ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ pawiki https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%96_%E0%A8%B8%E0%A8%AB%E0%A8%BC%E0%A8%BE MediaWiki 1.45.0-wmf.5 first-letter ਮੀਡੀਆ ਖ਼ਾਸ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਤਸਵੀਰ ਤਸਵੀਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਫਰਮਾ ਫਰਮਾ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਮਦਦ ਮਦਦ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਫਾਟਕ ਫਾਟਕ ਗੱਲ-ਬਾਤ TimedText TimedText talk ਮੌਡਿਊਲ ਮੌਡਿਊਲ ਗੱਲ-ਬਾਤ Event Event talk Topic 0 2846 810897 766124 2025-06-16T02:56:22Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810897 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:PAWAN-3.JPG‎|thumb|right|800px|ਪੰਜਾਬ ਵਾਈਡ ਏਰੀਆ ਨੈਟਵਰਕ ਪਰੋਜੈਕਟ]] *'''20 ਅਗਸਤ ੨੦੦੮ ਤੌਂ ਇਹ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਬ ਪੱਧਰ ਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ HCL Infosys ਦਵਾਰਾ BOOT ਬਣਾਓ ਚਲਾਓ ਮਲਕੀਅਤ ਬਦਲਾਓ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਠੇਕੇ ਤੇ ਚਲਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।''' ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ-ਗਵਰਨੈਂਸ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਸਹੀ ਮਾਇਨੇ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਲੈਣ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਹੋ ਸਕੇਗੀ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਚੁਣੀ ਹੋਈ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕਰਿੰਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਆਮ ਜਨਤਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਸਕਣਗੇ। ਜਿਸ ਵਾਅਦੇ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਹੀ ਉਹ ਆਪਣੇ ਚੌਣ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚੋਂ ਲੋਕਪ੍ਰਿਅ ਨੇਤਾ ਬਣਕੇ ਉੱਭਰੇ ਸਨ। ਆਮ ਜਨਤਾ, ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਲਈ ਵਿੱਤੀ ਯੋਜਨਾਵਾਂ, ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ, ਖ਼ੁਰਾਕ, ਸਾਫ਼-ਸਫ਼ਾਈ, ਰੁਜ਼ਗਾਰ, ਖਾਦ-ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ, ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾਡ਼ੀ ਲਈ ਬੀਜਾਂ, ਖਾਦਾਂ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਉਪਲਬਧੀ ਅਤੇ ਖਰਚਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੈਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸੂਚਨਾ ਅਧਿਕਾਰ ਐਕਟ ਮੁਤਾਬਿਕ ਹੁਣ ਇਹ ਸੂਚਨਾ ਉਪਲਬਧ ਕਰਵਾਉਣੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਵੀ ਹੈ। ਜੋ ਕਿ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਆਨ-ਲਾਈਨ ਗੋਰਮਿੰਟ (ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਗਵਰਨੈਂਸ) ਦੁਆਰਾ ਦਰੁਸਤ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਮਿਲਣੀ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਤਾਂ ਕਿ ਹਰ ਇੱਕ ਨਾਗਰਿਕ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਸਰਕਾਰੀ ਜਾਂ ਅਰਧ-ਸਰਕਾਰੀ ਦਫਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾ ਭਟਕੇ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਕਾਰ-ਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਵੀ ਕਰ ਸਕੇ। * ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਗਵਰਨੈਂਸ ਦੀ ਸੁਵਿਧਾ ਨਾਲ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਕੌਂਸਲਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਪੱਤਰ ਵਿਹਾਰ ਵੇਰਵਾ, ਘੋਸ਼ਨਾਵਾਂ, ਸਡ਼ਕਾਂ, ਗਲੀਆਂ, ਡਰੇਨਾਂ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਲਈ ਮੰਜੂਰ ਹੋਈਆਂ ਗ੍ਰਾਂਟਾਂ ਦਾ ਲੇਖਾ-ਜੋਖਾ ਰੱਖ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। * ਕਿਰਸਾਨ ਆਪਣੀ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਵੇਚ-ਮੁੱਲ ਤੇ ਨਿਗਾਹ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਨ * ਬੇ-ਰੁਜ਼ਗਾਰ, ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲੱਭ ਕੇ ਆਨ-ਲਾਈਨ ਅਰਜੀਆਂ ਭੇਜ ਸਕਦੇ ਹਨ * ਅਧਿਆਪਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਪਾਠ ਤਿਆਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਕੇ ਰਿਪੋਰਟ ਤਿਆਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ * ਇਸ ਸੁਵਿਧਾ ਨਾਲ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਨੁੰਮਾਇੰਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬਧਤ ਮਸਲਿਆਂ ਤੇ ਉੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਸਲਾਹ-ਮਸ਼ਵਰਾ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਦਾ ਛੇਤੀ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਨ-ਲਾਈਨ ਸੰਪਰਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਗਵਰਨੈਂਸ ਰਾਹੀਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦੇ ਗਏ ਸੁਧਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਮ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਈ-ਗੋਰਮਿੰਟ ਸੇਵਾਵਾਂ ਲੈਣ ਲਈ ਉਤਸਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਜ ਵਿੱਚ ਤੇਜੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਲੋਂ ਭਾਰਤ ਨਿਰਮਾਣ ਯੋਜਨਾ ਅਧੀਨ ਵੱਖਰਾ ਵਿੱਤੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਟੈਲੀਫੋਨ ਦੀਆਂ ਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਕਟੌਤੀ ਕਰ ਕੇ ਇਸ ਦੇ ਵਰਤੋਂਕਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਤੀਬਰਤਾ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਆਮ ਜਨਤਾ ਵਿੱਚ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਘਟਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯਤਾ ਵੀ ਵਧੀ ਹੈ। ਕੰਪਿਊਟਰ ਅਤੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੇ ਵਰਤੋਂਕਾਰਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਸੇ ਵਾਧੇ ਦੀ ਲੋਡ਼ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਤਾਂ ਹੀ ਮੁਮਕਿਨ ਹੈ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਆਦੀ ਹੋ ਜਾਈਏ। ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਗਵਰਨੈਂਸ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਹੋ ਸਕੇਗੀ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਉੱਦਮਾਂ ਦਾ ਲਾਭ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇਗਾ। ==== ਸੁਵਿਧਾ ਇੱਕ ਪੋਰਟਲ ==== ਭਾਰਤ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਸੁਵਿਧਾ ਪੋਰਟਲ ਨੜਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਖੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤੀ ਹੈ।ਇਥੇ ਆਪਣੇ ਟੋਕਨ ਨੰਬਰ ਰਾਹੀਂ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਦਿਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਅਰਜ਼ੀਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਗੇ ਹੋਏ ਕੀਓਸਕ ਤੌਂ ਲੀਥੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਟੋਕਨ ਨੰਬਰ ਪਤਾ ਹੋਣ ਤੇ ਈੰਟਰਨੈਟ ਦੀ ਸਾਈਟ ਤੌਂ ਵੀ ਲੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਇਹ ਸੁਵਿਧਾ ਸੈਂਟਰ ਸੁਖਮਨੀ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਚਲਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸੁਵਿਧਾ ਸੈਂਟਰ ਦੀ ਆਡਿਟਡ ਰੀਪੋਰਟ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਲਿੰਕ ਤੇ ਹੈ:- [http://amritsar.nic.in/ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦਾ ਸੁਵਿਧਾ ਪੋਰਟਲ] ====ਜ਼ਿਲਾ ਪੱਧਰ ਤੇ ਹੈਲਪ ਲਾਈਨ==== ਭਾਰਤ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਜ਼ਿਲਾ ਪੱਧਰ ਤੇ ਹੈਲਪ ਲਾਈਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਹੈ।ਹੈਲਪ ਲਾਈਨ ਤੇ ਫ਼ੋਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਇਕ ਕਾਪੀ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ,ਸਹਾਇਕ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ,ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਰਤਾ ਨੂੰ ਈਮੇਲ ਜਾਂ ਫੈਕਸ ਰਾਹੀਂ ਮਿਲ ਜਾਵੇਗੀ। *੧੮੦੦-੧੮੦-੨੦੩੦ ਜ਼ਿਲਾ ਸੰਗਰੂ੍ਰ ਦਾ ਮੁਫ਼ਤ ਫ਼ੋਨ ਨੰਬਰ। ====ਈ-ਗਵਰਨੈਂਸ ==== ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਮਾਲ ਵਿਭਾਗ, ਸਥਾਨਕ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵਿਭਾਗ, ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਵਿਭਾਗ ਤੇ ਪੁਲੀਸ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਰਿਕਾਰਡ ਦਾ ਕੰਪਿਊਟਰੀਕਰਨ ਕਰਕੇ ਈ.ਗਵਰਨੈਂਸ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ *ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ‘ਕਰਾਈਮ ´ਕ੍ਰਿਮੀਨਲ ਟ੍ਰੈਕਿੰਗ ਨੈਟਵਰਕ ਐਂਡ ਸਿਸਟਮਜ਼ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ’ (ਸੀ.ਸੀ.ਟੀ.ਐਨ.ਐਸ) ਪ੍ਰੌਜੈਕਟ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।ਸੀ.ਸੀ.ਟੀ.ਐਨ.ਐਸ ਪਾ੍ਰਜੈਕਟ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦਾ 11ਵੀਂ ਪੰਜ ਸਾਲਾ ਯੋਜਨਾ ਦੌਰਾਨ ਕੌਮੀ ਈ-ਗਵਰਨੈਂਸ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਤਹਿਤ ਇਕ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਕਦਮ ਹੈ। *ਈ-ਗਵਰਨੈਂਸ ਵੱਲ ਕਦਮ ਵਧਾਦਿਆਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 42 ਸ਼ਹਿਰੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ,ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ ਮੈਰਿਜ ਰਜਿਸਟਰੇਸ਼ਨ, ਹਥਿਆਰ ਲਾਇਸੈਂਸ ,ਰਾਸ਼ਨ ਕਾਰਡ , ਜਨਮ-ਮੌਤ ਸਰਟੀਫ਼ਿਕੇਟ , ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਜ਼ੀਫ਼ਾ ਸਕੀਮ ਆਦਿ,ਔਨ-ਲਾਈਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।ਇਹ ਸੇਵਾਵਾਂ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਪੋਰਟਲ [http://punjab.gov.in//en_GB/web/guest/faq ਪੰਜਾਬ ਗਵਰਨਮੈਂਟ ਬਿਜ਼ਨਸ ਪੋਰਟਲ ]ਤੇ ਲਾਗ-ਇਨ ਕਰਕੇ ਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਔਨ-ਲਾਈਨ ਚੜ੍ਹਾਅ ਕੇ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਸਾਲ 2015 ਦਾ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਈ-ਗਵਰਨੈਂਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web |url=http://www.tribuneindia.com/news/punjab/community/state-tops-in-e-governance/165515.html |title=state tops in e-governance |access-date=2015-12-03 |archive-date=2017-01-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170120180125/http://www.tribuneindia.com/news/punjab/community/state-tops-in-e-governance/165515.html |url-status=dead }}</ref> ===ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਵਿਭਾਗ ਦਾ ਸੁਵਿਧਾ ਕੇਂਦਰ=== [[ਤਸਵੀਰ:Dto office suvidha centre que.jpg|thumb|right|ਮੁਹਾਲੀ ਡੀ ਟੀ ਓ ਸੁਵਿਧਾ ਕੇਂਦਰ ਤੇ ਲਗੀਆਂ ਲਾਇਨਾਂ]] ਡੀ ਟੀ ਓ ਦਫ਼ਤਰਾਂ ਦੇ ਸੁਵਿਧਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਤਾਂ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਪਰ ਸਰਕਾਰੀ ਸਾਈਟਾਂ ਤੇ ਇਂ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਨਾ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੇਂਦਰਾਂ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੁਵਿਧਾ ਲਈ ਕੋਈ ਬੋਰਡ ਲਟਕਾਏ ਗਏ ਹਨ ਜਿਥੌਂ ਪਤਾ ਲਗੇ ਕਿ ਕਿਸ ਕਾਂਊਟਰ ਤੇ ਕੀ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਿਸ ਕ੍ਰਮ ਵਿਚ ਕਿਸ ਕਾਂਊਟਰ ਤੇ ਲਾਈਸੈਂਸ ਯਾ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਰਟੀਫ਼ੀਕੇਟ ਆਦਿ ਲਈ ਜਾਣਾ ਹੈ ; ਜੋ ਬੋਰਡ ਮੁਹਾਲੀ ਦਿ ਸਾਈਟ ਤੇ ਹਨ ਹੋਰਨਾਂ ਸਾਈਟਾਂ ਤੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦਿ ਡੀ ਟੀ ਓ ਸੁਵਿਧਾ ਕੇਂਦਰ ਤੇ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹਨ ? ====ਕੌਮੀ ਈ ਗਵਰਨੈਂਸ ਯੋਜਨਾ==== ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਨਾਲ ਦਿੱਤੇ ਯੂ ਟਿਊਬ ਲਿੰਕ ਤੌਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।:- [http://www.youtube.com/watch?v=6Pr4yG_n5x0 ਕੌਮੀ ਈ ਗਵਰਨੈਸ਼ ਣੌਜਨਾ ਬਾਰੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਸੂਚਨਾ ਤਕਨੀਕੀ ਵਿਭਾਗ ਦਾ ਯੂ ਟਿਊਬ ਤੇ ਵੀਡੀਓ] ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸਰਵੇਖਣ ਮੁਤਬਕ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦਾ ਰੈਂਕ ਈ ਗਵਰਨਮੈਂਟ ੧੧੮ ਤੇ ਈ ਪਾਰਟੀਸੀਪੇਸ਼ਨ ੪੦ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰੀ ਲੰਕਾ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਪਿਛੇ ਹੈ।<ref>{{Cite web |url=http://unpan3.un.org/egovkb/en-us/Data/Country-Information/id/77-India |title=ਯੂ ਐਨ ਈ ਗਵਰਨੈਂਸ ਸਰਵੇ |access-date=2015-07-09 |archive-date=2014-09-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140904030158/http://unpan3.un.org/egovkb/en-us/Data/Country-Information/id/77-India |url-status=dead }}</ref> ====ਨੈਸ਼ਨਲ ਪੇਮੈਂਟ ਗੇਟਵੇ ==== ਇਸ ਪੇਮੈਂਟ ਗੇਟਵੇ ਬਾਰੇ ਨਾਲ ਦਿੱਤੇ ਵੀਡੀਓ ਲਿੰਕ ਤੌਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ☬:- [http://www.youtube.com/watch?v=W6e-3CnOCao ਯੂ ਟਿਊਬ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ] *[http://www.npci.org.in/faq.aspx ਵੱਖ ਵੱਖ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120422151448/http://www.npci.org.in/faq.aspx |date=2012-04-22 }} ====ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਰਿਪੋਰਟ ਦਵਾਰਾ ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਈ-ਗਵਰਨੈਂਸ ਵਿਚ ਦਰਜਾ==== ਇਹ ਦਰਜਾ ਨਾਲ ਦਿੱਤੀ ਰੀਪੋਰਟ ਦੇ ਲਿੰਕ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹੈ:- [http://www2.unpan.org/egovkb/datacenter/CountryView.aspx?reg=ASIA%20~%20South-eastern%20Asia ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਈ ਗਵਰਨੈਂਸ ਬਾਰੇ ਲਿੰਕ] ====ਪਵਨ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਅਖ਼ਬਾਰੀ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਤੇ ਤੱਥ==== ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਦਫ਼ਤਰਾਂ ਦੇ ਆਨਲਾਈਨ ਕੰਮ ਨੂੰ ਨਿੱਜੀ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰਕੇ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਉਪਰ 112 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਬੋਝ ਤਾਂ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਪਰ ਖ਼ਜ਼ਾਨਿਆਂ ਦਾ ਕੰਮ ਚੁਸਤ ਹੋਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਠੱਪ ਹੋ ਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ।ਪਹਿਲਾਂ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਦਫ਼ਤਰਾਂ ਦਾ ਆਪੋ-ਆਪਣਾ ਸਰਵਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਸਰਵਰ ਦੀ ਸਪੀਡ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਫਿਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 2003 ਵਿੱਚ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਦਫਤਰਾਂ ਨੂੰ ‘ਨੈਸ਼ਨਲ ਇਨਫਾਰਮੈਟਿਕਸ ਸੈਂਟਰ’ (ਐਨ.ਆਈ.ਸੀ) ਰਾਹੀਂ ਆਨਲਾਈਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। 2011 ਤੱਕ ਅੱਠ ਸਾਲ ਐਨ.ਆਈ.ਸੀ. ਰਾਹੀਂ ਕੰਮ ਠੀਕ-ਠਾਕ ਚੱਲਦਾ ਰਿਹਾ। ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਦਫ਼ਤਰ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਆਈਆਂ ਪਰ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਦੱਸੇ ਜਾਣ ‘ਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੱਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀਟੀ.ਸੀ.ਐਸ. ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅਗਸਤ 2011 ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ 112 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਬਦਲੇ ਕੰਪਨੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਤਨਖਾਹਾਂ ਤੇ ਭੱਤਿਆਂ ਦੇ ਬਿੱਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਰਕਾਰੀ ਅਦਾਇਗੀਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਦੇਖਰੇਖ ਕਰੇਗੀ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਕੋ ਵੇਲੇ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਸੰਭਾਲਣ ਕਾਰਨ ਕੰਪਨੀ ਉਪਰ ਬੋਝ ਵੱਧ ਗਿਆ। ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ, ਸਰਵਾਰ ਡਾਊਨ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਦਫਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਿੱਲ ਪਾਸ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ।ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਿਭਾਗਾਂ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਹ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿਖੇ ਬਜਟ ‘ਲੋਡ’ ਕਰਾਉਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਭਾਰੀ ਦਿੱਕਤ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। 13 ਕਾਲਮ ਭਰਨ ਲੱਗਿਆਂ 20 ਵਾਰੀ ਸਰਵਰ ਡਾਊਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੋ ਮਿੰਟਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਿਰੇ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ। ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੇ ਰੋਸ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਮੰਨਿਆ ਹੈ ਕਿ ‘ਪੰਜਾਬ ਏਰੀਆ ਵਾਈਡ ਨੈਟਵਰਕਿੰਗ’ (ਪਵਨ) ਦੀ ਸਪੀਡ ਘੱਟ ਹੈ।ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਿਭਾਗਾਂ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਹ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿਖੇ ਬਜਟ ‘ਲੋਡ’ ਕਰਾਉਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਭਾਰੀ ਦਿੱਕਤ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। 13 ਕਾਲਮ ਭਰਨ ਲੱਗਿਆਂ 20 ਵਾਰੀ ਸਰਵਰ ਡਾਊਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੋ ਮਿੰਟਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਿਰੇ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ। ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੇ ਰੋਸ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਮੰਨਿਆ ਹੈ ਕਿ ‘ਪੰਜਾਬ ਏਰੀਆ ਵਾਈਡ ਨੈਟਵਰਕਿੰਗ’ (ਪਵਨ) ਦੀ ਸਪੀਡ ਘੱਟ ਹੈ। <big>ਸ੍ਰੀ ਬ੍ਰਹਮਪੁਰਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਸ ਵੇਲੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ 141 ਸਮੂਦਾਇਕ ਵਿਕਾਸ ਬਲਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਪਿਊਟਰੀਕਰਨ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨਾਂ੍ਹ ਵਿਚੋਂ 119 ਬਲਾਕਾਂ ਅਤੇ 18 ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਵਾਈਡ ਏਰੀਆ ਨੈਟਵਰਕ (ਪਵਨ) ਤਹਿਤ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੋੜਿਆ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਪੰਚਾਇਤ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਸਮੂਹ ਖੇਤਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਆਖਿਆ ਕਿ ਉਹ ਪੰਚਾਇਤੀ ਰਾਜ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਧੀਨ ਚੱਲ ਰਹੇ ਸਕੂਲਾਂ ਅਤੇ ਡਿਸਪੈਂਸਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਖੁਦ ਜਾ ਕੇ ਮੌਕਾ ਦੇਖਣ।</big> <big>ਮਾਲ ਵਿਭਾਗ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰੀਕਰਨ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਹੋਰ ਤੇਜ ਕਰਨ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦਿਆਂ ਸ੍ਰੀ ਬਾਦਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ 31 ਦਸੰਬਰ ਤੱਕ ਸਮੁੱਚੇ ਰਿਕਾਰਡ ਦਾ ਕੰਪਿਊਟਰੀਕਰਨ ਹੋ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦਸੰਬਰ ਤੱਕ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਸਮੂਹ 153 ਤਹਿਸੀਲਾਂ/ਸਬ-ਤਹਿਸੀਲਾਂ ਤੋਂ ਕੰਪਿਉਟਰਾਈਜ਼ਡ ਫਰਦਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣਗੀਆਂ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੇਂਦਰਾਂ ਨੂੰ ਵਾਈਡ ਏਰੀਆ ਨੈੱਟਵਰਕ ਰਾਹੀਂ ਜੋੜਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਉਪ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਪੁਲੀਸ ਵਿਭਾਗ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਰਾਜ ਦੇ ਸਮੂਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਅਤੇ ਤਹਿਸੀਲਾਂ ਵਿਖੇ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਪੁਲੀਸ ਸੁਵਿਧਾ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 31 ਦਸੰਬਰ ਤੱਕ ਹਰ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਈ ਜਾਵੇ। </big> ਨਵੰ: ੧੨,੨੦੧੦ ਟ੍ਰੀਬਿਊਨ *[http://hoshiarpur.nic.in/pdf/DC_office.pdf ਜ਼ਿਲਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੇ ਡੀ.ਸੀ. ਦਫ਼ਤਰ ਦੇ ਕੰਮ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090409214307/http://hoshiarpur.nic.in/pdf/DC_office.pdf |date=2009-04-09 }} *[http://moga.nic.in/index_pun.html ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲੇ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਸਾਈਟ] *ਫਤਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ 427 ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਮਾਲ ਰਿਕਾਰਡ ਦਾ ਕੰਪਿਊਟਰੀਕਰਨ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ *[http://moga.nic.in/html/forms/BOG3.PDF ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿਚ ਸੁਵਿਧਾ ਸੈਂਟਰ ਵਿਚ ਸੁਖਮਨੀ ਸੁਸਾਇਟੀ ਵਲੌਂ ਪੇਸ਼ ਸਹੂਲਤਾਂ] *[http://muktsar.nic.in/html/CitizenCharter.htm ਮੁਕਤਸਰ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਸਾਈਟ ਸਿਟੀਜ਼ਨ ਚਾਰਟਰ ਬਾਰੇ] *[http://www.rampuraphul.co.in/blakvikasofficersworks.htm ਰਾਮਪੁਰਾਫੂਲ ਬਲਾਕ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਸਾਈਟ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} *[http://suwidha.nic.in/ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸੁਵਿਧਾ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦਾ ਘਰ ਸਫ਼ਾ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080306130942/http://suwidha.nic.in/ |date=2008-03-06 }} *[http://nawanshahr.nic.in/index.html ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸੁਵਿਧਾ ਪੋਰਟਲ] *[http://fatehgarhsahib.nic.in/suwidha_new.asp ਫਤੇਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸੁਵਿਧਾ ਪੋਰਟਲ] *[http://fatehgarhsahib.nic.in/pawan.pdf ਪੂਰੇ ਪਰੋਜੈਕਟ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ] *[http://moga.nic.in/scripts/suwidha.asp?flag=0 ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲੇ ਦਾ ਸੁਵਿਧਾ ਪੋਰਟਲ] *[http://mansa.nic.in/suwidha.html ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲੇ ਦਾ ਸੁਵਿਧਾ ਪੋਰਟਲ] *[http://patiala.nic.in/suwidhasql.asp ਜ਼ਿਲਾ ਪਟਿਆਲਾ ਦਾ ਸੁਵਿਧਾ ਸਫ਼ਾ] *[http://ferozepur.nic.in/html/Egovernance.html ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜ਼ਿਲੇ ਦਾ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ-ਗਵਰਨੈਂਸ ਸਫ਼ਾ] *[http://muktsar.nic.in/asp/suwidhaSQL.asp ਮੁਕਤਸਰ ਜ਼ਿਲੇ ਦਾ ਸੁਵਿਧਾ ਪੋਰਟਲ] *[http://bathinda.nic.in/suwidha.html ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲੇ ਦਾ ਸੁਵਿਧਾ ਪੋਰਟਲ] *[http://www.sangrur.nic.in/html/suwidhaSQL.asp ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲੇ ਦਾ ਸੁਵਿਧਾ ਪੋਰਟਲ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080411152614/http://www.sangrur.nic.in/html/suwidhaSQL.asp |date=2008-04-11 }} *[http://fatehgarhsahib.nic.in/suwidha_new.asp ਫ਼ਤੇਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲੇ ਦਾ ਸੁਵਿਧਾ ਪੋਰਟਲ] *[http://faridkot.nic.in/SuwidhaFdk.asp ਫਰੀਦਕੋਟ ਜ਼ਿਲੇ ਦਾ ਸੁਵਿਧਾ ਪੋਰਟਲ] *[http://ludhiana.nic.in/asp/suwidha.asp ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲੇ ਦਾ ਸੁਵਿਧਾ ਤਤਕਾਲੀਨ ਹਾਲ ਪੋਰਟਲ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071218143921/http://ludhiana.nic.in/asp/suwidha.asp |date=2007-12-18 }} *[http://hoshiarpur.nic.in/Services%20available%20at%20Suwidha%20Centre,%20Hoshiarpur.htm ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਸੁਵਿਧਾ ਸੈਂਟਰ ਤੇ ਉਪਲਬਧ ਸੇਵਾਵਾਂ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080318033105/http://hoshiarpur.nic.in/Services%20available%20at%20Suwidha%20Centre,%20Hoshiarpur.htm |date=2008-03-18 }} * Front-end The following is the list of front-end citizen services covered under the Suwidha project: *S No Name of Citizen Service *1. Issuance and renewal of Bus Passes to Freedom Fighters and Handicapped person *2. Pension to old age, widows, destitute children and disabled persons *3. Issuance and renewal of ID-Cards to freedom fighters *4. Character Verification *5. Issuance of Dependent Certificate to wards of freedom fighters *6. Issuance of Dependent Certificate to Riots/terrorist victims *7. Attestation of Indemnity bond *8. Attestation and acceptance of Surety bond *9. Issuance of Nationality Certificate *10. Issuance of Birth Certificate *11. Issuance of Death Certificate *12. Attestation of Affidavit *13. Issuance of Unmarried Certificate *14. Issuance and renewal of Driving License *15. Issuance of Copy of a document *16. Passport Services *17. Counter Signing of Documents *18. Arms License Issuance System *19. Issuance of NOC (Petrol pump, marriage palace, Hotel & Restaurant, Cinema etc.) *20. Registration of Vehicle *21. Permission for fairs *22. Issuance & Renewal of Licenses for (Arms Dealers, Cinema, Video Parlour) *4.2 Back-end Following backend applications are available: * Arms Licenses Issuance System (ALIS) * Countersigning of Documents (COD) *Birth & Death Certificate Issuance System (BDCIS) * Social Security Information System (SSIS) * Affidavit Information System (AIS) * Certificate Issuance System (CIS) * Court Information System (CoIS) * Handicap Certificate Issuance System (HCIS). * Passport Applications Acceptance System (WebPASS) Many of the above applications are either implemented independently or integrated with SUWIDHA through LAN. It may be ensured that all above applications are implemented on LAN and integrated with SUWIDHA. 5 Technology Used Microsoft Platform 5.1 Operating System Window 2003 Server for Server and Window XP Professional for Clients 5.2 Front-end Visual Basic 6.0, Crystal Reports 7.0 5.3 RDBMS SQL SERVER 2000 5.4 Type of Architecture 3 Tier Client/ Server 5.5 Language English 5.6 Number of PCs used in Project Minimum 5 for DC office and Minimum 3 for SDM office 5.7 LAN Status LAN is established in all the districts for the implementation of SUWIDHA 5.8 Number of PC connected to LAN All 6 Home Page http://suwidha.nic.in {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080306130942/http://suwidha.nic.in/ |date=2008-03-06 }} 7 Suwidha Ranking & Scaling parameters: Suwidha has been Ranked # 1 at National Level by IT consultancy company M/S Skoch Consultancy Services Pvt. Ltd, Gurgoan as best Citizen Services Centric project as per ''' ਮੂਲ ਲੇਖਕ ਸਵਤੰਤਰ ਸਿੰਘ ਖੁਰਮੀ ਦੇ http://sawtantar.googlepages.com/home {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080704174551/http://sawtantar.googlepages.com/home |date=2008-07-04 }} ਤੌਂ ਲੀਤੇ ਲੇਖ 'ਸਰਵ-ਵਿਆਪੀ ਇੰਟਰਨੈੱਟ'ਤੌਂ ਰੂਪਾਂਤਰਿਤ ''' *ਈ ਗਵਰਨੈਂਸ ਵਲ ਕਦਮ ਵਧਾਂਦਿਆਂ, ਬਿਜਲੀ ਨਿਗਮ ਵਲੋਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਬਿਜਲੀ ਸਬੰਧੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਦਰਜ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਸਤੇ''' ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਇਕ ਨੰਬਰ''' ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਨਾਗਰਿਕ ਇਕ ਟੈਲੀਫੋਨ ਨੰਬਰ''' 0161-5055510 ਉਤੇ ਬਿਜਲੀ ਸਬੰਧੀ ਆਪਣੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ '''ਦਰਜ ਕਰਵਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰਵਾਉਣ ਤੇ ਬਿਜਲੀ ਸਬੰਧੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਤੁਰੰਤ ਸਥਾਨਕ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਵਲੋਂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। *[http://www.mit.gov.in/download/swan-pawan.pdf ਪਵਨ ਬਾਰੇ ੨ ਅਗਸਤ ੨੦੦੮ ਦੀ ਖਬਰ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://punjabsewa.gov.in/pages/objectives_punjabsewa.jsp ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਰਾਈਟ ਟੂ ਸਰਵਿਸ ਬਾਰੇ ਪੰਜਾਬ ਸੇਵਾ ਇੰਟਰਨੈਟ ਸਾਈਟ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110728011607/http://punjabsewa.gov.in/pages/objectives_punjabsewa.jsp |date=2011-07-28 }} [http://translate.googleusercontent.com/translate_c?hl=en&prev=/search%3Fq%3Dcharty%2Bslu%25C5%25BEeb%26hl%3Den%26prmd%3Dimvns&rurl=translate.google.com&sl=cs&u=http://www.egoncentrum.cz/index.php%3Foption%3Dcom_content%26view%3Dsection%26id%3D6%26Itemid%3D116&usg=ALkJrhhvkbGKMZxY7ibeYDNj6hjcwahRgQ ਚੈਕੋਸਲੋਵਾਕੀਆ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਇਲੈਕਟਰੋਨਿਕ ਗਵਰਨੈਂਸ ਬਾਰੇ ਸਾਈਟ] [http://translate.googleusercontent.com/translate_c?hl=en&prev=/search%3Fq%3Dcharty%2Bslu%25C5%25BEeb%26hl%3Den%26prmd%3Dimvns&rurl=translate.google.com&sl=cs&u=http://www.egoncentrum.cz/index.php&usg=ALkJrhg2Vn9aC2EN9sB9DzagX6aoN5KC1Q ਚੇਕੋਸਲੋਵਾਕੀਆ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਈ ਗਵਰਨੈਂਸ ਬਾਰੇ ਇਕ ਹੋਰ ਲਿੰਕ] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਈ-ਗਵਰਨੈਂਸ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] otanccksmj7tpplvr19byf769aapg1f 0 2864 810802 810795 2025-06-15T12:19:21Z Jagmit Singh Brar 17898 Restored revision 733814 by [[Special:Contributions/Kuldeepburjbhalaike|Kuldeepburjbhalaike]] ([[User talk:Kuldeepburjbhalaike|talk]]): Vandalism 810802 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer | name = ਪ੍ਰੋਃ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ | image = Pooran Singh.jpg | image_size = | alt = | caption = | pseudonym = | birth_name = | birth_date = {{Birth date |1881|02|17|df=yes}}<ref name=KDPU>{{cite book|last=Singh|first=Puran Singh|title=Kanya Daan te Hor Lekh(Translated from Hindi by Devinder Singh Satyarthi)|year=1994|publisher=Publication Buero|location=Panjabi University Patiala|isbn=81-7380-052-9|pages=1–26|edition=3rd|language=Punjabi}}</ref> | birth_place = ਪਿੰਡ ਸਲਹੱਟ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਐਬਟਾਬਾਦ, [[ਪੋਠੋਹਾਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ]] | death_date = {{Death date and age|1931|03|31|1881|02|17|df=yes}}<ref name=KDPU /> | death_place = [[ਦੇਹਰਾਦੂਨ]] | resting_place = | occupation = ਵਿਗਿਆਨੀ, ਕਵੀ | language = [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]], [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | nationality = ਭਾਰਤੀ | ethnicity = [[ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ|ਪੰਜਾਬੀ]] | citizenship = | education = ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਡਿਗਰੀ, [[ਜਪਾਨ]] | period = 1900-1931 | genre = | subject = | movement = | notable_works = "ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ":Sisters of The Spinning Wheel(1921)<br>Unstrung Beads(1923)<br>the Spirit of Oriental Poetry(1926)<br>The Book of Ten Masters<br>The Spirit Born People <br>Swami Rama<br>"ਪੰਜਾਬੀ":ਖੁਲ੍ਹੇ ਮੈਦਾਨ, ਖੁਲ੍ਹੇ ਘੁੰਡ (1923), ਖੁਲ੍ਹੇ ਲੇਖ (1929), ਖੁਲ੍ਹੇ ਅਸਮਾਨੀ ਰੰਗ (1927)<ref name=KDPU/> | spouse = ਮਾਇਆ ਦੇਵੀ (5 ਮਾਰਚ 1904) | partner = | children = ਪਿਤਾ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ | awards = | signature = | signature_alt = | module = | website = | portaldisp = }} '''ਪ੍ਰੋਃ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ''' (17 ਫਰਵਰੀ 1881- 31 ਮਾਰਚ 1931), ਅਲਬੇਲਾ ਕਵੀ , ਉਚ ਕੋਟੀ ਦਾ ਵਾਰਤਾਕਾਰ , ਸਫਲ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਧਰਮ ਵੇਤਾ , ਉਤਮ ਅਨੁਵਾਦਕ , ਚਿੰਤਕ , ਸੁਹਜ ਕਲਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰੇਮੀ ਤੇ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਰਸਾਇਣ ਇੰਜਨੀਅਰ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਤਮਾ ਦੇ ਕਵੀ ਵਜੋਂ ਵਿਆਪਕ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ।<ref>[http://books.google.co.in/books/about/%C4%80tam%C4%81_d%C4%AB_kawit%C4%81.html?id=mkFTYAAACAAJ&redir_esc=y Atma di kavita: Professor Puran Singh di sampuran kavita da Panjabi kav-rupantaran]</ref> ==ਜੀਵਨ== ਪ੍ਰੋਃ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ 17 ਫਰਵਰੀ 1881 ਨੂੰ ਸਲਹੱਟ (ਐਬਟਾਬਾਦ) ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ ਪਰਿਵਾਰ (ਪਿਤਾ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ, ਮਾਤਾ ਪਰਮਾ ਦੇਵੀ) ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸਲਹੱਟ ਵਿੱਚ ਆਬਕਾਰੀ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਹਾਈ ਸਕੂਲ 1897 ਵਿੱਚ [[ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ]] ਤੋਂ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਤੇ ਇੰਟਰ ਡੀ.ਏ.ਵੀ ਕਾਲਜ [[ਲਹੌਰ]] ਤੋਂ 1899 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ। 28 ਸਤੰਬਰ 1900 ਵਿੱਚ ਟੋਕੀਓ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹਨਾਂ ਜਰਮਨ ਤੇ [[ਜਪਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਸਿਖੀ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਹਕੂਮਤ ਖਿਲਾਫ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਭਾਸ਼ਨ ਦੇਣਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸ਼ੁਗਲ ਸੀ। ਕੁਝ ਦੇਰ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਪਤ੍ਰਿਕਾ ''ਦੀ ਥੰਡਰਿੰਗ ਡਾਨ'' ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਜੋ ਮੁਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦਬਦਬੇ ਵਾਲੇ ਰਾਜ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਅਵਾਜ਼ ਉਠਾਉਂਦੀ ਸੀ। ਜਪਾਨ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ [[ਸਵਾਮੀ ਰਾਮ ਤੀਰਥ]] ਨਾਲ ਹੋਈ ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਉਹਨਾਂ ਕੇਸ ਕਟਵਾ ਲਏ ਤੇ ਸੰਨਿਆਸ ਧਾਰਨ ਕਰ ਲਿਆ। ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬਿਮਾਰ ਭੈਣ ਨੂੰ ਮਿਲਾਣ ਲਈ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਘਰ ਵਾਪਸ ਆਣ ਤੇ ਰਾਜ਼ੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। 4 ਮਾਰਚ 1904 ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਮਤੀ ਮਾਇਆ ਦੇਵੀ ਨਾਲ ੳਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਰ ਦਿਤਾ ਗਿਆ। == ਰਚਨਾਵਾਂ == ===ਅੰਗਰੇਜੀ === #''[[ਦ ਸਿਸਟਰਜ਼ ਆਫ਼ ਸਪਿਨਿੰਗ ਵੀਲ]]''(1921)(The sisters of spinning wheel) #''[[ਅਨਸਟਰੰਗ ਬੀਡਜ਼]]'' (1923) (Unstrung beeds) #''[[ਦ ਸਪਿਰਿਟ ਆਫ਼ ਓਰੀਐਂਟਲ ਪੋਇਟਰੀ]]'' (1926) (the spirit of oriental poetry) #''[[ਦ ਬੁਕ ਆਫ਼ ਟੈੱਨ ਮਾਸਟਰਜ਼]]'' (The Book Of Ten Masters) #''[[ਦ ਲਾਈਫ਼ ਆਫ਼ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਤੀਰਥ]]'' (The Life Of Swami Ramtirath) #''[[ਦ ਵਾਇਸ ਆਫ਼ ਵਿੰਡਜ਼ ਐਂਡ ਵਾਟਰਜ਼]]'' (The Voice Of Winds and Waters) #(Guru Nanak's Rabab) #''[[ਮਾਈ ਬਾਬਾ]]'' (My Baba) #''[[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]]'' (Guru Gobind SIngh) #''[[ਆਨ ਪਾਥ ਆਫ਼ ਲਾਈਫ ਐਂਡ ਜਪੁਜੀ|ਆਨ ਪਾਥ ਆਫ਼ ਲਾਈਫ]]'' (On Paths of Life) ===ਪੰਜਾਬੀ=== ====ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ==== *''[[ਖੁਲ੍ਹੇ ਮੈਦਾਨ]]''(1922) *''[[ਖੁਲ੍ਹੇ ਘੁੰਡ]]'' (1923) *''[[ਖੁਲ੍ਹੇ ਅਸਮਾਨੀ ਰੰਗ]]'' (1927) ====ਨਾਵਲ==== *''[[ਪ੍ਰਕਾਸਿਨਾ]]'' *"[[ਭਗੀਰਥ]]" ====ਹੋਰ==== * ''[[ਖੁਲ੍ਹੇ ਲੇਖ]]'' (ਨਿਬੰਧ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ) ====ਅਨੁਵਾਦ==== *''[[ਅਬਚੱਲੀ ਜੋਤ]]'' *''[[ਕਲਾ ਤੇ ਕਲਾਧਾਰੀ ਦੀ ਪੂਜਾ]]'' *''[[ਬੌਣੇ ਬੂਟੇ]]'' *''[[ਸੋਹਣੀ]]'' *''[[ਮੌਲਾ ਸ਼ਾਹ]]'' *''[[ਮੋਇਆਂ ਦੀ ਜਾਗ]]'' [[ਪ੍ਰੋਃ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਨਵਾਂ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਤੀਖਣ ਸੰਵੇਦਨਾ ਨਾਲ ਵਰੋਸਾਇਆ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ ਸਾਹਿਤਕ ਚੇਤਨਾ ਔਰੀਅੰਟਲ ਰਹੱਸਵਾਦ ਅਤੇ ਧਾਰਮਕ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਅਜਬ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕਮਿੱਕ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।<ref>[http://books.google.co.in/books?id=SoNXuXIkfS4C&pg=PA504&lpg=PA504&dq=Professor+Puran+Singh&source=bl&ots=myecjB-XI4&sig=jxWIyvrRNdlCBvYBasjqQRreMYQ&hl=en&sa=X&ei=IK2vUN7XIo-yrAf4t4GIDQ&ved=0CFoQ6AEwBjgU#v=onepage&q=Professor%20Puran%20Singh&f=false ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ - ਚੋਣਵੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ]</ref> ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਬਿਆਨ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਉਸਦੇ ਹਰ ਨਿਬੰਧ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਹਰੇਕ ਸ਼ਬਦ, ਵਾਕ ਅਤੇ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਝਲਕਾਰੇ ਮਾਰਦੀ ਹੈ।ਪੰਜਾਬੀ,ਹਿੰਦੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਕਾਫੀ ਰਚਨਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਦੋ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ‘ਖੁੱਲ੍ਹੇ-ਮੈਦਾਨ’ ਅਤੇ ‘ਖੁੱਲ੍ਹੇ-ਘੁੰਡ’ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਸਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ ਡਾ. [[ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ]] ਵੱਲੋਂ ‘ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ: ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾ’ ਨਾਂ ਹੇਠ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਡਾ. ਰੰਧਾਵਾ ਨੇ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ‘ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਰੰਗ ਅਸਮਾਨੀ ਭਾਗ-॥’, ‘ਬਾਰ ਦੇ ਰੰਗ’ ਅਤੇ ‘ਬਲਦੇ ਦੀਵੇ’ ਸਿਰਲੇਖ ਦੇ ਕੇ ਛਾਪਿਆ ਹੈ। ੳਸਦੀ ਨਿਬੰਧਾਂ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ‘ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਲੇਖ’ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸੁਤੰਤਰ ਲੇਖਣੀ ਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਆਗਾਜ ਪ੍ਰੋ. ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਵਾਲਟ ਵਿਟਮੈਨ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਪੁਸਤਕ '''ਘਾਹ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ''' ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 1923 'ਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਮੈਦਾਨ' ਪੰਜਾਬੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। 'ਪੂਰਨ ਨਾਥ ਜੋਗੀ' ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਪਹਿਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਕਵਿਤਾ ਹੈ। ==ਚਾਰ ਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ== === ਜਪਾਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ=== ===ਅਮਰੀਕੀ ਕਵੀ [[ਵਾਲਟ ਵਿਟਮੈਨ]] ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ=== ਪ੍ਰੋ. ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਵਾਲਟ ਵਿਟਮੈਨ ਐਡ ਸਿੱਖ ਇਨਸਪੀਰੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦਾ ਹੈ: ਵਾਲਟ ਵਿਟਮੈਨ ਵੌਜ਼ ਏ ਸਿਖ ਬੌਰਨ ਇਨ ਅਮੈਰਿਕਾ। ਉਹ ਵਾਲਟ ਵਿਟਮੈਨ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਹੋਰ ਬਦੇਸ਼ੀ ਕਵੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਿੱਖ-ਸੁਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਚਮਕਾਂ ਦੇਖਦੇ ਹਨ। <poem> ਗੋਇਟੇ ਜਰਮਨੀ ਦਾ ਗਾਉਦਾ, ਮਿੱਠਾ ਉਹ ਕਵੀ ਗੁਰੂ ਸੁਰਤਿ ਦਾ ਫ਼ਰਾਂਸ ਦਾ ਥੋਰੋ ਪੀਦਾ ਰਸ ਗੀਤਾ,ਉਪਨਿਖਦ ਕਾਵਯ ਦਾ ਐਮਰਸਨ ਤੇ ਵਿਟਮੈਨ ਇਸੇ ਕਾਵਯ ਰਸ ਤੇ ਮੋਹੇ ਪਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹਨ ਸਿੱਖ-ਸੁਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਚਮਕਾਂ,ਦੂਰ ਕਦੀ ਕਦੀ ਵੇਖਦੀਆਂ ਗੁਰੂ-ਸੁਰਤਿ ਦੇ ਲਿਸ਼ਕਾਰੇ ਕਰਾਰੇ (ਗੁਰੂ ਅਵਤਾਰ ਸੁਰਤਿ) </poem> [[ਵਾਲਟ ਵਿਟਮੈਨ]] ਅਤੇ [[ਗੇਟੇ]] ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੱਛਮੀ ਚਿੰਤਕਾਂ ਵਿੱਚ [[ਲਿਉ ਤਾਲਸਤਾਏ|ਤਾਲਸਤਾਏ]], [[ਕਾਰਲਾਇਲ]], [[ਐਮਰਸਨ]], [[ਪੀ.ਬੀ. ਸ਼ੈਲੇ]], [[ਰਸਕਿਨ]] ਅਤੇ [[ਹੈਨਰੀ ਡੇਵਿਡ ਥੋਰੋ‎|ਥੋਰੋ]] ਆਦਿ ਦੇ ਨਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਲਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ===ਸਵਾਮੀ ਰਾਮ ਤੀਰਥ ਦੀ ਮੁਰੀਦੀ === ਅਧਿਆਤਮਵਾਦ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਚਿੰਤਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਉਹ [[ਮਹਾਤਮਾ ਬੁੱਧ]], ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਅਤੇ [[ਸਵਾਮੀ ਰਾਮ ਤੀਰਥ]] ਦੇ ਦਰਸਾਏ ਜੀਵਨ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਮੇਂ ਸੇਧ ਲੈਂਦੇ ਰਹੇ। ===ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ === ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਨ ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ। [[ਸਿਆਲਕੋਟ]] ਵਿੱਚ 1912 ਵਿੱਚ [[ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਹੋਈ ਮੁਲਾਕਾਤ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਘੁੰਮ ਰਹੀ ਰੂਹ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਰਕਜ਼ ਤੇ ਠਹਿਰਾਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਖਰੀ ਮੋੜ ਸਾਬਤ ਹੋਈ। ਨਤੀਜਤਨ ਉਹ ਮੁੜ ਸਿਖੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ। ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਉਸਾਰੂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਤੇ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ ਮਿਲ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਸਹਿਜ ਨਾਲ ਹੀ ਇੱਕ ਮੇਲ ਪੈਦਾ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਸੀ। ਦੋਵਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਲਾਮਿਸਾਲ ਹਨ। ਉਹ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਜਰਬਿਆਂ ਤੇ ਕਾਫੀ ਸਮਾਂ ਲਗਾਂਉਦੇ ਸਨ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਹੀ ਸਮਾਂ ਆਪਣੇ ਮਹਿਮਾਨਾਂ,ਸਾਧੂਆਂ ਤੇ ਅਗਾਂਹ ਵਧੂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੇਂਦਾ ਸੀ।ਉਹ ਕੁਦਰਤ ਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦਾ ਮਤਵਾਲਾ ਸੀ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁੰਦਰ ਤੇ ਕੋਮਲ ਕਵਿਤਾ ਰਚੀ। ===ਅਨੁਵਾਦ === ਪੱਛਮੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਨ ਦਾ ਕਾਰਜ ਵੀ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਵੱਲੋਂ ਬਖ਼ੂਬੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਤਾਲਸਤਾਏ ਦੇ ਸੰਸਾਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਵਲ ‘ਰੀਜ਼ਾਰਕਸ਼ਨ’ ਨੂੰ ''[[ਮੋਇਆਂ ਦੀ ਜਾਗ]]'', ਐਮਰਸਨ ਦੀ ਰਚਨਾ ''[[ਐੱਸੇ ਆਫ਼ ਦੀ ਪੋਇਟ]]'' ਨੂੰ ‘ਅਬਚਲੀ ਜੋਤ’ ਅਤੇ [[ਕਾਰਲਾਈਲ]] ਦੀ ਪੁਸਤਕ ‘[[ਹੀਰੋ ਐਂਡ ਹੀਰੋ ਵਰਸ਼ਿਪ]]’ ਨੂੰ ‘ਕਲਾਧਾਰੀ ਤੇ ਕਲਾਧਾਰੀ ਪੂਜਾ’ ਨਾਂ ਹੇਠ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਛਪਵਾਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਦਾਰਸ਼ਨਿਕਤਾ ਅਤੇ ਆਮ ਵਾਕਫ਼ੀਅਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਲੇਖ ਆਦਿ ਫੁਟਕਲ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ===ਹਿੰਦੀ === ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰੋ. ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕੁਝ ਨਿਬੰਧ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹਿੰਦੀ ਪੱਤਰ/ਪੱਤ੍ਰਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਿਬੰਧਾਂ ਵਿਚੋਂ ‘ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਔਰ ਪ੍ਰੇਮ’, ‘ਵਾਲਟ ਵਿਟਮੈਨ’, ‘ਕੰਨਿਆਦਾਨ’, ‘ਨੈਨੋਂ ਕੀ ਗੰਗਾ’, ‘ਪਵਿੱਤਰਤਾ’, ‘ਸੱਚੀ ਵੀਰਤਾ’ ਅਤੇ ‘ਆਚਰਣ ਕੀ ਸੱਭਿਅਤਾ’ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹਨ। ==ਹੋਰ ਕੰਮ == ਈਸ਼ਰ ਦਾਸ ਤੇ ਰਾਏ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਿਵ ਨਾਥ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਲਹੌਰ ਵਿਖੇ ਉਸ ਨੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੇਲਾਂ ਦੀ ਆਬਕਾਰੀ ਭੱਠੀ ਲਗਾਈ ਅਤੇ ਥਾਈਮੋਲ,ਫੈਨਲ ਤੇ ਲੈਮਨ ਆਇਲ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਸੂਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਭਾਈਵਾਲਾਂ ਦੀ ਧੋਖਾਬਾਜ਼ੀ ਕਾਰਨ ਉਸ ਇਹ ਕਾਰੋਬਾਰ ਛੱਡ ਦਿਤਾ, ਭੱਠੀਆਂ ਢਾਹ ਕੇ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮ ਤੀਰਥ ਦੇ ਚੇਲੇ ਜਯੋਤੀ ਸਰੂਪ ਕੋਲ ਡੇਹਰਾਦੂਨ ਆ ਟਿਕਿਆ। ਦਸੰਬਰ 1904 ਵਿੱਚ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਡਾਇਮੰਡ ਜੁਬਲੀ ਹਿੰਦੂ ਟੈਕਨੀਕਲ ਇੰਸਟੀਚਊਟ ਦਾ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਬਣ ਕੇ ਉਹ ਲਹੌਰ ਪਰਤ ਆਇਆ। ਇਥੇ' ਥੰਡਰਿੰਗ ਦਾਨ ' ਪਤ੍ਰਕਾ ਦੀ ਮੁੜ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਤੇ [[ਲਾਲਾ ਹਰਦਿਆਲ]] ਤੇ ਖੁਦਾਦਾਦ ਵਰਗੇ ਅਗਾਂਹ ਵਧੂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਪੈਦਾ ਹੋਏ। ਨਵੰਬਰ 1906 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਿੰਸਿਪਲੀ ਤਿਆਗ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਡੋਈਵਾਲਾ (ਡੇਹਰਾਦੂਨ) ਵਿਖੇ ਸਾਬਣ ਦਾ ਕਾਰਖਾਨਾ ਲਗਾਇਆ ਪ੍ਰੰਤੂ ਛੇਤੀ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਧਨਾਢ ਨੂੰ ਵੇਚ ਕੇ ਫੋਰੈਸਟ ਰੀਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਊਟ ਡੇਹਰਾਦੂਨ ਵਿਖੇ ਕੈਮਿਸਟ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰ ਲਈ ਜਿਥੋਂ 1918 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਰੀਟਾਇਰਮੈਂਟ ਲੈ ਲਈ। 1919 ਤੋਂ 1923 ਦੌਰਾਨ ਪਟਿਆਲਾ ਤੇ ਗਵਾਲੀਅਰ ਦੀਆਂ ਰਿਆਸਤੀ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੁਝ ਦੇਰ ਨੌਕਰੀ ਕੀਤੀ ਤੇ ਆਪਣਾ ਮਹੱਤਵ ਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। 1923-24 ਵਿੱਚ ਸੁੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠੀਆ ਦੀ ਖੰਡ ਮਿਲ ਵਿੱਚ ਤੇ ਫਿਰ 1928 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸਰਕਾਰ ਤੌਂ ਲੀਜ਼ ਤੇ ਲੀਤੇ ਪਲਾਟ ਤੇ ਰੋਸ਼ਾ ਘਾਹ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕੀਤੀ। ਹੜ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਕਾਫੀ ਘਾਟੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਖਰੜਿਆਂ ਨੂੰ ਹੜ੍ਹਾਂ ਤੌਂ ਬਚਾ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਹੀ ਆਪਣੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਸਮਝੀ। ==ਮੌਤ == 1930 ਵਿੱਚ ਤਪਦਿਕ ਤੋਂ ਬੀਮਾਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ 31 ਮਾਰਚ 1931 ਨੂੰ [[ਦੇਹਰਾਦੂਨ]] ਵਿਖੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸਵਰਗਵਾਸ ਹੋ ਗਿਆ। ==ਬਾਹਰੀ ਸਰੋਤ== [http://www.sikhspectrum.com/022007/puran.htm ਪ੍ਰੋ. ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦਿ ਜੌਹਨ ਸਾਈਮਨ ਦੇ ਨਾਂ 1928 ਵਿੱਚ ਖੁਲ੍ਹੀ ਚਿਠੀ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071015013126/http://www.sikhspectrum.com/022007/puran.htm |date=2007-10-15 }} [http://epaper.punjabijagran.com/229969/Amritsar/Amritsar-Punjabi-jagran-News-16th-February-2014#page/10/2 ਪ੍ਰੋ ਪੂ੍ਰਨ ਿਸੰਘ ਦੀ ਕਾਵ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਲੇਖ- ਪੰਜਾਬੀ ਜਾਗਰਣ ਅਖਬਾਰ 16 02 2014 ਨੂੰ ਨਸ਼ਰ ਹੋਿੲਆ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://sikhdigitallibrary.blogspot.com/2013/10/bhai-sher-singh-msc-kashmirs-september_7555.html Bhai Sher Singh (MSc) Kashmir's September 29, 1928, letter to Prof Puran Singh] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਲੇਖਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਲੇਖਕ]] bvylv0qi9f8ynknz8prwqx76va3drtm 810803 810802 2025-06-15T12:21:25Z Jagmit Singh Brar 17898 810803 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer | name = ਪ੍ਰੋਃ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ | image = Pooran Singh.jpg | image_size = | alt = | caption = | pseudonym = | birth_name = | birth_date = {{Birth date |1881|02|17|df=yes}}<ref name=KDPU>{{cite book|last=Singh|first=Puran Singh|title=Kanya Daan te Hor Lekh(Translated from Hindi by Devinder Singh Satyarthi)|year=1994|publisher=Publication Buero|location=Panjabi University Patiala|isbn=81-7380-052-9|pages=1–26|edition=3rd|language=Punjabi}}</ref> | birth_place = ਪਿੰਡ ਸਲਹੱਟ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਐਬਟਾਬਾਦ, [[ਪੋਠੋਹਾਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ]] | death_date = {{Death date and age|1931|03|31|1881|02|17|df=yes}}<ref name=KDPU /> | death_place = [[ਦੇਹਰਾਦੂਨ]] | resting_place = | occupation = ਵਿਗਿਆਨੀ, ਕਵੀ | language = [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]], [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | nationality = ਭਾਰਤੀ | ethnicity = [[ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ|ਪੰਜਾਬੀ]] | citizenship = | education = ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਡਿਗਰੀ, [[ਜਪਾਨ]] | period = 1900-1931 | genre = | subject = | movement = | notable_works = "ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ":Sisters of The Spinning Wheel(1921)<br>Unstrung Beads(1923)<br>the Spirit of Oriental Poetry(1926)<br>The Book of Ten Masters<br>The Spirit Born People <br>Swami Rama<br>"ਪੰਜਾਬੀ":ਖੁਲ੍ਹੇ ਮੈਦਾਨ, ਖੁਲ੍ਹੇ ਘੁੰਡ (1923), ਖੁਲ੍ਹੇ ਲੇਖ (1929), ਖੁਲ੍ਹੇ ਅਸਮਾਨੀ ਰੰਗ (1927)<ref name=KDPU/> | spouse = ਮਾਇਆ ਦੇਵੀ (5 ਮਾਰਚ 1904) | partner = | children = ਪਿਤਾ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ | awards = | signature = | signature_alt = | module = | website = | portaldisp = }} '''ਪ੍ਰੋਃ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ''' (17 ਫਰਵਰੀ 1881- 31 ਮਾਰਚ 1931) ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ, ਵਾਰਤਾਕਾਰ, ਵਿਗਿਆਨੀ, ਅਨੁਵਾਦਕ, ਚਿੰਤਕ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣ ਇੰਜਨੀਅਰ ਸਨ। ਉਹ ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।<ref>[http://books.google.co.in/books/about/%C4%80tam%C4%81_d%C4%AB_kawit%C4%81.html?id=mkFTYAAACAAJ&redir_esc=y Atma di kavita: Professor Puran Singh di sampuran kavita da Panjabi kav-rupantaran]</ref><ref>Jaspal Singh, [http://www.tribuneindia.com/2002/20021124/spectrum/book5.htm "Spiritual journey of Prof Puran Singh"], ''The Sunday Tribune'', 24 November 2002</ref> ==ਜੀਵਨ== ਪ੍ਰੋਃ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ 17 ਫਰਵਰੀ 1881 ਨੂੰ ਸਲਹੱਟ (ਐਬਟਾਬਾਦ) ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ ਪਰਿਵਾਰ (ਪਿਤਾ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ, ਮਾਤਾ ਪਰਮਾ ਦੇਵੀ) ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸਲਹੱਟ ਵਿੱਚ ਆਬਕਾਰੀ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਹਾਈ ਸਕੂਲ 1897 ਵਿੱਚ [[ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ]] ਤੋਂ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਤੇ ਇੰਟਰ ਡੀ.ਏ.ਵੀ ਕਾਲਜ [[ਲਹੌਰ]] ਤੋਂ 1899 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ। 28 ਸਤੰਬਰ 1900 ਵਿੱਚ ਟੋਕੀਓ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹਨਾਂ ਜਰਮਨ ਤੇ [[ਜਪਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਸਿਖੀ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਹਕੂਮਤ ਖਿਲਾਫ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਭਾਸ਼ਨ ਦੇਣਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸ਼ੁਗਲ ਸੀ। ਕੁਝ ਦੇਰ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਪਤ੍ਰਿਕਾ ''ਦੀ ਥੰਡਰਿੰਗ ਡਾਨ'' ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਜੋ ਮੁਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦਬਦਬੇ ਵਾਲੇ ਰਾਜ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਅਵਾਜ਼ ਉਠਾਉਂਦੀ ਸੀ। ਜਪਾਨ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ [[ਸਵਾਮੀ ਰਾਮ ਤੀਰਥ]] ਨਾਲ ਹੋਈ ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਉਹਨਾਂ ਕੇਸ ਕਟਵਾ ਲਏ ਤੇ ਸੰਨਿਆਸ ਧਾਰਨ ਕਰ ਲਿਆ। ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬਿਮਾਰ ਭੈਣ ਨੂੰ ਮਿਲਾਣ ਲਈ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਘਰ ਵਾਪਸ ਆਣ ਤੇ ਰਾਜ਼ੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। 4 ਮਾਰਚ 1904 ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਮਤੀ ਮਾਇਆ ਦੇਵੀ ਨਾਲ ੳਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਰ ਦਿਤਾ ਗਿਆ। == ਰਚਨਾਵਾਂ == ===ਅੰਗਰੇਜੀ === #''[[ਦ ਸਿਸਟਰਜ਼ ਆਫ਼ ਸਪਿਨਿੰਗ ਵੀਲ]]''(1921)(The sisters of spinning wheel) #''[[ਅਨਸਟਰੰਗ ਬੀਡਜ਼]]'' (1923) (Unstrung beeds) #''[[ਦ ਸਪਿਰਿਟ ਆਫ਼ ਓਰੀਐਂਟਲ ਪੋਇਟਰੀ]]'' (1926) (the spirit of oriental poetry) #''[[ਦ ਬੁਕ ਆਫ਼ ਟੈੱਨ ਮਾਸਟਰਜ਼]]'' (The Book Of Ten Masters) #''[[ਦ ਲਾਈਫ਼ ਆਫ਼ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਤੀਰਥ]]'' (The Life Of Swami Ramtirath) #''[[ਦ ਵਾਇਸ ਆਫ਼ ਵਿੰਡਜ਼ ਐਂਡ ਵਾਟਰਜ਼]]'' (The Voice Of Winds and Waters) #(Guru Nanak's Rabab) #''[[ਮਾਈ ਬਾਬਾ]]'' (My Baba) #''[[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]]'' (Guru Gobind SIngh) #''[[ਆਨ ਪਾਥ ਆਫ਼ ਲਾਈਫ ਐਂਡ ਜਪੁਜੀ|ਆਨ ਪਾਥ ਆਫ਼ ਲਾਈਫ]]'' (On Paths of Life) ===ਪੰਜਾਬੀ=== ====ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ==== *''[[ਖੁਲ੍ਹੇ ਮੈਦਾਨ]]''(1922) *''[[ਖੁਲ੍ਹੇ ਘੁੰਡ]]'' (1923) *''[[ਖੁਲ੍ਹੇ ਅਸਮਾਨੀ ਰੰਗ]]'' (1927) ====ਨਾਵਲ==== *''[[ਪ੍ਰਕਾਸਿਨਾ]]'' *"[[ਭਗੀਰਥ]]" ====ਹੋਰ==== * ''[[ਖੁਲ੍ਹੇ ਲੇਖ]]'' (ਨਿਬੰਧ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ) ====ਅਨੁਵਾਦ==== *''[[ਅਬਚੱਲੀ ਜੋਤ]]'' *''[[ਕਲਾ ਤੇ ਕਲਾਧਾਰੀ ਦੀ ਪੂਜਾ]]'' *''[[ਬੌਣੇ ਬੂਟੇ]]'' *''[[ਸੋਹਣੀ]]'' *''[[ਮੌਲਾ ਸ਼ਾਹ]]'' *''[[ਮੋਇਆਂ ਦੀ ਜਾਗ]]'' [[ਪ੍ਰੋਃ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਨਵਾਂ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਤੀਖਣ ਸੰਵੇਦਨਾ ਨਾਲ ਵਰੋਸਾਇਆ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ ਸਾਹਿਤਕ ਚੇਤਨਾ ਔਰੀਅੰਟਲ ਰਹੱਸਵਾਦ ਅਤੇ ਧਾਰਮਕ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਅਜਬ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕਮਿੱਕ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।<ref>[http://books.google.co.in/books?id=SoNXuXIkfS4C&pg=PA504&lpg=PA504&dq=Professor+Puran+Singh&source=bl&ots=myecjB-XI4&sig=jxWIyvrRNdlCBvYBasjqQRreMYQ&hl=en&sa=X&ei=IK2vUN7XIo-yrAf4t4GIDQ&ved=0CFoQ6AEwBjgU#v=onepage&q=Professor%20Puran%20Singh&f=false ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ - ਚੋਣਵੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ]</ref> ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਬਿਆਨ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਉਸਦੇ ਹਰ ਨਿਬੰਧ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਹਰੇਕ ਸ਼ਬਦ, ਵਾਕ ਅਤੇ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਝਲਕਾਰੇ ਮਾਰਦੀ ਹੈ।ਪੰਜਾਬੀ,ਹਿੰਦੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਕਾਫੀ ਰਚਨਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਦੋ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ‘ਖੁੱਲ੍ਹੇ-ਮੈਦਾਨ’ ਅਤੇ ‘ਖੁੱਲ੍ਹੇ-ਘੁੰਡ’ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਸਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ ਡਾ. [[ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ]] ਵੱਲੋਂ ‘ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ: ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾ’ ਨਾਂ ਹੇਠ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਡਾ. ਰੰਧਾਵਾ ਨੇ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ‘ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਰੰਗ ਅਸਮਾਨੀ ਭਾਗ-॥’, ‘ਬਾਰ ਦੇ ਰੰਗ’ ਅਤੇ ‘ਬਲਦੇ ਦੀਵੇ’ ਸਿਰਲੇਖ ਦੇ ਕੇ ਛਾਪਿਆ ਹੈ। ੳਸਦੀ ਨਿਬੰਧਾਂ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ‘ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਲੇਖ’ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸੁਤੰਤਰ ਲੇਖਣੀ ਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਆਗਾਜ ਪ੍ਰੋ. ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਵਾਲਟ ਵਿਟਮੈਨ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਪੁਸਤਕ '''ਘਾਹ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ''' ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 1923 'ਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਮੈਦਾਨ' ਪੰਜਾਬੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। 'ਪੂਰਨ ਨਾਥ ਜੋਗੀ' ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਪਹਿਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਕਵਿਤਾ ਹੈ। ==ਚਾਰ ਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ== === ਜਪਾਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ=== ===ਅਮਰੀਕੀ ਕਵੀ [[ਵਾਲਟ ਵਿਟਮੈਨ]] ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ=== ਪ੍ਰੋ. ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਵਾਲਟ ਵਿਟਮੈਨ ਐਡ ਸਿੱਖ ਇਨਸਪੀਰੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦਾ ਹੈ: ਵਾਲਟ ਵਿਟਮੈਨ ਵੌਜ਼ ਏ ਸਿਖ ਬੌਰਨ ਇਨ ਅਮੈਰਿਕਾ। ਉਹ ਵਾਲਟ ਵਿਟਮੈਨ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਹੋਰ ਬਦੇਸ਼ੀ ਕਵੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਿੱਖ-ਸੁਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਚਮਕਾਂ ਦੇਖਦੇ ਹਨ। <poem> ਗੋਇਟੇ ਜਰਮਨੀ ਦਾ ਗਾਉਦਾ, ਮਿੱਠਾ ਉਹ ਕਵੀ ਗੁਰੂ ਸੁਰਤਿ ਦਾ ਫ਼ਰਾਂਸ ਦਾ ਥੋਰੋ ਪੀਦਾ ਰਸ ਗੀਤਾ,ਉਪਨਿਖਦ ਕਾਵਯ ਦਾ ਐਮਰਸਨ ਤੇ ਵਿਟਮੈਨ ਇਸੇ ਕਾਵਯ ਰਸ ਤੇ ਮੋਹੇ ਪਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹਨ ਸਿੱਖ-ਸੁਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਚਮਕਾਂ,ਦੂਰ ਕਦੀ ਕਦੀ ਵੇਖਦੀਆਂ ਗੁਰੂ-ਸੁਰਤਿ ਦੇ ਲਿਸ਼ਕਾਰੇ ਕਰਾਰੇ (ਗੁਰੂ ਅਵਤਾਰ ਸੁਰਤਿ) </poem> [[ਵਾਲਟ ਵਿਟਮੈਨ]] ਅਤੇ [[ਗੇਟੇ]] ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੱਛਮੀ ਚਿੰਤਕਾਂ ਵਿੱਚ [[ਲਿਉ ਤਾਲਸਤਾਏ|ਤਾਲਸਤਾਏ]], [[ਕਾਰਲਾਇਲ]], [[ਐਮਰਸਨ]], [[ਪੀ.ਬੀ. ਸ਼ੈਲੇ]], [[ਰਸਕਿਨ]] ਅਤੇ [[ਹੈਨਰੀ ਡੇਵਿਡ ਥੋਰੋ‎|ਥੋਰੋ]] ਆਦਿ ਦੇ ਨਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਲਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ===ਸਵਾਮੀ ਰਾਮ ਤੀਰਥ ਦੀ ਮੁਰੀਦੀ === ਅਧਿਆਤਮਵਾਦ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਚਿੰਤਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਉਹ [[ਮਹਾਤਮਾ ਬੁੱਧ]], ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਅਤੇ [[ਸਵਾਮੀ ਰਾਮ ਤੀਰਥ]] ਦੇ ਦਰਸਾਏ ਜੀਵਨ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਮੇਂ ਸੇਧ ਲੈਂਦੇ ਰਹੇ। ===ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ === ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਨ ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ। [[ਸਿਆਲਕੋਟ]] ਵਿੱਚ 1912 ਵਿੱਚ [[ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਹੋਈ ਮੁਲਾਕਾਤ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਘੁੰਮ ਰਹੀ ਰੂਹ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਰਕਜ਼ ਤੇ ਠਹਿਰਾਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਖਰੀ ਮੋੜ ਸਾਬਤ ਹੋਈ। ਨਤੀਜਤਨ ਉਹ ਮੁੜ ਸਿਖੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ। ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਉਸਾਰੂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਤੇ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ ਮਿਲ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਸਹਿਜ ਨਾਲ ਹੀ ਇੱਕ ਮੇਲ ਪੈਦਾ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਸੀ। ਦੋਵਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਲਾਮਿਸਾਲ ਹਨ। ਉਹ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਜਰਬਿਆਂ ਤੇ ਕਾਫੀ ਸਮਾਂ ਲਗਾਂਉਦੇ ਸਨ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਹੀ ਸਮਾਂ ਆਪਣੇ ਮਹਿਮਾਨਾਂ,ਸਾਧੂਆਂ ਤੇ ਅਗਾਂਹ ਵਧੂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੇਂਦਾ ਸੀ।ਉਹ ਕੁਦਰਤ ਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦਾ ਮਤਵਾਲਾ ਸੀ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁੰਦਰ ਤੇ ਕੋਮਲ ਕਵਿਤਾ ਰਚੀ। ===ਅਨੁਵਾਦ === ਪੱਛਮੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਨ ਦਾ ਕਾਰਜ ਵੀ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਵੱਲੋਂ ਬਖ਼ੂਬੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਤਾਲਸਤਾਏ ਦੇ ਸੰਸਾਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਵਲ ‘ਰੀਜ਼ਾਰਕਸ਼ਨ’ ਨੂੰ ''[[ਮੋਇਆਂ ਦੀ ਜਾਗ]]'', ਐਮਰਸਨ ਦੀ ਰਚਨਾ ''[[ਐੱਸੇ ਆਫ਼ ਦੀ ਪੋਇਟ]]'' ਨੂੰ ‘ਅਬਚਲੀ ਜੋਤ’ ਅਤੇ [[ਕਾਰਲਾਈਲ]] ਦੀ ਪੁਸਤਕ ‘[[ਹੀਰੋ ਐਂਡ ਹੀਰੋ ਵਰਸ਼ਿਪ]]’ ਨੂੰ ‘ਕਲਾਧਾਰੀ ਤੇ ਕਲਾਧਾਰੀ ਪੂਜਾ’ ਨਾਂ ਹੇਠ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਛਪਵਾਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਦਾਰਸ਼ਨਿਕਤਾ ਅਤੇ ਆਮ ਵਾਕਫ਼ੀਅਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਲੇਖ ਆਦਿ ਫੁਟਕਲ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ===ਹਿੰਦੀ === ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰੋ. ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕੁਝ ਨਿਬੰਧ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹਿੰਦੀ ਪੱਤਰ/ਪੱਤ੍ਰਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਿਬੰਧਾਂ ਵਿਚੋਂ ‘ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਔਰ ਪ੍ਰੇਮ’, ‘ਵਾਲਟ ਵਿਟਮੈਨ’, ‘ਕੰਨਿਆਦਾਨ’, ‘ਨੈਨੋਂ ਕੀ ਗੰਗਾ’, ‘ਪਵਿੱਤਰਤਾ’, ‘ਸੱਚੀ ਵੀਰਤਾ’ ਅਤੇ ‘ਆਚਰਣ ਕੀ ਸੱਭਿਅਤਾ’ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹਨ। ==ਹੋਰ ਕੰਮ == ਈਸ਼ਰ ਦਾਸ ਤੇ ਰਾਏ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਿਵ ਨਾਥ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਲਹੌਰ ਵਿਖੇ ਉਸ ਨੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੇਲਾਂ ਦੀ ਆਬਕਾਰੀ ਭੱਠੀ ਲਗਾਈ ਅਤੇ ਥਾਈਮੋਲ,ਫੈਨਲ ਤੇ ਲੈਮਨ ਆਇਲ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਸੂਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਭਾਈਵਾਲਾਂ ਦੀ ਧੋਖਾਬਾਜ਼ੀ ਕਾਰਨ ਉਸ ਇਹ ਕਾਰੋਬਾਰ ਛੱਡ ਦਿਤਾ, ਭੱਠੀਆਂ ਢਾਹ ਕੇ ਸਵਾਮੀ ਰਾਮ ਤੀਰਥ ਦੇ ਚੇਲੇ ਜਯੋਤੀ ਸਰੂਪ ਕੋਲ ਡੇਹਰਾਦੂਨ ਆ ਟਿਕਿਆ। ਦਸੰਬਰ 1904 ਵਿੱਚ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਡਾਇਮੰਡ ਜੁਬਲੀ ਹਿੰਦੂ ਟੈਕਨੀਕਲ ਇੰਸਟੀਚਊਟ ਦਾ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਬਣ ਕੇ ਉਹ ਲਹੌਰ ਪਰਤ ਆਇਆ। ਇਥੇ' ਥੰਡਰਿੰਗ ਦਾਨ ' ਪਤ੍ਰਕਾ ਦੀ ਮੁੜ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਤੇ [[ਲਾਲਾ ਹਰਦਿਆਲ]] ਤੇ ਖੁਦਾਦਾਦ ਵਰਗੇ ਅਗਾਂਹ ਵਧੂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਪੈਦਾ ਹੋਏ। ਨਵੰਬਰ 1906 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਿੰਸਿਪਲੀ ਤਿਆਗ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਡੋਈਵਾਲਾ (ਡੇਹਰਾਦੂਨ) ਵਿਖੇ ਸਾਬਣ ਦਾ ਕਾਰਖਾਨਾ ਲਗਾਇਆ ਪ੍ਰੰਤੂ ਛੇਤੀ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਧਨਾਢ ਨੂੰ ਵੇਚ ਕੇ ਫੋਰੈਸਟ ਰੀਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਊਟ ਡੇਹਰਾਦੂਨ ਵਿਖੇ ਕੈਮਿਸਟ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰ ਲਈ ਜਿਥੋਂ 1918 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਰੀਟਾਇਰਮੈਂਟ ਲੈ ਲਈ। 1919 ਤੋਂ 1923 ਦੌਰਾਨ ਪਟਿਆਲਾ ਤੇ ਗਵਾਲੀਅਰ ਦੀਆਂ ਰਿਆਸਤੀ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੁਝ ਦੇਰ ਨੌਕਰੀ ਕੀਤੀ ਤੇ ਆਪਣਾ ਮਹੱਤਵ ਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। 1923-24 ਵਿੱਚ ਸੁੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠੀਆ ਦੀ ਖੰਡ ਮਿਲ ਵਿੱਚ ਤੇ ਫਿਰ 1928 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸਰਕਾਰ ਤੌਂ ਲੀਜ਼ ਤੇ ਲੀਤੇ ਪਲਾਟ ਤੇ ਰੋਸ਼ਾ ਘਾਹ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕੀਤੀ। ਹੜ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਕਾਫੀ ਘਾਟੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਖਰੜਿਆਂ ਨੂੰ ਹੜ੍ਹਾਂ ਤੌਂ ਬਚਾ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਹੀ ਆਪਣੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਸਮਝੀ। ==ਮੌਤ == 1930 ਵਿੱਚ ਤਪਦਿਕ ਤੋਂ ਬੀਮਾਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ 31 ਮਾਰਚ 1931 ਨੂੰ [[ਦੇਹਰਾਦੂਨ]] ਵਿਖੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸਵਰਗਵਾਸ ਹੋ ਗਿਆ। ==ਬਾਹਰੀ ਸਰੋਤ== [http://www.sikhspectrum.com/022007/puran.htm ਪ੍ਰੋ. ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦਿ ਜੌਹਨ ਸਾਈਮਨ ਦੇ ਨਾਂ 1928 ਵਿੱਚ ਖੁਲ੍ਹੀ ਚਿਠੀ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071015013126/http://www.sikhspectrum.com/022007/puran.htm |date=2007-10-15 }} [http://epaper.punjabijagran.com/229969/Amritsar/Amritsar-Punjabi-jagran-News-16th-February-2014#page/10/2 ਪ੍ਰੋ ਪੂ੍ਰਨ ਿਸੰਘ ਦੀ ਕਾਵ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਲੇਖ- ਪੰਜਾਬੀ ਜਾਗਰਣ ਅਖਬਾਰ 16 02 2014 ਨੂੰ ਨਸ਼ਰ ਹੋਿੲਆ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://sikhdigitallibrary.blogspot.com/2013/10/bhai-sher-singh-msc-kashmirs-september_7555.html Bhai Sher Singh (MSc) Kashmir's September 29, 1928, letter to Prof Puran Singh] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਲੇਖਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਲੇਖਕ]] k8vtrvyogx5cyy5m2vs0fgp941m5rq4 0 13599 810890 732225 2025-06-16T00:20:38Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810890 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ਪਾਂਡੀਚਰੀ | native_name = | native_name_lang = | other_name = ਪੁੱਡੂਚੇਰੀ | settlement_type =ਭਾਰਤ ਦਾ [[ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸ਼ਤ ਪ੍ਰਦੇਸ]] | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | image_map =IN-PY.svg | map_alt = | map_caption = | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 11.930965 | latm = | lats = | latNS = N | longd = 79.785182 | longm = | longs = | longEW = E | coordinates_display = | subdivision_type = ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 = | subdivision_name1 = | subdivision_type2 = | subdivision_name2 = | established_title = ਸਥਾਪਨਾ | established_date = 1 ਜੁਲਾਈ 1963 | founder = | named_for = | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 =483 | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_total = 13,94,467 | population_as_of = 2011 | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_Metro = | population_metro_footnotes = | population_demonym = | population_footnotes = | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_info1 =[[ਤਮਿਲ]], [[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ]] | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਭਾਸ਼ਾ]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type = [[ਪਿੰਨ ਕੋਡ|ਡਾਕ ਕੋਡ]] | postal_code = 6050** | area_code_type = | area_code = | registration_plate = PY | website =https://py.gov.in | footnotes = |demographics1_title1=ਸਰਕਾਰੀ|leader_name=ਐੱਨ. ਰੰਗਾਸਾਮੀ|leader_name1=1|leader_name2=1|leader_title=ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ|leader_title1=ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕੇ|leader_title2=ਰਾਜ ਸਭਾ ਹਲਕੇ|leader_name3=33|leader_title3=ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ}} '''ਪਾਂਡੀਚਰੀ''' [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ 8 [[ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸ਼ਤ ਪ੍ਰਦੇਸ|ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸ਼ਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ]] ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹ 4 ਸਾਬਕਾ ਭਾਰਤੀ-ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਕਲੋਨੀਆਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਹੈ। ਪਾਂਡੀਚਰੀ ਇਸ ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸ਼ਤ ਪ੍ਰਦੇਸ ਦੀ [[ਰਾਜਧਾਨੀ]] ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਸਤੰਬਰ 2006 ਵਿੱਚ ਪਾਂਡੀਚਰੀ ਦਾ ਨਾਮ ਆਧਿਕਾਰਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਦਲਕੇ ਪੁਡੂਚੇਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਜਿਸਦਾ [[ਤਮਿਲ]] ਵਿੱਚ ਅਰਥ ਨਵਾਂ ਪਿੰਡ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। == ਭੂਗੋਲ == ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸ਼ਤ ਪ੍ਰਦੇਸ ਪੁਡੂਚੇਰੀ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਛੋਟੇ ਅਣ-ਜੁੜੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: ਪੁਡੂਚੇਰੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ (293 ਕਿਮੀ²), ਕਰਾਈਕਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ (161 ਕਿਮੀ²) ਅਤੇ ਯਾਨਾਮ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ (20 ਕਿਮੀ²) ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ ਉੱਤੇ ਅਤੇ ਮਾਹੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ (9 ਕਿਮੀ²) ਲੱਖਾ ਸਾਗਰ 'ਤੇ। ਪੁਡੂਚੇਰੀ ਅਤੇ ਕਰਾਈਕਲ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਆਬਾਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਦੇ ਨਾਲ ਘਿਰੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਯਾਨਮ ਅਤੇ ਮਾਹੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਕੇਰਲ ਦੇ ਨਾਲ ਘਿਰੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਸਦੀ ਆਬਾਦੀ, 2011 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 13,94,467 ਹੈ। ਪੁਡੂਚੇਰੀ 30.6 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਦੇ ਨਾਲ ਸਮੁੰਦਰੀ ਤੱਟਰੇਖਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹੈ। ਪੁਡੂਚੇਰੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਚਾਰ ਖੇਤਰ ਤੱਟਵਰਤੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਪੁਡੂਚੇਰੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਨਦੀਆਂ, ਕਰਾਈਕਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਸੱਤ, ਮਾਹੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਦੋ ਅਤੇ ਯਾਨਾਮ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਦੀਆਂ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਵਹਿ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਕੋਈ ਵੀ ਨਦੀ ਖੇਤਰ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਦੀ। ==ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ== ਪਾਂਡੀਚਰੀ ਵਿੱਚ ਬੇਹਤਰੀਨ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਹੈ ਕਿਉਕਿ ਇਹ 17ਵੀੰ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਬਸਤੀਆਂ(ਉਪਨਿਵੇਸ਼) ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸੀıਪਾਂਡੀਚਰੀ , ਕਰਾਏਕਲ,ਯਾਨਾਮ,ਅਤੇ ਮਾਹੇ 1954 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਲਾਏ ਗਏ ਸੀ ਜਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਵੀ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਹਕੂਮਤ ਦੀ ਚਾਲਕ ਦੇਖਾਯੀ ਦੇਂਦੀ ਹੈı '''ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਹਰਲਾਲ ਨੇਹਰੁ ''' ਨੇ ਪਾਂਡੀਚਰੀ ਨੂੰ '''ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਦਾ ਝਰੋਖਾ (ਬਾਰੀ)''' ਆਖਿਆ ਸੀı ਇਥੇ ਕਿੰਨੀ ਗਲਿਆਂ ਦੇ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਨਾਮ ਹੰਨ ਜਿਂਵੇ '''Rue de l' eveche.'''ı ਉਥੇ ਦੇ ਵਾਸਿਆਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਘਰਾਂ ਦੇ ਵਾਂਗ ਫਿੱਕਾ ਰੰਗ ਅਤੇ ਅਕਾਊ ਉੱਚੀ ਕੰਦਾਂ ਅਤੇ ਤਾਕਿਆਂ ਵਾਲੇ ਮਕਾਨ ਹਨ ਜੋ ਕੀ ਅੰਦਰ ਤੋ ਬੇਸ਼ਮਾਰ ਸੁਨਖੇ ਅਤੇ ਸੋਹਣੇ ਹਨı ਉਥੇ ਦੇ ਨਿਵਾਸੀ ਤਮਿਲ, ਮਲਿਆਲਮ, ਤੇਲਗੁ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਵਾਹਸ਼ੀਲ ਹਨıਅਤੇ ਉਨਾਂ ਦੀ ਤਮਿਲ ਵਿੱਚ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਿਸਦਾ ਹੈı<ref>http://www.thehindu.com/thehindu/mag/2004/07/11/stories/2004071100540700.htm</ref> == ਨਿਆਂਪਾਲਿਕਾ == ਮਦਰਾਸ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਖੇਤਰ ਨੂੰ 6 ਨਵੰਬਰ 1962 ਤੋਂ ਪਾਂਡੀਚੇਰੀ ਤੱਕ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਮਦਰਾਸ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਦਾ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਪੁਡੂਚੇਰੀ ਦੀ ਨਿਆਂਪਾਲਿਕਾ ਦਾ ਮੁਖੀ ਹੈ। ==ਗੈਲਰੀ== <gallery widths="165px" height="150px" align="center"> File:Puducherry beach.jpg|[[Promenade Beach|Beach Promenade]] File:Harbor at pondicherry beach.jpg|Harbor at Pondicherry beach File:GandhiStatuePondicherry.jpg|[[Mahatma Gandhi]]'s Statue File:Pondicherry-Rock beach aerial view.jpg|Pondicherry beach viewed from light house File:Puducherry Park Monument.JPG|Park Monument (Aayi Mandapam) in the Government Park File:Puducherry Government Park.JPG|Bharati Park (Government Park) File:Puducherry Immaculate Conception Cathedral ArM.jpg|The Cathedral of Our Lady of the Immaculate Conception File:ImmaculateConceptionPondy28.JPG|Interior of Immaculate Conception Cathedral File:Our Lady of Angels Church, Puducherry Front.JPG|The Church of Our Lady of Angels File:Soldier on guard at gate of Government Palace, Pondicherry.jpg|Soldier on guard at gate of Government Palace, Pondicherry File:Beach Promenade, Pondicherry, India.jpg|Goubert Avenue, Pondicherry, India File:Pondichery Panneau3 cropped.jpg|Street sign in Tamil and French File:Puducherry Tamil house.jpg|Puducherry Tamil house File:Pondicherry.JPG|French Consulate </gallery> ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ== {{Commons category|Puducherry}} * {{en icon}} [http://py.gov.in Official website of the Government of the Union Territory of Puducherry]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੂਨ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * {{en icon}} [http://tourism.puducherry.gov.in/ Official website of Department of Tourism, Pondicherry] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170515172229/http://tourism.puducherry.gov.in/ |date=2017-05-15 }} * {{en icon}} [http://www.pondytourism.in Official website for Tourism Development, Pondicherry] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141231232620/http://www.pondytourism.in/ |date=2014-12-31 }} <!--start of Navigation boxes-->{{-}} <!--end of Navigation boxes--> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Cities and towns in Pondicherry district]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Puducherry]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Municipalities of Puducherry]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] r6vdosgd1z8m7ovstkokjllrf76y341 0 20835 810856 766799 2025-06-15T17:03:06Z Charnigill 54851 ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਲਿੰਕ 810856 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer | name = ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ | image = Thumbnail.jpg| ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅਮ੍ਰਿਤ | imagesize = | caption = ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ | birth_name = ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੌਰ | birth_date = | birth_place = [[ਪਿੰਡ ਸਦਰਪੁਰਾ ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ]] | occupation = ਸ਼ਾਇਰਾ | years_active = }} [[ਤਸਵੀਰ:Sukhwinder Amrit.png|thumb]] [[ਤਸਵੀਰ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ 05.jpg|thumb|ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ 2024 ਵਿੱਚ।]] [[ਤਸਵੀਰ:Punjabi Writer 07.jpg|thumb|ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ 2024 ਵਿੱਚ।]] '''[https://punjabisahit.com/author/sukhwinder-amrit/ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ]''' ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋ ਹੈ। ਆਧੁਨਿਕ ਬੋਧ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਲਿਖਦੀ ਹੈ।<ref>{{cite web | url=http://www.likhari.org/archive/Likhari%20Pages%202008/5324%20surinder%20sohal_13_lekh%20sukhvinder%20da%20gazzal%20sangreh%2012%20December%202008.htm | title=ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿੱਚ ਗੁਣਾਤਮਕ ਵਾਧਾ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਹਜ਼ਾਰ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਲਾਟ' - ਸੁਰਿੰਦਰ ਸੋਹਲ | access-date=2013-03-13 | archive-date=2018-12-18 | archive-url=https://web.archive.org/web/20181218181858/http://www.likhari.org/archive/Likhari%20Pages%202008/5324%20surinder%20sohal_13_lekh%20sukhvinder%20da%20gazzal%20sangreh%2012%20December%202008.htm | dead-url=yes }}</ref> ==ਜੀਵਨ ਵੇਰਵੇ== ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਦਾ ਜਨਮ ਪਿੰਡ ਸਦਰਪੁਰਾ, ਨੇੜੇ ਸਿਧਵਾਂ ਬੇਟ ਜਿਲ੍ਹਾ ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੀ ਜੇਠੀ ਧੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਭਰਾ ਤੇ ਚਾਰ ਭੈਣਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਭੈਣ। ਪੰਜ ਧੀਆਂ ਦਾ ਭਾਰ ਉਤਾਰਨ ਦੀ ਕਾਹਲੀ ਵਿੱਚ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ 17 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਦੁਬਾਰਾ ਪੜ੍ਹਨ ਲੱਗ ਪਈ,ਵਿਆਹ ਵੇਲੇ ਉਹ ਨੌਵੀਂ ਪਾਸ ਸੀ,ਉਹਨੇ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਮੈਟ੍ਰਿਕ,ਬੀ.ਏ., ਐਮ.ਏ. ਕੀਤੀ ਤੇ ਹੁਣ ਉਹ ਕਿੰਨ੍ਹੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਕ ਹੈ।<ref name="ਸੀਰਤ">{{cite web| title=ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬਲਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਤੇ ਹਜ਼ਾਰ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਲਾਟ| publisher=ਸੀਰਤ, ਸੰ: ਸੁਪਨ ਸੰਧੂ| url=http://www.seerat.ca/june2011/index.php। date=ਜੂਨ 2011}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ਼ ਦੇ ਕਾਵਿ ਸਫਰ ਦਾ ਆਰੰਭ 1997 ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਦੀ ਦਹਿਲੀਜ਼ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸਿ਼ਤ ਹੋਣ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਉਪਰੰਤ ਉਸ ਦੇ ਦੂਜੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਚਿਰਾਗਾਂ ਦੀ ਡਾਰ (1999) ਅਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕਣੀਆਂ(2000) ਪ੍ਰਕਾਸਿ਼ਤ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦੀ ਚੌਥੀ ਪੁਸਤਕ ਪਰ ਤੀਜਾ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪੱਤਝੜ ਵਿੱਚ ਪੁੰਗਰਦੇ ਪੱਤੇ (2002) ਅਤੇ 2003 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਸੰਪਾਦਤ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕੇਸਰ ਦੇ ਛਿੱਟੇ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸਿ਼ਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=http://kaavshastar.com/home.php?tid=46&sub=69|title=Kaav Shastar|website=kaavshastar.com|access-date=2020-07-23|archive-date=2020-07-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20200703153141/http://kaavshastar.com/home.php?tid=46&sub=69|dead-url=yes}}</ref> ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਅਸਲੋਂ ਸੱਜਰਾ ਤੇ ਨਿਵੇਕਲਾ ਮੁਹਾਵਰਾ ਦੇ ਕੇ ਨਵੀਂ ਬੁਲੰਦੀ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚਲੇ ਨਾਰੀਪਨ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਨੁਹਾਰ ਅਤੇ ਰੰਗਤ ਨਾਲ ਸਰਸ਼ਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਲੋਕ- ਗੀਤਾਂ ਵਰਗਾ ਗਹਿਰਾ ਅਨੁਭਵ ਤੇ ਵੇਗ ਹੈ। ਨਵੀਂ ਪੀੜੀ ਦੀ ਇਹ ਸਿਰਮੌਰ ਸ਼ਾਇਰਾ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ 'ਚ ਨਵੇਂ ਬਿੰਬ ਤੇ ਨਵੇਂ ਸੰਕਲਪ ਲੈ ਕੇ ਆਈ ਹੈ। ਉਹ ਜਿੰਨੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਉਚੀਆਂ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਮੁਹੱਬਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਓਨੇ ਹੀ ਰੋਹ ਨਾਲ ਅਣ- ਮਨੁੱਖੀ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਨਕਾਰਦੀ ਹੈ।ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਦੀ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾ “ ਕਨੂਪ੍ਰਿਆ “ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਚ ਕਾਵਿ ਅਨੁਵਾਦ ਪੰਜਾਬੀ ਅਕਾਦਮੀ ਦਿੱਲੀ ਲਈ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਹਿੰਦੀ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਚ ਅਨੁਵਾਦਿਤ ਹੋਈਆ ਹਨ। == ਰਚਨਾਵਾਂ == [[ਤਸਵੀਰ:Hun_interview_with_Sukhwinder_Amrit.pdf|thumb|ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਲ "ਹੁਣ" ਵਲੋਂ ਕੀਤਾ ਇੰਟਰਵਿਊ]] ===ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ=== *[[''ਕਣੀਆਂ'']] (2000) *[[''ਧੁੱਪ ਦੀ ਚੁੰਨੀ'']] (2006) *[[''ਚਿੜੀਆਂ'']] (2014) *[[''ਧੂੰਆਂ'']] (' ਕਣੀਆਂ 'ਪੁਸਤਕ 'ਚੋਂ ਇੱਕ ਨਜ਼ਮ -ਸਫ਼ਾ 28) *[[''ਸਬਕ''|<nowiki>''ਸਬਕ'</nowiki>]] (' ਕਣੀਆਂ ' ਪੁਸਤਕ 'ਚੋਂ ਇੱਕ ਨਜ਼ਮ -ਸਫ਼ਾ 31) *ਲਫਜ਼ਾ ਦੀ ਦਰਗਾਹ (ਸੰਪਾਦਿਤ) (1999) * ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਰੰਗੋਲੀ (ਸੰਪਾਦਿਤ) (2014) *ਨੀਲਿਆ ਮੋਰਾ ਵੇ (ਗੀਤ) (2012) *ਕਨੂਪ੍ਰਿਆ&nbsp;(ਅਨੁਵਾਦਿਤ) (2018 ਪੰਜਾਬੀ ਅਕਾਦਮੀ ਦਿਲੀ) ===ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ=== * ''[https://punjabisahit.com/ghazal/suraj-di-dehliz/ ਸੂਰਜ ਦੀ ਦਹਿਲੀਜ਼] (1997)'' * ''ਚਿਰਾਗ਼ਾਂ ਦੀ ਡਾਰ (1999)'' * ''ਪੱਤਝੜ ਵਿੱਚ ਪੁੰਗਰਦੇ ਪੱਤੇ (2002)'' * ''ਹਜ਼ਾਰ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਲਾਟ (2008)'' * ''ਪੁੰਨਿਆ'' (2011) * ''ਕੇਸਰ ਦੇ ਛਿੱਟੇ'' (ਸੰਪਾਦਿਤ) (2003) === ਇਨਾਮ ਸਨਮਾਨ === *ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲੋਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਵੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਮੁਸਾਫ਼ਰ ਪੁਰਸਕਾਰ (2007) * ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਲੋਂ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ ਪੁਰਸਕਾਰ (2007) * ਦੇਸ਼ਾਂ - ਵਿਦੇਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕਈ ਹੋਰ ਸਨਮਾਨ * ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀਆ ਰਚਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਭਾਰਤੀ ਯੁਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਤੇ ਸਕੂਲ ਸਿੱਖਿਆ ਬੋਰਡ ਦੇ ਸਿਲੇਬਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ। === ਲੇਖਕ ਬਾਰੇ ਖੋਜ ਪੁਸਤਕਾ === * ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਕਾਵਿ - ਚੇਤਨਾ ; ਸੰਪਾਦਕ ਗੁਰਭੇਜ ਸਿੰਘ ਗੁਰਾਇਆ ; ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ; ਪੰਜਾਬੀ ਅਕਾਦਮੀ ਦਿਲੀ * ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਕਾਵਿਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰੱੱਮੁਖ ਸਰੋਕਾਰ ; ਸੰਪਾਦਕ ਡਾ. ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੈਰੋ, ਡਾ. ਰਵਿੰਦਰ ; ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਕੇ.ਜੀ.ਗ੍ਰਾਫਿਕਸ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ==ਕਾਵਿ-ਨਮੂਨੇ== <poem> *** ਬਾਂਵਰੀ ਦੀਵਾਨੀ ਚਾਹੇ ਪਗਲੀ ਕਹੋ ਬਸ ਮੇਰੇ ਰਾਮਾ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਹੋ ਜੇ ਹੈ ਮੇਰੇ ਤਨ ਵਿੱਚ ਰੂਹ ਫੂਕਣੀ ਹੋਠਾਂ ਸੰਗ ਲਾਵੋ ਨਾਲ਼ੇ ਵੰਝਲ਼ੀ ਕਹੋ ਆਵਾਂਗੀ ਮੈਂ ਨ੍ਹੇਰਿਆਂ ਦੀ ਹਿੱਕ ਚੀਰ ਕੇ ਇਕ ਵਾਰ ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਰੌਸ਼ਨੀ ਕਹੋ *** ਸਤਾਏਗਾ ਜੇ ਮੇਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਮੌਸਮ ਚਲਾ ਜਾਵੀਂ ਤੂੰ ਮੈਥੋਂ ਸੁਰਖ਼ਰੂ ਹੋ ਕੇ ਮੇਰੇ ਗੌਤਮ ਚਲਾ ਜਾਵੀਂ ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਮਾਰੂਥਲ ’ਚ ਮੇਰੇ ਨਾਲ਼ ਦਸ ਕਦ ਤੀਕ ਠਹਿਰੇਂਗਾ ਪੁਕਾਰੇਗੀ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਛਾਂ ਮੇਰੇ ਹਮਦਮ ਚਲਾ ਜਾਵੀਂ ਹਵਾ ਹਾਂ ਮੈਂ ਤਾਂ ਹਰ ਥਾਂ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵਾਂਗੀ ਤੇਰੇ ਪਿੱਛੇ ਤੇਰਾ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਜੀਅ ਚਾਹੇ ਮੇਰੇ ਆਦਮ ਚਲਾ ਜਾਵੀਂ *** ਨਹੀਂ ਜੇ ਸ਼ੌਂਕ ਮੱਚਣ ਦਾ ਤਾਂ ਅੱਗ ਤੋਂ ਫਾਸਲਾ ਰੱਖੀਂ ਨਾ ਬਲਦੇ ਸੂਰਜਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਆਪਣਾ ਰਾਬਤਾ ਰੱਖੀਂ ਕਿਤੇ ਨਾ ਆਂਦਰਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਲਹੂ ਦੀ ਬਰਫ ਜੰਮ ਜਾਵੇ ਕੋਈ ਕੋਸਾ ਜਿਹਾ ਹਉਕਾ ਤੂੰ ਸੀਨੇ ਨਾਲ਼ ਲਾ ਰੱਖੀਂ *** ਤਿਣਕਾ ਤਿਣਕਾ ਆਸ਼ੀਆਨਾ ਮੋੜ ਦੇ ਮੋੜ ਦੇ ਮੇਰਾ ਵੀਰਾਨਾ ਮੋੜ ਦੇ ਸਾਂਭ ਲੈ ਤੂੰ ਆਪਣੀ ਸੰਜੀਦਗੀ ਮੈਨੂੰ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਦੀਵਾਨਾ ਮੋੜ ਦੇ ਸ਼ਾਇਰਾਨਾ, ਆਸ਼ਕਾਨਾ, ਸਾਫ਼ਦਿਲ ਐ ਖ਼ੁਦਾ! ਉਹੀ ਜ਼ਮਾਨਾ ਮੋੜ ਦੇ *** ਸੁਲਗਦੇ ਸੂਰਜਾਂ ਕੋਲੋਂ ਮੈਂ ਬਚ ਕੇ ਨਿਕਲ ਜਾਵਾਂਗੀ ਨਹੀਂ ਮੈਂ ਬਰਫ ਦੀ ਟੁਕੜੀ ਕਿ ਪਲ ਵਿੱਚ ਪਿਘਲ ਜਾਂਵਾਗੀ … ਲੰਘਦਾ ਸੀ ਰੋਜ਼ ਇੱਕ ਦਰਿਆ ਦਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਦੀ ਕਦ ਕੁ ਤੀਕਰ ਦੋਸਤੋ ਉਹ ਪਿਆਸ ਆਪਣੀ ਟਾਲ਼ਦੀ *** ਮਾਰੂਥਲ ਤੇ ਰਹਿਮ ਜਦ ਖਾਵੇ ਨਦੀ ਸੁਕਦੀ ਸੁਕਦੀ ਆਪ ਸੁੱਕ ਜਾਵੇ ਨਦੀ ਗੀਤ ਗਮ ਦਾ ਜਦ ਕਦੇ ਗਾਵੇ ਨਦੀ ਹੰਝੂ ਹੰਝੂ ਹੋ ਕੇ ਖਿੰਡ ਜਾਵੇ ਨਦੀ ਪਿਆਸ ਤੇਰੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਜਦ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਹੀਂ ਤੇਰੇ ਦਰ ਤੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਵੇ ਨਦੀ *** ਮੈਂ ਬਣ ਕੇ ਹਰਫ ਇੱਕ ਦਿਨ ਕਾਗਜ਼ਾਂ ’ਤੇ ਬਿਖਰ ਜਾਵਾਂਗੀ ਕਲਮ ਦੀ ਨੋਕ ’ਚੋਂ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਵਾਂਗੂੰ ਉੱਤਰ ਜਾਂਵਾਗੀ ਤੇਰੀ ਰੂਹ ਤੱਕ ਨਾ ਪਹੁੰਚੇ ਮੇਰੇ ਕਦਮਾਂ ਦੀ ਆਹਟ ਵੀ ਤੇਰੇ ਦਿਲ ਦੀ ਗਲ਼ੀ ’ਚੋਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਜ਼ਰ ਜਾਵਾਂਗੀ ਮੈਂ ਨਾਜ਼ੁਕ ਸ਼ਾਖ ਹਾਂ ਕੋਈ ਹੈ ਗਮ ਦੀ ਗਰਦ ਮੇਰੇ ਤੇ ਕਿਸੇ ਬਰਸਾਤ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਫੇਰ ਇੱਕ ਦਿਨ ਨਿਖਰ ਜਾਂਵਾਗੀ </poem>{{ਗੈਲਰੀ}} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [https://www.punjabi-kavita.com/Sukhwinder-Amrit.php ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ] * [[c:File:Hun_interview_with_Sukhwinder_Amrit.pdf|ਹੁਣ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤਾ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਇੰਟਰਵਿਊ]] {{ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ|state =collapsed}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਹਿਲਾ ਹਫ਼ਤਾ 2021 ਵਿੱਚ ਸੋਧੇ ਗਏ ਲੇਖ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਕਵੀ]] apjmmqb2uiev4bgkrkpsii4uxirhwjv 0 28522 810898 718540 2025-06-16T03:44:55Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810898 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer | honorific_prefix = Utkala Byasa Kabi | name = Fakir Mohan Senapati | native_name = ଫକୀର ମୋହନ ସେନାପତି | native_name_lang = Or | image = Fakir Mohan Senapati 1993 stamp of India.jpg | caption = Senapati on a 1993 stamp of India | birth_date = {{birth date|1843|01|13|df=y}} | birth_place = Mallikashpur, [[Balasore]], [[Bengal Presidency]], [[British Raj|British India]] (present-day [[Odisha]], [[India]]) | death_date = {{death date and age|1918|06|14|1843|01|13|df=y}} | death_place = [[Balasore]], [[Bengal Presidency]], [[British Raj|British India]] (present-day [[Odisha]], [[India]])<ref>{{cite web|url=https://incredibleorissa.com/fakir-mohan-senapati/|title=Fakir Mohan Senapati biography, books, personal life, Odia literature|access-date=2023-06-15|archive-date=2023-10-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20231003162336/https://incredibleorissa.com/fakir-mohan-senapati/|url-status=dead}}</ref> <ref>{{cite web|url=https://orissatimes.net/daka-munshi-odia-story/|title=Daka Munshi Odia Story|access-date=2023-06-15|archive-date=2021-12-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20211208143748/https://orissatimes.net/daka-munshi-odia-story/|url-status=dead}}</ref> | nationality = Indian | occupation = Novelist, short story writer, poet, philosopher and social reformer | notable_works = ''[[Rebati]]''<br/>''[[Six Acres and a Third]]''<br/>''[[Utkala Bhramanam]]''<br/>''Aatma Jibana Charita'' | signature = Autograph of Fakir Mohan Senapati.tif }} '''ਫਕੀਰ ਮੋਹਨ ਸੇਨਾਪਤੀ''' ( [[ਓਡੀਆ ਭਾਸ਼ਾ|ਉਡੀਆ]] : ଫକୀର ମୋହନ ସେନାପତି; 13 ਜਨਵਰੀ 1843 – 14 ਜੂਨ 1918), ਜਿਸਨੂੰ ਅਕਸਰ '''ਉਤਕਲ ਬਿਆਸ'''' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ''ਭਾਰਤੀ'' ਕਵੀ, ਪੁਨਹਿਸਾਸਫੇਰ, ਇੱਕ ਸਮਾਜਕ ਲੇਖਕ ਸੀ। er. ਉਸਨੇ [[ਓਡੀਆ ਭਾਸ਼ਾ|ਓਡੀਆ]] ਦੀ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੋਹਰੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ, ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਾ ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ [[ਓਡੀਸ਼ਾ]] ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੈਨਾਪਤੀ ਨੂੰ ਓਡੀਆ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਉੜੀਆ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਪਿਤਾਮਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਇੱਕ ਮੱਧਵਰਗੀ ਖੰਡਯਾਤ <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=8NhN-0g7unYC|title=Six Acres and a Third: The Classic Nineteenth-Century Novel about Colonial India|last=Fakir Mohan Senapati|last2=Rabi Shankar Mishra|date=5 December 2005|publisher=University of California Press|isbn=978-0-520-22883-2}}</ref> ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਲਖਮਣਾ ਚਰਨ ਸੈਨਾਪਤੀ ਅਤੇ ਤੁਲਸੀ ਦੇਵੀ ਸੈਨਾਪਤੀ ਦੇ ਘਰ ਜਨਮਿਆ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਡੇਢ ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਚੌਦਾਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਦੀ ਵੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਉਸਦੀ ਦਾਦੀ ਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦੇਖਭਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। == ਕੰਮ == === ਨਾਵਲ === ਮਾਇਆਧਰ ਮਾਨਸਿੰਘ ਨੇ ਸੈਨਾਪਤੀ ਨੂੰ ਓਡੀਸ਼ਾ ਦਾ [[ਥਾਮਸ ਹਾਰਡੀ]] ਦੱਸਿਆ ਸੀ। <ref>{{Cite book|title=History of Odia Literature|url=https://archive.org/details/historyoforiyali0000unse|last=Mansinha|first=Mayadhar|publisher=Sahitya Akademi|year=1962|page=[https://archive.org/details/historyoforiyali0000unse/page/n194 181]}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਨੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਤੋਂ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ, ਕਵਿਤਾ ਲਿਖੀ, ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਉਸਨੂੰ ਹੁਣ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਉੜੀਆ ਵਾਰਤਕ ਗਲਪ ਦੇ ਪਿਤਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 1897 ਅਤੇ 1915 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲਿਖੇ ਗਏ ਉਸਦੇ ਚਾਰ ਨਾਵਲ, ਅਠਾਰਵੀਂ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਲੜਕੇ ਦੀਆਂ ਸਦੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਉੜੀਸਾ ਦੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ-ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਤਿੰਨ ਨਾਵਲ, ''ਛਾਂ ਮਾਨ ਅਠਾ ਗੁੰਠਾ'', ''[[Mamu (novel)|ਮਾਮੂ]]'' ਅਤੇ ''[[Prayaschita|ਪ੍ਰਯਾਚਿਤਾ]]'' ਸਮਾਜਿਕ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਅਸਲੀਅਤਾਂ ਨੂੰ ਇਸਦੇ ਬਹੁ-ਪੱਧਰੀ ਪਹਿਲੂਆਂ ਵਿੱਚ ਖੋਜਦੇ ਹਨ, ' [[Lachhama|ਲਛਮਾ]] ' ਅਠਾਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ ਮਰਾਠਾ ਹਮਲਿਆਂ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਉੜੀਸਾ ਦੀਆਂ ਅਰਾਜਕਤਾਵਾਦੀ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰੋਮਾਂਸ ਹੈ। ਛਾਂ ਮਾਨ ਅੱਥਾ ਗੁੰਠਾ ਪਹਿਲਾ ਭਾਰਤੀ ਨਾਵਲ ਹੈ ਜੋ ਜਾਗੀਰਦਾਰ ਦੁਆਰਾ ਬੇਜ਼ਮੀਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰੂਸ ਦੇ ਅਕਤੂਬਰ ਇਨਕਲਾਬ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਜਾਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਉਭਰਨ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਕੀਰ ਮੋਹਨ ਓਡੀਆ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ, " [[Atma Jeebana Charita|ਆਤਮਾ ਜੀਵਨ ਚਰਿਤਾ]] " ਦਾ ਲੇਖਕ ਵੀ ਹੈ। ਉਸਦੀ " ਰੇਬਤੀ " (1898) ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਉੜੀਆ ਲਘੂ ਕਹਾਣੀ ਵਜੋਂ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਮਾਸੂਮ ਕੁੜੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪਛੜੇ ਉੜੀਸਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕਾਤਲ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਹੈਜ਼ਾ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ "ਪੇਟੈਂਟ ਮੈਡੀਸਨ", " [[Daka Munshi|ਡਾਕਾ ਮੁਨਸ਼ੀ]] ", " [[Adharma Bitta|ਅਧਰਮ ਬਿੱਟਾ]] " ਆਦਿ ਹਨ। === ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਮੈਂਬਰ === ਸੈਨਾਪਤੀ ਨੇ 1856 ਵਿੱਚ ਲੀਲਾਵਤੀ ਦੇਵੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਜਦੋਂ ਉਹ ਤੇਰਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ 29 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਧੀ ਛੱਡ ਗਿਆ। 1871 ਦੀਆਂ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਕੁਮਾਰੀ ਦੇਈ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ, ਜਿਸਦੀ ਮੌਤ 1894 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਧੀ ਛੱਡ ਗਈ ਸੀ। == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ == ਹਵਾਲੇ == <references group="" responsive="1"></references> == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == {{Commons category inline}} * {{Cite book|url=https://archive.org/details/FakiramohanGranthabali|title=ଫକୀର ମୋହନ ଗ୍ରନ୍ଥାବଳୀ – ପ୍ରଥମ ଓ ଦ୍ୱିତୀୟ ଭାଗ ଏକତ୍ର|last=Fakir Mohan Senapati|language=or}} * {{Cite book|url=https://archive.org/details/ChhaManaAthaGunthaByFakirMohanSenapati-OdiaNovel|title=ଛମାଣ ଆଠ ଗୁଣ୍ଠ|last=Fakir Mohan Senapati|language=or}} * {{Cite book|url=https://archive.org/details/GalpaSwalpaByFakirMohanSenapati-20OdiaShortStories|title=ଗଳ୍ପସ୍ୱଳ୍ପ|last=Fakir Mohan Senapati|language=or}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਪੁਰਸ਼ ਨਾਵਲਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1918]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1843]] rk5r8ix983o7igb9px9g686wnfal5o0 0 39017 810925 750184 2025-06-16T06:10:33Z Harchand Bhinder 3793 ਹਿੱਜੇ ਸਹੀ ਕੀਤੇ 810925 wikitext text/x-wiki {{Not to be confused with|ਸਰਹਿੰਦ ਦੀ ਲੜਾਈ|ਸਰਹਿੰਦ ਦੀ ਲੜਾਈ (1555)|ਸਰਹਿੰਦ ਦੀ ਲੜਾਈ (1764)}} '''ਚੱਪੜ ਚਿੜੀ ਦੀ ਲੜਾਈ''', ਜਿਸ ਨੂੰ '''ਸਰਹਿੰਦ ਦੀ ਲੜਾਈ''' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,<ref>{{cite book|title= The Sikhs : Their Journey Of Five Hundred Years|first=Raj Pal | last=Singh|url= https://books.google.com/books?id=ra19YSPDliQC&dq=hargobind+jahangir&pg=PA48|publisher= Pentagon Press|year= 2004|isbn= 9788186505465|pages= 46–48}}</ref> [[ਸਰਹਿੰਦ-ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ|ਸਰਹਿੰਦ]] ਤੋਂ 20 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ [[ਚੱਪੜ ਚਿੜੀ ਖੁਰਦ|ਚੱਪੜਚਿੜੀ]] ਵਿਖੇ ਜੂਲੀਅਨ ਕਲੰਡਰ ਮੁਤਾਬਿਕ 10 ਮਈ 1710 ਨੂੰ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਲੜਾਈ ਹੋਈ ਸੀ।<ref name="ref1">{{cite book |url= https://archive.org/details/SikhsInTheEighteenthCentury/page/n32/mode/2up?q=firoz |title= Sikhs In The Eighteenth Century |page= 32 }}</ref><ref name="gupt">{{Cite book |last=Gupta |first=Hari Ram |url=https://apnaorg.com/books/english/history-of-sikhs-v2/history-of-sikhs-v2.pdf |title=History of the Sikhs: Evolution of Sikh Confederacies (1708-69) |publisher=Munshiram Manoharlal Publishers |pages=12, 13|isbn=9788121502481|date=1999|orig-date=1937}}</ref> ==ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ== * [[ਫ਼ਤਿਹ ਬੁਰਜ]], ਇਸ ਲੜਾਈ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸਮਾਰਕ * [[ਸੋਨੀਪਤ ਦੀ ਲੜਾਈ]] * [[ਚੱਪੜ ਚਿੜੀ ਖੁਰਦ]] * [[ਚੱਪੜ ਚਿੜੀ ਕਲਾਂ]] ==ਨੋਟ== {{notelist}} ==ਹਵਾਲੇ== {{Reflist}} mxlzfxyfek5qcmtd7gssjvbs7h9lch0 0 41773 810885 718532 2025-06-15T21:17:57Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810885 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer | name = ਨਿੰਦਰ ਗਿੱਲ | image = Ninder Gill at Jandali.jpg | imagesize = | caption =ਨਿੰਦਰ ਗਿੱਲ | birth_name = ਨੱਥਾ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ | birth_date = | birth_place = ਪਿੰਡ ਜੰਡਾਲੀ, ਤਹਿਸੀਲ ਪਾਇਲ, [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਭਾਰਤ]] | occupation = [[ਨਾਵਲਕਾਰ]] | death_date = | death_place = | years_active = }} '''ਨਿੰਦਰ ਗਿੱਲ''' (ਜਨਮ .....- ਮੌਤ 13 ਨਵੰਬਰ 2022<ref name=":0">{{Cite web|url=https://worldpunjabitimes.com/%e0%a8%aa%e0%a9%b0%e0%a8%9c%e0%a8%be%e0%a8%ac%e0%a9%80-%e0%a8%ad%e0%a8%b5%e0%a8%a8-%e0%a8%9c%e0%a9%81%e0%a9%9c%e0%a9%87-%e0%a8%aa%e0%a9%b0%e0%a8%9c%e0%a8%be%e0%a8%ac%e0%a9%80-%e0%a8%b2%e0%a9%87/|title=ਪੰਜਾਬੀ ਭਵਨ ਜੁੜੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲਕਾਰ ਨਿੰਦਰ ਗਿੱਲ ਦੇ ਸੁਰਗਵਾਸ ਹੋਣ ਤੇ ਅਫ਼ਸੋਸ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ|date=2022-11-13|website=World Punjabi Times|language=en-US|access-date=2022-11-15|archive-date=2022-11-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20221115100913/https://worldpunjabitimes.com/%E0%A8%AA%E0%A9%B0%E0%A8%9C%E0%A8%BE%E0%A8%AC%E0%A9%80-%E0%A8%AD%E0%A8%B5%E0%A8%A8-%E0%A8%9C%E0%A9%81%E0%A9%9C%E0%A9%87-%E0%A8%AA%E0%A9%B0%E0%A8%9C%E0%A8%BE%E0%A8%AC%E0%A9%80-%E0%A8%B2%E0%A9%87/|url-status=dead}}</ref>) [[ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰ]] ਅਤੇ ਨਾਵਲਕਾਰ ਸੀ। ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਦੇ 1980ਵਿਆਂ ਦੇ ਸੰਕਟ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੁਝ ਨਾਵਲਾਂ ਵਿੱਚ ਚਿਤਰਣ ਦੇ ਤਕੜੇ ਉਪਰਾਲੇ ਕਰ ਕੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>[http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-literaryreview/the-carnage-that-shook-society/article5643833.ece The carnage that shook society - The Hindu]</ref> == ਜੀਵਨ == ਨਿੰਦਰ ਗਿੱਲ ਦਾ ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ ਜੰਡਾਲੀ, ਤਹਿਸੀਲ ਪਾਇਲ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਸੀ। ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਲੋਕਲ ਆਡਿਟ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਬਤੌਰ ਆਡੀਟਰ ਉਹ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਚ ਰਿਹਾ<ref name=":0" />। ਸਾਲ 1994 ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ-ਮੁਕਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸਵੀਡਨ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਨਿੰਦਰ ਗਿੱਲ ਨੇ ਸਵੀਡਨ ਵਿੱਚ 30 ਸਾਲ ਦਾ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਗੁਜ਼ਾਰਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://ajdapunjab.com/28102/%E0%A8%AA%E0%A9%B0%E0%A8%9C%E0%A8%BE%E0%A8%AC%E0%A9%80-%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%B5%E0%A8%B2%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B0-%E0%A8%A4%E0%A9%87-%E0%A8%95%E0%A8%B9%E0%A8%BE%E0%A8%A3%E0%A9%80%E0%A8%95|title=ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲਕਾਰ ਤੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨਿੰਦਰ ਗਿੱਲ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ|last=admin|date=2022-11-14|website=ਪੰਜਾਬ ਹਿਤੈਸ਼ੀ ਮੁਹਿੰਮਕਾਰੀ ਅਵਾਜ਼ - Punjabi Online Newspaper|language=en-US|access-date=2022-11-15|archive-date=2022-11-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20221115101323/https://ajdapunjab.com/28102/%E0%A8%AA%E0%A9%B0%E0%A8%9C%E0%A8%BE%E0%A8%AC%E0%A9%80-%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%B5%E0%A8%B2%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B0-%E0%A8%A4%E0%A9%87-%E0%A8%95%E0%A8%B9%E0%A8%BE%E0%A8%A3%E0%A9%80%E0%A8%95|url-status=dead}}</ref> == ਸਾਹਿਤਕ ਸਰਗਰਮੀਆਂ == ਨਿੰਦਰ ਗਿੱਲ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਵਿੱਚ ਪੀ ਏ ਯੂ ਸਾਹਿੱਤ ਸਭਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ <ref>{{Cite web|url=https://worldpunjabitimes.com/%e0%a8%aa%e0%a9%b0%e0%a8%9c%e0%a8%be%e0%a8%ac%e0%a9%80-%e0%a8%ad%e0%a8%b5%e0%a8%a8-%e0%a8%9c%e0%a9%81%e0%a9%9c%e0%a9%87-%e0%a8%aa%e0%a9%b0%e0%a8%9c%e0%a8%be%e0%a8%ac%e0%a9%80-%e0%a8%b2%e0%a9%87/|title=ਪੰਜਾਬੀ ਭਵਨ ਜੁੜੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲਕਾਰ ਨਿੰਦਰ ਗਿੱਲ ਦੇ ਸੁਰਗਵਾਸ ਹੋਣ ਤੇ ਅਫ਼ਸੋਸ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ|date=2022-11-13|website=World Punjabi Times|language=en-US|access-date=2022-11-15|archive-date=2022-11-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20221115100913/https://worldpunjabitimes.com/%E0%A8%AA%E0%A9%B0%E0%A8%9C%E0%A8%BE%E0%A8%AC%E0%A9%80-%E0%A8%AD%E0%A8%B5%E0%A8%A8-%E0%A8%9C%E0%A9%81%E0%A9%9C%E0%A9%87-%E0%A8%AA%E0%A9%B0%E0%A8%9C%E0%A8%BE%E0%A8%AC%E0%A9%80-%E0%A8%B2%E0%A9%87/|url-status=dead}}</ref>।ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਚੇਟਕ ਸੰਨ 1975 ਵਿੱਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਲੱਗੀ ਜਦੋਂ ਨਕਸਲਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਜ਼ੋਰਾਂ ’ਤੇ ਸੀ। ਓਦੋਂ ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੁਸਤਕ ‘ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ’ ਛਪੀ ਸੀ।<ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.punjabitribuneonline.com/news/archive/ludhiana/%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%B5%E0%A8%B2%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B0-%E0%A8%A8%E0%A8%BF%E0%A9%B0%E0%A8%A6%E0%A8%B0-%E0%A8%97%E0%A8%BF%E0%A9%B1%E0%A8%B2-%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%B2-%E0%A8%B0%E0%A9%82-1163629|title=ਨਾਵਲਕਾਰ ਨਿੰਦਰ ਗਿੱਲ ਨਾਲ ਰੂਬਰੂ|last=Service|first=Tribune News|website=Tribuneindia News Service|language=pa|access-date=2022-11-15|archive-date=2022-11-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20221115104643/https://www.punjabitribuneonline.com/news/archive/ludhiana/%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%B5%E0%A8%B2%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B0-%E0%A8%A8%E0%A8%BF%E0%A9%B0%E0%A8%A6%E0%A8%B0-%E0%A8%97%E0%A8%BF%E0%A9%B1%E0%A8%B2-%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%B2-%E0%A8%B0%E0%A9%82-1163629|url-status=dead}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਸਵੀਡਿਸ਼ ਕਵਿਤਾ ਬਾਰੇ ਪੁਸਤਕ ‘ਸਵੀਡਿਸ਼ ਕਵਿਤਾ’ ਲਿਖੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਸਵੀਡਿਸ਼ ਪੰਜਾਬੀ ਡਿਕਸ਼ਨਰੀ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ।<ref name=":1" /> ==ਲਿਖਤਾਂ== ===ਨਾਵਲ=== * ''ਪੈਂਡੇ'' (1979) *''ਪੰਜਾਬ 84'' *''ਚੋਣ ਹਲਕਾ ਪਾਇਲ''<ref>[http://www.unistarbooks.com/search?search_query=Ninder+Gill&submit_search=Search&author=yes]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2022|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}</ref> *''ਦਹਿਸ਼ਤ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ'' (1989) *''ਵਿੱਚ ਵਿਚਾਲੇ'' (2009) *''ਉਹ ਤਿੰਨ ਦਿਨ'' (2005) *ਪਲ ਪਲ ਮਰਨਾ *ਦਾਸਤਾਂ ਦਲਿਤਾਂ ਦੀ *ਗਿਰ ਰਿਹਾ ਗਿਰਾਫ਼ ===ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ=== *''ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ'' *ਸਹਿਮਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ *''ਸੁੰਨ ਸਰਾਂ''<ref>[http://www.tribuneindia.com/2000/20001019/ldh2.htm Seminar on story book]</ref> *ਕਥਾ ਪੰਜਾਬ ਪੈਂਡੇ * ''ਅਸੀਂ ਜਿਉਂਦੇ ਅਸੀਂ ਜਾਗਦੇ'' ([[ਤਰਲੋਚਨ ਝਾਂਡੇ]] ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸੰਪਾਦਿਤ) ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2022]] 135u18oi4603dai81b7ck16bfawdt61 0 64563 810910 748516 2025-06-16T04:31:26Z Gurtej Chauhan 27423 /* ਹਵਾਲੇ */ 810910 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ਸੁਨਾਮ | native_name = ਸੁਨਾਮ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ | native_name_lang = | other_name = | nickname = | settlement_type = ਸ਼ਹਿਰ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = ਭਾਰਤ ਪੰਜਾਬ | pushpin_label_position = right | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸਥਿਤੀ | latd = 30.13 | latm = | lats = | latNS = N | longd = 75.8 | longm = | longs = | longEW = E | coordinates_display = | subdivision_type =ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 = ਰਾਜ | subdivision_name1 = ਪੰਜਾਬ | subdivision_type2 = ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ | subdivision_name2 = [[ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਸੰਗਰੂਰ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = | founder = | named_for = | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = | elevation_footnotes = | elevation_m = 231 <ref>[http://www.fallingrain.com/world/IN/23/Sunam.html Falling Rain Genomics, Inc - Sunam]</ref> | population_total = 51024 <ref>{{cite web|url=http://www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999|archiveurl=https://web.archive.org/web/20040616075334/http://www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999|archivedate=2004-06-16|title=Census of India 2001: Data from the 2001 Census, including cities, villages and towns (Provisional)|accessdate=2008-11-01|publisher=Census Commission of India|dead-url=no}}</ref> | population_as_of = 2001 | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_title1 = ਸਰਕਾਰੀ | demographics1_info1 = [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type = <!-- [[Postal Index Number|PIN]] --> | postal_code = 148028 | registration_plate = PB 44 | website = www.sunamhelpline.com | footnotes = }} '''ਸੁਨਾਮ''' [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ [[ਸੰਗਰੂਰ]] [[ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ [[ਮਿਊਂਸੀਪਲ ਕੌਂਸਲ]] ਹੈ। [[ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ]] ਜੀ ਸੁਨਾਮ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੰਜਸ਼ ਸੁਨਾਮ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ==ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ== ਸੁਨਾਮ ਸ਼ਹੀਦ [[ਊਧਮ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਜਨਮ ਸਥਾਨ ਹੈ,ਜਿਸਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਅਨ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਗਵਰਨਰ,[[ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ]] ਦੇ ਦੋਸ਼ੀ ਮਾਈਕਲ ਓ ਡਵਾਇਰ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ [[ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ]] ਦਾ ਬਦਲਾ ਲਿਆ। ਅਤੇ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਮ [[ਸੁਨਾਮ|ਸੁਨਾਮ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ]] ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ [[ਸੰਗਰੂਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਤੋ 12 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਹੈ। ==ਕਿਲ੍ਹਾ== ਸ਼ਹਿਰ ਸੁਨਾਮ ਦਾ ਕਿਲਾ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਅਹਿਮੀਅਤ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਲਾ ਬਾਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਨੇੜੇ-ਤੇੜੇ ਬਣਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਸਕ [[ਬਲਬਨ]] ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਸੀ। ਸਮੇਂ- ਸਮੇਂ ਕਾਬਜ਼ ਰਹੇ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਇਸ ਕਿਲੇ ’ਤੇ ਰਿਹਾ। [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਨੇ ਜਦੋਂ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਇਹ ਕਿਲਾ ਉਸ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰਿਹਾ ਤੇ [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ [[ਜਿੰਦ ਕੌਰ|ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦ ਕੌਰ]] ਨੇ ਵੀ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਇਸ ਕਿਲੇ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਇਆ ਸੀ। [[ਬਾਬਾ ਆਲਾ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਜਦੋਂ ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ ਉਦੋਂ ਸੁਨਾਮ ਨੂੰ ਰਿਆਸਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਤੇ ਇੱਥੇ ਇਹ ਕਿਲਾ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਕਿਲੇ ਦੀ ਬਾਰਾਂਦਰੀ ਬਣਵਾਈ ਸੀ।<ref>[http://punjabitribuneonline.com/2014/01/%E0%A8%96%E0%A9%B0%E0%A8%A1%E0%A8%B0-%E0%A8%AC%E0%A8%A3%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%9C%E0%A8%BE-%E0%A8%B0%E0%A8%BF%E0%A8%B9%E0%A8%BE-%E0%A8%B9%E0%A9%88-%E0%A8%B8%E0%A9%81%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%AE/ ਖੰਡਰ ਬਣਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਸੁਨਾਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਿਲਾ - ਬੀਰ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਨਭੌਰੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ 21 ਜਨਵਰੀ 2014]</ref> ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਕਚਿਹਰੀ ਕਿਲਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਸਮਾਧ ਬਾਬਾ ਭਾਈ ਮੂਲ ਚੰਦ ਸਾਹਿਬ== ਇਹ ਸੁਨਾਮ ਦੀ ਉਹ ਜਗਾਹ ਹੈ ਜਿਸ ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਆਉਂਦੇ ਨੇ ਹਨ । * ਸੁਨਾਮ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ: * ਮਾਤਾ ਮੋਦੀ ਮੰਦਰ * ਨੈਣਾ ਦੇਵੀ ਮੰਦਰ * ਸੰਤੋਸ਼ੀ ਮਾਤਾ ਮੰਦਰ * ਸੂਰਜ ਕੁੰਡ * ਸੀਤਾ ਸਰ ਮੰਦਰ * ਗੀਤਾ ਭਵਨ * ਗੁਰੂਦਵਾਰਾ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ==ਸੀਤਾਸਰ== ਇਹ ਇੱਕ 80 ਬਿਘਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਰੋਵਰ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੀਤਾ ਮਾਤਾ ਨੇ, ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਕਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਥੇ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਧੋਇਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਵੀ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਵਿਧਵਾ ਔਰਤਾਂ ਇੱਥੇ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਧੋਣ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਕੁੰਭ ਦਾ ਮੇਲਾ ਸੁਨਾਮ ਦੇ ਸੀਤਾਸਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋਇਆ। ਹੁਣ ਇਸ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਦਸ਼ਾ ਉਹਨੀ ਚੰਗੀ ਨਹੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਉਪਰ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਮੰਦਿਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਹੁਣ ਇਹ ਸਰੋਵਰ ਸੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਕੇਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸਰੋਵਰ ਦਾ ਪਾਣੀ ਸਰਸਵਤੀ ਨਦੀ ਵਿਚੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ==ਗੁਰਦੁਆਰੇ== ਸੁਨਾਮ ਵਿਖੇ 10 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਹਨ। ਇਥੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਵੱਡਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੇ ਨਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਤ ਅਤਰ ਸਿੰਘ ਮਸਤੂਆਣਾ ਵਲੋਂ ਬਣਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। == ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਕੂਲ == {|class="Guru Gobind Singh public school |- ! style="width:325px;"|ਨਾਮ ! style="width:325px;"|ਕਿਸਮ |- style="background:#ddd;" | colspan="4" style="text-align:center;"| ਸਕੂਲ |- 42&nbsp;km |- |ਆਦਰਸ਼ ਹਾਈ ਸਕੂਲ |ਅਰਧ ਸਰਕਾਰੀ |- | ਮਾਡਲ ਬੇਸਿਕ ਹਾਈ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ |- |ਡੀ.ਏ.ਵੀ. ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ |- |ਰੋਸਮੈਰੀ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ |- |Dr.Gagandeep rotary public school |ਨਿਜੀ |- |ਗੋਰਮੈਂਟ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ (ਲਡ਼ਕੇ) |ਸਰਕਾਰੀ. |- |ਮਿਲੇਨੀਅਮ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ. |- |ਗੋਰਮੈਂਟ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ (ਲੜਕੀਆਂ) |ਸਰਕਾਰੀ. |- |ਚਾਈਲਡ ਕੇਅਰ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ |- |ਟੋਰਨ ਮਾਡਲ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ |- |ਸਰਵਿਤਕਾਰੀ ਆਦਰਸ਼ ਵਿਦਿਆ ਮੰਦਰ | |- |ਸ਼੍ਰੀ ਅੱਤਮ ਵੱਲਭ ਜੈਨ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ |- |- |ਨਿਜੀਸ਼੍ਰੀ ਸੂਰਜਕੁੰਡ ਸਰਵਵਿਤਕਾਰੀ ਵਿਦਿਆ ਮੰਦਰ | |}ਅਕੇਡੀਆ ਵਰਲੜ ਸਕੂਲ, ਸੁਨਾਮ।<br /> === ਹਿੰਦੂ ਸਭਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਸੁਨਾਮ === ਇਹ ਸੁਨਾਮ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਪਬਲਿਕ ਹਾਈ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਸਭਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਸੁਨਾਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 19 ਫਰਵਰੀ 1948 ਨੂੰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਕਰਤਾ ਰਾਮ ਜਿੰਦਲ 1965 ਤੋਂ 1992 ਤਕ ਲਗਭਗ 30 ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਰਹੇ, ਆਪਣੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਸਕੂਲ 100 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਤੋਂ 2000 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਧਿਆ। ਸਕੂਲ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਿਲਵਰ ਜੁਬਲੀ 1973 ਵਿਚ ਮਨਾਈ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਉਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਅਸੈਂਬਲੀ ਹਾਲ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਸਕੂਲ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਲਾਭਕਾਰੀ ਅਤੇ ਅਰਧ-ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਸਕੂਲ ਨੂੰ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਿੰਦੂ ਸਭਾ ਕਾਲਜ ਫਾਰ ਵੂਮੈਨ ਆਰਟਸ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। === ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ, ਸੁਨਾਮ === ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ, ਸੁਨਾਮ ਕਾਲਜ ਬੈਚੂਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ, ਬੈਚੂਲਰ ਆਫ਼ ਕਾਮਰਸ, ਬੈਚੂਲਰ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ (ਮੈਡੀਕਲ ਅਤੇ ਨਾਨ ਮੈਡੀਕਲ), ਬੈਚੂਲਰ ਆਫ਼ ਕੰਪਿਊਟਰ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ਇਨ ਹਿਸਟਰੀ, ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ ਇਨ ਇਨਫਰਮੇਸ਼ਨ ਟੈਕਨਾਲੌਜੀ, ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਡਿਪਲੋਮਾ ਇਨ ਕੰਪਿਊਟਰ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਡਿਪਲੋਮਾ ਇਨ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਾੱਫਟਵੇਅਰ ਨੈਟਵਰਕਿੰਗ ਕੋਰਸਾਂ ਵਿਚ ਡਰੈੱਸ ਡਿਜ਼ਾਈਨਿੰਗ ਅਤੇ ਡਿਪਲੋਮਾ। === ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਡੈਂਟਲ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ, ਸੁਨਾਮ === ਸ.ਭਗਵਾਨ ਦਾਸ ਅਰੋੜਾ ਸਾਬਕਾ.ਮੰਤਰੀ ਪੰਜਾਬ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਿਮਾਰ ਅਤੇ ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਮਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਦ੍ਰਿੜ ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਲਗਨ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਰੱਖੀ ਸੀ,ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸੁਨਾਮ ਵਿਖੇ ਡੈਂਟਲ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਹਸਪਤਾਲ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੇ। 4 ਅਗਸਤ 1996 ਨੂੰ,ਸ਼.ਅਸ਼ੋਕ ਬਾਂਸਲ ਐਡਵੋਕੇਟ ਅਤੇ ਡਾ.ਵਿਕਰਮ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਭਗਵਾਨ ਦਾਸ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਟਰੱਸਟ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਾਲ 1997 ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਡੈਂਟਲ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਅੱਜ ਕਾਲਜ ਨੇ ਖ਼ਾਸ ਦੰਦ ਵਿਗਿਆਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨਾਲ ਖੇਤਰ ਦੇ ਸਰਵ ਉੱਤਮ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। (ਬੀਡੀਐਸ ਅਤੇ ਐਮਡੀਐਸ ਕੋਰਸ) ਪੂਰੇ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਇਕੱਠਿਆਂ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਲਗਭਗ 40 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨਾਲ ਇਥੇ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਾਲਜ ਲਗਭਗ 17 ਏਕੜ ਰਕਬੇ ਵਿੱਚ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਚਾਰ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਇਮਾਰਤ ਹੈ ਜੋ ਪਟਿਆਲਾ-ਬਠਿੰਡਾ ਰੋਡ, ਸੁਨਾਮ (ਪੰਜਾਬ) ਵਿਖੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਮੁਕਤ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। === ਹਿੰਦੂ ਸਭਾ ਮਹਿਲਾ ਕਾਲਜ, ਸੁਨਾਮ === ਇਹ ਕਾਲਜ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਲਈ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਸਕਣ। ਇਹ ਕਾਲਜ ਬੈਚੂਲਰ ਆਫ ਆਰਟਸ, ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥਣਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। '''ਲਾਇਬਰੇਰੀ''' ਸੁਨਾਮ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਵੀ ਹੈ। ਜੋ ਸਰਕਾਰੀ ਕੰਨਿਆ ਸਕੂਲ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ,ਪੀਰਾਂ ਵਾਲਾ ਗੇਟ ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਸਵੇਰੇ 8 ਵਜੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ਾਮ 5 ਵਜੇ ਤੱਕ ਖੁੱਲੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ==ਮੁਸਲਿਮ ਬਰਾਦਰੀ== [[File:Peer Banna Banoi, Sunam.jpg|thumb|Peer Banna Banoi, Sunam]] ਵਿਭਾਜਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੁਨਾਮ ਦੀ ਜਿਆਦਾਤਰ ਆਬਾਦੀ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਸੀ। ਜੇ ਸੁਨਾਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੀਰ ਹੋਰ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਇੱਥੇ ਦੇ ਪੀਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕੁੱਲ 100 ਹੁੰਦੀ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਗਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਕਸਬੇ]] pmdfyk8otrdfgz8o2xdcwh1wqryjtfa 810911 810910 2025-06-16T04:33:49Z Gurtej Chauhan 27423 /* ਹਵਾਲੇ */ 810911 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ਸੁਨਾਮ | native_name = ਸੁਨਾਮ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ | native_name_lang = | other_name = | nickname = | settlement_type = ਸ਼ਹਿਰ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = ਭਾਰਤ ਪੰਜਾਬ | pushpin_label_position = right | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸਥਿਤੀ | latd = 30.13 | latm = | lats = | latNS = N | longd = 75.8 | longm = | longs = | longEW = E | coordinates_display = | subdivision_type =ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 = ਰਾਜ | subdivision_name1 = ਪੰਜਾਬ | subdivision_type2 = ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ | subdivision_name2 = [[ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਸੰਗਰੂਰ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = | founder = | named_for = | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = | elevation_footnotes = | elevation_m = 231 <ref>[http://www.fallingrain.com/world/IN/23/Sunam.html Falling Rain Genomics, Inc - Sunam]</ref> | population_total = 51024 <ref>{{cite web|url=http://www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999|archiveurl=https://web.archive.org/web/20040616075334/http://www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999|archivedate=2004-06-16|title=Census of India 2001: Data from the 2001 Census, including cities, villages and towns (Provisional)|accessdate=2008-11-01|publisher=Census Commission of India|dead-url=no}}</ref> | population_as_of = 2001 | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_title1 = ਸਰਕਾਰੀ | demographics1_info1 = [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type = <!-- [[Postal Index Number|PIN]] --> | postal_code = 148028 | registration_plate = PB 44 | website = www.sunamhelpline.com | footnotes = }} '''ਸੁਨਾਮ''' [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ [[ਸੰਗਰੂਰ]] [[ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ [[ਮਿਊਂਸੀਪਲ ਕੌਂਸਲ]] ਹੈ। [[ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ]] ਜੀ ਸੁਨਾਮ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੰਜਸ਼ ਸੁਨਾਮ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ==ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ== ਸੁਨਾਮ ਸ਼ਹੀਦ [[ਊਧਮ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਜਨਮ ਸਥਾਨ ਹੈ,ਜਿਸਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਅਨ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਗਵਰਨਰ,[[ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ]] ਦੇ ਦੋਸ਼ੀ ਮਾਈਕਲ ਓ ਡਵਾਇਰ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ [[ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ]] ਦਾ ਬਦਲਾ ਲਿਆ। ਅਤੇ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਮ [[ਸੁਨਾਮ|ਸੁਨਾਮ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ]] ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ [[ਸੰਗਰੂਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਤੋ 12 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਹੈ। ==ਕਿਲ੍ਹਾ== ਸ਼ਹਿਰ ਸੁਨਾਮ ਦਾ ਕਿਲਾ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਅਹਿਮੀਅਤ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਲਾ ਬਾਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਨੇੜੇ-ਤੇੜੇ ਬਣਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਸਕ [[ਬਲਬਨ]] ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਸੀ। ਸਮੇਂ- ਸਮੇਂ ਕਾਬਜ਼ ਰਹੇ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਇਸ ਕਿਲੇ ’ਤੇ ਰਿਹਾ। [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਨੇ ਜਦੋਂ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਇਹ ਕਿਲਾ ਉਸ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰਿਹਾ ਤੇ [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ [[ਜਿੰਦ ਕੌਰ|ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦ ਕੌਰ]] ਨੇ ਵੀ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਇਸ ਕਿਲੇ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਇਆ ਸੀ। [[ਬਾਬਾ ਆਲਾ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਜਦੋਂ ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ ਉਦੋਂ ਸੁਨਾਮ ਨੂੰ ਰਿਆਸਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਤੇ ਇੱਥੇ ਇਹ ਕਿਲਾ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਕਿਲੇ ਦੀ ਬਾਰਾਂਦਰੀ ਬਣਵਾਈ ਸੀ।<ref>[http://punjabitribuneonline.com/2014/01/%E0%A8%96%E0%A9%B0%E0%A8%A1%E0%A8%B0-%E0%A8%AC%E0%A8%A3%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%9C%E0%A8%BE-%E0%A8%B0%E0%A8%BF%E0%A8%B9%E0%A8%BE-%E0%A8%B9%E0%A9%88-%E0%A8%B8%E0%A9%81%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%AE/ ਖੰਡਰ ਬਣਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਸੁਨਾਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਿਲਾ - ਬੀਰ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਨਭੌਰੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ 21 ਜਨਵਰੀ 2014]</ref> ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਕਚਿਹਰੀ ਕਿਲਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਸਮਾਧ ਬਾਬਾ ਭਾਈ ਮੂਲ ਚੰਦ ਸਾਹਿਬ== ਇਹ ਸੁਨਾਮ ਦੀ ਉਹ ਜਗਾਹ ਹੈ ਜਿਸ ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਆਉਂਦੇ ਨੇ ਹਨ । * ਸੁਨਾਮ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ: * ਮਾਤਾ ਮੋਦੀ ਮੰਦਰ * ਨੈਣਾ ਦੇਵੀ ਮੰਦਰ * ਸੰਤੋਸ਼ੀ ਮਾਤਾ ਮੰਦਰ * ਸੂਰਜ ਕੁੰਡ * ਸੀਤਾ ਸਰ ਮੰਦਰ * ਗੀਤਾ ਭਵਨ * ਗੁਰੂਦਵਾਰਾ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ==ਸੀਤਾਸਰ== ਇਹ ਇੱਕ 80 ਬਿਘਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਰੋਵਰ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੀਤਾ ਮਾਤਾ ਨੇ, ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਕਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਥੇ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਧੋਇਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਵੀ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਵਿਧਵਾ ਔਰਤਾਂ ਇੱਥੇ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਧੋਣ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਕੁੰਭ ਦਾ ਮੇਲਾ ਸੁਨਾਮ ਦੇ ਸੀਤਾਸਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋਇਆ। ਹੁਣ ਇਸ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਦਸ਼ਾ ਉਹਨੀ ਚੰਗੀ ਨਹੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਉਪਰ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਮੰਦਿਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਹੁਣ ਇਹ ਸਰੋਵਰ ਸੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਕੇਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸਰੋਵਰ ਦਾ ਪਾਣੀ ਸਰਸਵਤੀ ਨਦੀ ਵਿਚੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ==ਗੁਰਦੁਆਰੇ== ਸੁਨਾਮ ਵਿਖੇ 10 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਹਨ। ਇਥੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਵੱਡਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੇ ਨਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਤ ਅਤਰ ਸਿੰਘ ਮਸਤੂਆਣਾ ਵਲੋਂ ਬਣਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। == ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਕੂਲ == {|class="Guru Gobind Singh public school |- ! style="width:325px;"|ਨਾਮ ! style="width:325px;"|ਕਿਸਮ |- style="background:#ddd;" | colspan="4" style="text-align:center;"| ਸਕੂਲ |- 42&nbsp;km |- |ਆਦਰਸ਼ ਹਾਈ ਸਕੂਲ |ਅਰਧ ਸਰਕਾਰੀ |- | ਮਾਡਲ ਬੇਸਿਕ ਹਾਈ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ |- |ਡੀ.ਏ.ਵੀ. ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ |- |ਰੋਸਮੈਰੀ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ |- |Dr.Gagandeep rotary public school |ਨਿਜੀ |- |ਗੋਰਮੈਂਟ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ (ਲਡ਼ਕੇ) |ਸਰਕਾਰੀ. |- |ਮਿਲੇਨੀਅਮ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ. |- |ਗੋਰਮੈਂਟ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ (ਲੜਕੀਆਂ) |ਸਰਕਾਰੀ. |- |ਚਾਈਲਡ ਕੇਅਰ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ |- |ਟੋਰਨ ਮਾਡਲ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ |- |ਸਰਵਿਤਕਾਰੀ ਆਦਰਸ਼ ਵਿਦਿਆ ਮੰਦਰ | |- |ਸ਼੍ਰੀ ਅੱਤਮ ਵੱਲਭ ਜੈਨ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ |- |- |ਨਿਜੀਸ਼੍ਰੀ ਸੂਰਜਕੁੰਡ ਸਰਵਵਿਤਕਾਰੀ ਵਿਦਿਆ ਮੰਦਰ | |}ਅਕੇਡੀਆ ਵਰਲੜ ਸਕੂਲ, ਸੁਨਾਮ।