ਵਿਕੀਸਰੋਤ pawikisource https://pa.wikisource.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%96_%E0%A8%B8%E0%A8%AB%E0%A8%BC%E0%A8%BE MediaWiki 1.45.0-wmf.5 first-letter ਮੀਡੀਆ ਖ਼ਾਸ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਵਿਕੀਸਰੋਤ ਵਿਕੀਸਰੋਤ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਤਸਵੀਰ ਤਸਵੀਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਫਰਮਾ ਫਰਮਾ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਮਦਦ ਮਦਦ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਲੇਖਕ ਲੇਖਕ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਪੋਰਟਲ ਪੋਰਟਲ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਲਿਖਤ ਲਿਖਤ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਆਡੀਓਬੁਕ ਆਡੀਓਬੁਕ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਅਨੁਵਾਦ ਅਨੁਵਾਦ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਪੰਨਾ ਪੰਨਾ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਇੰਡੈਕਸ ਇੰਡੈਕਸ ਗੱਲ-ਬਾਤ TimedText TimedText talk ਮੌਡਿਊਲ ਮੌਡਿਊਲ ਗੱਲ-ਬਾਤ 8 1219 196131 183796 2025-06-17T05:25:29Z Krinkle 213 Maintenance: Remove inactive gadget definitions, missing "ResourceLoader", which are disabled since 2015. Remove old definitions to avoid untested enablement after RL becomes the default. [[phab:T298199]]. Ping @[[User:Satdeep Gill]]. Looks like this misspelled "ResourceLoader" and so was never enabled. See also [[Special:Gadgets]] 196131 wikitext text/x-wiki == editing-tools == * charinsert[ResourceLoader|default]|charinsert.js * charinsert-core[ResourceLoader|hidden|dependencies=jquery.textSelection,user,mediawiki.storage]|charinsert-core.js|charinsert-core.css * edittop[ResourceLoader|dependencies=mediawiki.util]|edittop.js * HotCat[ResourceLoader|rights=edit]|HotCat.js * Cat-a-lot[ResourceLoader|dependencies=mediawiki.util]|Cat-a-lot.js * popups[ResourceLoader|type=general]|popups.js|navpop.css * RegexMenuFramework[ResourceLoader|dependencies=mediawiki.util]|RegexMenuFramework.js * TemplatePreloader[ResourceLoader|actions=edit]|TemplatePreloader.js * wikEd[ResourceLoader]|wikEd.js * button-FI[ResourceLoader|dependencies=ext.wikiEditor|default]|button-FI.js * DotsSyntaxHighlighter[ResourceLoader|dependencies=jquery.client]|DotsSyntaxHighlighter.js * diacritici[ResourceLoader]|diacritici.js * button-center[ResourceLoader|dependencies=ext.wikiEditor|default]|button-center.js * autocomplete[ResourceLoader|dependencies=jquery.ui,jquery.textSelection]|autocomplete.js * button-center[ResourceLoader|dependencies=ext.wikiEditor|default]|button-center.js * button-right[ResourceLoader|dependencies=ext.wikiEditor|default]|button-right.js * button-poem[ResourceLoader|dependencies=ext.wikiEditor|default]|button-poem.js * button-cite[ResourceLoader|dependencies=ext.wikiEditor|default]|button-cite.js * button-rule[ResourceLoader|dependencies=ext.wikiEditor|default]|button-rule.js * TranscludedIn[ResourceLoader]|TranscludedIn.js * Cropimage[ResourceLoader|default|type=general]|Cropimage.js * CropTool[ResourceLoader|dependencies=mediawiki.Uri,mediawiki.util]|CropTool.js * QualityButton[ResourceLoader]|QualityButton.js * FloatingTemplates[ResourceLoader]|FloatingTemplates.js * contrast-reducer[ResourceLoader|type=styles|actions=edit]|contrast-reducer.css * robot[ResourceLoader]|robot.js == editing-tools-for-Page-namespace == * Easy_LST[ResourceLoader|default]|Easy_LST.js * NopInserter[ResourceLoader|dependencies=mediawiki.util]|NopInserter.js == editing-tools-for-Index-namespace == * Fill_Index[ResourceLoader|default]|Fill_Index.js * transclusion-check[ResourceLoader|default|dependencies=mediawiki.util,mediawiki.api|actions=view|namespaces=106]|transclusion-check.js|transclusion-check.css * mark-proofread[ResourceLoader|type=styles|namespaces=106|actions=view]|mark-proofread.css == interface == * Site[ResourceLoader|default|dependencies=mediawiki.util|peers=Site-styles]|SiteMessages.js|DisplayFooter.js|ToolbarFixes.js|Site-PreloadTestPages.js * Site-styles[hidden|type=styles]|Site.css|DisplayFooter.css * MobileSite[ResourceLoader|default|skins=minerva|namespaces=0,114]|MobileDownloadLink.js * MoreMenu-local[ResourceLoader|default|dependencies=mediawiki.api,mediawiki.util,user.options|peers=MoreMenu-local-pagestyles]|MoreMenu-local.js * MoreMenu-local-pagestyles[hidden]|MoreMenu-local-pagestyles.css * dynamicLayoutOverrides[ResourceLoader|default]|dynamicLayoutOverrides.js * BanglaDate[ResourceLoader]|BanglaDate.js * addsection-plus[ResourceLoader]|addsection-plus.js * altindex[ResourceLoader]|altindex.js * collapseElements[ResourceLoader]|collapseElements.js * collapsibleTables[ResourceLoader|default]|collapsibleTables.js * dynamicNavBars[ResourceLoader|default]|dynamicNavBars.js * PurgeTab[ResourceLoader|dependencies=mediawiki.util,mediawiki.api|default]|PurgeTab.js * userMessages[ResourceLoader]|UserMessages.js * UTCLiveClock[ResourceLoader]|UTCLiveClock.js * BugStatusUpdate[ResourceLoader]|BugStatusUpdate.js * IngrandisciCarattere[ResourceLoader|default]|IngrandisciCarattere.js * righteditlinks[ResourceLoader]|righteditlinks.css * invertColoumn[ResourceLoader]|invertColoumn.css * stockText[ResourceLoader|skin=vector, monobook|default|type=general]|stockText.js|stockText.css * PageNumbers[ResourceLoader|default]|PageNumbers.js * PageNumbers-core[ResourceLoader|hidden|dependencies=mediawiki.util,user,mediawiki.cookie]|PageNumbers-core.js|PageNumbers-core.css * ipt[ResourceLoader|default|type=general]|ipt.js * TogglePanel[ResourceLoader|default|dependencies=mediawiki.util,mediawiki.cookie]|TogglePanel.js * bookreader[ResourceLoader|default]|bookreader.js * SocialMedia[ResourceLoader|default|rights=edit,autoconfirmed]|SocialMedia.js * ShortUrl[ResourceLoader]|ShortUrl.css|ShortUrl.js == development == * WikidataInfo [ResourceLoader|dependencies=mediawiki.jqueryMsg] | WikidataInfo.js|WikidataInfo.css * RTRC[ResourceLoader]|RTRC.js * eis[ResourceLoader|dependency=mediawiki.util]|eis.js * pr_test_layout[ResourceLoader]|pr_test_layout.js|pr_test_layout.css == admin-tools == * CleanDeleteReasons[ResourceLoader|rights=delete|actions=delete]|CleanDeleteReasons.js * massdelete[ResourceLoader|rights=delete]|massdelete.js f0h9bgtuin3zbia1ty49cbk3wu2nyr0 250 6623 196099 195471 2025-06-16T22:48:13Z Taranpreet Goswami 2106 196099 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>{{Block center|<poem>ਬਲਾ ਮੀਆਂ। ਨਹੀਂ ਸੰਗਦੇ ਸੂਲੀਆਂ ਫਾਂਸੀਆਂ ਥੀਂ, ਕਾਜ਼ੀਰਾ ਦੇ ਝਗੜਸਾਂ ਜਾ ਮੀਆਂ। ਆਪ ਕੱਟਸਾਂ ਬਨੀ ਪਰ ਮੂਲ ਤੈਨੂੰ, ਤੱੜੀ ਲਗਨ ਨਾ ਦੇਵਸਾਂ ਵਾ ਮੀਆਂ ਆਈ ਮੁਕਬਲੇ ਦੀ ਜਾ ਮਰਾਂਗੀ ਮੈਂ, ਸ਼ਾਹਦ ਹਾਲ ਦਾ ਆਪ ਖੁਦਾ ਮੀਆਂ॥</poem>}} {{gap}}ਏਹ ਹੈ ਇਸ਼ਕ ਰਾਂਝਨ ਲਈ ਹੀਰ ਦੁਖ ਝਲਨ ਤਿਆਰ ਹੈ: {{Block center|<poem>ਹੀਰ ਆਖਦੀ ਰਾਂਝੇ ਦੇ ਨਾਮ ਉਤੋਂ, ਹਟ ਹਟ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਕਾਉਨੀ ਹਾਂ। ਇੱਕੋ ਦਿਲ ਆਹਾ ਸੋਈਓ ਲਿਆ ਰਾਂਝੇ, ਮਿੱਟੀ ਖੇੜਿਆਂ ਦੇ ਸਿਰ ਪਾਉਨੀ ਹਾਂ। ਮੀਆਂ ਹੋਰ ਤੇ ਬੰਦੀ ਨੂੰ ਯਾਦ ਨਹੀਂ, ਜਾਮਾ ਇਸ਼ਕ ਤੁਸਾਡੇ ਦਾ ਸੀਉਨੀ ਹਾਂ। ਮੇਰੇ ਮਰਨ ਤੇ ਜੇ ਰਜ਼ਾ ਤੇਰੀ, ਜ਼ੈਹਰ ਘੋਲ ਪਿਆਲੜਾ ਪੀਉਨੀ ਹਾਂ॥</poem>}} {{gap}}ਕਾਜ਼ੀ ਨੇ ਜਦ ਖੇੜਿਆਂ ਦੀ ਦੌਲਤ ਦਾ ਲਾਲਚ ਦਿੱਤਾ, ਤਾਂ ਇਸ਼ਕ ਮੱਤੀ ਹੀਰ ਆਖਦੀ ਹੈ: {{Block center|<poem>ਹੀਰ ਆਖਦੀ ਮੰਗ ਹਾਂ ਚਾਕ ਦੀ ਮੈਂ, ਦਿਲ ਗ਼ੈਰ ' ਤੇ ਮੂਲ ਨਾ ਲਿਆਉਂਨੀ ਹਾਂ। ਸੱਥਰ ਰਾਂਝੇ ਦਾ ਖੈਰ ਨੇਮਤਾਂ ਨੇ ਭਾ ਖੇੜਿਆਂ ਦੇ ਪਲੰਘ ਨੂੰ ਲਾਉਨੀ ਹਾਂ। ਵੰਗਾਂ ਪੈਨਸਾਂ ਚੂੜੇ ਦੀ ਥਾਉਂ ਮਾਏ, ਬਦਲੇ ਨੱਥ ਦੇ ਲੌਂਗ ਹੰਡਾਉਂਨੀ ਹਾਂ। ਧੰਨ ਭਾਗ ਮੇਰੇ ਜਿਦ੍ਹਾ ਕੌਂਤ ਰਾਂਝਾ ਮੁਕਬਲ ਯਾਰ ਦਾ ਨਾਉਂ ਧਿਆਉਂਨੀ ਹਾਂ।</poem>}} {{gap}}ਕਵੀ ਜੀ ਨੇ ਰੂਪ ਦੇ ਨਿਚਲੇ ਵਿੱਚ ਢੇਰ ਪੰਨੇ ਕਾਲੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਤੇ ਨਾਂ ਹੀ ਲੰਮੀਆਂ ਚੌੜੀਆਂ ਤਸ਼ਬੀਹਾਂ ਤੇ ਅਲੰਕਾਰ ਤੋਂ<noinclude>{{center|-੧੩੭-}}</noinclude> bjwlvmfbnjtfy36slyt6bn10nmi7axa 250 6624 196100 22980 2025-06-16T22:49:43Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196100 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਕੰਮ ਲੀਤਾ ਹੈ! ਇਕ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਕਥਾ, ਪ੍ਰੇਮ ਨਾਲ ਸੁਨਾਈ ਹੈ:ਅੱਖੀ ਨੈਨ ਤਾਰੇ ਮੁੱਖ ਚੰਦ ਜੇਹਾ, ਸੰਦਲ ਭਿੰਨੜੇ ਤੇ ਰੜੇ ਕੇਸ ਮੀਆਂ। ਘਰੀਂ ਜਾਲਨਾ ਬੈਠ ਕੇ ਫਕਰ ਫਾਕਾ, ਮੁਕਬਲ ਭੱਠ ਪਿਆ ਪਰਦੇਸ ਮੀਆਂ P ਕਵੀ ਦੇ ਲੇਖ ਤੋਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਤੋਂ ਰੀਤਾਂ ਜੋ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਸਮੇਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ ਖੂਬ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ।ਏਹ ਰੀਤਾਂ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀਆਂ ਅਰ ਅੱਜ ਤੀਕ ਚਲੀਆਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੰਞ ਦਾ ਆਉਣਾ ਦਸਦੇ ਹਨ:ਦਾ ਵਿਚ ਝੰਗ ਸਿਆਲਾਂ ਦੇ ਗੁਲ ਹੋਇਆ, ਵੇਖੋ ਹੀਰ ਸਿਆਲਾਂ ਦੀ ਜੰਞ ਆਈ। ਮਾਂਜੀ ਆਏ ਅੱਗੋਂ ਜੰਞ ਲੈਨ ਤਾਂਈ, ਵੰਜਵੇਂ ਆਦਰ ਭਟਾਈਆਂ ਝੂਮ ਨਾਈ। ਗਲੀ ਜਾਂਞੀਆਂ ਦੇ ਰੰਗਾ ਰੰਗ ਜੋੜੇ, ਤੁਰਕੀ ਤਾਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਨਹੀਂ ਅੰਤ ਕਾਈ। ਸ਼ੈਹਰ ਆ ਵੜੇ ਸੋਹਨੇ ਫੇਰ ਡਿੱਠੇ, ਮੁਕਬਲ ਆਖਦਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧਨ ਮਾਈ | ਜੰਞ ਆ ਵੜੀ ਕੁੜੀਆਂ ਲੈਨ ਗਈਆਂ, ਅੱਗੋਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਹੀਰ ਦੀਆਂ ਜੰਞ ਤਾਈਂ ਸੈਦੇ ਖੇੜੇ ਨੂੰ ਕੁੜੀਆਂ ਨੇ ਘੇਰ ਲੇਆ, ਜਿਉਂ ਪ੍ਰਵਾਰ ਆ ਪੈਂਦੇ ਚੰਨ ਭਾਈਂ। ਵਾਜੇ:-ਵੱਜਨ ਤੂਤੀਆਂ ਤੇ ਤੁਰੀਆਂ ਭਰਨ ਸੁਚਾਂ, ਜੰਞ ਵੇਖਨੇ ਨੂੰ ਜਗ ਆਉਂਦਾਏ। ਨੱਚਨ ਸੈਂਕੜੇ ਤਾਇਫੇ ਗੋਲਿਆਂ ਦੇ, ਚੰਨ ਵੇਖ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਮਾਉਂਦਾ ਏ। ਸੱਦ ਡੂਮਨੀ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕਰ ਦੇ ਮਲਕੀ, ਕੈਂਹਦੀ ਖੇੜੇ ਨੂੰ ਸੱਦ ਲਿਆ ਖਾਂ ਨੀ।ਮੌਲੀ ਨਾਲ ਜਾ ਕੱਛ ਤੂੰ ਗੱਭਰੂ ਨੂੰ, ਹੋਰ ਸ਼ਗਨ ਗੂਨ ਮਨਾ ਖਾਂ ਨੀ॥ ਛੱਲਾ ਮੁੰਦਰੀ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਕਵੀ ਨੇ ਖੂਬ ਖਿੱਚਿਆ। ਏਸ ਰਸਮ -੧੩੮-<noinclude></noinclude> 5uwwq0xw3j3uebqipeklb7hq31r421u 196103 196100 2025-06-16T23:00:48Z Taranpreet Goswami 2106 196103 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਕੰਮ ਲੀਤਾ ਹੈ। ਇਕ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਕਥਾ, ਪ੍ਰੇਮ ਨਾਲ ਸੁਨਾਈ ਹੈ: {{Block center|<poem>ਅੱਖੀ ਨੈਨ ਤਾਰੇ ਮੁੱਖ ਚੰਦ ਜੇਹਾ, ਸੰਦਲ ਭਿੰਨੜੇ ਤੇ ਰੜੇ ਕੇਸ ਮੀਆਂ। ਘਰੀਂ ਜਾਲਨਾ ਬੈਠ ਕੇ ਫਕਰ ਫਾਕਾ, ਮੁਕਬਲ ਭੱਠ ਪਿਆ ਪਰਦੇਸ ਮੀਆਂ।</poem>}} {{gap}}ਕਵੀ ਦੇ ਲੇਖ ਤੋਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਤੋਂ ਰੀਤਾਂ ਜੋ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਸਮੇਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ ਖੂਬ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ।ਏਹ ਰੀਤਾਂ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀਆਂ ਅਰ ਅੱਜ ਤੀਕ ਚਲੀਆਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੰਞ ਦਾ ਆਉਣਾ ਦਸਦੇ ਹਨ: {{Block center|<poem>ਵਿਚ ਝੰਗ ਸਿਆਲਾਂ ਦੇ ਗੁਲ ਹੋਇਆ, ਵੇਖੋ ਹੀਰ ਸਿਆਲਾਂ ਦੀ ਜੰਞ ਆਈ। ਮਾਂਜੀ ਆਏ ਅੱਗੋਂ ਜੰਞ ਲੈਨ ਤਾਂਈ, ਵੰਜਵੇਂ ਆਦਰ ਭਟਾਈਆਂ ਝੂਮ ਨਾਈ। ਗਲੀ ਜਾਂਞੀਆਂ ਦੇ ਰੰਗਾ ਰੰਗ ਜੋੜੇ, ਤੁਰਕੀ ਤਾਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਨਹੀਂ ਅੰਤ ਕਾਈ। ਸ਼ੈਹਰ ਆ ਵੜੇ ਸੋਹਨੇ ਫੇਰ ਡਿੱਠੇ, ਮੁਕਬਲ ਆਖਦਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧਨ ਮਾਈ | ਜੰਞ ਆ ਵੜੀ ਕੁੜੀਆਂ ਲੈਨ ਗਈਆਂ, ਅੱਗੋਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਹੀਰ ਦੀਆਂ ਜੰਞ ਤਾਈਂ ਸੈਦੇ ਖੇੜੇ ਨੂੰ ਕੁੜੀਆਂ ਨੇ ਘੇਰ ਲੇਆ, ਜਿਉਂ ਪ੍ਰਵਾਰ ਆ ਪੈਂਦੇ ਚੰਨ ਭਾਈਂ।</poem>}} ਵਾਜੇ:-{{Block center|<poem>ਵੱਜਨ ਤੂਤੀਆਂ ਤੇ ਤੁਰੀਆਂ ਭਰਨ ਸੁਚਾਂ, ਜੰਞ ਵੇਖਨੇ ਨੂੰ ਜਗ ਆਉਂਦਾਏ। ਨੱਚਨ ਸੈਂਕੜੇ ਤਾਇਫੇ ਗੋਲਿਆਂ ਦੇ, ਚੰਨ ਵੇਖ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਮਾਉਂਦਾ ਏ। ਸੱਦ ਡੂਮਨੀ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕਰ ਦੇ ਮਲਕੀ, ਕੈਂਹਦੀ ਖੇੜੇ ਨੂੰ ਸੱਦ ਲਿਆ ਖਾਂ ਨੀ।ਮੌਲੀ ਨਾਲ ਜਾ ਕੱਛ ਤੂੰ ਗੱਭਰੂ ਨੂੰ, ਹੋਰ ਸ਼ਗਨ ਗੂਨ ਮਨਾ ਖਾਂ ਨੀ॥</poem>}} {{gap}}ਛੱਲਾ ਮੁੰਦਰੀ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਕਵੀ ਨੇ ਖੂਬ ਖਿੱਚਿਆ। ਏਸ ਰਸਮ<noinclude>{{center|-੧੩੮-}}</noinclude> nya5apgclnmn1defp3ledwp9kbd2r9z 250 6625 196104 195472 2025-06-16T23:03:05Z Taranpreet Goswami 2106 196104 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਦਾ ਪੂਰਾ ਵੇਰਵਾ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। {{Block center|<poem>ਇਕਦਰ ਹੀਰ ਬੈਠੀ ਇਕਦਰ ਹੋਇਆ ਮੈਦਾ, ਇਕਦਰ ਨੈਨ ਨੇ ਪਾਇਆ ਆਨ ਘੇਰਾ। ਨਾਲੇ ਹੱਸਦੀਆਂ ਤੇ ਨਾਲੇ ਖੇਡਦੀਆਂ ਨੇ, ਆ ਹੋ ਅਕੱਠੀਆਂ ਕਰਨ ਝੇੜਾ। ਪਈਆਂ ਝਾਕਦੀਆਂ.....ਵਾਂਗ ਸੱਭ, ਛੱਲਾ ਲਿਆਉਂਦਾ ਪੈਹਲੇ ਬੰ ਹੱਥ ਥੋੜਾ। ਮੁਕਬਲ ਆਉਂਦਾ ਛੱਲਾ ਹਥ ਹੀਰ ਦੇ ਜੀਓ, ਪਸ਼ੇਮਾਨ ਤੇ ਖਾਰ ਹੈ ਹੋਇਆ ਖੇੜਾ॥</poem>}} {{gap}}ਸਿਰ ਧੁਵਾਨਾਂ, ਵੱਟਨਾ ਮੁਲਨਾ ਆਦਿ ਰਸਮਾਂ ਦਾ ਵਿਰਤਾਂਤ ਵੀ ਚੰਗਾ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। {{Block center|<poem>ਸਿਰ ਗੁੰਦ ਕੇ ਮੌਲੜੀ ਪਾਂਵਦੇ ਨੇ, ਜ਼ੁਲਫਾਂ ਲਟਕ ਰਹੀਆਂ ਪੰਚ ਪਾਏ ਕੇ ਜੀ। ਧੜੀ ਲਾਇਕੇ ਖੂਬ ਸੰਗਾਰੀਓਨੇ, ਕੁੜੀਆਂ,ਗੁੰਦੀਆਂ ਮੇਡੀਆਂ ਆਇਕੇ ਜੀ। ਹੁਸਨ ਹੀਰ ਦਾ ਵੱਖ ਸਲਾਹਿਓ ਨੇ, ਸੂਰਜ ਚੰਦ ਭੀ ਰਹੇ ਰਿਝਾਇ ਕੇ ਜੀ। ਇਸ਼ਕ ਰਾਂਝੇ ਦਾ ਮੁਕਬਲਾ ਫੂਕ ਗਿਆ, ਚੋਲੀ ਹੀਰ ਦੀ ਭਾ ਲਗਾਇਕੇ ਜੀ।</poem>}} {{gap}}ਹੋਰ ਚੇਨਵੇਂ ਬੈਂਤ ਕਵੀ ਜੀ ਦੇ ਕਿੱਸੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖਦੇ ਹਾਂ: {{Block center|<poem>ਫੇਰ ਆਖਿਆ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਭਾਬੀਆਂ ਨੇ, ਜਾਦੂ ਪਾਏ ਕੇ ਜੀਉ ਵਲਾਇਆਈ। ਸੀਨੇ ਵਿਚ ਤੂਫਾਨ ਤੰਦੂਰ ਤਪੇ, ਕੇਹਾ ਬਿਰੋ ਅਲੰਬੜਾ ਲਾਇਆਈ। ਤੇਰੇ ਬਾਝ ਅਰਾਮ ਨਾ ਮੂਲ ਆਵੇ, ਕੇਹਾ ਘੋਲ ਤਾਵੀਜ਼ ਪਲਾਇਆਈ। ਮੁਕਬਲ ਮੱਛ ਕਦੀਮ ਦਾ ਯਾਰ ਰੁੱਠਾ, ਆਸਾਂ ਮਿੱਨਤਾਂ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਈ॥</poem>}} ਵਾਂਝਾ ਹੀਰ ਨੂੰ ਦੇ ਜਵਾਬ ਟੁਰਿਆ, ਹੀਰ ਪੱਲਿਓਂ ਪਕੜ<noinclude>{{center|-੧੩੯-}}</noinclude> ktaox8jzu10uaizapwxdx6390elg08h 250 6626 196105 195473 2025-06-16T23:05:02Z Taranpreet Goswami 2106 196105 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>{{Block center|<poem>ਖਲਾਂਵਦੀ ਹੈ। ਤਸਬੀ ਆਸ਼ਕਾਂ ਦੀ, ਮੋਤੀ ਹੰਝੂਵਾਂ ਦੇ, ਧਾਰੇ ਆਹੀਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵਦੀ ਹੈ। ਕਰੇ ਕੀਰਨੇ ਦਰਦ ਫਿਰਾਕ ਵਾਲੇ ਉਭੇ ਸਾਹ ਲੈਂਦੀ ਜ਼ਾਰ ਰੋਂਵਦੀ ਹੈ। ਮੁਕਬਲ ਵਸ ਅਜੋਕੜੀ ਰਾਤ ਐਥੇ, ਮਿਨਤਦਾਰ ਗਰੀਬਨੀ ਨਿਓਂ ਦੀ ਹੈ॥</poem>}} {{gap}}ਰੰਨਾਂ ਦੀ ਹਾਨੀ ਤੇ ਖਵਰੇ ਕਿਉਂ ਪੁਰਾਨੇ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਲੱਕ ਬਧਾ ਹੈ, ਹਰ ਕਿੱਸੇ ਹਰ ਕਹਾਨੀ ਵਿਚ ਏਹਨਾਂ ਦੇ ਮਕਰ ਫਰੇਬ ਦਾ ਚਰਚਾ ਹੈ॥ {{Block center|<poem>ਰਾਂਝਾ ਆਖਦਾ ਰੰਨਾਂ ਥੀਂ ਨਫਾ ਨਾਹੀਂ, ਰੰਨਾਂ ਨਾਲ ਨਾ ਦੋਸੜੀ ਲਾਈਏ ਜੀ। ਰੰਨਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਚਾ ਕਰਨ ਝੂਠਾ, ਵਾਰੇ ਰੰਨਾਂ ਦੇ ਮੂਲ ਨਾ ਜਾਈਏ ਜੀ। ਸੱਪ ਮਾਰਨੋ ਡੰਗ ਨਾ ਰਹੇ ਮੂਲੋਂ, ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਜੇ ਦੁੱਧ ਪਲਾਈਏ ਜੀ 1 ਮੁਕਬਲ ਕੂਚ ਕਰਕੇ ਏਸ ਪਿੰਡ ਵਿਚੋਂ ਹੁਨ ਤਖਤ ਹਜ਼ਾਰੇ ਨੂੰ ਜਾਈਏ ਜੀ॥</poem>}} {{Block center|<poem>ਰਾਂਝੇ ਵੰਝਲੀ ਵਾਹਕੇ ਮੱਝ ਕੂਕੀ, ਜੀਓ ਹੀਰ ਦਾ ਅਪਨੇ ਵੱਸ ਕੀਤਾ। ਬੂਰੀ ਮੱਝ ਦਾ ਚੋਇਕੇ ਦੁੱਧ ਮਿੱਠਾ ਰਾਂਝੇ ਬੈਠ ਕੇ ਹੀਰ ਦੇ ਨਾਲ ਪੀਤਾ। ਵਿਚ ਰਿਹਾ ਹਜਾਬ ਨਾ ਜ਼ਰਾਂ ਮੂਲੋਂ, ਬਿਰਹੋਂ ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਜੋੜਕੇ ਜੀਉ ਸੀਤਾ। ਸਾਲ ਅੰਤ ਖੁਦਾਇਦੇ ਮੁਕਬਲੇ ਨੂੰ, ਸੋਟਾ ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਰਾਂਝੇ ਨੇ ਹੱਥ ਲੀਡ"॥</poem>}} ਚੰਗੇ ਚੰਗੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਮੁਹਾਵਰੇ ਵਰਤੇ ਹਨ: {{Block center|<poem>ਸੁੰਞੀ ਖਲਕ ਪਈ ਭੱਸ ਉਡਾਂਵਦੀਏ। ਜੀ ਨਿਮੋ ਝਾਨ ਹੋਕੇ ਉੱਭੇ ਸਾਹ ਭਰਦਾ। ਪੈਰ ਟੁੰਬ ਜਗਾਉਂਨਾ। ਰਾਂਝਾ ਰੋਇਕੇ ਆਖਦਾ ਹੀਰ ਤਾਈਂ, ਮੇਰੇ ਅੱਲੜੇ ਘਾਓ</poem>}}<noinclude>-੧੪੦-</noinclude> dqfgb2kjugjc6hxoon1wabdwnvsdkd3 250 6627 196106 195474 2025-06-16T23:09:58Z Taranpreet Goswami 2106 196106 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>{{Block center|<poem>ਦੁਖਾ ਨਾਹੀਂ। ਪਿੰਡ ਪਿੰਡ ਫਿਰਾਂਵਦਾ ਲੇਖ ਮੈਨੂੰ, ਆਪ ਭਟਕਨੇ ਦੀ ਕੁਝ ਚਾਹ। ਕੋਈ ਆਖੇ ਤੇ ਸਿਰ ਦੇ ਜ਼ੋਰ ਰੋਹੜਾਂ, ਅਗੇ ਜਾਵਨੇ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਨਾਹੀਂ। ਮੌਲਾ ਜਾਨਦਾ ਹੈ ਖੇੜੇ ਮੁਕਬਲੇ ਨੂੰ; ਮਾਸ਼ੂਕ ਦੇ ਬਾਝ ਟਿਕਾ ਨਾਹੀਂ॥</poem>}} {{gap}}ਮੁਕਬਲ ਤੇ ਵਾਰਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੀਏ ਤਾਂ ਏਹ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੋਨੋਂ ਇਕੋ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹੇ ਹਨ। ਬੈਂਤ ਅਜੇਹੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਵਟਾ ਦੇਵੋ ਤਾਂ ਪਤਾਂ ਨਾ ਲਗੇ। ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਵਿਚ ਮੁਕਬਲ ਦੇ ਬੈਂਤ ਵਾਰਸ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਕਿੱਸੇ ਵਿਚ “ਮੁਕਾਲਿਮਾ’ ਦੂ ਬਦੂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਉਸ ਨੇ ਏਹਨਾਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ‘ਸ਼ੋਖੀ’ ਨਾਲ ਭਰ ਹਾਂ ਵਾਰਸ ਦੇ ਬੜਾ ਜ਼ੋਰ ਹੈ ਅਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਗੱਲ ਮੁਕਬਲ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ। ਏਹ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿ ਮੁਕਬਲ ਨੂੰ ਬਿਰਹਾਂ ਦੀ ਸਾਂਗ ਲੱਗੀ ਸੀ ਕਿ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਬੌਹ ਉਸ ਦੇ ਲੇਖਾਂ ਤੋਂ ਘੱਟ ਲਗਦਾ ਹੈ ਪਰ ਵਾਰਸ ਦਾ ਬਿਰਹਾਂ ਤੋਂ ਸੋਜ਼ ਉਸ ਦੀ ਹੀਰ ਵਿਚੋਂ ਫੁੱਟ ਫੁੱਟ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ॥ {{center|{{larger|'''ਸੱਯਦ ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ'''}}}} {{gap}}ਸੱਯਦ ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਲਿਟ੍ਰੇਚਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਵੀ ਹੈਨ, ਜੀਕਨ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਤੁਲਸੀ ਦਾਸ ਘਰ ਘਰ ਗਲੀ ੨ ਵਿਚ ਮਸ਼ਾਹਰ ਹੈ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਰਸ ਦੇ ਬੈਂਡ ਪਿੰਡ, ਸ਼ੈਹਰ, ਪੈਲੀ ਬਾਜ਼ਾਰ, ਜੱਟ ਕਰਾੜ ਸਭ ਸਵਾਦ ਲਾ ਲਾ ਕੇ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਤੇ ਕਿੱਸਾ ਹੀਰ ਰਾਂਝੇ ਦਾ, ਦੂਜੇ ਲਿਖਨ ਵਾਲੇ ਵਾਰਸ ਹੋਰੀ, ਸੋਨੇ ਤੇ ਸੁਹਾਗੇ ਦਾ ਕੰਮ ਹੋਇਆ। ਹੀਰ ਤੇ ਰਾਂਝੇ ਦੇ ਇਸ਼ਕ<noinclude>{{center|-੧੪੧-}}</noinclude> fozpi6x59wv4jm7zbsdw7l0jj0vk8tt 250 6628 196107 195475 2025-06-16T23:11:30Z Taranpreet Goswami 2106 196107 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਓਹ ਰੰਗ ਚੜ੍ਹਾਇਆ ਕਿ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਕੁਸ਼ਨ ਮੱਲ ਵਕਾਇਆ, ਜੀਕਨ ਬ੍ਰਿਜ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਦੇਵਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਹੈ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਰਾਂਝਾ ਪਿਆਰ ਦੀ ਮੂਰਤ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਤੀਕਨ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਹੋਈ ਕਿ ਰਾਂਝਨ ਪਦ ਹਨ ਪਿਆਰੇ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੀੜਾਂ ਫਕੀਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੀਰ ਰਾਂਝੇ ਦਾ ਇਸ਼ਕ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੋਇਆ॥ {{gap}}ਏਹ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਇਕ ਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਚੇ ਪ੍ਰੇਮ ਨੇ ਦਵਾਈਅਰ ਕੁਝ ਵਾਰਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਗੁੱਡੀ ਚੜਾਈ। ਇਸ ਵਿਚ ਰਤੀ ਵੀ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦੇ ਕਵੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਸ਼੍ਰੋਮਨੀ ਹਨ।