ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="pa">
  <siteinfo>
    <sitename>ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ</sitename>
    <dbname>pawiki</dbname>
    <base>https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%96_%E0%A8%B8%E0%A8%AB%E0%A8%BC%E0%A8%BE</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.6</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">ਮੀਡੀਆ</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">ਖ਼ਾਸ</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">ਵਰਤੋਂਕਾਰ</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">ਤਸਵੀਰ</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">ਤਸਵੀਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">ਫਰਮਾ</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">ਫਰਮਾ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">ਮਦਦ</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">ਮਦਦ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">ਸ਼੍ਰੇਣੀ</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">ਫਾਟਕ</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">ਫਾਟਕ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">ਮੌਡਿਊਲ</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">ਮੌਡਿਊਲ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="1728" case="first-letter">Event</namespace>
      <namespace key="1729" case="first-letter">Event talk</namespace>
      <namespace key="2600" case="first-letter">Topic</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3360</id>
    <revision>
      <id>811108</id>
      <parentid>810445</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T21:02:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Charnigill</username>
        <id>54851</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>811108</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21685" sha1="97scqamilu59sr1o7lirg7uioje094v" xml:space="preserve">{{Infobox writer
| name             = ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ
| image            = Surjit Patar.jpg
| image_size       = 
| caption          = 
| birth_date       = {{birth date|df=y|1945|01|14}}
| birth_place      = [[ਪੱਤੜ ਕਲਾਂ]], [[ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਾਂਤ (ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ)|ਪੰਜਾਬ]], [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ|ਭਾਰਤ]]
| death_date       = {{death date and age|2024|05|11|1945|01|14|df=yes}}
| death_place      = [[ਲੁਧਿਆਣਾ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਭਾਰਤ]]
| occupation       = ਅਧਿਆਪਨ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰੀ
| education        = [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ]], [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]
| genre            = [[ਗ਼ਜ਼ਲ]], [[ਨਜ਼ਮ]]
| subject          = ਸਮਾਜਿਕ
| notableworks     = ''ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼''
}}
'''[https://punjabisahit.com/author/surjit-patar/ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ]''' (ਜਨਮ '''ਸੁਰਜੀਤ ਹੁੰਜਣ''') (14 ਜਨਵਰੀ 1945 – 11 ਮਈ 2024)&lt;ref&gt;{{Cite news |last=PTI |date=2024-05-11 |title=Punjabi poet, writer Surjit Patar passes away at 79 |url=https://www.thehindu.com/news/national/punjab/punjabi-poet-writer-surjit-patar-passes-away-at-79/article68163927.ece |access-date=2024-05-11 |work=The Hindu |language=en-IN |issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt; ਇੱਕ [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਦਾ ਲੇਖਕ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ]] ਦਾ ਕਵੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite web | url=http://www.ramgarhiakom.com/2020/news/news_doc/01_jan_20.html | title=Ramgarhia kom News, January-2020 }}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਹੈ।&lt;ref name=ssingh&gt;{{cite journal |last=Singh |first= Surjit |date=Spring–Fall 2006 |title=Surjit Patar: Poet of the Personal and the Political |journal=Journal of Punjab Studies |volume=13 |issue= 1|pages= 265 |quote= His poems enjoy immense popularity with the general public and have won high acclaim from critics. }}&lt;/ref&gt; 

==ਜੀਵਨ ==
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਸੰਨ 1945 ਨੂੰ [[ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ [[ਜਲੰਧਰ]] ਜਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ [[ਪੱਤੜ ਕਲਾਂ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਕੌਰ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਸ.ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਸੀ। ਪਾਤਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਅਤੇ ਖਾਲਸਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਖਹਿਰਾ ਮਝਾ ਤੋਂ ਦਸਵੀਂ ਪਾਸ ਕੀਤੀ। ਰਣਧੀਰ ਗੌਰਮਿੰਟ ਕਾਲਜ ਕਪੂਰਥਲਾ ਤੋਂ ਬੀ.ਏ ਕਰਕੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] [[ਪਟਿਆਲਾ]] ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਐਮ.ਏ. ਅਤੇ [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ|ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਿਸਟੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਤੋਂ ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ ਕੀਤੀ। ਜਿਸਦਾ ਵਿਸ਼ਾ &quot;ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕਧਾਰਾ ਦਾ ਰੂਪਾਂਤਰਣ&quot; ਸੀ। ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਅਤੇ ਉੱਘੇ ਨਾਟਕਕਾਰ [[ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੇਠੀ]] ਦੇ ਕਹਿਣ 'ਤੇ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਹੀ ਆਪਣਾ ਤਖੱਲਸ 'ਪਾਤਰ' ਰੱਖ ਲਿਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਸੁਰਜੀਤ ਦੇ ਨਾਲ ਪੱਤੜ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਹੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਸਨ।

ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਕਲਾ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/eminent-poet-surjit-patar-is-new-punjab-arts-council-chief-4809036/|title=Eminent poet Surjit Patar is new Punjab Arts Council chief|date=2017-08-23|website=The Indian Express|language=en-US|access-date=2020-01-29}}&lt;/ref&gt; ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ [[ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 2012 ਵਿੱਚ [[ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ]] ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/punjabi-poet-surjit-patar-gets-padma-shri/|title=Punjabi poet Surjit Patar gets Padma Shri|date=2012-01-26|website=The Indian Express|language=en-US|access-date=2020-01-29}}&lt;/ref&gt; ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਹ ਉੱਘਾ ਕਵੀ 11 ਮਈ 2024 ਨੂੰ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈਣ ਕਾਰਨ ਇਸ ਫਾਨੀ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਗਿਆ।

== ਕਿੱਤਾ ==
1969 ਵਿੱਚ ਪਾਤਰ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਕਾਲਜ ਬੀੜ ਸਾਹਿਬ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਲੱਗੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ [[ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਇਥੋਂ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਏ। [[2002]] ਵਿਚ  ਉਹ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਲੁਧਿਆਣਾ|ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ]] ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣੇ ਗਏ ਅਤੇ 2008 ਤੱਕ ਇਸ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। 2013 ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। 2013 ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਰਲਡ ਸਿੱਖ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, [[ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਫ਼ਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਚ ਵਿਜ਼ਿਟਿੰਗ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਾਤਰ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਪਲਿਆ ਤੇ ਪੇਂਡੂ ਵਿਦਿਆਲਿਆਂ ਤੋਂ ਵਿੱਦਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਆਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਰੱਖਣ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਪਾਤੜ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜ ਲਿਆ, ਜਿਹੜਾ ਘਸ-ਘਸਾ ਕੇ ਪਾਤਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਲਾਤੀਨੀ [[ਅਮਰੀਕਾ]] ਦੇ [[ਕੋਲੰਬੀਆ]] ਵਿੱਚ ਪੈਂਦੇ ਮੈਦਿਯਨ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ ਉਤਸਵ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕਰਨ ਗਿਆ ਸੀ। ਓਥੇ ਉਸ ਦੀ ਦਾੜ੍ਹੀ, ਪਗੜੀ ਦੇਖ ਕੇ ਇੱਕ ਸਪੇਨੀ ਬੱਚੇ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਦੂਗਰ ਸਮਝ ਲਿਆ ਸੀ।

==ਪੰਜਾਬੀ ਗਜ਼ਲ ਨੂੰ ਦੇਣ==
ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਇੱਕ ਸਫਲ ਗਜ਼ਲਕਾਰ ਵਜੋਂ ਹੋਈ। 'ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼' ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗਜ਼ਲਾਂ 'ਕੋਲਾਜ਼' ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ [[ਗ਼ਜ਼ਲ]] ਨੂੰ ਰਾਗਆਤਮਿਕਤਾ ਦੇ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਮਿਆਰ ਵਧਾਇਆ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਹਰ [[ਸ਼ੇਅਰ]] ਦੀ ਤਪਸ਼, ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚਲੀ ਗਹਿਰਾਈ ਮੁਨੱਖੀ ਮਨ ਨੂੰ ਭਾਵਨਾਤਮਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਝੰਜੋੜਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਸੂਖਮ ਭਾਵਾਂ ਵਾਲੇ ਸ਼ੇਅਰ, ਅੰਦਰੂਨੀ ਧਰਾਤਲ ਨੂੰ ਟੁੰਬਦੇ ਅਤੇ ਹਿਰਨੀ ਦੀ ਚਾਲ ਵਾਂਗੂ ਚੁੰਗੀਆਂ ਭਰਦੇ ਹਨ। ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਨੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਮਾਨਵਵਾਦੀ, ਬੇਇਨਸਾਫੀ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਜਟਿਲ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਲਮਬੰਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਯਥਾਰਥ ਦੇ ਪਸਾਰੇ ਨੂੰ ਵਿਰੋਧ ਵਿਚ ਸਮੇਟਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਅਨੁਭਵ ਦੇ ਕੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਨੂੰ [[ਉਰਦੂ]] ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਕੇ ਇਕ ਆਧੁਨਿਕ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਰੰਗ ਵਾਲੀ ਪਛਾਣ ਦੁਆਉਣ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਉਸਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ, “''[https://punjabisahit.com/ghazal/kujh-kiha-tan-hanera/ ਕੁਛ ਕਿਹਾ ਤਾਂ ਹਨੇਰਾ ਜਰੇਗਾ ਕਿਵੇਂ, ਚੁੱਪ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਸ਼ਮਾਂਦਾਨ ਕੀ ਕਹਿਣਗੇ। ਗੀਤ ਦੀ ਮੌਤ ਇਸ ਰਾਤ ਜੇ ਹੋ ਗਈ, ਮੇਰਾ ਜੀਣਾ ਮੇਰੇ ਯਾਰ ਕਿੰਜ ਸਹਿਣਗੇ]''” ਜਾਂ ਫਿਰ “''ਬਲਦਾ ਬਿਰਖ ਹਾਂ, ਖਤਮ ਹਾਂ, ਬਸ ਸ਼ਾਮ ਤੀਕ ਹਾਂ। ਫਿਰ ਵੀ ਕਿਸੇ ਬਹਾਰ ਦੀ ਕਰਦਾ ਉਡੀਕ ਹਾਂ&quot;''।  “''ਕੋਈ ਡਾਲੀਆਂ ‘ਚੋਂ ਲੰਘਿਆ ਹਵਾ ਬਣ ਕੇ, ਅਸੀਂ ਰਹਿ ਗਏ ਬਿਰਖ ਵਾਲੀ ਹਾ ਬਣ ਕੇ&quot;'', “''ਖੜਕ ਹੋਵੇ ਜੇ ਡਿੱਗੇ ਪੱਤਾ ਵੀ, ਐਸੀ ਚੁੱਪ ਹੈ ਤਾਂ ਬਿਰਖ ਅਰਜ਼ ਕਰੇ&quot;''।

==ਰਚਨਾਵਾਂ==
===ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ===
*''[[ਹਵਾ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼ (ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ)|ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼]] -1979''
*''[[ਬਿਰਖ ਅਰਜ਼ ਕਰੇ]]- 1992''
*''[[ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਸੁਲਗਦੀ ਵਰਣਮਾਲਾ|ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਸੁਲਗਦੀ ਵਰਨਮਾਲਾ]]-1992''
*''[https://punjabisahit.com/poem/lafzan-di-dargah/ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਦੀ ਦਰਗਾਹ]- 2003''
*''[[ਪਤਝੜ ਦੀ ਪਾਜ਼ੇਬ]]''
*''[[ਸੁਰਜ਼ਮੀਨ|ਸੁਰ-ਜ਼ਮੀਨ]]- 2007''
*''[https://punjabisahit.com/poem/chan-suraj-di-vehngi/ ਚੰਨ ਸੂਰਜ ਦੀ ਵਹਿੰਗੀ]''
===ਅਨੁਵਾਦ ===
* ਸਪੇਨੀ ਲੇਖਕ [[ਲੋਰਕਾ]] ਦੇ ਤਿੰਨ ਦੁਖਾਂਤ:
#[[ਅੱਗ ਦੇ ਕਲੀਰੇ]] (''[[ਬਲੱਡ ਵੈਡਿੰਗ]]'')&lt;ref&gt;[http://punjabipedia.org/topic.aspx?txt=%E0%A8%B8%E0%A9%81%E0%A8%B0%E0%A8%9C%E0%A9%80%E0%A8%A4%20%E0%A8%AA%E0%A8%BE%E0%A8%A4%E0%A8%B0 ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ - ਪੰਜਾਬੀ ਪੀਡੀਆ]&lt;/ref&gt;
#''ਸਈਓ ਨੀ ਮੈਂ ਅੰਤਹੀਣ ਤਰਕਾਲਾਂ'' (''[[ਯੇਰਮਾ]]'')
#''[[ਹੁਕਮੀ ਦੀ ਹਵੇਲੀ]]'' (''[[ਲਾ ਕਾਸਾ ਡੇ ਬਰਨਾਰਡਾ ਅਲਬਾ]]'')
*&quot;ਨਾਗ ਮੰਡਲ&quot; (ਗਿਰੀਸ਼ ਕਾਰਨਾਡ ਦਾ ਨਾਟਕ)
*ਬ੍ਰੈਖਤ ਅਤੇ ਨੇਰੂਦਾ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ
*''ਸ਼ਹਿਰ ਮੇਰੇ ਦੀ ਪਾਗਲ ਔਰਤ'' (ਯਾਂ ਜਿਰਾਦੂ ਦੇ ਫ਼ਰੈਂਚ ਨਾਟਕ ''ਲਾ ਫ਼ੋਲੇ ਡੇ ਸਈਓ'')

=== ਵਾਰਤਕ ===
* ''[[ਸੂਰਜ ਮੰਦਰ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ]]''
* [https://punjabisahit.com/poem/eh-baat-niri-eni-nahin/ ''ਇਹ ਬਾਤ ਨਿਰੀ ਏਨੀ ਹੀ ਨਹੀਂ''(2021)]
(ਕਿਸਾਨੀ ਮੋਰਚੇ ਦੋਰਾਨ ਲਿਖੇ ਲੇਖ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ)

==ਸਨਮਾਨ==
* 1993 ਵਿੱਚ &quot;ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਸੁਲਗਦੀ ਵਰਨਮਾਲਾ&quot; ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਸਨਮਾਨ
* 1997 ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲੋਂ 'ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ' ਸਨਮਾਨ
* 1999 ਵਿੱਚ &quot;ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪਰੀਸ਼ਦ ਕਲਕੱਤਾ&quot; ਵਲੋਂ '''ਪੰਚਨਾਦ ਪੁਰਸਕਾਰ'''
* 2012 ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵੱਲੋਂ ਡਾਕਟਰ ਆਫ਼ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ੀ ਆਨਰਜ਼ ਕਾਜ਼ਾ (ਆਨਰੇਰੀ) ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ
* 2012 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਰਵ-ਉਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਨਮਾਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ '''ਪਦਮਸ਼੍ਰੀ'''
* &quot;ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਦੀ ਦਰਗਾਹ&quot; ਲਈ ਸਰਸਵਤੀ ਸਨਮਾਨ

==ਕਾਵਿ-ਨਮੂਨਾ==
&lt;poem&gt;
ਕੋਈ ਡਾਲੀਆਂ ਚੋਂ ਲੰਘਿਆ ਹਵਾ ਬਣ ਕੇ
ਅਸੀਂ ਰਹਿ ਗਏ ਬਿਰਖ ਵਾਲੀ ਹਾ ਬਣ ਕੇ

ਪੈੜਾਂ ਤੇਰੀਆਂ ‘ਤੇ ਦੂਰ ਦੂਰ ਤੀਕ ਮੇਰੇ ਪੱਤੇ
ਡਿੱਗੇ ਮੇਰੀਆਂ ਬਹਾਰਾਂ ਦਾ ਗੁਨਾਹ ਬਣ ਕੇ

ਪਿਆਂ ਅੰਬੀਆਂ ਨੂੰ ਬੂਰ ਸੀ ਕਿ ਕੋਇਲ ਕੂਕ ਪਈ
ਕਿਸੇ ਜਿੰਦ ਬੀਆਬਾਨ ਦੀ ਗਵਾਹ ਬਣ ਕੇ

ਕਦੀ ਬੰਦਿਆਂ ਦੇ ਵਾਂਗੂ ਸਾਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਵੀ ਕਰ
ਐਵੇਂ ਲੰਘ ਜਾਨੈ ਪਾਣੀ ਕਦੇ ਵਾ ਬਣ ਕੇ

ਜਦੋਂ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ਹਾਣ ਦਾ ਸੀ ਸਾਂਵਰਾ ਜਿਹਾ
ਜਦੋਂ ਜੁਦਾ ਹੋਇਆ ਤੁਰ ਗਿਆ ਖੁਦਾ ਬਣ ਕੇ
&lt;/poem&gt;

ਅਗਲਾ-

ਮੈਂ ਰਾਹਾਂ ਤੇ ਨਹੀਂ ਤੁਰਦਾ ਮੈਂ ਤੁਰਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਰਾਹ ਬਣਦੇ
ਯੁਗਾਂ ਤੋਂ ਕਾਫਲੇ ਆਉਂਦੇ ਇਸੇ ਸੱਚ ਦੇ ਗਵਾਹ ਬਣਦੇ

ਇਹ ਤਪਦੀ ਰੇਤ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਰਸਤਾ ਠੀਕ ਹੈ ਮੇਰਾ
ਇਹ ਸੜਦੇ ਪੈਰ, ਠਰਦੇ ਦਿਲ, ਮੇਰੇ ਸੱਚ ਦੇ ਗਵਾਹ ਬਣਦੇ

ਜੁ ਲੋ ਮੱਥੇ 'ਚੋਂ ਫੁੱਟਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਅਸਲੀ ਤਾਜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ
ਤਵੀ ਦੇ ਤਖਤ 'ਤੇ ਬਹਿ ਕੇ ਹੀ ਸੱਚੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਬਣਦੇ

ਇਹ ਪੰਡਤ ਰਾਗ ਦੇ ਤਾਂ ਪਿੱਛੋਂ ਸਦੀਆਂ ਬਾਅਦ ਆਉਂਦੇ ਨੇ
ਮੇਰੇ ਹਉਕੇ ਹੀ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਵੰਝਲੀ ਦੇ ਸਾਹ ਬਣਦੇ

ਅਸਾਨੂੰ ਰੀਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਪਰੀਤ ਪਿਆਰੀ ਹੈ
ਤੂੰ ਲਿਖ ਲੇਖਾ ਤੇ ਲਿਖ ਜਿੰਨੇ ਵੀ ਨੇ ਸਾਡੇ ਗੁਨਾਹ ਬਣਦੇ

ਰਾਂਝੇ ਨਾ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਵੀ ਨਾ ਬਣਦੇ ਅਸੀਂ ਕੈਦੋਂ
ਅਸੀਂ ਜਾਂ ਨਾਥ ਹੁੰਦੇ ਜਾਂ ਅਸੀਂ ਲੁੱਡਣ ਮਲਾਹ ਬਣਦੇ

ਉਦੋਂ ਤਕ ਤੂੰ ਹੈਂ ਸਾਡੀ ਹਿੱਕ ਦੇ ਵਿਚ ਮਹਿਫੂਜ਼ ਮਰ ਕੇ ਵੀ
ਜਦੋਂ ਤਕ ਜਿਸਮ ਸਾਡੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੜ ਕੇ ਸੁਆਹ ਬਣਦੇ

ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਦੇ ਸੁਖਨ ਕੁਛ ਯਾਰ, ਕੁਛ ਤਾਰੀਖ ਦੇ ਮੰਜ਼ਰ
ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਜ਼ਖਮ ਖਾ ਲੈਨਾਂ ਮੇਰੀ ਖ਼ਾਤਰ ਪਨਾਹ ਬਣਦੇ

ਮੈਂ ਇਕ ਗੱਲ ਜਾਣਦਾਂ ਕਿ ਹੈ ਕੋਈ ਸ਼ੈ ਇਸ ਵਜੂਦ ਅੰਦਰ
ਉਹ ਜਿਹੜੀ ਲਿਸ਼ਕ ਉਠਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਭ ਰੁਖ ਸਿਆਹ ਬਣਦੇ

ਕਦੀ ਦਰਿਆ ਇੱਕਲਾ ਤੈਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਦਿਸ਼ਾ ਆਪਣੀ
ਜ਼ਮੀਂ ਦੀ ਢਾਲ, ਜਲ ਦਾ ਵੇਗ ਹੀ ਰਲ ਮਿਲ ਕੇ ਰਾਹ ਬਣਦੇ

ਅਚਨਚੇਤੀ ਕਿਸੇ ਬਿੰਦੂ 'ਚੋਂ ਚਸ਼ਮਾ ਫੁੱਟ ਪੈਂਦਾ ਹੈ
ਇਹ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਐਵੇਂ ਖਾਹਮਖਾਹ ਬਣਦੇ

ਮੈਂ ਕੁਝ ਨਾਦਾਂ ਤੇ ਬਿੰਦਾਂ ਦਾ ਮਿਲਣ-ਬਿੰਦੂ ਹਾਂ ਮੈਂ ਕੀ ਹਾਂ
ਜੇ ਮੈਂ ਆਖਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਕੁਝ ਹਾਂ ਕਥਨ ਮੇਰੇ ਗੁਨਾਹ ਬਣਦੇ

ਇਹ ਤੁਰਦਾ ਕੌਣ ਹੈ ਮੈਂ ਕੌਣ ਹਾਂ ਤੇ ਕੌਣ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ
ਇਹ ਸੋਚਾਂ ਦਾ ਸਫਰ ਹੈ ਜਿਸ ਲਈ ਸੀਨੇ ਹੀ ਰਾਹ ਬਣਦੇ

ਜਦੋਂ ਤਕ ਲਫਜ਼ ਜਿਊਂਦੇ ਨੇ ਸੁਖਨਵਰ ਜਿਓਣ ਮਰ ਕੇ ਵੀ
ਉਹ ਕੇਵਲ ਜਿਸਮ ਹੁੰਦੇ ਨੇ ਜੋ ਸਿਵਿਆਂ ਵਿਚ ਸੁਆਹ ਬਣਦੇ

ਹਮੇਸ਼ਾ ਲੋਚਿਆ ਬਣਨਾ ਤੁਹਾਡੇ ਪਿਆਰ ਦੇ 'ਪਾਤਰ'
ਕਦੇ ਨਾ ਸੋਚਿਆ ਆਪਾਂ ਕਿ ਅਹੁ ਬਣਦੇ ਜਾਂ ਆਹ ਬਣਦੇ।

==ਟੀ.ਵੀ ਤੇ ਫ਼ਿਲਮਾਂ==
ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ੀਚਰ ਫਿਲਮ &quot;ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ&quot; ਦੇ ਡਾਇਲਾਗ ਲਿਖੇ ਹਨ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਪਾਤਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਆਪਣੀ ਮਖ਼ਮਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਇਕ ਟੇਪ &quot;ਬਿਰਖ ਜੋ ਸਾਜ ਹੈ&quot; ਵੀ ਆਈ ਹੈ।

== ਗੈਲਰੀ ==
&lt;Gallery mode=packed style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Sahitya Akademi Award - Surjit Patar.JPG|ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ - ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ
Dr._Surjit_Patar_and_Stalinjeet_at_WikiConference_India_2016.jpg|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸ਼ਕ ਨਾਲ
Padam Shree Dr. Surjeet Patar.png|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ 28 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2024 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਵਨ ਲੁਧਿਆਣਾ।
Dr. Surjeet Patar.png|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਨਾਭਾ ਕਵਿਤਾ ਉਤਸਵ 2022 ਮੌਕੇ।
Punjabi Poet Surjeet Patar.png|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ 28 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2024 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਵਨ ਲੁਧਿਆਣਾ।
File:Satdeep Gill with Surjit Patar.JPG|29 ਮਈ 2015 ਨੂੰ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਿਖਣ ਵਾਲ਼ੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ
File:Dr. Surjit Patar speaks at opening ceremony of WikiConference India 2016, 5 August 2016 1.jpg|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਵਿੱਕੀ ਇੰਡੀਆ ਕਾਨਫਰੰਸ 5 ਅਗਸਤ 2016 
File:Dr. Surjit Patar and Satdeep Gill-Opening Ceremony-WCI 2016 at CGC, Mohali- 5 August-IMG 4894.jpg|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਵਿੱਕੀ ਇੰਡੀਆ 5 ਅਗਸਤ 2016
File:Surjeet Patar.png|ਇਹ ਤਸਵੀਰ 28 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2024 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਵਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਖੇ ਖਿੱਚੀ ਗਈ।
&lt;/Gallery&gt;

==ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ==
*[[ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ]]
*[[ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ]]
*[[ਅਜੀਤ ਕੌਰ]]
*ਡਾ. [[ਸੁਖਪਾਲ ਸੰਘੇੜਾ]]

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}} 

==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ ==
{{Commons category|Surjit Patar|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ}}
*{{IMDb name| id=2539698|name=ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ}}
*{{Facebook|PATARSURJIT |ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ}}

{{ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ}}
{{ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1945]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2024]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਲੇਖਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਅਕਾਦਮਿਕ ਸਟਾਫ਼]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਾਂਤ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ) ਦੇ ਲੋਕ]]</text>
      <sha1>97scqamilu59sr1o7lirg7uioje094v</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>811111</id>
      <parentid>811108</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T21:06:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>魔琴</username>
        <id>42101</id>
      </contributor>
      <comment>Reverted 1 edit by [[Special:Contributions/Charnigill|Charnigill]] ([[User talk:Charnigill|talk]]) (TwinkleGlobal)</comment>
      <origin>811111</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21580" sha1="exf833zg26318vcfohb87cujui8lmz5" xml:space="preserve">{{Infobox writer
| name             = ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ
| image            = Surjit Patar.jpg
| image_size       = 
| caption          = 
| birth_date       = {{birth date|df=y|1945|01|14}}
| birth_place      = [[ਪੱਤੜ ਕਲਾਂ]], [[ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਾਂਤ (ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ)|ਪੰਜਾਬ]], [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ|ਭਾਰਤ]]
| death_date       = {{death date and age|2024|05|11|1945|01|14|df=yes}}
| death_place      = [[ਲੁਧਿਆਣਾ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਭਾਰਤ]]
| occupation       = ਅਧਿਆਪਨ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰੀ
| education        = [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ]], [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]
| genre            = [[ਗ਼ਜ਼ਲ]], [[ਨਜ਼ਮ]]
| subject          = ਸਮਾਜਿਕ
| notableworks     = ''ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼''
}}
'''[https://punjabisahit.com/author/surjit-patar/ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ]''' (ਜਨਮ '''ਸੁਰਜੀਤ ਹੁੰਜਣ''') (14 ਜਨਵਰੀ 1945 – 11 ਮਈ 2024)&lt;ref&gt;{{Cite news |last=PTI |date=2024-05-11 |title=Punjabi poet, writer Surjit Patar passes away at 79 |url=https://www.thehindu.com/news/national/punjab/punjabi-poet-writer-surjit-patar-passes-away-at-79/article68163927.ece |access-date=2024-05-11 |work=The Hindu |language=en-IN |issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt; ਇੱਕ [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਦਾ ਲੇਖਕ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ]] ਦਾ ਕਵੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite web | url=http://www.ramgarhiakom.com/2020/news/news_doc/01_jan_20.html | title=Ramgarhia kom News, January-2020 }}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਹੈ।&lt;ref name=ssingh&gt;{{cite journal |last=Singh |first= Surjit |date=Spring–Fall 2006 |title=Surjit Patar: Poet of the Personal and the Political |journal=Journal of Punjab Studies |volume=13 |issue= 1|pages= 265 |quote= His poems enjoy immense popularity with the general public and have won high acclaim from critics. }}&lt;/ref&gt; 

==ਜੀਵਨ ==
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਸੰਨ 1945 ਨੂੰ [[ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ [[ਜਲੰਧਰ]] ਜਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ [[ਪੱਤੜ ਕਲਾਂ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਕੌਰ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਸ.ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਸੀ। ਪਾਤਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਅਤੇ ਖਾਲਸਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਖਹਿਰਾ ਮਝਾ ਤੋਂ ਦਸਵੀਂ ਪਾਸ ਕੀਤੀ। ਰਣਧੀਰ ਗੌਰਮਿੰਟ ਕਾਲਜ ਕਪੂਰਥਲਾ ਤੋਂ ਬੀ.ਏ ਕਰਕੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] [[ਪਟਿਆਲਾ]] ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਐਮ.ਏ. ਅਤੇ [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ|ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਿਸਟੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਤੋਂ ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ ਕੀਤੀ। ਜਿਸਦਾ ਵਿਸ਼ਾ &quot;ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕਧਾਰਾ ਦਾ ਰੂਪਾਂਤਰਣ&quot; ਸੀ। ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਅਤੇ ਉੱਘੇ ਨਾਟਕਕਾਰ [[ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੇਠੀ]] ਦੇ ਕਹਿਣ 'ਤੇ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਹੀ ਆਪਣਾ ਤਖੱਲਸ 'ਪਾਤਰ' ਰੱਖ ਲਿਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਸੁਰਜੀਤ ਦੇ ਨਾਲ ਪੱਤੜ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਹੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਸਨ।

ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਕਲਾ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/eminent-poet-surjit-patar-is-new-punjab-arts-council-chief-4809036/|title=Eminent poet Surjit Patar is new Punjab Arts Council chief|date=2017-08-23|website=The Indian Express|language=en-US|access-date=2020-01-29}}&lt;/ref&gt; ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ [[ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 2012 ਵਿੱਚ [[ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ]] ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/punjabi-poet-surjit-patar-gets-padma-shri/|title=Punjabi poet Surjit Patar gets Padma Shri|date=2012-01-26|website=The Indian Express|language=en-US|access-date=2020-01-29}}&lt;/ref&gt; ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਹ ਉੱਘਾ ਕਵੀ 11 ਮਈ 2024 ਨੂੰ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈਣ ਕਾਰਨ ਇਸ ਫਾਨੀ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਗਿਆ।

== ਕਿੱਤਾ ==
1969 ਵਿੱਚ ਪਾਤਰ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਕਾਲਜ ਬੀੜ ਸਾਹਿਬ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਲੱਗੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ [[ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਇਥੋਂ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਏ। [[2002]] ਵਿਚ  ਉਹ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਲੁਧਿਆਣਾ|ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ]] ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣੇ ਗਏ ਅਤੇ 2008 ਤੱਕ ਇਸ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। 2013 ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। 2013 ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਰਲਡ ਸਿੱਖ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, [[ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਫ਼ਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਚ ਵਿਜ਼ਿਟਿੰਗ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਾਤਰ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਪਲਿਆ ਤੇ ਪੇਂਡੂ ਵਿਦਿਆਲਿਆਂ ਤੋਂ ਵਿੱਦਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਆਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਰੱਖਣ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਪਾਤੜ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜ ਲਿਆ, ਜਿਹੜਾ ਘਸ-ਘਸਾ ਕੇ ਪਾਤਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਲਾਤੀਨੀ [[ਅਮਰੀਕਾ]] ਦੇ [[ਕੋਲੰਬੀਆ]] ਵਿੱਚ ਪੈਂਦੇ ਮੈਦਿਯਨ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ ਉਤਸਵ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕਰਨ ਗਿਆ ਸੀ। ਓਥੇ ਉਸ ਦੀ ਦਾੜ੍ਹੀ, ਪਗੜੀ ਦੇਖ ਕੇ ਇੱਕ ਸਪੇਨੀ ਬੱਚੇ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਦੂਗਰ ਸਮਝ ਲਿਆ ਸੀ।

==ਪੰਜਾਬੀ ਗਜ਼ਲ ਨੂੰ ਦੇਣ==
ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਇੱਕ ਸਫਲ ਗਜ਼ਲਕਾਰ ਵਜੋਂ ਹੋਈ। 'ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼' ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗਜ਼ਲਾਂ 'ਕੋਲਾਜ਼' ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ [[ਗ਼ਜ਼ਲ]] ਨੂੰ ਰਾਗਆਤਮਿਕਤਾ ਦੇ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਮਿਆਰ ਵਧਾਇਆ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਹਰ [[ਸ਼ੇਅਰ]] ਦੀ ਤਪਸ਼, ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚਲੀ ਗਹਿਰਾਈ ਮੁਨੱਖੀ ਮਨ ਨੂੰ ਭਾਵਨਾਤਮਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਝੰਜੋੜਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਸੂਖਮ ਭਾਵਾਂ ਵਾਲੇ ਸ਼ੇਅਰ, ਅੰਦਰੂਨੀ ਧਰਾਤਲ ਨੂੰ ਟੁੰਬਦੇ ਅਤੇ ਹਿਰਨੀ ਦੀ ਚਾਲ ਵਾਂਗੂ ਚੁੰਗੀਆਂ ਭਰਦੇ ਹਨ। ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਨੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਮਾਨਵਵਾਦੀ, ਬੇਇਨਸਾਫੀ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਜਟਿਲ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਲਮਬੰਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਯਥਾਰਥ ਦੇ ਪਸਾਰੇ ਨੂੰ ਵਿਰੋਧ ਵਿਚ ਸਮੇਟਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਅਨੁਭਵ ਦੇ ਕੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਨੂੰ [[ਉਰਦੂ]] ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਕੇ ਇਕ ਆਧੁਨਿਕ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਰੰਗ ਵਾਲੀ ਪਛਾਣ ਦੁਆਉਣ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਉਸਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ, “''[https://punjabisahit.com/ghazal/kujh-kiha-tan-hanera/ ਕੁਛ ਕਿਹਾ ਤਾਂ ਹਨੇਰਾ ਜਰੇਗਾ ਕਿਵੇਂ, ਚੁੱਪ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਸ਼ਮਾਂਦਾਨ ਕੀ ਕਹਿਣਗੇ। ਗੀਤ ਦੀ ਮੌਤ ਇਸ ਰਾਤ ਜੇ ਹੋ ਗਈ, ਮੇਰਾ ਜੀਣਾ ਮੇਰੇ ਯਾਰ ਕਿੰਜ ਸਹਿਣਗੇ]''” ਜਾਂ ਫਿਰ “''ਬਲਦਾ ਬਿਰਖ ਹਾਂ, ਖਤਮ ਹਾਂ, ਬਸ ਸ਼ਾਮ ਤੀਕ ਹਾਂ। ਫਿਰ ਵੀ ਕਿਸੇ ਬਹਾਰ ਦੀ ਕਰਦਾ ਉਡੀਕ ਹਾਂ&quot;''।  “''ਕੋਈ ਡਾਲੀਆਂ ‘ਚੋਂ ਲੰਘਿਆ ਹਵਾ ਬਣ ਕੇ, ਅਸੀਂ ਰਹਿ ਗਏ ਬਿਰਖ ਵਾਲੀ ਹਾ ਬਣ ਕੇ&quot;'', “''ਖੜਕ ਹੋਵੇ ਜੇ ਡਿੱਗੇ ਪੱਤਾ ਵੀ, ਐਸੀ ਚੁੱਪ ਹੈ ਤਾਂ ਬਿਰਖ ਅਰਜ਼ ਕਰੇ&quot;''।

==ਰਚਨਾਵਾਂ==
===ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ===
*''[[ਹਵਾ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼ (ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ)|ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼]] -1979''
*''[[ਬਿਰਖ ਅਰਜ਼ ਕਰੇ]]- 1992''
*''[[ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਸੁਲਗਦੀ ਵਰਣਮਾਲਾ|ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਸੁਲਗਦੀ ਵਰਨਮਾਲਾ]]-1992''
*''[https://punjabisahit.com/poem/lafzan-di-dargah/ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਦੀ ਦਰਗਾਹ]- 2003''
*''[[ਪਤਝੜ ਦੀ ਪਾਜ਼ੇਬ]]''
*''[[ਸੁਰਜ਼ਮੀਨ|ਸੁਰ-ਜ਼ਮੀਨ]]- 2007''
*''[[ਚੰਨ ਸੂਰਜ ਦੀ ਵਹਿੰਗੀ]]''
===ਅਨੁਵਾਦ ===
* ਸਪੇਨੀ ਲੇਖਕ [[ਲੋਰਕਾ]] ਦੇ ਤਿੰਨ ਦੁਖਾਂਤ:
#[[ਅੱਗ ਦੇ ਕਲੀਰੇ]] (''[[ਬਲੱਡ ਵੈਡਿੰਗ]]'')&lt;ref&gt;[http://punjabipedia.org/topic.aspx?txt=%E0%A8%B8%E0%A9%81%E0%A8%B0%E0%A8%9C%E0%A9%80%E0%A8%A4%20%E0%A8%AA%E0%A8%BE%E0%A8%A4%E0%A8%B0 ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ - ਪੰਜਾਬੀ ਪੀਡੀਆ]&lt;/ref&gt;
#''ਸਈਓ ਨੀ ਮੈਂ ਅੰਤਹੀਣ ਤਰਕਾਲਾਂ'' (''[[ਯੇਰਮਾ]]'')
#''[[ਹੁਕਮੀ ਦੀ ਹਵੇਲੀ]]'' (''[[ਲਾ ਕਾਸਾ ਡੇ ਬਰਨਾਰਡਾ ਅਲਬਾ]]'')
*&quot;ਨਾਗ ਮੰਡਲ&quot; (ਗਿਰੀਸ਼ ਕਾਰਨਾਡ ਦਾ ਨਾਟਕ)
*ਬ੍ਰੈਖਤ ਅਤੇ ਨੇਰੂਦਾ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ
*''ਸ਼ਹਿਰ ਮੇਰੇ ਦੀ ਪਾਗਲ ਔਰਤ'' (ਯਾਂ ਜਿਰਾਦੂ ਦੇ ਫ਼ਰੈਂਚ ਨਾਟਕ ''ਲਾ ਫ਼ੋਲੇ ਡੇ ਸਈਓ'')

=== ਵਾਰਤਕ ===
* ''[[ਸੂਰਜ ਮੰਦਰ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ]]''
* ''ਇਹ ਬਾਤ ਨਿਰੀ ਏਨੀ ਹੀ ਨਹੀਂ''(2021) 
(ਕਿਸਾਨੀ ਮੋਰਚੇ ਦੋਰਾਨ ਲਿਖੇ ਲੇਖ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ)

==ਸਨਮਾਨ==
* 1993 ਵਿੱਚ &quot;ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਸੁਲਗਦੀ ਵਰਨਮਾਲਾ&quot; ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਸਨਮਾਨ
* 1997 ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲੋਂ 'ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ' ਸਨਮਾਨ
* 1999 ਵਿੱਚ &quot;ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪਰੀਸ਼ਦ ਕਲਕੱਤਾ&quot; ਵਲੋਂ '''ਪੰਚਨਾਦ ਪੁਰਸਕਾਰ'''
* 2012 ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵੱਲੋਂ ਡਾਕਟਰ ਆਫ਼ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ੀ ਆਨਰਜ਼ ਕਾਜ਼ਾ (ਆਨਰੇਰੀ) ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ
* 2012 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਰਵ-ਉਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਨਮਾਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ '''ਪਦਮਸ਼੍ਰੀ'''
* &quot;ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਦੀ ਦਰਗਾਹ&quot; ਲਈ ਸਰਸਵਤੀ ਸਨਮਾਨ

==ਕਾਵਿ-ਨਮੂਨਾ==
&lt;poem&gt;
ਕੋਈ ਡਾਲੀਆਂ ਚੋਂ ਲੰਘਿਆ ਹਵਾ ਬਣ ਕੇ
ਅਸੀਂ ਰਹਿ ਗਏ ਬਿਰਖ ਵਾਲੀ ਹਾ ਬਣ ਕੇ

ਪੈੜਾਂ ਤੇਰੀਆਂ ‘ਤੇ ਦੂਰ ਦੂਰ ਤੀਕ ਮੇਰੇ ਪੱਤੇ
ਡਿੱਗੇ ਮੇਰੀਆਂ ਬਹਾਰਾਂ ਦਾ ਗੁਨਾਹ ਬਣ ਕੇ

ਪਿਆਂ ਅੰਬੀਆਂ ਨੂੰ ਬੂਰ ਸੀ ਕਿ ਕੋਇਲ ਕੂਕ ਪਈ
ਕਿਸੇ ਜਿੰਦ ਬੀਆਬਾਨ ਦੀ ਗਵਾਹ ਬਣ ਕੇ

ਕਦੀ ਬੰਦਿਆਂ ਦੇ ਵਾਂਗੂ ਸਾਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਵੀ ਕਰ
ਐਵੇਂ ਲੰਘ ਜਾਨੈ ਪਾਣੀ ਕਦੇ ਵਾ ਬਣ ਕੇ

ਜਦੋਂ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ਹਾਣ ਦਾ ਸੀ ਸਾਂਵਰਾ ਜਿਹਾ
ਜਦੋਂ ਜੁਦਾ ਹੋਇਆ ਤੁਰ ਗਿਆ ਖੁਦਾ ਬਣ ਕੇ
&lt;/poem&gt;

ਅਗਲਾ-

ਮੈਂ ਰਾਹਾਂ ਤੇ ਨਹੀਂ ਤੁਰਦਾ ਮੈਂ ਤੁਰਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਰਾਹ ਬਣਦੇ
ਯੁਗਾਂ ਤੋਂ ਕਾਫਲੇ ਆਉਂਦੇ ਇਸੇ ਸੱਚ ਦੇ ਗਵਾਹ ਬਣਦੇ

ਇਹ ਤਪਦੀ ਰੇਤ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਰਸਤਾ ਠੀਕ ਹੈ ਮੇਰਾ
ਇਹ ਸੜਦੇ ਪੈਰ, ਠਰਦੇ ਦਿਲ, ਮੇਰੇ ਸੱਚ ਦੇ ਗਵਾਹ ਬਣਦੇ

ਜੁ ਲੋ ਮੱਥੇ 'ਚੋਂ ਫੁੱਟਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਅਸਲੀ ਤਾਜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ
ਤਵੀ ਦੇ ਤਖਤ 'ਤੇ ਬਹਿ ਕੇ ਹੀ ਸੱਚੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਬਣਦੇ

ਇਹ ਪੰਡਤ ਰਾਗ ਦੇ ਤਾਂ ਪਿੱਛੋਂ ਸਦੀਆਂ ਬਾਅਦ ਆਉਂਦੇ ਨੇ
ਮੇਰੇ ਹਉਕੇ ਹੀ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਵੰਝਲੀ ਦੇ ਸਾਹ ਬਣਦੇ

ਅਸਾਨੂੰ ਰੀਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਪਰੀਤ ਪਿਆਰੀ ਹੈ
ਤੂੰ ਲਿਖ ਲੇਖਾ ਤੇ ਲਿਖ ਜਿੰਨੇ ਵੀ ਨੇ ਸਾਡੇ ਗੁਨਾਹ ਬਣਦੇ

ਰਾਂਝੇ ਨਾ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਵੀ ਨਾ ਬਣਦੇ ਅਸੀਂ ਕੈਦੋਂ
ਅਸੀਂ ਜਾਂ ਨਾਥ ਹੁੰਦੇ ਜਾਂ ਅਸੀਂ ਲੁੱਡਣ ਮਲਾਹ ਬਣਦੇ

ਉਦੋਂ ਤਕ ਤੂੰ ਹੈਂ ਸਾਡੀ ਹਿੱਕ ਦੇ ਵਿਚ ਮਹਿਫੂਜ਼ ਮਰ ਕੇ ਵੀ
ਜਦੋਂ ਤਕ ਜਿਸਮ ਸਾਡੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੜ ਕੇ ਸੁਆਹ ਬਣਦੇ

ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਦੇ ਸੁਖਨ ਕੁਛ ਯਾਰ, ਕੁਛ ਤਾਰੀਖ ਦੇ ਮੰਜ਼ਰ
ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਜ਼ਖਮ ਖਾ ਲੈਨਾਂ ਮੇਰੀ ਖ਼ਾਤਰ ਪਨਾਹ ਬਣਦੇ

ਮੈਂ ਇਕ ਗੱਲ ਜਾਣਦਾਂ ਕਿ ਹੈ ਕੋਈ ਸ਼ੈ ਇਸ ਵਜੂਦ ਅੰਦਰ
ਉਹ ਜਿਹੜੀ ਲਿਸ਼ਕ ਉਠਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਭ ਰੁਖ ਸਿਆਹ ਬਣਦੇ

ਕਦੀ ਦਰਿਆ ਇੱਕਲਾ ਤੈਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਦਿਸ਼ਾ ਆਪਣੀ
ਜ਼ਮੀਂ ਦੀ ਢਾਲ, ਜਲ ਦਾ ਵੇਗ ਹੀ ਰਲ ਮਿਲ ਕੇ ਰਾਹ ਬਣਦੇ

ਅਚਨਚੇਤੀ ਕਿਸੇ ਬਿੰਦੂ 'ਚੋਂ ਚਸ਼ਮਾ ਫੁੱਟ ਪੈਂਦਾ ਹੈ
ਇਹ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਐਵੇਂ ਖਾਹਮਖਾਹ ਬਣਦੇ

ਮੈਂ ਕੁਝ ਨਾਦਾਂ ਤੇ ਬਿੰਦਾਂ ਦਾ ਮਿਲਣ-ਬਿੰਦੂ ਹਾਂ ਮੈਂ ਕੀ ਹਾਂ
ਜੇ ਮੈਂ ਆਖਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਕੁਝ ਹਾਂ ਕਥਨ ਮੇਰੇ ਗੁਨਾਹ ਬਣਦੇ

ਇਹ ਤੁਰਦਾ ਕੌਣ ਹੈ ਮੈਂ ਕੌਣ ਹਾਂ ਤੇ ਕੌਣ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ
ਇਹ ਸੋਚਾਂ ਦਾ ਸਫਰ ਹੈ ਜਿਸ ਲਈ ਸੀਨੇ ਹੀ ਰਾਹ ਬਣਦੇ

ਜਦੋਂ ਤਕ ਲਫਜ਼ ਜਿਊਂਦੇ ਨੇ ਸੁਖਨਵਰ ਜਿਓਣ ਮਰ ਕੇ ਵੀ
ਉਹ ਕੇਵਲ ਜਿਸਮ ਹੁੰਦੇ ਨੇ ਜੋ ਸਿਵਿਆਂ ਵਿਚ ਸੁਆਹ ਬਣਦੇ

ਹਮੇਸ਼ਾ ਲੋਚਿਆ ਬਣਨਾ ਤੁਹਾਡੇ ਪਿਆਰ ਦੇ 'ਪਾਤਰ'
ਕਦੇ ਨਾ ਸੋਚਿਆ ਆਪਾਂ ਕਿ ਅਹੁ ਬਣਦੇ ਜਾਂ ਆਹ ਬਣਦੇ।

==ਟੀ.ਵੀ ਤੇ ਫ਼ਿਲਮਾਂ==
ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ੀਚਰ ਫਿਲਮ &quot;ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ&quot; ਦੇ ਡਾਇਲਾਗ ਲਿਖੇ ਹਨ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਪਾਤਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਆਪਣੀ ਮਖ਼ਮਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਇਕ ਟੇਪ &quot;ਬਿਰਖ ਜੋ ਸਾਜ ਹੈ&quot; ਵੀ ਆਈ ਹੈ।

== ਗੈਲਰੀ ==
&lt;Gallery mode=packed style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Sahitya Akademi Award - Surjit Patar.JPG|ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ - ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ
Dr._Surjit_Patar_and_Stalinjeet_at_WikiConference_India_2016.jpg|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸ਼ਕ ਨਾਲ
Padam Shree Dr. Surjeet Patar.png|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ 28 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2024 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਵਨ ਲੁਧਿਆਣਾ।
Dr. Surjeet Patar.png|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਨਾਭਾ ਕਵਿਤਾ ਉਤਸਵ 2022 ਮੌਕੇ।
Punjabi Poet Surjeet Patar.png|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ 28 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2024 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਵਨ ਲੁਧਿਆਣਾ।
File:Satdeep Gill with Surjit Patar.JPG|29 ਮਈ 2015 ਨੂੰ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਿਖਣ ਵਾਲ਼ੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ
File:Dr. Surjit Patar speaks at opening ceremony of WikiConference India 2016, 5 August 2016 1.jpg|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਵਿੱਕੀ ਇੰਡੀਆ ਕਾਨਫਰੰਸ 5 ਅਗਸਤ 2016 
File:Dr. Surjit Patar and Satdeep Gill-Opening Ceremony-WCI 2016 at CGC, Mohali- 5 August-IMG 4894.jpg|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਵਿੱਕੀ ਇੰਡੀਆ 5 ਅਗਸਤ 2016
File:Surjeet Patar.png|ਇਹ ਤਸਵੀਰ 28 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2024 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਵਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਖੇ ਖਿੱਚੀ ਗਈ।
&lt;/Gallery&gt;

==ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ==
*[[ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ]]
*[[ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ]]
*[[ਅਜੀਤ ਕੌਰ]]
*ਡਾ. [[ਸੁਖਪਾਲ ਸੰਘੇੜਾ]]

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}} 

==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ ==
{{Commons category|Surjit Patar|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ}}
*{{IMDb name| id=2539698|name=ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ}}
*{{Facebook|PATARSURJIT |ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ}}

{{ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ}}
{{ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1945]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2024]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਲੇਖਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਅਕਾਦਮਿਕ ਸਟਾਫ਼]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਾਂਤ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ) ਦੇ ਲੋਕ]]</text>
      <sha1>exf833zg26318vcfohb87cujui8lmz5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>811112</id>
      <parentid>811111</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T21:07:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>魔琴</username>
        <id>42101</id>
      </contributor>
      <comment>// Edit via Wikiplus</comment>
      <origin>811112</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21426" sha1="gkeqcm3meyzxwfmrx0kvbnxko0dpf72" xml:space="preserve">{{Infobox writer
| name             = ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ
| image            = Surjit Patar.jpg
| image_size       = 
| caption          = 
| birth_date       = {{birth date|df=y|1945|01|14}}
| birth_place      = [[ਪੱਤੜ ਕਲਾਂ]], [[ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਾਂਤ (ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ)|ਪੰਜਾਬ]], [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ|ਭਾਰਤ]]
| death_date       = {{death date and age|2024|05|11|1945|01|14|df=yes}}
| death_place      = [[ਲੁਧਿਆਣਾ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਭਾਰਤ]]
| occupation       = ਅਧਿਆਪਨ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰੀ
| education        = [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ]], [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]
| genre            = [[ਗ਼ਜ਼ਲ]], [[ਨਜ਼ਮ]]
| subject          = ਸਮਾਜਿਕ
| notableworks     = ''ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼''
}}
'''ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ''' (ਜਨਮ '''ਸੁਰਜੀਤ ਹੁੰਜਣ''') (14 ਜਨਵਰੀ 1945 – 11 ਮਈ 2024)&lt;ref&gt;{{Cite news |last=PTI |date=2024-05-11 |title=Punjabi poet, writer Surjit Patar passes away at 79 |url=https://www.thehindu.com/news/national/punjab/punjabi-poet-writer-surjit-patar-passes-away-at-79/article68163927.ece |access-date=2024-05-11 |work=The Hindu |language=en-IN |issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt; ਇੱਕ [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਦਾ ਲੇਖਕ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ]] ਦਾ ਕਵੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite web | url=http://www.ramgarhiakom.com/2020/news/news_doc/01_jan_20.html | title=Ramgarhia kom News, January-2020 }}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਹੈ।&lt;ref name=ssingh&gt;{{cite journal |last=Singh |first= Surjit |date=Spring–Fall 2006 |title=Surjit Patar: Poet of the Personal and the Political |journal=Journal of Punjab Studies |volume=13 |issue= 1|pages= 265 |quote= His poems enjoy immense popularity with the general public and have won high acclaim from critics. }}&lt;/ref&gt; 

==ਜੀਵਨ ==
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਸੰਨ 1945 ਨੂੰ [[ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ [[ਜਲੰਧਰ]] ਜਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ [[ਪੱਤੜ ਕਲਾਂ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਕੌਰ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਸ.ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਸੀ। ਪਾਤਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਅਤੇ ਖਾਲਸਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਖਹਿਰਾ ਮਝਾ ਤੋਂ ਦਸਵੀਂ ਪਾਸ ਕੀਤੀ। ਰਣਧੀਰ ਗੌਰਮਿੰਟ ਕਾਲਜ ਕਪੂਰਥਲਾ ਤੋਂ ਬੀ.ਏ ਕਰਕੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] [[ਪਟਿਆਲਾ]] ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਐਮ.ਏ. ਅਤੇ [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ|ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਿਸਟੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਤੋਂ ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ ਕੀਤੀ। ਜਿਸਦਾ ਵਿਸ਼ਾ &quot;ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕਧਾਰਾ ਦਾ ਰੂਪਾਂਤਰਣ&quot; ਸੀ। ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਅਤੇ ਉੱਘੇ ਨਾਟਕਕਾਰ [[ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੇਠੀ]] ਦੇ ਕਹਿਣ 'ਤੇ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਹੀ ਆਪਣਾ ਤਖੱਲਸ 'ਪਾਤਰ' ਰੱਖ ਲਿਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਸੁਰਜੀਤ ਦੇ ਨਾਲ ਪੱਤੜ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਹੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਸਨ।

ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਕਲਾ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/eminent-poet-surjit-patar-is-new-punjab-arts-council-chief-4809036/|title=Eminent poet Surjit Patar is new Punjab Arts Council chief|date=2017-08-23|website=The Indian Express|language=en-US|access-date=2020-01-29}}&lt;/ref&gt; ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ [[ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 2012 ਵਿੱਚ [[ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ]] ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/punjabi-poet-surjit-patar-gets-padma-shri/|title=Punjabi poet Surjit Patar gets Padma Shri|date=2012-01-26|website=The Indian Express|language=en-US|access-date=2020-01-29}}&lt;/ref&gt; ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਹ ਉੱਘਾ ਕਵੀ 11 ਮਈ 2024 ਨੂੰ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈਣ ਕਾਰਨ ਇਸ ਫਾਨੀ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਗਿਆ।

== ਕਿੱਤਾ ==
1969 ਵਿੱਚ ਪਾਤਰ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਕਾਲਜ ਬੀੜ ਸਾਹਿਬ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਲੱਗੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ [[ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਇਥੋਂ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਏ। [[2002]] ਵਿਚ  ਉਹ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਲੁਧਿਆਣਾ|ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ]] ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣੇ ਗਏ ਅਤੇ 2008 ਤੱਕ ਇਸ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। 2013 ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। 2013 ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਰਲਡ ਸਿੱਖ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, [[ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਫ਼ਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਚ ਵਿਜ਼ਿਟਿੰਗ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਾਤਰ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਪਲਿਆ ਤੇ ਪੇਂਡੂ ਵਿਦਿਆਲਿਆਂ ਤੋਂ ਵਿੱਦਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਆਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਰੱਖਣ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਪਾਤੜ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜ ਲਿਆ, ਜਿਹੜਾ ਘਸ-ਘਸਾ ਕੇ ਪਾਤਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਲਾਤੀਨੀ [[ਅਮਰੀਕਾ]] ਦੇ [[ਕੋਲੰਬੀਆ]] ਵਿੱਚ ਪੈਂਦੇ ਮੈਦਿਯਨ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ ਉਤਸਵ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕਰਨ ਗਿਆ ਸੀ। ਓਥੇ ਉਸ ਦੀ ਦਾੜ੍ਹੀ, ਪਗੜੀ ਦੇਖ ਕੇ ਇੱਕ ਸਪੇਨੀ ਬੱਚੇ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਦੂਗਰ ਸਮਝ ਲਿਆ ਸੀ।

==ਪੰਜਾਬੀ ਗਜ਼ਲ ਨੂੰ ਦੇਣ==
ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਇੱਕ ਸਫਲ ਗਜ਼ਲਕਾਰ ਵਜੋਂ ਹੋਈ। 'ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼' ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗਜ਼ਲਾਂ 'ਕੋਲਾਜ਼' ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ [[ਗ਼ਜ਼ਲ]] ਨੂੰ ਰਾਗਆਤਮਿਕਤਾ ਦੇ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਮਿਆਰ ਵਧਾਇਆ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਹਰ [[ਸ਼ੇਅਰ]] ਦੀ ਤਪਸ਼, ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚਲੀ ਗਹਿਰਾਈ ਮੁਨੱਖੀ ਮਨ ਨੂੰ ਭਾਵਨਾਤਮਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਝੰਜੋੜਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਸੂਖਮ ਭਾਵਾਂ ਵਾਲੇ ਸ਼ੇਅਰ, ਅੰਦਰੂਨੀ ਧਰਾਤਲ ਨੂੰ ਟੁੰਬਦੇ ਅਤੇ ਹਿਰਨੀ ਦੀ ਚਾਲ ਵਾਂਗੂ ਚੁੰਗੀਆਂ ਭਰਦੇ ਹਨ। ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਨੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਮਾਨਵਵਾਦੀ, ਬੇਇਨਸਾਫੀ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਜਟਿਲ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਲਮਬੰਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਯਥਾਰਥ ਦੇ ਪਸਾਰੇ ਨੂੰ ਵਿਰੋਧ ਵਿਚ ਸਮੇਟਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਅਨੁਭਵ ਦੇ ਕੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਨੂੰ [[ਉਰਦੂ]] ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਕੇ ਇਕ ਆਧੁਨਿਕ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਰੰਗ ਵਾਲੀ ਪਛਾਣ ਦੁਆਉਣ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਉਸਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ, “''ਕੁਛ ਕਿਹਾ ਤਾਂ ਹਨੇਰਾ ਜਰੇਗਾ ਕਿਵੇਂ, ਚੁੱਪ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਸ਼ਮਾਂਦਾਨ ਕੀ ਕਹਿਣਗੇ। ਗੀਤ ਦੀ ਮੌਤ ਇਸ ਰਾਤ ਜੇ ਹੋ ਗਈ, ਮੇਰਾ ਜੀਣਾ ਮੇਰੇ ਯਾਰ ਕਿੰਜ ਸਹਿਣਗੇ''” ਜਾਂ ਫਿਰ “''ਬਲਦਾ ਬਿਰਖ ਹਾਂ, ਖਤਮ ਹਾਂ, ਬਸ ਸ਼ਾਮ ਤੀਕ ਹਾਂ। ਫਿਰ ਵੀ ਕਿਸੇ ਬਹਾਰ ਦੀ ਕਰਦਾ ਉਡੀਕ ਹਾਂ&quot;''।  “''ਕੋਈ ਡਾਲੀਆਂ ‘ਚੋਂ ਲੰਘਿਆ ਹਵਾ ਬਣ ਕੇ, ਅਸੀਂ ਰਹਿ ਗਏ ਬਿਰਖ ਵਾਲੀ ਹਾ ਬਣ ਕੇ&quot;'', “''ਖੜਕ ਹੋਵੇ ਜੇ ਡਿੱਗੇ ਪੱਤਾ ਵੀ, ਐਸੀ ਚੁੱਪ ਹੈ ਤਾਂ ਬਿਰਖ ਅਰਜ਼ ਕਰੇ&quot;''।

==ਰਚਨਾਵਾਂ==
===ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ===
*''[[ਹਵਾ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼ (ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ)|ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼]] -1979''
*''[[ਬਿਰਖ ਅਰਜ਼ ਕਰੇ]]- 1992''
*''[[ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਸੁਲਗਦੀ ਵਰਣਮਾਲਾ|ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਸੁਲਗਦੀ ਵਰਨਮਾਲਾ]]-1992''
*''ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਦੀ ਦਰਗਾਹ- 2003''
*''[[ਪਤਝੜ ਦੀ ਪਾਜ਼ੇਬ]]''
*''[[ਸੁਰਜ਼ਮੀਨ|ਸੁਰ-ਜ਼ਮੀਨ]]- 2007''
*''[[ਚੰਨ ਸੂਰਜ ਦੀ ਵਹਿੰਗੀ]]''
===ਅਨੁਵਾਦ ===
* ਸਪੇਨੀ ਲੇਖਕ [[ਲੋਰਕਾ]] ਦੇ ਤਿੰਨ ਦੁਖਾਂਤ:
#[[ਅੱਗ ਦੇ ਕਲੀਰੇ]] (''[[ਬਲੱਡ ਵੈਡਿੰਗ]]'')&lt;ref&gt;[http://punjabipedia.org/topic.aspx?txt=%E0%A8%B8%E0%A9%81%E0%A8%B0%E0%A8%9C%E0%A9%80%E0%A8%A4%20%E0%A8%AA%E0%A8%BE%E0%A8%A4%E0%A8%B0 ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ - ਪੰਜਾਬੀ ਪੀਡੀਆ]&lt;/ref&gt;
#''ਸਈਓ ਨੀ ਮੈਂ ਅੰਤਹੀਣ ਤਰਕਾਲਾਂ'' (''[[ਯੇਰਮਾ]]'')
#''[[ਹੁਕਮੀ ਦੀ ਹਵੇਲੀ]]'' (''[[ਲਾ ਕਾਸਾ ਡੇ ਬਰਨਾਰਡਾ ਅਲਬਾ]]'')
*&quot;ਨਾਗ ਮੰਡਲ&quot; (ਗਿਰੀਸ਼ ਕਾਰਨਾਡ ਦਾ ਨਾਟਕ)
*ਬ੍ਰੈਖਤ ਅਤੇ ਨੇਰੂਦਾ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ
*''ਸ਼ਹਿਰ ਮੇਰੇ ਦੀ ਪਾਗਲ ਔਰਤ'' (ਯਾਂ ਜਿਰਾਦੂ ਦੇ ਫ਼ਰੈਂਚ ਨਾਟਕ ''ਲਾ ਫ਼ੋਲੇ ਡੇ ਸਈਓ'')

