ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ pawiki https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%96_%E0%A8%B8%E0%A8%AB%E0%A8%BC%E0%A8%BE MediaWiki 1.45.0-wmf.8 first-letter ਮੀਡੀਆ ਖ਼ਾਸ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਤਸਵੀਰ ਤਸਵੀਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਫਰਮਾ ਫਰਮਾ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਮਦਦ ਮਦਦ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਫਾਟਕ ਫਾਟਕ ਗੱਲ-ਬਾਤ TimedText TimedText talk ਮੌਡਿਊਲ ਮੌਡਿਊਲ ਗੱਲ-ਬਾਤ Event Event talk Topic 0 5219 812373 755841 2025-07-03T00:37:24Z 2402:3A80:167:F107:CCC9:C7CA:89CB:9B86 I add ਸੀ word 812373 wikitext text/x-wiki {{ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ}} '''ਭਾਈ ਹਿੰਮਤ ਰਾਏ''' ਪੰਜਾਂ ਪਿਆਰਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਤੀਸਰੇ ਸਥਾਨ ਤੇ ਸਨ। ਆਪ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਮਾਲ ਦੇਵ ਜੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਲਾਲ ਦੇਵੀ ਜੀ ਸੀ। ਆਪ ਜਗਨਨਾਥਪੂਰੀ ਦੇ ਵਾਸੀ ਸਨ ਅਤੇ ਪੁਜਾਰੀ ਜਾਤੀ ਦੇ ਝਿਉਰ ਸਨ। ਆਪ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੌਵੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਆਪ ਦਾ ਜਨਮ 1661 ਬਿ: ਜੇਠ 15 ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਆਪ 1705 ਬਿ: ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਸਨ। {{ਸਿੱਖੀ}} {{ਸਿੱਖੀ-ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] pf1halqpwi18va5xwpak878d7jat0jc 0 6794 812387 579036 2025-07-03T06:54:26Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 812387 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Norman Borlaug.jpg|thumb|ਨੌਰਮਨ ਬੋਰਲੌਗ]] '''ਨੌਰਮਨ ਬੋਰਲੌਗ''' (25 ਮਾਰਚ, 1914 – 12 ਸਤੰਬਰ, 2009) ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੀ। 1970 ਵਿੱਚ ਬੋਰਲੌਗ ਨੂੰ ਨੋਬੇਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਇਨਾਮ ਮਿਲਿਆ। ਬੋਰਲੌਗ ਨੂੰ ''ਹਰੇ ਇਨਕਲਾਬ ਦਾ ਪਿਤਾ'' ਕਰ ਕੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਵੀ [[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਨ]] ਸਨਮਾਨ ਮਿਲਿਆ। == ਬਾਹਰਲੇ ਲਿੰਕ == * [http://nobelprize.org/nobelfoundation/symposia/peace/ncs2001-5/about.html Lecture, Nobel Centennial Symposia]. 2001 December 6. RealMedia. 00:11:34. * [http://www.agriculture.purdue.edu/agalumni/fishfry.html Lecture, The Famous Purdue Ag Fish Fry]. 2003 February 8. MS Media. 02:21:02. * [http://nobelprize.org/nobel_prizes/peace/articles/borlaug/index.html 30th Anniversary Nobel Lecture]. ''The Green Revolution Revisited and the Road Ahead''. 2000. Transcript. PDF. * {{cite web |url=http://bangkok.usembassy.gov/services/irc/gmo34.htm |title=Borlaug on Need for Increasing Food Supply |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070702100157/http://bangkok.usembassy.gov/services/irc/gmo34.htm |archivedate=2007-07-02 |access-date=2010-07-06 |dead-url=yes }}. 2000. Transcript. * [http://www.agbioworld.org/biotech-info/topics/borlaug/borlaugspeech.html Dedication lecture, Delaware Biotechnology Institute]. ''Feeding the World in the 21st century—The Role of New Science and Technology''. 2001 April 26. RealMedia. 00:47:42. * [http://webcast.berkeley.edu/event_details.php?webcastid=9955 The Story of Norman Borlaug: 60 Years Fighting Hunger]. 2003 July 10. RealMedia. 01:29:02. * [http://www.cnr.berkeley.edu/BeahrsELP/Borlaug/1%20Introduction%20to%20Biotech%20Discussion.htm Discussion, Beahrs Environmental Leadership Program] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100611081602/http://cnr.berkeley.edu/BeahrsELP/Borlaug/1%20Introduction%20to%20Biotech%20Discussion.htm |date=2010-06-11 }}. 2004 January 5–9. University of California, Berkeley. Text. * [http://are.berkeley.edu/courses/ECON100A/2004/lectures.html ECON100A Lecture, University of California, Berkeley] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090411102535/http://are.berkeley.edu/courses/ECON100A/2004/lectures.html |date=2009-04-11 }}. 2004 Spring. RealMedia. 01:29:02. * [https://web.archive.org/web/20060828210153/http://www.coafes.umn.edu/Commencement4 Commencement address, University of Minnesota]. 2004 May. CD track. * [http://www.cei.org/gencon/028,04062.cfm CEI Prometheus award acceptance speech] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080125013429/http://www.cei.org/gencon/028,04062.cfm |date=2008-01-25 }}. 2004 May 19. MS Media. 00:10:57. * [http://conference.ifas.ufl.edu/WCA/video.htm Inaugural address, 1st World Congress of Agroforestry] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080124151658/http://conference.ifas.ufl.edu/WCA/video.htm |date=2008-01-24 }}. 2004 June 27. Orlando, Florida, USA. RealMedia. 01:06:34. * [http://easylink.ibroadcastsmedia.tv/ripariane/OutlookForum2005_FromtheGreentotheGeneRevolution.wmv Keynote speech, USDA Agricultural Outlook Forum] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090326091008/http://easylink.ibroadcastsmedia.tv/ripariane/OutlookForum2005_FromtheGreentotheGeneRevolution.wmv |date=2009-03-26 }}. 2005 February 24. Arlington, Virginia, USA. MS Media. 35 minutes. * [https://web.archive.org/web/20060927031510/http://podcast.penn.freefm.com/penn/25352.mp3 Radio interview] by [[Penn Jillette]]. 2006 August 9. MP3 format. 00:43:27. * [http://www.acsmeetings.org/2007/york-lecture/ Borlaug's York Lecture at American Society of Agronomy Annual Meetings] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100712210023/https://www.acsmeetings.org/2007/york-lecture/ |date=2010-07-12 }}. ''Challenges for the Crop Scientist in the 21st Century''. 2007. Windows Media and Quicktime * [http://online.wsj.com/video/nobel-laureate-borlaug-on-why-famines-still-exist/7BA7062A-087B-4FB1-9D62-8450478D99D1.html Nobel Laureate Borlaug on Why Famines Still Exist] - ''[[Wall Street Journal]]'' - September 14, 2009 '''Organizations and programs''' * [http://borlaug.tamu.edu/ Norman Borlaug Institute for International Agriculture - Texas A&M University System] * [http://www.ipgb.tamu.edu/norman-e-borlaug/ The Borlaug Center for Southern Crop Improvement - Texas A&M University System] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100617061507/http://ipgb.tamu.edu/norman-e-borlaug/ |date=2010-06-17 }} * [http://www.fas.usda.gov/icd/borlaug/borlaug.htm Norman E. Borlaug International Agricultural Science and Technology Fellows Program] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090917135228/http://www.fas.usda.gov/icd/borlaug/borlaug.htm |date=2009-09-17 }} '''ਇੰਟਰਵਿਊ''' * [http://www.ihavenet.com/Norman-Borlaug-Population-Growth-Requires-Second-Green-Revolution.html Norman Borlaug: Population Growth Requires Second Green Revolution April, 2009] * [http://online.wsj.com/article/SB10001424052970203517304574304562754043656.html Farmers Can Feed the World: Better seeds and fertilizers, not romantic myths, will let them do it] by Norman Borlaug - ''[[Wall Street Journal]]'' - July 30, 2009 '''ਹੋਰ''' * [http://www.ihavenet.com/Norman-Borlaug-The-Man-Who-Changed-Everything.html Norman Borlaug: The Man Who Changed Everything] * [http://www.ihavenet.com/Why-Failing-to-Complete-Green-Revolution-Could-Bring-Next-Famine.html Why Failing to Complete Green Revolution Could Bring Next Famine] * [http://www.nytimes.com/2009/09/14/business/energy-environment/14borlaug.html Obituary, New York Times] * [http://www.sciencemag.org/cgi/content/summary/326/5951/381 Obituary] in [[Science (journal)|Science]] * [http://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/science-obituaries/6183951/Norman-Borlaug.html Norman Borlaug] - [[Daily Telegraph]] obituary * [http://online.wsj.com/article/SB10001424052970203917304574410701828211352.html "The man who fed the world"], memorial at [[Wall Street Journal]] * [http://www.reason.com/blog/show/136043.html Obituary, Reason's Hit & Run] * [http://www.rockfound.org/library/98borlaug.pdf The Life and Work of Norman Borlaug, Nobel Laureate] * [http://www.actionbioscience.org/biotech/borlaug.html "Biotechnology and the Green Revolution"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100109111407/http://www.actionbioscience.org/biotech/borlaug.html |date=2010-01-09 }}, interview from November 2002 * [http://www.agbioworld.org/biotech-info/topics/borlaug/index.html Norman Borlaug: The Legend (agbioworld.com)] * [http://www.plantphysiol.org/cgi/external_ref?] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1914]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2009]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਗਿਆਨੀ]] pizndwcs9g0g4xnbvi1yunmcac0paj8 0 18597 812380 811805 2025-07-03T03:21:06Z LNTG 55383 [[Special:Contributions/37.61.112.49|37.61.112.49]] ([[User talk:37.61.112.49|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀ ਸੋਧ [[Special:Diff/811805|811805]] ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰੋ 812380 wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder | name = '''ਗਿਆਨੀ ਜ਼ੈਲ ਸਿੰਘ''' | image = President_Giani_Zail_Singh_(cropped).jpg|thumb|ਗਿਆਨੀ ਜ਼ੈਲ ਸਿੰਘ ਬੀ ਡੀ ਜੱਤੀ ਨਾਲ | office = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|7ਵਾਂ]] [[ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]] | primeminister = [[ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ]]<br>[[ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ]] | vicepresident = [[ਮੁਹੰਮਦ ਹਿਦਾਇਤੁੱਲਾਹ]]<br>[[ਰਾਮਾਸਵਾਮੀ ਵੇਂਕਟਰਮਣ]] | term_start = ਜੁਲਾਈ 25, 1982 | term_end = ਜੁਲਾਈ 25, 1987 | predecessor = [[ਨੀਲਮ ਸੰਜੀਵ ਰੇੱਡੀ]] | successor = [[ਰਾਮਾਸਵਾਮੀ ਵੇਂਕਟਰਮਣ]] | office2 = [[ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ]] | primeminister2 = [[ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ]] | term_start2 = ਜਨਵਰੀ 14, 1980 | term_end2 = ਜੂਨ 22, 1982 | predecessor2 = ਜਸਵੰਤ ਰਾਓ ਚਵਾਨ | successor2 = [[ਰਾਮਾਸਵਾਮੀ ਵੈਂਕਟਰਮਨ]] | office3 = [[ਗੁੱਟ-ਨਿਰਲੇਪ ਲਹਿਰ]] ਦੇ ਜਰਨਲ ਸਕੱਤਰ | term_start3 = ਮਾਰਚ 12, 1983 | term_end3 = ਸਤੰਬਰ 6, 1986 | predecessor3 = [[ਫੀਦਲ ਕਾਸਤਰੋ]] | successor3 = [[ਰੋਬਟ ਮੁਗਾਵੇ]] | birth_date = {{birth date|1916|5|5|df=y}} | birth_place = ਸੰਧਵਾਂ [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਫਰੀਦਕੋਟ]] | death_date = {{death date and age|1994|12|25|1916|5|5|df=y}} | death_place = [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] [[ਭਾਰਤ]] | party = [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਗਰਸ ਪਾਰਟੀ]] | alma_mater = ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਕਾਲਜ | religion = [[ਸਿੱਖ]] }} '''ਗਿਆਨੀ ਜ਼ੈਲ ਸਿੰਘ''' ([[5 ਮਈ]] [[1916]]-[[25 ਦਸੰਬਰ]] [[1994]]) [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ 7ਵੇਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ [[ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]] ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ [[ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ [[ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ]] [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ]] ਹੋਰ ਵੀ ਉੱਚ ਅਹੁਦਿਆ ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਹ [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਗਰਸ]] ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸਰਗਰਮ ਨੇਤਾ ਰਹੇ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 5 ਮਈ 1916 ਨੂੰ ਸੰਧਵਾਂ [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਫਰੀਦਕੋਟ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਕਾਲਜ ਸ਼੍ਰੀ [[ਅੰਮਿਤਸਰ]] ਤੋਂ ਸ਼੍ਰੀ [[ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਦੀ ਵਿਦਿਆ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤੀ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਆਪਜੀ ਨੂੰ '''ਗਿਆਨੀ''' ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਸੂਝਵਾਨ ਸਿਆਸਤਦਾਨ== ਗਿਆਨੀ ਜ਼ੈਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀਤਵ ਬਾਰੇ ਕਈ ਗੱਲਾਂ ਚੇਤੇ ਆਈਆਂ, ਜਿਹਨਾਂ ਬਾਰੇ ਆਮ ਲੋਕ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਣਦੇ ਹਨ। ਗਿਆਨੀ ਜ਼ੈਲ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਸੂਝਵਾਨ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਨ ਬਲਕਿ ਇੱਕ ਮਿਲਣਸਾਰ ਤੇ ਨਿੱਘੇ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ। ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਡੱਪਣ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਤਕ ਸਭ ਨਾਲ ਨਿਮਰਤਾ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਆਉਂਦੇ ਸਨ। ==ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ== ਉਹਨਾਂ ਨੇ 1972 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਆਪਣਾ ਸਿਆਸੀ ਸਫ਼ਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਇਕਲੌਤੇ ਪੁੱਤ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਗਏ ਜਿੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਉਸ ਕੋਲੋਂ ਵਚਨ ਲਿਆ ਕਿ ਉਹ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਖ਼ਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕੋਲੋਂ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੰਭਾਲੀ ਤੇ ਸਫ਼ਲਤਾ ਨਾਲ ਨਿਭਾਈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਕਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਸੌ ਫ਼ੀਸਦੀ ਬਿਜਲੀਕਰਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਰਹੀ। ==ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ== ਗਿਆਨੀ ਜੀ ਨੇ ਸ. ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ‘ਪੰਜਾਬ ਮਾਤਾ’ ਦੇ ਖ਼ਿਤਾਬ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਆ। ਗਿਆਨੀ ਜ਼ੈਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਅਸਥੀਆਂ ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਲਿਆਂਦੀਆਂ ਗਈਆਂ। ==ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਅਟੁੱਟ ਵਿਸ਼ਵਾਸ== ਗਿਆਨੀ ਜੀ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਅਟੁੱਟ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਅਮਰ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਮਾਰਗ ਬਣਵਾਇਆ। ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਪ੍ਰਤੀ ਸਤਿਕਾਰ ਦੀ ਸਿਖਰ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਮੌਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਹੰਝੂ ਭਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਕਿਹਾ,‘‘ਹੇ ਸਰਬੰਸਦਾਨੀ! ਮੈਨੂੰ ਮੁਆਫ਼ ਕਰਿਓ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਜਿਸ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਚਰਨ ਪਾਏ, ਮੈਂ ਉੱਥੇ ਹੀਰੇ ਨਹੀਂ ਵਿਛਾ ਸਕਿਆ ਪਰ ਤੁਹਾਡੀ ਚਰਨ ਛੋਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਇਸ ਜਗ੍ਹਾ ’ਤੇ ਪੱਕੀ ਸੜਕ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਇਸ ਤੁੱਛ ਜਿਹੀ ਭੇਟ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਿਓ।’’ [[File:SA with President of।ndia Giani Zail Singh.jpg|thumb]] == ਆਪ ’ਤੇ ਪੂਰਨ ਕੰਟਰੋਲ== ਗਿਆਨੀ ਜੀ ਦਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ’ਤੇ ਪੂਰਨ ਕੰਟਰੋਲ ਸੀ। ਉਹ ਵੱਡੀ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਹੋਣ ’ਤੇ ਵੀ ਆਪਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਖੋਂਹਦੇ। ਚਾਹੇ ਉਹ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਾਂ ਹੋਰ ਕੋਈ ਹਾਲਾਤ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸੱਤਾ ਸਮੇਂ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਤੀ ਦੀ ਕੋਈ ਘਟਨਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕਦੀ। ==ਵਿਰੋਧੀਆਂ== ਗਿਆਨੀ ਜੀ ਨੇ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਕਦੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸੋਚਿਆ। ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜੇ ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਸਮੇਂ ਗਿਆਨੀ ਜੀ ਨੂੰ ਕੇਸਾਂ ਤੋਂ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਜੀਪ ਨਾਲ ਘੜੀਸਿਆ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਵਧੀਕੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ ਪਰ ਉਹ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ’ਤੇ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੇ ਘਰ ਗਏ ਅਤੇ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਹੀ ਉਹ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਹਨ। == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ]] {{ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਲੀਡਰ]] nmv8g8p3n3iuqituvw8d3ndvgktxbvz 0 29913 812360 789019 2025-07-02T13:24:45Z Dibyayoti176255 40281 Added Info... 812360 wikitext text/x-wiki {{No footnotes}}{{Infobox writer | name = ਫ਼ਹਿਮੀਦਾ ਰਿਆਜ਼ | image = Fehmida Riaz.jpg | imagesize = | caption = | pseudonym = | birth_name = | birth_date = {{birth date|df=y|1946|07|28}} | birth_place = [[ਮੇਰਠ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]] | death_date = {{death date and age|2018|11|21|1946|7|28|df=y}} | death_place = [[ਲਾਹੌਰ]] [[ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] | occupation = [[ਉਰਦੂ ਕਵੀ]], [[ਲੇਖਕ]] | nationality = [[ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਲੋਕ|ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ]] | ethnicity = | citizenship = [[ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਲੋਕ|ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ]] | education = | alma_mater = | period = | genre = | subject = | movement = ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਲੇਖਕ ਅੰਦੋਲਨ | notableworks = ''ਗੋਦਾਵਰੀ''<br>''[[ਖ਼ੱਤ-ਏ-ਮਰਮੂਜ਼]]'' | spouse = [[ਜ਼ਫ਼ਰ ਅਲੀ ਉਜਾਨ]] | partner = | children = [[ਸਾਰਾ ਹਾਸ਼ਮੀ]], [[ਵੀਰਤਾ ਅਲੀ ਉਜਾਨ]], [[ਕਬੀਰ ਅਲੀ ਉਜਾਨ]] (ਨਿਧਨ) | relatives = ਰਿਆਜ਼ੁੱਦੀਨ ਅਹਿਮਦ (ਪਿਤਾ) | influences = | influenced = [[ਉਰਦੂ ਕਵਿਤਾ]] | awards = ਅਲ-ਮੁਫ਼ਤਾਹ ਪੁਰਸਕਾਰ | signature = | website = | portaldisp = }} '''ਫ਼ਹਿਮੀਦਾ ਰਿਆਜ਼''' ({{Lang-ur|فہمیدہ ریاض|translit=Fahmīda Riyāż|label=[[ਉਰਦੂ]]}}, {{Lang-en|Fahmida Riaz|label=[[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]}}; 28 ਜੁਲਾਈ 1946 – 22 ਨਵੰਬਰ 2018) [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਦੀ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਉਰਦੂ ਲੇਖਕ, [[ਕਵੀ]], ਅਤੇ ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਕਾਰਕੁਨ ਸੀ। ਫ਼ਹਿਮੀਦਾ ਰਿਆਜ਼ ਦਾ ਜਨਮ 28 ਜੁਲਾਈ 1945 ਨੂੰ ਮੇਰਠ ਹੋਇਆ। ਲੰਮੀ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ (ਉਹ 22 ਨਵੰਬਰ, 2018) ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਬੁਨਿਆਦ ਤੌਰ ’ਤੇ ਫਹਮੀਦਾ ਰਿਆਜ਼ ਨੂੰ ਤਰਕਪਸੰਦ ਲਹਿਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰਾ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਮੌਲਿਕ ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਕਾਰਨ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਸਥਾਨ ਵਿਲੱਖਣ ਹੈ।ਉਸ ਨੇ ਗ਼ਲਪ ਤੇ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀਆਂ ਪੰਦਰਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ। ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪੀਪਲਜ਼ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਤੇਵਰਾਂ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਤਿੱਖੇਪਣ ਕਰਕੇ ਫਹਮੀਦਾ ਰਿਆਜ਼ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਮੌਲਾਨਿਆਂ ਦੇ ਜਬਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਜ਼ਿਆ-ਉਲ-ਹੱਕ ਦੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਵਤਨ ਛੱਡਣਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਕਈ ਵਰ੍ਹੇ ਜਲਾਵਤਨੀ ਵਿੱਚ ਗੁਜ਼ਾਰਨੇ ਪਏ। ਲਗਭਗ 6 ਵਰ੍ਹੇ ਉਹ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਰਹੀ ਅਤੇ ਜਾਮੀਆ ਮਿਲੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ। ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ਬੜੀ ਡੂੰਘੀ ਤੇ ਨਿੱਘ ਭਰੀ ਸੀ। ਫਹਮੀਦਾ ਰਿਆਜ਼ ਨੇ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਲੀਹਾਂ ਉੱਤੇ ਉੱਭਰ ਰਹੀ ਸੌੜੀ ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਨਕਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪਛਾਣਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਨਜ਼ਮ ਕਹੀ: {{Cquote | quote = ਤੁਮ ਬਿਲਕੁਲ ਹਮ ਜੈਸੇ ਨਿਕਲੇ<br>ਅਬ ਤਕ ਕਹਾਂ ਛਿਪੇ ਥੇ ਭਾਈ। }} ਤੇ ਫਿਰ ਬੜੇ ਵਿਅੰਗ ਨਾਲ ਇਹ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਿਸ ਸੌੜੀ ਸਿਆਸਤ ਤੇ ਜ਼ਹਾਲਤ ਦੀ ਦਲਦਲ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਫਸਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਵੀ ਉਸੇ ਵਿੱਚ ਫਸਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਜ਼ਮ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਅੱਗੇ ਵਿਅੰਗ ਕਸਿਆ: {{Cquote | quote = ਵੋ ਮੂਰਖਤਾ, ਵੋ ਘਾਮੜਪਣ<br>ਜਿਸਮੇਂ ਹਮਨੇ ਸਦੀ ਗਵਾਈ।<br>ਆਖ਼ਰ ਪਹੁੰਚੀ ਦੁਆਰ ਤੁਮਹਾਰੇ,<br>ਅਰੇ ਵਧਾਈ, ਬਹੁਤ ਵਧਾਈ। }} ਫਹਮੀਦਾ ਰਿਆਜ਼ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਆਜ਼ਾਦ ਇਨਸਾਨ ਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਔਰਤ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਦੀ ਵੀ ਜੰਜ਼ੀਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਅਹਿਮਦ ਨਦੀਮ ਕਾਸਮੀ, ਫ਼ੈਜ਼ ਅਹਿਮਦ ਫੈਜ਼, ਪ੍ਰਵੀਨਾ ਸ਼ਾਕਿਰ ਤੇ ਹੋਰ ਉਰਦੂ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਵਾਂਗ ਉਸ ਨੇ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦਾ ਪਰਚਮ ਬੁਲੰਦ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਦੇਣ ਤੇ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਭੁਲਾਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ।<ref>{{Cite news|url=https://www.punjabitribuneonline.com/2018/11/%E0%A8%85%E0%A8%B2%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%AB%E0%A8%B9%E0%A8%AE%E0%A9%80%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%B0%E0%A8%BF%E0%A8%86%E0%A8%9C%E0%A8%BC-%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%86-%E0%A8%A4/|title=ਅਲਵਿਦਾ ਫਹਮੀਦਾ ਰਿਆਜ਼: ਕਿਆ ਤੁਮ ਪੂਰਾ ਚਾਂਦ ਨਾ ਦੇਖੋਗੇ - Tribune Punjabi|date=2018-11-22|work=Tribune Punjabi|access-date=2018-11-24|language=en-US}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==ਰਚਨਾਵਾਂ== ===[[ਉਰਦੂ]]=== *'' ਬਦਨ ਦਰੀਦਾ'' (ਕਵਿਤਾ, 1973) *''ਅਪਨਾ ਜੁਰਮ ਸਾਬਿਤ ਹੈ'' (ਕਵਿਤਾ, 1988) *'' ਪਥਰ ਕੀ ਜ਼ਬਾਨ'' (ਕਵਿਤਾ) *'' ਧੂਪ'' (ਕਵਿਤਾ) *''ਹਮਰਕਾਬ'' (ਕਵਿਤਾ) *''ਮਿੱਟੀ ਕੀ ਮੂਰਤ'' (ਕਵਿਤਾ) *''ਖ਼ੱਤ-ਏ-ਮਰਮੂਜ਼'' (ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ) *''ਗੋਦਾਵਰੀ'' (ਛੋਟਾ ਨਾਵਲ) * ''ਜ਼ਿੰਦਾ ਬਹਾਰ'' (ਨਾਵਲ) *''ਅਧੂਰਾ ਆਦਮੀ'' (ਨਾਵਲ) *''ਕਰਾਚੀ'' (ਨਾਵਲ) *''ਗੁਲਾਬੀ ਕਬੂਤਰ'' *''ਆਦਮੀ ਕੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ'' *''ਖੁਲੇ ਦਰੀਚੇ ਸੇ'' ===[[ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਹਿੰਦੀ]]=== *''ਕਯਾ ਤੁਮ ਪੂਰਾ ਚੰਦ ਨਾ ਦੇਖੋਗੇ'' ===[[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲੀ|ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]=== *''Four Walls And A Black Veil'' (ਕਵਿਤਾ, ਉਰਦੂ ਤੋਂ ਅਨੁਵਾਦ, 2005) *''Reflections in a Cracked Mirror'' (ਨਾਵਲ, ਉਰਦੂ ਤੋਂ ਅਨੁਵਾਦ, 2001) *''Zinda Bahar Lane'' (ਨਾਵਲ, ਉਰਦੂ ਤੋਂ ਅਨੁਵਾਦ, 2000) *''Pakistan Literature and Society'' (ਕ੍ਰਿਟੀਕਲ ਸਟੱਡੀ, 1986) ===ਹੋਰ=== *'' ਹਲਕਾ ਮੇਰੀ ਜ਼ੰਜੀਰ ਕਾ'' (ਸਿੰਧੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਉਰਦੂ ਅਨੁਵਾਦ) ==ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਰਦੂ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਲੇਖਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਉਰਦੂ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਵੀ]] 62hkwe6noy1wynuuzqsrobusajglfgm 0 38809 812376 811800 2025-07-03T00:46:04Z LNTG 55383 812376 wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder | name = ਵਰਾਹਗਿਰੀ ਵੇਂਕਟ ਗਿਰੀ | image = VV Giri 1974 stamp of India.jpg | imagesize = | smallimage = | caption = | office = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ|ਭਾਰਤ ਦੇ ਚੌਥੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]] | vicepresident = [[ਗੋਪਾਲ ਸਵਰੂਪ ਪਾਠਕ]] | term_start = 24 ਅਗਸਤ 1969 | term_end = 24 ਅਗਸਤ 1974 | predecessor = [[ਮੁਹੰਮਦ ਹਿਦਾਇਤੁੱਲਾਹ]] | successor = [[ਫਖਰੁੱਦੀਨ ਅਲੀ ਅਹਿਮਦ]] | office2 = ਕਾਰਜਕਾਰੀ <br/>[[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ|ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]] | term_start2 = 3 ਮਈ 1969 | term_end2 = 20 ਜੁਲਾਈ 1969 | predecessor2 = [[ਡਾਕਟਰ ਜਾਕਿਰ ਹੁਸੈਨ|ਜਾਕਿਰ ਹੁਸੈਨ]] | successor2 = [[ਮੁਹੰਮਦ ਹਿਦਾਇਤੁੱਲਾਹ]] | office3 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਪਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ|ਭਾਰਤ ਦੇ ਤੀਸਰੇ ਉਪਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]] | president3 = [[ਡਾਕਟਰ ਜਾਕਿਰ ਹੁਸੈਨ|ਜਾਕਿਰ ਹੁਸੈਨ]] | term_start3 = 13 ਮਈ 1967 | term_end3 = 3 ਮਈ 1969 | predecessor3 = [[ਡਾਕਟਰ ਜਾਕਿਰ ਹੁਸੈਨ|ਜਾਕਿਰ ਹੁਸੈਨ]] | successor3 = [[ਗੋਪਾਲ ਸਵਰੂਪ ਪਾਠਕ]] | birth_date = {{ birth date | 1894 | 8 | 10 | df = y }} | birth_place = [[ਬਰਹਮਪੁਰ]], [[ਗੰਜਾਮ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]], [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]] | death_date = {{death date and age | 1980 | 6 | 23 | 1894 | 8 | 10 | df = y}} | death_place = [[ਚੇਨਈ|ਮਦਰਾਸ]], [[ਤਮਿਲ ਨਾਡੁ]] | nationality = ਭਾਰਤੀ | party = ਨਿਰਦਲੀ | spouse = ਸਰਸਵਤੀ ਬਾਈ }} ਵਰਾਹਗਿਰੀ ਵੇਂਕਟ ਗਿਰੀ ਜਾਂ ਵੀ ਵੀ ਗਿਰੀ (10 ਅਗਸਤ 1894 - 23 ਜੂਨ 1980) [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ ਚੌਥੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ [[ਬਰਹਮਪੁਰ]], [[ਉੜੀਸਾ|ਓਡੀਸ਼ਾ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ==ਸਿੱਖਿਆ== [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਮੰਗਦੇ ਸਫ਼ੇ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1894]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਰਤਨ ਦੇ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1880]] 3cogd8ba87w9gf7r44oszzkbd16hjuw 0 45821 812381 811795 2025-07-03T03:21:15Z LNTG 55383 [[Special:Contributions/37.61.112.49|37.61.112.49]] ([[User talk:37.61.112.49|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀ ਸੋਧ [[Special:Diff/811795|811795]] ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰੋ 812381 wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder |name =ਗੁਲਜਾਰੀ ਲਾਲ ਨੰਦਾ |image = Gulzarilal Nanda.jpg |imagesize = 148px |office = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ]]<br/><small>ਕਾਰਜਕਾਰੀ</small> |president = [[ਸਰਵੇਪੱਲੀ ਰਾਧਾਕ੍ਰਿਸ਼ਣਨ|ਸਰਵੇਪਾਲੀ ਰਾਧਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ]] |term_start = 11 ਜਨਵਰੀ 1966 |term_end = 24 ਜਨਵਰੀ 1966 |predecessor = [[ਲਾਲ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ|ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ]] |successor = [[ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ]] |term_start2 = 27 ਮਈ 1964 |term_end2 = 9 ਜੂਨ 1964 |president2 = [[ਸਰਵੇਪੱਲੀ ਰਾਧਾਕ੍ਰਿਸ਼ਣਨ|ਸਰਵੇਪਾਲੀ ਰਾਧਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ]] |predecessor2 = [[ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ]] |successor2 = [[ਲਾਲ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ|ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ]] |office3 = [[ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ (ਭਾਰਤ)|ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ]] |primeminister3 = [[ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ]]<br/>[[ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ]]<br/>[[ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ]] |term_start3 = 29 ਅਗਸਤ 1963 |term_end3 = 14 ਨਵੰਬਰ 1966 |predecessor3 = [[ਲਾਲ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ|ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ]] |successor3 = [[ਯਸ਼ਵੰਤ ਰਾਓ ਚਵਾਨ]] |birth_date = {{birth date|1898|7|4|df=y}} |birth_place = [[ਸਿਆਲਕੋਟ]], [[ਪੰਜਾਬ ਸੂਬਾ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ)|ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੂਬੇ]], [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]] <br/> (ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ) |death_date = {{death date and age|1998|1|15|1898|7|4|df=y}} |death_place = [[ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ]], [[ਗੁਜਰਾਤ]], ਭਾਰਤ |party = [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |alma_mater = [[ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] | spouse =ਲਕਸ਼ਮੀ | relations = | children = 2 ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ 1 ਧੀ | parents = |}} '''ਗੁਲਜਾਰੀ ਲਾਲ ਨੰਦਾ''' (4 ਜੁਲਾਈ 1898 - 15 ਜਨਵਰੀ 1998) ਲੇਬਰ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦਾ ਮਾਹਿਰ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਅਤੇ [[ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰੀ]] ਸੀ। ਉਹ 1964 ਵਿੱਚ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ 1966 ਵਿੱਚ ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਦੋ ਵਾਰੀ ਥੋੜੇ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ। ਸੱਤਾਧਾਰੀ [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] ਦੀ ਸੰਸਦੀ ਪਾਰਟੀ ਵਲੋਂ ਨਵਾਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਚੁਣੇ ਜਾਣ ਬਾਅਦ ਉਹ ਹਟ ਗਏ। 1997 ਵਿੱਚ, [[ਭਾਰਤ ਰਤਨ]], ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{cite book|author=Disha Experts|title=General Awareness for SSC Exams - CGL/ CHSL/ MTS/ GD Constable/ Stenographer|url=https://books.google.com/books?id=NrctDwAAQBAJ&pg=SL2-PA90|date=10 July 2017|publisher=Disha Publications|isbn=978-93-86323-29-3|page=2}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1898]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1998]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਰਤਨ ਦੇ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ]] 8di5lxwxl11k62g2fbfmxz9umrx6fs3 0 47898 812385 463537 2025-07-03T06:51:21Z Rojiblancos 55268 https://www.athletic-club.eus/ 812385 wikitext text/x-wiki {{Infobox football club | clubname = ਅਥਲੈਟਿਕ ਬਿਲਬੂ | image = [[ਤਸਵੀਰ:Club Athletic Bilbao logo.png|185px]] | fullname = ਅਥਲੈਟਿਕ ਕਲੱਬ ਬਿਲਬੂ | nickname = ਲੋਸ ਲਿਓਨੇਸ | founded = 1898<ref name="soccerway">[http://int.soccerway.com/teams/spain/athletic-club/2019/ brief info]</ref> | ground = [[ਸਨ ਮਾਮੇਸ ਸਟੇਡੀਅਮ (2013)|ਸਨ ਮਾਮੇਸ]], <br />[[ਬਿਲਬੂ]] | capacity = 53,289<ref name="capacity">[http://www.uefa.com/MultimediaFiles/Download/competitions/General/02/14/49/29/2144929_DOWNLOAD.pdf UEFA EURO 2020 Evaluation Report]</ref> | chrtitle = ਪ੍ਰਧਾਨ | chairman = ਜੋਸੁ ਉਰੁਤੀ | manager = ਅਰਲੈਸਟੋ ਵਲਵਰਦੇ | league = [[ਲਾ ਲੀਗ]] | website = http://www.athletic-club.net/web/main.asp?a=0&b=0&c=0&d=0&idi=2 | pattern_la1=_ab1415h | pattern_b1=_ab1415h | pattern_ra1=_ab1415h | pattern_sh1=_red_stripes | pattern_so1= | leftarm1=FFFFFF | body1=FFFFFF | rightarm1=FFFFFF | shorts1=000000 | socks1=000000 | pattern_la2=_ab1415a | pattern_b2=_ab1415a | pattern_ra2=_ab1415a | pattern_sh2=_red_stripes | pattern_so2= | leftarm2=000000 | body2=000000 | rightarm2=000000 | shorts2=FFFFFF | socks2=FD0000 }} '''ਅਥਲੈਟਿਕ ਕਲੱਬ ਬਿਲਬੂ''', ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸਪੇਨੀ ਫੁੱਟਬਾਲ ਕਲੱਬ ਹੈ, ਇਹ [[ਬਿਲਬੂ]], [[ਸਪੇਨ]] ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ [[ਸਨ ਮਾਮੇਸ ਸਟੇਡੀਅਮ (2013)|ਸਨ ਮਾਮੇਸ]], [[ਬਿਲਬੂ]] ਅਧਾਰਿਤ ਕਲੱਬ ਹੈ<ref name="soccerway"/>, ਜੋ ਲਾ-ਲੀਗ ਵਿੱਚ ਖੇਡਦਾ ਹੈ। {{-}} ==ਕਿੱਟ ਦਾ ਵਿਕਾਸ== {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" style="background:#f9f9f9; border:1px #aaa solid; border-collapse:collapse; font-size:90%; text-align:center;" |- style="background:#d30b16; text-align:center; color:white;" ! style="width:100px;"|'''1903''' ! style="width:100px;"|'''1910''' ! style="width:100px;"|'''1913''' ! style="width:100px;"|'''1950''' ! style="width:100px;"|'''1970''' ! style="width:100px;"|'''1982''' ! style="width:100px;"|'''1996''' ! style="width:100px;"|'''2004''' ! style="width:100px;"|'''2015''' |- align=center |[[File:Athletic kit1903.png]] |[[File:Athletic kit1910.png]] |[[File:Athletic kit1913.png]] |[[File:Athletic kit1950.png]] |[[File:Athletic kit1975.png]] |[[File:Athletic kit1980.png]] |[[File:Athletic kit1990s.png]] |[[File:Athletic kit2000s.png]] |{{Football kit|pattern_la=_athletic1516h|pattern_b=_athletic1516h|pattern_ra=_athletic1516h|pattern_sh=_white_stripes|pattern_so=_redtop|leftarm=F42122|body=F42122|rightarm=F42122|shorts=000000|socks=000000}} |} == ਸ਼ਰਟ ਸਪਾਂਸਰ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਣਕਾਰ == {| class="wikitable" style="text-align: center" |- !ਕਾਲ<ref name=kit>http://www.athletic-club.net/pdfsrevista/234.pdf</ref> ![[ਕਿੱਟ (ਫੁੱਟਬਾਲ)|ਕਿੱਟ]] ਦਾ ਨਿਰਮਾਣਕਾਰ<ref name=kit/> !ਸ਼ਰਟ ਸਪਾਂਸਰ<ref name=kit/> |- |1982–1990 || [[ਐਡੀਡਾਸ]] |rowspan=4|<small>''ਕੋਈ ਨਹੀਂ''</small> |- |1990–1999 || [[ਕੱਪਾ (ਕੰਪਨੀ)|ਕੱਪਾ]] |- |1999–2001 || [[ਐਡੀਡਾਸ]] |- |2001–2008 |rowspan=2|100% Athletic |- |2008–2009 |rowspan=3|[[ਪੈਟਰੋਨੌਰ]] |- |2009–2013 ||[[ਉਮਬਰੋ]] |- |2013– |rowspan=2|[[ਨਾਈਕ, ਇੰਕ|ਨਾਈਕ]] |} == ਸਨਮਾਨ== === ਮਰਦਾਂ ਦਾ ਫੁੱਟਬਾਲ === ===ਘਰੇਲੂ=== *'''[[ਲਾ ਲੀਗਾ]] (8):''' [[1929–30 ਲਾ ਲੀਗਾ|1929–30]], [[1930–31 ਲਾ ਲੀਗਾ|1930–31]], [[1933–34 ਲਾ ਲੀਗਾ|1933–34]], [[1935–36 ਲਾ ਲੀਗਾ|1935–36]], [[1942–43 ਲਾ ਲੀਗਾ|1942–43]], [[1955–56 ਲਾ ਲੀਗਾ|1955–56]], [[1982–83 ਲਾ ਲੀਗਾ|1982–83]], [[1983–84 ਲਾ ਲੀਗਾ|1983–84]] *''' [[ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ]] (24):''' [[1903 ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ|1903]], [[1904 ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ|1904]], [[1910 ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ|1910]], [[1911 ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ|1911]], [[1914 ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ|1914]], [[1915 ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ|1915]], [[1916 ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ|1916]], [[1921 ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ|1921]], [[1923 ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ|1923]], [[1930 ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ|1930]], [[1931 ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ|1931]], [[1932 ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ|1932]], [[1933 Copa del Presidente de la República|1933]], [[1943 Copa del Generalísimo|1943]], [[1944 Copa del Generalísimo|1944]], [[1944–45 Copa del Generalísimo|1944–45]], [[1949–50 Copa del Generalísimo|1949–50]], [[1955 Copa del Generalísimo|1955]], [[1956 Copa del Generalísimo|1956]], [[1958 Copa del Generalísimo|1958]], [[1969 Copa del Generalísimo|1969]], [[1972–73 Copa del Generalísimo|1972–73]], [[1983–84 Copa del Rey|1983–84]]{{refn|The number of Copa wins ''Athletic Club'' have been credited with is disputed. The 1902 competition was won by ''Bizcaya'', a team made up of players from ''Athletic Club'' and ''Bilbao FC''. In 1903 these two clubs merged as ''Athletic Club''. The 1902 cup is on display in the Athletic museum [http://www.rsssf.com/tabless/spancup1902.html] and the club includes it in its own [http://www.athletic-club.eus/en/honours.html honour list]. However LFP and [[Royal Spanish Football Federation|RFEF]] official statistics do not include this as an Athletic win.''|group = note}}, 2023-24 *'''[[ਸੁਪਰਕੋਪਾ ਦੇ ਐਸਪਾਨਾ]] (3):''' 1984,<ref>Won [[Copa del Rey]] and [[La Liga]].</ref> [[2015 Supercopa de España|2015]], 2021 *'''[[ਕੋਪਾ ਏਵਾ ਦੁਆਰਤੇ]] (1):'''<ref>Note:"Eva Duarte Cup" competition was the predecessor of the current "Spanish Supercup", because they face the league champion against the champion of the "Copa del Rey".</ref> 1950<ref>The [[Copa Eva Duarte]] was only recognized and organized with that name by the RFEF from 1947 until 1953, and therefore Athletic Bilbao's runners-up medal in the "Copa de Oro Argentina" of 1945 is not included in this count.</ref> === ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਫੁੱਟਬਾਲ === *'''[[ਪ੍ਰੀਮੇਰਾ ਡਿਵੀਜ਼ਨ (ਔਰਤਾਂ)|ਪ੍ਰੀਮੇਰਾ ਡਿਵੀਜ਼ਨ]] (5):''' [[2002–03 Superliga Femenina|2002–03]], [[2003–04 Superliga Femenina|2003–04]], [[2004–05 Superliga Femenina|2004–05]], [[2006–07 Superliga Femenina|2006–07]], [[2015–16 Primera División (women)|2015–16]]. ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ== {{Commons category|Athletic Club de Bilbao|ਅਥਲੇਟਿਕ ਕਲੱਬ ਬਿਲਬੂ}} *[http://www.athletic-club.net/ ਅਥਲੇਟਿਕ ਕਲੱਬ ਬਿਲਬੂ ਦੀ ਅਧਿਕਾਰਕ ਵੈੱਬਸਾਈਟ] *[http://www.sanmames.org/ ਸਨ ਮਾਮੇਸ ਸਟੇਡੀਅਮ] {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਪੇਨ ਦੇ ਫੁੱਟਬਾਲ ਕਲੱਬ]] rwfn3wuot4x2t985odubj6gq45wxodl 812386 812385 2025-07-03T06:52:02Z Rojiblancos 55268 https://www.laliga.com/ 812386 wikitext text/x-wiki {{Infobox football club | clubname = ਅਥਲੈਟਿਕ ਬਿਲਬੂ | image = [[ਤਸਵੀਰ:Club Athletic Bilbao logo.png|185px]] | fullname = ਅਥਲੈਟਿਕ ਕਲੱਬ ਬਿਲਬੂ | nickname = ਲੋਸ ਲਿਓਨੇਸ | founded = 1898. 07. 18<ref name="soccerway">[http://int.soccerway.com/teams/spain/athletic-club/2019/ brief info]</ref> | ground = [[ਸਨ ਮਾਮੇਸ ਸਟੇਡੀਅਮ (2013)|ਸਨ ਮਾਮੇਸ]], <br />[[ਬਿਲਬੂ]] | capacity = 53,289<ref name="capacity">[http://www.uefa.com/MultimediaFiles/Download/competitions/General/02/14/49/29/2144929_DOWNLOAD.pdf UEFA EURO 2020 Evaluation Report]</ref> | chrtitle = ਪ੍ਰਧਾਨ | chairman = ਜੋਸੁ ਉਰੁਤੀ | manager = ਅਰਲੈਸਟੋ ਵਲਵਰਦੇ | league = [[ਲਾ ਲੀਗ]] | website = http://www.athletic-club.net/web/main.asp?a=0&b=0&c=0&d=0&idi=2 | pattern_la1 = _ab1415h | pattern_b1 = _ab1415h | pattern_ra1 = _ab1415h | pattern_sh1 = _red_stripes | pattern_so1 = | leftarm1 = FFFFFF | body1 = FFFFFF | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = 000000 | socks1 = 000000 | pattern_la2 = _ab1415a | pattern_b2 = _ab1415a | pattern_ra2 = _ab1415a | pattern_sh2 = _red_stripes | pattern_so2 = | leftarm2 = 000000 | body2 = 000000 | rightarm2 = 000000 | shorts2 = FFFFFF | socks2 = FD0000 }} '''ਅਥਲੈਟਿਕ ਕਲੱਬ ਬਿਲਬੂ''', ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸਪੇਨੀ ਫੁੱਟਬਾਲ ਕਲੱਬ ਹੈ, ਇਹ [[ਬਿਲਬੂ]], [[ਸਪੇਨ]] ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ [[ਸਨ ਮਾਮੇਸ ਸਟੇਡੀਅਮ (2013)|ਸਨ ਮਾਮੇਸ]], [[ਬਿਲਬੂ]] ਅਧਾਰਿਤ ਕਲੱਬ ਹੈ<ref name="soccerway"/>, ਜੋ ਲਾ-ਲੀਗ ਵਿੱਚ ਖੇਡਦਾ ਹੈ। {{-}} ==ਕਿੱਟ ਦਾ ਵਿਕਾਸ== {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" style="background:#f9f9f9; border:1px #aaa solid; border-collapse:collapse; font-size:90%; text-align:center;" |- style="background:#d30b16; text-align:center; color:white;" ! style="width:100px;"|'''1903''' ! style="width:100px;"|'''1910''' ! style="width:100px;"|'''1913''' ! style="width:100px;"|'''1950''' ! style="width:100px;"|'''1970''' ! style="width:100px;"|'''1982''' ! style="width:100px;"|'''1996''' ! style="width:100px;"|'''2004''' ! style="width:100px;"|'''2015''' |- align=center |[[File:Athletic kit1903.png]] |[[File:Athletic kit1910.png]] |[[File:Athletic kit1913.png]] |[[File:Athletic kit1950.png]] |[[File:Athletic kit1975.png]] |[[File:Athletic kit1980.png]] |[[File:Athletic kit1990s.png]] |[[File:Athletic kit2000s.png]] |{{Football kit|pattern_la=_athletic1516h|pattern_b=_athletic1516h|pattern_ra=_athletic1516h|pattern_sh=_white_stripes|pattern_so=_redtop|leftarm=F42122|body=F42122|rightarm=F42122|shorts=000000|socks=000000}} |} == ਸ਼ਰਟ ਸਪਾਂਸਰ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਣਕਾਰ == {| class="wikitable" style="text-align: center" |- !ਕਾਲ<ref name=kit>http://www.athletic-club.net/pdfsrevista/234.pdf</ref> ![[ਕਿੱਟ (ਫੁੱਟਬਾਲ)|ਕਿੱਟ]] ਦਾ ਨਿਰਮਾਣਕਾਰ<ref name=kit/> !ਸ਼ਰਟ ਸਪਾਂਸਰ<ref name=kit/> |- |1982–1990 || [[ਐਡੀਡਾਸ]] |rowspan=4|<small>''ਕੋਈ ਨਹੀਂ''</small> |- |1990–1999 || [[ਕੱਪਾ (ਕੰਪਨੀ)|ਕੱਪਾ]] |- |1999–2001 || [[ਐਡੀਡਾਸ]] |- |2001–2008 |rowspan=2|100% Athletic |- |2008–2009 |rowspan=3|[[ਪੈਟਰੋਨੌਰ]] |- |2009–2013 ||[[ਉਮਬਰੋ]] |- |2013– |rowspan=2|[[ਨਾਈਕ, ਇੰਕ|ਨਾਈਕ]] |} == ਸਨਮਾਨ== === ਮਰਦਾਂ ਦਾ ਫੁੱਟਬਾਲ === ===ਘਰੇਲੂ=== *'''[[ਲਾ ਲੀਗਾ]] (8):''' [[1929–30 ਲਾ ਲੀਗਾ|1929–30]], [[1930–31 ਲਾ ਲੀਗਾ|1930–31]], [[1933–34 ਲਾ ਲੀਗਾ|1933–34]], [[1935–36 ਲਾ ਲੀਗਾ|1935–36]], [[1942–43 ਲਾ ਲੀਗਾ|1942–43]], [[1955–56 ਲਾ ਲੀਗਾ|1955–56]], [[1982–83 ਲਾ ਲੀਗਾ|1982–83]], [[1983–84 ਲਾ ਲੀਗਾ|1983–84]] *''' [[ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ]] (24):''' [[1903 ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ|1903]], [[1904 ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ|1904]], [[1910 ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ|1910]], [[1911 ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ|1911]], [[1914 ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ|1914]], [[1915 ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ|1915]], [[1916 ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ|1916]], [[1921 ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ|1921]], [[1923 ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ|1923]], [[1930 ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ|1930]], [[1931 ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ|1931]], [[1932 ਕੋਪਾ ਡੇਲ ਰੇ|1932]], [[1933 Copa del Presidente de la República|1933]], [[1943 Copa del Generalísimo|1943]], [[1944 Copa del Generalísimo|1944]], [[1944–45 Copa del Generalísimo|1944–45]], [[1949–50 Copa del Generalísimo|1949–50]], [[1955 Copa del Generalísimo|1955]], [[1956 Copa del Generalísimo|1956]], [[1958 Copa del Generalísimo|1958]], [[1969 Copa del Generalísimo|1969]], [[1972–73 Copa del Generalísimo|1972–73]], [[1983–84 Copa del Rey|1983–84]]{{refn|The number of Copa wins ''Athletic Club'' have been credited with is disputed. The 1902 competition was won by ''Bizcaya'', a team made up of players from ''Athletic Club'' and ''Bilbao FC''. In 1903 these two clubs merged as ''Athletic Club''. The 1902 cup is on display in the Athletic museum [http://www.rsssf.com/tabless/spancup1902.html] and the club includes it in its own [http://www.athletic-club.eus/en/honours.html honour list]. However LFP and [[Royal Spanish Football Federation|RFEF]] official statistics do not include this as an Athletic win.''|group = note}}, 2023-24 *'''[[ਸੁਪਰਕੋਪਾ ਦੇ ਐਸਪਾਨਾ]] (3):''' 1984,<ref>Won [[Copa del Rey]] and [[La Liga]].</ref> [[2015 Supercopa de España|2015]], 2021 *'''[[ਕੋਪਾ ਏਵਾ ਦੁਆਰਤੇ]] (1):'''<ref>Note:"Eva Duarte Cup" competition was the predecessor of the current "Spanish Supercup", because they face the league champion against the champion of the "Copa del Rey".</ref> 1950<ref>The [[Copa Eva Duarte]] was only recognized and organized with that name by the RFEF from 1947 until 1953, and therefore Athletic Bilbao's runners-up medal in the "Copa de Oro Argentina" of 1945 is not included in this count.</ref> === ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਫੁੱਟਬਾਲ === *'''[[ਪ੍ਰੀਮੇਰਾ ਡਿਵੀਜ਼ਨ (ਔਰਤਾਂ)|ਪ੍ਰੀਮੇਰਾ ਡਿਵੀਜ਼ਨ]] (5):''' [[2002–03 Superliga Femenina|2002–03]], [[2003–04 Superliga Femenina|2003–04]], [[2004–05 Superliga Femenina|2004–05]], [[2006–07 Superliga Femenina|2006–07]], [[2015–16 Primera División (women)|2015–16]]. ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ== {{Commons category|Athletic Club de Bilbao|ਅਥਲੇਟਿਕ ਕਲੱਬ ਬਿਲਬੂ}} *[http://www.athletic-club.net/ ਅਥਲੇਟਿਕ ਕਲੱਬ ਬਿਲਬੂ ਦੀ ਅਧਿਕਾਰਕ ਵੈੱਬਸਾਈਟ] *[http://www.sanmames.org/ ਸਨ ਮਾਮੇਸ ਸਟੇਡੀਅਮ] {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਪੇਨ ਦੇ ਫੁੱਟਬਾਲ ਕਲੱਬ]] fcqu11qkasrvn2a2jit04tcl2lfcfzk 0 51228 812379 811862 2025-07-03T03:20:42Z LNTG 55383 rvv 812379 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | honorific-prefix = ਬੰਗਬੰਧੂ | name = ਸ਼ੇਖ਼ ਮੁਜੀਬੁਰ ਰਹਿਮਾਨ | native_name = শেখ মুজিবুর রহমান | native_name_lang = bn | image = Sheikh Mujibur Rahman in 1950.jpg | imagesize = 250px | office = [[ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]] | primeminister = [[ਤਾਜੁੱਦੀਨ ਅਹਿਮਦ]] | term_start = 11 ਅਪਰੈਲ 1971 | term_end = 12 ਜਨਵਰੀ 1972 | predecessor = ਪਦਵੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ | successor = [[ਸਈਦ ਨਜ਼ਰੁਲ ਇਸਲਾਮ|ਨਜ਼ਰੁਲ ਇਸਲਾਮ]] <small>(ਐਕਟਿੰਗ)</small> | office2 = [[ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦਾ ਦੂਜਾ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ]] | president2 = [[ਅਬੂ ਸਈਦ ਚੌਧਰੀ]]<br>[[ਮੁਹੰਮਦ ਮੁਹੰਮਦੁੱਲਾ]] | term_start2 = 12 ਜਨਵਰੀ 1972 | term_end2 = 24 ਜਨਵਰੀ 1975 | predecessor2 = [[ਤਾਜੁੱਦੀਨ ਅਹਿਮਦ]] | successor2 = [[ਮੁਹੰਮਦ ਮਨਸੂਰ ਅਲੀ]] | office3 = [[ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦਾ ਚੌਥਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]] | primeminister3 = [[ਮੁਹੰਮਦ ਮਨਸੂਰ ਅਲੀ]] | term_start3 = 25 ਜਨਵਰੀ 1975 | term_end3 = 15 ਅਗਸਤ 1975 | predecessor3 = [[ਮੁਹੰਮਦ ਮੁਹੰਮਦੁੱਲਾ]] | successor3 = [[Khondaker Mostaq Ahmad]] | birth_date = {{Birth date|df=yes|1920|3|17}} | birth_place = [[ਟੁੰਗੀਪਾਰਾ ਉਪਾਜ਼ਿਲਾ|ਟੁੰਗੀਪਾਰਾ]], [[ਬੰਗਾਲ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ]], [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]] <br/> (ਹੁਣ [[ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ]]) | death_date = {{Death date and age|df=yes|1975|8|15|1920|3|17}} | death_place = [[ਢਾਕਾ]], ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ | party = [[ਬਕਸਾਲ|ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਕ੍ਰਿਸ਼ਕ ਸ਼੍ਰਮਿਕ ਅਵਾਮੀ ਲੀਗ]] <small>(1975)</small> | otherparty = [[ਕੁੱਲ-ਹਿੰਦ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ]] <small>(1949 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ)</small><br>[[ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਅਵਾਮੀ ਲੀਗ|ਅਵਾਮੀ ਲੀਗ]] <small>(1949–1975)</small> | spouse = ਸ਼ੇਖ਼ ਫਾਜ਼ਿਲਾਤੁੰਨੇਸਾ ਮੁਜੀਬ | children = [[ਸ਼ੇਖ਼ ਹਸੀਨਾ]]<br>ਸ਼ੇਖ਼ ਰੇਹਾਨਾ<br>ਸ਼ੇਖ਼ ਕਮਲ<br>ਸ਼ੇਖ਼ ਜਮਾਲ<br>ਸ਼ੇਖ਼ ਰਸੇਲ | alma_mater = [[ਮੌਲਾਨਾ ਆਜ਼ਾਦ ਕਾਲਜ]]<br>[[ਢਾਕਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] | religion = [[ਇਸਲਾਮ]] | nationality = ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ੀ }} '''ਸ਼ੇਖ਼ ਮੁਜੀਬੁਰ ਰਹਿਮਾਨ''' ([[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲੀ|ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: Shekh Mujibur Rôhman; {{lang-bn|শেখ মুজিবুর রহমান}}), (17 ਮਾਰਚ 1920 - 15 ਅਗਸਤ 1975) [[ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼]] ਮਸ਼ਹੂਰ ਬੰਗਾਲੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਆਗੂ ਸੀ।<ref>[http://archive.thedailystar.net/newDesign/news-details.php?nid=150738 The founder of Bangladesh] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131023060257/http://archive.thedailystar.net/newDesign/news-details.php?nid=150738 |date=2013-10-23 }}. Archive.thedailystar.net (15 August 2010). Retrieved on 12 July 2013.</ref> ਉਸ ਨੂੰ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦਾ ਜਨਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ [[ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਅਵਾਮੀ ਲੀਗ|ਅਵਾਮੀ ਲੀਗ]] ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਸ਼ਸਤਰਬੰਦ ਲੜਾਈ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਮੁਕਤੀ ਦਵਾਈ। ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਣੇ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਵੀ ਬਣੇ। ਉਹ ਸ਼ੇਖ ਮੁਜੀਬ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਵੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਬੰਗਬੰਧੂ ਦੀ ਪਦਵੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। 15 ਅਗਸਤ 1975 ਨੂੰ ਫੌਜੀ ਤਖਤਾਪਲਟ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬੰਗਾਲੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ]] gf9zos3ezck2bfs2bfjqlsmsix9hu90 0 68774 812358 712803 2025-07-02T12:03:54Z 2A02:B021:8F06:846A:256B:B011:1B95:F0EB 812358 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Russolo,_Carrà,_Marinetti,_Boccioni_and_Severini_in_front_of_Le_Figaro,_Paris,_9_February_1912.jpg|thumb|300x300px|Futurists Luigi Russolo, Carlo Carrà, Filippo Tommaso Marinetti, Umberto Boccioni and Gino Severini in front of Le Figaro, Paris, February 9, 1912]] '''ਭਵਿੱਖਵਾਦ''' ([[ਇਤਾਲਵੀ ਭਾਸ਼ਾ|Italian]]:<span contenteditable="false"> </span><span lang="it" contenteditable="false">''Futurismo''</span>) ਇੱਕ ਕਲਾਤਮਕ ਅਤੇ [[ਸਮਾਜਕ ਅੰਦੋਲਨ|social movement]] ਸੀ, ਜੋ ਸ਼ੁਰੂ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ [[ਇਟਲੀ]] ਵਿੱਚ ਉਪਜੀ। ਇਹ ਗਤੀ, ਤਕਨਾਲੋਜੀ, ਨੌਜਵਾਨੀ ਅਤੇ ਹਿੰਸਾ ਤੇ ਅਤੇ ਕਾਰ, ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਸ਼ਹਿਰ ਵਰਗੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਤੇ ਜੋਰ ਦਿੰਦੀ ਸੀ। ਇਹ ਖ਼ਾਸਕਰ ਇੱਕ ਇਤਾਲਵੀ ਵਰਤਾਰਾ ਸੀ, ਚਾਹੇ [[ਰੂਸ]], [[ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਿਤੇ ਪੈਰਲਲ ਅੰਦੋਲਨ ਵੀ ਸਨ। ਭਵਿੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਪੇਟਿੰਗ, ਮੂਰਤੀ, ਵਸਰਾਵਿਕਸ, ਗ੍ਰਾਫਿਕ ਡਿਜ਼ਾਇਨ, ਉਦਯੋਗਿਕ ਡਿਜ਼ਾਈਨ, ਅੰਦਰੂਨੀ ਡਿਜ਼ਾਇਨ, ਸ਼ਹਿਰੀ ਡਿਜ਼ਾਇਨ, ਥੀਏਟਰ, ਫਿਲਮ, ਫੈਸ਼ਨ, ਕੱਪੜਾ, ਸਾਹਿਤ, ਸੰਗੀਤ, ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਅਤੇ gastronomy ਸਹਿਤ  ਕਲਾ ਦੇ ਹਰ ਮਾਧਿਅਮ, ਵਿੱਚ ਅਭਿਆਸ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦੀ ਮੁੱਖ ਹਸਤੀਆਂ ਇਤਾਲਵੀ ਫੀਲੀਪੋ ਤੋਮਾਸੋ ਮਾਰਿਨੇੱਤੀ, ਉਮਬੇਰਤੋ ਬੋਸੀਓਨੀ, ਕਾਰਲੋ ਕਾਰਾ, ਗੀਨੋ ਸੇਵੇਰੀਨੀ, ਗਿਆਕੋਮੋ ਬਾਲਾ, ਐਂਤੋਨੀਓ ਸੰਤੇਲੀਆ, ਬਰੂਨੋ ਮੁਨਾਰੀ, ਬੇਨੇਡਾਟਾ ਕਾਪਾ ਅਤੇ ਲੁਇਗੀ ਰੁਸੋਲੋ, ਰੂਸੀ [[ਨਤਾਲੀਆ ਗੋਂਚਾਰੋਵਾ|ਨਤਾਲੀਆ ਗੋਂਚਾਰੋਵਾ]], ਵੇਲੀਮੀਰ ਖਲੇਬਨੀਕੋਵ, ਇਗੋਰਸੇਵੇਰਿਆਨਿਨ, ਡੇਵਿਡ ਬੁਰਲੀਊਕ, ਅਲੇਕਸੀ ਕਰੁਚੇਨਿਖ ਅਤੇ [[ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਮਾਇਕੋਵਸਕੀ|Vladimir Mayakovsky]], ਅਤੇ ਪੁਰਤਗੇਜ਼ੀ ਅਲਮਾਡਾ ਨੇਗਰੀਰੋਸ ਸਨ। ਇਸ ਨੇ ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਟਲੀ ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਅਤੀਤ ਦੇ ਭਾਰ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਾਉਣ ਦਾ ਟੀਚਾ ਰੱਖਿਆ।<ref name="20th-Century art book"><cite class="citation book" contenteditable="false">''The 20th-Century art book.'' </cite></ref> ਘਣਵਾਦ ਨੇ ਇਤਾਲਵੀ ਭਵਿੱਖਵਾਦ ਦੀ ਕਲਾਤਮਕ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।<ref><cite class="citation book" contenteditable="false">Arnason; Harvard, H.; Mansfield, Elizabeth (December 2012). </cite></ref> ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭਵਿੱਖਵਾਦੀ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਮੇਰੀਨੇਤੀ ਦਾ ਭਵਿੱਖਵਾਦ ਦਾ ਮੈਨੀਫੈਸਟੋ,  Boccioni ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਸਪੇਸ ਵਿੱਚ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਦੇ ਵਿਲੱਖਣ ਰੂਪ ਅਤੇ ਬਾਲਾ ਦੀ ਪੇਟਿੰਗ, ਐਬਸਟ੍ਰੈਕਟ ਸਪੀਡ + ਆਵਾਜ਼ (ਤਸਵੀਰ)। ਕੁਝ ਹੱਦ ਤਕ ਭਵਿੱਖਵਾਦ ਨੇ ਕਲਾ ਅੰਦੋਲਨ ਕਲਾ ਡੈਕੋ, ਰਚਨਾਵਾਦ, [[ਪੜਯਥਾਰਥਵਾਦ]], [[ਡਾਡਾ]] ਨੂੰ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਵਧ ਹੱਦ ਤੱਕ Precisionism, Rayonism, ਅਤੇ Vorticism ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ।<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;" contenteditable="false">&#x5B;''<span title="This claim needs references to reliable sources. (February 2015)">citation needed</span>''&#x5D;</sup> [[ਫ੍ਰਾਂਚੈਸਕੋ ਫਿਲਿੱਪੀਨੀ]] [[ਉਮਬਰਤੋ ਬੋਚੋਨੀ]] ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਦੌਰ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਢਲਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹਵਾਲਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ [[ਲੋੰਬਾਰਦੀਆ]] ਦੇ [[ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਜ਼ਾਰੇ]] ਵੱਲ ਰੁਝਾਨ — ਜੋ ਕਿ [[ਖਿਤੀਜੀ ਬਣਾਵਟ]] ਦੇ ਉੱਚੀ ਤਾਕੀਦ, [[ਇਸਤਰੀ ਪਾਤਰ]] ਦੀ ਪੇਸ਼ੀ ਕਸਬਾਈ ਸੰਦਰਭਾਂ ਵਿੱਚ, ਅਤੇ [[ਵਾਤਾਵਰਣਕ ਰੋਸ਼ਨੀ]] ਦੇ ਉਪਯੋਗ ਨਾਲ ਸੰਕੇਤਿਤ ਸੀ — ਨੇ ਬੋਚੋਨੀ ਦੀ [[ਕਲਾ ਦੀ ਤਿਆਰੀ|ਤਿਆਰੀ ਦੇ ਸਮੇਂ]] ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਅਹੰਕਾਰਪੂਰਕ [[ਅਕਾਰਾਤਮਕ ਮਾਡਲ]] ਅਤੇ ਕਾਵਿ-ਕਲਪਨਾਤਮਕ ਆਧਾਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ।<ref>V. Terraroli (ਸੰਪਾਦਕ), ''Francesco Filippini. Catalogo generale delle opere'', Skira, ਮਿਲਾਨੋ, 1999, ਸਫ਼ੇ 112–115।</ref><ref>M. Carrà, ''La pittura moderna in Italia'', Treves, ਮਿਲਾਨੋ, 1919, ਸਫ਼ੇ 34–38।</ref> [[1903]] ਤੋਂ [[1908]] ਤੱਕ, ਭਵਿੱਖਵਾਦ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਮਬਰਤੋ ਬੋਚੋਨੀ ਨੇ ਇੱਕ ਐਸਾ [[ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਿਕੋਣ]] ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਜੋ [[ਪੋਸਟ-ਸਕਾਪਿਲਿਆਤੋ]] [[ਨੈਚਰਲਿਜ਼ਮ (ਕਲਾ)]] ਤੋਂ ਢੇਰ ਸਾਰਾ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਫਿਲਿੱਪੀਨੀ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਐਨਰੀਕੋ ਕ੍ਰਿਸਪੋਲਤੀ]] ਨੇ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ, ਫਿਲਿੱਪੀਨੀ ਦੇ [[ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਜ਼ਾਰੇ]] ਨੇ ਬੋਚੋਨੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦੌਰ ਲਈ ਇੱਕ ਅਲੱਖ ਮਾਡਲ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।<ref>Enrico Crispolti, ''Boccioni. Catalogo generale'', Electa, ਮਿਲਾਨੋ, 1971, ਭਾਗ I, ਸਫ਼ਾ 42।</ref> ਉੱਤਰ [[ਉਨੱੀਵੀਂ ਸਦੀ]] ਦੇ ਅਖੀਰ ਦੇ ਲੋੰਬਾਰਦੀਆ ਨੈਚਰਲਿਜ਼ਮ ਅਤੇ ਬੋਚੋਨੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਰੰਭਿਕ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਖੋਜ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇਹ ਲਗਾਤਾਰਤਾ, [[ਫ੍ਰਾਂਚੈਸਕੋ ਫਿਲਿੱਪੀਨੀ]] ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ-ਕਲਾਤਮਕ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਇੱਕ [[ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਭਵਿੱਖਵਾਦੀ]] ਵਜੋਂ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref>V. Terraroli (ਸੰਪਾਦਕ), ''Francesco Filippini. Catalogo generale delle opere'', Skira, ਮਿਲਾਨੋ, 1999।</ == ਇਤਾਲਵੀ ਭਵਿੱਖਵਾਦ == ਭਵਿੱਖਵਾਦ ਇੱਕ ਐਵਾਂ-ਗਾਰਦ ਲਹਿਰ  ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਇਤਾਲਵੀ ਕਵੀ ਫੀਲੀਪੋ ਤੋਮਾਸੋ ਮਾਰਿਨੇੱਤੀ ਨੇ 1909 ਵਿੱਚ ਮਿਲਨ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਸੀ।<ref name="20th-Century art book"/> ਮਾਰਿਨੇੱਤੀ ਨੇ ਇਹ ਲਹਿਰ ਭਵਿੱਖਵਾਦੀ ਮੈਨੀਫੈਸਟੋ,<ref>[[iarchive:imanifestidelfut28144gut|Filippo Tommaso Marinetti, ''I manifesti del futurismo'', February 20, 2009]]</ref> ਨਾਮ ਦੇ ਆਪਣੇ ਲੇਖ ਰਾਹੀਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਜਿਹੜਾ ਉਸਨੇ 5 ਫਰਵਰੀ 1909 ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ''La gazzetta dell'Emilia'' ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ  ਫਿਰ ਸ਼ਨੀਵਾਰ 20 ਫਰਵਰੀ 1909 ਨੂੰ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਅਖਬਾਰ Le Figaro ਵਿੱਚ ਛਾਪਿਆ।<ref>[http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k2883730/f1.image Le Figaro, ''Le Futurisme'', 1909/02/20 (Numéro 51)].</ref><ref>[http://bluemountain.princeton.edu/bluemtn/cgi-bin/bluemtn?a=d&d=bmtnaai190904-01.2.3&srpos=8&e=-------en-20--1--txt-txIN-futurism------ Filippo Tommaso Marinetti, ''Declaration of Futurism'', published in Poesia, Volume 5, Number 6, April 1909] (Futurist manifesto translated to English).</ref><ref name="Futurist Aristocracy">{{Cite web |url=http://monoskop.org/images/7/73/Futurist_Aristocracy_1_1923.pdf |title=Futurist Manifesto, reproduced in ''Futurist Aristocracy'', New York, April 1923 |access-date=2015-12-04 |archive-date=2021-02-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210225072825/https://monoskop.org/images/7/73/Futurist_Aristocracy_1_1923.pdf |url-status=dead }}</ref> ਉਸ ਨਾਲ ਛੇਤੀ ਹੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰ, ਉਮਬੇਰਤੋ ਬੋਸੀਓਨੀ, ਕਾਰਲੋ ਕਾਰਾ, ਗੀਨੋ ਸੇਵੇਰੀਨੀ, ਗਿਆਕੋਮੋ ਬਾਲਾ, ਅਤੇ ਕੰਪੋਜ਼ਰ ਲੁਇਗੀ ਰੁਸੋਲੋ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ। Marinetti ਨੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸਭ ਕੁਝ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਕਲਾਤਮਕ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਭਾਵੁਕ ਨਫ਼ਰਤ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ। "ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਦਾ, ਅਤੀਤ ਦਾ ਕੋਈ ਹਿੱਸਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ", ਉਸ ਨੇ ਲਿਖਿਆ "ਸਾਨੂੰ ਨੌਜਵਾਨ ਅਤੇ ਤਾਕਤਵਰ ਭਵਿੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੂੰ!" ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗਤੀ, [[ਤਕਨਾਲੋਜੀ]], ਨੌਜਵਾਨੀ ਅਤੇ ਹਿੰਸਾ ਤੇ ਅਤੇ ਕਾਰ, ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ, ਉਸ ਸਭ ਕੁਝ ਦੀ ਸਲਾਘਾ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਉੱਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀਕਲ ਜਿੱਤ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਹ ਜੋਸ਼ੀਲੇ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੀਤੇ ਦੀ ਪੂਜਾ ਦਾ ਅਤੇ ਸਭ ਨਕਲ ਦਾ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ, "ਚਾਹੇ ਕਿੰਨੀ ਦਲੇਰ, ਚਾਹੇ ਕਿੰਨੀ ਹਿੰਸਕ", ਮੌਲਿਕਤਾ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ,  "ਪਾਗਲਪਨ ਦੇ ਧੱਬੇ" ਨੂੰ ਮਾਣ ਨਾਲ ਹੰਢਾਇਆ, ਕਲਾ ਆਲੋਚਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿਅਰਥ ਹੋਣ ਨਾਤੇ ਖਾਰਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਇਕਸੁਰਤਾ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਸੁਆਦ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗਾਵਤ ਕੀਤੀ, ਪਿਛਲੀ ਕਲਾ ਦੇ ਸਭਨਾਂ ਥੀਮਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਵਗਾਹ ਮਾਰਿਆ, ਅਤੇ ਸਾਇੰਸ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਏ। ਪਬਲਿਸ਼ਿੰਗ ਮੈਨੀਫੈਸਟੋ ਭਵਿੱਖਵਾਦ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਭਵਿੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੇ (ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਮਾਰਿਨੇੱਤੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਤਹਿਤ) ਪੇਟਿੰਗ, ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ, ਧਰਮ, ਪਹਿਰਾਵੇ ਅਤੇ ਰਸੋਈ ਸਮੇਤ ਕਈ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਤੇ ਮੈਨੀਫੈਸਟੋ ਲਿਖੇ।<ref>Umbro Apollonio (ed.</ref> == Futurist artists == == See also == == References == {{Reflist|30em}} 2mdis1nb26netlbm11fwc0urjao6ny3 0 86605 812375 811806 2025-07-03T00:45:37Z LNTG 55383 [[Special:Contributions/37.61.121.177|37.61.121.177]] ([[User talk:37.61.121.177|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀ ਸੋਧ [[Special:Diff/811806|811806]] ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰੋ 812375 wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder |name = ਰਾਮਾਸਵਾਮੀ ਵੇਂਕਟਰਮਣ |native_name = <small>ரா. வெங்கட்ராமன்</small> |image = R Venkataraman.jpg |office = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|8ਵਾਂ]] ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ |primeminister = [[ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ]]<br>[[ਵੀ. ਪੀ. ਸਿੰਘ]]<br>[[ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ]]<br>[[ਪੀ. ਵੀ. ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ]] |vicepresident = [[ਸ਼ੰਕਰ ਦਯਾਲ ਸ਼ਰਮਾ]] |term_start = 25 ਜੁਲਾਈ 1987 |term_end = 25 ਜੁਲਾਈ 1992 |predecessor = [[ਗਿਆਨੀ ਜ਼ੈਲ ਸਿੰਘ]] |successor = [[ਸ਼ੰਕਰ ਦਯਾਲ ਸ਼ਰਮਾ]] |office2 = [[ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]] |president2 = [[ਗਿਆਨੀ ਜ਼ੈਲ ਸਿੰਘ]] |primeminister2 = [[ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ]]<br>[[ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ]] |term_start2 = 31 ਅਗਸਤ 1984 |term_end2 = 24 ਜੁਲਾਈ 1987 |predecessor2 = [[ਮੁਹੱਮਦ ਹਦਾਇਤਉਲਾ]] |successor2 = [[ਸ਼ੰਕਰ ਦਯਾਲ ਸ਼ਰਮਾ]] |office3 = [[ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ]] |primeminister3 = [[ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ]] |term_start3 = 22 ਜੂਨ 1982 |term_end3 = 2 ਸਤੰਬਰ 1982 |predecessor3 = [[ਗਿਆਨੀ ਜ਼ੈਲ ਸਿੰਘ]] |successor3 = [[ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਸੇਠੀ]] |office4 = ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ |primeminister4 = [[ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ]] |term_start4 = 15 ਜਨਵਰੀ 1982 |term_end4 = 2 ਅਗਸਤ 1984 |predecessor4 = [[ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ]] |successor4 = [[ਸ਼ੰਕਰਰਾਓ ਚਵਾਨ]] |office5 = ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ |primeminister5 = [[ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ]] |term_start5 = 14 ਜਨਵਰੀ 1980 |term_end5 = 15 ਜਨਵਰੀ 1982 |predecessor5 = [[ਹੇਮਵਤੀ ਨੰਦਰ ਬਹੁਗੁਣਾ]] |successor5 = [[ਪ੍ਰਣਬ ਮੁਖਰਜੀ]] |birth_name = ਰਾਮਾਸਵਾਮੀ ਵੇਂਕਵਰਮਣ <br> இராமசுவாமி வெங்கட்ராமன் |birth_date = {{birth date|df=yes|1910|12|4}} |birth_place = [[ਰਾਜਾਮਦਮ]], [[ਮਦਰਾਸ ਪ੍ਰੈਜੀਡੈਂਸੀ]], [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]]<br/>(ਹੁਣ [[ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ]], [[ਭਾਰਤ]] |death_date = {{death date and age|df=yes|2009|1|27|1910|12|4}} |death_place = ਨਵੀ ਦਿੱਲੀ |party = [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |spouse = ਜਾਨਕੀ ਵੇਂਕਵਰਮਣ |alma_mater = ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਲਜ ਤਿਰੁਚਿਰਪਲੀ<br>ਲੋਇਲਾ ਕਾਲਜ ਚੇਨੰਈ<br>ਮਦਰਾਸ ਕਾਨੂੰਨ ਕਾਲਜ ਮਦਰਾਸ |profession = ਵਕੀਲ |religion = [[ਹਿੰਦੂ]] |nationality =[[ਭਾਰਤੀ]] |signature = Ramaswamy Venkataraman's Autograph.jpg }} '''ਰਾਮਾਸਵਾਮੀ ਵੇਂਕਟਰਮਣ'''(4 ਦਸੰਬਰ, 1910-27 ਜਨਵਰੀ,2009) ਦਾ ਜਨਮ [[ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਰਾਜ ਦੇ ਕਰੀਮ ਨਗਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਆਪ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਨਮਾਨ ਅਹੁਦੇ ਤੇ ਰਹੇ। ਆਪ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁਢਲੀ ਪੜ੍ਹਈ ਓਸਮਾਨੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਹੈਦਰਾਬਾਦ, ਬੌਂਬੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਨਾਗਪੁਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਆਪ 1962 ਤੋਂ 1964 ਤੱਕ ਉਹ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾ ਮੰਤਰੀ, 1964 ਤੋਂ 1967 ਤੱਕ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ। 1967 ਵਿੱਚ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਬਾਰੇ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ। 1968 ਤੋਂ 1971 ਤੱਕ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਅਹੁਦਿਆ ਤੇ ਰਹੇ। ਆਪ 1971 ਤੋਂ 1973 ਤੱਕ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ। ਆਪ ਨੇ 1975-76 ਵਿੱਚ [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] ਦੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਿਆ। ਆਪ 1977 ਤੋਂ 1984 ਤੱਕ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ <ref>{{Cite web |url=http://www.hinduonnet.com/2009/01/28/stories/2009012861430100.htm |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2016-11-09 |archive-date=2009-12-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091205191739/http://www.hinduonnet.com/2009/01/28/stories/2009012861430100.htm |dead-url=yes }}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਰਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਅਾਨ ਮੰਗਦੇ ਸਫ਼ੇ]] e3b796vw1curoc5oeg1qmz20tjb288z 0 87731 812392 754368 2025-07-03T09:43:45Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 812392 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer | name = ਪਾਰੋ ਆਨੰਦ | image = Paro anand.jpg | caption = 2019 ਵਿੱਚ ਪਾਰੋ ਆਨੰਦ | occupation = ਨਾਵਲਕਾਰ | nationality = ਭਾਰਤੀ | genre = | awards = [[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ]] ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਪੁਰਸਕਾਰ | website = {{URL|paroanand.com}} }} '''ਪਾਰੋ ਆਨੰਦ''' ਨਾਵਲ, ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਨਾਟਕਾਂ ਸਮੇਤ [[ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ|ਬੱਚਿਆਂ]], ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਬਾਲਗਾਂ ਲਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖਣ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਿਕਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ 2017 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ''ਵਾਈਲਡ ਚਾਈਲਡ ਐਂਡ ਅਦਰ ਸਟੋਰੀਜ਼ (''ਹੁਣ ''"ਲਾਈਕ ਸਮੋਕ: 20 ਟੀਨਜ਼ 20 ਸਟੋਰੀਜ਼" ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ) ਲਈ'' [[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ]] ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਇਨਾਮ ਜਿੱਤਿਆ।<ref name=":1">{{Cite web |title=..:: SAHITYA Akademi - Bal Sahitya Puraskar ::.. |url=http://sahitya-akademi.gov.in/awards/bal%20sahitya%20samman_suchi.jsp |access-date=2019-07-21 |website=sahitya-akademi.gov.in}}</ref><ref>{{Cite web |date=2017-09-06 |title=What the Readers Had to Say About the Award-Winning Book 'Wild Child and Other Stories' |url=https://penguin.co.in/thepenguindigest/what-the-readers-had-to-say-about-the-award-winning-book-wild-child-and-other-stories/ |access-date=2019-08-05 |website=The Penguin Digest |language=en-US}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਬਾਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਵਿੱਚ ਬੋਲਿਆ ਅਤੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=2017-10-02 |title=Writer Paro Anand On Young Adults, Children In Kashmir, And Putting Sex In Her Books |url=https://www.huffingtonpost.in/murtaza-ali-khan/writer-paro-anand-on-young-adults-children-in-kashmir-and-putting-sex-in-her-books_a_23229261/ |access-date=2019-07-21 |website=HuffPost India |language=en}}</ref><ref name=":0">{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/books/books-authors/i-was-and-remain-an-excellent-liar/article19325723.ece|title=I was and remain an excellent liar: Paro Anand|last=Krithika|first=R.|date=2017-07-22|work=The Hindu|access-date=2019-07-21|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> ਉਸ ਨੇ [[ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੁੱਕ ਟਰੱਸਟ|ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੁੱਕ ਟਰੱਸਟ ਇੰਡੀਆ]], ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਸਿਖਰ ਸੰਸਥਾ ਵਿੱਚ [[ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ]] ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਉਹ '''[https://hubhopper.com/ ਹੂਬੋਪਰ]''' 'ਤੇ ''ਲਿਟਰੇਚਰ ਇਨ ਐਕਸ਼ਨ ਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਪੋਡਕਾਸਟ ਵੀ ਚਲਾਉਂਦੀ ਹੈ,<ref>{{Cite web |title=Literature in action {{!}} Listen via hubhopper |url=https://hubhopper.com/podcast/literature-in-action/9237#Intent;scheme=https;package=android.intent.action.VIEW;end; |access-date=2019-07-21 |website=hubhopper.com |language=en}}</ref>''<ref>{{Cite web |title=Author Paro Anand at India Conference at Harvard Business School and Harvard Kennedy School - Orissa Diary |url=http://m.dailyhunt.in/news/india/english/orissa+diary-epaper-oridia/author+paro+anand+at+india+conference+at+harvard+business+school+and+harvard+kennedy+school-newsid-81697264 |access-date=2019-08-05 |website=Dailyhunt |language=en}}</ref> 2018 ਵਿੱਚ [[ਹਾਰਵਰਡ ਬਿਜ਼ਨਸ ਸਕੂਲ]] ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਆ ਕਾਨਫਰੰਸ ਲਈ ਇੱਕ ਸੱਦਾਕਾਰ ਸੀ। == ਲੇਖਨ == ''[[ਦ ਹਿੰਦੂ]]'' ਨਾਲ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ, ਆਨੰਦ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਡਰਾਮਾ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਹਨ। "ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਜਾਂ ਪੱਛਮੀ ਸਕ੍ਰਿਪਟਾਂ ਸਨ। ਮੈਨੂੰ ਅੱਜ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਟਕ ਮੈਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ ਉਹ ਨਹੀਂ ਲੱਭ ਸਕੀ, ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਫਿਰ ਪਾਇਆ ਕਿ ਮੇਰੇ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।"<ref name=":0"/> ਆਨੰਦ ਦੀ ਲਿਖਤ ਫ਼ਿਰਕੂ ਨਫ਼ਰਤ, ਅਸਫਲਤਾ, ਜਿਨਸੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋਣ ਵਰਗੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਰਚੀ ਗਈ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=2016-03-28 |title='You still get Panchatantra when you ask for Indian kids' literature' |url=https://www.hindustantimes.com/books/even-now-you-get-panchantatra-when-you-ask-for-indian-children-s-literature/story-lNg4LZiTTDOtNqdtMLSXqM.html |access-date=2019-07-29 |website=Hindustan Times |language=en}}</ref> == ਅਨੁਵਾਦ == ਆਨੰਦ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ''ਨੋ ਗਨਸ ਐਟ ਮਾਈ ਸਨਜ਼ ਫਿਊਨਰਲ ਨੇ'' 2006 ਦੀ ਆਈਬੀਬੀਵਾਈ ਆਨਰਜ਼ ਲਿਸਟ ਵਿੱਚ ਥਾਂ ਬਣਾਈ<ref>{{Cite web |title=2006: IBBY official website |url=http://www.ibby.org/subnavigation/archives/ibby-honour-list/2006/ |access-date=2019-07-28 |website=www.ibby.org}}</ref> ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਸਪੇਨੀ ਅਤੇ ਜਰਮਨ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। == ਇਨਾਮ ਅਤੇ ਮਾਨਤਾਵਾਂ == ਆਨੰਦ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ''ਵਾਇਲਡ ਚਾਈਲਡਅਤੇ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ (ਹੁਣ "ਲਾਈਕ ਸਮੋਕ: 20 ਟੀਨਜ਼ 20 ਸਟੋਰੀਜ਼" ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ)'' ਲਈ 2017 ਵਿੱਚ [[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ|ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ]] ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ।<ref name=":1"/> 2019 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੂੰ ਕਲਿੰਗਾ ਲਿਟਰੇਰੀ ਫੈਸਟੀਵਲ ਦਾ ਕਲਿੰਗਾ [[ਕਰੁਵਾਕੀ|ਕਰੂਵਾਕੀ]] ਅਵਾਰਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |last=bureau |first=Odisha Diary |date=2019-07-17 |title=Pavan K. Verma, Rajendra Kishore Panda, Paro Anand to be conferred with Prestigious Kalinga Literary Awards of 2019 |url=https://orissadiary.com/pavan-k-verma-rajendra-kishore-panda-paro-anand-conferred-prestigious-kalinga-literary-awards-2019/ |access-date=2019-07-29 |website=OdishaDiary |language=en-US |archive-date=2019-07-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190719042223/http://orissadiary.com/pavan-k-verma-rajendra-kishore-panda-paro-anand-conferred-prestigious-kalinga-literary-awards-2019/ |url-status=dead }}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist|30em}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਿਕਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] npfn9y4szu7m34eft9s11d072bob5eu 0 108003 812365 532677 2025-07-02T17:28:43Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 812365 wikitext text/x-wiki {{Anthropology |types |topimage=Primate skull series with legend cropped.png|topcaption={{hlist |[[ਪੁਰਾਤਨ ਜੀਵਾਂ]]ਦੀਆਂ ਖੋਪੜੀਆਂ. ਖੱਬੇ ਤੋਂ ਸੱਜੇ: [[ਮਨੁੱਖੀ ਖੋਪਰੀ]] |[[ਚਿੰਪੈਨਜ਼ੀ]] |[[ਔਰੰਗੁਟੈਨ]] |[[ਅਫ੍ਰੀਕੀ ਲੰਗੂਰ]]}}}} '''ਜੈਵਿਕ ਮਾਨਵ ਸ਼ਾਸਤਰ''', ਨੂੰ '''ਭੌਤਿਕ ਮਾਨਵ-ਵਿਗਿਆਨ''', ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [[ਮਨੁੱਖ|ਮਨੁੱਖੀ]] ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਜੈਵਿਕ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰਕ ਪਹਿਲੂਆਂ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਗ਼ੈਰ-ਮਨੁੱਖੀ ਪੂਰਵਜਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਮੂਲ ਦੇ ਪੂਰਵਜਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਇੱਕ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਹੈ।<ref>Jurmain, R, ''et al'' (2015), ''Introduction to Physical Anthropology'', Belmont, CA: Cengage Learning.</ref> ਇਹ ਮਾਨਵ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦਾ ਉਪ-ਖੇਤਰ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਅਧਿਐਨ ਲਈ ਜੀਵੰਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਦਾ ਹੈ। == ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ == ਮਾਨਵ-ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਉਪ-ਸ਼ਾਖਾ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ, ਜੈਵਿਕ ਮਾਨਵ ਵਿਗਿਆਨ ਵੀ ਕਈ ਹੋਰ ਕਈ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਰੂਪ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਸਾਰੀਆਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਵਿਕਾਸਵਾਦੀ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਕਾਰਜ ਵਿੱਚ ਇਕਮੁੱਠ ਹਨ। * ਪੇਲਿਓਐਂਥ੍ਰੋਪੋਲੋਜੀ [[ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਵਿਕਾਸ|ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ]] ਲਈ ਜੈਵਿਕ ਪ੍ਰਮਾਣਾਂ (ਜੀਵਾਸ਼੍ਮ) ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵਾਤਾਵਰਣ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਵ ਨਾਲ ਇਨਸਾਨ ਵਿੱਚ ਆਏ ਰੂਪਾਤਮਕ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਅਲੋਪ ਹੋਮਿਨਿਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪੁਰਾਤਨ ਨਸਲਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ ਇੱਕ ਬਹੁ-ਖੇਤਰ ਵਿਗਿਆਨ ਹੈ,ਜਿਸ ਵਿੱਚ, ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ, ਜੈਵਿਕ ਮਾਨਵ ਵਿਗਿਆਨ, ਪੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਦਵਾਈ, ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਹ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ, ਸਿਹਤ, [[ਵਿਕਾਸਵਾਦ]], [[ਅੰਗ ਵਿਗਿਆਨ]], ਅਣੂ ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ, ਸਰੀਰ ਵਿਗਿਆਨ, ਨਿਊਰੋਸਾਇੰਸ ਅਤੇ ਜੈਨੇਟਿਕਸ ਤੇ ਆਬਾਦੀ-ਪੱਧਰ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ।  * ਪ੍ਰਾਇਮੈਟੋਲੋਜੀ, ਗੈਰ-ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵ ਜੰਤੂਆਂ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ, ਵਿਗਿਆਨ, ਅਤੇ ਜੈਨੇਟਿਕਸ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਇਮੈਟੋਲੋਜਿਸਟ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਫਾਈਲੋਜੈਨੀਟਿਕ ਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਨਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪ੍ਰਾਥਮਿਕਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੋ ਮਨੁੱਖੀ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਨੁਕੂਲਨ ਹਨ। * ਮਨੁੱਖੀ ਵਤੀਰੇ ਵਾਤਾਵਰਣ, (ਚਾਵਲ, ਪ੍ਰਜਨਨ, ਔਂਟੋਜਨੀ) ਵਿਕਾਸਵਾਦ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸਬੰਧੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਤੋਂ (ਵਿਹਾਰਕ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇਖੋ) ਵਤੀਰੇ ਅਨੁਕੂਲਣ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਹੈ। ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਜਵਾਬਾਂ (ਸਰੀਰਕ, ਵਿਕਾਸ, ਜੈਨੇਟਿਕ) ਨੂੰ ਵਾਤਾਵਰਣਿਕ ਤਣਾਆਂ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। * ਜੀਵ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਗਿਆਨ ਪਿਛਲੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਹੈ ਜੋ ਪੁਰਾਤੱਤਵ-ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਵਤਾਰਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਾਂਚਿਆ ਗਿਆ ਨਮੂਨਾ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਹੱਡੀਆਂ ਤਕ ਸੀਮਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਨਰਮ ਟਿਸ਼ੂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਬਾਇਓਅਰਾਕੀਓਲੋਜੀ ਦੇ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਹੱਡੀਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ, ਪੈਲੀਓਪਥੌਲੋਜੀ, ਅਤੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਹੁਨਰ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਉਹ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਮੁਰੰਮਤ ਪ੍ਰਸੰਗ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। * ਪੈਲੀਓਪਥੌਲੋਜੀ ਰੋਗ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਤਨਤਾ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਹੈ। ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਨਾ ਸਿਰਫ ਹੱਡੀਆਂ ਜਾਂ ਸੁੱਕੇ ਨਰਮ ਟਿਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਵਾਲੇ ਜਰਾਸੀਮ ਸਥਿਤੀਆਂ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਪੋਸ਼ਣ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਗਾੜਾਂ, ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੱਦ ਅਤੇ ਹੱਡੀਆਂ ਦੀ ਬਣਤਰ ਵਿੱਚ ਆਏ ਫਰਕ, ਸਰੀਰਕ ਸੱਟਾਂ ਦੇ ਸਬੂਤ, ਜਾਂ ਕੰਮਕਾਜੀ ਤੌਰ' ਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਬਿਓਮਕੈਨਿਕ ਤਣਾਅ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਦਾ ਹੈ। * ਵਿਕਾਸਵਾਦ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਬਣਤਰ ਦਾ ਇੱਕ ਆਧੁਨਿਕ [[ਵਿਕਾਸਵਾਦ]] ਨਜ਼ਰੀਏ ਨਾਲ ਅਧਿਐਨ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਜਾਂਚਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ, ਕਿਹੜੇ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਗੁਣ ਵਿਕਸਤ ਅਨੁਕੂਲਣ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹਨ– ਜੋ ਕਿ ਹੈ, ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਚੋਣ ਜਾਂ ਜਿਨਸੀ ਚੋਣ ਦੇ ਫੰਕਸ਼ਨਲ ਉਤਪਾਦ * ਵਿਕਾਸਵਾਦ ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ, [[ਵਿਕਾਸਵਾਦ|ਵਿਕਾਸਵਾਦ ਕਾਰਜ]], ਜੋ ਕਿ ਧਰਤੀ ਤੇ, ਇੱਕ ਸਾਂਝੇ ਪੂਰਵਜ ਤੋਂ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ [[ਕੁਦਰਤੀ ਛਾਂਟ|ਕੁਦਰਤੀ ਚੋਣ]], ਆਮ ਉਤਰਾਈ, ਅਤੇ ਪ੍ਰਜਾਤੀਕਰਣ ਕਾਰਜ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। == ਇਤਿਹਾਸ == ; [[ਤਸਵੀਰ:Johann_Friedrich_Blumenbach.jpg|right|thumb|168x168px|ਜੌਨ ਫਰੈਡਰਿਕ ਬਲੂਮਨਬੈਕ]] [[ਤਸਵੀਰ:FranzBoas.jpg|thumb|157x157px|ਫਰਾਂਜ਼ ਬੋਅਜ਼]] ਵਿਗਿਆਨਕ ਭੌਤਿਕ ਮਾਨਵ-ਵਿਗਿਆਨ 17ਵੀਂ ਤੋਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਨਸਲੀ ਵਰਗ ਦੇ ਅਧਿਐਨ (ਜੌਰਜਿਅਸ ਹੌਰਨਿਉਸ, ਫ਼੍ਰਾਂਸੋਈਜ਼ ਬਰਨਰ, ਕਾਰਲ ਲੀਨੀਅਸ, ਜੋਹਨ ਫਰੇਡਰਿਕ ਬਲੂਮੈਨਬੈਕ) ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>Marks, J. (1995) ''Human Biodiversity: Genes, Race, and History''. New York: Aldine de Gruyter.</ref> ਗੋਟਿੰਗਨ ਦੇ ਜਰਮਨ ਫਿਜ਼ੀਸ਼ੀਅਨ ਜੋਹਨ ਫੈਡਰਿਕ ਬਲੂਮੈਨਬੈਕ (1752-1840) ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਰੀਰਕ ਮਾਨਵ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਖੋਪੜੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਭੰਡਾਰ (ਦਿਕਸ ਕ੍ਰੇਨੀਓਰਮ, ਜੋ 1790-1828 ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ) ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦਾ ਪੰਜ ਮੁੱਖ ਜਾਤੀਆਂ (ਕਾਕੇਸ਼ੀਅਨ, ਮੰਗੋਲੀਆਈ, ਈਥੋਪੀਅਨ, ਮਲਾਇਆ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕੀ) ਵਿੱਚ ਵਰਗੀਕਰਣ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web|url=http://www.anatomie.uni-goettingen.de/en/blumenbach.html|title=The Blumenbach Skull Collection at the Centre of Anatomy, University Medical Centre Göttingen|publisher=University of Goettingen|access-date=February 12, 2017}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੁਲਾਈ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ, ਪਾਲ ਬਰੋਕਾ (1824-1880) ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਸ਼ਰੀਰਕ ਮਾਨਵ-ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਕ੍ਰੇਨਿਓਮੈਟਰੀ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ<ref>"Memoir of Paul Broca". ''The Journal of the Anthropological Institute of Great Britain and Ireland''. '''10''': 242–261. 1881. [//en.wikipedia.org/wiki/JSTOR JSTOR] [https://www.jstor.org/stable/2841526 2841526].</ref> ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਕਿ ਜਰਮਨ ਪਰੰਪਰਾ, ਰੂਡੋਲਫ ਵੀਰਚੋ (1821-1902) ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ 'ਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ' ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=http://www.encyclopedia.com/people/medicine/medicine-biographies/rudolf-carl-virchow|title=Rudolf Carl Virchow facts, information, pictures|publisher=Encyclopedia.com|access-date=February 12, 2017}}</ref> 1830 ਅਤੇ 1840 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਭੌਤਿਕ ਮਾਨਵ-ਵਿਗਿਆਨ ਗੁਲਾਮੀ ਬਾਰੇ ਬਹਿਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਗ਼ੁਲਾਮੀਵਾਦੀ ਜੇਮਜ਼ ਕੌਲੇਜ਼ ਪ੍ਰੀਚਰਡ (1786-1848) ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਕ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਕਾਰਜਾਂ ਨੇ ਅਮਰੀਕੀ ਪੌਲੀਜੈਨਿਸਟ ਸੈਮੂਅਲ ਜਾਰਜ ਮੋਰਟਨ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ। <ref>{{Cite web|url=https://books.google.com.kh/books?id=kpkTHFJ739IC&pg=PA100&lpg=PA100&dq=Prichard+The+Natural+History+of+Man+the+same+inward+and+mental+nature+can+be+recognized+in+all+the+races&source=bl&ots=4J5D1t9GzV&sig=5aTHXhGme-Q7XZJkxoUp4LndjJQ&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj4jLXn2YnSAhWGFpQKHbO_D_IQ6AEIHjAB#v=onepage&q=Prichard%20The%20Natural%20History%20of%20Man%20the%20same%20inward%20and%20mental%20nature%20can%20be%20recognized%20in%20all%20the%20races&f=false|title=Something Coming: Apocalyptic Expectation and Mid-nineteenth-century American painting - by Gail E. Husch - ...the same inward and mental nature is to be recognized in all the races of men.|last=Gail E. Husch|publisher=Google Books|access-date=February 12, 2017}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://chnm.gmu.edu/exploring/19thcentury/debateoverslavery/pop_morton.html|title=Exploring U.S. History The Debate Over Slavery, Excerpts from Samuel George Morton, Crania Americana|publisher=RRCHNM|access-date=February 12, 2017}}</ref> 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ, ਜਰਮਨ-ਅਮਰੀਕਨ ਮਾਨਵ ਵਿਗਿਆਨੀ ਫਰਾਂਜ਼ ਬੋਸ (1858-19 42) ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਮਾਨਵਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ ਸਥਿਰ "ਨਸਲੀ" ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਿਰ ਦਾ ਆਕਾਰ ਵਾਤਾਵਰਨ ਅਤੇ ਪੋਸ਼ਕ ਤੱਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਸੀ।<ref>Moore, Jerry D. (2009). "Franz Boas: Culture in Context". ''Visions of Culture: an Introduction to Anthropological Theories and Theorists''. Walnut Creek, California: Altamira. pp. 33–46.</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ, ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਸਲਵਾਦ ਅਜੇ ਵੀ ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਮਾਨਵ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਸਥਾਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਰਨੇਸਟ ਹੂਟਨ ਅਤੇ ਏਲੇਸ ਹੜਲਿਕਾ ਵਰਗੇ ਉੱਘੇ ਹਸਤੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਸਲੀ ਉੱਤਮਤਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਯੂਰਪੀ ਮੂਲ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। <ref>American Anthropological Association. "Eugenics and Physical Anthropology." 2007. August 7, 2007.</ref><ref>Bones of contention, controversies in the search for human origins, Roger Lewin, p. 89</ref> ; "ਨਵਾਂ ਭੌਤਿਕ ਮਾਨਵ-ਵਿਗਿਆਨ" ਸੰਨ 1951 ਵਿੱਚ, ਹਿਊਟੌਨ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸ਼ੇਰਵੁੱਡ ਵਾਸ਼ਬਰਨ ਨੇ ਇੱਕ "ਨਵਾਂ ਭੌਤਿਕ ਮਾਨਵ ਸ਼ਾਸਤਰ" ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ।<ref>Washburn, S. L. (1951) “The New Physical Anthropology”, ''Transactions of the New York Academy of Sciences'', Series II, 13:298–304.</ref> ਉਸ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਅਧਿਐਨ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਤੀਗਤ ਟਾਈਪੋਲੋਜੀ ਤੋਂ ਫੋਕਸ ਬਦਲਿਆ, ਅਤੇ ਵਿਕਾਸਵਾਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵੱਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਚਲੇ ਗਏ। ਮਾਨਵ-ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਵਧਾ ਕੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਪੈਲੇਓਐਂਥ੍ਰੋਪੋਲੋਜੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਇਮੈਟੋਲੋਜੀ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀ ਗਿਆ।<ref>[//en.wikipedia.org/wiki/Donna_Haraway Haraway, D.] (1988) “Remodelling the Human Way of Life: Sherwood Washburn and the New Physical Anthropology, 1950–1980”, in ''Bones, Bodies, Behavior: Essays on Biological Anthropology'', of the ''History of Anthropology'', v.5, G. Stocking, ed., Madison, Wisc., University of Wisconsin Press, pp. 205–259.</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} cqyzq959yt1uoumcvrsw0ooxgl6e62k 0 113323 812359 692017 2025-07-02T13:15:04Z 2401:4900:88C5:540F:89D:329F:E70E:A83D /* ਭੱਠੀਆਂ (ਦਾਣੇ ਭੁੰਨਣਾ):- */ 812359 wikitext text/x-wiki [[ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ ਲੋਕ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਕਾਰ-ਵਿਹਾਰ, ਪਿਤਾ-ਪੁਰਖੀ ਅਥਵਾ ਇੱਕ ਪੀੜ੍ਹੀ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਤੱਕ ਤੇ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਚਲਦੇ ਆਏ ਹਨ। ਲੋਕਯਾਨ ਜਾਂ ਲੋਕਧਾਰਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕ ਧੰਦੇ ਜਾਂ ਲੋਕ ਕਿੱਤੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਾਕੀ ਰਾਜਾਂ ਵਾਂਗ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਲੋਕ ਧੰਦਿਆਂ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਕਰਕੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਹੈ। ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਲੋਕ ਸਿੱਧੇ ਜਾਂ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਥਵਾ ਕਿਸਾਨੀ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਵਲ ਤਾਂ ਉਹ ਖੁਦ ਹੀ ਭੂਮੀ ਦੇ ਮਾਲਕ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਲੋਕ ਅਜਿਹੇ ਜਿਮੀਂਦਾਰਾਂ ਜਾਂ ਜਾਗੀਰਦਾਰਾਂ ਪਾਸੋਂ ਠੇਕੇ ਜਾਂ ਹਿੱਸੇ ਉੱਪਰ ਜ਼ਮੀਨ ਲੈ ਕੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦਾ ਧੰਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਚਲਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਭੂਮੀ-ਹੀਨ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮੁਜ਼ਾਰੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਅਜਿਹੇ ਵੀ ਹਨ ਜੋ ਤਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਨਾ ਮਾਲਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦਾ ਧੰਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕੁੱਲੀ, ਗੁੱਲੀ ਤੇ ਜੁੱਲੀ ਲਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਉੱਪਰ ਨਿਰਭਰ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਧੰਦਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਧੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਦੋ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:- === '''(ੳ)ਸਧਾਰਨ ਧੰਦੇ:-''' === ਸਾਧਾਰਨ ਵਰਗ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਕਿੱਤੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜੋ ਉਪਯੋਗੀ ਤਾਂ ਹਨ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਹੁਨਰੀ ਕਾਰੀਗਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ। ਧੋਬੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕੱਪੜੇ ਧੋਣਾ ਅਤੇ ਝਿਉਰ ਦਾ ਕਿੱਤਾ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੇ ਘੜੇ ਭਰਕੇ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਜੜੀ ਦਾ ਪੇਸ਼ਾ ਭੇਡਾਂ ਤੇ ਬੱਕਰੀਆਂ ਦੇ ਇੱਜੜ ਪਾਲਣਾ, ਭੇਡਾਂ ਦੀ ਉੱਨ ਵੇਚ ਕੇ ਅਤੇ ਬੱਕਰੀਆਂ ਦਾ ਦੁੱਧ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਵੇਚ ਕੇ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰਨ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਨਾਈ ਤੇ ਨਾਇਣ ਵਿਆਹ ਸ਼ਾਦੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਗਮਾਂ ਸਮੇਂ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਨਾਈ ਲਾਗੀ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਕਰਦਾ ਅਤੇ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੱਕ ਖੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਗ਼ਮੀ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਲੈ ਕੇ ਵੀ ਜਾਂਦਾ। ਨਾਇਣ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਨਵੀਆਂ ਬਹੂਆਂ ਅਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਗੁੱਤਾਂ ਤੇ ਮੀਢੀਆਂ ਕਰਦੀ। ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੱਦਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਛੁਟ ਨਾਇਣ ਦਾ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਕੰਮ ਕਿਸੇ ਮ੍ਰਿਤ ਸਮੇਂ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਦੂਜੀ ਥਾਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਮਕਾਣ ਵਿੱਚ ਅਲਾਹਣੀਆਂ ਪਾ ਕੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਨਾਈ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਸਿਆਣਿਆਂ ਦੇ ਨਹੂੰ ਲਾਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਸਮਾਗਮ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਲਾਂ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਖਾਣ ਪੀਣ ਲਈ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ। ਨਾਈ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਾਰਜ ਕੁੜੀਆਂ ਅਤੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਲਈ ਯੋਗ ਵਰ ਲਭ ਕੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਪੱਕੇ ਕਰਾਉਣਾ ਵੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਵਿਚੋਲੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਨਾਈਂ ਰਾਹੀਂ ਦੂਜੀ ਧਿਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ। ਮਹਿਰੀ ਆਪਣੇ ਝਿਊਰ ਪਤੀ ਨਾਲ ਖੂਹਾਂ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਭਰਕੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਘੜੇ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਤੋਂ ਵਹਿਲੀ ਹੋ ਕੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੀ ਕੰਧ ਨਾਲ ਬਣੀ ਹੋਈ ਭੱਠੀ ਉੱਪਰ ਦਾਣੇ ਭੁੰਨਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ।<ref>{{Cite book|title=ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਲੋਕ ਵਿਰਸਾ|last=ਥਿੰਦ|first=ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=75-76|quote=|via=}}</ref> ==== '''ਭੱਠੀਆਂ (ਦਾਣੇ ਭੁੰਨਣਾ):-''' ==== ਕੋਈ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ-ਕਈ ਭੱਠੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆ ਸਨ। ਭੱਠੀਆਂ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਤਪਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਦਾਣੇ ਭੁੰਨਾਉਣ ਵਾਲੇ ਮੁੰਡੇ, ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਝੁਰਮੁਟ ਇੰਨ੍ਹਾਂ ਭੱਠੀਆਂ ਦੁਆਲੇ ਲੱਗਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਝਿਊਰਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਿੱਤਾ ਦਾਣੇ ਭੁੰਨਣੇ ਸੀ। ਦਾਣੇ ਭੁੰਨਣ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿੱਤ ਜਿਨਸ ਰੂਪ ਕਮਾਈ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਜਿਸ ਦੇ ਦਾਣੇ ਭੁੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਾਣਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੜਾਹੀ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਸਮੇਂ ਹੱਥ ਅੱਗੇ ਕਰਕੇ ਦਾਣੇ ਭੁੰਨਣ ਵਾਲੀ ਕੁਝ ਦਾਣੇ ਕੱਢਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਇਸ ਨੂੰ ਚੁੰਗ ਕੱਢਣੀ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਦਾਣੇ ਭੁੰਨਣ ਸਮੇਂ ਕੜਾਈ ਵਿੱਚ ਦਾਤੀ ਫੇਰਨ ਵੇਲੇ ਜਿਨ੍ਹੇ ਦਾਣੇ ਕੜਾਹੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਡਿੱਗਦੇ ਸਨ, ਉਹ ਵੀ ਭੱਠੀ ਵਾਲੀ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਕਈ ਵੇਰ ਰੋਟੀ ਦਾ ਮਸਲਾ ਵੀ ਦਾਣੇ ਚੱਬ ਕੇ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਦਾਣੇ ਚੱਬ ਲੈ ਪਤੀਲੇ ਦਿਆਂ ਢੱਕਣਾ, ਰੋਟੀ ਮੰਗ ਯਾਰ ਖਾ ਗਿਆ। ਭੱਠੀ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਕਿੱਤਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਪਿੰਡਾਂਵਿਚ ਅੱਜ ਵੀ ਭੱਠੀਆਂ ਉੱਪਰ ਦਾਣੇ ਭੁੰਨਣ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਜਾਰੀ ਹੈ। ==== '''ਕੋਹਲੂ (ਤੇਲ ਕੱਢਣਾ)''' ==== ਕੋਹਲੂ ਪਹਿਲੇ ਸਮਿਆਂ ਦੀ ਲੱਕੜ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਸਰ੍ਹੋਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਤੇਲ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਤੇਲੀ ਕੋਹਲੂ ਉਪਰ ਬਲਦ ਜਾਂ ਊਠ ਰਾਹੀਂ ਸਰਸੋਂ, ਤੋਰੀਆਂ, ਤਿਲਾਂ ਅਤੇ ਤਾਰੇਮੀਰੇ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਤੋਂ ਤੇਲ ਕੱਢਦਾ ਸੀ। ਤੇਲੀ ਇਸ ਕੋਹਲੂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਤੇਲ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦਾ ਸੀ। ==== '''ਬਾਜ਼ੀ ਪਾਉਣੀ''' ==== ਕਾਲਬਾਜ਼ੀ ਲਾਉਣ, ਕਾਲਬਾਜੀ ਖਾਣ ਨੂੰ ਬਾਜ਼ੀ ਪਾਉਣੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਰ ਕਿੱਤੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਲੋਕ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਆਪਣੇ ਕਿੱਤੇ ਕਰਦੇ ਸਰਨ। ਏਸੇ ਕਰਕੇ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਿੰਡ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਬਾਜ਼ੀ ਬਾਜੀਗਰ ਜਾਤੀ ਵਾਲੇ ਪਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਬਾਜ਼ੀਗਰਾਂ ਨੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਪਿੰਡ ਵੰਡੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਬਾਜ਼ੀ 12 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਬਾਜ਼ੀਗਰ ਲੋਕ ਬਾਜ਼ੀ ਪਾਉਣ ਦਾ ਕਿੱਤਾ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਗੁਜਾਰਾ ਕਰਦੇ ਸਨ।<ref>{{Cite book|title=ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਿਹਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ|last=ਕਹਿਲ|first=ਹਰਕੇਸ਼ ਸਿੰਘ|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=170-184|quote=|via=}}</ref> ਦਾਈ ਦੇ ਵਿਹਾਰ ਤੋਂ ਕੌਣ ਜਾਣੂ ਨਹੀਂ। ਕਈ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਪਿੰਡ ਦੀ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦਾਈ ਤਿੰਨ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਦੀ ਜਨਮ-ਦਾਈ ਬਣ ਜਾਂਦੀ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਪਾਪੇ ਦੀ ਸੁਣੋ। ਹਰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਦਿਨ-ਦਿਹਾਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਸੰਗਰਾਦ (ਮਹੀਨਾ), ਮੱਸਿਆ, ਪੁੰਨਿਆਂ ਆਦਿ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪੁੱਜ ਜਾਂਦਾ। ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਟੇਵੇ ਲਾਉਣ ਤੇ ਜੋਤਸ਼ੀ-ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਫਸਾ ਕੇ ਕਹਿ ਦੇਂਦਾ ਕਿ “ਜ਼ਮੀਨ ਸੁੱਤੀ ਪਈ ਹੈ, ਫਿਲਹਾਲ ਇਸ ਉੱਪਰ ਹਲ ਨਾ ਚਲਾਇਆ ਜਾਵੇ”। ਵਿਚਾਰੇ ਕਿਸਾਨ ਦਾ ਵੱਤਰ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਬਿਜਾਈ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਛਾੜ ਜਾਂਦਾ। ਪਾਂਧਿਆ ਨੇ ਖੁਸਰਿਆਂ ਵਾਂਗ ਪਿੰਡ ਵੰਡੇ ਹੋਹੇ ਸਨ। ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਪਾਧਾਂ ਸੂਰਜ-ਗ੍ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਅਗਲੇ-ਦਿਨ ਦਾਨ ਲੈਣ ਲਈ ਜਰੂਰ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ। ਭਾਵੇਂ ਬਹੁਤੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਆਣੀਆਂ ਕਪੜੇ ਸੂਈ ਧਾਗੇ ਨਾਲ ਖੁਦ ਹੀ ਸੀਉਂ ਲੈਦੀਆਂ ਸਨ, ਫਿਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਕਪੜੇ ਸੀਣ ਲਈ ਦਰਜ਼ੀ ਅਤੇ ਕੁੜੀਆਂ। ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਕਪੜਿਆਂ ਦੀ ਸਲਾਈ ਦਰਜ਼ਨ ਕਰਦੀ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਦਰਜ਼ੀ ਦੀ ਲੋੜ ਸ਼ਾਦੀ। ਵਿਆਹ ਵੇਲੇ ਹੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਬਾਣੀਏ ਦਾ ਕਿੱਤਾ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਸ਼ਾਹ ਕਰਕੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਗਾਹਕ ਨਾਲ ਘੱਟ ਨਾ ਗੁਜ਼ਾਰਦਾ, ਪਰ ਉਹ ਚੁੰਝ ਚਰਚਾ ਦਾ ਪਾਤਰ ਜਰੂਰ ਬਣਿਆ; ਰਹਿੰਦਾ। ਹਰ ਹਟਵਾਣੀਏ ਬਾਰੇ ਇਹ ਲੋਕੋਕਤੀ ਜੋੜ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਕਿ ਉਹ ਭੋਲੇ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਧੇਲੀ (ਅਠਿਆਨੀ) ਉਧਾਰ ਦੇ ਕੇ ਹਵੇਲੀ ਲਿਖ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਨਕਲੀਏ, ਭੰਡ ਜਾਂ ਮਰਾਸੀ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਸੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ-ਆਪਣੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਤੇ ਮਿੱਠਾ ਰਾਹੀਂ ਹਰ ਵਰਗ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਦਿਲ ਪਰਚਾਵਾ ਕਰਦੇ। ਭੰਡਾਂ ਵਾਂਗ ਖੁਸਰੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਜਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਸਥਾਨ ਤਕ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੱਜ ਵੀ ਆਪਣੀ ਰਿਵਾਇਤ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਚੂੜੀਆਂ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਲਈ ਦਰ ਦਰ ਹੋਕਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਵਣਜਾਰੇ ਦਾ ਧੰਦਾ ਵੀ ਵਰਣਨਯੋਗ ਹੈ। ==='''(ਅ) ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਾਂ ਸ਼ਿਲਪੀ ਧੰਦੇ'''=== ਦੂਸਰੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਉਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧੰਦੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜੋ ਵਸਤਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਜਾਂ ਨਿਰਮਾਣ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਿਲਪ ਅਥਵਾ ਹੱਥ-ਕਿਰਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਦੇ ਧੰਦੇ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਤਰਖਾਣ, ਲੁਹਾਰ, ਘੁਮਿਆਰ, ਸੁਨਿਆਰ, ਠਠਿਆਰ, ਮੋਚੀ ਅਤੇ ਜੁਲਾਹੇ, ਆਦਿ ਦੇ ਕੰਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਧੰਦਿਆਂ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਸਿਆਣਪ, ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਅਥਵਾ ਕਾਰੀਗਰੀ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਤਰਖਾਣ ਲੱਕੜੀ ਦਾ ਧੰਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਮੰਜੇ, ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਅਤੇ ਨਿਤ ਵਰਤੋਂ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸੰਬੰਧੀ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਰੰਬੇ, ਦਾਤੀਆਂ, ਆਦਿ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ। ਘੁਮਿਆਰ ਦਾ ਕੰਮ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਭਾਂਡਿਆਂ ਦਾ ਧੰਦਾ ਕਰਨਾ, ਮੋਚੀ ਜਾਂ ਚੁਮਾਰ ਚਮੜੇ ਤੋਂ ਜੁੱਤੀਆਂ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ, ਠਠਿਆਰ ਪਿੱਤਲ, ਕਹਿੰ ਅਤੇ ਤਾਂਬੇ ਆਦਿ ਤੋਂ ਨਿੱਤ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਬਣਾਉਂਦਾ। ਜੁਲਾਹਾ ਰੂੰ ਪਿੰਜਦਾ, ਕੱਤੇ ਹੋਏ ਸੂਤ ਤੋਂ ਕੱਪੜਾ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਵੇਚਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਾਫ਼ ਜ਼ਾਹਿਰ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਕਿੱਤਿਆਂ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਪਦਾਰਥਕ ਵਸਤੂਆਂ ਤੋਂ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੇ ਧੰਦਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਰੋਟੀ, ਕਪੜਾ ਅਤੇ ਮਕਾਨ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਹ ਹੀ ਲੋਕ ਧੰਦੇ ਹਨ,। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਅੱਗੇ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ==== '''ਖੇਤੀ-ਬਾੜੀ''' ==== ਕਿਸਾਨੀ ਜਾਂ ਵਾਹੀ ਦੇ ਰਿਵਾਇਤੀ ਢੰਗ ਵਲ ਗਹੁ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨੂੰ ਵੀ ਲੋਕ ਕਿੱਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਦੇਖ-ਭਾਲ, ਹਲ ਚਲਾਉਣਾ, ਸੁਹਾਗੇ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਇਕਸਾਰ ਕਰਨਾ, ਕਰਾਹੇ ਨਾਲ ਉੱਚੀ ਨੀਵੀਂ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਪੱਧਰਿਆ ਕਰਨਾ, ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ, ਕਟਾਈ ਤੇ ਸੰਭਾਲ, ਕਣਕ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ, ਵਾਢੀ ਗੋਹਾਈ ਅਤੇ ਕਣਕ ਦਾ ਬੋਹਲ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਘਰ ਲਿਆਉਣਾ, ਤੂੜੀ ਦੇ ਕੁੱਪ ਜਾਂ ਮੁਸਲ ਤਿਆਰ ਕਰਨੇ ਅਤੇ ਮੱਕੀ ਦੇ ਮੁਹਾੜੇ ਲਾਉਣੇ। ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਿਸਾਨ ਕਮਾਦ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਗੁੜ ਤੇ ਸ਼ੱਕਰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਤਕ ਕਈ ਸਟੇਜਾਂ ਵਿਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਦਾ ਹੈ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਧੰਦੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਥਾਂ ਹੈ। ਸੁਆਣੀਆਂ ਦਾ ਤੜਕੇ ਉੱਠਣਾ, ਹੱਥ ਦੀ ਚੱਕੀ ਰਾਹੀਂ ਆਟਾ ਪੀਹਣਾ, ਦੁੱਧ ਰਿੜਕਣਾ, ਮੱਝਾਂ ਗਾਈਆਂ ਚੋਣੀਆਂ, ਭੱਤਾ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣਾ, ਕਪਾਹ ਚੁਗਣੀ, ਮਿਰਚਾਂ ਤੋੜਨੀਆਂ, ਕਪਾਹ ਵਲੇ ਕੇ ਰੂੰ ਕੱਢਣਾ, ਪੇਂਜੇ ਪਾਸੋਂ ਪਿੰਜਾ ਕੇ ਕਰਨ ਲਈ ਜੁਲਾਹੇ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰਨਾ ਜਦ ਘਰ ਦੇ ਬਾਕੀ ਕੰਮ ਤੋਂ ਕੁਝ ਵਿਹਲ ਮਿਲਦੀ ਤਾਂ ਤ੍ਰਿੰਝਣ ਜਾਂ ਭੰਡਾਰ ਲਾ ਕੇ ਸੂਤ ਕੱਤਣ ਅਤੇ ਫੁਲਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਕਢਾਈ ਕਰਨਾ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਧੰਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦਿਹਾਤੀ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਧੰਦਿਆਂ ਦਾ ਖੇਤਰ ਕਾਫ਼ੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਇੱਕ ਉਪਰ ਸੰਕੇਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ, ਇੱਥੇ ਕੇਵਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਧੰਦਿਆਂ ਦੇ ਕੁਝ ਪੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਜਾਏਗੀ, ਜਿਹੜੇ ਕਿੱਤਾਕਾਰ ਖੇਤੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਪਰੰਤੂ ਆਪਣੀਆਂ ਨਿਤਾ-ਪ੍ਰਤਿ ਲੋੜਾਂ ਲਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਜਾਂ ਵਾਹੀਕਾਰਾਂ ਉਪਰ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਿਹੜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਕਿਸਾਨ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਬਣਦੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਵਜੋਂ ਕਣਕ, ਮੱਕੀ, ਬਾਜਰਾ, ਛੋਲੇ, ਦਾਲਾਂ ਆਦਿ ਜਿਨਸਾਂ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ। ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਚੋਣੀਆਂ ਜਾਂ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਕੰਮੀ ਔਰਤਾਂ ਕਪਾਹ ਚੁਗ ਕੇ ਜਾਂ ਮਿਰਚਾਂ ਤੋੜ ਕੇ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਜਿਨਸ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਹਟਵਾਣੀਏ ਪਾਸੋਂ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਘਰ ਦੀ ਲੋੜ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਵਸਤਾਂ ਖਰੀਦ ਲੈਂਦੀਆਂ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕਪਾਹ ਬੀਜਦਾ, ਘਰ ਦੀ ਸੁਆਣੀ ਵੇਲਣ ਰਾਹੀਂ ਰੂੰ ਕੱਚਣੀ, ਰੂੰ ਨੂੰ ਪੇਜਾਂ ਜਾਂ ਜੁਲਾਹਾ ਪਿੰਡ ਦੇਂਦਾ, ਪਿੰਜੇ ਰੂੰ ਦੀਆਂ ਪੂਣੀਆਂ ਵੱਟੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ, ਪੂਣੀਆਂ ਤੋਂ ਚਰਖੇ ਉਪਰ ਸੂਤ ਨੂੰ ਅਟਰ ਕੇ ਜੁਲਾਹੇ ਪਾਸ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ। ==== '''ਰੂੰ ਪਿੰਜਣੀ/ਤਾੜਾ (ਜੁਲਾਹਾ)''' ==== ਰੂੰ ਤਾੜੇ ਨਾਲ ਪਿੰਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਕਪਾਹ ਦੀਟਾਂ ਫੁੱਟਾਂ ਨੂੰ ਸੁਕਾਂ ਕੇ ਸਾਫ਼ ਕਰਕੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੂੰ ਵੇਲਣੇ ਨਾਲ ਵੇਲ ਕੇ ਰੂੰ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਏਸ ਬਣੀ ਰੂੰ ਨੂੰ ਤੜੇ ਨਾਲ ਪਿੰਜ ਕੇ ਰਜਾਈਆਂ, ਗ ਦੈਲੇ, ਸਰਹਾਨੇ ਭਰਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਪਿੰਜੀ ਰੂੰ ਦੀਆਂ ਪੂਣੀਆਂ ਵੱਟੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਪੂਣੀਆਂ ਕੱਤ ਕੇ ਧਾਗਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਮਨੁੱਖ ਜਾਤੀ ਦੀ ਵਰਤਣ ਵਾਲੀ ਹਰ ਵਸਤ ਧਾਗੇ, ਸੂਤ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਤਾੜੇ ਦਾ ਕੰਮ ਜੁਲਾਹੇ, ਭਰਾਈ ਅਤੇ ਤੇਲੀ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਰੂੰ ਪਿੰਜਣ ਦਾ ਧੰਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸੀ। ਹੁਣ ਪਿੰਡਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾੜੇ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਤੇਲੀ, ਜੁਲਾਹੇ ਭਰਾਈ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਹੇ। ਹੁਣ ਕਪਾਹ ਦੀ ਵਿਲਈ ਤੇ ਪਿੰਜਾਈ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਤਾੜਾ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚੋਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਤਾਲਿਆਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲੇਗਾ। ਸਾਡਾ ਇਹ ਹੱਥ ਉਦਯੋਗ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਤੇਲੀ, ਜੁਲਾਹੇ ਭਰਾਈਆਂ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਘੱਟ ਗਿਆ ਹੈ। ==== '''ਘੁਮਿਆਰ''' ==== ਘੁਮਿਆਰ ਦਾ ਕੰਮ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਤਨ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚਲਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਘੁਮਿਆਰ ਦੇ ਧੰਦੇ ਨੂੰ ਹੀ ਵੇਖੀਏ। ਜਿਸ ਮਿੱਟੀ ਤੋਂ ਉਹ ਭਾਂਡੇ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਾਧਾਰਣ ਮਿੱਟੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਆਪਣੇ ਕਾਰਜ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਗੁੰਨ੍ਹਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਦੀ ਉਸ ਨੇ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਨੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਰੂਪ ਦੇ ਕੇ ਚੱਕ ਤੇ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਬਰਤਨ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਏ, ਉਸ ਨੂੰ ਪਕਾਉਂਦਾ ਹੈ ਉਪਰੰਤ ਭੱਠੀ ਰਾਹੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪਕਾਉਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿੱਟੀ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਘੜਿਆਂ, ਚਾਟੀਆਂ, ਮਿੱਟੀਆਂ, ਝੱਜਰਾਂ ਸੁਹਾਰੀਆਂ, ਕੁੱਜੇ, ਕਾੜ੍ਹਨੀਆਂ ਅਤੇ ਦੀਵਾਲੀ ਤੇ ਹੋਰ ਧਾਰਮਿਕ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਸਮੇਂ ਜਗਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਦੀਵੇ ਬਣਾ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਘੁਮਿਆਰ ਮੂਰਤੀਆਂ ਵੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਭਾਤ ਦੇ ਖਿਡੌਣੇ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ==== '''ਤਰਖਾਣ''' ==== ਤਰਖਾਣ ਦਾ ਧੰਦਾ ਲਕੜੀ ਦੇ ਕੰਮ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹੈ। ਉਹ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਹਲ, ਪੰਜਾਲੀ, ਸੁਹਾਗਾ, ਧਾਂਘਾ, ਗੱਡਾ ਆਦਿ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸੰਦ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੰਜੇ, ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ, ਚਰਖੇ, ਰੂੰ ਵੇਲਣ ਵਾਲੇ ਵੇਲਣੇ ਬਣਾਉਣੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰਨ ਦਾ ਧੰਦਾ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਲੜਕੀ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਮੌਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਪਲੰਘ, ਪੀੜ੍ਹੀ, ਸ਼ਿੰਗਾਰ-ਪਟਾਰੀਆਂ, ਰੰਗੀਨ ਚਰਖੇ ਅਤੇ ਕੋਕਿਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਕੇ ਬਣਾਏ ਸੰਦੂਕ ਵੀ ਤਿਆਰ  ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ। ਇਹ ਪ੍ਰਥਾ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤਕ ਜਾਰੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਰੰਤੂ ਪਿਛਲੀ ਅੱਧੀ ਸਦੀ ਅੰਦਰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਈ ਤਬਦੀਲੀ ਨਾਲ ਲਕੜੀ ਦਾ ਧੰਦਾ ਵੀ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਵੱਟ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਅਜੋਕੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਰਤਾਰਪੁਰ (ਜਲੰਧਰ) ਅਤੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਲਕੜੀ ਦੇ ਸਾਜ਼ੋ ਸਮਾਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ==== '''ਲੁਹਾਰ''' ==== ਤਰਖਾਣ ਦੇ ਧੰਦੇ ਵਾਂਗ ਲੋਹੇ ਦਾ ਕਿੱਤਾ ਵੀ ਕਿਰਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੁੜਿਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜੇ ਤਰਖਾਣ ਲਕੜੀ ਤੋਂ ਹਲ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਹਲ ਦੇ ਅੱਗੇ ਲਗਣ ਵਾਲਾ ਲੋਹੇ ਦਾ ਫਾਲਾ ਲੁਹਾਰ ਬਣਾਉਂਦਾ। ਜੇ ਤਰਖਾਣ ਲਕੜੀ ਤੋਂ ਹਨ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਤੰਗਲੀ ਲੁਹਾਰ ਵਲੋਂ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ। ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਰੰਬੇ, ਦਾਤੀਆਂ, ਨੇਜ਼ੇ, ਤੀਰ, ਕੁਹਾੜੀ, ਹਥੌੜਾ, ਬਰਛਿਆਂ ਆਦਿ ਦੇ ਸੰਦ ਲੁਹਾਰ ਵੱਲੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ, ਪਰੰਤੂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਕੜੀ ਵਾਲੇ ਹਿੱਸੇ (ਰੰਬਿਆਂ, ਦਾਤੀਆਂ ਦੇ ਕੁਸਤੇ, ਆਦਿ) ਤਰਖਾਣ ਬਣਾਉਂਦਾ। ਕਈ ਥਾਵਾਂ ਉਪਰ ਲੁਹਾਰ ਤੇ ਤਰਖਾਣ ਕਾਰਜ ਇੱਕੋ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰ ਵਲੋਂ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ। ==== '''ਠਠਿਆਰ''' ==== ਠਠਿਆਰ ਦੁਆਰਾ ਪਿੱਤਲ, ਤਾਂਬੇ, ਕਾਂਸੀ ਅਤੇ ਲੋਹੇ ਦੇ ਬਰਤਨ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਧੰਦਾ ਵਧੇਰੇ ਕਰਕੇ ਛੋਟੇ ਕਸਬਿਆਂ ਜਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੇ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨਿੱਤ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਤੇ ਵਿਆਹ ਸ਼ਾਦੀਆਂ ਲਈ ਦਾਜ ਵਜੋਂ ਬਤਰਨ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਠਠਿਆਰਾਂ ਉਪਰ ਹੀ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਪੈਂਦਾ। ==== '''ਮੋਚੀ''' ==== ਮੋਚੀ ਦਾ ਧੰਦਾ ਚਮੜੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸੀ। ਮੋਚੀ ਜੁੱਤੀਆਂ ਦੀ ਗੰਢ ਤਰੁਪ ਵੀ ਕਰਦਾ ਅਤੇ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਬਕਾਇਦਾ ਮਾਪ ਲੈ ਕੇ ਨਵੀਂ ਜੁੱਤੀ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ। ਇਹ ਚਮੜੇ ਦੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਗੁਣਾਂ ਉਪਰ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਕਿ ਗਾਹਕ ਨੂੰ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਜੁੱਤੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਗਾਹਕ ਦੀ ਪਸੰਦ ਤੇ ਲੋੜ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖ ਕੇ ਉਹ ਭਾਂਤ-ਭਾਂਤ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ ਬਣਾਉਂਦਾ। ਉਹ ਤਿੱਲੇ ਨਾਲ ਕਢਾਈ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ। ਹੁਣ ਜਦ ਜੁੱਤੀਆਂ/ਬੂਟ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਕਾਰਖਾਨੇ ਲਗ ਗਏ ਹਨ, ਹੱਥ ਨਾਲ ਬਣਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ ਦੀ ਮੰਗ ਘੱਟ ਗਈ ਹੈ। ==== '''ਸੁਨਿਆਰ''' ==== ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਇੱਕ ਹੋਰ ਕਿੱਤਾ ਸੁਨਿਆਰ ਦਾ ਹੈ। ਸੁਨਿਆਰ ਦਾ ਧੰਦਾ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਕਸਬਿਆਂ ਜਾਂ ਵੱਡੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ; ਪਰ ਪੰਰਪਰਾਗਤ ਗਹਿਣਿਆਂ ਦੀ ਘਾੜਤ ਤੋਂ ਵਿਕਰੀ ਵਜੋਂ ਇਹ ਆਮ ਲੋਕਾਈ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ ਗਹਿਣਿਆਂ ਬਗ਼ੈਰ ਕਿਸੇ ਦਾ ਵੀ ਮਰਦਾ ਨਹੀਂ। ਡਾ. ਤੇਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖੋਜ ਕਾਰਜ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗਹਿਣੇ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਗਹਿਣਿਆਂ ਦੇ ਮੁੱਢ ਤੇ ਵਿਕਾਸ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਮਹੱਤਵ ਅਤੇ ਵੰਨਗੀਆਂ ਦਾ ਵੇਰਵੇ ਸਾਹਿਤ ਉਲੇਖ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ, ਕੁਆਰੀ ਕੰਨਿਆਂ, ਵਿਆਹੀ ਇਸਤਰੀ, ਵਿਧਵਾ ਔਰਤ ਅਤੇ ਮਰਦਾਵੇਂ ਗਹਿਣਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਵੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਨੱਥ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨਤਾ ਤੇ ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਕ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ। = '''ਬਦਲਾਅ''' = ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਰਹੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਧੰਦਿਆਂ ਦਾ ਮੁੱਢ, ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਾਰਥਿਕਤਾ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਜਾਇਜ਼ਾ ਲੈਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਜੋ ਇ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕੋਈ ਸਮਾਂ ਸੀ ਲਕੜੀ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਸੰਦੂਕ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਦਾਜ ਦਾ ਸ਼ਿਗਾਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਤੋਂ ਤਰਖਾਣ ਦੀ ਹੁਨਰੀ ਕਾਰੀਗਰੀ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਹੀ ਸੰਦੂਕ ਨੂੰ ਸਮਾਂ ਪਾ ਕੇ ਦਾਦੀ ਜਾਂ ਨਾਲੀ ਦੀਆਂ ਅਣਗਿਣਤ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਇਸ ਆਉਂਦਾ। ਅੱਜ ਉਸੀ ਸੰਦੂਕ ਨੂੰ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨੁੱਕਰਾ ਲਾ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪਸਾਰ, ਵਿਗਿਆਨਕ ਉਨਤੀ, ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ, ਮਸ਼ੀਨੀਕਰਨ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗੀਕਰਨ ਨੇ ਲੋਕ ਧੰਦਿਆਂ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਨੂੰ ਲਗਪਗ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦਾ ਧੰਦਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰ ਜਾਂ ਧੰਦਾਕਾਰ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਦੀ ਨੁਹਾਰ ਹੀ ਬਦਲ ਗਈ ਹੈ। ਜਿਹੜਾ ਝਿਊਰ ਜਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਘਰ ਘਰ ਪਾਣੀ ਦੇ ਘੜੇ ਢੋ ਕੇ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਘਰ ਘਰ ਨਲਕੇ ਲਗਣ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਰਹੀ। ਹੱਥ ਨਾਲ ਬਣੀ ਜੁੱਤੀ ਨੂੰ ਖਰੀਦਣ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਵਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਉੱਚ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਵਪਾਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਉਹ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਹੋਈਆਂ ਜਤੀਆਂ/ਬੂਟਾਂ/ਸੈਂਡਲਾਂ ਦਾ ਵਪਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਜਦ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਹਸਪਤਾਲ ਖੁੱਲ੍ਹ ਗਏ ਹਨ, ਦਾਈਆਂ ਕੋਲ ਕੋਣ ਜਾਏਗਾ? ਜਦ ਦਾਣੇ ਭੁੰਨਣ ਵਾਲੀਆਂ ਭੱਠੀਆਂ ਹੀ ਲਗਭਗ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਭੱਠੀਆਂ ਉੱਪਰ ਲੱਗਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮਹਿਫਲਾਂ ਵੀ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। 1947 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਉੱਥਲ-ਪੁੱਥਲ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਪਰਸਾਰ, ਵਿਕਾਸ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦੇ ਯਤਨ ਅਤੇ ਆਵਾਜਾਈ ਦੇ ਵਸੀਲਿਆਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਨੇ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਲੈ ਆਂਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਮਿਲਣ ਤੱਕ ਲੋਕ ਧੰਦਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਜਾਂ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੀਆਂ ਪੰਜ ਛੇ ਸਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਰਥਿਕ ਜਾਂ ਸਮਾਜਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪਰਿਵਰਤਨ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਇਆ। ਮੱਧਕਾਲੀਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਕੋਈ ਵਿਰਲਾ ਹੀ ਲੇਖਕ ਅਜਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ ਜਿਸ ਨੇ ਲੋਕ ਧੰਦਿਆਂ, ਸ਼ਿਲਪਕਾਰਾਂ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਧਰਿਤ ਸਾਮਗ੍ਰੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਾ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇ। ਉਦਹਰਣ:- ਬੁਲ੍ਹਾ ਚਲ ਸੁਨਿਆਰ ਦੇ, ਜਿੱਥੇ ਗਹਿਣੇ ਘੜੀ ਦੇ ਲਾਖ, ਤਕਲੇ ਨੂੰ ਵਲ ਪੈ ਪੈ ਜਾਂਦੇ, ਕੌਣ ਲੁਹਾਰ ਲਿਆਵੇ। ਕੇਹੀ ਬੀਵੀ, ਕੇਹੀ ਬਾਂਦੀ ਕੇਹੀ ਧੋਬਣ ਭਠਿਆਰੀ। (ਬੁਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ) ਲਿਖਤੀ ਸਾਹਿਤ ਤੋਂ ਛੁਟ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਲੋਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਖੌਤਾਂ, ਬੁਝਾਰਤਾਂ ਆਦਿ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਲੋਕ ਧੰਦਿਆਂ ਬਾਰੇ ਉਲੇਖ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਧੰਦਾਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਹਾਰ ਰਾਹੀਂ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰਾਂ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਪਦਾਰਥਕ ਵਸਤੂਆਂ ਨਾਲ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਾਰੀਗਰੀ ਉਪਰ ਪੂਰਨ ਮੁਹਾਰਤ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਜਦ ਰਸਮਾਂ, ਰੀਤਾਂ ਅਤੇ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਮਹੱਤਵ ਹੋਰ ਵੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ। ਜਦ ਲੋਕ ਧੰਦੇ ਰੋਜਗਾਰ ਦਾ ਵਸੀਲਾ ਨਾ ਰਹੇ ਤਾਂ ਸੁਭਾਵਕ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਕਾਰ ਵਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਤਬਦੀਲੀ ਆ ਗਈ। ਲੋਕ-ਧੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਸੇ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਗ ਹਨ। ਸਾਡੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੀ ਕਿ ਚੱਕ, ਖਰਾਮ, ਕੋਹਲੂ, ਘੁਲਾੜੀ, ਜਾਂ ਵੇਲਣਾ, ਉਖਲੀ, ਮਹੋਲਾ, ਹਾਰੇ, ਭੜੋਲੀਆਂ, ਤੰਗੜ, ਸਿਰਕੀਆਂ, ਮਸੂਲ, ਫਲ, ਹੱਥ ਟੋਕਾ, ਬੋਹਲ, ਪਿੜ, ਭੜੌਲੀ ਆਦਿ ਕੀ ਸਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੀ ਉਪਯੋਗਤਾ ਸੀ। = '''ਸਿੱਟਾ''' = ਉਪਰੋਕਤ ਸਰਵੇਖਣ ਤੋਂ ਸਾਫ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਲੋਕ ਧੰਦਿਆਂ ਦਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੱਤ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਇਹ ਕਿਤੇ ਲੋਕਯਾਨ/ਲੋਕਧਾਰਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪਿਤਾ-ਪੁਰਖੀ ਅੱਗੇ ਚਲੇ ਆਏ ਹਨ। ਸੁਨਿਆਰੇ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੁਨਿਆਰਾ, ਤਰਖਾਣ ਦਾ ਪੁੱਤ-ਪੱਤੋ ਲਕੜੀ ਦੇ ਕੰਮ-ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਅਤੇ ਘੁਮਿਆਰ, ਚੁਮਾਰ ਤੇ ਜੁਲਾਹੇ ਦੀਆਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਆਪਣੇ ਵਡੇਰਿਆਂ ਦੇ ਵਿਹਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜ ਜਾਂਦੀਆਂ। ਅਜਿਹੇ ਸਾਰੇ ਧੰਦੇ ਹੱਥ-ਕਿਰਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਹਰ ਧੰਦੇ ਦੇ ਅਨੁਆਈ ਆਪਣੇ ਕਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਹਿਰ ਸਨ। ਵਿਰਸੇ ਦਾ ਭਾਗ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਹ ਧੰਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦਾ ਅੰਗ ਬਣ ਗਏ। ਹੋਣਾ ਤੇ ਇਹ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਲਕੜੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਤਰਖਾਣ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਅਤੇ ਜੁੱਤੀਆਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਮੋਚੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ। ਪਰ ਮੰਨੂ ਦੀ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਸੰਬੰਧੀ ਪਾਈ ਹੋਈ ਲੀਹ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਲੋਕ ਧੰਦਿਆਂ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਵੀ ਅਮਲ ਦੀ ਥਾਂ ਕਰਮ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾ ਬਣੀ ਸੀ। ਸਮਾਜਿਕ ਤੇ ਆਰਥਿਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਵੀ ਭਾਈਚਾਰਕ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਸੋਚ ਕਬੀਲਈ ਭਾਵਨਾ ਤੋਂ ਉਪਰ ਨਾ ਉੱਠ ਸਕੀ। ਕਿਉਂ ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧੰਦਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਲੋਕ ਉਪਜੀਵਕਾ ਲਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਜਾਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦਾ ਕਿੱਤਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਉਪਰ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਸਨ; ਇਸ ਲਈ ਲੋਕ ਧੰਦਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਹੀਣਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਮੀ ਭਾਵ ਨੀਵੇਂ ਦਰਜੇ ਦੇ ਕਿਰਤੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਜਾਤ-ਪਾਤ ਦੀ ਇਹ ਸੋਚ ਅੱਜ ਵੀ ਕਾਇਮ ਹੈ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਕਿਸਾਨੀ ਕਿੱਤੇ ਵਾਲਾ ਵਾਹੀਕਾਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਹੱਥੀਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਤਰਖਾਣ, ਲੁਹਾਰ, ਘੁਮਿਆਰ, ਸੁਨਿਆਰ ਆਦਿ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਜਾਂ ਸ਼੍ਰੇਸ਼ਟ ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਯੋਗਤਾ ਵਾਲਾ ਸਮਝਦਾ ਹੈ। ਹੱਥ ਨਾਲ ਕਿਰਤ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਤੋਂ ਅੱਡ ਪਛੜੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਅਗੋਂ ਸ਼ੂਦਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵੀ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆ ਗਈ ਜਿਸ ਦੇ ਪੁਰਖਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰਨੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਘਰਾਂ ਦਾ ਗੋਹਾ-ਕੂੜਾ, ਘਰਾਂ ਦੀ ਲਿਪ ਪੋਚ ਅਤੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਰਕੇ ਰੋਜ਼ੀ ਕਮਾਉਂਦੀਆਂ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਧੰਦੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਾਧਾਰਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਲੋਕ ਧੰਦਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਤੋਂ ਛੁਟ ਸ਼ੂਦਰ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕਾਰ-ਵਿਹਾਰ ਬਾਰੇ ਵੀ ਲੋਕ ਧੰਦਿਆਂ ਵਜੋਂ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। = '''ਹਵਾਲੇ''' = <references /> ਵੱਲੋਂ : ਸੁਖਵੀਰ ਕੌਰ ਲੋਹਟ ਰੋਲ ਨੰਬਰ : 19391005 7k54ml6te5sozeq4o79h7yh8tbkxvy6 0 113353 812395 808387 2025-07-03T10:29:50Z 49.15.105.82 ਗਲਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਕੀਤਾ ਹੈ 812395 wikitext text/x-wiki {{ਅੰਦਾਜ਼}} ‘'''ਲੋਕ ਖੇਡ'''’ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ: ‘ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਖੇਡ’। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ‘ਖੇਡ’ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਭਾਵ 'ਮਨ ਪਰਚਾਉਣਾ' ਹੈ। ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਡੂੰਘਾ ਸੰਬੰਧ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title=ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ, ਸੰਕਲਪ, ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਵਿਕਾਸ ਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ|last=ਸ਼ਰਮਾ|first=ਡਾ. ਸੁਸ਼ੀਲ|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਸਖਤ ਨਿਯਮਾਂ ਅਧੀਨ ਨਹੀਂ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ, ਇਹ ਸਮਾਂ-ਸਥਾਨ ਅਨੁਸਾਰ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਣ ਲਈ ਸਮਾਨ ਖ਼ਰੀਦਣ ਦੀ ਵੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ, ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਉਪਜ ਸਥਾਨਕ ਉਪਲਬਧ ਸਮਗਰੀ ਤੋਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।{{Better source needed|reason=ਮੌਜੂਦਾ ਸਰੋਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹਨ ([[WP:NOTRS]])। ([[WP:NOTRS]]).|date=ਮਈ 2025}} ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਭੰਡਾਰਾ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਅਣਗਿਣਤ ਖੇਡਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਸਰੀਰਕ ਬਲ ਵਾਲੀਆਂ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਖੇਡਾਂ, ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਵੀ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹਰ ਉਮਰ ਦੇ ਵਰਗ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਲ, ਸੋਚ, ਪੱਧਰ ਅਤੇ ਸਮਰੱਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਖੇਡਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਕੋਟਲਾ ਛਪਾਕੀ, ਪਿੱਠੂ, ਗੁੱਲੀ-ਡੰਡਾ ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਨਾਲ ਮਨ ਪ੍ਰਸੰਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉੱਥੇ ਜਵਾਨ ਗੱਭਰੂ, ਕਬੱਡੀ, ਕੁਸ਼ਤੀ, ਮੁਗਦਰ ਚੁੱਕਣਾ, ਮੂੰਗਲੀਆਂ ਫੇਰਨੀਆਂ ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਸਰੀਰ ਬਲਵਾਨ ਅਤੇ ਚੁਸਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਕੁੜੀਆਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਲਈ ਟਾਹਣਾ, ਖਿੱਦੋ, ਗੀਟੇ, ਸਟਾਪੂ, ਰੰਗ ਮੱਲਣ, ਛੂਹਣ-ਛੁਪਾਈ ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਡੇਰੀ ਉਮਰ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਬਾਰਾਂ ਟਾਹਣੀ, ਪਾਸਾ, ਚੌਪੜ ਅਤੇ ਸ਼ਤਰੰਜ ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਜੀਅ ਪਰਚਾਵੇ ਦਾ ਸਾਧਨ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਉਹੋ ਖੇਡਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਹੜੀਆਂ ਪੇਂਡੂ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹੋਣ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਨਿਯਮ ਪੱਕੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਅਤੇ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਢਾਲੇ ਜਾਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।{{Better source needed|reason=ਮੌਜੂਦਾ ਸਰੋਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹਨ ([[WP:NOTRS]])। ([[WP:NOTRS]]).|date=ਮਈ 2025}} == ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ == * ਗੀਟੇ * ਭੰਡਾ ਭੰਡਾਰੀਆ * ਰੁਮਾਲ ਚੁੱਕਣਾ * ਟੋਚਨ ਪਾ ਬਈ ਟੋਚਨ ਪਾ * ਪੀਚੋ * ਕਾਜੀ ਕੋਟਲਾ * ਕੂਕਾ ਕਾਂਗੜੇ * ਅੱਡੀ ਛੜੱਪਾ * ਮਾਈ ਪਤੰਗੜਾ ਮਾਈ ਪਤੰਗੜਾ * ਨਾ ਨੀ ਮਾਸੀ ਮੈਂ ਨੀ ਖਾਧਾ * ਤਿੰਨ ਤਾੜੀਆਂ * ਊਚ-ਨੀਚ * ਮਾਈ ਮਾਈ ਕੀ ਲੱਭਦੀ -ਸੂਈ ਧਾਗਾ * ਤੇਰਾ ਮੇਰਾ ਮੇਲ ਨਹੀਂ * ਚੂੰਢੀ-ਮੁੱਕਾ * ਸਮੁੰਦਰ ਤੇ ਮੱਛੀ * ਊਠਕ ਬੈਠਕ * ਰੱਸੀ ਟੱਪਣਾ * ਕਿੱਕਲੀ * ਦੋ ਮੰਜ਼ਲੀ * ਨਦੀ ਕਿਨਾਰਾ * ਚਿੜੀ ੳੱਡ ਕਾਂ ਉੱਡ * ਥਾਲ ਜਾਂ ਖਿੱਦੋ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ- === '''ਭੰਡਾ ਭੰਡਾਰੀਆ''' === ਇਹ ਕੁੜੀਆਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਖੇਡ ਹੈ, ਇਸ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਪੰਜ ਖਿਡਾਰੀ ਹੋਣੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹਨ ਬਾਕੀ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੁੱਗਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਫਿਰ ਨਾ ਪੁੱਗਣ ਵਾਲੀ ਕੁੜੀ ਜਾ ਬੱਚੇ ਨੇ ਨੀਚੇ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਲੱਤਾ ਨਿਸਾਰ ਕੇ ਭੂੰਜੇ ਬੈਠਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਕੋਲ ਹੀ ਖੜੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਆਪਣੀਆਂ ਹੱਥਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁੱਠੀਆਂ ਇੱਕ ਇਕ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਦੀਆਂ ਮੁੱਠੀਆਂ ਇੱਕ ਇਕ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਤੇ ਆਖਦੀ ਹੈ “ਭੰਡਾ ਭੰਡਾਰੀਆ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਭਾਰ’ ਦਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਕੁੜੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ: “ਇਕ ਮੁੱਠ ਚੁੱਕ ਲੈ ਦੂਜੀ ਤਿਆਰ” === '''ਚਿੜੀ ਉੱਡ ਕਾਂ ਉੱਡ''' === ਇਹ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੀ ਖੇਡ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮਾਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਖਿਡਾਰੀ ਕੁੰਡਲ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਆਪਣੇ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਉਂਗਲ ਜ਼ਮੀਨ ਉਪਰ ਰੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਖਿਡਾਰੀ ਕਾਂ ‘ਉੱਡ’ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਖਿਡਾਰੀ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਉੱਪਰ ਨੂੰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਰ ਵਾਰ ਅੱਲਗ ਪੰਛੀ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਜੋ ਖਿਡਾਰੀ ਦਾ ਹੱਥ ਗਲਤ ਉੱਠ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਹਾਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਮਾਗੀ ਚੇਤੰਨਤਾ ਵਾਲੀ ਖੇਡ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title=ਮੁੰਡਿਆਂ ਤੇ ਕੁੜੀਆ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ|last=ਕੌਰ|first=ਜਸਵਿੰਦਰ|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> == ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ == * ਗੁੱਲੀ ਡੰਡਾ * ਸ਼ੱਕਰ ਭੁੱਜੀ * ਅੰਨਾ ਝੋਟਾ * ਲੰਗੜਾ ਸ਼ੇਰ * ਭੜੱਪਾ ਸੋਟੀ * ਹਲਟ ਰੇਸ * ਲੀਡਰ ਲੱਭਣਾ * ਭਾਰ ਖਿੱਚਣਾ * ਘੋਲ * ਡੁਮਣਾ ਮਖਿਆਲ * ਰਾਜੇ ਦੇ ਨੌਕਰ * ਖਾਨ ਘੋੜੀ * ਬਾਂਦਰ ਕੀਲਾ * ਸੌਚੀ-ਪੱਕੀ * ਪੀਲ ਪਲਾਂਗੜਾ * ਡੰਡ ਪਰੰਬਲ * ਪਿੱਠੂ ਗਰਮਾ-ਗਰਮ * ਕਬੱਡੀ * ਕੁਸ਼ਤੀ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁੱਝ ਖੇਡਾਂ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ- === '''ਗੁੱਲੀ ਡੰਡਾ''' === ਇਹ ਖੇਡ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਖੇਡ ਹੈ ਜੋ ਹੁਣ ਵੀ ਖੇਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਡ ਲਈ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਡੰਡਾ ਅਤੇ ਪੰਜ ਸੱਤ ਉਂਗਲ ਲੰਮੀ ਇੱਕ ਗੁੱਲੀ (ਜੋ ਕਿ ਬੱਚੇ ਕੋਈ ਮੋਟਾ ਡੰਡਾ ਲੈ ਕੇ ਦੋਨਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਤਰਾਸ ਜਾਂ ਛਿੱਲ ਕੇ ਤਿੱਖੇ ਕਰਕੇ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ) ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਘੁੱਤੀ ਪੁੱਟ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁੱਲੀ ਨੂੰ ਘੁੱਤੀ ਉੱਪਰ ਰੱਖ ਕੇ ਡੰਡੇ ਨਾਲ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਉਛਾਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਡ ਲਈ ਬੱਚੇ ਦੋ ਟੋਲੀਆਂ ਬਣਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਦੋ ਚੰਗੇ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਆਪ ਵੀ ਮੰਗ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਖੇਡ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਵਾਰੀ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਟੋਲੀ ਅਗਲੇ ਪਾਸੇ ਖੜ੍ਹਦੀ ਹੈ। ਵਾਰੀ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਬੱਚਾ ਗੁੱਲੀ ਨੂੰ ਘੁੱਤੀ (ਰਾਬ) ਉਪਰ ਰੱਖ ਕੇ ਦਾਅ ਟਿਕਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਡੰਡੇ ਨੂੰ ਰਾਬ (ਘੁੱਤੀ) ਦੇ ਉੱਤੇ ਰੱਖੀ ਗੁੱਲੀ ਦੇ ਥਲਿਉਂ ਅੜਾ ਕੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਗੁੱਲੀ ਨੂੰ ਦੂਰ ਮਾਰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਗੁੱਲੀ ਧਰਤੀ ਛੁਹਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਫੜ ਲਈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵਾਰੀ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title=ਮੁੰਡਿਆਂ ਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ|last=ਕੌਰ|first=ਜਸਵਿੰਦਰ|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == n7m5d7so9ziko9rdlhy3afnh6bn66fp 812396 812395 2025-07-03T10:36:57Z 49.15.105.82 ਗਲਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 812396 wikitext text/x-wiki {{ਅੰਦਾਜ਼}} ‘'''ਲੋਕ ਖੇਡ'''’ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ: ‘ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਖੇਡ’। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ‘ਖੇਡ’ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਭਾਵ 'ਮਨ ਪਰਚਾਉਣਾ' ਹੈ। ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਡੂੰਘਾ ਸੰਬੰਧ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title=ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ, ਸੰਕਲਪ, ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਵਿਕਾਸ ਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ|last=ਸ਼ਰਮਾ|first=ਡਾ. ਸੁਸ਼ੀਲ|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਸਖ਼ਤ ਨਿਯਮਾਂ ਅਧੀਨ ਨਹੀਂ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ, ਇਹ ਸਮਾਂ-ਸਥਾਨ ਅਨੁਸਾਰ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਣ ਲਈ ਸਮਾਨ ਖ਼ਰੀਦਣ ਦੀ ਵੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ, ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਉਪਜ ਸਥਾਨਕ ਉਪਲਬਧ ਸਮਗਰੀ ਤੋਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।{{Better source needed|reason=ਮੌਜੂਦਾ ਸਰੋਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹਨ ([[WP:NOTRS]])। ([[WP:NOTRS]]).|date=ਮਈ 2025}} ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਭੰਡਾਰਾ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਅਣਗਿਣਤ ਖੇਡਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਸਰੀਰਕ ਬਲ ਵਾਲੀਆਂ ਵੀ ਹਨ, ਮਾਨਸਿਕ ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਵੀ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹਰ ਉਮਰ ਦੇ ਵਰਗ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਲ, ਸੋਚ, ਪੱਧਰ ਅਤੇ ਸਮਰੱਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਖੇਡਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਕੋਟਲਾ ਛਪਾਕੀ, ਪਿੱਠੂ, ਗੁੱਲੀ-ਡੰਡਾ, ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਨਾਲ ਮਨ ਪ੍ਰਸੰਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉੱਥੇ ਜਵਾਨ ਗੱਭਰੂ, ਕਬੱਡੀ, ਕੁਸ਼ਤੀ, ਮੁਗਦਰ ਚੁੱਕਣਾ, ਮੂੰਗਲੀਆਂ ਫੇਰਨੀਆਂ ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਸਰੀਰ ਬਲਵਾਨ ਅਤੇ ਚੁਸਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਕੁੜੀਆਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਲਈ ਟਾਹਣਾ, ਖਿੱਦੋ, ਗੀਟੇ, ਸਟਾਪੂ, ਰੰਗ ਮੰਗਣ, ਛੂਹਣ-ਛੁਪਾਈ ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਡੇਰੀ ਉਮਰ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਬਾਰਾਂ ਟਾਹਣੀ, ਪਾਸਾ, ਚੌਪੜ ਅਤੇ ਸ਼ਤਰੰਜ ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਜੀਅ ਪਰਚਾਵੇ ਦਾ ਸਾਧਨ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਉਹੋ ਖੇਡਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਹੜੀਆਂ ਪੇਂਡੂ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹੋਣ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਨਿਯਮ ਪੱਕੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਅਤੇ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਢਾਲੇ ਜਾਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।{{Better source needed|reason=ਮੌਜੂਦਾ ਸਰੋਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹਨ ([[WP:NOTRS]])। ([[WP:NOTRS]]).|date=ਮਈ 2025}} == ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ == * ਗੀਟੇ * ਭੰਡਾ ਭੰਡਾਰੀਆ * ਰੁਮਾਲ ਚੁੱਕਣਾ * ਟੋਚਨ ਪਾ ਬਈ ਟੋਚਨ ਪਾ * ਪੀਚੋ * ਕਾਜੀ ਕੋਟਲਾ * ਕੂਕਾ ਕਾਂਗੜੇ * ਅੱਡੀ ਛੜੱਪਾ * ਮਾਈ ਪਤੰਗੜਾ ਮਾਈ ਪਤੰਗੜਾ * ਨਾ ਨੀ ਮਾਸੀ ਮੈਂ ਨੀ ਖਾਧਾ * ਤਿੰਨ ਤਾੜੀਆਂ * ਊਚ-ਨੀਚ * ਮਾਈ ਮਾਈ ਕੀ ਲੱਭਦੀ -ਸੂਈ ਧਾਗਾ * ਤੇਰਾ ਮੇਰਾ ਮੇਲ ਨਹੀਂ * ਚੂੰਢੀ-ਮੁੱਕਾ * ਸਮੁੰਦਰ ਤੇ ਮੱਛੀ * ਊਠਕ ਬੈਠਕ * ਰੱਸੀ ਟੱਪਣਾ * ਕਿੱਕਲੀ * ਦੋ ਮੰਜ਼ਲੀ * ਨਦੀ ਕਿਨਾਰਾ * ਚਿੜੀ ੳੱਡ ਕਾਂ ਉੱਡ * ਥਾਲ ਜਾਂ ਖਿੱਦੋ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ- === '''ਭੰਡਾ ਭੰਡਾਰੀਆ''' === ਇਹ ਕੁੜੀਆਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਖੇਡ ਹੈ, ਇਸ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਪੰਜ ਖਿਡਾਰੀ ਹੋਣੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹਨ ਬਾਕੀ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੁੱਗਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਫਿਰ ਨਾ ਪੁੱਗਣ ਵਾਲੀ ਕੁੜੀ ਜਾ ਬੱਚੇ ਨੇ ਨੀਚੇ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਲੱਤਾ ਨਿਸਾਰ ਕੇ ਭੂੰਜੇ ਬੈਠਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਕੋਲ ਹੀ ਖੜੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਆਪਣੀਆਂ ਹੱਥਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁੱਠੀਆਂ ਇੱਕ ਇਕ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਦੀਆਂ ਮੁੱਠੀਆਂ ਇੱਕ ਇਕ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਤੇ ਆਖਦੀ ਹੈ “ਭੰਡਾ ਭੰਡਾਰੀਆ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਭਾਰ’ ਦਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਕੁੜੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ: “ਇਕ ਮੁੱਠ ਚੁੱਕ ਲੈ ਦੂਜੀ ਤਿਆਰ” === '''ਚਿੜੀ ਉੱਡ ਕਾਂ ਉੱਡ''' === ਇਹ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੀ ਖੇਡ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮਾਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਖਿਡਾਰੀ ਕੁੰਡਲ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਆਪਣੇ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਉਂਗਲ ਜ਼ਮੀਨ ਉਪਰ ਰੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਖਿਡਾਰੀ ਕਾਂ ‘ਉੱਡ’ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਖਿਡਾਰੀ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਉੱਪਰ ਨੂੰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਰ ਵਾਰ ਅੱਲਗ ਪੰਛੀ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਜੋ ਖਿਡਾਰੀ ਦਾ ਹੱਥ ਗਲਤ ਉੱਠ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਹਾਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਮਾਗੀ ਚੇਤੰਨਤਾ ਵਾਲੀ ਖੇਡ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title=ਮੁੰਡਿਆਂ ਤੇ ਕੁੜੀਆ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ|last=ਕੌਰ|first=ਜਸਵਿੰਦਰ|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> == ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ == * ਗੁੱਲੀ ਡੰਡਾ * ਸ਼ੱਕਰ ਭੁੱਜੀ * ਅੰਨਾ ਝੋਟਾ * ਲੰਗੜਾ ਸ਼ੇਰ * ਭੜੱਪਾ ਸੋਟੀ * ਹਲਟ ਰੇਸ * ਲੀਡਰ ਲੱਭਣਾ * ਭਾਰ ਖਿੱਚਣਾ * ਘੋਲ * ਡੁਮਣਾ ਮਖਿਆਲ * ਰਾਜੇ ਦੇ ਨੌਕਰ * ਖਾਨ ਘੋੜੀ * ਬਾਂਦਰ ਕੀਲਾ * ਸੌਚੀ-ਪੱਕੀ * ਪੀਲ ਪਲਾਂਗੜਾ * ਡੰਡ ਪਰੰਬਲ * ਪਿੱਠੂ ਗਰਮਾ-ਗਰਮ * ਕਬੱਡੀ * ਕੁਸ਼ਤੀ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁੱਝ ਖੇਡਾਂ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ- === '''ਗੁੱਲੀ ਡੰਡਾ''' === ਇਹ ਖੇਡ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਖੇਡ ਹੈ ਜੋ ਹੁਣ ਵੀ ਖੇਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਡ ਲਈ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਡੰਡਾ ਅਤੇ ਪੰਜ ਸੱਤ ਉਂਗਲ ਲੰਮੀ ਇੱਕ ਗੁੱਲੀ (ਜੋ ਕਿ ਬੱਚੇ ਕੋਈ ਮੋਟਾ ਡੰਡਾ ਲੈ ਕੇ ਦੋਨਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਤਰਾਸ ਜਾਂ ਛਿੱਲ ਕੇ ਤਿੱਖੇ ਕਰਕੇ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ) ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਘੁੱਤੀ ਪੁੱਟ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁੱਲੀ ਨੂੰ ਘੁੱਤੀ ਉੱਪਰ ਰੱਖ ਕੇ ਡੰਡੇ ਨਾਲ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਉਛਾਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਡ ਲਈ ਬੱਚੇ ਦੋ ਟੋਲੀਆਂ ਬਣਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਦੋ ਚੰਗੇ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਆਪ ਵੀ ਮੰਗ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਖੇਡ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਵਾਰੀ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਟੋਲੀ ਅਗਲੇ ਪਾਸੇ ਖੜ੍ਹਦੀ ਹੈ। ਵਾਰੀ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਬੱਚਾ ਗੁੱਲੀ ਨੂੰ ਘੁੱਤੀ (ਰਾਬ) ਉਪਰ ਰੱਖ ਕੇ ਦਾਅ ਟਿਕਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਡੰਡੇ ਨੂੰ ਰਾਬ (ਘੁੱਤੀ) ਦੇ ਉੱਤੇ ਰੱਖੀ ਗੁੱਲੀ ਦੇ ਥਲਿਉਂ ਅੜਾ ਕੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਗੁੱਲੀ ਨੂੰ ਦੂਰ ਮਾਰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਗੁੱਲੀ ਧਰਤੀ ਛੁਹਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਫੜ ਲਈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵਾਰੀ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title=ਮੁੰਡਿਆਂ ਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ|last=ਕੌਰ|first=ਜਸਵਿੰਦਰ|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == 27r45aqrhowh2qb43hn3wrz4npsh2q2 812397 812396 2025-07-03T10:38:03Z 49.15.105.82 812397 wikitext text/x-wiki {{ਅੰਦਾਜ਼}} ‘'''ਲੋਕ ਖੇਡ'''’ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ: ‘ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਖੇਡ’। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ‘ਖੇਡ’ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਭਾਵ 'ਮਨ ਪਰਚਾਉਣਾ' ਹੈ। ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਡੂੰਘਾ ਸੰਬੰਧ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title=ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ, ਸੰਕਲਪ, ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਵਿਕਾਸ ਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ|last=ਸ਼ਰਮਾ|first=ਡਾ. ਸੁਸ਼ੀਲ|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਸਖ਼ਤ ਨਿਯਮਾਂ ਅਧੀਨ ਨਹੀਂ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ, ਇਹ ਸਮਾਂ-ਸਥਾਨ ਅਨੁਸਾਰ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਣ ਲਈ ਸਮਾਨ ਖ਼ਰੀਦਣ ਦੀ ਵੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ, ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਉਪਜ ਸਥਾਨਕ ਉਪਲਬਧ ਸਮਗਰੀ ਤੋਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।{{Better source needed|reason=ਮੌਜੂਦਾ ਸਰੋਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹਨ ([[WP:NOTRS]])। ([[WP:NOTRS]]).|date=ਮਈ 2025}} ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਭੰਡਾਰਾ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਅਣਗਿਣਤ ਖੇਡਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਸਰੀਰਕ ਬਲ ਵਾਲੀਆਂ ਵੀ ਹਨ, ਮਾਨਸਿਕ ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਵੀ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹਰ ਉਮਰ ਦੇ ਵਰਗ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਲ, ਸੋਚ, ਪੱਧਰ ਅਤੇ ਸਮਰੱਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਖੇਡਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਕੋਟਲਾ ਛਪਾਕੀ, ਪਿੱਠੂ, ਗੁੱਲੀ-ਡੰਡਾ, ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਨਾਲ ਮਨ ਪ੍ਰਸੰਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉੱਥੇ ਜਵਾਨ ਗੱਭਰੂ, ਕਬੱਡੀ, ਕੁਸ਼ਤੀ, ਮੁਗਦਰ ਚੁੱਕਣਾ, ਮੂੰਗਲੀਆਂ ਫੇਰਨੀਆਂ ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਸਰੀਰ ਬਲਵਾਨ ਅਤੇ ਚੁਸਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਕੁੜੀਆਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਲਈ ਟਾਹਣਾ, ਖਿੱਦੋ, ਗੀਟੇ, ਸਟਾਪੂ, ਰੰਗ ਮੰਗਣ, ਛੂਹਣ-ਛੁਪਾਈ ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਡੇਰੀ ਉਮਰ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਬਾਰਾਂ ਟਾਹਣੀ, ਪਾਸਾ, ਚੌਪੜ ਅਤੇ ਸ਼ਤਰੰਜ ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਜੀਅ ਪਰਚਾਵੇ ਦਾ ਸਾਧਨ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਉਹੋ ਖੇਡਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਹੜੀਆਂ ਪੇਂਡੂ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹੋਣ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਨਿਯਮ ਪੱਕੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਅਤੇ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਢਾਲੇ ਜਾਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।{{Better source needed|reason=ਮੌਜੂਦਾ ਸਰੋਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹਨ ([[WP:NOTRS]])। ([[WP:NOTRS]]).|date=ਮਈ 2025}} == ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ‍‌‍‍: == * ਗੀਟੇ * ਭੰਡਾ ਭੰਡਾਰੀਆ * ਰੁਮਾਲ ਚੁੱਕਣਾ * ਟੋਚਨ ਪਾ ਬਈ ਟੋਚਨ ਪਾ * ਪੀਚੋ * ਕਾਜੀ ਕੋਟਲਾ * ਕੂਕਾ ਕਾਂਗੜੇ * ਅੱਡੀ ਛੜੱਪਾ * ਮਾਈ ਪਤੰਗੜਾ ਮਾਈ ਪਤੰਗੜਾ * ਨਾ ਨੀ ਮਾਸੀ ਮੈਂ ਨੀ ਖਾਧਾ * ਤਿੰਨ ਤਾੜੀਆਂ * ਊਚ-ਨੀਚ * ਮਾਈ ਮਾਈ ਕੀ ਲੱਭਦੀ -ਸੂਈ ਧਾਗਾ * ਤੇਰਾ ਮੇਰਾ ਮੇਲ ਨਹੀਂ * ਚੂੰਢੀ-ਮੁੱਕਾ * ਸਮੁੰਦਰ ਤੇ ਮੱਛੀ * ਊਠਕ ਬੈਠਕ * ਰੱਸੀ ਟੱਪਣਾ * ਕਿੱਕਲੀ * ਦੋ ਮੰਜ਼ਲੀ * ਨਦੀ ਕਿਨਾਰਾ * ਚਿੜੀ ੳੱਡ ਕਾਂ ਉੱਡ * ਥਾਲ ਜਾਂ ਖਿੱਦੋ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ- === '''ਭੰਡਾ ਭੰਡਾਰੀਆ''' === ਇਹ ਕੁੜੀਆਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਖੇਡ ਹੈ, ਇਸ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਪੰਜ ਖਿਡਾਰੀ ਹੋਣੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹਨ ਬਾਕੀ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੁੱਗਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਫਿਰ ਨਾ ਪੁੱਗਣ ਵਾਲੀ ਕੁੜੀ ਜਾ ਬੱਚੇ ਨੇ ਨੀਚੇ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਲੱਤਾ ਨਿਸਾਰ ਕੇ ਭੂੰਜੇ ਬੈਠਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਕੋਲ ਹੀ ਖੜੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਆਪਣੀਆਂ ਹੱਥਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁੱਠੀਆਂ ਇੱਕ ਇਕ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਦੀਆਂ ਮੁੱਠੀਆਂ ਇੱਕ ਇਕ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਤੇ ਆਖਦੀ ਹੈ “ਭੰਡਾ ਭੰਡਾਰੀਆ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਭਾਰ’ ਦਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਕੁੜੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ: “ਇਕ ਮੁੱਠ ਚੁੱਕ ਲੈ ਦੂਜੀ ਤਿਆਰ” === '''ਚਿੜੀ ਉੱਡ ਕਾਂ ਉੱਡ''' === ਇਹ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੀ ਖੇਡ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮਾਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਖਿਡਾਰੀ ਕੁੰਡਲ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਆਪਣੇ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਉਂਗਲ ਜ਼ਮੀਨ ਉਪਰ ਰੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਖਿਡਾਰੀ ਕਾਂ ‘ਉੱਡ’ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਖਿਡਾਰੀ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਉੱਪਰ ਨੂੰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਰ ਵਾਰ ਅੱਲਗ ਪੰਛੀ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਜੋ ਖਿਡਾਰੀ ਦਾ ਹੱਥ ਗਲਤ ਉੱਠ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਹਾਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਮਾਗੀ ਚੇਤੰਨਤਾ ਵਾਲੀ ਖੇਡ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title=ਮੁੰਡਿਆਂ ਤੇ ਕੁੜੀਆ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ|last=ਕੌਰ|first=ਜਸਵਿੰਦਰ|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> == ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ == * ਗੁੱਲੀ ਡੰਡਾ * ਸ਼ੱਕਰ ਭੁੱਜੀ * ਅੰਨਾ ਝੋਟਾ * ਲੰਗੜਾ ਸ਼ੇਰ * ਭੜੱਪਾ ਸੋਟੀ * ਹਲਟ ਰੇਸ * ਲੀਡਰ ਲੱਭਣਾ * ਭਾਰ ਖਿੱਚਣਾ * ਘੋਲ * ਡੁਮਣਾ ਮਖਿਆਲ * ਰਾਜੇ ਦੇ ਨੌਕਰ * ਖਾਨ ਘੋੜੀ * ਬਾਂਦਰ ਕੀਲਾ * ਸੌਚੀ-ਪੱਕੀ * ਪੀਲ ਪਲਾਂਗੜਾ * ਡੰਡ ਪਰੰਬਲ * ਪਿੱਠੂ ਗਰਮਾ-ਗਰਮ * ਕਬੱਡੀ * ਕੁਸ਼ਤੀ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁੱਝ ਖੇਡਾਂ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ- === '''ਗੁੱਲੀ ਡੰਡਾ''' === ਇਹ ਖੇਡ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਖੇਡ ਹੈ ਜੋ ਹੁਣ ਵੀ ਖੇਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਡ ਲਈ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਡੰਡਾ ਅਤੇ ਪੰਜ ਸੱਤ ਉਂਗਲ ਲੰਮੀ ਇੱਕ ਗੁੱਲੀ (ਜੋ ਕਿ ਬੱਚੇ ਕੋਈ ਮੋਟਾ ਡੰਡਾ ਲੈ ਕੇ ਦੋਨਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਤਰਾਸ ਜਾਂ ਛਿੱਲ ਕੇ ਤਿੱਖੇ ਕਰਕੇ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ) ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਘੁੱਤੀ ਪੁੱਟ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁੱਲੀ ਨੂੰ ਘੁੱਤੀ ਉੱਪਰ ਰੱਖ ਕੇ ਡੰਡੇ ਨਾਲ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਉਛਾਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਡ ਲਈ ਬੱਚੇ ਦੋ ਟੋਲੀਆਂ ਬਣਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਦੋ ਚੰਗੇ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਆਪ ਵੀ ਮੰਗ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਖੇਡ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਵਾਰੀ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਟੋਲੀ ਅਗਲੇ ਪਾਸੇ ਖੜ੍ਹਦੀ ਹੈ। ਵਾਰੀ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਬੱਚਾ ਗੁੱਲੀ ਨੂੰ ਘੁੱਤੀ (ਰਾਬ) ਉਪਰ ਰੱਖ ਕੇ ਦਾਅ ਟਿਕਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਡੰਡੇ ਨੂੰ ਰਾਬ (ਘੁੱਤੀ) ਦੇ ਉੱਤੇ ਰੱਖੀ ਗੁੱਲੀ ਦੇ ਥਲਿਉਂ ਅੜਾ ਕੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਗੁੱਲੀ ਨੂੰ ਦੂਰ ਮਾਰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਗੁੱਲੀ ਧਰਤੀ ਛੁਹਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਫੜ ਲਈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵਾਰੀ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title=ਮੁੰਡਿਆਂ ਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ|last=ਕੌਰ|first=ਜਸਵਿੰਦਰ|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == qateuegokxevw11ygv4q16m8f6ijfc2 812398 812397 2025-07-03T10:41:48Z 49.15.105.82 812398 wikitext text/x-wiki {{ਅੰਦਾਜ਼}} ‘'''ਲੋਕ ਖੇਡ'''’ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ: ‘ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਖੇਡ’। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ‘ਖੇਡ’ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਭਾਵ 'ਮਨ ਪਰਚਾਉਣਾ' ਹੈ। ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਡੂੰਘਾ ਸੰਬੰਧ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title=ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ, ਸੰਕਲਪ, ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਵਿਕਾਸ ਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ|last=ਸ਼ਰਮਾ|first=ਡਾ. ਸੁਸ਼ੀਲ|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਸਖ਼ਤ ਨਿਯਮਾਂ ਅਧੀਨ ਨਹੀਂ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ, ਇਹ ਸਮਾਂ-ਸਥਾਨ ਅਨੁਸਾਰ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਣ ਲਈ ਸਮਾਨ ਖ਼ਰੀਦਣ ਦੀ ਵੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ, ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਉਪਜ ਸਥਾਨਕ ਉਪਲਬਧ ਸਮਗਰੀ ਤੋਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।{{Better source needed|reason=ਮੌਜੂਦਾ ਸਰੋਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹਨ ([[WP:NOTRS]])। ([[WP:NOTRS]]).|date=ਮਈ 2025}} ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਭੰਡਾਰਾ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਅਣਗਿਣਤ ਖੇਡਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਸਰੀਰਕ ਬਲ ਵਾਲੀਆਂ ਵੀ ਹਨ, ਮਾਨਸਿਕ ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਵੀ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹਰ ਉਮਰ ਦੇ ਵਰਗ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਲ, ਸੋਚ, ਪੱਧਰ ਅਤੇ ਸਮਰੱਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਖੇਡਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਕੋਟਲਾ ਛਪਾਕੀ, ਪਿੱਠੂ, ਗੁੱਲੀ-ਡੰਡਾ, ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਨਾਲ ਮਨ ਪ੍ਰਸੰਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉੱਥੇ ਜਵਾਨ ਗੱਭਰੂ, ਕਬੱਡੀ, ਕੁਸ਼ਤੀ, ਮੁਗਦਰ ਚੁੱਕਣਾ, ਮੂੰਗਲੀਆਂ ਫੇਰਨੀਆਂ ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਸਰੀਰ ਬਲਵਾਨ ਅਤੇ ਚੁਸਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਕੁੜੀਆਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਲਈ ਟਾਹਣਾ, ਖਿੱਦੋ, ਗੀਟੇ, ਸਟਾਪੂ, ਰੰਗ ਮੰਗਣ, ਛੂਹਣ-ਛੁਪਾਈ ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਡੇਰੀ ਉਮਰ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਬਾਰਾਂ ਟਾਹਣੀ, ਪਾਸਾ, ਚੌਪੜ ਅਤੇ ਸ਼ਤਰੰਜ ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਜੀਅ ਪਰਚਾਵੇ ਦਾ ਸਾਧਨ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਉਹੋ ਖੇਡਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਹੜੀਆਂ ਪੇਂਡੂ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹੋਣ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਨਿਯਮ ਪੱਕੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਅਤੇ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਢਾਲੇ ਜਾਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।{{Better source needed|reason=ਮੌਜੂਦਾ ਸਰੋਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹਨ ([[WP:NOTRS]])। ([[WP:NOTRS]]).|date=ਮਈ 2025}} == ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ‍‌‍‍: == * ਗੀਟੇ * ਭੰਡਾ ਭੰਡਾਰੀਆ * ਰੁਮਾਲ ਚੁੱਕਣਾ * ਟੋਚਨ ਪਾ ਬਈ ਟੋਚਨ ਪਾ * ਪੀਚੋ * ਕਾਜੀ ਕੋਟਲਾ * ਕੂਕਾ ਕਾਂਗੜੇ * ਅੱਡੀ ਛੜੱਪਾ * ਮਾਈ ਪਤੰਗੜਾ ਮਾਈ ਪਤੰਗੜਾ * ਨਾ ਨੀ ਮਾਸੀ ਮੈਂ ਨੀ ਖਾਧਾ * ਤਿੰਨ ਤਾੜੀਆਂ * ਊਚ-ਨੀਚ * ਮਾਈ ਮਾਈ ਕੀ ਲੱਭਦੀ -ਸੂਈ ਧਾਗਾ * ਤੇਰਾ ਮੇਰਾ ਮੇਲ ਨਹੀਂ * ਚੂੰਢੀ-ਮੁੱਕਾ * ਸਮੁੰਦਰ ਤੇ ਮੱਛੀ * ਊਠਕ ਬੈਠਕ * ਰੱਸੀ ਟੱਪਣਾ * ਕਿੱਕਲੀ * ਦੋ ਮੰਜ਼ਲੀ * ਨਦੀ ਕਿਨਾਰਾ * ਚਿੜੀ ੳੱਡ ਕਾਂ ਉੱਡ * ਥਾਲ ਜਾਂ ਖਿੱਦੋ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ- === '''ਭੰਡਾ ਭੰਡਾਰੀਆ :-''' === ਇਹ ਕੁੜੀਆਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਖੇਡ ਹੈ।‌‌ ਇਸ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਪੰਜ ਖਿਡਾਰੀ ਹੋਣੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹਨ। ਬਾਕੀ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੁੱਗਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਫਿਰ ਨਾ ਪੁੱਗਣ ਵਾਲੀ ਕੁੜੀ ਜਾਂ ਬੱਚੇ ਨੇ ਨੀਚੇ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਲੱਤਾ ਨਿਸਾਰ ਕੇ ਭੂੰਜੇ ਬੈਠਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਕੋਲ ਹੀ ਖੜੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁੱਠੀਆਂ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਤੇ ਆਖਦੀ ਹੈ:- “ਭੰਡਾ ਭੰਡਾਰੀਆ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਭਾਰ’ ਦਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਕੁੜੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ: “ਇਕ ਮੁੱਠ ਚੁੱਕ ਲੈ ਦੂਜੀ ਤਿਆਰ” === '''ਚਿੜੀ ਉੱਡ ਕਾਂ ਉੱਡ''' === ਇਹ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੀ ਖੇਡ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮਾਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਖਿਡਾਰੀ ਕੁੰਡਲ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਆਪਣੇ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਉਂਗਲ ਜ਼ਮੀਨ ਉਪਰ ਰੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਖਿਡਾਰੀ ਕਾਂ ‘ਉੱਡ’ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਖਿਡਾਰੀ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਉੱਪਰ ਨੂੰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਰ ਵਾਰ ਅੱਲਗ ਪੰਛੀ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਜੋ ਖਿਡਾਰੀ ਦਾ ਹੱਥ ਗਲਤ ਉੱਠ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਹਾਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਮਾਗੀ ਚੇਤੰਨਤਾ ਵਾਲੀ ਖੇਡ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title=ਮੁੰਡਿਆਂ ਤੇ ਕੁੜੀਆ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ|last=ਕੌਰ|first=ਜਸਵਿੰਦਰ|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> == ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ == * ਗੁੱਲੀ ਡੰਡਾ * ਸ਼ੱਕਰ ਭੁੱਜੀ * ਅੰਨਾ ਝੋਟਾ * ਲੰਗੜਾ ਸ਼ੇਰ * ਭੜੱਪਾ ਸੋਟੀ * ਹਲਟ ਰੇਸ * ਲੀਡਰ ਲੱਭਣਾ * ਭਾਰ ਖਿੱਚਣਾ * ਘੋਲ * ਡੁਮਣਾ ਮਖਿਆਲ * ਰਾਜੇ ਦੇ ਨੌਕਰ * ਖਾਨ ਘੋੜੀ * ਬਾਂਦਰ ਕੀਲਾ * ਸੌਚੀ-ਪੱਕੀ * ਪੀਲ ਪਲਾਂਗੜਾ * ਡੰਡ ਪਰੰਬਲ * ਪਿੱਠੂ ਗਰਮਾ-ਗਰਮ * ਕਬੱਡੀ * ਕੁਸ਼ਤੀ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁੱਝ ਖੇਡਾਂ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ- === '''ਗੁੱਲੀ ਡੰਡਾ''' === ਇਹ ਖੇਡ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਖੇਡ ਹੈ ਜੋ ਹੁਣ ਵੀ ਖੇਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਡ ਲਈ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਡੰਡਾ ਅਤੇ ਪੰਜ ਸੱਤ ਉਂਗਲ ਲੰਮੀ ਇੱਕ ਗੁੱਲੀ (ਜੋ ਕਿ ਬੱਚੇ ਕੋਈ ਮੋਟਾ ਡੰਡਾ ਲੈ ਕੇ ਦੋਨਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਤਰਾਸ ਜਾਂ ਛਿੱਲ ਕੇ ਤਿੱਖੇ ਕਰਕੇ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ) ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਘੁੱਤੀ ਪੁੱਟ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁੱਲੀ ਨੂੰ ਘੁੱਤੀ ਉੱਪਰ ਰੱਖ ਕੇ ਡੰਡੇ ਨਾਲ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਉਛਾਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਡ ਲਈ ਬੱਚੇ ਦੋ ਟੋਲੀਆਂ ਬਣਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਦੋ ਚੰਗੇ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਆਪ ਵੀ ਮੰਗ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਖੇਡ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਵਾਰੀ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਟੋਲੀ ਅਗਲੇ ਪਾਸੇ ਖੜ੍ਹਦੀ ਹੈ। ਵਾਰੀ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਬੱਚਾ ਗੁੱਲੀ ਨੂੰ ਘੁੱਤੀ (ਰਾਬ) ਉਪਰ ਰੱਖ ਕੇ ਦਾਅ ਟਿਕਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਡੰਡੇ ਨੂੰ ਰਾਬ (ਘੁੱਤੀ) ਦੇ ਉੱਤੇ ਰੱਖੀ ਗੁੱਲੀ ਦੇ ਥਲਿਉਂ ਅੜਾ ਕੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਗੁੱਲੀ ਨੂੰ ਦੂਰ ਮਾਰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਗੁੱਲੀ ਧਰਤੀ ਛੁਹਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਫੜ ਲਈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵਾਰੀ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title=ਮੁੰਡਿਆਂ ਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ|last=ਕੌਰ|first=ਜਸਵਿੰਦਰ|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == dk044z4hv8dssxphiq1n869vxkyk9fl 812399 812398 2025-07-03T10:44:14Z 49.15.105.82 812399 wikitext text/x-wiki {{ਅੰਦਾਜ਼}} ‘'''ਲੋਕ ਖੇਡ'''’ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ: ‘ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਖੇਡ’। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ‘ਖੇਡ’ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਭਾਵ 'ਮਨ ਪਰਚਾਉਣਾ' ਹੈ। ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਡੂੰਘਾ ਸੰਬੰਧ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title=ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ, ਸੰਕਲਪ, ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਵਿਕਾਸ ਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ|last=ਸ਼ਰਮਾ|first=ਡਾ. ਸੁਸ਼ੀਲ|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਸਖ਼ਤ ਨਿਯਮਾਂ ਅਧੀਨ ਨਹੀਂ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ, ਇਹ ਸਮਾਂ-ਸਥਾਨ ਅਨੁਸਾਰ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਣ ਲਈ ਸਮਾਨ ਖ਼ਰੀਦਣ ਦੀ ਵੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ, ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਉਪਜ ਸਥਾਨਕ ਉਪਲਬਧ ਸਮਗਰੀ ਤੋਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।{{Better source needed|reason=ਮੌਜੂਦਾ ਸਰੋਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹਨ ([[WP:NOTRS]])। ([[WP:NOTRS]]).|date=ਮਈ 2025}} ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਭੰਡਾਰਾ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਅਣਗਿਣਤ ਖੇਡਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਸਰੀਰਕ ਬਲ ਵਾਲੀਆਂ ਵੀ ਹਨ, ਮਾਨਸਿਕ ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਵੀ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹਰ ਉਮਰ ਦੇ ਵਰਗ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਲ, ਸੋਚ, ਪੱਧਰ ਅਤੇ ਸਮਰੱਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਖੇਡਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਕੋਟਲਾ ਛਪਾਕੀ, ਪਿੱਠੂ, ਗੁੱਲੀ-ਡੰਡਾ, ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਨਾਲ ਮਨ ਪ੍ਰਸੰਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉੱਥੇ ਜਵਾਨ ਗੱਭਰੂ, ਕਬੱਡੀ, ਕੁਸ਼ਤੀ, ਮੁਗਦਰ ਚੁੱਕਣਾ, ਮੂੰਗਲੀਆਂ ਫੇਰਨੀਆਂ ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਸਰੀਰ ਬਲਵਾਨ ਅਤੇ ਚੁਸਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਕੁੜੀਆਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਲਈ ਟਾਹਣਾ, ਖਿੱਦੋ, ਗੀਟੇ, ਸਟਾਪੂ, ਰੰਗ ਮੰਗਣ, ਛੂਹਣ-ਛੁਪਾਈ ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਡੇਰੀ ਉਮਰ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਬਾਰਾਂ ਟਾਹਣੀ, ਪਾਸਾ, ਚੌਪੜ ਅਤੇ ਸ਼ਤਰੰਜ ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਜੀਅ ਪਰਚਾਵੇ ਦਾ ਸਾਧਨ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਉਹੋ ਖੇਡਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਹੜੀਆਂ ਪੇਂਡੂ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹੋਣ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਨਿਯਮ ਪੱਕੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਅਤੇ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਢਾਲੇ ਜਾਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।{{Better source needed|reason=ਮੌਜੂਦਾ ਸਰੋਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹਨ ([[WP:NOTRS]])। ([[WP:NOTRS]]).|date=ਮਈ 2025}} == ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ‍‌‍‍: == * ਗੀਟੇ * ਭੰਡਾ ਭੰਡਾਰੀਆ * ਰੁਮਾਲ ਚੁੱਕਣਾ * ਟੋਚਨ ਪਾ ਬਈ ਟੋਚਨ ਪਾ * ਪੀਚੋ * ਕਾਜੀ ਕੋਟਲਾ * ਕੂਕਾ ਕਾਂਗੜੇ * ਅੱਡੀ ਛੜੱਪਾ * ਮਾਈ ਪਤੰਗੜਾ ਮਾਈ ਪਤੰਗੜਾ * ਨਾ ਨੀ ਮਾਸੀ ਮੈਂ ਨੀ ਖਾਧਾ * ਤਿੰਨ ਤਾੜੀਆਂ * ਊਚ-ਨੀਚ * ਮਾਈ ਮਾਈ ਕੀ ਲੱਭਦੀ -ਸੂਈ ਧਾਗਾ * ਤੇਰਾ ਮੇਰਾ ਮੇਲ ਨਹੀਂ * ਚੂੰਢੀ-ਮੁੱਕਾ * ਸਮੁੰਦਰ ਤੇ ਮੱਛੀ * ਊਠਕ ਬੈਠਕ * ਰੱਸੀ ਟੱਪਣਾ * ਕਿੱਕਲੀ * ਦੋ ਮੰਜ਼ਲੀ * ਨਦੀ ਕਿਨਾਰਾ * ਚਿੜੀ ੳੱਡ ਕਾਂ ਉੱਡ * ਥਾਲ ਜਾਂ ਖਿੱਦੋ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ- === '''ਭੰਡਾ ਭੰਡਾਰੀਆ :-''' === ਇਹ ਕੁੜੀਆਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਖੇਡ ਹੈ।‌‌ ਇਸ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਪੰਜ ਖਿਡਾਰੀ ਹੋਣੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹਨ। ਬਾਕੀ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੁੱਗਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਫਿਰ ਨਾ ਪੁੱਗਣ ਵਾਲੀ ਕੁੜੀ ਜਾਂ ਬੱਚੇ ਨੇ ਨੀਚੇ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਲੱਤਾ ਨਿਸਾਰ ਕੇ ਭੂੰਜੇ ਬੈਠਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਕੋਲ ਹੀ ਖੜੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁੱਠੀਆਂ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਤੇ ਆਖਦੀ ਹੈ:- “ਭੰਡਾ ਭੰਡਾਰੀਆ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਭਾਰ’ ਦਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਕੁੜੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ: “ਇਕ ਮੁੱਠ ਚੁੱਕ ਲੈ ਦੂਜੀ ਤਿਆਰ” === '''ਚਿੜੀ ਉੱਡ ਕਾਂ ਉੱਡ:-''' === ਇਹ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੀ ਖੇਡ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮਾਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਖਿਡਾਰੀ ਕੁੰਡਲ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਆਪਣੇ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਉਂਗਲ ਜ਼ਮੀਨ ਉਪਰ ਰੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਖਿਡਾਰੀ ਕਾਂ ‘ਉੱਡ’ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਖਿਡਾਰੀ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਉੱਪਰ ਨੂੰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਸ ਖਿਡਾਰੀ ਦਾ ਹੱਥ ਗਲਤ ਉੱਠ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਹਾਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਮਾਗੀ ਚੇਤੰਨਤਾ ਵਾਲੀ ਖੇਡ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title=ਮੁੰਡਿਆਂ ਤੇ ਕੁੜੀਆ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ|last=ਕੌਰ|first=ਜਸਵਿੰਦਰ|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> == ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ == * ਗੁੱਲੀ ਡੰਡਾ * ਸ਼ੱਕਰ ਭੁੱਜੀ * ਅੰਨਾ ਝੋਟਾ * ਲੰਗੜਾ ਸ਼ੇਰ * ਭੜੱਪਾ ਸੋਟੀ * ਹਲਟ ਰੇਸ * ਲੀਡਰ ਲੱਭਣਾ * ਭਾਰ ਖਿੱਚਣਾ * ਘੋਲ * ਡੁਮਣਾ ਮਖਿਆਲ * ਰਾਜੇ ਦੇ ਨੌਕਰ * ਖਾਨ ਘੋੜੀ * ਬਾਂਦਰ ਕੀਲਾ * ਸੌਚੀ-ਪੱਕੀ * ਪੀਲ ਪਲਾਂਗੜਾ * ਡੰਡ ਪਰੰਬਲ * ਪਿੱਠੂ ਗਰਮਾ-ਗਰਮ * ਕਬੱਡੀ * ਕੁਸ਼ਤੀ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁੱਝ ਖੇਡਾਂ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ- === '''ਗੁੱਲੀ ਡੰਡਾ''' === ਇਹ ਖੇਡ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਖੇਡ ਹੈ ਜੋ ਹੁਣ ਵੀ ਖੇਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਡ ਲਈ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਡੰਡਾ ਅਤੇ ਪੰਜ ਸੱਤ ਉਂਗਲ ਲੰਮੀ ਇੱਕ ਗੁੱਲੀ (ਜੋ ਕਿ ਬੱਚੇ ਕੋਈ ਮੋਟਾ ਡੰਡਾ ਲੈ ਕੇ ਦੋਨਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਤਰਾਸ ਜਾਂ ਛਿੱਲ ਕੇ ਤਿੱਖੇ ਕਰਕੇ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ) ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਘੁੱਤੀ ਪੁੱਟ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁੱਲੀ ਨੂੰ ਘੁੱਤੀ ਉੱਪਰ ਰੱਖ ਕੇ ਡੰਡੇ ਨਾਲ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਉਛਾਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਡ ਲਈ ਬੱਚੇ ਦੋ ਟੋਲੀਆਂ ਬਣਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਦੋ ਚੰਗੇ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਆਪ ਵੀ ਮੰਗ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਖੇਡ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਵਾਰੀ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਟੋਲੀ ਅਗਲੇ ਪਾਸੇ ਖੜ੍ਹਦੀ ਹੈ। ਵਾਰੀ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਬੱਚਾ ਗੁੱਲੀ ਨੂੰ ਘੁੱਤੀ (ਰਾਬ) ਉਪਰ ਰੱਖ ਕੇ ਦਾਅ ਟਿਕਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਡੰਡੇ ਨੂੰ ਰਾਬ (ਘੁੱਤੀ) ਦੇ ਉੱਤੇ ਰੱਖੀ ਗੁੱਲੀ ਦੇ ਥਲਿਉਂ ਅੜਾ ਕੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਗੁੱਲੀ ਨੂੰ ਦੂਰ ਮਾਰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਗੁੱਲੀ ਧਰਤੀ ਛੁਹਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਫੜ ਲਈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵਾਰੀ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title=ਮੁੰਡਿਆਂ ਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ|last=ਕੌਰ|first=ਜਸਵਿੰਦਰ|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == 3s0j8lr2phh1udqoj0a26ovztvxl33d 812400 812399 2025-07-03T10:46:40Z 49.15.105.82 812400 wikitext text/x-wiki {{ਅੰਦਾਜ਼}} ‘'''ਲੋਕ ਖੇਡ'''’ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ: ‘ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਖੇਡ’। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ‘ਖੇਡ’ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਭਾਵ 'ਮਨ ਪਰਚਾਉਣਾ' ਹੈ। ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਡੂੰਘਾ ਸੰਬੰਧ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title=ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ, ਸੰਕਲਪ, ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਵਿਕਾਸ ਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ|last=ਸ਼ਰਮਾ|first=ਡਾ. ਸੁਸ਼ੀਲ|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਸਖ਼ਤ ਨਿਯਮਾਂ ਅਧੀਨ ਨਹੀਂ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ, ਇਹ ਸਮਾਂ-ਸਥਾਨ ਅਨੁਸਾਰ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਣ ਲਈ ਸਮਾਨ ਖ਼ਰੀਦਣ ਦੀ ਵੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ, ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਉਪਜ ਸਥਾਨਕ ਉਪਲਬਧ ਸਮਗਰੀ ਤੋਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।{{Better source needed|reason=ਮੌਜੂਦਾ ਸਰੋਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹਨ ([[WP:NOTRS]])। ([[WP:NOTRS]]).|date=ਮਈ 2025}} ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਭੰਡਾਰਾ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਅਣਗਿਣਤ ਖੇਡਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਸਰੀਰਕ ਬਲ ਵਾਲੀਆਂ ਵੀ ਹਨ, ਮਾਨਸਿਕ ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਵੀ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹਰ ਉਮਰ ਦੇ ਵਰਗ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਲ, ਸੋਚ, ਪੱਧਰ ਅਤੇ ਸਮਰੱਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਖੇਡਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਕੋਟਲਾ ਛਪਾਕੀ, ਪਿੱਠੂ, ਗੁੱਲੀ-ਡੰਡਾ, ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਨਾਲ ਮਨ ਪ੍ਰਸੰਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉੱਥੇ ਜਵਾਨ ਗੱਭਰੂ, ਕਬੱਡੀ, ਕੁਸ਼ਤੀ, ਮੁਗਦਰ ਚੁੱਕਣਾ, ਮੂੰਗਲੀਆਂ ਫੇਰਨੀਆਂ ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਸਰੀਰ ਬਲਵਾਨ ਅਤੇ ਚੁਸਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਕੁੜੀਆਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਲਈ ਟਾਹਣਾ, ਖਿੱਦੋ, ਗੀਟੇ, ਸਟਾਪੂ, ਰੰਗ ਮੰਗਣ, ਛੂਹਣ-ਛੁਪਾਈ ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਡੇਰੀ ਉਮਰ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਬਾਰਾਂ ਟਾਹਣੀ, ਪਾਸਾ, ਚੌਪੜ ਅਤੇ ਸ਼ਤਰੰਜ ਆਦਿ ਖੇਡਾਂ ਜੀਅ ਪਰਚਾਵੇ ਦਾ ਸਾਧਨ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਉਹੋ ਖੇਡਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਹੜੀਆਂ ਪੇਂਡੂ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹੋਣ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਨਿਯਮ ਪੱਕੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਅਤੇ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਢਾਲੇ ਜਾਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।{{Better source needed|reason=ਮੌਜੂਦਾ ਸਰੋਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹਨ ([[WP:NOTRS]])। ([[WP:NOTRS]]).|date=ਮਈ 2025}} == ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ‍‌‍‍: == * ਗੀਟੇ * ਭੰਡਾ ਭੰਡਾਰੀਆ * ਰੁਮਾਲ ਚੁੱਕਣਾ * ਟੋਚਨ ਪਾ ਬਈ ਟੋਚਨ ਪਾ * ਪੀਚੋ * ਕਾਜੀ ਕੋਟਲਾ * ਕੂਕਾ ਕਾਂਗੜੇ * ਅੱਡੀ ਛੜੱਪਾ * ਮਾਈ ਪਤੰਗੜਾ ਮਾਈ ਪਤੰਗੜਾ * ਨਾ ਨੀ ਮਾਸੀ ਮੈਂ ਨੀ ਖਾਧਾ * ਤਿੰਨ ਤਾੜੀਆਂ * ਊਚ-ਨੀਚ * ਮਾਈ ਮਾਈ ਕੀ ਲੱਭਦੀ -ਸੂਈ ਧਾਗਾ * ਤੇਰਾ ਮੇਰਾ ਮੇਲ ਨਹੀਂ * ਚੂੰਢੀ-ਮੁੱਕਾ * ਸਮੁੰਦਰ ਤੇ ਮੱਛੀ * ਊਠਕ ਬੈਠਕ * ਰੱਸੀ ਟੱਪਣਾ * ਕਿੱਕਲੀ * ਦੋ ਮੰਜ਼ਲੀ * ਨਦੀ ਕਿਨਾਰਾ * ਚਿੜੀ ੳੱਡ ਕਾਂ ਉੱਡ * ਥਾਲ ਜਾਂ ਖਿੱਦੋ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ- === '''ਭੰਡਾ ਭੰਡਾਰੀਆ :-''' === ਇਹ ਕੁੜੀਆਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਖੇਡ ਹੈ।‌‌ ਇਸ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਪੰਜ ਖਿਡਾਰੀ ਹੋਣੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹਨ। ਬਾਕੀ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੁੱਗਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਫਿਰ ਨਾ ਪੁੱਗਣ ਵਾਲੀ ਕੁੜੀ ਜਾਂ ਬੱਚੇ ਨੇ ਨੀਚੇ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਲੱਤਾ ਨਿਸਾਰ ਕੇ ਭੂੰਜੇ ਬੈਠਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਕੋਲ ਹੀ ਖੜੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁੱਠੀਆਂ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਤੇ ਆਖਦੀ ਹੈ:- “ਭੰਡਾ ਭੰਡਾਰੀਆ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਭਾਰ’ ਦਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਕੁੜੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ: “ਇਕ ਮੁੱਠ ਚੁੱਕ ਲੈ ਦੂਜੀ ਤਿਆਰ” === '''ਚਿੜੀ ਉੱਡ ਕਾਂ ਉੱਡ:-''' === ਇਹ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੀ ਖੇਡ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮਾਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਖਿਡਾਰੀ ਕੁੰਡਲ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਆਪਣੇ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਉਂਗਲ ਜ਼ਮੀਨ ਉਪਰ ਰੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਖਿਡਾਰੀ ਕਾਂ ‘ਉੱਡ’ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਖਿਡਾਰੀ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਉੱਪਰ ਨੂੰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਸ ਖਿਡਾਰੀ ਦਾ ਹੱਥ ਗਲਤ ਉੱਠ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਹਾਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਮਾਗੀ ਚੇਤੰਨਤਾ ਵਾਲੀ ਖੇਡ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title=ਮੁੰਡਿਆਂ ਤੇ ਕੁੜੀਆ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ|last=ਕੌਰ|first=ਜਸਵਿੰਦਰ|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> == ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ: == * ਗੁੱਲੀ ਡੰਡਾ * ਸ਼ੱਕਰ ਭੁੱਜੀ * ਅੰਨਾ ਝੋਟਾ * ਲੰਗੜਾ ਸ਼ੇਰ * ਭੜੱਪਾ ਸੋਟੀ * ਹਲਟ ਰੇਸ * ਲੀਡਰ ਲੱਭਣਾ * ਭਾਰ ਖਿੱਚਣਾ * ਘੋਲ * ਡੂਮਣਾ ਮਖਿਆਲ * ਰਾਜੇ ਦੇ ਨੌਕਰ * ਖਾਨ ਘੋੜੀ * ਬਾਂਦਰ ਕੀਲਾ * ਸੌਚੀ-ਪੱਕੀ * ਪੀਲ ਪਲਾਂਗੜਾ * ਡੰਡ ਪਰੰਬਲ * ਪਿੱਠੂ ਗਰਮਾ-ਗਰਮ * ਕਬੱਡੀ * ਕੁਸ਼ਤੀ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁੱਝ ਖੇਡਾਂ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ- === '''ਗੁੱਲੀ ਡੰਡਾ''' === ਇਹ ਖੇਡ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਖੇਡ ਹੈ ਜੋ ਹੁਣ ਵੀ ਖੇਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਡ ਲਈ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਡੰਡਾ ਅਤੇ ਪੰਜ ਸੱਤ ਉਂਗਲ ਲੰਮੀ ਇੱਕ ਗੁੱਲੀ (ਜੋ ਕਿ ਬੱਚੇ ਕੋਈ ਮੋਟਾ ਡੰਡਾ ਲੈ ਕੇ ਦੋਨਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਤਰਾਸ ਜਾਂ ਛਿੱਲ ਕੇ ਤਿੱਖੇ ਕਰਕੇ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ) ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਘੁੱਤੀ ਪੁੱਟ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁੱਲੀ ਨੂੰ ਘੁੱਤੀ ਉੱਪਰ ਰੱਖ ਕੇ ਡੰਡੇ ਨਾਲ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਉਛਾਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਡ ਲਈ ਬੱਚੇ ਦੋ ਟੋਲੀਆਂ ਬਣਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਦੋ ਚੰਗੇ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਆਪ ਵੀ ਮੰਗ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਖੇਡ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਵਾਰੀ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਟੋਲੀ ਅਗਲੇ ਪਾਸੇ ਖੜ੍ਹਦੀ ਹੈ। ਵਾਰੀ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਬੱਚਾ ਗੁੱਲੀ ਨੂੰ ਘੁੱਤੀ ਉਪਰ ਰੱਖ ਕੇ ਦਾਅ ਟਿਕਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਡੰਡੇ ਨੂੰ ਘੁੱਤੀ ਦੇ ਉੱਤੇ ਰੱਖੀ ਗੁੱਲੀ ਦੇ ਥਲਿਉਂ ਅੜਾ ਕੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਗੁੱਲੀ ਨੂੰ ਦੂਰ ਮਾਰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਗੁੱਲੀ ਧਰਤੀ ਛੁਹਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਫੜ ਲਈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵਾਰੀ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title=ਮੁੰਡਿਆਂ ਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ|last=ਕੌਰ|first=ਜਸਵਿੰਦਰ|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == 3mgx9i2d0a7gi3vtzln20o4lthmyy9j 0 132008 812363 772888 2025-07-02T15:37:23Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 812363 wikitext text/x-wiki {{Infobox artist|honorific_prefix=|resting_place_coordinates=<!-- {{Coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} -->|website=|memorials=|patrons=|elected=|spouse=|movement=|style=|notable_works=|known_for=|alma_mater=[[ਸਟੈਨਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]<br> ਪੈਨਸਿਲਵੇਨੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਕਾਲਜ ਆਫ ਆਰਟ|education=|nationality=ਅਮਰੀਕੀ|resting_place=|name=ਜੀਨਾ ਵੈਲਨਟਾਈਨ <!-- include middle initial, if not specified in birth_name -->|death_place=|death_date=<!-- {{Death date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} -->|birth_place=ਬਰਵਿਨ, ਪੈਨਸਿਲਵੇਨੀਆ|birth_date={{birth date and age|1979|11|09}} <!-- {{Birth date and age|YYYY|MM|DD}} for living artists, {{Birth date|YYYY|MM|DD}} for dead. For living people supply only the year unless the exact date is already WIDELY published, as per [[WP:DOB]]. Treat such cases as if only the year is known, so use {{birth year and age|YYYY}} or a similar option. -->|birth_name=|native_name_lang=|native_name=|caption=|alt=|image_size=|image=Jina Valentine.jpg|honorific_suffix=|module=}} '''ਜੀਨਾ ਵੈਲਨਟਾਈਨ''' (ਜਨਮ 9 ਨਵੰਬਰ 1979, ਬਰਵਿਨ, ਪੈਨਸਿਲਵੇਨੀਆ ਵਿੱਚ ) ਇੱਕ ਸਮਕਾਲੀ [[ਅਮਰੀਕੀ]] ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਕਲਾਕਾਰ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਕੰਮ ਅਮਰੀਕੀ ਲੋਕ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੈ। ਉਹ ਇਤਿਹਾਸ ਚਿਤਰਣ ਲਈ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ- ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਡਰਾਇੰਗ, ਪੇਪਰਮੇਕਿੰਗ, ਫਾਉਂਡ-ਆਬਜੈਕਟ ਕੋਲਾਜ ਅਤੇ ਰੈਡੀਕਲ ਆਰਕਾਈਵ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=http://art.unc.edu/studio-art/studio-art-faculty/jina-valentine/|title=Jina Valentine {{!}} Art Department|website=art.unc.edu|language=en-US|access-date=2017-03-11|archive-date=2017-06-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20170609203935/http://art.unc.edu/studio-art/studio-art-faculty/jina-valentine/|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://thebeardenproject.studiomuseum.org/jina-valentine/|title=The Bearden Project|website=The Studio Museum in Harlem|archive-url=https://web.archive.org/web/20150424142509/http://thebeardenproject.studiomuseum.org/jina-valentine/|archive-date=2015-04-24|access-date=2015-10-07}}</ref> == ਸਿੱਖਿਆ == ਵੈਲਨਟਾਈਨ ਨੇ ਪੈਨਸਿਲਵੇਨੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਕਲਾ ਦੇ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ [[ਸਟੈਨਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਐਮ.ਐਫ.ਏ. ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਕਾਰਨੇਗੀ ਮੇਲਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਬੀ.ਐੱਫ.ਏ. ਅਤੇ [[ਫ਼ਰਾਂਸ|ਫਰਾਂਸ]] ਦੇ ਲਕੋਸਟ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=http://art.state.gov/ArtistDetail.aspx?id=103876|title=Jina Valentine|website=US Department of State|access-date=2015-10-07|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304185351/http://art.state.gov/ArtistDetail.aspx?id=103876|dead-url=yes}}</ref> == ਕਰੀਅਰ == ਜੀਨਾ ਵੈਲਨਟਾਈਨ [[ਸ਼ਿਕਾਗੋ]] ਤੋਂ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਦੇ ਸਕੂਲ ਆਫ ਆਰਟ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਿੰਟਮੀਡੀਆ ਦੀ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://www.saic.edu/profiles/faculty/jina-valentine|title=jvalen3|website=School of the Art Institute of Chicago|language=en|access-date=2019-04-18}}</ref> ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ [[ਚੈਪਲ ਪਹਾੜੀ ਤੇ ਉੱਤਰੀ ਕੈਰੋਲੀਨਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ|ਯੂ.ਐਨ.ਸੀ ਚੈਪਲ ਹਿੱਲ]] ਵਿਖੇ ਆਰਟ ਦੀ ਇਕ ਸਹਾਇਕ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਦ ਡਰਾਇੰਗ ਸੈਂਟਰ, <ref>{{Cite web|url=http://www.drawingcenter.org/en/drawingcenter/5/exhibitions/9/upcoming/803/the-intuitionists/|title=The Intuitionists|website=The Drawing Center|access-date=2015-10-07}}</ref> ਹਰਲਮ ਦੇ ਸਟੂਡੀਓ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ, <ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2005/11/18/arts/design/where-issues-of-black-identity-meet-the-concerns-of-every-artist.html?_r=0|title=Where Issues of Black Identity Meet the Concerns of Every Artist|website=The New York Times|access-date=2015-10-07}}</ref> ਸੀ.ਯੂ.ਈ.ਫਾਊਡੇਸ਼ਨ, <ref>{{Cite web|url=http://www.re-title.com/exhibitions/archive_CUEArtFoundation8421.asp|title=CUE Art Foundation: The JOAN MITCHELL FOUNDATION 2009 MFA GRANT RECIPIENTS SHOW|website=re-title International Contemporary Art|archive-url=https://web.archive.org/web/20130818180118/http://re-title.com/exhibitions/archive_CUEArtFoundation8421.asp|archive-date=2013-08-18|access-date=2015-10-07}}</ref> ਏਲਿਜ਼ਾਬੇਥ ਫਾਊਡੇਸ਼ਨ, <ref>{{Cite web|url=http://efabeta.squarespace.com/in-residence/|title=IN RESIDENCE: Recent Projects from Sculpture Space|website=The Elizabeth Foundation for the Arts|access-date=2015-10-07}}</ref> ਪੈਟਰਿਕਾ ਸਵੀਟੋ ਗੈਲਰੀ, ਫਲੇਸ਼ਰ-ਓਲਮਨਗੈਲਰੀ, <ref>{{Cite web|url=http://articles.philly.com/2007-02-23/entertainment/25237966_1_contemporary-black-artists-drawings-first-one-person-show|title=A confident one-woman show Jina Valentine's eclectic and prolific work graces Fleisher/Ollman.|website=Philly.com|access-date=2015-10-07|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304082817/http://articles.philly.com/2007-02-23/entertainment/25237966_1_contemporary-black-artists-drawings-first-one-person-show|url-status=dead}}</ref> ਮਾਰਲਬਰੂ ਗੈਲਰੀ, <ref>{{Cite web|url=http://www.marlboroughgallery.com/exhibitions/natural-renditions|title=Natural Renditions|website=Marlborough Gallery|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304031649/http://www.marlboroughgallery.com/exhibitions/natural-renditions|archive-date=2016-03-04|access-date=2015-10-07}}</ref> ਓਗਿਲਵੀ ਗੈਲਰੀ, ਅਤੇ 21ਸੀ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਹੋਟਲ (ਡਰਹਮ) ਆਦਿ ਵਿਚ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।<ref>{{Cite news|url=https://www.21cmuseumhotels.com/durham/event/exhibition-opening-forms-functions-jina-valentine-jaydan-moore/|title=Exhibition Opening: Forms and Functions: Jina Valentine and Jaydan Moore - 21c Durham|work=21c Durham|access-date=2017-04-20|language=en-US}}</ref> ਉਸਨੇ ਪੈਰਿਸ ਵਿਚ ਐਟਲਾਂਟਿਕ ਸੈਂਟਰ ਫਾੱਰ ਆਰਟਸ, ਵੂਮਨ ਸਟੂਡੀਓ ਵਰਕਸ਼ਾਪ, ਸਕਲਪਚਰ ਸਪੇਸ, ਸਕੋਹੇਗਨ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਪੇਂਟਿੰਗ ਐਂਡ ਸਕਲਪਚਰ, ਸੈਂਟਾ ਫੇ ਆਰਟ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਅਤੇ ਪੈਰਿਸ ਵਿਚ ਸੀਟੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨੇਲ ਡੇਸ ਆਰਟਸ ਦੇ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਹੈ। 2011 ਵਿਚ ਉਸਨੇ ''ਟਿਕਟ ਟੂ ਦ ਅਨਨੋਨ'' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਸਵਿਸ ਆਊਟਸਾਈਡਰ ਕਲਾਕਾਰ ਅਲੋਇਸ ਕੋਰਬਾਜ਼ ਦੇ ਕੰਮ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਸੀ।<ref>{{Cite book|title=Ticket to the unknown|last=Valentine|first=Jina|date=2011-01-01|publisher=Future Plan And Program|isbn=978-0983381501|location=United States|language=English|oclc=785081724}}</ref> ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਸਟੈਫਨੀ ਜੈਮਿਸਨ ਦੀ ਭਵਿੱਖ ਯੋਜਨਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=http://futureplanandprogram.com/jina-valentine/|title=TICKET TO THE UNKNOWN {{!}} Future Plan and Program|website=futureplanandprogram.com|language=en-US|access-date=2017-03-11}}</ref> ਉਸਨੂੰ ਜੋਨ ਮਿਸ਼ੇਲ ਐਮ.ਐਫ.ਏ. ਗ੍ਰਾਂਟ, <ref name="JMF">{{Cite web|url=http://joanmitchellfoundation.org/artist-programs/artist-grants/mfa|title=Joan Mitchell Foundation|publisher=Joan Mitchell Foundation|access-date=3 January 2017}}</ref> ਇੱਕ ਸੈਨ ਫ੍ਰਾਂਸਿਸਕੋ ਆਰਟਸ ਕਮਿਸ਼ਨ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ <ref name="sfartsc">{{Cite web|url=http://www.sfartscommission.org/gallery/2010/immediate-future-the-2008-murphy-and-cadogan-fellowships-in-the-fine-arts/|title=IMMEDIATE FUTURE: The 2008 Murphy and Cadogan Fellowships in the Fine Arts|publisher=SF arts commission|archive-url=https://web.archive.org/web/20160426164515/http://www.sfartscommission.org/gallery/2010/immediate-future-the-2008-murphy-and-cadogan-fellowships-in-the-fine-arts/|archive-date=26 April 2016|access-date=3 January 2017}}</ref> ਅਤੇ ਕਰੀਏਟਿਵ ਕੈਪੀਟਲ ਇਮਰਜਿੰਗ ਫੀਲਡਜ਼ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://www.artnews.com/2016/01/12/creative-capitals-2016-awardees/|title=Creative Capital Announces 2016 Awardees in Emerging Fields, Literature, and Performing Arts {{!}} ARTnews|website=www.artnews.com|language=en-US|access-date=2017-04-20}}</ref> ਉਸ ਦੀ ਕਲਾ 2015 ਦੀਆਂ ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ 'ਸਾਉਥਰਨ ਕਲਚਰਜ਼' ਦੇ ਕਵਰ ਉੱਤੇ ਵੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=http://www.southerncultures.org/issues/vol-21-no-2-summer-2015/|title=Vol. 21, No. 2: Summer 2015 - Southern Cultures|work=Southern Cultures|access-date=2017-04-20|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite journal|date=2016-01-31|title=Jina Valentine|url=https://muse.jhu.edu/article/608421|journal=Southern Cultures|volume=21|issue=4|pages=123–124|doi=10.1353/scu.2015.0049|issn=1534-1488}}</ref> ਵੈਲਨਟਾਈਨ ਨੇ 2005 ਵਿਚ ਕਲਾਕਾਰ [[ਹੀਦਰ ਹਾਰਟ]] ਦੇ ਨਾਲ [[ਬਲੈਕ ਲੰਚ ਟੇਬਲ]] <ref>{{Cite web|url=http://artfcity.com/2015/07/13/tonight-at-moma-updating-wikipedias-archive-of-contemporary-black-artists/|title=Tonight at MoMA: Updating Wikipedia's Archive of Contemporary Black Artists|website=ArtFCity|access-date=2015-10-07|archive-date=2015-07-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20150714000610/http://artfcity.com/2015/07/13/tonight-at-moma-updating-wikipedias-archive-of-contemporary-black-artists/|url-status=dead}}</ref> ਦੀ ਸਹਿ-ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।<ref name="Artsy">{{Cite news|url=https://www.artsy.net/article/the-art-genome-project-why-are-all-the-black-artists-sitting-together-in-the-cafeteria|title=Why Are All the Black Artists Sitting Together in the Cafeteria?