿੰਗ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਵਿਨੀਤ ਜੈਨ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ, [[ਇੰਫਾਲ]] ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸਕੱਤਰੇਤ ਵਿਖੇ, ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਵਿਭਾਗ, ਮਨੀਪੁਰ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ [[ਦ ਟਾਈਮਜ਼ ਗਰੁੱਪ|ਟਾਈਮਜ਼ ਗਰੁੱਪ]] ਵਿਚਕਾਰ ਸਹਿਯੋਗ ਨੂੰ ਰਸਮੀ ਰੂਪ ਦੇਣ ਲਈ ਇੱਕ ਸਮਝੌਤੇ 'ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਲੇਸ਼ੇਮਬਾ ਸਨਾਜਾਓਬਾ, ਮੰਤਰੀ ਯੁਮਨਮ ਖੇਮਚੰਦ ਸਿੰਘ, ਗੋਵਿੰਦਾਸ ਕੋਂਥੌਜਮ, ਅਵਾਂਗਬੋ ਨਿਊਮਈ, ਡਾ: ਸਪਮ ਰੰਜਨ ਸਿੰਘ, ਐਚ ਡਿੰਗਕੋ ਸਿੰਘ, ਲੀਸ਼ਾਂਗਥੇਮ ਸੁਸਿੰਦਰੋ ਮੇਤੇਈ, ਵਿਧਾਇਕ ਲੋਸੀ ਡਿਖੋ, ਮੁੱਖ ਸਕੱਤਰ ਰਾਜੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ, ਅਤੇ ਰੋਹਿਤ ਗੋਪਾਕੁਮਾਰ, ਚੀਫ਼ [[ਫੇਮਿਨਾ ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ|ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ]] ਅਫ਼ਸਰ, ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=17 November 2022 |title=Manipur to host Femina Miss India 2023 in Imphal |url=https://www.eastmojo.com/manipur/2022/11/17/manipur-to-host-femina-miss-india-2023-in-imphal/ |website=eastmojo.com }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਮਈ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Cite web |date=17 November 2022 |title=Manipur to host grand finale of Femina Miss India 2023 |url=https://nenow.in/north-east-news/manipur/manipur-to-host-grand-finale-of-femina-miss-india-2023.html |website=nenow.in}}</ref> === ਆਫ਼ਲਾਈਨ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨਾਂ === ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਡੀਸ਼ਨ ਤੱਕ, ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਔਨਲਾਈਨ ਪੇਜੈਂਟ ਓਪਰੇਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਫੇਮਿਨਾ ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ 2023 ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਔਫਲਾਈਨ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀਆਂ ਨੇ ਜ਼ੋਨਲ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਲਈ ਚੁਣੇ ਗਏ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਪੈਨਲ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਡੀਸ਼ਨ ਦਿੱਤਾ। ਆਡੀਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਅਕਾਊਂਟ ਨੇ ਰਾਜ ਦੇ ਫਾਈਨਲਿਸਟਾਂ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 29 ਰਾਜ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ [[ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ]] ਲਈ ਇੱਕ ਸਮੂਹਿਕ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਵੀ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ 30 ਫਾਈਨਲਿਸਟਾਂ ਨੇ ਸਖ਼ਤ ਸਿਖਲਾਈ ਅਤੇ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸਾਬਕਾ ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ ਅਤੇ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਅਦਾਕਾਰਾ [[ਨੇਹਾ ਧੂਪੀਆ]] ਰਾਜ ਦੇ ਡੈਲੀਗੇਟਾਂ ਦੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਸੀ। === ਮਨੀਪੁਰ ਵਿੱਚ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ === 30 ਰਾਜ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ 7 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2023 ਨੂੰ ਇੰਫਾਲ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ।<ref>{{Cite web |title=Femina Miss India 2023 contestants arrive in Imphal for grand finale |url=https://newsonair.com/2023/04/07/femina-miss-india-2023-contestants-arrive-in-imphal-for-grand-finale/ |access-date=2023-04-11 |language=en-US}}</ref> ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਾਜੇਂਗਲੇਈ (ਰਵਾਇਤੀ ਮੇਈਤੇਈ ਔਰਤ ਸਿਰ ਦਾ ਪਹਿਰਾਵਾ) ਅਤੇ ਲੀਰਮ ਲੇਂਗਯਾਨ (ਰਵਾਇਤੀ ਮੇਈਤੇਈ ਸ਼ਾਲ) ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web |last=Online |first=Irap |date=2023-04-08 |title=Miss Femina India 2023 Contestants Arrive in Imphal; SC unhappy with Manipur HC Non-Compliance With its Ruling; Imphal-Ukhrul Road Widening Hurdles » Imphal Review of Arts and Politics |url=https://imphalreviews.in/miss-femina-india-2023-contestants-arrive-in-imphal-sc-unhappy-with-manipur-hc-non-compliance-with-its-ruling-imphal-ukhrul-road-widening-hurdles/ |access-date=2023-04-11 |website=imphalreviews.in |language=en-GB |quote=Thirty contestants of the Miss Femina India 2023 Grand Finale were accorded a warm welcome with traditional Leirum lengyan ang Kajenglei upon their arrival at Bir Tikendrajit International Airport in Imphal on April 7.}}</ref> 9 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ [[ਇੰਫਾਲ]] ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇਤਿਹਾਸਕ [[ਕਾਂਗਲਾ ਕਿਲ੍ਹਾ|ਕਾਂਗਲਾ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦਾ]] ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਫੋਟੋਆਂ ਖਿੱਚੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਲਈ ਵੀਡੀਓ ਸ਼ੂਟ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਸ਼ੂਟ ਦੌਰਾਨ, ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀਆਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਮੰਦਰਾਂ ( ਪਖੰਗਬਾ ਮੰਦਰ, ਕਾਂਗਲਾ ਸਮੇਤ), ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਖੰਡਰਾਂ ਅਤੇ ਜੁੜਵਾਂ ਕੰਗਲਾਸ਼ਾ ਅਜਗਰ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ 'ਤੇ ਖਿੱਚੀਆਂ ਗਈਆਂ।<ref>{{Cite web |last=NEWS |first=NE NOW |date=2023-04-10 |title=Manipur {{!}} Girls' day out: Femina Miss India 2023 contestants visit Kangla Fort in Imphal |url=http://nenow.in/north-east-news/manipur/manipur-girls-femina-miss-india-2023-contestants-kangla-fort-imphal.html |access-date=2023-04-11 |website=NORTHEAST NOW |language=en-US}}</ref> ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਖੁਮਨ ਲੰਪਕ ਮੇਨ ਸਟੇਡੀਅਮ ਵਿਖੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਆਯੋਜਿਤ ਇੱਕ ਸਵੈ-ਰੱਖਿਆ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।<ref>{{Cite web |title=Manipur Police hosts a self-defence session for Femina Miss India 2023 state winners |url=https://m.beautypageants.in/miss-india/manipur-police-hosts-a-self-defence-session-for-femina-miss-india-2023-state-winners/amp_articleshow/99411478.cms |website=beautypageants.in}}</ref> 10 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ, ਰਾਜ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਫਿਲਮਿੰਗ ਲਈ [[ਲੋਕਟਕ ਝੀਲ|ਲੋਕਟਕ ਝੀਲ ਦਾ]] ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |title=Miss India contestants soak in beauty of Loktak : 11th apr23 ~ E-Pao! Headlines |url=http://e-pao.net/GP.asp?src=2..110423.apr23 |access-date=2023-04-11 |website=e-pao.net}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੋਇਰਾਂਗ ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਆਰਮੀ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਕੰਪਲੈਕਸ (ਆਈਐਨਏ ਮੈਮੋਰੀਅਲ) ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੰਫਾਲ ਦੇ ਲਿਟਲ ਫਲਾਵਰ ਸਕੂਲ ਦਾ ਵੀ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |date=2023-04-10 |title=A heartwarming and wholesome day for the 30 state winners of Femina Miss India 2023 {{!}} Pothashang News |url=https://www.pothashang.in/2023/04/10/a-heartwarming-and-wholesome-day-for-the-30-state-winners-of-femina-miss-india-2023/ |access-date=2023-04-11 |website=Pothashang |language=en-GB}}</ref><ref name="e-pao.net">{{Cite web |title=Contestants exhort students, visit Keithel, Loktak Lake : 11th apr23 ~ E-Pao! Headlines |url=http://e-pao.net/GP.asp?src=28..110423.apr23 |access-date=2023-04-11 |website=e-pao.net}}</ref> == ਜੱਜ == * [[ਨੇਹਾ ਧੂਪੀਆ]] - ਫੈਮਿਨਾ ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ 2002, ਅਦਾਕਾਰਾ, ਮੈਂਟਰ ਅਤੇ ਰਿਐਲਿਟੀ ਸ਼ੋਅ ਹੋਸਟ<ref name="Judges">{{Cite web |date=10 April 2023 |title=Femina Miss India contestants shoot at Imphal's Kangla Fort |url=https://nagalandpost.com/index.php/femina-miss-india-contestants-shoot-at-imphals-kangla-fort/ |access-date=10 April 2023 |publisher=Nagaland Post |archive-date=10 ਅਪ੍ਰੈਲ 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230410050708/https://nagalandpost.com/index.php/femina-miss-india-contestants-shoot-at-imphals-kangla-fort/ |url-status=dead }}</ref> * [[ਸਰਿਤਾ ਦੇਵੀ|ਲੈਸ਼ਰਾਮ ਸਰਿਤਾ ਦੇਵੀ]] - ਮੁੱਕੇਬਾਜ਼ * ਟੇਰੇਂਸ ਲੇਵਿਸ - ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫਰ * ਰੌਕੀ ਸਟਾਰ – ਫੈਸ਼ਨ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰ * ਨਮਰਤਾ ਜੋਸ਼ੀਪੁਰਾ - ਫੈਸ਼ਨ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰ * ਹਰਸ਼ਵਰਧਨ ਕੁਲਕਰਨੀ - ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਲੇਖਕ == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੁੰਦਰਤਾ ਮੁਕਾਬਲੇ]] ax1gn4paz6eu2z7lscdfwv2ucewuj3m 0 198401 810452 808604 2025-06-12T04:18:24Z CommonsDelinker 156 Removing [[:c:File:Shyamala_Gopalan_Harris_died_2009.jpg|Shyamala_Gopalan_Harris_died_2009.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Abzeronow|Abzeronow]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/File:Shyamala Gopalan Harris died 2009.jpg|]] 810452 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | image = | other_names = Gopalan Shyamala, G. Shyamala, Shyamala Gopalan Harris | birth_date = {{birth date|1938|12|07|mf=y}} | birth_place = [[Madras]], [[Madras Province]], [[British Raj|British India]]<br> (present-day [[Chennai]], [[Tamil Nadu]], India) | death_date = {{death date and age|2009|2|11|1938|12|7}} | death_place = [[Oakland, California]], U.S. | education = {{plainlist| * [[Lady Irwin College]], [[University of Delhi]] ([[Bachelor of Science|BSc]]) * [[University of California, Berkeley]] ([[Master of Science|MS]], [[Doctor of Philosophy|PhD]]) }} | known_for = Progesterone receptor biology and applications to [[breast cancer]], mother of U.S. vice president [[Kamala Harris]] | spouse = {{marriage|[[Donald J. Harris]]|1963|1971|end=div}} | children = {{ubl|[[Kamala Harris]]|[[Maya Harris]]}} | parents = [[P. V. Gopalan]] (father)<br>Rajam Gopalan (mother) | module = {{Infobox scientist|child=yes| | workplaces = {{plainlist| * [[Lady Davis Institute for Medical Research]], [[McGill University]] * [[Lawrence Berkeley National Laboratory]] }} | thesis_title = The isolation and purification of a trypsin inhibitor from whole wheat flour | thesis_url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14241616 | thesis_year = 1964 | doctoral_advisor = Richard L. Lyman<ref name="lyman"/> }}| }} '''ਸ਼ਿਆਮਲਾ ਗੋਪਾਲਨ''' (7 ਦਸੰਬਰ, 1938-11 ਫਰਵਰੀ, 2009) ਲਾਰੈਂਸ ਬਰਕਲੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਲੈਬਾਰਟਰੀ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਬਾਇਓਮੈਡੀਕਲ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਪ੍ਰਜੇਸਟ੍ਰੋਨ ਰੀਸੈਪਟਰ ਜੀਨ ਨੂੰ ਅਲੱਗ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਦੇਣ ਦੇ ਕੰਮ ਨੇ ਛਾਤੀ ਦੇ ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਓਨਕੋਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਤਰੱਕੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।<ref>{{Citation |last=Tabasko |first=Michael |title=A Fortuitious Connection: Vice President Kamala Harris's Mother and Her NIH Collaborations |date=July–August 2021 |url=https://irp.nih.gov/sites/default/files/catalyst/v29i4-NIH-Catalyst_JULY-AUGUST-2021_3.pdf |work=NIH Catalyst |volume=29 |issue=4 |pages=1, 6 |publisher=National Institutes of Health, Office of the Director |quote=Gopalan eventually left Canada and returned to California to continue her work on the role of hormone receptors in breast-cancer development at Lawrence Berkeley National Laboratory (Berkeley, California). She was awarded several NIH grants supporting her research through 2001, and her lab published their findings in 2006 (Cancer Res 66:10391–10398, 2006). (Photo caption: Shyamala Gopalan Harris (left) in her lab at Lawrence Berkeley National Laboratory.)}}</ref> ਉਹ [[ਕਮਲਾ ਹੈਰਿਸ]] (ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਦੇ ਅਟਾਰਨੀ ਜਨਰਲ ਅਤੇ ਸੈਨੇਟਰ ਵਜੋਂ ਵੀ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ, ਅਤੇ ਮਾਇਆ ਹੈਰਿਸ, ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਟਿੱਪਣੀਕਾਰ ਦੀ ਮਾਂ ਸੀ।<ref>{{Cite web |last=Cadelago |first=Christopher |last2=Oprysko |first2=Caitlin |date=August 11, 2020 |title=Biden picks Kamala Harris as VP nominee |url=https://www.politico.com/news/2020/08/11/joe-biden-vp-pick-kamala-harris-393768 |access-date=August 31, 2020 |publisher=Politico}}</ref> == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ == ਸ਼ਿਆਮਲਾ ਦਾ ਜਨਮ 7 ਦਸੰਬਰ, 1938 ਨੂੰ [[ਚੇਨਈ|ਮਦਰਾਸ]], ਮਦਰਾਸ ਪ੍ਰਾਂਤ, [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ]] (ਵਰਤਮਾਨ [[ਚੇਨਈ]], [[ਤਮਿਲ਼ ਲੋਕ|ਤਾਮਿਲ]], ਭਾਰਤ) ਵਿੱਚ ਤਮਿਲ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਅਈਅਰ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ, ਪੀ. ਵੀ. ਗੋਪਾਲਨ, ਇੱਕ [[ਸਿਵਲ ਸੇਵਾ|ਸਿਵਲ ਸੇਵਕ]] ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਰਾਜਮ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਪੇ ਮਦਰਾਸ ਸੂਬੇ ਦੇ ਮੰਨਾਰਗੁਡੀ ਕਸਬੇ ਦੇ ਨੇਡ਼ੇ ਦੋ ਪਿੰਡਾਂ ਤੋਂ ਸਨ।<ref>{{Citation |last=Bengali |first=Shashank |title=The progressive Indian grandfather who inspired Kamala Harris |date=25 October 2019 |url=https://www.latimes.com/politics/story/2019-10-25/how-kamala-harris-indian-family-shaped-her-political-career |work=Los Angeles Times |access-date=24 April 2020 |last2=Mason |first2=Melanie}}</ref> ਗੋਪਾਲਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਇੱਕ ਸਟੈਨੋਗ੍ਰਾਫਰ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਅਤੇ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਹ ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਸਕੱਤਰੇਤ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਸਕੱਤਰੇਤਰ ਸੇਵਾ ਦੇ ਅਹੁਦਿਆਂ ਤੋਂ ਉੱਭਰੇ, ਉਹ ਹਰ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮਦਰਾਸ (ਹੁਣ [[ਚੇਨਈ]]) [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]], ਬੰਬਈ (ਹੁਣ [[ਮੁੰਬਈ]]) ਅਤੇ ਕਲਕੱਤਾ (ਹੁਣ [[ਕੋਲਕਾਤਾ]]) ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਚਲੇ ਗਏ।<ref>{{Citation |last=Bengali |first=Shashank |title=The progressive Indian grandfather who inspired Kamala Harris |date=25 October 2019 |url=https://www.latimes.com/politics/story/2019-10-25/how-kamala-harris-indian-family-shaped-her-political-career |work=Los Angeles Times |quote=He started out as a stenographer, and moved the family from New Delhi to Mumbai to Kolkata as he climbed the ranks of the civil service. |access-date=24 April 2020 |last2=Mason |first2=Melanie}}</ref><ref>{{Cite web |date=1956-02-04 |title=Gazette of India, 1956, No. 34 (Archived) |url=https://archive.org/details/in.gazette.1956.34/page/n7/mode/2up |access-date=2024-07-27 |website=[[Government of India]] |page=56 |quote=No, A-5(16)/55.—The services of Shri P. V. Gopalan, permanent Grade I officer of the Central Secretariat Service and employed as Under Secretary in the Ministry of Transport (Roads Wing), were placed at the disposal of the Ministry of Rehabilitation with effect from the 31st December, 1955 (A.N.)}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਅਤੇ ਰਾਜਮ ਨੇ ਅਰੇਂਜ ਮੈਰਿਜ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਸ਼ਿਆਮਲਾ ਦੇ ਭਰਾ ਬਾਲਚੰਦਰਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਪੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਸੋਚ ਵਾਲੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਾਰੇ ਕੁਝ ਗੈਰ ਰਵਾਇਤੀ ਜੀਵਨ ਜੀਉਂਦੇ ਸਨ। ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ ਗਾਇਕਾ, ਸ਼ਿਆਮਲਾ ਨੇ ਇੱਕ ਕਿਸ਼ੋਰ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੁਕਾਬਲਾ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ। ਸ਼ਿਆਮਲਾ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਐਮਈਏ ਸਕੂਲ ਗਈ ਅਤੇ 1955 ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਹਾਇਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਲੇਡੀ ਇਰਵਿਨ ਕਾਲਜ, [[ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਗ੍ਰਹਿ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ [[ਬੀ ਐੱਸ ਸੀ|ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ]] ਦੀ ਪਡ਼੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਇਹ ਵਿਸ਼ਾ-ਜਿਸ ਨੇ ਘਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦਗਾਰ ਮੰਨੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਹੁਨਰ ਸਿਖਾਏ-ਉਸ ਦੀਆਂ ਯੋਗਤਾਵਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਬੇਮੇਲ ਸੀ-ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਤੋਂ ਦਵਾਈ, ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਜਾਂ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕਰਦੀ ਸੀ।<ref>{{Citation |last=Bengali |first=Shashank |title=The progressive Indian grandfather who inspired Kamala Harris |date=25 October 2019 |url=https://www.latimes.com/politics/story/2019-10-25/how-kamala-harris-indian-family-shaped-her-political-career |work=Los Angeles Times |access-date=24 April 2020 |last2=Mason |first2=Melanie}}<cite class="citation cs2" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBengaliMason2019">Bengali, Shashank; Mason, Melanie (October 25, 2019), [https://www.latimes.com/politics/story/2019-10-25/how-kamala-harris-indian-family-shaped-her-political-career "The progressive Indian grandfather who inspired Kamala Harris"], ''Los Angeles Times''<span class="reference-accessdate">, retrieved <span class="nowrap">April 24,</span> 2020</span></cite></ref> 1958 ਵਿੱਚ, 19 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਆਮਲਾ ਨੇ ਅਚਾਨਕ [[ਕੈਲੀਫ਼ੋਰਨੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਬਰਕਲੀ|ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਬਰਕਲੇ]] ਵਿੱਚ ਪੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਐਂਡੋਕਰੀਨੋਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਦੀ ਬੱਚਤ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦੀ ਟਿਊਸ਼ਨ ਅਤੇ ਬੋਰਡ ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ। ਘਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫੋਨ ਲਾਈਨ ਦੀ ਘਾਟ, ਉਹ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨਾਲ ਏਅਰੋਗਰਾਮ ਦੁਆਰਾ ਸੰਚਾਰ ਕੀਤਾ ਉਸਨੇ 1964 ਵਿੱਚ ਯੂਸੀ ਬਰਕਲੇ ਵਿਖੇ ਪੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਐਂਡੋਕਰੀਨੋਲੋਜੀ ਵਿੱਚ [[ਡਾਕਟਰ ਆਫ਼ ਫਿਲਾਸਫੀ|ਪੀਐਚ. ਡੀ.]] ਕੀਤੀ। ਸ਼ਿਆਮਲਾ ਦੇ ਖੋਜ ਨਿਬੰਧ, ਜਿਸ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਰਿਚਰਡ ਐਲ. ਲਾਇਮੈਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਦ ਆਇਸੋਲੇਸ਼ਨ ਐਂਡ ਪਿਉਰੀਫੀਕੇਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਏ ਟ੍ਰਿਪਸਿਨ ਇਨਿਹਿਬਟਰ ਫਰਾਮ ਹੋਲ ਵ੍ਹੀਟ ਫਲਾਊਰ, ਸੀ। == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == 1962 ਦੇ ਪਤਝਡ਼ ਵਿੱਚ, ਬਰਕਲੇ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਮੂਹ-ਅਫਰੋ-ਅਮੈਰੀਕਨ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੀ ਇੱਕ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ-ਜਿਸ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਬਲੈਕ ਸਟੱਡੀਜ਼ ਦੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਢਾਂਚਾ ਦੇਣ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧਣਗੇ, ਕਵਾਨਜ਼ਾ ਦੀ ਛੁੱਟੀ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਰੱਖਣਗੇ, ਅਤੇ ਬਲੈਕ ਪੈਂਥਰ ਪਾਰਟੀ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨਗੇ-ਸ਼ਿਆਮਾਲਾ [[ਜਮੈਕਾ]] ਤੋਂ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਵਿਦਿਆਰਥੀ, ਡੋਨਾਲਡ ਜੇ ਹੈਰਿਸ ਨੂੰ ਮਿਲੀ, ਜੋ ਉਸ ਦਿਨ ਦੇ ਸਪੀਕਰ ਸਨ।<ref>{{Citation |last=Barry |first=Ellen |title=How Kamala Harris's Immigrant Parents Found a Home, and Each Other, in a Black Study Group |date=13 September 2020 |url=https://www.nytimes.com/2020/09/13/us/kamala-harris-parents.html |work=New York Times |access-date=13 September 2020}}</ref> ਡੌਨਲਡ ਹੈਰਿਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜੋ ਹੁਣ [[ਸਟੈਨਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਵਿੱਚ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਇੱਕ ਐਮੀਰੀਟਸ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਹਨ, "ਅਸੀਂ ਉਦੋਂ ਗੱਲ ਕੀਤੀ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਗੱਲ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਹੋਰ, ਅਤੇ ਇੰਨਾ ਹੀ ਇੱਕ।" 1963 ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹੈਰਿਸ ਨੂੰ ਸ਼ਿਆਮਲਾ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਾਉਣ ਜਾਂ ਉਸ ਦੇ ਜੱਦੀ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸਮਾਰੋਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ।<ref>{{Citation |last=Bengali |first=Shashank |title=The progressive Indian grandfather who inspired Kamala Harris |date=25 October 2019 |url=https://www.latimes.com/politics/story/2019-10-25/how-kamala-harris-indian-family-shaped-her-political-career |work=Los Angeles Times |access-date=24 April 2020 |last2=Mason |first2=Melanie}}<cite class="citation cs2" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBengaliMason2019">Bengali, Shashank; Mason, Melanie (October 25, 2019), [https://www.latimes.com/politics/story/2019-10-25/how-kamala-harris-indian-family-shaped-her-political-career "The progressive Indian grandfather who inspired Kamala Harris"], ''Los Angeles Times''<span class="reference-accessdate">, retrieved <span class="nowrap">April 24,</span> 2020</span></cite></ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ, ਡੌਨਲਡ ਅਤੇ ਸ਼ਿਆਮਲਾ ਆਪਣੀਆਂ ਬੇਟੀਆਂ, ਕਮਲਾ, ਜੋ ਉਦੋਂ ਚਾਰ ਜਾਂ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਮਾਇਆ, ਜੋ ਦੋ ਸਾਲ ਛੋਟੀ ਸੀ, ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਸੁਤੰਤਰ [[ਜ਼ਾਂਬੀਆ|ਜ਼ੈਂਬੀਆ]] ਲੈ ਗਏ, ਜਿੱਥੇ ਸ਼ਿਆਮਲਾ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਪੀ. ਵੀ. ਗੋਪਾਲਨ, ਇੱਕ ਸਲਾਹਕਾਰ ਅਸਾਈਨਮੈਂਟ ਉੱਤੇ ਸਨ। 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਆਮਲਾ ਅਤੇ ਡੋਨਾਲਡ ਦੇ ਤਲਾਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਧੀਆਂ ਨੂੰ [[ਚੇਨਈ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਕਈ ਵਾਰ ਭਾਰਤ ਲੈ ਗਈ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਏ ਸਨ।<ref>{{Cite news|url=https://www.latimes.com/local/politics/la-me-pol-ca-harris-senate-20150930-story.html|title=How race helped shape the politics of Senate candidate Kamala Harris|last=Finnegan|first=Michael|date=September 30, 2015|work=Los Angeles Times|access-date=December 1, 2018}}</ref> ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਦੌਰਾਨ [[ਜਮੈਕਾ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਮਿਲੇ ਸਨ।<ref>{{Cite news|url=https://www.mercurynews.com/2019/02/10/kamala-harris-president-parents-shyamala-gopalan-donald-harris-berkeley/|title=How Kamala Harris' immigrant parents shaped her life—and her political outlook|last=Dolan|first=Casey|date=February 10, 2019|work=The Mercury News|access-date=August 14, 2020}}</ref> == ਮੌਤ == ਸ਼ਿਆਮਲਾ ਦੀ 11 ਫਰਵਰੀ, 2009 ਨੂੰ 70 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਆਕਲੈਂਡ ਵਿੱਚ [[ਕੋਲਨ ਕੈਂਸਰ]] ਨਾਲ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਬ੍ਰੈਸਟ ਕੈਂਸਰ ਐਕਸ਼ਨ ਸੰਗਠਨ ਨੂੰ ਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 2009 ਵਿੱਚ, ਕਮਲਾ ਹੈਰਿਸ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਅਸਥੀਆਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਤੱਟ ਉੱਤੇ [[ਚੇਨਈ]] ਲੈ ਗਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ [[ਹਿੰਦ ਮਹਾਂਸਾਗਰ]] ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਖਿੰਡਾ ਦਿੱਤਾ।<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2020/08/16/world/asia/kamala-harris-india.html|title=How Kamala Harris's Family in India Helped Shape Her Values|last=Gettleman|first=Jeffrey|date=16 August 2020|work=New York Times|access-date=17 August 2020|last2=Raj|first2=Suhasini|quote=One sunny morning, Ms. Harris and her uncle walked down to the beach in Besant Nagar where she used to stroll with her grandfather all those years ago, and scattered the ashes on the waves.}}</ref> == ਨੋਟਸ == {{Notelist}} == ਚੁਨਿੰਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ == * {{Cite journal|last=Shyamala|first=G.|last2=Chou|first2=Y. C.|last3=Louie|first3=S. G.|last4=Guzman|first4=R. C.|last5=Smith|first5=G. H.|last6=Nandi|first6=S.|date=2002|title=Cellular expression of estrogen and progesterone receptors in mammary glands: Regulation by hormones, development and aging|journal=The Journal of Steroid Biochemistry and Molecular Biology|volume=80|issue=2|pages=137–148|doi=10.1016/s0960-0760(01)00182-0|pmid=11897499}} * {{Cite journal|last=Shyamala|first=G.|last2=Yang|first2=X.|last3=Cardiff|first3=R. D.|last4=Dale|first4=E.|date=2000|title=Impact of progesterone receptor on cell-fate decisions during mammary gland development|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|volume=97|issue=7|pages=3044–3049|bibcode=2000PNAS...97.3044S|doi=10.1073/pnas.97.7.3044|pmc=16189|pmid=10737785|doi-access=free}} * {{Cite journal|last=Shyamala|first=G.