ਵਿਕੀਸਰੋਤ pawikisource https://pa.wikisource.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%96_%E0%A8%B8%E0%A8%AB%E0%A8%BC%E0%A8%BE MediaWiki 1.45.0-wmf.6 first-letter ਮੀਡੀਆ ਖ਼ਾਸ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਵਿਕੀਸਰੋਤ ਵਿਕੀਸਰੋਤ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਤਸਵੀਰ ਤਸਵੀਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਫਰਮਾ ਫਰਮਾ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਮਦਦ ਮਦਦ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਲੇਖਕ ਲੇਖਕ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਪੋਰਟਲ ਪੋਰਟਲ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਲਿਖਤ ਲਿਖਤ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਆਡੀਓਬੁਕ ਆਡੀਓਬੁਕ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਅਨੁਵਾਦ ਅਨੁਵਾਦ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਪੰਨਾ ਪੰਨਾ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਇੰਡੈਕਸ ਇੰਡੈਕਸ ਗੱਲ-ਬਾਤ TimedText TimedText talk ਮੌਡਿਊਲ ਮੌਡਿਊਲ ਗੱਲ-ਬਾਤ 250 6661 196221 196174 2025-06-19T22:42:53Z Taranpreet Goswami 2106 196221 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>{{Block center|<poem>ਐਂਵੇਂ ਕੰਡਿਆਂ ਤੋਂ ਪਈ ਧੂਹਨੀ ਹੈਂ। ਅਨਹੁੰਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਨਾਉਂ ਲੈਕੇ, ਘਾਉ ਅੱਲੜੇ ਪਈ ਖਨੂਹਨੀ ਹੈਂ। ਸੋਹਣੀ ਹੋਈ ਨਾਹੀਂ ਤੂੰ ਤਾਂ ਗਜ਼ਬ ਚਾਇਆ, ਲੌਹੁ ਖਲਕ ਦਾ ਪਈ ਚੂਹਨੀ ਹੈਂ॥</poem>}} {{Block center|<poem>ਨਵੀਂ ਨੌਚੀਏ ਗੁਝੀਏ ਯਾਰਨੀਏ ਨੀ, ਕਾਰੇ ਹੱਥੀਏ ਚਾਕ ਦੀਏ ਪਿਆਰੀਏ ਨੀ। ਪਹਿਲੋਂ ਕੰਮ ਸਵਾਰ ਹੋ ਬਹੈਂ ਨਿਆਰੀ, ਬੇਲੇ ਖੀਰ ਲੈ ਜਾਣੀਏ ਡਾਰੀਏ ਨੀ॥</poem>}} ਗੀ ਨੇ ਜਦ ਯਾਰ ਦੀ ਗਾਲੀ ਦਿਤੀ ਤਾਂ ਸੈਹੜੀ ਚਮਕ ਉਠੀ: {{Block center|<poem>ਘੋਲ ਘਤਿਓਂ ਯਾਰ ਦੇ ਨਾਉਂ ਉਤੋਂ, ਮੂੰਹੋਂ ਸੰਮਲੀ ਜੋਗੀਆ ਵਾਰਿਆ ਵੇ। ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਕੀ ਆਖ ਮੈਂ ਬਚਾ ਕੀਤਾ, ਹੱਥ ਲਾਇ ਨਾਹੀਂ ਤੈਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਵੇ। ਲੋਕਾਂ ਸੁਣਦਿਆਂ ਪੂਣੇ ਤੂੰ ਯਾਰ ਮੇਰਾ, ਵਡਾ ਕੈਹਰ ਕੀਤੀ ਲੋਹੜੇ ਮਾਰਿਆ ਵੇ। ਰੁਗ ਆਟੇ ਦੀ ਹੋਰ ਲੈ ਜਾਹ ਸਾਥੋਂ, ਕੋਈ ਵਧੀ ਫਸਾਦ ਹਰਿਆਰਿਆ ਵੇ॥</poem>}} {{gap}}ਹੀਰ ਜਦ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਮਿਲਕੇ ਆਈ, ਆਉਂਦੀ ਈ ਸੈਹੜੀ ਨੇ ਮਖੌਲਾਂ ਵਿਚ ਉਡਾਈ: {{Block center|<poem>ਕਿਸੇ ਮਲ ਦਲ ਸੁੱਟੀਏਂ ਵਾਂਗ ਫੂਲਾਂ, ਝੋਕਾਂ ਮਾਣੀਆਂ ਤੇਰੀਆਂ ਬੇਲੀਆਂ ਨੀ। ਕਿਸੇ ਜੋਮ ਭਰੇ ਫੜ ਪੀੜੀਏਂ ਤੂੰ, ਧੜਕੇ ਕਾਲਜਾਂ ਤੇ ਪੌਨ ਭੂਲੀਆਂ ਨੀ। ਕਿਸੇ ਲਈ ਉਸ਼ਨਾਕ ਨੇ ਜਿੱਤ ਬਾਜ਼ੀ ਪਾਸਾ ਲਾਇਕੇ ਬਾਜ਼ੀਆਂ ਖੇਲੀਆਂ ਨੀ। ਤੇਰੀਆਂ ਗਲਾਂ ਤੇ ਦੰਦਾਂ ਦੇ ਦਾਗ ਦਿੱਸਨ ਜਿਵੇਂ ਸਾਧੂਆਂ ਠਾਕਰਾਂ ਚੇਲੀਆਂ ਨੀ।</poem>}} {{center|(ਕੇਹੀ ਚੋਟ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਸਾਧੂਆਂ ਤੇ ਠਾਕਰਾਂ ਦੇ ਕਰਤੱਬਾਂ ਤੇ)।}}<noinclude>{{center|-੧੭੫-}}</noinclude> hpvqqogw29d6lofjtmdmiyojdwc4oef 250 6662 196222 196175 2025-06-19T22:45:17Z Taranpreet Goswami 2106 196222 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>{{Block center|<poem>ਪਾਣੀ ਬਾਝ ਸੁਕੀ ਦਾੜ੍ਹੀ ਖੇੜਿਆਂ ਦੀ, ਅੱਜ ਮੁੰਨ ਕੱਢੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਈਆਂ ਨੀ।</poem>}} {{gap}}ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਦਾੜ੍ਹੀ ਤਾ ਮੁੰਨਨਾ ਵਡਾ ਅਪਰਾਧ ਸਮਝਦੇ ਸਨ ਤੇ ਅਜ ਕਲ ਤੇ ਦਾੜ੍ਹੀ ਮੁਛ ਮੁਨਾਣਾ ਫੈਸ਼ਨ। ਸਮੇਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਓ!! {{gap}}ਸੈਹਤੀ ਜੋਗੀ ਨੂੰ ਆਖਦੀ ਹੈ ਅਰ ਉਸ ਦੇ ਗਪੌੜਿਆਂ ਦਾ ਕੇਹਾ ਸੋਹਣਾ ਉਤਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। {{Block center|<poem>ਲੱਖ ਵੈਦਗੀ ਵੈਦ ਲਗਾ ਥੱਕੇ, ਧੁਰੋਂ ਟੁਟੜੀ ਕਿਸੇ ਜੋੜਨੀ ਵੇ। ਜਿੱਥੇ ਕਲਮ ਤਕਦੀਰ ਦੀ ਵੱਗ ਚੁਕੀ, ਕਿਸੇ ਵੈਦਗੀ ਨਾਲ ਨਾ ਮੋੜਨੀ ਵੇ। ਤੇਰੀਆਂ ਮਿੰਨਤਾਂ ਅਤੇ ਐਹਸਾਨ ਕੇਹਾ ਗੰਢੀ ਓਸਦੀ ਕਿਸੇ ਨਾ ਤੋੜ ਨੀ ਵੇ। ਜਿਸ ਕੰਮ ਵਿਚ ਵਹੁਟੜੀ ਹੋਵੇ ਚੰਗੀ, ਸੋਈ ਖੈਰ ਅਸਾਂ ਹੁਣ ਲੋੜਨੀ ਵੇ। ਕਰਾਮਾਤ ਹੋਵੇ ਫਿਰੇਂ ਮੰਗਦਾ ਕਿਉਂ, ਜੀਭ ਵਿਚ ਨਾ ਹੱਕ ਦੇ ਬੋੜਨੀ ਵੇ। ਸੈਹੜੀ ਆਖਦੀ ਮਕਰੀਆ ਰਾਵਲਾ ਵੇ, ਜੜ੍ਹ ਝੂਠ ਦੀ ਰੱਬ ਅਖੇੜਨੀ। ਬਿਨਾਂ ਸੱਦਿਆਂ ਪੁੱਛਿਆਂ ਵੈਦ ਬਨਿਓਂ, ਤੇਰੀ ਵੈਦਗੀ ਕਿਸੇ ਬੋੜਨੀ ਵੇ। ਜੇ ਤੂੰ ਮਰਜ ਪਛਾਨ ਕੇ ਲੱਭ ਲਏਂ; ਤੇਰੀ ਹਿਕਮਤ ਹੁਨੇ ਚਾ ਲੋੜਨੀ ਵੇ। ਵਾਰਸਸ਼ਾਹ ਆਜ਼ਾਰ ਹੋਰ ਸੱਭ ਮੁੜਦੇ, ਏਹ ਕਤਈ ਕਿਸੇ ਨਾ ਮੋੜਨੀ ਵੇ।</poem>}} {{gap}}ਜਦ ਸੈਦਾ ਜੋਗੀ ਨੂੰ ਹੀਰ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਸੱਦਨ ਗਿਆ ਅਰ ਉਥੋਂ ਪਾਸੇ ਭਨਾ ਆਇਆ ਤਾਂ ਸੋਹਣੀ ਨੇ ਅਪਨੇ ਪਿਉ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ: {{gap}}ਸੈਹੜੀ ਆਖਿਆ ਬਾਬਲਾ ਜਾਹੁ ਆਪੇ, ਸੈਦਾ ਆਪਨੂੰ ਸਦਾਂਵਦਾ ਈ। ਨਾਲ ਗਰਭ ਹੰਕਾਰ ਦੇ ਮਸਤ ਫਿਰਦਾ, ਨਜ਼ਰ ਤਲੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਲਿਆਂਵਦਾ ਈ। ਨਾਲ ਜਾਇ<noinclude>{{center|-੧੭੬-}}</noinclude> mvimp88iunw449ppjh5zv1q6q6g4103 196223 196222 2025-06-19T22:46:20Z Taranpreet Goswami 2106 196223 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>{{Block center|<poem>ਪਾਣੀ ਬਾਝ ਸੁਕੀ ਦਾੜ੍ਹੀ ਖੇੜਿਆਂ ਦੀ, ਅੱਜ ਮੁੰਨ ਕੱਢੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਈਆਂ ਨੀ।</poem>}} {{gap}}ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਦਾੜ੍ਹੀ ਤਾ ਮੁੰਨਨਾ ਵਡਾ ਅਪਰਾਧ ਸਮਝਦੇ ਸਨ ਤੇ ਅਜ ਕਲ ਤੇ ਦਾੜ੍ਹੀ ਮੁਛ ਮੁਨਾਣਾ ਫੈਸ਼ਨ। ਸਮੇਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਓ!! {{gap}}ਸੈਹਤੀ ਜੋਗੀ ਨੂੰ ਆਖਦੀ ਹੈ ਅਰ ਉਸ ਦੇ ਗਪੌੜਿਆਂ ਦਾ ਕੇਹਾ ਸੋਹਣਾ ਉਤਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। {{Block center|<poem>ਲੱਖ ਵੈਦਗੀ ਵੈਦ ਲਗਾ ਥੱਕੇ, ਧੁਰੋਂ ਟੁਟੜੀ ਕਿਸੇ ਜੋੜਨੀ ਵੇ। ਜਿੱਥੇ ਕਲਮ ਤਕਦੀਰ ਦੀ ਵੱਗ ਚੁਕੀ, ਕਿਸੇ ਵੈਦਗੀ ਨਾਲ ਨਾ ਮੋੜਨੀ ਵੇ। ਤੇਰੀਆਂ ਮਿੰਨਤਾਂ ਅਤੇ ਐਹਸਾਨ ਕੇਹਾ ਗੰਢੀ ਓਸਦੀ ਕਿਸੇ ਨਾ ਤੋੜ ਨੀ ਵੇ। ਜਿਸ ਕੰਮ ਵਿਚ ਵਹੁਟੜੀ ਹੋਵੇ ਚੰਗੀ, ਸੋਈ ਖੈਰ ਅਸਾਂ ਹੁਣ ਲੋੜਨੀ ਵੇ। ਕਰਾਮਾਤ ਹੋਵੇ ਫਿਰੇਂ ਮੰਗਦਾ ਕਿਉਂ, ਜੀਭ ਵਿਚ ਨਾ ਹੱਕ ਦੇ ਬੋੜਨੀ ਵੇ। ਸੈਹੜੀ ਆਖਦੀ ਮਕਰੀਆ ਰਾਵਲਾ ਵੇ, ਜੜ੍ਹ ਝੂਠ ਦੀ ਰੱਬ ਅਖੇੜਨੀ। ਬਿਨਾਂ ਸੱਦਿਆਂ ਪੁੱਛਿਆਂ ਵੈਦ ਬਨਿਓਂ, ਤੇਰੀ ਵੈਦਗੀ ਕਿਸੇ ਬੋੜਨੀ ਵੇ। ਜੇ ਤੂੰ ਮਰਜ ਪਛਾਨ ਕੇ ਲੱਭ ਲਏਂ; ਤੇਰੀ ਹਿਕਮਤ ਹੁਨੇ ਚਾ ਲੋੜਨੀ ਵੇ। ਵਾਰਸਸ਼ਾਹ ਆਜ਼ਾਰ ਹੋਰ ਸੱਭ ਮੁੜਦੇ, ਏਹ ਕਤਈ ਕਿਸੇ ਨਾ ਮੋੜਨੀ ਵੇ।</poem>}} {{gap}}ਜਦ ਸੈਦਾ ਜੋਗੀ ਨੂੰ ਹੀਰ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਸੱਦਨ ਗਿਆ ਅਰ ਉਥੋਂ ਪਾਸੇ ਭਨਾ ਆਇਆ ਤਾਂ ਸੋਹਣੀ ਨੇ ਅਪਨੇ ਪਿਉ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ: {{Block center|<poem>ਸੈਹੜੀ ਆਖਿਆ ਬਾਬਲਾ ਜਾਹੁ ਆਪੇ, ਸੈਦਾ ਆਪਨੂੰ ਸਦਾਂਵਦਾ ਈ। ਨਾਲ ਗਰਭ ਹੰਕਾਰ ਦੇ ਮਸਤ ਫਿਰਦਾ, ਨਜ਼ਰ ਤਲੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਲਿਆਂਵਦਾ ਈ। ਨਾਲ ਜਾਇ</poem>}}<noinclude>{{center|-੧੭੬-}}</noinclude> 2q2uql77ihn8w2u2pc35hd6wqnszyqp 250 6663 196224 196176 2025-06-19T22:48:06Z Taranpreet Goswami 2106 196224 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>{{Block center|<poem>ਫਕੀਰ ਦੇ ਕਰੇ ਆਕੜ, ਗੁੱਸੇ ਗਜ਼ਬ ਦੇ ਪਿਆ ਵਖਾਂਵਦਾ ਈ। ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਜੁਆਨੀ ਵਿੱਚ ਮਸਤ ਫਿਰਦਾ, ਵਖੜ ਪਏ ਨਾਂਹੀਂ ਪਛੇਤਾਂਵਦਾ ਈ।</poem>}} {{gap}}ਹੋਰ ਇਸ ਹੀਰ ਦੇ ਕਿੱਸੇ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵਧੀਆ ਮਨੁੱਖ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਏ। {{gap}}ਹੀਰ ਦੀ ਮਾਂ ਇਹ ਵੀ ਇਕ ਸੈਹਜ ਸੁਭਾਓ ਇਸਤ੍ਰੀ ਹੈ। ਜੇਹੜੀ ਅਪਨੀ ਧੀ ਨੂੰ ਵੀ ਬੜਾ ਪਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤ ਜੱਗ ਦੀ ਨਮੋਸ਼ੀ ਤੋਂ ਵੀ ਡਰਦੀ ਹੈ। ਅੰਦਰ ਵੜ ਹੀਰ ਨੂੰ ਝਿੜਕਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਹੀਰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੀ, ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮੋਹਨੇ ਨਾ ਸੋਹਕੇ, ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਘਰੋਂ ਕੜਾਂਦੀ, ਪਰ ਜਦ ਹੀਰ ਰੋਸ ਵਖਾਂਦੀ, ਮਾਂ, ਹਾਇ, ਇਸ ਪਿਆਰ ਭਰੀ ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਆਂਦਰਾਂ ਅਪਨੀ ਧੀ ਲਈ ਪੰਘਰ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਕੁੜੀਆਂ ਭੇਜ ਰਾਂਝਨ ਨੂੰ ਮਨਾਂਦੀ ਹੈ, ਘਰ ਬੁਲਾਂਦੀ ਹੈ, ਸਮਝਾਂਦੀ ਹੈ, ਗਲ ਕੀ ਆਪਣੀ ਧੀ ਨੂੰ ਆਪ ਯਾਰ ਮਿਲਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸਭ ਕੁਝ ਕਰਦੀ ਪਰ ਦਿਲੋਂ ਵਜੋਂ ਹੋ ਕੇ ਨਹੀਂ, ਸੋਚ ਏਹ ਕਿ ਧੀ ਵੀ ਖੁਸ਼ ਰਹੇ ਤੇ ਭੈੜਾ ਜੱਗ ਵੀ ਨਮੋਸ਼ੀ ਨਾਂ ਦੇਵੇਂ। ਹੀਰ ਦਾ ਵਿਆਹ ਖੇੜਿਆਂ ਨਾਲ ਰਚਾਂਦੀ ਹੈ। ਹੀਰ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਅਪਨੇ ਸਿਰੋਂ ਭਾਰ ਲਾਂਹਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਕਦੀ ਮਲਕੀ ਮੰਨ ਜਾਂਦੀ ਤਾਂ ਚੂਚਕ ਤੇ ਹੀਰ ਨੂੰ ਧੀਦੋ ਰਾਂਝੇ ਨਾਲ ਵਿਆਹੁਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਸੀ ਪਰ ਏਹ ਸ਼ਰੀਕਾਂ ਤੇ ਤ੍ਰੀਮਤਾਂ ਦੇ ਮੋਹਨਿਆਂ ਤੋਂ ਡਰਦੀ ਨਾਂ ਮੰਨੀ। ਹੀਰ ਦੇ ਭਾਗ ਤੇ ਇਸ਼ਕ ਦੀ ਲੀਲਾ। ਹੀਰ ਨੂੰ ਸਮਝਾਂਦੀ ਹੈ:- {{Block center|<poem>ਚੂਚਕ ਬਾਪ ਦੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਲਾਜ ਲਾਵੇਂ, ਕੀ ਫਾਇਦਾ ਲਾਡ ਲਡਾਵਨੇ ਦਾ। ਰਾਤੀਂ ਚਾਕ ਨੂੰ ਚਾਏ ਜਵਾਬ ਦੇਸਾਂ, ਸ਼ੌਕ ਨਹੀਂ ਏ ਨਹੀਂ ਚਰਾਵਨੇ ਦਾ। ਨੱਕ ਵੱਢ ਕੇ ਕੋੜਮਾ ਗਾਲਿਆ ਈ, ਏਹ ਫਾਇਦਾ ਗੈਹਣਿਆਂ ਪਾਵਨੇ ਦਾ। ਤੇਰੇ</poem>}}<noinclude>{{center|-੧੭੭-}}</noinclude> pjpd859j85flih7kuzj2uu32vg1ovsi 250 6664 196225 196177 2025-06-19T22:51:19Z Taranpreet Goswami 2106 196225 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>{{center|ਵੀਰ ਸੁਲਤਾਨ ਨੂੰ ਖਬਰ ਹੋਵੇ, ਫਿਕਰ ਮੁਕਾਵਨੇ ਦਾ॥}} ਰਠੇ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਮਨਾਂਦੀ ਹੈ: {{Block center|<poem>ਕੇਹਾ ਪੁੱਤਰਾਂ ਮਾਪਿਆਂ ਲੜਨ ਹੁੰਦਾ, ਤੁਸਾਂ ਖੱਟਨਾਂ ਤੇ ਅਸਾਂ ਖਾਵਨਾਈਂ।ਛਿੜ ਮਾਲ ਦੇ ਨਾਲ ਮੈਂ ਘੋਲ ਘੜੀ, ਰਾਤੀਂ ਮਾਲ ਸਾਂਭੀ ਘਰ ਲਿਆਵਨਾਈਂ। ਤੂੰਹੇ ਚੋਇਕੇ ਦੁੱਧ ਜਮਾਵਨਾਈਂ, ਤੂੰਹੇ ਹੀਰ ਦਾ ਪਲੰਘ ਵਛਾਵਨਾ ਈ। ਕੁੜੀ ਗੱਲ ਤੇਰੀ ਉਤੋਂ ਰੁੱਸ ਪਈਂ, ਤੂੰਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਵਨਾਈਂ॥</poem>}} {{gap}}ਹੀਰ ਦਾ ਪਿਤਾ ਪੁਰਾਨੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਆਨ ਮਨਾਂ ਸਾਧਾ ਜੱਟ, ਮੋਮ ਚੂਚਕ ਦੀ ਨੱਕ ਜਿਧਰ ਭਵਾਉ ਭੌਂ ਜਾਏ, ਜੇ ਧੀ ਮਨਾਇਆ ਮੰਨ ਪਿਆ, ਜੇ ਵੋਹਟੀ ਫਿਰਾਇਆ ਫਿਰ ਗਿਆ।ਰਾਂਝੇ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਦਾ ਅਕਰਾਰ ਕੀਤਾ, ਫੇਰ ਖੇੜਿਆਂ ਦੇ ਸਾਕ ਦਿਤਾ, ਦਗਾ ਕਮਾਇਆ॥ {{gap}}ਏਹ ਲੰਙਾ, ਚੂਚਕ ਦਾ ਸ਼ਰੀਕ ਈ ਸੀ, ਪਰ ਮਲੰਗ ਫਕੀਰ ਹੋਇਆ ਹੋਇਆ ਏਹ ਹੀਰ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਲੱਕ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਪੈ ਗਿਆ। ਵਿਚਾਰੇ ਦੋਹਾਂ ਜੀਆਂ ਨੂੰ ਜਿੱਥੇ ਅਕੱਠਿਆਂ ਵੇਖੇ, ਆਕੇ ਪਰਹੇ ਵਿੱਚ ਡੰਡ ਪਾ ਅਰ ਚੂਚਕ ਦਾ ਨੱਕ ਵੱਢੇ। ਹੀਰ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਭਾਨ ਵੀ ਚੰਗੀ ਕੀਤੀ ਪਰ ਏਹ ਬਾਜ਼ ਨਾ ਆਇਆ, ਜੇ ਏਹ ਨਾ ਭੰਡੀ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਚੂਚਕ ਚੁਪ ਕੀਤਾ ਈ ਹੀਰ ਨੂੰ ਰਾਂਝੇ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਦਿੰਦਾ। ਏਸੇ ਦੀ ਛੱਡੀ ਤੋਂ ਡਰਦਿਆਂ ਖੇੜੇ ਬੁਲਾਏ ਅਰ ਹੀਰ ਨੂੰ ਵਖਤ ਪਾਏ। ਏਹੀ ਲੰਝਾ ਹੀਰ ਤੇ ਰਾਂਝੇ ਦਾ ਅੰਤ ਘਾਤੀ ਬਨਿਆ ਪਰ੍ਹੇ ਵਿਚ ਜਾਕੇ ਆਖਦਾ ਹੈ: {{gap}}ਨਹੀਂ ਚੂਚਕੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਮੱਤ ਦੇਂਦਾ, ਨੱਢੀ ਮਾਰ ਕੇ ਨਹੀਂ<noinclude>{{center|-੧੭੮-}}</noinclude> 5u6e8hrl361wwh3pni6s2ldzbadxdbt 250 6665 196226 196178 2025-06-19T22:52:52Z Taranpreet Goswami 2106 196226 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>{{Block center|<poem>ਸਮਝਾਉਂਦਾਈ। ਚਾਕ ਨਾਲ ਅਕੱਲੜੀ ਜਾਏ ਬੇਲੇ, ਅੱਜ ਕੱਲ ਕੋਈ ਲੀਕ ਲਾਉਂਦਾਈ। ਕੈਦੋ ਆਖਦਾ ਭੈੜੀਏ ਮਲਕੀਏ ਨੀ, ਤੇਰੀ ਧੀ ਵੱਡਾ ਚਿਹ ਚਾਇਆ ਈ। ਜਾਇ ਨਦੀ ਤੇ ਚਾਕ ਦੇ ਨਾਲ ਘੁਲਦੀ, ਏਸ ਮੁਲਕ ਦਾ ਰਾਹ ਗਵਾਇਆ ਈ॥</poem>}} ਚੂਚਕ ਨੂੰ ਆਖਦਾ ਹੈ: {{Block center|<poem>ਕੋਈ ਰੋਜ਼ ਨੂੰ ਮੁਲਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਸਨ, ਚੋਰ ਯਾਰੀ ਤੇ ਐਬ ਕੁਆਰੀਆਂ ਨੂੰ। ਇਸ ਪਾਇ ਭੁਲਾਵੜਾ ਠਗਿਆ ਜੇ, ਕੰਮ ਪਹੁੰਚ ਸੀ ਬਹੁਤ ਖੁਆਰੀਆਂ ਨੂੰ। ਜਦੋਂ ਚਾਕ ਉਧਾਲ ਲੈ ਜਾਇ ਨੱਢੀ, ਤਦੋਂ ਝੂਰਸੇਂ ਬਾਜੀਆਂ ਹਾਰੀਆਂ ਨੂੰ॥</poem>}} {{gap}}ਏਹਨਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੇ ਮਾਨੁਖ ਏਹ ਹਨ:- ਬਾਲ ਨਾਥ ਜੋਗੀ, ਰਬੇਲ ਬਾਂਦੀ, ਚੌਪਾ, ਰਾਇਬਾਂ, ਸਾਹਿਬਾਂ ਆਦ ਕੁੜੀਆਂ, ਕਾਜ਼ੀ ਆਦਿ। ਏਹਨਾਂ ਵਿਚ ਟਿੱਲੇ ਤੇ ਬਾਲ ਨਾਥ ਦੀ ਝਾਕੀ ਚੰਗੀ ਹੈ, ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੇ ਜੋਗੀਆਂ ਤੇ ਕਵੀ ਜੀ ਨੇ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਅਪਨੇ ਕਿਸੇ ਵਿਚ ਕਵੀ ਨੇ ਥਾਂ ਥਾਂ ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਸ਼ੋਸ਼ਿਲ (Social)) ਸਮਾਜਕ,ਅਰ (Moral]) ਅਖਲਾਕੀ ਹਾਲਤ ਤੇ ਨੋਟ ਚੜ੍ਹਾਏ ਹਨ, ਜੋ ਬਿਲਕੁਲ ਠੀਕ ਹਨ। ਕਿਧਰੇ ਕਿਧਰੇ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਵੀ ਖਿਚਿਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਵੇਲੇ ਕਵੀ ਜੀ ਹੋਏ ਸਨ ਉਸ ਵੇਲੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇਸ ਵਿਚ ਤਰਥਲੀ ਮਚੀ ਸੀ। ਨਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਮਾਰ ਕੁਟ ਕਰਕੇ ਚਲਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਿਖਾਂ ਦਾ ਸ਼ੋਰ ਸ਼ਰਾਬਾ ਹਕੂਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਅਨੇਕ ਤਵਾਰੀਖ਼ੀ ਗੱਲਾਂ ਵੱਲ ਵੀ ਅਬਾਰਾ ਸ਼ੁਰੂ। ਮੁਲਕ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਦੀ ਬਾਵਾਂ ਤੇ ਕਵੀ ਜੀ ਨੇ ਏਹਨਾਂ ਅਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਵੀ ਜੀ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਰਸ ਵਿਚ ਈ ਸਭ ਥਾਂ ਮੌਲਦੇ ਹਨ, ਹੈਨ ਵੀ ਏਸ ਰਸ ਦੇ ਉਸਤਾਦ। ਏਹਨਾਂ ਦੇ ਚੋਂਨਵੇ ਬੈਂਤ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ<noinclude>{{center|-੧੭੯-}}</noinclude> 6hvpf96qtc5a8so24l0mvcoq07fehvt 250 6666 196227 196179 2025-06-19T22:57:22Z Taranpreet Goswami 2106 196227 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਉਪਰਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸਿਧ ਹੋਨ ਲਿਖਦੇ ਹਾਂ। ਸਵੇਰ ਦਾ ਵੇਲਾ ਬੈਂਡ: {{Block center|<poem>ਚਿੜੀ ਚੂਕਦੀ ਨਾਲ ਉਠ ਤੁਰੇ ਪਾਲੀ, ਪਈਆਂ ਦੁਧ ਦੇ ਵਿਚ ਮਧਾਣੀਆਂ ਨੀ। ਉੱਠ ਨਾਹਵਣੇ ਵਾਸਤੇ ਜੁਆਨ ਦੌੜੇ, ਸੇਜਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਮਾਣੀਆਂ ਨੀ। ਇਕਨਾ ਉਠਕੇ ਰਿੜਕਨਾ ਪਾ ਦਿਤਾ, ਇਕ ਧੋਂਦੀਆਂ ਫਿਰਨ ਦੋਧਾਨੀਆਂ ਨੀ। ਇਕ ਉਠਕੇ ਹਥੀਂ ਤਿਆਰ ਹੋਏ, ਇਕ ਢੂੰਡਦੇ ਫਿਰਨ ਪਰਾਨੀਆਂ ਨੀ। ਘਰੀਂ ਰੰਨਾਂ ਨੇ ਚੁੱਕੀਆਂ ਝੋੜੀਆਂ ਨੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤਾਊਨਾ ਗੁਨੂ ਪਕਾਨੀਆਂ ਨੀ।</poem>}} {{gap}}ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦਸਦੇ ਹੋਏ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, ਅੱਡ ਅੱਡ ਮਾਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਅਖਵਾਏ ਬਚਨ ਹਨ: {{Block center|<poem>ਵਾਰਸਸ਼ਾਹ ਅਸੀਂ ਜੱਟ ਸਦਾ ਖੋਟੇ ਇਕ ਜੱਟਕਾ ਛੰਦ ਵੀ ਲਾ ਲਈਏ॥</poem>}} {{right|[ਚੂਚਕ}} {{Block center|<poem>ਜੱਟ ਚੋਰ ਤੇ ਯਾਰ 'ਤੇ ਨਾ ਰਾਹ ਮਾਰਨ, ਝੰਡੀਆਂ ਮੋਹੰਦੇ ਤੇ ਸੰਨ੍ਹ ਲਾਂਵਦੇ ਨੀ। ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਵੱਡੇ ਠੱਗ ਏਹ ਜੱਟ ਝਨਾਉਂਦੇ ਨੀ॥</poem>}}{{gap}} (ਰਾਂਝਾ {{Block center|<poem>ਡੋਗਰ ਜੱਟ ਈਮਾਨ ਨੂੰ ਵੇਚ ਖਾਂਦੇ, ਸੰਨਾਂ ਲਾਂਵਦੇ ਤੇ ਪਾੜ ਲਾਉਂਦੇ ਨੀ। ਜੇਹੇ ਆਪ ਹੋਵਨ ਤੇਹੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੇ, ਬੇਟੇ ਬੇਟੀਆਂ ਚੋਰੀਆਂ ਲਾਉਂਦੇ ਨੀ। ਜੇਹੜਾ ਚੋਰ ਤੇ ਰਾਹਜ਼ਨ ਹੋਏ ਕੋਈ, ਉਹਦੀ ਬੜੀ ਤਾਰੀਫ ਸੁਨਾਉਂਦੇ ਨੀ। ਮੂੰਹੋਂ ਆਖ ਕੁੜਮਾਈਆਂ ਖੋਹ ਲੈਂਦੇ, ਦੇਖੋ ਮੌਤ ' ਤੇ ਰੱਬ ਭੁਲਾਉਂਦੇ ਨੀ ਵਾਰਸਸ਼ਾਹ ਮੀਆਂ ਦੋ ਦੋ ਖਸਮ ਦੇਂਦੇ ਨਾਲ ਬੇਟੀਆਂ ਵੈਰ ਕਮਾਉਂਦੇ ਨੀ॥</poem>}} {{rh|||(ਵਾਰਸ}}<noinclude>{{center|-੧੮੦-}}</noinclude> 79a4nasxkjbezf8rdysbdlzzdknuhw1 250 6667 196228 23023 2025-06-19T22:58:57Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196228 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਅਸੀਂ ਜੱਟ ਹਾਂ ਮਤਲਬੀ ਯਾਰ ਪੂਰੇ, ਦਾਓ ਢੰਗ ਕਰਕੇ ਗੱਲ ਤੋਂ ਜਾਨ ਕੁਰਬਾਨ ਵੇਲਾ ਕੱਢਨੇ ਹਾਂ। ਇਕ ਕਰਨੀ, ਪਰ ਦਿਲੇ ਦਾ ਹੱਠ ਨਾ ਛੱਡਨੇ ਹਾਂ। ਪੱਤਾਂ ਹੋਨ ਇਕੀ ਜਿਸ ਜੱਟ ਹੈ ਭਾਈਆਂ ਦਾ। ਜੱਟ ਕਰੇ ਸੁੱਟੀਏ ਪੁੱਤ, ਕਸਾਈਆਂ ਦਾ [ਰਾਂਝਾ ਤਾਈਂ, ਸੋਈ ਅਸਲ ਭਰਾ ਅਪਰਾਧ ਤੇ ਫੜੇ ਕੋਈ, ਮਾਰ [ਵਾਰਸ ਮਿੱਤ੍ਰ, ਭਾਈ ਬਨੇ ਹਰ ਕੌਮ ਜੱਟ ਗਰਜ਼ ਦੇ ਵਾਸਤੇ ਬਨੇ ਤੇ ਨਾਈਆਂ ਦਾ। ਕਲਾ ਕਾਰ ਤੇ ਝਾਗੜੂ ਜੱਟ ਵੱਡੇ, ਖੋਂਹਦੇ ਮਾਲ ਨੀ ਜਾਂਦਿਆ ਰਾਹੀਆਂ ਦਾ [ ਵਾਰਸ ਘੋਲ ਪੱਤੀਓਂ ਯਾਰ ਦੇ ਨਾਮ ਉਦੋਂ, ਜੋਗੀ ਮੁੱਖ ਸਮਾਲ ਹੱਤਿਆਰਿਆ ਵੇ | ਮਾਉਂ ਸੁਨਦਿਆਂ ਪੁਨੇ ਤੂੰ ਯਾਰ ਮੇਰਾ, ਏਡਾ: ਕੈਹਰ ਕੀਤੋ ਲੋੜੇ ਮਾਰਿਆ ਵੇ॥ | ਸਿਹਤ ਏਹ ਮਿਸਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਜਹਾਨ ਅੰਦਰ, ਜੱਟੀ ਚਾਰੇ ਈ ਥੋਕ ੧ २ ਸਵਾਰਦੀਏ। ਉਂਨ ਤੁੰਬਦੀ ਮੱਮੇ ਤੇ ਬਾਲ ਲੇੜੇ, ਚਿੜੀਆਂ ਹਾਕਰੇ, ਲੇਲੜੇ, ਚਾਰਦੀਏ। ਜਦੋਂ ਆਉਂਦੀ ਝਗੜੇ ਦੀ 8 ਗੱਲ ਉਤੇ ਥੋੜੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖਲਾਰਦੀਏ। {ਵਾਰਸ ਸਾਰੇ ਕਿੱਸੇ ਵਿਚ ਥਾਂ ਥਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਾਲ ਦਾ ਨਕਸ਼ ਹੈ, ਯਾਰੀ ਲਾਨਾ ਕਵਾਰੀਆਂ ਲਈ ਇਕ ਮਾਮੂਲੀ ਗੱਲ ਸੀ, ਅਚ ਮਾਪੇ ਵੀ ਇਸਨੂੰ ਕੁਝ ਢੇਰ ਬੁਰਾ ਨਹੀਂ ਜਾਨਦੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਲੇ ਹੋਣਾ ਕੰਮ ਕੱਢ ਲੈਨਾ, ਅਕਚਾਰੋਂ ਫਿਰਨਾ, ਡਾਕੇ ਚੋਰੀ ਨੂੰ ਐਬ ਨਾ -੧੮੧-<noinclude></noinclude> 2qui0twyuuca577826nk3oss68ioqug 250 6668 196229 23024 2025-06-19T22:59:35Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196229 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਜਾਣਨਾ, ਏਹ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਸੁਭਾਓ ਹੀ ਸਨ, ਏਹਨਾਂ ਸਭਾਵਾਂ ਦੀ ਲੀਕ ਅਜੇ ਤਕ ਵੀ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਕਰਤੱਬਾਂ ਵਿਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਜੋਗੀਆਂ, ਠਾਕਰਾਂ, ਮੁੱਲਾਂ, ਵਾਰਸ ਨੇ ਚੰਗੇ ਖੋਲੇ ਕਿਧਰੇ ੨ ਟੱਪ ਨਿਕਲੇ। ਕਾਜ਼ੀਆਂ ਸ਼ੇਖਾਂ ਦੀ ਖਬਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ,ਵੀ ਮਲਵਾਨਿਆਂ ਦੇ ਪੋਲ ਵੀ ਬੇਹਯਾਈ ਦੇ ਦਰਜੇ ਤੋਂ ਵੀ ਦਾੜ੍ਹੀ ਸ਼ੇਖ ਦੀ ਅਮਲ ਸ਼ੈਤਾਨ ਵਾਲੇ, ਕੇਹਾ ਫਾਂਦੇ ਓ ਜਾਂਦਿਆਂ ਰਾਹੀਆਂ ਨੂੰ। ਅੱਗੇ ਕੱਢ ਕੁਰਾਨ ਤੇ ਬੈਹ ਅੰਬਰ ਕੇਹਾ ਅੱਡਿਆ ਮਕਰ ਦੀਆਂ ਫਾਹੀਆਂ ਨੂੰ। ਜੇੜ੍ਹਾ ਰੂਪ ਮੱਥ ਦਾ ਮੈਹਰਾਬ ਮੀਆਂ, ਤੰਤੇ ਆਖਨਾ ਏਂ ਜਾਂਦਿਆਂ ਰਾਹੀਆਂ ਨੂੰ। ਲਈ ਰਿਸ਼ਵਤਾਂ ਰੱਬ ਤੋਂ ਡਰੇਂ ਨਾਹੀਂ, ਅੱਗੇ ਅਜ਼ਲ ਦੇ ਕਰੇ ਅਕੜਾਈਆਂ ਨੂੰ। ਖਾਂਏਂ ਵੱਢੀਆਂ ਝੂਠ ਹਰਾਮ ਬੋਲੇਂ ਤੈਨੂੰ ਨਬੀ ਦੀ ਮਾਰ ਹੈ ਕਾਜ਼ੀਆ ਵੇ॥ ਜੋਗੀਆਂ ਦੀ ਕਹਾਨੀ, ਸਨੋਂ ਵਾਰਸ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨੀ:ਰਾਤ ਨੂੰ ਦਿਨੇਂ ਬਣਨ ਅਵਧੂਤ ਗੁਰਦੇਵ ਜੋਗੀ, ਕਰਨ ਬਹੁਤ ਖਾਣੀਆਂ ਨੀ।ਵੇਖ ਸੋਹਨੜਾ ਰੰਗ ਜਟੇਟੜੇ ਦਾ, ਜੋਗ ਦੇਨ ਦੀਆਂ ਕਰਨ ਤਿਆਰੀਆਂ ਨੀ। ਪੁਰਾਣੇ ਜੋਗੀਆਂ ਦੇ ਕੀ ਕਰਤਬ ਸਨ:ਬੁੱਢੀ ਮਾਂ ਬਾਬਰ ਜਾਨਨੀਏ, ਅਤੇ ਭੈਣ ਬਾਬਰ ਛੋਟੜੀ ਨੂੰ ਤੇ ਹਨ ਦੇ:ਅਸੀਂ ਬੁੱਢੀ ਨੂੰ ਮਾਈ ਜਾਨਨੇ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਰੰਨ ਬਾਬਰ ਛੋਟੜੀ ਨੂੰ॥ -੧੮੧-<noinclude></noinclude> m8jcyvbrhh7xldes649x0ewrf4vbkru 250 6669 196230 23025 2025-06-19T23:00:42Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196230 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>i ਤੇਰੀ ਗੱਲਾਂ ਤੇ ਦੰਦਾਂ ਦੇ ਦਾਗ਼ ਦਿੱਸਣ, ਅੱਜ ਸੱਦੀਆਂ ਠਾਕਰਾਂ ਤੇ ਚੋਲੀਆਂ ਨੀ ਜਨ:ਠਾਕਰਾਂ ਤੇ ਚੋਟ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਕਿ ਚੇਲਿਆਂ ਨਾਲ ਕੀ ਕਰਦੇ ਹੋਰ ਤਵਾਰੀਖੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਵਾਕਿਆਤ ਵੱਲ ਕਿਧਰੇ ੨ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੀਕਨ ਅਪਨੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਹਾਲ ਲਿਖਦੇ ਹੋਇ । ਦਾ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਦਸਾਂਦੇ ਹਨ:ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਜੱਟ ਤਿਆਰ ਹੋਏ, ਘਰੋ ਘਰੀ ਜਾਂ ਨਵੀਂ ਸਰਕਾਰ ਹੋਈ। ਅਸ਼ਰਾਫ਼ ਖਰਾਬ ਕੌਮੀਨ ਜ਼ਾਤਾਂ, ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਬਹਾਰ ਹੋਈ। ਚੋਰ ਚੌਧਰੀ ਯਾਰ ਨਾ ਪਾਕ ਦਾਮਨ, ਭੂਤ ਮੰਡਲੀ ਇਕ ਦੂੰ ਚਾਰ ਹੋਈ। ਏਹ ਨਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਦੋ ਹਮਲੇ ਦੇ ਵੇਲੇ ਦਾ ਹਾਲ ਦਸਦਾ ਹੈ ਹੈ। ਜਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਵੀ ਸਿਰ ਉਠਾਇਆ ਸੀ ਅਰ ਮਾਰ ਲੁੱਟ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ॥ ਸੀ ਸਾਰੇ ਮੁਲਕ ਪੰਜਾਬ ਖਰਾਬ ਵਿੱਚੋਂ, ਮੈਨੂੰ ਵੱਡਾ ਅਫਸੋਸ ਕਸੂਰ ਦਾ || ਏਹ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਵੀ ਜੀ ਨੂੰ ਕਿਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅਫਸੋਸ ਹੋਇਆ। ਕਸੂਰ ਓਹ ਸ਼ੈਹਰ ਸੀ ਜਿਥੇ ਏਹ ਪੜ੍ਹੇ ਸਨ। ਭਾਵੇਂ ਉਸ ਦੋ ਲੁੱਟੇ ਜਾਨ ਦਾ ਅਫ਼ਸੋਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਤੋਂ ਹਿੰਦ ਪੰਜਾਬ ਧੜਕੇ, ਮੇਰੇ ਬਾਪ ਦਾ ਤੁਧ ਭੌਚਾਲ ਕੀਤੋ। ਸਿੰਘਾਂ ਜੇਡ ਨਾ ਫਤੇ ਦਾ ਹੁਕਮ ਕਿਸਤੇ, ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਮਕਾਮ ਲਾਹੌਰ ਜੇਹਾ। ਕਿਧਰੇ ਲਿਖਦੇ ੨ ਰਿਸ਼ਵਤਾਂ ਜਾਂ ਵੱਡੀਆਂ ਖਾਕੇ ਹਾਕਮਾਂ ਦ -੧੮੩-<noinclude></noinclude> trhvxrwzsxlx1fc7kbttfwhq91x90u1 250 6670 196231 23026 2025-06-19T23:01:16Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196231 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਬੇਇਨਸਾਫੀ ਕਰਨੀ ਤੇ ਕਿਧਰੇ ਨੌਕਰੀ ਨੂੰ ਨਿੰਦ ਵਿਖਾਇਆ:-ਬੁਰਾ ਕਸਬ ਨਾ ਨੌਕਰੀ ਜੇਡ ਕੋਈ, ਯਾਦ ਹੱਕ ਦੀ ਜੋਡ ਅਕਾਬਰੀ ਵੇ। ਮਝਾਂ ਜੋਡ ਨਾ ਕਿਸੇ ਦੇ ਹਨ ਜੇਰੇ, ਰਾਜ ਹਿੰਦ ਪੰਜਾਬ ਨਾਂ ਬ੍ਰਾਬਰੀ ਵੇ। ਕਵੀ ਜੀ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਇਕ ਵਡੀ ਖੂਬੀ (ਗੁਨ) ਏਹ ਹੈ ਕਿ ਏਹਨਾਂ ਨੇ ਅੰਤਲੀ ਕਲੀ ਵਿਚ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਸਚਾਈ ਭਰ ਰਖੀ ਹੈ, ਸਾਰੇ ਬੰਦ ਦਾ ਨਚੋੜ ਜਾਂ ਅਤਰ ਖਿਚ ਕੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਰਖ ਦਿਤਾ ਹੈ। ਢੇਰ ਸਾਰੀਆਂ ਕਲੀਆਂ ਤਾਂ ਹਨ, ਵੰਨਗੀ ਲਈ ਵੇਖਵਾਰਸ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਦਤਾਂ ਭੈੜੀਆਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਅਖਾਨ ਈ ਨੀ, ਸਭ ਖਲਕਤਾਂ ॥ ਉਸ ਤੋਂ ਨਸਦੀਆਂ ਨੀ। ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਏ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਚੰਦ ਦੇਵਰ, ਡੁੱਬ ਮੋਈਆਂ ਉਹ ਭਰਜਾਈਆਂ ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਇਸ ਜਗ ਤੋਂ ਉਠ ਜਾਨਾ, ਹੰਕਾਰ ਨੂੰ ਮਾਰੀਏ ਜੀ॥ ਵਾਰਸ ਰੱਬ ਨੇ ਕੰਮ || ਦਿਲੋਂ ਕਿਬਰ ਬਨਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਉਮਰ ਹੈ ਨਕਸ਼ ਪਤਾਸੜੇ ਤੇ ਹੱਠ ਰੰਨ ਦੇ ਜੇਡ ਨਾ ਮਰਦ ਕਰਦਾ, ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਖਬਰ ਇਸ ਹਾਲ ਦੀ ਏ ਦੌਲਤ ਦੀਨ ਤੇ ਧਰਮ ਈਮਾਨ ਸੱਭੇ, ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਹੈ ਨਾਲ ਕਮਾਈਆਂ ਦੇ॥ ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਜੋ ਐਬ ਨਾ ਭੱਜਦਾਏ, ਰੱਬ ਉਸਦਾ ਨਹੀਂ ਛਪਾਉਂਦਾ ਓਏ॥ ਸੂਰਜ ਸਵਾ ਨੇਜ਼ੇ ਉਤੇ ਆਨ ਨੇਹਰੇ, ਰਾਹ ਰੈਹਨਗੇ ਗਾਹ ਸਭਗ੍ਰਹਨਗੇ ਨੀ॥ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਮੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲਾਈਆਂ ਨੀ, ਸੋਈ ਜਾਨਦੇ ਯਾਰੀਆਂ ਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ॥ ਜੇਹਾ ਬੀਜੀਏ ਵਾਰਸਾ ਵੱਢ ਲਈਏ, ਹਰਫ ਵਿਚ ਹਦੀਸ ਦੇ ਆਇਆ ਈ। ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਮੀਆਂ ਜਿਨੂੰ ਇਸ਼ਕ ਲੱਗਾ, ਦੀਨ ਦੁਨੀ ਦੇ ਕੰਮ ਥੀਂ ਜਾ ਰਿਹਾ। ਵਾਰਸ -੧੮੪-<noinclude></noinclude> nxnubxp4ivkjc3nyzhwa0uutupica47 250 6671 196232 23027 2025-06-19T23:01:45Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196232 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਯਾਰ ਦਾ ਤਦੋਂ ਦੀਦਾਰ ਪਾਈਏ, ਜਦੋਂ ਆਪਨਾ ਆਪ ਗਵਾਈਏ ਜੀ। ਵਾਰਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਨਮੂਨਾ ਤੇ ਬਤੇਰਾ ਆ ਗਿਆ, ਪਰ ਵਾਰਸ ਹੋਰਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਅਨੇਕ ਰੰਗ ਭਰੇ ਪਏ ਹਨ। ਕਿਧਰੇ ਤਸ਼ਬੀਹਾਂ ਨਵੀਆਂ ਕਿਧਰੇ ਖਿਆਲ ਦੀ ਬਾਰੀਕ ਖਿੱਚ, ਥਾਂ ਥਾਂ ਇਕ ਬੜਾ ਸੋਹਣਾ ਤਮਾਸ਼ਾ ਵਖਾਂਦੀ ਹੈ। ਵੰਨਗੀ ਲਈ ਕੁਝ ਬੈਂਤ ਲਿਖਦੇ ਹਾਂ; ਛਾਤੀ ਠਾਠ ਦੀ ਉੱਭਰੀ ਪੱਟ ਖੇਨੂੰ, ਸੇਉ ਬਲਖ ਦੇ ਚੁਨੇ ਅਨਾਰ ਵਿੱਚੋਂ। ਬਾਹਾਂ ਵੇਲਨੇ ਵੇਲੀਆਂ ਗੁੱਲੂ ਮੱਖਨ, ਛਾਤੀ ਸੰਗ ਮਰ ਮਰ ਗੰਗ ਦੀ ਧਾਰ ਵਿਚੋਂ। ਤੁਸਾਂ ਜੇਹੇ ਮਾਸ਼ੂਕ ਜੋ ਹੋਨ ਰਾਜ਼ੀ, ਮੰਗੂ ਨੈਨਾਂ ਦੀ ਧਾਰ ਵਿਚ ਚਾਰੀਏ ਨੀ। ਬਦਨ ਹੋ ਗਿਆ ਸੁੱਕਕੇ ਕੁਰੰਗ ਤੇਰਾ ਹੜਬਾਂ ਕੰਗਰੂੜ ਦੇ ਹੱਡ ਵਡੇ। ਜੱਮੀ ਸਿਕਰੀ ਹੋਠਾਂ ਤੇਰਿਆਂ ਤੇ, ਲੋਹੂ ਫੁਟਦਾ ਤੇ ਪੈਂਦੀ ਜਾਨ ਫੰਡੇ। ਮੂੰਹੋਂ ਖੁਲ੍ਹ ਕੇ ਗੱਲ ਨਾ ਕਰਨੀਏਂ ਤੂੰ, ਚੁਪ ਕੀਤੜਾ ਵਾਂਗ ਸੁਭਾ ਜੰਡੇ ਹਿਜਰ ਦੇ ਬਿਰਹੋਂ ਦੀ ਮਾਰੀ ਹੀਰ ਦੀ ਕੇਹੀ, ਸੋਹਣੀ ਤਸਵੀਰ ਖਿੱਚੀ ਹੈ 11 ਸੁਚਖੀ ਹੋਠਾਂ ਦੀ ਲੋੜ੍ਹ ਦੰਦਾਸੜ ਦਾ, ਖੋਜਾ ਖੱਤਰੀ ਕਲ ਬਜ਼ਾਰ ' ਵਿਚੋਂ॥ . ਏਸ ਬੈਂਤ ਦੀ ਤਸ਼ਬੀਹ ਦਸਦੀ ਹੈ, ਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਖੋਜੇ ਤੇ ਖੱੜੀ ਦਾ ਮਾਰ ਦੇਨਾ ਜੱਟਾਂ ਲਈ ਇਕ ਮਾਮੂਲੀ ਗੱਲ ਸੀ। ਦੋਵੇਂ ਜਾਤਾਂ ਬਿਆਜ ਖੋਰ ਹਨ ਤੇ ਅੱਜ ਕੱਲ ਵੀ ਢੇਰ ਏਹੀ ਵਢੀਂਦੇ ਹਨ, ਭਾਗ! -੧੮੫-<noinclude></noinclude> 4jp3qrzbaym0wqq0qmckfp8t6a6plqa 250 6672 196233 23028 2025-06-19T23:02:28Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196233 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਜੇਹੜੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਪੈਨ ਤੇ ਰੋਹਨ ਨਾਹੀਂ, ਸਿਰ ਭਾਏ ਤੇ ਸਿਰੜ ਨਾ ਜਾਇ॥ ਮੀਆਂ॥ ਨੱਢੀ ਆਪਸਨ ਝਗੜਦੀ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ, ਏਸ ਭੰਬੜੇ ਸੋਹਣੇ ਯਾਰ ਉਤੋਂ। ਜਿਦਾਂ ਸੋਂਹਦੀਆਂ ਛੈਲ ਉਸ ਜੋਗੀੜੇ ਨੂੰ, ਜਿਵੇਂ ਚੰਦ ਦੁਆਲੇ ਘਟਾਂ ਛਾਈਆਂ ਨੀ॥ ਬਿੱਲੀ, ਰੰਨ, ਫਕੀਰ ਤੇ ਅੱਗ, ਬਾਂਦੀ ਤਿਨ੍ਹਾਂ ਫਿਰਨ ਘਰੋਂ ਘਰੀ ਕਾਰ ਹੋਵੇ। ਨਾਠ ਜੋੜਕੇ ਬੱਦਲਾਂ ਘਟਾ ਬਧੀ, ਵੇਖਾਂ ਕੋਹੜਾ ਦੇਸ਼ ਨਿਹਾਲ ਹੋਵੇ। ਚਮਕੇ ਨੂਰ ਖੁਦਾਇਦਾ ਮੁਖ ਸੁਰਖੀ ਜਿਸ ਤੇ ਪਵੇਗੀ ਨਜ਼ਰ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਹੋਵੇ॥ ਏਹ ਹੀਰ ਦੇ ਆਉਣ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਜੀ ਨੇ ਅਪਨੇ ਕਿੱਸੇ ਵਿਚ ਏਹ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪੁਰਾਨੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਦੇ ਵੇਲੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਵੀ ਨਕਾਹ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਹੋਰ ਸਭ ਦਸਮਾਂ ਹਿੰਦੂਆਂ ਵਾਲੀਆਂ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਹੀ ਗਾਨਾ ਬੰਨ੍ਹਨਾ, ਉਹੀ ਖੇਡ ਖੇਡੁੱਕਲੇ ਖਡਾਨੇ। ਹੁਨ ਵੀ ਸ਼ੇਖਾਂ ਵਿਚ ਏਹ ਰਸਮਾਂ ਜਾਰੀ ਹਨ। ਪੁਰਾਨੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਰੀਹਨੇ ਕੱਪੜੇ, ਦਾਜ ਦਾਤ, ਜੰਞ ਦੀ ਆਓ ਭੁਗਤ, ਵਾਜੇ ਗਾਜੇ, ਆਤਸ਼ਬਾਜ਼ੀ ਏਹਨਾਂ ਸਭਨਾਂ ਦਾ ਹਾਲ ਦੱਸਿਆ ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਜੰਗਾਂ ਵਿਚ ਜੋ ਰੌਣਕ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਦਸੀ ਹੈ। ਘੋੜਦੌੜੜੇ ਨੇੜੇ ਬਾਜ਼ੀ, ਸ਼ਿਕਾਰ ਆਦਿ ਏਹ ਸਭ ਗੱਲਾਂਇਕ ਜਾਂਞੀਆਂ ਦੇ ਜੀ ਸੁਖਾਵੇ ਕੰਮ ਸਨ। ਇਕ ਕਰਤਬ ਦਖਾਨੇ, ਦੂਜਾ ਜੀ ਪਰਚਾਨੇ ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਸਨ, ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਬੰਦਸ਼ ਨਾਂ ਸੀ। ਜੂਹਾਂ, ਬਾਰਾਂ ਤੇ ਬੇਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਜੰਵਾਂ ਨੇ ਲੰਘਣਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਹਥਿਆਰ ਨਾ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਜਾਂਗਲੀ ਜਨੌਰ, ਸ਼ੇਰ ਬਾਘ ਆਦਿ ਈ: ਮਾਰ ਮੁਕਾਂਦੇ ਜੇ ਧਾੜਵੀ ਆ ਪੈਂਦੇ ਤਾਂ ਲੁਟ ਲੁਟਾ ਜੰਞ ਦਾ ਸਫਾਇਆ ਕਰ ਜਾਂਦੇ। -੧੮੬-<noinclude></noinclude> li39wsvcgeco7grbasdzhl1khexaxey 250 6673 196234 23029 2025-06-19T23:03:03Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196234 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਕਵੀ ਜੀ ਨੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਸਵਾਦਲਾ ਬਨਾਨ ਤੇ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਰਸ ਦਾ ਰੰਗ ਦਵਾਨ ਲਈ ਕਿਨ੍ਹੀਂ ਥਾਣੀਂ ਅਜੇਹੇ ਬਚਨ ਵੀ ਲਿਖ ਦਿਤੇ ਹਨ ਜੇਹੜੇ ਸ਼ਰਮ ਤੇ ਹੱਯਾ ਤੋਂ ਡਿੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਥਾਂਵੀਂ ਅਪਨੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਆਪੇ ਕਟ ਗ਼ਏ। ਕਿਧਰੇ ਹੀਰ ਨੂੰ ਕਾਮ ਦੀ ਭਰੀ ਦੱਸਿਆ, ਤੇ ਏਹ ਦਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਰਾਂਝਾ ਤੇ ਹੀਰ ਬੇਲੇ ਵਿਚ ਚਰੋਕਨੀਆਂ ਮੌਜਾਂ ਮਾਨ ਚੁੱਕੇ। ਕਿਧਰੇ ਜਾਕੇ (ਜੀਕਨ ਹੀਰ ਦਾ ਖਤ ਭਰਜਾਈਆਂ ਨੂੰ) ਹੀਰ ਅਪਨੇ ਆਪ ਨੂੰ ਅਨਛੂਤ ਦਸਦੀ ਹੈ ਤੇ ਕਿਧਰੇ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਕਾਮ ਭਰੀ ਵਾਸ਼ਨਾ ਨਾਲ ਸਦਦੀ ਹੈ; ਅੱਗੇ ਚੂੰਡੀਆਂ ਨਾਲ ਹੰਡਾਇਓਈ; ਜ਼ੁਲਫ ਕੁੰਡਲਾਂ ਦੇ ਹੁਣ ਦੇਖ ਮੀਆਂ॥ ਜੇ ਰਾਂਝਾ ਕਾਮੀ ਸੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਹੀਰ ਦੇ ਉਧਾਲ ਕੇ ਲੈ ਜਾਨ ਵਿਚ ਕੀ ਡਰ ਸੀ। ਜਦ ਲੈ ਨਿਕਲਿਆ ਸੀ ਫੇਰ ਝੰਗ ਜਾਨ ਦੀ ਕੀ ਲੋੜ ਸੀ? ਕਵੀ ਜੀ ਨੂੰ ਜੇ ਬੇਲੇ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਾਲ ਨਾਂ ਨਾ ਅਖਾਂਦੇ ਤਾਂ ਕਵੀ ਜੀ ਦਸਾਂਦੇ। ਪਰ ਕਵੀ ਜੀ ਦਾ ਉਹੀ ਕਿੱਸੇ ਵਿਚ ਫੋਟੋ ਉਤਰ ਆਇਆ॥ ਆਪ ਈ ਯਕੀਨ ਨਹੀਂ ਕਿ ਕੀ ਲਿਖਿਆ, ਕਰਾਂਦੇ ਜਾਂ ਹੀਰ ਦੇ ਮੁਖੋਂ ਕਾਮ ਭਰੇ ਬਚਨ ਹੀਰ ਤੇ ਰਾਂਝੇ ਦੇ ਆਚਰਨ ਨੂੰ ਬੜਾ ਉਚਾ ਮਨ ਇਸ਼ਕ ਤੇ ਕਾਮ ਵਿਚ ਰੱਤਾ ਸੀ, ਫੇਰ ਕਿਧਰੇ ਤੇ ਸੈਹਤੀ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਅਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ “ਵੇਹੜੇ ਵੜੀਂ ਤਾਂ ਜੁੰਡੀਆਂ ਖੋਹ ਸਟੂੰ '। ਪਰ ਆਪ ਈ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਘੋਨ ਮੋਨ ਮੁਨਾਇਆ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਕਿਧਰੇ ਨਚਘੰਟੂ ਨੂੰ ਵੈਦਕ ਦੀ ਕਤਾਬ ਦੱਸਿਆ ਹੈ, ਵਾਰਸ ਵਾਰਸ ਨੇ ਅਦਲੀ ਰਾਜੇ ਦਾ ਸਵਾਂਗ ਐਵੇਂ ਬਨਾਇਆ ਹੈ, ਭਲਾ ਉਸ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਰਾਜੇ ਕਿੱਥੇ? ਅਰ ਓਹ ਵੀ ਝੰਗ ' ਤੇ ਮਜ਼ੱਫਰ ਗੜ੍ਹ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ, ਫੇਰ ਜੋਦ ਹੀਰ ਨੂੰ ਰਾਂਝਾ ਲੈ ਕੇ ਮੁੜਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਪਹਾੜੀ ਤ੍ਰੀਮਤਾਂ -੧੮੭-<noinclude></noinclude> 6yx4het02jwqetfv4pb5xaim1gt9pej 250 6674 196235 23030 2025-06-19T23:03:40Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196235 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>- ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਲੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਹਾੜੀ ਬੋਲੀ ਦੀ ਵੰਨਗੀ ਵਾਰਸ ਨੇ ਅਪਨੇ ਬੈਂਤਾਂ ਵਿਚ ਬਧੀ ਹੈ।ਏਹ ਬੋਲੀ ਜੰਮੂ ਦੇ ਪਹਾੜਾਂ ਦੀ ਹੈ, ਅਰ ਰਾਂਝੇ ਨੇ ਏਹਨਾਂ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀ ਕਰਨ ਜਾਨਾ ਸੀ। ਜੇ ਮੰਨੀਏ ਕਿ ਕਿਰਾਨੇ ਤੇ ਚਨਿਓਟ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਹੈ ਤਾਂ ਏਹ ਵੀ ਠੀਕ ਨਹੀਂ। ਉਸ ਸਾਰੇ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਬੋਲੀ ਇਕ ਹੈ ਜੇ ਏਹ ਮੰਨੀਏ ਕਿ ਰਾਂਝਾ ਹੀਰ ਨੂੰ ਕਢ ਜੰਮੂ ਦੇ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿਚ ਨੱਠ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਰ, ਉੱਥੇ ਈ ਰਾਜੇ ਕੋਲ ਉਸ ਦਾ ਇਨਸਾਫ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਅਪਣੀ ਮੰਨਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਬੜਾ ਖਿੱਚਨਾ ਪਵੇਗਾ। ਕਿਥੇ ਰੰਗ ਪੂਰ ਤੇ ਕਿੱਥੋਂ ਜੰਮੂ ਰਿਆਸਤ ਦੇ ਪਹਾੜ। ਬਿਨ ਸਾਮਾਨ ਉਥੇ ਕੀਕਨ ਪੁੱਜਾ ਅਰ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਉਹ ਝੰਗ ਜਾਂ ਅਪਨੇ ਇਲਾਕੇ ਤਖਤ ਹਜ਼ਾਰੇ ਈ ਕਿਉਂ ਨਾ ਰੈਹ ਪਿਆ? ਜਿਥੇ ਉਸ ਦੇ ਜਾਤ ਭਰਾ ਰਾਂਝੇ ਉਸ ਦੀ ਮਦਦ ਵੀ ਕਰਦੇ ਫੇਰ ਏਹ ਗੱਲ ਅਨਹੋਨੀ ਵੀ ਹੈ ਕਿਉਂ ਜੋ ਰਾਤੀਂ ਨੱਠਾ ਸੀ ਸਵੇਰ ਵਾਹਰ ਉਸ ਦੇ ਪਿਛੇ ਦੌੜੀ, ਛੇ ਸੱਤ ਘੰਟੇ ਦਾ ਫਰਕ ਸੀ, ਉਹ ਜ਼ਰੂਰ ਦਰਿਆਓਂ ਉਰੇ ੨ ਈ ਪਕੜਿਆ ਗਿਆ ਹੋਨਾ ਏ।ਏਹ ਕਵੀ ਨੇ ਐਵੇਂ ਖਿੱਚ ਕਰਕੇ ਲਿਖਿਆ, ਮੁਕਬਲ ਨੇ ਨਹੀਂ ਲਿਖਿਆ, ਹਾਂ ਅਦਲੀ ਰਾਜੇ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਖਬਰੇ ਅਦਲੀ ਰਾਜੇ ਦਾ ਅਰਥ ਹਿੰਦੂ ਜਜ ਦਾ ਹੋਵੇ। ਕਾਜ਼ੀ ਤਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸਦਾਉਂਦੇ ਹੋਨਗੇ ਅਰ ਹਿੰਦੂ ਜੱਜ ਅਦਲੀ ਰਾਜਾ ਜਾਂ ਇਨਸਾਫ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹਾਕਮ॥ ਵਾਰਸ ਨੇ ਰਾਇਬਾਂ ਸਾਇਬਾਂ ਨੂੰ ਐਵੇਂ ਕਿੱਸੇ ਵਿਚ ਘੁਸੇੜਿਆ ਕੋਈ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਨਾ ਹੀ ਮੁਕਬਲ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਸੀ ਨੂੰ ਲਿਆਂਦਾ ਹੈ ਅਰ ਏਹ ਛੋਕਰੀਆਂ ਹੀਰ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੇਹਯਾਈ ਦੀਆਂ ਝੱਲਾਂ ਕਦਾਚਿਤ ਨਾ ਕਰਦੀਆਂ, ਸੋਹੜੀ ਇਕ -੧੮੮-<noinclude></noinclude> 77cp6b74h6xa33whysv0a2fs4ero9dd 250 6675 196236 23031 2025-06-19T23:04:08Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196236 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਕਾਫ਼ੀ ਸੀ। ਹੀਰ ਚੰਗਿਆਂ ਦੀ ਨੂੰਹ ਸੀ, ਘਰ ਘਰ ਦੀ ਛਿੱਟ ਥੋੜੀ ਸੀ। ਏਸ ਕਿੱਸੇ ਦੀ ਪਲਾਟ ਦਰਿਆ ਝਨਾਂ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਤੇ ਈ ਹੈ ਅਰਸਮਾਂ ਬਾਬਰ ਤੋਂ ਪੈਹਲੇ ਜਾਂ ਕੋਲ ੨ ਦਾ। ਕੋਈ ਬੈਹਲੇ ਦੇ ਰਾਜ ਦੀ ਕਹਾਨੀ ਦਸਦੇ ਹਨ। ਰਾਂਝਾ ਤਖਤ ਹਜ਼ਾਰੇ ਦਾ ਜੋ ਪਿੰਡ ਰਾਂਝਿਆਂ ਦੇ ਕੋਲ ਹੈ, ਅਰ ਹੀਰ ਝੰਗ ਸਿਆਲਾਂ ਦੀ। ੮੦ ਮੀਲ ਦਾ ਫਾਸਲਾ, ਵਿਆਹੀ ਰੰਗ ਪੁਰ, ਜੋ ਅਜ ਕਲ ਮੁਜ਼ਫ਼ਰ ਗੜ੍ਹ ਦੇ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿਚ, ਝੰਗ ਤੋਂ ੭੦ ਮੀਲ ਦੱਖਨ ਪੱਛਮ ਦੀ ਗੁੱਠ ਹੈ। ਰਾਂਝੇ ਨੇ ਜੋਗੀਆਂ ਦੇ ਟਿੱਲੇ ਤੋਂ ਗੋਰਖ ਦਾਟਿੱਲਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ, ਅਰ ਜਿੱਥੇ ਇਕ ਪੱਥਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੇ ਆਖਦੇ ਹਨ ਰਾਂਝੇ ਦੇ ਕੰਨ ਪਾੜੇ ਸਨ, ਜਾਕੇ ਜੋਗ ਲੀਤਾ। ਜਦ ਖੇੜੇ ਹੀਰ ਨੂੰ ਰੰਗਪੁਰ ਲੈ ਗਏ ਏਹ ਉਦਾਸ ਹੋ ਹਜ਼ਾਰੇ ਨੂੰ ਮੁੜਿਆ, ਪਰ ਦਿਲ ਵਿਚ ਭਾਬੀਆਂ ਦੇ ਤਾਨੇ ਯਾਦ ਆਏ। ਬਿਨਾਂ ਹੀਰ ਮੁੜਨਾ ਇਕ ਦਾਗ ਜਾਤਾ। ਕੁਝ ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਸਤਾਇਆ, ਕੁਝ ਖੇੜਿਆਂ ਦੇ ਹੀਰ ਲੈ ਜਾਨ ਤੋਂ ਭੁੰਨਿਆ ਤੇ ਨਿਰਾਸ ਹੋਇਆ ੨ ਟਿੱਲੇ ਜਾ ਕੰਨ ਪੜਾਏ ਅਰ ਏਹ ਅਖਾਨ ਕਿ, “ਇਸ਼ਕੋਂ ਫਿੱਟਾ ਜੋਗੀ ਜਾ ਬਨਦਾ ਹੈ” ਸੱਚ ਕਰ ਦਖਾਇਆ। ਜੋਗੀ ਹਿੰਦੂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਦੋਵੇਂ ਜਾਤਾਂ ਅਕਸਰ ਬਨਦੇ ਮਨ, ਦਿਨ ਵੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਜੋਗੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਚੂੜੇ ਵੀ ਜੋਗੀ ਹਨ ਅਰ ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਦਾ ਏਹ ਫਿਰਕਾ ਬੜਾ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਤੇ ਨਸ਼ੰਗ । ਏਸੇ ਭੇਖ ਵਿਚ ਰਾਂਝੇ ਦਾ ਕੰਮ ਸੌਰਨਾ ਸੀ।ਉਸ ਵੇਲ਼ੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਫਕੀਰਾਂ ਦੇ ਢੇਰ ਫਿਰਕੇ ਹਿੰਦ ਵਿਚ ਜਾਰੀ ਨਾ ਸਨ, ਸੂਫੀ ਫਕੀਰਾਂ ਦੇ ਫਿਰਕੇ ਸਨ, ਪਰ ਉਹ ਸਨ ਹੋਰ ਰੰਗ ਦੇ, ਰਾਂਝਾ ਸੀ। ਹੋਰ ਰੰਙਨ ਵਿਚ ਛੱੜਾ ਤੇ ਮੁੱਲਾਂ ਮੁਲਵਾਨੇ ਬਨਨ ਨਾਲ ਵੀ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਨਦਾ। ਉਸ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿਚ ਜੋਗੀਆਂ ਦੀ ਕਦਰ ਸੀ। ਵੇਖੋ ਜਦ ਰਾਂਝਾ ਜੋਗੀ ਬਨ ਰੰਗ ਪੂਰ ਗਿਆ ਤਾਂ -੧੮੬-<noinclude></noinclude> dbfc8qy7xtxhqdicy1iwfzlnkqqro71 250 6676 196237 23032 2025-06-19T23:04:36Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196237 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਛੋਟੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਉਸਦੇ ਦਵਾਲੇ ਆ ਹੋਈਆਂ। ਕੋਈ ਕੁਝ ਪੁੱਛੇ ਕੋਈ ਕੁਝ | ਕੋਈ ਪੁੱਤ ਦੀ ਆਸ ਕਰੇ, ਕੋਈ ਧਨ ਤੇ ਸੁਖਦਾ ਸੁਆਸ ਭਰੇ, ਕੋਈ ਪਤੀ ਵਸ ਕਰਨ ਦਾ ਮੰੜ ਪੁੱਛੇ, ਕੋਈ ਯਾਰ ਮਨਾਨ ਦਾ ਜੰਤੂ। ਜਦ ਸੈਹੜੀ ਜੋਗੀ ਨਾਲ ਲੜੀ ਤਾਂ ਵੀ ਸਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਆਨ ਮੱਤ ਦਿਤੀ। ਮੰਗ ਖਾਇਕੇ ਸਦਾ ਏਹ ਦੇਸ ਤਿਆਗਨ, ਤੰਬੂ ਵੈਰ ਦੇ ਨਾ ਏਹ ਤਾਨਦੇ ਨੀ।ਸਦਾ ਰੋਹਨ ਉਦਾਸ ਨਰਾਸ ਨੰਗੇ, ਬ੍ਰਿਛ ਫੂਕਕੇ ਸਿਆਲ ਗੁਜਰਾਨ ਦੇ ਨੀ # ਹਨ ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਹੀਰ ਦੀਆਂ ਕਿੰਨੀਆਂ (Editions) ਵਖ ਵਖ ਪੋਥੀਆਂ ਹਨ, ਇਕ ਤੇ ਪੁਰਾਨੀ ਹੀਰ ਜੇਹੜੀ ਵਿਸਥਾ ਵਿਚ ਘਟ ਹੈ, ਫੇਰ ਹਦਾਇਤ ਉੱਲ੍ਹਾ ਦੀ ਸੋਧੀ ਹੋਈ, ਮੁਕਬਲ ਹੀਰ, ਤੇ ਕੋਈ ੧੦ ਕੁ ਵਰਿਹਾਂ ਥੀਂ ਪੀਰਾਂ ਦਿਤਾ ਦੀ ਵਡੀ ਹੀਰ! ਜਿਸ ਵਿਚ ੮੦੦ ਤੋਂ ਵਧੀਕ ਬੈਂਤ ਅਸਲ ਹੀਰ ਨਾਲੋਂ ਵਧੀਕ ਹਨ, ਅਦ, ਛਾਪਨ ਵਾਲੇ ਏਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਇਕ “ਕਲਮੀ ਨੁਸਖਾ ਲਭਾ ਤੇ ਉਸਤੋਂ ਏਹ ਹੀਰ ਛਾਪੀ। ਪਰ ਜਦ ਬੈਂਤਾਂ ਵਲ ਤਕਨੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਢੇਰ ਸਾਰੇ ਬੈਂਤ ਪਿਛੋਂ ਪਾਏ ਹਨ। ਹਦਾਇਤ ਉੱਲਾ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਤੇ ਵਧੀਕ ਬੈਂਤ ਜੇਹੜੇ ਪਾਏ ਸਨ ਉਹਨਾਂ ਤੇ ਨਸ਼ਾਨ ਕਰ ਦਿਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਸਾਰੀ ਵਡੀ ਹੀਰ ਵਾਰਸਸ਼ਾਹ ਦੀ ਬਨਾਈ ਦਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਇਕ ਕਲਮੀ ਹੀਰ ਸਿਖਾਂ ਦੇ ਵੇਲੇ ਦੀ ਲਿਖੀ ਹੈ, ਉਸ ਨਾਲੋਂ ਵਡੀ ਹੀਰ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਈ ਬੈਂਤ ਤੇ ਬੰਦ ਵਾਧੂ ਹਨ। ਹਨ ਇਕ ਵਡੀ ਹੀਰ ਈ ਨਹੀਂ ਐਪਰ ਦੋ ਕੁ ਵਰਹੇ ਹੋਏ ਇਕ ਦੋ ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਸੋਹਨੀ ਛਪੀ, ਤੇ ਕੱਲ ਨੂੰ ਵਾਰਸ ਦੀ ਸੱਸੀ ਤੇ ਜ਼ੁਲੈਖਾਂ ਦੀ ਤਾਂਘ ਰੱਖਨੀ ਪਵੇਗੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਪੁਰਾਨੀ ਲਿਟ੍ਰੇਚਰ ਨੂੰ ਸੁਧ ਰਖਨ ਤੇ ਅਜ ਕਲ ਮਲਾਵਟ ਤੋਂ ਬਚਾਨ ਦਾ ਈ -੧੬੦-<noinclude></noinclude> su44ey6l2krnck3dlinhh9kk8uf7wwd 250 6677 196238 23033 2025-06-19T23:05:06Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196238 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਕੋਈ ਕਾਨੂੰਨ ਤੇ ਰਾਹ ਨਹੀਂ ਤੇ ਹੈ, ਜੇਹੜੀ ਅਜੇਹੀਆਂ ਝੂਠੀਆਂ ਤੇ ਨਾ ਈ ਆਮ ਖਾਸ ਨੂੰ ਏਹਨਾਂ 3 ਨਾਈਂ ਕੋਈ ਕਮੇਟੀ ਸੁਸੈਟੀ ਅਜੇਹੀ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਛਾਪਨ ਨੂੰ ਡੱਕ ਪਾਏ, ਗੱਲਾਂ ਵਿਚ ਕੁਝ ਰਸ ਹੈ। ਵੱਡੀ ਹੀਰ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ ਕਿਉਂ ਜੋ ਜਿਸ ਨੇ ਵਧੀਕ ਬੈਂਤ ਲਿਖਕੇ ਵਿਚ ਮਿਲਾਏ ਹਨ, ਉਸਦੀ ਲਿਆਕਤ ਦਾ ਸ਼ਾਬਾਸ਼ੇ ਕਿ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਦਿਤੇ ਹਨ। ਫਰਕ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ, ਹਾਂ ਕਿਧਰੇ ੨ ਅਜੇਹੇ ਪਦ ਵਰਤੇ ਹਨ ਜੋ ਵਾਰਸ ਵੇਲੇ ਪ੍ਰਚਲਤ ਨਾ ਸਨ ਅਰ ਕਿਧਰੇ ਇਕੋ ਗਲ ਨੂੰ ਦੋਬਾਰਾ ਆਖ ਸੁਨਾਇਆ ਹੈ — ਇਸ਼ਕ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਅਗੇ ਸ਼ਰੂ ਹੋਈ, ਥਾਨਾ ਕੋਤਵਾਲੀ ਜਿਉਂ ਤੈਹਸੀਲ ਯਾਰੋ। ਏਹ ਬੈਂਤ ਪੁਰਾਨੀ ਹੀਰ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਏਹ ਬੰਦ ਹੈ, ਥਾਨਾ ਤੇਹਸੀਲ ਨਵੇਂ ਪਦ ਹਨ ਪੈਹਲੇ ਤੇ ਹਸੀਲ ਨੂੰ ਪਰਗਨਾ ਆਖਦੇ ਸਨ ਅਰ ਥਾਨੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦੇ, ਹਾਂ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਸ਼ੈਹਰਾਂ ਵਿਚ ਕੋਤਵਾਲੀ ਜਰੂਰ ਸੀ, ਵਾਰਸ ਹੋਰਾਂ ਏਹ ਪਦ ਕਾਨੂੰ ਵਰਤਨੇ ਸਨ, ਫੇਰ ਇਕ ਥਾਂ ਲਿਖਿਆ ਹੈ-ਸਦੀ ਤੇਰ੍ਹਵੀ ਵਾਂਗ ਨਾ ਯਕੜੀ ਹਾਂ, ਹੁਕਮ ਨਾਲ ਰਸੂਲ ਅਲਾਹ ਦੇ ਨੀ। ਵਾਰਸ ਬਾਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਸਦੀ ਤੇਰ੍ਹਵੀਂ ਦੀ ਬੁਰਿਆਈ, ਤੇਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਨੇ ਕੁਰਾਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਪੈਹਲੇ ਈ ਅਗਲੇ ਆਨ ਵਾਲ਼ੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਕੋਈ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਕੇ ਤਸ਼ਬੀਹ ਨਹੀਂ ਦੇਂਦਾ ਤੇ ਪੁਰਾਨੀ ਹੀਰ ਵਿਚ ਵੀ ਏਹ ਬੈਂਤ ਨਹੀਂ। ਹੋਰ ਵੇਖੋ ਇਕੋ ਗਲ ਨੂੰ ਦੋਬਾਰਾ ਲਿਖਿਆ ਹੈ:-ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਪਰ ਅਸਾਂ ਮਲੂਮਕੀਤਾ, ਜੱਟੀ ਜੋਗੀ ਦੋਵੇਂ ਇਕੋ -959-<noinclude></noinclude> tvmwss1k4koaml01st0uh1ecb3c7psm 250 6678 196239 23034 2025-06-19T23:05:35Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196239 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਹਾਨ ਦੇ ਨੀ। ਵਾਰ ਮਸ਼ਾਹ ਮਨ੍ਹੇ ਕੀਤੇ ਰੋਹਨ ਨਾਹੀਂ ਜੱਟੀ ਜੋਗੀ ਦੋਵੇਂ ਇਕ ਹਾਨ ਦੇ ਨੀ। ਏਸ ਗੱਲ ਦਾ ਨਿਰਨਾਂ ਕਰਨਾ ਕਿ ਕੇਹੜੇ ਬੈਂਤ ਨਵੇਂ ਹਨ ਤੇ ਕੇਹੜੇ ਪੁਰਾਨੇ ਢੇਰ ਔਖਾਂ ਹੈ | ਪਰ ਏਨਿਆਂ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਪਿਛੋਂ ਇਕ ਨੁਸਖੇ ਦਾ ਲੱਭਨਾ ਜਿਸ ਵਿਚ ਵਿਚ ੮੦੦ ਬੈਂਤ ਵਧੀਕ ਹੇਠ ਅਸ ਚਰਜ ਹੈ। ਸ਼ੇਰ ਖਾਨ ਦਾ ਜੰਡਿਆਲਾ ਸਭ ਜਾਨਦੇ ਸਨ। ਕੋਈ ਲੁਕੀ ਛਿਪੀ ਥਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਥੋਂ ਜਾਕੇ ਏਹ ਨੁਸਖਾ ਹਰ ਕੋਈ ਲਿਆ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਅਚ ਜਦ ਮੁਕੰਮਲ ਹੀਰ ਛਪੀ ਜੋ ਮੀਆਂ ਹਦਾਇਤ ਉੱਲਾ ਨੇ ਸੋਧੀ ਤਾਂ ਵੀ ਏਸ ਕਲਮੀ ਨੁਸਖੇ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਹੋਈ, ਖਵਰੇ ਸੱਚ ਕੀ ਹੈ ਲਿਖਨ ਵਾਲੇ ਜਾਨਨ। ਪਰ ਮੀਆਂ ਪੀਰਾਂ ਦਿੱਤਾ ਦੀ ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਜ਼ੁਲੈਖਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਨੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਚੰਗੇ ਬੈਂਤ ਲਿਖ ਕੇ ਵਿਚ ਪਾ ਸੱਕਨ ਯੋਗ ਹਨ, ਪਰ ਅੱਜ ਕੱਲ ਵਾਕਫ ਕਾਰ ਇਸ ਵੱਡੀ ਹੀਰ ਨੂੰ ਨਿਰੋਲ ਵਾਰਸ ਦੀ ਕ੍ਰਿਤ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ (ਵੇਖੋ ਦੀਬਾਚਾ ਕਿੱਸਾ ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ, ਕ੍ਰਿਤ ‘ਕੁਸ਼ਤਾ’] ਅਰ ਲੇਖਕਦੀ ਵੀ ਏਹੀ ਰਾਏ ਹੈ, ਕਿ ਵੱਡੀ ਹੀਰ ਵਿਚ ਢੇਰ ਮਿਲਾਵਟ ਹੈ, ਹਰ ਬੰਦ ਵਿਚ ਬੈਂਡ ਵਧਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਸੋਹਣੀ ਵਾਰਸ-ਏਹ ਕਿੱਸਾ ਨਵਾਂ ਛਪਿਆ, ਹਕੀਮ ਮਿਰਜ਼ਾ ਅਬਦੁੱਲ ਹਮੀਦ ਦਾ ‘ ਤਾਲੀਫ’ਕੀਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਅਸਲ ਵਿਚ ਵਾਰਸ ਦਾ ਬਨਾਇਆ ਕਿੱਸਾ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਲਈ ਕਈ ਦਲੀਲਾਂ ਹਨ:-(੧) ਦੋ ਸੌ ਵਰੇ ਤੋਂ ਵਧੀਕ ਕਿੱਸੇ ਨੂੰ ਵਾਰਸ ਦੀ ਸੋਹਣੀ ਦਾ ਪਤਾ ਨਾਂ ਲੱਗਾ ਤੇ ਹੁਣ ਏਹ ਕਿੱਥੋਂ ਲੱਭੀ, ਏਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪਤਾ ਛਾਪਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਹੀਰ ਦੇ ਬੈਂਤ ਬੱਚੇ ਨੱਢੇ ਵੱਡੇ ਸਭ ਨੂੰ ਯਾਦ ਸਨ। ਦੋ ਸੌ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋ ਚੁਕੇ ਹੀਰ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ,ਕਦੀ ਏਹ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਓਸੇ ਕਵੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਸੋਹਣੀ ਦਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੀ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਕੀ ਵਾਰਸ -੧੯੨-<noinclude></noinclude> 7ck9tk6mit579687brelzxdjmth7bkb 250 6679 196240 23035 2025-06-19T23:06:04Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196240 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਕੀ ਲਿਖ ਕਿ ਏਹਨੂੰ ਦੱਬ ਗਿਆ ਸੀ 'ਤੇ ਹੁਣ (Archaeological ਚਾਤਨ ਵਸਤਾਂ ਢੂੰਡਨ ਤੇ ਖੋਜਨ ਵਾਲੇ ਮੈਹਕਮੇਂ ਨੇ ਕਿਧਰੋਂ ਪੁੱਟ ਕੱਢੀ, ਜੇ ਸੱਚ ਮੁਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੰਬੀ ਸੀ ਤਾਂ ਤੇ ਮੁਅੱਲਫ ਕਠਾ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਬੜੀ ਵਡਿਆਈ ਹੈ ਪਰ ਤਾਂ ਜੇ ਅਪਨੀ ਖੋਜ ਦਾ ਸਿਵਾ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਦੱਸਦੇ (੨) ਏਹ ਸੋਹਣੀ, ਫਜ਼ਲ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਸੋਹਣੀ ਦੀ ਨਕਲ ਜਾਪਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਫਜ਼ਲ ਦੀ ਸੋਹਣੀ ਇਸਦੀ। ਮਜ਼ਮੂਨ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਹਰ ਬੰਦ ਦੀ ਸੁਰਖੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਸੋਹਣੀ ਦੋ ਪੈਹਲੇ ਦੂਜੇ ਪੰਜਵੇਂ ਆਦ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦਾ ਜੋ ਹਾਲ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਉਹ ਤਾਂ ਫਜ਼ਲ ਨਾਲ ਬਿਲਕੁਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਵੇਖੋ:ਵਰੇ ਪੰਜਵੇਂ ਚੂੰਡੀਆਂ ਸੋਹਣੀ ਦੀਆਂ, ਮਾਉਂ ਗੁੰਦ ਕੇ ਖਾਸ ਸਵਾਰੀਆਂ ਜੀ। ਵਰੇ ਛੇਵੇਂ ਦੀ ਗੁਡੀਆਂ ਖੇਡਦੀ ਸੀ, ਸਦ ਪਿਆਰੀਆਂ ਅਹਿਲ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨੂੰ। ਵਰੇ ਸੱਤਵੇਂ ਪੜੇ ਕੁਰਾਨ ਸੋਹਣੀ, ਨਾਲ ਨੇਕ ਜ਼ਬਾਨ ਸਫਾ ਮੀਆਂ॥ [ਫਜ਼ਲ ਪੰਜਵੇਂ ਵਰੇ · ਸੋਹਣੀ ਸੋਹਣੀ ਹੋਈ ਸੋਹਣੀ, ਚੁਕ ਸੋਹਣੀ ਦਾ ਸੀਸ ਗੁੰਦਿਆ ਨੇ। ਛੇਵੇਂ ਵਰੇ ਸੋਹਣੀ ਗੁੱਡੀਆਂ ਨਾਲ਼ ਖੇਡੇ, ਸੋਹਣੇ ਹਾਰ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਲਗਾਇਓ ਨੇ। ਸਤਵੇਂ ਵਰੇ ਸੋਹਣੀ ਬੀਵੀ ਕੋਲ ਬੈਠੀ, ਕਾਇਦਾ ਸ਼ੌਕ ਦੇ ਨਾਲ ਉਠਾਇਓ ਸੂ [ ਵਾਰਸ ਦੀ ਸੋਹਣੀ ਲੈਨ ਕਿ ਦੋਵਾਂ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਸਜਨ ਆਪੇ ਈ ਵੇਖ ਕੁਝ ਫਰਕ ਹੈ, ਲਫਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟ ਮਜ਼ਮੂਨ ਇਕ ਸ ਫੇਰ ਏਸ ਸੋਹਣੀ ਵਿਚ ਵੀ ਸਤ ਫਾਗਨ, ਫਜ਼ਲ ਵਾਂਗੂੰ ਦਿਤੇ -੧੯੩-<noinclude></noinclude> keyucrbdb0c7kxi8o572qmx4ogdyex3 250 6680 196241 23036 2025-06-19T23:06:39Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196241 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਹਨ। ਹੁਣ ਏਹ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਸ ਨੇ ਅਸਲ ਬਨਾਈ ਅਰ ਕਿਸ ਨੇ ਨਕਲ? ਫਜ਼ਲ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਤੇ ਸੁਪਨੇ ਵਿਚ ਵੀ ਵਾਰਸ ਦੀ ਸੋਹਣੀ ਦਾ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨਕਲ ਕਿਦੀ ਕਰਨੀ ਸੀ ਜੇ ਨਕਲ ਹੈ ਤਾਂ ਵਾਰਸ ਦੇ ਨਾਂ ਮੜ੍ਹੀ ਹੋਈ ਸੋਹਣੀ॥ (੩) ਸੋਹਣੀ ਦੇ ਬੈਂਤਾਂ ਦੀ ਪਰਚੋਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਾਰਸ ਦਾ ਰਸ ਤੇ ਤਰੀਕਾ ਨਹੀਂ, ਹਾਂ ਇੱਕ ਥਾਂ ਕਰਤਾ ਨੇ ਗੁਲਾਮ ਤੇ ਜਟੀ ਦਾ ਝਗੜਾ, ਸੈਹੜੀ ਤੇ ਜੋਗੀ ਦੇ ਵਾਕ ਵਾਂਗੂੰ ਲਿਆ ਪਾਇਆ ਹੈ ਪਰ ਪਰ ਫਜ਼ੂਲ, ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਕਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਜੀਕਨ ਕਾਦਰ ਦੀ ਸੋਹਣੀ ਫ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਸੋਹਣੀ ਵਿਚ ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ, ਜੇ ਬੇਹ ਵਾਰਸੀ ਸੋਹਣੀ ਪੁਵਾਨੀ ਤੇ ਸੱਚੀ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਫਜ਼ਲ ਤੇ ਕਾਦਰ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰ ਜੱਟੀ-ਗੁਲਾਮ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੇ ਸਾਕੀ ਦੇਹ ਪਿਆਲਾ ਭਰ ਕੇ ਖੁਮਰ ਵਾਲਾ...... (ਸੋਹਣੀ ਏਹ ਫਾਰਸੀ ਦਾ ਦਸਤੂਰ ਵਾਰਸ ਨੇ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਹੀਰ ਗਵਾਹ॥ ਬੱਜੇ ਨਾਲ ਵਲਾਇਤੀ ਜ਼ੋਰ ਪਾਇਆਂ ਢੋਲ ਭਾਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਘੁਮਕਾਰ ਬੇਲੀ॥ ਵਾਰਸ ਦੇ ਵੇਲੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬਾਜਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਓ. ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਰਾਜ ਵਿਚ ਆਇਆ। ਕਿੱਸੇ ਦੇ ਅੰਤ ਬਨਾਣ ਦਾ ਨਹੀਂ ਦਿਤਾ ਜੰਕਨ ਹੀਰ ਕਿੱਸਾ ਵਾਰਸ ਲਿਖਦਾ ਅਰ ਲਿਖਦਾ ਵੀ ਦੇ ਰਾਜ ਨਾਲ ਜਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਕੋਈ ਤਾਰੀਖ ਜਾਂ ਸੰਨ ਵਿਚ ਦਿਤਾ ਹੈ। ਜੇ ਏਹ ਹੀਰ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਤਾਂ ਸੰਨ ਜ਼ਰੂਰ ਲਿਖਦਾ ਅਰ ਜੇ ਪੈਹਲੋਂ ਲਿਖਿਆ ਸਾਬੂ, ਤਾਂ ਹੀਰ ਵਿਚ ਉਸਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੁੰਦਾ। ਏਹਨਾਂ ਸਭ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੋਹਣੀ ਵਾਰਸ ਦੀ ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਨਹੀਂ, ਕਿਸੇ -੧੯੪-<noinclude></noinclude> d8pw42btiz5ncj1hn7ub1ne7aw9xndh 250 6682 196242 23038 2025-06-19T23:07:28Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196242 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਸਵੇਲਾ। ਆਜਜ਼ ਹੋਲੈਂ ਰਹੇ ਅਕੇਲਾ, ਗੈਰ ਨਾ ਪਾਸ ਖਲਾਰੀ ਦਾ॥ ਏਹ ਜਗ ਜਾਨ ਚੰਗੇਰਾ। ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਉਚਾਲ ਡੇਰਾ, ਕਰ ਲੈ ਕੋਈ ਅਮਲ ਤੇ ਇੱਕੋ ਫ਼ੇਰਾ, ਕੌਲ ਨਾ ਦੂਜੀ ਵਾਰੀ ਦਾ॥ ਵਾਰਸ ਅਮਲ ਨਾ ਕੀਤੇ ਚੰਗੇ, ਬੇ ਪਰਵਾਹੀ ਕੋਲੋਂ ਮੰਗੇ। ਨਿੱਤ ਦੁਆ ਫਜ਼ਲ ਦੀ ਮੰਗੇ ਰੇਹਮ ਕਰੀਂ ਮੈਂ ਤਾਰੀ ਦਾ I ਇਤਿ -੧੯੬-<noinclude></noinclude> gqy65a7jzmoiixvxqd7mvx3x2h9qy4a 250 6683 196243 23039 2025-06-19T23:08:02Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196243 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਰਸ ਚੌਥਾ ਮੁਲਤਾਨੀ ਵੰਡ ਮੁਲਤਾਨੀ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦੱਖਨੀ ਭਾਗ ਵਿਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲੇ-ਮੁਲਤਾਨ, ਮੁਜ਼ੱਫਰਗੜ੍ਹ, ਡੇਹਰਾ ਗਾਜ਼ੀ ਖਾਂ ਤੇ ਰਿਆਸਤ ਬਹਾਵਲ ਪੁਰ, ਇਸੇ ਬੋਲੀ ਦੀ ਵੰਡ ਵਿਚ ਹਨ। ਡੇਹਰਾ ਗਾਜ਼ੀ ਖਾਂ ਵਿਚ ਬਲੋਚੀ ਵੀ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਏਹ ਬੋਲੀ ਉਂਞ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਤੋਂ ਅੱਡ ਜਾਪਦੀ ਹੈ ਪਰ ਜਦ ਅਸੀਂ ਲੈਂਹਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਲ ਇਸ ਨੂੰ ਮੋਲਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਬੋਲੀ ਤੇ ਲੈਂਹਦੀ ਇਥੋਂ ਹੀ ਮਾਤਾ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਹਨ। ਫਰਕ ਥੋੜਾ ਈ ਹੈ, ਸਿਰਫ ਲੈਹਜੇ ਜਾ ਸੰਘ ਦੀ ਅਵਾਜ ਦਾ ਭੇਦ ਹੈ ਅਰ ਏਹ ਭੇਦ ਹਰ ਜਗਾ ਹੁੰਦਾ ਈ ਹੈ। ਬੋਲਨ ਵਿਚ ਤੇ ਭੇਦ ਢੇਰ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਪਰ ਲਿਖਨ ਵਿਚ ਥੋੜਾ। ਇਸ ਫਰਕ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਉਬਾਇਨ ਸਾਹਿਬ [Mr. E. 0. Brien I.C,S.) ਵੀ ਅਪਨੀ ਪੁਸਤਕ “ਮੁਲਤਾਨੀ ਜ਼ਬਾਨ'' ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਹੈਨ:—ਕਿ “ਮੁਲਤਾਨੀ ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਕੋਈ ਲਿਖਤ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਨਹੀਂ ਅਰ ਜੋ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਛਾਪੇ ਖਾਨਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਮੁਲਤਾਨੀ ਬੋਲੀ ਦੀਆਂ ਕਰਕੇ ਛਪਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਹ ਕੇਵਲ ਵਿਗੜੀ ਹੋਈ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ?। ਅਸਲ ਗੱਲ ਤੇ ਏਹ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਮੁਲਤਾਨੀ ਤੇ ਲੈਂਹਦੀ ਵਿਚ ਭੇਦ ਥੋੜਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਲੈ ਹਦੀ ਵਾਙੂ ਮੁਲਤਾਨੀ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਝੰਡੇ ਹੇਠ ਈ ਆਉਨੀ " -੧੯੭-<noinclude></noinclude> oxm26hiaci0zo0fy9rxpcv73pfog7pz 250 6684 196244 23040 2025-06-19T23:14:24Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196244 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। " ਜੇਹੜੇ ਭੇਦ ਬੋਲਨ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਅਰ ਜੋ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ ਜ਼ਬਾਨ ਦਾਨਾਂ ਨੂੰ . ਏਡੇ ਵੱਖਰੇ ਮਾਲੂਮ ਹੋਏ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੁਲਤਾਨੀ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਂਗੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਬੋਲੀ ਥਾਪਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਕਰਨੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਪਦਾਂ ਨੂੰ ਮੁਲਤਾਨੀ ਸੰਘਾਂ ਨੇ ਸੰਕੋਚ ਦਿਤਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਏਹ ਆਖੋ ਕਿ ਏਡੀ ਕਾਹਲੀ ਉਹ ਪਦ ਬੋਲਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇਕ ਵਖਰਾ ਵਾਕ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਜੀਕਨ ਮੁਲਤਾਨੀ ਵਾਕ “ਬੁਖਾਰ ਹਿੱਸਾ ਅਸਲ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ “ਬੁਖਾਰ ਹੈਸੂ” ਦਾ ਸੰਕੋਚ ਹੈ। ਫੇਰ “ਮਾਚਿਉਸ ਯਾਰ ਤੇ ਨਾਂ ਪੀ ਦਾ" ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਮਾਰਿਓ ਸੂ, ਯਾਰ ਤੇ ਨਾਂ ਪੀ ਦਾ ਹੋ ਜਾਸੀ। ਹੁਣ ਪੀ ਪਦ ਮੁਲਤਾਨੀ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੋਹਾਂ ਵਿਚ ਓਪਰਾ ਹੈ। ਪੀ, ਪੀਆ, ਖਸਮ, ਏਹ ਪਦ ਪੁਰਾਨੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਕਈ ਸ਼ਕਲਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਬਾਜੀ ਥਾਈਂ ਪੀ ਪਿਰ ਅਰ ਇਸ ਤੋਂ ਪਿਛਹੜੀ ਵੀ ਬਨ ਗਿਆ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਢੇਰ ਵੰਨਗੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਏਹ ਸਾਰੇ ਪਦ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਪ੍ਰਯਾ ਤੋਂ ਨਿਕਲੇ ਜਾਪਦੇ ਹਨ। ਮੁਲਤਾਨੀ ਬੋਲੀ ਦੇ ਵਾਕ ਜੋ ਉਬਰਾਇਨ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਦਿਤੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਹਰ ਇਕ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਖੋਜੀ ਨੂੰ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੁਲਤਾਨੀ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਸ਼ਰੇਨੀ ਵਿਚ ਖੁਲੀ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ ਇਸ ਦਾ ਵਟਿਆ ਹੋਇਆ ਰੂਪ ਸਿੰਧੀ ਦੀ ਮੇਲਤਾ ਕਰਕੇ · ਭਾਸਦਾ ਹੈ। ਏਹ ਵੀ ਸਰਹੱਦੀ ਬੋਲੀ ਹੋਈ। ਤੈਂਡੀ ਅਦਾਲਤ ਨਿਸੈ ਚਾਂਹਦੇ। ਤਰਸ ਨਾ ਆਇਓਂ, ਗ ਯਾਰ, ਕੇਹੜੇ ਵੇਲੇ ਦੀ ਖੜੀਆਂ। ਹੁਣ ਏਹਨਾਂ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਕੋਈ ਗੱਲ ਵਖਰੀ ਨਹੀਂ ਜੇਹੜੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਨਾਂ ਹੋਵੇ। ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡਕੇ ਅਖਾਨਾਂ ਵਲੋਂ -੧੯੮ -<noinclude></noinclude> mhnz1hddr1fnsp0p7hluqnpgh6epqig 250 6685 196245 23041 2025-06-19T23:15:49Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196245 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਵੇਖੋ ਤਾਂ ਏਹੀ ਗੱਲ ਲਭਦੀ ਹੈ:ੳ, ਹੁਨਾਲੇ ਦੀ ਝੜੀ ਤੇ ਕਿਹਾ ਪਤਾ॥ ਮੈਂਹ ਦਾ ਹਿਕ ਸਿੰਗ ਜਿੰਨਾ ਤੇ ਹਿਕ ਸਿੰਗ ਸੁੱਕਾ॥ ਜੁਤਮ ਜੋੜਾ ਪਾਨੀ ਲਾਇਮ ਵਾੜ ਕੂੰ, ਅ, ਦੁਖਾਂ ਦਾ ਗੋਗੜਾ ਵੰਜ ਦੇਬੂ ਕਰਾੜ ਕੂੰ। ਅੰਧੇਰ ਪਿਆ ਸਰਕਾਰ ਕੰ ਜੋ ਚੋਰ ਬੱਧੇ ਕਟਵਾਲ I 1 ਬ, ਆਦਰਾਂ ਭੁੱਖੀਆਂ ਤੇ ਮੁੱਛ ਤੇ ਚਾਵਲ ਹੁਣ ਇਕ ਅਨੋਖੀ ਗੱਲ ਮੁਲਤਾਨੀ ਵਿਚ ਏਹ ਹੈ | ਇਸ ਵਿ ਕਰੜਾ (ਫਾਇਲ) ਨੂੰ ਗੁੰਮ ਕਰਕੇ, ਕੇਵਲ‘ਕੁਮ'' ( Verb) ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਹਰਫ ਵਧਾ ਕੇ, ਕਰਤਾ ਨੂੰ ਜਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ।ਏਹ ਗੱਲ ਮਿਸਟਰ ਉਬਾਇਨ ਦੇ ਕਥਨ ਅਨੁਸਾਰ, ਹੋਰਨਾਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਬੋਲੀਆਂ ਵਿਚ ਸਿੰਧੀ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਫ਼ਾਰਸੀ ਜਾਂ ਪਸ਼ਤੋਂ ਤੋਂ ਇਹ ਵੇਂ ਉਹ ਲਿੱਤੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ, ਜੀਕਨ:ਦੇ ਮੈਂ ਕੁਆਰੀ, ਮੈਂਡਾ ਯਾਰ ਪਰਨਾਇਓ ਨੇ। ਵੰਞ ਕੁਕੇਸਾ ਹਾਕਮਾਂ, ਡਾਢਾ ਜ਼ੁਲਮ ਕੀਤੋ ਨੇ। " ਏਹ ਗੱਲ ਓਪਰੇ ਖਿਆਲ ਨਾਲ ਤੇ ਠੀਕ ਮਾਲੂਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਅਸਲ ਵਿਚ ਏਹ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਵੀ ਹੈ। ਏਥੇ ਕੇਵਲ “ਕਰਤਾ ਗੁੰਮ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਵਿਤਾ ਕਰਕੇ, ਵੰਨਗੀ(੧) ਅਗੇ ਉਹ ਕੀਤੋਨੇ ਉਸ ਨਾਲ, ਹੁਨ ਵੇਖੋ ਕੀ ਹੁੰਦਾ। -੧੯੯(ਬਰਖੁਰਦਾਰ<noinclude></noinclude> ij5izd94fs8j4f22t9bx1lro0v2b0d9 250 6686 196246 23042 2025-06-19T23:16:52Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196246 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>(੨) ਸੱਸੀ ਸਾਫ਼ ਜਵਾਬ ਦਿਤੋਨੇ ਖੋਲ੍ਹ ਹਕੀਕਤ ਸਾਰੀ। ਰਾਤ ਦਿਨੇ ਫੜ ਰਾਹ ਲਿਓਨੇ, ਪਲਕ ਨਾ ਥੀਵਨ ਮਾਂਦੇ। (੩) ਪੰਨੂੰ ਪੰਨੂੰ ਪੁਕਾਰੇ, ਥਲ ਢੂਡੇ ਦੀ। ਕਹਿ ਕੀ ਕੈਹਰ ਕੀਤੋਈ, ਖੁਦਾਯਾ | ਉਪੱਰਲੀ ਵੰਨਗੀ ਟਕਸਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਔਰੰਗਜੇਬ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਲੈ ਅਜ ਕਲ ਦੀ ਬੋਲੀ | ਹਾਸ਼ਮ (ਗੁਲਾਮ ਰਸੂਲ ਦੀ ਵੰਨਗੀ ਹੈ ਵਿਚੋਂ ਉੱਪਰਲੇ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਵਾਕਾਂ ਦੀ ਚੋਨ ਹੈ ਹੋਰ ਜਿੰਨੀ ਚਾਹੋ ਵੰਨਗੀ ਮਿਲ ਮੁਲਤਾਨੀ ਦੇ ਕਵੀ ਹੋਏ ਤੇ ਬਥੇਰੇ ਹਨ ਪਰ ਮਬਾਹੂਰ ਥੋੜ ਈ ਨੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹਜ਼ਰਤ ਅਲੀ ਹੈਦਰ, ਅਬਦੁਲ ਹਕੀਮ, ਹਾਮਦ, ਨੌਂ ਰੋਜ਼ ਤੇ ਬਖਸ਼ ਹਨ। ਏਹਨਾਂ ਦੇ ਕਲਾਮ ਬਚਨਾਂ ਦੀ ਵੰਨਗੀ ਕੁਝ ਤਾਂ ਹੰਸ ਚੋਗ ਵਿਚ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਚੁਕੀ ਹੈ, ਕੁਝ ਇਸ ਭਾਗ਼ ਵਿਚ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਿਰੋਲ ਮੁਲਤਾਨੀ ਕਵੀ ਨੌ ਰੋਜ਼ ਤੇ ਬਖਸ਼ ਹੀ ਹਨ। ਹਾਮਦ ਦੀ ਬੋਲੀ ਸੁੱਧ ਪੰਜਾਬੀ ਅਰ ਅਬਦੁਲ ਹਕੀਮ ਦੀ ਫ਼ਾਰਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਅਜੇ ਹੋਰ ਖੋਜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਹਾਮਦ ਮੌਲਵੀ ਹਾਮਦ ਜੀ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪੁਰਾਤਨ ਕਵੀ ਹੋਏ ਹਨ, ਏਹ ਵੀ ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਸਮੇਂ ਹੋਏ ਜਦ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਰਾਜ ਗਰਦੀਸੀ ਅਰ ਸਿੰਘ ਹੌਲੀ ੨ ਦੇਸ ਵਿਚ ਅਪਨਾ ਪੈਰ ਪਕਿਆਈ ਨਾਲ ਜਮਾਈ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਏਹਨਾਂ ਨੇ ਜੰਗ ਨਾਮਾ ਲਿਖਿਆ। ਕਵੀ ਜੀ ਸੰ:੧੧੬੭ ਹਿਜਰੀ ਵਿੱਚ ਜੰਮੇਂ ਸਨ ਅਰ ਏਹਨਾਂ ਨੇ ਅਪਨੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅਰੰਭ -200-<noinclude></noinclude> 8rpn4gbixw3u3741rd9fxj7xl4bgj9y 250 6687 196247 23043 2025-06-19T23:17:26Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196247 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>੧੧੮੧ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਅਰ ੧੧੯੧ ਵਿੱਚ ਮੁਕਾਈ। ਏਹ ਮੁਲਤਾਨ ਦੇ ਚੌਹਨ ਵਾਲੇ ਸਨ:ਦੇ ਆਹੀ ਸਨ ਅਕਾਨਵੇਂ ਇਕ ਸੌ ਇਕ ਹਜ਼ਾਰ ਹਿਜਰਤ ਬਾਦ ਰਸੂਲ ਦੇ ਹੋਯਾ ਜਦੋਂ ਤਿਆਰ! ਕੀਤਾ ਸੀ ਏਹ ਸ਼ੁਰੂ ਜਾਂ ਉਮਰ ਆਹੀ ਮੈਂ ਵੀਹ। ਸੀ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਤਮਾਮ ਮੈਂ ਉਮਰ ਆਹੀ ਸੀ ਤੂੰਹ। ਕਿੱਸਾ ਹੋਯਾ ਖਤਮ, ਜਾਂ ਕੀਤੇ ਬੈਂਤ ਸ਼ੁਮਾਰ ਪੰਜ ਵੀਹਾਂ ਤੇ ਪੰਜ ਸੋ ਹੋਯਾ ਪੰਜ ਹਜ਼ਾਰ॥ ਤੇ ਏਹ ਕਿੱਸਾ ਲਿਖ ਕੇ ਉਹ ਨੂਰਪੁਰ ਦੁਆਬਾ ਬਿਸਤ ਜਲੰਦਰ ਦੀ ਇਕ ਛੋਟੀ ਜੇਹੀ ਰਿਆਸਤ ਵਿੱਚ ਆਏ, ਜਿਥੋਂ ਦਾ ਰਾਜਾ ਪ੍ਰਿਥੀ ਸਿੰਘ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਇਕ ਵਜ਼ੀਰ ਅਲਾਹ ਬਖਸ਼ ਸੀ। ਏਸ ਵਜ਼ੀਰ ਦੇ ਕੋਲ ਆਨ ਕੇ ਕਵੀ ਜੀ ਨੇ ਅਪਨਾ ਜੰਗਨਾਮਾ ਨਜ਼ਰ ਗੁਜਾਰਿਆ ਅਰ ਵਜ਼ੀਰ ਜੀ ਨੇ ਬੜੇ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਏਹਨਾਂ ਦਾ ਆਦਰ ਕੀਤਾ ਅਚ ਇਨਾਮ ਦਿੱਤਾ। ਕਵੀ ਜੀ ਦੀ ਬੱਲੀ ਠੇਠ ਪੰਜਾਬੀ ਨਹੀਂ। ਫਾਰਸੀ ਦਾ ਬੜਾ ਜ਼ੋਰ ਹੈ। ਕਵੀ ਜੀ ਨੇ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ' ਵੀ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖੀ ਹੈ, ਤਿੰਨ ਚਾਰ ਮਰਸੀਏ, ਪਰ ਉਹ ਵੀ ਠੇਠ ਉਰਦੂ ਨਹੀਂ ਤੇ ਨਾ ਈ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਰੰਗ ਈ ਚੰਗਾ ਹੈ, ਅਜੇਹੇ ਜੀ ਹਿਲਾਨ ਵਾਲੀ ਕਹਾਨੀ ਲਿਖਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਕੋਈ ਖਾਸ ਲਿਆਕਤ ਨਹੀਂ ਦੱਸੀ, ਕਰਨਾ ਰਸ ਅਨੀਸ ਤੇ ਦਬੀਰ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਏਥੇ ਨਹੀਂ ਤੇ ਬੀਰ ਰਸ ਤੋਂ ਤੇ ਏਹ ਕਿੱਸਾ ਕੋਰਾ ਈ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਥਾਂ ਵੀ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਦੇ ਜੀ ਵਿਚ ਬੀਰ ਰਸ ਨਹੀਂ ਉਪਜਦਾ। ਹਾਂ ਕਰਨਾ ਨੋਟ ਅਨੀਸ ਤੇ ਦਬੀਰ ਉਰਦੂ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਵੀ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਰਸੀਏ ਲਿਖਨ ਵਿਚ ਕਮਲ ਕਰ ਵਖ ਇਆ॥ -੨੦੧-<noinclude></noinclude> hhndpppvjhnxx5e4uuwp1vzh0lp3yqw 250 6688 196248 23044 2025-06-19T23:17:58Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196248 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਰਸ ਜਰੂਰ। ਦੱਸਾਂ ਅਬੂਰਇਆਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦਾ ਹਾਲ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ, ਦੀ ਅਚ ਕਾਸਮ ਅਕਬਰ ਅਰ ਹੁਸੈਨ ਦੀਆਂ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਦਾ ਬਿਤਾਂਤ ਪੜਕੇ, ਜੀ ਤੇ ਅਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਰ ਕੋਈ ਅਜੇਹਾ ਕਠੋਰ ਹਿਰਦਾ ਹੋਵੇਗਾ ਜੇਹੜਾ ਇਕ ਵਾਰੀ ਏਹ ਕਹਾਨੀ ਸੁਨਕੇ ਹਿੱਲ ਨਾ ਜਾਏ। ਬੱਸ ਏਸ ਥਾਂ ਤੇ ਕਵੀ ਜੀ ਨੇ ਕੁਝ ਕਰਨਾ ਰਸ ਦਾ ਚਮਤਕਾਰ ਦੱਸਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਢੇਰ ਸਾਰਾ ਅਸਰ ਓਸ ਪੀੜ ਭਰੀ ਕਥਾ ਦਾ ਹੈ ਜੋ ਜੀ ਕੰਬਾ ਦੇਂਦੀ ਹੈ। ਏਹ ਕਥਾ ਚਾਹੇ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿਚ ਆਖੀ ਜਾਏ, ਜੀ ਤੇ ਅਸਰ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਂ ਰੋਹ ਸਕਦੀ। ਹਾਂ ਕਵੀ ਜੀ ਦੀ ਏਹ ਵਡਿਆਈ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ ਕਿ ਕਿੱਸੇ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਬੜੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਦੇ ਸਾਮ੍ਹਣੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਕੁਝ ਖਿੱਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਧਰੇ ੨ ਏਸ ਕਿੱਸੇ ਦਾ ਹੋਰਨਾਂ ਕਿੱਸਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵੇਰਵਾ ਵੀ ਹੈ, ਭੀਕਨ ਹਾਮਦ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹਜ਼ਰਤ ਹਸਨ ਨੂੰ ਜ਼ੈਹਰ ਉਹਦੀ ਲੌਂਡੀ ਅਸਮਾਨੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜੋ ਉਸਨੇ ਹਜ਼ਰਤ ਦੇ ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਵਾਲੇ, ਦੇ ਅਸਤਾਵੇ ਵਿਚ ਘੋਲਿਆ ਸੀ | ਪਰ ਹੋਰਨਾਂ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹਜ਼ਰਤ ਦੀ ਬੀਵੀ ਨੇ ਜ਼ੈਹਰ ਸ਼ਰਬਤ ਪਿਆਲੇ ਵਿਚ ਘੋਲਕੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਦ ਹਜ਼ਰਤ ਸ਼ਿਕਾਰ ਖੇਡਕੇ ਆਏ ਸਨ ਅਰ ਤਿਹਾਏ ਸਨ ਪਰ ਏਹ ਹਦੀਸ ਦਾ ਮੁਆਮਲਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਨਿਰਨਾ । ਮੌਲਵੀਆਂ ਤੇ ਈ ਛੱਡਨਾ ਚੰਗਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਜੀ ਦੇ ਕਿੱਸੇ ਵਿਚੋਂ ਚੋਨਵੇਂ ੨ ਬਚਨ ਲਿਖਦੇ ਹਾਂ:ਹਜ਼ਰਤ ਕਾਸਮ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਇਕ ਅਨੋਖੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਹੈ, ਅਰ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪੈਹਲੇ ਹਜ਼ਰਤ ਹੁਸੈਨ ਨੇ ਅਪਨੀ ਸੜੀ ਦਾ ਨਿਕਾਹ ਕਾਸਮ ਨਾਲ ਕਰਨਾ | ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਇੱਕੋ ਹੀ -੨੦੨-<noinclude></noinclude> 4x8su9fgj0q8t9q9fetu249b3hcb1q8 250 6689 196249 23045 2025-06-19T23:19:02Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196249 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਵਿਆਹ ਹੈ ਜੋ ਲੜਾਈ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਤੇ ਉਸ ਵੇਲੇ ਜਦ ਨੌਸ਼ਾਹ ਪਲੋ ਪਲੀ ਜੰਗ ਵਿਚ ਜਾਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਸਨ। ਵੇਖੋ ਹਜ਼ਰਤ ਦਾ ਜਿਗਰ:- ਕਾਸਮ ਤਾਈਂ ਨਾਲ ਲੈ ਬੈਠਾ ਤੰਬੂ ਜਾ। ਕਲ ਭਤੀਜੇ ਵੀਰ ਜੋ ਪਿਆਰੇ ਪਾਸ ਸਦਾ ਕੱਢ ਜੋੜਾਂ ਜ਼ਰਬਫਤ ਦਾ ਕਾਸਮ ਨੂੰ ਪਨਾ ਜੰਗੀ ਚੀਰਾ ਸੀਸ ਤੇ ਧਰਿਆ ਕੁੰਗੂ ਲਾ ਹੋਰ ਜ਼ਰੀ ਜ਼ਰ ਬਾਦਲਾ ਬੇਟੀ ਨੂੰ ਪਨਾ ਕਾਸਮ ਤਾਈਂ ਉਠਕੇ ਦੇਵੇ ਬਾਂਹ ਫੜਾ। ਏਹ ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ ਪਰ ਕੇਹਾ: ਕਾਸਮ ਦਾ ਵਿਚ ਕਰਬਲਾ ਹੋਇਆ ਅੱਜ ਵਿਆਹ। ਜਾਂਞੀ ਕਾਸਮ ਸ਼ੇਰ ਦੇ ਦਿਲ ਸੋਜੀ ਤੇ ਆਹ ਹੈ ਹੈ ਤੇ ਦਿਲਗੀਰੀਆਂ, ਬੇਸਬਰੀ ਆਜ਼ਾਰ ਬੇਅਰਾਮੀ ਜੰਞ ਸੀ ਆਈ ਜ਼ਾਰੋ ਜ਼ਾਰ। ਜ਼ੁਲਮ ਅਤੇ ਖੰਰੇਜ਼ੀਆਂ ਨਾਰਾ ਹੈਬਤ ਨਾਕ। ਬੇਤਰਸੀ ਬੇ ਰੈਹਮੀਆਂ ਗਮ ਗ਼ਜ਼ਬ ਦਾ ਸਾਕ ਲਾਗੀ ਹੋ ਤਕਦੀਰ ਤੇ ਕੀਤੇ ਸਭ ਸਮਾਨ। ਖਬਰ ਹੋਈ ਜੰਞ ਦੀ ਸਾਰੇ ਮੁਲਕ ਜਹਾਨ। ਗੰਡੀ ਮੂਲ ਨਾ ਪਾਈਆਂ ਤੇਲ ਨਾ ਚੜ੍ਹਿਆ ਮੂਲ। ਵਟਨਾ ਮੂਲ ਨਾ ਲਾਇਆ, ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ ਅਤਸੂਲ ਸ਼ੈਹਰੀਂ ਭਾਜੀ ਨਾ ਵਿਤੀ ਨਾ ਹੋਇਆ ਸਾਮਾਨ ਦਰਸ਼ਦਿਆਨੇ ਨਾ ਵੱਜੇ ਨਾ ਵਿਚ ਖਬਰ ਜਹਾਨ। ਗੱਨਾ ਦਸਤੀ ਨਾ ਬਂਧਾ ਮੈਂਹਦੀ ਮੂਲ ਨਾ ਲਾ ਜੋ ਸੀ ਦਿਲ ਦੀ ਦਿਲ ਰਹੀ ਡਾਢੀ ਰਬ ਰਜ਼ਾ -203-<noinclude></noinclude> nqxyw09pn8zj6vxozb3ljp3rc0x757t 250 6690 196250 23046 2025-06-19T23:19:46Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196250 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਬੀਬੀ ਧੜੀ ਨਾ ਲਾਈਆਂ ਨਾ ਡੋਲੀ ਅਸਵਾਰ! ਮੂਲ ਨਾ ਆਈ ਸਾਹੁਰੇ ਆਲਮ ਦੀ ਸਰਦਾਰ ਜਦ ਨਿਕਾਹ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਜੰਗ ਵਿਚ ਯਜ਼ੀਦੀਆਂ ਨੇ ਕੂਕਿਆ, ਹੁਣ ਕੋਈ ਸੂਚਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਜੋ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਦਾ ਏਹ ਗੱਲ ਸੁਨ ਕਾਸਮ ਮੈਦਾਨ ਨੂੰ ਦੌੜਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਉਸਦੀ ਸੁਪਤਨੀ ਪੱਲਾ ਫੜਕੇ ਆਖਦੀ ਹੈ:ਕਿੱਧਰ ਚਲਿਓਂ ਉੱਠਕੇ ਕਿੱਧਰ ਚੱਲਿਓਂ ਹੈਂ। ਜੇ ਚੱਲਿਓ ਹੁਨ ਜੰਗ ਨੂੰ ਕੀ ਕਰਾਂਗੀ ਮੈਂ ਉੱਤਰ ਕੀ ਮਿਲਿਆ ਹਨ ਬੀਬੀ ਤੂੰ ਸਬਰ ਕਰ ਰੋਜ਼ ਕਿਆਮਤ ਨੂੰ। ਮੈਂ ਬੈਹਸਾਂ ਉੱਪਰ ਸੇਜ ਦੇ ਰੋਜ਼ ਕਿਆਮਤ ਨੂੰ ਹੂਰਾਂ ਹੋਸਨ ਖਿਦਮਤੀ ਵਿਚ ਬਹਿਸ਼ਤੀ ਕੁਲ। ਜ਼ਰੀਂ ਮੈਹਲੀਂ ਬੈਠਸੇਂ, ਰੋ ਰੋ ਪਾ ਨਾ ਗੁਲ ਇਕ ਨਵੀਂ ਵਿਆਹੀ ਲਾੜੀ ਲਈ ਕੇਹੇ ਚੰਗੇ ਗੈਹਨੇ ਤੇ ਵਰੀ ਹੈ। ਕਾਸਮ ਸ਼ੇਰ ਝਟ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵੈਰੀਆਂ ਦੇ ਸੱਥਰ ਲਾਂਹਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਮੁੜਕ ਡੇਰੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮਾਂ ਬੇਨਤੀ ਪਰ ਕਾਸਮ ਨਹੀਂ ਲੱਭਦਾ। ਫੇਰ ਜੰਗ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਤੂੰ ਮੁੜ ਜੰਗ ਵਿਚ ਨਾ ਜਾਹ, ਰੁਕਦਾ। ਪਾਣੀ ਮੰਗਦਾ ਹੈ ਪਰ ਕਤਰਾ ਨਹੀਂ ਵਿਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਲੜਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਾ ਸ਼ੱਰਬਤ ਪੀਂਦੇ ਹਨ। ਤੰਬੂ ਅੰਦਰ ਨਵੇਂ ਲਾੜੇ ਦੀ ਲੋਥ ਆਂਵਦੀ ਅਚ ਉਹ ਬੀਬੀ ਜਿਸਨੂੰ ਵਿਆਹੇ ਅਜੇ ਚਾਰ ਪੈਹਰ ਨਹੀਂ ਹੋਏ ਸਨ, ਅਪਨੇ ਨੌਸ਼ਾਹ ਦੀ ਲੋਥ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੇ ਰੰਗਨ ਵਿਚ ਰੰਗੀ, ਸੂਰਬੀਰਤਾ ਦੇ ਸੁਹਾਨੇ ਲਿਬਾਸ ਵਿਚ ਲਪੇਟੀ, ਅਪਨੇ ਸਾਹਮਨੇ ਵੇਖਦੀ ਹੈ। ਹਾਏ। ਲਾੜੀ -੨੦੪-<noinclude></noinclude> t3ic05tzktejbp8wa92lbbrh08nr4tm 250 6691 196251 23047 2025-06-19T23:24:06Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196251 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਲਈ ਏਹੀ ਅਨੋਖੀ ਸੇਜ ਹੈ, ਏਹੀ ਸ਼ਗਨ। ਬੀਬੀ ਕਾਸਮ ਸ਼ੇਰ ਦੀ ਰੋਂਦੀ ਕਰੇ ਬਗੂਨ ਧੜੀ ਸਿਰੇ ਨੁੰ ਲਾਂਵਦੀ ਲਾ ਸਿਰੇ ਦਾ ਖੂਨ ਕਾਸਮ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦੇ ਵੈਨ, ਅਪਨੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਲੋਥ ਗੋਦੀ ਵਿਚ ਲੈਕੇ ਅੱਖੀਆਂ ਕਾਸਮ ਸ਼ੇਰ ਦੀਆਂ ਮੀਟੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ। ਚੀਬ ਮੁਬਾਰਕ ਉਪਰੋਂ ਪੂੰਜੇ ਖੂਨ ਰਵਾਲ ਜ਼ੁਲਫ ਕਾਸਮ ਸ਼ੇਰ ਦੀ ਜੋ ਸੀ ਗਰਦ ਗੁਬਾਰ। ਕੰਘੀ ਜ਼ੁਲਫਾਂ ਪਾਕ ਕਰ ਹੋਈ ਬੌਹਤ ਭੰਜਾਲ॥ ਕੇਂਹਦੀ ਮੇਰਿਆ ਕਾਸਮਾਂ ਹੋਇਓਂ ਅੱਜ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀ ਖੜਿਆ ਤੁੱਧ ਸੀ ਏਸ ਸ਼ਰੀਰ ਯਜੀਦ॥ ਬੇਤਕਸੀਰਾ ਮਾਰਿਓਂ ਕੋਈ ਨਾ ਗੁਨਾਹ। ਨਾ ਸੀ ਦੁਸ਼ਮਨ ਕਿਸੇ ਦਾ ਬੰਦਾ ਨੇਕ ਅਲਾਹ॥ ਉੱਠੀ ਮੇਰਿਆ ਕਾਸਮਾਂ, ਨਾਲ ਮੇਰੇ ਲਗ ਗੱਲ॥ ਜਿਗਰ ਦੇ ਵਾਲਾ ਹੋਗਿਆ ਗਿਆ ਕਲੇਜਾ ਮੱਲ॥ ਵੈਨਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਕਵੀ ਜੀ ਦੇ ਉਰਦੂ ਮਰਸੀਆਂ ਦਾ ਹਾਲ ਵੇਖੋ ਹਜਰਤ ਬੀਬੀ ਜ਼ੈਨਬ ਨੇ ਮਰਸੀਆ ਆਖਿਆ। ਬੀਬੀ ਜੈਨਬ ਹਜਰਤ ਹੁਸੈਨ ਦੀ ਸੁਪਤਨੀ ਹੈ:1 ਮੇਰਾ ਚੱਲ ਗਿਆ ਅੱਜ ਦਿਲਦਾਰ ਹੈ ਯੇਹ ਖਾਨੇ ਲਗਾ ਮੁਝ ਕੋ ਘਰਬਾਰ ਹੈ। ਅਕੇਲੇ ਯਹਾਂ ਰੈਹ ਗਏ ਆਜ ਹਮ ਨਾ ਕੋਈ ਮੇਰੇ ਪਾਸ ਗੁਮਖਵਾਰ ਹੈ। ਪੜੀ ਅਬ ਤੋ ਯਾਂ ਅਪਨੇ ਸਿਰ ਪਰ ਬਲਾ —੨੦੫-<noinclude></noinclude> jrjyp42jtq4rd5yj710rpcezs36903f 250 6692 196252 23048 2025-06-19T23:24:41Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196252 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ד' ਗਮੋਂ ਕਾ ਦੀਆ ਸਿਰ ਮੇਰੇ ਭਾਰ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਸਿਰ ਕਾ ਵਾਲੀ ਜੋ ਥਾ ਚਲ ਗਿਆ। ਮੁਝੇ ਜਿੰਦਗੀ ਕੁਛ ਨਾ ਦਰਕਾਰ ਹੈ। ਯੇ ਮੈਦਾਨੇ ਕਰਬਲਾ ਔਰ ਹਮ ਹੈਂ ਯਤੀਮ ਮੇਰੇ ਪੀਛੇ ਦੁਸ਼ਮਨ ਸਿਤਮ ਗਾਰ ਹੈ। ਬਹਾ ਫੂਟ ਆਂਖੋਂ ਸੇ ਦਰਿਆ ਅਬ। ਗੁਜ਼ਰਨਾ ਪਿਆ ਮੁਝ ਕੋ ਲਾਚਾਰ ਹੈ। ਪਿਆ ਪਦ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨੋਟ ਕਰੀਏ। ਸ਼ੋਕ ਆਬੇ ਹਿਯਾਤ ਵਿਚ ਏਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਉਰਦੂ ਦੇ ਕਵੀਆਂ ਵਿਚ ਨਾ ਆਇਆ। ਇਕ ਹੋਰ ਮਰਸੀਏ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ— ਪੜਾ ਗਮ ਨਬੀ ਕਾ ਹੈ ਮੁਝ ਪਰ ਮੁਦਾਮ ਪੜੀ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਪਰ ਗਿਰਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਸ਼ਾਮ॥ ਐ ਪਿਆਰੇ ਖੁਦਾ ਕੇ ਐ ਰੱਬ ਕੇ ਹਬੀਬ। ਐ ਮੇਰੇ ਗਮਖ੍ਵਾਰ ਐ ਮੇਰੇ ਆਰਾਮ॥ ਸਵਾ ਤੇਰੇ ਮੁੰਬਰ: ਬਹੈ ਖਲੋਵੇਗਾ ਕੌਨ। ਉੱਮਤ ਕੋ ਸੁਨਾਵੇਗਾ ਵਾਜ਼ੋ ਕਲਾਮ॥ ਨਬੂਅਤ ਕੀ ਰਿਸ਼ਮਾਂ ਸੂਰਜ ਜ਼ਰ ਨਗਾਰ ਸਿਯਾਹੀ ਹੋਈ ਜਗਤ ਅੰਦਰ ਤਮਾਮ॥ ਕੇਹਾ ਸੋਹਨਾ ਉਰਦੂ ਦਾ ਮਰਸੀਆ ਹੈ। ਅਨੀਸ ਮਾਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਸਕਤੇ ਦਾ ਨਾਂ ਨਹੀਂ ਅਰ ਖਲੋਵੇ, ਰਿਸ਼ਮਾਂ, ਵੀ ਠੇਠ ਉਰਦੂ ਦੇ ਪਦ ਹਨ।ਕਵੀ ਜੀ ਨੇ ਧਿੰਗਾਂ ਜ਼ੋਰੀ ਅਪਨੀ ਪੰਡਤਾਈ ਵਖਾਨ ਲਈ ਉਰਦੂ ਨੂੰ ਵਿਚ ਘੁਸੇੜਿਆ ਅਰ ਖਰੇ ਬਾਸਮਤੀ ਦੇ ਥਾਂ, ਮੋਟੇ ਚਾਵਲਾਂ ਤੇ ਮੋਠਾਂ ਦੀ ਖਿਚੜੀ ਬਨਾ ਛੱਡੀ, ਠੇਠ ਪੰਜਾਬੀ ਵਰਤਦੇ ਤਾਂ ਸਵਾਦ ਦੂਨਾ ਹੁੰਦਾ ਜੀਕਨ:—੨੦੬-<noinclude></noinclude> th44w0q53ix3wkbiz4avsyr656btedo 250 6693 196253 23049 2025-06-19T23:27:01Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196253 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਦਾੜੀ ਪਕੜ ਗੁਲਾਮ ਨੇ ਉਸਦੀ ਖੋਹੀ ਕੁਲ 1 ਦੋਵੇਂ ਘੁਲਦੇ ਜ਼ੋਰ ਕਰ ਕਰਨ ਉਥੱਲ ਪਥੱਲ ਹੁੰਦੜ ਮੁਕੀ ਵਜਦੀ ਹੂਰਾ ਪਵੇ ਤਮਾਮ ਘੁਲਨ ਦੇਵੇਂ ਦਰਿਆ ਤੇ ਖਾਵੰਦ ਅਤੇ ਗੁਲਾਮ॥ ਉੱਪਰਲਿਆਂ ਬੈਂਤਾਂ ਵਿਚ ਕਵੀ ਜੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਰਤੀ ਤਾਂ ਤਾਂ ਕੁਝ ਸਵਾਦਲੀ ਲੜਾਈ ਬਨ ਗਈ। ਕਵੀ ਜੀ ਨੇ ਵੀ ਲੋਕ, ਤਰੰਗ ਅਰ ਗੋਲੇ ਦਾ ਵਰਨਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਏਹ ਸ਼ਸਤ ਲੜਾਈ ਦੇ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕਵੀ ਜੀ ਨੇ ਅਪਨਾ ਸਮਾਂ ਸਮਝ ਲਿਆ ਹੈ:-ਗੁਸੇ ਨਾਲ ਬੰਦੂਕ ਦਾ ਅੰਦਰ ਹੋਇਆ ਕੋਰ। ਮੋਹਰ ਨਾ ਦਿਲ ਵਿਚ • ਬਾਨ ਦੇ ਬੈਠਾ ਹੈ ਮੂੰਹ ਮੋੜ ਤੋਪਾਂ ਚੱਲਨ ਰੈਹਕਲੇ ਘਰ ਘਰ ਚੱਲਨ ਬਾਨ ਲਮ ਰਾਤੇ ਜੰਜਾਇਲਾ ਵਾਹਨ ਕਰੇ ਕਰ ਤਾਨ॥ ਖੈਬਰ ਮਾਰ ਗਵਾਇਆ ਜਿਸਨੇ ਕਿਲ ਜ਼ਬੂਨ ਭੀਮ ਜੇਹਾ ਜਿਸ ਮਾਰਿਆ ਛਮਸ ਜੇਹਾ ਹਰੂਨ ਫੇਰ ਇਕ ਜਗਾ ਮਦੀਨੇ ਤੇ ਦਮਿਸ਼ਕ ਵਿਚ ਇਕ ਰਾਤ ਦੇ ਸਫਰ ਦਾ ਫਾਸਲਾ ਦਸਦੇ ਹਨ ਅਸਲ ਫਾਸਲਾ ੭੦੦ ਮੀਲ ਦੇ ਕੋਲ ਕੋਲ ਹੈ। ਖਾਂਕਾਨ ਜਦ ਅਮਾਮ ਹਨੀਫ ਦਾ ਖਤ ਲੈਕੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ:-ਢਾਲ ਯਮਾਨੀ ਪਿੱਠ ਤੇ ਜਮਧਰ ਲਏ ਉੜੰਗ। ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਦੇ ਨੂੰ ਜਾ ਫਿਰੇ ਵਿਚ ਦਮਿਸ਼ਕ ਨਸ਼ੰਗ॥ ਅਮਾਮ ਹਨੀਫ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲਿਖਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਕਵੀ ਜੀ ਨੂੰ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਸ਼ੈਹਰਾਂ ਦਾ ਖੋਹ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਪੈਹਲੇ ਦਮਿਸ਼ਕ ਲੜਾਈ ਕਰਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਥੇ ਯਜ਼ੀਦ ਸੀ, ਫਤੇਹ ਦਵਾ ਕੇ ਤੁਰਤ ਮਦੀਨੇ ਪੁਚਾਂਦੇ ਹਨ:—੨੦੭-<noinclude></noinclude> ipnc00iu7wtl2qp9fv3ifjvx7pkghyi 250 6694 196254 23050 2025-06-19T23:27:38Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196254 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ان الله ਉਸ ਦਿਨ ਹੇਠ ਦਮਿਸ਼ਕ ਦੇ ਹੋਇਆ ਆਹ ਜੰਗ ਮੋਹਲਾਂ ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਵੇਖਦਾ ਸ਼ੈਹਰ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੰਗ॥ ਫੌਜ ਅਮਾਮ ਹਨੀਫ ਦੀ ਪਿਛੇ ਵਾਹੋ ਦਾਹ ਅਗੇ ਜਾਨ ਯਜ਼ੀਦੀਏ ਨੱਠੇ ਸਭ ਗੁਮਰਾਹ ਵਿਚ ਮਦੀਨੇ ਜਾ ਵੜੇ ਰੈਂਹਦੇ ਦੁਸ਼ਮਨ ਦੀਨ। ਰੋਂਦੇ ਅੰਦਰ ਸ਼ੋਹਰ ਦੇ ਹੋ ਸਾਰੇ ਗਮਗੀਨ॥ ਆਂਦਾ ਪਾਸ ਅਮਾਮ ਦੇ ਜ਼ਿੰਦਾ ਪਗੜ ਵਲੀਦ। ਰੋ ਰੋ ਢਾਈਂ ਮਾਰਦਾ ਬੰਦੀ ਵਿਚ ਪਲੀਤ * ਦਮਿਸ਼ਕ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਮਦੀਨੇ ਆਨ ਦੀ ਕੀ ਲੋੜ ਸੀ। ਰਾਜਧਾਨੀ ਨੂੰ ਪੈਹਲੋਂ ਫਤੇਹ ਕਰਨਾ ਲੋੜੀਦਾ ਸੀ, ਜਦ ਕਿ ਫ਼ੌਜ ਭਾਂਝ ਖਾਂ ਚੱਕੀ ਸੀ ਯਜ਼ੀਦ ਦਾ ਫੜਨਾ ਅਸਾਨ ਪਰ ਕਵੀ ਜੀ ਨੇ ਮਦੀਨੇ ਤੇ ਦਮਿਸ਼ਕ ਚਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਵਲੀਦ ਮਦੀਨੇ ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਸੀ। ਮਦੀਨਾ ਫਤੇਹ ਕਰਕੇ ਫੇਰ ਦਮਿਸ਼ਕ ਤੇ ਚੜ੍ਹਾਈ ਹੋਈ ਸੀ ਅਮਾਮ ਹਨੀਫ ਅਰਾਕ ਤੋਂ ਆਇਆ, ਹਾਮਦ ਦੀ ਲਿਖਤ ਮੂਜਬ ਪੈਹਲੇ ਮਦੀਨੇ ਲੜਾਈ ਹੋਈ, ਫੇਰ ਦਮਿਸ਼ਕ ਫਤੇਹ ਪਾਈ, ਜਦ ਦਮਿਸ਼ਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮਰ ਨੂੰ ਡਾਢੀ ਭਾਂਜ ਦਿੱਤੀ ਤਾਂ ਦਮਿਸ਼ਕ ਕਿਉਂ ਨਾ ਲਿੱਤਾ, ਫੇਰ ਮਦੀਨੇ ਕਿਉਂ ਆਏ ਤੇ ਫੇਰ ਲੜਾਈ ਕਰਕੇ ਫਤੇਹ ਕੀਤਾ। ਮਦੀਨਾ ਫ਼ਤਹ ਿ ਕਰਕੇ ਫੇਰ ਦਮਿਸ਼ਕ ਜਾਕੇ ਫਤੇਹ ਕੀਤਾ ਅਰ ਯਜ਼ੀਦ ਨੱਸ ਗਿਆ। ਹੋਰ 6 ਵੀ ਏਹ ਨਹੀਂ ਦਸਦਾ ਕੇਵਲ ਮਦੀਨਾ ਫੇਰ ਯਦੀਜ਼ ਦੀ ਫੌਜ ਨੇ ਭਾਢਾ ਘੇਰਾ ਖਰਾਬ ਕੀਤਾ।ਓਸੇ ਸਮੇਂ ਯਜ਼ੀਦ ਮਰ ਲਿੱਤਾ। ਯਜ਼ੀਦ ਦਾ ਪਕੜਨਾ ਜ਼ਰੂਰ ਫਤੇਹ ਹੋਇਆ, ਪਾਇਆ ਅਰ “ਕਾਬਾ” ਗਿਆ ਅਰ ਘੇਰਾ ਉਠਾ ਅਰ ਉਸਦੇ ਹਰਮਾਂ ਮਦੀਨੇ ਲਿਆਨਾ ਹੋਰ ਜੰਗ ਨਾਮੇਂ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਲਿਖਿਆ, ਫੇਰ ਜਦ ਖਾਰਜੀਆਂ ਨੂੰ ਫਤੇਹ ਕੀਤਾ ਅਰ ਯਜ਼ੀਦ ਨਠਿਆ ! -੨੦੮-<noinclude></noinclude> g78twcy6t9d64hu0qgtbpuqf1rv5eex 250 6695 196255 23051 2025-06-19T23:28:26Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196255 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਅਰ ਹਜ਼ਰਤ ਹੁਸੈਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਮਾਮ ਜ਼ੈਨਉਲ ਆਬਦੀਨ ਤਖੜ ਤੇ ਬਠਾਇਆ ਏਹੀ ਆਖਰੀ ਸਿੱਟਾ ਸੀ, ਜੋ ਹਾਸ਼ਮੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਲੱਖਾਂ ਜਾਨਾਂ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਲੱਥੇ ਪਰ ਫ਼ੇਰ ਜ਼ੈਨਉਲ ਆਬਦੀਨ ਨੇ ਓਵੇਂ ਤਖਤ ਛੱਡ ਦਿਤਾ। ਅਪਨੀ ਉਮਰ ਰੱਬ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਬਿਤਾਨ ਲਈ, ਪਰ ਫੇਰ ਤਖਤ ਯਜ਼ੀਦ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਮੁਆਫੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਦਿੱਤਾ। ਏਹ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ, ਕਿ ਵੈਰੀ ਨੂੰ ਫੇਰ ਤਖਤ ਦਿੱਤਾ ਚਾਹੇ ਸੁਲਾਹ ਹੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਹਾਸ਼ਮੀ ਅਜੇ ਹੋਰ ਕਿੰਨੇ ਸਨ। ਹਜ਼ਰਤ ਅਲੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ, ਹਜ਼ਰਤ ਹੁਸੈਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਵੀ ਸਨ ਂ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਅਬਦੁਲਾ ਦਾ ਮਦੀਨਾਂ ਫੜੇ ਹੋ ਕਰਨਾ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਪਰ ਹਾਮਦ ਹਨੀਫ਼ ਦਾ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿਸੇ ਬਨਾਨ ਵਾਲੇ ਕਵੀ ਇਤਿਹਾਸਾਂ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ}} ਜੁੱਧ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਖਿੱਚਦੇ ਹਾਮਦ ਹੋਰੀ ਲਿਖਦੇ ਹਨ:ਤੀਰਾਂ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਨੇ ਐਸਾ ਕੀਤਾ ਜੋਬ ਨੱਠਾ ਮਗ਼ਜ਼ ਯਜ਼ੀਦ ਦਾ ਛੱਡ ਛਡਾਂਦੇ ਹੋ ਸ਼ ਸੰਖ ਵਜਾ ਯਜ਼ੀਦੀਆਂ ਪਾ ਦਿੱਤੀ ਘਨਘੋਰ। ਮਾਲਕ ਸੁਣ ਇਸ ਸ਼ੋਰ ਨੂੰ ਹੋ ਗਿਆ ਬੇ ਤੌਰ। ਹੋ ਬੇ ਵੱਜਨ ਟਲੀਆਂ ਘੁੰਗਰੂ ਊਠਾਂ ਦੇ ਜੇ ਗਲ ਸਜੇ ਖੱਬੇ ਗੁਲ ਗੁਲਾ ਫੌਜਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਹਨ। ਸੁੰਬ ਵਜਾਏ ਤਾਜ਼ੀਆਂ ਉੱਡੀ ਜ਼ਿਮੀਂ ਪਛਾਂਨ। ਅੱਠਵਾਂ ਉਤੇ ਹੋ ਗਿਆ ਘੱਟੇ ਦਾ, ਅਸਮਾਨ। ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਚਮਕ ਥੀਂ ਜ਼ਿਮੀਂ ਹੋਈ ਅਸਮਾਨ ਘੱਟੇ ਨਾਲ ਅਸਮਾਨ ਸੀ ਹੋਇਆ ਜ਼ਿਮੀ ਪਛਾਨ। —੨੦੯-<noinclude></noinclude> hedvgvnsqasc28h9up7dktddbyx2zqs 250 6696 196256 23052 2025-06-19T23:29:05Z Taranpreet Goswami 2106 /* ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ */ 196256 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Taranpreet Goswami" /></noinclude>ਜ਼ੁਲਫਾਂ ਵਾਂਗੂੰ ਕਮਚੀਆਂ ਬੋਲਨ ਸੜਕ ਸੜਕ ਬਾਂਗਾਂ ਵਾਂਗੂੰ ਧਗਦੀਆਂ ਹਲਬੀ ਕਰਦੀਆਂਚਾਕ ਬੱਦਲ ਗੱਜਨ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਹਾਥੀ ਕਰਨ ਅਵਾਜ਼ ਖੰਗਨ ਬੋਲਨ ਪੱਥਰਾਂ ਰੁੱਤਾਂ ਉੱਤੇ ਸਾਜ਼। ਚਾਲ ਛਪਾਈ ਘੋੜਿਆਂ ਦਿੱਤੀ ਧਰਤ ਉਠਾ। ਤਬਕਾ ਇਕ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਉਡਿਆ ਵਿਚ ਹਵਾ॥ ਇਕ ਥਾਂ ਇਕ ਇਸਤਰੀ ਕੱਤਿਆ ਕਰਦੇ ਲਿਖਦੇ ਹਨ:ਦੇ ਰੂਪ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਸੂਰਤ ਦਾ ਕੁਝ ਅੰਤ ਨਾ ਰੌਸ਼ਨ ਵਾਂਗੂੰ ਚੰਦ ਜ਼ੁਲਫ਼ਾਂ ਉਪਰ ਆਸ਼ਕਾਂ ਮੋਤੀ ਆਹ ਚੰਦ। ਅਬਰ ਜਾਨ ਕਮਾਨ ਤੂੰ ਪਲਕਾਂ ਵਾਂਗੂੰ ਤੀਰ। ਇਕ ਨਿਗਾਹੇ ਮਾਰਦੀ ਫਾਹੀ ਘਤ ਸਰੀਰ॥ ਸੁਆਂਦੇ ਵਾਂਗੂੰ ਅੱਖੀਆਂ ਯਾ ਆਹੋ ਬਾਦਾਮ ਕੱਛ ਮਾਰੇ ਆਸ਼ਕਾਂ ਵੱਜਨ ਗੁਜ਼ਰ ਤਮਾਮ॥ ਗਿਰਦ ਆਹਾ ਮੂੰਹ ਉਸਦਾ ਮੰਮੇ ਵਾਂਗ ਪਛਾਨ। ਦੰਦ ਆਹੇ ਜੋ ਸੀਨ ਸੀ ਰੌਸ਼ਨ ਤਾਰੇ ਜਾਨ॥ ਠੋਡੀ ਸੇਬੇ ਉਸਦੀ ਖਾਸਾ ਖੂਹ ਅਜੀਬ ਜੋ ਵੇਖੇ ਡਿਗ ਪਵੇ, ਉਸਦੇ ਵਿਚ ਗਰੀਬ ਕਵੀ ਜੀ ਦੀਆਂ ਤਸ਼ਬੀਹਾਂ ਕੁਝ ਸੋਹਨੀਆਂ ਨਹੀਂ ਹੈਨ ਏਹਨਾਂ ਨੇ ਫਾਰਸੀ ਉਰਦੂ ਦਾ ਬੇਰੜਾ ਬਨਾ ਛਡਿਆ ਏ ਜੋ ਕੰਨ ਦੇ ਰਸ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਜੀ ਨੇ ਭਾਰ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿੱਸਾ ਲਿਖਨ ਦਾ ਚੁਕਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਜਿਥੋਂ ਤੀਕ ਹੋਇਆ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਮ ਵਰਤ ਕੇ ਭਾਰ ਹੌਲਾ ਈ ਕਰਾਇਆ। ਕਵੀ ਜੀ ਆਖਦੇ ਹਨ:ਨਾ ਜਾਨਾ ਮੈਂ ਸ਼ਾਇਰੀ ਸ਼ੇਅਰ ਅੰਦਰ ਅਸਲੂਬ। -390-<noinclude></noinclude> lvj9i7y2mge6xuru2oxnl48qgx6q2sx 250 14006 196217 44504 2025-06-19T17:59:06Z Ashwinder sangrur 2332 /* ਸੋਧਣਾ */ 196217 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Ashwinder sangrur" /></noinclude>________________ Kripalaw-fr. ਸਭ ਹੱਕ ਰਾਖਵੇਂ ਹਨ। ੧ ਓ ਸ੍ਰੀ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫ਼ਤਹ ॥ ਹੁਣ ਤਕ ਮਿਲੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ {{xx-larger|{{center|ਪੁਰਾਤਨ ਜਨਮਸਾਖੀ}} {{x-larger|{{center|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ}}}}}} {{center|+ਜੋ+}} {{gap}}ਵਲੈਤ ਪਹੁੰਚੇ ਨੁਸਖੇ, ਹਾਫਜ਼ਾਬਾਦੀ ਨੁਸਖੇ ਤੇ ਪੱਥਰ ਦੇ ਛਾਪੇ ਵਾਲੇ ਆਦਿ ਪੁਰਾਣੇ ਨੁਸਖਿਆਂ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਕੇ ਤੇ ਫੁਟਨੋਟ ਆਦਿ ਦੇਕੇ ' ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ । {{center|{{underline|ਨਵੰਬਰ ੧੯੪੮}}}} ਮਿਲਨ ਦਾ ਪਤਾ : ਮੈਨੇਜਰ, ਖਾਲਸਾ ਸਮਾਚਾਰ, ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜੀ ਮੋਬ-fਬਿਨਾਂ ਜਿਲਦ ੨) ਤੇ ਜਿਲਦ ਸਮੇਤ ॥) · Digitized by Panjab Digital Library / www.panjabdigilib.org Digitized by Pan<noinclude></noinclude> 5gynv9eto24z0sfubcuy8613ip42pw9 250 14013 196213 44512 2025-06-19T17:17:54Z Ashwinder sangrur 2332 196213 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Karamjit Singh Gathwala" /></noinclude> {{gap}}ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫਤਹ ਅੰਮਤ ਛਕਣ ਸਮੇਂ ਹੋਈ, ਉਹ ਸੰਮਤ ਬਿ: ੧੭੫੬ ਹੈ । ਇਸ ਹਿਸਾਬ ਇਹ ਸਾਖੀ ੧੭੫੬ ਸੰਮਤ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਦੀ ਜਾ ਸਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਬੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਨਮਸਾਖੀ ਪੁਰਾਤਣ ਹੋਵੇ ਤੇ ਵਲੈਤ ਵਾਲਾ ਨੁਸਖਾ ੧੭੫੬ ਦੇ ਬਾਦ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਤੇ ਲਿਖਾਰੀ ਤੋਂ ਸਹ ਸੁਭਾਵ ਉਸ ਵੇਲੇ ਪ੍ਰਵਿਰਤ ਹੋਇਆ ਫਿਕਰਾ 'ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫਤੈ' ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ । ਇਹ ਭੀ ਮੁਮਕਿਨ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਹ ਇਬਾਰਤ ਇਤਫਾਕ ਨਾਲ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੋਵੇ ਪਰ ਹਰ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਖੋਜਕਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਇਸ ਪਰ ਜ਼ਰੂਰ ਖ਼ਰਚ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਏ । (੪) ਇਸ ਦੀ ਬੋਲੀ ਨਿਰੋਲ ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਨਹੀਂ, ਤੇ ਨਾ ਨਿਰੋਲ ਲਹਿੰਦੇ ਦੀ ਹੈ,ਜਿਹਲਮ ਦੇ ਇਸ ਕਿਨਾਰੇ ਯਾ ਉਸ ਕਿਨਾਰੇ ਦੀ ਬੋਲੀ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਹੈ । ਅਤੇ ਅੱਖਰ ਇਸ ਦੇ “ਹਾਹੇ', ਔਕੜ’ ਤੇ ‘ਲਲੇ ਆਦਿ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਤੋਂ ਪੁਰਾਤਣ ਢੰਗ ਦੇ ਲਗਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਹੋਣਾ ਬੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ; ਤੇ ਲਿਖਾਰੀ ਦਾ ਉਸ ਅੱਖਰਾਂ ਦੀ ਘੁੰਡੀ ਤੋਂ ਨਾਵਾਕਫ ਹੋਣਾ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਲਾਹੌਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਲਾਗੇ ਸੁਹਣੀ ਸ਼ਕਲ ਲੈ ਗਈ ਸੀ । ਕਿਉਂਕਿ ਹਾਸ਼ੀਏ ਦੀਆਂ ਲੀਕਾਂ ਮਿਸਤਰ ਨਾਲ ਵਾਹੀਆਂ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦੀਆਂ ਜੋ ਹੁਨਰ ਕਿ ਓਦੋਂ ਚੰਗੇ ਕਮਾਲ ਤੇ ਸੀ । ਹਾਸ਼ੀਏ ਦੀਆਂ ਲੀਕਾਂ ਉਗੜ ਦੁਗੜੀਆਂ ਉਸ ਦੇ ਚਲਾਊ ਲਿਖਤ ਹੋਣ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਹਨ ਤੇ ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਲਿਖਤ ਬੀ ਚਲਾਉ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਲਿਖਣ ਵਾਲਾ ਕਸਬੀ ਲਿਖਾਰੀ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦਾ। (੫) ਇਹ ਗੱਲ ਕਿ ਵਲੈਤ ਪਹੁੰਚਾ ਨੁਸਖਾ ਇਸਦਾ ਅਸਲੀ ਕਰਤਾ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨੁਸਖਾ ਹੈ, ਇਸੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੀ ਗੁਆਹੀ ਤੋਂ ਰੱਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੁਸਖੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨੁਸਖਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਇਹ ਉਤਾਰਾ ਹੈ । ਫੇਰ ਇਹ ਨੁਸਖਾ ਉਸ ਦਾ ਠੀਕ ਉਤਾਰਾ ਹੈ ਯਾ ਕੁਛ ਫਰਕ ਪੈ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਹ ਗੱਲ ਹਾਫ਼ਜ਼ਾਬਾਦੀ ਨੁਸਖੇ ਨਾਲ ਇਸ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਦਿਸ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਉਤਾਰੇ ਕਿਸੇ ਇਕ ਮੁਲ ਦੇ ਹਨ ਪਰ ਆਪੋ ਵਿਚ ਫਰਕ ਕਰ ਗਏ ਹਨ । ਇਸ ਤੋਂ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਵਲੈਤ ਵਾਲਾ ਨੁਸਖਾ ਭੀ ਅਸਲੀ ਮੂਲ ਤੋਂ ਚੋਖਾ ਫਰਕ ਕਰ ਗਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਹ ਗੱਲ ਕਿ ਇਹ ਨੁਸਖਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦਾ ਉਤਾਰਾ ਹੈ ਐਉਂ ਸਪਸ਼ਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ:- [ੳ] ਸਾਖੀ ਨੰ: ੨੮ ਵਿਚ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦੁਨੀਆਂਦਾਰ ਫਕੀਰ ਥੇ' ਅਗਲਾ ਪਿਛਲਾ ਪ੍ਰਕਰਣ ਸਾਫ ਦਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਏਥੇ ਪਾਠ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ: 'ਓਹ ਦੀਨਦਾਰ ਫਕੀਰ ਥੇ' ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਅਫਸੋਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਮੈਂ ਦੀਨ ਮੰਗਦਾ ਤਾਂ ਦੀਨ ਪਾਉਂਦਾ । ਮੈਂ<noinclude></noinclude> 2t9t2nas4vd8d9ympjqcrklj9chjl3f 196214 196213 2025-06-19T17:18:18Z Ashwinder sangrur 2332 /* ਸੋਧਣਾ */ 196214 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Ashwinder sangrur" /></noinclude> {{gap}}ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫਤਹ ਅੰਮਤ ਛਕਣ ਸਮੇਂ ਹੋਈ, ਉਹ ਸੰਮਤ ਬਿ: ੧੭੫੬ ਹੈ । ਇਸ ਹਿਸਾਬ ਇਹ ਸਾਖੀ ੧੭੫੬ ਸੰਮਤ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਦੀ ਜਾ ਸਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਬੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਨਮਸਾਖੀ ਪੁਰਾਤਣ ਹੋਵੇ ਤੇ ਵਲੈਤ ਵਾਲਾ ਨੁਸਖਾ ੧੭੫੬ ਦੇ ਬਾਦ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਤੇ ਲਿਖਾਰੀ ਤੋਂ ਸਹ ਸੁਭਾਵ ਉਸ ਵੇਲੇ ਪ੍ਰਵਿਰਤ ਹੋਇਆ ਫਿਕਰਾ 'ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫਤੈ' ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ । ਇਹ ਭੀ ਮੁਮਕਿਨ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਹ ਇਬਾਰਤ ਇਤਫਾਕ ਨਾਲ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੋਵੇ ਪਰ ਹਰ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਖੋਜਕਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਇਸ ਪਰ ਜ਼ਰੂਰ ਖ਼ਰਚ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਏ । (੪) ਇਸ ਦੀ ਬੋਲੀ ਨਿਰੋਲ ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਨਹੀਂ, ਤੇ ਨਾ ਨਿਰੋਲ ਲਹਿੰਦੇ ਦੀ ਹੈ,ਜਿਹਲਮ ਦੇ ਇਸ ਕਿਨਾਰੇ ਯਾ ਉਸ ਕਿਨਾਰੇ ਦੀ ਬੋਲੀ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਹੈ । ਅਤੇ ਅੱਖਰ ਇਸ ਦੇ “ਹਾਹੇ', ਔਕੜ’ ਤੇ ‘ਲਲੇ ਆਦਿ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਤੋਂ ਪੁਰਾਤਣ ਢੰਗ ਦੇ ਲਗਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਹੋਣਾ ਬੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ; ਤੇ ਲਿਖਾਰੀ ਦਾ ਉਸ ਅੱਖਰਾਂ ਦੀ ਘੁੰਡੀ ਤੋਂ ਨਾਵਾਕਫ ਹੋਣਾ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਲਾਹੌਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਲਾਗੇ ਸੁਹਣੀ ਸ਼ਕਲ ਲੈ ਗਈ ਸੀ । ਕਿਉਂਕਿ ਹਾਸ਼ੀਏ ਦੀਆਂ ਲੀਕਾਂ ਮਿਸਤਰ ਨਾਲ ਵਾਹੀਆਂ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦੀਆਂ ਜੋ ਹੁਨਰ ਕਿ ਓਦੋਂ ਚੰਗੇ ਕਮਾਲ ਤੇ ਸੀ । ਹਾਸ਼ੀਏ ਦੀਆਂ ਲੀਕਾਂ ਉਗੜ ਦੁਗੜੀਆਂ ਉਸ ਦੇ ਚਲਾਊ ਲਿਖਤ ਹੋਣ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਹਨ ਤੇ ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਲਿਖਤ ਬੀ ਚਲਾਉ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਲਿਖਣ ਵਾਲਾ ਕਸਬੀ ਲਿਖਾਰੀ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦਾ। (੫) ਇਹ ਗੱਲ ਕਿ ਵਲੈਤ ਪਹੁੰਚਾ ਨੁਸਖਾ ਇਸਦਾ ਅਸਲੀ ਕਰਤਾ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨੁਸਖਾ ਹੈ, ਇਸੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੀ ਗੁਆਹੀ ਤੋਂ ਰੱਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੁਸਖੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨੁਸਖਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਇਹ ਉਤਾਰਾ ਹੈ । ਫੇਰ ਇਹ ਨੁਸਖਾ ਉਸ ਦਾ ਠੀਕ ਉਤਾਰਾ ਹੈ ਯਾ ਕੁਛ ਫਰਕ ਪੈ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਹ ਗੱਲ ਹਾਫ਼ਜ਼ਾਬਾਦੀ ਨੁਸਖੇ ਨਾਲ ਇਸ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਦਿਸ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਉਤਾਰੇ ਕਿਸੇ ਇਕ ਮੁਲ ਦੇ ਹਨ ਪਰ ਆਪੋ ਵਿਚ ਫਰਕ ਕਰ ਗਏ ਹਨ । ਇਸ ਤੋਂ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਵਲੈਤ ਵਾਲਾ ਨੁਸਖਾ ਭੀ ਅਸਲੀ ਮੂਲ ਤੋਂ ਚੋਖਾ ਫਰਕ ਕਰ ਗਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਹ ਗੱਲ ਕਿ ਇਹ ਨੁਸਖਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦਾ ਉਤਾਰਾ ਹੈ ਐਉਂ ਸਪਸ਼ਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ:- [ੳ] ਸਾਖੀ ਨੰ: ੨੮ ਵਿਚ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦੁਨੀਆਂਦਾਰ ਫਕੀਰ ਥੇ' ਅਗਲਾ ਪਿਛਲਾ ਪ੍ਰਕਰਣ ਸਾਫ ਦਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਏਥੇ ਪਾਠ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ: 'ਓਹ ਦੀਨਦਾਰ ਫਕੀਰ ਥੇ' ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਅਫਸੋਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਮੈਂ ਦੀਨ ਮੰਗਦਾ ਤਾਂ ਦੀਨ ਪਾਉਂਦਾ । ਮੈਂ<noinclude></noinclude> r9eurous1h60rkgf8ai9lx966asshw1 196215 196214 2025-06-19T17:21:29Z Ashwinder sangrur 2332 196215 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Ashwinder sangrur" /></noinclude> {{gap}}ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫਤਹ ਅੰਮਤ ਛਕਣ ਸਮੇਂ ਹੋਈ, ਉਹ ਸੰਮਤ ਬਿ: ੧੭੫੬ ਹੈ । ਇਸ ਹਿਸਾਬ ਇਹ ਸਾਖੀ ੧੭੫੬ ਸੰਮਤ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਦੀ ਜਾ ਸਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਬੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਨਮਸਾਖੀ ਪੁਰਾਤਣ ਹੋਵੇ ਤੇ ਵਲੈਤ ਵਾਲਾ ਨੁਸਖਾ ੧੭੫੬ ਦੇ ਬਾਦ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਤੇ ਲਿਖਾਰੀ ਤੋਂ ਸਹ ਸੁਭਾਵ ਉਸ ਵੇਲੇ ਪ੍ਰਵਿਰਤ ਹੋਇਆ ਫਿਕਰਾ 'ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫਤੈ' ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ । ਇਹ ਭੀ ਮੁਮਕਿਨ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਹ ਇਬਾਰਤ ਇਤਫਾਕ ਨਾਲ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੋਵੇ ਪਰ ਹਰ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਖੋਜਕਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਇਸ ਪਰ ਜ਼ਰੂਰ ਖ਼ਰਚ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਏ । (੪) ਇਸ ਦੀ ਬੋਲੀ ਨਿਰੋਲ ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਨਹੀਂ, ਤੇ ਨਾ ਨਿਰੋਲ ਲਹਿੰਦੇ ਦੀ ਹੈ,ਜਿਹਲਮ ਦੇ ਇਸ ਕਿਨਾਰੇ ਯਾ ਉਸ ਕਿਨਾਰੇ ਦੀ ਬੋਲੀ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਹੈ । ਅਤੇ ਅੱਖਰ ਇਸ ਦੇ “ਹਾਹੇ', ਔਕੜ’ ਤੇ ‘ਲਲੇ ਆਦਿ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਤੋਂ ਪੁਰਾਤਣ ਢੰਗ ਦੇ ਲਗਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਹੋਣਾ ਬੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ; ਤੇ ਲਿਖਾਰੀ ਦਾ ਉਸ ਅੱਖਰਾਂ ਦੀ ਘੁੰਡੀ ਤੋਂ ਨਾਵਾਕਫ ਹੋਣਾ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਲਾਹੌਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਲਾਗੇ ਸੁਹਣੀ ਸ਼ਕਲ ਲੈ ਗਈ ਸੀ । ਕਿਉਂਕਿ ਹਾਸ਼ੀਏ ਦੀਆਂ ਲੀਕਾਂ ਮਿਸਤਰ ਨਾਲ ਵਾਹੀਆਂ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦੀਆਂ ਜੋ ਹੁਨਰ ਕਿ ਓਦੋਂ ਚੰਗੇ ਕਮਾਲ ਤੇ ਸੀ । ਹਾਸ਼ੀਏ ਦੀਆਂ ਲੀਕਾਂ ਉਗੜ ਦੁਗੜੀਆਂ ਉਸ ਦੇ ਚਲਾਊ ਲਿਖਤ ਹੋਣ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਹਨ ਤੇ ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਲਿਖਤ ਬੀ ਚਲਾਉ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਲਿਖਣ ਵਾਲਾ ਕਸਬੀ ਲਿਖਾਰੀ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦਾ। (੫) ਇਹ ਗੱਲ ਕਿ ਵਲੈਤ ਪਹੁੰਚਾ ਨੁਸਖਾ ਇਸਦਾ ਅਸਲੀ ਕਰਤਾ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨੁਸਖਾ ਹੈ, ਇਸੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੀ ਗੁਆਹੀ ਤੋਂ ਰੱਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੁਸਖੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨੁਸਖਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਇਹ ਉਤਾਰਾ ਹੈ । ਫੇਰ ਇਹ ਨੁਸਖਾ ਉਸ ਦਾ ਠੀਕ ਉਤਾਰਾ ਹੈ ਯਾ ਕੁਛ ਫਰਕ ਪੈ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਹ ਗੱਲ ਹਾਫ਼ਜ਼ਾਬਾਦੀ ਨੁਸਖੇ ਨਾਲ ਇਸ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਦਿਸ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਉਤਾਰੇ ਕਿਸੇ ਇਕ ਮੂਲ ਦੇ ਹਨ ਪਰ ਆਪੋ ਵਿਚ ਫਰਕ ਕਰ ਗਏ ਹਨ । ਇਸ ਤੋਂ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਵਲੈਤ ਵਾਲਾ ਨੁਸਖਾ ਭੀ ਅਸਲੀ ਮੂਲ ਤੋਂ ਚੋਖਾ ਫਰਕ ਕਰ ਗਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਹ ਗੱਲ ਕਿ ਇਹ ਨੁਸਖਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦਾ ਉਤਾਰਾ ਹੈ ਐਉਂ ਸਪਸ਼ਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ:- [ੳ] ਸਾਖੀ ਨੰ: ੨੮ ਵਿਚ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦੁਨੀਆਂਦਾਰ ਫਕੀਰ ਥੇ' ਅਗਲਾ ਪਿਛਲਾ ਪ੍ਰਕਰਣ ਸਾਫ ਦਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਏਥੇ ਪਾਠ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ: 'ਓਹ ਦੀਨਦਾਰ ਫਕੀਰ ਥੇ' ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਅਫਸੋਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਮੈਂ ਦੀਨ ਮੰਗਦਾ ਤਾਂ ਦੀਨ ਪਾਉਂਦਾ । ਮੈਂ<noinclude></noinclude> hvhr6s1bv4abeylpx47b27clz0qsg5m 250 14017 196216 195951 2025-06-19T17:49:36Z Ashwinder sangrur 2332 /* ਸੋਧਣਾ */ 196216 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Ashwinder sangrur" /></noinclude>ਵਿਚ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪਾਠ ਸੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਜਿਸਤੋਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗਲ ਦੇ ਸਮਝਣ ਵਿਚ ਸੁਗਮਤਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਕਿ ਠੀਕ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਉਚਰੇ ਵਾਕ ਕਿਹੜੇ ਹਨ,ਜੋ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿਚ ਆਏ ਹਨ। {{overfloat left|(੬)|depth=1em}} ਹਰ ਸਾਖੀ ਉਤੇ ਅਸਾਂ ਨੰਬਰ ੧. ੨. ੩. ੪. ਆਦਿ ਦਿੱਤੇ ਹਨ, ਇਹ ਪੋਥੀ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਸੁਖੈਨਤਾ ਵਾਸਤੇ ਹਨ । {{overfloat left|(੭)|depth=1em}}ਉਦਾਸੀ ਪਹਿਲੀ, ਦੂਸਰੀ ਆਦਿਕ ਜੋ ਮੋਟੇ ਸਿਰਨਾਮੇ ਦਿੱਤੇ ਹਨ, ਉਹ ਬੀ ਅਸਾਂ ਲਿਖੇ ਹਨ, ਪੋਥੀ ਵਿਚ ਸ਼ਰਨਾਮੇ ਦੇ ਕੇ ਉਦਾਸੀ ਸਿਰਲੇਖ ਨਹੀਂ ਲਿਖਿਆ; ਉਂਝ ਤ੍ਰਿਤੀਆ ਉਦਾਸੀ ਉਤ੍ਰਾਖੰਡ ਕੀ' ਇਸਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਬਾਰਤ ਉਦਾਸੀ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਅਸਲੀ ਨੁਸਖੇ ਵਿਚ ਹੈ। ਅੰਮਤਸਰ ਜੁਲਾਈ ਅਗਸਤ ੧੯੨੬ <pages index="Filename" from=x to=y/>{{gap}}{{xx-larger|{{center|ਦੂਜੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ}} ੧.}} ਜਿਥੇ ਜਿਥੇ ਵਲੈਤ ਵਾਲੀ ਪੋਥੀ ਦੇ ਪੱਤਰੇ ਛਿਜੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸਤਰਾਂ ਗੁੰਮ ਸਨ ਤੇ ਕਈ ਥਾਈਂ ਹਾ: ਬਾ: ਵਾਲੀ ਪੋਥੀ ਵਿਚੋਂ ਪਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ ਪਰ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ਦੇ ਪਾਠ ਹਾ: ਬਾ: ਵਾਲੀ ਪੋਥੀ ਵਿਚ ਬੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਮਤਲਬ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਪਾਏ ਗਏ ਸਨ ਉਹ ਹੁਣ ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਿਜ ਵਾਲੇ fਲਿਖਤੀ ਨੁਸਖੇ ਨਾਲ ਸੋਧਕੇ ਥੁੜਦੇ ਪਾਏ ਗਏ ਹਨ। ੨. ਪਹਿਲੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿਚ ਸਾਖੀਆਂ ਦੇ ਆਦਿ ਨੰਬਰ ੧. ੨. ੩. ਆਦਿ ਹੀ ਸਨ, ਇਸ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿਚ ਸਾਖੀਆਂ ਦੇ ਸਿਰਨਾਮੇ ਵੀ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ । ੩. ਵਲੈਤ ਵਾਲੀ ਪੋਥੀ ਨਾਲ ਫਿਰ ਸੁਧਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ । ੪. ਤਤਕਰਾ ਵੀ ਐਤਕੀ ਨਾਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜੂਨ ੧੯੩੧ {{xx-larger|{{center|ਤੀਜੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ}}}} ਇਹ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦੂਜੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦਾ ਹੀ ਰੂਪ ਹੈ ਕੇਵਲ ਟਾਈਪ ਪਹਿਲੇ ਨਾਲੋਂ ਕੁਝ ਬ੍ਰੀਕ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਸਤੰਬਰ ੧੯੪੮ }<noinclude></noinclude> 54ljgee2jejfcpc764iobrvvwxuikeg 250 14021 196209 196195 2025-06-19T16:40:14Z Ashwinder sangrur 2332 /* ਸੋਧਣਾ */ 196209 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Ashwinder sangrur" /></noinclude>________________ ਬਾਹਰਿ ਰਵਿ ਰਹਿਆ ॥੩੨॥ੜਾੜੇ ਰਾੜਿ ਕਰਹਿ ਕਿਆ ਪ੍ਰਾਣੀ ਤਿਸਹਿ ਧਿਆਵਹੁ ਜਿ ਅਮਰੁਹੋਆ॥ਤਿਸਹਿ ਧਿਆਵਹੁ ਸਚਿਸਮਾਵਹੁ ਓਸੁ ਵਿਟਹੁ ਕੁਰਬਾਣੁ ਕੀਆ ॥੩੩॥ ਹਾਹੈ ਹੋਰੁ ਨ ਕੋਈ ਦਾਤਾ ਜੀਅ *ਉਪਾਇ ਜਿਨਿ ਰਿਜਕੁ ਦੀਆ ॥ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਧਿਆਵਹੁ ਹਰਿ ਨਾਮਿ ਸਮਾਵਹੁ ਅਨਦਿਨ ਲਾਹਾ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਲੀਆ॥੩੪॥ ਆਇੜੈ ਆਪਿ ਕਰੇ ਜਿਨਿ ਛੋਡੀ ਜੋ ਕਿਛੁ ਕਰਣਾ ਸੁ ਕਰਿ ਰਹਿਆ ॥ ਕਰੇ ਕਰਾਏ ਸਭ ਕਿਛੁ ਜਾਣੇ ਨਾਨਕ ਸਾਇਰ ਇਵ ਕਹਿਆ ॥੩੫॥੧॥ {{gap}}ਤਬ ਗੁਰਨਾਨਕ ਜੀ ਇਕ ਦਿਨ ਪੜਿਆ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਚੁਪ ਕਰ ਰਹਿਆ। ਜਾਂ ਚੁਪ ਕਰ ਰਹਿਆ ਤਾਂ ਪਾਂਧੇ ਪੁਛਿਆ “ਨਾਨਕ ! ਤੁ ਪੜ੍ਹਦਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ? ਤਬ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਕਹਿਆ “ਪਾਂਧਾ ! ਤੁ ਕਛ ਪੜ੍ਹਿਆ ਹੈਂ ਜੋ ਮੇਰੇ ਤਾਈਂ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦਾ ਹੈਂ ?' ਤਬ ਪਾਂਧੇ ਕਹਿਆ 'ਮੈਂ ਸਭ ਕਿਛ ਪੜ੍ਹਿਆ ਹਾਂ ਜੋ ਕਿਛ ਹੈ, ਬੇਦ ਸਾਸਤ੍ਰ ਪੜਿਆ ਹਾਂ | ਜਮਾਂ, ਖਰਚ, ਰੋਜ ਨਾਵਾਂ, ਖਾਤਾ, ਲੇਖਾ, ਮੈਂ ਸਭ ਕਿਛੁ ਪੜ੍ਹਿਆ ਹਾਂ'। ਤਬ ਬਾਬੇ ਕਹਿਆ 'ਪਾਂਧਾ ! ਇਨੀਂ ਪੜ੍ਹੇ ਗਲ ਫਾਹੇ ਪਓਂਦੇ ਹੈਨ, ਇਹ ਜੋ ਪੜ੍ਹਨਾ ਹੈ ਸਭ ਬਾਦ ਹੈ। ਤਬ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਇਕ ਸਬਦ ਉਠਾਇਆ, ਸ੍ਰੀ ਰਾਗੁ ਵਿਚ ਮਹਲੁ ੧ {{gap}}ਜਾਲਿ ਮੋਹੁ ਘਸਿ ਮਸੁ ਕਰਿ ਮਤਿ ਕਾਗਦ ਕਰਿ ਸਾਰੁ ॥ ਭਾਉ ਕਲਮ ਕਰਿ ਚਿਤੁ ਲਿਖਾਰੀ ਗੁਰ ਪੁਛਿ ਲਿਖੁ ਬੀਚਾਰੁ ॥ ਲਿਖੁ ਨਾਮੁ ਸਾਲਾਹ ਲਿਖੁ ਲਿਖੁ ਅੰਤੁ ਨ ਪਾਰਾਵਾਰ ॥੧॥ ਬਾਬਾ ਇਹ ਲੇਖਾ ਲਿਖਿ ਜਾਣੁ ॥ ਜਿਥੈ ਲੇਖਾ ਮੰਗੀਐ ਤਿਥੇ ਹੋਇ ਸਚਾ ਨੀਸਾਣੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥*' {{gap}}ਤਬ ਗੁਰੂ ਬਾਬੇ ਕਹਿਆ 'ਹੋ ਪੰਡਤਿ ! ਹੋਰ ਜਿਤਨਾ ਪੜਿਣਾ ਸੁਣਿਨਾ ਸਭੁ ਬਾਦਿ ਹੈ । ਬਿਨਾ ਪ੍ਰਮੇਸੁਰਿ ਕੇ ਨਾਮਿ ਸਭੁ ਬਾਦਿ ਹੈ।' ਤਬ ਪਾਂਧੇ ਕਹਿਆ 'ਨਾਨਕ ਹੋਰੁ ਪੜਿਣਾ ਮੇਰੇ ਤਾਈ ਬਤਾਈ ਵਿਖਾ ਜਿਤ ਪੜਿਐ ਛੁਟੀਦਾ ਹੈ । ਤਬਿ ਨਾਨਕ ਕਹਿਆ 'ਸੁਣੁ ਹੋ ਸੁਆਮੀ ! ਇਹ ਜੁ ਸੰਸਾਰਿ ਕਾ ਪੜਿਆ ਹੈ ਐਸਾ ਹੈ। {{gap}}*ਵਲੈਤ ਵਾਲੇ ਨੁਸਖੇ ਵਿਚ ਇਥੋਂ ਅਗੇ ਦੋ ਪੱਤਰੇ ਹਨ ਨਹੀਂ,ਜੋ ਇਬਾਰਤ ਅਗੇ “ਉਪਾਇ...ਤੋਂ...ਨੀਸਾਣੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥ ਤੱਕ ਇਥੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਉਹ ਉਸ ਨੁਸਖੇ ਤੋਂ ਲੀਤੇ ਹਨ ਜੋ ਹਾਫਜ਼ਾ ਬਾਦ ਵਾਲੀ ਦਾ ਉਤਾਰਾ ਹੈ । {{gap}}ਸਬਦ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਦੋ ਤੁਕਾਂ ਦਾ ਟੀਕਾ ਦੋ ਗੁਮ ਪੱਤਿ੍ਆਂ ਵਿਚ ਗਿਆ ਹੈ, ਤੇ ਹਾਫਜ਼ਾਬਾਦ ਵਾਲੇ ਨੁਸਖੇ ਵਿਚ-ਤਬ ਗੁਰੂ...ਤੋਂ ..