|last=Jene-Fagon|first=Olivia|date=3 January 2017|work=[[Artsy (website)|Artsy]]|last2=Yoshi Tani|first2=Ellen}}</ref> ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਇਹ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਮੌਖਿਕ ਪੁਰਾਲੇਖ, ਸੈਲੂਨ ਅਤੇ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਐਡਿਟ-ਆ-ਥਾਨ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਮਰੀਕੀ ਕਲਾਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1979]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ 20ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਅਧੀਨ ਬਣਾਏ ਅਤੇ ਵਧਾਏ ਲੇਖ]] qxlo9aoxcd420tkf9hzdio3c0qo8luw 0 144894 812402 804286 2025-07-03T11:06:00Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 812402 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=ਪੁਨੀਤ ਰੰਜਨ|image=Punit Renjen.jpg|birth_date={{birth year and age|1961}}|birth_place=[[ਰੋਹਤਕ]], [[ਭਾਰਤ]]|education=ਐਮਬੀਏ (ਵਿਲਮੇਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ)|employer=[[ਡੇਲੋਇਟ]]|title=ਸੀਈਓ|boards=* [[ਡੇਲੋਇਟ]] * ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਪਾਰ ਲਈ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ * ਯੂ.ਐਸ.-ਇੰਡੀਆ ਬਿਜ਼ਨਸ ਕੌਂਸਲ * ਵਿਲਮੇਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ}} '''ਪੁਨੀਤ ਰੰਜਨ''' (ਜਨਮ 1961)<ref name="Yiu">{{Cite news|url=http://www.scmp.com/business/companies/article/1851510/how-punit-renjen-became-first-asian-global-ceo-deloitte|title=How Punit Renjen became the first Asian global CEO of Deloitte|last=Yiu|first=Enoch|date=August 21, 2015|work=[[South China Morning Post]]|access-date=February 29, 2016|publisher=[[SCMP Group]]|location=Hong Kong}}</ref><ref name="AFR">{{Cite news|url=http://www.afr.com/brand/boss/punit-renjens-remarkable-journey-from-factory-worker-to-deloitte-global-ceo-20150917-gjoovp|title=Punit Renjen's remarkable journey from factory worker to Deloitte global CEO|last=Durkin|first=Patrick|date=October 5, 2015|work=[[The Australian Financial Review]]|access-date=February 29, 2016|publisher=[[Fairfax Media]]}}</ref> ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ-ਅਮਰੀਕੀ ਵਪਾਰੀ ਹੈ ਜਿਹੜੇ 1 ਜੂਨ, 2015 ਤੋਂ ਬਹੁ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸੰਸਥਾ [[ਡੇਲੋਇਟ]] ਦਾ [[ਮੁੱਖ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀ]] (ਸੀਈਓ) ਹੈ। ਉਹ ਡੇਲੋਇਟ ਕੰਸਲਟਿੰਗ ਐਲਐਲਪੀ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਅਤੇ ਸੀਈਓ ਵੀ ਰਹਿ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ 2011 ਤੋਂ 2015 ਤੱਕ ਡੇਲੋਇਟ ਐਲਐਲਪੀ (ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ) ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਉਸਦੇ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਹਰਿਆਣਾ]] ਰਾਜ ਵਿੱਚ [[ਰੋਹਤਕ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਓਰੇਗਨ ਦੀ ਵਿਲਮੇਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਐਮਬੀਏ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੂੰ ਟਚ ਰੌਸ ਨਾਮਕ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜਿਹੜੇ 1989 ਵਿੱਚ ਡੇਲੋਇਟ ਵਿੱਚ ਅਭੇਦ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਪੋਰਟਲੈਂਡ, ਓਰੇਗਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। == ਅਰੰਭਕ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ == ਉਸਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ [[ਹਰਿਆਣਾ|ਹਰਿਆਣੇ]] ਦੇ [[ਰੋਹਤਕ ਜ਼ਿਲਾ|ਰੋਹਤਕ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦੇ [[ਰੋਹਤਕ]] ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਇੱਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਕਲ ਸਵਿਚਗੀਅਰ ਫੈਕਟਰੀ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਸੀ।<ref name="Quartz">{{Cite news|url=http://qz.com/346154/how-a-refugees-son-from-a-small-indian-town-became-deloitte-globals-ceo/|title=How a refugee's son from a small Indian town became Deloitte Global's CEO|last=Ghoshal|first=Devjyot|date=February 18, 2015|work=[[Quartz (publication)|Quartz]]|access-date=February 11, 2016|publisher=[[Atlantic Media]]|archive-date=ਨਵੰਬਰ 15, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171115144324/https://qz.com/346154/how-a-refugees-son-from-a-small-indian-town-became-deloitte-globals-ceo/|url-status=dead}}</ref> ਲਗਭਗ ਸੱਤ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਬਹਿਤਰੀਨ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸਨੂੰ [[ਸ਼ਿਮਲਾ]] ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਜਨਤਕ [[ਸਹਿ-ਸਿੱਖਿਆ|ਸਹਿ-ਵਿਦਿਅਕ]] ਬੋਰਡਿੰਗ ਸਕੂਲ, ਲਾਰੈਂਸ ਸਕੂਲ, ਸਨਾਵਰ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="Quartz" /> ਜਦੋਂ ਉਹ ਲਗਭਗ ਚੌਦਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਸੀ, ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨੂੰ ਵਿੱਤੀ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਅਤੇ ਇਸ ਕਰਕੇ ਉਸਨੂੰ ਰੋਹਤਕ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਫੈਕਟਰੀ ਵਿੱਚ ਪਾਰਟ ਟਾਈਮ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ। <ref name="Quartz" /> ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ [[ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ]] ਵਿੱਚ ਸਨਾਤਕ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।<ref name="Quartz"/> ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਸਥਿਤ ਘਰੇਲੂ ਉਪਕਰਣ ਕੰਪਨੀ ਊਸ਼ਾ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 1984 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਰੋਟਰੀ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਉਸਨੂੰ [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ]] ਵਿੱਚ ਸਲੇਮ, ਓਰੇਗਨ ਦੀ ਵਿਲਮੇਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਲਈ ਇੱਕ ਪੂਰੀ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ।<ref name="AFR"/><ref name="Quartz" /> ਉਸਨੇ ਵਿਲੇਮੇਟ ਦੇ ਐਟਕਿੰਸਨ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਤੋਂ 1986 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਸਨਾਤਕਉੱਤਰ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।<ref name="Wu">{{Cite web|url=https://www.willamette.edu/news/library/2015/02/feb11_punitrenjen.html|title=Punit Renjen MM'86 Named Global CEO for Deloitte|date=February 19, 2015|publisher=[[Willamette University]]|access-date=March 1, 2016}}</ref><ref name="Ringold">{{Cite web|url=http://willamette.edu/mba/email/atkinsonews/2009/november/|title=Atkinson News: CEO Position Goes to Willamette Alumnus|last=Ringold|first=Debra|date=November 2009|publisher=Willamette University|access-date=March 29, 2016}}</ref><ref name="Quartz" /><ref name="Bio">{{Cite web|url=http://www2.deloitte.com/global/en/pages/about-deloitte/articles/about-deloitte-leaders-punit-renjen.html|title=Punit Renjen: A profile of the Deloitte Global CEO|publisher=[[Deloitte]]|access-date=February 11, 2016|archive-date=ਨਵੰਬਰ 4, 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181104174616/https://www2.deloitte.com/global/en/pages/about-deloitte/articles/about-deloitte-leaders-punit-renjen.html|url-status=dead}}</ref> == ਕਿੱਤਾ == ਵਿਲਮੇਟ ਤੋਂ ਸਨਾਤਕ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ,1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਟਚ ਰੌਸ ਨਾਮਕ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੇਖੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ। ਉਸਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਐਸੋਸੀਏਟ ਸਲਾਹਕਾਰ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ 32 ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਡੇਲੋਇਟ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ।<ref name="Quartz"/><ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.accountingtoday.com/news/deloitte-touche-tohmatsu-re-elects-punit-renjen-as-global-ceo|title=Deloitte re-elects Renjen as global CEO|website=Accounting Today|language=en|access-date=2019-06-04}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www2.deloitte.com/global/en/profiles/punit.html|title=Punit Renjen {{!}} Deloitte Global CEO|website=Deloitte|language=en|access-date=2019-10-06|archive-date=2020-02-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20200214040739/https://www2.deloitte.com/global/en/profiles/punit.html|url-status=dead}}</ref> == ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ == 2017 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ [[ਹਰਿਆਣਾ]] ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ "ਗੌਰਵ ਸਨਮਾਨ" ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਪੁਰਸਕਾਰ ਹਰਿਆਣਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਰਿਆਣਵੀ ਮੂਲ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.prharyana.gov.in/en/haryana-government-conferred-gaurav-samman-upon-19-pravasi-haryanvis-for-their-outstanding|title=Haryana Government conferred Gaurav Samman upon 19 Pravasi Haryanvis for their outstanding contributions in various fields at the first ever Pravasi Haryana Divas in Gurugram today. {{!}} Directorate of Information, Public Relations & Languages, Government of Haryana|website=www.prharyana.gov.in|access-date=2019-07-09|archive-date=2019-07-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20190709060855/https://www.prharyana.gov.in/en/haryana-government-conferred-gaurav-samman-upon-19-pravasi-haryanvis-for-their-outstanding|dead-url=yes}}</ref> ਮਈ 2019 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਵਿਲਮੇਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਨਰੇਰੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=http://willamette.edu/news/library/2019/04/2019-commencement.html|title=Commencement speakers, honorary degrees announced|website=willamette.edu|language=en|access-date=2019-06-16|archive-date=2019-06-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20190618021007/http://willamette.edu/news/library/2019/04/2019-commencement.html|url-status=dead}}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਉਹ ਪੋਰਟਲੈਂਡ, ਓਰੇਗਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।<ref name="Wu"/><ref name="Spencer">{{Cite journal|last=Spencer|first=Malia|date=February 17, 2015|title=Deloitte taps Portland resident and Willamette University trustee as global CEO|url=http://www.bizjournals.com/portland/blog/2015/02/deloitte-taps-portland-resident-and-willamette.html|journal=Portland Business Journal|access-date=March 1, 2016}}</ref> ਉਸਦਾ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕੇਟ]] ਅਤੇ ਅਮਰੀਕੀ ਫੁਟਬਾਲ ਲਈ ਖਾਸ ਲਗਾਅ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਹ ਵੀ ਇੱਕ ਦੌੜਾਕ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://qz.com/india/346154/how-a-refugees-son-from-a-small-indian-town-became-deloitte-globals-ceo/|title=How a refugee's son from a small Indian town became Deloitte Global's CEO|last=Ghoshal|first=Devjyot|website=Quartz India|language=en|access-date=2019-07-09}}</ref> ਉਹ ਵਿਆਹਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਹੈ।<ref name="Yiu"/><ref name="Quartz"/> == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * ਹਰਿਆਣਾ ਤੋਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ * ਵਿਲਮੇਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1961]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] bvmrs3ulabaaj1xyjxvp4r2g9g3edz8 0 152746 812374 782132 2025-07-03T00:39:54Z LNTG 55383 [[Special:Contributions/188.253.220.171|188.253.220.171]] ([[User talk:188.253.220.171|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀ ਸੋਧ [[Special:Diff/782132|782132]] ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰੋ 812374 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਅਪਰਨਾ ਸ਼ਰਮਾ | image = | caption = | birth_date = | birth_place = [[ਲਖਨਊ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਭਾਰਤ]] | occupation = ਅਭਿਨੇਤਰੀ, ਮਾਡਲ | years_active = | height = | children = | relatives = | signature = }} [[Category:Articles with hCards]] '''ਅਪਰਨਾ ਸ਼ਰਮਾ''' ([[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]]: '''Aparna Sharma;''' ਜਨਮ 23 ਜੁਲਾਈ 1990) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਮਾਡਲ ਤੋਂ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਬਣੀ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਜਨਮ [[ਲਖਨਊ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਏਅਰ ਫੋਰਸ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ [[ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਸ਼ਰਮਾ ਨੂੰ ਏਲੀਟ ਮਾਡਲ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਕੰਪਨੀ ਦੁਆਰਾ ਸਾਈਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਉਸਦੇ ਮਾਡਲਿੰਗ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Work on your appearance, get a good body |url=http://getahead.rediff.com/slide-show/2010/jul/22/slide-show-1-glamour-interview-with-model-aparna-sharma.htm |access-date=30 September 2015 |publisher=Getahead}}</ref> ਮਾਡਲਿੰਗ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਸ਼ੈਲੇਸ਼ ਆਰ. ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਿਤ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਫਿਲਮ, "''ਰਮ ਪਮ ਪੋਸ਼"'', ਕੀਤੀ। ਇਹ ਫਿਲਮ 2015 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਣੀ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਫਿਲਮ ''"ਗੁੱਡੂ ਕੀ ਗਨ"'' ਸੀ, ਸ਼ਾਂਤਨੂ ਅਤੇ ਸ਼ੇਰਸ਼ਾਕ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਅਤੇ ਐਮਿਨੌਕਸ ਮੀਡੀਆ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਿਤ, ਜੋ 30 ਅਕਤੂਬਰ 2015 ਨੂੰ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Guddu Ki Gun |url=https://www.imdb.com/title/tt4853926/ |access-date=30 September 2015 |publisher=IMDB}}</ref> ਟ੍ਰੇਲਰ 5 ਅਕਤੂਬਰ 2015 ਨੂੰ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Guddu Ki Gun trailer to be released on 5 October 2015 |url=http://indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/kunal-kemmus-guddu-ki-gun-trailer-to-release-on-monday/ |access-date=3 October 2015 |publisher=Indian Express}}</ref><ref>{{Cite web |title=Guddu Ki Gun - Official Trailer |url=https://www.youtube.com/watch?v=LAWlBaXSOZY |access-date=6 October 2015 |publisher=Youtube}}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਸ਼ਰਮਾ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਕਾਰਨ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਮੁੰਬਈ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਜਦੋਂ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਲੈ ਆਈ, ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਮਾਡਲਿੰਗ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਆਪਣੇ ਮਾਡਲਿੰਗ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ, ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਆਮਿਰ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਪਾਰਲੇ ਮੋਨਾਕੋ,<ref>{{Cite web |title=Aparna Sharma wants to work with SRK |url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/Aparna-Sharma-wants-to-work-with-SRK/articleshow/8295637.cms |access-date=30 September 2015 |publisher=Times of India}}</ref> ਜੌਨ ਅਬਰਾਹਮ ਨਾਲ ESPN ਬ੍ਰਾਂਡ ਫਿਲਮ, ਇਮਰਾਨ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਕੋਕ, ਚਿਕ ਸਾਟਿਨ ਸ਼ੈਂਪੂ, ਸੈਮਸੰਗ ਮੋਬਾਈਲ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਲਈ ਟੀਵੀ ਵਿਗਿਆਪਨ ਕੀਤੇ। ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਫਿਲਮ ''ਗੁੱਡੂ ਕੀ ਗਨ'' ਸ਼ਰਮਾ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਫੀਚਰ ਫਿਲਮ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਬਾਲਾਜੀ ਮੋਸ਼ਨ ਪਿਕਚਰਜ਼ ਨਾਲ ਤਿੰਨ ਫਿਲਮਾਂ ਦਾ ਇਕਰਾਰਨਾਮਾ ਵੀ ਸਾਈਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/ekta-kapoors-xxx-has-three-more-newcomers-after-kyra-dutt/ |url=http://indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/ekta-kapoors-xxx-has-three-more-newcomers-after-kyra-dutt/ |access-date=30 September 2015 |publisher=Indian Express}}</ref> ਉਸਨੇ ਅਦਨਾਨ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਨਾਲ 2017 ਦੀ ਕਾਮੁਕ ਵੈੱਬ ਸੀਰੀਜ਼ ''ਬਰਾਬਰ ਪਾਪ'', ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਪਹਿਲੇ-ਸੀਜ਼ਨ ਐਪੀਸੋਡ 2 ਸੁਮਿਤਰਾ ਜੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹਿੰਦੀ ਟੈਲੀ ਸਾਬਣ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਸੁਮਿਤਰਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਲਟ ਬਾਲਾਜੀ ਵੈੱਬ ਸੀਰੀਜ਼ XXX ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1990]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] qyasaw491i0y5cyh4h243huhgj0mu6r 0 153479 812391 812230 2025-07-03T09:19:35Z Harchand Bhinder 3793 812391 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ਭਿੰਡਰ ਕਲਾਂ | official_name = ਭਿੰਡਰ ਕਲਾਂ | native_name_lang = pa | pushpin_map = India Punjab#India | pushpin_map_alt = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ | coordinates = {{coord|30.891354|N|75.286007|E|display=inline,title}} | subdivision_type = ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|India}} | subdivision_type1 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਇਲਾਕੇ|ਰਾਜ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_type3 = [[ਧਰਮਕੋਟ, ਭਾਰਤ|ਧਰਮਕੋਟ]] | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] }} '''ਭਿੰਡਰ ਕਲਾਂ''' [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ [[ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮੋਗਾ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ [[ਧਰਮਕੋਟ, ਮੋਗਾ|ਧਰਮਕੋਟ]] ਤਹਿਸੀਲ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Bhinder Kalan , ਪੰਜਾਬੀ |url=http://wikiedit.org/India/Bhinder-Kalan/12385/ |access-date=7 March 2024 |website=wikiedit.org}}</ref> ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਭਿੰਡਰ ਸੀ, ਪਰ [[1823]] ਵਿੱਚ ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਕਾਰਨ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਪਿੰਡ [[ਭਿੰਡਰ ਖੁਰਦ|ਭਿੰਡਰ ਖ਼ੁਰਦ]] ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ ਭਿੰਡਰ ਕਲਾਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। == ਸਥਾਪਨਾ == ਭਿੰਡਰ ਪਿੰਡ ਦੀ 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਤੂਰ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਚਨਣ ਨੇ ਇੱਕ ਸੰਨਿਆਸੀ ਸਾਧੂ ਸੁਮਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਉੱਤੇ ਮੋਹੜੀ ਗੱਡੀ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Postal Code: BHINDER KALAN, Post Bhinder SO Firozpur (Firozpur, Punjab) |url=https://pincodearea.in/BHINDER-KALAN-Pincode-PO-Bhinder-SO-Firozpur |access-date=7 March 2024 |website=PinCodeArea |language=en}}</ref> ਇਸ ਪਿੰਡ ਦਾ ਪਿੰਨ ਕੋਡ 142041 ਹੈ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹਾਇਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ, ਇੱਕ ਲੜਕੀਆਂ ਦਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/chandigarh/woman-sarpanch-in-punjab-kills-niece-to-rid-her-of-evil-spirits/articleshow/15617463.cms|title=Woman sarpanch in Punjab kills niece to 'rid her of evil spirits'|date=24 August 2012|work=The Times of India|access-date=7 March 2024}}</ref> ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੀ [[ਸਰਪੰਚ]] ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਇੱਕ ਕਿਸ਼ੋਰ ਲੜਕੀ ਉੱਤੇ [[ਝਾੜ-ਫੂਕ|ਝਾੜ ਫੂਕ]] ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਬੁਰੀ ਤਰਾਂ ਕੁੱਟਮਾਰ ਦੋਸ਼ ਲਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਿੰਡ ਮੀਡੀਆ ਦੀਆਂ ਸੁਰਖੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਇਆ ਸੀ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਆਖਰਕਾਰ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=qT0yAQAAQBAJ&q=Bhindran+Kalan&pg=PA38|title=Re-imagining South Asian Religions: Essays in Honour of Professors Harold G. Coward and Ronald W. Neufeldt|last=Singh|first=Pashaura, Michael Hawley|date=2012|publisher=Brill|isbn=978-9004242371|page=38}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.sikh-history.com/sikhhist/personalities/bhindrenwale.html|title=Sant Jarnail Singh ji Bhindrenwale|date=24 March 2007|work=Sikh-History|access-date=7 March 2024|quote=He engaged himself in farming until 1965 when he joined the Damdami Taksal of Bhinder Kalan village, about 15 km north of Moga, then headed by Sant Gurbachan Singh Khalsa. Hence the epithet Bhindrenwale.|archive-date=24 ਮਾਰਚ 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070324110547/http://www.sikh-history.com/sikhhist/personalities/bhindrenwale.html|url-status=dead}}</ref> ਪਿੰਡ ਦਾ ਮੁੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਖੰਡ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਿਖੇ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਅਧਾਰ ਲਈ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਚਾਰਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਲਿਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]] ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਖੰਡ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਸੰਤ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ, ਜੋ 2020 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਅਖੰਡ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਮੁਖੀ ਸਨ। ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਪਿੰਡ ਕਬੱਡੀ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਜਸਬੀਰ ਢੱਡ ਦਾ ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ ਵੀ ਭਿੰਡਰ ਕਲਾਂ ਹੈ। [[ਤਸਵੀਰ:Image_of_Sant_Mohan_Singh_Bhindranwale.png|thumb|ਸੰਤ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ, ਜੋ 2020 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਅਖੰਡ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਮੁਖੀ ਸਨ।]] == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] perfc2nl47bwii9ubducgafdkxqnxy7 0 155060 812383 812274 2025-07-03T03:22:58Z LNTG 55383 [[Special:Contributions/37.61.121.149|37.61.121.149]] ([[User talk:37.61.121.149|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀ ਸੋਧ [[Special:Diff/812274|812274]] ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰੋ 812383 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = ਸੁਬਰਾਮਣੀਅਮ ਜੈਸ਼ੰਕਰ | image = Subrahmanyam Jaishankar in Vienna 2023 (cropped).jpg | caption = 2023 ਵਿਚ ਜੈਸ਼ੰਕਰ | office = 30ਵੇਂ [[ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ (ਭਾਰਤ)|ਬਾਹਰੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਮੰਤਰੀ]] | president = [[ਰਾਮ ਨਾਥ ਕੋਵਿੰਦ]]<br/>[[ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਮੁਰਮੂ]] | primeminister = [[ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ]] | term_start = 30 ਮਈ 2019 | term_end = | predecessor = [[ਸੁਸ਼ਮਾ ਸਵਰਾਜ]] | successor = | office1 = [[ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ, ਰਾਜ ਸਭਾ]] | constituency1 = [[ਗੁਜਰਾਤ]] | predecessor1 = [[ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ]] | successor1 = | term_start1 = 5 ਜੁਲਾਈ 2019 | term_end1 = | office2 = ਭਾਰਤ ਦੇ 31ਵੇਂ ਵਿਦੇਸ਼ ਸਕੱਤਰ | term_start2 = 28 ਜਨਵਰੀ 2015 | term_end2 = 28 ਜਨਵਰੀ 2018 | primeminister2 = [[ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ]] | predecessor2 = ਸੁਜਾਥਾ ਸਿੰਘ | successor2 = ਵਿਜੇ ਕੇਸ਼ਵ ਗੋਖਲੇ | office3 = ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਦੂਤ | term_start3 = 1 ਦਸੰਬਰ 2013 | term_end3 = 28 ਜਨਵਰੀ 2015 | president3 = [[ਪ੍ਰਣਬ ਮੁਖਰਜੀ]] | primeminister3 = [[ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ]]<br />[[ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ]] | predecessor3 = ਨਿਰੂਪਮਾ ਰਾਓ | successor3 = ਅਰੁਣ ਕੁਮਾਰ ਸਿੰਘ | office4 = ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਦੂਤ | term_start4 = 1 ਜੂਨ 2009 | term_end4 = 1 ਦਸੰਬਰ 2013 | president4 = [[ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਪਾਟਿਲ]]<br/>[[ਪ੍ਰਣਬ ਮੁਖਰਜੀ]] | primeminister4 = [[ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ]] | predecessor4 = ਨਿਰੂਪਮਾ ਰਾਓ | successor4 = ਅਸ਼ੋਕ ਕੰਠ | office5 = [[ਸਿੰਗਾਪੁਰ|ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹਾਈ ਕਮਿਸ਼ਨਰ]] | term_start5 = 1 ਜਨਵਰੀ 2007 | term_end5 = 1 ਜੂਨ 2009 | president5 = [[ਏ.ਪੀ.ਜੇ. ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ]]<br />[[ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਪਾਟਿਲ]] | primeminister5 = [[ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ]] | predecessor5 = | successor5 = ਟੀਸੀਏ ਰਾਘਵਨ | office6 = [[ਚੈੱਕ ਗਣਰਾਜ|ਚੈੱਕ ਗਣਰਾਜ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਦੂਤ]] | president6 = [[ਕੇ.ਆਰ. ਨਰਾਇਣਨ]]<br />[[ਏ.ਪੀ.ਜੇ. ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ]] | successor6 = ਪੀ. ਐੱਸ. ਰਾਘਵਨ | primeminister6 = [[ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਬਾਜਪਾਈ]] | term_end6 = 1 ਜਨਵਰੀ 2004 | term_start6 = 1 ਜਨਵਰੀ 2001 | birth_name = ਸੁਬਰਾਮਣੀਅਮ ਜੈਸ਼ੰਕਰ | birth_date = {{birth date and age|1955|1|9|df=yes}} | birth_place = [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]], [[ਭਾਰਤ]] | party = [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] | spouse = ਸ਼ੋਭਾ ਜੈਸ਼ੰਕਰ (ਮ੍ਰਿਤਕ)<br />ਕਯੋਕੋ ਜੈਸ਼ੰਕਰ | children = 3 | father = ਕੇ. ਸੁਬਰਾਮਣੀਅਮ | relatives = ਸੰਜੈ ਸੁਬਰਾਮਣੀਅਮ (ਭਰਾ), ਵਿਜੇ ਕੁਮਾਰ (ਭਰਾ) | awards = [[ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ]] (2019) | alma_mater = [[ਸੇਂਟ ਸਟੀਫਨਜ਼ ਕਾਲਜ, ਦਿੱਲੀ|ਸੇਂਟ ਸਟੀਫਨ ਕਾਲਜ]]<br/>[[ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] | occupation = ਸਿਵਲ ਸੇਵਕ, ਡਿਪਲੋਮੈਟ, ਸਿਆਸਤਦਾਨ }} '''ਸੁਬਰਾਮਣੀਅਮ ਜੈਸ਼ੰਕਰ''' (ਜਨਮ 9 ਜਨਵਰੀ 1955) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਕੂਟਨੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ ਹਨ ਜੋ ਕਿ 30 ਮਈ 2019 ਤੋਂ [[ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ (ਭਾਰਤ)|ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਮਸਲਿਆਂ ਦੇ ਮੰਤਰੀ]] ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹ [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹਨ। ਉਹ 5 ਜੁਲਾਈ 2019 ਤੋਂ [[ਗੁਜਰਾਤ|ਗੁਜਰਾਤ ਸੂਬੇ]] ਤੋ [[ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ, ਰਾਜ ਸਭਾ|ਰਾਜ ਸਭਾ ਦੇ ਸਦੱਸ]] ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਜਨਵਰੀ 2015 ਤੋਂ ਜਨਵਰੀ 2018 ਤੱਕ ਵਿਦੇਸ਼ ਸਕੱਤਰ ਰਹੇ ਸਨ।<ref name="BVMN" /><ref name="BVML" /><ref>{{cite web |title=MEA {{!}} About MEA : Profiles : Foreign Secretary |url=http://www.mea.gov.in/fs.htm |access-date=7 February 2018 |website=www.mea.gov.in}}</ref> ਉਹ 1977 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ ਅਤੇ 38 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇ ਆਪਣੇ ਕੂਟਨੀਤਕ ਕਰੀਅਰ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਵਿੱਚ ਹਾਈ ਕਮਿਸ਼ਨਰ (2007-09) ਅਤੇ ਚੈੱਕ ਗਣਰਾਜ (2001-04) ਵਿੱਚ ਰਾਜਦੂਤ ਵਜੋਂ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਹੁਦਿਆਂ 'ਤੇ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ), ਚੀਨ (2009-2013) ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ (2014-2015)। ਜੈਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਭਾਰਤ-ਅਮਰੀਕਾ ਨਾਗਰਿਕ ਪਰਮਾਣੂ ਸਮਝੌਤੇ 'ਤੇ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਸੀ। ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ 'ਤੇ, ਜੈਸ਼ੰਕਰ ਟਾਟਾ ਸੰਨਜ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ, ਗਲੋਬਲ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਅਫੇਅਰਜ਼ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ।<ref>{{cite web |date=23 April 2018 |title=Tata Sons announces appointment of new president, Global Corporate Affairs |url=http://www.tata.com/article/inside/tata-sons-announces-appointment-of-president-for-global-corporate-affairs |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180525204501/http://www.tata.com/article/inside/tata-sons-announces-appointment-of-president-for-global-corporate-affairs |archive-date=25 May 2018 |access-date=25 May 2018 |website=Tata}}</ref> 2019 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ [[ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ]], ਭਾਰਤ ਦੇ ਚੌਥੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.timesnownews.com/india/article/subrahmanyam-jaishankar-padma-shri-shankar-dayal-sharma-indo-us-civilian-nuclear-agreement-sino-indian-border-dispute-narendra-modi/354167|title=Former Indian foreign secretary Subrahmanyam Jaishankar to be conferred with Padma Shri|date=25 January 2019|work=Times Now|access-date=29 January 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20220503151137/https://www.timesnownews.com/india/article/subrahmanyam-jaishankar-padma-shri-shankar-dayal-sharma-indo-us-civilian-nuclear-agreement-sino-indian-border-dispute-narendra-modi/354167|archive-date=3 May 2022|url-status=dead}}</ref> 30 ਮਈ 2019 ਨੂੰ, ਉਸਨੇ ਦੂਜੇ ਮੋਦੀ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵਿੱਚ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕੀ।<ref>{{cite news|url=https://www.livemint.com/politics/policy/s-jaishankar-modi-s-crisis-manager-sworn-in-as-union-minister-1559225084445.html|title=S Jaishankar: Modi's 'crisis manager' sworn-in as union minister|last1=Roche|first1=Elizabeth|date=30 May 2019|work=Mint|access-date=30 May 2019|language=en}}</ref> ਉਸਨੂੰ 31 ਮਈ 2019 ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ [[ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲਾ (ਭਾਰਤ)|ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦੇਸ਼ ਸਕੱਤਰ ਹਨ।<ref>{{Cite news|url=https://thewire.in/diplomacy/jaishankar-modi-favourite-diplomat-mea|title=S. Jaishankar: From Backroom to Corner Office, the Rise of Modi's Favourite Diplomat|date=1 June 2019|work=The Wire|access-date=9 July 2020}}</ref><ref>{{cite web |date=31 May 2019 |title=Narendra Modi Government 2.0: Former foreign secretary S Jaishankar appointed as Minister of external affairs Affairs |url=https://www.cnbctv18.com/politics/narendra-modi-government-2-0-former-foreign-secretary-s-jaishankar-appointed-as-minister-of-external-affairs-3518011.htm |access-date=4 June 2019 |website=cnbctv18.com}}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜਿੰਦਗੀ == [[ਤਸਵੀਰ:Secretary_Blinken_Hosts_a_Working_Dinner_for_Indian_External_Affairs_Minister_Jaishankar_(52387534175).jpg|left|thumb|ਜੈਸ਼ੰਕਰ ਅਤੇ ਕਿਓਕੋ (ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ) ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਵਿੱਚ ਐਂਟਨੀ ਬਲਿੰਕਨ ਨਾਲ]] ਜੈਸ਼ੰਕਰ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਿਓਕੋ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਜਾਪਾਨੀ ਮੂਲ ਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਹਨ- ਧਰੁਵ ਅਤੇ ਅਰਜੁਨ- ਅਤੇ ਇੱਕ ਧੀ, ਮੇਧਾ।<ref>{{cite web |date=30 May 2019 |title=S Jaishankar, Surprise Pick in Modi's Cabinet, May Play Key Role On Foreign Affairs |url=https://www.outlookindia.com/website/story/india-news-s-jaishankar-surprise-pick-in-modis-cabinet-may-play-key-role-in-foreign-affairs/331257 |access-date=12 June 2019 |work=Pranay Sharma |publisher=Outlook}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.rediff.com/news/report/indias-new-us-envoy-presents-credentials-to-obama/20140311.htm|title=India's new US envoy presents credentials to Joe Biden|last1=Haniffa|first1=Aziz|date=11 March 2014|work=Rediff.com|access-date=15 February 2021}}</ref> ਉਹ [[ਰੂਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਰੂਸੀ]], [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲੀ|ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]], [[ਤਮਿਲ਼ ਭਾਸ਼ਾ|ਤਾਮਿਲ]], [[ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਹਿੰਦੀ]], ਸੰਵਾਦ ਜਪਾਨੀ, [[ਚੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਚੀਨੀ]] ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੰਗਰੀ ਬੋਲਦਾ ਹੈ।<ref name="BVMP" /> == ਬਿਬਲੀਓਗ੍ਰਾਫੀ == * {{Cite book|title=The India Way: Strategies for an Uncertain World|publisher=Harper Collins|year=2020|isbn=978-9390163878|pages=240}} {{clear}} == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist|2}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == {{Commons category|Subrahmanyam Jaishankar|ਸੁਬਰਾਮਣੀਅਮ ਜੈਸ਼ੰਕਰ}} * [https://web.archive.org/web/20140701174520/https://www.indianembassy.org/pages.php?id=90 Ambassador's Bio Data], Embassy of India, Washington DC * [https://web.archive.org/web/20131002045356/http://english.cntv.cn/program/dialogue/20100803/104348.shtml Interview], [[China Central Television]], 3 August 2010 {{s-start}} {{s-off}} {{s-bef|before=[[ਸੁਸ਼ਮਾ ਸਵਰਾਜ]]}} {{s-ttl|title=[[ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ (ਭਾਰਤ)|ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ]]|years=30 ਮਈ 2019 – ਵਰਤਮਾਨ}} {{s-inc}} |- {{end}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1955]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਰਾਜ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ]] 8ysvbdkbgmrz9vj9gp4d7l4rusritoz 0 162694 812377 811771 2025-07-03T00:46:21Z LNTG 55383 [[Special:Contributions/37.61.121.177|37.61.121.177]] ([[User talk:37.61.121.177|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀ ਸੋਧ [[Special:Diff/811771|811771]] ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰੋ 812377 wikitext text/x-wiki '''ਫਜ਼ਲ ਇਲਾਹੀ ਚੌਧਰੀ''' ( {{lang-ur|{{Nastaliq|فضل الہی چودھری}}}} ; 1 ਜਨਵਰੀ 1904 <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=KZ9CAQAAIAAJ&q=Fazal+Ilahi+Chaudhry+1904|title=Current World Leaders: almanac|date=1977|publisher=Almanac of Current World Leaders|language=en}}</ref> – 2 ਜੂਨ 1982) ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਸੀ। ਉਹ 1973 ਤੋਂ 1978 ਤੱਕ, <ref>{{Cite web |title=The Democratically Elected and the Military Presidents of Pakistan |url=https://dunyanews.tv/en/Pakistan/455404-Presidential-Election-Democratically-Elected-Military-President-Pakistan |access-date=8 April 2022 |website=Dunya News}}</ref> <ref>{{Cite web |title=Dr Alvi is third Pak president to assume charge at the age of 69 |url=https://www.thenews.com.pk/print/364169-dr-alvi-is-third-pak-president-to-assume-charge-at-the-age-of-69 |access-date=8 April 2022 |website=www.thenews.com.pk |language=en}}</ref> ਚੀਫ਼ ਆਫ਼ ਆਰਮੀ ਸਟਾਫ਼ ਜਨਰਲ [[ਮੁਹੰਮਦ ਜ਼ਿਆ-ਉਲ-ਹਕ|ਜ਼ਿਆ-ਉਲ-ਹੱਕ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਮਾਰਸ਼ਲ ਲਾਅ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ।ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਪੰਜਵਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰਿਹਾ <ref>{{Cite web |title=The Democratically Elected and the Military Presidents of Pakistan |url=https://dunyanews.tv/en/Pakistan/455404-Presidential-Election-Democratically-Elected-Military-President-Pakistan |access-date=8 April 2022 |website=Dunya News}}</ref> ਉਸਨੇ 1965 ਤੋਂ 1969 ਤੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦੇ ਡਿਪਟੀ ਸਪੀਕਰ ਅਤੇ 1972 ਤੋਂ 1973 ਤੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦੇ ਅੱਠਵੇਂ ਸਪੀਕਰ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। == ਅਰੰਭਕ ਜੀਵਨ == ਫਜ਼ਲ ਇਲਾਹੀ ਚੌਧਰੀ ਦਾ ਜਨਮ 1 ਜਨਵਰੀ 1904 ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ [[ਗੁੱਜਰ]] ਪਰਿਵਾਰ <ref>{{Cite news|url=http://www.pakistantoday.com.pk/2012/06/02/city/karachi/former-president-fazal-ilahi-remembered/|title=Former president Fazal Ilahi remembered|date=2 June 2012|work=Pakistan Today|access-date=23 April 2016}}</ref> ਵਿੱਚ [[ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ]] ਦੇ ਗੁਜਰਾਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਖਾਰੀਆਂ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਮਰਾਲਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉੱਥੋਂ ਆਪਣੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਚੌਧਰੀ ਨੇ 1920 ਵਿੱਚ ਵੱਕਾਰੀ [[ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ|ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ]] ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ, <ref>{{Cite web |title=Tareekh e Pakistan - Deat of Fazal Elahi Choudhry (فضل الٰہی چوہدری کی وفات) {{!}} Online History Of Pakistan |url=https://www.tareekhepakistan.com/detail?title_id=698&dtd_id=830 |access-date=8 April 2022 |website=www.tareekhepakistan.com |archive-date=7 ਮਾਰਚ 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220307093900/https://www.tareekhepakistan.com/detail?title_id=698&dtd_id=830 |url-status=dead }}</ref> ਅਤੇ 1924 ਵਿੱਚ ਸਿਵਲ ਲਾਅ ਵਿੱਚ ਐਲਐਲਬੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਚੌਧਰੀ [[ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪੰਜਾਬ]] ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲਹੌਰ|ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਪੋਸਟ-ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ। ਚੌਧਰੀ ਨੇ 1925 ਵਿੱਚ [[ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਗਿਆਨ|ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ]] ਵਿੱਚ ਐਮ.ਏ ਅਤੇ 1927 ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਐਡਵਾਂਸਡ ਐਲਐਲਐਮ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਆਪਣੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਚੌਧਰੀ ਨੇ ਸਿਵਲ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀਆਂ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਲਾਅ ਫਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਵਾਪਸ ਚਲਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸਿਵਲ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਪ੍ਰੈਕਟਿਸ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। == ਸਿਆਸੀ ਕੈਰੀਅਰ == === ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲ (1942-1956) === 1930 ਵਿੱਚ, ਚੌਧਰੀ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲੈਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਬੋਰਡ ਲਈ 1930 ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਨਿਰਵਿਰੋਧ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। <ref name=":0">{{Cite web |title=Former Pakistani President Chaudhry Fazal Elahi died Tuesday of... |url=https://www.upi.com/Archives/1982/06/01/Former-Pakistani-President-Chaudhry-Fazal-Elahi-died-Tuesday-of/1841391752000/ |access-date=8 April 2022 |website=UPI |language=en}}</ref> ਉਹ 1942 ਵਿੱਚ [[ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ|ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ। 1945 ਵਿੱਚ ਉਹ ਗੁਜਰਾਤ ਤੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੀ ਟਿਕਟ 'ਤੇ 1946 ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਸੂਬਾਈ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਲਹਿਰ|ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੂੰ ਸੰਸਦੀ ਸਕੱਤਰ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ [[ਲਿਆਕਤ ਅਲੀ ਖਾਨ]] ਦੀ ਕੈਬਨਿਟ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ 1951 ਵਿੱਚ [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ। <ref>{{Cite web |title=Fazal Ilahi Chaudhry {{!}} The Asian Age Online, Bangladesh |url=http://dailyasianage.com/news/65092/?regenerate |access-date=8 April 2022 |website=The Asian Age |language=en}}</ref> 1951 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੀ ਟਿਕਟ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਲੜੀਆਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। 1952 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕੀਤੀ। === ਸਪੀਕਰ ਅਤੇ ਡਿਪਟੀ ਸਪੀਕਰ ਦੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ (1956-1972) === 1956 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪੱਛਮੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਸੈਂਬਲੀ ਮੈਂਬਰ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਚੌਧਰੀ ਨੇ 20 ਮਈ 1956 ਤੋਂ 7 ਅਕਤੂਬਰ 1958 ਤੱਕ ਪੱਛਮੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸਪੀਕਰ ਰਿਹਾ। 1962 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਅਯੂਬ ਖਾਨ ਨੇ ਚੋਣਾਂ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਨੂੰ ਸੰਸਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਤਜਰਬੇ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਸਦਨ ਦਾ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦਾ ਉਪਨੇਤਾ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਚੌਧਰੀ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਗਿਆ, ਅਤੇ 1965 ਦੀਆਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦਾ ਡਿਪਟੀ ਸਪੀਕਰ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ, ਅਤੇ 1969 ਤੱਕ ਇਸ ਅਹੁਦੇ ਤੇ ਰਿਹਾ। ਉਹ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪੀਪਲਜ਼ ਪਾਰਟੀ]] ਦੀ ਟਿਕਟ 'ਤੇ 1970 ਵਿੱਚ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1972 ਵਿੱਚ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦਾ ਸਪੀਕਰ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। <ref>{{Cite web |title=National Assembly of Pakistan |url=https://na.gov.pk/en/content.php?id=23 |access-date=8 April 2022 |website=na.gov.pk}}</ref> ਅੰਤ ਉਹ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪੀਪਲਜ਼ ਪਾਰਟੀ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ। === ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ (1973-1978) === ਉਸਨੇ 1973 ਦੀਆਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਚੋਣਾਂ NAP ਅਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਖਾਨ ਅਮੀਰਜ਼ਾਦਾ ਖ਼ਾਨ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜੀਆਂ, ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ (ਖ਼ਾਨ ਦੀਆਂ 45 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਉਸਨੂੰ 139 ਵੋਟਾਂ ਮਿਲ਼ੀਆਂ)। <ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/1973/08/11/archives/new-president-of-pakistan-named-in-government-shift.html|title=New President of Pakistan Named in Government Shift|date=11 August 1973|work=The New York Times|access-date=8 April 2022|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> ਉਦੋਂ ਪੀਪੀਪੀ ਮੁਖੀ [[ਜ਼ੁਲਫਿਕਾਰ ਅਲੀ ਭੁੱਟੋ]] ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਿਆ। ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸਨ। ਚੌਧਰੀ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਨਾਮ ਮਾਤਰ ਮੁੱਖੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਸ਼ਕਤੀ ਵਾਲ਼ਾ ਪਹਿਲਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸੀ। ਇਹ ਗੱਲ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ|1973 ਦੇ ਨਵੇਂ ਸੰਵਿਧਾਨ]] ਦੇ ਕਾਰਨ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ। ਪਹਿਲਾਂ, ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਰਹੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ਼ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਫੇਅਰ ਪਲੇ - ਜ਼ੁਲਫਿਕਾਰ ਅਲੀ ਭੁੱਟੋ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਤੋਂ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਕੋਡ ਨਾਂ - ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੌਧਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰਿਹਾ ਪਰ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ|ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ]] ਜਾਂ ਫੌਜੀ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਕੋਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਫੌਜ ਨਾਲ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਸੰਬੰਧਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਚੌਧਰੀ ਨੇ ਫੌਜ ਦੇ ਮੁਖੀ ਅਤੇ ਜੁਆਇੰਟ ਚੀਫਸ ਆਫ ਸਟਾਫ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਆਪਣੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ <ref name=":0"/> । 