ਏਹਨਾਂ ਦੇ ਕਥਨ ਅਬੋਲੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕੋਈ ਘੱਟ ਪੁਜਦਾ ਹੈ। ਉਹੀ ਉਹ ਪਦ ਵਰਤੇ ਹਨ ਜੇਹੜਾ ਇਕ ਮਨੁੱਖ ਖੁਸ਼ੀ, ਗੁਸੇ ਪ੍ਰੇਮ ਆਦਿ ਦੇ ਸਮੇਂ ਬੋਲੇਗਾ। ਐਥੋਂ ਂ ਤੀਕ ਕਿ ਗੁਸੇ ਵਿਚ ਆਕੇ ਗਾਲਾਂ ਕੱਢਨ ਲਗੇ ਤਾਂ ਕੁਝ ਲੁਕਾ ਛਪਾ ਨਹੀਂ ਰਖਿਆ, ਸਾਫ ਸਾਫ ਸੁਨਾਈਆਂ। ਸ਼ਰਮ ਹਯਾ ਦੀ ਲੋਈ ਨੂੰ ਲਾਹਕੇ ਪਰ੍ਹੇ ਸੁਟਾਇਆ ਸੂ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਕਿਧਰੇ ੨ ਬੇਹੰਗਮ ਪਦ ਵੀ ਵਰਤੇ ਗਏ। ਜੇਹੜੇ ਸਭਾ ਵਿਚ ਬੋਲਨ ਦੇ ਲੋਕ ਨਹੀਂ। ਕਵੀ ਜੀ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਜੋ ਵੇਖਨ ਵਿਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਉਹ ਏਹ ਹੈ ਕਿ ਏਹ ਮਨ ਅਵਸਥਾ ਦਾ 'ਨਕਸ਼ਾ, ਲਫਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਅਜੇਹਾ ਖਿੱਚਦੇ ਹਨ, ਕਿ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਏਹ ਮਾਲੂਮ ਹੁੰਦਾ ਏ ਜੀਕਨ ਕੋਈ ਸਾਹਮਨੇ ਖੜਾ ਅਪਨੇ ਮਨ ਦਾ ਹਾਲ ਦਸਦਾ ਹੈ। ਉਹੀ ਜੋਸ਼, ਓਹੀ ਬਿਰਹਾਂ ਦਾ ਸੋਜ਼, ਓਹੀ ਗੁੱਸਾ ਉਹੀ ਪ੍ਰੇਮ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਸਚ ਮੁਚ ਬੇਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਫੁਟ ੨ ਵਖਾਈ ਦੇਂਦਾ ਹੈ। {{gap}}ਹੋਰ ਕਵੀ ਜੀ ਨੇ ਕਿਸੇ ਦੇ “ਮਨੁਖਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ<noinclude>{{center|-੧੪੧-}}</noinclude> 1awbzphmizjsvayh7f3ufeksn3piler 250 6629 196101 195476 2025-06-16T22:53:54Z Taranpreet Goswami 2106 196101 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਨਭਾਇਆ ਹੈ, ਕਿ ਸਚ ਮੁਚ ਦੇ ਮਾਨੁਖ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਮਨੇ ਆ ਖੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਤੁਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਦਾ ਹਾਲ ਮਲੂਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਕੋਈ ਅਸਮਾਨੀ ਤੇ ਫ਼ਰਜ਼ੀ ਮਨੁਖਾਂ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਬਠਾਇਆ, ਕੋਈ ਇੰਦਰ ਸਭਾ, ਗੁਲ ਬੁਕਾਉਲੀ, ਸ਼ਾਹ ਬੈਹਰਾਮ ਦੀਆਂ ਬਨੌਟੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਿਖੀਆਂ, ਇਕ ਸਚੇ ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਕਿੱਸੇ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਅਪਨੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਰਤਾਵੇ ਦੀ ਠੇਠ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਕਵੀ ਜੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਦਿੱਤਾ ਮੂਜਬ, ਦੇ ਸ ਪ੍ਰਚਲਤ ਕਹਾਵਤਾਂ ਹੈ | ਅਪਨੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਦੇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਅਰ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਕਰਤਬਾਂ ਤੇ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਪਈ ਹੈ। ਅਪਨੇ ਬੈਂਤਾਂ ਵਿਚ ਬੰਨ੍ਹਕੇ ਰਖ ਕਰਕੇ ਗੱਲ ਕੀ ਜਿਸ ਪਾਸੇ ਹੱਥ ਪਾਇਆ ਪੂਰਾ ਨਭਾਇਆ, ਅਪਨੇ ਇਲਮ ਤੇ ਮੁਲਕ ਦੀ ਵਾਕਫੀਅਤ ਤੋਂ ਦੀ ਪੂਰਾ ਛਿੰਦਾ ਉਠਾਇਆ। ਇਕ ਗੱਲ ਜੇਹੜੀ ਸਾਰੀ ਕਤਾਬ ਵਿਚ ਜਲ ਵਿੱਚ ਚਾਨਨੀ ਵਾਂਗੂੰ ਝਲਕ ' ਮਾਰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਸ਼ੰਗਾਰ ਰਸ ਦਾ ਜ਼ੋਰ, ਅਰ ਕਾਮ ਦੀ ਪ੍ਰਬਲਤਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਜੀ ਨੇ ਏਹ ਕਵਿਤਾ, ਪਰੇਮ ਦੇ ਕੋਹਿਆਂ, ਵਿਸ਼ੇ ਦੇ ਮੋਹਿਆਂ, ਬਿਰਹੋਂ ਦੇ ਵਿੰਨ੍ਹਿਆਂ ਅਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮੋਹਿਣਆਂ ਤੋਂ ਸਤਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਲਿਖੀ ਹੈ। ਅਪਨੇ ਮਨ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦਾ ਪ੍ਰਛਾਵਾਂ ਰਾਂਝੇ ਤੇ ਪਾ ਕੇ, ਜੀ ਦੇ ਸਾੜ ਕੱਢੇ ਸ। ਤਾਂਹੀ ਤੇ ਜਿੱਥੇ ਜੀ ਦਾ ਕੱਢਿਆ ਹੈ, ਹੈ। ਬਸ ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਨੂੰ ਭਾ ਲਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਰ ਜੇ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਵਾਲੇ ਦੇ ਦੀ ਜੀ ਵਿੱਚ ਕਿਧਰੇ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਚਿਣਗ ਲੁਕੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਤੇ ਵਾਰਸ਼ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਇਸ਼ਕੀ ਝੱਖੜ ਉਸਨੂੰ ਇਕ ਭੜਕਦਾ ਭਾਂਬੜ ਬਨਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਸੋਹੜੀ -੧੪੩בית<noinclude></noinclude> eyx4z7qsihe7o8g27ubqvjv4n5h0wvu 196108 196101 2025-06-16T23:15:29Z Taranpreet Goswami 2106 196108 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਨਭਾਇਆ ਹੈ, ਕਿ ਸਚ ਮੁਚ ਦੇ ਮਾਨੁਖ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਮਨੇ ਆ ਖੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਤੁਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਦਾ ਹਾਲ ਮਲੂਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਕੋਈ ਅਸਮਾਨੀ ਤੇ ਫ਼ਰਜ਼ੀ ਮਨੁਖਾਂ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਬਠਾਇਆ, ਕੋਈ ਇੰਦਰ ਸਭਾ, ਗੁਲ ਬੁਕਾਉਲੀ, ਸ਼ਾਹ ਬੈਹਰਾਮ ਦੀਆਂ ਬਨੌਟੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਿਖੀਆਂ, ਇਕ ਸਚੇ ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਕਿੱਸੇ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਅਪਨੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਰਤਾਵੇ ਦੀ ਠੇਠ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। {{gap}}ਕਵੀ ਜੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਦਿੱਤਾ ਮੂਜਬ, ਦੇ ਸ ਪ੍ਰਚਲਤ ਅਪਨੇ ਬੈਂਤਾਂ ਵਿਚ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਰਖ ਕਹਾਵਤਾਂ ਹੈ। ਅਪਨੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਦੇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਅਰ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਕਰਤਬਾਂ ਤੇ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਪਈ ਹੈ। {{gap}}ਗੱਲ ਕੀ ਜਿਸ ਪਾਸੇ ਹੱਥ ਪਾਇਆ ਪੂਰਾ ਨਭਾਇਆ, ਅਪਨੇ ਇਲਮ ਤੇ ਮੁਲਕ ਦੀ ਵਾਕਫੀਅਤ ਤੋਂ ਦੀ ਪੂਰਾ ਛਿੰਦਾ ਉਠਾਇਆ। ਇਕ ਗੱਲ ਜੇਹੜੀ ਸਾਰੀ ਕਤਾਬ ਵਿਚ ਜਲ ਵਿੱਚ ਚਾਨਨੀ ਵਾਂਗੂੰ ਝਲਕ ' ਮਾਰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਸ਼ੰਗਾਰ ਰਸ ਦਾ ਜ਼ੋਰ, ਅਰ ਕਾਮ ਦੀ ਪ੍ਰਬਲਤਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਜੀ ਨੇ ਏਹ ਕਵਿਤਾ, ਪਰੇਮ ਦੇ ਕੋਹਿਆਂ, ਵਿਸ਼ੇ ਦੇ ਮੋਹਿਆਂ, ਬਿਰਹੋਂ ਦੇ ਵਿੰਨ੍ਹਿਆਂ ਅਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮੋਹਿਣਆਂ ਤੋਂ ਸਤਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਲਿਖੀ ਹੈ। ਅਪਨੇ ਮਨ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦਾ ਪ੍ਰਛਾਵਾਂ ਰਾਂਝੇ ਤੇ ਪਾ ਕੇ, ਜੀ ਦੇ ਸਾੜ ਕੱਢੇ ਸ। ਤਾਂਹੀ ਤੇ ਜਿੱਥੇ ਜੀ ਦਾ ਕੱਢਿਆ ਹੈ, ਹੈ। ਬਸ ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਨੂੰ ਭਾ ਲਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਰ ਜੇ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਵਾਲੇ ਦੇ ਦੀ ਜੀ ਵਿੱਚ ਕਿਧਰੇ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਚਿਣਗ ਲੁਕੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਤੇ ਵਾਰਸ਼ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਇਸ਼ਕੀ ਝੱਖੜ ਉਸਨੂੰ ਇਕ ਭੜਕਦਾ ਭਾਂਬੜ ਬਨਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਸੋਹੜੀ<noinclude>{{center|-੧੪੩-}}</noinclude> havs2yj4bow0bjj1uwmuxa5qlh3pkm5 250 6630 196102 195477 2025-06-16T22:54:21Z Taranpreet Goswami 2106 196102 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਤੇ ਗੁੱਸਾ ਆਇਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਵਾਰਸ ਜੀ ਨੇ ਜੋ ਮੂੰਹ ਤੇ ਜੀ ਨੇ ਤੇ ਗਾਲੂ ਆਈ ਅਪਨੇ ਬੈਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਣੋਂ ਕਸਰ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀ, ਏਹ ਕੈਹਣਾ ਕਿ ਹੀਰ, ਫਕੀਰਾਂ ਦੀ ਲਿਖੀ ਹੈ, ਇਸ਼ਕ ਮਜਾਜ਼ੀ ਦੇ ਪਰਦੇ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਕ ਹਕੀਕੀ ਦੱਸਿਆ ਹੈ, ਇਕ ਸਚਾਈ ਨੂੰ ਛਪਾਨਾ ਹੈ। ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਅੰਤਲੇ ਬੈਂਤ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪ ਹੋਰੀ ਇਸ਼ਕ ਹਕੀਕੀ ਦਾ ਲੈਕਚਰ ਦੇਂਦੇ ਹਨ, ਇਕ ਬਨਾਵਟ ਇਕ ਦੰਭ ਹੈ। ਜੇ ਏਹ ਗੱਲ ਸੀ ਤਾਂ ਕਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਕਾਮ ਸ਼ਾਸਤ ਨਾਂ ਲਿਖ ਮਾਰਦੇ। ਹਰ ਇਕ ਬੈਂਤ ਨੂੰ ਸਵਾਦਲਾ ਬਨਾਨ ਲਈ ਕਵੀ ਜੀ ਨੇ ਜਾਨ ਕੇ ਕਾਮ ਤੇ ਸ਼ੰਗਾਰ ਰਸ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲੀਤਾ ਹੈ! ਕਿਉਂਕਿ ਕਵੀ ਜੀ ਆਪ ਭਾਗ ਭਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਕੋਹੇ ਬੈਠੇ ਸੀ। ਏਹੀ ਜੀਦੀ ਲਗਨ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਕਿਸਾ ਦਲਾ ਬਨਾਇਆ। ਜੇ ਕਾਮ ਤੋਂ ਰੋਹੜ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਮੁਕਬਲ ਵਾਂਗਰ ਹੀਰ ਲਿਖਦੇ ਬੁਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮ ਭਰੇ ਬਚਨ ਕਦੀ ਕਾਮ ਵੱਲ ਨਹੀਂ ਖਿੱਚਦੇ, ਚਾਹੇ ਕੋਈ ਕੁਝ ਹੀ ਕਹੇ, ਪਰ ਸਾਡੀ ਰਾਇ ਵਿੱਚ ਵਾਰਸ ਜੀ ਦਾ ਗ੍ਰੰਥ ਇਕ ਸ਼ੰਗਾਰ ਰਸ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਖਜ਼ਾਨਾ ਹੈ, ਭਰਥਰੀ ਦੇ ਸ਼ੰਗਾਰ ਸ਼ਤਕ ਜਾ ਕਾਲੀਦਾਸ ਦੇ ਰਿਤੂ ਸੰਭਵਾ ਵਾਂਗੂੰ, ਹਰ ਇਕ ਮਾਨੁਖ ਦੇ ਪੜ੍ਹਨ ਦੇ ਲੈਕ ਨਹੀਂ। ਪਰੇਮ ਅਨਭੋਲ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਤੇ ਗਭਰੂਆਂ ਨੂੰ ਕਾਂਮ ਵੱਲ ਖਿਚਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰ ਜਾਏ ਤਾਂ ਕੋਈ ਹਨੇਰ ਨਹੀਂ, ਹਾਂ ਐਪਰ ਜੇ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ, ਮਿਠਾਸ ਤੇ ਪਰੇਮ ਨੂੰ ਵੇਖਨਾ ਹੋਵੇ, ਤੇ ਬਿਰਹੋਂ ਵਿਚ ਜੋ ਮਨ ਦੀ ਹਾਲਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਤਕਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਵਾਰਸ ਜੀ ਦੀ ਹੀਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰੋ, ਇਸ ਵਿਚ ਪਰੇਮ ਤੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਨੰਗੀ ਤਸਵੀਰ ਹੈ। ਜੀਕਨ ਇਕ ਨੰਗੀ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਗੁਨੀ ਮੁਸੱਵਰ, ਪਰਖ ਦੀ ਅੱਖ ਨਾਲ ਗੁਣ ਦੀ ਕਸਵੱਟੀ ਤੇ ਲਾਕੇ ਵੇਖਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਬਨਾਨ ਵਾਲੇ ਦੀ ਤਾਰੀਫ -988-<noinclude></noinclude> 0tcavs8ch6rwhb8yuour890plwxh7r2 196109 196102 2025-06-16T23:16:24Z Taranpreet Goswami 2106 196109 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਤੇ ਗੁੱਸਾ ਆਇਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਵਾਰਸ ਜੀ ਨੇ ਜੋ ਮੂੰਹ ਤੇ ਜੀ ਨੇ ਤੇ ਗਾਲੂ ਆਈ ਅਪਨੇ ਬੈਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਣੋਂ ਕਸਰ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀ, ਏਹ ਕੈਹਣਾ ਕਿ ਹੀਰ, ਫਕੀਰਾਂ ਦੀ ਲਿਖੀ ਹੈ, ਇਸ਼ਕ ਮਜਾਜ਼ੀ ਦੇ ਪਰਦੇ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਕ ਹਕੀਕੀ ਦੱਸਿਆ ਹੈ, ਇਕ ਸਚਾਈ ਨੂੰ ਛਪਾਨਾ ਹੈ। ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਅੰਤਲੇ ਬੈਂਤ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪ ਹੋਰੀ ਇਸ਼ਕ ਹਕੀਕੀ ਦਾ ਲੈਕਚਰ ਦੇਂਦੇ ਹਨ, ਇਕ ਬਨਾਵਟ ਇਕ ਦੰਭ ਹੈ। ਜੇ ਏਹ ਗੱਲ ਸੀ ਤਾਂ ਕਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਕਾਮ ਸ਼ਾਸਤ ਨਾਂ ਲਿਖ ਮਾਰਦੇ। ਹਰ ਇਕ ਬੈਂਤ ਨੂੰ ਸਵਾਦਲਾ ਬਨਾਨ ਲਈ ਕਵੀ ਜੀ ਨੇ ਜਾਨ ਕੇ ਕਾਮ ਤੇ ਸ਼ੰਗਾਰ ਰਸ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲੀਤਾ ਹੈ! ਕਿਉਂਕਿ ਕਵੀ ਜੀ ਆਪ ਭਾਗ ਭਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਕੋਹੇ ਬੈਠੇ ਸੀ। ਏਹੀ ਜੀਦੀ ਲਗਨ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਕਿਸਾ ਦਲਾ ਬਨਾਇਆ। ਜੇ ਕਾਮ ਤੋਂ ਰੋਹੜ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਮੁਕਬਲ ਵਾਂਗਰ ਹੀਰ ਲਿਖਦੇ ਬੁਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮ ਭਰੇ ਬਚਨ ਕਦੀ ਕਾਮ ਵੱਲ ਨਹੀਂ ਖਿੱਚਦੇ, ਚਾਹੇ ਕੋਈ ਕੁਝ ਹੀ ਕਹੇ, ਪਰ ਸਾਡੀ ਰਾਇ ਵਿੱਚ ਵਾਰਸ ਜੀ ਦਾ ਗ੍ਰੰਥ ਇਕ ਸ਼ੰਗਾਰ ਰਸ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਖਜ਼ਾਨਾ ਹੈ, ਭਰਥਰੀ ਦੇ ਸ਼ੰਗਾਰ ਸ਼ਤਕ ਜਾ ਕਾਲੀਦਾਸ ਦੇ ਰਿਤੂ ਸੰਭਵਾ ਵਾਂਗੂੰ, ਹਰ ਇਕ ਮਾਨੁਖ ਦੇ ਪੜ੍ਹਨ ਦੇ ਲੈਕ ਨਹੀਂ। {{gap}}ਅਨਭੋਲ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਤੇ ਗਭਰੂਆਂ ਨੂੰ ਕਾਂਮ ਵੱਲ ਖਿਚਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰ ਜਾਏ ਤਾਂ ਕੋਈ ਹਨੇਰ ਨਹੀਂ, ਹਾਂ ਐਪਰ ਜੇ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ, ਮਿਠਾਸ ਤੇ ਪਰੇਮ ਨੂੰ ਵੇਖਨਾ ਹੋਵੇ, ਤੇ ਬਿਰਹੋਂ ਵਿਚ ਜੋ ਮਨ ਦੀ ਹਾਲਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਤਕਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਵਾਰਸ ਜੀ ਦੀ ਹੀਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰੋ, ਇਸ ਵਿਚ ਪਰੇਮ ਤੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਨੰਗੀ ਤਸਵੀਰ ਹੈ। ਜੀਕਨ ਇਕ ਨੰਗੀ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਗੁਨੀ ਮੁਸੱਵਰ, ਪਰਖ ਦੀ ਅੱਖ ਨਾਲ ਗੁਣ ਦੀ ਕਸਵੱਟੀ ਤੇ ਲਾਕੇ ਵੇਖਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਬਨਾਨ ਵਾਲੇ ਦੀ ਤਾਰੀਫ<noinclude>{{center|-੧੪੪-}}</noinclude> r93zqr0c8zbxpyiagr5j30z4hzw2s0y 250 6631 196110 195478 2025-06-16T23:20:58Z Taranpreet Goswami 2106 196110 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅੰਗ ਅੰਗ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਵੇਖ ਉਸਦੀ ਸੋਭਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਰ ਉਹੀ ਮੂਰਤ ਇਕ ਮਾਨੁਖ ਨੂੰ ਕਾਮ ਦਾ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਾਂਦੀ ਹੈ ਓਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਰਸਸ਼ਾਹ ਦੀ ਹੀਰ ਇਕ ਵਿਦਵਾਨ ਲਈ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਖਜ਼ਾਨਾ ਖੁਲਾਂਦੀ ਹੈ ਅਰ ਇਕ ਅਨਪੜ੍ਹ, ਜੱਟ ਨੂੰ ਕਾਮ ਦੀ ਹਨੇਰੀ ਭੀੜੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਵਿਚ ਟੱਕਰਾਂ ਮਰਵਾਂਦੀ ਹੈ। {{gap}}ਏਹ ਬੜੇ ਸ਼ੋਂਕ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਏਡੇ ਵਡੇ ਕਵੀ ਦਾ ਹੋਰਨਾਂ ਕਵੀਆਂ ਵਾਂਗਰ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਧਰਮ ਦੇ ਮਦਾਨ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਕੋਈ ਜੀਵਨ ਬ੍ਰਿਤਾਂਤ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਕਵੀ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਤੇ ਜੰਡਿਆਲਾ ਸ਼ੇਰ ਖਾਂਦਾ ਸੀ, ਜੇਹੜਾ ਪਿੰਡ ਅਜ ਕਲ ਦਾ ਗੁਜਰਾਂ ਵਾਲੇ ਦੇ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿਚ ਹੈ। ਏਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ੧੧੫੦ ਦੇ ਕਰੀਬ ੨ ਈ ਹੋਇਆ ਹੋਸੀ। ਏਹ ਵੀ ਗਲ ਠੀਕ ਹੈ ਕਿ ਏਹਨਾਂ ਦੇ ਪੀਰ ਪਾਕਪਟਨ ਸ਼ਰੀਫ ਵਿਚ ਸਨ। ਕਿਉਂ ਜੋ ਓਧਰ ਜਾਂਦੇ ਈ ਏਹ ਇਕ ਵਾਰੀ “ਜ਼ਾਹਦ ਦੇ ਠਟੇ" ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਇਕ ਜੱਟੀ ਦੇ ਇਸ਼ਕ ਦੀ ਲਪੇਟ ਵਿਚ ਆ ਗਏ। ਬੱਸ · ਪਾਕਪਟਨੋਂ ਕੀ ਮੁੜੇ, ਫੇਰ ਉਹੀ ਪਿੰਡ ਏਹਨਾਂ ਦਾ ਕਾਬਾ ਹੋ ਗਿਆ।ਭਾਗ ਭਰੀ ਦੇ ਬਧੇ ਓਥੇ ਰਹੇ ਭਾਗਭ ਵੀ ਵੀ ਏਹਨਾਂ ਤੇ ਮੋਹਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਏਹ ਇਕ ਛੋਟੀ ਜੇਹੀ ਮਸੀਤ ਵਿਚ ਰੋਹਨ ਲਗ ਪਏ। ਸੱਯਦ ਤੇ ਹੈਨ ਈ ਸਨ, ਅਰ ਸ਼ਕਲ ਵੀ ਛੈਲ ਤੇ ਬੀਬੇ ਮੋਮਨਾ ਦੀ ਸੀ। ਲੋਕ ਰੋਟੀ, ਹੁੱਕੇ ਪਾਨੀ ਦੀ ਖਾਤਰ ਕਰਦੇ ਰਹੇ, ਕੁਝ ਦਿਨ ਤੇ ਜਟੀ ਦਾ ਇਸ਼ਕ ਛਪਿਆ ਹਿਰਾ | ਪਰ ਕਿਉਂ? ਭਾਗਭਰੀ ਵੀ ਵਿਆਹੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਨਸ਼ਰ ਹੋਈ। ਭਾਗਭਰੀ ਦੇ ਸਾਕਾਂ ਨੇ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਦੀ ਮਾਰ ਕੁਟ ਨਾਲ ਖਾਤਰ ਵੀ ਚੰਗੀ ਕੀਤੀ ਪਰ ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਬੰਦਿਆਂ ਨੇ ਸਭ ਝੱਲੀ। ਜਦ ਭਾਗਭਰੀ ਨੂੰ ਜ਼ੋਰੀ ਵੱਖ ਕੀਤਾ ਅਰ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਨੂੰ ਪਿੰਡੋਂ ਕਢਿਆ ਤਾਂ ਸੁਖਨਾਲ ਏਹ ਓਥੋਂ ਟੁਰੇ ਪਦ ਪਰੇਮ ਤੇ ਬਿਰਹਾਂ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਸੀ। ਓਸੇ ਜੋਸ਼ ਵਿਚ, ਜਦ ਪਰੇਮ ਦੀ<noinclude>{{center|-੧੪੫-}}</noinclude> 1osilca06m8vtjfu11rcezbiizf78l2 250 6632 196111 195479 2025-06-16T23:21:59Z Taranpreet Goswami 2106 196111 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਭਾ ਦੇ ਭਾਂਬੜ ਜੀ ਵਿਚ ਭੜਕਦੇ ਸਨ, ਅਰ ਲਾਟਾਂ ਅਸਮਾਨ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾਂਦੀਆਂ ਸਨ, ਏਹ ਹੀਰ ਲਿਖੀ। ਫੇਰ ਕੀ ਸੀ ਮਨ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਵਾਹ ਬੈਂਤਾਂ ਵਿਚ ਵਗ ਤੁਰਿਆ ਅਰ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਨੂੰ ਹਮੇਬ ਲਈ ਇਕ ਅਜੇਹੇ ਤਖਤ ਤੇ ਬਠਾ ਗਇਆ, ਜੋ ਜਦ ਤੀਕ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਹੈ, ਤਦ ਤਕ ਅਟਲ ਹੈ। ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਨੇ ਹੀਰ ੧੧੮੧ ਹਿਜਰੀ ਵਿਚ ਲਿਖੀ, ਤਦ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਗਭਰੂ ਹੋਨੀ ਏ, ਕੋਈ ੩੦, ੩੫ ਵਰੇ ਦੇ ਕ਼ਰੀਬ। ਏਹ ਲੇਖ ਬੁਢਾਪੇ ਦੇ ਨਹੀਂ। ਹਾਂ ਇਹ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ਼ਕ ਮਜਾਜ਼ੀ ਦੀ ਠੋਕਰ ਖਾਕੇ, ਸ਼ਾਹ ਹੋਰੀ ਅਪਨੇ ਉਸਤਾਦ ਮੌਲਵੀ ਹਾਫ਼ਜ਼ ਗੁਲਾਮ ਮੁਰਤਜ਼ਾ ਕੋਲ ਗਏ ਹੋਣ ਅਤੇ ਜਾ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੀਰ ਦਾ ਕਿੱਸਾ ਸੁਨਾਇਆ ਹੋਵੇ ਅਰ ਪਿਛੋਂ ਅੰਤਲੇ ਬੈਂਡ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਇਸ਼ਕ ਹਕੀਕੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਪਛਤਾਵਾ! ਪਰ ਏਹ ਕੈਹਨਾ ਕਿ ਬੁਲੇ ਵਾਂਗੂ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਇਸ਼ਕ ਹਕੀਕੀ ਤੇ ਹੀ ਢੁਕਾਂਦੀ ਹੈ ਠੀਕ ਨਹੀਂ। ਬੁਲ੍ਹੇ ਦਾ ਪਰੇਮ ਤੇ ਇਸ਼ਕ ਤੇ ਬਿਰਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਟਾਂ, ਇਕ ਸਚੇ ਮਾਸ਼ੂਕ ਦਾ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਥੇ ਕਾਮ ਦੀ ਪੌਂਹਚ ਨਹੀਂ। ਪਾਰਖੂ ਪਰਖਦੇ ਹਨ। {{gap}}ਬਾਝ ਲੋਕ ਏਹ ਖਿਆਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸੱਯਦ ਬੁਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਔਰ ਸਯਦ ਵਾਰਸਸ਼ਾਹ ਅਕੱਠੇ ਪੜ੍ਹਦੇ ਰਹੇ ਹਨ | ਏਹ ਵੀ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦਾ। ਕਿਉਂ ਜੋ ਸੱਯਦ ਬੁਲੇਸ਼ਾਹ ੧੧੭੧ ਹਿਜਰੀ ਵਿਚ ਚੰਗੀ ਉਮਰ ਭੋਗ ਕੇ (ਬੁੱਢੇ ਹੋਕੇ) ਪਰਲੋਕ ਸੁਧਾਰ ਚੁਕੇ ਸਨ, ਚੁਕੇ ਸਨ, ਅਰ ਵਾਰਸਸ਼ਾਹ ਨੇ ਕਿਧਰੇ ੧੦ ਬਰਸ ਪਿਛੋਂ ਹੀਰ ਮੁਕਾਈ ਅਰ ਏਹ ਕੰਮ ਜਵਾਨੀ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਦਾ ਹੈ ਇਸ ਕਰਕੇ ਵਾਰਸਸ਼ਾਹ ਹੋਰੀ ਬੁਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਤੋਂ ੪੦ ਜਾਂ ੫੦ ਵਰ੍ਹੇ ਉਮਰ ਵਿਚ ਛੋਟੇ ਸਨ ਅਰ ਸ਼ਾਹ ਇਨਾਇਤ ਕਾਦਰੀ ਤੇ ੧੧੪੧ ਹਿਜਰੀ ਦੇ ਕੋਲ ਕੋਲ ਹੀ ਚਲਾਨਾ ਕਰ ਗਏ ਸਨ। ਵਾਰਸਸ਼ਾਹ ਤੇ ਅਪਨੇ ਬੇਤਾਂ ਵਿਚ<noinclude>{{center|-੧੪੬-}}</noinclude> d983uq5j4xl9bn30yll4mvhupt7uter 250 6633 196112 195480 2025-06-16T23:24:50Z Taranpreet Goswami 2106 196112 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਹਾਲ ਦਸਦੇ ਹਨ ਪਰ ਬਲੇ ਸ਼ਾਹ ਹੋਰੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਰਾਜ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਸੀ<ref>ਮੀਆਂ ਪੀਰਾਂ ਦਿਤਾ ਖਾਦਮ ਦਰਜ਼ੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਵੱਡੀ ਹੀਰ ਲਿਖੀ ਹੈ। ਉਹ ਵੀ ਏਹੀ ਗਲਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ੋਕ ਹੈ ਕਿ ਏਹਨਾਂ ਨੇ ਵੀ ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਿਰਤਾਂਤ ਲਿਖਨ ਵਿਚ ਖੋਜ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਪਰ ਏਹ ਗਲ ਕੈਹਨ ਨੂੰ ਤਾਂ ਤਿਆਰ ਹਨ। ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਦੀ ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਹੀਰ ਏਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਔਲਾਦ ਤੋਂ ਮਿਲੀ | ਪਰ ਏਹ ਕਦੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਔਲਾਦ ਨੂੰ ਹੀ ਅਪਨੇ ਵੱਡੇ ਵਡੇਰੇ ਦਾ ਪਤਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਕਿ ਕੇਹੜੇ ਹੋਇਆ! ਜਦ ਇਸ ਪਾਸੇ ਨਜ਼ਰ ਪਾਈਏ, ਤਾਂ ਵਡੀ ਹੀਰ ਦੇ ਸਚਾਈ ਤੇ ਵੀ ਸ਼ੱਕ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। {{rh|||ਬ: ਸ:}}</ref>। {{gap}}ਸੱਯਦ ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਉਸਤਾਦ ਮਖਦੂਮ ਬੁਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਹੋਰ ਵੀ ਕਸੂਰ ਦੇ ਰੋਹਨ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਨੇ ਜਾਨ ਲੀਤਾ ਕਿ ਵਾਰਸ ਤੇ ਬੁਲਾ ਛੋਟੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ॥ {{center|{{xx-larger|'''ਹੀਰ ਤੇ ਰਾਂਝੇ ਦਾ ਕਿੱਸਾ'''}}}} {{gap}}ਇਹ ਕਿੱਸਾ ਇਕ ਸੱਚੇ ਵਾਕਿਆ ਦੀ ਕਹਾਨੀ ਹੈ। ਹੀਰ ਤੇ ਰਾਂਝਾ ਮੁਗਲਾਂ ਦੇ ਰਾਜ ਤੋਂ ਥੋੜੇ ਪੈਹਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਹੋਏ ਸਨ। ਏਹਨਾ<noinclude>{{rule}}</noinclude> dmhr3duo31boqo7xlwq4sfbt5cqt44j 250 6634 196113 195481 2025-06-16T23:27:05Z Taranpreet Goswami 2106 196113 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਦੀ ਪ੍ਰੇਮ ਕਥਾ ਸਾਰੇ ਦੋਸ ਵਿਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਈ। ਪੈਹਲੋਂ ਤੇ ਗਾਉਨਾ ਤੇ ਵਾਰਾਂ ਵਿਚ ਈ ਰਹੀ ਪਰ ਦੋ ਸੌ ਵਰੇ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਸਮੇਂ ਮੁਕਬਲਤੇ ਵਾਰਸ ਹੋਰਾਂ ਏਸ ਕਹਾਨੀ ਨੂੰ ਕਿੱਸੇ ਦਾ ਰੂਪ ਦਿਤਾ। ਸੈਂਕੜੇ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ, ਸੁਣੀਆਂ ਸੁਣਾਈਆਂ ਬਾਤਾਂ, ਇਕ ਕਿੱਸੇ ਵਿਚ ਬਨਣੀਆਂ ਕੋਈ ਸੌਖਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ। ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਅਪਨੀ ਬੁੱਧੀ ਅਨੁਸਾਰ, ਲੰਬਾ ਚੌੜਾ ਕਰਕੇ ਕਿੱਸੇ ਬਨਾਏ, ਕਈ ਗੱਲਾਂ ਅਪਣੇ ਪਾਸੋਂ ਚਲਾਈਆਂ। ਅਸਲ` ਇੰਨਾਂ ਠੀਕ ਹੋਸੀ ਕਿ ਹੀਰ ਝੰਗ ਸਿਆਲਾਂ ਦੀ ਸੀ ਔਰ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰੀਤ ਤਖਤ ਹਜ਼ਾਰੇ ਦੇ ਧੰਦੂ ਰਾਂਝੇ ਨਾਲ ਹੋਈ। ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਵਿਆਹ ਹੀਰ ਦਾ ਰੰਗ ਪੁਰ ਖੇੜਿਆਂ ਦੇ ਕੀਤਾ। ਰਾਂਝਾ ਜੋਗੀ ਬਨ ਕੇ ਹੀਰ ਨੂੰ ਕਢ ਲਿਆਇਆ, ਨਮੋਸ਼ੀ ਤੋਂ ਡਰਦਿਆਂ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਹੀਰ ਮਾਰ ਦਿਤੀ। ਰਾਂਝਾ ਵੀ ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਕੋਹਿਆ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਲੈ, ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ ਅਰ ਇਕ ਨਾਟਕ ਸਾਹਮਨੇ ਰਚ ਵਿਖਾਇਆ ਵੱਡੇ ਦੋ ਮਾਨੁਖ ਦਖਾਈ ਦੇਂਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਦੂਜੀ ਹੀਰ, ਜੋ ਹੀਰੋਅਨ (Heroine) ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਮਾਨੁਖਾਂ ਦੇ ਕਰਤਬਾਂ ਤੇ ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਵਾਰਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦਵਾਰਾ ਵੇਖੀਏ ਤਾਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਏਹ ਮਾਨੁਖ ਰਚਨਾ ਦੇ ਇਕ ਅਚਰਜ ਇਸ਼ਕ ਭਰੇ ਨਮੂਨੇ ਸਨ। {{gap}}ਅਸਲ ਨਾਮ ਧੰਦੂ ਤਖਤ ਹਜ਼ਾਰੇ ਦੇ ਚੌਧਰੀ ਦਾ ਪੁੱੜ ਦਾ ਰਾਂਝਾ ਜਦ, ਛੇਲ ਤੇ ਸੋਹਨਾ ਜਵਾਨ। ਲਾਡਾਂ ਵਿਚ ਪਲਿਆ। ਪਿਉ ਦੇ ਮਰ ਜਾਨ ਦੇ ਪਿੱਛੋਂ ਦੁਖੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਾਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ, ਭੁਈਂ ਨਹੀਂ ਸਾਂਭੀ ਜਾਂਦੀ ਭਾਬੀਆਂ ਮੇਹਨੇ ਤੇ ਨਿਹੋਰੇ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਇਸ ਦੇ ਰੂਪ ਤੇ ਮੋਹਤ ਵੀ ਹਨ। ਖਾਤਰਾਂ ਵੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਰਾਂਝਾ ਕਾਮ ਦੇ ਵੱਖ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਭਾਬੀਆਂ ਦਾ ਆਖਾ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ ਅਰ ਉਹ ਮੋਹਨੇ<noinclude>{{center|-੧੪੮-}}</noinclude> oqqaxjv5fte171mt7u8hm4xctdo4r5s 250 6635 196114 195482 2025-06-16T23:33:53Z Taranpreet Goswami 2106 196114 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ: {{Block center|<poem>ਘਰੋ ਘਰੀ ਵਿਚਾਰਦੇ ਲੋਕ ਸਾਰੇ, ਸਾਨੂੰ ਕੇਹੀਆਂ ਫਾਹੀਆਂ ਪਾਈਆਂ ਨੀ। ਸਾਨੂੰ ਛੱਡਿਆ ਕਿਤੇ ਨਾ ਲੋਕ ਜੋਗਾ; ਲੀਕਾਂ ਪੁੱਜ ਕੇ ਅਸਾਂ ਨੂੰ ਲਾਈਆਂ ਨੀ। ਤੇਰੀ ਗੱਲ ਨਾ ਬਨੇਗੀ ਨਾਲ ਸਡੇ, ਪਰਨਾਲਿਆ ਸਿਆਲਾਂ ਦੀਆਂ ਜਾਈਆਂ ਨੀ। ਵਾਰਸਸ਼ਾਹ ਅਨਮੋੜਾਂ ਨੂੰ ਲੋੜ ਨਹੀਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਾਦੀਆਂ ਤੋੜ ਨਬਾਹੀਆਂ ਨੀ॥</poem>}} {{gap}}ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਏਹ ਤਾਨਾ ਖਾ ਗਿਆ ਅਰ ਝੂਠੀ ਤੋਹਮਤਾਂ ਨ ਸਹਾਰ ਸੰਕਿਆ। {{Block center|<poem>ਤੇਰੇ ਗੋਚਰਾ ਕੰਮ ਕੀ ਪਿਆ ਮੇਰਾ, ਸਾਨੂੰ ਬੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਕਿਉਂ ਮਾਰਨੀਏਂ। ਐਵੇਂ ਗੈਬ ਦੀਆਂ ਤੋਹਮਤਾਂ ਜੋੜਕੇ ਤੋ, ਕੁਝ ਸੱਚ ਨਾ ਝੂਠ ਨਤਾਰਨੀਏਂ। ਰਾਂਝੇ ਆਖਿਆ ਭਾਬੀਓ ਵੈਰਨੇ ਨੀ ਬੋਲੋ ਸੁਖਨ ਹਯਾ ਬਰਮ ਦੇ ਨੀ। ਦੁਨੀਆਂ ਖੂਬ ਖਿਆਲ ਦੀ ਬਾਤ ਸਾਰੀ, ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਵਿਸਾਹ ਇਸ ਦਮ ਦੇ ਨੀ॥</poem>}} {{gap}}ਕੇਹਾ ਸੋਹਨਾ ਉੜਾ ਦਿਤਾ, ਏਹਨਾਂ ਉੱਚੇ ਖਿਆਲਾਂ ਵਿਚ ਡੱਬਾ, ਅਪਨੀ ਪਤ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਜਾਨਦਾ ਹੋਇਆ ਧੰਦੂ ਰਾਂਝ ਘਰੋਂ ਨਿਕਲ ਖੜੋਤਾ) ਨਾ ਪਲੇ ਰਾਸ ਨਾ ਕੋਲ ਇਹ ਤਾਂਘ ਕਿ ਸਿਆਲਾ ਦੀ ਹੀਰ ਵਿਆਹ ਕੇ ਭਾਬੀਆਂ ਦੇ ਸਾਹਮਨੇ ਪੀੜਾ ਡਾਹ ਕੇ ਬਹਾਨੀ ਏਂ ਵਖਾਨਾ ਏਂ:-ਬਚਨ ਨੂੰ ਸਚ ਕਰ {{Block center|<poem>ਨੱਢੀ ਸਿਆਲਾਂ ਦੀ ਵਿਆਹ ਕੇ ਲਿਆਵਸਾਂ ਮੈਂ,ਕਰੋ ਬੋਲੀਆਂ ਅਤੇ ਠਠੋਲੀਆਂ ਨੀ। ਬਹੇ, ਘੱਤ ਪੀੜ੍ਹਾ ਵਾਂਗ</poem>}}<noinclude>{{center|-੧੪੯-}}</noinclude> boarf7h58pbypfplx2p3wxrxywmxou5 250 6636 196115 195483 2025-06-16T23:35:03Z Taranpreet Goswami 2106 196115 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਮੈਹਰੀਆਂ ē, ਅੱਗੇ ਤੁਸਾਂ ਜੇਹੀਆਂ ਹੇਠ ਗੋਲੀਆਂ ਨੀ॥ {{gap}}ਜਦ ਪੱਤਨ ਤੇ ਪੂਜਾ ਤਾਂ ਪਾਸ ਪੈਸਾ ਨਹੀਂ। ਮਲਾਹ ਚੜ੍ਹਾਂਦੇ ਨਹੀਂ। ਇਸਨੇ ਇਕ ਤੁਲਾ ਬਨਾ ਦਰਯਾਵੋਂ ਪਾਰ ਹੋ ਦੀ ਸਲਾਹ ਕੀਤੀ। ਲੋਕਾਂ ਵੇਖ ਮਨ੍ਹਾ ਕੀਤਾ। ਏਹਨੇ ਕੰਢੇ ਤੇ ਬੈਠਾ ਵਝਲੀ ਦੀ ਸੁਰ ਵਾਹੀ।ਬੱਸ ਵੰਝਲੀ ਦਾ ਵੱਜਨਾ ਸੀ ਕਿ ਜਨੌਰ ਤਕ ਵੀ ਮੋਹਤ ਹੋ ਗਏ। ਲੁੱਡਨ ਮਲਾਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰੰਨਾਂ ਵੀ ਰਾਂਝੇ ਦੇ ਗਿਰਦੇ ਆਨ ਡਿਗੀਆਂ ਉਸਤੇ ਮੋਹਤ ਹੋ ਗਈਆਂ, ਲਗੀਆਂ ਖੁਸ਼ਾਮਦਾਂ ਕਰਨ। ਅੰਤ ਮੁੜਨ ਹੋਰੀ ਵੀ ਅਪਨੀ ਵੈਨਾਂ ਦੀ ਖਾੜੂ, ਰਾਂਝੇ ਦੀਆਂ ਖਾਤਰਾਂ ਕਰਨ ਲਗ ਪਏ। ਦਰਆਵੇਂ ਪਾਰ ਲੰਘਾਇਆ। ਹੀਰ ਦੀ ਖਾਸ ਬੇੜੀ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸਦਾ ਪਲੰਘ ਡੱਠਾ ਸੀ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਸਵਾਇਆ, ਏਹ ਇਸ਼ਕ ਵਿਚ ਮਸਤ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਅਪਨੀ ਅੱਖ ਹੇਠ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲਿਆਉ ਦਾ। ਇਕ ਤੇ ਹੀਰ ਦੀ ਚਾਹ, ਦੂਜੀ ਜਵਾਨੀ ਦੀ ਬੇ ਪਰਵਾਹੀ, ਮਜ਼ੇ ਨਾਲ ਪਲੰਘ ਤੇ ਜਾ ਸੁਤੇ, ਹੀਰ ਵੀ ਆਈ, ਇਕ ਓਪਰੇ ਨੂੰ ਸੁਤਾ ਵੇਖ ਗੁਸੇ ਨਾਲ ਲਾਲੋ ਲਾਲ। ਲੁਡਨ ਸ਼ਾਮਤ ਆਈ। ਜਦ ਲੜਨ ਨੂੰ ਝੰਭ ਚੁਕੀ ਤਾਂ ਰਾਂਝੇ ਵਲ ਮੁੜੀ ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਵੀ ਅਲਖ ਮੁਕਾਈਏ। ਪਰ ਆਈ ਸੀ ਮਾਰਨ, ਮਰ ਗਈ ਆਪ। ਸੂਰਤ ਵੇਖ ਮੂਢਤ ਹੋ ਗਈ। ਪ੍ਰੇਮ ਕਟਾਰੀ ਜੀ ਵਿਚ ਲੈਹ ਗਈ।