<br /> === ਹਿੰਦੂ ਸਭਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਸੁਨਾਮ === ਇਹ ਸੁਨਾਮ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਪਬਲਿਕ ਹਾਈ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਸਭਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਸੁਨਾਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 19 ਫਰਵਰੀ 1948 ਨੂੰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਕਰਤਾ ਰਾਮ ਜਿੰਦਲ 1965 ਤੋਂ 1992 ਤਕ ਲਗਭਗ 30 ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਰਹੇ, ਆਪਣੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਸਕੂਲ 100 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਤੋਂ 2000 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਧਿਆ। ਸਕੂਲ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਿਲਵਰ ਜੁਬਲੀ 1973 ਵਿਚ ਮਨਾਈ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਉਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਅਸੈਂਬਲੀ ਹਾਲ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਸਕੂਲ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਲਾਭਕਾਰੀ ਅਤੇ ਅਰਧ-ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਸਕੂਲ ਨੂੰ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਿੰਦੂ ਸਭਾ ਕਾਲਜ ਫਾਰ ਵੂਮੈਨ ਆਰਟਸ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। === ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ, ਸੁਨਾਮ === ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ, ਸੁਨਾਮ ਕਾਲਜ ਬੈਚੂਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ, ਬੈਚੂਲਰ ਆਫ਼ ਕਾਮਰਸ, ਬੈਚੂਲਰ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ (ਮੈਡੀਕਲ ਅਤੇ ਨਾਨ ਮੈਡੀਕਲ), ਬੈਚੂਲਰ ਆਫ਼ ਕੰਪਿਊਟਰ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ਇਨ ਹਿਸਟਰੀ, ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ ਇਨ ਇਨਫਰਮੇਸ਼ਨ ਟੈਕਨਾਲੌਜੀ, ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਡਿਪਲੋਮਾ ਇਨ ਕੰਪਿਊਟਰ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਡਿਪਲੋਮਾ ਇਨ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਾੱਫਟਵੇਅਰ ਨੈਟਵਰਕਿੰਗ ਕੋਰਸਾਂ ਵਿਚ ਡਰੈੱਸ ਡਿਜ਼ਾਈਨਿੰਗ ਅਤੇ ਡਿਪਲੋਮਾ। === ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਡੈਂਟਲ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ, ਸੁਨਾਮ === ਸ.ਭਗਵਾਨ ਦਾਸ ਅਰੋੜਾ ਸਾਬਕਾ.ਮੰਤਰੀ ਪੰਜਾਬ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਿਮਾਰ ਅਤੇ ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਮਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਦ੍ਰਿੜ ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਲਗਨ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਰੱਖੀ ਸੀ,ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸੁਨਾਮ ਵਿਖੇ ਡੈਂਟਲ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਹਸਪਤਾਲ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੇ। 4 ਅਗਸਤ 1996 ਨੂੰ,ਸ਼.ਅਸ਼ੋਕ ਬਾਂਸਲ ਐਡਵੋਕੇਟ ਅਤੇ ਡਾ.ਵਿਕਰਮ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਭਗਵਾਨ ਦਾਸ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਟਰੱਸਟ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਾਲ 1997 ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਡੈਂਟਲ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਅੱਜ ਕਾਲਜ ਨੇ ਖ਼ਾਸ ਦੰਦ ਵਿਗਿਆਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨਾਲ ਖੇਤਰ ਦੇ ਸਰਵ ਉੱਤਮ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। (ਬੀਡੀਐਸ ਅਤੇ ਐਮਡੀਐਸ ਕੋਰਸ) ਪੂਰੇ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਇਕੱਠਿਆਂ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਲਗਭਗ 40 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨਾਲ ਇਥੇ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਾਲਜ ਲਗਭਗ 17 ਏਕੜ ਰਕਬੇ ਵਿੱਚ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਚਾਰ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਇਮਾਰਤ ਹੈ ਜੋ ਪਟਿਆਲਾ-ਬਠਿੰਡਾ ਰੋਡ, ਸੁਨਾਮ (ਪੰਜਾਬ) ਵਿਖੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਮੁਕਤ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। === ਹਿੰਦੂ ਸਭਾ ਮਹਿਲਾ ਕਾਲਜ, ਸੁਨਾਮ === ਇਹ ਕਾਲਜ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਲਈ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਸਕਣ। ਇਹ ਕਾਲਜ ਬੈਚੂਲਰ ਆਫ ਆਰਟਸ, ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥਣਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। '''ਲਾਇਬਰੇਰੀ''' ਸੁਨਾਮ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਵੀ ਹੈ। ਜੋ ਸਰਕਾਰੀ ਕੰਨਿਆ ਸਕੂਲ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ,ਪੀਰਾਂ ਵਾਲਾ ਗੇਟ ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਸਵੇਰੇ 8 ਵਜੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ਾਮ 5 ਵਜੇ ਤੱਕ ਖੁੱਲੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ==ਮੁਸਲਿਮ ਬਰਾਦਰੀ== [[File:Peer Banna Banoi, Sunam.jpg|thumb|Peer Banna Banoi, Sunam]] ਵਿਭਾਜਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੁਨਾਮ ਦੀ ਜਿਆਦਾਤਰ ਆਬਾਦੀ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਸੀ। ਜੇ ਸੁਨਾਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੀਰ ਹੋਰ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਇੱਥੇ ਦੇ ਪੀਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕੁੱਲ 100 ਹੁੰਦੀ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਗਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਕਸਬੇ]] fc4dnlscunuig8htgejux0hihrm5puy 810912 810911 2025-06-16T04:35:30Z Gurtej Chauhan 27423 /* ਹਵਾਲੇ */ 810912 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ਸੁਨਾਮ | native_name = ਸੁਨਾਮ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ | native_name_lang = | other_name = | nickname = | settlement_type = ਸ਼ਹਿਰ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = ਭਾਰਤ ਪੰਜਾਬ | pushpin_label_position = right | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸਥਿਤੀ | latd = 30.13 | latm = | lats = | latNS = N | longd = 75.8 | longm = | longs = | longEW = E | coordinates_display = | subdivision_type =ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 = ਰਾਜ | subdivision_name1 = ਪੰਜਾਬ | subdivision_type2 = ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ | subdivision_name2 = [[ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਸੰਗਰੂਰ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = | founder = | named_for = | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = | elevation_footnotes = | elevation_m = 231 <ref>[http://www.fallingrain.com/world/IN/23/Sunam.html Falling Rain Genomics, Inc - Sunam]</ref> | population_total = 51024 <ref>{{cite web|url=http://www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999|archiveurl=https://web.archive.org/web/20040616075334/http://www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999|archivedate=2004-06-16|title=Census of India 2001: Data from the 2001 Census, including cities, villages and towns (Provisional)|accessdate=2008-11-01|publisher=Census Commission of India|dead-url=no}}</ref> | population_as_of = 2001 | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_title1 = ਸਰਕਾਰੀ | demographics1_info1 = [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type = <!-- [[Postal Index Number|PIN]] --> | postal_code = 148028 | registration_plate = PB 44 | website = www.sunamhelpline.com | footnotes = }} '''ਸੁਨਾਮ''' [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ [[ਸੰਗਰੂਰ]] [[ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ [[ਮਿਊਂਸੀਪਲ ਕੌਂਸਲ]] ਹੈ। [[ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ]] ਜੀ ਸੁਨਾਮ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੰਜਸ਼ ਸੁਨਾਮ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ==ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ== ਸੁਨਾਮ ਸ਼ਹੀਦ [[ਊਧਮ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਜਨਮ ਸਥਾਨ ਹੈ,ਜਿਸਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਅਨ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਗਵਰਨਰ,[[ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ]] ਦੇ ਦੋਸ਼ੀ ਮਾਈਕਲ ਓ ਡਵਾਇਰ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ [[ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ]] ਦਾ ਬਦਲਾ ਲਿਆ। ਅਤੇ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਮ [[ਸੁਨਾਮ|ਸੁਨਾਮ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ]] ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ [[ਸੰਗਰੂਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਤੋ 12 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਹੈ। ==ਕਿਲ੍ਹਾ== ਸ਼ਹਿਰ ਸੁਨਾਮ ਦਾ ਕਿਲਾ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਅਹਿਮੀਅਤ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਲਾ ਬਾਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਨੇੜੇ-ਤੇੜੇ ਬਣਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਸਕ [[ਬਲਬਨ]] ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਸੀ। ਸਮੇਂ- ਸਮੇਂ ਕਾਬਜ਼ ਰਹੇ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਇਸ ਕਿਲੇ ’ਤੇ ਰਿਹਾ। [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਨੇ ਜਦੋਂ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਇਹ ਕਿਲਾ ਉਸ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰਿਹਾ ਤੇ [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ [[ਜਿੰਦ ਕੌਰ|ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦ ਕੌਰ]] ਨੇ ਵੀ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਇਸ ਕਿਲੇ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਇਆ ਸੀ। [[ਬਾਬਾ ਆਲਾ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਜਦੋਂ ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ ਉਦੋਂ ਸੁਨਾਮ ਨੂੰ ਰਿਆਸਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਤੇ ਇੱਥੇ ਇਹ ਕਿਲਾ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਕਿਲੇ ਦੀ ਬਾਰਾਂਦਰੀ ਬਣਵਾਈ ਸੀ।<ref>[http://punjabitribuneonline.com/2014/01/%E0%A8%96%E0%A9%B0%E0%A8%A1%E0%A8%B0-%E0%A8%AC%E0%A8%A3%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%9C%E0%A8%BE-%E0%A8%B0%E0%A8%BF%E0%A8%B9%E0%A8%BE-%E0%A8%B9%E0%A9%88-%E0%A8%B8%E0%A9%81%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%AE/ ਖੰਡਰ ਬਣਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਸੁਨਾਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਿਲਾ - ਬੀਰ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਨਭੌਰੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ 21 ਜਨਵਰੀ 2014]</ref> ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਕਚਿਹਰੀ ਕਿਲਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਸਮਾਧ ਬਾਬਾ ਭਾਈ ਮੂਲ ਚੰਦ ਸਾਹਿਬ== ਇਹ ਸੁਨਾਮ ਦੀ ਉਹ ਜਗਾਹ ਹੈ ਜਿਸ ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਆਉਂਦੇ ਨੇ ਹਨ । * ਸੁਨਾਮ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ: * ਮਾਤਾ ਮੋਦੀ ਮੰਦਰ * ਨੈਣਾ ਦੇਵੀ ਮੰਦਰ * ਸੰਤੋਸ਼ੀ ਮਾਤਾ ਮੰਦਰ * ਸੂਰਜ ਕੁੰਡ * ਸੀਤਾ ਸਰ ਮੰਦਰ * ਗੀਤਾ ਭਵਨ * ਗੁਰੂਦਵਾਰਾ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ==ਸੀਤਾਸਰ== ਇਹ ਇੱਕ 80 ਬਿਘਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਰੋਵਰ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੀਤਾ ਮਾਤਾ ਨੇ, ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਕਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਥੇ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਧੋਇਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਵੀ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਵਿਧਵਾ ਔਰਤਾਂ ਇੱਥੇ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਧੋਣ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਕੁੰਭ ਦਾ ਮੇਲਾ ਸੁਨਾਮ ਦੇ ਸੀਤਾਸਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋਇਆ। ਹੁਣ ਇਸ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਦਸ਼ਾ ਉਹਨੀ ਚੰਗੀ ਨਹੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਉਪਰ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਮੰਦਿਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਹੁਣ ਇਹ ਸਰੋਵਰ ਸੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਕੇਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸਰੋਵਰ ਦਾ ਪਾਣੀ ਸਰਸਵਤੀ ਨਦੀ ਵਿਚੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ==ਗੁਰਦੁਆਰੇ== ਸੁਨਾਮ ਵਿਖੇ 10 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਹਨ। ਇਥੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਵੱਡਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੇ ਨਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਤ ਅਤਰ ਸਿੰਘ ਮਸਤੂਆਣਾ ਵਲੋਂ ਬਣਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। == ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਕੂਲ == {|class="Guru Gobind Singh public school |- ! style="width:325px;"|ਨਾਮ ! style="width:325px;"|ਕਿਸਮ |- style="background:#ddd;" | colspan="4" style="text-align:center;"| ਸਕੂਲ |- 42&nbsp;km |- |ਆਦਰਸ਼ ਹਾਈ ਸਕੂਲ |ਅਰਧ ਸਰਕਾਰੀ |- | ਮਾਡਲ ਬੇਸਿਕ ਹਾਈ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ |- |ਡੀ.ਏ.ਵੀ. ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ |- |ਰੋਸਮੈਰੀ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ |- |Dr.Gagandeep rotary public school |ਨਿਜੀ |- |ਗੋਰਮੈਂਟ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ (ਲਡ਼ਕੇ) |ਸਰਕਾਰੀ. |- |ਮਿਲੇਨੀਅਮ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ. |- |ਗੋਰਮੈਂਟ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ (ਲੜਕੀਆਂ) |ਸਰਕਾਰੀ. |- |ਚਾਈਲਡ ਕੇਅਰ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ |- |ਟੋਰਨ ਮਾਡਲ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ |- |ਸਰਵਿਤਕਾਰੀ ਆਦਰਸ਼ ਵਿਦਿਆ ਮੰਦਰ | |- |ਸ਼੍ਰੀ ਅੱਤਮ ਵੱਲਭ ਜੈਨ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ |- |- |ਨਿਜੀਸ਼੍ਰੀ ਸੂਰਜਕੁੰਡ ਸਰਵਵਿਤਕਾਰੀ ਵਿਦਿਆ ਮੰਦਰ | |}ਅਕੇਡੀਆ ਵਰਲੜ ਸਕੂਲ, ਸੁਨਾਮ।<br /> === ਹਿੰਦੂ ਸਭਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਸੁਨਾਮ === ਇਹ ਸੁਨਾਮ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਪਬਲਿਕ ਹਾਈ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਸਭਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਸੁਨਾਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 19 ਫਰਵਰੀ 1948 ਨੂੰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਕਰਤਾ ਰਾਮ ਜਿੰਦਲ 1965 ਤੋਂ 1992 ਤਕ ਲਗਭਗ 30 ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਰਹੇ, ਆਪਣੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਸਕੂਲ 100 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਤੋਂ 2000 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਧਿਆ। ਸਕੂਲ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਿਲਵਰ ਜੁਬਲੀ 1973 ਵਿਚ ਮਨਾਈ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਉਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਅਸੈਂਬਲੀ ਹਾਲ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਸਕੂਲ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਲਾਭਕਾਰੀ ਅਤੇ ਅਰਧ-ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਸਕੂਲ ਨੂੰ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਿੰਦੂ ਸਭਾ ਕਾਲਜ ਫਾਰ ਵੂਮੈਨ ਆਰਟਸ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। === ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ, ਸੁਨਾਮ === ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ, ਸੁਨਾਮ ਕਾਲਜ ਬੈਚੂਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ, ਬੈਚੂਲਰ ਆਫ਼ ਕਾਮਰਸ, ਬੈਚੂਲਰ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ (ਮੈਡੀਕਲ ਅਤੇ ਨਾਨ ਮੈਡੀਕਲ), ਬੈਚੂਲਰ ਆਫ਼ ਕੰਪਿਊਟਰ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ਇਨ ਹਿਸਟਰੀ, ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ ਇਨ ਇਨਫਰਮੇਸ਼ਨ ਟੈਕਨਾਲੌਜੀ, ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਡਿਪਲੋਮਾ ਇਨ ਕੰਪਿਊਟਰ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਡਿਪਲੋਮਾ ਇਨ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਾੱਫਟਵੇਅਰ ਨੈਟਵਰਕਿੰਗ ਕੋਰਸਾਂ ਵਿਚ ਡਰੈੱਸ ਡਿਜ਼ਾਈਨਿੰਗ ਅਤੇ ਡਿਪਲੋਮਾ। === ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਡੈਂਟਲ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ, ਸੁਨਾਮ === ਸ.ਭਗਵਾਨ ਦਾਸ ਅਰੋੜਾ ਸਾਬਕਾ.ਮੰਤਰੀ ਪੰਜਾਬ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਿਮਾਰ ਅਤੇ ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਮਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਦ੍ਰਿੜ ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਲਗਨ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਰੱਖੀ ਸੀ,ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸੁਨਾਮ ਵਿਖੇ ਡੈਂਟਲ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਹਸਪਤਾਲ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੇ। 4 ਅਗਸਤ 1996 ਨੂੰ,ਸ਼.ਅਸ਼ੋਕ ਬਾਂਸਲ ਐਡਵੋਕੇਟ ਅਤੇ ਡਾ.ਵਿਕਰਮ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਭਗਵਾਨ ਦਾਸ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਟਰੱਸਟ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਾਲ 1997 ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਡੈਂਟਲ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਅੱਜ ਕਾਲਜ ਨੇ ਖ਼ਾਸ ਦੰਦ ਵਿਗਿਆਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨਾਲ ਖੇਤਰ ਦੇ ਸਰਵ ਉੱਤਮ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। (ਬੀਡੀਐਸ ਅਤੇ ਐਮਡੀਐਸ ਕੋਰਸ) ਪੂਰੇ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਇਕੱਠਿਆਂ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਲਗਭਗ 40 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨਾਲ ਇਥੇ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਾਲਜ ਲਗਭਗ 17 ਏਕੜ ਰਕਬੇ ਵਿੱਚ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਚਾਰ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਇਮਾਰਤ ਹੈ ਜੋ ਪਟਿਆਲਾ-ਬਠਿੰਡਾ ਰੋਡ, ਸੁਨਾਮ (ਪੰਜਾਬ) ਵਿਖੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਮੁਕਤ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। === ਹਿੰਦੂ ਸਭਾ ਮਹਿਲਾ ਕਾਲਜ, ਸੁਨਾਮ === ਇਹ ਕਾਲਜ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਲਈ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਸਕਣ। ਇਹ ਕਾਲਜ ਬੈਚੂਲਰ ਆਫ ਆਰਟਸ, ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥਣਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। '''ਲਾਇਬਰੇਰੀ''' ਸੁਨਾਮ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਵੀ ਹੈ। ਜੋ ਸਰਕਾਰੀ ਕੰਨਿਆ ਸਕੂਲ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ,ਪੀਰਾਂ ਵਾਲਾ ਗੇਟ ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਸਵੇਰੇ 8 ਵਜੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ਾਮ 5 ਵਜੇ ਤੱਕ ਖੁੱਲੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ==ਮੁਸਲਿਮ ਬਰਾਦਰੀ== [[File:Peer Banna Banoi, Sunam.jpg|thumb|Peer Banna Banoi, Sunam]] ਵਿਭਾਜਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੁਨਾਮ ਦੀ ਜਿਆਦਾਤਰ ਆਬਾਦੀ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਸੀ। ਜੇ ਸੁਨਾਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੀਰ ਹੋਰ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਇੱਥੇ ਦੇ ਪੀਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕੁੱਲ 100 ਹੁੰਦੀ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਗਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਕਸਬੇ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] 6puodtdz0zeknyfq1bmfs5mcaoonoia 810915 810912 2025-06-16T05:09:59Z Gurtej Chauhan 27423 810915 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = '''ਸੁਨਾਮ''' | other_name = '''ਸੁਨਾਮ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ''' | nickname = | settlement_type = ਸ਼ਹਿਰ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Punjab#India3 | pushpin_label_position = right | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ | coordinates = {{coord|30.128238|N|75.805314|E|display=inline,title}} | subdivision_type = ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਰਾਜ]] | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਸੰਗਰੂਰ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = 1999 | founder = | named_for = | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = | elevation_footnotes = | elevation_m = 231 | population_total = 51024 | population_as_of = 2011 ਜਨਗਣਨਾ | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_title1 = ਅਧਿਕਾਰਤ | demographics1_info1 =[[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ|ਆਈਐੱਸਟੀ]] | utc_offset1 = +5:30 | parts_type = [[ਬਲਾਕ]] | parts = ਸੁਨਾਮ | postal_code_type = [[ਪਿੰਨ_ਕੋਡ|ਡਾਕ ਕੋਡ]] | postal_code = 148028 | area_code_type = ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਕੋਡ | registration_plate = PB:13/ PB:44 | website = www.sunamhelpline.com | area_code = 01676****** | blank1_name_sec1 = ਨੇੜੇ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ | blank1_info_sec1 = [[ਸੰਗਰੂਰ]] }} '''ਸੁਨਾਮ''' [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ [[ਸੰਗਰੂਰ]] [[ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ [[ਮਿਊਂਸੀਪਲ ਕੌਂਸਲ]] ਹੈ। [[ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ]] ਜੀ ਸੁਨਾਮ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੰਜਸ਼ ਸੁਨਾਮ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ==ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ== ਸੁਨਾਮ ਸ਼ਹੀਦ [[ਊਧਮ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਜਨਮ ਸਥਾਨ ਹੈ,ਜਿਸਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਅਨ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਗਵਰਨਰ,[[ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ]] ਦੇ ਦੋਸ਼ੀ ਮਾਈਕਲ ਓ ਡਵਾਇਰ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ [[ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ]] ਦਾ ਬਦਲਾ ਲਿਆ। ਅਤੇ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਮ [[ਸੁਨਾਮ|ਸੁਨਾਮ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ]] ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ [[ਸੰਗਰੂਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਤੋ 12 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਹੈ। ==ਕਿਲ੍ਹਾ== ਸ਼ਹਿਰ ਸੁਨਾਮ ਦਾ ਕਿਲਾ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਅਹਿਮੀਅਤ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਲਾ ਬਾਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਨੇੜੇ-ਤੇੜੇ ਬਣਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਸਕ [[ਬਲਬਨ]] ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਸੀ। ਸਮੇਂ- ਸਮੇਂ ਕਾਬਜ਼ ਰਹੇ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਇਸ ਕਿਲੇ ’ਤੇ ਰਿਹਾ। [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਨੇ ਜਦੋਂ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਇਹ ਕਿਲਾ ਉਸ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰਿਹਾ ਤੇ [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ [[ਜਿੰਦ ਕੌਰ|ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦ ਕੌਰ]] ਨੇ ਵੀ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਇਸ ਕਿਲੇ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਇਆ ਸੀ। [[ਬਾਬਾ ਆਲਾ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਜਦੋਂ ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ ਉਦੋਂ ਸੁਨਾਮ ਨੂੰ ਰਿਆਸਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਤੇ ਇੱਥੇ ਇਹ ਕਿਲਾ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਕਿਲੇ ਦੀ ਬਾਰਾਂਦਰੀ ਬਣਵਾਈ ਸੀ।<ref>[http://punjabitribuneonline.com/2014/01/%E0%A8%96%E0%A9%B0%E0%A8%A1%E0%A8%B0-%E0%A8%AC%E0%A8%A3%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%9C%E0%A8%BE-%E0%A8%B0%E0%A8%BF%E0%A8%B9%E0%A8%BE-%E0%A8%B9%E0%A9%88-%E0%A8%B8%E0%A9%81%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%AE/ ਖੰਡਰ ਬਣਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਸੁਨਾਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਿਲਾ - ਬੀਰ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਨਭੌਰੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ 21 ਜਨਵਰੀ 2014]</ref> ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਕਚਿਹਰੀ ਕਿਲਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਸਮਾਧ ਬਾਬਾ ਭਾਈ ਮੂਲ ਚੰਦ ਸਾਹਿਬ== ਇਹ ਸੁਨਾਮ ਦੀ ਉਹ ਜਗਾਹ ਹੈ ਜਿਸ ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਆਉਂਦੇ ਨੇ ਹਨ । * ਸੁਨਾਮ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ: * ਮਾਤਾ ਮੋਦੀ ਮੰਦਰ * ਨੈਣਾ ਦੇਵੀ ਮੰਦਰ * ਸੰਤੋਸ਼ੀ ਮਾਤਾ ਮੰਦਰ * ਸੂਰਜ ਕੁੰਡ * ਸੀਤਾ ਸਰ ਮੰਦਰ * ਗੀਤਾ ਭਵਨ * ਗੁਰੂਦਵਾਰਾ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ==ਸੀਤਾਸਰ== ਇਹ ਇੱਕ 80 ਬਿਘਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਰੋਵਰ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੀਤਾ ਮਾਤਾ ਨੇ, ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਕਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਥੇ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਧੋਇਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਵੀ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਵਿਧਵਾ ਔਰਤਾਂ ਇੱਥੇ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਧੋਣ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਕੁੰਭ ਦਾ ਮੇਲਾ ਸੁਨਾਮ ਦੇ ਸੀਤਾਸਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋਇਆ। ਹੁਣ ਇਸ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਦਸ਼ਾ ਉਹਨੀ ਚੰਗੀ ਨਹੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਉਪਰ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਮੰਦਿਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਹੁਣ ਇਹ ਸਰੋਵਰ ਸੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਕੇਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸਰੋਵਰ ਦਾ ਪਾਣੀ ਸਰਸਵਤੀ ਨਦੀ ਵਿਚੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ==ਗੁਰਦੁਆਰੇ== ਸੁਨਾਮ ਵਿਖੇ 10 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਹਨ। ਇਥੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਵੱਡਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੇ ਨਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਤ ਅਤਰ ਸਿੰਘ ਮਸਤੂਆਣਾ ਵਲੋਂ ਬਣਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। == ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਕੂਲ == {|class="Guru Gobind Singh public school |- ! style="width:325px;"|ਨਾਮ ! style="width:325px;"|ਕਿਸਮ |- style="background:#ddd;" | colspan="4" style="text-align:center;"| ਸਕੂਲ |- 42&nbsp;km |- |ਆਦਰਸ਼ ਹਾਈ ਸਕੂਲ |ਅਰਧ ਸਰਕਾਰੀ |- | ਮਾਡਲ ਬੇਸਿਕ ਹਾਈ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ |- |ਡੀ.ਏ.ਵੀ. ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ |- |ਰੋਸਮੈਰੀ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ |- |Dr.Gagandeep rotary public school |ਨਿਜੀ |- |ਗੋਰਮੈਂਟ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ (ਲਡ਼ਕੇ) |ਸਰਕਾਰੀ. |- |ਮਿਲੇਨੀਅਮ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ. |- |ਗੋਰਮੈਂਟ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ (ਲੜਕੀਆਂ) |ਸਰਕਾਰੀ. |- |ਚਾਈਲਡ ਕੇਅਰ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ |- |ਟੋਰਨ ਮਾਡਲ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ |- |ਸਰਵਿਤਕਾਰੀ ਆਦਰਸ਼ ਵਿਦਿਆ ਮੰਦਰ | |- |ਸ਼੍ਰੀ ਅੱਤਮ ਵੱਲਭ ਜੈਨ ਸਕੂਲ |ਨਿਜੀ |- |- |ਨਿਜੀਸ਼੍ਰੀ ਸੂਰਜਕੁੰਡ ਸਰਵਵਿਤਕਾਰੀ ਵਿਦਿਆ ਮੰਦਰ | |}ਅਕੇਡੀਆ ਵਰਲੜ ਸਕੂਲ, ਸੁਨਾਮ।<br /> === ਹਿੰਦੂ ਸਭਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਸੁਨਾਮ === ਇਹ ਸੁਨਾਮ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਪਬਲਿਕ ਹਾਈ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਸਭਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਸੁਨਾਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 19 ਫਰਵਰੀ 1948 ਨੂੰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਕਰਤਾ ਰਾਮ ਜਿੰਦਲ 1965 ਤੋਂ 1992 ਤਕ ਲਗਭਗ 30 ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਰਹੇ, ਆਪਣੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਸਕੂਲ 100 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਤੋਂ 2000 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਧਿਆ। ਸਕੂਲ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਿਲਵਰ ਜੁਬਲੀ 1973 ਵਿਚ ਮਨਾਈ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਉਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਅਸੈਂਬਲੀ ਹਾਲ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਸਕੂਲ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਲਾਭਕਾਰੀ ਅਤੇ ਅਰਧ-ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਸਕੂਲ ਨੂੰ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਿੰਦੂ ਸਭਾ ਕਾਲਜ ਫਾਰ ਵੂਮੈਨ ਆਰਟਸ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। === ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ, ਸੁਨਾਮ === ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ, ਸੁਨਾਮ ਕਾਲਜ ਬੈਚੂਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ, ਬੈਚੂਲਰ ਆਫ਼ ਕਾਮਰਸ, ਬੈਚੂਲਰ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ (ਮੈਡੀਕਲ ਅਤੇ ਨਾਨ ਮੈਡੀਕਲ), ਬੈਚੂਲਰ ਆਫ਼ ਕੰਪਿਊਟਰ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ਇਨ ਹਿਸਟਰੀ, ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ ਇਨ ਇਨਫਰਮੇਸ਼ਨ ਟੈਕਨਾਲੌਜੀ, ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਡਿਪਲੋਮਾ ਇਨ ਕੰਪਿਊਟਰ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਡਿਪਲੋਮਾ ਇਨ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਾੱਫਟਵੇਅਰ ਨੈਟਵਰਕਿੰਗ ਕੋਰਸਾਂ ਵਿਚ ਡਰੈੱਸ ਡਿਜ਼ਾਈਨਿੰਗ ਅਤੇ ਡਿਪਲੋਮਾ। === ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਡੈਂਟਲ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ, ਸੁਨਾਮ === ਸ.ਭਗਵਾਨ ਦਾਸ ਅਰੋੜਾ ਸਾਬਕਾ.ਮੰਤਰੀ ਪੰਜਾਬ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਿਮਾਰ ਅਤੇ ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਮਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਦ੍ਰਿੜ ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਲਗਨ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਰੱਖੀ ਸੀ,ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸੁਨਾਮ ਵਿਖੇ ਡੈਂਟਲ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਹਸਪਤਾਲ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੇ। 4 ਅਗਸਤ 1996 ਨੂੰ,ਸ਼.ਅਸ਼ੋਕ ਬਾਂਸਲ ਐਡਵੋਕੇਟ ਅਤੇ ਡਾ.ਵਿਕਰਮ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਭਗਵਾਨ ਦਾਸ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਟਰੱਸਟ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਾਲ 1997 ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਡੈਂਟਲ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਅੱਜ ਕਾਲਜ ਨੇ ਖ਼ਾਸ ਦੰਦ ਵਿਗਿਆਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨਾਲ ਖੇਤਰ ਦੇ ਸਰਵ ਉੱਤਮ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। (ਬੀਡੀਐਸ ਅਤੇ ਐਮਡੀਐਸ ਕੋਰਸ) ਪੂਰੇ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਇਕੱਠਿਆਂ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਲਗਭਗ 40 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨਾਲ ਇਥੇ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਾਲਜ ਲਗਭਗ 17 ਏਕੜ ਰਕਬੇ ਵਿੱਚ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਚਾਰ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਇਮਾਰਤ ਹੈ ਜੋ ਪਟਿਆਲਾ-ਬਠਿੰਡਾ ਰੋਡ, ਸੁਨਾਮ (ਪੰਜਾਬ) ਵਿਖੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਮੁਕਤ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। === ਹਿੰਦੂ ਸਭਾ ਮਹਿਲਾ ਕਾਲਜ, ਸੁਨਾਮ === ਇਹ ਕਾਲਜ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਲਈ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਸਕਣ। ਇਹ ਕਾਲਜ ਬੈਚੂਲਰ ਆਫ ਆਰਟਸ, ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥਣਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। '''ਲਾਇਬਰੇਰੀ''' ਸੁਨਾਮ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਵੀ ਹੈ। ਜੋ ਸਰਕਾਰੀ ਕੰਨਿਆ ਸਕੂਲ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ,ਪੀਰਾਂ ਵਾਲਾ ਗੇਟ ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਸਵੇਰੇ 8 ਵਜੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ਾਮ 5 ਵਜੇ ਤੱਕ ਖੁੱਲੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ==ਮੁਸਲਿਮ ਬਰਾਦਰੀ== [[File:Peer Banna Banoi, Sunam.jpg|thumb|Peer Banna Banoi, Sunam]] ਵਿਭਾਜਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੁਨਾਮ ਦੀ ਜਿਆਦਾਤਰ ਆਬਾਦੀ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਸੀ। ਜੇ ਸੁਨਾਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੀਰ ਹੋਰ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਇੱਥੇ ਦੇ ਪੀਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕੁੱਲ 100 ਹੁੰਦੀ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਗਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਕਸਬੇ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] 4fy37uub2evqqb2t2q8u1q97w6ewjad 0 64938 810926 755861 2025-06-16T06:12:45Z Harchand Bhinder 3793 ਹਿੱਜੇ ਸਹੀ ਕੀਤੇ 810926 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = | native_name = | native_name_lang = | other_name = | nickname = | settlement_type = ਪਿੰਡ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Punjab | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ | latd = 30.7109 | latm = | lats = | latNS = N | longd = 76.6614 | longm = | longs = | longEW = E | coordinates_display = | subdivision_type =ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 =ਰਾਜ | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਐੱਸ.ਏ.ਐੱਸ.ਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਐੱਸ.ਏ.ਐੱਸ.ਨਗਰ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = | founder = | named_for = | parts_type = [[ਬਲਾਕ]] | parts = ਖਰੜ | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = 152 | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_total = | population_as_of = 706 | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_title1 = ਸਰਕਾਰੀ | demographics1_info1 =[[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type =[[ਪੋਸਟਲ ਇੰਡੈਕਸ ਨੰਬਰ|ਪਿੰਨ]] | postal_code = | registration_plate = | blank1_name_sec1 = | blank1_info_sec1 = | website = | footnotes = }} '''ਚਪੜਚਿੜੀ ਖੁਰਦ''' ਭਾਰਤੀ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ [[ਐੱਸ.ਏ.ਐੱਸ.ਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਐੱਸ.ਏ.ਐੱਸ.ਨਗਰ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬਲਾਕ ਖਰੜ ਦਾ ਇੱਕ [[ਪਿੰਡ]] ਹੈ।<ref>http://pbplanning.gov.in/districts/Kharar.pdf</ref> '''ਚੱਪੜ ਚਿੜੀ''' ਬਨੂੜ-ਖਰੜ ਮੁੱਖ ਸੜਕ ਤੋਂ ਕੁਝ ਕੁ ਵਿੱਥ 'ਤੇ ਲਾਂਡਰਾਂ ਨੇੜੇ, ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਸੜਕ ਹੁਣ [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।,ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਜਿਸ ਟਿੱਬੇ 'ਤੇ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਵੱਲੋਂ ਬੈਠ ਕੇ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਦਾ ਨਿਰੀਖਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਪੁੱਟ ਕੇ ਮੈਦਾਨ ਨੇੜੇ ਲੈ ਆਂਦਾ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੇ ਵਿਰਾਸਤੀ ਸਬੂਤ ਮਿਟਦੇ ਚਲੇ ਗਏ। ਜੂਲੀਅਨ ਕਲੰਡਰ ਮੁਤਾਬਿਕ 12 ਮਈ 1710 ਦੇ ਲਗਭਗ ਇੱਥੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਸਰਹੰਦ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਫ਼ੌਜਦਰ [[ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ]] ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲੜਾਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਮੁਗਲ ਫ਼ੌਜ਼ ਨੂੰ ਭਾਜੜਾ ਪੈ ਗਈਆਂ। 14 ਮਈ 1710 ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਸਰਹਿੰਦ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰਨ ਵਾਲੇ, ਜ਼ਾਲਮ ਵਜ਼ੀਰ ਖਾਨ ਨੂੰ ਸੋਧਣ ਮਗਰੋਂ ਉਸ ਜੰਡ ਨਾਲ ਪੁੱਠਾ ਟੰਗਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]], [[ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ]] ਅਤੇ [[ਚਾਰ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ|ਚਾਰ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ]] ਨਾਲ ਤਾਂ ਜੋ ਗੁਜ਼ਰੀ ਸੋ ਗੁਜ਼ਰੀ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਬਹਾਦਰ ਦੀ ਦ੍ਰਿਤੜਾ ਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਨਿਰਮਾਣ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਦੇਵ ਕੱਦ ਜਰਨੈਲ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਲੈਂਦਾ। ਇਹ ਯਾਦਗਾਰ ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੀ ਸਰਹੰਦ ਦੇ ਨਵਾਬ ਨੂੰ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰਣ ਤੌਂ ਬਾਦ ਹੋਈ ਜਿੱਤ ਦੀ ਯਾਦਗਾਰ ਵਿੱਚ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਏਸ ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਪੈਂਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਾਨ ਬੰਦਾ ਬਹਾਦਰ ਵਲੋਂ ਇਸਦੀ ਚੋਣ ਗੁਰੀਲਾ ਯੁੱਧ ਲੜਨ ਹਿੱਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਚੱਪੜ ਚਿੜੀ ਵਿਖੇ ਸੂਬਾ ਸਰਹਿੰਦ ਨਾਲ ਲੜੀ ਗਈ ਫੈਸਲਾਕੁੰਨ ਲੜਾਈ ਦੇ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ [[ਫਤਿਹ ਬੁਰਜ]] ਵੀ ਉਸਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਚੱਪੜ ਚਿੜੀ ਦੇ ਯੁੱਧ ਦੀ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਰਹੰਦ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸੂਬੇਦਾਰ ਭਾਈ ਬਾਜ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ<ref name=eos>{{cite web |url=http://www.learnpunjabi.org/eos/BANDA%20SINGH%20BAHADUR%20%281670-1716%29.html |last=Ganda Singh |title=Banda Singh Bahadur |website=Encyclopaedia of Sikhism |publisher=Punjabi University Patiala |accessdate=27 January 2014}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/51460/Banda-Singh-Bahadur |title=Banda Singh Bahadur |publisher=Encyclopedia Britannica |accessdate=15 May 2013}}</ref> 12 ਮਈ, 1710 ਦੀ ਸਵੇਰ ਤਕ ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਵੀ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਭਾਵੇਂ ਕੁਝ ਸੋਮੇ ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਇੱਕ ਲੱਖ ਦੇ ਕਰੀਬ ਦਸਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇੱਕ ਮੁਸਲਿਮ ਸੋਮੇ ਮੁਤਾਬਕ ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ ਕੋਲ ਕੁਲ 5-6 ਹਜ਼ਾਰ ਘੋੜ ਸਵਾਰ, 7-8 ਹਜ਼ਾਰ ਬੰਦੂਕਚੀ, 8 ਹਜ਼ਾਰ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਪੈਦਲ ਫ਼ੌਜ ਵੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹਾਥੀ ਸਨ। ਲੜਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੀ ਜਦੋਂ ਹਾਥੀ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਤੋਪਾਂ ਦੀ ਮਾਰ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਕਦੰਮ ਗੋਲੇ ਵਰਸਾ ਕੇ ਹਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਖਦੇੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਦੇ ਕੁੱਝ ਹਾਥੀ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋ ਕੇ ਚਿੰਘਾੜਦੇ ਹੋਏ ਪਿੱਛੇ ਨੂੰ ਦੌੜੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਕਰ ਗਏ। ਇਸ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਜੋਂ [[ਸਰਹੰਦ]] ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਦੀਆਂ ਤੋਪਾਂ ਵੀ ਵਰ੍ਹਨ ਲੱਗ ਪਈਆਂ। ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਝਿੜੀ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਸਨ, ਇਸ ਕਰ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ ਦੀ ਓਟ ਮਿਲ ਗਈ। ਉਧਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਤੋਪਾਂ ਨੇ ਸਰਹੰਦੀ ਤੋਪਚੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਰ ਹੇਠ ਲੈ ਆਂਦਾ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਤੋਪਾਂ ਦੀ ਗੋਲਾਬਾਰੀ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈ। ਹੁਣ ਕਈ ਸਿੱਖ ਘੋੜ ਸਵਾਰ, ਸਰਹੰਦੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਵੜੇ ਅਤੇ ਵੱਢ-ਟੁੱਕ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ। ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਰਹੰਦ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਗੁੱਸਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸ ਦੇ ਹਾਕਮਾਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਕਰ ਕੇ ਉਹ ਸਿਰ ਤਲੀ ‘ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਜੂਝ ਰਹੇ ਸਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਮੁਗ਼ਲ ਅਤੇ ਪਠਾਣ ਫ਼ੌਜੀ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਤਨਖ਼ਾਹਦਾਰ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਬਹੁਤ ਮਾਰੋ-ਮਾਰੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭਾੜੇ ਦੇ ਸਰਹੰਦੀ ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਨੇ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਖਿਸਕਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤਾ। ਜੇਹਾਦ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਪਠਾਣ ਤੇ ਮੁਗ਼ਲ ਵੀ, ਜੰਗ ਦੇ ਤੌਰ-ਤਰੀਕਿਆਂ ਤੋਂ ਅਨਜਾਣ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ, ਬਹੁਤੀ ਦੇਰ ਲੜਾਈ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਜਾਂ ਤਾਂ ਮਾਰੇ ਗਏ ਜਾਂ ਮੈਦਾਨ ਛੱਡ ਕੇ ਭੱਜ ਗਏ। ਇਹ ਲੜਾਈ 12 ਮਈ ਦੀ ਸਵੇਰ ਤੋਂ ਦੁਪਹਿਰ ਤਕ ਹੀ ਚਲੀ ਸੀ। ==ਛੱਪੜਾਂ ਵਾਲੀ ਝਿੜੀ== ਪੁਰਾਤਨ ਸਮੇਂ 'ਚ ਇਸ ਇਲਾਕੇ 'ਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਛੱਪੜ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰਾ ਪਾਣੀ ਸੀ। ਤਰਾਈ ਵਾਲੇ ਇਸ ਖੇਤਰ 'ਚੋਂ ਕਈ ਬਰਸਾਤੀ ਨਦੀਆਂ-ਨਾਲੇ ਗੁਜ਼ਰਦੇ ਸਨ ਤੇ ਨੇੜੇ ਹੀ 'ਪਟਿਆਲਾ ਕੀ ਰਾਓ' ਨਦੀ ਵੀ ਵਗਦੀ ਸੀ। ਉੱਚੇ-ਨੀਵੇਂ ਟਿੱਬਿਆਂ 'ਚੋਂ ਦੀ ਲੰਘਦਾ ਨਿਰਮਲ ਜਲ ਇਸ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਬੇਹੱਦ ਖੂਬਸੂਰਤ ਬਣਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਡੇ-ਛੋਟੇ ਛੱਪੜਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਕਾਰਨ ਇਸ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਲੋਕ ਬੋਲੀ 'ਚ 'ਛੱਪੜਾਂ ਵਾਲੀ ਝਿੜੀ' ਜਾਂ ਛੱਪੜਾਂ ਵਾਲਾ ਜੰਗਲ ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਮੂੰਹੋਂ-ਮੂੰਹੀਂ ਲੋਕਧਾਰਾਈ ਵਰਤਾਰੇ 'ਚ ਸ਼ਬਦ 'ਛੱਪੜ-ਛਿੜੀ' ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਸਮਾਂ ਗੁਜ਼ਰਦਾ ਗਿਆ, ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਟਿੱਬਿਆਂ ਦਾ ਰੇਤਾ ਲੋਕ ਹੂੰਝ ਕੇ ਲੈ ਗਏ, ਪੁਰਾਤਨ ਛੱਪੜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰ ਕੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ 'ਚ ਰਲਾ ਲਿਆ ਤੇ ਕਿਧਰੇ ਮਿੱਟੀ ਭਰ ਕੇ ਛੱਪੜ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ 'ਧਰਮ-ਅਸਥਾਨ' ਬਣ ਗਏ। ==ਹੋਰ ਦੇਖੋ== [[ਫਤਿਹ ਬੁਰਜ]] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਸਿੱਖੀ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦੇਖਣਯੋਗ ਸਥਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] b4rczn39k35nowoh3hujdtblkbf97jj 0 66015 810841 783191 2025-06-15T16:30:20Z Gurtej Chauhan 27423 /* ਹਵਾਲੇ */ 810841 wikitext text/x-wiki [[File:ਇਤਿਹਾਸ 2.jpg|thumb|ਪਿੰਡ ਫ਼ਲੌਡ ਕਲਾਂ]] {{Infobox settlement | name = ਫਲੌਂਡ ਕਲਾਂ | native_name = | native_name_lang = | other_name = | nickname = | settlement_type = ਪਿੰਡ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Punjab | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿੱਤੀ | latd = 30.595864 | latm = | lats = | latNS = N | longd = 75.896344 | longm = | longs = | longEW = E | coordinates_display =੧੯੩ | subdivision_type =ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 =ਰਾਜ | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸੰਗਰੂਰ|ਸੰਗਰੂਰ]] | established_title = <!-- Established -->ਲੈੰਡ ਰਿਕਾਰਡ | established_date =੧੮ ਸਦੀ | founder =ਨਵਾਬ,ਰਾਇਕੋਟ, ਇਤਹਾਸਕ | named_for =ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਜੀ | parts_type = [[ਬਲਾਕ]] | parts = ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ | government_type =ਲੋਕਲ ਗੋਵੇਰਨ੍ਮੇੰਟ | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes =ਇਹ ਫ੍ਲੋੜ ਕਲਾਂ ਸਮਾਧ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਤੇ ਓਪ੍ਲ੍ਬਦ ਹੈ | area_rank =੫੦੦ ਸਾ ਫ਼ੂਟ | area_total_km2 =੧.੮ ਮੀਲ | elevation_footnotes = | elevation_m = 183 | population_total = | population_as_of = 2001 | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਫ਼ਾਰਸੀ | demographics1_title1 = ਸਰਕਾਰੀ | demographics1_info1 =[[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type =[[ਪੋਸਟਲ ਇੰਡੈਕਸ ਨੰਬਰ|ਪਿੰਨ]] | postal_code = | registration_plate = | blank1_name_sec1 = ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ | blank1_info_sec1 = [[ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ]] | website = | footnotes =ਰਿਕਾਰਡ ਜਮੀਨ }} '''ਫਲੌਂਡ ਕਲਾਂ ''' ਭਾਰਤੀ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ [[ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਸੰਗਰੂਰ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬਲਾਕ [[ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ]] ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ।<ref>{{cite web|title=ਬਲਾਕ ਅਨੁਸਾਰ ਪਿੰਡਾ ਦੀ ਸੂਚੀ|url=http://pbplanning.gov.in/districts.htm|publisher=ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਪਲਾਨਿੰਗ ਬੋਰਡ}}</ref> ਪਿੰਡ ਦਾ ਭੋਂਇ ਖੇਤਰ 268 ਹੈਕਟਰ ਹੈ। ਵਸੋਂ 2011 ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ 1310 ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਮਾਲੇਰਕੋਟਲੇ ਦਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ 8 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ’ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਸੰਗਰੂਰ ਤੋਂ 40 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਹੈ। ਇਥੋਂ ਨੇੜਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਹੈ। ==ਇਤਿਹਾਸ== ਸੰਨ 1808 ਵਿੱਚ [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] [[ਸਤਲੁਜ]] ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਕੇ "ਦੁਲਾਧੀ " ਪਿੰਡ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰਾਓਣ ਲਈ ਆਇਆ ਜੋ ਕਿ ਪਟਿਆਲਾ ਅਤੇ ਨਾਭਾ ਰਿਆਸਤ ਵਿਚਕਾਰ ਝਗੜੇ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ ਇਸ ਲੜਾਈ ਸਮੇ ਜੀਂਦ ਦਾ ਰਾਜਾ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਰਾਜਾ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਨਾਭਾ,ਭਾਈ ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਕੈਥਲ,ਸਰਦਾਰ ਗੁਰਦਿਤ ਸਿੰਘ ਲਾਡਵਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ ਚਲ ਦੇ ਸਨ। ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਦੇ ਪਠਾਨੀ ਇਲਾਕੇ ਤੇ " ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ " ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਧਾਬਾ ਬੋਲ ਦਿਤਾ ਜਿਥੇ ਆਤੋਓਅ ਉੱਲਾ ਖਾਨ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ ਜਿਸ ਤੋਂ 1,000000 ਰਪੁਏ ਖ਼ਰਾਜ ਮੰਗੀ ਗਈ। ਖਾਨ ਨੇ ਕੁਝ ਰਕਮ ਅਦਾ ਕੀਤੀ ਤੇ ਕਿੱਲਾ ਜਮਾਲਪੁਰ ਤੇ ਤਿਨ ਹੋਰ ਕਿਲਿਆਂ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਪਟਿਆਲਾ ਪਾਸ ਗਿਰ੍ਬੀ ਰਖ ਦਿਤਾ। ਨਵਾਬ ਅਤੋਉਲਾ ਖਾਨ ਨੇ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਫ੍ਲੋੜ,ਛੋਟੀ ਫ਼ਲੋੰਡ, ਬਾਲੇਵਾਲ, ਭੋਗੀਵਾਲ, ਤੇ ਨਵਾਬ ਰਾਇਕੋਟ ਨੇ ਪਡੋਰੀ ਪਿੰਡ " ਖਰਚ ਤੇ ਖ਼ੁਰਾਕ " ਲਈ ਦਿਤੇ ਜਿਸ ਦੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ "ਪੱਟੇ " ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਸਮਾਧ ਤੇ ਮੋਜੂਦ ਹਨ। ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਜਮੀਨ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਨਹੀ ਲੈਦੀ। ੲਿਹ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ੲਿਤਿਹਾਸਕ ਪਿੰਡ ਹੈ ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਰਿਆਸਤ ਤੇ ਸੰਗਰੂਰ ਜਿਲੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਦਾ ਆਖਿਰੀ ਖੇਤਰ ਹੈ। ਸੰਨ ੧੯੪੭ ਦੀ ਵੰਡ ਸ਼ਮੇ ੲਿਸ਼ ਦੀ ਹਦ ਅੰਦਰ ਕੋੲੀ ਕਤਲੋਗਰਦ ਨਹੀਂ ਹੋੲਿਅਾ। ਪੂਰਵ ਵਲ ਫਕੀਰ ਬਾਬਾ ਗਜਣ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਦੀ ਸਮਾਧ ਬਣੀ ਹੋੲੀ ਹੇੈ ਜਿਸ ਦੇ ਨਾਂੳੁ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਹੁਕਮ ਮੁਤਾਬਿਕ ਵਕਤ ਦੇ ਨਵਾਬਾਂ ਵਲੋਂ ਜਮੀਨ ਦੇ "ਪਟੇ" ਫਾਰਸ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਹੋੲੇ ਹਾਂਲੀ ਵੀ ਮਜੌਦ ਹਨ। ੲਿਥੇ ਹਰ ਜਾਤ ਤੇ ਬਰਾਦਰੀ ਦੇ ਲੋਕ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੇਲੀ,ਭਰਾੲੀ,ਨਾੲੀ,ਝਿੳੁਰ,ਸੁਨਿਅਾਰ,ਛਿਬੇ,ਜੁਲਾਹੇ,ਬਾਣਿੲੇ,ਮ੍ਹਜਬੀ ਸਿੰਘ,ਰਾਮਦਾਸੀੲੇ,ਲੁਹਾਰ,ਤਰਖਾਣ, ਪੰਡਤ ,ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਮੰਹਤ,ਜਟ ਜਿਮੀਦਾਰ ਅਾਪਸੀ ਪ੍ਰੇਮ ਤੇ ਸ਼ੁਹਿਰਦਤਾ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਸੰਮਤ 1884 ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਨੇ '''ਲੋਹੜੀ''' ਦਾ ਮੇਲਾ ਆਪ ਸੁਰੂ ਕੀਤਾ | ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਤੋ ਸੰਤ ਮਹਾਤਮਾ , ਸਾਧੂ ,ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ , ਅਯੂਰਵੇਦਾ ਦੇ ਗਿਆਤਾ ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਸਿਰਕਤ ਕਰਦੇ ਸਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬਦਲਾਵ ਨਾਲ ਸਾਧੂ ਲੋਕ ਹੁਣ ਘਟ ਹੀ ਆਓਦੇ ਹਨ |ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪ੍ਰਪਰਾਗਤ ਸ਼ਾਜਾਂ ਨਾਲ ਲੋਕ ਵਿਰਸ਼ੇ ਨੂੰ ਗਾਉਣ ਵਾਲੇ , ਮਤੋਈ ਦੇ ਕਵਾਲ ,ਇਕਤਾਰਾ ਨਾਲ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਲਾਕਾਰ ਹੁਣ ਵੀ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਫਨ ਦਾ ਮੁਜਾਹਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਨਾਂ ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਕਾਰ ' ਰਸਦ ' ਦਿੰਦੇ ਹਨ |ਸੰਨ 1951 ਤੋਂ ਯੁੰਗ ਫਾਰਮਰ ਕਲਬ ਪੇਂਡੂ ਖੇਡਾਂ ਕਬਡੀ , ਫੁਟਵਾਲ , ਵਾਲੀਵਾਲ , ਰਛਾ -ਕਛੀ ,ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਦੇ ਦੰਗਲ ,ਦੋੜਾਂ ਹਰ ਸਾਲ ਅਜੋਜਿਤ ਕਰਵਾਦੇ ਹਨ | ਜਿਆਦਾ ਤਰ ਲੋਕ ਫ਼ੋਜ ਵਿਚ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਸੂਬੇਦਾਰ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ 1944 ਸ਼ਮੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਜੰਗ ਵਿਚ ਕੋਰੀਆ (KOREA)ਮਿਲਟਰੀ ਦੀ ਅਮ੍ਬੁਲਾਂਸ ਟੁਕ੍ਰੀ ਦੇ ਮੈਬਰ ਸਨ ਤੇ ਇਨਾਂ ਦਾ ਤਰਜਮੇਕਾਰ ਇਕ ਯੂਹੁਦੀ ਸੀ | ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵੀ ਮਾਸਟਰ , ਸਰੀਰਕ ਸਿਖਿਆ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ,ਉਚ ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਸਨਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸਵਸ੍ਰੀ ਬਾਲ ਆਨੰਦ (ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਸੇਵਾਵਾਂ ),ਬਚਿਤਰ ਸਿੰਘ ,I.R.S.,ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ (ਏ.ਆਰ ),ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਬੇਂਕ ਮਨੇਜਰ, ਡਾ ਸੁਖਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ , ਅੰਗ੍ਰਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਪੰ.ਯੂ. ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ , ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ | ਨਵੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਨੋਜਵਾਨ ਜਲਦੀ ਅਮੀਰ (Neo-Rich) ਹੋਣ ਦੀ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸਟਰ ,ਕੇਨੇਡਾ ,ਆਸਟ੍ਰਲਿਆ , ਨੂਜਿਲੇਡ ,ਯੂਰਪ ਤੇ ਗਲ੍ਫ਼ ਦੇਸਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਨਾਲ ਮੇਹਨਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਮੇਲੇ ਸ਼ਮੇ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਨਕਮ੍ਸਤਕ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨਿਘੇ ਵਤਾਵਰਨ ਦਾ ਅਨੰਦ ਜਰੂਰ ਮਾਣਦੇ ਹਨ | ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਿੰਡ,,ਜਿਲ੍ਹਾ ਸਂਗਰੂਰ , ਭਾਰਤ , ਲੋਕ ਮੇਲੇ , ਖੇਡਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਿੰਡ]] 32vmx6s5q6fuh2vy9e6oxpjfq5d7q6d 810857 810841 2025-06-15T17:03:13Z Gurtej Chauhan 27423 /* ਇਤਿਹਾਸ */ 810857 wikitext text/x-wiki [[File:ਇਤਿਹਾਸ 2.jpg|thumb|ਪਿੰਡ ਫ਼ਲੌਡ ਕਲਾਂ]] {{Infobox settlement | name = ਫਲੌਂਡ ਕਲਾਂ | native_name = | native_name_lang = | other_name = | nickname = | settlement_type = ਪਿੰਡ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Punjab | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿੱਤੀ | latd = 30.595864 | latm = | lats = | latNS = N | longd = 75.896344 | longm = | longs = | longEW = E | coordinates_display =੧੯੩ | subdivision_type =ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 =ਰਾਜ | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸੰਗਰੂਰ|ਸੰਗਰੂਰ]] | established_title = <!-- Established -->ਲੈੰਡ ਰਿਕਾਰਡ | established_date =੧੮ ਸਦੀ | founder =ਨਵਾਬ,ਰਾਇਕੋਟ, ਇਤਹਾਸਕ | named_for =ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਜੀ | parts_type = [[ਬਲਾਕ]] | parts = ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ | government_type =ਲੋਕਲ ਗੋਵੇਰਨ੍ਮੇੰਟ | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes =ਇਹ ਫ੍ਲੋੜ ਕਲਾਂ ਸਮਾਧ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਤੇ ਓਪ੍ਲ੍ਬਦ ਹੈ | area_rank =੫੦੦ ਸਾ ਫ਼ੂਟ | area_total_km2 =੧.੮ ਮੀਲ | elevation_footnotes = | elevation_m = 183 | population_total = | population_as_of = 2001 | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਫ਼ਾਰਸੀ | demographics1_title1 = ਸਰਕਾਰੀ | demographics1_info1 =[[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type =[[ਪੋਸਟਲ ਇੰਡੈਕਸ ਨੰਬਰ|ਪਿੰਨ]] | postal_code = | registration_plate = | blank1_name_sec1 = ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ | blank1_info_sec1 = [[ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ]] | website = | footnotes =ਰਿਕਾਰਡ ਜਮੀਨ }} '''ਫਲੌਂਡ ਕਲਾਂ ''' ਭਾਰਤੀ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ [[ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਸੰਗਰੂਰ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬਲਾਕ [[ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ]] ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ।<ref>{{cite web|title=ਬਲਾਕ ਅਨੁਸਾਰ ਪਿੰਡਾ ਦੀ ਸੂਚੀ|url=http://pbplanning.gov.in/districts.htm|publisher=ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਪਲਾਨਿੰਗ ਬੋਰਡ}}</ref> ਪਿੰਡ ਦਾ ਭੋਂਇ ਖੇਤਰ 268 ਹੈਕਟਰ ਹੈ। ਵਸੋਂ 2011 ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ 1310 ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਮਾਲੇਰਕੋਟਲੇ ਦਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ 8 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ’ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਸੰਗਰੂਰ ਤੋਂ 40 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਹੈ। ਇਥੋਂ ਨੇੜਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਹੈ। ==ਇਤਿਹਾਸ== ਸੰਨ 1808 ਵਿੱਚ [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] [[ਸਤਲੁਜ]] ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਕੇ "ਦੁਲਾਧੀ " ਪਿੰਡ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰਾਓਣ ਲਈ ਆਇਆ ਜੋ ਕਿ ਪਟਿਆਲਾ ਅਤੇ ਨਾਭਾ ਰਿਆਸਤ ਵਿਚਕਾਰ ਝਗੜੇ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ ਇਸ ਲੜਾਈ ਸਮੇ ਜੀਂਦ ਦਾ ਰਾਜਾ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਰਾਜਾ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਨਾਭਾ,ਭਾਈ ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਕੈਥਲ,ਸਰਦਾਰ ਗੁਰਦਿਤ ਸਿੰਘ ਲਾਡਵਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ ਚਲ ਦੇ ਸਨ। ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਦੇ ਪਠਾਨੀ ਇਲਾਕੇ ਤੇ " ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ " ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਧਾਬਾ ਬੋਲ ਦਿਤਾ ਜਿਥੇ ਆਤੋਓਅ ਉੱਲਾ ਖਾਨ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ ਜਿਸ ਤੋਂ 1,000000 ਰਪੁਏ ਖ਼ਰਾਜ ਮੰਗੀ ਗਈ। ਖਾਨ ਨੇ ਕੁਝ ਰਕਮ ਅਦਾ ਕੀਤੀ ਤੇ ਕਿੱਲਾ ਜਮਾਲਪੁਰ ਤੇ ਤਿਨ ਹੋਰ ਕਿਲਿਆਂ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਪਟਿਆਲਾ ਪਾਸ ਗਿਰ੍ਬੀ ਰਖ ਦਿਤਾ। ਨਵਾਬ ਅਤੋਉਲਾ ਖਾਨ ਨੇ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਫਲੌਂਡ,ਛੋਟੀ ਫ਼ਲੋੰਡ, ਬਾਲੇਵਾਲ, ਭੋਗੀਵਾਲ, ਤੇ ਨਵਾਬ ਰਾਇਕੋਟ ਨੇ ਪਡੋਰੀ ਪਿੰਡ " ਖਰਚ ਤੇ ਖ਼ੁਰਾਕ " ਲਈ ਦਿਤੇ ਜਿਸ ਦੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ "ਪੱਟੇ " ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਸਮਾਧ ਤੇ ਮੋਜੂਦ ਹਨ। ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਜਮੀਨ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਨਹੀ ਲੈਦੀ। ਇਹ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿੰਡ ਹੈ ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਰਿਆਸਤ ਤੇ ਸੰਗਰੂਰ ਜਿਲੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਦਾ ਆਖਿਰੀ ਖੇਤਰ ਹੈ। ਸੰਨ ੧੯੪੭ ਦੀ ਵੰਡ ਸ਼ਮੇ ੲਿਸ਼ ਦੀ ਹਦ ਅੰਦਰ ਕੋਈ ਕਤਲੋਗਰਦ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਪੂਰਵ ਵਲ ਫਕੀਰ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਦੀ ਸਮਾਧ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੇੈ ਜਿਸ ਦੇ ਨਾਂਓ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਹੁਕਮ ਮੁਤਾਬਿਕ ਵਕਤ ਦੇ ਨਵਾਬਾਂ ਵਲੋਂ ਜਮੀਨ ਦੇ "ਪਟੇ" ਫਾਰਸ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਹੋੲ ਹਾਂਲੀ ਵੀ ਮਜੌਦ ਹਨ। ੲਿਥੇ ਹਰ ਜਾਤ ਤੇ ਬਰਾਦਰੀ ਦੇ ਲੋਕ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੇਲੀ,ਭਰਾੲੀ,ਨਾੲੀ,ਝਿੳੁਰ,ਸੁਨਿਅਾਰ,ਛਿਬੇ,ਜੁਲਾਹੇ,ਬਾਣਿੲੇ,ਮ੍ਹਜਬੀ ਸਿੰਘ,ਰਾਮਦਾਸੀੲੇ,ਲੁਹਾਰ,ਤਰਖਾਣ, ਪੰਡਤ ,ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਮੰਹਤ,ਜਟ ਜਿਮੀਦਾਰ ਅਾਪਸੀ ਪ੍ਰੇਮ ਤੇ ਸ਼ੁਹਿਰਦਤਾ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਸੰਮਤ 1884 ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਨੇ '''ਲੋਹੜੀ''' ਦਾ ਮੇਲਾ ਆਪ ਸੁਰੂ ਕੀਤਾ | ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਤੋ ਸੰਤ ਮਹਾਤਮਾ , ਸਾਧੂ ,ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ , ਅਯੂਰਵੇਦਾ ਦੇ ਗਿਆਤਾ ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਸਿਰਕਤ ਕਰਦੇ ਸਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬਦਲਾਵ ਨਾਲ ਸਾਧੂ ਲੋਕ ਹੁਣ ਘਟ ਹੀ ਆਓਦੇ ਹਨ |ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪ੍ਰਪਰਾਗਤ ਸ਼ਾਜਾਂ ਨਾਲ ਲੋਕ ਵਿਰਸ਼ੇ ਨੂੰ ਗਾਉਣ ਵਾਲੇ , ਮਤੋਈ ਦੇ ਕਵਾਲ ,ਇਕਤਾਰਾ ਨਾਲ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਲਾਕਾਰ ਹੁਣ ਵੀ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਫਨ ਦਾ ਮੁਜਾਹਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਨਾਂ ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਕਾਰ ' ਰਸਦ ' ਦਿੰਦੇ ਹਨ |ਸੰਨ 1951 ਤੋਂ ਯੁੰਗ ਫਾਰਮਰ ਕਲਬ ਪੇਂਡੂ ਖੇਡਾਂ ਕਬਡੀ , ਫੁਟਵਾਲ , ਵਾਲੀਵਾਲ , ਰਛਾ -ਕਛੀ ,ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਦੇ ਦੰਗਲ ,ਦੋੜਾਂ ਹਰ ਸਾਲ ਅਜੋਜਿਤ ਕਰਵਾਦੇ ਹਨ | ਜਿਆਦਾ ਤਰ ਲੋਕ ਫ਼ੋਜ ਵਿਚ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਸੂਬੇਦਾਰ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ 1944 ਸ਼ਮੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਜੰਗ ਵਿਚ ਕੋਰੀਆ (KOREA)ਮਿਲਟਰੀ ਦੀ ਅਮ੍ਬੁਲਾਂਸ ਟੁਕ੍ਰੀ ਦੇ ਮੈਬਰ ਸਨ ਤੇ ਇਨਾਂ ਦਾ ਤਰਜਮੇਕਾਰ ਇਕ ਯੂਹੁਦੀ ਸੀ | ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵੀ ਮਾਸਟਰ , ਸਰੀਰਕ ਸਿਖਿਆ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ,ਉਚ ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਸਨਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸਵਸ੍ਰੀ ਬਾਲ ਆਨੰਦ (ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਸੇਵਾਵਾਂ ),ਬਚਿਤਰ ਸਿੰਘ ,I.R.S.,ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ (ਏ.ਆਰ ),ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਬੇਂਕ ਮਨੇਜਰ, ਡਾ ਸੁਖਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ , ਅੰਗ੍ਰਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਪੰ.ਯੂ. ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ , ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ | ਨਵੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਨੋਜਵਾਨ ਜਲਦੀ ਅਮੀਰ (Neo-Rich) ਹੋਣ ਦੀ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸਟਰ ,ਕੇਨੇਡਾ ,ਆਸਟ੍ਰਲਿਆ , ਨੂਜਿਲੇਡ ,ਯੂਰਪ ਤੇ ਗਲ੍ਫ਼ ਦੇਸਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਨਾਲ ਮੇਹਨਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਮੇਲੇ ਸ਼ਮੇ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਨਕਮ੍ਸਤਕ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨਿਘੇ ਵਤਾਵਰਨ ਦਾ ਅਨੰਦ ਜਰੂਰ ਮਾਣਦੇ ਹਨ | ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਿੰਡ,,ਜਿਲ੍ਹਾ ਸਂਗਰੂਰ , ਭਾਰਤ , ਲੋਕ ਮੇਲੇ , ਖੇਡਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਿੰਡ]] fxw7oqd1np7y1trspbbqrp2yuudtdvf 810900 810857 2025-06-16T04:02:48Z Gurtej Chauhan 27423 /* ਇਤਿਹਾਸ */ 810900 wikitext text/x-wiki [[File:ਇਤਿਹਾਸ 2.jpg|thumb|ਪਿੰਡ ਫ਼ਲੌਡ ਕਲਾਂ]] {{Infobox settlement | name = ਫਲੌਂਡ ਕਲਾਂ | native_name = | native_name_lang = | other_name = | nickname = | settlement_type = ਪਿੰਡ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Punjab | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿੱਤੀ | latd = 30.595864 | latm = | lats = | latNS = N | longd = 75.896344 | longm = | longs = | longEW = E | coordinates_display =੧੯੩ | subdivision_type =ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 =ਰਾਜ | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸੰਗਰੂਰ|ਸੰਗਰੂਰ]] | established_title = <!-- Established -->ਲੈੰਡ ਰਿਕਾਰਡ | established_date =੧੮ ਸਦੀ | founder =ਨਵਾਬ,ਰਾਇਕੋਟ, ਇਤਹਾਸਕ | named_for =ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਜੀ | parts_type = [[ਬਲਾਕ]] | parts = ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ | government_type =ਲੋਕਲ ਗੋਵੇਰਨ੍ਮੇੰਟ | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes =ਇਹ ਫ੍ਲੋੜ ਕਲਾਂ ਸਮਾਧ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਤੇ ਓਪ੍ਲ੍ਬਦ ਹੈ | area_rank =੫੦੦ ਸਾ ਫ਼ੂਟ | area_total_km2 =੧.੮ ਮੀਲ | elevation_footnotes = | elevation_m = 183 | population_total = | population_as_of = 2001 | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਫ਼ਾਰਸੀ | demographics1_title1 = ਸਰਕਾਰੀ | demographics1_info1 =[[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type =[[ਪੋਸਟਲ ਇੰਡੈਕਸ ਨੰਬਰ|ਪਿੰਨ]] | postal_code = | registration_plate = | blank1_name_sec1 = ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ | blank1_info_sec1 = [[ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ]] | website = | footnotes =ਰਿਕਾਰਡ ਜਮੀਨ }} '''ਫਲੌਂਡ ਕਲਾਂ ''' ਭਾਰਤੀ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ [[ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਸੰਗਰੂਰ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬਲਾਕ [[ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ]] ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ।<ref>{{cite web|title=ਬਲਾਕ ਅਨੁਸਾਰ ਪਿੰਡਾ ਦੀ ਸੂਚੀ|url=http://pbplanning.gov.in/districts.htm|publisher=ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਪਲਾਨਿੰਗ ਬੋਰਡ}}</ref> ਪਿੰਡ ਦਾ ਭੋਂਇ ਖੇਤਰ 268 ਹੈਕਟਰ ਹੈ। ਵਸੋਂ 2011 ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ 1310 ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਮਾਲੇਰਕੋਟਲੇ ਦਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ 8 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ’ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਸੰਗਰੂਰ ਤੋਂ 40 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਹੈ। ਇਥੋਂ ਨੇੜਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਹੈ। ==ਇਤਿਹਾਸ== ਸੰਨ 1808 ਵਿੱਚ [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] [[ਸਤਲੁਜ]] ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਕੇ "ਦੁਲਾਧੀ " ਪਿੰਡ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰਾਓਣ ਲਈ ਆਇਆ ਜੋ ਕਿ [[ਪਟਿਆਲਾ]] ਅਤੇ [[ਨਾਭਾ]] ਰਿਆਸਤ ਵਿਚਕਾਰ ਝਗੜੇ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ ਇਸ ਲੜਾਈ ਸਮੇ ਜੀਂਦ ਦਾ ਰਾਜਾ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਰਾਜਾ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਨਾਭਾ,ਭਾਈ ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਕੈਥਲ,ਸਰਦਾਰ ਗੁਰਦਿਤ ਸਿੰਘ ਲਾਡਵਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ ਚਲ ਦੇ ਸਨ। ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਦੇ ਪਠਾਨੀ ਇਲਾਕੇ ਤੇ " ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ " ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਧਾਬਾ ਬੋਲ ਦਿਤਾ ਜਿਥੇ ਆਤੋਓਅ ਉੱਲਾ ਖਾਨ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ ਜਿਸ ਤੋਂ 1,000000 ਰਪੁਏ ਖ਼ਰਾਜ ਮੰਗੀ ਗਈ। ਖਾਨ ਨੇ ਕੁਝ ਰਕਮ ਅਦਾ ਕੀਤੀ ਤੇ ਕਿੱਲਾ ਜਮਾਲਪੁਰ ਤੇ ਤਿਨ ਹੋਰ ਕਿਲਿਆਂ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਪਟਿਆਲਾ ਪਾਸ ਗਿਰ੍ਬੀ ਰਖ ਦਿਤਾ। ਨਵਾਬ ਅਤੋਉਲਾ ਖਾਨ ਨੇ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਫਲੌਂਡ,ਛੋਟੀ ਫ਼ਲੌਂਡ, ਬਾਲੇਵਾਲ, [[ਭੋਗੀਵਾਲ]], ਤੇ ਨਵਾਬ ਰਾਇਕੋਟ ਨੇ ਪਡੋਰੀ ਪਿੰਡ " ਖਰਚ ਤੇ ਖ਼ੁਰਾਕ " ਲਈ ਦਿਤੇ ਜਿਸ ਦੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ "ਪੱਟੇ " ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਸਮਾਧ ਤੇ ਮੋਜੂਦ ਹਨ। ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਜਮੀਨ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਨਹੀ ਲੈਦੀ। ਇਹ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿੰਡ ਹੈ [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] ਰਿਆਸਤ ਤੇ [[ਸੰਗਰੂਰ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਦਾ ਆਖਿਰੀ ਖੇਤਰ ਹੈ। ਸੰਨ ੧੯੪੭ ਦੀ ਵੰਡ ਸ਼ਮੇ ੲਿਸ਼ ਦੀ ਹਦ ਅੰਦਰ ਕੋਈ ਕਤਲੋਗਰਦ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਪੂਰਵ ਵਲ ਫਕੀਰ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਦੀ ਸਮਾਧ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੇੈ ਜਿਸ ਦੇ ਨਾਂਓ [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਹੁਕਮ ਮੁਤਾਬਿਕ ਵਕਤ ਦੇ ਨਵਾਬਾਂ ਵਲੋਂ ਜਮੀਨ ਦੇ "ਪਟੇ" ਫਾਰਸ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਹੋੲ ਹਾਂਲੀ ਵੀ ਮਜੌਦ ਹਨ। ਇਥੇ ਹਰ ਜਾਤ ਤੇ ਬਰਾਦਰੀ ਦੇ ਲੋਕ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੇਲੀ, ਭਰਾਈ, ਨਾਈ, ਝਿਉਰ, ਸੁਨਿਆਰ, ਛੀਂਬੇ, ਜੁਲਾਹੇ, ਬਾਣੀਏ, ਮ੍ਹਜਬੀ ਸਿੰਘ,ਰਾਮਦਾਸੀਏ, ਲੁਹਾਰ, ਤਰਖਾਣ, ਪੰਡਤ ,ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਮੰਹਤ,ਜੱਟ ਜਿਮੀਦਾਰ ਆਪਸੀ ਪ੍ਰੇਮ ਤੇ ਸ਼ੁਹਿਰਦਤਾ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਵੰਸਿਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗੋਤਰ ਬਰਾੜ ਹੈ। ਸੰਮਤ 1884 ਵਿੱਚ [[ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਜੀ]] ਨੇ '''ਲੋਹੜੀ''' ਦਾ ਮੇਲਾ ਆਪ ਸੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਤੋ ਸੰਤ ਮਹਾਤਮਾ , ਸਾਧੂ ,ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ , ਅਯੂਰਵੇਦਾ ਦੇ ਗਿਆਤਾ ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਸਿਰਕਤ ਕਰਦੇ ਸਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬਦਲਾਵ ਨਾਲ ਸਾਧੂ ਲੋਕ ਹੁਣ ਘਟ ਹੀ ਆਓਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪ੍ਰਪਰਾਗਤ ਸ਼ਾਜਾਂ ਨਾਲ ਲੋਕ ਵਿਰਸ਼ੇ ਨੂੰ ਗਾਉਣ ਵਾਲੇ , ਮਤੋਈ ਦੇ ਕਵਾਲ ,ਇਕਤਾਰਾ ਨਾਲ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਲਾਕਾਰ ਹੁਣ ਵੀ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਫਨ ਦਾ ਮੁਜਾਹਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਨਾਂ ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਕਾਰ ਰਸਦ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਸੰਨ 1951 ਤੋਂ ਯੁੰਗ ਫਾਰਮਰ ਕਲਬ ਪੇਂਡੂ ਖੇਡਾਂ ਕਬੱਡੀ, ਫੱਟਵਾਲ, ਵਾਲੀਵਾਲ, ਰੱਸਾ -ਕੱਸੀ,ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਦੇ ਦੰਗਲ,ਦੌੜਾਂ ਹਰ ਸਾਲ ਅਜੋਜਿਤ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਆਦਾ ਤਰ ਲੋਕ ਫ਼ੋਜ ਵਿਚ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਸੂਬੇਦਾਰ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ 1944 ਸ਼ਮੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਜੰਗ ਵਿਚ ਕੋਰੀਆ (KOREA)ਮਿਲਟਰੀ ਦੀ ਐਂਬੂਲੈਂਸ ਟੁਕ੍ਰੀ ਦੇ ਮੈਬਰ ਸਨ ਤੇ ਇਨਾਂ ਦਾ ਤਰਜਮੇਕਾਰ ਇਕ ਯੂਹੁਦੀ ਸੀ। ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵੀ ਮਾਸਟਰ, ਸਰੀਰਕ ਸਿਖਿਆ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ, ਉਚ ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਸਨਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸਵ ਸ੍ਰੀ ਬਾਲ ਆਨੰਦ (ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਸੇਵਾਵਾਂ ) ,ਬਚਿਤਰ ਸਿੰਘ ,I.R.S.,ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ (ਏ.ਆਰ ), ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਬੇਂਕ ਮਨੇਜਰ, ਡਾ ਸੁਖਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ, ਅੰਗ੍ਰਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਪੰ.ਯੂ. ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ। ਨਵੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਨੋਜਵਾਨ ਜਲਦੀ ਅਮੀਰ (Neo-Rich) ਹੋਣ ਦੀ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸਟਰ ,[[ਕਨੇਡਾ]] ,[[ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ]], [[ਨਿਊਜੀਲੈਂਡ]], [[ਯੂਰਪ]] ਤੇ ਗਲਫ਼ ਦੇਸਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਨਾਲ ਮੇਹਨਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਪ੍ਰੰਤੂ [[ਲੋਹੜੀ]] ਦੇ ਮੇਲੇ ਸ਼ਮੇ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਨਤਮਸਤਕ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨਿੱਘੇ ਵਤਾਵਰਨ ਦਾ ਅਨੰਦ ਜਰੂਰ ਮਾਣਦੇ ਹਨ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਿੰਡ,,ਜਿਲ੍ਹਾ ਸਂਗਰੂਰ , ਭਾਰਤ , ਲੋਕ ਮੇਲੇ , ਖੇਡਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਿੰਡ]] b8ppdtmi15hltq1i57ap23kjdsbhgmk 810901 810900 2025-06-16T04:03:25Z Gurtej Chauhan 27423 /* ਇਤਿਹਾਸ */ 810901 wikitext text/x-wiki [[File:ਇਤਿਹਾਸ 2.jpg|thumb|ਪਿੰਡ ਫ਼ਲੌਡ ਕਲਾਂ]] {{Infobox settlement | name = ਫਲੌਂਡ ਕਲਾਂ | native_name = | native_name_lang = | other_name = | nickname = | settlement_type = ਪਿੰਡ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Punjab | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿੱਤੀ | latd = 30.595864 | latm = | lats = | latNS = N | longd = 75.896344 | longm = | longs = | longEW = E | coordinates_display =੧੯੩ | subdivision_type =ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 =ਰਾਜ | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸੰਗਰੂਰ|ਸੰਗਰੂਰ]] | established_title = <!-- Established -->ਲੈੰਡ ਰਿਕਾਰਡ | established_date =੧੮ ਸਦੀ | founder =ਨਵਾਬ,ਰਾਇਕੋਟ, ਇਤਹਾਸਕ | named_for =ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਜੀ | parts_type = [[ਬਲਾਕ]] | parts = ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ | government_type =ਲੋਕਲ ਗੋਵੇਰਨ੍ਮੇੰਟ | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes =ਇਹ ਫ੍ਲੋੜ ਕਲਾਂ ਸਮਾਧ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਤੇ ਓਪ੍ਲ੍ਬਦ ਹੈ | area_rank =੫੦੦ ਸਾ ਫ਼ੂਟ | area_total_km2 =੧.੮ ਮੀਲ | elevation_footnotes = | elevation_m = 183 | population_total = | population_as_of = 2001 | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਫ਼ਾਰਸੀ | demographics1_title1 = ਸਰਕਾਰੀ | demographics1_info1 =[[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type =[[ਪੋਸਟਲ ਇੰਡੈਕਸ ਨੰਬਰ|ਪਿੰਨ]] | postal_code = | registration_plate = | blank1_name_sec1 = ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ | blank1_info_sec1 = [[ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ]] | website = | footnotes =ਰਿਕਾਰਡ ਜਮੀਨ }} '''ਫਲੌਂਡ ਕਲਾਂ ''' ਭਾਰਤੀ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ [[ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਸੰਗਰੂਰ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬਲਾਕ [[ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ]] ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ।<ref>{{cite web|title=ਬਲਾਕ ਅਨੁਸਾਰ ਪਿੰਡਾ ਦੀ ਸੂਚੀ|url=http://pbplanning.gov.in/districts.htm|publisher=ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਪਲਾਨਿੰਗ ਬੋਰਡ}}</ref> ਪਿੰਡ ਦਾ ਭੋਂਇ ਖੇਤਰ 268 ਹੈਕਟਰ ਹੈ। ਵਸੋਂ 2011 ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ 1310 ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਮਾਲੇਰਕੋਟਲੇ ਦਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ 8 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ’ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਸੰਗਰੂਰ ਤੋਂ 40 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਹੈ। ਇਥੋਂ ਨੇੜਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਹੈ। ==ਇਤਿਹਾਸ== ਸੰਨ 1808 ਵਿੱਚ [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] [[ਸਤਲੁਜ]] ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਕੇ "ਦੁਲਾਧੀ " ਪਿੰਡ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰਾਓਣ ਲਈ ਆਇਆ ਜੋ ਕਿ [[ਪਟਿਆਲਾ]] ਅਤੇ [[ਨਾਭਾ]] ਰਿਆਸਤ ਵਿਚਕਾਰ ਝਗੜੇ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ ਇਸ ਲੜਾਈ ਸਮੇ ਜੀਂਦ ਦਾ ਰਾਜਾ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਰਾਜਾ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਨਾਭਾ,ਭਾਈ ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਕੈਥਲ,ਸਰਦਾਰ ਗੁਰਦਿਤ ਸਿੰਘ ਲਾਡਵਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ ਚਲ ਦੇ ਸਨ। ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਦੇ ਪਠਾਨੀ ਇਲਾਕੇ ਤੇ " ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ " ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਧਾਬਾ ਬੋਲ ਦਿਤਾ ਜਿਥੇ ਆਤੋਓਅ ਉੱਲਾ ਖਾਨ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ ਜਿਸ ਤੋਂ 1,000000 ਰਪੁਏ ਖ਼ਰਾਜ ਮੰਗੀ ਗਈ। ਖਾਨ ਨੇ ਕੁਝ ਰਕਮ ਅਦਾ ਕੀਤੀ ਤੇ ਕਿੱਲਾ ਜਮਾਲਪੁਰ ਤੇ ਤਿਨ ਹੋਰ ਕਿਲਿਆਂ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਪਟਿਆਲਾ ਪਾਸ ਗਿਰ੍ਬੀ ਰਖ ਦਿਤਾ। ਨਵਾਬ ਅਤੋਉਲਾ ਖਾਨ ਨੇ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਫਲੌਂਡ,ਛੋਟੀ ਫ਼ਲੌਂਡ, ਬਾਲੇਵਾਲ, [[ਭੋਗੀਵਾਲ]], ਤੇ ਨਵਾਬ ਰਾਇਕੋਟ ਨੇ ਪਡੋਰੀ ਪਿੰਡ " ਖਰਚ ਤੇ ਖ਼ੁਰਾਕ " ਲਈ ਦਿਤੇ ਜਿਸ ਦੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ "ਪੱਟੇ " ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਸਮਾਧ ਤੇ ਮੋਜੂਦ ਹਨ। ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਜਮੀਨ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਨਹੀ ਲੈਦੀ। ਇਹ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿੰਡ ਹੈ [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] ਰਿਆਸਤ ਤੇ [[ਸੰਗਰੂਰ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਦਾ ਆਖਿਰੀ ਖੇਤਰ ਹੈ। ਸੰਨ ੧੯੪੭ ਦੀ ਵੰਡ ਸ਼ਮੇ ੲਿਸ਼ ਦੀ ਹਦ ਅੰਦਰ ਕੋਈ ਕਤਲੋਗਰਦ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਪੂਰਵ ਵਲ ਫਕੀਰ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਦੀ ਸਮਾਧ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੇੈ ਜਿਸ ਦੇ ਨਾਂਓ [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਹੁਕਮ ਮੁਤਾਬਿਕ ਵਕਤ ਦੇ ਨਵਾਬਾਂ ਵਲੋਂ ਜਮੀਨ ਦੇ "ਪਟੇ" ਫਾਰਸ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਹੋੲ ਹਾਂਲੀ ਵੀ ਮਜੌਦ ਹਨ। ਇਥੇ ਹਰ ਜਾਤ ਤੇ ਬਰਾਦਰੀ ਦੇ ਲੋਕ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੇਲੀ, ਭਰਾਈ, ਨਾਈ, ਝਿਉਰ, ਸੁਨਿਆਰ, ਛੀਂਬੇ, ਜੁਲਾਹੇ, ਬਾਣੀਏ, ਮ੍ਹਜਬੀ ਸਿੰਘ,ਰਾਮਦਾਸੀਏ, ਲੁਹਾਰ, ਤਰਖਾਣ, ਪੰਡਤ ,ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਮੰਹਤ,ਜੱਟ ਜਿਮੀਦਾਰ ਆਪਸੀ ਪ੍ਰੇਮ ਤੇ ਸ਼ੁਹਿਰਦਤਾ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਵੰਸਿਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗੋਤਰ ਬਰਾੜ ਹੈ। ਸੰਮਤ 1884 ਵਿੱਚ [[ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ]] ਜੀ ਨੇ '''ਲੋਹੜੀ''' ਦਾ ਮੇਲਾ ਆਪ ਸੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਤੋ ਸੰਤ ਮਹਾਤਮਾ , ਸਾਧੂ ,ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ , ਅਯੂਰਵੇਦਾ ਦੇ ਗਿਆਤਾ ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਸਿਰਕਤ ਕਰਦੇ ਸਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬਦਲਾਵ ਨਾਲ ਸਾਧੂ ਲੋਕ ਹੁਣ ਘਟ ਹੀ ਆਓਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪ੍ਰਪਰਾਗਤ ਸ਼ਾਜਾਂ ਨਾਲ ਲੋਕ ਵਿਰਸ਼ੇ ਨੂੰ ਗਾਉਣ ਵਾਲੇ , ਮਤੋਈ ਦੇ ਕਵਾਲ ,ਇਕਤਾਰਾ ਨਾਲ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਲਾਕਾਰ ਹੁਣ ਵੀ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਫਨ ਦਾ ਮੁਜਾਹਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਨਾਂ ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਕਾਰ ਰਸਦ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਸੰਨ 1951 ਤੋਂ ਯੁੰਗ ਫਾਰਮਰ ਕਲਬ ਪੇਂਡੂ ਖੇਡਾਂ ਕਬੱਡੀ, ਫੱਟਵਾਲ, ਵਾਲੀਵਾਲ, ਰੱਸਾ -ਕੱਸੀ,ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਦੇ ਦੰਗਲ,ਦੌੜਾਂ ਹਰ ਸਾਲ ਅਜੋਜਿਤ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਆਦਾ ਤਰ ਲੋਕ ਫ਼ੋਜ ਵਿਚ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਸੂਬੇਦਾਰ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ 1944 ਸ਼ਮੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਜੰਗ ਵਿਚ ਕੋਰੀਆ (KOREA)ਮਿਲਟਰੀ ਦੀ ਐਂਬੂਲੈਂਸ ਟੁਕ੍ਰੀ ਦੇ ਮੈਬਰ ਸਨ ਤੇ ਇਨਾਂ ਦਾ ਤਰਜਮੇਕਾਰ ਇਕ ਯੂਹੁਦੀ ਸੀ। ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵੀ ਮਾਸਟਰ, ਸਰੀਰਕ ਸਿਖਿਆ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ, ਉਚ ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਸਨਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸਵ ਸ੍ਰੀ ਬਾਲ ਆਨੰਦ (ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਸੇਵਾਵਾਂ ) ,ਬਚਿਤਰ ਸਿੰਘ ,I.R.S.,ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ (ਏ.ਆਰ ), ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਬੇਂਕ ਮਨੇਜਰ, ਡਾ ਸੁਖਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ, ਅੰਗ੍ਰਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਪੰ.ਯੂ. ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ। ਨਵੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਨੋਜਵਾਨ ਜਲਦੀ ਅਮੀਰ (Neo-Rich) ਹੋਣ ਦੀ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸਟਰ ,[[ਕਨੇਡਾ]] ,[[ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ]], [[ਨਿਊਜੀਲੈਂਡ]], [[ਯੂਰਪ]] ਤੇ ਗਲਫ਼ ਦੇਸਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਨਾਲ ਮੇਹਨਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਪ੍ਰੰਤੂ [[ਲੋਹੜੀ]] ਦੇ ਮੇਲੇ ਸ਼ਮੇ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਨਤਮਸਤਕ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨਿੱਘੇ ਵਤਾਵਰਨ ਦਾ ਅਨੰਦ ਜਰੂਰ ਮਾਣਦੇ ਹਨ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਿੰਡ,,ਜਿਲ੍ਹਾ ਸਂਗਰੂਰ , ਭਾਰਤ , ਲੋਕ ਮੇਲੇ , ਖੇਡਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਿੰਡ]] gjmqik3y515of1z16dlc3f2csqajz0m 810903 810901 2025-06-16T04:04:47Z Gurtej Chauhan 27423 /* ਇਤਿਹਾਸ */ 810903 wikitext text/x-wiki [[File:ਇਤਿਹਾਸ 2.jpg|thumb|ਪਿੰਡ ਫ਼ਲੌਡ ਕਲਾਂ]] {{Infobox settlement | name = ਫਲੌਂਡ ਕਲਾਂ | native_name = | native_name_lang = | other_name = | nickname = | settlement_type = ਪਿੰਡ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Punjab | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿੱਤੀ | latd = 30.595864 | latm = | lats = | latNS = N | longd = 75.896344 | longm = | longs = | longEW = E | coordinates_display =੧੯੩ | subdivision_type =ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 =ਰਾਜ | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸੰਗਰੂਰ|ਸੰਗਰੂਰ]] | established_title = <!-- Established -->ਲੈੰਡ ਰਿਕਾਰਡ | established_date =੧੮ ਸਦੀ | founder =ਨਵਾਬ,ਰਾਇਕੋਟ, ਇਤਹਾਸਕ | named_for =ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਜੀ | parts_type = [[ਬਲਾਕ]] | parts = ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ | government_type =ਲੋਕਲ ਗੋਵੇਰਨ੍ਮੇੰਟ | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes =ਇਹ ਫ੍ਲੋੜ ਕਲਾਂ ਸਮਾਧ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਤੇ ਓਪ੍ਲ੍ਬਦ ਹੈ | area_rank =੫੦੦ ਸਾ ਫ਼ੂਟ | area_total_km2 =੧.੮ ਮੀਲ | elevation_footnotes = | elevation_m = 183 | population_total = | population_as_of = 2001 | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਫ਼ਾਰਸੀ | demographics1_title1 = ਸਰਕਾਰੀ | demographics1_info1 =[[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type =[[ਪੋਸਟਲ ਇੰਡੈਕਸ ਨੰਬਰ|ਪਿੰਨ]] | postal_code = | registration_plate = | blank1_name_sec1 = ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ | blank1_info_sec1 = [[ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ]] | website = | footnotes =ਰਿਕਾਰਡ ਜਮੀਨ }} '''ਫਲੌਂਡ ਕਲਾਂ ''' ਭਾਰਤੀ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ [[ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਸੰਗਰੂਰ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬਲਾਕ [[ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ]] ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ।<ref>{{cite web|title=ਬਲਾਕ ਅਨੁਸਾਰ ਪਿੰਡਾ ਦੀ ਸੂਚੀ|url=http://pbplanning.gov.in/districts.htm|publisher=ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਪਲਾਨਿੰਗ ਬੋਰਡ}}</ref> ਪਿੰਡ ਦਾ ਭੋਂਇ ਖੇਤਰ 268 ਹੈਕਟਰ ਹੈ। ਵਸੋਂ 2011 ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ 1310 ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਮਾਲੇਰਕੋਟਲੇ ਦਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ 8 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ’ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਸੰਗਰੂਰ ਤੋਂ 40 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਹੈ। ਇਥੋਂ ਨੇੜਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਹੈ। ==ਇਤਿਹਾਸ== ਸੰਨ 1808 ਵਿੱਚ [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] [[ਸਤਲੁਜ]] ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਕੇ "ਦੁਲਾਧੀ " ਪਿੰਡ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰਾਓਣ ਲਈ ਆਇਆ ਜੋ ਕਿ [[ਪਟਿਆਲਾ]] ਅਤੇ [[ਨਾਭਾ]] ਰਿਆਸਤ ਵਿਚਕਾਰ ਝਗੜੇ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ ਇਸ ਲੜਾਈ ਸਮੇ ਜੀਂਦ ਦਾ ਰਾਜਾ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਰਾਜਾ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਨਾਭਾ,ਭਾਈ ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਕੈਥਲ,ਸਰਦਾਰ ਗੁਰਦਿਤ ਸਿੰਘ ਲਾਡਵਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ ਚਲ ਦੇ ਸਨ। ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਦੇ ਪਠਾਨੀ ਇਲਾਕੇ ਤੇ " ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ " ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਧਾਬਾ ਬੋਲ ਦਿਤਾ ਜਿਥੇ ਆਤੋਓਅ ਉੱਲਾ ਖਾਨ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ ਜਿਸ ਤੋਂ 1,000000 ਰਪੁਏ ਖ਼ਰਾਜ ਮੰਗੀ ਗਈ। ਖਾਨ ਨੇ ਕੁਝ ਰਕਮ ਅਦਾ ਕੀਤੀ ਤੇ ਕਿੱਲਾ ਜਮਾਲਪੁਰ ਤੇ ਤਿਨ ਹੋਰ ਕਿਲਿਆਂ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਪਟਿਆਲਾ ਪਾਸ ਗਿਰ੍ਬੀ ਰਖ ਦਿਤਾ। ਨਵਾਬ ਅਤੋਉਲਾ ਖਾਨ ਨੇ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਫਲੌਂਡ,ਛੋਟੀ ਫ਼ਲੌਂਡ, ਬਾਲੇਵਾਲ, [[ਭੋਗੀਵਾਲ]], ਤੇ ਨਵਾਬ ਰਾਇਕੋਟ ਨੇ ਪਡੋਰੀ ਪਿੰਡ " ਖਰਚ ਤੇ ਖ਼ੁਰਾਕ " ਲਈ ਦਿਤੇ ਜਿਸ ਦੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ "ਪੱਟੇ " ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਸਮਾਧ ਤੇ ਮੋਜੂਦ ਹਨ। ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਜਮੀਨ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਨਹੀ ਲੈਦੀ। ਇਹ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿੰਡ ਹੈ [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] ਰਿਆਸਤ ਤੇ [[ਸੰਗਰੂਰ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਦਾ ਆਖਿਰੀ ਖੇਤਰ ਹੈ। ਸੰਨ ੧੯੪੭ ਦੀ ਵੰਡ ਸ਼ਮੇ ੲਿਸ਼ ਦੀ ਹਦ ਅੰਦਰ ਕੋਈ ਕਤਲੋਗਰਦ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਪੂਰਵ ਵਲ ਫਕੀਰ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਦੀ ਸਮਾਧ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੇੈ ਜਿਸ ਦੇ ਨਾਂਓ [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਹੁਕਮ ਮੁਤਾਬਿਕ ਵਕਤ ਦੇ ਨਵਾਬਾਂ ਵਲੋਂ ਜਮੀਨ ਦੇ "ਪਟੇ" ਫਾਰਸ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਹੋੲ ਹਾਂਲੀ ਵੀ ਮਜੌਦ ਹਨ। ਇਥੇ ਹਰ ਜਾਤ ਤੇ ਬਰਾਦਰੀ ਦੇ ਲੋਕ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੇਲੀ, ਭਰਾਈ, ਨਾਈ, ਝਿਉਰ, ਸੁਨਿਆਰ, ਛੀਂਬੇ, ਜੁਲਾਹੇ, ਬਾਣੀਏ, ਮ੍ਹਜਬੀ ਸਿੰਘ,ਰਾਮਦਾਸੀਏ, ਲੁਹਾਰ, ਤਰਖਾਣ, ਪੰਡਤ ,ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਮੰਹਤ,ਜੱਟ ਜਿਮੀਦਾਰ ਆਪਸੀ ਪ੍ਰੇਮ ਤੇ ਸ਼ੁਹਿਰਦਤਾ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਵੰਸਿਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗੋਤਰ ਬਰਾੜ ਹੈ। ਸੰਮਤ 1884 ਵਿੱਚ [[ਬਾਬਾ ਗੱਜਣਸ਼ਾਹ]] ਜੀ ਨੇ '''ਲੋਹੜੀ''' ਦਾ ਮੇਲਾ ਆਪ ਸੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਤੋ ਸੰਤ ਮਹਾਤਮਾ , ਸਾਧੂ ,ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ , ਅਯੂਰਵੇਦਾ ਦੇ ਗਿਆਤਾ ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਸਿਰਕਤ ਕਰਦੇ ਸਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬਦਲਾਵ ਨਾਲ ਸਾਧੂ ਲੋਕ ਹੁਣ ਘਟ ਹੀ ਆਓਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪ੍ਰਪਰਾਗਤ ਸ਼ਾਜਾਂ ਨਾਲ ਲੋਕ ਵਿਰਸ਼ੇ ਨੂੰ ਗਾਉਣ ਵਾਲੇ , ਮਤੋਈ ਦੇ ਕਵਾਲ ,ਇਕਤਾਰਾ ਨਾਲ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਲਾਕਾਰ ਹੁਣ ਵੀ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਫਨ ਦਾ ਮੁਜਾਹਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਨਾਂ ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਕਾਰ ਰਸਦ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਸੰਨ 1951 ਤੋਂ ਯੁੰਗ ਫਾਰਮਰ ਕਲਬ ਪੇਂਡੂ ਖੇਡਾਂ ਕਬੱਡੀ, ਫੱਟਵਾਲ, ਵਾਲੀਵਾਲ, ਰੱਸਾ -ਕੱਸੀ,ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਦੇ ਦੰਗਲ,ਦੌੜਾਂ ਹਰ ਸਾਲ ਅਜੋਜਿਤ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਆਦਾ ਤਰ ਲੋਕ ਫ਼ੋਜ ਵਿਚ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਸੂਬੇਦਾਰ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ 1944 ਸ਼ਮੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਜੰਗ ਵਿਚ ਕੋਰੀਆ (KOREA)ਮਿਲਟਰੀ ਦੀ ਐਂਬੂਲੈਂਸ ਟੁਕ੍ਰੀ ਦੇ ਮੈਬਰ ਸਨ ਤੇ ਇਨਾਂ ਦਾ ਤਰਜਮੇਕਾਰ ਇਕ ਯੂਹੁਦੀ ਸੀ। ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵੀ ਮਾਸਟਰ, ਸਰੀਰਕ ਸਿਖਿਆ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ, ਉਚ ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਸਨਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸਵ ਸ੍ਰੀ ਬਾਲ ਆਨੰਦ (ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਸੇਵਾਵਾਂ ) ,ਬਚਿਤਰ ਸਿੰਘ ,I.R.S.,ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ (ਏ.ਆਰ ), ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਬੇਂਕ ਮਨੇਜਰ, ਡਾ ਸੁਖਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ, ਅੰਗ੍ਰਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਪੰ.ਯੂ. ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ। ਨਵੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਨੋਜਵਾਨ ਜਲਦੀ ਅਮੀਰ (Neo-Rich) ਹੋਣ ਦੀ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸਟਰ ,[[ਕਨੇਡਾ]] ,[[ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ]], [[ਨਿਊਜੀਲੈਂਡ]], [[ਯੂਰਪ]] ਤੇ ਗਲਫ਼ ਦੇਸਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਨਾਲ ਮੇਹਨਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਪ੍ਰੰਤੂ [[ਲੋਹੜੀ]] ਦੇ ਮੇਲੇ ਸ਼ਮੇ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਨਤਮਸਤਕ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨਿੱਘੇ ਵਤਾਵਰਨ ਦਾ ਅਨੰਦ ਜਰੂਰ ਮਾਣਦੇ ਹਨ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਿੰਡ,,ਜਿਲ੍ਹਾ ਸਂਗਰੂਰ , ਭਾਰਤ , ਲੋਕ ਮੇਲੇ , ਖੇਡਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਿੰਡ]] 68hrg29orrzyya5tt1b62trezdc9nci 810904 810903 2025-06-16T04:09:01Z Gurtej Chauhan 27423 810904 wikitext text/x-wiki [[File:ਇਤਿਹਾਸ 2.jpg|thumb|ਪਿੰਡ ਫ਼ਲੌਡ ਕਲਾਂ]] {{Infobox settlement | name = ਫਲੌਂਡ ਕਲਾਂ | native_name = | native_name_lang = | other_name = | nickname = | settlement_type = ਪਿੰਡ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Punjab | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿੱਤੀ | latd = 30.595864 | latm = | lats = | latNS = N | longd = 75.896344 | longm = | longs = | longEW = E | coordinates_display =੧੯੩ | subdivision_type =ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 =ਰਾਜ | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ|ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] | established_title = <!-- Established -->ਲੈੰਡ ਰਿਕਾਰਡ | established_date =੧੮ ਸਦੀ | founder =ਨਵਾਬ,ਰਾਇਕੋਟ, ਇਤਹਾਸਕ | named_for =ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਜੀ | parts_type = [[ਬਲਾਕ]] | parts = ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ | government_type =ਲੋਕਲ ਗੋਵੇਰਨ੍ਮੇੰਟ | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes =ਇਹ ਫ੍ਲੋੜ ਕਲਾਂ ਸਮਾਧ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਤੇ ਓਪ੍ਲ੍ਬਦ ਹੈ | area_rank =੫੦੦ ਸਾ ਫ਼ੂਟ | area_total_km2 =੧.੮ ਮੀਲ | elevation_footnotes = | elevation_m = 183 | population_total = | population_as_of = 2001 | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਫ਼ਾਰਸੀ | demographics1_title1 = ਸਰਕਾਰੀ | demographics1_info1 =[[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type =[[ਪੋਸਟਲ ਇੰਡੈਕਸ ਨੰਬਰ|ਪਿੰਨ]] | postal_code = | registration_plate = | blank1_name_sec1 = ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ | blank1_info_sec1 = [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] | website = | footnotes =ਰਿਕਾਰਡ ਜਮੀਨ }} '''ਫਲੌਂਡ ਕਲਾਂ ''' ਭਾਰਤੀ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬਲਾਕ [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ।<ref>{{cite web|title=ਬਲਾਕ ਅਨੁਸਾਰ ਪਿੰਡਾ ਦੀ ਸੂਚੀ|url=http://pbplanning.gov.in/districts.htm|publisher=ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਪਲਾਨਿੰਗ ਬੋਰਡ}}</ref> ਪਿੰਡ ਦਾ ਭੋਂਇ ਖੇਤਰ 268 ਹੈਕਟਰ ਹੈ। ਵਸੋਂ 2011 ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ 1310 ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਦਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ 8 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ’ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਸੰਗਰੂਰ ਤੋਂ 40 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਹੈ। ਇਥੋਂ ਨੇੜਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਹੈ। ==ਇਤਿਹਾਸ== ਸੰਨ 1808 ਵਿੱਚ [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] [[ਸਤਲੁਜ]] ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਕੇ "ਦੁਲਾਧੀ " ਪਿੰਡ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰਾਓਣ ਲਈ ਆਇਆ ਜੋ ਕਿ [[ਪਟਿਆਲਾ]] ਅਤੇ [[ਨਾਭਾ]] ਰਿਆਸਤ ਵਿਚਕਾਰ ਝਗੜੇ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ ਇਸ ਲੜਾਈ ਸਮੇ ਜੀਂਦ ਦਾ ਰਾਜਾ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਰਾਜਾ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਨਾਭਾ,ਭਾਈ ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਕੈਥਲ,ਸਰਦਾਰ ਗੁਰਦਿਤ ਸਿੰਘ ਲਾਡਵਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ ਚਲ ਦੇ ਸਨ। ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਦੇ ਪਠਾਨੀ ਇਲਾਕੇ ਤੇ " ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ " ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਧਾਬਾ ਬੋਲ ਦਿਤਾ ਜਿਥੇ ਆਤੋਓਅ ਉੱਲਾ ਖਾਨ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ ਜਿਸ ਤੋਂ 1,000000 ਰਪੁਏ ਖ਼ਰਾਜ ਮੰਗੀ ਗਈ। ਖਾਨ ਨੇ ਕੁਝ ਰਕਮ ਅਦਾ ਕੀਤੀ ਤੇ ਕਿੱਲਾ ਜਮਾਲਪੁਰ ਤੇ ਤਿਨ ਹੋਰ ਕਿਲਿਆਂ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਪਟਿਆਲਾ ਪਾਸ ਗਿਰ੍ਬੀ ਰਖ ਦਿਤਾ। ਨਵਾਬ ਅਤੋਉਲਾ ਖਾਨ ਨੇ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਫਲੌਂਡ,ਛੋਟੀ ਫ਼ਲੌਂਡ, ਬਾਲੇਵਾਲ, [[ਭੋਗੀਵਾਲ]], ਤੇ ਨਵਾਬ ਰਾਇਕੋਟ ਨੇ ਪਡੋਰੀ ਪਿੰਡ " ਖਰਚ ਤੇ ਖ਼ੁਰਾਕ " ਲਈ ਦਿਤੇ ਜਿਸ ਦੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ "ਪੱਟੇ " ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਸਮਾਧ ਤੇ ਮੋਜੂਦ ਹਨ। ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਜਮੀਨ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਨਹੀ ਲੈਦੀ। ਇਹ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿੰਡ ਹੈ [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] ਰਿਆਸਤ ਤੇ [[ਸੰਗਰੂਰ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਦਾ ਆਖਿਰੀ ਖੇਤਰ ਹੈ। ਸੰਨ ੧੯੪੭ ਦੀ ਵੰਡ ਸ਼ਮੇ ੲਿਸ਼ ਦੀ ਹਦ ਅੰਦਰ ਕੋਈ ਕਤਲੋਗਰਦ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਪੂਰਵ ਵਲ ਫਕੀਰ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਦੀ ਸਮਾਧ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੇੈ ਜਿਸ ਦੇ ਨਾਂਓ [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਹੁਕਮ ਮੁਤਾਬਿਕ ਵਕਤ ਦੇ ਨਵਾਬਾਂ ਵਲੋਂ ਜਮੀਨ ਦੇ "ਪਟੇ" ਫਾਰਸ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਹੋੲ ਹਾਂਲੀ ਵੀ ਮਜੌਦ ਹਨ। ਇਥੇ ਹਰ ਜਾਤ ਤੇ ਬਰਾਦਰੀ ਦੇ ਲੋਕ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੇਲੀ, ਭਰਾਈ, ਨਾਈ, ਝਿਉਰ, ਸੁਨਿਆਰ, ਛੀਂਬੇ, ਜੁਲਾਹੇ, ਬਾਣੀਏ, ਮ੍ਹਜਬੀ ਸਿੰਘ,ਰਾਮਦਾਸੀਏ, ਲੁਹਾਰ, ਤਰਖਾਣ, ਪੰਡਤ ,ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਮੰਹਤ,ਜੱਟ ਜਿਮੀਦਾਰ ਆਪਸੀ ਪ੍ਰੇਮ ਤੇ ਸ਼ੁਹਿਰਦਤਾ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਵੰਸਿਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗੋਤਰ ਬਰਾੜ ਹੈ। ਸੰਮਤ 1884 ਵਿੱਚ [[ਬਾਬਾ ਗੱਜਣਸ਼ਾਹ]] ਜੀ ਨੇ '''ਲੋਹੜੀ''' ਦਾ ਮੇਲਾ ਆਪ ਸੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਤੋ ਸੰਤ ਮਹਾਤਮਾ , ਸਾਧੂ ,ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ , ਅਯੂਰਵੇਦਾ ਦੇ ਗਿਆਤਾ ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਸਿਰਕਤ ਕਰਦੇ ਸਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬਦਲਾਵ ਨਾਲ ਸਾਧੂ ਲੋਕ ਹੁਣ ਘਟ ਹੀ ਆਓਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪ੍ਰਪਰਾਗਤ ਸ਼ਾਜਾਂ ਨਾਲ ਲੋਕ ਵਿਰਸ਼ੇ ਨੂੰ ਗਾਉਣ ਵਾਲੇ , ਮਤੋਈ ਦੇ ਕਵਾਲ ,ਇਕਤਾਰਾ ਨਾਲ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਲਾਕਾਰ ਹੁਣ ਵੀ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਫਨ ਦਾ ਮੁਜਾਹਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਨਾਂ ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਕਾਰ ਰਸਦ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਸੰਨ 1951 ਤੋਂ ਯੁੰਗ ਫਾਰਮਰ ਕਲਬ ਪੇਂਡੂ ਖੇਡਾਂ ਕਬੱਡੀ, ਫੱਟਵਾਲ, ਵਾਲੀਵਾਲ, ਰੱਸਾ -ਕੱਸੀ,ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਦੇ ਦੰਗਲ,ਦੌੜਾਂ ਹਰ ਸਾਲ ਅਜੋਜਿਤ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਆਦਾ ਤਰ ਲੋਕ ਫ਼ੋਜ ਵਿਚ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਸੂਬੇਦਾਰ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ 1944 ਸ਼ਮੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਜੰਗ ਵਿਚ ਕੋਰੀਆ (KOREA)ਮਿਲਟਰੀ ਦੀ ਐਂਬੂਲੈਂਸ ਟੁਕ੍ਰੀ ਦੇ ਮੈਬਰ ਸਨ ਤੇ ਇਨਾਂ ਦਾ ਤਰਜਮੇਕਾਰ ਇਕ ਯੂਹੁਦੀ ਸੀ। ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵੀ ਮਾਸਟਰ, ਸਰੀਰਕ ਸਿਖਿਆ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ, ਉਚ ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਸਨਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸਵ ਸ੍ਰੀ ਬਾਲ ਆਨੰਦ (ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਸੇਵਾਵਾਂ ) ,ਬਚਿਤਰ ਸਿੰਘ ,I.R.S.,ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ (ਏ.ਆਰ ), ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਬੇਂਕ ਮਨੇਜਰ, ਡਾ ਸੁਖਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ, ਅੰਗ੍ਰਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਪੰ.ਯੂ. ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ। ਨਵੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਨੋਜਵਾਨ ਜਲਦੀ ਅਮੀਰ (Neo-Rich) ਹੋਣ ਦੀ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸਟਰ ,[[ਕਨੇਡਾ]] ,[[ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ]], [[ਨਿਊਜੀਲੈਂਡ]], [[ਯੂਰਪ]] ਤੇ ਗਲਫ਼ ਦੇਸਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਨਾਲ ਮੇਹਨਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਪ੍ਰੰਤੂ [[ਲੋਹੜੀ]] ਦੇ ਮੇਲੇ ਸ਼ਮੇ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਨਤਮਸਤਕ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨਿੱਘੇ ਵਤਾਵਰਨ ਦਾ ਅਨੰਦ ਜਰੂਰ ਮਾਣਦੇ ਹਨ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਿੰਡ,,ਜਿਲ੍ਹਾ ਸਂਗਰੂਰ , ਭਾਰਤ , ਲੋਕ ਮੇਲੇ , ਖੇਡਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਿੰਡ]] i7kpcxwqmlq17cwpz34cclmrg7eoho4 810905 810904 2025-06-16T04:09:36Z Gurtej Chauhan 27423 /* ਹਵਾਲੇ */ 810905 wikitext text/x-wiki [[File:ਇਤਿਹਾਸ 2.jpg|thumb|ਪਿੰਡ ਫ਼ਲੌਡ ਕਲਾਂ]] {{Infobox settlement | name = ਫਲੌਂਡ ਕਲਾਂ | native_name = | native_name_lang = | other_name = | nickname = | settlement_type = ਪਿੰਡ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Punjab | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿੱਤੀ | latd = 30.595864 | latm = | lats = | latNS = N | longd = 75.896344 | longm = | longs = | longEW = E | coordinates_display =੧੯੩ | subdivision_type =ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 =ਰਾਜ | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ|ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] | established_title = <!-- Established -->ਲੈੰਡ ਰਿਕਾਰਡ | established_date =੧੮ ਸਦੀ | founder =ਨਵਾਬ,ਰਾਇਕੋਟ, ਇਤਹਾਸਕ | named_for =ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਜੀ | parts_type = [[ਬਲਾਕ]] | parts = ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ | government_type =ਲੋਕਲ ਗੋਵੇਰਨ੍ਮੇੰਟ | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes =ਇਹ ਫ੍ਲੋੜ ਕਲਾਂ ਸਮਾਧ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਤੇ ਓਪ੍ਲ੍ਬਦ ਹੈ | area_rank =੫੦੦ ਸਾ ਫ਼ੂਟ | area_total_km2 =੧.੮ ਮੀਲ | elevation_footnotes = | elevation_m = 183 | population_total = | population_as_of = 2001 | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਫ਼ਾਰਸੀ | demographics1_title1 = ਸਰਕਾਰੀ | demographics1_info1 =[[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type =[[ਪੋਸਟਲ ਇੰਡੈਕਸ ਨੰਬਰ|ਪਿੰਨ]] | postal_code = | registration_plate = | blank1_name_sec1 = ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ | blank1_info_sec1 = [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] | website = | footnotes =ਰਿਕਾਰਡ ਜਮੀਨ }} '''ਫਲੌਂਡ ਕਲਾਂ ''' ਭਾਰਤੀ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬਲਾਕ [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ।<ref>{{cite web|title=ਬਲਾਕ ਅਨੁਸਾਰ ਪਿੰਡਾ ਦੀ ਸੂਚੀ|url=http://pbplanning.gov.in/districts.htm|publisher=ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਪਲਾਨਿੰਗ ਬੋਰਡ}}</ref> ਪਿੰਡ ਦਾ ਭੋਂਇ ਖੇਤਰ 268 ਹੈਕਟਰ ਹੈ। ਵਸੋਂ 2011 ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ 1310 ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਦਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ 8 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ’ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਸੰਗਰੂਰ ਤੋਂ 40 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਹੈ। ਇਥੋਂ ਨੇੜਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਹੈ। ==ਇਤਿਹਾਸ== ਸੰਨ 1808 ਵਿੱਚ [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] [[ਸਤਲੁਜ]] ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਕੇ "ਦੁਲਾਧੀ " ਪਿੰਡ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰਾਓਣ ਲਈ ਆਇਆ ਜੋ ਕਿ [[ਪਟਿਆਲਾ]] ਅਤੇ [[ਨਾਭਾ]] ਰਿਆਸਤ ਵਿਚਕਾਰ ਝਗੜੇ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ ਇਸ ਲੜਾਈ ਸਮੇ ਜੀਂਦ ਦਾ ਰਾਜਾ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਰਾਜਾ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਨਾਭਾ,ਭਾਈ ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਕੈਥਲ,ਸਰਦਾਰ ਗੁਰਦਿਤ ਸਿੰਘ ਲਾਡਵਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ ਚਲ ਦੇ ਸਨ। ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਦੇ ਪਠਾਨੀ ਇਲਾਕੇ ਤੇ " ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ " ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਧਾਬਾ ਬੋਲ ਦਿਤਾ ਜਿਥੇ ਆਤੋਓਅ ਉੱਲਾ ਖਾਨ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ ਜਿਸ ਤੋਂ 1,000000 ਰਪੁਏ ਖ਼ਰਾਜ ਮੰਗੀ ਗਈ। ਖਾਨ ਨੇ ਕੁਝ ਰਕਮ ਅਦਾ ਕੀਤੀ ਤੇ ਕਿੱਲਾ ਜਮਾਲਪੁਰ ਤੇ ਤਿਨ ਹੋਰ ਕਿਲਿਆਂ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਪਟਿਆਲਾ ਪਾਸ ਗਿਰ੍ਬੀ ਰਖ ਦਿਤਾ। ਨਵਾਬ ਅਤੋਉਲਾ ਖਾਨ ਨੇ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਫਲੌਂਡ,ਛੋਟੀ ਫ਼ਲੌਂਡ, ਬਾਲੇਵਾਲ, [[ਭੋਗੀਵਾਲ]], ਤੇ ਨਵਾਬ ਰਾਇਕੋਟ ਨੇ ਪਡੋਰੀ ਪਿੰਡ " ਖਰਚ ਤੇ ਖ਼ੁਰਾਕ " ਲਈ ਦਿਤੇ ਜਿਸ ਦੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ "ਪੱਟੇ " ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਸਮਾਧ ਤੇ ਮੋਜੂਦ ਹਨ। ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਜਮੀਨ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਨਹੀ ਲੈਦੀ। ਇਹ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿੰਡ ਹੈ [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] ਰਿਆਸਤ ਤੇ [[ਸੰਗਰੂਰ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਦਾ ਆਖਿਰੀ ਖੇਤਰ ਹੈ। ਸੰਨ ੧੯੪੭ ਦੀ ਵੰਡ ਸ਼ਮੇ ੲਿਸ਼ ਦੀ ਹਦ ਅੰਦਰ ਕੋਈ ਕਤਲੋਗਰਦ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਪੂਰਵ ਵਲ ਫਕੀਰ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਦੀ ਸਮਾਧ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੇੈ ਜਿਸ ਦੇ ਨਾਂਓ [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਹੁਕਮ ਮੁਤਾਬਿਕ ਵਕਤ ਦੇ ਨਵਾਬਾਂ ਵਲੋਂ ਜਮੀਨ ਦੇ "ਪਟੇ" ਫਾਰਸ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਹੋੲ ਹਾਂਲੀ ਵੀ ਮਜੌਦ ਹਨ। ਇਥੇ ਹਰ ਜਾਤ ਤੇ ਬਰਾਦਰੀ ਦੇ ਲੋਕ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੇਲੀ, ਭਰਾਈ, ਨਾਈ, ਝਿਉਰ, ਸੁਨਿਆਰ, ਛੀਂਬੇ, ਜੁਲਾਹੇ, ਬਾਣੀਏ, ਮ੍ਹਜਬੀ ਸਿੰਘ,ਰਾਮਦਾਸੀਏ, ਲੁਹਾਰ, ਤਰਖਾਣ, ਪੰਡਤ ,ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਮੰਹਤ,ਜੱਟ ਜਿਮੀਦਾਰ ਆਪਸੀ ਪ੍ਰੇਮ ਤੇ ਸ਼ੁਹਿਰਦਤਾ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਵੰਸਿਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗੋਤਰ ਬਰਾੜ ਹੈ। ਸੰਮਤ 1884 ਵਿੱਚ [[ਬਾਬਾ ਗੱਜਣਸ਼ਾਹ]] ਜੀ ਨੇ '''ਲੋਹੜੀ''' ਦਾ ਮੇਲਾ ਆਪ ਸੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਤੋ ਸੰਤ ਮਹਾਤਮਾ , ਸਾਧੂ ,ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ , ਅਯੂਰਵੇਦਾ ਦੇ ਗਿਆਤਾ ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਸਿਰਕਤ ਕਰਦੇ ਸਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬਦਲਾਵ ਨਾਲ ਸਾਧੂ ਲੋਕ ਹੁਣ ਘਟ ਹੀ ਆਓਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪ੍ਰਪਰਾਗਤ ਸ਼ਾਜਾਂ ਨਾਲ ਲੋਕ ਵਿਰਸ਼ੇ ਨੂੰ ਗਾਉਣ ਵਾਲੇ , ਮਤੋਈ ਦੇ ਕਵਾਲ ,ਇਕਤਾਰਾ ਨਾਲ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਲਾਕਾਰ ਹੁਣ ਵੀ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਫਨ ਦਾ ਮੁਜਾਹਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਨਾਂ ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਕਾਰ ਰਸਦ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਸੰਨ 1951 ਤੋਂ ਯੁੰਗ ਫਾਰਮਰ ਕਲਬ ਪੇਂਡੂ ਖੇਡਾਂ ਕਬੱਡੀ, ਫੱਟਵਾਲ, ਵਾਲੀਵਾਲ, ਰੱਸਾ -ਕੱਸੀ,ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਦੇ ਦੰਗਲ,ਦੌੜਾਂ ਹਰ ਸਾਲ ਅਜੋਜਿਤ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਆਦਾ ਤਰ ਲੋਕ ਫ਼ੋਜ ਵਿਚ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਸੂਬੇਦਾਰ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ 1944 ਸ਼ਮੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਜੰਗ ਵਿਚ ਕੋਰੀਆ (KOREA)ਮਿਲਟਰੀ ਦੀ ਐਂਬੂਲੈਂਸ ਟੁਕ੍ਰੀ ਦੇ ਮੈਬਰ ਸਨ ਤੇ ਇਨਾਂ ਦਾ ਤਰਜਮੇਕਾਰ ਇਕ ਯੂਹੁਦੀ ਸੀ। ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵੀ ਮਾਸਟਰ, ਸਰੀਰਕ ਸਿਖਿਆ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ, ਉਚ ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਸਨਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸਵ ਸ੍ਰੀ ਬਾਲ ਆਨੰਦ (ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਸੇਵਾਵਾਂ ) ,ਬਚਿਤਰ ਸਿੰਘ ,I.R.S.,ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ (ਏ.ਆਰ ), ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਬੇਂਕ ਮਨੇਜਰ, ਡਾ ਸੁਖਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ, ਅੰਗ੍ਰਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਪੰ.ਯੂ. ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ। ਨਵੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਨੋਜਵਾਨ ਜਲਦੀ ਅਮੀਰ (Neo-Rich) ਹੋਣ ਦੀ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸਟਰ ,[[ਕਨੇਡਾ]] ,[[ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ]], [[ਨਿਊਜੀਲੈਂਡ]], [[ਯੂਰਪ]] ਤੇ ਗਲਫ਼ ਦੇਸਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਨਾਲ ਮੇਹਨਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਪ੍ਰੰਤੂ [[ਲੋਹੜੀ]] ਦੇ ਮੇਲੇ ਸ਼ਮੇ ਬਾਬਾ ਗੱਜਣ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਨਤਮਸਤਕ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨਿੱਘੇ ਵਤਾਵਰਨ ਦਾ ਅਨੰਦ ਜਰੂਰ ਮਾਣਦੇ ਹਨ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਿੰਡ,,ਜਿਲ੍ਹਾ ਸੰਗਰੂਰ , ਭਾਰਤ , ਲੋਕ ਮੇਲੇ , ਖੇਡਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਿੰਡ]] ji20k81fjdk0vye9wttpwrnih9sej5b 0 67339 810863 578395 2025-06-15T17:15:20Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810863 wikitext text/x-wiki [[File:India, uttar pradesh, jina rishabhanatha, 800-900.JPG|thumb|right|[[ਰਿਸ਼ਵਦੇਵ]] (ਪਿਹਲੇ ਤੀਰਥੰਕਰ) ਦੀ ਮੂਰਤੀ]] ਜੈਨ ਧਰਮ ਵਿੱਚ '''ਤੀਰਥੰਕਰ''' (ਅਰਿਹੰਤ, ਜਿਨੇਂਦਰ) ਉਨ੍ਹਾਂ ੨੪ ਆਦਮੀਆਂ ਲਈ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਆਪ ਤਪ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਵਲੋਂ ਆਤਮਗਿਆਨ (ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ) ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹੈ। ਜੋ ਸੰਸਾਰ ਸਾਗਰ ਵਲੋਂ ਪਾਰ ਲਗਾਉਣ ਵਾਲੇ ਤੀਰਥ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਦੇ ਹੈ, ਉਹ ਤੀਰਥੰਕਰ ਕਹਾਂਦੇ ਹੈ।ਤੀਰਥੰਕਰ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਹੈ ਜਿੰਹੋਨੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਕ੍ਰੋਧ,ਹੰਕਾਰ, ਛਲ, ਇੱਛਾ, ਆਦਿ ਉੱਤੇ ਫਤਹਿ ਪ੍ਰਾਪਤ ਦੀ ਹੋ)। ਤੀਰਥੰਕਰ ਨੂੰ ਇਸ ਨਾਮ ਵਲੋਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਤੀਰਥ (ਪਾਇਆਬ),ਏਕ ਜੈਨ ਸਮੁਦਾਏ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਹੈ,ਜੋ ਪਾਇਆਬ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਕਸ਼ਟ ਦੀ ਨਦੀ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਾਂਦਾ ਹੈ। == ਸਮਿਖਿਅਕ == ਆਤਮਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਤੀਰਥੰਕਰ ਦੂਸਰੀਆਂ ਨੂੰ ਆਤਮਕਲਿਆਣ ਦੇ ਰਸਤੇ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਹੈ। ਜੈਨ ਸਿੱਧਾਂਤੋਂ ਦਾ ਉਸਾਰੀ ਤੀਰਥੰਕਰ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸ਼ਿਕਸ਼ਣ ਵਲੋਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਦੀ ਆਂਤਰਿਕ ਗਿਆਨ ਠੀਕ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਸਮਾਨ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਕ ਤੀਰਥੰਕਰ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਕਿਸੇ ਦੂੱਜੇ ਦੀ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਲੇਕਿਨ ਉਸ ਮਿਆਦ ਦੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ ਨਾਪਾਕੀ ਅਤੇ ਆਤਮਕ ਉੱਨਤੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਸਥਾਰ ਦੇ ਪੱਧਰ ਵਿੱਚ ਭੇਦ ਹੈ। ਜਿੰਨੀ ਆਤਮਕ ਉੱਨਤੀ ਅਤੇ ਮਨ ਦੀ ਨਾਪਾਕੀ ਹੈ, ਓਨੀ ਹੀ ਵਿਸਥਾਰ ਦੀ ਲੋੜ ਘੱਟ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਮਨੁੱਖ ਜੀਵਨ ਦੀ ਅੰਤ - ਮਿਆਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤੀਰਥੰਕਰ ਮੁਕਤੀ (ਮੁਕਤੀ ਜਾਂ ਨਿਰਵਾਣ) ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹੈ,ਜੋ ਅਨੰਤ ਜਨਮ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦੇ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਮਾਂ ਦਾ ਆਦਿ ਜਾਂ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਹ ਇੱਕ ਗੱਡੀ ਦੇ ਪਹਿਏ ਦੇ ਸਮਾਨ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਵਰਤਮਾਨ ਯੁੱਗ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅਨੰਤ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ ਚੱਕਰ ਹੋਏ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਯੁੱਗ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵੀ ਅਨੰਤ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ ਚੱਕਰ ਹੋਵੋਗੇ। ਇੱਕੀਸਵੀ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ,ਅਸੀ ਵਰਤਮਾਨ ਅਰਧ ਚੱਕਰ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ੨,੫੩੦ ਉਹ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਹਾਂ। ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੇ ਇਸ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ ਦੇ ਹਰ ਇੱਕ ਅਰਧ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਚੌਵ੍ਹੀ (ਹਰ ਇੱਕ ਪੂਰੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਅਠਤਾਲੀ) ਤੀਰਥੰਕਰ ਜਨਮ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਅਵਸਰਪਿਣੀ (ਅਵਰੋਹੀ) ਅਰਧ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ, ਪਹਿਲਾਂ ਤੀਰਥੰਕਰ ਰਿਸ਼ਭਦੇਵ ਅਰਬਾਂ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਰਹੇ ਅਤੇ ਤੀਸਰੇ ਯੁੱਗ ਦੀ ਅੰਤ ਦੇ ਵੱਲ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਕੀਤੀ। ਚੌਵ੍ਹੀਵੇਂ ਅਤੇ ਅੰਤਮ ਤੀਰਥੰਕਰ ਮਹਾਵੀਰ ਸਵਾਮੀ (੫੯੯ - ੫੨੭ ਈਸਾ ਪੂਰਵ)ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਸਤੀਤਵ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਸਚਾਈ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਭਾਗ ਵਾਲੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿੱਚ ਅਗਲੇ ਤੀਰਥੰਕਰ ਦਾ ਜਨਮ ਸਮਾਂ ਦੇ ਅਗਲੇ (ਚੜ੍ਹਦੇ) ਅਰਧ ਚੱਕਰ ਦੇ ਤੀਸਰੇ ਯੁੱਗ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਲਗਭਗ ੮੨, ੫੦੦ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗਾ। ਜਿਵੇਂ ਤੀਰਥੰਕਰ ਆਤਮਗਿਆਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੈਨ ਮੰਦਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਆਤਮਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਣ ਦੇ ਇੱਛਕ ਜੈਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਤੀਰਥੰਕਰ ਰੱਬ ਜਾਂ ਦੇਵਤਾ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਜੈਨ ਧਰਮ ਇੱਕ ਨਿਰਮਾਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰੱਬ ਦੇ ਅਸਤੀਤਵ ਉੱਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਮਾਨਤਾ ਹੈ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇਵਤਾ, ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਲੋਂ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਹੈ ਲੇਕਿਨ, ਫਿਰ ਵੀ, ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਬੁੱਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਮੂਲ ਜੈਨ ਮੰਤਰ, ਣਮੋਕਾਰ ਮੰਤਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਪਰਮੇਸ਼ਠੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਰਵਪ੍ਰਥਮ ਅਰਿਹੰਤੋਂ ਨੂੰ ਨਮਸਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਿੱਧ ਈਸਵਰ ਹਨ ਲੇਕਿਨ ਅਰਿਹੰਤ ਭਗਵਾਨ ਲੋਕ ਦੇ ਪਰਮ ਉਪਕਾਰਕ ਹਨ, ਇਸਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰਵੋੱਤਮ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੀ ਅਰਿਹੰਤ ਜਨਮ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਜੈਨ ਆਗਮੋਂ ਨੂੰ ਅਰਹਤ ਦੁਆਰਾ ਭਾਸ਼ਤ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਰਿਹੰਤ ਕੇਵਲੀ ਅਤੇ ਸਰਵਗਿਅ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਘਾਤੀਆ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਹੋਣ ਉੱਤੇ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਦੁਆਰਾ ਉਹ ਕੁਲ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਇਸਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੇਵਲੀ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਸਰਵਗਿਅ ਵੀ ਉਸਨੂੰ ਹੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹੈ। == 24 ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ == 1 [[ਰਿਸ਼ਵਦੇਵ]] -ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਦਿਨਾਥ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ 2 [[ਅਜਿਤਨਾਥ]] 3 [[ਸੰਭਵਨਾਥ]] 4 [[ਅਭਿਨੰਦਨ ਜੀ]] 5 [[ਸੁਮਤੀਨਾਥ ਜੀ]] 6 [[ਪਦਮਮਪ੍ਰਭੁ ਜੀ]] 7 [[ਸੁਪਾਰਸ਼ਵਨਾਥ ਜੀ]] 8 [[ਚੰਦਾਪ੍ਰਭੁ ਜੀ]] 9 [[ਸੁਵਿਧਿਨਾਥ]]-ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੁਸ਼ਪਦੰਤ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ 10 [[ਸ਼ੀਤਲਨਾਥ ਜੀ]] 11 [[ਸ਼ਰੇਯਾਂਸਨਾਥ]] 12 [[ਵਾਸੁਪੂਜ ਜੀ]] 13 [[ਵਿਮਲਨਾਥ ਜੀ]] 14 [[ਅਨੰਤਨਾਥ ਜੀ]] 15 [[ਧਰਮਨਾਥ ਜੀ]] 16 [[ਸ਼ਾਂਤੀਨਾਥ]] 17 [[ਕੁੰਥੁਨਾਥ]] 18 [[ਅਰਨਾਥ ਜੀ]] 19 [[ਮੱਲਿਨਾਥ ਜੀ]] 20 [[ਮੁਨਿਸੁਵਰਤ ਜੀ]] 21 [[ਨਮਿਨਾਥ ਜੀ]] 22 [[ਅਰਿਸ਼ਟਨੇਮਿ ਜੀ]] -ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੇਮਿਨਾਥ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੈਨ ਮਾਨਤਾ ਵਿੱਚ ਇਹ ਨਰਾਇਣ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਦੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਸਨ 23 [[ਪਾਰਸ਼ਵਨਾਥ]] 24 [[ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ]] -ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਰਧਮਾਨ, ਸੰਮਤੀ,ਵੀਰ,ਅਤੀਵੀਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਬਾਹਰੀ ਜੋੜ== * [http://www.jaina.org www.jaina.org] * [http://www.jainworld.com www.jainaworld.com] * [http://www.jainsamaj.org www.jainsamaj.org] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190326184759/http://www.jainsamaj.org/ |date=2019-03-26 }} * [http://www.24tirthankaras.com/asp/default.asp 24 Tirthankaras] * [http://jainsamaj.org/literature/tirthankarinfo.htm तीर्थंकर जानकारी] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080930074352/http://jainsamaj.org/literature/tirthankarinfo.htm |date=2008-09-30 }} * [http://www.bhartiyajainmilan.com भारतीय जैन मिलन] {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜੈਨ ਧਰਮ]] 44ozexnda2ix4bshpuzn33v7q0wmu2u 0 68391 810831 788690 2025-06-15T14:31:59Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810831 wikitext text/x-wiki '''ਸਰ ਚਾਰਲਸ ਐਨਟੋਨੀ ਰਿਚਰਡ ਹੋਰ '''ਰਾਇਲ ਸੁਸਾਇਟੀ<ref name="List of Fellows"><cite class="citation web">[http://www.raeng.org.uk/about-us/people-council-committees/the-fellowship/list-of-fellows "List of Fellows"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160608094405/http://www.raeng.org.uk/about-us/people-council-committees/the-fellowship/list-of-fellows |date=2016-06-08 }}.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3ATony+Hoare&rft.btitle=List+of+Fellows&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.raeng.org.uk%2Fabout-us%2Fpeople-council-committees%2Fthe-fellowship%2Flist-of-fellows&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook"> </span></ref> (ਜਨਮ 11 ਜਨਵਰੀ 1934),<ref><cite class="citation news" contenteditable="false">[http://www.timesonline.co.uk/tol/life_and_style/court_and_social/article5484753.ece "Birthdays Jan 10"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110629132544/http://www.timesonline.co.uk/tol/life_and_style/court_and_social/article5484753.ece |date=2011-06-29 }}. </cite></ref> ਇਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿਗਿਆਨੀ ਹੈ। ਇਸਨੇ 1960 ਵਿੱਚ ਸਾਰਟਿੰਗ ਅਲਗੋਰਿਦਮ ਕ਼ੁਇਕਸਾਰਟ ਨੂੰ ਡਿਵੈਲਪ ਕੀਤਾ.<ref>{{Cite web |url=http://www.computerhistory.org/fellowawards/hall/bios/Antony,Hoare/ |title=''In 1959, while studying machine translation of languages in Moscow, he invented the now well-known sorting algorithm, "Quicksort."'' |access-date=2015-11-25 |archive-date=2015-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150403184558/http://www.computerhistory.org/fellowawards/hall/bios/Antony%2CHoare/ |dead-url=yes }}</ref><ref name="ACM">[http://dl.acm.org/author_page.cfm?id=81548013995 Tony Hoare]<span> from the </span>Association for Computing Machinery (ACM)<span> Digital Library</span></ref><ref name="dblp">[http://dblp.uni-trier.de/pers/hd/h/Hoare:C=_A=_R= Tony Hoare's publications] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151128074712/http://dblp.uni-trier.de/pers/hd/h/Hoare:C=_A=_R= |date=2015-11-28 }}<span> indexed by the </span>DBLP Bibliography Server<span> at the </span>University of Trier</ref><ref name="microsoft">[http://academic.research.microsoft.com/Author/2542366 List of publications] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121108035211/http://academic.research.microsoft.com/Author/2542366 |date=2012-11-08 }}<span> from </span>Microsoft Academic Search</ref><ref><cite class="citation journal" contenteditable="false">Shustek, L. (2009). </cite></ref><ref name="monitors"><cite class="citation journal" contenteditable="false">Hoare, C. A. R. (1974). </cite></ref> == ਇਨਾਮ == * "ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਿੰਗ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਵਿੱਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਯੋਗਦਾਨ" ਲਈ ACM ਟਿਊਰਿੰਗ ਅਵਾਰਡ। ਅਵਾਰਡ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵਾਲਟਰ ਕਾਰਲਸਨ ਦੁਆਰਾ 27 ਅਕਤੂਬਰ 1980 ਨੂੰ ਨੈਸ਼ਵਿਲ, ਟੈਨੇਸੀ ਵਿੱਚ ਏਸੀਐਮ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ACM ਦੇ ਸੰਚਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਰੇ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਲਿਪੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। * ਹੈਰੀ ਐਚ. ਗੁਡ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਅਵਾਰਡ (1981) * ਰਾਇਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੇ ਫੈਲੋ (1982) * ਕਵੀਨਜ਼ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਬੇਲਫਾਸਟ (1987) ਦੁਆਰਾ ਆਨਰੇਰੀ ਡਾਕਟਰੇਟ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ * ਬਾਥ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਨਰੇਰੀ ਡਾਕਟਰੇਟ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ (1993) * ਆਨਰੇਰੀ ਫੈਲੋ, ਕੈਲੋਗ ਕਾਲਜ, ਆਕਸਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (1998) * ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਲਈ ਨਾਈਟਡ (2000) * ਸੂਚਨਾ ਵਿਗਿਆਨ ਲਈ ਕਯੋਟੋ ਇਨਾਮ (2000) * ਰਾਇਲ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਦੇ ਫੈਲੋ (2005) * ਕੰਪਿਊਟਰ ਹਿਸਟਰੀ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ (CHM) in Mountain View, California Fellow of the Museum "Quicksort Algorithm ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਿੰਗ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਭਰ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ" (2006) * ਐਥਨਜ਼ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ ਇਕਨਾਮਿਕਸ ਐਂਡ ਬਿਜ਼ਨਸ (AUEB) (2007) ਦੇ ਸੂਚਨਾ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ ਤੋਂ ਸਾਇੰਸ ਦੀ ਆਨਰੇਰੀ ਡਾਕਟਰੇਟ * ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਿੰਗ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਚੀਵਮੈਂਟ ਅਵਾਰਡ (2011) * IEEE ਜੌਨ ਵਾਨ ਨਿਊਮੈਨ ਮੈਡਲ (2011) * ਆਨਰੇਰੀ ਡਾਕਟਰੇਟ, ਵਾਰਸਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (2012) * ਆਨਰੇਰੀ ਡਾਕਟਰੇਟ, ਮੈਡਰਿਡ ਦੀ ਕੰਪਲੂਟੈਂਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (2013) * <ref><cite class="citation web" contenteditable="false">[http://www.emes.es/Actualidad/Noticias/Noticia/ucm/tabid/581/itemid/4529/type/noticia/Default.aspx?utm_source=&utm_medium=RSS&utm_campaign "Los informáticos Tony Hoare y Mateo Valero serán investidos hoy doctores honoris causa por la Complutense"] (in Spanish). 10 May 2013<span class="reference-accessdate">. </span></cite></ref><ref><cite class="citation web">Diks, Krzysztof (15 November 2012). </cite></ref><ref><cite class="citation web">[http://www.ieee.org/documents/von_neumann_rl.pdf "IEEE John von Neumann Medal Recipients"] (PDF). </cite></ref><ref><cite class="citation web">[http://www.sigplan.org/Awards/Achievement/2011 "Programming Languages Achievement Award 2011"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140519022957/http://www.sigplan.org/Awards/Achievement/2011|date=2014-05-19}}. </cite></ref><ref><cite class="citation web">CHM. </cite></ref><ref name="List of Fellows" /><ref>[http://www.debretts.com/people-of-today/profile/7309/(Charles)-Antony-Richard-(Tony)-HOARE (Charles) Antony Richard (Tony) Hoare Biography]</ref><ref><cite class="citation web">[http://www.bath.ac.uk/ceremonies/hongrads/ "Honorary Graduates 1989 to present"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151219000643/http://www.bath.ac.uk/ceremonies/hongrads/|date=2015-12-19}}. ''bath.ac.uk''. </cite></ref><ref name="Hoare81"><cite class="citation journal">C.A.R. Hoare (February 1981). </cite></ref><ref name="ACM_Turing_Award_lecture"><cite class="citation web">Hoare, Charles Anthony Richard (27 October 1980). </cite></ref> == ਕਿਤਾਬਾਂ == * <cite class="citation book" contenteditable="false">O.-J. Dahl, E. W. Dijkstra and C. A. R. Hoare (1972). </cite><cite class="citation book" contenteditable="false">''Structured Programming''. Academic Press. ISBN 0-12-200550-3. </cite><cite class="citation book" contenteditable="false">OCLC [//www.worldcat.org/oclc/23937947 23937947].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3ATony+Hoare&rft.au=O.-J.+Dahl%2C+E.+W.+Dijkstra+and+C.+A.+R.+Hoare&rft.btitle=Structured+Programming&rft.date=1972&rft.genre=book&rft_id=info%3Aoclcnum%2F23937947&rft.isbn=0-12-200550-3&rft.pub=Academic+Press&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" contenteditable="false"> </span> * C. A. R. Hoare (1985). ''Communicating Sequential Processes''. Prentice Hall International Series in Computer Science. [[:en:Special:BookSources/9780131532717|ISBN 978-0131532717]] (hardback) or [[:en:Special:BookSources/9780131532892|ISBN 978-0131532892]] (paperback). (Available online at http://www.usingcsp.com/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210201151713/http://usingcsp.com/ |date=2021-02-01 }} in PDF format.) * <cite class="citation book" contenteditable="false">C. A. R. Hoare and M. J. C. Gordon (1992). </cite><cite class="citation book" contenteditable="false">''Mechanised Reasoning and Hardware Design''. Prentice Hall International Series in Computer Science. ISBN 0-13-572405-8. </cite><cite class="citation book" contenteditable="false">OCLC [//www.worldcat.org/oclc/25712842 25712842].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3ATony+Hoare&rft.au=C.+A.+R.+Hoare+and+M.+J.+C.+Gordon&rft.btitle=Mechanised+Reasoning+and+Hardware+Design&rft.date=1992&rft.genre=book&rft_id=info%3Aoclcnum%2F25712842&rft.isbn=0-13-572405-8&rft.pub=Prentice+Hall+International+Series+in+Computer+Science&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" contenteditable="false"> </span> * <cite class="citation book" contenteditable="false">C. A. R. Hoare and He Jifeng (1998). </cite><cite class="citation book" contenteditable="false">''Unifying Theories of Programming''. Prentice Hall International Series in Computer Science. ISBN 0-13-458761-8. </cite><cite class="citation book" contenteditable="false">OCLC [//www.worldcat.org/oclc/38199961 38199961].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3ATony+Hoare&rft.au=C.+A.+R.+Hoare+and+He+Jifeng&rft.btitle=Unifying+Theories+of+Programming&rft.date=1998&rft.genre=book&rft_id=info%3Aoclcnum%2F38199961&rft.isbn=0-13-458761-8&rft.pub=Prentice+Hall+International+Series+in+Computer+Science&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" contenteditable="false"> </span> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} == ਅਗਾਂਹ ਪੜੋ == * <cite class="citation report" contenteditable="false">Bowen, Jonathan (8 September 2006). </cite><cite class="citation report" contenteditable="false">[http://archive.computerhistory.org/resources/access/text/2013/05/102658017-05-01-acc.pdf Oral History of Sir Antony Hoare] (PDF). ''[http://www.computerhistory.org/collections/accession/102658017 Hoare (Sir Antony, C.A.R.) Oral History], CHM Reference number: X3698.2007'' (Report) (Computer History Museum)<span class="reference-accessdate">. </span></cite><cite class="citation report" contenteditable="false"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">18 April</span> 2014</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3ATony+Hoare&rft.aufirst=Jonathan&rft.aulast=Bowen&rft.btitle=Oral+History+of+Sir+Antony+Hoare&rft.date=8+September+2006&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Farchive.computerhistory.org%2Fresources%2Faccess%2Ftext%2F2013%2F05%2F102658017-05-01-acc.pdf&rft.pub=Computer+History+Museum&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" contenteditable="false"> </span><span contenteditable="false"> </span>External link in <code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">&#x7C;work=</code> (help) == ਬਾਹਰੀ ਜੋੜ == * [http://research.microsoft.com/en-us/people/thoare/ Microsoft home page]<sup class="noprint Inline-Template" contenteditable="false">&#x5B;''<span title=" since March 2014">dead link</span>''&#x5D;</sup> – short biography * [http://purl.umn.edu/107362 Oral history interview with C. A. R. Hoare] at Charles Babbage Institute, University of Minnesota, Minneapolis. * [http://portal.acm.org/citation.cfm?id=361161&dl=GUIDE&coll=GUIDE&CFID=81258100&CFTOKEN=30312375 The classic article on monitors] – The original article on monitors [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] e9pf49r1amm4zvuas81nnzresj03iw3 0 71512 810883 539791 2025-06-15T21:06:28Z Riad Salih 49422 Fictional flags not based on reliable sources; should not be added again without proper sources. 