|date=1999|title=Progesterone Signaling and Mammary Gland Morphogenesis|journal=Journal of Mammary Gland Biology and Neoplasia|volume=4|issue=1|pages=89–104|doi=10.1023/A:1018760721173|pmid=10219909}} * {{Cite journal|last=Shyamala|first=G.|last2=Louie|first2=Sharianne G.|last3=Camarillo|first3=Ignacio G.|last4=Talamantes|first4=Frank|date=1999|title=The Progesterone Receptor and Its Isoforms in Mammary Development|journal=Molecular Genetics and Metabolism|volume=68|issue=2|pages=182–190|doi=10.1006/mgme.1999.2897|pmid=10527668}} * {{Cite journal|last=Shyamala|first=G.|last2=Yang|first2=X.|last3=Silberstein|first3=G.|last4=Barcellos-Hoff|first4=M. H.|last5=Dale|first5=E.|date=1998|title=Transgenic mice carrying an imbalance in the native ratio of a to B forms of progesterone receptor exhibit developmental abnormalities in mammary glands|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|volume=95|issue=2|pages=696–701|bibcode=1998PNAS...95..696S|doi=10.1073/pnas.95.2.696|pmc=18483|pmid=9435255|doi-access=free}} * {{Cite journal|last=Shyamala|first=G.|last2=Schneider|first2=W.|last3=Schott|first3=D.|date=1990|title=Developmental Regulation of Murine Mammary Progesterone Receptor Gene Expression|journal=Endocrinology|volume=126|issue=6|pages=2882–2889|doi=10.1210/endo-126-6-2882|pmid=2190799}} * {{Cite journal|last=Shyamala|first=G.|last2=Gauthier|first2=Y.|last3=Moore|first3=S. K.|last4=Catelli|first4=M. G.|last5=Ullrich|first5=S. J.|date=1989|title=Estrogenic regulation of murine uterine 90-kilodalton heat shock protein gene expression|journal=Molecular and Cellular Biology|volume=9|issue=8|pages=3567–3570|doi=10.1128/mcb.9.8.3567-3570.1989|pmc=362408|pmid=2796999}} == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist|refs=<ref name="bcaction">{{Cite web|url=https://bcaction.org/2009/06/21/in-memoriam-dr-shyamala-g-harris/|title=In Memoriam: Dr. Shyamala G. Harris|date=2009-06-21|website=Breast Cancer Action|language=en-US|access-date=2019-01-23}}</ref> <!-- <ref name="berkeley">{{Cite web|url=http://crea.berkeley.edu/shyamala-profile.shtml|title=Dr. G. Shyamala|website=crea.berkeley.edu|access-date=2019-01-23}}</ref>--> <ref name="montreal">{{Cite news|url=https://www.newspapers.com/clip/27537248/the_gazette/|title=Men still dominate the scientific field|last=Carson|first=Susan|date=1985-06-21|work=[[Montreal Gazette|The Gazette]]|access-date=2019-01-23|location=Montreal|pages=27|via=Newspapers.com}}</ref> <ref name=Cbc2020-11-07> {{cite news | url = https://cbc.ca/player/play/1816926275902 | title = Kamala Harris's friend reacts to her historic win | work = [[CBC News]] | date = 2020-11-07 | archive-url = https://web.archive.org/web/20201107212814/https://www.cbc.ca/player/play/1816926275902 | archive-date = 2020-11-07 | accessdate = 2020-11-07 | url-status = live }} <!-- Wanda Kagan's account of telling Kamala - her best friend - that she was being abused by her step-father, at 1:15 into the video. She goes on to describe how Kamala then told her mom, and that her mom then generously invited Kagan to move into their household, to finish her final year of high school. She described Kamala's sister, Maya, also being very gracious in welcoming her, and that Kamala's mom provided significant help for her to achieve independence from her family. The clip doesn't say, but my google searches show, Kagan is now a senior Hospital administrator at the Hospital where Kamala's mom worked. --> </ref>}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਮਰੀਕੀ ਹਿੰਦੂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਮਰੀਕੀ ਮਹਿਲਾ ਕਾਰਕੁਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2009]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1938]] j00qf712ltxbmdfy1s85e10apvbyxoq 0 198531 810471 810019 2025-06-12T09:09:16Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810471 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਰਤੁਲ ਪੁਰੀ | image = Ratul Puri 2022.png | birth_date = {{bda|1972|06|19|df=y}} | birth_place = | father = [[ਦੀਪਕ ਪੁਰੀ]] | mother = ਨੀਤਾ ਪੁਰੀ | occupation = ਚੇਅਰਮੈਨ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਪਾਵਰ | website = [http://www.hindustanpowerprojects.com/about-us/board-of-directors/ratul-puri/ Profile at HPPPL website] ਅਤੇ [https://ratulpuri.in/ ratulpuri.in] }} '''ਰਤੁਲ ਪੁਰੀ''' (ਜਨਮ 19 ਜੁਲਾਈ 1972) ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਪਾਵਰ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਬੋਰਡ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਹਨ।<ref>{{Cite web |date=2014-04-13 |title=In Search of Light |url=http://businesstoday.intoday.in/story/india-today-conclave-ratul-puri-power-generation-business/1/204524.html |access-date=2014-03-10 |publisher=Business Today}}</ref><ref name="about">{{Cite web |title=Ratul Puri, Moser Baer Projects Pvt Ltd: Profile and Biography - Bloomberg Markets |url=https://www.bloomberg.com/profile/person/4711220 |access-date=2022-08-31 |website=bloomberg}}</ref> 2002 ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਅਰਨਸਟ ਐਂਡ ਯੰਗ 'ਸਾਲ ਦਾ ਉੱਦਮੀ' ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Hall of Fame, Past Winners |url=http://www.ey.com/IN/en/About-us/Entrepreneurship/Entrepreneur-Of-The-Year/Entrepreneur_of_the_Year_Award-Hall_of_Fame |archive-url=https://web.archive.org/web/20140927002439/http://www.ey.com/IN/en/About-us/Entrepreneurship/Entrepreneur-Of-The-Year/Entrepreneur_of_the_Year_Award-Hall_of_Fame |archive-date=2014-09-27 |access-date=2014-03-10 |publisher=ey.com}}</ref><ref>{{Cite web |title=EOY - 2002 Winners - EY - India |url=http://ey.mobi/IN/en/About-us/Entrepreneurship/Entrepreneur-Of-The-Year/Entrepreneur_Of_The_Year_Winner2002 |access-date=2014-03-10 |publisher=Ey.mobi}}</ref> ਰਤੁਲ ਪੁਰੀ ਦੀ ਕੰਪਨੀ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਪਾਵਰ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਮੋਹਰੀ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। == ਜੀਵਨੀ == ਰਤੁਲ ਪਿਟਸਬਰਗ ਸਥਿਤ ਗਲੋਬਲ ਰਿਸਰਚ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਾਰਨੇਗੀ ਮੇਲਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਨ, ਜਿੱਥੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕੰਪਿਊਟਰ [[ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ|ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ]], [[ਗਣਿਤ]] ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਬੈਚਲਰ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।<ref name="busweek">{{Cite web |last=Ratul Puri |title=Ratul Puri: Executive Profile & Biography |url=http://investing.businessweek.com/research/stocks/people/person.asp?personId=8077461&ticker=686523 |archive-url=https://archive.today/20140220112330/http://investing.businessweek.com/research/stocks/people/person.asp?personId=8077461&ticker=686523 |archive-date=20 February 2014 |access-date=2014-03-10 |publisher=[[Businessweek]]}}</ref> 2008 ਵਿੱਚ ਰਤੁਲ ਨੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਪਾਵਰ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਸ ਨਾਲ ਬਿਜਲੀ ਉਤਪਾਦਨ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |title=Ratul Puri - Chairman Hindustan Powerprojects - Board of Director |url=http://www.hindustanpowerprojects.com/about-us/board-of-directors/ratul-puri/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20140513201150/http://www.hindustanpowerprojects.com/about-us/board-of-directors/ratul-puri/ |archive-date=2014-05-13 |website=www.hindustanpowerprojects.com}}</ref> ਪੁਰੀ [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ|ਕਾਂਗਰਸ]] ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਅਤੇ [[ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ [[ਕਮਲਨਾਥ|ਕਮਲ ਨਾਥ]] ਦੇ ਭਤੀਜੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web |date=18 November 2020 |title=Agusta Westland deal: Key accused details how kickbacks were paid, links to Kamal Nath's nephew, son |url=https://indianexpress.com/article/india/vvip-chopper-scam-kamal-nath-rajiv-saxena-enforcement-directorate-agustawestland-congress-7055217/}}</ref> ਰਤੁਲ ਕਈ ਵਿਚਾਰਕ ਸਮੂਹਾਂ (ਥਿੰਕ ਟੈਂਕ) ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ ਜੋ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਊਰਜਾ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਵਾਸਤੇ ਹੱਲ ਵਿਕਸਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਗਲੋਬਲ ਨੇਤਾਵਾਂ ਵਜੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਆਰਥਿਕ ਫੋਰਮ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਨ।<ref>{{Cite web |date=2008-03-11 |title=17 Indians in WEF's Global Young Leaders list |url=http://www.rediff.com/money/report/wef/20080311.htm |access-date=2014-03-10 |website=[[Rediff.com]]}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/17-Indians-make-it-to-WEFs-young-leaders-list/articleshow/2859582.cms|title=17 Indians make it to WEF's young leaders' list|work=[[The Times of India]]|access-date=2014-03-10|archive-url=https://archive.today/20140221084514/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2008-03-13/india-business/27770499_1_wef-list-founder|archive-date=2014-02-21}}</ref> 2007 ਵਿੱਚ 'ਬਿਜ਼ਨਸ ਟੂਡੇ' ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ 'ਚੋਟੀ ਦੇ 21 ਨੌਜਵਾਨ ਨੇਤਾਵਾਂ' ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਜੋ 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਡੇਟਾਕੁਐਸਟ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ "ਆਈਟੀ ਇੰਡਸਟਰੀ ਵਿੱਚ ਨੌਜਵਾਨ ਬ੍ਰਿਗੇਡ" ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=2008-01-09 |title=ITs Young Turks |url=http://www.dqindia.com/dataquest/news/142153/its-young-turks |archive-url=https://web.archive.org/web/20140517151508/http://www.dqindia.com/dataquest/news/142153/its-young-turks |archive-date=2014-05-17 |access-date=2016-03-18 |publisher=Dataquest}}</ref> ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੀ.ਐਮ.ਓ. ਏਸ਼ੀਆ ਵੱਲੋਂ 'ਸੀਈਓ ਆਫ਼ ਦਿ ਈਅਰ' ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। 2014 ਵਿੱਚ ਪੁਰੀ ਨੂੰ ਵਰਲਡ ਬ੍ਰਾਂਡ ਕਾਂਗਰਸ ਦੁਆਰਾ 'ਸੀਈਓ ਆਫ਼ ਦਿ ਈਅਰ' ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਈਟੀ ਇਨਫਰਾਸਟ੍ਰਕਚਰ ਦੁਆਰਾ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=2014-08-07 |title=Ratul Puri chairman Hindustan Power gets CMO Asia Awards |url=http://pressreleasewatch.blogspot.in/2014/08/ratul-puri-chairman-hindustan-power.html |access-date=2014-08-07 |publisher=Press Release Watch}}</ref><ref>{{Cite web |date=2014-08-07 |title=Hindustan Power chairman Ratul Puri wins CMO Asia CEO of the Year award |url=http://www.newswala.com/Business-News/Hindustan-Power-chairman-Ratul-Puri-wins-CMO-Asia-CEO-of-the-Year-award-74581.html |access-date=2014-08-07 |publisher=Newswala.com |archive-date=2014-08-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140808093957/http://www.newswala.com/Business-News/Hindustan-Power-chairman-Ratul-Puri-wins-CMO-Asia-CEO-of-the-Year-award-74581.html |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |date=2014-10-09 |title=ET Edge hosts the Second edition of The ET Edge Infra Focus Summit 2014 |url=http://indiaeducationdiary.in/Shownews.asp?newsid=31501 |access-date=2014-10-09 |publisher=India Education Diary |archive-date=2014-10-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141021113855/http://indiaeducationdiary.in/Shownews.asp?newsid=31501 |url-status=dead }}</ref> ਨਵੰਬਰ 2019 ਵਿੱਚ ਇਨਫੋਰਸਮੈਂਟ ਡਾਇਰੈਕਟੋਰੇਟ ਨੇ ਪੁਰੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੰਪਨੀ ਮੋਜ਼ਰ ਬੇਅਰ ਵਿਰੁੱਧ ਅਗਸਤਾ ਵੈਸਟਲੈਂਡ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਘੁਟਾਲੇ ਵਿੱਚ ਮਨੀ ਲਾਂਡਰਿੰਗ ਅਤੇ ਬੈਂਕ ਧੋਖਾਧੜੀ ਲਈ ਚਾਰਜਸ਼ੀਟ ਦਾਇਰ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |last=Das |first=Shaswati |last2=Sharma |first2=Prathma |date=2019-11-02 |title=AgustaWestland case: ED files chargesheet against Ratul Puri |url=https://www.livemint.com/news/india/agustawestland-case-ed-files-chargesheet-against-ratul-puri-11572703535124.html |access-date=2019-11-04 |website=Mint |language=en}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1972]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਉਦਯੋਗਪਤੀ]] a7pvioeeu7bke0sywh47xlgtpvfdii9 0 198834 810419 810373 2025-06-11T13:48:33Z Jagmit Singh Brar 17898 810419 wikitext text/x-wiki {{ਬੇਹਵਾਲਾ|date=ਜੂਨ 2025}}{{Cleanup infobox}}{{Paraphyletic group|image=Pica pica - Compans Caffarelli - 2012-03-16.jpg|image_caption=[[ਯੂਰੇਸ਼ੀਅਨ ਮੈਗਪਾਈ]]|includes=*[[ਸਿਸੀਨੇ]] *''[[ਸਾਈਨੋਪਿਕਾ]]'' *''[[ਪਿਕਾ (ਜੀਨਸ)|ਪਿਕਾ]]''|excludes=*[[ਸਾਇਨੋਕੋਰਾਸੀਨੇ]] *''[[ਪੇਰੀਸੋਰੀਅਸ]]'' *''[[ਗਰਰੂਲਸ]]'' *''[[ਪਟੀਲੋਸਟੋਮਸ]]'' *''[[ਜ਼ਵਾਟਾਰੀਓਨਿਸ]]'' *''[[ਪੋਡੋਸ]]'' *''[[ਨਿਊਸੀਫਰਾਗਾ]]'' *''[[ਕੋਲੀਅਸ]]'' *''[[ਕੋਰਵਸ]]''}} '''ਮੈਗਪਾਈ''' ਪਰਿਵਾਰ ਕੋਰਵਿਡੇ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਪੰਛੀ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਹੋਰ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਾਂਗ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਜੀਵ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਯੂਰੇਸ਼ੀਅਨ ਮੈਗਪਾਈ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਜੀਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਕੁਝ ਗੈਰ-ਥਣਧਾਰੀ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਜੋ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੀ ਜਾਂਚ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹਨ। ਮੈਗਪਾਈ ਨੇ ਔਜ਼ਾਰ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਵਰਤਣ, ਮਨੁੱਖੀ ਬੋਲੀ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨ, ਸੋਗ ਮਨਾਉਣ, ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਣ ਅਤੇ ਟੀਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਦਿਖਾਈ ਹੈ। ਉਹ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਗੀਤਾਂ ਲਈ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਪਿੰਜਰੇ ਦੇ ਪੰਛੀਆਂ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਨ। ਪਿਕਾ ਜੀਨਸ ਦੇ ਹੋਰ ਮੈਂਬਰਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਮੈਗਪਾਈ ਮੰਨੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕੋਰਵਿਡ ਜੀਨਸ ਸੀਸਾ, ਯੂਰੋਸੀਸਾ ਅਤੇ ਸਾਇਆਨੋਪਿਕਾ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਪਿਕਾ ਜੀਨਸ ਦੇ ਮੈਗਪਾਈ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਯੂਰਪ, ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਮਸ਼ੀਨ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਤਿੱਬਤ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਉੱਚ-ਉਚਾਈ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਸਾਇਆਨੋਪਿਕਾ ਜੀਨਸ ਦੇ ਮੈਗਪਾਈ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਇਬੇਰੀਅਨ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਮੈਗਪਾਈ ਨਾਮਕ ਪੰਛੀ ਬਾਕੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਮੈਗਪਾਈ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਨਹੀਂ ਹਨ। == ਨਾਮ == ਪੁਰਾਣੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਪੰਛੀ ਨੂੰ "ਪਾਈ" ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਇਸਦੇ ਪਾਈਬਾਲਡ ਰੰਗ ਲਈ (ਲਾਤੀਨੀ ਪਿਕਾ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਫ੍ਰੈਂਚ ਪਾਈ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ-ਜੁਲਦਾ ਹੈ); ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਿਛਲੀਆਂ ਸਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਆਮ ਨਾਮ ਦੇਣ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰੋਬਿਨ ਰੈੱਡਬ੍ਰੈਸਟ (ਜਿਸਨੂੰ ਹੁਣ ਰੋਬਿਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਅਤੇ ਜੈਨੀ ਰੈਨ। ਮੈਗਪੀ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੈਗੀ ਪਾਈ ਅਤੇ ਮੈਗ ਪਾਈ ਸੀ। ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਰ ਲਈ "ਪਿਕਾ" ਸ਼ਬਦ ਮੈਗਪੀ ਦੇ ਲਾਤੀਨੀ ਨਾਮ, ਪਿਕਾ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਭੋਜਨ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਇਸਦੀ ਵਿਭਿੰਨ ਚੀਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਖਾਣ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਲਈ ਹੈ। == ਪ੍ਰਣਾਲੀਗਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ == ਕੁਝ ਅਧਿਐਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਮੈਗਪੀਜ਼ ਉਸ ਮੋਨੋਫਾਈਲੈਟਿਕ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਬਣਾਉਂਦੇ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਕੋਰਵਿਡ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਵੰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਛਾਂ ਸੁਤੰਤਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੰਬੀਆਂ (ਜਾਂ ਛੋਟੀਆਂ) ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਰਵਾਇਤੀ ਮੈਗਪੀਜ਼ ਵਿੱਚ, ਦੋ ਵੱਖਰੀਆਂ ਵੰਸ਼ਾਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਇੱਕ ਵਿੱਚ ਕਾਲੇ ਅਤੇ ਚਿੱਟੇ ਰੰਗ ਦੇ ਹੋਲਾਰਕਟਿਕ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਅਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਕਾਂ ਅਤੇ ਯੂਰੇਸ਼ੀਅਨ ਜੈ ਨਾਲ ਨੇੜਿਓਂ ਸਬੰਧਤ ਹਨ। ਦੂਜੀ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣ ਤੋਂ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਤੱਕ ਕਈ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰੰਗ ਚਮਕਦਾਰ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਰਾ ਜਾਂ ਨੀਲਾ ਹੈ। ਨੀਲੇ-ਖੰਭਾਂ ਵਾਲਾ ਮੈਗਪੀ ਅਤੇ ਆਈਬੇਰੀਅਨ ਮੈਗਪੀ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਜੀਬ ਵੰਡ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਦਾ ਗਠਨ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਨੂੰ ਦੋ ਵੱਖਰੀਆਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਇਨੋਪਿਕਾ ਜੀਨਸ ਵਜੋਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 9vqq9gv0bj8jmtlrj3l03xtklozjm86 3 198841 810403 2025-06-11T12:25:18Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 810403 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Addi 006}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 12:25, 11 ਜੂਨ 2025 (UTC) 68hfd1cck30x8q333nt6h8eanoo4tb2 3 198842 810406 2025-06-11T13:16:00Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 810406 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=RobustVessel265}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 13:16, 11 ਜੂਨ 2025 (UTC) gnwkkxleuyjsc031dis99q4ldutbd5s 3 198843 810410 2025-06-11T13:27:59Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 810410 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Stefyleigha}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 13:27, 11 ਜੂਨ 2025 (UTC) j1qni8xa6ucjz4qk0r6fr172qzppr8l 3 198844 810420 2025-06-11T13:56:54Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 810420 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Jamuxe}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 13:56, 11 ਜੂਨ 2025 (UTC) 9nustrecx1ncqshco23874kxa8z5m5n 0 198845 810423 2025-06-11T15:11:11Z Naveensharmabc 49454 "[[:en:Special:Redirect/revision/1294254557|Mount Meru]]" ਸਫ਼ੇ ਦਾ ਤਰਜਮਾ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ 810423 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Bhutanese_thanka_of_Mt._Meru_and_the_Buddhist_Universe.jpg|thumb|ਮੇਰੂ ਪਰਬਤ ਦਾ [[ਭੂਟਾਨ|ਭੂਟਾਨੀ]] ''ਥੰਗਕਾ'' ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ (19ਵੀਂ ਸਦੀ), ਟ੍ਰੌਂਗਸਾ ਜ਼ੌਂਗ, ਟ੍ਰੌਗਸਾ, ਭੂਟਾਨ।]] ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ/ਪਾਲੀ: मेरु)—ਜਿਸਨੂੰ ਸੁਮੇਰੂ, ਸਿਨੇਰੂ ਜਾਂ ਮਹਾਂਮੇਰੂ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ—ਇੱਕ ਪਵਿੱਤਰ, ਪੰਜ-ਟੀਕੀਆਂ ਵਾਲਾ ਪਹਾੜ ਹੈ ਜੋ ਹਿੰਦੂ, ਜੈਨ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਸਾਰੇ ਭੌਤਿਕ, ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡਾਂ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਜੋਂ ਸਤਿਕਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[1] ਇਹ ਚਾਰ ਮਹਾਨ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ - ਪੁੱਬਵਿਦੇਹ ਦੀਪਾ, ਉੱਤਰਾਕੁਰੁ ਦੀਪਾ, ਅਮਰਗੋਯਾਨ ਦੀਪਾ ਅਤੇ ਜੰਬੂ ਦੀਪਾ ਦੇ ਜੋੜ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਭੂ-ਭੌਤਿਕ ਸਥਾਨ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਪਹਾੜਾਂ ਜਾਂ ਅਰਾਵਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ (ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ) ਵਿੱਚ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਬਾਹਰੀ ਧਰਮਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤਾਓਵਾਦ - ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ - ਜੋ ਕਿ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ।[2] ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ, ਜੈਨ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਮੰਦਰ ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਵਜੋਂ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ। "ਸੁਮੇਰੂ ਤਖਤ" (zh:须弥座; xūmízuò) ਸ਼ੈਲੀ ਚੀਨੀ ਪਗੋਡਾ ਦੀ ਇੱਕ ਆਮ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਪਿਆਥਾਟ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਬਿੰਦੂ (ਅੰਤਿਮ ਕਲੀ), ਇੱਕ ਬਰਮੀ-ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਬਹੁ-ਪੱਧਰੀ ਛੱਤ, ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੂ ਮਿਥਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵਰਣਿਤ ਥਾਵਾਂ]] b5a4n1i2zatl4bj8utxq2qplc1oi5yi 810424 810423 2025-06-11T15:11:43Z Naveensharmabc 49454 "[[:en:Special:Redirect/revision/1294254557|Mount Meru]]" ਸਫ਼ੇ ਦਾ ਤਰਜਮਾ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ 810424 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Bhutanese_thanka_of_Mt._Meru_and_the_Buddhist_Universe.jpg|thumb|ਮੇਰੂ ਪਰਬਤ ਦਾ [[ਭੂਟਾਨ|ਭੂਟਾਨੀ]] ''ਥੰਗਕਾ'' ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ (19ਵੀਂ ਸਦੀ), ਟ੍ਰੌਂਗਸਾ ਜ਼ੌਂਗ, ਟ੍ਰੌਗਸਾ, ਭੂਟਾਨ।]] ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ/ਪਾਲੀ: मेरु)—ਜਿਸਨੂੰ ਸੁਮੇਰੂ, ਸਿਨੇਰੂ ਜਾਂ ਮਹਾਂਮੇਰੂ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ—ਇੱਕ ਪਵਿੱਤਰ, ਪੰਜ-ਟੀਕੀਆਂ ਵਾਲਾ ਪਹਾੜ ਹੈ ਜੋ ਹਿੰਦੂ, ਜੈਨ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਸਾਰੇ ਭੌਤਿਕ, ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡਾਂ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਜੋਂ ਸਤਿਕਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[1] ਇਹ ਚਾਰ ਮਹਾਨ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ - ਪੁੱਬਵਿਦੇਹ ਦੀਪਾ, ਉੱਤਰਾਕੁਰੁ ਦੀਪਾ, ਅਮਰਗੋਯਾਨ ਦੀਪਾ ਅਤੇ ਜੰਬੂ ਦੀਪਾ ਦੇ ਜੋੜ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਭੂ-ਭੌਤਿਕ ਸਥਾਨ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਪਹਾੜਾਂ ਜਾਂ ਅਰਾਵਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ (ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ) ਵਿੱਚ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਬਾਹਰੀ ਧਰਮਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤਾਓਵਾਦ - ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ - ਜੋ ਕਿ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ।[2] ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ, ਜੈਨ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਮੰਦਰ ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਵਜੋਂ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ। "ਸੁਮੇਰੂ ਤਖਤ" (zh:须弥座; xūmízuò) ਸ਼ੈਲੀ ਚੀਨੀ ਪਗੋਡਾ ਦੀ ਇੱਕ ਆਮ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਪਿਆਥਾਟ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਬਿੰਦੂ (ਅੰਤਿਮ ਕਲੀ), ਇੱਕ ਬਰਮੀ-ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਬਹੁ-ਪੱਧਰੀ ਛੱਤ, ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। == ਵਿਉਤਪਤੀ == ਸ਼ਬਦ-ਵਿਉਂਤਪਤੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ 'ਮੇਰੂ' ਦਾ ਅਰਥ "ਉੱਚਾ" ਹੈ। ਪਹਾੜ ਦਾ ਸਹੀ ਨਾਮ ਮੇਰੂ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: ਮੇਰੂਪਰਵਤ) ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ​​ਅਗੇਤਰ su- ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ "ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪਹਾੜ ਮੇਰੂ" ਜਾਂ "ਸ਼੍ਰੇਸ਼ਟ ਪਹਾੜ ਮੇਰੂ" ਦਾ ਅਰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[3] ਮੇਰੂ ਇੱਕ ਮਾਲਾ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਮਣਕੇ ਦਾ ਨਾਮ ਵੀ ਹੈ।[4] == ਭੂਗੋਲ == ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਮਾਪ - ਜੋ ਸਾਰੇ ਇਸਨੂੰ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਕਈ ਹੋਰ ਕਥਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਭੂਗੋਲਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਸਪਸ਼ਟ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ (ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, "ਸਾਰੇ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸੂਰਜ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਘੇਰਦਾ ਹੈ") - ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸਦੇ ਸਥਾਨ ਦਾ ਨਿਰਧਾਰਨ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁਸ਼ਕਲ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।