ਗੁੱਸੇ ਵਿਚ ਆਖਦੀ ਹੈ: {{Block center|<poem>ਉੱਠੀ ਸਤਿਆ ਸੇਜ ਅਸਾਡੜੀ ਤੋਂ, ਲੰਮਾਂ ਸੁਸਰੀ ਵਾਂਗ ਕੀ ਪਿਆ ਹੈਂਵੇ। ਸੁਖੀ ਲੱਦੜੀ ਮੈਂਡੜੀ ਸੇਜ ਉਤੇ, ਤੂੰ ਤਾਂ ਕੌਨ ਕੋਈ ਆਨ ਪਿਆ ਹੈਂ ਵੇ। ਅਵੇ ਉਠ ਕੇ ਦੇਹ ਜਵਾਬ ਮੈਨੂੰ, ਕਿਹਾ ਨਿੱਗੜਾ ਬੋੜ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈਂਵੇ। ਬੁਰਿਆਂ ਦਿਨਾਂ ਦੀਆਂ ਤੇਰੀਆਂ ਫੇਰੀਆਂ ਨੇ, ਵੱਸ ਸੋਟਿਆਂ ਦੇ ਪੈ ਗਿਆ ਹੈਂਵੇ।</poem>}}<noinclude>-੧੫੦-</noinclude> haol5ud1ubgf2ks540fkanprzsd757b 250 6637 196116 22993 2025-06-16T23:35:47Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196116 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਰਾਂਝਾ ਸ਼ੋਰ ਸ਼ਰਾਬਾ ਸੁਣ, ਉਠਕੇ ਧੀਰਜ ਨਾਲ ਆਖਿਆ:ਰਾਂਝੇ ਉਠਕੇ ਆਖ਼ਿਆ “ਵਾਹ ਜਨ”, ਹੀਰ ਹੱਸਕੇ ਤੇ ਮੇਹਰਬਾਨ ਹੋਈ। ਰੂਪ ਜੱਟ ਦਾ ਵੇਖਕੇ ਜਾਗ ਲੱਦੀ, ਹੀਰ ਵਾਰ ਘੜੀ ਸਰ ਗੁਰਦਾਨ ਹੋਈ॥ ਇਸ਼ਕ ਦੇ ਫੱਟ ਲਗ ਗਏ। ਦੋ ਖ਼ਾਸੀ ਪ੍ਰੀਤ ਹੋ ਗਈ 1 ਹੀਰ ਤੇ ਝੰਗ ਦੇ ਹਾਕਮ ਦੀ ਧੀ, ਅਰ ਰਾਂਝਾ ਮਾਂ ਮਹੇਟਰ, ਕੋਈ ਸਾਕ ਨਹੀਂ, ਅੰਗ ਨਹੀਂ, ਭਾਈਆਂ ਨਾਲ ਰੁੱਠ ਕੇ ਆਇਆ ਹੋਇਆ, ਹੀਰ ਨੂੰ ਮੇਹਰਬਾਨ ਵੇਖ ਉਸ ਦੇ ਵੱਸ ਹੀ ਹੋ ਟੁਰਿਆ, ਜੋ ਉਸ ਕਹਿਆ ਸੋ ਕੀਤਾ। ਮੱਝੀਆਂ ਚਰਾਈਆਂ, ਜੋ ਸੋ ਚਾਕ ਸਦਾਇਆ ਪਰ ਅਪਨੇ ਸਜਨ ਦਾ ਜੀ ਨਾ ਦੁਖਾਇਆ ਓਹ ਜਾਨਦਾ ਸੀ ਕਿ ਹੀਰ ਵੀ ਉਸਤੇ ਂ ਵਿਕੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਹ ਉਸਦੀ ਬਰਦੀ ਤੇ ਏਹ ਉਸਦਾ ਗੋਲਾ। ਆਸ਼ਕ ਮਾਸ਼ੂਕ ਦੋਵੇਂ ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ ਅਪਨੀ ਦੂਈ ਗਵਾ ਚੁਕੇ ਸਨ। ਲੋਕ ਲੱਜਿਆ, ਪਤ, ਬਰਮ, ਹਿਯਾ ਸਭ ਇਸ਼ਕ ਦੀ ਭੇਟਾ ਕਰਾ ਚੁਕੇ ਸਨ। ਜਦ ਏਸ ਬਹਾਦਰ ਨੇ ਅਪਨੇ ਕੰਮ ਨਾਲ ਹੀਰ ਦੇ ਪਿਓ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰ ਲਿੱਤਾ ਅਰ ਉਸ ਤੋਂ ਹੀਰ ਨਾਲ ਨੱਕਾਹ ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ਇਕਰਾਰ ਵੀ ਕਰਾ ਲਿੱਤਾ। ਪਰ ਸ਼ਰੀਕਾਂ ਦੇ ਮੋਹਨੇ ਅਚ ਤ੍ਰੀਮਤਾਂ ਨਿਹੋਰੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਦਿਲ ਚੂਚਕ ਨਾ ਸਹਾਰ ਸਕਿਆ, ਸਾਕ ਖੇੜਿਆਂ ਦੇ ਕਰ ਦਿਤਾ। ਖੇੜੇ ਹੀਰ ਵਿਆਹ ਟੁਰ ਪਏ ਅਤੇ ਰਾਂਝਾ ਮੂੰਹ ਤੱਕਦ ਰੈਹ ਗਿਆ ਅੰਤ ਨਾਲ ਮੱਝਾਂ ਛੇੜ ਕੇ ਈ ਟੁਰ ਪਿਆ। ਪਰ ਜਗ ਵਿਚ ਨਸ਼ਰ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ, ਰੰਗਪੁਰ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਿਥੋਂ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਮੁੜਿਆ, ਡਾਵਾਂਡੋਲ, ਕੋਈ ਪਾਸਾ ਝੱਲਨ ਜੋਗਾ ਨਹੀਂ, ਜਗ ਇਸਦੀ ਨਿਰਾਸਤਾ ਦੀ ਇਹ ਦਿਸ਼ਾ ਸੀ ਤਾਂ ਭਾਬੀਆਂ ਨੇ ਫੇਰ ਖੜ ਲਿਖਿਆ ਅਰ ਬੁਲਾ ਭੇਜਿਆ। > 1 । 7 -੧੫੧-<noinclude></noinclude> joj62l12rrojz8xqnho38pjxrn3ksnm 250 6638 196117 22994 2025-06-16T23:36:25Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196117 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਹੋਈ ਲਿਖੀ ਰਜ਼ਾ ਰੰਝ ਦਿਆ ਵੇ, ਸਾਡੇ ਅੱਲੜੇ ਘਾਇ ਸਨ ਤੂੰ ਚੂੜੇ। ਮੁੜ ਆ ਨਾ ਵਿਗੜਿਆ ਕੰਮ ਤੇਰਾ, ਲਦ ੰਦੜਾ ਘਰੀਂ ਤੂੰ ਪਾ ਫੇਰੇ। ਜੇਹੜੇ ਫੁੱਲ ਦਾ ਨਿੱੜ ਤੂੰ ਰਹੇਂ ਚਾਖਾ, ਉਸ ਫੁੱਲ ਨੂੰ ਤੋੜ ਲੈ ਗਏ ਖੇੜੇ। ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਵਿਸਾਹ ਕਵਾਰੀਆਂ ਦਾ, ਐਵੇਂ ਲੋਕ ਨਕੰਮੜੇ ਂ ਕਰਨ ਝੇੜੇ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਮੇਹਨਤਾਂ ਮੈਂ ਦਿਨ ਰੈਨ ਕਰਦਾ, ਵਖ ਕੁਦਰਤ ਰਬਦੀਆਂ ਕੌਨ ਫੇਰੇ। ਦਿਨੋਂ ਰਾਤ ਖਵਾਰ ਮੈਂ ਵਿਚ ਝਲਾ, ਕੌਲ ਕੁਆ ਰੀਆਂ ਦੇ ਹੋਏ ਨਾਲ ਤੇਰੇ।ਕਲਸ ਜ਼ਰੀ ਦਾ ਚਾੜ੍ਹੀਏ ਚਾਏ ਰੌਜ਼ੇ, ਜਿਸ ਵੇਲੜੇ ਆਨ ਕੇ ਵੜੀਂ ਵੰਡੇ। ਭਾਬੀ ਨੇ ਤੇ ਏਹ ਜਾਤਾ ਸੀ ਕਿ ਰਾਂਝਾ ਹੁਣ ਠੋਕਰਾਂ ਖਾਕੇ ਘਰੀ ਮੁੜ ਆਸੀਅਰ ਆਕੇ ਉਸਦੀ ਕਾਮ ਭਰੀ ਆਸ ਪੁਜਾਸੀ ਪਰ ਰਾਂਝਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਘੜਿਆ ਸੀ। ਉਤਰ ਲਿਖਿਆ:ਭਾਬੀ ਖਿਜ਼ਾਂ ਦੀ ਰੁੱਤ ਜਾਂ ਆਨ ਪੁੰਨੀ, ਭੌਰ ਆਸਰੇ ਤੇ ਪਏ ਜਾਲਦੇ ਨੀ। ਸੇਵਨ ਬੁਲਬੁਲਾਂ ਬੂਟਿਆਂ ਸੁਕਿਆਂ ਨੂੰ, ਰੱਬ ਫੁੱਲ ਲਟਕਨ ਨਾਲ ਡਾਲ ਦੇ ਨੀ। ਅਸਾਂ ਜਦੋਂ ਕਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਪਾਸ ਜਾਨਾਂ, ਜੇਹੜੇ ਮੋਹਰਮ ਸਾਡੜੇ ਹਾਲ ਦੇ ਨੀ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸੂਲੀਆਂ ਤੇ ਲਏ ਜਾਇ ਝੂਟੇ, ਮਨਸੂਰ ਹੋਰੀ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਨੀ। ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਜੋ ਗਏ ਸੋ ਨਹੀਂ ਮੁੜਦੇ, ਲੋਕ ਅਸਾਂ ਤੋਂ ਆਵਨਾ ਭਾਲ ਦੇ ਨੀਂ। ਭਾਬੀ ਇਸ਼ਕ ਤੋਂ ਨੱਸਕੇ ਉਹ ਜਾਂਦੇ ਪੱੜ ਹੋਨ ਜੋ ਕਿਸੇ ਕੰਗਾਲ ਦੇ ਨੀ। ਮਾਰੇ ਬੋਲੀਆਂ ਦੇ ਘਰ ਨਾਹਿ ਵੜਦੇ, ਵਾਰਸਸ਼ਾਹ ਹੋਰੀ (ਫਰਨ ਭਾਲਦੇ ਨੀ ਏਹ ਸੱਚੇ ਪ੍ਰੇਮੀ ਦਾ ਜਵਾਬ ਸੀ, ਕਾਮੀ ਦਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅੰਤ ਅੱਕ ਰਾਂਝਾ ਜੋਗੀ ਬੁਨਿਆ। ਬਾਲਨਾਥ ਨੇ ਬਥੇਰਾ ਸਮਝਾਇਆ ਪਰ ਏਹ ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਬੰਦਾ ਬਾਜ਼ ਨਾ ਆਇਆ। ਬਾਲ ਨਾਥ -੧੫੨-<noinclude></noinclude> bh248fx47zf4qortb4v2aoh596okl9r 250 6639 196118 22995 2025-06-16T23:37:03Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196118 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਇਸ ਦੇ ਹਠ, ਅਰ ਇਸ ਜੋਗੀ ਬਨਾਇਆ ।ਪਰ ਵੀ ਆਪਨੇ ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਛੇਲ ਮੂਰਤ ਤੇ ਮੋਹਤ ਹੋ ਗਇਆ, ਅਰ ਾਂਝੇ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਨਹੀਂ ਦਿਤਾ 1 ਬਾਲਨਾਥ ਨੂੰ ਹਾਲ ਦਸ ਦਿਤਾ ਅਰ ਜੋ ਧੋਖਾ ਈ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਟਿੱਲੇ ਜਾਕੇ ਯੋਗੀ ਬਨਨ ਦੀ ਕੀ ਲੋੜ ਸੀ ਐਂਵੇਂ ਈ ਭੇਸ ਵਟਾ ਟੁਰ ਪੈਂਦਾ, ਪਰ ਆਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਨਿਤਰਨਾ ਸੀ ਅਰ ਅਪਨੇ ਆਪ ਤੇ ਝੂਠ ਤੇ ਧੋਖੇ ਦਾ ਦਾਗ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲਗਨ ਦੇਨਾ। ਅੰਤ ਰਾਂਝੇ ਨੇ ਰੰਗਪੁਰ ਡੇਰੇ ਲਾਏ ਅਰ ਗਲੀ ਗਲੀ ਫੇਰੇ ਪਾਕੇ ਅਲਖ ਜਗਾਏ ਸੋਹੜੀ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਹੀਰ ਨੂੰ ਲੈ ਉਡੇ ਪਰ ਕਿਸਮਤ ਨੇ ਮਦਦ ਨਾ ਕੀਤੀ। ਖੇੜਿਆਂ ਫੜਕੇ ਮਾਰਿਆ, ਹੀਰ ਖੋਹ ਲਿੱਤੀ। ਅਦਲੀ ਰਾਜੇ ਡੌਨ ਦਿਤਾ ਪਰ ਸੱਚੇ ਆਸ਼ਕ ਦੀ ਆਹ ਨੇਂ ਸ਼ੈਹਰ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾ ਦਿੱਤੀ। ਰਾਂਜੇ ਨੇ ਫੇਰ ਹੀਰ ਮੁੜਾਕੇ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਦਵਾ ਦਿਤੀ। ਹੁਨ ਰਾਂਝਾ ਜਿੱਤ ਗਿਆ। ਮਾਸ਼ੂਕ ਕੋਲ ਹੈ। ਘਰ ਜਾਂਦਾ ਅਰ ਭਾਬੀਆਂ ਦਾ ਉਲਾਂਭਾ ਲਾਂਦਾ ਅਰ ਅਪਨੀ ਉਮਰ ਸੁਖ ਤੇ ਮਜ਼ੇ ਵਿਚ ਬਤਾਂਦਾ। ਪਰ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਨੇ ਇਕ ਰੰਨ ਨੂੰ ਉਧਾਲਕੇ ਲੈ ਜਾਨਾ ਬੁਰਾ ਸਮ ਝਿਆ, ਹੀਰ ਨੂੰ ਲੈ ਝੰਗ ਪੁੱਜਾ ਅਰ ਚੂਚਕ ਨੂੰ ਆਖਿਆ ਕਿ ਹੋਣ ਤੇ ਅਪਣੇ ਕੋਲ ਮੂਜਬ ਹੀਰ ਦਾ ਨਿਕਾਹ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਕਰ। ਚੂਚਕ ਤੇ ਰਾਜੀ ਪਰ ਘਰਦੀਆਂ ਤਰੀਮਤਾਂ ਨੇ ਫ਼ੇਰ ਤਾਨੇ ਮਾਰੇ ਹੀਰ ਨੂੰ ਬੁਰਿਆਰ ਬਨਾਇਆ। ਐਥੋਂ ਤੀਕਨ ਕੀਤਾ, ਕਿ ਚੂਚਕ ਨੇ ਰਾਂਝੇ ਨਾਲ ਦਗਾ ਕਮਾਇਆ। ਹਾਂ ਕੀਤੀ, ਰਾਂਝਾ ਜੰਞ ਲੈਨ ਘਰ ਗਇਆ, ਅਰ ਪਿਛੋਂ ਸਿਆਲਾਂ ਨੇ ਹੀਰ ਨੂੰ ਜ਼ੌਹਰ ਦੇਖੋ ਮਾਰ ਦਿਤਾ। ਕੈਹਰ ਕਮਾ ਇਆਂ, पी ਇਕ ਮਾਰੀ ਦੁਆ ਮਚਾਇਆ। ਜਦ ਰਾਂਝਾ ਵਿਆਹੁਨ ਆਇਆ ਤਾਂ ਅੱਗੋਂ ਮਾਸ਼ੂਕ ਦੀ ਕਬਰ ਨਜ਼ਰ ਆਈ। ਬੱਸ ਸੱਚੇ ਆਸ਼ਕ ਨੇ ਓਥੇ ਈ . ਜਾਨ ਦਿੱਤੀ ਅਰ ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਰੂਹਾਂ ਦਾ ਮਿਲਾਪ ਹੋਇਆ। ਰਾਂਝੇ ਨੇ ਇਸ਼ਕ ਨੂੰ ਲਾਜ ਨਾ ਲਾਈਂ, ਨਾ ਈ ਅਪਨੀ ਪਤ ਅਰ ਬਚਨ ਦੀ ਹਾਨੀ ਹੋਨ -੧੫੩ਕਿ Jig<noinclude></noinclude> k1x27ofca8uqh8dpau54sa3dsmbmods 196119 196118 2025-06-16T23:37:24Z Taranpreet Goswami 2106 196119 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਇਸ ਦੇ ਹਠ, ਅਰ ਇਸ ਜੋਗੀ ਬਨਾਇਆ ।ਪਰ ਵੀ ਆਪਨੇ ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਛੇਲ ਮੂਰਤ ਤੇ ਮੋਹਤ ਹੋ ਗਇਆ, ਅਰ ਝੇ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਨਹੀਂ ਦਿਤਾ 1 ਬਾਲਨਾਥ ਨੂੰ ਹਾਲ ਦਸ ਦਿਤਾ ਅਰ ਜੋ ਧੋਖਾ ਈ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਟਿੱਲੇ ਜਾਕੇ ਯੋਗੀ ਬਨਨ ਦੀ ਕੀ ਲੋੜ ਸੀ ਐਂਵੇਂ ਈ ਭੇਸ ਵਟਾ ਟੁਰ ਪੈਂਦਾ, ਪਰ ਆਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਨਿਤਰਨਾ ਸੀ ਅਰ ਅਪਨੇ ਆਪ ਤੇ ਝੂਠ ਤੇ ਧੋਖੇ ਦਾ ਦਾਗ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲਗਨ ਦੇਨਾ। ਅੰਤ ਰਾਂਝੇ ਨੇ ਰੰਗਪੁਰ ਡੇਰੇ ਲਾਏ ਅਰ ਗਲੀ ਗਲੀ ਫੇਰੇ ਪਾਕੇ ਅਲਖ ਜਗਾਏ ਸੋਹੜੀ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਹੀਰ ਨੂੰ ਲੈ ਉਡੇ ਪਰ ਕਿਸਮਤ ਨੇ ਮਦਦ ਨਾ ਕੀਤੀ। ਖੇੜਿਆਂ ਫੜਕੇ ਮਾਰਿਆ, ਹੀਰ ਖੋਹ ਲਿੱਤੀ। ਅਦਲੀ ਰਾਜੇ ਡੌਨ ਦਿਤਾ ਪਰ ਸੱਚੇ ਆਸ਼ਕ ਦੀ ਆਹ ਨੇਂ ਸ਼ੈਹਰ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾ ਦਿੱਤੀ। ਰਾਂਜੇ ਨੇ ਫੇਰ ਹੀਰ ਮੁੜਾਕੇ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਦਵਾ ਦਿਤੀ। ਹੁਨ ਰਾਂਝਾ ਜਿੱਤ ਗਿਆ। ਮਾਸ਼ੂਕ ਕੋਲ ਹੈ। ਘਰ ਜਾਂਦਾ ਅਰ ਭਾਬੀਆਂ ਦਾ ਉਲਾਂਭਾ ਲਾਂਦਾ ਅਰ ਅਪਨੀ ਉਮਰ ਸੁਖ ਤੇ ਮਜ਼ੇ ਵਿਚ ਬਤਾਂਦਾ। ਪਰ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਨੇ ਇਕ ਰੰਨ ਨੂੰ ਉਧਾਲਕੇ ਲੈ ਜਾਨਾ ਬੁਰਾ ਸਮ ਝਿਆ, ਹੀਰ ਨੂੰ ਲੈ ਝੰਗ ਪੁੱਜਾ ਅਰ ਚੂਚਕ ਨੂੰ ਆਖਿਆ ਕਿ ਹੋਣ ਤੇ ਅਪਣੇ ਕੋਲ ਮੂਜਬ ਹੀਰ ਦਾ ਨਿਕਾਹ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਕਰ। ਚੂਚਕ ਤੇ ਰਾਜੀ ਪਰ ਘਰਦੀਆਂ ਤਰੀਮਤਾਂ ਨੇ ਫ਼ੇਰ ਤਾਨੇ ਮਾਰੇ ਹੀਰ ਨੂੰ ਬੁਰਿਆਰ ਬਨਾਇਆ। ਐਥੋਂ ਤੀਕਨ ਕੀਤਾ, ਕਿ ਚੂਚਕ ਨੇ ਰਾਂਝੇ ਨਾਲ ਦਗਾ ਕਮਾਇਆ। ਹਾਂ ਕੀਤੀ, ਰਾਂਝਾ ਜੰਞ ਲੈਨ ਘਰ ਗਇਆ, ਅਰ ਪਿਛੋਂ ਸਿਆਲਾਂ ਨੇ ਹੀਰ ਨੂੰ ਜ਼ੌਹਰ ਦੇਖੋ ਮਾਰ ਦਿਤਾ। ਕੈਹਰ ਕਮਾ ਇਆਂ, पी ਇਕ ਮਾਰੀ ਦੁਆ ਮਚਾਇਆ। ਜਦ ਰਾਂਝਾ ਵਿਆਹੁਨ ਆਇਆ ਤਾਂ ਅੱਗੋਂ ਮਾਸ਼ੂਕ ਦੀ ਕਬਰ ਨਜ਼ਰ ਆਈ। ਬੱਸ ਸੱਚੇ ਆਸ਼ਕ ਨੇ ਓਥੇ ਈ . ਜਾਨ ਦਿੱਤੀ ਅਰ ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਰੂਹਾਂ ਦਾ ਮਿਲਾਪ ਹੋਇਆ। ਰਾਂਝੇ ਨੇ ਇਸ਼ਕ ਨੂੰ ਲਾਜ ਨਾ ਲਾਈਂ, ਨਾ ਈ ਅਪਨੀ ਪਤ ਅਰ ਬਚਨ ਦੀ ਹਾਨੀ ਹੋਨ -੧੫੩ਕਿ Jig<noinclude></noinclude> tlam4nomf3t1nk3jqkovgez9ajn6296 250 6640 196120 22996 2025-06-16T23:37:56Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196120 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਦਿੱਤੀ। ਹੀਰ ਨੇ ਸੌ ਵਾਰੀ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਪੈਹਲੇ ਆਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਰਾਂਝਨਾ ਮੈਨੂੰ ਲੈਕੇ ਨਿਕਲ ਚਲ ਪਰ ਰਾਂਝੇ ਆਖਿਆ ਮੈਂ ਰੰਨਾਂ ਉਧਾਲਨ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਅਖਵਾਨਾ ਮੈਂ ਤੇ ਵਿਆਹ ਕੇ ਲੈ ਜਾਨਾ ਹੈ ਏਹੀ ਹਠ ਰਖਿਆ ਅਰ ਅਪਨਾ ਸਰਵੰਸ ਲੁਟਾਇਆ। ਜਾਨ ਗਵਾਈ ਪਰ ਜੱਟਾਂ ਵਾਲੀ ਅਨਖ ਨਾ ਗਵਾਵੀ, ਹੀਰ ਨੇ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦਿਤੀ ਸੀ:ਹੀਰ ਆਖਿਆ ਰਾਂਝਿਆ ਕੈਹਰ ਹੋਇਆ, ਏਥੋਂ ਚੱਲ ਜੋ ਉੱਠ ਕੇ ਚੱਲਨਾ ਏਂ।ਦੋਵੇਂ ਉੱਠਕੇ ਲੰਮੜੇ ਰਾਹ ਪਈਏ, ਕੋਈ ਅਸਾਂ ਨੇ ਦੇਸ ਨਾ ਮੁੱਲਨਾ ਏਂ। ਜਦੋਂ ਝਗੜੇ ਵੜੀ ਮੈਂ ਖੇੜਿਆਂ ਦੇ, ਕਿਸ ਅਸਾਂ ਨੂੰ ਮੋੜ ਨਾ ਘੱਲਨਾਏਂ। ਮਾਂ ਬਾਪ ਨੇ ਜਦੋਂ ਵਿਆਹ ਦਿੱਤਾ, ਕੋਈ ਅਸਾਂ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਨਾ ਚੱਲਨਾਏਂ॥ ਕੇਹੀ ਸਲਾਹ ਹੈ ਹੀਰ ਅਪਨੀ ਬੇ ਬਸੀ ਜਾਨਦੀ ਸੀ ਅਰ ਅਪਨੇ ਸੱਜਨ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਸੀ। ਜੱਗ ਦੀ ਲਾਜ ਲਾਹ ਚੁਕੀ ਸੀ-ਨਿਓਂ ਲਾਕੇ ਲੱਜ ਬੇ ਲੱਜ ਹੋਈ, ਮੈਥੋਂ ਕੀਤੜੀ ਨਾ ਕਾਈ ਨੋਟ-ਮੁਕਬਲ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਅਪਨੀ ਹੀਰ ਵਿੱਚ (ਜੋ ਹੀਰ ਵਾਰਸ ਦੇ ਕਿੱਸੇ ਤੋਂ ਪੁਰਾਨੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ) ਏਨਾ ਈ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜੇ ਨੇ ਹੀਰ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਦਵਾ ਦਿੱਤੀ ਅਰ ਖੇਡੇਵੀਠਹੋ ਚਲੇ ਗਏ। ਅਗਲੀ ਕਥਾ ਕਿ ਹੀਰ ਤੇ ਰਾਂਝੇ ਦਾ ਨਕਾਹ ਕੀਕਨ ਹੋਇਆ ਨਹੀਂ ਲਿਖੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਸ਼ੱਕ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੀਰ ਦੇ ਮਾਰਨ ਦੀ ਕਹਾਨੀ ਅਰ ਰਾਂਝੇ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ, ਵਾਰਸਸ਼ਾਹ ਹੋਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ਬਾਨੀ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਕਿਉਂ ਜਦ ਰਾਜੇ ਕੋਲੋਂ ਹਰਿ ਮਿਲ ਗਈ ਫੇਰ ਹੋਰਕਿਸ ਗਲ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ, ਐਵੇਂ ਝੰਗ ਜਾਕੇ ਅਪਨੇ ਗਲ ਸਿਆਪਾ ਪਾਨ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਘੱਟ ਸੀ। -੧੫੪-<noinclude></noinclude> 1xg38p8j16nxisam3qjin58w7ylcghp 196121 196120 2025-06-16T23:39:44Z Taranpreet Goswami 2106 196121 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਦਿੱਤੀ । ਹੀਰ ਨੇ ਸੌ ਵਾਰੀ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਪੈਹਲੇ ਆਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਰਾਂਝਨਾ ਮੈਨੂੰ ਲੈਕੇ ਨਿਕਲ ਚਲ ਪਰ ਰਾਂਝੇ ਆਖਿਆ ਮੈਂ ਰੰਨਾਂ ਉਧਾਲਨ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਅਖਵਾਨਾ ਮੈਂ ਤੇ ਵਿਆਹ ਕੇ ਲੈ ਜਾਨਾ ਹੈ ਏਹੀ ਹਠ ਰਖਿਆ ਅਰ ਅਪਨਾ ਸਰਵੰਸ ਲੁਟਾਇਆ । ਜਾਨ ਗਵਾਈ ਪਰ ਜੱਟਾਂ ਵਾਲੀ ਅਨਖ ਨਾ ਗਵਾਵੀ, ਹੀਰ ਨੇ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦਿਤੀ ਸੀ:- ਹੀਰ ਆਖਿਆ ਰਾਂਝਿਆ ਕੈਹਰ ਹੋਇਆ, ਏਥੋਂ ਚੱਲ ਜੋ ਉੱਠ ਕੇ ਚੱਲਨਾ ਏਂ ।ਦੋਵੇਂ ਉੱਠਕੇ ਲੰਮੜੇ ਰਾਹ ਪਈਏ, ਕੋਈ ਅਸਾਂ ਨੇ ਦੇਸ ਨਾ ਮੁੱਲਨਾ ਏਂ। ਜਦੋਂ ਝਗੜੇ ਵੜੀ ਮੈਂ ਖੇੜਿਆਂ ਦੇ, ਕਿਸ ਅਸਾਂ ਨੂੰ ਮੋੜ ਨਾ ਘੱਲਨਾਏਂ। ਮਾਂ ਬਾਪ ਨੇ ਜਦੋਂ ਵਿਆਹ ਦਿੱਤਾ, ਕੋਈ ਅਸਾਂ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਨਾ ਚੱਲਨਾਏਂ ॥ ਕੇਹੀ ਸਲਾਹ ਹੈ ਹੀਰ ਅਪਨੀ ਬੇ ਬਸੀ ਜਾਨਦੀ ਸੀ ਅਰ ਅਪਨੇ ਸੱਜਨ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਸੀ। ਜੱਗ ਦੀ ਲਾਜ ਲਾਹ ਚੁਕੀ ਸੀ-- ਨਿਓਂ ਲਾਕੇ ਲੱਜ ਬੇ ਲੱਜ ਹੋਈ, ਮੈਥੋਂ ਕੀਤੜੀ ਨਾ ਕਾਈ ਨੋਟ-ਮੁਕਬਲ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਅਪਨੀ ਹੀਰ ਵਿੱਚ (ਜੋ ਹੀਰ ਵਾਰਸ ਦੇ ਕਿੱਸੇ ਤੋਂ ਪੁਰਾਨੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ) ਏਨਾ ਈ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜੇ ਨੇ ਹੀਰ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਦਵਾ ਦਿੱਤੀ ਅਰ ਖੇਡੇਵੀਠਹੋ ਚਲੇ ਗਏ। ਅਗਲੀ ਕਥਾ ਕਿ ਹੀਰ ਤੇ ਰਾਂਝੇ ਦਾ ਨਕਾਹ ਕੀਕਨ ਹੋਇਆ ਨਹੀਂ ਲਿਖੀ । ਇਸ ਤੋਂ ਸ਼ੱਕ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੀਰ ਦੇ ਮਾਰਨ ਦੀ ਕਹਾਨੀ ਅਰ ਰਾਂਝੇ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ, ਵਾਰਸਸ਼ਾਹ ਹੋਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ਬਾਨੀ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਕਿਉਂ ਜਦ ਰਾਜੇ ਕੋਲੋਂ ਹਰਿ ਮਿਲ ਗਈ ਫੇਰ ਹੋਰਕਿਸ ਗਲ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ, ਐਵੇਂ ਝੰਗ ਜਾਕੇ ਅਪਨੇ ਗਲ ਸਿਆਪਾ ਪਾਨ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਘੱਟ ਸੀ। -੧੫੪-<noinclude></noinclude> hdi72k5i6y0mb2kia47q8x2g7y5w4h9 196122 196121 2025-06-16T23:42:14Z Taranpreet Goswami 2106 196122 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਦਿੱਤੀ। ਹੀਰ ਨੇ ਸੌ ਵਾਰੀ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਪੈਹਲੇ ਆਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਰਾਂਝਨਾ ਮੈਨੂੰ ਲੈਕੇ ਨਿਕਲ ਚਲ ਪਰ ਰਾਂਝੇ ਆਖਿਆ ਮੈਂ ਰੰਨਾਂ ਉਧਾਲਨ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਅਖਵਾਨਾ ਮੈਂ ਤੇ ਵਿਆਹ ਕੇ ਲੈ ਜਾਨਾ ਹੈ ਏਹੀ ਹਠ ਰਖਿਆ ਅਰ ਅਪਨਾ ਸਰਵੰਸ ਲੁਟਾਇਆ। ਜਾਨ ਗਵਾਈ ਪਰ ਜੱਟਾਂ ਵਾਲੀ ਅਨਖ ਨਾ ਗਵਾਵੀ, ਹੀਰ ਨੇ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦਿਤੀ ਸੀ:ਹੀਰ ਆਖਿਆ ਰਾਂਝਿਆ ਕੈਹਰ ਹੋਇਆ, ਏਥੋਂ ਚੱਲ ਜੋ ਉੱਠ ਕੇ ਚੱਲਨਾ ਏਂ।ਦੋਵੇਂ ਉੱਠਕੇ ਲੰਮੜੇ ਰਾਹ ਪਈਏ, ਕੋਈ ਅਸਾਂ ਨੇ ਦੇਸ ਨਾ ਮੁੱਲਨਾ ਏਂ। ਜਦੋਂ ਝਗੜੇ ਵੜੀ ਮੈਂ ਖੇੜਿਆਂ ਦੇ, ਕਿਸ ਅਸਾਂ ਨੂੰ ਮੋੜ ਨਾ ਘੱਲਨਾਏਂ। ਮਾਂ ਬਾਪ ਨੇ ਜਦੋਂ ਵਿਆਹ ਦਿੱਤਾ, ਕੋਈ ਅਸਾਂ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਨਾ ਚੱਲਨਾਏਂ॥ ਕੇਹੀ ਸਲਾਹ ਹੈ ਹੀਰ ਅਪਨੀ ਬੇ ਬਸੀ ਜਾਨਦੀ ਸੀ ਅਰ ਅਪਨੇ ਸੱਜਨ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਸੀ। ਜੱਗ ਦੀ ਲਾਜ ਲਾਹ ਚੁਕੀ ਸੀ-ਨਿਓਂ ਲਾਕੇ ਲੱਜ ਬੇ ਲੱਜ ਹੋਈ, ਮੈਥੋਂ ਕੀਤੜੀ ਨਾ ਕਾਈ ਨੋਟ-ਮੁਕਬਲ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਅਪਨੀ ਹੀਰ ਵਿੱਚ (ਜੋ ਹੀਰ ਵਾਰਸ ਦੇ ਕਿੱਸੇ ਤੋਂ ਪੁਰਾਨੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ) ਏਨਾ ਈ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜੇ ਨੇ ਹੀਰ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਦਵਾ ਦਿੱਤੀ ਅਰ ਖੇਡੇਵੀਠਹੋ ਚਲੇ ਗਏ। ਅਗਲੀ ਕਥਾ ਕਿ ਹੀਰ ਤੇ ਰਾਂਝੇ ਦਾ ਨਕਾਹ ਕੀਕਨ ਹੋਇਆ ਨਹੀਂ ਲਿਖੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਸ਼ੱਕ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੀਰ ਦੇ ਮਾਰਨ ਦੀ ਕਹਾਨੀ ਅਰ ਰਾਂਝੇ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ, ਵਾਰਸਸ਼ਾਹ ਹੋਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ਬਾਨੀ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਕਿਉਂ ਜਦ ਰਾਜੇ ਕੋਲੋਂ ਹਰਿ ਮਿਲ ਗਈ ਫੇਰ ਹੋਰਕਿਸ ਗਲ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ, ਐਵੇਂ ਝੰਗ ਜਾਕੇ ਅਪਨੇ ਗਲ ਸਿਆਪਾ ਪਾਨ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਘੱਟ ਸੀ। -੧੫੪-<noinclude></noinclude> 1xg38p8j16nxisam3qjin58w7ylcghp 250 6641 196123 22997 2025-06-16T23:43:18Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196123 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਗੱਲ ਜਾਈ। ਇਕ ਭਾ ਭੜਕੀ ਤੇਰੇ ਇਸ਼ਕ ਵਾਲੀ, ਦੂਜੀ ਦੂਤੀਆਂ ਨੇ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਤਾਈ। ਜੇਹੜੀ ਹੋਵਨੀ ਸੀ ਸੋ ਚੁਕੀ, ਏਹੋ ਖਲਕ ਸਾਰੀ ਸਿਰ ਭੁੱਸ ਪਾਈ ਪਰਰਾਂਝੇ ਨੇ ਏਹਨਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸਲਾਹਵਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਮੰਨਿਆ ਅਰ ਆਖਿਆ:ਹੀਰੇ ਇਸ਼ਕ ਨਾ ਮੂਲ ਸਵਾਦ ਦੇਂਦਾ, ਨਾਲ ਚੋਰੀਆਂ ਅਤੇ ਉਧਾਲਿਆਂ ਦੇ। ਕਿੜਾਂ ਪੌੜੀਆਂ ਨੱਠੇ ਹਾਂ ਦੇਸ਼ ਵਿਚੋਂ, ਕਿਸੇ ਸੁਨੇ ਨੀ ਖੂਨੀਆਂ ਗਾਲਿਆਂ ਦੇ। ਏ ਮਾਲੂਮ ਹੋਇਆ ਤੇਰੇ ਸੁਖਨ ਉੱਤੋਂ, ਚਾਲੇ ਦੱਸਨੀਏਂ, ਮੂੰਹ ਕਾਲਿਆਂ ਦੇ। ਸਿਰ ਜਾਨ ਕੁਰਬਾਨ ਤੋਂ ਵਰਜਨੀਏਂ, ਪੁੜ ਡਿਠੇ ਨੀਂ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਬਰ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ। ਠੱਗੀ ਨਾਲ ਤੇ ਮਹੀਂ ਚਰਾ ਲਈਆਂ, ਏਹ ਰਾਹ ਰੰਨਾਂ ਦਿਆਂ ਚਾਲਿਆਂ ਦੇ। ਵਾਰਸਸ਼ਾਹ ਸਰਾਫ ਸਭ ਜਾਨਦੇ ਨੀ, ਐਬ ਖੋਟਿਆਂ ਪਿੰਨਿਆਂ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ। ਰਾਂਝੇ ਨੇ ਅਪਨੇ ਹਠ ਵਿਚ ਡਾਢੇ ਮੋਹਨੇ ਦਿੱਤੇ ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਭੁਲ ਸੀ, ਜੇ ਅਪਨੇ ਮਾਸ਼ੂਕ ਨੂੰ ਜ਼ੋਰੀ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਐਬ ਨਾ ਹੁੰਦਾ। ਮਿਰਜ਼ਾ ਸਾਹਿਬਾਂ ਨੂੰ ਏਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੈ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਰੁਕਮਨ ਨੂੰ ਗ਼ਾਨਾ ਬੱਧੀ ਈ ਲੈ ਨੱਸੇ ਸਨ। ਪਿਆਰ ਤੇ ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਸਵਾਦ ਤਾਂ ਅਜੇਹੇ ਵਿਆਹ ਵਿਚ ਈ ਹੈ। ਲਾਵਾਂ ਲੈਕੇ ਤੇ ਬੱਦੇ ਵਾਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਵਿਚ *ਮੈਂਸ (Romance)ਦਾ ਨਾਂ ਕਿੱਥੋਂ। ਜਿਥੇ ਸਿਰ ਸਿਰ ਬਾਜ਼ੀ ਲੱਗੀ ਹੋਵੇ, ਓਥੇ ਰੀਤ, ਤੋਂ ਜਗ ਦੀ ਲੀਕ ਦਾ ਕੀ ਕੰਮ ਪਰ ਰਾਂਝੇ ਨੇ ਜੋ ਕੁਝ ਰੁਐਂਸ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਦੁਖ ਸੁਖ ਸਹਾਰਨੇ ਕੁਝ ਲੁਕਨਾ ਕੁਝ ਨੱਠਨਾਂ ਮਿਲਨਾ ਵਿਛਨਾ ਆਦ ਪਰੇਮ ਬਖੇੜੇ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ। -944-<noinclude></noinclude> kviyd2ayibl116fob19hxqmwh8kmv3r 250 6642 196124 22998 2025-06-16T23:43:51Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196124 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਨੇ ਕੀਤਾ ਅਪਨੇ ਬਚਨ ਪਾਲਨ ਲਈ ਕੀਤਾ। ਭਾਬੀਆਂ ਦੇ ਮੋਹ ਤੋਂ ਡਰਦਾ ਸੀ, ਕਿ ਏਹ ਨਾਂ ਕੈਹਨ, ਨਵੀਂ ਉਧਾਲ ਲਿਆਇਆ ਹੈ। ਗੱਲ ਕੀ, ਕਵੀ ਜੀ ਨੇ ਰਾਂਝੇ ਦੀ ਜਵਾਨੀ, ਰੂਪ ਰਗਾ ਬੇਪਰਵਾਹੀ, ਚੰਗੀ ਖੁਸ਼ਮਿਜ਼ਾਜ, ਹਠ, ਬਚਨ ਦੀ ਪਾਲਨਾ, ਮਾਸ਼ੂਕ ਤੇ ਵਿਕ ਜਾਨਾ, ਪਰ ਅਪਨੀ ਅਨੁਖ ਨਹੀਂ ਛੱਡਨੀ। ਏਹਨਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਸੋਹਣੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਸਿਆ ਹੈ ਅਰ ਰਾਂਝੇ ਦੇ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਇਕ ਉਚੇ ਵਰਜੇ ਦਾ ਪਿਆਰ ਦਸਾਇਆ ਹੈ ਪਰ ਰਾਂਝਾ ਦਿਲ ਦਾ ਕਮਜ਼ੋਰ। ਅਪਨੀ ਅਪਣੱਪ ਨੂੰ ਨਾਂ ਦਸ ਮੱਕਨ ਵਾਲਾ ਮਾਨੁਖ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਮਨ ਸ਼ਕਤੀ ਕਮਜ਼ੋਰ। ਪਿੱਛੇ ਲੱਗ ਟੁਰਨ ਵਾਲਾ ਬੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਵਿੱਚ ਰੋਮੈਂਸ ਦੀ ਚਿਨਗ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਬਹਾਦਰ ਦਿਲ ਆਸ਼ਕ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਮਿਰਜ਼ੇ ਦੀ ਮਰਦਾਨਗੀ ਉਸ ਵਿਚ ਨਾ ਸੀ।ਜੇ ਹੀਰ ਦਾ ਆਸ਼ਕ ਹੁੰਦਾ ਮਿਰਜ਼ਾ, ਤਾਂ ਖੇੜਿਆਂ ਦੇ ਮੱਥਰ ਲਾਹ ਦੇਂਦਾ॥ ਹੀਰ ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਟ੍ਰੇਚਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਦਲੇਰ ਤੇ ਹੌਸਲੇ ਵਾਲੀ “ਹੀਰੋਇਨ ਨਾਇਕਾ ਹੈ। ਰੂਪ ਦਾ ਨਮੂਨਾ ਜੋਬਨ ਵਿਚ ਮੱਤੀ, ਜਵਾਨੀ ਦਾ ਲੋਹਝ, ਕੁਝ ਪਿਓ ਦੀ ਦੌਲਤ ਦਾ ਮਾਣ, ਏਹ ਸਾਰੇ ਸਾਮਾਨ ਅਜੇਹੇ ਸਨ ਕਿ ਹੀਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਅੱਖ ਹੇਠ ਨਹੀਂ ਲਿਆਉਂਦੀ ਸੀ। ਇਕ ਛਾਬੀ ਤਾਂ ਰਾਂਝੇ ਦੇ ਇਸ਼ਕ ਈ ਫਾਥੀ, ਅਜੇਹੀ ਫਾਥੀ, ਕਿ ਫਟਕਨ ਕੇਹਾ! ਹੀਰ ਅਕਲ ਦੀ ਪੁਤਲੀ ਸੀ, ਇਲਮ ਵੀ ਸਿੱਖੀ, ਦੀਨੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਪਰਪੱਕ, ਤੀਵੀਂ ਹੋਕੇ ਨਧੜਕ, ਕਾਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਉਹ ਜਵਾਬ ਸੁਨਾਏ ਕਿ ਪਚੀ ਕਰਾਏ, ਕੋਈ ਉੱਤਰ ਨਾਂ ਬਨ ਆਏ। ਮਾਂ ਨੂੰ ਤੇ ਐਂਜ ਪੈਂਦੀ ਸੀ ਜੀਕਨ ਕੱਲ ਦੀ ਜਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਿਉ ਵੀ ਵਿਚਾਰਾ ਇਸ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬੋਲਦਾ। ਘਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੀ, ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਇਕ ਧੀ, ਵੀਰਾਂ ਦੀ ਇਕ ਭੈਣ। ਲਾਡਾਂ ਵਿਚ ਪਲੀ ਸਹੇਲੀਆਂ ਵਿਚ -੧੫੬-<noinclude></noinclude> qth9qd1lrx28x9hekjtajl97wd6p1rb 250 6643 196125 22999 2025-06-16T23:44:15Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196125 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਖੇਡੀ, ਪਰ ਈਕਨ ਕਿ ਸਾਰੀਆਂ ਇਸੇ ਨੂੰ ਰਾਨੀ ਮੰਨਦੀਆਂ, ਇਸੇ ਦੀ ਈਨੋਂ ਟੁਰਦੀਆਂ। ਜਿਉਂ ਜੰਮੀ ਇਸਦਾ ਕੇਹਾ ਕਿਸੇ ਨਾ ਮੋੜਿਆ। ਅਜੇਹੀ ਨੱਢੀ, ਹਾਏ ਹੈਂਸਿਆਰੇ ਇਸ਼ਕ ਨੇ ਅਪਨੇ ਜਾਲ ਵਿਚ ਫਸਾਈ। ਅਜੇਹੀ ਫਸਾਈ ਕਿ ਸਾਰੀ ਬੁੱਧ ਭੁਲਾਈ। ਉਹ ਸਲੇਟੀ; ਮੁਸ਼ਕ ਤੇ ਪਟ ਲਪੇਟੀ, ਦੁਖਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਆਈ ਹਾਏ ਇਸ਼ਕ ਤੂੰ ਸਭਨਾਂ ਨਾਲ ਈ ਅਜੇਹੀ ਕੀਤੀ। ਏਸ ਇਸ਼ਕ ਨੇ ਵੇਖ ਫਰਿਹਾਦ ਕੱਠਾ, ਕੀਤੀਆਂ ਯੂਸਫੇ ਨਾਲ ਖਵਾਰੀਆਂ ਨੀ। ਰੋਡਾ ਵੱਢਕੇ ਡੱਕਰੇ ਨਦੀ ਪਾਇਆ ਤੇ ਜਲਾਲੀ ਨੇ ਅੱਖੀਂ ਉਘਾੜੀਆਂ ਨੀ। ਜਿੱਥੇ ਇਸ਼ਕ ਦਰਿਆ ਦੀ ਮੌਜ ਆਵੇ ਉਥੇ ਔਖੀਆਂ ਭਰਨੀਆਂ ਤਾਰੀਆਂ ਨੀ। ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਜਹਾਨ ਦੀ ਚਲਨ ਨਿਆਰੀ ਅਤੇ ਇਸ਼ਕ ਦੀਆਂ ਧੁਜਾਂ ਨਿਆਰੀਆਂ ਨੀ। ਜਦ ਪੱਤਨ ਤੇ ਅਪਨੀ ਸੇਜ ਤੇ ਸੁੱਤੇ ਹੋਏ ਰੰਝੇਟੇ ਦੀ ਖਬਰ ਸੋਨੀ, ਤਾਂ ਅਪਨੀ ਸਹੇਲੀਆਂ ਦੀ ਫੌਜ ਲੈ ਘਾਟੜੇ ਪੁੱਜੀ, ਆਉਂਦਿਆਂ ਈ ਲੁੱਡਨ ਦੀ ਛਮਕਾਂ ਨਾਲ ਸਾਰ ਪੁੱਛੀ, ਰਾਂਝੇ ਵੱਲ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਮੁੜਕੇ ਅਰ ਕੜਕ ਕੇ ਬੋਲੀ, ਪਰ ਜਦ ਰਾਂਝੇ ਨੇ ਅੱਖ ਖੋਲ੍ਹ, ਮੂੰਹ ਮੋੜੀ, ਆਖਿਆ “ਵਾਹ ਸਜਨ' ਤਾਂ ਬੱਸ ਇਸ਼ਕ ਵਿਚ ਮੋਹਤ ਹੋ ਗਈ। ਫੇਰ ਰਾਂਝੇ ਨਾਲ ਕੌਲ ਕਰਾਰ ਕਰ ਆਪਣੇ ਯਾਰ ਨੂੰ ਘਰ ਈ ਦੁਰੀ। ਰਾਂਝਾ ਵੀ ਇਸਦਾ ਹੁਕਮ ਮੰਨੇ, ਜਦ ਘਰ ਆਈ, ਤਾਂ ਫੜੀ ਨਹੀਂ ਡਰੀ, ਝੱਟ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਅਪਨੇ ਪਿਓ ਪਾਸ ਲਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਰ ਆਖਦੀ ਹੈ " ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਬਾਬਲ ਜੀਵੇਂ ਧੌਲ ਰਾਜਾ, ਮਾਹੀ ਮੇਹੀਂ ਦਾ ਢੂੰਡ ਲਿਆਈਆਂ ਮੈਂ। ਚੂਚਕ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਵੇਖ ਆਖਦਾ ਹੈ:-੧੫੭-<noinclude></noinclude> kx20i0u6e7iwy4q6m34nntj241p83am 250 6644 196126 23000 2025-06-16T23:44:36Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196126 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਬਾਪ ਹੱਸਕੇ ਪੁੱਛਦਾ ਕੌਨ ਹੁੰਦਾ ਏਹ ਮੁੰਡੜਾ ਕਿਤ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਏ। ਹੱਥ ਲਾਇਆ ਪਿੰਡੇ ਤੇ ਦਾਗ ਪੈਂਦਾ, ਏਹ ਮਹੀਂ ਦੇ ਨਾ ਦਰਕਾਰ ਦਾ ਏ ਹੀਰ ਆਖਦੀ ਹੈ;ਸੁਗੜ ਚਤਰ ਤੇ ਅਕਲ ਦਾ ਕੋਟ ਨੱਢਾ, ਮੇਹੀਂ ਬਹੁਤ ਸਮਾਲ ਕੇ ਚਾਰ ਦਾ ਏ।