810883 wikitext text/x-wiki {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਸਾਬਕਾ ਦੇਸ਼ |native_name = {{lang|ber|ⵉⵎⵕⴰⴱⴹⴻⵏ}} / ''Imṛabḍen''<br />{{lang|ar|المرابطون}} / ''Al-Murābiṭūn'' |conventional_long_name = ਮਰਾਬਦੀਨ ਰਾਜਵੰਸ਼ |common_name = ਮਰਾਬਦੀਨ |continent=[[ਅਫ਼ਰੀਕਾ]] |region = ਉੱਤਰੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ, North Africa |country = [[ਮੋਰਾਕੋ]] |status=[[ਮੋਰਾਕੋ ਦੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ]] ਅਤੇ [[ਅਲ-ਅੰਦਲਸ]] |year_start = 1040 |year_end = 1147 |p1=ਪਹਿਲਾ ਟੈਅਫਸ ਸਮਾਂ |p2= ਬਰਘਾਵਾਟਾ ਹਮਾਇਤੀ |p3= ਜ਼ੇਨਾਤਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ |s1= ਅਲਮੋਹਦ ਸ਼ਾਸਨ |flag_s1= |s2= ਦੂਜਾ ਤੈਅਫਸ ਸਮਾਂ |image_flag = |flag_border = no |image_map = Empire almoravide.PNG |image_map_caption = The Almoravid empire at its greatest extent, c. 1120. |common_languages = [[ਬੇਰਬਰ ਭਾਸ਼ਾ]], [[ਅਰਬ ਭਾਸ਼ਾ]] |religion =ਮੁੱਖ [[ਇਸਲਾਮ]], ਹੋਰ [[ਕੈਥੋਲਿਕ]], [[ਯਹੂਦੀ]] |capital = [[ਅਘਮਤ]] (1040–1062), [[ਮਰਾਕੇਚ]] (1062–1147) |government_type = [[ਰਾਜਤੰਤਰ]] |title_leader = ਇਮੀਰ |leader1 = |year_leader1 = 1040–1059 |leader2 = [[ਇਸ਼ਖ ਇਬਨ ਅਲੀ]] |year_leader2 = 1146–1147 |stat_year1 = 1147 est. |stat_area1 = 3300000 |currency =[[ਦੀਨਾਰ]] |today = {{flag|ਅਲਜੀਰੀਆ}}<br>{{flag|ਜਿਬਰਾਲਟਰ}}<br>{{flag|ਮੌਰੀਤਾਨੀਆ}}<br>{{flag|ਮੋਰਾਕੋ}}<br>{{flag|ਪੁਰਤਗਾਲ}}<br>{{flag|ਸਪੇਨ}}<br>{{noflag}} [[ਪੱਛਮੀ ਸਹਾਰਾ]] }} '''ਮਰਾਬਦੀਨ ਰਾਜਵੰਸ਼''' (Berber: ⵉⵎⵕⴰⴱⴹⴻⵏ Imṛabḍen, Arabic: المرابطون‎ Al-Murābiṭūn) [[ਮੋਰਾਕੋ]] ਦੀ ਬੇਰਬਰ ਵੰਸ਼ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ 11ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ ਮੇਘਰੇਬ ਅਤੇ ਅਲ-ਅੰਦਲਸ 'ਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਮਰਾਕੇਸ਼<ref>G. Stewart, ''Is the Caliph a Pope?'', in: ''The Muslim World,'' Volume 21, Issue 2, pages 185–196, April 1931: "The Almoravid dynasty, among the Berbers of North Africa, founded a considerable empire, Morocco being the result of their conquests"</ref> ਜਿਸ ਨੂੰ 1062 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਮੋਢੀ ਲਮਟੂਨਾ ਅਤੇ ਗੁਡਾਲਾ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵੰਸ [[ਨਾਈਜਰ]] ਅਤੇ [[ਸੇਨੇਗਲ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਫਰੀਕਾ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਵੰਸ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਫ਼ਰੀਕਾ]] 5kzs4lpmkgf2k4ay289534x2uvtpdrg 0 79527 810892 698576 2025-06-16T01:39:57Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810892 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Kuehlregal_USA.jpg|thumb| ਵਪਾਰਕ ਫਰਿੱਜ]] ਕਿਸੇ ਸਥਾਨ, ਜਾਂ ਪਦਾਰਥ, ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਮਾਹੌਲ ਦੇ ਤਾਪ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਤੱਕ ਠੰਢਾ ਕਰਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸੀਤਨ (Refrigeration) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਬੀਤੀ ਹੋਈ  ਸ਼ਤੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਜੰਤਰਿਕ ਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਬਰਫ ਬਣਾਉਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਖਾਦ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸੀਤਲ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਜਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਤੱਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਖਵਾਂ (preserve) ਰੱਖਣ ਦੇ ਹੇਤੁ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਹੁਣ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ਉੱਤੇ ਕੀਤਾ ਜਾਣ ਲਗਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਮਿਸਰ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਬ੍ਰਹਮ ਕਾਲ ਤੋਂ ਸੀ। ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਠੰਡਾ ਕਰਣ ਦੀ ਰੀਤੀ, ਇਸਦੀ ਵਿਵਹਾਰਕ ਵਰਤੋ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਹੋਰ ਵੇਲੇ ਵਿੱਚ ਚੀਨ, ਯੂਨਾਨ ਅਤੇ ਰੋਮ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕੁਦਰਤੀ ਹਿਮ ਦੇ ਦੁਆਰੇ ਆਪਣੇ ਖਾਦ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਠੰਢਾ ਰੱਖਣ ਦੇ ਢੰਗ ਅਪਨਾਏ। ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਕ੍ਰਿਤਰਿਮ ਬਰਫ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਹੇਤੁ ਪ੍ਰਸੀਤਨ ਦੀ ਜੰਤਰਿਕ ਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਗਈ। == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist|30em}} == ਅਗਾਹ ਪੜੋ == * ''Refrigeration volume'', ASHRAE Handbook, ASHRAE, Inc., Atlanta, GA * Stoecker and Jones, ''Refrigeration and Air Conditioning'', Tata-McGraw Hill Publishers * Mathur, M.L., Mehta, F.S., ''Thermal Engineering'' Vol II * MSN Encarta Encyclopedia * {{Cite book|author1=Andrew D. Althouse|author2=Carl H. Turnquist|author3=Alfred F. Bracciano|title=Modern Refrigeration and Air Conditioning|edition=18th|publisher=Goodheart-Wilcox Publishing|year=2003|isbn=1-59070-280-8}} * {{Cite book|publisher=Kennikat Press|isbn=0-8046-1621-3|page=[https://archive.org/details/refrigerationina0000ande/page/344 344]|last=Anderson|first=Oscar Edward|title=Refrigeration in America: A history of a new technology and its impact|url=https://archive.org/details/refrigerationina0000ande|year=1972}} * {{Cite book|publisher=Mariner Books|isbn=0-618-08239-5|page=272|last=Shachtman|first=Tom|title=Absolute Zero: And the Conquest of Cold|url=|date=2000-12-12}} * {{Cite book|edition=1st|publisher=Exposition Press|page=[https://archive.org/details/menwhocreatedcol0000will/page/212 212]|last=Woolrich|first=Willis Raymond|title=The men who created cold: A history of refrigeration,|url=https://archive.org/details/menwhocreatedcol0000will|year=1967}} == ਬਾਹਰੀ ਜੋੜ == * [http://www.green-cooling-initiative.org/ Green Cooling Initiative on alternative natural refrigerants cooling technologies] * [http://home.howstuffworks.com/refrigerator4.htm "The Refrigeration Cycle", from HowStuffWorks] * [http://www.ashrae.org/ American Society of Heating, Refrigerating and Air-Conditioning Engineers (ASHRAE)] * [http://www.iifiir.org/ International Institute of Refrigeration (IIR)] * [http://www.ior.org.uk/ British Institute of Refrigeration] * [http://www.nh3tech.org/absorption.html Scroll down to "Continuous-Cycle Absorption System"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080919230636/http://www.nh3tech.org/absorption.html |date=2008-09-19 }} * [http://www.eere.energy.gov/de/thermally_activated/tech_basics.html US Department of Energy: Technology Basics of Absorption Cycles] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਗਿਆਨ]] i3ahu3k20o905guh6efxv5pk3ygq97h 10 80766 810815 331946 2025-06-15T13:19:14Z Jagmit Singh Brar 17898 810815 wikitext text/x-wiki {{ {{{|safesubst:}}}#invoke:Unsubst||$N=Notability |date=__DATE__ |$B= <!--{{Notability}} begin-->{{Ambox | name = Notability | subst = <includeonly>{{subst:substcheck}}</includeonly> | type = content | class = ambox-Notability | removalnotice = yes | issue = ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਲੇਖ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਦੇ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਨਾ ਕਰੇ। {{#switch: {{lc:{{{1}}}}} }}''' | fix = ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇ ਕੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰੋ ਜੋ ਵਿਸ਼ੇ ਤੋਂ ਸੁਤੰਤਰ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਮਾਮੂਲੀ ਜ਼ਿਕਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸਦੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਵਰੇਜ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਸਥਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ, ਤਾਂ ਲੇਖ ਨੂੰ ਮਿਲਾਇਆ, ਰੀਡਾਇਰੈਕਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂ ਮਿਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। | date = {{{date|}}} | cat = Articles with topics of unclear notability | all = All articles with topics of unclear notability | cat2 = {{#if:{{{cat|}}}|{{{cat}}} articles of unclear notability}} }}<!--{{Notability}} end--> }}<noinclude> {{Documentation}} </noinclude> qwsny7yvuda9srlvwyggp0d8shesenc 0 86950 810894 806241 2025-06-16T02:05:13Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810894 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਪ੍ਰਿਯਾਦਰਸ਼ਨੀ ਰਾਜੇ ਸਿੰਧੀਆ | image = Priyadarshini Raje Scindia, at an event in Gwalior, Oct 2012.jpg | image_size = x240px | alt = Priyadarshini Raje Scindia wearing a golden-yellow sari. | caption =ਪ੍ਰਿਯਾਦਰਸ਼ਨੀ ਰਾਜੇ ਸਿੰਧੀਆ 2012 ਵਿੱਚ | birth_name = ਪ੍ਰਿਯਾਦਰਸ਼ਨੀ ਰਾਜੇ ਗਾਇਕਵਾੜ | birth_date = {{Birth year and age|1975}} | birth_place = | death_date = <!-- {{Death date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (death date then birth date) --> | death_place = | death_cause = | resting_place = | resting_place_coordinates = <!-- {{Coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} --> | nationality = ਭਾਰਤੀ | ethnicity = <!-- Ethnicity should be supported with a citation from a reliable source --> | alma_mater = [[ਸੋਫੀਆ ਕਾਲਜ, ਮੁੰਬਈ|ਸੋਫੀਆ ਕਾਲਜ]] | occupation = | years_active = | known_for = | religion = <!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source --> | spouse = [[ਜੋਤੀਰਾਦਿਤੀਆ ਮਾਧਵਰਾਓ ਸਿੰਧੀਆ]] (ਵਿਆਹ 1994 – ਹੁਣ ਤੱਕ) | children | parents = {{Unbulleted list|ਕੁਮਾਰ ਸੰਗਰਾਮਸਿੰਘ ਗਾਏਕਵਾੜ (ਪਿਤਾ)|ਅਸ਼ਾਰਾਜੇ ਗਾਏਕਵਾੜ (ਮਾਤਾ)}} | signature = | signature_alt = | signature_size = | website = <!-- {{URL|Example.com}} --> | footnotes = }} '''ਪ੍ਰਿਯਾਦਰਸ਼ਨੀ ਰਾਜੇ ਸਿੰਧੀਆ''' ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ। ਉਹ [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। ਉਹ [[ਜੋਤੀਰਾਦਿਤੀਆ ਮਾਧਵਰਾਓ ਸਿੰਧੀਆ]] ਦੀ ਪਤਨੀ ਹੈ। ==ਜੀਵਨ== ਸਿੰਧੀਆ ਦਾ ਜਨਮ 1975 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਕੁਮਾਰ ਸੰਗਰਾਮ ਸਿੰਘ ਗਾਏਕਵਾੜ, ਬੜੌਦਾ ਰਾਜ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਸ਼ਾਸਕ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਰਾਓ ਗਾਏਕਵਾੜ ਦੇ ਅੱਠਵਾਂ ਬੱਚਾ ਅਤੇ ਤੀਸਰਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਦਾਦੇ ਨੇ 1951 ਤੱਕ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਰਾਜ ਭਾਰਤੀ ਗਣਤੰਤਰ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਨਾ ਬਣਿਆ।<ref name=illustrated-london-news-1951>{{cite book|publisher=Illustrated London News|title=Maharaja Deposed|date = 21 April 1951|volume=218|issue= 5842-5854|page=617|url=https://books.google.com/books?id=daEcAQAAMAAJ&q}} Quote: "It was announced on April 13 that the Government of India has deposed the Maharaja of Baroda by withdrawing its recognition of him. Instead, it has recognised his eldest son, twenty-one-year-old Prince Fateh Singh, as the new ruler. The Maharaja was given a month in which he may appeal to the President."</ref> ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ, ਅਸ਼ਾਰਾਜੇ ਗਾਏਕਵਾੜ, ਨੇਪਾਲ ਦੇ ਵੰਸ਼, ਜਗੀਰੂ, ਦੇ ਰਾਣਾ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੀ ਇੱਕ ਵੰਸ਼ਜ ਹੈ।<ref name=asian-human-rights-commission-2012>{{cite web|title=Nepal: Corruption in Nepal&ndash;Curse or Crime?|author=Om Prakash Sen Thakuri|publisher = Asian Human Rights Commission|date = 22 March 2012|url=http://www.humanrights.asia/opinions/columns/AHRC-ETC-011-2012}}</ref><ref name=norad-corruption2011>{{cite web|title=Corruption and anti-corruption in Nepal|publisher=Norwegian Agency for Development Cooperation|author=Sarah Dix|date=June 2011|url=http://www.norad.no/en/_attachment/382811/binary/199080|pages=34&ndash;35|access-date=29 August 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131029185139/http://www.norad.no/en/_attachment/382811/binary/199080|archive-date=29 October 2013|url-status=dead}}</ref> ਉਸ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਫੋਰਟ ਕਾਨਵੈਂਟ ਸਕੂਲ ਮੁੰਬਈ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੋਫੀਆ ਕਾਲਜ ਫਾਰ ਵੂਮੈਨ, ਮੁੰਬਈ ਵਿਖੇ ਹੋਈ।<ref>{{cite web |title=Rare pics of Priyadarshini, the gorgeous wife of Jyotiraditya Scindia |url=http://www.indiatvnews.com/politics/national/priyadarshini-the-gorgeous-wife-of-jyotiraditya--13417.html |publisher=[[India TV]] |accessdate=9 December 2013 |archive-date=11 ਦਸੰਬਰ 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131211060840/http://www.indiatvnews.com/politics/national/priyadarshini-the-gorgeous-wife-of-jyotiraditya--13417.html |url-status=dead }}</ref> ਦਸੰਬਰ 1994 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਜਯੋਤੀਰਾਦਿਤਿਆ ਸਿੰਧੀਆ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਜੂਨੀਅਰ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਸੀ।<ref name="TOI-20020602">{{cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi-times/The-evolution-of-Jyotiraditya-Scindia/articleshow/11710390.cms?|title=The evolution of Jyotiraditya Scindia|last=Singh|first=Sangita|date=2 June 2002|work=The Times of India|accessdate=5 June 2013}}</ref> ਜੋੜੇ ਦਾ ਇੱਕ ਬੇਟਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਧੀ ਹੈ।<ref>{{cite web |title=Jyotiraditya Scindia |url=http://lifestyle.iloveindia.com/lounge/jyotiraditya-scindia-1093.html |publisher=Lifestyle Lounge |accessdate=7 September 2013 }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਪ੍ਰੈਲ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਸਿੰਧੀਆ ਵੇਰਵ ਦੇ "ਬੈਸਟ ਡਰੈੱਸਡ - 2008" ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਈ।<ref>{{cite book|title=Verve: The Spirit of Today's Woman|url=https://books.google.com/books?id=F2jfAAAAMAAJ|accessdate=5 June 2013|year=2007|publisher=Indian and Eastern Engineer Limited}}</ref> 2012 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੂੰ ਫੇਮਿਨਾ ਦੁਆਰਾ "ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ 50 ਸਭ ਤੋਂ ਸੁੰਦਰ ਔਰਤਾਂ" ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref>{{cite web | url=http://www.southdreamz.com/2012/11/feminas-indias-50-most-beautiful-women.html | title=Femina’s India’s 50 Most Beautiful Women | date=22 November 2012 | publisher=Southdreamz.com | accessdate=11 June 2013 | archive-url=https://web.archive.org/web/20130604082400/http://www.southdreamz.com/2012/11/feminas-indias-50-most-beautiful-women.html | archive-date=4 June 2013 | url-status=dead }}</ref> ਉਹ ਜੈ ਵਿਲਾਸ ਮਹਿਲ, ਉਸ਼ਾ ਕਿਰਨ ਪੈਲੇਸ ਦੀ ਬਹਾਲੀ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।<ref>{{cite magazine |title=The Exacting Minister |url=http://archive.tehelka.com/story_main52.asp?filename=Ne170312EXACTING.asp |magazine=[[Tehelka]] |accessdate=7 September 2013 |archive-date=21 ਅਕਤੂਬਰ 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131021130140/http://archive.tehelka.com/story_main52.asp?filename=Ne170312EXACTING.asp |dead-url=yes }}</ref> ਉਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, "ਇੱਕ ਮਹਿਲ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਪੂਰੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ।"<ref>{{cite news |title='Living in a palace is a full-time job', says Priya Raje Scindia |url=http://www.dnaindia.com/lifestyle/1320461/report-living-in-a-palace-is-a-full-time-job-says-priya-raje-scindia |newspaper=[[Daily News and Analysis|DNA]] |accessdate=7 September 2013}}</ref> ==ਸੰਬੰਧਿਤ== *[[ਸਿੰਧੀਆ]] *[[ਸਿੰਧੀਆ ਸਕੂਲ]] *[[ਸਿੰਧੀਆ ਕੰਨਿਆ ਵਿਦਿਆਲਿਆ]] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1975]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗਵਾਲੀਅਰ ਦਾ ਸਿੰਧੀਆ ਰਾਜਵੰਸ਼]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗਵਾਲੀਅਰ ਦੇ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਲੀਡਰ]] 9zy056n7oq97123qalpyv9qwstlh98s 0 93153 810913 762040 2025-06-16T04:48:00Z 2600:382:2971:C0AE:BC74:CF09:C48E:2636 810913 wikitext text/x-wiki {{merge|ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ - ਸਮਕਾਲੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ (ਕਿਤਾਬ)}} =={{ Infobox book | name = ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ: ਸਮਕਾਲੀ ਦਿ੍ਸ਼ | author = ਸੰਪ: [[ਪ੍ਰੋ. ਰਵਿੰਦਰ ਭੱਠਲ]] ਅਤੇ [[ਡਾ. ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ]] | language = [[ਪੰਜਾਬੀ]] | publisher = ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ | published = 2005 | pages = 129 }} == ਜਾਣ ਪਛਾਣ == ਸਾਲ ੨੦੦੫ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਲੋਂ 'ਸਮਕਾਲੀ ਸਾਹਿਤਕ ਦਿ੍ਸ਼ ਵਿਸ਼ੇ ਉੱਤੇ ਦੋ ਰੋਜ਼ਾ ਸੈਮੀਨਾਰ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਸੈਮੀਨਾਰ ਦਾ ਮਕਸਦ ਸਮਕਾਲ ਵਿੱਚ ਰਚੇ ਜਾ ਰਹੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਸਰਵੇਖਣ ਅਤੇ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨਾ ਸੀ।ਇਸ ਸੈਮੀਨਾਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਧਾਵਾਂ ਤੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ ਪੇਪਰ ਪੜ੍ਹੇ ਜਿੰਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਬੜੀ ਸੁਹਿਰਦਤਾ ਨਾਲ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। == ਸਮਕਾਲੀ ਸਾਹਿਤਕ ਦ੍ਰਿਸ਼: ਪਛਾਣ ਦਾ ਸਵਾਲ == [[ਪੋ੍. ਰਵਿੰਦਰ ਭੱਠਲ]] ਲਿਖਦੇ ਹਨ ː ਸਮਕਾਲੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਵਿਧਾਵਾਂਂ ਦੇ ਮੁਹਾਂਦਰੇ ਦੀ ਪਛਾਣ, ਸਮਕਾਲੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ, ਵਿਸ਼ਵੀ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਸਰੋਕਾਰ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਸੀਮਾ ਤੇ ਸੰਭਾਵਨਾ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। == ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ː ਦ੍ਰਿਸ਼ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ == ਇਸ ਸੈਮੀਨਾਰ ਵਿੱਚ ਦਸ ਪੇਪਰ ਵੱਖ- ਵੱਖ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਲੋਂ ਪੜ੍ਹੇ ਗੲੇ। [[ਡਾ. ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਪੇਪਰਾਂ ਦਾ ਸਾਰ ਤੱਤ ਆਪਣੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। == ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ: ਸਮਕਾਲੀ ਦਿ੍ਸ਼ == [[ਡਾ. ਤੇਜਵੰਤ ਸਿੰਘ]] ਗਿੱਲ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਮਕਾਲੀ ਸਾਹਿਤਕ ਦਿ੍ਸ਼ ਨੇ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤਲੇ ਦੋ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪਹਿਚਾਣ ਬਣਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਡਾ. ਗਿੱਲ ਅਨੁਸਾਰ ਆਤੰਕ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਹਿੰਸਾ ਤੇ ਤਲਖੀ ਦੇ ਰਾਜਸੀ, ਸਮਾਜੀ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਭਾਈਚਾਰਕ ਪੱਖ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਦੌਰ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਵਿ ਵਿੱਚ ਕੁੰਠਾਗ੍ਰਸਤ ਆਵਾਜ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਔਰਤ ਮਰਦ ਦੇ ਵਜੂਦ ਵਿੱਚ ਸਮਾ ਚੁੱਕੀ ਹਾਉਮੈ,ਹਾਉਮੈ ਤੇ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਟੱਕਰ ਕਾਮ ਤੇ ਦੇਹ ਦੇ ਮਸਲੇ ਵੀ ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਕਾਵਿ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ। ਪਾਲ ਕੌਰ,ਮਨਜੀਤ ਟਿਵਾਣਾ ਤੇ ਮਨਜੀਤਪਾਲ ਦਿਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਸਮਕਾਲੀ ਸਾਹਿਤਕ ਦਿ੍ਸ਼ ਜਿਸਨੇ ਉਪਰੋਕਤ ਘੁਟਣ ਦੇ ਜਮੂਦ ਨਾਲ ਭਰੇ ਦਿ੍ਸ਼ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈ ਲਈ ਹੈ, ਪਿਛਲੇ 6-7 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਉਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪੜਾਅ ਸੀ ਜਿਸਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਦਿ੍ਸ਼ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਪਛਾਣ ਕਾਵਿ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ, ਨਿੱਕੀ ਕਹਾਣੀ, ਨਾਵਲ ਤੇ ਨਾਟਕ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਇਹਨਾਂ ਚਾਰੋ ਵਿਧਾਵਾਂ ਦਾ ਸਮਕਾਲੀ ਦਿ੍ਸ਼ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਖਾਤਰ ਪੰਜਾਬੀ ਮੁਹਾਜ਼ (ਪੰਜਾਬੀ,ਪਰਾ ਪੰਜਾਬੀ ਤੇ ਪਰਵਾਸੀ)ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣਾ ਦਾ ਕਰੱਤਵ ਜਨਜੀਵਨ ਨੂੰ ਢਾਹ ਲਗਾ ਰਹੇ ਬਹੁ - ਪਰਤੀ ਤੇ ਬਹੁ - ਦਿਸ਼ਾਵੀ ਵਿਸ਼ਾਦ ਦੀ ਬੇਪਰਦਗੀ ਕਰਨਾ ਹੈ। == ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਵਿ-ਦਿ੍ਸ਼: ਸਥਿਤੀ, ਸੰਭਾਵਨਾ, ਤੇ ਵੰਗਾਰਾ == ਡਾ. ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਇਸ ਪੇਪਰ ਵਿੱਚ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਤਾਰਕਿਕ, ਮਸ਼ੀਨੀ, ਤਕਨੀਕ ਅਤੇ ਅੰਨੀ ਆਰਥਿਕ ਦੌੜ ਦੀਆਂ ਤੇਜ਼ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਵਿ ਸਿਰਜਣਾ ਭਾਵ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਪੱਖੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਵਾਧੇ ਦਾ ਪ੍ਮਾਣ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਮਕਾਲੀ ਦੌਰ ਦੇ ਵਿੱਚ ਅੰਦਾਜ਼ਨ 300 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ਾਇਰ ਆਪਣੀ ਕਾਵਿ ਸਾਧਨਾ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਰੂਫ ਹਨ ਤੇ ਹਰ ਸਾਲ ਲਗਪਗ 80 ਦੇ ਕਰੀਬ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕਾਂ ਛਪਦੀਆਂ ਹਨ।1<ref>{{Cite book|title=ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ: ਸਮਕਾਲੀ ਦਿ੍ਸ਼|last=|first=|publisher=ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਭਵਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ|year=2005|isbn=|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> ਕਹਿਣ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਭਰਪੂਰ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕਾਵਿ ਸਿਰਜਣਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਵਿ ਤੇ ਭਾਰੂ ਹਾਲਾਤਾਂ ਨੇ ਸਾਡੀ ਸਮਕਾਲੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਥੀਮ, ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ, ਮੁਹਾਵਰੇ ਅਤੇ ਚਿੰਹਨ ਪ੍ਬੰਧ ਨੂੰ ਬਦਲ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਪਰਾਲੌਕਿਕ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਲੌਕਿਕ ਸੰਸਾਰ ਵੱਲੋਂ ਮਨੁੱਖ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਵਜੋਂ ਵੀ ਨਿਜ ਵੱਲ ਤੇ ਨਿਜ ਤੋਂ ਵੀ ਦੇਹ ਵਲ ਦਾ ਦਿ੍ਸ਼ਟੀਮੂਲਕ ਸਫਰ ਅਜੋਕੇ ਦੌਰ ਦੀ ਪਛਾਣ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਖਰ ਤਾਂ ਮੈਂ ਅਗਨ ਸੀ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਪਵਨ ਸੀ, ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਦੇਰ ਰਹਿੰਦੀ ਜ਼ੰਜ਼ੀਰ ਪੈਰੀਂ ਮੇਰੇ। - [[ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮਿ੍ਤ]] ਸੁਖਪਾਲ ਸੰਘੇੜਾ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਮਿਥਿਹਾਸ ਅਤੇ ਵਰਤਮਾਨੀ ਜੁੱਗ ਦੇ  ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਬੌਧਿਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸੀਮਾਵਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਦੀ ਕਾਵਿਕਾਰੀ ਹੈ । ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦੇ ਛਲਾਵੀ-ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ-ਸੂਝ-ਵਿਹਾਰ ਦੀ ਉਸ ਖੜੋਤ ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹੀਕ੍ਰਿਤ ਰੂਪ ਹੈ [2]: ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਹੱਥ ਦੀ ਉਂਗਲ ਕੰਨ ‘ਤੇ ਧਰਕੇ ਦੂਜਾ ਹੱਥ ਅਸਮਾਨ ਵੱਲ ਕਰਕੇ ਜੇ ਸੱਥ ਵਿਚ ਹੀਰ ਗਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਘਰ ਵਿਚ ਧੀ ਦੇ ਨੱਕ ਨਕੇਲ ਪਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਕੋਈ ਜੁਰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਕਿੱਸਿਆਂ ਦੇ ਕੈਦੀ ਹਾਂ ਕੈਦ ਦਾ ਕਾਇਦਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਾਂ।...[ਸੁਖਪਾਲ ਸੰਘੇੜਾ: ਿਕੱਸਿਆਂ ਦੇ ਕੈਦੀ] ਸੁਖਪਾਲ-ਕਾਵਿਕਾਰੀ ਦੀ ਜੀਵਨ-ਪਹੁੰਚ ਸ਼ੁੱਧ ਯਥਾਰਥਕ ਵੇਰਵਿਆਂ ਦਾ ਅਜੇਹਾ ਚਿੰਨ੍ਹ- ਵਿਧਾਨ ਹੈ, ਜੋ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਮੱਗਰਤਾ ਵਿੱਚੋਂ  ਜੀਵਨ-ਕਦਰਾਂ ਤੇ ਜੀਵਨ-ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਮਾਡਲ ਤਲਾਸ਼ਣ ਤੇ ਤਰਾਸ਼ਣ ਦੀ ਆਧਾਰ- ਭੂਮੀ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਵੈ-ਸਿਰਜੀ ਕੁੰਜੀ ਜਾਂ ਜੁਗਤ  ਵਜੋਂ ਦੇਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ[2]: ਅਸੀਂ ਨਾ ਨਾਨਕ ਨੂੰ ਨੈਣਾਂ 'ਤੇ ਬਿਠਾਇਆ ਸੀ, ਨਾ ਬੁਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪੈਰੀਂ ਹੱਥ ਲਾਇਆ ਸੀ, ਅਸੀਂ ਅੱਜ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਿੱਸੇ ਗਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਉਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕੋਈ ਕਿੱਸਾ ਹੀ ਸੁਣਾਇਆ ਸੀ। ...[ਸੁਖਪਾਲ ਸੰਘੇੜਾ: ਿਕੱਸਿਆਂ ਦੇ ਕੈਦੀ] ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਿੱਚ ਲਗਪਗ ਚਾਰ ਪੀੜੀਆਂ ਇਕੋ ਵੇਲੇ ਕਾਵਿ ਸਾਧਨਾ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਹਨ। ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਚਲਿਤ ਸਰੂਪ ਖੁੱਲੀ ਕਵਿਤਾ ਵਾਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਬਹੁਤੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ।ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਿੱਚ ਅੰਮਿ੍ਤਾ ਪ੍ੀਤਮ, ਸੁਖਬੀਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਡਾ. ਜਗਤਾਰ, ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ, ਪ੍ਮਿੰਦਰਜੀਤ, ਮੋਹਨਜੀਤ, ਸੁਖਪਾਲ ਸੰਘੇੜਾ, ਰਵਿੰਦਰ ਭੱਠਲ, ਗੁਰਭਜਨ ਗਿੱਲ, ਰਵਿੰਦਰ ਰਵੀ, ਜਸਵੰਤ ਦੀਦ, ਵਨੀਤਾ, ਦਰਸ਼ਨ ਬੁੱਟਰ, ਅੰਬਰੀਸ਼, ਜਸਵੰਤ ਜ਼ਫਰ, ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਂਕੇ, ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮਿ੍ਤ, ਸਵਰਨਜੀਤ ਸਵੀ, ਰਮਨ, ਪੋ੍. ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਆਦਿ ਇਸ ਕਾਵਿ ਖੇਤਰ ਦੇ ਮਾਣਯੋਗ ਹਸਤਾਖਰ ਹਨ। == ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ: ਰੂਪ ਪ੍ਰਕਾਰਜ ਵਿੱਚ ਆ ਰਹੇ ਬਦਲਾਅ == ਡਾ. ਯੋਗਰਾਜ ਅਨੁਸਾਰ ਨਵੀਂ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਟੈਕਸਟ ਹਰ ਤਰਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਚਤਾਵਾਦ ਅਤੇ ਮੈਥੇਮੈਟਿਕਲ, ਫਾਰਮੂਲਿਆਂ ਤੋਂ ਨਿਜਾਤ ਪ੍ਾਪਤ ਕਰਕੇ ਬਣ ਰਹੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਪਰਿਸਥਿਤੀਆਂ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾ ਰਹੀ ਹੈ ਉਥੇ ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਰਚਨਾ ਲਈ ਨਵੇਂ ਸੂਤਰਾਂ ਦੀ ਸੀਮਾਂ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯਤਨ ਵੀ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਵੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਬਾਰੇ ਇਸ ਪੱਖੋ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈੇ। ਇਸੇ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਕੁ ਕਵੀਆਂ ਅਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਉੱਤਰ-ਆਧੁਨਿਕ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਭਾਰੂ ਟਰੈਂਡ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਨਵੀਂ ਕਵਿਤਾ ਨਾ ਸਮਝ ਲਿਆ ਜਾਵੇ। ਭਾਰੂ ਟਰੈਂਡ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਨਵੀਂ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਸੁਰ ਅੱਜ ਵੀ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਪਰੰਪਰਕ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦ ਦੀਆਂ ਨਿਸ਼ਚਤ ਲਕੀਰੀ ਸੀਮਾਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਉਸ ਨਿਸ਼ਚਤਾਵਾਦ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰੀ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਸਿਰਜਣਾ ਲਈ ਨਿਸ਼ਚਤ ਸੂਤਰ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। 90 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚਿੰਤਕਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਨਵੇਂ ਚੈਲੰਜ ਪੇਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਟੈਕਸਟ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਮੂਲ ਪਰਿਵਰਤਨ ਵਾਪਰਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਪਰਿਵਰਤਨਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਰਜ ਦੀ ਪਛਾਣ ਹੀ ਇਸ ਖੋਜ -ਪੱਤਰ ਦਾ ਮਕਸਦ ਹੈ। ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ 'ਅੰਤਰ ਸੰਵਾਦ','ਮੈਂ ਛੁਹਣ ਲੱਗਾ ਤੈਨੂੰ ' ਰਾਹੀਂ ਕਾਮਨਾ ਅਤੇ ਮਰਿਆਦਾ ਦੇ ਜਿਸ ਦਵੰਦ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਸਬੰਧ ਉਸ ਸਮਾਜਕ /ਸੰਸਕਿ੍ਤਕ ਸੰਰਚਨਾ ਨਾਲ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਸਮਾਜਿਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਵਿਆਕਰਣ ਨੂੰ ਮੰਡੀ ਦੇ ਕਾਇਦੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਰੂਪਾਂਤਰਿਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। == ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਸੰਵਾਦ == ਡਾ. ਹਰਵਿੰਦਰ ਭੰਡਾਲ ਅਨੁਸਾਰ ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਉੱਤਰ ਪੰਜਾਬ ਸੰਕਟ ਦੌਰ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਸੰਕਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਪੂੰਜੀਵਾਦੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਬਿੰਬਾਂ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਾਂ ਦਾ ਤਿੱਖਾ ਵਿਸਫੋਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਸਫੋਟ ਇਸ ਲਈ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਉੱਚੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ - ਗੂੰਜਦਾ ਸੁਣ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਜਿਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਉਹ ਉਤਰ- ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ, ਪੂੰਜੀਵਾਦ ਦੇ ਇਸ ਨਵੇਂ ਸਰੂਪ ਨੂੰ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਤਰਕ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਬਣ ਕੇ ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰ ਕਵਿਤਾ ਉੱਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਕਿਸੇ ਸੰਗਠਿਤ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੁਹਰਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਚਿਹਨ 'ਰੇਤ' ਹੈ। ਇਹ ਚਿਹਨ ਉਸ ਜੀਵਨ- ਯਥਾਰਥ ਨੂੰ ਚਿਹਨਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਕਵੀ ਪੰਜਾਬ ਸੰਕਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਕਾਵਿ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਮਾਨਵ ਦੇ ਅਮਾਨਵੀ ਪਰਿਸਥਿਤੀ ਨਾਲ ਗੁੱਥਮ-ਗੁੱਥਾ ਹੋਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਤੇ ਫਿਕਰ ਹੈ। ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਅਜਿਹੀ ਅਧਿਆਤਮਵਾਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਜੋ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਕਟ ਦੀ ਹੋਂਦ ਤੋਂ ਹੀ ਇਨਕਾਰ ਕਰਕੇ ਚਲਦੀ ਹੈ। ਸਮਕਾਲ ਸਮੇਂ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਵਿਚਲੀਆਂ ਜਮਾਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਲਿੰਗੀ, ਨਸਲੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਥਾਨਕ ਪਛਾਣਾਂ ਦੇ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਉਭਾਰਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੂੰਜੀਵਾਦੀ ਮਹਾਂਬਿਰਤਾਂਤ ਦੇ ਖ਼ਾਤਮੇ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਮਾਨਵ ਦਾ ਬਰਾਬਰੀ ਅਤੇ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਅਜੇ ਤੱਕ ਸੰਪੂਰਨ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਅਭਿਵਿਅਕਤ ਹੋ ਰਹੀ ਨਾਰੀ ਸੰਵੇਦਨਾ, ਨਾਰੀ ਹੋਂਦ ਦੇ ਉਹਨਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਇਸਦੇ ਪਿਤਰਕੀ ਸੱਤਾ ਦੀਆਂ ਸੰਰਚਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਵਿਚੋਂ ਉਪਜਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮਿ੍ਤ, ਭੁਪਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਪਾਲ ਕੌਰ ਆਦਿ। ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਪ੍ਰਵਚਨ ਦਲਿਤ-ਕਾਵਿ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। == ਸਮਕਾਲੀ ਸਾਹਿਤਕ ਦਿ੍ਸ਼: ਸੰਕਟ ਤੇ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ == ਡਾ. ਸਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਜੇਕਰ ਸਾਹਿਤ ਵੱਲ ਆਪਣਾ ਰੁਝਾਨ ਘੱਟ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਮੀਡੀਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਹ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾ ਪੜ੍ਹਨੀਆਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਣ। ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ 'ਹੈਰੀ ਪੋਟਰ' ਨੂੰ ਜੇਕਰ ਨਾਵਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਹਰ ਇੱਕ ਨੇ ਖ਼ਰੀਦਿਆ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਦਕਿ ਇਹ ਕੋਈ ਬਹੁਤਾ ਸਾਹਿਤਕ ਨਾਵਲ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਇਸਤੇ ਬਣੀ ਫ਼ਿਲਮ ਵੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚਰਚਿਤ ਰਹੀ। ਇਹ ਇੱਕ ਕ੍ਰਾਈਸਿਜ਼ ਹੈ। ਇਸ ਕ੍ਰਾਈਸਿਜ਼ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਕਿ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਰੂਪਾਂ/ ਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀਆਂ ਕਿ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਲਿਆ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਅੱਜ ਦਾ ਪਾਠਕ ਪੁਰਾਣੇ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਨਾਵਲ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਨਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦਾ। ਜਿਵੇਂ ਜੇਕਰ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਅੱਜ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਦੌਰ ਘਟ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਯੁਗ ਸੀ। ਪਰ ਅੱਜ ਦਾ ਯੁਗ ਨਾਵਲ ਦਾ ਯੁਗ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਹੈ। ਅੱਜ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਵਿਸਥਾਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੋਇਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗਿਆਨ, ਚਿੰਤਨ, ਪਰਿਸਥਿਤੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਲਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ ਪਰ ਅੱਜ ਇਹ ਵੱਖਰੀ ਸਪੇਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦਾ 'ਅੰਨਦਾਤਾ'। ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਦੇਖਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਯਥਾਰਥ ਨੂੰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਵੀਨਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਸਾਹਿਤ ਜਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰ ਨਾਵਲ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਦਿ੍ਸ਼ਟੀ ਨਾਲੋਂ ਨਹੀਂ ਟੁੱਟਣਾ ਹੁੰਦਾ ਪਰ ਉਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਨਵੀਨੀਕਰਨ ਵਜੋਂ ਜੋੜਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸੋ ਸਾਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਤੇ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। == ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਸਮਕਾਲੀ ਦ੍ਰਿਸ਼: ਹਾਸ਼ੀਆਕ੍ਰਿਤਾਂ ਦਾ ਬਿਆਨ == [[ਡਾ.ਧਨਵੰਤ ਕੌਰ]] ਨੇ ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਹਾਸ਼ੀਆਕ੍ਰਿਤਾਂ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਛਾਣਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਅਜੋਕੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ, ਦਲਿਤਾਂ, ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਹੋਣੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ਹੈ। ਸੱਤਾ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦਆਰਾ ਹਾਸ਼ੀਏ ਵੱਲ ਧੱਕੇ ਗਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਬਾਲਟਰਨ ਵਰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਹੋਣੀ ਨੂੰ ਆਪ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਨ ਤੇ ਬਦਲਣ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਦੇ ਤਿੱਖੇ ਹੋਣ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹੈ। ਡਾ. ਧਨਵੰਤ ਕੌਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੇਪਰ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਹਿੱਸਾ ਔਰਤ ਦੀ ਸਥਿਤੀ, ਉਸਦੇ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤ ਮਰਦ ਸੰਬੰਧਾਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਔਰਤ ਦੇ ਮਾਣਯੋਗ ਅਸਤਿਤਵ ਦੀ ਸਥਾਪਤੀ ਦੇ ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਨੁਕਤੇ ਤੋਂ ਨਿਖੇੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। == ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲ ਦਾ ਸਮਕਾਲੀ ਪਰਿਵੇਸ਼ == ਡਾ. ਰਜਨੀਸ਼ ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲ ਦੇ ਰਚਨਾਤਮਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵਧੇਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲ ਹਾਲੇ ਵੀ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਨੁਕਤੇ ਤੋਂ ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦੇ ਨਾਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਨਿਸ਼ਚੇਵਾਦ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿਸਦੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਪਾਸਾਰ ਵਿੱਚ ਵਡੇਰੇ ਕਾਲ ਖੰਡ ਵਿੱਚ ਫੈਲੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਚਿਤਰਣ ਦੀ ਰੁਚੀ ਤੀਬਰ ਹੁੰਦੀ ਦਿਸਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਮੂਲਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦੇ ਲੱਛਣ ਵੀ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਜੀਵਨੀਆਤਮਕ ਨਾਵਲਾਂ ਦੇ ਉਭਾਰ, ਲੋਕ-ਤੰਤਰੀ ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਅੰਗਾਂ - ਉਪਅੰਗਾਂ ਦੇ ਮਨੁੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਅਤੇ ਨਿੱਘਰੇ ਸਰੂਪ ਨੂੰ ਕਟਾਖਸ਼ੀ ਦੁਖਾਂਤ-ਸੁਖਾਂਤ ਵਿੱਚ ਢਾਲਣ ਵਾਲੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ, ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਕਿਸਾਨੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੀ ਤਬਾਹੀ ਨੂੰ ਚਿਤਰਦੇ ਨਾਵਲ, ਆਦਿ ਕੁਝ ਅਜਿਹੀਆਂ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀਆਂ ਹਨ ਜਿਹੜੀਆਂ ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲ ਦੇ ਰਚਨਾਤਮਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੰਝ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਗੀਤਕ ਸੰਖੇਪਤਾ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਵੱਡ ਆਕਾਰੀ ਅਤੇ ਮਹਾਂ-ਕਾਵਿਕ ਵਿਸਤਾਰ ਵਾਲੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸਿਰਜਣ ਵੱਲ ਤੁਰਦਾ ਹੈ। == ਪੰਜਾਬੀ ਗਲਪ: ਵਿਧਾ ਸ਼ਾਸਤਰ ਤੇ ਵਿਹਾਰਕ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਮਸਲੇ == ਡਾ. ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਹੀ ਨੇ ਕਿਸੇ ਵਿਧਾ ਦੇ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਪ੍ਰਤਿਮਾਨਾ ਨੂੰ ਵਿਹਾਰਕ ਅਧਿਐਨ ਉੱਪਰ ਇੰਨ ਬਿੰਨ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦਿਵਾਇਆ। ਵਿਧਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰੰਤਰ ਵਿਕਾਸ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਬਦਲਦੇ ਹੋਏ ਵਰਤਾਰੇ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਦੇਖਣਾ-ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਨਾਵਲ ਵਿਰੋਧੀ ਯਥਾਰਥ ਨਾਲ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਹੋਣੀ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ ਜੋ ਕੁਝ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਚੇਤਨਾ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਵਿਰੋਧੀ ਯਥਾਰਥ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਨਾਇਕ ਦੀ ਹਾਰ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਸ਼ੁੱਧ ਦੁਖਾਂਤਕ ਵਿਧਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਨਾਇਕ ਦੀ ਹਾਰ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਸੰਦਰਭ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੀ ਸੋਝੀ ਵੀ ਹਾਸਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਣ ਕਿ ਨਾਇਕ ਦੁਖਾਂਤ ਨੂੰ ਪੁੱਜਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਭਾਵੇਂ ਵਿਅਕਤੀ ਅਤੇ ਪਰਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਟਕਰਾਓ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਟਕਰਾਓ ਕਾਲਿਕ ਵਕਫ਼ੇ ਜਾਂ ਵਿਸਤਾਰ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਫੈਲਦਾ। == ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕ ਅਤੇ ਰੰਗਮੰਚ: ਸਰੋਕਾਰ ਤੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂ == [[ਡਾ. ਸਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਵਰਮਾ]] ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੇਪਰ ਵਿੱਚ ਸਮੁੱਚੇ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕ ਅਤੇ ਰੰਗਮੰਚ ਦਾ ਜਾਇਜਾ ਲੈਦਿਆਂ ਸਮਕਾਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖਤ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਤ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਅਤੇ ਰੰਗਮੰਚੀ ਸਰਗਰਮੀ ਦੀ ਘਾਟ ਦਾ ਜੋ ਬਿੰਬ ਸਥਾਪਿਤ ਹੈ ਉਹ ਨਿਆਂ ਉਚਿਤ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਔਖੇ ਤੋਂ ਔਖੇ ਸਮੇਂ ਵੀ ਰਿਹਾ ਸਾਰਥਕ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਵੇਂ ਸੰਚਾਰ ਮਾਧਿਅਮਾਂ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਕੇਬਲ ਨੈਟਵਰਕ, ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਚੈਨਲਾਂ ਅਤੇ ਸੁਨੇਹਾ ਦੇ ਵਿਸਤਾਰ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਰੰਗਮੰਚ ਅੱਗੇ ਪੇਸ਼ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ ਦੀ ਤਜਵੀਜ਼ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰੰਗਮੰਚ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਮਿਲ ਸਕੇ, ਰੰਗਮੰਚੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਕਲਾਤਮਕ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਨਵੀਆਂ ਜੁਗਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਕਸਬੀ ਰੰਗਮੰਚ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਹੋ ਸਕੇ। == ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ- ਬਦਲਦੇ ਪ੍ਰਤੀਮਾਨ == ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਬਦਲਦੇ ਪ੍ਰਤਿਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਮਕਾਲੀ ਦੌਰ ਮੱਧ ਵਰਗ ਦੇ ਉਭਾਰ ਦਾ ਦੌਰ ਹੈ ਸੋ ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਮੱਧ ਵਰਗੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਅਤੇ ਸਰੋਕਾਰ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਬਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੁੰਦੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਦੀ ਮੱਧ ਵਰਗੀ ਰਚਨਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੇ ਸਮਾਜਵਾਦ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਤੋਂ ਪਾਸਾ ਵੱਟ ਕੇ ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਲੋਕ-ਤੰਤਰ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿੱਚ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀਆਂ ਦਮਨਕਾਰੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤਕ ਮਰਿਯਾਦਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਬਹੁ-ਵਿਧ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦੇ ਨੁਕਤੇ ਤੋਂ ਵਿਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਬਿਰਤੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਬਲ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾ ਮੁਤਾਿਬਕ ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਸੰਰਚਨਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉਭਰਵਾਂ ਪੱਖ ਸਵੈ ਮੰਥਨ ਵਿੱਚ ਪਏ ਬਿਰਤਾਂਤਕਾਰ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਹਰੇਕ ਸਮੱਸਿਆ ਪ੍ਰਤੀ ਵਸਤੂਮੁਖੀ ਪਹੁੰਚ ਰੱਖਣ ਲਈ ਆਧਾਰ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। == ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਰਤਕ: ਇੱਕ ਸਾਹਿਤਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ == ਡਾ. ਜਗਦੀਸ਼ ਕੌਰ ਨੇ ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਰਤਕ ਦੀਆਂ ਵੰਨਗੀਆਂ ਨਾਲ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨੀ, ਸ੍ਵੈਜੀਵਨੀ, ਲਲਿਤ ਨਿਬੰਧ, ਲੇਖ, ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ, ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ, ਸੰਸਮਰਣ, ਡਾਇਰੀ, ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਅਤੇ ਮਿਡਲ ਆਦਿ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਮਕਾਲ ਦਾ ਬਦਲਿਆ ਸੰਸਾਰ ਜਿੰਨੀਆਂ ਗੰਭੀਰ ਵੰਗਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸੰਕਟ ਲੈ ਕੇ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਸਾਹਿਤਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਰਣਨੀਤੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਵਾਰਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਕੋਈ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਜੀਵਨਆਂ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਲੋੜਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਹਿੱਤ ਲਿਖਵਾਈਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਿੲੰਝ ਹੀ ਸਾਹਿਤਕ ਸ੍ਵੈਜੀਵਨੀ ਦੀ ਨਵੀਂ ਵਿਧਾ ਉਭਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਹੈ ਜੋ ਸਾਹਿਤਕ ਅਦਾਰਿਆਂ ਦੀ ਮੰਗ ਤੇ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਲਈ ਸੰਸਾਰ ਭ੍ਰਮਣ ਦੇ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਮੌਕਿਆਂ ਸਦਕਾ ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ ਿੲੱਕ ਉਭਰਵੀਂ ਵਿਧਾ ਵਜੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ। == ਸਮਕਾਲੀ ਨਾਟਕ: ਕੁਝ ਪ੍ਰਭਾਵ == ਡਾ. ਤੇਜਵੰਤ ਗਿੱਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵਿਧਾਵਾਂ ਦਾ ਉਭਾਰ ਜਾਂ ਨਿਘਾਰ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਸਿਰਫ ਵਿਧਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਅੰਦਰਲੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸੀਮਾਵਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਸਗੋਂ ਸਮੇਂ ਦੀਪਾਂ ਸਮਾਜਿਕ-ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਰਾਜਸੀ-ਆਰਥਿਕ ਪਰਸਥਿਤੀਆਂ ਨਾਲ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ ਉਭਰਦੀਆਂ ਜਾਂ ਨਿਘਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਮਕਾਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਕਵਿਤਾ ਤੇ ਕਹਾਣੀ ਦੀਆਂ ਵਿਧਾਵਾਂ ਤਾਂ ਪ੍ਰਫੁੱਲਿਤ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ਪਰ ਨਾਟਕ ਤੇ ਵਾਰਤਕ ਵਿੱਚ ਨਿਘਾਰ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਟਕ ਦੀ ਅਜੋਕੀ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਕਰ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਰੰਗਮੰਚ ਉੱਤੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਸੰਬੰਧੀ ਲੱਗੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕ ਅਤੇ ਰੰਗਮੰਚ ਦੇ ਆਪਣੀ ਵਿਰਾਸਤ ਤੋਂ ਵਿਰਵੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਬੋਲਦਿਆਂ ੳਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸਦਾ ਕਾਰਣ ਕੇਵਲ ਬਾਹਰੋਂ ਆਇਦ ਰੋਕਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹਨ ਸਗੋਂ ਕੁਝ ਰੋਕਾਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿੱਚੋਂ ਵੀ ਲਾ ਲਈਆਂ ਹਨ। ਇੰਨ੍ਹਾਂ ਰੋਕਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰ ਜਾਣ ਲਈ ਕੁਝ ਪ੍ਰਾਪਤ ਜੁਗਤਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤਣ ਤੇ ਕੁਝ ਨਵੀਆਂ ਜੁਗਤਾਂ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਸੰਚਾਰ ਦੇ ਨਵੇਂ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋ ਰਹੇ ਸਾਧਨਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕ ਤੇ ਰੰਗਮੰਚ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ੳਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਸਾਧਨਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਲੈ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਿਵੇਕਲੇ ਸੁਹਜਾਤਮਕ ਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਸੰਗਠਨ ਵਿੱਚ ਸੰਯੋਜਿਤ ਕਰਨ ਵੱਲ ਤੁਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਿਤਾਬਾਂ]] <references />2. ਡਾ. ਉਮਿੰਦਰ ਜੌਹਲ, ਸੁਖਪਾਲ ਸੰਘੇੜਾ ਕਵਿਤਾ: ਵਿਚਾਰ-ਵਿਹਾਰ ਦਾ ਕਾਵਿ-ਮੰਥਨ, 'ਕਾਵਿਲੋਕ', ਅੰਕ: ਜਨਵਰੀ-ਮਾਰਚ 2025 0vfqx59qep0aynpi6auq72qtrdgz993 0 93446 810864 670718 2025-06-15T17:22:37Z Jagmit Singh Brar 17898 810864 wikitext text/x-wiki '''ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Kharif Crops''''')'' ਜਾਂ ਗਰਮੀ ਰੁੱਤ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ, ਓਹ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ ਜੋ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਬਾਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕੱਟੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਖਾਸਕਰ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ [[ਅਪ੍ਰੈਲ]] ਤੋਂ [[ਅਕਤੂਬਰ]] ਦੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ [[ਝੋਨਾ]]/ਬਾਸਮਤੀ, ਨਰਮਾ/[[ਕਪਾਹ]], [[ਬਾਜਰਾ]], ਮੱਕੀ ਆਦਿ ਮੁੱਖ ਖਰੀਫ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ '''ਮੌਨਸੂਨ ਫਸਲਾਂ''' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਰਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਮੌਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਕੱਟੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਖੇਤਰ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਜੂਨ ਤੋਂ ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book|last1=Das|first1=N.R.|title=Crops of India|publisher=Scientific Publishers Journals Dept|location=1 January 2011|isbn=8172336810}}</ref> ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਾਨਸੂਨ ਦੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਮਈ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਤੰਬਰ ਦੇ ਤੀਜੇ ਹਫ਼ਤੇ ਤੋਂ ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। == ਖਰੀਫ ਸੀਜ਼ਨ == ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਆਮ ਕਰਕੇ ਜੁਲਾਈ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਾਲ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਮੌਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਸੀਜ਼ਨ 16 ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ 15 ਅਕਤੂਬਰ ਤਕ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਸੀਜ਼ਨ ਦੀ ਫਸਲ ਹਰ ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਵੱਖਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਮਈ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਖ਼ਰੀਫ਼ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਮ (ਕਟਾਈ) ਕਰਨ ਲਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖਰੀਫ ਅਤੇ ਰੱਬੀ, ਦੋਨੋਂ ਸ਼ਬਦ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲਾਂ ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ ਆਏ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ। [[ਅਰਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਅਰਬੀ]] ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ "ਖ਼ਰੀਫ਼" ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ "ਪਤਝੜ"। ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਪਤਝੜ / ਸਰਦੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ "ਖ਼ਰੀਫ਼ ਸਮਾਂ" ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਮੌਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਮਈ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਾਲ ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੌਨਸੂਨ ਬਾਰਸ਼ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵੱਲ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੀਜਣ ਦੀ ਮਿਤੀ ਉਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ ਇਹ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਫਸਲਾਂ ਬਾਰਸ਼ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ, ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਂ ਗਲਤ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮੌਨਸੂਨ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਸਾਲ ਦੇ ਯਤਨ ਬਰਬਾਦ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਖਰੀਫ ਫਸਲਾਂ ਚੌਲ (ਝੋਨਾ ਅਤੇ ਬਾਸਮਤੀ), ਬਾਜਰਾ, ਮੱਕੀ, ਲਿਨਸੀਡ (ਫਲੈਕਸ), ਨਰਮਾ/ਕਪਾਹ ਆਦਿ ਹਨ। == ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਮ ਖਰੀਫ ਫਸਲਾਂ == * [[ਚਾਵਲ]] ([[ਝੋਨਾ]])  * [[ਬਾਜਰਾ]]  * [[ਮੱਕੀ|ਮੱਕੀ (ਮੱਕੀ)]] * [[ਮੂੰਗੀ]] * [[ਹਲਦੀ|ਹਲ਼ਦੀ]] * [[ਮੂੰਗਫਲੀ]]  * [[ਕਪਾਹ]]  * [[ਗੰਨਾ|ਗੰਨਾ (ਕਮਾਦ)]] * [[ਕਰੇਲਾ]] == ਹਵਾਲੇ == == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ == * [http://etawah.nic.in/farming.htm E2kB Farming – Rabi, Kharif and Zayad Crops – Animal Husbandry – Fishery] * [http://pali.nic.in/agriculture.htm Location] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120223201858/http://pali.nic.in/agriculture.htm |date=2012-02-23 }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਖੇਤੀਬਾੜੀ]] nakt53bxor6rxqocqh85jzat8m5wt5j 810865 810864 2025-06-15T17:23:02Z Jagmit Singh Brar 17898 810865 wikitext text/x-wiki '''ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Kharif Crops''''')'' ਜਾਂ ਗਰਮੀ ਰੁੱਤ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ, ਓਹ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ ਜੋ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਬਾਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਖਾਸਕਰ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ [[ਅਪ੍ਰੈਲ]] ਤੋਂ [[ਅਕਤੂਬਰ]] ਦੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ [[ਝੋਨਾ]]/ਬਾਸਮਤੀ, ਨਰਮਾ/[[ਕਪਾਹ]], [[ਬਾਜਰਾ]], ਮੱਕੀ ਆਦਿ ਮੁੱਖ ਖਰੀਫ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ '''ਮੌਨਸੂਨ ਫਸਲਾਂ''' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਰਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਮੌਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਕੱਟੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਖੇਤਰ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਜੂਨ ਤੋਂ ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book|last1=Das|first1=N.R.|title=Crops of India|publisher=Scientific Publishers Journals Dept|location=1 January 2011|isbn=8172336810}}</ref> ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਾਨਸੂਨ ਦੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਮਈ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਤੰਬਰ ਦੇ ਤੀਜੇ ਹਫ਼ਤੇ ਤੋਂ ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। == ਖਰੀਫ ਸੀਜ਼ਨ == ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਆਮ ਕਰਕੇ ਜੁਲਾਈ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਾਲ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਮੌਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਸੀਜ਼ਨ 16 ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ 15 ਅਕਤੂਬਰ ਤਕ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਸੀਜ਼ਨ ਦੀ ਫਸਲ ਹਰ ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਵੱਖਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਮਈ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਖ਼ਰੀਫ਼ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਮ (ਕਟਾਈ) ਕਰਨ ਲਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖਰੀਫ ਅਤੇ ਰੱਬੀ, ਦੋਨੋਂ ਸ਼ਬਦ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲਾਂ ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ ਆਏ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ। [[ਅਰਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਅਰਬੀ]] ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ "ਖ਼ਰੀਫ਼" ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ "ਪਤਝੜ"। ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਪਤਝੜ / ਸਰਦੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ "ਖ਼ਰੀਫ਼ ਸਮਾਂ" ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਮੌਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਮਈ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਾਲ ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੌਨਸੂਨ ਬਾਰਸ਼ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵੱਲ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੀਜਣ ਦੀ ਮਿਤੀ ਉਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ ਇਹ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਫਸਲਾਂ ਬਾਰਸ਼ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ, ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਂ ਗਲਤ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮੌਨਸੂਨ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਸਾਲ ਦੇ ਯਤਨ ਬਰਬਾਦ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਖਰੀਫ ਫਸਲਾਂ ਚੌਲ (ਝੋਨਾ ਅਤੇ ਬਾਸਮਤੀ), ਬਾਜਰਾ, ਮੱਕੀ, ਲਿਨਸੀਡ (ਫਲੈਕਸ), ਨਰਮਾ/ਕਪਾਹ ਆਦਿ ਹਨ। == ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਮ ਖਰੀਫ ਫਸਲਾਂ == * [[ਚਾਵਲ]] ([[ਝੋਨਾ]])  * [[ਬਾਜਰਾ]]  * [[ਮੱਕੀ|ਮੱਕੀ (ਮੱਕੀ)]] * [[ਮੂੰਗੀ]] * [[ਹਲਦੀ|ਹਲ਼ਦੀ]] * [[ਮੂੰਗਫਲੀ]]  * [[ਕਪਾਹ]]  * [[ਗੰਨਾ|ਗੰਨਾ (ਕਮਾਦ)]] * [[ਕਰੇਲਾ]] == ਹਵਾਲੇ == == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ == * [http://etawah.nic.in/farming.htm E2kB Farming – Rabi, Kharif and Zayad Crops – Animal Husbandry – Fishery] * [http://pali.nic.in/agriculture.htm Location] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120223201858/http://pali.nic.in/agriculture.htm |date=2012-02-23 }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਖੇਤੀਬਾੜੀ]] q2fit92pkl0mous1kxki0pwnp9gy7n1 810866 810865 2025-06-15T17:26:44Z Jagmit Singh Brar 17898 810866 wikitext text/x-wiki '''ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Kharif Crops''''')'' ਜਾਂ ਗਰਮੀ ਰੁੱਤ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ, ਓਹ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ ਜੋ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਬਾਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਖਾਸਕਰ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ [[ਅਪ੍ਰੈਲ]] ਤੋਂ [[ਅਕਤੂਬਰ]] ਦੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ [[ਝੋਨਾ]]/ਬਾਸਮਤੀ, ਨਰਮਾ/[[ਕਪਾਹ]], [[ਬਾਜਰਾ]], ਮੱਕੀ ਆਦਿ ਮੁੱਖ ਖਰੀਫ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ '''ਮੌਨਸੂਨ ਫਸਲਾਂ''' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਰਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ [[ਮੌਨਸੂਨ]] ਸੀਜ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਕੱਟੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਖੇਤਰ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਜੂਨ ਤੋਂ ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book|last1=Das|first1=N.R.|title=Crops of India|publisher=Scientific Publishers Journals Dept|location=1 January 2011|isbn=8172336810}}</ref> [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ|ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ]] ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਾਨਸੂਨ ਦੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਮਈ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਤੰਬਰ ਦੇ ਤੀਜੇ ਹਫ਼ਤੇ ਤੋਂ ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। == ਖਰੀਫ਼ ਨਾਮ ਦੀ ਉਤਪਤੀ == '''ਖਰੀਫ਼''' (ਸਾਉਣੀ) ਅਤੇ '''ਰਬੀ''' (ਹਾੜ੍ਹੀ) ਦੋਵਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ [[ਅਰਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਵਿੱਚ ਕਲਾਸੀਕਲ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਰਾਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ। ਖਰੀਫ਼ ਦਾ ਅਰਥ ਅਰਬੀ ਵਿੱਚ "[[ਪਤਝੜ]]" ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਬਿਜਾਈ ਮਾਨਸੂਨ ਦੌਰਾਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਟਾਈ ਪਤਝੜ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ; ਪਤਝੜ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਇਸ ਨੇੜਤਾ ਨੂੰ ਸਾਉਣੀ ਦਾ ਸਮਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Gupta">{{cite book|last1=Gupta|first1=Akhil|title=Postcolonial Developments: Agriculture in the Making of Modern India|url=https://archive.org/details/postcolonialdeve00akhi|url-access=registration|date=20 July 1998|publisher=Duke University Press Books|isbn=0822322137}}</ref> == ਖਰੀਫ ਸੀਜ਼ਨ == ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਆਮ ਕਰਕੇ ਜੁਲਾਈ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਾਲ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਮੌਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਸੀਜ਼ਨ 16 ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ 15 ਅਕਤੂਬਰ ਤਕ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਸੀਜ਼ਨ ਦੀ ਫਸਲ ਹਰ ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਵੱਖਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਮਈ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਖ਼ਰੀਫ਼ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਮ (ਕਟਾਈ) ਕਰਨ ਲਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖਰੀਫ ਅਤੇ ਰੱਬੀ, ਦੋਨੋਂ ਸ਼ਬਦ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲਾਂ ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ ਆਏ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ। [[ਅਰਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਅਰਬੀ]] ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ "ਖ਼ਰੀਫ਼" ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ "ਪਤਝੜ"। ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਪਤਝੜ / ਸਰਦੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ "ਖ਼ਰੀਫ਼ ਸਮਾਂ" ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਮੌਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਮਈ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਾਲ ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੌਨਸੂਨ ਬਾਰਸ਼ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵੱਲ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੀਜਣ ਦੀ ਮਿਤੀ ਉਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ ਇਹ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਫਸਲਾਂ ਬਾਰਸ਼ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ, ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਂ ਗਲਤ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮੌਨਸੂਨ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਸਾਲ ਦੇ ਯਤਨ ਬਰਬਾਦ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਖਰੀਫ ਫਸਲਾਂ ਚੌਲ (ਝੋਨਾ ਅਤੇ ਬਾਸਮਤੀ), ਬਾਜਰਾ, ਮੱਕੀ, ਲਿਨਸੀਡ (ਫਲੈਕਸ), ਨਰਮਾ/ਕਪਾਹ ਆਦਿ ਹਨ। == ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਮ ਖਰੀਫ ਫਸਲਾਂ == * [[ਚਾਵਲ]] ([[ਝੋਨਾ]])  * [[ਬਾਜਰਾ]]  * [[ਮੱਕੀ|ਮੱਕੀ (ਮੱਕੀ)]] * [[ਮੂੰਗੀ]] * [[ਹਲਦੀ|ਹਲ਼ਦੀ]] * [[ਮੂੰਗਫਲੀ]]  * [[ਕਪਾਹ]]  * [[ਗੰਨਾ|ਗੰਨਾ (ਕਮਾਦ)]] * [[ਕਰੇਲਾ]] == ਹਵਾਲੇ == == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ == * [http://etawah.nic.in/farming.htm E2kB Farming – Rabi, Kharif and Zayad Crops – Animal Husbandry – Fishery] * [http://pali.nic.in/agriculture.htm Location] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120223201858/http://pali.nic.in/agriculture.htm |date=2012-02-23 }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਖੇਤੀਬਾੜੀ]] gw2vr11c9rar1hactjieng2n7fbain9 810867 810866 2025-06-15T17:31:59Z Jagmit Singh Brar 17898 810867 wikitext text/x-wiki '''ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Kharif Crops''''')'' ਜਾਂ ਗਰਮੀ ਰੁੱਤ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ, ਓਹ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ ਜੋ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਬਾਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਖਾਸਕਰ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ [[ਅਪ੍ਰੈਲ]] ਤੋਂ [[ਅਕਤੂਬਰ]] ਦੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ [[ਝੋਨਾ]]/ਬਾਸਮਤੀ, ਨਰਮਾ/[[ਕਪਾਹ]], ਮੱਕੀ, [[ਬਾਜਰਾ]] ਆਦਿ ਮੁੱਖ ਖਰੀਫ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ '''ਮੌਨਸੂਨ ਫਸਲਾਂ''' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਰਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ [[ਮੌਨਸੂਨ]] ਸੀਜ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਕੱਟੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਖੇਤਰ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਜੂਨ ਤੋਂ ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book|last1=Das|first1=N.R.|title=Crops of India|publisher=Scientific Publishers Journals Dept|location=1 January 2011|isbn=8172336810}}</ref> [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ|ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ]] ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਾਨਸੂਨ ਦੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਮਈ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਤੰਬਰ ਦੇ ਤੀਜੇ ਹਫ਼ਤੇ ਤੋਂ ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। == ਖਰੀਫ਼ ਨਾਮ ਦੀ ਉਤਪਤੀ == '''ਖਰੀਫ਼''' (ਸਾਉਣੀ) ਅਤੇ '''ਰਬੀ''' (ਹਾੜ੍ਹੀ) ਦੋਵਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ [[ਅਰਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਵਿੱਚ ਕਲਾਸੀਕਲ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਰਾਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ। ਖਰੀਫ਼ ਦਾ ਅਰਥ ਅਰਬੀ ਵਿੱਚ "[[ਪਤਝੜ]]" ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਬਿਜਾਈ ਮਾਨਸੂਨ ਦੌਰਾਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਟਾਈ ਪਤਝੜ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ; ਪਤਝੜ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਇਸ ਨੇੜਤਾ ਨੂੰ ਸਾਉਣੀ ਦਾ ਸਮਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Gupta">{{cite book|last1=Gupta|first1=Akhil|title=Postcolonial Developments: Agriculture in the Making of Modern India|url=https://archive.org/details/postcolonialdeve00akhi|url-access=registration|date=20 July 1998|publisher=Duke University Press Books|isbn=0822322137}}</ref> == ਖਰੀਫ ਸੀਜ਼ਨ == ਸਾਉਣੀ ਦਾ ਮੌਸਮ ਫਸਲਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਅਨੁਸਾਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਮਈ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖਤਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਮੌਸਮ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਮਾਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੌਰਾਨ ਪਹਿਲੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਮਾਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਅੰਤ (ਅਕਤੂਬਰ-ਨਵੰਬਰ) ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਸੀਜ਼ਨ ਮੱਧ ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮੱਧ ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਸੀਜ਼ਨ ਦੀ ਫਸਲ ਹਰ ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਵੱਖਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਮਈ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਖ਼ਰੀਫ਼ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਮ (ਕਟਾਈ) ਕਰਨ ਲਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਮੌਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਮਈ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਾਲ ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੌਨਸੂਨ ਬਾਰਸ਼ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵੱਲ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੀਜਣ ਦੀ ਮਿਤੀ ਉਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ ਇਹ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਫਸਲਾਂ ਬਾਰਸ਼ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ, ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਂ ਗਲਤ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮੌਨਸੂਨ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਸਾਲ ਦੇ ਯਤਨ ਬਰਬਾਦ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਖਰੀਫ ਫਸਲਾਂ ਚੌਲ (ਝੋਨਾ ਅਤੇ ਬਾਸਮਤੀ), ਬਾਜਰਾ, ਮੱਕੀ, ਲਿਨਸੀਡ/ਫਲੈਕਸ (ਤਿਲ), ਨਰਮਾ/ਕਪਾਹ, ਮੂੰਗਫਲੀ ਆਦਿ ਹਨ। == ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਮ ਖਰੀਫ ਫਸਲਾਂ == * [[ਚਾਵਲ]] ([[ਝੋਨਾ]])  * [[ਬਾਜਰਾ]]  * [[ਮੱਕੀ|ਮੱਕੀ (ਮੱਕੀ)]] * [[ਮੂੰਗੀ]] * [[ਹਲਦੀ|ਹਲ਼ਦੀ]] * [[ਮੂੰਗਫਲੀ]]  * [[ਕਪਾਹ]]  * [[ਗੰਨਾ|ਗੰਨਾ (ਕਮਾਦ)]] * [[ਕਰੇਲਾ]] == ਹਵਾਲੇ == == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ == * [http://etawah.nic.in/farming.htm E2kB Farming – Rabi, Kharif and Zayad Crops – Animal Husbandry – Fishery] * [http://pali.nic.in/agriculture.htm Location] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120223201858/http://pali.nic.in/agriculture.htm |date=2012-02-23 }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਖੇਤੀਬਾੜੀ]] ipn25qijho5w3zvwhhgrmi94cmi3095 810868 810867 2025-06-15T17:39:59Z Jagmit Singh Brar 17898 810868 wikitext text/x-wiki '''ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Kharif Crops''''')'' ਜਾਂ ਗਰਮੀ ਰੁੱਤ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ, ਓਹ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ ਜੋ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਬਾਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਖਾਸਕਰ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ [[ਅਪ੍ਰੈਲ]] ਤੋਂ [[ਅਕਤੂਬਰ]] ਦੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ [[ਝੋਨਾ]]/ਬਾਸਮਤੀ, ਨਰਮਾ/[[ਕਪਾਹ]], ਮੱਕੀ, [[ਬਾਜਰਾ]] ਆਦਿ ਮੁੱਖ ਖਰੀਫ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ '''ਮੌਨਸੂਨ ਫਸਲਾਂ''' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਰਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ [[ਮੌਨਸੂਨ]] ਸੀਜ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਕੱਟੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਖੇਤਰ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਜੂਨ ਤੋਂ ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book|last1=Das|first1=N.R.|title=Crops of India|publisher=Scientific Publishers Journals Dept|location=1 January 2011|isbn=8172336810}}</ref> [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ|ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ]] ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਾਨਸੂਨ ਦੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਮਈ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਤੰਬਰ ਦੇ ਤੀਜੇ ਹਫ਼ਤੇ ਤੋਂ ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। == ਖਰੀਫ਼ ਨਾਮ ਦੀ ਉਤਪਤੀ == '''ਖਰੀਫ਼''' (ਸਾਉਣੀ) ਅਤੇ '''ਰਬੀ''' (ਹਾੜ੍ਹੀ) ਦੋਵਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ [[ਅਰਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਵਿੱਚ ਕਲਾਸੀਕਲ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਰਾਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ। ਖਰੀਫ਼ ਦਾ ਅਰਥ ਅਰਬੀ ਵਿੱਚ "[[ਪਤਝੜ]]" ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਬਿਜਾਈ ਮਾਨਸੂਨ ਦੌਰਾਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਟਾਈ ਪਤਝੜ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ; ਪਤਝੜ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਇਸ ਨੇੜਤਾ ਨੂੰ ਸਾਉਣੀ ਦਾ ਸਮਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Gupta">{{cite book|last1=Gupta|first1=Akhil|title=Postcolonial Developments: Agriculture in the Making of Modern India|url=https://archive.org/details/postcolonialdeve00akhi|url-access=registration|date=20 July 1998|publisher=Duke University Press Books|isbn=0822322137}}</ref> == ਖਰੀਫ ਸੀਜ਼ਨ == ਸਾਉਣੀ ਦਾ ਮੌਸਮ ਫਸਲਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਅਨੁਸਾਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਮਈ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖਤਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਮੌਸਮ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਮਾਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੌਰਾਨ ਪਹਿਲੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਮਾਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਅੰਤ (ਅਕਤੂਬਰ-ਨਵੰਬਰ) ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਸੀਜ਼ਨ ਮੱਧ ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮੱਧ ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਸੀਜ਼ਨ ਦੀ ਫਸਲ ਹਰ ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਵੱਖਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਮਈ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਖ਼ਰੀਫ਼ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਮ (ਕਟਾਈ) ਕਰਨ ਲਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਮੌਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਮਈ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਾਲ ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੌਨਸੂਨ ਬਾਰਸ਼ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵੱਲ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੀਜਣ ਦੀ ਮਿਤੀ ਉਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ ਇਹ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਫਸਲਾਂ ਬਾਰਸ਼ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ, ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਂ ਗਲਤ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮੌਨਸੂਨ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਸਾਲ ਦੇ ਯਤਨ ਬਰਬਾਦ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਖਰੀਫ ਫਸਲਾਂ ਚੌਲ (ਝੋਨਾ ਅਤੇ ਬਾਸਮਤੀ), ਬਾਜਰਾ, ਮੱਕੀ, ਲਿਨਸੀਡ/ਫਲੈਕਸ (ਤਿਲ), ਨਰਮਾ/ਕਪਾਹ, ਮੂੰਗਫਲੀ ਆਦਿ ਹਨ। == ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਮ ਖਰੀਫ ਫਸਲਾਂ == {{Div col}} === ਅਨਾਜ ਫਸਲਾਂ === * [[ਜਵਾਰ]] * [[ਮੱਕੀ]] * [[ਬਾਜਰਾ]] * [[ਚਾਵਲ]] ([[ਝੋਨਾ]]) === ਫਲ === ਖਰੀਫ ਫਸਲ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਫਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ:<ref>{{cite web |title=Crop Details, Crop Reporting Service |url=http://www.crs.agripunjab.gov.pk/crop_details |website=www.crs.agripunjab.gov.pk |access-date=12 August 2021}}</ref> *[[ਬਦਾਮ]] *[[ਸੇਬ]] *ਖੁਰਾਮਾਨੀ *[[ਕੇਲੇ]] *ਕੈਂਟਲੂਪ *[[ਚੀਕੂ]] *[[ਨਾਰੀਅਲ]] *[[ਖਜੂਰ]] *[[ਅੰਜੀਰ]] *[[ਜਾਮੁਨ]] *[[ਲੀਚੀ]] *ਲੂਫਾ *[[ਅੰਬ]] *ਖਰਬੂਜਾ *[[ਸੰਤਰਾ]] *[[ਅਨਾਰ]] *[[ਬੇਰ]] *[[ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ]] *[[ਫਾਲਸਾ]] *[[ਪਪੀਤਾ]] *[[ਆੜੂ]] *[[ਗੰਨਾ]] (ਕਮਾਦ) *[[ਅਖਰੋਟ]] *[[ਤਰਬੂਜ]] === ਬੀਜ ਦੇ ਪੌਦੇ === * [[ਅਰਹਰ]] (ਤੁੜ) * [[ਕਾਲੇ ਛੋਲੇ]] * [[ਨਰਮਾ]]/[[ਕਪਾਹ]] * ਕੌਪੀ * ਹਰਾ ਛੋਲਾ]] ([[ਮੂੰਗ]]) * [[ਮੂੰਗੀ]] * [[ਗੁਆਰ]] * ਮੋਥ ਬੀਨ * ਮੂੰਗ ਬੀਨ * [[ਤਿਲ]] * [[ਸੋਇਆਬੀਨ]] * ਉੜਦ ਬੀਨ * [[ਅਰਹਰ]] * [[ਫੈਨਲ]] ([[ਸੌਂਫ]]) === ਸਬਜ਼ੀਆਂ === ਸੂਚੀ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ:<ref name=har1>[http://haryanaseeds.gov.in/products_vegetables_kharif.html Kharif crop list], Haryana Seeds Development Corp.</ref> * [[ਕਰੇਲਾ]] * [[ਬੈਂਗਣ]] * [[ਮਿਰਚ]] * ਚੌਲੇ * [[ਭਿੰਡੀ]] * [[ਲੌਕੀ]] * [[ਟਿੰਡਾ]] * [[ਟਮਾਟਰ]] * [[ਹਲਦੀ]]{{Div end}} == ਹਵਾਲੇ == <references /> == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ == * [http://etawah.nic.in/farming.htm E2kB Farming – Rabi, Kharif and Zayad Crops – Animal Husbandry – Fishery] * [http://pali.nic.in/agriculture.htm Location] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120223201858/http://pali.nic.in/agriculture.htm |date=2012-02-23 }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਖੇਤੀਬਾੜੀ]] pi4ru8vvdv3rvyf704184rqz6z40xx4 810869 810868 2025-06-15T17:40:59Z Jagmit Singh Brar 17898 810869 wikitext text/x-wiki '''ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Kharif Crops''''')'' ਜਾਂ ਗਰਮੀ ਰੁੱਤ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ, ਓਹ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ ਜੋ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਬਾਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਖਾਸਕਰ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ [[ਅਪ੍ਰੈਲ]] ਤੋਂ [[ਅਕਤੂਬਰ]] ਦੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ [[ਝੋਨਾ]]/ਬਾਸਮਤੀ, ਨਰਮਾ/[[ਕਪਾਹ]], ਮੱਕੀ, [[ਬਾਜਰਾ]] ਆਦਿ ਮੁੱਖ ਖਰੀਫ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ '''ਮੌਨਸੂਨ ਫਸਲਾਂ''' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਰਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ [[ਮੌਨਸੂਨ]] ਸੀਜ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਕੱਟੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਖੇਤਰ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਜੂਨ ਤੋਂ ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book|last1=Das|first1=N.R.|title=Crops of India|publisher=Scientific Publishers Journals Dept|location=1 January 2011|isbn=8172336810}}</ref> [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ|ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ]] ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਾਨਸੂਨ ਦੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਮਈ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਤੰਬਰ ਦੇ ਤੀਜੇ ਹਫ਼ਤੇ ਤੋਂ ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। == ਖਰੀਫ਼ ਨਾਮ ਦੀ ਉਤਪਤੀ == '''ਖਰੀਫ਼''' (ਸਾਉਣੀ) ਅਤੇ '''ਰਬੀ''' (ਹਾੜ੍ਹੀ) ਦੋਵਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ [[ਅਰਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਵਿੱਚ ਕਲਾਸੀਕਲ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਰਾਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ। ਖਰੀਫ਼ ਦਾ ਅਰਥ ਅਰਬੀ ਵਿੱਚ "[[ਪਤਝੜ]]" ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਬਿਜਾਈ ਮਾਨਸੂਨ ਦੌਰਾਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਟਾਈ ਪਤਝੜ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ; ਪਤਝੜ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਇਸ ਨੇੜਤਾ ਨੂੰ ਸਾਉਣੀ ਦਾ ਸਮਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Gupta">{{cite book|last1=Gupta|first1=Akhil|title=Postcolonial Developments: Agriculture in the Making of Modern India|url=https://archive.org/details/postcolonialdeve00akhi|url-access=registration|date=20 July 1998|publisher=Duke University Press Books|isbn=0822322137}}</ref> == ਖਰੀਫ ਸੀਜ਼ਨ == ਸਾਉਣੀ ਦਾ ਮੌਸਮ ਫਸਲਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਅਨੁਸਾਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਮਈ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖਤਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਮੌਸਮ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਮਾਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੌਰਾਨ ਪਹਿਲੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਮਾਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਅੰਤ (ਅਕਤੂਬਰ-ਨਵੰਬਰ) ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਸੀਜ਼ਨ ਮੱਧ ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮੱਧ ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਸੀਜ਼ਨ ਦੀ ਫਸਲ ਹਰ ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਵੱਖਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਮਈ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਖ਼ਰੀਫ਼ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਮ (ਕਟਾਈ) ਕਰਨ ਲਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਮੌਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਮਈ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਾਲ ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੌਨਸੂਨ ਬਾਰਸ਼ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵੱਲ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੀਜਣ ਦੀ ਮਿਤੀ ਉਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ ਇਹ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਫਸਲਾਂ ਬਾਰਸ਼ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ, ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਂ ਗਲਤ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮੌਨਸੂਨ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਸਾਲ ਦੇ ਯਤਨ ਬਰਬਾਦ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਖਰੀਫ ਫਸਲਾਂ ਚੌਲ (ਝੋਨਾ ਅਤੇ ਬਾਸਮਤੀ), ਬਾਜਰਾ, ਮੱਕੀ, ਲਿਨਸੀਡ/ਫਲੈਕਸ (ਤਿਲ), ਨਰਮਾ/ਕਪਾਹ, ਮੂੰਗਫਲੀ ਆਦਿ ਹਨ। == ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਮ ਖਰੀਫ ਫਸਲਾਂ == {{Div col}} === ਅਨਾਜ ਫਸਲਾਂ === * [[ਜਵਾਰ]] * [[ਮੱਕੀ]] * [[ਬਾਜਰਾ]] * [[ਚਾਵਲ]] ([[ਝੋਨਾ]]) === ਫਲ === ਖਰੀਫ ਫਸਲ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਫਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ:<ref>{{cite web |title=Crop Details, Crop Reporting Service |url=http://www.crs.agripunjab.gov.pk/crop_details |website=www.crs.agripunjab.gov.pk |access-date=12 August 2021}}</ref> *[[ਬਦਾਮ]] *[[ਸੇਬ]] *ਖੁਰਾਮਾਨੀ *[[ਕੇਲੇ]] *ਕੈਂਟਲੂਪ *[[ਚੀਕੂ]] *[[ਨਾਰੀਅਲ]] *[[ਖਜੂਰ]] *[[ਅੰਜੀਰ]] *[[ਜਾਮੁਨ]] *[[ਲੀਚੀ]] *ਲੂਫਾ *[[ਅੰਬ]] *ਖਰਬੂਜਾ *[[ਸੰਤਰਾ]] *[[ਅਨਾਰ]] *[[ਬੇਰ]] *[[ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ]] *[[ਫਾਲਸਾ]] *[[ਪਪੀਤਾ]] *[[ਆੜੂ]] *[[ਗੰਨਾ]] (ਕਮਾਦ) *[[ਅਖਰੋਟ]] *[[ਤਰਬੂਜ]] === ਬੀਜ ਦੇ ਪੌਦੇ === * [[ਅਰਹਰ]] (ਤੁੜ) * [[ਕਾਲੇ ਛੋਲੇ]] * [[ਨਰਮਾ]]/[[ਕਪਾਹ]] * ਕੌਪੀ * ਹਰਾ ਛੋਲਾ]] ([[ਮੂੰਗ]]) * [[ਮੂੰਗੀ]] * [[ਗੁਆਰ]] * ਮੋਥ ਬੀਨ * ਮੂੰਗ ਬੀਨ * [[ਤਿਲ]] * [[ਸੋਇਆਬੀਨ]] * ਉੜਦ ਬੀਨ * [[ਅਰਹਰ]] * [[ਫੈਨਲ]] ([[ਸੌਂਫ]]) === ਸਬਜ਼ੀਆਂ === ਸੂਚੀ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ:<ref name=har1>[http://haryanaseeds.gov.in/products_vegetables_kharif.html Kharif crop list], Haryana Seeds Development Corp.</ref> * [[ਕਰੇਲਾ]] * [[ਬੈਂਗਣ]] * [[ਮਿਰਚ]] * ਚੌਲੇ * [[ਭਿੰਡੀ]] * [[ਲੌਕੀ]] * [[ਟਿੰਡਾ]] * [[ਟਮਾਟਰ]] * [[ਹਲਦੀ]]{{Div end}} == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਹਾੜੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ|ਹਾੜੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ]] * [[ਜ਼ੈਦ ਫਸਲਾਂ|ਜ਼ੈਦ ਫਸਲਾਂ]] == ਹਵਾਲੇ == <references /> == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ == * [http://etawah.nic.in/farming.htm E2kB Farming – Rabi, Kharif and Zayad Crops – Animal Husbandry – Fishery] * [http://pali.nic.in/agriculture.htm Location] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120223201858/http://pali.nic.in/agriculture.htm |date=2012-02-23 }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਖੇਤੀਬਾੜੀ]] pzivzzfpgort4u70muzick9k2vu5jgf 810870 810869 2025-06-15T17:41:18Z Jagmit Singh Brar 17898 added [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ]] using [[WP:HC|HotCat]] 810870 wikitext text/x-wiki '''ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Kharif Crops''''')'' ਜਾਂ ਗਰਮੀ ਰੁੱਤ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ, ਓਹ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ ਜੋ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਬਾਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਖਾਸਕਰ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ [[ਅਪ੍ਰੈਲ]] ਤੋਂ [[ਅਕਤੂਬਰ]] ਦੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ [[ਝੋਨਾ]]/ਬਾਸਮਤੀ, ਨਰਮਾ/[[ਕਪਾਹ]], ਮੱਕੀ, [[ਬਾਜਰਾ]] ਆਦਿ ਮੁੱਖ ਖਰੀਫ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ '''ਮੌਨਸੂਨ ਫਸਲਾਂ''' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਰਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ [[ਮੌਨਸੂਨ]] ਸੀਜ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਕੱਟੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਖੇਤਰ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਜੂਨ ਤੋਂ ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book|last1=Das|first1=N.R.|title=Crops of India|publisher=Scientific Publishers Journals Dept|location=1 January 2011|isbn=8172336810}}</ref> [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ|ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ]] ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਾਨਸੂਨ ਦੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਮਈ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਤੰਬਰ ਦੇ ਤੀਜੇ ਹਫ਼ਤੇ ਤੋਂ ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। == ਖਰੀਫ਼ ਨਾਮ ਦੀ ਉਤਪਤੀ == '''ਖਰੀਫ਼''' (ਸਾਉਣੀ) ਅਤੇ '''ਰਬੀ''' (ਹਾੜ੍ਹੀ) ਦੋਵਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ [[ਅਰਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਵਿੱਚ ਕਲਾਸੀਕਲ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਰਾਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ। ਖਰੀਫ਼ ਦਾ ਅਰਥ ਅਰਬੀ ਵਿੱਚ "[[ਪਤਝੜ]]" ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਬਿਜਾਈ ਮਾਨਸੂਨ ਦੌਰਾਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਟਾਈ ਪਤਝੜ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ; ਪਤਝੜ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਇਸ ਨੇੜਤਾ ਨੂੰ ਸਾਉਣੀ ਦਾ ਸਮਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Gupta">{{cite book|last1=Gupta|first1=Akhil|title=Postcolonial Developments: Agriculture in the Making of Modern India|url=https://archive.org/details/postcolonialdeve00akhi|url-access=registration|date=20 July 1998|publisher=Duke University Press Books|isbn=0822322137}}</ref> == ਖਰੀਫ ਸੀਜ਼ਨ == ਸਾਉਣੀ ਦਾ ਮੌਸਮ ਫਸਲਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਅਨੁਸਾਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਮਈ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖਤਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਮੌਸਮ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਮਾਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੌਰਾਨ ਪਹਿਲੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਮਾਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਅੰਤ (ਅਕਤੂਬਰ-ਨਵੰਬਰ) ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਸੀਜ਼ਨ ਮੱਧ ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮੱਧ ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਸੀਜ਼ਨ ਦੀ ਫਸਲ ਹਰ ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਵੱਖਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਮਈ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਖ਼ਰੀਫ਼ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਮ (ਕਟਾਈ) ਕਰਨ ਲਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਮੌਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਮਈ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਾਲ ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੌਨਸੂਨ ਬਾਰਸ਼ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵੱਲ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੀਜਣ ਦੀ ਮਿਤੀ ਉਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ ਇਹ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਫਸਲਾਂ ਬਾਰਸ਼ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ, ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਂ ਗਲਤ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮੌਨਸੂਨ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਸਾਲ ਦੇ ਯਤਨ ਬਰਬਾਦ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਖਰੀਫ ਫਸਲਾਂ ਚੌਲ (ਝੋਨਾ ਅਤੇ ਬਾਸਮਤੀ), ਬਾਜਰਾ, ਮੱਕੀ, ਲਿਨਸੀਡ/ਫਲੈਕਸ (ਤਿਲ), ਨਰਮਾ/ਕਪਾਹ, ਮੂੰਗਫਲੀ ਆਦਿ ਹਨ। == ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਮ ਖਰੀਫ ਫਸਲਾਂ == {{Div col}} === ਅਨਾਜ ਫਸਲਾਂ === * [[ਜਵਾਰ]] * [[ਮੱਕੀ]] * [[ਬਾਜਰਾ]] * [[ਚਾਵਲ]] ([[ਝੋਨਾ]]) === ਫਲ === ਖਰੀਫ ਫਸਲ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਫਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ:<ref>{{cite web |title=Crop Details, Crop Reporting Service |url=http://www.crs.agripunjab.gov.pk/crop_details |website=www.crs.agripunjab.gov.pk |access-date=12 August 2021}}</ref> *[[ਬਦਾਮ]] *[[ਸੇਬ]] *ਖੁਰਾਮਾਨੀ *[[ਕੇਲੇ]] *ਕੈਂਟਲੂਪ *[[ਚੀਕੂ]] *[[ਨਾਰੀਅਲ]] *[[ਖਜੂਰ]] *[[ਅੰਜੀਰ]] *[[ਜਾਮੁਨ]] *[[ਲੀਚੀ]] *ਲੂਫਾ *[[ਅੰਬ]] *ਖਰਬੂਜਾ *[[ਸੰਤਰਾ]] *[[ਅਨਾਰ]] *[[ਬੇਰ]] *[[ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ]] *[[ਫਾਲਸਾ]] *[[ਪਪੀਤਾ]] *[[ਆੜੂ]] *[[ਗੰਨਾ]] (ਕਮਾਦ) *[[ਅਖਰੋਟ]] *[[ਤਰਬੂਜ]] === ਬੀਜ ਦੇ ਪੌਦੇ === * [[ਅਰਹਰ]] (ਤੁੜ) * [[ਕਾਲੇ ਛੋਲੇ]] * [[ਨਰਮਾ]]/[[ਕਪਾਹ]] * ਕੌਪੀ * ਹਰਾ ਛੋਲਾ]] ([[ਮੂੰਗ]]) * [[ਮੂੰਗੀ]] * [[ਗੁਆਰ]] * ਮੋਥ ਬੀਨ * ਮੂੰਗ ਬੀਨ * [[ਤਿਲ]] * [[ਸੋਇਆਬੀਨ]] * ਉੜਦ ਬੀਨ * [[ਅਰਹਰ]] * [[ਫੈਨਲ]] ([[ਸੌਂਫ]]) === ਸਬਜ਼ੀਆਂ === ਸੂਚੀ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ:<ref name=har1>[http://haryanaseeds.gov.in/products_vegetables_kharif.html Kharif crop list], Haryana Seeds Development Corp.</ref> * [[ਕਰੇਲਾ]] * [[ਬੈਂਗਣ]] * [[ਮਿਰਚ]] * ਚੌਲੇ * [[ਭਿੰਡੀ]] * [[ਲੌਕੀ]] * [[ਟਿੰਡਾ]] * [[ਟਮਾਟਰ]] * [[ਹਲਦੀ]]{{Div end}} == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਹਾੜੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ|ਹਾੜੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ]] * [[ਜ਼ੈਦ ਫਸਲਾਂ|ਜ਼ੈਦ ਫਸਲਾਂ]] == ਹਵਾਲੇ == <references /> == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ == * [http://etawah.nic.in/farming.htm E2kB Farming – Rabi, Kharif and Zayad Crops – Animal Husbandry – Fishery] * [http://pali.nic.in/agriculture.htm Location] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120223201858/http://pali.nic.in/agriculture.htm |date=2012-02-23 }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਖੇਤੀਬਾੜੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ]] 9p42i35noxfrto0v3cunxgjwdxqo8jg 810871 810870 2025-06-15T17:41:30Z Jagmit Singh Brar 17898 added [[Category:ਫ਼ਸਲਾਂ]] using [[WP:HC|HotCat]] 810871 wikitext text/x-wiki '''ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Kharif Crops''''')'' ਜਾਂ ਗਰਮੀ ਰੁੱਤ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ, ਓਹ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ ਜੋ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਬਾਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਖਾਸਕਰ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ [[ਅਪ੍ਰੈਲ]] ਤੋਂ [[ਅਕਤੂਬਰ]] ਦੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ [[ਝੋਨਾ]]/ਬਾਸਮਤੀ, ਨਰਮਾ/[[ਕਪਾਹ]], ਮੱਕੀ, [[ਬਾਜਰਾ]] ਆਦਿ ਮੁੱਖ ਖਰੀਫ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ '''ਮੌਨਸੂਨ ਫਸਲਾਂ''' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਰਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ [[ਮੌਨਸੂਨ]] ਸੀਜ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਕੱਟੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਖੇਤਰ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਜੂਨ ਤੋਂ ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book|last1=Das|first1=N.R.|title=Crops of India|publisher=Scientific Publishers Journals Dept|location=1 January 2011|isbn=8172336810}}</ref> [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ|ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ]] ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਾਨਸੂਨ ਦੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਮਈ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਤੰਬਰ ਦੇ ਤੀਜੇ ਹਫ਼ਤੇ ਤੋਂ ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। == ਖਰੀਫ਼ ਨਾਮ ਦੀ ਉਤਪਤੀ == '''ਖਰੀਫ਼''' (ਸਾਉਣੀ) ਅਤੇ '''ਰਬੀ''' (ਹਾੜ੍ਹੀ) ਦੋਵਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ [[ਅਰਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਵਿੱਚ ਕਲਾਸੀਕਲ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਰਾਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ। ਖਰੀਫ਼ ਦਾ ਅਰਥ ਅਰਬੀ ਵਿੱਚ "[[ਪਤਝੜ]]" ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਬਿਜਾਈ ਮਾਨਸੂਨ ਦੌਰਾਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਟਾਈ ਪਤਝੜ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ; ਪਤਝੜ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਇਸ ਨੇੜਤਾ ਨੂੰ ਸਾਉਣੀ ਦਾ ਸਮਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Gupta">{{cite book|last1=Gupta|first1=Akhil|title=Postcolonial Developments: Agriculture in the Making of Modern India|url=https://archive.org/details/postcolonialdeve00akhi|url-access=registration|date=20 July 1998|publisher=Duke University Press Books|isbn=0822322137}}</ref> == ਖਰੀਫ ਸੀਜ਼ਨ == ਸਾਉਣੀ ਦਾ ਮੌਸਮ ਫਸਲਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਅਨੁਸਾਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਮਈ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖਤਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਮੌਸਮ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਮਾਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੌਰਾਨ ਪਹਿਲੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਮਾਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਅੰਤ (ਅਕਤੂਬਰ-ਨਵੰਬਰ) ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਸੀਜ਼ਨ ਮੱਧ ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮੱਧ ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਸੀਜ਼ਨ ਦੀ ਫਸਲ ਹਰ ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਵੱਖਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਮਈ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਖ਼ਰੀਫ਼ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਮ (ਕਟਾਈ) ਕਰਨ ਲਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਮੌਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਮਈ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਾਲ ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੌਨਸੂਨ ਬਾਰਸ਼ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵੱਲ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੀਜਣ ਦੀ ਮਿਤੀ ਉਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ ਇਹ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਫਸਲਾਂ ਬਾਰਸ਼ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ, ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਂ ਗਲਤ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮੌਨਸੂਨ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਸਾਲ ਦੇ ਯਤਨ ਬਰਬਾਦ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਖਰੀਫ ਫਸਲਾਂ ਚੌਲ (ਝੋਨਾ ਅਤੇ ਬਾਸਮਤੀ), ਬਾਜਰਾ, ਮੱਕੀ, ਲਿਨਸੀਡ/ਫਲੈਕਸ (ਤਿਲ), ਨਰਮਾ/ਕਪਾਹ, ਮੂੰਗਫਲੀ ਆਦਿ ਹਨ। == ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਮ ਖਰੀਫ ਫਸਲਾਂ == {{Div col}} === ਅਨਾਜ ਫਸਲਾਂ === * [[ਜਵਾਰ]] * [[ਮੱਕੀ]] * [[ਬਾਜਰਾ]] * [[ਚਾਵਲ]] ([[ਝੋਨਾ]]) === ਫਲ === ਖਰੀਫ ਫਸਲ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਫਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ:<ref>{{cite web |title=Crop Details, Crop Reporting Service |url=http://www.crs.agripunjab.gov.pk/crop_details |website=www.crs.agripunjab.gov.pk |access-date=12 August 2021}}</ref> *[[ਬਦਾਮ]] *[[ਸੇਬ]] *ਖੁਰਾਮਾਨੀ *[[ਕੇਲੇ]] *ਕੈਂਟਲੂਪ *[[ਚੀਕੂ]] *[[ਨਾਰੀਅਲ]] *[[ਖਜੂਰ]] *[[ਅੰਜੀਰ]] *[[ਜਾਮੁਨ]] *[[ਲੀਚੀ]] *ਲੂਫਾ *[[ਅੰਬ]] *ਖਰਬੂਜਾ *[[ਸੰਤਰਾ]] *[[ਅਨਾਰ]] *[[ਬੇਰ]] *[[ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ]] *[[ਫਾਲਸਾ]] *[[ਪਪੀਤਾ]] *[[ਆੜੂ]] *[[ਗੰਨਾ]] (ਕਮਾਦ) *[[ਅਖਰੋਟ]] *[[ਤਰਬੂਜ]] === ਬੀਜ ਦੇ ਪੌਦੇ === * [[ਅਰਹਰ]] (ਤੁੜ) * [[ਕਾਲੇ ਛੋਲੇ]] * [[ਨਰਮਾ]]/[[ਕਪਾਹ]] * ਕੌਪੀ * ਹਰਾ ਛੋਲਾ]] ([[ਮੂੰਗ]]) * [[ਮੂੰਗੀ]] * [[ਗੁਆਰ]] * ਮੋਥ ਬੀਨ * ਮੂੰਗ ਬੀਨ * [[ਤਿਲ]] * [[ਸੋਇਆਬੀਨ]] * ਉੜਦ ਬੀਨ * [[ਅਰਹਰ]] * [[ਫੈਨਲ]] ([[ਸੌਂਫ]]) === ਸਬਜ਼ੀਆਂ === ਸੂਚੀ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ:<ref name=har1>[http://haryanaseeds.gov.in/products_vegetables_kharif.html Kharif crop list], Haryana Seeds Development Corp.</ref> * [[ਕਰੇਲਾ]] * [[ਬੈਂਗਣ]] * [[ਮਿਰਚ]] * ਚੌਲੇ * [[ਭਿੰਡੀ]] * [[ਲੌਕੀ]] * [[ਟਿੰਡਾ]] * [[ਟਮਾਟਰ]] * [[ਹਲਦੀ]]{{Div end}} == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਹਾੜੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ|ਹਾੜੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ]] * [[ਜ਼ੈਦ ਫਸਲਾਂ|ਜ਼ੈਦ ਫਸਲਾਂ]] == ਹਵਾਲੇ == <references /> == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ == * [http://etawah.nic.in/farming.htm E2kB Farming – Rabi, Kharif and Zayad Crops – Animal Husbandry – Fishery] * [http://pali.nic.in/agriculture.htm Location] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120223201858/http://pali.nic.in/agriculture.htm |date=2012-02-23 }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਖੇਤੀਬਾੜੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਸਲਾਂ]] bubyzydsox72mjmnh2tf7p2uyvk3xe1 810872 810871 2025-06-15T17:42:00Z Jagmit Singh Brar 17898 Jagmit Singh Brar ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਸਾਉਣੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ]] ਨੂੰ [[ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ: ਹੋਰ ਨਾਮ 810871 wikitext text/x-wiki '''ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Kharif Crops''''')'' ਜਾਂ ਗਰਮੀ ਰੁੱਤ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ, ਓਹ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ ਜੋ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਬਾਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਖਾਸਕਰ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ [[ਅਪ੍ਰੈਲ]] ਤੋਂ [[ਅਕਤੂਬਰ]] ਦੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ [[ਝੋਨਾ]]/ਬਾਸਮਤੀ, ਨਰਮਾ/[[ਕਪਾਹ]], ਮੱਕੀ, [[ਬਾਜਰਾ]] ਆਦਿ ਮੁੱਖ ਖਰੀਫ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ '''ਮੌਨਸੂਨ ਫਸਲਾਂ''' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਰਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ [[ਮੌਨਸੂਨ]] ਸੀਜ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਕੱਟੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਖੇਤਰ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਜੂਨ ਤੋਂ ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book|last1=Das|first1=N.R.|title=Crops of India|publisher=Scientific Publishers Journals Dept|location=1 January 2011|isbn=8172336810}}</ref> [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ|ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ]] ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਾਨਸੂਨ ਦੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਮਈ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਤੰਬਰ ਦੇ ਤੀਜੇ ਹਫ਼ਤੇ ਤੋਂ ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। == ਖਰੀਫ਼ ਨਾਮ ਦੀ ਉਤਪਤੀ == '''ਖਰੀਫ਼''' (ਸਾਉਣੀ) ਅਤੇ '''ਰਬੀ''' (ਹਾੜ੍ਹੀ) ਦੋਵਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ [[ਅਰਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਵਿੱਚ ਕਲਾਸੀਕਲ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਰਾਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ। ਖਰੀਫ਼ ਦਾ ਅਰਥ ਅਰਬੀ ਵਿੱਚ "[[ਪਤਝੜ]]" ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਬਿਜਾਈ ਮਾਨਸੂਨ ਦੌਰਾਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਟਾਈ ਪਤਝੜ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ; ਪਤਝੜ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਇਸ ਨੇੜਤਾ ਨੂੰ ਸਾਉਣੀ ਦਾ ਸਮਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Gupta">{{cite book|last1=Gupta|first1=Akhil|title=Postcolonial Developments: Agriculture in the Making of Modern India|url=https://archive.org/details/postcolonialdeve00akhi|url-access=registration|date=20 July 1998|publisher=Duke University Press Books|isbn=0822322137}}</ref> == ਖਰੀਫ ਸੀਜ਼ਨ == ਸਾਉਣੀ ਦਾ ਮੌਸਮ ਫਸਲਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਅਨੁਸਾਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਮਈ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖਤਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਮੌਸਮ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਮਾਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੌਰਾਨ ਪਹਿਲੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਮਾਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਅੰਤ (ਅਕਤੂਬਰ-ਨਵੰਬਰ) ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਸੀਜ਼ਨ ਮੱਧ ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮੱਧ ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਸੀਜ਼ਨ ਦੀ ਫਸਲ ਹਰ ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਵੱਖਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਮਈ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਖ਼ਰੀਫ਼ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਮ (ਕਟਾਈ) ਕਰਨ ਲਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਮੌਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਮਈ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਾਲ ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੌਨਸੂਨ ਬਾਰਸ਼ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵੱਲ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੀਜਣ ਦੀ ਮਿਤੀ ਉਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ ਇਹ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਫਸਲਾਂ ਬਾਰਸ਼ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ, ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਂ ਗਲਤ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮੌਨਸੂਨ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਸਾਲ ਦੇ ਯਤਨ ਬਰਬਾਦ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਖਰੀਫ ਫਸਲਾਂ ਚੌਲ (ਝੋਨਾ ਅਤੇ ਬਾਸਮਤੀ), ਬਾਜਰਾ, ਮੱਕੀ, ਲਿਨਸੀਡ/ਫਲੈਕਸ (ਤਿਲ), ਨਰਮਾ/ਕਪਾਹ, ਮੂੰਗਫਲੀ ਆਦਿ ਹਨ। == ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਮ ਖਰੀਫ ਫਸਲਾਂ == {{Div col}} === ਅਨਾਜ ਫਸਲਾਂ === * [[ਜਵਾਰ]] * [[ਮੱਕੀ]] * [[ਬਾਜਰਾ]] * [[ਚਾਵਲ]] ([[ਝੋਨਾ]]) === ਫਲ === ਖਰੀਫ ਫਸਲ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਫਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ:<ref>{{cite web |title=Crop Details, Crop Reporting Service |url=http://www.crs.agripunjab.gov.pk/crop_details |website=www.crs.agripunjab.gov.pk |access-date=12 August 2021}}</ref> *[[ਬਦਾਮ]] *[[ਸੇਬ]] *ਖੁਰਾਮਾਨੀ *[[ਕੇਲੇ]] *ਕੈਂਟਲੂਪ *[[ਚੀਕੂ]] *[[ਨਾਰੀਅਲ]] *[[ਖਜੂਰ]] *[[ਅੰਜੀਰ]] *[[ਜਾਮੁਨ]] *[[ਲੀਚੀ]] *ਲੂਫਾ *[[ਅੰਬ]] *ਖਰਬੂਜਾ *[[ਸੰਤਰਾ]] *[[ਅਨਾਰ]] *[[ਬੇਰ]] *[[ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ]] *[[ਫਾਲਸਾ]] *[[ਪਪੀਤਾ]] *[[ਆੜੂ]] *[[ਗੰਨਾ]] (ਕਮਾਦ) *[[ਅਖਰੋਟ]] *[[ਤਰਬੂਜ]] === ਬੀਜ ਦੇ ਪੌਦੇ === * [[ਅਰਹਰ]] (ਤੁੜ) * [[ਕਾਲੇ ਛੋਲੇ]] * [[ਨਰਮਾ]]/[[ਕਪਾਹ]] * ਕੌਪੀ * ਹਰਾ ਛੋਲਾ]] ([[ਮੂੰਗ]]) * [[ਮੂੰਗੀ]] * [[ਗੁਆਰ]] * ਮੋਥ ਬੀਨ * ਮੂੰਗ ਬੀਨ * [[ਤਿਲ]] * [[ਸੋਇਆਬੀਨ]] * ਉੜਦ ਬੀਨ * [[ਅਰਹਰ]] * [[ਫੈਨਲ]] ([[ਸੌਂਫ]]) === ਸਬਜ਼ੀਆਂ === ਸੂਚੀ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ:<ref name=har1>[http://haryanaseeds.gov.in/products_vegetables_kharif.html Kharif crop list], Haryana Seeds Development Corp.</ref> * [[ਕਰੇਲਾ]] * [[ਬੈਂਗਣ]] * [[ਮਿਰਚ]] * ਚੌਲੇ * [[ਭਿੰਡੀ]] * [[ਲੌਕੀ]] * [[ਟਿੰਡਾ]] * [[ਟਮਾਟਰ]] * [[ਹਲਦੀ]]{{Div end}} == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਹਾੜੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ|ਹਾੜੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ]] * [[ਜ਼ੈਦ ਫਸਲਾਂ|ਜ਼ੈਦ ਫਸਲਾਂ]] == ਹਵਾਲੇ == <references /> == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ == * [http://etawah.nic.in/farming.htm E2kB Farming – Rabi, Kharif and Zayad Crops – Animal Husbandry – Fishery] * [http://pali.nic.in/agriculture.htm Location] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120223201858/http://pali.nic.in/agriculture.htm |date=2012-02-23 }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਖੇਤੀਬਾੜੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਸਲਾਂ]] bubyzydsox72mjmnh2tf7p2uyvk3xe1 810874 810872 2025-06-15T17:43:26Z Jagmit Singh Brar 17898 810874 wikitext text/x-wiki '''ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Kharif Crops''''')'' ਜਾਂ ਗਰਮੀ ਰੁੱਤ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ, ਓਹ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ ਜੋ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਬਾਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਖਾਸਕਰ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ [[ਅਪ੍ਰੈਲ]] ਤੋਂ [[ਅਕਤੂਬਰ]] ਦੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ [[ਝੋਨਾ]]/ਬਾਸਮਤੀ, ਨਰਮਾ/[[ਕਪਾਹ]], ਮੱਕੀ, [[ਬਾਜਰਾ]] ਆਦਿ ਮੁੱਖ ਖਰੀਫ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ '''ਮੌਨਸੂਨ ਫਸਲਾਂ''' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਰਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ [[ਮੌਨਸੂਨ]] ਸੀਜ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਕੱਟੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਖੇਤਰ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਜੂਨ ਤੋਂ ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book|last1=Das|first1=N.R.|title=Crops of India|publisher=Scientific Publishers Journals Dept|location=1 January 2011|isbn=8172336810}}</ref> [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ|ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ]] ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਾਨਸੂਨ ਦੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਮਈ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਤੰਬਰ ਦੇ ਤੀਜੇ ਹਫ਼ਤੇ ਤੋਂ ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। == ਖਰੀਫ਼ ਨਾਮ ਦੀ ਉਤਪਤੀ == '''ਖਰੀਫ਼''' (ਸਾਉਣੀ) ਅਤੇ '''ਰਬੀ''' (ਹਾੜ੍ਹੀ) ਦੋਵਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ [[ਅਰਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਵਿੱਚ ਕਲਾਸੀਕਲ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਰਾਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ। ਖਰੀਫ਼ ਦਾ ਅਰਥ ਅਰਬੀ ਵਿੱਚ "[[ਪਤਝੜ]]" ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਬਿਜਾਈ ਮਾਨਸੂਨ ਦੌਰਾਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਟਾਈ ਪਤਝੜ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ; ਪਤਝੜ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਇਸ ਨੇੜਤਾ ਨੂੰ ਸਾਉਣੀ ਦਾ ਸਮਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Gupta">{{cite book|last1=Gupta|first1=Akhil|title=Postcolonial Developments: Agriculture in the Making of Modern India|url=https://archive.org/details/postcolonialdeve00akhi|url-access=registration|date=20 July 1998|publisher=Duke University Press Books|isbn=0822322137}}</ref> == ਖਰੀਫ ਸੀਜ਼ਨ == ਸਾਉਣੀ ਦਾ ਮੌਸਮ ਫਸਲਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਅਨੁਸਾਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਮਈ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖਤਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਮੌਸਮ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਮਾਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੌਰਾਨ ਪਹਿਲੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਮਾਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਅੰਤ (ਅਕਤੂਬਰ-ਨਵੰਬਰ) ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਸੀਜ਼ਨ ਮੱਧ ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮੱਧ ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਸੀਜ਼ਨ ਦੀ ਫਸਲ ਹਰ ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਵੱਖਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਮਈ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਖ਼ਰੀਫ਼ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਮ (ਕਟਾਈ) ਕਰਨ ਲਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਮੌਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਮਈ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਾਲ ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੌਨਸੂਨ ਬਾਰਸ਼ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵੱਲ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੀਜਣ ਦੀ ਮਿਤੀ ਉਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ ਇਹ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਫਸਲਾਂ ਬਾਰਸ਼ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ, ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਂ ਗਲਤ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮੌਨਸੂਨ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਸਾਲ ਦੇ ਯਤਨ ਬਰਬਾਦ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਖਰੀਫ ਫਸਲਾਂ ਚੌਲ (ਝੋਨਾ ਅਤੇ ਬਾਸਮਤੀ), ਬਾਜਰਾ, ਮੱਕੀ, ਲਿਨਸੀਡ/ਫਲੈਕਸ (ਤਿਲ), ਨਰਮਾ/ਕਪਾਹ, ਮੂੰਗਫਲੀ ਆਦਿ ਹਨ। == ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਮ ਖਰੀਫ ਫਸਲਾਂ == {{Div col}} === ਅਨਾਜ ਫਸਲਾਂ === * [[ਜਵਾਰ]] * [[ਮੱਕੀ]] * [[ਬਾਜਰਾ]] * [[ਚਾਵਲ]] ([[ਝੋਨਾ]]) === ਫਲ === ਖਰੀਫ ਫਸਲ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਫਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ:<ref>{{cite web |title=Crop Details, Crop Reporting Service |url=http://www.crs.agripunjab.gov.pk/crop_details |website=www.crs.agripunjab.gov.pk |access-date=12 August 2021}}</ref> *[[ਬਦਾਮ]] *[[ਸੇਬ]] *ਖੁਰਾਮਾਨੀ *[[ਕੇਲੇ]] *ਕੈਂਟਲੂਪ *[[ਚੀਕੂ]] *[[ਨਾਰੀਅਲ]] *[[ਖਜੂਰ]] *[[ਅੰਜੀਰ]] *[[ਜਾਮੁਨ]] *[[ਲੀਚੀ]] *ਲੂਫਾ *[[ਅੰਬ]] *ਖਰਬੂਜਾ *[[ਸੰਤਰਾ]] *[[ਅਨਾਰ]] *[[ਬੇਰ]] *[[ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ]] *[[ਫਾਲਸਾ]] *[[ਪਪੀਤਾ]] *[[ਆੜੂ]] *[[ਗੰਨਾ]] (ਕਮਾਦ) *[[ਅਖਰੋਟ]] *[[ਤਰਬੂਜ]] === ਬੀਜਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਫਸਲਾਂ === * [[ਅਰਹਰ]] (ਤੁੜ) * [[ਕਾਲੇ ਛੋਲੇ]] * [[ਨਰਮਾ]]/[[ਕਪਾਹ]] * ਕੌਪੀ * ਹਰਾ ਛੋਲਾ]] ([[ਮੂੰਗ]]) * [[ਮੂੰਗੀ]] * [[ਗੁਆਰ]] * ਮੋਥ ਬੀਨ * ਮੂੰਗ ਬੀਨ * [[ਤਿਲ]] * [[ਸੋਇਆਬੀਨ]] * ਉੜਦ ਬੀਨ * [[ਅਰਹਰ]] * [[ਫੈਨਲ]] ([[ਸੌਂਫ]]) === ਸਬਜ਼ੀਆਂ === ਸੂਚੀ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ:<ref name=har1>[http://haryanaseeds.gov.in/products_vegetables_kharif.html Kharif crop list], Haryana Seeds Development Corp.</ref> * [[ਕਰੇਲਾ]] * [[ਬੈਂਗਣ]] * [[ਮਿਰਚ]] * ਚੌਲੇ * [[ਭਿੰਡੀ]] * [[ਲੌਕੀ]] * [[ਟਿੰਡਾ]] * [[ਟਮਾਟਰ]] * [[ਹਲਦੀ]]{{Div end}} == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਹਾੜੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ|ਹਾੜੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ]] * [[ਜ਼ੈਦ ਫਸਲਾਂ|ਜ਼ੈਦ ਫਸਲਾਂ]] == ਹਵਾਲੇ == <references /> == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ == * [http://etawah.nic.in/farming.htm E2kB Farming – Rabi, Kharif and Zayad Crops – Animal Husbandry – Fishery] * [http://pali.nic.in/agriculture.htm Location] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120223201858/http://pali.nic.in/agriculture.htm |date=2012-02-23 }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਖੇਤੀਬਾੜੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਸਲਾਂ]] rqwxm49grnhq1wgtnagzjrzvidf7jeg 0 94653 810882 797480 2025-06-15T20:37:21Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810882 wikitext text/x-wiki {{Infobox adult biography |name = ਨਿਕਿਤਾ ਡੇਨਿਸ |caption = ਜੂਨ 2005 ਵਿੱਚ, ਡੇਨਿਸ ਐਕਸਆਰਸੀਓ ਅਵਾਰਡਸ ਦੌਰਾਨ |image = Nikita Denise DSC 0083.JPG |birth_date = {{birth date and age|1976|7|19}}<ref name="iafd">{{cite web | title = Personal Bio Nikita Denise| publisher = IAFD.com|url =http://www.iafd.com/person.rme/perfid=NikitaDenice/gender=f/Nikita-Denise.htm| accessdate = 2008-01-10 }}</ref> |birth_place = [[ਚੈਕੋਸਲਾਵਾਕੀਆ]]<ref name="iafd"/> |birthname = |spouse = |death_date = |height = {{height|ft=5|in=8}}<ref name="iafd"/> |weight = |ethnicity = |alias = |number of films = 404 as actress, 1 as director (per IAFD)<ref name="iafd"/> |website = {{URL|http://www.nikitadenise.biz/|www.NikitaDenise.biz}} }} '''ਨਿਕਿਤਾ ਡੇਨਿਸ '''(ਜਨਮ 19 ਜੁਲਾਈ, 1976) ਇੱਕ ਚੈਕੋਸਲਾਵਾਕੀਆ ਪੌਰਨੋਗ੍ਰਾਫਿਕ ਅਦਾਕਾਰਾ ਹੈ। ਡੇਨਿਸ 1998 ਵਿੱਚ, ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਸਲੋਵਾਕੀਆ ਤੋਂ [[ਟੋਰਾਂਟੋ]] ਤੱਕ ਚਲੀ ਗਈ ਅਤੇ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਸਟ੍ਰਿਪ ਕਲੱਬ ਸਰਕਟ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਸਥਾਨਕ ਹਸਤਾਖਰ ਵਿੱਚ ਜੇਲ ਕੈਲੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੂੰ ''ਜਿਮ ਸਾਊਥ ''ਲਈ ਫ਼ੋਨ ਨੰਬਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸਨੇ ਪਹਿਲਾ ਸੀਨ ਦਿੱਲੋਂ ਡੇ ਨਾਲ ''ਨੋਰਥ ਪੋਲ 13'' ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ। ਇਸੇ ਸਾਲ 2000 ਵਿੱਚ, ਇਸਨੇ ਡੇਵਿਲ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਗੈਂਗਲੈਂਡ #12 ਵਿੱਚ ਇਸਨੇ ਇੱਕ [[ਗੈਂਗਬੈਂਗ]] ਸੀਨ ਦਿੱਤਾ।<ref>{{cite web|url=http://avn.com/index.cfm?objectid=D7147661-0FCD-5672-11963F71C2B51D3D|title=Czech Mate: Nikita Denise Returns|date=2008-02-01|publisher=[[AVN (magazine)|AVN]]|accessdate=2008-02-03|author=Nelson X|archive-date=2008-02-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20080209010604/http://www.avn.com/index.cfm?objectID=D7147661-0FCD-5672-11963F71C2B51D3D|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://xfanz.com/news/87932|title=Nikita Denise Visits Playboy Radio|date=2007-12-18|publisher=xfanz.com|accessdate=2008-02-03|author=Tod Hunter|archive-date=2013-07-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20130717170334/http://www.xfanz.com/|url-status=dead}}</ref> 2006 ਵਿੱਚ, ਡੇਨਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਫਿਲਮ ''ਨਿਕਿਤਾ'ਜ਼ ਐਕਸਟਰਿਮ ਆਇਡਲਸ ''ਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਇਸਨੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪੌਰਨ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ।<ref>{{cite web|url=http://www.ainews.com/story/10150/|title=Nikita Denise Directorial Debut: Nikita's Extreme Idols|accessdate=2006-06-13|archive-date=2006-06-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20060614233945/http://ainews.com/story/10150/|dead-url=yes}}</ref> == ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ == * 2002 ਏਐਫਡਬਲਿਊ ਪੁਰਸਕਾਰ – ਸਾਲ ਦੀ ਯੂਰਪੀ ਔਰਤ ਪ੍ਰਫਾਮਰ<ref>{{cite web|url=http://www.adultvideonews.com/bone/by0702_03.html|title=Adam Film World Selects Same Big Winners as AVN and XRCO|publisher=''[[AVN (magazine)|AVN]]''|accessdate=2014-08-22|author=Wayne Hentai|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20021021211508/http://www.adultvideonews.com/bone/by0702_03.html|archivedate=October 21, 2002}}</ref> * 2002 ਏਵੀਐਨ ਪੁਰਸਕਾਰ – ਫ਼ੀਮੇਲ ਪ੍ਰਫਾਮਰ ਆਫ਼ ਦ ਈਅਰ<ref name="avnaward">{{cite web|url=http://www.avnawards.com/index.php?content=pastwinners|title=AVN Awards Past Winners|publisher=AVN.com|accessdate=2007-08-08|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070929000000/http://www.avnawards.com/index.php?content=pastwinners|archivedate=September 29, 2007}}</ref> * 2002 ਏਵੀਐਨ ਪੁਰਸਕਾਰ – ਵਧੀਆ ਗਰੁੱਪ ਸੈਕਸ ਸੀਨ, ਵੀਡੀਓ – ਸੁਕੁਬਸ * 2003 ਏਵੀਐਨ ਪੁਰਸਕਾਰ – ਵਧੀਆ ਸੈਕਸ ਸੀਨ ਜੋੜੀ, ਫਿਲਮ – ''ਲੇਸ ਵੈਮਪਿਰੇਸ 2'' * 2003 ਏਵੀਐਨ ਪੁਰਸਕਾਰ – ਬੇਸਟ ਆਲ-ਗਰਲ ਸੈਕਸ ਸੀਨ, ਵੀਡੀਓ – ''ਆਈ ਡ੍ਰੀਮ ਆਫ਼ ਜੇਂਨਾ'' * 2008 ਏਵੀਐਨ ਅਵਾਰਡ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ – ਵਧੀਆ ਗਰੁੱਪ ਸੈਕਸ ਸੀਨ, ਵੀਡੀਓ – ਆਈ ਡ੍ਰੀਮ ਆਫ਼ ਜੇਂਨਾ ''2'' (ਕਲੱਬ ਜੇਂਨਾ/ਵਿਵਿਡ), ਜੇਂਨਾ ਜਮੇਸਨ, ਬੇਲਾਡੋਨਾ, ਅਲੌਰਾ ਇਡੇਨ, ਔਰੋਰਾ ਸਨੋਅ, ਸਿੰਡੀ ਕਰੋਫੋਰਡ, ਕਰਟਨੀ ਅਤੇ ਟੀ. ਟੀ. ਬੁਆਏ ਨਾਲ<ref name="avn08">{{cite web|url=http://www.avnawards.com/index.php?content=nominees|title=AVN Award Nominees|publisher=AVNAwards.com|accessdate=2009-08-07}}</ref> * 2016 ''ਏਵੀਐਨ ਹਾਲ ਆਫ਼ ਫੇਮ ''ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ<ref name="AVN2016">{{cite web|url=http://business.avn.com/articles/video/Class-of-2016-The-AVN-Hall-of-Fame-Inductees-615710.html|title=Class of 2016: The AVN Hall of Fame Inductees|accessdate=19 December 2015|archive-date=10 ਫ਼ਰਵਰੀ 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160210090726/http://business.avn.com/articles/video/Class-of-2016-The-AVN-Hall-of-Fame-Inductees-615710.html|url-status=dead}}</ref> == ਚੁੰਨਿਦਾ ਫ਼ਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ == * ''ਗੈਂਗਲੈਂਡ 13'' (2000) * ''ਨੋਰਥ ਪੋਲ13'' (2000) * ''ਚੇਜ਼ਿੰਗ ਦ ਬਿਗ ਵਨਸ 12 ''(2002) * ''ਫੇਮ ਨਿਕਿਤਾ ਡੇਨਿਸ, ਲਾ ''(2002) * ''ਸੈਕਸ ਐਕ੍ਰੋਸ ਅਮਰੀਕਾ 7'' (2002) * ''ਵਿਓਲਾਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਨਿਕਿਤਾ ਡੇਨਿਸ  ''(2002) * ''ਫੇਮ ਨਿਕਿਤਾ ਡੇਨਿਸ 2, La'' (2003) * ''ਨੀਨਾ ਹਾਰਟਲੇ'ਜ਼ ਗਾਈਡ ਟੂ ਡਬਲ ਪੇਨੇਟ੍ਰੇਸ਼ਨ  ''(2004) * ਡਿਕੇਡਸ (2006) == ਹਵਾਲੇ == {{reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * {{ਦਫ਼ਤਰੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ|http://www.nikitadenise.biz}} * {{IMDb name|0219196|Nikita Denise}} * {{iafd name|id=NikitaDenice|gender=female|name=Nikita Denise}}ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਬਾਲਗ ਫਿਲਮ ਡਾਟਾਬੇਸ * {{Egafd name|n0057|Nikita Denise}} * {{afdb name|id=23409|gender=female|name=Nikita Denise}}ਬਾਲਗ ਫਿਲਮ ਡਾਟਾਬੇਸ [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1976]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਚੈਕੋਸਲਾਵਾਕੀਆ ਪੌਰਨੋਗ੍ਰਾਫਿਕ ਫ਼ਿਲਮ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] 2y5wwy1dooq4dg0pbijc95y71q9z79j 10 95062 810817 546687 2025-06-15T13:50:29Z Jagmit Singh Brar 17898 810817 wikitext text/x-wiki {{ {{{|safesubst:}}}#invoke:Unsubst||Expert needed|date=__DATE__|$B= {{Ambox | name = ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ | subst= <includeonly>{{subst:</includeonly><includeonly>substcheck}}</includeonly> | type = content | sect = {{{2|ਇਹ ਲੇਖ}}} | issue= '''ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਬੇਹਤਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਦੇਵੋ। ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਸਿਰਲੇਖ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਮਾਹਿਰ ਵਿਕਿਪੀਡੀਅਨ ਦੁਆਰਾ ਚੈਕ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। {{#if:{{{1|}}} |in {{{1}}}{{#if:{{{ex2|}}} |{{#if:{{{ex3|}}} |, {{{ex2}}}{{#if:{{{ex4|}}} |, {{{ex3}}}{{#if:{{{ex5|}}} |, {{{ex4}}} or {{{ex5}}} | &nbsp;or {{{ex4}}}}} | &nbsp;or {{{ex3}}}}} | &nbsp;or {{{ex2}}}}} |}} |ਇਸ}}'''. {{#if:{{{reason|}}} |The specific problem is: '''{{{reason}}}.''' }} | fix = {{#if:{{{talk|}}} |See the [[{{TALKPAGENAME}}&#x23;{{{talk}}}|talk page]] for details. |{{#if:{{{reason|}}}| |{{{2|ਲੇਖ}}} ਸਬੰਧੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਟੈਮਪਲੇਟ ਨੂੰ '' ਕਾਰਨ '' ਜਾਂ '' ਚਰਚਾ '' ਮਾਪਦੰਡ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰੋ।<includeonly>{{#ifeq:{{lc:{{{nocat|}}} }}|true||[[Category:Articles needing expert attention with no reason or talk parameter]]}}</includeonly> }} }} {{#if: {{{1|}}} |[[Wikipedia:WikiProject {{ucfirst:{{{1}}}}}|WikiProject {{ucfirst:{{{1}}}}}]]{{#if:{{{ex2|}}} |{{#if:{{{ex3|}}} |, [[Wikipedia:WikiProject {{ucfirst:{{{ex2}}}}}|WikiProject {{ucfirst:{{{ex2}}}}}]]{{#if:{{{ex4|}}} |, [[Wikipedia:WikiProject {{ucfirst:{{{ex3}}}}}|WikiProject {{ucfirst:{{{ex3}}}}}]]{{#if:{{{ex5|}}} |, [[Wikipedia:WikiProject {{ucfirst:{{{ex4}}}}}|WikiProject {{ucfirst:{{{ex4}}}}}]] or [[Wikipedia:WikiProject {{ucfirst:{{{ex5}}}}}|WikiProject {{ucfirst:{{{ex5}}}}}]] |&nbsp;or [[Wikipedia:WikiProject {{ucfirst:{{{ex4}}}}}|WikiProject {{ucfirst:{{{ex4}}}}}]]}} |&nbsp;or [[Wikipedia:WikiProject {{ucfirst:{{{ex3}}}}}|WikiProject {{ucfirst:{{{ex3}}}}}]]}} |&nbsp;or [[Wikipedia:WikiProject {{ucfirst:{{{ex2}}}}}|WikiProject {{ucfirst:{{{ex2}}}}}]]}} |}} ਕਿਸੇ ਮਾਹਰ ਦੁਆਰਾ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। |Consider [[:Template:Expert needed|associating this request]] with a [[WP:WikiProject|WikiProject]].<includeonly>[[Category:Articles needing unspecified expert attention]]</includeonly> }} | date = {{{date|}}} | cat = Articles needing expert attention | all = All articles needing expert attention }}<!-- Additional categories -->{{category handler |nocat={{{nocat|<noinclude>true</noinclude>}}} |main={{{ex5|}}}}} }} <noinclude> {{Documentation}}<!-- Add category links to the /doc subpage --> </noinclude> 2q7yn1v5o2ybzp1q00lblf3uptujyx8 810818 810817 2025-06-15T13:51:13Z Jagmit Singh Brar 17898 810818 wikitext text/x-wiki {{ {{{|safesubst:}}}#invoke:Unsubst||Expert needed|date=__DATE__|$B= {{Ambox | name = ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ | subst= <includeonly>{{subst:</includeonly><includeonly>substcheck}}</includeonly> | type = content | sect = {{{2|ਲੇਖ}}} | issue= '''ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਬੇਹਤਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਦੇਵੋ। ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਸਿਰਲੇਖ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਮਾਹਿਰ ਵਿਕਿਪੀਡੀਅਨ ਦੁਆਰਾ ਚੈਕ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। {{#if:{{{1|}}} |in {{{1}}}{{#if:{{{ex2|}}} |{{#if:{{{ex3|}}} |, {{{ex2}}}{{#if:{{{ex4|}}} |, {{{ex3}}}{{#if:{{{ex5|}}} |, {{{ex4}}} or {{{ex5}}} | &nbsp;or {{{ex4}}}}} | &nbsp;or {{{ex3}}}}} | &nbsp;or {{{ex2}}}}} |}} |ਇਸ}}'''. {{#if:{{{reason|}}} |The specific problem is: '''{{{reason}}}.''' }} | fix = {{#if:{{{talk|}}} |See the [[{{TALKPAGENAME}}&#x23;{{{talk}}}|talk page]] for details. |{{#if:{{{reason|}}}| |{{{2|ਲੇਖ}}} ਸਬੰਧੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਟੈਮਪਲੇਟ ਨੂੰ '' ਕਾਰਨ '' ਜਾਂ '' ਚਰਚਾ '' ਮਾਪਦੰਡ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰੋ।<includeonly>{{#ifeq:{{lc:{{{nocat|}}} }}|true||[[Category:Articles needing expert attention with no reason or talk parameter]]}}</includeonly> }} }} {{#if: {{{1|}}} |[[Wikipedia:WikiProject {{ucfirst:{{{1}}}}}|WikiProject {{ucfirst:{{{1}}}}}]]{{#if:{{{ex2|}}} |{{#if:{{{ex3|}}} |, [[Wikipedia:WikiProject {{ucfirst:{{{ex2}}}}}|WikiProject {{ucfirst:{{{ex2}}}}}]]{{#if:{{{ex4|}}} |, [[Wikipedia:WikiProject {{ucfirst:{{{ex3}}}}}|WikiProject {{ucfirst:{{{ex3}}}}}]]{{#if:{{{ex5|}}} |, [[Wikipedia:WikiProject {{ucfirst:{{{ex4}}}}}|WikiProject {{ucfirst:{{{ex4}}}}}]] or [[Wikipedia:WikiProject {{ucfirst:{{{ex5}}}}}|WikiProject {{ucfirst:{{{ex5}}}}}]] |&nbsp;or [[Wikipedia:WikiProject {{ucfirst:{{{ex4}}}}}|WikiProject {{ucfirst:{{{ex4}}}}}]]}} |&nbsp;or [[Wikipedia:WikiProject {{ucfirst:{{{ex3}}}}}|WikiProject {{ucfirst:{{{ex3}}}}}]]}} |&nbsp;or [[Wikipedia:WikiProject {{ucfirst:{{{ex2}}}}}|WikiProject {{ucfirst:{{{ex2}}}}}]]}} |}} ਕਿਸੇ ਮਾਹਰ ਦੁਆਰਾ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। |Consider [[:Template:Expert needed|associating this request]] with a [[WP:WikiProject|WikiProject]].<includeonly>[[Category:Articles needing unspecified expert attention]]</includeonly> }} | date = {{{date|}}} | cat = Articles needing expert attention | all = All articles needing expert attention }}<!-- Additional categories -->{{category handler |nocat={{{nocat|<noinclude>true</noinclude>}}} |main={{{ex5|}}}}} }} <noinclude> {{Documentation}}<!-- Add category links to the /doc subpage --> </noinclude> rbpe04ew908q1uvs8kil21nejz5qsuc 810820 810818 2025-06-15T13:53:42Z Jagmit Singh Brar 17898 810820 wikitext text/x-wiki {{ {{{|safesubst:}}}#invoke:Unsubst||Expert needed|date=__DATE__|$B= {{Ambox | name = ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ | subst= <includeonly>{{subst:</includeonly><includeonly>substcheck}}</includeonly> | type = content | sect = {{{2|ਲੇਖ}}} | issue= '''ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਬੇਹਤਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਦੇਵੋ। ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਸਿਰਲੇਖ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਮਾਹਿਰ ਵਿਕਿਪੀਡੀਅਨ ਦੁਆਰਾ ਚੈਕ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। {{#if:{{{1|}}} |in {{{1}}}{{#if:{{{ex2|}}} |{{#if:{{{ex3|}}} |, {{{ex2}}}{{#if:{{{ex4|}}} |, {{{ex3}}}{{#if:{{{ex5|}}} |, {{{ex4}}} or {{{ex5}}} | &nbsp;or {{{ex4}}}}} | &nbsp;or {{{ex3}}}}} | &nbsp;or {{{ex2}}}}} |}} |ਇਸ}}'''. {{#if:{{{reason|}}} |The specific problem is: '''{{{reason}}}.''' }} | fix = {{#if:{{{talk|}}} |See the [[{{TALKPAGENAME}}&#x23;{{{talk}}}|talk page]] for details. |{{#if:{{{reason|}}}| |{{{2|ਲੇਖ}}} ਸਬੰਧੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਟੈਮਪਲੇਟ ਨੂੰ '' ਕਾਰਨ '' ਜਾਂ '' ਚਰਚਾ '' ਮਾਪਦੰਡ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰੋ।<includeonly>{{#ifeq:{{lc:{{{nocat|}}} }}|true||[[Category:Articles needing expert attention with no reason or talk parameter]]}}</includeonly> }} }} {{#if: {{{1|}}} |[[Wikipedia:WikiProject {{ucfirst:{{{1}}}}}|WikiProject {{ucfirst:{{{1}}}}}]]{{#if:{{{ex2|}}} |{{#if:{{{ex3|}}} |, [[Wikipedia:WikiProject {{ucfirst:{{{ex2}}}}}|WikiProject {{ucfirst:{{{ex2}}}}}]]{{#if:{{{ex4|}}} |, [[Wikipedia:WikiProject {{ucfirst:{{{ex3}}}}}|WikiProject {{ucfirst:{{{ex3}}}}}]]{{#if:{{{ex5|}}} |, [[Wikipedia:WikiProject {{ucfirst:{{{ex4}}}}}|WikiProject {{ucfirst:{{{ex4}}}}}]] or [[Wikipedia:WikiProject {{ucfirst:{{{ex5}}}}}|WikiProject {{ucfirst:{{{ex5}}}}}]] |&nbsp;or [[Wikipedia:WikiProject {{ucfirst:{{{ex4}}}}}|WikiProject {{ucfirst:{{{ex4}}}}}]]}} |&nbsp;or [[Wikipedia:WikiProject {{ucfirst:{{{ex3}}}}}|WikiProject {{ucfirst:{{{ex3}}}}}]]}} |&nbsp;or [[Wikipedia:WikiProject {{ucfirst:{{{ex2}}}}}|WikiProject {{ucfirst:{{{ex2}}}}}]]}} |}} ਕਿਸੇ ਮਾਹਰ ਦੁਆਰਾ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। |Consider [[:Template:Expert needed|associating this request]] with a [[WP:WikiProject|WikiProject]].<includeonly>[[Category:Articles needing unspecified expert attention]]</includeonly> }} | date = {{{date|}}} | cat = Articles needing expert attention | all = All articles needing expert attention }}<!-- Additional categories -->{{category handler |nocat={{{nocat|<noinclude>true</noinclude>}}} |main={{{|}}}}} }} <noinclude> {{Documentation}}<!-- Add category links to the /doc subpage --> </noinclude> pkeg7a73fnsfcwi3gvq5ve7njhvaju9 0 95700 810816 806177 2025-06-15T13:38:54Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810816 wikitext text/x-wiki == A == * Abati ([[ਅਰਜਨਟੀਨਾ|Argentina]]) [http://www.zanelloargentina.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091005062125/http://www.zanelloargentina.com/ |date=2009-10-05 }} * ACO 2000 ([[ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ|South Africa]]) * Aebi (Switzerland) [http://www.aebi.com/] * AGCO Corporation (United States) [http://www.agcocorp.com/] ** AGCO (USA) [http://www.agcoiron.com/] ** AGCO Allis (Argentina, formerly USA) [http://www.agcoallis.com.ar/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070704180155/http://www.agcoallis.com.ar/ |date=2007-07-04 }} ** Challenger (USA) [http://www.challenger.agcocorp.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070621060726/http://www.challenger.agcocorp.com/ |date=2007-06-21 }} [http://www.challenger-ag.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090605015848/http://www.challenger-ag.com/ |date=2009-06-05 }} ** Fendt (Germany) [http://www.fendt.com/] ** Massey Ferguson (USA) [http://www.masseyferguson.com] ** Valtra ([[ਫ਼ਿਨਲੈਂਡ|Finland]]) [http://www.valtra.com/] * Agrale ([[ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ|Brazil]]) [http://www.agrale.com.br/] * Agri King (India) [http://www.agrikingtractors.com/] * Agria (Spain) [http://www.agria.net/] * Agrinar (Argentina) [https://web.archive.org/web/20070103063406/http://www.agrinar.com.ar/] * Agritech (Brazil) [http://www.agritech.ind.br/] ** Yanmar Agritech * Agro Tractors Ltd ([[ਪਾਕਿਸਤਾਨ|Pakistan]]) * [https://www.agroasiatractors.ae/ AGROASIA TRACTORSUAE] ** John Deere/ATL [http://agrotractors.com/] (joint venture in Pakistan) * AGT ([[ਸਲੋਵੇਨੀਆ|Slovenia]]) * AHS ([[ਤੁਰਕੀ|Turkey]]) [http://www.ahs.com.tr/] * Al-Ghazi Tractors (Pakistan) [http://alghazitractors.com/] * Al Jadah ([[ਲੀਬੀਆ|Libya]]) [http://www.libyantractorco.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060829030021/http://www.libyantractorco.com/ |date=2006-08-29 }} (joint venture with Massey Ferguson) * Alfrat ([[ਸੀਰੀਆ|Syria]]) [http://www.alfratco.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070316155037/http://www.alfratco.com/ |date=2007-03-16 }} * Amul (India) * Anglo-Thai New Holland ([[ਥਾਈਲੈਂਡ|Thailand]]) [http://www.anglo-thai.com/] * Antonio Carraro (Italy) [http://www.antoniocarraro.it/] * Apache Solis (Argentina) (joint with International Tractors (Sonalika)) [http://www.apache.com.ar/] * Aratri Biagioli (Italy) [http://www.aratribiagioli.it/] * ARGO SpA (Italy) [http://www.argospa.it/] ** Fort ** Landini [http://www.landini.it/] ** McCormick Tractors [http://www.mccormick-intl.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070429175149/http://www.mccormick-intl.com/us/1809_to_present.htm |date=2007-04-29 }} ** SEP [http://www.sep.it/] ** Valpadana [http://www.valpadana.it/] * ARLAN-YTO (Kazakhstan) (joint with YTO) * ArmaTrac (Turkey) [http://www.armatrac.com/] == B == * Balram (India) * Baltiets (Russia) * Barbieri (Italy) [http://www.barbieri-fb.com/] * Basak Traktor ([[ਤੁਰਕੀ|Turkey]]) [http://www.basaktraktor.com.tr/] * BCS SpA (Italy) [http://www.bcs-ferrari.it/] ** BCS ** Ferrari tractors ** Pasquali * Belarus (Ganja) (Azerbaijan) (licensed Belarus/MTZ) [http://www.ganjaauto.az/] * Bell (South Africa) [http://www.bell.co.za/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070704015420/http://www.bell.co.za/ |date=2007-07-04 }} * BERGmeister (Germany) [http://www.alois-hieble.de/maschinenbau/bergmeister/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180901072823/http://www.alois-hieble.de/maschinenbau/bergmeister/ |date=2018-09-01 }} * Bernardin (Argentina) [https://web.archive.org/web/20090221063254/http://www.bernardin.com.ar/] * BM ([[ਉਰੂਗੁਏ|Uruguay]]) [http://translate.googleusercontent.com/translate_c?hl=en&langpair=es%7Cen&u=http://www.domingobasso.com/tractores&rurl=translate.google.com&client=tmpg&usg=ALkJrhiKhCe9EpUgqz3sjtZLBWv5IH8W5A] * Bobruisk plant of tractor parts and units (Belarus) [http://bztda.com/] * BOMR (China) [http://www.bomrcn.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170708000152/http://www.bomrcn.com/ |date=2017-07-08 }} * BOZOK TRACTOR (KARACABAY GROUP) (Turkey) [http://www.bozoktraktor.com.tr] * BS ([[ਵੀਅਤਨਾਮ|Vietnam]]) [http://www.veam.com.vn/BS/default-e.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070930021837/http://www.veam.com.vn/BS/default-e.htm |date=2007-09-30 }} * Budny (Brazil) * Bull Power IMT (Pakistan0 (licensed IMT) [http://omnigroup.com.pk/industry.php?id=55&url=agriculture_tractors] == C == * CAMARTEC (Tanzania) * Captain (India) [http://www.captaintractors.com] * Carraro Agritalia (Italy) [http://www.agritalia.it/] * Carrian (China) * CATERPILLAR (United States) [http://www.cat.com] * Ceahlau ([[ਰੋਮਾਨੀਆ|Romania]]) [http://www.ceahlau.com/] * Challenger (USA) (part of AGCO concern) [http://www.challenger.agcocorp.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070621060726/http://www.challenger.agcocorp.com/ |date=2007-06-21 }} [http://www.challenger-ag.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090605015848/http://www.challenger-ag.com/ |date=2009-06-05 }} * Changfa (China) [http://www.changfa.com.cn/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170911200009/http://changfa.com.cn/ |date=2017-09-11 }} * Changlin (China) [http://www.changlin.net/] ** SH - Deutz Fahr (China) (joint with Deutz-Fahr) * Changzhou (China) ** Dongfeng [http://www.dfamgc.com/] * Chelyabinsk Tractor Plant (Russia) [http://chtz-uraltrac.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080331175431/http://chtz-uraltrac.com/ |date=2008-03-31 }} ** ChTZ * Chery (China) [http://www.cheryhi.com.cn/] ** Detank * CHETRA (Russia) [http://www.chetra.ru/en/] * China Shangdong (China) [http://sdshifeng.com.cn/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071228050559/http://sdshifeng.com.cn/ |date=2007-12-28 }} ** TaiShan [http://www.tstractor.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170706170143/http://www.tstractor.com/ |date=2017-07-06 }} * Chuanfeng (China) [http://www.msjx.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070713210218/http://www.msjx.com/ |date=2007-07-13 }} * Chuanlong (China) [http://www.clzb.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070614084055/http://www.clzb.com/ |date=2007-06-14 }} * Cirta ([[ਅਲਜੀਰੀਆ|Algeria]]) [http://www.cmt.dz/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070608205803/http://www.cmt.dz/ |date=2007-06-08 }} ** CMT ** PMA * Claas (Germany) [http://www.claas.com/] * CMZ (Argentina) ** Zanello (CMZ) [http://www.zanello.com.ar/] * CNH Global (Italy/USA) [http://www.cnh.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090107031722/http://www.cnh.com/ |date=2009-01-07 }} ** Case IH (USA) [http://www.caseih.com/] ** New Holland (Italy/USA) [http://www.newholland.com/] ** Shanghai New Holland (joint venture) (China) [http://www.snh.com.cn/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070627100140/http://www.snh.com.cn/ |date=2007-06-27 }} ** Steyr (Austria) [http://www.steyr-traktoren.com/] ** UzCaseTractor (Joint Venture) (Uzbekistan) * Cockshutt Plow Company (Canada) * Crossword Agro (India) [http://www.crosswordagro.com/] ** Atmak ** Captain ** Nissan * Crystal (Poland) [http://www.traktor.pl/] * Cub Cadet [http://www.cubcadet.com/] == D == * DaeDong ([[ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ|South Korea]]) [http://www.daedong.co.kr/] ** DaeDong ** Kioti [http://www.kioti.com/] ** Landpower * Deere & Company (USA) [http://www.deere.com/] ** Benye (China) [http://www.benye.com/] {{Webarchive|url=https://archive.today/20130102015935/http://www.benye.com/ |date=2013-01-02 }} (purchased by John Deere in 2007) ** John Deere ** John Deere/ATL (joint venture) (Pakistan) [http://agrotractors.com/] ** John Deere Tiantuo (JDT) (joint venture) (China) [http://www.jdtt.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929012425/http://www.jdtt.com/ |date=2007-09-29 }} *** Apollo *** Iron Bull * Dewan Tractors (Pakistan) ** Dewan Euro Leopard ** Dewan Foton ** Dewan Tumosan * Dexheimer (Germany) [http://www.dexheimer-traktor.de/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190801085910/http://dexheimer-traktor.de/ |date=2019-08-01 }} * Dezzi (South Africa) (Desmond) [http://www.dezzi.co.za/] * Dior (China) [http://www.diorzg.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170920081229/http://diorzg.com/ |date=2017-09-20 }} * Dong Feng (China) Changzhou Agricultural Machinery Group Co., LTD (DFAM) [http://www.df-tractor.com/] * Doppstadt (Germany) [http://www.doppstadt.net/] * DTZ (Ukraine) == E == * Eastman Industries ** Eastman Commercial ** Hover Mower ** Ingersoll Power Equipment * Ekip (Turkey) [http://ekiptraktor.com.tr/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160820044937/http://ekiptraktor.com.tr/ |date=2016-08-20 }} (licensed Massey Ferguson) * Enfly (China) [http://enfly.en.alibaba.com/] * Erkunt (Turkey) [http://www.erkunttarim.com.tr] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080210011314/http://www.erkunttarim.com.tr/ |date=2008-02-10 }} ** ArmaTrac [http://www.armatrac.com/] * Escorts (India) ** Escorts [http://www.escortsagri.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070701050629/http://www.escortsagri.com/ |date=2007-07-01 }} ** Escorts Polmot (Poland) [http://www.escorts.com.pl/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071015115435/http://escorts.com.pl/ |date=2007-10-15 }} ** Farmtrac ** Powertrac * ETRAG (Algeria) [http://www.etrag.dz/] == F == * FarmAll Technology [http://www.farmalltechnology.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210125020927/http://www.farmalltechnology.com/ |date=2021-01-25 }} ** URSUS * Farmcart (India) * Farmer (India) [http://www.farmertractor.in/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150801100119/http://farmertractor.in/ |date=2015-08-01 }} * Farmer (Poland) [http://www.farmersokolka.internetdsl.pl/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180902082316/http://www.farmersokolka.internetdsl.pl/ |date=2018-09-02 }} * Force Motors (formerly Bajaj Tempo Ltd) (India) [http://www.forcemotors.com/] ** Balwan ** Tempo Ox * Forma (Romania) [http://www.forma-romania.ro/] * Foton Lovol (China) (sold under many names) [http://www.fotonlovol.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080216203612/http://www.fotonlovol.com/ |date=2008-02-16 }} ** EuroLeopard [http://www.euroleopard.com/] ** Eurotrac [http://www.eurotrac.nl/] ** Foton ** Lovol * Fuyang Tractor (China) ** Benniu [http://www.benniu.net/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20021031211255/http://www.benniu.net/ |date=2002-10-31 }} == G == * Ganja Auto Plant ([[ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ|Azerbaijan]]) [http://www.ganjaauto.gov.az/] * Gecheng (China) [http://www.shanghaigc.com/] * GEDA (Romania) [http://www.geda.ro/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121114124813/http://www.geda.ro/ |date=2012-11-14 }} [http://www.utbtractors.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120728093232/http://www.utbtractors.com/ |date=2012-07-28 }} * GIAD ([[ਸੁਡਾਨ|Sudan]]) [http://www.giad.com/] * GM Universal (Pakistan) [http://www.agripak.com.pk/] * Goldoni (Italy) [http://www.goldoni.com/] * Greaves (India) * Guapo (Argentina) [http://www.tractorguapo.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170625151635/http://www.tractorguapo.com/ |date=2017-06-25 }} == H == * Haotian (China) [http://www.wfhaotian.com/] * Hattat (Turkey) [http://www.hattat.com.tr/en_hemaurunlertraktor.php] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070517221433/http://www.hattat.com.tr/en_hemaurunlertraktor.php |date=2007-05-17 }} ** Hattat (licensed Valtra) ** Hattat Universal (licensed UTB Universal) ** Valtra (licensed) * Henan Lishen Machinery Co (China) [http://www.hnslsjx.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170817105221/http://www.hnslsjx.com/ |date=2017-08-17 }} ** Henan Lishen ** Hercules ** Foison * Hero Motors Limited (Pakistan) [http://www.hero.com.pk/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170806164304/http://hero.com.pk/ |date=2017-08-06 }} ** Hero Russi ** Hero Russi Belarus (licensed Belarus) * HMT (India) [http://hmttractors.co.in] * Holder (Germany) [http://www.holdertractor.com] (purchased by Uzel in 2006, sold in 2008) * Honda (Japan) [http://www.hondapower.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20000707022421/http://www.hondapower.com/ |date=2000-07-07 }} [http://www.honda.co.jp/agriculture/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304053222/http://www.honda.co.jp/agriculture/ |date=2016-03-04 }} * Hovertrack (Netherlands) [http://www.hovertrack.nl/] * HOYO (Romania) (build Tai Shan) [http://www.hoyo.ro/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151222090224/http://www.hoyo.ro/ |date=2015-12-22 }} * Husqvarna ** Craftsman ** Dixon ** Murray (built under license in North America from Briggs & Stratton) ** Poulan ** Weed Eater * Hydrema (Denmark) == I == [[ਤਸਵੀਰ:NelsUgland.jpg|right|thumb|ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਹਾਰਵੇਟਰ<br> ]] [[ਤਸਵੀਰ:IMT_533_DeLuxe_Šarani_2.jpg|right|thumb|<center>IMT (ਸਰਬੀਆ)<br> </center>]] * IMK ([[ਸਰਬੀਆ|Serbia]]) [http://www.14-oktobar.co.rs] * IMR (Serbia) [http://www.imr-rakovica.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120627040335/http://www.imr-rakovica.com/ |date=2012-06-27 }} * IMT (Serbia) [http://www.imt.co.rs] * Indo Farm (India) [http://www.indofarm.in] ** Indo Power ** Staunch * International Tractors Limited (India) [http://www.sonalika.com] ** Solis ** Sonalika International * Irum (Romania) (based on Belarus/MTZ) [http://www.irum.ro/] * Iseki (Japan) [http://www.iseki.co.jp] * ITMCo ([[ਈਰਾਨ|Iran]]) [http://www.itm.co.ir] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090221065741/http://www.itm.co.ir/ |date=2009-02-21 }} ** Baskent ([[ਤੁਰਕੀ|Turkey]]) [http://www.baskenttraktor.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090525091925/http://www.baskenttraktor.com/ |date=2009-05-25 }} ** ITM ** ITMCo ** KTMCO (Iran-Kurdistan) (subsidiary of ITMCO) [http://www.ktmcompany.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170911162653/http://ktmcompany.com/ |date=2017-09-11 }} ** Massey Ferguson (under license) ** Motira ([[ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ|Zimbabwe]]) (joint venture) [http://www.motira.ir/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100901175109/http://www.motira.ir/ |date=2010-09-01 }} ** MTF ** TajIran ([[ਤਾਜਿਕਸਤਾਨ|Tajikistan]]) (joint venture) [http://www.tajiran.ir] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070704071800/http://www.tajiran.ir/ |date=2007-07-04 }} ** UgIran ([[ਯੁਗਾਂਡਾ|Uganda]]) (joint venture) [http://www.ugiran.ir] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090101135850/http://www.ugiran.ir/ |date=2009-01-01 }} ** VenIran ([[ਵੈਨੇਜ਼ੁਐਲਾ|Venezuela]]) (joint venture) [http://www.veniran.com.ve] == J == * Jaya (India) * JCB (England) * JDS (Germany) [http://www.dromson.com] ** Eicher *** Valtra Eicher * Jiangsu (China) [http://www.jsqt.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070703235416/http://www.jsqt.com/ |date=2007-07-03 }} * Jindal (India) * JIROFT (Iran) * John Deere (USA) * Juling (China) [http://www.juling.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060615032204/http://www.juling.com/ |date=2006-06-15 }} == K == [[ਤਸਵੀਰ:T_150_K_front.JPG|right|thumb|<center>KhTZ (ਯੂਕਰੇਨ)<br> </center>]] * KamAZ (Russia) [http://www.kamaz.net/] * Kaset Phattana (Thailand) [http://www.thaicombine.com/products/kc01/kc01.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060216213550/http://thaicombine.com/products/kc01/kc01.html |date=2006-02-16 }} * KAT (China) [http://www.reden.com.cn/index.asp] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080224165402/http://www.reden.com.cn/index.asp |date=2008-02-24 }} (by Shanghai Reden Industrial) * KBZ (Russia) [http://www.santalow.narod.ru/tractor.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20020917201117/http://www.santalow.narod.ru/tractor.htm |date=2002-09-17 }} * Kerman (Iran) [http://www.ktmfco.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20041130004417/http://ktmfco.com/ |date=2004-11-30 }} * KhTZ (Ukrainian abbreviation for the Kharkiv Tractor Plant) (Ukraine) [http://www.xtz.ua/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090204032824/http://www.xtz.ua/ |date=2009-02-04 }} * Khyber (Iran) * KIOTI (South Korea) [http://www.kioti.com/] * Kirovets (Russia) [http://www.kirovets.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20010124192100/http://www.kirovets.com/ |date=2001-01-24 }} ** Deutz-Fahr Kirovets (joint with Deutz-Fahr) ** Kirovets-Pronar ** Terrion [http://www.terrion.eu/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100202011344/http://www.terrion.eu/ |date=2010-02-02 }} * Kissan Standard (India) [http://standardagricultureworks.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101204015937/http://standardagricultureworks.com/ |date=2010-12-04 }} * KMZ (Russia) [http://www.kmz.ru/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170806012634/http://kmz.ru/ |date=2017-08-06 }} * Koyker * Krieger (Germany) [http://www.krieger-fahrzeugbau.de/] * Krishi Shakti (India) * KTZ (Moldova) * KTZ BOLGAR (Bulgaria) [http://www.tractors-bg.com/index-en.php?page=services&f=s] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130624163056/http://www.tractors-bg.com/index-en.php?page=services&f=s |date=2013-06-24 }} * Kubota (Japan) [http://www.kubota.com] * Kukje (South Korea) * Branson == L == [[ਤਸਵੀਰ:Lamborghini_traktor.jpg|right|thumb|ਲੋਂਬੋਰਗਿਨੀ ਟਰੈਕਟਰ<br> ]] * Lamborghini Trattori S.p.A. (Italy) (part of SDF concern) * Lander (Spain) [http://www.landertrac.com/] * Landini (Italy) (part of ARGO SpA concern) * Landmarshal (India) * Lanz (Germany) * LFKedi (China) [http://www.changlianfa.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161013105223/http://www.changlianfa.com/ |date=2016-10-13 }} * LIMB (LUXS) ([[ਸਲੋਵੇਨੀਆ|Slovenia]]) [http://www.limb.si/] * Lindner (agricultural machinery manufacturer) (Austria) [http://www.lindner-traktoren.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141217170324/http://lindner-traktoren.com/ |date=2014-12-17 }} * Linhai (China) [http://www.atv-linhai.com] * LKT (Slovenia) * Lovson (India) [http://www.lovson.com/] * LS Mtron (formerly LG Cable) (South Korea) [http://www.lstractor.co.kr/] ** LS * LTZ (Russia) [http://www.ltz.lipetsk.ru/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070607190648/http://www.ltz.lipetsk.ru/ |date=2007-06-07 }} * Luli (China) [http://www.ginding.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170713233826/http://www.ginding.com/ |date=2017-07-13 }} * Lutong (China) [http://www.lylutong.com.cn/] == M == [[ਤਸਵੀਰ:Belarus_1220.4.jpg|right|thumb|<center>MTZ (ਬੇਲਾਰੂਸ)<br> </center>]] * Machinery & Industrial Group N.V. (Russia)[http://tplants.com//] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170730065447/http://www.tplants.com/ |date=2017-07-30 }} * Mahindra & Mahindra (India) [http://www.mahindratractorworld.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090823055557/http://www.mahindratractorworld.com/ |date=2009-08-23 }} ** Jiangling Motors (Mahindra, China) *** FengShou *** Lenar [http://www.lenarusa.com/] ** Jinma (China) (various manufacturers) [http://www.jinma-tractor.com/] [http://www.jm-tractor.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170911192023/http://jm-tractor.com/ |date=2017-09-11 }} ** Mahindra ** Mahindra Tractors ** Mahindra Gujarat [http://www.mahindragujarat.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090221125316/http://www.mahindragujarat.com/ |date=2009-02-21 }} ** Shaktimaan [http://www.mahindragujarat.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090221125316/http://www.mahindragujarat.com/ |date=2009-02-21 }} ** Swaraj (purchased 64.6% in 2007) [http://www.swarajenterprise.com/] * Malyshev Factory (Ukraine) [http://www.malyshevplant.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190718212452/http://malyshevplant.com/ |date=2019-07-18 }} * MAT (Romania) [http://www.matcraiova.ro] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090123035607/http://matcraiova.ro/ |date=2009-01-23 }} * Meraj (India) [http://www.mangaltractors.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100515162842/http://mangaltractors.com/ |date=2010-05-15 }} * Merlo (Italian) [http://www.merlo.it/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170727022545/http://www.merlo.it/ |date=2017-07-27 }} * Metalfor Araus (Argentina) [http://www.metalfor.com.ar/] * Mija (Romania) [http://www.ummija.ro/] * Millat (Pakistan) [http://www.millat.com.pk/] ** Massey Ferguson under license ** MT * Mini (Romania) * Mitsubishi (Japan) [http://www.mam.co.jp/] * MoAZ (Belarus) * Morooka (Japan) - [http://www.morooka1.co.jp/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090213081743/http://morooka1.co.jp/ |date=2009-02-13 }} * MTD (USA) [http://www.mtdproducts.com/] ** Bolens ** Cub Cadet Yanmar [http://www.cubcadetyanmar.com/] ** Gutbrod (Germany) ** Rover (Australia) ** White Outdoor ** Yard Machines ** Yard Man * MTZ ([[ਬੇਲਾਰੂਸ|Belarus]]) [http://www.tractors.com.by/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070427155956/http://www.tractors.com.by/ |date=2007-04-27 }} ** Belarus [http://www.belarus.com/] == N == * NAME (Japan) [http://www.shinnouki.co.jp] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190205091907/http://www.shinnouki.co.jp/ |date=2019-02-05 }} * Neptune (Turkey) (licensed MTZ/Belarus) [http://www.neptuntractor.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160213144030/http://neptuntractor.com/ |date=2016-02-13 }} * New Holland (Italy/USA/India) (part of ARGO SpA concern) [http://aecotractorparts.com/pages/Fiat-New-Holland-Tractors.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141222091742/http://aecotractorparts.com/pages/Fiat-New-Holland-Tractors.html |date=2014-12-22 }} == O == * ORTZ (Russia) [http://www.ortz.ru/] * OSTMCO (Iran) [http://sirjan-tractor.com/] (mfg. Goldoni under license) * O.T.M.Co (Iran) [http://www.otm.co.ir/] == P == * Panther (India) * Pauny (Argentina) [http://www.pauny.com.ar/] ** Pauny Rino 3000 ** Zanello * Pierre (Italy) [http://www.pierretra.com/] * Pol-Mot (Poland) [http://www.polmot.pl/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170722050555/http://polmot.pl/ |date=2017-07-22 }} ** Polmot-Foton ** Ursus Pol-Mmot ** Ursus (Poland) [http://www.ursus.com.pl/] * Power-Trac (USA) [http://www.power-trac.com/] * PowerTrac (Argentina) (MarTraj Agrícola S.A.) * Preet (India) [http://www.preettractors.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070821171914/http://www.preettractors.com/ |date=2007-08-21 }} * Progress-ZST (Russia) [http://www.pkprogress.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080310073309/http://www.pkprogress.com/ |date=2008-03-10 }} * Pronar (Poland) [http://www.pronar.pl/] * Proton Primus (Brazil) [http://www.protonprimus.com.br/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061004021522/http://protonprimus.com.br/ |date=2006-10-04 }} == Q == * Qian Liniu (China) [http://www.qljx.com.cn/] * Qingdao Iaoshan Tractor Factory (China) ** Laotuo == R == * Rahi (Pakistan) (joint with Shifeng) [http://www.rahitractors.com.pk/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170817182337/http://www.rahitractors.com.pk/ |date=2017-08-17 }} * Rakovica (IMT) (Serbia) * RAZ (Russia) * Reform (Austria) [http://www.reform-werke.com] ** Metrac ** Mounty * Renault (France) * Royal (India) [http://www.royaltractorpvtltd.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141223061227/http://royaltractorpvtltd.com/ |date=2014-12-23 }} == S == * Saktraktori ([[ਜਾਰਜੀਆ (ਦੇਸ਼)|Georgia]]) [http://web.sanet.ge/mospm/tender/saktractori/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20020917065946/http://web.sanet.ge/mospm/tender/saktractori/ |date=2002-09-17 }} * Samarakoon Tractor Industries ([[ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ|Sri Lanka]]) ** Farmwell * SAME Deutz-Fahr (SDF) (Italy) ** Deutz-Fahr (Germany) ** Deutz-Fahr Kirovets (Russia) (joint venture with Kirovets) ** Hürlimann (Switzerland) [http://www.hurlimann.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050517013349/http://www.hurlimann.com/ |date=2005-05-17 }} ** Lamborghini Trattori (Italy) [http://www.lamborghini-tractors.com/] ** SAME (Italy) ** SH - Deutz Fahr (China) (joint with Changlin) * Sauerburger (Germany) [http://www.sauerburger.de/] * Saukville (USA) [http://www.saukvilletractor.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080714125136/http://www.saukvilletractor.com/ |date=2008-07-14 }} * Savatrac (Iran) * Schanzlin (Germany) [http://www.schanzlin.de/] * Semeato (Brazil) [http://www.semeato.com.br/] * Shangdong Juli (China) [http://www.chinajuli.com/] * Shangdong Shifeng (China) [http://www.shifeng.com.cn/] ** SENS ** Shifeng * Shandgong Shuangli (China) [http://www.shuangli.cn/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170913095053/http://shuangli.cn/ |date=2017-09-13 }} ** Shuangli * Shandong Weifang (China) [http://www.lztractor.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090803223255/http://www.lztractor.com/ |date=2009-08-03 }} [http://www.cn-luzhong.com] ** Luzhong (China) [http://www.lztractor.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090803223255/http://www.lztractor.com/ |date=2009-08-03 }} * Shandong Yingsheng Machinery Co (China) [http://www.sdysjx.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170704110034/http://www.sdysjx.com/ |date=2017-07-04 }} ** Weitai * Shanghai (China) (joint venture) ** Shanghai New Holland [http://www.snh.com.cn/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070627100140/http://www.snh.com.cn/ |date=2007-06-27 }} * Shanghai Newyear (China) ** Newyear * Sharthi (India) [http://www.angelfarm.in/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170911164304/http://angelfarm.in/ |date=2017-09-11 }} * ShenNiu (China) [http://www.hbshenniu.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070615155248/http://www.hbshenniu.com/ |date=2007-06-15 }} * Shenyang (China) [http://www.syyituo.com/docc/product.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927212616/http://www.syyituo.com/docc/product.htm |date=2007-09-27 }} * Shenzhen Victor Industrial (China) ** SWT * Shibaura (Japan) [http://www.shibaura.com/] * Silvatec (Denmark) * Sirgroh Ursus ([[ਪਾਕਿਸਤਾਨ|Pakistan]] (Ursus under license) * Smoltra (Russia) [http://www.smoltra.ru/] * Stallion (India) [http://www.stalliontractor.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170610025647/http://www.stalliontractor.com/ |date=2017-06-10 }} * Stara (Brazil) [http://www.stara.com.br/] * STMC (Saudi Arabia) [http://www.eajb.com/stmc.htm]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਨਵੰਬਰ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Super Star (Turkey) [http://www.motosan.com/prod5.html] == T == * Tractors And Farm Equipment (India) [http://www.tafe.com/] ** Eicher ** Eicher Valtra (under license) ** TAFE * Tai'an Taishan Guotai (China) [http://www.gtvehicle.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130611182529/http://gtvehicle.com/ |date=2013-06-11 }} * Talaythong (Thailand) [http://www.talaythong.co.th/] * Tianjin (China) [http://www.taiec.com.cn/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061205044704/http://taiec.com.cn/ |date=2006-12-05 }} ** JDT (John Deere Tianjin, joint venture) [http://www.jdtt.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929012425/http://www.jdtt.com/ |date=2007-09-29 }} ** Tianjin * TianTong (China) [http://www.chinatiantong.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170709053001/http://www.chinatiantong.com/ |date=2017-07-09 }} * Tikhvinskiy Tractor Plant (Russia) ** Titran * Tolpar (Russia) * Tong Yang Moolsan (South Korea) [http://www.tymm.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170730112338/http://www.tymm.com/ |date=2017-07-30 }} ** Tong Yang ** TYM * Toos (Iran) [http://www.toostractor.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080828195625/http://www.toostractor.com/ |date=2008-08-28 }} * Toro ** Wheel Horse (defunct as of 2007) * Trac-Za (Argentina) [http://www.zanello.8k.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304070112/http://www.zanello.8k.com/ |date=2016-03-04 }} * Tracom ([[ਮੋਲਦੋਵਾ|Moldova]]) [http://tradepoint.moldova.md/tracom.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20010708152405/http://tradepoint.moldova.md/tracom.html |date=2001-07-08 }} * Tractomade (Argentina) (licensed by Pauny) [http://www.tractomade.com.ar/]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ** TMZ Zanello (Argentina) ** Zanello (Tractomade) * Tractors Y Maquinarias SRL (Argentina) ** T&M Grossi [http://www.tractoresymaquinarias.com/] * Tractorul UTB (Romania) (in receivership in 2007) [http://www.utb.ro/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20001018144504/http://www.utb.ro/ |date=2000-10-18 }} ** Titan ** Universal UTB * TrakTurk (Turkey) [http://www.trakturk.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161111100246/http://www.trakturk.com/ |date=2016-11-11 }} * Trantor (UK) [http://www.trantortractors.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090921063511/http://www.trantortractors.com/ |date=2009-09-21 }} * Trishul (India) [http://www.trishultractors.com/] * TTZ ([[ਉਜ਼ਬੇਕਿਸਤਾਨ|Uzbekistan]]) [http://www.carthillamc.com/uzselhozmashholding/eng/index.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100827120948/http://www.carthillamc.com/uzselhozmashholding/eng/index.htm |date=2010-08-27 }} * Tümosan (Turkey) [http://www.tumosan.com.tr/] * Türk Traktör (build New Holland, CaseIH and Steyr for CNH Global,37.5% owned by CNH) (Turkey) [http://www.turktraktor.com.tr/] == U == * UAZ (Ukraine) [http://uaz-upi.com/] ** KYI * Uplion (China) [http://www.uplion.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140109044024/http://uplion.com/ |date=2014-01-09 }} * URSUS (Poland; tractor and bus manufacturer founded in 1893) [http://en.ursus.com.pl/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170501214643/http://en.ursus.com.pl/ |date=2017-05-01 }} * USAMA Harris Khan (Pakistan) [http://usamaharris.com/] ** Chaman Ford ** Euro-F * UTB (Uzina de tractoare Brasov / Brasov Tractor Factory) (Romania) * UVZ (Russia) [http://www.uvz.ru/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130317022636/http://uvz.ru/product |date=2013-03-17 }} * UzCaseTractor JV (Uzbekistan) (61% owned by CNH) * Uzel (Turkey) [http://www.uzeltraktor.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110201184030/http://uzeltraktor.com/ |date=2011-02-01 }} == V == * Valpadana (Italy) (part of ARGO SpA concern) * Valtec (Romania) [http://www.valtectractors.com/] * Valtra (Finland) (part of AGCO concern) [http://www.valtra.com/] * Vandel (France) [http://www.vandel.fr/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160820150820/http://www.vandel.fr/ |date=2016-08-20 }} * Varzan (Iran) [http://www.dehghanvarz.co.ir/] * Ventrac (USA) [http://ventrac.com/] * Versatile (Canada) [http://www.versatile-ag.com/] * VST Tillers (India) [http://www.vsttillers.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170727213901/http://www.vsttillers.com/ |date=2017-07-27 }} ** Eurotrac ** Eurotrac-VST ** Mitsubishi-Shakti ** Shakti ** VST Mitsubishi Shakti ** VST-Shakti ** VTL-Vishvas == W == * WeiFang (China) [http://www.weituo.com/] * WeiFang Guanghui Agriculture Mechanism (China) [http://www.ghnj.cn/] ** YiDaneng * Weizhong (China) * Wesseler (Germany) * Whitewagon (India) [http://www.whitewagon.in] ** Utsav ** Vaibhav * Wiefang Aolida (China) [http://www.sdaolida.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210417162548/http://www.sdaolida.com/ |date=2021-04-17 }} ** Agro Master * Wikov (Czech) [http://www.steel-wheels.net/wikov.html]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Wisconsin Engineering (Czech) [http://www.wisconsineng.cz] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170802032010/http://www.wisconsineng.cz/ |date=2017-08-02 }} * Wolwa (China) [http://www.wolwa.cn/] * World (China) [http://www.worldgroup.com.cn/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080517061911/http://www.worldgroup.com.cn/ |date=2008-05-17 }} * Wuzheng Auto Group (China) [http://www.chinawuzheng.com/] == X == * Xiamen Xiagong Group (China) [http://www.xiagonggroup.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/19981111190519/http://www.xiagonggroup.com/ |date=1998-11-11 }} ** Sahm ** Xiagong * Xiagong (China) [http://www.xiagonggroup.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/19981111190519/http://www.xiagonggroup.com/ |date=1998-11-11 }} * XiangYangHong (China) [http://www.hnxyhjx.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180825213327/http://www.hnxyhjx.com/ |date=2018-08-25 }} * XinBaiJin (China) [http://xinbaijin.en.ec21.com/GC00603830/CA00603843/tractor.html] * Xing Zhou (China) * XingTai (China) * Xinhu (China) [http://www.sdhljt.com/index2.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20020615070208/http://www.sdhljt.com/index2.htm |date=2002-06-15 }} == Y == * Yagmur (Turkey) [http://www.yagmur.com/] ** Valpadana (licensed) * Yanmar (Japan) [http://www.yanmar.co.jp/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141116161410/http://www.yanmar.co.jp/ |date=2014-11-16 }} * Yarz (Ukraine) [http://yarz-ua.all.biz/] * YTO (China) [http://www.yto.com.cn/] * YuMZ (Ukraine) [http://www.yuzhmash.com/] == Z == * Zanello (Argentina) * Zephyr (Zephyr Engineers) ([[ਪਾਕਿਸਤਾਨ|Pakistan]]) * Zetor (Czech) [http://www.zetor.com/] * Zhengzhou (China) * ZhongLian (China) * Zhongtuo (China) [http://zt-tractor.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171015000352/http://www.zt-tractor.com/ |date=2017-10-15 }} ** Indotrak * Zhongyuan (China) [http://www.xxyt.com.cn/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170913083727/http://xxyt.com.cn/ |date=2017-09-13 }} * Zimidara (India) == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਟ੍ਰੈਕਟਰ - ਭਾਰਤੀ ਟਰੈਕਟਰ ਬਿਲਡਿੰਗ ਇਤਹਾਸ ਅਤੇ ਬ੍ਰਾਂਡਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵੇ == ਹਵਾਲੇ == == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [http://www.tractordata.com List of tractor models by manufacturer (tractordata.com)] * [http://www.tractorfan.us/machine/ List of tractor models with pictures and videos (tractorfan.us)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171006235648/http://www.tractorfan.us/machine/ |date=2017-10-06 }}  * [http://www.traktor-power.com Large tractor video archive (traktor-power.com)] * [https://tractorguru.in/tractor-blog/importance-of-tractors-for-farmers-in-india IMPORTANCE OF TRACTOR] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ]] 9ghq7hryfmz8ok08vlzgg8sa30vpe5a 0 99380 810875 803453 2025-06-15T17:57:32Z 2401:4900:851A:7BE1:0:0:5201:C78F ਘੱਗਾ 810875 wikitext text/x-wiki {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਵਸੋਂ | unit_pref = Metric | utc_offset1 = +5:30 | name = Ghagga | official_name = Town Ghagga }} '''ਘੱਗਾ''', ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦਾ ਇੱਕ ਨਗਰ/ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮਿਊਂਸਪਲ ਕਮੇਟੀ ਹੈ। ਇਹ ਪਟਿਆਲਾ SH10 ਰਾਜ ਮਾਰਗ ਤੇ ਸਥਿਤ ਇਕ ਮਹਤਵਪੂਰਨ ਇਲਾਕਾ ਹੈ। ਇਹ 147102 Postal Code ਦਾ ਮੁੱਖ ਅਦਾਇਰਾ ਹੈ। ਇਹ Code ਇਸਨੂੰ ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲੇ ਦੀ ਚੋਣਵੀਂ ਤਹਿਸੀਲ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਘੱਗਾ ਦਾ ਨਾਮ ਘੱਗਰ ਦਰਿਆ ਤੋਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋਂ ਇਸਦੇ ਬਿਲਕੁੱਲ ਕਰੀਬ ਤੋਂ ਗੁਜ਼ਰਦਾ ਹੈ, ਜੋਂ ਇਸਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਇਲਾਕੇ ਹੋਣ ਦਾ ਸਬੂਤ ਵੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਥੇ ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਸ਼ਾਹੀ ਕਿਲ੍ਹਾ ਘੱਗਾ ਕੋਠੀ ਵੀ ਹੀ। ਇਥੇ ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਨਗਰਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖੇਡ ਸਟੇਡੀਅਮ ਵੀ ਹੀ। ਘੱਗਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸਵੇਅ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਟੋਲ ਪਲਾਜ਼ਾ ਅਤੇ ਰੋਡ ਜੰਕਸ਼ਨ ਹੈ। ਜਿਸਨੂੰ NE5 ਭਾਵ ਦਿੱਲੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਕਟਰਾ ਐਕਸਪ੍ਰਸਵੇਅ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਘੱਗਾ ਸ਼ਹਿਰ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਚ ਸਮਾਣਾ, ਪਟਿਆਲਾ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਪਾਤੜਾਂ, ਦਿੜ੍ਹਬਾ, ਚੀਕਾ, ਖਨੌਰੀ, ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ, ਲਹਿਰਾਗਾਗਾ, ਸੁਨਾਮ, ਜਾਖਲ ਕਲਾਇਤ ਵਰਗੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੈ। ਪਰ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਰੋੜ ਜੰਕਸ਼ਨ ਨਾਲ ਇਹ ਇਲਾਕਾ ਦਿੱਲੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ, ਕੈਥਲ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਰਗੇ ਨਗਰਾ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਿਆ ਹੈ। ਘੱਗਾ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕ ਪਿੰਡ, ਕਸਬਾ, ਨਗਰ ਆਦਿ ਆਖ ਕੇ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕੁੱਲ 35 ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਪਿੰਡ ਹਨ, ਜੋਂ ਇਥੋਂ ਸ਼ਹਿਰੀ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਘੱਗਾ ਅੰਦਰ ਹੀ ਪਟਿਆਲਾ ਜਿਲੇ ਦੀ ਪਾਤੜਾਂ ਤਹਿਸੀਲ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣਾ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਵੀ ਹੈ। ਜਿਸਨੂੰ ਨਵੀਨ ਰੂਪ ਦੇਕੇ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਅਮਿਨੇਂਸ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਹ ਇਸ ਤਹਿਸੀਲ ਦਾ ਇਕਲੌਤਾ ਅਮੀਨੇਂਸ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਹੈ। ਘੱਗਾ ਨੂੰ ਇਥੋਂ ਦੀ ਖੁੱਲੀ ਵੱਡੀ ਅਨਾਜ ਮੰਡੀ ਲਈ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰੰਤੂ ਕਈ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਕੋਈ ਖਾਸ ਸਰਕਾਰੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਨਾ ਮਿਲਣ ਕਰਕੇ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਜਿਆਦਾ ਵਧਿਆ ਫੁਲਿਆਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਰ ਚੰਗੇ ਜੀਵਨ ਲਈ ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਨਾਲ ਪਰਿਪੂਰਣ ਹੈ। == ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲੋਕ == ਘੱਗਾ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਇਕ ਮਹਾਨ ਨਾਇਕ ਸਨ, ਸਰਦਾਰ ਰਿੱਧਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਕਾਲੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਤੇ ਰਾਜਤੰਤਰ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾਈਆਂ ਸਨ। ਸੜਕਾਂ ਉੱਤੇ ਚੱਲਣ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਜਿਹਨਾਂ ਨਾਲ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਕਸਬੇ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।  ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਮਹਾਰਾਜਾ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੜਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਿਕਾਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਲਈ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਇਹ, ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕਈ ਹੋਰ ਉਲੰਘਣਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਰਿਆਸਤ ਪਰਜਾਮੰਡਲ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਗਠਨ ਹੋ ਗਿਆ ਜਿਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੂਲ ਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ। ਸਰਦਾਰ ਰਿਧ ਸਿੰਘ ਸਿੰਘ ਅਕਾਲੀ ਪੰਨੂੰ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਲਈ ਅਨੇਕਾਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਘੱਗਾ ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲੇ ਦਾ 8ਵਾਂ ਮੁੱਖ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਘੱਗਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਹੀ ਇਸਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਤੋਂ ਲੰਘਣ ਵਾਲੇ ਦਰਿਆ ਦਾ ਨਾਮ ਘੱਗਰ ਪਿਆ ਹੈ, ਜੋਂ ਕਿ ਮਾਲਵਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਬਾਂਗਰ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਘੱਗਰ ਦਰਿਆ ਪਰਮਾਣ ਹੈ ਕਿ ਘੱਗਾ ਕਿੰਨਾ ਪੁਰਾਣਾ ਕਸਬਾ ਹੈ। ਘੱਗਰ ਦਰਿਆ ਅਤੇ ਘੱਗਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਕੋਈ ਖ਼ਾਸ ਸੋਧ ਨਾ ਮਿਲਣ ਕਰਕੇ ਲੋਕ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਜਾਣੂ ਹਨ। 2001 ਦੀ ਭਾਰਤ [[ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ|ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ]],<ref>{{Cite web|url=http://www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999|title=Census of।ndia 2001: Data from the 2001 Census, including cities, villages and towns (Provisional)|publisher=Census Commission of।ndia|archive-url=https://web.archive.org/web/20040616075334/http://www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999|archive-date=2004-06-16|access-date=2008-11-01}}</ref> ਮੁਤਾਬਿਕ ਅਨੁਸਾਰ ਘੱਗਾ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 25000 ਸੀ। ਮਰਦ 53% ਅਤੇ ਮਹਿਲਾ ਆਬਾਦੀ 47%। ਘੱਗੇ ਦੀ ਔਸਤਨ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ 49% ਹੈ, ਜੋ ਕੌਮੀ ਔਸਤ 59.5% ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ: ਮਰਦ ਸਾਖਰਤਾ 56% ਹੈ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ 41% ਹੈ। ਘੱਗੇ ਵਿੱਚ 15% ਆਬਾਦੀ 6 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ। ਘੱਗਾ ਵਿੱਚ ਕਈ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਸਨ। == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] 4lofw11zoapwycalwy2cmzac5sx5ijo 810876 810875 2025-06-15T17:58:36Z 2401:4900:851A:7BE1:0:0:5201:C78F Gh 810876 wikitext text/x-wiki {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਵਸੋਂ | unit_pref = Metric | utc_offset1 = +5:30 | name = ਸ਼ਹਿਰ ਘੱਗਾ, Ghagga | official_name = Town Ghagga }} '''ਘੱਗਾ''', ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦਾ ਇੱਕ ਨਗਰ/ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮਿਊਂਸਪਲ ਕਮੇਟੀ ਹੈ। ਇਹ ਪਟਿਆਲਾ SH10 ਰਾਜ ਮਾਰਗ ਤੇ ਸਥਿਤ ਇਕ ਮਹਤਵਪੂਰਨ ਇਲਾਕਾ ਹੈ। ਇਹ 147102 Postal Code ਦਾ ਮੁੱਖ ਅਦਾਇਰਾ ਹੈ। ਇਹ Code ਇਸਨੂੰ ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲੇ ਦੀ ਚੋਣਵੀਂ ਤਹਿਸੀਲ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਘੱਗਾ ਦਾ ਨਾਮ ਘੱਗਰ ਦਰਿਆ ਤੋਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋਂ ਇਸਦੇ ਬਿਲਕੁੱਲ ਕਰੀਬ ਤੋਂ ਗੁਜ਼ਰਦਾ ਹੈ, ਜੋਂ ਇਸਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਇਲਾਕੇ ਹੋਣ ਦਾ ਸਬੂਤ ਵੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਥੇ ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਸ਼ਾਹੀ ਕਿਲ੍ਹਾ ਘੱਗਾ ਕੋਠੀ ਵੀ ਹੀ। ਇਥੇ ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਨਗਰਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖੇਡ ਸਟੇਡੀਅਮ ਵੀ ਹੀ। ਘੱਗਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸਵੇਅ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਟੋਲ ਪਲਾਜ਼ਾ ਅਤੇ ਰੋਡ ਜੰਕਸ਼ਨ ਹੈ। ਜਿਸਨੂੰ NE5 ਭਾਵ ਦਿੱਲੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਕਟਰਾ ਐਕਸਪ੍ਰਸਵੇਅ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਘੱਗਾ ਸ਼ਹਿਰ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਚ ਸਮਾਣਾ, ਪਟਿਆਲਾ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਪਾਤੜਾਂ, ਦਿੜ੍ਹਬਾ, ਚੀਕਾ, ਖਨੌਰੀ, ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ, ਲਹਿਰਾਗਾਗਾ, ਸੁਨਾਮ, ਜਾਖਲ ਕਲਾਇਤ ਵਰਗੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੈ। ਪਰ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਰੋੜ ਜੰਕਸ਼ਨ ਨਾਲ ਇਹ ਇਲਾਕਾ ਦਿੱਲੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ, ਕੈਥਲ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਰਗੇ ਨਗਰਾ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਿਆ ਹੈ। ਘੱਗਾ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕ ਪਿੰਡ, ਕਸਬਾ, ਨਗਰ ਆਦਿ ਆਖ ਕੇ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕੁੱਲ 35 ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਪਿੰਡ ਹਨ, ਜੋਂ ਇਥੋਂ ਸ਼ਹਿਰੀ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਘੱਗਾ ਅੰਦਰ ਹੀ ਪਟਿਆਲਾ ਜਿਲੇ ਦੀ ਪਾਤੜਾਂ ਤਹਿਸੀਲ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣਾ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਵੀ ਹੈ। ਜਿਸਨੂੰ ਨਵੀਨ ਰੂਪ ਦੇਕੇ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਅਮਿਨੇਂਸ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਹ ਇਸ ਤਹਿਸੀਲ ਦਾ ਇਕਲੌਤਾ ਅਮੀਨੇਂਸ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਹੈ। ਘੱਗਾ ਨੂੰ ਇਥੋਂ ਦੀ ਖੁੱਲੀ ਵੱਡੀ ਅਨਾਜ ਮੰਡੀ ਲਈ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰੰਤੂ ਕਈ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਕੋਈ ਖਾਸ ਸਰਕਾਰੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਨਾ ਮਿਲਣ ਕਰਕੇ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਜਿਆਦਾ ਵਧਿਆ ਫੁਲਿਆਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਰ ਚੰਗੇ ਜੀਵਨ ਲਈ ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਨਾਲ ਪਰਿਪੂਰਣ ਹੈ। == ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲੋਕ == ਘੱਗਾ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਇਕ ਮਹਾਨ ਨਾਇਕ ਸਨ, ਸਰਦਾਰ ਰਿੱਧਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਕਾਲੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਤੇ ਰਾਜਤੰਤਰ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾਈਆਂ ਸਨ। ਸੜਕਾਂ ਉੱਤੇ ਚੱਲਣ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਜਿਹਨਾਂ ਨਾਲ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਕਸਬੇ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।  ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਮਹਾਰਾਜਾ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੜਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਿਕਾਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਲਈ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਇਹ, ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕਈ ਹੋਰ ਉਲੰਘਣਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਰਿਆਸਤ ਪਰਜਾਮੰਡਲ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਗਠਨ ਹੋ ਗਿਆ ਜਿਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੂਲ ਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ। ਸਰਦਾਰ ਰਿਧ ਸਿੰਘ ਸਿੰਘ ਅਕਾਲੀ ਪੰਨੂੰ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਲਈ ਅਨੇਕਾਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਘੱਗਾ ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲੇ ਦਾ 8ਵਾਂ ਮੁੱਖ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਘੱਗਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਹੀ ਇਸਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਤੋਂ ਲੰਘਣ ਵਾਲੇ ਦਰਿਆ ਦਾ ਨਾਮ ਘੱਗਰ ਪਿਆ ਹੈ, ਜੋਂ ਕਿ ਮਾਲਵਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਬਾਂਗਰ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਘੱਗਰ ਦਰਿਆ ਪਰਮਾਣ ਹੈ ਕਿ ਘੱਗਾ ਕਿੰਨਾ ਪੁਰਾਣਾ ਕਸਬਾ ਹੈ। ਘੱਗਰ ਦਰਿਆ ਅਤੇ ਘੱਗਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਕੋਈ ਖ਼ਾਸ ਸੋਧ ਨਾ ਮਿਲਣ ਕਰਕੇ ਲੋਕ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਜਾਣੂ ਹਨ। 2001 ਦੀ ਭਾਰਤ [[ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ|ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ]],<ref>{{Cite web|url=http://www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999|title=Census of।ndia 2001: Data from the 2001 Census, including cities, villages and towns (Provisional)|publisher=Census Commission of।ndia|archive-url=https://web.archive.org/web/20040616075334/http://www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999|archive-date=2004-06-16|access-date=2008-11-01}}</ref> ਮੁਤਾਬਿਕ ਅਨੁਸਾਰ ਘੱਗਾ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 25000 ਸੀ। ਮਰਦ 53% ਅਤੇ ਮਹਿਲਾ ਆਬਾਦੀ 47%। ਘੱਗੇ ਦੀ ਔਸਤਨ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ 49% ਹੈ, ਜੋ ਕੌਮੀ ਔਸਤ 59.5% ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ: ਮਰਦ ਸਾਖਰਤਾ 56% ਹੈ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ 41% ਹੈ। ਘੱਗੇ ਵਿੱਚ 15% ਆਬਾਦੀ 6 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ। ਘੱਗਾ ਵਿੱਚ ਕਈ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਸਨ। == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] 91kdgivt1vsbsp22poffz06ninp5a04 0 105692 810886 763685 2025-06-15T22:23:00Z Redaktor GLAM 54493 Better quality portrait 810886 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer | name = ਵਲਾਦੀਸਲਾਵ ਰੇਮੌਂਤ | image = Wladyslaw Reymont 1924.jpg | birth_name = ਵਲਾਦੀਸਲਾਵ ਰੇਹਮੈਂਤ | birth_date = {{birth date|1867|5|7|df=y}} | birth_place = ਕੋਬੀਅਲ ਵਾਈਲਕੀ, [[Petrokov Governorate]], [[ਕਾਂਗਰਸ ਪੋਲੈਂਡ]] | death_date = {{death date and age|1925|12|5|1867|5|7|df=y}} | death_place = [[ਵਾਰਸਾ]], ਪੋਲੈਂਡ | nationality = [[ਪੋਲ|ਪੋਲਿਸ਼ ]] | genre = [[ਯਥਾਰਥਵਾਦ (ਕਲਾ)|ਯਥਾਰਥਵਾਦ]] | movement = [[ਯੁਵਕ ਪੋਲੈਂਡ]] | period = 1896–1924 | awards = {{awd|[[ਸਾਹਿਤ ਲਈ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ]]|1924}} {{Endplainlist}} | signature = Władysław Stanisław Reymont podpis z książki Chłopi Tom I,II page005.jpg}} '''ਵਲਾਦੀਸਲਾਵ ਸਤਾਨੀਸੌਆਵ ਰੇਮੌਂਤ ''' ({{IPA-pl|vwaˈdɨswaf staˈɲiswaf ˈɾɛjmɔnt|lang}}, ਜਨਮ '''Rejment'''; 7 ਮਈ 1867 – 5 ਦਸੰਬਰ 1925) ਇੱਕ ਪੋਲਿਸ਼ ਨਾਵਲਕਾਰ ਅਤੇ 1924 ਦਾ [[ਸਾਹਿਤ ਲਈ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ|ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਜੇਤੂ ਸੀ।<ref name="nobelprize-1">{{Cite web|url=https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1924/|title=The Nobel Prize in Literature 1924. Wladyslaw Reymont|publisher=''The Official Web Site of the Nobel Prize''|access-date=March 20, 2012}}</ref> ਉਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਰਚਨਾ ਹੈ ਅਵਾਰਡ ਜੇਤੂ ਚਾਰ ਜਿਲਦੀ ਨਾਵਲ 'ਚਲੋਪੀ (ਕਿਸਾਨ)।  == ਉਪਨਾਮ == ਰੇਮੌਂਤ ਦੇ ਬਪਤਿਸਮੇ ਦਾ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਉਸ ਦੇ ਜਨਮ ਦਾ ਨਾਂ Stanisław Władysław Rejment ਲਿਖਿਆ ਹੈ। "Rejment" ਤੋਂ "Reymont" ਵਿੱਚ ਉਪਨਾਮ ਦਾ ਬਦਲਣਾ ਲੇਖਕ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸਨੇ ਪੋਲੈਂਡ ਦੇ ਰੂਸੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨੀ ਸੀ, ਗੈਲੀਸੀਆ ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਰਚਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਜਦ ਕਿ ਜ਼ਾਰ ਦੀ ਸੈਂਸਰਸ਼ਿਪ ਦੇ ਅਧੀਨ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੰਭਾਵੀ ਸਮੱਸਿਆ ਤੋਂ ਬਚਾਓ ਲਈ ਰੇਮੌਂਤ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਇਹ ਬਦਲ ਲਿਆ ਸੀ। == ਜ਼ਿੰਦਗੀ == ਰੇਮੌਂਤ ਦਾ ਜਨਮ ਪੋਲੈਂਡ ਦੇ ਉਸ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਜੋ ਰੂਸੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੀ ਦੇ ਕੋਬੀਅਲ ਵਾਈਲਕੀ ਨਾਮ ਦੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਜੋਜਫ ਰੇਹਮੈਂਟ, ਜੋ ਇੱਕ ਆਰਗੈਨਿਸਟ ਸੀ, ਦੇ 9 ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ, ਐਂਟੋਨੀਨਾ ਕੁਪਜ਼ੰਸਕਾ, ਕਹਾਣੀ-ਕਹਿਣ ਦੀ ਕਲਾ ਦੀ ਧਨੀ ਸੀ। ਉਹ ਕ੍ਰਾਕੋ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਹੋਏ ਅਮੀਰਸ਼ਾਹ ਪੋਲਿਸ਼ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਵਿੱਚ ਜਨਮੀ ਸੀ। ਰੇਮੌਂਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਲੌਡਜ਼ ਦੇ ਨੇੜੇ ਤੁਜ਼ੀਨ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਇਆ, ਜਿਥੇ ਉਸਦਾ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਵਧੇਰੇ ਅਮੀਰ ਚਰਚ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਚਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਰੇਮੌਂਤ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿੱਦੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਬਾਲਕ ਸੀ; ਸਥਾਨਕ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਸਾਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਕੋਲ ਵਾਰਸਾ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਕੋਈ ਕੰਮ ਸਿੱਖ ਲਵੇ। 1885 ਵਿਚ, ਸੁਹਣਾ ਕੋਟ ਬਣਾ ਕੇ ਦਿਖਾਉਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਪਾਸ ਕਰ ਲਈ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਟੇਲਰ ਦਾ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਉਸ ਦਾ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਇਕੋ ਇੱਕ ਰਸਮੀ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਸੀ।<ref name="nobelprize-2">{{Cite web|url=https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1924/reymont-autobio.html|title=Autobiography|last=Wladyslaw Reymont|publisher=''The Official Web Site of the Nobel Prize''|access-date=March 20, 2012|quote=This autobiography/biography was written at the time of the award and first published in the book series ''Les Prix Nobel''. It was later edited and republished in ''Nobel Lectures''.}}</ref> ਰੇਮੌਂਤ ਨੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵੀ ਟੇਲਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਚਲਦੇ ਫਿਰਦੇ ਥੀਏਟਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਭੱਜ ਗਿਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਬਾਗ ਥੀਏਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਵਾਰਸਾ ਆ ਗਿਆ। ਉਸਦੇ ਕੋਲ ਇੱਕ ਪੈਨੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੇ ਬਾਅਦ ਤੁਜ਼ੀਨ ਵਾਪਸ ਆਇਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਸਦਕਾ ਕੋਲੂਜ਼ਜ਼ਕੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਰੇਲਵੇ ਫਾਟਕ ਤੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ 16 ਰੂਬਲ ਤੇ ਨੌਕਰੀ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਉਹ ਦੋ ਵਾਰ ਫਿਰ ਘਰੋਂ ਭੱਜਿਆ: 1888 ਵਿੱਚ ਪੈਰਿਸ ਅਤੇ ਲੰਡਨ ਇੱਕ ਜਰਮਨ ਅਧਿਆਤਮਵਾਦੀ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਥੀਏਟਰ ਟਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ। ਕਾਮਯਾਬੀ ਨਾ ਮਿਲਣ ਦੇ ਬਾਅਦ (ਉਹ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ ਅਦਾਕਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ), ਉਹ ਫਿਰ ਘਰ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ। ਰੈਮੋਂਟ ਵੀ ਲਿਪਸੇ ਦੇ ਕੋਲ ਕੋਰੋਨੋਵ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਠਹਿਰਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਉਸਨੇ ਚੈਸਤੋਚੋਵਾ ਵਿੱਚ ਸੇਂਟ ਪੌਲ ਸੰਪਰਦਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸੋਚਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਕੋਲਕਾਜ਼ੋਵੋ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਰਿਹਾ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਹਵੇਲੀ ਖਰੀਦ ਲਈ।[[ਤਸਵੀਰ:Wladyslaw Reymont 1897 (71364799) (cropped).jpg|thumb|168x168px|Reymont]] == ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ == [[ਤਸਵੀਰ:Wyczolkowski-portretReymonta.jpg|thumb|159x159px|Reymont, by Wyczółkowski]] ਸਵੀਡਿਸ਼ ਅਕੈਡਮੀ ਦੇ ਇੱਕ ਮੈਂਬਰ ਆਂਡਰੇਸ ਓਸਟਲਿੰਗ ਦੁਆਰਾ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਵੰਬਰ 1924 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਥਾਮਸ ਮਾਨ, ਜਾਰਜ ਬਰਨਾਰਡ ਸ਼ਾਅ ਅਤੇ ਥਾਮਸ ਹਾਰਡੀ ਦੇ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। <ref>{{Cite web|url=https://www.nobelprize.org/nomination/archive/show.php?id=6109|title=Nomination%20archive|date=2020-04-01|website=NobelPrize.org|language=en-US|access-date=2023-02-01}}</ref> ਪੋਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਜਨਤਾ ਦੀ ਰਾਇ ਸਟੀਫਨ ਜ਼ੇਰੋਮਸਕੀ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਪਰ ਇਨਾਮ ਚੋਲੋਪੀ ਦੇ ਲੇਖਕ ਕੋਲ ਗਿਆ। ਜ਼ੇਰੋਮਸਕੀ ਨੂੰ, ਕਥਿਤ ਤੌਰ ਤੇ ਜਰਮਨ ਵਿਰੋਧੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਧਾਰਨੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਹ ਸਨਮਾਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਰ, ਰੇਮੌਂਤ ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਵੀਡਨ ਵਿਖੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਿਆ। ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ 116,718 ਸਵੀਡਿਸ਼ ਕਰੋਨੋਰ ਦਾ ਚੈੱਕ ਫ਼ਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਰੇਮੌਂਤ ਨੂੰ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਦਾ ਇਲਾਜ ਚੱਲ  ਰਿਹਾ ਸੀ। [[ਤਸਵੀਰ:GeoreOrwell.jpg|thumb|95x95px|[[ਜਾਰਜ ਆਰਵੈੱਲ|Orwell]]]] == ਕੰਮ == * ''Komediantka'' (''ਧੋਖੇਬਾਜ਼'', 1896) * ''Fermenty'' (''ਖਮੀਰ'', 1897) * ''Ziemia obiecana'' (''ਇਕਰਾਰਾਂ ਵਾਲੀ ਧਰਤੀ'', 1898) * ''Chłopi'' (''ਕਿਸਾਨ'', 1904-1909), ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਲਈ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ, 1924 * ''Marzyciel'' ('', Dreamer'', 1910), * ''Rok 1794'' (1794, 1914-1919) ** ਭਾਗ I: ''Ostatni Sejm Rzeczypospolitej'' (''ਗਣਰਾਜ ਦਾ ਆਖਰੀ  ਸੇਜਮ'') ** ਭਾਗ II: ''Nil desperandum'' ** ਭਾਗ III: ''Insurekcja'' (''ਵਿਦਰੋਹ''), Kościuszko ਬਗ਼ਾਵਤ ਦੇ ਬਾਰੇ * ''Wampir – powieść grozy'' (''ਪਿਸ਼ਾਚ'', 1911) * ''Bunt'' (''ਬਗਾਵਤ'', 1924) == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਦੰਤ ਕਥਾ]]  * ਨੌਜਵਾਨ ਹੰਗਰੀ * ਪੋਲਿਸ਼ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ  == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਨੋਬਲ ਜੇਤੂ ਸਾਹਿਤਕਾਰ]] eme5mx45lqpztx4c43qv5yenafmm61x 3 114932 810858 781985 2025-06-15T17:05:02Z Jagmit Singh Brar 17898 810858 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Gurtej Chauhan}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 06:24, 13 ਫ਼ਰਵਰੀ 2019 (UTC) == 2021 Wikimedia Foundation Board elections: Eligibility requirements for voters == Greetings, The eligibility requirements for voters to participate in the 2021 Board of Trustees elections have been published. You can check the requirements on [[:m:Wikimedia_Foundation_elections/2021#Eligibility_requirements_for_voters|this page]]. You can also verify your eligibility using the [https://meta.toolforge.org/accounteligibility/56 AccountEligiblity tool]. [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 16:46, 30 ਜੂਨ 2021 (UTC) <small>''Note: You are receiving this message as part of outreach efforts to create awareness among the voters.''</small> <!-- Message sent by User:KCVelaga (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:KCVelaga_(WMF)/Targets/Temp&oldid=21670000 --> == Campaign in CampWiz == Hi, it seems like the Feminism and Folklore Competition has ended 31 March 23:59 UTC. But you tried to create a campaign in the CampWiz tool. Can you please give us some more information about that? [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Nokib Sarkar|Nokib Sarkar]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Nokib Sarkar|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 07:26, 1 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) == Invitation to Participate in the Wikimedia SAARC Conference Community Engagement Survey == Dear Community Members, I hope this message finds you well. Please excuse the use of English; we encourage translations into your local languages to ensure inclusivity. We are conducting a Community Engagement Survey to assess the sentiments, needs, and interests of South Asian Wikimedia communities in organizing the inaugural Wikimedia SAARC Regional Conference, proposed to be held in Kathmandu, Nepal. This initiative aims to bring together participants from eight nations to collaborate towards shared goals. Your insights will play a vital role in shaping the event's focus, identifying priorities, and guiding the strategic planning for this landmark conference. Survey Link: https://forms.gle/en8qSuCvaSxQVD7K6 We kindly request you to dedicate a few moments to complete the survey. Your feedback will significantly contribute to ensuring this conference addresses the community's needs and aspirations. Deadline to Submit the Survey: 20 January 2025 Your participation is crucial in shaping the future of the Wikimedia SAARC community and fostering regional collaboration. Thank you for your time and valuable input. Warm regards,<br> [[:m:User:Biplab Anand|Biplab Anand]] <!-- Message sent by User:Biplab Anand@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Biplab_Anand/lists&oldid=28078122 --> == ਲੇਖਾਂ ਵਿੱਚ ਹਵਾਲੇ ਪਾਉਣ ਸਬੰਧੀ == ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਗੁਰਤੇਜ ਚੌਹਾਨ ਜੀ, ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਉੱਪਰ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਤੁਹਾਡੇ ਯੋਗਦਾਨ ਤੋਂ ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹਾਂ। ਤੁਹਾਡੇ ਬਣਾਏ ਲੇਖ ਗੁਣਵੱਤਾ ਭਰਪੂਰ ਹਨ। ਇੱਕ ਸੁਝਾਅ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿੱਚ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧਾ ਵੈਬਸਾਇਟ ਦਾ ਲਿੰਕ ਪਾਉਂਦੇ ਹੋ, ਜੋ ਕਿ ਸਹੀ ਤਰੀਕਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਜਿਸ ਪੈਰ੍ਹੇ ਜਾਂ ਸਤਰ ਨੂੰ ਹਵਾਲਾ ਦੇਣਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਉਪਰੋਂ ਹਵਾਲੇ ਵਾਲੀ ਟੈਬ ਰਾਹੀਂ ਹਵਾਲਾ ਜੋੜਿਆ ਜਾਵੇ। ਜਿਆਦਾ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਇਹ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ: https://pa.wikipedia.org/wiki/ਮਦਦ:ਹਵਾਲੇ_ਜੋੜਨਾ 9ennsn7ruff19hi735zqytl0e5tong6 0 123117 810887 674390 2025-06-15T22:33:58Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810887 wikitext text/x-wiki '''ਨੈਸ਼ਨਲ''' '''ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼''' '''ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਮਿਜ਼ੋਰਮ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ|ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''National Institute of Technology Mizoram'''), ਜਿਸ ਨੂੰ '''ਐਨ.ਆਈ.ਟੀ. ਮਿਜ਼ੋਰਮ''' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ''',''' ਭਾਰਤ ਦੇ 31 ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। [[ਆਈਜ਼ੋਲ|ਆਈਜ਼ੌਲ]] ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ, ਐਨਆਈਟੀ ਮਿਜ਼ੋਰਮ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੋਤ ਵਿਕਾਸ ਮੰਤਰਾਲੇ (ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ, ਆਰਡਰ ਨੰ. ਐਫ. 23-13-2009-ਟੀਐਸ-III, ਮਿਤੀ 30 ਅਕਤੂਬਰ 2009 ਅਤੇ 3 ਮਾਰਚ 2010) ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ 10 ਨਵੇਂ ਐਨਆਈਟੀਜ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਐਨ.ਆਈ.ਟੀ. ਮਿਜ਼ੋਰਮ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਉਦੇਸ਼ ਅੰਡਰਗਰੈਜੂਏਟ ਅਤੇ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਸਕੂਲ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਦ ਨੇ “ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦਾ ਸੰਸਥਾਨ” ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਦਾਖਲਾ ਪ੍ਰੀਖਿਆ - ਸੰਯੁਕਤ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਪ੍ਰੀਖਿਆ (ਜੇ.ਈ.ਈ. ਮੇਨ) ਦੁਆਰਾ ਦਾਖਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। == ਇਤਿਹਾਸ == ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 2010 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਾਇੰਸ ਅਤੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ, ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ ਅਤੇ ਕਮਿਊਨੀਕੇਸ਼ਨ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਕਲ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਵਿੱਚ ਬੈਚਲਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨਾਲ। ਕਲਾਸਾਂ 2010 ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵੇਸ਼ਵਰਾਇਆ ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ, ਨਾਗਪੁਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈਆਂ ਅਤੇ 2011 ਵਿੱਚ ਆਈਜ਼ੌਲ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਗਈਆਂ।<ref>{{Cite news|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-06-25/guwahati/29702572_1_nits-lal-thanhawla-aizawl|title=Students slam Mizoram NIT for attempting to commence classes sans infrastructure|last=Times News Network|date=25 June 2011|work=Times of India|access-date=11 August 2012|archive-date=3 ਜਨਵਰੀ 2013|archive-url=https://archive.today/20130103094054/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-06-25/guwahati/29702572_1_nits-lal-thanhawla-aizawl|dead-url=yes}}</ref> ਕਲਾਸਾਂ ਡਾਜਰਕੌਨ, ਆਈਜ਼ੌਲ ਦੇ ਚਲਤਲਾਂਗ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਐਨ.ਆਈ.ਟੀ. ਮਿਜ਼ੋਰਮ ਲੇਂਗਪੁਈ ਕੈਂਪਸ ਦਾ ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ 13 ਅਕਤੂਬਰ, 2012 ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੋਤ ਵਿਕਾਸ ਮੰਤਰੀ ਕਪਿਲ ਸਿੱਬਲ ਨੇ ਰੱਖਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=http://dipr.mizoram.gov.in/press-release/hrd-minister-in-nit-mizoram-campus-dinna-tur-lungphum-a-phum|title=HRD Minister in NIT Mizoram Campus Dinna Tur Lungphum A Phum|last=Chawngte|first=Lalramliana|publisher=DIPR Mizoram|access-date=15 October 2012|archive-date=7 ਮਾਰਚ 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160307045439/https://dipr.mizoram.gov.in/press-release/hrd-minister-in-nit-mizoram-campus-dinna-tur-lungphum-a-phum|dead-url=yes}}</ref> ਮਕੈਨੀਕਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਅਤੇ ਸਿਵਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ 2013 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। == ਕੈਂਪਸ == ਐਨ.ਆਈ.ਟੀ. ਮਿਜ਼ੋਰਮ ਕੈਂਪਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਮਿਜੋਰਮ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪੂ ਲਲਥਨਹੋਲਾ ਦੁਆਰਾ ਥੈਨਜ਼ਵਾਲ<ref>{{Cite news|url=http://www.vanglaini.org/index.php?option=com_content&view=article&id=13552:nit-hmun-tur-sawn-vangin-darkar-2-lirthei-dang-dawn&catid=99:tualchhung&Itemid=2|title=NIT hmun tur sawn vangin darkar 2 lirthei dang dawn|work=Vanglaini.org|access-date=11 August 2012|archive-date=9 ਜੁਲਾਈ 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150709004347/http://www.vanglaini.org/index.php?option=com_content&view=article&id=13552:nit-hmun-tur-sawn-vangin-darkar-2-lirthei-dang-dawn&catid=99:tualchhung&Itemid=2|dead-url=yes}}</ref> ਵਿਖੇ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=http://www.meghalayatimes.info/index.php?option=com_content&view=article&id=26700:site-for-nit-in-mizoram-finalized&catid=36:state&Itemid=29|title=Site for NIT in Mizoram finalized|work=Meghalaya Times|access-date=11 August 2012|archive-date=9 ਜੁਲਾਈ 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150709034651/http://www.meghalayatimes.info/index.php?option=com_content&view=article&id=26700:site-for-nit-in-mizoram-finalized&catid=36:state&Itemid=29|url-status=dead}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਇਸ ਨੂੰ [[ਮਿਜ਼ੋਰਮ]] ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ [[ਆਈਜ਼ੋਲ|ਆਈਜ਼ੌਲ ਦੇ]] ਨਜ਼ਦੀਕ ਲੈਂਗਪੁਈ ਏਅਰਪੋਰਟ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਇਕ ਸਾਈਟ ਵਿਚ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ। ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਈਜ਼ੌਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਸਥਾਈ ਕੈਂਪਸ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਇਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਬਲਾਕ ਅਤੇ ਚਾਲਤਲੰਗ ਵਿਖੇ ਚਾਰ ਅਕਾਦਮਿਕ ਬਲਾਕ, ਤਨਹਿਰੀਲ ਵਿਖੇ ਤਿੰਨ ਹੋਸਟਲ ਬਲਾਕ ਅਤੇ ਡੋਰਟਲੰਗ ਵਿਚ ਇਕ ਹੋਸਟਲ ਬਲਾਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਸਥਾਈ ਕੈਂਪਸ ਆਈਂਗਾ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਲੇਂਗਪੁਈ ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਕੁਲ ਨਿਰਧਾਰਤ ਭੂਮੀ ਖੇਤਰ {{Convert|190|acres|ha|abbr=on}} ਹੈ। ਕੈਂਪਸ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਅਜੇ ਵੀ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੋਤ ਮੰਤਰਾਲੇ<ref>{{Cite web|url=https://www.vanglaini.org/tualchhung/97797|title=NIT chungchang Assembly session-a Sawite a dik tâwk lo - NIT Director|website=Vanglaini|access-date=2019-11-30|archive-date=2019-07-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20190704153230/https://www.vanglaini.org/tualchhung/97797|dead-url=yes}}</ref> ਦੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਅਧੀਨ ਹੈ। == ਵਿਭਾਗ == * ਰਸਾਇਣ * ਸਿਵਲ ਇੰਜੀਨਿਅਰੀ * ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਾਇੰਸ ਅਤੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ * ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ ਅਤੇ ਕਮਿਊਨੀਕੇਸ਼ਨ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ * ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਕਲ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ * ਜੰਤਰਿਕ ਇੰਜੀਨਿਅਰੀ * ਭੌਤਿਕੀ * ਗਣਿਤ * ਮਨੁੱਖਤਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਗਿਆਨ == ਪਲੇਸਮੈਂਟ == ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਮਿਜ਼ੋਰਮ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀ ਤਕਨੀਕੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕ ਟੀਚਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਟੈਕਨੋਕਰੇਟ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੈਕੇਜ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਪੀ.ਜੀ.ਸੀ.ਆਈ.ਐਲ. ਅਤੇ ਬੀ.ਪੀ.ਸੀ.ਐਲ. ਦੁਆਰਾ ਸਾਲਾਨਾ 17 ਲੱਖ ਹੈ। ਪੀ.ਐਸ.ਯੂ. ਜਿਵੇਂ ਬ੍ਰਿਜ ਅਤੇ ਛੱਤ, ਭਾਰਤ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਲਿਮਟਿਡ, ਆਈਓਸੀਐਲ, ਓਆਈਐਲ ਇੰਡੀਆ ਲਿਮਟਿਡ ਵੀ ਹਰ ਸਾਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਭਰਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹੋਰ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਕੰਪਨੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਯੋਡਲੀ, ਆਈਬੀਐਮ, ਕੇਪ ਜੈਮਿਨੀ, ਐਕਸੈਂਚਰ, ਐਲ ਐਂਡ ਟੀ ਕੰਸਟਰਕਸ਼ਨ, ਐਲ ਐਂਡ ਟੀ ਹੈਵੀ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ, ਐਲ ਐਂਡ ਟੀ ਇਨਫੋਟੈਕ, ਟਾਟਾ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਸ, ਕੇਈਸੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ, ਇਨਫੋਸਿਸ, ਐਮਾਜ਼ਾਨ, ਵਰਟੂਸਾ, ਐਨਾਲਿਟਿਕ ਕੋਟੀਐਂਟ, ਫਸਟ ਅਮਰੀਕਨ, ਮੈਟਾਟਵਾ, ਮਹਿੰਦਰਾ, ਪ੍ਰਦਾਨ, ਟੀਸੀਐਸ, ਨਿਊਟਨ ਸਾੱਫਟਵੇਅਰ, ਟ੍ਰੇਡੈਂਸ ਐਨਾਲਿਟਿਕ, ਮੈਪਲ ਕੰਸਟਰਕਸ਼ਨ, ਹੀਰੋ, ਸਿਗਮੌਇਡ, ਇੰਡੀਅਨ ਨੇਵੀ, ਐਸ ਕੇ ਐਫ ਬੇਅਰਿੰਗ, ਜੇਆਈਓ, ਵਿਪਰੋ, ਬਜਾਜ, ਵੇਦਾਂਤ, ਰਿਲਾਇੰਸ ਇੰਡਸਟਰੀਜ਼ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭਰਤੀ ਕੈਂਪਸ ਵਿਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। == ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ == ਇੰਸਟੀਚਿਟ ਹਰ ਸਾਲ ਤਿੰਨ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਦਾ ਹੈ: ਮੋਰਫੋਸਿਸ ਟੈਕਨੀਕਲ ਫੈਸਟੀਵਲ, ਅੰਨੁਨਾਡ ਕਲਚਰਲ ਫੈਸਟੀਵਲ ਅਤੇ ਸ਼ੌਰਿਆ ਸਪੋਰਟਸ ਫੈਸਟੀਵਲ।<ref>{{Cite web|url=http://nitmz.ac.in/uploaded_files/Morphosis2k17.pdf|title=Morphosis2k17 @ NIT Mizoram|website=NIT Mizoram|access-date=8 August 2018|archive-date=6 ਜੂਨ 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170606162554/http://nitmz.ac.in/uploaded_files/Morphosis2k17.pdf|url-status=dead}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਦਿਅਕ ਅਦਾਰੇ]] kgv1ldfdr13e5hi6d0e9xftmw6awpbn 0 132129 810805 783097 2025-06-15T12:40:08Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810805 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਜੈਰੀ ਲੀ | image = Jarry Lee Oscar Blandi 2020.png | caption = ਜੈਰੀ ਲੀ 2020 ਵਿਚ। | occupation = {{hlist |ਮਾਡਲ|ਅਦਾਕਾਰਾ|ਪੱਤਰਕਾਰ|ਲੇਖਕ|ਸੰਗੀਤਕਾਰ|ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਹਸਤੀr}} | education = ਨਿਊਯਾਰਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ {{small|([[ਬੀਏ]])}} <br>ਛਾਉਤੇ ਰੋਜ਼ਮੈਰੀ ਹਾਲ | website = {{URL|www.jarrylee.com|jarrylee.com}} }} '''ਜੈਰੀ ਲੀ''' ਇਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼-ਅਮਰੀਕੀ ਮਾਡਲ, [[ਅਦਾਕਾਰ|ਅਭਿਨੇਤਰੀ]], [[ਸੰਗੀਤਕਾਰ]] ਅਤੇ [[ਪੱਤਰਕਾਰ]] ਹੈ।{{r|authoritymag}}{{r|elitedaily}}{{r|360mag}}{{r|mm}}{{r|clichemag}}{{r|EN2}}{{r|titbit}} ਉਹ 2021 ਤੱਕ ਇਕ ਮਿਲੀਅਨ [[ਇੰਸਟਾਗਰਾਮ|ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ]] ਫ਼ੋਲੋਅਰਜ਼ ਅਤੇ 30,000 ਟਿੱਕਟੋਕ ਫ਼ੋਲੋਅਰਜ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਹਸਤੀ ਵੀ ਹੈ।{{r|ig}}{{r|messmag}}{{r|mic}}{{r|spotify}} == ਕਰੀਅਰ == ਲੀ ਫ਼ਰਵਰੀ 2018 ਵਿਚ [[ਮੀ ਟੂ ਤਹਿਰੀਕ|ਮੀ ਟੂ]] ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿਚ ਨਿਊਯਾਰਕ ਫੈਸ਼ਨ ਵੀਕ ਸ਼ੋਅ 'ਚ ਫੈਸ਼ਨ-ਵਾਕ ਲਈ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਈ<ref>{{cite news|url=http://paper.amny.com/html5/reader/production/default.aspx?edid=8513969f-9603-477e-a366-35d529717dd8|title=Fashion's #MeToo Movement: Modeling Real Change|author=[[AM New York]]|date=February 12, 2018|work=[[AM New York]]|accessdate=December 16, 2018}}</ref> ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਏ.ਐਮ. ਨਿਊਯਾਰਕ ਦੇ ਕਵਰ 'ਤੇ ਫ਼ੀਚਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref>{{cite web|url=https://www.smh.com.au/national/world-of-photos-february-10-2018-20180210-h0vvxk.html|title=World of Photos February 10, 2018|date=February 10, 2018|work=The Sydney Morning Herald|accessdate=December 16, 2018|quote=Jarry Lee, models #MeToo fashion during Fashion Week, Friday Feb. 9, 2018, in New York. Lee joined a small group of sexual misconduct survivors using fashion as a platform and the #MeToo moment to share their stories and empower other survivors.}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.nydailynews.com/new-york/ny-focus-february-4-february-10-2018-gallery-1.3813000?pmSlide=1.3812991|title=New York Focus: February 4 – February 10, 2018|work=[[Daily News (New York)|Daily News]]|location=New York|accessdate=December 16, 2018|quote=Jarry Lee, a stalking victim, poses backstage before the #MeToo fashion show hosted by Myriam Chalek during NYFW F/W 2018 in Manhattan on Feb. 9, 2018.}}</ref>{{r|bulletin}} ਉਸ ਨੂੰ ਜਨਵਰੀ 2019{{r|mm}} ਵਿਚ ਮਾਡਲ ਮਹੇਮਜ਼ ਦੇ 'ਮਾਡਲ ਆਫ ਦ ਮੰਥ' ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਕਲੀਸ਼ਾ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੁਆਰਾ ਇੰਟਰਵਿਉ ਲਈ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਫਰਵਰੀ / ਮਾਰਚ 2019 ਦੇ ਅੰਕ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।{{r|clichemag}}{{r|360mag}} ਲੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਏ.ਟੀ. ਐਂਡ ਟੀ.{{r|att}}{{r|att2}}{{r|spotify}}{{r|starcentral}} ਲਈ ਵਪਾਰਕ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਅਤੇ ਮੇਬਲੀਨ, ਅਰਬਨ ਡੇਅ ਕਾਸਮੈਟਿਕਸ, ਰੇਵਲੋਨ, ਵਿਨਸ ਕੈਮੂਟੋ, ਬੌਬੀ ਬ੍ਰਾਊਨ ਕਾਸਮੈਟਿਕਸ, ਲ ਓਰਲ ਪੈਰਿਸ, ਵਿਵੀਅਨ ਹੂ ਨਿਊਯਾਰਕ, ਲੈਂਕੋਮ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰਿੰਟ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।{{r|elitedaily}}{{r|starcentral}}{{r|bulletin2}}{{r|EN2}} ਫ਼ਰਵਰੀ 2019 ਵਿੱਚ ਲੀ ਨੇਟਫਲਿਕਸ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਡੇਟਿੰਗ ਸ਼ੋਅ ਡੇਟਿੰਗ ਅਰਾਉਂਡ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ [[ਦੁਲਿੰਗਕਤਾ|ਦੁਲਿੰਗੀ]] ਵਜੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਸੀ।{{r|titbit}}<ref>{{cite web|url=https://www.newstatesman.com/culture/tv-radio/2019/02/netflix-s-dating-around-genuinely-revolutionary-take-dating-show|title=Netflix's Dating Around is a genuinely revolutionary take on the dating show|last=Margolis|first=Eleanor|date=February 20, 2019|work=[[New Statesman]]|accessdate=May 3, 2018|quote=Jarry gives some insight into the preconceived notions people have, on the queer dating scene, about bisexuals.}}</ref><ref>{{cite web|url=https://screenrant.com/dating-around-all-dates-ranked/|title=Ranked: All The Dates On Netflix's Dating Around|last=Wakayama|first=Lena|date=February 16, 2019|work=[[Screen Rant]]|accessdate=May 3, 2018|quote=Jarry is bisexual and talked a bit about the judgment she gets from both straight people and lesbians.}}</ref>{{r|e}}{{r|elitedaily}} ਅਥਾਰਟੀ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਨੇ ਜੁਲਾਈ 2020 ਵਿੱਚ ਲੀ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਕ "ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਔਰਤ" ਵਜੋਂ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ{{r|authoritymag}}{{r|360mag}} ਅਤੇ ਸਟਾਰ ਸੈਂਟਰਲ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਨੇ ਉਸਨੂੰ 2020 ਵਿੱਚ ਇੱਕ "ਰਾਈਜ਼ਿੰਗ ਸਟਾਰ ਟੂ ਵਾਚ" ਕਿਹਾ।{{r|starcentral}}{{r|360mag}} ਇਨਲਾਈਫ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਨੇ ਲੀ 2020 ਵਿਚ ਨੂੰ "ਚੋਟੀ ਦੇ 12 ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਉੱਦਮੀਆਂ" ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦਾ ਨਾਮ ਵੀ ਦਿੱਤਾ।{{r|inlife}} ਲੀ ਸਾਲ 2014 ਤੋਂ 2018 ਤੱਕ ਬੁਜ਼ਫੀਡ ਨਿਊਜ਼ ਦੀ ਬੁੱਕਸ ਵਰਟੀਕਲ ਦੀ ਡਿਪਟੀ ਸੰਪਾਦਕ ਸੀ{{r|bioderma}}<ref>{{cite web|url=https://www.buzzfeed.com/jarrylee|title=Jarry Lee on BuzzFeed|author=[[BuzzFeed]]|work=[[BuzzFeed]]|accessdate=December 16, 2018|quote=Jarry Lee is the Deputy Books Editor for [[BuzzFeed News]] and is based in New York.}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.popsugar.com/fashion/How-Change-Up-Your-Work-Wardrobe-44906649|title=How a New Work Wardrobe Can Make a Big Career Transition Feel Seamless|last=Spradley|first=Nykia|date=June 19, 2018|work=[[POPSUGAR]]|accessdate=December 16, 2018|quote=Jarry Lee was planning on making the switch from being the deputy books editor at one of the biggest digital publishers in New York City}}</ref><ref>{{cite web|url=https://aaww.org/curation/all-that-glitters-is-gold|title=All That Glitters Is Gold with Diksha Basu, Cheryl Lu-Lien Tan, & Jarry Lee|author=Asian American Writers' Workshop|publisher=Asian American Writers' Workshop|accessdate=December 16, 2018|quote=Jarry Lee is the Deputy Books Editor for [[BuzzFeed News]] and is based in New York.}}</ref><ref>{{cite web|url=https://nyupubposts.wordpress.com/2018/02/07/the-buzz-behind-buzzfeed-books|title=The Buzz Behind BuzzFeed Books|last=Gillette|first=Courtney|date=February 7, 2018|publisher=[[NYU School of Professional Studies]] Center for Publishing Digital & Print Media|accessdate=December 16, 2018|quote=Students in the NYU MS in Publishing: Digital and Print Media program were so excited last week to visit the offices of BuzzFeed to meet with Arianna Rebolini, Editor of BuzzFeed Books, and Jarry Lee, Deputy Editor.}}</ref> ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਸਾਹਿਤ ਦੁਆਰਾ ਉਸਨੂੰ "ਦ ਏਸ਼ੀਅਨ ਅਮੈਰੀਕਨ ਵਿਮਨ ਰਾਇਟਰ ਹੂ ਆਰ ਗੋਇੰਗ ਟੂ ਚੇਂਜ ਦ ਵਰਲਡ" ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{cite web|url=https://electricliterature.com/the-asian-american-women-writers-who-are-going-to-change-the-world-8636af56d940|title=The Asian American Women Writers Who Are Going to Change the World|last=Kwon|first=R.O.|date=October 16, 2017|work=[[Electric Literature]]|accessdate=December 16, 2018}}</ref> ਉਸਨੇ ਰੀਡਰ ਡਾਈਜੈਸਟ<ref>{{cite news|title=Pop Songs for Philosophy Buffs|last=Lee|first=Jarry|date=February 2015|work=[[Reader's Digest]]}}</ref> ਅਤੇ ਮੈਕਸੁਨੇਏ'ਜ<ref>{{cite web|url=https://www.mcsweeneys.net/authors/jarry-lee|title=McSweeney's Internet Tendency|work=[[McSweeney's]]|accessdate=December 16, 2018}}</ref> ਵਿੱਚ ਵੀ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਟਵੀਟ ਹਫਪੋਸਟ ਅਤੇ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਪੋਸਟ 'ਤੇ ਅਕਸਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।<ref>{{cite web|url=https://www.huffingtonpost.com/entry/the-20-funniest-tweets-from-women_us_55a5074ae4b0b8145f738502|title=The 20 Funniest Tweets From Women This Week|last=Vagianos|first=Alanna|date=July 17, 2015|work=[[HuffPost]]|accessdate=December 16, 2018}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.washingtonpost.com/news/arts-and-entertainment/wp/2015/05/05/sarah-jessica-parkers-headdress-and-beyonces-near-nudity-what-you-missed-from-the-2015-met-gala/|title=Sarah Jessica Parker's headdress and Beyonce's near-nudity: What you missed from the 2015 Met Gala|last=McDonald|first=Soraya Nadia|date=May 5, 2015|work=[[The Washington Post]]|accessdate=December 16, 2018}}</ref> == ਫ਼ਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ{{small|}} == ===ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ=== {| class="wikitable sortable" ! Year ! Title ! Role ! class="unsortable" | Notes |- | 2018 | ''[[Investigation Discovery]]: 1990s: The Deadliest Decade'' | [[Club Kids|Club Kid]] | Episode: Death of an Angel |- | rowspan="2"| 2019 | [[Netflix]]'s ''[[Dating Around]]'' (season 1){{r|titbit}}{{r|starcentral}}{{r|elitedaily}} | Herself | Episode: 6 (Mila)<ref>{{cite web|title=Dating Around on Netflix|url=https://www.netflix.com/title/80204889|work=[[Netflix]]|accessdate=May 3, 2019}}</ref>{{r|e}} |- | ''The Fever'' (season 3) | Amber Choe (Series Lead)<ref>{{cite web|title=The Fever|url=https://www.vfliks.com/thefever|accessdate=May 3, 2019|quote=Jarry Lee joins the cast as the main character of Amber Choe.|archive-date=ਦਸੰਬਰ 18, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191218045820/https://www.vfliks.com/thefever|dead-url=yes}}</ref> | |- | 2020 | ''[[Full Frontal with Samantha Bee]]'' | Hot Woman (Principal) | Skit: Bloomberg Superbowl Ad |} ===ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਵੀਡੀਓ=== {| class="wikitable sortable" ! Year ! Title ! Artist |- | rowspan="1"| 2017 | "Caméléon" | [[Maître Gims]] |- | rowspan="3"| 2018 | "Ignite"<ref>{{cite web|title=K-391 & Alan Walker – Ignite (feat. Julie Bergan & Seungri)|url=https://www.youtube.com/watch?v=Az-mGR-CehY|accessdate=May 3, 2019}}</ref> | [[Alan Walker (music producer)|Alan Walker]] & K-391 (ft. [[Seungri]], [[Julie Bergan]]) |- | "Relationshit"<ref>{{cite web|title=Concrete Dream – Relationshit (Official Video)|url=https://www.youtube.com/watch?v=xxieGErA6OA|accessdate=May 3, 2019}}</ref> | Concrete Dream |- | "Smoke Drink Party"<ref>{{cite web|title=Smoke Drink Party – Reigen|url=https://www.youtube.com/watch?v=qmbeYExhBP4|accessdate=May 3, 2019}}</ref> | Reigen |- | rowspan="3"| 2019 | "100 Degrees" | [[Rich Brian]] |- | "Sanguine Paradise" | [[Lil Uzi Vert]] |- | "Si Te Vas" | [[Sech (singer)|Sech]] ft. [[Ozuna (singer)|Ozuna]] |} == ਡਿਸਕੋਗ੍ਰਾਫੀ== {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" border="1" ! scope="col" rowspan="1" | Title ! scope="col" rowspan="1" | Album details |- | Triplex | Released: 2020{{r|spotify2}} * Label: LX Records * Format: [[Music download|digital download]] * Producer: ERM * Singles: "Hallelujah in 3-Part Harmony"{{r|album}} |- |} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == *{{official|http://www.jarrylee.com}} *{{IMDb name|nm9815618}} *{{Instagram|jarrylee}} *[https://open.spotify.com/artist/21jOKR2LZ543fbzjEhXsoW Jarry Lee] on [[Spotify]] == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist|refs= re <ref name=clichemag>{{cite news|first=Erin|last=Tatum|title=Jarry Lee: The Journalist/Model/Actress Who's Doing It All|work=[[Cliché Magazine]]|date=February 2019|url=https://magazine.clichemag.com/lilia-buckingham-cliche-magazine-feb-mar-2019-cover-girl/|accessdate=May 3, 2019|quote=Jarry Lee does it all. She worked as a journalist before her hobby of acting and modeling unexpectedly transformed into a career.|archive-date=ਮਈ 3, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190503063435/https://magazine.clichemag.com/lilia-buckingham-cliche-magazine-feb-mar-2019-cover-girl/|dead-url=yes}}</ref> <ref name=mm>{{cite web|url=https://www.modelmayhem.com/education/modeling/15572-model-of-the-month-jarry-lee|title=Model of the Month: Jarry Lee|author=[[Model Mayhem]]|date=January 2019|accessdate=May 3, 2019|quote=Jarry Lee is a model and actress based in New York, NY, with extensive experience in print, commercial, and runway.}}</ref> <ref name=bulletin>{{cite web|title=Choate Rosemary Hall Bulletin Spring '18|url=https://issuu.com/choaterosemaryhall/docs/sp18_bulletin/52|work=[[Choate Rosemary Hall]]|date=May 21, 2018|accessdate=December 16, 2018|quote=Jarry Lee '11 walked in a New York Fashion Week fashion show in honor of the #metoo movement. Jarry is the Deputy Books Editor at [[BuzzFeed]], where she covers culture and books.}}</ref> <ref name=titbit>{{cite web|url=https://www.realitytitbit.com/meet-the-cast/meet-jarry-from-netflix-series-dating-around-from-her-instragram-to-her-stunning-modelling-shots|title=Meet Jarry from Netflix series Dating Around – from Buzzfeed editor to a modelling career|author=Reality Titbit|date=February 19, 2019|accessdate=May 3, 2019|quote=Jarry is a journalist, actor, a model signed with UGA and an [[New York University|NYU]] & [[Choate Rosemary Hall|Choate]] alum. Also, she's the former deputy editor of [[Buzzfeed]].}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੂਨ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <ref name=e>{{cite web|last=Harnick|first=Chris|title=Dating Around: Meet the 6 Singles at the Center of Netflix's New Reality Show|url=https://www.eonline.com/news/1015485/dating-around-meet-the-6-singles-at-the-center-of-netflix-s-new-reality-show|work=[[E! News]]|date=February 15, 2019|accessdate=May 3, 2018}}</ref> <ref name=elitedaily>{{cite web|last=Orenstein|first=Hannah|title=This Couple Met On Raya & A Psychic Predicted They'd Fall In Love|url=https://www.elitedaily.com/p/this-couple-met-on-raya-a-psychic-predicted-theyd-fall-in-love-19641177|work=[[Elite Daily]]|date=January 15, 2020|accessdate=May 23, 2020|quote=you might’ve seen her work for [[Maybelline]] and [[Urban Decay (cosmetics)|Urban Decay]], or her reality TV turn on [[Netflix]]’s [[Dating Around]]}}</ref> <ref name=att>{{cite web|title=Samsung Galaxy Z Flip Device highlights AT&T|url=https://www.youtube.com/watch?v=sSoKYa3SQpI|accessdate=May 23, 2020}}</ref> <ref name=att2>{{cite web|title=Samsung Galaxy Z Flip Full features and specs AT&T|url=https://www.youtube.com/watch?v=xgoYGjjcsLA|accessdate=May 23, 2020}}</ref> <ref name=spotify>{{cite web|title=Jarry Lee on Spotify|url=https://open.spotify.com/artist/21jOKR2LZ543fbzjEhXsoW/about|accessdate=July 21, 2020|quote=Based in NYC, Jarry Lee is an agency-signed model, actor, musician, and former journalist originally from England, Wales, and Connecticut. She has a following of over 700,000+ across her verified social media platforms, and appeared as herself on the [[Netflix]] show [[Dating Around]], and in commercials for [[AT&T]], Dr. Brandt skincare, and various L'Oréal brands. As a model and actor, she has worked with Maybelline, Lancôme, Bobbi Brown Cosmetics, Revlon, Apple, Google, Ben & Jerry's, Nike, and other companies. Jarry writes arrangements of songs in 3-4 part harmony, and has 8 years of classical training each in piano and violin. Previously, Jarry was a deputy editor at [[BuzzFeed]] for 3.5 years, covering books and culture. Jarry is an alum of [[Choate Rosemary Hall|Choate]] and [[New York University|NYU]], where she graduated summa cum laude as a [[Phi Beta Kappa]] honoree.|archive-date=ਜੂਨ 8, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200608205853/https://open.spotify.com/artist/21jOKR2LZ543fbzjEhXsoW/about|dead-url=yes}}</ref> <ref name=spotify2>{{cite web|title=Jarry Lee on Spotify|url=https://open.spotify.com/artist/21jOKR2LZ543fbzjEhXsoW|accessdate=June 8, 2020}}</ref> <ref name=album>{{cite web|title=Hallelujah in 3-Part Harmony on Spotify|url=https://open.spotify.com/album/3S2qdFeihuSGvM0HT8obAn|accessdate=June 8, 2020}}</ref> <ref name=bulletin2>{{cite web|url=https://www.choate.edu/uploaded/Documents/Alumni/Revised_Alumni_Corner_November_27_2017_jc[1].pdf|title=Alumni News – November 27, 2017|author=[[Choate Rosemary Hall]]|date=November 27, 2017|accessdate=December 16, 2018|quote=Jarry Lee ’11, deputy books editor at [[BuzzFeed]], upped her modeling career by appearing in an upcoming [[DKNY]] commercial.}}</ref> <ref name=SS>{{cite web|title=Model, Actor & Influencer Jarry Lee from NYC|author=Simply Sxy|url=http://simplysxy.com/articles/2020/07/01/jarry-lee/|date=July 1, 2020|accessdate=July 3, 2020|quote=Jarry Lee is a full-time model, actor, and influencer living in Manhattan, New York City. Jarry grew up in Wales and England and was formerly a journalist — she was an editor at [[BuzzFeed]] for 4 years and covered books and culture. Before that, she worked in digital marketing for book publishers like Penguin Random House and HarperCollins. Jarry graduated early from [[New York University|NYU]] at the end of 2014, and attended [[Choate Rosemary Hall|Choate]] for prep school.}}</ref> <ref name=EN2>{{cite web|title=Jarry Lee Talks Art and Passion|author=Effective Nerd|url=https://effectivenerd.com/jarry-lee-talks-art-and-passion/|date=July 1, 2020|accessdate=July 3, 2020|quote=This week I got to talk to model, actress, musician, and writer Jarry Lee. ... Jarry Lee: I’m a model, actress, and musician in NYC originally from the UK, and formerly a journalist. I do campaigns for beauty/fashion and lifestyle brands primarily and also write and record songs in 3-4 part harmony.|archive-date=ਜੁਲਾਈ 21, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200721011836/https://effectivenerd.com/jarry-lee-talks-art-and-passion/|dead-url=yes}}</ref> <ref name=ig>{{cite web|title=Jarry Lee on Instagram|author=[[Instagram]]|url=https://www.instagram.com/jarrylee|accessdate=July 17, 2020}}</ref> <ref name=mic>{{cite web|work=[[Mic (media company)|Mic]]|title=When a pandemic lay off turns your side hustle into a career|last=Duncan|first=Tracey|accessdate=July 17, 2020|date=July 16, 2020|url=https://www.mic.com/p/when-a-pandemic-lay-off-turns-your-side-hustle-into-a-career-29407154|quote=Jarry Lee, a 27-year-old in NYC...is a full time social media influencer and content creator with over 600,000 followers.}}</ref> <ref name=authoritymag>{{cite web|work=Authority Magazine|title=Inspirational Women In Hollywood: How Actress & Musician Jarry Lee Aims To Empower Other Young Asian Women|last=Feld|first=Karina|accessdate=July 20, 2020|date=July 20, 2020|url=https://medium.com/authority-magazine/inspirational-women-in-hollywood-how-actress-musician-jarry-lee-aims-to-empower-other-young-29a7d0d43605|quote=As a part of our series about Inspirational Women In Hollywood, I had the distinct pleasure of interviewing Jarry Lee. Jarry Lee is an agency-signed model, actress, musician, and social media influencer with over 675,000 followers across all her platforms. She appeared as herself on the [[Netflix]] show [[Dating Around]] (season 1), as the lead actress in season 3 of The Fever, and in commercials for [[AT&T]], Dr. Brandt skincare, and various L’Oréal brands. Based in NYC but originally from the UK, Jarry is an alum of [[New York University|NYU]] and [[Choate Rosemary Hall]], and previously worked as a deputy editor at [[BuzzFeed]] for 4 years, covering books and culture, before pivoting to a career in entertainment. ... I started with commercial acting, and eventually got into modeling too after walking in a NYFW show in honor of the #MeToo movement in 2018. ... I was offered the opportunity to appear on Netflix’s first dating docuseries, [[Dating Around]], in 2018. It was a cinematic, beautifully-shot show and I used it to publicly come out as bisexual.}}</ref> <ref name=bioderma>{{cite web|work=[[Bioderma]]|title=Empowered self-respect and a space to create with Jarry Lee|accessdate=August 4, 2020|url=https://www.bioderma.us/your-skin/bioderma-backstage-professional-makeup-artist-tips/empowered-self-respect-and-space-create-jarry-lee|quote=With a colourful professional background, spanning from Deputy Books Editor at Buzzfeed to actor and model,}}</ref> <ref name=messmag>{{cite web|work=MESS Magazine|title=Checking in With Jarry Lee|accessdate=August 26, 2020|url=https://messmag.com/checking-in-with-jarry-lee|date=August 26, 2020|first=Domi|last=Perek|quote=Jarry Lee is a Jane-of-all-trades, having worked as deputy editor at BuzzFeed for 3.5 years as a Choate and NYU alumni, then transitioning to a successful career in modeling and acting. You might recognize her from Maybelline, Lancôme, Bobbi Brown, or Revlon campaigns, or on Netflix’s Dating Around. It is no secret that the New York based model is creative AF (check out her TikTok, Spotify and verified Insta) while serving as a catalyst for LGBTQ and Asian representation. ... Considering your 600K followers on Instagram, how do you keep your audience engaged?}}</ref> <ref name=toggl>{{cite web|title=How to Take a Digital Break When Your Job Is Online|accessdate=August 26, 2020|date=August 24, 2020|first=Somdyuti|last=Ray|url=https://toggl.com/blog/digital-break|quote=Jarry Lee, a digital marketing consultant and social media influencer, abides by this very rule.}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਨਵੰਬਰ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <ref name=starcentral>{{cite web|title=Rising Stars to Watch Out For in 2020: Meet the Beautiful Jarry Lee|accessdate=September 2, 2020|date=September 2, 2020|work=StarCentral Magazine|url=https://starcentralmagazine.com/celebrity-2/2020/09/02/jarry-lee|quote=Jarry Lee is a successful self-made entrepreneur and influencer who changed careers from journalism to entertainment and created a highly lucrative social media business empire for herself. Jarry has a following of over 750,000+ across her verified social media channels and appeared as herself on the Netflix show Dating Around (season 1), and in commercials for AT&T, Dr. Brandt Skincare, and various L’Oréal brands. As a model and actor, she has worked with Maybelline, Lancôme, Bobbi Brown Cosmetics, Revlon, Apple, Google, Ben & Jerry’s, Nike, and other companies.}}</ref> <ref name=inlife>{{cite web|title=InLife International’s Top 12 Most Influential Entrepreneurs Of The Year|accessdate=December 30, 2020|date=December 28, 2020|work=InLife Magazine|url=https://www.inlifemagazine.com/2020/12/inlife-internationals-top-12-most-influential-entrepreneurs-of-the-year|archive-date=ਜਨਵਰੀ 29, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210129054429/https://www.inlifemagazine.com/2020/12/inlife-internationals-top-12-most-influential-entrepreneurs-of-the-year/|url-status=dead}}</ref> <ref name=360mag>{{cite web|title=JARRY LEE Q×A|accessdate=December 30, 2020|date=November 30, 2020|work=360 Magazine|url=https://www.the360mag.com/jarry-lee-qxa|quote=360 MAGAZINE was lucky enough to sit down with Jarry Lee, a model, actress, musician and influencer from the UK. Lee has over 700,000 followers on Instagram, 30,000 TikTok followers and more than 700,000 Spotify streams. She has also been seen in VOGUE Italia, POPSUGAR, Mic, Elite Daily, NY Daily News, AM New York, Women Fitness Magazine, Cliché Magazine, The New York Times, Thrive Global and more. She will also be featured in two upcoming books, “Tell Her She Can’t” by Kelly Lewis and “The Little Things” by Oliver Charles. Authority Magazine named her one of 2020’s “Inspirational Women in Hollywood” while StarCentral Magazine called Lee a “rising star to watch in 2020.”}}</ref> }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1993]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦੁਲਿੰਗੀ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦੁਲਿੰਗੀ ਔਰਤਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਅਮਰੀਕੀ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] 01qwrc8ugciw29v3o2fbskbo5wbbrar 0 132565 810914 709611 2025-06-16T04:58:26Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810914 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=ਬਹਾਰ ਦੱਤ|years_active=|footnotes=|website={{URL|1=ibnlive.in.com/blogs/author/258/bahardutt.html|2=Beasts in My Belfry}}|awards=|relatives=[[ਬਰਖਾ ਦੱਤ]] (ਭੈਣ)|parents=ਐਸ.ਪੀ. ਦੱਤ (ਪਿਤਾ) ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾ ਦੱਤ (ਮਾਂ)|children=|partner=<!-- unmarried life partner; use ''Name (1950–present)'' -->|spouse=|notable_works=|known_for=ਵਾਤਾਵਰਨ ਪੱਤਰਕਾਰ|agent=|organization=|employer=ਸੀ.ਐਨ.ਐਨ-ਆਈ.ਬੀ.ਐਨ. ਲਾਇਵ|occupation=ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ [[ਪੱਤਰਕਾਰ]] ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਪਾਦਕ|native_name=|alma_mater=|education=[[ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]; [[ਕੈਂਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]|monuments=|death_place=|death_date=<!-- {{Death date and age|df=yes|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (death date then birth date) -->|birth_place=ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, [[ਦਿੱਲੀ]], ਭਾਰਤ<ref name=meet>{{cite web |title=Meet Bahar Dutt |publisher=Sanctuary Asia |date=February 2009 |accessdate=18 June 2013 |url=http://www.sanctuaryasia.com/index.php?option=com_content&view=article&id=1456:meet-bahar-.. |archive-date=4 ਮਾਰਚ 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304032402/http://www.sanctuaryasia.com/index.php?option=com_content&view=article&id=1456:meet-bahar-.. |dead-url=yes }}</ref>|birth_date=c. 1975<!-- {{Birth date and age|df=yes|YYYY|MM|DD}} -->|birth_name=|caption=|alt=|image_size=|image=<!-- just the name, without the File: or Image: prefix or enclosing [[brackets]] -->|native_name_lang=|box_width=}}'''ਬਹਾਰ ਦੱਤ''' ਇਕ ਭਾਰਤੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ [[ਪੱਤਰਕਾਰ]] ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਪਾਦਕ ਅਤੇ ਸੀ.ਐਨ.ਐਨ-ਆਈ.ਬੀ.ਐਨ. ਲਈ ਕਾਲਮ ਲੇਖਕ ਨਵੀਸ ਹੈ।<ref name="ibnlive">{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/blogs/author/258/bahardutt.html|title=Bahar Dutt's Blog - Beasts in my Belfry: IBNlive.com|publisher=Ibnlive.in.com|access-date=2 May 2013|archive-date=29 ਜਨਵਰੀ 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090129152014/http://ibnlive.in.com/blogs/author/258/bahardutt.html|dead-url=yes}}</ref> == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ == ਬਹਾਰ ਦੱਤ ਐਸ.ਪੀ. ਦੱਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾ ਦੱਤ ਦੀ ਧੀ ਹੈ, ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਸੀ ਅਤੇ ਜਿਸਨੇ ਬਹਾਰ ਦੇ ਕਰੀਅਰ ਦੇ ਰਸਤੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ। ਬਹਾਰ ਦੱਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪੱਤਰਕਾਰ [[ਬਰਖਾ ਦੱਤ]] ਦੀ ਭੈਣ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=http://expressindia.indianexpress.com/latest-news/Prabha-Dutt-fellowship-goes-to-Express-journalist/245028/|title=Prabha Dutt fellowship goes to Express journalist|date=30 November 2007|access-date=18 June 2013|archive-url=https://archive.today/20130620021630/http://expressindia.indianexpress.com/latest-news/Prabha-Dutt-fellowship-goes-to-Express-journalist/245028/|archive-date=20 June 2013|publisher=Express India}}</ref> ਬਹਾਰ ਇਕਲੌਤੀ ਭਾਰਤੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪੱਤਰਕਾਰ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਲਈ ਗ੍ਰੀਨ ਆਸਕਰ ਜਿੱਤਿਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web |url=https://www.sanctuaryasia.com/people/earth-heroes/9356-bahar-dutt-and-cnn-ibn.html |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2021-02-08 |archive-date=2019-05-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190509130052/https://www.sanctuaryasia.com/people/earth-heroes/9356-bahar-dutt-and-cnn-ibn.html |dead-url=yes }}</ref> <ref>{{Cite web |url=https://www.pragyan.org/16/home/lectures/crossfire/bahar_dutt/ |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2021-02-08 |archive-date=2022-05-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220526020237/https://www.pragyan.org/16/home/lectures/crossfire/bahar_dutt/ |url-status=dead }}</ref> ਦੱਤ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਦੇ ਬਚਾਓ ਪੱਖੀ ਹੈ।<ref name="ibnlive"/> ਉਸਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਕੰਮਾਂ ਵਿਚ [[ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਦੱਤ ਨੇ ਫਿਰ ਕੈਂਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਦੁਰੈਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ ਕਨਜ਼ਰਵੇਸ਼ਨ ਐਂਡ ਈਕੋਲਾਜੀ ਵਿਚ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵਣ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਐਮ.ਐਸ.ਸੀ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ।<ref name="wild">{{Cite news|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-11-30/education/28112170_1_snake-charmers-conservation-drive-wildlife|title=In the wild|last=Barua|first=Proyashi|date=30 November 2009|work=The Times of India|access-date=18 June 2013|archive-date=20 ਜੂਨ 2013|archive-url=https://archive.today/20130620023513/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-11-30/education/28112170_1_snake-charmers-conservation-drive-wildlife|dead-url=yes}}</ref> == ਕਰੀਅਰ == ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਵੱਲ ਮੁੜਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੱਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਚਾਅ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।<ref name="jeevika">{{Cite news|url=http://indiatoday.intoday.in/story/bahar-dutt-of-jeevika-friends-of-snakes-shows-a-alternative-way-of-livelihood-to-snake-charmers2007/1/156438.html|title=A Different Charm: Bahar Dutt comes to rescue of Delhi snake charmers|date=1 January 2007|work=India Today|access-date=18 June 2013}}</ref> ਉਸਨੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ [[ਹਰਿਆਣਾ|ਹਰਿਆਣੇ]] ਅਤੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]] ਵਿੱਚ ਬਹਿਲੀਆ ਜਾਂ ਸੱਪਾਂ ਨਾਲ ਸੱਤ ਸਾਲ ਬਿਤਾਏ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਸੁਰੱਖਿਆ 1973 ਦੇ ਐਕਟ ਨੇ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਜਾਇਦਾਦ ਬਣਾਇਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੱਪ ਫੜਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੱਪ ਫੜਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇਣ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਗੈਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।<ref name="nature">{{Cite news|url=http://www.nature.com/news/2002/020715/full/news020715-5.html|title=Charm offensive|access-date=18 June 2013|publisher=Nature}}</ref> ਦੱਤ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸੱਪਾਂ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤਕ ਯੋਗਤਾਵਾਂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਸੱਪਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਜਨਤਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਜੋੜਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵਣ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਲਿਆ।<ref name="wild"/> ਸੱਪ ਦੇ ਚਰਮਾਰਾਂ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਕੰਮ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ।<ref>{{Cite web|url=http://www.abc.net.au/radionational/programs/scienceshow/indian-snake-charmers/3128798|title=Indian snake-charmers|date=29 August 2009|website=Science Show|publisher=Australian Broadcasting Corp.|access-date=18 June 2013}}</ref> [[ਰਾਜਦੀਪ ਸਰਦੇਸਾਈ]] ਦੁਆਰਾ ਉਸ ਨੂੰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬਣਨ ਲਈ 2005 ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੀ.ਐਨ.ਐਨ-ਆਈ.ਬੀ.ਐਨ. ਲਈ ਉਹ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਪਾਦਕ ਹੈ, ਉਸਨੇ ਛੁਪੀਆਂ ਜਾਂਚਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਉਸਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਚੱਲਦੀਆਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। == ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਕਾਰਜ == 2006 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ 'ਲਾਸਟ ਡਾਂਸ ਆਫ ਸਰਸ' ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗਿਲੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਵਿਚ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਨਿਕਾਸੀ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਅਵਾਰਡ ਜੇਤੂ ਜਾਂਚ-ਪੜਤਾਲ ਵਾਲੀ ਖ਼ਬਰ ਸੀ, ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਲਗਭਗ ਤੀਜੇ ਹਿੱਸੇ ਦੀਆਂ ਸਰਸ ਕ੍ਰੇਨਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਡਰੇਨੇਜ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਇਕ ਏਅਰਪੋਰਟ ਦੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਸੀ।<ref name="Sarus1">{{Cite news|url=http://www.indiantelevision.com/headlines/y2k7/july/july220.php|title=TV 18 shines at the Ramnath Goenka Excellence in Journalism Awards 2006|date=17 July 2007|access-date=18 June 2013|publisher=Indian Television}}</ref> <ref name="Sarus2">{{Cite news|url=http://www.indianexpress.com/news/india-bags-two-pandas-at-bristol-wildlife-film-fest/14998/1#sthash.DgpNo6iX.dpuf|title=India bags two Pandas at Bristol wildlife film fest|date=19 October 2006|work=The Indian Express|access-date=18 June 2013}}</ref> <ref name="Sarus3">{{Cite news|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-10-20/rest-of-world/27808074_1_sarus-indian-entries-film|title=Green oscars: 2 Indian films win top prizes|last=Ganesh|first=Narayani|date=20 October 2006|work=The Times of India|access-date=18 June 2013|archive-date=11 ਅਪ੍ਰੈਲ 2013|archive-url=https://archive.today/20130411034410/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-10-20/rest-of-world/27808074_1_sarus-indian-entries-film|dead-url=yes}}</ref> ਬਹਾਰ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਗ੍ਰੀਨ ਵਾਰਜ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇੱਕ ਸੰਭਾਲਵਾਦੀ ਵਜੋਂ ਦੱਤ ਦੇ ਤਜ਼ੁਰਬੇ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਇੱਕ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਵਾਲੀ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ ਅਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦਰਮਿਆਨ ਤਣਾਅ ਦਾ ਹੱਲ ਕੱਢਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://harpercollins.co.in/BookDetail.asp?Book_Code=4682|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20140607002724/http://harpercollins.co.in/BookDetail.asp?Book_Code=4682|archive-date=7 June 2014|access-date=6 June 2014}}</ref> == ਅਵਾਰਡ == * 2006 ਲਾਸਟ ਡਾਂਸ ਆਫ ਸਰਸ ਲਈ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਬੰਧੀ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਉੱਤਮਤਾ ਲਈ ਰਾਮਨਾਥ ਗੋਇਨਕਾ ਅਵਾਰਡ <ref name="Sarus1"/> * 2006 ਵਾਈਲਡਸਕ੍ਰੀਨ ਅਵਾਰਡ (ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ). ਦੱਤ ਨੂੰ 2006 ਵਿੱਚ ਵਾਈਲਡਸਕਰੀਨ ਫੈਸਟੀਵਲ ਦੁਆਰਾ ਨਿਊਜ਼ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ''ਲਾਸਟ ਡਾਂਸ ਆਫ ਸਰਸ'' ਲਈ “ਰੈਡ ਪਾਂਡਾ” ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। <ref name="Sarus2"/> <ref name="Sarus3"/> * 2007 ਯੰਗ ਇਨਵਾਇਰਨਮੈਂਟ ਜਰਨਲਿਸਟ ਅਵਾਰਡ <ref>{{Cite news|url=http://www.hindu.com/thehindu/holnus/004200709181040.htm|title=Assam youth bags Forum of Environment Journalist award|date=18 September 2007|work=The Hindu|access-date=18 June 2013|archive-url=https://archive.today/20130620021558/http://www.hindu.com/thehindu/holnus/004200709181040.htm|archive-date=20 June 2013}}</ref> * 2009 ਸੈਂਕਚੂਰੀ-ਆਰ.ਬੀ.ਐਸ. ਵਾਈਲਡਲਾਈਫ ਅਵਾਰਡ। ਦੱਤ ਨੂੰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦਾ ਕੱਦ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਵਿੰਗਜ਼ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=http://ibnlive.in.com/news/bahar-dutt-conferred-with-rbs-wildlife-awards/84115-3.html|title=Bahar Dutt conferred with RBS Wildlife Awards|date=31 January 2009|access-date=18 June 2013|publisher=ibnlive|archive-date=14 ਅਗਸਤ 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140814190017/http://ibnlive.in.com/news/bahar-dutt-conferred-with-rbs-wildlife-awards/84115-3.html|dead-url=yes}}</ref> * 2009 ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਪੁਰਸਕਾਰ<ref>{{Cite news|url=http://www.hindustantimes.com/India-news/NewDelhi/Young-achievers-get-this-year-s-Sanskriti-Awards/Article1-478573.aspx|title=Young achievers get this year's Sanskriti Awards|date=20 November 2009|work=Hindustan Times|access-date=18 June 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131023095804/http://www.hindustantimes.com/india-news/newdelhi/young-achievers-get-this-year-s-sanskriti-awards/article1-478573.aspx|archive-date=23 October 2013}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * ਆਈ.ਬੀ.ਐਨ. ਲਾਈਵ ਚੈਨਲ, " [https://www.youtube.com/watch?v=ke0_3ZhGtEY ਸੀਜੇ ਸ਼ੋਅ: ਬਹਾਰ ਦੱਤ ਨੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਸਵਾਲ ਚੁੱਕੇ] " (9 ਜੂਨ 2013) * [http://ibnlive.in.com/blogs/author/258/bahardutt.html ਬੀਸਟ ਇਨ ਮਾਈ ਬੇਲਫਰੀ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090129152014/http://ibnlive.in.com/blogs/author/258/bahardutt.html |date=2009-01-29 }}, ਬਹਾਰ ਦੱਤ ਦੇ ਕਾਲਮ * https://web.archive.org/web/20120903192815/http://www.wildscreen.org.uk/downloads/India2009.pdf * [http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-10-20/rest-of-world/27808074_1_sarus-indian-entries-film] {{Webarchive|url=https://archive.today/20130411034410/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-10-20/rest-of-world/27808074_1_sarus-indian-entries-film |date=2013-04-11 }}, ਗ੍ਰੀਨ ਆਸਕਰ ਜਿੱਤਣ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਨਿਊਜ਼ ਪੱਤਰਕਾਰ * [http://ibnlive.in.com/news/world-environment-day-saving-the-sacred-ganga/264338-3.html http://ibnlive.in.com/news/world-en वातावरण-day-s बचत-the-sacred-ganga/264338-3.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120607062911/http://ibnlive.in.com/news/world-environment-day-saving-the-sacred-ganga/264338-3.html |date=2012-06-07 }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1975]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਪੱਤਰਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਪੱਤਰਕਾਰ]] h9c5p1z32toari9cspm9dztri9tzk3o 0 138401 810896 759940 2025-06-16T02:49:12Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810896 wikitext text/x-wiki {{Infobox government agency |agency_name = ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਰੋਕਥਾਮ ਬੋਰਡ |nativename = PPCB |nativename_a = |nativename_r = |logo = Flag of PPCB.png |logo_width = 220px |logo_caption = ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਰੋਕਥਾਮ ਬੋਰਡ ਦਾ ਝੰਡਾ |seal = Seal of ppcb.png |seal_width = 100px |seal_caption = ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਰੋਕਥਾਮ ਬੋਰਡ ਦਾ ਲੋਗੋ |formed = 30 July 1975 |date1 = |date1_name = |date2 = |date2_name = |preceding1 = |preceding2 = |dissolved = |superseding = |jurisdiction = |headquarters = |employees = 395<ref>{{Cite web|url=https://ppcb.punjab.gov.in/sites/default/files/documents/Manual%209.pdf|title=Directory of employees of PPCB as on 29.02.2020|website=ppcb.Punjab.gov.in|publisher=PPCB|access-date=29 November 2021}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |chief1_name = ਸ਼੍ਰੀ ਐਸ ਐਸ ਮਰਵਾਹਾ <ref name="tribuneindia.com">{{citeweb |title= ਸਤਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਰਵਾਹਾ ਬਣੇ ਪਪਕਬ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ।url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/chandigarh/prof-satwinder-is-ppcb-chairman-624656}}</ref> |budget = Rs 1242 million in 2013-14<ref>{{Cite web|url=https://ppcb.punjab.gov.in/sites/default/files/documents/2013-14(English).pdf|title=Balance Sheet report of PPCB for 2013-14|website=ppcb.Punjab.gov.in|publisher=PPCB|access-date=29 November 2021}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>,Rs 827 million in 2019-20<ref>{{Cite web|url=https://ppcb.punjab.gov.in/sites/default/files/documents/Manual%2011_0.pdf|title=Budget Allocated 2019-20 to PPCB|website=ppcb.Punjab.gov.in|publisher=PPCB|access-date=29 November 2021|archive-date=29 ਨਵੰਬਰ 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211129120510/https://ppcb.punjab.gov.in/sites/default/files/documents/Manual%2011_0.pdf|dead-url=yes}}</ref> |chief1_name = ਸ਼੍ਰੀ ਐਸ ਐਸ ਮਰਵਾਹਾ <ref name="tribuneindia.com"/> |chief1_position = ਚੇਅਰਮੈਨ |chief2_name = ਕਰੁਨੇਸ਼ ਗਰਗ |chief2_position = ਮੈਂਬਰ ਸਕੱਤਰ |parent_agency = |child1_agency = |child2_agency = |website = https://ppcb.punjab.gov.in/en |footnotes = }} ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕੰਟਰੋਲ ਬੋਰਡ ( ਸੀ ਪੀ ਸੀ ਬੀ ) [[ਪੰਜਾਬ]] ਦੀ ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਾਇੰਸ ਸੱਤੇ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ , ਜੰਗਲਾਤ ਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਵਜ਼ਾਰਤ ਅਧੀਨ ਇੱਕ ਕਨੂੰਨੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1975 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਨੋਟੀਫੀਕੇਸ਼ਨ ਨੰ 6186-BR II (4) 75/24146 dated 30.07.1975 ਰਾਹੀੱ , ਜਲ (ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਅਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ) ਐਕਟ, 1974 ਦੇ ਜਾਰੀ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਬਦਲਾਓ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਣ ਕਰਣ ਲਈ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕਨੂੰਨ ਤੇ ਨਿਯਮ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਹਨ: * ਪਾਣੀ ( ਰੋਕਥਾਮ ਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕੰਟਰੋਲ ਅੱਜ ਤੱਕ ਸੋਧਿਆ ਐਕਟ 1974 ) * ਪਾਣੀ ( ਰੋਕਥਾਮ ਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕੰਟਰੋਲ ) ਸੈੱਸ ਐਕਟ 1977 * ਹਵਾ ( ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕੰਟਰੋਲ ਤੇ ਰੋਕਥਾਮ) ਅੱਜ ਤੱਕ ਸੋਧਿਆ ਐਕਟ 1984 '''ਨਿਯਮ:''' * ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਦ ( ਪ੍ਰਬੰਧਣ ਤੇ ਰੱਖ-ਰਖਾਵ) ਨਿਯਮ 1989 ਸੋਧ ਅੱਜਤੱਕ * ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ,ਰੱਖ ਰਖਾਵ , ਤੇ ਨਿਰਯਾਤ ਨਿਯਮ 1989 ਸੋਧ ਅੱਜ ਤੱਕ * ਜਨਤਕ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਬੀਮਾ ਐਕਟ 1991 * ਬਾਇਓ ਮੈਡੀਕਲ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਦ ( ਪ੍ਰਬੰਧਣ ਤੇ ਰੱਖ ਰਖਾਵ ) ਨਿਯਮ 1998 * ਰੀਸਾਈਕਲ ਕੀਤਾ ਪਲਾਸਟਿਕ ਉਤਪਾਦਨ, ਵਿਕਰੀ ਤੇ ਵਰਤੋਂ ਨਿਯਮ 1998 ਸੋਧ ਅੱਜ ਤੱਕ * ਮਿਊਂਸਪਲ ਸੋਲਿਡ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਦ (ਪ੍ਰਬੰਧਣ ਤੇ ਰੱਖ-ਰਖਾਵ ) ਨਿਯਮ 2000 * ਸ਼ੋਰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਰੈਗੂਲੇਸ਼ਨ ਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਨਿਯਮ 2000 * ਓਜ਼ੋਨ ਪਰਤ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਦੇ ਪਦਾਰਥ ( ਰੈਗੂਲੇਸ਼ਨ ) ਨਿਯਮ 2000 * ਬੈਟਰੀਆਂ ( ਪ੍ਰਬੰਧਣ ਤੇ ਰੱਖ-ਰਖਾਵ) ਨਿਯਮ 2001 *ਈ-ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਦ (ਪ੍ਰਬੰਧਣ) ਨਿਯਮ 2016 ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਉਪਰੋਕਤ ਕਨੂੰਨਾਂ ਤੇ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਰੋਕਥਾਮ ਬੋਰਡ ਨੂੰ ਸੌਂਪੀ ਗਈ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://yespunjab.com/ppcb-chairman-ss-marwaha-addresses-seminar-cum-workshop-on-air-pollution-in-patiala/|title=PPCB Chairman SS Marwaha addresses Seminar-cum-Workshop on Air Pollution in Patiala - YesPunjab.com|language=en-US|access-date=2021-11-28|archive-date=2021-11-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20211128141738/https://yespunjab.com/ppcb-chairman-ss-marwaha-addresses-seminar-cum-workshop-on-air-pollution-in-patiala/|url-status=dead}}</ref> == ਕੀਤੇ ਤੇ ਚਲ ਰਹੇ ਕੁੱਝ ਮੁੱਖ ਕੰਮ == # '''ਐਫਲੂਐਂਟ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਂਟ''' ਲੁਧਿਆਣੇ ਵਿਖੇ 15, 40 ਤੇ 50 MLD ( ਮੈਗਾ ਲਿਟਰ ਪ੍ਰਤੀਦਿਨ ) ਸਮਰੱਥਾ ਵਾਲੇ ਰਾਹੋਂ ਰੋਡ ,ਤਾਜਪੁਰ ਰੋਡ ਤੇ ਸਾਂਝੇ ਗੰਦੇ ਪਾਣੀ ਨਿਕਾਸੀ ਸੋਧਣ ਦੇ CETP ਕਾਮਨ ਐਫਲੂਐਂਟ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਂਟ ਲਗਾਏ ਗਏ ਹਨ ਜੋ 260 ਦੇ ਲਗਭਗ ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਰੰਗਾਈ ਦੀਆਂ ਸਨਅਤਾਂ ਲਈ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/ludhiana/three-common-effluent-treatment-plants-to-come-up-in-ludhiana-470667|title=Three common effluent treatment plants to come up in Ludhiana|last=Service|first=Tribune News|website=Tribuneindia News Service|language=en|access-date=2021-11-30}}</ref> # '''ਸੀਵੇਜ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਂਟ''' ਲੁਧਿਆਣੇ ਵਿਖੇ ਹੀ 3 ਵੱਖ ਵੱਖ ਪਲਾਂਟਾਂ ਰਾਹੀਂ 2007-8 ਵਿੱਚ 311 MLD ਤੇ 2012 ਵਿੱਚ 155 MLD ਸਮਰੱਥਾ ਦਾ ਸੀਵੇਜ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਂਟਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 155 MLD ਸਮਰੱਥਾ ਵਿੱਚ ਅਕਸ ਬੀ ਆਰ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://pwssb.punjab.gov.in/wp-content/uploads/2020/03/Buddha-Nallah-Feasibility-Report.pdf|title=ਬੁੱਢਾ ਨਾਲਾ ਫੀਜ਼ੇਬਿਲਿਟੀ ਰੀਪੋਰਟ|access-date=30 November 2021|archive-date=30 ਨਵੰਬਰ 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211130141609/https://pwssb.punjab.gov.in/wp-content/uploads/2020/03/Buddha-Nallah-Feasibility-Report.pdf|dead-url=yes}}</ref> # '''ਪਾਈਪਡ ਨੈਚਰਲ ਗੈਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ''' ਮੰਡੀ ਗੋਬਿੰਦਗੜ੍ਹ ਵਿਖੇ ਇਸਪਾਤ ਦੀ ਸਨਅਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ ਦੇਣ ਲਈ ਬੋਰਡ ਸਖ਼ਤ ਉਪਰਾਲੇ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਤਾਲਮੇਲ ਕਰਕੇ ਗੈਸਪਾਈਪ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.hindustantimes.com/cities/shift-to-png-before-march-31-ngt-to-rolling-mills-furnaces-in-mandi-gobindgarh/story-aknvVUVUmzSdPRxEvNHlIM.html|title=Shift to PNG before March 31: NGT to rolling mills, furnaces in Mandi Gobindgarh|date=2020-02-05|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2021-11-30}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.tribuneindia.com/news/punjab/mandi-gobindgarh-mills-to-run-on-png-36551|title=Mandi Gobindgarh mills to run on PNG|last=Service|first=Tribune News|website=Tribuneindia News Service|language=en|access-date=2021-11-30}}</ref> #'''ਐਂਬੀਐਂਟ ਏਅਰ ਕੁਆਲਿਟੀ ਮੋਨੀਟਰਿੰਗ''' CAAQM ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 8 ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਮਾਪਣ ਦੇ ਜੰਤਰ ਤੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=https://moef.gov.in/wp-content/uploads/2019/05/NCAP_Report.pdf|title=NCAP ਰਿਪੋਰਟ|access-date=30 November 2021}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} ==ਬਾਹਰੀ ਹਵਾਲੇ== [https://urbanemissions.info/ ਸ਼ਹਿਰੀ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦੀ ਇਕ ਰਿਪੋਰਟ] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਲਵਾਯੂ ਕਾਰਕੁਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਰਕਾਰੀ ਅਦਾਰੇ]] gf13141am074xlix0f5yald0vuqorbf 0 139440 810899 808187 2025-06-16T03:53:24Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810899 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Fatima Jamal | image = <!-- filename only, no "File:" or "Image:" prefix, and no enclosing [[brackets]] --> | alt = <!-- descriptive text for use by speech synthesis (text-to-speech) software --> | caption = | birth_name = <!-- only use if different from name --> | birth_date = <!-- {{Birth date and age|YYYY|MM|DD}} for living people supply only the year with {{Birth year and age|YYYY}} unless the exact date is already widely published, as per [[WP:DOB]]. For people who have died, use {{Birth date|YYYY|MM|DD}}. --> | birth_place = Atlanta, Georgia | death_date = <!-- {{Death date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (DEATH date then BIRTH date) --> | death_place = | nationality = American | other_names = FatFemme | occupation = Filmmaker, model, interdisciplinary artist | alma_mater = [[Morehouse College]]<br>[[The New School]] | years_active = | known_for = ''No Fats, No Femmes'', [[Pose (TV series)|Pose]] | notable_works = | website = {{URL|http://fatimajamal.com/}} }} '''ਫਾਤਿਮਾ ਜਮਾਲ''' ਇੱਕ [[ਅਮਰੀਕੀ]] ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ, ਮਾਡਲ, [[ਲੇਖਕ]] ਅਤੇ ਅੰਤਰ-ਅਨੁਸ਼ਾਸਨੀ ਕਲਾਕਾਰ ਹੈ। ਇੱਕ ਕਾਲੀ [[ਟਰਾਂਸਜੈਂਡਰ]] ਔਰਤ ਜੋ "ਫੈਟ ਫੈਮੇ" ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਮਾਲ ਵੀ ਇੱਕ ਕਾਰਕੁਨ ਹੈ ਜੋ [[ਨਸਲਵਾਦ]], ਸਰੀਰ ਦੀ ਸਕਾਰਾਤਮਕਤਾ ਅਤੇ [[ਐਲ.ਜੀ.ਬੀ.ਟੀ|ਐਲ.ਜੀ.ਬੀ.ਟੀ.ਕਿਉ.]] ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਸਮੇਤ ਸਮਾਜਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਬਾਰੇ ਬੋਲਦੀ ਅਤੇ ਕਲਾ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://theglowup.theroot.com/tgu50-image-1842066478|title=Fatima Jamal, aka 'Fat Femme'; Artist, Author-Activist and Model|date=2020-03-16|access-date=2020-09-13|publisher=The Root|archive-date=2020-09-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20200913022525/https://theglowup.theroot.com/tgu50-image-1842066478|url-status=dead}}</ref> == ਜੀਵਨੀ == ਜਮਾਲ ਦਾ ਜਨਮ [[ਅਟਲਾਂਟਾ|ਅਟਲਾਂਟਾ, ਜਾਰਜੀਆ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਮੋਰਹਾਊਸ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ।<ref name="Greenwood">{{Cite news|url=https://i-d.vice.com/en_us/article/mbyxvx/how-to-live-a-radical-existence-with-fatima-jamal|title=how to live a radical existence, with fatima jamal|last=Greenwood|first=Douglas|date=2019-02-11|access-date=2020-09-13|publisher=i-D|archive-date=2020-08-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20200831220209/https://i-d.vice.com/en_us/article/mbyxvx/how-to-live-a-radical-existence-with-fatima-jamal|url-status=dead}}</ref> ਉਸਨੇ ਦ ਨਿਊ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਮਾਣ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ।<ref name="Xtra">{{Cite news|url=https://www.dailyxtra.com/fatima-jamal-trans-reckoning-169530-169530|title=With 'No Fats, No Femmes,' Fatima Jamal aims for more than just visibility and representation|last=Anderson|first=Tre'vell|date=2020-04-03|access-date=2020-09-22|publisher=Xtra}}</ref> ਜਮਾਲ ਨੇ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣਾ ਲਿੰਗ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕੀਤਾ।<ref name="Xtra" /> ਉਹ ਅਟਲਾਂਟਾ ਤੋਂ ਨਿਊਯਾਰਕ ਸ਼ਹਿਰ ਜਾਣ ਦੇ ਚੁੱਕੇ ਕਦਮ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵੱਧਣ-ਫੁੱਲਣ ਦੇ ਮੌਕੇ ਵਜੋਂ ਦੇਖਦੀ ਹੈ।<ref name="Jezebel">{{Cite news|url=https://jezebel.com/fatima-jamal-is-styling-1830261646|title=Fatima Jamal Is Styling|last=Thompson|first=Tracy|date=2018-11-07|access-date=2020-09-22|publisher=Jezebel}}</ref> == ਕਰੀਅਰ == ਆਪਣੀ ਕਲਾ ਬਾਰੇ ਜਮਾਲ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਮੇਰੀ ਕਲਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਾਲੇ, ਕੁਈਰ, ਔਰਤ ਅਨੁਭਵ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਉਹ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਕਾਲੇ, ਕੁਈਰ ਅਤੇ ਟਰਾਂਸ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਥੱਕਾਂਗੀ।"<ref name="Jezebel"/> === ਅਦਾਕਾਰੀ ਅਤੇ ਮਾਡਲਿੰਗ === ਜਮਾਲ ਨੇ ਨਿਊਯਾਰਕ ਫੈਸ਼ਨ ਵੀਕ ਵਿੱਚ ਰਨਵੇਅ 'ਤੇ ਮਾਡਲਿੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਇਹ ਬਾਲਰੂਮ ਸੀਨ ਦਾ ਇੱਕ ਫਿਕਸਚਰ ਹੈ ਅਤੇ ਟੀਵੀ ਸ਼ੋਅ ਪੋਜ਼ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਈ ਹੈ।<ref name="Jezebel"/> ਉਹ 2020 ਦੀ ਪਤਝੜ ਵਿੱਚ ਸਟੀਫਨੋ ਪਿਲਾਤੀ ਦੀ ਯੂਨੀਸੈਕਸ ਲਾਈਨ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੇਨਸਵੇਅਰ ਫੈਸ਼ਨ ਹਾਊਸ ਲਈ ਰਨਵੇਅ 'ਤੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਬਲੈਕ ਟਰਾਂਸ ਮਾਡਲ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.papermag.com/fatima-jamal-fat-femme-runway-2644678699.html?rebelltitem=24#rebelltitem24?rebelltitem=24|title=Fatima Jamal (FatFemme) Made History on Florence Runway|last=Abad|first=Mario|date=2020-01-13|website=PAPER|language=en|archive-url=|archive-date=|access-date=2021-01-15}}</ref> ਜਮਾਲ ਨੇ [[ਟੂਰਮਾਲਿਨ (ਕਾਰਕੁੰਨ)|ਟੂਰਮਾਲਿਨ]] ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ''ਐਟਲਾਂਟਿਕ ਇਜ਼ ਏ ਸੀ ਬੋਨਸ'' (2017) ਵਿੱਚ ਅਭਿਨੈ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਲੂਸੀਲ ਕਲਿਫਟਨ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਉਪਨਾਮ ਕਵਿਤਾ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।<ref>{{Cite journal|last=Casid|first=Jill H.|year=2019|title=Doing things with being undone|journal=Journal of Visual Culture|volume=18|issue=1|pages=38–42|doi=10.1177/1470412919825817|doi-access=free}}</ref> ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਊਯਾਰਕ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਬਲੈਕ ਕੁਈਰ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ।<ref>{{Cite journal|last=Muna|first=Mire|date=October 16, 2020|title=Tourmaline Summons the Queer Past|url=https://www.frieze.com/article/tourmaline-summons-queer-past|journal=[[Frieze (magazine)|Frieze]]|volume=214|pages=|via=}}</ref> === ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਕੰਮ === 2020 ਵਿੱਚ ਜਮਾਲ ਨੇ ਇੱਕ ਡਾਕੂਮੈਂਟਰੀ ''ਨੋ ਫੈਟਸ, ਨੋ ਫੈਮਸ'' ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਇੰਡੀਗੋਗੋ 'ਤੇ ਇੱਕ ਭੀੜ ਫੰਡਿੰਗ ਮੁਹਿੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਜਮਾਲ ਲਿਖ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਫੰਡਰੇਜ਼ਿੰਗ ਮੁਹਿੰਮ ਅਨੁਸਾਰ, ਫ਼ਿਲਮ "ਦੂਜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ - ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਚਿੱਟੀਆਂ ਨਿਗਾਹਾਂ - ਦੀ ਜਾਂਚ ਅਤੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਸਥਾਨ ਵਜੋਂ ਆਪਣੇ ਕਾਲੇ, ਮੋਟੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹਾਂ ਅਤੇ ਆਕਰਸ਼ਤ ਕਰਦੀ ਹਾਂ ਅਤੇ ਅੰਦਰ ਵੱਲ ਇੱਕ ਸੱਦਾ, ਆਪਣੇ ਵੱਲ - ਅਕਸਰ, ਇੱਕ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰ, ਕਮਜ਼ੋਰ ਅਤੇ ਡਰਾਉਣਾ।" ਸਤੰਬਰ 2020 ਤੱਕ, ਮੁਹਿੰਮ ਨੇ $55,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiegogo.com/projects/no-fats-no-femmes#/|title=No Fats, No Femmes|publisher=Indiegogo|access-date=2020-09-22}}</ref> ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਜੁਲਾਈ 2020 ਵਿੱਚ ਆਰਟਫੋਰਮ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite journal|last=|first=|date=July 2020|title=PROJECT: FATIMA JAMAL|url=https://www.artforum.com/print/202006/project-fatima-jamal-83293|journal=[[Artforum]]|volume=July/August 2020|pages=|via=}}</ref> == ਵਿਰਾਸਤ == ਜਮਾਲ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸਮਕਾਲੀ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇ ਸਰੋਤ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.artsy.net/article/artsy-editorial-2020s-mfa-grads-artist-today|title=2020's MFA Grads on What It Means to Be an Artist Today|last=|first=|date=2020-06-16|website=Artsy|language=en|archive-url=|archive-date=|access-date=2021-01-15|quote=Java Jones: "While in the studio, I often refer to this question Fatima Jamal posed in an Xtra interview: “Representation and visibility is given to us by larger power structures, but what do we give ourselves?”"}}</ref> ਗੈਬਰੀਏਲ ਗਾਰਸੀਆ ਰੋਮਨ ਦੀਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਦੀ "ਕੁਈਰ ਆਈਕਨਜ਼" ਲੜੀ (2011 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ), ਜੋ ਕਿ ਕੁਈਰ ਕਾਰਕੁਨਾਂ ਅਤੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਵਿੱਚ ਜਮਾਲ ਦੀ ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.artnews.com/art-news/news/leslie-lohman-museum-will-stage-procession-of-queer-icons-during-nyc-pride-march-12746/|title=Leslie-Lohman Museum Will Stage Procession of 'Queer Icons' During NYC Pride March|last=Durón|first=Maximilíano|date=2019-06-10|website=ARTNews|language=en-US|archive-url=|archive-date=|access-date=2021-01-15}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}}   [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਕਲਾਕਾਰ]] 108gbebi71xe82e3n442glsliuiepqt 0 141064 810919 788712 2025-06-16T05:29:43Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810919 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਬਾਰਬਰਾ ਸ਼ੇਰਮੁੰਡ | image = Barbara_Shermund_died_1978.jpg | image_size = | caption = Self portrait of Shermund | birth_name = | birth_date = ਜੂਨ 26, 1899 | birth_place =[[ਸੈਨ ਫਰਾਂਸਿਸਕੋ]], ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ, ਅਮਰੀਕਾ | death_date =9 ਸਤੰਬਰ, 1978 | death_place = [[ਮੌਨਮਾਊਥ ਕਾਉਂਟੀ, ਨਿਊ ਜਰਸੀ]], ਯੂ.ਐਸ | death_cause = | other_names = | known_for = | education = [[ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਸਕੂਲ ਆਫ ਫਾਈਨ ਆਰਟਸ]] | ਰੁਜ਼ਗਾਰਦਾਤਾ = ''ਨਿਊ ਯਾਰਕਰ'' | occupation = ਕਾਰਟੂਨਿਸਟ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰ | signature = }} '''ਬਾਰਬਰਾ ਸ਼ੇਰਮੁੰਡ''' (26 ਜੂਨ, 1899 – 9 ਸਤੰਬਰ, 1978) ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਕਾਰਟੂਨਿਸਟ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਕੰਮ 1925 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਤੋਂ ''ਦੀ ਨਿਊ ਯਾਰਕਰ'' ਵਿੱਚ ਛਾਪਿਆ ਗਿਆ। ਉਹ 1950 ਵਿੱਚ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਰਟੂਨਿਸਟ ਸੋਸਾਇਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਤਿੰਨ ਮਹਿਲਾ ਕਾਰਟੂਨਿਸਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਬਾਰਬਰਾ ਸ਼ੇਰਮੁੰਡ ਦਾ ਜਨਮ 26 ਜੂਨ, 1899 ਨੂੰ [[ਸਾਨ ਫ਼ਰਾਂਸਿਸਕੋ|ਸੈਨ ਫਰਾਂਸਿਸਕੋ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸ਼ੇਰਮੁੰਡ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਹੈਨਰੀ ਸ਼ੇਰਮੰਡ, ਇੱਕ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਮਾਂ, ਫਰੇਡਾ ਕੂਲ, ਇੱਕ ਮੂਰਤੀਕਾਰ ਸੀ। ਸ਼ੇਰਮੁੰਡ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜਲਦੀ ਉਭਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੇ ਜਨੂੰਨ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ। <ref name=":0">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2022/03/04/obituaries/barbara-shermund-overlooked.html|title=Overlooked No More: Barbara Shermund, Flapper-Era Cartoonist|last=Challa|first=Janaki|date=March 4, 2022|work=The New York Times|access-date=March 21, 2022|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> ਉਸਨੇ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਫਾਈਨ ਆਰਟਸ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਪੇਂਟਿੰਗ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿੰਟਮੇਕਿੰਗ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। <ref name=":1">{{Cite book|title=Very Funny Ladies: The New Yorker's Woman Cartoonists|last=Donnelly|first=Lisa|publisher=Promethus Books|year=2021|pages=61&ndash;72|language=English}}</ref> ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਲਾਕਾਰੀ ਉਦੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਨੌਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ, ਸੈਨ ਫਰਾਂਸਿਸਕੋ ਕ੍ਰੋਨਿਕਲਜ਼ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਪੰਨੇ 'ਤੇ 'ਆਨ ਦ ਫਾਰਮ' ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ। 1911 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਸਾਨ ਫਰਾਂਸਿਸਕੋ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੇਖਣ ਮੁਕਾਬਲੇ ਲਈ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਕਹਾਣੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ। <ref name=":1" /> [[ਸਪੇਨੀ ਫਲੂ|ਸਪੈਨਿਸ਼ ਫਲੂ]] ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ 1925 ਵਿੱਚ [[ਨਿਊ ਯਾਰਕ|ਨਿਊਯਾਰਕ]] ਚਲੀ ਗਈ। <ref name=":22">{{Cite web|url=https://cartoons.osu.edu/events/tell-me-a-story-where-the-bad-girl-wins-the-life-and-art-of-barbara-shermund/|title=Tell Me a Story Where the Bad Girl Wins: The Life and Art of Barbara Shermund|date=October 10, 2018|website=Billy Ireland Cartoon Library and Museum|language=en-US|access-date=March 21, 2022|archive-date=ਦਸੰਬਰ 6, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211206202244/https://cartoons.osu.edu/events/tell-me-a-story-where-the-bad-girl-wins-the-life-and-art-of-barbara-shermund/|url-status=dead}}</ref> ਜਦੋਂ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਨਿਊਯਾਰਕ ਚਲੀ ਗਈ ਤਾਂ ਉਹ [[ਨਿਊਯਾਰਕ ਸ਼ਹਿਰ|ਨਿਊਯਾਰਕ ਸਿਟੀ]] ਜਾਂ ਵੁੱਡਸਟੌਕ ਵਿੱਚ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਰਹੀ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਦੁਬਾਰਾ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਇਹ ਉਸ ਔਰਤ ਨਾਲ ਸੀ ਜੋ ਉਸ ਤੋਂ ਅੱਠ ਸਾਲ ਛੋਟੀ ਸੀ। <ref name=":1" /> == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * ਬਿਲੀ ਆਇਰਲੈਂਡ ਕਾਰਟੂਨ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਵਿਖੇ [https://library.osu.edu/dc/catalog?utf8=%E2%9C%93&f%5Badmin_set_sim%5D%5B%5D=billy+ireland+cartoon+library+and+museum&locale=en&search_field=all_fields&q=barbara+shermund ਸ਼ੇਰਮੁੰਡ ਦੇ ਕਾਰਟੂਨਾਂ ਦੀਆਂ 80 ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਸਵੀਰਾਂ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240603141428/https://library.osu.edu/dc/catalog?utf8=%E2%9C%93&f%5Badmin_set_sim%5D%5B%5D=billy+ireland+cartoon+library+and+museum&locale=en&search_field=all_fields&q=barbara+shermund |date=2024-06-03 }} {{Authority control}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1978]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1899]] ehugt57423uohr7tnhtwtubwkaznwou 0 144939 810938 615441 2025-06-16T09:58:02Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810938 wikitext text/x-wiki '''ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ''' ਟੀਮ ਖੇਡ ਦਾ ਉਹ ਰੂਪ ਹੈ ਜੋ ਸਿਰਫ [[ਔਰਤ|ਔਰਤਾਂ]] ਦੁਆਰਾ ਖੇਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਖੇਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ 108 ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟੀਮਾਂ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 11 ਨੂੰ [[ਮਹਿਲਾ ਟੈਸਟ ਕ੍ਰਿਕਟ]] ਅਤੇ [[ਮਹਿਲਾ ਇੱਕ ਦਿਨਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ]] ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀਆਂ ਕੋਲ [[ਮਹਿਲਾ ਟਵੰਟੀ20 ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ]] ਦਰਜਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾ ਰਿਕਾਰਡ ਮੈਚ 26 ਜੁਲਾਈ 1745 ਨੂੰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। <ref>{{Cite web|url=http://www.espncricinfo.com/magazine/content/story/149859.html|title=Gus arrives|website=ESPN Cricinfo|access-date=1 July 2019}}</ref> ਨਵੰਬਰ 2021 ਵਿੱਚ, [[ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਸਭਾ|ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕੇਟ ਸਭਾ]] ਨੇ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਖੇਡ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹੋਏ, ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕੇਟ ਲਈ [[ਪਹਿਲਾ ਦਰਜਾ ਕ੍ਰਿਕਟ|ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ]] ਅਤੇ [[ਏ ਦਰਜਾ ਕ੍ਰਿਕਟ|ਸੂਚੀ ਏ]] ਦਰਜੇ ਨੂੰ ਪੂਰਵ-ਅਨੁਮਾਨ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ। <ref>{{Cite web|url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/2355517|title=ICC Board appoints Afghanistan Working Group|website=International Cricket Council|access-date=17 November 2021}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.womenscriczone.com/icc-appoints-working-group-to-review-afghanistan-cricket|title=ICC appoints Working Group to review status of Afghanistan cricket; women's First Class, List A classification to align with men's game|website=Women's CricZone|access-date=17 November 2021|archive-date=17 ਨਵੰਬਰ 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211117092611/https://www.womenscriczone.com/icc-appoints-working-group-to-review-afghanistan-cricket|url-status=dead}}</ref> == ਇਤਿਹਾਸ == 1958 ਵਿੱਚ [[ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਸਭਾ]] ਦਾ ਗਠਨ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਦੇ ਤਾਲਮੇਲ ਲਈ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਇੰਗਲਿਸ਼ ਵੂਮੈਨ ਕ੍ਰਿਕਟ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਤੋਂ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ 32 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹੀ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। 2005 ਵਿੱਚ, ਕ੍ਰਿਕਟ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਸੰਸਥਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਸਭਾ ਨੂੰ [[ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਸਭਾ|ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਕੌਂਸਲ]] (ਆਈਸੀਸੀ) ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। == ਮਹਿਲਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ == [[ਤਸਵੀਰ:Southern_Stars_vs_West_Indies_women's_cricket_(15519381509).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Southern_Stars_vs_West_Indies_women%27s_cricket_%2815519381509%29.jpg/268px-Southern_Stars_vs_West_Indies_women%27s_cricket_%2815519381509%29.jpg|alt=Australia's Meg Lanning sweeps during the West Indies tour of Australia in 2014. The wicket-keeper is Merissa Aguilleira.|thumb|268x268px| [[ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ|ਆਸਟਰੇਲੀਆ]] ਦੀ [[ਮੈਗ ਲੈਨਿੰਗ|ਮੇਗ ਲੈਨਿੰਗ]] 2014 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਨਡੇ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਸਵੀਪ ਸ਼ਾਟ ਖੇਡਦੀ ਹੈ। ਵਿਕਟਕੀਪਰ ਮੇਰਿਸਾ ਐਗੁਲੇਇਰਾ ਹੈ। <ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/icc-women-s-championship-2014-2016-17-772563/australia-women-vs-west-indies-women-3rd-odi-754813/full-scorecard|title=Full Scorecard of WI Women vs AUS Women 3rd ODI 2014-2016/17 - Score Report|website=ESPNcricinfo|language=en|access-date=2021-04-07}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/icc-women-s-championship-2014-2016-17-772563/australia-women-vs-west-indies-women-2nd-odi-754811/full-scorecard|title=Full Scorecard of AUS Women vs WI Women 2nd ODI 2014-2016/17 - Score Report|website=ESPNcricinfo|language=en|access-date=2021-04-07}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/icc-women-s-championship-2014-2016-17-772563/australia-women-vs-west-indies-women-1st-odi-754809/full-scorecard|title=Full Scorecard of WI Women vs AUS Women 1st ODI 2014-2016/17 - Score Report|website=ESPNcricinfo|language=en|access-date=2021-04-07}}</ref>]] ਦਸੰਬਰ 1934 ਵਿਚ [[ਇੰਗਲੈਂਡ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ]] ਅਤੇ [[ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ|ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ]] ਔਰਤਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ [[ਮਹਿਲਾ ਟੈਸਟ ਕ੍ਰਿਕਟ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖੇਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਗਲੇ ਸਾਲ [[ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ]] ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਈਆਂ। 2007 ਵਿੱਚ [[ਨੀਦਰਲੈਂਡ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ]] ਦਸਵੀਂ ਮਹਿਲਾ ਟੈਸਟ ਰਾਸ਼ਟਰ ਬਣ ਗਈਆਂ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ [[ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ]] ਵਿਰੁੱਧ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਮੈਚ ਖੇਡਿਆ। [[ਮਹਿਲਾ ਇੱਕ ਦਿਨਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ]] ਨੂੰ 1973 ਵਿੱਚ [[ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ]] ਦੇ ਉਦਘਾਟਨ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 1,000ਵਾਂ ਮਹਿਲਾ ਵਨਡੇ 2016 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਨੇ ਇਸ ਫਾਰਮੈਟ ਵਿੱਚ ਦਬਦਬਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਛੇ ਵਾਰ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਜਿੱਤਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ 80% ਮੈਚ ਜਿੱਤੇ ਹਨ। 2004 ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਫਾਰਮੈਟ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਮਹਿਲਾ ਟਵੰਟੀ20 ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ]] ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮਹਿਲਾ ਟਵੰਟੀ-20 ਕ੍ਰਿਕਟ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਖੇਡੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, 2006 ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਸਿਰਫ ਚਾਰ ਮੈਚ ਖੇਡੇ ਗਏ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਅਗਲੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ, 2007 ਵਿੱਚ ਛੇ ਮੈਚ, 2008 ਵਿੱਚ ਦਸ ਅਤੇ 2009 ਵਿੱਚ ਤੀਹ ਮੈਚ ਖੇਡੇ ਗਏ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਆਈਸੀਸੀ ਮਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਟੀ-20 ਵੀ ਹੋਇਆ। ਅਪ੍ਰੈਲ 2018 ਵਿੱਚ, ICC ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਮਹਿਲਾ ਟਵੰਟੀ-20 ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ। == ਮਹਿਲਾ ਫਰੈਂਚਾਇਜ਼ੀ ਕ੍ਰਿਕਟ == 2015 ਤੋਂ, ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆਈ ਮਹਿਲਾ ਬਿਗ ਬੈਸ਼ ਲੀਗ ਵਿੱਚ ਫਰੈਂਚਾਈਜ਼ੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖੇਡੀ ਹੈ। 2016 ਵਿੱਚ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਅਤੇ ਵੇਲਜ਼ ਵਿੱਚ ਅਰਧ-ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨਲ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਸੁਪਰ ਲੀਗ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। 2018 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾ ਫਰੈਂਚਾਈਜ਼ੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ। ਮਹਿਲਾ ਟੀ-20 ਚੈਲੇਂਜ 2018 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੋ-ਟੀਮ ਟਵੰਟੀ-20 ਕ੍ਰਿਕਟ ਮੁਕਾਬਲਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ 2019 ਵਿੱਚ, ਮੁਕਾਬਲੇ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਟੀਮਾਂ ਦੇ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। 2018 ਵਿੱਚ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਅਤੇ ਵੇਲਜ਼ ਕ੍ਰਿਕਟ ਬੋਰਡ ਨੇ ਜੁਲਾਈ 2021 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਦ ਹੰਡਰਡ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਲਈ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਮਿਆਦ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਪੁਰਸ਼ ਅਤੇ ਮਹਿਲਾ ਟੀਮਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਮਾਰਕੀਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ, 23 ਜਨਵਰੀ 2021 ਨੂੰ, ਇਹ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਮੈਚ ਨਾਲ ਹੋਵੇਗੀ। 2022 ਵਿੱਚ, ਕ੍ਰਿਕੇਟ ਵੈਸਟਇੰਡੀਜ਼ ਅਤੇ ਕੈਰੇਬੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਨੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ 'ਤੇ The 6ixty ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਤਿਮਾਹੀ T10 ਕ੍ਰਿਕੇਟ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਨਗੇ, ਜਿਸਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅਗਸਤ 2022 ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਨਾਲ ਹੋਵੇਗੀ। ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਦੇ ਮਹਿਲਾ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਟੀਮਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਗੀਆਂ। ਮਹਿਲਾ ਕੈਰੇਬੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵੀ। 6ixty ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ T10 ਮੈਚਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਸੀ ਜੋ 2019 ਕੈਰੇਬੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਪਲੇਆਫ ਮੈਚਾਂ ਤੋਂ ਠੀਕ ਪਹਿਲਾਂ ਖੇਡੇ ਗਏ ਸਨ। == ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਖੇਡਾਂ 2022 == ਅਗਸਤ 2019 ਵਿੱਚ, ਕਾਮਨਵੈਲਥ ਗੇਮਜ਼ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਨੇ 2022 ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। [[ਐਜਬੈਸਟਨ ਕ੍ਰਿਕਟ ਮੈਦਾਨ|ਐਜਬੈਸਟਨ]] ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਮੈਚਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਅੱਠ ਟੀਮਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈਆ ਅਤੇ ਇਹ ਟੀ-20 ਫਾਰਮੈਟ ਵਿੱਚ ਖੇਡਿਆ ਗਿਆ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕ੍ਰਿਕਟ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਹਿਲਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮਾਂ]] agzvz8ua2bt685gzyocpbkm9d8ecj0k 0 145521 810937 620040 2025-06-16T09:57:46Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810937 wikitext text/x-wiki '''ਮਹਿਲਾ ਇੱਕ ਦਿਨਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ''' '''(WODI)''' [[ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ]] ਦਾ ਸੀਮਤ ਓਵਰਾਂ ਦਾ ਰੂਪ ਹੈ। ਮੈਚ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਖੇਡ ਦੇ ਬਰਾਬਰ 50 ਓਵਰਾਂ ਲਈ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਮਹਿਲਾ ਇੱਕ ਦਿਨਾ 1973 ਵਿੱਚ ਖੇਡਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਹਿਲੇ ਮਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਜੋ [[ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਹਿਲੇ ਇੱਕ ਦਿਨਾ ਵਿੱਚ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਟੀਮ ਨੇ ਇੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਇਲੈਵਨ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਸੀ। 1,000ਵਾਂ ਮਹਿਲਾ ਇੱਕ ਦਿਨਾ [[ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ|ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ]] ਅਤੇ [[ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ]] ਵਿਚਾਲੇ 13 ਅਕਤੂਬਰ 2016 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref name="thousand">{{cite news|url=http://www.icc-cricket.com/news/2016/news/96485/south-africa-and-new-zealand-to-feature-in-1000th-womens-odi|title=South Africa and New Zealand to feature in 1000th women's ODI|date=12 October 2016|work=ICC|access-date=12 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161013081440/http://www.icc-cricket.com/news/2016/news/96485/south-africa-and-new-zealand-to-feature-in-1000th-womens-odi|archive-date=13 October 2016|url-status=dead}}</ref> ਮਹਿਲਾ ਇੱਕ ਦਿਨਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਥਿਤੀ [[ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਸਭਾ|ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਕੌਂਸਲ]] (ICC) ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ICC ਦੇ ਪੂਰੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਸੀ। ਮਈ 2022 ਵਿੱਚ, ICC ਨੇ ਪੰਜ ਹੋਰ ਟੀਮਾਂ ਨੂੰ WODI ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ।<ref>{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/news/2596324|title=Two new teams in next edition of ICC Women's Championship|work=International Cricket Council|access-date=25 May 2022}}</ref> == ਸ਼ਾਮਲ ਦੇਸ਼ == {{columns-list|colwidth=10em|*{{crw|AFG|2013}} *{{crw|AUS}} *{{crw|BAN}} *{{crw|ENG}} *{{crw|IND}} *{{crw|IRE}} *{{crw|NED}} *{{crw|NZL}} *{{crw|PAK}} *{{crw|PNG}} *{{crw|SA}} *{{crw|SCO}} *{{crw|SL}} *{{crw|THA}} *{{crw|USA}} *{{crw|WIN}} *{{crw|ZIM}}}} 2006 ਵਿੱਚ ਆਈ.ਸੀ.ਸੀ. ਨੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਸਿਰਫ ਸਿਖਰਲੇ 10 ਰੈਂਕ ਵਾਲੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਟੈਸਟ ਅਤੇ ਵਨਡੇ ਦਾ ਦਰਜਾ ਮਿਲੇਗਾ। 2011 ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਕੁਆਲੀਫਾਇਰ ਦੌਰਾਨ ਨੀਦਰਲੈਂਡਜ਼ ਨੇ ਸਿਖਰਲੇ 6 ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾ ਰਹਿਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਆਪਣਾ ਇੱਕ ਦਿਨਾ ਦਰਜਾ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਕੁਆਲੀਫਾਇੰਗ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਓਡੀਆਈ ਦਰਜੇ ਵਾਲੀਆਂ ਚੋਟੀ ਦੀਆਂ 4 ਟੀਮਾਂ ਨੂੰ ਭਾਗ ਲੈਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਚੋਟੀ ਦੀਆਂ 6 ਨੇ ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਚੋਟੀ ਦੇ 10 ਸਥਾਨ ਬਣਾਏ। ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨੇ ਨੀਦਰਲੈਂਡ ਦੀ ਥਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦਸ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ ਹੈ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਿਨਾ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ।<ref>{{cite web|url=http://icc-cricket.yahoo.net/events_and_awards/wwc/qualification/newsdetails.php?newsId=17957_1322127720|title=Ireland and Bangladesh secure ODI status|publisher=ICC|access-date=24 November 2011}}{{dead link|date=December 2017|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}</ref> ਸਤੰਬਰ 2018 ਵਿੱਚ, ICC ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਡੇਵ ਰਿਚਰਡਸਨ ਨੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ICC ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਕੁਆਲੀਫਾਇਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੈਚਾਂ ਨੂੰ ODI ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਨਵੰਬਰ 2021 ਵਿੱਚ, ICC ਨੇ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ ਉਲਟਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਹ ਨਿਸ਼ਚਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਮਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਕੁਆਲੀਫਾਇਰ ਵਿੱਚ ਵਨਡੇ ਦਰਜੇ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਟੀਮ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਮੈਚਾਂ ਨੂੰ ਲਿਸਟ ਏ ਮੈਚ ਵਜੋਂ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।<ref>{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/women-world-cup-qualifier-2021-bangladesh-trounce-usa-pakistan-survive-thailand-banana-peel-1290748|title=Bangladesh trounce USA; Pakistan survive Thailand banana peel|work=ESPN Cricinfo|access-date=23 November 2021}}</ref> ਇਹ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਅਤੇ ਸੂਚੀ ਏ ਦਰਜੇ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਇਆ।<ref>{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/2355517|title=ICC Board appoints Afghanistan Working Group|work=International Cricket Council|access-date=17 November 2021}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.womenscriczone.com/icc-appoints-working-group-to-review-afghanistan-cricket|title=ICC appoints Working Group to review status of Afghanistan cricket; women's First Class, List A classification to align with men's game|work=Women's CricZone|access-date=17 November 2021|archive-date=17 ਨਵੰਬਰ 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211117092611/https://www.womenscriczone.com/icc-appoints-working-group-to-review-afghanistan-cricket|url-status=dead}}</ref> ਅਪ੍ਰੈਲ 2021 ਵਿੱਚ, ICC ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਪੂਰੀ ਮੈਂਬਰ ਮਹਿਲਾ ਟੀਮਾਂ ਨੂੰ ਸਥਾਈ ਟੈਸਟ ਅਤੇ WODI ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ।<ref>{{cite news|url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/2081342|title=The International Cricket Council (ICC) Board and Committee meetings have concluded following a series of virtual conference calls|date=1 April 2021|access-date=1 April 2021|publisher=ICC}}</ref> ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਵਨਡੇ ਦਾ ਦਰਜਾ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਮਈ 2022 ਵਿੱਚ, ICC ਨੇ ਨੀਦਰਲੈਂਡ, ਪਾਪੂਆ ਨਿਊ ਗਿਨੀ, ਸਕਾਟਲੈਂਡ, ਥਾਈਲੈਂਡ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਨੂੰ WODI ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ।<ref>{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/icc-womens-championship-2022-25-no-india-vs-pakistan-series-bangladesh-and-ireland-added-to-line-up-1316616|title=Bangladesh, Ireland added to 2022-25 Women's Championship; no India vs Pakistan series slotted|work=ESPN Cricinfo|access-date=25 May 2022}}</ref> ਨਿਮਨਲਿਖਤ ਟੀਮਾਂ ਨੇ ODI ਵੀ ਖੇਡਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ODI ਰੁਤਬਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰੁਤਬਾ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਯੋਗ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। * {{crw|DEN}} (1989–1999) * {{crw|JPN}} (2003) ਇੱਥੇ ਚਾਰ ਹੋਰ ਟੀਮਾਂ ਵੀ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਓਡੀਆਈ ਦਾ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੀ, ਪਰ ਜਾਂ ਤਾਂ ਹੁਣ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹਨ ਜਾਂ ਹੁਣ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਨਹੀਂ ਖੇਡਦੀਆਂ। ਤਿੰਨ ਸਿਰਫ 1973 ਦੇ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੇ। ਚਾਰ ਸਾਬਕਾ ਵਨਡੇ ਟੀਮਾਂ ਹਨ: * [[ਤਸਵੀਰ:Flag_of_None.svg|25x25px]] [[International XI women's cricket team|International XI]] (1973–1982) * {{flagicon|JAM}} [[Jamaica women's national cricket team|Jamaica]] (1973 only) * {{flagicon|TRI}} [[Trinidad and Tobago women's national cricket team|Trinidad and Tobago]] (1973 only) * {{flagicon|ENG}} [[Young England women's cricket team|Young England]] (1973 only) == ਰੈਂਕਿੰਗ == ਅਕਤੂਬਰ 2018 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਆਈਸੀਸੀ ਨੇ ਮਹਿਲਾ ਖੇਡ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਟਵੰਟੀ20 ਦਰਜਾਬੰਦੀ ਬਣਾਈ ਨਹੀਂ ਰੱਖੀ ਸੀ, ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਖੇਡ ਦੇ ਸਾਰੇ ਤਿੰਨ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਮੁੱਚੀ ਮਹਿਲਾ ਟੀਮਾਂ ਦੀ ਰੈਂਕਿੰਗ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref name="ICC_womens_ranking">{{cite web|url=http://www.icc-cricket.com/news/2015/media-releases/89919/icc-womens-team-rankings-launched|title=ICC Women's Team Rankings launched|publisher=International Cricket Council|archive-url=https://web.archive.org/web/20161225090128/http://www.icc-cricket.com/news/2015/media-releases/89919/icc-womens-team-rankings-launched|archive-date=25 December 2016|access-date=12 January 2017|url-status=dead}}</ref> ਜਨਵਰੀ 2018 ਵਿੱਚ, ਆਈਸੀਸੀ ਨੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਮੈਚਾਂ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਵੱਖਰੀ T20I ਰੈਂਕਿੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ।<ref name="T20Istatus">{{cite web|url=http://static.icc-cricket.yahoo.net/ugc/documents/DOC_1F113528040177329F4B40FE47C77AE2_1254317933255_933.pdf|title=Women's Twenty20 Playing Conditions|publisher=[[International Cricket Council]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20110724140151/http://static.icc-cricket.yahoo.net/ugc/documents/DOC_1F113528040177329F4B40FE47C77AE2_1254317933255_933.pdf|archive-date=24 July 2011|access-date=9 February 2010|url-status=dead}}</ref> ਅਕਤੂਬਰ 2018 ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਲਈ ਵੱਖਰੀ ਵਨਡੇ ਰੈਂਕਿੰਗ ਦੇ ਨਾਲ T20I ਰੈਂਕਿੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/877811|title=ICC Launches Global Women's T20I Team Rankings|date=12 October 2018|access-date=13 October 2018}}</ref> {{ICC Women's ODI Rankings}} == ਹਵਾਲੇ == <references /> qed368lpeh0n6orhd0gmzypgrvrcx0x 0 146595 810928 652353 2025-06-16T07:14:47Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810928 wikitext text/x-wiki   [[ਤਸਵੀਰ:Brisbane-Transit-Centre_and_Holiday-Inn.jpg|thumb| ਜਾਰਜ ਸਟ੍ਰੀਟ ਤੋਂ ਪਹੁੰਚ]] '''ਬ੍ਰਿਸਬੇਨ ਟ੍ਰਾਂਜ਼ਿਟ ਸੈਂਟਰ''', 151-171 ਰੋਮਾ ਸਟ੍ਰੀਟ, ਬ੍ਰਿਸਬੇਨ, [[ਕਵੀਨਜ਼ਲੈਂਡ|ਕੁਈਨਜ਼ਲੈਂਡ]], ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ, ਇੱਕ ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਦਾ ਬੱਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਸੀ। ਇਸਨੂੰ 2020 ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਤਿੰਨ ਦਫਤਰੀ ਟਾਵਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਢਾਹ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.brisbanetimes.com.au/national/queensland/end-of-the-line-how-the-brisbane-transit-centre-will-be-demolished-20190919-p52sxk.html|title=End of the line: How the Brisbane Transit Centre will be demolished|last=Stone|first=Lucy|date=22 September 2019|publisher=Brisbane Times}}</ref> ਇਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬ੍ਰਿਸਬੇਨ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਭੈੜੀ ਇਮਾਰਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://crossriverrail.qld.gov.au/news/were-you-at-the-1986-opening-of-the-brisbane-transit-centre/|title=Were you at the 1986 opening of the Brisbane Transit Centre?|date=13 February 2020|publisher=Cross River Rail Delivery Authority, Queensland Government}}</ref> 1986 ਵਿੱਚ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਗਿਆ, ਬ੍ਰਿਸਬੇਨ ਟ੍ਰਾਂਜ਼ਿਟ ਸੈਂਟਰ ਕੁਈਨਜ਼ਲੈਂਡ ਪੁਲਿਸ ਸਰਵਿਸ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਅਤੇ ਰੋਮਾ ਸਟ੍ਰੀਟ ਪਾਰਕਲੈਂਡ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੀ। ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ, ਕੈਫੇ ਅਤੇ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਅਤੇ ਦੋ ਦਫਤਰੀ ਟਾਵਰ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।<ref>[https://web.archive.org/web/20110219031454/http://www.brisbanetransitcentre.com.au/Core/Content/Building-Profile/Content3048.aspx Building Profile] Brisbane Transit Centre</ref> ਕੇਂਦਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਰੋਮਾ ਸਟ੍ਰੀਟ 'ਤੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਤੋਂ ਜਾਂ ਰੋਮਾ ਸਟਰੀਟ ਪਾਰਕਲੈਂਡ ਤੋਂ ਸੀ। ਮਾਰਚ 2016 ਵਿੱਚ, GPT ਨੇ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਅਨ ਪ੍ਰਾਈਮ ਪ੍ਰਾਪਰਟੀ ਫੰਡ ਦੇ ਸਹਿ-ਮਾਲਕ ਨੂੰ ਜਾਇਦਾਦ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਅੱਧਾ ਹਿੱਸਾ ਵੇਚ ਦਿੱਤਾ।<ref>[http://www.couriermail.com.au/business/gpt-wholesale-office-fund-sells-its-half-stake-in-the-brisbane-transit-centre-to-coowner-australian-prime-property-fund-commercial-for-626-million/news-story/aba622b8476aef24db76fc16a0fe7cef GPT Wholesale Office Fund sells its half stake in the Brisbane Transit Centre-to co-owner Australian Prime Property Fund Commercial for $62.6 million] ''[[The Courier-Mail]]'' 11 March 2016</ref> == ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਦੀ ਕੋਚ ਯਾਤਰਾ == ਕੋਚ ਟਰਮੀਨਲ ਬ੍ਰਿਸਬੇਨ ਟ੍ਰਾਂਜ਼ਿਟ ਸੈਂਟਰ ਦੀ ਉਪਰਲੀ ਮੰਜ਼ਿਲ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ: * ਟੈਂਟਰਫੀਲਡ ਅਤੇ ਮੋਰੀ ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਸਪਸ ਕੋਚ<ref>[http://www.crisps.com.au/ Service Runs] Crisps Coaches</ref> * ਗ੍ਰੇਹਾਊਂਡ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਕੁਈਨਜ਼ਲੈਂਡ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅੰਤਰਰਾਜੀ ਅਤੇ ਬਾਇਰਨ ਬੇ ਅਤੇ ਸਿਡਨੀ ਲਈ ਅੰਤਰਰਾਜੀ ਸੇਵਾਵਾਂ<ref>[https://www.greyhound.com.au/information/timetables Timetables] Greyhound Australia</ref> * [[ਟੂਵੂੰਬਾ|ਮੁਰੇ ਤੋਂ ਟੂਵੂਮਬਾ]] ਅਤੇ ਚਿਨਚਿਲਾ<ref>[http://www.dalbyherald.com.au/news/all-aboard-new-bus-for-dalby/2634954/ All aboard new bus for Dalby] ''Dalby Herald'' 12 May 2015</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.murrays.com.au/express-services/chinchilla-toowoomba-brisbane-express-timetable/|title=Daily Bus Service Brisbane, Toowoomba & Chinchilla {{!}} Murrays Coaches|website=www.murrays.com.au|access-date=2019-10-13|archive-date=2019-10-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20191013092115/https://www.murrays.com.au/express-services/chinchilla-toowoomba-brisbane-express-timetable/|url-status=dead}}</ref> * ਕੈਸੀਨੋ ਲਈ NSW ਟ੍ਰੇਨਲਿੰਕ, ਸਿਡਨੀ ਲਈ ਰੇਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਨਾ * ਕੇਅਰਨਜ਼, ਲਿਸਮੋਰ ਅਤੇ ਸਿਡਨੀ ਲਈ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਮੋਟਰ ਸੇਵਾ<ref>[https://www.premierms.com.au/PMS/pages/timetables/ Timetables] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220305141915/https://www.premierms.com.au/PMS/pages/timetables/ |date=2022-03-05 }} Premier Motor Service</ref> * ਬੱਸ ਕੁਈਨਜ਼ਲੈਂਡ ਤੋਂ ਮਾਉਂਟ ਈਸਾ ਅਤੇ ਚਾਰਲੇਵਿਲ ਲਈ == ਰੇਲ ਯਾਤਰਾ == ਰੋਮਾ ਸਟ੍ਰੀਟ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਸਬੇਨ ਟ੍ਰਾਂਜ਼ਿਟ ਸੈਂਟਰ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਤੋਂ ਐਕਸੈਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਦੀਆਂ ਟਰੈਵਲਟ੍ਰੇਨ ਸੇਵਾਵਾਂ ਕੁਈਨਜ਼ਲੈਂਡ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।<ref>[http://www.queenslandrailtravel.com.au/RailServices/Pages/OurTrains.aspx Rail] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131208155657/http://www.queenslandrailtravel.com.au/RailServices/Pages/OurTrains.aspx#|date=8 December 2013}} Queensland Rail</ref> NSW TrainLink ਸਿਡਨੀ ਲਈ ਇੱਕ XPT ਸੇਵਾ ਚਲਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕੁਈਨਜ਼ਲੈਂਡ ਰੇਲ ਸਿਟੀ ਨੈਟਵਰਕ ਦਾ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। == ਟ੍ਰਾਂਸਲਿੰਕ ਬੱਸਾਂ == ਰੋਮਾ ਸਟ੍ਰੀਟ ਬੱਸਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ [[ਬ੍ਰਿਸਬੇਨ ਆਵਾਜਾਈ|ਬ੍ਰਿਸਬੇਨ ਟ੍ਰਾਂਸਪੋਰਟ]] ਬੱਸਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। == ਢਾਹੁਣਾ == ਕਰਾਸ ਰਿਵਰ ਰੇਲ ਅਥਾਰਟੀ ਨੇ ਰੋਮਾ ਸਟਰੀਟ 'ਤੇ ਕਰਾਸ ਰਿਵਰ ਰੇਲ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਲਈ ਰਾਹ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਮਾਰਚ 2018 ਤੋਂ ਪੂਰਬੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਟਾਵਰ ਅਤੇ ਹੋਟਲ ਜੇਨ ਸਮੇਤ ਪੂਰੇ ਬ੍ਰਿਸਬੇਨ ਟ੍ਰਾਂਜ਼ਿਟ ਸੈਂਟਰ ਨੂੰ ਢਾਹ ਦਿੱਤਾ।<ref>{{Cite news|url=http://www.couriermail.com.au/news/queensland/transport-minister-jackie-trad-seeks-public-input-to-revised-cross-river-rail-proposal-that-cuts-costs/news-story/4dfdea330dc3ea4b4046f5e64ced5476|title=What the Cross River plan will mean|access-date=26 September 2017}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ|2}} ff4w1yat1qazzsj3pk3jflv4ntxvyx0 0 146878 810884 770487 2025-06-15T21:11:30Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810884 wikitext text/x-wiki {{Infobox chef <!-- for more information see [[:Template:Infobox chef/doc]] --> | name = Nisha Katona<br /><small>[[Order of the British Empire|MBE]]</small> | module = {{Infobox officeholder | embed = yes | office = 6th [[Chancellor of Liverpool John Moores University]] | 1blankname = {{nowrap|[[Vice-Chancellor of Liverpool John Moores University|Vice-Chancellor]]}} | 1namedata = Mark Power | term_start = 1 January 2022 | predecessor = [[Brian Leveson]] | successor = }} | image = Nisha Katona sourcing supplies for Mowgli Street Food recipes.jpg | caption = Nisha Katona | image_size = 180px | birth_date = {{birth date and age|1971|10|23|df=yes}} | birth_place = [[Ormskirk]], [[Lancashire]], [[England]] | style = [[Indian cuisine|Indian]] | occupation = CEO, Restauranteur, Barrister, Author, TV Chef | spouse = Zoltan Katona | children = 2 | restaurants = {{Plainlist| * Mowgli, Bold Street, Liverpool * Mowgli, Corn Exchange, Manchester * Mowgli, Water Street, Liverpool * Mowgli, Grand Central, Birmingham * Mowgli, Westgate, Oxford * Mowgli, Stoney Street, Nottingham * Mowgli, Ecclesall Road, Sheffield * Mowgli, Church Street, Cardiff * Mowgli, Saint Martins, Leicester * Mowgli, Boar Lane, Leeds * Mowgli, Cheshire Oaks, Cheshire * Mowgli, Cheltenham, Gloucestershire * Mowgli, Charlotte Street, London * Mowgli, St Vincent Street, Glasgow * Mowgli, Church Street, Preston }} | Website = {{URL|http://www.mowglistreetfood.com/}} }} '''ਨਿਸ਼ਾ ਕਾਟੋਨਾ''', MBE (ਜਨਮ 23 ਅਕਤੂਬਰ 1971) ਇੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ੈੱਫ ਅਤੇ ਟੀਵੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਮੋਗਲੀ ਸਟ੍ਰੀਟ ਫੂਡ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਅਤੇ ਮੋਗਲੀ ਟਰੱਸਟ ਚੈਰਿਟੀ ਦੀ ਸੰਸਥਾਪਕ ਹੈ, ਇੱਕ ਭੋਜਨ ਲੇਖਕ, ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਪੇਸ਼ਕਾਰ, ਉਹ 20 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਬਾਲ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬੈਰਿਸਟਰ ਸੀ। == ਕਰੀਅਰ == ਕਾਟੋਨਾ ਨੇ ਉੱਤਰੀ ਸਰਕਟ 'ਤੇ 20 ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਬਾਲ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬੈਰਿਸਟਰ ਵਜੋਂ ਫੁੱਲ-ਟਾਈਮ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।<ref name="web1">{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-england-39489784|title=The people who changed careers and never looked back|date=4 December 2017|work=BBC News|access-date=26 February 2018}}</ref> 2008 ਵਿੱਚ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਖੇਡ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਲਿਵਰਪੂਲ ਦਾ ਟਰੱਸਟੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 2009 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਕੈਬਨਿਟ ਦਫ਼ਤਰ, ਪਬਲਿਕ ਅਪਾਇੰਟਮੈਂਟਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਲਈ ਰਾਜਦੂਤ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref name="web2">{{Cite web|url=https://www.gov.uk/government/publications/nisha-katona-and-sir-robert-crawford-cbe-reappointed-as-trustees-of-national-museums-liverpool|title=Nisha Katona and Sir Robert Crawford CBE reappointed as Trustees of National Museums Liverpool|publisher=[[gov.uk|HM Government]]|access-date=26 February 2018}}</ref> ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਪਕਵਾਨਾਂ ਬਾਰੇ ਸਿਖਾਉਣ ਲਈ ਬਦਲਿਆ।<ref name="web4">{{Cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sponsored/foodanddrink/indian-curry-recipe/10699563/pataks-nisha-katona-judge-flavour.html|title=Nisha Katona: a great judge of flavour|publisher=[[The Daily Telegraph|Telegraph_Media_Group]]|access-date=13 November 2017}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਯੂਕੇ ਵਿੱਚ ਮੋਗਲੀ ਸਟ੍ਰੀਟ ਫੂਡ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ [https://mowglitrust.com ਮੋਗਲੀ ਟਰੱਸਟ] ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਵੀ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਹਰ ਸਾਲ ਸਥਾਨਕ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਚੈਰਿਟੀ ਲਈ £300,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref name="charity1">{{Cite web|url=https://www.clatterbridgecc.nhs.uk/news/leading-restaurant-cooks-massive-donation-clatterbridge-cancer-charity|title=Leading restaurant cooks up a massive donation to The Clatterbridge Cancer Charity|publisher=[[Clatterbridge Cancer Centre NHS Foundation Trust|The Clatterbridge Cancer Charity]]|access-date=20 March 2018|archive-date=10 ਦਸੰਬਰ 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221210001810/https://www.clatterbridgecc.nhs.uk/news/leading-restaurant-cooks-massive-donation-clatterbridge-cancer-charity|url-status=dead}}</ref><ref name="charity2">{{Cite web|url=https://www.maggiescentres.org/about-maggies/news-and-publications/latest-news/celebrating-our-partnership-mowgli-street-food/|title=Celebrating our Partnership with Mowgli Street Food|publisher=[[Maggie's Centres|Maggies]]|access-date=20 March 2018|archive-date=20 ਮਾਰਚ 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180320230803/https://www.maggiescentres.org/about-maggies/news-and-publications/latest-news/celebrating-our-partnership-mowgli-street-food/|dead-url=yes}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://register-of-charities.charitycommission.gov.uk/charity-search/?p_p_id=uk_gov_ccew_onereg_charitydetails_web_portlet_CharityDetailsPortlet&p_p_lifecycle=0&p_p_state=maximized&p_p_mode=view&_uk_gov_ccew_onereg_charitydetails_web_portlet_CharityDetailsPortlet_regId=1173842&_uk_gov_ccew_onereg_charitydetails_web_portlet_CharityDetailsPortlet_subId=0|title=THE MOWGLI TRUST - Charity 1173842|website=register-of-charities.charitycommission.gov.uk|language=en-GB|access-date=4 May 2021}}</ref> ਕਾਟੋਨਾ 4 ਕੁੱਕਬੁੱਕਾਂ: ''ਪਿੰਪ ਮਾਈ ਰਾਈਸ'', ''ਦ ਸਪਾਈਸ ਟ੍ਰੀ'', ''ਦ ਮੋਗਲੀ ਸਟ੍ਰੀਟ ਫੂਡ: ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਇੰਡੀਅਨ ਸਟ੍ਰੀਟ ਫੂਡ ਅਤੇ ਦ 30-ਮਿੰਟ ਮੋਗਲੀ'' ਦੀ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਪੰਜਵੀਂ ਕਿਤਾਬ, ''ਮੀਟ ਫ੍ਰੀ ਮੋਗਲੀ'' 8 ਨਵੰਬਰ 2022 ਨੂੰ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਉਹ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੀਬੀਸੀ, ਆਈਟੀਵੀ, ਚੈਨਲ 4, ਚੈਨਲ 5, ਫੂਡ ਨੈੱਟਵਰਕ, ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ 4 ਦੀ ਕਿਚਨ ਕੈਬਿਨੇਟ ਸਮੇਤ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ 'ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। 1 ਜਨਵਰੀ 2022 ਨੂੰ, ਕਾਟੋਨਾ ਨੂੰ ਲਿਵਰਪੂਲ ਜੌਹਨ ਮੂਰਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਚਾਂਸਲਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਚਾਂਸਲਰ ਬਣਨ ਵਾਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰ ਬ੍ਰਾਇਨ ਲੇਵੇਸਨ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਐਮਰੀਟਸ ਚਾਂਸਲਰ ਬਣੇਗੀ।<ref name="chancellor_ljmu">{{Cite web|url=https://www.ljmu.ac.uk/about-us/structure/our-next-chancellor|title=Our next Chancellor|access-date=20 July 2021|archive-date=20 ਜੁਲਾਈ 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210720085612/https://www.ljmu.ac.uk/about-us/structure/our-next-chancellor|url-status=dead}}</ref> ਜੁਲਾਈ 2021 ਵਿੱਚ, ਕਾਟੋਨਾ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਗਠਿਤ ਹੋਸਪਿਟੈਲਿਟੀ ਕੌਂਸਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਾਹੁਣਚਾਰੀ ਰਣਨੀਤੀ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਉਦਯੋਗ ਮਾਹਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਟੀਮ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.gov.uk/government/news/new-hospitality-council-to-guide-the-sectors-recovery|title=New Hospitality Council to guide the sector's recovery|website=GOV.UK|language=en|access-date=18 October 2021}}</ref> ਰਣਨੀਤੀ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਪਰਾਹੁਣਚਾਰੀ ਫਰਮਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਖੋਲ੍ਹਣ, ਠੀਕ ਹੋਣ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਲਚਕੀਲਾ ਬਣਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨਾ ਹੈ। == ਪਹਿਲਾ ਜੀਵਨ == ਨਿਸ਼ਾ ਓਰਮਸਕਿਰਕ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਹੋਈ। ਉਸ ਨੇ ਸਕਾਰਿਸਬ੍ਰਿਕ ਹਾਲ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਲਿਵਰਪੂਲ ਜੌਹਨ ਮੂਰਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨ ਪੜ੍ਹਿਆ,<ref name="Evans">{{Cite news|url=https://www.thetimes.co.uk/article/how-i-made-it-nisha-katona-founder-of-mowgli-0rx23qrrc|title=How I Made It: Nisha Katona, founder of Mowgli|last=Evans|first=Peter|work=[[The Times]]|access-date=2 July 2021|language=en|issn=0140-0460}}</ref> ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਪਤੀ ਜ਼ੋਲਟਨ ਕਾਟੋਨਾ ਨੂੰ ਵੀ ਮਿਲੀ।<ref name="Byford">{{Cite web|url=https://www.realitytitbit.com/bbc/nisha-katona-masterchef|title=Celebrity MasterChef: Who is Nisha Katona?|last=Celine Byford|date=11 August 2021|publisher=Reality Titbit|access-date=29 October 2021|archive-date=29 ਅਕਤੂਬਰ 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211029095230/https://www.realitytitbit.com/bbc/nisha-katona-masterchef|url-status=dead}}</ref> ਨਿਸ਼ਾ ਨੇ 1996 ਵਿੱਚ ਇਨਸ ਆਫ ਕੋਰਟ ਸਕੂਲ ਆਫ ਲਾਅ ਵਿੱਚ ਬੈਰਿਸਟਰ ਵਜੋਂ ਯੋਗਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਲਿੰਕਨ ਇਨ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਹੈ।<ref name="Evans" /> ਕਾਟੋਨਾ ਨੇ ਲਿਵਰਪੂਲ ਦੇ ਚਾਵਾਸੇ ਕੋਰਟ ਚੈਂਬਰਜ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੈਰਿਸਟਰ<ref name="web6">{{Cite news|url=https://www.thetimes.co.uk/article/how-i-made-it-nisha-katona-founder-of-mowgli-0rx23qrrc|title=How I Made It: Nisha Katona, founder of Mowgli|last=Evans|first=Peter|access-date=26 February 2018|publisher=[[The Times|News UK]]}}</ref> ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲ-ਟਾਈਮ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 2008 ਵਿੱਚ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਖੇਡ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਲਿਵਰਪੂਲ ਦੇ ਟਰੱਸਟੀ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਆਡਿਟ ਅਤੇ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਦੇ ਨਾਲ, ਪੂਰੇ ਬੋਰਡ ਵਿੱਚ ਬੈਠੀ। 2009 ਵਿੱਚ ਕੈਬਨਿਟ ਦਫ਼ਤਰ ਨੇ ਜਨਤਕ ਨਿਯੁਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਲਈ ਉਸ ਦਾ ਰਾਜਦੂਤ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ। == ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ == [[ਬੀ.ਬੀ.ਸੀ|ਬੀਬੀਸੀ]], ਚੈਨਲ 4, ਆਈਟੀਵੀ ਅਤੇ ਦ ਫੂਡ ਨੈੱਟਵਰਕ ਲਈ ਕਾਟੋਨਾ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੌਰੇਨ, ਸੰਡੇ ਬ੍ਰੰਚ,<ref name="web3">{{Cite web|url=https://greatbritishspeakers.co.uk/item/1862-nisha-katona|title=Nisha Katona|access-date=26 February 2018}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਦਸੰਬਰ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਸੀਕ੍ਰੇਟ ਸ਼ੈੱਫ, ਮਾਈ ਕਿਚਨ ਰੂਲਜ਼, ਮਾਈ ਸਪਾਈਸ ਕਿਚਨ ਅਤੇ ਬੀਬੀਸੀ ਦੀਆਂ ਪਕਵਾਨਾਂ ਲਈ ਉਸ ਦਾ ਆਪਣਾ ਭਾਰਤੀ ਭੋਜਨ ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ [https://www.bbc.co.uk/programmes/p06f2frm ਪਕਵਾਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ], 'ਤੇ ਦਿਖਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਿਸ ਮਾਰਨਿੰਗ - ਆਈਟੀਵੀ<ref>{{Cite tweet|dead-url=Nisha Katona|user=NishaKatona|title=On @thismorning morning @itv next Wednesday the 24th I am doing a hauntingly magical Butternut and Spinach curry. I cannot tell you how ridiculously excited I am to introduce you to 2 new spices-so to cook along please go out and buy fenugreek seeds and asafoetida, turmeric Chili https://t.co/hn2RUfES1m|accessdate=30 May 2022}}</ref> ਤੇ ਗੈਸਟ ਸ਼ੈੱਫ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। 14 ਫਰਵਰੀ 2021 ਨੂੰ, ਏ ਟੇਸਟ ਆਫ਼ ਇਟਲੀ ਨਾਮਕ 10-ਭਾਗ ਦੀ ਰਸੋਈ ਯਾਤਰਾ ਲੜੀ ਦਾ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਚੈਨਲ 4 ਅਤੇ ਮੋਰ 4 'ਤੇ ਹੋਇਆ, ਅਤੇ ਕਾਟੋਨਾ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.channel4.com/press/news/channel-4-serves-taste-italy|title=Channel 4 serves up A Taste of Italy|website=channel4.com|access-date=18 February 2021}}</ref> 16 ਮਾਰਚ 2021 ਨੂੰ, ਉਹ ਇੰਟੀਰੀਅਰ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਮਾਸਟਰਜ਼ ਸੈਮੀਫਾਈਨਲ ਦੀ ਮਹਿਮਾਨ ਜੱਜ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰਾਂ ਨੇ ਹੇਬਡਨ ਬ੍ਰਿਜ ਵਿੱਚ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਜੋੜਾ ਬਣਾਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite tweet|dead-url=Nisha Katona|user=NishaKatona|title=I’m joining @chattyman and @mogundehin on Interior Design Masters tonight at 8pm on BBC2 - I design every single brick and seat of every Mowgli. The experience of diners from walking past to deciding whether to return is my absolute passion tune in and see what you reckon 😁 https://t.co/gfLDmJjgh2|accessdate=30 May 2022}}</ref> 13 ਜੁਲਾਈ 2021 ਨੂੰ, ਕਾਟੋਨਾ ਆਈਟੀਵੀ ਦੇ ਕੁਕਿੰਗ ਵਿਦ ਦਿ ਸਟਾਰਸ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਸ਼ੈੱਫਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਛੇ ਭਾਗਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸਾਥੀ (ਹੈਰੀ ਜੁਡ) ਨੂੰ ਪਕਵਾਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਨਿਰਣਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਾਈਨਲ ਐਪੀਸੋਡ ਵਿੱਚ ਹੈਰੀ ਜੂਡ ਨੂੰ ਜੇਤੂ ਐਲਾਨਿਆ ਗਿਆ। <ref>{{Cite web|url=https://www.radiotimes.com/tv/entertainment/cooking-with-the-stars-celebrity-line-up/|title=Cooking with the Stars celebrity line-up: Meet the ITV show's famous contestants and chefs|website=Radio Times|language=en|access-date=23 September 2021}}</ref> == ਕਿਤਾਬਾਂ == * [https://www.amazon.co.uk/gp/product/B075JQ2D96/ref=dbs_a_def_rwt_hsch_vapi_tkin_p1_i0 Mowgli Street Food: Stories and recipes from the Mowgli Street Food restaurants] * [https://www.amazon.co.uk/gp/product/B01I2JOTKW/ref=dbs_a_def_rwt_hsch_vapi_tkin_p1_i1 The Spice Tree: Indian Cooking Made Beautifully Simple] * [https://www.amazon.co.uk/Pimp-My-Rice-Delicious-recipes-ebook/dp/B015XPJPAW/ref=sr_1_1?dchild=1&keywords=pimp+my+rice&qid=1620123694&s=digital-text&sr=1-1 Pimp My Rice: Delicious recipes from across the globe] * [https://www.amazon.co.uk/gp/product/1848994001/ref=dbs_a_def_rwt_bibl_vppi_i3 The 30-Minute Mowgli: Fast Easy Indian from the Mowgli Home] * [https://www.amazon.co.uk/Meat-Free-Mowgli-Delicious-Plant-Based/dp/1848994117 Meat Free Mowgli: Simple & Delicious Plant Based Indian Meals] == ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ == {| class="wikitable" |+ਮੋਗਲੀ ਸਟ੍ਰੀਟ ਫੂਡ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ! ਟਿਕਾਣਾ ! ਖੁੱਲ੍ਹਿਆ |- | ਮੋਗਲੀ, ਬੋਲਡ ਸਟ੍ਰੀਟ, ਲਿਵਰਪੂਲ | 2014 |- | ਮੋਗਲੀ, ਕੌਰਨ ਐਕਸਚੇਂਜ, ਮਾਨਚੈਸਟਰ | 2015 |- | ਮੋਗਲੀ, ਵਾਟਰ ਸਟ੍ਰੀਟ, ਲਿਵਰਪੂਲ | 2016 |- | ਮੋਗਲੀ, ਗ੍ਰੈਂਡ ਸੈਂਟਰਲ, ਬਰਮਿੰਘਮ | 2017 |- | ਮੋਗਲੀ, ਵੈਸਟਗੇਟ, ਆਕਸਫੋਰਡ | 2018 |- | ਮੋਗਲੀ, ਸਟੋਨੀ ਸਟ੍ਰੀਟ, ਨੌਟਿੰਘਮ | 2018 |- | ਮੋਗਲੀ, ਐਕਸੇਸਲ ਰੋਡ, ਸ਼ੈਫੀਲਡ | 2019 |- | ਮੋਗਲੀ, ਚਰਚ ਸਟ੍ਰੀਟ, ਕਾਰਡਿਫ | 2019 |- | ਮੋਗਲੀ, ਸੇਂਟ ਮਾਰਟਿਨਜ਼, ਲੈਸਟਰ | 2019 |- | ਮੋਗਲੀ, ਬੋਅਰ ਲੇਨ, ਲੀਡਜ਼ | 2020 |- | ਮੋਗਲੀ, ਚੇਸ਼ਾਇਰ ਓਕਸ, ਏਲੇਸਮੇਰ ਪੋਰਟ | 2021 |- | ਮੋਗਲੀ, ਬਰੂਅਰੀ ਕੁਆਰਟਰ, ਚੇਲਟਨਹੈਮ | 2021 |- | ਮੋਗਲੀ, ਸ਼ਾਰਲੋਟ ਸਟ੍ਰੀਟ, ਲੰਡਨ | 2021 |- | ਮੋਗਲੀ, ਸੇਂਟ ਵਿਨਸੈਂਟ ਸਟ੍ਰੀਟ, ਗਲਾਸਗੋ | 2022 |- | ਮੋਗਲੀ, ਚਰਚ ਸਟ੍ਰੀਟ, ਪ੍ਰੈਸਟਨ | 2022 |- | ''ਮੋਗਲੀ, ਹੈਨੋਵਰ ਸਟ੍ਰੀਟ, ਐਡਿਨਬਰਗ'' | ''(ਜਲਦੀ ਹੀ ਖੁੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ)'' |- | ''ਮੋਗਲੀ, ਕੌਰਨ ਸਟ੍ਰੀਟ, ਬ੍ਰਿਸਟਲ'' | ''(ਜਲਦੀ ਹੀ ਖੁੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ)'' |- | ਮੋਗਲੀ, ''ਡਿਊਕ ਲੇਨ, ਬ੍ਰਾਇਟਨ'' | ''(ਜਲਦੀ ਹੀ ਖੁੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ)'' |} == ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ == * ਸਰਵੋਤਮ ਕੰਪਨੀਆਂ ਅਵਾਰਡ 2021 - ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਯੂਕੇ ਦੀਆਂ ਚੋਟੀ ਦੀਆਂ 100 ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਵੱਡੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ - ਰੈਂਕ #28। <ref>{{Cite web|url=https://www.b.co.uk//companies/mowgli-street-food|title=Best Companies {{!}} Mowgli Street Food|website=www.b.co.uk|access-date=24 June 2021}}</ref> * ਕੈਜ਼ੂਅਲ ਡਾਇਨਿੰਗ ਅਵਾਰਡਜ਼ 2020 - ਸਾਲ ਦਾ ਟ੍ਰੇਲਬਲੇਜ਼ਰ ਅਵਾਰਡ। <ref>{{Cite web|url=https://www.casualdiningshow.co.uk/press-releases/uks-best-pubs-restaurants-revealed-at-the-casual-dining-awards-2020/|title=UK's best pubs & restaurants revealed at the Casual Dining Awards 2020|last=Jones|first=Emma-Louise|date=20 February 2020|website=Casual Dining Show|language=en-US|access-date=4 May 2021}}</ref> * ਵਪਾਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਆਨਰੇਰੀ ਡਾਕਟਰ - ਐਜ ਹਿੱਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (2019)। <ref>{{Cite web|url=https://www.edgehill.ac.uk/news/2019/12/restaurant-owner-and-top-judge-to-be-awarded-honorary-doctorates/|title=Restaurant owner and top judge to be awarded honorary doctorates|date=3 December 2019|website=News|language=en-GB|access-date=4 May 2021|archive-date=4 ਮਈ 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210504135710/https://www.edgehill.ac.uk/news/2019/12/restaurant-owner-and-top-judge-to-be-awarded-honorary-doctorates/|dead-url=yes}}</ref> * ਆਨਰੇਰੀ ਫੈਲੋ - ਲਿਵਰਪੂਲ ਜੌਨ ਮੂਰਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (2019)। <ref>{{Cite web|url=http://www.ljmu.ac.uk/about-us/about-liverpool-john-moores-university/fellows/honorary-fellows-2019/nisha-katona|title=Nisha Katona MBE|website=www.ljmu.ac.uk|language=en|access-date=4 May 2021|archive-date=6 ਮਈ 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210506050837/https://www.ljmu.ac.uk/about-us/about-liverpool-john-moores-university/fellows/honorary-fellows-2019/nisha-katona|url-status=dead}}</ref> * MBE - (ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਆਨਰਜ਼ 2019) ਭੋਜਨ ਉਦਯੋਗ ਲਈ ਸੇਵਾਵਾਂ ਲਈ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। <ref name="award5">{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-england-merseyside-46703855|title=New Year Honours 2019: Mowgli founder Nisha Katona honoured|date=28 December 2018|work=BBC News|access-date=3 January 2019}}</ref> * LDC ਸਿਖਰ ਦੇ 50 ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਆਗੂ, 2019। <ref>{{Cite web|url=https://ldc.co.uk/top-50/2019-2/|title=2019|website=LDC|language=en-GB|access-date=4 May 2021}}</ref> * ਸੰਡੇ ਟਾਈਮਜ਼ ਫਾਸਟ ਟ੍ਰੈਕ 100 2019 - ਸਰਵੋਤਮ ਉਭਰਦਾ ਬ੍ਰਾਂਡ ਅਵਾਰਡ। <ref>{{Cite web|url=https://www.fasttrack.co.uk/fast-track-100-companies-honoured-2/|title=Fast Track|last=TWK|date=17 September 2020|website=Fast Track|language=en-GB|access-date=4 May 2021|archive-date=4 ਮਈ 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210504135712/https://www.fasttrack.co.uk/fast-track-100-companies-honoured-2/|dead-url=yes}}</ref> * ਸੰਡੇ ਟਾਈਮਜ਼ ਫਾਸਟ ਟਰੈਕ 100 2019 - ਸਰਵੋਤਮ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਟੀਮ ਅਵਾਰਡ। <ref>{{Cite web|url=https://www.fasttrack.co.uk/fast-track-100-companies-honoured/|title=Fast Track|last=TWK|date=17 May 2019|website=Fast Track|language=en-GB|access-date=4 May 2021|archive-date=4 ਮਈ 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210504135710/https://www.fasttrack.co.uk/fast-track-100-companies-honoured/|dead-url=yes}}</ref> * ਸੰਡੇ ਟਾਈਮਜ਼ ਫਾਸਟ ਟਰੈਕ 100 2019 - ਰੈਂਕ #45। <ref>{{Cite web|url=https://www.fasttrack.co.uk/company_profile/mowgli-street-food-2/|title=Fast Track|last=TWK|website=Fast Track|language=en-GB|access-date=4 May 2021|archive-date=4 ਮਈ 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210504135710/https://www.fasttrack.co.uk/company_profile/mowgli-street-food-2/|dead-url=yes}}</ref> * ਸੰਡੇ ਟਾਈਮਜ਼ ਫਾਸਟ ਟਰੈਕ 100 2018 - ਰੈਂਕ #17। <ref name="award4">{{Cite web|url=http://www.fasttrack.co.uk/league-tables/fast-track-100/league-table/|title=Fast Track 100 league table - 2018|access-date=3 December 2018|archive-date=5 ਨਵੰਬਰ 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181105050508/http://www.fasttrack.co.uk/league-tables/fast-track-100/league-table/|dead-url=yes}}</ref> * ਰਿਟੇਲਰਾਂ ਦਾ ਰਿਟੇਲਰ ਵਿਜੇਤਾ 2018 - ਉੱਭਰਦਾ ਸੰਕਲਪ। <ref name="award1">{{Cite web|url=https://www.rroty.co.uk/winners-2018/|title=2018 Winners|access-date=21 March 2018|archive-date=22 ਮਾਰਚ 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180322090648/https://www.rroty.co.uk/winners-2018/|url-status=dead}}</ref> * ਵਾਇਰਲੈੱਸ ਸੋਸ਼ਲ ਦੀ ਸਾਲ 2018 ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਉਦਯੋਗਪਤੀ <ref name="award2">{{Cite web|url=https://www.wireless-social.com/wifi-news/womens-entrepreneur-award/|title=Wireless Social's Woman Entrepreneur of the Year|last=Ross|first=Julian|date=7 September 2018|website=wireless social|access-date=28 September 2018}}</ref> * ਬਿਜ਼ਨਸ ਆਫ ਦਿ ਈਅਰ, ਸਿਟੀ ਆਫ ਲਿਵਰਪੂਲ ਬਿਜ਼ਨਸ ਅਵਾਰਡਸ - 2018। * ਸਰਵੋਤਮ ਮੱਧਮ ਆਕਾਰ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ, ਉੱਤਰੀ ਪੱਛਮੀ ਵਪਾਰ ਮਾਸਟਰ ਅਵਾਰਡ - 2018। * ਮਾਸੇਰਾਤੀ ਟੌਪ 100, ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪਸੰਦ <ref name="award3">{{Cite web|url=https://www.thetimes.co.uk/article/maserati-top-100-peoples-choice-tp7gj2vm3|title=Maserati Top 100: People's choice|last=Lynch|first=Andrew|date=29 April 2018|website=The Sunday Times|access-date=28 September 2018}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [http://nishakatona.com/ ਦਫ਼ਤਰੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ] * [https://www.mowglistreetfood.com/ ਮੋਗਲੀ ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ] * [https://mowglitrust.com ਮੋਗਲੀ ਟਰੱਸਟ] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1971]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸ਼ੈੱਫ ਔਰਤਾਂ]] af1gw7p3yzke4bhfr1ma777vk4x68hy 0 156612 810930 650493 2025-06-16T08:10:54Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810930 wikitext text/x-wiki '''ਭਾਰਤੀ ਮੁਖਰਜੀ''' (27 ਜੁਲਾਈ, 1940 – 28 ਜਨਵਰੀ, 2017) [[ਕੈਲੀਫ਼ੋਰਨੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਬਰਕਲੀ|ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਬਰਕਲੇ]] ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ-ਅਮਰੀਕੀ -ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਐਮਰੀਟਾ ਸੀ। ਉਹ ਕਈ ਨਾਵਲਾਂ ਅਤੇ ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗੈਰ-ਗਲਪ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਲੇਖਕ ਸੀ।<ref>[https://web.archive.org/web/20061206233037/http://152.1.96.5/jouvert/v1i1/bharat.htm "Holders of the Word: An Interview with Bharati Mukherjee"]. Tina Chen and S.X. Goudie, University of California, Berkeley]</ref> == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ == [[ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ|ਭਾਰਤੀ]] [[ਹਿੰਦੂ]] ਬੰਗਾਲੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਮੂਲ ਦੇ, ਮੁਖਰਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਮੌਜੂਦਾ [[ਕੋਲਕਾਤਾ]], ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ|ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨਾਲ [[ਯੂਰਪ]] ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ, ਸਿਰਫ 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਕਲਕੱਤਾ ਵਾਪਸ ਆਈ। ਉੱਥੇ ਉਸਨੇ ਲੋਰੇਟੋ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਲੋਰੇਟੋ ਕਾਲਜ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਜੋਂ 1959 ਵਿੱਚ ਕਲਕੱਤਾ [[ਕੋਲਕਾਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ|ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਬੀ.ਏ. ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1961 ਵਿੱਚ [[ਵਡੋਦਰਾ|ਬੜੌਦਾ]] ਦੀ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਯਾਜੀਰਾਓ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਐਮ.ਏ ਕੀਤੀ<ref>[https://www.pbs.org/now/arts/mukherjee.html "Arts and Culture: Bharati Mukherjee: Her Life and Works"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180331104307/http://www.pbs.org/now/arts/mukherjee.html |date=2018-03-31 }}. PBS, Interview with Bill Moyers, February 5, 2003</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਆਇਓਵਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਗਈ। ਉਸਨੇ 1963 ਵਿੱਚ ਆਇਓਵਾ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਵਰਕਸ਼ਾਪ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਐਮਐਫਏ ਅਤੇ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਸਾਹਿਤ ਵਿਭਾਗ ਤੋਂ 1969 ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ [[ਪੀਐਚ.ਡੀ.|ਪੀਐਚ.ਡੀ]] ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।<ref>[https://www.thestar.com/amp/entertainment/books/2017/02/02/author-bharati-mukherjee-dies-at-age-76.html "Clark Blaise and Bharati Mukherjee"]. Toronto Star, June 10, 2011</ref> == ਕਰੀਅਰ == ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ [[ਮਾਂਟਰੀਆਲ|ਮਾਂਟਰੀਅਲ]] ਅਤੇ [[ਟੋਰਾਂਟੋ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮੁਖਰਜੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਤੀ, ਕਲਾਰਕ ਬਲੇਜ਼ ਅਮਰੀਕਾ ਵਾਪਸ ਪਰਤੇ। ਉਸਨੇ ''ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਰਾਤ'' ਦੇ 1981 ਦੇ ਅੰਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ "ਐਨ ਵਿਜ਼ਬਲ ਵੂਮੈਨ" ਵਿੱਚ ਫੈਸਲੇ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ। ਮੁਖਰਜੀ ਅਤੇ ਬਲੇਜ਼ ਨੇ ''ਕਲਕੱਤਾ ਵਿੱਚ ਡੇਜ਼ ਐਂਡ ਨਾਈਟਸ'' (1977) ਦੇ ਸਹਿ-ਲੇਖਕ ਕੀਤੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1987 ਦੀ ਰਚਨਾ, ''ਦ ਸੌਰੋ ਐਂਡ ਦ ਟੈਰਰ: ਦਿ ਹੌਂਟਿੰਗ ਲੀਗੇਸੀ ਆਫ ਦਿ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਟ੍ਰੈਜੇਡੀ'' ([[ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਫਲਾਈਟ 182]]) ਵੀ ਲਿਖੀ। ਗਲਪ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਗਲਪ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਿਖਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਮੁਖਰਜੀ ਨੇ [[ਕੈਲੀਫ਼ੋਰਨੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਬਰਕਲੀ|ਯੂਸੀ ਬਰਕਲੇ]] ਵਿੱਚ ਫੈਕਲਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ [[ਮੈਕਗਿੱਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ|ਮੈਕਗਿਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]], ਸਕਿਡਮੋਰ ਕਾਲਜ, ਕੁਈਨਜ਼ ਕਾਲਜ, ਅਤੇ ਸਿਟੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਨਿਊਯਾਰਕ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ। 1988 ਵਿੱਚ ਮੁਖਰਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ''ਦ ਮਿਡਲਮੈਨ ਐਂਡ ਅਦਰ ਸਟੋਰੀਜ਼'' ਲਈ ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੁੱਕ ਕ੍ਰਿਟਿਕਸ ਸਰਕਲ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਿਆ।<ref>[https://web.archive.org/web/20070223143252/http://www.powells.com/authors/mukherjee.html "Bharati Mukherjee Runs the West Coast Offense"]. Dave Weich, ''Powells'' Interview (April 2002)</ref> 1989 ਵਿੱਚ ਅਮੀਨਾ ਮੀਰ ਨਾਲ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ, ਮੁਖਰਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਲੇਖਕ ਮੰਨਦੀ ਸੀ, ਨਾ ਕਿ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਲੇਖਕ।<ref>Meer, Amanda http://bombsite.com/issues/29/articles/1264 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130514104534/http://bombsite.com/issues/29/articles/1264 |date=2013-05-14 }} Fall 1989. Retrieved May 20, 2013</ref> ਮੁਖਰਜੀ ਦੀ 28 ਜਨਵਰੀ 2017 ਨੂੰ [[ਮੈਨਹੈਟਨ|ਮੈਨਹਟਨ]] ਵਿੱਚ 76 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਰਾਇਮੇਟਾਇਡ ਗਠੀਏ ਅਤੇ ਟਾਕੋਟਸੁਬੋ ਕਾਰਡੀਓਮਿਓਪੈਥੀ ਦੀਆਂ ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ ਕਾਰਨ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ<ref>{{Cite web |date=February 1, 2017 |title=Novelist Bharati Mukherjee passes away |url=http://www.indialivetoday.com/novelist-bharati-mukherjee-passes-away/111807.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170204031645/http://www.indialivetoday.com/novelist-bharati-mukherjee-passes-away/111807.html |archive-date=February 4, 2017 |access-date=February 1, 2017 |website=India Live Today}}</ref> ਉਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰ ਰਹਿ ਗਏ ਸਨ।<ref>{{Cite web |last=Grimes |first=William |date=February 1, 2017 |title=Bharati Mukherjee, Writer of Immigrant Life, Dies at 76 |url=https://www.nytimes.com/2017/02/01/books/bharati-mukherjee-dead-author-jasmine.html |access-date=February 4, 2017 |website=[[The New York Times]]}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਮਰੀਕੀ ਔਰਤ ਨਾਵਲਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਿਕਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਿਕਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਮਰੀਕੀ ਮਹਿਲਾ ਕਹਾਣੀਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਮਰੀਕੀ ਨਾਰੀ ਨਾਵਲਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬੰਗਾਲੀ ਲੇਖਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਮਰੀਕੀ ਨਾਵਲਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਮਰੀਕੀ ਨਾਵਲਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2017]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1940]] 6xsv4eo4i2tchfq1dfkh8f68edgxp15 0 157656 810941 651915 2025-06-16T10:20:43Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810941 wikitext text/x-wiki '''ਮਾਇਆ ਯਿੰਗ ਲਿਨ''' (ਜਨਮ 5 ਅਕਤੂਬਰ, 1959) ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰ ਅਤੇ ਮੂਰਤੀਕਾਰ ਹੈ। 1981 ਵਿੱਚ, [[ਯੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅੰਡਰਗਰੈਜੂਏਟ ਹੋਣ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ [[ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ, ਡੀ.ਸੀ.|ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ, ਡੀਸੀ]] ਵਿੱਚ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਵਿਅਤਨਾਮ ਵੈਟਰਨਜ਼ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਲਈ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਮੁਕਾਬਲਾ ਜਿੱਤਿਆ<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2017/09/11/books/review/james-reston-jr-a-rift-in-the-earth.html|title=The Right Way to Memorialize an Unpopular War|last=Lewis|first=Michael J.|date=September 12, 2017|work=The New York Times|access-date=September 26, 2020}}</ref> ਲਿਨ ਨੇ ਕਈ ਯਾਦਗਾਰਾਂ, ਜਨਤਕ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਇਮਾਰਤਾਂ, ਲੈਂਡਸਕੇਪ ਅਤੇ ਮੂਰਤੀਆਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਤਿਹਾਸਕ ਯਾਦਗਾਰਾਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਬੰਧੀ ਥੀਮ ਵਾਲੇ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਵੀ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਅਕਸਰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਲਿਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਹ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜੋ ਵੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਇਸਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦਾ। == ਬਚਪਨ == ਮਾਇਆ ਲਿਨ ਦਾ ਜਨਮ ਏਥਨਜ਼, ਓਹੀਓ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ [[ਚੀਨ ਦਾ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਗਣਰਾਜ|ਚੀਨ]] ਤੋਂ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਚਲੇ ਗਏ, ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ 1948 ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਮਾਂ 1949 ਵਿੱਚ, ਅਤੇ ਲਿਨ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਓਹੀਓ ਵਿੱਚ ਸੈਟਲ ਹੋ ਗਏ।<ref name="NYTimes2006">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2006/11/05/nyregion/thecity/05maya.html|title=Ancient Echoes in a Modern Space|last=Paul Berger|date=November 5, 2006|work=The New York Times|access-date=January 2, 2009}}</ref> ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ, ਹੈਨਰੀ ਹੁਆਨ ਲਿਨ, [[ਫ਼ੂਚੋ|ਫੂਜ਼ੌ]], ਫੁਜਿਆਨ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ, ਇੱਕ ਵਸਰਾਵਿਕ ਅਤੇ [[ਓਹੀਓ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਕਾਲਜ ਆਫ ਫਾਈਨ ਆਰਟਸ ਦੇ ਡੀਨ ਸਨ। ਉਸਦੀ ਮਾਂ, ਜੂਲੀਆ ਚਾਂਗ ਲਿਨ, ਸ਼ੰਘਾਈ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈ, ਇੱਕ ਕਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਓਹੀਓ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਇੱਕ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਹੈ। ਉਹ ਲਿਨ ਹੁਇਯਿਨ ਦੀ "ਅੱਧੀ" ਭਤੀਜੀ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ-ਪੜ੍ਹੀ-ਲਿਖੀ ਕਲਾਕਾਰ ਅਤੇ ਕਵੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਧੁਨਿਕ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਸੀ।<ref name="RoweAndSeng">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=9irZf11s4NkC|title=Architectural Encounters with Essence and Form in Modern China|last=Peter G. Rowe|last2=Seng Kuan|publisher=[[MIT Press]]|year=2004|isbn=978-0-262-68151-3}}</ref> ਲਿਨ ਜੁਮਿਨ ਅਤੇ ਲਿਨ ਯਿਨ ਮਿੰਗ, ਜੋ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਦੂਜੇ ਗੁਆਂਗਜ਼ੂ ਵਿਦਰੋਹ ਦੇ 72 ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਨ, ਉਸਦੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਦੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਸਨ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=S0qHNt3ZU4wC&pg=PA5|title=Maya Lin: A Biography|last=Donald Langmead|publisher=ABC-CLIO|year=2011|isbn=978-0-313-37854-6|page=5}}</ref> ਲਿਨ ਚਾਂਗ-ਮਿਨ, ਕਿੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਹੈਨਲਿਨ ਅਤੇ ਸਮਰਾਟ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ, ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਨਾਲ ਲਿਨ ਹੁਇਯਿਨ ਦਾ ਪਿਤਾ ਬਣਾਇਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਮਾਇਆ ਲਿਨ ਦੇ ਪਿਤਾ ਹੈਨਰੀ ਹੁਆਨ ਲਿਨ ਲਿਨ ਚਾਂਗ-ਮਿਨ ਦਾ ਆਪਣੀ [[ਦਾਸ/ਦਾਸੀ ਸੰਬੰਧ|ਰਖੇਲ]] ਨਾਲ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਪੁੱਤਰ ਸੀ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=XcwyNT2DzIsC&pg=PA56|title=Maya Lin|last=Tom Lashnits|publisher=Infobase Publishing|year=2007|isbn=978-1-4381-0036-4|series=Asian Americans of Achievement Series|page=56}}</ref> ਲਿਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਸਨੂੰ "ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ" ਕਿ ਉਹ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਨਸਲੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੀਨੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਸਿਰਫ 30 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਸੀ।<ref name="AAM">{{Cite web |date=July–August 2008 |title=Between Art and Architecture: The Memory Works of Maya Lin |url=http://www.aam-us.org/pubs/mn/mayalin.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080915223311/http://www.aam-us.org/pubs/mn/mayalin.cfm |archive-date=2008-09-15 |access-date=December 30, 2008 |publisher=[[American Association of Museums]]}}</ref> ਲਿਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਵੱਡੇ ਹੋਣ 'ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੋਸਤ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਘਰ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਸਕੂਲ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਸਨੇ [[ਓਹੀਓ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਵਿੱਚ ਕੋਰਸ ਕੀਤੇ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਸਕੂਲ ਦੀ ਫਾਊਂਡਰੀ ਵਿੱਚ ਕਾਂਸੀ ਦਾ ਤਮਗਾ ਬਣਾਉਣਾ ਸਿੱਖਿਆ।<ref name="Seeing the World Differently">{{Cite web |title=Maya Lin Biography and Interview |url=https://achievement.org/achiever/maya-lin/#interview |website=www.achievement.org |publisher=[[American Academy of Achievement]]}}</ref> ਉਸਨੇ 1977 ਵਿੱਚ ਦ ਪਲੇਨਜ਼, ਓਹੀਓ ਦੇ ਏਥਨਜ਼ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ [[ਯੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ|ਯੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ]] ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ 1981 ਵਿੱਚ ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ਅਤੇ 1986 ਵਿੱਚ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ [[ਤਸਵੀਰ:MayaLinsubmission.jpg|right|thumb|293x293px| ਵੀਅਤਨਾਮ ਵੈਟਰਨਜ਼ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਮੁਕਾਬਲੇ ਲਈ ਮਾਇਆ ਲਿਨ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ]] [[File:Maya_Lin_sculpture.jpg|right|thumb|240x240px| ਸੈਨ ਫਰਾਂਸਿਸਕੋ (2009) ਦੇ ਡੀ ਯੰਗ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਲੱਕੜ ਦੇ 2x4 ਟੁਕੜਿਆਂ ਨਾਲ ਬਣੀ ਲਿਨ ਦੀ ''2 × 4 ਲੈਂਡਸਕੇਪ'' ਕਲਪਚਰ]] [[ਤਸਵੀਰ:SMLwithMayaLinWomenatYale.jpg|thumb|299x299px| ਸਟਰਲਿੰਗ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਨ ਦੀ ''ਮਹਿਲਾ ਟੇਬਲ'' ਜੋ ਯੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ]] == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਲਿਨ ਦਾ ਵਿਆਹ ਡੇਨੀਅਲ ਵੁਲਫ (1955–2021), ਇੱਕ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਡੀਲਰ ਅਤੇ ਕੁਲੈਕਟਰ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2021/03/24/arts/daniel-wolf-dead.html|title=Daniel Wolf, 65, Dies; Helped Create a Market for Art Photography|last=Risen|first=Clay|date=March 24, 2021|work=The New York Times|access-date=March 26, 2021|issue=59009|volume=120|page=A21|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> ਉਸਦੇ ਨਿਊਯਾਰਕ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਕੋਲੋਰਾਡੋ ਵਿੱਚ ਘਰ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਹ ਦੋ ਧੀਆਂ, ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਰੇਚਲ ਦੀ ਮਾਂ ਹੈ।<ref name=":1">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2021/03/17/arts/design/maya-lin-smith-college-daniel-wolf.html|title=For Maya Lin, a Victory Lap Gives Way to Mourning|last=Sokol|first=Brett|date=2021-03-17|work=The New York Times|access-date=2021-03-26|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਹੈ, ਕਵੀ ਟੈਨ ਲਿਨ। == ਹਵਾਲੇ == <references group="" responsive="0"></references> == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [http://www.mayalin.com Mayalin.com], ਮਾਇਆ ਲਿਨ ਸਟੂਡੀਓ ਲਈ ਮੁੱਖ ਸਾਈਟ * [https://www.pbs.org/art21/artists/lin/ ਜੀਵਨੀ, ਇੰਟਰਵਿਊ, ਲੇਖ, ਆਰਟਵਰਕ ਚਿੱਤਰ ਅਤੇ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111028084128/http://www.pbs.org/art21/artists/lin/ |date=2011-10-28 }} ਪੀਬੀਐਸ ਸੀਰੀਜ਼ ''ਆਰਟ ਤੋਂ ਵੀਡੀਓ ਕਲਿੱਪ: 21 - ਆਰਟ ਇਨ ਦ ਟਵੰਟੀ-ਫਰਸਟ ਸੈਂਚੁਰੀ'' ਸੀਜ਼ਨ 1 (2001) * [http://www.pacegallery.com/artists/266/maya-lin ਪੇਸ ਗੈਲਰੀ] * ਮੇਕਰਸ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਿਤ [https://web.archive.org/web/20180617165136/https://www.makers.com/profiles/591f28914d21a8046c3a6392 ਮਾਇਆ ਲਿਨ] ਵੀਡੀਓ '': ਵੂਮੈਨ ਵੋ ਮੇਕ ਅਮਰੀਕਾ'' * {{IMDB name|0510929|Maya Lin}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1959]] hhbqknunhkh80ard3axtna45xlumw8n 0 160259 810833 754781 2025-06-15T15:13:26Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810833 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:ਡਾ. ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਦੀਪਤੀ.jpg|thumb|{{Infobox writer | name = ਡਾ. ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਦੀਪਤੀ | image = | birth_date = ਜਨਮ 30 ਅਪ੍ਰੈਲ 1954 | native_name_lang = ਪੰਜਾਬੀ | language = ਪੰਜਾਬੀ | home_town = }} |alt=ਡਾ. ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਦੀਪਤੀ|326x326px]] '''ਡਾ. ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਦੀਪਤੀ''' (ਜਨਮ 30 ਅਪ੍ਰੈਲ 1954) [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਦੇ ਲੇਖਕ ਹਨ. ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ [https://www.mediapunjab.com/composition?id=3462 ਸਿਹਤ]<ref>{{Cite web |title=ਸਿਹਤ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਤਰਜੀਹਾਂ --- ਡਾ. ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਦੀਪਤੀ - sarokar.ca |url=https://www.sarokar.ca/2015-04-08-03-15-11/2015-05-04-23-41-51/4054-2023-03-14-01-13-56 |access-date=2024-05-12 |website=www.sarokar.ca}}</ref> ਸਬੰਧੀ ਮਸਲਿਆ ਨੂੰ ਉਠਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ '[https://yespunjab.com/punjabi/dr-shyam-sunder-deeptis-book-kavita-mere-chaar-chufere-released-by-dr-sp-singh-and-others/ ਕਵਿਤਾ ਮੇਰੇ ਚਾਰ ਚੁਫੇਰੇ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230330032625/https://yespunjab.com/punjabi/dr-shyam-sunder-deeptis-book-kavita-mere-chaar-chufere-released-by-dr-sp-singh-and-others/ |date=2023-03-30 }}' ਵੀ ਛਪੀ ਹੈ. ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ<ref>{{Cite web |last=ਅਗਰਵਾਲ |first=ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ |date=2009-07-08 |title=ਡਾ. ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਦੀਪਤੀ |url=https://punjabijugnu.blogspot.com/2009/07/ |access-date=2024-05-12 |website=ਜੁਗਨੂJUGNU}}</ref> ਦੇ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ‘ਮਿੰਨੀ’ (ਪੰਜਾਬੀ ਤ੍ਰੈਮਾਸਿਕ) ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਵੀ ਹਨ। ਡਾ. ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਦੀਪਤੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਡਮੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਮੀਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹਨ। ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਦੀਪਤੀ ਦਾ ਜਨਮ 30 ਅਪ੍ਰੈਲ 1954 ਨੂੰ ਹੋਇਆ। ਐੱਮ.ਬੀ.ਬੀ.ਐੱਸ., ਐੱਮ.ਡੀ. ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਮੈਡੀਸਨ, ਐੱਮ.ਏ. ਪੰਜਾਬੀ, ਐੱਮ.ਏ. ਸਮਾਜ ਵਿਗਿਆਨ, ਐੱਮ.ਐੱਸ.ਸੀ. ਅਪਲਾਈਡ ਸਾਈਕਾਲਾਜੀ ਪਾਸ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਡਾ. ਦੀਪਤੀ 1981 ’ਚ ਪੇਂਡੂ ਸਿਹਤ ਸੇਵਾ ’ਚ ਆਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਰਚਨਾਵਾਂ *''ਮੇਰੇ ਚਾਰ ਚੁਫੇਰੇ'' (ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) *‘ਇਕ ਭਰਿਆ-ਪੂਰਾ ਦਿਨ’(ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ) === ਹਵਾਲੇ === <ref>{{Cite web |date=2022-10-15 |title=Book Review : ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਹਰ ਰੰਗ ਨੂੰ ਕਲਾਵੇ ’ਚ ਲੈਂਦੀ ’ਚ ਕਿਤਾਬ ‘ਕਵਿਤਾ ਮੇਰੇ ਚਾਰ ਚੁਫੇਰੇ’ - The book captures every color of life |url=https://www.punjabijagran.com/lifestyle/sahit-and-sabhyachar-the-book-captures-every-color-of-life-9148093.html |access-date=2024-05-12 |website=Punjabi Jagran |language=hi}}</ref> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਲੇਖਕ]] <references /> oxfwkggcjnleckua807zejeiyfp3xsf 0 162362 810888 777416 2025-06-15T22:52:36Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810888 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਨੋਮਾਨ ਮੁਬਾਸ਼ਿਰ | birth_date = {{birth date and age|1974|06|13|}} | birth_place = ਲੋਰਨਸਕੋਗ , ਨੌਰਵੇਅ | nationality = ਨੌਰਵੇਈ | occupation = ਐਨਆਰਕੇ ਵਿਚ ਪੱਤਰਕਾਰ }} '''ਨੋਮਾਨ ਮੁਬਾਸ਼ੀਰ''' (ਜਨਮ 13 ਜੂਨ, 1974) ਇੱਕ [[ਨਾਰਵੇ|ਨਾਰਵੇਈ]] [[ਪੱਤਰਕਾਰ]] ਹੈ, ਜੋ ਐਨ.ਆਰ.ਕੇ. ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।<ref>Akerhaug, Lars (October 16, 2009). "[http://www.vg.no/nyheter/utenriks/artikkel.php?artid=575285 Noman Mubashir: - Pakistan er på kanten av stupet]", [[VG Nett]]. Retrieved December 8, 2010.</ref> [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ]] ਮੂਲ ਦੇ, ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਐਨ.ਆਰ.ਕੇ. 'ਤੇ ਬਹੁ-ਨਸਲੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਮਿਗਰਾਪੋਲਿਸ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ''ਓਸਟਲੈਂਡਸੇਂਡੀਗੇਨ'', ਐਨ.ਆਰ.ਕੇ. 'ਤੇ ਇੱਕ ਨਿਊਜ਼ ਐਂਕਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।<ref>Spigseth, Reidar (September 27, 2007). "[http://www.pd.no/underholdning/article3021417.ece Blendahvit TV-høst – med ett unntak] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120308222158/http://www.pd.no/underholdning/article3021417.ece|date=2012-03-08}}", ''[[Tidens Krav]]''. Retrieved December 8, 2010.</ref> ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਰਿਲੀਜ਼ ''ਮਿਟ ਲਿਵ ਸੋਮ ਓਲਾ ਨੋਮਨ'' ਸੀ,<ref>Sundnes, Anders (August 12, 2006). "[http://www.dagsavisen.no/kultur/article278806.ece Kanonkultur: Flytende grenser] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230413050758/https://www.dagsavisen.no/kultur/article278806.ece |date=2023-04-13 }}", ''[[Dagsavisen]]''. Retrieved December 8, 2010.</ref> ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਨਾਰਵੇ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਹੋਣ ਦੇ ਆਪਣੇ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਨੂੰ ਹਾਸੇ-ਮਜ਼ਾਕ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ। ਉਸਦਾ ਦੂਜਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ''ਐਨ ਨੋਮਨ ਆਈ ਪਾਕਿਸਤਾਨ'' ਸੀ<ref>Johnsrud, Nina (December 27, 2007). "[http://www.dagsavisen.no/innenriks/article328459.ece Pakistanerne som Norge elsker] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080307071852/http://www.dagsavisen.no/innenriks/article328459.ece |date=2008-03-07 }}", ''Dagsavisen''. Retrieved December 8, 2010.</ref> ਜੋ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਲਈ ਇੱਕ ਯਾਤਰੀ ਗਾਈਡ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸੇ ਸਿਰਲੇਖ ਦੀ ਆਪਣੀ ਐਨ.ਆਰ.ਕੇ. ਲੜੀ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਨੋਮਨ ਮੁਬਾਸ਼ੀਰ ਖੁੱਲ੍ਹੇਆਮ [[ਗੇਅ]] ਹੈ, ਜੋ 2016 ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ।<ref>{{Cite news|url=http://www.vg.no/nyheter/innenriks/noman-mubashir-sto-frem-som-homofil-faar-massiv-stoette-paa-facebook/a/23784555/|title=Noman Mubashir sto frem som homofil – får massiv støtte på Facebook|last=Thjømøe|first=Silje|access-date=4 September 2016}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1974]] faljoylens7f8l5dp4h2ir1pl7pswlt 0 163668 810881 778671 2025-06-15T20:02:22Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810881 wikitext text/x-wiki '''ਨਾਗਮਬਲ ਡੀ.''' " '''ਸਵਰਨ''' " '''ਸ਼ਾਹ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]] ਵਿੱਚ ਨਾਮ: '''Nagambal D.''' "'''Swarna'''" '''Shah''') ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਗਣਿਤ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਅੰਕੜਾ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਹੈ, ਜੋ ਸਪੈਲਮੈਨ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਅਮਰੀਕਨ ਸਟੈਟਿਸਟੀਕਲ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਸਾਲਾਨਾ ਸਟੈਟਫੈਸਟ ਦੀ ਸੰਸਥਾਪਕ ਹੈ, ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਡਾਇਵਰਸਿਟੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਨੇਤਾ, ਅਤੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੀ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਸਾਬਕਾ ਚੇਅਰਪਰਸਨ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Reflections on Diversity Mentoring Program, Contagious Excellence |url=https://stattrak.amstat.org/2017/10/01/dmp_jsm2017/ |access-date=2023-04-15 |website=stattrak.amstat.org }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੂਨ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਕਰੀਅਰ == ਸ਼ਾਹ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਗਣਿਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਅੰਡਰਗਰੈਜੂਏਟ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਪੀਐਚ.ਡੀ. ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਵਿੰਡਸਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ 1970 ਵਿੱਚ ਅੰਕੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਹ 1972 ਵਿੱਚ ਸਪੈਲਮੈਨ ਕਾਲਜ ਦੇ ਗਣਿਤ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ, ਅਤੇ 2014 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਐਮਰੀਟਾ ਬਣਨ ਲਈ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋ ਗਈ। == ਮਾਨਤਾ == 2001 ਵਿੱਚ, ਏਮੋਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਰੋਲਿਨ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਪਬਲਿਕ ਹੈਲਥ ਨੇ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮਾਰਟਿਨ ਲੂਥਰ ਕਿੰਗ ਜੂਨੀਅਰ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਸਰਵਿਸ ਅਵਾਰਡ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ 2010 ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਨ ਸਟੈਟਿਸਟੀਕਲ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦਾ ਇੱਕ ਫੈਲੋ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਗਣਿਤ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਨੇ ਉਸਨੂੰ 2017 ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਲਾਈਫਟਾਈਮ ਅਚੀਵਮੈਂਟ ਅਵਾਰਡ ਦਿੱਤਾ।<ref>{{Cite web |title=2001 MLK Community Service Award Recipients |url=http://web1.sph.emory.edu/AWARDS/2001/shah.html |access-date=2023-04-15 |website=web1.sph.emory.edu}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == <references group="" responsive="1"> </references> == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == # https://mathalliance.org/mentor/nagambal-shah/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200622061626/https://mathalliance.org/mentor/nagambal-shah/ |date=2020-06-22 }} # https://web2.uwindsor.ca/math/hlynka/reasons.html # https://www.spelman.edu/academics/majors-and-programs/mathematics/faculty/nagambal-shah {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230228155917/https://www.spelman.edu/academics/majors-and-programs/mathematics/faculty/nagambal-shah |date=2023-02-28 }} # https://www.nam-math.org/Sys/Error/404{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਪ੍ਰੈਲ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] jwnxdg019oizma2s1nrlzbpshk643tu 0 163806 810922 668253 2025-06-16T05:47:51Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810922 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਬਿਭੂਸ਼ਿਤਾ ਦਾਸ | birth_place = ਕਟਕ, [[ਓਡੀਸ਼ਾ]], [[ਭਾਰਤ]] | education = ਸੀ.ਵੀ. ਰਮਨ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ, ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ (ਬੀ.ਟੈਕ) | occupation = ਆਨ-ਬੋਰਡ ਸਮੁੰਦਰੀ ਇੰਜੀਨੀਅਰ | known_for = ਓਡੀਸ਼ਾ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਸਮੁੰਦਰੀ ਇੰਜੀਨੀਅਰ }} [[Category:Articles with hCards]] '''ਬਿਭੂਸ਼ਿਤਾ ਦਾਸ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Bibhusita Das''') ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਹੈ। ਉਹ ਸਮੁੰਦਰੀ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਬਣਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਉੜੀਆ ਮਹਿਲਾ ਹੈ।<ref name="ORIYA">{{Cite news|url=http://incredibleorissa.com/en/bibhusita-das-first-oriya-woman-marine-engineer/|title=Bibhusita Das became first Oriya woman marine engineer|date=2013-03-10|work=ORIYA NEWS|access-date=2018-11-01|language=en-US|quote=" Bibhusita said she got the job of a third engineer last year in Shipping Corporation of India and opted for onboard sailing."|archive-date=2018-12-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20181205203324/http://incredibleorissa.com/en/bibhusita-das-first-oriya-woman-marine-engineer/|url-status=dead}}</ref><ref name="Senapati">{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/bhubaneswar/First-Odia-lady-marine-engineer-achieves-cargo-dreams/articleshow/18872422.cms|title=First Odia lady marine engineer achieves cargo dreams - Times of India|last=Ashis Senapati|date=9 March 2013|work=The Times of India|access-date=2018-11-01}}</ref><ref name="Chandrakar">{{Cite web |last=Priyanka Chandrakar |date=January 2018 |title=Meet Odisha's First Woman Marine Engineer;Queen Of The Blue Ocean;Proud Of You! |url=http://www.odishashines.com/meet-odishas-first-woman-marine-engineer/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20181130114447/http://www.odishashines.com/meet-odishas-first-woman-marine-engineer/ |archive-date=2018-11-30 |access-date=2018-11-01 |website=Odisha Shines |language=en-US |quote="She graduated with marine engineering at CV RAMAN college in Bhubaneswar in 2007... I joined my first vessel going from Chennai to Port Blair in 2008"}}</ref> ਦਾਸ [[ਓਡੀਸ਼ਾ]] ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਔਰਤ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਸ਼ਿਪਿੰਗ ਜਹਾਜ਼ 'ਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ।<ref name="karTELE19jan2013">{{Cite web |last=Kar |first=Majoj |date=18 January 2013 |title=Girl ahoy! Maiden sailor first for state - Bibhusita Das is lone woman among 26 crew members on her ship |url=https://www.telegraphindia.com/odisha/girl-ahoy-maiden-sailor-first-for-state-bibhusita-das-is-lone-woman-among-26-crew-members-on-her-ship/cid/346331 |access-date=2 January 2019 |publisher=The Telegraph |quote="This young woman ... is the first woman officer from Odisha onboard a shipping vessel"}}</ref><ref name="NIE21jan2013">{{Cite web |date=21 January 2013 |title=Woman sailor makes Odisha proud |url=http://www.newindianexpress.com/states/odisha/2013/jan/21/woman-sailor-makes-odisha-proud-445015.html |access-date=2 January 2019 |publisher=New Indian Express}}</ref><ref name="HB27jan2013">{{Cite web |date=27 January 2013 |title=First Odisha woman officer onboard a vessel |url=https://www.thehindubusinessline.com/news/First-Odisha-woman-officer-onboard-a-vessel/article20569350.ece |access-date=2 January 2019 |publisher=Hindu Businessline}}</ref><ref name="HINDU28jan2013">{{Cite web |date=28 January 2013 |title=Odia girl becomes marine engineer |url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-otherstates/odia-girl-becomes-marine-engineer/article4352590.ece |access-date=2 January 2019 |website=The Hindu}}</ref> ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਾਰੇ-ਪੁਰਸ਼ ਚਾਲਕ ਦਲ ਵਿੱਚ ਇਕੱਲੀ ਔਰਤ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਉਸਨੇ ਸਮਾਜਿਕ ਦਬਾਅ ਨੂੰ ਟਾਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪਾਸੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ == ਬਿਭੂਸੀਤਾ ਦਾਸ ਦਾ ਜਨਮ ਅਤੇ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ [[ਕਟਕ]], [[ਓਡੀਸ਼ਾ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਕੁਰੂਨਾਕਰ ਦਾਸ ਇੱਕ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਭਾਰਤ ਸੰਚਾਰ ਨਿਗਮ ਲਿਮਿਟੇਡ (BSNL) ਕਰਮਚਾਰੀ ਹਨ। ਚਾਰ ਭੈਣਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਅਤੇ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਲਈ ਸਿਹਰਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਦਾਸ ਨੇ 2007 ਵਿੱਚ ਸੀਵੀ ਰਮਨ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ, ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ, ਓਡੀਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ (ਬੀ. ਟੈਕ.) ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ ਗਰੁੱਪ ਦੀਆਂ 7 ਕੁੜੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਕਲੌਤੀ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਆਨ-ਬੋਰਡ ਸੇਲਿੰਗ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ। == ਕੈਰੀਅਰ == ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਤਿਰੂਨੇਲਵੇਲੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੈਕਚਰਾਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਿਪਿੰਗ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਆਨ-ਬੋਰਡ ਸਥਿਤੀ ਲਈ ਚੋਣ ਕੀਤੀ। 2012 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਿਪਿੰਗ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਤੀਜੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਵਜੋਂ ਤਰੱਕੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। 2013 ਵਿੱਚ, ਕਾਰਗੋ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਐਮਵੀ ਵਿਸ਼ਵਮਹਿਲ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਵਜੋਂ, ਬਿਭੂਸੀਤਾ ਦਾਸ ਨੂੰ ਪੋਰਟ ਟਰੱਸਟ ਦੁਆਰਾ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਜਹਾਜ਼ [[ਆਸਟਰੇਲੀਆ]] ਤੋਂ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਪਾਰਾਦੀਪ ਬੰਦਰਗਾਹ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਿਆ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਜਹਾਜ਼ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸਖ਼ਤ ਸਰੀਰਕ ਮਿਹਨਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਰਹਿ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਸਦੀ ਨੌਕਰੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ, ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ, ਤੁਰਕੀ, ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਸਮੇਤ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == 2018 ਤੱਕ ਉਹ ਕੋਇਲ ਨਗਰ, ਰੁੜਕੇਲਾ ਵਿਖੇ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ]] kibeybbc6g1dl3e3yyx97trlyamdetj 0 163935 810804 808086 2025-06-15T12:30:18Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810804 wikitext text/x-wiki {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਸਕੁਐਸ਼ ਖਿਡਾਰੀ|name=ਜੈਨੇਟ ਵਿਧੀ|image=Janet vidhi india.jpg|birth_date={{birth date and age|df=y|1995|01|18}}|birth_place=ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, ਭਾਰਤ}} '''ਜੈਨੇਟ ਵਿਧੀ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Janet Vidhi;''' ਜਨਮ 18 ਜਨਵਰੀ 1995 [[ਦਿੱਲੀ]] ਵਿੱਚ) [[ਭਾਰਤ]] ਦੀ ਇੱਕ ਪੇਸ਼ੇਵਰ [[ਸਕੁਐਸ਼ (ਖੇਡ)|ਸਕੁਐਸ਼ ਖਿਡਾਰਨ]] ਹੈ।<ref name="Squash Info">{{Cite web |title=Janet Vidhi (India) |url=http://www.squashinfo.com/players/6152-janet-vidhi |access-date=6 December 2016 |website=Squash Info}}</ref><ref>{{Cite web |last=WebOps 2019 |first=Saarang |title=Saarang 2019 {{!}} Annual Cultural Festival of IIT Madras Jan 9th to 13th |url=https://www.saarang.org/ |access-date=2019-04-09 |website=Saarang 2019 {{!}} Jan 9th to 13th 2018 |language=en |archive-date=2019-05-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190531092228/https://www.saarang.org/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Joshna lone Indian in top 20 rankings |url=http://www.uniindia.com/joshna-lone-indian-in-top-20-rankings/other-games/news/769749.html |url-status=live |archive-url= |archive-date= |access-date= |website=}}</ref> ਉਹ [[ਦਿੱਲੀ]] ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=2017-08-31 |title=JANET VIDHI –Taking up sport professionally is one of the most challenging professions in India. |url=https://fistosports.com/janet-vidhi-taking-sport-professionally-one-challenging-professions-india/ |access-date=2019-04-09 |website=Fisto |language=en-US |archive-date=2020-11-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201125165357/https://www.fistosports.com/janet-vidhi-taking-sport-professionally-one-challenging-professions-india |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite book|title=India at 70: snapshots since Independence|last=|first=|publisher=Penguin Random House India Private Limited, 2017|year=2017|isbn=9789386815378|location=|pages=}}</ref><ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Saurav Ghoshal, Joshna Chinappa enter semis at National Squash Championship |url=https://sports.ndtv.com/othersports/saurav-ghoshal-joshna-chinappa-enter-semis-at-national-squash-championship-1531620? |url-status=live |archive-url= |archive-date= |access-date= |website=}}</ref><ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Squash Whizkid Janet Vidhi |url=http://khiladino1.com/index.php/blog_list?cat_id=4 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20230405151629/http://khiladino1.com/index.php/blog_list?cat_id=4 |archive-date=2023-04-05 |access-date= |website= }}</ref> ਉਹ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਸਿਖਰਲੀ 100 ਰੈਂਕਿੰਗ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ 9ਵੀਂ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=9th Indian Woman in History to Enter World Top 100 Ranking: Indian Squash Player Janet Vidhi Shares Her Fitness Mantra! |url=https://bodyandstrength.com/view/9th-indian-woman-in-history-to-enter-world-top-100-ranking-indian-squash-player-janet-vidhi-shares-her-fitness-mantra |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20230406092818/https://bodyandstrength.com/view/9th-indian-woman-in-history-to-enter-world-top-100-ranking-indian-squash-player-janet-vidhi-shares-her-fitness-mantra |archive-date=2023-04-06 |access-date= |website= }}</ref> ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਸਰਵੋਤਮ ਵਿਸ਼ਵ ਰੈਂਕਿੰਗ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ। ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨਲ ਸਕੁਐਸ਼ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ 01 ਅਪ੍ਰੈਲ 2017 ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਸੂਚੀ ਅਨੁਸਾਰ 88 (ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਨੰਬਰ 3)।<ref>{{Cite web |last=Sportstar |first=Team |title=Joshna remains highest ranked Indian, at 14th |url=https://sportstar.thehindu.com/squash/joshna-remains-highest-ranked-indian-at-14th/article9519095.ece |access-date=2019-04-09 |website=Sportstar |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Squash Highlights &#124; SQUASHTV - PSA World Tour |url=https://psaworldtour.com/tv/highlights}}</ref> ਜੈਨੇਟ ਨੇ 2009 ਵਿੱਚ ISP-ਸਪ੍ਰਾਈਟ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਕੁਐਸ਼ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ। ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਜੈਨੇਟ ਵਿਧੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਪੰਖੁਰੀ ਮਲਹੋਤਰਾ ਨੂੰ ਚਾਰ ਗੇਮਾਂ ਨਾਲ ਹਰਾ ਕੇ ਲੜਕੀਆਂ ਦਾ ਅੰਡਰ-17 ਖਿਤਾਬ ਜਿੱਤਿਆ। ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਬਣੀ ਜੈਨੇਟ ਨੇ ਤੀਜੀ ਗੇਮ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸਖ਼ਤ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਚੌਥਾ ਜਿੱਤਣ ਲਈ 11-9, 11-7, 8-11, 15-13 ਨਾਲ ਸਕੋਰਲਾਈਨ ਦਰਜ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |title=SPRITE-ISP All India Open Squash Tournament 2009 |url=http://ispsquash.com/History_93Sprite-ISPAllIndiaOpenSquashTournament2009.htm |access-date=2019-04-09 |website=ispsquash.com}}</ref> ਏਅਰ ਫੋਰਸ ਬਾਲ ਭਾਰਤੀ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ 2015 ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |date=2017-08-31 |title=JANET VIDHI –Taking up sport professionally is one of the most challenging professions in India. |url=https://fistosports.com/janet-vidhi-taking-sport-professionally-one-challenging-professions-india/ |access-date=2019-04-09 |website=Fisto |language=en-US |archive-date=2020-11-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201125165357/https://www.fistosports.com/janet-vidhi-taking-sport-professionally-one-challenging-professions-india |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |title=IIT Madras – Saarang 2019 The Lost Cities – Ignite Engineers |url=https://www.igniteengineers.com/iit-madras-saarang-2019-the-lost-cities/ |access-date=2019-04-09 |website=www.igniteengineers.com |archive-date=2019-04-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190425074821/https://www.igniteengineers.com/iit-madras-saarang-2019-the-lost-cities/ |url-status=dead }}</ref> ਉਹ 2014 ਤੋਂ ਸਕੁਐਸ਼ ਦੀ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਖਿਡਾਰਨ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=WebOps 2019 |first=Saarang |title=Saarang 2019 {{!}} Annual Cultural Festival of IIT Madras Jan 9th to 13th |url=https://www.saarang.org/ |access-date=2019-04-09 |website=Saarang 2019 {{!}} Jan 9th to 13th 2018 |language=en |archive-date=2019-05-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190531092228/https://www.saarang.org/ |url-status=dead }}</ref> ਉਸਨੇ 2013 ਵਿੱਚ ਸੀਨੀਅਰ ਨੈਸ਼ਨਲਜ਼ ਵਿੱਚ [[ਜੋਸ਼ਨਾ ਚਿਨੱਪਾ]] ਵਿਰੁੱਧ ਸੈਮੀਫਾਈਨਲ ਖੇਡਿਆ।<ref>{{Cite web |last=NDTVSports.com |title=Joshna Chinappa, Saurav Ghoshal enter title round at National Squash Championship {{!}} Other Sports News |url=https://sports.ndtv.com/other-sports/joshna-chinappa-saurav-ghoshal-enter-title-round-at-national-squash-championship-1531563 |access-date=2019-04-09 |website=NDTVSports.com |language=en}}</ref> [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਦੀ ਆਪਣੀ ਆਖਰੀ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ 15 ਤੋਂ 19 ਨਵੰਬਰ 2016 ਤੱਕ ਸਾਰਨੀਆ ਵਿਖੇ ਸੈਮੀਫਾਈਨਲ ਖੇਡਿਆ। ਉਸਨੇ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਸਰਵੋਤਮ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਮੁੱਖ ਡਰਾਅ ਦਾ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਮੈਚ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਹੈਨਾ ਗੁਥਰੀ ਵਿਰੁੱਧ 11-4, 11-6, 11-5 (3-0) ਨਾਲ ਜਿੱਤਿਆ। ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਖਿਡਾਰੀ ਪਾਉਲਾ ਜੇਨਕਿੰਸ ਨਾਲ ਕੁਆਰਟਰ ਫਾਈਨਲ ਮੈਚ ਖੇਡਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ 11-8, 11-13, 14-12, 11-4 (3-1) ਦੇ ਸਕੋਰ ਨਾਲ ਹਰਾ ਕੇ ਸੈਮੀ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਐਮਿਲਿਆ ਸੋਨੀ (ਫਿਨਲੈਂਡ) ਨਾਲ ਖੇਡਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਪੀ.ਐਸ.ਏ. ਖ਼ਿਤਾਬ ਤੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਮੈਚ ਦੂਰ ਸੀ। ਉਹ ਐਮਿਲਿਆ ਸੋਨੀ ਤੋਂ ਹਾਰ ਗਈ।<ref name="PSA">{{Cite web |title=Vargas and Cornett Take Simon Warder Memorial Titles |url=https://psaworldtour.com/news/view/4347/vargas-and-cornett-take-simon-warder-memorial-titles |access-date=6 December 2016 |website=PSA}}</ref> ਉਸਨੇ 2018 ਵਿੱਚ ਵੱਕਾਰੀ "ਯੰਗ ਅਚੀਵਰ ਸਪੋਰਟ" ਇੰਡੋ-ਏਸ਼ੀਅਨ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਿਆ ਜੋ ਉਸਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ [[ਸੁਸ਼ਮਾ ਸਵਰਾਜ]] ਅਤੇ ਖੇਡ ਮੰਤਰੀ [[ਰਾਜਵਰਧਨ ਸਿੰਘ ਰਾਠੌਰ]] ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |title=Sushma Swaraj presents ASEAN-India Youth Awards to 20 achievers,Jan 23, 2018 |url=http://www.ficci.in/pressrelease-page.asp?nid=3002 |access-date=2019-04-09 |website=ficci.in |archive-date=2018-09-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180901014358/http://ficci.in/pressrelease-page.asp?nid=3002 |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.indmissionasean.gov.in/highlight?id=dBBXd|title=ASEAN-India Youth Awards|last=vidhi|first=janet|date=2018-01-23|work=Indian Mission to ASEAN|access-date=2019-04-09}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਮਈ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਉਹ [[ਭਾਰਤ]] ਤੋਂ ਇੱਕ ਫੁੱਲ ਟਾਈਮ ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨਲ [[ਸਕੁਐਸ਼ (ਖੇਡ)|ਸਕੁਐਸ਼]] ਖਿਡਾਰੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=Sportstar |first=Team |title=Joshna remains highest ranked Indian, at 14th |url=https://sportstar.thehindu.com/squash/joshna-remains-highest-ranked-indian-at-14th/article9519095.ece |access-date=2019-04-09 |website=Sportstar |language=en}}</ref> ਜੈਨੇਟ ਵਿਧੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ "ਖੇਡ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੈਣਾ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਪੇਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨਲ ਸਰਕਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ, ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ 5 ਔਰਤਾਂ ਸਨ ਪਰ ਮਾਰਚ 2020 ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਸਕੁਐਸ਼ ਸਰਕਟ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ 30 ਤੋਂ ਵੱਧ ਔਰਤਾਂ ਹਨ। ਮੈਂ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਕੇ ਖੁਸ਼ਕਿਸਮਤ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।"<ref>{{Cite web |date=2017-08-31 |title=JANET VIDHI –Taking up sport professionally is one of the most challenging professions in India. |url=https://fistosports.com/janet-vidhi-taking-sport-professionally-one-challenging-professions-india/ |access-date=2019-04-09 |website=Fisto |language=en-US |archive-date=2020-11-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201125165357/https://www.fistosports.com/janet-vidhi-taking-sport-professionally-one-challenging-professions-india |url-status=dead }}</ref> == ਹਵਾਲੇ == <ref>{{Cite web |title=Spotlight speaker at IIT Madras |url=https://www.igniteengineers.com/iit-madras-saarang-2019-the-lost-cities/ }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੂਨ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Cite news|url=http://ispsquash.com/History_93Sprite-ISPAllIndiaOpenSquashTournament2009.htm|title=SPRITE-ISP All India Open Squash Tournament 2009}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.indmissionasean.gov.in/highlight?id=dBBXd|title=ASEAN-India Youth Awards|access-date=2023-04-15|archive-date=2023-04-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20230405151631/https://www.indmissionasean.gov.in/highlight?id=dBBXd|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web |title=Squash Whizkid Janet Vidhi |url=http://khiladino1.com/index.php/blog/getCatBlog?c_id=4&&blog_id=94&&nextId=90&&prevId=101 |access-date=2023-04-15 |archive-date=2023-04-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230405151630/http://khiladino1.com/index.php/blog/getCatBlog?c_id=4&&blog_id=94&&nextId=90&&prevId=101 |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |title=Indian Squash Circuit |url=https://www.indiansquashcircuit.com/copy-of-2015-chennai-open-photos?lightbox=dataItem-itqu3g001}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://sports.ndtv.com/othersports/joshna-chinappa-saurav-ghoshal-enter-title-round-at-national-squash-championship-1531563|title=Joshna Chinappa, Saurav Ghoshal enter title round at National Squash Championship}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://sportstar.thehindu.com/squash/joshna-remains-highest-ranked-indian-at-14th/article9519095.ece|title=Joshna remains highest ranked Indian, at 14th}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://ficci.in/pressrelease-page.asp?nid=3002|title=Sushma Swaraj presents ASEAN-India Youth Awards to 20 achievers|access-date=2023-04-15|archive-date=2018-09-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20180901014358/http://ficci.in/pressrelease-page.asp?nid=3002|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web |title=Female squash player from India |url=https://www.the-sports.org/janet-vidhi-squash-spf535434.html |access-date=2023-04-15 |archive-date=2023-04-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230406142759/https://www.the-sports.org/janet-vidhi-squash-spf535434.html |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |title=JANET VIDHI |url=https://www.saarang.org/events/40/336 |access-date=2023-04-15 |archive-date=2023-04-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230405151629/https://www.saarang.org/events/40/336 |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.sportskeeda.com/squash/janet-vidhi-a-young-squash-player-with-mision|title=A young squash player with {{sic|nolink=y|reason=error in source|mision}}}}</ref><ref>{{Cite web |date=31 August 2017 |title=Jesus and Mary College, University of Delhi |url=https://fistosports.com/janet-vidhi-taking-sport-professionally-one-challenging-professions-india/ |access-date=15 ਅਪ੍ਰੈਲ 2023 |archive-date=25 ਨਵੰਬਰ 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201125165357/https://www.fistosports.com/janet-vidhi-taking-sport-professionally-one-challenging-professions-india |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |title=Hong Kong Challenge Cup |url=http://www.squashinfo.com/players/6152-janet-vidhi}}</ref><ref>{{Cite web |title=Coach Kamekish |url=http://www.squashinfo.com/players/6152-janet-vidhi}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.squashinfo.com/players/6152-janet-vidhi|title=Highest world ranking 88}}</ref><ref>{{Cite web |title=Inauguration of Janet Vidhi Fan Club (JVFC) |url=https://allevents.in/noida/inauguration-of-janet-vidhi-fan-club-jvfc/683891748438137 }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਪ੍ਰੈਲ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <references group="" responsive="1"></references> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1995]] 5ci8tacvrgckwbrg5x3lsss0gk6zc2x 0 167921 810918 714172 2025-06-16T05:27:23Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810918 wikitext text/x-wiki '''ਸਈਅਦ ਸ਼ਾਹ ਜਮਾਲ ਉਦੀਨ ਨਕਵੀ ਬੁਖਾਰੀ''' ([[ਉਰਦੂ]] : {{Script/Nastaliq|سید شاہ جمال الدین نقوی بخاری}} ; 1588–1671) '''ਬਾਬਾ ਸ਼ਾਹ ਜਮਾਲ''' ਕਰਕੇ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇੱਕ [[ਵਲੀ|ਸੂਫ਼ੀ ਸੰਤ]] ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਹੁਸੈਨੀ ਸਈਦ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। <ref name=":0">{{Cite web |title=Dargahinfo - Complete Collection of Dargahs World Wide |url=http://dargahinfo.com/Dargah_History.aspx?HID=322 |access-date=2022-02-27 |website=dargahinfo.com }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੂਨ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == ਵਾਰਸ == ਸੱਯਦ ਸ਼ਾਹ ਜਮਾਲ ਮਖਦੂਮ ਸੱਯਦ ਸਦਰੁੱਦੀਨ ਰਾਜਨ ਕਤਾਲ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜ ਸਨ, ਜੋ ਮਖਦੂਮ ਸਈਅਦ ਸੁਲਤਾਨ ਅਹਿਮਦ ਕਬੀਰ ਬਿਨ ਮਖਦੂਮ ਸਯਦ [[ਸੱਯਦ ਜਲਾਲ ਉੱਦ ਦੀਨ ਸੁਰਖ਼ ਬੁਖ਼ਾਰੀ|ਜਲਾਲੂਦੀਨ ਸੁਰਖ-ਪੋਸ਼ ਬੁਖਾਰੀ]] ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ। <ref name=":0"/> ਸੱਯਦ ਸ਼ਾਹ ਜਮਾਲ [[ਸੁਹਰਾਵਰਦੀ ਸਿਲਸਿਲਾ|ਸੁਹਰਾਵਰਦੀਆ]] ਸੰਪਰਦਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਸੀ। ਬਾਬਾ ਸੱਯਦ ਸ਼ਾਹ ਜਮਾਲ ਦੇ ਵਾਰਸ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕੋਟਲੀ ਸ਼ਾਹ ਸਲੀਮ, ਸ਼ਕਰਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੋਤਰਾ ਸੱਯਦ ਸ਼ਾਹ ਸਲੀਮ ਬਿਨ ਬਾਬਾ ਸਯਦ ਸ਼ਾਹ ਮੂਸਾ ਬਿਨ ਸ਼ਾਹ ਜਮਾਲ ਦਾ ਮਕਬਰਾ ਪਿੰਡ ਕੋਟਲੀ ਸ਼ਾਹ ਸਲੀਮ ਵਿੱਚ ਹੈ। == ਜੀਵਨ == ਉਹ [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗਲ]] ਬਾਦਸ਼ਾਹ [[ਅਕਬਰ|ਅਕਬਰ ਮਹਾਨ]] ਦੇ ਸਮੇਂ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ [[ਇਛਰਾ]] ਦੇ ਗੁਆਂਢ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਸਮਰਾਟ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਜ਼ੀਰਾਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦੇ ਨਾਲ, [[ਦੀਨ-ਏ-ਇਲਾਹੀ]] ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਮਕਾਲੀ ਧਰਮ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]] ਅਤੇ [[ਇਸਲਾਮ]] ਦੇ; ਅਤੇ [[ਇਸਾਈ ਧਰਮ|ਈਸਾਈਅਤ]], [[ਜੈਨ ਧਰਮ]], ਅਤੇ [[ਪਾਰਸੀ ਧਰਮ]] ਦੇ ਵੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾਉਣਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਪਰਦਾਇਕ ਮਤਭੇਦਾਂ ਮਿਟਾਉਣਾ ਸੀ। ਸੱਯਦ ਸ਼ਾਹ ਜਮਾਲ ਨੇ ਅਕਬਰ ਦੇ [[ਦੀਨ-ਏ-ਇਲਾਹੀ]] <ref name="thenews.com.pk">{{Cite web |title=Account of a typical Thursday night at Lahore’s famous shrine of Shah Jamal {{!