[5][6] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੂ ਮਿਥਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵਰਣਿਤ ਥਾਵਾਂ]] ndgvcr6yeizlo9k6zvbtosdmqe8ina2 810425 810424 2025-06-11T15:13:03Z Naveensharmabc 49454 "[[:en:Special:Redirect/revision/1294254557|Mount Meru]]" ਸਫ਼ੇ ਦਾ ਤਰਜਮਾ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ 810425 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Bhutanese_thanka_of_Mt._Meru_and_the_Buddhist_Universe.jpg|thumb|ਮੇਰੂ ਪਰਬਤ ਦਾ [[ਭੂਟਾਨ|ਭੂਟਾਨੀ]] ''ਥੰਗਕਾ'' ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ (19ਵੀਂ ਸਦੀ), ਟ੍ਰੌਂਗਸਾ ਜ਼ੌਂਗ, ਟ੍ਰੌਗਸਾ, ਭੂਟਾਨ।]] ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ/ਪਾਲੀ: मेरु)—ਜਿਸਨੂੰ ਸੁਮੇਰੂ, ਸਿਨੇਰੂ ਜਾਂ ਮਹਾਂਮੇਰੂ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ—ਇੱਕ ਪਵਿੱਤਰ, ਪੰਜ-ਟੀਕੀਆਂ ਵਾਲਾ ਪਹਾੜ ਹੈ ਜੋ ਹਿੰਦੂ, ਜੈਨ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਸਾਰੇ ਭੌਤਿਕ, ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡਾਂ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਜੋਂ ਸਤਿਕਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[1] ਇਹ ਚਾਰ ਮਹਾਨ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ - ਪੁੱਬਵਿਦੇਹ ਦੀਪਾ, ਉੱਤਰਾਕੁਰੁ ਦੀਪਾ, ਅਮਰਗੋਯਾਨ ਦੀਪਾ ਅਤੇ ਜੰਬੂ ਦੀਪਾ ਦੇ ਜੋੜ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਭੂ-ਭੌਤਿਕ ਸਥਾਨ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਪਹਾੜਾਂ ਜਾਂ ਅਰਾਵਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ (ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ) ਵਿੱਚ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਬਾਹਰੀ ਧਰਮਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤਾਓਵਾਦ - ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ - ਜੋ ਕਿ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ।[2] ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ, ਜੈਨ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਮੰਦਰ ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਵਜੋਂ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ। "ਸੁਮੇਰੂ ਤਖਤ" (zh:须弥座; xūmízuò) ਸ਼ੈਲੀ ਚੀਨੀ ਪਗੋਡਾ ਦੀ ਇੱਕ ਆਮ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਪਿਆਥਾਟ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਬਿੰਦੂ (ਅੰਤਿਮ ਕਲੀ), ਇੱਕ ਬਰਮੀ-ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਬਹੁ-ਪੱਧਰੀ ਛੱਤ, ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। == ਵਿਉਤਪਤੀ == ਸ਼ਬਦ-ਵਿਉਂਤਪਤੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ 'ਮੇਰੂ' ਦਾ ਅਰਥ "ਉੱਚਾ" ਹੈ। ਪਹਾੜ ਦਾ ਸਹੀ ਨਾਮ ਮੇਰੂ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: ਮੇਰੂਪਰਵਤ) ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ​​ਅਗੇਤਰ su- ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ "ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪਹਾੜ ਮੇਰੂ" ਜਾਂ "ਸ਼੍ਰੇਸ਼ਟ ਪਹਾੜ ਮੇਰੂ" ਦਾ ਅਰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[3] ਮੇਰੂ ਇੱਕ ਮਾਲਾ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਮਣਕੇ ਦਾ ਨਾਮ ਵੀ ਹੈ।[4] == ਭੂਗੋਲ == ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਮਾਪ - ਜੋ ਸਾਰੇ ਇਸਨੂੰ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਕਈ ਹੋਰ ਕਥਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਭੂਗੋਲਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਸਪਸ਼ਟ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ (ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, "ਸਾਰੇ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸੂਰਜ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਘੇਰਦਾ ਹੈ") - ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸਦੇ ਸਥਾਨ ਦਾ ਨਿਰਧਾਰਨ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁਸ਼ਕਲ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।[5][6] ਕਈ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ, ਪਾਮੀਰਸ ਨਾਲ ਮਾਊਂਟ ਮੇਰੂ ਜਾਂ ਸੁਮੇਰੂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਹੈ।[7][8][9][10][11][12][13] ਸੂਰਯਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਧਰਤੀ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ("ਭੁਵ-ਮੱਧ") ਵਿੱਚ ਜੰਬੁਨਾਦ (ਜੰਬੂਦਵੀਪਾ) ਦੀ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਨਰਪਤੀਜਯਾਚਾਰਿਆਸਵਰੋਦਯਾ, [14] ਇੱਕ ਨੌਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਪਾਠ, ਜੋ ਕਿ ਯਮਲ ਤੰਤਰ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਅਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਪਾਠਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ, ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾ ਹੈ: "ਸੁਮੇਰੁਹ ਪ੍ਰਿਥਵੀ-ਮਧ੍ਯੇ ਸ਼੍ਰੁਯਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਯਤੇ ਨ ਤੁ" (ਸੁਮੇਰੂ ਧਰਤੀ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਸੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉੱਥੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ)।[15] ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਕਈ ਸੰਸਕਰਣ ਮੌਜੂਦਾ ਹਿੰਦੂ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਮੰਦ੍ਰਚਲ ਪਹਾੜ, ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਸੁਪਾਰਸ਼ਵ ਪਹਾੜ, ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਕੁਮੁਦ ਪਹਾੜ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਕੈਲਾਸ਼ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। [16] == ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿੱਚ == ਮੁੱਖ ਲੇਖ: ਬੋਧੀ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ (ਬੁੱਧ ਧਰਮ) ਬੋਧੀ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਹੈ, [17] ਅਤੇ ਜੰਬੂਦਵੀਪ ਇਸਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਹੈ।[18] ਇਹ ਅਭਿਧਰਮਕੋਸ਼ਭਾਸ਼ਯਮ [19][20] ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ 80,000 ਯੋਜਨ ਚੌੜਾ ਅਤੇ 80,000 ਯੋਜਨ ਉੱਚਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਆਗਮ ਸੂਤਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ 84,000 ਯੋਜਨ ਉੱਚਾ ਹੈ।[21] ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਦੀ ਚੋਟੀ 'ਤੇ ਤ੍ਰਾਇਯਸਤ੍ਰਿੰਸ਼ ਹੈ, ਉਹ ਖੇਤਰ ਜਿੱਥੇ ਸ਼ਾਸਕ ਸ਼ਕਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।[18] ਸੂਰਜ ਅਤੇ ਚੰਦਰਮਾ ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਸੂਰਜ ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਲੰਘਦਾ ਹੈ, ਰਾਤ ​​ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਹਾੜ ਦੇ ਚਾਰ ਚਿਹਰੇ ਹਨ - ਹਰ ਇੱਕ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਸਮੱਗਰੀ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ; ਉੱਤਰੀ ਚਿਹਰਾ ਸੋਨੇ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਪੂਰਬੀ ਚਿਹਰਾ ਬਲੌਰ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਦੱਖਣੀ ਚਿਹਰਾ ਲਾਪਿਸ ਲਾਜ਼ੁਲੀ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਚਿਹਰਾ ਰੂਬੀ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।[17] ਵਜ੍ਰਯਾਨ ਵਿੱਚ, ਮੰਡਲ ਭੇਟਾਂ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੂਰੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ।[22][23] ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਬੁੱਧ ਚੱਕਰਸੰਵਰ ਦਾ ਘਰ ਹੈ।[24] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੂ ਮਿਥਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵਰਣਿਤ ਥਾਵਾਂ]] pogmd1nsq9q2o7d5g38xd13g7qdqng4 810426 810425 2025-06-11T15:15:39Z Naveensharmabc 49454 "[[:en:Special:Redirect/revision/1294254557|Mount Meru]]" ਸਫ਼ੇ ਦਾ ਤਰਜਮਾ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ 810426 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Bhutanese_thanka_of_Mt._Meru_and_the_Buddhist_Universe.jpg|thumb|ਮੇਰੂ ਪਰਬਤ ਦਾ [[ਭੂਟਾਨ|ਭੂਟਾਨੀ]] ''ਥੰਗਕਾ'' ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ (19ਵੀਂ ਸਦੀ), ਟ੍ਰੌਂਗਸਾ ਜ਼ੌਂਗ, ਟ੍ਰੌਗਸਾ, ਭੂਟਾਨ।]] ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ/ਪਾਲੀ: मेरु)—ਜਿਸਨੂੰ ਸੁਮੇਰੂ, ਸਿਨੇਰੂ ਜਾਂ ਮਹਾਂਮੇਰੂ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ—ਇੱਕ ਪਵਿੱਤਰ, ਪੰਜ-ਟੀਕੀਆਂ ਵਾਲਾ ਪਹਾੜ ਹੈ ਜੋ ਹਿੰਦੂ, ਜੈਨ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਸਾਰੇ ਭੌਤਿਕ, ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡਾਂ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਜੋਂ ਸਤਿਕਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[1] ਇਹ ਚਾਰ ਮਹਾਨ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ - ਪੁੱਬਵਿਦੇਹ ਦੀਪਾ, ਉੱਤਰਾਕੁਰੁ ਦੀਪਾ, ਅਮਰਗੋਯਾਨ ਦੀਪਾ ਅਤੇ ਜੰਬੂ ਦੀਪਾ ਦੇ ਜੋੜ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਭੂ-ਭੌਤਿਕ ਸਥਾਨ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਪਹਾੜਾਂ ਜਾਂ ਅਰਾਵਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ (ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ) ਵਿੱਚ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਬਾਹਰੀ ਧਰਮਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤਾਓਵਾਦ - ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ - ਜੋ ਕਿ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ।[2] ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ, ਜੈਨ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਮੰਦਰ ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਵਜੋਂ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ। "ਸੁਮੇਰੂ ਤਖਤ" (zh:须弥座; xūmízuò) ਸ਼ੈਲੀ ਚੀਨੀ ਪਗੋਡਾ ਦੀ ਇੱਕ ਆਮ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਪਿਆਥਾਟ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਬਿੰਦੂ (ਅੰਤਿਮ ਕਲੀ), ਇੱਕ ਬਰਮੀ-ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਬਹੁ-ਪੱਧਰੀ ਛੱਤ, ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। == ਵਿਉਤਪਤੀ == ਸ਼ਬਦ-ਵਿਉਂਤਪਤੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ 'ਮੇਰੂ' ਦਾ ਅਰਥ "ਉੱਚਾ" ਹੈ। ਪਹਾੜ ਦਾ ਸਹੀ ਨਾਮ ਮੇਰੂ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: ਮੇਰੂਪਰਵਤ) ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ​​ਅਗੇਤਰ su- ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ "ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪਹਾੜ ਮੇਰੂ" ਜਾਂ "ਸ਼੍ਰੇਸ਼ਟ ਪਹਾੜ ਮੇਰੂ" ਦਾ ਅਰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[3] ਮੇਰੂ ਇੱਕ ਮਾਲਾ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਮਣਕੇ ਦਾ ਨਾਮ ਵੀ ਹੈ।[4] == ਭੂਗੋਲ == ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਮਾਪ - ਜੋ ਸਾਰੇ ਇਸਨੂੰ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਕਈ ਹੋਰ ਕਥਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਭੂਗੋਲਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਸਪਸ਼ਟ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ (ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, "ਸਾਰੇ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸੂਰਜ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਘੇਰਦਾ ਹੈ") - ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸਦੇ ਸਥਾਨ ਦਾ ਨਿਰਧਾਰਨ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁਸ਼ਕਲ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।[5][6] ਕਈ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ, ਪਾਮੀਰਸ ਨਾਲ ਮਾਊਂਟ ਮੇਰੂ ਜਾਂ ਸੁਮੇਰੂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਹੈ।[7][8][9][10][11][12][13] ਸੂਰਯਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਧਰਤੀ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ("ਭੁਵ-ਮੱਧ") ਵਿੱਚ ਜੰਬੁਨਾਦ (ਜੰਬੂਦਵੀਪਾ) ਦੀ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਨਰਪਤੀਜਯਾਚਾਰਿਆਸਵਰੋਦਯਾ, [14] ਇੱਕ ਨੌਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਪਾਠ, ਜੋ ਕਿ ਯਮਲ ਤੰਤਰ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਅਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਪਾਠਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ, ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾ ਹੈ: "ਸੁਮੇਰੁਹ ਪ੍ਰਿਥਵੀ-ਮਧ੍ਯੇ ਸ਼੍ਰੁਯਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਯਤੇ ਨ ਤੁ" (ਸੁਮੇਰੂ ਧਰਤੀ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਸੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉੱਥੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ)।[15] ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਕਈ ਸੰਸਕਰਣ ਮੌਜੂਦਾ ਹਿੰਦੂ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਮੰਦ੍ਰਚਲ ਪਹਾੜ, ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਸੁਪਾਰਸ਼ਵ ਪਹਾੜ, ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਕੁਮੁਦ ਪਹਾੜ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਕੈਲਾਸ਼ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। [16] == ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿੱਚ == ਮੁੱਖ ਲੇਖ: ਬੋਧੀ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ (ਬੁੱਧ ਧਰਮ) ਬੋਧੀ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਹੈ, [17] ਅਤੇ ਜੰਬੂਦਵੀਪ ਇਸਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਹੈ।[18] ਇਹ ਅਭਿਧਰਮਕੋਸ਼ਭਾਸ਼ਯਮ [19][20] ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ 80,000 ਯੋਜਨ ਚੌੜਾ ਅਤੇ 80,000 ਯੋਜਨ ਉੱਚਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਆਗਮ ਸੂਤਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ 84,000 ਯੋਜਨ ਉੱਚਾ ਹੈ।