=== ਵਾਰਤਕ ===
* ''[[ਸੂਰਜ ਮੰਦਰ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ]]''
* ''ਇਹ ਬਾਤ ਨਿਰੀ ਏਨੀ ਹੀ ਨਹੀਂ''(2021) 
(ਕਿਸਾਨੀ ਮੋਰਚੇ ਦੋਰਾਨ ਲਿਖੇ ਲੇਖ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ)

==ਸਨਮਾਨ==
* 1993 ਵਿੱਚ &quot;ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਸੁਲਗਦੀ ਵਰਨਮਾਲਾ&quot; ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਸਨਮਾਨ
* 1997 ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲੋਂ 'ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ' ਸਨਮਾਨ
* 1999 ਵਿੱਚ &quot;ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪਰੀਸ਼ਦ ਕਲਕੱਤਾ&quot; ਵਲੋਂ '''ਪੰਚਨਾਦ ਪੁਰਸਕਾਰ'''
* 2012 ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵੱਲੋਂ ਡਾਕਟਰ ਆਫ਼ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ੀ ਆਨਰਜ਼ ਕਾਜ਼ਾ (ਆਨਰੇਰੀ) ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ
* 2012 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਰਵ-ਉਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਨਮਾਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ '''ਪਦਮਸ਼੍ਰੀ'''
* &quot;ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਦੀ ਦਰਗਾਹ&quot; ਲਈ ਸਰਸਵਤੀ ਸਨਮਾਨ

==ਕਾਵਿ-ਨਮੂਨਾ==
&lt;poem&gt;
ਕੋਈ ਡਾਲੀਆਂ ਚੋਂ ਲੰਘਿਆ ਹਵਾ ਬਣ ਕੇ
ਅਸੀਂ ਰਹਿ ਗਏ ਬਿਰਖ ਵਾਲੀ ਹਾ ਬਣ ਕੇ

ਪੈੜਾਂ ਤੇਰੀਆਂ ‘ਤੇ ਦੂਰ ਦੂਰ ਤੀਕ ਮੇਰੇ ਪੱਤੇ
ਡਿੱਗੇ ਮੇਰੀਆਂ ਬਹਾਰਾਂ ਦਾ ਗੁਨਾਹ ਬਣ ਕੇ

ਪਿਆਂ ਅੰਬੀਆਂ ਨੂੰ ਬੂਰ ਸੀ ਕਿ ਕੋਇਲ ਕੂਕ ਪਈ
ਕਿਸੇ ਜਿੰਦ ਬੀਆਬਾਨ ਦੀ ਗਵਾਹ ਬਣ ਕੇ

ਕਦੀ ਬੰਦਿਆਂ ਦੇ ਵਾਂਗੂ ਸਾਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਵੀ ਕਰ
ਐਵੇਂ ਲੰਘ ਜਾਨੈ ਪਾਣੀ ਕਦੇ ਵਾ ਬਣ ਕੇ

ਜਦੋਂ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ਹਾਣ ਦਾ ਸੀ ਸਾਂਵਰਾ ਜਿਹਾ
ਜਦੋਂ ਜੁਦਾ ਹੋਇਆ ਤੁਰ ਗਿਆ ਖੁਦਾ ਬਣ ਕੇ
&lt;/poem&gt;

ਅਗਲਾ-

ਮੈਂ ਰਾਹਾਂ ਤੇ ਨਹੀਂ ਤੁਰਦਾ ਮੈਂ ਤੁਰਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਰਾਹ ਬਣਦੇ
ਯੁਗਾਂ ਤੋਂ ਕਾਫਲੇ ਆਉਂਦੇ ਇਸੇ ਸੱਚ ਦੇ ਗਵਾਹ ਬਣਦੇ

ਇਹ ਤਪਦੀ ਰੇਤ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਰਸਤਾ ਠੀਕ ਹੈ ਮੇਰਾ
ਇਹ ਸੜਦੇ ਪੈਰ, ਠਰਦੇ ਦਿਲ, ਮੇਰੇ ਸੱਚ ਦੇ ਗਵਾਹ ਬਣਦੇ

ਜੁ ਲੋ ਮੱਥੇ 'ਚੋਂ ਫੁੱਟਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਅਸਲੀ ਤਾਜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ
ਤਵੀ ਦੇ ਤਖਤ 'ਤੇ ਬਹਿ ਕੇ ਹੀ ਸੱਚੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਬਣਦੇ

ਇਹ ਪੰਡਤ ਰਾਗ ਦੇ ਤਾਂ ਪਿੱਛੋਂ ਸਦੀਆਂ ਬਾਅਦ ਆਉਂਦੇ ਨੇ
ਮੇਰੇ ਹਉਕੇ ਹੀ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਵੰਝਲੀ ਦੇ ਸਾਹ ਬਣਦੇ

ਅਸਾਨੂੰ ਰੀਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਪਰੀਤ ਪਿਆਰੀ ਹੈ
ਤੂੰ ਲਿਖ ਲੇਖਾ ਤੇ ਲਿਖ ਜਿੰਨੇ ਵੀ ਨੇ ਸਾਡੇ ਗੁਨਾਹ ਬਣਦੇ

ਰਾਂਝੇ ਨਾ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਵੀ ਨਾ ਬਣਦੇ ਅਸੀਂ ਕੈਦੋਂ
ਅਸੀਂ ਜਾਂ ਨਾਥ ਹੁੰਦੇ ਜਾਂ ਅਸੀਂ ਲੁੱਡਣ ਮਲਾਹ ਬਣਦੇ

ਉਦੋਂ ਤਕ ਤੂੰ ਹੈਂ ਸਾਡੀ ਹਿੱਕ ਦੇ ਵਿਚ ਮਹਿਫੂਜ਼ ਮਰ ਕੇ ਵੀ
ਜਦੋਂ ਤਕ ਜਿਸਮ ਸਾਡੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੜ ਕੇ ਸੁਆਹ ਬਣਦੇ

ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਦੇ ਸੁਖਨ ਕੁਛ ਯਾਰ, ਕੁਛ ਤਾਰੀਖ ਦੇ ਮੰਜ਼ਰ
ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਜ਼ਖਮ ਖਾ ਲੈਨਾਂ ਮੇਰੀ ਖ਼ਾਤਰ ਪਨਾਹ ਬਣਦੇ

ਮੈਂ ਇਕ ਗੱਲ ਜਾਣਦਾਂ ਕਿ ਹੈ ਕੋਈ ਸ਼ੈ ਇਸ ਵਜੂਦ ਅੰਦਰ
ਉਹ ਜਿਹੜੀ ਲਿਸ਼ਕ ਉਠਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਭ ਰੁਖ ਸਿਆਹ ਬਣਦੇ

ਕਦੀ ਦਰਿਆ ਇੱਕਲਾ ਤੈਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਦਿਸ਼ਾ ਆਪਣੀ
ਜ਼ਮੀਂ ਦੀ ਢਾਲ, ਜਲ ਦਾ ਵੇਗ ਹੀ ਰਲ ਮਿਲ ਕੇ ਰਾਹ ਬਣਦੇ

ਅਚਨਚੇਤੀ ਕਿਸੇ ਬਿੰਦੂ 'ਚੋਂ ਚਸ਼ਮਾ ਫੁੱਟ ਪੈਂਦਾ ਹੈ
ਇਹ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਐਵੇਂ ਖਾਹਮਖਾਹ ਬਣਦੇ

ਮੈਂ ਕੁਝ ਨਾਦਾਂ ਤੇ ਬਿੰਦਾਂ ਦਾ ਮਿਲਣ-ਬਿੰਦੂ ਹਾਂ ਮੈਂ ਕੀ ਹਾਂ
ਜੇ ਮੈਂ ਆਖਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਕੁਝ ਹਾਂ ਕਥਨ ਮੇਰੇ ਗੁਨਾਹ ਬਣਦੇ

ਇਹ ਤੁਰਦਾ ਕੌਣ ਹੈ ਮੈਂ ਕੌਣ ਹਾਂ ਤੇ ਕੌਣ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ
ਇਹ ਸੋਚਾਂ ਦਾ ਸਫਰ ਹੈ ਜਿਸ ਲਈ ਸੀਨੇ ਹੀ ਰਾਹ ਬਣਦੇ

ਜਦੋਂ ਤਕ ਲਫਜ਼ ਜਿਊਂਦੇ ਨੇ ਸੁਖਨਵਰ ਜਿਓਣ ਮਰ ਕੇ ਵੀ
ਉਹ ਕੇਵਲ ਜਿਸਮ ਹੁੰਦੇ ਨੇ ਜੋ ਸਿਵਿਆਂ ਵਿਚ ਸੁਆਹ ਬਣਦੇ

ਹਮੇਸ਼ਾ ਲੋਚਿਆ ਬਣਨਾ ਤੁਹਾਡੇ ਪਿਆਰ ਦੇ 'ਪਾਤਰ'
ਕਦੇ ਨਾ ਸੋਚਿਆ ਆਪਾਂ ਕਿ ਅਹੁ ਬਣਦੇ ਜਾਂ ਆਹ ਬਣਦੇ।

==ਟੀ.ਵੀ ਤੇ ਫ਼ਿਲਮਾਂ==
ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ੀਚਰ ਫਿਲਮ &quot;ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ&quot; ਦੇ ਡਾਇਲਾਗ ਲਿਖੇ ਹਨ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਪਾਤਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਆਪਣੀ ਮਖ਼ਮਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਇਕ ਟੇਪ &quot;ਬਿਰਖ ਜੋ ਸਾਜ ਹੈ&quot; ਵੀ ਆਈ ਹੈ।

== ਗੈਲਰੀ ==
&lt;Gallery mode=packed style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Sahitya Akademi Award - Surjit Patar.JPG|ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ - ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ
Dr._Surjit_Patar_and_Stalinjeet_at_WikiConference_India_2016.jpg|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸ਼ਕ ਨਾਲ
Padam Shree Dr. Surjeet Patar.png|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ 28 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2024 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਵਨ ਲੁਧਿਆਣਾ।
Dr. Surjeet Patar.png|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਨਾਭਾ ਕਵਿਤਾ ਉਤਸਵ 2022 ਮੌਕੇ।
Punjabi Poet Surjeet Patar.png|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ 28 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2024 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਵਨ ਲੁਧਿਆਣਾ।
File:Satdeep Gill with Surjit Patar.JPG|29 ਮਈ 2015 ਨੂੰ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਿਖਣ ਵਾਲ਼ੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ
File:Dr. Surjit Patar speaks at opening ceremony of WikiConference India 2016, 5 August 2016 1.jpg|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਵਿੱਕੀ ਇੰਡੀਆ ਕਾਨਫਰੰਸ 5 ਅਗਸਤ 2016 
File:Dr. Surjit Patar and Satdeep Gill-Opening Ceremony-WCI 2016 at CGC, Mohali- 5 August-IMG 4894.jpg|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਵਿੱਕੀ ਇੰਡੀਆ 5 ਅਗਸਤ 2016
File:Surjeet Patar.png|ਇਹ ਤਸਵੀਰ 28 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2024 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਵਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਖੇ ਖਿੱਚੀ ਗਈ।
&lt;/Gallery&gt;

==ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ==
*[[ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ]]
*[[ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ]]
*[[ਅਜੀਤ ਕੌਰ]]
*ਡਾ. [[ਸੁਖਪਾਲ ਸੰਘੇੜਾ]]

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}} 

==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ ==
{{Commons category|Surjit Patar|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ}}
*{{IMDb name| id=2539698|name=ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ}}
*{{Facebook|PATARSURJIT |ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ}}

{{ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ}}
{{ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1945]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2024]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਲੇਖਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਅਕਾਦਮਿਕ ਸਟਾਫ਼]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਾਂਤ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ) ਦੇ ਲੋਕ]]</text>
      <sha1>gkeqcm3meyzxwfmrx0kvbnxko0dpf72</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>811119</id>
      <parentid>811112</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T06:22:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagmit Singh Brar</username>
        <id>17898</id>
      </contributor>
      <origin>811119</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21436" sha1="tj9c33y3mayn3kpjs8l1m1m0umbqlxa" xml:space="preserve">{{Infobox writer
| name             = ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ
| image            = Surjit Patar.jpg
| image_size       = 
| caption          = 
| birth_date       = {{birth date|df=y|1945|01|14}}
| birth_place      = [[ਪੱਤੜ ਕਲਾਂ]], [[ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਾਂਤ (ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ)|ਪੰਜਾਬ]], [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ|ਭਾਰਤ]]
| death_date       = {{death date and age|2024|05|11|1945|01|14|df=yes}}
| death_place      = [[ਲੁਧਿਆਣਾ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਭਾਰਤ]]
| occupation       = ਅਧਿਆਪਨ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰੀ
| education        = [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ]], [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]
| genre            = [[ਗ਼ਜ਼ਲ]], [[ਨਜ਼ਮ]]
| subject          = ਸਮਾਜਿਕ
| notableworks     = ''ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼''
}}
'''ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ''' ([[ਜਨਮ ਨਾਮ]]: '''ਸੁਰਜੀਤ ਹੁੰਜਣ''') (14 ਜਨਵਰੀ 1945 – 11 ਮਈ 2024)&lt;ref&gt;{{Cite news |last=PTI |date=2024-05-11 |title=Punjabi poet, writer Surjit Patar passes away at 79 |url=https://www.thehindu.com/news/national/punjab/punjabi-poet-writer-surjit-patar-passes-away-at-79/article68163927.ece |access-date=2024-05-11 |work=The Hindu |language=en-IN |issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt; ਇੱਕ [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] [[ਲੇਖਕ]] ਅਤੇ [[ਕਵੀ]] ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite web | url=http://www.ramgarhiakom.com/2020/news/news_doc/01_jan_20.html | title=Ramgarhia kom News, January-2020 }}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਹੈ।&lt;ref name=ssingh&gt;{{cite journal |last=Singh |first= Surjit |date=Spring–Fall 2006 |title=Surjit Patar: Poet of the Personal and the Political |journal=Journal of Punjab Studies |volume=13 |issue= 1|pages= 265 |quote= His poems enjoy immense popularity with the general public and have won high acclaim from critics. }}&lt;/ref&gt; 

==ਜੀਵਨ ==
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਸੰਨ 1945 ਨੂੰ [[ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ [[ਜਲੰਧਰ]] ਜਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ [[ਪੱਤੜ ਕਲਾਂ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਕੌਰ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਸ.ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਸੀ। ਪਾਤਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਅਤੇ ਖਾਲਸਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਖਹਿਰਾ ਮਝਾ ਤੋਂ ਦਸਵੀਂ ਪਾਸ ਕੀਤੀ। ਰਣਧੀਰ ਗੌਰਮਿੰਟ ਕਾਲਜ ਕਪੂਰਥਲਾ ਤੋਂ ਬੀ.ਏ ਕਰਕੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] [[ਪਟਿਆਲਾ]] ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਐਮ.ਏ. ਅਤੇ [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ|ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਿਸਟੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਤੋਂ ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ ਕੀਤੀ। ਜਿਸਦਾ ਵਿਸ਼ਾ &quot;ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕਧਾਰਾ ਦਾ ਰੂਪਾਂਤਰਣ&quot; ਸੀ। ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਅਤੇ ਉੱਘੇ ਨਾਟਕਕਾਰ [[ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੇਠੀ]] ਦੇ ਕਹਿਣ 'ਤੇ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਹੀ ਆਪਣਾ ਤਖੱਲਸ 'ਪਾਤਰ' ਰੱਖ ਲਿਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਸੁਰਜੀਤ ਦੇ ਨਾਲ ਪੱਤੜ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਹੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਸਨ।

ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਕਲਾ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/eminent-poet-surjit-patar-is-new-punjab-arts-council-chief-4809036/|title=Eminent poet Surjit Patar is new Punjab Arts Council chief|date=2017-08-23|website=The Indian Express|language=en-US|access-date=2020-01-29}}&lt;/ref&gt; ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ [[ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 2012 ਵਿੱਚ [[ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ]] ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/punjabi-poet-surjit-patar-gets-padma-shri/|title=Punjabi poet Surjit Patar gets Padma Shri|date=2012-01-26|website=The Indian Express|language=en-US|access-date=2020-01-29}}&lt;/ref&gt; ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਹ ਉੱਘਾ ਕਵੀ 11 ਮਈ 2024 ਨੂੰ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈਣ ਕਾਰਨ ਇਸ ਫਾਨੀ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਗਿਆ।

== ਕਿੱਤਾ ==
1969 ਵਿੱਚ ਪਾਤਰ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਕਾਲਜ ਬੀੜ ਸਾਹਿਬ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਲੱਗੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ [[ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਇਥੋਂ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਏ। [[2002]] ਵਿਚ  ਉਹ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਲੁਧਿਆਣਾ|ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ]] ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣੇ ਗਏ ਅਤੇ 2008 ਤੱਕ ਇਸ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। 2013 ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। 2013 ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਰਲਡ ਸਿੱਖ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, [[ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਫ਼ਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਚ ਵਿਜ਼ਿਟਿੰਗ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਾਤਰ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਪਲਿਆ ਤੇ ਪੇਂਡੂ ਵਿਦਿਆਲਿਆਂ ਤੋਂ ਵਿੱਦਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਆਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਰੱਖਣ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਪਾਤੜ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜ ਲਿਆ, ਜਿਹੜਾ ਘਸ-ਘਸਾ ਕੇ ਪਾਤਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਲਾਤੀਨੀ [[ਅਮਰੀਕਾ]] ਦੇ [[ਕੋਲੰਬੀਆ]] ਵਿੱਚ ਪੈਂਦੇ ਮੈਦਿਯਨ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ ਉਤਸਵ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕਰਨ ਗਿਆ ਸੀ। ਓਥੇ ਉਸ ਦੀ ਦਾੜ੍ਹੀ, ਪਗੜੀ ਦੇਖ ਕੇ ਇੱਕ ਸਪੇਨੀ ਬੱਚੇ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਦੂਗਰ ਸਮਝ ਲਿਆ ਸੀ।

==ਪੰਜਾਬੀ ਗਜ਼ਲ ਨੂੰ ਦੇਣ==
ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਇੱਕ ਸਫਲ ਗਜ਼ਲਕਾਰ ਵਜੋਂ ਹੋਈ। 'ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼' ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗਜ਼ਲਾਂ 'ਕੋਲਾਜ਼' ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ [[ਗ਼ਜ਼ਲ]] ਨੂੰ ਰਾਗਆਤਮਿਕਤਾ ਦੇ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਮਿਆਰ ਵਧਾਇਆ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਹਰ [[ਸ਼ੇਅਰ]] ਦੀ ਤਪਸ਼, ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚਲੀ ਗਹਿਰਾਈ ਮੁਨੱਖੀ ਮਨ ਨੂੰ ਭਾਵਨਾਤਮਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਝੰਜੋੜਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਸੂਖਮ ਭਾਵਾਂ ਵਾਲੇ ਸ਼ੇਅਰ, ਅੰਦਰੂਨੀ ਧਰਾਤਲ ਨੂੰ ਟੁੰਬਦੇ ਅਤੇ ਹਿਰਨੀ ਦੀ ਚਾਲ ਵਾਂਗੂ ਚੁੰਗੀਆਂ ਭਰਦੇ ਹਨ। ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਨੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਮਾਨਵਵਾਦੀ, ਬੇਇਨਸਾਫੀ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਜਟਿਲ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਲਮਬੰਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਯਥਾਰਥ ਦੇ ਪਸਾਰੇ ਨੂੰ ਵਿਰੋਧ ਵਿਚ ਸਮੇਟਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਅਨੁਭਵ ਦੇ ਕੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਨੂੰ [[ਉਰਦੂ]] ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਕੇ ਇਕ ਆਧੁਨਿਕ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਰੰਗ ਵਾਲੀ ਪਛਾਣ ਦੁਆਉਣ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਉਸਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ, “''ਕੁਛ ਕਿਹਾ ਤਾਂ ਹਨੇਰਾ ਜਰੇਗਾ ਕਿਵੇਂ, ਚੁੱਪ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਸ਼ਮਾਂਦਾਨ ਕੀ ਕਹਿਣਗੇ। ਗੀਤ ਦੀ ਮੌਤ ਇਸ ਰਾਤ ਜੇ ਹੋ ਗਈ, ਮੇਰਾ ਜੀਣਾ ਮੇਰੇ ਯਾਰ ਕਿੰਜ ਸਹਿਣਗੇ''” ਜਾਂ ਫਿਰ “''ਬਲਦਾ ਬਿਰਖ ਹਾਂ, ਖਤਮ ਹਾਂ, ਬਸ ਸ਼ਾਮ ਤੀਕ ਹਾਂ। ਫਿਰ ਵੀ ਕਿਸੇ ਬਹਾਰ ਦੀ ਕਰਦਾ ਉਡੀਕ ਹਾਂ&quot;''।  “''ਕੋਈ ਡਾਲੀਆਂ ‘ਚੋਂ ਲੰਘਿਆ ਹਵਾ ਬਣ ਕੇ, ਅਸੀਂ ਰਹਿ ਗਏ ਬਿਰਖ ਵਾਲੀ ਹਾ ਬਣ ਕੇ&quot;'', “''ਖੜਕ ਹੋਵੇ ਜੇ ਡਿੱਗੇ ਪੱਤਾ ਵੀ, ਐਸੀ ਚੁੱਪ ਹੈ ਤਾਂ ਬਿਰਖ ਅਰਜ਼ ਕਰੇ&quot;''।

==ਰਚਨਾਵਾਂ==
===ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ===
*''[[ਹਵਾ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼ (ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ)|ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼]] -1979''
*''[[ਬਿਰਖ ਅਰਜ਼ ਕਰੇ]]- 1992''
*''[[ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਸੁਲਗਦੀ ਵਰਣਮਾਲਾ|ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਸੁਲਗਦੀ ਵਰਨਮਾਲਾ]]-1992''
*''ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਦੀ ਦਰਗਾਹ- 2003''
*''[[ਪਤਝੜ ਦੀ ਪਾਜ਼ੇਬ]]''
*''[[ਸੁਰਜ਼ਮੀਨ|ਸੁਰ-ਜ਼ਮੀਨ]]- 2007''
*''[[ਚੰਨ ਸੂਰਜ ਦੀ ਵਹਿੰਗੀ]]''
===ਅਨੁਵਾਦ ===
* ਸਪੇਨੀ ਲੇਖਕ [[ਲੋਰਕਾ]] ਦੇ ਤਿੰਨ ਦੁਖਾਂਤ:
#[[ਅੱਗ ਦੇ ਕਲੀਰੇ]] (''[[ਬਲੱਡ ਵੈਡਿੰਗ]]'')&lt;ref&gt;[http://punjabipedia.org/topic.aspx?txt=%E0%A8%B8%E0%A9%81%E0%A8%B0%E0%A8%9C%E0%A9%80%E0%A8%A4%20%E0%A8%AA%E0%A8%BE%E0%A8%A4%E0%A8%B0 ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ - ਪੰਜਾਬੀ ਪੀਡੀਆ]&lt;/ref&gt;
#''ਸਈਓ ਨੀ ਮੈਂ ਅੰਤਹੀਣ ਤਰਕਾਲਾਂ'' (''[[ਯੇਰਮਾ]]'')
#''[[ਹੁਕਮੀ ਦੀ ਹਵੇਲੀ]]'' (''[[ਲਾ ਕਾਸਾ ਡੇ ਬਰਨਾਰਡਾ ਅਲਬਾ]]'')
*&quot;ਨਾਗ ਮੰਡਲ&quot; (ਗਿਰੀਸ਼ ਕਾਰਨਾਡ ਦਾ ਨਾਟਕ)
*ਬ੍ਰੈਖਤ ਅਤੇ ਨੇਰੂਦਾ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ
*''ਸ਼ਹਿਰ ਮੇਰੇ ਦੀ ਪਾਗਲ ਔਰਤ'' (ਯਾਂ ਜਿਰਾਦੂ ਦੇ ਫ਼ਰੈਂਚ ਨਾਟਕ ''ਲਾ ਫ਼ੋਲੇ ਡੇ ਸਈਓ'')

=== ਵਾਰਤਕ ===
* ''[[ਸੂਰਜ ਮੰਦਰ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ]]''
* ''ਇਹ ਬਾਤ ਨਿਰੀ ਏਨੀ ਹੀ ਨਹੀਂ'' (2021)
(ਕਿਸਾਨੀ ਮੋਰਚੇ ਦੋਰਾਨ ਲਿਖੇ ਲੇਖ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ)

==ਸਨਮਾਨ==
* 1993 ਵਿੱਚ &quot;ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਸੁਲਗਦੀ ਵਰਨਮਾਲਾ&quot; ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਸਨਮਾਨ
* 1997 ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲੋਂ 'ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ' ਸਨਮਾਨ
* 1999 ਵਿੱਚ &quot;ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪਰੀਸ਼ਦ ਕਲਕੱਤਾ&quot; ਵਲੋਂ '''ਪੰਚਨਾਦ ਪੁਰਸਕਾਰ'''
* 2012 ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵੱਲੋਂ ਡਾਕਟਰ ਆਫ਼ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ੀ ਆਨਰਜ਼ ਕਾਜ਼ਾ (ਆਨਰੇਰੀ) ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ
* 2012 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਰਵ-ਉਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਨਮਾਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ '''ਪਦਮਸ਼੍ਰੀ'''
* &quot;ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਦੀ ਦਰਗਾਹ&quot; ਲਈ ਸਰਸਵਤੀ ਸਨਮਾਨ

==ਕਾਵਿ-ਨਮੂਨਾ==
&lt;poem&gt;
ਕੋਈ ਡਾਲੀਆਂ ਚੋਂ ਲੰਘਿਆ ਹਵਾ ਬਣ ਕੇ
ਅਸੀਂ ਰਹਿ ਗਏ ਬਿਰਖ ਵਾਲੀ ਹਾ ਬਣ ਕੇ

ਪੈੜਾਂ ਤੇਰੀਆਂ ‘ਤੇ ਦੂਰ ਦੂਰ ਤੀਕ ਮੇਰੇ ਪੱਤੇ
ਡਿੱਗੇ ਮੇਰੀਆਂ ਬਹਾਰਾਂ ਦਾ ਗੁਨਾਹ ਬਣ ਕੇ

ਪਿਆਂ ਅੰਬੀਆਂ ਨੂੰ ਬੂਰ ਸੀ ਕਿ ਕੋਇਲ ਕੂਕ ਪਈ
ਕਿਸੇ ਜਿੰਦ ਬੀਆਬਾਨ ਦੀ ਗਵਾਹ ਬਣ ਕੇ

ਕਦੀ ਬੰਦਿਆਂ ਦੇ ਵਾਂਗੂ ਸਾਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਵੀ ਕਰ
ਐਵੇਂ ਲੰਘ ਜਾਨੈ ਪਾਣੀ ਕਦੇ ਵਾ ਬਣ ਕੇ

ਜਦੋਂ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ਹਾਣ ਦਾ ਸੀ ਸਾਂਵਰਾ ਜਿਹਾ
ਜਦੋਂ ਜੁਦਾ ਹੋਇਆ ਤੁਰ ਗਿਆ ਖੁਦਾ ਬਣ ਕੇ
&lt;/poem&gt;

ਅਗਲਾ-

ਮੈਂ ਰਾਹਾਂ ਤੇ ਨਹੀਂ ਤੁਰਦਾ ਮੈਂ ਤੁਰਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਰਾਹ ਬਣਦੇ
ਯੁਗਾਂ ਤੋਂ ਕਾਫਲੇ ਆਉਂਦੇ ਇਸੇ ਸੱਚ ਦੇ ਗਵਾਹ ਬਣਦੇ

ਇਹ ਤਪਦੀ ਰੇਤ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਰਸਤਾ ਠੀਕ ਹੈ ਮੇਰਾ
ਇਹ ਸੜਦੇ ਪੈਰ, ਠਰਦੇ ਦਿਲ, ਮੇਰੇ ਸੱਚ ਦੇ ਗਵਾਹ ਬਣਦੇ

ਜੁ ਲੋ ਮੱਥੇ 'ਚੋਂ ਫੁੱਟਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਅਸਲੀ ਤਾਜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ
ਤਵੀ ਦੇ ਤਖਤ 'ਤੇ ਬਹਿ ਕੇ ਹੀ ਸੱਚੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਬਣਦੇ

ਇਹ ਪੰਡਤ ਰਾਗ ਦੇ ਤਾਂ ਪਿੱਛੋਂ ਸਦੀਆਂ ਬਾਅਦ ਆਉਂਦੇ ਨੇ
ਮੇਰੇ ਹਉਕੇ ਹੀ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਵੰਝਲੀ ਦੇ ਸਾਹ ਬਣਦੇ

ਅਸਾਨੂੰ ਰੀਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਪਰੀਤ ਪਿਆਰੀ ਹੈ
ਤੂੰ ਲਿਖ ਲੇਖਾ ਤੇ ਲਿਖ ਜਿੰਨੇ ਵੀ ਨੇ ਸਾਡੇ ਗੁਨਾਹ ਬਣਦੇ

ਰਾਂਝੇ ਨਾ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਵੀ ਨਾ ਬਣਦੇ ਅਸੀਂ ਕੈਦੋਂ
ਅਸੀਂ ਜਾਂ ਨਾਥ ਹੁੰਦੇ ਜਾਂ ਅਸੀਂ ਲੁੱਡਣ ਮਲਾਹ ਬਣਦੇ

ਉਦੋਂ ਤਕ ਤੂੰ ਹੈਂ ਸਾਡੀ ਹਿੱਕ ਦੇ ਵਿਚ ਮਹਿਫੂਜ਼ ਮਰ ਕੇ ਵੀ
ਜਦੋਂ ਤਕ ਜਿਸਮ ਸਾਡੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੜ ਕੇ ਸੁਆਹ ਬਣਦੇ

ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਦੇ ਸੁਖਨ ਕੁਛ ਯਾਰ, ਕੁਛ ਤਾਰੀਖ ਦੇ ਮੰਜ਼ਰ
ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਜ਼ਖਮ ਖਾ ਲੈਨਾਂ ਮੇਰੀ ਖ਼ਾਤਰ ਪਨਾਹ ਬਣਦੇ

ਮੈਂ ਇਕ ਗੱਲ ਜਾਣਦਾਂ ਕਿ ਹੈ ਕੋਈ ਸ਼ੈ ਇਸ ਵਜੂਦ ਅੰਦਰ
ਉਹ ਜਿਹੜੀ ਲਿਸ਼ਕ ਉਠਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਭ ਰੁਖ ਸਿਆਹ ਬਣਦੇ

ਕਦੀ ਦਰਿਆ ਇੱਕਲਾ ਤੈਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਦਿਸ਼ਾ ਆਪਣੀ
ਜ਼ਮੀਂ ਦੀ ਢਾਲ, ਜਲ ਦਾ ਵੇਗ ਹੀ ਰਲ ਮਿਲ ਕੇ ਰਾਹ ਬਣਦੇ

ਅਚਨਚੇਤੀ ਕਿਸੇ ਬਿੰਦੂ 'ਚੋਂ ਚਸ਼ਮਾ ਫੁੱਟ ਪੈਂਦਾ ਹੈ
ਇਹ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਐਵੇਂ ਖਾਹਮਖਾਹ ਬਣਦੇ

ਮੈਂ ਕੁਝ ਨਾਦਾਂ ਤੇ ਬਿੰਦਾਂ ਦਾ ਮਿਲਣ-ਬਿੰਦੂ ਹਾਂ ਮੈਂ ਕੀ ਹਾਂ
ਜੇ ਮੈਂ ਆਖਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਕੁਝ ਹਾਂ ਕਥਨ ਮੇਰੇ ਗੁਨਾਹ ਬਣਦੇ

ਇਹ ਤੁਰਦਾ ਕੌਣ ਹੈ ਮੈਂ ਕੌਣ ਹਾਂ ਤੇ ਕੌਣ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ
ਇਹ ਸੋਚਾਂ ਦਾ ਸਫਰ ਹੈ ਜਿਸ ਲਈ ਸੀਨੇ ਹੀ ਰਾਹ ਬਣਦੇ

ਜਦੋਂ ਤਕ ਲਫਜ਼ ਜਿਊਂਦੇ ਨੇ ਸੁਖਨਵਰ ਜਿਓਣ ਮਰ ਕੇ ਵੀ
ਉਹ ਕੇਵਲ ਜਿਸਮ ਹੁੰਦੇ ਨੇ ਜੋ ਸਿਵਿਆਂ ਵਿਚ ਸੁਆਹ ਬਣਦੇ

ਹਮੇਸ਼ਾ ਲੋਚਿਆ ਬਣਨਾ ਤੁਹਾਡੇ ਪਿਆਰ ਦੇ 'ਪਾਤਰ'
ਕਦੇ ਨਾ ਸੋਚਿਆ ਆਪਾਂ ਕਿ ਅਹੁ ਬਣਦੇ ਜਾਂ ਆਹ ਬਣਦੇ।

==ਟੀ.ਵੀ ਤੇ ਫ਼ਿਲਮਾਂ==
ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ੀਚਰ ਫਿਲਮ &quot;ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ&quot; ਦੇ ਡਾਇਲਾਗ ਲਿਖੇ ਹਨ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਪਾਤਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਆਪਣੀ ਮਖ਼ਮਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਇਕ ਟੇਪ &quot;ਬਿਰਖ ਜੋ ਸਾਜ ਹੈ&quot; ਵੀ ਆਈ ਹੈ।

== ਗੈਲਰੀ ==
&lt;Gallery mode=packed style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Sahitya Akademi Award - Surjit Patar.JPG|ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ - ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ
Dr._Surjit_Patar_and_Stalinjeet_at_WikiConference_India_2016.jpg|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸ਼ਕ ਨਾਲ
Padam Shree Dr. Surjeet Patar.png|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ 28 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2024 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਵਨ ਲੁਧਿਆਣਾ।
Dr. Surjeet Patar.png|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਨਾਭਾ ਕਵਿਤਾ ਉਤਸਵ 2022 ਮੌਕੇ।
Punjabi Poet Surjeet Patar.png|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ 28 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2024 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਵਨ ਲੁਧਿਆਣਾ।
File:Satdeep Gill with Surjit Patar.JPG|29 ਮਈ 2015 ਨੂੰ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਿਖਣ ਵਾਲ਼ੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ
File:Dr. Surjit Patar speaks at opening ceremony of WikiConference India 2016, 5 August 2016 1.jpg|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਵਿੱਕੀ ਇੰਡੀਆ ਕਾਨਫਰੰਸ 5 ਅਗਸਤ 2016 
File:Dr. Surjit Patar and Satdeep Gill-Opening Ceremony-WCI 2016 at CGC, Mohali- 5 August-IMG 4894.jpg|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਵਿੱਕੀ ਇੰਡੀਆ 5 ਅਗਸਤ 2016
File:Surjeet Patar.png|ਇਹ ਤਸਵੀਰ 28 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2024 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਵਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਖੇ ਖਿੱਚੀ ਗਈ।
&lt;/Gallery&gt;

==ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ==
*[[ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ]]
*[[ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ]]
*[[ਅਜੀਤ ਕੌਰ]]
*ਡਾ. [[ਸੁਖਪਾਲ ਸੰਘੇੜਾ]]

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}} 

==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ ==
{{Commons category|Surjit Patar|ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ}}
*{{IMDb name| id=2539698|name=ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ}}
*{{Facebook|PATARSURJIT |ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ}}

{{ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ}}
{{ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1945]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2024]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਲੇਖਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਅਕਾਦਮਿਕ ਸਟਾਫ਼]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਾਂਤ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ) ਦੇ ਲੋਕ]]</text>
      <sha1>tj9c33y3mayn3kpjs8l1m1m0umbqlxa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20835</id>
    <revision>
      <id>811109</id>
      <parentid>810856</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T21:04:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>魔琴</username>
        <id>42101</id>
      </contributor>
      <comment>Reverted 1 edit by [[Special:Contributions/Charnigill|Charnigill]] ([[User talk:Charnigill|talk]]) (TwinkleGlobal)</comment>
      <origin>811109</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13018" sha1="b5krbkhopfa4q1xei9zu5bcxphg25ii" xml:space="preserve">{{Infobox writer
| name = ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ
| image = Thumbnail.jpg| ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅਮ੍ਰਿਤ

| imagesize =
| caption = ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ
| birth_name = ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੌਰ 
| birth_date = 
| birth_place = [[ਪਿੰਡ ਸਦਰਪੁਰਾ ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ]]
| occupation = ਸ਼ਾਇਰਾ 
| years_active = 
}}
[[ਤਸਵੀਰ:Sukhwinder Amrit.png|thumb]]
[[ਤਸਵੀਰ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ 05.jpg|thumb|ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ 2024 ਵਿੱਚ।]]
[[ਤਸਵੀਰ:Punjabi Writer 07.jpg|thumb|ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ 2024 ਵਿੱਚ।]]
'''ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ''' ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋ ਹੈ। ਆਧੁਨਿਕ ਬੋਧ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਲਿਖਦੀ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{cite web | url=http://www.likhari.org/archive/Likhari%20Pages%202008/5324%20surinder%20sohal_13_lekh%20sukhvinder%20da%20gazzal%20sangreh%2012%20December%202008.htm | title=ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿੱਚ ਗੁਣਾਤਮਕ ਵਾਧਾ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਹਜ਼ਾਰ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਲਾਟ' - ਸੁਰਿੰਦਰ ਸੋਹਲ | access-date=2013-03-13 | archive-date=2018-12-18 | archive-url=https://web.archive.org/web/20181218181858/http://www.likhari.org/archive/Likhari%20Pages%202008/5324%20surinder%20sohal_13_lekh%20sukhvinder%20da%20gazzal%20sangreh%2012%20December%202008.htm | dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;

==ਜੀਵਨ ਵੇਰਵੇ==
ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਦਾ ਜਨਮ ਪਿੰਡ ਸਦਰਪੁਰਾ, ਨੇੜੇ ਸਿਧਵਾਂ ਬੇਟ ਜਿਲ੍ਹਾ ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੀ ਜੇਠੀ ਧੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਭਰਾ ਤੇ ਚਾਰ ਭੈਣਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਭੈਣ। ਪੰਜ ਧੀਆਂ ਦਾ ਭਾਰ ਉਤਾਰਨ ਦੀ ਕਾਹਲੀ ਵਿੱਚ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ 17 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਦੁਬਾਰਾ ਪੜ੍ਹਨ ਲੱਗ ਪਈ,ਵਿਆਹ ਵੇਲੇ ਉਹ ਨੌਵੀਂ ਪਾਸ ਸੀ,ਉਹਨੇ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਮੈਟ੍ਰਿਕ,ਬੀ.ਏ., ਐਮ.ਏ. ਕੀਤੀ ਤੇ ਹੁਣ ਉਹ ਕਿੰਨ੍ਹੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਕ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;ਸੀਰਤ&quot;&gt;{{cite web| title=ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬਲਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਤੇ ਹਜ਼ਾਰ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਲਾਟ| publisher=ਸੀਰਤ, ਸੰ: ਸੁਪਨ ਸੰਧੂ| url=http://www.seerat.ca/june2011/index.php। date=ਜੂਨ 2011}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ਼ ਦੇ ਕਾਵਿ ਸਫਰ ਦਾ ਆਰੰਭ 1997 ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਦੀ ਦਹਿਲੀਜ਼ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸਿ਼ਤ ਹੋਣ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਉਪਰੰਤ ਉਸ ਦੇ ਦੂਜੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਚਿਰਾਗਾਂ ਦੀ ਡਾਰ (1999) ਅਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕਣੀਆਂ(2000) ਪ੍ਰਕਾਸਿ਼ਤ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦੀ ਚੌਥੀ ਪੁਸਤਕ ਪਰ ਤੀਜਾ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪੱਤਝੜ ਵਿੱਚ ਪੁੰਗਰਦੇ ਪੱਤੇ (2002) ਅਤੇ 2003 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਸੰਪਾਦਤ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕੇਸਰ ਦੇ ਛਿੱਟੇ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸਿ਼ਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://kaavshastar.com/home.php?tid=46&amp;sub=69|title=Kaav Shastar|website=kaavshastar.com|access-date=2020-07-23|archive-date=2020-07-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20200703153141/http://kaavshastar.com/home.php?tid=46&amp;sub=69|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;

ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਅਸਲੋਂ ਸੱਜਰਾ ਤੇ ਨਿਵੇਕਲਾ ਮੁਹਾਵਰਾ ਦੇ ਕੇ ਨਵੀਂ ਬੁਲੰਦੀ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਹੈ।
ਉਸਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚਲੇ ਨਾਰੀਪਨ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਨੁਹਾਰ ਅਤੇ ਰੰਗਤ ਨਾਲ ਸਰਸ਼ਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਲੋਕ- ਗੀਤਾਂ ਵਰਗਾ ਗਹਿਰਾ ਅਨੁਭਵ ਤੇ ਵੇਗ ਹੈ। ਨਵੀਂ ਪੀੜੀ ਦੀ ਇਹ ਸਿਰਮੌਰ ਸ਼ਾਇਰਾ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ 'ਚ ਨਵੇਂ ਬਿੰਬ ਤੇ ਨਵੇਂ ਸੰਕਲਪ ਲੈ ਕੇ ਆਈ ਹੈ। ਉਹ ਜਿੰਨੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਉਚੀਆਂ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਮੁਹੱਬਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਓਨੇ ਹੀ ਰੋਹ ਨਾਲ ਅਣ- ਮਨੁੱਖੀ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਨਕਾਰਦੀ ਹੈ।ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਦੀ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾ “ ਕਨੂਪ੍ਰਿਆ “ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਚ ਕਾਵਿ ਅਨੁਵਾਦ ਪੰਜਾਬੀ ਅਕਾਦਮੀ ਦਿੱਲੀ ਲਈ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਹਿੰਦੀ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਚ ਅਨੁਵਾਦਿਤ ਹੋਈਆ ਹਨ।

== ਰਚਨਾਵਾਂ ==
[[ਤਸਵੀਰ:Hun_interview_with_Sukhwinder_Amrit.pdf|thumb|ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਲ &quot;ਹੁਣ&quot; ਵਲੋਂ ਕੀਤਾ ਇੰਟਰਵਿਊ]]

===ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ===
*[[''ਕਣੀਆਂ'']] (2000)
*[[''ਧੁੱਪ ਦੀ ਚੁੰਨੀ'']] (2006)
*[[''ਚਿੜੀਆਂ'']] (2014)
*[[''ਧੂੰਆਂ'']] (' ਕਣੀਆਂ 'ਪੁਸਤਕ 'ਚੋਂ ਇੱਕ ਨਜ਼ਮ -ਸਫ਼ਾ 28)
*[[''ਸਬਕ''|&lt;nowiki&gt;''ਸਬਕ'&lt;/nowiki&gt;]] (' ਕਣੀਆਂ ' ਪੁਸਤਕ 'ਚੋਂ ਇੱਕ ਨਜ਼ਮ -ਸਫ਼ਾ 31)
*ਲਫਜ਼ਾ ਦੀ ਦਰਗਾਹ (ਸੰਪਾਦਿਤ) (1999)
* ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਰੰਗੋਲੀ (ਸੰਪਾਦਿਤ) (2014)
*ਨੀਲਿਆ ਮੋਰਾ ਵੇ (ਗੀਤ) (2012) 
*ਕਨੂਪ੍ਰਿਆ&amp;nbsp;(ਅਨੁਵਾਦਿਤ) (2018 ਪੰਜਾਬੀ ਅਕਾਦਮੀ ਦਿਲੀ)
===ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ===
* ''ਸੂਰਜ ਦੀ ਦਹਿਲੀਜ਼ (1997)''
* ''ਚਿਰਾਗ਼ਾਂ ਦੀ ਡਾਰ (1999)''
* ''ਪੱਤਝੜ ਵਿੱਚ ਪੁੰਗਰਦੇ ਪੱਤੇ (2002)''
* ''ਹਜ਼ਾਰ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਲਾਟ (2008)''
* ''ਪੁੰਨਿਆ'' (2011)
* ''ਕੇਸਰ ਦੇ ਛਿੱਟੇ'' (ਸੰਪਾਦਿਤ) (2003)
=== ਇਨਾਮ ਸਨਮਾਨ ===
*ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲੋਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਵੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਮੁਸਾਫ਼ਰ ਪੁਰਸਕਾਰ (2007)
* ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਲੋਂ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ ਪੁਰਸਕਾਰ (2007)
* ਦੇਸ਼ਾਂ - ਵਿਦੇਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕਈ ਹੋਰ ਸਨਮਾਨ 
* ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀਆ ਰਚਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਭਾਰਤੀ ਯੁਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਤੇ ਸਕੂਲ ਸਿੱਖਿਆ ਬੋਰਡ ਦੇ ਸਿਲੇਬਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ।

=== ਲੇਖਕ ਬਾਰੇ ਖੋਜ ਪੁਸਤਕਾ ===
* ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਕਾਵਿ - ਚੇਤਨਾ ; ਸੰਪਾਦਕ ਗੁਰਭੇਜ ਸਿੰਘ ਗੁਰਾਇਆ ; ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ; ਪੰਜਾਬੀ ਅਕਾਦਮੀ ਦਿਲੀ
* ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਕਾਵਿਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰੱੱਮੁਖ ਸਰੋਕਾਰ ; ਸੰਪਾਦਕ ਡਾ. ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੈਰੋ, ਡਾ. ਰਵਿੰਦਰ ; ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਕੇ.ਜੀ.ਗ੍ਰਾਫਿਕਸ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ

==ਕਾਵਿ-ਨਮੂਨੇ==
&lt;poem&gt;
 ***
ਬਾਂਵਰੀ ਦੀਵਾਨੀ ਚਾਹੇ ਪਗਲੀ ਕਹੋ
ਬਸ ਮੇਰੇ ਰਾਮਾ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਹੋ
ਜੇ ਹੈ ਮੇਰੇ ਤਨ ਵਿੱਚ ਰੂਹ ਫੂਕਣੀ
ਹੋਠਾਂ ਸੰਗ ਲਾਵੋ ਨਾਲ਼ੇ ਵੰਝਲ਼ੀ ਕਹੋ
ਆਵਾਂਗੀ ਮੈਂ ਨ੍ਹੇਰਿਆਂ ਦੀ ਹਿੱਕ ਚੀਰ ਕੇ
ਇਕ ਵਾਰ ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਰੌਸ਼ਨੀ ਕਹੋ
 ***
ਸਤਾਏਗਾ ਜੇ ਮੇਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਮੌਸਮ ਚਲਾ ਜਾਵੀਂ
ਤੂੰ ਮੈਥੋਂ ਸੁਰਖ਼ਰੂ ਹੋ ਕੇ ਮੇਰੇ ਗੌਤਮ ਚਲਾ ਜਾਵੀਂ
ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਮਾਰੂਥਲ ’ਚ ਮੇਰੇ ਨਾਲ਼ ਦਸ ਕਦ ਤੀਕ ਠਹਿਰੇਂਗਾ
ਪੁਕਾਰੇਗੀ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਛਾਂ ਮੇਰੇ ਹਮਦਮ ਚਲਾ ਜਾਵੀਂ
ਹਵਾ ਹਾਂ ਮੈਂ ਤਾਂ ਹਰ ਥਾਂ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵਾਂਗੀ ਤੇਰੇ ਪਿੱਛੇ
ਤੇਰਾ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਜੀਅ ਚਾਹੇ ਮੇਰੇ ਆਦਮ ਚਲਾ ਜਾਵੀਂ
 ***
ਨਹੀਂ ਜੇ ਸ਼ੌਂਕ ਮੱਚਣ ਦਾ ਤਾਂ ਅੱਗ ਤੋਂ ਫਾਸਲਾ ਰੱਖੀਂ
ਨਾ ਬਲਦੇ ਸੂਰਜਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਆਪਣਾ ਰਾਬਤਾ ਰੱਖੀਂ
ਕਿਤੇ ਨਾ ਆਂਦਰਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਲਹੂ ਦੀ ਬਰਫ ਜੰਮ ਜਾਵੇ
ਕੋਈ ਕੋਸਾ ਜਿਹਾ ਹਉਕਾ ਤੂੰ ਸੀਨੇ ਨਾਲ਼ ਲਾ ਰੱਖੀਂ 
 ***
ਤਿਣਕਾ ਤਿਣਕਾ ਆਸ਼ੀਆਨਾ ਮੋੜ ਦੇ
ਮੋੜ ਦੇ ਮੇਰਾ ਵੀਰਾਨਾ ਮੋੜ ਦੇ
ਸਾਂਭ ਲੈ ਤੂੰ ਆਪਣੀ ਸੰਜੀਦਗੀ
ਮੈਨੂੰ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਦੀਵਾਨਾ ਮੋੜ ਦੇ
ਸ਼ਾਇਰਾਨਾ, ਆਸ਼ਕਾਨਾ, ਸਾਫ਼ਦਿਲ
ਐ ਖ਼ੁਦਾ! ਉਹੀ ਜ਼ਮਾਨਾ ਮੋੜ ਦੇ
***
ਸੁਲਗਦੇ ਸੂਰਜਾਂ ਕੋਲੋਂ ਮੈਂ ਬਚ ਕੇ ਨਿਕਲ ਜਾਵਾਂਗੀ
ਨਹੀਂ ਮੈਂ ਬਰਫ ਦੀ ਟੁਕੜੀ ਕਿ ਪਲ ਵਿੱਚ ਪਿਘਲ ਜਾਂਵਾਗੀ
…
ਲੰਘਦਾ ਸੀ ਰੋਜ਼ ਇੱਕ ਦਰਿਆ ਦਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਦੀ
ਕਦ ਕੁ ਤੀਕਰ ਦੋਸਤੋ ਉਹ ਪਿਆਸ ਆਪਣੀ ਟਾਲ਼ਦੀ
***
ਮਾਰੂਥਲ ਤੇ ਰਹਿਮ ਜਦ ਖਾਵੇ ਨਦੀ
ਸੁਕਦੀ ਸੁਕਦੀ ਆਪ ਸੁੱਕ ਜਾਵੇ ਨਦੀ
ਗੀਤ ਗਮ ਦਾ ਜਦ ਕਦੇ ਗਾਵੇ ਨਦੀ
ਹੰਝੂ ਹੰਝੂ ਹੋ ਕੇ ਖਿੰਡ ਜਾਵੇ ਨਦੀ
ਪਿਆਸ ਤੇਰੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਜਦ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਹੀਂ
ਤੇਰੇ ਦਰ ਤੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਵੇ ਨਦੀ
***
ਮੈਂ ਬਣ ਕੇ ਹਰਫ ਇੱਕ ਦਿਨ ਕਾਗਜ਼ਾਂ ’ਤੇ ਬਿਖਰ ਜਾਵਾਂਗੀ
ਕਲਮ ਦੀ ਨੋਕ ’ਚੋਂ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਵਾਂਗੂੰ ਉੱਤਰ ਜਾਂਵਾਗੀ
ਤੇਰੀ ਰੂਹ ਤੱਕ ਨਾ ਪਹੁੰਚੇ ਮੇਰੇ ਕਦਮਾਂ ਦੀ ਆਹਟ ਵੀ
ਤੇਰੇ ਦਿਲ ਦੀ ਗਲ਼ੀ ’ਚੋਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਜ਼ਰ ਜਾਵਾਂਗੀ
ਮੈਂ ਨਾਜ਼ੁਕ ਸ਼ਾਖ ਹਾਂ ਕੋਈ ਹੈ ਗਮ ਦੀ ਗਰਦ ਮੇਰੇ ਤੇ
ਕਿਸੇ ਬਰਸਾਤ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਫੇਰ ਇੱਕ ਦਿਨ ਨਿਖਰ ਜਾਂਵਾਗੀ
&lt;/poem&gt;{{ਗੈਲਰੀ}}

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

== ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ ==

* [https://www.punjabi-kavita.com/Sukhwinder-Amrit.php ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ]
* [[c:File:Hun_interview_with_Sukhwinder_Amrit.pdf|ਹੁਣ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤਾ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਇੰਟਰਵਿਊ]]
{{ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ|state =collapsed}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਹਿਲਾ ਹਫ਼ਤਾ 2021 ਵਿੱਚ ਸੋਧੇ ਗਏ ਲੇਖ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਕਵੀ]]</text>
      <sha1>b5krbkhopfa4q1xei9zu5bcxphg25ii</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਿਸਾਖੀ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>21123</id>
    <revision>
      <id>811120</id>
      <parentid>811087</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T06:30:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagmit Singh Brar</username>
        <id>17898</id>
      </contributor>
      <comment>Restored revision 810313 by [[Special:Contributions/Tamanpreet Kaur|Tamanpreet Kaur]] ([[User talk:Tamanpreet Kaur|talk]]): Vandalism</comment>
      <origin>811120</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24728" sha1="pxi6ztm1sx4cipwabkir6mveyr167tr" xml:space="preserve">{{infobox holiday
| holiday_name  = ਵਿਸਾਖੀ
| image         = Handsworth Vaisakhi.jpg
| caption       = [[ਬਰਮਿੰਘਮ]], [[ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ।
| nickname      = ਬਸਾਖੀ, ਬੈਸਾਖੀ, ਵਸਾਖੀ
| observedby    = [[ਸਿੱਖ]]
| observances   = ਧਾਰਮਿਕ ਇਕੱਠ ਅਤੇ ਅਭਿਆਸ
| celebrations  = ਮੇਲੇ, ਜਲੂਸ ਅਤੇ ਮੰਦਰਾਂ ਦੀ ਸਜਾਵਟ
| significance  = ਸੂਰਜੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ,&lt;ref name=&quot;Gupta2006p998&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;bbcv2&quot;&gt;{{cite web|title=Vaisakhi and the Khalsa|url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/sikhism/holydays/vaisakhi.shtml|website=bbc.com|publisher=BBC Religions (2009)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ColeSambhi1995p63&quot;&gt;{{cite book|author1=William Owen Cole|author2=Piara Singh Sambhi|title=The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices|url=https://books.google.com/books?id=zIC_MgJ5RMUC&amp;pg=PA63|year=1995|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-13-4|page=63}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਪ੍ਰੈਲ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=November 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, '''Quote:''' &quot;The Sikh new year, Vaisakhi, occurs at Sangrand in April, usually on the thirteenth day.&quot;&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Nepal&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=cg8iAQAAMAAJ&amp;q=Nepalese+New+Year+baisakhi&amp;pg=PA13|title=International Commerce|date=1970|publisher=Bureau of International Maths olympiad Commerce.|language=en}}&lt;/ref&gt; ਵਾਢੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ, ਡੋਗਰਾ/ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ, [[ਖਾਲਸਾ]] ਦਾ ਜਨਮ
| frequency     = 
| duration      = 2 days
| scheduling    = 
| alt           = 
| weekday       = 
| date          = 13 ਅਪਰੈਲ&lt;ref name=&quot;Baisakhi Festival&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.allindianfestivals.in/baisakhi-festival/|title=Baisakhi Festival|date=16 February 2022|access-date=17 February 2022|archive-date=16 ਫ਼ਰਵਰੀ 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220216213254/https://www.allindianfestivals.in/baisakhi-festival/|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
| ends          = 2 ਵੈਸਾਖ (14 ਅਪਰੈਲ)
| begins        = 1 ਵੈਸਾਖ (13 ਅਪਰੈਲ)
| litcolor      = 
| official_name = ਵਿਸਾਖੀ
| relatedto     = ਦੱਖਣੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਸੂਰਜੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ
| type          = ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਵਾਢੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ&lt;ref name=&quot;Baisakhi Festival&quot;/&gt;
| month         = ਵੈਸਾਖ (ਅਪਰੈਲ)
}}
'''ਵਿਸਾਖੀ''' ਜਾਂ '''ਬੈਸਾਖੀ'''&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://www.webindia123.com/HIMACHAL/festivals/basoa.htm | title=Basoa of Himachal Pradesh, Festival of Himachal Pradesh, Fairs of Himachal Pradesh }}&lt;/ref&gt; [[ਵੈਸਾਖ]] ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਰ ਸਾਲ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ 14 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{cite book|author=Harjinder Singh|title=Vaisakhi|url=https://books.google.com/books?id=bCReCAAAQBAJ&amp;pg=PA2|publisher=Akaal Publishers|page=2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Gupta2006p998&quot;&gt;{{cite book|author1=K.R. Gupta|author2=Amita Gupta|title=Concise Encyclopaedia of India|url=https://books.google.com/books?id=9dNOT9iYxcMC&amp;pg=PA998 |year=2006|publisher=Atlantic Publishers|isbn=978-81-269-0639-0|page=998}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.dailyexcelsior.com/baisakhi-mela-at-udhampur-3|title=Baisakhi Mela at Udhampur|date=14 April 2022|work=Daily Excelsior}}&lt;/ref&gt; ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਦੇ ਬਾਅਦ ਹਾੜੀ ਦੀ ਵਾਢੀ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Brown |first=Alan |url=https://archive.org/details/festivalsinworld0000unse/page/120/mode/2up?view=theater |title=Festivals in World Religions |year=1992 |publisher=Longman |isbn=9780582361966 |pages=120 |quote=In some north Indian states, including the Jammu Kashmir, Himachal Pradesh, Punjab and Haryana, the solar New Year, which occurs at the spring equinox, is celebrated as a festival known as Vaisakhi.}}&lt;/ref&gt; ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਡਾਇਸਪੋਰਾ ਵੀ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;Singh1998&quot;&gt;{{cite book|author=Harbans Singh|title=The Encyclopaedia of Sikhism: S-Z|url=https://books.google.com/books?id=XhXYAAAAMAAJ&amp;q=nanakshahi+and+khalsa+calendars|date=1 January 1998|publisher=Publications Bureau|isbn=978-81-7380-530-1}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Rinehart|first1=Robin|url=https://books.google.com/books?id=hMPYnfS_R90C&amp;q=Vaisakhi+hindu&amp;pg=PA139|title=Contemporary Hinduism: Ritual, Culture, and Practice|last2=Rinehart|first2=Robert|date=2004|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-57607-905-8|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Kelly|first1=Aidan A.|url=https://books.google.com/books?id=wBcbAAAAYAAJ&amp;q=Baisakhi+hindu|title=Religious Holidays and Calendars: An Encyclopaedic Handbook|last2=Dresser|first2=Peter D.|last3=Ross|first3=Linda M.|date=1993|publisher=Omnigraphics, Incorporated|isbn=978-1-55888-348-2|language=en}}&lt;/ref&gt; ਇਹ ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸਾਖੀ ਭਾਰਤੀ ਸੂਰਜੀ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਵੀ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Bowker |first=John |url=https://archive.org/details/isbn_9780192800947/page/72/mode/2up?view=theater |title=The Concise Oxford Dictionary of World Religions |year=2000 |publisher=Oxford University Press |pages=73 |isbn=978-0-19-280094-7 |quote=The first day of the Hindu solar month Vaisakha (Apr-May), it is New Year's Day by the solar calendar of South and East India and a spring harvest festival in North and East India, celebrated with melas, dances, and folksongs.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://www.dailyexcelsior.com/basoa-baisakhi-the-new-year-festival-of-dogras/ | title=Basoa (Baisakhi)- The New Year Festival | date=14 April 2023 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://www.dailyexcelsior.com/dogri-a-language-of-historical-significance/ | title=Dogri - A language of historical significance | date=27 November 2021 }}&lt;/ref&gt; 

ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਇਸਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ,&lt;ref name=&quot;bbcv2&quot;/&gt; ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖ [[ਕੀਰਤਨ]] ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਥਾਨਕ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਭਾਈਚਾਰਕ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ ਦੇ ਜਲੂਸ ਕੱਢਦੇ ਹਨ, [[ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ]] ਦਾ ਝੰਡਾ ਚੁੱਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;Gupta2006p998&quot;/&gt;&lt;ref name=bakshi208/&gt;&lt;ref name=&quot;LeeNadeau2011p1012&quot;&gt;{{cite book|author1=Jonathan H. X. Lee|author2=Kathleen M. Nadeau|title=Encyclopedia of Asian American Folklore and Folklife |url=https://books.google.com/books?id=9BrfLWdeISoC&amp;pg=PA1012 |year=2011|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-0-313-35066-5|pages=1012–1013}}&lt;/ref&gt; ਵਿਸਾਖੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ]] ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਦੀ ਹੈ ਜੋ [[ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ]] ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀਆਂ।&lt;ref name=bakshi208/&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author1=William Owen Cole|author2=Piara Singh Sambhi|title=The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices|url=https://books.google.com/books?id=zIC_MgJ5RMUC |year=1995|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-13-4|pages=135–136}}&lt;/ref&gt; ਵਿਸਾਖੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿੱਖ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ 9 ਅਪ੍ਰੈਲ 1699 ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ, [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖ਼ਾਲਸੇ]] ਦੇ ਹੁਕਮ ਦੇ ਜਨਮ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;Seiple 2013 96&quot;&gt;{{cite book | last=Seiple | first=Chris | title=The Routledge handbook of religion and security | publisher=Routledge | location=New York | year=2013 | isbn=978-0-415-66744-9 | page=96}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;SinghFenech2014p236&quot;&gt;{{cite book|author1=Pashaura Singh|author2=Louis E. Fenech|title=The Oxford Handbook of Sikh Studies|url=https://books.google.com/books?id=8I0NAwAAQBAJ&amp;pg=PA236|year=2014|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-969930-8|pages=236–237}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Harkirat S. Hansra 2007 28–29&quot;&gt;{{cite book|author=Harkirat S. Hansra|title=Liberty at Stake, Sikhs: the Most Visible|url=https://books.google.com/books?id=RDlMUfGiEO8C&amp;pg=PA28 |year=2007|publisher=iUniverse|isbn=978-0-595-43222-6 |pages=28–29}}&lt;/ref&gt; ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ 12 ਅਪ੍ਰੈਲ 1801 ਨੂੰ (ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਨਾਲ) [[ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦਾ [[ਮਹਾਰਾਜਾ]] ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।&lt;ref name=eosranjit&gt;[http://www.learnpunjabi.org/eos/ The Encyclopaedia of Sikhism] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140508213214/http://www.learnpunjabi.org/eos/ |date=8 May 2014 }}, section ''Sāhib Siṅgh Bedī, Bābā (1756–1834)''.&lt;/ref&gt;

ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਦਿਨ ਹੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਫੌਜੀ ਅਫ਼ਸਰ ਰੇਜੀਨਾਲਡ ਡਾਇਰ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਭੀੜ 'ਤੇ ਗੋਲੀ ਚਲਾਉਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ [[ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ|ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ]] ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਤਲੇਆਮ [[ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ]] ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਲਈ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ।&lt;ref name=&quot;bakshi208&quot;&gt;S. R. Bakshi, Sita Ram Sharma, S. Gajnani (1998) Parkash Singh Badal: Chief Minister of Punjab. APH Publishing [https://books.google.com/books?id=cyebnJdCFlEC&amp;pg=PA208 pages 208–209]&lt;/ref&gt;

ਇਹ ਛੁੱਟੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰੀ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਲਈ, ਤਿਉਹਾਰ ਗੰਗਾ, ਜੇਹਲਮ ਅਤੇ ਕਾਵੇਰੀ ਵਰਗੀਆਂ ਪਵਿੱਤਰ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ, ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ, ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ, ਹੋਰ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਅਤੇ ਹੱਥਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਲਾਜ਼ਮੀ ਦਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮੌਕਾ ਹੈ, ਪਾਣੀ ਦੇ ਘੜੇ ਅਤੇ ਮੌਸਮੀ ਫਲ। ਹਿੰਦੂ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਮੇਲੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੰਦਰ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਜਲੂਸ ਕੱਢੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਛੁੱਟੀ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦੁਰਗਾ, ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਸੂਰਿਆ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਵਰਗੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਸਚਿਤ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BBC - Religions - Hinduism: Vaisakhi |url=https://www.bbc.co.uk/religion/religions/hinduism/holydays/vaisakhi.shtml |access-date=2024-03-27 |website=www.bbc.co.uk |language=en-GB}}&lt;/ref&gt; ਹਾਲਾਂਕਿ ਵਿਸਾਖੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਲਈ ਅਨਾਜ ਦੀ ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੈ,&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2018-04-13 |title=What is Vaisakhi, or Baisakhi and how is it celebrated? |url=https://www.bbc.com/newsround/43737417 |access-date=2024-03-27 |work=BBC Newsround |language=en-GB |quote=Vaisakhi has been a harvest festival in Punjab - an area of northern India - for a long time, even before it became so important to Sikhs.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Vaisakhi |url=https://operations.du.edu/sites/default/files/2020-03/2017-Vaisakhi-Fact-Sheet.pdf |publisher=University of Denver |quote=Vaisakhi predates Sikhism and began as a grain harvest festival in the Punjab region of India.}}&lt;/ref&gt; ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਾਂਝ ਪਾ ਲਈ ਸੀ।{{refn|&lt;ref&gt;{{Cite book|last=Śarmā|first=Gautama|url=https://books.google.com/books?id=A-PWAAAAMAAJ&amp;q=baisakhi+procession+deity+himachal|title=Folklore of Himachal Pradesh|date=1984|publisher=National Book Trust, India|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Oxtoby |first=Willard |title=A Concise Introduction to World Religions |year=2007 |url=https://archive.org/details/conciseintroduct00oxto/page/338/mode/2up?view=theater |publisher=Oxford University Press |pages=338–339 |isbn=978-0-19-542207-8 |quote=Baisakhi, which is celebrated as New Year's day in India, follows a solar calendar and usually falls on 13 April. It began as a grain harvest festival for Hindus, but has acquired historical association for Sikhs.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Cush |first=Denise |url=https://archive.org/details/encyclopediaofhinduismdenisecush_269_f/page/915/mode/2up?view=theater |title=Encyclopedia of Hinduism |date=21 August 2012 |publisher=Taylor and Francis |isbn=9781135189792 |pages=916}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Lochtefeld |first=James |title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Vol. 1: A-M |year=2002 |publisher=Rosen Publishing |isbn=9780823931798 |pages=81 |quote=Baisakhi is celebrated mainly in the north, particularly in the state of Punjab and its surrounding regions. In the days when pilgrims still traveled through the Himalayas on foot, this festival marked the beginning of the Himalayan pilgrimage season; during the eighteenth and nineteenth centuries, Baisakhi was the occasion for a great trading festival in the town of Haridwar, the gateway to the Himalayan shrines. Although this fair has long been eclipsed, Baisakhi is still the climactic bathing (snana) day for the Haridwar Kumbha Mela and Ardha Kumbha Mela, each of which is a bathing festival that occurs about every twelve years when Jupiter is in the sign of Aquarius (for the Kumbha Mela) or Leo (for the Ardha Kumbha Mela).}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Cole |first=W. Owen |url=https://books.google.com/books?id=KVhwDwAAQBAJ&amp;pg=PT55 |title=Understanding Sikhism |date=2004-08-26 |publisher=Dunedin Academic Press Ltd |isbn=978-1-906716-91-2 |pages=55 |language=en |quote=Sikhs were also instructed to assemble wherever the Guru happened to be at the Hindu spring festival of Vaisakhi (or Baisakhi), and in the autumn, at Diwali.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Rinehart |first=Robin |url=https://books.google.com/books?id=hMPYnfS_R90C&amp;pg=PA139 |title=Contemporary Hinduism: Ritual, Culture, and Practice |date=2004 |publisher=ABC-CLIO |isbn=978-1-57607-905-8 |pages=139 |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Roy2005p479&quot;&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=IKqOUfqt4cIC&amp;pg=PA479|title=Traditional Festivals: A Multicultural Encyclopedia|author=Christian Roy|publisher=ABC-CLIO|year=2005|isbn=978-1-57607-089-5|pages=479–480}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Knott |first=Kim |url=https://books.google.com/books?id=kXheCwAAQBAJ&amp;pg=PT80 |title=Hinduism: A Very Short Introduction |date=2016-02-25 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-106271-1 |pages=80 |language=en}}&lt;/ref&gt;}}

ਵੈਸਾਖ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਤਾਰੀਖ ਨੂੰ ਲੱਗਣ ਵਾਲੇ ਮੇਲੇ ਨੂੰ '''ਵਿਸਾਖੀ''' ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਕਈ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਥੋੜੀ-ਥੋੜੀ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਖੇਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਜੰਗਲੀ ਪਸ਼ੂਆਂ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੋਂ ਰਾਖੀ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਸੀ। ਵਿਸਾਖੀ ਨੂੰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਪੱਕ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਫ਼ਸਲਾਂ ਪੱਕ ਜਾਣ 'ਤੇ ਲੋਕ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਸਨ। [[ਫ਼ਸਲ|ਫ਼ਸਲਾਂ]] ਦੀ ਵਾਢੀ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਕਣਕ ਦੀ ਵਾਢੀ ਵਿਸਾਖੀ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਲੋਕ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਨੱਚਦੇ ਸਨ। ਭੰਗੜਾ ਪਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਥਾਂ-ਥਾਂ ਮੇਲੇ ਲੱਗਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਸਾਖੀ ਨੂੰ ਇਕ ਮੌਸਮੀ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਹੀ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] ਨੇ ਸਾਲ 1699 ਵਿਚ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਨੂੰ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤ]] ਪਾਨ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਫੇਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਤੋਂ ਆਪ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਭਾਰੀ ਧਾਰਮਿਕ ਇਕੱਠ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ|ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ]] (ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ) ਵਿਚ ਵੀ ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਧਾਰਮਿਕ ਮੇਲਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਧਾਰਮਿਕ ਮੇਲੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਦੀਵਾਨ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਸੰਗਤ ਸਰੋਵਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦੀ ਹਨ। ਵਿਸਾਖੀ ਅਤੇ ਦੀਵਾਲੀ ਨੂੰ ਹੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਤੇ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਵਿਖੇ ਸਰਬਤ ਖਾਲਸੇ ਦੀਆਂ ਬੈਠਕਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਹੀ ਸਾਲ 1801 ਵਿਚ ਇਕ ਵੱਡੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ ਨੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।

ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ 13 [[ਅਪਰੈਲ|ਅਪ੍ਰੈਲ]], 1919 ਨੂੰ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਵਿਖੇ [[ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ]] ਵਿਚ ਜਨਰਲ ਡਾਇਰ ਨੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਤੇ ਨਿਹੱਥੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਭੁੰਨ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਸਾਕੇ ਨੇ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਨੂੰ ਹਲੂਣ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਹੱਤਿਆਂ ਕਾਂਡ ਨੇ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪਰਚੰਡ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਹੱਤਿਆਂ ਕਾਂਡ ਦਾ ਬਦਲਾ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਸੁਨਾਮ ਨੇ ਜਨਰਲ ਡਾਇਰ ਨੂੰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚ ਗੋਲੀ ਨਾਲ ਮਾਰ ਕੇ ਲਿਆ ਸੀ।

ਅੱਜ ਦੇ ਰਾਜਸੀ ਲੀਡਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਭਾਗ ਲਈ ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਮੇਲੇ ਨੂੰ ਸਿਆਸੀ ਰੰਗ ਵਿਚ [[ਰੰਗ]] ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੇਲਿਆਂ ਤੇ ਇਕੱਠ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਇਕੱਠ ਨੂੰ ਰਾਜ ਸ਼ਕਤੀ ਤੇ ਮਨ ਪ੍ਰਚਾਵੇ ਲਈ ਜਿਆਦਾ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite book|title=ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਕੋਸ਼|last=ਕਹਿਲ|first=ਹਰਕੇਸ਼ ਸਿੰਘ|publisher=Unistar books pvt.ltd|year=2013|isbn=978-93-82246-99-2|location=[[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]]}}&lt;/ref&gt;

== ਦਿਨ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੰਮ==
* ਇਸ ਦਿਨ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਨਾਚ [[ਭੰਗੜਾ (ਨਾਚ)|ਭੰਗੜਾ]] ਅਤੇ [[ਗਿੱਧਾ]] ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
* ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਅੱਗ ਦੇ ਆਲ਼ੇ-ਦੁਆਲੇ ਇੱਕਠੇ ਹੋਕੇ ਲੋਕ ਨਵੀਂ ਫਸਲ ਦੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ।
* ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਅਰਦਾਸ ਲਈ ਇੱਕਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮੁੱਖ ਸਮਾਰੋਹ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਪੰਥ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ।
* ਸਵੇਰੇ 4 ਵਜੇ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਨੂੰ ਸਮਾਰੋਹਪੂਰਵਕ ਕਕਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲਿਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
* ਜਿਸ ਸਥਾਨ ਤੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੋਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਥਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਜਲ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਵਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਤਖ਼ਤ ਉੱਤੇ ਬੈਠਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ &quot;ਪੰਚਬਾਣੀ&quot; ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ।
* ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਅਰਦਾਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਕੜਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦਾ ਭੋਗ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
* ਪ੍ਰਸਾਦ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਲੋਕ 'ਗੁਰੂ ਦੇ ਲੰਗਰ' ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
* ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇਸ ਦਿਨ ਕਾਰ-ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
* ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਕੀਰਤਨ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

==ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ==
* [[ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ]]

==ਹਵਾਲੇ==
{{Reflist}}

{{ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ}}

== ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ ==

* {{Commons category-inline|Vaisakhi|ਵਿਸਾਖੀ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਤਿਉਹਾਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਪਰਿਯੋਜਨਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਕੋਸ਼]]</text>
      <sha1>pxi6ztm1sx4cipwabkir6mveyr167tr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28841</id>
    <revision>
      <id>811126</id>
      <parentid>770090</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T08:12:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaswinder Dharamkot</username>
        <id>46771</id>
      </contributor>
      <origin>811126</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2721" sha1="ozcd17j00grfenrmgie3u9g6kf3yfdm" xml:space="preserve">ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਤੂਫਾਨ 1932-1997

==ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ==
*[[ਅਜੀਤ ਕੌਰ]]
*[[ਅਤਰਜੀਤ ਕਹਾਣੀਕਾਰ]]
*[[ਅਮਨਪਾਲ ਸਾਰਾ]]

==ਕ==

*[[ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੁੱਗਲ]]
*[[ਕਿਰਪਾਲ ਕਜ਼ਾਕ]]
*[[ਕੁਲਜੀਤ ਮਾਨ]]
*[[ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਵਿਰਕ]]
*[[ਕੇਸਰਾ ਰਾਮ]]

ਗ

*[[ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਮੁਸਾਫਿਰ]]
*[[ਗੁਰਦਿਆਲ ਦਲਾਲ]]
*[[ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ]]
*[[ਗੁਰਦੇਵ ਰੁਪਾਣਾ]]
*[[ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ]]
*[[ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ]]
*[[ਗੁਰਮੀਤ ਕੜਿਆਲਵੀ]]
*[[ਗੁਰਮੇਲ ਮਡਾਹੜ]]
*[[ਗੁਰਸੇਵਕ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ]]
*[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ]]

==ਚ==

*[[ਚੰਦਨ ਨੇਗੀ]]

*[[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ (ਕਹਾਣੀਕਾਰ)]]
*[[ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ]]
*[[ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਵਿਰਦੀ]]
*[[ਜਿੰਦਰ ਕਹਾਣੀਕਾਰ]]
*ਜਸਬੀਰ ਕਲਸੀ ਧਰਮਕੋਟ
*ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੁਪਾਲ
*ਜਤਿੰਦਰ ਹਾਂਸ
*ਜਸਵੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਣਾ

==ਡ==

*[[ਡਾ. ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ]]

==ਤ==

*[[ਤਰਸੇਮ ਨੀਲਗਿਰੀ]]

==ਨ==

*[[ਨਵਤੇਜ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ]]
*[[ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ]]
*[[ਨੌਰੰਗ ਸਿੰਘ]]

==ਬ==

*[[ਬਲਜਿੰਦਰ ਨਸਰਾਲੀ]]
*[[ਬਲਵਿੰਦਰ ਗਰੇਵਾਲ]]

==ਮ==

*[[ਮਨਮੋਹਨ ਬਾਵਾ]]
*[[ਮਨਿੰਦਰ ਕਾਂਗ]]
*[[ਮੋਹਨ ਭੰਡਾਰੀ]]
*[[ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਵੈਦ]]

==ਰ==

*[[ਰੁਪਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ]]

==ਵ==

*[[ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ]]
*[[ਵੀਨਾ ਵਰਮਾ]]

==ਸ==

*[[ਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਉੱਪਲ]]
*[[ਸੁਕੀਰਤ ਆਨੰਦ]]
*[[ਸੁਖਬੀਰ]]
*[[ਸੁਜਾਨ ਸਿੰਘ]]
*[[ਸੁਰਜੀਤ ਕਲਸੀ]]
*[[ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੇਠੀ]]
*[[ਸੁਲੱਖਣ ਮੀਤ]]
*[[ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ]]
*[[ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਧੀਰ]]

==ਹ==

*[[ਹਰਜਿੰਦਰ ਸੂਰੇਵਾਲੀਆ]]
*[[ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ]]
*[[ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਨਰੂਲਾ]]

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]]</text>
      <sha1>ozcd17j00grfenrmgie3u9g6kf3yfdm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>811129</id>
      <parentid>811126</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T08:27:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaswinder Dharamkot</username>
        <id>46771</id>
      </contributor>
      <comment>/* ਚ */</comment>
      <origin>811129</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2763" sha1="ms5wu7tgw08ijcua8g8kxnlr8u1of3f" xml:space="preserve">ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਤੂਫਾਨ 1932-1997

==ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ==
*[[ਅਜੀਤ ਕੌਰ]]
*[[ਅਤਰਜੀਤ ਕਹਾਣੀਕਾਰ]]
*[[ਅਮਨਪਾਲ ਸਾਰਾ]]

==ਕ==

*[[ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੁੱਗਲ]]
*[[ਕਿਰਪਾਲ ਕਜ਼ਾਕ]]
*[[ਕੁਲਜੀਤ ਮਾਨ]]
*[[ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਵਿਰਕ]]
*[[ਕੇਸਰਾ ਰਾਮ]]

ਗ

*[[ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਮੁਸਾਫਿਰ]]
*[[ਗੁਰਦਿਆਲ ਦਲਾਲ]]
*[[ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ]]
*[[ਗੁਰਦੇਵ ਰੁਪਾਣਾ]]
*[[ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ]]
*[[ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ]]
*[[ਗੁਰਮੀਤ ਕੜਿਆਲਵੀ]]
*[[ਗੁਰਮੇਲ ਮਡਾਹੜ]]
*[[ਗੁਰਸੇਵਕ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ]]
*[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ]]

==ਚ==

*[[ਚੰਦਨ ਨੇਗੀ]]

*[[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ (ਕਹਾਣੀਕਾਰ)]]
*[[ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ]]
*[[ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਵਿਰਦੀ]]
*[[ਜਿੰਦਰ ਕਹਾਣੀਕਾਰ]]
*ਜਸਬੀਰ ਕਲਸੀ ਧਰਮਕੋਟ
*ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੁਪਾਲ
*ਜਤਿੰਦਰ ਹਾਂਸ
*ਜਸਵੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਣਾ
*ਜਸਵਿੰਦਰ ਧਰਮਕੋਟ

==ਡ==

*[[ਡਾ. ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ]]

==ਤ==

*[[ਤਰਸੇਮ ਨੀਲਗਿਰੀ]]

==ਨ==

*[[ਨਵਤੇਜ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ]]
*[[ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ]]
*[[ਨੌਰੰਗ ਸਿੰਘ]]

==ਬ==

*[[ਬਲਜਿੰਦਰ ਨਸਰਾਲੀ]]
*[[ਬਲਵਿੰਦਰ ਗਰੇਵਾਲ]]

==ਮ==

*[[ਮਨਮੋਹਨ ਬਾਵਾ]]
*[[ਮਨਿੰਦਰ ਕਾਂਗ]]
*[[ਮੋਹਨ ਭੰਡਾਰੀ]]
*[[ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਵੈਦ]]

==ਰ==

*[[ਰੁਪਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ]]

==ਵ==

*[[ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ]]
*[[ਵੀਨਾ ਵਰਮਾ]]

==ਸ==

*[[ਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਉੱਪਲ]]
*[[ਸੁਕੀਰਤ ਆਨੰਦ]]
*[[ਸੁਖਬੀਰ]]
*[[ਸੁਜਾਨ ਸਿੰਘ]]
*[[ਸੁਰਜੀਤ ਕਲਸੀ]]
*[[ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੇਠੀ]]
*[[ਸੁਲੱਖਣ ਮੀਤ]]
*[[ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ]]
*[[ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਧੀਰ]]

==ਹ==

*[[ਹਰਜਿੰਦਰ ਸੂਰੇਵਾਲੀਆ]]
*[[ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ]]
*[[ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਨਰੂਲਾ]]

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]]</text>
      <sha1>ms5wu7tgw08ijcua8g8kxnlr8u1of3f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>811130</id>
      <parentid>811129</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T08:28:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaswinder Dharamkot</username>
        <id>46771</id>
      </contributor>
      <comment>/* ਕ */</comment>
      <origin>811130</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2805" sha1="1coe9vu4jkn77nn4rxq91gc2h5h2b1u" xml:space="preserve">ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਤੂਫਾਨ 1932-1997

==ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ==
*[[ਅਜੀਤ ਕੌਰ]]
*[[ਅਤਰਜੀਤ ਕਹਾਣੀਕਾਰ]]
*[[ਅਮਨਪਾਲ ਸਾਰਾ]]

==ਕ==

*[[ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੁੱਗਲ]]
*[[ਕਿਰਪਾਲ ਕਜ਼ਾਕ]]
*[[ਕੁਲਜੀਤ ਮਾਨ]]
*[[ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਵਿਰਕ]]
*[[ਕੇਸਰਾ ਰਾਮ]]

ਗ

*[[ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਮੁਸਾਫਿਰ]]
*[[ਗੁਰਦਿਆਲ ਦਲਾਲ]]
*[[ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ]]
*[[ਗੁਰਦੇਵ ਰੁਪਾਣਾ]]
*[[ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ]]
*[[ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ]]
*[[ਗੁਰਮੀਤ ਕੜਿਆਲਵੀ]]
*[[ਗੁਰਮੇਲ ਮਡਾਹੜ]]
*[[ਗੁਰਸੇਵਕ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ]]
*[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ]]
*ਗੁਰਮੀਤ ਕੜਿਆਲਵੀ

==ਚ==

*[[ਚੰਦਨ ਨੇਗੀ]]

*[[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ (ਕਹਾਣੀਕਾਰ)]]
*[[ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ]]
*[[ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਵਿਰਦੀ]]
*[[ਜਿੰਦਰ ਕਹਾਣੀਕਾਰ]]
*ਜਸਬੀਰ ਕਲਸੀ ਧਰਮਕੋਟ
*ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੁਪਾਲ
*ਜਤਿੰਦਰ ਹਾਂਸ
*ਜਸਵੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਣਾ
*ਜਸਵਿੰਦਰ ਧਰਮਕੋਟ

==ਡ==

*[[ਡਾ. ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ]]

==ਤ==

*[[ਤਰਸੇਮ ਨੀਲਗਿਰੀ]]

==ਨ==

*[[ਨਵਤੇਜ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ]]
*[[ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ]]
*[[ਨੌਰੰਗ ਸਿੰਘ]]

==ਬ==

*[[ਬਲਜਿੰਦਰ ਨਸਰਾਲੀ]]
*[[ਬਲਵਿੰਦਰ ਗਰੇਵਾਲ]]

==ਮ==

*[[ਮਨਮੋਹਨ ਬਾਵਾ]]
*[[ਮਨਿੰਦਰ ਕਾਂਗ]]
*[[ਮੋਹਨ ਭੰਡਾਰੀ]]
*[[ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਵੈਦ]]

==ਰ==

*[[ਰੁਪਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ]]

==ਵ==

*[[ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ]]
*[[ਵੀਨਾ ਵਰਮਾ]]

==ਸ==

*[[ਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਉੱਪਲ]]
*[[ਸੁਕੀਰਤ ਆਨੰਦ]]
*[[ਸੁਖਬੀਰ]]
*[[ਸੁਜਾਨ ਸਿੰਘ]]
*[[ਸੁਰਜੀਤ ਕਲਸੀ]]
*[[ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੇਠੀ]]
*[[ਸੁਲੱਖਣ ਮੀਤ]]
*[[ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ]]
*[[ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਧੀਰ]]

==ਹ==

*[[ਹਰਜਿੰਦਰ ਸੂਰੇਵਾਲੀਆ]]
*[[ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ]]
*[[ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਨਰੂਲਾ]]

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]]</text>
      <sha1>1coe9vu4jkn77nn4rxq91gc2h5h2b1u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>811132</id>
      <parentid>811130</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T08:35:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaswinder Dharamkot</username>
        <id>46771</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* ਬ */</comment>
      <origin>811132</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2865" sha1="khzrjp7iz3a93wkbhd2vnp1akjmicb1" xml:space="preserve">ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਤੂਫਾਨ 1932-1997

==ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ==
*[[ਅਜੀਤ ਕੌਰ]]
*[[ਅਤਰਜੀਤ ਕਹਾਣੀਕਾਰ]]
*[[ਅਮਨਪਾਲ ਸਾਰਾ]]

==ਕ==

*[[ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੁੱਗਲ]]
*[[ਕਿਰਪਾਲ ਕਜ਼ਾਕ]]
*[[ਕੁਲਜੀਤ ਮਾਨ]]
*[[ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਵਿਰਕ]]
*[[ਕੇਸਰਾ ਰਾਮ]]

ਗ

*[[ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਮੁਸਾਫਿਰ]]
*[[ਗੁਰਦਿਆਲ ਦਲਾਲ]]
*[[ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ]]
*[[ਗੁਰਦੇਵ ਰੁਪਾਣਾ]]
*[[ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ]]
*[[ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ]]
*[[ਗੁਰਮੀਤ ਕੜਿਆਲਵੀ]]
*[[ਗੁਰਮੇਲ ਮਡਾਹੜ]]
*[[ਗੁਰਸੇਵਕ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ]]
*[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ]]
*ਗੁਰਮੀਤ ਕੜਿਆਲਵੀ

== ਚ ==
*[[ਚੰਦਨ ਨੇਗੀ]]

== ਜ ==
*[[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ (ਕਹਾਣੀਕਾਰ)]]
*[[ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ]]
*[[ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਵਿਰਦੀ]]
*[[ਜਿੰਦਰ ਕਹਾਣੀਕਾਰ]]
*ਜਸਬੀਰ ਕਲਸੀ ਧਰਮਕੋਟ
*ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੁਪਾਲ
*ਜਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਹਾਂਸ
*ਜਸਵੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਣਾ
*ਜਸਵਿੰਦਰ ਧਰਮਕੋਟ

==ਡ==

*[[ਡਾ. ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ]]

==ਤ==

*[[ਤਰਸੇਮ ਨੀਲਗਿਰੀ]]

==ਨ==

*[[ਨਵਤੇਜ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ]]
*[[ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ]]
*[[ਨੌਰੰਗ ਸਿੰਘ]]

==ਬ==

*[[ਬਲਜਿੰਦਰ ਨਸਰਾਲੀ]]
*[[ਬਲਵਿੰਦਰ ਗਰੇਵਾਲ]]
*ਬਲਵੰਤ ਫਰਵਾਲੀ

==ਮ==

*[[ਮਨਮੋਹਨ ਬਾਵਾ]]
*[[ਮਨਿੰਦਰ ਕਾਂਗ]]
*[[ਮੋਹਨ ਭੰਡਾਰੀ]]
*[[ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਵੈਦ]]

==ਰ==

*[[ਰੁਪਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ]]

==ਵ==

*[[ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ]]
*[[ਵੀਨਾ ਵਰਮਾ]]

==ਸ==

*[[ਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਉੱਪਲ]]
*[[ਸੁਕੀਰਤ ਆਨੰਦ]]
*[[ਸੁਖਬੀਰ]]
*[[ਸੁਜਾਨ ਸਿੰਘ]]
*[[ਸੁਰਜੀਤ ਕਲਸੀ]]
*[[ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੇਠੀ]]
*[[ਸੁਲੱਖਣ ਮੀਤ]]
*[[ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ]]
*[[ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਧੀਰ]]

==ਹ==

*[[ਹਰਜਿੰਦਰ ਸੂਰੇਵਾਲੀਆ]]
*[[ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ]]
*[[ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਨਰੂਲਾ]]

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]]</text>
      <sha1>khzrjp7iz3a93wkbhd2vnp1akjmicb1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਚਿੰਤਾ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>30015</id>
    <revision>
      <id>811127</id>
      <parentid>696248</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T08:16:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Harchand Bhinder</username>
        <id>3793</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ਵਿਆਕਰਨ ਸਹੀ ਕੀਤੀ</comment>
      <origin>811127</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8384" sha1="71mui8c6nw8ta5ykchpfkers3xyhu5b" xml:space="preserve">{{ਜਾਣਕਾਰੀ ਡੱਬਾ ਲੱਛਣ
| Name = Anxiety
|।mage = Emperor Traianus Decius (Mary Harrsch).jpg
| Caption = A marble bust of the Roman Emperor [[Decius]] from the [[Capitoline Museum]]. This portrait &quot;conveys an impression of anxiety and weariness, as of a man shouldering heavy [state] responsibilities&quot;.&lt;ref&gt;{{cite book |first1=Chris |last1=Scarre |title=Chronicle of the Roman Emperors |publisher=Thames &amp; Hudson |year=1995 |pages=168–9 |isbn=978-5-00-050775-9}}&lt;/ref&gt;
| Width = 250
| eMedicineTopic =
| MeshID = D001007
| MedlinePlus = 003211
| MedlinePlus_mult = {{MedlinePlus2|000917}} 
}}

{{ਵਲਵਲਾ}}

'''ਚਿੰਤਾ''' ਜਾਂ '''ਫ਼ਿਕਰ''' ਅੰਦਰੂਨੀ ਗੜਬੜ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਦੁਖਦਾਈ ਮਾਨਸਿਕ ਅਵਸਥਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਅਕਸਰ ਘਬਰਾਹਟ ਵਾਲੇ ਵਿਵਹਾਰ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੇਚੈਨੀ, ਸੰਦੇਹ, ਡਰ ਅਤੇ ਕਲੇਸ਼ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਾਵ ਭਾਵ ਵਾਲੀ ਮਨੋਦਸ਼ਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਅਕਸਰ ਕਿਸੇ ਅਗਿਆਤ ਕਾਰਕ ਕਰ ਕੇ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।ਚਿੰਤਾ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਮਾਨਸਿਕ ਦਬਾਅ ਤੇ ਤਣਾਅ ਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਚਿੰਤਾ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਆਸਾਧਾਰਨ ਬੇਚੈਨੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਅਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਫ਼ਿਕਰ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

== ਕਿਸਮਾਂ ==
ਚਿੰਤਾ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਤਾਂ ਸਥਿਤੀ ਅਨੁਸਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ‘ਸਟੇਟ ਚਿੰਤਾ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਕੇਵਲ ਸਥਿਤੀ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਸੇ ਉਤੇਜਨਾ ਰਾਹੀਂ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਉਤੇਜਨਾ ਭਰਪੂਰ ਸਥਿਤੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਚਿੰਤਾ ਵੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਟੈਸਟ-ਚਿੰਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਜਿਹੀ ਚਿੰਤਾ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਦੂਜੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਨੂੰ ‘ਟਰੇਟ ਚਿੰਤਾ’ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਚਿੰਤਾ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀਤਵ ਲੱਛਣ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਿਅਕਤੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਚਿੰਤਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ ਅਨੁਸਾਰ ਚਿੰਤਾ ਹੋਰ ਵੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਚਿੰਤਾ ਅੰਦਰੂਨੀ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ‘ਮਨ ਸੰਤਾਪੀ’ ਚਿੰਤਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਚਿੰਤਾ ਸਾਧਾਰਨ ਫ਼ਿਕਰ ਨਾਲੋਂ ਭਿੰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਚਿੰਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਦਾ ਸੁਚੇਤ ਗਿਆਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਸਾਧਾਰਨ ਚਿੰਤਾ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀਆਂ ਬਾਹਰਲੀਆਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵੱਲ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਕਰਕੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ‘ਮਨ ਸੰਤਾਪੀ’ ਚਿੰਤਾ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.punjabitribuneonline.com/2018/09/%E0%A8%AE%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A8%95-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B0-%E0%A8%B9%E0%A9%88%E2%80%88%E0%A8%9A%E0%A8%BF%E0%A9%B0%E0%A8%A4%E0%A8%BE/|title=ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਾਰ ਹੈ ਚਿੰਤਾ - Tribune Punjabi|date=2018-09-07|work=Tribune Punjabi|access-date=2018-09-08|language=en-US}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੁਲਾਈ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

== ਲੱਛਣ ==
ਚਿੰਤਾ ਦੇ ਕਈ ਚਿੰਨ੍ਹ ਸਰੀਰਿਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਨੀਂਦ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਘੱਟ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਭੁੱਖ ਮਿਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਗਾੜ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਹੋਰ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵੀ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਿਰਦਰਦ, ਬੇਚੈਨੀ, ਚੱਕਰ ਆਉਣੇ, ਛਾਤੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀਪਣ, ਕੰਬਣੀ, ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਸੀਨਾ ਆਉਣਾ, ਪਿਸ਼ਾਬ ਕਈ ਵਾਰ ਆਉਣਾ, ਸਾਹ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ ਆਉਣਾ, ਉਬਕਾਈ ਆਦਿ। ਕਈ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਕਬਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਫਿਰ ਦਸਤ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ ਪੈਰਾਂ ਦਾ ਕਾਂਬਾ, ਬਦਹਜ਼ਮੀ, ਥਕੇਵਾਂ ਆਦਿ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀ ਚਿੜਚਿੜਾ, ਬੇਚੈਨ, ਭੜਕਾਊ ਜਾਂ ਫਿਰ ਇਕਾਗਰਤਾ ਦੇ ਅਯੋਗ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਚਿੰਨ੍ਹ ਡਰ, ਸ਼ੰਕਾ, ਭੈਅ, ਉਦਾਸੀਨਤਾ, ਅਸੰਤੁਸ਼ਟਤਾ, ਅਣਸੁਰੱਖਿਅਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਆਮ ਘਬਰਾਹਟ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਾ ਕੋਈ ਜੋਸ਼ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਅਪਣੱਤ ਜਾਂ ਸਨੇਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਅੰਤਰ-ਮੁਖੀ, ਸਵਾਰਥੀ ਅਤੇ ਨਾ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਫ਼ੈਸਲਾ ਨਾ ਕਰ ਸਕਣਾ, ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਾ ਕਰ ਸਕਣਾ, ਆਤਮ-ਹੱਤਿਆ ਦੇ ਖ਼ਿਆਲ, ਡਰਾਉਣੀਆਂ ਹਾਲਤਾਂ, ਅੰਦਰੂਨੀ ਵਿਚਾਰ ਵਿਕਾਰ, ਅਜੀਬ ਡਰ ਆਦਿ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਗਪਗ ਆਮ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਚਿੰਤਾ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਆਮ ਰੁਚੀ ਦੀ ਘਾਟ ਅਤੇ ਇਕਸਾਰਤਾ ਦੀ ਅਯੋਗਤਾ ਬਾਰੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਚਿੰਨ੍ਹ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਉਤਾਰ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਹਰ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸੋਚਣ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ। ਚਿੰਤਾ-ਗ੍ਰਸਤ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ, ਸਾਹ-ਕਿਰਿਆ, ਪਾਚਣ ਕਿਰਿਆ, ਗਲੈਂਡ ਰਿਸਾਅ, ਬਲੱਡ-ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ, ਤਾਕਤ ਦੀ ਘਾਟ, ਪੱਠਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤਣਾਅ ਆਦਿ ਕੁਝ ਸਰੀਰਿਕ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹੱਥ ਤੇ ਬੁੱਲ੍ਹ ਥਰਥਰਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ ਨਾੜੀ ਤੰਤੂ ਦੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ, ਦਾਇਮੀ ਪੇਚਸ਼, ਹਾਜ਼ਮੇ ਦੀ ਤਕਲੀਫ਼, ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਆਦਿ ਅਤੇ ਨੀਂਦ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਉਸ ਦੀ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖ਼ਰਾਬ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।

==ਹਵਾਲੇ==

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਲਵਲੇ]]</text>
      <sha1>71mui8c6nw8ta5ykchpfkers3xyhu5b</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>811128</id>
      <parentid>811127</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T08:18:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Harchand Bhinder</username>
        <id>3793</id>
      </contributor>
      <comment>/* ਹਵਾਲੇ */ ਕੜੀਆਂ ਜੋੜੀਆਂ</comment>
      <origin>811128</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8480" sha1="6t2f3086gosiqwmq965i3umq0f0nw2b" xml:space="preserve">{{ਜਾਣਕਾਰੀ ਡੱਬਾ ਲੱਛਣ
| Name = Anxiety
|।mage = Emperor Traianus Decius (Mary Harrsch).jpg
| Caption = A marble bust of the Roman Emperor [[Decius]] from the [[Capitoline Museum]]. This portrait &quot;conveys an impression of anxiety and weariness, as of a man shouldering heavy [state] responsibilities&quot;.&lt;ref&gt;{{cite book |first1=Chris |last1=Scarre |title=Chronicle of the Roman Emperors |publisher=Thames &amp; Hudson |year=1995 |pages=168–9 |isbn=978-5-00-050775-9}}&lt;/ref&gt;
| Width = 250
| eMedicineTopic =
| MeshID = D001007
| MedlinePlus = 003211
| MedlinePlus_mult = {{MedlinePlus2|000917}} 
}}

{{ਵਲਵਲਾ}}

'''ਚਿੰਤਾ''' ਜਾਂ '''ਫ਼ਿਕਰ''' ਅੰਦਰੂਨੀ ਗੜਬੜ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਦੁਖਦਾਈ ਮਾਨਸਿਕ ਅਵਸਥਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਅਕਸਰ ਘਬਰਾਹਟ ਵਾਲੇ ਵਿਵਹਾਰ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੇਚੈਨੀ, ਸੰਦੇਹ, ਡਰ ਅਤੇ ਕਲੇਸ਼ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਾਵ ਭਾਵ ਵਾਲੀ ਮਨੋਦਸ਼ਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਅਕਸਰ ਕਿਸੇ ਅਗਿਆਤ ਕਾਰਕ ਕਰ ਕੇ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।ਚਿੰਤਾ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਮਾਨਸਿਕ ਦਬਾਅ ਤੇ ਤਣਾਅ ਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਚਿੰਤਾ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਆਸਾਧਾਰਨ ਬੇਚੈਨੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਅਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਫ਼ਿਕਰ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

== ਕਿਸਮਾਂ ==
ਚਿੰਤਾ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਤਾਂ ਸਥਿਤੀ ਅਨੁਸਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ‘ਸਟੇਟ ਚਿੰਤਾ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਕੇਵਲ ਸਥਿਤੀ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਸੇ ਉਤੇਜਨਾ ਰਾਹੀਂ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਉਤੇਜਨਾ ਭਰਪੂਰ ਸਥਿਤੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਚਿੰਤਾ ਵੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਟੈਸਟ-ਚਿੰਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਜਿਹੀ ਚਿੰਤਾ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਦੂਜੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਨੂੰ ‘ਟਰੇਟ ਚਿੰਤਾ’ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਚਿੰਤਾ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀਤਵ ਲੱਛਣ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਿਅਕਤੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਚਿੰਤਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ ਅਨੁਸਾਰ ਚਿੰਤਾ ਹੋਰ ਵੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਚਿੰਤਾ ਅੰਦਰੂਨੀ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ‘ਮਨ ਸੰਤਾਪੀ’ ਚਿੰਤਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਚਿੰਤਾ ਸਾਧਾਰਨ ਫ਼ਿਕਰ ਨਾਲੋਂ ਭਿੰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਚਿੰਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਦਾ ਸੁਚੇਤ ਗਿਆਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਸਾਧਾਰਨ ਚਿੰਤਾ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀਆਂ ਬਾਹਰਲੀਆਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵੱਲ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਕਰਕੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ‘ਮਨ ਸੰਤਾਪੀ’ ਚਿੰਤਾ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.punjabitribuneonline.com/2018/09/%E0%A8%AE%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A8%95-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B0-%E0%A8%B9%E0%A9%88%E2%80%88%E0%A8%9A%E0%A8%BF%E0%A9%B0%E0%A8%A4%E0%A8%BE/|title=ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਾਰ ਹੈ ਚਿੰਤਾ - Tribune Punjabi|date=2018-09-07|work=Tribune Punjabi|access-date=2018-09-08|language=en-US}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੁਲਾਈ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

== ਲੱਛਣ ==
ਚਿੰਤਾ ਦੇ ਕਈ ਚਿੰਨ੍ਹ ਸਰੀਰਿਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਨੀਂਦ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਘੱਟ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਭੁੱਖ ਮਿਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਗਾੜ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਹੋਰ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵੀ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਿਰਦਰਦ, ਬੇਚੈਨੀ, ਚੱਕਰ ਆਉਣੇ, ਛਾਤੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀਪਣ, ਕੰਬਣੀ, ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਸੀਨਾ ਆਉਣਾ, ਪਿਸ਼ਾਬ ਕਈ ਵਾਰ ਆਉਣਾ, ਸਾਹ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ ਆਉਣਾ, ਉਬਕਾਈ ਆਦਿ। ਕਈ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਕਬਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਫਿਰ ਦਸਤ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ ਪੈਰਾਂ ਦਾ ਕਾਂਬਾ, ਬਦਹਜ਼ਮੀ, ਥਕੇਵਾਂ ਆਦਿ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀ ਚਿੜਚਿੜਾ, ਬੇਚੈਨ, ਭੜਕਾਊ ਜਾਂ ਫਿਰ ਇਕਾਗਰਤਾ ਦੇ ਅਯੋਗ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਚਿੰਨ੍ਹ ਡਰ, ਸ਼ੰਕਾ, ਭੈਅ, ਉਦਾਸੀਨਤਾ, ਅਸੰਤੁਸ਼ਟਤਾ, ਅਣਸੁਰੱਖਿਅਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਆਮ ਘਬਰਾਹਟ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਾ ਕੋਈ ਜੋਸ਼ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਅਪਣੱਤ ਜਾਂ ਸਨੇਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਅੰਤਰ-ਮੁਖੀ, ਸਵਾਰਥੀ ਅਤੇ ਨਾ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਫ਼ੈਸਲਾ ਨਾ ਕਰ ਸਕਣਾ, ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਾ ਕਰ ਸਕਣਾ, ਆਤਮ-ਹੱਤਿਆ ਦੇ ਖ਼ਿਆਲ, ਡਰਾਉਣੀਆਂ ਹਾਲਤਾਂ, ਅੰਦਰੂਨੀ ਵਿਚਾਰ ਵਿਕਾਰ, ਅਜੀਬ ਡਰ ਆਦਿ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਗਪਗ ਆਮ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਚਿੰਤਾ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਆਮ ਰੁਚੀ ਦੀ ਘਾਟ ਅਤੇ ਇਕਸਾਰਤਾ ਦੀ ਅਯੋਗਤਾ ਬਾਰੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਚਿੰਨ੍ਹ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਉਤਾਰ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਹਰ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸੋਚਣ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ। ਚਿੰਤਾ-ਗ੍ਰਸਤ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ, ਸਾਹ-ਕਿਰਿਆ, ਪਾਚਣ ਕਿਰਿਆ, ਗਲੈਂਡ ਰਿਸਾਅ, ਬਲੱਡ-ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ, ਤਾਕਤ ਦੀ ਘਾਟ, ਪੱਠਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤਣਾਅ ਆਦਿ ਕੁਝ ਸਰੀਰਿਕ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹੱਥ ਤੇ ਬੁੱਲ੍ਹ ਥਰਥਰਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ ਨਾੜੀ ਤੰਤੂ ਦੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ, ਦਾਇਮੀ ਪੇਚਸ਼, ਹਾਜ਼ਮੇ ਦੀ ਤਕਲੀਫ਼, ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਆਦਿ ਅਤੇ ਨੀਂਦ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਉਸ ਦੀ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖ਼ਰਾਬ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।

==ਹਵਾਲੇ==
&lt;ref&gt;https://punjabipedia.org/topic.aspx?txt=%E0%A8%9A%E0%A8%BF%E0%A9%B0%E0%A8%A4%E0%A8%BE&lt;/ref&gt;
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਲਵਲੇ]]</text>
      <sha1>6t2f3086gosiqwmq965i3umq0f0nw2b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਿਜੇ ਵਿਵੇਕ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>40353</id>
    <revision>
      <id>811110</id>
      <parentid>810441</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T21:04:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>魔琴</username>
        <id>42101</id>
      </contributor>
      <comment>Reverted 1 edit by [[Special:Contributions/Charnigill|Charnigill]] ([[User talk:Charnigill|talk]]) (TwinkleGlobal)</comment>
      <origin>811110</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4342" sha1="211ggi74tzkwumwitjeka1v6vlh8dyd" xml:space="preserve">{{Infobox writer
| name = ਵਿਜੇ ਵਿਵੇਕ
| image = Vijay Vivek 4.jpg
| imagesize =
| caption =ਵਿਜੇ ਵਿਵੇਕ
| birth_name = ਵਿਜੇ ਕੁਮਾਰ
| birth_date = {{birth date and age|df=y|1957|6|15}}
| birth_place =ਰੱਤੀ ਰੋੜੀ, [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਭਾਰਤ]]
| occupation = [[ਗ਼ਜ਼ਲਗੋ]]
|language= ਪੰਜਾਬੀ
| death_date = 
| death_place = 
| years_active = 
}}
[[File:Vijay Vivek,Punjabi language Poets&amp;#039; Meet on occasion of Republic Day (India) 2020 09.jpg|thumb|ਵਿਜੇ ਵਿਵੇਕ ਜਨਵਰੀ 2020 ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਵੱਲੋਂ ਆਯੋਜਿਤ ਕਵੀ ਦਰਬਾਰ ਮੌਕੇ]]
'''ਵਿਜੇ ਵਿਵੇਕ''' (ਜਨਮ 15 ਜੂਨ 1957) ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋ ਅਤੇ ਗੀਤਕਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਦਾ ਵਾਸੀ ਹੈ। [[ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿੱਚ ਜਿਹੜੇ ਕੁਝ ਕੁ ਨਵੇਂ ਨਾਂ ਉਭਰੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਜੇ ਵਿਵੇਕ ਦਾ ਨਾਂ ਵੀ ਹੈ। ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ &quot;ਕਵਿਤਾ ਲਿਖੀ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ ਸਗੋਂ ਸੁੱਤੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਅਲੰਕਾਰਾਂ ਚ ਪਰੋ ਕੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੀ ਇੱਕ ਚੰਗੇ ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ।&quot;&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://scapepunjab.com/home.php?id==UjM&amp;view=2YTN |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2015-12-21 |archive-date=2016-03-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160306204409/http://scapepunjab.com/home.php?id==UjM&amp;view=2YTN |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
===ਗਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ===
*''[[ਚੱਪਾ ਕੁ ਪੂਰਬ]]''
==ਨਮੂਨਾ ਸ਼ਾਇਰੀ==
&lt;poem&gt;
ਬਿਗਾਨੇ ਰਾਹ ਨੇ ਤੇ ਵੀਰਾਨ ਜੂਹਾਂ,
ਭਟਕਦੀ ਬੇਖ਼ੁਦੀ ਨੂੰ ਵਰਜਿਆ ਕਰ।
ਤਿਰਾ ਹਾਂ ਜਿਸਮ ਤੋਂ ਰੂਹ ਤੀਕ ਤੇਰਾ,
ਕਦੀ ਤਾਂ ਮਿੱਠਾ-ਮਿੱਠਾ ਝਿੜਕਿਆ ਕਰ।

ਇਹ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਦੇ ਵਿਪਰੀਤ ਹੋ ਗਏ,
ਬਦਨ ਤਾਂ ਕੀ ਲਹੂ ਤੱਕ ਸੀਤ ਹੋ ਗਏ,
ਨਹੀਂ ਸਮਝਣਗੇ ਤੇਰੀ ਪੀੜ ਬੰਦੇ,
ਦਰਖ਼ਤਾਂ ਕੋਲ਼ ਬਹਿ ਕੇ ਰੋ ਲਿਆ ਕਰ।

ਇਹ ਤੇਰਾ ਹਾਣ, ਤੇਰੀ ਰੂਹ ਇਹੋ ਨੇ,
ਹਵਾ, ਧੁੱਪ, ਰੌਸ਼ਨੀ, ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਇਹੋ ਨੇ,
ਸਿਮਟ ਜਾਵਣ ਤਾਂ ਫਿਰ ਖਿੜਦੇ ਨਹੀਂ ਇਹ,
ਕਦੀ ਜਜ਼ਬਾਤ ਨਾ ਸਿਮਟਣ ਦਿਆ ਕਰ।

ਕਿਸੇ ਨੀਲੇ ਗਗਨ ਉੱਤੇ ਨੀਝ ਵੀ ਹੈ,
ਉਡਾਰੀ ਦੀ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰੀਝ ਵੀ ਹੈ,
ਅਜੇ ਪਰਵਾਜ਼ ਕਿੱਥੇ ਹੈ ਪਰਾਂ ਵਿਚ,
ਅਜੇ ਉੱਡਣ ਲਈ ਨਾ ਆਖਿਆ ਕਰ।

ਬੁਝੇ ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਹੁਣ ਨਜ਼ਰਾਂ ਹਟਾ ਲੈ,
ਕਿਤੇ ਚੱਪਾ ਕੁ ਥਾਂ ਪੂਰਬ ਬਚਾ ਲੈ,
ਮੇਰੀ ਤਾਂ ਧੁਖਣ ਦੀ ਆਦਤ ਹੀ ਬਣ ਗਈ,
ਮੇਰੇ ਬਾਰੇ ਨਾ ਏਨਾ ਸੋਚਿਆ ਕਰ।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.punjabizm.com/forums-hi-44269-1-1.html |title=ਇੱਕ ਗਜ਼ਲ ਵਿਜੇ ਵਿਵੇਕ ਦੀ ਪ੍ਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਪੁਸਤਕ ''ਚੱਪਾ ਕੁ ਪੂਰਬ'' ਵਿੱਚੋਂ |access-date=2014-06-05 |archive-date=2012-10-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121030174052/http://punjabizm.com/forums-hi-44269-1-1.html |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
&lt;/poem&gt;

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
{{commonscat|Vijay Vivek}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1957]]</text>
      <sha1>211ggi74tzkwumwitjeka1v6vlh8dyd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਰਾਗ ਗਾਉੜੀ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>40628</id>
    <revision>
      <id>811102</id>
      <parentid>286027</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T16:06:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Meenukusam</username>
        <id>51574</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the section &quot;Composition of the raga&quot; from the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1244330810|Gauri (raga)]]&quot;</comment>
      <origin>811102</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3331" sha1="e8lb8z7hea17rfffesqgbddr46qkjl6" xml:space="preserve">'''ਰਾਗ ਗਉੜੀ''' ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿੱਚ ਕਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਤੀਸਰਾ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਕੁੱਲ 743 ਰਚਨਾਵਾਂ ਸ੍ਰੀ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਜੀ ਦੇ ਪੰਨਾ 151 ਤੋਂ ਪੰਨਾ 346 ਤੱਕ, ਰਾਗ ਗਉੜੀ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹਨ। ਇਸ ਰਾਗ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮ 3 ਵਜੇ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮ 6 ਵਜੇ ਤੱਕ (ਚੌਥਾ ਪਹਿਰ) ਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 14 ਪ੍ਰਤੀਸਤ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਭਾਗ '''ਰਾਗ ਗਉੜੀ''' ਨਾਲ ਹੈ। &lt;ref&gt;[http://searchgurbani.com/raags/raag_gauri ਰਾਗ ਗਉੜੀ]&lt;/ref&gt;
{|cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding= &quot;1&quot; border=&quot;0&quot; width=&quot;50%&quot;
|-bgcolor=&quot;#die4fd&quot;
!||ਥਾਟ|| 	ਭੈਰਵ
|-bgcolor=&quot;#die4fd&quot;
|||ਜਾਤਿ|| 	ਔਡਵ ਸੰਪੂਰਣ (ਆਰੋਹ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਅਤੇ ਅਵਰੋਹ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਸੁਰ)
|-bgcolor=&quot;#die4fd&quot;
|||ਪ੍ਰਾਕਰਿਤੀ ||	ਭਗਤੀਮਈ
|-bgcolor=&quot;#die4fd&quot;
|||ਸਵਰ|| 	ਰੇ ਧਾ ਕੋਮਲ ਮਾ ਤੀਵਰ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਸ਼ੁੱਧ ਸੁਰ ਲੱਗਦੇ ਹਨ
|-bgcolor=&quot;#die4fd&quot;
|||ਵਾਦੀ ||	ਰੇ
|-bgcolor=&quot;#die4fd&quot;
|||ਸਮਵਾਦੀ 	||ਪਾ

|-bgcolor=&quot;#die4fd&quot;
|||ਵਰਜਿਤ ||	ਗਾ ਅਤੇ ਧਾ ਆਰੋਹੀ ਵਿੱਚ ਵਰਜਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ
|-bgcolor=&quot;#die4fd&quot;
|||ਆਰੋਹੀ ||	ਸਾ ਰੇ ਮਾ ਪਾ ਨੀ ਸਾ
|-bgcolor=&quot;#die4fd&quot;
|||ਅਵਰੋਹੀ ||	ਸਾਂ ਨੀ ਧੁ ਪਾ ਮਾ ਗਾ ਰੇ ਸਾ, ਨੀ ਸਾ
|-bgcolor=&quot;#die4fd&quot;
|||ਪਕੜ 	||ਸਾ ਰੇ ਮਾ ਪਾ, ਗਾ ਰੇ ਸਾ ਨੀ ਧਾ ਪਾ ਮਾ ਪਾ ਨੀ ਸਾ
|}
==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
{{ਗੁਰਬਾਣੀ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗੀਤ]]

== ਰਾਗ ਦੀਆਂ ਬੰਦਿਸ਼ਾਂ ==

* ਅਰੋਹਃ ਸ ਰੇ ਗ ਰੇ ਮ ਪ ਨੀ ਸੰ
* ਅਵਰੋਹਃ ਸੰ ਨੀ ਧ ਮ ਪ, ਧ ਪ ਮ ਗ, ਗ ਰੇ ਸ ਨੀ(ਮੰਦਰ) ਸ
* ਵਾਦੀ : ਰੇ 
* ਸੰਵਾਦੀਃ ਪ

ਕਦੇ-ਕਦੇ ਰੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕੰਬਣੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਿਰੀ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਦਾ ਵਾਦੀ ਸੁਰ ਇਸ ਰਾਗ ਵਾਲਾਂ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨੀ ਨੂੰ ਇਸ ਨੋਟ ਉੱਤੇ ਰੁਕਣ ਜਾਂ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਰਹਿਣ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਇਹ ਰਾਗ [[ਭੈਰਵ (ਰਾਗ)|ਭੈਰਵ]] [[ਥਾਟ]] ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;web&quot;&gt;{{Cite web |title=Raag Gauri - Indian Classical Music - Tanarang.com |url=http://www.tanarang.com/english/gauri_eng.htm |website=www.tanarang.com}}&lt;/ref&gt;ਪਰ ਇਹ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ (ਫ਼ਾਰਮਸ. 

* ਗੌਰੀ (ਭੈਰਵ ਥਾਟ) 
* ਗੌਰੀ (ਕਲਿੰਗੜਾ ਅੰਗ) (ਦੋਵੇਂ ਮ)
* ਗੌਰੀ (ਮਾਰਵਾ ਅੰਗ)</text>
      <sha1>e8lb8z7hea17rfffesqgbddr46qkjl6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Danny 1994</title>
    <ns>3</ns>
    <id>69383</id>
    <revision>
      <id>811091</id>
      <parentid>293428</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T12:22:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Cabayi</username>
        <id>27315</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Cabayi ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:6ii9]] ਨੂੰ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Danny 1994]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ: Automatically moved page while renaming the user &quot;[[Special:CentralAuth/6ii9|6ii9]]&quot; to &quot;[[Special:CentralAuth/Danny 1994|Danny 1994]]&quot;</comment>
      <origin>293428</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="232" sha1="pjdjpj0mbun9eugvhdt6l71iirv23z3" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=6ii9}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 01:20, 17 ਦਸੰਬਰ 2015 (UTC)</text>
      <sha1>pjdjpj0mbun9eugvhdt6l71iirv23z3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Kuldeepburjbhalaike</title>
    <ns>3</ns>
    <id>94262</id>
    <revision>
      <id>811133</id>
      <parentid>809287</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T08:45:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaswinder Dharamkot</username>
        <id>46771</id>
      </contributor>
      <comment>/* Jaswinder Dharamkot ਤੋਂ ਸਵਾਲ (08:45, 19 ਜੂਨ 2025) */ ਨਵਾਂ ਭਾਗ</comment>
      <origin>811133</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28558" sha1="dfoc1jvpj8km1j8pt3hdeecizm0cclx" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Kuldeepburjbhalaike}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 13:07, 7 ਜੂਨ 2017 (UTC)

== ਸਟੇਫਾਨੀਆ ਤੁਰਕੇਵਿਚ-ਲੁਕੀਯਾਨੋਵਿਚ ==

Thank you Kuldeepburjbhalaike for the article!  [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Nicola Mitchell|Nicola Mitchell]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Nicola Mitchell|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 10:24, 19 ਸਤੰਬਰ 2022 (UTC)

Anytime  [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Kuldeepburjbhalaike|Kuldeepburjbhalaike]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Kuldeepburjbhalaike|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 16:36, 19 ਸਤੰਬਰ 2022 (UTC)

== WikiConference India 2023: Program submissions and Scholarships form are now open ==

Dear Wikimedian, 

We are really glad to inform you that '''[[:m:WikiConference India 2023|WikiConference India 2023]]''' has been successfully funded and it will take place from 3 to 5 March 2023. The theme of the conference will be '''Strengthening the Bonds'''. 

We also have exciting updates about the Program and Scholarships. 

The applications for scholarships and program submissions are already open! You can find the form for scholarship '''[[:m:WikiConference India 2023/Scholarships|here]]''' and for program you can go '''[[:m:WikiConference India 2023/Program Submissions|here]]'''. 

For more information and regular updates please visit the Conference [[:m:WikiConference India 2023|Meta page]]. If you have something in mind you can write on [[:m:Talk:WikiConference India 2023|talk page]].

‘‘‘Note’’’: Scholarship form and the Program submissions will be open from '''11 November 2022, 00:00 IST''' and the last date to submit is '''27 November 2022, 23:59 IST'''. 

Regards 

[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 11:25, 16 ਨਵੰਬਰ 2022 (UTC) 

(on behalf of the WCI Organizing Committee)
&lt;!-- Message sent by User:Nitesh Gill@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/WCI_2023_active_users,_scholarships_and_program&amp;oldid=24082246 --&gt;

== WikiConference India 2023: Open Community Call and Extension of program and scholarship submissions deadline ==

Dear Wikimedian,

Thank you for supporting Wiki Conference India 2023. We are humbled by the number of applications we have received and hope to learn more about the work that you all have been doing to take the movement forward. In order to offer flexibility, we have recently extended our deadline for the Program and Scholarships submission- you can find all the details on our [[:m:WikiConference India 2023|Meta Page]].

COT is working hard to ensure we bring together a conference that is truly meaningful and impactful for our movement and one that brings us all together. With an intent to be inclusive and transparent in our process, we are committed to organizing community sessions at regular intervals for sharing updates and to offer an opportunity to the community for engagement and review. Following the same, we are hosting the first Open Community Call on the 3rd of December, 2022. We wish to use this space to discuss the progress and answer any questions, concerns or clarifications, about the conference and the Program/Scholarships. 