ਪਾਯਾ ਨਹੀਂ ਜਾਤਾ , -ਤੱਕ ਦਾ ਸਾਰੇ ਦਾ ਸਾਰਾ ਪਾਠ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਏਹ ਸਤਰਾਂ 'ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਿਜ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਾਲੇ ਨੁਸਖੇ ਤੋਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ;ਇਨਾਂ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਵਲੈਤ ਵਾਲੀ ਪੋਥੀ ਦਾ ਪਾਠ ਚੱਲ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । -- - Digitized by Panjab Digital Library | www.panjabdigilib.org<noinclude></noinclude> r4fy7xs2fatm3k75h1qkrdbb20nmv7i 250 14048 196210 196207 2025-06-19T16:44:44Z Ashwinder sangrur 2332 /* ਸੋਧਣਾ */ 196210 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Ashwinder sangrur" />{{center|( ਪ )}}</noinclude>________________ <center></center> ਜੋ ਮਸ ਦੀਵੇ ਕੀ ਅਰੁ ਕਾਗਦੁ ਸਣੀ ਕਾ ਅਰ ਕਲਮ ਕਾਨੇ ਕੀ ਅਰੁ ਮਨੁ ਲਿਖਣ ਹਾਰੁ ਅਰੁ ਲਿਖਿਆ ਸੋ ਕਿਆ ਲਿਖਿਆ ਮਾਇਆ ਕਾ ਜੰਜਾਲੁ ਲਿਖਿਆ। ਜਿਤੁ ਲਿਖਿਐ ਸਭੁ ਵਿਕਾਰੁ ਹੋਵਨਿ । ਓਹੁ ਜਿ ਲਿਖਣੁ ਸਭੁ ਸਚਿ ਕਾ ਹੈ ਸੋ ਐਸਾ ਹੈ। ਜੋ ਮਾਇਆ ਕਾ ਮੋਹੁ ਜਾਲਿ ਕਰਿ ਮਸੁ ਕਰੀਐ ਅਰੁ ਤਪਸਿਆ ਕਾਗਦੁ ਕਰੀਐ ॥ ਅਰੁ ਜੋ ਕਛੁ ਇਛਿਆ ਅੰਤ੍ਰ ਕਛੁ ਭਾਉ ਹੈ ਤਿਸਕੀ ਕਲਮ ਕਰੀਐ | ਅਰਿ ਚਿਤੁ ਲਿਖਣਹਾਰ ਕਰਹੁ ਅਰੁ ਲਿਖੀਐ ਸੋ ਕਿਆ ਲਿਖੀਐ । *ਪਰਮੇਸਰ ਕਾ ਨਾਮੁ ਲਿਖੀਐ, ਸਲਾਹ ਲਿਖੀਐ, ਜਿਤੁ ਲਿਖੇ ਸਭ ਵਿਕਾਰ ਮਿਟਿ ਜਾਹਿ। ਬੇਅੰਤ ਸੋਭਾ ਲਿਖੇ ਜਿਤੁ ਲਿਖੇ ਤਨ ਸੁਖੀ ਹੋਇ॥ਤਿਸਕਾ ਅੰਤੁ ਪਾਰਾਵਾਰੁਕਿਛੁ ਪਾਯਾ ਨਹੀਂ ਜਾਤਾ {{gap}}ਹੋ ਪੰਡਤਾ! ਜੇ ਇਹ ਲੇਖਾ ਪੜਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਪੜ੍ਹ ਅਰ ਮੁਝ ਕਉ ਭੀ ਪੜ੍ਹਾਇ॥ ਨਾਹੀ ਤਾਂ ਨਾ ਪੜਾਇ । ਸੁਣ ਹੋ ਪੰਡਿਤਾ ! ਜਹਾਂ ਇਹ ਤੇਰਾ ਜੀਉ ਜਾਵੇਗਾ,ਤਹਾਂ ਤੇਰੇ ਹੱਥ ਇਹ ਪੜਨਾ ਨੀਸਾਣ ਹੋਵੇਗਾ ਤੇਰੇ ਨਜੀਕ ਜਮ ਕਾਲ ਨ ਆਵੇਗਾ। {{gap}}ਤਬ ਉਨ ਪੰਡਤ ਕਹਿਆ 'ਏ ਨਾਨਕ ! ਇਹੁ ਬਾਤਾਂ ਤੈਂ ਕਿਸਤੇ ਪਾਈਆਂ ਹਨ ? ਪਰ ਸੁਣ ਹੋ ਨਾਨਕ ! ਏਹ ਜੋ ਪਰਮੇਸੁਰ ਕਾ ਨਾਮ ਲੈਤੇ ਹੈਂ ਤਿਨ ਕਉ ਕਵਨੁ ਫਲ ਲਗਤੇ ਹੈਂ' ? ਤਬ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਦੁਜੀ ਪਉੜੀ ਕਹੀ :- {{gap}}ਜਿਥੈ ਮਿਲਹਿ ਵਡਿਆਈਆ ਸਦ ਖੁਸੀਆ ਸਦ ਚਾਉ॥ਤਿਨ ਮੁਖਿ ਟਿਕੇ ਨਿਕਲਹਿ ਜਿਨ ਮਨਿ ਸਚਾ ਨਾਉ ॥ ਕਰਮਿ ਮਿਲੈ ਤਾ ਪਾਈਐ ਨਾਹੀ ਗਲੀ ਵਾਉ ਦੁਆਉ ॥੨॥' {{gap}}ਤਬ ਗੁਰੂ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਕਹਿਆ ‘ਸੁਣ ਹੋ ਪੰਡਿਤਾ! ਜਹਾਂ ਏਹੁ ਤੇਰਾ ਜੀਉ ਜਾਵੇਗਾ ਤਹਾਂ ਇਸ ਪਰਮੇਸਰ ਸਿਮਰਣ ਕਾ ਏਹੁ ਪੁੰਨ ਹੋਵੇਗਾ ਜੋ ਸਦਾ ਸਦਾ ਖੁਸੀਆਂ ਨਿਤ ਨਿਤ ਅਨੰਦ ਮਹਾ ਮੰਗਲ ਨਿਧਾਨ ਪਰਾਪਤਿ ਹੋਵਹਿਂਗੇ | ਪਰੁ ਜਿਨਾਂ ਮਨਿ ਬਚ ਕਰਮਿ ਕਰਿਕੈ ਸਿਮਰਿਆ ਹੈ, ਅਰੁ ਉਪਾਇ ਕਰਿ ਕਰਿ ਗਲੀ ਪਰਮੇਸਰੁ ਲੀਆ ਨਹੀਂ ਜਾਤਾ '। ਤਬਿ ਓਹੁ ਪੰਡਿਤੁ ਹੈਰਾਨੁ ਹੋਇ ਰਹਿਆ,ਫਿਰਿ ਉਨਿ ਪੰਡਤੁ ਕਹਿਆ : 'ਏ ਨਾਨਕ ! ਏਹੁ ਜੋ ਪਰਮੇਸਰ ਕਾ ਨਾਮੁ ਲੇਤੇ ਹੈਂ, ਤਿਨ ਕਉ ਤਾਂ ਕੋਈ ਨਾਹੀ ਜਾਂਣਤਾ,ਉਨ ਕਉ ਤਾਂ ਰੋਟੀਆਂ ਭੀ ਨਾਹੀਂ ਜੁੜਿਆਵਤੀਆਂ ਅਰੁ ਇਕਿ ਜੋ ਪਾਤਸਾਹੀ ਕਰਦੇ ਹੈਨਿ, ਸੋ ਬੁਰਿਆਈਆਂ ਭੀ ਕਰਦੇ ਹੈਨਿ ਅਰੁ ਪਰਮੇਸਰੁ ਭੀ ਨਾਹੀ ਸਿਮਰਤੇ । ਕਹੁ ਦੇਖਾ ਓਨਿ ਕਵਨ ਪਾਪ ਕੀਤੇ ਹੈਨਿ ਜੋ ਪਾਤਸਾਹੀ ਭੀ ਕਰਹਿ ਅਰੁ ਪਰਮੇਸਰ ਤੇ ਭੀ ਨਾ ਡਰਹਿ?' ਤਬ ਫਿਰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਤੀਜੀ ਪਉੜੀ ਕਹੀ :- {{gap}}ਇਕਿ ਆਵਹਿ ਇਕਿ ਜਾਹਿ ਉਠਿ ਰਖੀਅਹਿ ਨਾਵ ਸਲਾਰ ॥ ਇਕਿ ਉਪਾਏ ਮੰਗਤੇ ਇਕਨਾ ਵਡੇ ਦਰਵਾਰ ॥ ਅਗੈ ਗਇਆ ਜਾਣੀਐ ਵਿਣੁ *ਇਥੋਂ ਅਗੇ ਵਲੈਤ ਵਾਲੀ ਪੋਥੀ ਦਾ ਪਾਠ ਚੱਲ ਪਿਆ । Digitized by Panjab Digital Library / www.panjabdigilib.org<noinclude></noinclude> 5ta7q97w4yq9ua037jhw3n5tgv4rbst 250 14049 196211 196198 2025-06-19T17:02:17Z Ashwinder sangrur 2332 /* ਸੋਧਣਾ */ 196211 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Ashwinder sangrur" /></noinclude>________________ {{center|( ੬ )}} ਨਾਵੈ ਵੇਕਾਰ ॥੩॥ ਤਬ ਗੁਰੂ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਕਹਿਆ : ‘ਸੁਣ ਹੋ ਪੰਡਿਤ ! ਇਕ ਆਵਤੇ ਹੈ, ਇਕ ਜਾਤੇ ਹੈ, ਇਕ ਸਾਹ ਹੈ, ਇਕ ਪਾਤਿਸਾਹ ਹੈ, ਇਕ ਉਨਕੇ ਆਗੇ ਭਿਖਿਆ ਮੰਗਿ ਮੰਗਿ ਖਾਤੇ ਹੈ, ਪਰ ਸੁਣਿ ਹੋ ਪੰਡਿਤ ! ਜੋ ਊਹਾਂ ਆਗੈ ਜਾਵਹਿਗੇ, ਅਰੁ ਜੇ ਈਹਾ ਸੁਖੁ ਕਰਤੇ ਹੈ, ਪਰਮੇਸਰ ਨਹੀਂ ਸਿਮਰਤੇ ਉਨ ਕਉ ਐਸੀ ਸਜਾਇ ਮਿਲੇਗੀ, ਜੈਸੀ ਕਪੜੇ ਕਉ ਧੋਬੀ ਦੇਤਾ ਹੈ, ਅਰ ਤਿਲਾਂ ਕਉ ਤੇਲੀ ਦੇਤਾ ਹੈ ਅਰੁ ਚਕੀ ਦਾਣਿਆਂ ਕਉ ਦੇਤੀ ਹੈ, ਐਸੀ ਸਜਾਇ ਪਾਵਹਿਗੇ, ਅਰ ਨਰਕ ਕੁੰਡੇ ਮਿਲਹਿਗੇ । ਅਰੁ ਜੋ ਪਰਮੇਸਰ ਕਉ ਸਿਮਰਤੇ ਹੈ,ਅਰੁ ਭਿਖਿਆ ਮੰਗਿ ਮੰਗਿ ਖਾਤੇ ਹੈ, ਉਨ ਕਉ ਦਰਗਾਹ ਵਡਿਆਈਆ ਮਿਲਹਿਗੀਆਂ । ਤਬਿ ਪੰਡਿਤ ਹੈਰਾਨ ਹੋਇ ਗਇਆ | ਕਹਿਓਸ' ਏਹ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਭਗਤ ਹੈ' । ਤਬ ਫਿਰਿ ਪੰਡਤ ਕਹਿਆ, 'ਨਾਨਕ ! ਤੂ ਐਸੀ ਬਾਤ ਕਰਦਾ ਹੈਂ, ਸੋ ਕਿਉਂ ਕਰਦਾ ਹੈਂ ? ਅਜੇ ਤਾਂ ਬਾਲਕ ਹੈਂ | ਕੁਛ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ, ਇਸੜੀ ਕੁਟੰਬ ਕਾ ਸੁਖ ਦੇਖੁ, ਅਜੇ ਤੇਰਾ ਕਿਥੇ ਓੜਕ ਹੈ'। ਤਬ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਚਉਥੀ ਪਉੜੀ ਕਹੀ :- {{gap}}ਭੈ ਤੇਰੇ ਡਰੁ ਅਗਲਾ ਖਪਿ ਖਪਿ ਛਿਜੈ ਦੇਹ ॥ ਨਾਵ ਜਿਨਾ ਸੁਲਤਾਨ ਖਾਨ ਹੋਦੇ ਡਿਠੇ ਖੇਹ ॥ ਨਾਨਕ ਉਠੀ ਚਲਿਆ ਸਭਿ ਕੂੜੇ ਤੁਟੇ ਨੇਹ ॥੪॥੬॥ ਤਿਸ ਕਾ ਪਰਮਾਰਥ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਕਹਿਆ : ਸੁਣ ਹੇ ਪੰਡਿਤ ! ਓਸ ਸਾਹਿਬ ਕਾ ਐਸਾ ਡਰੁ ਹੈ ਜੋ ਮੇਰੀ ਦੇਹ ਭੈਮਾਨੁ , ਹੋਇ ਗਈ ਹੈ । ਜੋ ਈਹਾਂ ਖਾਨ ਸੁਲਤਾਨ ਕਹਾਇੰਦੇ ਥੇ ਸੋ ਭੀ ਮਰਿ ਖਾਕ ਹੋਇ ਗਏ। ਜਿਨਕਾ ਅਮਰੁ ਮਨੀਤਾ ਥਾ, ਜਿਨਕੇ ਡਰਿ, ਪ੍ਰਿਥਮੀ ਭੈਮਾਨ ਹੋਤੀ ਥੀ ਸੋ ਭੀ ਮਰਿ ਗਏ । ਸੁਣ ਹੋ ਪੰਡਿਤਾ ! ਮੈਂ ਕੂੜਾ ਨੇਹੁ ਕਿਸ ਸੋਂ ਕਰਉਂ, ਹਮ ਭੀ ਉਠਿ ਜਾਹਿਂਗੇ, ਖਾਕ ਦਰਿ ਖਾਕ ਹੋਇ ਜਾਹਿਗੇ । ਹਮ ਤਿਸਕੀ ਬੰਦਗੀ ਕਰਹਿਂਗੇ ਜੋ* ਜੀਅ ਲਏਗਾ, ਫਿਰਿ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਸਉ ਕੂੜਾ ਨੇਹੁ ਕਿਆ ਕਰਹਿਂ ?' ਤਬ ਪੰਡਿਤ ਹੈਰਾਨ ਹੋਇ ਗਇਆ, ਨਮਸਕਾਰੁ ਕੀਤੋਸੁ, ਜੁ ਕੋਈ ਪੂਰਾ ਹੈ ਜੋ ਤੇਰੇ ਆਤਮੈ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਸੋ ਕਰਿ' । ਤਬ ਗੁਰ ਬਾਬਾ ਜੀ ਘਰਿ ਆਇਕੈ. ਬੈਠਿ ਰਹਿਆ । ਬੋਲੋ ਵਾਹਿਗੁਰੂ । {{xx-larger|{{center|}}੩. ਕੁੜਮਾਈ, ਵਿਆਹ}} {{gap}} ਆਗਿਆ ਪਰਮੇਸੁਰ ਕੀ ਹੋਈ ਜੋ ਕਿਰਤਿ ਕੁਛੁ ਨ ਕਰੈ । ਜੇ ਬੈਠੇ ਤਾਂ ਬੈਠਾ ਹੀ ਰਹੈ,ਜਾਂ ਸੋਵੇ ਤਾਂ ਸੋਇਆ ਹੀ ਰਹੈ।ਫਕੀਰਾਂ ਨਾਲਿ ਮਜਲਸ ਕਰੇ।ਬਾਬਾ ਕਾਲੂ. *ਇਥੇ ਹਾ: ਬਾ: ਨੁ: ਵਿਚ ਸਾਰੀ ਇਬਾਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਤੇ 'ਫੋਟੋ ਦੇ ਨੁਸਖੇ ਵਿਚ ਹਾਸ਼ੀਏ ਛਿਜੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਅਖਰ ਨਹੀਂ ਆਏ,ਇਹ ਪਾਠ-ਬੰਦਗੀ ਕਰਹਿਗੇ ਜੋ-ਤੇ-ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਸਉ-ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ ਵਾਲੀ ਪੋਥੀ ਤੋਂ ਪਾਏ ਹਨ । Digitized by Panjab Digital Library | www.panjabdigilib.org<noinclude></noinclude> o77cuesubi8l8eh31w7w1f6i5aqs50a 196212 196211 2025-06-19T17:03:59Z Ashwinder sangrur 2332 196212 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Ashwinder sangrur" /></noinclude>________________ {{center|( ੬ )}} ਨਾਵੈ ਵੇਕਾਰ ॥੩॥ ਤਬ ਗੁਰੂ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਕਹਿਆ : ‘ਸੁਣ ਹੋ ਪੰਡਿਤ ! ਇਕ ਆਵਤੇ ਹੈ, ਇਕ ਜਾਤੇ ਹੈ, ਇਕ ਸਾਹ ਹੈ, ਇਕ ਪਾਤਿਸਾਹ ਹੈ, ਇਕ ਉਨਕੇ ਆਗੇ ਭਿਖਿਆ ਮੰਗਿ ਮੰਗਿ ਖਾਤੇ ਹੈ, ਪਰ ਸੁਣਿ ਹੋ ਪੰਡਿਤ ! ਜੋ ਊਹਾਂ ਆਗੈ ਜਾਵਹਿਗੇ, ਅਰੁ ਜੇ ਈਹਾ ਸੁਖੁ ਕਰਤੇ ਹੈ, ਪਰਮੇਸਰ ਨਹੀਂ ਸਿਮਰਤੇ ਉਨ ਕਉ ਐਸੀ ਸਜਾਇ ਮਿਲੇਗੀ, ਜੈਸੀ ਕਪੜੇ ਕਉ ਧੋਬੀ ਦੇਤਾ ਹੈ, ਅਰ ਤਿਲਾਂ ਕਉ ਤੇਲੀ ਦੇਤਾ ਹੈ ਅਰੁ ਚਕੀ ਦਾਣਿਆਂ ਕਉ ਦੇਤੀ ਹੈ, ਐਸੀ ਸਜਾਇ ਪਾਵਹਿਗੇ, ਅਰ ਨਰਕ ਕੁੰਡੇ ਮਿਲਹਿਗੇ । ਅਰੁ ਜੋ ਪਰਮੇਸਰ ਕਉ ਸਿਮਰਤੇ ਹੈ,ਅਰੁ ਭਿਖਿਆ ਮੰਗਿ ਮੰਗਿ ਖਾਤੇ ਹੈ, ਉਨ ਕਉ ਦਰਗਾਹ ਵਡਿਆਈਆ ਮਿਲਹਿਗੀਆਂ । ਤਬਿ ਪੰਡਿਤ ਹੈਰਾਨ ਹੋਇ ਗਇਆ | ਕਹਿਓਸ' ਏਹ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਭਗਤ ਹੈ' । ਤਬ ਫਿਰਿ ਪੰਡਤ ਕਹਿਆ, 'ਨਾਨਕ ! ਤੂ ਐਸੀ ਬਾਤ ਕਰਦਾ ਹੈਂ, ਸੋ ਕਿਉਂ ਕਰਦਾ ਹੈਂ ? ਅਜੇ ਤਾਂ ਬਾਲਕ ਹੈਂ | ਕੁਛ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ, ਇਸੜੀ ਕੁਟੰਬ ਕਾ ਸੁਖ ਦੇਖੁ, ਅਜੇ ਤੇਰਾ ਕਿਥੇ ਓੜਕ ਹੈ'। ਤਬ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਚਉਥੀ ਪਉੜੀ ਕਹੀ :- {{gap}}ਭੈ ਤੇਰੇ ਡਰੁ ਅਗਲਾ ਖਪਿ ਖਪਿ ਛਿਜੈ ਦੇਹ ॥ ਨਾਵ ਜਿਨਾ ਸੁਲਤਾਨ ਖਾਨ ਹੋਦੇ ਡਿਠੇ ਖੇਹ ॥ ਨਾਨਕ ਉਠੀ ਚਲਿਆ ਸਭਿ ਕੂੜੇ ਤੁਟੇ ਨੇਹ ॥੪॥੬॥ ਤਿਸ ਕਾ ਪਰਮਾਰਥ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਕਹਿਆ : {{gap}}ਸੁਣ ਹੇ ਪੰਡਿਤ ! ਓਸ ਸਾਹਿਬ ਕਾ ਐਸਾ ਡਰੁ ਹੈ ਜੋ ਮੇਰੀ ਦੇਹ ਭੈਮਾਨੁ , ਹੋਇ ਗਈ ਹੈ । ਜੋ ਈਹਾਂ ਖਾਨ ਸੁਲਤਾਨ ਕਹਾਇੰਦੇ ਥੇ ਸੋ ਭੀ ਮਰਿ ਖਾਕ ਹੋਇ ਗਏ। ਜਿਨਕਾ ਅਮਰੁ ਮਨੀਤਾ ਥਾ, ਜਿਨਕੇ ਡਰਿ, ਪ੍ਰਿਥਮੀ ਭੈਮਾਨ ਹੋਤੀ ਥੀ ਸੋ ਭੀ ਮਰਿ ਗਏ । ਸੁਣ ਹੋ ਪੰਡਿਤਾ ! ਮੈਂ ਕੂੜਾ ਨੇਹੁ ਕਿਸ ਸੋਂ ਕਰਉਂ, ਹਮ ਭੀ ਉਠਿ ਜਾਹਿਂਗੇ, ਖਾਕ ਦਰਿ ਖਾਕ ਹੋਇ ਜਾਹਿਗੇ । ਹਮ ਤਿਸਕੀ ਬੰਦਗੀ ਕਰਹਿਂਗੇ ਜੋ* ਜੀਅ ਲਏਗਾ, ਫਿਰਿ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਸਉ ਕੂੜਾ ਨੇਹੁ ਕਿਆ ਕਰਹਿਂ ?' ਤਬ ਪੰਡਿਤ ਹੈਰਾਨ ਹੋਇ ਗਇਆ, ਨਮਸਕਾਰੁ ਕੀਤੋਸੁ, ਜੁ ਕੋਈ ਪੂਰਾ ਹੈ ਜੋ ਤੇਰੇ ਆਤਮੈ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਸੋ ਕਰਿ' । ਤਬ ਗੁਰ ਬਾਬਾ ਜੀ ਘਰਿ ਆਇਕੈ. ਬੈਠਿ ਰਹਿਆ । ਬੋਲੋ ਵਾਹਿਗੁਰੂ । {{xx-larger|{{center|}}੩. ਕੁੜਮਾਈ, ਵਿਆਹ}} {{gap}} ਆਗਿਆ ਪਰਮੇਸੁਰ ਕੀ ਹੋਈ ਜੋ ਕਿਰਤਿ ਕੁਛੁ ਨ ਕਰੈ । ਜੇ ਬੈਠੇ ਤਾਂ ਬੈਠਾ ਹੀ ਰਹੈ,ਜਾਂ ਸੋਵੇ ਤਾਂ ਸੋਇਆ ਹੀ ਰਹੈ।ਫਕੀਰਾਂ ਨਾਲਿ ਮਜਲਸ ਕਰੇ।ਬਾਬਾ ਕਾਲੂ. *ਇਥੇ ਹਾ: ਬਾ: ਨੁ: ਵਿਚ ਸਾਰੀ ਇਬਾਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਤੇ 'ਫੋਟੋ ਦੇ ਨੁਸਖੇ ਵਿਚ ਹਾਸ਼ੀਏ ਛਿਜੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਅਖਰ ਨਹੀਂ ਆਏ,ਇਹ ਪਾਠ-ਬੰਦਗੀ ਕਰਹਿਗੇ ਜੋ-ਤੇ-ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਸਉ-ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ ਵਾਲੀ ਪੋਥੀ ਤੋਂ ਪਾਏ ਹਨ । Digitized by Panjab Digital Library | www.panjabdigilib.org<noinclude></noinclude> iye99411d0fdbiog3d6cdtz3k7mngyb 250 14050 196218 44599 2025-06-19T18:22:20Z Ashwinder sangrur 2332 196218 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Karamjit Singh Gathwala" /></noinclude>________________ {{center|( ੭ )} ਹੈਰਾਨੁ ਹੋਇ ਗਇਆ ਕਹਿਆ ਸੁ ਨਾਨਕ !ਤੁ ਇਵੈ ਰਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਹੋਵੈ?' ਜਬ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਰਸਾਂ ਨਵਾਂ ਕਾ ਹੋਆ ਤਬਿ ਫਿਰ *ਤੋਰਕੀ ਪੜ੍ਹਨ ਪਾਇਆ | ਵਤ ਘਰ ਬਹਿ ਗਇਆ, ਦਿਲ ਦੀ ਖਬਰ ਗਲ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਕਰੈ ਨਾਹੀਂ । ਤਬ ਕਾਲੂ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਆਖਿਆ “ਕਾਲੂ ! ਇਸਦਾ ਵਿਵਾਹ ਕਰ'। ਤਬ ਕਾਲੂ ਉਠ ਖੜਾ ਹੋਇਆ, ਚਿਤਵਨੀ ਕੀਤੀਆਸੁ ਜੋ ਕਿਵੈ ਕੁੜਮਾਈ ਹੋਵੇ । ਤਦ ਮੂਲਾ ਖੱਤ੍ਰੀ ਜਾਤਿ ਚੋਣਾ ਤਿਸਦੇ ਘਰ ਕੁੜਮਾਈ ਹੋਈ। {{gap}}ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਬਰਸਾਂ ਬਾਰਾਂ ਕਾ ਹੋਇ ਤਬ ਵੀਵਾਹਿਆ । ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਲੱਗੀ। ਸੰਸਾਰ ਕੀ ਕਿਰਤ ਕਰਣ, ਪਰ ਚਿਤ ਕਿਸੈ ਨਾਲ ਲਾਏ ਨਾਹੀਂ, ਘਰ ਦੀ ਖਬਰ ਲਏ ਨਾਹੀਂ | ਘਰ ਦੇ ਆਦਮੀ ਆਖਨ ਜੋ ਅੱਜ ਕਲ ਫਕੀਰਾਂ ਨਾਲ ਉਠ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਬੋਲੋ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ॥{{xxx-larger|{{center|੪, ਖੇਤ ਹਰਿਆ}}}} {{gap}} ਤਬ ਆਗਿਆ ਪ੍ਰਮੇਸਰ ਕੀ ਹੋਈ,ਜੋ ਇਕ ਦਿਨ ਕਾਲੂ ਕਹਿਆ, ਨਾਨਕ ਏਹ ਘਰ ਦੀਆਂ ਮਹੀਂ ਹਨ, ਤੂ ਚਾਰ ਲੈ ਆਉ । ਤਬ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਮਹੀਂ ਲੈਕਰ ਬਾਹਰ ਗਿਆ ਤਾਂ ਚਰਾਇ ਲੈ ਆਇਆ । ਫਿਰ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਗਇਆ ਤਾਂ ਮਹੀਂ ਛੱਡਕੇ ਕਣਕ ਦੇ ਬੰਨੇ ਪੈ ਸੁੱਤਾ, ਤਬ ਮਹੀਂ ਜਾਇ ਕਣਕ ਨੂੰ ਪਈਆਂ,ਤਬ ਕਣਕ ਉਜਾੜ ਦੂਰ ਕੀਤੀ। ਤਬ ਇਕ ਭੱਟੀ ਥਾ ਕਣਕ ਦਾ ਖਾਂਵਦ।ਉਹ ਆਇ ਗਇਆ ਉਨੇ ਭੱਟੀ ਕਹਿਆ, “ਭਾਈ ਵੇ ! ਤੈਂ ਜੋ ਖੇਤ ਉਜਾੜਿਆ ਹੈ, ਸੋ ਕਿਉਂ ਉਜਾੜਿਆ ਹੈ ? ਇਸ ਉਜਾੜੇ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇਹ” । ਤਬ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਕਹਿਆ, “ਭਾਈ ਵੇ ! ਤੇਰਾ ਕਿਛੁ ਨਾਹੀਂ ਉਜੜਿਆ । ਕਿਆ ਹੋਇਆ ਜਿ ਕਿਸੈ ਮਹੀਂ ਮੁੰਹ ਪਾਇਆ ? ਖੁਦਾਇ ਇਸੈ ਵਿਚ ਬਰਕਤ ਘੱਤਸੀ। ਤਾਂ ਭੀ ਉਹ ਰਹੈ ਨਾਂਹੀ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਨਾਲ ਲੱਗਾ ਲੜਨ। ਤਬ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਅਤੇ ਭੱਟੀ ਝਗੜਦੇ ਝਗੜਦੇ ਰਾਇ ਬੁਲਾਰ ਪਾਸ ਆਇ ਖੜੇ ਹੋਏ, ਤਬ ਰਾਇ ਬੁਲਾਰ ਕਹਿਆ, ਏਹ ਦਿਵਾਨਾ ਹੈ, ਤੁਸੀਂ ਕਾਲੂ ਨੂੰ ਸਦਾਵਹੁ'। ਤਬ ਕਾਲੁ ਨੂ ਸਦਾਇਆ।ਤਬ ਰਾਇ ਬੁਲਾਰ ਆਖਿਆ, “ਕਾਲੂ,ਇਸ ਪੁਤ੍ਰ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਦਾ ਕਿਉਂ ਨਾਂਹੀ, ਜੋ ਪਰਾਈ ਖੇਤੀ ਉਜਾੜ ਆਇਆ ਹੈ? ਭਲਾ ਦਿਵਾਨਾ ਕਰ ਛੋਡਿਆ ਆਹੀ । ਭਾਈ ਵੇ ! ਏਹ ਉਜਾੜਾ ਜਾਇ ਭਰਦੇਹ, ਨਾਂਹੀਂ ਤਾਂ ਤੁਰਕਾਂ ਪਾਸ ਜਾਇ ਖੜਾ ਹੋਸੀਆ'ਤਬ ਕਾਲੂ <pages index="Filename" from=x to=y/>ਕਹਿਆ,"ਜੀ ਮੈਂ ਕਿਆ ਕਰੀਂ? *ਏਥੋਂ ਅਗੇ ਵਲੈਤ ਵਾਲੇ ਨੁਸਖੇ ਵਿਚ ਦੋ ਪਤਰੇ ਹੈਨ ਨਹੀਂ, ਹਾਫ਼ਜ਼ਾਬਾਦ ਵਾਲੇ ਨੁਸਖੇ ਦੇ ਉਤਾਰੇ ਤੋਂ ਦੋ ਪਤਰੇ ਦੀ ਇਬਾਰਤ-ਤੋਰਕੀ ਪੜਨ...ਤੋਂ..ਓਥੋ ਕਿਛੁ ਨਾਂਹੀ ਉਜੜਿਆ-ਤਕ ਏਥੇ ਪਾਈ ਹੈ। fਪਿਛਲੇਰੀਆਂ ਸਾਖੀਆਂ ਵਿਚ ਵਿਵਾਹ ਸੁਲਤਾਨ ਪੁਰ ਜਾ ਕੇ ਹੋਯਾ ਲਿਖਿਆ ਹੈ।ਪਰ ਭਾਈ ਮਨੀਸਿੰਘ ਜੀਨੇ ਵਿਆਹ ਇਥੇ ਹੀ ਹੋਇਆ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। Digitized by Panjab Digital Library | www.panjabdigilib.org<noinclude></noinclude> 1let3xaaodn2ubxfa3r2xavldr8udpp 196219 196218 2025-06-19T18:23:44Z Ashwinder sangrur 2332 196219 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Karamjit Singh Gathwala" /></noinclude>________________ {{center|( ੭ )} ਹੈਰਾਨੁ ਹੋਇ ਗਇਆ ਕਹਿਆ ਸੁ ਨਾਨਕ !ਤੁ ਇਵੈ ਰਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਹੋਵੈ?' ਜਬ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਰਸਾਂ ਨਵਾਂ ਕਾ ਹੋਆ ਤਬਿ ਫਿਰ *ਤੋਰਕੀ ਪੜ੍ਹਨ ਪਾਇਆ | ਵਤ ਘਰ ਬਹਿ ਗਇਆ, ਦਿਲ ਦੀ ਖਬਰ ਗਲ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਕਰੈ ਨਾਹੀਂ । ਤਬ ਕਾਲੂ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਆਖਿਆ “ਕਾਲੂ ! ਇਸਦਾ ਵਿਵਾਹ ਕਰ'। ਤਬ ਕਾਲੂ ਉਠ ਖੜਾ ਹੋਇਆ, ਚਿਤਵਨੀ ਕੀਤੀਆਸੁ ਜੋ ਕਿਵੈ ਕੁੜਮਾਈ ਹੋਵੇ । ਤਦ ਮੂਲਾ ਖੱਤ੍ਰੀ ਜਾਤਿ ਚੋਣਾ ਤਿਸਦੇ ਘਰ ਕੁੜਮਾਈ ਹੋਈ। {{gap}}ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਬਰਸਾਂ ਬਾਰਾਂ ਕਾ ਹੋਇ ਤਬ ਵੀਵਾਹਿਆ । ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਲੱਗੀ। ਸੰਸਾਰ ਕੀ ਕਿਰਤ ਕਰਣ, ਪਰ ਚਿਤ ਕਿਸੈ ਨਾਲ ਲਾਏ ਨਾਹੀਂ, ਘਰ ਦੀ ਖਬਰ ਲਏ ਨਾਹੀਂ | ਘਰ ਦੇ ਆਦਮੀ ਆਖਨ ਜੋ ਅੱਜ ਕਲ ਫਕੀਰਾਂ ਨਾਲ ਉਠ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਬੋਲੋ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ॥{{xxx-larger|{{center|੪, ਖੇਤ ਹਰਿਆ}}}} {{gap}} ਤਬ ਆਗਿਆ ਪ੍ਰਮੇਸਰ ਕੀ ਹੋਈ,ਜੋ ਇਕ ਦਿਨ ਕਾਲੂ ਕਹਿਆ, ਨਾਨਕ ਏਹ ਘਰ ਦੀਆਂ ਮਹੀਂ ਹਨ, ਤੂ ਚਾਰ ਲੈ ਆਉ । ਤਬ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਮਹੀਂ ਲੈਕਰ ਬਾਹਰ ਗਿਆ ਤਾਂ ਚਰਾਇ ਲੈ ਆਇਆ । ਫਿਰ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਗਇਆ ਤਾਂ ਮਹੀਂ ਛੱਡਕੇ ਕਣਕ ਦੇ ਬੰਨੇ ਪੈ ਸੁੱਤਾ, ਤਬ ਮਹੀਂ ਜਾਇ ਕਣਕ ਨੂੰ ਪਈਆਂ,ਤਬ ਕਣਕ ਉਜਾੜ ਦੂਰ ਕੀਤੀ। ਤਬ ਇਕ ਭੱਟੀ ਥਾ ਕਣਕ ਦਾ ਖਾਂਵਦ।ਉਹ ਆਇ ਗਇਆ ਉਨੇ ਭੱਟੀ ਕਹਿਆ, “ਭਾਈ ਵੇ ! ਤੈਂ ਜੋ ਖੇਤ ਉਜਾੜਿਆ ਹੈ, ਸੋ ਕਿਉਂ ਉਜਾੜਿਆ ਹੈ ? ਇਸ ਉਜਾੜੇ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇਹ” । ਤਬ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਕਹਿਆ, “ਭਾਈ ਵੇ ! ਤੇਰਾ ਕਿਛੁ ਨਾਹੀਂ ਉਜੜਿਆ । ਕਿਆ ਹੋਇਆ ਜਿ ਕਿਸੈ ਮਹੀਂ ਮੁੰਹ ਪਾਇਆ ? ਖੁਦਾਇ ਇਸੈ ਵਿਚ ਬਰਕਤ ਘੱਤਸੀ। ਤਾਂ ਭੀ ਉਹ ਰਹੈ ਨਾਂਹੀ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਨਾਲ ਲੱਗਾ ਲੜਨ। ਤਬ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਅਤੇ ਭੱਟੀ ਝਗੜਦੇ ਝਗੜਦੇ ਰਾਇ ਬੁਲਾਰ ਪਾਸ ਆਇ ਖੜੇ ਹੋਏ, ਤਬ ਰਾਇ ਬੁਲਾਰ ਕਹਿਆ, ਏਹ ਦਿਵਾਨਾ ਹੈ, ਤੁਸੀਂ ਕਾਲੂ ਨੂੰ ਸਦਾਵਹੁ'। ਤਬ ਕਾਲੁ ਨੂ ਸਦਾਇਆ।ਤਬ ਰਾਇ ਬੁਲਾਰ ਆਖਿਆ, “ਕਾਲੂ,ਇਸ ਪੁਤ੍ਰ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਦਾ ਕਿਉਂ ਨਾਂਹੀ, ਜੋ ਪਰਾਈ ਖੇਤੀ ਉਜਾੜ ਆਇਆ ਹੈ? ਭਲਾ ਦਿਵਾਨਾ ਕਰ ਛੋਡਿਆ ਆਹੀ । ਭਾਈ ਵੇ ! ਏਹ ਉਜਾੜਾ ਜਾਇ ਭਰਦੇਹ, ਨਾਂਹੀਂ ਤਾਂ ਤੁਰਕਾਂ ਪਾਸ ਜਾਇ ਖੜਾ ਹੋਸੀਆ'ਤਬ ਕਾਲੂ ਕਹਿਆ,"ਜੀ ਮੈਂ ਕਿਆ ਕਰੀਂ? *ਏਥੋਂ ਅਗੇ ਵਲੈਤ ਵਾਲੇ ਨੁਸਖੇ ਵਿਚ ਦੋ ਪਤਰੇ ਹੈਨ ਨਹੀਂ, ਹਾਫ਼ਜ਼ਾਬਾਦ ਵਾਲੇ ਨੁਸਖੇ ਦੇ ਉਤਾਰੇ ਤੋਂ ਦੋ ਪਤਰੇ ਦੀ ਇਬਾਰਤ-ਤੋਰਕੀ ਪੜਨ...ਤੋਂ..ਓਥੋ ਕਿਛੁ ਨਾਂਹੀ ਉਜੜਿਆ-ਤਕ ਏਥੇ ਪਾਈ ਹੈ। fਪਿਛਲੇਰੀਆਂ ਸਾਖੀਆਂ ਵਿਚ ਵਿਵਾਹ ਸੁਲਤਾਨ ਪੁਰ ਜਾ ਕੇ ਹੋਯਾ ਲਿਖਿਆ ਹੈ।ਪਰ ਭਾਈ ਮਨੀਸਿੰਘ ਜੀਨੇ ਵਿਆਹ ਇਥੇ ਹੀ ਹੋਇਆ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। Digitized by Panjab Digital Library | www.panjabdigilib.org<noinclude></noinclude> dmu32csm6n9wwgkn6f44appal6ggnol 196220 196219 2025-06-19T18:24:17Z Ashwinder sangrur 2332 /* ਸੋਧਣਾ */ 196220 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Ashwinder sangrur" /></noinclude>________________ {{center|( ੭ )} ਹੈਰਾਨੁ ਹੋਇ ਗਇਆ ਕਹਿਆ ਸੁ ਨਾਨਕ !ਤੁ ਇਵੈ ਰਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਹੋਵੈ?' ਜਬ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਰਸਾਂ ਨਵਾਂ ਕਾ ਹੋਆ ਤਬਿ ਫਿਰ *ਤੋਰਕੀ ਪੜ੍ਹਨ ਪਾਇਆ | ਵਤ ਘਰ ਬਹਿ ਗਇਆ, ਦਿਲ ਦੀ ਖਬਰ ਗਲ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਕਰੈ ਨਾਹੀਂ । ਤਬ ਕਾਲੂ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਆਖਿਆ “ਕਾਲੂ ! ਇਸਦਾ ਵਿਵਾਹ ਕਰ'। ਤਬ ਕਾਲੂ ਉਠ ਖੜਾ ਹੋਇਆ, ਚਿਤਵਨੀ ਕੀਤੀਆਸੁ ਜੋ ਕਿਵੈ ਕੁੜਮਾਈ ਹੋਵੇ । ਤਦ ਮੂਲਾ ਖੱਤ੍ਰੀ ਜਾਤਿ ਚੋਣਾ ਤਿਸਦੇ ਘਰ ਕੁੜਮਾਈ ਹੋਈ। {{gap}}ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਬਰਸਾਂ ਬਾਰਾਂ ਕਾ ਹੋਇ ਤਬ ਵੀਵਾਹਿਆ । ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਲੱਗੀ। ਸੰਸਾਰ ਕੀ ਕਿਰਤ ਕਰਣ, ਪਰ ਚਿਤ ਕਿਸੈ ਨਾਲ ਲਾਏ ਨਾਹੀਂ, ਘਰ ਦੀ ਖਬਰ ਲਏ ਨਾਹੀਂ | ਘਰ ਦੇ ਆਦਮੀ ਆਖਨ ਜੋ ਅੱਜ ਕਲ ਫਕੀਰਾਂ ਨਾਲ ਉਠ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਬੋਲੋ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ॥{{xxx-larger|{{center|੪, ਖੇਤ ਹਰਿਆ}}}} {{gap}} ਤਬ ਆਗਿਆ ਪ੍ਰਮੇਸਰ ਕੀ ਹੋਈ,ਜੋ ਇਕ ਦਿਨ ਕਾਲੂ ਕਹਿਆ, ਨਾਨਕ ਏਹ ਘਰ ਦੀਆਂ ਮਹੀਂ ਹਨ, ਤੂ ਚਾਰ ਲੈ ਆਉ । ਤਬ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਮਹੀਂ ਲੈਕਰ ਬਾਹਰ ਗਿਆ ਤਾਂ ਚਰਾਇ ਲੈ ਆਇਆ । ਫਿਰ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਗਇਆ ਤਾਂ ਮਹੀਂ ਛੱਡਕੇ ਕਣਕ ਦੇ ਬੰਨੇ ਪੈ ਸੁੱਤਾ, ਤਬ ਮਹੀਂ ਜਾਇ ਕਣਕ ਨੂੰ ਪਈਆਂ,ਤਬ ਕਣਕ ਉਜਾੜ ਦੂਰ ਕੀਤੀ। ਤਬ ਇਕ ਭੱਟੀ ਥਾ ਕਣਕ ਦਾ ਖਾਂਵਦ।ਉਹ ਆਇ ਗਇਆ ਉਨੇ ਭੱਟੀ ਕਹਿਆ, “ਭਾਈ ਵੇ ! ਤੈਂ ਜੋ ਖੇਤ ਉਜਾੜਿਆ ਹੈ, ਸੋ ਕਿਉਂ ਉਜਾੜਿਆ ਹੈ ? ਇਸ ਉਜਾੜੇ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇਹ” । ਤਬ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਕਹਿਆ, “ਭਾਈ ਵੇ ! ਤੇਰਾ ਕਿਛੁ ਨਾਹੀਂ ਉਜੜਿਆ । ਕਿਆ ਹੋਇਆ ਜਿ ਕਿਸੈ ਮਹੀਂ ਮੁੰਹ ਪਾਇਆ ? ਖੁਦਾਇ ਇਸੈ ਵਿਚ ਬਰਕਤ ਘੱਤਸੀ। ਤਾਂ ਭੀ ਉਹ ਰਹੈ ਨਾਂਹੀ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਨਾਲ ਲੱਗਾ ਲੜਨ। ਤਬ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਅਤੇ ਭੱਟੀ ਝਗੜਦੇ ਝਗੜਦੇ ਰਾਇ ਬੁਲਾਰ ਪਾਸ ਆਇ ਖੜੇ ਹੋਏ, ਤਬ ਰਾਇ ਬੁਲਾਰ ਕਹਿਆ, ਏਹ ਦਿਵਾਨਾ ਹੈ, ਤੁਸੀਂ ਕਾਲੂ ਨੂੰ ਸਦਾਵਹੁ'। ਤਬ ਕਾਲੁ ਨੂ ਸਦਾਇਆ।ਤਬ ਰਾਇ ਬੁਲਾਰ ਆਖਿਆ, “ਕਾਲੂ,ਇਸ ਪੁਤ੍ਰ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਦਾ ਕਿਉਂ ਨਾਂਹੀ, ਜੋ ਪਰਾਈ ਖੇਤੀ ਉਜਾੜ ਆਇਆ ਹੈ? ਭਲਾ ਦਿਵਾਨਾ ਕਰ ਛੋਡਿਆ ਆਹੀ । ਭਾਈ ਵੇ ! ਏਹ ਉਜਾੜਾ ਜਾਇ ਭਰਦੇਹ, ਨਾਂਹੀਂ ਤਾਂ ਤੁਰਕਾਂ ਪਾਸ ਜਾਇ ਖੜਾ ਹੋਸੀਆ'ਤਬ ਕਾਲੂ ਕਹਿਆ,"ਜੀ ਮੈਂ ਕਿਆ ਕਰੀਂ? *ਏਥੋਂ ਅਗੇ ਵਲੈਤ ਵਾਲੇ ਨੁਸਖੇ ਵਿਚ ਦੋ ਪਤਰੇ ਹੈਨ ਨਹੀਂ, ਹਾਫ਼ਜ਼ਾਬਾਦ ਵਾਲੇ ਨੁਸਖੇ ਦੇ ਉਤਾਰੇ ਤੋਂ ਦੋ ਪਤਰੇ ਦੀ ਇਬਾਰਤ-ਤੋਰਕੀ ਪੜਨ...ਤੋਂ..ਓਥੋ ਕਿਛੁ ਨਾਂਹੀ ਉਜੜਿਆ-ਤਕ ਏਥੇ ਪਾਈ ਹੈ। fਪਿਛਲੇਰੀਆਂ ਸਾਖੀਆਂ ਵਿਚ ਵਿਵਾਹ ਸੁਲਤਾਨ ਪੁਰ ਜਾ ਕੇ ਹੋਯਾ ਲਿਖਿਆ ਹੈ।ਪਰ ਭਾਈ ਮਨੀਸਿੰਘ ਜੀਨੇ ਵਿਆਹ ਇਥੇ ਹੀ ਹੋਇਆ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। Digitized by Panjab Digital Library | www.panjabdigilib.org<noinclude></noinclude> gcnimu4z2bzy4n1czyutfzjahgpm1rg 250 14054 196263 163507 2025-06-20T07:09:38Z Prabhjot Kaur Gill 765 /* ਸੋਧਣਾ */ 196263 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Prabhjot Kaur Gill" />{{center|( ੧੧ )}}</noinclude>ਪ੍ਰਦੇਸ ਭੀ ਦੇਖਿ; ਅਸੀਂ ਆਖਾਂ ਹੇ ਜੋ ਰੁਜਗਾਰ ਗਇਆ ਹੈ, ਹੁਣ ਆਂਵਦਾ ਹੈ । ਤਬ ਗੁਰ ਨਾਨਕ ਜੀ ਤੀਜੀ ਪਉੜੀ ਆਖੀ :- {{center|ਸੁਣਿ ਸਾਸਤ ਸਉਦਾਗਰੀ ਸਤੁ ਘੋੜੇ ਲੈ ਚਲੁ॥