16 ਸਤੰਬਰ 1978 ਨੂੰ, ਚੌਧਰੀ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦਾ ਚਾਰਜ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਫੌਜੀ ਜਨਰਲ [[ਮੁਹੰਮਦ ਜ਼ਿਆ-ਉਲ-ਹਕ|ਜ਼ਿਆ-ਉਲ-ਹੱਕ]] ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਚੀਫ਼ ਮਾਰਸ਼ਲ ਲਾਅ ਐਡਮਿਨਿਸਟ੍ਰੇਟਰ ਅਤੇ ਚੀਫ਼ ਆਫ਼ ਆਰਮੀ ਸਟਾਫ਼ ਹੋਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਛੇਵਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਣਿਆ। == ਮੌਤ == 2 ਜੂਨ 1982 ਨੂੰ 78 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਚੌਧਰੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ <ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/1982/06/02/obituaries/fazal-elahi-dies-at-78-pakistani-ex-president.html|title=Fazal Elahi Dies at 78; Pakistani Ex-President|last=Upi|date=2 June 1982|work=The New York Times|access-date=8 April 2022|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> <ref name=":0"/> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1982]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1904]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਫ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਰਦੂ ਲਿਖਤ ਵਰਤੇ ਹਨ]] 8ob7passwwo5v9k9bc9icb6vlnz7lx6 0 173215 812367 700399 2025-07-02T19:11:20Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 812367 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricketer | name = ਟ੍ਰੈਵਿਸ ਫਰੈਂਡ | image = | fullname = ਟ੍ਰੈਵਿਸ ਜੌਨ ਫਰੈਂਡ | birth_date = {{birth-date and age|7 January 1981}} | birth_place = [[ਕਵੇਕਵੇ]], [[ਮਿਡਲੈਂਡਜ਼ ਸੂਬਾ|ਮਿਡਲੈਂਡਜ਼]], [[ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ]] | nickname = ਚੰਕਸ | batting = ਸੱਜਾ ਹੱਥ | bowling = ਸੱਜੀ ਬਾਂਹ | height = 187&nbsp;cm | international = true | country = ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ | internationalspan = 2000–2004 | testdebutdate = 15 ਜੂਨ | testdebutyear = 2001 | testdebutagainst = ਭਾਰਤ | testcap = 51 | lasttestdate = 26 ਫਰਵਰੀ | lasttestyear = 2004 | lasttestagainst = ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ | odidebutdate = 30 ਸਤੰਬਰ | odidebutyear = 2000 | odidebutagainst = ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ | odicap = 59 | lastodidate = 3 ਫਰਵਰੀ | lastodiyear = 2004 | lastodiagainst = ਭਾਰਤ | odishirt = 18 | club1 = ਸੀਐੱਫਐਕਸ ਅਕੈਡਮੀ | year1 = 1999–2000 | club2 = ਮਿਡਲੈਂਡਸ | year2 = 2000–2004 | club3 = ਡਰਬੀਸ਼ਾਇਰ | year3 = 2005 | columns = 4 | column1 = [[ਟੈਸਟ ਕ੍ਰਿਕਟ|ਟੈਸਟ]] | matches1 = 13 | runs1 = 447 | bat avg1 = 29.80 | 100s/50s1 = 0/3 | top score1 = 81 | deliveries1 = 2,000 | wickets1 = 25 | bowl avg1 = 43.60 | fivefor1 = 1 | tenfor1 = 0 | best bowling1 = 5/31 | catches/stumpings1 = 2/– | column2 = [[ਇੱਕ ਦਿਨਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ|ਓਡੀਆਈ]] | matches2 = 51 | runs2 = 548 | bat avg2 = 16.11 | 100s/50s2 = 0/3 | top score2 = 91 | deliveries2 = 1,930 | wickets2 = 37 | bowl avg2 = 48.08 | fivefor2 = 0 | tenfor2 = 0 | best bowling2 = 4/55 | catches/stumpings2 = 17/– | column3 = [[ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਕ੍ਰਿਕਟ|FC]] | matches3 = 44 | runs3 = 1,791 | bat avg3 = 31.42 | 100s/50s3 = 3/7 | top score3 = 183 | deliveries3 = 5,608 | wickets3 = 79 | bowl avg3 = 39.92 | fivefor3 = 2 | tenfor3 = 0 | best bowling3 = 5/16 | catches/stumpings3 = 33/– | column4 = [[ਲਿਸਟ ਏ ਕ੍ਰਿਕਟ|LA]] | matches4 = 88 | runs4 = 1,105 | bat avg4 = 16.49 | 100s/50s4 = 0/4 | top score4 = 91 | deliveries4 = 3,201 | wickets4 = 77 | bowl avg4 = 35.92 | fivefor4 = 0 | tenfor4 = 0 | best bowling4 = 4/37 | catches/stumpings4 = 30/– | date = 26 ਅਪ੍ਰੈਲ | year = 2017 | source = http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/55438.html ESPNcricinfo }} '''ਟ੍ਰੈਵਿਸ ਜੌਨ ਫਰੈਂਡ''' (ਜਨਮ 7 ਜਨਵਰੀ 1981) ਇੱਕ ਸਾਬਕਾ [[ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ|ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ]] ਕੌਮਾਂਤਰੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਪਾਇਲਟ ਵੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Which cricketer became a commercial airline pilot after his retirement? |url=https://www.espncricinfo.com/story/quiz-which-cricketer-became-a-commercial-airline-pilot-after-his-retirement-1264075 |access-date=2022-12-26 |website=ESPNcricinfo}}</ref> ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਕੈਰੀਅਰ ਦੌਰਾਨ। ਉਸਨੇ ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਲਈ ਸਿਰਫ 13 ਟੈਸਟ ਮੈਚ ਅਤੇ 51 ਵਨਡੇ ਮੈਚ ਖੇਡੇ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਕੈਰੀਅਰ ਛੋਟਾ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦਾ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਕੈਰੀਅਰ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜ ਸਾਲ ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦੀ ਫਿਟਨੈਸ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਕਸਰ ਰੁਕ-ਰੁਕ ਕੇ ਸੱਟਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਪਲੇਇੰਗ XI ਵਿੱਚ ਪੱਕੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਗ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਕ੍ਰਿਕੇਟ ਦੇ ਨਾਲ ਇਕਰਾਰਨਾਮੇ ਦੇ ਵਿਵਾਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਸੀ। 24 ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਾਰਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |date=2021-05-28 |title=Travis Friend : A talent who could have been a shining star |url=https://cricketcult.com/cricket-appeal/travis-friend-a-talent-who-could-have-been-a-shining-star/cid4745626.htm |access-date=2022-12-26 |website=cricketcult.com |language=en-IN }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੁਲਾਈ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਰਫਤਾਰ ਨਾਲ ਗੇਂਦਬਾਜ਼ੀ ਕਰਨ ਦੀ ਉਸਦੀ ਯੋਗਤਾ ਲਈ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਉਸਨੂੰ ਅਕਸਰ ਲਾਈਨ ਅਤੇ ਲੰਬਾਈ ਗੁਆਉਣ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸਨੂੰ ਉੱਚ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਸਥਾਈ ਸਥਾਨ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਦੇ ਕ੍ਰਿਕਟ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੰਬਾ, ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਣਾਇਆ, ਤੇਜ਼ ਗੇਂਦਬਾਜ਼ੀ ਆਲਰਾਊਂਡਰ ਹੋਣ ਅਤੇ ਘਰੇਲੂ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਚੋਟੀ ਦੇ ਕ੍ਰਮ ਦੇ ਬੱਲੇਬਾਜ਼ ਵਜੋਂ ਬੱਲੇਬਾਜ਼ੀ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਬਣਾਇਆ ਪਰ ਉਹ ਉਮੀਦਾਂ 'ਤੇ ਖਰਾ ਨਹੀਂ ਉਤਰ ਸਕਿਆ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੰਭਾਵੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਦੇ ਆਪਣੇ ਜੈਕ ਕੈਲਿਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਾਖ ਬਣਾਈ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਹੈਨਰੀ ਓਲੋਂਗਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ ਗੇਂਦਬਾਜ਼ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।<ref name=":1">{{Cite web |title=Travis Friend - a short biography |url=https://www.espncricinfo.com/story/travis-friend-a-short-biography-91811 |access-date=2022-12-26 |website=ESPNcricinfo}}</ref> ਉਸਨੇ 19 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਸਤੰਬਰ 2000 ਵਿੱਚ ਕੁਈਨਜ਼ ਸਪੋਰਟਸ ਕਲੱਬ, [[ਹਰਾਰੇ]] ਵਿੱਚ [[ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ|ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ]] ਦੇ ਵਿਰੁਧ ਆਪਣਾ ਇੱਕ ਦਿਨਾਂ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref name=":0">{{Cite web |title=Full Scorecard of Zimbabwe vs New Zealand 2nd ODI 2000/01 - Score Report {{!}} ESPNcricinfo.com |url=https://www.espncricinfo.com/series/new-zealand-tour-of-zimbabwe-2000-01-62103/zimbabwe-vs-new-zealand-2nd-odi-64669/full-scorecard |access-date=2022-12-26 |website=ESPNcricinfo}}</ref> == ਜੀਵਨੀ == ਉਸਦਾ ਜਨਮ ਅਤੇ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਕਵੇਕਵੇ, ਮਿਡਲੈਂਡਜ਼ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਇਆਨ ਫਰੈਂਡ ਵੀ ਇੱਕ ਪਹਿਲੇ ਦਰਜੇ ਦੇ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ ਸਨ ਜੋ ਰੋਡੇਸ਼ੀਆ ਬੀ ਲਈ ਦੋ ਪਹਿਲੇ ਦਰਜੇ ਦੇ ਮੈਚ ਖੇਡੇ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਜੇਸਨ ਦੋਸਤ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਬਗੀਚੇ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖੇਡਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਸਦੇ ਪੜਦਾਦਾ ਵੀ ਇੱਕ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ ਸਨ ਜੋ ਲੋਗਨ ਕੱਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਖੇਡੇ ਸਨ।<ref name=":1"/> ਉਹ ਗੋਲਡਰਿਜ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਇਆਨ ਫਰੈਂਡ ਨੇ ਉਸਦੇ ਪਹਿਲੇ ਕ੍ਰਿਕਟ ਕੋਚ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਆਖਰਕਾਰ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਮੈਚ ਆਪਣੀ ਸਕੂਲ ਟੀਮ ਲਈ ਖੇਡਿਆ ਜਦੋਂ ਉਹ ਗ੍ਰੇਡ 3 ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਗ੍ਰੇਡ 4 ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਕ੍ਰਿਕਟ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਖੇਡਣ ਲਈ ਮਿਡਲੈਂਡਜ਼ ਟੀਮ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਮੈਸ਼ੋਨਾਲੈਂਡ ਕੰਟਰੀ ਡਿਸਟ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ ਦੇ ਨਾਲ ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਦੇ ਦੌਰੇ 'ਤੇ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਬੱਲੇਬਾਜ਼ ਗੇਂਦਬਾਜ਼ੀ ਲੈਗਸਪਿਨ ਵਜੋਂ ਖੇਡਿਆ।<ref name=":1"/> ਉਸਨੇ 1998 ਵਿੱਚ CFX ਅਕੈਡਮੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੱਤੀ ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਸੀ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਆਖਰੀ ਸਾਲ ਛੱਡਣਾ ਪਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸਨੂੰ ਡੇਵ ਹਾਟਨ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਸਨੂੰ 2000 ਵਿੱਚ ਸੀਐਫਐਕਸ ਅਕੈਡਮੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਉਸਨੇ 1997/98 ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਓਲਡ ਜਾਰਜੀਅਨਜ਼ ਲਈ ਕਲੱਬ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖੇਡਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੂੰ " ਟੈਸਟੋਸਟੀਰੋਨ " ਵਜੋਂ ਉਪਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport3/cwc2003/hi/newsid_2350000/newsid_2354300/2354317.stm|title=Travis Friend|date=2002-12-30|access-date=2022-12-26|language=en-GB}}</ref> ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਉਚਾਈ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਚੰਕਸ ਵਜੋਂ ਵੀ ਬੁਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਕ੍ਰਿਕਟ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਇੱਕ ਲੈੱਗ ਸਪਿਨਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਕੈਰੀਅਰ ਡੈਬਿਊ ਤੋਂ ਸਿਰਫ ਦੋ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸੱਜੀ ਬਾਂਹ ਦੀ ਤੇਜ਼ ਮਾਧਿਅਮ ਵਿੱਚ ਗੇਂਦਬਾਜ਼ੀ ਕੀਤੀ। ਦੋਸਤ ਵਿਆਹਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਧੀ ਹੈ। == ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੈਰੀਅਰ == ਉਸਨੇ ਸਾਲ 2000 ਵਿਚ ਅੰਡਰ-19 ਕ੍ਰਿਕਟ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਦੌਰਾਨ ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਦੀ ਟੀਮ ਦੇ ਉਪ-ਕਪਤਾਨ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ।<ref>{{Cite web |title=Under-19 World Cup in Sri Lanka - JAN-FEB 2000 |url=http://static.espncricinfo.com/db/ARCHIVE/1999-2000/OTHERS+ICC/U19-WC2000/SQUADS/U19-WC2000_ZIM-SQUAD.html |access-date=2022-12-26 |website=static.espncricinfo.com}}</ref> ਉਸਨੇ ਚਾਰ ਅੰਡਰ-19 ਵਨਡੇ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਦੀ ਕਪਤਾਨੀ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ 30 ਸਤੰਬਰ 2000 ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਤਿੰਨ ਮੈਚਾਂ ਦੀ ਘਰੇਲੂ ਦੁਵੱਲੀ ਵਨਡੇ ਸੀਰੀਜ਼ ਦੇ ਦੂਜੇ ਮੈਚ ਦੌਰਾਨ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਦੇ ਵਿਰੁਧ ਵਨਡੇ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਨੇ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ 2-1 ਨਾਲ ਜਿੱਤ ਲਿਆ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਵਨਡੇ ਵਿੱਚ 29 ਦੌੜਾਂ ਦੇ ਕੇ ਸੱਤ ਵਿਕਟਾਂ ਝਟਕਾਈਆਂ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਨੇ 21 ਦੌੜਾਂ ਨਾਲ ਜਿੱਤ ਦਰਜ ਕਰਕੇ ਲੜੀ 1-1 ਨਾਲ ਬਰਾਬਰ ਕਰ ਲਈ।<ref name=":0"/><ref>{{Cite web |title=Ragged Kiwis given working over |url=https://www.espncricinfo.com/series/new-zealand-tour-of-zimbabwe-2000-01-62103/zimbabwe-vs-new-zealand-2nd-odi-64669/match-report |access-date=2022-12-26 |website=ESPNcricinfo}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ 15 ਜੂਨ 2001 ਨੂੰ ਦੋ ਮੈਚਾਂ ਦੀ ਘਰੇਲੂ ਟੈਸਟ ਲੜੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਮੈਚ ਦੌਰਾਨ [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ|ਭਾਰਤ]] ਦੇ ਵਿਰੁਧ ਆਪਣਾ ਟੈਸਟ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ 4 ਵਿਕਟਾਂ ਨਾਲ ਹਰਾ ਕੇ ਲੜੀ 1-1 ਨਾਲ ਬਰਾਬਰ ਕਰ ਲਈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{Reflist}} ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ== * {{cricinfo|id=55438}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਦੇ ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1981]] eh2x3lc8wp171jlhb91zr4gqhul6e74 10 174952 812368 810711 2025-07-02T20:05:00Z CommonsDelinker 156 Replacing USS_Cape_St._George_CG-71_Crest.png with [[File:USS_Cape_St._George_(CG-71)_crest.png]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR6|Criterion 6]]). 812368 wikitext text/x-wiki <includeonly>[[File:{{#switch:{{{1|{{{branch|}}}}}} |42MPB |42dMPB |42nd Military Police Brigade |42d Military Police Brigade |42ndMPB=Distinctive unit insignia of the 42nd Military Police Brigade.png |AGFF-1=USS Glover (AGFF-1) Crest.png |Albanians |Albanian |Albania=Coat of arms of Albania.svg |ARBIH |ARBiH=Logo of the Army of the Republic of Bosnia and Herzegovina.svg |Armed Forces Expeditionary Medal |Armed Forces Expeditionary |US Armed Forces Expeditionary Medal |US Armed Forces Expeditionary |U.S. Armed Forces Expeditionary Medal |U.S. Armed Forces Expeditionary |AFEM=Armed Forces Expeditionary Medal ribbon.svg{{!}}border |Armed Forces Service Medal |Armed Forces Service |AFSM=Armed Forces Service Medal ribbon.svg{{!}}border |Army Good Conduct Medal |Army Good Conduct |United States Army Good Conduct Medal |United States Army Good Conduct |U.S. Army Good Conduct Medal |U.S. Army Good Conduct |US Army Good Conduct Medal |US Army Good Conduct |USAGCM |AGCM=Army Good Conduct Medal ribbon.svg{{!}}border |Distinguished Army Service Medal |U.S. Army Distinguished Service Medal |U.S. Army Distinguished Service |Army Distinguished Service Medal |Army Distinguished Service |US Army Distinguished Service Medal |US Army Distinguished Service |ADSM |USADSM=U.S. Army Distinguished Service Medal ribbon.svg{{!}}border |airforce |Airforce |USAF |US Air Force |Air Force=Military service mark of the United States Air Force.svg |Air Guard |Air National Guard |AFNG |ANG=US-AirNationalGuard-2007Emblem.svg |AFROTC |USAFJROTC |Air Force JROTC |Air Force Junior ROTC |AFJROTC=AF Junior Reserve Officer Training Corps.svg |Army Com |Army Comm |Army Commendation Medal |Army Commendation |ARCOM=Army Commendation Medal ribbon.svg{{!}}border |USA |U.S. Army |United States Army |US Army |Army |army=Military service mark of the United States Army.svg |Army Reserve |US Army Reserve |U.S. Army Reserve |United States Army Reserve |Army Reserves |Army Reservist |USAR=Seal of the United States Army Reserve.svg |AS39 |AS-39=USS Emory S. Land AS-39 Crest.png |AS40 |AS-40=USS Frank Cable AS-40 Crest.png |AS41 |AS-41=AS-41 COA.png |Army Junior Reserve Officer Training Corps |Army Junior Reserve Officer's Training Corps |Army Junior Reserve Officers Training Corps |Army Junior Reserve Officers' Training Corps |US Army Junior Reserve Officer Training Corps |US Army Junior Reserve Officer's Training Corps |US Army Junior Reserve Officers Training Corps |US Army Junior Reserve Officers' Training Corps |U.S. Army Junior Reserve Officer Training Corps |U.S. Army Junior Reserve Officer's Training Corps |U.S. Army Junior Reserve Officers Training Corps |U.S. Army Junior Reserve Officers' Training Corps |Army JROTC |Army Junior ROTC |AJROTC=USAJROTC-SSI.svg |Army National Guard |US Army National Guard |United States Army National Guard |U.S. Army National Guard |ARNG=Seal of the United States Army National Guard.svg |ATF, 1972-3003 |ATF, 1972 |ATF, 2003 |2003ATF |1972ATF |1972-ATF |2003-ATF |ATF2003 |ATF1972 |ATF-2003=US-AlcoholTobaccoAndFirearms-Seal.svg |Board |Board of War |Board of War and Ordnance |United States Board of War |United States Board of War and Ordnance |U.S. Board of War |U.S. Board of War and Ordnance |US Board of War |US Board of War and Ordnance |board=Seal of the United States Board of War and Ordnance.svg |FBOP |USBOP |USFBOP |Prisons Bureau |Prison Bureau |prisons |prison |Federal Bureau of Prisons |Bureau of Prisons |BOP=Seal of the Federal Bureau of Prisons.svg |BPC=Emblem of the Army of Republika Srpska.svg |Bronze Star |Bronze Star Medal |BSM=Bronze Star Medal ribbon.svg{{!}}border |Canadians |Canadian |Canada=Great Seal of Canada.png |California Highway Patrol |State of California Highway Patrol |California State Highway Patrol |CHP=CHP Door Insignia.png |Coalition Provisional Authority |CPA=Seal of the Coalition Provisional Authority Iraq.svg |CJTF-OIR |CJTFOIR=Seal of Combined Joint Task Force – Operation Inherent Resolve.svg |Air Force Department |United States Air Force Department |U.S. Air Force Department |US Air Force Department |United States Department of the Air Force |U.S. Department of the Air Force |US Department of the Air Force |Department of the Air Force=Seal of the United States Department of the Air Force.svg |Army Department |United States Army Department |U.S. Army Department |US Army Department |United States Department of the Army |U.S. Department of the Army |US Department of the Army |Department of the Army=Emblem of the United States Department of the Army.svg |Navy Department |United States Navy Department |U.S. Navy Department |US Navy Department |United States Department of the Navy |U.S. Department of the Navy |US Department of the Navy |DON |DoN |naval |Department of the Navy=Seal of the United States Department of the Navy.svg |D.H.S. |Department of Homeland Security |US Department of Homeland Security |U.S. Department of Homeland Security |Homeland Security |Homeland Security Department |United States Department of Homeland Security |DHS=Seal of the United States Department of Homeland Security.svg |North Korea |D.P.R.K. |PRK |Democratic People's Republic of Korea |Korea DPR |Korea D.P.R. |D.P.R. Korea |P.R.K. |DPR Korea |DPRK=Emblem of North Korea.svg |Defense Meritorious Service |Defense Meritorious Service Medal |DMSM=Defense Meritorious Service Medal ribbon.svg{{!}}border |USDSSM |Defense Superior Service Medal |Defense Superior Service |U.S. Defense Superior Service Medal |U.S. Defense Superior Service |US Defense Superior Service Medal |US Defense Superior Service |DSSM=US Defense Superior Service Medal ribbon.svg{{!}}border |Legion of Merit |LOM=Legion of Merit ribbon.svg{{!}}border |CSTO=Emblem of the CSTO.svg |CMOH |Medal of Honor |Congressional Medal of Honor |MOH=Medal of Honor ribbon.svg{{!}}border |Meritorious Service Medal |MSM=Meritorious Service Medal ribbon.svg{{!}}border |NAMCCM=Navy and Marine Corps Commendation Medal ribbon.svg{{!}}border |Navy Achievement Medal |Navy Achievement |Navy and Marine Corps Achievement |Navy and Marine Corps Achievement Medal |NAM |NAMCAM=Navy and Marine Corps Achievement Medal ribbon.svg{{!}}border |Navy and Marine Corps Medal |NAMCM=Navy and Marine Corps Medal ribbon.svg{{!}}border |National Defense Service Medal |National Defense Service |National Defense Medal |Defense Service Medal |NDSM=National Defense Service Medal ribbon.svg{{!}}border |Drug |drug |Drug Enforcement Administration |DEA=US-DrugEnforcementAdministration-Seal.svg |City of Detroit |Detroit, MI |Detroit, Michigan |Detroit=Seal of Detroit (B&W).svg |DE-1040=USS Garcia (DE-1040) insignia 1964.png |DEG-4=USS Talbot (DEG-4) insignia 1967.png |environment |environmental |Environmental Protection |Environmental Protection Agency |Environment |Environmental |EPA=Environmental Protection Agency logo.svg |DOD |DoD |Defense Department |Department of Defense |U.S. Defense Department |U.S. Department of Defense |US Defense Department |US Department of Defense |United States Defense Department |United States Department of Defense |dod=US Department of Defense seal.svg |Defense Intelligence |USDIA |US Defense Intelligence Agency |U.S. Defense Intelligence Agency |United States Defense Intelligence Agency |Defense Intelligence Agency |DIA=Seal of the U.S. Defense Intelligence Agency.svg |U.S. Federal Communications Commission |US Federal Communications Commission |Federal Communications Commission |FCC=Seal of the United States Federal Communications Commission.svg |Federal Bureau of Investigation |FBI=Seal of the Federal Bureau of Investigation.svg |US Central Intelligence Agency |U.S. Central Intelligence Agency |Central Intelligence Agency |USCIA |United States Central Intelligence Agency |CIA=Seal of the Central Intelligence Agency.svg |Justice Department |US Justice Department |U.S. Justice Department |United States Justice Department |United States Department of Justice |U.S. Department of Justice |Department of Justice |DOJ=Seal of the United States Department of Justice.svg |Alcohol, Tobacco, Firearms |Alcohol, Tobacco, Firearms and Explosives |Alcohol, Tobacco, Firearms, and Explosives |ATFE |BATF |BATFE |Bureau of Alcohol, Tobacco, Firearms |Bureau of Alcohol, Tobacco, Firearms, and Explosives |Bureau of Alcohol, Tobacco, Firearms and Explosives |ATF=US-AlcoholTobaccoFirearmsAndExplosives-Seal.svg |CG47 |CG-47=USS Ticonderoga CG-47 COA.png |CG48 |CG-48=USS Yorktown CG-48 Crest.png |CG49 |CG-49=USS Vincennes CG-49 Crest.png |CG50 |CG-50=USS Valley Forge CG-50 Crest.png |CG51 |CG-51=USS Thomas S. Gates CG-51 Crest.png |CG52 |CG-52=USS Bunker Hill CG-52 Crest.png |CG53 |CG-53=USS Mobile Bay CG-53 Crest.png |CG54 |CG-54=USS Antietam CG-54 Crest.png |CG55 |CG-55=USS Leyte Gulf CG-55 Crest.png |CG56 |CG-56=USS San Jacinto CG-56 Crest.png |CG57 |CG-57=USS Lake Champlan CG-57 Crest.png |CG58 |CG-58=USS Philippine Sea COA.png |CG59 |CG-59=USS Princeton CG-59 Crest.png |CG60 |CG-60=USS Normandy CG-60 Crest.png |CG61 |CG-61=USS Monterey CG-61 Crest.png |CG62 |CG-62=USS Chancellorsville CG-62 Crest.png |CG63 |CG-63=USS Cowpens CG-63 Crest.png |CG64 |CG-64=USS Gettyburg CG-64 Crest.png |CG65 |CG-65=USS Chosin CG-65 Crest.png |CG66 |CG-66=USS_Hue_City_CG-66_Crest.png |CG67 |CG-67=USS Shiloh CG-67 Crest.png |CG68 |CG-68=USS Anzio CG-68 Crest.png |CG69 |CG-69=USS Vicksburg CG-69 Crest.png |CG70 |CG-70=USS Lake Erie CG-70 Crest.png |CG71 |CG-71=USS Cape St. George (CG-71) crest.png |CG72 |CG-72=Crest of USS Vella Gulf (CG-72).png |CG73 |CG-73=USS Port Royal CG-73 Crest.png |Croatian |Croatians |Hrvatska |Croatia=Coat of arms of Croatia.svg |CVN72 |CVN-72=CVN-72 Crest.png |CVN76 |CVN-76=USS Ronald Reagan COA.png |CVN77 |CVN-77=CVN-77 insignia.svg |CVN78 |CVN-78=USS Gerald R. Ford (CVN-78) crest.png |DD963 |DD-537=Emblem of USS The Sullivans (DD-537).png |DD-963=USS Spruance DD-963 Crest.png |DD964 |DD-964=DD964crest.png |DD965 |DD-965=DD965crest.png |DD966 |DD-966=DD966crest.png |DD967 |DD-967=DD967crest.png |DD968 |DD-968=DD968crest.png |DD969 |DD-969=DD969crest.png |DD970 |DD-970=DD970crest.png |DD971 |DD-971=DD971crest.png |DD972 |DD-972=DD972crest.png |DD973 |DD-973=DD-973 crest.png |DD974 |DD-974=DD-974 crest.png |DD975 |DD-975=DD975crest.png |DD976 |DD-976=DD-976 crest.png |DD977 |DD-977=USS Briscoe (DD-977) patch.png |DD978 |DD-978=DD-978 crest.png |DD979 |DD-979=DD-979 crest.png |DD980 |DD-980=DD-980 crest.png |DD981 |DD-981=DD-981 crest.png |DD982 |DD-982=DD-982 crest.png |DD983 |DD-983=DD-983 crest.png |DD984 |DD-984=DD-984 crest.png |DD985 |DD-985=USS Cushing (DD-985) crest.png |DD986 |DD-986=DD-986 crest.png |DD987 |DD-987=DD-987 crest.png |DD988 |DD-988=DD-988 crest.png |DD989 |DD-989=USS Deyo (DD-989) crest.png |DD990 |DD-990=USS Ingersoll (DD-990) crest 1978.png |DD991 |DD-991=USS Fife (DD-991) crest.png |DD992 |DD-992=Crest of USS Fletcher (DD-992).png |DDG993 |DDG-993=USS Kidd (DDG-993) crest.png |DDG994 |DDG-994=USS Callaghan (DDG-994) crest.png |DDG995 |DDG-995=USS Scott (DDG-995) crest.png |DDG996 |DDG-996=USS Chandler (DDG-996) crest.png |DD997 |DD-997=USS Hayler (DD-997) crest.png |DDG51 |DDG-51=USS Arleigh Burke DDG-51 Crest.png |DDG52 |DDG-52=USS Barry DDG-52 Crest.png |DDG53 |DDG-53=USS John Paul Jones DDG-53 Crest.png |DDG54 |DDG-54=USS Curtis Wilbur DDG-54 Crest.png |DDG55 |DDG-55=USS Stout DDG-55 Crest.png |DDG56 |DDG-56=USS John S. McCain DDG-56 Crest.png |DDG57 |DDG-57=USS Mitscher DDG-57 Crest.png |DDG58 |DDG-58=USS Laboon DDG-58 Crest.png |DDG59 |DDG-59=USS Russell DDG-59 Crest.png |DDG60 |DDG-60=USS Paul Hamilton DDG-60 Crest.png |DDG61 |DDG-61=USS Ramage (DDG-61) crest.png |DDG62 |DDG-62=USS Fitzgerald DDG-62 Crest.png |DDG63 |DDG-63=USS Stethem DDG-63 Crest.png |DDG64 |DDG-64=USS Carney DDG-64 Crest.png |DDG65 |DDG-65=USS Benfold DDG-65 Crest.png |DDG66 |DDG-66=USS Gonzalez DDG-66 Crest.png |DDG67 |DDG-67=USS Cole DDG-67 Crest.png |DDG68 |DDG-68=USS The Sullivans crest.png |DDG69 |DDG-69=USS Milius DDG-69 Crest.png |DDG70 |DDG-70=USS Hopper DDG-70 Crest.png |DDG71 |DDG-71=USS Ross DDG-71 Crest.png |DDG72 |DDG-72=USS Mahan DDG-72 Crest.png |DDG73 |DDG-73=USS Decatur DDG-73 Crest.png |DDG74 |DDG-74=USS McFaul DDG-74 Crest.png |DDG75 |DDG-75=USS Donald Cook DDG-75 Crest.png |DDG76 |DDG-76=USS Higgins DDG-76 Crest.png |DDG77 |DDG-77=USS O'Kane DDG-77 Crest.png |DDG78 |DDG-78=USS Porter DDG-78 Crest.png |DDG79 |DDG-79=USS Oscar Austin DDG-79 Crest.png |DDG80 |DDG-80=USS Roosevelt DDG-80 Crest.png |DDG81 |DDG-81=USS Winston Churchill DDG-81 Crest.png |DDG82 |DDG-82=USS Lassen DDG-82 Crest.png |DDG83 |DDG-83=USS Howard DDG-83 Crest.png |DDG84 |DDG-84=USS Bulkeley DDG-84 Crest.png |DDG85 |DDG-85=USS McCampbell DDG-85 Crest.png |DDG86 |DDG-86=USS Shoup DDG-86 Crest.png |DDG87 |DDG-87=USS Mason DDG-87 Crest.png |DDG88 |DDG-88=USS Preble DDG-88 Crest.png |DDG89 |DDG-89=USS Mustin DDG-89 Crest.png |DDG90 |DDG-90=USS Chafee DDG-90 Crest.png |DDG91 |DDG-91=USS Pinckney DDG-91 Crest.png |DDG92 |DDG-92=USS Momsen DDG-92 Crest.png |DDG93 |DDG-93=USS Chung Hoon DDG-93 Crest.png |DDG94 |DDG-94=USS Nitze DDG-94 Crest.png |DDG95 |DDG-95=USS James E. Williams DDG-95 Crest.png |DDG96 |DDG-96=USS Bainbridge DDG-96 Crest.png |DDG97 |DDG-97=USS Halsey DDG-97 Crest.png |DDG98 |DDG-98=USS Forrest Sherman DDG-98 Crest.png |DDG99 |DDG-99=USS Farragut DDG-99 Crest.png |DDG100 |DDG-100=USS Kidd DDG-100 Crest.png |DDG101 |DDG-101=USS Gridley DDG-101 Crest.png |DDG102 |DDG-102=USS Sampson DDG-102 Crest.png |DDG103 |DDG-103=USS Truxtun DDG-103 Crest.png |DDG104 |DDG-104=USS Sterett DDG-104 Crest.png |DDG105 |DDG-105=USS Dewey COA.png |DDG106 |DDG-106=USS Stockdale COA.png |DDG107 |DDG-107=USSGravelyDDG107coatofarms.png |DDG108 |DDG-108=USS Wayne E. Meyer COA.png |DDG109 |DDG-109=USS Jason Dunham COA.png |DDG110 |DDG-110=USS William P. Lawrence.png |DDG111 |DDG-111=USS Spruance COA.png |DDG112 |DDG-112=USS Michael Murphy COA.png |DDG113 |DDG-113=USS John Finn DDG-113 Crest.png |DDG114 |DDG-114=USS Ralph Johnson (DDG-114) Crest.png |DDG115 |DDG-115=USS Rafael Peralta DDG-115 Crest.png |DDG116 |DDG-116=USS Thomas Hudner DDG-116 Crest.png |DDG117 |DDG-117=USS Paul Ignatius-DDG 117-Coat of Arms.png |DDG119 |DDG-119=USS Delbert D. Black (DDG-119) Crest.png |DDG1000 |DDG-1000=USS Zumwalt DDG-1000 Crest.png |DE1089=USS Jesse Brown (DE-1089) Crest.png |DE-1089=USS Jesse Brown (DE-1089) COA.png |Enlisted Surface Warfare Specialist |Enlisted Surface Warfare |Enlisted Surface Warfare Specialist Insignia |ESWS=Enlisted Surface Warfare Specialist Insignia.png |FF-1038=USS McCloy (FF-1038) COA.png |FF1089=USS Jesse Brown (FF-1089) COA.png |FF-1089=USS Jesse Brown (FF-1089) Crest.png |FF1097=USS Moinester (FF-1097) Crest.png |FF-1097=USS Moinester (FF-1097) COA.png |FF1098=USS Glover (FF-1098) COA.png |FF-1098=USS Glover (FF-1098) Crest.png |FFG-1 = FFG-1 COA.png |FFG-4=FFG-4 COA.png |FFG-7=USS Oliver Hazard Perry (FFG-7) insignia, 1977.png |FFG8=FFG-8 COA.png |FFG-8=FFG-8 Crest.png |FFG-9=FFG-9 COA.png |FFG10=FFG-10 Crest.png |FFG-10=FFG-10 COA.png |FFG11=FFG-11 Crest.png |FFG-11=FFG-11 COA.png |FFG-12=FFG-12 COA.png |FFG 13=USS Morrison (FFG-13) COA.png |FFG13=FFG-13 Crest.png |FFG-13=FFG-13 COA.png |FFG-14=FFG-14 COA.png |FFG 15=USS Estocin (FFG-15) COA.png |FFG15=FFG-15 Crest.png |FFG-15=FFG-15 COA.png |FFG-16=FFG-16_COA.png |FFG19=FFG-19 Crest.png |FFG-19=FFG-19 COA.png |FFG 20=USS Antrim (FFG-20) Crest.png |FFG20=FFG-20 Crest.png |FFG-20=FFG-20 COA.png |FFG-21=FFG-21_COA.png |FFG22=FFG-22 Crest.png |FFG-22=FFG-22 COA.png |FFG23=FFG-23 Crest.png |FFG-23=FFG-23 COA.png |FFG-24=FFG-24 COA.png |FFG-25=USS Copeland (FFG-25) insignia, 1981 (NH 100913-KN).png |FFG-26=FFG-26 COA.png |FFG 27=USS Tisdale (FFG-27) COA.png |FFG27=USS Tisdale FFG-27 COA.png |FFG-27=FFG-27 COA.png |FFG-28=FFG-28 COA.png |FFG-29=USS Stephen W. Groves (FFG-29) insignia, 1990.png |FFG-30=FFG-30 COA.png |FFG-31=FFG-31 COA.png |FFG-32=FFG-32_COA.png |FFG33=FFG-33_Crest.png |FFG-33=FFG-33_COA.png |FFG-34=USS Aubrey Fitch (FFG-34) insignia, 1995.png |FFG-36=USS Underwood FFG-36 Crest.png |FFG-37=USS Crommelin FFG-37 Crest.png |FFG-38=USS Curts FFG-38 Crest.png |FFG39=FFG-39 Crest.png |FFG-39=FFG-39 COA.png |FFG-40=USS Halyburton FFG-40 Crest.png |FFG-41=USS McCLusky FFG-41 Crest.png |FFG-42=USS Klakring FFG-42 Crest.png |FFG-43=USS Thach FFG-43 Crest.png |FFG-45=USS DeWert FFG-45 Crest.png |FFG-46=USS Rentz FFG-46 Crest.png |FFG-47=USS Nicholas FFG-47 Crest.png |FFG-48=USS Vandegrift (FFG-48) insignia 1984.png |FFG-49=USS Robert G. Bradley FFG-49 Crest.png |FFG-50=USS Taylor FFG-50 Crest.png |FFG-51=USS Gary FFG-51 Crest.png |FFG-52=USS Carr FFG-52 Crest.png |FFG-53=Insignia of USS Hawes (FFG-53) 1984.png |FFG-54=USS Ford FFG-54 Crest.png |FFG-55=USS Elrod FFG-55 Crest.png |FFG-56=USS Simpson FFG-56 Crest.png |FFG-57=USS Reuben James. FFG-57 Crest.png |FFG-58=USS Samuel B. Roberts FFG-58 Crest.png |FFG-59=USS Kauffman FFG-59 Crest.png |FFG-60=USS Rodney M. Davis FFG-60 Crest.png |FFG-61=USS Ingraham (FFG-61) insignia, 1989.png |FMFE=Fleet Marine Force Enlisted Warfare Specialist Device.svg |FMFEW=Fleet Marine Force Enlisted Warfare Specialist Device.png |Fleet Marine Force Enlisted Warfare Specialist |Fleet Marine Force Enlisted Warfare Specialist Device |FMFEWS=Fleet Marine Force Enlisted Warfare Specialist Device.svg |GB=Coat of Arms of Great Britain (1714-1801).svg |Global War on Terrorism Service |Global War on Terrorism Service Medal |War on Terrorism Service |War on Terrorism Service Medal |War on Terror Service |War on Terror Service Medal |Global War on Terror Service |Global War on Terror Service Medal |WOT Service |WOT Service Medal |GWOT Service |GWOT Service Medal |GWOTSM=Global War on Terrorism Service Medal ribbon.svg{{!}}border |Global War on Terrorism Expeditionary |Global War on Terrorism Expeditionary Medal |War on Terrorism Expeditionary |War on Terrorism Expeditionary Medal |War on Terror Expeditionary |War on Terror Expeditionary Medal |Global War on Terror Expeditionary |Global War on Terror Expeditionary Medal |WOT Expeditionary |WOT Expeditionary Medal |GWOT Expeditionary |GWOT Expeditionary Medal |GWOTEM=Global War on Terrorism Expeditionary Medal ribbon.svg{{!}}border |Health and Human Services |Department of Health and Human Services |Health and Human Services Department |U.S. Health and Human Services Department |U.S. Department of Health and Human Services |US Department of Health and Human Services |US Health and Human Services Department |HHS=US Department of Health and Human Services seal.svg |Housing |Housing and Urban |Housing and Urban Development |Department of Housing |Department of Housing and Urban Development |Housing and Urban Development Department |US Housing and Urban Development Department |U.S. Housing and Urban Development Department |United States Department of Housing and Urban Development |U.S. Department of Housing and Urban Development |US Department of Housing and Urban Development |hud |USHUD |HUD=Seal of the United States Department of Housing and Urban Development.svg |Humanitarian Service Medal |Humanitarian Service |US Humanitarian Service Medal |U.S. Humanitarian Service Medal |US Humanitarian Service |U.S. Humanitarian Service |HSM=Humanitarian Service Medal ribbon.svg{{!}}border |HVO=Logo of Croatian Defence Council.svg |Immigration and Naturalization Service |Immigration and Naturalization |US Immigration and Naturalization Service |U.S. Immigration and Naturalization Service |United States Immigration and Naturalization Service |INS=Seal of the United States Immigration and Naturalization Service.svg |IRGC=Seal of the Army of the Guardians of the Islamic Revolution.svg |Joint Special Operations Command |JSOC=Seal of the Joint Special Operations Command (JSOC).svg |Joint Meritorious Unit Award |Joint Meritorious Unit |JMUA=Joint Meritorious Unit Award ribbon.svg{{!}}border |U.S. Joint Service Achievement Medal |U.S. Joint Service Achievement |US Joint Service Achievement Medal |US Joint Service Achievement |Joint Service Achievement Medal |Joint Service Achievement |JSAM=U.S. Joint Service Achievement Medal ribbon.svg{{!}}border |Joint Service Commendation |Joint Service Commendation Medal |JSCM=Joint Service Commendation Medal ribbon.svg{{!}}border |JTF GTMO |JTFGTMO |GTMO |JTF-GTMO=JTFGTMO logo.png |Kenyan |Kenyans |Kenya=Coat of arms of Kenya (Official).svg |Korea Defense Service |Korea Defense Service Medal |KDSM=Korea Defense Service Medal ribbon.svg{{!}}border |LA Police |L.A. Police |LA City P.D. |L.A. City P.D. |Los Angeles Police Department |L.A. Police Department |LA Police Department |Los Angeles City Police |Los Angeles City Police Department |City of Los Angeles Police Department |City of Los Angeles Police |City of Los Angeles P.D. |City of Los Angeles PD |LAPD=Seal of the Los Angeles Police Department.png |LAPD-SWAT |LAPD SWAT |LAPDSWAT=Seal of LAPD Special Weapons and Tactics.svg |LAPD-ASD |LAPD ASD |LAPDASD=Seal of the LAPD Air Support Division.svg |LHA1 |LHA-1=USS Tarawa COA.png |LHA2 |LHA-2=USS Saipan COA.png |LHA3 |LHA-3=USS Belleau Wood COA.png |LHA4 |LHA-4=USS Nassau COA.png |LHA5 |LHA-5=USS Peleliu COA.png |LHA6 |LHA-6=USS America LHA-6 Crest.png |LHD1 |LHD-1=USS Wasp (LHD-1) crest.png |LHD2 |LHD-2=USS Essex LHD-2 Crest.png |LHD3 |LHD-3=USS Kearsarge LHD-3 Crest.png |LHD4 |LHD-4=USS Boxer COA.png |LHD5 |LHD-5=USS Bataan COA.png |LHD6 |LHD-6=USS Bonhomme Richard COA.png |LHD7 |LHD-7=USS Iwo Jima COA.png |LHD8 |LHD-8=USS Makin Island COA.png |LPD17 |LPD-17=USS San Antonio LPD-17 Crest.png |LPD18 |LPD-18=USS New Orleans (LPD-18) crest.png |LPD19 |LPD-19=USS Mesa Verde (LPD-19) crest.png |LPD20 |LPD-20=USS Green Bay (LPD-20) crest.png |LPD21 |LPD-21=USS-New-York-(LPD-21)-COA.png |LPD22 |LPD-22=LPD-22 COA.png |LPD23 |LPD-23=LPD-23 COA.png |LPD24 |LPD-24=LPD-24 COA.png |LPD25 |LPD-25=LPD-25 COA.png |LPD26 |LPD-26=USS John P. Murtha LPD-26 Crest.png |LPD27 |LPD-27=LPD-27 crest.png |Maritime Administration |Maritime |US Maritime Administration |U.S. Maritime Administration |United States Maritime Administration |MARAD=US-MaritimeAdministration-Seal.svg |MCM1 |MCM-1=USS Avenger MCM-1 Crest.png |MCM2 |MCM-2=USS Defender MCM-2 Crest.png |MCM3 |MCM-3=USS Sentry MCM-3 Crest.png |MCM4 |MCM-4=USS Champion MCM-4 Crest.png |MCM5 |MCM-5=USS Guardian MCM-5 Crest.png |MCM6 |MCM-6=USS Devastator MCM-6 Crest.png |MCM7 |MCM-7=USS Patriot MCM-7 Crest.png |MCM8 |MCM-8=USS Scout MCM-8 Crest.png |MCM9 |MCM-9=USS Pioneer MCM-9 Crest.png |MCM10 |MCM-10=USS Warrior MCM-10 Crest.png |MCM11 |MCM-11=USS Gladiator MCM-11 Crest.png |MCM12 |MCM-12=USS Ardent MCM-12 Crest.png |MCM13 |MCM-13=USS Dextrous MCM-13 Crest.png |MCM14 |MCM-14=USS Chief MCM-14 Crest.png |United States Information Agency |Information Agency |U.S. Information Agency |US Information Agency |USIA=Seal of the United States Information Agency.svg |Yugoslav People's Army |Yugoslavian People's Army |JNA=Logo of the JNA.svg |marine |Marines |Marine |USMC |United States Marine |United States Marines |United States Marine Corps |US Marines |U.S. Marines |US Marine |U.S. Marine |US Marine Corps |U.S. Marine Corps |marines=USMC logo.svg |DCPD |D.C. Police |DC Police |Washington Police Department |Washington Police |Washington P.D. |Washington PD |DC Police Department |D.C. Police Department |MPDC=Seal of the Metropolitan Police Department of the District of Columbia.png |NAVSTA Norfolk |NAVSTANorfolk=NAVSTA Norfolk patch.png |N.J. State Police |NJ State Police |New Jersey State Police |NJSP=New Jersey State Police Seal.svg |Los Angeles |Los Angeles, California |LA |City of Los Angeles |L.A. City |LA City |L.A.=Seal of Los Angeles, California.svg |National Security Agency |USNSA |U.S. National Security Agency |United States National Security Agency |US National Security Agency |NSA=Seal of the U.S. National Security Agency.svg |NSCC |U.S. Navy Sea Cadet |U.S. Navy Sea Cadets |United States Navy Sea Cadet |United States Navy Sea Cadets |US Navy Sea Cadet |US Navy Sea Cadets |U.S. Naval Sea Cadet |U.S. Naval Sea Cadets |United States Naval Sea Cadet |United States Naval Sea Cadets |US Naval Sea Cadet |US Naval Sea Cadets |Naval Sea Cadet |Naval Sea Cadets |Navy Sea Cadet |Navy Sea Cadets |Sea Cadets |Sea Cadet |USNSCC=Seal of the United States Naval Sea Cadet Corps.png |OOTSODIB=Office of the Secretary of Defense Identification Badge.png |Odense=Coat of arms of Odense.svg |Marine Corps Reserve |USMCR=Marine Forces Reserve insignia (transparent background).png |USAF roundel |Roundel=Roundel of the USAF.svg |Marine Corps JROTC |MJROTC |Marine Corps Junior ROTC |Marine JROTC |Marine Junior ROTC |USMCJROTC |USMC Junior ROTC |MCJROTC=USMCJROTC.svg |Merchant |Merchant Marine |US Merchant Marine |U.S. Merchant Marine |United States Merchant Marine |merchant |USMM=Usmm-seal.png |NY |New York City |New York |City of New York |NYC=Seal of New York City.svg |NYCPD |NYC Police Department |NY Police Department |N.Y. Police Department |New York Police Department |New York City Police Department |NYPD=Patch of the New York City Police Department.svg |NYSPD |N.Y. State Police |NY State Police |New York State Police Department |New York State Police |NYSP=Seal of the New York State Police.svg |National Aeronautics and Space Administration |U.S. National Aeronautics and Space Administration |US National Aeronautics and Space Administration |NASA=NASA seal.svg |National Oceanic and Atmospheric Administration |US National Oceanic and Atmospheric Administration |U.S. National Oceanic and Atmospheric Administration |NOAAO9 |NOAACCO9 |NOAACOC vice admiral |NOAACOCO9=NOAACOC O9 infobox.svg |NOAAO8 |NOAACCO8 |NOAACOC rear admiral |NOAACOCO8=NOAACC O8 infobox.svg |NOAA=NOAA logo.svg |National Oceanic and Atmospheric Administration Commissioned Officer Corps |US National Oceanic and Atmospheric Administration Commissioned Officer Corps |U.S. National Oceanic and Atmospheric Administration Commissioned Officer Corps |National Oceanic and Atmospheric Administration Commissioned Corps |US National Oceanic and Atmospheric Administration Commissioned Corps |U.S. National Oceanic and Atmospheric Administration Commissioned Corps |United States National Oceanic and Atmospheric Administration Commissioned Officer's Corps |National Oceanic and Atmospheric Administration Commissioned Officer's Corps |US National Oceanic and Atmospheric Administration Commissioned Officer's Corps |U.S. National Oceanic and Atmospheric Administration Commissioned Officer's Corps |United States National Oceanic and Atmospheric Administration Commissioned Corps |NOAACC |NOAA Commissioned Corps |NOAA Commissioned Officer's Corps |NOAA Commissioned Officers Corps |NOAA Commissioned Officer Corps |NOAA Commissioned Officers' Corps |NOAA Corps |NOAACOC=NOAA Commissioned Corps.png |USN |US Navy |U.S. Navy |Navy |navy=Emblem of the United States Navy.svg |Nazi |NSDAP=NSDAP-Logo.svg |Purple Heart |Purple Heart Medal |PHM=Purple Heart ribbon.svg{{!}}border |SEAC=SEAC-collar1.jpg |Yugoslavia |Yugoslav |Yugoslavian |SFRY=Emblem of Yugoslavia (1963–1992).svg |SASM1991 |SASM-1991 |2016-SASM |2016SASM |1991SASM |1991-SASM |SWASM1991 |SWASM-1991 |2016-SWASM |2016SWASM |1991SWASM |1991-SWASM |SASM-2016=Southwest Asia Service Medal ribbon (1991-2016).svg{{!}}border |SWASM |Southwest Asia Service |Southwest Asia Service Medal |SASM=Southwest Asia Service Medal ribbon.svg{{!}}border |SCG=Coat of arms of Serbia and Montenegro.svg |SSN 21=USS Seawolf (SSN-21) crest patch.png |SSN21=Patch of the USS Seawolf (SSN-21).png |SSN-21=USS Seawolf (SSN-21) crest.png |SSN22 |SSN-22=USS Jimmy Carter SSN-23 Crest.png |SSN23 |SSN-23=USS Connecticut (SSN-22) crest.png |SSN688 |SSN-688=SSN-688 insignia.png |SSN723 |SSN-723=723insig.png |SSGN726 |SSGN-726=USS Ohio SSBN-726 Crest.png |SSGN727 |SSGN-727=USS Michigan SSGN-727 Crest.png |SSBN727 |SSBN-727=727insig.png |SSGN728 |SSGN-728=USS Florida (SSGN-728) crest.png |SSBN728 |SSBN-728=SSBN-728 insignia.png |SSGN729 |SSGN-729=USS Georgia (SSGN-729) crest.png |SSBN729 |SSBN-729=USS Georgia (SSBN-729) crest.png |SSBN742 |SSBN-742=742insig.png |SSBN743 |SSBN-743=743insig.png |SSN749 |SSN-750=750insig.png |SSN751 |SSN-751=751insig.png |SSN752 |SSN-752=752insig.png |SSN753 |SSN-753=753insig.png |SSN754 |SSN-754=754insig.png |SSN755 |SSN-755=USS Miami (SSN-755) insignia.png |SSN772 |SSN-772=USS Greeneville SSN-772 Crest.png |United Nations |U.N. |UNO |United Nations Organization |UN=Emblem of the United Nations.svg |UNTAET=Coat of arms of East Timor (UNTAET).svg |United States |United States of America |America |American |US |U.S.=Great Seal of the United States (obverse).svg |United States Navy Good Conduct Medal |United States Navy Good Conduct |U.S. Navy Good Conduct Medal |U.S. Navy Good Conduct |US Navy Good Conduct Medal |US Navy Good Conduct |Navy Good Conduct Medal |Navy Good Conduct |USN Good Conduct Medal |USN Good Conduct |USNGCM=United States Navy Good Conduct Medal ribbon.svg{{!}}border |NPUC |NAMCPUC |USMCPUC |USNAUSMCPUC |Navy Presidential Unit |US Navy Presidential Unit |U.S. Navy Presidential Unit |USN Presidential Unit |Navy Presidential Unit Citation |US Navy Presidential Unit Citation |U.S. Navy Presidential Unit Citation |USN Presidential Unit Citation |USNPUC=United States Navy Presidential Unit Citation ribbon.svg{{!