ਹਿਕੇ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਦੇ ਹੂੰਗ ਦੋਕੇ, ਸੋਟਾ ਸਿੰਗ ਤੇ ਮੂਲ ਨਾ ਮਾਰਦਾ ਏ ਚੂਚਕ ਆਖਦਾ ਹੈ;ਹੈ ਨੀ ਤਬਾ ਏਸ ਦੀ ਬਹੁਤ ਹਲੀਮ ਦਿਸੇ, ਨੈਨਾਂ ਨਾਲ ਕਰਦਾ ਲੋਟ ਪੋਟ ਹੈ ਨੀ। ਦਰਸ ਪਰਸ ਚੰਗੀ ਅਜੇ ਹੈ ਜਾਤਕ, ਮੁੰਡਾ ਜਾਪਦਾ ਹੋਗ ਗਭਰੂਟ ਹੈ ਨੀ। ਕੋਹੜੇ ਚੌਧਰੀ ਦਾ ਪੁਤਰ ਕੌਨ ਜਾਣੋਂ ਕੇਹਾ ਅਕਲ ਬਊਰ ਦਾ ਕੋਟ ਹੈ ਨੀ। ਏਹਨੂੰ ਰਿਜ਼ਕ ਨੇ ਆਨ ਉਦਾਸ ਕੀਤਾ, ਏਹਨੂੰ ਕੇਹੜੇ ਪੀਰ ਦੀ ਓਟ ਹੈ ਨੀ। ਹੀਰ ਦਾ ਜਵਾਬ ਤਿਆਰ, ਰਤੀ ਸੰਗ ਨਹੀਂ, ਡਰ ਨਹੀਂ, ਨਧੜਕ ਆਖਦੀ ਹੈ। ਪੁਤਰ ਤਖਤ ਹਜ਼ਾਰੇ ਦੇ ਚੌਧਰੀ ਦਾ, ਰਾਂਝਾ ਜ਼ਾਤ ਦਾ ਜੱਟ ਅਸੀਲ ਹੈ ਜੀ। ਉਸਦਾ ਬੀਬੜਾ ਮੁੱਖ ਤੇ ਨੈਨ ਨਿੰਮੇ, ਵੱਡੀ ਸੋਹਨੀ ਇਸ ਦੀ ਡੀਲ ਹੈ ਜੀ। ਸੈਆਂ ਜਵਾਨਾਂ ਦਾ ਭਲਾ ਹੈ ਚਾਕ ਰਾਂਝਾ, ਜਿਥੇ ਨਿੱਤ ਪੈਂਦੇ ਲੱਖ ਫੇਰਿਆਂ ਦੇ। ਵਿਚ ਮਾਲ ਦੇ ਰਹੇ ਦਲੇਰ ਖੜਾ, ਪੈਹਲਵਾਨ ਜੁ ਵਿਚ ਅਖਾੜਿਆਂ ਦੇ ਸਾਨੂੰ ਰੱਬ ਨੇ ਆਨ ਮਿਲਾਇਆਏ, ਮੈਂ ਤੇ ਪਾ ਰੱਖਾਂ ਵਿਚ ਧੀਰੀਆਂ ਦੇ॥ -੧੫੮-<noinclude></noinclude> 365sq3pneq89lcewsv7kwdqu2ddnpot 250 6645 196127 23001 2025-06-16T23:45:06Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196127 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਦੇ ਅੰਤ ਚੂਚਕ ਅਪਨੀ ਪਿਆਰੀ ਧੀ ਦੇ ਕੈਹਨੇ ਨੂੰ ਮੰਨਦਾ ਅਰ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਜਾਨ ਬੁਝ ਕੇ ਚਾਕ ਰਖਦਾ ਹੈ ਪਿਛਲੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਦੇ ਲੋਕ ਵੀ ਸਿੱਧੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਤੇਰਾ ਆਖਣਾਂ ਅਸਾਂ ਮਨਜ਼ੂਰ ਕੀਤਾ, ਮੱਝਾਂ ਦੇਹ ਸਮਾਲ ਕੇ ਸਾਰੀਆਂ ਨੀ। ਖਬਰਦਾਰ ਰਹੇ ਮੱਝਾਂ ਵਿਚ ਖੜਾ, ਬੇਲੇ ਵਿਚ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਭਾਰੀਆਂ ਨੀ। ਵਲਾ ਕਰੇ ਨਹੀਂ ਨਾਲ ਖੰਧਿਆਂ ਦੇ, ਏਸ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਮੱਝਾਂ ਚਾਰੀਆਂ ਨੀ। ਮਤਾਂ ਖੇਡ ਰੁੱਝੇ ਖੜੀਆਂ ਜਾਨ ਮੱਝਾਂ, ਹੋਵਣ ਪਿੰਡ ਦੇ ਵਿਚ ਖਵਾਰੀਆਂ ਨੀ। ਪਿਉ ਨੂੰ ਮਨਾ, ਮਾਂ ਕੋਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਅਰ ਬੜੇ ਲਾਡ ਨਾਲ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ॥ ਪਾਸ ਮਾਓਂ ਦੇ ਹੀਰ ਆ ਗੱਲ ਕੀਤੀ, ਮਾਹੀ ਮਹੀਂ ਦਾ ਆਕੇ ਛੇੜਿਆ ਮੈਂ। ਨਿੱਤ ਪਿੰਡ ਦੇ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰ ਪੈਂਦੀ ਏਹੋ ਝਗੜਾ ਚਾਏ ਨਬੇੜਿਆ ਮੈਂ ਕੇਹਾ ਝਗੜਾ ਨਬੇੜਿਆ, ਘਰ ਯਾਰ ਲਿਆ ਬਹਾਲਿਆ ਨਾਲੇ ਮਾਪਿਆਂ ਤੋਂ ਹਸਾਨ। ਏਧਰ ਤੇ ਏਹ ਓਧਰ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਧੀਰਜ ਦੇ ਕੇ ਆਖਦੀ ਹੈ। ਮੱਖਨ ਖੰਡ ਪਰਾਉਂਠੇ ਖਾਓ ਮੀਆਂ, ਮਹੀਂ ਛੇੜਦੇ ਰੱਬ ਦੇ ਆਸਰੇ ਤੇ ਹੱਸ ਖੇਡ ਰੰਝੇਟਿਆ ਜਾਲ ਮੀਆਂ, ਗੁਜ਼ਰ ਆਵਸੀ ਦੁੱਧ ਦੇ ਕਾਸੜੇ ਤੇ। ਪੀਰ ਚਾਏਭੱਤਾ, ਦੁੱਧ ਖੰਡ ਚਾਵਲ, ਮੀਏਂ ਰਾਂਝੇ ਦੇ ਪਾਸ ਲੈ ਧਾਂਵਦੀ ਹੈ।ਵੰਡ ਭਾਲਕੇ ਜਹ ਸਭ ਝੱਲ ਬੇਲਾਂ, ਤੁਰਤ ਪਾਸ ਰੰਝੇਟੇ ਦੇ ਆਂਵਦੀ ਹੈ। ਵਾਹ ਹੀਰੇ ਤੇਰੇ ਕਰਤੱਬ! ਓਧਰ ਮਾਂ ਪਿਓ ਪਤਿਆ ਏਧਰ ਯਾਰ ਦਿਝਾਏ'' ਸਾਰੇ ਪਾਸੋਂ ਪੂਰੀ ਉਤਰੀ। ਹੀਰ ਨੂੰ ਡਰਸਤਾਂ -੧੫੯-<noinclude></noinclude> ogh0x2rny9jhrith2qgz3d09muzcryy 250 6646 196128 23002 2025-06-16T23:45:33Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196128 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਏ > ਲੰਙ ਕੈਦੋਂ ਦਾ, ਉਹਚੁਗਲਖੋਰ ਪੂਰਾ ਸੀ, ਪਰ ਹੈਸੀ ਬੜਬੋਲਾ। ਉਹਵੀ ਝਾਕਦਾ ਬੇਲੇ ਦੀ ਖੋਜ ਤੇ ਪੁੱਜਾ, ਅਰ ਰਾਂਝੇ ਕੋਲੋਂ ਚੂਰੀ ਦਾ ਰੁੱਗ ਮੰਗ ਕੇ ਭੰਨਾਂ। ਹੀਰ ਮੁੜੀ ਤਾਂ ਪੁੱਛਿਆ “ਰਾਂਝਾ ਕੋਈ ਆਇਆ ਸੀ ਰਾਂਝੇ ਆਖਿਆ ਇਕ ਲੰਙਾ ਫ਼ਕੀਰ, ਜੋ ਚੂਰੀ ਦਾ ਰੁੱਗ ਲੈ ਗਿਆ ਏ। ਹੀਰ ਰਰਾਨ! ਪਰ ਦੌੜੀ ਪਿੱਛੇ ਲੰਙ ਦੋ, ਅਰ ਉਸ ਨੂੰ ਫੜ ਖੂਬ ਮਾਰ ਕੀਤੀ। ਚੜੀ ਨਹੀਂ ਝਰੀ। ਅਜੇਹੀ ਨਧੜਕ ਨੱਢੀ, ਸ਼ੀਹਣੀ ਸੀ, ਤਾਹੀਂ ਤੇ ਇਸ਼ਕ ਦੇ ਤੋਲ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਉਤਰੀ, ਲਿਖਿਆ ਹੈ:ਹੀਰ ਆਖਿਆ ਰਾਂਝਿਆ ਬੁਰਾ ਕੀਤੋ, ਸਾਡਾ ਕੰਮ ਹੈ ਨਾਲ ਵੈਰਾਈਆਂ ਦੇ! ਸਾਡੇ ਖੋਜ ਨੂੰ ਤਕ ਕੇ ਕਰੇ ਚੁਗਲੀ, ਦਿਨੇ ਰਾਤ ਹੈ ਵਿਚ ਬੁਰਿਆਈਆਂ ਦੇ। ਮਿਲੇ ਸਿਰਾਂ ਨੂੰ ਏਹ ਵਿਛੋੜ ਦੇਂਦਾ, ਭੰਗ ਘੱੜਦਾ ਵਿਚ ਕੁੜਮਾਈਆਂ ਦੇ ਬਾਬਲ ਅੰਬੜੀ ਤੇ ਜਾਇ ਠਿੱਠ ਕਰਸੀ, ਨਾਲੇ ਆਖਸੀ ਪਾਸ ਭਰਜਾ ਈਆਂ ਦੇ ਏਹ ਕੋਹ ਭੱਜੀ:ਮਿਲੀ ਰਾਹ ਵਿਚ ਦੌੜਕੇ ਆਨ ਨੱਢੀ, ਪੈਹਲੋਂ ਨਾਲ ਫਰੇਬ ਦੇ ਚੱਟਿਆ ਸੂ। ਨੇੜੇ ਆਨ ਕੇ ਸ਼ੀਹਣੀ ਵਾਂਗ ਗੱਜੀ ਅੱਖੀਂ ਰੋਹ ਦੀ ਨੀਰ ਪਲੱਟਿਆ ਸ॥ ਸਿਰੋਂ ਲਾਹ ਟੋਪੀ ਗਲੋਂ ਤੋੜ ਸੇਹਲੀ ਲਕੋ ਚਾਇ ਪਕੜ ਜਿਮੀਂ ਤੇ ਮਾਰਿਆ ਨਾਲ ਛੱਟਿਆਂ ਸੂ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਸਟਿਆ ਸੀ। ਤੇ ਗਸੇ ਧੋਬੀ ਪਟੜੇ ਤੇ ਖੇਸ ਹੁਨ ਮਾਰਕੁਟ ਤੇ ਬਥੇਰੀ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਕੈਦੋ ਵੀ ਚੂਰੀ ਚੁਕ ਪਿੰਡ ਜਾ ਈ ਪੂਜਾ, ਜਾਕੇ ਪਰ੍ਹੇ ਵਿਚ ਚੂਚਕ ਨੂੰ ਦੱਸੀ, ਉੱਧਰ ਮਲਕੀ ਨੂੰ ਭੀ ਜਾਕੇ ਹੀਰ ਦੀਆਂ ਕਰਤੂਤਾਂ ਦੱਸੀਆਂ; ਹੀਰ ਵੀ ਜਾਨਦੀ ਸੀ ਏ ਹੋਨਾ ਏਂ। ਪਰ ਘਬਰਾਈ ਨਹੀਂ ਹੌਸਲਾ ਰੱਖਿਆ। ਜਦ ਮਾਂ ਪਿਓ -੧੬੦-<noinclude></noinclude> p0h6apqduya041mhjpxuvswf3e1a2lj 2 32508 196098 195800 2025-06-16T19:24:34Z ListeriaBot 947 Wikidata list updated [V2] 196098 wikitext text/x-wiki {{Wikidata list|sparql= SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P31 wd:Q5 . # all humans [] schema:about ?item; schema:isPartOf <https://pa.wikisource.org/>; schema:name ?ws . # who have author pages in P Wikisource } |columns=item:Wikidata item,label:name,p21,p18}} {| class='wikitable sortable' ! Wikidata item ! name ! ਲਿੰਗ ! ਤਸਵੀਰ |- | [[:d:Q111991252|Q111991252]] | [[ਲੇਖਕ:ਰਿਸ਼ੀ ਹਿਰਦੇਪਾਲ|ਰਿਸ਼ੀ ਹਿਰਦੇਪਾਲ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q112029965|Q112029965]] | [[ਲੇਖਕ:ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਲੇਕੇ|ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਲੇਕੇ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q112031529|Q112031529]] | [[ਲੇਖਕ:ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ 'ਹਰਲਾਜ'|ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ 'ਹਰਲਾਜ']] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Harnam singh harlaaj.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q112072863|Q112072863]] | [[ਲੇਖਕ:ਡਾ. ਦੇਵੀ ਦਾਸ ਜੀ 'ਹਿੰਦੀ'|ਦੇਵੀ ਦਾਸ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q87408045|Q87408045]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਲਵੰਤ ਚੌਹਾਨ|ਬਲਵੰਤ ਚੌਹਾਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q112727019|Q112727019]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਾਵਾ ਬਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ|ਬਾਵਾ ਬਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q156501|Q156501]] | [[ਲੇਖਕ:ਸਆਦਤ ਹਸਨ ਮੰਟੋ|ਸਆਦਤ ਹਸਨ ਮੰਟੋ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q16867|Q16867]] | [[ਲੇਖਕ:ਐਡਗਰ ਐਲਨ ਪੋ|ਐਡਗਰ ਐਲਨ ਪੋ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Edgar Allan Poe, circa 1849, restored, squared off.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q172788|Q172788]] | [[ਲੇਖਕ:ਓ ਹੈਨਰੀ|ਓ ਹੈਨਰੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:William Sydney Porter by doubleday.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q174152|Q174152]] | [[ਲੇਖਕ:ਪ੍ਰੇਮਚੰਦ|ਪ੍ਰੇਮਚੰਦ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Prem chand.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q18031683|Q18031683]] | [[ਲੇਖਕ:ਈਸ਼ਵਰ ਚੰਦਰ ਨੰਦਾ|ਈਸ਼ਵਰ ਚੰਦਰ ਨੰਦਾ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q124145821|Q124145821]] | [[ਲੇਖਕ:ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਬਠਿੰਡਾ|ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਬਠਿੰਡਾ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q12706|Q12706]] | [[ਲੇਖਕ:ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ|ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Maxim Gorky LOC Restored edit1.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q13139853|Q13139853]] | [[ਲੇਖਕ:ਮੌਲਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਕੁਸ਼ਤਾ|ਮੌਲਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਕੁਸ਼ਤਾ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q140303|Q140303]] | [[ਲੇਖਕ:ਧਨੀ ਰਾਮ ਚਾਤ੍ਰਿਕ|ਲਾਲਾ ਧਨੀ ਰਾਮ ਚਾਤ੍ਰਿਕ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Dhani Ram Chatrik.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q1403|Q1403]] | [[ਲੇਖਕ:ਲੁਇਗੀ ਪਿਰਾਂਡੇਲੋ|ਲੁਈਗੀ ਪਿਰਾਂਦੋਲੋ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Luigi Pirandello 1932.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q1001|Q1001]] | [[ਲੇਖਕ:ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ|ਮੋਹਨਦਾਸ ਕਰਮਚੰਦ ਗਾਂਧੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Mahatma-Gandhi, studio, 1931.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q107013029|Q107013029]] | [[ਲੇਖਕ:ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ|ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q107000|Q107000]] | [[ਲੇਖਕ:ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਲਿਬ|ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਲਿਬ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Mirza Ghalib photograph 3.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q20609773|Q20609773]] | [[ਲੇਖਕ:ਸੁਖਪਾਲ|ਸੁਖਪਾਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਹਸਰਤ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q192302|Q192302]] | [[ਲੇਖਕ:ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ|ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Bhai Gurdas scribing Adi Granth.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q2019145|Q2019145]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ|ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Guru teg bahadur.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q20605168|Q20605168]] | [[ਲੇਖਕ:ਅਮਰਜੀਤ ਚੰਦਨ|ਅਮਰਜੀਤ ਚੰਦਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Amarjit Chandan.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q20605976|Q20605976]] | [[ਲੇਖਕ:ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਆਰਿਫ਼|ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਆਰਿਫ਼]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q20606660|Q20606660]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਫ਼ਰੈਂਕ|ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਫ਼ਰੈਂਕ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Gurbax Singh Frank at Amritsar in 2018 02.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q20606675|Q20606675]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰਭਜਨ ਗਿੱਲ|ਗੁਰਭਜਨ ਗਿੱਲ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Gurbhajan GIll Portrait.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q20606826|Q20606826]] | [[ਲੇਖਕ:ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ|ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q20608152|Q20608152]] | [[ਲੇਖਕ:ਨਜਾਬਤ|ਨਜਾਬਤ]] | | |- | [[:d:Q20606273|Q20606273]] | [[ਲੇਖਕ:ਪੀਰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਜੀਲਾਨੀ|ਗ਼ੁਲਾਮ ਜੀਲਾਨੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q20608659|Q20608659]] | [[ਲੇਖਕ:ਫ਼ਿਰੋਜ਼ ਦੀਨ ਸ਼ਰਫ਼|ਫ਼ਿਰੋਜ਼ ਦੀਨ ਸ਼ਰਫ਼]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q20608768|Q20608768]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਲਰਾਮ|ਬਲਰਾਮ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Balram Playwright.JPG|center|128px]] |- | [[:d:Q20608841|Q20608841]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਾਵਾ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ|ਬਾਵਾ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q20608916|Q20608916]] | [[ਲੇਖਕ:ਭਗਵੰਤ ਰਸੂਲਪੁਰੀ|ਭਗਵੰਤ ਰਸੂਲਪੁਰੀ]] | | |- | [[:d:Q20609264|Q20609264]] | [[ਲੇਖਕ:ਗ਼ੁਲਾਮ ਰਸੂਲ ਆਲਮਪੁਰੀ|ਗ਼ੁਲਾਮ ਰਸੂਲ ਆਲਮਪੁਰੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q20609258|Q20609258]] | [[ਲੇਖਕ:ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਵੈਦ|ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਵੈਦ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q20609760|Q20609760]] | [[ਲੇਖਕ:ਸੁਖਦੇਵ ਮਾਦਪੁਰੀ|ਸੁਖਦੇਵ ਮਾਦਪੁਰੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Sukhdev Madpuri.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q20609798|Q20609798]] | [[ਲੇਖਕ:ਸੁਖਵੰਤ ਹੁੰਦਲ|ਸੁਖਵੰਤ ਹੁੰਦਲ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q20610051|Q20610051]] | [[ਲੇਖਕ:ਹਰਦਿਲਬਾਗ਼ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ|ਹਰਦਿਲਬਾਗ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q20610081|Q20610081]] | [[ਲੇਖਕ:ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਨਰੂਲਾ|ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਨਰੂਲਾ]] | | |- | [[:d:Q20610183|Q20610183]] | [[ਲੇਖਕ:ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੂਪ|ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੂਪ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q230476|Q230476]] | [[ਲੇਖਕ:ਕੇਟ ਸ਼ੋਪਨ|ਕੇਟ ਸ਼ੋਪਨ]] | ''[[:d:Q6581072|ਨਾਰੀ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Kate Chopin.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q23114|Q23114]] | [[ਲੇਖਕ:ਲੂ ਸ਼ੁਨ|ਲੂ ਸ਼ੁਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:LuXun1930.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q23434|Q23434]] | [[ਲੇਖਕ:ਅਰਨੈਸਟ ਹੈਮਿੰਗਵੇ|ਅਰਨੈਸਟ ਹੈਮਿੰਗਵੇ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:ErnestHemingway.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q123847379|Q123847379]] | [[ਲੇਖਕ:ਫ਼ਰਦ ਫ਼ਕੀਰ|ਫਰਦ ਫ਼ਕੀਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q270632|Q270632]] | [[ਲੇਖਕ:ਕੈਥਰੀਨ ਮੈਂਸਫੀਲਡ|ਕੈਥਰੀਨ ਮੈਂਸਫੀਲਡ]] | ''[[:d:Q6581072|ਨਾਰੀ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Katherine Mansfield (no signature).jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q27950153|Q27950153]] | [[ਲੇਖਕ:ਚਰਨ ਪੁਆਧੀ|ਚਰਨ ਪੁਆਧੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Charan Puadhi Puadhi dialect of Punjabi Language poet 05.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q30875|Q30875]] | [[ਲੇਖਕ:ਔਸਕਰ ਵਾਈਲਡ|ਔਸਕਰ ਵਾਈਲਡ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Oscar Wilde by Napoleon Sarony. Three-quarter-length photograph, seated.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q311526|Q311526]] | [[ਲੇਖਕ:ਸਾਕੀ|ਸਾਕੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Héctor Hugh Munro.png|center|128px]] |- | [[:d:Q312551|Q312551]] | [[ਲੇਖਕ:ਭਗਤ ਕਬੀਰ|ਭਗਤ ਕਬੀਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Kabir.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q312967|Q312967]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ|ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Guru Gobind Singh.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q31789116|Q31789116]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ|ਬਲਵੀਰ ਸਿੰਘ]] | | |- | [[:d:Q3244622|Q3244622]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਾਬਾ ਸ਼ੇਖ ਫਰੀਦ|ਬਾਬਾ ਫਰੀਦ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Detail of Baba Farid from a Guler painting showing an imaginary meeting of Sufi saints.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q335353|Q335353]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ|ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Guru Ram Das.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q3351571|Q3351571]] | [[ਲੇਖਕ:ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ|ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Bulleh Shah's grave.JPG|center|128px]] |- | [[:d:Q34787|Q34787]] | [[ਲੇਖਕ:ਫਰੈਡਰਿਕ ਏਂਗਲਜ਼|ਫਰੈਡਰਿਕ ਏਂਗਲਜ਼]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Engels painting2.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q35900|Q35900]] | [[ਲੇਖਕ:ਉਮਰ ਖ਼ਯਾਮ|ਉਮਰ ਖ਼ਯਾਮ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Omar Khayyam2.JPG|center|128px]] |- | [[:d:Q3631340|Q3631340]] | [[ਲੇਖਕ:ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ|ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Vir Singh 1972 stamp of India.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q3631344|Q3631344]] | [[ਲੇਖਕ:ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ|ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Trilok singh Artist Waris Shah.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q369920|Q369920]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ|ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Guru Arjan.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q370204|Q370204]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ|ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Guru Angad.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q377881|Q377881]] | [[ਲੇਖਕ:ਬੰਕਿਮਚੰਦਰ ਚੱਟੋਪਾਧਿਆਏ|ਬੰਕਿਮਚੰਦਰ ਚੱਟੋਪਾਧਿਆਏ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Bankimchandra Chattapadhay.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q377808|Q377808]] | [[ਲੇਖਕ:ਭਗਤ ਸਿੰਘ|ਭਗਤ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Bhagat Singh 1929.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q380728|Q380728]] | [[ਲੇਖਕ:ਫਿਓਦਰ ਸੋਲੋਗਬ|ਫਿਓਦਰ ਸੋਲੋਗਬ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Sologub-1909.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q3811239|Q3811239]] | [[ਲੇਖਕ:ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ|ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Teja Singh LCCN2014680975 (cropped).jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q3812755|Q3812755]] | [[ਲੇਖਕ:ਰਾਮ ਸਰੂਪ ਅਣਖੀ|ਰਾਮ ਸਰੂਪ ਅਣਖੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q404622|Q404622]] | [[ਲੇਖਕ:ਸ਼ਰਤਚੰਦਰ|ਸਰਤ ਚੰਦਰ ਚਟੋਪਾਧਿਆਏ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Sarat Chandra Chattopadhyay portrait.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q42831|Q42831]] | [[ਲੇਖਕ:ਇਵਾਨ ਤੁਰਗਨੇਵ|ਇਵਾਨ ਤੁਰਗਨੇਵ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Turgenev by Repin.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q43423|Q43423]] | [[ਲੇਖਕ:ਈਸਪ|ਈਸਪ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Aesop pushkin01.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q454703|Q454703]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰੂ ਅਮਰ ਦਾਸ ਜੀ|ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Amardas-Goindwal.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q45765|Q45765]] | [[ਲੇਖਕ:ਜੈਕ ਲੰਡਨ|ਜੈਕ ਲੰਡਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Jack London young.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q4724829|Q4724829]] | [[ਲੇਖਕ:ਅਲੀ ਹੈਦਰ ਮੁਲਤਾਨੀ|ਅਲੀ ਹੈਦਰ ਮੁਲਤਾਨੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q47737|Q47737]] | [[ਲੇਖਕ:ਖ਼ਲੀਲ ਜਿਬਰਾਨ|ਖ਼ਲੀਲ ਜਿਬਰਾਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Kahlil Gibran 1913.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q48545174|Q48545174]] | [[ਲੇਖਕ:ਫ੍ਰੈਂਕ ਲੁਗਾਰਡ ਬ੍ਰੇਨ|ਫ੍ਰੈਂਕ ਲੁਗਾਰਡ ਬ੍ਰੇਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q488539|Q488539]] | [[ਲੇਖਕ:ਸੁਲਤਾਨ ਬਾਹੂ|ਸੁਲਤਾਨ ਬਾਹੂ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q535|Q535]] | [[ਲੇਖਕ:ਵਿਕਟਰ ਹਿਊਗੋ|ਵਿਕਟਰ ਹਿਊਗੋ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Victor Hugo by Étienne Carjat 1876 - full.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q5673|Q5673]] | [[ਲੇਖਕ:ਹਾਂਸ ਕ੍ਰਿਸਚਨ ਆਂਡਰਸਨ|ਹਾਂਸ ਕ੍ਰਿਸਚੀਅਨ ਐਂਡਰਸਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:HCA by Thora Hallager 1869.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q5678981|Q5678981]] | [[ਲੇਖਕ:ਹਾਸ਼ਮ ਸ਼ਾਹ|ਹਾਸ਼ਮ ਸ਼ਾਹ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q5685|Q5685]] | [[ਲੇਖਕ:ਐਂਤਨ ਚੈਖਵ|ਐਂਤਨ ਚੈਖਵ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Anton Chekhov with bow-tie sepia image.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q584501|Q584501]] | [[ਲੇਖਕ:ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦ|ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:ShahMuhammad.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q60803|Q60803]] | [[ਲੇਖਕ:ਖ਼ਵਾਜਾ ਗ਼ੁਲਾਮ ਫ਼ਰੀਦ|ਖਵਾਜਾ ਗ਼ੁਲਾਮ ਫ਼ਰੀਦ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Khawaja Ghulam Farid tomb at Kot Mithan.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q61119073|Q61119073]] | [[ਲੇਖਕ:ਹਦਾਇਤੁੱਲਾ|ਹਦਾਇਤੁੱਲਾ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q6347061|Q6347061]] | [[ਲੇਖਕ:ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ|ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Photograph of Kahn Singh of Nabha.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q6368245|Q6368245]] | [[ਲੇਖਕ:ਕਰਮ ਸਿੰਘ|ਕਰਮ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q65396609|Q65396609]] | [[ਲੇਖਕ:ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਗੰਗਾ ਸਿੰਘ|ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਗੰਗਾ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q6792411|Q6792411]] | [[ਲੇਖਕ:ਸਾਈਂ ਮੌਲਾ ਸ਼ਾਹ|ਮੌਲਾ ਸ਼ਾਹ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Sain Maula Shah.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q692|Q692]] | [[ਲੇਖਕ:ਵਿਲੀਅਮ ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ|ਵਿਲੀਅਮ ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Shakespeare.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q7200|Q7200]] | [[ਲੇਖਕ:ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਪੁਸ਼ਕਿਨ|ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਪੁਸ਼ਕਿਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Orest Kiprensky - Портрет поэта А.С.