ਖਰਚੁ ਬੰਨੁ ਚੰਗਿਆਈਆ ਮਤੁ ਮਨ ਜਾਣਹਿ ਕਲੁ।।ਨਿਰੰਕਾਰ ਕੈ ਦੇਸਿ ਜਾਹਿ ਤਾ ਸੁਖ ਲਹਹਿ ਮਹਲੁ ॥੩॥}} {{gap}}ਤਬ ਫੇਰ ਕਾਲੂ ਆਖਿਆ, 'ਨਾਨਕ ਤੂ ਅਸਾਥਹੁ ਗਇਆ ਹੈਂ,ਪਰ ਤੁ ਜਾਹਿ ਚਾਕਰੀ ਕਰ । ਦੌਲਤਖਾਨ ਕਾ ਮੋਦੀ ਤੇਰਾ ਬਹਿਣੋਈ ਹੈ, ਓਹ ਚਾਕਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤੂੰ ਭੀ ਜਾਇ ਜੈਰਾਮ ਨਾਲ ਚਾਕਰੀ ਕਰ; ਮਤ ਤੇਰਾ ਆਤਮਾ ਓਥੈ ਟਿਕੇ। ਅਸਾਂ ਤੇਰਾ ਖਟਨ ਛਡਿਆ ਹੈ । ਬੇਟਾ, ਜੇਕਰ ਤੂੰ ਉਦਾਸ ਹੋਇ ਕਰ ਜਾਸੀ, ਤਾਂ ਸਭ ਕੋਈ ਆਖਸੀ, ਜੋ ਕਾਲੂ ਦਾ ਪੁਤ੍ਰ ਫਕੀਰ ਹੋਇ ਗਇਆ, ਲੋਕ ਮੇਹਣੇ ਦੇਸਨ । ਤਬ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਪਉੜੀ ਚਉਥੀ ਆਖੀ :- {{center|ਲਾਇਚਿਤੁ ਕਰਿ ਚਾਕਰੀ ਮੰਨਿ ਨਾਮੁ ਕਰਿ ਕੰਮੁ।।ਬੰਨੁ ਬਦੀਆਕਰਿ ਧਾਵਣੀ ਤਾਕੋ ਆਖੈ ਧੰਨੁ॥ਨਾਨਕ ਵੇਖੈ ਨਦਰਿ ਕਰਿ ਚੜੈ ਚਵਗਣ ਵੰਨੁ॥੪॥੨॥}} {{gap}}ਤਬ ਫਿਰ ਬਾਬਾ ਬੋਲਿਆ, ਆਖਿਓਸੁ, ਪਿਤਾ ਜੀ! ਅਸਾਡੀ ਖੇਤੀ ਬੀਜੀ ਸੁਣੀਆ ਜੀ, ਪਿਤਾ ਜੀ ! ਅਸਾਡੀ ਖੇਤੀ ਬੀਜੀ ਖਰੀ ਜੰਮੀ ਹੈ । ਅਸਾਂ ਇਸ ਖੇਤੀ ਦਾ ਇਤਨਾ ਆਸਰਾ ਹੈ, ਜੋ ਹਾਸਲੁ ਦੀਵਾਨ ਕਾ ਸਭੁ ਉਤਰੇਗਾ, ਤਲਬ ਕੋਈ ਨਾ ਕਰੇਗਾ | ਪੁਤ੍ਰ ਧੀਆ ਸੁਖਾਲੇ ਹੋਵਨਿਗੇ, ਅਤੇ ਫਕੀਰ ਭਿਰਾਉ ਭਾਈ ਸਭ ਕੋਈ ਵਰੁਸਾਵੈਗਾ | ਜਿਸੁ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਮੈਂ ਕਿਰਸਾਣੀ ਵਾਹੀ ਹੈ,ਸੋ ਮੇਰਾ ਬਹੁਤੁ ਖਸਮਾਨਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸੁ ਦਿਨ ਦੀ ਉਸਦੇ ਨਾਲਿ ਬਣ ਆਈ ਹੈ, ਤਿਸ ਦਿਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਖੁਸੀ ਰਹਂਦਾ ਹਾਂ | ਜੋ ਕਿਛੁ ਮੰਗਦਾ ਹਾਂ, ਸੋ ਦੇਂਦਾ ਹੈ । ਪਿਤਾ ਜੀ ! ਅਸਾਂ ਏਵਡੁ ਸਾਹਿਬੁ ਟੋਲਿ ਲਧਾ ਹੈ। ਸਉਦਾਗਰੀ ਚਾਕਰੀ ਹਟੁ ਪਟਣੁ ਸਭੁ ਸਉਪਿ ਛਡਿਆ ਹੈਸੁ’ । ਤਬਿ ਕਾਲੂ ਹੈਰਾਨੁ ਹੋਇ ਗਇਆ, ਆਖਿਓਸੁ, “ਬੇਟਾ,ਤੇਰਾ ਸਾਹਿਬੁ ਅਸਾਂ ਡਿਠਾ ਸੁਣਿਆ ਕਿਛੁ ਨਾਹੀਂ' ਤਬਿ ਗੁਰੂ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਆਖਿਆ, 'ਪਿਤਾ ਜੀ ! ਜਿਨਾ ਮੇਰਾ ਸਾਹਿਬੁ ਡਿੱਠਾ ਹੈ, ਤਿਨਾ ਸਲਾਹਿਆ ਹੈ । ਤਬਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਹਿਕੁ ਸਬਦੁ ਉਠਾਇਆ :- {{center|ਰਾਗੁ ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੧ ਚਉਪਦੇ ਘਰੁ ੨ ॥}} {{center|ਸੁਣਿ ਵਡਾ ਆਖੈ ਸਭੁ ਕੋਈ ॥ ਕੇਵਡੁ ਵਡਾ ਡੀਠਾ ਹੋਈ ॥ ਕੀਮਤਿ ਪਾਇ ਨ ਕਹਿਆ ਜਾਇ ॥ ਕਹਣੈ ਵਾਲੇ ਤੇਰੇ ਰਹੇ ਸਮਾਇ ॥੧॥ ਵਡੇ ਮੇਰੇ ਸਾਹਿਬਾ ਗਹਿਰ ਗੰਭੀਰਾ ਗੁਣੀ ਗਹੀਰਾ॥ ਕੋਈ ਨ ਜਾਣੈ ਤੇਰਾ ਕੇਤਾ ਕੇਵਡੁ ਚੀਰਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥ ਸਭਿ ਸੁਰਤੀ ਮਿਲਿ ਸੁਰਤਿ ਕਮਾਈ॥ ਸਭ ਕੀਮਤਿ ਮਿਲਿ ਕੀਮਤਿ ਪਾਈ ॥ ਗਿਆਨੀ ਧਿਆਨੀ ਗੁਰ ਗੁਰ ਹਾਈ ॥ ਕਹਣੁ ਨ ਜਾਈ ਤੇਰੀ ਤਿਲੁ ਵਡਿਆਈ ॥੨॥ ਸਭਿ ਸਤ ਸਭਿ ਤਪ ਸਭਿ ਚੰਗਿਆਈਆ ॥ ਸਿਧਾ ਪੁਰਖਾ ਕੀਆ ਵਡਿਆਈਆ ॥ ਤੁਧੁ ਵਿਣੁ ਸਿਧੀ}}<noinclude></noinclude> 0utccuv3a4mxqsny37kfauw9to0s85r 196264 196263 2025-06-20T07:11:35Z Prabhjot Kaur Gill 765 196264 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Prabhjot Kaur Gill" />{{center|( ੧੧ )}}</noinclude>ਪ੍ਰਦੇਸ ਭੀ ਦੇਖਿ; ਅਸੀਂ ਆਖਾਂ ਹੇ ਜੋ ਰੁਜਗਾਰ ਗਇਆ ਹੈ, ਹੁਣ ਆਂਵਦਾ ਹੈ । ਤਬ ਗੁਰ ਨਾਨਕ ਜੀ ਤੀਜੀ ਪਉੜੀ ਆਖੀ :- {{center|ਸੁਣਿ ਸਾਸਤ ਸਉਦਾਗਰੀ ਸਤੁ ਘੋੜੇ ਲੈ ਚਲੁ॥ਖਰਚੁ ਬੰਨੁ ਚੰਗਿਆਈਆ ਮਤੁ ਮਨ ਜਾਣਹਿ ਕਲੁ।।ਨਿਰੰਕਾਰ ਕੈ ਦੇਸਿ ਜਾਹਿ ਤਾ ਸੁਖ ਲਹਹਿ ਮਹਲੁ ॥੩॥}} {{gap}}ਤਬ ਫੇਰ ਕਾਲੂ ਆਖਿਆ, 'ਨਾਨਕ ਤੂ ਅਸਾਥਹੁ ਗਇਆ ਹੈਂ,ਪਰ ਤੁ ਜਾਹਿ ਚਾਕਰੀ ਕਰ । ਦੌਲਤਖਾਨ ਕਾ ਮੋਦੀ ਤੇਰਾ ਬਹਿਣੋਈ ਹੈ, ਓਹ ਚਾਕਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤੂੰ ਭੀ ਜਾਇ ਜੈਰਾਮ ਨਾਲ ਚਾਕਰੀ ਕਰ; ਮਤ ਤੇਰਾ ਆਤਮਾ ਓਥੈ ਟਿਕੇ। ਅਸਾਂ ਤੇਰਾ ਖਟਨ ਛਡਿਆ ਹੈ । ਬੇਟਾ, ਜੇਕਰ ਤੂੰ ਉਦਾਸ ਹੋਇ ਕਰ ਜਾਸੀ, ਤਾਂ ਸਭ ਕੋਈ ਆਖਸੀ, ਜੋ ਕਾਲੂ ਦਾ ਪੁਤ੍ਰ ਫਕੀਰ ਹੋਇ ਗਇਆ, ਲੋਕ ਮੇਹਣੇ ਦੇਸਨ । ਤਬ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਪਉੜੀ ਚਉਥੀ ਆਖੀ :- <poem>ਲਾਇਚਿਤੁ ਕਰਿ ਚਾਕਰੀ ਮੰਨਿ ਨਾਮੁ ਕਰਿ ਕੰਮੁ।।ਬੰਨੁ ਬਦੀਆਕਰਿ ਧਾਵਣੀ ਤਾਕੋ ਆਖੈ ਧੰਨੁ॥ਨਾਨਕ ਵੇਖੈ ਨਦਰਿ ਕਰਿ ਚੜੈ ਚਵਗਣ ਵੰਨੁ॥੪॥੨॥ </poem> {{gap}}ਤਬ ਫਿਰ ਬਾਬਾ ਬੋਲਿਆ, ਆਖਿਓਸੁ, ਪਿਤਾ ਜੀ! ਅਸਾਡੀ ਖੇਤੀ ਬੀਜੀ ਸੁਣੀਆ ਜੀ, ਪਿਤਾ ਜੀ ! ਅਸਾਡੀ ਖੇਤੀ ਬੀਜੀ ਖਰੀ ਜੰਮੀ ਹੈ । ਅਸਾਂ ਇਸ ਖੇਤੀ ਦਾ ਇਤਨਾ ਆਸਰਾ ਹੈ, ਜੋ ਹਾਸਲੁ ਦੀਵਾਨ ਕਾ ਸਭੁ ਉਤਰੇਗਾ, ਤਲਬ ਕੋਈ ਨਾ ਕਰੇਗਾ | ਪੁਤ੍ਰ ਧੀਆ ਸੁਖਾਲੇ ਹੋਵਨਿਗੇ, ਅਤੇ ਫਕੀਰ ਭਿਰਾਉ ਭਾਈ ਸਭ ਕੋਈ ਵਰੁਸਾਵੈਗਾ | ਜਿਸੁ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਮੈਂ ਕਿਰਸਾਣੀ ਵਾਹੀ ਹੈ,ਸੋ ਮੇਰਾ ਬਹੁਤੁ ਖਸਮਾਨਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸੁ ਦਿਨ ਦੀ ਉਸਦੇ ਨਾਲਿ ਬਣ ਆਈ ਹੈ, ਤਿਸ ਦਿਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਖੁਸੀ ਰਹਂਦਾ ਹਾਂ | ਜੋ ਕਿਛੁ ਮੰਗਦਾ ਹਾਂ, ਸੋ ਦੇਂਦਾ ਹੈ । ਪਿਤਾ ਜੀ ! ਅਸਾਂ ਏਵਡੁ ਸਾਹਿਬੁ ਟੋਲਿ ਲਧਾ ਹੈ। ਸਉਦਾਗਰੀ ਚਾਕਰੀ ਹਟੁ ਪਟਣੁ ਸਭੁ ਸਉਪਿ ਛਡਿਆ ਹੈਸੁ’ । ਤਬਿ ਕਾਲੂ ਹੈਰਾਨੁ ਹੋਇ ਗਇਆ, ਆਖਿਓਸੁ, “ਬੇਟਾ,ਤੇਰਾ ਸਾਹਿਬੁ ਅਸਾਂ ਡਿਠਾ ਸੁਣਿਆ ਕਿਛੁ ਨਾਹੀਂ' ਤਬਿ ਗੁਰੂ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਆਖਿਆ, 'ਪਿਤਾ ਜੀ ! ਜਿਨਾ ਮੇਰਾ ਸਾਹਿਬੁ ਡਿੱਠਾ ਹੈ, ਤਿਨਾ ਸਲਾਹਿਆ ਹੈ । ਤਬਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਹਿਕੁ ਸਬਦੁ ਉਠਾਇਆ :- {{center|ਰਾਗੁ ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੧ ਚਉਪਦੇ ਘਰੁ ੨ ॥}} <poem>ਸੁਣਿ ਵਡਾ ਆਖੈ ਸਭੁ ਕੋਈ ॥ ਕੇਵਡੁ ਵਡਾ ਡੀਠਾ ਹੋਈ ॥ ਕੀਮਤਿ ਪਾਇ ਨ ਕਹਿਆ ਜਾਇ ॥ ਕਹਣੈ ਵਾਲੇ ਤੇਰੇ ਰਹੇ ਸਮਾਇ ॥੧॥ ਵਡੇ ਮੇਰੇ ਸਾਹਿਬਾ ਗਹਿਰ ਗੰਭੀਰਾ ਗੁਣੀ ਗਹੀਰਾ॥ ਕੋਈ ਨ ਜਾਣੈ ਤੇਰਾ ਕੇਤਾ ਕੇਵਡੁ ਚੀਰਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥ ਸਭਿ ਸੁਰਤੀ ਮਿਲਿ ਸੁਰਤਿ ਕਮਾਈ॥ ਸਭ ਕੀਮਤਿ ਮਿਲਿ ਕੀਮਤਿ ਪਾਈ ॥ ਗਿਆਨੀ ਧਿਆਨੀ ਗੁਰ ਗੁਰ ਹਾਈ ॥ ਕਹਣੁ ਨ ਜਾਈ ਤੇਰੀ ਤਿਲੁ ਵਡਿਆਈ ॥੨॥ ਸਭਿ ਸਤ ਸਭਿ ਤਪ ਸਭਿ ਚੰਗਿਆਈਆ ॥ ਸਿਧਾ ਪੁਰਖਾ ਕੀਆ ਵਡਿਆਈਆ ॥ ਤੁਧੁ ਵਿਣੁ ਸਿਧੀ</poem><noinclude></noinclude> 7aokj6bnmumwicksew9ueo0ntufysnw 2 32508 196261 196098 2025-06-20T06:03:42Z ListeriaBot 947 Wikidata list updated [V2] 196261 wikitext text/x-wiki {{Wikidata list|sparql= SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P31 wd:Q5 . # all humans [] schema:about ?item; schema:isPartOf <https://pa.wikisource.org/>; schema:name ?ws . # who have author pages in P Wikisource } |columns=item:Wikidata item,label:name,p21,p18}} {| class='wikitable sortable' ! Wikidata item ! name ! ਲਿੰਗ ! ਤਸਵੀਰ |- | [[:d:Q111991252|Q111991252]] | [[ਲੇਖਕ:ਰਿਸ਼ੀ ਹਿਰਦੇਪਾਲ|ਰਿਸ਼ੀ ਹਿਰਦੇਪਾਲ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q112029965|Q112029965]] | [[ਲੇਖਕ:ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਲੇਕੇ|ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਲੇਕੇ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q112031529|Q112031529]] | [[ਲੇਖਕ:ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ 'ਹਰਲਾਜ'|ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ 'ਹਰਲਾਜ']] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Harnam singh harlaaj.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q112072863|Q112072863]] | [[ਲੇਖਕ:ਡਾ. ਦੇਵੀ ਦਾਸ ਜੀ 'ਹਿੰਦੀ'|ਦੇਵੀ ਦਾਸ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q87408045|Q87408045]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਲਵੰਤ ਚੌਹਾਨ|ਬਲਵੰਤ ਚੌਹਾਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q112727019|Q112727019]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਾਵਾ ਬਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ|ਬਾਵਾ ਬਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q156501|Q156501]] | [[ਲੇਖਕ:ਸਆਦਤ ਹਸਨ ਮੰਟੋ|ਸਆਦਤ ਹਸਨ ਮੰਟੋ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q16867|Q16867]] | [[ਲੇਖਕ:ਐਡਗਰ ਐਲਨ ਪੋ|ਐਡਗਰ ਐਲਨ ਪੋ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Edgar Allan Poe, circa 1849, restored, squared off.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q172788|Q172788]] | [[ਲੇਖਕ:ਓ ਹੈਨਰੀ|ਓ ਹੈਨਰੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:William Sydney Porter by doubleday.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q174152|Q174152]] | [[ਲੇਖਕ:ਪ੍ਰੇਮਚੰਦ|ਪ੍ਰੇਮਚੰਦ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Prem chand.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q18031683|Q18031683]] | [[ਲੇਖਕ:ਈਸ਼ਵਰ ਚੰਦਰ ਨੰਦਾ|ਈਸ਼ਵਰ ਚੰਦਰ ਨੰਦਾ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q124145821|Q124145821]] | [[ਲੇਖਕ:ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਬਠਿੰਡਾ|ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਬਠਿੰਡਾ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q12706|Q12706]] | [[ਲੇਖਕ:ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ|ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Maxim Gorky LOC Restored edit1.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q13139853|Q13139853]] | [[ਲੇਖਕ:ਮੌਲਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਕੁਸ਼ਤਾ|ਮੌਲਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਕੁਸ਼ਤਾ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q140303|Q140303]] | [[ਲੇਖਕ:ਧਨੀ ਰਾਮ ਚਾਤ੍ਰਿਕ|ਲਾਲਾ ਧਨੀ ਰਾਮ ਚਾਤ੍ਰਿਕ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Dhani Ram Chatrik.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q1403|Q1403]] | [[ਲੇਖਕ:ਲੁਇਗੀ ਪਿਰਾਂਡੇਲੋ|ਲੁਈਗੀ ਪਿਰਾਂਦੋਲੋ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Luigi Pirandello 1932.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q192302|Q192302]] | [[ਲੇਖਕ:ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ|ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Bhai Gurdas scribing Adi Granth.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q2019145|Q2019145]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ|ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Guru teg bahadur.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q20605168|Q20605168]] | [[ਲੇਖਕ:ਅਮਰਜੀਤ ਚੰਦਨ|ਅਮਰਜੀਤ ਚੰਦਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Amarjit Chandan.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q20605976|Q20605976]] | [[ਲੇਖਕ:ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਆਰਿਫ਼|ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਆਰਿਫ਼]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q20606660|Q20606660]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਫ਼ਰੈਂਕ|ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਫ਼ਰੈਂਕ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Gurbax Singh Frank at Amritsar in 2018 02.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q20606675|Q20606675]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰਭਜਨ ਗਿੱਲ|ਗੁਰਭਜਨ ਗਿੱਲ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Gurbhajan GIll Portrait.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q20606826|Q20606826]] | [[ਲੇਖਕ:ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ|ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q20608152|Q20608152]] | [[ਲੇਖਕ:ਨਜਾਬਤ|ਨਜਾਬਤ]] | | |- | [[:d:Q20606273|Q20606273]] | [[ਲੇਖਕ:ਪੀਰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਜੀਲਾਨੀ|ਗ਼ੁਲਾਮ ਜੀਲਾਨੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q20608659|Q20608659]] | [[ਲੇਖਕ:ਫ਼ਿਰੋਜ਼ ਦੀਨ ਸ਼ਰਫ਼|ਫ਼ਿਰੋਜ਼ ਦੀਨ ਸ਼ਰਫ਼]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q20608768|Q20608768]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਲਰਾਮ|ਬਲਰਾਮ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Balram Playwright.JPG|center|128px]] |- | [[:d:Q20608841|Q20608841]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਾਵਾ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ|ਬਾਵਾ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q20608916|Q20608916]] | [[ਲੇਖਕ:ਭਗਵੰਤ ਰਸੂਲਪੁਰੀ|ਭਗਵੰਤ ਰਸੂਲਪੁਰੀ]] | | |- | [[:d:Q20609264|Q20609264]] | [[ਲੇਖਕ:ਗ਼ੁਲਾਮ ਰਸੂਲ ਆਲਮਪੁਰੀ|ਗ਼ੁਲਾਮ ਰਸੂਲ ਆਲਮਪੁਰੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q20609258|Q20609258]] | [[ਲੇਖਕ:ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਵੈਦ|ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਵੈਦ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q20609760|Q20609760]] | [[ਲੇਖਕ:ਸੁਖਦੇਵ ਮਾਦਪੁਰੀ|ਸੁਖਦੇਵ ਮਾਦਪੁਰੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Sukhdev Madpuri.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q20609798|Q20609798]] | [[ਲੇਖਕ:ਸੁਖਵੰਤ ਹੁੰਦਲ|ਸੁਖਵੰਤ ਹੁੰਦਲ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q20610051|Q20610051]] | [[ਲੇਖਕ:ਹਰਦਿਲਬਾਗ਼ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ|ਹਰਦਿਲਬਾਗ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q20610081|Q20610081]] | [[ਲੇਖਕ:ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਨਰੂਲਾ|ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਨਰੂਲਾ]] | | |- | [[:d:Q20610183|Q20610183]] | [[ਲੇਖਕ:ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੂਪ|ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੂਪ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q1001|Q1001]] | [[ਲੇਖਕ:ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ|ਮੋਹਨਦਾਸ ਕਰਮਚੰਦ ਗਾਂਧੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Mahatma-Gandhi, studio, 1931.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q107013029|Q107013029]] | [[ਲੇਖਕ:ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ|ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q107000|Q107000]] | [[ਲੇਖਕ:ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਲਿਬ|ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਲਿਬ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Mirza Ghalib photograph 3.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q20609773|Q20609773]] | [[ਲੇਖਕ:ਸੁਖਪਾਲ|ਸੁਖਪਾਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਹਸਰਤ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q230476|Q230476]] | [[ਲੇਖਕ:ਕੇਟ ਸ਼ੋਪਨ|ਕੇਟ ਸ਼ੋਪਨ]] | ''[[:d:Q6581072|ਨਾਰੀ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Kate Chopin.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q23114|Q23114]] | [[ਲੇਖਕ:ਲੂ ਸ਼ੁਨ|ਲੂ ਸ਼ੁਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:LuXun1930.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q23434|Q23434]] | [[ਲੇਖਕ:ਅਰਨੈਸਟ ਹੈਮਿੰਗਵੇ|ਅਰਨੈਸਟ ਹੈਮਿੰਗਵੇ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:ErnestHemingway.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q123847379|Q123847379]] | [[ਲੇਖਕ:ਫ਼ਰਦ ਫ਼ਕੀਰ|ਫਰਦ ਫ਼ਕੀਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q270632|Q270632]] | [[ਲੇਖਕ:ਕੈਥਰੀਨ ਮੈਂਸਫੀਲਡ|ਕੈਥਰੀਨ ਮੈਂਸਫੀਲਡ]] | ''[[:d:Q6581072|ਨਾਰੀ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Katherine Mansfield (no signature).jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q27950153|Q27950153]] | [[ਲੇਖਕ:ਚਰਨ ਪੁਆਧੀ|ਚਰਨ ਪੁਆਧੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Charan Puadhi Puadhi dialect of Punjabi Language poet 05.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q30875|Q30875]] | [[ਲੇਖਕ:ਔਸਕਰ ਵਾਈਲਡ|ਔਸਕਰ ਵਾਈਲਡ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Oscar Wilde by Napoleon Sarony. Three-quarter-length photograph, seated.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q311526|Q311526]] | [[ਲੇਖਕ:ਸਾਕੀ|ਸਾਕੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Héctor Hugh Munro.png|center|128px]] |- | [[:d:Q312551|Q312551]] | [[ਲੇਖਕ:ਭਗਤ ਕਬੀਰ|ਭਗਤ ਕਬੀਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Kabir.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q312967|Q312967]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ|ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Guru Gobind Singh.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q31789116|Q31789116]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ|ਬਲਵੀਰ ਸਿੰਘ]] | | |- | [[:d:Q3244622|Q3244622]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਾਬਾ ਸ਼ੇਖ ਫਰੀਦ|ਬਾਬਾ ਫਰੀਦ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Detail of Baba Farid from a Guler painting showing an imaginary meeting of Sufi saints.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q335353|Q335353]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ|ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Guru Ram Das.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q3351571|Q3351571]] | [[ਲੇਖਕ:ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ|ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Bulleh Shah's grave.JPG|center|128px]] |- | [[:d:Q34787|Q34787]] | [[ਲੇਖਕ:ਫਰੈਡਰਿਕ ਏਂਗਲਜ਼|ਫਰੈਡਰਿਕ ਏਂਗਲਜ਼]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Engels painting2.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q35900|Q35900]] | [[ਲੇਖਕ:ਉਮਰ ਖ਼ਯਾਮ|ਉਮਰ ਖ਼ਯਾਮ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Omar Khayyam2.JPG|center|128px]] |- | [[:d:Q3631340|Q3631340]] | [[ਲੇਖਕ:ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ|ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Vir Singh 1972 stamp of India.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q3631344|Q3631344]] | [[ਲੇਖਕ:ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ|ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Trilok singh Artist Waris Shah.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q369920|Q369920]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ|ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Guru Arjan.