}} Special Report {{!}} thenews.com.pk |url=https://www.thenews.com.pk/tns/detail/613876-shah-jamal-afterglow |access-date=2022-02-27 |website=www.thenews.com.pk |language=en}}</ref> ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਇਸਲਾਮ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਲਿਆਂਦਾ। <ref name=":1">{{Cite web |title=Baba Shah Jamal – The Syed Family |url=https://thesyedfamily.com/prominent-family-members/baba-shah-jamal.html |access-date=2022-02-27 |language=en-US}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2012-03-30 |title=Daily Times - Leading News Resource of Pakistan |url=http://www.dailytimes.com.pk/default.asp?page=2007%5C04%5C20%5Cstory_20-4-2007_pg7_45 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120330120755/http://www.dailytimes.com.pk/default.asp?page=2007%5C04%5C20%5Cstory_20-4-2007_pg7_45 |archive-date=30 March 2012 |access-date=2022-02-27 |website=}}</ref> == ਮਕਬਰਾ == ਜਮਾਲ ਦੀ ਮੌਤ 1671 ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਉਸਦਾ ਮਕਬਰਾ ਸ਼ਾਹ ਜਮਾਲ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਿਮ ਟਾਊਨ ਦੇ ਨੇੜੇ, ਫੋਰਮੈਨ ਕ੍ਰਿਸਚੀਅਨ (ਐਫਸੀ) ਕਾਲਜ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। <ref>{{Cite web |last=Rehman |first=Noor Ur |date=2018-08-03 |title=Baba Shah Jamal: A Spiritual Enclave |url=https://www.charcoalgravel.com/baba-shah-jamal-a-spiritual-enclave/ |access-date=2022-02-27 |website=Charcoal + Gravel |language=en-US |archive-date=2022-02-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220227103346/https://www.charcoalgravel.com/baba-shah-jamal-a-spiritual-enclave/ |url-status=dead }}</ref> ਉੱਥੇ ਹਰ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਮੇਲਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। <ref name="thenews.com.pk"/> ਉਸਦਾ [[ਉਰਸ]] ਹਰ ਸਾਲ ਰਬੀ ਅਲ-ਥਾਨੀ ਦੀ 3, 4 ਅਤੇ 5 ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, <ref name=":1"/> ਅਤੇ ਲੱਖਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। <ref>{{Cite web |date=2011-03-13 |title=Daily Times - Leading News Resource of Pakistan |url=http://www.dailytimes.com.pk/default.asp?page=2006%5C05%5C03%5Cstory_3-5-2006_pg13_5 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110313153840/http://www.dailytimes.com.pk/default.asp?page=2006%5C05%5C03%5Cstory_3-5-2006_pg13_5 |archive-date=13 March 2011 |access-date=2022-02-27 |website=}}</ref> ਰਸਮਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਿੱਸਾ ਮਰਹੂਮ ਪੱਪੂ ਸੈਨ ਸੀ, ਜੋ ਉੱਥੇ ਢੋਲ ਵੀ ਵਜਾਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ। <ref>{{Cite web |title=The sufi drummer {{!}} Encore {{!}} thenews.com.pk |url=https://www.thenews.com.pk/tns/detail/908172-the-sufi-drummer |access-date=2022-02-27 |website=www.thenews.com.pk |language=en}}</ref> == ਖ਼ਲੀਫ਼ਾ ਅਕਬਰ ਅਤੇ ਸਜਾਦਾ ਨਸ਼ੀਨ == ਉਸਦਾ ਖ਼ਲੀਫ਼ਾ ਅਕਬਰ ਅਤੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਨਸ਼ੀਨ [[Gaddi Nasheen|ਗੱਦੀ ਨਸ਼ੀਨ]] [[ਪੀਰ (ਸੂਫ਼ੀ)|ਪੀਰ]] ਡਾਕਟਰ ਸਈਅਦ ਅਲੀ ਹੁਸੈਨ ਸ਼ਾਹ ਨਕਵੀ ਅਲ ਬੁਖ਼ਾਰੀ ਹੁਸੈਨੀ ਹੈ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਲੋਕ]] 1ufjvc2w7g7l31dyj29su61xjx817ok 0 168503 810877 731591 2025-06-15T18:06:31Z 2401:4900:851A:7BE1:0:0:5201:C78F Gll 810877 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = '''ਧੂਹੜ'''| other_name = | nickname = | settlement_type = ਪਿੰਡ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Punjab#India3 | pushpin_label_position = right | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ | coordinates = {{coord|30.020461|N|76.057546|E|display=inline,title}} | subdivision_type = ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਰਾਜ]] | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਪਟਿਆਲਾ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = 1999 | founder = | named_for = | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = | elevation_footnotes = | elevation_m = 200 | population_total = 2.828 | population_as_of = 2011 ਜਨਗਣਨਾ | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_title1 = ਅਧਿਕਾਰਤ | demographics1_info1 =[[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ|ਆਈਐੱਸਟੀ]] | utc_offset1 = +5:30 | parts_type = [[ਬਲਾਕ]]ਪਾਤੜਾਂ | parts = | postal_code_type = [[ਪਿੰਨ_ਕੋਡ|ਡਾਕ ਕੋਡ]] | postal_code = 147102 | area_code_type = ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਕੋਡ | registration_plate = PB:11,PB:72 | area_code = 0175****** | blank1_name_sec1 = ਨੇੜੇ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ | blank1_info_sec1 = [[ਪਾਤੜਾਂ]] }} '''ਧੂਹੜ''' ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਪਟਿਆਲਾ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਤਹਿਸੀਲ [[ਪਾਤੜਾਂ|ਪਾਤੜਾਂ]] ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਪਿੰਡ ਬਰਾਸ, ਦਫ਼ਤਰੀਵਾਲਾ, ਦੁਗਾਲ ਅਤੇ ਇਕ ਸ਼ਹਿਰੀ ਕਸਬਾ ਘੱਗਾ ਹੈ। ਜੋਂ ਇਸ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦਾ ਧੰਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਹਨ। ==ਆਬਾਦੀ== ਧੂਹੜ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ 0-6 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਾਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 282 ਹੈ ਜੋ ਪਿੰਡ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਦਾ 9.97% ਬਣਦੀ ਹੈ। ਧੂਹੜ ਪਿੰਡ ਦਾ ਔਸਤ ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ 873 ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੀ ਔਸਤ 895 ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ। ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਧੁਰ ਲਈ ਬਾਲ ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ 880 ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਔਸਤ 846 ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Dhur {{!}} Village {{!}} GeoIQ |url=https://geoiq.io/places/Dhur/Village |access-date=2024-02-04 |website=geoiq.io }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਫ਼ਰਵਰੀ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== https://villageinfo.in/punjab/patiala/patran/dhur.html [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] pflntahhu92e6edp4puhqjhwp7559io 810878 810877 2025-06-15T18:08:19Z 2401:4900:851A:7BE1:0:0:5201:C78F Cl 810878 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = '''ਧੂਹੜ''' | other_name = | nickname = | settlement_type = ਪਿੰਡ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Punjab#India3 | pushpin_label_position = right | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ | coordinates = {{coord|30.020461|N|76.057546|E|display=inline,title}} | subdivision_type = ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਰਾਜ]] | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਪਟਿਆਲਾ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = 1999 | founder = | named_for = | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = | elevation_footnotes = | elevation_m = 200 | population_total = 2.828 | population_as_of = 2011 ਜਨਗਣਨਾ | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_title1 = ਅਧਿਕਾਰਤ | demographics1_info1 = [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ|ਆਈਐੱਸਟੀ]] | utc_offset1 = +5:30 | parts_type = [[ਬਲਾਕ]]ਪਾਤੜਾਂ | parts = | postal_code_type = [[ਪਿੰਨ_ਕੋਡ|ਡਾਕ ਕੋਡ]] | postal_code = 147102 Ghagga | area_code_type = ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਕੋਡ | registration_plate = PB:11 | area_code = 0175****** | blank1_name_sec1 = ਨੇੜੇ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ | blank1_info_sec1 = [[ਘੱਗਾ, ਪਾਤੜਾਂ]] }} '''ਧੂਹੜ''' ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਪਟਿਆਲਾ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਤਹਿਸੀਲ [[ਪਾਤੜਾਂ|ਪਾਤੜਾਂ]] ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਪਿੰਡ ਬਰਾਸ, ਦਫ਼ਤਰੀਵਾਲਾ, ਦੁਗਾਲ ਅਤੇ ਇਕ ਸ਼ਹਿਰੀ ਕਸਬਾ ਘੱਗਾ ਹੈ। ਜੋਂ ਇਸ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦਾ ਧੰਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਹਨ। ==ਆਬਾਦੀ== ਧੂਹੜ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ 0-6 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਾਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 282 ਹੈ ਜੋ ਪਿੰਡ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਦਾ 9.97% ਬਣਦੀ ਹੈ। ਧੂਹੜ ਪਿੰਡ ਦਾ ਔਸਤ ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ 873 ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੀ ਔਸਤ 895 ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ। ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਧੁਰ ਲਈ ਬਾਲ ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ 880 ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਔਸਤ 846 ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Dhur {{!}} Village {{!}} GeoIQ |url=https://geoiq.io/places/Dhur/Village |access-date=2024-02-04 |website=geoiq.io }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਫ਼ਰਵਰੀ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== https://villageinfo.in/punjab/patiala/patran/dhur.html [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] co71xi5bttejr0tibp78cphqrvatbw8 0 169372 810943 743011 2025-06-16T11:36:03Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810943 wikitext text/x-wiki '''ਮਾਸਟਰ ਗੁਰਬੰਤਾ ਸਿੰਘ''' (4 ਅਗਸਤ 1904 – 5 ਫਰਵਰੀ 1980) [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]], ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ, ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ ਕਾਰਕੁਨ ਸੀ। ਉਹ ਯੂਨੀਅਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਫਿਰ [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ|ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ]] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਰਿਹਾ। <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=0bo0AwAAQBAJ&q=master+gurbanta+singh&pg=PT105|title=Kanshiram: Leader of the Dalits|last=Narayan|first=Badri|date=2014-04-18|publisher=Penguin UK|isbn=978-93-5118-670-0|language=en}}</ref> ਮਾਸਟਰ ਗੁਰਬੰਤਾ ਸਿੰਘ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਦਲਿਤ ਨੇਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ। <ref>{{Cite web |date=2016-12-23 |title=Dalit icons of Punjab: The all-powerful Chaudharys of Doaba |url=https://www.hindustantimes.com/punjab/dalit-icons-the-all-powerful-chaudharys-of-doaba/story-Zb5pms2aKYj0Ut7C31HybK.html |access-date=2022-10-02 |website=Hindustan Times |language=en}}</ref> == ਅਰੰਭਕ ਜੀਵਨ == ਮਾਸਟਰ ਗੁਰਬੰਤਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਧਾਲੀਵਾਲ ਪਿੰਡ, [[ਜਲੰਧਰ]], [[ਪੰਜਾਬ]], ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਜਲੰਧਰ ਵਿਖੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸੈਣ ਦਾਸ ਏ ਐਸ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ (ਜਲੰਧਰ) ਵਿਖੇ ਸਕੂਲ ਮਾਸਟਰ ਲੱਗ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਸਿਆਸੀ ਜੀਵਨ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਰਪੰਚ ਬਣਨ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਆਦਿ ਧਰਮ ਲਹਿਰ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ 1931 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਦੁਆਬੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ [[ਆਦਿ-ਧਰਮੀ|ਆਦਿ ਧਰਮੀ]] ਰਜਿਸਟਰ ਕਰਵਾਇਆ। <ref>{{Cite web |title=What it means to be a Dalit in Punjab |url=https://www.tribuneindia.com/2014/20141005/pers.htm}}</ref> == ਆਦਿ-ਧਰਮ ਲਹਿਰ == 1920 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ, ਗੁਰਬੰਤਾ ਸਿੰਘ [[ਮੰਗੂ ਰਾਮ ਮੁਗੋਵਾਲੀਆ]] ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਇਆ, ਜੋ ਉਸਦਾ ਜਾਤੀ ਭਾਈ ਅਤੇ [[ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ|ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ]] ਦਾ ਇੱਕ ਬਾਨੀ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਸੀ। ਮੰਗੂ ਰਾਮ ਨੇ ਆਦਿ-ਧਰਮ ਲਹਿਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦੋਆਬਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੰਡਲਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਦਲਿਤ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। ਭਾਵੇਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਸਿੰਘ ਦੀ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਨੇੜਤਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦਲਿਤਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ੁਲਮ ਅਤੇ ਅਨਪੜ੍ਹਤਾ ਕਾਰਨ ਸੀ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਇਸ ਸਮਾਜਿਕ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁੱਦ ਪਿਆ ਅਤੇ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਆਦਿ-ਧਰਮ ਮੰਡਲ ਦਾ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਬਣ ਗਿਆ। <ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Ad dharm movement and role of master gurbanta singh |url=https://shodhganga.inflibnet.ac.in/bitstream/10603/10099/7/07_chapter%202.pdf |url-status=live |archive-url= |archive-date= |access-date= |website=shodhganga.inflibnet.ac.in}}</ref> ਮੰਗੂ ਰਾਮ ਅਤੇ ਗੁਰਬੰਤਾ ਸਿੰਘ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਆਦਿ-ਧਰਮ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਇਆ, ਅਤੇ ਇਹ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਸਫਲ ਦਲਿਤ ਸੁਧਾਰ ਅੰਦੋਲਨ ਬਣ ਗਿਆ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਯੂਨੀਅਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਚੋਣ ਲੜਿਆ ਪਰ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ। <ref>{{Cite web |title=Tributes paid to Master Gurbanta Singh Ji on his 38th death anniversary |url=https://www.tribuneindia.com/news/jalandhar/archive/tributes-paid-to-master-gurbanta-singh-ji-on-his-38th-death-anniversary-539484 |access-date=2020-05-24 |website=Tribuneindia News Service |language=en }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੂਨ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਸਾਲਾਂ ਬੱਧੀ ਲੰਬੇ ਯੋਗਦਾਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਰ ਆਦਿ-ਧਰਮ ਲਹਿਰ ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨੇਤਾ ਸੇਠ ਕਿਸ਼ਨ ਦਾਸ ਨਾਲ ਮਤਭੇਦ ਹੋ ਜਾਣ ਕਾਰਨ, ਉਸਨੇ ਮੰਡਲ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਗਿਆ। == ਰਾਜਨੀਤੀ == ਮਾਸਟਰ ਗੁਰਬੰਤਾ ਸਿੰਘ ਮੁੜ ਜਲੰਧਰ (ਰਿਜ਼ਰਵ ਸੀਟ) ਤੋਂ ਚੋਣ ਲੜਿਆ ਅਤੇ ਜਿੱਤ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ [[ਖਿਜ਼ਰ ਹਿਆਤ ਖਾਂ ਟਿਵਾਣਾ|ਮਲਿਕ ਖਿਜ਼ਰ ਹਯਾਤ ਟਿਵਾਣਾ]] (ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ) ਦੀ ਵਜ਼ਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸੰਸਦੀ ਸਕੱਤਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। <ref>{{Cite web |title=Ex-minister Master Gurbanta remembered |url=https://www.tribuneindia.com/news/jalandhar/ex-minister-master-gurbanta-remembered-36644 |access-date=2020-05-24 |website=Tribuneindia News Service |language=en}}</ref> 1947 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲੀ, ਅਤੇ ਉਹ [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ|ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਹ 1952 ਅਤੇ 1957 ਵਿਚ ਵੀ ਚੋਣ ਲੜਿਆ ਪਰ ਹਾਰ ਗਿਆ। 1962 ਵਿੱਚ, ਉਹ [[ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਕਰਤਾਰਪੁਰ]] ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਜਿੱਤਿਆ ਅਤੇ 1956 ਤੋਂ 1964 ਤੱਕ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ [[ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਕੈਰੋਂ]] ਦੀ ਕੈਬਨਿਟ ਵਿੱਚ ਮੰਤਰੀ ਰਿਹਾ। <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=41HYYdO21KQC&q=master+gurbanta+singh+minister&pg=PA100|title=President's Rule in Indian States: A Study of Punjab|last=Arora|first=Subhash Chander|date=1990-01-01|publisher=Mittal Publications|isbn=978-81-7099-234-9|language=en}}</ref> ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮੰਤਰੀ ਬਣਿਆ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (ਲੁਧਿਆਣਾ) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ, ਜਿਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦਾ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ [[ਭਾਖੜਾ ਨੰਗਲ ਡੈਮ|ਭਾਖੜਾ ਡੈਮ]] ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਸੀ। <ref>{{Cite web |date=2020-02-05 |title=Former Punjab Minister Master Gurbanta Singh remembered on his death anniversary |url=https://yespunjab.com/former-punjab-minister-master-gurbanta-singh-remembered-on-his-death-anniversary/ |access-date=2020-05-24 |website=YesPunjab |language=en-US |archive-date=2023-05-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230525211312/https://yespunjab.com/former-punjab-minister-master-gurbanta-singh-remembered-on-his-death-anniversary/ |url-status=dead }}</ref> [[ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 1972|1972 ਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ]] ਵਿੱਚ, ਗੁਰਬੰਤਾ ਸਿੰਘ ਬਿਨਾਂ ਮੁਕਾਬਲਾ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ [[ਗਿਆਨੀ ਜ਼ੈਲ ਸਿੰਘ]] (ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ) ਦੀ ਵਜ਼ਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਜ਼ੀਰ ਰਿਹਾ। ਉਹ ਛੇ ਵਾਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਦਲਿਤ ਨੇਤਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਉਹਨਾਂ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਖੁਦ ਡਾ. ਬੀ.ਆਰ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਭਾਰਤੀ ਰਿਪਬਲਿਕਨ ਪਾਰਟੀ ਵੀ ਉਸਦੇ ਕੱਦ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਛੋਟੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। == ਗੁਰਬੰਤਾ ਦਾ ਸਿਆਸੀ ਘਰਾਣਾ == ਮਾਸਟਰ ਗੁਰਬੰਤਾ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿਆਸੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ, [[ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ (ਸਿਆਸਤਦਾਨ)|ਚੌਧਰੀ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ]], ਉਸ ਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਣਿਆ ਜੋ [[ਜਲੰਧਰ]] ਦਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਮੈਂਬਰ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਕਰਤਾਰਪੁਰ]] ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਪੰਜ ਵਾਰ ਵਿਧਾਇਕ ਬਣਿਆ ਅਤੇ ਫਿਰ [[ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ (ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ)|ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ]], [[ਰਾਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਭੱਠਲ|ਰਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਭੱਠਲ]] ਅਤੇ [[ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] ਦੀ ਕੈਬਨਿਟ ਵਿੱਚ ਮੰਤਰੀ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਦਾ ਪੁੱਤਰ [[ਚੌਧਰੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] ਵੀ ਵਿਧਾਇਕ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। <ref>{{Cite web |date=2016-12-23 |title=Dalit icons of Punjab: The all-powerful Chaudharys of Doaba |url=https://www.hindustantimes.com/punjab/dalit-icons-the-all-powerful-chaudharys-of-doaba/story-Zb5pms2aKYj0Ut7C31HybK.html |access-date=2020-05-24 |website=Hindustan Times |language=en}}</ref> ਗੁਰਬੰਤਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਪੁੱਤਰ, [[ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਚੌਧਰੀ]], ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਦੇ ਉਸ ਦਾ ਅਸਲ ਸਿਆਸੀ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ [[ਫਿਲੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਫਿਲੌਰ]] ਤੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਅਤੇ ਫਿਰ [[ਜਲੰਧਰ (ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ-ਹਲਕਾ)|ਜਲੰਧਰ]] ਤੋਂ [[ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ, ਲੋਕ ਸਭਾ|ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ]] ਬਣ ਗਿਆ। ਉਹ ਮੁੱਖ ਸੰਸਦੀ ਸਕੱਤਰ, ਪੰਜਾਬ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਮੀਤ ਪ੍ਰਧਾਨ, ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਵਾਰ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰਲ ਬੋਰਡ ਆਫ਼ ਫਿਲਮ ਸਰਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਰਿਹਾ ਸੀ। <ref>{{Cite web |last=Singh |first=IP |date=February 12, 2019 |title=Second-generation politician looks for second term as Jalandhar MP {{!}} Ludhiana News - Times of India |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/ludhiana/second-generation-politician-looks-for-second-term-as-jalandhar-mp/articleshow/67953427.cms |access-date=2020-05-24 |website=The Times of India |language=en}}</ref> ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ, [[Karamjit Kaur Chaudhary|ਕਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਚੌਧਰੀ]], ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਪਬਲਿਕ ਇੰਸਟ੍ਰਕਸ਼ਨ (ਕਾਲਜਾਂ) ਦੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਰਹੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗਵਰਨਮੈਂਟ [[Government Sports and Arts College|ਸਪੋਰਟਸ ਐਂਡ ਆਰਟਸ ਕਾਲਜ]] (ਜਲੰਧਰ) ਦੀ [[Government Sports and Arts College|ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸੀ]] । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਵਿਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੌਧਰੀ ਫਿਲੌਰ ਤੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਸੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਯੂਥ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਰਹਿ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। <ref>{{Cite web |title=No 'son'rise yet for Chaudhary family |url=https://www.tribuneindia.com/news/jalandhar/archive/no-sonrise-yet-for-chaudhary-family-349816 |access-date=2020-05-24 |website=Tribuneindia News Service |language=en }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੂਨ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <ref>{{Cite web |date=2022-09-21 |title=Vikramjit Singh Chaudhary: This golfer has big plans for Punjab’s Phillaur |url=https://indianexpress.com/article/cities/jalandhar/vikramjit-singh-chaudhary-this-golfer-has-big-plans-for-phillaur-8163304/ |access-date=2022-10-02 |website=The Indian Express |language=en}}</ref> == ਵਿਰਾਸਤ == [[ਕਰਤਾਰਪੁਰ (ਭਾਰਤ)|ਕਰਤਾਰਪੁਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] (ਭਾਰਤ) ਵਿਖੇ ਮਾਸਟਰ ਗੁਰਬੰਤਾ ਸਿੰਘ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਜਨਤਾ ਕਾਲਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਉਸ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ ਉਸਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। [[ਜਲੰਧਰ]] ਵਿੱਚ ਬਸਤੀ ਬਾਵਾ ਖੇਲ ਵਿਖੇ ਮਾਸਟਰ ਗੁਰਬੰਤਾ ਸਿੰਘ ਮਾਰਗ ਦਾ ਨਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=T-cPCwAAQBAJ&q=janta+college+kartarpur.named+after+gurbanta.singh&pg=PT60|title=My Struggle in Life|last=Pawar|first=Ishwar Das|date=2015-11-30|publisher=Page Publishing Inc|isbn=978-1-68213-156-5|language=en}}</ref> ਮਾਸਟਰ ਗੁਰਬੰਤਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਦਲਿਤ ਆਗੂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਅੱਜ, ਦਲਿਤ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹਨ। == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * ਆਦਿ-ਧਰਮ ਲਹਿਰ * [[ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] * ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਪਰਿਵਾਰ == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਲੀਡਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1980]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1904]] 6gg00huh4grrqg58frb7vt51fc07w2g 0 171344 810921 743145 2025-06-16T05:32:12Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810921 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Pool_of_Abraham_Sanliurfa.jpg|thumb| ਤੁਰਕੀ ਵਿੱਚ ਬਾਲਿਕਲੀਗੋਲ]] '''ਬਾਲੀਕਲਿਗੋਲ''' (ਜਾਂ ਅਬ੍ਰਾਹਮ ਦਾ ਤਲਾਬ , ਹਲੀਲ-ਉਰ ਰਹਿਮਾਨ ਝੀਲ), ਤੁਰਕੀ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ [[ਉਰਫਾ|ਸ਼ਾਨਲਿਉਰਫਾ]] ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਲਾਬ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਯਹੂਦੀ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮੀ ਕਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਸਥਾਨ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ [[ਨਮਰੂਦ|ਨਿਮਰੋਦ ਨੇ]] [[ਅਬਰਾਹਮ|ਅਬਰਾਹਾਮ ਨੂੰ]] ਅੱਗ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਬਾਲੀਕਲੀਗੋਲ ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀ ਆਇਨਜ਼ੇਲੀਹਾ ਤਲਾਬ ਸ਼ਨਲਿਉਰਫਾ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੇਖੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹਨ। ਸੈਲਾਨੀ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇਸ ਥਾਂ 'ਤੇ ਜ਼ਰੂਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। == ਇਤਿਹਾਸ == ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਾਲਿਕਲੀਗੋਲ ਅਬਰਾਹਮ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਪੂਜਿਤ ਸਥਾਨ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਮੂਰਤੀ ਪਾਈ ਗਈ ਸੀ ਜੋ [[ਪ੍ਰੀ-ਪੋਟਰੀ ਨੀਓਲਿਥਿਕ|ਪ੍ਰੀ-ਪੋਟਰੀ ਨਿਓਲਿਥਿਕ]] ਕਾਲ (ਲਗਭਗ 8000 ਬੀ ਸੀ) ਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Edessa (Şanlı Urfa) - Livius |url=https://www.livius.org/articles/place/edessa-anl-urfa/. |access-date=2023-06-24 |archive-date=2021-10-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211017095507/https://www.livius.org/articles/place/edessa-anl-urfa/ |url-status=dead }}</ref> ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ [[ਉਰਫਾ]] ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਸਾਈਟ ਦਾ ਅਗਲਾ ਇਤਿਹਾਸ [[ਹੇਲੇਨਿਸਟਿਕ ਪੀਰੀਅਡ]] ਤੱਕ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੈ, ਜਦੋਂ [[ਸਿਕੰਦਰ ਮਹਾਨ|ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਮਹਾਨ]] ਦੇ ਅਧੀਨ ਮੈਸੇਡੋਨੀਅਨ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਜਨਰਲ [[ਸੈਲਿਊਕਸ ਆਈ|ਸੇਲੀਕਸ I]] ਨੇ [[ਐਡੇਸਾ]] ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਹੇਲੇਨਿਸਟਿਕ ਕਾਲ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਐਡੇਸਾ ਸੀਰੀਅਨ ਦੇਵੀ [[ਅਟਾਰਗਟਿਸ]] ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਪੂਰੇ ਸੀਰੀਆ ਅਤੇ ਲੇਵੈਂਟ ਵਿੱਚ [[ਹੀਰਾਪੋਲਿਸ]] ਅਤੇ [[ਅਸ਼ਕਲੋਨ|ਅਸ਼ਕੇਲੋਨ]] ਵਰਗੀਆਂ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਵੀ, ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਤਲਾਬ ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨ ਸਨ, ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਮਨ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>Lucian, ''On The Syrian Goddess,'' edited and translated by J.L. Lightfoot (Oxford: Oxford University Press, 2003), 80-3.</ref> ਜਦੋਂ ਕਿ ਲੂਸੀਅਨ ਖੁਦ ਅਟਾਰਗਟਿਸ ਲਈ ਇੱਕ ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨ ਵਜੋਂ ਐਡੇਸਾ ਦਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਪੂਰੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪਵਿੱਤਰ ਸਰੋਵਰਾਂ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇੱਕ ਮੰਨਣਯੋਗ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਹੈ। [[ਦੇਰ ਪੁਰਾਤਨਤਾ|ਲੇਟ ਪੁਰਾਤਨਤਾ]] ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਸਥਾਨ [[ਅਬਰਾਹਮ|ਅਬ੍ਰਾਹਮ]] ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ [[ਨਮਰੂਦ|ਨਿਮਰੋਦ]] ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਟਕਰਾਅ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਸਬੰਧ ਅਸਲ ਵਿੱਚ [[ਸੂਡੋ-ਫਿਲੋ]] ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਯਹੂਦੀ [[ਹਗਡਾ]] ਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਮੂਲ ਰੂਪਰੇਖਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਇੰਨਾ ਮਹੱਤਵ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਿੱਥੇ ਨਿਮਰੋਦ, ਅਬਰਾਹਾਮ ਦੁਆਰਾ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਤੋਂ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਸੀ। [[ਬਾਬਲ ਦਾ ਮੀਨਾਰ|ਬਾਬਲ ਦੇ ਟਾਵਰ ਨੇ]] ਪਤਵੰਤੇ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਾ ਸਾੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਸਿਰਫ ਉਸ ਨੂੰ ਚਮਤਕਾਰੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅੱਗ ਦੀਆਂ ਲਪਟਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ।<ref>Karel Van Der Toorn and P.W. Van Der Horst, “Nimrod Before and After the Bible,” 19.</ref> ਕਹਾਣੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰੱਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਵੇਗੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਉਤਪਤ ਰੱਬਾਹ]] । ਇਬਰਾਨੀ ਸ਼ਬਦ ''<nowiki/>'ਜਾਂ'' ("ਲਟ, ਅੱਗ") ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ [[ਉਰ|ਊਰ]] ਵਿਚਕਾਰ ਸਮਾਨਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਟਿੱਪਣੀਕਾਰਾਂ ਨੇ [[ਜਣਨ ਦੀ ਕਿਤਾਬ|ਉਤਪਤ]] ਵਿਚ ਇਹ ਘੋਸ਼ਣਾ "ਮੈਂ ਯਹੋਵਾਹ ਹਾਂ ਜੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਚਾਲਦੀਆਂ ਦੇ ਊਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲਿਆਇਆ [ਲਿਟ: ਉਰ ਕਸਦੀਮ]" ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ। 15:7 ਇਸ ਟਕਰਾਅ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਵਜੋਂ।<ref>Van Der Toorn and Van Der Horst, “Nimrod Before and After the Bible,” 20.</ref> ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਚਾਲਦੀਜ਼ ਦੇ ਉਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਘਟਨਾ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇੱਕ ਸਥਾਨ ਵਜੋਂ ਪਛਾਣਿਆ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਜੇ ਵੀ ਇਸਨੂੰ ਅਬਰਾਹਾਮ ਅਤੇ ਨਿਮਰੋਦ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਸਥਾਨ ਦੱਖਣੀ ਮੇਸੋਪੋਟੇਮੀਆ ਵਿੱਚ [[ਉਰ|ਊਰ]] ਦਾ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸ਼ਹਿਰ ਸੀ, ਦੂਜਾ ਉਰਫਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਬਾਅਦ ਵਾਲਾ ਸਥਾਨ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>Indeed, according to Gary Rendsburg, the association of “Ur of the Chaldees” with Urfa, which he also agrees with, was the majority opinion in Biblical scholarship until the excavations of the site of Ur conducted by Leonard Woolley in 1922-34, see Gary Rendsburg, “Ur Kasdim: Where is Abraham’s Birthplace?, https://www.thetorah.com/article/ur-kasdim-where-is-abrahams-birthplace.</ref> ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਅਠਾਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਸਥਾਨਕ ਯਹੂਦੀ ਆਬਾਦੀ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਰਫਾ ਅਬਰਾਹਮ ਅਤੇ ਨਿਮਰੋਦ ਵਿਚਕਾਰ ਇਸ ਟਕਰਾਅ ਦਾ ਸਥਾਨ ਹੈ।<ref>According to the English traveler Richard Pococke, “many learned men, and the Jews universally are of opinion, that it is Ur of the Chaldees. The latter say, that this place is called in scripture Our-caidin, that is, the fire of Chaldaa, out of which, they say, God brought Abraham; and on this account the Talmudists affirm, that Abraham was here cast into the fire, and was miraculously delivered.” See Richard Pococke; Hubert François Gravelot; Charles Grignion, A description of the East, and some other countries, (London : Printed for the author, by W. Bowyer, 1743), 159.</ref> ਜਦੋਂ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਯਹੂਦੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਈਸਾਈ ਅਤੇ ਮੁਸਲਿਮ ਟਿੱਪਣੀਕਾਰਾਂ ਨੇ ਉਰਫਾ ਨੂੰ ਅਬਰਾਹਮ ਦਾ ਜਨਮ ਸਥਾਨ ਮੰਨਿਆ, ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਨਿਮਰੋਦ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸਬੰਧ ਸੀ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਜਦੋਂ ਚੌਥੀ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਈਸਾਈ ਸ਼ਰਧਾਲੂ [[ਈਜੇਰੀਆ (ਤੀਰਥ ਯਾਤਰੀ)|ਈਗੇਰੀਆ ਨੇ]] ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਕਿ "ਇੱਥੇ ਮੱਛੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰੇ ਝਰਨੇ ਸਨ ਜੋ ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਵੇਖੇ ਸਨ, ਇੰਨੇ ਵੱਡੇ ਆਕਾਰ ਦੇ, ਇੰਨੇ ਚਮਕਦਾਰ ਅਤੇ ਇੰਨੇ ਵਧੀਆ ਸੁਆਦ ਵਾਲੇ ਸਨ।"<ref>{{Cite web |title=The Pilgrimage of Egeria |url=https://www.ccel.org/m/mcclure/etheria/etheria.htm. |archive-url=https://web.archive.org/web/20210422025254/https://www.ccel.org/m/mcclure/etheria/etheria.htm |archive-date=2021-04-22 |website=www.ccel.org}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ, ਤਲਾਬ ਦੇ ਆਪਣੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਵਰਣਨ ਵਿੱਚ, ਅਬ੍ਰਾਹਮ ਅਤੇ ਨਿਮਰੋਦ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਉਸਨੇ ਸਾਈਟ ਨੂੰ [[ਓਸਰੋਇਨ]] ਦੇ [[King Abgar V|ਰਾਜਾ ਅਬਗਰ V]] ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਤਾਜ਼ਾ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ, ਜੋ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਰਾਜਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਈਗੇਰੀਆ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਥਾਨਕ ਬਿਸ਼ਪ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਹ ਤਲਾਬ ਉਦੋਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਫ਼ਾਰਸੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਘੇਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੈਂਪ ਵਿੱਚ ਮੋੜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ ਸੀ, "ਜਿਹੜੇ ਝਰਨੇ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਵੇਖਦੇ ਹੋ, ਉਹ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਕਹਿਣ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫੁੱਟਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਉਹ ਉਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਅੱਜ ਤੱਕ ਇੱਥੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।"<ref>{{Cite web |title=The Pilgrimage of Egeria |url=https://www.ccel.org/m/mcclure/etheria/etheria.htm. |archive-url=https://web.archive.org/web/20210422025254/https://www.ccel.org/m/mcclure/etheria/etheria.htm |archive-date=2021-04-22 |website=www.ccel.org}}</ref> ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਕੁਝ ਮੁਢਲੇ ਮਸੀਹੀਆਂ ਲਈ, ਤਲਾਬ ਦਾ ਇੱਕ ਚਮਤਕਾਰੀ ਮੂਲ ਸੀ, ਪਰ ਇਹ ਅਬਰਾਹਾਮ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਸੀ। === ਇਸਲਾਮੀ ਮਿਥਿਹਾਸ === ਕੁਰਾਨ ਵਿੱਚ, ਅਬਰਾਹਾਮ ਦੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੱਗ ਤੋਂ ਬਚਾਏ ਜਾਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ, ਅਤੇ ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਿੱਚ [[ਨਮਰੂਦ|ਨਿਮਰੋਦ ਦਾ]] ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਟਿੱਪਣੀਕਾਰਾਂ ਨੇ ਅਕਸਰ ਉਸ ਨੂੰ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਅਣਜਾਣ ਵਿਰੋਧੀ ਵਜੋਂ ਪਛਾਣਿਆ। <ref>Caroline Janssen, Babīl, The City of Witchcraft and Wine: The Name and Fame of Babylon in Medieval Arabic Geographical Texts, Mesopotamian History and Environment Memoirs II (Ghent: University of Ghent, 1995), 164; The Koran, translated by N.J. Dawood, Penguin Classics (London: Penguin, 2014), 326.</ref> ਬੇਸ਼ੱਕ, ਅਬਰਾਹਮ ਅਤੇ ਨਿਮਰੋਦ ਵਿਚਕਾਰ ਟਕਰਾਅ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਇਸਲਾਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪਰੰਪਰਾ ਬਣ ਗਿਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਅਸਹਿਮਤੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਟਕਰਾਅ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਕੈਰੋਲੀਨ ਜੈਨਸਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਮੱਧਕਾਲੀ ਅਰਬੀ ਭੂਗੋਲਿਕ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਚਾਰ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਨਿਮਰੋਡ ਹਨ, ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਰਫਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਈ ਸਥਾਨਾਂ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ [[Kūtā|ਕੁਟਾ]] ਅਤੇ ਫਾਰਸ ਵਿੱਚ [[ਅਬਰਕੁਹ]] ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੱਗ ਤੋਂ ਸੁਆਹ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਅਜੇ ਵੀ ਵੇਖੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।<ref>Janssen, Babīl, The City of Witchcraft and Wine, 160, 164-5</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਰਫਾ ਵੀ ਟਕਰਾਅ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਬਣ ਗਈ, ਅਤੇ ਮੱਛੀ ਤਲਾਬ ਨੂੰ ਵੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਭੂਮਿਕਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਕਥਨ ਵਿੱਚ, ਅਬਰਾਹਾਮ ਦਾ ਜਨਮ ਉਰਫਾ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਨਿਮਰੋਦ ਦੀ ਧੀ ਜ਼ਲੀਹਾ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ, ਨਿਮਰੋਦ ਨੇ ਫਿਰ ਅਬਰਾਹਾਮ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅੱਗ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਲਾਟਾਂ ਨੂੰ ਚਮਤਕਾਰੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦੁਆਰਾ ਪਾਣੀ ਦੇ ਤਲਾਬ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਲੌਗਾਂ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਕਾਰਪ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹ ਤਲਾਬ ਹਲਿਲ-ਉਰ ਰਹਿਮਾਨ ਝੀਲ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਾਣੀ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਰੀਰ, ਆਇਨਜ਼ੇਲੀਹਾ ਝੀਲ, ਨੂੰ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜ਼ਲੀਹਾ ਦੇ ਹੰਝੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਅੰਨ੍ਹਾ ਪੀਂਦਾ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਮਾਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Balıklıgöl – Urfa, Turkey - Atlas Obscura |url=https://www.atlasobscura.com/places/balikli-gol. |archive-url=https://web.archive.org/web/20210515162834/https://www.atlasobscura.com/places/balikli-gol |archive-date=2021-05-15 |website=www.atlasobscura.com}}</ref> ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਸਾਈਟਾਂ ਵੀ ਕਹਾਣੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇੱਕ ਨੇੜਲੀ ਗੁਫਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਬਰਾਹਾਮ ਦਾ ਜਨਮ ਸਥਾਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਐਕਰੋਪੋਲਿਸ ਉੱਤੇ ਦੋ ਰੋਮਨ ਕਾਲਮਾਂ ਦੇ ਖੰਡਰ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਸਤਾਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਓਟੋਮੈਨ ਯਾਤਰੀ [[ਏਵਲੀਆ Çelebi|ਇਵਲੀਆ ਸੈਲਬੀ]] ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਯੁੱਧ ਮਸ਼ੀਨ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਨਿਮਰੋਦ ਦੁਆਰਾ ਅਬਰਾਹਾਮ ਨਾਲ ਲੜਨ ਲਈ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ।<ref>Felipe Rojas, The Pasts of Roman Anatolia : Interpreters, Traces, Horizons. Cambridge University Press, 2019, 107.</ref> ਆਖਰਕਾਰ, [[Halil-Rahman|ਹਲਿਲ-ਰਹਿਮਾਨ]] ਅਤੇ [[Rizvaniye|ਰਿਜ਼ਵਾਨੀਏ]] ਮਸਜਿਦਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪੁਰਾਣੇ ਸਿਨਾਗੌਗ ਅਤੇ ਚਰਚ ਨੂੰ ਬਦਲ ਕੇ, ਪਤਵੰਤੇ ਦੀ ਮੁਕਤੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਲਈ।<ref>{{Cite web |title=Şanlıurfa |url=https://www.ktb.gov.tr/EN-99290/sanliurfa.html. |archive-url=https://web.archive.org/web/20211019072447/https://www.ktb.gov.tr/EN-99290/sanliurfa.html |archive-date=2021-10-19 |website=www.ktb.gov.tr}}</ref> ਕਈ ਇਸਲਾਮਿਕ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਤਲਾਬ ਬਾਰੇ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। [[ਕ਼ੁਰਆਨ|ਕੁਰਾਨ]] ਅਤੇ [[ਹਦੀਸ|ਹਦੀਸ]] ਵਿੱਚ ਬਾਲਕਲੀਗੋਲ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮਿਥਿਹਾਸ ਇੱਕ ਲੋਕ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ। ਇਸਲਾਮੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਤਲਾਬ [[ਮੂਰਤੀਵਾਦ|ਮੂਰਤੀ]] ਧਰਮ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ। ਇਹ ਕਹਾਣੀ 1900 ਅਤੇ 1960 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਯਹੂਦੀ ਮਿਥਿਹਾਸ ਤੋਂ ਜਨਤਾ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{Cite web |last=Gündüz |first=Şinasi |date=2004 |title=Anatolian paganism |url=http://ktp.isam.org.tr}}</ref> ਮਕਾਮ-ਇ ਇਬਰਾਹਿਮ ਮਸਜਿਦ ਅਤੇ ਗੁਫਾ ਤਲਾਬ ਦੇ ਦੱਖਣ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਅਬਰਾਹਾਮ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਮੰਨੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਹ ਗੁਫਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਅਬਰਾਹਾਮ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ। <ref>{{Cite web |title=Balıklıgöl - Mesopotamia {{!}} Mesopotamia is a tourism destination brand of GAP Regional Development Administration. |url=http://mezopotamya.travel/index.php/en/sayfa/balikligol |access-date=2020-02-27 |website=mezopotamya.travel}}</ref> ਆਧੁਨਿਕ ਬਾਲਿਕਲੀਗੋਲ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਅਤੇ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਥਾਨ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਹਰ ਸਾਲ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸੈਲਾਨੀ ਤਲਾਬ 'ਤੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਟਾਰਗਟਿਸ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਵਾਂਗ, ਕਾਰਪ ਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫੜਨ ਜਾਂ ਖਾਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਾਰਪ ਦੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸਵਾਦ ਦੇ ਈਜੇਰੀਆ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਲਚਸਪ ਮੋੜ ਵਿੱਚ, ਐਲੀਫ ਬੈਟੂਮਨ ਨੇ ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਕਥਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਇਸਨੂੰ ਖਾਵੇਗਾ ਉਹ ਅੰਨ੍ਹਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਇੱਕ ਕਿਸਮਤ ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਐਨਜ਼ਲੀਹਾ ਝੀਲ ਅਤੇ ਜ਼ਲਿਹਾ ਦੇ ਹੰਝੂਆਂ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ।<ref>Elif Batuman, “The Sanctuary,” https://www.newyorker.com/magazine/2011/12/19/the-sanctuary.</ref> ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਮੱਛੀਆਂ ਨੂੰ ਖਾਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਹੈ, ਤਲਾਬ ਵਿੱਚ ਹੀ ਢੁਕਵੇਂ ਸ਼ਿਕਾਰ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਕਾਰਨ।<ref>{{Cite web |title=Balıklıgöl |url=https://www.atlasobscura.com/places/balikli-gol}}</ref> ਹੁਣ ਵੀ, ਬਾਲੀਕਲੀਗੋਲ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਬਾਈਬਲ ਦੇ ਅਤੀਤ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਇਸਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਈਆਂ ਕੁਝ ਵਿਕਲਪਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|37.14767|38.78449|type:waterbody_region:TR_dim:500|format=dms|display=title}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤੁਰਕੀ ਦੀਆਂ ਝੀਲਾਂ]] sdcj0f6wh6jxrh69qp08vjmh0luqx7x 0 174617 810827 804019 2025-06-15T14:12:27Z Harry sidhuz 38365 810827 wikitext text/x-wiki {{Infobox award | name = ਪੰਜਾਬੀ ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ | awardname = ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ | image = Sahitya Akademi Award - Surjit Patar.JPG | image_size = | alt = | caption = | subheader = ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਪੁਰਸਕਾਰ | awarded_for = ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤਕ ਇਨਾਮ | sponsor = [[ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ]], [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] | reward = {{INRConvert|1|l}} | firstawarded = 1955 | lastawarded = 2022 | former name = | award1_type = ਕੁੱਲ ਇਨਾਮ ਦਿੱਤੇ ਗਏ | award1_winner = 62 | award2_type = ਪਹਿਲਾ ਜੇਤੂ | award2_winner = [[ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ]] | award3_type = ਹਾਲੀਆ ਜੇਤੂ | award3_winner = [[ਸਵਰਨਜੀਤ ਸਵੀ]] | website = {{Url|http://sahitya-akademi.gov.in/awards/akademi%20samman_suchi.jsp|Official website}} | previous = | next = }} {{Sahitya Akademi Awards}} [[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ]] ਹਰ ਸਾਲ, 1955 ਤੋਂ, [[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ]], ਭਾਰਤ ਦੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਲੈਟਰਜ਼ ਦੁਆਰਾ, ਲੇਖਕਾਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ, [[ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ]] ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ]] ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਅਨੁਵਾਦਾਂ ਲਈ। [[ਗਿਆਨਪੀਠ ਇਨਾਮ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਾਹਿਤਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਹੈ। ਸਾਲ 1957, 1958, 1960, 1966 ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਇਨਾਮ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।<ref>{{cite web|title=Akademi Awards (1955-2015)|url=http://sahitya-akademi.gov.in/sahitya-akademi/awards/akademi%20samman_suchi.jsp|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304084937/http://sahitya-akademi.gov.in/sahitya-akademi/awards/akademi%20samman_suchi.jsp|archive-date=4 March 2016|publisher=[[Sahitya Akademi]]|accessdate=4 March 2016}}</ref> ==ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ== [[File:Vir Singh 1972 stamp of India.jpg|upright|thumbnail|[[ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ]] ਇਸ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿਜੇਤਾ ਸਨ।]] [[File:Amrita Pritam (1919 – 2005) , in 1948.jpg|upright|thumbnail|[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ]] ਇਸ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਜੇਤੂ ਸੀ।]] {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ ! ਲੇਖਕ ! ਰਚਨਾ !ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਿਸਮ |- | 1955 |[[ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ]] | [[ਮੇਰੇ ਸਾਈਆਂ ਜੀਓ (ਕਵਿਤਾ)]] | |- |1956 |[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ]] |[[ਸੁਨੇਹੜੇ (ਕਵਿਤਾ)]] | |- |1959 |[[ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ (ਕਵੀ)|ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ]] |[[ਵੱਡਾ ਵੇਲਾ|ਵੱਡਾ ਵੇਲਾ (ਕਵਿਤਾ)]] | |- |1961 |[[ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ]] |[[ਇੱਕ ਮਿਆਨ ਦੋ ਤਲਵਾਰਾਂ|ਇੱਕ ਮਿਆਨ ਦੋ ਤਲਵਾਰਾਂ (ਨਾਵਲ)]] | |- |1962 |[[ਬਲਵੰਤ ਗਾਰਗੀ]] |[[ਰੰਗਮੰਚ (ਭਾਰਤੀ ਰੰਗਮੰਚ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਵਿਕਾਸ)]] | |- |1964 |[[ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਕੌਰ]] |[[ਪੱਬੀ(ਕਵਿਤਾ)|ਪੱਬੀ (ਕਵਿਤਾ)]] | |- |1965 |[[ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੁੱਗਲ]] |[[ਇੱਕ ਛਿੱਟ ਚਾਨਣ ਦੀ|ਇੱਕ ਛਿੱਟ ਚਾਨਣ ਦੀ (ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ)]] | |- |1967 |[[ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ]] |[[ਲੂਣਾ (ਕਾਵਿ-ਨਾਟਕ)|ਲੂਣਾ]] (ਕਾਵਿ-ਨਾਟ/ਮਹਾਂ-ਕਾਵਿ) | |- |1968 |[[ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਵਿਰਕ]] |[[ਨਵੇਂ ਲੋਕ|ਨਵੇਂ ਲੋਕ (ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ)]] | |- |1969 |[[ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ (ਕਵੀ)|ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ]] |[[ਨਾ ਧੁੱਪੇ ਨਾ ਛਾਵੇਂ|ਨਾ ਧੁੱਪੇ ਨਾ ਛਾਵੇਂ (ਕਵਿਤਾ)]] | |- |1971 |[[ਦਲੀਪ ਕੌਰ ਟਿਵਾਣਾ]] |[[ਏਹੁ ਹਮਾਰਾ ਜੀਵਣਾ|ਏਹੁ ਹਮਾਰਾ ਜੀਵਣਾ (ਨਾਵਲ)]] | |- |1972 |[[ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ]] |[[ਮਿੱਤਰ ਪਿਆਰਾ(ਨਾਟਕ)|ਮਿੱਤਰ ਪਿਆਰਾ (ਨਾਟਕ)]] | |- |1973 |[[ਹਰਚਰਨ ਸਿੰਘ]] |[[ਕੱਲ ਅੱਜ ਤੇ ਭਲਕ|ਕੱਲ ਅੱਜ ਤੇ ਭਲਕ (ਨਾਟਕ)]] | |- |1974 |[[ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ]] |[[ਜੁੱਗ ਬਦਲ ਗਿਆ|ਜੁੱਗ ਬਦਲ ਗਿਆ (ਨਾਵਲ)]] | |- |1975 |[[ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ]] |[[ਅੱਧ ਚਾਨਣੀ ਰਾਤ|ਅੱਧ ਚਾਨਣੀ ਰਾਤ (ਨਾਵਲ)]] | |- |1976 |[[ਨਰਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ]] |[[ਬ ਮੁਲਾਹਜਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰ|ਬ ਮੁਲਾਹਜਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰ (ਨਾਵਲ)]] | |- |1977 |[[ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਮੀਸ਼ਾ]] |[[ਕੱਚ ਦੇ ਵਸਤਰ|ਕੱਚ ਦੇ ਵਸਤਰ (ਕਵਿਤਾ)]] | |- |1978 |[[ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ]] |[[ਉਰਵਾਰ ਪਾਰ|ਉਰਵਾਰ ਪਾਰ (ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ)]] | |- |1979 |[[ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੇਕੀ]] |[[ਕਰੁਣਾ ਦੀ ਛੋਹ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ|ਕਰੁਣਾ ਦੀ ਛੋਹ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ (ਕਵਿਤਾ)]] | |- |1980 |[[ਸੁਖਪਾਲ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਹਸਰਤ]] |[[ਸੂਰਜ ਤੇ ਕਹਿਕਸ਼ਾਂ|ਸੂਰਜ ਤੇ ਕਹਿਕਸ਼ਾਂ (ਕਵਿਤਾ)]] | |- |1981 |[[ਵ. ਨ. ਤਿਵਾੜੀ]] |[[ਗੈਰਜ ਤੋਂ ਫੁੱਟਪਾਥ ਤੀਕ|ਗੈਰਜ ਤੋਂ ਫੁੱਟਪਾਥ ਤੀਕ (ਕਵਿਤਾ)]] | |- |1982 |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ]] |[[ਅਮਰ ਕਥਾ|ਅਮਰ ਕਥਾ (ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ)]] | |- |1983 |[[ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਸਫ਼ੀਰ]] |[[ਅਨਿਕ ਬਿਸਥਾਰ|ਅਨਿਕ ਬਿਸਥਾਰ (ਕਵਿਤਾ)]] | |- |1984 |[[ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਘੁੰਮਣ]] |[[ਪਾਗਲ ਲੋਕ|ਪਾਗਲ ਲੋਕ (ਨਾਟਕ)]] | |- |1985 |[[ਅਜੀਤ ਕੌਰ]] |[[ਖ਼ਾਨਾਬਦੋਸ਼ (ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ)|ਖ਼ਾਨਾਬਦੋਸ਼]] | |- |1986 |[[ਸੁਜਾਨ ਸਿੰਘ|ਸ. ਸੁਜਾਨ ਸਿੰਘ]] |[[ਸ਼ਹਿਰ ਤੇ ਗਰਾਂ|ਸ਼ਹਿਰ ਤੇ ਗਰਾਂ (ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ)]] | |- |1987 |[[ਰਾਮ ਸਰੂਪ ਅਣਖੀ]] |[[ਕੋਠੇ ਖੜਕ ਸਿੰਘ|ਕੋਠੇ ਖੜਕ ਸਿੰਘ (ਨਾਵਲ)]] | |- |1988 |[[ਸ.ਸ. ਵਣਜਾਰਾ ਬੇਦੀ]] |[[ਗਲੀਏ ਚਿੱਕੜ ਦੂਰ ਘਰ|ਗਲੀਏ ਚਿੱਕੜ ਦੂਰ ਘਰ (ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ]]) | |- |1989 |[[ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ|ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਕਾਮਿਲ]] |[[ਕਹਿਕਸ਼ਾਂ (ਕਵਿਤਾ)]] | |- |1990 |[[ਮਨਜੀਤ ਟਿਵਾਣਾ]] |[[ਉਨੀਂਦਾ ਵਰਤਮਾਨ|ਉਨੀਂਦਾ ਵਰਤਮਾਨ (ਕਵਿਤਾ)]] | |- |1991 |[[ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਹਿਬੂਬ]] |[[ਝਨਾਂ ਦੀ ਰਾਤ|ਝਨਾਂ ਦੀ ਰਾਤ (ਕਵਿਤਾ)]] | |- |1992 |[[ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼]] |[[ਕੁਝ ਅਣਕਿਹਾ ਵੀ]] (ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ) | |- |1993 |[[ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ]] |[[ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਸੁਲਗਦੀ ਵਰਣਮਾਲਾ]] (ਕਵਿਤਾ) | |- |1994 |[[ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਰਨਾ]] |[[ਨਵੇਂ ਜੁੱਗ ਦੇ ਵਾਰਸ|ਨਵੇਂ ਜੁੱਗ ਦੇ ਵਾਰਸ (ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ)]] | |- |1995 |[[ਜਗਤਾਰ]] |[[ਜੁਗਨੂੰ ਦੀਵਾ ਤੇ ਦਰਿਆ]] (ਕਵਿਤਾ) |- |1996 |[[ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਧੀਰ]] |[[ਪੱਖੀ (ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ)]] | |- |1997 |[[ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ]] |[[ਤੌਸ਼ਾਲੀ ਦੀ ਹੰਸੋ|ਤੌਸ਼ਾਲੀ ਦੀ ਹੰਸੋ (ਨਾਵਲ)]] | |- |1998 |[[ਮੋਹਨ ਭੰਡਾਰੀ]] |[[ਮੂਨ ਦੀ ਅੱਖ|ਮੂਨ ਦੀ ਅੱਖ (ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ)]] | |- |1999 |[[ਨਰਿੰਜਨ ਤਸਨੀਮ]] |[[ਗਵਾਚੇ ਅਰਥ]] (ਨਾਵਲ) | |- |2000 |[[ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ]] |[[ਚੌਥੀ ਕੂਟ (ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ)|ਚੌਥੀ ਕੂਟ (ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ)]] | |- |2001 |[[ਦੇਵ]] |[[ਸ਼ਬਦਾਂਤ|ਸ਼ਬਦਾਂਤ (ਕਵਿਤਾ)]] | |- |2002 | [[ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਹਲਵਾਰਵੀ]] |[[ਪੁਲਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰ|ਪੁਲਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰ (ਕਵਿਤਾਵਾਂ)]] | |- |2003 |[[ਚਰਨ ਦਾਸ ਸਿੱਧੂ]] |[[ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ:ਨਾਟਕ ਤਿੱਕੜੀ|ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ:ਨਾਟਕ ਤਿੱਕੜੀ (ਨਾਟਕ)]] | |- |2004 |[[ਸਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂਰ]] |[[ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ|ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ (ਆਲੋਚਨਾ)]] | |- |2005 |[[ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ]] |[[ਅਗਨੀ-ਕਲਸ|ਅਗਨੀ-ਕਲਸ (ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ)]] | |- |2006 |[[ਅਜਮੇਰ ਸਿੰਘ ਔਲਖ]] |[[ਇਸ਼ਕ ਬਾਝ ਨਮਾਜ਼ ਦਾ ਹੱਜ ਨਾਹੀ|ਇਸ਼ਕ ਬਾਝ ਨਮਾਜ਼ ਦਾ ਹੱਜ ਨਾਹੀਂ (ਨਾਟਕ)]] | |- |2007 | [[ਜਸਵੰਤ ਦੀਦ]] |[[ਕਮੰਡਲ|ਕਮੰਡਲ (ਕਵਿਤਾ)]] | |- |2008 | [[ਮਿੱਤਰ ਸੈਨ ਮੀਤ]] |[[ਸੁਧਾਰ ਘਰ (ਨਾਵਲ)]] | |- |2009 | [[ਆਤਮਜੀਤ]] |[[ਤੱਤੀ ਤਵੀ ਦਾ ਸੱਚ|ਤੱਤੀ ਤਵੀ ਦਾ ਸੱਚ (ਨਾਟਕ)]] | |- |2010 | [[ਵਨੀਤਾ]] |[[ਕਾਲ ਪਹਿਰ ਘੜੀਆਂ|ਕਾਲ ਪਹਿਰ ਘੜੀਆਂ (ਕਵਿਤਾ)]] | |- |2011 | [[ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸੜਕਨਾਮਾ]] |[[ਢਾਹਵਾਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਕਿੰਗਰੇ|ਢਾਹਵਾਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਕਿੰਗਰੇ (ਨਾਵਲ)]] | |- |2012 | [[ਦਰਸ਼ਨ ਬੁੱਟਰ]] |[[ਮਹਾਂ ਕੰਬਣੀ|ਮਹਾ ਕੰਬਣੀ (ਕਵਿਤਾ)]] | |- |2013 | [[ਡਾ. ਮਨਮੋਹਨ]] |[[ਨਿਰਵਾਣ (ਨਾਵਲ)|ਨਿਰਵਾਨ(ਨਾਵਲ)]] |- |2014 |[[ਜਸਵਿੰਦਰ (ਗ਼ਜ਼ਲਗੋ)|ਜਸਵਿੰਦਰ]] |[[ਅਗਰਬੱਤੀ|ਅਗਰਬੱਤੀ (ਗ਼ਜ਼ਲ)]] | |- |2015 |[[ਡਾ. ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] |[[ਮਾਤ ਲੋਕ|ਮਾਤ ਲੋਕ (ਨਾਵਲ)]] | |- |2016 |[[ਡਾ ਸਵਰਾਜਬੀਰ|ਸਵਰਾਜਬੀਰ]] |[[ਮੱਸਿਆ ਦੀ ਰਾਤ|ਮੱਸਿਆ ਦੀ ਰਾਤ (ਨਾਟਕ)]] |- |2017 |[[ਨਛੱਤਰ]] | [[ਸਲੋਅ ਡਾਊਨ|ਸਲੋਅ ਡਾਊਨ (ਨਾਵਲ)]] | |- |2018 |[[ਡਾ. ਮੋਹਨਜੀਤ]] |[[ਕੋਣੇ ਦਾ ਸੂਰਜ|ਕੋਣੇ ਦਾ ਸੂਰਜ (ਕਵਿਤਾ)]] | |- |2019 |[[ਕਿਰਪਾਲ ਕਜ਼ਾਕ]] |[[ਅੰਤਹੀਣ (ਕਹਾਣੀ)]] |- |2020 |[[ਗੁਰਦੇਵ ਰੁਪਾਣਾ ]] |[[ਆਮ ਖ਼ਾਸ (ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ)]] | |- |2021 |[[ਖ਼ਾਲਿਦ ਹੁਸੈਨ (ਕਹਾਣੀਕਾਰ)|ਖ਼ਾਲਿਦ ਹੁਸੈਨ]] |ਸੂਲਾਂ ਦਾ ਸਾਲਣੁ (ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) | |- |2022 | [[ਸੁਖਜੀਤ (ਕਹਾਣੀਕਾਰ)|ਸੁਖਜੀਤ]] |[[ਮੈਂ ਅਯਨਘੋਸ਼ ਨਹੀਂ]] |ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ |- |2023 |[[ਸਵਰਨਜੀਤ ਸਵੀ]] |''ਮਨ ਦੀ ਚਿੱਪ'' |ਕਵਿਤਾ |- |2024 |[[ਪਾਲ ਕੌਰ]] |''ਸੁਣ ਗੁਣਵੰਤਾ ਸੁਣ ਬੁਧਿਵੰਤਾ'' |ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਕਵਿਤਾ |} ==ਹੋਰ ਦੇਖੋ== *[[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ]] *[[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ]] *[[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} == ਬਾਹਰਲੇ ਲਿੰਕ == * {{cite web|title=Sahitya Akademi Awards listings|url=http://sahitya-akademi.gov.in/sahitya-akademi/awards/akademi_awards.jsp|archive-url=https://web.archive.org/web/20181011201817/http://sahitya-akademi.gov.in/sahitya-akademi/awards/akademi_awards.jsp|archive-date=2018-10-11|publisher=[[Sahitya Akademi]], Official website}} {{Sahitya}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਲੇਖਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ]] tsdvpex5gs5hf0dsw73vdo9d0aw95cc 0 175943 810920 741374 2025-06-16T05:31:15Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810920 wikitext text/x-wiki '''ਬਾਲ ਵਿਆਹ''' ਇੱਕ [[ਵਿਆਹ]] ਜਾਂ ਘਰੇਲੂ ਭਾਈਵਾਲੀ, ਰਸਮੀ ਜਾਂ ਗੈਰ ਰਸਮੀ, ਇੱਕ [[ਬੱਚਾ|ਬੱਚੇ]] ਅਤੇ ਇੱਕ [[ਬਾਲਗ਼|ਬਾਲਗ]] ਵਿਚਕਾਰ ਜਾਂ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।<ref name="Definitions"> *{{Cite journal|last1=Gastón |first1=Colleen Murray|last2=Misunas|first2=Christina|last3=Cappa|title=Child marriage among boys: a global overview of available data|journal= Vulnerable Children and Youth Studies|year=2019|doi=10.1080/17450128.2019.1566584|volume=14 |issue=3|pages=219–228|doi-access=free}} *{{cite web|url=https://www.unicef.org/protection/child-marriage|title=Child marriage|date=March 2020|work=[[UNICEF]]}} *{{cite web|url=http://www.icrw.org/what-we-do/adolescents/child-marriage|title=Child Marriage|work=icrw.org}} *{{Cite news|url=http://www.worldatlas.com/articles/child-marriage-rationale-historical-views-and-consequences.html|title=Child Marriage – Rationale, Historical Views, And Consequences|work=WorldAtlas|access-date=2017-09-10|language=en}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਦੀ ਉਮਰ (ਕਾਨੂੰਨੀ ਬਾਲਗਤਾ) ਅਤੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਉਮਰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਥ੍ਰੈਸ਼ਹੋਲਡ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਧਿਕਾਰ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।<ref name="Gastón">{{Cite journal|last1=Gastón |first1=Colleen Murray|last2=Misunas|first2=Christina|last3=Cappa|title=Child marriage among boys: a global overview of available data |journal= Vulnerable Children and Youth Studies|year=2019|doi=10.1080/17450128.2019.1566584|volume=14 |issue=3|pages=219–228|doi-access=free}}</ref> ਕੁਝ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਵਿਆਹ ਦੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਉਮਰ 14 ਸਾਲ ਤੱਕ ਘੱਟ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਕਈ ਵਾਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਕਈ ਅਧਿਕਾਰ ਖੇਤਰ ਖਾਸ ਸ਼ਰਤਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਜਾਂ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਜਾਂ ਕਿਸ਼ੋਰ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਵਰਗੀਆਂ ਵਿਲੱਖਣ ਸਥਿਤੀਆਂ ਅਧੀਨ ਨਿਰਧਾਰਤ ਉਮਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਦੇ ਵਿਆਹਾਂ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਖੋਜ ਨੇ ਪਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਦੇ ਬਾਲ-ਲਾੜੀਆਂ ਅਤੇ ਲਾੜਿਆਂ ਲਈ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਨਤੀਜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।<ref name="Parsons">{{Cite journal |last1=Parsons |first1=Jennifer |last2=Edmeades |first2=Jeffrey |last3=Aslihan |first3=Kes |last4=Petroni |first4=Suzanne |last5=Sexton |first5=Maggie |last6=Wodon |first6=Quentin |year=2015 |title=Economic Impacts of Child Marriage: A Review of the Literature |journal=The Review of Faith & International Affairs |volume=13 |issue=3 |pages=12–22 |doi=10.1080/15570274.2015.1075757 |s2cid=146194521 |hdl-access=free |hdl=10.1080/15570274.2015.1075757}}</ref><ref name="Gastón"/> ਜਿਹੜੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਕਰੀਅਰ ਦੇ ਮੌਕਿਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਦੀ ਘਾਟ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref name="Parsons"/> ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਸਿਹਤ 'ਤੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਣਾ ਵੀ ਆਮ ਗੱਲ ਹੈ।<ref name="Gastón"/> ਬਾਲ-ਲਾੜੀਆਂ 'ਤੇ ਪੈਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਆਰਥਿਕ ਦਬਾਅ ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਅਤੇ ਕਰੀਅਰ ਦੇ ਮੌਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। <ref name="Gastón"/> ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਸਿਵਲ ਸਹਿਵਾਸ ਅਤੇ ਮੰਗਣੀ ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਦੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬਾਲ ਵਿਆਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਗਰੀਬੀ, ਲਾੜੀ ਦੀ ਕੀਮਤ, ਦਾਜ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ, ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਦਬਾਅ, ਖੇਤਰੀ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜ, ਬਾਲਗਤਾ ਵਿੱਚ ਅਣਵਿਆਹੇ ਰਹਿ ਜਾਣ ਦਾ ਡਰ, ਅਨਪੜ੍ਹਤਾ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਯੋਗਤਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref name="Child Marriage">{{cite web |date=March 2020 |title=Child marriage |url=https://www.unicef.org/protection/child-marriage |work=[[UNICEF]]}}</ref><ref name="icrwchild">{{cite web|url=http://www.icrw.org/what-we-do/adolescents/child-marriage|title=Child Marriage|work=icrw.org}}</ref> ਖੋਜ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਵਿਆਪਕ ਸੈਕਸ ਸਿੱਖਿਆ ਬਾਲ ਵਿਆਹਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite book|url=http://unesdoc.unesco.org/images/0026/002607/260770e.pdf|title=International technical guidance on sexuality education: an evidence-informed approach|publisher=UNESCO|year=2018|isbn=978-92-3-100259-5|location=Paris|page=13}}</ref> ਵਿਦਿਅਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਪੇਂਡੂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਕੇ ਬਾਲ ਵਿਆਹਾਂ ਦੀਆਂ ਦਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਘਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ, ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਸੈਨੀਟੇਸ਼ਨ ਸਮੇਤ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੇਂਡੂ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite journal |last=Fatima |first=Sana |date=2023-01-19 |title=Rural Development and Education: Critical Strategies for Ending Child Marriages |url=https://papers.ssrn.com/abstract=4329240 |journal=Archives of the Social Sciences: A Journal of Collaborative Memory |language=en |location=Pakistan |volume=1 |issue=1 |pages=1–15|ssrn=4329240 }}</ref> ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਮ ਰਹੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਰੀ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਅਫ਼ਰੀਕਾ|ਅਫਰੀਕਾ]],<ref>{{cite web|url=http://allafrica.com/stories/201308050251.html|title=Africa: Child Brides Die Young |work=[[AllAfrica]]}}</ref><ref name="unfpa.org">{{cite web|title=Marrying Too Young: End Child Marriage |url=http://www.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/MarryingTooYoung.pdf|publisher=[[United Nations Population Fund|UNFPA]]|page=23}}</ref> [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]],<ref>[http://www.unicef-irc.org/publications/pdf/digest7e.pdf Early Marriage, Child Spouses] UNICEF, See section on Asia, page 4 (2001)</ref> [[ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ]],<ref>{{cite web|url=https://www.plan.org.au/News/2013/08/20/Child-Marriage-in-Southeast-Asia.aspx|archive-url=https://web.archive.org/web/20131003043715/http://www.plan.org.au/News/2013/08/20/Child-Marriage-in-Southeast-Asia.aspx|archive-date=3 October 2013|title=Southeast Asia's big dilemma: what to do about child marriage?|publisher=Plan International Australia|date=20 August 2013|access-date=2016-07-10}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.irinnews.org/report/87873/philippines-early-marriage-puts-girls-at-risk|title=IRIN Asia – PHILIPPINES: Early marriage puts girls at risk – Philippines – Gender Issues – Health & Nutrition – Human Rights|agency=The New Humanitarian|date=26 January 2010}}</ref> [[ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆ]],<ref name="pbs2010" /><ref>{{cite web|url=http://www.sfgate.com/opinion/brinkley/article/Child-marriage-still-an-issue-in-Saudi-Arabia-3270366.php|title=Child marriage still an issue in Saudi Arabia|work=San Francisco Chronicle|date=14 March 2010}}</ref> [[ਲਾਤੀਨੀ ਅਮਰੀਕਾ]],<ref name="pbs2010">{{cite web|date=12 October 2007|title=Child Brides – Child Marriage: What We Know|url=https://www.pbs.org/now/shows/341/facts.html|publisher=[[PBS]]|access-date=11 ਅਕਤੂਬਰ 2023|archive-date=15 ਸਤੰਬਰ 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180915001846/http://www.pbs.org/now/shows/341/facts.html|url-status=dead}}</ref> ਅਤੇ [[ਓਸ਼ੇਨੀਆ]] ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ।<ref>{{cite web|url=http://www.unicef-irc.org/publications/pdf/digest7e.pdf|title=Early Marriage, Child Spouses|publisher=UNICEF|page=5}} (See section on Oceania.)</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ, ਵਿਕਸਤ ਦੇਸ਼ ਵੀ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ. ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਪਵਾਦ ਅਜੇ ਵੀ 40 [[ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਜ|ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਜਾਂ]] ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite news |last=Oladipo |first=Gloria |date=2023-07-12 |title=Michigan governor signs 'overdue' laws that aim to end child marriage |language=en-GB |work=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/us-news/2023/jul/12/michigan-child-marriage-law-signed |access-date=2023-09-14 |issn=0261-3077}}</ref><ref>{{Cite web |title=Connecticut becomes the 9th state to outlaw child marriage |url=https://www.wbur.org/news/2023/06/26/connecticut-child-marriage |access-date=2023-07-11 |website=www.wbur.org |language=en}}</ref> ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਘੱਟ ਰਹੇ ਹਨ। [[ਯੂਨੀਸੈਫ਼|ਯੂਨੀਸੇਫ]] ਦੇ 2018 ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 21% ਮੁਟਿਆਰਾਂ (20 ਤੋਂ 24 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ) ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਇਹ 10 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 25% ਦੀ ਕਮੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite web|url=https://data.unicef.org/resources/child-marriage-latest-trends-and-future-prospects/|title=Child Marriage: Latest trends and future prospects|date=5 July 2018|website=UNICEF DATA|language=en-US|access-date=2019-06-19}}</ref> ਬਾਲ ਵਿਆਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦਰਾਂ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ [[ਨਾਈਜਰ]], [[ਚਾਡ]], [[ਮਾਲੀ]], [[ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼]], [[ਗਿਨੀ]], [[ਮੱਧ ਅਫਰੀਕੀ ਗਣਰਾਜ|ਮੱਧ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਗਣਰਾਜ]], [[ਮੋਜ਼ੈਂਬੀਕ|ਮੋਜ਼ਾਮਬੀਕ]] ਅਤੇ [[ਨੇਪਾਲ]] ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਰ 1998 ਅਤੇ 2007 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ 50% ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਸੀ। 2003 ਅਤੇ 2009 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਧਿਐਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਨਾਈਜਰ, ਚਾਡ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼, ਮਾਲੀ ਅਤੇ [[ਇਥੋਪੀਆ]] ਵਿੱਚ 15 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਵਿਆਹ ਦਰ 20% ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀ।<ref>[https://www.economist.com/blogs/dailychart/2011/02/child_brides Child brides – For poorer, most of the time] ''The Economist'' (28 February 2011)</ref><ref>[http://www.fordfoundation.org/2011-annual/youth-sexuality-and-rights/map/#/married-by-15/Niger Child Marriage] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150924014524/http://www.fordfoundation.org/2011-annual/youth-sexuality-and-rights/map/#/married-by-15/Niger |date=24 September 2015}} Ford Foundation (2011)</ref> ਹਰ ਸਾਲ, ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਅੰਦਾਜ਼ਨ 12 ਮਿਲੀਅਨ ਕੁੜੀਆਂ 18 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਵਿਚ ਵਿਆਹੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।<ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-usa-childmarriage-reform-idUSKCN1MZ024|title=Child brides call on U.S. states to end 'legal rape'|date=25 October 2018|work=Reuters|access-date=2020-01-22|language=en}}</ref><!-- Opportunity to update content --> {{TOC limit|3}} 2021 ਵਿੱਚ, 13.3 ਮਿਲੀਅਨ ਬੱਚੇ, ਜਾਂ ਕੁੱਲ ਦਾ ਲਗਭਗ 10%, 18 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਦੇ ਘਰ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸਨ।<ref>{{cite book|url=https://www.un.org/development/desa/pd/sites/www.un.org.development.desa.pd/files/wpp2022_summary_of_results.pdf|title=World Population Prospects 2022. Summary of Results|location=New York|author=[[United Nations]]. Department of Economic and Social Affairs}}</ref> ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਕੀਤੇ [[ਵਿਆਹ]] ਨੂੰ ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਦੋ ਕਾਰਨ ਸਨ। ਪਹਿਲਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਪਹਿਲੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਜੰਮਦਿਆਂ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜਿਹੜੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਮਰਨ ਤੋਂ ਬੱਚ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਪਾਲ-ਪੋਸ਼ਣ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੂਰੀ ਖੁਰਾਕ ਦੇ ਕੇ ਤੇ ਬੀਮਾਰੀ ਸਮੇਂ ਪੂਰਾ ਇਲਾਜ ਕਰਾ ਕੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਮਰਨ ਦਰ ਵੀ ਜਿਆਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕੁੜੀਆਂ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਦੂਜੇ ਜਦ ਅਰਬਾਂ, ਤੁਰਕਾਂ, ਮੁਗਲਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਧਾੜਵੀਆਂ ਨੇ ਹਮਲੇ ਕਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ, ਲੁੱਟਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਇੱਥੋਂ ਦੀਆਂ ਸੋਹਣੀਆਂ ਕੁਆਰੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਲੁੱਟ ਕੇ ਨਾਲ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਹੁਣ ਲੋਕ ਪੜ੍ਹ ਗਏ ਹਨ। ਬਾਲ ਵਿਆਹਾਂ ਵਿਚ ਆਉਂਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਵੀ ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਹੁਣ ਲਗਪਗ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਜਿਹੜੇ ਕੋਈ ਇੱਕਾ-ਦੁੱਕਾ ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਹੁੰਦੇ ਵੀ ਹਨ, ਉਹ ਪਛੜੇ ਗਰੀਬ [[ਪਰਿਵਾਰ]] ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite book|title=ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਕੋਸ਼|last=ਕਹਿਲ|first=ਹਰਕੇਸ਼ ਸਿੰਘ|publisher=Unistar books pvt.ltd|year=2013|isbn=978-93-82246-99-2|location=[[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]]}}</ref> == ਹੋਰ ਵੇਖੋ == * [[ਪੁੰਨ ਦਾ ਵਿਆਹ]] * [[ਵੱਟੇ ਦਾ ਵਿਆਹ]] * [[ਚਾਦਰ ਪਾਉਣੀ]] * [[ਕਰੇਵਾ]] * [[ਪਿਆਰ ਵਿਆਹ]] == ਹਵਾਲੇ == {{reflist}} ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ== *[https://www.unfpa.org/child-marriage UN Population Fund on Child Marriage] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬਾਲ ਵਿਆਹ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਆਹ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਰਸਮ ਰਿਵਾਜ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਪਰਿਯੋਜਨਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਕੋਸ਼]] szb2sra06o3me6rkp69vuxfducjz4y2 0 178228 810934 724956 2025-06-16T09:23:01Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810934 wikitext text/x-wiki '''ਮਨਾਰ ਅਲ-ਸ਼ਰੀਫ''' (ਜਨਮ 1997/1998)<ref>{{Cite web |last=Jaffe-Hoffman |first=Maayan |date=2019-05-06 |title=‘My kids are screaming’ – Palestinians in Gaza tell 'Post' they are afraid |url=https://www.jpost.com/middle-east/my-kids-are-screaming-palestinians-in-gaza-tell-post-they-are-afraid-588839 |access-date=2023-11-04 |website=The Jerusalem Post |language=en-US}}</ref> ਇੱਕ ਫ਼ਲਸਤੀਨੀ ਸੀਰੀਆਈ ਪੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਕਾਰਕੁਨ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=Norlian |first=Allison |title=Life In Gaza: A Syrian Woman’s Experiences With Hamas And Her Work To Improve Israeli/Palestinian Relations |url=https://www.forbes.com/sites/allisonnorlian/2021/11/12/life-in-gaza-a-syrian-womans-experiences-with-hamas-and-her-work-to-improve-israelipalestinian-relations/ |access-date=2023-11-04 |website=Forbes |language=en}}</ref> == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ == ਅਲ-ਸ਼ਰੀਫ ਦਾ ਜਨਮ ਸੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ [[ਦਮਸ਼ਕ|ਦਮਿਸ਼ਕ]], ਸੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ,<ref>{{Cite web |last=Rocchi |first=Daniele |date=May 16, 2019 |title=Striscia di Gaza: giovani israeliani e palestinesi costruiscono la pace a colpi di pedale e di video-chiamate Skype |url=https://www.difesapopolo.it/Media/OpenMagazine/Il-giornale-della-settimana/ARTICOLI-IN-ARRIVO/Striscia-di-Gaza-giovani-israeliani-e-palestinesi-costruiscono-la-pace-a-colpi-di-pedale-e-di-video-chiamate-Skype |access-date=2023-11-04 |website=La Difesa del Popolo |language=it |archive-date=2023-11-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231104021023/https://www.difesapopolo.it/Media/OpenMagazine/Il-giornale-della-settimana/ARTICOLI-IN-ARRIVO/Striscia-di-Gaza-giovani-israeliani-e-palestinesi-costruiscono-la-pace-a-colpi-di-pedale-e-di-video-chiamate-Skype |url-status=dead }}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ [[ਗਾਜ਼ਾ ਪੱਟੀ|ਗਾਜ਼ਾ]] ਤੋਂ ਸੀ।<ref>{{Cite web |last=Zivotofsky |first=Ari Z. |last2=Greenspan |first2=Ari |date=2023-03-28 |title=Beyond the Biggest |url=https://mishpacha.com/beyond-the-biggest/ |access-date=2023-11-04 |website=Mishpacha Magazine |language=en-US}}</ref> [[ਸੀਰੀਆਈ ਘਰੇਲੂ ਜੰਗ|ਸੀਰੀਆਈ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ]] ਕਾਰਨ ਉਹ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ 2013 ਵਿੱਚ [[ਕਾਹਿਰਾ|ਕਾਹਿਰਾ, ਮਿਸਰ]] ਚਲੇ ਗਏ।<ref>{{Cite web |last=Jaffe-Hoffman |first=Maayan |date=2021-12-16 |title=One Arab woman's journey - from Gaza to Canada |url=https://www.jpost.com/middle-east/one-arab-womans-journey-from-gaza-to-canada-688984 |access-date=2023-11-04 |website=The Jerusalem Post |language=en-US}}</ref> ਅਲ-ਸ਼ਰੀਫ ਕਾਲਜ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਮਾਪੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇਣ ਤੋਂ ਝਿਜਕ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਖਰਕਾਰ ਅਲ-ਸ਼ਰੀਫ ਨੂੰ ਗਾਜ਼ਾ ਦੀ ਇਸਲਾਮਿਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਅਲ-ਸ਼ਰੀਫ ਨੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਲਈ 2017 ਵਿੱਚ ਗਾਜ਼ਾ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ "ਇਹ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਸੀ", "ਹਮਾਸ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ" ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਸਕੂਲ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। == ਕਰੀਅਰ == ਅਲ-ਸ਼ਰੀਫ, ਜੋ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਿਖਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਅਮਰੀਕੀ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆਈ ਅਤੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |last=Zivotofsky |first=Ari Z. |last2=Greenspan |first2=Ari |date=2023-03-28 |title=Beyond the Biggest |url=https://mishpacha.com/beyond-the-biggest/ |access-date=2023-11-04 |website=Mishpacha Magazine |language=en-US}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFZivotofskyGreenspan2023">Zivotofsky, Ari Z.; Greenspan, Ari (2023-03-28). [https://mishpacha.com/beyond-the-biggest/ "Beyond the Biggest"]. ''Mishpacha Magazine''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2023-11-04</span></span>.</cite></ref><ref>{{Cite web |last=Jaffe-Hoffman |first=Maayan |date=2021-12-16 |title=One Arab woman's journey - from Gaza to Canada |url=https://www.jpost.com/middle-east/one-arab-womans-journey-from-gaza-to-canada-688984 |access-date=2023-11-04 |website=The Jerusalem Post |language=en-US}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFJaffe-Hoffman2021">Jaffe-Hoffman, Maayan (2021-12-16). [https://www.jpost.com/middle-east/one-arab-womans-journey-from-gaza-to-canada-688984 "One Arab woman's journey - from Gaza to Canada"]. ''The Jerusalem Post''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2023-11-04</span></span>.</cite></ref> ਬਦਲੇ ਦੇ ਡਰੋਂ, ਉਸ ਨੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਲਿਖਣ ਵੇਲੇ ਇੱਕ ਉਪਨਾਮ ਹੇਠ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗਾਜ਼ਾ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਦਰਪੇਸ਼ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਬਾਰੇ, ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਅਲ-ਸ਼ਰੀਫ ਗਾਜ਼ਾ ਯੂਥ ਕਮੇਟੀ ਨਾਲ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਈ।<ref>{{Cite web |last=Jaffe-Hoffman |first=Maayan |date=2021-12-16 |title=One Arab woman's journey - from Gaza to Canada |url=https://www.jpost.com/middle-east/one-arab-womans-journey-from-gaza-to-canada-688984 |access-date=2023-11-04 |website=The Jerusalem Post |language=en-US}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFJaffe-Hoffman2021">Jaffe-Hoffman, Maayan (2021-12-16). [https://www.jpost.com/middle-east/one-arab-womans-journey-from-gaza-to-canada-688984 "One Arab woman's journey - from Gaza to Canada"]. ''The Jerusalem Post''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2023-11-04</span></span>.</cite></ref> 2019 ਵਿੱਚ, ਅਲ-ਸ਼ਰੀਫ਼ ਨੇ ਗਾਜ਼ਾ ਯੂਥ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਨਾਲ, ਗਾਜ਼ਾ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ, ਅਤੇ ਗਾਜ਼ਾ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਮਨੋਰੰਜਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਇੱਕ ਤਰੀਕੇ ਵਜੋਂ ਦੋ ਸਾਈਕਲ ਰੇਸਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |last=Rocchi |first=Daniele |date=May 16, 2019 |title=Striscia di Gaza: giovani israeliani e palestinesi costruiscono la pace a colpi di pedale e di video-chiamate Skype |url=https://www.difesapopolo.it/Media/OpenMagazine/Il-giornale-della-settimana/ARTICOLI-IN-ARRIVO/Striscia-di-Gaza-giovani-israeliani-e-palestinesi-costruiscono-la-pace-a-colpi-di-pedale-e-di-video-chiamate-Skype |access-date=2023-11-04 |website=La Difesa del Popolo |language=it |archive-date=2023-11-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231104021023/https://www.difesapopolo.it/Media/OpenMagazine/Il-giornale-della-settimana/ARTICOLI-IN-ARRIVO/Striscia-di-Gaza-giovani-israeliani-e-palestinesi-costruiscono-la-pace-a-colpi-di-pedale-e-di-video-chiamate-Skype |url-status=dead }}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true" id="CITEREFRocchi2019">Rocchi, Daniele (May 16, 2019). [https://www.difesapopolo.it/Media/OpenMagazine/Il-giornale-della-settimana/ARTICOLI-IN-ARRIVO/Striscia-di-Gaza-giovani-israeliani-e-palestinesi-costruiscono-la-pace-a-colpi-di-pedale-e-di-video-chiamate-Skype "Striscia di Gaza: giovani israeliani e palestinesi costruiscono la pace a colpi di pedale e di video-chiamate Skype"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20231104021023/https://www.difesapopolo.it/Media/OpenMagazine/Il-giornale-della-settimana/ARTICOLI-IN-ARRIVO/Striscia-di-Gaza-giovani-israeliani-e-palestinesi-costruiscono-la-pace-a-colpi-di-pedale-e-di-video-chiamate-Skype |date=2023-11-04 }}. ''La Difesa del Popolo'' (in Italian)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2023-11-04</span></span>.</cite> [[Category:CS1 Italian-language sources (it)]]</ref><ref>{{Cite web |last=Miller |first=Elhanan |date=June 24, 2019 |title=Israelis and Gazans negotiate political potholes to bicycle for peace |url=https://plus61j.net.au/editors-picks/israelis-gazans-negotiate-political-potholes-bicycle-peace/ |website=Plus 61J Media}}</ref> 2019 ਵਿੱਚ ਵੀ, ਅਲ-ਸ਼ਰੀਫ ਨੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਆਯੋਜਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੋ ਰਾਤਾਂ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਈਆਂ।<ref>{{Cite web |last=Jaffe-Hoffman |first=Maayan |date=2021-12-16 |title=One Arab woman's journey - from Gaza to Canada |url=https://www.jpost.com/middle-east/one-arab-womans-journey-from-gaza-to-canada-688984 |access-date=2023-11-04 |website=The Jerusalem Post |language=en-US}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFJaffe-Hoffman2021">Jaffe-Hoffman, Maayan (2021-12-16). [https://www.jpost.com/middle-east/one-arab-womans-journey-from-gaza-to-canada-688984 "One Arab woman's journey - from Gaza to Canada"]. ''The Jerusalem Post''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2023-11-04</span></span>.</cite></ref> ਅਪ੍ਰੈਲ 2020 ਵਿੱਚ, ਅਲ-ਸ਼ਰੀਫ ਨੂੰ "ਤੁਹਾਡੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨਾਲ ਸਕਾਈਪ" ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਜ਼ੂਮ ਇਵੈਂਟ ਦਾ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਜ਼ਰਾਈਲੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ; ਸਮਾਗਮ ਦੇ ਕਈ ਯੋਜਨਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |last=Jaffe-Hoffman |first=Maayan |date=2021-12-16 |title=One Arab woman's journey - from Gaza to Canada |url=https://www.jpost.com/middle-east/one-arab-womans-journey-from-gaza-to-canada-688984 |access-date=2023-11-04 |website=The Jerusalem Post |language=en-US}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFJaffe-Hoffman2021">Jaffe-Hoffman, Maayan (2021-12-16). [https://www.jpost.com/middle-east/one-arab-womans-journey-from-gaza-to-canada-688984 "One Arab woman's journey - from Gaza to Canada"]. ''The Jerusalem Post''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2023-11-04</span></span>.</cite></ref><ref name=":3">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2020/10/26/world/middleeast/peace-activists-convicted-gaza.html|title=Gaza Court Convicts Peace Activists for Video Call With Israelis|last=Rasgon|first=Adam|date=2020-10-26|work=The New York Times|access-date=2023-11-04|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref><ref>{{Cite web |last= |date=October 31, 2020 |title=Hamas releases two men held since April for speaking with Israelis online |url=https://www.jewishnews.co.uk/hamas-releases-two-men-held-since-april-for-speaking-with-israelis-online/ |access-date=2023-11-04 |website=www.jewishnews.co.uk |language=en-US}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਬਿਤਾਏ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਇਕਾਂਤ ਕੈਦ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਇਆ, ਅਤੇ ਜੇਲ੍ਹ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਦੋ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ 'ਤੇ ਚਲੀ ਗਈ। ਉਸ ਨੂੰ ਜੂਨ 2020 ਵਿੱਚ ਜ਼ਮਾਨਤ 'ਤੇ ਰਿਹਾਅ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ [[ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ|ਯੂਏਈ]] ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਕਾਹਿਰਾ ਵਾਪਸ ਆ ਗਈ।<ref>{{Cite web |last=Zivotofsky |first=Ari Z. |last2=Greenspan |first2=Ari |date=2023-03-28 |title=Beyond the Biggest |url=https://mishpacha.com/beyond-the-biggest/ |access-date=2023-11-04 |website=Mishpacha Magazine |language=en-US}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFZivotofskyGreenspan2023">Zivotofsky, Ari Z.; Greenspan, Ari (2023-03-28). [https://mishpacha.com/beyond-the-biggest/ "Beyond the Biggest"]. ''Mishpacha Magazine''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2023-11-04</span></span>.</cite></ref> == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == 2021 ਵਿੱਚ, ਅਲ-ਸ਼ਰੀਫ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |last=Jaffe-Hoffman |first=Maayan |date=2021-12-16 |title=One Arab woman's journey - from Gaza to Canada |url=https://www.jpost.com/middle-east/one-arab-womans-journey-from-gaza-to-canada-688984 |access-date=2023-11-04 |website=The Jerusalem Post |language=en-US}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFJaffe-Hoffman2021">Jaffe-Hoffman, Maayan (2021-12-16). [https://www.jpost.com/middle-east/one-arab-womans-journey-from-gaza-to-canada-688984 "One Arab woman's journey - from Gaza to Canada"]. ''The Jerusalem Post''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2023-11-04</span></span>.</cite></ref> 2023 ਤੱਕ, ਉਹ ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੀ ਸੀ ਜੋ ਅਜੇ ਵੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕੂਟਨੀਤਕ ਚੈਨਲਾਂ ਨੂੰ ਨੈਵੀਗੇਟ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇਵੇਗੀ।<ref>{{Cite web |last=Zivotofsky |first=Ari Z. |last2=Greenspan |first2=Ari |date=2023-03-28 |title=Beyond the Biggest |url=https://mishpacha.com/beyond-the-biggest/ |access-date=2023-11-04 |website=Mishpacha Magazine |language=en-US}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFZivotofskyGreenspan2023">Zivotofsky, Ari Z.; Greenspan, Ari (2023-03-28). [https://mishpacha.com/beyond-the-biggest/ "Beyond the Biggest"]. ''Mishpacha Magazine''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2023-11-04</span></span>.</cite></ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ|}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1990 ਦਾ ਦਹਾਕਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਲਸਤੀਨੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਲਸਤੀਨੀ ਔਰਤਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਲਸਤੀਨੀ ਔਰਤ ਲੇਖਕ]] rwcxntwfe8zxr34dvzq3xjltx7vpny9 0 179840 810889 731444 2025-06-15T23:05:10Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810889 wikitext text/x-wiki '''ਨੰਦਿਨੀ ਜੰਮੀ''' (ਜਨਮ 1988 ਜਾਂ 1989<ref name=":4">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2018/07/20/business/media/sleeping-giants-breitbart-twitter.html|title=Revealed: The People Behind an Anti-Breitbart Twitter Account|last=Maheshwari|first=Sapna|date=July 20, 2018|work=[[The New York Times]]|access-date=November 6, 2021|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref>) ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਕਾਰਕੁਨ ਅਤੇ ਬ੍ਰਾਂਡ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਲਾਹਕਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਚੈਕ ਮਾਈ ਐਡਸ ਏਜੰਸੀ ਦੀ ਸਹਿ-ਸੰਸਥਾਪਕ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਗੈਰ-ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਚੈਕ ਮਾਈ ਐਡਸ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ, ਉਸਨੇ ਸਲੀਪਿੰਗ ਜਾਇੰਟਸ ਦੀ ਸਹਿ-ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ।<ref name=":0">{{Cite magazine|last=Edelman|first=Gilad|date=August 13, 2020|title=She Helped Wreck the News Business. Here's Her Plan to Fix It|url=https://www.wired.com/story/she-helped-wreck-the-news-business-heres-her-plan-to-fix-it/|magazine=[[Wired (magazine)|Wired]]|language=en-US|issn=1059-1028|access-date=November 5, 2021}}</ref> ਉਹ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਸੂਚਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਰੂੜ੍ਹੀਵਾਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ 'ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਬੁਰਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ — ਉਹ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਜੋ ਗਲਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਜਾਂ [[ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਪ੍ਰਸਤਾਵ|ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ]] ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਾਂ ਵਿਗਿਆਪਨ ਧੋਖਾਧੜੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ — ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨਾ ਬੰਦ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹਨਾਂ 'ਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ।<ref name=":23">{{Cite web |last=Lundstrom |first=Kathryn |date=August 13, 2020 |title=Sleeping Giants Co-Founder Launches Check My Ads |url=https://www.adweek.com/programmatic/sleeping-giants-co-founder-takes-next-step-in-fixing-advertising/ |access-date=November 5, 2021 |website=[[Adweek]] |language=en-US}}</ref> == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ == ਜੰਮੀ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਆਵਾਸ ਕਰ ਗਈ, ਅਤੇ [[ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ, ਡੀ.ਸੀ.|ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ, ਡੀ.ਸੀ]]. ਦੇ ਉਪਨਗਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਹੋਈ। ਉਹ [[ਹੈਦਰਾਬਾਦ]] ਤੋਂ ਇੱਕ ਤੇਲਗੂ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਰੀਲੈਂਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਕਾਲਜ ਅਖਬਾਰ, ''ਦ ਡਾਇਮੰਡਬੈਕ'' ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।<ref>{{Cite web |last=Varma |first=Uttara |date=July 19, 2020 |title=Calling out bigotry, sexism |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/hyderabad/calling-out-bigotry-sexism/articleshow/77048159.cms |website=[[The Times of India]] |language=en}}</ref><ref name=":0" /> == ਕਰੀਅਰ ਅਤੇ ਸਰਗਰਮੀ == ਜੰਮੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ, ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਿਮੋਟ ਡਿਜੀਟਲ ਮਾਰਕੀਟਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਇੱਕ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ-ਅਧਾਰਤ ਸਟਾਰਟਅਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸਨੇ ਉਤਪਾਦ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਸੌਫਟਵੇਅਰ ਬਣਾਇਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਕੰਪਨੀ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਸੀ।<ref name=":0" /> ਉਹ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫ੍ਰੀਲਾਂਸ ਕਾਪੀਰਾਈਟਰ ਅਤੇ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਸਲਾਹਕਾਰ ਬਣ ਗਈ, ਅਤੇ [[ਬਰਲਿਨ]] ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ।<ref name=":4" /> === ਹੋਰ ਸਰਗਰਮੀ ਅਤੇ ਕੰਮ === 2021 ਵਿੱਚ, ਜੰਮੀ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਕੰਪਨੀਆਂ 'ਤੇ ''ਦ ਪੋਸਟ ਮਿਲੇਨਿਅਲ'' ਅਤੇ ਹੋਰ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨਾਲ ਵਿਗਿਆਪਨ ਚਲਾਉਣਾ ਬੰਦ ਕਰਨ ਲਈ ਦਬਾਅ ਪਾਇਆ ਜੋ ਸੱਜੇ-ਪੱਖੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਐਂਡੀ ਐਨਗੋ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web |last=Goforth |first=Claire |date=September 16, 2021 |title=The Post Millennial is hemorrhaging advertisers because it employs Andy Ngo |url=https://www.dailydot.com/debug/advertisers-sever-ties-andy-ngo-website/ |access-date=November 6, 2021 |website=[[The Daily Dot]] |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goforth |first=Claire |date=October 1, 2021 |title=Advertisers keep dropping the Post Millennial for employing Andy Ngo |url=https://www.dailydot.com/debug/the-post-millennial-losing-advertisers-andy-ngo/ |access-date=November 6, 2021 |website=[[The Daily Dot]] |language=en-US}}</ref> ਜੈਮੀ ਗੁੱਡ ਇਨਫਰਮੇਸ਼ਨ ਇੰਕ. ਦੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ 'ਤੇ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਅਕਤੂਬਰ 2021 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਤਾਰਾ ਮੈਕਗੌਵਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਜਨਤਕ-ਲਾਭ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਹੈ । ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਨਵੇਂ ਮੀਡੀਆ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੂੰ ਫੰਡ ਦੇਣਾ ਅਤੇ [[ਦੁਰਸੂਚਨਾ|ਗਲਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾ]] ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=Fischer |first=Sara |date=October 26, 2021 |title=Exclusive: Billionaires back new media firm to combat disinformation |url=https://www.axios.com/soros-hoffman-disinformation-tara-mcgowan-b1e7cb89-a4f7-4281-8e0a-3877fe8a3944.html |access-date=November 5, 2021 |website=[[Axios (website)|Axios]] |archive-date=ਨਵੰਬਰ 4, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211104230854/https://www.axios.com/soros-hoffman-disinformation-tara-mcgowan-b1e7cb89-a4f7-4281-8e0a-3877fe8a3944.html |url-status=dead }}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਮੂਲ ਦੇ ਅਮਰੀਕੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਮਰੀਕੀ ਔਰਤ ਨਾਵਲਕਾਰ]] pwut1pm962ghkr0fidh5zgr6ulttb5e 3 180169 810844 791452 2025-06-15T16:43:45Z Jagmit Singh Brar 17898 810844 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Naveensharmabc}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 11:08, 18 ਫ਼ਰਵਰੀ 2024 (UTC) :ਬਹੁਤ ਬਹੁਤ ਧੰਨਵਾਦ ਜੀ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Naveensharmabc|Naveensharmabc]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Naveensharmabc|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 15:25, 21 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) == ਤੁਹਾਡੇ ਬਣਾਏ ਲੇਖਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ == ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ Naveensharmabc ਜੀ, ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਉੱਪਰ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਲਈ ਤੁਹਾਡੇ ਯਤਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਪਰ ਤੁਹਾਡੇ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਲੇਖਾਂ ਨੂੰ ਖਾਸ ਧਿਆਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਗੁਣਵੱਤਾ ਲੇਖ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਦੇ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਨੀਤੀਆਂ ਪੜ੍ਹੋ। ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਤਾਜ਼ਾ ਲੇਖਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਟੈਗ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਹਨ: * [[ਬੀਟ ਉਹਸੇ-ਰੋਟਰਮੰਡ]] * [[ਐਨੇਟ ਵਾਨ ਡਰੋਸਟ-ਹੁਲਸ਼ੌਫ]] * [[ਐਡੀਥ ਸਟੇਨ]] * [[ਕ੍ਰਿਸਟਾ ਵੁਲਫ]] * [[ਕੇਥੇ ਕੋਲਵਿਟਜ਼]] * [[ਬਿੰਗਨ ਦਾ ਹਿਲਡੇਗਾਰਡ]] * [[ਕਲਾਰਾ ਸ਼ੁਮਨ]] * [[ਸੋਫੀ ਸ਼ੋਲ]] * [[ਲੀਜ਼ ਮੀਟਨਰ]] * [[ਕਿਲੀ ਆਸੀਮ]] * [[ਪੌਲਾ ਮੋਡਰਸਨ-ਬੇਕਰ]] * [[ਅਮੀਲੀਆ ਈਅਰਹਾਰਟ]], ਆਦਿ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਈ ਸਫਿਆਂ ਦੇ ਇੰਫੋਬਾਕਸ ਸਹੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਜਾਂਚ ਕਰੋ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਉੱਪਰ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਕਰੋ। ਧੰਨਵਾਦ। == ਤੁਹਾਡੇ ਬਣਾਏ ਲੇਖਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ == ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ Naveensharmabc ਜੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਉੱਪਰ ਤੁਹਾਡੇ ਦੁਆਰਾ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦੀ ਮੈਂ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਕ ਸੁਝਾਅ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੇ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਲੇਖਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਦੁਬਾਰਾ ਜਾਂਚ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਹਰ ਇੱਕ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 1-2 ਹਵਾਲੇ ਪਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ੀਨੀ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤੀ ਸਮੱਗਰੀ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸ਼ਬਦ ਸਹੀ ਅਨੁਵਾਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਈ ਸਫਿਆਂ ਦੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਡੱਬੇ ਸਹੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਆਪ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਬਹੁਤ ਲੇਖਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਧ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਟੈਗ ਲਾਏ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਜੇਕਰ ਲੋੜ ਹੈ ਤਾਂ ਇੱਕ ਗੁਣਵੱਤਾ ਲੇਖ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਦੇ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਨੀਤੀਆਂ ਪੜ੍ਹੋ। ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਜਾਂਚ ਕਰੋ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਉੱਪਰ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਕਰੋ ਜੀ। ਤੁਹਾਡੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਬਹੁਤ ਧੰਨਵਾਦ। 2q7g0l8rk89ap8rt30d72sah128mgje 0 180737 810812 765188 2025-06-15T13:02:12Z KiranBOT 55200 URL ਤੋਂ AMP ਟਰੈਕਿੰਗ ਹਟਾਈ ਗਈ ([[:m:User:KiranBOT/AMP|ਵੇਰਵੇ]]) ([[User talk:Usernamekiran|ਗਲਤੀ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰੋ]]) v2.2.7r lm_rs 810812 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਚਮਕੀਲਾ | image = Amar Singh Chamkila film poster.jpg | alt = | caption = ਪੋਸਟਰ | director = [[ਇਮਤਿਆਜ਼ ਅਲੀ (ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ)|ਇਮਤਿਆਜ਼ ਅਲੀ]], | producer = ਇਮਤਿਆਜ਼ ਅਲੀ <br>ਮੋਹਿਤ ਚੌਧਰੀ | writer = ਇਮਤਿਆਜ਼ ਅਲੀ | story = ਇਮਤਿਆਜ਼ ਅਲੀ | starring = {{plainlist| * [[ਦਿਲਜੀਤ ਦੁਸਾਂਝ]] * [[ਪ੍ਰੀਨਿਤੀ ਚੋਪੜਾ]] }} | music = [[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]] | cinematography = ਸਿਲਵੇਸਟਰ ਫੋਂਸੇਕਾ | editing = ਆਰਤੀ ਬਜਾਜ | studio = {{ubl|ਵਿੰਡੋ ਸੀਟ ਫ਼ਿਲਮਜ਼}} | distributor = [[ਨੈਟਫ਼ਲਿਕਸ]] | released = {{Film date|df=y|2024|04|12}} | runtime = | country = ਭਾਰਤ | language = ਹਿੰਦੀ | budget = | gross = }} '''''ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਚਮਕੀਲਾ''''' ਸੰਗੀਤਕਾਰ [[ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਚਮਕੀਲਾ]] ਦੇ ਜੀਵਨ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ 2024 ਦੀ ਭਾਰਤੀ [[ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਹਿੰਦੀ]]-ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ [[ਜੀਵਨੀ-ਆਧਾਰਿਤ ਫ਼ਿਲਮ|ਜੀਵਨੀ]] ਸੰਬੰਧੀ ਡਰਾਮਾ ਫ਼ਿਲਮ ਹੈ। ਇਹ [[ਇਮਤਿਆਜ਼ ਅਲੀ (ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ)|ਇਮਤਿਆਜ਼ ਅਲੀ]] ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਅਤੇ ਸਹਿ-ਨਿਰਮਾਤਾ ਹੈ। ਫ਼ਿਲਮ ਵਿੱਚ [[ਦਿਲਜੀਤ ਦੋਸਾਂਝ]] ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਹਨ, [[ਪ੍ਰੀਨਿਤੀ ਚੋਪੜਾ]] ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਅਮਰਜੋਤ ਵਜੋਂ।<ref>{{Cite web |url=https://www.indiatoday.in/binge-watch/story/amar-singh-chamkila-teaser-out-diljit-dosanjh-is-punjabs-original-rockstar-in-imtiaz-alis-next-2386320-2023-05-30 |title=Amar Singh Chamkila teaser out. Diljit Dosanjh and Parineeti Chopra in Imtiaz Ali's next for Netflix |access-date=12 June 2023 |date=30 May 2023 |work=India Today}}</ref> ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਸੰਗੀਤ [[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ|ਏ.ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]] ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਬੋਲ [[ਇਰਸ਼ਾਦ ਕਾਮਿਲ]] ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਗਏ ਹਨ। ਮੁੱਖ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਦਸੰਬਰ 2022 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਅਤੇ ਮਾਰਚ 2023 ਵਿੱਚ ਸਮਾਪਤ ਹੋਈ। ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ 8 ਅਪ੍ਰੈਲ 2024 ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ 12 ਅਪ੍ਰੈਲ 2024 ਨੂੰ [[ਨੈਟਫ਼ਲਿਕਸ|ਨੈੱਟਫ਼ਲਿਕਸ]] ਉੱਤੇ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਈਆਂ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਇਮਤਿਆਜ਼ ਅਲੀ ਲਈ ਵਾਪਸੀ-ਟੂ-ਫਾਰਮ ਕਿਹਾ ਸੀ। ਕੈਰੀਅਰ<ref>{{Cite web |url=https://www.dnaindia.com/bollywood/report-imtiaz-ali-reveals-why-he-chose-to-release-diljit-dosanjh-parineeti-chopra-amar-singh-chamkila-on-ott-netflix-3083542 |title=Imtiaz Ali reveals why he chose to release Diljit-Parineeti starrer Amar Singh Chamkila on OTT |access-date=31 March 2024 |date=31 March 2024 |work=DNA India}}</ref> == ਪਲਾਟ == ਇੱਕ ਨਿਮਰ ਗਾਇਕ ਦੇ ਬੇਰਹਿਮ ਬੋਲ ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਅਤੇ ਕਹਿਰ ਨੂੰ ਜਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਬੇਵਕਤੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਧਦੀ ਸਫਲਤਾ ਅਤੇ ਬੇਰਹਿਮੀ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਨਾਲ ਜੂਝਦਾ ਹੈ। == ਕਾਸਟ == * [[ਦਿਲਜੀਤ ਦੋਸਾਂਝ]], [[ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਚਮਕੀਲਾ]] ਵਜੋਂ * [[ਪ੍ਰੀਨਿਤੀ ਚੋਪੜਾ]], ਅਮਰਜੋਤ ਕੌਰ ਵਜੋਂ * [[ਨਿਸ਼ਾ ਬਾਨੋ]], ਸੋਨੀਆ ਵਜੋਂ * [[ਰਾਹੁਲ ਮਿੱਤਰਾ]], ਡੀਐੱਸਪੀ ਭੱਟੀ ਵਜੋਂ * ਵਿਪਨ ਕਤਿਆਲ *ਅਪਿੰਦਰਦੀਪ ਸਿੰਘ, ਸਵਰਨ ਸਿਵੀਆਂ ਵਜੋਂ *ਅੰਜੁਮ ਬੱਤਰਾ *ਉਦੈਬੀਰ ਸੰਧੂ *ਅਨਹਦ ਸਿੰਘ * ਸਾਹਿਬਾ ਬਾਲੀ == ਸਾਊਂਡਟ੍ਰੈਕ == {{Main|ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਚਮਕੀਲਾ (ਸਾਊਂਡਟ੍ਰੈਕ)}} ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਸਾਊਂਡਟ੍ਰੈਕ [[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]] ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਬੋਲ [[ਇਰਸ਼ਾਦ ਕਾਮਿਲ]] ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਗਏ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਗੀਤ, "ਇਸ਼ਕ ਮਿਟਾਏ" 29 ਫਰਵਰੀ 2024 ਨੂੰ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Amar Singh Chamkila song Ishq Mitaye is an ode to the late singer's life and journey |url=https://indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/amar-singh-chamkila-song-ishq-mitaye-is-an-ode-to-the-late-singers-life-and-journey-9188865/#google_vignette |date=29 February 2024|work=Indian Express|access-date=10 March 2024}}</ref> ਦੂਜਾ ਗੀਤ, "ਨਰਮ ਕਾਲਜਾ" 14 ਮਾਰਚ 2024 ਨੂੰ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=The second song of Amar Singh Chamkila, 'Naram Kaalja' released ft. Parineeti and Diljit|url=https://www.indiaherald.com/Movies/Read/994688194/The-second-song-of-Amar-Singh-Chamkila-Naram-Kaalja-released |date=14 March 2024|work=Indian Express|access-date=20 March 2024}}</ref> ਸਾਉਂਡਟਰੈਕ ਨੂੰ ਆਲੋਚਕਾਂ ਤੋਂ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਸਮੀਖਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲਿਆ।<ref>{{Cite web |last=Khurana |first=Suanshu |title=Amar Singh Chamkila music review: An out-and-out an Irshad Kamil triumph, a brilliant expression of imagery |url=https://indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/amar-singh-chamkila-music-review-an-out-and-out-an-irshad-kamil-triumph-a-brilliant-expression-of-imagery-9254538/lite/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20240406073913/https://indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/amar-singh-chamkila-music-review-an-out-and-out-an-irshad-kamil-triumph-a-brilliant-expression-of-imagery-9254538/lite/ |archive-date=6 April 2024 |access-date=6 April 2024 |website=Indian Express}}</ref><ref>{{Cite web |last=Parasuraman |first=Prathyush |title=The Alluring Sufism of A.R. Rahman’s Chamkila Album |url=https://www.filmcompanion.in/features/bollywood-features/the-alluring-sufism-of-ar-rahman-chamkila-album-irshad-kamil-imtiaz-ali-netflix-rockstar-highway-tamasha-diljit-dosanjh |archive-url=https://web.archive.org/web/20240406073913/https://www.filmcompanion.in/amp/story/features/bollywood-features/the-alluring-sufism-of-ar-rahman-chamkila-album-irshad-kamil-imtiaz-ali-netflix-rockstar-highway-tamasha-diljit-dosanjh |archive-date=6 April 2024 |access-date=5 April 2024 |website=Film Companion}}</ref> == ਰਿਲੀਜ਼== ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ 8 ਅਪ੍ਰੈਲ 2024 ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{cite news |last=Sharma |first=Dishya |date=9 April 2024 |title=Imtiaz Ali Gets a Standing Ovation at Amar Singh Chamkila Premiere; Fans Cheer For Diljit Dosanjh |url=https://www.news18.com/movies/imtiaz-ali-gets-a-standing-ovation-at-amar-singh-chamkila-premiere-fans-cheer-for-diljit-dosanjh-watch-8845068.html |work=[[News18]] |location=Mumbai |access-date=12 April 2024}}</ref> ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ 12 ਅਪ੍ਰੈਲ 2024 ਨੂੰ [[ਨੈਟਫ਼ਲਿਕਸ|ਨੈੱਟਫ਼ਲਿਕਸ]] 'ਤੇ [[ਵਿਸਾਖੀ]] ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Diljit Dosanjh, Parineeti Chopra and Imtiaz Ali set to bring Amar Singh Chamkila on Netflix on April 12, see first poster|url=https://www.bollywoodhungama.com/news/bollywood/diljit-dosanjh-parineeti-chopra-imtiaz-ali-set-bring-amar-singh-chamkila-netflix-april-12-see-first-poster/|date=26 February 2024|work=Bollywood Hungama|access-date=26 February 2024}}</ref><ref>{{Cite web |title=Chamkila: Netflix announces release date of Diljit Dosanjh and Parineeti Chopra's film; check details here |url=https://www.hindustantimes.com/entertainment/bollywood/chamkila-netflix-announces-release-date-of-diljit-dosanjh-parineeti-chopra-film-101708926010216-amp.html |date=26 February 2024 |work=Hindustan Times |access-date=26 February 2024}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * {{IMDb title}} * {{Netflix title}} {{Commons|Amar Singh Chamkila (film)|ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਚਮਕੀਲਾ (ਫ਼ਿਲਮ)}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:2024 ਦੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ]] gj5p0iukzadl7ef9jqj7ezdpwwzui4h 0 180907 810924 735803 2025-06-16T05:56:09Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810924 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricketer | name = ਬਿੰਦੂ ਰਾਵਲ | image =Bindu-Rawal-stretch-to-reach-the-crease.jpg | country = ਨੇਪਾਲ | fullname = ਬਿੰਦੂ ਰਾਵਲ | female = true | birth_date = {{Birth date and age|1996|06|11|df=yes}} | birth_place = [[ਕੰਚਨਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਕੰਚਨਪੁਰ]], [[ਨੇਪਾਲ]] | heightft = | heightinch = | heightm = | batting = ਖੱਬਾ-ਹੱਥ | bowling = | role = ਬੱਲੇਬਾਜ਼ | international = true | T20Idebutdate = 12 ਜਨਵਰੀ | T20Idebutyear = 2019 | T20Idebutagainst = ਚੀਨ | T20Icap = 9 | lastT20Idate = | lastT20Iyear = | lastT20Iagainst = | source = http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1171419.html Cricinfo | date = 24 ਜੂਨ 2022 }} '''ਬਿੰਦੂ ਰਾਵਲ''' ({{Lang-ne|विन्दु रावल}}, ਜਨਮ 11 ਜੂਨ 1996) ਇੱਕ ਨੇਪਾਲੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ ਜੋ ਨੇਪਾਲ ਮਹਿਲਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ ਲਈ ਖੇਡਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Bindu Rawal |url=https://www.espncricinfo.com/player/bindu-rawal-1171419 |access-date=16 September 2021 |website=ESPN Cricinfo}}</ref> == ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੈਰੀਅਰ == 12 ਜਨਵਰੀ 2019 ਨੂੰ, ਉਸਨੇ ਥਾਈਲੈਂਡ ਮਹਿਲਾ ਟੀ-20 ਸਮੈਸ਼ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਆਪਣਾ ਟੀ20ਆਈ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |title=Group A, Bangkok, 12 January 2019, Thailand Women's T20 Smash |url=https://www.espncricinfo.com/series/thailand-t20-smash-2018-19-1171334/china-women-vs-nepal-women-group-a-1171347/full-scorecard |access-date=16 September 2021 |website=ESPN Cricinfo}}</ref> ਉਸਨੇ [[ਬੈਂਕਾਕ]], [[ਥਾਈਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ 2019 ਆਈਸੀਸੀ ਮਹਿਲਾ ਕੁਆਲੀਫਾਇਰ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਨੇਪਾਲ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ 2019 ICC ਮਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਟਵੰਟੀ20 ਕੁਆਲੀਫਾਇਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ 2020 ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਕੁਆਲੀਫਾਇਰ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟਾਂ ਲਈ ਏਸ਼ੀਆ ਖੇਤਰ ਕੁਆਲੀਫਾਇਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚੋਟੀ ਦੀ ਟੀਮ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਵਧ ਰਹੀ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=ICC Women’s T20 World Cup Qualifier – Asia 2019 set to begin in Bangkok |url=https://www.icc-cricket.com/news/1056731 |access-date=17 September 2021 |website=International Cricket Council}}</ref><ref>{{Cite web |title=Nepal announces 14-member squads for 2019 ICC Women’s Qualifier Asia |url=https://cricnepal.com/en/nepal-announces-14-member-squads-for-2019-icc-womens-qualifier-asia |access-date=17 September 2021 |website=Cricnepal }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੂਨ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=October 2023|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * {{ESPNcricinfo|id=1171419}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1996]] tk6ei5ek0vmugqlrtyqccc0gkevcvy8 0 189211 810819 810781 2025-06-15T13:51:42Z 38.137.29.254 ਸਮੱਗਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀ 810819 wikitext text/x-wiki {{Notability}}{{ਬੇਹਵਾਲਾ|date=ਜੂਨ 2025}}[[ਤਸਵੀਰ:Sandeep Sharma 2.jpg|thumb|ਸੰਦੀਪ ਸ਼ਰਮਾ]] '''ਸੰਦੀਪ ਸ਼ਰਮਾ'''— ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਅਤੇ ਫੋਟੋਗਰਾਫ਼ਰ । ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਉਹ ਸਾਂਭਣਾ ਜਾਣਦੀ ਮੈਨੂੰ ' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ,ਜਿਸਦਾ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਸੰਦੀਪ ਸ਼ਰਮਾ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਤੱਕ ਵੱਖੋ- ਵੱਖਰੇ ਧਰਾਤਲ 'ਤੇ ਵਿਚਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅੰਦਰ ਸੂਖਮ ਭਾਵ ਵੀ ਹਨ 'ਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਤਿੱਖੀ ਤਾਂਘ ਵੀ ਜੋ ਕਹਿਰ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ` ਦੀ ਆਮਦ ਦਾ ਮੰਗਲਾਚਰਣ ਗਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਧਰਮਵੀਰ ਭਾਰਤੀ ਦੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਸੱਤਵੇਂ ਘੋੜੇ ਦੀ ਟਾਪ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਨਵਤੇਜ ਭਾਰਤੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਸੰਦੀਪ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸੂਖਮ ਹਨ, ਅੱਕ ਕੁੱਕੜੀ ਦੀ ਫੰਭੇ ਵਰਗੀਆਂ ਜੋ ਹੱਥ ਲਗਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਡ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਨਾਲ਼ ਸਾਨੂੰ ਵੀ ਨਾਲ਼ ਉਡਾ ਕੇ ਨਾਲ਼ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।” ਇਹਨਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਮੌਲਿਕ ਪਾਠਕ ਵਰਗ ਸਿਰਜਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਚਿੰਤਕਾਂ,ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਕਵੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁਤਾਸਿਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅਲੋਚਨਾ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਪਰਿਪੇਖ' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਖੇਤਰ 'ਚ ਅਸਲੋਂ ਵੱਖਰਾ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਕਾਰਜ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਤਿੰਨ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਤਰਜਮਾ। ਇੱਕ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫਰ ਵਜੋਂ,ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਖਿੱਚੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਅਨੰਤ ਪ੍ਰਵਾਹ ਝਲਕਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ ਕਲਾ ਦਾ ਚਸ਼ਮਾ ਫੁੱਟਦਾ ਹੈ। ਸੰਦੀਪ ਸ਼ਰਮਾ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦਾ ਇਹ ਪੱਖ ਸਹਿਜ ਸੁਭਾਅ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ਬਤੌਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਭਾਸ਼ਾ ਅਫ਼ਸਰ,ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਜੋਂ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹਨ।''' [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] {{ਆਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਵੀ]] jg527fqjzy6qeh1dbnbm2aubn6hb7cg 810821 810819 2025-06-15T13:55:56Z Jagmit Singh Brar 17898 [[Special:Contributions/38.137.29.254|38.137.29.254]] ([[User talk:38.137.29.254|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀ ਸੋਧ [[Special:Diff/810819|810819]] ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰੋ 810821 wikitext text/x-wiki {{Notability}}{{ਬੇਹਵਾਲਾ|date=ਜੂਨ 2025}}[[ਤਸਵੀਰ:Sandeep Sharma 2.jpg|thumb|ਸੰਦੀਪ ਸ਼ਰਮਾ]] '''ਸੰਦੀਪ ਸ਼ਰਮਾ''' [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਕਵੀ ਅਤੇ ਫੋਟੋਗਰਾਫ਼ਰ ਹਨ। ਉਹ ਇਸ ਸਮੇਂ ਬਤੌਰ ਜਿਲ੍ਹਾ ਭਾਸ਼ਾ ਅਫ਼ਸਰ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। {{ਆਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਵੀ]] dtoej35gnixp616dxfy3281ytim5chw 810828 810821 2025-06-15T14:14:43Z 38.137.29.254 ਇਹ ਗੱਲ ਸ਼ਾਇਦ ਧਿਆਨ ਚ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਵੀ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹੈ। 810828 wikitext text/x-wiki {{Notability}}{{ਬੇਹਵਾਲਾ|date=ਜੂਨ 2025}}[[ਤਸਵੀਰ:Sandeep Sharma 2.jpg|thumb|ਸੰਦੀਪ ਸ਼ਰਮਾ]] <ref>{{Cite web |date=2025-06-13 |title=ਲਿਖਾਰੀ |url=https://likhari.net/ |access-date=2025-06-15 |website=ਲਿਖਾਰੀ |language=en-GB}}</ref>'''ਸੰਦੀਪ''' {{ਆਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਵੀ]] l0nepr1n06s31w2p0rjq34in3t4ic5f 810829 810828 2025-06-15T14:17:22Z 38.137.29.254 810829 wikitext text/x-wiki {{Notability}}{{ਬੇਹਵਾਲਾ|date=ਜੂਨ 2025}}[[ਤਸਵੀਰ:Sandeep Sharma 2.jpg|thumb|ਸੰਦੀਪ ਸ਼ਰਮਾ]] <ref>{{Cite web |date=2025-06-13 |title=ਲਿਖਾਰੀ |url=https://likhari.net/ |access-date=2025-06-15 |website=ਲਿਖਾਰੀ |language=en-GB}}</ref> {{ਆਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਵੀ]] cvu8cb811658kcpqidm5v7psldhf32e 810830 810829 2025-06-15T14:18:58Z 38.137.29.254 810830 wikitext text/x-wiki {{Notability}}{{ਬੇਹਵਾਲਾ|date=ਜੂਨ 2025}}[[ਤਸਵੀਰ:Sandeep Sharma 2.jpg|thumb|ਸੰਦੀਪ ਸ਼ਰਮਾ]] <ref>{{Cite web |date=2025-06-13 |title=ਲਿਖਾਰੀ |url=https://likhari.net/ |access-date=2025-06-15 |website=ਲਿਖਾਰੀ |language=en-GB}}</ref> [[ਸੰਦੀਪ ਸ਼ਰਮਾ- ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਅਤੇ ਫੋਟੋਗਰਾਫ਼ਰ । ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਉਹ ਸਾਂਭਣਾ ਜਾਣਦੀ ਮੈਨੂੰ ' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ,ਜਿਸਦਾ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਸੰਦੀਪ ਸ਼ਰਮਾ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਤੱਕ ਵੱਖੋ- ਵੱਖਰੇ ਧਰਾਤਲ 'ਤੇ ਵਿਚਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅੰਦਰ ਸੂਖਮ ਭਾਵ ਵੀ ਹਨ 'ਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਤਿੱਖੀ ਤਾਂਘ ਵੀ ਜੋ ਕਹਿਰ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ` ਦੀ ਆਮਦ ਦਾ ਮੰਗਲਾਚਰਣ ਗਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਧਰਮਵੀਰ ਭਾਰਤੀ ਦੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਸੱਤਵੇਂ ਘੋੜੇ ਦੀ ਟਾਪ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਨਵਤੇਜ ਭਾਰਤੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਸੰਦੀਪ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸੂਖਮ ਹਨ, ਅੱਕ ਕੁੱਕੜੀ ਦੀ ਫੰਭੇ ਵਰਗੀਆਂ ਜੋ ਹੱਥ ਲਗਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਡ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਨਾਲ਼ ਸਾਨੂੰ ਵੀ ਨਾਲ਼ ਉਡਾ ਕੇ ਨਾਲ਼ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।” ਇਹਨਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਮੌਲਿਕ ਪਾਠਕ ਵਰਗ ਸਿਰਜਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਚਿੰਤਕਾਂ,ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਕਵੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁਤਾਸਿਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅਲੋਚਨਾ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਪਰਿਪੇਖ' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਖੇਤਰ 'ਚ ਅਸਲੋਂ ਵੱਖਰਾ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਕਾਰਜ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਤਿੰਨ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਤਰਜਮਾ। ਇੱਕ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫਰ ਵਜੋਂ,ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਖਿੱਚੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਅਨੰਤ ਪ੍ਰਵਾਹ ਝਲਕਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ ਕਲਾ ਦਾ ਚਸ਼ਮਾ ਫੁੱਟਦਾ ਹੈ। ਸੰਦੀਪ ਸ਼ਰਮਾ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦਾ ਇਹ ਪੱਖ ਸਹਿਜ ਸੁਭਾਅ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ਬਤੌਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਭਾਸ਼ਾ ਅਫ਼ਸਰ,ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਜੋਂ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹਨ।]] {{ਆਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਵੀ]] tnfoa7fxsashka1k72xzzv5vegp22z7 810838 810830 2025-06-15T16:21:09Z Jagmit Singh Brar 17898 Restored revision 810821 by [[Special:Contributions/Jagmit Singh Brar|Jagmit Singh Brar]] ([[User talk:Jagmit Singh Brar|talk]]): ਗਲਤ ਸਮੱਗਰੀ 810838 wikitext text/x-wiki {{Notability}}{{ਬੇਹਵਾਲਾ|date=ਜੂਨ 2025}}[[ਤਸਵੀਰ:Sandeep Sharma 2.jpg|thumb|ਸੰਦੀਪ ਸ਼ਰਮਾ]] '''ਸੰਦੀਪ ਸ਼ਰਮਾ''' [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਕਵੀ ਅਤੇ ਫੋਟੋਗਰਾਫ਼ਰ ਹਨ। ਉਹ ਇਸ ਸਮੇਂ ਬਤੌਰ ਜਿਲ੍ਹਾ ਭਾਸ਼ਾ ਅਫ਼ਸਰ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। {{ਆਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਵੀ]] dtoej35gnixp616dxfy3281ytim5chw 810839 810838 2025-06-15T16:24:42Z Jagmit Singh Brar 17898 810839 wikitext text/x-wiki {{Delete|ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨਤਾ ਦੇ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਨਾ ਕਰੇ।}}{{Notability}}{{ਬੇਹਵਾਲਾ|date=ਜੂਨ 2025}}[[ਤਸਵੀਰ:Sandeep Sharma 2.jpg|thumb|ਸੰਦੀਪ ਸ਼ਰਮਾ]] '''ਸੰਦੀਪ ਸ਼ਰਮਾ''' [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਕਵੀ ਅਤੇ ਫੋਟੋਗਰਾਫ਼ਰ ਹਨ। ਉਹ ਇਸ ਸਮੇਂ ਬਤੌਰ ਜਿਲ੍ਹਾ ਭਾਸ਼ਾ ਅਫ਼ਸਰ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। {{ਆਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਵੀ]] gbg4ud87iykh3qymgtg2ot527bl67q8 0 189442 810942 810602 2025-06-16T11:20:10Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810942 wikitext text/x-wiki {{ਅੰਦਾਜ਼|date=ਸਤੰਬਰ 2024}} ਰਾਗ ਮਾਲਗੁੰਜੀ ਦੀ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ :- {| class="wikitable" |+ !'''