Пушкина - Google Art Project.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q7241|Q7241]] | [[ਲੇਖਕ:ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ|ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Rabindranath Tagore in 1909.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q7243|Q7243]] | [[ਲੇਖਕ:ਲਿਉ ਤਾਲਸਤਾਏ|ਲਿਉ ਤਾਲਸਤਾਏ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:L.N.Tolstoy Prokudin-Gorsky.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q7245|Q7245]] | [[ਲੇਖਕ:ਮਾਰਕ ਟਵੇਨ|ਮਾਰਕ ਟਵੇਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:MarkTwain.LOC.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q7260822|Q7260822]] | [[ਲੇਖਕ:ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ|ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Pooran Singh.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q7265733|Q7265733]] | [[ਲੇਖਕ:ਕਾਦਰਯਾਰ|ਕਾਦਰਯਾਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q732446|Q732446]] | [[ਲੇਖਕ:ਸਚਲ ਸਰਮਸਤ|ਸਚਲ ਸਰਮਸਤ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Hazrat Sachal Sarmast.JPG|center|128px]] |- | [[:d:Q81059995|Q81059995]] | [[ਲੇਖਕ:ਪੰਡਤ ਨਰੈਣ ਸਿੰਘ|ਪੰਡਤ ਨਰੈਣ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q81265976|Q81265976]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਰਕਤ ਸਿੰਘ ਅਨੰਦ|ਬਰਕਤ ਸਿੰਘ ਅਨੰਦ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q81576|Q81576]] | [[ਲੇਖਕ:ਰਸ਼ੀਦ ਜਹਾਂ|ਰਸ਼ੀਦ ਜਹਾਂ]] | ''[[:d:Q6581072|ਨਾਰੀ]]'' | |- | [[:d:Q83322|Q83322]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ|ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Mural painting of Guru Nanak from Gurdwara Baba Atal Rai.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q87346367|Q87346367]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਾਬੂ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ|ਬਾਬੂ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q905|Q905]] | [[ਲੇਖਕ:ਫ਼ਰਾਂਜ਼ ਕਾਫ਼ਕਾ|ਫ਼ਰਾਂਜ਼ ਕਾਫ਼ਕਾ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Franz Kafka, 1923.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q9061|Q9061]] | [[ਲੇਖਕ:ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ|ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Karl Marx 001 restored.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q930489|Q930489]] | [[ਲੇਖਕ:ਯੋਸ਼ੀਕੀ ਹਯਾਮਾ|ਯੋਸ਼ੀਕੀ ਹਯਾਮਾ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Yoshiki Hayama.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q9327|Q9327]] | [[ਲੇਖਕ:ਮੋਪਾਸਾਂ|ਮੋਪਾਂਸਾ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Maupassant par Nadar.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q96141534|Q96141534]] | [[ਲੇਖਕ:ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਭੌਰ|ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਭੌਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q113726602|Q113726602]] | [[ਲੇਖਕ:ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬੀਰ|ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬੀਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q132130150|Q132130150]] | [[ਲੇਖਕ:ਭਾਈ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਭਾਈ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q132130017|Q132130017]] | [[ਲੇਖਕ:ਲਾਲਾ ਬਿਹਾਰੀਲਾਲ|ਲਾਲਾ ਬਿਹਾਰੀਲਾਲ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q87408047|Q87408047]] | [[ਲੇਖਕ:ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਾਹਣੀ|ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਾਹਣੀ]] | | |- | [[:d:Q132131245|Q132131245]] | [[ਲੇਖਕ:ਪਰਮਜੀਤ ਮਾਨ|ਪਰਮਜੀਤ ਮਾਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q31787730|Q31787730]] | [[ਲੇਖਕ:ਅਮਾਮ ਬਖ਼ਸ਼|ਅਮਾਮ ਬਖ਼ਸ਼]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q128792617|Q128792617]] | [[ਲੇਖਕ:ਸਤਦੀਪ ਗਿੱਲ|ਸਤਦੀਪ ਗਿੱਲ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Gill, Satdeep Jan 2020.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q134004281|Q134004281]] | [[ਲੇਖਕ:ਤਰਸੇਮ ਬਸ਼ਰ|ਤਰਸੇਮ ਬਸ਼ਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q20607074|Q20607074]] | [[ਲੇਖਕ:ਜਨਮੇਜਾ ਸਿੰਘ ਜੋਹਲ|ਜਨਮੇਜਾ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Janmeja Singh Johl.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q87408093|Q87408093]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਲਬੀਰ ਢਿੱਲੋਂ|ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q134867400|Q134867400]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਕੌਰ|ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਕੌਰ]] | ''[[:d:Q6581072|ਨਾਰੀ]]'' | |- | [[:d:Q134870191|Q134870191]] | [[ਲੇਖਕ:ਸੰਤ ਸਿੰਘ 'ਅਮਰ'|ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਅਮਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q5284740|Q5284740]] | [[ਲੇਖਕ:ਡਾਕਟਰ ਦੀਵਾਨ ਸਿੰਘ ਕਾਲੇਪਾਣੀ|ਡਾ. ਦੀਵਾਨ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |} {{Wikidata list end}} pbfc0xbfhrta8qoy12586feivnaelk7 250 59576 196095 165171 2025-06-16T15:37:58Z Sifatjot Kaur 2337 /* ਸੋਧਣਾ */ 196095 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sifatjot Kaur" />{{center|{ ੨੫ }}}</noinclude> ਚੂਚਕ ਆਖਿਆਏ ਅਜੇ ਸਮਝ ਹੀਰੇ ਗਲਾਂ ਤੇਰੀਆਂ ਤੋਂਜੀਓਜਲਿਆ ਏ ਬੋਲੀ ਹੀਰ ਹੋਸੀ ਸੋ ਜੋ ਰਬ ਕਰਸੀਲਾਹੌਰੀ ਲਿਖਿਆ ਲੇਖਨ ਟਲਿਆ ਏ {{center|ਕਹਿਣਾ ਕਵੀਸ਼ਰ}} ਚੂਚਕ ਚੌਧਰੀ ਪਿੰਡ ਦਾ ਕੌਣ ਹੈਸੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੀ ਇਜ਼ਤ ਗਵਾਂਨ ਧੀਆਂ ਦੇਵੇ ਰਬ ਹਦਾਇਤ ਹੱਥ ਜੋੜ ਮੰਗੋ ਬੁਰੀਆਂ ਹੋਣਨ ਵਿੱਚ ਜਹਾਨ ਧੀਆਂ ਤਕਣਮਓਹਸਾਹੁਰਿਆਂਪੇਕਿਆਂਦੀ ਕੋਈ ਕੋਈਭਲੀਆਂਖਾਨਦਾਨ ਧੀਆਂ ਪੁਤ੍ਰ ਜੇਡ ਨਿਸ਼ਾਨਨ ਵਿੱਚਦੁਨੀਆਂ ਥੋੜੀ ਬਹੁਤ ਹੀਸਾਂਹਝ ਬਨਾਨ ਧੀਆਂ ਉਹ ਭੀ ਧੀਆਂ ਜੋ ਸਤ੍ਰ ਦੀਆਂ ਬੀਵੀਆਂ ਨੇ ਇਹ ਥਾਂ ਬ ਖਾਕ ਉਡਾਣਧੀਆਂ ਲਾਹੌਰੀ ਸਦਾ ਸਮਾਨ ਨਾ ਮਾਪਿਆਂਦੇਪੰਜਰੋਜ਼ਦੀਆਂ ਨੇ ਮੈਹਿਮਾਨਧੀਆਂ ਚੂਚਕ ਦਾ ਹੀਰ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ ਦੀ ਬਾਬਤ ਭਾਈਆਂ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਕਰਨੀ ਚੂਚਕ ਭਾਈਆਂ ਨੂੰ ਸਦ ਸਲਾਹ ਪੁਛੀ ਸੌਹਰੇ ਹੀਰ ਦੇ ਕਿਤੇ ਸਹੇੜੀਏ ਜੀ ਇਕੋ ਕਹੋ ਪਨਾਯੇ ਨਾਲ ਰਾਂਝੇ ਝਗੜਾ ਨਿਤ-ਦਾ ਦਾ ਨਬੇੜੀਏ ਜੀ ਇਜ਼ਤ ਵਾਲਿਓਂ ਭਲੀ ਸਲਾਹ ਦਸੋ ਐਰ ਗ਼ੈਰ ਰਲਾਂ ਨਾ ਛੇੜੀਏ ਜੀ ਪਤਨਾਲਬੀਤੇਲਾਹੌਰੀਉਮ ਦੁਨੀਆਂਭਲਿਆਂਨਾਲਸਾਕਾਹਬਭੇੜੀਏਜੀ ਭਾਈਆਂ ਨੇ ਚੂਚਕ ਨੂੰ ਸ਼ਾਦੀ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦੇਣੀ ਭਾਈਆਂਸੋਚਕੇਕਹਿਆਸਲਾਹਸੁਣਲੇ ਖੇੜੇ ਸਾਕ ਸ਼ਰੀਫ਼ਸਦਾਉਂਦਮੀਆਂ ਸਾਡਾ ਚਿਤ ਚਾਹੇ ਉਥੇ ਸਾਕ ਕਰਤੂੰ ਬੂਹੇ ਨਿਤ ਔਣ ਫੇਰੇ ਪਾਉਣ ਮੀਆਂ ਪਿਛੋਂ ਮੂਲ ਨਾ ਜਾਨੀਏ ਰਾਂਝਨੇ ਦਾ ਕੀ ਖ਼ਬਰ ਪ੍ਰਦੇਸੜਾ ਕੌਣ ਮੀਆਂ ਲਾਹੌਰੀ ਸੋਚ ਤੂੰ ਭੀ ਦਾਨਾਹੈਂਸਿਆਣਾਸਾਡੇਜੀਓਖੇੜੇਭਲੇਭਾਉਂਣਮੀਆਂ ਚੂਚਕ ਨੇ ਭਾਈਆਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਮੰਨ ਲਈ ਨੇ ਭਾਈਆਂ ਕਿਹਾ ਜੋ ਮੰਨਿਆਂ ਚੂਚਕੇ ਨੇ ਅਜੂ ਚੌਧਰੀ ਕੁੜਮ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤਾ ਸੈਦਾ ਨਾਮ ਦਾਮਾਦ ਮਨਜੂਰ ਕਰਕੇ ਦਿਲੋਂ ਨੱਢਹੜੀ ਹੀਰ ਦਾਦਾਨਕੀਤਾ ਦਿਨ ਵਿਆਹ ਦਾ ਥਾਪਿਆ ਸਗਣਾ ਕੇ ਲਾਗੀ ਖੇੜਿਆਂਵਲਰਵਾਨਕੀਤਾ ਲਾਹੌਰੀ ਖੇੜਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਖੁਸ਼ੀ ਖੈਰਾਂ ਰਾਂਝੇ ਹੀਰ ਦਾ ਚਿਤ ਹੈਰਾਣ ਕੀਤਾ Digitized by Panjab D{{center|}}igital Library | www.panjabdigilib.org<noinclude></noinclude> 29mjsqmk071x4ncdw42uwod3jejfpjk 196096 196095 2025-06-16T16:19:17Z Sifatjot Kaur 2337 196096 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sifatjot Kaur" />{{center|{ ੨੫ }}</noinclude> ਚੂਚਕ ਆਖਿਆਏ ਅਜੇ ਸਮਝ ਹੀਰੇ ਗਲਾਂ ਤੇਰੀਆਂ ਤੋਂਜੀਓਜਲਿਆ ਏ ਬੋਲੀ ਹੀਰ ਹੋਸੀ ਸੋ ਜੋ ਰਬ ਕਰਸੀਲਾਹੌਰੀ ਲਿਖਿਆ ਲੇਖਨ ਟਲਿਆ ਏ {{center|ਕਹਿਣਾ ਕਵੀਸ਼ਰ}} ਚੂਚਕ ਚੌਧਰੀ ਪਿੰਡ ਦਾ ਕੌਣ ਹੈਸੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੀ ਇਜ਼ਤ ਗਵਾਂਨ ਧੀਆਂ ਦੇਵੇ ਰਬ ਹਦਾਇਤ ਹੱਥ ਜੋੜ ਮੰਗੋ ਬੁਰੀਆਂ ਹੋਣਨ ਵਿੱਚ ਜਹਾਨ ਧੀਆਂ ਤਕਣ ਸ਼੍ਰਮਓ ਹੂਸਾਹੁਰਿਆਂ ਪੇਕਿਆਂ ਦੀ ਕੋਈ ਕੋਈ ਭਲੀਆਂ ਖਾਨਦਾਨ ਧੀਆਂ ਪੁਤ੍ਰ ਜੇਡ ਨਿਸ਼ਾਨ ਨ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆਂ ਥੋੜੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਾਂਹਝ ਬਨਾਨ ਧੀਆਂ ਉਹ ਭੀ ਧੀਆਂ ਜੋ ਸਤ੍ਰ ਦੀਆਂ ਬੀਵੀਆਂ ਨੇ ਇਹ ਥਾਂ ਥਾਂ ਖਾਕ ਉਡਾਣ ਧੀਆਂ ਲਾਹੌਰੀ ਸਦਾ ਸਮਾਨ ਨਾ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਪੰਜਰੋਜ਼ ਦੀਆਂ ਨੇ ਮੈਹਿਮਾਨ ਧੀਆਂ {{center|ਚੂਚਕ ਦਾ ਹੀਰ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ ਦੀ ਬਾਬਤ ਭਾਈਆਂ}} {{center|ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਕਰਨੀ}} ਚੂਚਕ ਭਾਈਆਂ ਨੂੰ ਸਦ ਸਲਾਹ ਪੁਛੀ ਸੌਹਰੇ ਹੀਰ ਦੇ ਕਿਤੇ ਸਹੇੜੀਏ ਜੀ ਇਕੋ ਕਹੋ ਪ੍ਨਾਯੇ ਨਾਲ ਰਾਂਝੇ ਝਗੜਾ ਨਿਤ ਦਾ ਚਾ ਨਬੇੜੀਏ ਜੀ ਇਜ਼ਤ ਵਾਲਿਓਂ ਭਲੀ ਸਲਾਹ ਦਸੋ ਐਰ ਗ਼ੈਰ ਰਲਾਂ ਨਾ ਛੇੜੀਏ ਜੀ ਪਤਨਾਲ ਬੀਤੇ ਲਾਹੌਰੀ ਉਮ੍ ਦੁਨੀਆਂ ਭਲਿਆਂ ਨਾਲ ਸਾਕਾਂ ਹਥ ਭੇੜੀਏ ਜੀ {{center|ਭਾਈਆਂ ਨੇ ਚੂਚਕ ਨੂੰ ਸ਼ਾਦੀ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦੇਣੀ }} ਭਾਈਆਂ ਸੋਚਕੇ ਕਹਿਆ ਸਲਾਹ ਸੁਣਲੇ ਖੇੜੇ ਸਾਕ ਸ਼ਰੀਫ਼ਸਦਾਉਂਦ ਮੀਆਂ ਸਾਡਾ ਚਿਤ ਚਾਹੇ ਉਥੇ ਸਾਕ ਕਰਤੂੰ ਬੂਹੇ ਨਿਤ ਔਣ ਫੇਰੇ ਪਾਉਂਣ ਮੀਆਂ ਪਿਛੋ ਮੂਲ ਨਾ ਜਾਨੀਏ ਰਾਂਝਨੇ ਦਾ ਕੀ ਖ਼ਬਰ ਪ੍ਰਦੇਸੜਾ ਕੌਣ ਮੀਆਂ ਲਾਹੌਰੀ ਸੋਚ ਤੂੰ ਭੀ ਦਾਨਾ ਹੈ ਸਿਆਣਾ ਸਾਡੇ ਜੀ ਓਖੇੜੇ ਭਲੇ ਭਾਉਂਣ ਮੀਆਂ {{center|ਚੂਚਕ ਨੇ ਭਾਈਆਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਮੰਨ ਲਈ ਨੇ}} ਭਾਈਆਂ ਕਿਹਾ ਜੋ ਮੰਨਿਆਂ ਚੂਚਕੇ ਨੇ ਅਜੂ ਚੌਧਰੀ ਕੁੜਮ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤਾ ਸੈਦਾ ਨਾਮ ਦਾਮਾਦ ਮਨਜੂਰ ਕਰਕੇ ਦਿਲੋਂ ਨੱਢਹੜੀ ਹੀਰ ਦਾਦਾ ਨਕੀਤਾ ਦਿਨ ਵਿਆਹ ਦਾ ਥਾਪਿਆ ਸਗਣਾ ਕੇ ਲਾਗੀ ਖੇੜਿਆਂ ਵਲਰਵਾਨ ਕੀਤਾ ਲਾਹੌਰੀ ਖੇੜਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਖੁਸ਼ੀ ਖੈਰਾਂ ਰਾਂਝੇ ਹੀਰ ਦਾ ਚਿਤ ਹੈਰਾਣ ਕੀਤਾ<noinclude></noinclude> muztulnzq9w3zo5htwiy6dv0lpmzxx4 250 59577 196097 165172 2025-06-16T16:39:49Z Sifatjot Kaur 2337 /* ਸੋਧਣਾ */ 196097 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sifatjot Kaur" /></noinclude>{{center|੨੬}} {{center|ਖੜਿਆਦਾ ਘਰ ਵਿਚ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਕਰਣਾ}} ' ਰਾਂਝਾ ਹੀਰ ਡਾਬੇ ਦੇਵੇਂ ਗ਼ਮੀ ਅੰਦ੍ ਘਰ ਖੇੜਿਆਂ ਖੁਸ਼ੀ ਕਮਾਲ ਹੋਈ ਸੈਦਾ ਹਸਿਆ ਉਠਕੇ ਛਾਲ ਮਾਰੀ ਜਿਸਦੀ ਮੰਗਣੀ ਹੀਰ ਸਿਆਲ ਹੋਈ ਕੁੜੀਆਂ ਵਹੁਟੀਆਂ ਗਾਉਣ ਵਜਾਉਣ ਢੋਲਕ ਧੁਰੋਂ ਜਗਦੀ ਸਮ ਜੋਚਾਲ ਹੋਈ ਲਾਹੋਰੀ ਹੀਰ ਦੀਆਂ ਰਾਖੀਆਂ ਕਹੇ ਮਲ ਕੀ ਕਰਨ ਰਾਝੇ ਗਲ ਮੁਹਾਲਹੋਈ ਹੀਤ ਦੀ ਮਾਂ ਨਾਲ ਖੇੜੀ' ਕੁੜ: ਈਂ ਕਰਨੇ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਿਹਕੈਹਿਰਕੀਤੋਡਾਢਾਵੈਰ ਕੀਤੋ ਖੇੜੀ' ਸਾਕ ਕੀਤੋ ਜ਼ੋਰਾ ਜੋਰ ਮਾਏ . ਉ ਗੌਭ ਹਕ ਰੈਏਂਟੇ ਦਾ ਖਸਿਆ ਜੇ ਕਿਹਾ ਤੁਸਾਂ ਦਾ ਚਿਤ ਕਠੌਰ ਮਾਏ. _ ਸੈਦੈ ਕਾਂ ਲੜ ਮੋਰਨੀ ਹੀਰ ਲਾਈ ਰਾਂਝ' ਚਾਕ ਝੂਰੇ ਵਗ ਮੋਰ ਸਾਏ ਖੇੜੇ ਕੋਣ ਵੈਰੀ ਕਿਧਰੋਂ ਸਾਹਧ ਲਏ ਸਮੇਂ ਰਝਨਾ ਜਾਨਿਆਂੂਟ ਮਾਏ ਘਰ ਖੇੜਿਆਂ ਜਾਂਵਨਾ ਵਸਨਾ ਨਹੀਂ' ਭਾਵੇਂ ਪ' ਡੋਲੀ ਬਨ ਟੋਰ ਵੀ ਮੇਗੇ ਗਝਨੇ ਨਾਲ ਪੀਤ ਲਗੇ ਏੇੜੀ' ਵਿਆਹ ਦੇ ਤੂੰ ਕੋਈ ਟੋਰ ਮਾਏ ਪੇਕਾ ਸਾਹੁਰਾ ਹੋਗ ਜਦ ਮੇਲ ਕਠ' ਹੋ ਰੋ ਤਦਨ ਮਚਾਂਰ) 'ਸ਼ੋਰ ਮਾਏ ਭਾ ਜਾਏਗਾ ਹੀਕ ਪਤੋਗ। ਪਿਛੇ ਹਥੋ' ਰਾਂਤਿਓ' ਟੂਟ ਗਤੀ ੇਰ ਮਾਏ ਗੱਝੇ ਬਾਝ ਮੈ' ਦੋ ਜਹਾਨ ਅੰਦਰ ਬੈਦੀ ਮੁਨਸਨਾ ਠੰੜਸਾਂ ਟੋਰ ਮਾਏ ਲਾਹੋਰੀ ਮਾਰ ਜਿੰਦੇਂ 7ਹਰਾ ਦੇ ਮੈਂ ਨੂੰ ਘਰ ਖੇਂੜਆਂ ਥੀ' ਭਲੀ ਹੌਰ ਮਾਏ ` ` ਹੀਰ ਰਾਂਝੇ ਦੀ ਆਪਸ ਵਿਚ ਸੂਲਾ ਦ ਗੋਲ ਬਾਤ __ ਬੋਲੀ ਹੀਰ ਵੇ ਰਾਤਿਆ ਚਲ ਐਥੋਂਦੇਸ ਅਪਨ! ਨਰ,ਰ ਵਖਾਲ ਮੈਂਨੂੰ ` ਲੋਕ ਵੈਰੀਆਂ ਦੇਆਖੇਲ ਗਕੇਤੇਪਾ ਇੰਆਮਾਪਿਆਂ ।ਵਖਾਹਜੈਜ਼ਾਲਨੈਂਨੂੰ ਸੋਹੂਰੇ ਵਿਆਹਕੇ ਲੈ ਗਏ ਜਦੋਂ' ਖੇੜੀ ਫੇ ਫ੍੍‌ਰਆ ਵਨਾ-ਗਮੁਹਾਲ ਮੈਂਨੂੰ . ਘਰ ਖੇੜਿਆਂ ਦੇ ਵਡਾ ਸ=੍‌ ਸਨਿਮਂਕੀਕ੍‌ ਮਿਲੇ'ਰਾ 3 ਦੂਡ ਭਾਲਮੈਂਨੂੰ ਚੋਰੀ'ਗਿਆਂਦੇਮ ਮਰਕਿਸਜਓ' ਣਾ ਏ'ਜਾਤੀ'ਟਂਢ ਲੇ ਚਲਉ ਧਾਲਨ ਨੂੰ _' ਲਾਹੌਰੀ ਕਿਸੇ ਵਿਫੋੜ ਨਾ ਸਕਣ ?' ਜੇਕਰ ਰ£ ੨੯ ਤੇ? ਨਾਲਹੈੱਨੂੰ ਟੁਵੇ ਵਿਲ ਨਲ ਰਾਂਝੇ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇਣਾ ੬ ਰੱਝੈ ਆਖਿਆ ਅਸਾਂ ਦ।ਰਂਬਹੈਨ) ਚ ਆ ਤੁੱਧਨੂੰ ਵ੨ਹ੦ਢਾਢਾਹੰਰੇ _ “<noinclude></noinclude> kdvpqoxqmkhdl320rh6kwxspvucyr98 250 62761 196132 195942 2025-06-17T11:13:54Z Gurjit Chauhan 1821 /* ਸੋਧਣਾ */ 196132 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Gurjit Chauhan" />{{rh|ਪਾਰਾ ੧੧|ਸੂਰਤ ਹੂਦ ੧੧|੨੨੭}} {{rule}}</noinclude> ਕਰਕੇ ਸਿਧੇ ਸਾਰ ਤੁਰਿਆ ਜਾਹ ਅਰ ਭੇਦ ਵਾਦੀਆਂ (ਦੇ ਟੋਲੇ) ਵਿਚ ਕਦਾਪਿ (ਮਿਲਨਾ ਜੁਲਨਾ) ਨਹੀਂ॥ ੧੦੫॥ ਅਰ ਖੁਦਾ ਤੋਂ ਸਿਵਾ ਕਿਸੀ ਦਾ ਭਜਨ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਕਿ ਉਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਲਾਭ ਹੀ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਰ ਨਾ ਕੋਈ ਹਾਨੀ ਹੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਰ ਯਦੀ ਤੂੰ (ਇਸ ਤਰਹਾਂ) ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਓਸ ਵੇਲੇ ਤੂੰ ਭੀ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਵਿਚ (ਗਿਣਿਆਂ)ਜਾਵੇਂਗਾ ॥੧੦੬॥ ਅਰ ਯਦੀ ਖੁਦਾ ਤੈਨੂੰ ਕੋਈ ਕਸ਼ਟ ਪਰਾਪਤ ਕਰੇ ਤਾਂ ਓਸ ਤੋਂ ਸਿਵਾ ਕੋਈ ਉਸ (ਕਸ਼ਟ) ਦਾ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ ਨਹੀਂ ਅਰ ਯਦੀ ਤੇਰੇ ਪਰ ਕਿਸੇ ਤਰਹਾਂ ਦਾ ਉਪਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਇਛਾ ਕਰੇ ਤਾਂ ਕੋਈ ਓਸ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨੂੰ ਰੋਕਣੇ ਵਾਲਾ ਹੈ ਨਹੀਂ ਆਪਣਿਆਂ ਪੁਰਖਾਂ ਵਿਚੋਂ ਜਿਸ ਪਰ ਚਾਹੇ ਉਪਕਾਰ ਕਰੇ ਅਰ ਉਹ ਬਖਸ਼ਨੇ ਵਾਲਾ ਮੇਹਰਬਾਨ ਹੈ॥ ੧੦੭॥ (ਹੇ ਪੈਯੰਬਰ ਤੁਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ) ਕਹਿ ਦੇਵੋ ਕਿ ਲੋਗੋ ! (ਜੋ) ਸਚੀ ਬਾਤ (ਸੀ ਉਹ ਤਾਂ) ਤੁਹਾਡੇ ਪਰਵਰਦਿਗਾਰ ਦੀ ਤਰਫੋਂ ਤੁਹਾਡੇ ਪਾਸ ਆ ਚੁਕੀ ਫਿਰ ਜਿਸ ਨੇ ਸਚਾ ਮਾਰਗ ਅਖਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਹੀ (ਸੁਖ ਵਾਸਤੇ) ਉਸਨੂੰ ਅਖਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਰ ਜੋ ਭਟਕਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਭਟਕ ਕੇ ਕੁਛ ਆਪਣਾ ਹੀ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਰ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਪਰ (ਕੋਈ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਦੀ ਤਰਹਾਂ) ਦਾਰੋਗਾ (ਹਾਂ) ਨਹੀਂ ॥੧੦੮॥ ਅਰ (ਹੇ ਪੈਯੰਬਰ ) ਤੁਹਾਡੀ ਤਰਫ ਜੋ ਵਹੀ ਭੇਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਉਸੇ ਪਰ ਤੁਰੇ ਜਾਓ ਅਰ ਜਦੋਂ ਤਕ ਅੱਲਾ (ਤੁਹਾਡੇ ਅਰ ਕਾਫਰਾਂ ਦੇ ਦਰਮਿ ਆਨ ) ਫੈਸਲਾ ਕਰੋ (ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੁਖ) ਬਲਦੇ ਰਹੋ ਅਰ ਵਹੀ (ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਉੱਤਮ (ਫੈਸਲਾ ਕਰਨੇ ਵਾਲਾ ) ਹੈ ॥੧੦੯॥ ਰਕੂਹ ॥੧੧॥ '''ਸੂਰਤ ਹੂਦ ਮੱਕੇ ਵਿਚ ਨਾਜ਼ਲ ਹੋਈ ਅਰ ਏਸ ਦੀਆਂ''' {{center|'''੧੨੩ ਆਯਤਾਂ ਅਰ ਦਸ ਰੁਕੂਹ ਹਨ॥'''}} {{gap}}(ਆਰੰਭ) ਅੱਲਾ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ (ਜੋ ) ਅਤੀ ਦਿਆਲੂ (ਅਰ ) ਕ੍ਰਿਪਾਲੂ ਹੈ ਅਲਫ-ਲਾਮ-ਰਾ ॥ (ਹੇ ਪੈਯੰਬਰ ਲੋਗਾਂ ਨੂੰ ਕਹੋ ਕਿ ਇਹ ਕੁਰਾਨ ਐਸੀ) ਪੁਸਤਕ ਹੈ (ਜੋ)ਹਿਕਮਤ ਵਾਲੇ ਗਯਾਨਵਾਨ ਖੁਦਾ ਦੀ ਤਰਫੋਂ (ਪਤ ਹੋਈ ) ਇਸ ਦੇ ਮਜ਼ਮੂਨ (ਉਕਤੀਆਂ ਯੁਕਤੀਆਂ ਸਾਥ ਭਲੀ ਤਰਹਾਂ ਸਿਧ ਅਰ) ਪੱਕੇ ਅਰ ਪੁਨਰ ਭਲੀ ਤਰਹਾਂ ਵਿਸਤਾਰ ਪੂਰਵਕ ਵਰਣਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ॥੧॥ (ਅਰ ਉਨਹਾ ਦਾ ਭਾਵਾਰਥ ਏਹ ਹੈ) ਕਿ (ਲੋਗੋ !) ਖੁਦਾ ਤੋਂ ਸਿਵਾ ਕਿਸੇ ਦੀ ਪੂਜਾ ਨਾ ਕਰੋ ਮੈਂ ਓਸੇ ਦੀ ਤਰਫੋਂ ਤੁਹਾਨੂੰ (ਉਸ ਦੇ<noinclude></noinclude> mf2e3u9or2ddyka6hx98g83scmiyvlf 196133 196132 2025-06-17T11:15:15Z Gurjit Chauhan 1821 196133 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Gurjit Chauhan" />{{rh|ਪਾਰਾ ੧੧|ਸੂਰਤ ਹੂਦ ੧੧|੨੨੭}} {{rule}}</noinclude> ਕਰਕੇ ਸਿਧੇ ਸਾਰ ਤੁਰਿਆ ਜਾਹ ਅਰ ਭੇਦ ਵਾਦੀਆਂ (ਦੇ ਟੋਲੇ) ਵਿਚ ਕਦਾਪਿ (ਮਿਲਨਾ ਜੁਲਨਾ) ਨਹੀਂ॥ ੧੦੫॥ ਅਰ ਖੁਦਾ ਤੋਂ ਸਿਵਾ ਕਿਸੀ ਦਾ ਭਜਨ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਕਿ ਉਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਲਾਭ ਹੀ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਰ ਨਾ ਕੋਈ ਹਾਨੀ ਹੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਰ ਯਦੀ ਤੂੰ (ਇਸ ਤਰਹਾਂ) ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਓਸ ਵੇਲੇ ਤੂੰ ਭੀ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਵਿਚ (ਗਿਣਿਆਂ)ਜਾਵੇਂਗਾ ॥੧੦੬॥ ਅਰ ਯਦੀ ਖੁਦਾ ਤੈਨੂੰ ਕੋਈ ਕਸ਼ਟ ਪਰਾਪਤ ਕਰੇ ਤਾਂ ਓਸ ਤੋਂ ਸਿਵਾ ਕੋਈ ਉਸ (ਕਸ਼ਟ) ਦਾ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ ਨਹੀਂ ਅਰ ਯਦੀ ਤੇਰੇ ਪਰ ਕਿਸੇ ਤਰਹਾਂ ਦਾ ਉਪਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਇਛਾ ਕਰੇ ਤਾਂ ਕੋਈ ਓਸ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨੂੰ ਰੋਕਣੇ ਵਾਲਾ ਹੈ ਨਹੀਂ ਆਪਣਿਆਂ ਪੁਰਖਾਂ ਵਿਚੋਂ ਜਿਸ ਪਰ ਚਾਹੇ ਉਪਕਾਰ ਕਰੇ ਅਰ ਉਹ ਬਖਸ਼ਨੇ ਵਾਲਾ ਮੇਹਰਬਾਨ ਹੈ॥ ੧੦੭॥ (ਹੇ ਪੈਯੰਬਰ ਤੁਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ) ਕਹਿ ਦੇਵੋ ਕਿ ਲੋਗੋ ! (ਜੋ) ਸਚੀ ਬਾਤ (ਸੀ ਉਹ ਤਾਂ) ਤੁਹਾਡੇ ਪਰਵਰਦਿਗਾਰ ਦੀ ਤਰਫੋਂ ਤੁਹਾਡੇ ਪਾਸ ਆ ਚੁਕੀ ਫਿਰ ਜਿਸ ਨੇ ਸਚਾ ਮਾਰਗ ਅਖਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਹੀ (ਸੁਖ ਵਾਸਤੇ) ਉਸਨੂੰ ਅਖਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਰ ਜੋ ਭਟਕਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਭਟਕ ਕੇ ਕੁਛ ਆਪਣਾ ਹੀ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਰ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਪਰ (ਕੋਈ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਦੀ ਤਰਹਾਂ) ਦਾਰੋਗਾ (ਹਾਂ) ਨਹੀਂ ॥੧੦੮॥ ਅਰ (ਹੇ ਪੈਯੰਬਰ ) ਤੁਹਾਡੀ ਤਰਫ ਜੋ ਵਹੀ ਭੇਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਉਸੇ ਪਰ ਤੁਰੇ ਜਾਓ ਅਰ ਜਦੋਂ ਤਕ ਅੱਲਾ (ਤੁਹਾਡੇ ਅਰ ਕਾਫਰਾਂ ਦੇ ਦਰਮਿ ਆਨ ) ਫੈਸਲਾ ਕਰੋ (ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੁਖ) ਬਲਦੇ ਰਹੋ ਅਰ ਵਹੀ (ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਉੱਤਮ (ਫੈਸਲਾ ਕਰਨੇ ਵਾਲਾ ) ਹੈ ॥੧੦੯॥ ਰਕੂਹ ॥੧੧॥ '''ਸੂਰਤ ਹੂਦ ਮੱਕੇ ਵਿਚ ਨਾਜ਼ਲ ਹੋਈ ਅਰ ਏਸ ਦੀਆਂ''' {{gap}}'''੧੨੩ ਆਯਤਾਂ ਅਰ ਦਸ ਰੁਕੂਹ ਹਨ॥''' {{gap}}(ਆਰੰਭ) ਅੱਲਾ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ (ਜੋ ) ਅਤੀ ਦਿਆਲੂ (ਅਰ ) ਕ੍ਰਿਪਾਲੂ ਹੈ ਅਲਫ-ਲਾਮ-ਰਾ ॥ (ਹੇ ਪੈਯੰਬਰ ਲੋਗਾਂ ਨੂੰ ਕਹੋ ਕਿ ਇਹ ਕੁਰਾਨ ਐਸੀ) ਪੁਸਤਕ ਹੈ (ਜੋ)ਹਿਕਮਤ ਵਾਲੇ ਗਯਾਨਵਾਨ ਖੁਦਾ ਦੀ ਤਰਫੋਂ (ਪਤ ਹੋਈ ) ਇਸ ਦੇ ਮਜ਼ਮੂਨ (ਉਕਤੀਆਂ ਯੁਕਤੀਆਂ ਸਾਥ ਭਲੀ ਤਰਹਾਂ ਸਿਧ ਅਰ) ਪੱਕੇ ਅਰ ਪੁਨਰ ਭਲੀ ਤਰਹਾਂ ਵਿਸਤਾਰ ਪੂਰਵਕ ਵਰਣਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ॥੧॥ (ਅਰ ਉਨਹਾ ਦਾ ਭਾਵਾਰਥ ਏਹ ਹੈ) ਕਿ (ਲੋਗੋ !) ਖੁਦਾ ਤੋਂ ਸਿਵਾ ਕਿਸੇ ਦੀ ਪੂਜਾ ਨਾ ਕਰੋ ਮੈਂ ਓਸੇ ਦੀ ਤਰਫੋਂ ਤੁਹਾਨੂੰ (ਉਸ ਦੇ<noinclude></noinclude> aiqvpf2s0l25br57vkrvsjv5tw37f8q 196134 196133 2025-06-17T11:16:36Z Gurjit Chauhan 1821 196134 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Gurjit Chauhan" />{{rh|ਪਾਰਾ ੧੧|ਸੂਰਤ ਹੂਦ ੧੧|੨੨੭}} {{rule}}</noinclude> ਕਰਕੇ ਸਿਧੇ ਸਾਰ ਤੁਰਿਆ ਜਾਹ ਅਰ ਭੇਦ ਵਾਦੀਆਂ (ਦੇ ਟੋਲੇ) ਵਿਚ ਕਦਾਪਿ (ਮਿਲਨਾ ਜੁਲਨਾ) ਨਹੀਂ॥ ੧੦੫॥ ਅਰ ਖੁਦਾ ਤੋਂ ਸਿਵਾ ਕਿਸੀ ਦਾ ਭਜਨ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਕਿ ਉਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਲਾਭ ਹੀ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਰ ਨਾ ਕੋਈ ਹਾਨੀ ਹੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਰ ਯਦੀ ਤੂੰ (ਇਸ ਤਰਹਾਂ) ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਓਸ ਵੇਲੇ ਤੂੰ ਭੀ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਵਿਚ (ਗਿਣਿਆਂ)ਜਾਵੇਂਗਾ ॥੧੦੬॥ ਅਰ ਯਦੀ ਖੁਦਾ ਤੈਨੂੰ ਕੋਈ ਕਸ਼ਟ ਪਰਾਪਤ ਕਰੇ ਤਾਂ ਓਸ ਤੋਂ ਸਿਵਾ ਕੋਈ ਉਸ (ਕਸ਼ਟ) ਦਾ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ ਨਹੀਂ ਅਰ ਯਦੀ ਤੇਰੇ ਪਰ ਕਿਸੇ ਤਰਹਾਂ ਦਾ ਉਪਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਇਛਾ ਕਰੇ ਤਾਂ ਕੋਈ ਓਸ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨੂੰ ਰੋਕਣੇ ਵਾਲਾ ਹੈ ਨਹੀਂ ਆਪਣਿਆਂ ਪੁਰਖਾਂ ਵਿਚੋਂ ਜਿਸ ਪਰ ਚਾਹੇ ਉਪਕਾਰ ਕਰੇ ਅਰ ਉਹ ਬਖਸ਼ਨੇ ਵਾਲਾ ਮੇਹਰਬਾਨ ਹੈ॥ ੧੦੭॥ (ਹੇ ਪੈਯੰਬਰ ਤੁਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ) ਕਹਿ ਦੇਵੋ ਕਿ ਲੋਗੋ ! (ਜੋ) ਸਚੀ ਬਾਤ (ਸੀ ਉਹ ਤਾਂ) ਤੁਹਾਡੇ ਪਰਵਰਦਿਗਾਰ ਦੀ ਤਰਫੋਂ ਤੁਹਾਡੇ ਪਾਸ ਆ ਚੁਕੀ ਫਿਰ ਜਿਸ ਨੇ ਸਚਾ ਮਾਰਗ ਅਖਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਹੀ (ਸੁਖ ਵਾਸਤੇ) ਉਸਨੂੰ ਅਖਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਰ ਜੋ ਭਟਕਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਭਟਕ ਕੇ ਕੁਛ ਆਪਣਾ ਹੀ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਰ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਪਰ (ਕੋਈ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਦੀ ਤਰਹਾਂ) ਦਾਰੋਗਾ (ਹਾਂ) ਨਹੀਂ ॥੧੦੮॥ ਅਰ (ਹੇ ਪੈਯੰਬਰ ) ਤੁਹਾਡੀ ਤਰਫ ਜੋ ਵਹੀ ਭੇਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਉਸੇ ਪਰ ਤੁਰੇ ਜਾਓ ਅਰ ਜਦੋਂ ਤਕ ਅੱਲਾ (ਤੁਹਾਡੇ ਅਰ ਕਾਫਰਾਂ ਦੇ ਦਰਮਿ ਆਨ ) ਫੈਸਲਾ ਕਰੋ (ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੁਖ) ਬਲਦੇ ਰਹੋ ਅਰ ਵਹੀ (ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਉੱਤਮ (ਫੈਸਲਾ ਕਰਨੇ ਵਾਲਾ ) ਹੈ ॥੧੦੯॥ ਰਕੂਹ ॥੧੧॥ '''ਸੂਰਤ ਹੂਦ ਮੱਕੇ ਵਿਚ ਨਾਜ਼ਲ ਹੋਈ ਅਰ ਏਸ ਦੀਆਂ''' '''੧੨੩ ਆਯਤਾਂ ਅਰ ਦਸ ਰੁਕੂਹ ਹਨ॥''' {{gap}}(ਆਰੰਭ) ਅੱਲਾ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ (ਜੋ ) ਅਤੀ ਦਿਆਲੂ (ਅਰ ) ਕ੍ਰਿਪਾਲੂ ਹੈ ਅਲਫ-ਲਾਮ-ਰਾ ॥ (ਹੇ ਪੈਯੰਬਰ ਲੋਗਾਂ ਨੂੰ ਕਹੋ ਕਿ ਇਹ ਕੁਰਾਨ ਐਸੀ) ਪੁਸਤਕ ਹੈ (ਜੋ)ਹਿਕਮਤ ਵਾਲੇ ਗਯਾਨਵਾਨ ਖੁਦਾ ਦੀ ਤਰਫੋਂ (ਪਤ ਹੋਈ ) ਇਸ ਦੇ ਮਜ਼ਮੂਨ (ਉਕਤੀਆਂ ਯੁਕਤੀਆਂ ਸਾਥ ਭਲੀ ਤਰਹਾਂ ਸਿਧ ਅਰ) ਪੱਕੇ ਅਰ ਪੁਨਰ ਭਲੀ ਤਰਹਾਂ ਵਿਸਤਾਰ ਪੂਰਵਕ ਵਰਣਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ॥੧॥ (ਅਰ ਉਨਹਾ ਦਾ ਭਾਵਾਰਥ ਏਹ ਹੈ) ਕਿ (ਲੋਗੋ !) ਖੁਦਾ ਤੋਂ ਸਿਵਾ ਕਿਸੇ ਦੀ ਪੂਜਾ ਨਾ ਕਰੋ ਮੈਂ ਓਸੇ ਦੀ ਤਰਫੋਂ ਤੁਹਾਨੂੰ (ਉਸ ਦੇ<noinclude></noinclude> 68dhd1injbbcyvttonh53c13zvvfdix 250 62762 196135 183888 2025-06-17T11:35:57Z Gurjit Chauhan 1821 /* ਸੋਧਣਾ */ 196135 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Gurjit Chauhan" />{{rh|੨੨੮|ਪਾਰਾ ੧੨|ਸੂਰਤ ਹੂਦ ੧੧}}</noinclude>{{rule}} ਦੁਖ ਥੀਂ) ਡਰਾਉਂਦਾ ਹਾਂ ਅਰ (ਈਮਾਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ) ਖੁਸ਼- ਖਬਰੀ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਹਾਂ ॥੨॥ ਅਰ (ਹੋਰ) ਏਹ ਕਿ ਆਪਣੇ ਪਰਵਰ- ਦਿਗਾਰ ਪਾਸੋਂ (ਆਪਣਿਆਂ ਪਿਛਲਿਆਂ ਦੋਖਾਂ ਦੀ ਮਾਫੀ ਮੰਗੋ ਪੁਨਰ (ਅਗੇ ਵਾਸਤੇ) ਉਸ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਤੌਬਾ ਕਰੋ (ਐਸੇ ਕਰੋਗੇ) ਤਾਂ ਉਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਕ ਨਿਯਤ ਸਮੇਂ ਤਕ (ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ) ਭਲੀ ਤਰਹਾਂ ਵਸਾਈ ਰਸਾਈ ਰਖੇਗਾ ਅਰ ਜਿਸ ਨੇ (ਵਿਤੋਂ ) ਵਧ ਕੇ ਕੀਤਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਅਧਿਕ (ਫਲ) ਮਿਲੇਗਾ ਯਦੀ (ਉਸਦੀ ਆਗਿਆ ਤੋਂ) ਮੁਖੜਾ ਫੇਰੋਗੇ ਤਾਂ ਮੈਂਨੂੰ ਤੁਹਾਡੀ ਨਿਸਬਤ ਬੜੇ (ਦੁਖਦਾਈ) ਦਿਨ (ਅਰਥਾਤ ਪ੍ਰਲੈ ਦੇ) ਦੁਖ ਦੀ (ਬੜੀ ਹੀ) ਚਿੰਤਾ ਹੈ ॥੩॥ (ਕਿਉਂ ਕਿ) ਤੁਸਾਂ (ਸਾਰਿਆਂ ) ਨੂੰ ਅੱਲਾ ਦੀ ਤਰਫ ਹੀ ਲੌਟ ਕੇ ਜਾਣਾ ਹੈ ਅਰ ਓਹ ਹਰ ਵਸਤੂ ਪਰ ਕਾਦਰ ਹੈ ॥੪॥ (ਹੇ ਪੈਯੰਬਰ ) ਸੁਣੋ ਕਿ ਏਹ (ਕਾਫਰ ਝੁਕ ੨ ਕੇ ) ਆਪਣਿਆਂ ਕਾਲਜਿਆਂ ਨੂੰ ਦੋਹਰਿਆਂ ਕਰੀ ਰਖਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਖ਼ੁਦਾਪਾਸੋਂ ਛੁਪੇ ਰਹੀਏ (ਪਰੰਚ ) ਦੇਖੋ ਖਾਂ ਜਦੋਂ (ਇਹ ਲੋਗ ਸੌਣ ਦੇ ਵੇਲੇ ) ਆਪਣੇ ਬਸਤ੍ ਲੈਂਦੇ ਹਨ (ਉਸ ਵੇਲੇ ਭੀ ) ਖੁਦਾ ਨੂੰ (ਇਨਹਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹੀ ਕਰਤਬ) ਜੋ ਛਿਪ ਛਿਪਾ ਕੇ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਰ ਜੋ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਕੇ ਕਰਦੇ ਹਨ (ਸਾਰੇ ਹੀ ) ਪ੍ਰਤੀਤ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਓਹ ਤਾਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਬਾਤਾਂ ਨੂੰ ਭੀ ਜਾਨਣੇ ਵਾਲਾ ਹੈ ॥੫॥ *ਅਰ ਜਿਤਨੇ (ਜੀਵ) ਧਰਤੀ ਪਰ ਤਰਦੇ ਫਿਰਦੇ ਹਨ ਓਹਨਾਂ (ਸਾਰਿਆਂ ) ਦੀ ਰੋਜੀ ਅੱਲਾ ਦੇ ਹੀ ਜਿਮੇਂ ਹੈ ਅਰ ਉਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ (ਜੀਉਂਦੇ ਜਾਗਦੇ ) ਟਿਕਾਣੇ ਨੂੰ ਅਰ (ਹੋਰ ਮਰਿਆਂ ਪਿਛੋਂ ) ਉਨਹਾ ਦੇ (ਧਰਤੀ ) ਨੂੰ (ਵਿਚ ) ਅਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣ ਦੀ ਜਗਹਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਸਭ ਕੁਛ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਮਾਨ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ (ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਵਿਦਮਾਨ ਹੈ) ॥੬॥ ਅਰ ਵਹੀ (ਸ੍ਵਤੰਤ੍ ਸਾਮਰਥ ਵਾਨ ) ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਧਰਤ ਅਗਾਸ ਨੂੰ ਛਿਆਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਉਤਪੰਨ ਕੀਤਾ ਅਰ (ਓਸ ਸਮੇਂ ) ਉਸ (ਦੇ ਵਡਿਪਣਤਾਈ ) ਦਾ ਆਸਣ (ਤਖਤ ) ਪਾਣੀਆਂ ਪਰ ਸੀ (ਸੋ ਉਸਨੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਏਸ ਭਾਵ ਪਰ ਬਣਾਇਆ ) ਤਾ ਕਿ ਤੁਸਾਂ ਲੋਗਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੀਛਾ ਕਰੇ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸ ਦੇ ਕਰਮ ਉੱਤਮ ਹਨ ਅਰ (ਹੇ ਪੈਯੰਬਰ ) ਯਦੀ ਤੁਸੀਂ (ਇਨਹਾਂ ਲੋਗਾਂ ਨੂੰ ) ਕਹੋ ਕਿ ਮਰਿਆਂ ਪਿਛੋਂ ਤੁਸੀਂ (ਦੂਸਰੀ ਦਫਾ ਸਰਾਜੀਤ ਕਰਕੇ ) ਖੜੇ ਕੀਤੇ ਜਾਓਗੇ ਤਾਂ ਜੋ ਲੋਗ ਮੁਨਕਰ ਹਨ (ਇਸ ਨੂੰ ਸੁਣ ਕੇ) ਜਰੂਰ ਕਹਿਣਗੇ ਕਿ (ਜੋ ਕੁਛ ਤੁਸੀਂ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਿਆ ਦੇਂਦੇ ਹੋ ) ਇਹ ਤਾਂ ਕੇਵਲ ਤਾਂਤ੍ਰਕੀ ਲੋਗਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਬਾਤਾਂ ਹਨ ॥੭॥ ਅਰ ਯਦੀ ਅਸੀਂ ਵਿਪਤਿ {{rule}} {{gap}}*ਹੁਣ "ਵਾਮਾਮਿਨ ਦਾ ਬਤ” ਨਾਮੀ ੧੨ ਪਾਰਾ ਚਲਾ ॥<noinclude></noinclude> hgibct4qlriauucgk22a2jucmvrtsaj 250 66527 196129 195159 2025-06-17T02:37:30Z Sonia Atwal 2031 196129 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Sonia Atwal" /></noinclude>ਪਬੰਦੀ ਲੱਗੀ ਹੈ, ਉਸਨੇ ਊਠ ਦੀ ਲੱਤ ਦੀ ਹੇਠਲੀ ਹੱਡੀ (ਜਿਸਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਫੀਸੁਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ) ਤੋਂ ਇਹ ਸਮਾਨ ਬਨਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਲਈ ਊਠ ਦੀ ਲੱਤ ਦੀ ਹੱਡੀ ਨੂੰ ਹਾਥੀ ਦੰਦ ਦੇ ਨਾਲ ਇਕਸੁਰਤਾ ਦੇਣੀ ਬੜੀ ਅਜੀਬ ਲੱਗੀ। ਅੱਜ ਵੀ ਇਹ ਮੇਰੇ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਨਵੀਂ ਗੱਲ ਵਾਂਗੂ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਜਦ ਵੀ ਸੜ੍ਹਕ ਤੇ ਹੱਡੀਆਂ ਦੇ ਭਰੇ ਟਰੱਕ ਲੰਘਦੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਜੱਬਲ ਦੇ ਹਾਥੀ ਦੰਦ ਦਿਖਾਈ ਦੇਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਇਹ ਮੇਰੀ ਉਸ ਨਾਲ ਪਹਿਲੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਵੈਸੇ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਮੇਲੇ ਤੇ ਹੋਏ ਮੇਲ ਨੂੰ ਵੀ ਪਹਿਲੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ‘ਮੇਲੇ ਵਾਲੇ’ ਕਿਸੇ ਹਾਸਰਸ ਵਾਲੇ ਕਲਾਕਾਰ ਨੂੰ ਇਨਾਮ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸੀ। ਇਸ ਇਨਾਮ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਖੁਦ ਹੀ ਦੇਣਾ ਸੀ। ਕੁਝ ਪੈਸੇ ਦੇਣ ਲਈ ਮੇਲਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਮਨਾ ਲਿਆ ਕਿ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਹਕੀਕਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਤਾਂ ਇਹ ਹੀ ਦੋਵੇਂ ਕਲਾਕਾਰ ਹਨ। ਬਾਕੀ ਤਾਂ ਲੁੱਟੀ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਇਹ ਹਮਾਤੜ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਹਾਸੇ ਵੀ ਲੁਟਾਈ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਖੈਰ ਮੇਰੀ ਗੱਲ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੂੰ ਕੀਲ ਕਰ ਗਈ। ਇੱਕੋ ਸੱਦੇ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਹਾਂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਢਿੱਡੀਂ ਪੀੜਾਂ ਵੀ ਪਾਈਆਂ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈਰਾਨੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਨਾਮ ਵਿਚ ਪੈਸੇ ਦੇਖ ਕਿ ਹੋਈ। ‘ਆਹ ਤਾਂ ਯਾਰ ਚੰਗਾ ਹੋਇਆ, ਆਪਣਾ ਕਿਰਾਇਆ ਬਚ ਗਿਆ। ਫੋਨ ਤੇ ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਸੱਦਾ ਪੱਤਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਲੁਧਿਆਣੇ ਆ ਜਾਵੋ, ਕੁਝ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਉਲੀਕਣੇ ਹਨ। ਉਸਨੇ ਝੱਟ ਆਉਣ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰ ਦਿੱਤੀ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਸੀ। ਮਿੱਥੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਰੋਟੀ ਖਾਂਦਿਆਂ ਉਸ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਅੰਬਰਸਰ ਹੁਣ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਇਕ ਵੱਡੀ ਕਲਾ ਇਮਾਰਤ (ਸ਼ਾਇਦ ਵਿਰਸਾ ਵਿਹਾਰ) ਆ ਗਈ ਤੇ ਮੇਰੀ ਉਹ ਉਥੇ ਨੁਮਾਇਸ਼ ਲਗਾਉਣਗੇ, ਨਾਲੇ ਨਵੇਂ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦਾ ਡਰਾਮਾ ਵੀ ਲੈਕੇ ਆਓ। ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਉਸ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਪਰ ਕੀ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਹੀ ਉਸਦੇ ‘ਅਲਵਿਦਾ’ ਦੀ ਖਬਰ ਆ ਜਾਣੀ ਹੈ। ਐਨੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦਸ ਦਿੱਤੀਆਂ ਪਰ ਹਾਲੇ ਤੱਕ ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਅਛੋਪਲੇ ਜਿਹੇ, ਸਹਿਜੇ ਜਿਹੇ, ਕਿਸੇ ਸ਼ਾਮ, ਸਵੇਰ ਜਾਂ ਦੁਪਹਿਰ ਦੀ ਯਾਦ ਦੋ ਬਟਾ ਇਕ-79<noinclude></noinclude> 9xwv45aoiwbzuotpl7qzrzlnajsykv2 196130 196129 2025-06-17T02:39:39Z Sonia Atwal 2031 196130 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Sonia Atwal" /></noinclude>ਪਬੰਦੀ ਲੱਗੀ ਹੈ, ਉਸਨੇ ਊਠ ਦੀ ਲੱਤ ਦੀ ਹੇਠਲੀ ਹੱਡੀ (ਜਿਸਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਫੀਸੁਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ) ਤੋਂ ਇਹ ਸਮਾਨ ਬਨਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਲਈ ਊਠ ਦੀ ਲੱਤ ਦੀ ਹੱਡੀ ਨੂੰ ਹਾਥੀ ਦੰਦ ਦੇ ਨਾਲ ਇਕਸੁਰਤਾ ਦੇਣੀ ਬੜੀ ਅਜੀਬ ਲੱਗੀ। ਅੱਜ ਵੀ ਇਹ ਮੇਰੇ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਨਵੀਂ ਗੱਲ ਵਾਂਗੂ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਜਦ ਵੀ ਸੜ੍ਹਕ ਤੇ ਹੱਡੀਆਂ ਦੇ ਭਰੇ ਟਰੱਕ ਲੰਘਦੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਜੱਬਲ ਦੇ ਹਾਥੀ ਦੰਦ ਦਿਖਾਈ ਦੇਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਇਹ ਮੇਰੀ ਉਸ ਨਾਲ ਪਹਿਲੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਸੀ। {{gap}}ਵੈਸੇ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਮੇਲੇ ਤੇ ਹੋਏ ਮੇਲ ਨੂੰ ਵੀ ਪਹਿਲੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ‘ਮੇਲੇ ਵਾਲੇ’ ਕਿਸੇ ਹਾਸਰਸ ਵਾਲੇ ਕਲਾਕਾਰ ਨੂੰ ਇਨਾਮ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸੀ। ਇਸ ਇਨਾਮ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਖੁਦ ਹੀ ਦੇਣਾ ਸੀ। ਕੁਝ ਪੈਸੇ ਦੇਣ ਲਈ ਮੇਲਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਮਨਾ ਲਿਆ ਕਿ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਹਕੀਕਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਤਾਂ ਇਹ ਹੀ ਦੋਵੇਂ ਕਲਾਕਾਰ ਹਨ। ਬਾਕੀ ਤਾਂ ਲੁੱਟੀ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਇਹ ਹਮਾਤੜ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਹਾਸੇ ਵੀ ਲੁਟਾਈ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਖੈਰ ਮੇਰੀ ਗੱਲ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੂੰ ਕੀਲ ਕਰ ਗਈ। ਇੱਕੋ ਸੱਦੇ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਹਾਂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਢਿੱਡੀਂ ਪੀੜਾਂ ਵੀ ਪਾਈਆਂ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈਰਾਨੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਨਾਮ ਵਿਚ ਪੈਸੇ ਦੇਖ ਕਿ ਹੋਈ। ‘ਆਹ ਤਾਂ ਯਾਰ ਚੰਗਾ ਹੋਇਆ, ਆਪਣਾ ਕਿਰਾਇਆ ਬਚ ਗਿਆ। {{gap}}ਫੋਨ ਤੇ ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਸੱਦਾ ਪੱਤਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਲੁਧਿਆਣੇ ਆ ਜਾਵੋ, ਕੁਝ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਉਲੀਕਣੇ ਹਨ। ਉਸਨੇ ਝੱਟ ਆਉਣ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰ ਦਿੱਤੀ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਸੀ। ਮਿੱਥੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਰੋਟੀ ਖਾਂਦਿਆਂ ਉਸ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਅੰਬਰਸਰ ਹੁਣ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਇਕ ਵੱਡੀ ਕਲਾ ਇਮਾਰਤ (ਸ਼ਾਇਦ ਵਿਰਸਾ ਵਿਹਾਰ) ਆ ਗਈ ਤੇ ਮੇਰੀ ਉਹ ਉਥੇ ਨੁਮਾਇਸ਼ ਲਗਾਉਣਗੇ, ਨਾਲੇ ਨਵੇਂ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦਾ ਡਰਾਮਾ ਵੀ ਲੈਕੇ ਆਓ। ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਉਸ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਪਰ ਕੀ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਹੀ ਉਸਦੇ ‘ਅਲਵਿਦਾ’ ਦੀ ਖਬਰ ਆ ਜਾਣੀ ਹੈ। {{gap}}ਐਨੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦਸ ਦਿੱਤੀਆਂ ਪਰ ਹਾਲੇ ਤੱਕ ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਅਛੋਪਲੇ ਜਿਹੇ, ਸਹਿਜੇ ਜਿਹੇ, ਕਿਸੇ ਸ਼ਾਮ, ਸਵੇਰ ਜਾਂ ਦੁਪਹਿਰ ਦੀ ਯਾਦ<noinclude>{{rh||ਦੋ ਬਟਾ ਇਕ-79|}}</noinclude> 03fnliy7y0u430zkaz8xbsmpqjibesu 250 66722 196084 2025-06-16T12:00:39Z Sonia jhammat 08 2330 /* ਸੋਧਣਾ */ 196084 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sonia jhammat 08" /></noinclude> {{left|.4}} ਆਲੋਚਨਾ {{rule}} ਖੋਜੀ ਨਿੱਜੀ ਉਦੱਮ ਦੇ ਉਸ CATALYST (ਅਪਰਿਵਰਤਨੀਯ ਤੱਤ੍ਰ) ਗੰਵਾ ਬੈਠਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਵਿਚਾਰ ਉਪਜਦਾ ਹੈ । ਹੁਣ ਇਸ ਤੱਤ੍ਰ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਨੂੰ ਸਾਮਯਵਾਦੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਲੇਖਕ ਭਲੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਮਝਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ । {{gap}}'ਇਹ ਗੱਲ ਗੋਰਬਾਚੋਵ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖੁਲ੍ਹੇ ਆਮ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ । ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਣ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਅਨੁਯਾਈ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਤੋਂ ਭਲੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜਾਣੂੰ ਨਹੀਂ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਥਾਈਂ-ਪ੍ਰਥਾਏਂ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਦੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣੀ ਵਿਧੀ ਦੁਆਰਾ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਿਆਂ ਕੇਵਲ ਇਸ ਦੇ ਸਥੂਲ ਪਧਾਰਥਕ ਪੱਖਾਂ ਉਤੇ ਹੀ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ । ਰੋਟੀ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਦੀ ਸਮਸਿਆ ਨੂੰ ਅੰਕੜੇ ਬੱਧ ਉਤਪਾਦਨੀ ਵਿਉਂਤ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਗਏ ਹਨ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦਾ ਦਾਰਸ਼ਨਕ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਅੰਤਰਕਰਨੀ ਮੰਨਣ ਉਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਦਾਰਸ਼ਨਕ ਪੱਖ ਵੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਪਰ ਨਾਲੋਂ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਨਿਜ ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਇਹ ਗੱਲ ਭੁਲਾ ਬੈਠੇ ਹਨ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੋ ਆਪਸੀ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕੇਵਲ ਪਦਾਰਥ ਉਤੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ । ਇਸ ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਅਤੇ ਸਦਾਚਾਰਕ ਪੱਖ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰੋਂ ਓਹਲੇ ਕਰਨਾ ਨਾ ਤਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਲਾਭ ਹਿੱਤ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸਮਸ਼ਟੀ ਦੇ । ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਸਾਹਿੱਤਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਮ-ਖ਼ਿਆਲ ਬਦੇਸ਼ੀ ਸਾਹਿੱਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਭੁੱਲ ਇਹ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਕਸਵਾਦੀ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਇਕੋ-ਇੱਕ ਸਾਰਥਕ ਦਰਸ਼ਨ ਵਜੋਂ ਅਪਣਾਇਆ । ਵਿਗਿਆਨਕ ਪੱਧਰ ਉਤੇ ਤਾਂ ਮੂਲ-ਭੂਤ ਨੇਮਾਂ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤੀ ਅਤੇ ਸਮਸ਼ਟੀ ਉਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲੱਗਿਆਂ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ ਕਿ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਸ਼੍ਰੇਣੀ-ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਨੀ-ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਉਦਾਤਮਈ ਸਮਾਜਿਕ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ।ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਸੱਤਾ ਹਥਿਆਉਣ ਉਪਰੰਤ ਸ੍ਰੇਹੇਤੂ ਜਾਬਰਾਂ ਵਾਲਾ ਵਤੀਰਾ ਅਪਣਾ ਲਿਆ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣੀ ਪੱਖ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਇਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਮਾਨਵੀ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਪੱਖ ਅਲੋਪ ਹੀ ਹੋ ਗਏ । ਇਸ ਕਰਕੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਹਰੇਕ ਸਾਹਿੱਤਕਾਰ ਇਹ ਗੱਲ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਰੱਖੋ ਕਿ ਸਤਿ ਦੀ ਭਾਲ ਦਾ ਭਾਵ ਕਦਾਚਿਤ ਇਹ ਨਹੀਂ ਅਰਸਤੂ ਦੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਸਮਕਾਲੀਨ ਨਿਰਣੈ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਨਿਰਣਾ ਮੰਨ ਲਿਆ ਜਾਏ । ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਸਾਹਿੱਤਕਾਰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਪ੍ਰਯੋਗ ਅਤੇ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਜਿਹੜਾ ਅੰਤਰ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਨਾ ਸਮਝਣ ਕਾਰਣ ਅਵਸ਼ ਹੀ ਟਪਲਾ ਖਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । {{gap}}ਰੂਸ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਮਿਥਿਆਸ ਵਿੱਚ ਜਿਹੜੀਆਂ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਰੂਸੀ ਇਨਕਲਾਬ ਵਾਪਰਨ ਪਿੱਛੋਂ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਰੂਸੀ ਆਪ ਵੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ । ਪ੍ਰੈਸਇਕਾ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤਕ ਤੇ ਵਿਵਹਾਰਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਭਲੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿੱਧ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ | ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦਾ ਪੱਛਮ ਲੋਕਤਾਂਤਰਿਕ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿਹੜਾ ਪ੍ਰਤਿਕਰਮ ਹੋਇਆ ਹੈ ਇਸ ਦੇ ਦੋ ਪੱਖ ਹਨ । ਪਹਿਲਾ ਇਹ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ-ਹੋਂਦ ਕੇਵਲ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਇਕਸੁਰਤਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦਾ ਵਿਵਹਾਰਕ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿਚਲੇ ਸੰਤੁਲਨ ਨੂੰ ਨਾ ਵਿਗਾੜੇ ਦੂਸਰਾ ਇਹ ਕਿ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਟੋਲਾ ਆਪਣੀ ਕਥਨੀ ਤੇ ਕਰਨੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਥਨੀ ਤੇ ਕਰਨੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦਾ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਯਤਨ ਕਰਦਾ ਰਹੇ । ਅਖੌਤੀ ਲੋਕਤਾਂਤ੍ਰਿਕ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੱਤਾਧਾਰੀਆਂ ਦੇ ਹਮਾਇਤੀ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਿਯਾਵਾਦੀ<noinclude></noinclude> n60iw88de72o2fmhzcmck7d5aydski0 196085 196084 2025-06-16T12:01:14Z Sonia jhammat 08 2330 196085 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sonia jhammat 08" /></noinclude> {{left|.4}} {{right|ਆਲੋਚਨਾ}} {{rule}} ਖੋਜੀ ਨਿੱਜੀ ਉਦੱਮ ਦੇ ਉਸ CATALYST (ਅਪਰਿਵਰਤਨੀਯ ਤੱਤ੍ਰ) ਗੰਵਾ ਬੈਠਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਵਿਚਾਰ ਉਪਜਦਾ ਹੈ । ਹੁਣ ਇਸ ਤੱਤ੍ਰ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਨੂੰ ਸਾਮਯਵਾਦੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਲੇਖਕ ਭਲੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਮਝਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ । {{gap}}'ਇਹ ਗੱਲ ਗੋਰਬਾਚੋਵ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖੁਲ੍ਹੇ ਆਮ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ । ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਣ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਅਨੁਯਾਈ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਤੋਂ ਭਲੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜਾਣੂੰ ਨਹੀਂ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਥਾਈਂ-ਪ੍ਰਥਾਏਂ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਦੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣੀ ਵਿਧੀ ਦੁਆਰਾ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਿਆਂ ਕੇਵਲ ਇਸ ਦੇ ਸਥੂਲ ਪਧਾਰਥਕ ਪੱਖਾਂ ਉਤੇ ਹੀ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ । ਰੋਟੀ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਦੀ ਸਮਸਿਆ ਨੂੰ ਅੰਕੜੇ ਬੱਧ ਉਤਪਾਦਨੀ ਵਿਉਂਤ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਗਏ ਹਨ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦਾ ਦਾਰਸ਼ਨਕ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਅੰਤਰਕਰਨੀ ਮੰਨਣ ਉਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਦਾਰਸ਼ਨਕ ਪੱਖ ਵੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਪਰ ਨਾਲੋਂ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਨਿਜ ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਇਹ ਗੱਲ ਭੁਲਾ ਬੈਠੇ ਹਨ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੋ ਆਪਸੀ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕੇਵਲ ਪਦਾਰਥ ਉਤੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ । ਇਸ ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਅਤੇ ਸਦਾਚਾਰਕ ਪੱਖ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰੋਂ ਓਹਲੇ ਕਰਨਾ ਨਾ ਤਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਲਾਭ ਹਿੱਤ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸਮਸ਼ਟੀ ਦੇ । ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਸਾਹਿੱਤਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਮ-ਖ਼ਿਆਲ ਬਦੇਸ਼ੀ ਸਾਹਿੱਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਭੁੱਲ ਇਹ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਕਸਵਾਦੀ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਇਕੋ-ਇੱਕ ਸਾਰਥਕ ਦਰਸ਼ਨ ਵਜੋਂ ਅਪਣਾਇਆ । ਵਿਗਿਆਨਕ ਪੱਧਰ ਉਤੇ ਤਾਂ ਮੂਲ-ਭੂਤ ਨੇਮਾਂ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤੀ ਅਤੇ ਸਮਸ਼ਟੀ ਉਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲੱਗਿਆਂ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ ਕਿ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਸ਼੍ਰੇਣੀ-ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਨੀ-ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਉਦਾਤਮਈ ਸਮਾਜਿਕ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ।ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਸੱਤਾ ਹਥਿਆਉਣ ਉਪਰੰਤ ਸ੍ਰੇਹੇਤੂ ਜਾਬਰਾਂ ਵਾਲਾ ਵਤੀਰਾ ਅਪਣਾ ਲਿਆ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣੀ ਪੱਖ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਇਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਮਾਨਵੀ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਪੱਖ ਅਲੋਪ ਹੀ ਹੋ ਗਏ । ਇਸ ਕਰਕੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਹਰੇਕ ਸਾਹਿੱਤਕਾਰ ਇਹ ਗੱਲ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਰੱਖੋ ਕਿ ਸਤਿ ਦੀ ਭਾਲ ਦਾ ਭਾਵ ਕਦਾਚਿਤ ਇਹ ਨਹੀਂ ਅਰਸਤੂ ਦੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਸਮਕਾਲੀਨ ਨਿਰਣੈ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਨਿਰਣਾ ਮੰਨ ਲਿਆ ਜਾਏ । ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਸਾਹਿੱਤਕਾਰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਪ੍ਰਯੋਗ ਅਤੇ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਜਿਹੜਾ ਅੰਤਰ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਨਾ ਸਮਝਣ ਕਾਰਣ ਅਵਸ਼ ਹੀ ਟਪਲਾ ਖਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । {{gap}}ਰੂਸ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਮਿਥਿਆਸ ਵਿੱਚ ਜਿਹੜੀਆਂ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਰੂਸੀ ਇਨਕਲਾਬ ਵਾਪਰਨ ਪਿੱਛੋਂ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਰੂਸੀ ਆਪ ਵੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ । ਪ੍ਰੈਸਇਕਾ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤਕ ਤੇ ਵਿਵਹਾਰਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਭਲੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿੱਧ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ | ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦਾ ਪੱਛਮ ਲੋਕਤਾਂਤਰਿਕ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿਹੜਾ ਪ੍ਰਤਿਕਰਮ ਹੋਇਆ ਹੈ ਇਸ ਦੇ ਦੋ ਪੱਖ ਹਨ । ਪਹਿਲਾ ਇਹ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ-ਹੋਂਦ ਕੇਵਲ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਇਕਸੁਰਤਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦਾ ਵਿਵਹਾਰਕ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿਚਲੇ ਸੰਤੁਲਨ ਨੂੰ ਨਾ ਵਿਗਾੜੇ ਦੂਸਰਾ ਇਹ ਕਿ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਟੋਲਾ ਆਪਣੀ ਕਥਨੀ ਤੇ ਕਰਨੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਥਨੀ ਤੇ ਕਰਨੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦਾ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਯਤਨ ਕਰਦਾ ਰਹੇ । ਅਖੌਤੀ ਲੋਕਤਾਂਤ੍ਰਿਕ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੱਤਾਧਾਰੀਆਂ ਦੇ ਹਮਾਇਤੀ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਿਯਾਵਾਦੀ<noinclude></noinclude> nkw2nnu9js4brcpvwu0u5ido3xqsh5y 196086 196085 2025-06-16T12:02:55Z Sonia jhammat 08 2330 196086 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sonia jhammat 08" /></noinclude> {{left|.4}}{{right|ਆਲੋਚਨਾ}} {{rule}} ਖੋਜੀ ਨਿੱਜੀ ਉਦੱਮ ਦੇ ਉਸ CATALYST (ਅਪਰਿਵਰਤਨੀਯ ਤੱਤ੍ਰ) ਗੰਵਾ ਬੈਠਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਵਿਚਾਰ ਉਪਜਦਾ ਹੈ । ਹੁਣ ਇਸ ਤੱਤ੍ਰ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਨੂੰ ਸਾਮਯਵਾਦੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਲੇਖਕ ਭਲੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਮਝਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ । {{gap}}'ਇਹ ਗੱਲ ਗੋਰਬਾਚੋਵ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖੁਲ੍ਹੇ ਆਮ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ । ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਣ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਅਨੁਯਾਈ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਤੋਂ ਭਲੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜਾਣੂੰ ਨਹੀਂ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਥਾਈਂ-ਪ੍ਰਥਾਏਂ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਦੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣੀ ਵਿਧੀ ਦੁਆਰਾ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਿਆਂ ਕੇਵਲ ਇਸ ਦੇ ਸਥੂਲ ਪਧਾਰਥਕ ਪੱਖਾਂ ਉਤੇ ਹੀ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ । ਰੋਟੀ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਦੀ ਸਮਸਿਆ ਨੂੰ ਅੰਕੜੇ ਬੱਧ ਉਤਪਾਦਨੀ ਵਿਉਂਤ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਗਏ ਹਨ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦਾ ਦਾਰਸ਼ਨਕ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਅੰਤਰਕਰਨੀ ਮੰਨਣ ਉਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਦਾਰਸ਼ਨਕ ਪੱਖ ਵੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਪਰ ਨਾਲੋਂ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਨਿਜ ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਇਹ ਗੱਲ ਭੁਲਾ ਬੈਠੇ ਹਨ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੋ ਆਪਸੀ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕੇਵਲ ਪਦਾਰਥ ਉਤੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ । ਇਸ ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਅਤੇ ਸਦਾਚਾਰਕ ਪੱਖ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰੋਂ ਓਹਲੇ ਕਰਨਾ ਨਾ ਤਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਲਾਭ ਹਿੱਤ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸਮਸ਼ਟੀ ਦੇ । ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਸਾਹਿੱਤਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਮ-ਖ਼ਿਆਲ ਬਦੇਸ਼ੀ ਸਾਹਿੱਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਭੁੱਲ ਇਹ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਕਸਵਾਦੀ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਇਕੋ-ਇੱਕ ਸਾਰਥਕ ਦਰਸ਼ਨ ਵਜੋਂ ਅਪਣਾਇਆ । ਵਿਗਿਆਨਕ ਪੱਧਰ ਉਤੇ ਤਾਂ ਮੂਲ-ਭੂਤ ਨੇਮਾਂ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤੀ ਅਤੇ ਸਮਸ਼ਟੀ ਉਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲੱਗਿਆਂ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ ਕਿ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਸ਼੍ਰੇਣੀ-ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਨੀ-ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਉਦਾਤਮਈ ਸਮਾਜਿਕ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ।ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਸੱਤਾ ਹਥਿਆਉਣ ਉਪਰੰਤ ਸ੍ਰੇਹੇਤੂ ਜਾਬਰਾਂ ਵਾਲਾ ਵਤੀਰਾ ਅਪਣਾ ਲਿਆ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣੀ ਪੱਖ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਇਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਮਾਨਵੀ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਪੱਖ ਅਲੋਪ ਹੀ ਹੋ ਗਏ । ਇਸ ਕਰਕੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਹਰੇਕ ਸਾਹਿੱਤਕਾਰ ਇਹ ਗੱਲ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਰੱਖੋ ਕਿ ਸਤਿ ਦੀ ਭਾਲ ਦਾ ਭਾਵ ਕਦਾਚਿਤ ਇਹ ਨਹੀਂ ਅਰਸਤੂ ਦੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਸਮਕਾਲੀਨ ਨਿਰਣੈ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਨਿਰਣਾ ਮੰਨ ਲਿਆ ਜਾਏ । ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਸਾਹਿੱਤਕਾਰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਪ੍ਰਯੋਗ ਅਤੇ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਜਿਹੜਾ ਅੰਤਰ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਨਾ ਸਮਝਣ ਕਾਰਣ ਅਵਸ਼ ਹੀ ਟਪਲਾ ਖਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । {{gap}}ਰੂਸ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਮਿਥਿਆਸ ਵਿੱਚ ਜਿਹੜੀਆਂ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਰੂਸੀ ਇਨਕਲਾਬ ਵਾਪਰਨ ਪਿੱਛੋਂ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਰੂਸੀ ਆਪ ਵੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ । ਪ੍ਰੈਸਇਕਾ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤਕ ਤੇ ਵਿਵਹਾਰਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਭਲੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿੱਧ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ | ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦਾ ਪੱਛਮ ਲੋਕਤਾਂਤਰਿਕ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿਹੜਾ ਪ੍ਰਤਿਕਰਮ ਹੋਇਆ ਹੈ ਇਸ ਦੇ ਦੋ ਪੱਖ ਹਨ । ਪਹਿਲਾ ਇਹ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ-ਹੋਂਦ ਕੇਵਲ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਇਕਸੁਰਤਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦਾ ਵਿਵਹਾਰਕ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿਚਲੇ ਸੰਤੁਲਨ ਨੂੰ ਨਾ ਵਿਗਾੜੇ ਦੂਸਰਾ ਇਹ ਕਿ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਟੋਲਾ ਆਪਣੀ ਕਥਨੀ ਤੇ ਕਰਨੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਥਨੀ ਤੇ ਕਰਨੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦਾ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਯਤਨ ਕਰਦਾ ਰਹੇ । ਅਖੌਤੀ ਲੋਕਤਾਂਤ੍ਰਿਕ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੱਤਾਧਾਰੀਆਂ ਦੇ ਹਮਾਇਤੀ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਿਯਾਵਾਦੀ<noinclude></noinclude> r2w6t3ezurd68kmq02as8gechsmf4c5 250 66723 196087 2025-06-16T12:06:11Z Sonia jhammat 08 2330 /* ਸੋਧਣਾ */ 196087 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sonia jhammat 08" /></noinclude> {{left|ਆਲੋਚਨਾ}}{{right|7}} {{rule}} ਜਟਿਲਤਾ ਦੇ ਲਖਾਇਕ ਜੌਮਜ਼ ਜੋਇਸ ਰਚਿੱਤ ਨਾਵਲ 'ਯੂਲੀਸਸ' ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਸਮਝਾਉਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜੀਵਨ ਘੁੰਡੀਆਂ ਜੈਮਜ਼ ਜੋਇਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਉਹ ਨਾ ਤਾਂ ਮਾਰਕਸੀ ਫ਼ਾਰਮੂਲਿਆਂ ਵਾਂਗ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਹ ਅਮਰੀਕੀ ਜੀਵਨ ਪਧਤੀ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਪੂਰੀ ਸਰਲਤਾ ਦੁਆਰਾ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ । ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਬਹੁਤੇ ਮਾਰਕਸੀ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੇਵਤੇ ਅੰਦਰੋਂ ਖੋਖਲੇ ਹਨ ਤਾਂ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜੰਮਜ਼ ਜੋਇਸ ਵਾਂਗ ``ਰੂਹ ਦੀ ਭੱਠੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦੇ ਅੰਤਰਕਰਣ ਨੂੰ ਢਾਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ।'' {{gap}}ਇਸ ਸਮੇਂ ਜਦੋਂ ਕਿ ਰਾਜਸੀ ਤੇ ਆਰਥਿਕ ਅਸਥਿਰਤਾ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਹੈ ਤਾਂ-ਸਮਕਾਲੀਨ ਉਲਝਣਾਂ ਵਿੱਚ ਉਲਝੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਥਾਂ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਸਾਹਿੱਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਰਬ-ਵਾਲੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇਣ । ਕੇਵਲ ਇਸੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਹੀ ਅਜੋਕੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂ ਸਿਘਰਮਈ ਡੂੰਘੀ ਖੱਡ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢਕੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਉਚਤਮਈ ਪੱਧਰ ਤੇ ਲੈ ਜਾਣਾ ਪਏਗਾ । ਉਸ ਆਦਮੀਅਤ ਦੇ ਅਤੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਵਾਦ ਦੇ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣਾ ਪਵੇਗਾ । {{gap}}ਆਮ ਵਿਚਾਰ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਜਨਮ-ਜਾਤ ਹੀ ਗੁਨਾਹ ਵੱਲ ਪ੍ਰੇਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੋ । ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਨੇਕ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਗੁਨਾਹ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਹਿੰਦੂ ਜਾਂ ਬੁੱਧ ਮੱਤ ਅਨੁਸਾਰ ਇਕੋ-ਇੱਕ ਰਾਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਦਿਸਦੇ ਜਗਤ ਨੂੰ ਮਿੱਥਿਆ ਜਾਣ ਕੇ ਏਸੇ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਲੋਕ-ਗਮਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾਏ ।ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਚਾਹੇ ਕਰਮਕਾਂਡੀ-ਰਾਹ ਅਪਣਾਇਆ ਜਾਏ, ਚਾਹੇ ਬੁੱਧ ਮੱਤ ਦਾ ਅਸ਼ਟ-ਮਾਰਗ, ਹਰ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗੁਨਾਹੀ ਹੋਣ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਪੁਰਾਣੇ ਈਰਾਨੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵੀ ਇਹ ਵੀ ਵਿਚਾਰ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਨਾਹ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਵਲੀ ਪੀਰ ਜਾਂ ਮੁਕਤੀ-ਦਾਤੇ ਦੀ ਟੇਕ ਲਈ । ਪੁਰਾਣੇ ਈਰਾਨ ਦੀ ਇੱਕ ਪਰੰਪਰਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਮੁਕਤੀ-ਦਾਤਾ ਅਤਿ ਬਲਵਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੇ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਬਲਦ ਨੂੰ ਸਿੰਗਾਂ ਤੋਂ ਫੜ ਕੇ ਕੱਕੜੀ ਵਾਂਗ ਚੀਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ । ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਈਰਾਨ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਰਿਵਾਜ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਬਲਦ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੋ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਲਹੂ ਵਿੱਚ ਨਹਾਉਂਦੇ ਸਨ । ਇਹ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਾਰੇ ਗੁਨਾਹ ਧੋਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਈਸਾਈ ਮੱਤ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨ ਤੱਕ ਰੋਮਨ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਅਜਿਹਾ ਕਰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ । ਸ਼ਾਇਦ ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਈਸਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਯਸੂਹ ਮਸੀਹ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਪਵਿੱਤਰ ਲਹੂ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਹੋਈ । ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਨੇਕ ਕਬਾਇਲੀ ਫ਼ਿਰਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੱਥਾਂ ਦੀਆਂ ਉਂਗਲੀਆਂ ਜਾਂ ਖੱਬੇ ਅੰਗੂਠੇ ਨੂੰ ਵੱਢ ਕੇ ਰਕਤ-ਦਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਹੈ । ਅਫ਼ਲਾਤੂਨ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਯੂਨਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਸੀ ਮਨੁੱਖੀ ਰੂਹ ਦੀ ਰੱਥ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਕਾਲੇ ਤੇ ਚਿੱਟੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਾਲੇ ਰੱਥ ਦਾ ਰਖਵਾਲਾ ਇੱਕ ਉੱਡਦੇ ਉਕਾਬ ਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਕੁਰਾਹੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕਾਲੇ ਜਾਂ ਚਿੱਟੇ ਘੋੜੇ ਨੂੰ ਚੁੰਝਾਂ ਮਾਰ-ਮਾਰ ਕੇ ਲਹੂ-ਲੁਹਾਣ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਸੇਂਟ ਪਾਲ ਤੇ ਸੇਂਟ ਔਰਾਸਟਾਇਨ ਵੀ ਨੌਕੀ ਤੇ ਬਦੀ ਦੇ ਆਪਸੀ ਘੋਲ ਬਾਰੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹੀ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਭਾਵ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਦੇ ਲੋਕ<noinclude></noinclude> pny6i5z9pmdikoo4js36x8cyivjhx75 250 66724 196088 2025-06-16T12:13:57Z Sonia jhammat 08 2330 /* ਸੋਧਣਾ */ 196088 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sonia jhammat 08" /></noinclude> {{left|8}}{{right|ਆਲੋਚਨਾ}} {{rule}} ਤਾਂਤ੍ਰਿਕ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੋ ਵਿਨਾਸ਼ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਅੰਤਰਕਰਨੀ-ਗਿਆਨ ਜਾਂ ਅਗੰਮੀ ਫੁਰਨੇ ਦੇ ਟਾਕਰੇ ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਮਹੱਤਤਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਦੋਹਾਂ ਧੜਿਆਂ ਦੇ ਪਿਛਲੱਗ ਲੇਖਕ ਇਹ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਤਾਂ ਬੱਸ ਇਹ ਦੱਸ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਦਾਰਥਕ-ਜਗਤ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਉੱਤਰ ਨਾ ਤਾਂ ਬੇਕਨ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਰੀਨੋ ਡੇਕਾਰਟ ਜਾਂ ਟੋਰਨੇ ਵੋਹਮ ਕੋਲ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਉੱਤਰ ਤਾਂ ਕ੍ਰਿਆਸ਼ੀਲ ਸੌਦਰਯਬੋਧ ਹੀ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਸੁਹਜ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦਾ ਆਸਰਾ ਲੈਣਾ ਪਏਗਾ । ਧੜੇ ਨਾਲੋਂ ਧਰਮ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦੋਣੀ ਪਏਗੀ । ਇਹ ਹੀ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ । {{gap}}ਹੀਗਲ ਦਾ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਸੀ ਕਿ ਅੰਤਿਮ ਸੱਚ ਜਾਂ ਅਧਿਆਤਮਕ ਸਤਿ ਕੇਵਲ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੋਚਣੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ । ਇਹ ਹੀ ਗੱਲ ਸੁਹਜ- ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਬਾਰੇ ਆਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਮੱਸਿਆ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸੁਹਜ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਕਾਰਨਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਟਿਆਂ ਦੀਆਂ ਅੰਗਲੀਆਂ- ਸੰਗਲੀਆਂ ਨੂੰ ਯੰਤਰਵਤ ਜੋੜਾਂ ਨਾਲ ਹੱਲ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ । {{gap}}ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਕਲਾ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ ਇਹ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਧਾਰਨਾ ਦੇ ਅਨੁਯਾਈਆਂ ਨੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਅਨੁਕਰਨ ਕਰ ਕੇ ਸਾਹਿੱਤ ਤੇ ਕਲਾ ਦੇ ਸੁਹਜਾਤਮਕ ਪੱਖ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਆਧਾਰ-ਭੂਤ ਤੱਥਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਤੋੜ-ਮਰੋੜ ਕੇ ਪਾਰਟੀ ਲਾਈਨ ਦੇ ਸਮਤਲ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਡਾਰਵਿਨ ਅਤੇ ਲਾਮਾਰਕ ਦੀਆਂ ਅਨੁਭਾਵਿਕ ਖੋਜਾਂ ਨੂੰ ਰੂਸੀ ਪਹਿਲਕਿਆਂ ਦਾ ਅਨੁਸਰਨ ਹੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ । ਸਟਾਲਿਨ ਵਲੋ ਕਲਾ ਤੇ ਸਾਹਿੱਤ ਨੂੰ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਜੁੰਡਲੀ ਦੀ ਗ਼ੁਲਾਮ ਗਰਦਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰਨ ਵਾਲਾ ਦਾਸ ਸਮਝਿਆ ਗਿਆ । ਪੱਛਮ ਦੇ ਲੋਕਤਾਂਤਰਿਕ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹ ਹੀ ਹੋਇਆ । {{gap}}ਬਹੁਤੇ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਰੂਸ ਜਾਂ ਚੀਨ ਵਿਚਲੀ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ ਵੱਲੋਂ ਅਪਣਾਏ ਗਏ ਸਾਹਿੱਤ ਤੇ ਕਲਾ ਦੇ ਰੁਖ਼ ਦਾ ਅਨੁਸਰਨ ਕੀਤਾ, ਜਿਹੜੇ ਲੇਖਕ ਜਾਂ ਕਲਾਕਾਰ ਆਪਣੇ ਅੰਤਰਕਰਨੀ ਮੰਥਨ ਦਾ ਸਦਕਾ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ਗ਼ਲਤ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਵਾਂਗ ਵਿਦਰੋਹ ਨਾ ਕੀਤਾ, ਸਗੋਂ ਪ੍ਰਤਿ-ਕ੍ਰਿਆਵਾਦੀ ਬਣ ਗਏ । ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਿੰਦੀ ਲੇਖਕ ਵਾਤਸਾਇਣ ਅਗਯ ਇਸ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ । {{gap}}ਇਸ ਦੇ ਟਾਕਰੇ ਤੇ ਯੂਰਪ, ਰੂਸ ਅਤੇ ਤੁਰਕੀ ਦੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਨੇ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਟੋਲੇ ਦੀਆਂ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰਵਾਦੀ ਫ਼ਾਸ਼ਿਸ਼ਟ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ । ਉੱਥੇ ਵੀ ਅਨੇਕ ਲੇਖਕਾਂ ਫ਼ਾਸ਼ਿਸ਼ਟ ਟੋਲੇ ਦੀ ਸੱਤਾ ਕਬੂਲ ਕੀਤੀ । ਫੇਰ ਵੀ ਓਸਿਪ ਐਂਡਲਸਟਾਮ (OSIP MANDELSTAM) ਨੇ ਨਿਧੜਕ ਹੋ ਕੇ ਸਟਾਲਨ ਦੀ ਸਾਹਿੱਤਕ ਪਾਲਿਸੀ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਾਇਬੇਰੀਆ ਵਿੱਚ ਜਲਾਵਤਨੀ ਦੇ ਤਸੀਹੇ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕੀਤੇ । ਮਾਇਕੋਵਸਕੀ ਦੋਚਿੱਤੀ ਵਿੱਚ ਪੈ ਕੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਗਿਆ । ਮੀਂਗੂਲ ਹਰਨਾਰ ਡੇਜ਼ (Minguel Hernandez) ਨੂੰ ਐਲੀਕਾਂਤੇ (Alicante) ਦੇ ਕੈਦਖ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚ ਕੁੱਟ-ਕੁੱਟ ਕੇ ਮਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ । ਉਸ ਦੇ ਪਿੱਛੋਂ ਜਰਮਨ ਕਵਿਤ੍ਰੀ ਗਰਟਰਡ ਕੋਲਮਾਰ (GERTRUD KOLMAR) ਨੂੰ ਨਾਜ਼ੀਆ ਨੇ ਇੱਕ ਲੇਬਰ ਕੈਂਪ ਵਿੱਚ ਮਰਵਾ ਦਿੱਤਾ । ਉਸ ਨੂੰ ਇੰਨੀ ਕਰੜੀ ਮੁਸ਼ਕਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਾ ਨਾ ਰਹਿ<noinclude></noinclude> 1bs1eoa4ruoy0dlyfbcj382q0rgoq88 250 66725 196089 2025-06-16T12:17:47Z Sonia jhammat 08 2330 /* ਸੋਧਣਾ */ 196089 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sonia jhammat 08" /></noinclude> {{left|ਆਲੋਚਨਾ}}{{right|9}} {{rule}} ਸਕੀ । ਤੁਰਕੀ ਕਵੀ ਨਾਜ਼ਮ ਹਿਕਮਤ ਅਤੇ ਉਹ 1951 ਵਿੱਚ ਜਲਾਵਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਫਿਰ ਉਸ ਨੂੰ ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਨ ਲੈਣੀ ਪਈ । ਸਪੇਨ ਦੀ ਖ਼ਾਨਾਜੰਗੀ ਕਾਰਨ ਅਨੇਕ ਕਵੀਆਂ ਨੂੰ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਲੋਰਕਾ ਦੇ ਸਾਥੀ ਸਨ ਸਵੈ-ਇਛਤ ਤਰਲ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਬਣੇ ਪਰ ਸਭਨਾਂ ਨੇ ਝੂਠ ਨੂੰ ਸੱਚ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀ । {{gap}}ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਸਾਹਿੱਤਕਾਰਾਂ ਲਈ ਫ਼ੈਸਲੇ ਦੀ ਘੜੀ ਸਿਰ ਤੇ ਆਣ ਪਹੁੰਚੀ ਹੈ, ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਸਾਹਿੱਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਝਾਤੀ ਮਾਰ ਕੇ ਸਵੈ-ਚਿੰਤਨ ਦੁਆਰਾ ਗਿਆਨ-ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਦੀ ਤ੍ਰੈ-ਕੁਟੀ ਵਿਚਲੀ ਤੀਸਰੀ ਅੱਖ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਆਸੇ-ਪਾਸੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰਨ । ਅਜਿਹਾ · ਤਦੋਂ ਹੀ ਹੋ ਸਕੇਗਾ ਜੇਕਰ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਸਾਹਿੱਤਕਾਰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਜਾਗਰਿਕਤਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸੁਲੱਭ ਗਿਆਨ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਕਰ ਕੇ ਧਿਆਨ-ਮਗਨ ਹੋਵੇ । {{gap}}ਅਜੋਕੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਸਮਾਧਾਨ ਵਿਗਿਆਨਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾਏ ਬਗ਼ੈਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ । ਪਰ ਅਜਿਹੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਹੀ ਸਭ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ । ਜੇਕਰ ਇਹ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾ ਵਰਤੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖ ਭਾਵਨਾ ਵਿਹੂਣਾ ਹੋ ਕੇ ਰੋਬੋਟ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਏਗਾ । {{gap}}ਹਿਟਲਰ, ਮਸੋਲੀਨੀ ਅਤੇ ਸਟਾਲਿਨ ਨੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤਾਂ ਅਪਣਾ ਲਈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਯੰਤ੍ਰਿਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸੁਨੱਖਾ ਬਣਾ ਲਿਆ ਪਰੰਤੂ ਭਾਵਨਾ-ਵਿਹੂਣੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਨੈਤਿਕਤਾ-ਵਿਹੂਣੇ ਵੀ ਹੋ ਗਏ । ਰੂਸ ਦਾ ਅਜੋਕਾ ਨਿਘਾਰ ਇਸ ਨੈਤਿਕ-ਪਤਨ ਦੀ ਉਪਜ ਹੈ । ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਹਰੇਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕਤਾ ਨੂੰ ਢਾਹ ਲੱਗੀ ਹੈ । ਇਸ ਪੱਤਣ ਮੁਖੀ ਰੁਚੀ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਖ਼ਰੁਸ਼ਚੇਵ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ । ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿ ਗੌਰਬਾਚੇਵ ਦੀ ਮੁੜ ਬਹਾਲੀ ਪਿੱਛੋਂ ਹਾਲਾਤ ਦਾ ਰੁਖ਼ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ ? {{gap}}ਸਿੱਟਾ ਸਾਫ਼ ਹੈ ਕਿ ਨਿਰੋਲ ਵਿਗਿਆਨਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ । ਇਸ ਨਾਲ ਬਾਹਰੀ ਅਨੁਭਵ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਇਸ ਗਿਆਨ ਦਾ ਅੰਤਰਕਰਨੀ ਮੁਲਅੰਕਣ ਕਰਨਾ ਪਏਗਾ । ਤਦੋਂ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਬਿਆਨ ਦੀ ਉਹ ਉਦਾਤਮਈ ਅਵਸਥਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕੇਗਾ ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਕਿ ਕਾਲਾਂਤਰ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਉੱਠ ਕੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਿਕ ਸਾਹਿੱਤ ਤੇ ਕਲਾ ਸਿਰਜੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਸਦਾਚਾਰਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕਾਰਜ ਮੁੱਲਵਾਨ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ- ਹਿਤੈਸ਼ੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ।ਇਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਹੀ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਵਿਨਾਸ਼ਮੁਖੀ ਹੋਣ ਦੀ ਥਾਂ ਵਿਕਾਸ ਸ਼ੀਲ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । {{gap}}ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਦੀ ਗੱਲ ਇਸ ਰਹੱਸਯ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੋਣਾ ਹੈ ।