[21] ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਦੀ ਚੋਟੀ 'ਤੇ ਤ੍ਰਾਇਯਸਤ੍ਰਿੰਸ਼ ਹੈ, ਉਹ ਖੇਤਰ ਜਿੱਥੇ ਸ਼ਾਸਕ ਸ਼ਕਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।[18] ਸੂਰਜ ਅਤੇ ਚੰਦਰਮਾ ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਸੂਰਜ ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਲੰਘਦਾ ਹੈ, ਰਾਤ ​​ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਹਾੜ ਦੇ ਚਾਰ ਚਿਹਰੇ ਹਨ - ਹਰ ਇੱਕ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਸਮੱਗਰੀ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ; ਉੱਤਰੀ ਚਿਹਰਾ ਸੋਨੇ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਪੂਰਬੀ ਚਿਹਰਾ ਬਲੌਰ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਦੱਖਣੀ ਚਿਹਰਾ ਲਾਪਿਸ ਲਾਜ਼ੁਲੀ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਚਿਹਰਾ ਰੂਬੀ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।[17] ਵਜ੍ਰਯਾਨ ਵਿੱਚ, ਮੰਡਲ ਭੇਟਾਂ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੂਰੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ।[22][23] ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਬੁੱਧ ਚੱਕਰਸੰਵਰ ਦਾ ਘਰ ਹੈ।[24] {{Gallery|ਫਾਈਲ: ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਦੇ ਨਾਲ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਮੰਡਲਾ.jpg|(ਯੁਆਨ ਰਾਜਵੰਸ਼ 1271–1368) ਚੀਨੀ ਮੰਡਲਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਇੱਕ ਉਲਟੇ ਪਿਰਾਮਿਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਉੱਪਰ ਕਮਲ ਦਾ ਫੁੱਲ ਹੈ।|ਫਾਈਲ:ਬੋਚਮ ਜੇਹਰੁੰਡਰਥਲੇ _ ਚੱਕਰਸੰਵਰ ਮੰਡਲ _03.JPG|[[ਤਿੱਬਤੀ ਬੁੱਧ ਧਰਮ|ਤਿੱਬਤੀ]] [[ਚਕਰਸੰਵਰ ਤੰਤਰ|ਚਕਰਸੰਵਰ]] [[ਰੇਤ ਮੰਡਲ]] ਜਿਸਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਹੈ।|ਫਾਈਲ:Mtmerucosmology01.jpg|ਵਾਟ ਸਾਖੇਤ, [[ਬੈਂਕਾਕ]], [[ਥਾਈਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ ਮਾਊਂਟ ਮੇਰੂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਇੱਕ ਕੰਧ ਚਿੱਤਰ।|ਫਾਈਲ: ਤਿੱਬਤੀ ਜਾਂ ਚੀਨੀ ਮੂਲ, 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਕਢਾਈ ਤਿੱਬਤੀ ਬੋਧੀ ਕਲਾ ਕਾਸਮਿਕ ਮਾਊਂਟ ਮੇਰੂ.jpg|ਸੁਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਤਿੱਬਤੀ ਬੋਧੀ ਕਢਾਈ।|ਫਾਈਲ:Top of Temple.jpg|[[ਮਹਾਬੋਧੀ ਮੰਦਿਰ|ਮਹਾਬੋਧੀ ਮੰਦਿਰ]], [[ਬੋਧ ਗਯਾ|ਬੋਧਗਯਾ]], ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਬੋਧੀ ਮੰਦਿਰ, ਮੇਰੂ ਪਰਬਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੂ ਮਿਥਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵਰਣਿਤ ਥਾਵਾਂ]] 6j2duhtp8exyh5ize3102u0qlzbfhkm 810427 810426 2025-06-11T15:16:05Z Naveensharmabc 49454 "[[:en:Special:Redirect/revision/1294254557|Mount Meru]]" ਸਫ਼ੇ ਦਾ ਤਰਜਮਾ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ 810427 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Bhutanese_thanka_of_Mt._Meru_and_the_Buddhist_Universe.jpg|thumb|ਮੇਰੂ ਪਰਬਤ ਦਾ [[ਭੂਟਾਨ|ਭੂਟਾਨੀ]] ''ਥੰਗਕਾ'' ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ (19ਵੀਂ ਸਦੀ), ਟ੍ਰੌਂਗਸਾ ਜ਼ੌਂਗ, ਟ੍ਰੌਗਸਾ, ਭੂਟਾਨ।]] ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ/ਪਾਲੀ: मेरु)—ਜਿਸਨੂੰ ਸੁਮੇਰੂ, ਸਿਨੇਰੂ ਜਾਂ ਮਹਾਂਮੇਰੂ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ—ਇੱਕ ਪਵਿੱਤਰ, ਪੰਜ-ਟੀਕੀਆਂ ਵਾਲਾ ਪਹਾੜ ਹੈ ਜੋ ਹਿੰਦੂ, ਜੈਨ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਸਾਰੇ ਭੌਤਿਕ, ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡਾਂ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਜੋਂ ਸਤਿਕਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[1] ਇਹ ਚਾਰ ਮਹਾਨ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ - ਪੁੱਬਵਿਦੇਹ ਦੀਪਾ, ਉੱਤਰਾਕੁਰੁ ਦੀਪਾ, ਅਮਰਗੋਯਾਨ ਦੀਪਾ ਅਤੇ ਜੰਬੂ ਦੀਪਾ ਦੇ ਜੋੜ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਭੂ-ਭੌਤਿਕ ਸਥਾਨ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਪਹਾੜਾਂ ਜਾਂ ਅਰਾਵਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ (ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ) ਵਿੱਚ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਬਾਹਰੀ ਧਰਮਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤਾਓਵਾਦ - ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ - ਜੋ ਕਿ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ।[2] ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ, ਜੈਨ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਮੰਦਰ ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਵਜੋਂ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ। "ਸੁਮੇਰੂ ਤਖਤ" (zh:须弥座; xūmízuò) ਸ਼ੈਲੀ ਚੀਨੀ ਪਗੋਡਾ ਦੀ ਇੱਕ ਆਮ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਪਿਆਥਾਟ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਬਿੰਦੂ (ਅੰਤਿਮ ਕਲੀ), ਇੱਕ ਬਰਮੀ-ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਬਹੁ-ਪੱਧਰੀ ਛੱਤ, ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। == ਵਿਉਤਪਤੀ == ਸ਼ਬਦ-ਵਿਉਂਤਪਤੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ 'ਮੇਰੂ' ਦਾ ਅਰਥ "ਉੱਚਾ" ਹੈ। ਪਹਾੜ ਦਾ ਸਹੀ ਨਾਮ ਮੇਰੂ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: ਮੇਰੂਪਰਵਤ) ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ​​ਅਗੇਤਰ su- ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ "ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪਹਾੜ ਮੇਰੂ" ਜਾਂ "ਸ਼੍ਰੇਸ਼ਟ ਪਹਾੜ ਮੇਰੂ" ਦਾ ਅਰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[3] ਮੇਰੂ ਇੱਕ ਮਾਲਾ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਮਣਕੇ ਦਾ ਨਾਮ ਵੀ ਹੈ।[4] == ਭੂਗੋਲ == ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਮਾਪ - ਜੋ ਸਾਰੇ ਇਸਨੂੰ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਕਈ ਹੋਰ ਕਥਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਭੂਗੋਲਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਸਪਸ਼ਟ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ (ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, "ਸਾਰੇ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸੂਰਜ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਘੇਰਦਾ ਹੈ") - ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸਦੇ ਸਥਾਨ ਦਾ ਨਿਰਧਾਰਨ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁਸ਼ਕਲ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।[5][6] ਕਈ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ, ਪਾਮੀਰਸ ਨਾਲ ਮਾਊਂਟ ਮੇਰੂ ਜਾਂ ਸੁਮੇਰੂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਹੈ।[7][8][9][10][11][12][13] ਸੂਰਯਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਧਰਤੀ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ("ਭੁਵ-ਮੱਧ") ਵਿੱਚ ਜੰਬੁਨਾਦ (ਜੰਬੂਦਵੀਪਾ) ਦੀ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਨਰਪਤੀਜਯਾਚਾਰਿਆਸਵਰੋਦਯਾ, [14] ਇੱਕ ਨੌਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਪਾਠ, ਜੋ ਕਿ ਯਮਲ ਤੰਤਰ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਅਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਪਾਠਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ, ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾ ਹੈ: "ਸੁਮੇਰੁਹ ਪ੍ਰਿਥਵੀ-ਮਧ੍ਯੇ ਸ਼੍ਰੁਯਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਯਤੇ ਨ ਤੁ" (ਸੁਮੇਰੂ ਧਰਤੀ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਸੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉੱਥੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ)।[15] ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਕਈ ਸੰਸਕਰਣ ਮੌਜੂਦਾ ਹਿੰਦੂ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਮੰਦ੍ਰਚਲ ਪਹਾੜ, ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਸੁਪਾਰਸ਼ਵ ਪਹਾੜ, ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਕੁਮੁਦ ਪਹਾੜ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਕੈਲਾਸ਼ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। [16] == ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿੱਚ == ਮੁੱਖ ਲੇਖ: ਬੋਧੀ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ (ਬੁੱਧ ਧਰਮ) ਬੋਧੀ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਹੈ, [17] ਅਤੇ ਜੰਬੂਦਵੀਪ ਇਸਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਹੈ।[18] ਇਹ ਅਭਿਧਰਮਕੋਸ਼ਭਾਸ਼ਯਮ [19][20] ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ 80,000 ਯੋਜਨ ਚੌੜਾ ਅਤੇ 80,000 ਯੋਜਨ ਉੱਚਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਆਗਮ ਸੂਤਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ 84,000 ਯੋਜਨ ਉੱਚਾ ਹੈ।[21] ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਦੀ ਚੋਟੀ 'ਤੇ ਤ੍ਰਾਇਯਸਤ੍ਰਿੰਸ਼ ਹੈ, ਉਹ ਖੇਤਰ ਜਿੱਥੇ ਸ਼ਾਸਕ ਸ਼ਕਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।[18] ਸੂਰਜ ਅਤੇ ਚੰਦਰਮਾ ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਸੂਰਜ ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਲੰਘਦਾ ਹੈ, ਰਾਤ ​​ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਹਾੜ ਦੇ ਚਾਰ ਚਿਹਰੇ ਹਨ - ਹਰ ਇੱਕ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਸਮੱਗਰੀ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ; ਉੱਤਰੀ ਚਿਹਰਾ ਸੋਨੇ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਪੂਰਬੀ ਚਿਹਰਾ ਬਲੌਰ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਦੱਖਣੀ ਚਿਹਰਾ ਲਾਪਿਸ ਲਾਜ਼ੁਲੀ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਚਿਹਰਾ ਰੂਬੀ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।[17] ਵਜ੍ਰਯਾਨ ਵਿੱਚ, ਮੰਡਲ ਭੇਟਾਂ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੂਰੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ।[22][23] ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਬੁੱਧ ਚੱਕਰਸੰਵਰ ਦਾ ਘਰ ਹੈ।[24] {{Gallery|ਫਾਈਲ: ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਦੇ ਨਾਲ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਮੰਡਲਾ.jpg|(ਯੁਆਨ ਰਾਜਵੰਸ਼ 1271–1368) ਚੀਨੀ ਮੰਡਲਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਇੱਕ ਉਲਟੇ ਪਿਰਾਮਿਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਉੱਪਰ ਕਮਲ ਦਾ ਫੁੱਲ ਹੈ।|ਫਾਈਲ:ਬੋਚਮ ਜੇਹਰੁੰਡਰਥਲੇ _ ਚੱਕਰਸੰਵਰ ਮੰਡਲ _03.JPG|[[ਤਿੱਬਤੀ ਬੁੱਧ ਧਰਮ|ਤਿੱਬਤੀ]] [[ਚਕਰਸੰਵਰ ਤੰਤਰ|ਚਕਰਸੰਵਰ]] [[ਰੇਤ ਮੰਡਲ]] ਜਿਸਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਹੈ।|ਫਾਈਲ:Mtmerucosmology01.jpg|ਵਾਟ ਸਾਖੇਤ, [[ਬੈਂਕਾਕ]], [[ਥਾਈਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ ਮਾਊਂਟ ਮੇਰੂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਇੱਕ ਕੰਧ ਚਿੱਤਰ।|ਫਾਈਲ: ਤਿੱਬਤੀ ਜਾਂ ਚੀਨੀ ਮੂਲ, 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਕਢਾਈ ਤਿੱਬਤੀ ਬੋਧੀ ਕਲਾ ਕਾਸਮਿਕ ਮਾਊਂਟ ਮੇਰੂ.jpg|ਸੁਮੇਰੂ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਤਿੱਬਤੀ ਬੋਧੀ ਕਢਾਈ।|ਫਾਈਲ:Top of Temple.jpg|[[ਮਹਾਬੋਧੀ ਮੰਦਿਰ|ਮਹਾਬੋਧੀ ਮੰਦਿਰ]], [[ਬੋਧ ਗਯਾ|ਬੋਧਗਯਾ]], ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਬੋਧੀ ਮੰਦਿਰ, ਮੇਰੂ ਪਰਬਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੂ ਮਿਥਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵਰਣਿਤ ਥਾਵਾਂ]] no6o4z89n9p78y6rsmtneinonauqoma 0 198846 810429 2025-06-11T15:37:20Z Ashwinder sangrur 55128 "ਲਾਲਾ ਜਮੀਅਤ ਰਾਏ ਸੁਨਾਮੀ: ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਬਿਕਰਮਾਜੀਤ ਦੇ ਸਿੰਘਾਸਨ ਦੀਆਂ 32 ਪੁਤਲੀਆਂ ਦੀਆਂ ਇਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਇਸ ਤਰਾਂ ਸੰਪੂਰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੋ ਵੀ ਕੋਈ ਇਸ ਨੂੰ ਪੜੇਗਾ ਵਿਚਾਰੇਗਾ ਉਸ ਅੰਦਰ ਧਰਮ ਦੀ ਰੀਤ ਜਰੂਰ ਵਧੇਗੀ..." ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ 810429 wikitext text/x-wiki ਲਾਲਾ ਜਮੀਅਤ ਰਾਏ ਸੁਨਾਮੀ: ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਬਿਕਰਮਾਜੀਤ ਦੇ ਸਿੰਘਾਸਨ ਦੀਆਂ 32 ਪੁਤਲੀਆਂ ਦੀਆਂ ਇਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਇਸ ਤਰਾਂ ਸੰਪੂਰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੋ ਵੀ ਕੋਈ ਇਸ ਨੂੰ ਪੜੇਗਾ ਵਿਚਾਰੇਗਾ ਉਸ ਅੰਦਰ ਧਰਮ ਦੀ ਰੀਤ ਜਰੂਰ ਵਧੇਗੀ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੇਰੀ ਬੁੱਧ ਸੀ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਮੈਂ ਵਰਣਨ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਦਾ ਨਾਮ ਆਦੀ ਤੂੰ ਅੰਤ ਤੱਕ ਕਿਆ ਆਇਆ ਹੈ ਸਭ ਥਾਵਾਂ ਛੱਡ ਕੇ ਹੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਸ਼ਰਨ ਆਇਆ ਹਾਂ ਦਾਸ ਜਮੀਰ ਤਰਾਏ ਤੇ ਆਪ ਜੀ ਦੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿਰਪਾ ਬਣੀ ਰਹੇ ਨਗਰ ਬਠਿੰਡਾ ਮੇਰਾ ਵਤਨ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਮੈਂ ਸੁਣਾਊ ਵਾਸੀ ਹਾਂ ਮੇਰਾ ਵੰਸ ਪੂਰੀ ਵੰਸ ਵਿੱਚੋਂ ਹੈ ਮੇਰੀ ਐਡੀ ਬੁੱਧ ਕਿੱਥੇ ਹੈ ਜੋ ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਸੁਬਰ ਦਾ ਕੋਈ ਵਰਨਣ ਕਰ ਸਕਾਂ ਇਹ ਤੇਰੀ ਹੀ ਕੋਈ ਦੈ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਇਹ ਕਥਾਵਾਂ ਉਚਾਰ ਸਕਿਆ ਹਾਂ ਛੰਦ ਦੋਹਰੇ ਅਤੇ ਕਬੀਤ ਅੜਿਲ ਸਵਈਏ ਜੋ ਪਈਆਂ ਜਿਹੋ ਜਿਹੀ ਮੇਰੀ ਬੁੱਧ ਸੀ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਰਨਨ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਇਸ ਗ੍ਰੰਥ ਦਾ ਨਾਮ ਸਿੰਘਾਸਨ ਬਤੀ ਸੀ ਹੈ ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਤੇ ਅਪਾਰ ਕਿਰਪਾ ਕੀਤੀ ਹੈ 1837 ਦੇ ਸੱਤਵੇਂ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਤ੍ਰਿਉਦਸੀ ਤਿਥੀ ਦਿਨ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਇਹ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋਈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਕਰਮਾਜੀਤ ਬੱਤੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋਈਆਂ ਜੋ ਵੀ ਕੋਈ ਇਸ ਗ੍ਰੰਥ ਨੂੰ ਬਰੀਤ ਨਾਲ ਪੜੇਗਾ ਜੇ ਕੋਈ ਅੱਖਰ ਵੱਧ ਘੱਟ ਹੋਵੇ ਉਹ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਮੈਨੂੰ ਖਿਮਾ ਕਰ ਦੇਣਾ ਅਤੇ ਆਪ ਸੋਧ ਕੇ ਲਿਖ ਲੈਣਾ ਮੇਰੀ ਇਹ ਦੇਹ ਤਾਂ ਔਗੁਣ ਭਰੀ ਹੈ ਇਹ ਦਾਸ ਦੀ ਇਹ ਬੇਨਤੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਪਰਦੇ ਰੱਖ ਲੈਣਾ ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਮੇਰੇ ਤੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਰੱਖਣਾ ਇਹ ਅਗਮੀ ਪੁਰਖ ਮੇਰੀਆਂ ਭੁੱਲਾਂ ਖਿਮਾ ਕਰਨਾ ਸਭਨਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸਥਾਰ ਕੇ ਇੱਕ ਤੇਰਾ ਹੀ ਦਿਨ ਰਾਤ ਸਿਮਰਨ ਕਰਾਂ ਤੂੰ ਹੀ ਸਭ ਦੇ ਪਰਦੇ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਬਸ ਤੇਰੇ ਅੱਗੇ ਮੇਰੀ ਇਹੀ ਅਰਦਾਸ ਹੈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਗ੍ਰੰਥ ਇਹ ਗ੍ਰੰਥ ਸਿੰਘਾਸਨ ਬੱਤੀ ਸੀ ਸੰਪੂਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ s7tf2157mq7r0go13m8ew1j493zbl6c 810430 810429 2025-06-11T15:48:13Z Ashwinder sangrur 55128 810430 wikitext text/x-wiki ਲਾਲਾ ਜਮੀਅਤ ਰਾਏ: ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਬਿਕਰਮਾਜੀਤ ਦੇ ਸਿੰਘਾਸਨ ਦੀਆਂ 32 ਪੁਤਲੀਆਂ ਦੀਆਂ ਇਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਇਸ ਤਰਾਂ ਸੰਪੂਰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੋ ਵੀ ਕੋਈ ਇਸ ਨੂੰ ਪੜੇਗਾ ਵਿਚਾਰੇਗਾ ਉਸ ਅੰਦਰ ਧਰਮ ਦੀ ਰੀਤ ਜਰੂਰ ਵਧੇਗੀ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੇਰੀ ਬੁੱਧ ਸੀ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਮੈਂ ਵਰਣਨ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਦਾ ਨਾਮ ਆਦੀ ਤੂੰ ਅੰਤ ਤੱਕ ਕਿਆ ਆਇਆ ਹੈ ਸਭ ਥਾਵਾਂ ਛੱਡ ਕੇ ਹੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਸ਼ਰਨ ਆਇਆ ਹਾਂ ਦਾਸ ਜਮੀਰ ਤਰਾਏ ਤੇ ਆਪ ਜੀ ਦੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿਰਪਾ ਬਣੀ ਰਹੇ ਨਗਰ ਬਠਿੰਡਾ ਮੇਰਾ ਵਤਨ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਮੈਂ ਸੁਣਾਊ ਵਾਸੀ ਹਾਂ ਮੇਰਾ ਵੰਸ ਪੂਰੀ ਵੰਸ ਵਿੱਚੋਂ ਹੈ ਮੇਰੀ ਐਡੀ ਬੁੱਧ ਕਿੱਥੇ ਹੈ ਜੋ ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਸੁਬਰ ਦਾ ਕੋਈ ਵਰਨਣ ਕਰ ਸਕਾਂ ਇਹ ਤੇਰੀ ਹੀ ਕੋਈ ਦੈ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਇਹ ਕਥਾਵਾਂ ਉਚਾਰ ਸਕਿਆ ਹਾਂ ਛੰਦ ਦੋਹਰੇ ਅਤੇ ਕਬਿੱਤ ,ਅੜਿੱਲ, ਸਵਈਏ, ਚੌਪਈਆਂ ਜਿਹੋ ਜਿਹੀ ਮੇਰੀ ਬੁੱਧ ਸੀ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਰਨਣ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਇਸ ਗ੍ਰੰਥ ਦਾ ਨਾਮ ਸਿੰਘਾਸਨ ਬਤੀਸੀ ਹੈ ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਤੇ ਅਪਾਰ ਕਿਰਪਾ ਕੀਤੀ ਹੈ 1837 ਦੇ ਸੱਤਵੇਂ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਤ੍ਰਿਉਦਸੀ ਤਿਥੀ ਦਿਨ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਇਹ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋਈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਕਰਮਾਜੀਤ ਬੱਤੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋਈਆਂ ਜੋ ਵੀ ਕੋਈ ਇਸ ਗ੍ਰੰਥ ਨੂੰ ਬਰੀਤ ਨਾਲ ਪੜੇਗਾ ਜੇ ਕੋਈ ਅੱਖਰ ਵੱਧ ਘੱਟ ਹੋਵੇ ਉਹ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਮੈਨੂੰ ਖਿਮਾ ਕਰ ਦੇਣਾ ਅਤੇ ਆਪ ਸੋਧ ਕੇ ਲਿਖ ਲੈਣਾ ਮੇਰੀ ਇਹ ਦੇਹ ਤਾਂ ਔਗੁਣ ਭਰੀ ਹੈ ਇਹ ਦਾਸ ਦੀ ਇਹ ਬੇਨਤੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਪਰਦੇ ਰੱਖ ਲੈਣਾ ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਮੇਰੇ ਤੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਰੱਖਣਾ ਇਹ ਅਗਮੀ ਪੁਰਖ ਮੇਰੀਆਂ ਭੁੱਲਾਂ ਖਿਮਾ ਕਰਨਾ ਸਭਨਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸਥਾਰ ਕੇ ਇੱਕ ਤੇਰਾ ਹੀ ਦਿਨ ਰਾਤ ਸਿਮਰਨ ਕਰਾਂ ਤੂੰ ਹੀ ਸਭ ਦੇ ਪਰਦੇ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਬਸ ਤੇਰੇ ਅੱਗੇ ਮੇਰੀ ਇਹੀ ਅਰਦਾਸ ਹੈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਗ੍ਰੰਥ ਇਹ ਗ੍ਰੰਥ ਸਿੰਘਾਸਨ ਬੱਤੀ ਸੀ ਸੰਪੂਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ 1hkrw5x3ht8hwyqc3p3ty6o9xsdp3yp 0 198847 810434 2025-06-11T17:18:55Z Nitesh Gill 8973 "[[:en:Special:Redirect/revision/1276062523|Shimla Bawri]]" ਸਫ਼ੇ ਦਾ ਤਰਜਮਾ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ 810434 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | image = | office = Member of the [[Rajasthan Legislative Assembly]] | term_start = 2013 | term_end = 2018 | predecessor = Pawan Kumar Duggal | successor = Santosh Bawri | office1 = | primeminister1 = | termstart1 = | termend1 = | predecessor1 = | successor1 = | office2 = | primeminister2 = | termstart2 = | termend2 = | predecessor2 = | successor2 = | constituency = [[Anupgarh]] | birth_place = | occupation = Politician | children = | party = [[Bharatiya Janata Party]] | alma_mater = | profession = | nationality = Indian | website = }} '''ਸ਼ਿਮਲਾ ਬਾਵਰੀ''' ਰਾਜਸਥਾਨ ਤੋਂ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ 2013 ਦੀਆਂ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦਿਆਂ ਅਨੂਪਗੜ੍ਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਲਈ ਇੱਕ ਰਾਖਵਾਂ ਹਲਕਾ ਹੈ। <ref>{{Cite web |date=2 July 2015 |title=Video shows Rajasthan BJP MLA Shimla Bawri saying she gave money to journalists |url=https://indianexpress.com/article/india/india-others/video-shows-rajasthan-bjp-mla-saying-she-gave-money-to-journalists/ |access-date=3 March 2019 |website=The Indian Express |language=en-IN}}</ref> <ref>{{Cite web |title=Shimla Bawri Rajasthan Legislative Assembly Members of the 14th House |url=http://www.rajassembly.nic.in/MembersPage.asp?DivNo=169 |access-date=27 February 2017 |publisher=rajassembly.nic.in}}</ref> ਚਚਚਡ ਡਡਡਡ ਹਗਡਡ ਡਦਡਡਡਗਗਗਗ ਡਡਣਦਣ ਹਹਜਜਜ ਰੱਦਣ ਦ ਹਹਜਜਜਜ ਗਡਣੱਦਣ ਵਹਹਹਬ ਹੁਗਡਚ ਹੁਹਹ == ਕਰੀਅਰ == ਬਾਵਰੀ ਨੇ 2013 ਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] ਦੀ ਸ਼ਿਮਲਾ ਦੇਵੀ ਨਾਇਕ ਨੂੰ 11,146 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਹਰਾਇਆ। 2023 ਦੀਆਂ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਸ਼ਿਮਲਾ ਦੇਵੀ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਜੋਂ ਹਾਰ ਗਈ।<ref>{{Cite web |title=Anupgarh Constituency Election Results 2023: Anupgarh Assembly Seat Details, MLA Candidates & Winner |url=https://timesofindia.indiatimes.com/elections/assembly-elections/rajasthan/constituency-show/anupgarh |access-date=2024-04-29 |website=The Times of India |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Shimla Bawri, IND Candidate from Anupgarh Seat: Electoral History & Political Journey |url=https://www.news18.com/elections/rajasthan/shimla-bawri-assembly-candidate-s20aed2008a006e2023c007/ |access-date=2024-04-29 |website=www.news18.com |language=en}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਕਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] r516evz5ly3wf3gsq6dakoeallf6r4k 810435 810434 2025-06-11T17:20:41Z Nitesh Gill 8973 810435 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | image = | office = Member of the [[Rajasthan Legislative Assembly]] | term_start = 2013 | term_end = 2018 | predecessor = Pawan Kumar Duggal | successor = ਸੰਤੋਸ਼ ਬਾਵਰੀ | office1 = | primeminister1 = | termstart1 = | termend1 = | predecessor1 = | successor1 = | office2 = | primeminister2 = | termstart2 = | termend2 = | predecessor2 = | successor2 = | constituency = [[ਅਨੂਪਗੜ੍ਹ]] | birth_place = | occupation = ਸਿਆਸਤਦਾਨ | children = | party = [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] | alma_mater = | profession = | nationality = ਭਾਰਤੀ | website = }} '''ਸ਼ਿਮਲਾ ਬਾਵਰੀ''' ਰਾਜਸਥਾਨ ਤੋਂ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ 2013 ਦੀਆਂ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦਿਆਂ ਅਨੂਪਗੜ੍ਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਲਈ ਇੱਕ ਰਾਖਵਾਂ ਹਲਕਾ ਹੈ। <ref>{{Cite web |date=2 July 2015 |title=Video shows Rajasthan BJP MLA Shimla Bawri saying she gave money to journalists |url=https://indianexpress.com/article/india/india-others/video-shows-rajasthan-bjp-mla-saying-she-gave-money-to-journalists/ |access-date=3 March 2019 |website=The Indian Express |language=en-IN}}</ref> <ref>{{Cite web |title=Shimla Bawri Rajasthan Legislative Assembly Members of the 14th House |url=http://www.rajassembly.nic.in/MembersPage.asp?DivNo=169 |access-date=27 February 2017 |publisher=rajassembly.nic.in}}</ref> ਚਚਚਡ ਡਡਡਡ ਹਗਡਡ ਡਦਡਡਡਗਗਗਗ ਡਡਣਦਣ ਹਹਜਜਜ ਰੱਦਣ ਦ ਹਹਜਜਜਜ ਗਡਣੱਦਣ ਵਹਹਹਬ ਹੁਗਡਚ ਹੁਹਹ == ਕਰੀਅਰ == ਬਾਵਰੀ ਨੇ 2013 ਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] ਦੀ ਸ਼ਿਮਲਾ ਦੇਵੀ ਨਾਇਕ ਨੂੰ 11,146 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਹਰਾਇਆ। 2023 ਦੀਆਂ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਸ਼ਿਮਲਾ ਦੇਵੀ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਜੋਂ ਹਾਰ ਗਈ।<ref>{{Cite web |title=Anupgarh Constituency Election Results 2023: Anupgarh Assembly Seat Details, MLA Candidates & Winner |url=https://timesofindia.indiatimes.com/elections/assembly-elections/rajasthan/constituency-show/anupgarh |access-date=2024-04-29 |website=The Times of India |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Shimla Bawri, IND Candidate from Anupgarh Seat: Electoral History & Political Journey |url=https://www.news18.com/elections/rajasthan/shimla-bawri-assembly-candidate-s20aed2008a006e2023c007/ |access-date=2024-04-29 |website=www.news18.com |language=en}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਕਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] gwrdu6cenjregvi55lxxqg6p1yp0sge 3 198848 810439 2025-06-11T23:32:34Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 810439 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Alexandr241012}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 23:32, 11 ਜੂਨ 2025 (UTC) i1t7n5xj9zyu1oste0jokyi3dboojhc 3 198849 810444 2025-06-12T00:46:22Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 810444 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Sharanbirpadda}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 00:46, 12 ਜੂਨ 2025 (UTC) a6bjth66d5u5fzr514mjgtzlqore0vl 3 198850 810446 2025-06-12T01:39:53Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 810446 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Srsh101}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 01:39, 12 ਜੂਨ 2025 (UTC) 8xd7dweycdmdp3u8z5wbu7kguslk1yi 3 198851 810458 2025-06-12T05:16:20Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 810458 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=דויד פון תמר}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 05:16, 12 ਜੂਨ 2025 (UTC) 3738xy9dxbux1rryc5y62u4v0fyrxla 3 198852 810462 2025-06-12T06:44:39Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 810462 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Dsylectic}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 06:44, 12 ਜੂਨ 2025 (UTC) enob9udm098njxe1fq0s3xno0xza26h 0 198853 810464 2025-06-12T07:49:18Z Nitesh Gill 8973 "[[:en:Special:Redirect/revision/1291469766|Santana Chakma]]" ਸਫ਼ੇ ਦਾ ਤਰਜਮਾ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ 810464 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = Santana Chakma <br> 𑄥𑄚𑄴𑄖𑄧𑄚 𑄌𑄋𑄴𑄟𑄳𑄦 | image = | office1 = | termstart1 = | predecessor1 = | office2 = [[Second Saha ministry|[Manik Saha ministry] Industries and commerce Jail(Home) Welfare of OBCs]] | termstart2 = 10 March 2023 | termend2 = | predecessor2 = Bijita Nath | successor2 = | 1blankname2 = | 1namedata2 = | cabinet = [[Government of Tripura|State Government of Tripura]] | birth_name = Santana Chakma | birth_date = | birth_place = [[Tripura]], India | parents = Chandradhan Chakma | party = [[Bharatiya Janata Party]] }} '''ਸਾਂਤਾਨਾ ਚਕਮਾ''' (40 ਸਾਲ) [[ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ]] ਤੋਂ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ। ਉਹ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਮਾਨਿਕ ਸਾਹਾ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵਿੱਚ ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਵਣਜ, ਜੇਲ੍ਹ (ਗ੍ਰਹਿ), ਓਬੀਸੀ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=9 March 2018 |title=Santana Chakma takes oath as Minister in first BJP-led govt in Tripura - The aPolitical |url=https://www.theapolitical.in/india/santana-chakma-takes-oath-minister-first-bjp-govt-tripura |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180318182741/https://www.theapolitical.in/india/santana-chakma-takes-oath-minister-first-bjp-govt-tripura |archive-date=18 March 2018 |access-date=11 March 2018 |publisher=}}</ref><ref>{{Cite web |title=Dr Manik Saha takes oath as Tripura CM, for the 2nd time; 8 ministers sworn in |url=https://www.hindustantimes.com/india-news/dr-manik-saha-to-take-oath-as-tripura-cm-for-the-second-time-101678247796791.html}}</ref><ref>{{Cite web |date=March 10, 2023 |title=Manik Saha takes oath as Tripura CM for second term in PM Modi’s presence |url=https://indianexpress.com/article/north-east-india/saha-takes-oath-as-tripura-cm-for-second-term-in-pms-presence-8486160/ |website=indianexpress.com/}}</ref><ref>{{Cite web |title=Manik Saha Takes Oath As Tripura Chief Minister, 8-Member Team With Him |url=https://www.ndtv.com/india-news/manik-saha-takes-oath-as-tripura-chief-minister-for-second-consecutive-term-pm-modi-amit-shah-present-3843329 |publisher=}}</ref> ਉਹ ਟਿਪਰਾ ਮੋਥਾ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਹਾਲੀਵੁੱਡ ਚਕਮਾ ਨੂੰ 8,137 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਹਰਾ ਕੇ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਪੇਂਚਰਥਲ ਹਲਕੇ ਤੋਂ [[ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ (ਭਾਰਤ)|ਵਿਧਾਇਕ]] ਬਣੀ।