}}border |United States Department of the Treasury |US Department of the Treasury |U.S. Department of the Treasury |Department of the Treasury |Treasury Department |U.S. Treasury Department |US Treasury Department |Treasury=Seal of the United States Department of the Treasury.svg |United States Department of Agriculture |Department of Agriculture |US Department of Agriculture |U.S. Department of Agriculture |Agriculture Department |U.S. Agriculture Department |US Agriculture Department |Agriculture |USDA=Seal of the United States Department of Agriculture.svg |Navy Reserve |USNR=Seal of the United States Navy Reserve.svg |USNR2017 |USNR-2005 |USNR2005 |Navy Reserve (2005-2017) |Navy Reserve (2005–2017) |USNR-2017=Seal of the United States Navy Reserve (2005-2017).svg |Military Sealift |Military Sealift Command |USMSC |USNMSC |USN Military Sealift Command |US Navy Military Sealift Command |U.S. Navy Military Sealift Command |US Military Sealift Command |U.S. Military Sealift Command |US Military Sealift |U.S. Military Sealift |MSC=Seal of the Military Sealift Command.png |Navy Junior Reserve Officers Training Corps |US Navy Junior Reserve Officers Training Corps |U.S. Navy Junior Reserve Officers Training Corps |United States Navy Junior Reserve Officers Training Corps |U.S. Naval Junior Reserve Officers Training Corps |United States Naval Junior Reserve Officers Training Corps |US Naval Junior Reserve Officers Training Corps |Navy JROTC |Navy Junior ROTC |Naval JROTC |Naval Junior ROTC |US Navy JROTC |US Navy Junior ROTC |US Naval JROTC |US Naval Junior ROTC |U.S. Navy JROTC |U.S. Navy Junior ROTC |U.S. Naval JROTC |U.S. Naval Junior ROTC |USNJROTC |NJROTC=Seal of the Navy Junior Reserve Officers Training Corps.svg |USCG |US Coast Guard |Coast Guard |coastguard=US-CoastGuard-Seal.svg |USCGJROTC |Coast Guard JROTC |Coast Guard Junior ROTC |CGJROTC=Seal of the United States Coast Guard Junior Reserve Officers' Training Corps.png |Texas Air National Guard |Texas ANG |Texas Air Guard |Texas Air NG |Texan Air National Guard |Texan ANG |Texan Air Guard |Texan Air NG |TXANG=Texas Air National Guard patch.png |Soviet |Soviets |USSR=State Emblem of the Soviet Union.svg |1989-Veterans |1989-Veteran |1989-Veterans Affairs |1989-USVA |1989-V.A. |1989-veteran |1989-veterans |1989Veterans |1989Veteran |1989Veterans Affairs |1989USVA |1989V.A. |1989veteran |1989veterans |2012-Veterans |2012-Veteran |2012-Veterans Affairs |2012-USVA |2012-V.A. |2012-veteran |2012-veterans |2012Veterans |2012Veteran |2012Veterans Affairs |2012USVA |2012V.A. |2012veteran |2012veterans |Veterans1989 |Veteran1989 |Veterans Affairs1989 |USVA1989 |V.A.1989 |veteran1989 |veterans1989 |Veterans2012 |Veteran2012 |Veterans Affairs2012 |USVA2012 |V.A.2012 |veteran2012 |veterans2012 |Veterans-1989 |Veteran-1989 |Veterans Affairs-1989 |USVA-1989 |V.A.-1989 |veteran-1989 |veterans-1989 |Veterans-2012 |Veteran-2012 |Veterans Affairs-2012 |USVA-2012 |V.A.-2012 |veteran-2012 |veterans-2012 |VA-2012=Seal of the United States Department of Veterans Affairs (1989-2012).svg |Veterans |Veteran Affair |Veterans' |Veterans' Affairs |Veterans' Affair |Veteran |Veterans Affairs |Veterans Affair |USVA |V.A. |veteran |veterans |VA=Seal of the U.S. Department of Veterans Affairs.svg |Washington Metropolitan Area Transit Authority |D.C. Metro |Washington Metro |D.C. Metropolitan Area Transit Authority |WMATA=WMATA Metro Logo.svg |US Army Air Corps |USAAC=Roundel of the United States (1919–1941).svg |United States Border Patrol |US Border Patrol |U.S. Border Patrol |USBP=Logo of the United States Border Patrol.svg |US Army Air Forces |USAAF=US Army Air Corps Hap Arnold Wings.svg |TUKOGBANI |Britain |British |Tukogbani |UKGB |UK=Royal Coat of Arms of the United Kingdom (2022).svg |ARCAM |Army Reserve Components Achievement Medal |Army Reserve Components Achievement |US Army Reserve Components Achievement Medal |U.S. Army Reserve Components Achievement Medal |US Army Reserve Components Achievement |U.S. Army Reserve Components Achievement |USARCAM=U.S. Army Reserve Components Achievement Medal ribbon.svg{{!}}border |National Guard |USNG |NG |N.G. |US National Guard |U.S. National Guard |national guard |nationalguard=Seal of the United States National Guard.svg |USNSWO |Surface Warfare Officer |Surface Warfare Officer Badge |Surface Warfare Officer Insignia |SWO=Surface Warfare Officer Insignia.png |Army-1956 |army-1956 |Army1956 |army1956 |1956army |1956Army |Army1880 |Army-1880 |army1880 |army-1880 |1880Army |1880army |War |War Office |War Department |US War Office |U.S. War Department |US War Department |Department of War |US Department of War |U.S. Department of War |United States Department of War |United States War Department |United States War Office |war=Seal of the United States Department of War.png |VRS=Patch of the Army of Republika Srpska.svg |Washington, D.C. |Washington |Washington, DC |DC |D.C.=Seal of the District of Columbia.svg |USPHSCC |US Public Health Service Commissioned Corps |U.S. Public Health Service Commissioned Corps |United States Public Health Service Commissioned Corps |Public Health Service Commissioned Corps |PHSCC=USPHS Commissioned Corps insignia.png |ASDR |U.S. Army Sea Duty Ribbon |U.S. Army Sea Duty |US Army Sea Duty Ribbon |US Army Sea Duty |Army Sea Duty Ribbon |Army Sea Duty |USASDR=U.S. Army Sea Duty Ribbon.svg{{!}}border |USAFRICOM |AFRICOM=Seal of the United States Africa Command.svg |CYBERCOM |USCYBERCOM=Seal of the United States Cyber Command.svg |USCENTCOM |Seal of United States Central Command.svg |USEUCOM |EUCOM=USEUCOM.svg |USNORTHCOM |NORTHCOM=Seal_of_the_United_States_Northern_Command.svg |USPACOM |PACOM=Emblem of the United States Pacific Command.png |USSOUTHCOM |SOUTHCOM=Seal_of_the_United_States_Southern_Command.svg |USSOCOM |SOCOM=United_States_Special_Operations_Command_Insignia.svg |USSTRATCOM |STRATCOM=Seal_of_the_United_States_Strategic_Command.svg |USTRANSCOM |TRANSCOM=US-TRANSCOM-Emblem.svg |US O-10 |USO10=US-O10 insignia.svg |US O-9 |USO9=US-O9 insignia.svg |US O-8 |USO8=US-O8 insignia.svg |US O-7 |USO7=US-O7 insignia.svg |US O-6 |USO6=US-O6 insignia.svg |US O-5 |USO5=US-O5 insignia.svg |US O-4 |USO4=US-O4 insignia.svg |US O-3 |USO3=US-O3 insignia.svg |US O-2 |USO2=US-OF1A.svg |US O-1 |USO1=US-OF1B.svg |USAF general of the air force |USAFO11=US Air Force O11 shoulderboard with seal-horizontal.png |USAF general |USAFO10=US Air Force O10 shoulderboard rotated.svg |USAF lieutenant general |USAFO9=US Air Force O9 shoulderboard rotated.svg |USAF major general |USAFO8=US Air Force O8 shoulderboard rotated.svg |USAF brigadier general |USAFO7=US Air Force O7 shoulderboard rotated.svg |USAF colonel |USAFO6=US Air Force O6 shoulderboard rotated.svg |USAF lieutenant colonel |USAFO5=US Air Force O5 shoulderboard rotated.svg |USAF major |USAFO4=US Air Force O4 shoulderboard rotated.svg |USAF captain |USAFO3=US Air Force O3 shoulderboard rotated.svg |USAF first lieutenant |USAFO2=US Air Force O2 shoulderboard rotated.svg |USAF second lieutenant |USAFO1=US Air Force O1 shoulderboard rotated.svg |USA general of the armies |USAO12=Army-USA-OF-11.svg{{!}}border |USA general of the army |USAO11=Army-USA-OF-10.svg{{!}}border |USAO-10=Army-U.S.-OF-09.png |USA general |USA GEN |USAO10=Army-USA-OF-09.svg{{!}}border |USAO-9=Army-U.S.-OF-08.png |USA lieutenant general |USA LTG |USAO9=Army-USA-OF-08.svg{{!}}border |USAO-8=Army-U.S.-OF-07.png |USA major general |USA MG |USAO8=Army-USA-OF-07.svg{{!}}border |USAO-7=Army-U.S.-OF-06.png |USA brigadier general |USA BG |USAO7=Army-USA-OF-06.svg{{!}}border |USAO-6=Army-U.S.-OF-05.png |USA colonel |USA COL |USAO6=Army-USA-OF-05.svg{{!}}border |USAO-5=Army-U.S.-OF-04.png |USA lieutenant colonel |USA LTC |USAO5=Army-USA-OF-04.svg{{!}}border |USAO-4=Army-U.S.-OF-03.png |USA major |USA MAJ |USAO4=Army-USA-OF-03.svg{{!}}border |USAO-3=Army-U.S.-OF-02.png |USA captain |USA CPT |USAO3=Army-USA-OF-02.svg{{!}}border |USAO-2=Army-U.S.-OF-01a.png |USA first lieutenant |USA 1LT |USAO2=Army-USA-OF-01a.svg{{!}}border |USAO-1=Army-U.S.-OF-01b.png |USA second lieutenant |USA 2LT |USAO1=Army-USA-OF-01b.svg{{!}}border |USA command sergeant major |USA CSM |USAE9b=Army-U.S.-OR-09b.png |USA sergeant major |USA SGM |USAE9 |USAE9c=Army-U.S.-OR-09c.png |USA first sergeant |USA 1SG |USAE8a=Army-U.S.-OR-08a.png ‎ |USA master sergeant |USA MSG |USAE8 |USAE8b=Army-U.S.-OR-08b.png ‎ |USA sergeant first class |USA SFC |USAE7=Army-U.S.-OR-07.png ‎ |USA staff sergeant |USA SSG |USAE6=Army-U.S.-OR-06.png ‎ |USA sergeant |USA SGT |USAE5=Army-U.S.-OR-05.png ‎ |USA corporal |USA CPL |USAE4=Army-U.S.-OR-04.png ‎ |USMC general |USMCO10=US Marine 10 shoulderboard.svg |USMC lieutenant general |USMCO9=US Marine O9 shoulderboard.svg |USMC major general |USMCO8=US Marine O8 shoulderboard.svg |USMC brigadier general |USMCO7=US Marine O7 shoulderboard.svg |USMC colonel |USMCO6=US Marine O6 shoulderboard.svg |USMC lieutenant colonel |USMCO5=US Marine O5 shoulderboard.svg |USMC major |USMCO4=US Marine O4 shoulderboard.svg |USMC captain |USMCO3=US Marine O3 shoulderboard.svg |USMC first lieutenant |USMCO2=US Marine O2 shoulderboard.svg |USMC second lieutenant |USMCO1=US Marine O1 shoulderboard.svg |USN admiral of the navy |USNO12=U.S. Navy O12 infobox.png |USN fleet admiral |USNO11=US Navy O11 infobox.svg |USN admiral |USNO10=US Navy O10 infobox.svg |USN vice admiral |USNO9=US Navy O9 infobox.svg |USN rear admiral |USNO8=US Navy O8 infobox.svg |USN rear admiral lower half |USNO7=US Navy O7 infobox.svg |USN captain |USNO6=US Navy O6 infobox.svg |USN commander |USNO5=US Navy O5 infobox.svg |USN lieutenant commander |USNO4=U.S. Navy O-4 infobox.svg |USN lieutenant |USNO3=US Navy O3 infobox.svg |USN lieutenant junior grade |USNO2=US Navy O2 infobox.svg |USN ensign |USNO1=US Navy O1 infobox.svg |Midshipman |MIDN=US Navy OC infobox.svg |MCPON=MCPON Full.png |USNE10=U.S. Navy E10 infobox.png |USN command master chief petty officer |USNCMDCM=Badge of a U.S. Navy command master chief petty officer.png |USN master chief petty officer |USNE9=U.S. Navy E9 infobox.png |USN senior chief petty officer |USNE8=U.S. Navy E8 infobox.png |USN chief petty officer |USNE7=U.S. Navy E7 infobox.png |USCG admiral |USCGO10=USCG O-10 shoulderboard.svg |USCG vice admiral |USCGO9=USCG O-9 shoulderboard.svg |USCG rear admiral |USCGO8=USCG O-8 shoulderboard.svg |USCG rear admiral lower half |USCGO7=USCG O-7 shoulderboard.svg |USCG captain |USCGO6=USCG O-6 shoulderboard.svg |USCG commander |USCGO5=USCG O-5 shoulderboard.svg |USCG lieutenant commander |USCGO4=USCG O-4 shoulderboard.svg |USCG lieutenant |USCGO3=USCG O-3 shoulderboard.svg |USCG lieutenant junior grade |USCGO2=USCG O-2 shoulderboard.svg |USCG ensign |USCGO1=USCG O-1 shoulderboard.svg |MCPOCG=USCG - MCPOCG.png |USCGE10=USCG MCPOCG Collar.png |USCG command chief petty officer |USCGCMDCM=Badge of a U.S. Coast Guard command master chief petty officer.png |USCGE-6 |USCG petty officer first class |USCGE6=Insignia of a United States Coast Guard petty officer first class.svg |USCGE-5=USCG-PO2.png |USCG petty officer second class |USCGE5=Insignia of a United States Coast Guard petty officer second class.svg |USCGE-4 |USCG petty officer third class |USCGE4=Insignia of a United States Coast Guard petty officer third class.svg |USA general, UCP ACU |USA general, UCP |USAO10-UCP=GEN-ACU.png |USA lieutenant general, UCP ACU |USA lieutenant general, UCP |USAO9-UCP=LTG-ACU.jpg |USA major general, UCP ACU |USA major general, UCP |USAO8-UCP=United States Army, Major general, Combat uniform stars, 2007.jpg |USA brigadier general, UCP ACU |USA brigadier general, UCP |USAO7-UCP=BG-ACU.jpg |USA colonel, UCP ACU |USA colonel, UCP |USAO6-UCP=COL-ACU.jpg |USA lieutenant colonel, UCP |USAO5-UCP=LTC-ACU.jpg |USA major, UCP ACU |USA major, UCP |USAO4-UCP=MAJ-ACU.jpg |USA captain, UCP ACU |USA captain, UCP |USAO3-UCP=CPT-ACU.jpg |USA captain, Scorpion W2 ACU |USA captain, Scorpion ACU |USA captain, Scorpion W2 |USA captain, OCP ACU |USA captain, OCP |USAO3-OCP=Captain rank, U.S. Army OCP.png |USA first lieutenant, UCP ACU |USA first lieutenant, UCP |USAO2-UCP=1LT-ACU.jpg |USA second lieutenant, UCP ACU |USA second lieutenant, UCP |USAO1-UCP=2LT-ACU.jpg |USA corporal, UCP ACU |USA corporal, UCP |USAE4-UCP=CPL-ACU.png |2015USAO12 |2015-USAO12 |1981USAO12 |1981-USAO12 |USAO12-1981 |USA general of the armies, 1981 |USA general of the armies, 1981-2015 |USAO12-2015=U.S. Army O-12 shoulderboard, rotated (1981–2015).png |2015USAO11 |2015-USAO11 |1959USAO11 |1959-USAO11 |USAO11-1959 |USA general of the army, 1959-2015 |USAO11-2015=US Army O11 shoulderboard rotated.svg |2015USAO10 |2015-USAO10 |1959USAO10 |1959-USAO10 |USAO10-1959 |USA general, 1959-2015 |USAO10-2015=US Army O10 shoulderboard rotated.svg |2015USAO9 |2015-USAO9 |1959USAO9 |1959-USAO9 |USAO9-1959 |USA lieutenant general, 1959-2015 |USAO9-2015=US Army O9 shoulderboard rotated.svg |2015USAO8 |2015-USAO8 |1959USAO8 |1959-USAO8 |USAO8-1959 |USA major general, 1959-2015 |USAO8-2015=US Army O8 shoulderboard rotated.svg |2015USAO7 |2015-USAO7 |1959USAO7 |1959-USAO7 |USAO7-1959 |USA brigadier general, 1959-2015 |USAO7-2015=US Army O7 shoulderboard rotated.svg |2015USAO6 |2015-USAO6 |1959USAO6 |1959-USAO6 |USAO6-1959 |USA colonel, 1959-2015 |USAO6-2015=US Army O6 shoulderboard rotated.svg |2015USAO5 |2015-USAO5 |1959USAO5 |1959-USAO5 |USAO5-1959 |USA lieutenant colonel, 1959-2015 |USAO5-2015=US Army O5 shoulderboard rotated.svg |2015USAO4 |2015-USAO4 |1959USAO4 |1959-USAO4 |USAO4-1959 |USA major, 1959-2015 |USAO4-2015=US Army O4 shoulderboard rotated.svg |2015USAO3 |2015-USAO3 |1959USAO3 |1959-USAO3 |USAO3-1959 |USA captain, 1959-2015 |USAO3-2015=US Army O3 shoulderboard rotated.svg |2015USAO2 |2015-USAO2 |1959USAO2 |1959-USAO2 |USAO2-1959 |USA first lieutenant, 1959-2015 |USAO2-2015=US Army O2 shoulderboard rotated.svg |2015USAO1 |2015-USAO1 |1959USAO1 |1959-USAO1 |USAO1-1959 |USA second lieutenant, 1959-2015 |USAO1-2015=US Army O1 shoulderboard rotated.svg |#default=<span class="error">Invalid or missing parameter value</span> }}|{{Str number/trim|{{{2|{{{size|25}}}}}}}}px]]</includeonly><noinclude>{{Documentation}}</noinclude> qcg403jy4l2rwcfa9wawn6i3c3rt5h3 0 176655 812361 806163 2025-07-02T14:31:43Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 812361 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = ਜ਼ੋਸਟਲ | logo = File:ZOSTEL LOGO PNG (1).png | logo_size = 150px | type = [[ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਯੋਜਿਤ ਕੰਪਨੀ]] | industry = [[ਹੋਸਟਲ]]<br />[[ਸੈਰ ਸਪਾਟਾ]]<br />[[ਬੈਕਪੈਕਰ ਟੂਰਿਜ਼ਮ]] | area_served = [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ]]; ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਭਾਰਤ]] ਅਤੇ [[ਨੇਪਾਲ]] | products = ਜ਼ੋਸਟਲ ਹੋਟਲ<br />ਜ਼ੋਸਟਲ ਘਰ<br />ਜ਼ੋਸਟਲ ਐਸਕੇਪ<br />ਜ਼ੋਸਟਲ ਦੁਆਰਾ ਭਰੋਸੇਯੋਗ | foundation = {{Start date and age|2013}} | location = [[ਗੁੜਗਾਓਂ]] | homepage = {{URL|https://www.zostel.com/}} }} '''ਜ਼ੋਸਟਲ''' [[ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ [[ਹੋਸਟਲ|ਹੋਸਟਲਾਂ]] ਅਤੇ ਘਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਨੈੱਟਵਰਕ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://qz.com/429075/indias-first-chain-of-backpacker-hostels-is-attracting-some-serious-money/|title=India's first chain of backpacker hostels is attracting some serious money|last=Sehgal|first=Kunal|work=Quartz|access-date=2017-07-08|language=en-US}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੁਲਾਈ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.thehindubusinessline.com/on-campus/iim-iit-students-set-up-zostel-for-backpackers/article5670685.ece|title=IIM, IIT students set up Zostel for backpackers|date=2014-02-09|work=The Hindu Business Line|access-date=2017-07-08|language=en}}</ref> ਭਾਰਤ ਅਤੇ [[ਨੇਪਾਲ]] ਦੇ 44 ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Zostel: Live it. Now: India's first branded Hostel Chain |url=http://www.zostel.com/ |access-date=2017-07-08 |website=www.zostel.com |language=en}}</ref> ਜ਼ੋਸਟਲ ਹਾਸਪਿਟੈਲਿਟੀ ਪ੍ਰਾ. ਲਿਮਟਿਡ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਅਗਸਤ 2013 ਵਿੱਚ,<ref>{{Cite news|url=http://www.thehindubusinessline.com/on-campus/iim-iit-students-set-up-zostel-for-backpackers/article5670685.ece|title=IIM, IIT students set up Zostel for backpackers|date=2014-02-09|work=The Hindu Business Line|access-date=2017-07-08|language=en}}</ref> ਸੱਤ ਸਹਿ-ਸੰਸਥਾਪਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ,<ref>{{Cite news|url=http://www.hindustantimes.com/jaipur/iim-calcutta-students-set-up-backpackers-hostels-in-rajasthan/story-4vxbStEKMzgF7hHIAsyQ4O.html|title=IIM-Calcutta students set up backpackers' hostels in Rajasthan|date=2014-02-14|work=www.hindustantimes.com/|access-date=2017-07-08|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.ndtv.com/india-news/why-these-iim-calcutta-grads-do-not-want-placements-552129|title=Why these IIM-Calcutta grads do not want placements|work=NDTV.com|access-date=2017-07-08}}</ref>, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 15 ਅਗਸਤ 2013 ਨੂੰ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਜੋਧਪੁਰ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਜ਼ੋਸਟਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਉੱਦਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=http://www.livemint.com/Leisure/nMBw0ya0cmndw6qw61p3UO/Zostel-Passion-for-travel.html|title=Zostel: Passion for travel|last=Ghoshal|first=Somak|date=2014-09-06|work=www.livemint.com/|access-date=2017-07-08}}</ref> == ZO ਕਮਰੇ == ਨਵੰਬਰ 2014 ਵਿੱਚ, ਸੰਸਥਾਪਕਾਂ ਨੇ ZO ਰੂਮਜ਼ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਬਜਟ-ਅਨੁਕੂਲ ਹੋਟਲ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਅਤੇ ਕੁੱਲ ਹੋਟਲ ਕਮਰੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਸੀ।<ref name="indiatimes">{{Cite web |title=Business service providers betting big on startups with great deals – The Economic Times |url=http://economictimes.indiatimes.com/small-biz/startups/business-service-providers-betting-big-on-startups-with-great-deals/articleshow/49954688.cms |access-date=December 2, 2015 |publisher=economictimes.indiatimes.com}}</ref><ref name="thehindubusinessline">{{Cite web |title=Budget hotel room aggregators eye pacts with offline travel agents &#124; Business Line |url=http://www.thehindubusinessline.com/economy/logistics/budget-hotel-room-aggregators-eye-pacts-with-offline-travel-agents/article7916375.ece |access-date=December 2, 2015 |publisher=thehindubusinessline.com}}</ref><ref name="business insider">{{Cite web |title=ZO Rooms has a room 'available' for every traveller &#124; Business Insider India |url=http://www.businessinsider.in/ZO-Rooms-has-a-room-available-for-everytraveller/articleshow/49686747.cms |access-date=December 2, 2015 |publisher=businessinsider.in |archive-date=ਦਸੰਬਰ 8, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151208045317/http://www.businessinsider.in/ZO-Rooms-has-a-room-available-for-everytraveller/articleshow/49686747.cms |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/small-biz/startups/virtues-of-a-large-founding-team-why-many-digital-ventures-are-starting-up-with-many-cofounders/articleshow/49210060.cms|title=Virtues of a large founding team: Why many digital ventures are starting up with many cofounders|last=Singh|first=Rajiv|date=2015-10-04|work=The Economic Times|access-date=2017-07-08}}</ref> ਅਜਿਹੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਸਨ ਕਿ ZO ਰੂਮਜ਼ ਨੂੰ ਵਿਰੋਧੀ [[ਓਯੋ ਰੂਮਜ਼|OYO ਰੂਮਜ਼]] ਵੱਲੋਂ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ,<ref>{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/The-curious-case-of-Oyos-Zo-buyout/articleshow/51283342.cms|title=The curious case of Oyo's Zo buyout – Times of India|work=The Times of India|access-date=2017-07-08}}</ref><ref>{{Cite web |date=December 17, 2015 |title=The Oyo-Zo Rooms Acquisition Deal Is Falling Apart – Inc42 Media |url=https://inc42.com/buzz/oyo-zo-rooms-acquisition-deal-falling-apart/ |access-date=2017-07-08 |website=inc42.com |language=en-US}}</ref> ਦਸੰਬਰ 2015 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਲ-ਸਟਾਕ ਸੌਦੇ ਵਿੱਚ, ਜਿਸਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ OYO ਵੱਲੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=The deal that never was: OYO says it didn't acquire rival ZO Rooms after all – Tech Crunch |url=https://techcrunch.com/2017/10/26/oyo-zo-rooms-deal/ |access-date=2018-05-29 |website=techcrunch.com |language=en-US}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == <references /> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਟਲ ਚੇਨਜ਼]] gylxyw4za53nf865gn6qp4mof7xq9ji 0 182120 812372 807890 2025-07-03T00:35:13Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 812372 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = ਦੀਪਤੀ ਰੇਖਾ | image = Diptirekha Padhi.jpg | alt = Diptirekha Padhi | caption = Diptirekha Padhi at Delhi during Odisha day celebration at Delhi in 2025 | native_name = | birth_name = ਦੀਪਤੀਰੇਖਾ ਪਾਧੀ | alias = | birth_date = {{Birth date and age|df=yes|1987|08|17}} | birth_place = [[ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ]], ਓਡੀਸ਼ਾ, ਭਾਰਤ | genre = ਫਿਲਮੀ, ਪੌਪ ਸੰਗੀਤ | occupation = {{hlist|ਗਾਇਕਾ | ਅਭਿਨੇਤਰੀ}} | instrument = ਵੋਕ੍ਲ | years_active = 2009–ਮੌਜੂਦ | website = | associated_acts = }} '''ਦੀਪਤੀਰੇਖਾ ਪਾਧੀ''', ਜਿਸ ਨੂੰ '''ਦੀਪਤੀ ਰੇਖਾ''' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, [[ਓਡੀਸ਼ਾ]] ਦੀ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਓਡੀਆ ਪਲੇਅਬੈਕ ਗਾਇਕਾ ਅਤੇ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਹੈ।<ref name="dipti">{{Cite web |last=Das |first=Rashmi Rekha |date=19 October 2019 |title=Singing Superstar: Dipti Rekha Padhi |url=https://www.orissapost.com/singing-superstar-dipti-rekha-padhi/ |publisher=Orissapost}}</ref> ਸਾਲ 2023 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਸਾਲ 2019 ਲਈ ਸਰਵਉੱਤਮ ਮਹਿਲਾ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕਾ ਲਈ 31ਵਾਂ ਓਡੀਸ਼ਾ ਰਾਜ ਫਿਲਮ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ।<ref>{{Cite web |last=Pattanayak |first=Pradeep |date=13 February 2023 |title=Odisha State Film Awards 2019: Ghanashyam Mohapatra receives Jayadev Award |url=https://odishatv.in/news/entertainment/odisha-state-film-awards-2019-ghanashyam-mohapatra-receives-jayadev-award-196933 |publisher=Odisha TV}}</ref> == ਕੈਰੀਅਰ == ਦੀਪਤੀਰੇਖਾ ਨੇ 2009 ਤੋਂ [[ਪਿਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕ|ਪਲੇਅਬੈਕ ਗਾਇਕ]] ਵਜੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਓਡੀਆ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਕਈ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ।<ref name="dipti" /> ਉਸ ਨੇ ਰਾਜਾ ਕੰਨਿਆ ਵਰਗੇ ਟੈਲੀ-ਸੀਰੀਅਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਮੁੱਖ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ 4 ਇਡੀਅਟਸ, ਤੂ ਮੋ ਲਵ ਸਟੋਰੀ, ਕਬੁਲਾ ਬਾਰਾਬੁਲਾ ਵਰਗੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=4 Idiots music launch amid fanfare - Times of India |url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/events/bhubaneswar/4-idiots-music-launch-amid-fanfare/articleshow/64341704.cms |access-date=2019-03-01 |website=The Times of India |language=en}}</ref>ਉਸ ਨੇ ਓਡੀਸ਼ਾ ਚੋਣ ਵਾਚ (ਓ. ਈ. ਡਬਲਯੂ.) ਲਈ ਵੋਟਰ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਮੁਹਿੰਮ "ਮੇਰਾ ਵੋਟ ਮੇਰਾ ਦੇਸ਼ਃ ਮੇਰਾ ਵੋਟ ਵਿਕਰੀ ਲਈ ਨਹੀਂ" ਵਿੱਚ ਥੀਮ ਗੀਤ ਗਾਇਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=Pioneer |first=The |title=OEW launches voter awareness campaign |url=https://www.dailypioneer.com/2019/state-editions/oew-launches-voter-awareness-campaign.html |access-date=2019-03-01 |website=The Pioneer |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=bureau |first=Odisha Diary |date=2019-02-12 |title=Voters Chetna Avijan : "Blue Button Express" campaign of Odisha Election Watch launched |url=http://orissadiary.com/voters-chetna-avijan-blue-button-express-campaign-odisha-election-watch-launched/ |access-date=2019-03-01 |website=OdishaDiary |language=en-US |archive-date=2019-03-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190301140343/http://orissadiary.com/voters-chetna-avijan-blue-button-express-campaign-odisha-election-watch-launched/ |url-status=dead }}</ref> ਉਸ ਨੇ 2017 ਵਿੱਚ ਨੌਵਾਂ ਤਰੰਗ ਸੰਗੀਤ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ।<ref>{{Cite web |last=Mohanty |first=Dikhya |date=14 December 2020 |title=Ollywood Singer Diptirekha Ties Knot; Listen To Some Her Popular Songs |url=https://sambadenglish.com/ollywood-singer-diptirekha-ties-know-listen-to-some-her-popular-songs/ |publisher=Sambad}}</ref> == ਲਾਈਵ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ == * ਦੀਪਤੀ ਨੇ '[[ਰਥ ਸਪਤਮੀ]]' ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ [[ਭੁਬਨੇਸ਼ਵਰ|ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ]] ਵਿੱਚ ਖੰਡਗਿਰੀ ਮੇਲੇ' ਤੇ ਲਾਈਵ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=Bureau |first=Odisha360 com |date=2019-02-13 |title=Khandagiri Mela Kicks off in Bhubaneswar |url=https://www.odisha360.com/2019/02/13/khandagiri-mela-kicks-off-in-bhubaneswar/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190215122623/https://www.odisha360.com/2019/02/13/khandagiri-mela-kicks-off-in-bhubaneswar/ |archive-date=2019-02-15 |access-date=2019-03-01 |website=Odisha 360 - News, Events and Complete Information About the State |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |date=2019-02-12 |title=Khandagiri Mela begins in Odisha |url=https://kalingatv.com/state/khandagiri-mela-begins-in-odisha/ |access-date=2019-03-01 |website=KalingaTV |language=en-US}}</ref> * ਉਸ ਨੇ [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]] ਵਿੱਚ [[ਇੰਡੀਆ ਗੇਟ]] ਦੇ ਲਾਅਨ ਵਿੱਚ ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ '[[ਹੋਲੀ|ਡੋਲਾ ਯਾਤਰਾ]]' ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=Bureau |first=Odisha Sun Times |title=Delhi all set to drench in Dola Yatra festivity at second edition of Odisha Parba {{!}} OdishaSunTimes.com |url=https://odishasuntimes.com/delhi-all-set-to-drench-in-dola-yatra-festivity-at-second-edition-of-odisha-parba/ |access-date=2019-03-01 |language=en-US |archive-date=2019-03-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190302024501/https://odishasuntimes.com/delhi-all-set-to-drench-in-dola-yatra-festivity-at-second-edition-of-odisha-parba/ |url-status=dead }}</ref> == ਫ਼ਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ == === ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ === {| class="wikitable" !ਸਾਲ. !ਸਿਰਲੇਖ !ਭੂਮਿਕਾ !ਭਾਸ਼ਾ !ਰੈਫ. |- |2014–2017 |''ਰਾਜਕੰਨਿਆ'' |ਪੂਰਬੀ |ਓਡੀਆ |<ref name="dipti" /> |} == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀਆਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1987]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] 34icd48y8ncturwvejzarj8zkfh6h0v 0 185127 812382 780860 2025-07-03T03:21:43Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 812382 wikitext text/x-wiki '''ਨਾਯਲਾ ਅਲ-ਖਜਾ''' ([[ਅਰਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਅਰਬੀ]] نيلة الخجة; ਜਨਮ 7 ਮਾਰਚ 1978) [[ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ]] ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਕ, ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾ ਹੈ। ਅਲ-ਖਜਾ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਫ਼ਿਲਮ ਉਦਯੋਗ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ।<ref name="Forbes">{{Cite web |last=Burney |first=Charlotte |title=The UAE's First Female Film Director: How Nayla Al Khaja Is Breaking Into Hollywood As An Emirati Woman |url=https://www.forbes.com/sites/charlotteburney/2023/04/19/the-uaes-first-female-film-director-how-nayla-al-khaja-is-breaking-into-hollywood-as-an-emirati-woman/ |access-date=18 January 2024 |website=[[Forbes]]}}</ref> ਉਹ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਸਥਾਨਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੱਸਣ ਦੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀ ਹੈ। == ਪਿਛੋਕਡ਼ == 2006 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ''ਅਰਬਾਨਾ'' ਦਾ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਦੁਬਈ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਰਬੋਤਮ ਅਮੀਰਾਤ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਵਜੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=26 July 2011 |title=People in Film: Nayla Al Khaja |url=https://www.dohafilminstitute.com/blog/people-in-film-nayla-al-khaja |access-date=18 January 2024 |website=Doha Film Institute}}</ref> ਇਸ ਮਾਨਤਾ ਨੇ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲਘੂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੀ ਲਡ਼ੀ ਲਈ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ''ਵੰਸ'' (2009) ''ਮਲਾਲ'' (2010) ਅਤੇ ''ਦ ਨੇਬਰ'' (2013) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। == ਡੈਬਿਊ ਫੀਚਰ ਫ਼ਿਲਮ: ਥ੍ਰੀ == 2023 ਵਿੱਚ, ਅਲ ਖਜਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਡਰਾਮਾ ਅਤੇ ਥ੍ਰਿਲਰ ਫੀਚਰ ਫ਼ਿਲਮ ''ਥ੍ਰੀ'' ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |title=Three |url=https://www.imdb.com/title/tt19399206/?ref_=tt_mv_close |website=[[IMDb]]}}</ref> ਇਹ ਉਸੇ ਸਾਲ ਤੀਜੇ ਲਾਲ ਸਾਗਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=30 November 2023 |title=''Three'' – Red Sea Film |url=https://redseafilmfest.com/en/rsiff_film/three/ |access-date=18 January 2024 |website=Red Sea Film – Red Sea Film Festival}}</ref> ਇਹ ਡਰਾਉਣੀ-ਥ੍ਰਿਲਰ ਸੋਗ, ਪਰਿਵਾਰਕ ਬੰਧਨਾਂ ਅਤੇ ਅੰਤਰ-ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਪਡ਼ਚੋਲ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਵੌਵੌਕਸ ਵੰਡ ਨੇ ਫ਼ਿਲਮ ਨੂੰ ਮਿਡਲ ਈਸਟ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ 1 ਫਰਵਰੀ 2024 ਨੂੰ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |last=Sheded |first=Mona |last2=Kay |first2=Jeremy |last3=Rosser |first3=Michael |date=18 January 2024 |title=UAE thriller 'Three' lands Middle East distribution ahead of Red Sea premiere (exclusive) |url=https://www.screendaily.com/news/uae-thriller-three-lands-middle-east-distribution-ahead-of-red-sea-premiere-exclusive/5188434.article |access-date=18 January 2024 |website=Screen}}</ref> === ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸ਼ੈਲੀ === ਅਲ ਖਜਾ ਆਪਣੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਦਹਿਸ਼ਤ ਅਤੇ ਸੁਹਜ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਜੋਡ਼ਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਠੰਢਾ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗਤ ਮਨਮੋਹਕ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਤੁਲਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੋਹਰੀ ਪਹੁੰਚ ਉਸ ਦੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਪੈਕਟ੍ਰਮ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=The Independent Critic - Movie Review: Three |url=https://theindependentcritic.com/three}}</ref> ਵਿਲੱਖਣ ਸੈੱਟ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਜੀਵੰਤ ਪਰ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਰੰਗ ਪੈਲਅਟ ਦੁਆਰਾ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਸੁਰ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਿਆਨਕ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਸਮਾਜਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦੀ ਪਡ਼ਚੋਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਜਾਂ ਨਿੱਜੀ ਵਿਕਾਸ, ਉਸ ਦੀ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਰਥ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਅਤੇ ਸੂਖਮ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=FMCG Horeca Business |url=https://thewondermom.club/insights/nayla-al-khaja-a-cinematic/%3C/ref%3E%3Cref%3Ehttps://uaetimes.ae/nayla-al-khaja-emirati-filmmaker-reflects-on-cinematic/ |access-date=18 January 2024 |website=WonderMom}}</ref> == ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਮਾਨਤਾ, ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤੀ == ਸਤੰਬਰ 2022 ਵਿੱਚ [[ਨੈਟਫਲਿਕਸ|ਨੈੱਟਫਲਿਕਸ]] ਨੇ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਹਾਸਲ ਕੀਤੇ ਤਾਂ ਨੈਲਾ ਦੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ, ਐਨੀਮਲ ਅਤੇ ਦ ''ਸ਼ੈਡੋ'' ਨੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਤੱਕ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ।<ref>{{Cite web |date=18 January 2024 |title=Netflix streams two films by Emirati filmmaker Nayla Al-Khaja |url=https://www.arabnews.com/node/2194176/spa/page_view_event/aggregate |access-date=18 January 2024 |website=Arab News}}</ref><ref name="The National News">{{Cite web |last=Skirka |first=Hayley |date=5 November 2022 |title=Netflix releases two films by Emirati filmmaker Nayla Al Khaja |url=https://www.thenationalnews.com/arts-culture/film-tv/2022/11/05/netflix-releases-two-films-by-emirati-filmmaker-nayla-al-khaja/ |access-date=18 January 2024 |website=The National}}</ref> ਅਪ੍ਰੈਲ 2021 ਵਿੱਚ, ਮੀਡੀਆ ਆਊਟਲੈਟਸ ਨੇ ਲਡ਼ੀਵਾਰ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਅਲ-ਖਜਾ ਦੇ ਦਾਖਲੇ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਦਿ ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰੀਆ ਕਿਲਿੰਗਜ਼', ਆਸਕਰ ਜੇਤੂ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਟੈਰੀ ਜਾਰਜ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਲ ਖਜਾ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਨਿਰਮਾਤਾ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨਗੇ ਅਤੇ ਕਈ ਐਪੀਸੋਡਾਂ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ।<ref>{{Cite web |last=Allam |first=Roula |date=5 January 2024 |title=Emirati Filmmaker Nayla Al Khaja To Begin International Journey With 'The Alexandria Killings' |url=https://www.abouther.com/node/38121/people/leading-ladies/emirati-filmmaker-nayla-al-khaja-begin-international-journey- |access-date=18 January 2024 |website=About Her}}</ref> === ''ਬਾਬ।'' === ਅਲ-ਖਜਾ ਇਸ ਵੇਲੇ ਇੱਕ ਦੂਜੀ ਕਲਪਨਾ-ਯਥਾਰਥਵਾਦ ਡਰਾਉਣੀ ਫੀਚਰ ਫ਼ਿਲਮ, ਬਾਬ, ਵਿਕਸਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਾਰ ਆਸਕਰ ਜੇਤੂ [[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]] ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ।<ref>{{Cite web |last=Ramachandran |first=Naman |date=11 May 2022 |title=A.R. Rahman, Nayla Al Khaja Team on 'Baab' |url=https://variety.com/2022/film/global/ar-rahman-nayla-al-khaja-baab-1235263860/ |access-date=18 January 2024}}</ref> ਬਾਬ ਵਹੀਦਾ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸੋਗ ਦੇ ਪਡ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਹਰੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਲੁਕੀਆਂ ਕੈਸੇਟ ਟੇਪਾਂ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਵਹੀਦਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਯਾਤਰਾ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਜੁਡ਼ਵਾਂ ਭੈਣ ਦੀ ਰਹੱਸਮਈ ਮੌਤ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਕੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡਰਾਉਣੀ ਲੈਅ ਨਾਲ ਦੁਖੀ ਹੈ। ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਲੁਕੇ ਹੋਏ ਭੇਦ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਸੁਲਝਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਵਿਆਹ ਦੇ ਢੋਲਾਂ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਧੁਨ ਉਸ ਨੂੰ ਪਹਾਡ਼ਾਂ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮ੍ਰਿਤਕ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਲੁਲਵਾ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਡਜਿਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਅਪਵਿੱਤਰ ਸੰਬੰਧ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਬਾਬ ਪਾਗਲਪਨ ਅਤੇ ਅਰਾਜਕਤਾ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਵਿੱਚ ਉਲਝਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਸੱਚਾਈ ਅਤੇ ਬੁਰੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੀ ਰੇਖਾ ਨੂੰ ਧੁੰਦਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਨੇਰਾ ਕਲਪਨਾ ਵਰਜਿਤ ਪਿਆਰ, ਈਰਖਾ, ਗੁੱਸਾ, ਕਤਲ, ਸ਼ਰਮ ਅਤੇ ਅਣਸੁਲਝੇ ਦੁੱਖ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ 2024 ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ। == ਫ਼ਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ == {| class="wikitable" |+ਅਲ ਖਜਾ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ !ਸਿਰਲੇਖ !ਸਾਲ. !ਅਲ ਖਜਾ ਕ੍ਰੈਡਿਟ !ਮੁੱਖ ਕਾਸਟ !ਸ਼ੈਲੀ !ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦੀ ਕਿਸਮ !ਪੁਰਸਕਾਰ |- |''ਮਿੱਠਾ ਸੋਲਾਂ'' |1996 |ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ | --- |ਕਾਮੇਡੀ |ਛੋਟਾ |- |''3adi.com'' |1998 |ਡਾਇਰੈਕਟਰ | --- |ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ |ਛੋਟਾ |- |''ਇੱਛਾ ਸ਼ਕਤੀ'' |2003 |ਨਿਰਮਾਤਾ | --- |ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ |ਛੋਟਾ |- |''ਨੁਕਸਾਨ'' |2005 |ਨਿਰਮਾਤਾ |ਸ਼ੌਨ ਰੇਨੋਲਡਜ਼, ਸ਼ੈਨਨ ਪੈਟਰਸਨ, ਮੈਕੇਂਜ਼ੀ ਮੁਲਦੂਨ |ਡਰਾਮਾ |ਛੋਟਾ |- |''ਦੁਬਈ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ'' |2005 |ਨਿਰਮਾਤਾ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |ਅਲ ਖਜਾ, ਨਿਕੋਲਸ ਡਾਲਡਿੰਗਰ |ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ |ਛੋਟਾ |- |''ਅਰਬਾਨਾ'' |2006 |ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |ਅਲ-ਖਜਾ, ਫਰੀਆਲ ਐਂਟੈਜ਼ਰੀ |ਡਰਾਮਾ |ਛੋਟਾ |ਬੈਸਟ ਫੀਮੇਲ ਫ਼ਿਲਮਮੇਕਰ-ਦੁਬਈ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ, 2007 |- |''ਇੱਕ ਵਾਰ'' |2009 |ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |ਨਿਫਿਨ ਜੀ. ਅਲ ਦੀਨ, ਬਸੀਮ ਸਾਮੀ ਅਲ ਖਲੀਫ਼, ਹਮਾਦ ਬੀ. ਅਲ ਖਲੀਫ਼ |ਡਰਾਮਾ |ਛੋਟਾ | |- |''ਮਲਾਲਾ'' |2010 |ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |ਅਲ-ਖਜਾ, ਹੋਰਮੁਜ਼ ਮਹਿਤਾ, ਘਸਾਨ ਅਲ-ਖਾਤੇਰੀ |ਡਰਾਮਾ, ਰੋਮਾਂਸ |ਛੋਟਾ |ਸਾਲ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ-ਡਿਜੀਟਲ ਸਟੂਡੀਓ ਅਵਾਰਡ, 2011-ਪਹਿਲਾ ਇਨਾਮ, ਮੁਹ੍ਰ ਅਮੀਰਾਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀ-ਦੁਬਈ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ, 2010-ਸਰਬੋਤਮ ਸਕ੍ਰਿਪਟ-ਖਾਡ਼ੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਾਲ, 2010-ਪਹਿਲਾ ਇਨਾਮ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨੌਜਵਾਨ ਸਕ੍ਰੀਨ ਉੱਦਮੀ-ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕੌਂਸਲ, 2010-1 ਇਨਾਮ, ਅਮੀਰਾਤ ਲਘੂ ਫ਼ਿਲਮ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਮੁਕਾਬਲਾ-ਖਾਡ਼ੀ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵੇਲ, 2010 |- |''ਹੈਲੋ।'' |2012 |ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |ਮੋਨਾ ਅਲ ਅਸਦ, ਸ਼ੇਰੀ ਫਰਾਮਰੋਜ਼ |ਡਰਾਮਾ |ਛੋਟਾ | |- |''ਤਿੰਨ'' |2013 |ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |ਆਯਾ ਅਲ ਅੰਸਾਰੀ, ਫਾਤਿਮਾ ਅਲ ਸ਼ਰੋਕੀ, ਕੈਟਰੀਨਾ ਬਰਨਾਰਡੋ |ਦਹਿਸ਼ਤ |ਛੋਟਾ |ਛੋਟੀ ਫ਼ਿਲਮ ਲਈ ਹਜ਼ਾਵੀ ਫੰਡ-ਦੋਹਾ ਫ਼ਿਲਮ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ, 2013 |- |''ਗੁਆਂਢੀ'' |2013 |ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |ਕ੍ਰਿਸਟਲ ਬੇਟਸ |ਡਰਾਮਾ |ਛੋਟਾ |ਬੈਸਟ ਸ਼ਾਰਟ ਫ਼ਿਲਮ-ਮਿਡਲ ਈਸਟ ਨਾਓ ਫੈਸਟੀਵਲ, 2015 ਮੁਹ੍ਰ ਅਮੀਰਾਤ, ਸਪੈਸ਼ਲ ਜਿਊਰੀ ਅਵਾਰਡ-ਦੁਬਈ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ 2015 ਬੈਸਟ ਅਮੀਰਾਤ ਫ਼ਿਲਮ-ਅਬੂ ਧਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਾਲ, 2013 |- |''ਜਾਨਵਰ'' |2016 |ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |ਮੁਹੰਮਦ ਅਹਿਮਦ, ਵੇਨੇਸ਼ੀਆ ਟਿਆਰਕਸ, ਡੋਨੀਆ ਆਸੀ, ਅਭਿਜੀਤ ਬਰੂਆ |ਡਰਾਮਾ |ਛੋਟਾ (ਫੀਚਰ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਲਈ ਪਾਇਲਟ) |ਬੈਸਟ ਵੁਮੈਨਜ਼ ਇਸ਼ੂ ਸ਼ਾਰਟ-ਮੈਡਰਿਡ ਆਰਟਹਾਊਸ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ, 2022 ਬੈਸਟ ਸ਼ਾਰਟ ਸਿਨੇਮੈਟੋਗ੍ਰਾਫੀ-ਆਰਟਹਾਊਜ਼ ਫੈਸਟੀਵਲ ਆਫ ਬੇਵਰਲੀ ਹਿਲਸ, 2021 ਜਿਊਰੀ ਅਵਾਰਡ, ਨੈਰੇਟਿਵ ਫ਼ਿਲਮ-ਰਾਸ ਅਲ ਖੈਮਾਹ ਫਾਈਨ ਆਰਟਸ ਫੈਸਟੀਵਲ 2018 ਜਿਊਰੀ ਸਪੈਸ਼ਲ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਬੈਸਟ ਸ਼ੌਰਟ ਫਿਕਸ਼ਨ-ਇਟਾਲੀਅਨ ਮੂਵੀ ਅਵਾਰਡ, 2017 |- |''ਸ਼ੈਡੋ'' |2019 |ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |ਸਾਰਾ ਅਲ ਅਕੀਲੀ, ਮੋਹੰਨਾਦ ਹੁਥੈਲ, ਮੀਰਾਨ ਯਾਜ਼ੀ, ਮੋਨਾ ਰਾਗਬ, ਅਬਦੁਲਰਹਮਾਨ ਅਹਿਮਦ, ਅਬਦੁਲਰਜ਼ਾਕ ਅਲ ਖਜਾ, ਰਸ਼ੀਦ ਮੁਹੰਮਦ, ਮੁਹੰਮਦ ਮਹਫੌਦ |ਡਰਾਮਾ, ਡਰਾਮਾ |ਛੋਟਾ (ਫੀਚਰ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਲਈ ਪਾਇਲਟ) |ਬੈਸਟ ਸਿਨੇਮੈਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਇਨ ਸ਼ਾਰਟ-ਦੁਬਈ ਇੰਡੀਪੈਂਡੈਂਟ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ, 2022 ਬੈਸਟ ਹਾਰਰ ਸ਼ਾਰਟ-ਆਰਟਹਾਊਸ ਫੈਸਟੀਵਲ ਆਫ ਬੇਵਰਲੀ ਹਿਲਸ, 2021 ਬੈਸਟ ਫੈਂਟਸੀ/ਹਾਰਰ ਸ਼ੌਰਟ-ਵਰਲਡਫੈਸਟ ਹਿਊਸਟਨ, 2020 ਬੈਸਟ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ ਟੈਲੇਂਟ-ਅਲ ਐਨ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਾਲ, 2020 |- |''ਪੂਰਤੀ ਦਾ ਰਾਹ'' |2022 |ਡਾਇਰੈਕਟਰ |ਨੂਰਾ ਅਲ ਬਾਲੂਸ਼ੀ, ਫਿਲ ਡਨ, ਸ਼ੇਖ ਸਲੇਮ ਬਿਨ ਸੁਲਤਾਨ ਅਲ ਕਾਸੀਮੀ |ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ |ਛੋਟਾ |ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਰਿਪੋਰਟਾਂਃ ਵਾਤਾਵਰਣ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਸਥਿਰਤਾ, ਸਿਲਵਰ ਡੌਲਫਿਨ ਅਵਾਰਡ-ਕੈਨਸ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਟੀਵੀ ਅਵਾਰਡ, 2023 |- |''ਤਿੰਨ'' |2023 |ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |ਜੈਫਰਸਨ ਹਾਲ, ਫਤੇਨ ਅਹਿਮਦ, ਨੌਰਾ ਅਲਬੇਦ, ਸਾਊਦ ਅਲਜ਼ਰੋਨੀ, ਮੋਹੰਨਾਦ ਹੁਥੈਲ, ਅਬਦੁਲਰਜ਼ਾਕ ਅਲ-ਖਜਾ, ਮਾਰੀ ਅਲ-ਹਲੀਅਨ, ਅਬਦੁੱਲਹਰਾਹਿਮ ਅਲਮੁਜੈਨੀ |ਡਰਾਮਾ, ਥ੍ਰਿਲਰ, ਡਰਾਉਣਾ |ਫੀਚਰ ਫ਼ਿਲਮ |ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ-ਲਾਲ ਸਾਗਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ, 5 ਅਤੇ 7 ਦਸੰਬਰ, 2023 |} ਅਲ-ਖਜਾ ਫ਼ਿਲਮਜ਼ (ਪਹਿਲਾਂ ਡੀ-ਸੇਵਨ ਮੋਸ਼ਨ ਪਿਕਚਰਜ਼) ਦੇ ਸੀ. ਈ. ਓ. ਵਜੋਂ 2005 ਤੋਂ, ਅਲ-ਖਜਾ ਨੇ ਸਥਾਨਕ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਵਪਾਰਕ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵੀ ਬਣਾਈਆਂ ਹਨ। ਅਲ ਖਜਾ ਨੇ [[ਮਰਸਿਡੀਜ਼ ਬੇਂਜ਼|ਮਰਸੀਡੀਜ਼]], ਨਾਈਕੀ, [[ਨੇਸਲੇ|ਨੈਸਲੇ]], ਨਿਊਟ੍ਰੋਜੇਨਾ ਅਤੇ ਨਿਵੇਆ ਸਮੇਤ ਬ੍ਰਾਂਡਾਂ ਲਈ ਵਿਗਿਆਪਨਾਂ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਐਨੀ ਲੀਬੋਵਿਟਜ਼ ਅਤੇ [[ਰਾਜਰ ਫੈਡਰਰ|ਰੋਜਰ ਫੈਡਰਰ]] ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗਾਹਕਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਸ ਨੇ ਦੁਬਈ ਫ਼ਿਲਮ ਅਤੇ ਟੀਵੀ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੁਕਤ ''ਸਟਾਰ ਟ੍ਰੇਕ 3'' ਵਿੱਚ ਪਰਦੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। === ਸੀਨ ਕਲੱਬ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ === 2007 ਵਿੱਚ, ਅਲ ਖਜਾ ਨੇ ਸੀਨ ਕਲੱਬ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸੀਨ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ) ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਫ਼ਿਲਮ ਕਲੱਬ।