<noinclude></noinclude> 5eqxtdrvc57695vimvalhyuhughe0fh 250 66726 196090 2025-06-16T12:22:22Z Sonia jhammat 08 2330 /* ਸੋਧਣਾ */ 196090 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sonia jhammat 08" /></noinclude> {{left|10}}{{right|ਆਲੋਚਨਾ}}{{rule}} ਅੱਖੀਆਂ ਦਾ ਹੋਵਣ ਨਾ ਹੋਵਣ ਨਜ਼ਮ ਹੁਸੈਨ ਸੱਯਦ ਅੱਖੀਆਂ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਅੱਖੀਆਂ ਦਾ ਹੋਵਣ ਨਾ ਹੋਵਣ, ਵੇਖਣ ਨਾ ਵੇਖਣ । {{gap}}ਪਰ ਮੈਂ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਗੱਲ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀ ਕਿਵੇਂ ਕਰਾਂ ? ਅੱਖੀਆਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਤੇ ਛਪੀ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਜਿਹੜੀ ਤੁਸਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖ ਬਹਿਵੋ । ਵਿਰਲੇ ਈ ਹੋਸਣ ਕੋਈ ਪਿਛਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਜੀਹਨਾਂ ਰੈਡੀਓ ਤੋਂ ਅੱਖੀਆਂ ਸੁਣੀ ਤੇ ਟਾਵੇਂ ਈ ਉਹ ਹੋਸਣ ਜੀਹਨਾਂ ਪਿੱਛੇ ਜਿਹੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਇੱਕ ਸੁਖਾਲੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਲੋਕ ̧ ਰਾਸ ਦੀ ਖੋਡੀ ‘ਅੱਖੀਆਂ' ਵੇਖੀ । ਚੱਲੇ ਸੁਖਾਲੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਈ ਸਹੀ - ਲੋਕ ਰਾਸ ਵਾਲਿਆਂ ਅੱਖੀਆਂ ਖੇਡ ਕੇ ਸਾਡੇ ਲਈ ਏਸ ਖੇਡ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਨ ਦਾ ਢੋਅ ਤੇ ਬਣਾਇਆ ਤੋੜੇ ਸੁਖਾਲਿਆਂ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਡੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਵਿਚਾਰਨ ਹੋਰ ਹੁੰਦਾ ਏ ਤੇ ਖ਼ਲਕਤ ਦੇ ਵਿੱਚ ਖਲੋ ਕੇ ਖੇਡੀਆਂ ਦਾ ਹੋਰ । ਅੱਖੀਆਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਨਹੀਂ ਛਪੀ ਤੇ ਪੰਜਾਹ ਵਰ੍ਹੇ ਹੋਣ ਲੱਗੇ ਨੇ ਇਹਨੂੰ ਲਿਖਿਆਂ । ਏਸ ਗੱਲ ਪਿੱਛੇ ਵੀ ਕਿਤਾਬ ਨਹੀਂ ਛਪੀ ਤੇ ਪੰਜਾਹ ਵਰ੍ਹੇ ਹੋਣ ਲੱਗੇ ਨੇ ਇਹਨੂੰ ਲਿਖਿਆ । ਏਸ ਗੱਲ ਪਿੱਛੇ ਵੀ ਅਖੀਆਂ ਦਾ ਹੋਵਣ ਨਾ ਹੋਵਣ ਏ, ਵੇਖਣ ਨਾ ਵੇਖਣ । ਉਹ ਤੇ ਭਲਾ ਹੋਵੇ ਲਹਿਰਾਂ ਵਾਲੇ ਦਾ ਜੀਹਨੇ ਅਪ੍ਰੈਲ 1981 ਵਿੱਚ ਰਫ਼ੀ ਪੀਰ ਨੰਬਰ ਕੱਢਿਆ ਤੇ ਵਿੱਚ ਅੱਖੀਆਂ ਵੀ ਜਾ ਛਾਪੀ ਪਰ ਉਹ ਪਰਚਾ ਵੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹੁਣ ਕਿੱਥੋਂ ਲੱਭ ਜਾਏ ? ਚਲੋ ਖੇਡ ਦਾ ਖ਼ਲਾਸਾ ਈ ਕਰ ਵੇਖੀਏ ਉਂਝ ਖੇਡਾਂ ਤੇ ਖੇਡਣ ਲਈ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ ਖਲਾਸੇ ਕਰਨ ਲਈ ਨਹੀਂ । {{gap}}ਪਹਿਲੀ ਝਾਕੀ : ਪਿੰਡ ਹਸਨ ਆਬਾਦ, ਚੌਧਰੀ ਮੌਲਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਦੀ ਭਰਜਾਈ ਕਰਮੋ ਦੋ ਘਰ, ਚੌਧਰੀ ਕਰਮੋ ਤੇ ਉਹਦੇ ਪੁੱਤਰ ਫ਼ਜ਼ਲ ਨਾਲ ਝਗੜਦਾ ਏ ਬਈ ਤੁਸਾਂ ਮੇਰੇ ਪਿੱਛੋਂ ਬੇਗਮ ਨੂੰ ਭਾਗੋਵਾਲ ਦੇ ਮੌਜੂ ਜੱਟ ਨਾਲ ਕਿਉਂ ਵਿਆਹ ਟੋਰਿਆ ? ਏਸ ਝਗੜੇ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਏ ਬਈ ਬੇਗਮ ਇੱਕ ਅੰਨ੍ਹੀ ਯਤੀਮ ਕੁੜੀ ਏ । ਚੌਧਰੀ ਨੇ ਪਾਲੀ ਏ । ਚੌਧਰੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਬਹਾਦਰ ਨਾਲ ਬੇਗਮ ਦਾ ਨਿੱਕੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਤੇ ਏਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪੂਰੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਪਤਾ ਏ । ਹਾਸੇ-ਭਾਣੇ ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਕੁੜਮਾਈ ਦੀਆਂ, ਢੋਲਕੀਆਂ ਵੀ ਵੱਜਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਨੇ । ਚੌਧਰੀ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਨੌਕਰੀ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਏ ਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਸਵਾਣੀ ਤੇ ਧੀ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਰੱਖਦਾ ਏ । ਬਹਾਦਰ ਪਿੱਛੋਂ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਏ । ਸੋ ਬੇਗਮ ਵੀ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਈ ਏ ਪਰ ਬਹਾਦਰ ਨਾਲ ਕੱਲਿਆਂ ਘਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਵੀ ਉਹਦਾ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਚੌਧਰੀ ਉਹਨੂੰ ਕਰਮੋ ਕੋਲ ਛੱਡ ਗਿਆ ਹੋਇਆ ਏ । ਕਰਮੋ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਸਤੇ ਪੈਸੇ ਦੀ ਲੋੜ ਏ । ਉਹ ਭਾਗੋਵਾਲੀਏ ਮੌਜੂ ਜੱਟ ਦੀ ਭੈਣ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਫ਼ਜ਼ਲ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਕੇ ਚੰਗਾ ਦਾਜ ਲੈਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਏ, ਮੌਜੂ ਦੀ ਭੈਣ ਲੈਣ ਲਈ ਵੱਟੇ ਵਿੱਚ ਮੌਲ੍ਹ ਨੂੰ ਬੇਗਮ ਦਾ ਹੱਥ ਫੜਾ ਦੇਂਦੀ ਏ 1 ਨਕਾਹ ਵੇਲੇ ਬੇਗਮ ਨੂੰ ਅਫ਼ੀਮ ਘੋਲ ਪਿਆਉਂਦੈ ਨੇ ਉਹਨੂੰ ਹਾਂ-ਨਾਂਹ ਦਾ ਵੀ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ । ਸਾਰੀ ਕਾਰਵਾਈ ਚੌਧਰੀ ਕੋਲੋਂ ਚੋਰੀ ਹੋਈ ਏ । ਬਹਾਦਰ ਵੀ ਕਿਤੇ ਵਾਂਢੇ ਗਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। {{gap}}ਦੂਜੀ ਝਾਕੀ : ਪਿੰਡ ਭਾਗੋਵਾਲ, ਬੇਗਮ ਦੇ ਸਹੁਰੇ ਘਰ, ਬੇਗਮ ਨੂੰ ਆਇਆਂ ਦੂਜੀ ਰਾਤ, ਬੇਗਮ ਨੂੰ ਖ਼ਿਆਲ ਏ ਬਈ ਉਹਦਾ ਵਿਆਹ ਬਹਾਦਰ ਨਾਲ ਹੋਇਆ<noinclude></noinclude> poch924716oskmxeoqjddadeaahv6jr 250 66727 196091 2025-06-16T12:25:50Z Sonia jhammat 08 2330 /* ਸੋਧਣਾ */ 196091 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sonia jhammat 08" /></noinclude> {{left|ਆਲੋਚਨਾ}}{{right|11}}{{rule}} ਏ ਪਰ ਉਹਨੂੰ ਇਹ ਥਾਂ ਵੀ ਓਪਰੀ ਜਾਪਦੀ ਏ ਤੇ ਜਣਾ ਵੀ ਬਹਾਦਰ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ । ਬੇਗਮ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਆਈ ਨੈਣ ਨੂਰਾਂ ਕੋਲੋਂ ਪੁੱਛਦੀ ਏ ਬਹਾਦਰ ਦਾ । ਪਹਿਲੋਂ ਤੇ ਨੂਰਾਂ ਉਹਨੂੰ ਵਲਾਵੰਦੀ ਏ ਪਰ ਓੜਕ ਉਹਨੂੰ ਅਸਲ ਗੱਲ ਦੱਸ ਦੇਂਦੀ ਏਂ ਤੇ ਸਮਝਾਉਂਦੀ ਏ ਬਈ ਹੁਣ ਤੂੰ ਮੌਜੂ ਨਾਲ ਸਲੂਕ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖ ਤੇ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਛੱਡ, ਉਹਦਾ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਵਿਆਹ ਹੋਵਣ ਲੱਗਾ ਏ । ਬੇਗਮ । ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਨਿੰਮੋਝਾਣ ਹੋ ਗਈ ਪਰ ਮੁੜ ਉਸ ਆਪਣੇ ਸਿਦਕ ਦਾ 'ਆਸਰਾ ਫੜਿਆ ਤੇ ਸੰਦੂਕ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਦਿੱਤਾ ਜੰਜ਼ੀਰੀ ਵਾਲਾ ਚਾਕੂ ਕੱਢ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖ ਲਿਆ । ਨੂਰਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਓਸ ਬਈ ਆਹੰਦੇ ਨੇ ਜੇ ਰਾਤੀਂ ਛੁਰੀਆਂ ਚਾਕੂ ਨਾਲ ਰੱਖ ਸੰਵੀਏ ਤੇ ਡਰ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ 1 ਮੁੜ ਓਸ ਚੇਤੇ ਕੀਤਾ ਬਹਾਦਰ ਨਾਲ ਰਲ ਖੇਡਣ ਜਦੋਂ ਦੋਵੇਂ ਕਦੀ ਨਿੰਮ ਵਾਲੇ ਵਿਹੜੇ ਖੂਹ ਦੀ ਵਾੜ ਨਾਲ ਤੇ ਕਦੀਂ ਖੂਹ ਦੀ ਗਾਂਧੀ ਉੱਤੇ ਬਹਿ ਕੇ ਮਾਹੀਆ ਗਾਉਂਦੇ ਸਾਂ : {{gap}}ਓਥੇ ਅੱਖੀਆਂ ਦਾ ਫ਼ਰਸ਼ ਇਛਾਵਾਂ ਜਿਹੜੇ ਰਾਹੀਂ ਆਵੇ ਮਾਹੀਆ । ਮਾਹੀਏ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਗਾਉਂਦਿਆਂ ਬੇਗਮ ਨੂੰ ਅੱਚਨਚੇਤ ਸਹੀ ਹੁੰਦਾ ਏ ਜਿਵੇਂ ਬਹਾਦਰ ਵੀ ਉਹਦੇ ਨਾਲ ਰਲ ਕੇ ਪਿਆ ਗਾਉਂਦਾ ਏ । {{gap}}ਤੀਜੀ ਝਾਕੀ : ਹਸਨ ਆਬਾਦ, ਕਰਮੋ ਦੇ ਘਰ, ਕਰਮੋ ਕਰੀਮੇ ਨਾਈ ਨੂੰ ਭਾਗੋਵਾਲ ਟੋਰਦੀ ਏ ਬਈ ਜਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਸਵਾਣੀ ਨੂਰਾਂ ਨੂੰ ਪਿਛਾਂਹ ਹੋਰ ਤੇ ਆਪ ਫ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਗੱਲ ਪੱਕੀ ਕਰ ਕੇ ਆ । ਕਰੀਮੂ ਪਿੰਡੋਂ ਨਿਕਲਦੇ ਨੂੰ ਨੂਰਾਂ ਭੱਜੀ ਆਉਂਦੀ ਮਿਲਦੀ ਏ । ਦੋਵੇਂ ਕਰਮੋ ਦੇ ਘਰ ਆ ਜਾਂਦੇ ਨੇ । ਨੂਰਾਂ ਦੱਸਦੀ ਏ ਬਈ ਬੇਗਮ ਨੇ ਹਨ੍ਹੇਰ ਪਾ ਛੱਡਿਆ ਏ । ਮੌਜੂਦੀ ਦੀ ਹਿੱਕ ਵਿੱਚ ਚਾਕੂ ਮਾਰ ਕੇ ਕਿਧਰੇ ਟੁਰ ਗਈ ਏ ਤੇ ਪੁਲਸ ਉਹਨੂੰ ਪਈ ਲੱਭਦੀ ਏ । ਮੌਜੂ ਦੱਸਿਆ ਏ ਬਈ ਉਹਨੇ ਬਹਾਦਰ ਵੀ ਓਸ ਵੇਲੇ ਬੇਗਮ ਨਾਲ ਡਿੱਠਾ ਏ । {{gap}}· ਚੌਥੀ ਝਾਕੀ : ਓਸੋ ਸ਼ਾਮੀਂ, ਚੌਧਰੀ ਮੌਲਾ ਬਖਸ਼ ਦੇ ਘਰ ਚੌਧਰੀ ਬਹਾਦਰ ਨਾਲ ਉਹਦੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਏ ਬਹਾਦਰ ਆਖਦਾ ਏ ‘‘ਮੀਆਂ ਜੀ ਜਿਸ ਪੀਰ ਦੀ ਮੈਂ ਸੁਹਬਤ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਏ ਉਹਦੀ ਮੰਨੂੰ ਹਾਲੇ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ।” ਚੌਧਰੀ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਦੁੱਖ ਸਮਝਦਾ ਏ ਆਖਦਾ ਏ ''ਹਲਾ ਪੁੱਤਰ ਤੂੰ ਖੁਸ਼ ਰਹੁ . . . . ਰੱਬ ਤੈਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਮੁਰਾਦਾਂ ਦਏ ਤੇ ਭਲੋ ਰਾਹ ਲਾਏ । ਚੌਧਰੀ ਨੂੰ ਹਿਰਖ ਵੀ ਏ ਬਈ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਬੇਧਿਆਨੀ ਪਾਸੋਂ `ਤੇਰੀ ਤੇ ਬੇਗਮ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਖਵਾਰ ਕਰ ਛੱਡੀ ।” ਪਰ ਬਹਾਦਰ ਪਿਓ ਨੂੰ ਤਸੱਲੀ ਦਿੰਦਾ ਏ ਬਈ ਮੈਂ ਬੇਗਮ ਨੂੰ ਖ਼ਵਾਬ ਵਿੱਚ ਡਿੱਠਾ ਏ । ਉਹ ਖੈਰੀਂ ਮਹਿਰੀਂ ਏ ਤੇ ਉਹਨੇ ਆਵਣਾ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰ ਏ । ਇੱਚਰਾਂ ਕਰੀਮਾਂ ਹਫਿਆ ਹੋਇਆ ਆਂਵਦਾ ਏ ਤੇ ਆਣ ਕੇ ਬੇਗਮ ਦੀ ਕੀਤੀ ਦਾ ਦੱਸਦਾ ਏ । ਚੌਧਰੀ ਕਰੀਮੇ ਨਾਲ ਕਰਮੋਂ ਵੱਲ ਟੁਰ ਜਾਂਦਾ ਏ । ਮਗਰੋਂ ਬਹਾਦਰ ਬੇਗਮ ਵਾਲਾ ਮਾਹੀਆਂ ਗਾਂਵਦਾ ਏ ਤੇ ਦੀਵਾ ਬਾਲਦਾ ਏ ਤੇ ਬੇਗਮ ਦੀ ਵਾਜ ਉਹਦੀ ਵਾਜ ਨਾਲ ਰਲਦੀ ਏ ਤੇ ਦੀਵੇ ਦੀ ਲੋਏ ਉਹਨੂੰ ਬਗਮ ਦਿਸਦੀ ਏ । ਬਹਾਦਰ ਬੇਗਮ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਬਈ ਤੂੰ ਅੱਖਾਂ ਬਾਂਝ ਏਥੇ ਦਾ ਰਾਹ ਕਿਵੇਂ ਲੱਭਾ ? ਬੇਗਮ ਆਖਿਆ, “ਰਾਹ ਲੱਭਣ ਥੀਂ ਪਹਿਲੋਂ ਮੈਂ ਅੱਖੀਆਂ ਲੱਭੀਆਂ ' ਤੇ ਬਹਾਦਰ ਨੇ ਬੇਗਮ ਦੀਆਂ ਅੱਖੀਆਂ ਤੱਕੀਆਂ ਜਗਦੀਆਂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਦੀਆਂ ਸਗਵੀਆਂ ਉਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਉਹਨੇ ਖ਼ਵਾਬ ਵਿੱਚ ਤੱਕੀਆਂ ਆਹੀਆਂ । ਦੋਵੇਂ ਮੁੜ ਰਲ ਬਹਿਣ ਤੋ ਰੱਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਨੇ । ਆਪਣੇ ਕੌਲ ਕਰਾਰ ਤੇ ਸਿਦਕ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਨੇ । {{gap}}ਪੰਜਵੀਂ ਝਾਕੀ : ਚੌਧਰੀ ਮੌਲਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਚੌਧਰੀ<noinclude></noinclude> 0xin9hpq6q9c3bitorznshu269fnoyc 250 66728 196092 2025-06-16T12:29:37Z Sonia jhammat 08 2330 /* ਸੋਧਣਾ */ 196092 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sonia jhammat 08" /></noinclude> {{left|12}}{{right|ਆਲੋਚਨਾ}}{{rule}} ਤੇ ਥਾਣੇਦਾਰ ਫ਼ਜ਼ਲ ਥਾਣੇਦਾਰ ਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਏ ਬਈ ਲੋਕਾਂ ਦਿਨ ਡੁੱਬਣ ਵੇਲੇ ਕੋਈ ਕੁੜੀ ਦਾਦੂ ਦੇ ਖੂਹ ਵਿੱਚ ਛਾਲ ਮਾਰਦੀ ਡਿੱਠੀ ਏ । ਬੰਦੇ ਖੂਹ ਵਿੱਚ ਲੱਥੇ, ਟੋਭੇ ਵੀ ਖੂਹ ਛਾਣਿਆ ਪਰ ਖੂਹ ਵਿਚੋਂ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਲੱਭਾ । ਥਾਣੇਦਾਰ ਚੌਧਰੀ ਨੂੰ ਤਸੱਲੀ ਦੇਂਦਾ ਏ ਬਈ ਜੋ ਬਹਾਦਰ ਪਿੰਡੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਹਨੂੰ ਖ਼ੈਰ ਮਹਿਰ ਏ । ਸ਼ਹਾਦਤਾਂ ਕੱਠੀਆਂ ਕਰ ਲਓ । ਥਾਣੇਦਾਰ ਜ਼ਰਾ ਪਰ੍ਹਾਂ ਹੋਇਆ ਤੇ ਚੌਧਰੀ ਨੂੰ ਬਹਾਦਰ ਤੇ ਬੇਗਮ ਦੇ ਮਾਹੀਏ ਦੀ ਵਾਜ ਕੰਨੀਂ ਪਈ । ਚੌਧਰੀ ਨੇ ਫ਼ਜ਼ਲ ਨੂੰ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਤੇ ਆਖਿਆ ਤੂੰ ਜ਼ਰਾ ਥਾਣੇਦਾਰ ਨੂੰ ਗੱਲੀਂ ਲਾ ਤੇ ਮੈਂ ਅੰਦਰ ਚੱਲ ਕੇ ਵੇਖਨਾ ਬਈ ਬੇਗਮ ਇੱਥੇ ਅੱਪੜੀ ਕਿਵੇਂ ? ਚੌਧਰੀ ਘਰੋਂ ਗਿਆ ਤੇ ਫ਼ਜ਼ਲ ਨੇ ਥਾਣੇਦਾਰ ਨੂੰ ਦੋਹਾਂ ਵਾਜਾਂ ਦੇ ਗਾਵਣ ਦੀ ਦੱਸ ਦਿੱਤੀ । ਥਾਣੇਦਾਰ ਤੇ ਫ਼ਜ਼ਲ ਚੌਧਰੀ ਦੇ ਮਗਰੇ ਉਹਦੇ ਘਰ ਦੇ ਬੂਹੇ ਅੱਗੇ ਅਪੜੇ । ਬੂਹਾ ਖੜਕਾਇਆ ਨਾ ਖੁੱਲ੍ਹਿਆ ਤੇ ਥਾਣੇਦਾਰ ਧੱਕੇ ਨਾਲ ਭੰ ਨੱਕ ਅੰਦਰ ਵੜਿਆ । ਅੰਦਰ ਬਹਾਦਰ ਸੀ । ਉਸ ਆਖਿਆ ਕੋਈ ਅੱਗੇ ਨਾ ਆਵੇ । ਯਾਦ ਰੱਖੋ ਜੇ ਕਿਸੇ ਬੇਗਮ ਨੂੰ ਹੱਥ ਲਾਇਆ ਪਰ ਤਲਾਸ਼ੀ ਲਿਆਂ ਬੇਗਮ ਉੱਥੇ ਲੱਭੀ ਈ ਕੋਈ ਨਾ । ਸਾਰੇ ਹੈਰਾਨ ਨੇ ਪਹਿਲੋਂ ਬਹਾਦਰ ਵੀ ਹੈਰਾਨ ਏ ਪਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਉਹਨੂੰ ਸਾਰ ਲੱਗਦੀ ਏ । ਉਹਨੂੰ ਬੇਗਮ ਦਾ ਪੁੱਛਦੇ ਨੇ ਤੇ ਉਹ ਆਖਦਾ ਏ ``ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਉਹਦਾ ਪਤਾ ਏ ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਉੱਥੇ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੇ ।`' `' ਮੁੜ ਆਖਦਾ ਏ ਉਹ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਏ ।'' ਦੂਰੋਂ ਫ਼ਜ਼ਲ ਨੂੰ ਬੇਗਮ ਤੇ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਹਾਸੇ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਆਉਂਦੀ ਏ । ਉਹ ਥਾਣੇਦਾਰ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਬਾਹਰ ਭੱਜਦਾ ਏ । ਚੌਧਰੀ ਵੀ ਜੱਕੋ ਤੱਕੀ ਵਿੱਚ ਨਾਲ ਜਾਂਦਾ ਏ ।ਪਿੱਛੋਂ ਬਹਾਦਰ ਮਾਹੀਆ ਗਾਉਂਦਾ ਏ ਤੇ ਬੇਗਮ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਰਲ਼ ਪੈਂਦੀ ਏ । ਬੇਗਮ ਦੱਸਦੀ ਏ ਬਈ ਮੇਰੇ ਤੇਰਾ ਦਾਦੂ ਦੇ ਖੂਹ ਏ । ਬੋਗਮ ਆਖਦੀ ਏ ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਮੇਲ ਦੀ ਰਾਤ ਸਾਡੇ ਸੁਹਾਗ ਦੀ ਰਾਤ । ਬਹੁਦਰ ਆਖਦਾ ਏ ਹੁਣ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਸਬਰ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ।ਆ ਬੇਗਮੇ ਚੱਲ । ਦੋਵੇਂ ਮਾਹੀਆ ਗਾਉਂਦੇ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ । ਬਾਹਰ ਫਜ਼ਲ ਪਾਗਲਾਂ ਹਾਰ ਥਾਣੇਦਾਰ ਨੂੰ ਭਜਾਈ ਫਿਰਦਾ ਏ ਬਈ ਉਹ ਸੁਣੋ ਬੇਗਮ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ । ਉਹ ਸੁਣੋ । ਪਰ ਇਸਦਾ ਕੁੱਝ ਵੀ ਨਹੀਂ । {{gap}}ਅਖ਼ੀਰਲੀ ਝਾਕੀ : ਦਾਦੂ ਖੂਹ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਏ । ਚੌਧਰੀ ਤੇ ਥਾਣੇਦਾਰ ਉੱਥੇ ਪੁੱਜਦੇ ਨੇ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਏ ਬਈ ਬਹਾਦਰ ਹੁਣੇ ਨੱਸਦਾ ਆਇਆ ਏ ਤੇ ਖੂਹ ਵਿੱਚ ਛਾਲ ਮਾਰ ਗਿਆ ਏ । ਬੰਦਾ ਖੂਹ ਵਿੱਚ ਵੜ ਕੇ ਭਾਲਦਾ ਏ ਪਿਆ ਪਰ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਲੱਭਾ । ਸਭ ਅਚੰਭੇ ਵਿੱਚ ਨੇ ਅਖ਼ੀਰ ਚੌਧਰੀ ਥਾਣੇਦਾਰ ਕੋਲੋਂ ਕੱਲਿਆਂ ਹੋਵਣ ਦੀ ਵਿਹਲ ਮੰਗਦਾ ਏ ਪਰ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਲੱਭਾ ।ਥਾਣੇਦਾਰ ਉਹਦੇ ਨਾਲ ਅਫਸੋਸ ਕਰਦਾ ਟੁਰ ਜਾਂਦਾ ਏ ।ਬੰਦੇ ਵੀ ਹਟ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ।ਇੱਚਰਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸ ਪੈਂਦੀ ਏ ਬਈ ਫ਼ਜ਼ਲ ਝੱਲਾ ਹੋ ਗਿਆ ਏ । ਚੌਧਰੀ ਕੱਲਾ ਹੋਇਆ ਤੇ ਉਸ ਵੈਣ ਪਾ ਕੇ ਖੂਹ ਨੂੰ ਉਲਾਹਮਾ ਦਿੱਤਾ, ''ਓਏ ਖੂਹਾ ਤੂੰ ਕਿਤਨਾ ਡੂੰਘਾ ਏਂ ਤੂੰ ਕਿਤਨਾ ਕਾਲਾ ਏਂ ਮੇਰੇ ਦੋ ਲਾਲ ਤੇਰੇ ਵਿੱਚ ਡਿੱਗ ਪਏ ਨੇ ਤੇ ਤੇਰੇ ਵਿੱਚ ਰੱਤੀ ਭਰ ਚਾਨਣ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ।`` ਚੌਧਰੀ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ `‘ਮੌਤ ਦਿਆ ਖੂਹ` ਆਖਦਾ ਏ ਤੇ ਬਹਾਦਰ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਆਉਂਦੀ ਏ । ਮੌਤ ਦਿਆ ਨਹੀਂ ਮੀਆਂ ਕੀ ਹਿਆੜੀ ਦਿਆ ਖੂਹਾ ਜਿਊਣ ਜਾਗਣ ਦਿਆ ਖੂਹਾ । ਚੌਧਰੀ ਰੋਂਦਾ ਏ ਪਰ ਬਹਾਦਰ ਉਹਨੂੰ ਤਸੱਲੀ ਦਿੰਦਾ ਏ ਬਈ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਮੁਰਾਦ ਲੈ ਲਈ ਏ । ਮੈਨੂੰ ਬੇਗਮ ਮਿਲ ਜਾਣੀ ਏ ਪਰ ਅਸੀਂ ਦੋਵੇਂ ਤੈਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੱਖੀਆਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਦਿਸ ਸਕਦੇ । ਏਸ ਵਾਸਤੇ ਹੋਰਾਂ ਅੱਖੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਏ । ਜਦੋਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਹ ਅੱਖਾਂ ਲੱਭਣਗੀਆਂ ਫੇਰ ਤੁਸੀਂ ਅਸਾਨੂੰ ਤੱਕ ਲਓਗੇ । ਚੌਧਰੀ ਆਖਦਾ ਏ ''ਅਸੀਂ ਸਮਝਨੇ ਆਂ ਅਸੀਂ ਅੱਖੀਆਂ ਵਾਲੇ ਆਂ ਸਾਡੇ ਚਿਹਾ ਤੇ ਅੰਨ੍ਹਾ<noinclude></noinclude> kwbg5gt1ktwsn9lr3dqu371jfw6f6t2 250 66729 196093 2025-06-16T12:38:25Z Sonia jhammat 08 2330 /* ਸੋਧਣਾ */ 196093 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sonia jhammat 08" /></noinclude> ਆਲੋਚਨਾ 13 ਕੋਈ ਹੈ ਈ ਨਹੀਂ । ਖੇਡ ਇੱਥੇ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੀ ਏਂ ਬੇਗਮ ਤੇ ਬਹਾਦਰ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਮਾਹੀਆ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਅਲੋਪ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ । ਪਿੱਛੋਂ ਲਿਖਿਆ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਏ ਬਈ 'ਕਈਆਂ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਚੌਧਰੀ ਮੌਲਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਦੀ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ ਪੂਰੀ ਹੋਈ ਉਹਨੂੰ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਅੱਖੀਆਂ ਲੱਭ ਪਈਆਂ ਤੇ ਉਹਨੇ ਬੇਗਮ ਤੇ ਬਹਾਦਰ ਨੂੰ ਫੇਰ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਆਪਣੀ ਅੱਖੀਂ ਤੱਕਿਆ ।' ਦਾਦੂ ਦਾ ਖੂਹ ਜ਼ਿਆਰਤ ਬਣ ਗਿਆ ਏ । ਹੁਣ ਬੇਗਮ ਦਾ ਖੂਹ ਅੱਧਵਾਂਦਾ ਏ । ਉਹਦਾ ਪਾਣੀ ਅਤਿ ਮਿੱਠਾ ਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਬੋ ਵਾਲਾ ਏ । ਅੱਖੀਆਂ ਦੇ ਰੋਗੀਆਂ ਦਾ ਦਾਰੂ ਏ । ਕੰਵਾਰੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਉੱਥੇ ਜ਼ੰਜੀਰੀ ਵਾਲੇ ਚਾਕੂ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੀਆਂ ਨੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁਰਾਦਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ । ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਬੇਗਮ ਤੇ ਬਹਾਦਰ ਅੱਧੀ ਰਾਤੀਂ ਆਣ ਕੇ ਨਿੰਮਾਂ ਦੇ ਝੁੰਡ ਥੱਲੋ ਬਹਿਕੇ ਮਾਹਆ ਗਾਉਂਦੇ ਨੇ । ਬਾਅਜ਼ੀਆਂ ਕਿਸਮਤ ਵਾਲੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਹੀਆ ਆਪਣੇ ਕੰਨੀਂ ਸੁਣਿਆ ਏ । {{gap}}ਖੇਡ ਦਾ ਖ਼ੁਲਾਸਾ ਖੇਡ ਨਹੀਂ । ਖ਼ਲਾਸਾ ਪੜ੍ਹਕੇ ਖੇਡ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਅੱਖੀਓਂ ਬਾਝ ਟੋਹ ਕੇ ਰਾਹ ਲੱਭਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਏ । ਬੇਗਮ ਵੀ ਭਾਗੋਵਾਲ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੋਂ ਟੋਹ- ਟਾਹ ਕੇ ਟੁਰੀ ਤੇ ਮੁੜ ਉਹਨੂੰ ਅੱਖੀਆਂ ਲੱਭ ਗਈਆਂ । ਆਓ ਅਸੀਂ ਵੀ ਹੀਲਾ ਕਰ ਵੇਖੀਏ । ਸੋ ਅਖੀਆਂ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਗੱਲ ਤੇ ਹੈ ਅੱਖੀਆਂ ਦਾ ਹੋਵਣ ਨਾ ਹੋਵਣ । ਵੇਖਣ ਨਾ ਵੇਖਣ । {{gap}}ਇਹ ਗੱਲ ਪੋਂਦ ਈ ਸਾਡੇ ਕੰਨੀਂ ਪੈਂਦੀ ਏ । ਜਦੋਂ ਚੌਧਰੀ ਫ਼ਜ਼ਲ ਨਾਲ ਝਗੜਦਾ '''ਚੌਧਰੀ''' : ਓਏ ਅੰਨ੍ਹੇ ਤੁਸੀਂ ਓ ਜੇ ਅੱਖੀਆਂ ਹੁੰਦਿਆਂ ਸੌਦਿਆਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੁੱਝ ਦਿਸਿਆ ਨਹੀਂ । ਉਹ ਅੱਖੋਂ ਅੰਨ੍ਹੀ ਸੀ ਪਰ ਉਹਨੂੰ ਨਜ਼ਰੀਂ ਸਭ ਕੁਝ ਆਉਂਦਾ ਸੀ । ਓਏ ਜ਼ਾਲਮੋਂ ਤੁਸੀਂ ਸਮਝਿਆ ਹੋਇਆ ਏ ਉਹਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਣਾ । {{gap}}'''ਫ਼ਜ਼ਲ''' : ਓਏ ਚਾਚਾ ਤੇ ਕਿਹੜਾ ਅਨ੍ਹੇਰ ਪੈ ਗਿਆ ਏ ਜੇ... {{gap}}ਫ਼ਜ਼ਲ ਤੇ ਉਹਦੀ ਮਾਂ ਕਰਮੋ ਨੂੰ ਅੱਖਾਂ ਹੁੰਦਿਆਂ ਦਿਸਦਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ? ਹਸਨ ਆਬਾਦ ਲਿੱਸਿਆਂ ਜ਼ਿੰਮੀਦਾਰਾਂ ਦਾ ਗਰਾਂ ਏ । ਭੌਂਏਂ ਤੇ ਲਾਵਣ ਵਾਸਤੇ ਕਰਮੋ ਕੋਲ ਪੈਸਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ । ਜੋ ਭਾਗੋਵਾਲੀ ਮੌਜੂ ਜੱਟ ਦੀ ਭੈਣ ਸੈਦਾਂ ਦਾ ਸਾਕ ਉੱਥੇ ਦੇਣਾ ਸੀ ਜਿੱਥੋਂ ਵੱਟੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਜੋਗੀ ਕੁੜੀ ਲੱਭ ਜਾਵੇ । ਕਰਮੋ ਕੋਲ ਆਪਣੀ ਤੇ ਕੁੜੀ ਕੋਈ ਨਹੀਂ । ਸੋ ਉਸ ਵੱਟੋ ਵਿੱਚ ਬੇਗਮ ਨੂੰ ਮੌਜੂ ਨਾਲ ਹੋਰ ਦਿੱਤਾ । ਕੀ ਹਸਨ ਆਬਾਦ ਤੇ ਕੀ ਭਾਗੋਵਾਲ । ਭੋਇੰ ਵਾਲੀ ਕਿਸੇ ਤੇ ਕੀ ਤਗੜੇ । ਜਿੱਥੇ ਮੱਲ ਏ ਉੱਥੇ ਗ਼ਰਜ਼ ਏ । ਜਿੱਥੇ ਗਰਜ਼ ਏ ਉੱਥੇ ਸਾਕ ਗਰਜ਼ ਪਾਲਣ ਦਾ ਵਸੀਲਾ ਹੁੰਦਾ ਏ । ਕੁੜੀਆਂ ਮੁੰਡੇ ਵਸਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ ਤੇ ਵਟਾਂਦਰੇ ਦਾ ਕੰਮ ਦਿੰਦੀਆਂ ਨੇ । ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਕੁੜੀਆਂ । ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਹਸਤੀ ਕੋਈ ਨਹੀਂ । ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਵਟਾਂਦਰੇ ਵਿੱਚ ਥੁੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਦਾ ਆਹਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਏ । ਸਫ਼ੈਦ ਪੋਸ਼ੀਆਂ ਕੱਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ । {{gap}}'''ਕਰਮੋਂ''' : ਹੁਣ ਸੈਦਾਂ ਘਰ ਆ ਜਾਏ ਤੇ ਫੇਰ ਖੈਰ ਮੋਰ ਏ ਗਹਿਣਾ ਤੇ ਰੁਪਈਆ ਨਾਲ ਲਿਆਵੇਗੀ । ਸਾਡੇ ਵੀ ਦਿਨ ਫਿਰ ਪੈਣਗੇ । ਫੇਰ ਚੌਧਰੀ ਸਾਡੇ ਘਰ ਨਾ ਵੜੇ ਤੇ ਸਾਡੀ ਜੁੱਚੀ ਨੂੰ । ਸੰਦਾਂ ਦਾ ਰੁਪਈਆ ਲੈ ਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਲਾਂਗੇ ਤੇ ਗਹਿਣਾ ਫੇਰ ਕਿਸੇ ਵੱਲੋਂ ਕੰਮ ਆ ਜਾਏਗਾ । {{gap}}ਕਰਮੋ ਲਈ ਸੌਦਾਂ ਰੁਪਈਏ ਗਹਿਣੇ ਦਾ ਵਸੀਲਾ ਏ ਤੇ ਬੇਗਮ ਸੈਦਾਂ ਨੂੰ ਲਿਆਵਣ ਦਾ ਵਸੀਲਾ । ਕਰਮੋਂ ਬੇਗਮ ਦੀ ਹਸਤੀ ਨੂੰ ਉਹਦੇ ਦੁੱਖ-ਸੁੱਖ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਵੇਖ<noinclude></noinclude> 4j6hmqeksym8jhcjmr0kb1es4oc2f88 196094 196093 2025-06-16T12:40:14Z Sonia jhammat 08 2330 196094 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sonia jhammat 08" /></noinclude> {{left|ਆਲੋਚਨਾ}}{{right|13}}{{rule}} ਕੋਈ ਹੈ ਈ ਨਹੀਂ । ਖੇਡ ਇੱਥੇ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੀ ਏਂ ਬੇਗਮ ਤੇ ਬਹਾਦਰ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਮਾਹੀਆ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਅਲੋਪ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ । ਪਿੱਛੋਂ ਲਿਖਿਆ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਏ ਬਈ 'ਕਈਆਂ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਚੌਧਰੀ ਮੌਲਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਦੀ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ ਪੂਰੀ ਹੋਈ ਉਹਨੂੰ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਅੱਖੀਆਂ ਲੱਭ ਪਈਆਂ ਤੇ ਉਹਨੇ ਬੇਗਮ ਤੇ ਬਹਾਦਰ ਨੂੰ ਫੇਰ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਆਪਣੀ ਅੱਖੀਂ ਤੱਕਿਆ ।' ਦਾਦੂ ਦਾ ਖੂਹ ਜ਼ਿਆਰਤ ਬਣ ਗਿਆ ਏ । ਹੁਣ ਬੇਗਮ ਦਾ ਖੂਹ ਅੱਧਵਾਂਦਾ ਏ । ਉਹਦਾ ਪਾਣੀ ਅਤਿ ਮਿੱਠਾ ਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਬੋ ਵਾਲਾ ਏ । ਅੱਖੀਆਂ ਦੇ ਰੋਗੀਆਂ ਦਾ ਦਾਰੂ ਏ । ਕੰਵਾਰੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਉੱਥੇ ਜ਼ੰਜੀਰੀ ਵਾਲੇ ਚਾਕੂ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੀਆਂ ਨੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁਰਾਦਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ । ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਬੇਗਮ ਤੇ ਬਹਾਦਰ ਅੱਧੀ ਰਾਤੀਂ ਆਣ ਕੇ ਨਿੰਮਾਂ ਦੇ ਝੁੰਡ ਥੱਲੋ ਬਹਿਕੇ ਮਾਹਆ ਗਾਉਂਦੇ ਨੇ । ਬਾਅਜ਼ੀਆਂ ਕਿਸਮਤ ਵਾਲੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਹੀਆ ਆਪਣੇ ਕੰਨੀਂ ਸੁਣਿਆ ਏ । {{gap}}ਖੇਡ ਦਾ ਖ਼ੁਲਾਸਾ ਖੇਡ ਨਹੀਂ । ਖ਼ਲਾਸਾ ਪੜ੍ਹਕੇ ਖੇਡ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਅੱਖੀਓਂ ਬਾਝ ਟੋਹ ਕੇ ਰਾਹ ਲੱਭਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਏ । ਬੇਗਮ ਵੀ ਭਾਗੋਵਾਲ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੋਂ ਟੋਹ- ਟਾਹ ਕੇ ਟੁਰੀ ਤੇ ਮੁੜ ਉਹਨੂੰ ਅੱਖੀਆਂ ਲੱਭ ਗਈਆਂ । ਆਓ ਅਸੀਂ ਵੀ ਹੀਲਾ ਕਰ ਵੇਖੀਏ । ਸੋ ਅਖੀਆਂ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਗੱਲ ਤੇ ਹੈ ਅੱਖੀਆਂ ਦਾ ਹੋਵਣ ਨਾ ਹੋਵਣ । ਵੇਖਣ ਨਾ ਵੇਖਣ । {{gap}}ਇਹ ਗੱਲ ਪੋਂਦ ਈ ਸਾਡੇ ਕੰਨੀਂ ਪੈਂਦੀ ਏ । ਜਦੋਂ ਚੌਧਰੀ ਫ਼ਜ਼ਲ ਨਾਲ ਝਗੜਦਾ '''ਚੌਧਰੀ''' : ਓਏ ਅੰਨ੍ਹੇ ਤੁਸੀਂ ਓ ਜੇ ਅੱਖੀਆਂ ਹੁੰਦਿਆਂ ਸੌਦਿਆਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੁੱਝ ਦਿਸਿਆ ਨਹੀਂ । ਉਹ ਅੱਖੋਂ ਅੰਨ੍ਹੀ ਸੀ ਪਰ ਉਹਨੂੰ ਨਜ਼ਰੀਂ ਸਭ ਕੁਝ ਆਉਂਦਾ ਸੀ । ਓਏ ਜ਼ਾਲਮੋਂ ਤੁਸੀਂ ਸਮਝਿਆ ਹੋਇਆ ਏ ਉਹਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਣਾ । {{gap}}'''ਫ਼ਜ਼ਲ''' : ਓਏ ਚਾਚਾ ਤੇ ਕਿਹੜਾ ਅਨ੍ਹੇਰ ਪੈ ਗਿਆ ਏ ਜੇ... {{gap}}ਫ਼ਜ਼ਲ ਤੇ ਉਹਦੀ ਮਾਂ ਕਰਮੋ ਨੂੰ ਅੱਖਾਂ ਹੁੰਦਿਆਂ ਦਿਸਦਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ? ਹਸਨ ਆਬਾਦ ਲਿੱਸਿਆਂ ਜ਼ਿੰਮੀਦਾਰਾਂ ਦਾ ਗਰਾਂ ਏ । ਭੌਂਏਂ ਤੇ ਲਾਵਣ ਵਾਸਤੇ ਕਰਮੋ ਕੋਲ ਪੈਸਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ । ਜੋ ਭਾਗੋਵਾਲੀ ਮੌਜੂ ਜੱਟ ਦੀ ਭੈਣ ਸੈਦਾਂ ਦਾ ਸਾਕ ਉੱਥੇ ਦੇਣਾ ਸੀ ਜਿੱਥੋਂ ਵੱਟੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਜੋਗੀ ਕੁੜੀ ਲੱਭ ਜਾਵੇ । ਕਰਮੋ ਕੋਲ ਆਪਣੀ ਤੇ ਕੁੜੀ ਕੋਈ ਨਹੀਂ । ਸੋ ਉਸ ਵੱਟੋ ਵਿੱਚ ਬੇਗਮ ਨੂੰ ਮੌਜੂ ਨਾਲ ਹੋਰ ਦਿੱਤਾ । ਕੀ ਹਸਨ ਆਬਾਦ ਤੇ ਕੀ ਭਾਗੋਵਾਲ । ਭੋਇੰ ਵਾਲੀ ਕਿਸੇ ਤੇ ਕੀ ਤਗੜੇ । ਜਿੱਥੇ ਮੱਲ ਏ ਉੱਥੇ ਗ਼ਰਜ਼ ਏ । ਜਿੱਥੇ ਗਰਜ਼ ਏ ਉੱਥੇ ਸਾਕ ਗਰਜ਼ ਪਾਲਣ ਦਾ ਵਸੀਲਾ ਹੁੰਦਾ ਏ । ਕੁੜੀਆਂ ਮੁੰਡੇ ਵਸਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ ਤੇ ਵਟਾਂਦਰੇ ਦਾ ਕੰਮ ਦਿੰਦੀਆਂ ਨੇ । ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਕੁੜੀਆਂ । ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਹਸਤੀ ਕੋਈ ਨਹੀਂ । ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਵਟਾਂਦਰੇ ਵਿੱਚ ਥੁੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਦਾ ਆਹਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਏ । ਸਫ਼ੈਦ ਪੋਸ਼ੀਆਂ ਕੱਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ । {{gap}}'''ਕਰਮੋਂ''' : ਹੁਣ ਸੈਦਾਂ ਘਰ ਆ ਜਾਏ ਤੇ ਫੇਰ ਖੈਰ ਮੋਰ ਏ ਗਹਿਣਾ ਤੇ ਰੁਪਈਆ ਨਾਲ ਲਿਆਵੇਗੀ । ਸਾਡੇ ਵੀ ਦਿਨ ਫਿਰ ਪੈਣਗੇ । ਫੇਰ ਚੌਧਰੀ ਸਾਡੇ ਘਰ ਨਾ ਵੜੇ ਤੇ ਸਾਡੀ ਜੁੱਚੀ ਨੂੰ । ਸੰਦਾਂ ਦਾ ਰੁਪਈਆ ਲੈ ਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਲਾਂਗੇ ਤੇ ਗਹਿਣਾ ਫੇਰ ਕਿਸੇ ਵੱਲੋਂ ਕੰਮ ਆ ਜਾਏਗਾ । {{gap}}ਕਰਮੋ ਲਈ ਸੌਦਾਂ ਰੁਪਈਏ ਗਹਿਣੇ ਦਾ ਵਸੀਲਾ ਏ ਤੇ ਬੇਗਮ ਸੈਦਾਂ ਨੂੰ ਲਿਆਵਣ ਦਾ ਵਸੀਲਾ । ਕਰਮੋਂ ਬੇਗਮ ਦੀ ਹਸਤੀ ਨੂੰ ਉਹਦੇ ਦੁੱਖ-ਸੁੱਖ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਵੇਖ<noinclude></noinclude> 1wh7eqc5krcaxfi3h73tlf39tnw55u3