<ref>{{Cite web |title=Constituencywise-All Candidates |url=http://eciresults.nic.in/ConstituencywiseS2359.htm?ac=59 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230303000000/http://eciresults.nic.in/ConstituencywiseS2359.htm?ac=59 |archive-date=3 March 2023 |access-date=3 March 2023 |website=eciresults.nic.in}} [https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2023/ConstituencywiseS2359.htm?ac=59 Alt URL]</ref><ref>{{Cite web |title=Santana Chakma |url=https://obcw.tripura.gov.in/index.php/node/12 |access-date=2024-07-20 |website=Tripura.gov.in}}</ref><ref>{{Cite web |date=8 March 2023 |title=BJP’s Manik Saha sworn in as Tripura CM for second time, 8 ministers also take oath |url=https://www.indiatoday.in/india/story/bjps-manik-saha-to-take-oath-as-tripura-cm-today-pm-modi-amit-shah-jp-nadda-to-attend-2343917-2023-03-08 |website=India Today}}</ref><ref>{{Cite web |title=3 of 9 Tripura ministers have criminal cases against them, 6 are crorepatis |url=http://zeenews.india.com/tripura/3-of-9-tripura-ministers-have-criminal-cases-against-them-6-are-crorepatis-2090638.html/amp}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਕਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] on5yf9pa0kvnsinxflhzjimdnus3klk 810466 810464 2025-06-12T07:56:22Z Nitesh Gill 8973 810466 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = ਸਾਂਤਾਨਾ ਚਕਮਾ <br> 𑄥𑄚𑄴𑄖𑄧𑄚 𑄌𑄋𑄴𑄟𑄳𑄦 | image = | office1 = | termstart1 = | predecessor1 = | office2 = [[ਦੂਜੀ ਸਾਹਾ ਮਿਨੀਸਟਰੀ|ਮਾਣਿਕ ਸਾਹਾ ਮਿਨੀਸਟਰੀ]] ਇੰਡਸਟਰੀਜ਼ ਅਤੇ ਕਾਮਰਸ ਜੇਲ(ਹੋਮ) ਵੇਲਫੇਅਰ ਆਫ਼ ਓਬੀਸੀ]] | termstart2 = 10 ਮਾਰਚ 2023 | termend2 = | predecessor2 = ਬੀਜਿਤਾ ਨਾਥ | successor2 = | 1blankname2 = | 1namedata2 = | cabinet = [[ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ ਸਰਕਾਰ|ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ]] | birth_name = ਸਾਂਤਾਨਾ ਚਕਮਾ | birth_date = | birth_place = [[ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ]], ਭਾਰਤ | parents = ਚੰਦ੍ਰਾਧਨ ਚਕਮਾ | party = [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] }} '''ਸਾਂਤਾਨਾ ਚਕਮਾ''' (40 ਸਾਲ) [[ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ]] ਤੋਂ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ। ਉਹ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਮਾਨਿਕ ਸਾਹਾ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵਿੱਚ ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਵਣਜ, ਜੇਲ੍ਹ (ਗ੍ਰਹਿ), ਓਬੀਸੀ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=9 March 2018 |title=Santana Chakma takes oath as Minister in first BJP-led govt in Tripura - The aPolitical |url=https://www.theapolitical.in/india/santana-chakma-takes-oath-minister-first-bjp-govt-tripura |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180318182741/https://www.theapolitical.in/india/santana-chakma-takes-oath-minister-first-bjp-govt-tripura |archive-date=18 March 2018 |access-date=11 March 2018 |publisher=}}</ref><ref>{{Cite web |title=Dr Manik Saha takes oath as Tripura CM, for the 2nd time; 8 ministers sworn in |url=https://www.hindustantimes.com/india-news/dr-manik-saha-to-take-oath-as-tripura-cm-for-the-second-time-101678247796791.html}}</ref><ref>{{Cite web |date=March 10, 2023 |title=Manik Saha takes oath as Tripura CM for second term in PM Modi’s presence |url=https://indianexpress.com/article/north-east-india/saha-takes-oath-as-tripura-cm-for-second-term-in-pms-presence-8486160/ |website=indianexpress.com/}}</ref><ref>{{Cite web |title=Manik Saha Takes Oath As Tripura Chief Minister, 8-Member Team With Him |url=https://www.ndtv.com/india-news/manik-saha-takes-oath-as-tripura-chief-minister-for-second-consecutive-term-pm-modi-amit-shah-present-3843329 |publisher=}}</ref> ਉਹ ਟਿਪਰਾ ਮੋਥਾ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਹਾਲੀਵੁੱਡ ਚਕਮਾ ਨੂੰ 8,137 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਹਰਾ ਕੇ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਪੇਂਚਰਥਲ ਹਲਕੇ ਤੋਂ [[ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ (ਭਾਰਤ)|ਵਿਧਾਇਕ]] ਬਣੀ।<ref>{{Cite web |title=Constituencywise-All Candidates |url=http://eciresults.nic.in/ConstituencywiseS2359.htm?ac=59 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230303000000/http://eciresults.nic.in/ConstituencywiseS2359.htm?ac=59 |archive-date=3 March 2023 |access-date=3 March 2023 |website=eciresults.nic.in}} [https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2023/ConstituencywiseS2359.htm?ac=59 Alt URL]</ref><ref>{{Cite web |title=Santana Chakma |url=https://obcw.tripura.gov.in/index.php/node/12 |access-date=2024-07-20 |website=Tripura.gov.in}}</ref><ref>{{Cite web |date=8 March 2023 |title=BJP’s Manik Saha sworn in as Tripura CM for second time, 8 ministers also take oath |url=https://www.indiatoday.in/india/story/bjps-manik-saha-to-take-oath-as-tripura-cm-today-pm-modi-amit-shah-jp-nadda-to-attend-2343917-2023-03-08 |website=India Today}}</ref><ref>{{Cite web |title=3 of 9 Tripura ministers have criminal cases against them, 6 are crorepatis |url=http://zeenews.india.com/tripura/3-of-9-tripura-ministers-have-criminal-cases-against-them-6-are-crorepatis-2090638.html/amp}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਕਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] 9rl3fw83vz6qkqmvemg4o4ekapryvhc 0 198854 810465 2025-06-12T07:49:52Z Ooarii 35278 Created by translating the opening section from the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1293834793|Digha]]" 810465 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ਦੀਘਾ | other_name = দীঘা | settlement_type = [[ਬੀਚ|ਤੱਟਵਰਤੀ]] [[ਸ਼ਹਿਰ]] | image_skyline = {{multiple image | border = infobox | total_width = 300 | image_style = | perrow = 2/2/1 | caption_align = center | image1 = | caption1 = ਚੰਪਾ ਨਦੀ ਦਾ ਸੰਗਮ | image2 = | caption2 = [[ਦੀਘਾ ਜਗਨਨਾਥ ਮੰਦਰ]] | image3 = | caption3 = ਦੀਘਾ ਬੀਚ ਦਾ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ | image4 = | caption4 = ਦੀਘਾ ਰੋਪਵੇਅ | image5 = | caption5 = }} | imagesize = | image_alt = | image_caption = | nickname = | map_alt = | map_caption = | pushpin_map = India West Bengal | pushpin_label_position = right | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | coordinates = {{coord|21.6384|N|87.5096|E|format=dms|display=inline,title}} | subdivision_type = Country | subdivision_name = India | subdivision_type1 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਰਾਜ]] | subdivision_name1 = [[ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਪੂਰਬ ਮੇਦਿਨੀਪੁਰ]] | subdivision_type3 = [[ਉਪ-ਵਿਭਾਗ (ਭਾਰਤ)|ਸਬ ਡਿਵੀਜ਼ਨ]] | subdivision_name3 = [[ਕੋਂਟਾਈ ਉਪ-ਵਿਭਾਗ]] | subdivision_type4 = ਵਿਕਾਸ ਅਥਾਰਟੀ | subdivision_name4 = ਦੀਘਾ ਸ਼ੰਕਰਪੁਰ ਵਿਕਾਸ ਅਥਾਰਟੀ (DSDA) | established_title = <!-- Established --> | established_date = | founder = | named_for = | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_total_km2 = | area_rank = | elevation_footnotes = | elevation_m = 6 | population_total = | population_as_of = | population_footnotes = | population_density_km2 = auto | population_rank = | population_demonym = | demographics_type1 = Languages | demographics1_title1 = Official | demographics1_info1 = [[ਬੰਗਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਬੰਗਾਲੀ]] | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type = <!-- [[Postal Index Number|PIN]] --> | postal_code = 721428 <ref name="dsda" /> | registration_plate = WB-31xxxx , WB-32xxxx | blank1_name_sec1 = [[ਲੋਕ ਸਭਾ]] ਚੋਣ ਹਲਕਾ | blank1_info_sec1 = [[ਕੰਠੀ (ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ)|ਕਾਂਠੀ]] | website = https://www.dsda.org.in/ | footnotes = }} '''ਦੀਘਾ'''{{IPA|bn|diɡʱa}} [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ]] ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕੰਢੇ ਵਾਲਾ ਰਿਜ਼ੋਰਟ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਇਹ ਪੂਰਬੀ ਮੇਦਿਨੀਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਅਤੇ [[ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ|ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾਡ਼ੀ]] ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਸਿਰੇ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨੀਵਾਂ ਢਲਾਣ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਖੋਖਲਾ ਰੇਤਲਾ ਬੀਚ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਮੁੰਦਰੀ ਰਿਜ਼ੋਰਟ ਹੈ।<ref name="wbnic">{{cite web |title=Digha page in National Informatics Centre site |url=http://www.wb.nic.in/westbg/digha.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20060207135512/http://www.wb.nic.in/westbg/digha.html |archive-date=7 February 2006 |access-date=2 April 2006}}</ref> ਇੱਕ ਵਿੱਚ [[ਵਾਰਨ ਹੇਸਟਿੰਗਜ਼]]'ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਪੱਤਰ (1780 ਈਸਵੀ), ਉਸਨੇ ਇਸ ਨੂੰ''''' 'ਪੂਰਬ ਦਾ ਬ੍ਰਾਈਟਨ''''''.<ref>{{Cite web |title=DIGHA {{!}} Purba Medinipur {{!}} India |url=https://purbamedinipur.gov.in/tourist-place/digha/#:~:text=Digha%20is%20West%20Bengal's%20most,extends%207%20kms%20in%20length. |access-date=2025-04-27 |language=en-US}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://purbamedinipur.gov.in/tourist-place/digha/#:~:text=Digha%20is%20West%20Bengal's%20most,extends%207%20kms%20in%20length. "DIGHA | Purba Medinipur | India"]<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">27 April</span> 2025</span>.</cite></ref> 7sceim7sh3kmx65f8fcuaaub33my91p 3 198855 810470 2025-06-12T08:51:49Z CptViraj 29219 CptViraj ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Chingaaribera]] ਨੂੰ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Eshaan the writer]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Chingaaribera|Chingaaribera]]" to "[[Special:CentralAuth/Eshaan the writer|Eshaan the writer]]" 810470 wikitext text/x-wiki #ਰੀਡਾਇਰੈਕਟ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Eshaan the writer]] tpft7zn6zyqz4jgqelye1kapy4rbk99 3 198856 810476 2025-06-12T10:52:39Z MdsShakil 37721 MdsShakil ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Arijit Kisku]] ਨੂੰ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:ARI]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Arijit Kisku|Arijit Kisku]]" to "[[Special:CentralAuth/ARI|ARI]]" 810476 wikitext text/x-wiki #ਰੀਡਾਇਰੈਕਟ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:ARI]] iq8y1dvnqyxolptk4qlcwc9ppswi4n7 3 198857 810477 2025-06-12T11:21:09Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 810477 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=AE1525}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 11:21, 12 ਜੂਨ 2025 (UTC) 6sk9k5pvapl4p8bhuqslhfix6d33987 3 198858 810479 2025-06-12T11:32:34Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 810479 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Zainyloves}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 11:32, 12 ਜੂਨ 2025 (UTC) mguy9f7vquxm3n33eno4eez479jpp1j