Please add the following to your respective calendars and we look forward to seeing you on the call 

* '''WCI 2023 Open Community Call'''
* '''Date''': 3rd December 2022
* '''Time''': 1800-1900 (IST)
* '''Google Link'''': https://meet.google.com/cwa-bgwi-ryx

Furthermore, we are pleased to share the email id of the conference contact@wikiconferenceindia.org which is where you could share any thoughts, inputs, suggestions, or questions and someone from the COT will reach out to you. Alternatively, leave us a message on the Conference [[:m:Talk:WikiConference India 2023|talk page]]. Regards [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 16:21, 2 ਦਸੰਬਰ 2022 (UTC)

On Behalf of,
WCI 2023 Core organizing team.
&lt;!-- Message sent by User:Nitesh Gill@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/WCI_2023_active_users,_scholarships_and_program&amp;oldid=24083503 --&gt;

== Looking for reason ==

ਆਪ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਸਫ਼ਿਆਂ [[ਦਲ ਖ਼ਾਲਸਾ (ਸਿੱਖ ਫੌਜ)|ਦਲ ਖ਼ਾਲਸਾ]]‎, [[ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਗਿਆਨ]],[[ਅਫ਼ਗਾਨ ਸਿੱਖ ਯੁੱਧ]], [[ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ]] [[ਤਰਾਇਣ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ]]‎, [[ਤਰਾਇਣ ਦੀ ਦੂਜੀ ਲੜਾਈ]] ਅਤੇ [[ਦਲ-ਬਦਲੀ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਨੂੰਨ (ਭਾਰਤ)]]‎ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਨੂੰ ਹਟਾ ਕੇ ਦੁਬਾਰਾ ਤੋਂ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਪ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਜੋੜੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਓਹੀ ਹਨ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਓਹੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਨੂੰ ਹਟਾ ਕੇ ਦੁਬਾਰਾ ਜੋੜਨਾ ਮੇਰੇ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। 

ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸਫ਼ੇ ਮੇਰੇ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵੀ ਮੇਰੇ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ, ਇਸ ਲਈ ਸਾਰੇ ਸਫ਼ਿਆਂ ਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਜਾਣਨ ਦਾ ਇੱਛੁਕ ਹਾਂ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਜਲਦ ਜਵਾਬ ਦਿਓਗੇ। [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Paramjot Joga|Paramjot Joga]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Paramjot Joga|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 09:16, 1 ਜੂਨ 2023 (UTC)

:ਹਾਂਜੀ, ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਜੀ, ਤੁਹਾਡੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਫ਼ੇ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਹਨ। ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਨੂੰ ਹਟਾ ਕੇ ਦੁਬਾਰਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਦਾ ਕਾਰਣ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਨੂੰ ਲੇਖ ਦੇ ਅਖੀਰ ਉੱਤੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨਾ ਜਿਆਦਾ ਚੰਗਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ (ਬਜਾਏ ਲੇਖ ਦੀ ਬਿਲਕੁਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਹੀ), ਹਵਾਲੇ, ਹੋਰ ਲਿੰਕ ਜਾਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਲੇਖ ਦੇ ਅਖੀਰ (ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ) ਉੱਤੇ ਦੇਖਣਾ ਜਿਆਦਾ ਅਸਾਨ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਧੰਨਵਾਦ। '''''[[user:kuldeepburjbhalaike|&lt;font color=&quot;#FF4500&quot; face=&quot;sylfaen&quot;&gt;KuldeepBurjBhalaike&lt;/font&gt;]]''''' &lt;sup&gt;&lt;font color=&quot;#FF4500&quot; face=&quot;georgia&quot;&gt;([[User_talk:Kuldeepburjbhalaike|Talk]]|[[special:contributions/kuldeepburjbhalaike|Cont]])&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; 11:17, 1 ਜੂਨ 2023 (UTC)
::ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਧੰਨਵਾਦ,  [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Paramjot Joga|Paramjot Joga]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Paramjot Joga|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 11:36, 1 ਜੂਨ 2023 (UTC)

== Translation request ==

Hello.

Can you create the article [[:en:Laacher See]], which is the third most powerful volcano in Europe after Campi Flegrei and Santorini, in Punjabi Wikipedia?

Yours sincerely, [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Multituberculata|Multituberculata]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Multituberculata|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 05:22, 12 ਜੁਲਾਈ 2023 (UTC)

:sure {{re|Multituberculata}} and thanks for the suggestion. '''[[user:kuldeepburjbhalaike|&lt;i style=&quot;color:#FF4500; font-family:sylfaen&quot;&gt;KuldeepBurjBhalaike&lt;/i&gt;]]''' &lt;sup style=&quot;color:#FF4500; font-family:georgia&quot;&gt;([[User_talk:Kuldeepburjbhalaike|Talk]])&lt;/sup&gt; 03:53, 13 ਜੁਲਾਈ 2023 (UTC)
::Thank you very much for the new article! [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Multituberculata|Multituberculata]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Multituberculata|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 05:34, 15 ਜੁਲਾਈ 2023 (UTC)

== Growth features ==

Hello Kuldeepburjbhalaike 

You contacted my colleague Kirsten after Wikimania, in order to activate Growth features to your wiki. 

I'm the Communities relations specialist for the Growth team. Let me know if you need any assistance from us, or if your community has any questions! :)

Regards, [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Trizek (WMF)|Trizek (WMF)]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Trizek (WMF)|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 03:32, 22 ਅਗਸਤ 2023 (UTC)

:Thanks {{Re|Trizek (WMF)}}, i just enabled the feature on this wiki, anything important we need to do about the Growth? '''[[user:kuldeepburjbhalaike|&lt;i style=&quot;color:#FF4500; font-family:sylfaen&quot;&gt;KuldeepBurjBhalaike&lt;/i&gt;]]''' &lt;sup style=&quot;color:#FF4500; font-family:georgia&quot;&gt;([[User_talk:Kuldeepburjbhalaike|Talk]])&lt;/sup&gt; 06:20, 22 ਅਗਸਤ 2023 (UTC)

== ਵਿਲਾਯਤੀ ਭਾਭੀ ==

ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਜੀ
ਪੋਸਟਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ([https://en.wikipedia.org/wiki/File:Vilayati_Bhabhi.webp#mw-jump-to-license]),  ਲੜੀ ਦਾ ਟਾਈਟਲ &quot;ਵਿਲਾਯਤੀ ਭਾਭੀ&quot; ਹੈ &quot;ਵਲੈਤੀ ਭਾਬੀ&quot; ਨਹੀਂ। [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Sid95Q|Sid95Q]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Sid95Q|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 09:33, 7 ਮਾਰਚ 2024 (UTC)

:ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਜੀ, ਹਾਂਜੀ ਇਹ ਪੋਸਟਰ ਤੇ ''ਵਿਲਾਯਤੀ ਭਾਭੀ'' ਹੈ, ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਬਾਕੀ ਕੀਤੇ ''ਵਲੈਤੀ ਭਾਬੀ'' ਹੈ।[https://punjabipollywood.com/vilayti-bhabhi-punjabi-serial/][https://m.imdb.com/title/tt14557908/mediaviewer/rm1449181185/?ref_=tt_ov_i] ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਤੇ ਇਸ ਫੋਟੋ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। '''[[user:kuldeepburjbhalaike|&lt;i style=&quot;color:#FF4500; font-family:sylfaen&quot;&gt;KuldeepBurjBhalaike&lt;/i&gt;]]''' &lt;sup style=&quot;color:#FF4500; font-family:georgia&quot;&gt;([[User_talk:Kuldeepburjbhalaike|Talk]])&lt;/sup&gt; 10:08, 7 ਮਾਰਚ 2024 (UTC)
::ਜੀ ਸਹੀ ਕਹੀ ਰਹੇ ਹੋ ਤੁਸੀਂ। Official ਸੌਰਸ ਵੀ [https://m.youtube.com/watch?si=Ee2B06wwJUS1YYxL&amp;v=rSuLzmckXdk] ਲਿਖਦਾ ਹੈ। [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Sid95Q|Sid95Q]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Sid95Q|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 10:26, 7 ਮਾਰਚ 2024 (UTC)

== Delete article created by LTA ==

Hi, sorry for writting in english. Please delete [[ ਸੰਤਾ ਦਾਸ ਕਾਠੀਆਬਾਬਾ]]. I requested deletion (although an IP keeps removing it) because the article was created by a LTA, see https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Sockpuppet_investigations/Srabanta_Deb. Also my guess is they used machine translation to create this article. Thanks. [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:আফতাবুজ্জামান|আফতাবুজ্জামান]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:আফতাবুজ্জামান|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 15:27, 12 ਮਾਰਚ 2024 (UTC)

:Hi, sorry for replying late, the english article is still exists. Does this mean it follows wp guidelines? '''[[user:kuldeepburjbhalaike|&lt;i style=&quot;color:#FF4500; font-family:sylfaen&quot;&gt;KuldeepBurjBhalaike&lt;/i&gt;]]''' &lt;sup style=&quot;color:#FF4500; font-family:georgia&quot;&gt;([[User_talk:Kuldeepburjbhalaike|Talk]])&lt;/sup&gt; 16:34, 18 ਮਾਰਚ 2024 (UTC)

== Question from [[User:ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਭੋਮਾ|ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਭੋਮਾ]] (15:05, 19 ਮਾਰਚ 2024) ==

ਕੀ ਮੈਂ ‌ਬਤੌਰ ਲੇਖਕ ਵੀਕੀਪੀਡੀਆ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹਾਂ? --[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਭੋਮਾ|ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਭੋਮਾ]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਭੋਮਾ|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 15:05, 19 ਮਾਰਚ 2024 (UTC)

:ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਜੀ, ਹਾਂਜੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਪਰ ਖ਼ੁਦ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਜਾਂ ਖ਼ੁਦ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦੇ। ਬਾਕੀ ਹੋਰ ਸਮੱਗਰੀ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਧੰਨਵਾਦ। '''[[user:kuldeepburjbhalaike|&lt;i style=&quot;color:#FF4500; font-family:sylfaen&quot;&gt;KuldeepBurjBhalaike&lt;/i&gt;]]''' &lt;sup style=&quot;color:#FF4500; font-family:georgia&quot;&gt;([[User_talk:Kuldeepburjbhalaike|Talk]])&lt;/sup&gt; 03:21, 20 ਮਾਰਚ 2024 (UTC)

== ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਇੱਕ ਬਾਰਨਸਟਾਰ! ==
{| style=&quot;background-color: #fdffe7; border: 1px solid #fceb92;&quot;
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;vertical-align: middle; padding: 5px;&quot; | [[ਤਸਵੀਰ:Original Barnstar Hires.png|100px]]
|style=&quot;font-size: x-large; padding: 3px 3px 0 3px; height: 1.5em;&quot; | '''ਮੂਲ ਬਾਰਨਸਟਾਰ'''
|-
|style=&quot;vertical-align: middle; padding: 3px;&quot; | ਤੁਸੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਉੱਪਰ ਵਧੀਆ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋਂ, ਉਮੀਦ ਹੈ ਇਹ ਮਿਹਨਤ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗੀ।- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Mulkh Singh|Mulkh Singh]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Mulkh Singh|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 10:40, 28 ਮਈ 2024 (UTC)
|}
:ਧੰਨਵਾਦ @[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Mulkh Singh|Mulkh Singh]] ਜੀ। ਮੈਂ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਦੀ ਪੂਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਾਂਗਾ। '''[[user:kuldeepburjbhalaike|&lt;i style=&quot;color:#FF4500; font-family:sylfaen&quot;&gt;KuldeepBurjBhalaike&lt;/i&gt;]]''' &lt;sup style=&quot;color:#FF4500; font-family:georgia&quot;&gt;([[User_talk:Kuldeepburjbhalaike|Talk]])&lt;/sup&gt; 16:36, 28 ਮਈ 2024 (UTC)

== Question from [[User:Akaashdeep|Akaashdeep]] (10:23, 19 ਅਗਸਤ 2024) ==

ਹੈਲੋ; ਬਈ --[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Akaashdeep|Akaashdeep]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Akaashdeep|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 10:23, 19 ਅਗਸਤ 2024 (UTC)

:ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ, @[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Akaashdeep|Akaashdeep]] ਬਾਈ। -- '''[[user:kuldeepburjbhalaike|&lt;i style=&quot;color:#FF4500; font-family:sylfaen&quot;&gt;KuldeepBurjBhalaike&lt;/i&gt;]]''' &lt;sup style=&quot;color:#FF4500; font-family:georgia&quot;&gt;([[User_talk:Kuldeepburjbhalaike|Talk]])&lt;/sup&gt; 11:27, 19 ਅਗਸਤ 2024 (UTC)

ਮੇਰੇ ਵਿਕੀ ਤੇ ਮੈਂ ਨਵਾ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਉਣ ਤੋਂ ਅਸਮਰਥ ਹਾਂ। ਬਣਿਆ ਸੋਧਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ।  [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Akaashdeep|Akaashdeep]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Akaashdeep|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 11:49, 19 ਅਗਸਤ 2024 (UTC)

:ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਅੱਜ [[ਲੰਡਨ ਟਾਈਮਜ਼]], [[ਕਰਨਲ ਸਮਿੱਥ]], [[ਜੋਹਾਨੇਸ ਗੁਟੇਨਬਰਗ]], [[ਦ ਰੈਬੈਲ (ਪੁਸਤਕ)]] ਅਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਲੇਖ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਹੋ। -- '''[[user:kuldeepburjbhalaike|&lt;i style=&quot;color:#FF4500; font-family:sylfaen&quot;&gt;KuldeepBurjBhalaike&lt;/i&gt;]]''' &lt;sup style=&quot;color:#FF4500; font-family:georgia&quot;&gt;([[User_talk:Kuldeepburjbhalaike|Talk]])&lt;/sup&gt; 11:54, 19 ਅਗਸਤ 2024 (UTC)

== Translation request ==

Hello, Kuldeepburjbhalaike.

Can you translate and upload the article about the prominent Turkish economist [[:en:Dani Rodrik]] in Punjabi Wikipedia?

Yours sincerely, [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Oirattas|Oirattas]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Oirattas|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 09:15, 2 ਸਤੰਬਰ 2024 (UTC)

:sure and thanks for the suggestion @[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Oirattas|Oirattas]] -- '''[[user:kuldeepburjbhalaike|&lt;i style=&quot;color:#FF4500; font-family:sylfaen&quot;&gt;KuldeepBurjBhalaike&lt;/i&gt;]]''' &lt;sup style=&quot;color:#FF4500; font-family:georgia&quot;&gt;([[User_talk:Kuldeepburjbhalaike|Talk]])&lt;/sup&gt; 10:34, 2 ਸਤੰਬਰ 2024 (UTC)
::Thank you very much for the new article! [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Oirattas|Oirattas]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Oirattas|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 11:06, 2 ਸਤੰਬਰ 2024 (UTC)

== Translation request ==

Hello, Kuldeepburjbhalaike.

This is my last request for this year.
Can you create the article [[:en:Phlegraean Fields]], which is Europe's only [[:en:supervolcano|supervolcano]] and which is [[:simple:Dormant volcano|dormant]], in Punjabi Wikipedia? Can you use (and transliterate) the Italian title, ''Campi Flegrei'', not the English title of the article, since the volcano is not located in an English-speaking country?

Yours sincerely, [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Oirattas|Oirattas]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Oirattas|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 06:23, 5 ਸਤੰਬਰ 2024 (UTC)

:sure @[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Oirattas|Oirattas]] '''[[user:kuldeepburjbhalaike|&lt;i style=&quot;color:#FF4500; font-family:sylfaen&quot;&gt;KuldeepBurjBhalaike&lt;/i&gt;]]''' &lt;sup style=&quot;color:#FF4500; font-family:georgia&quot;&gt;([[User_talk:Kuldeepburjbhalaike|Talk]])&lt;/sup&gt; 12:17, 5 ਸਤੰਬਰ 2024 (UTC)
::Thank you very much for the new article! [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Oirattas|Oirattas]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Oirattas|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 15:15, 5 ਸਤੰਬਰ 2024 (UTC)

== Cleaning up files ==

Hello!
Perhaps you can find some time to check the files in [[:ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਛੇਤੀ ਮਿਟਾਉਣਯੋਗ ਸਫ਼ੇ]]? I think most of them should be deleted. According to [[:wmf:Resolution:Licensing_policy]] all files need a valid license and non-free files are only allowed if they are in use. [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MGA73|MGA73]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MGA73|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 06:08, 12 ਸਤੰਬਰ 2024 (UTC)

:thank you @[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MGA73|MGA73]], will clean files that are not in use -- '''[[user:kuldeepburjbhalaike|&lt;i style=&quot;color:#FF4500; font-family:sylfaen&quot;&gt;KuldeepBurjBhalaike&lt;/i&gt;]]''' &lt;sup style=&quot;color:#FF4500; font-family:georgia&quot;&gt;([[User_talk:Kuldeepburjbhalaike|Talk]])&lt;/sup&gt; 09:47, 12 ਸਤੰਬਰ 2024 (UTC)

::Great! Thank you! Thats a very good start. Even if a file is in use it still need a license. So unless you can add a valid license (for example for a book cover) perhaps you can ask uploader to add a license? Hopefully that will fix the problem. --[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MGA73|MGA73]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MGA73|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 12:51, 12 ਸਤੰਬਰ 2024 (UTC)

== Translation request ==

Hello, Kuldeepburjbhalaike.

If you have the time and are interested, can you translate and upload the articles [[:en:Azerbaijani manat]] and [[:en:Azerbaijani manat sign]] in Punjabi Wikipedia? This is my last request for this year.

Yours sincerely, [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Oirattas|Oirattas]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Oirattas|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 15:39, 15 ਸਤੰਬਰ 2024 (UTC)

:Done:) '''[[user:kuldeepburjbhalaike|&lt;i style=&quot;color:#FF4500; font-family:sylfaen&quot;&gt;KuldeepBurjBhalaike&lt;/i&gt;]]''' &lt;sup style=&quot;color:#FF4500; font-family:georgia&quot;&gt;([[User_talk:Kuldeepburjbhalaike|Talk]])&lt;/sup&gt; 04:58, 16 ਸਤੰਬਰ 2024 (UTC)
::Thank you very much for the new article! [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Oirattas|Oirattas]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Oirattas|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 06:23, 16 ਸਤੰਬਰ 2024 (UTC)

== Notice of expiration of your interface-admin right ==

&lt;div dir=&quot;ltr&quot;&gt;Hi, as part of [[:m:Global reminder bot|Global reminder bot]], this is an automated reminder to let you know that your permission &quot;interface-admin&quot; (ਇੰਟਰਫੇਸ ਪ੍ਰਬੰਧਕ) will expire on 2024-12-08 13:15:13. Please renew this right if you would like to continue using it. &lt;i&gt;In other languages: [[:m:Global reminder bot/Messages/default|click here]]&lt;/i&gt; [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Leaderbot|Leaderbot]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Leaderbot|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 04:32, 2 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)&lt;/div&gt;

== Notice of expiration of your sysop right ==

&lt;div dir=&quot;ltr&quot;&gt;Hi, as part of [[:m:Global reminder bot|Global reminder bot]], this is an automated reminder to let you know that your permission &quot;sysop&quot; (ਪ੍ਰਬੰਧਕ) will expire on 2024-12-08 13:15:13. Please renew this right if you would like to continue using it. &lt;i&gt;In other languages: [[:m:Global reminder bot/Messages/default|click here]]&lt;/i&gt; [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Leaderbot|Leaderbot]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Leaderbot|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 04:32, 2 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)&lt;/div&gt;

== [[User:ਚਰਨਜੀਤਐਸਈਓ|ਚਰਨਜੀਤਐਸਈਓ]] ਤੋਂ ਸਵਾਲ (08:21, 28 ਦਸੰਬਰ 2024) ==

ਸਤ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ, 

ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਠੀਕ ਹੋ!

ਮੈਂ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ? 

ਏਜੰਸੀ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਈਏ? ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਕਿਹੜੇ ਹਵਾਲੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ? --[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:ਚਰਨਜੀਤਐਸਈਓ|ਚਰਨਜੀਤਐਸਈਓ]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਚਰਨਜੀਤਐਸਈਓ|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 08:21, 28 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)

:ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਜੀ, ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਇੱਕ ਗਿਆਨਕੋਸ਼ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਲੇਖ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਸਦੇ ਕੁੱਝ ਮੁਢਲੇ ਸਿਧਾਂਤ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਦੇਖੋ: [[en:Help:Contents]] -- '''[[user:kuldeepburjbhalaike|&lt;i style=&quot;color:#FF4500; font-family:sylfaen&quot;&gt;KuldeepBurjBhalaike&lt;/i&gt;]]''' &lt;sup style=&quot;color:#FF4500; font-family:georgia&quot;&gt;([[User_talk:Kuldeepburjbhalaike|Talk]])&lt;/sup&gt; 12:27, 30 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)

== Invitation to Participate in the Wikimedia SAARC Conference Community Engagement Survey ==

Dear Community Members,

I hope this message finds you well. Please excuse the use of English; we encourage translations into your local languages to ensure inclusivity.

We are conducting a Community Engagement Survey to assess the sentiments, needs, and interests of South Asian Wikimedia communities in organizing the inaugural Wikimedia SAARC Regional Conference, proposed to be held in Kathmandu, Nepal.

This initiative aims to bring together participants from eight nations to collaborate towards shared goals. Your insights will play a vital role in shaping the event's focus, identifying priorities, and guiding the strategic planning for this landmark conference.

Survey Link: https://forms.gle/en8qSuCvaSxQVD7K6

We kindly request you to dedicate a few moments to complete the survey. Your feedback will significantly contribute to ensuring this conference addresses the community's needs and aspirations.

Deadline to Submit the Survey: 20 January 2025

Your participation is crucial in shaping the future of the Wikimedia SAARC community and fostering regional collaboration. Thank you for your time and valuable input.

Warm regards,&lt;br&gt;
[[:m:User:Biplab Anand|Biplab Anand]]
&lt;!-- Message sent by User:Biplab Anand@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Biplab_Anand/lists&amp;oldid=28078122 --&gt;

== Thank you for being a medical contributors! ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
{| style=&quot;background-color: #fdffe7; border: 1px solid #fceb92;&quot;
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;vertical-align: middle; padding: 5px;&quot; | [[File:Wiki Project Med Foundation logo.svg|130px]]
|style=&quot;font-size: x-large; padding: 3px 3px 0 3px; height: 1.5em;&quot; |'''The 2024 Cure Award''' 
|-
| style=&quot;vertical-align: middle; padding: 3px;&quot; |In 2024 you '''[[mdwiki:WikiProjectMed:WikiProject_Medicine/Stats/Top_medical_editors_2024_(all)|were one of the top medical editors in your language]]'''. Thank you from [[m:WikiProject_Med|Wiki Project Med]] for helping bring free, complete, accurate, up-to-date health information to the public. We really appreciate you and the vital work you do! 

Wiki Project Med Foundation is a [[meta:Wikimedia_thematic_organizations|thematic organization]] whose mission is to improve our health content. '''[[meta:Wiki_Project_Med#People_interested|Consider joining for 2025]]''', there are no associated costs.

Additionally one of our primary efforts revolves around translating health content. We invite you to '''[https://mdwiki.toolforge.org/Translation_Dashboard/index.php try our new workflow]''' if you have not already. Our dashboard automatically [https://mdwiki.toolforge.org/Translation_Dashboard/leaderboard.php collects statistics] of your efforts and we are working on [https://mdwiki.toolforge.org/fixwikirefs.php tools to automatically improve formating].
|}

Thanks again :-)  -- [[mdwiki:User:Doc_James|&lt;span style=&quot;color:#0000f1&quot;&gt;'''Doc James'''&lt;/span&gt;]] along with the rest of the team at '''[[m:WikiProject_Med|Wiki Project Med Foundation]]''' 06:24, 26 ਜਨਵਰੀ 2025 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Doc James@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Top_Other_Language_Editors_2024&amp;oldid=28172893 --&gt;

== [[User:Aman Arora PTL|Aman Arora PTL]] ਤੋਂ ਸਵਾਲ (22:14, 8 ਮਾਰਚ 2025) ==

ਨਵਾਂ ਪੇਜ਼ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਈਏ --[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Aman Arora PTL|Aman Arora PTL]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Aman Arora PTL|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 22:14, 8 ਮਾਰਚ 2025 (UTC)

:ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਜਾਂ ਲੈਪਟਾਪ ਉੱਤੇ ਹੋ ਤਾਂ ਸਰਚ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ੇ ਦਾ ਨਾਮ ਭਰ ਦਿਉ ਉਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦਾ ਲਿੰਕ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ ਉਥੋਂ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਜੋਕਰ ਤੁਸੀਂ ਮੋਬਾਈਲ ਤੇ ਹੋ ਤਾਂ [[ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ:ਨਵਾਂ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਓ|ਇਹ ਲਿੰਕ ਦੇ ਸਰਚ ਵਿੱਚ]] ਸਫ਼ੇ ਦਾ ਨਾਮ ਭਰ ਦਿਉ ਤੇ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। '''[[user:kuldeepburjbhalaike|&lt;i style=&quot;color:#FF4500; font-family:sylfaen&quot;&gt;KuldeepBurjBhalaike&lt;/i&gt;]]''' &lt;sup style=&quot;color:#FF4500; font-family:georgia&quot;&gt;([[User_talk:Kuldeepburjbhalaike|Talk]])&lt;/sup&gt; 04:00, 9 ਮਾਰਚ 2025 (UTC)

== [[User:Phvofs|Phvofs]] ਤੋਂ ਸਵਾਲ (08:28, 29 ਮਈ 2025) ==

How to add a article on wilipedia ?? Respected sir please answer --[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Phvofs|Phvofs]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Phvofs|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 08:28, 29 ਮਈ 2025 (UTC)

:please read [[en:Wikipedia:What Wikipedia is not|Wikipedia:What Wikipedia is not]] first. -- '''[[user:kuldeepburjbhalaike|&lt;i style=&quot;color:#FF4500; font-family:sylfaen&quot;&gt;KuldeepBurjBhalaike&lt;/i&gt;]]''' &lt;sup style=&quot;color:#FF4500; font-family:georgia&quot;&gt;([[User_talk:Kuldeepburjbhalaike|Talk]])&lt;/sup&gt; 11:16, 29 ਮਈ 2025 (UTC)

== [[User:Jaswinder Dharamkot|Jaswinder Dharamkot]] ਤੋਂ ਸਵਾਲ (08:45, 19 ਜੂਨ 2025) ==

ਸਤਿ ਸ਼੍ਰੀ ਅਕਾਲ
ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਦੱਸਿਆ ਜਾਵੇ ਕਿ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਿਚ ਸੋਧ ਕਿਵੇਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਕਿਵੇਂ ਜੋੜ ਸਕਦਾ ਹਾਂ। --[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Jaswinder Dharamkot|Jaswinder Dharamkot]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Jaswinder Dharamkot|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 08:45, 19 ਜੂਨ 2025 (UTC)</text>
      <sha1>dfoc1jvpj8km1j8pt3hdeecizm0cclx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਸੇਲੀਨਾ ਸ਼ਰਮਾ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>157750</id>
    <revision>
      <id>811113</id>
      <parentid>809497</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T00:03:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>200.24.154.85</ip>
      </contributor>
      <origin>811113</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5209" sha1="je1mk2rgsxmjcuesbs4fukvyjmwj8kn" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name               = ਸੇਲੀਨਾ ਸ਼ਰਮਾ
| image              = Selina sharma.jpg
| caption            = ਸੇਲੀਨਾ ਸ਼ਰਮਾ
| other_names        = ਸੇਲੀਨਾ ਥੀਲੇਮੈਨ, ਸੇਲੀਨਾ ਗੋਸਵਾਮੀ
| birth_date         = {{birth date and age|df=y|1970|1|6}}
| occupation         = ਸੰਗੀਤ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਗਾਇਕ
| years_active       = 1994–ਮੌਜੂਦ
| spouse             = ਸ਼ਸ਼ਾਂਕ ਗੋਸਵਾਮੀ (ਮ. 2006)
}}
[[Category:Articles with hCards]]
'''ਸੇਲੀਨਾ ਸ਼ਰਮਾ ('''[[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Selina Sharma''' (Thielemann)''')''' ਇੱਕ ਇਤਾਲਵੀ ਮੂਲ ਦੀ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਅਤੇ ਗਾਇਕਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;maanav&quot;&gt;[https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206369107 &quot;Maanav prem hi vishva Sanskriti&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230315150500/https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206369107 |date=2023-03-15 }}, [http://www.livehindustan.com/ Hindustan], 18 February 2002. Retrieved 25 June 2016.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;bhakti&quot;&gt;[https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206369113 &quot;Bhakti ka aadhaar prem hai: Thielemann&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230315150457/https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206369113 |date=2023-03-15 }}, [http://ajhindidaily.com/ Aaj], 20 March 2002. Retrieved 25 June 2016.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;manushya&quot;&gt;[https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206369106 &quot;Manushya ki puja hi bhagavan ki puja&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230315150457/https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206369106 |date=2023-03-15 }}, [http://www.bhaskar.com/ Dainik Bhaskar], 19 March 2002. Retrieved 25 June 2016.&lt;/ref&gt; ਉਸਦਾ ਸਿਧਾਂਤਕ ਕੰਮ [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੈ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਬ੍ਰਜ|ਵਰਾਜ]] ਖੇਤਰ ਦੀ ਭਗਤੀ ਸੰਗੀਤ ਪਰੰਪਰਾ, [[ਬੰਗਾਲ]] ਦੇ [[ਬਾਉਲ|ਬਾਲਾਂ]] ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਪਹਿਲੂਆਂ 'ਤੇ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਉਹ [[ਵ੍ਰਿੰਦਾਵਨ|ਵ੍ਰਿੰਦਾਬਨ]] ਵਿਖੇ ਵ੍ਰਜਾ ਕਲਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਸੰਸਥਾਨ (ਵਰਾਜ ਕਲਾ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਸੰਸਥਾਨ) ਦੀ ਉਪ-ਸਕੱਤਰ ਅਤੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;indische&quot;&gt;[https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206380996 &quot;Indische Kunst in Dohna&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230315150457/https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206380996 |date=2023-03-15 }}, [http://www.sz-online.de/ Saechsische Zeitung], 9–10 June 2007. Retrieved 25 June 2016.&lt;/ref&gt;

== ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ ==
ਸੇਲੀਨਾ ਸ਼ਰਮਾ ਦਾ ਵਿਆਹ 2006 ਤੋਂ ਵਿਰਾਸਤੀ ਪੁਜਾਰੀ ਅਤੇ [[ਸਾਂਝੀ]] ਕਲਾਕਾਰ ਸ਼ਸ਼ਾਂਕ ਗੋਸਵਾਮੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਗੋਸਵਾਮੀ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਲਕਸ਼ਮਣ ਗੋਸਵਾਮੀ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;einblicke&quot;&gt;[https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206381026 &quot;Einblicke in das Leben der Inder&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230315150524/https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206381026 |date=2023-03-15 }}, [http://www.pirna-meine-region.de/pirnaer_zeitung-in-pirna.html Pirnaer Zeitung]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਮਾਰਚ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, 3–4 May 2008. Retrieved 25 June 2016.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;erstes&quot;&gt;[https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206381028 &quot;Erstes Deutsch-Indisches Festival startet in der Johannstadt&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230315150521/https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206381028 |date=2023-03-15 }}, [http://www.sz-online.de Saechsische Zeitung], 31 May 2014. Retrieved 25 June 2016.&lt;/ref&gt; ਸੇਲੀਨਾ ਸ਼ਰਮਾ ਹਿੰਦੀ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ, ਬੰਗਾਲੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਇਟਾਲੀਅਨ ਅਤੇ ਜਰਮਨ ਸਮੇਤ ਕਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬੋਲਦੀ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;vrindavan&quot;&gt;Vats, Pritima. [https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206369115 &quot;Vrindavan ke suron ne Italy lautne nahi diya&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230315150518/https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206369115 |date=2023-03-15 }}, [http://www.livehindustan.com/ Hindustan], 29 December 2002. Retrieved 25 June 2016.&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1970]]</text>
      <sha1>je1mk2rgsxmjcuesbs4fukvyjmwj8kn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>811118</id>
      <parentid>811113</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T06:20:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagmit Singh Brar</username>
        <id>17898</id>
      </contributor>
      <origin>811118</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5241" sha1="tjzekyofwd9hjbc95osvy96739o3sx7" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name               = ਸੇਲੀਨਾ ਸ਼ਰਮਾ
| image              = Selina sharma.jpg
| caption            = ਸੇਲੀਨਾ ਸ਼ਰਮਾ
| other_names        = ਸੇਲੀਨਾ ਥੀਲੇਮੈਨ, ਸੇਲੀਨਾ ਗੋਸਵਾਮੀ
| birth_date         = {{birth date and age|df=y|1970|1|6}}
| occupation         = ਸੰਗੀਤ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਗਾਇਕ
| years_active       = 1994–ਮੌਜੂਦ
| spouse             = ਸ਼ਸ਼ਾਂਕ ਗੋਸਵਾਮੀ (ਮ. 2006)
}}
[[Category:Articles with hCards]]
'''ਸੇਲੀਨਾ ਸ਼ਰਮਾ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Selina Sharma''') ਇੱਕ ਇਤਾਲਵੀ ਮੂਲ ਦੀ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਅਤੇ [[ਗਾਇਕੀ|ਗਾਇਕਾ]] ਹੈ।&lt;ref name=&quot;maanav&quot;&gt;[https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206369107 &quot;Maanav prem hi vishva Sanskriti&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230315150500/https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206369107 |date=2023-03-15 }}, [http://www.livehindustan.com/ Hindustan], 18 February 2002. Retrieved 25 June 2016.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;bhakti&quot;&gt;[https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206369113 &quot;Bhakti ka aadhaar prem hai: Thielemann&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230315150457/https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206369113 |date=2023-03-15 }}, [http://ajhindidaily.com/ Aaj], 20 March 2002. Retrieved 25 June 2016.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;manushya&quot;&gt;[https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206369106 &quot;Manushya ki puja hi bhagavan ki puja&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230315150457/https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206369106 |date=2023-03-15 }}, [http://www.bhaskar.com/ Dainik Bhaskar], 19 March 2002. Retrieved 25 June 2016.&lt;/ref&gt; ਉਸਦਾ ਸਿਧਾਂਤਕ ਕੰਮ [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੈ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਬ੍ਰਜ|ਵਰਾਜ]] ਖੇਤਰ ਦੀ ਭਗਤੀ ਸੰਗੀਤ ਪਰੰਪਰਾ, [[ਬੰਗਾਲ]] ਦੇ [[ਬਾਉਲ|ਬਾਲਾਂ]] ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਪਹਿਲੂਆਂ 'ਤੇ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਉਹ [[ਵ੍ਰਿੰਦਾਵਨ|ਵ੍ਰਿੰਦਾਬਨ]] ਵਿਖੇ ਵ੍ਰਜਾ ਕਲਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਸੰਸਥਾਨ (ਵਰਾਜ ਕਲਾ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਸੰਸਥਾਨ) ਦੀ ਉਪ-ਸਕੱਤਰ ਅਤੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;indische&quot;&gt;[https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206380996 &quot;Indische Kunst in Dohna&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230315150457/https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206380996 |date=2023-03-15 }}, [http://www.sz-online.de/ Saechsische Zeitung], 9–10 June 2007. Retrieved 25 June 2016.&lt;/ref&gt;

== ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ ==
ਸੇਲੀਨਾ ਸ਼ਰਮਾ ਦਾ ਵਿਆਹ 2006 ਤੋਂ ਵਿਰਾਸਤੀ ਪੁਜਾਰੀ ਅਤੇ [[ਸਾਂਝੀ]] ਕਲਾਕਾਰ ਸ਼ਸ਼ਾਂਕ ਗੋਸਵਾਮੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਗੋਸਵਾਮੀ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਲਕਸ਼ਮਣ ਗੋਸਵਾਮੀ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;einblicke&quot;&gt;[https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206381026 &quot;Einblicke in das Leben der Inder&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230315150524/https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206381026 |date=2023-03-15 }}, [http://www.pirna-meine-region.de/pirnaer_zeitung-in-pirna.html Pirnaer Zeitung]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਮਾਰਚ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, 3–4 May 2008. Retrieved 25 June 2016.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;erstes&quot;&gt;[https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206381028 &quot;Erstes Deutsch-Indisches Festival startet in der Johannstadt&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230315150521/https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206381028 |date=2023-03-15 }}, [http://www.sz-online.de Saechsische Zeitung], 31 May 2014. Retrieved 25 June 2016.&lt;/ref&gt; ਸੇਲੀਨਾ ਸ਼ਰਮਾ ਹਿੰਦੀ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ, ਬੰਗਾਲੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਇਟਾਲੀਅਨ ਅਤੇ ਜਰਮਨ ਸਮੇਤ ਕਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬੋਲਦੀ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;vrindavan&quot;&gt;Vats, Pritima. [https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206369115 &quot;Vrindavan ke suron ne Italy lautne nahi diya&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230315150518/https://www.vrajkalasanskriti.org/apps/photos/photo?photoid=206369115 |date=2023-03-15 }}, [http://www.livehindustan.com/ Hindustan], 29 December 2002. Retrieved 25 June 2016.&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1970]]
&lt;references /&gt;{{ਆਧਾਰ}}</text>
      <sha1>tjzekyofwd9hjbc95osvy96739o3sx7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਕਿਸ਼ਨਪੁਰਾ ਕਲਾਂ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>165449</id>
    <revision>
      <id>811103</id>
      <parentid>736336</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T16:39:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Harchand Bhinder</username>
        <id>3793</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ਕੜੀਆਂ ਜੋੜੀਆਂ</comment>
      <origin>811103</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1449" sha1="7zopdzxwfiklf1hcxdwzfmhfcm5hsgw" xml:space="preserve">'''ਕਿਸ਼ਨਪੁਰਾ ਕਲਾਂ''' [[ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ। ਜੋ ਕਿ [[ਧਰਮਕੋਟ, ਮੋਗਾ|ਧਰਮਕੋਟ]] ਤਹਿਸੀਲ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਿੰਡ ਧਰਮਕੋਟ-ਸਿਧਵਾਂ ਬੇਟ ਸੜਕ ਉੱਪਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। [[ਧਰਮਕੋਟ]] ਤੋਂ ਸੜਕ ਰਸਤੇ ਦੀ ਦੂਰੀ 13 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। ਇਹ ਬੇਟ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਸੈਂਟਰ ਹੈ।'ਮਾਲਵਾ ਇਤਿਹਾਸ' ਦੇ ਲੇਖਕ [[ਸੰਤ ਵਿਸਾਖਾ]] ਸਿੰਘ ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਨੇ ਵਿੱਦਿਅਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਤਰੱਕੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਅਨਾਜ ਮੰਡੀ ਵੀ ਹੈ।

&lt;ref&gt;{{Cite web |title=ਵਿਸਾਖਾ ਸਿੰਘ, ਸੰਤ - ਪੰਜਾਬੀ ਪੀਡੀਆ |url=https://punjabipedia.org/topic.aspx?txt=%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%96%E0%A8%BE%20%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A9%B0%E0%A8%98,%20%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%A4 |access-date=2023-04-24 |website=punjabipedia.org}}&lt;/ref&gt;

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]]</text>
      <sha1>7zopdzxwfiklf1hcxdwzfmhfcm5hsgw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਸੇਲਿਨਾ ਡੋਲਾਰੋ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>180954</id>
    <revision>
      <id>811107</id>
      <parentid>736051</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T20:42:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>37445</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>811107</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4588" sha1="4tdyu1mh7b0eduybd8wk9t1ywqstnzq" xml:space="preserve">
[[ਤਸਵੀਰ:SelinaDolaro.jpg|thumb| ਸੇਲੀਨਾ ਡੋਲਾਰੋ]]
'''ਸੇਲੀਨਾ ਸਿਮੰਸ ਬੇਲਾਸਕੋ ਡੋਲਾਰੋ''' (20 ਅਗਸਤ 1849 – 23 ਜਨਵਰੀ 1889)&lt;ref name=&quot;Siegel&quot;&gt;Siegel, Michele. [http://jwa.org/encyclopedia/article/dolaro-selina &quot;Selina Dolaro&quot;], ''Jewish Women: A Comprehensive Historical Encyclopedia'', 1 March 2009, Jewish Women's Archive, accessed 12 January 2010&lt;/ref&gt; ਵਿਕਟੋਰੀਅਨ ਯੁੱਗ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਇੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਗਾਇਕਾ, ਅਦਾਕਾਰਾ, ਥੀਏਟਰ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਸੀ। ਓਪਰੇਟਾ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤਕ ਥੀਏਟਰ ਦੇ ਹੋਰ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਈ ਓਪੇਰਾ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਰਾਇਲਟੀ ਥੀਏਟਰ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੂੰ [[ਗਿਲਬਰਟ ਅਤੇ ਸੁਲੀਵਾਨ]] ਦੁਆਰਾ ''ਜਿਊਰੀ ਦੁਆਰਾ ਮੁਕੱਦਮੇ'' ਦੇ ਅਸਲ ਉਤਪਾਦਨ ਦੀ ਨਿਰਮਾਤਾ ਵਜੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;Canwell, D. and Sutherland, J. (2011). ''The Pocket Guide to Gilbert and Sullivan'', Casemate Publishers&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Adams254&quot;&gt;Adams, p. 254&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ ਨਾਟਕ ਅਤੇ ਨਾਵਲ ਵੀ ਲਿਖੇ।

== ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ ==
ਡੋਲਾਰੋ ਦਾ ਜਨਮ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਯਹੂਦੀ ਮਾਤਾ - ਪਿਤਾ ਬੈਂਜਾਮਿਨ ਸਿਮੰਸ, ਇੱਕ ਵਾਇਲਨਿਸਟ ਅਤੇ ਕੰਡਕਟਰ, ਅਤੇ ਜੂਲੀਆ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;Siegel&quot;/&gt; ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਤੋਂ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਬਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਕਿਸ਼ੋਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੈਰਿਸ ਕੰਜ਼ਰਵੇਟਰੀ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ। 1865 ਵਿੱਚ, ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਅੱਪਰ ਕੇਨਿੰਗਟਨ ਵਿੱਚ ਸਪੈਨਿਸ਼ ਮੂਲ ਦੇ ਇੱਕ ਇਤਾਲਵੀ ਯਹੂਦੀ ਆਈਜ਼ੈਕ ਡੋਲਾਰੋ ਬੇਲਾਸਕੋ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਸਦੇ ਚਾਰ ਬੱਚੇ ਸਨ; 1873 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਤਲਾਕ ਹੋ ਗਿਆ। 1870 ਤੱਕ, ਉਸਨੇ ਡੋਲਾਰੋ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਟੇਜ ਨਾਮ ਵਜੋਂ ਅਪਣਾ ਲਿਆ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;Siegel&quot; /&gt;
[[ਤਸਵੀਰ:Trial_by_Jury_cover.jpg|left|thumb| ]]

== ਮੌਤ ==
''ਐਗਨੇਸ'' ਡੋਲਾਰੋ ਦੀ ਸਿਹਤ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਗਿਰਾਵਟ ਆਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ [[ਟੀਬੀ]] ਨਾਲ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨ ਲੱਗੀ। ਮਈ 1888 ਵਿੱਚ ਡੇਲੀਜ਼ ਥੀਏਟਰ ਵਿੱਚ ਖੇਡੇ ਗਏ ਲੈਸਟਰ ਵਾਲੈਕ ਲਈ ''[[ਹੈਮਲਟ|ਹੈਮਲੇਟ]]'' ਦੇ ਇੱਕ ਲਾਭ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਆਖਰੀ ਦਿੱਖ ਨਿਊਯਾਰਕ ਵਿੱਚ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;Stone&quot;&gt;Stone, David. [https://www.gsarchive.net/whowaswho/D/DolaroSelina.htm &quot;Selina Dolaro&quot;], Who Was Who in the D'Oyly Carte Opera Company, 9 April 2003, accessed 29 November 2020&lt;/ref&gt;

39 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਜਨਵਰੀ 1889 ਵਿੱਚ ਨਿਊਯਾਰਕ ਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੌਰਾ ਪੈਣ ਕਾਰਨ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਨਿਊਯਾਰਕ ਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਬੇਥ ਓਲਾਮ ਕਬਰਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ।&lt;ref name=&quot;Siegel&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Ward, John. [https://www.carlrosatrust.org.uk/troupe/troupe_Dolaro.html &quot;The Rosa Troupe: Selina Dolaro&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20231201093714/http://carlrosatrust.org.uk/troupe/troupe_Dolaro.html |date=2023-12-01 }}, Carl Rosa Trust, (2016)&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1849]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1889]]</text>
      <sha1>4tdyu1mh7b0eduybd8wk9t1ywqstnzq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਆਰਿਆ ਅੰਬੇਕਰ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>183291</id>
    <revision>
      <id>811136</id>
      <parentid>752330</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T10:12:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ziv</username>
        <id>53128</id>
      </contributor>
      <comment>Copyvio removed</comment>
      <origin>811136</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16341" sha1="7zdmcm5sqiyfv5nt4ww4jqk0syq583x" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name               = ਆਰਿਆ ਅੰਬੇਕਰ
| image              = 
| alt                = 
| caption            = 
| other_names        = 
| birth_name         = 
| birth_date         = 
| birth_place        = [[ਨਾਗਪੁਰ]], [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]], [[ਭਾਰਤ]]
| nationality        = [[ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ|ਭਾਰਤੀ]]
| occupation         = {{hlist|ਗਾਇਕ | ਅਭਿਨੇਤਰੀ}}
| years_active       = 2008–ਮੌਜੂਦ
| spouse             = 
| website            = 
}}

'''ਆਰੀਆ ਅੰਬੇਕਰ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Aarya Ambekar''') [[ਪੂਨੇ|ਪੁਣੇ]], [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਤੋਂ ਇੱਕ [[ਮਰਾਠੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਮਰਾਠੀ]] ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕਾ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰਾ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਮਰਾਠੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਫਿਲਮਾਂ ਅਤੇ ਐਲਬਮਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੀਤ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਉਸਨੇ ਯੂਏਈ, ਯੂਐਸਏ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵੱਕਾਰੀ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਆਰੀਆ ਨੇ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ ਸਮੇਤ ਕਈ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਜਿੱਤੇ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;Filmfare 2022&quot;&gt;{{Cite web |title=Winners of Filmfare Awards Marathi 2022 |url=https://www.filmfare.com/awards/filmfare-awards-marathi-2022/winners}}&lt;/ref&gt;

ਉਸਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ ਅਤੇ ਜੁਲਾਈ 2008 ਅਤੇ ਫਰਵਰੀ 2009 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਜ਼ੀ ਮਰਾਠੀ ਚੈਨਲ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ''ਸਾ ਰੇ ਗਾ ਮਾ ਪਾ ਮਰਾਠੀ ਲਿਲ ਚੈਂਪਸ'' &lt;ref name=&quot;ZEE News - Acting debut and background&quot;&gt;{{Cite web |date=10 August 2015 |title=Aarya Ambekar to make her debut in acting |url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/marathi/music/Aarya-Ambekar-to-make-her-debut-in-acting/articleshow/48422755.cms |access-date=8 May 2018 |website=[[The Times of India]]}}&lt;/ref&gt; ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਫਾਈਨਲ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚੀ।

ਆਰੀਆ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਜਨਵਰੀ 2017 ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ ''&lt;nowiki/&gt;'ਤੀ ਸਾਧਿਆ ਕੇ ਕਰਤੇ''' ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੀ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;ZEE News - Acting debut and background&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/marathi/movies/news/4th-jio-filmfare-awards-marathi-2018-aarya-ambekar-roots-for-herself-at-the-do/articleshow/65983344.cms|title=4th Jio Filmfare Awards Marathi 2018: Aarya Ambekar roots for herself at the do|date=27 September 2018|work=[[The Times of India]]}}&lt;/ref&gt;

== ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ ==
ਆਰੀਆ ਸਮੀਰ ਅੰਬੇਕਰ ਅਤੇ ਸ਼ਰੂਤੀ ਅੰਬੇਕਰ ਦੀ ਬੇਟੀ ਹੈ। ਸ਼ਰੂਤੀ ਅੰਬੇਕਰ ਜੈਪੁਰ ਘਰਾਣੇ ਦੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਗਾਇਕਾ ਹੈ ਜਦਕਿ ਸਮੀਰ ਪੇਸ਼ੇ ਤੋਂ ਡਾਕਟਰ ਹੈ। ਆਰੀਆ ਕੋਲ ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ, ਬੀਏ, ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਮੇਜਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਬੈਚਲਰ ਡਿਗਰੀ ਲਈ ਵੱਕਾਰੀ ਫਰਗੂਸਨ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ, ਐਮਏ, ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਐਮ.ਏ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਵਿੱਚ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਗਮਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਸਾਉਂਡ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਕੋਰਸ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Aarya Ambekar Bio |url=https://kalabrand.com/pages/aarya-ambekar |access-date=14 July 2021}}&lt;/ref&gt;

== ਪਿਛੋਕੜ ==
ਆਰੀਆ ਦੀ ਦਾਦੀ, ਇੱਕ ਕਲਾਸੀਕਲ ਗਾਇਕਾ, ਨੇ ਆਰੀਆ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੂੰ ਪਛਾਣਿਆ ਜਦੋਂ ਆਰੀਆ ਦੋ ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ। ਆਰੀਆ ਨੇ ਸਾਢੇ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਮਾਂ ਸ਼ਰੂਤੀ ਅੰਬੇਕਰ ਤੋਂ ਰਸਮੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਛੇ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਪਹਿਲੇ ਮਿਆਰ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਆਰੀਆ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦਿੱਤਾ।&lt;ref name=&quot;lokmat times article&quot;&gt;[http://epaper.lokmat.com/lokmattimes/newsview.aspx?eddate=04/09/2013&amp;pageno=2&amp;edition=113&amp;prntid=&amp;bxid=undefined&amp;pgno=2 &quot;Spotting Talent&quot; – Article on Aarya in Lokmat Times paper] {{Webarchive|url=https://archive.today/20130629175805/http://epaper.lokmat.com/lokmattimes/newsview.aspx?eddate=04/09/2013&amp;pageno=2&amp;edition=113&amp;prntid=&amp;bxid=undefined&amp;pgno=2|date=29 June 2013}}{{Dead link|date=June 2021}}&lt;/ref&gt;

ਉਹ 2008 ਵਿੱਚ ਸਾ ਰੇ ਗਾ ਮਾ ਪਾ ਲਿਲ 'ਚੈਂਪਸ, ਇੱਕ ਰਿਐਲਿਟੀ ਟੀਵੀ ਸੰਗੀਤ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਚੁਣੀ ਗਈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਫਾਈਨਲਿਸਟ ਬਣ ਗਈ।

== ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਮਾਨਤਾ ==

* 2008 – ਉਸ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਅਧਿਐਨ ਲਈ &quot;ਮਾਨਿਕ ਵਰਮਾ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ&quot; ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਉਮਰ &lt;ref&gt;[http://beta.esakal.com/2009/07/05004631/maharashtra-arya-ambekar.html Details of Manik Varma Scholarship in Sakal ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090708114224/http://beta.esakal.com/2009/07/05004631/maharashtra-arya-ambekar.html|date=8 July 2009}}&lt;/ref&gt;
* 2009 - ਜ਼ੀ ਮਰਾਠੀ ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ ਸਾ ਰੇ ਗਾ ਮਾ ਪਾ ਮਰਾਠੀ ਲਿਲ ਚੈਂਪਸ ਰਿਐਲਿਟੀ-ਅਧਾਰਿਤ ਸੰਗੀਤ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦਾ ਉਪ ਜੇਤੂ
* 2009 – ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਸ਼ਾਸਨ ਪੁਰਸਕਾਰ
* 2010 – ਹਰਿਭਉ ਸਾਨੇ ਅਵਾਰਡ &lt;ref&gt;[http://www.esakal.com/esakal/20100728/5147986706998193458.htm Article about Haribhau Sane Award in Sakal Daily] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110710201617/http://www.esakal.com/esakal/20100728/5147986706998193458.htm|date=10 July 2011}}&lt;/ref&gt;
* 2010 – ਪੁਣਿਆਰਤਨ – ਯੁਵਗੌਰਵ ਅਵਾਰਡ &lt;ref&gt;[http://www.loksatta.com/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=94689:2010-08-19-20-49-59&amp;catid=44:2009-07-15-04-01-11&amp;Itemid=212 Details in Loksatta]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.loksatta.com/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=95444:2010-08-22-20-11-11&amp;catid=44:2009-07-15-04-01-11&amp;Itemid=212 News of Punyaratna Awardsin Loksatta]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.esakal.com/esakal/20100823/5516237615355570986.htm News of Punyaratna Awards in Sakal] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100919061729/http://esakal.com/esakal/20100823/5516237615355570986.htm|date=19 September 2010}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.indianexpress.com/news/punaya-ratna-awards-presented/663634/ Details of the award in India Express]&lt;/ref&gt;
* 2011 – ਬਿਗ ਮਰਾਠੀ ਰਾਈਜ਼ਿੰਗ ਸਟਾਰ ਅਵਾਰਡ (ਸੰਗੀਤ)
* 2012 - ਯੰਗ ਅਚੀਵਰਸ ਅਵਾਰਡ - ਵਿਸਲਿੰਗ ਵੁਡਸ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਦੁਆਰਾ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ &lt;ref name=&quot;Young Achievers Award&quot;&gt;{{Cite web |title=Young Achievers Award – Sakaal Times News Article |url=http://www.sakaaltimes.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4760960785081477440&amp;SectionId=4635700988208141724&amp;SectionName=Nation&amp;NewsDate=20120628&amp;NewsTitle=Gen%20Next%20gets%20tips%20about%20life%20from%20experts |access-date=3 November 2014}}&lt;/ref&gt;
* 2012 – ਡਾ. ਵਸੰਤਰਾਓ ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ ਪੁਰਸਕਾਰ
* 2014 - ਆਰੀਆ ਪੁਰਸਕਾਰ
* 2015 – ਸਵਰਨੰਦ ਪ੍ਰਤੀਸਥਾਨ ਦੁਆਰਾ ਡਾ. ਊਸ਼ਾ ਅਤਰੇ ਅਵਾਰਡ &lt;ref&gt;{{Cite web |last=Khadilkar |first=Asha |date=2 December 2015 |title=संगीत शिकण्यासाठी प्रत्येक क्षण शिष्य बनून राहावे |url=http://online5.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=5024218265563065114&amp;SectionId=10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304104531/http://online5.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=5024218265563065114&amp;SectionId=10 |archive-date=4 March 2016 |access-date=21 January 2018 |website=eSakal.com |language=mr}}&lt;/ref&gt;
* 2016 – Ga.Di ਦੁਆਰਾ ਵਿਦਿਆ ਪ੍ਰਦੰਨਿਆ ਪੁਰਸਕਾਰ। ਮਾ. ਪ੍ਰਤੀਸਥਾਨ &lt;ref&gt;{{Cite web |date=22 November 2016 |title=जब्बार पटेल यांना गदिमा पुरस्कार - News in Loksatta daily |url=https://www.loksatta.com/pune-news/jabbar-patel-get-gadima-award-1344880/ |access-date=8 May 2018 |language=mr}}&lt;/ref&gt;
* 2017 – ਗੋਦਰੇਜ ਫਰੈਸ਼ ਫੇਸ ਆਫ ਦਿ ਈਅਰ – ਸਹਿਯਾਦਰੀ ਨਵਰਤਨ ਅਵਾਰਡਸ &lt;ref&gt;{{Cite web |date=21 June 2017 |title=DD Sahyadri Navaratna Awards' News in Prahaar daily |url=http://prahaar.in/%E0%A4%B8%E0%A4%B9%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%80-%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A5%87%E0%A4%9A%E0%A5%87-%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AF// |access-date=8 May 2018 |archive-date=9 ਮਈ 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180509080252/http://prahaar.in/%E0%A4%B8%E0%A4%B9%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%80-%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A5%87%E0%A4%9A%E0%A5%87-%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AF/ |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
* 2018 - ਸਰਵੋਤਮ ਫੀਮੇਲ ਗਾਇਕਾ ਅਤੇ ਸਰਵੋਤਮ ਐਕਟਿੰਗ ਡੈਬਿਊ - ਜ਼ੀ ਟਾਕੀਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਤੀ ਸਾਧਿਆ ਕੇ ਕਰਦੇ - ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰਾ ਦਾ ਮਨਪਸੰਦ ਕੋਨ ਲਈ ਔਰਤ &lt;ref&gt;{{Cite web |date=28 January 2018 |title=Zee Talkies' 'Maharashtracha Favorite Kon 2017' Awards Winners Photos |url=http://marathicineyug.com/photos/exclusive/4877-zee-talkies-maharashtracha-favorite-kon-2017-awards-winners-photos |access-date=8 May 2018 |archive-date=28 ਅਪ੍ਰੈਲ 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190428050547/http://marathicineyug.com/photos/exclusive/4877-zee-talkies-maharashtracha-favorite-kon-2017-awards-winners-photos |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |date=25 January 2018 |title='फास्टर फेणे' ठरला महाराष्ट्राचा फेव्हरेट चित्रपट |url=http://cnxmasti.lokmat.com/marathi-cinema/news/faster-fene-marathi-movie-maharashtracha-favourite-kon-2018/28715 |access-date=10 May 2018 |language=mr}}&lt;/ref&gt;
* 2018 - ਤੀ ਸਾਧਿਆ ਕੇ ਕਰਾਟੇ ਲਈ ਸਾਲ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਕੁਦਰਤੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ - ਜ਼ੀ ਚਿੱਤਰ ਗੌਰਵ &lt;ref&gt;{{Cite web |date=12 March 2018 |title=Zee Chitra Gaurav Awards 2018 Winners List |url=http://marathicineyug.com/news/latest-news/5028-zee-chitra-gaurav-awards-2018-winners-list |access-date=10 May 2018 |archive-date=28 ਅਪ੍ਰੈਲ 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190428050546/http://marathicineyug.com/news/latest-news/5028-zee-chitra-gaurav-awards-2018-winners-list |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
* 2018 - ਸਰਵੋਤਮ ਫੀਮੇਲ ਗਾਇਕਾ ਅਤੇ ਸਰਵੋਤਮ ਐਕਟਿੰਗ ਡੈਬਿਊ - ਤੀ ਸਾਧਿਆ ਕੇ ਕਰਾਟੇ ਲਈ ਔਰਤ - ਰੇਡੀਓ ਸਿਟੀ ਦੁਆਰਾ ਸਿਟੀ ਸਿਨੇ ਅਵਾਰਡ ਮਰਾਠੀ
* 2019 – ਸੁਰ ਜੋਤਸ਼ਨਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਗੀਤ ਅਵਾਰਡ &lt;ref&gt;{{Cite web |date=23 March 2019 |title=सूर ज्योत्स्ना' राष्ट्रीय संगीत पुरस्काराचे आज वितरण |url=https://www.lokmat.com/nagpur/distribution-sur-jyotsna-national-music-awards-today/ |access-date=24 March 2019 |language=mr}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |date=26 April 2019 |title=6th Sur Jyotsna National Music Awards given to actor-singer Aarya Ambekar, percussionist Shikhar Naad |url=https://www.outlookindia.com/newsscroll/6th-sur-jyotsna-national-music-awards-given-to-actorsinger-arya-ambekar-percussionist-shikhar-naad/1523571 |access-date=28 April 2019 |website=Outlook India}}&lt;/ref&gt;
* 2021 - 2017 ਦੀ ਫਿਲਮ 'ਤੀ ਸਾਧਿਆ ਕੇ ਕਰਾਟੇ' ਦੇ ਗੀਤ 'ਹਰੁਦਯਤ ਵਾਜੇ ਸਮਥਿੰਗ' ਲਈ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਸਰਵੋਤਮ ਮਹਿਲਾ ਗਾਇਕਾ - ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰਾ ਦਾ ਮਨਪਸੰਦ ਕੋਨ? (ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਫੇਵਰੇਟ ਕੌਣ - सर्वोत्कृष्ट गायिका) &lt;ref&gt;{{Cite web |date=27 December 2021 |title='Maharashtra cha Favourite Kon?' Suvarndashak Sohala |url=http://www.esselnewsletter.com/news/maharashtra-cha-favourite-kon-suvarndashak-sohala.html |access-date=26 April 2022 |archive-date=27 ਅਪ੍ਰੈਲ 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220427031814/http://www.esselnewsletter.com/news/maharashtra-cha-favourite-kon-suvarndashak-sohala.html |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
* 2022 - ਚੰਦਰਮੁਖੀ &lt;ref&gt;{{Cite web |date=28 July 2022 |title=फक्त मराठी सन्मान: धर्मवीरची बाजी, चंद्रमुखीचा डंका.. |url=https://www.esakal.com/manoranjan/fakt-marathi-sanman-winner-dharmveer-and-chandramukhi-movie-nsa95 |access-date=16 February 2023 |website=eSakal - Marathi Newspaper |language=mr-IN}}&lt;/ref&gt; ਤੋਂ &quot;ਬਾਈ ਗਾ&quot; ਲਈ ਸਰਬੋਤਮ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕਾ ਲਈ ਫਕਟ ਮਰਾਠੀ ਸਿਨੇ ਸਨਮਾਨ
* 2023 - ਚੰਦਰਮੁਖੀ ( [[ਸ਼੍ਰੇਆ ਘੋਸ਼ਾਲ]] ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ) ਤੋਂ &quot;ਬਾਈ ਗਾ&quot; ਲਈ ਸਰਵੋਤਮ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕਾ ਔਰਤ - ਜ਼ੀ ਚਿੱਤਰ ਗੌਰਵ &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Zee Marathi's announcement on Twitter |url=https://twitter.com/zeemarathi/status/1640006632229818370}}&lt;/ref&gt;
* 2023 - ਚੰਦਰਮੁਖੀ ਤੋਂ &quot;ਬਾਈ ਗਾ&quot; ਲਈ ਸਰਵੋਤਮ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕਾ - ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ &lt;ref name=&quot;Filmfare 2022&quot;/&gt;
* 2024 - ਫਰਗੂਸਨ ਕਾਲਜ ਅਲੂਮਨੀ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਜੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਫਰਗੂਸਨ ਕਾਲਜ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲੀ ਡੈਕਨ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੇ ਚੇਅਰਪਰਸਨ ਛਤਰਪਤੀ ਸ਼ਾਹੂ ਮਹਾਰਾਜ ( ਕੋਲਾਪੁਰ ਦੇ ਸ਼ਾਹੂ ਦੂਜੇ ) ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਉਸ ਨੂੰ 'ਫਰਗੂਸਨ ਗੌਰਵ ਪੁਰਸਕਾਰ' ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।