<ref>{{Cite news|url=https://www.digitalstudiome.com/broadcast/delivery-transmission/article-7662-profile-the-scene-club|title=Profile: The Scene Club|date=27 July 2014|work=Digital Studio Middle East|access-date=18 January 2024}}</ref> 22, 000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਦੇ ਨਾਲ, ਸੀਨ ਕਲੱਬ ਨੇ ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ ਵਿੱਚ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਸੁਤੰਤਰ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਦਿਆਂ ਇੱਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕੇਂਦਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=دبي |first=محمد عبدالمقصود - |date=18 November 2017 |title=نايلة الخاجة: «المشهد».. قصة نجاح سينمائية في دبي |url=https://www.emaratalyoum.com/life/cinema/2017-11-19-1.1045373 |access-date=18 January 2024 |website=emaratalyoum.com |language=ar}}</ref><ref>{{Cite web |date=20 December 2021 |title=Philanthropy: Nayla Al Khaja on filmmaking & female empowerment |url=https://www.lux-mag.com/nayla-al-khaja-filmaker/ |access-date=18 January 2024 |website=Lux Magazine}}</ref> ਕਲੱਬ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੀਆਂ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਭਿੰਨ ਲਡ਼ੀ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਲੱਬ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਮੂਲ ਸਿਨੇਮਾਈ ਫਾਰਮੈਟਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਨਾਲ ਜੁਡ਼ੇ ਮਹਿਮਾਨ ਬੁਲਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਸੈਸ਼ਨ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। === ਬ੍ਰਾਂਡ ਅੰਬੈਸਡਰਸ਼ਿਪ ਅਤੇ ਸਮਰਥਨ === ਐੱਲ. ਜੀ. ਭਾਈਵਾਲੀ ਅਤੇ ਤਰੱਕੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ, ਬ੍ਰਾਂਡ ਅੰਬੈਸਡਰ ਅਤੇ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਬਣ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਐਪਲ ਇੰਕ.|ਐਪਲ]], ਸੈਮਸੰਗ, ਓਪੋ, ਆਨਰ, ਡੂ ਟੈਲੀਕਮਿਊਨੀਕੇਸ਼ਨ, ਪੋਰਸ਼, ਐਲਜੀ, [[ਕੈਨੌਨ|ਕੈਨਨ]], ਗੁੱਚੀ, ਚੋਪਾਰਡ, ਡੈਮਾਸ ਜਵੈਲਰੀ, ਐਸਟੀ ਲੌਡਰ, ਟੈਗ ਹਿਊਅਰ, ਫਿਲਡੇਲ੍ਫਿਯਾ ਕਰੀਮ ਪਨੀਰ, ਨਿਊਟ੍ਰੋਜੇਨਾ, ਅਤੇ ਅਮੀਰਾਤ ਏਅਰਲਾਈਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=Creating Opportunities: Nayla Alkhaja - Nayla Alkhaja Films no Apple Podcasts |url=https://podcasts.apple.com/br/podcast/nayla-alkhaja-nayla-alkhaja-films/id1489293113?i=1000531374307}}</ref><ref>{{Cite web |title=DIFF and Samsung launch second Samsung Short Film Contest |url=https://communicateonline.me/category/industry-insights/post-details/diff-and-samsung-launch-second-samsung-short-film-contest}}</ref><ref>{{Cite web |date=19 January 2023 |title=In Conversation with OPPO Brand Ambassador and the UAE's First Female Film Writer, Director and Producer, Nayla Al Khaja |url=https://lofficielarabia.com/format/InConversationwithOPPOBrandAmbassadorandtheUAEsFirstFemaleFilmWriterDirectorandProducerNaylaAlKhaja.php?id=4006&table_name=master_table |access-date=18 January 2024 |website=L'Officiel Arabia}}</ref><ref>{{Cite web |date=2 June 2022 |title=Honor Teams Up with the Emirati Filmmaker 'Nayla Al-Khaja' |url=https://reviewcentralme.com/2022/06/02/honor-teams-emirati-filmmaker-nayla-al-khaja/ |access-date=18 January 2024 |website=Review Central Middle East}}</ref><ref>{{Cite web |title=Du salutes the spirit of women in business with launch of first-of-its-kind in the region "Her Business Super Plan" |url=https://www.du.ae/about/media-centre/newsdetail/herbusinessplan}}</ref><ref>{{Cite web |title=In the Fast Lane |url=https://christophorus.porsche.com/en/2021/398/nayla-al-khaja-movie-producer-united-arab-emirates.html}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://tradearabia.com/touch/article/RET/208860 |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2024-03-31 |archive-date=2024-03-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240331230847/https://tradearabia.com/touch/article/RET/208860 |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |date=29 August 2017 |title=Canon keeps award-winning UAE filmmaker as ambassador |url=https://saudigazette.com.sa/article/516082}}</ref><ref>https://www.hiamag.com/%D9%86%D8%A7%D9%8A%D9%84%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%A7%D8%AC%D8%A9-%D9%88%D8%AA%D8%AC%D8%B1%D8%A8%D8%A9-%D9%85%D9%85%D9%8A%D8%B2%D8%A9-%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%86%D8%A7%D9%82</ref><ref>{{Cite web |title=Digital Cover featuring Nayla Al Khaja |url=https://www.arabianmoda.com/2022/08/Nayla-Al-Khaja.html |access-date=18 January 2024 |website=www.arabianmoda.com}}</ref><ref>{{Cite web |title=Damas Continues to Highlight Women Empowerment with the Luxurious Alif Collection |url=https://www.theavenuesinsider.com/en/post/damas-continues-to-highlight-women-empowerment-with-the-luxurious-alif-collection}}</ref><ref>{{Cite web |title=Saudi ballerina Samira Al-Khamis stars in Estee Lauder Ramadan campaign |url=https://www.arabnews.com/node/2062461/page_action/aggregate}}</ref><ref>{{Cite web |date=8 March 2014 |title=TAG Heuer club members accelerate through Dubai in McLaren supercars |url=https://www.arabnews.com/news/536501}}</ref><ref>https://tradearabia.com/touch/article/MISC/193942{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੁਲਾਈ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Cite web |date=8 May 2016 |title=See What's Possible: Neutrogena Launches its First Global Campaign in the Middle East |url=https://bbeautyarabia.com/2016/05/08/see-whats-possible-neutrogena-launches-its-first-global-campaign-in-the-middle-east/ |access-date=31 ਮਾਰਚ 2024 |archive-date=30 ਨਵੰਬਰ 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231130021556/https://bbeautyarabia.com/2016/05/08/see-whats-possible-neutrogena-launches-its-first-global-campaign-in-the-middle-east/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |title=Emirati women at the forefront of the UAE's thriving aviation and travel industry |url=https://www.emirates.com/media-centre/emirati-women-at-the-forefront-of-the-uaes-thriving-aviation-and-travel-industry/}}</ref> === ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਲਾਹਕਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਕ ਸਪੀਕਰ === ਅਲ-ਖਜਾ ਪੰਜ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਪੁੰਨ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਨੇਮਾ, [[ਉੱਦਮ|ਉੱਦਮਤਾ]], ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਯੁਵਾ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਅਤੇ ਮਹਿਲਾ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਬਾਰੇ ਬੋਲਦੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਟੇਡ ਟਾਕਸ ਦਿੱਤੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=TEDxAbuDhabi &#124; TED |url=https://www.ted.com/tedx/events/3347}}</ref> ਅਲ-ਖਜਾ ਅਰਬ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਰੂਡ਼੍ਹੀਵਾਦੀ ਧਾਰਨਾਵਾਂ, ਮਰਦ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ, ਲਿੰਗ ਸੰਤੁਲਨ ਅਤੇ ਡਰ ਉੱਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਉਣ ਵਰਗੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। == ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ == * 14 ਸਫ਼ਲ ਅਮੀਰਾਤ ਔਰਤਾਂ ਜੋ ਯੂਏਈ, ''ਵੋਗ ਮਿਡਲ ਈਸਟ'', ਅਗਸਤ 2023 ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ <ref>{{Cite web |date=28 August 2023 |title=14 Successful Emirati Women Who Continue to Help Build the UAE |url=https://en.vogue.me/culture/successful-emirati-women/ |access-date=18 January 2024 |website=[[Vogue Arabia]]}}</ref> * ਇਸ ਪੱਖਪਾਤ ਨੂੰ ਤੋਡ਼ਨਾ-ਮਹਿਲਾ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਮੇਲਨ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ 2023 <ref>{{Cite web |title=ME Women Leaders Awards 2023 |url=https://menawomenleaders.com/women-leadership-awards/ |access-date=18 January 2024 |website=menawomenleaders.com |archive-date=10 ਜਨਵਰੀ 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240110130326/https://menawomenleaders.com/women-leadership-awards/ |url-status=dead }}</ref> * ਸਾਲ ਦੀ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਔਰਤ-ਖਾਡ਼ੀ ਵਪਾਰ ਪੁਰਸਕਾਰ 2020 <ref>{{Cite web |last=Mansoor |first=Zainab |date=26 November 2020 |title=Revealed: Winners at the 2020 Gulf Business Awards |url=https://gulfbusiness.com/revealed-winners-at-the-2020-gulf-business-awards/ |access-date=18 January 2024}}</ref> * "ਫੋਰਬਸ ਵਿੱਚ ਸੂਚੀਬੱਧ ਚੋਟੀ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਅਮੀਰਾਤ ਔਰਤਾਂ", ਸਤੰਬਰ 2019 <ref>{{Cite web |last=Abusief |first=Fatma |date=2 September 2019 |title=These four Emirati women are on Forbes' Women Behind Middle Eastern Brands list |url=https://emirateswoman.com/emirati-women-forbes-women-behind-middle-eastern-brands/ |access-date=18 January 2024}}</ref> * "ਬਲੈਕ ਹੰਸ ਅਵਾਰਡ ਫਾਰ ਵੂਮੈਨ ਐਂਪਾਵਰਮੈਂਟ", ''ਏਸ਼ੀਆ ਵਨ'', 2019 * "ਏਸ਼ੀਆ 2018 ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾਯੋਗ ਆਗੂ-ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਮੁਲਾਂਕਣ ਅਤੇ ਖੋਜ", ''ਬਾਰਕ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਜਿਊਰੀ ਪੈਨਲ'', 2018 <ref>{{Cite web |title=Most Admired Leaders |url=http://www.barc.asia/most-admired-leaders.html |access-date=18 January 2024 |website=Sunita Rawat}}</ref> * ਫੀਚਰ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਐਨੀਮਲ, 2018 ਲਈ, "ਕਾਨਸ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿੱਚ ਵੱਕਾਰੀ ਪ੍ਰੋਡਿਊਸਰ ਨੈਟਵਰਕ ਵਿੱਚ ਸੀਟ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਅਮੀਰਾਤ", <ref>{{Cite web |last=Reporter |first=Staff |date=12 December 2017 |title=Nayla Al Khaja's film accredited for Cannes Producers' Network |url=https://www.broadcastprome.com/news/nayla-al-khajas-film-accredited-for-cannes-producers-network/ |access-date=18 January 2024}}</ref> * ਵੱਖ-ਵੱਖ 2017:IWC ਫ਼ਿਲਮਮੇਕਰ ਅਵਾਰਡ ਸ਼ਾਰਟਲਿਸਟ-ਅਲ ਖਜਾ, ਹੈਫਾ ਅਲ ਮਨਸੂਰ, ਮੁਹੰਮਦ ਰਸ਼ੀਦ ਬੁਆਲੀ ਅਤੇ ਮੁਜ਼ਨਾ ਅਲ ਮੁਸਾਫਰ, 2017 <ref>{{Cite web |date=30 October 2017 |title=Diff 2017: IWC Filmmaker Award shortlist revealed |url=https://gulfnews.com/going-out/diff-2017-iwc-filmmaker-award-shortlist-revealed-1.2115538 |access-date=18 January 2024 |website=gulfnews.com}}</ref> * "ਸਾਲ ਦਾ ਉੱਦਮੀ", ਗਲਫ ਬਿਜ਼ਨਸ ਅਵਾਰਡ, ਸਤੰਬਰ 2017 <ref>{{Cite web |last=Nagraj |first=Aarti |date=11 September 2017 |title=Revealed: Winners at the Gulf Business Awards 2017 |url=https://gulfbusiness.com/revealed-winners-gulf-business-awards-2017/ |access-date=18 January 2024}}</ref> * "100 ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਅਰਬ 40 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ, #48", ਅਰਬ ਬਿਜ਼ਨਸ ਪਾਵਰ ਲਿਸਟ, 2015 <ref>{{Cite news|url=https://www.arabianbusiness.com/gallery/inpics-100-most-powerful-arabs-under-40-589600|title=InPics: The 100 Most Powerful Arabs Under 40|date=19 April 2015|work=Arabian Business}}</ref> * "ਮਿਡਲ ਈਸਟ ਵਿੱਚ ਚੋਟੀ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਉੱਦਮੀ", ਅਗਸਤ 2013 * "500 ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਅਰਬ ਲੋਕ" ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ, 2012 <ref>{{Cite news|url=https://www.arabianbusiness.com/gcc/revealed-100-most-powerful-arab-women-2012-448409|title=InPics: The 100 Most Powerful Arab Women|work=Arabian Business}}</ref> * "ਸਿਖਰ 50 ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਅਰਬ ਔਰਤਾਂ" ''ਅਰਬ ਵਪਾਰ'', 2012 <ref>{{Cite news|url=https://www.arabianbusiness.com/list/100-most-powerful-arab-women-2012-448295-html|title=InPics: The 100 Most Powerful Arab Women|work=Arabian Business}}</ref> * ਦੁਬਈ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ, 2011 ਵਿੱਚ [[ਫਰੀਦਾ ਪਿੰਟੋ|ਫਰੀਡਾ ਪਿੰਟੋ]] ਨਾਲ ਜੂਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ <ref>{{Cite web |date=5 December 2012 |title=Frieda Pinto on DIFF jury duty |url=https://gulfnews.com/entertainment/frieda-pinto-on-diff-jury-duty-1.1114584 |access-date=18 January 2024 |website=gulfnews.com}}</ref> * "ਸਾਲ ਦਾ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ", ਅਰਬੀ ਵਪਾਰ ਪੁਰਸਕਾਰ, 2011 <ref>{{Cite news|url=https://www.arabianbusiness.com/gcc/dubai-police-chief-takes-top-honour-at-awards-night-430776|title=Dubai Police chief takes top honour at awards night|last=Anil Bhoyrul|date=20 November 2011|work=Arabian Business}}</ref> * ਨਾਦਿਨ ਲਾਬਾਕੀ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ੇ ਫੈਸਟ ਵਿਖੇ ਜਿਊਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਲਘੂ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ, 2011 <ref>{{Cite web |date=17 October 2011 |title=Short and sweet |url=https://gulfnews.com/entertainment/short-and-sweet-1.894014 |access-date=18 January 2024 |website=gulfnews.com}}</ref> * ਅਬੂ ਧਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦਾ ਮੈਂਬਰ, ਮੈਲਬੌਰਨ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ, 2010 <ref>{{Cite web |date=20 July 2010 |title=UAE markets Emirati cinema Down Under - eb247 - The Business of Life - Entertainment - Emirates24&#124;7 |url=https://www.emirates247.com/eb247/the-business-of-life/entertainment/uae-markets-emirati-cinema-down-under-2010-07-20-1.268617 |access-date=18 January 2024 |website=www.emirates247.com}}</ref> * ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ (ਫ਼ਿਲਮਮੇਕਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀ) ਯੂਐਸ ਡਿਪਾਰਟਮੈਂਟ ਆਫ਼ ਸਟੇਟ, ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਵਿਜ਼ਟਰਜ਼ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ, 2010 <ref>{{Cite web |title=June Citizen Diplomacy News |url=https://myemail.constantcontact.com/June-Citizen-Diplomacy-News.html?soid=1102154923730&aid=DS43kcDhf84 |access-date=18 January 2024 |website=myemail.constantcontact.com}}</ref> * ''ਮਿਡਲ ਈਸਟ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ'', 2009 ਵਿੱਚ ਜਿਊਰੀ ਮੈਂਬਰ <ref>{{Cite web |date=5 October 2009 |title=Kiarostami to preside over Middle East festival jury |url=https://en.mehrnews.com/news/36239/Kiarostami-to-preside-over-Middle-East-festival-jury |access-date=18 January 2024 |website=Mehr News Agency}}</ref> * ਪੈਰਿਸ ਹਿਲਟਨ ਦੇ "ਮਾਈ ਬੀਐਫਐਫ" 'ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਗਾਈਡ ਅਤੇ ਸਹਿ-ਮੇਜ਼ਬਾਨ''ਪੈਰਿਸ ਹਿਲਟਨ ਦੀ 'ਮਾਈ ਬੀਐਫਐਫ''' * "ਸਾਲ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਔਰਤ ਉੱਦਮੀ", ਮਿਡਲ ਈਸਟ ਬਿਜ਼ਨਸਵੁਮਨ ਅਤੇ ਲੀਡਰਜ਼ ਅਚੀਵਮੈਂਟ ਅਵਾਰਡ, 2007 <ref>{{Cite web |title=Meet The Top 100 Global Women Mentors |url=https://globalwomanmagazine.com/meet-the-top-100-mentors/ |access-date=18 January 2024}}</ref> * "ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਅਵਾਰਡ", ''ਲੋਇਡਜ਼ ਟੀਐਸਬੀ ਬੈਂਕ'', 2006 <ref>{{Cite web |date=18 November 2006 |title=Flair for business flourishing in Dubai |url=https://gulfnews.com/business/markets/flair-for-business-flourishing-in-dubai-1.156967 |access-date=18 January 2024 |website=gulfnews.com}}</ref> * "ਅਮੀਰਾਤ ਵੂਮਨ ਆਫ਼ ਦ ਈਅਰ", ਅਮੀਰਾਤ ਵੂਮਨ ਮੈਗਜ਼ੀਨ, 2005 <ref name="auto">{{Cite web |date=10 April 2006 |title='Woman of the Year' Honor for Emirati Filmmaker |url=https://www.arabnews.com/node/283084 |access-date=18 January 2024 |website=Arab News}}</ref> * "ਸਾਲ ਦਾ ਸਥਾਨਕ ਕਲਾਕਾਰ", ''ਅਮੀਰਾਤ ਔਰਤ ਮੈਗਜ਼ੀਨ'', 2005 [21]<ref name="auto" /> * ਪਹਿਲੀ ਔਰਤ, ਸਿੱਧੀ ਟੀ. ਵੀ. ਵਪਾਰਕ, 2005 <ref>{{Cite web |date=1 October 2005 |title=Another day, another first |url=https://gulfnews.com/lifestyle/another-day-another-first-1.302699 |access-date=18 January 2024 |website=gulfnews.com |archive-date=13 ਜਨਵਰੀ 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240113124844/https://gulfnews.com/lifestyle/another-day-another-first-1.302699 |url-status=dead }}</ref> * "ਸਭ ਤੋਂ ਨੌਜਵਾਨ ਉੱਦਮੀ", ''ਗਲੋਬਲ ਬਿਜ਼ਨਸਵੁਮਨ ਐਂਡ ਲੀਡਰਜ਼ ਸਮਿਟ ਅਵਾਰਡ'', 2005 * ਅਰਬ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰ 50 ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ <ref>{{Cite news|url=https://www.arabianbusiness.com/lists/459731-ceo-women-of-influence-2021-nayla-al-khaja|title=Nayla Al Khaja|work=Arabian Business}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1978]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] 34ek4i6pgeta4gfogcia4uuzzc19qfw 0 187065 812370 811646 2025-07-02T22:55:15Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 812370 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ਥੇਹ ਕਲੰਦਰ | other_name = | nickname = | settlement_type = ਪਿੰਡ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Punjab#India | pushpin_label_position = right | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ | coordinates = {{coord|30.462566|N|74.089876|E|display=inline,title}} | subdivision_type = ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਰਾਜ]] | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = 1999 | founder = | named_for = | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = | elevation_footnotes = | elevation_m = 181 | population_total = 1.064 | population_as_of = 2011 ਜਨਗਣਨਾ | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_title1 = ਅਧਿਕਾਰਤ | demographics1_info1 =[[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਅਤੇ [[ਬਾਗੜੀ]] | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ|ਆਈਐੱਸਟੀ]] | utc_offset1 = +5:30 | parts_type = [[ਬਲਾਕ]] | parts = ਜਲਾਲਾਬਾਦ | postal_code_type = [[ਪਿੰਨ_ਕੋਡ|ਡਾਕ ਕੋਡ]] | postal_code = 152123 | area_code_type = ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਕੋਡ | registration_plate = PB:22 | area_code = 01638****** | blank1_name_sec1 = ਨੇੜੇ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ [[ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ]] }} '''ਥੇਹ ਕਲੰਦਰ''' [[ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ [[ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] ਦੀ ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਤਹਿਸੀਲ ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ। ਇਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੈੱਡ ਕੁਆਰਟਰ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ ਤੋਂ 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਤੋਂ 309 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੇ ਹੈ। ਥੇਹ ਕਲੰਦਰ ਦੱਖਣ ਵੱਲ [[ਖੂਈਆਂ ਸਰਵਰ]] ਤਹਿਸੀਲ, ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਜਲਾਲਾਬਾਦ ਤਹਿਸੀਲ, ਦੱਖਣ ਵੱਲ [[ਅਬੋਹਰ]] ਤਹਿਸੀਲ, ਪੂਰਬ ਵੱਲ [[ਮਲੋਟ]] ਤਹਿਸੀਲ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ==ਨੇੜੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ== #[[ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ]] (10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) #[[ਜਲਾਲਾਬਾਦ]] (25 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) #[[ਅਬੋਹਰ]] (42 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) #[[ਮੁਕਤਸਰ]] (55 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) ==ਆਵਾਜਾਈ ਦੇ ਸਾਧਨ== ਥੇਹ ਕਲੰਦਰ ਪਿੰਡ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ ਜਲਾਲਾਬਾਦ ਮੁੱਖ ਸੜਕ ਦੇ ਉੱਪਰ ਹੈ। ਰੇਲ ਦੁਵਾਰਾ ਯਾਤਰਾ ਲਈ ਪਿੰਡ ਵਿਚ [[ਥੇਹ ਕਲੰਦਰ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ]] ਵੀ ਹੈ। ਜਿਥੇ ਲੋਕਲ ਅਤੇ ਮੇਲ ਰੇਲਾਂ ਰੁਕਦੀਆਂ ਹਨ। ==ਹਵਾਲੇ== #https://fazilka.nic.in/pa/ #https://www.census2011.co.in/data/village/35037-theh-kalandar-punjab.html #https://school.careers360.com/schools/akal-academy-theh-kalandhar-fazilka #https://localbodydata.com/gram-panchayat-theh-kalandar-261630{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੁਲਾਈ 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] 3ipl5fbgecrm4xf9w8bxk2elcuj36ez 0 199111 812378 812171 2025-07-03T02:39:37Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 812378 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਨੈਨਾ ਬੰਦੋਪਾਧਿਆਏ | image = | alt = | caption = | birth_name = ਨਯਨਾ ਦਾਸ | birth_date = {{birth date and age|df=y|1968|08|24}}<ref name=":2">{{Cite web |date=2014-09-17 |title=Nayna sets agenda: 65 days for films, 300 to work for people |url=https://indianexpress.com/article/cities/kolkata/nayna-sets-agenda-65-days-for-films-300-to-work-for-people/ |access-date=2023-05-09 |website=The Indian Express |language=en}}</ref> | citizenship = ਭਾਰਤੀ | education = ISC | occupation = ਸਾਬਕਾ ਅਭਿਨੇਤਰੀ, ਸਿਆਸਤਦਾਨ | years_active = 1986—ਮੌਜੂਦ | spouse = ਸੁਦੀਪ ਬੰਦੋਪਾਧਿਆਏ<ref>{{Cite web |last=সংবাদদাতা |first=নিজস্ব |title=দল সুদীপের পাশেই, নয়নাকে আশ্বাস মমতার |url=https://www.anandabazar.com/west-bengal/mamata-bandyopadhyay-assures-nayna-bandyopadhyay-about-sudip-bandyopadhyay-1.550029 |access-date=2023-05-09 |website=www.anandabazar.com |language=bn}}</ref> | father = ਰਣਜੀਤ ਦਾਸ | module = {{Infobox officeholder | office1 = ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ | constituency1 = ਚੌਰੰਗੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ, [[ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ]]<ref>{{Cite web |last=খান |first=আর্যভট্ট |title=ক্ষণে ক্ষণে রং বদল, চৌরঙ্গি বিজয় সবুজের |url=https://www.anandabazar.com/west-bengal/tmc-wins-chowringhee-assembly-in-bypoll-election-1.69877 |access-date=2023-05-09 |website=www.anandabazar.com |language=bn}}</ref><ref>{{Cite web |title=West Bengal Election Candidate List 2021: BJP Candidates List 2021 & Congress Candidates list 2021 {{!}} Times of India |url=https://timesofindia.indiatimes.com/elections/assembly-elections/west-bengal/candidates |access-date=2023-05-09 |website=timesofindia.indiatimes.com}}</ref> | term_start1 = 2014 | term_end1 = | predecessor1 = ਸਿੱਖਾ ਚੌਧਰੀ | successor1 = | term_start2 = 2001 | term_end2 = 2006 | constituency2 = ਬੋਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ<ref name=":0">{{Cite web |title=১৬'তে অলক্ষে সোমেন-সুদীপ লড়াই, ২১-এ গড় বাঁচাতে পারবেন নয়না? |url=https://bangla.aajtak.in/elections/west-bengal-assembly-elections/story/tmc-chowrangi-candidate-nayna-bandyopadhyay-political-graph-275183-2021-04-26 |access-date=2023-05-09 |website=Aaj Tak বাংলা |language=bn}}</ref> | predecessor2 = ਅਜੀਤ ਪਾਂਡੇ | successor2 = ਸੁਦੀਪ ਬੰਦੋਪਾਧਿਆਏ | party = [[ਤ੍ਰਿਣਮੂਲ ਕਾਂਗਰਸ]] (2001–ਵਰਤਮਾਨ)<ref>{{Cite web |last=সংবাদদাতা |first=নিজস্ব |title=বিধানসভায় একাই লড়ে যাবেন, বোঝালেন শমীক |url=https://www.anandabazar.com/west-bengal/ব-ধ-নসভ-য়-এক-ই-লড়-য-ব-ন-ব-ঝ-ল-ন-শম-ক-1.73217 |access-date=2023-05-09 |website=www.anandabazar.com |language=bn}}</ref> }} }} '''ਨਯਨਾ ਬੰਦੋਪਾਧਿਆਏ''' ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਅਤੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ ਜੋ ਬੰਗਾਲੀ ਸਿਨੇਮਾ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/calcutta-times/tapas-marries-nayana-in-tele-serial/articleshow/1285481.cms?from=mdr|title=Tapas marries Nayana in tele-serial|date=2002-02-17|work=The Times of India|access-date=2023-05-09|issn=0971-8257}}</ref><ref>{{Cite web |last=সংবাদদাতা |first=নিজস্ব |title=ভয় পাচ্ছি না, স্ত্রীকে জানালেন সুদীপ |url=https://www.anandabazar.com/west-bengal/not-in-fear-sudip-bandyopadhyay-assures-nayana-1.544899 |access-date=2023-05-09 |website=www.anandabazar.com |language=bn}}</ref> ਉਹ 2014 ਤੋਂ [[ਤ੍ਰਿਣਮੂਲ ਕਾਂਗਰਸ]] ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਜੋਂ ਚੌਰੰਗੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਦੀ ਵਿਧਾਇਕ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Kolkata uttar (West Bengal) Lok Sabha Election Results 2019: Winner, Runner-Up, Live Counting on Election Commission of India ECI at eciresults.nic.in |url=https://indianexpress.com/elections/kolkata-uttar-lok-sabha-election-results/ |access-date=2023-05-09 |website=The Indian Express |language=en}}</ref> ਉਹ 2001 ਤੋਂ 2006 ਤੱਕ ਬੌਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਦੀ, ਉਸੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਜੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਦਸਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਉਸ ਨੇ ਤਰੁਣ ਮਜੂਮਦਾਰ ਦੀ ਪਥਭੋਲਾ (1986) ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਸੇਨਜੀਤ ਚੈਟਰਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref name=":1">{{Cite web |last=সংবাদদাতা |first=নিজস্ব |title=Tarun Majumdar Death: অঝোরে কাঁদছেন সন্ধ্যা রায়, হাহাকার, কত দিন ওঁর মুখটা দেখতে পাইনি |url=https://www.anandabazar.com/entertainment/sandhya-roy-shares-her-memories-with-her-husband-late-director-tarun-majumdar-dgtl/cid/1354477 |access-date=2023-05-09 |website=www.anandabazar.com |language=bn}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/kolkata/actors-have-to-show-political-wisdom-say-celebs/articleshow/4302460.cms?frmapp=yes&from=mdr|title=Actors have to show political wisdom, say celebs|date=2009-03-23|work=The Times of India|access-date=2023-05-09|issn=0971-8257}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਬੰਗਾਲੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੁਰੇਰ ਅਕਾਸ਼ੇ (1988), ਆਮੇਰ ਤੂਮੀ (1989), ''ਤੁਫਾਨ'' (1989) ''ਅਨੁਰਾਗ'' (1990), ਬਲਿਦਾਨ (1990) ''ਪਤੀ ਪਰਮ ਗੁਰੂ'' (1991), ''ਸ਼ੈਤਾਨ'' (1992), ''ਘਰ ਸੰਸਾਰ'' (1993) ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਉਹ ਅਨੂਪ ਸੇਨਗੁਪਤਾ ਦੀ ਵਪਾਰਕ ਹਿੱਟ ਸਿੰਥਿਰ ਸਿੰਦੂਰ (1996) ਵਿੱਚ ਸੀਤਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਵਿਆਪਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |year=2020 |title=তারকা তৈরীর কান্ডারী |url=https://reader.magzter.com/reader/cdm5hzfuncl191o36hu8c441987714464055/419877#page/10 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201011220515/https://reader.magzter.com/reader/cdm5hzfuncl191o36hu8c441987714464055/419877#page/10 |archive-date=11 October 2020 |access-date=9 May 2023 |website=reader.magzter.com |publisher=Anandalok |language=Bn}}</ref> ਸਿੰਥਿਰ ਸਿੰਦੂਰ ਸਮੇਤ ਉਸ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਤਪਸ ਪਾਲ ਦੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦਾ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕਰੀਅਰ ਉਦੋਂ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ 2016 ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਮੇਨ ਮਿੱਤਰਾ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ।<ref>{{Cite web |last=Das |first=Mainak |date=2021-03-18 |title=কলকাতায় প্রার্থী নির্বাচনে ভারসাম্যে জোর বিজেপির, চৌরঙ্গীতে অস্বস্তিতে দল |url=https://bangla.hindustantimes.com/elections/west-bengal-assembly-election-2021/kolkata-bjp-list-mix-of-bengali-and-non-bengali-faces-31616070803636.html |access-date=2023-05-09 |website=Hindustantimes Bangla |language=bn}}</ref> == ਅਦਾਕਾਰੀ ਕਰੀਅਰ == ਬੰਦੋਪਾਧਿਆਏ ਨੇ ਤਰੁਣ ਮਜੂਮਦਾਰ ਦੀ ਪਥਭੋਲਾ (1986) ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਸੇਨਜੀਤ ਚੈਟਰਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਦਸਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=স্মৃতির সরণিতে তরুণ মজুমদার |url=https://bartamanpatrika.com/detailNews.php?cID=42&nID=386804&nPID=20220813 |access-date=2023-05-09 |website=bartamanpatrika.com |archive-date=2023-05-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230509123502/https://bartamanpatrika.com/detailNews.php?cID=42&nID=386804&nPID=20220813 |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |last=প্রতিবেদন |first=নিজস্ব |title=Bengal Polls: ৩ কোটির বেশি সম্পত্তি, তিন জায়গায় জমি, বহুমূল্য গাড়ি... হলফনামায় জানালেন নয়না |url=https://www.anandabazar.com/elections/west-bengal-assembly-election/wb-election-tmc-candidate-nayna-bandyopadhyay-owns-property-worth-crore-dgtl-photogallery/cid/1278275 |access-date=2023-06-20 |website=www.anandabazar.com |language=bn}}</ref> ਉਸ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਹਰਨਾਥ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ।<ref>{{Cite web |last=Chakraborty |first=Haranath |date=2022-03-24 |title=বাংলা ছবির ইতিহাসের গুরুত্বপূর্ণ অধ্যায়ে থেকে যাবে হাসিখুশি মিঠুর নাম |url=https://bangla.hindustantimes.com/entertainment/haranath-chakraborty-remembering-bengali-actor-abhishek-chatterjee-after-his-death-31648097544211.html |access-date=2024-12-30 |website=Hindustantimes Bangla |language=bn}}</ref> ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਬੀਰੇਸ਼ ਚੈਟਰਜੀ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਡਰਾਮਾ ਫਿਲਮ ਸੁਰੇਰ ਅਕਾਸ਼ੇ (1988) ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਤਪਸ ਪਾਲ ਅਤੇ [[ਦੇਬਾਸ਼੍ਰੀ ਰਾਏ|ਦੇਬਸ਼੍ਰੀ ਰਾਏ]] ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਪੌਲ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਦੀ ਭੈਣ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।<ref>{{Cite web |title=সুরের আকাশে (১৯৮৮) |url=https://banglacinema100.com/movie-details/TjNkMFdXUmlXakZEWkVvdmJtUlBaRkJPYXk4clFUMDk= |access-date=2024-12-16 |website=banglacinema100.com}}</ref> ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਬਾਕਸ ਆਫਿਸ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਵਿੱਤੀ ਕਮਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਫ਼ਿਲਮ ਬਣ ਗਈ।<ref>{{Cite web |last=ডেস্ক |first=বিনোদন |date=2024-02-18 |title=তাপস পাল: শেষটা ভালো হয়নি নায়কের |url=https://www.prothomalo.com/entertainment/tollywood/u2nv59tu8z |access-date=2024-12-16 |website=Prothomalo |language=bn}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਬੀਰੇਸ਼ ਚੈਟਰਜੀ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਮਲਟੀ ਸਟਾਰਰ ਫ਼ਿਲਮ ''ਤੁਫਾਨ'' (1989) ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |date=2022-02-06 |title='যত বার দেখি মা গো তোমায় আমি', লতার সেই অপাপবিদ্ধ মায়ের গানে আজও সমৃদ্ধ বাংলা {{!}} The wall |url=https://www.thewall.in/entertainment/lata-mangeshkar-iconic-mother-song-in-bengali/ |access-date=2023-05-09 |language=en-US}}</ref> ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਤਪਸ ਪਾਲ, ਚਿਰੰਜੀਤ ਅਤੇ ਅਭਿਸ਼ੇਕ ਚੈਟਰਜੀ ਨੇ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। 1996 ਵਿੱਚ ਬੈਨਰਜੀ ਨੇ ਅਨੂਪ ਸੇਨਗੁਪਤਾ ਦੀ ਡਰਾਮਾ ਫ਼ਿਲਮ ਸਿੰਥਿਰ ਸਿੰਦੂਰ ਵਿੱਚ ਤਪਸ ਪਾਲ ਦੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਰਾਜਾ ਸੇਨ ਦੀ ਦੇਸ਼ (2002) ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ।<ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/kolkata/desh-director-still-being-threatened/articleshow/5003097.cms?from=mdr|title=Desh director still being threatened|date=2002-03-27|work=The Times of India|access-date=2023-05-09|issn=0971-8257}}</ref> ਇਸ ਵਿੱਚ [[ਜਯਾ ਭਾਦੁਰੀ ਬੱਚਨ|ਜਯਾ ਬੱਚਨ]] ਅਤੇ ਸਬਿਆਸਾਚੀ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਵੀ ਹਨ। == ਸਿਆਸੀ ਕਰੀਅਰ == ਉਹ 2001 ਤੋਂ 2006 ਤੱਕ ਬੌਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ, ਉਸੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਜੋਂ, ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/trinamool-congress-announces-candidates-for-assembly-by-polls/articleshow/40342146.cms?from=mdr|title=Trinamool Congress announces candidates for Assembly by-polls|date=2014-08-17|work=The Economic Times|access-date=2023-05-09|issn=0013-0389}}</ref> 2004 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੂੰ ਮੁਅੱਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੇ [[ਮਮਤਾ ਬੈਨਰਜੀ]] ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=চৌরঙ্গিতে প্রার্থী নয়না, বসিরহাটে দীপেন্দু |url=https://eisamay.com/west-bengal-news/kolkata-news/tmc-pitches-naina-das-and-dipendu-biswas-as-candidates-in-by-elections/articleshow/40351048.cms |access-date=2023-05-09 |website=Eisamay |language=bn}}</ref> ਉਸਨੇ 2016 ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਸੋਮੇਨ ਮਿੱਤਰਾ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ।<ref>{{Cite web |date=2021-03-12 |title=West Bengal Assembly election 2021, Chowrangee profile: Nayna Bandyopadhyay won seat for TMC in 2016 |url=https://www.firstpost.com/politics/west-bengal-assembly-election-2021-chowrangee-profile-nayna-bandyopadhyay-won-seat-for-tmc-in-2016-9262831.html |access-date=2023-05-09 |website=Firstpost |language=en}}</ref> ਅਪ੍ਰੈਲ 2023 ਵਿੱਚ, ਬੰਦੋਪਾਧਿਆਏ ਨੂੰ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਮਮਤਾ ਬੈਨਰਜੀ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਉਸ ਨੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਪੈਰ ਛੂਹਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।<ref>{{Cite web |date=2023-04-24 |title=নয়নাকে লেখা মমতার চিঠির কপি হোর্ডিংয়ে ঝুলছিল, টেনে খোলাল তৃণমূল {{!}} Mamata Banerjees Letter Was Hoarded By Nayana Banerjee, Taken Down On Party Order |url=https://www.thewall.in/news/mamata-banerjees-letter-was-hoarded-by-nayana-banerjee-taken-down-on-party-order/ |access-date=2023-05-09 |language=en-US}}</ref> ਸਾਬਕਾ ਫਿਰ ਰੋਣ ਲੱਗ ਪਿਆ <ref>{{Cite web |date=2023-04-17 |title=Nayna Bandyopadhyay: ইফতার পার্টিতে হঠাৎ কান্নায় ভেঙে পড়েছিলেন বিধায়ক, কেন? {{!}} Zee 24 Ghanta {{!}} 24 Ghanta, Zee News |url=https://zeenews.india.com/bengali/videos/the-mla-suddenly-burst-into-tears-at-the-iftar-party-why_467604.html |access-date=2023-05-09 |website=Zee24Ghanta.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023-04-13 |title=Nayana Banerjee: পুরসভার ইফতার অনুষ্ঠানে চোখে জল নয়না বন্দ্যোপাধ্যায়ের |url=https://bengali.abplive.com/videos/district/naina-banerjee-s-in-tears-in-iftar-function-970311 |access-date=2023-05-09 |website=bengali.abplive.com |language=bn}}</ref> ਇਹ ਅਫਵਾਹ ਸੀ ਕਿ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਤਸੱਲੀਬਖਸ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=মমতার ‘বকুনি’ খেয়ে মঞ্চেই কেঁদে ফেললেন বিধায়ক নয়না |url=https://bartamanpatrika.com/home?cid=13&id=449114 |access-date=2023-05-09 |website=bartamanpatrika.com |language=en}}</ref> ਬੰਦੋਪਾਧਿਆਏ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਇੱਕ ਪੱਤਰ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਫੇਸਬੁੱਕ ਪੇਜ ਉੱਤੇ ਅਪਲੋਡ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |title=চিঠি দিয়ে 'বকাবকি'-র কথা অস্বীকার মমতার! 'মারতেও পারেন...', বললেন নয়না |url=https://eisamay.com/west-bengal-news/kolkata-news/nayna-bandyopadhyay-dismiss-the-rumor-of-mamata-banerjee-scolding-her-in-kmc-iftar-party/articleshow/99469842.cms |access-date=2023-05-09 |website=Eisamay |language=bn}}</ref><ref>{{Cite web |last=সংবাদদাতা |first=নিজস্ব |title=‘তোকে ভর্ৎসনা করিনি’, নয়নাকে বেনজির চিঠি মুখ্যমন্ত্রী মমতার |url=https://www.anandabazar.com/west-bengal/chief-minister-mamata-banerjee-wrote-a-letter-to-nayna-bandyopadhyay-dgtl/cid/1422237 |access-date=2023-05-09 |website=www.anandabazar.com |language=bn}}</ref> ਫਿਰ ਇਸ ਪੱਤਰ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੋਰਡਿੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ ਗਿਆ। {| class="wikitable" !ਸਾਲ. !ਸਿਰਲੇਖ !ਭੂਮਿਕਾ !ਚੈਨਲ !ਨੋਟ !ਹਵਾਲਾ |- |1989 |''ਚੌਧਰੀ ਫਾਰਮਾਸਿਊਟੀਕਲਜ਼'' | | | | |- | |''ਏਕ ਸ਼ੁਨਿਓ ਏਕ'' | | | | |- | rowspan="2" |2004 |''ਅਲੋਕਿਤੋ ਏਕ ਇੰਦੂ'' | | | |<ref>{{Cite web |title=- KEY characters |url=https://www.telegraphindia.com/west-bengal/key-characters/cid/1263473 |access-date=2023-05-09 |website=www.telegraphindia.com |language=en}}</ref> |- |''ਸ਼ਾਨਈ'' | | | |<ref>{{Cite web |title=- DEVI AND DYNASTY |url=https://www.telegraphindia.com/west-bengal/devi-and-dynasty/cid/1267891 |access-date=2023-05-09 |website=www.telegraphindia.com |language=en}}</ref> |} == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀਆਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1968]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬੰਗਾਲੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] tiwtggfzcb8q7hryeef0g3wsb4412vp 3 199167 812362 2025-07-02T14:56:56Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 812362 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=DrJaswinderSingh245}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 14:56, 2 ਜੁਲਾਈ 2025 (UTC) q8nijeg1tvx9zo61o7l8pftrjbxck7h 3 199168 812364 2025-07-02T15:51:08Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 812364 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Kanishk singh thakur}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 15:51, 2 ਜੁਲਾਈ 2025 (UTC) jbzo1w30fee4qfkkv60ycoumobqi97t 3 199169 812366 2025-07-02T18:36:13Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 812366 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=History7547}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 18:36, 2 ਜੁਲਾਈ 2025 (UTC) 88eep2viicvoqdclj5uv3v50prqdsut 3 199170 812369 2025-07-02T20:46:20Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 812369 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=TeoTaoTae}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 20:46, 2 ਜੁਲਾਈ 2025 (UTC) kqz322qbayyc4b6sgcgquhvsce2y8bh 3 199171 812371 2025-07-02T23:48:38Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 812371 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Rkassel}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 23:48, 2 ਜੁਲਾਈ 2025 (UTC) kpdnczhe4x1whkct4extt8khom5yqlu 3 199172 812384 2025-07-03T05:05:11Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 812384 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Gursimran jaggi}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 05:05, 3 ਜੁਲਾਈ 2025 (UTC) 7eb1b0an9yc8exckgl6stt8rz3wikno 3 199173 812388 2025-07-03T07:06:49Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 812388 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Johansam45}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 07:06, 3 ਜੁਲਾਈ 2025 (UTC) 1pblu5pm2b631oxf1845yds29ceaohe 0 199174 812389 2025-07-03T07:49:26Z Nitesh Gill 8973 "[[:en:Special:Redirect/revision/1296478594|Bhawna Bohra]]" ਸਫ਼ੇ ਦਾ ਤਰਜਮਾ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ 812389 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = Bhawna Bohra | image = | caption = | birth_date = {{Birth date and age|1982|08|24|df=y}} | birth_place = Ranveerpur, [[Kawardha district]], [[Chhattisgarh]], [[India]] | birth_name = | residence = | party = {{flagicon image|BJP flag.svg}} [[Bharatiya Janata Party]] | occupation = Business, Agriculture | nationality = [[India]]n | spouse = Manish Bohra | children = 2 | education = | website = | footnotes = | date = | year = | source = | office = Member of [[Chhattisgarh Legislative Assembly]] | term_start = 3 December 2023 | term_end = | predecessor = Mamta Chandrakar | successor = | constituency = [[Pandariya (Vidhan Sabha constituency)|Pandariya]] }} '''ਭਾਵਨਾ ਬੋਹਰਾ''' (ਜਨਮ 24 ਅਗਸਤ 1982) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ। ਉਹ [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। ਉਹ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਪੰਡਾਰੀਆ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=2023-12-03 |title=Pandariya Assembly Election Results 2023 highlights: BJP's Bhawna Bohra wins Pandariya with 120847 votes |url=https://www.indiatoday.in/elections/chhattisgarh/pandariya-assembly-result-26071 |access-date=2024-07-03 |website=India Today |language=en}}</ref><ref> {{Cite web |date=2023-12-04 |title=Chhattisgarh Election Result: BJP की सबसे अमीर विधायक भावना बोहरा ने जीतने पर कही बड़ी बात |url=https://mpcg.ndtv.in/videos/chhattisgarh-election-result-bjp-s-richest-mla-bhavana-bohra-said-a-big-thing-on-winning-743351 |access-date=2024-07-03 |website=NDTV MPCG |language=hi}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023-10-18 |title=BJP MLA Bhavna Bohra Biography in Hindi |url=https://npg.news/amp/politics/bjp-mla-bhavna-bohra-biography-in-hindi-bjp-vidhayak-bhavna-bohra-ka-jivan-parichay-1251221 |access-date=2024-07-03 |website=npg |language=hi}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1982]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਕਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] ogvey1zy1c2a2tmsc54b3yy12m02woo 812390 812389 2025-07-03T07:53:30Z Nitesh Gill 8973 812390 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = ਭਾਵਨਾ ਬੋਹਰਾ | image = | caption = | birth_date = {{Birth date and age|1982|08|24|df=y}} | birth_place = ਰਣਵੀਰਪੁਰ, [[ਕਾਵਾਰਧਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]], [[ਛਤੀਸਗੜ੍ਹ]], [[ਭਾਰਤ]] | birth_name = | residence = | party = {{flagicon image|BJP flag.svg}} [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] | occupation = ਬਿਜ਼ਨੈਸ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ | nationality = [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤੀ]] | spouse = ਮਨੀਸ਼ ਬੋਹਰਾ | children = 2 | education = | website = | footnotes = | date = | year = | source = | office = Member of [[Chhattisgarh Legislative Assembly]] | term_start = 3 ਦਸੰਬਰ 2023 | term_end = | predecessor = ਮਮਤਾ ਚੰਦਰਾਕਾਰ | successor = | constituency = [[ਪੰਡਰਿਆ (ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ)|ਪੰਡਰਿਆ]] }} '''ਭਾਵਨਾ ਬੋਹਰਾ''' (ਜਨਮ 24 ਅਗਸਤ 1982) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ। ਉਹ [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। ਉਹ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਪੰਡਾਰੀਆ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=2023-12-03 |title=Pandariya Assembly Election Results 2023 highlights: BJP's Bhawna Bohra wins Pandariya with 120847 votes |url=https://www.indiatoday.in/elections/chhattisgarh/pandariya-assembly-result-26071 |access-date=2024-07-03 |website=India Today |language=en}}</ref><ref> {{Cite web |date=2023-12-04 |title=Chhattisgarh Election Result: BJP की सबसे अमीर विधायक भावना बोहरा ने जीतने पर कही बड़ी बात |url=https://mpcg.ndtv.in/videos/chhattisgarh-election-result-bjp-s-richest-mla-bhavana-bohra-said-a-big-thing-on-winning-743351 |access-date=2024-07-03 |website=NDTV MPCG |language=hi}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023-10-18 |title=BJP MLA Bhavna Bohra Biography in Hindi |url=https://npg.news/amp/politics/bjp-mla-bhavna-bohra-biography-in-hindi-bjp-vidhayak-bhavna-bohra-ka-jivan-parichay-1251221 |access-date=2024-07-03 |website=npg |language=hi}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1982]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਕਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] kysosr327o9u8cas63ft2jbpohp02eg 3 199175 812393 2025-07-03T09:57:25Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 812393 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Stigfinnare}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 09:57, 3 ਜੁਲਾਈ 2025 (UTC) pb5sdh350fnp7eqhbik4mp5nqzzl0r5 3 199176 812394 2025-07-03T10:28:45Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 812394 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Sk Alamin Sky}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 10:28, 3 ਜੁਲਾਈ 2025 (UTC) 6yawcerlkilj0v0vdywyi2qjjorjq8g 3 199177 812401 2025-07-03T10:56:14Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 812401 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=MarynaChala}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 10:56, 3 ਜੁਲਾਈ 2025 (UTC) is4fjpugqd2ja7tka7y8eajwdiitjhg