ਥਾਟ''' !'''ਕਾਫੀ''' |- |'''ਸੁਰ''' |'''ਪੰਚਮ(ਪ) ਇਸ ਰਾਗ 'ਚ ਵਰਜਤ ਹੈ''' '''ਦੋਵੇਂ ਗੰਧਾਰ,ਨਿਸ਼ਾਦ(ਕੋਮਲ) ਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਸੁਰ ਸ਼ੁੱਧ''' |- |'''ਜਾਤੀ''' |'''ਸ਼ਾਡਵ-ਸਮਪੂਰਣ''' |- |'''ਵਾਦੀ''' |'''ਮਧ੍ਯਮ(ਮ)''' |- |'''ਸੰਵਾਦੀ''' |'''ਸ਼ਡਜ (ਸ)''' |- |'''ਸਮਾਂ''' |'''ਰਾਤ ਦਾ ਤੀਜਾ ਪਹਿਰ(ਰਾਤ 12-3ਵਜੇ ਤਕ)''' |- |'''ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ ਸੁਰ''' |'''ਸ਼ਡਜ(ਸ),ਮਧ੍ਯਮ (ਮ)-ਮਧ੍ਯਮ(ਮ),ਸ਼ਡਜ(ਸ)''' |- |'''ਮੁਖ ਅੰਗ''' |'''ਗ ਮ <u>ਗ</u> ਰੇ ਸ ;<u>ਨੀ</u>(ਮੰਦਰ) ਸ ;,ਧ ,<u>ਨੀ</u>(ਮੰਦਰ) ਸ ਰੇ ਗ ਮ''' |- |'''ਅਰੋਹ''' |'''ਸ ਰੇ ਗ ਮ ਧ <u>ਨੀ</u> ਸੰ''' |- |'''ਅਵਰੋਹ''' |'''ਸੰ <u>ਨੀ</u> ਧ ਪ ਮ ; <u>ਗ</u> ਰੇ ਗ ਪ ਮ ;<u>ਗ</u> ਰੇ ਗ ਮ ; <u>ਗ</u> ਰੇ ਸ''' |} ''' ਰਾਗ ਮਾਲਗੁੰਜੀ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਿਠ੍ਹਾ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਥਾਟ ਬਾਰੇ ਕਾਫੀ ਮਤ-ਭੇਦ ਹਨ ਕੁੱਛ ਲੋਕ ਇਸਨੂੰ ਖਮਾਜ ਥਾਟ ਦੀ ਪੈਦਾਇਸ਼ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਤੇ ਕੁੱਛ ਕਾਫੀ ਥਾਟ ਦੀ।''' ਜੇਕਰ ਇਸ ਦਾ ਥਾਟ ਖਮਾਜ ਮੰਨਿਯਾਂ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਦੋਵੇਂ ਨਿਸ਼ਾਦ ਲਗਾਏ ਜਾਨੇ ਹਨ। '''ਇਸ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਥਾਟ ਕਾਫੀ ਮੰਨ ਕੇ ਹੀ ਇਸ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।''' * ਰਾਗ ਮਾਲਗੁੰਜੀ, ਖਮਾਜ, ਬਾਗੇਸ਼੍ਰੀ, ਰਾਗੇਸ਼੍ਵਰੀ ਅਤੇ ਜੈਜੈਵੰਤੀ ਰਾਗਾਂ ਦਾ ਮਿਸ਼੍ਰਣ ਹੈ। * ਰਾਗ ਮਾਲਗੁੰਜੀ 'ਚ ਅਰੋਹ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁੱਧ ਗੰਧਾਰ ਤੇ ਅਵਰੋਹ ਵਿੱਚ ਕੋਮਲ ਗੰਧਾਰ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਰਾਗ ਮਾਲਗੁੰਜੀ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਤਿੰਨਾ ਸਪ੍ਤ੍ਕਾਂ'ਚ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। * ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਅਰੋਹ 'ਚ ਪੰਚਮ (ਪ) ਵਰਜਤ ਹੈ। * ਰਾਗ ਮਾਲਗੁੰਜੀ ਬਾਗੇਸ਼੍ਰੀ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਿਲਦਾ ਜੁਲਦਾ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਅਰੋਹ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁੱਧ ਗੰਧਾਰ(ਗ) ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਇਸਨੂੰ ਬਾਗੇਸ਼੍ਰੀ ਤੋਂ ਅਲਗ ਕਰ ਦੇਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਲਗੁੰਜੀ 'ਚ ਰਾਗ ਖਮਾਜ ਦੇ ਵੀ ਕੁੱਛ ਤੱਤ ਹਨ। * ਇਹ ਰਾਗ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਰਾਤ ਦੇ ਤੀਜੇ ਪਹਿਰ 'ਚ ਗਾਇਆ-ਵਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਕਈ ਲੋਕ ਇਸ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸਵੇਰੇ 9 ਵਜੇ ਤੋਂ ਦੋਪਹਿਰ 12 ਵਜੇ ਤਕ ਦਾ ਵੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਰਾਗ ਮਾਲਗੁੰਜੀ 'ਚ ਕੁੱਛ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮੀ ਗੀਤ {| class="wikitable" |+ !ਗੀਤ !ਸੰਗੀਤਕਾਰ/ ਗੀਤਕਾਰ !ਗਾਇਕ/ ਗਾਇਕਾ !ਫਿਲਮ/ ਸਾਲ |- |ਬਲ੍ਮਵਾ ਬੋਲੋ ਨਾ |ਏਸ.ਮੋਹਿੰਦਰ/ ਮਜਰੂਹ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰੀ |[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] |ਪਿਕਨਿਕ/ 1966 |- |ਘਰ ਆ ਜਾ ਘਿਰ ਆਈ ਬਦਰਿਯਾ ਸੰਵਾਰਿਆ |[[ਰਾਹੁਲ ਦੇਵ ਬਰਮਨ|ਆਰ.ਡੀ.ਬਰਮਨ]]/ ਸ਼ੈਲੇਂਦਰ |ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ |ਛੋਟੇ ਨਵਾਬ/1961 |- |ਜੀਵਨ ਸੇ ਭਰੀ ਤੇਰੀ ਆੰਖੇੰ |ਕਲਿਆਣ ਜੀ ਆਨੰਦ ਜੀ/ਇੰਦੀਵਰ |ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ |ਸਫਰ/1970 |- |ਨਾ,ਜੀਆ ਲਾਗੇ ਨਾ ਤੇਰੇ ਬਿਨਾ ਮੇਰਾ ਕਹੀੰ ਜੀਆ ਲਾਗੇ ਨਾ |ਸਲਿਲ ਚੌਧਰੀ/ ਯੋਗੇਸ਼ |ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ |ਆਨੰਦ/1970 |- |ਬਾਜੇ ਬਾਜੇ ਬਾਜੇ ਰੇ ਕਹੀੰ ਬਾਂਸੁਰਿਯਾ |ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ/ ਸ਼ੈਲੇਂਦਰ |ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ |ਸੁਹਾਨਾ ਗੀਤ/ 1960 ਫਿਲਮ ਰਿਲੀਜ਼ ਨਹੀ ਹੋਈ |- |ਨੈਣ ਸੋ ਨੈਣਨਹੀਂ ਮਿਲਾਓ |ਵਸੰਤ ਦੇਸਾਈ/ ਭਰਤ ਵਿਆਸ |ਹੇਮੰਤ ਕੁਮਾਰ/ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ |ਝਨਕ ਝਨਕ ਪਾਯਲ ਬਾਜੇ/ 1955 |- |ਉਨਕੋ ਯਹ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਹੈ ਕਿ ਹਮ ਕੁੱਛ ਨਹੀਂ ਕਹਤੇ |ਮਦਨ ਮੋਹਨ/ਰਾਜੇਂਦਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ |ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ |ਅਦਾਲਤ/1958 |} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਰਾਗ]] == ਵਿਵਹਾਰ == ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਾਗ ਦਾ ਵਿਵਹਾਰ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਵਿਹਾਰਕ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਤਰਲ, ਬਦਲਦੀਆਂ ਜਾਂ ਪੁਰਾਤਨ ਹਨ। ਹੇਠ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੰਗੀਤ ਇੱਕ ਵਾਰ ਕਿਵੇਂ ਮੌਜੂਦ ਸੀ। ਰਾਗ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਰਾਤ ਦੇ ਤੀਜੇ ਪ੍ਰਹਰ ਦੇ ਘੰਟਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਮਾਂ ਸਵੇਰੇ 9 ਵਜੇ ਤੋਂ ਦੁਪਹਿਰ 12 ਵਜੇ ਤੱਕ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Raagabase - A collection of Indian Classical Music Raags (aka Ragas) |url=https://www.swarganga.org/raagabase.php |access-date=2019-11-16 |website=www.swarganga.org }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੂਨ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>&nbsp; ਕੁੱਝ ਰਾਗਾਂ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਮੌਸਮ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। hlmczdkvds7ohb0kj4sjwqj4ixdnqgu 0 191637 810936 810064 2025-06-16T09:45:34Z CommonsDelinker 156 Removing [[:c:File:Catholic_Syrian_Bank_HO.jpg|Catholic_Syrian_Bank_HO.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Wdwd|Wdwd]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by Shijoyjames|]]. 810936 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = ਸੀ.ਐਸ.ਬੀ. ਬੈਂਕ ਲਿਮਿਟਡ | logo = CSB_Bank_New_Logo-02.svg | image = | image_size = | image_alt = CSB ਬੈਂਕ ਦਾ ਮੁੱਖ ਦਫਤਰ | image_caption = CSB ਬੈਂਕ ਦਾ ਮੁੱਖ ਦਫਤਰ | former_name = ਕੈਥੋਲਿਕ ਸੀਰੀਅਨ ਬੈਂਕ ਲਿਮਿਟੇਡ | type = ਜਨਤਕ | traded_as = {{Unbulleted list|{{BSE|542867}}|{{NSE|CSBBANK}}}} | industry = ਬੈਂਕਿੰਗ<br />ਵਿੱਤੀ ਸੇਵਾਵਾਂ | founded = {{Start date and age|1920|11|26|df=yes}} | hq_location = ਤ੍ਰਿਸੂਰ, [[ਕੇਰਲ]], [[ਭਾਰਤ]] | num_locations = 654 ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ | num_locations_year = 2022 -23 | key_people = | products = | revenue = {{increase}}{{INRConvert|34500|c}} (2021) | operating_income = {{increase}} {{INRConvert|613|c}} (2021) | net_income = {{increase}} {{INRConvert|2273|c}} (2017) | assets = {{increase}}{{INRConvert|23337|c}} (2017) | equity = | owner = | num_employees = 4180 (2022) | parent = | ratio = 22% | website = {{url|www.csb.co.in/}} }} '''ਸੀ.ਐਸ.ਬੀ. ਬੈਂਕ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''CSB Bank'''; ਪਹਿਲਾਂ '''ਕੈਥੋਲਿਕ ਸੀਰੀਅਨ ਬੈਂਕ ਲਿਮਿਟੇਡ''')<ref name="sponsors 2021-22">{{Cite web |last=Zaidi |first=Waseem |date=21 January 2022 |title=I-LEAGUE: Introducing shirt sponsors of every I-league club for 2021–22 season |url=https://khelnow.com/football/i-league-2021-22-shirt-sponsors-every-club |archive-url=https://web.archive.org/web/20220122125039/https://khelnow.com/football/i-league-2021-22-shirt-sponsors-every-club |archive-date=22 January 2022 |access-date=26 February 2022 |website=khelnow.com |publisher=Khel Now}}</ref> ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਨਿੱਜੀ ਖੇਤਰ ਦਾ ਬੈਂਕ ਹੈ ਜਿਸਦਾ [[ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ|ਮੁੱਖ ਦਫਤਰ]] ਤ੍ਰਿਸੂਰ, [[ਕੇਰਲ]], ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਬੈਂਕ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤ ਭਰ ਵਿੱਚ 785 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਅਤੇ 746 ਤੋਂ ਵੱਧ ATM ਦਾ ਨੈੱਟਵਰਕ ਹੈ।<ref name=":0">{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/banking/finance/banking/rbi-lets-watsas-fairfax-to-buy-51-per-cent-in-catholic-syrian-bank/articleshow/56260554.cms|title=RBI lets Watsa's Fairfax to buy 51 per cent in Catholic Syrian Bank|date=30 December 2016|work=[[The Economic Times]]|access-date=15 January 2017}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.newindianexpress.com/states/kerala/2017/jan/01/canadian-firm-gets-rbi-nod-to-acquire-csb-1554932.html|title=Canadian firm gets RBI nod to acquire Catholic Syrian Bank|work=[[The New Indian Express]]|access-date=15 January 2017}}</ref> == ਇਤਿਹਾਸ == CSB ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 26 ਨਵੰਬਰ 1920,<ref>[http://finance.indiamart.com/investment_in_india/catholic_syrian_bank.html Catholic Syrian Bank, Private Sector Banks In India] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070622085102/http://finance.indiamart.com/investment_in_india/catholic_syrian_bank.html|date=22 June 2007}}</ref> ਨੂੰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ 1 ਜਨਵਰੀ 1921 ਨੂੰ ₹ 5 ਲੱਖ ਦੀ ਅਧਿਕਾਰਤ ਪੂੰਜੀ ਅਤੇ ₹ 45,270 ਦੀ ਅਦਾਇਗੀ ਪੂੰਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਲਈ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। 1969 ਵਿੱਚ, ਇਸਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਐਕਟ ਦੀ ਦੂਜੀ ਅਨੁਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬੈਂਕ ਇੱਕ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਬੈਂਕ ਬਣ ਗਿਆ। ਬੈਂਕ ਨੇ 1975 ਤੱਕ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਬੈਂਕ - ਏ ਸ਼੍ਰੇਣੀ, ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਦਸੰਬਰ 2016 ਵਿੱਚ, ਆਰਬੀਆਈ ਨੇ ਫੇਅਰਫੈਕਸ ਫਾਈਨੈਂਸ਼ੀਅਲ ਹੋਲਡਿੰਗਜ਼ ਨੂੰ ਬੈਂਕ ਦਾ 51% ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਫਰਵਰੀ 2018 ਵਿੱਚ, ਫੇਅਰਫੈਕਸ ਇੰਡੀਆ (ਐਫਆਈਐਚ ਮਾਰੀਸ਼ਸ ਇਨਵੈਸਟਮੈਂਟਸ ਲਿਮਟਿਡ ਰਾਹੀਂ) ਨੇ 1180 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਬੈਂਕ ਦਾ 51% ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਨਿਵੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲਾਜ਼ਮੀ 5-ਸਾਲ ਦੀ ਲਾਕ-ਇਨ ਪੀਰੀਅਡ ਅਤੇ RBI ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮਲਟੀਪਲ ਟ੍ਰਾਂਚਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਦੀ ਅਦਾਇਗੀ ਕਰਨ ਲਈ 15 ਸਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/business/Economy/fairfax-india-gets-15-years-to-lower-stake-in-csb-bank-to-15/article29086474.ece|title=Fairfax India gets 15 years to lower stake in CSB Bank to 15%|last=Saha|first=Manojit|date=2019-08-13|work=The Hindu|access-date=2022-01-10|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> ਮਾਰਚ 2019 ਤੱਕ, ਲਗਭਗ 1.3 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਗਾਹਕ ਅਧਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਬੈਂਕ ਦੀ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ, ਕੇਰਲਾ ਅਤੇ ਕਰਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੌਜੂਦਗੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਪੋਰਟਫੋਲੀਓ ਖੇਤੀਬਾੜੀ, MSME, ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਰਿਹਾਇਸ਼ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਸੀ। ਬੈਂਕ 4 ਦਸੰਬਰ, 2019 ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਸ਼ੇਅਰ BSE ਅਤੇ NSE ਵਿੱਚ ਸੂਚੀਬੱਧ ਹਨ।<ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/markets/ipos/fpos/csb-bank-opens-today-heres-what-you-need-to-know/articleshow/72177400.cms|title=CSB Bank IPO review: CSB Bank IPO opens today; here's what you need to know|work=The Economic Times|access-date=2022-01-10}}</ref> == ਸਪਾਂਸਰਸ਼ਿਪ == ਕੇਰਲ ਅਧਾਰਤ ਆਈ-ਲੀਗ ਕਲੱਬ ਗੋਕੁਲਮ ਕੇਰਲਾ ਐਫਸੀ ਨੂੰ CSB ਬੈਂਕ ਦੁਆਰਾ ਸਪਾਂਸਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=6 January 2021 |title=CSB Bank becomes Gokulam Kerala FC's official sponsor |url=https://www.gokulamkeralafc.com/csb-bank-becomes-gokulam-kerala-fcs-official-sponsor/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210106131215/https://www.gokulamkeralafc.com/csb-bank-becomes-gokulam-kerala-fcs-official-sponsor/ |archive-date=6 January 2021 |access-date=2021-05-31 |website=Gokulam Kerala FC |language=en-US}}</ref> == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੈਂਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ * [[ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ]] * [[ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ]] * [[ਮੇਕ ਇਨ ਇੰਡੀਆ]] == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [http://www.csb.co.in/ CSB ਬੈਂਕ ਦੀ ਅਧਿਕਾਰਤ ਵੈੱਬਸਾਈਟ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140424210533/http://www.csb.co.in/ |date=2014-04-24 }} * [https://www.csbnet.co.in/ CSB ਨੈੱਟਬੈਂਕਿੰਗ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੂਨ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} 219ki338f9sbyhmpl5twmwpoe952u3s 0 191938 810917 777650 2025-06-16T05:25:29Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810917 wikitext text/x-wiki {{Infobox religious building | name = ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਅਸਥਾਨ | native_name = | religious_affiliation = [[ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] | image = ضريح بابا نانك.jpg | caption = ਬਗਦਾਦ, ਇਰਾਕ, ਲਗਭਗ 1920 ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਅਸਥਾਨ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲੇ ਚਿਹਰੇ ਦੀ ਤਸਵੀਰ | coordinates = {{coord|33|20|10.2768|N|44|21|50.1732|E|region:IQ|display=inline,title}} | map_size = | location = [[ਬਗਦਾਦ]] | state = | country = ਇਰਾਕ | website = | groundbreaking = | year_completed = }} '''ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਅਸਥਾਨ,''' [[ਬਗ਼ਦਾਦ|ਬਗਦਾਦ]], [[ਇਰਾਕ਼|ਇਰਾਕ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ [[ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ|ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ]] ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦੁਬਾਰਾ ਖੋਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ [[ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ|ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ]] ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰਕੇ ਦੁਬਾਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ 2003 ਤੱਕ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਚੰਗੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਬਾਨੀ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਾਨਕ ਪੀਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, 1511 ਈਸਵੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਮੱਕਾ ਅਤੇ ਮਦੀਨਾ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਗਦਾਦ ਆਏ ਸਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਬਗਦਾਦ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਕਬਰਸਤਾਨ ਵਿਚ ਰਾਤ ਕੱਟਣੀ ਪਈ। ਅਸਥਾਨ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਕਬਰਸਤਾਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite journal|last=Baker|first=Janet|date=2019-10-02|title=Guru Nanak: 550th birth anniversary of Sikhism’s founder: Phoenix Art Museum, The Khanuja Family Sikh Art Gallery, 17 August 2019–29 March 2020|url=https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17448727.2019.1685641|journal=Sikh Formations|language=en|volume=15|issue=3-4|pages=499|doi=10.1080/17448727.2019.1685641|issn=1744-8727}}</ref><ref>{{Cite book|location=}}</ref><ref>{{Cite web |title=BAGHDĀD (33º-20'N, 44º-30'E) |url=http://eos.learnpunjabi.org/BAGHDAD%20(33%C2%BA-20%27N,%2044%C2%BA-30%27E).HTML |access-date=2020-03-16 |website=eos.learnpunjabi.org }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੂਨ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਹੱਤਤਾ == ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦੀ ਚਮਕ ਇੰਨੀ ਡੂੰਘੀ ਦੱਸੀ ਗਈ ਕਿ ਇਹ ਗੱਲ ਫੈਲ ਗਈ ਕਿ ਇੱਕ ਸੰਤ ਆ ਗਿਆ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਨੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪੀਰ ਦਸਤਗੀਰ ਅਤੇ ਪੀਰ ਬਹਿਲੋਲ ਨਾਲ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਤੇ ਅਲੰਕਾਰਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਦੋਵੇਂ ਫਿਰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਦੇ ਚੇਲੇ ਬਣ ਗਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੱਥਾ ਟੇਕਿਆ। ਇਸ ਨਾਲ ਬਗਦਾਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਅਨੁਯਾਈਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਬਣ ਗਿਆ ਜੋ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਵਜੋਂ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਤੱਕ ਇਸ ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿਰਫ਼ ਢਿੱਲਾ ਸੰਪਰਕ ਸੀ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਦੀ ਮੁੜ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਸੀ।<ref>{{Cite book|location=London}}</ref> ਡਾ: ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ, ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੀ ਭਾਰਤੀ ਮੈਡੀਕਲ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਪਤਾਨ, ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਗਦਾਦ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੇ ਕਬਰਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਬਗਦਾਦ ਸਮਰਾ ਰੇਲਵੇ ਲਾਈਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਅਰਬਾਂ ਲਈ ਇਹ ਸਥਾਨ ਬਹਿਲੋਲ ਦੇ ਮਕਬਰੇ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਡਾ. ਹਰਬੰਸ ਲਾਲ ਦੁਆਰਾ "ਤਾਜੁਦੀਨ ਦੀ ਡਾਇਰੀ" ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੀ ਕਿਤਾਬ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਮੁਸਲਮਾਨ ਲੇਖਕ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ ਜੋ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਮੱਕਾ ਤੋਂ ਬਗਦਾਦ ਗਿਆ ਸੀ, ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੀ ਪੀਰ ਦਸਤਗੀਰ ਅਤੇ ਪੀਰ ਬਹਿਲੋਲ ਨਾਲ ਹੋਈ ਗੱਲਬਾਤ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਦੱਸਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਇੱਕ ਸਾਬਕਾ ਇੰਜੀਨੀਅਰ-ਇਨ-ਚੀਫ਼, ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ ਹਰਕੀਰਤ ਸਿੰਘ-ਜੋ ਅਜੋਕੇ ਹੇਮਕੁੰਟ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਤਕਨੀਕੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਇੱਕ ਮਿਸ਼ਨ ਨਾਲ, 1982 ਵਿੱਚ ਬਗਦਾਦ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਥਾਨਕ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਅਸਥਾਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਲਈ, ਜੋ ਕੰਮ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1983 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ ਹਰਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਕੈਪਟਨ (ਡਾ.) ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਭਤੀਜੇ ਅਤੇ ਸੈਸ਼ਨ ਜੱਜ ਸਰਦਾਰ ਸੇਵਾਰਾਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਜੀਵਨੀ ਲਿਖੀ ਸੀ। "ਬ੍ਰਹਮ ਗੁਰੂ" ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੀ ਉਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਸਰਦਾਰ ਸੇਵਾਰਾਮ ਸਿੰਘ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਅਸਥਾਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪੱਥਰ ਦੀ ਤਖ਼ਤੀ ਉੱਤੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਬਾਰੇ ਲਿਖਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਸੰਸ਼ੋਧਿਤ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ, ਕਿਤਾਬ ਕੈਪਟਨ (ਡਾ.) ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਉਲੀਕੀ ਗਈ ਅਸਥਾਨ ਦਾ ਖਾਕਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। 2003 ਵਿੱਚ [[ਇਰਾਕ ਯੁੱਧ]] ਤੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਸਥਾਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਰਬੀ<ref>{{Cite web |date=2012-04-30 |title=SikhSpectrum.com Monthly. Guru Nanak, first Sikh prophet, visited Baghdad. |url=http://www.sikhspectrum.com/072002/baghdad.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120430125203/http://www.sikhspectrum.com/072002/baghdad.htm |archive-date=2012-04-30 |access-date=2019-07-27}}</ref> ਵਿੱਚ ਲਿਖਤ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੀ ਤਖ਼ਤੀ ਮੌਜੂਦ ਸੀ, ਪਰ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਦਮਾਸ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲੁੱਟ ਲਈ ਗਈ ਸੀ। 2007 ਵਿੱਚ, ਇਰਾਕੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪ੍ਰਗਟਾਈ। ਇੱਕ ਖਬਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਅਬੂ ਯੂਸਫ 2011 ਵਿੱਚ ਦਰਗਾਹ ਦਾ ਕੇਅਰਟੇਕਰ ਸੀ।<ref name="AFP">{{Cite web |date=2011-12-05 |title=AFP: Sikh shrine in Baghdad lives on in memories |url=https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5i9OUrN6uBkmrEysxpCc1gxzfyykw?docId=CNG.3a4459421ecb447810df126b36e389f3.501 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111205190227/https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5i9OUrN6uBkmrEysxpCc1gxzfyykw?docId=CNG.3a4459421ecb447810df126b36e389f3.501 |archive-date=2011-12-05 |access-date=2019-07-27}}</ref> ਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਕੁਝ ਸਿੱਖ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਸਨ। ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯਮਤ ਇਕੱਠਾਂ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਲੰਗਰ ਪਕਾਉਣ ਅਤੇ ਵੰਡਣ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵੀ ਹਨ। == ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਿਤੀ == 2018 ਤੱਕ ਸਥਿਤੀ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਬਾਹ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਬਹਿਲੋਲ ਦੇ ਮਕਬਰੇ ਦੇ ਕੋਲ ਸਿਰਫ਼ ਬਾਹਰੀ ਕੰਧ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ ਹੀ ਦੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਦੀਵਾਰ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਮਹਿਰਾਬ ਹੀ ਰਹਿ ਗਿਆ। 2018 ਤੋਂ, ਇੱਕ ਗੇਟ ਸਾਬਕਾ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ। == ਗੈਲਰੀ == <gallery> ਤਸਵੀਰ:Location_of_Guru_Nanak's_shrine_from_a_map_of_Baghdad,_Iraq.jpg|alt=Location of Guru Nanak's shrine from a map of Baghdad, Iraq| ਬਗਦਾਦ, ਇਰਾਕ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਅਸਥਾਨ ਦਾ ਸਥਾਨ ਤਸਵੀਰ:Floor_plan_of_Guru_Nanak's_shrine_in_Baghdad,_Iraq.jpg|alt=Floor plan of Guru Nanak's shrine in Baghdad, Iraq| ਬਗਦਾਦ, ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਅਸਥਾਨ ਦੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਯੋਜਨਾ ਤਸਵੀਰ:Worn_out_inscription_on_the_outside_of_the_gurastahn_of_Guru_Nanak's_shrine_in_Baghdad,_Iraq.jpg|alt=Worn out inscription on the outside of the gurastahn of Guru Nanak's shrine in Baghdad, Iraq| ਬਗਦਾਦ, ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਗੁਰਸਥਾਨ ਦੇ ਬਾਹਰਵਾਰ ਟੁੱਟਿਆ ਹੋਇਆ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਤਸਵੀਰ:Inscription_on_the_stone_slab_from_Guru_Nanak's_shrine_in_Baghdad,_Iraq.jpg|alt=Inscription on the stone slab from Guru Nanak's shrine in Baghdad, Iraq| ਬਗਦਾਦ, ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਅਸਥਾਨ ਤੋਂ ਪੱਥਰ ਦੀ ਸਲੈਬ ਉੱਤੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਤਸਵੀਰ:Photograph_of_Baba_Nanak_Shrine_in_Baghdad,_Iraq.jpg|alt=Photograph of Baba Nanak Shrine in Baghdad, Iraq| ਇਰਾਕ ਦੇ ਬਗਦਾਦ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਦੇ ਅਸਥਾਨ ਦੀ ਫੋਟੋ ਤਸਵੀਰ:Wall_inscriptions_from_Baba_Nanak_Shrine_in_Baghdad,_Iraq.jpg|alt=Wall inscriptions from Baba Nanak Shrine in Baghdad, Iraq| ਇਰਾਕ ਦੇ ਬਗਦਾਦ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਅਸਥਾਨ ਤੋਂ ਕੰਧ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਤਸਵੀਰ:Photograph_of_the_grandfather_of_Abu_Yousuf,_who_served_as_the_then_caretaker_of_the_Baba_Nanak_Shrine_in_Baghdad,_Iraq.jpg|alt=Photograph of the grandfather of Abu Yousuf, who served as the then caretaker of the Baba Nanak Shrine in Baghdad, Iraq| ਇਰਾਕ ਦੇ ਬਗਦਾਦ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਅਸਥਾਨ ਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਬੂ ਯੂਸਫ਼ ਦੇ ਦਾਦਾ ਦੀ ਤਸਵੀਰ </gallery> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਡਾਟਾ ਤੇ ਗੁਣਕ ਹਨ]] o9rnatri5n7hobrzo5bpx6bftpjw94p 0 194664 810923 791740 2025-06-16T05:55:10Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810923 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਬਿਸ਼ੰਬਰ ਖੰਨਾ | image = | image_size = | caption = | other_names = | birth_date = {{birth year and age|1930}} | birth_place = ਭਾਰਤ | death_date = | death_place = | resting_place = | resting_place_coordinates = | occupation = ਪੇਂਟਰ<br>ਈਨਾਮਲਿਸਟ | years_active = | known_for = | spouse = | partner = | children = | parents = | awards = [[ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ]] | website = }} '''ਬਿਸ਼ੰਬਰ ਖੰਨਾ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Bishamber Khanna''') ਇੱਕ [[ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ|ਭਾਰਤੀ]] [[ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ|ਚਿੱਤਰਕਾਰ]] ਅਤੇ ਮੀਨਾਕਾਰੀ ਹੈ।<ref name="A Dream Turns Seventy Five: The Modern School, 1920-19952">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=2y2gvqv2xsEC&q=Bishamber+Khanna&pg=PA114|title=A Dream Turns Seventy Five: The Modern School, 1920-1995|publisher=Allied Publishers|date=2015|isbn=9788170234999|access-date=September 25, 2015}}</ref><ref name="My Years in the USSR2">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=TM2X_ckQt2QC&q=Bishamber+Khanna&pg=PA53|title=My Years in the USSR|publisher=MacMillan|author=Shiela Gujral|year=2002|pages=179|isbn=9780333938126}}</ref>1930 ਵਿੱਚ ਜਨਮੇ,<ref name="A History of Indian Painting: The modern period2">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=McSbSMhArFgC&q=Bishamber+Khanna&pg=PA328|title=A History of Indian Painting: The modern period|publisher=Abhinav Publications|author=Krishna Chaitanya|year=1976|pages=330|isbn=9788170173106}}</ref> ਖੰਨਾ ਨੂੰ ਕਈ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ<ref name="Indian Abstracts: An Absence of Form">{{Cite web |date=2015 |title=Indian Abstracts: An Absence of Form |url=http://www.4to40.com/art/art_show.asp?p=Indian_Abstracts-An_Absence_of_Form-Art_Exhibition&k=Bishamber_Khanna |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150925200447/http://www.4to40.com/art/art_show.asp?p=Indian_Abstracts-An_Absence_of_Form-Art_Exhibition&k=Bishamber_Khanna |archive-date=2015-09-25 |access-date=September 25, 2015 |publisher=40to40}}</ref> ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਿੱਲੀ ਆਰਟ ਗੈਲਰੀ ਵਰਗੇ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।<ref name="Mutual Art info">{{Cite web |date=2015 |title=Mutual Art info |url=http://www.mutualart.com/Artist/Bishamber-Khanna/B4B03670827653CA |access-date=September 25, 2015 |publisher=Mutual Art.com |archive-date=ਸਤੰਬਰ 25, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150925213529/http://www.mutualart.com/Artist/Bishamber-Khanna/B4B03670827653CA |url-status=dead }}</ref> ਉਸਨੇ 20ਵੇਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਪੁਰਸਕਾਰ<ref name="20thaward">{{Cite web |title=20th National Film Awards |url=http://iffi.nic.in/Dff2011/Frm20thNFAAward.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131105220349/http://iffi.nic.in/Dff2011/Frm20thNFAAward.aspx |archive-date=2013-11-05 |access-date=September 26, 2011 |publisher=[[International Film Festival of India]]}}</ref> ਅਤੇ 22ਵੇਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਲਈ ਜਿਊਰੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ।<ref name="22ndawardPDF">{{Cite web |title=22nd National Film Awards (PDF) |url=http://dff.nic.in/2011/22nd_nff_1974.pdf |access-date=October 1, 2011 |publisher=[[Directorate of Film Festivals]]}}</ref> [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ|ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ]] ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1990 ਵਿੱਚ ਚੌਥਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ [[ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ]] ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।<ref name="Padma Awards">{{Cite web |date=2015 |title=Padma Awards |url=http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |archive-date=October 15, 2015 |access-date=July 21, 2015 |publisher=Ministry of Home Affairs, Government of India}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist|30em}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1930]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਚਿੱਤਰਕਾਰ]] ltvczci3fg0c4pjo6hcewlxul0qhngo 0 194674 810806 810796 2025-06-15T12:46:55Z Jagmit Singh Brar 17898 810806 wikitext text/x-wiki {{Infobox artist | name = ਹਨੀਫ ਕੁਰੈਸ਼ੀ | birth_date = {{birth date|1982|10|12|df=y}} | birth_place = ਪਾਲੀਟਾਨਾ, [[ਗੁਜਰਾਤ]], ਭਾਰਤ | death_date = {{death date and age|2024|09|22|1982|10|12|df=y}} | death_place = [[ਗੋਆ]], ਭਾਰਤ | known_for = | notable_works = | alma_mater = ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਯਾਜੀਰਾਓ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ ਬੜੌਦਾ | image = Hanif Kureshi 2023.png | image_size = 180px | caption = ਕੁਰੈਸ਼ੀ 2023 ਵਿੱਚ | alt = ਲਾਲ ਇਮਾਰਤ ਅਤੇ ਕੁਝ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬੋਲਦੇ ਹੋਏ ਕੁਰੇਸ਼ੀ ਦੀ ਅੱਧੀ-ਲੰਬਾਈ ਵਾਲੀ ਤਸਵੀਰ | style = ਸਟ੍ਰੀਟ ਆਰਟ }} '''ਹਨੀਫ਼ ਕੁਰੈਸ਼ੀ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Hanif Kureshi;''' 12 ਅਕਤੂਬਰ 1982 - 22 ਸਤੰਬਰ 2024) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਟ੍ਰੀਟ ਆਰਟਿਸਟ (ਗਲੀ ਕਲਾਕਾਰ) ਸੀ। ਕੁਰੈਸ਼ੀ ਦੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਪੇਂਟ ਕੀਤੇ ਸਾਈਨੇਜ ਦੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਟਾਈਪੋਗ੍ਰਾਫੀ ਅਤੇ ਸਟ੍ਰੀਟ ਆਰਟ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਭਰ ਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਦਿੱਤੀ, ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸਿਖਲਾਈ ਸਥਾਨਕ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਹੋਈ ਜੋ ਹੱਥ ਨਾਲ ਪੇਂਟ ਕੀਤੇ [[ਵਾਹਨ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਪਲੇਟ|ਲਾਇਸੈਂਸ ਪਲੇਟਾਂ]] ਬਣਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਬੜੌਦਾ ਦੀ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਯਾਜੀਰਾਓ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਕਲਾ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਕਰੀਅਰ ਬਣਾਇਆ। ਉਸਨੇ 2000 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗ੍ਰੈਫਿਟੀ ਕਲਾਕਾਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸਟ੍ਰੀਟ ਆਰਟ ਅਤੇ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰਾਂ ਵੱਲ ਵਧਿਆ, ਅਕਸਰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਆਧੁਨਿਕ ਡਿਜੀਟਲ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸਟ੍ਰੀਟ ਸਾਈਨ ਪੇਂਟਰਾਂ ਲਈ ਵਿਲੱਖਣ ਟਾਈਪੋਗ੍ਰਾਫਿਕ ਅਭਿਆਸਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਮਦਨੀ ਦਾ ਇੱਕ ਸਰੋਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ''ਹੈਂਡਪੇਂਟਡਟਾਈਪ'' ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਕੁਰੈਸ਼ੀ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਸਟ੍ਰੀਟ ਆਰਟ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਸੇਂਟ+ਆਰਟ ਇੰਡੀਆ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦੀ ਸਹਿ-ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਲੋਧੀ ਆਰਟ ਡਿਸਟ੍ਰਿਕਟ, [[ਮੁੰਬਈ]] ਦੇ ਸਾਸੂਨ ਡੌਕ ਆਰਟ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਅਤੇ ਬੰਗਲੌਰ ਮੈਟਰੋ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਕੁਰੈਸ਼ੀ ਦਾ ਜਨਮ 12 ਅਕਤੂਬਰ 1982<ref name=":3">{{Cite web |last=Shaikh |first=Sadaf |date=24 September 2024 |title=Remembering Hanif Kureshi, the artist who breathed life into Mumbai's streets |url=https://www.vogue.in/content/remembering-hanif-kureshi-the-artist-who-breathed-life-into-mumbais-streets |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240924222411/https://www.vogue.in/content/remembering-hanif-kureshi-the-artist-who-breathed-life-into-mumbais-streets |archive-date=24 September 2024 |access-date=25 September 2024 |website=Vogue India |language=en-IN}}</ref> ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਭਾਵਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਇੱਕ ਕਸਬੇ ਪਲਿਤਾਨਾ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਦੀਆਂ ਛੁੱਟੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਗਲੀ ਦੇ ਪੇਂਟਰਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਸਥਾਨਕ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜੋ ਹੱਥ ਨਾਲ ਪੇਂਟ ਕੀਤੀਆਂ ਲਾਇਸੈਂਸ ਪਲੇਟਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਹਰ ਸਨ। ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਹੋ ਕੇ, ਉਸਨੇ ਖੁਦ ਇੱਕ ਕਲਾਕਾਰ ਬਣਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ, ਬੜੌਦਾ ਦੀ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਯਾਜੀਰਾਓ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।<ref name=":5">{{Cite web |last=Drishya |date=24 September 2024 |title=A One-Man Revolution: The Artistic Legacy Of The Late Hanif Kureshi |url=https://homegrown.co.in/homegrown-creators/a-one-man-revolution-the-artistic-legacy-of-the-late-hanif-kureshi |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240925014511/https://homegrown.co.in/homegrown-creators/a-one-man-revolution-the-artistic-legacy-of-the-late-hanif-kureshi |archive-date=25 September 2024 |access-date=26 September 2024 |website=Homegrown |language=en}} </ref> == ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਅਤੇ ਮੌਤ == ਕੁਰੈਸ਼ੀ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਲਾ ਸਮਾਗਮਾਂ ਅਤੇ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੰਡਨ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਬਿਏਨੇਲ, ਵੇਨਿਸ ਬਿਏਨੇਲ, ਪੈਰਿਸ ਵਿੱਚ ਸੈਂਟਰ ਪੋਮਪੀਡੂ, ਅਤੇ ਮਿਲਾਨ ਵਿੱਚ ਟ੍ਰਾਈਏਨੇਲ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਉਸਦਾ ਕੰਮ ਦਿੱਲੀ ਦੇ [[ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹਾ|ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ]] ਵਿਖੇ ਇੰਡੀਆ ਆਰਟ, ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਬਿਏਨੇਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ। ਜੂਨ 2024 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਸਵੀਡਨ ਵਿੱਚ ਵਾਈਲਡਸਟਾਈਲ ਗੈਲਰੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੋਲੋ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਲਗਾਈ;<ref name=":6">{{Cite web |date=23 September 2024 |title=Hanif Kureshi, who popularised street art in India's neighbourhoods, passes away at 41 |url=https://indianexpress.com/article/lifestyle/art-and-culture/art-to-the-streets-artist-hanif-kureshi-passes-away-9583250/ |access-date=25 September 2024 |website=The Indian Express |language=en}}</ref> ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ, ਉਹ ਇੱਕ ਸਾਲ ਲਈ [[ਫੇਫੜੇ ਦਾ ਕੈਂਸਰ|ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੇ ਕੈਂਸਰ]] ਨਾਲ ਜੂਝ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਮੌਤ 22 ਸਤੰਬਰ 2024 ਨੂੰ ਗੋਆ ਵਿੱਚ 41 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ, ਆਪਣੇ ਪਿੱਛੇ ਪਤਨੀ ਰੁਤਵਾ ਅਤੇ 5 ਸਾਲ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਬ੍ਰਹਮਾ ਨੂੰ ਛੱਡ ਗਿਆ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਡਿਜ਼ਾਇਨਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2024]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1982]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Webarchive template wayback links]] ju82quljndpu032ujbh7ei3p0sg9qui 0 194834 810893 797780 2025-06-16T01:42:35Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810893 wikitext text/x-wiki '''ਕੇ. ਪ੍ਰਸੰਨਾ ਪਾਂਡਿਅਨ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''K. Prasanna Pandian''')''',''' ਜਿਸਨੂੰ '''ਪੀਪੀ''' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦੱਖਣੀ [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਤਮਿਲ਼ ਨਾਡੂ|ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ]] ਤੋਂ ਇੱਕ [[ਕਲਾਕਾਰ]], [[ਆਰਕੀਟੈਕਟ]] ਅਤੇ ਇੱਕ ਐਨੀਮੇਟਰ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਜਨਮ 1984 ਵਿੱਚ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਦੇ [[ਮਦੁਰਈ|ਮਦੁਰਾਈ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਹ ਇੱਕ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਫਰਮ, ਆਰਚਿਨਫਿਨਿਟਮ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਹਨ। ਉਸਨੇ [[ਕਲਾ]] ਅਤੇ [[ਉਸਾਰੀ ਕਲਾ|ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ]] ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਖਿਤਾਬ ਜਿੱਤੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਅਤੇ ਲੈਂਡਸਕੇਪ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਵਿੱਚ ਚੰਗਾ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਤਾਮਿਲ ਸਿਨੇਮਾ ਇੰਡਸਟਰੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਬੀ.ਆਰਚ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਮੇਸੀ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ, [[ਚੇਨਈ]] ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸਦੀ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ [[ਮਦੁਰਈ|ਮਦੁਰਾਈ]], ਮਹਾਤਮਾ ਮੋਂਟੇਸਰੀ ਮੈਟ੍ਰਿਕੂਲੇਸ਼ਨ ਹਾਇਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਹੋਈ।{{Infobox officeholder|| | name = ਕੇ. ਪ੍ਰਸੰਨਾ ਪਾਂਡੀਅਨ | image = prasanna_pandian.jpg | caption = | order = ਕਲਾਕਾਰ, ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਅਤੇ ਐਨੀਮੇਟਰ | birth_date = {{birth date and age|df=yes|1984|02|26}} | birth_place = ਮਦੁਰਾਈ, [[ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ]] }} == ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ == ਪ੍ਰਸੰਨਾ ਦਾ ਜਨਮ ਮਦੁਰਾਈ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਮੇਸੀ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ, ਚੇਨਈ ਤੋਂ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਦੀ ਬੈਚਲਰ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸਤਿਆਭਾਮਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਚੇਨਈ, ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। == ਪੁਰਸਕਾਰ == '''ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪੁਰਸਕਾਰ:''' * ਬਿਰਲਾ ਵਾਈਟ - ਯੁਵਾ ਰਥਨਾ ਅਵਾਰਡ - ਆਲ ਇੰਡੀਆ - ਦੂਜੀ ਜੀਆਰਸੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ - 2004-2005 * ਬਿਰਲਾ ਵ੍ਹਾਈਟ - ਯੁਵਾ ਰਥਨਾ ਅਵਾਰਡ - ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਫਲੋਰਿੰਗ ਸ਼੍ਰੇਣੀ - 2004-2005 * ਬਿਰਲਾ ਵਾਈਟ - ਯੁਵਾ ਰਥਨਾ ਅਵਾਰਡ - ਜ਼ੋਨ (ਦੱਖਣੀ) - ਪਹਿਲੀ ਜੀਆਰਸੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ - 2005-2006 * ਬਿਰਲਾ ਵਾਈਟ - ਯੁਵਾ ਰਥਨਾ ਅਵਾਰਡ - ਰਾਜ - ਪਹਿਲੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀ - 2005-2006 * ਜਿੰਦਲ ਸਟੇਨਲੈੱਸ ਸਟੀਲ ਪੁਰਸਕਾਰ - ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ - 2005 * ਏ+ਡੀ ਦ ਸਟ੍ਰੋਕਸ ਫਰਨੀਚਰ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਅਵਾਰਡ - ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ - 2005 * ਆਰਚੀ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਪਰਸਪੈਕਟਿਵਜ਼ - ਸਿਖਰਲਾ 10ਵਾਂ ਸਥਾਨ - ਆਲ ਇੰਡੀਆ - 2005 * ਜੌਹਨਸਨ ਟਾਈਜ਼ - ਫਾਈਨਲਿਸਟ - ਸਟੇਟ ਐਲਵੀਐਲ - 2005 * ਸੇਂਟ ਗੋਬੈਨ - ਫਾਈਨਲਿਸਟ - ਆਲ ਇੰਡੀਆ - 2006 '''ਕਲਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪੁਰਸਕਾਰ:''' * ਸਰਵੋਤਮ ਕਲਾਕਾਰ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਮਹਾਤਮਾ, ਮਦੁਰਾਈ - 2001 <gallery> </gallery> == ਹਵਾਲੇ == * [http://www.grasim.com/media/features/Birla_White_Yuva_Ratna_Awards2006.pdf ਬਿਰਲਾ ਵ੍ਹਾਈਟ ਯੁਵਾ ਰਤਨ ਪੁਰਸਕਾਰ 2006 ਦੇ ਜੇਤੂ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061215002659/http://www.grasim.com/media/features/Birla_White_Yuva_Ratna_Awards2006.pdf |date=2006-12-15 }} * [https://web.archive.org/web/20071017110804/http://hindu.com/2006/03/25/stories/2006032518530200.htm ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਅਕੈਡਮੀ ਵਿਖੇ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਦਿਵਸ], ''ਦ ਹਿੰਦੂ'' (25 ਮਾਰਚ 2006)। * [http://www.jindalstainless.com/mycgi/jindalstainless/archives.cgi?id=47 ਸਟੇਨਲੈੱਸ ਇਨੋਵੇਸ਼ਨ ਅਵਾਰਡ ਨਤੀਜੇ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੂਨ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=March 2018|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}, ਜਿੰਦਲ ਸਟੇਨਲੈੱਸ। * [http://www.archidesignindia.com/winner.html ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਆਈਡੀਆਜ਼ ਮੁਕਾਬਲਾ 2005 ਦੇ ਜੇਤੂ], ਆਰਚੀਡਿਜ਼ਾਈਨ ਪਰਸਪੈਕਟਿਵ। * [https://web.archive.org/web/20160514202158/http://kodes.in/ourteam.php?team_id=6], ਕੋਡਸ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੰਸਲਟੈਂਟਸ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਲਿਮਟਿਡ। [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1984]] llbnful0nviqmnxjcotqz6slm6ncjqd 10 195084 810822 794336 2025-06-15T14:00:07Z Jagmit Singh Brar 17898 810822 wikitext text/x-wiki {{Mbox | type = content | image = [[Image:Gnome globe current event.svg|42px]] | text = "ਇਸ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦਿਤ ਸਮੱਗਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਦੋਹਰੀ ਰਵਾਨਗੀ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਧਿਆਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।"<br /> {{#ifexist: {{TALKPAGENAME}}|<small>ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ [[{{TALKPAGENAME}}|ਗੱਲਬਾਤ ਸਫ਼ਾ]] ਵੇਖੋ।</small> }} {{#if:{{{date|}}}|<small>''({{{date}}})''</small>}} {{{{{subst|}}}#if:{{{2|}}} |<br /><small>ਪਿਛਲਾ ਅਪਡੇਟ: {{{2}}}</small> }} | demospace = {{{demospace|}}} }} <!-- Add categories and inter-wikis to the /doc subpage, not here! --> c7wtieup3j9s9cpeiakcmhuzv6f91ll 0 195245 810931 795750 2025-06-16T08:20:54Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810931 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = Bhaskar Raghunath Bakhale | image = | caption = | birth_name = Bhaskar Raghunath Bakhale | alias = Bhaskarrao, Bhaskarbua, Bhaskarbuwa | birth_date = 17 October 1869 | birth_place = | death_date = 8 April 1922 | death_place = | genre = Hindustani classical music | occupation = Hindustani classical vocalist, composer, teacher | years_active = | associated_acts = }} ਭਾਸਕਰ ਰਘੁਨਾਥ ਬਾਖ਼ਲੇ (17 ਅਕਤੂਬਰ 1869-8 ਅਪ੍ਰੈਲ 1922) (ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਸਕਰਰਾਓ ਜਾਂ ਭਾਸਕਰਬੁਆ ਜਾਂ ਭਾਸਕਰਬੂਵਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਇੱਕ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ|ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਕਲਾਸੀਕਲ]] ਗਾਇਕ, ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ਸਨ।<ref name="vh">V.H. Deshpande. Between Two Tanpuras. Popular Publication, 1989. {{ISBN|978-0-86132-226-8}} </ref><ref name="bd">B.R. Deodhar. Pillars of Hindustani Music. Popular Publication, 1995. {{ISBN|978-81-7154-555-1}} </ref> == ਸਿੱਖਿਆ == ਭਾਸਕਰ ਬਾਖ਼ਲੇ ਦਾ ਜਨਮ [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਗੁਜਰਾਤ]] ਦੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਕਥੋਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਰਹਾਡੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮੁੱਢਲੀ ਤਾਲੀਮ [[ਵਡੋਦਰਾ]] ਦੇ ਵਿਸ਼ਨੂੰਬੁਵਾ ਪਿੰਗਲੇ ਤੋਂ [[ਧਰੁਪਦ|ਧ੍ਰੁਪਦ]] ਅਤੇ ਕੀਰਤਣ ਵਿੱਚ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਵਡੋਦਰਾ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਸਿਖਿਆ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਆਪਣੇ ਦਰਬਾਰੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਮੌਲਾ ਬਕਸ਼ਾ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਏ ਗਏ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ। ਫਿਰ ਉਹ ਅੰਨਾ ਸਾਹਿਬ ਕਿਰਲੋਸਕਰ ਦੀ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕ ਥੀਏਟਰ ਮੰਡਲੀ ਕਿਰਲੋਸਕਾਰ ਨਾਟਕ ਮੰਡਲੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਾਲ ਕਲਾਕਾਰ ਬਣ ਗਏ ਜਿੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ [[ਇੰਦੌਰ]] ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ [[ਕੈਰਾਨਾ|ਕਿਰਾਨਾ]] ਦੇ ਇੱਕ [[ਰੁਦਰ ਵੀਨਾ]] ਕਲਾਕਾਰ ਬੰਦੇ ਅਲੀ ਖਾਨ ਨਾਲ ਗੰਡਾ-ਬੰਧਨ ਰਸਮ ਦੇ ਅਧੀਨ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਗਿਰਦ ਬਣ ਗਏ ।<ref name="bonnie" /> [[ਗਵਾਲੀਅਰ ਘਰਾਣਾ|ਗਵਾਲੀਅਰ ਘਰਾਣੇ]] ਦੇ ਫੈਜ਼ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਨ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ [[ਵਡੋਦਰਾ]] ਵਿੱਚ ਪਡ਼ਾਇਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਆਗਰਾ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਨਥਨ ਖਾਨ, [[ਜੈਪੁਰ]] ਅਤੇ [[ਮੈਸੂਰ]] ਦੇ ਇੱਕ ਦਰਬਾਰੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ [[ਵਿਲਾਇਤ ਹੁਸੈਨ ਖਾਨ]] ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇਣ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ।<ref name="bd">B.R. Deodhar. Pillars of Hindustani Music. Popular Publication, 1995. {{ISBN|978-81-7154-555-1}}[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-81-7154-555-1|978-81-7154-555-1]] </ref> ਇਹ ਅਪ੍ਰੈਂਟਿਸਸ਼ਿਪ ਮੈਸੂਰ ਅਤੇ [[ਧਾਰਵਾੜ]] ਵਿੱਚ 1901 ਵਿੱਚ ਨਥਨ ਖਾਨ ਦੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹੀ। ਸੰਨ 1899 ਵਿੱਚ, ਨਥਨ ਖਾਨ ਨੇ [[ਜੈਪੁਰ-ਅਤਰੌਲੀ ਘਰਾਨਾ|ਜੈਪੁਰ-ਅਤਰੌਲੀ ਘਰਾਣੇ]] ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ [[ਕੋਲਹਾਪੁਰ]] ਦੇ ਦਰਬਾਰੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ [[ਅੱਲਾਦਿਆ ਖਾਨ|ਅਲਾਦੀਆ ਖਾਨ]] ਤੋਂ ਹੋਰ ਸਿਖਲਾਈ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ। 1901 ਵਿੱਚ, ਬਾਖ਼ਲੇ ਨੇ ਅੱਲਾਦੀਆ ਖਾਨ, ਉਸ ਦੇ ਭਰਾ ਹੈਦਰ ਖਾਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਭਤੀਜੇ ਨਥਨ ਖਾਨ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ। ਅੱਲਾਦੀਆ ਖਾਨ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ 1922 ਤੱਕ ਬਖ਼ਾਲੇ ਦੀ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹੀ। ਬਖਾਲੇ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਨਾਲ ਉੱਭਰ ਕੇ, ਅੱਲਾਦੀਆ ਖਾਨ ਰੋ ਪਿਆ ਅਤੇ ਅਚਾਨਕ ਸੇਠ ਵਿੱਠਲਦਾਸ ਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ 'ਤੇ ਆਪਣਾ 1922 ਦਾ [[ਮੁੰਬਈ]] ਪਾਠ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।<ref name="nmk" /> ਦਿਲੀਪ ਚੰਦਰ ਵੇਦੀ ਨੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ, [[ਅਬਦੁਲ ਕਰੀਮ ਖਾਨ]] ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਬਾਖ਼ਲੇ ਗਵਾਲੀਅਰ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਹੱਦੂ ਖਾਨ ਦੇ ਛੋਟੇ ਪੁੱਤਰ ਰਹੀਮਤ ਖਾਨ (1856-1922) ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੀ। == ਕੈਰੀਅਰ == 1883-1885 ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਬਾਖ਼ਲੇ ਨੇ ਕਿਰਲੋਸਕਰ ਨਾਟਕ ਮੰਡਲੀ ਦੇ ਸਟੇਜ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਾਲ ਕਲਾਕਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਜਿੱਥੇ ਭਾਊਰਾਓ ਕੋਲਹਤਕਰ, ਮੋਰੋਬਾ ਵਾਘੋਲੀਕਰ ਅਤੇ ਬਾਲਾਕੋਬਾ ਨਾਟੇਕਰ ਨੇ ਲੋਕ ਅਤੇ ਹਲਕੇ ਕਲਾਸੀਕਲ ਸਟੇਜ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਗਾਇਕਾਂ ਵਜੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਿਖਲਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬਖ਼ਾਲੇ 1899 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਲਾਸੀਕਲ ਗਾਇਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਇਆ। 1901 ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ [[ਧਾਰਵਾੜ]] ਦੇ ਇੱਕ ਸਿਖਲਾਈ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। 1901 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਉਹ [[ਮੁੰਬਈ]] ਅਤੇ [[ਪੂਨੇ|ਪੁਣੇ]] ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਪੂਰੇ [[ਭਾਰਤ]] ਅਤੇ [[ਨੇਪਾਲ]] ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਸ ਨੂੰ "ਦੇਵ ਗੰਧਰਵ" (ਸਵਰਗੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਵਤਾ) ਦਾ ਆਨਰੇਰੀ ਖਿਤਾਬ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਨੋਟਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖੇ ਗਏ ਧਰੁਪਦ ਅਤੇ ਧਮਾਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਘੱਟ ਹੀ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਖਾਸ ਗਾਉਣ ਵਿੱਚ ਖਿਆਲ [[ਰਾਗ]] ਅਤੇ ਦਾਦਰਾ, [[ਟੱਪਾ: ਇੱਕ ਗਾਇਨ ਸ਼ੈਲੀ|ਟੱਪਾ]], [[ਠੁਮਰੀ]], ਭਜਨ, ਮਰਾਠੀ ਸਟੇਜ ਨਾਟਕਾਂ ਦੇ ਗੀਤ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਮਰਾਠੀ ਹਲਕੇ ਕਲਾਸੀਕਲ ਰੂਪ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕਿਰਲੋਸਕਰ ਨਾਟਕ ਮੰਡਲੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਗੰਧਰਵ ਨਾਟਕ ਮੰਡਲੀ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਇੱਕ ਸਫਲ ਕੈਰੀਅਰ ਰਿਹਾ। ਗੋਵਿੰਦਰਾਓ ਟੇਂਬੇ ਨੂੰ ਸਟੇਜ ਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਮਨਪਮਨ (1911) ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਬਾਖਲਾ ਦੀ ਸਲਾਹ ਤੋਂ ਲਾਭ ਹੋਇਆ। ਬਾਖਲੇ ਨੇ ਫਿਰ ਕਲਾਸੀਕਲ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਕੇ ਸੰਗੀਤ ਵਿਦਿਆਹਰਨ (1913) ਸੰਗੀਤ ਸਵੈਮਵਾਰ (1916) ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ [[ਦਰੌਪਦੀ|ਦ੍ਰੌਪਦੀ]] (1920) ਵਰਗੇ ਨਵੇਂ [[ਮਰਾਠੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਮਰਾਠੀ]] ਸੰਗੀਤਕ ਥੀਏਟਰ ਸਟੇਜ ਨਾਟਕਾਂ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸਟੇਜ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਗਾਉਣ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। [[ਕੁਮਾਰ ਗੰਧਰਵ]], [[ਵਸੰਤਰਾਓ ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ]] ਅਤੇ ਆਨੰਦ ਭਟੇ ਸਮੇਤ ਕਈ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਨੇ ਬਾਲ ਗੰਧਰਭ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੀ ਆਪਣੀ ਵਿਆਖਿਆ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਬਾਖਲੇ ਨੇ 1906 ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਬਾਲ ਗੰਧਰਵ ਨੂੰ ਸਿਖਾਇਆ ਅਤੇ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ, ਅਤੇ [[ਅਹਿਮਦ ਜਾਨ ਥਿਰਕਵਾ]] ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ [[ਤਬਲਾ]] ਵਾਦਕ ਵਜੋਂ ਗੰਧਰਬ ਨਾਟਕ ਮੰਡਲੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲਿਆਂਦਾ। ਸੰਨ 1911 ਵਿੱਚ, ਬਖ਼ਲੇ ਨੇ ਭਾਰਤ ਗਿਆਨ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਪੁਣੇ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਪਡ਼੍ਹਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾ ਸੀ-ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਸਾਲ 2011 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ। == ਚੇਲੇ == ਬਾਖ਼ਲੇ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਰਸਮੀ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਚੇਲੇ ਬਾਲ ਗੰਧਰਵ, ਤਾਰਾਬਾਈ ਸ਼ਿਰੋਡਕਰ, ਦੱਤਾਤ੍ਰੇ ਬਾਗਲਕੋਟਕਰ (ਦੱਤੋਬਾ) ਬਾਪੁਰਾਓ ਕੇਤਕਰ ਅਤੇ ਮਾਸਟਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾਓ ਫੁਲੰਬਰੀਕਰ ਸਨ, ਬਾਲ ਗੰਧਾਰਵ ਨੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਟੇਜ ਗੀਤਾਂ (ਸੈਮੀ/ਲਾਈਟ ਕਲਾਸੀਕਲ) ਲਈ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਲਾਸੀਕਲ ਵੋਕਲ ਲਈ ਨਹੀਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੱਤਾਤ੍ਰੇਅ ਬਾਗਲਕੋਟਕਰ, ਨਰਹਰ ਪਾਟਨਕਰ, ਗੁੰਡੋਪੰਤ ਵਾਲਾਵਲਕਰ, ਗਣਪਤੀ ਪੁਰੋਹਿਤ, ਹਰੀਸ਼ਚੰਦਰ ਬਾਲੀ, ਭਾਈ ਲਾਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰੀ ਅਤੇ ਦਿਲੀਪ ਚੰਦਰ ਵੇਦੀ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਿਖਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਲਈ ਅਬਦੁਲ ਕਰੀਮ ਖਾਨ ਦੇ ਚੇਲੇ ਗਣੇਸ਼ ਰਾਮਚੰਦਰ ਬੇਹਾਰੇ ਨੂੰ ਵੀ ਪਡ਼ਾਇਆ। ਗੋਵਿੰਦਰਾਓ ਟੇਂਬੇ, ਜੋ 1901 ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਹਿਯੋਗੀ ਸਨ, ਨੂੰ ਇੱਕ ਗਾਇਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਰੀਅਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਪੰਪ ਆਰਗਨ [[ਹਾਰਮੋਨੀਅਮ]] ਵਜਾਉਣ ਲਈ ਬਾਖਲੇ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ। ਬਾਖ਼ਲੇ ਨੇ 10 ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ [[ਕੇਸਰਬਾਈ ਕੇਰਕਰ]] ਨੂੰ ਪਡ਼ਾਇਆ (1914 ਵਿੱਚ "ਭਾਰਤ ਗਿਆਨ ਸਮਾਜ" ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਰਾਗ '[[ਸਿੰਧੁਰਾ]]' ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ 1921 ਵਿੱਚ ਅੱਲਾਦੀਆ ਖਾਨ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਅੱਲਾਦੀਆ ਖਾਨ ਨੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਪਡ਼੍ਹਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ [[ਵਿਲਾਇਤ ਹੁਸੈਨ ਖਾਨ]] ਨੂੰ ਵੀ ਸੀਮਤ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਸਿਖਾਇਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਗੋਵਿੰਦਰਾਓ ਟੇਂਬੇ ਦਾ 50 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਲੰਬਾ ਕੈਰੀਅਰ ਇੱਕ ਹਾਰਮੋਨੀਅਮ ਵਾਦਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਸਟੇਜ ਨਾਟਕਾਂ ਅਤੇ ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੰਚ, 5 ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤਕਾਂ ਬਾਰੇ ਕਈ ਲੇਖਾਂ ਦੇ ਲੇਖਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿൽ, ਅਤੇ [[ਆਕਾਸ਼ਵਾਣੀ|ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ]] ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਆਡੀਸ਼ਨ ਬੋਰਡ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵੀ ਬਾਲ ਗੰਧਰਵ, ਮਾਸਟਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾਓ, ਵਿਲਾਇਤ ਹੁਸੈਨ ਖਾਨ ਅਤੇ ਕੇਸਰਬਾਈ ਕੇਰਕਰ ਨੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਵਜੋਂ ਲੰਮਾ ਕਰੀਅਰ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਆਖਰਕਾਰ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਤ [[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] ਅਤੇ [[ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ|ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ। 1920 ਦੇ ਆਸ ਪਾਸ, ਤਾਰਾਬਾਈ, ਕੇਸਰਬਾਈ ਕੇਰਕਰ ਸਮੇਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਹੁਤ ਸਤਿਕਾਰਤ ਸਨ, ਨੇ ਗਾਉਣਾ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ 1946 ਤੋਂ 30 ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਸੰਨਿਆਸ ਲੈ ਲਿਆ, ਉਸਨੇ 1949 ਵਿੱਚ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ [[ਆਕਾਸ਼ਵਾਣੀ|ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ]] ਲਈ ਕੁਝ ਲਾਈਵ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗਾਂ ਕੀਤੀਆਂ।<ref name="bd">B.R. Deodhar. Pillars of Hindustani Music. Popular Publication, 1995. {{ISBN|978-81-7154-555-1}}[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-81-7154-555-1|978-81-7154-555-1]] </ref> ਦਿਲੀਪ ਚੰਦਰ ਵੇਦੀ ਬਾਖ਼ਲੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਗਰਾ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਫ਼ਈਆਜ਼ ਖਾਨ ਦੇ ਚੇਲੇ ਬਣ ਗਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਲੰਬਾ ਕੈਰੀਅਰ ਭਾਰਤੀ ਕਲਾ ਕੇਂਦਰ, [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗਾਇਕ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਇੰਸਟ੍ਰਕਟਰ ਵਜੋਂ ਰਿਹਾ।ਪੰਡਿਤ ਰਾਮ ਮਰਾਠੇ ਮਾਸਟਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾਓ ਫੁਲੰਬਰੀਕਰ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਚੇਲੇ ਸਨ। ਮਾਸਟਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾਓ ਫੁਲੰਬਰੀਕਰ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਪੰਡਿਤ ਨੂੰ ਪਡ਼ਾਇਆ।ਰਾਮ ਮਰਾਠੇ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵੀ ਬਣਾਈਆਂ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਵਾਇਤੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੱਗੀਤ ਰਚਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸਿਖਾਇਆ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਡਿਤ ਰਾਮ ਮਰਾਠੇ ਤੋਂ ਸਿੱਖੀਆਂ ਸਨ। ਭਾਸਕਰਬੁਵਾ ਬਖ਼ਲੇ।  {{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ|date=December 2018}}<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''<nowiki><span title="This claim needs references to reliable sources. (December 2018)">citation needed</span></nowiki>''&#x5D;</sup> == ਵਿਰਾਸਤ == ਬਾਖ਼ਲੇ ਕਈ ਘਰਾਣੇ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਤੋਂ ਰਵਾਇਤੀ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਗਾਇਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ।<ref name="bd">B.R. Deodhar. Pillars of Hindustani Music. Popular Publication, 1995. {{ISBN|978-81-7154-555-1}}[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-81-7154-555-1|978-81-7154-555-1]] </ref> 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ [[ਮੁਸਲਮਾਨ]] ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਦਾ ਗਡ਼੍ਹ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਲਕ੍ਰਿਸ਼ਣਬੁਵਾ ਇਚਲਕਰੰਜੀਕਰ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕੁੱਝ [[ਹਿੰਦੂ]] ਗਾਇਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ।<ref name="bd" /> ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]], [[ਗੁਜਰਾਤ]] ਅਤੇ [[ਕਰਨਾਟਕ]] ਰਾਜਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪਡ਼ਾਇਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਅਗਲੀ ਪੀਡ਼੍ਹੀ ਵਿੱਚ ਬਾਖ਼ਲੇ, ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦਿਗੰਬਰ ਪਲੁਸਕਰ, ਰਾਮਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਵਜ਼ੇ ਅਤੇ [[ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਨਾਰਾਇਣ ਭਾਤਖੰਡੇ]] ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਲਈ ਇੱਕ ਸਨਮਾਨਯੋਗ ਸਮਾਜਿਕ ਰੁਤਬਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਕੀਤਾ।<ref name="vh">V.H. Deshpande. Between Two Tanpuras. Popular Publication, 1989. {{ISBN|978-0-86132-226-8}}[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-0-86132-226-8|978-0-86132-226-8]] </ref><ref name="bd" /> ਪਲੁਸਕਰ ਅਤੇ ਭਾਤਖੰਡੇ ਦੇ ਉਲਟ, ਬਾਖ਼ਲੇ ਨੇ ਅਧਿਆਪਨ ਵਿਧੀ ਜਾਂ ਇਸ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਸੰਗਠਨਾਤਮਕ ਪਹਿਲੂਆਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸੁਧਾਰ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਸਮਾਰੋਹ, ਹੋਰ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਤਾਲਮੇਲ, ਅਤੇ ਸਟੇਜ ਨਾਟਕਾਂ ਲਈ ਰਚਨਾਵਾਂ-ਬਾਲ ਗੰਧਰਵ, ਕੇਸ਼ਵ ਭੋਸਲੇ, [[ਦੀਨਾਨਾਥ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ-ਭਾਰਤ ਦੀ ਮਰਾਠੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੀ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਕਲਾਸੀਕਲ ਅਤੇ ਅਰਧ-ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤ ਲਈ ਇੱਕ ਸੁਆਦ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰਕ ਸੀ। ਬੀ. ਆਰ. ਦਿਓਧਰ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਯੋਗਦਾਨ ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਕਲਾਸੀਕਲ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਵਿਕਸਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਬਣਿਆ ਰਿਹਾ।<ref name="bd" /> ਬਾਖਾਲੇ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਆਦਰਸ਼ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਤੁਲਿਤ ਗਾਇਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।<ref name="vh" /><ref name="bd" /><ref name="nmk" /> ਬਾਖ਼ਲੇ ਨੇ ਕੋਈ ਰਿਕਾਰਡ ਵਿਰਾਸਤ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀ ਹੈ। <ref name="bd">B.R. Deodhar. Pillars of Hindustani Music. Popular Publication, 1995. {{ISBN|978-81-7154-555-1}}[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-81-7154-555-1|978-81-7154-555-1]] </ref> ਗ੍ਰਾਮੋਫੋਨ ਕੰਪਨੀ ਨੇ 1911 ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗਾਂ ਦੇ ਦੋ ਸੈੱਟਾਂ ਦਾ ਅਸਫਲ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਜਾਂ ਸੰਗੀਤ ਪਹੁੰਚ ਦਾ ਕੋਈ ਨਿਸ਼ਾਨ ਅੱਜ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਟੇਜ ਨਾਟਕਾਂ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਅਰਧ-ਕਲਾਸੀਕਲ ਰਚਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਕੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।<ref name="vh">V.H. Deshpande. Between Two Tanpuras. Popular Publication, 1989. {{ISBN|978-0-86132-226-8}}[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-0-86132-226-8|978-0-86132-226-8]] </ref> ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਖਰਡ਼ੇ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਗਵਾਲੀਅਰ ਘਰਾਣਾ|ਗਵਾਲੀਅਰ ਘਰਾਣੇ]] ਦੇ ਫੈਜ਼ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਨ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸੂਚੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਪੋਤੇ ਸੁਧੀਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਸ਼ੈਲਾ ਦਾਤਾਰ ਨੇ ਇਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। 1922 ਵਿੱਚ ਬਾਖ਼ਲੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਚੇਲੇ ਮਾਸਟਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾਓ ਭਾਰਤ ਗਿਆਨ ਸਮਾਜ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਬਣੇ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਕੋਰਸ ਦੇ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਵਜੋਂ ਰਾਗਸੰਗਰਾਹਮਾਲਾ ਦੇ ਸੱਤ ਖੰਡ ਲਿਖੇ। [[ਪੂਨੇ|ਪੁਣੇ]] ਵਿੱਚ ਬਾਖ਼ਲੇ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਭਾਰਤ ਗਿਆਨ ਸਮਾਜ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤਕ ਗਾਉਣ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਲਿਆਣ ਵਿੱਚ 1926 ਵਿੱਚ ਬਾਖਾਲੇ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਲਿਆਣ ਗਿਆਨ ਸਮਾਜ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਸਾਲ "ਦੇਵ ਗੰਧਰਵ ਮਹੋਤਸਵ" ਸਿਰਲੇਖ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸੰਮੇਲਨ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ|ਚੰਡੀਗਡ਼੍ਹ]] ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਲਾ ਕੇਂਦਰ ਹਰ ਸਾਲ "ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਭਾਸਕਰ ਰਾਓ ਨ੍ਰਿਤਿਆ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਸੰਮੇਲਨ" ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਇੱਕ ਕਾਨਫਰੰਸ ਆਯੋਜਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੁਣੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਹਰ ਸਾਲ ਪੰਡਿਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। [[ਸੰਗੀਤ]] ਦੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਵਿੱਚ [[ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ]] ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੂੰ ਭਾਸਕਰਬੁਵਾ ਬਖ਼ਲੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [[ਮੁੰਬਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਹਰ ਸਾਲ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੂੰ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} * http://audiofarm.org/audiofiles/6497 (ਬਾਲ ਗੰਧਰਵ, ਕੇਸਰਬਾਈ ਕੇਰਕਰ ਅਤੇ ਮਾਸਟਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾਓ ਫੁਲੰਬਰੀਕਰ ਦੀਆਂ ਆਡੀਓ ਫਾਈਲਾਂ) * http://web.me.com/wvdm/Meersahebs_noblog_on_music/Articles/Entries/2007/11/13_Dilip_Chandra_Vedi.html (ਦਿਲੀਪ ਚੰਦਰ ਵੇਦ ਦੀਆਂ ਆਡੀਓ ਫਾਈਲਾਂ * [https://web.archive.org/web/20120327155040/http://www.sawf.org/library/?d=page&parent=57&pid=sp181 https://web.archive.org/web/20120327155040/http:// www. sawf. org/library/? d = page & parent = 57 & pid = sp181] (ਦਿਲੀਪ ਚੰਦਰ ਵੇਦ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਆਡੀਓ ਫਾਈਲਾਂ) * [http://www.parrikar.org/raga-central/bhairavi-page2/ http://www.parrikar.org/raga-central/bhairavi-page2] (ਗੋਵਿੰਦਰਾਓ ਟੇਂਬੇ ਦੀ ਹਾਰਮੋਨੀਅਮ ਉੱਤੇ ਭੈਰਵੀ ਵਜਾਉਣ ਦੀ ਆਡੀਓ ਫਾਈਲ * https://www.youtube.com/watch?v=5TOvh6Ec2H0 (ਸੰਗੀਤ ਸਵੈਮਵਰ ਦੀ ਵੀਡੀਓ ਫਾਈਲ) * http://courses.nus.edu.sg/course/ellpatke/Miscellany/bal%20gandharva.htm (ਬਾਲ ਗੰਧਰਵ ਦੀਆਂ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ) * http://www.cs.washington.edu/homes/mausam/bakhle.html (ਵੀ. ਐਚ. ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ ਦਾ ਲੇਖ ਬਖਾਲੇ ਬਾਰੇ * [https://web.archive.org/web/20110902080851/http://www.pracheenkalakendra.org/activities_bhaskar.php https://web.archive.org/web/20110902080851/http:// www. pracheenkalakendra. org/Activities _ bhaskar. php] * [http://www.punebharatgayansamaj.org/ http://www.punebharatgayansamaj.org] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210116082423/http://www.punebharatgayansamaj.org/|date=16 January 2021}} 16 ਜਨਵਰੀ 2021 at the Wayback Machine * [https://web.archive.org/web/20120326110519/http://www.kalyangayansamaj.org/dmaboutus_eng.html https://web.archive.org/web/20120326110519/http:// www. Kalyangayansamaj. org/dmaboutus _ eng. html] * http://www.bookganga.com/eBooks/Book/4951430475352089766.htm * http://shailasudhirdatar.com/profile.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210116092736/http://shailasudhirdatar.com/profile.html |date=2021-01-16 }} * [https://web.archive.org/web/20111003090713/http://ulhaskashalkar.tripod.com/krishnar.htm https://web.archive.org/web/20111003090713/http:// ਉਲਹਾਸਕਾਸ਼ਾਲਕਰ. ਟ੍ਰਿਪੋਡ. ਕਾਮ/ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਰ. ਐਚ. ਟੀ. ਐਮ.] * http://www.parrikar.org/vpl/profiles/tembe_profile.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210115023151/https://www.parrikar.org/vpl/profiles/tembe_profile.pdf|date=15 January 2021}} 15 January 2021 at the Wayback Machine (ਵੀ. ਐਚ. ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ ਦਾ ਗੋਵਿੰਦਰਾਓ ਟੇਂਬੇ ਦਾ ਸੋਗ ਸੰਦੇਸ਼) [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1869]] 3ntykd75wkdmif1zf3nh5rnsvzwvzo1 0 195562 810929 798055 2025-06-16T07:21:40Z CommonsDelinker 156 Replacing Murals_of_the_folktales_of_Rai_Dyach_(Sorath_Rai_Diyach)_on_the_left_and_Laila_and_Majnun_on_the_right_in_the_tomb_of_Rehan_Khan_Jamali_in_Sindh.jpg with [[File:Murals_of_the_folktales_of_Dhaj_the_Great_(Sorath_Rai_Diyach)_on_the_left_and_Laila_ 810929 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Mural_panel_depicting_romances_of_Laila_and_Majnun_(above)_and_Sasui_and_Punhun_(below)_in_a_tomb_in_the_necropolis_of_Mian_Nasir_Muhammad_Kalhoro_in_Sindh.jpg|thumb| ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਮੀਆਂ ਨਾਸਿਰ ਮੁਹੰਮਦ ਕਲਹੋਰੋ ਦੇ ਕਬਰਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਕਬਰੇ ਵਿੱਚ [[ਲੈਲਾ ਮਜਨੂੰ|ਲੈਲਾ ਅਤੇ ਮਜਨੂੰ]] (ਉੱਪਰ) ਅਤੇ [[ਸੱਸੀ ਪੁੰਨੂੰ|ਸਾਸੂਈ ਅਤੇ ਪੁੰਹੁਨ]] (ਹੇਠਾਂ) ਦੇ ਰੋਮਾਂਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰ।]] '''ਸਿੰਧ ਦੇ ਮਕਬਰੇ ਦੀਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Tomb paintings of Sindh''') ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ [[ਸਿੰਧ]] ਸੂਬੇ ਦੇ ਮਕਬਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਖਿੰਡੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਹਨ।<ref name=":0">{{Cite web |date=2021-06-18 |title=Depictions of the Dance of Leela in Sindhi Tombs |url=https://www.thefridaytimes.com/2021/06/18/depictions-of-the-dance-of-leela-in-sindhi-tombs/ |access-date=2024-04-19 |website=The Friday Times |language=en}}</ref> == ਇਤਿਹਾਸ == ਕੰਧ ਚਿੱਤਰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੰਬਰ-ਸ਼ਾਹਦਾਦਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ [[ਸ਼ਾਹਦਦਕੋਟ|ਸ਼ਾਹਦਾਦਕੋਟ]] ਤਹਿਸੀਲ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ [[ਦਾਦੂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਦਾਦੂ]] ਅਤੇ ਸੰਘਰ ਅਤੇ ਸਿੰਧ ਦੇ ਹੋਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।<ref name=":0"/> ਕਲਹੋਰਾ ਕਾਲ (1701–1783) ਦੌਰਾਨ ਕੰਧ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਆਮ ਹੋ ਗਈ। ਉਹ ਅਕਸਰ ਲੋਕ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਕਬਾਇਲੀ ਮੁਖੀਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਸਨ।<ref>Zulfiqar Ali Kalhoro [http://www.thefridaytimes.com/27052011/page16.shtml "The love tombs of Sindh"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110922095430/http://www.thefridaytimes.com/27052011/page16.shtml |date=2011-09-22 }} ''The Friday Times'', May 27 – June 02, 2011, Vol. XXIII, No. 15 {{Dead link|date=July 2023}}</ref> ਜਮਾਲੀ ਮਕਬਰੇ ਲਰਕਾਣਾ ਅਤੇ ਕੰਬਰ-ਸ਼ਾਹਦਾਦਕੋਟ, ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ, ਜੋ [[ਸੱਸੀ ਪੁੰਨੂੰ|ਸਸੂਈ ਪੁੰਨਹੂਨ]], [[ਮੋਮਲ ਰਾਣੋ]], [[ਸ਼ਾਹ ਜੋ ਰਿਸਾਲੋ|ਸੁਹਨੀ ਮੇਹਰ]], [[ਲੈਲਾ ਮਜਨੂੰ|ਲੈਲਾ ਅਤੇ ਮਜਨੂੰ]] ਅਤੇ [[ਨੂਰੀ ਜਮ ਤਮਾਚੀ|ਨੂਰੀ ਜਾਮ ਤਮਾਚੀ]] ਦੇ ਰੋਮਾਂਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸਿੰਧੀ ਕਲਾ ਦੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨਿੰਗ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਮੋਹਨਜੋਦੜੋ ਅਤੇ ਅਮਰੀ ਸਭਿਅਤਾਵਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਸਮਾਰਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ 'ਤੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਦੀ ਕਲਾ ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਹੋਈ, ਜਿਸਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਕਲਹੋਰਾ ਕਾਲ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਕਲਹੋਰਾਂ ਨੇ ਸਿੰਧ ਉੱਤੇ 1782 ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਾਲਪੁਰ ਅਮੀਰਾਂ ਨੇ 1843 ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਦੋਵੇਂ ਸ਼ਾਸਕ ਕਬੀਲੇ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਅਤੇ ਯਾਦਗਾਰੀ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਦੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦੇ ਸਨ।<ref>{{Cite journal|last=Kingrani|first=Aziz|title=The Frescoes on wall of tomb of Mian Noor Muhammad Kalhoro, Sindh Pakistan|url=https://www.academia.edu/29934288}}</ref> ਕਲਹੋਰਾ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ ਮੀਆਂ ਨੂਰ ਮੁਹੰਮਦ ਕਲਹੋਰੋ ਦੀ ਕਬਰ ਸਿੰਧੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕਲਾਕਾਰੀ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ। ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਸਮਾਰਕਾਂ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵਸਰਾਵਿਕਸ ਅਤੇ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੈ (ਕੱਲਹੋਰੋ 2002, 2003, 2004)। ਉੱਪਰੀ ਸਿੰਧ (ਲੜਕਾਣਾ ਅਤੇ ਦਾਦੂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ) ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਮਕਬਰੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਨਾਲ ਸਜਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਫਿਰ ਵੀ, ਕੁਝ ਮਕਬਰੇ ਵੀ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਭਾਂਡਿਆਂ ਨਾਲ ਸਜਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਕੇਂਦਰੀ ਸਿੰਧ ਦੇ ਸੰਘਰ ਅਤੇ ਨਵਾਬ ਸ਼ਾਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਕੁਝ ਮਕਬਰੇ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਸਜਾਏ ਗਏ ਹਨ ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੋਕ ਰੋਮਾਂਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਲੋਕ-ਰੋਮਾਂਸ ਚਿੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਸਜਾਵਟ ਦੀ ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾਦੂ ਅਤੇ ਲਰਕਾਨਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਨਵਾਬਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਸੰਘਰ ਤੱਕ ਫੈਲ ਗਈ।<ref>{{Cite journal|title=supp2-3214836.pdf|url=http://dx.doi.org/10.1109/tvcg.2022.3214836/mm1|doi=10.1109/tvcg.2022.3214836/mm1|access-date=2023-08-19}}</ref> ਇਹ ਮਕਬਰਾ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦਫ਼ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰਾਂ ਨਾਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸਮਾਨਤਾ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਲੜਾਈ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਘਰੇਲੂ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਝਾਤ ਮਾਰਨ ਵਾਲੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਿੰਧੀ ਦੁਆਰਾ ਮਨਮੋਹਕ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰੇਮ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=Rashid |first=Salman |date=2022-01-09 |title=NON-FICTION: TOMB RECORDER |url=https://www.dawn.com/news/1668225 |access-date=2023-08-19 |website=DAWN.COM |language=en}}</ref> ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਲਹੋਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮਕਬਰੇ ਬਣਾਈਆਂ ਸਨ। ਕਲਹੋਰਾ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੇ ਮਕਬਰੇ ਫੁੱਲਾਂ ਅਤੇ ਜਿਓਮੈਟ੍ਰਿਕ ਡਿਜ਼ਾਈਨਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੇ ਮਕਬਰੇ ਲਾਖਣਿਕ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾਵਾਂ ਵਾਲੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web |last=Kalhoro |first=Zulfiker Ali |date=2010 |title=sujo.usindh.edu.pk |url=https://sujo.usindh.edu.pk/index.php/Grassroots/article/download/3022/2251/}}</ref> ਸਿੰਧੀ ਮਕਬਰੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ [[ਸ਼ਾਹ ਜੋ ਰਿਸਾਲੋ|ਸੁਹਨੀ ਅਤੇ ਮੇਹਰ]] ਦੇ ਲੋਕ ਰੋਮਾਂਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਸਗੋਂ [[ਸੱਸੀ ਪੁੰਨੂੰ|ਸਸੂਈ ਅਤੇ ਪੁੰਹੁਨ]], [[ਲੀਲਨ ਚਨੇਸਰ|ਲੀਲਾ ਅਤੇ ਚਨੇਸਰ]], [[ਲੈਲਾ ਮਜਨੂੰ|ਲੈਲਾ ਅਤੇ ਮਜਨੂੰ]], [[ਮੋਮਲ ਰਾਣੋ|ਮੂਮਲ ਅਤੇ ਰਾਣੋ]], [[ਉਮਰ ਮਾਰਵੀ|ਉਮਰ ਅਤੇ ਮਾਰਵੀ]], [[ਨੂਰੀ ਜਮ ਤਮਾਚੀ|ਨੂਰੀ ਅਤੇ ਜਾਮ ਤਮਾਚੀ]] ਦੇ ਲੋਕ ਰੋਮਾਂਸ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸੁਹਨੀ ਅਤੇ ਮੇਹਰ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਸਿੰਧ ਦੇ ਹਰ 'ਨੁੱਕਰ ਅਤੇ ਕੋਨੇ' ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਮ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਕਲਹੋਰਾ ਅਤੇ ਤਾਲਪੁਰ ਕਾਲ ਦੇ ਮਕਬਰੇ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੇ ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਰਵੱਈਏ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕਲਾ ਨੂੰ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=2021-11-25 |title=Representations Of The Romance Of Suhni And Mehar In Sindhi Tombs |url=https://www.thefridaytimes.com/2021/11/25/representations-of-the-romance-of-suhni-and-mehar-in-sindhi-tombs/ |access-date=2023-08-19 |website=The Friday Times |language=en}}</ref> ਸਾਨੂੰ ਮੀਆਂ ਨਾਸਿਰ ਮੁਹੰਮਦ ਕਲਹੋਰੋ (1657-1692) ਦੇ ਮਕਬਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਤੇਂਦੁਏ ਅਤੇ ਹਿਰਨ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਦਾਦੂ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਜੋਹੀ ਵਿੱਚ ਮੁਰੀਦਾਨੀ ਜਮਾਲੀ ਕਬਰਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਦੋ ਮਕਬਰੇ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਹਨ। ਇੱਕ ਮਕਬਰੇ ਵਿੱਚ, ਤਿੰਨ ਪੈਨਲ ਹਨ ਜੋ ਘੋੜਿਆਂ 'ਤੇ ਸਵਾਰ ਸ਼ਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਹਿਰਨ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਦੇ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਬੰਦੂਕਾਂ ਨਾਲ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=Kalhoro |first=Zulfiqar Ali |date=2020-07-03 |title=Shikar in Sindh survives centuries by staying on a wall |url=http://www.samaaenglish.tv/news/2069201 |access-date=2023-08-19 |website=Samaa |language=en}}</ref> == ਗੈਲਰੀ == [[ਤਸਵੀਰ:Mural_of_Laila_and_Majnun_in_the_tomb_of_Sultan_Marri_in_Sindh.jpg|center|thumb| ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਸੁਲਤਾਨ ਮਰੀ ਦੇ ਮਕਬਰੇ ਵਿੱਚ ਲੈਲਾ ਅਤੇ ਮਜਨੂੰ ਦਾ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰ।]] [[ਤਸਵੀਰ:Mural_of_Laila_and_Majnun_in_the_tomb_of_a_Chandia_noble_in_Sindh.jpg|center|thumb| ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਲੈਲਾ ਅਤੇ ਮਜਨੂੰ ਦਾ ਚਿੱਤਰ।]] [[ਤਸਵੀਰ:Mural_of_Laila_and_Majnun_in_the_tomb_of_Sahib_Khan_Shahani_near_Chhini_in_Sindh.jpg|center|thumb| ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਛੀਨੀ ਨੇੜੇ ਸਾਹਿਬ ਖਾਨ ਸ਼ਾਹਨੀ ਦੀ ਕਬਰ ਵਿੱਚ ਲੈਲਾ ਅਤੇ ਮਜਨੂੰ ਦਾ ਚਿੱਤਰ।]] [[ਤਸਵੀਰ:Mural_of_Laila_and_Majnun_in_the_tomb_of_Piyaro_Rodnani,_Thull_village_in_Sindh.jpg|center|thumb| ਸਿੰਧ ਦੇ ਥੱਲ ਪਿੰਡ, ਪਿਆਰੋ ਰੋਡਨਾਨੀ ਦੀ ਕਬਰ ਵਿੱਚ ਲੈਲਾ ਅਤੇ ਮਜਨੂਨ ਦੀ ਮੂਰਤੀ।]] [[ਤਸਵੀਰ:Mural_panel_depicting_romances_of_Laila_and_Majnun_(above)_and_Sasui_and_Punhun_(below)_in_a_tomb_in_the_necropolis_of_Mian_Nasir_Muhammad_Kalhoro_in_Sindh.jpg|center|thumb| ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਮੀਆਂ ਨਾਸਿਰ ਮੁਹੰਮਦ ਕਲਹੋਰੋ ਦੇ ਕਬਰਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਕਬਰੇ ਵਿੱਚ ਲੈਲਾ ਅਤੇ ਮਜਨੂੰ (ਉੱਪਰ) ਅਤੇ ਸਾਸੂਈ ਅਤੇ ਪੁੰਹੁਨ (ਹੇਠਾਂ) ਦੇ ਰੋਮਾਂਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰ।]] [[ਤਸਵੀਰ:Murals of the folktales of Dhaj the Great (Sorath Rai Diyach) on the left and Laila and Majnun on the right in the tomb of Rehan Khan Jamali in Sindh.jpg|center|thumb| ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਰੇਹਾਨ ਖਾਨ ਜਮਾਲੀ ਦੇ ਮਕਬਰੇ ਵਿੱਚ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਰਾਏ ਦਿਆਚ (ਸੋਰਥ ਰਾਏ ਦਿਆਚ) ਅਤੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਲੈਲਾ ਅਤੇ ਮਜਨੂੰ ਦੀਆਂ ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰ।]] [[ਤਸਵੀਰ:Mural_of_Laila_and_Majnun_in_the_tomb_of_Sobdar_Jamali_in_Sindh,_which_collapsed_in_2010.jpg|center|thumb| ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਸੋਬਦਾਰ ਜਮਾਲੀ ਦੇ ਮਕਬਰੇ ਵਿੱਚ ਲੈਲਾ ਅਤੇ ਮਜਨੂੰ ਦਾ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰ।]] == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਸਿੰਧੀ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ|ਸਿੰਧੀ ਲੋਕ ਕਹਾਣੀਆਂ]] == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ]] hweq27a4ddovgje9lb50f4chqbm0vaz 0 195607 810927 797631 2025-06-16T07:10:20Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810927 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Amrita Sger-Gil Bride's Toilet.jpg|thumb|ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਸੇਗਰ-ਗਿੱਲ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਦੁਲਹਨ ਦਾ ਟਾਇਲਟ ਦਾ ਚਿੱਤਰ]] '''ਬ੍ਰਾਈਡਜ਼ ਟਾਇਲਟ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Bride's Toilet''') ਇੱਕ ਤੇਲਯੁਕਤ ਕੈਨਵਸ ਪੇਂਟਿੰਗ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਹੰਗਰੀਆਈ-ਭਾਰਤੀ ਕਲਾਕਾਰ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਸ਼ੇਰਗਿਲ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਸ਼ੇਰ-ਗਿਲ]] (1913–1941) ਨੇ 1937 ਵਿੱਚ ਪੇਂਟ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Bride's Toilet - Amrita Sher-Gil |url=https://artsandculture.google.com/asset/bride-s-toilet-amrita-sher-gil/xQFBEtHIb8eQDg |access-date=2022-12-30 |website=Google Arts & Culture |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Art and Analysis {{!}} Global Modern Women Artists |url=https://sites.smith.edu/global-modern-women-artists/amrita-sher-gil/images/ |access-date=2022-12-30 |language=en-US}}</ref> [[ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ|ਆਧੁਨਿਕਤਾ]] ਦਾ ਇੱਕ ਕੰਮ,<ref>{{Cite web |date=2017-09-06 |title=Bride's Toilet [Amrita Sher-Gil] {{!}} Sartle - Rogue Art History |url=https://www.sartle.com/artwork/brides-toilet-amrita-sher-gil |access-date=2022-12-30 |website=www.sartle.com |language=en}}</ref> ਇਹ ਪੇਂਟਿੰਗ [[ਅਜੰਤਾ ਗੁਫਾਵਾਂ|ਅਜੰਤਾ]] ਦੇ ਫ੍ਰੈਸਕੋ ਅਤੇ ਮੁਗਲ ਕਲਾ ਦੇ ਲਘੂ ਚਿੱਤਰਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸੁਮੇਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। <ref>{{Cite web |title=Bride's Toilet by Amrita Sher-Gil - Famous Indian Art - Handmade Oil Painting on Canvas — Canvas Paintings |url=https://www.artworkonly.com/indian-paintings/brides-toilet-by-amrita-sher-gil-famous-indian-art-handmade-oil-painting-on-canvas |access-date=2022-12-30 |website=ArtworkOnly.Com |language=en-AU}}</ref> ਸ਼ੇਰ-ਗਿਲ ਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਤਿੱਕੜੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ''ਬ੍ਰਹਮਚਾਰੀ'' ਅਤੇ ''ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀ'' ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ,<ref>{{Cite web |title=Amrita Shergill, Drawn from Life, indiaprofile.com |url=https://www.indiaprofile.com/people/amritashergill.htm |access-date=2023-01-04 |website=www.indiaprofile.com}}</ref> ''ਬ੍ਰਾਈਡਜ਼ ਟਾਇਲਟ'' ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਾਦਗੀ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਉਸਦੀਆਂ ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=Bhandari |first=Parul |title=On Amrita Sher-Gil’s birth anniversary, a closer look at the women in her paintings |url=https://scroll.in/article/985478/on-amrita-sher-gils-birth-anniversary-a-closer-look-at-the-women-in-her-paintings |access-date=2022-12-30 |website=Scroll.in |language=en-US}}</ref> ਜਦੋਂ ਸ਼ੇਰ-ਗਿਲ 1934 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਾਪਸ ਆਈ, ਤਾਂ ਕਲਾ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸਦਾ ਨਜ਼ਰੀਆ ਕਾਫ਼ੀ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਲਾਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਗਰੀਬਾਂ ਅਤੇ ਦੱਬੇ-ਕੁਚਲੇ ਲੋਕਾਂ, ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀਆਂ ਸਨ।<ref>{{Cite web |last=Power |first=Petra |date=2013-11-05 |title=Amrita Sher-Gil: The Female Pioneer Of Modern Indian Art |url=https://theculturetrip.com/india/articles/india-s-frida-kahlo-amrita-sher-gil-s-contribution-to-indian-modern-art/ |access-date=2022-12-30 |website=Culture Trip |language=en }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੂਨ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ''ਦੁਲਹਨ ਦਾ ਟਾਇਲਟ'' ਇੱਕ ਦੁਲਹਨ ਦੇ ਕਮਰੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ,<ref>{{Cite web |date=2014-06-14 |title=A Life in Art |url=https://indianexpress.com/article/cities/mumbai/a-life-in-art/ |access-date=2022-12-31 |website=The Indian Express |language=en}}</ref> ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਜਵਾਨ ਗੋਰੀ ਚਮੜੀ ਵਾਲੀ ਔਰਤ, ਸ਼ਾਇਦ ਨਾਮੀ ਦੁਲਹਨ, ਬੈਠੀ ਹੈ। ਉਹ ਅੱਧ-ਨੰਗੀ ਹੈ; ਉਸਦੀਆਂ ਹਥੇਲੀਆਂ [[ਮਹਿੰਦੀ]] ਨਾਲ ਢੱਕੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਦੋ ਹੋਰ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਦੋ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਘਿਰੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇੱਕ ਔਰਤ ਆਪਣੇ ਵਾਲ ਸਜਾ ਰਹੀ ਹੈ,<ref>{{Cite web |title=Bride's Toilet Archives |url=https://blog.saffronart.com/tag/brides-toilet/ |access-date=2022-12-31 |website=State of the Art |language=en-US}}</ref> ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਡੱਬਾ ਫੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਭਾਵਹੀਣ ਹਨ। ਇਹ ਪੇਂਟਿੰਗ ਇੱਕ ਅਮੀਰ, ਰੰਗੀਨ ਪੈਲੇਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Bride's Toilet - Amrita Sher-Gil |url=https://artsandculture.google.com/asset/bride-s-toilet-amrita-sher-gil/xQFBEtHIb8eQDg |access-date=2022-12-31 |website=Google Arts & Culture |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Bride's Toilet |url=http://indianculture.gov.in/museum-paintings/brides-toilet |access-date=2022-12-31 |website=INDIAN CULTURE |language=en}}</ref> ਇਹ ਪੇਂਟਿੰਗ ਸ਼ੇਰ-ਗਿਲ ਦੀ ਔਰਤਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਵਿੱਚ ਉਤਸੁਕ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪੇਂਟਿੰਗ ਸ਼ੇਰ-ਗਿਲ ਦੀਆਂ 33 ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਜੋ 21 ਤੋਂ 27 ਨਵੰਬਰ 1937 ਨੂੰ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਂਤ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਫਲੇਟੀ ਦੇ ਹੋਟਲ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਉਸਦੀ ਇਕੱਲੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ।<ref name="Sundaram2010">{{Cite book|location=New Delhi}}</ref> == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[:en:List_of_paintings_by_Amrita_Sher-Gil|ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਸ਼ੇਰ ਗਿੱਲ ਦੁਆਰਾ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ]] == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਚਿੱਤਰਕਲਾ]] 9tp0s4rhiopn3k44isz7x5tcntu4wz6 0 198059 810932 809107 2025-06-16T08:42:32Z Princebasra912 46302 810932 wikitext text/x-wiki {{Infobox religious biography | religion = [[ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] | alias = ਹਜ਼ੂਰ ਜੀ | name = ਹਜ਼ੂਰ ਜਸਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ | birth_date = {{Birth date and age|year=1979|month=3|day=15|df=yes}} | birth_place = [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]], [[ਪੰਜਾਬ]] | death_date = | death_place = | image = | period = 2024–ਮੌਜੂਦਾ | predecessor = [[ਗੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਬਾਬਾ ਗੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਢਿੱਲੋਂ]] | post = | website = {{URL|https://www.rssb.org/}} | spouse = | parents = ਸਰਦਾਰ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਜੀ ਗਿੱਲ <br/> (ਪਿਤਾ)<br/> | children = 2 | Successor = }} '''ਜਸਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ''', ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ '''ਹਜ਼ੂਰ ਜੀ''' ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, [[ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ]] (RSSB) ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮੁਖੀ ਹਨ। ਓਹਨਾਂ ਨੂੰ 2 ਸਤੰਬਰ 2024 ਨੂੰ [[ਗੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਬਾਬਾ ਗੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ]] ਦੁਆਰਾ ਆਪਣਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਥਾਪਿਆ ਗਿਆ। ਜਸਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਮੁਖੀ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਤਿਸੰਗ ਕਰਨ ਤੇ ਨਾਮਦਾਨ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਪੂਰਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸੰਪਰਦਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ, ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ, [[ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ [[ਬਿਆਸ ਸ਼ਹਿਰ]] ਦੇ ਨੇੜੇ [[ਬਿਆਸ ਦਰਿਆ]] ਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਅਤੇ 1891 ਤੋਂ ਸਤਿਸੰਗ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ ਦੇ ਸਤਿਸੰਗ ਘਰ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹਨ।{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ|date=ਮਈ 2025}} == ਜੀਵਨ == ਜਸਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਦਾ ਜਨਮ 15 ਮਾਰਚ 1979 ਵਿੱਚ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਓਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਓਹਨਾਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਡਗਸ਼ਾਈ ਦੇ ਆਰਮੀ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ ਦੇ ਇੱਕ ਬੋਰਡਿੰਗ ਸਕੂਲ ਹੋਈ। ਓਹ [[ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਦਿੱਲੀ|ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ]] ਅਤੇ [[ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਨ। ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਓਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਸਨ, ਅਤੇ ਲਗਭਗ ਦੋ ਦਹਾਕੇ ਫਾਰਮਾਸਿਊਟੀਕਲ ਅਤੇ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਕੰਸਲਟਿੰਗ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਓਹ ਵਿਆਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਓਹਨਾਂ ਦੇ ਦੋ ਬੱਚੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਡੇਰੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹਨ। i4n3l9wkd7y7ql09404b1751788zuph 810933 810932 2025-06-16T08:42:54Z Princebasra912 46302 810933 wikitext text/x-wiki {{Infobox religious biography | religion = [[ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] | alias = ਹਜ਼ੂਰ ਜੀ | name = ਹਜ਼ੂਰ ਜਸਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ | birth_date = {{Birth date and age|year=1979|month=3|day=15|df=yes}} | birth_place = [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]], [[ਪੰਜਾਬ]] | death_date = | death_place = | image = | period = 2024–ਮੌਜੂਦਾ | predecessor = [[ਗੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਬਾਬਾ ਗੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਢਿੱਲੋਂ]] | post = | website = {{URL|https://www.rssb.org/}} | spouse = | parents = ਸਰਦਾਰ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਜੀ ਗਿੱਲ <br/> (ਪਿਤਾ)<br/> | children = 2 | Successor = }} '''ਜਸਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ''', ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ '''ਹਜ਼ੂਰ ਜੀ''' ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, [[ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ]] (RSSB) ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮੁਖੀ ਹਨ। ਓਹਨਾਂ ਨੂੰ 2 ਸਤੰਬਰ 2024 ਨੂੰ [[ਗੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਬਾਬਾ ਗੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ]] ਦੁਆਰਾ ਆਪਣਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਥਾਪਿਆ ਗਿਆ। ਜਸਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਮੁਖੀ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਤਿਸੰਗ ਕਰਨ ਤੇ ਨਾਮਦਾਨ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਪੂਰਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸੰਪਰਦਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ, ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ, [[ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ [[ਬਿਆਸ ਸ਼ਹਿਰ]] ਦੇ ਨੇੜੇ [[ਬਿਆਸ ਦਰਿਆ]] ਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਅਤੇ 1891 ਤੋਂ ਸਤਿਸੰਗ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ ਦੇ ਸਤਿਸੰਗ ਘਰ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹਨ। == ਜੀਵਨ == ਜਸਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਦਾ ਜਨਮ 15 ਮਾਰਚ 1979 ਵਿੱਚ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਓਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਓਹਨਾਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਡਗਸ਼ਾਈ ਦੇ ਆਰਮੀ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ ਦੇ ਇੱਕ ਬੋਰਡਿੰਗ ਸਕੂਲ ਹੋਈ। ਓਹ [[ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਦਿੱਲੀ|ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ]] ਅਤੇ [[ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਨ। ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਓਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਸਨ, ਅਤੇ ਲਗਭਗ ਦੋ ਦਹਾਕੇ ਫਾਰਮਾਸਿਊਟੀਕਲ ਅਤੇ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਕੰਸਲਟਿੰਗ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਓਹ ਵਿਆਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਓਹਨਾਂ ਦੇ ਦੋ ਬੱਚੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਡੇਰੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹਨ। mr174781xajaq4f24h5sgzp979bzdpb 0 198097 810842 807177 2025-06-15T16:32:57Z Jagmit Singh Brar 17898 810842 wikitext text/x-wiki {| class="infobox vcard" ! colspan="2" class="infobox-above fn org" style="font-size:125%; text-align:center" |ਸ਼ਨਿਵਾਰ ਵਾਡਾ |- | colspan="2" class="infobox-image" |[[File:Shaniwar_wada_(pune).jpg|frameless]] |- | colspan="2" class="infobox-image" |<mapframe zoom="13" align="center" frameless="1" height="200" width="250">[ {"properties":{"title":"Shaniwar Wada","fill-opacity":0.5,"stroke":"#FF0000","stroke-width":3,"fill":"#606060"},"type":"ExternalData","service":"geoshape","ids":"Q1351060"}, {"properties":{"stroke-width":5,"stroke":"#FF0000","title":"Shaniwar Wada"},"type":"ExternalData","service":"geoline","ids":"Q1351060"}, {"type":"Feature","geometry":{"coordinates":[73.85527778,18.51916667],"type":"Point"},"properties":{"title":"Shaniwar Wada","marker-color":"#5E74F3"}} ]</mapframe> |- ! class="infobox-label" scope="row" style="font-weight:bold" |ਸਥਾਨ | class="infobox-data" |[[Pune|ਪੁਣੇ]], ਭਾਰਤ |- ! class="infobox-label" scope="row" style="font-weight:bold" |ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। | class="infobox-data" |22 ਜਨਵਰੀ 1732/<span class="noprint">293 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ&#x20;</span>&nbsp;<span style="display:none"> (<span class="bday dtstart published updated">1732-01-22</span>)&nbsp;</span> |- ! class="infobox-label" scope="row" style="font-weight:bold" |ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਸਟਾਈਲ | class="infobox-data" |[[Maratha Empire|ਮਰਾਠਾ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ]] |- ! class="infobox-label" scope="row" style="font-weight:bold" |ਮਾਲਕ | class="infobox-data" | * [[Maratha Empire|ਮਰਾਠਾ ਸੰਘ]] (1732-1818) <span class="flagicon">[[File:Flag_of_the_Maratha_Empire.svg|link=|alt=|25x25px| ]]&nbsp;</span> * <span class="flagicon">[[File:Flag_of_the_British_East_India_Company_(1801).svg|link=|alt=|border|23x23px]]</span> [[East India Company|ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ]] (1818-1858) * <span class="flagicon">[[File:British_Raj_Red_Ensign.svg|link=|alt=|border|23x23px]]</span> [[British Raj|ਭਾਰਤ]] (1858-1947) * <span class="flagicon">[[File:Flag_of_India.svg|link=|alt=|border|23x23px]]</span> [[Dominion of India|ਯੂਨੀਅਨ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ]] (1947-1950) * <span class="flagicon">[[File:Flag_of_India.svg|link=|alt=|border|23x23px]]</span> [[Republic of India|ਭਾਰਤ ਗਣਰਾਜ]] (1950-ਵਰਤਮਾਨ) |- | colspan="2" class="infobox-full-data" |<templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> |} '''ਸ਼ਨਿਵਾਰ ਵਾਡਾ''' ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪੂਨੇ|ਪੁਣੇ]] ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਿਲ੍ਹਾ ਹੈ। 1732 ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ, ਇਹ 1818 ਤੱਕ [[ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ|ਮਰਾਠਾ ਸੰਘ]] ਦੇ [[ਪੇਸ਼ਵਾ]] ਦੀ ਸੀਟ ਸੀ। ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਖੁਦ 1828 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਣਜਾਣ ਅੱਗ ਨਾਲ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਬਚੇ ਹੋਏ ਢਾਂਚੇ ਹੁਣ ਇੱਕ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਸਥਾਨ ਵਜੋਂ ਕਾਇਮ ਹਨ।<ref name="Rangan">{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/my-kolkata/places/power-conspiracy-and-murder-shaniwar-wada-in-pune-reflects-infamy-or-pride-of-the-marathas/cid/2028962|title=Power, conspiracy and murder - Shaniwar Wada in Pune reflects infamy or pride of the Marathas|last=Datta|first=Rangan|date=22 June 2024|access-date=10 July 2024|publisher=The Telegraph|agency=My Kolkata}}</ref> == ਇਤਿਹਾਸ == [[ਤਸਵੀਰ:Bajirao_Peshwa_Statue,_Pune.jpg|thumb|280x280px|ਸ਼ਨਿਵਾਰ ਵਾਡ਼ਾ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ [[ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ [[ਪੇਸ਼ਵਾ]] ਬਾਜੀ ਰਾਓ ਪਹਿਲੇ ਦੀ ਘੋਡ਼ਸਵਾਰ ਮੂਰਤੀ। ਉਹ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਮਹਿਲ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਿਵਾਸੀ ਸੀ।]] ਸ਼ਨਿਵਾਰ ਵਾਡ਼ਾ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ [[ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੇ [[ਪੇਸ਼ਵਾ]] ਦੀ ਸੱਤ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਰਾਜਧਾਨੀ ਇਮਾਰਤ ਸੀ। ਇਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੱਥਰ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਅਧਾਰ ਮੰਜ਼ਲ ਜਾਂ ਪਹਿਲੀ ਮੰਜ਼ਲ ਦੇ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, [[ਸਤਾਰਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਸਤਾਰਾ]] (ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਧਾਨੀ) ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਛਤਰਪਤੀ ਸ਼ਾਹੂ ਪਹਿਲੇ (ਸਮਰਾਟ) ਨੂੰ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕੀਤੀ ਕਿ ਇੱਕ ਪੱਥਰ ਸਮਾਰਕ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਣ ਸਿਰਫ ਸਮਰਾਟ ਦੁਆਰਾ ਹੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਨਾ ਕਿ [[ਪੇਸ਼ਵਾ]] ਦੁਆਰਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੇਸ਼ਵਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰਤ ਪੱਤਰ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਬਾਕੀ ਇਮਾਰਤ ਇੱਟਾਂ ਦੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਪੱਥਰ ਦੀ। 1758 ਤੱਕ, ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਲੋਕ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। 1773 ਵਿੱਚ, ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ, ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੰਜਵਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਾਸਕ ਪੇਸ਼ਵਾ ਸੀ, ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਚਾਚਾ ਰਘੂਨਾਥਰਾਓ ਅਤੇ ਮਾਸੀ ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ 'ਤੇ ਗਾਰਡਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਥਾ ਹੈ ਕਿ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦਾ ਭੂਤ ਅਜੇ ਵੀ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਦੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਨੂੰ ਮਦਦ ਲਈ ਪੁਕਾਰਦਾ ਹੈ। ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਪੇਸ਼ਵਾ ਦੁਆਰਾ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ "ਕਾਕਾ ਮਾਲਾ ਵਾਚਵ" (ਚਾਚਾ, ਮੈਨੂੰ ਬਚਾਓ) ਦੀਆਂ ਚੀਕਾਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਮਰਾਠੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਕਿਤਾਬ, ਪੇਸ਼ਵਾ ਦੀ ਅਸੈਸੀਨੇਸ਼ਨ, ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਕਵਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। [3][2][4][5] ਜੂਨ 1818 ਵਿੱਚ, ਪੇਸ਼ਵਾ, ਬਾਜੀਰਾਓ ਦੂਜੇ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਸਰ ਜੌਨ ਮੈਲਕਮ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਗੱਡੀ (ਸਿੰਘਾਸਣ) ਤਿਆਗ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਾਨਪੁਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਬਿਠੂਰ ਵਿਖੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਜਲਾਵਤਨੀ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ। 27 ਫਰਵਰੀ 1828 ਨੂੰ, ਮਹਿਲ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅੱਗ ਲੱਗ ਗਈ। ਇਹ ਅੱਗ ਸੱਤ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਭੜਕਦੀ ਰਹੀ। ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰੀ ਗ੍ਰੇਨਾਈਟ ਦੀ ਕਿਲ੍ਹਾ, ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਸਾਗਵਾਨ ਗੇਟਵੇ ਅਤੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਡੂੰਘੀਆਂ ਨੀਂਹਾਂ ਅਤੇ ਖੰਡਰ ਹੀ ਬਚੇ।[6] ਭਗਵਾਨ ਸਵਾਮੀਨਾਰਾਇਣ ਦੇ ਜੀਵਨੀ ਗ੍ਰੰਥ, ਹਰੀਚਰਿਤਰਾਮਰੁਤਸਾਗਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਹ 1799 ਵਿੱਚ ਬਾਜੀਰਾਓ ਦੂਜੇ ਦੇ ਜ਼ੋਰ 'ਤੇ ਸ਼ਨੀਵਾਰਵਾੜਾ ਗਏ ਸਨ।[7][8][9][10][11] == ਉਸਾਰੀ == 1860 ਦੀ ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ, ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਵਾੜੇ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕੰਧਾਂ ਛਤਰਪਤੀ ਸ਼ਾਹੂ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ, ਪੇਸ਼ਵਾ ਬਾਜੀ ਰਾਓ ਪਹਿਲੇ ਨੇ ਸ਼ਨੀਵਾਰ, 10 ਜਨਵਰੀ 1730 ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਿਵਾਸ ਦੀ ਰਸਮੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ। ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਮਰਾਠੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਸ਼ਨੀਵਾਰ (ਸ਼ਨੀਵਾਰ) ਅਤੇ ਵਾੜਾ (ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਕੰਪਲੈਕਸ ਲਈ ਇੱਕ ਆਮ ਸ਼ਬਦ) ਤੋਂ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਵਾੜਾ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਾਗਵਾਨ ਨੂੰ ਜੁੰਨਾਰ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਤੋਂ ਆਯਾਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਪੱਥਰ ਚਿੰਚਵਾੜ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਖੱਡਾਂ ਤੋਂ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਚੂਨਾ (ਖਣਿਜ) ਜੇਜੂਰੀ ਦੇ ਚੂਨੇ ਦੀਆਂ ਪੱਟੀਆਂ ਤੋਂ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸ਼ਨੀਵਾਰਵਾੜਾ 1732 ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸਦੀ ਕੁੱਲ ਲਾਗਤ 16,110 ਰੁਪਏ ਸੀ, ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਰਕਮ ਸੀ।[12] ਉਦਘਾਟਨ ਸਮਾਰੋਹ ਧਾਰਮਿਕ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਅਨੁਸਾਰ 22 ਜਨਵਰੀ 1732 ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇੱਕ ਹੋਰ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਨੂੰ ਜਿਸਨੂੰ ਇੱਕ ਖਾਸ ਸ਼ੁਭ ਦਿਨ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ਵਾਵਾਂ ਨੇ ਕਈ ਵਾਧੇ ਕੀਤੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਲ੍ਹੇਬੰਦੀ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ, ਬੁਰਜ ਅਤੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ; ਅਦਾਲਤੀ ਹਾਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਇਮਾਰਤਾਂ; ਫੁਹਾਰੇ ਅਤੇ ਜਲ ਭੰਡਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ, ਘੇਰੇ ਵਾਲੀ ਕਿਲ੍ਹੇਬੰਦੀ ਦੀਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਅਤੇ ਨੌਂ ਬੁਰਜ ਟਾਵਰ ਹਨ, ਜੋ ਅਸਲ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਨੀਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਬਾਗ਼ ਕੰਪਲੈਕਸ ਨੂੰ ਘੇਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਸਬਾ ਪੇਠ ਵਿੱਚ ਮੂਲਾ-ਮੁਥਾ ਨਦੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। == ਹਵਾਲੇ == 6unbpw8yr1hzqzaverels2tv1n7ufg6 0 198291 810834 808295 2025-06-15T15:36:05Z Gurtej Chauhan 27423 810834 wikitext text/x-wiki ਤੂੰਬੇ ਅਲਗੋਜ਼ੇ ਦਾ ਗਾਇਕ [https://www.punjabitribuneonline.com/news/satrang/rahmadin-naromajra-who-celebrates-the-angry-pir/ ਰਹਿਮਦੀਨ ਨਾਰੋਮਾਜਰੇ ਵਾਲਾ] ਹੀਰ, ਸੋਹਣੀ, ਸੱਸੀ, ਮਲਕੀ ਆਦਿ ਪ੍ਰੀਤ ਕਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੂਰਨ, ਕੌਲਾਂ, ਸ਼ਾਹ ਬਹਿਰਾਮ, ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ, ਜਿਉਣਾ ਮੌੜ ਆਦਿ ਭਗਤੀ ਤੇ ਬੀਰ ਗਾਥਾਵਾਂ ਗਾਉਂਦਾ ਸੀ<ref>{{Cite web |last=singh |first=sukhwinder |date=2024-11-23 |title=‘ਰੁੱਸੇ ਹੋਏ ਪੀਰ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ’ ਵਾਲਾ ਰਹਿਮਦੀਨ ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ |url=https://www.punjabitribuneonline.com/news/satrang/rahmadin-naromajra-who-celebrates-the-angry-pir/ |access-date=2025-05-17 |website=Punjabi Tribune |language=pa}}</ref>। ਰਹਿਮਦੀਨ ਦਾ ਜਨਮ 1930 ਵਿੱਚ ਪਿਤਾ ਚਾਨਣ ਖਾਂ ਦੇ ਘਰ ਰਿਆਸਤ ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਦੇ ਪਿੰਡ [[ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਪੰਜ ਭਰਾ ਸਨ। ਪਰਿਵਾਰ ਮਿਹਨਤ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਪਿਤਾ ਚਾਨਣ ਖਾਂ ਭਾਵੇਂ ਕੋਈ ਕਸਬੀ ਗਵੱਈਆ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਗਾਉਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਜ਼ਰੂਰ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਲੀਆਂ ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਯਾਦ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਕਿਤੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਇਕੱਠ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਲੋਕ ਚਾਨਣ ਖਾਂ ਨੂੰ ਕਲੀਆਂ ਸੁਣਾਉਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਾਹੇ ਬਗਾਹੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸ਼ੌਕ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ। ਅਜਿਹੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਪੈਰ ਧਰਨ ਤੱਕ ਰਹਿਮਦੀਨ ਨੂੰ ਵੀ ਗਾਉਣ ਦੀ ਚੇਟਕ ਲੱਗ ਗਈ। ਪਿਤਾ ਚਾਨਣ ਖਾਂ ਰਹਿਮਦੀਨ ਨੂੰ ਢੱਡ ਸਾਰੰਗੀ ਦਾ ‘ਗੌਣ’ ਸਿਖਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਨਾਲ ਦੇ ਪਿੰਡ ਬੋੜ੍ਹ ਕਲਾਂ ਦੇ ਨਸੀਰੂਦੀਨ ਦਾ ਜਥਾ ਤੂੰਬੇ ਅਲਗੋਜ਼ੇ ਨਾਲ ਗਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਰਹਿਮਦੀਨ, ਨਸੀਰੂਦੀਨ ਦਾ ਹੀ ਸ਼ਾਗਿਰਦ ਬਣ ਗਿਆ। ਇਹ ਹੱਲਿਆਂ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਨਸੀਰੂਦੀਨ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਸਿਲ-ਸੋਤਲ ਪਿੰਡ ਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਨੂਰਦੀਨ ਸੇਖੇਵਾਲੀਏ ਦਾ ਸ਼ਾਗਿਰਦ ਸੀ। ਨਸੀਰੂਦੀਨ ਦੇ ਜਥੇ ਵਿੱਚ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗਵੱਈਆ ਸੁੱਚਾ ਮਲੌਦ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਹੱਲਿਆਂ ਤੱਕ ਰਹਿਮਦੀਨ ਆਪਣੇ ਉਸਤਾਦ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ। ਵੰਡ ਦੇ ਸੰਤਾਪ ਨੂੰ ਹੰਢਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਉਸਤਾਦ ਹੁਰੀਂ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਚਲੇ ਗਏ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਰਹਿਮਦੀਨ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਆਪਣੀ ਜੰਮਣ ਭੋਇੰ ਨੂੰ ਛੱਡਣਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਚਾਹੁੰਦਾ। ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਕੁਝ ਦਿਨ ਮਾਲੇਰਕੋਟਲੇ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ। ਪੂਰੇ ਪੱਚੀ ਦਿਨ ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਰਹਿ ਕੇ ਰਹਿਮਦੀਨ ਹੁਰੀਂ ਵਾਪਸ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਨਾਰੋਮਾਜਰੇ ਆ ਗਏ। ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਚੁੱਪ ਬੈਠਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਹਸਨ ਮੁਹੰਮਦ ਜੋ ਸ਼ੌਕੀਆ ‘ਜੋੜੀ’ ਵਜਾਉਂਦਾ ਸੀ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲਾ ਕੇ ਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਮਦੀਨ ਦਾ ਮੇਲ ਧਨੋ ਪਿੰਡ ਵਾਲੇ ਗੁਲਾਮ ਨਬੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਭਰਾ ਉਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਪਾਛੂ ਬਣ ਕੇ ਗਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਪੂਰੇ ਤੀਹ ਸਾਲ ਇਹ ਗੁਲਾਮ ਨਾਲ ਗਾਉਂਦੇ ਰਹੇ। ਚਾਰ ਪੰਜ ਸਾਲ ਉੱਚੇ ਪਿੰਡ ਸਨੇਤ ਵਾਲੇ ਡੋਗਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਗਾਇਆ। ਡੋਗਰ, ਔੜੀਏ ਸਦੀਕ ਦਾ ਗੁਰ ਭਾਈ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਾਧੋਹੇੜੀ ਵਾਲੇ ਕਾਕੇ ਨੂੰ ਪਾਛੂ ਲਾ ਕੇ ਰਹਿਮਦੀਨ ਆਪ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ। 1992 ਤੱਕ ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਚੱਲਦਾ ਰਿਹਾ। 1992 ਵਿੱਚ ਭਰਾ ਹਸਨ ਮੁਹੰਮਦ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ‘ਜੋੜੀ’ ਵਾਲੇ ਬਦਲ ਬਦਲ ਕੇ ਜੁੜਦੇ ਤੇ ਟੁੱਟਦੇ ਰਹੇ। ਫੰਮਣ ਮਾਲੇਰਕੋਟਲੇ ਵਾਲਾ ਚਾਰ ਸਾਲ ਨਾਲ ਰਿਹਾ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਾਕਾ ਸਾਧੋਹੇੜੀ ਤੂੰਬੇ ਅਤੇ ਧੰਨਾ ਬੜੂੰਦੀ ਵਾਲਾ ਅਲਗੋਜ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਰਹਿਮਦੀਨ ਦਾ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਸਾਥ ਦਿੰਦੇ ਰਹੇ। ਰਹਿਮਦੀਨ ਹੁਰੀਂ ਆਮ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਲੋਕ ਗਾਥਾਵਾਂ ਗਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਹੀਰ, ਸੋਹਣੀ, ਸੱਸੀ, ਮਲਕੀ ਆਦਿ ਪ੍ਰੀਤ ਕਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੂਰਨ, ਕੌਲਾਂ, ਸ਼ਾਹ ਬਹਿਰਾਮ, ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ, ਜਿਉਣਾ ਮੌੜ ਆਦਿ ਭਗਤੀ ਤੇ ਬੀਰ ਗਾਥਾਵਾਂ ਵੀ ਉਹ ਗਾਉਂਦੇ ਸਨ। ‘ਹੀਰ’ ਇਹ ਹਜ਼ੂਰਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਲੀਆਂ ਵਾਲੀ, ‘ਪੂਰਨ’ ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਟੂਸਿਆਂ ਵਾਲੇ ਦਾ, ‘ਮਲਕੀ’ ਮੁਹੰਮਦੀ ਰੌਂਤ ਨਕੋਦਰੀਏ ਦੀ, ‘ਸ਼ਾਹ ਬਹਿਰਾਮ’ ਗੁਲਾਬ ਨਬੀ ਧਨੋ ਵਾਲੇ ਦਾ ਅਤੇ ‘ਜਿਉਣਾ ਮੌੜ’ ਬਦਰਦੀਨ ਦਾ ਗਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਸਦਰ ਦੀਨ ਜਗਰਾਵਾਂ ਵਾਲੇ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੰਗ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੇ ‘ਗੌਣ’ ਸਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮੇਲਿਆਂ ਜਰਗ, ਛਪਾਰ, ਜਗਰਾਵਾਂ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ, ਕਸਿਆਣੇ ਅਤੇ ਘੜਾਮ ਦੇ ਉਰਸ, ਸੰਗਰੂਰ ਦੇ ਦੁਸਹਿਰੇ ਆਦਿ ’ਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਇਹ ਆਪਣੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਦਿੰਦੇ ਰਹੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਕਈ ਦਰਗਾਹਾਂ ਅਤੇ ਡੇਰਿਆਂ ਦੇ ਸਾਲਾਨਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ’ਤੇ ਵੀ ਹਰ ਸਾਲ ਪਹੁੰਚਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਹਰ ਵੀਰਵਾਰ ਪਿੰਡ ਬੱਦੋਵਾਲ ਪੀਰ ਦੀ ਦਰਗਾਹ ’ਤੇ ਮਹਿਫ਼ਲ ਲਾਉਣ ਜਾਂਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। 19 ਅਗਸਤ 2010 ਦਿਨ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਉਹ ਉੱਥੇ ਗਾ ਕੇ ਆਇਆ ਸੀ। ਅਗਲੇ ਵੀਰਵਾਰ 26 ਅਗਸਤ 2010 ਨੂੰ ਉਹ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਕੂਚ ਕਰ ਗਿਆ। [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤੂਬੇ ਦਾ ਸਾਜ]] ppjshknkjb297us1h2z0fp2pav1uzgq 810845 810834 2025-06-15T16:46:49Z Gurtej Chauhan 27423 810845 wikitext text/x-wiki ਤੂੰਬੇ ਅਲਗੋਜ਼ੇ ਦਾ ਗਾਇਕ [https://www.punjabitribuneonline.com/news/satrang/rahmadin-naromajra-who-celebrates-the-angry-pir/ ਰਹਿਮਦੀਨ ਨਾਰੋਮਾਜਰੇ ਵਾਲਾ] ਹੀਰ, ਸੋਹਣੀ, ਸੱਸੀ, ਮਲਕੀ ਆਦਿ ਪ੍ਰੀਤ ਕਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੂਰਨ, ਕੌਲਾਂ, ਸ਼ਾਹ ਬਹਿਰਾਮ, ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ, ਜਿਉਣਾ ਮੌੜ ਆਦਿ ਭਗਤੀ ਤੇ ਬੀਰ ਗਾਥਾਵਾਂ ਗਾਉਂਦਾ ਸੀ<ref>{{Cite web |last=singh |first=sukhwinder |date=2024-11-23 |title=‘ਰੁੱਸੇ ਹੋਏ ਪੀਰ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ’ ਵਾਲਾ ਰਹਿਮਦੀਨ ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ |url=https://www.punjabitribuneonline.com/news/satrang/rahmadin-naromajra-who-celebrates-the-angry-pir/ |access-date=2025-05-17 |website=Punjabi Tribune |language=pa}}</ref>। ਰਹਿਮਦੀਨ ਦਾ ਜਨਮ 1930 ਵਿੱਚ ਪਿਤਾ ਚਾਨਣ ਖਾਂ ਦੇ ਘਰ ਰਿਆਸਤ "[[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] ਦੇ ਪਿੰਡ [[ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਪੰਜ ਭਰਾ ਸਨ। ਪਰਿਵਾਰ ਮਿਹਨਤ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਪਿਤਾ ਚਾਨਣ ਖਾਂ ਭਾਵੇਂ ਕੋਈ ਕਸਬੀ ਗਵੱਈਆ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਗਾਉਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਜ਼ਰੂਰ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਲੀਆਂ ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਯਾਦ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਕਿਤੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਇਕੱਠ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਲੋਕ ਚਾਨਣ ਖਾਂ ਨੂੰ ਕਲੀਆਂ ਸੁਣਾਉਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਾਹੇ ਬਗਾਹੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸ਼ੌਕ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ। ਅਜਿਹੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਪੈਰ ਧਰਨ ਤੱਕ ਰਹਿਮਦੀਨ ਨੂੰ ਵੀ ਗਾਉਣ ਦੀ ਚੇਟਕ ਲੱਗ ਗਈ। ਪਿਤਾ ਚਾਨਣ ਖਾਂ ਰਹਿਮਦੀਨ ਨੂੰ ਢੱਡ ਸਾਰੰਗੀ ਦਾ ‘ਗੌਣ’ ਸਿਖਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਨਾਲ ਦੇ ਪਿੰਡ ਬੋੜ੍ਹ ਕਲਾਂ ਦੇ ਨਸੀਰੂਦੀਨ ਦਾ ਜਥਾ ਤੂੰਬੇ ਅਲਗੋਜ਼ੇ ਨਾਲ ਗਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਰਹਿਮਦੀਨ, ਨਸੀਰੂਦੀਨ ਦਾ ਹੀ ਸ਼ਾਗਿਰਦ ਬਣ ਗਿਆ। ਇਹ ਹੱਲਿਆਂ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਨਸੀਰੂਦੀਨ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਸਿਲ-ਸੋਤਲ ਪਿੰਡ ਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਨੂਰਦੀਨ ਸੇਖੇਵਾਲੀਏ ਦਾ ਸ਼ਾਗਿਰਦ ਸੀ। ਨਸੀਰੂਦੀਨ ਦੇ ਜਥੇ ਵਿੱਚ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗਵੱਈਆ ਸੁੱਚਾ ਮਲੌਦ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਹੱਲਿਆਂ ਤੱਕ ਰਹਿਮਦੀਨ ਆਪਣੇ ਉਸਤਾਦ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ। ਵੰਡ ਦੇ ਸੰਤਾਪ ਨੂੰ ਹੰਢਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਉਸਤਾਦ ਹੁਰੀਂ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਚਲੇ ਗਏ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਰਹਿਮਦੀਨ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਆਪਣੀ ਜੰਮਣ ਭੋਇੰ ਨੂੰ ਛੱਡਣਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਚਾਹੁੰਦਾ। ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਕੁਝ ਦਿਨ ਮਾਲੇਰਕੋਟਲੇ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ। ਪੂਰੇ ਪੱਚੀ ਦਿਨ ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਰਹਿ ਕੇ ਰਹਿਮਦੀਨ ਹੁਰੀਂ ਵਾਪਸ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਨਾਰੋਮਾਜਰੇ ਆ ਗਏ। ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਚੁੱਪ ਬੈਠਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਹਸਨ ਮੁਹੰਮਦ ਜੋ ਸ਼ੌਕੀਆ ‘ਜੋੜੀ’ ਵਜਾਉਂਦਾ ਸੀ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲਾ ਕੇ ਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਮਦੀਨ ਦਾ ਮੇਲ ਧਨੋ ਪਿੰਡ ਵਾਲੇ ਗੁਲਾਮ ਨਬੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਭਰਾ ਉਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਪਾਛੂ ਬਣ ਕੇ ਗਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਪੂਰੇ ਤੀਹ ਸਾਲ ਇਹ ਗੁਲਾਮ ਨਾਲ ਗਾਉਂਦੇ ਰਹੇ। ਚਾਰ ਪੰਜ ਸਾਲ ਉੱਚੇ ਪਿੰਡ ਸਨੇਤ ਵਾਲੇ ਡੋਗਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਗਾਇਆ। ਡੋਗਰ, ਔੜੀਏ ਸਦੀਕ ਦਾ ਗੁਰ ਭਾਈ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਾਧੋਹੇੜੀ ਵਾਲੇ ਕਾਕੇ ਨੂੰ ਪਾਛੂ ਲਾ ਕੇ ਰਹਿਮਦੀਨ ਆਪ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ। 1992 ਤੱਕ ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਚੱਲਦਾ ਰਿਹਾ। 1992 ਵਿੱਚ ਭਰਾ ਹਸਨ ਮੁਹੰਮਦ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ‘ਜੋੜੀ’ ਵਾਲੇ ਬਦਲ ਬਦਲ ਕੇ ਜੁੜਦੇ ਤੇ ਟੁੱਟਦੇ ਰਹੇ। ਫੰਮਣ ਮਾਲੇਰਕੋਟਲੇ ਵਾਲਾ ਚਾਰ ਸਾਲ ਨਾਲ ਰਿਹਾ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਾਕਾ ਸਾਧੋਹੇੜੀ ਤੂੰਬੇ ਅਤੇ ਧੰਨਾ ਬੜੂੰਦੀ ਵਾਲਾ ਅਲਗੋਜ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਰਹਿਮਦੀਨ ਦਾ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਸਾਥ ਦਿੰਦੇ ਰਹੇ। ਰਹਿਮਦੀਨ ਹੁਰੀਂ ਆਮ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਲੋਕ ਗਾਥਾਵਾਂ ਗਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਹੀਰ, ਸੋਹਣੀ, ਸੱਸੀ, ਮਲਕੀ ਆਦਿ ਪ੍ਰੀਤ ਕਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੂਰਨ, ਕੌਲਾਂ, ਸ਼ਾਹ ਬਹਿਰਾਮ, ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ, ਜਿਉਣਾ ਮੌੜ ਆਦਿ ਭਗਤੀ ਤੇ ਬੀਰ ਗਾਥਾਵਾਂ ਵੀ ਉਹ ਗਾਉਂਦੇ ਸਨ। ‘ਹੀਰ’ ਇਹ ਹਜ਼ੂਰਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਲੀਆਂ ਵਾਲੀ, ‘ਪੂਰਨ’ ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਟੂਸਿਆਂ ਵਾਲੇ ਦਾ, ‘ਮਲਕੀ’ ਮੁਹੰਮਦੀ ਰੌਂਤ ਨਕੋਦਰੀਏ ਦੀ, ‘ਸ਼ਾਹ ਬਹਿਰਾਮ’ ਗੁਲਾਬ ਨਬੀ ਧਨੋ ਵਾਲੇ ਦਾ ਅਤੇ ‘ਜਿਉਣਾ ਮੌੜ’ ਬਦਰਦੀਨ ਦਾ ਗਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਸਦਰ ਦੀਨ ਜਗਰਾਵਾਂ ਵਾਲੇ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੰਗ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੇ ‘ਗੌਣ’ ਸਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮੇਲਿਆਂ ਜਰਗ, ਛਪਾਰ, ਜਗਰਾਵਾਂ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ, ਕਸਿਆਣੇ ਅਤੇ ਘੜਾਮ ਦੇ ਉਰਸ, ਸੰਗਰੂਰ ਦੇ ਦੁਸਹਿਰੇ ਆਦਿ ’ਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਇਹ ਆਪਣੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਦਿੰਦੇ ਰਹੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਕਈ ਦਰਗਾਹਾਂ ਅਤੇ ਡੇਰਿਆਂ ਦੇ ਸਾਲਾਨਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ’ਤੇ ਵੀ ਹਰ ਸਾਲ ਪਹੁੰਚਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਹਰ ਵੀਰਵਾਰ ਪਿੰਡ ਬੱਦੋਵਾਲ ਪੀਰ ਦੀ ਦਰਗਾਹ ’ਤੇ ਮਹਿਫ਼ਲ ਲਾਉਣ ਜਾਂਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। 19 ਅਗਸਤ 2010 ਦਿਨ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਉਹ ਉੱਥੇ ਗਾ ਕੇ ਆਇਆ ਸੀ। ਅਗਲੇ ਵੀਰਵਾਰ 26 ਅਗਸਤ 2010 ਨੂੰ ਉਹ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਕੂਚ ਕਰ ਗਿਆ। [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤੂਬੇ ਦਾ ਸਾਜ]] s1z6udpwcqpydn2p9ixzbua5ynear9p 0 198658 810860 809629 2025-06-15T17:06:33Z Jagmit Singh Brar 17898 810860 wikitext text/x-wiki {{ਬੇਹਵਾਲਾ|date=ਜੂਨ 2025}}{{Infobox settlement | name = '''ਕੜੈਲ''' | native_name = | native_name_lang = | settlement_type = ਪਿੰਡ | image_skyline = | image_alt = | nickname = | pushpin_map = India Punjab | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ | coordinates = {{coord|29.800846|N|75.847202|E|display=inline,title}} | subdivision_type = [[ਦੇਸ਼]] | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 = [[ਰਾਜ]] | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਸੰਗਰੂਰ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = | founder = | named_for = | government_type = ਨਗਰ ਪੰਚਾਇਤ | governing_body = ਨਗਰ ਪੰਚਾਇਤ | unit_pref = | area_footnotes = | area_total_km2 = | area_rank = | elevation_footnotes = | elevation_m = 229 | population_total = 1599 | population_as_of = 2011 | population_footnotes = | population_density_km2 = auto | population_rank = | population_demonym = | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_title1 = ਅਧਿਕਾਰਕ | timezone1 = IST | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type = ਪਿੰਨ ਕੋਡ | postal_code = 148033 | registration_plate = PB-13 | website = | footnotes = | demographics1_info1 = ਪੰਜਾਬੀ }} '''ਕੜੈਲ,''' ਪਿੰਡ ਭਾਰਤੀ [[ਪੰਜਾਬ]] ਰਾਜ ਦੇ [[ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] ਦੇ ਅੰਦਾਣਾ ਤਹਿਸੀਲ ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ। ਇਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ ਸੰਗਰੂਰ ਤੋਂ ਦੱਖਣ ਵੱਲ 59 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਤੋਂ 149 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਜਾਖਲ ਮੂਨਕ ਸੜਕ ਤੇ ਹੈ। ਕੜੈਲ ਦਾ ਪਿੰਨ ਕੋਡ 148033 ਹੈ ਅਤੇ ਡਾਕਘਰ [[ਦਿੜਬਾ]] ਹੈ। ਕੜੈਲ ਉੱਤਰ ਵੱਲ [[ਪਾਤੜਾਂ]] ਤਹਿਸੀਲ, ਪੱਛਮ ਵੱਲ [[ਲਹਿਰਾਗਾਗਾ]] ਤਹਿਸੀਲ, ਦੱਖਣ ਵੱਲ [[ਟੋਹਾਣਾ]] ਤਹਿਸੀਲ, ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਨਰਵਾਣਾ ਤਹਿਸੀਲ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਸਥਾਨ [[ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] ਅਤੇ [[ਫਤਿਹਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] [[ਹਰਿਆਣਾ]] ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਫਤਿਹਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ [[ਟੋਹਾਣਾ]] ਇਸ ਸਥਾਨ ਵੱਲ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਦੂਜੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ [[ਪਟਿਆਲਾ]] ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਹ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ। ===ਕੜੈਲ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਸ਼ਹਿਰ=== #[[ਟੋਹਾਣਾ]], #[[ਪਾਤੜਾਂ]], #[[ਨਰਵਾਣਾ]], #[[ਸੁਨਾਮ]] #[[ਜਾਖਲ ਮੰਡੀ]], ===ਕੜੈਲ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ=== #ਬਾਜ਼ੀਦਪੁਰ #[[ਬੱਲਰਾਂ]] #[[ਚੂਲੜ ਕਲਾਂ]] ==ਭਾਸ਼ਾ== ਪੰਜਾਬੀ ਇੱਥੇ ਦੀ ਸਥਾਨਕ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਕਸਬੇ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] rt6mw8vqytdt9plcwyaddyud85qk9m4 0 198659 810859 809637 2025-06-15T17:06:00Z Jagmit Singh Brar 17898 810859 wikitext text/x-wiki {{ਬੇਹਵਾਲਾ|date=ਜੂਨ 2025}}{{Infobox settlement | name = '''ਅੰਦਾਣਾ''' | other_name = | nickname = | settlement_type = ਕਸਬਾ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = ਅੰਦਾਣਾ | pushpin_map = India Punjab#India3 | pushpin_label_position = right | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਥਿਤੀ | coordinates = {{coord|29.811494|N|76.038190|E|display=inline,title}} | subdivision_type = ਕਸਬਾ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਰਾਜ]] | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਸੰਗਰੂਰ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = 1999 | founder = | named_for = | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = | elevation_footnotes = | elevation_m = 229 | population_total = 5291 | population_as_of = 2011 ਜਨਗਣਨਾ | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_title1 = ਸਰਕਾਰੀ | demographics1_info1 =[[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ|ਆਈਐੱਸਟੀ]] | utc_offset1 = +5:30 | parts_type = [[ਬਲਾਕ]] | parts = ਸੁਨਾਮ | postal_code_type = [[ਪਿੰਨ_ਕੋਡ|ਡਾਕ ਕੋਡ]] | postal_code = 148027 | area_code_type ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਕੋਡ | registration_plate = PB:13 | area_code = 01764****** | blank1_name_sec1 = ਨੇੜੇ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ | blank1_info_sec1 = [[ਖਨੌਰੀ]] | official_name = }} '''ਅੰਦਾਣਾ,''' [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ]] ਰਾਜ ਦੇ [[ਸੰਗਰੂਰ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ [[ਅੰਦਾਣਾ]] ਤਹਿਸੀਲ ਦਾ ਇੱਕ ਕਸਬਾ ਹੈ। ਇਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ [[ਸੰਗਰੂਰ]] ਤੋਂ ਦੱਖਣ ਵੱਲ 61 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰੀ ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਤਹਿਸੀਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ ਹੈ। ਅੰਦਾਣਾ ਦਾ ਪਿੰਨ ਕੋਡ 148027 ਹੈ ਅਤੇ ਡਾਕ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ ਪੱਕੀ [[ਖਨੌਰੀ]] ਹੈ। ਅੰਦਾਣਾ ਸਥਾਨਕ ਭਾਸ਼ਾ [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਹੈ। ਇਹ ਸਥਾਨ ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਅਤੇ [[ਫ਼ਤਿਹਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਫਤਿਹਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਟੋਹਾਣਾ ਇਸ ਸਥਾਨ ਵੱਲ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਹੈ। ਇਹ ਦੂਜੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ [[ਪਟਿਆਲਾ]] ਦੀ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਵੀ ਹੈ। ਇਹ ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ। ਅੰਦਾਣਾ ਉੱਤਰ ਵੱਲ [[ਪਾਤੜਾਂ]] ਤਹਿਸੀਲ, ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਨਰਵਾਣਾ ਤਹਿਸੀਲ, ਪੱਛਮ ਵੱਲ [[ਲਹਿਰਾਗਾਗਾ]] ਤਹਿਸੀਲ, ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਟੋਹਾਣਾ ਤਹਿਸੀਲ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ==ਅੰਦਾਣਾ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ== #ਚੰਦੂ (4 ਕਿਲੋਮੀਟਰ), #ਚੱਠਾ ਗੋਬਿੰਦਪੁਰਾ (4 ਕਿਲੋਮੀਟਰ), #ਬਾਓਪੁਰ (4 ਕਿਲੋਮੀਟਰ), #[[ਬਨਾਰਸੀ]] (4 ਕਿਲੋਮੀਟਰ), #[[ਮੰਡਵੀ]] (5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) ਅੰਦਾਣਾ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ ਹਨ। ==ਅੰਦਾਣਾ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਸ਼ਹਿਰ== #[[ਖਨੌਰੀ]], #[[ਪਾਤੜਾਂ]], #[[ਟੋਹਾਣਾ]], #[[ਨਰਵਾਣਾ]], #[[ਕੈਥਲ]], #[[ਜਾਖਲ ਮੰਡੀ]] ਅੰਦਾਣਾ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਹਨ। ==ਅੰਦਾਣਾ ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਦੇ ਵੇਰਵੇ== ਅੰਦਾਣਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ 5291 ਹੈ ਅਤੇ ਘਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 926 ਹੈ। ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 46.8% ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ 52.2% ਹੈ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ 19.5% ਹੈ। ==ਭਾਸ਼ਾ== ਪੰਜਾਬੀ ਇੱਥੇ ਦੀ ਸਥਾਨਕ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਿੰਡ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਕਸਬੇ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] 92b5els3nr5rkelt08i3s8cm5rocovx 0 198671 810854 809704 2025-06-15T16:56:37Z Jagmit Singh Brar 17898 810854 wikitext text/x-wiki {{ਬੇਹਵਾਲਾ|date=ਜੂਨ 2025}}{{Infobox settlement | name = '''ਬਖੋਪੀਰ''' | other_name = | nickname = | settlement_type = ਪਿੰਡ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Punjab#India3 | pushpin_label_position = right | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ | coordinates = {{coord|30.305023|N|76.064562|E|display=inline,title}} | subdivision_type = ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਰਾਜ]] | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਸੰਗਰੂਰ ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = 1999 | founder = | named_for = | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = | elevation_footnotes = | elevation_m = 247 | population_total = 1176 | population_as_of = 2011 ਜਨਗਣਨਾ | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_title1 = ਅਧਿਕਾਰਤ | demographics1_info1 =[[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ|ਆਈਐੱਸਟੀ]] | utc_offset1 = +5:30 | parts_type = [[ਬਲਾਕ]] | parts = ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ | postal_code_type = [[ਪਿੰਨ_ਕੋਡ|ਡਾਕ ਕੋਡ]] | postal_code = 1418026 | area_code_type = ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਕੋਡ | registration_plate = PB:13/ PB:84 | area_code = 01765****** | blank1_name_sec1 = ਨੇੜੇ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ | blank1_info_sec1 = [[ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ ]] }} '''ਬਖੋਪੀਰ''', [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ]] ਰਾਜ ਦੇ [[ਸੰਗਰੂਰ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ [[ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ]] ਤਹਿਸੀਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ। ਇਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ [[ਸੰਗਰੂਰ]] ਤੋਂ 26 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਸਥਿਤ ਹੈ। [[ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ]] ਤੋਂ 5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ [[ਨਾਭਾ]] [[ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ]] ਮੁਖ ਸੜਕ ਉੱਪਰ ਹੈ। ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਤੋਂ 97 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੇ ਹੈ। ਬਖੋਪੀਰ ਦਾ ਪਿੰਨ ਕੋਡ 148026 ਹੈ ਅਤੇ ਡਾਕਘਰ ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ ਹੈ। ਬਖੋਪੀਰ ਉੱਤਰ ਵੱਲ [[ਨਾਭਾ]] ਤਹਿਸੀਲ, ਪੱਛਮ ਵੱਲ [[ਧੂਰੀ]] ਤਹਿਸੀਲ, ਦੱਖਣ ਵੱਲ [[ਸਮਾਣਾ]] ਤਹਿਸੀਲ, ਪੱਛਮ ਵੱਲ [[ਸੰਗਰੂਰ]] ਤਹਿਸੀਲ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਸਥਾਨ [[ਸੰਗਰੂਰ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] ਅਤੇ [[ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਵਿੱਚ ਹੈ। [[ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] [[ਨਾਭਾ]] ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਹੈ। ==ਬਖੋਪੀਰ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ== #[[ਬਖਤੜਾ]] (1 ਕਿਲੋਮੀਟਰ), #ਪੰਨਵਾਂ (3 ਕਿਲੋਮੀਟਰ), #ਮਾਝਾ (3 ਕਿਲੋਮੀਟਰ), #ਮਾਝੀ (4 ਕਿਲੋਮੀਟਰ), #ਤੂਰੀ (4 ਕਿਲੋਮੀਟਰ), ==ਬਖੋਪੀਰ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਸ਼ਹਿਰ== #[[ਨਾਭਾ]], #[[ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ]], #[[ਮੰਡੀ ਗੋਬਿੰਦਗੜ੍ਹ]], #[[ਸਰਹਿੰਦ]], #[[ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]], #[[ਸਮਾਣਾ]], ਬਖੋਪੀਰ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਹਨ। ==ਭਾਸ਼ਾ== ਬਖੋਪੀਰ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸਥਾਨਕ ਭਾਸ਼ਾ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ। ==ਨੇੜਲੇ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ== #[[ਨਾਭਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ]], #ਕਕਰਾਲਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ, #[[ਛੀਟਾਂਵਾਲਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ]], ਬਖੋਪੀਰ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜਲੇ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਹਨ ==ਆਬਾਦੀ== ਬਖੋਪੀਰ 2011 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ 1176 ਹੈ ਅਤੇ ਘਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 237 ਹੈ। ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 47.2% ਹੈ। ਪਿੰਡ ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ 66.2% ਹੈ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ 27.6% ਹੈ।{{ਹਵਾਲੇ}} {{ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਿੰਡ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਕਸਬੇ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] 0mayrhv7un03f6tgbi7f69zgugjrzv8 0 198674 810853 809668 2025-06-15T16:56:10Z Jagmit Singh Brar 17898 810853 wikitext text/x-wiki {{Infobox station | name = '''ਛੀਟਾਂਵਾਲਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ''' | style = Indian Railways | type = [[ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ|ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ]] [[ਜੰਕਸ਼ਨ|ਸਟੇਸ਼ਨ]] | image = | caption = | address = ਨਾਭਾ ਰੋਡ, ਛੀਂਟਾਂਵਾਲਾ, [[ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | country = ਭਾਰਤ | coordinates = {{coord|30.365809|76.006817|type:railwaystation_region:IN|display=inline,title}} | elevation = {{convert|239|m|ft}} | owned = [[ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ]] | operator = [[ਉੱਤਰੀ ਰੇਲਵੇ ਜ਼ੋਨ|ਉੱਤਰੀ ਰੇਲਵੇ]] | lines = [[ਬਠਿੰਡਾ-ਰਾਜਪੁਰਾ ਲਾਈਨ]] | platforms = 2 | tracks = 7 {{Track gauge|5ft6in|lk=on}} [[broad gauge]] | structure = Standard on ground | parking = ਹਾਂ | bicycle = | accessible = | status = ਚਾਲੂ | code = {{Indian railway code | code = CTW | division = {{rwd|Ambala}} }} | opened = 1905 | electrified = 2020 | former = | passengers = | pass_system = | pass_year = | pass_percent = | map_type = India Punjab#India3 | map_dot_label = ਛੀਟਾਂਵਾਲਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ | map_caption = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਸਥਾਨ##ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨ }} '''ਛੀਟਾਂਵਾਲਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ''' ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੇ ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Chhintanwala Railway Station Map/Atlas NR/Northern Zone - Railway Enquiry |url=https://indiarailinfo.com/station/map/chhintanwala-ctw/4873 |access-date=2025-06-15 |website=indiarailinfo.com}}</ref> ਛੀਟਾਂਵਾਲਾ ਦਾ ਸਟੇਸ਼ਨ ਕੋਡ ਨਾਮ '''CTW''' ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਵਿਅਸਤ ਅਤੇ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ, ਛੀਟਾਂਵਾਲਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੌ ਰੇਲ ਟਿਕਟ ਬੁਕਿੰਗ ਅਤੇ ਰੇਲ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਛੀਟਾਂਵਾਲਾ (CTW) ਜੰਕਸ਼ਨ ਤੋਂ ਲੰਘਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੁੱਲ ਰੇਲ ਗੱਡੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 20 ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Chhintanwala (CTW) Railway Station: Station Code, Schedule & Train Enquiry - RailYatri |url=https://www.railyatri.in/stations/chhintanwala-ctw |access-date=2025-06-15 |website=www.railyatri.in}}</ref> ==ਸਟੇਸ਼ਨ ਦਾ ਪਤਾ== ਨਾਭਾ ਰੋਡ, ਛੀਂਟਾਂਵਾਲਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪਟਿਆਲਾ - 147201 ==ਹਵਾਲੇ== [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ]] q78hcko8plx180elqmvkcy5zgec3k32 0 198686 810852 809703 2025-06-15T16:55:02Z Jagmit Singh Brar 17898 810852 wikitext text/x-wiki {{ਬੇਹਵਾਲਾ|date=ਜੂਨ 2025}}{{Infobox settlement | name = '''ਬਖਤੜਾ''' | other_name = | nickname = | settlement_type = ਪਿੰਡ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Punjab#India3 | pushpin_label_position = right | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ | coordinates = {{coord|30.315018|N|76.069471|E|display=inline,title}} | subdivision_type = ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਰਾਜ]] | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਸੰਗਰੂਰ ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = 1999 | founder = | named_for = | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = | elevation_footnotes = | elevation_m = 247 | population_total = 1208 | population_as_of = 2011 ਜਨਗਣਨਾ | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_title1 = ਅਧਿਕਾਰਤ | demographics1_info1 =[[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ|ਆਈਐੱਸਟੀ]] | utc_offset1 = +5:30 | parts_type = [[ਬਲਾਕ]] | parts = ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ | postal_code_type = [[ਪਿੰਨ_ਕੋਡ|ਡਾਕ ਕੋਡ]] | postal_code = 1418026 | area_code_type = ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਕੋਡ | registration_plate = PB:13/ PB:84 | area_code = 01765****** | blank1_name_sec1 = ਨੇੜੇ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ | blank1_info_sec1 = [[ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ ]] }} '''ਬਖਤੜਾ''' ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ [[ਸੰਗਰੂਰ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬਲਾਕ [[ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ]] ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ।{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ|date=ਜੂਨ 2025}} ਇਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੈੱਡ ਕੁਆਰਟਰ [[ਸੰਗਰੂਰ]] ਤੋਂ ਪੂਰਬ ਵੱਲ 27 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ 7 ਕਿ.ਮੀ. ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ 95 ਕਿ.ਮੀ ਬਖਤੜਾ ਪਿੰਨ ਕੋਡ 148026 ਹੈ ਅਤੇ ਡਾਕ ਮੁੱਖ ਦਫਤਰ ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ ਹੈ। ਇਹ ਪਿੰਡ ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਅਤੇ ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਹੈ। ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਨਾਭਾ ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਹੈ। ਬਖਤੜਾ ਉੱਤਰ ਵੱਲ [[ਨਾਭਾ]] ਤਹਿਸੀਲ, ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਧੂਰੀ ਤਹਿਸੀਲ, ਦੱਖਣ ਵੱਲ [[ਸਮਾਣਾ]] ਤਹਿਸੀਲ, ਉੱਤਰ ਵੱਲ [[ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ]] ਤਹਿਸੀਲ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ==ਨੇੜੇ ਦੇ ਪਿੰਡ== #ਬਖਤੜੀ (1 ਕਿ.ਮੀ.), #ਪੰਨਵਾਂ (3 ਕਿ.ਮੀ.), #ਮਾਝਾ (4 ਕਿ.ਮੀ.), #ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਭਾਦਸੋਂ (4 ਕਿ.ਮੀ.), #ਮਾਝੀ (4 ਕਿ.ਮੀ.) ==ਨੇੜੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ== #[[ਨਾਭਾ]], #[[ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ]], #[[ਪਟਿਆਲਾ]], #[[ਮੰਡੀ ਗੋਬਿੰਦਗੜ੍ਹ]], #[[ਸਰਹਿੰਦ]] #[[ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]], #[[ਸਮਾਣਾ]] ==ਆਬਾਦੀ== ਬਖਤੜਾ 2011 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਬਖਤਰਾ ਪਿੰਡ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ 1208 ਹੈ ਅਤੇ ਘਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 211 ਹੈ। ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 46.8% ਹੈ। ਪਿੰਡ ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ 64.0% ਹੈ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ 27.7% ਹੈ। ==ਭਾਸ਼ਾ== ਬਖਤੜਾ ਸਥਾਨਕ ਭਾਸ਼ਾ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ। ==ਨੇੜਲੇ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ== #[[ਨਾਭਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ]], #ਕਕਰਾਲਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ, #[[ਛੀਟਾਂਵਾਲਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ]], {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਿੰਡ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਕਸਬੇ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] eh7bld8qy48iofa3lsjs0n6y9bpf65j 0 198687 810851 809706 2025-06-15T16:53:57Z Jagmit Singh Brar 17898 810851 wikitext text/x-wiki {{ਬੇਹਵਾਲਾ|date=ਜੂਨ 2025}}{{Infobox settlement | name = '''ਬਖਤੜੀ''' | other_name = | nickname = | settlement_type = ਪਿੰਡ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Punjab#India3 | pushpin_label_position = right | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ | coordinates = {{coord|30.302094|N|76.074430|E|display=inline,title}} | subdivision_type = ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਰਾਜ]] | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਸੰਗਰੂਰ ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = 1999 | founder = | named_for = | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = | elevation_footnotes = | elevation_m = 247 | population_total = 842 | population_as_of = 2011 ਜਨਗਣਨਾ | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_title1 = ਅਧਿਕਾਰਤ | demographics1_info1 =[[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ|ਆਈਐੱਸਟੀ]] | utc_offset1 = +5:30 | parts_type = [[ਬਲਾਕ]] | parts = ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ | postal_code_type = [[ਪਿੰਨ_ਕੋਡ|ਡਾਕ ਕੋਡ]] | postal_code = 1418026 | area_code_type = ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਕੋਡ | registration_plate = PB:13/ PB:84 | area_code = 01765****** | blank1_name_sec1 = ਨੇੜੇ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ | blank1_info_sec1 = [[ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ ]] }} '''ਬਖਤੜੀ''' ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬਲਾਕ ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ। ਇਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੈੱਡ ਕੁਆਰਟਰ ਸੰਗਰੂਰ ਤੋਂ ਪੂਰਬ ਵੱਲ 27 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਭਵਾਨੀ ਗੜ੍ਹ ਤੋਂ 6 ਕਿ.ਮੀ. ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ 96 ਕਿ.ਮੀ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੇ ਹੈ।ਬਖਤੜੀ ਪਿੰਨ ਕੋਡ 148026 ਹੈ ਅਤੇ ਡਾਕ ਦਾ ਮੁੱਖ ਦਫਤਰ ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ ਹੈ। ਇਹ ਪਿੰਡ ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਅਤੇ ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਨਾਭਾ ਇਸ ਸਥਾਨ ਵੱਲ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਹੈ। ਬਖਤੜੀ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਨਾਭਾ ਤਹਿਸੀਲ, ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਸਮਾਣਾ ਤਹਿਸੀਲ, ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਧੂਰੀ ਤਹਿਸੀਲ, ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਸੰਗਰੂਰ ਤਹਿਸੀਲ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ==ਨੇੜੇ ਦੇ ਪਿੰਡ== #[[ਬਖਤੜਾ]] (1 ਕਿ.ਮੀ.), #ਪੰਨਵਾਂ (4 ਕਿ.ਮੀ.), #ਮਾਝੀ (2 ਕਿ.ਮੀ.), #ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਭਾਦਸੋਂ (4 ਕਿ.ਮੀ.), #ਮਾਝੀ (4 ਕਿ.ਮੀ.) ਬਖਤੜੀ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ ਹਨ। ==ਨੇੜੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ== #[[ਨਾਭਾ]], #[[ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ]], #[[ਪਟਿਆਲਾ]], #[[ਮੰਡੀ ਗੋਬਿੰਦਗੜ੍ਹ]], #[[ਸਰਹਿੰਦ]] #[[ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]], #[[ਸਮਾਣਾ]] ਬਖਤੜੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਹਨ। ==ਭਾਸ਼ਾ== ਬਖਤੜਾ ਸਥਾਨਕ ਭਾਸ਼ਾ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ। ==ਨੇੜਲੇ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ== #[[ਨਾਭਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ]], #ਕਕਰਾਲਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ, #[[ਛੀਟਾਂਵਾਲਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ]], ਬਖਤੜੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜਲੇ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਹਨ{{ਹਵਾਲੇ}} {{ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਿੰਡ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਕਸਬੇ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] b2f8bgi8z3gvr2oq5bda29wo8re3i49 0 198724 810850 809807 2025-06-15T16:53:15Z Jagmit Singh Brar 17898 810850 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = Mana | native_name = | other_name = | settlement_type = Village | image_skyline = India lsat village.jpg | image_caption = Gateway to Mana village | nickname = | image_map = | map_alt = | map_caption = | pushpin_map = India Uttarakhand#India | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = Location in Uttarakhand, India | coordinates = {{coord|30|46|19|N|79|29|43|E|display=inline,title}} | subdivision_type = Country | subdivision_name = India | subdivision_type1 = [[States and territories of India|State]] | subdivision_name1 = [[Uttarakhand]] | subdivision_type2 = [[List of districts of India|District]] | subdivision_name2 = [[Chamoli district|Chamoli]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = | unit_pref = Metric | elevation_m = 3200 | population_total = 1214 | population_as_of = 2011 | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | demographics_type1 = Languages | demographics1_title1 = Official | demographics1_info1 = [[Hindi language|Hindi]], [[Garhwali language|Garhwali]] | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type = <!-- [[Postal Index Number|PIN]] --> | postal_code = | registration_plate = UK 11 | website = | footnotes = }}{{ਅੰਦਾਜ਼|date=ਜੂਨ 2025}} '''ਮਾਨਾ''' [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ]] [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]] ਦੇ ਚਮੋਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਇੱਕ [[ਪਿੰਡ]] , ਜੋ 3,200 ਮੀਟਰ (10,500 ਫੁੱਟ) ਦੀ ਉਚਾਈ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਮਾਰਗ 7 ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਟਰਮੀਨਲ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਮਾਨਾ ਪਾਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲਾ ਪਿੰਡ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ [[ਤਿੱਬਤ]] ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਤੋਂ 26 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ। ਇਹ ਪਿੰਡ ਹਿੰਦੂ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਬਦਰੀਨਾਥ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 3 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਹੈ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਸਥਾਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ।<ref>{{Reflist}}ਬਿਸ਼ਟ, ਹਰਸ਼ਵੰਤੀ (1994)। ਗੜ੍ਹਵਾਲ ਹਿਮਾਲਿਆ ਵਿੱਚ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ: ਉੱਤਰਕਾਸ਼ੀ ਅਤੇ ਚਮੋਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਰਬਤਾਰੋਹ ਅਤੇ ਟ੍ਰੈਕਿੰਗ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ। ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਇੰਡਸ ਪਬ. ਕੰਪਨੀ ਪੰਨੇ 90–92। <nowiki>ISBN 9788173870064</nowiki>।</ref> 2011 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 558 ਘਰ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 1214 ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਸੀ।<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Mana, Uttarakhand census 2011 data |url=http://censusindia.gov.in/pca/SearchDetails.aspx?Id=46273 |archive-url= |archive-date= |access-date=14 July 2019 |website=Office of the [[Registrar General and Census Commissioner of India]]}}</ref> ਲੋਕ ਮਾਰਚਾਂ ਅਤੇ ਜਾੜਾਂ ਜਾਂ ਭੋਟਿਆ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ।<ref name="bisht">{{Cite book|location=New Delhi}}</ref> ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੌਰਾਨ, ਸਾਰੀ ਆਬਾਦੀ ਹੇਠਲੇ ਸਥਾਨਾਂ ਤੇ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਖੇਤਰ ਬਰਫ ਨਾਲ ਢੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।<ref name="bisht" /> ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕੌਫੀ ਦੁਕਾਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਭਾਰਤੀ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਆਖ਼ਰੀ ਕੌਫੀ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਹਨ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀ ਬਦਰੀਨਾਥ ਮੰਦਰ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਮਠ ਮੂਰਤੀ ਦੇ ਸਾਲਾਨਾ ਮੇਲੇ ਨਾਲ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਹ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿੱਬਤ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਮਾਨਾ ਵਿੱਚ [[ਬਿਆਸ (ਰਿਸ਼ੀ)|ਵਿਆਸ]] ਗੁਫਾ ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਗੁਫਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਗੁਫਾ ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਵਿਆਸ ਨੇ ਮਹਾਭਾਰਤ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ।<ref name="bisht" /> ਇੱਕ ਹੋਰ ਗੁਫਾ ਨੂੰ ਗਣੇਸ਼ ਗੁਫਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੈਲਾਨੀ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਦੋਵਾਂ ਗੁਫਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। == ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ == * ਨੀਤੀ ਘਾਟੀ == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਡਾਟਾ ਤੇ ਗੁਣਕ ਹਨ]] p0mig7e8piklwc276v6jmyh6pfdkvde 3 198768 810813 809962 2025-06-15T13:02:47Z Jagmit Singh Brar 17898 /* ਤੁਹਾਡੇ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪੰਨੇ "ਲਾਲਾ ਜਮੀਅਤ ਰਾਏ ਸੁਨਾਮੀ" ਬਾਰੇ */ ਨਵਾਂ ਭਾਗ 810813 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Ashwinder sangrur}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 09:55, 7 ਜੂਨ 2025 (UTC) == ਤੁਹਾਡੇ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪੰਨੇ "ਲਾਲਾ ਜਮੀਅਤ ਰਾਏ ਸੁਨਾਮੀ" ਬਾਰੇ == ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਹਵਾਲੇ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰੋ! ਵਿਕੀਪੀਡਿਆ ਉੱਪਰ ਲੇਖ ਲਿਖਣ ਦੇ ਅੰਦਾਜ ਸਬੰਧੀ ਇਹ ਪੜ੍ਹੋ: [[ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ:ਚੰਗੇ ਲੇਖ ਲਿਖਣ ਸੰਬੰਧੀ ਸੁਝਾਅ]] [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Jagmit Singh Brar|Jagmit Singh Brar]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Jagmit Singh Brar|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 13:02, 15 ਜੂਨ 2025 (UTC) 3asb224zpx09gbufz7xjrtdcwsqm3yb 810814 810813 2025-06-15T13:03:29Z Jagmit Singh Brar 17898 810814 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Ashwinder sangrur}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 09:55, 7 ਜੂਨ 2025 (UTC) == ਤੁਹਾਡੇ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪੰਨੇ "[[ਲਾਲਾ ਜਮੀਅਤ ਰਾਏ ਸੁਨਾਮੀ]]" ਬਾਰੇ == ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਹਵਾਲੇ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰੋ! ਵਿਕੀਪੀਡਿਆ ਉੱਪਰ ਲੇਖ ਲਿਖਣ ਦੇ ਅੰਦਾਜ ਸਬੰਧੀ ਇਹ ਪੜ੍ਹੋ: [[ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ:ਚੰਗੇ ਲੇਖ ਲਿਖਣ ਸੰਬੰਧੀ ਸੁਝਾਅ]] [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Jagmit Singh Brar|Jagmit Singh Brar]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Jagmit Singh Brar|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 13:02, 15 ਜੂਨ 2025 (UTC) 4ss3ya5yuizvm7bq5con9b88ucgr160 0 198807 810849 810243 2025-06-15T16:52:11Z Jagmit Singh Brar 17898 810849 wikitext text/x-wiki '''ਗਿਆਨੀ ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ''' (1828 - 1908) [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]], [[ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ|ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ]], [[ਬ੍ਰਜ ਭਾਸ਼ਾ|ਬ੍ਰਜ]] ਅਤੇ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ [[ਲੇਖਕ]] ਸਨ। ਓਹ [[ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਨਾਨਾ ਜੀ ਸਨ। ==ਜੀਵਨ== ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਭਾਈ ਸਾਵਣ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ 1828 ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਸਤਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਭਾਈ ਸਾਵਣ ਸਿੰਘ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਤੋਸ਼ਾਖ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾਦਾਰ ਸਨ। ਗਿਆਨੀ ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗਿਆਨੀ ਸੰਪ੍ਰਦਾਇ ਦੇ ਸੰਤ ਚੰਦਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਉਣ ਸਦਕਾ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦਾ ਖ਼ੂਬ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਦਾ ਟੀਕਾ ਲਿਖਿਆ। 1849 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧਾਂ ਅਤੇ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਦੇ ਪੁਨਰਜਾਗਰਣ ਸਦਕਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਰੁਝਾਨ ਬਹੁਤ ਤੀਖਣ ਹੋ ਗਏ​​ ਸਨ। ਉਹ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਦੇ ਇੱਕ ਸਰਗਰਮ ਮੈਂਬਰ ਸਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਇਸਦੇ ਸਕੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵੀ ਰਹੇ। ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ, ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਥਾਨਕ ਸਕੂਲਾਂ ਦੇਇੰਸਪੈਕਟਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕਾਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭੂਗੋਲ ਮੰਜਰੀ, ਪੰਜਾਬ ਭੂਗੋਲ, ਭੂਗੋਲ ਦਰਪਣ, ਪ੍ਰਿਥਮ ਗਣਿਤ, ਹਿੰਦ ਦਾ ਸੁਗਮ ਇਤਿਹਾਸ, ਇਤਿਹਾਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨੋਤਰੀ, ਗੁਰਮੁਖੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਆਦਿ।<ref>{{Cite web |title=Giani Hazara Singh - SikhiWiki, free Sikh encyclopedia. |url=https://www.sikhiwiki.org/index.php/Giani_Hazara_Singh |access-date=2025-06-09 |website=www.sikhiwiki.org}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 'ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਕੋਸ਼' ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਵੀ ਆਰੰਭ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਰੂਪੀ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਹੀ ਦੇ ਸਕੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਜ਼ੀਰ ਅਹਿਮਦ ਦੇ ਉਰਦੂ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਨਾਵਲ ‘ਮਿਰਾਤੁਲ ਅਰੂਸ’ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ‘ਦੁਲਹਨ ਦਰਪਨ’ ਨਾਂ ਅਧੀਨ ਖੁਲ੍ਹਾ ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ [[ਸ਼ੇਖ਼ ਸਆਦੀ|ਸ਼ੇਖ਼ ਸਾਅਦੀ]] ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ, ਗੁਲਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਬੋਸਤਾਨਦਾ ਬ੍ਰਜ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਕਾਵਿ-ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |title=ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ, ਗਿਆਨੀ (1828-1908 ਈ.) - ਪੰਜਾਬੀ ਪੀਡੀਆ |url=https://punjabipedia.org/topic.aspx?txt=%E0%A8%B9%E0%A9%9B%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A8%BE%20%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A9%B0%E0%A8%98,%20%E0%A8%97%E0%A8%BF%E0%A8%86%E0%A8%A8%E0%A9%80%20(1828-1908%20%E0%A8%88.) |access-date=2025-06-09 |website=punjabipedia.org}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ]] q595soxyvbzw7xin6rxe7457yurvyfx 0 198816 810823 810307 2025-06-15T14:02:14Z Jagmit Singh Brar 17898 Jagmit Singh Brar ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਭਲਵਾਨ]] ਨੂੰ [[ਭਲਵਾਨ, ਸੰਗਰੂਰ]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ: ਸਹੀ ਅੰਦਾਜ਼ 810307 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ਭਲਵਾਨ | other_name = | nickname = | settlement_type = ਪਿੰਡ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Punjab#India3 | pushpin_label_position = right | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ | coordinates = {{coord|30.322482|N|75.944541|E|display=inline,title}} | subdivision_type = ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਰਾਜ]] | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਸੰਗਰੂਰ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = 1999 | founder = | named_for = | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = | elevation_footnotes = | elevation_m = 249 | population_total = 3726 | population_as_of = 2011 ਜਨਗਣਨਾ | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_title1 = ਅਧਿਕਾਰਤ | demographics1_info1 =[[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ|ਆਈਐੱਸਟੀ]] | utc_offset1 = +5:30 | parts_type = [[ਬਲਾਕ]] | parts = ਸੰਗਰੂਰ | postal_code_type = [[ਪਿੰਨ_ਕੋਡ|ਡਾਕ ਕੋਡ]] | postal_code = 148024 | area_code_type = ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਕੋਡ | registration_plate = PB:13 | area_code = 01672****** | blank1_name_sec1 = ਨੇੜੇ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ | blank1_info_sec1 = [[ਸੰਗਰੂਰ]], [[ਧੂਰੀ]] }} '''ਭਲਵਾਨ''', ਭਾਰਤੀ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੇ [[ਸੰਗਰੂਰ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ [[ਧੂਰੀ]] ਤਹਿਸੀਲ ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ। ਇਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ [[ਸੰਗਰੂਰ]] ਤੋਂ 15 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਧੂਰੀ ਤੋਂ 9 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ। ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਤੋਂ 106 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ। ਭਲਵਾਨ ਦਾ ਪਿੰਨ ਕੋਡ 148017 ਹੈ। ਭਲਵਾਨ ਪੂਰਬ ਵੱਲ [[ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ]] ਤਹਿਸੀਲ, ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਸੰਗਰੂਰ ਤਹਿਸੀਲ, ਉੱਤਰ ਵੱਲ [[ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ]] ਤਹਿਸੀਲ, ਪੱਛਮ ਵੱਲ [[ਸ਼ੇਰਪੁਰ]] ਤਹਿਸੀਲ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ==ਨੇੜੇ ਦੇ ਪਿੰਡ== #ਨੰਦਗੜ੍ਹ (3 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) #ਭੋਜੋਵਾਲੀ (4 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) #ਭੁੱਲਰ ਹੇੜੀ (4 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) #ਭੱਦਲਵੜ (4 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) #ਖੇੜੀ ਚੰਦਵਾ (4 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) ਭਲਵਾਨ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ ਹਨ। ==ਨੇੜੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ == #[[ਧੂਰੀ]] #[[ਸੰਗਰੂਰ]] #[[ਨਾਭਾ]] #[[ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ]] ਭਲਵਾਨ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਹਨ। ==ਨੇੜੇ ਦੇ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ== #[[ਧੂਰੀ ਜੰਕਸ਼ਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ]] #ਕੌਲਸੇੜੀ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ #[[ਛੀਟਾਂਵਾਲਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ]] ਭਲਵਾਨ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜਲੇ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਹਨ। ==ਆਬਾਦੀ== ਭਲਵਾਨ ਦੀ ਸਥਾਨਕ ਭਾਸ਼ਾ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ। ਭਲਵਾਨ ਪਿੰਡ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ 3726 ਹੈ ਅਤੇ ਘਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 751 ਹੈ। ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 48.1% ਹੈ। ਪਿੰਡ ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ 59.8% ਹੈ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ 26.1% ਹੈ। {| class="wikitable" |'''ਜਨਗਣਨਾ ਪੈਰਾਮੀਟਰ''' |'''ਜਨਗਣਨਾ ਡੇਟਾ''' |- |ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ |3726 |- |ਕੁੱਲ ਘਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ |751 |- |ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ % |48.1% (1793) |- |ਕੁੱਲ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ % |59.8% (2228) |- |ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ |26.1% (974) |- |ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਨਜਾਤੀਆਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ % |0.0 % ( 0) |- |ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀ ਆਬਾਦੀ % |32.0% (1192) |- |ਕੰਮਕਾਜੀ ਆਬਾਦੀ % |30.2% |- |2011 ਤੱਕ ਬੱਚੇ (0 -6) ਦੀ ਆਬਾਦੀ |417 |- |2011 ਤੱਕ ਬੱਚੀਆਂ (0 -6) ਆਬਾਦੀ % |49.6% (207) |} ==ਹਵਾਲੇ== #https://www.census2011.co.in/data/village/39667-bhalwan-punjab.html #https://sangrur.nic.in/ {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] 155t8ejemrfobsuruoe5smnuta9d0aw 0 198846 810811 810430 2025-06-15T12:57:55Z Jagmit Singh Brar 17898 810811 wikitext text/x-wiki {{Tone|date=ਜੂਨ 2025|ਲੇਖ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ, ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਵਿਆਕਰਨ ਦਰੁਸਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲੇਖ}}{{ਬੇਹਵਾਲਾ|date=ਜੂਨ 2025}} ਲਾਲਾ ਜਮੀਅਤ ਰਾਏ: ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਬਿਕਰਮਾਜੀਤ ਦੇ ਸਿੰਘਾਸਨ ਦੀਆਂ 32 ਪੁਤਲੀਆਂ ਦੀਆਂ ਇਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਇਸ ਤਰਾਂ ਸੰਪੂਰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੋ ਵੀ ਕੋਈ ਇਸ ਨੂੰ ਪੜੇਗਾ ਵਿਚਾਰੇਗਾ ਉਸ ਅੰਦਰ ਧਰਮ ਦੀ ਰੀਤ ਜਰੂਰ ਵਧੇਗੀ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੇਰੀ ਬੁੱਧ ਸੀ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਮੈਂ ਵਰਣਨ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਦਾ ਨਾਮ ਆਦੀ ਤੂੰ ਅੰਤ ਤੱਕ ਕਿਆ ਆਇਆ ਹੈ ਸਭ ਥਾਵਾਂ ਛੱਡ ਕੇ ਹੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਸ਼ਰਨ ਆਇਆ ਹਾਂ ਦਾਸ ਜਮੀਰ ਤਰਾਏ ਤੇ ਆਪ ਜੀ ਦੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿਰਪਾ ਬਣੀ ਰਹੇ ਨਗਰ ਬਠਿੰਡਾ ਮੇਰਾ ਵਤਨ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਮੈਂ ਸੁਣਾਊ ਵਾਸੀ ਹਾਂ ਮੇਰਾ ਵੰਸ ਪੂਰੀ ਵੰਸ ਵਿੱਚੋਂ ਹੈ ਮੇਰੀ ਐਡੀ ਬੁੱਧ ਕਿੱਥੇ ਹੈ ਜੋ ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਸੁਬਰ ਦਾ ਕੋਈ ਵਰਨਣ ਕਰ ਸਕਾਂ ਇਹ ਤੇਰੀ ਹੀ ਕੋਈ ਦੈ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਇਹ ਕਥਾਵਾਂ ਉਚਾਰ ਸਕਿਆ ਹਾਂ ਛੰਦ ਦੋਹਰੇ ਅਤੇ ਕਬਿੱਤ ,ਅੜਿੱਲ, ਸਵਈਏ, ਚੌਪਈਆਂ ਜਿਹੋ ਜਿਹੀ ਮੇਰੀ ਬੁੱਧ ਸੀ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਰਨਣ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਇਸ ਗ੍ਰੰਥ ਦਾ ਨਾਮ ਸਿੰਘਾਸਨ ਬਤੀਸੀ ਹੈ ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਤੇ ਅਪਾਰ ਕਿਰਪਾ ਕੀਤੀ ਹੈ 1837 ਦੇ ਸੱਤਵੇਂ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਤ੍ਰਿਉਦਸੀ ਤਿਥੀ ਦਿਨ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਇਹ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋਈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਕਰਮਾਜੀਤ ਬੱਤੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋਈਆਂ ਜੋ ਵੀ ਕੋਈ ਇਸ ਗ੍ਰੰਥ ਨੂੰ ਬਰੀਤ ਨਾਲ ਪੜੇਗਾ ਜੇ ਕੋਈ ਅੱਖਰ ਵੱਧ ਘੱਟ ਹੋਵੇ ਉਹ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਮੈਨੂੰ ਖਿਮਾ ਕਰ ਦੇਣਾ ਅਤੇ ਆਪ ਸੋਧ ਕੇ ਲਿਖ ਲੈਣਾ ਮੇਰੀ ਇਹ ਦੇਹ ਤਾਂ ਔਗੁਣ ਭਰੀ ਹੈ ਇਹ ਦਾਸ ਦੀ ਇਹ ਬੇਨਤੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਪਰਦੇ ਰੱਖ ਲੈਣਾ ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਮੇਰੇ ਤੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਰੱਖਣਾ ਇਹ ਅਗਮੀ ਪੁਰਖ ਮੇਰੀਆਂ ਭੁੱਲਾਂ ਖਿਮਾ ਕਰਨਾ ਸਭਨਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸਥਾਰ ਕੇ ਇੱਕ ਤੇਰਾ ਹੀ ਦਿਨ ਰਾਤ ਸਿਮਰਨ ਕਰਾਂ ਤੂੰ ਹੀ ਸਭ ਦੇ ਪਰਦੇ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਬਸ ਤੇਰੇ ਅੱਗੇ ਮੇਰੀ ਇਹੀ ਅਰਦਾਸ ਹੈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਗ੍ਰੰਥ ਇਹ ਗ੍ਰੰਥ ਸਿੰਘਾਸਨ ਬੱਤੀ ਸੀ ਸੰਪੂਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ lj65hb9yqr9z5321gvitpjc82xm51z3 3 198868 810939 810515 2025-06-16T10:14:00Z KiranBOT 55200 soft redirect to [[:en:user talk:usernamekiran]] 810939 wikitext text/x-wiki {{soft redirect|en:User talk:Usernamekiran}} {{Template:Welcome|realName=|name=KiranBOT}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 04:02, 13 ਜੂਨ 2025 (UTC) tw1t0u6u99sc5qo7zg7zvuxibeqvvnj 3 198871 810940 810526 2025-06-16T10:14:03Z KiranBOT 55200 soft redirect to [[:en:user talk:usernamekiran]] 810940 wikitext text/x-wiki {{soft redirect|en:User talk:Usernamekiran}} {{Template:Welcome|realName=|name=Usernamekiran}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 07:19, 13 ਜੂਨ 2025 (UTC) e97obcubv9mcwobrmvk47nf5vsxsgq2 0 198879 810935 810685 2025-06-16T09:24:53Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 810935 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = ਮਨੀਸ਼ਾ ਲੇਖਰਾਮ ਅਨੁਰਾਗੀ | office = [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] [[ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ]] ਦੇ ਮੈਂਬਰ | constituency = ਰਥ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ | image = | caption = ਮਨੀਸ਼ਾ ਲੇਖਰਾਮ ਅਨੁਰਾਗੀ | country = ਭਾਰਤੀ | president = [[ਰਾਮ ਨਾਥ ਕੋਵਿੰਦ]] | primeminister = [[ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ]] | term_start = 2017 | parents = ਬ੍ਰਿਜਕੋਸ਼ੋਰ ਵਰਮਾ (ਪਿਤਾ) | spouse = | birth_name = ਮਨੀਸ਼ਾ | birth_date = 1 ਜੁਲਾਈ 1981 | birth_place = ਜਲੌਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], ਭਾਰਤ | children = 1 ਬੇਟਾ }} '''ਮਨੀਸ਼ਾ ਅਨੁਰਾਗੀ''' ਇੱਕ [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ|ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] ਅਤੇ [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ ਅਤੇ [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਦੇ ਰਥ [[ਚੋਣ ਖੇਤਰ|ਹਲਕੇ]] ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/agra/50-mlas-in-up-below-50-years-but-yet-the-house-more-aged-than-2012/articleshow/57644593.cms|title=50% MLAs in UP below 50 years but yet the house more aged than 2012|last=Jaiswal|first=Anuja|date=15 March 2017|work=The Times of India|access-date=2022-05-22|language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=हमीरपुर के छिबौली कांड को लेकर सीएम से मिलीं राठ विधायक मनीषा अनुरागी |url=https://m.jagran.com/uttar-pradesh/kanpur-city-hamirpur-in-chhibauli-case-of-rath-mla-manisha-anuragi-met-to-cm-21053114.html |access-date=2021-12-11 |website=m.jagran.com |language=hi}}</ref> 2012 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਸੁਤੰਤਰ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਜੋਂ ਰਥ ਦੀ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.bhaskar.com/news/UP-LUCK-upele-bjp-candidate-from-bundelkhand-rath-seat-manisha-anuragi-news-hindi-5518165-PHO.html|title=पति की एक बात मान ये महिला बनी कॉमन से VIP, 2 साल में बदली जिंदगी|last=Bhaskar|first=Dainik|date=2017|work=[[Dainik Bhaskar]]|access-date=2025-06-13|archive-date=2021-12-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20211212000810/https://www.bhaskar.com/news/UP-LUCK-upele-bjp-candidate-from-bundelkhand-rath-seat-manisha-anuragi-news-hindi-5518165-PHO.html|url-status=dead}}</ref> == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ == ਮਨੀਸ਼ਾ ਬੁੰਦੇਲਖੰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਇੱਕM.Phil। ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਐਮ. ਏ. ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਐਮ.ਐਮ. ਐਸ. ਸੀ.ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ [[ਡਾਕਟਰ ਆਫ਼ ਫਿਲਾਸਫੀ|ਪੀਐਚ. ਡੀ.]] ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਬਣਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ। 2010 ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਕਹਿਣ 'ਤੇ ਡਾ. ਲੇਖਰਾਮ ਅਨੁਰਾਧੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ। ਲੇਖਰਾਮ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰੇਂਜਰ ਵਜੋਂ ਤਾਇਨਾਤ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪੀਐਚ. ਡੀ. ਹੈ ਮਨੀਸ਼ਾ ਨੇ ਵੀ ਉਹੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਸੀ, ਪਰ ਲੇਖਰਾਮ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.bhaskar.com/news/UP-LUCK-upele-bjp-candidate-from-bundelkhand-rath-seat-manisha-anuragi-news-hindi-5518165-PHO.html|title=पति की एक बात मान ये महिला बनी कॉमन से VIP, 2 साल में बदली जिंदगी|last=Bhaskar|first=Dainik|date=2017|work=[[Dainik Bhaskar]]|access-date=2025-06-13|archive-date=2021-12-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20211212000810/https://www.bhaskar.com/news/UP-LUCK-upele-bjp-candidate-from-bundelkhand-rath-seat-manisha-anuragi-news-hindi-5518165-PHO.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web |title=Manisha Anuragi jeevan parichay : मनीषा अनुरागी पति की सलाह पर पॉलिटिक्स में उतरी और बन गई माननीय |url=https://hindi.pardaphash.com/manisha-anuragijeevan-parichay-wiki-biography-jevani-age-uttar-pradesh-legislative-assembly-mla-instagram-jeevani-state-family-height-photo-family-career-award-weight-facbook-twitter-google/ |access-date=2021-12-12 |website=पर्दाफाश |language=hi}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1981]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਕਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] gqd936ugb52ixp2betozabyomtv22jl 4 198891 810810 810784 2025-06-15T12:52:46Z Jagmit Singh Brar 17898 added [[Category:ਛੇਤੀ ਮਿਟਾਉਣਯੋਗ ਸਫ਼ੇ]] using [[WP:HC|HotCat]] 810810 wikitext text/x-wiki {{ਮਿਟਾਓ|ਕੋਈ ਆਧਾਰ ਨਹੀਂ}} ਸੰਦੀਪ ਸ਼ਰਮਾ- ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਅਤੇ ਫੋਟੋਗਰਾਫ਼ਰ । ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਉਹ ਸਾਂਭਣਾ ਜਾਣਦੀ ਮੈਨੂੰ ' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ,ਜਿਸਦਾ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਸੰਦੀਪ ਸ਼ਰਮਾ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਤੱਕ ਵੱਖੋ- ਵੱਖਰੇ ਧਰਾਤਲ 'ਤੇ ਵਿਚਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅੰਦਰ ਸੂਖਮ ਭਾਵ ਵੀ ਹਨ 'ਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਤਿੱਖੀ ਤਾਂਘ ਵੀ ਜੋ ਕਹਿਰ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ` ਦੀ ਆਮਦ ਦਾ ਮੰਗਲਾਚਰਣ ਗਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਧਰਮਵੀਰ ਭਾਰਤੀ ਦੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਸੱਤਵੇਂ ਘੋੜੇ ਦੀ ਟਾਪ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਨਵਤੇਜ ਭਾਰਤੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਸੰਦੀਪ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸੂਖਮ ਹਨ, ਅੱਕ ਕੁੱਕੜੀ ਦੀ ਫੰਭੇ ਵਰਗੀਆਂ ਜੋ ਹੱਥ ਲਗਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਡ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਨਾਲ਼ ਸਾਨੂੰ ਵੀ ਨਾਲ਼ ਉਡਾ ਕੇ ਨਾਲ਼ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।” ਇਹਨਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਮੌਲਿਕ ਪਾਠਕ ਵਰਗ ਸਿਰਜਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਚਿੰਤਕਾਂ,ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਕਵੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁਤਾਸਿਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅਲੋਚਨਾ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਪਰਿਪੇਖ' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਖੇਤਰ 'ਚ ਅਸਲੋਂ ਵੱਖਰਾ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਕਾਰਜ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਤਿੰਨ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਤਰਜਮਾ। ਇੱਕ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫਰ ਵਜੋਂ,ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਖਿੱਚੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਅਨੰਤ ਪ੍ਰਵਾਹ ਝਲਕਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ ਕਲਾ ਦਾ ਚਸ਼ਮਾ ਫੁੱਟਦਾ ਹੈ। ਸੰਦੀਪ ਸ਼ਰਮਾ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦਾ ਇਹ ਪੱਖ ਸਹਿਜ ਸੁਭਾਅ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ਬਤੌਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਭਾਸ਼ਾ ਅਫ਼ਸਰ,ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਜੋਂ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹਨ। [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਛੇਤੀ ਮਿਟਾਉਣਯੋਗ ਸਫ਼ੇ]] pqt7jv33xpwkjdjokf9z2x77ycsgo16 0 198893 810807 810725 2025-06-15T12:50:48Z Jagmit Singh Brar 17898 810807 wikitext text/x-wiki '''ਮੀਆਂਪੁਰ''' '''ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ''' ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਸਟੇਸ਼ਨ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Mianpur Railway Station Map/Atlas NR/Northern Zone - Railway Enquiry |url=https://indiarailinfo.com/station/map/mianpur-mnpr/4074 |access-date=2025-06-15 |website=indiarailinfo.com}}</ref> ਇਹ ਯਾਤਰੀਆਂ ਅਤੇ ਮਾਲ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਆਵਾਜਾਈ ਕੇਂਦਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਮੀਆਂਪੁਰ ਨੂੰ ਬਾਕੀ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ। ਮੀਆਂਪੁਰ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੁੱਲ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 10 ਹੈ। == ਸਟੇਸ਼ਨ == ਇਸਦਾ ਸਟੇਸ਼ਨ ਕੋਡ: <nowiki>'''</nowiki>MNPR<nowiki>'''</nowiki> ਹੈ ਇਹ ਸਟੇਸ਼ਨ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਲਈ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਟਿਕਟ ਕਾਊਂਟਰ, ਵੇਟਿੰਗ ਰੂਮ, ਫੂਡ ਸਟਾਲ ਅਤੇ ਰੈਸਟਰੂਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਟੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ ਲਈ 1 ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਹੈ, ਨਾਲ ਹੀ ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਦੀਆਂ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਵੀ ਹੈ। ਸਟੇਸ਼ਨ ਬੱਸਾਂ ਅਤੇ ਟੈਕਸੀਆਂ ਦੇ ਨੈੱਟਵਰਕ ਰਾਹੀਂ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। '''ਮੀਨਾਪੁਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਸਟੇਸ਼ਨ''' * ਰੂਪਨਗਰ * ਕੁਰਾਲੀ * ਘਨੌਲੀ * ਮੋਰਿੰਡਾ ਜੰਕਸ਼ਨ * ਐਨ.ਐਮ.ਡੀ.ਏ. - ਨਿਊ ਮੋਰਿੰਡਾ ਜੰਕਸ਼ਨ * ਬਾਰਜ - ਭਰਤਗੜ੍ਹ * ਐਨ.ਜੀ.ਡਬਲਯੂ.ਐਨ - ਨੋਗਨਵਾਨ * ਬੀ.ਐਸ.ਪੀ.ਐਨ. - ਬੱਸੀ ਪਠਾਨਨ * ਖਰੜ * ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰੂਪਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ]] 7qegy5hnbhelnwphu70ze9dhkfu1xm5 810808 810807 2025-06-15T12:51:00Z Jagmit Singh Brar 17898 810808 wikitext text/x-wiki '''ਮੀਆਂਪੁਰ''' '''ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ''' ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਸਟੇਸ਼ਨ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Mianpur Railway Station Map/Atlas NR/Northern Zone - Railway Enquiry |url=https://indiarailinfo.com/station/map/mianpur-mnpr/4074 |access-date=2025-06-15 |website=indiarailinfo.com}}</ref> ਇਹ ਯਾਤਰੀਆਂ ਅਤੇ ਮਾਲ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਆਵਾਜਾਈ ਕੇਂਦਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਮੀਆਂਪੁਰ ਨੂੰ ਬਾਕੀ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ। ਮੀਆਂਪੁਰ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੁੱਲ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 10 ਹੈ। == ਸਟੇਸ਼ਨ == ਇਸਦਾ ਸਟੇਸ਼ਨ ਕੋਡ: <nowiki>'''</nowiki>MNPR<nowiki>'''</nowiki> ਹੈ ਇਹ ਸਟੇਸ਼ਨ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਲਈ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਟਿਕਟ ਕਾਊਂਟਰ, ਵੇਟਿੰਗ ਰੂਮ, ਫੂਡ ਸਟਾਲ ਅਤੇ ਰੈਸਟਰੂਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਟੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ ਲਈ 1 ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਹੈ, ਨਾਲ ਹੀ ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਦੀਆਂ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਵੀ ਹੈ। ਸਟੇਸ਼ਨ ਬੱਸਾਂ ਅਤੇ ਟੈਕਸੀਆਂ ਦੇ ਨੈੱਟਵਰਕ ਰਾਹੀਂ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। '''ਮੀਨਾਪੁਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਸਟੇਸ਼ਨ''' * ਰੂਪਨਗਰ * ਕੁਰਾਲੀ * ਘਨੌਲੀ * ਮੋਰਿੰਡਾ ਜੰਕਸ਼ਨ * ਐਨ.ਐਮ.ਡੀ.ਏ. - ਨਿਊ ਮੋਰਿੰਡਾ ਜੰਕਸ਼ਨ * ਬਾਰਜ - ਭਰਤਗੜ੍ਹ * ਐਨ.ਜੀ.ਡਬਲਯੂ.ਐਨ - ਨੋਗਨਵਾਨ * ਬੀ.ਐਸ.ਪੀ.ਐਨ. - ਬੱਸੀ ਪਠਾਨਨ * ਖਰੜ * ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰੂਪਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ]] <references />{{ਆਧਾਰ}} e5wg6d1i61ivqk6eiry3cte2rg2vlg1 0 198894 810809 810727 2025-06-15T12:52:28Z Jagmit Singh Brar 17898 810809 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = ਸਾਹਿਨਾ ਮੁਮਤਾਜ ਬੇਗਮ<br/>সাহিনা মুমতাজ বেগম | image = | caption = | birth_date = | birth_place = | residence = | death_date = | death_place = | office = ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ | constituency = ਨੌਦਾ (ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ) | term_start = 2019 | term_end = | predecessor = ਅਬੂ ਤਾਹਿਰ ਖ਼ਾਨ | successor = | office2 = | termstart2 = | termend2 = | predecessor2 = | successor2 = | party = ਤ੍ਰਿਨਾਮੂਲ ਕਾਂਗਰਸ | alma_mater = | spouse = | children = | website = }} '''ਸਾਹਿਨਾ ਮੁਮਤਾਜ ਬੇਗਮ''' ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ। 2019 ਵਿੱਚ ਉਹ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਨਾਓਦਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਦੀ ਐਮਐਲਏ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=29 May 2019 |title=বন্ধুর পথেই মসৃণ জয় |url=https://www.anandabazar.com/district/nadia-murshidabad/general-election-results-2019-story-about-abu-taher-khan-who-once-close-to-adhir-ranjan-chowdhury-1.998422 |access-date=31 May 2019 |website=Anandabazar Patrika |language=bn}}</ref> ਉਹ [[ਤ੍ਰਿਣਮੂਲ ਕਾਂਗਰਸ]] ਦੀ ਇੱਕ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ। ਉਹ ਨਸੀਰੂਦੀਨ ਖਾਨ ਦੀ ਨੂੰਹ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://bartamanpatrika.com/detailNews.php?cID=17&nID=166807&P=1|title=নওদার ঘরের মেয়ে হয়ে উঠেছেন প্রাক্তন মন্ত্রীর বউমা শাহিনা|date=18 May 2019|work=Bartaman|access-date=14 February 2020|language=bn}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਧਾਰਾ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਫ਼ਿਲਮਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਕਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] <references />{{ਆਧਾਰ}} o5fjsztekife5gdynmou4rb4mfsp4nx 0 198901 810824 2025-06-15T14:02:15Z Jagmit Singh Brar 17898 Jagmit Singh Brar ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਭਲਵਾਨ]] ਨੂੰ [[ਭਲਵਾਨ, ਸੰਗਰੂਰ]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ: ਸਹੀ ਅੰਦਾਜ਼ 810824 wikitext text/x-wiki #ਰੀਡਾਇਰੈਕਟ [[ਭਲਵਾਨ, ਸੰਗਰੂਰ]] p6dslz590tkxllraw57qh0q9swjiled 810825 810824 2025-06-15T14:07:58Z Jagmit Singh Brar 17898 Removed redirect to [[ਭਲਵਾਨ, ਸੰਗਰੂਰ]] 810825 wikitext text/x-wiki '''ਭਲਵਾਨ''' ਸ਼ਬਦ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ: == [[ਪਹਿਲਵਾਨੀ|ਭਲਵਾਨ]] ਵਿਅਕਤੀ == * [[ਦਾਰਾ ਸਿੰਘ|ਪਹਿਲਵਾਨ ਦਾਰਾ ਸਿੰਘ]] * [[ਪਹਿਲਵਾਨ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ]] * [[ਪਹਿਲਵਾਨ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ]] == ਸਥਾਨ == *[[ਭਲਵਾਨ, ਸੰਗਰੂਰ]] - ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ {{dab}} 532waps9z9x17k5yr9d0k1z5n39679i 810826 810825 2025-06-15T14:08:22Z Jagmit Singh Brar 17898 810826 wikitext text/x-wiki '''ਭਲਵਾਨ''' ਸ਼ਬਦ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ: == ਸਥਾਨ == *[[ਭਲਵਾਨ, ਸੰਗਰੂਰ]] - ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ == [[ਪਹਿਲਵਾਨੀ|ਭਲਵਾਨ]] ਵਿਅਕਤੀ == * [[ਦਾਰਾ ਸਿੰਘ|ਪਹਿਲਵਾਨ ਦਾਰਾ ਸਿੰਘ]] * [[ਪਹਿਲਵਾਨ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ]] * [[ਪਹਿਲਵਾਨ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ]] {{dab}} rut313ipvt4zbe1fgvpwo1n5hlfpfg3 3 198902 810832 2025-06-15T14:34:47Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 810832 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Spokiyny}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 14:34, 15 ਜੂਨ 2025 (UTC) 6can5sj89x6pm3sadsr6quuwmm6ppe1 0 198903 810835 2025-06-15T15:47:15Z Naveensharmabc 49454 "[[:en:Special:Redirect/revision/1289721079|Someshvara (Chahamana dynasty)]]" ਸਫ਼ੇ ਦਾ ਤਰਜਮਾ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ 810835 wikitext text/x-wiki '''ਸੋ'''ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ (IAST: Someśvara, r. 1169–1177) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾ ਸੀ ਜੋ ਚਹਮਣ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਉਸਦੇ ਮਾਮੇ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਚੌਲੁਕਿਆ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਦੂਜੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਚਹਮਣ ਮੰਤਰੀ ਉਸਨੂੰ ਰਾਜਧਾਨੀ ਅਜਮੇਰ ਲੈ ਆਏ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਨਵਾਂ ਰਾਜਾ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਅਜਮੇਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸ਼ਿਵ ਮੰਦਰ ਬਣਾਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਤੀਜੇ (ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਚੌਹਾਨ) ਦੇ ਪਿਤਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ == ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਚਹਮਣ ਰਾਜਾ ਅਰਨੋਰਾਜਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ। ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਵਿਜੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਕੁਝ ਜੋਤਸ਼ੀਆਂ ਨੇ ਜੈਸਿਮਹਾ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਰਾਮ ਦਾ ਅਵਤਾਰ ਹੋਵੇਗਾ।[1] ਇਸ ਕਾਰਨ, ਜੈਸਿਮਹਾ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ ਲੈ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਹੋਇਆ। ਜੈਸਿਮਹਾ ਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਕੁਮਾਰਪਾਲ ਵੀ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਪ੍ਰਤੀ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰਾ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਦੇ ਅਰਨੋਰਾਜਾ ਨਾਲ ਚੰਗੇ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਸਨ।[2] ਕੁਮਾਰਪਾਲ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ, ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਨੇ ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ ਦੇ ਰਾਜਾ ਅਚਲਾ ਜਾਂ ਤੇਜਲਾ ਦੀ ਧੀ ਕਰਪੁਰਾ-ਦੇਵੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ ਰਾਜੇ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਲਚੂਰੀ ਸ਼ਾਸਕ ਨਰਸਿਮਹਾ-ਦੇਵਾ ਵਜੋਂ ਹੋਈ ਹੈ।[1][3] ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਅਤੇ ਕਰਪੁਰਾ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜਾ III ਅਤੇ ਹਰੀਰਾਜਾ ਦਾ ਜਨਮ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। q13ygolupfgfksil0i3e0ekl719gr0j 810836 810835 2025-06-15T15:47:51Z Naveensharmabc 49454 "[[:en:Special:Redirect/revision/1289721079|Someshvara (Chahamana dynasty)]]" ਸਫ਼ੇ ਦਾ ਤਰਜਮਾ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ 810836 wikitext text/x-wiki '''ਸੋ'''ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ (IAST: Someśvara, r. 1169–1177) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾ ਸੀ ਜੋ ਚਹਮਣ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਉਸਦੇ ਮਾਮੇ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਚੌਲੁਕਿਆ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਦੂਜੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਚਹਮਣ ਮੰਤਰੀ ਉਸਨੂੰ ਰਾਜਧਾਨੀ ਅਜਮੇਰ ਲੈ ਆਏ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਨਵਾਂ ਰਾਜਾ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਅਜਮੇਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸ਼ਿਵ ਮੰਦਰ ਬਣਾਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਤੀਜੇ (ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਚੌਹਾਨ) ਦੇ ਪਿਤਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ == ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਚਹਮਣ ਰਾਜਾ ਅਰਨੋਰਾਜਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ। ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਵਿਜੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਕੁਝ ਜੋਤਸ਼ੀਆਂ ਨੇ ਜੈਸਿਮਹਾ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਰਾਮ ਦਾ ਅਵਤਾਰ ਹੋਵੇਗਾ।[1] ਇਸ ਕਾਰਨ, ਜੈਸਿਮਹਾ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ ਲੈ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਹੋਇਆ। ਜੈਸਿਮਹਾ ਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਕੁਮਾਰਪਾਲ ਵੀ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਪ੍ਰਤੀ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰਾ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਦੇ ਅਰਨੋਰਾਜਾ ਨਾਲ ਚੰਗੇ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਸਨ।[2] ਕੁਮਾਰਪਾਲ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ, ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਨੇ ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ ਦੇ ਰਾਜਾ ਅਚਲਾ ਜਾਂ ਤੇਜਲਾ ਦੀ ਧੀ ਕਰਪੁਰਾ-ਦੇਵੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ ਰਾਜੇ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਲਚੂਰੀ ਸ਼ਾਸਕ ਨਰਸਿਮਹਾ-ਦੇਵਾ ਵਜੋਂ ਹੋਈ ਹੈ।[1][3] ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਅਤੇ ਕਰਪੁਰਾ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜਾ III ਅਤੇ ਹਰੀਰਾਜਾ ਦਾ ਜਨਮ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ-ਵਿਜੈ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਨੇ ਕੁੰਕੁਨਾ (ਕੋਂਕਣਾ) ਦੇ ਰਾਜੇ ਦਾ ਸਿਰ ਕਲਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕੁਮਾਰਪਾਲ ਉਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।[2] ਇਸ ਰਾਜੇ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੋਂਕਣਾ ਦੇ ਸ਼ਿਲਾਹਰਾ ਸ਼ਾਸਕ ਮਲਿਕਾਰੁਜਨ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਘਟਨਾ 1160 ਅਤੇ 1162 ਈਸਵੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਵਾਪਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕੁਮਾਰਪਾਲ-ਚਰਿਤ ਕੋਂਕਣਾ ਸ਼ਾਸਕ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਚਾਉਲੁਕਿਆ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਉਦਯਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਅਮਰਭਾਟ (ਉਰਫ਼ ਅੰਬਾਦ) ਨੂੰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਦਸ਼ਰਥ ਸ਼ਰਮਾ ਅਤੇ ਆਰ. ਬੀ. ਸਿੰਘ ਸਿਧਾਂਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਮਰਭਾਟ ਮੁਹਿੰਮ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸੈਨਾਪਤੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਅਧੀਨ ਸੈਨਾਪਤੀ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮਲਿਕਾਰੁਜਨ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਸੀ।[4][3] ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਨਾ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਦੇ ਦੋ ਸੌਤੇਲੇ ਭਰਾ ਸਨ: ਵਿਗ੍ਰਹਾਰਾਜਾ ਚੌਥਾ ਅਤੇ ਜਗਦਦੇਵ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਅਰਨੋਰਾਜਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਗਦਦੇਵ ਅਤੇ ਫਿਰ ਵਿਗ੍ਰਹਾਰਾਜਾ ਚੌਥਾ ਰਾਜ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਅਗਲੇ ਦੋ ਸ਼ਾਸਕ ਵਿਗ੍ਰਹਾਰਾਜਾ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਅਪਰਾਗੰਗੇਯ ਅਤੇ ਜਗਦਦੇਵ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਦੂਜੇ ਸਨ।[5] ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਵਿਜੇ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਚਹਮਣ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੇ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਭਤੀਜੇ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਦੂਜੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੌਲੁਕਿਆ ਦਰਬਾਰ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਬੁਲਾ ਲਿਆ। ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਚਹਮਣ ਰਾਜਧਾਨੀ ਅਜਮੇਰ ਆਇਆ, ਅਤੇ ਨਵਾਂ ਰਾਜਾ ਬਣ ਗਿਆ।[1] ਬਿਜੋਲੀਆ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਤਾਪਲੰਕੇਸ਼ਵਰ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਧਾਰਨ ਕੀਤਾ।[3] ਉਸਦੇ ਦੋ ਮੰਤਰੀ, ਸਕੰਦ ਅਤੇ ਸੋਢਾ ਨਾਮਕ ਪਿਤਾ-ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਜੋੜੀ, ਗੁਜਰਾਤੀ ਨਗਰ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸਨ। ਉਹ ਸ਼ਾਇਦ ਉਸਦੇ ਸਵਰਗਵਾਸ ਸਮੇਂ ਗੁਜਰਾਤ ਤੋਂ ਅਜਮੇਰ ਤੱਕ ਉਸਦੇ ਨਾਲ ਸਨ।[6] bghhwjjb03g6h5p99f04wgydz0a23og 810837 810836 2025-06-15T15:48:53Z Naveensharmabc 49454 "[[:en:Special:Redirect/revision/1289721079|Someshvara (Chahamana dynasty)]]" ਸਫ਼ੇ ਦਾ ਤਰਜਮਾ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ 810837 wikitext text/x-wiki '''ਸੋ'''ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ (IAST: Someśvara, r. 1169–1177) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾ ਸੀ ਜੋ ਚਹਮਣ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਉਸਦੇ ਮਾਮੇ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਚੌਲੁਕਿਆ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਦੂਜੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਚਹਮਣ ਮੰਤਰੀ ਉਸਨੂੰ ਰਾਜਧਾਨੀ ਅਜਮੇਰ ਲੈ ਆਏ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਨਵਾਂ ਰਾਜਾ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਅਜਮੇਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸ਼ਿਵ ਮੰਦਰ ਬਣਾਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਤੀਜੇ (ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਚੌਹਾਨ) ਦੇ ਪਿਤਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ == ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਚਹਮਣ ਰਾਜਾ ਅਰਨੋਰਾਜਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ। ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਵਿਜੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਕੁਝ ਜੋਤਸ਼ੀਆਂ ਨੇ ਜੈਸਿਮਹਾ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਰਾਮ ਦਾ ਅਵਤਾਰ ਹੋਵੇਗਾ।[1] ਇਸ ਕਾਰਨ, ਜੈਸਿਮਹਾ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ ਲੈ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਹੋਇਆ। ਜੈਸਿਮਹਾ ਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਕੁਮਾਰਪਾਲ ਵੀ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਪ੍ਰਤੀ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰਾ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਦੇ ਅਰਨੋਰਾਜਾ ਨਾਲ ਚੰਗੇ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਸਨ।[2] ਕੁਮਾਰਪਾਲ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ, ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਨੇ ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ ਦੇ ਰਾਜਾ ਅਚਲਾ ਜਾਂ ਤੇਜਲਾ ਦੀ ਧੀ ਕਰਪੁਰਾ-ਦੇਵੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ ਰਾਜੇ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਲਚੂਰੀ ਸ਼ਾਸਕ ਨਰਸਿਮਹਾ-ਦੇਵਾ ਵਜੋਂ ਹੋਈ ਹੈ।[1][3] ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਅਤੇ ਕਰਪੁਰਾ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜਾ III ਅਤੇ ਹਰੀਰਾਜਾ ਦਾ ਜਨਮ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ-ਵਿਜੈ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਨੇ ਕੁੰਕੁਨਾ (ਕੋਂਕਣਾ) ਦੇ ਰਾਜੇ ਦਾ ਸਿਰ ਕਲਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕੁਮਾਰਪਾਲ ਉਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।[2] ਇਸ ਰਾਜੇ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੋਂਕਣਾ ਦੇ ਸ਼ਿਲਾਹਰਾ ਸ਼ਾਸਕ ਮਲਿਕਾਰੁਜਨ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਘਟਨਾ 1160 ਅਤੇ 1162 ਈਸਵੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਵਾਪਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕੁਮਾਰਪਾਲ-ਚਰਿਤ ਕੋਂਕਣਾ ਸ਼ਾਸਕ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਚਾਉਲੁਕਿਆ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਉਦਯਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਅਮਰਭਾਟ (ਉਰਫ਼ ਅੰਬਾਦ) ਨੂੰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਦਸ਼ਰਥ ਸ਼ਰਮਾ ਅਤੇ ਆਰ. ਬੀ. ਸਿੰਘ ਸਿਧਾਂਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਮਰਭਾਟ ਮੁਹਿੰਮ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸੈਨਾਪਤੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਅਧੀਨ ਸੈਨਾਪਤੀ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮਲਿਕਾਰੁਜਨ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਸੀ।[4][3] ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਨਾ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਦੇ ਦੋ ਸੌਤੇਲੇ ਭਰਾ ਸਨ: ਵਿਗ੍ਰਹਾਰਾਜਾ ਚੌਥਾ ਅਤੇ ਜਗਦਦੇਵ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਅਰਨੋਰਾਜਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਗਦਦੇਵ ਅਤੇ ਫਿਰ ਵਿਗ੍ਰਹਾਰਾਜਾ ਚੌਥਾ ਰਾਜ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਅਗਲੇ ਦੋ ਸ਼ਾਸਕ ਵਿਗ੍ਰਹਾਰਾਜਾ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਅਪਰਾਗੰਗੇਯ ਅਤੇ ਜਗਦਦੇਵ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਦੂਜੇ ਸਨ।[5] ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਵਿਜੇ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਚਹਮਣ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੇ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਭਤੀਜੇ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਦੂਜੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੌਲੁਕਿਆ ਦਰਬਾਰ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਬੁਲਾ ਲਿਆ। ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਚਹਮਣ ਰਾਜਧਾਨੀ ਅਜਮੇਰ ਆਇਆ, ਅਤੇ ਨਵਾਂ ਰਾਜਾ ਬਣ ਗਿਆ।[1] ਬਿਜੋਲੀਆ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਤਾਪਲੰਕੇਸ਼ਵਰ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਧਾਰਨ ਕੀਤਾ।[3] ਉਸਦੇ ਦੋ ਮੰਤਰੀ, ਸਕੰਦ ਅਤੇ ਸੋਢਾ ਨਾਮਕ ਪਿਤਾ-ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਜੋੜੀ, ਗੁਜਰਾਤੀ ਨਗਰ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸਨ। ਉਹ ਸ਼ਾਇਦ ਉਸਦੇ ਸਵਰਗਵਾਸ ਸਮੇਂ ਗੁਜਰਾਤ ਤੋਂ ਅਜਮੇਰ ਤੱਕ ਉਸਦੇ ਨਾਲ ਸਨ।[6] == ਰਾਜ == ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਦੇ ਰਾਜ ਦੇ ਪੰਜ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਹੁਣ ਤੱਕ ਲੱਭੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ 1169 ਈਸਵੀ ਅਤੇ 1177 ਈਸਵੀ (1226-1234 VS) ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਅਮਲਦਾ (ਜਾਂ ਅਨਵਲਦਾ), ਬਿਜੋਲੀਆ, ਢੋਡ ਅਤੇ ਰੇਵਾਸਾ ਵਿਖੇ ਮਿਲੇ ਹਨ।[3] ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ-ਵਿਜੇ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਨੇ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਇੱਕ ਕਸਬਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਜਿੱਥੇ ਉਸਦੇ ਭਰਾ ਵਿਗ੍ਰਹਾਰਾਜਾ ਚੌਥੇ ਦੇ ਮਹਿਲ ਸਥਿਤ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਇਸ ਕਸਬੇ ਦਾ ਨਾਮ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ। ਵਿਗ੍ਰਹਾਰਾਜਾ ਚੌਥੇ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਮੰਦਰਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ, ਉਸਨੇ ਵੈਦਿਆਨਾਥ (ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਇੱਕ ਪਹਿਲੂ) ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਇੱਕ ਉੱਚਾ ਮੰਦਰ ਵੀ ਬਣਾਇਆ। ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਹਮਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਸਨ। ਇਸ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਘੋੜੇ 'ਤੇ ਸਵਾਰ ਇੱਕ ਪੁਤਲਾ ਸੀ।[7] ਉਸਨੇ ਅਜਮੇਰ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਹੋਰ ਮੰਦਰ ਵੀ ਬਣਾਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਤ੍ਰਿਪੁਰੂਸ਼ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਸ਼ੈਵ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਜੈਨਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰੇਵਨਾ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪਾਰਸ਼ਵਨਾਥ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਦੇਣ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।[8] ਉਸਨੇ ਤੋਮਰ-ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਘੋੜੇ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼੍ਰੀ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ-ਦੇਵ ਦਾ ਨਾਮ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ; ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਕੁੱਬੇ ਹੋਏ ਬਲਦ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਵਾਲਾ ਦੰਤਕਥਾ ਅਸ਼ਾਵਰੀ ਸ਼੍ਰੀ-ਸਮੰਤ-ਦੇਵ। ਉਸਦੇ ਪੁੱਤਰ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਤੀਜੇ ਨੇ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ। ਇਹ ਸਿੱਕੇ ਤੋਮਰ ਬਲਦ-ਅਤੇ-ਘੋੜਸਵਾਰ ਸਿੱਕਿਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਸਮੰਤ-ਦੇਵ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸੀ। ਚਹਿਮਾਨਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਤੋਮਰਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਲਈ, ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਇਹ ਨਕਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸਿੱਕਾ ਬਣਿਆ।[9] ak5rorzuyekjkj4vetpo9f0baxqi8fl 810840 810837 2025-06-15T16:27:00Z Jagmit Singh Brar 17898 810840 wikitext text/x-wiki {{ਬੇਹਵਾਲਾ|date=ਜੂਨ 2025}}{{Cleanup-translation}} '''ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ''' (IAST: Someśvara, r. 1169–1177) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾ ਸੀ ਜੋ ਚਹਮਣ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਉਸਦੇ ਮਾਮੇ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਚੌਲੁਕਿਆ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਦੂਜੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਚਹਮਣ ਮੰਤਰੀ ਉਸਨੂੰ ਰਾਜਧਾਨੀ ਅਜਮੇਰ ਲੈ ਆਏ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਨਵਾਂ ਰਾਜਾ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਅਜਮੇਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸ਼ਿਵ ਮੰਦਰ ਬਣਾਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਤੀਜੇ (ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਚੌਹਾਨ) ਦੇ ਪਿਤਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ == ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਚਹਮਣ ਰਾਜਾ ਅਰਨੋਰਾਜਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ। ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਵਿਜੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਕੁਝ ਜੋਤਸ਼ੀਆਂ ਨੇ ਜੈਸਿਮਹਾ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਰਾਮ ਦਾ ਅਵਤਾਰ ਹੋਵੇਗਾ।[1] ਇਸ ਕਾਰਨ, ਜੈਸਿਮਹਾ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ ਲੈ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਹੋਇਆ। ਜੈਸਿਮਹਾ ਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਕੁਮਾਰਪਾਲ ਵੀ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਪ੍ਰਤੀ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰਾ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਦੇ ਅਰਨੋਰਾਜਾ ਨਾਲ ਚੰਗੇ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਸਨ।[2] ਕੁਮਾਰਪਾਲ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ, ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਨੇ ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ ਦੇ ਰਾਜਾ ਅਚਲਾ ਜਾਂ ਤੇਜਲਾ ਦੀ ਧੀ ਕਰਪੁਰਾ-ਦੇਵੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ ਰਾਜੇ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਲਚੂਰੀ ਸ਼ਾਸਕ ਨਰਸਿਮਹਾ-ਦੇਵਾ ਵਜੋਂ ਹੋਈ ਹੈ।[1][3] ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਅਤੇ ਕਰਪੁਰਾ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜਾ III ਅਤੇ ਹਰੀਰਾਜਾ ਦਾ ਜਨਮ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ-ਵਿਜੈ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਨੇ ਕੁੰਕੁਨਾ (ਕੋਂਕਣਾ) ਦੇ ਰਾਜੇ ਦਾ ਸਿਰ ਕਲਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕੁਮਾਰਪਾਲ ਉਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।[2] ਇਸ ਰਾਜੇ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੋਂਕਣਾ ਦੇ ਸ਼ਿਲਾਹਰਾ ਸ਼ਾਸਕ ਮਲਿਕਾਰੁਜਨ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਘਟਨਾ 1160 ਅਤੇ 1162 ਈਸਵੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਵਾਪਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕੁਮਾਰਪਾਲ-ਚਰਿਤ ਕੋਂਕਣਾ ਸ਼ਾਸਕ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਚਾਉਲੁਕਿਆ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਉਦਯਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਅਮਰਭਾਟ (ਉਰਫ਼ ਅੰਬਾਦ) ਨੂੰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਦਸ਼ਰਥ ਸ਼ਰਮਾ ਅਤੇ ਆਰ. ਬੀ. ਸਿੰਘ ਸਿਧਾਂਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਮਰਭਾਟ ਮੁਹਿੰਮ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸੈਨਾਪਤੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਅਧੀਨ ਸੈਨਾਪਤੀ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮਲਿਕਾਰੁਜਨ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਸੀ।[4][3] ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਨਾ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਦੇ ਦੋ ਸੌਤੇਲੇ ਭਰਾ ਸਨ: ਵਿਗ੍ਰਹਾਰਾਜਾ ਚੌਥਾ ਅਤੇ ਜਗਦਦੇਵ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਅਰਨੋਰਾਜਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਗਦਦੇਵ ਅਤੇ ਫਿਰ ਵਿਗ੍ਰਹਾਰਾਜਾ ਚੌਥਾ ਰਾਜ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਅਗਲੇ ਦੋ ਸ਼ਾਸਕ ਵਿਗ੍ਰਹਾਰਾਜਾ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਅਪਰਾਗੰਗੇਯ ਅਤੇ ਜਗਦਦੇਵ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਦੂਜੇ ਸਨ।[5] ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਵਿਜੇ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਚਹਮਣ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੇ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਭਤੀਜੇ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਦੂਜੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੌਲੁਕਿਆ ਦਰਬਾਰ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਬੁਲਾ ਲਿਆ। ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਚਹਮਣ ਰਾਜਧਾਨੀ ਅਜਮੇਰ ਆਇਆ, ਅਤੇ ਨਵਾਂ ਰਾਜਾ ਬਣ ਗਿਆ।[1] ਬਿਜੋਲੀਆ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਤਾਪਲੰਕੇਸ਼ਵਰ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਧਾਰਨ ਕੀਤਾ।[3] ਉਸਦੇ ਦੋ ਮੰਤਰੀ, ਸਕੰਦ ਅਤੇ ਸੋਢਾ ਨਾਮਕ ਪਿਤਾ-ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਜੋੜੀ, ਗੁਜਰਾਤੀ ਨਗਰ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸਨ। ਉਹ ਸ਼ਾਇਦ ਉਸਦੇ ਸਵਰਗਵਾਸ ਸਮੇਂ ਗੁਜਰਾਤ ਤੋਂ ਅਜਮੇਰ ਤੱਕ ਉਸਦੇ ਨਾਲ ਸਨ।[6] == ਰਾਜ == ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਦੇ ਰਾਜ ਦੇ ਪੰਜ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਹੁਣ ਤੱਕ ਲੱਭੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ 1169 ਈਸਵੀ ਅਤੇ 1177 ਈਸਵੀ (1226-1234 VS) ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਅਮਲਦਾ (ਜਾਂ ਅਨਵਲਦਾ), ਬਿਜੋਲੀਆ, ਢੋਡ ਅਤੇ ਰੇਵਾਸਾ ਵਿਖੇ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ-ਵਿਜੇ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਨੇ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਇੱਕ ਕਸਬਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਜਿੱਥੇ ਉਸਦੇ ਭਰਾ ਵਿਗ੍ਰਹਾਰਾਜਾ ਚੌਥੇ ਦੇ ਮਹਿਲ ਸਥਿਤ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਇਸ ਕਸਬੇ ਦਾ ਨਾਮ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ। ਵਿਗ੍ਰਹਾਰਾਜਾ ਚੌਥੇ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਮੰਦਰਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ, ਉਸਨੇ ਵੈਦਿਆਨਾਥ (ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਇੱਕ ਪਹਿਲੂ) ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਇੱਕ ਉੱਚਾ ਮੰਦਰ ਵੀ ਬਣਾਇਆ। ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਹਮਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਸਨ। ਇਸ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਘੋੜੇ 'ਤੇ ਸਵਾਰ ਇੱਕ ਪੁਤਲਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਅਜਮੇਰ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਹੋਰ ਮੰਦਰ ਵੀ ਬਣਾਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਤ੍ਰਿਪੁਰੂਸ਼ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਸ਼ੈਵ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਜੈਨਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰੇਵਨਾ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪਾਰਸ਼ਵਨਾਥ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਦੇਣ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਤੋਮਰ-ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਘੋੜੇ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼੍ਰੀ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ-ਦੇਵ ਦਾ ਨਾਮ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ; ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਕੁੱਬੇ ਹੋਏ ਬਲਦ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਵਾਲਾ ਦੰਤਕਥਾ ਅਸ਼ਾਵਰੀ ਸ਼੍ਰੀ-ਸਮੰਤ-ਦੇਵ। ਉਸਦੇ ਪੁੱਤਰ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਤੀਜੇ ਨੇ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ। ਇਹ ਸਿੱਕੇ ਤੋਮਰ ਬਲਦ-ਅਤੇ-ਘੋੜਸਵਾਰ ਸਿੱਕਿਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਸਮੰਤ-ਦੇਵ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸੀ। ਚਹਿਮਾਨਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਤੋਮਰਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਲਈ, ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਇਹ ਨਕਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸਿੱਕਾ ਬਣਿਆ। r7w5lg2xqjsgni9uo1q2i4ppeygg546 0 198904 810843 2025-06-15T16:39:30Z Gurtej Chauhan 27423 "{{Infobox settlement | name = '''ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ''' | other_name = | nickname = | settlement_type = ਪਿੰਡ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Punjab#India3 | pushpin_label_position = right | pushpin_map_alt..." ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ 810843 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = '''ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ''' | other_name = | nickname = | settlement_type = ਪਿੰਡ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Punjab#India3 | pushpin_label_position = right | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ | coordinates = {{coord|30.60822|N|75.919231|E|display=inline,title}} | subdivision_type = ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਰਾਜ]] | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = 1999 | founder = | named_for = | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = | elevation_footnotes = | elevation_m = 252 | population_total = 1.208 | population_as_of = 2011 ਜਨਗਣਨਾ | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_title1 = ਅਧਿਕਾਰਤ | demographics1_info1 =[[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ|ਆਈਐੱਸਟੀ]] | utc_offset1 = +5:30 | parts_type = [[ਬਲਾਕ]] | parts = ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ | postal_code_type = [[ਪਿੰਨ_ਕੋਡ|ਡਾਕ ਕੋਡ]] | postal_code = 1418021 | area_code_type = ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਕੋਡ | registration_plate = PB:28/ PB:13 | area_code = 01675****** | blank1_name_sec1 = ਨੇੜੇ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ | blank1_info_sec1 = [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] }} '''ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ''', ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੇ [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ [[ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ]] ਤਹਿਸੀਲ ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ। ਇਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]]ਤੋਂ 13 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ ਤੋਂ 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ 96 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੇ ਹੈ। ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ ਪਿੰਨ ਕੋਡ 148021 ਹੈ ਅਤੇ ਡਾਕਘਰ ਆਮ ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ ਹੈ। ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ ਉੱਤਰ ਵੱਲ [[ਡੇਹਲੋਂ]] ਤਹਿਸੀਲ, ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਤਹਿਸੀਲ, ਉੱਤਰ ਵੱਲ [[ਪਾਇਲ]] ਤਹਿਸੀਲ, ਪੱਛਮ ਵੱਲ [[ਪੱਖੋਵਾਲ]] ਤਹਿਸੀਲ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਫੁੱਟਬਾਲ ਬਹੁਤ ਖੇਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੀ ਫੁੱਟਬਾਲ ਦੀ ਟੀਮ ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ==ਨਾਰੋ ਮਾਜਰਾ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ== #[[ਫਲੌਂਡ ਕਲਾਂ]] (3 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) #ਬਾਲੇਵਾਲ (4 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) #[[ਕੁੱਪ ਕਲਾਂ]] (5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) #[[ਭੋਗੀਵਾਲ]] (5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) #ਅਮੀਰ ਨਗਰ ਦੁਲਮਾਂ (5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ ਹਨ। ==ਨੇੜਲੇ ਸ਼ਹਿਰ== #[[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] #[[ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ]] #[[ਧੂਰੀ]] #[[ਖੰਨਾ]] #[[ਮਲੌਦ]] #[[ਪਾਇਲ]] ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਹਨ। ==ਹਵਾਲੇ== #https://villageinfo.in/punjab/sangrur/malerkotla/naro-majra.html #https://malerkotla.nic.in/village-panchayats/ #https://www.facebook.com/no1livefootball/posts/60-kg-football-tournament-vill-naromajra-malerkotla-photos/1172423948023796/ [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] mpa9vz979wkxjev3nkpvhxdkq3l0vc8 810846 810843 2025-06-15T16:48:19Z Jagmit Singh Brar 17898 810846 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = '''ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ''' | other_name = | nickname = | settlement_type = ਪਿੰਡ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Punjab#India3 | pushpin_label_position = right | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ | coordinates = {{coord|30.60822|N|75.919231|E|display=inline,title}} | subdivision_type = ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਰਾਜ]] | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = 1999 | founder = | named_for = | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = | elevation_footnotes = | elevation_m = 252 | population_total = 1.208 | population_as_of = 2011 ਜਨਗਣਨਾ | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_title1 = ਅਧਿਕਾਰਤ | demographics1_info1 =[[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ|ਆਈਐੱਸਟੀ]] | utc_offset1 = +5:30 | parts_type = [[ਬਲਾਕ]] | parts = ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ | postal_code_type = [[ਪਿੰਨ_ਕੋਡ|ਡਾਕ ਕੋਡ]] | postal_code = 1418021 | area_code_type = ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਕੋਡ | registration_plate = PB:28/ PB:13 | area_code = 01675****** | blank1_name_sec1 = ਨੇੜੇ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ | blank1_info_sec1 = [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] }} '''ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ''', ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੇ [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ [[ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ]] ਤਹਿਸੀਲ ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Naro Majra Village in Malerkotla (Sangrur) Punjab {{!}} villageinfo.in |url=https://villageinfo.in/punjab/sangrur/malerkotla/naro-majra.html#google_vignette |access-date=2025-06-15 |website=villageinfo.in}}</ref> ਇਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] ਤੋਂ 13 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ ਤੋਂ 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ 96 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੇ ਹੈ। ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ ਪਿੰਨ ਕੋਡ 148021 ਹੈ ਅਤੇ ਡਾਕਘਰ ਆਮ ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ ਹੈ। ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ ਉੱਤਰ ਵੱਲ [[ਡੇਹਲੋਂ]] ਤਹਿਸੀਲ, ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਤਹਿਸੀਲ, ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਪਾਇਲ ਤਹਿਸੀਲ, ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਪੱਖੋਵਾਲ ਤਹਿਸੀਲ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਫੁੱਟਬਾਲ ਬਹੁਤ ਖੇਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੀ ਫੁੱਟਬਾਲ ਦੀ ਟੀਮ ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ==ਨਾਰੋ ਮਾਜਰਾ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ== #[[ਫਲੌਂਡ ਕਲਾਂ]] (3 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) #ਬਾਲੇਵਾਲ (4 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) #[[ਕੁੱਪ ਕਲਾਂ]] (5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) #[[ਭੋਗੀਵਾਲ]] (5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) #ਅਮੀਰ ਨਗਰ ਦੁਲਮਾਂ (5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ ਹਨ। ==ਨੇੜਲੇ ਸ਼ਹਿਰ== #[[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] #[[ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ]] #[[ਧੂਰੀ]] #[[ਖੰਨਾ]] #[[ਮਲੌਦ]] #[[ਪਾਇਲ]] ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=Village & Panchayats {{!}} District Malerkotla, Government of Punjab {{!}} India |url=https://malerkotla.nic.in/village-panchayats/ |access-date=2025-06-15 |language=en-US}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] lirlsxwtkklhpwj2k9ivmhy5z364nz0 810847 810846 2025-06-15T16:48:50Z Jagmit Singh Brar 17898 810847 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = '''ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ''' | other_name = | nickname = | settlement_type = ਪਿੰਡ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Punjab#India3 | pushpin_label_position = right | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ | coordinates = {{coord|30.60822|N|75.919231|E|display=inline,title}} | subdivision_type = ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਰਾਜ]] | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = 1999 | founder = | named_for = | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = | elevation_footnotes = | elevation_m = 252 | population_total = 1.208 | population_as_of = 2011 ਜਨਗਣਨਾ | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_title1 = ਅਧਿਕਾਰਤ | demographics1_info1 =[[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ|ਆਈਐੱਸਟੀ]] | utc_offset1 = +5:30 | parts_type = [[ਬਲਾਕ]] | parts = ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ | postal_code_type = [[ਪਿੰਨ_ਕੋਡ|ਡਾਕ ਕੋਡ]] | postal_code = 1418021 | area_code_type = ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਕੋਡ | registration_plate = PB:28/ PB:13 | area_code = 01675****** | blank1_name_sec1 = ਨੇੜੇ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ | blank1_info_sec1 = [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] }} '''ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ''', ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੇ [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ [[ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ]] ਤਹਿਸੀਲ ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Naro Majra Village in Malerkotla (Sangrur) Punjab {{!}} villageinfo.in |url=https://villageinfo.in/punjab/sangrur/malerkotla/naro-majra.html#google_vignette |access-date=2025-06-15 |website=villageinfo.in}}</ref> ਇਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] ਤੋਂ 13 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ ਤੋਂ 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ 96 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੇ ਹੈ। ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ ਪਿੰਨ ਕੋਡ 148021 ਹੈ ਅਤੇ ਡਾਕਘਰ ਆਮ ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ ਹੈ। ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ ਉੱਤਰ ਵੱਲ [[ਡੇਹਲੋਂ]] ਤਹਿਸੀਲ, ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਤਹਿਸੀਲ, ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਪਾਇਲ ਤਹਿਸੀਲ, ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਪੱਖੋਵਾਲ ਤਹਿਸੀਲ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ ਪਿੰਡ ਦੀ ਫੁੱਟਬਾਲ ਦੀ ਟੀਮ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ==ਨਾਰੋ ਮਾਜਰਾ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ== #[[ਫਲੌਂਡ ਕਲਾਂ]] (3 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) #ਬਾਲੇਵਾਲ (4 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) #[[ਕੁੱਪ ਕਲਾਂ]] (5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) #[[ਭੋਗੀਵਾਲ]] (5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) #ਅਮੀਰ ਨਗਰ ਦੁਲਮਾਂ (5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ ਹਨ। ==ਨੇੜਲੇ ਸ਼ਹਿਰ== #[[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] #[[ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ]] #[[ਧੂਰੀ]] #[[ਖੰਨਾ]] #[[ਮਲੌਦ]] #[[ਪਾਇਲ]] ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=Village & Panchayats {{!}} District Malerkotla, Government of Punjab {{!}} India |url=https://malerkotla.nic.in/village-panchayats/ |access-date=2025-06-15 |language=en-US}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] 907vjgis2a4brzliasbnlsw7b5la3o2 810848 810847 2025-06-15T16:49:05Z Jagmit Singh Brar 17898 810848 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = '''ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ''' | other_name = | nickname = | settlement_type = ਪਿੰਡ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Punjab#India3 | pushpin_label_position = right | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ | coordinates = {{coord|30.60822|N|75.919231|E|display=inline,title}} | subdivision_type = ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਰਾਜ]] | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = 1999 | founder = | named_for = | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = | elevation_footnotes = | elevation_m = 252 | population_total = 1.208 | population_as_of = 2011 ਜਨਗਣਨਾ | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_title1 = ਅਧਿਕਾਰਤ | demographics1_info1 =[[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ|ਆਈਐੱਸਟੀ]] | utc_offset1 = +5:30 | parts_type = [[ਬਲਾਕ]] | parts = ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ | postal_code_type = [[ਪਿੰਨ_ਕੋਡ|ਡਾਕ ਕੋਡ]] | postal_code = 1418021 | area_code_type = ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਕੋਡ | registration_plate = PB:28/ PB:13 | area_code = 01675****** | blank1_name_sec1 = ਨੇੜੇ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ | blank1_info_sec1 = [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] }} '''ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ''', ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੇ [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ [[ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ]] ਤਹਿਸੀਲ ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Naro Majra Village in Malerkotla (Sangrur) Punjab {{!}} villageinfo.in |url=https://villageinfo.in/punjab/sangrur/malerkotla/naro-majra.html#google_vignette |access-date=2025-06-15 |website=villageinfo.in}}</ref> ਇਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ [[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] ਤੋਂ 13 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ ਤੋਂ 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ 96 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੇ ਹੈ। ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ ਪਿੰਨ ਕੋਡ 148021 ਹੈ ਅਤੇ ਡਾਕਘਰ ਆਮ ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ ਹੈ। ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ ਉੱਤਰ ਵੱਲ [[ਡੇਹਲੋਂ]] ਤਹਿਸੀਲ, ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਤਹਿਸੀਲ, ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਪਾਇਲ ਤਹਿਸੀਲ, ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਪੱਖੋਵਾਲ ਤਹਿਸੀਲ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ ਪਿੰਡ ਦੀ ਫੁੱਟਬਾਲ ਦੀ ਟੀਮ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ।{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ|date=ਜੂਨ 2025}} ==ਨਾਰੋ ਮਾਜਰਾ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ== #[[ਫਲੌਂਡ ਕਲਾਂ]] (3 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) #ਬਾਲੇਵਾਲ (4 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) #[[ਕੁੱਪ ਕਲਾਂ]] (5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) #[[ਭੋਗੀਵਾਲ]] (5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) #ਅਮੀਰ ਨਗਰ ਦੁਲਮਾਂ (5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ ਹਨ। ==ਨੇੜਲੇ ਸ਼ਹਿਰ== #[[ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ]] #[[ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ]] #[[ਧੂਰੀ]] #[[ਖੰਨਾ]] #[[ਮਲੌਦ]] #[[ਪਾਇਲ]] ਨਾਰੋਮਾਜਰਾ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=Village & Panchayats {{!}} District Malerkotla, Government of Punjab {{!}} India |url=https://malerkotla.nic.in/village-panchayats/ |access-date=2025-06-15 |language=en-US}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] in7ht7y97amq2wns1e6h8fsh7y6hgvh 0 198905 810855 2025-06-15T17:02:47Z Nitesh Gill 8973 "[[:en:Special:Redirect/revision/1292322294|Tharahai Cuthbert]]" ਸਫ਼ੇ ਦਾ ਤਰਜਮਾ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ 810855 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = Tharahai Cuthbert | image = THARAHAI CUTHBERT.jpg | caption = Tharahai Cuthbert in 2024 | office = [[Member of the Legislative Assembly (India)|Member]] of the [[Tamil Nadu Legislative Assembly]] | term_start = 07-06-2024 | term_end = | 1blankname = [[Chief Minister of Tamil Nadu|Chief Minister]] | 1namedata = {{ubl|[[M. K. Stalin]]}} | predecessor = Rani | successor = [[S. Vijayadharani]] | constituency = [[Vilavancode Assembly constituency|Vilavancode]] | birth_date = | birth_place = [[Kanniyakumari]], [[Tamil Nadu]] | spouse = J. G. Cuthbert | residence = [[kanyakumari]] | profession = Proprietor, Taraz Readymade Garments & Uniform Manufacturing Unit, Politician | party = [[Indian National Congress]] | education = Ph.D. In 2020 From Manonmaniam Sundaranar University Tirunelveli, MBA Degree In 2008 From Madurai Kamaraj University Madurai | otherparty = | children = | website = | death_date = | death_place = }} '''ਡਾ. ਥਰਾਹਾਈ ਕੁਥਬਰਟ''' ਇੱਕ [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ|ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] ਹੈ ਜੋ [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ|ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ]] ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last= |first= |date=4 June 2024 |title=Vilavancode Assembly bypoll: Tharahai Cuthbert of Congress wins |url=https://www.thehindu.com/news/cities/Madurai/vilavancode-assembly-bypoll-tharahai-cuthbert-of-congress-wins/article68250637.ece |website=The Hindu}}</ref> ਉਹ [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ|ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ]] ਪਾਰਟੀ ਤੋਂ ਚੁਣੀ ਗਈ ਵਿਲਾਵਨਕੋਡ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=List of MLAs from Tamil Nadu 2014 |url=http://www.assembly.tn.gov.in/member_list.pdf |publisher=Govt. of Tamil Nadu}}</ref><ref>{{Cite web |title=Tharahai Cuthbert of Congress wins |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/chennai/congresss-tharahai-cuthbert-wins-vilavancode-byelection/articleshow/110710114.cms |website=indiatimes}}</ref> == ਚੋਣ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ == {| class="wikitable sortable" !ਸਾਲ ! ਚੋਣ ਹਲਕਾ ! ਪਾਰਟੀ ! ਨਤੀਜਾ ! ਵੋਟਾਂ ! '''ਵੋਟ ਦਿਓ %''' |- | 2024 | ਵਿਲਾਵਾਂਕੋਡ | [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ|ਇੰਕ]]|{{Won}} | 91,054 | 57.71 |} == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਕਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] r5sog9xicmwrrgxy8rqd3r25vpgsqsj 810861 810855 2025-06-15T17:08:34Z Nitesh Gill 8973 810861 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = ਥਰਹਾਈ ਕੁਥਬਰਟ | image = THARAHAI CUTHBERT.jpg | caption = 2024 ਵਿੱਚ ਥਰਹਾਈ ਕੁਥਬਰਟ | office = [[Member of the Legislative Assembly (India)|Member]] of the [[Tamil Nadu Legislative Assembly]] | term_start = 07-06-2024 | term_end = | 1blankname = [[ਤਾਮਿਲ ਨਾਡੂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ|ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ]] | 1namedata = {{ubl|[[M. K. Stalin]]}} | predecessor = ਰਾਨੀ | successor = [[ਐਸ. ਵਿਜੈਧਾਰਾਨੀ]] | constituency = [[ਵਿਲਾਵਨਕੋਡੇ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਵਿਲਾਵਨਕੋਡੇ]] | birth_date = | birth_place = [[ਕੰਨਿਆਕੁਮਾਰੀ]], [[ਤਾਮਿਲ ਨਾਡੂ]] | spouse = ਜੇ. ਜੀ. ਕੁਥਬਰਟ | residence = [[ਕੰਨਿਆਕੁਮਾਰੀ]] | profession = Proprietor, Taraz Readymade Garments & Uniform Manufacturing Unit, Politician | party = [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] | education = Ph.D. In 2020 From Manonmaniam Sundaranar University Tirunelveli, MBA Degree In 2008 From Madurai Kamaraj University Madurai | otherparty = | children = | website = | death_date = | death_place = }} '''ਡਾ. ਥਰਾਹਾਈ ਕੁਥਬਰਟ''' ਇੱਕ [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ|ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] ਹੈ ਜੋ [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ|ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ]] ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last= |first= |date=4 June 2024 |title=Vilavancode Assembly bypoll: Tharahai Cuthbert of Congress wins |url=https://www.thehindu.com/news/cities/Madurai/vilavancode-assembly-bypoll-tharahai-cuthbert-of-congress-wins/article68250637.ece |website=The Hindu}}</ref> ਉਹ [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ|ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ]] ਪਾਰਟੀ ਤੋਂ ਚੁਣੀ ਗਈ ਵਿਲਾਵਨਕੋਡ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=List of MLAs from Tamil Nadu 2014 |url=http://www.assembly.tn.gov.in/member_list.pdf |publisher=Govt. of Tamil Nadu}}</ref><ref>{{Cite web |title=Tharahai Cuthbert of Congress wins |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/chennai/congresss-tharahai-cuthbert-wins-vilavancode-byelection/articleshow/110710114.cms |website=indiatimes}}</ref> == ਚੋਣ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ == {| class="wikitable sortable" !ਸਾਲ ! ਚੋਣ ਹਲਕਾ ! ਪਾਰਟੀ ! ਨਤੀਜਾ ! ਵੋਟਾਂ ! '''ਵੋਟ ਦਿਓ %''' |- | 2024 | ਵਿਲਾਵਾਂਕੋਡ | [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ|ਇੰਕ]]|{{Won}} | 91,054 | 57.71 |} == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਕਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] mrfq87gblk66p2bkgne6m7gxfp48ceu 3 198906 810862 2025-06-15T17:10:07Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 810862 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Andramusal}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 17:10, 15 ਜੂਨ 2025 (UTC) 1ideftjthot2f61b6p2ve5dmgwpirx4 0 198907 810873 2025-06-15T17:42:00Z Jagmit Singh Brar 17898 Jagmit Singh Brar ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਸਾਉਣੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ]] ਨੂੰ [[ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ: ਹੋਰ ਨਾਮ 810873 wikitext text/x-wiki #ਰੀਡਾਇਰੈਕਟ [[ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ]] soz92qnrcz8eydgd19lhr5sg5u8xv5j 3 198908 810879 2025-06-15T18:08:22Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 810879 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Alphamale03}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 18:08, 15 ਜੂਨ 2025 (UTC) pdw5wm5zum2kwghqr1r1relio4jt6ej 3 198909 810880 2025-06-15T19:51:10Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 810880 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=DrOwl19}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 19:51, 15 ਜੂਨ 2025 (UTC) 2zg4bk2trhpfy0ynokrgj4atmys0nhq 3 198910 810891 2025-06-16T00:53:51Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 810891 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=MonSocMan}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 00:53, 16 ਜੂਨ 2025 (UTC) lhsfmmcgyhpey00qasswybesd651n3k 3 198911 810895 2025-06-16T02:45:23Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 810895 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Dr.AyushBhardwaj}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 02:45, 16 ਜੂਨ 2025 (UTC) t1tp2nm3wmh6zv54aycbtslr9dx83u2 3 198912 810902 2025-06-16T04:04:03Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 810902 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Onkar Chaudhary}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 04:04, 16 ਜੂਨ 2025 (UTC) p57tulhnalmy53250whtpvo8uh91lbl 0 198913 810906 2025-06-16T04:17:29Z Gurtej Chauhan 27423 "'''ਭੀਮਸੇਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ''' [[ਕਾਨਪੁਰ]] ਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਹੈ ਜੋ ਇਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਭੀਮਸੇਨ ਦਾ ਸਟੇਸ਼ਨ ਕੋਡ ਨਾਮ '''BZM''' ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਵਿ..." ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ 810906 wikitext text/x-wiki '''ਭੀਮਸੇਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ''' [[ਕਾਨਪੁਰ]] ਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਹੈ ਜੋ ਇਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਭੀਮਸੇਨ ਦਾ ਸਟੇਸ਼ਨ ਕੋਡ ਨਾਮ '''BZM''' ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਵਿਅਸਤ ਅਤੇ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ, ਭੀਮਸੇਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੌ ਰੇਲ ਟਿਕਟ ਬੁਕਿੰਗ ਅਤੇ ਰੇਲ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਭੀਮਸੇਨ (BZM) ਜੰਕਸ਼ਨ ਤੋਂ ਲੰਘਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੁੱਲ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 92 ਹੈ। ==ਭੀਮਸੇਨ: ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜਲੇ ਸਟੇਸ਼ਨ (250 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਅੰਦਰ)== {| class="wikitable" !1 !2 !3 !4 !5 |- |ਗੋਂਡਾ ਜੰਕਸ਼ਨ (ਜੀਡੀ) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ - ਗੋਂਦਾ (ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) 193 ਕਿਲੋਮੀਟਰ |ਗਵਾਲੀਅਰ ਜੰਕਸ਼ਨ (GWL) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ - ਗਵਾਲੀਅਰ (ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) 204 ਕਿਲੋਮੀਟਰ |ਸਤਨਾ (STA) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ - ਸਤਨਾ (ਮਧਿਆ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) 215 ਕਿਲੋਮੀਟਰ |ਟੁੰਡਲਾ ਜੰਕਸ਼ਨ (TDL) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ - ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਾਬਾਦ (ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) 216 ਕਿਲੋਮੀਟਰ |ਬਰੇਲੀ (BE) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ - ਬਰੇਲੀ (ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) 228 ਕਿਲੋਮੀਟਰ |} == ਭੀਮਸੇਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ (ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਤੋਂ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ == {| class="wikitable" !ਟ੍ਰੇਨ ਦਾ ਨਾਮ/ਨੰਬਰ !ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ !ਰਵਾਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ !ਮਿਆਦ !ਦੌੜ ਦੇ ਦਿਨ ! |- |ਮਾਣਿਕਪੁਰ - ਕਾਨਪੁਰ ਸੈਂਟਰਲ ਪੈਸੇਂਜਰ (51801) |22:10 |22:12 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਕਾਨਪੁਰ ਸੈਂਟਰਲ - ਮਾਣਿਕਪੁਰ ਪੈਸੇਂਜਰ (51802) |06:33 |06:35 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਕਾਨਪੁਰ ਸੈਂਟਰਲ - ਝਾਂਸੀ ਪੈਸੇਂਜਰ (51804) |07:35 |07:37 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਖਜੂਰਾਹੋ - ਕਾਨਪੁਰ ਕੇਂਦਰੀ ਯਾਤਰੀ (54161) |10:09 |10:11 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਕਾਨਪੁਰ ਸੈਂਟਰਲ - ਖਜੂਰਾਹੋ ਪੈਸੇਂਜਰ (54162) |16:51 |16:53 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਝਾਂਸੀ - ਲਖਨਊ ਚਾਰਬਾਗ ਪੈਸੇਂਜਰ (51813) |08:30 |08:32 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਝਾਂਸੀ - ਕਾਨਪੁਰ ਕੇਂਦਰੀ ਯਾਤਰੀ (51803) |13:18 |13:20 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਲਖਨਊ - ਝਾਂਸੀ ਪੈਸੇਂਜਰ (51814) |19:30 |19:32 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਕਾਨਪੁਰ ਸੈਂਟਰਲ - ਚਿੱਤਰਕੁਟਧਾਮ ਕਰਵੀ ਇੰਟਰਸਿਟੀ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ (ਅਣਰਿਜ਼ਰਵਡ) (14110) |11:42 |11:44 |2 ਮਿੰਟ |ਐਮ, ਟੀ, ਡਬਲਯੂ, ਟੀ, ਐਫ, ਐਸ, ਐਸ |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਚਿੱਤਰਕੁਟਧਾਮ ਕਰਵੀ - ਕਾਨਪੁਰ ਸੈਂਟਰਲ ਇੰਟਰਸਿਟੀ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ (ਅਣਰਿਜ਼ਰਵਡ) (14109) |19:08 |19:10 |2 ਮਿੰਟ |ਐਮ, ਟੀ, ਡਬਲਯੂ, ਟੀ, ਐਫ, ਐਸ, ਐਸ |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਅੰਤਯੋਦਿਆ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ (12598) |11:05 |11:05 | - | |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਅੰਤਯੋਦਿਆ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ (12597) |15:22 |15:22 | - | |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਪੀਬੀਐਚ ਬੀਪੀਐਲ ਐਸਐਫ ਐਕਸਪ (12184) |00:20 |00:20 | - | |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਇੰਟਰਸਿਟੀ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ (11109) |09:47 |09:47 | - | |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਪੁਸ਼ਪਕ ਐਸਐਫ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ (12533) |23:22 |23:22 | - | |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |} 3spiel3b8553uvntetg9vkpbgi9p7x5 810907 810906 2025-06-16T04:21:15Z Gurtej Chauhan 27423 810907 wikitext text/x-wiki '''ਭੀਮਸੇਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ''' [[ਕਾਨਪੁਰ]] ਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਹੈ ਜੋ ਇਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਭੀਮਸੇਨ ਦਾ ਸਟੇਸ਼ਨ ਕੋਡ ਨਾਮ '''BZM''' ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਵਿਅਸਤ ਅਤੇ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ, ਭੀਮਸੇਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੌ ਰੇਲ ਟਿਕਟ ਬੁਕਿੰਗ ਅਤੇ ਰੇਲ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਭੀਮਸੇਨ (BZM) ਜੰਕਸ਼ਨ ਤੋਂ ਲੰਘਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੁੱਲ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 92 ਹੈ। ਗੰਗਾ ਅਤੇ ਯਮੁਨਾ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗਮ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਕਸਬਿਆਂ ਅਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜੰਕਸ਼ਨ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਟੇਸ਼ਨ ਖੁਦ ਬੁਨਿਆਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਟਿਕਟ ਕਾਊਂਟਰ ਵਰਗੀਆਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਨੇੜਲੇ ਮੰਦਰਾਂ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਨਦੀ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨਾ ਦਿਲਚਸਪ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ। ==ਭੀਮਸੇਨ: ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜਲੇ ਸਟੇਸ਼ਨ (250 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਅੰਦਰ)== {| class="wikitable" !1 !2 !3 !4 !5 |- |ਗੋਂਡਾ ਜੰਕਸ਼ਨ (ਜੀਡੀ) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ - ਗੋਂਦਾ (ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) 193 ਕਿਲੋਮੀਟਰ |ਗਵਾਲੀਅਰ ਜੰਕਸ਼ਨ (GWL) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ - ਗਵਾਲੀਅਰ (ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) 204 ਕਿਲੋਮੀਟਰ |ਸਤਨਾ (STA) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ - ਸਤਨਾ (ਮਧਿਆ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) 215 ਕਿਲੋਮੀਟਰ |ਟੁੰਡਲਾ ਜੰਕਸ਼ਨ (TDL) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ - ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਾਬਾਦ (ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) 216 ਕਿਲੋਮੀਟਰ |ਬਰੇਲੀ (BE) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ - ਬਰੇਲੀ (ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) 228 ਕਿਲੋਮੀਟਰ |} == ਭੀਮਸੇਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ (ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਤੋਂ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ == {| class="wikitable" !ਟ੍ਰੇਨ ਦਾ ਨਾਮ/ਨੰਬਰ !ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ !ਰਵਾਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ !ਮਿਆਦ !ਦੌੜ ਦੇ ਦਿਨ ! |- |ਮਾਣਿਕਪੁਰ - ਕਾਨਪੁਰ ਸੈਂਟਰਲ ਪੈਸੇਂਜਰ (51801) |22:10 |22:12 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਕਾਨਪੁਰ ਸੈਂਟਰਲ - ਮਾਣਿਕਪੁਰ ਪੈਸੇਂਜਰ (51802) |06:33 |06:35 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਕਾਨਪੁਰ ਸੈਂਟਰਲ - ਝਾਂਸੀ ਪੈਸੇਂਜਰ (51804) |07:35 |07:37 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਖਜੂਰਾਹੋ - ਕਾਨਪੁਰ ਕੇਂਦਰੀ ਯਾਤਰੀ (54161) |10:09 |10:11 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਕਾਨਪੁਰ ਸੈਂਟਰਲ - ਖਜੂਰਾਹੋ ਪੈਸੇਂਜਰ (54162) |16:51 |16:53 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਝਾਂਸੀ - ਲਖਨਊ ਚਾਰਬਾਗ ਪੈਸੇਂਜਰ (51813) |08:30 |08:32 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਝਾਂਸੀ - ਕਾਨਪੁਰ ਕੇਂਦਰੀ ਯਾਤਰੀ (51803) |13:18 |13:20 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਲਖਨਊ - ਝਾਂਸੀ ਪੈਸੇਂਜਰ (51814) |19:30 |19:32 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਕਾਨਪੁਰ ਸੈਂਟਰਲ - ਚਿੱਤਰਕੁਟਧਾਮ ਕਰਵੀ ਇੰਟਰਸਿਟੀ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ (ਅਣਰਿਜ਼ਰਵਡ) (14110) |11:42 |11:44 |2 ਮਿੰਟ |ਐਮ, ਟੀ, ਡਬਲਯੂ, ਟੀ, ਐਫ, ਐਸ, ਐਸ |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਚਿੱਤਰਕੁਟਧਾਮ ਕਰਵੀ - ਕਾਨਪੁਰ ਸੈਂਟਰਲ ਇੰਟਰਸਿਟੀ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ (ਅਣਰਿਜ਼ਰਵਡ) (14109) |19:08 |19:10 |2 ਮਿੰਟ |ਐਮ, ਟੀ, ਡਬਲਯੂ, ਟੀ, ਐਫ, ਐਸ, ਐਸ |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਅੰਤਯੋਦਿਆ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ (12598) |11:05 |11:05 | - | |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਅੰਤਯੋਦਿਆ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ (12597) |15:22 |15:22 | - | |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਪੀਬੀਐਚ ਬੀਪੀਐਲ ਐਸਐਫ ਐਕਸਪ (12184) |00:20 |00:20 | - | |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਇੰਟਰਸਿਟੀ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ (11109) |09:47 |09:47 | - | |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |- |ਪੁਸ਼ਪਕ ਐਸਐਫ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ (12533) |23:22 |23:22 | - | |ਹੁਣੇ ਬੁੱਕ ਕਰੋ |} ==ਹਵਾਲੇ== [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ]] r3tx9nlc1pobv2n7ssh74w0cqp44ydu 810908 810907 2025-06-16T04:24:40Z Gurtej Chauhan 27423 /* ਭੀਮਸੇਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ (ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਤੋਂ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ */ 810908 wikitext text/x-wiki '''ਭੀਮਸੇਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ''' [[ਕਾਨਪੁਰ]] ਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਹੈ ਜੋ ਇਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਭੀਮਸੇਨ ਦਾ ਸਟੇਸ਼ਨ ਕੋਡ ਨਾਮ '''BZM''' ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਵਿਅਸਤ ਅਤੇ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ, ਭੀਮਸੇਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੌ ਰੇਲ ਟਿਕਟ ਬੁਕਿੰਗ ਅਤੇ ਰੇਲ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਭੀਮਸੇਨ (BZM) ਜੰਕਸ਼ਨ ਤੋਂ ਲੰਘਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੁੱਲ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 92 ਹੈ। ਗੰਗਾ ਅਤੇ ਯਮੁਨਾ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗਮ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਕਸਬਿਆਂ ਅਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜੰਕਸ਼ਨ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਟੇਸ਼ਨ ਖੁਦ ਬੁਨਿਆਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਟਿਕਟ ਕਾਊਂਟਰ ਵਰਗੀਆਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਨੇੜਲੇ ਮੰਦਰਾਂ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਨਦੀ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨਾ ਦਿਲਚਸਪ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ। ==ਭੀਮਸੇਨ: ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜਲੇ ਸਟੇਸ਼ਨ (250 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਅੰਦਰ)== {| class="wikitable" !1 !2 !3 !4 !5 |- |ਗੋਂਡਾ ਜੰਕਸ਼ਨ (ਜੀਡੀ) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ - ਗੋਂਦਾ (ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) 193 ਕਿਲੋਮੀਟਰ |ਗਵਾਲੀਅਰ ਜੰਕਸ਼ਨ (GWL) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ - ਗਵਾਲੀਅਰ (ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) 204 ਕਿਲੋਮੀਟਰ |ਸਤਨਾ (STA) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ - ਸਤਨਾ (ਮਧਿਆ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) 215 ਕਿਲੋਮੀਟਰ |ਟੁੰਡਲਾ ਜੰਕਸ਼ਨ (TDL) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ - ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਾਬਾਦ (ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) 216 ਕਿਲੋਮੀਟਰ |ਬਰੇਲੀ (BE) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ - ਬਰੇਲੀ (ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) 228 ਕਿਲੋਮੀਟਰ |} == ਭੀਮਸੇਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ (ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਤੋਂ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ == {| class="wikitable" !ਟ੍ਰੇਨ ਦਾ ਨਾਮ/ਨੰਬਰ !ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ !ਰਵਾਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ !ਮਿਆਦ !ਦੌੜ ਦੇ ਦਿਨ ! |- |ਮਾਣਿਕਪੁਰ - ਕਾਨਪੁਰ ਸੈਂਟਰਲ ਪੈਸੇਂਜਰ (51801) |22:10 |22:12 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ | |- |ਕਾਨਪੁਰ ਸੈਂਟਰਲ - ਮਾਣਿਕਪੁਰ ਪੈਸੇਂਜਰ (51802) |06:33 |06:35 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ | |- |ਕਾਨਪੁਰ ਸੈਂਟਰਲ - ਝਾਂਸੀ ਪੈਸੇਂਜਰ (51804) |07:35 |07:37 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ | |- |ਖਜੂਰਾਹੋ - ਕਾਨਪੁਰ ਕੇਂਦਰੀ ਯਾਤਰੀ (54161) |10:09 |10:11 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ | |- |ਕਾਨਪੁਰ ਸੈਂਟਰਲ - ਖਜੂਰਾਹੋ ਪੈਸੇਂਜਰ (54162) |16:51 |16:53 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ | |- |ਝਾਂਸੀ - ਲਖਨਊ ਚਾਰਬਾਗ ਪੈਸੇਂਜਰ (51813) |08:30 |08:32 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ | |- |ਝਾਂਸੀ - ਕਾਨਪੁਰ ਕੇਂਦਰੀ ਯਾਤਰੀ (51803) |13:18 |13:20 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ | |- |ਲਖਨਊ - ਝਾਂਸੀ ਪੈਸੇਂਜਰ (51814) |19:30 |19:32 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ | |- |ਕਾਨਪੁਰ ਸੈਂਟਰਲ - ਚਿੱਤਰਕੁਟਧਾਮ ਕਰਵੀ ਇੰਟਰਸਿਟੀ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ (ਅਣਰਿਜ਼ਰਵਡ) (14110) |11:42 |11:44 |2 ਮਿੰਟ |ਐਮ, ਟੀ, ਡਬਲਯੂ, ਟੀ, ਐਫ, ਐਸ, ਐਸ | |- |ਚਿੱਤਰਕੁਟਧਾਮ ਕਰਵੀ - ਕਾਨਪੁਰ ਸੈਂਟਰਲ ਇੰਟਰਸਿਟੀ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ (ਅਣਰਿਜ਼ਰਵਡ) (14109) |19:08 |19:10 |2 ਮਿੰਟ |ਐਮ, ਟੀ, ਡਬਲਯੂ, ਟੀ, ਐਫ, ਐਸ, ਐਸ | |- |ਅੰਤਯੋਦਿਆ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ (12598) |11:05 |11:05 | - | | |- |ਅੰਤਯੋਦਿਆ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ (12597) |15:22 |15:22 | - | | |- |ਪੀਬੀਐਚ ਬੀਪੀਐਲ ਐਸਐਫ ਐਕਸਪ (12184) |00:20 |00:20 | - | | |- |ਇੰਟਰਸਿਟੀ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ (11109) |09:47 |09:47 | - | | |- |ਪੁਸ਼ਪਕ ਐਸਐਫ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ (12533) |23:22 |23:22 | - | | |} ==ਹਵਾਲੇ== [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ]] 12i0tyj5r082qxa4pk250q33eqpjzli 810909 810908 2025-06-16T04:26:25Z Gurtej Chauhan 27423 /* ਭੀਮਸੇਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ (ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਤੋਂ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ */ 810909 wikitext text/x-wiki '''ਭੀਮਸੇਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ''' [[ਕਾਨਪੁਰ]] ਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਹੈ ਜੋ ਇਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਭੀਮਸੇਨ ਦਾ ਸਟੇਸ਼ਨ ਕੋਡ ਨਾਮ '''BZM''' ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਵਿਅਸਤ ਅਤੇ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ, ਭੀਮਸੇਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੌ ਰੇਲ ਟਿਕਟ ਬੁਕਿੰਗ ਅਤੇ ਰੇਲ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਭੀਮਸੇਨ (BZM) ਜੰਕਸ਼ਨ ਤੋਂ ਲੰਘਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੁੱਲ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 92 ਹੈ। ਗੰਗਾ ਅਤੇ ਯਮੁਨਾ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗਮ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਕਸਬਿਆਂ ਅਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜੰਕਸ਼ਨ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਟੇਸ਼ਨ ਖੁਦ ਬੁਨਿਆਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਟਿਕਟ ਕਾਊਂਟਰ ਵਰਗੀਆਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਨੇੜਲੇ ਮੰਦਰਾਂ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਨਦੀ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨਾ ਦਿਲਚਸਪ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ। ==ਭੀਮਸੇਨ: ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜਲੇ ਸਟੇਸ਼ਨ (250 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਅੰਦਰ)== {| class="wikitable" !1 !2 !3 !4 !5 |- |ਗੋਂਡਾ ਜੰਕਸ਼ਨ (ਜੀਡੀ) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ - ਗੋਂਦਾ (ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) 193 ਕਿਲੋਮੀਟਰ |ਗਵਾਲੀਅਰ ਜੰਕਸ਼ਨ (GWL) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ - ਗਵਾਲੀਅਰ (ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) 204 ਕਿਲੋਮੀਟਰ |ਸਤਨਾ (STA) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ - ਸਤਨਾ (ਮਧਿਆ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) 215 ਕਿਲੋਮੀਟਰ |ਟੁੰਡਲਾ ਜੰਕਸ਼ਨ (TDL) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ - ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਾਬਾਦ (ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) 216 ਕਿਲੋਮੀਟਰ |ਬਰੇਲੀ (BE) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ - ਬਰੇਲੀ (ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) 228 ਕਿਲੋਮੀਟਰ |} == ਭੀਮਸੇਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ (ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਤੋਂ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ == {| class="wikitable" !ਟ੍ਰੇਨ ਦਾ ਨਾਮ/ਨੰਬਰ !ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ !ਰਵਾਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ !ਮਿਆਦ !ਦੌੜ ਦੇ ਦਿਨ ! |- |ਮਾਣਿਕਪੁਰ - ਕਾਨਪੁਰ ਸੈਂਟਰਲ ਪੈਸੇਂਜਰ (51801) |22:10 |22:12 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ |- |ਕਾਨਪੁਰ ਸੈਂਟਰਲ - ਮਾਣਿਕਪੁਰ ਪੈਸੇਂਜਰ (51802) |06:33 |06:35 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ |- |ਕਾਨਪੁਰ ਸੈਂਟਰਲ - ਝਾਂਸੀ ਪੈਸੇਂਜਰ (51804) |07:35 |07:37 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ |- |ਖਜੂਰਾਹੋ - ਕਾਨਪੁਰ ਕੇਂਦਰੀ ਯਾਤਰੀ (54161) |10:09 |10:11 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ |- |ਕਾਨਪੁਰ ਸੈਂਟਰਲ - ਖਜੂਰਾਹੋ ਪੈਸੇਂਜਰ (54162) |16:51 |16:53 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ |- |ਝਾਂਸੀ - ਲਖਨਊ ਚਾਰਬਾਗ ਪੈਸੇਂਜਰ (51813) |08:30 |08:32 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ |- |ਝਾਂਸੀ - ਕਾਨਪੁਰ ਕੇਂਦਰੀ ਯਾਤਰੀ (51803) |13:18 |13:20 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ |- |ਲਖਨਊ - ਝਾਂਸੀ ਪੈਸੇਂਜਰ (51814) |19:30 |19:32 |2 ਮਿੰਟ |ਸ, ਮ, ਤ, ਪ, ਤ, ਫ਼, ਸ |- |ਕਾਨਪੁਰ ਸੈਂਟਰਲ - ਚਿੱਤਰਕੁਟਧਾਮ ਕਰਵੀ ਇੰਟਰਸਿਟੀ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ (ਅਣਰਿਜ਼ਰਵਡ) (14110) |11:42 |11:44 |2 ਮਿੰਟ |ਐਮ, ਟੀ, ਡਬਲਯੂ, ਟੀ, ਐਫ, ਐਸ, ਐਸ |- |ਚਿੱਤਰਕੁਟਧਾਮ ਕਰਵੀ - ਕਾਨਪੁਰ ਸੈਂਟਰਲ ਇੰਟਰਸਿਟੀ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ (ਅਣਰਿਜ਼ਰਵਡ) (14109) |19:08 |19:10 |2 ਮਿੰਟ |ਐਮ, ਟੀ, ਡਬਲਯੂ, ਟੀ, ਐਫ, ਐਸ, ਐਸ |- |ਅੰਤਯੋਦਿਆ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ (12598) |11:05 |11:05 | - | | |- |ਅੰਤਯੋਦਿਆ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ (12597) |15:22 |15:22 | - | | |- |ਪੀਬੀਐਚ ਬੀਪੀਐਲ ਐਸਐਫ ਐਕਸਪ (12184) |00:20 |00:20 | - | | |- |ਇੰਟਰਸਿਟੀ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ (11109) |09:47 |09:47 | - | | |- |ਪੁਸ਼ਪਕ ਐਸਐਫ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ (12533) |23:22 |23:22 | - | | |} ==ਹਵਾਲੇ== [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ]] o4kmqjzul8ty819kjz9ubgfsgtqtltm 3 198914 810916 2025-06-16T05:24:42Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 810916 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=CPiGuy}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 05:24, 16 ਜੂਨ 2025 (UTC) 03rvx3t3kwimoujer6zea079u475fdo