== ਹਵਾਲੇ ==

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Articles with hCards]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਿਕੀਡਾਟਾ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਹੈ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਾਲੇ ਲੇਖ]]</text>
      <sha1>7zdmcm5sqiyfv5nt4ww4jqk0syq583x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਪੁਲੀ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>185485</id>
    <revision>
      <id>811090</id>
      <parentid>811089</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T12:04:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Harchand Bhinder</username>
        <id>3793</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* LEAD SECTION */ ਵਿਆਕਰਨ ਸਹੀ ਕੀਤੀ</comment>
      <origin>811090</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2483" sha1="gy2cyu1s9pn5qyc4b3c3d9q5ug47i77" xml:space="preserve">ਪੁਲੀ ਚੱਕਰੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਸੰਚਾਰਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਇਕ ਪਹੀਆ ਹੈ। ਇੱਕ [[ਬੈਲਟ (ਮਕੈਨੀਕਲ)|ਬੈਲਟ]] ਅਤੇ ਪੁਲੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਇੱਕ ਪਟੇ ਦੇ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਦੋ ਜਾਂ ਦੋ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁਲੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਮਕੈਨੀਕਲ ਪਾਵਰ, [[ਟਾਰਕ]] ਅਤੇ ਸਪੀਡ ਨੂੰ ਐਕਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਚਾਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਪੁਲੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਆਸ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਇੱਕ ਮਕੈਨੀਕਲ ਫਾਇਦਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
&lt;references responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;
&lt;references responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;
&lt;references responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;

== __ਮੁੱਖ-ਸੈਕਸ਼ਨ__ ==

{{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਮਸ਼ੀਨ|name=ਭੌਣੀ|image=PulleyShip.JPG|caption=Pulleys on a ship. In this context, pulleys are normally known as [[block (sailing)|blocks]].|classification=[[ਸਧਾਰਣ ਮਸ਼ੀਨ]]|industry=Construction, transportation|application=|dimensions=|weight=|fuel_source=|powered=|self-propelled=|wheels=1|tracks=|legs=|aerofoils=|axles=1|components=|invented=|inventor=|examples=}}
[[File:Trissa_linhjul_utan_rep_sheave_pulley_wheel_without_rope.png|thumb|ਰੱਸੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਭੌਣੀ]]

ਇੱਕ ਭੌਣੀ ਇੱਕ ਧੁਰੇ ਜਾਂ ਸ਼ਾਫਟ ਉੱਤੇ ਇੱਕ [[ਚੱਕਾ|ਚੱਕਰ]] ਹੈ ਜੋ ਚੱਕਰ ਦੇ ਉੱਪਰੋਂ ਲੰਘਦੀ ਇੱਕ ਤੰਗ ਕੇਬਲ ਜਾਂ ਬੈਲਟ ਨੂੰ ਗਤੀ ਅਤੇ ਦਿਸ਼ਾ ਬਦਲਣ, ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸ਼ਾਫਟ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਤਬਾਦਲਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। 

ਇੱਕ ਭੌਣੀ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਕੇਬਲ ਜਾਂ ਬੈਲਟ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਇਸਦੇ ਘੇਰੇ ਦੁਆਲੇ ਫਲੈਂਜਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਝਰੀ ਜਾਂ ਜਿਆਦਾ ਝਰੀਆਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਕ ਭੌਣੀ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਚਲਾਉਂਣ ਲਈ ਇੱਕ [[ਰੱਸੀ]], ਕੇਬਲ, ਬੈਲਟ ਜਾਂ ਚੇਨ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।</text>
      <sha1>gy2cyu1s9pn5qyc4b3c3d9q5ug47i77</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਦੁਰਗਾ (ਰਾਗ)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>189389</id>
    <revision>
      <id>811099</id>
      <parentid>767728</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T15:44:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Meenukusam</username>
        <id>51574</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the section &quot;Film songs&quot; from the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1293019308|Durga (raga)]]&quot;</comment>
      <origin>811099</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15083" sha1="7i2s6k0ewh2um5ogtuq9aijivhywcs9" xml:space="preserve">'''ਰਾਗ ਦੁਰਗਾ''' ਬਾਰੇ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥ '''ਚੰਦ੍ਰਿਕਾਸਾਰ''' ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ 

''ਥਾਟ ਬਿਲਾਵਲ ਗ ਨੀ ਵਰਜਿਤ ਔਡਵ ਔਡਵ ਜਾਤਿ

ਧ ਰੇ ਸ੍ਵਰ ਸੰਵਾਦ ਕਰਤ ਜਬ ਗਾਵਤ ਗੁਣੀ ਜਬ ਰਾਤ੍ਰਿ''
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!ਥਾਟ 
!ਬਿਲਾਵਲ                                                 
|-
|ਜਾਤੀ 
|ਔਡਵ-ਔਡਵ 
|-
|ਵਰਜਿਤ ਸੁਰ 
|ਗ (ਗੰਧਾਰ ) ਅਤੇ ਨੀ (ਨਿਸ਼ਾਦ)
|-
|ਅਰੋਹ 
|ਸ ਰੇ ਮ ਪ ਧ ਸੰ 
|-
|ਅਵਰੋਹ 
|ਸੰ ਧ ਪ ਮ ਰੇ ਸ ਰੇ ਧ(ਮਂਦਰ) ਸ 
|-
|ਪਕੜ 
|ਰੇ ਮ ਪ ਧ,ਮ ਰੇ, ਸ ਰੇ,ਧ(ਮਂਦਰ) ਸ  
|-
|ਅੰਗ
|ਉਤਰਾਂਗ ਪ੍ਰਧਾਨ 
|-
|ਠਹਰਾਵ ਦੇ ਸੁਰ
|ਸ, ਰੇ, ਮ,ਪ- -
|-
|ਸਮਾਂ 
|ਰਾਤ ਦਾ ਦੂਜਾ ਪਹਿਰ 
|-
|ਵਾਦੀ 
|ਮ (ਮਧ੍ਯਮ)
|-
|ਸੰਵਾਦੀ 
|ਸ (ਸ਼ਡਜ)
|}
 
ਰਾਗ ਦੁਰਗਾ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਹ ਕਰ੍ਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਰਾਗ 'ਸ਼ੁੱਧ ਸਵੇਰੀ' ਨਾਲ ਕਾਫੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। 

=== ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ===
# ਗੰਧਾਰ(ਗ) ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਾਦ (ਨੀ) ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀ ਲਗਦੇ 
# ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਸੁਰ ਸ਼ੁੱਧ ਲਗਦੇ ਹਨ। 

ਰਾਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਗਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਰਾਗਾਂ 'ਚੋਂ ਰਾਗ ਦੁਰਗਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਧੁਰ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਨਮੋਹਕ ਰਾਗ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੇ ਗ੍ਰੰਥਾ 'ਚ ਰਾਗ ਦੁਰਗਾ ਨੂੰ ਗਾਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦੁਪੇਹਿਰ ਮੰਨਿਆਂ ਜਾਂਦਾਂ ਸੀ ਸ਼ਾਇਦ ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਹਦਾ ਵਾਦੀ ਸੁਰ ਧੈਵਤ (ਧ) ਹੋਵੇਗਾ। ਪਰ ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ 'ਚ ਇਸ ਦਾ ਗਾਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਰਾਤ ਦਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਣ ਕਰਕੇ ਇਸਦਾ ਵਾਦੀ ਸੁਰ ਮ (ਮਧ੍ਯਮ) ਹੀ ਸਾਹੀ ਹੈ। 

ਦੁਰਗਾ ਨਾਂ ਦੇ ਇਕ ਹੋਰ ਰਾਗ ਦੀ ਪੈਦਾਯਸ਼ 'ਖਮਾਜ' ਥਾਟ ਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਰੇ(ਰਿਸ਼ਭ) ਤੇ ਪ (ਪੰਚਮ) ਵਰਜਿਤ ਹਨ ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਸਰੂਪ ਇਸ ਦੁਰਗਾ ਨਾਲੋਂ ਵਖਰਾ ਹੈ।

ਦੁਰਗਾ ਰਾਗ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਜੁਲਦਾ ਇਕ ਰਾਗ 'ਸੋਮ' ਵੀ ਹੈਹੈ ਪਰ ਓਹ ਵਰਤਮਾਨ 'ਚ ਪਪ੍ਰਚਲਨ 'ਚ ਨਹੀ ਹੈ।

ਕਰ੍ਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਰਾਗ 'ਸੁੱਧ ਸਵੇਰੀ' ਅਤੇ 'ਰਾਗ ਦੁਰਗਾ' ਦੇ ਸੁਰ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਰਾਗ ਦੁਰਗਾ ਰਾਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਗਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਰਾਗਾਂ 'ਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ  ਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਧੁਰ ਰਾਗ ਹੈ। '''ਰੇ ਮ ਰੇ,ਧ, ਧ ਸ'''- ਇਹ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀ ਰਾਗ ਦੀ ਪੂਰੀ ਪਛਾਣ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਸੁਰ ਸ਼ੁੱਧ ਲਗਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਇਹ ਰਾਗ ਇਕ ਖਾਸ ਵਾਤਾਵਰਨ ਰਚਦਾ ਹੈ ਤੇ ਅਪਣਾ ਮਧੁਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਦਾ ਹੈ। ਕਰ੍ਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਰਾਗ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਇਹ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ 'ਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। '''ਸ਼ੁੱਧ ਮਧ੍ਯਮ (ਮ)''' ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਇਹ ਰਾਗ ਬਹੁਤ ਖਿੜਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਅਵਰੋਹ 'ਚ '''ਪੰਚਮ (ਪ)''' ਤੇ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ ਨਹੀਂ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।

ਇਸ ਰਾਗ ਦਾ ਸੁਭਾ ਨਾ ਤਾਂ ਗੰਭੀਰ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਚੰਚਲ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਖ਼ਿਆਲ ਤੇ ਤਰਾਨੇ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀਆਂ ਰਾਗ ਦੁਰਗਾ ਦਾ ਪੂਰਾ ਸਰੂਪ ਦ੍ਰ੍ਸ਼ਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

'''ਰੇ ਮ ਪ ਧ; ਪ ਧ ਮ ; ਮ ਪ ਧ ਧ ਮ ; ਧ ਮ ਪ ਧ ਸੰ  ; ਧ ਧ ਸੰ ; ਸੰ ਧ ਧ ਮ '; ਮ ਪ ਧ ; ਮ ਰੇ ; ਧ(ਮਂਦਰ) ਸ'''

== ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਰਾਗ ==
'''ਮਲਹਾਰ'''

ਰਾਗ ਦੁਰਗਾ ਅਤੇ ਰਾਗ ਮਲਹਾਰ,(ਜੋ ਇੱਕ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਧੁਰ ਰਾਗ ਹੈ),ਦੇ ਸੁਰ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਹਨ। ਪਰ ਦੋਵੇਂ ਸੁਣਨ ਵਿੱਚ ਇਕ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਦੇ ਹਨ। ਤਕਨੀਕੀ ਰੂਪ 'ਚ ਦੋਵਾਂ ਰਾਗਾਂ ਨੂੰ ਰੇ (ਰਿਸ਼ਭ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਕੇ ਅਲਗ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਗ ਦੁਰਗਾ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਲਗਣ ਵਾਲੀ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀ '''ਸ ਰੇ ਧ(ਮੰਦਰ) ਸ''' ਤੋਂ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

== ਰਾਗ ਦੁਰਗਾ ਵਿੱਚ ਰਚੇ ਗਏ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮੀ ਗੀਤ ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! style=&quot;background:#f4a860&quot; |ਗੀਤ 
! style=&quot;background:#c2e7ff&quot; |ਸੰਗੀਤਕਾਰ/ਗੀਤਕਾਰ 
! style=&quot;background:#c2e7a3&quot; |ਗਾਇਕ/ਗਾਇਕਾ 
! style=&quot;background:#00ffff&quot; |ਫਿਲਮ/ਸਾਲ 
|-
|ਗੀਤ ਗਾਇਆ ਪਥ੍ਹ੍ਰੋੰ ਨੇ 
|ਰਾਮ ਲਾਲ/ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ 
|ਕਿਸ਼ੋਰੀ ਅਮੋਨਕਰ/ਆਸ਼ਾ ਭੋੰਸਲੇ /ਮਹਿੰਦਰ ਕਪੂਰ 
|ਗੀਤ ਗਾਇਆ ਪਥ੍ਹ੍ਰੋੰ ਨੇ/1964 
|-
|ਚੰਦਾ ਰੇ ਮੋਰੀ ਪੱਤੀਆਂ ਲੇ ਜਾ 
|ਚਾਂਦ ਪ੍ਰਦੇਸੀ/ਪੰਡਿਤ ਮਾਥੁਰ 
|ਮੁਕੇਸ਼/ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ 
|ਬੰਜਾਰਿਨ/1960
|-
|ਬ੍ਰਿੰਦਾਬਨ ਕਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਕਨ੍ਹਇਆ ਸਬ ਕੀ ਆਂਖੋਂ ਕਾ ਤਾਰਾ 
|ਹੇਮੰਤ ਕੁਮਾਰ /ਰਾਜੇਂਦਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ 
|ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ /ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ 
|ਮਿਸ ਮੈਰੀ/1957 
|-
|ਹਮ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰੇੰਗੇ 
|ਰੋਸ਼ਨ/ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਨਾਵੀ
|ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ /ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ 
|ਬਹੁ ਬੇਗ਼ਮ/1967 
|-
|ਦੁਨਿਯਾ ਰੰਗ ਰੰਗੀਲੀ ਬਾਬਾ 
|ਪੰਕਜ ਮਲਿਕ/ਪੰਡਿਤ ਸੁਦਰਸ਼ਨ 
|ਪੰਡਿਤ ਮਲਿਕ/ਕੇ. ਐਲ. ਸੈਗਲ/ਉਮਾ ਸ਼ਸ਼ੀ 
|ਧਰਤੀ ਮਾਤਾ/1938 
|-
|ਹਮ ਬੇਵਫਾ ਹਰਗਿਜ਼ ਨਾ ਥੇ
|ਆਰ. ਡੀ.ਬਰਮਨ/ਆਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ 
|ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ 
|ਸ਼ਾਲੀਮਾਰ/1978 
|-
|ਤੁਮ ਨਾ ਜਾਨੇ ਕਿਸ ਜਹਾਂ ਮੇਂ ਖੋ ਗਏ 
|ਏਸ.ਡੀ.ਬਰਮਨ/ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਨਾਵੀ  
|ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ 
|ਸਜ਼ਾ/1951 
|-
|ਤੁ ਇਸ ਤਰਹ ਸੇ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਮੇਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ 
|ਊਸ਼ਾ ਖੰਨਾ/ਨਿਦਾ ਫ਼ਾਜਲੀ 
|ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ/ਮਨਹਰ ਉਧਾਸ /ਹੇਮ ਲਤਾ 
|ਆਪ ਤੋ ਏਸੇ ਨਾ ਥੇ/1980 
|-
|ਹੋਗਾ ਤੁਮਸੇ ਪਿਆਰਾ ਕੌਣ 
|ਆਰ. ਡੀ.ਬਰਮਨ/ਮਜਰੂਹ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰੀ 
|ਸ਼ੈਲੇਂਦਰ ਸਿੰਘ 
|ਜ਼ਮਾਨੇ ਕੋ ਦਿਖਾਨਾ ਹੈ/1982
|}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਰਾਗ]]

== ਫਿਲਮੀ ਗੀਤ  ==

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! style=&quot;background:#f4a860&quot; |ਗੀਤ.
! style=&quot;background:#c2e7ff&quot; |ਫ਼ਿਲਮ
! style=&quot;background:#c2e7a3&quot; |ਸੰਗੀਤਕਾਰ
! style=&quot;background:#00ffff&quot; |ਕਲਾਕਾਰ
|-
|ਗੀਤ ਗਇਆ ਪੱਥਰੋਂ ਨੇ
|ਗੀਤ ਗਾਇਆ ਪਥਾਰੋ ਨੇ
|ਰਾਮਲਾਲ ਹੀਰਾਪੰਨਾ ਚੌਧਰੀ
|[[ਆਸ਼ਾ ਭੋਸਲੇ]]
|-
|ਚੰਦਾ ਰੇ ਮੋਰੀ ਪੱਤੀਆ ਲੇ ਜਾ
|ਬੰਜਾਰਿਨ (1960 ਫ਼ਿਲਮ) 
|ਚਾਂਦ ਪਰਦੇਸੀ
|ਮੁਕੇਸ਼ (ਸਿੰਗਰ ਅਤੇ [[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]) 
|-
|ਬ੍ਰਿੰਦਾਵਨ ਕਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਕਨ੍ਹਈਆ
|ਮਿਸ ਮੈਰੀ (1957 ਫ਼ਿਲਮ) 
|[[ਹੇਮੰਤ ਕੁਮਾਰ]]
|[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] ਅਤੇ [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ|ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]]
|-
|ਹਮ ਇੰਤਜਾਰ ਕਰੇਂਗੇ
|ਬਹੂ ਬੇਗਮ
|[[ਰੌਸ਼ਨ (ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ)]]
|[[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ|ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]]
|-
|ਹੋਗਾ ਤੁਮਸੇ ਪ੍ਯਾਰਾ ਕੌਨ
|ਜ਼ਮਾਨੇ ਕੋ ਦਿਖਾਨਾ ਹੈ
|[[ਰਾਹੁਲ ਦੇਵ ਬਰਮਨ|ਆਰ ਡੀ ਬਰਮਨ]]
|ਸ਼ੈਲੇਂਦਰ ਸਿੰਘ
|}

=== ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਗੀਤ ===

# ਗੀਤ  ਪੱਥਰੋਂ ਨੇ-ਗੀਤ ਗਯਾ ਪੰਥਰੋਂ ਨੇ (1964) 
# ਚੰਦਾ ਰੇ ਮੋਰੀ ਪੱਤੀਆ ਲੇ ਜਾ-ਬੰਜਾਰਿਨ
# ਵਰਿੰਦਾਵਨ ਦਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਕਨ੍ਹਈਆ-''ਮਿਸ ਮੈਰੀ''
# ਹਮ ਇੰਤੇਜ਼ਾਰ ਕਰੇਂਗੇ-''ਬਹੂ ਬੇਗਮ''
# ਬੇ ਨਜ਼ਾਰਾ -ਮਾਂ''ਮਾਂ।''
# ਹੋਗਾ ਤੁਮਸੇ ਪ੍ਯਾਰਾ ਕੌਨ-ਜਮਾਨੇ ਕੋ ਦਿਖਾਨਾ ਹੈ''ਜ਼ਮਾਨੇ ਕੋ ਦਿਖਾਨਾ ਹੈ''

=== ਭਾਸ਼ਾਃ [[ਤਮਿਲ਼ ਭਾਸ਼ਾ|ਤਾਮਿਲ]] ===
ਧਿਆਨ ਦਿਓ ਕਿ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਗੀਤ [[ਸ਼ੁੱਧ ਸਾਵੇਰੀ ਰਾਗਮ|ਸ਼ੁੱਧ ਸਾਵੇਰੀ]] ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਗਏ ਹਨ, ਜੋ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਰਾਗ ਦੁਰਗਾ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ।
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#DB7093&quot; |ਗੀਤ.
! style=&quot;background:#DB7093&quot; |ਫ਼ਿਲਮ
! style=&quot;background:#DB7093&quot; |ਸੰਗੀਤਕਾਰ
! style=&quot;background:#DB7093&quot; |ਗਾਇਕ
|-
|ਸੀਤਾਯੇ ਯੇ ਸੀਤਾਯੇ
|ਸ਼ਿਵਕਾਵੀ
|ਪਾਪਨਾਸਮ ਸਿਵਨ
|ਐਮ. ਕੇ. ਤਿਆਗਰਾਜ ਭਾਗਵਤਰ
|-
|ਵਾਡੀਕਈ ਮਾਰਾਨਥਾਥਮ
|ਕਲਿਆਣਾ ਪਰੀਸੂ
|ਏ. ਐਮ. ਰਾਜਾ
|ਏ. ਐਮ. ਰਾਜਾ, [[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ]]
|-
|ਮੰਜਲ ਮੁਗਾਮ
|ਕਰਨਨ
|ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਨ-ਰਾਮਮੂਰਤੀ
| rowspan=&quot;2&quot; |[[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ]]
|-
|ਆਦਿਈਲ ਪੇਰੂਕੇਦੁਥੂ ਆਦਿਵਰਮ
|ਰਾਧਾ (1973) 
| rowspan=&quot;2&quot; |ਐਮ. ਐਸ. ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਨ
|-
|ਸਵਰਾਗਾ
(ਰਾਗਮਾਲਿਕਾਃ ਸ਼ੁੱਧ ਸਵੇਰੀ, ਸ਼ਿਵਰੰਜਨੀ) 
|ਅੰਧਾ 7 ਨਟਕਲ
|ਪੀ. ਜੈਚੰਦਰਨ, [[ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ]]
|-
|ਪੂੰਥੇਂਦਰਲ ਕਟਰਾਗਾ
|ਅਵਲ ਓਰੂ ਕਵਾਰੀਮਾਨ
|ਆਰ. ਰਾਮਾਨੁਜਮ
|ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵੀ. ਸਾਰੰਗਪਾਨੀ, [[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ]]
|-
|ਰਾਧਾ ਰਾਧਾ ਨੀ ਐਂਗੇ
|ਮੀਂਦਮ ਕੋਕਿਲਾ
| rowspan=&quot;12&quot; |ਇਲਯਾਰਾਜਾ
|ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਐੱਸ ਜਾਨਕੀ[[ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ]]
|-
|ਕੋਵਿਲਮਨੀ ਓਸਾਈ
|ਕਿਜ਼ਾਕੇ ਪੋਗਮ ਰੇਲ
|ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਾਸੁਦੇਵਨ, [[ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ]]
|-
|ਕਦਲ ਮਯਕਮ
|ਪੁਧੂਮਾਈ ਪੇਨ
|ਪੀ. ਜੈਚੰਦਰਨ, ਸੁਨੰਦਾ
|-
|ਰੇਤਾਈ ਕਿਲੀਗਲ
|ਓਰੇ ਓਰੂ ਗ੍ਰਾਮੈਥੀਲੀ
|[[K.J. Yesudas|ਕੇ. ਜੇ. ਯੇਸੂਦਾਸ]], [[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|ਕੇ. ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ]]
|-
|ਮਲਾਰਗਲਿਲ ਅਦਮ ਇਲਾਮਾਈ
|ਕਲਿਆਣਰਮਨ
|ਐਸ. ਪੀ. ਸੈਲਜਾ
|-
|ਅਸਾਈ ਕਿਲੀਏ ਨਾਨ ਸੋਲੀ
|ਤੀਰਥਾ ਕਾਰਾਇਨੀਲੇ
|ਮਾਨੋ
|-
|ਸੀਤਾਕਾਥੀ ਪੂਕਲੇ
|ਰਾਜਕੁਮਾਰ
|ਐਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, [[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|ਕੇ. ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ]]
|-
|ਨੱਟੂ ਵਾਚਾ ਰੋਜਾ
|ਅਰਨਮਨਾਈ ਕਿਲੀ
|[[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ]]
|-
|ਮਾਨਾਮਗਲੇ ਮਾਨਾਮਗਲੇ
|ਥੇਵਰ ਮਗਨ
|ਮਿਨਮੀਨੀ, [[ਸਵਰਨਲਥਾ|ਸਵਰਨਾਲਥਾ]], ਸਿੰਧੂਜਾ
|-
|ਸੰਦੀਆਰੇ ਸੰਦੀਵਾਰੇ
|ਵਿਰੁਮਾਂਡੀ
|[[ਸ਼੍ਰੇਆ ਘੋਸ਼ਾਲ]]
|-
|ਮਾਨਸੌਰਮ
|ਅਯਾਨ
|ਸ਼੍ਰੀਰਾਮ ਪਾਰਥਾਸਾਰਥੀ, [[ਸਾਧਨਾ ਸਰਗਮ]]
|-
|ਮਾਨਾਡਾ ਕੋਡੀ
|ਮੁਥਲ ਵਸੰਤਮ
| rowspan=&quot;3&quot; |[[ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ]]
|-
|ਉਨਕਾਗਵੇ ਨਾਨ ਉਈਰ ਵਜ਼ੀਗਿਰੇਨ
|ਰਸਿਗਨ ਓਰੂ ਰਸਿਗਾਈ
|ਰਵਿੰਦਰਨ
|-
|ਵਣਾਕਿਲੀਏ
|ਕਲੂਰੀ ਵਾਸਲ
| rowspan=&quot;2&quot; |ਦੇਵਾ
|-
|ਕੋਟੂੰਗਡੀ ਕੁੰਮੀ
|ਸੂਰੀਆਨ
|ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਐੱਸ ਜਾਨਕੀ[[ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ]]
|-
|ਐਨ ਉਈਰ ਥੋਝੀਏ
|ਕੰਗਲਾਲ ਕੈਧੂ ਸੇਈ
|[[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]]
|ਉਨਨੀ ਮੈਨਨ, [[ਚਿਨਮਈ]]
|-
|ਸੋਲੀਥਾਰਵਾ ਸੋਲੀਥਾਰਾਵਾ
|ਮਾਜਾ
|ਵਿਦਿਆਸਾਗਰ
|ਮਧੂ ਬਾਲਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ, [[ਸਾਧਨਾ ਸਰਗਮ]]
|-
|ਅਥੀਕਾਲਾਇਇਲ ਸੇਵਲਾਈ
|ਨੀ ਵਰੁਵਾਈ ਏਨਾ
|ਐਸ. ਏ. ਰਾਜਕੁਮਾਰ
|ਪੀ. ਉਨਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ, ਸੁਜਾਤਾ
|-
|ਮੁਰਲੀ
|ਨਾਗਦੇਵਥਾਈ
|ਹਮਸਲੇਖਾ
|ਪੀ. ਉਨਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ, [[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|ਕੇ. ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ]]
|-
|ਓ ਮਹਾ ਜ਼ੀਆ
|ਤਾਮਿਲ ਪਦਮ
|ਕੰਨਨ
|[[ਹਰੀਹਰਨ (ਗਾਇਕ )|ਹਰੀਹਰਨ]], [[ਸ਼ਵੇਤਾ ਮੋਹਨ|ਸ਼ਵੇਤਾ]]
|}</text>
      <sha1>7i2s6k0ewh2um5ogtuq9aijivhywcs9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਦੇਸ਼ (ਰਾਗ)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>189556</id>
    <revision>
      <id>811101</id>
      <parentid>768741</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T15:56:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Meenukusam</username>
        <id>51574</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the section &quot;Film Songs&quot; from the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1285613942|Desh (raga)]]&quot;</comment>
      <origin>811101</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24892" sha1="cnkur56whb61hujq384dsqisk292ncj" xml:space="preserve">{{ਅੰਦਾਜ਼}}'''ਰਾਗ ਦੇਸ਼''' [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ]] ਦਾ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਹਿਮ, ਮਸ਼ਹੂਰ ਅਤੇ ਮਧੁਰ ਰਾਗ ਹੈ।

ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਗ੍ਰੰਥ 'ਚੰਦ੍ਰਿਕਾ ਸਾਰ' ਵਿੱਚ ਰਾਗ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਵਰਣਨ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਛੰਦ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ:-

'''ਪੰਚਮ ਵਾਦੀ ਅਰੁ ਰਿਖ੍ਮ ਸੰਵਾਦੀ ਸੰਜੋਗ।'''

'''ਸੋਰਠ ਕੇ ਹੀ ਸੁਰਨ ਤੇੰ ਦੇਸ ਕਹਤ ਹੈਂ ਲੋਗ।।'''

== ਜਾਣਕਾਰੀ ==  
              
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!ਥਾਟ 
!ਖਮਾਜ 
|-
|ਸੁਰ 
|ਅਰੋਹ 'ਚ ਗੰਧਾਰ ਤੇ ਧੈਵਤ ਵਰਜਤ 
ਅਵਰੋਹ 'ਚ ਸੱਤੇ ਸੁਰ 
ਦੋਂਵੇਂ ਨਿਸ਼ਾਦਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ
ਅਰੋਹ 'ਚ ਸ਼ੁੱਧ ਨਿਸ਼ਾਦ ਤੇ ਅਵਰੋਹ 'ਚ ਕੋਮਲ ਨਿਸ਼ਾਦ  
|-
|ਜਾਤੀ 
|ਔਡਵ-ਸੰਪੂਰਣ 
|-
|ਸਮਾਂ 
|ਰਾਤ ਦਾ ਦੂਜਾ ਪਹਿਰ 
|-
|ਠੇਹਰਾਵ ਦੇ ਸੁਰ 
|ਸ,ਗ,ਪ,ਨੀ
|-
|ਅਰੋਹ 
|ਸ ਰੇ ਮ ਪ ਨੀ ਸੰ 
|-
|ਅਵਰੋਹ 
|ਸੰ &lt;u&gt;ਨੀ&lt;/u&gt; ਧ ਪ ਮ ਗ ਰੇ ਗ ਨੀ(ਮੰਦਰ) ਸ 
|-
|ਪਕੜ 
|ਰੇ ਮ ਪ &lt;u&gt;ਨੀ&lt;/u&gt; ਧ , ਮ ਗ ਰੇ ਗ ਸ 
|-
|ਮਿਲਦਾ-ਜੁਲਦਾ ਰਾਗ 
|ਖਮਾਜ 
|}

== ਖਾਸਿਅਤ ==
ਰਾਗ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਰੂਪ ਇਕ ਪੁਰਾਣੇ ਰਾਗ ਸੋਰਠ ਵਰਗਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਸੁਭਾ ਵੀ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਹੀ ਹੈ ਬਸ ਫਰਕ ਸਿਰਫ ਇਹ ਹੈ ਕੀ ਰਾਗ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਗੰਧਾਰ ਸਾਫ਼ ਝਲਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਰਾਗ ਸੋਰਠ ਵਿੱਚ ਓਹ ਕੱਜਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। 

ਕਈ ਵਾਰ ਕੁੱਝ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਦੇਸ਼ ਰਾਗ ਦੀ ਮਧੁਰਤਾ ਵਧਾਓਣ ਲਈ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਮਲ ਗੰਧਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। 

ਕੁੱਝ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਰਾਗ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਵਾਦੀ ਰਿਸ਼ਭ ਤੇ ਸੰਵਾਦੀ ਪੰਚਮ ਵੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।   

ਰਾਗ ਦੇਸ਼ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਧੁਰ ਰਾਗ ਹੈ। &quot;'''ਧ ਮ ਗ ਰੇ ਗ ਨੀ ਸ&quot;''' ਇਨ੍ਹਾ ਸੁਰਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਰਾਗ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਦੇਸ਼ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਡਜ-ਮਧ੍ਯਮ ਤੇ ਸ਼ਡਜ-ਪੰਚਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਇਸ ਰਾਗ ਦੀ ਮਧੁਰਤਾ'ਚ ਹੋਰ ਇਜ਼ਾਫ਼ਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਇਸ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਛੋਟਾ ਖਿਆਲ,ਬੜਾ ਖਿਆਲ,ਧ੍ਰੁਪਦ,ਧਮਾਰ  ਗਾਏਂ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਠੁਮਰੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀਆਂ ਦੇਸ਼ ਰਾਗ ਦੀ ਪਛਾਣ ਹਨ:-

'''ਰੇ ਰੇ ਮ ਗ ਰੇ ; ਧ ਪ &lt;u&gt;ਨੀ&lt;/u&gt; ਧ ਪ ;ਰੇੰ ਰੇੰ ਮੰ ਗੰ ਰੇੰ ; ਗੰ ਨੀ ਸੰ ;ਧ ਮ ਪ; ਨੀ ਨੀ ਨੀ ਨੀ ਸੰ'''  

ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੌਮੀ ਗੀਤ 'ਵੰਡੇ ਮਾਤਰਮ' ਦੀ ਧੁਨ ਦੇਸ਼ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਸੁਰ-ਬੱਧਬੱਧ  ਹੈ। 

ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਚੈਨਲ ਤੋਂ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਵੀਡੀਓ '''&quot;ਬਜੇ ਸਰਗਮ&quot;''' ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਉਸਤਾਦ  ਤੇ ਫਿਲਮੀ ਸਿਤਾਰੇ ਪਰਦੇ ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਆਂਦੇ ਹਨ,ਓਹ ਵੀ ਰਾਗ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੁਰ-ਬੱਧ ਹੈ।  

ਬਹੁ-ਕਲਾਵਾਂ ਦੇ ਸਵਾਮੀ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਬਿੰਦਰ ਨਾਥ ਟੇਗੋਰ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰਚਨਾਵਾਂ ਰਾਗ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੁਰ-ਬੱਧ ਹਨ।   

'''ਰਾਗ ਦੇਸ਼ 'ਚ ਅਲਾਪ-''' 

* ਸ ਰੇ ਮ ਗ ਰੇ ਗ ਨੀ(ਮੰਦਰ)ਸ,ਰੇ ਮ ਪ ਮ ਗ ਰੇ,ਰੇ ਮ ਗ ਰੇ ਗ ਨੀ (ਮੰਦਰ) ਸ-
* ਸ ਰੇ ਮ ਪ &lt;u&gt;ਨੀ&lt;/u&gt; ਧ ਪ ਮ ਗ ਰੇ, ਮ ਪ ਨੀ ਨੀ ਸੰ &lt;u&gt;ਨੀ&lt;/u&gt; ਧ ਪ ਮ ਗ ਰੇ, &lt;u&gt;ਨੀ&lt;/u&gt; ਧ ਪ ਧ ਮ ਗ ਰੇ ,ਨੀ(ਮੰਦਰ) ਸ।

== ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮੀ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ==

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!ਗੀਤ
!ਸੰਗੀਤਕਾਰ/
ਗੀਤਕਾਰ 
!ਗਾਇਕ/
ਗਾਇਕਾ 
!ਫਿਲਮ/
ਸਾਲ 
|-
|ਅਜੀ ਰੂਠ ਕਰ 
ਅਬ ਕਹਾਂ ਜਾਇਏਗਾ 
|ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕਿਸ਼ਨ/
ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ 
|ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ 
|ਆਰਜ਼ੂ/1965
|-
|ਅਜੀ ਹਮਸੇ ਬਚ ਕਰ ਕਹਾਂ ਜਾਇਏਗਾ
|ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕਿਸ਼ਨ/
ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ 
|ਮੁੰਹਮਦ ਰਫੀ 
|ਆਰਜ਼ੂ/1965
|-
|ਆਪ ਕੋ ਪਿਆਰ ਛੁਪਾਨੇ ਕੀ ਬੁਰੀ ਆਦਤ ਹੈ 
|ਮਦਨ ਮੋਹਨ/ਰਾਜਾ ਮੇਹੰਦੀ ਅਲੀ ਖਾਂ 
|ਮੁੰਹਮਦ ਰਫੀ/ਆਸ਼ਾ ਭੋੰਸਲੇ 
|ਨੀਲਾ ਆਕਾਸ਼/1965
|-
|ਬੇਕ਼ਸੀ ਹਦ ਸੇ ਜਬ ਗੁਜ਼ਰ ਜਾਏ 
|ਓ.ਪੀ.ਨੈਯਰ/
ਜਾਂ ਨਿਸਾਰ ਅਖ਼ਤਰ 
|ਆਸ਼ਾ ਭੋੰਸਲੇ 
|ਕਲਪਨਾ/1960
|-
|ਚਲੀ ਕੌਣ ਸੇ ਦੇਸ਼ 
|ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕਿਸ਼ਨ/ਸ਼ੈਲੇਂਦ੍ਰ
|ਤਲਤ ਮੇਹਮੂਦ/ਆਸ਼ਾ ਭੋੰਸਲੇ 
|ਬੂਟ-ਪਾਲਿਸ਼ /1953
|-
|ਦਿਲ ਨੇ ਕਹਾ 
ਚੁਪਕੇ ਸੇ 
|ਆਰ.ਡੀ.ਬਰਮਨ/
ਜਾਵੇਦ ਅਖ਼ਤਰ 
|ਕਵਿਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੂਰਤੀ
|1942-ਏ ਲਵ ਸਟੋਰੀ/1994
|-
|ਦੂਰ ਕੋਈ ਗਾਏਂ ਧੁਨ ਯੇ ਸੁਨਾਏ 
|ਨੌਸ਼ਾਦ/ਸ਼ਕੀਲ ਬਦਾਯੁਨੀ 
|ਮੁੰਹਮਦ ਰਫੀ/ਸ਼ਮਸ਼ਾਦ ਬੇਗਮ/ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਤੇ ਸਾਥੀ 
|ਬੈਜੂ ਬਾਵਰਾ/1952
|-
|ਦੁਖ ਕੇ ਅਬ ਦਿਨ ਬੀਤਤ ਨਾਹੀਂ
|ਤਿਮਿਰ ਬਰਨ/ਕੇਦਾਰ ਸ਼ਰਮਾ 
|ਕੇ.ਐਲ.ਸੇਹਗਲ
|ਦੇਵਦਾਸ/1936
|-
|ਗੋਰੀ ਤੋਰੇ ਨੈਨਾ,ਨੈਨਵਾ  ਕਜਰ ਬਿਨ ਕਾਰੇ 
|ਲਛੀਰਾਮ/ਕੈਫ਼ੀ ਆਜ਼ਮੀ 
|ਮੁੰਹਮਦ ਰਫੀ/ਆਸ਼ਾ ਭੋੰਸਲੇ 
|ਮੈਂ ਸੁਹਾਗਨ ਹੂੰ/1964
|-
|ਹਮ ਤੇਰੇ ਪਿਆਰ ਮੇਂ ਸਾਰਾ ਆਲਮ ਖੋ ਬੈਠੇ 
|ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕਿਸ਼ਨ/ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ 
|ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ 
|ਦਿਲ ਏਕ ਮੰਦਿਰ/1963
|-
|ਕਦਮ ਚਲੇ ਆਗੇ 
|ਗਿਆਨ ਚੰਦ/ਡੀ ਏਨ ਮੰਢੋਕ
|ਕੇ.ਐਲ.ਸੇਹਗਲ
|ਭਗਤ ਸੂਰਦਾਸ/1942
|-
|ਮਾਨਾ ਮੇਰੇ ਹਸੀਨ ਸਨਮ 
|ਜੀ.ਏਸ.ਕੋਹਲੀ/ਅੰਜਾਨ 
|ਮੁੰਹਮਦ ਰਫੀ 
|ਦ ਏਡਵੇਂਚਰਸ ਓਫ ਰੋਬਿਨ ਹੂਡ/1965
|-
|ਮੇਰੇ ਪਿਆਰ ਮੇਂ ਤੁਝੇ ਕਿਆ ਮਿਲਾ 
|ਅਨਿਲ ਬਿਸਵਾਸ/ ਰਾਜਾ ਮੇਹੰਦੀ ਅਲੀ ਖਾਨ
|ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ 
|ਮਾਨ/1954
|-
|ਮਿਲਨੇ ਕੇ ਦਿਨ ਆ ਗਏ 
|ਲਾਲ ਮੁੰਹਮਦ/ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਾਨੰਦ 
|ਕੇ.ਐਲ.ਸੇਹਗਲ/
ਸੁਰੈਯਾ 
|ਤਦਬੀਰ/1945
|-
|ਓਮ ਜੈ ਜਗਦੀਸ਼ ਹਰੇ 
|ਕਲਿਆਣ ਜੀ ਆਨੰਦ ਜੀ/
ਸ਼ਰਧਾ ਰਾਮ ਫਿੱਲੋਰੀ
|ਮਹਿੰਦਰ ਕਪੂਰ/ਬ੍ਰਿਜ ਭੂਸ਼ਣ 
|ਪੂਰਬ ਔਰ ਪਸ਼ਚਿਮ/1970
|-
|ਫਿਰ ਕਹੀੰ ਕੋਈ ਫੂਲ ਖਿਲਾ 
|ਕਨੁ ਰਾਯ/
ਕਪਿਲ ਕੁਮਾਰ 
|ਮੰਨਾ ਡੇ 
|ਅਨੁਭਵ/197।
|-
|ਸੈਯਾਂ ਜਾ ਜਾ ਮੋਸੇ ਨਾ ਬੋਲੋ ਕਾਹੇ ਕੋ ਨੇਹਾ ਲਗਾਏ 
|ਵਸੰਤ ਦੇਸਾਈ/ਭਰਤ ਵਿਆਸ 
|ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ 
|ਝਨਕ ਝਨਕ ਪਾਯਲ ਬਾਜੇ/
1955
|-
|ਤਕ਼ਦੀਰ ਕਾ ਫਸਾਨਾ ਜਾ ਕਰ ਕਿਸੇ ਸੁਨਾਏਂ 
|ਰਾਮ ਲਾਲ/ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ
|ਮੁੰਹਮਦ ਰਫੀ/
ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ  
|ਸੇਹਰਾ/1963
|-
|
|
|
|
|}   

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!Song
!Movie
!Composer
!Singer
|-
|Premayil yavum Marandenae
|''Sakuntalai''
|Thuraiyur Rajagopala Sharma
|[[ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਸੁੱਬੁਲਕਸ਼ਮੀ|M. S. Subbulakshmi]], G. N. Balasubramaniam
|-
|Mangiyathor Nilavinile
|''Thirumanam''
|S. M. Subbaiah Naidu, T. G. Lingappa
|T.M.Soundararajan
|-
|Sindhu Nadhiyin
|''Kai Koduttha Dheivam''
|Viswanathan–Ramamoorthy
|T.M.Soundararajan, L.R.Eswari &amp; J.V.Raghavulu
|-
|Thunbam Nergaiyil Yaazhedutthu
|''Or Iravu''
|Bharathidasan, Dandapani Desikar, R. Sudarsanam
|M. S. Rajeswari,V. J. Varma
|-
|Gopiyar Konjum Ramana
|''Thirumal Perumai''
| rowspan=&quot;3&quot; |K. V. Mahadevan
|T. M. Soundararajan
|-
|Naan Unnai Ninaikkaatha
|''Paavai Vilakku''
|[[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ|P. Susheela]]
|-
|Ondra Iranda
|&lt;nowiki&gt;&lt;i id=&quot;mwiQ&quot;&gt;Selvam&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; |T. M. Soundararajan, [[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ|P. Susheela]]
|-
|Androru Naal
|''Nadodi''
| rowspan=&quot;2&quot; |M. S. Viswanathan
|-
|Idhuthan Mudhal Rathiri
|''Oorukku Uzhaippavan''
|[[ਕੇ ਜੇ ਯੇਸੂਦਾਸ|K.J. Yesudas]], [[ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ|Vani Jairam]]
|-
|Muththamizhil Paada
|''Melnaattu Marumagal''
|Kunnakudi Vaidyanathan
|[[ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ|Vani Jairam]]
|-
|Vizhiyil Pudhu Kavithai
|''Theertha Karaiyinile''
| rowspan=&quot;7&quot; |Ilaiyaraaja
| rowspan=&quot;2&quot; |Mano, [[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|K. S. Chithra]]
|-
|Nee Oru Kadhal Sangeetham(Raga Shudha sarang touches)
|''Nayakan''
|-
|Onakena Thaane Innerama
|''Ponnu Oorukku Pudhusu''
|Ilaiyaraaja,Sarala
|-
|Poonguyil Ponmalaiyil
|''Thazhuvatha Kaigal''
|[[ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ|S. Janaki]]
|-
|Kanner Thuzhi
|''Raja Kaiya Vacha''
|[[ਕੇ ਜੇ ਯੇਸੂਦਾਸ|K. J. Yesudas]]
|-
|Deivangal
|''Pudhiya Raagam''
|Mano, [[ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ|S. Janaki]]
|-
|Orancharam(charanam only)
|''Kakkai Siraginilae''
|S. P. Balasubrahmanyam
|-
|Kanave Kalaiyadhe
|''Kannedhirey Thondrinal''
| rowspan=&quot;3&quot; |Deva
|P. Unnikrishnan, [[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|K. S. Chithra]]
|-
|Indhu Maha Samudrame
(Ragamalika:Desh, Sahana)
|&lt;nowiki&gt;&lt;i id=&quot;mw6A&quot;&gt;Mannava&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt;
|[[ਹਰੀਹਰਨ (ਗਾਇਕ )|Hariharan]], [[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|K. S. Chithra]]
|-
|Nilladi Endradhu
|''Kaalamellam Kaathiruppen''
| rowspan=&quot;2&quot; |S. P. Balasubrahmanyam, [[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|K. S. Chithra]]
|-
|Itho Intha Nenjodu
|&lt;nowiki&gt;&lt;i id=&quot;mw-A&quot;&gt;Good Luck&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt;
|Manoj Bhatnaghar
|-
|Malare Maranthuvidu
|''Penngal''
|Bharadwaj
|[[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|K. S. Chithra]]
|-
|Adi Kadhal Oru Kannil
|&lt;nowiki&gt;&lt;i id=&quot;mwAQc&quot;&gt;Doubles&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt;
|Srikanth Deva
|P. Unnikrishnan, [[ਹਰੀਨੀ (ਗਾਇਕਾ)|Harini]]
|-
|Kadhal Vandicho
|''Yai! Nee Romba Azhaga Irukke!''
|Raaghav-Raja
|[[ਸ਼ੰਕਰ ਮਹਾਦੇਵਨ|Shankar Mahadevan]]
|-
|Kandupidi Kandupidi
|''Samudhiram''
|Sabesh–Murali
|[[ਹਰੀਹਰਨ (ਗਾਇਕ )|Hariharan]], Ganga
|-
|Noothana
|''Karka Kasadara''
|Prayog
|Harish Raghavendra, [[ਚਿਨਮਈ|Chinmayi]]
|-
|Ulagil Yentha Kathal
|''Naadodigal''
|Sundar C Babu
|[[ਹਰੀਹਰਨ (ਗਾਇਕ )|Hariharan]]
|-
|Kalathara
|&lt;nowiki&gt;&lt;i id=&quot;mwATU&quot;&gt;Vegam&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt;
|Rajhesh Vaidhya
|P. Unnikrishnan,Anuradha Sekhar
|-
|Maruvaarthai
|''Enai Noki Paayum Thota''
|Darbuka Siva
|Sid Sriram
|-
|Varalaama
|''Sarvam Thaala Mayam''
|Rajiv Menon(Orchestration by [[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ|A. R. Rahman]])
|Sriram Parthasarathy
|-
|Mannamaganin Sathiyam(Dwijavanthi traces)
|''Kochadaiiyaan''
| rowspan=&quot;3&quot; |[[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ|A. R. Rahman]]
|Haricharan, [[ਲਤਾ ਰਜਨੀਕਾਂਤ|Latha Rajinikanth]]
|-
|Singappenney(Female portion only)
|''Bigil''
|[[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ|A. R. Rahman]], [[ਸ਼ਾਸ਼ਾ ਤਿਰੂਪਤੀ|Shashaa Tirupati]]
|-
|Alli Arjuna(Ragamalika)
|&lt;nowiki&gt;&lt;i id=&quot;mwAWM&quot;&gt;Kaaviya Thalaivan&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt;
|Haricharan, Bela Shende, Srimathumitha
|-
|Yethanai Yethanai
|&lt;nowiki&gt;&lt;i id=&quot;mwAWw&quot;&gt;Ji&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt;
|Vidyasagar
|Shankar Sampoke
|-
|Naana Yaar Idhu
|''Ninaithu Ninaithu Parthen''
|Joshua Sridhar
|[[ਸਾਧਨਾ ਸਰਗਮ|Sadhana Sargam]]
|-
|Naanaagiya Nadhimoolamae
|''Vishwaroopam II''
|Ghibran
|[[ਕਮਲ ਹਸਨ|Kamal Haasan]], [[ਕੌਸ਼ਿਕੀ ਚੱਕਰਵਰਤੀ|Kaushiki Chakraborty]],Master Karthik Suresh Iyer
|-
|Pen Maegam Polavae(charanam only)
|''Kathai Thiraikathai Vasanam Iyakkam''
|Sharreth
|G. V. Prakash Kumar, Saindhavi
|-
|Neelorpam
|''Indian 2''
|Anirudh Ravichander
|Abby V,Shruthika Samudhrala
|}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਰਾਗ]]

== ਫਿਲਮੀ ਗੀਤ  ==

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!ਗੀਤ.
!ਫ਼ਿਲਮ
!ਸੰਗੀਤਕਾਰ
!ਗਾਇਕ
|-
|ਪ੍ਰੇਮਾਇਲ ਯਾਵਮ ਮਾਰਾਂਡੇਨੇ
|''[[ਸਕੁੰਤਲਾਈ(ਤਮਿਲ ਫਿਲਮ)|ਸਕੰਤਲਈ]]''
|ਥੁਰੈਯੂਰ ਰਾਜਗੋਪਾਲ ਸ਼ਰਮਾ
|[[ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਸੁੱਬੁਲਕਸ਼ਮੀ|ਐਮ. ਐਸ. ਸੁੱਬੁਲਕਸ਼ਮੀ]], ਜੀ. ਐਨ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ
|-
|ਮੰਗਿਆਥੋਰ ਨੀਲਵਿਨਿਲੇ
|''ਤਿਰੂਮਾਨਮ''
|ਐੱਸ. ਐੱਮ. ਸੁਬੱਈਆ ਨਾਇਡੂ, ਟੀ. ਜੀ. ਲਿੰਗੱਪਾ
|T.M.Soundararajan
|-
|ਸਿੰਧੂ ਨਾਦੀਆਂ
|''ਕਾਈ ਕੋਡੂਥਾ ਧੇਵਮ''
|ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਨ-ਰਾਮਮੂਰਤੀ
|T.M.Soundararajan, L.R.Eswari ਅਤੇ &lt;id2 a=&quot;&quot; href=&quot;./J._V._Raghavulu&quot; rel=&quot;mw:WikiLink&quot;&gt;J.V.Raghavulu&lt;/id2&gt;
|-
|ਥੁਨਬਾਮ ਨੇਰਗਾਇਲ ਯਾਜ਼ੇਦੁਤੂ
|''ਜਾਂ ਇਰਾਵੂ''
|ਭਾਰਤੀਦਾਸਨ, ਡੰਡਪਾਨੀ ਦੇਸੀਕਰ, ਆਰ. ਸੁਦਰਸਨਮ
|ਐਮ. ਐਸ. ਰਾਜੇਸ਼ਵਰੀ, ਵੀ. ਜੇ. ਵਰਮਾ
|-
|ਗੋਪੀਆਰ ਕੋਂਜੁਮ ਰਮਨਾ
|''ਥਿਰੂਮਲ ਪੇਰੂਮਾਈ''
| rowspan=&quot;3&quot; |ਕੇ. ਵੀ. ਮਹਾਦੇਵਨ
|ਟੀ. ਐਮ. ਸੁੰਦਰਰਾਜਨ
|-
|ਨਾਨ ਉੱਨਈ ਨਿਨੈੱਕਥਾ
|''ਪਾਵਾਈ ਵਿਲੱਕੂ''
|[[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ]]
|-
|ਓਂਦਰਾ ਇਰਾਂਡਾ
|&lt;nowiki&gt;&lt;i id=&quot;mwnQ&quot;&gt;ਸੇਲਵਮ&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; |ਟੀ. ਐਮ. ਸੁੰਦਰਰਾਜਨ, [[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ]]
|-
|ਅੰਦਰੋਰੂ ਨਾਲ
|''ਨਾਡੋਦੀ''
| rowspan=&quot;2&quot; |ਐਮ. ਐਸ. ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਨ
|-
|ਈਧੁਤਨ ਮੁਧਲ ਰਥੀਰੀ
|''ਉਰੂੱਕੂ ਉਜ਼ਾਈਪਵਨ''
|[[K.J. Yesudas|ਕੇ. ਜੇ. ਯੇਸੂਦਾਸ]], [[ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ]]
|-
|ਮੁਥਥਾਮਿਝਿਲ ਪਾਡਾ
|''ਮੇਲਨਾੱਟੂ ਮਾਰੁਮਗਲ''
|ਕੁੰਨਾਕੁਡੀ ਵੈਦਿਆਨਾਥਨ
|[[ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ]]
|-
|ਵਿਜ਼ੀਇਲ ਪੁਧੂ ਕਵਿਤਾਈ
|''ਤੀਰਥਾ ਕਾਰਾਇਨੀਲੇ''
| rowspan=&quot;7&quot; |ਇਲੈਅਰਾਜਾ
| rowspan=&quot;2&quot; |ਮਾਨੋ, [[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|ਕੇ. ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ]]
|-
|ਨੀ ਓਰੂ ਕਦਲ ਸੰਗੀਤਮ (ਰਾਗ ਸ਼ੁਧਾ ਸਾਰੰਗ ਛੋਹਦਾ ਹੈ) 
|''ਨਾਇਕਨ''
|-
|ਓਨਾਕੇਨਾ ਥਾਨੇ ਇਨਰਾਮਾ
|''ਪੋਨੂ ਉਰੂੱਕੂ ਪੁਧੁਸੂ''
|ਇਲੈਅਰਾਜਾ, ਸਰਲਾ
|-
|ਪੂਂਗੁਇਲ ਪੋਨਮਲਾਈਇਲ
|''ਥਜ਼ੁਵਥਾ ਕੈਗਲ''
|[[ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ]]
|-
|ਕੰਨੇਰ ਥੁਜ਼ੀ
|''ਰਾਜਾ ਕਾਇਆ ਵਾਚਾ''
|[[ਕੇ ਜੇ ਯੇਸੂਦਾਸ|ਕੇ. ਜੇ. ਯੇਸੂਦਾਸ]]
|-
|ਦੇਵਾਂਗਾਲ
|''ਪੁਧੀਆ ਰਾਗਮ''
|ਮਾਨੋ, ਐਸ. ਜਾਨਕੀ[[ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ]]
|-
|ਓਰੰਚਾਰਮ (ਕੇਵਲ ਚਰਣਮ) 
|''ਕੱਕਾਈ ਸਿਰਾਗੀਨੀਲੇ''
|ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ
|-
|ਕਨਵੇ ਕਲਾਇਆਧੇ
|''ਕੰਨੇਧੀਰੀ ਥੋਂਡਰਿਨਲ''
| rowspan=&quot;3&quot; |ਦੇਵਾ
|ਪੀ. ਉਨਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ, [[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|ਕੇ. ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ]]
|-
|ਇੰਦੂ ਮਹਾ ਸਮੁਦਰਮੇ
(ਰਾਗਮਾਲਿਕਾਃ ਦੇਸ਼, ਸਹਾਨਾ) 
|&lt;nowiki&gt;&lt;i id=&quot;mw_A&quot;&gt;ਮਾਨਵਾ&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt;
|[[ਹਰੀਹਰਨ (ਗਾਇਕ )|ਹਰੀਹਰਨ]], [[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|ਕੇ. ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ]]
|-
|ਨੀਲਾਦੀ ਐਂਡਰਾਡੂ
|''ਕਾਲਮੇਲਮ ਕਾਥੀਰੂਪੇਨ''
| rowspan=&quot;2&quot; |ਐਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, [[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|ਕੇ. ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ]]
|-
|ਇਥੋ ਇੰਥਾ ਨੇਨਜੋਡੂ
|&lt;nowiki&gt;&lt;i id=&quot;mwAQw&quot;&gt;ਸ਼ੁਭਕਾਮਨਾਵਾਂ।&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt;
|ਮਨੋਜ ਭੱਟਨਾਘਰ
|-
|ਮਲਾਰੇ ਮਾਰੰਥੁਵਿਡੂ
|''ਪੈਨਗਲ''
|ਭਾਰਦਵਾਜ
|[[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|ਕੇ. ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ]]
|-
|ਆਦਿ ਕਦਲ ਓਰੂ ਕੰਨਿਲ
|&lt;nowiki&gt;&lt;i id=&quot;mwARs&quot;&gt;ਡਬਲਜ਼&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt;
|ਸ੍ਰੀਕਾਂਤ ਦੇਵਾ
|ਪੀ. ਉਨਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ, [[ਹਰੀਨੀ (ਗਾਇਕਾ)|ਹਰੀਨੀ]]
|-
|ਕਦਲ ਵੰਡੀਚੋ
|''ਯੱਲ! ਨੀ ਰੋਂਬਾ ਅਜ਼ਾਗਾ ਇਰੁਕ੍ਕੇ!''
|ਰਾਘਵ-ਰਾਜਾ
|[[ਸ਼ੰਕਰ ਮਹਾਦੇਵਨ]]
|-
|ਕੰਡੁਪੀਡੀ ਕੰਡੂਪੀਡੀ
|''ਸਮੁਧਿਰਾਮ''
|ਸਬੇਸ਼-ਮੁਰਾਲੀ
|[[ਹਰੀਹਰਨ (ਗਾਇਕ )|ਹਰੀਹਰਨ]], ਗੰਗਾ
|-
|ਨੂਥਾਨਾ
|''ਕਰਕਾ ਕਸਦਰਾ''
|ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ
|ਹਰੀਸ਼ ਰਾਘਵੇਂਦਰ, [[ਚਿਨਮਈ]]
|-
|ਉਲਾਗਿਲ ਯੇਂਥਾ ਕਥਲ
|''ਨਾਡੋਡੀਗਲ''
|ਸੁੰਦਰ ਸੀ ਬਾਬੂ
|[[ਹਰੀਹਰਨ (ਗਾਇਕ )|ਹਰੀਹਰਨ]]
|-
|ਕਲਥਾਰਾ
|&lt;nowiki&gt;&lt;i id=&quot;mwAUk&quot;&gt;ਵੇਗਾਮ&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt;
|ਰਾਜੇਸ਼ ਵੈਧਿਆ
|ਪੀ. ਉਨਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ, ਅਨੁਰਾਧਾ ਸ਼ੇਖਰ
|-
|ਮਾਰੁਵਰਥਾਈ
|''ਈਨਾਈ ਨੋਕੀ ਪਾਇਅਮ ਥੋਟਾ''
|ਦਰਬੂਕਾ ਸ਼ਿਵਾ
|ਸਿਦ ਸ਼੍ਰੀਰਾਮ
|-
|ਵਰਲਾਮ
|''ਸਰਵਮ ਥਾਲਾ ਮਾਇਆਮ''
|ਰਾਜੀਵ ਮੈਨਨ ([[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]] ਦੁਆਰਾ ਆਰਕੈਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ) 
|ਸ਼੍ਰੀਰਾਮ ਪਾਰਥਾਸਾਰਥੀ
|-
|ਮੰਨਾਮਗਨਿਨ ਸਥਿਅਮ (ਦਿਵਿਜਾਵੰਤੀ ਟਰੇਸ) 
|''ਕੋਚਾਡਾਈਆਨ''
| rowspan=&quot;3&quot; |[[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]]
|ਹਰੀਚਰਣ, [[ਲਤਾ ਰਜਨੀਕਾਂਤ]]
|-
|ਸਿੰਗਾਪੇਨੀ (ਸਿਰਫ਼ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ) 
|''ਬਿਗਿਲ''
|[[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]], [[ਸ਼ਾਸ਼ਾ ਤਿਰੂਪਤੀ]]
|-
|ਅੱਲੀ ਅਰਜੁਨ (ਰਾਗਮਾਲਿਕਾ) 
|&lt;nowiki&gt;&lt;i id=&quot;mwAXc&quot;&gt;ਕਵੀਆ ਥਲਾਈਵਨ&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt;
|ਹਰਿਚਰਣ, ਬੇਲਾ ਸ਼ੈਂਡੇ, ਸ਼੍ਰੀਮਤੀਥਾ
|-
|ਯੇਥਨਾਈ ਯੇਥਨਾਈ
|&lt;nowiki&gt;&lt;i id=&quot;mwAYA&quot;&gt;ਜੀ ਜੀ।&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt;
|ਵਿਦਿਆਸਾਗਰ
|ਸ਼ੰਕਰ ਸੰਪੋਕ
|-
|ਨਾਨਾ ਯਾਰ ਈਦੂ
|''ਨਿਨਾਇਥੂ ਨਿਨਾਇਥੂ ਪਾਰਥੇਨ''
|ਜੋਸ਼ੁਆ ਸ਼੍ਰੀਧਰ
|[[ਸਾਧਨਾ ਸਰਗਮ]]
|-
|ਨਾਨਾਗੀਆ ਨਧੀਮੂਲਾਮੇ
|''ਵਿਸ਼ਵਰੂਪਮ II''
|ਗਿਬਰਨ
|[[ਕਮਲ ਹਸਨ|ਕਮਲ ਹਾਸਨ]], [[ਕੌਸ਼ਿਕੀ ਚੱਕਰਵਰਤੀ]], ਮਾਸਟਰ ਕਾਰਤਿਕ ਸੁਰੇਸ਼ ਅਈਅਰ
|-
|ਪੇਨ ਮੈਗਮ ਪੋਲਾਵੇ (ਕੇਵਲ ਚਰਣਮ) 
|''ਕਥਈ ਥਿਰਾਈਕਾਥਾਈ ਵਾਸਨਮ ਇਯੱਕਮ''
|ਸ਼ਰੇਥ
|ਜੀ. ਵੀ. ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕੁਮਾਰ, ਸੈਂਧਵੀ
|-
|ਨੀਲੋਰਪਮ
|''ਭਾਰਤੀ 2''
|ਅਨਿਰੁਧ ਰਵੀਚੰਦਰ
|ਐਬੀ ਵੀ, ਸ਼ਰੁਤਿਕਾ ਸਮੁਧਰਾਲਾ
|}

=== ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!ਸਾਲ.
!ਗੀਤ.
!ਫ਼ਿਲਮ
!ਫ਼ਿਲਮ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ
!ਸੰਗੀਤਕਾਰ
!ਗਾਇਕ
|-
|1979
|ਸਾਂਵਰੇ ਕੇ ਰੰਗ ਰਾਚੀ
|''ਮੀਰਾ''
|ਹਿੰਦੀ
|[[ਪੰਡਿਤ ਰਵੀ ਸ਼ੰਕਰ|ਰਵੀ ਸ਼ੰਕਰ]]
|[[ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ]]
|-
|2003
|ਇਨਮ ਵਨੀਲਾ
|''ਗ੍ਰਾਮੋਫੋਨ''
|ਮਲਿਆਲਮ
|ਵਿਦਿਆਸਾਗਰ
|ਪੀ. ਜੈਚੰਦਰਨ, ਜੀਮਨ ਕੇਜੇ, ਕੋਰਸ
|-
|2001
|ਮੇਘਰਾਗਮ
|''ਕੱਕੱਕੂਇਲ''
|ਮਲਿਆਲਮ
|ਦੀਪਨ ਚੈਟਰਜੀ
|[[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|ਕੇ. ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ]]
|-
|1998
|ਮਯਿਲੇ ਪਰੰਨੂ ਵਾ
|''ਮਾਇਲਪੀਲਿਕਾਵੁ''
|ਮਲਿਆਲਮ
|ਬਰਨੀ-ਇਗਨੇਸ਼ਿਯਸ
|[[ਕੇ ਜੇ ਯੇਸੂਦਾਸ|ਕੇ. ਜੇ. ਯੇਸੂਦਾਸ]] ਅਤੇ ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ (ਡੁਏਟ ਵਰਜ਼ਨ) 
|-
|1965
|ਆਪ ਕੋ ਪਿਆਰ ਛੁਪਾਨੇ
|''ਨੀਲਾ ਆਕਾਸ਼''
|ਹਿੰਦੀ
|[[ਮਦਨ ਮੋਹਨ]]
|[[ਆਸ਼ਾ ਭੋਸਲੇ]] ਅਤੇ [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ|ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]]
|-
|1994
|ਮੋਰਾ ਸਇਆਂ ਤੋ ਹੈ ਪਰਦੇਸ
|''ਡਾਕੂ ਰਾਣੀ''
|ਹਿੰਦੀ
|[[ਨੁਸਰਤ ਫ਼ਤਿਹ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ|ਨੁਸਰਤ ਫਤਿਹ ਅਲੀ ਖਾਨ]]
|ਨੁਸਰਤ ਫਤਿਹ ਅਲੀ ਖਾਨ
|-
|1964
|ਗੋਰੀ ਤੋਰੇ ਨੈਨਵਾ
|ਮੈਂ ਸੁਹਾਗਣ ਹੂੰ
|ਹਿੰਦੀ
|ਲੱਚੀਰਾਮ ਤਾਮਾਰ
|ਆਸ਼ਾ ਭੋਸਲੇ ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ
|-
|1956
|ਥਾਂਡੀ ਥਾਂਡੀ ਸਾਵਨ ਕੀ ਫੁਹਾਰ
|''ਜਾਗਤੇ ਰਹੋ''
|ਹਿੰਦੀ
|[[ਸਲਿਲ ਚੌਧਰੀ]]
|ਆਸ਼ਾ ਭੋਸਲੇ
|-
|1967
|ਓਰੂ ਪੁਸ਼ਪਮ ਮਥਰਾਮੇਨ
|''ਪਰੀਕਸ਼ਾ''
|ਮਲਿਆਲਮ
|ਐਮ. ਐਸ. ਬਾਬੂਰਾਜ
|ਕੇ. ਜੇ. ਯੇਸੂਦਾਸ
|-
|2002
|ਸਰਫਰੋਸ਼ੀ ਕੀ ਤਮੰਨਾ ਅਬ ਹਮਾਰੇ
|''[[ਦ ਲੀਜੰਡ ਆਫ਼ ਭਗਤ ਸਿੰਘ|ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਥਾ]]''
|ਹਿੰਦੀ
|[[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]]
|[[ਸੋਨੂੰ ਨਿਗਮ]]
|-
|2015
|ਅਗਰ ਤੁਮ ਸਾਥ ਹੋ
|''ਤਮਾਸ਼ਾ''
|ਹਿੰਦੀ
|ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ
|[[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]], [[ਅਰਿਜੀਤ ਸਿੰਘ]]
|-
|1952
|ਦੂਰ ਕੋਈ ਗਾਏ
|''[[ਬੈਜੂ ਬਾਵਰਾ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਬੈਜੂ ਬਾਵਰਾ]]''
|ਹਿੰਦੀ
|[[ਨੌਸ਼ਾਦ]]
|[[ਸ਼ਮਸ਼ਾਦ ਬੇਗਮ]], ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ ਅਤੇ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ
|-
|1963
|ਹਮ ਤੇਰੇ ਪਿਆਰ ਮੇਂ ਸਾਰਾ
|''ਦਿਲ ਏਕ ਮੰਦਰ''
|ਹਿੰਦੀ
|[[ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ|ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ]]
|ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ
|-
|1994
|ਪਿਆਰ ਹੁਆ ਚੁਪਕੇ ਸੇ
|''1942: ਇੱਕ ਪਿਆਰ ਕਹਾਣੀ''
|ਹਿੰਦੀ
|[[ਰਾਹੁਲ ਦੇਵ ਬਰਮਨ|ਆਰ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]]
|ਕਵਿਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੂਰਤੀ
|-
|2015
|ਮਨ ਮੰਦਿਰਾ
|ਕਾਤਯਾਰ ਕਲਜਾਤ ਘੁਸਾਲੀ
|ਮਰਾਠੀ
|ਪੰਡਿਤ ਜਿਤੇਂਦਰ ਅਭਿਸ਼ੇਕੀ
|ਸ਼ੰਕਰ ਮਹਾਦੇਵਨ
|}</text>
      <sha1>cnkur56whb61hujq384dsqisk292ncj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਬਿਲਾਸਖਾਨੀ ਤੋੜੀ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>189790</id>
    <revision>
      <id>811100</id>
      <parentid>769490</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T15:46:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Meenukusam</username>
        <id>51574</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the section &quot;Film songs&quot; from the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1284119615|Bilaskhani Todi]]&quot;</comment>
      <origin>811100</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10590" sha1="29atfylg0hfaz9sidbpsuss9hulvwtu" xml:space="preserve">{{ਅੰਦਾਜ਼}}
'''&quot; ਰੇ ਗ ਧ ਨੀ ਕੋਮਲ ਲੀਏ,ਧ ਗ ਸੰਵਾਦ ਬਖਾਨ।'''

'''ਸ਼ਾਡਵ-ਸਮਪੂਰਣ ਜਾਤਿ ਹੈ,ਦ੍ਵਿਤ੍ਯੇ ਪ੍ਰਹਿਰ ਦਿਨ ਮਾਨ।।&quot;'''                                                            

'''&lt;big&gt;ਰਾਗ ਚੰਦ੍ਰਿਕਾਸਾਰ&lt;/big&gt;''' &lt;big&gt;(ਇੱਕ ਪੁਰਾਤਨ ਸੰਗੀਤ ਗ੍ਰੰਥ)&lt;/big&gt; 

ਬਿਲਾਸਖਾਨੀ  ਤੋੜੀ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ]] ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਤੇ ਮਧੁਰ ਰਾਗ ਹੈ।

ਰਾਗ ਬਿਲਾਸਖਾਨੀ ਤੋੜੀ ਦੀ ਮੁਢਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ :-
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!ਥਾਟ 
!ਭੈਰਵੀ 
|-
|'''ਸੁਰ''' 
|'''ਰੇ ਗ ਧ  ਨੀ ਸੁਰ ਕੋਮਲ ਲਗਦੇ ਹਨ''' 

'''ਅਰੋਹ 'ਚ ਮਧ੍ਯਮ(ਮ) ਵਰਜਿਤ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਾਦ(ਨੀ) ਦਾ ਥੋੜਾ ਘੱਟ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ'''

'''ਅਵਰੋਹ 'ਚ ਸਾਰੇ ਸੁਰ ਲਗਦੇ ਹਨ।'''      
|-
|'''ਜਾਤੀ''' 
|'''ਸ਼ਾਡਵ-ਸਮਪੂਰਣ(ਵਕ੍ਰ)*'''
|-
|'''ਵਾਦੀ'''
|'''ਧ (ਧੈਵਤ)''' 
|-
|'''ਸੰਵਾਦੀ'''
|'''ਗ (ਗੰਧਾਰ)'''
|-
|'''ਆਰੋਹ'''
|'''ਸ,&lt;u&gt;ਨੀ&lt;/u&gt;(ਮੰਦਰ)ਸ &lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਗ&lt;/u&gt;, ਪ &lt;u&gt;ਧ&lt;/u&gt; -- &lt;u&gt;ਨੀ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਧ&lt;/u&gt; ਸੰ''' 
|-
|'''ਅਵਰੋਹ'''
|'''&lt;u&gt;ਰੇੰ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਨੀ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਧ&lt;/u&gt; -- ਪ, &lt;u&gt;ਧ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਨੀ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਧ&lt;/u&gt; ਮ &lt;u&gt;ਗ&lt;/u&gt; -- &lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਗ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt; ਸ''' 
|-
|'''ਪਕੜ''' 
|'''&lt;u&gt;ਧ&lt;/u&gt; -- ਮ &lt;u&gt;ਗ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਗ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt; ਸ,&lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਨੀ&lt;/u&gt; ਸ &lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਗ&lt;/u&gt;''' 
|-
|'''ਠਹਿਰਾਵ ਦੇ ਸੁਰ''' 
|'''ਸ; &lt;u&gt;ਗ&lt;/u&gt;; ਪ; &lt;u&gt;ਧ&lt;/u&gt;;--&lt;u&gt;ਧ&lt;/u&gt;; ਪ; &lt;u&gt;ਗ&lt;/u&gt;; ਸ''' 
|-
|'''ਸਮਾਂ'''
|'''ਦਿਨ ਦਾ ਦੂਜਾ ਪਹਿਰ''' 
|-
|'''ਮਿਲੇ ਜੁਲਦੇ ਰਾਗ''' 
|'''ਭੈਰਵੀ,ਭੂਪਾਲੀ ਤੋੜੀ,ਕੋਮਲ ਰਿਸ਼ਭ ਆਸਾਵਰੀ''' 
|}
'''* ਇਸ ਰਾਗ ਦੀ ਜਾਤੀ ਨੂੰ ਲਈ ਕੇ ਕਈ ਮਤਭੇਦ ਹਨ।ਇਸ ਦਾ ਮੁਖ ਕਾਰਣ ਇਸ ਦੇ ਚਲਣ ਵਕ੍ਰ ਰੂਪ 'ਚ ਹੋਣਾ ਹੈ।ਆਰੋਹ ਵਿਚ ਮਧ੍ਯਮ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਅਵਰੋਹ ਵਰਗਾ ਹੈ ਤੇ ਨਿਸ਼ਾਦ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਤੇ ਵਕ੍ਰ ਰੂਪ 'ਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ,ਇਸ ਲਈ ਕੁੱਝ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਇਸ ਦੀ ਜਾਤੀ ਔਡਵ,ਕੁੱਝ ਸ਼ਾਡਵ ਤੇ ਕੁੱਝ ਸਮਪੂਰਣ ਮੰਨ ਕੇ ਚਲਦੇ ਹਨ।'''

'''ਰਾਗ ਬਿਲਾਸਖਾਨੀ ਤੋੜੀ ਦੇ ਬਾਰੇ ਖਾਸ ਜਾਣਕਾਰੀ''' :-

* ਰਾਗ ਬਿਲਾਸਖਾਨੀ ਤੋੜੀ ਦੇ ਨਾਂ ਤੋ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਰਾਗ ਤੋੜੀ ਦੀ ਇਕ ਕਿਸਮ ਹੈ।
* ਰਾਗ ਬਿਲਾਸਖਾਨੀ ਤੋੜੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪੁਰਾਣਾ ਰਾਗ ਹੈ।
* ਇਹ ਰਾਗ ਆਸਾਵਰੀ ਤੇ ਤੋੜੀ ਰਾਗਾਂ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੈ।
* ਇਸ ਰਾਗ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਕੋਮਲ ਰਿਸ਼ਭ ਆਸਾਵਰੀ ਨਾਲ ਹੈ।
* ਇਸ ਰਾਗ ਦਾ ਥਾਟ ਭੈਰਵੀ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਤੋੜੀ। 
* ਇਸ ਰਾਗ ਦਾ ਸੁਭਾ ਸ਼ਾਂਤ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਹੈ।  
* ਇਸ ਰਾਗ 'ਚ ਮੀੰਡ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਤੋੜੀ ਰਾਗ ਦੀ ਇਕ ਖਾਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।  
* ਇਸ ਰਾਗ 'ਚ &lt;u&gt;ਧ&lt;/u&gt; ਮ ਅਤੇ &lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਨੀ&lt;/u&gt; ਦੀ ਸੰਗਤੀ ਵਾਰ ਵਾਰ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। 
* ਇਸ ਰਾਗ 'ਚ ਵਿਲੰਬਿਤ ਖਿਆਲ ਤੇ ਆਲਾਪ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਧੁਰ ਲਗਦੇ ਹਨ। 
* ਇਸ ਦਾ ਗੰਧਾਰ ਬਹੁਤ ਹਿ ਕੋਮਲ ਹੈ ਅਤੇ &quot;'''&lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਗ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਗ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt; ਸ&quot;''' ਸੁਰ ਸੰਗਤ ਵਾਰ ਵਾਰ ਲੱਗਣ ਨਾਲ ਗੰਧਾਰ ਹੋਰ ਵੀ ਕੋਮਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 
* ਇਹ ਰਾਗ ਮੀੰਡ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਾਗ ਹੈ। 
* ਇਸ ਰਾਗ ਨੂੰ ਮੰਦਰ,ਮੱਧ ਅਤੇ ਤਾਰ, ਤਿੰਨਾਂ ਸਪਤਕਾਂ 'ਚ ਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 
* ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਸੁਰ ਹੈਗੇ ਤਾਂ ਭੈਰਵੀ ਵਰਗੇ ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਚਲਣ ਤੋੜੀ ਵਰਗਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਰਾਗ ਬਿਲਾਸਖਾਨੀ ਤੋੜੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਰਾਗ ਬਿਲਾਸਖਾਨੀ ਭੈਰਵੀ। 
* ਪੰਡਿਤ ਭਾਤਖੰਡੇ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ &quot;ਮੱਲਿਕਾ' ਵਿਚ ਇਸ ਰਾਗ 'ਚ ਇਕ ਬੰਦਿਸ਼ &quot; ਜਬਤੇ ਮਨ ਮੋਹਨ&quot; ਲਿਖੀ ਹੈ। 
* ਇਹ ਰਾਗ ਸੁਣਨ 'ਚ ਬਹੁਤ ਮਧੁਰ ਹੈ ਪਰ ਗਾਉਣ 'ਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਔਖਾ ਹੈ। 

== ਇਤਿਹਾਸ ==
ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਰਾਗ ਦੀ ਰਚਨਾ ਮੀਆਂ ਤਾਨਸੇਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਬਿਲਾਸ ਖਾਨ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਮੀਆਂ ਤਾਨਸੇਨ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਣ ਤੇ ਉਸਦਾ ਪੁੱਤਰ ਬਿਲਾਸ ਖਾਨ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਉਦਾਸ ਤੇ ਗਮਗੀਨ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਉਸਨੇ ਕਈ ਸਾਰੇ ਸੁਰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਗਾਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਦਾ ਅਸਰ ਇਹ ਹੋਇਆ ਕਿ ਤਾਨਸੇਨ ਦੇ ਮੁਰਦਾ ਸ਼ਰੀਰ 'ਚ ਜਾਣ ਆ ਗਈ ਤੇ ਉਸ ਮੁਰਦਾ ਸ਼ਰੀਰ ਨੇ ਹਥ ਹਿਲਾ ਕੇ ਇਸ ਨਵੇਂ ਰਾਗ ਦੀ ਮਨਜੂਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਓਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਇਸ ਰਾਗ ਪ੍ਰਚਾਰ ਵਿਚ ਆ ਗਿਆ। ਤੇ ਬਿਲਾਸ ਖਾਨ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਇਸ ਰਾਗ ਦਾ ਨਾਂ ਬਿਲਾਸਖਾਨੀ ਪੈ ਗਿਆ। ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਸੁਰ ਬੇਸ਼ਕ  ਭੈਰਵੀ ਵਰਗੇ ਹਨ ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਚਲਣ ਤੋੜੀ ਵਰਗਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਰਾਗ ਬਿਲਾਸਖਾਨੀ ਤੋੜੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

== ਆਲਾਪ ==
ਸ, &lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਨੀ&lt;/u&gt;(ਮੰਦਰ) ਸ &lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt;, &lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਨੀ&lt;/u&gt;(ਮੰਦਰ) ਸ -- -- -- ਸ, &lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਨੀ&lt;/u&gt;(ਮੰਦਰ) -- ਸ &lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt; -- ਸ &lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt;-- ਸ &lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt; --ਸ &lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt; -- ਸ &lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਗ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt; ਸ, &lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਨੀ&lt;/u&gt;(ਮੰਦਰ) ਸ &lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਗ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt; ਸ, &lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਗ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt; ਸ,&lt;u&gt;ਨੀ&lt;/u&gt;(ਮੰਦਰ) ਸ,&lt;u&gt;ਰੇ&lt;/u&gt; &lt;u&gt;ਨੀ&lt;/u&gt;(ਮੰਦਰ) &lt;u&gt;ਧ&lt;/u&gt;(ਮੰਦਰ) -- ਰੇ ਸ,ਰੇ ਗ ਰੇ ਸ ਰੇ ਗ -- ਰੇ ਨੀ(ਮੰਦਰ) ਧ(ਮੰਦਰ) ਸ  

== ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ == 
* [[ਅਮੀਰ ਖ਼ਾਨ (ਗਾਇਕ)|ਅਮੀਰ ਖਾਨ]], ਰਾਗਸ ਬਿਲਾਸਖਾਨੀ ਟੋਡੀ ਅਤੇ ਅਭੋਗੀ, ਐਚ.ਐਮ.ਵੀ. / [[ਆਕਾਸ਼ਵਾਣੀ|ਏ.ਆਈ.ਆਰ.]] ਐਲ.ਪੀ. (ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ), EMI-ECLP2765
* [[ਨਿਖਿਲ ਬੈਨਰਜੀ]], ਮੌਰਨਿੰਗ ਰਾਗਸ, ਬੰਬੇ 1965, ਐਲਪੀ ਰਿਕਾਰਡ, ਰਾਗ ਰਿਕਾਰਡਸ। ( [[ਕਮਪੈਕਟ ਡਿਸਕ|ਆਡੀਓ ਸੀਡੀ]] ਜੂਨ 1996 ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ; iTunes 2000)।
* [[ਪੰਡਿਤ ਰਵੀ ਸ਼ੰਕਰ|ਰਵੀ ਸ਼ੰਕਰ]], 1950 ਤੋਂ 
* [[ਆਸ਼ਾ ਭੋਸਲੇ|ਆਸ਼ਾ ਭੌਂਸਲੇ]], ਝੂਟੇ ਨੈਨਾ ਬੋਲੇ ਸਾਂਚੀ ਬੱਤੀਆਂ-ਫਿਲਮ ਲੇਕਿਨ  

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਰਾਗ]]

== ਫਿਲਮੀ ਗੀਤ  ==

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! style=&quot;background:#f4a860&quot; |ਗੀਤ.
! style=&quot;background:#c2e7ff&quot; |ਫ਼ਿਲਮ
! style=&quot;background:#c2e7a3&quot; |ਸੰਗੀਤਕਾਰ
! style=&quot;background:#00ffff&quot; |ਗਾਇਕ
|-
|ਝੂਠੇ ਨੈਨਾ ਬੋਲੇ ਸਾਂਚੀ ਬੱਤੀਆਂ
|ਲੇਕਿਨ
|[[ਹ੍ਰਿਦੈਨਾਥ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ|ਹਿਰਦੈਨਾਥ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]
|[[ਆਸ਼ਾ ਭੋਸਲੇ]]
|}

=== ਤਾਮਿਲ ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!ਗੀਤ.
!ਫ਼ਿਲਮ
!ਸੰਗੀਤਕਾਰ
!ਗਾਇਕ
|-
|&quot;ਉੱਤਿਆ ਗੀਤਮ&quot;
|ਉਦੈ ਗੀਤਮ
| rowspan=&quot;3&quot; |ਇਲੈਅਰਾਜਾ
|ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ
|-
|&quot;ਮਲਾਈ ਨੀਰਾ ਕਾਤਰੇ&quot;
|ਆਗਾਲ ਵਿਲੱਕੂ
|[[ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ]]
|-
|&quot;ਥੰਡਰੇਲ ਨੀ ਪੇਸੂ&quot;
|ਕਦਵੁਲ ਅਮਾਇਥਾ ਮੇਦਾਈ
|ਪੀ. ਬੀ. ਸ਼੍ਰੀਨਿਵਾਸ
|-
|&quot;ਪਦਾਇਥਨੇ ਪਦਾਇਥਾਨੇ&quot;
|ਨਿਚਾ ਥੰਬੂਲਮ
| rowspan=&quot;7&quot; |ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਨ-ਰਾਮਮੂਰਤੀ
|ਟੀ. ਐਮ. ਸੁੰਦਰਰਾਜਨ
|-
|&quot;ਅੰਮਾ ਕਾਤਰੂ ਵੰਤੂ&quot;
|ਵੇਨੀਰਾ ਅਦਾਈ
|[[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ]]
|-
|&quot;ਏਦੂ ਸੀਲਾਈ ਏਦੂ&quot;
|ਪਾਸਮ
|[[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ]]
|-
|&quot;ਸੱਤੀ ਸੁੱਤਾਥਾਡਾ&quot;
|ਆਲਾਇਮਨੀ
|ਟੀ. ਐਮ. ਸੁੰਦਰਰਾਜਨ
|-
|&quot;ਉਰੂੰਗਮ ਮਪੀਲਾਈ ਉਰੂਵਲਮ&quot;
|ਸੈਂਟੀ
|[[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ]]
|-
|&quot;ਕੁਇਲਾਗਾ ਨਾਨ ਇਰੰਥੇਨਾ&quot;
|ਸੇਲਵਾ ਮਗਲ
|ਐਮ. ਐਸ. ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਨ
|[[P. Susheela - T. M. Soundararajan|ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ-ਟੀ. ਐਮ. ਸੁੰਦਰਰਾਜਨ]]
|-
|&quot;ਐੱਨਨਾਈ ਮਾਰੰਧਥੇਨ ਥੰਡਰਾਲੇ&quot;
|[[Kalangarai ViLakkam|ਕਲੰਗਰਾਈ ਵੀਲਕਮ]]
|ਐਮ. ਐਸ. ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਨ
|[[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ]]
|}</text>
      <sha1>29atfylg0hfaz9sidbpsuss9hulvwtu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਰਾਗ ਪਟਦੀਪ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>190348</id>
    <redirect title="ਪਟਦੀਪ" />
    <revision>
      <id>811095</id>
      <parentid>771256</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T14:53:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Meenukusam</username>
        <id>51574</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the section &quot;Film songs&quot; from the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1276320275|Patdeep]]&quot;</comment>
      <origin>811095</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1760" sha1="ettqmsydl4b1yl1cnxa8iumi1avf354" xml:space="preserve">#ਰੀਡਿਰੈਕਟ [[ਪਟਦੀਪ]]

== ਫਿਲਮੀ ਗੀਤ  ==

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! style=&quot;background:#f4a860&quot; |ਗੀਤ
! style=&quot;background:#c2e7ff&quot; |ਫ਼ਿਲਮ
! style=&quot;background:#c2e7a3&quot; |ਸੰਗੀਤਕਾਰ
! style=&quot;background:#00ffff&quot; |ਗਾਇਕ
|-
|ਮਾਰਮਾ ਬੰਧਤਾਲੀ ਥੈਵ ਹੀ
|ਸੰਨਿਆਸਤਾ ਖਡਗ
|ਵਜ਼ੇ ਬੂਵਾ
|[[ਦੀਨਾਨਾਥ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]
|-
|ਸੁਨਯਾ ਸੁਨਯਾ ਮੈਫਾਲਿਤ
|ਅੰਬਰਥਾ
|[[ਹ੍ਰਿਦੈਨਾਥ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ|ਹਿਰਦੈਨਾਥ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]
|[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]
|-
|
|
|
|
|}

=== ਭਾਸ਼ਾਃ [[ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਹਿੰਦੀ]]  ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! style=&quot;background:#f4a860&quot; |ਗੀਤ
! style=&quot;background:#c2e7ff&quot; |ਫ਼ਿਲਮ
! style=&quot;background:#c2e7a3&quot; |ਸੰਗੀਤਕਾਰ
! style=&quot;background:#00ffff&quot; |ਗਾਇਕ
|-
|ਮੇਘਾ ਛਾਏ ਆਧੀ ਰਾਤ
|ਸ਼ਰਮੀਲੀ
|[[ਸਚਿਨ ਦੇਵ ਬਰਮਨ|ਐਸ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]]
|[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]
|-
|ਸਾਜ਼ ਹੋ ਤੁਮ ਆਵਾਜ਼ ਹੂ ਮੈਂ
|ਸਾਜ਼ ਔਰ ਆਵਾਜ਼ (1966 ਫ਼ਿਲਮ) 
|[[ਨੌਸ਼ਾਦ]]
|[[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ|ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Goldmines Gaane Sune Ansune |title=SaazHoTumAwaazHoonMain |url=https://www.youtube.com/watch?v=e6szCRfApKE |access-date=1 June 2019 |website=youtube(videostreaming)}}&lt;/ref&gt;
|-
|ਏ ਅਜਨਬੀ
|ਦਿਲ ਸੇ
|[[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]]
|[[ਉਦਿਤ ਨਾਰਾਇਣ]], [[ਮਹਾਲਕਸ਼ਮੀ ਅਈਅਰ]]
|}</text>
      <sha1>ettqmsydl4b1yl1cnxa8iumi1avf354</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਮਧੁਰੰਜਨੀ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>191416</id>
    <revision>
      <id>811094</id>
      <parentid>776185</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T14:51:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Meenukusam</username>
        <id>51574</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the section &quot;Bandish Examples&quot; from the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1293525000|Madhuranjani]]&quot;</comment>
      <origin>811094</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9405" sha1="hsxohn4b6niuki17tmvkvdujlit8746" xml:space="preserve">{{ਅੰਦਾਜ਼}}
'''ਰਾਗ ਮਧੁਰੰਜਨੀ''' '''ਦਾ ਪਰਿਚੈ :-'''

'''ਰਾਗ-ਮਧੁਰੰਜਨੀ'''

'''ਥਾਟ- ਕਾਫੀ'''

'''ਸਮਾਂ-ਦਿਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪਹਿਰ'''

'''ਸੁਰ -ਰਿਸ਼ਭ(ਰੇ) ਅਤੇ ਧੈਵਤ(ਧ) ਵਰਜਿਤ'''

'''ਜਾਤੀ-ਔਡਵ-ਔਡਵ'''  

'''ਆਰੋਹ- ਨੀ(ਮੰਦਰ) ਸ &lt;u&gt;ਗ&lt;/u&gt; ਮ ਪ ਨੀ ਸੰ''' 

'''ਅਵਰੋਹ-ਸੰ ਨੀ ਪ ਮ &lt;u&gt;ਗ&lt;/u&gt; ਸ''' 

'''ਵਾਦੀ ਸੁਰ-ਪੰਚਮ (ਪ)'''

'''ਸੰਵਾਦੀ ਸੁਰ- ਸ਼ਡਜ (ਸ)'''

'''ਬਰਾਬਰੀ ਦਾ ਰਾਗ-ਸਰੋਤਸ੍ਵਿਨੀ''' 

'''ਮਿਲਦੇ-ਜੁਲਦੇ ਰਾਗ - ਪਟਦੀਪ,ਗੌਰੀਮਨੋਹਰੀ,ਉਦੈਰਵਿਚਨ੍ਦ੍ਰਿਕਾ,ਮਧੁਵੰਤੀ'''

'''ਮਧੁਰੰਜਨੀ''' (ਮਧੁਰੰਜਨੀ ਜਾਂ '''ਮਧੂ ਰੰਜਨੀ''', [[ਕਾਫੀ (ਥਾਟ)|ਕਾਫੀ ਥਾਟ]] ਦਾ ਇੱਕ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ|ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਕਲਾਸੀਕਲ]] [[ਰਾਗ]] ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=Raag : Madhuranjani {{!}} sangtar.com |url=https://www.sangtar.com/2009/10/madhuranjani/ |access-date=2024-11-22 |website=www.sangtar.com}}&lt;/ref&gt; ਇਹ ਇੱਕ '''ਔਡਵ-ਔਡਵ''' ਜਾਤੀ ਦਾ ਰਾਗ ਹੈ, (ਮਤਲਬ ਅਰੋਹ ਅਤੇ ਅਵਰੋਹ ਵਿੱਚ ਪੰਜ-ਪੰਜ ਸੁਰ ਲਗਦੇ ਹਨ)। ਮਧੁਰੰਜਨੀ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਰਾਗ ਸ਼੍ਰੋਤਾਸਵਿਨੀ ਜਾਂ ਉਦਯਾਰਾਵਿਚੰਦਰਿਕਾ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Equivalent Ragas in Hindustani and Carnatic Music {{!}} PDF {{!}} Classical And Art Music Traditions {{!}} Sikhism |url=https://www.scribd.com/document/408390652/Equivalent-Ragas-in-Hindustani-and-Carnatic-Music |access-date=2024-11-22 |website=Scribd |language=en}}&lt;/ref&gt; ਰਾਗ ਮਧੁਰੰਜਨੀ ਉਦੋਂ ਬਣਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕੋਮਲ ਨੀ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸ਼ੁੱਧ ਨੀ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਰਾਗ ਧਾਨੀ ਵਿੱਚ ਰਿਸ਼ਭ(ਰੇ) ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;ਕੁਝ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਅਰੋਹ ਵਿੱਚ ਰਾਗ ਮਧੁਵੰਤੀ ਅਤੇ ਅਵਰੋਹ ਵਿੱਚ ਰਾਗਾ [[ਸ਼ਿਵਰੰਜਨੀ]] ਵਾਲੇ ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ [[ਪਟਦੀਪ|ਰਾਗ ਪਟਦੀਪ]] ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ ਜੇਕਰ ਧੈਵਤ (ਧ) ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਭ (ਰੇ) ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਕਰਨਾਟਕ ਰਾਗ ਸਰੋਤਾਸਵਿਨੀ ਤੋਂ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਰਾਗ ਨੂੰ ਗਾਉਣ ਲਈ ਸਵਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸੁਮੇਲ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕਾਫੀ ਦਾ ਨੀ ਕੋਮਲ ਵੀ ਜੋਡ਼ਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=Madhuranjani {{!}} SgmPNS {{!}} Hindustani Raga Index {{!}} 365+ Ragas |url=https://ragajunglism.org/ragas/madhuranjani/ |access-date=2024-11-22 |website=—Rāga Junglism— |language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Citation |title=Screenshot of Raag Madhuranjani |url=https://archive.org/details/screenshot-raag-madhuranjani |access-date=2024-11-22}}&lt;/ref&gt;

== ਥਿਊਰੀ ==
'''&lt;big&gt;ਆਰੋਹ- ਨੀ(ਮੰਦਰ) ਸ &lt;u&gt;ਗ&lt;/u&gt; ਮ ਪ ਨੀ ਸੰ&lt;/big&gt;''' 
'''&lt;big&gt;ਅਵਰੋਹ-ਸੰ ਨੀ ਪ ਮ &lt;u&gt;ਗ&lt;/u&gt; ਸ&lt;/big&gt;''' 
 
'''&lt;big&gt;ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ&lt;/big&gt;'''
'''&lt;big&gt;ਧਾਰਨਾਵਾਂ&lt;/big&gt;'''

'''&lt;big&gt;ਸ਼ਰੁਤੀ*ਸੁਰ*ਰਾਗ*ਤਾਲ*ਘਰਾਣਾ*ਸਾਜ਼ 
 
ਸ਼ੈਲੀਆਂ&lt;/big&gt;'''

'''&lt;big&gt;ਧਰੁਪਦ*ਧਮਰ*ਖਿਆਲ*ਤਰਾਨਾ*ਠੁਮਰੀ*&lt;/big&gt;'''

'''&lt;big&gt;ਦਾਦਰਾ*ਕੱਵਾਲੀ*ਗ਼ਜ਼ਲ
 
ਥਾਟ&lt;/big&gt;'''

'''&lt;big&gt;ਬਿਲਾਵਲ*ਖਮਾਜ*ਕਾਫੀ*ਆਸਵਾਰੀ*ਭੈਰਵ*
ਭੈਰਵੀ*ਤੋੜੀ*ਪੂਰਵੀ*ਮਾਰਵਾ*ਕਲਿਆਣ&lt;/big&gt;'''
'''ਰਾਗ ਮਧੂਰੰਜਨੀ ਦੇ ਅਰੋਹ-ਅਵਰੋਹ''' 

* '''ਆਰੋਹ- ਨੀ(ਮੰਦਰ) ਸ &lt;u&gt;ਗ&lt;/u&gt; ਮ ਪ ਨੀ ਸੰ''' 
* '''ਅਵਰੋਹ-ਸੰ ਨੀ ਪ ਮ &lt;u&gt;ਗ&lt;/u&gt; ਸ'''

'''ਮਧੁਰੰਜਨੀ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਸੁਰ ਗੰਧਾਰ(ਗ) ਕੋਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ'''। ਇਹ ਇੱਕ ਔਡਵ-ਔਡਵ ਜਾਤੀ ਦਾ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਅਰੋਹ ਅਤੇ ਅਵਰੋਹ ਵਿੱਚ ਪੰਜ-ਪੰਜ ਸੁਰ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਰਾਗ ਮਧੁਰੰਜਨੀ ਉਦੋਂ ਬਣਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਰਾਗ ਧਾਨੀ ਵਿੱਚ ਕੋਮਲ ਨਿਸ਼ਾਦ(ਨੀ) ਦੀ ਬਜਾਏ ਸ਼ੁੱਧ ਨਿਸ਼ਾਦ(ਨੀ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਭ(ਰੇ) ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |title=Madhuranjani {{!}} SgmPNS {{!}} Hindustani Raga Index {{!}} 365+ Ragas |url=https://ragajunglism.org/ragas/madhuranjani/ |access-date=2024-11-22 |website=—Rāga Junglism— |language=en-US}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://ragajunglism.org/ragas/madhuranjani/ &quot;Madhuranjani | SgmPNS | Hindustani Raga Index | 365+ Ragas&quot;]. ''—Rāga Junglism—''&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;22 November&lt;/span&gt; 2024&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; ਮਧੁਰੰਜਨੀ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਰਾਗ ਸ਼੍ਰੋਤਾਸਵਿਨੀ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਕੁਝ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਇਸ ਰਾਗ ਲਈ ਅਰੋਹ ਵਿੱਚ ਰਾਗ ਮਧੁਵੰਤੀ ਅਤੇ ਅਵਰੋਹ ਵਿੱਚ ਰਾਗ  [[ਸ਼ਿਵਰੰਜਨੀ]] ਵਾਲੇ ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਦਿਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪਹਿਰ ਵਿੱਚ ਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |title=Raag : Madhuranjani {{!}} sangtar.com |url=https://www.sangtar.com/2009/10/madhuranjani/ |access-date=2024-11-22 |website=www.sangtar.com}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://www.sangtar.com/2009/10/madhuranjani/ &quot;Raag : Madhuranjani | sangtar.com&quot;]. ''www.sangtar.com''&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;22 November&lt;/span&gt; 2024&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

=== ਵਾਦੀ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦੀ ===

* '''ਵਾਦੀ -ਪੰਚਮ (ਪ)'''
* '''ਸੰਵਾਦੀ -ਸ਼ਡਜ (ਸ)'''

=== ਪਕੜ ਜਾਂ ਚਲਣ ===

* '''ਪਕੜ ਜਾਂ [[ਰਾਗ|ਚਲਣ-]] ਨੀ ਸੰ &lt;u&gt;ਗ&lt;/u&gt; ਮ ਪ &lt;u&gt;ਗ&lt;/u&gt;,ਮ &lt;u&gt;ਗ&lt;/u&gt; ਸੰ ਨੀ &lt;u&gt;ਗ&lt;/u&gt; ਮ ਪ ਨੀ ਸੰ ਪ &lt;u&gt;ਗ&lt;/u&gt; ਸੰ ਸੰ''' 

== ਰਾਗ ਮਧੂਰੰਜਨੀ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਬੰਦਿਸ਼ਾਂ- ==
ਬੰਦਿਸ਼ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਇੱਕ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਰਾਗ ਮਧੁਰੰਜਨੀ ਵਿੱਚ ਬਣੀਆਂ ਅਤੇ ਰਚੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕੁੱਝ ਬੰਦਿਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ:-

* ਪੰਡਿਤ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਅਭਿਸ਼ੇਕੀ ਨੇ 1980 ਵਿੱਚ ਮੁੰਬਈ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ 
* ਪੰਡਿਤ. ਸ਼ਰਦ ਸੁਤਾਓਨੇ ਮਧਲਿਆਲੇ ਏਕਤਾਲ ਬੰਦੀਸ਼ 
* ਸਾਵਨੀ ਸ਼ੰਦੇ ਧਰੁਥ ਤੀਨ ਤਾਲ 'ਚ ਬੰਦਿਸ਼ 
* ਪੰਡਿਤ. ਉਸਤਾਦ ਰਸ਼ੀਦ ਖਾਨ 

== ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ ==
* [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਰਾਗਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ]]

== ਹਵਾਲੇ ==
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਰਾਗ]]

== ਬੰਦਿਸ਼ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ==


ਬੰਦਿਸ਼ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਇੱਕ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਰਾਗ ਮਧੁਰੰਜਨੀ ਵਿੱਚ ਬਣੀਆਂ ਬੰਦਿਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।

* ਪੰਡਿਤ ਜਿਤੇਂਦਰ ਅਭਿਸ਼ੇਕੀ ਨੇ 1980 ਵਿੱਚ ਮੁੰਬਈ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ 
* ਪੰਡਿਤ ਸ਼ਰਦ ਸੁਤਾਓਨੇ ਮਧਲਿਆਲੇ ਦੁਆਰਾ ਏਕਤਾਲ ਵਿੱਚ ਬੰਦੀਸ਼ 
* ਸਾਵਨੀ ਸ਼ੰਦੇ ਦੁਆਰਾ ਤੀਨਤਾਲ ਵਿੱਚ ਬੰਦੀਸ਼ 
* ਪੰਡਿਤ ਉਸਤਾਦ ਰਸ਼ੀਦ ਖਾਨ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਬੰਦਿਸ਼</text>
      <sha1>hsxohn4b6niuki17tmvkvdujlit8746</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਚਾਰੁਕੇਸੀ (ਚਾਰੁਕੇਸ਼ੀ)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>192682</id>
    <revision>
      <id>811104</id>
      <parentid>779696</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T16:48:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Meenukusam</username>
        <id>51574</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the section &quot;Film Songs&quot; from the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1291945398|Charukesi]]&quot;</comment>
      <origin>811104</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38611" sha1="4tcn1a0qgl51ymkh3h218y2p4dxpw3g" xml:space="preserve">   

'''ਚਾਰੁਕੇਸੀ''' (ਬੋਲਣ ਵਿੱਚ ਚਾਰੁਕੇਸ਼ੀ) ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ (ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਪੈਮਾਨਾ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ [[ਰਾਗ]] ਹੈ। ਇਹ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਦੀ 72ਵੀਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ 26ਵਾਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ '''ਤਰੰਗਿਨੀ''' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

''ਚਾਰੁਕੇਸੀ'' ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਭਗਤੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਇਸ ਰਾਗ ਦਾ ਅਸਰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੰਜੀਦਾ ਅਤੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਝਿੰਝੋੜਨ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰਾਗ ਦੀ ਪਛਾਣ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

== ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਨ ==
[[ਤਸਵੀਰ:Charukesi_scale.svg|right|thumb|300x300px|ਸੀ 'ਤੇ ਸ਼ਡਜਮ ਨਾਲ ''ਚਾਰੁਕੇਸੀ'' ਸਕੇਲ]]
ਇਹ 5ਵੇਂ ਚੱ''ਚੱਕਰ ਬਾਨਾ'' ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਨਾਮ ਬਨਾ-ਸ਼੍ਰੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀ ''ਸਾ ਰੀ ਗੁ ਮ ਪ ਧ ਨੀ'' ਹੈ।  ਇਸ ਦੀ ਆਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ (ਚਡ਼੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ)ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ (ਹੇਠਾਂ ਸੰਕੇਤ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ ''[[ਸੁਰ|ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸਵਰ]]'' ਵੇਖੋ):

* ਅਰੋਹਣਃ ਸ ਰੇ2 ਗ3 ਮ1 ਪ ਧ1 ਨੀ2 ਸ[a]
* ਅਵਰੋਹਣਃ ਸੰ ਨੀ2 ਧ1 ਪ ਮ1 ਗ3 ਰੇ2 ਸ[b] 

(ਚੱਥੂਸ਼ਰੁਤੀ ਰਿਸ਼ਭਮ, ਅੰਤਰ ਗੰਧਾਰਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਮੱਧਯਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਧੈਵਤਮ, ਕੈਸੀਕੀ ਨਿਸ਼ਾਦਮ) 

ਇਹ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨਾ ਰਾਗ (ਇੱਕ ਰਾਗ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਸੁਰ ਲਗਦੇ ਹਨ) ਹੈ। ਇਹ ਰਿਸ਼ਭਪ੍ਰਿਆ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ''ਸ਼ੁੱਧ ਮੱਧਯਮ'' ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ 62ਵਾਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਹੈ।

ਇਸ ਦੀ ਬਣਤਰ ਇੱਕ ਏਓਲੀਅਨ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪੈਮਾਨੇ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਿਕਸੋਲੀਡੀਅਨ ਬੀ-6 ਸਕੇਲ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

== ਜਨਯਾ ਰਾਗਮ ==
''ਚਾਰੁਕੇਸੀ'' ਨਾਲ ਜੁਡ਼ੇ ਸਿਰਫ ਕੁਝ ਛੋਟੇ ਜਨਯ ਰਾਗਮ (ਉਤਪੰਨ ਸਕੇਲ) ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਜੁਡ਼ੇ ਜਨਯ ਰਾਗਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸੂਚੀ ਵੇਖੋ।

== ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾਵਾਂ ==

* [[ਤਿਆਗਰਾਜ]] ਦੁਆਰਾ ਅਦਾਮੋਦੀ ਗਲਾਡੇ
* ਕਰੁਣਈ ਵਰੁਮੋ-ਪਾਪਨਾਸਾਮ ਸਿਵਨ
* ਕ੍ਰਿਪਯਾ ਪਲਾਇਆ ਅਤੇ ''ਕਰੁਣਾਨਿਧਨ'', ਸਵਾਤੀ ਤਿਰੂਨਲ ਦੁਆਰਾ
* ''ਓਂਦੇ ਮੰਡਲੀ'', ਪੁਰੰਦਰਾ ਦਾਸਰ ਦੁਆਰਾ
* ਇਨਮ ਐਨ ਮਾਨਮ ਲਾਲਗੁਡੀ ਜੈਰਾਮਨ ਦੁਆਰਾ
* ''ਪਲਾਯਮਮ ਪਰਮੇਸ਼ਵਰੀ'', ਮਾਯੇ ਤ੍ਵਮ ਯਹੀ by ਮੁਥੁਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਾਦਰ[[Muthuswami Dikshadar|ਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਾਦਰ]]
* ਸਮਨਿਆਵਾਲਾ ਸ਼੍ਰੀਹਰੀਆ ਸੇਵ ਪੁਰੰਦਰਾ ਦਾਸਾ ਦੁਆਰਾਪੁਰੰਦਰ ਦਾਸਾ
* ਵਾਦੀਰਾਜਾ ਤੀਰਥ ਦੁਆਰਾ ਨੀਲੇ ਤੋਰੇਲ

''ਚਾਰੁਕੇਸੀ'' ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਰੂਪਾਂਤਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਭਾਰਤੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ, ਫਿਲਮੀ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ [[Karuppu panam|ਕਰੂਪੂ ਪਨਾਮ]] ਤੋਂ ਅੰਮਾਮਾ ਕੇਲਾਡੀ ਥੋਝੀ, ਕਦਲਾਰ ਧੀਨਾਮ ਫਿਲਮ ਤੋਂ ਧੰਡਿਆ ਆਤਮ, ''ਸਾਰੰਗਦਾਰਾ'' ਫਿਲਮ ਤੋਂ ''ਵਸੰਤਾ ਮੁੱਲਾਈ ਪੋਲੇ'', ਏਨਾਕੂ ਇਰੂਵਥੂ ਫਿਲਮ ਤੋਂ ''ਏਧੋ ਏਧੋ ਓਂਦਰੂ'', ਉਨਾੱਕੂ ਪਧੀਨੇਤੂ, ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਘਵੇਂਦਰ ਤੋਂ 'ਆਦਲ ਕਲਾਯੇ' ਅਤੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ''ਊਧਿਆ'' ਤੋਂ ''ਉਦੈ ਉਦੈ'' ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ 'ਸਵਦੇਸ &quot;ਫਿਲਮ ਦੀ' ਅਹਿੱਸਤਾ ਅਹਿੱਸਟਾ&quot;, 'ਦੀਵਾਨਾ &quot;ਫਿਲਮ ਦੀ&quot; ਤੇਰੀ ਉਮੀਦ ਤੇਰਾ ਇੰਤਜਾਰ &quot;,' ''ਮੋਹਰਾ''&quot; ਫਿਲਮ ਦੀ-'''ਆਏ ਕਾਸ਼ ਕਵੀ ਐਸਾ ਹੋਤਾ'' &quot;ਚਾਰੁਕੇਸੀ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਇਸ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਰਚਨਾ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਸਟਾਰਰ ਕੰਨਡ਼ ਫਿਲਮ ਸ਼ਰੁਤੀ ਸੇਰੀਦਾਗਾ ਦਾ ਗੀਤ ''ਬੰਬੇ ਆਤਵੈਯਾ'' ਹੈ। ਕਿਸੇ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿੱਚ ਚਾਰੁਕੇਸੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ [[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] ਦੁਆਰਾ ਗਾਈ ਗਈ ''ਬੈਯਾ ਨਾ ਧਰੋ''  ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਲਮ [[ਦਸਤਕ]] ਵਿੱਚ ਮਦਨ ਮੋਹਨ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ''ਚਾਰੁਕੇਸੀ'' [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ|ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੰਗੀਤ]] ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ।

ਪੰਡਿਤ ਜਿਤੇਂਦਰ ਅਭਿਸ਼ੇਕੀ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਭਾਵਗੀਤ ਹੇ ਸੁਰਾਨੋ ਚੰਦਰ ਵਾ ਅਤੇ [[ਮਹਿਦੀ ਹਸਨ]] ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਗ਼ਜ਼ਲ ''ਮੈਂ ਹੋਸ਼ ਮੇਂ ਥਾ'' ਚਾਰੁਕੇਸੀ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ।

[[ਮਲਿਆਲਮ]] ਵਿੱਚ, ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਚਾਰੁਕੇਸੀ ਵਿੱਚ ਹੈਃ 'ਅਕੇਲੇ ਅਕਲੇ ਨੀਲਕਾਸਮ' (ਫਿਲਮ 'ਮਿਡੁਮਿਡੁਕੀ' ਤੋਂ, 1968) । ਇਸ ਨੂੰ ਬਾਬੂਰਾਜ ਨੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਯਸੂਦਾਸ ਅਤੇ ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ ਨੇ ਗਾਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਰਾਗ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਚਾਰੁਕੇਸੀ, ਊਸ਼ਾਭਰਣਮ (ਸ ਗ ਮ ਧ ਪ ਮਧ ਗ ਨੀ ਸੰ /ਸੰ ਧ ਪ ਮ ਗ ਰੇ ਸ ਸ ) ਦਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦੁਰਲੱਭ ਜਨਯਾ ਰਾਗ ਹੈ। ਮਲਿਆਲਮ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਮਹਾਨ ਚਾਰੁਕੇਸੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਰਗਮ ਤੋਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਕ੍ਰਿਪਾ ਸਾਗਰਮ ਜਿਸ ਨੂੰ ਯੇਸੂਦਾਸ ਅਤੇ ਚਿਤਰਾ ਨੇ ਗਾਇਆ ਹੈ। ਯੇਸੂਦਾਸ ਦੁਆਰਾ 'ਆਯੀਰਾਮ ਪਾਰਾ' ਤੋਂ 'ਯਥਰਾਈ', ਯੇਸੂਦਾਸ ਅਤੇ ਚਿਤਰਾ ਦੁਆਰਾ 'ਹਰੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ' ਤੋਂ 'ਪੂਜਾ ਬਿੰਬਮ ਮਿਜ਼ੀ' ਅਤੇ ਯੇਸੂਦਾਸ ਵੱਲੋਂ 'ਰਕਸ਼ਾ ਰਾਜਾਵੌ' ਤੋਂ 'ਸਵਪਨਮ ਥੇਜੀਚਲ' ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਹਨ।

2012 ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਅਯੱਪਨ ''ਸਬਰੀਮਲਈ ਵਾ ਚਰਣਮ ਸੋਲੀ ਵਾ'' 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਭਗਤੀ ਐਲਬਮ ਦੀ ਰਿਲੀਜ਼ ਵਿੱਚ, ਉੱਘੇ ਗਾਇਕ ਪੀ. ਉੱਨੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਨੇ ਰਾਗ ਚਾਰੁਕੇਸੀ, ਉਥਿਰਥਿਲ ਉਧਿਥਵਾਨੇ ਸੋਲ' ਤੇ ਇੱਕ ਗੀਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਭਗਵਾਨ ਦੇ ਜਨਮ ਤਾਰਾ ਉਥਿਰਮ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਐਲਬਮ ਨੂੰ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਮਨਾਚਨਲੂਰ ਗਿਰੀਧਰਨ ਨੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਸੀ।

== ਫ਼ਿਲਮੀ ਗੀਤ ==

=== ਭਾਸ਼ਾਃ [[ਤਮਿਲ਼ ਭਾਸ਼ਾ|ਤਮਿਲ]] ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!ਗੀਤ.
!ਫ਼ਿਲਮ
!ਸੰਗੀਤਕਾਰ
!ਗਾਇਕ
|-
|ਮਨਮਾਧਾ ਲੀਲਾਈ ਵੈਂਡਰਾਰ ਅੰਡੋ
|ਹਰਿਦਾਸ
|ਪਾਪਨਾਸਾਮ ਸਿਵਨ
|ਐਮ. ਕੇ. ਤਿਆਗਰਾਜ ਭਾਗਵਤਰ
|-
|ਨੀਯਗਡ਼ੀ ਈਸਵਾਰੀ
|ਅੰਨਈਅਨ ਅਨਾਇ
|ਐੱਸ. ਐੱਮ. ਸੁਬੱਈਆ ਨਾਇਡੂ
|[[ਪੀ. ਲੀਲਾ]]
|-
|ਵਸੰਧਾ ਮੁੱਲਾਈ ਪੋਲੇ
|ਸਾਰੰਗਾਧਰਾ
| rowspan=&quot;2&quot; |ਜੀ. ਰਾਮਨਾਥਨ
|ਟੀ. ਐਮ. ਸੁੰਦਰਰਾਜਨ
|-
|ਆਦਲ ਕਨੀਰੋ
|[[ਮਦੁਰਾਈ ਵੀਰਾਂ (1956 ਫਿਲਮ)|ਮਦੁਰਾਈ ਵੀਰਨ (1956 ਫ਼ਿਲਮ)]]
|ਐਮ. ਐਲ. ਵਸੰਤਕੁਮਾਰੀ
|-
|ਅੰਮਾਮਾ ਕੇਲਾਡੀ
|ਕਰੂਪੂ ਪਨਾਮ
|ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਨ-ਰਾਮਮੂਰਤੀ
|ਐਲ. ਆਰ. ਈਸਵਾਰੀ
|-
|ਵੇਲਿਮਲਾਈ ਮਨਵਾ
|ਕੰਧਨ ਕਰੁਣਾਈ
| rowspan=&quot;2&quot; |ਕੇ. ਵੀ. ਮਹਾਦੇਵਨ
|[[ਐੱਸ. ਵਾਰਾਲਕਸ਼ਮੀ|ਐੱਸ. ਵਰਲਕਸ਼ਮੀ]]
|-
|ਤੁੰਗਾਧਾ ਕੰਨੇਂਦਰੂ
|ਕੁੰਗੁਮਮ (ਫ਼ਿਲਮ) 
| rowspan=&quot;3&quot; |ਟੀ. ਐਮ. ਸੁੰਦਰਰਾਜਨ, [[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ]]
|-
|ਅਜ਼ਾਗੀਆ ਥਮਿਜ਼ ਮਗਲ
|ਰਿਕਸ਼ਾਕਰਨ
| rowspan=&quot;9&quot; |ਐਮ. ਐਸ. ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਨ
|-
|ਮੂੰਡਰੂ ਤਮੀਜ਼ ਥੋਂਡਰੀਆਧੂ
|ਪਿਲਾਈਓ ਪਿਲਾਈ
|-
|ਮੁਥੁਕੁਲੀਕਾ ਵਾਰੇਰਗਲਾ
|ਅਨੁਬਵੀ ਰਾਜਾ ਅਨੁਬਵੀ
|ਟੀ. ਐਮ. ਸੁੰਦਰਰਾਜਨ, ਐਲ. ਆਰ. ਈਸਵਾਰੀ, ਐਮ. ਐਸ. ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਨ
|-
|ਅੰਮਾ ਥੰਬੀ
|ਰਾਜਪਾਰਤ ਰੰਗਦੁਰਾਈ
|ਟੀ. ਐਮ. ਸੁੰਦਰਰਾਜਨ
|-
|ਪਾਲ ਪੋਲਾਵੇ '' (ਰਾਗਮ ਸਰਸੰਗੀ ਵੀ) '' 
|ਉਯਾਰੰਧਾ ਮਨੀਥਨ
| rowspan=&quot;2&quot; |[[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ]] '' (ਪਹਿਲੇ ਗੀਤ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ) '' 
|-
|ਵਰਾਸੋਲਾਦੀ
|ਪਾਧੁਕਾੱਪੂ
|-
|ਮੰਗਲਾ ਮੰਗਈਅਮ
|ਨੀਲਾ ਵਾਨਮ
|[[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ]], ਐਲ. ਆਰ. ਈਸਵਾਰੀ
|-
|ਮੁਥੂ ਥਰਾਗਈ
|ਓਰੂ ਕਾਈ ਓਸਾਈ
|ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, [[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ]]
|-
|ਨੰਭਕਾਈ ਵੈਥੁਵਿਡੂ
|ਸਿਲੰਬੂ
| rowspan=&quot;5&quot; |[[K.J. Yesudas|ਕੇ. ਜੇ. ਯੇਸੂਦਾਸ]]
|-
|ਕੈਟਰੀਨਾਇਲ
|ਤੁਲਾਭਾਰਮ
|ਜੀ. ਦੇਵਰਾਜਨ
|-
|ਨੀਲਾਈਮਾਰਮ ਉਲਾਗਿਲ
|ਊਮਾਈ ਵਿਜ਼ੀਗਲ
|ਮਨੋਜ-ਗਿਆਨ
|-
|ਚੰਦਿਰਨੇ ਸੂਰੀਆਨੇ
|ਅਮਰਾਨ
|ਅਦਿੱਤਿਆ
|-
|ਆਦਲ ਕਲਾਇਏ
|ਸ੍ਰੀ ਰਾਘਵੇਂਦਰਾਰ
| rowspan=&quot;15&quot; |ਇਲਯਾਰਾਜਾ
|-
|ਸਿਰੀਆ ਪਰਵਈ
|ਅੰਧਾ ਓਰੂ ਨਿਮੀਡਮ
| rowspan=&quot;2&quot; |ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਐੱਸ ਜਾਨਕੀ[[ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ]]
|-
|ਸਾਕਰਾਕੱਟੀ
|ਉਲਲੇ ਵੇਲਿਏ
|-
|ਵਾਨਥੁਲਾ ਵੇਲਲੀ
|ਐਂਗਾ ਉਰੂ ਮੈਪਿੱਲਈ
| rowspan=&quot;2&quot; |ਮਨੋ, [[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ]]
|-
|ਐਨਾ ਮਾਰਾਂਥਾ
|ਪੰਡਿਤੁਰਾਈ
|-
|ਪੋਥੁਕਿੱਟੂ ਊਥੂਥਾਡੀ
|ਪਾਈਮ ਪੁਲੀ
|ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਾਸੁਦੇਵਨ, [[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ]]
|-
|ਚਿੰਨਾ ਪੋਨੂ
|ਅਰੁਵਾਦਾਈ ਨਾਲ
|ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਾਸੁਦੇਵਨ, [[ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ]], [[ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ]]
|-
|ਪੇਠਾ ਮਨਸੂ
|ਐਨੇ ਪੇਠਾ ਰਾਸਾ
|ਇਲਯਾਰਾਜਾ
|-
|ਅਰੁੰਭਾਗੀ ਮੋਟਾਗੀ
|ਐਂਗਾ ਉਰੂ ਕਵਲਕਰਨ
|ਦੀਪਨ ਚੱਕਰਵਰਤੀ, [[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ]]
|-
|ਮਾਇਆਜੀਨੇਨ ਸੋਲਾ
|ਨਾਨੇ ਰਾਜਾ ਨਾਨੇ ਮੰਧਿਰੀ
|ਪੀ. ਜੈਚੰਦਰਨ, [[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ]]
|-
|ਵੱਤੀ ਐਡੁਥਾ
|ਗ੍ਰਾਮੱਥੂ ਮਿਨਨਾਲ
|ਇਲੈਅਰਾਜਾ, [[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ]]
|-
|ਵਨੀਲ ਵੇਡੀਵੇਲੀ
|ਇਮਾਨਦਾਰ ਰਾਜ
|ਮਾਨੋ, ਐਸ. ਜਾਨਕੀ[[ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ]]
|-
|ਤੂਧੂ ਸੇਲਵਾਧਾਰਦੀ
|ਸਿੰਗਾਰਾਵੇਲਨ
|[[ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ]]
|-
|ਯੂਰੀ ਉਈਰੀਨ
|ਐਨ ਬੋਮੁਕੁੱਟੀ ਅਮਾਵੁਕ੍ਕੂ
|[[K.J. Yesudas|ਕੇ. ਜੇ. ਯੇਸੂਦਾਸ]], [[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ]]
|-
|ਮਾਨਾਮਲਾਯਮ ਮੰਜਲਮ
|ਵਥਿਆਰ ਵੀਟੂ ਪਿਲਾਈ
| rowspan=&quot;2&quot; |ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ
|-
|ਸੰਸਾਰਾਮ ਅਧੂ
|ਸੰਸਾਰਾਮ ਅਧੂ ਮਿਨਸਾਰਾਮ
|ਸ਼ੰਕਰ-ਗਣੇਸ਼
|-
|ਊਧਿਆ ਊਧਿਆ
|ਊਧਿਆ
| rowspan=&quot;5&quot; |[[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]]
|[[ਹਰੀਹਰਨ (ਗਾਇਕ )|ਹਰੀਹਰਨ]], [[ਸਾਧਨਾ ਸਰਗਮ]]
|-
|ਯੇਦੋ ਯੇਦੋ
|ਏਨਾਕੂ 20 ਉਨਾਕੂ 18
|ਕਾਰਤਿਕ, [[ਗੋਪਿਕਾ ਪੂਰਨਿਮਾ|ਗੋਪਿਕਾ ਪੂਰਣਿਮਾ]]
|-
|ਥਾਈ ਸੋਨਾ
|ਦੇਸਮਾ
|[[K.J. Yesudas|ਕੇ. ਜੇ. ਯੇਸੂਦਾਸ]], ਮਧੂਸ੍ਰੀਮਧੂਸ਼੍ਰੀ
|-
|ਰਾਸੀਗਾ ਰਾਸੀਗਾ
|ਸਟਾਰ
|ਐਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਸੁਜਾਤਾ ਮੋਹਨ
|-
|ਯੂਈਰੇ ਯੂਈਰੇ '' (ਕੇਵਲ ਚਰਣਮ) '' 
|ਬੰਬਈ
|[[ਹਰੀਹਰਨ (ਗਾਇਕ )|ਹਰੀਹਰਨ]], [[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ]]
|-
|ਕੰਨ ਇਮੈੱਕਮਾਲ
|ਰਾਗਸੀਆ ਪੁਲਿਸ
|[[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ-ਪਿਆਰੇ ਲਾਲ|ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ-ਪਿਆਰੇਲਾਲ]]
|ਮਨੋ, ਸਵਰਨਲਤਾ[[ਸਵਰਨਲਥਾ|ਸਵਰਨਾਲਥਾ]]
|-
|ਐਨ ਰਸਾਥੀ ਨੀ ਵਾਜ਼ਾਨਮ
|ਊਮਾਈ ਕੁਇਲ
|ਚੰਦਰਬੋਸ
| rowspan=&quot;2&quot; |ਐਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, [[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ]]
|-
|ਸੈਂਥੂਰਾ ਪਾਂਡਿਕੂ
|ਸੇਂਥੂਰਪਾਂਡੀ
| rowspan=&quot;4&quot; |ਦੇਵਾ
|-
|ਕਧਲਾ ਕਧਲਾ
|ਅਵਵਈ ਸ਼ਨਮੁਗੀ
|[[ਹਰੀਹਰਨ (ਗਾਇਕ )|ਹਰੀਹਰਨ]], ਸੁਜਾਤਾ ਮੋਹਨ
|-
|ਚਿੰਨਾ ਚਿੰਨਾ ਮੁੰਧੀਰੀਆ
| rowspan=&quot;2&quot; |ਨਟਪੁਕਾਗਾ
|ਮਨੋ, [[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ]]
|-
|ਮੀਸਾਈਕਾਰਾ ਨੰਬਾ
|ਦੇਵਾ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਰਾਜ (ਪਾਠੋਸ) 
|-
|ਪੋਰਾਵਲੇ ਪੋਨੂਥਾਈ
|ਰਾਇਲੂੱਕੂ ਨੇਰਾਮਾਚੂ
|ਐਸ. ਏ. ਰਾਜਕੁਮਾਰ
|ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਸਵਰਨਲਤਾ[[ਸਵਰਨਲਥਾ|ਸਵਰਨਾਲਥਾ]]
|-
|ਪੋਲਾਚੀ ਐਲੇਨੇਅਰ
|ਅਟਾਹਸਮ
| rowspan=&quot;2&quot; |ਭਾਰਦਵਾਜ
|[[ਅਨੁਰਾਧਾ ਸ੍ਰੀਰਾਮ|ਅਨੁਰਾਧਾ ਸ਼੍ਰੀਰਾਮ]], ਕਾਰਤਿਕ
|-
|ਥਾਈਯਾਥਾ ਥਾਈਯਾਥਾ
|ਥਿਰੂੱਟੂ ਪਾਇਲ
|[[ਸਾਧਨਾ ਸਰਗਮ]], ਰੇਸ਼ਮੀ, ਅਮਲਰਾਜ
|-
|ਥਲੈੱਟਮ ਕਾਤਰੇ ਵਾ
(ਮਥਾਇਮਵਤੀ ਨੇ ਵੀ ਛੋਹਿਆ
|ਪੂਵੇਲਮ ਉਨ ਵਾਸਮ
| rowspan=&quot;2&quot; |ਵਿਦਿਆਸਾਗਰ
|[[ਸ਼ੰਕਰ ਮਹਾਦੇਵਨ]]
|-
|ਕਾਧਲ ਵੰਡਾਲ
|ਈਯਾਰਕਾਈ
|ਟਿੱਪੂ, ਮਣੀਕਾ ਵਿਨਾਇਗਮਮਾਨਿਕਕਾ ਵਿਨਾਇਗਮ
|-
|ਨੇਜਲ ਨੇਜਲ
|ਐਂਗਯੂਮ ਕਦਲ
|ਹੈਰਿਸ ਜੈਰਾਜ
|ਹਰੀਸ਼ ਰਾਘਵੇਂਦਰ, [[ਚਿਨਮਈ]]
|-
|ਅਰੁਆਇਰ ਅਰੁਆਇਰ
|ਮਦਰਾਸਾਪੱਟਿਨਮ
|ਜੀ. ਵੀ. ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕੁਮਾਰ
|[[ਸੋਨੂੰ ਨਿਗਮ]], ਸੈਂਧਵੀ
|-
|ਈਦੂ ਐਨਾ ਵਾਲੀਓ
|ਨੰਦਨਮ
|ਗੋਪੀ ਸੁੰਦਰ
|ਹਰੀਚਰਣ, [[ਚਿਨਮਈ]]
|-
|ਵੀਨਾ ਵੀਨਾ
|ਪਾਪਨਾਸਾਮ
|ਗਿਬਰਨ
|[[ਹਰੀਹਰਨ (ਗਾਇਕ )|ਹਰੀਹਰਨ]]
|-
|ਨੀਲੰਗਰਾਇਇਲ
|ਪੁਲਿਵਾਲ
|ਐੱਨ. ਆਰ. ਰਘੂਨੰਥਨ
|ਕਾਰਤਿਕ, ਸੈਂਧਵੀ
|-
|ਯੁਸੁਰੇ ਯੁਸੁਰੇ 
|ਕਰੁੱਪਨ
|ਡੀ. ਇਮਾਨ
|[[ਅਨੰਨਿਆ ਭੱਟ|ਅਨਨਿਆ ਭੱਟ]]
|}

=== ਭਾਸ਼ਾਃ [[ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਹਿੰਦੀ]]  ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! style=&quot;background:#f4a860&quot; |ਗੀਤ.
! style=&quot;background:#c2e7ff&quot; |ਫ਼ਿਲਮ
! style=&quot;background:#c2e7a3&quot; |ਸੰਗੀਤਕਾਰ
! style=&quot;background:#00ffff&quot; |ਗਾਇਕ
|-
|ਬੇਦਰਦੀ ਬਾਲਮਾ
|ਆਰਜ਼ੂ (1965 ਫ਼ਿਲਮ) 
|ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ
|[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]
|-
|ਬੈਯਾਂ ਨਾ ਧਰੋ
|[[ਦਸਤਕ|ਦਸਤਕ (1970 ਫ਼ਿਲਮ)]]
|[[ਮਦਨ ਮੋਹਨ|ਮਦਨ ਮੋਹਨ (ਸੰਗੀਤਕਾਰ)]]
|[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]
|-
|ਅਕੇਲੇ ਹੈਂ ਚਲੇ ਆਓ
|ਰਾਜ਼ (1967 ਫ਼ਿਲਮ) 
|ਕਲਿਆਣਜੀ-ਆਨੰਦਜੀ
|[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] ਅਤੇ [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ|ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]]
|-
|ਬੇਖੁਦੀ ਮੇਂ ਸਨਮ
|ਹਸੀਨਾ ਮਾਨ ਜਾਏਗੀ
|ਕਲਿਆਣਜੀ-ਆਨੰਦਜੀ
|[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] ਅਤੇ [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ|ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]]
|-
|ਛੋੜ ਦੇ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਕਿਸੀ ਕੇ ਲਿਯੇ
|ਸਰਸਵਤੀਚੰਦਰ (ਫ਼ਿਲਮ) 
|ਕਲਿਆਣਜੀ-ਆਨੰਦਜੀ
|[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]
|-
|ਏਕ ਤੂੰ ਨਾ  ਮਿਲਾ
|ਹਿਮਾਲਿਆ ਕੀ ਗੋਦ ਮੈਂ
|ਕਲਿਆਣਜੀ-ਆਨੰਦਜੀ
|[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]
|-
|ਜਾਨ-ਏ-ਜਾਨਾ
|ਜਨਾਬਾਜ਼
|ਕਲਿਆਣਜੀ-ਆਨੰਦਜੀ
|[[ਸਪਨਾ ਮੁਖਰਜੀ]] ਅਤੇ ਮਹੇਸ਼ ਗਾਧਵਈ
|-
|ਮੇਰੇ ਹਮਸਫਰ
|ਮੇਰੇ ਹਮਸਫਰ
|ਕਲਿਆਣਜੀ-ਆਨੰਦਜੀ
|[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] ਅਤੇ ਮੁਕੇਸ਼ 
|-
|ਕੋਈ ਜਬ ਤੁਮਹਾਰਾ ਹਿਰਦੇ  ਤੋੜ ਦੇ
|ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਪੱਛਮ
|ਕਲਿਆਣਜੀ-ਆਨੰਦਜੀ
|[[ਮੁਕੇਸ਼]]
|-
|ਮੁਹੱਬਤ ਕੇ ਸੁਹਾਨੇ ਦਿਨ
|ਮਰਿਆਦਾ (1971 ਫ਼ਿਲਮ) 
|ਕਲਿਆਣਜੀ-ਆਨੰਦਜੀ
|[[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ|ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]]
|-
|ਚਲੋ ਸਜਨਾ ਜਹਾਂ ਤਕ
|ਮੇਰੇ ਹਮਦਮ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤ
|[[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ-ਪਿਆਰੇ ਲਾਲ|ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ-ਪਿਆਰੇਲਾਲ]]
|[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]
|-
|ਮੇਘਾ ਰੇ ਮੇਘਾ ਰੇ
|ਪਿਆਸਾ ਸਾਵਨ
|[[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ-ਪਿਆਰੇ ਲਾਲ|ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ-ਪਿਆਰੇਲਾਲ]]
|[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] ਅਤੇ [[ਸੁਰੇਸ਼ ਵਾਡੇਕਰ|ਸੁਰੇਸ਼ ਵਾਡਕਰ]]
|-
|ਸ਼ਿਆਮ ਤੇਰੀ ਬੰਸੀ ਪੁਕਾਰੇ ਰਾਧਾ ਨਾਮ
|ਗੀਤ ਗਾਤਾ ਚਲ
|[[ਰਵਿੰਦਰ ਜੈਨ]]
|[[ਆਰਤੀ ਮੁਖਰਜੀ]] ਅਤੇ ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ 
|-
|ਤੇਰੀ ਉਮੀਦ ਤੇਰਾ ਇੰਤਜਾਰ ਕਰਤੇ ਹੈ
|ਦੀਵਾਨਾ (1992 ਫ਼ਿਲਮ) 
|[[ਨਦੀਮ-ਸ਼ਰਵਣ]]
|ਕੁਮਾਰ ਸਾਨੂ ਅਤੇ [[ਸਾਧਨਾ ਸਰਗਮ]]
|}

=== ਭਾਸ਼ਾਃ [[ਕੰਨੜ|ਕੰਨਡ਼]]  ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! style=&quot;background:#f4a860&quot; |ਗੀਤ.
! style=&quot;background:#c2e7ff&quot; |ਫ਼ਿਲਮ
! style=&quot;background:#c2e7a3&quot; |ਸੰਗੀਤਕਾਰ
! style=&quot;background:#00ffff&quot; |ਗਾਇਕ
|-
|&quot;ਬਲੇਗਾਰਾ ਚੇਨਈਆ&quot;
|ਮੈਸੂਰ ਮੱਲੀਗੇ (1992 ਫ਼ਿਲਮ) 
|ਸੀ. ਅਸ਼ਵਥ
|ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ
|}

=== ਭਾਸ਼ਾਃ [[ਤੇਲੁਗੂ ਭਾਸ਼ਾ|ਤੇਲਗੂ]]  ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! style=&quot;background:#f4a860&quot; |ਗੀਤ.
! style=&quot;background:#c2e7ff&quot; |ਫ਼ਿਲਮ
! style=&quot;background:#c2e7a3&quot; |ਸੰਗੀਤਕਾਰ
! style=&quot;background:#00ffff&quot; |ਗਾਇਕ
|-
|&quot;ਵ੍ਰੇਪਲੇ ਵੇਚੇਨੂ ਵੇਚੇਨੂ&quot;
|ਸ਼ਾਰਦਾ (1973 ਫ਼ਿਲਮ) 
|ਕੇ. ਚੱਕਰਵਰਤੀ
|[[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ]]
|}

== ਗ਼ੈਰ-ਫ਼ਿਲਮੀ ਗੀਤ ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!ਗੀਤ.
!ਭਾਸ਼ਾ
!ਐਲਬਮ
!ਸੰਗੀਤਕਾਰ
!ਗੀਤਕਾਰ
!ਗਾਇਕ
!ਆਡੀਓ ਲੇਬਲ
|-
|ਓ ਨੰਨਾ ਚੇਥਾਨਾ
|[[ਕੰਨੜ|ਕੰਨਡ਼]]
|ਭਵ ਤਰੰਗਾ
|ਮਹੇਸ਼ ਮਹਾਦੇਵ
|[[ਕੁਵੇਂਪੂ|ਕੁਵੇਮਪੂ]]
|[[ਪ੍ਰਿਯਦਰਸ਼ਨੀ (ਗਾਇਕਾ)|ਪ੍ਰਿਯਦਰਸ਼ਿਨੀ]]
|ਪੀ. ਐੱਮ. ਆਡੀਓਜ਼
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!ਗੀਤ.
!ਭਾਸ਼ਾ
!ਐਲਬਮ
!ਸੰਗੀਤਕਾਰ
!ਗੀਤਕਾਰ
!ਗਾਇਕ
!ਆਡੀਓ ਲੇਬਲ
|-
|ਹੇ ਸੁਰੰਨੋ ਚੰਦਰ ਵਾ
|[[ਮਰਾਠੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਮਰਾਠੀ]]
| -
|ਪੰਡਿਤ. ਜੀਤੇਂਦਰ ਅਭਿਸ਼ੇਕ ਜੀ
|ਕੁਸੁਮਾਗ੍ਰਾਜ਼
|ਮਹੇਸ਼ ਕਾਲੇ
| -
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!ਗੀਤ.
!ਭਾਸ਼ਾ
!ਐਲਬਮ
!ਸੰਗੀਤਕਾਰ
!ਗਾਇਕ
!ਆਡੀਓ ਲੇਬਲ
|-
|ਯਾਰ ਅਵਲ
|ਯੰਤਰਿਕ
|ਕਨਵੁਗਲ
|ਤਾਰਿਕ
|ਯੂਟੋਪੀਆ NH7 ਸੰਗੀਤ
|}

== ਸਬੰਧਤ ਰਾਗਮ ==
ਇਹ ਭਾਗ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਚਾਰੁਕੇਸੀ ਦੇ ਸੁਰ ਜਦੋਂ ''ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ'' ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ 3 ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗਮ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਰਥਾਤ, ਵਾ''ਵਾਚਾਸਪਤੀ'', ਨਾਟਕਪ੍ਰਿਆ ਅਤੇ ''ਗੌਰੀਮਨੋਹਰੀ'' ''ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ'', ਰਾਗ ਵਿੱਚ ''ਸ਼ਡਜਮ'' ਨੂੰ ਅਗਲੇ ਸੁਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਅਨੁਸਾਰੀ ਨੋਟ ਆਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਕਦਮ ਹੈ। ਹੋਰ ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ, ਵਾਚਾਸਪਤੀ ਉੱਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ ਵੇਖੋ।

== ਨੋਟਸ ==
{{Notelist}}

== ਹਵਾਲੇ ==
 {{Reflist}}

== ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ ==

* [http://chandrakantha.com/raga_raag/film_song_raga/charukesi.shtml ਫ਼ਿਲਮ ਗੀਤ (ਚਾਰੁਕੇਸੀ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੀ)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100426162519/http://chandrakantha.com/raga_raag/film_song_raga/charukesi.shtml |date=2010-04-26 }}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਣ-ਸਮੀਖਿਆ ਅਨੁਵਾਦਾਂ ਵਾਲੇ ਸਫ਼ੇ]]

== ਫਿਲਮੀ ਗੀਤ  ==

=== ਭਾਸ਼ਾਃ [[ਤਮਿਲ਼ ਭਾਸ਼ਾ|ਤਾਮਿਲ]] ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!ਗੀਤ.
!ਫ਼ਿਲਮ
!ਸੰਗੀਤਕਾਰ
!ਗਾਇਕ
|-
|ਮਨਮਾਧਾ ਲੀਲਾਈ ਵੈਂਡਰਾਰ ਅੰਡੋ
|ਹਰਿਦਾਸ
|ਪਾਪਨਾਸਾਮ ਸਿਵਨ
|ਐਮ. ਕੇ. ਤਿਆਗਰਾਜ ਭਾਗਵਤਰ
|-
|ਨੀਯਗਡ਼ੀ ਈਸਵਾਰੀ
|ਅੰਨਈਅਨ ਅਨਾਇ
|ਐੱਸ. ਐੱਮ. ਸੁਬੱਈਆ ਨਾਇਡੂ
|[[ਪੀ. ਲੀਲਾ]]
|-
|ਵਸੰਧਾ ਮੁੱਲਾਈ ਪੋਲੇ
|ਸਾਰੰਗਾਧਰਾ
| rowspan=&quot;2&quot; |ਜੀ. ਰਾਮਨਾਥਨ
|ਟੀ. ਐਮ. ਸੁੰਦਰਰਾਜਨ
|-
|ਆਦਲ ਕਨੀਰੋ
|[[ਮਦੁਰਾਈ ਵੀਰਾਂ (1956 ਫਿਲਮ)|ਮਦੁਰਾਈ ਵੀਰਨ (1956 ਫ਼ਿਲਮ)]]
|ਐਮ. ਐਲ. ਵਸੰਤਕੁਮਾਰੀ
|-
|ਅੰਮਾਮਾ ਕੇਲਾਡੀ
|ਕਰੂਪੂ ਪਨਾਮ
|ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਨ-ਰਾਮਮੂਰਤੀ
|ਐਲ. ਆਰ. ਈਸਵਾਰੀ
|-
|ਵੇਲਿਮਲਾਈ ਮਨਵਾ
|ਕੰਧਨ ਕਰੁਣਾਈ
| rowspan=&quot;2&quot; |ਕੇ. ਵੀ. ਮਹਾਦੇਵਨ
|[[ਐੱਸ. ਵਾਰਾਲਕਸ਼ਮੀ|ਐੱਸ. ਵਰਲਕਸ਼ਮੀ]]
|-
|ਤੁੰਗਾਧਾ ਕੰਨੇਂਦਰੂ
|ਕੁੰਗੁਮਮ (ਫ਼ਿਲਮ) 
| rowspan=&quot;3&quot; |ਟੀ. ਐਮ. ਸੁੰਦਰਰਾਜਨ, [[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ]]
|-
|ਅਜ਼ਾਗੀਆ ਥਮਿਜ਼ ਮਗਲ
|ਰਿਕਸ਼ਾਕਰਨ
| rowspan=&quot;9&quot; |ਐਮ. ਐਸ. ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਨ
|-
|ਮੂੰਡਰੂ ਤਮੀਜ਼ ਥੋਂਡਰੀਆਧੂ
|ਪਿਲਾਈਓ ਪਿਲਾਈ
|-
|ਮੁਥੁਕੁਲੀਕਾ ਵਾਰੇਰਗਲਾ
|ਅਨੁਬਵੀ ਰਾਜਾ ਅਨੁਬਵੀ
|ਟੀ. ਐਮ. ਸੁੰਦਰਰਾਜਨ, ਐਲ. ਆਰ. ਈਸਵਾਰੀ, ਐਮ. ਐਸ. ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਨ
|-
|ਅੰਮਾ ਥੰਬੀ
|ਰਾਜਪਾਰਤ ਰੰਗਦੁਰਾਈ
|ਟੀ. ਐਮ. ਸੁੰਦਰਰਾਜਨ
|-
|ਪਾਲ ਪੋਲਾਵੇ '' (ਰਾਗਮ ਸਰਸੰਗੀ ਵੀ) '' 
|ਉਯਾਰੰਧਾ ਮਨੀਥਨ
| rowspan=&quot;2&quot; |[[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ]] '' (ਪਹਿਲੇ ਗੀਤ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ) '' 
|-
|ਵਰਾਸੋਲਾਦੀ
|ਪਾਧੁਕਾੱਪੂ
|-
|ਮੰਗਲਾ ਮੰਗਈਅਮ
|ਨੀਲਾ ਵਾਨਮ
|[[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ]], ਐਲ. ਆਰ. ਈਸਵਾਰੀ
|-
|ਮੁਥੂ ਥਰਾਗਈ
|ਓਰੂ ਕਾਈ ਓਸਾਈ
|ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, [[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ]]
|-
|ਨੰਭਕਾਈ ਵੈਥੁਵਿਡੂ
|ਸਿਲੰਬੂ
| rowspan=&quot;5&quot; |[[ਕੇ ਜੇ ਯੇਸੂਦਾਸ|ਕੇ. ਜੇ. ਯੇਸੂਦਾਸ]]
|-
|ਕੈਟਰੀਨਾਇਲ
|ਤੁਲਾਭਾਰਮ
|ਜੀ. ਦੇਵਰਾਜਨ
|-
|ਨੀਲਾਈਮਾਰਮ ਉਲਾਗਿਲ
|ਊਮਾਈ ਵਿਜ਼ੀਗਲ
|ਮਨੋਜ-ਗਿਆਨ
|-
|ਚੰਦਿਰਨੇ ਸੂਰੀਆਨੇ
|ਅਮਰਾਨ
|ਅਦਿੱਤਿਆ
|-
|ਆਦਲ ਕਲਾਇਏ
|ਸ੍ਰੀ ਰਾਘਵੇਂਦਰਾਰ
| rowspan=&quot;15&quot; |ਇਲਯਾਰਾਜਾ
|-
|ਸਿਰੀਆ ਪਰਵਈ
|ਅੰਧਾ ਓਰੂ ਨਿਮੀਡਮ
| rowspan=&quot;2&quot; |ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਐੱਸ ਜਾਨਕੀ[[ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ]]
|-
|ਸਾਕਰਾਕੱਟੀ
|ਉਲਲੇ ਵੇਲਿਏ
|-
|ਵਾਨਥੁਲਾ ਵੇਲਲੀ
|ਐਂਗਾ ਉਰੂ ਮੈਪਿੱਲਈ
| rowspan=&quot;2&quot; |ਮਨੋ, [[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ]]
|-
|ਐਨਾ ਮਾਰਾਂਥਾ
|ਪੰਡਿਤੁਰਾਈ
|-
|ਪੋਥੁਕਿੱਟੂ ਊਥੂਥਾਡੀ
|ਪਾਈਮ ਪੁਲੀ
|ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਾਸੁਦੇਵਨ, [[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ]]
|-
|ਚਿੰਨਾ ਪੋਨੂ
|ਅਰੁਵਾਦਾਈ ਨਾਲ
|ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਾਸੁਦੇਵਨ, [[ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ]], [[ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ]]
|-
|ਪੇਠਾ ਮਨਸੂ
|ਐਨੇ ਪੇਠਾ ਰਾਸਾ
|ਇਲਯਾਰਾਜਾ
|-
|ਅਰੁੰਭਾਗੀ ਮੋਟਾਗੀ
|ਐਂਗਾ ਉਰੂ ਕਵਲਕਰਨ
|ਦੀਪਨ ਚੱਕਰਵਰਤੀ, [[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ]]
|-
|ਮਾਇਆਜੀਨੇਨ ਸੋਲਾ
|ਨਾਨੇ ਰਾਜਾ ਨਾਨੇ ਮੰਧਿਰੀ
|ਪੀ. ਜੈਚੰਦਰਨ, [[ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ]]
|-
|ਵੱਤੀ ਐਡੁਥਾ
|ਗ੍ਰਾਮੱਥੂ ਮਿਨਨਾਲ
|ਇਲੈਅਰਾਜਾ, [[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ]]
|-
|ਵਨੀਲ ਵੇਡੀਵੇਲੀ
|ਇਮਾਨਦਾਰ ਰਾਜ
|ਮਾਨੋ, ਐਸ. ਜਾਨਕੀ[[ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ]]
|-
|ਤੂਧੂ ਸੇਲਵਾਧਾਰਦੀ
|ਸਿੰਗਾਰਾਵੇਲਨ
|[[ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ]]
|-
|ਯੂਰੀ ਉਈਰੀਨ
|ਐਨ ਬੋਮੁਕੁੱਟੀ ਅਮਾਵੁਕ੍ਕੂ
|[[ਕੇ ਜੇ ਯੇਸੂਦਾਸ|ਕੇ. ਜੇ. ਯੇਸੂਦਾਸ]], [[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ]]
|-
|ਮਾਨਾਮਲਾਯਮ ਮੰਜਲਮ
|ਵਥਿਆਰ ਵੀਟੂ ਪਿਲਾਈ
| rowspan=&quot;2&quot; |ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ
|-
|ਸੰਸਾਰਾਮ ਅਧੂ
|ਸੰਸਾਰਾਮ ਅਧੂ ਮਿਨਸਾਰਾਮ
|ਸ਼ੰਕਰ-ਗਣੇਸ਼
|-
|ਊਧਿਆ ਊਧਿਆ
|ਊਧਿਆ
| rowspan=&quot;5&quot; |[[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]]
|[[ਹਰੀਹਰਨ (ਗਾਇਕ )|ਹਰੀਹਰਨ]], [[ਸਾਧਨਾ ਸਰਗਮ]]
|-
|ਯੇਦੋ ਯੇਦੋ
|ਏਨਾਕੂ 20 ਉਨਾਕੂ 18
|ਕਾਰਤਿਕ, [[ਗੋਪਿਕਾ ਪੂਰਨਿਮਾ|ਗੋਪਿਕਾ ਪੂਰਣਿਮਾ]]
|-
|ਥਾਈ ਸੋਨਾ
|ਦੇਸਮਾ
|[[ਕੇ ਜੇ ਯੇਸੂਦਾਸ|ਕੇ. ਜੇ. ਯੇਸੂਦਾਸ]], ਮਧੂਸ੍ਰੀਮਧੂਸ਼੍ਰੀ
|-
|ਰਾਸੀਗਾ ਰਾਸੀਗਾ
|ਸਟਾਰ
|ਐਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਸੁਜਾਤਾ ਮੋਹਨ
|-
|ਯੂਈਰੇ ਯੂਈਰੇ '' (ਕੇਵਲ ਚਰਣਮ) '' 
|ਬੰਬਈ
|[[ਹਰੀਹਰਨ (ਗਾਇਕ )|ਹਰੀਹਰਨ]], [[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ]]
|-
|ਕੰਨ ਇਮੈੱਕਮਾਲ
|ਰਾਗਸੀਆ ਪੁਲਿਸ
|[[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ-ਪਿਆਰੇ ਲਾਲ|ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ-ਪਿਆਰੇਲਾਲ]]
|ਮਨੋ, ਸਵਰਨਲਤਾ[[ਸਵਰਨਲਥਾ|ਸਵਰਨਾਲਥਾ]]
|-
|ਐਨ ਰਸਾਥੀ ਨੀ ਵਾਜ਼ਾਨਮ
|ਊਮਾਈ ਕੁਇਲ
|ਚੰਦਰਬੋਸ
| rowspan=&quot;2&quot; |ਐਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, [[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ]]
|-
|ਸੈਂਥੂਰਾ ਪਾਂਡਿਕੂ
|ਸੇਂਥੂਰਪਾਂਡੀ
| rowspan=&quot;4&quot; |ਦੇਵਾ
|-
|ਕਧਲਾ ਕਧਲਾ
|ਅਵਵਈ ਸ਼ਨਮੁਗੀ
|[[ਹਰੀਹਰਨ (ਗਾਇਕ )|ਹਰੀਹਰਨ]], ਸੁਜਾਤਾ ਮੋਹਨ
|-
|ਚਿੰਨਾ ਚਿੰਨਾ ਮੁੰਧੀਰੀਆ
| rowspan=&quot;2&quot; |ਨਟਪੁਕਾਗਾ
|ਮਨੋ, [[ਕੇ.ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ|ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ]]
|-
|ਮੀਸਾਈਕਾਰਾ ਨੰਬਾ
|ਦੇਵਾ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਰਾਜ (ਪਾਠੋਸ) 
|-
|ਪੋਰਾਵਲੇ ਪੋਨੂਥਾਈ
|ਰਾਇਲੂੱਕੂ ਨੇਰਾਮਾਚੂ
|ਐਸ. ਏ. ਰਾਜਕੁਮਾਰ
|ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਸਵਰਨਲਤਾ[[ਸਵਰਨਲਥਾ|ਸਵਰਨਾਲਥਾ]]
|-
|ਪੋਲਾਚੀ ਐਲੇਨੇਅਰ
|ਅਟਾਹਸਮ
| rowspan=&quot;2&quot; |ਭਾਰਦਵਾਜ
|[[ਅਨੁਰਾਧਾ ਸ੍ਰੀਰਾਮ|ਅਨੁਰਾਧਾ ਸ਼੍ਰੀਰਾਮ]], ਕਾਰਤਿਕ
|-
|ਥਾਈਯਾਥਾ ਥਾਈਯਾਥਾ
|ਥਿਰੂੱਟੂ ਪਾਇਲ
|[[ਸਾਧਨਾ ਸਰਗਮ]], ਰੇਸ਼ਮੀ, ਅਮਲਰਾਜ
|-
|ਥਲੈੱਟਮ ਕਾਤਰੇ ਵਾ
(ਮਥਾਇਮਵਤੀ ਨੇ ਵੀ ਛੋਹਿਆ
|ਪੂਵੇਲਮ ਉਨ ਵਾਸਮ
| rowspan=&quot;2&quot; |ਵਿਦਿਆਸਾਗਰ
|[[ਸ਼ੰਕਰ ਮਹਾਦੇਵਨ]]
|-
|ਕਾਧਲ ਵੰਡਾਲ
|ਈਯਾਰਕਾਈ
|ਟਿੱਪੂ, ਮਣੀਕਾ ਵਿਨਾਇਗਮਮਾਨਿਕਕਾ ਵਿਨਾਇਗਮ
|-
|ਨੇਜਲ ਨੇਜਲ
|ਐਂਗਯੂਮ ਕਦਲ
|ਹੈਰਿਸ ਜੈਰਾਜ
|ਹਰੀਸ਼ ਰਾਘਵੇਂਦਰ, [[ਚਿਨਮਈ]]
|-
|ਅਰੁਆਇਰ ਅਰੁਆਇਰ
|ਮਦਰਾਸਾਪੱਟਿਨਮ
|ਜੀ. ਵੀ. ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕੁਮਾਰ
|[[ਸੋਨੂੰ ਨਿਗਮ]], ਸੈਂਧਵੀ
|-
|ਈਦੂ ਐਨਾ ਵਾਲੀਓ
|ਨੰਦਨਮ
|ਗੋਪੀ ਸੁੰਦਰ
|ਹਰੀਚਰਣ, [[ਚਿਨਮਈ]]
|-
|ਵੀਨਾ ਵੀਨਾ
|ਪਾਪਨਾਸਾਮ
|ਗਿਬਰਨ
|[[ਹਰੀਹਰਨ (ਗਾਇਕ )|ਹਰੀਹਰਨ]]
|-
|ਨੀਲੰਗਰਾਇਇਲ
|ਪੁਲਿਵਾਲ
|ਐੱਨ. ਆਰ. ਰਘੂਨੰਥਨ
|ਕਾਰਤਿਕ, ਸੈਂਧਵੀ
|-
|ਵਰਤੋਂ
|ਕਰੁੱਪਨ
|ਡੀ. ਇਮਾਨ
|[[ਅਨੰਨਿਆ ਭੱਟ|ਅਨਨਿਆ ਭੱਟ]]
|}

=== : [[ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਹਿੰਦੀ]]  ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! style=&quot;background:#f4a860&quot; |ਗੀਤ.
! style=&quot;background:#c2e7ff&quot; |ਫ਼ਿਲਮ
! style=&quot;background:#c2e7a3&quot; |ਸੰਗੀਤਕਾਰ
! style=&quot;background:#00ffff&quot; |ਗਾਇਕ
|-
|ਬੇਦਰਦੀ ਬਾਲਮਾ
|ਆਰਜ਼ੂ (1965 ਫ਼ਿਲਮ) 
|[[ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ|ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ]]
|[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]
|-
|ਬਈਆਂ ਨਾ ਧਰੋ
|[[ਦਸਤਕ|ਦਸਤਕ (1970 ਫ਼ਿਲਮ)]]
|[[ਮਦਨ ਮੋਹਨ|ਮਦਨ ਮੋਹਨ (ਸੰਗੀਤਕਾਰ)]]
|[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]
|-
|ਅਕੇਲੇ ਹੈਂ ਚਲੇ ਆਓ
|ਰਾਜ਼ (1967 ਫ਼ਿਲਮ) 
|[[ਕਲਿਆਣਜੀ-ਆਨੰਦਜੀ]]
|[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] ਅਤੇ [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ|ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]]
|-
|ਬੇਖੁਦੀ ਮੇਂ ਸਨਮ
|ਹਸੀਨਾ ਮਾਨ ਜਾਏਗੀ
|[[ਕਲਿਆਣਜੀ-ਆਨੰਦਜੀ]]
|[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] ਅਤੇ [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ|ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]]
|-
|ਛੋੜ ਦੇ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਕਿਸੀ ਲਿਯੇ
|ਸਰਸਵਤੀਚੰਦਰ (ਫ਼ਿਲਮ) 
|[[ਕਲਿਆਣਜੀ-ਆਨੰਦਜੀ]]
|[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]
|-
|ਏਕ ਤੂ ਨਾ  ਮਿਲਾ
|ਹਿਮਾਲਿਆ ਕੀ ਗੋਦ ਮੈਂ
|[[ਕਲਿਆਣਜੀ-ਆਨੰਦਜੀ]]
|[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]
|-
|ਜਾਨ-ਏ-ਜਾਨਾ
|ਜਾਂਬਾਜ਼
|[[ਕਲਿਆਣਜੀ-ਆਨੰਦਜੀ]]
|[[ਸਪਨਾ ਮੁਖਰਜੀ]] ਅਤੇ ਮਹੇਸ਼ ਗਾਧਵਈ
|-
|ਮੇਰੇ ਹਮਸਫਰ
|ਮੇਰੇ ਹਮਸਫਰ
|[[ਕਲਿਆਣਜੀ-ਆਨੰਦਜੀ]]
|[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] ਅਤੇ ਮੁਕੇਸ਼ (ਗਾਇਕ) [[ਮੁਕੇਸ਼|ਮੁਕੇਸ਼ (ਸਿੰਗਰ)]]
|-
|ਕੋਈ ਜਬ ਤੁਮਹਾਰਾ ਹਿਰਦੇ ਤੋੜ ਦੇ
|ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਪੱਛਮ
|[[ਕਲਿਆਣਜੀ-ਆਨੰਦਜੀ]]
|[[ਮੁਕੇਸ਼|ਮੁਕੇਸ਼ (ਸਿੰਗਰ)]]
|-
|ਮੁਹੱਬਤ ਕੇ ਸੁਹਾਨੇ ਦਿਨ
|ਮਰੀਆਦਾ (1971 ਫ਼ਿਲਮ) 
|[[ਕਲਿਆਣਜੀ-ਆਨੰਦਜੀ]]
|[[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ|ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]]
|-
|ਚਲੋ ਸਜਨਾ ਜਹਾਂ ਤਕ
|ਮੇਰੇ ਹਮਦਮ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤ
|[[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ-ਪਿਆਰੇ ਲਾਲ|ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ-ਪਿਆਰੇਲਾਲ]]
|[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]
|-
|ਮੇਘਾ ਰੇ ਮੇਘਾ ਰੇ
|ਪਿਆਸਾ ਸਾਵਨ
|[[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ-ਪਿਆਰੇ ਲਾਲ|ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ-ਪਿਆਰੇਲਾਲ]]
|[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] ਅਤੇ [[ਸੁਰੇਸ਼ ਵਾਡੇਕਰ|ਸੁਰੇਸ਼ ਵਾਡਕਰ]]
|-
|ਸ਼ਿਆਮ ਤੇਰੀ ਬੰਸੀ ਪੁਕਾਰੇ ਰਾਧਾ ਨਾਮ
|ਗੀਤ ਗਾਤਾ ਚਲ
|[[ਰਵਿੰਦਰ ਜੈਨ]]
|[[ਆਰਤੀ ਮੁਖਰਜੀ]] ਅਤੇ ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ (ਗਾਇਕ) ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ (ਸਿੰਗਰ) 
|-
|ਤੇਰੀ ਉਮੀਦ ਤੇਰਾ ਇੰਤਜਾਰ ਕਰਤੇ ਹੈ
|ਦੀਵਾਨਾ (1992 ਫ਼ਿਲਮ) 
|[[ਨਦੀਮ-ਸ਼ਰਵਣ]]
|ਕੁਮਾਰ ਸਾਨੂ ਅਤੇ [[ਸਾਧਨਾ ਸਰਗਮ]]
|}</text>
      <sha1>4tcn1a0qgl51ymkh3h218y2p4dxpw3g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਜੋੜ (ਸੰਗੀਤ)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>195240</id>
    <revision>
      <id>811098</id>
      <parentid>795735</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T15:35:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Meenukusam</username>
        <id>51574</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the section &quot;In Hindustani music&quot; from the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1292433940|Jor (music)]]&quot;</comment>
      <origin>811098</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="49212" sha1="bd1f61xbbee341h34ebt9cafbgbewth" xml:space="preserve">{{Infobox music genre|name=Jor|native_name=|etymology=[[Languages of India|India]]n in Hindi: जोर|image=|alt=|caption=|stylistic_origins=|cultural_origins=Around the 12th Century, India northern regions of the Indian subcontinent, namely [[India]], [[Pakistan]] and [[Bangladesh]]|instruments={{flatlist|* [[Santur]]
* [[Sardom]]
* [[Sitar]]
* [[Bansuri]]
* [[Esraj]]
* [[Rudra Vina]]
}}|derivatives=|subgenres={{flatlist|* [[Raga]]
* [[Tala (music)|Tala]]
* [[Alap]]
* [[Dhrupad]]
* [[Jhala]]
}}|subgenrelist=|fusiongenres=|regional_scenes=|local_scenes=|other_topics=|footnotes=|current_year=}}

ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ, '''ਜੋੜ''' (ਹਿੰਦੀਃ '''ਜੋਰ''', [dɪdʊːr]] ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋੜ ਅਤੇ ਜ਼ੋਰ ਇੱਕ [[ਰਾਗ]] ਦੇ ਲੰਬੇ ਵਿਸਤਾਰ ਵਿੱਚ ਰਚਨਾ ਦਾ ਇੱਕ ਰਸਮੀ ਭਾਗ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਅਮੁੱਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ''ਅਲਾਪ'' ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਖਰ ਝਾਲੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;SorrellNarayan1980&quot;&gt;{{Cite book|location=New York}}&lt;/ref&gt; ਜੋੜ [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਗੀਤ|ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ]] ਦੀ [[ਧਰੁਪਦ|ਧ੍ਰੁਪਦ]] ਵੋਕਲ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਨੋਮਤੋਂਮ ਦੇ ਸਮਾਨ ਯੰਤਰ ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸਧਾਰਨ ਕੰਪਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਕੋਈ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ [[ਤਾਲ (ਸੰਗੀਤ)|ਲੈਅ ਚੱਕਰ]] ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।

== ਮੂਲ ਅਤੇ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ==
'''ਜੋੜ''' ਨੋਮਤੋਂਮ ਦੀ ਇੱਕ ਯਾਂਤ੍ਰਿਕ ਵਿਆਖਿਆ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ ਅਤੇ   ਤਾਲ ਚੱਕਰ ਤੋਂ ਅਜ਼ਾਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਇੱਕ ਤਾਲ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੋੜ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ [[ਰਾਗ]] ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਸਪਸ਼ਟ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਕੰਪਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਅਲਾਪ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਝਾਲਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ।

== ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ==
ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ 2 ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈਃ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ|ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ]] ਅਤੇ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ। ਦੋਵੇਂ ਸੰਗੀਤ ਸ਼ੈਲੀਆਂ [[ਭਾਰਤ]] ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਕਾਰੀ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਸੰਗੀਤ ਦੀਆਂ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਰਵਾਇਤੀ ਕਿਸਮਾਂ ਨੂੰ [[ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ|ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ]] ਸ਼ਬਦ &quot;ਸੰਗੀਤਾ&quot; ਦੁਆਰਾ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਹੜੀਆਂ ਗੀਤ, ਸਾਜ਼ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਨਾਚ ਦੇ ਸਾਰੇ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;SorrellNarayan1980&quot;&gt;{{Cite book|location=New York}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFSorrell1980&quot;&gt;Sorrell, Neil (1980). [[oclc:6086559|''Indian music in performance : a practical introduction'']]. Ram Narayan. New York: New York University Press. p.&amp;nbsp;109. [[ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੈਂਡਰਡ ਬੁੱਕ ਨੰਬਰ|ISBN]]&amp;nbsp;[[Special:BookSources/0-8147-7815-1|&lt;bdi&gt;0-8147-7815-1&lt;/bdi&gt;]]. [[ਓਸੀਐੱਲਸੀ|OCLC]]&amp;nbsp;[https://search.worldcat.org/oclc/6086559 6086559].&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ|ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ]] ਸੰਗੀਤ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਉੱਤੇ [[ਭਾਰਤ]], [[ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼]] ਅਤੇ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਮੌਖਿਕ ਸੁਭਾਅ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਸੰਚਾਰ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:7&quot;&gt;{{Cite journal|last=Rohrmeier|first=Martin|last2=Widdess|first2=Richard|date=2017|title=Incidental Learning of Melodic Structure of North Indian Music|journal=Cognitive Science|language=en|volume=41|issue=5|pages=1299–1327|doi=10.1111/cogs.12404|pmid=27859578|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; [[ਰਾਗ]] ਅਤੇ [[ਧਰੁਪਦ]] ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਦੋ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਹਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੱਗੀਤ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬਣਤਰ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜੋੜ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਭਾਗ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹੈ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਚੱਕਰਵਾਤੀ ਅਤੇ ਰੇਖਿਕ ਪ੍ਰਗਤੀ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

=== ਰਾਗ ===
[[ਰਾਗ]] ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ 5 ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਜ਼ੀਰ ਅਲੀ ਜੈਰਾਜਭੋਏ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈਃ 

# ਸਕੇਲ
# ਚੜਨ ਅਤੇ ਉਤਰਨ ਵਾਲੀ ਲਾਈਨ
# ਅਸਥਿਰਤਾ
# ਨੋਟਸ ਅਤੇ ਰਜਿਸਟਰ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰ
# ਸੰਕੇਤ ਅਤੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਸ਼ਿੰਗਾਰਸਜਾਵਟ

ਰਾਗ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀ ਇੱਕ ਕਲਾਸੀਕਲ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ &quot;ਰੰਗ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਰੰਗਨ ਦੀ ਕਿਰਿਆ&quot; ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ. ਭਾਰਤੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ, ਰਾਗ ਨੂੰ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸੁਰੀਲੀ ਢਾਂਚੇ ਵਜੋਂ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਦੋ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਲਈ ਸੰਚਾਰ ਮਾਧਿਅਮ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਤੋਂ ਜੋ ਸਿੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਮੌਕੇ ਤੇ ਸੁਧਾਰ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਉਸ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਨਿਰੰਤਰ ਪਰਸਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite book|location=Aldershot, Hants, England}}&lt;/ref&gt; ਇੱਕ ਰਾਗ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੈਮਾਨੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਟੋਟਾਈਪਿਕ ਸੁਰੀਲੀ ਪੈਟਰਨਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੁਰਾਂ ਦੇ ਅੰਤਰਾਲ ਦਾ ਸੰਯੋਜਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਵਿਲੱਖਣ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਗਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਇੱਕ ਆਮ ਰਾਗ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਕ੍ਰਮ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਆਲਾਪ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਤ ਵਜਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰਾਗ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਧੁਨ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਅਤੇ ਕਲਾਕਾਰ ਦੇ ਸਮੱਗਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਦੇ  ਤਰੀਕੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਤੁਲਨ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite journal|last=McNeil|first=Adrian|date=2017-01-02|title=Seed ideas and creativity in Hindustani raga music: beyond the composition–improvisation dialectic|url=https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17411912.2017.1304230|journal=Ethnomusicology Forum|language=en|volume=26|issue=1|pages=116–132|doi=10.1080/17411912.2017.1304230|issn=1741-1912}}&lt;/ref&gt; ਜੋੜ ਅਲਾਪ ਅਤੇ ਝਾਲੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਅਲਾਪ-ਜੋੜ-ਝਾਲਾ-ਗਤ ਫਾਰਮੈਟ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਢਾਂਚਾ ਰਾਗ ਦੇ ਅਨਮੀਟਰਡ ਯੰਤਰਿਕ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਨਿਯਮਤ ਕੰਪਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੁਰੀਲੀ ਰੇਂਜ ਦੇ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite book|location=New York}}&lt;/ref&gt; ਇਹ ਫਾਰਮੈਟ ਧਰੁਪਦ ਦੀ ਨੀਂਹ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ 20 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
[[ਤਸਵੀਰ:Pt._Vinod_Kumar_Dwivedi_at_Dhrupad_Mela.jpg|thumb|ਵਿਨੋਦ ਕੁਮਾਰ ਦਿਵੇਦੀ ਨੇ ਕੀਤਾ ਧਰੁਪਦ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ]]
ਇੱਕ ਪੂਰੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ, ਰਾਗ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ, ਆਲਾਪ, ਜੋੜ ਅਤੇ ਝਾਲੇ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੋੜ ਅਤੇ ਅਲਾਪ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਝਾਲਾ ਇੱਕ ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਬੇਸਹਾਰਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਜੋੜ ਨੂੰ ਸਿਖਰ/ਸਿਖਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਤੇਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite book|location=New York}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFClayton2008&quot;&gt;Clayton, Martin (2008). [[oclc:779875847|''Time in Indian music : rhythm, metre, and form in North Indian råag performance'']]. New York: Oxford University Press. [[ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੈਂਡਰਡ ਬੁੱਕ ਨੰਬਰ|ISBN]]&amp;nbsp;[[Special:BookSources/978-0-19-985193-5|&lt;bdi&gt;978-0-19-985193-5&lt;/bdi&gt;]]. [[ਓਸੀਐੱਲਸੀ|OCLC]]&amp;nbsp;[https://search.worldcat.org/oclc/779875847 779875847].&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; ਜੋੜ ਅਤੇ ਝਾਲੇ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਇੱਕ ਕੰਪਨ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਣੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;Erdman 1982 21–45&quot;&gt;{{Cite journal|last=Erdman|first=Joan L.|last2=Semiotic Society of American, in cooperation with the Philosophy Documentation Center|date=1982|title=The Empty Beat: Khālī as a Sign of Time|url=http://www.pdcnet.org/oom/service?url_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=&amp;rft.imuse_id=ajs_1982_0001_0004_0021_0045&amp;svc_id=info:www.pdcnet.org/collection|journal=The American Journal of Semiotics|volume=1|issue=4|pages=21–45|doi=10.5840/ajs19821415|issn=0277-7126}}&lt;/ref&gt; ਇਹ ਭਾਗ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੋੜ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬੀਟ ਜਾਂ ਤਾਲ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਇੱਕ ਅੰਦੋਲਨ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ [[ਰਾਗ]] ਨੂੰ ਟੁਕੜੇ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਗਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;Erdman 1982 21–45&quot; /&gt; ਵਰਤੇ ਗਏ ਢਾਂਚੇ ਅਤੇ ਢੰਗ ਇਸ ਗੱਲ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰਾਗ ਇੱਕ ਗਾਇਕ ਜਾਂ ਇੱਕ ਸਾਜ਼ ਵਜਾਉਣ ਵਾਲੇ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ।

=== ਧਰੁਪਦ ===
ਧ੍ਰੁਪਦ ਰਾਗ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਰੂਪ ਹੈ ਜੋ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਲਾਪ, ਜੋੜ ਅਤੇ ਝਾਲੇ ਵਾਲੇ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੀਮਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਅਕਸਰ ਸੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਇਸ ਵਿਧਾ ਨੇ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਅਲਾਪ-ਜੋੜ-ਝਾਲਾ-ਗਤ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ।&lt;ref name=&quot;:6&quot; /&gt; ਧ੍ਰੁਪਦ ਵਿੱਚ, ਰਾਗ ਦੀ ਚਡ਼੍ਹਨ ਵਾਲੀ ਰਚਨਾ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਮਾਹੌਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਇਸ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ। ਸ਼ਬਦ ਧਰੁਪਦ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 'ਸਥਿਰ ਆਇਤ' ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਭਾਗ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ (ਅਲਾਪ) ਦੂਜੇ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਵਧਣ ਅਤੇ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite journal|last=McNeil|first=Adrian|date=2017-01-02|title=Seed ideas and creativity in Hindustani raga music: beyond the composition–improvisation dialectic|url=https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17411912.2017.1304230|journal=Ethnomusicology Forum|language=en|volume=26|issue=1|pages=116–132|doi=10.1080/17411912.2017.1304230|issn=1741-1912}}&lt;cite class=&quot;citation journal cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFMcNeil2017&quot;&gt;McNeil, Adrian (2 January 2017). [https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17411912.2017.1304230 &quot;Seed ideas and creativity in Hindustani raga music: beyond the composition–improvisation dialectic&quot;]. ''Ethnomusicology Forum''. '''26''' (1): &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;116–&lt;/span&gt;132. [[Doi (identifier)|doi]]:[[doi:10.1080/17411912.2017.1304230|10.1080/17411912.2017.1304230]]. [[ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੈਂਡਰਡ ਸੀਰੀਅਲ ਨੰਬਰ|ISSN]]&amp;nbsp;[https://search.worldcat.org/issn/1741-1912 1741-1912]. [[S2CID (identifier)|S2CID]]&amp;nbsp;[https://api.semanticscholar.org/CorpusID:194454109 194454109].&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;  

ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਾਜ਼-ਸਾਮਾਨ ਦੀਆਂ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਦੇ ਸਮਾਨ, ਇਹ ਧ੍ਰੁਪਦ ਵਿੱਚ ਆਮ ਹੈ, ਕਿ ਅਲਾਪ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite book|location=New York}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFClayton2008&quot;&gt;Clayton, Martin (2008). [[oclc:779875847|''Time in Indian music : rhythm, metre, and form in North Indian råag performance'']]. New York: Oxford University Press. [[ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੈਂਡਰਡ ਬੁੱਕ ਨੰਬਰ|ISBN]]&amp;nbsp;[[Special:BookSources/978-0-19-985193-5|&lt;bdi&gt;978-0-19-985193-5&lt;/bdi&gt;]]. [[ਓਸੀਐੱਲਸੀ|OCLC]]&amp;nbsp;[https://search.worldcat.org/oclc/779875847 779875847].&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; ਇਹ ਅਲਾਪ-ਜੋੜ ਭਾਗ ਦੇ ਲੰਬੇ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਢਾਂਚਾਗਤ ਸੰਸਕਰਣ ਉੱਤੇ ਵੀ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਖਿਆਲ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ, ਰਾਗ-ਆਲਾਪ ਅਤੇ ਜੋੜ ਦੇ ਖੁੱਲ੍ਹਣ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਸਪਸ਼ਟ ਢਾਂਚਾਗਤ ਵੰਡ ਹੈ। ਧਰੁਪਦ ਵਿੱਚ ਜੋੜ ਭਾਗ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਵਧਦੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਕੰਪਨ ਦੁਆਰਾ ਸੁਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਭਾਗ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਜੋੜ ਧਰੁਪਦ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਤਾਲ ਚੱਕਰ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਬਾਰਾਂ ਬੀਟ ਹਨ। ਤੀਬਰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਲਾਪ ਤੋਂ ਜੋੜ ਤੱਕ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਤਬਦੀਲੀ ਨੂੰ ਜੋੜ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਧੇਰੇ ਲੈਅ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Napier|first=John|date=2019-11-26|title=Structure and Proportion in Hindustani Ālāp|url=http://emusicology.org/article/view/5502|journal=Empirical Musicology Review|volume=14|issue=1–2|pages=53–65|doi=10.18061/emr.v14i1-2.5502|issn=1559-5749|doi-access=free|hdl-access=free}}&lt;/ref&gt; ਪੂਰੇ [[ਧਰੁਪਦ]] ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਆਮ ਸਾਜ਼, [[ਰੁਦਰ ਵੀਨਾ]] ਹੈ, ਇੱਕ ਤਾਰ ਵਾਲਾ ਸਾਜ਼ ਜੋ ਇੱਕ ਸੁਰੀਲੀ ਤਾਲ ਨੂੰ ਜਗਾਉਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite book|location=New York}}&lt;/ref&gt;

ਨੈਪੀਅਰ ਦੁਆਰਾ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਧਰੁਪਦ ਦਾ ਅੰਤਮ ਬਿੰਦੂ ਜੋੜ ਭਾਗ ਦੌਰਾਨ ਅਲਾਪ ਵਿੱਚ ਵਜਾਏ ਗਏ ਆਖਰੀ ਸੁਰ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਇਹ ਵੀ ਨੋਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਧਰੁਪਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸੈਕਸ਼ਨਲਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਹੈ ਜੋ ਜੋਰ ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਧਰੁਪਦ ਵਿਚ ਤਾਲ ਰਚਨਾ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਇਕਸਾਰਤਾ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ।

== ਬਣਤਰ ==

=== ਰਿਦਮ ===
ਜੋੜ ਦੇ ਇੱਕ ਸਾਜ਼ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸਿਤਾਰ ਵਾਦਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਗਿਟਾਰ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਸਾਜ਼ ਉੱਤੇ ਕੁਝ ਸੁਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਇਕਸਾਰ ਲੈਅ ਨਾਲ ਤੋੜਦਾ ਹੈ। ਜੋੜ ਦੀ ਇੱਕ ਵੋਕਲ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਇੱਕ ਗਾਇਕ ਨੂੰ ਹਰੇਕ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਗਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਦਿਖਾਏਗੀ। ਧੰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਦੱਧਿਆਲਾ ਦੁਆਰਾ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਦੋ ਰਾਗ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਨੇ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜੋਰ, ਅਲਾਪ ਦੇ ਨਾਲ, 5 ਮਿੰਟ ਤੱਕ ਚਲਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਟੈਂਪੋ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਘੱਟ ਗਈ।&lt;ref name=&quot;:7&quot;&gt;{{Cite journal|last=Rohrmeier|first=Martin|last2=Widdess|first2=Richard|date=2017|title=Incidental Learning of Melodic Structure of North Indian Music|journal=Cognitive Science|language=en|volume=41|issue=5|pages=1299–1327|doi=10.1111/cogs.12404|pmid=27859578|doi-access=free}}&lt;cite class=&quot;citation journal cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFRohrmeierWiddess2017&quot;&gt;Rohrmeier, Martin; Widdess, Richard (2017). [[doi:10.1111/cogs.12404|&quot;Incidental Learning of Melodic Structure of North Indian Music&quot;]]. ''Cognitive Science''. '''41''' (5): &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;1299–&lt;/span&gt;1327. [[Doi (identifier)|doi]]:&lt;span class=&quot;id-lock-free&quot; title=&quot;Freely accessible&quot;&gt;[[doi:10.1111/cogs.12404|10.1111/cogs.12404]]&lt;/span&gt;. [[PMID (identifier)|PMID]]&amp;nbsp;[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27859578 27859578].&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

ਵਿਲ, ਕਲੇਟਨ, ਵਰਥੀਮ, ਲੀਐਂਟ, ਬਰ੍ਗ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਇੱਕ ਪ੍ਰਯੋਗ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਾਗ ਦੇ ਜੋਰ ਅਤੇ ਅਲਾਪ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਨਬਜ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਗਤੀ ਵੱਖਰੀ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Mathur|first=Avantika|last2=Vijayakumar|first2=Suhas H.|last3=Chakrabarti|first3=Bhismadev|last4=Singh|first4=Nandini C.|date=2015-04-30|title=Emotional responses to Hindustani raga music: the role of musical structure|journal=Frontiers in Psychology|volume=6|page=513|doi=10.3389/fpsyg.2015.00513|issn=1664-1078|pmc=4415143|pmid=25983702|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; ਅਲਾਪ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਨੌਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕੰਪਨ ਦਰਾਂ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਜੋੜ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਤਿੰਨ ਹਨ। ਜੋੜ ਦੀਆਂ ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਭਾਗਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਹ ਹਨ ਜੋ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
[[ਤਸਵੀਰ:Photoshoot_with_Rishab_Rikhiram_Sharma_04.jpg|thumb|ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੰਗੀਤ ਸਿਤਾਰ ਉੱਤੇ ਵਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ]]
ਰਾਗ ਦੇ 3-ਭਾਗਾਂ ਦੇ ਫਾਰਮੈਟ ਵਿੱਚ, ਅਲਾਪ-ਜੋੜ-ਝਾਲਾ, ਜੋੜ ਅਤੇ ਅਲਾਪ ਇਸ ਦੀ ਰਚਨਾ ਅਤੇ ਤਾਲ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੋੜ ਵਿੱਚ ਵਿਲੱਖਣ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰਾ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਲਾਪ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਜੋੜ, ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ [[ਰਾਗ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਹੌਲੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਲਗਾਤਾਰ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਬਣਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਇਹ ਇੱਕ ਤੇਜ਼ ਗਤੀ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਦਾ। ਇਹ ਝਾਲੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਥਿਰ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਜੋੜ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਤੇਜ਼ ਬੀਟ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;SorrellNarayan1980&quot;&gt;{{Cite book|location=New York}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFSorrell1980&quot;&gt;Sorrell, Neil (1980). [[oclc:6086559|''Indian music in performance : a practical introduction'']]. Ram Narayan. New York: New York University Press. p.&amp;nbsp;109. [[ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੈਂਡਰਡ ਬੁੱਕ ਨੰਬਰ|ISBN]]&amp;nbsp;[[Special:BookSources/0-8147-7815-1|&lt;bdi&gt;0-8147-7815-1&lt;/bdi&gt;]]. [[ਓਸੀਐੱਲਸੀ|OCLC]]&amp;nbsp;[https://search.worldcat.org/oclc/6086559 6086559].&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; ਅਲਾਪ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਦੀ ਸੁਤੰਤਰ ਲੈਅ ਦੁਆਰਾ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਜੋੜ ਇੱਕ ਸਧਾਰਣ ਬੀਟ ਪੈਟਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇਸ ਦੀ ਨਿਯਮਤ ਨਬਜ਼ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸਤਾਰ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite book|location=New York}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFClayton2008&quot;&gt;Clayton, Martin (2008). [[oclc:779875847|''Time in Indian music : rhythm, metre, and form in North Indian råag performance'']]. New York: Oxford University Press. [[ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੈਂਡਰਡ ਬੁੱਕ ਨੰਬਰ|ISBN]]&amp;nbsp;[[Special:BookSources/978-0-19-985193-5|&lt;bdi&gt;978-0-19-985193-5&lt;/bdi&gt;]]. [[ਓਸੀਐੱਲਸੀ|OCLC]]&amp;nbsp;[https://search.worldcat.org/oclc/779875847 779875847].&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਰਾਗ ਅੱਗੇ ਵਧਦਾ ਹੈ, ਜੋਰ ਅਲਾਪ ਅਤੇ ਝਾਲਾ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕੜੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਅਲਾਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਧੁਨ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਝਾਲੇ ਤੱਕ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪੂਰੇ ਜੋੜ ਵਿੱਚ [[ਗਮਕ (ਸੰਗੀਤ)|ਗਮਕ]] ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਸੁਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਨਮੂਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਰੇਂਜ ਜਾਂ ਅੱਠਵੇਂ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite book|location=New York}}&lt;/ref&gt; ਦੋ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਅੰਤਰ ਜੋੜ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਆਜ਼ਾਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦਾਲਾਂ ਅਤੇ ਗਤੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਚਲਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਜੇ ਵੀ ਗਾਣੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕੁਝ ਛੋਟੇ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite book|location=New York}}&lt;/ref&gt;

=== ਤਬਦੀਲੀ ===
ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ, ਅਲਾਪ-ਜੋੜ-ਝਾਲਾ ਵਿਚਕਾਰ ਤਬਦੀਲੀ ਨਿਰੰਤਰ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਹਿੱਸਾ ਆਪਣੇ ਪੂਰਵਗਾਮੀ ਤੋਂ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਜੋੜ (ਭਾਵ &quot;ਸ਼ਾਮਲ&quot;) ਇੱਕ ਰਾਗ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਆਲਾਪ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਾਲ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇ ਨਾਲ ਅਲਾਪ ਦੇ ਸਮਾਨ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਰਾਗ ਜੋਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ,ਕੰਪਨ ਨੂੰ ਧੁਨ ਯੰਤਰ ਵਾਦਕ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:8&quot;&gt;{{Cite journal|last=Moran|first=Nikki|year=2013|title=Music, bodies and relationships: An ethnographic contribution to embodied cognition studies|url=http://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0305735611400174|journal=Psychology of Music|language=en|volume=41|issue=1|pages=5–17|doi=10.1177/0305735611400174|issn=0305-7356|hdl-access=free}}&lt;/ref&gt; ਜੋੜ ਪਿਛਲੇ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਪੈਮਾਨੇ ਅਤੇ ਪੈਟਰਨ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ (ਅਲਾਪ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਤਬਦੀਲੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸੁਧਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Erdman|first=Joan L.|last2=Semiotic Society of American, in cooperation with the Philosophy Documentation Center|date=1982|title=The Empty Beat: Khālī as a Sign of Time|url=http://www.pdcnet.org/oom/service?url_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=&amp;rft.imuse_id=ajs_1982_0001_0004_0021_0045&amp;svc_id=info:www.pdcnet.org/collection|journal=The American Journal of Semiotics|volume=1|issue=4|pages=31|doi=10.5840/ajs19821415|issn=0277-7126}}&lt;/ref&gt; ਜੋਰ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਢੋਲਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਇੱਕ ਸਥਿਰ ਨਬਜ਼ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਅਲਾਪ, ਜੋਰ ਅਤੇ ਝਾਲਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਜਿਹੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite book|location=London}}&lt;/ref&gt;

ਸੰਗੀਤਕ ਸੰਕੇਤ ਵਿੱਚ, ਜੋੜ ਆਲਾਪ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਨਿਰੰਤਰ ਸਥਿਰ ਬੀਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਾਰਾਇਣ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋੜ &quot;ਆਲਾਪ ਦਾ ਤੇਜ਼ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਿਦਮ ਹੈ&quot;, ਪਰ ਪੂਰੇ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਭਾਗਾਂ ਜਾਂ ਸੁਰਾਂ ਉੱਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਆਲਾਪ ਤੋਂ ਭਟਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;SorrellNarayan1980&quot;&gt;{{Cite book|location=New York}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFSorrell1980&quot;&gt;Sorrell, Neil (1980). [[oclc:6086559|''Indian music in performance : a practical introduction'']]. Ram Narayan. New York: New York University Press. p.&amp;nbsp;109. [[ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੈਂਡਰਡ ਬੁੱਕ ਨੰਬਰ|ISBN]]&amp;nbsp;[[Special:BookSources/0-8147-7815-1|&lt;bdi&gt;0-8147-7815-1&lt;/bdi&gt;]]. [[ਓਸੀਐੱਲਸੀ|OCLC]]&amp;nbsp;[https://search.worldcat.org/oclc/6086559 6086559].&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; ਪਿਛਲੇ ਆਲਾਪ ਭਾਗ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਜਪ ਵਿੱਚ ਨਿਯਮਿਤਤਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਆਲਾਪ ਅਤੇ ਜੋਰ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Mathur|first=Avantika|last2=Vijayakumar|first2=Suhas H.|last3=Chakrabarti|first3=Bhismadev|last4=Singh|first4=Nandini C.|date=2015-04-30|title=Emotional responses to Hindustani raga music: the role of musical structure|journal=Frontiers in Psychology|volume=6|pages=2–3|doi=10.3389/fpsyg.2015.00513|issn=1664-1078|pmc=4415143|pmid=25983702|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਇਸ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਧੁਨੀ ਕ੍ਰਮ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਟਿੰਬਰਲ-ਰਿਦਮਿਕ ਪੈਟਰਨ ਨੂੰ ਜਗਾਉਣ ਲਈ ਚਿਕਾਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Will|first=Udo|last2=Clayton|first2=Martin|last3=Wertheim|first3=Ira|last4=Leante|first4=Laura|last5=Berg|first5=Eric|date=2015-04-07|editor-last=Kotz|editor-first=Sonja|title=Pulse and Entrainment to Non-Isochronous Auditory Stimuli: The Case of North Indian Alap|journal=PLOS ONE|language=en|volume=10|issue=4|pages=9|bibcode=2015PLoSO..1023247W|doi=10.1371/journal.pone.0123247|issn=1932-6203|pmc=4388701|pmid=25849357|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;ਦੋਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ, ਇੱਕ ਪੁਲ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਅਲਾਪ ਦੀਆਂ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ [[ਰਾਗ]] ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਦੁਆਰਾ, ਜਿੱਥੇ ਢੋਲ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਆਲਾਪ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਬਣਿਆ ਥੀਮ, ਜੋੜ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਢੋਲ ਅਤੇ ਤਾਲ ਦੀਆਂ ਤਾਲਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਧੁਨ ਵਾਲੇ ਸਾਜ਼ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਰਫਤਾਰ ਨਾਲ ਵਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ [[ਮੰਚੀ ਕਲਾਵਾਂ (ਪ੍ਰਫਾਰਮਿੰਗ ਆਰਟਸ)|ਕਲਾਕਾਰ]] ਹਰੇਕ [[ਉੱਚਾਰ-ਖੰਡ|ਅੱਖਰ]] ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:8&quot;&gt;{{Cite journal|last=Moran|first=Nikki|year=2013|title=Music, bodies and relationships: An ethnographic contribution to embodied cognition studies|url=http://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0305735611400174|journal=Psychology of Music|language=en|volume=41|issue=1|pages=5–17|doi=10.1177/0305735611400174|issn=0305-7356|hdl-access=free}}&lt;cite class=&quot;citation journal cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFMoran2013&quot;&gt;Moran, Nikki (2013). [http://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0305735611400174 &quot;Music, bodies and relationships: An ethnographic contribution to embodied cognition studies&quot;]. ''Psychology of Music''. '''41''' (1): &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;5–&lt;/span&gt;17. [[Doi (identifier)|doi]]:[[doi:10.1177/0305735611400174|10.1177/0305735611400174]]. [[Hdl (identifier)|hdl]]:&lt;span class=&quot;id-lock-free&quot; title=&quot;Freely accessible&quot;&gt;[[hdl:20.500.11820/31e65dd9-cc14-4c4e-accd-1bd05dd7d038|20.500.11820/31e65dd9-cc14-4c4e-accd-1bd05dd7d038]]&lt;/span&gt;. [[ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੈਂਡਰਡ ਸੀਰੀਅਲ ਨੰਬਰ|ISSN]]&amp;nbsp;[https://search.worldcat.org/issn/0305-7356 0305-7356]. [[S2CID (identifier)|S2CID]]&amp;nbsp;[https://api.semanticscholar.org/CorpusID:145045209 145045209].&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==
{{Reflist}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਣ-ਸਮੀਖਿਆ ਅਨੁਵਾਦਾਂ ਵਾਲੇ ਸਫ਼ੇ]]

== ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ  ==

ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ 2 ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈਃ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ|ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ]] ਅਤੇ ਕਰਨਾਟਕੀ  ਸੰਗੀਤ। ਦੋਵੇਂ ਸੰਗੀਤ ਸ਼ੈਲੀਆਂ [[ਭਾਰਤ]] ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਕਾਰੀ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਸੰਗੀਤ ਦੀਆਂ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਰਵਾਇਤੀ ਕਿਸਮਾਂ ਨੂੰ [[ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ|ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ]] ਸ਼ਬਦ &quot;ਸੰਗੀਤ&quot; ਦੁਆਰਾ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਗੀਤ, ਸਾਜ਼ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਨਾਚ ਦੇ ਸਾਰੇ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;SorrellNarayan1980&quot;&gt;{{Cite book|location=New York}}&lt;/ref&gt; [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ|ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ]] ਸੰਗੀਤ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਉੱਤੇ [[ਭਾਰਤ]], [[ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼]] ਅਤੇ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਮੌਖਿਕ ਸੁਭਾਅ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਸੰਚਾਰ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:7&quot;&gt;{{Cite journal|last=Rohrmeier|first=Martin|last2=Widdess|first2=Richard|date=2017|title=Incidental Learning of Melodic Structure of North Indian Music|journal=Cognitive Science|language=en|volume=41|issue=5|pages=1299–1327|doi=10.1111/cogs.12404|pmid=27859578|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; [[ਰਾਗ]] ਅਤੇ [[ਧਰੁਪਦ]] ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਦੋ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਹਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੱਗੀਤ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬਣਤਰ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜੋੜ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਭਾਗ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹੈ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਚੱਕਰਵਤੀ ਅਤੇ ਰੇਖਿਕ ਪ੍ਰਗਤੀ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

=== ਰਾਗ ===
[[ਰਾਗ]] ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ 5 ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਜ਼ੀਰ ਅਲੀ ਜੈਰਾਜਭੋਏ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈਃ 

# [[ਸਕੇਲ (ਸੰਗੀਤ)|ਸਕੇਲ]]
# ਚਡ਼੍ਹਨ ਅਤੇ ਉਤਰਨ ਵਾਲੀ ਲਾਈਨ(ਅਰੋਹ-ਅਵਰੋਹ)
# ਅਸਥਿਰਤਾ
# ਸੁਰਾਂ ਦੇ ਫੈਲਾਵ ਅਤੇ ਠੇਹਰਾਵ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰ
# ਸੰਕੇਤ ਅਤੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਸ਼ਿੰਗਾਰਸਜਾਵਟ

ਰਾਗ ਸ਼ਬਦ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ &quot;ਰੰਗ ਅਤੇ ਰੰਗ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ&quot; ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ. ਭਾਰਤੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ, ਰਾਗ ਨੂੰ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸੁਰੀਲੀ ਢਾਂਚੇ ਵਜੋਂ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਦੋ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਲਈ ਸੰਚਾਰ ਮਾਧਿਅਮ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਤੋਂ ਜੋ ਸਿੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਸੁਧਾਰ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਐ, ਉਸ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਨਿਰੰਤਰ ਪਰਸਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite book|location=Aldershot, Hants, England}}&lt;/ref&gt; ਇੱਕ ਰਾਗ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੈਮਾਨੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਟੋਟਾਈਪਿਕ ਸੁਰੀਲੀ ਪੈਟਰਨਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਟੌਿਨਕ ਅੰਤਰਾਲ ਦਾ ਸੰਯੋਜਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਵਿਲੱਖਣ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਗਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਇੱਕ ਆਮ ਰਾਗ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਕ੍ਰਮ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਆਲਾਪ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈਂ। ਰਾਗ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਧੁਨ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਅਤੇ ਕਲਾਕਾਰ ਦੇ ਸਮੱਗਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਤੁਲਨ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite journal|last=McNeil|first=Adrian|date=2017-01-02|title=Seed ideas and creativity in Hindustani raga music: beyond the composition–improvisation dialectic|url=https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17411912.2017.1304230|journal=Ethnomusicology Forum|language=en|volume=26|issue=1|pages=116–132|doi=10.1080/17411912.2017.1304230|issn=1741-1912|url-access=subscription}}&lt;/ref&gt; ਜੋੜ ਅਲਾਪ ਅਤੇ ਝਾਲੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਆਲਪ-ਜੋੜ-ਝਾਲਾ-ਗਤ ਫਾਰਮੈਟ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਢਾਂਚਾ ਰਾਗ ਦੇ ਅਨਮੀਟਰਡ ਯੰਤਰਿਕ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਨਿਯਮਤ ਨਬਜ਼ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੁਰੀਲੀ ਰੇਂਜ ਦੇ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite book|location=New York}}&lt;/ref&gt; ਇਹ ਫਾਰਮੈਟ ਧਰੁਪਦ ਦੀ ਨੀਂਹ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ 20 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
[[ਤਸਵੀਰ:Pt._Vinod_Kumar_Dwivedi_at_Dhrupad_Mela.jpg|thumb|ਵਿਨੋਦ ਕੁਮਾਰ ਦਿਵੇਦੀ ਨੇ ਕੀਤਾ ਧਰੁਪਦ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ]]
ਇੱਕ ਪੂਰੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ, ਰਾਗ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ, ਆਲਾਪ, ਜੋੜ ਅਤੇ ਝਾਲੇ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੋੜ ਅਤੇ ਅਲਾਪ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਝਾਲਾ ਇੱਕ ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਬੇਸਹਾਰਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਜੋਰ ਨੂੰ ਸਿਖਰ/ਸਿਖਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਤੇਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite book|location=New York}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFClayton2008&quot;&gt;Clayton, Martin (2008). [[oclc:779875847|''Time in Indian music : rhythm, metre, and form in North Indian råag performance'']]. New York: Oxford University Press. [[ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੈਂਡਰਡ ਬੁੱਕ ਨੰਬਰ|ISBN]]&amp;nbsp;[[Special:BookSources/978-0-19-985193-5|&lt;bdi&gt;978-0-19-985193-5&lt;/bdi&gt;]]. [[ਓਸੀਐੱਲਸੀ|OCLC]]&amp;nbsp;[https://search.worldcat.org/oclc/779875847 779875847].&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; ਜੋੜ ਅਤੇ ਝਾਲੇ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਇੱਕ ਨਬਜ਼ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਣੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;Erdman 1982 21–45&quot;&gt;{{Cite journal|last=Erdman|first=Joan L.|last2=Semiotic Society of American, in cooperation with the Philosophy Documentation Center|date=1982|title=The Empty Beat: Khālī as a Sign of Time|url=http://www.pdcnet.org/oom/service?url_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=&amp;rft.imuse_id=ajs_1982_0001_0004_0021_0045&amp;svc_id=info:www.pdcnet.org/collection|journal=The American Journal of Semiotics|volume=1|issue=4|pages=21–45|doi=10.5840/ajs19821415|issn=0277-7126|url-access=subscription}}&lt;/ref&gt; ਇਹ ਭਾਗ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੋੜ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬੀਟ ਜਾਂ ਤਾਲ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਇੱਕ ਅੰਦੋਲਨ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ [[ਰਾਗ]] ਨੂੰ ਟੁਕਡ਼ੇ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਗਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;Erdman 1982 21–45&quot; /&gt; ਵਰਤੇ ਗਏ ਢਾਂਚੇ ਅਤੇ ਢੰਗ ਇਸ ਗੱਲ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰਾਗ ਇੱਕ ਗਾਇਕ ਜਾਂ ਇੱਕ ਸਾਜ਼ ਵਜਾਉਣ ਵਾਲੇ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ।

=== ਧਰੁਪਦ ===
ਧ੍ਰੁਪਦ ਰਾਗ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਰੂਪ ਹੈ ਜੋ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਲਾਪ, ਜੋਰ ਅਤੇ ਝਾਲਾ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੀਮਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਅਕਸਰ ਸੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਇਸ ਵਿਧਾ ਨੇ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਅਲਾਪ-ਜੋਰ-ਝਾਲਾ-ਗਾਟ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ।&lt;ref name=&quot;:6&quot; /&gt; ਧ੍ਰੁਪਦ ਵਿੱਚ, ਰਾਗ ਦੀ ਚਡ਼੍ਹਨ ਵਾਲੀ ਰਚਨਾ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਜਲਵਾਯੂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਇਸ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ। ਸ਼ਬਦ ਧਰੁਪਦ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 'ਸਥਿਰ ਆਇਤ' ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਭਾਗ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ (ਅਲਪ) ਦੂਜੇ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਵਧਣ ਅਤੇ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite journal|last=McNeil|first=Adrian|date=2017-01-02|title=Seed ideas and creativity in Hindustani raga music: beyond the composition–improvisation dialectic|url=https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17411912.2017.1304230|journal=Ethnomusicology Forum|language=en|volume=26|issue=1|pages=116–132|doi=10.1080/17411912.2017.1304230|issn=1741-1912|url-access=subscription}}&lt;cite class=&quot;citation journal cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFMcNeil2017&quot;&gt;McNeil, Adrian (2 January 2017). &lt;span class=&quot;id-lock-subscription&quot; title=&quot;Paid subscription required&quot;&gt;[https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17411912.2017.1304230 &quot;Seed ideas and creativity in Hindustani raga music: beyond the composition–improvisation dialectic&quot;]&lt;/span&gt;. ''Ethnomusicology Forum''. '''26''' (1): &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;116–&lt;/span&gt;132. [[Doi (identifier)|doi]]:[[doi:10.1080/17411912.2017.1304230|10.1080/17411912.2017.1304230]]. [[ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੈਂਡਰਡ ਸੀਰੀਅਲ ਨੰਬਰ|ISSN]]&amp;nbsp;[https://search.worldcat.org/issn/1741-1912 1741-1912]. [[S2CID (identifier)|S2CID]]&amp;nbsp;[https://api.semanticscholar.org/CorpusID:194454109 194454109].&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;  

ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਾਜ਼-ਸਾਮਾਨ ਦੀਆਂ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਦੇ ਸਮਾਨ, ਇਹ ਧ੍ਰੁਪਦ ਵਿੱਚ ਆਮ ਹੈ, ਕਿ ਅਲਾਪ ਨੂੰ ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਵਧਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite book|location=New York}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFClayton2008&quot;&gt;Clayton, Martin (2008). [[oclc:779875847|''Time in Indian music : rhythm, metre, and form in North Indian råag performance'']]. New York: Oxford University Press. [[ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੈਂਡਰਡ ਬੁੱਕ ਨੰਬਰ|ISBN]]&amp;nbsp;[[Special:BookSources/978-0-19-985193-5|&lt;bdi&gt;978-0-19-985193-5&lt;/bdi&gt;]]. [[ਓਸੀਐੱਲਸੀ|OCLC]]&amp;nbsp;[https://search.worldcat.org/oclc/779875847 779875847].&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; ਇਹ ਅਲਾਪ-ਜੋੜ ਭਾਗ ਦੇ ਲੰਬੇ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਢਾਂਚਾਗਤ ਸੰਸਕਰਣ ਉੱਤੇ ਵੀ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਖਿਆਲ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ, ਰਾਗ-ਆਲਾਪ ਅਤੇ ਜੋੜ ਦੇ ਖੁੱਲ੍ਹਣ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਸਪਸ਼ਟ ਢਾਂਚਾਗਤ ਵੰਡ ਹੈ। ਧਰੁਪਦ ਵਿੱਚ ਜੋੜ ਭਾਗ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਵਧਦੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਨਬਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਸੁਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਭਾਗ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਜੋੜ ਧਰੁਪਦ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਤਾਲ ਚੱਕਰ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਬਾਰਾਂ ਬੀਟ ਹਨ। ਤੀਬਰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਲਾਪ ਤੋਂ ਜੋੜ ਤੱਕ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਤਬਦੀਲੀ ਨੂੰ ਜੋੜ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਧੇਰੇ ਲੈਅ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Napier|first=John|date=2019-11-26|title=Structure and Proportion in Hindustani Ālāp|url=http://emusicology.org/article/view/5502|journal=Empirical Musicology Review|volume=14|issue=1–2|pages=53–65|doi=10.18061/emr.v14i1-2.5502|issn=1559-5749|doi-access=free|hdl-access=free}}&lt;/ref&gt; ਪੂਰੇ [[ਧਰੁਪਦ]] ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਆਮ ਸਾਜ਼, [[ਰੁਦਰ ਵੀਨਾ]] ਹੈ, ਇੱਕ ਤਾਰ ਵਾਲਾ ਸਾਜ਼ ਜੋ ਇੱਕ ਸੁਰੀਲੀ ਤਾਲ ਨੂੰ ਜਗਾਉਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite book|location=New York}}&lt;/ref&gt;

ਨੈਪੀਅਰ ਦੁਆਰਾ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਧਰੁਪਦ ਦਾ ਅੰਤਮ ਬਿੰਦੂ ਜੋਰ ਭਾਗ ਦੌਰਾਨ ਅਲਾਪ ਵਿੱਚ ਖੇਡੇ ਗਏ ਆਖਰੀ ਨੋਟ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਇਹ ਵੀ ਨੋਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਧਰੁਪਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸੈਕਸ਼ਨਲਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਹੈ ਜੋ ਜੋਰ ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਧਰੁਪਦ ਵਿਚ ਤਾਲ ਰਚਨਾ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਇਕਸਾਰਤਾ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ।</text>
      <sha1>bd1f61xbbee341h34ebt9cafbgbewth</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਸਿੰਧ ਦੇ ਮਕਬਰੇ ਦੀਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>195562</id>
    <revision>
      <id>811121</id>
      <parentid>811084</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T06:32:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagmit Singh Brar</username>
        <id>17898</id>
      </contributor>
      <origin>811121</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13506" sha1="doyvwolywbdrhy3g9znccgatrnx9y63" xml:space="preserve">[[ਤਸਵੀਰ:Mural_panel_depicting_romances_of_Laila_and_Majnun_(above)_and_Sasui_and_Punhun_(below)_in_a_tomb_in_the_necropolis_of_Mian_Nasir_Muhammad_Kalhoro_in_Sindh.jpg|thumb| ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਮੀਆਂ ਨਾਸਿਰ ਮੁਹੰਮਦ ਕਲਹੋਰੋ ਦੇ ਕਬਰਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਕਬਰੇ ਵਿੱਚ [[ਲੈਲਾ ਮਜਨੂੰ|ਲੈਲਾ ਅਤੇ ਮਜਨੂੰ]] (ਉੱਪਰ) ਅਤੇ [[ਸੱਸੀ ਪੁੰਨੂੰ|ਸਾਸੂਈ ਅਤੇ ਪੁੰਹੁਨ]] (ਹੇਠਾਂ) ਦੇ ਰੋਮਾਂਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰ।]]
'''ਸਿੰਧ ਦੇ ਮਕਬਰੇ ਦੀਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Tomb paintings of Sindh''') ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ [[ਸਿੰਧ]] ਸੂਬੇ ਦੇ ਮਕਬਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਖਿੰਡੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web |date=2021-06-18 |title=Depictions of the Dance of Leela in Sindhi Tombs |url=https://www.thefridaytimes.com/2021/06/18/depictions-of-the-dance-of-leela-in-sindhi-tombs/ |access-date=2024-04-19 |website=The Friday Times |language=en}}&lt;/ref&gt;

== ਇਤਿਹਾਸ ==
ਕੰਧ ਚਿੱਤਰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੰਬਰ-ਸ਼ਾਹਦਾਦਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ [[ਸ਼ਾਹਦਦਕੋਟ|ਸ਼ਾਹਦਾਦਕੋਟ]] ਤਹਿਸੀਲ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ [[ਦਾਦੂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਦਾਦੂ]] ਅਤੇ ਸੰਘਰ ਅਤੇ ਸਿੰਧ ਦੇ ਹੋਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;:0&quot;/&gt;

ਕਲਹੋਰਾ ਕਾਲ (1701–1783) ਦੌਰਾਨ ਕੰਧ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਆਮ ਹੋ ਗਈ। ਉਹ ਅਕਸਰ ਲੋਕ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਕਬਾਇਲੀ ਮੁਖੀਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਸਨ।&lt;ref&gt;Zulfiqar Ali Kalhoro  [http://www.thefridaytimes.com/27052011/page16.shtml &quot;The love tombs of Sindh&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110922095430/http://www.thefridaytimes.com/27052011/page16.shtml |date=2011-09-22 }} ''The Friday Times'', May 27 – June 02, 2011, Vol. XXIII, No. 15 {{Dead link|date=July 2023}}&lt;/ref&gt;

ਜਮਾਲੀ ਮਕਬਰੇ ਲਰਕਾਣਾ ਅਤੇ ਕੰਬਰ-ਸ਼ਾਹਦਾਦਕੋਟ, ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ, ਜੋ [[ਸੱਸੀ ਪੁੰਨੂੰ|ਸਸੂਈ ਪੁੰਨਹੂਨ]], [[ਮੋਮਲ ਰਾਣੋ]], [[ਸ਼ਾਹ ਜੋ ਰਿਸਾਲੋ|ਸੁਹਨੀ ਮੇਹਰ]], [[ਲੈਲਾ ਮਜਨੂੰ|ਲੈਲਾ ਅਤੇ ਮਜਨੂੰ]] ਅਤੇ [[ਨੂਰੀ ਜਮ ਤਮਾਚੀ|ਨੂਰੀ ਜਾਮ ਤਮਾਚੀ]] ਦੇ ਰੋਮਾਂਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਸਿੰਧੀ ਕਲਾ ਦੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨਿੰਗ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਮੋਹਨਜੋਦੜੋ ਅਤੇ ਅਮਰੀ ਸਭਿਅਤਾਵਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਸਮਾਰਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ 'ਤੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਦੀ ਕਲਾ ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਹੋਈ, ਜਿਸਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਕਲਹੋਰਾ ਕਾਲ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਕਲਹੋਰਾਂ ਨੇ ਸਿੰਧ ਉੱਤੇ 1782 ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਾਲਪੁਰ ਅਮੀਰਾਂ ਨੇ 1843 ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਦੋਵੇਂ ਸ਼ਾਸਕ ਕਬੀਲੇ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਅਤੇ ਯਾਦਗਾਰੀ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਦੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦੇ ਸਨ।&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Kingrani|first=Aziz|title=The Frescoes on wall of tomb of Mian Noor Muhammad Kalhoro, Sindh Pakistan|url=https://www.academia.edu/29934288}}&lt;/ref&gt;

ਕਲਹੋਰਾ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ ਮੀਆਂ ਨੂਰ ਮੁਹੰਮਦ ਕਲਹੋਰੋ ਦੀ ਕਬਰ ਸਿੰਧੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕਲਾਕਾਰੀ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ। ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਸਮਾਰਕਾਂ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵਸਰਾਵਿਕਸ ਅਤੇ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੈ (ਕੱਲਹੋਰੋ 2002, 2003, 2004)। ਉੱਪਰੀ ਸਿੰਧ (ਲੜਕਾਣਾ ਅਤੇ ਦਾਦੂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ) ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਮਕਬਰੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਨਾਲ ਸਜਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਫਿਰ ਵੀ, ਕੁਝ ਮਕਬਰੇ ਵੀ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਭਾਂਡਿਆਂ ਨਾਲ ਸਜਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਕੇਂਦਰੀ ਸਿੰਧ ਦੇ ਸੰਘਰ ਅਤੇ ਨਵਾਬ ਸ਼ਾਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਕੁਝ ਮਕਬਰੇ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਸਜਾਏ ਗਏ ਹਨ ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੋਕ ਰੋਮਾਂਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਲੋਕ-ਰੋਮਾਂਸ ਚਿੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਸਜਾਵਟ ਦੀ ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾਦੂ ਅਤੇ ਲਰਕਾਨਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਨਵਾਬਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਸੰਘਰ ਤੱਕ ਫੈਲ ਗਈ।&lt;ref&gt;{{Cite journal|title=supp2-3214836.pdf|url=http://dx.doi.org/10.1109/tvcg.2022.3214836/mm1|doi=10.1109/tvcg.2022.3214836/mm1|access-date=2023-08-19}}&lt;/ref&gt;

ਇਹ ਮਕਬਰਾ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦਫ਼ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰਾਂ ਨਾਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸਮਾਨਤਾ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਲੜਾਈ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਘਰੇਲੂ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਝਾਤ ਮਾਰਨ ਵਾਲੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਿੰਧੀ ਦੁਆਰਾ ਮਨਮੋਹਕ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰੇਮ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Rashid |first=Salman |date=2022-01-09 |title=NON-FICTION: TOMB RECORDER |url=https://www.dawn.com/news/1668225 |access-date=2023-08-19 |website=DAWN.COM |language=en}}&lt;/ref&gt; ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਲਹੋਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮਕਬਰੇ ਬਣਾਈਆਂ ਸਨ। ਕਲਹੋਰਾ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੇ ਮਕਬਰੇ ਫੁੱਲਾਂ ਅਤੇ ਜਿਓਮੈਟ੍ਰਿਕ ਡਿਜ਼ਾਈਨਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੇ ਮਕਬਰੇ ਲਾਖਣਿਕ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾਵਾਂ ਵਾਲੇ ਹਨ।&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Kalhoro |first=Zulfiker Ali |date=2010 |title=sujo.usindh.edu.pk |url=https://sujo.usindh.edu.pk/index.php/Grassroots/article/download/3022/2251/}}&lt;/ref&gt;

ਸਿੰਧੀ ਮਕਬਰੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ [[ਸ਼ਾਹ ਜੋ ਰਿਸਾਲੋ|ਸੁਹਨੀ ਅਤੇ ਮੇਹਰ]] ਦੇ ਲੋਕ ਰੋਮਾਂਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਸਗੋਂ [[ਸੱਸੀ ਪੁੰਨੂੰ|ਸਸੂਈ ਅਤੇ ਪੁੰਹੁਨ]], [[ਲੀਲਨ ਚਨੇਸਰ|ਲੀਲਾ ਅਤੇ ਚਨੇਸਰ]], [[ਲੈਲਾ ਮਜਨੂੰ|ਲੈਲਾ ਅਤੇ ਮਜਨੂੰ]], [[ਮੋਮਲ ਰਾਣੋ|ਮੂਮਲ ਅਤੇ ਰਾਣੋ]], [[ਉਮਰ ਮਾਰਵੀ|ਉਮਰ ਅਤੇ ਮਾਰਵੀ]], [[ਨੂਰੀ ਜਮ ਤਮਾਚੀ|ਨੂਰੀ ਅਤੇ ਜਾਮ ਤਮਾਚੀ]] ਦੇ ਲੋਕ ਰੋਮਾਂਸ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸੁਹਨੀ ਅਤੇ ਮੇਹਰ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਸਿੰਧ ਦੇ ਹਰ 'ਨੁੱਕਰ ਅਤੇ ਕੋਨੇ' ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਮ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਕਲਹੋਰਾ ਅਤੇ ਤਾਲਪੁਰ ਕਾਲ ਦੇ ਮਕਬਰੇ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੇ ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਰਵੱਈਏ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕਲਾ ਨੂੰ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2021-11-25 |title=Representations Of The Romance Of Suhni And Mehar In Sindhi Tombs |url=https://www.thefridaytimes.com/2021/11/25/representations-of-the-romance-of-suhni-and-mehar-in-sindhi-tombs/ |access-date=2023-08-19 |website=The Friday Times |language=en}}&lt;/ref&gt;

ਸਾਨੂੰ ਮੀਆਂ ਨਾਸਿਰ ਮੁਹੰਮਦ ਕਲਹੋਰੋ (1657-1692) ਦੇ ਮਕਬਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਤੇਂਦੁਏ ਅਤੇ ਹਿਰਨ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਦਾਦੂ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਜੋਹੀ ਵਿੱਚ ਮੁਰੀਦਾਨੀ ਜਮਾਲੀ ਕਬਰਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਦੋ ਮਕਬਰੇ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਹਨ। ਇੱਕ ਮਕਬਰੇ ਵਿੱਚ, ਤਿੰਨ ਪੈਨਲ ਹਨ ਜੋ ਘੋੜਿਆਂ 'ਤੇ ਸਵਾਰ ਸ਼ਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਹਿਰਨ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਦੇ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਬੰਦੂਕਾਂ ਨਾਲ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Kalhoro |first=Zulfiqar Ali |date=2020-07-03 |title=Shikar in Sindh survives centuries by staying on a wall |url=http://www.samaaenglish.tv/news/2069201 |access-date=2023-08-19 |website=Samaa |language=en}}&lt;/ref&gt;

== ਗੈਲਰੀ ==
&lt;gallery&gt;
ਤਸਵੀਰ:Mural_of_Laila_and_Majnun_in_the_tomb_of_Sultan_Marri_in_Sindh.jpg|center|thumb| ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਸੁਲਤਾਨ ਮਰੀ ਦੇ ਮਕਬਰੇ ਵਿੱਚ ਲੈਲਾ ਅਤੇ ਮਜਨੂੰ ਦਾ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰ।
ਤਸਵੀਰ:Mural_of_Laila_and_Majnun_in_the_tomb_of_a_Chandia_noble_in_Sindh.jpg|center|thumb| ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਲੈਲਾ ਅਤੇ ਮਜਨੂੰ ਦਾ ਚਿੱਤਰ।
ਤਸਵੀਰ:Mural_of_Laila_and_Majnun_in_the_tomb_of_Sahib_Khan_Shahani_near_Chhini_in_Sindh.jpg|center|thumb| ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਛੀਨੀ ਨੇੜੇ ਸਾਹਿਬ ਖਾਨ ਸ਼ਾਹਨੀ ਦੀ ਕਬਰ ਵਿੱਚ ਲੈਲਾ ਅਤੇ ਮਜਨੂੰ ਦਾ ਚਿੱਤਰ।
ਤਸਵੀਰ:Mural_of_Laila_and_Majnun_in_the_tomb_of_Piyaro_Rodnani,_Thull_village_in_Sindh.jpg|center|thumb| ਸਿੰਧ ਦੇ ਥੱਲ ਪਿੰਡ, ਪਿਆਰੋ ਰੋਡਨਾਨੀ ਦੀ ਕਬਰ ਵਿੱਚ ਲੈਲਾ ਅਤੇ ਮਜਨੂਨ ਦੀ ਮੂਰਤੀ।
ਤਸਵੀਰ:Mural_panel_depicting_romances_of_Laila_and_Majnun_(above)_and_Sasui_and_Punhun_(below)_in_a_tomb_in_the_necropolis_of_Mian_Nasir_Muhammad_Kalhoro_in_Sindh.jpg|center|thumb| ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਮੀਆਂ ਨਾਸਿਰ ਮੁਹੰਮਦ ਕਲਹੋਰੋ ਦੇ ਕਬਰਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਕਬਰੇ ਵਿੱਚ ਲੈਲਾ ਅਤੇ ਮਜਨੂੰ (ਉੱਪਰ) ਅਤੇ ਸਾਸੂਈ ਅਤੇ ਪੁੰਹੁਨ (ਹੇਠਾਂ) ਦੇ ਰੋਮਾਂਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰ।
ਤਸਵੀਰ:Murals of the folktales of Rai Dyach (Sorath Rai Diyach) on the left and Laila and Majnun on the right in the tomb of Rehan Khan Jamali in Sindh.jpg|center|thumb| ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਰੇਹਾਨ ਖਾਨ ਜਮਾਲੀ ਦੇ ਮਕਬਰੇ ਵਿੱਚ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਰਾਏ ਦਿਆਚ (ਸੋਰਥ ਰਾਏ ਦਿਆਚ) ਅਤੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਲੈਲਾ ਅਤੇ ਮਜਨੂੰ ਦੀਆਂ ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰ।
ਤਸਵੀਰ:Mural_of_Laila_and_Majnun_in_the_tomb_of_Sobdar_Jamali_in_Sindh,_which_collapsed_in_2010.jpg|center|thumb| ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਸੋਬਦਾਰ ਜਮਾਲੀ ਦੇ ਮਕਬਰੇ ਵਿੱਚ ਲੈਲਾ ਅਤੇ ਮਜਨੂੰ ਦਾ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰ।
&lt;/gallery&gt;

== ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ ==

* [[ਸਿੰਧੀ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ|ਸਿੰਧੀ ਲੋਕ ਕਹਾਣੀਆਂ]]

== ਹਵਾਲੇ ==

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ]]</text>
      <sha1>doyvwolywbdrhy3g9znccgatrnx9y63</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ:Copyright violations</title>
    <ns>4</ns>
    <id>198937</id>
    <revision>
      <id>811124</id>
      <parentid>811080</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T06:37:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagmit Singh Brar</username>
        <id>17898</id>
      </contributor>
      <origin>811124</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="46" sha1="olvo73xii474mfe200fwx8iq67rhlun" xml:space="preserve">{{delete|ਸਫ਼ਾ ਖ਼ਾਲੀ ਹੈ}}</text>
      <sha1>olvo73xii474mfe200fwx8iq67rhlun</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>811125</id>
      <parentid>811124</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T06:37:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagmit Singh Brar</username>
        <id>17898</id>
      </contributor>
      <comment>added [[Category:ਛੇਤੀ ਮਿਟਾਉਣਯੋਗ ਸਫ਼ੇ]] using [[WP:HC|HotCat]]</comment>
      <origin>811125</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="127" sha1="5fau8xiaf1s4i3qgqjbehywrszozp8x" xml:space="preserve">{{delete|ਸਫ਼ਾ ਖ਼ਾਲੀ ਹੈ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਛੇਤੀ ਮਿਟਾਉਣਯੋਗ ਸਫ਼ੇ]]</text>
      <sha1>5fau8xiaf1s4i3qgqjbehywrszozp8x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਚਾਘੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>198939</id>
    <revision>
      <id>811122</id>
      <parentid>811082</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T06:35:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagmit Singh Brar</username>
        <id>17898</id>
      </contributor>
      <origin>811122</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4169" sha1="6toxkuiro871in1g9a16ou4p7f9h4zb" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
| official_name            = 
| name                     = ਚਾਘੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ
| native_name              = {{lang|ur|{{nq|ضلع چاغی}}}}&lt;br/&gt;{{lang|bal|{{nq|چاگۓ دمگ}}}}
| native_name_lang         = 
| settlement_type          = [[ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ]] ਦਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ
| image_skyline            = Saindak Lake.jpg
| imagesize                = 
| image_alt                = 
| image_caption            = ਸੈਂਦਕ ਝੀਲ
| image_map                = Pakistan - Balochistan - Chagai.svg
| mapsize                  = 
| map_alt                  = 
| map_caption              = ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਜਿਸ 'ਤੇ ਚਾਘੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹਾਈਲਾਈਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ
| subdivision_type         = ਦੇਸ਼
| subdivision_name         = {{PAK}}
| subdivision_type1        = [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸੂਬੇ|ਪ੍ਰਾਂਤ]]
| subdivision_name1        = {{flag|Balochistan}}
| subdivision_type2        = [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਵੰਡਾਂ|ਵੰਡ]]
| subdivision_name2        = [[ਰਖਸ਼ਾਨ ਡਿਵੀਜ਼ਨ|ਰਖਸ਼ਾਨ]]
| founder                  = 
| seat_type                = [[ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ]]
| seat                     = [[ਦਾਲਬੰਦਿਨ]]
| unit_pref                = Metric&lt;!-- or US or UK --&gt;
| area_footnotes           = 
| area_total_km2           = 44748
| population_as_of         = 2023
| population_footnotes     = 
| population_total         = 269,192
| population_density_km2   = auto
| population_urban         = 20054
| population_rural         = 249,138
| demographics2_title1     = ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ
| demographics2_info1      = {{bulleted list |
'''ਕੁੱਲ:'''&lt;br /&gt;(33.15%) |
'''ਮਰਦ:'''&lt;br /&gt;(41.90%) |
'''ਔਰਤ:'''&lt;br /&gt;(23.57%)
}}
| timezone1                = [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ|PST]]
| utc_offset1              = +5
| established_title        = ਸਥਾਪਿਤ
| established_date         = 1896
| government_footnotes     = 
| government_type          = ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ
| leader_party             = 
| leader_title             = [[ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ)|ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ]]
| leader_name              = ਅਤੀਕ ਸ਼ਾਹਵਾਨੀ
| leader_title1            = ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀ
| leader_name1             = ਅਬਦੁਲ ਅਜ਼ੀਜ਼ ਜਖਰਾਨੀ (PSP)
| blank_name_sec1          = 
| blank_info_sec1          = 
| blank1_name_sec1         = 
| blank1_info_sec1         = 
| demographics1_title1     = Main language(s)
| demographics_type2       = ਸਾਖਰਤਾ
| demographics2_footnotes  = &lt;ref&gt;{{Cite web |url= https://www.pbs.gov.pk/sites/default/files/population/2023/tables/table_12_balochistan_district.pdf |title= Literacy rate, enrolments, and out-of-school population by sex and rural/urban, CENSUS-2023, BALOCHISTAN}}&lt;/ref&gt;
| demographics1_info1      = [[ਬਲੋਚੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਬਲੋਚੀ]], [[ਬ੍ਰਾਹੂਈ ਭਾਸ਼ਾ|ਬ੍ਰਾਹੂਈ]]
| website                  = 
}}
'''ਚਾਘੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ''' ([[ਬਲੋਚੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਬਲੋਚੀ]]: چاگۓ دمگ; [[ਉਰਦੂ]]: ضلع چاغی), ਜਿਸ ਨੂੰ ਚਾਗੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਖੇਤਰ ਅਨੁਸਾਰ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ [[ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੋ ਦੇਸ਼ਾਂ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ]] ਅਤੇ [[ਈਰਾਨ|ਇਰਾਨ]] ਨਾਲ ਸਰਹੱਦ ਸਾਂਝੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।

== ਹਵਾਲੇ ==
&lt;references /&gt;{{ਆਧਾਰ}}</text>
      <sha1>6toxkuiro871in1g9a16ou4p7f9h4zb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:6ii9</title>
    <ns>3</ns>
    <id>198941</id>
    <redirect title="ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Danny 1994" />
    <revision>
      <id>811092</id>
      <timestamp>2025-06-18T12:22:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Cabayi</username>
        <id>27315</id>
      </contributor>
      <comment>Cabayi ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:6ii9]] ਨੂੰ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Danny 1994]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ: Automatically moved page while renaming the user &quot;[[Special:CentralAuth/6ii9|6ii9]]&quot; to &quot;[[Special:CentralAuth/Danny 1994|Danny 1994]]&quot;</comment>
      <origin>811092</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="88" sha1="gf5o8d2snfbzmzrd0gs888kmh9sni30" xml:space="preserve">#ਰੀਡਾਇਰੈਕਟ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Danny 1994]]</text>
      <sha1>gf5o8d2snfbzmzrd0gs888kmh9sni30</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Krishpreet singh</title>
    <ns>3</ns>
    <id>198942</id>
    <revision>
      <id>811093</id>
      <timestamp>2025-06-18T12:43:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <origin>811093</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="238" sha1="oiizm6hp8ejvuubit3yuj3gsmeckz09" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Krishpreet singh}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 12:43, 18 ਜੂਨ 2025 (UTC)</text>
      <sha1>oiizm6hp8ejvuubit3yuj3gsmeckz09</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਮੁਰਕੀ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>198943</id>
    <revision>
      <id>811096</id>
      <timestamp>2025-06-18T14:58:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Meenukusam</username>
        <id>51574</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1193716833|Murki]]&quot; ਸਫ਼ੇ ਦਾ ਤਰਜਮਾ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ</comment>
      <origin>811096</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1749" sha1="szbq0jpsf11ydqc6a2tbyebhiftf0ju" xml:space="preserve">'''ਮੁਰਕੀ''' ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਓਹ ਛੋਟੀ ਤਾਨ ਜਾਂ ਉਲਟਾ ਸੁਰ ਹੁੰਦਾ  ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿਚ ਪ੍ਰਤੀਆਤਮ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;Nijenhuis1976&quot;&gt;{{Cite book|deadurl=Emmie te Nijenhuis}}&lt;/ref&gt; ਇਹ ਇੱਕ ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਨਾਜ਼ੁਕ ਸਜਾਵਟ ਜਾਂ ''ਅਲੰਕਾਰ'' ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋ ਜਾਂ ਦੋ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੁਰ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਮੋਰਡੇਂਟ ਜਾਂ ''ਅਲਟਾ ਮੁਰਕੀ'' ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ। ਮੁਰਕੀ ਇੱਕ ਝਟਕਾ ਜਾਂ ਜ਼ਮਜ਼ਮਾ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਰੇ ਰੇ ਸ ਸ ਵਰਗਾ ਸੁਮੇਲ ''ਮੁਰਕੀ'' ਜਾਂ ਝਟਕਾ ਜਾਂ ''ਜ਼ਮਜ਼ਾਮਾ'' ਦਾ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਬਿੰਦੂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੀ ਤਾਕਤ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ''ਮੁਰਕੀ'' ਕਿਸੇ [[ਰਾਗ]] ਲਈ ਢੁਕਵਾਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਠੁਮਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਲਕੀ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

[[ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ''ਹਰਕਤ'' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

== ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ ==

* ਅਲੰਕਾਰ

== ਹਵਾਲੇ ==
{{Reflist}}</text>
      <sha1>szbq0jpsf11ydqc6a2tbyebhiftf0ju</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>811097</id>
      <parentid>811096</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T15:07:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Harry sidhuz</username>
        <id>38365</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>811097</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1753" sha1="h1o8mimmyyf6aahx7i7npy4jozngz1n" xml:space="preserve">'''ਮੁਰਕੀ''' ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਓਹ ਛੋਟੀ ਤਾਨ ਜਾਂ ਉਲਟਾ ਸੁਰ ਹੁੰਦਾ  ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿਚ ਪ੍ਰਤੀਆਤਮ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;Nijenhuis1976&quot;&gt;{{Cite book|deadurl=Emmie te Nijenhuis}}&lt;/ref&gt; ਇਹ ਇੱਕ ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਨਾਜ਼ੁਕ ਸਜਾਵਟ ਜਾਂ ''ਅਲੰਕਾਰ'' ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋ ਜਾਂ ਦੋ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੁਰ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਮੋਰਡੇਂਟ ਜਾਂ ''ਅਲਟਾ ਮੁਰਕੀ'' ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ। ਮੁਰਕੀ ਇੱਕ ਝਟਕਾ ਜਾਂ ਜ਼ਮਜ਼ਮਾ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਰੇ ਰੇ ਸ ਸ ਵਰਗਾ ਸੁਮੇਲ ''ਮੁਰਕੀ'' ਜਾਂ ਝਟਕਾ ਜਾਂ ''ਜ਼ਮਜ਼ਾਮਾ'' ਦਾ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਬਿੰਦੂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੀ ਤਾਕਤ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ''ਮੁਰਕੀ'' ਕਿਸੇ [[ਰਾਗ]] ਲਈ ਢੁਕਵਾਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਠੁਮਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਲਕੀ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

[[ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ''ਹਰਕਤ'' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

== ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ ==

* [[ਅਲੰਕਾਰ]]

== ਹਵਾਲੇ ==
{{Reflist}}</text>
      <sha1>h1o8mimmyyf6aahx7i7npy4jozngz1n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਰਤਨਾ ਚੈਟਰਜੀ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>198944</id>
    <revision>
      <id>811105</id>
      <timestamp>2025-06-18T17:48:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nitesh Gill</username>
        <id>8973</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1283491532|Ratna Chatterjee]]&quot; ਸਫ਼ੇ ਦਾ ਤਰਜਮਾ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ</comment>
      <origin>811105</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6275" sha1="bpbor407cm4snr5fdbn12h4608k3wnu" xml:space="preserve">
'''ਰਤਨਾ ਚੈਟਰਜੀ''' (ਜਨਮ 1972) &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web |title=Ratna Chatterjee(All India Trinamool Congress(AITC)):Constituency- BEHALA PURBA(SOUTH 24 PARGANAS) - Affidavit Information of Candidate |url=https://www.myneta.info/WestBengal2021/candidate.php?candidate_id=948 |access-date=2025-03-03 |website=www.myneta.info}}&lt;/ref&gt; [[ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ]] ਤੋਂ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ। ਉਹ ਦੱਖਣੀ 24 ਪਰਗਨਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬੇਹਾਲਾ ਪੁਰਬਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ [[ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2021|2021 ਦੀ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ]] [[ਤ੍ਰਿਣਮੂਲ ਕਾਂਗਰਸ|ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਤ੍ਰਿਣਮੂਲ ਕਾਂਗਰਸ]] ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦਿਆਂ ਜਿੱਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2021-05-02 |title=Behala Purba, West Bengal Assembly election result 2021 |url=https://www.indiatoday.in/elections/story/behala-purba-west-bengal-assembly-election-result-2021-live-updates-1797233-2021-05-01 |access-date=2025-03-03 |website=India Today |language=en}}&lt;/ref&gt;

== ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ==
ਚੈਟਰਜੀ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਦੱਖਣੀ 24 ਪਰਗਨਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬੇਹਾਲਾ ਪੁਰਬਾ ਤੋਂ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਕੋਲਕਾਤਾ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਮੇਅਰ ਸੋਵਨ ਚੈਟਰਜੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਖੁਦ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਚਲਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡਾਇਗਨੌਸਟਿਕ ਸੈਂਟਰ, ਇੱਕ ਹੋਟਲ ਅਤੇ ਇੱਕ ਫਿਟਨੈਸ ਸਟੂਡੀਓ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ 1995 ਵਿੱਚ [[ਕੋਲਕਾਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ|ਕਲਕੱਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਇੱਕ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਬੈਚਲਰ ਡਿਗਰੀ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web |title=Ratna Chatterjee(All India Trinamool Congress(AITC)):Constituency- BEHALA PURBA(SOUTH 24 PARGANAS) - Affidavit Information of Candidate |url=https://www.myneta.info/WestBengal2021/candidate.php?candidate_id=948 |access-date=2025-03-03 |website=www.myneta.info}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://www.myneta.info/WestBengal2021/candidate.php?candidate_id=948 &quot;Ratna Chatterjee(All India Trinamool Congress(AITC)):Constituency- BEHALA PURBA(SOUTH 24 PARGANAS) - Affidavit Information of Candidate&quot;]. ''www.myneta.info''&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;3 March&lt;/span&gt; 2025&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

== ਕਰੀਅਰ ==
ਚੈਟਰਜੀ ਨੇ 2021 ਦੀਆਂ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਤ੍ਰਿਣਮੂਲ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਬੇਹਾਲਾ ਪੁਰਬਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ 110,968 ਵੋਟਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਵਿਰੋਧੀ, [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] ਦੇ [[ਪਾਇਲ ਸਰਕਾਰ|ਪਾਇਲ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ]] 37,428 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਹਰਾਇਆ। &lt;ref&gt;{{Cite web |last=Live |first=A. B. P. |title=Behala-purba Election Results 2021 LIVE, Vote Counting, Leading, Trailing, Winners West bengal Behala-purba Constituency Election News LIVE |url=https://news.abplive.com/elections/west-bengal-election-results-2021/wb-behala-purba-constituency-153.html?noHeader=true |access-date=2025-03-03 |website=news.abplive.com |language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |date=2021-05-03 |title=West Bengal Election Results 2021: Here's full list of winners - CNBC TV18 |url=https://www.cnbctv18.com/politics/west-bengal-election-results-2021-heres-full-list-of-winners-9169581.htm |access-date=2025-03-03 |website=CNBCTV18 |language=en}}&lt;/ref&gt; 2016 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪਤੀ ਸੋਵਨ ਚੈਟਰਜੀ ਨੇ ਇਹ ਸੀਟ ਜਿੱਤੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Behala Purba Election Result 2021 Live Updates: Ratna Chatterjee of TMC Leading Secures Victory |url=https://www.news18.com/news/politics/behala-purba-election-result-2021-live-updates-behala-purba-winner-loser-leading-trailing-mla-margin-3695585.html |access-date=2025-03-03 |website=News18 |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2021-03-23 |title=West Bengal Assembly election 2021, Ratna Chatterjee profile: TMC's Behala Purba candidate to face BJP's Payel Sarkar |url=https://www.firstpost.com/politics/west-bengal-assembly-election-2021-ratna-chatterjee-profile-tmcs-behala-purba-candidate-to-face-bjps-payel-sarkar-9439961.html |access-date=2025-03-03 |website=Firstpost |language=en-us}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=In Behala Purba, 3 Women Lead Fight For Former Kolkata Mayor's Turf |url=https://www.ndtv.com/india-news/in-behala-purba-3-women-payel-sarkar-ratna-chatterjee-samita-har-chowdhury-lead-fight-for-former-kolkata-mayor-sovan-chatterjees-turf-2409104 |access-date=2025-03-03 |website=www.ndtv.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==
{{Reflist}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1972]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਕਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]]</text>
      <sha1>bpbor407cm4snr5fdbn12h4608k3wnu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:TimDuncan</title>
    <ns>3</ns>
    <id>198945</id>
    <revision>
      <id>811106</id>
      <timestamp>2025-06-18T19:53:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <origin>811106</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="231" sha1="3tagxtyi60v2awdbqyhjribub0h3fzs" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=TimDuncan}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 19:53, 18 ਜੂਨ 2025 (UTC)</text>
      <sha1>3tagxtyi60v2awdbqyhjribub0h3fzs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Tomaskakq</title>
    <ns>3</ns>
    <id>198946</id>
    <revision>
      <id>811114</id>
      <timestamp>2025-06-19T00:16:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <origin>811114</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="231" sha1="0tzcqrjse2krtdcnf7nagb73tghyy3m" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Tomaskakq}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 00:16, 19 ਜੂਨ 2025 (UTC)</text>
      <sha1>0tzcqrjse2krtdcnf7nagb73tghyy3m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Narwaffl</title>
    <ns>3</ns>
    <id>198947</id>
    <revision>
      <id>811115</id>
      <timestamp>2025-06-19T03:08:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <origin>811115</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="230" sha1="n446vzq28tsf3j8eu2d6cf3yiug2s6n" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Narwaffl}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 03:08, 19 ਜੂਨ 2025 (UTC)</text>
      <sha1>n446vzq28tsf3j8eu2d6cf3yiug2s6n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Khanitthasrimanon</title>
    <ns>3</ns>
    <id>198948</id>
    <revision>
      <id>811116</id>
      <timestamp>2025-06-19T04:36:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <origin>811116</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="239" sha1="qszuxc6z1u9k0trswptb1th9yvyesse" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Khanitthasrimanon}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 04:36, 19 ਜੂਨ 2025 (UTC)</text>
      <sha1>qszuxc6z1u9k0trswptb1th9yvyesse</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Epiepi77</title>
    <ns>3</ns>
    <id>198949</id>
    <revision>
      <id>811117</id>
      <timestamp>2025-06-19T06:17:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <origin>811117</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="230" sha1="rlq2vb8sbcmpi1q6uy3mbx80lu57yqb" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Epiepi77}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 06:17, 19 ਜੂਨ 2025 (UTC)</text>
      <sha1>rlq2vb8sbcmpi1q6uy3mbx80lu57yqb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:LeDroider</title>
    <ns>3</ns>
    <id>198950</id>
    <revision>
      <id>811123</id>
      <timestamp>2025-06-19T06:36:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <origin>811123</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="231" sha1="ibkn1f8zvr2xnjjqh87c3lmai9cqmmh" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=LeDroider}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 06:36, 19 ਜੂਨ 2025 (UTC)</text>
      <sha1>ibkn1f8zvr2xnjjqh87c3lmai9cqmmh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Garvita060413</title>
    <ns>3</ns>
    <id>198951</id>
    <revision>
      <id>811131</id>
      <timestamp>2025-06-19T08:30:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <origin>811131</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="235" sha1="e4svisvi97a89eywfq1kpkg8oq4n2bh" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Garvita060413}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 08:30, 19 ਜੂਨ 2025 (UTC)</text>
      <sha1>e4svisvi97a89eywfq1kpkg8oq4n2bh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Prnhdl</title>
    <ns>3</ns>
    <id>198952</id>
    <revision>
      <id>811134</id>
      <timestamp>2025-06-19T09:33:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <origin>811134</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="228" sha1="qf2c79h218fi2fpvno8f1bvu82vdygj" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Prnhdl}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 09:33, 19 ਜੂਨ 2025 (UTC)</text>
      <sha1>qf2c79h218fi2fpvno8f1bvu82vdygj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Jaswinder Dharamkot</title>
    <ns>0</ns>
    <id>198953</id>
    <revision>
      <id>811135</id>
      <timestamp>2025-06-19T09:45:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaswinder Dharamkot</username>
        <id>46771</id>
      </contributor>
      <comment>ਨਵਾਂ ਪੰਨਾ</comment>
      <origin>811135</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2028" sha1="6cacd3zr96oefn1nmm6pnx83rau157d" xml:space="preserve">= Jaswinder Dharamkot =

= ਜਸਵਿੰਦਰ ਧਰਮਕੋਟ =
'''ਜਸਵਿੰਦਰ ਧਰਮਕੋਟ''' ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਚਰਚਿਤ ਹਸਤਾਖ਼ਰ ਹੈ । ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੈਗਜ਼ੀਨਾਂ ਵਿੱਚ ਛਪੀਆਂ ਹਨ।ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ ਵੱਲੋਂ 2023 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ '''ਮੈਲਾਨਿਨ''' ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਹੈ। ਮੈਲਾਨਿਨ ਨੂੰ ਸਾਲ '''2023 ਦੀ ਬਿਹਤਰੀਨ ਕਹਾਣੀ''' ਵਜੋਂ ਪ੍ਰੀਤ ਨਗਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ '''ਉਰਮਿਲਾ ਆਨੰਦ ਪੁਰਸਕਾਰ''' ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਆ ਗਿਆ । ਮੈਲਾਨਿਨ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਨੂੰ ਨਵੰਬਰ 2024 ਵਿੱਚ '''ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲੋਂ 2023''' ਦੀ '''ਸਰਵੋਤਮ ਕਹਾਣੀ ਪੁਸਤਕ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸੁਜਾਨ ਸਿੰਘ ਅਵਾਰਡ''' ਨਾਲ ਨਿਵਾਜ਼ਿਆ ਗਿਆ। ਕਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ '''ਢਾਹਾਂ''' ਸਾਹਿਤ ਅਵਾਰਡ ਲਈ ਵੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸ਼ਾਰਟਲਿਸਟ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀਆਂ ਛੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀ ਗਈ । ਲੇਖਕ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ।

ਮੈਲਾਨਿਨ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਲੇਖਕ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪੁਸਤਕ ਪਿਘਲਤਾ ਸੂਰਜ ਬਾਲ ਕਵਿਤਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ।</text>
      <sha1>6cacd3zr96oefn1nmm6pnx83rau157d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Saini192</title>
    <ns>3</ns>
    <id>198954</id>
    <revision>
      <id>811137</id>
      <timestamp>2025-06-19T10:54:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <origin>811137</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="230" sha1="bdy1fo2vuswx776cwo27pw7weuvdq0o" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Saini192}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 10:54, 19 ਜੂਨ 2025 (UTC)</text>
      <sha1>bdy1fo2vuswx776cwo27pw7weuvdq0o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:SergiusTaboriski</title>
    <ns>3</ns>
    <id>198955</id>
    <revision>
      <id>811138</id>
      <timestamp>2025-06-19T11:58:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <origin>811138</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="238" sha1="lp16yxo392yw393c8hrxfy2qam00996" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=SergiusTaboriski}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 11:58, 19 ਜੂਨ 2025 (UTC)</text>
      <sha1>lp16yxo392yw393c8hrxfy2qam00996</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>