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q370204|Q370204]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ|ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Guru Angad.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q377881|Q377881]] | [[ਲੇਖਕ:ਬੰਕਿਮਚੰਦਰ ਚੱਟੋਪਾਧਿਆਏ|ਬੰਕਿਮਚੰਦਰ ਚੱਟੋਪਾਧਿਆਏ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Bankimchandra Chattapadhay.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q377808|Q377808]] | [[ਲੇਖਕ:ਭਗਤ ਸਿੰਘ|ਭਗਤ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Bhagat Singh 1929.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q380728|Q380728]] | [[ਲੇਖਕ:ਫਿਓਦਰ ਸੋਲੋਗਬ|ਫਿਓਦਰ ਸੋਲੋਗਬ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Sologub-1909.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q3811239|Q3811239]] | [[ਲੇਖਕ:ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ|ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Teja Singh LCCN2014680975 (cropped).jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q3812755|Q3812755]] | [[ਲੇਖਕ:ਰਾਮ ਸਰੂਪ ਅਣਖੀ|ਰਾਮ ਸਰੂਪ ਅਣਖੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q404622|Q404622]] | [[ਲੇਖਕ:ਸ਼ਰਤਚੰਦਰ|ਸਰਤ ਚੰਦਰ ਚਟੋਪਾਧਿਆਏ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Sarat Chandra Chattopadhyay portrait.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q42831|Q42831]] | [[ਲੇਖਕ:ਇਵਾਨ ਤੁਰਗਨੇਵ|ਇਵਾਨ ਤੁਰਗਨੇਵ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Turgenev by Repin.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q43423|Q43423]] | [[ਲੇਖਕ:ਈਸਪ|ਈਸਪ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Aesop pushkin01.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q454703|Q454703]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰੂ ਅਮਰ ਦਾਸ ਜੀ|ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Amardas-Goindwal.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q45765|Q45765]] | [[ਲੇਖਕ:ਜੈਕ ਲੰਡਨ|ਜੈਕ ਲੰਡਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Jack London young.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q4724829|Q4724829]] | [[ਲੇਖਕ:ਅਲੀ ਹੈਦਰ ਮੁਲਤਾਨੀ|ਅਲੀ ਹੈਦਰ ਮੁਲਤਾਨੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q47737|Q47737]] | [[ਲੇਖਕ:ਖ਼ਲੀਲ ਜਿਬਰਾਨ|ਖ਼ਲੀਲ ਜਿਬਰਾਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Kahlil Gibran 1913.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q48545174|Q48545174]] | [[ਲੇਖਕ:ਫ੍ਰੈਂਕ ਲੁਗਾਰਡ ਬ੍ਰੇਨ|ਫ੍ਰੈਂਕ ਲੁਗਾਰਡ ਬ੍ਰੇਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q488539|Q488539]] | [[ਲੇਖਕ:ਸੁਲਤਾਨ ਬਾਹੂ|ਸੁਲਤਾਨ ਬਾਹੂ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q535|Q535]] | [[ਲੇਖਕ:ਵਿਕਟਰ ਹਿਊਗੋ|ਵਿਕਟਰ ਹਿਊਗੋ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Victor Hugo by Étienne Carjat 1876 - full.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q5673|Q5673]] | [[ਲੇਖਕ:ਹਾਂਸ ਕ੍ਰਿਸਚਨ ਆਂਡਰਸਨ|ਹਾਂਸ ਕ੍ਰਿਸਚੀਅਨ ਐਂਡਰਸਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:HCA by Thora Hallager 1869.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q5678981|Q5678981]] | [[ਲੇਖਕ:ਹਾਸ਼ਮ ਸ਼ਾਹ|ਹਾਸ਼ਮ ਸ਼ਾਹ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q5685|Q5685]] | [[ਲੇਖਕ:ਐਂਤਨ ਚੈਖਵ|ਐਂਤਨ ਚੈਖਵ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Anton Chekhov with bow-tie sepia image.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q584501|Q584501]] | [[ਲੇਖਕ:ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦ|ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:ShahMuhammad.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q60803|Q60803]] | [[ਲੇਖਕ:ਖ਼ਵਾਜਾ ਗ਼ੁਲਾਮ ਫ਼ਰੀਦ|ਖਵਾਜਾ ਗ਼ੁਲਾਮ ਫ਼ਰੀਦ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Khawaja Ghulam Farid tomb at Kot Mithan.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q61119073|Q61119073]] | [[ਲੇਖਕ:ਹਦਾਇਤੁੱਲਾ|ਹਦਾਇਤੁੱਲਾ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q6347061|Q6347061]] | [[ਲੇਖਕ:ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ|ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Photograph of Kahn Singh of Nabha.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q6368245|Q6368245]] | [[ਲੇਖਕ:ਕਰਮ ਸਿੰਘ|ਕਰਮ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q65396609|Q65396609]] | [[ਲੇਖਕ:ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਗੰਗਾ ਸਿੰਘ|ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਗੰਗਾ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q6792411|Q6792411]] | [[ਲੇਖਕ:ਸਾਈਂ ਮੌਲਾ ਸ਼ਾਹ|ਮੌਲਾ ਸ਼ਾਹ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Sain Maula Shah.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q692|Q692]] | [[ਲੇਖਕ:ਵਿਲੀਅਮ ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ|ਵਿਲੀਅਮ ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Shakespeare.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q7200|Q7200]] | [[ਲੇਖਕ:ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਪੁਸ਼ਕਿਨ|ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਪੁਸ਼ਕਿਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Orest Kiprensky - Портрет поэта А.С.Пушкина - Google Art Project.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q7241|Q7241]] | [[ਲੇਖਕ:ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ|ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Rabindranath Tagore in 1909.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q7243|Q7243]] | [[ਲੇਖਕ:ਲਿਉ ਤਾਲਸਤਾਏ|ਲਿਉ ਤਾਲਸਤਾਏ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:L.N.Tolstoy Prokudin-Gorsky.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q7245|Q7245]] | [[ਲੇਖਕ:ਮਾਰਕ ਟਵੇਨ|ਮਾਰਕ ਟਵੇਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:MarkTwain.LOC.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q7260822|Q7260822]] | [[ਲੇਖਕ:ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ|ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Pooran Singh.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q7265733|Q7265733]] | [[ਲੇਖਕ:ਕਾਦਰਯਾਰ|ਕਾਦਰਯਾਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q732446|Q732446]] | [[ਲੇਖਕ:ਸਚਲ ਸਰਮਸਤ|ਸਚਲ ਸਰਮਸਤ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Hazrat Sachal Sarmast.JPG|center|128px]] |- | [[:d:Q81059995|Q81059995]] | [[ਲੇਖਕ:ਪੰਡਤ ਨਰੈਣ ਸਿੰਘ|ਪੰਡਤ ਨਰੈਣ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q81265976|Q81265976]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਰਕਤ ਸਿੰਘ ਅਨੰਦ|ਬਰਕਤ ਸਿੰਘ ਅਨੰਦ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q81576|Q81576]] | [[ਲੇਖਕ:ਰਸ਼ੀਦ ਜਹਾਂ|ਰਸ਼ੀਦ ਜਹਾਂ]] | ''[[:d:Q6581072|ਨਾਰੀ]]'' | |- | [[:d:Q83322|Q83322]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ|ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Mural painting of Guru Nanak from Gurdwara Baba Atal Rai.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q87346367|Q87346367]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਾਬੂ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ|ਬਾਬੂ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q905|Q905]] | [[ਲੇਖਕ:ਫ਼ਰਾਂਜ਼ ਕਾਫ਼ਕਾ|ਫ਼ਰਾਂਜ਼ ਕਾਫ਼ਕਾ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Franz Kafka, 1923.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q9061|Q9061]] | [[ਲੇਖਕ:ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ|ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Karl Marx 001 restored.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q930489|Q930489]] | [[ਲੇਖਕ:ਯੋਸ਼ੀਕੀ ਹਯਾਮਾ|ਯੋਸ਼ੀਕੀ ਹਯਾਮਾ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Yoshiki Hayama.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q9327|Q9327]] | [[ਲੇਖਕ:ਮੋਪਾਸਾਂ|ਮੋਪਾਂਸਾ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Maupassant par Nadar.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q96141534|Q96141534]] | [[ਲੇਖਕ:ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਭੌਰ|ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਭੌਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q113726602|Q113726602]] | [[ਲੇਖਕ:ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬੀਰ|ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬੀਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q132130150|Q132130150]] | [[ਲੇਖਕ:ਭਾਈ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਭਾਈ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q132130017|Q132130017]] | [[ਲੇਖਕ:ਲਾਲਾ ਬਿਹਾਰੀਲਾਲ|ਲਾਲਾ ਬਿਹਾਰੀਲਾਲ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q87408047|Q87408047]] | [[ਲੇਖਕ:ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਾਹਣੀ|ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਾਹਣੀ]] | | |- | [[:d:Q132131245|Q132131245]] | [[ਲੇਖਕ:ਪਰਮਜੀਤ ਮਾਨ|ਪਰਮਜੀਤ ਮਾਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q31787730|Q31787730]] | [[ਲੇਖਕ:ਅਮਾਮ ਬਖ਼ਸ਼|ਅਮਾਮ ਬਖ਼ਸ਼]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q128792617|Q128792617]] | [[ਲੇਖਕ:ਸਤਦੀਪ ਗਿੱਲ|ਸਤਦੀਪ ਗਿੱਲ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Gill, Satdeep Jan 2020.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q134004281|Q134004281]] | [[ਲੇਖਕ:ਤਰਸੇਮ ਬਸ਼ਰ|ਤਰਸੇਮ ਬਸ਼ਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q20607074|Q20607074]] | [[ਲੇਖਕ:ਜਨਮੇਜਾ ਸਿੰਘ ਜੋਹਲ|ਜਨਮੇਜਾ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [[ਤਸਵੀਰ:Janmeja Singh Johl.jpg|center|128px]] |- | [[:d:Q87408093|Q87408093]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਲਬੀਰ ਢਿੱਲੋਂ|ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q134867400|Q134867400]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਕੌਰ|ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਕੌਰ]] | ''[[:d:Q6581072|ਨਾਰੀ]]'' | |- | [[:d:Q134870191|Q134870191]] | [[ਲੇਖਕ:ਸੰਤ ਸਿੰਘ 'ਅਮਰ'|ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਅਮਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |- | [[:d:Q5284740|Q5284740]] | [[ਲੇਖਕ:ਡਾਕਟਰ ਦੀਵਾਨ ਸਿੰਘ ਕਾਲੇਪਾਣੀ|ਡਾ. ਦੀਵਾਨ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | |} {{Wikidata list end}} rv0e0lsgj7cihhywthv75x6x19uklym 4 34296 196262 193455 2025-06-20T06:06:59Z ListeriaBot 947 Wikidata list updated [V2] 196262 wikitext text/x-wiki {{Wikidata list|sparql= SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P31 wd:Q5 . # all humans [] schema:about ?item; schema:isPartOf <https://pa.wikisource.org/>; schema:name ?ws . # who have author pages in Punjabi Wikisource } |columns=#,item:ਵਿਕੀਡਾਟਾ ਆਈਟਮ,label:ਨਾਂ,p21,P214,p18 |sort=label }} {| class='wikitable sortable' ! # ! ਵਿਕੀਡਾਟਾ ਆਈਟਮ ! ਨਾਂ ! ਲਿੰਗ ! ਵੀਆਈਏਐੱਫ ਆਈਡੀ ! ਤਸਵੀਰ |- | | [[:d:Q20605168|Q20605168]] | [[ਲੇਖਕ:ਅਮਰਜੀਤ ਚੰਦਨ|ਅਮਰਜੀਤ ਚੰਦਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | [[ਤਸਵੀਰ:Amarjit Chandan.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q31787730|Q31787730]] | [[ਲੇਖਕ:ਅਮਾਮ ਬਖ਼ਸ਼|ਅਮਾਮ ਬਖ਼ਸ਼]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q23434|Q23434]] | [[ਲੇਖਕ:ਅਰਨੈਸਟ ਹੈਮਿੰਗਵੇ|ਅਰਨੈਸਟ ਹੈਮਿੰਗਵੇ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/97006051 97006051] | [[ਤਸਵੀਰ:ErnestHemingway.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q4724829|Q4724829]] | [[ਲੇਖਕ:ਅਲੀ ਹੈਦਰ ਮੁਲਤਾਨੀ|ਅਲੀ ਹੈਦਰ ਮੁਲਤਾਨੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q7200|Q7200]] | [[ਲੇਖਕ:ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਪੁਸ਼ਕਿਨ|ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਪੁਸ਼ਕਿਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/66477450 66477450] | [[ਤਸਵੀਰ:Orest Kiprensky - Портрет поэта А.С.Пушкина - Google Art Project.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q107013029|Q107013029]] | [[ਲੇਖਕ:ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ|ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q42831|Q42831]] | [[ਲੇਖਕ:ਇਵਾਨ ਤੁਰਗਨੇਵ|ਇਵਾਨ ਤੁਰਗਨੇਵ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/41847346 41847346] | [[ਤਸਵੀਰ:Turgenev by Repin.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q43423|Q43423]] | [[ਲੇਖਕ:ਈਸਪ|ਈਸਪ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/64013451 64013451]<br/>[https://viaf.org/viaf/294159474317527662609 294159474317527662609]<br/>[https://viaf.org/viaf/596144647707005091731 596144647707005091731]<br/>[https://viaf.org/viaf/217145542717396642205 217145542717396642205]<br/>[https://viaf.org/viaf/1129154381049930292197 1129154381049930292197]<br/>[https://viaf.org/viaf/100165546 100165546]<br/>[https://viaf.org/viaf/642159477999227990003 642159477999227990003]<br/>[https://viaf.org/viaf/3543154260822524480009 3543154260822524480009]<br/>[https://viaf.org/viaf/125158790747738852812 125158790747738852812]<br/>[https://viaf.org/viaf/248167803564117772612 248167803564117772612]<br/>[https://viaf.org/viaf/12145857061922921707 12145857061922921707]<br/>[https://viaf.org/viaf/269167803564417772623 269167803564417772623]<br/>[https://viaf.org/viaf/2704168049031938410007 2704168049031938410007]<br/>[https://viaf.org/viaf/100165533 100165533] | [[ਤਸਵੀਰ:Aesop pushkin01.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q18031683|Q18031683]] | [[ਲੇਖਕ:ਈਸ਼ਵਰ ਚੰਦਰ ਨੰਦਾ|ਈਸ਼ਵਰ ਚੰਦਰ ਨੰਦਾ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/77235706 77235706] | |- | | [[:d:Q35900|Q35900]] | [[ਲੇਖਕ:ਉਮਰ ਖ਼ਯਾਮ|ਉਮਰ ਖ਼ਯਾਮ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/100210377 100210377] | [[ਤਸਵੀਰ:Omar Khayyam2.JPG|center|128px]] |- | | [[:d:Q5685|Q5685]] | [[ਲੇਖਕ:ਐਂਤਨ ਚੈਖਵ|ਐਂਤਨ ਚੈਖਵ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/95216565 95216565] | [[ਤਸਵੀਰ:Anton Chekhov with bow-tie sepia image.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q16867|Q16867]] | [[ਲੇਖਕ:ਐਡਗਰ ਐਲਨ ਪੋ|ਐਡਗਰ ਐਲਨ ਪੋ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/60351476 60351476] | [[ਤਸਵੀਰ:Edgar Allan Poe, circa 1849, restored, squared off.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q172788|Q172788]] | [[ਲੇਖਕ:ਓ ਹੈਨਰੀ|ਓ ਹੈਨਰੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/46770914 46770914] | [[ਤਸਵੀਰ:William Sydney Porter by doubleday.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q30875|Q30875]] | [[ਲੇਖਕ:ਔਸਕਰ ਵਾਈਲਡ|ਔਸਕਰ ਵਾਈਲਡ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/34464414 34464414] | [[ਤਸਵੀਰ:Oscar Wilde by Napoleon Sarony. Three-quarter-length photograph, seated.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q87408047|Q87408047]] | [[ਲੇਖਕ:ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਾਹਣੀ|ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਾਹਣੀ]] | | | |- | | [[:d:Q6368245|Q6368245]] | [[ਲੇਖਕ:ਕਰਮ ਸਿੰਘ|ਕਰਮ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/40819928 40819928] | |- | | [[:d:Q7265733|Q7265733]] | [[ਲੇਖਕ:ਕਾਦਰਯਾਰ|ਕਾਦਰਯਾਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/75252074 75252074] | |- | | [[:d:Q6347061|Q6347061]] | [[ਲੇਖਕ:ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ|ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/66643146 66643146] | [[ਤਸਵੀਰ:Photograph of Kahn Singh of Nabha.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q9061|Q9061]] | [[ਲੇਖਕ:ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ|ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/49228757 49228757] | [[ਤਸਵੀਰ:Karl Marx 001 restored.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q20605976|Q20605976]] | [[ਲੇਖਕ:ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਆਰਿਫ਼|ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਆਰਿਫ਼]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/45856298 45856298] | |- | | [[:d:Q230476|Q230476]] | [[ਲੇਖਕ:ਕੇਟ ਸ਼ੋਪਨ|ਕੇਟ ਸ਼ੋਪਨ]] | ''[[:d:Q6581072|ਨਾਰੀ]]'' | [https://viaf.org/viaf/46758932 46758932] | [[ਤਸਵੀਰ:Kate Chopin.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q270632|Q270632]] | [[ਲੇਖਕ:ਕੈਥਰੀਨ ਮੈਂਸਫੀਲਡ|ਕੈਥਰੀਨ ਮੈਂਸਫੀਲਡ]] | ''[[:d:Q6581072|ਨਾਰੀ]]'' | [https://viaf.org/viaf/41843502 41843502] | [[ਤਸਵੀਰ:Katherine Mansfield (no signature).jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q60803|Q60803]] | [[ਲੇਖਕ:ਖ਼ਵਾਜਾ ਗ਼ੁਲਾਮ ਫ਼ਰੀਦ|ਖਵਾਜਾ ਗ਼ੁਲਾਮ ਫ਼ਰੀਦ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/49416501 49416501] | [[ਤਸਵੀਰ:Khawaja Ghulam Farid tomb at Kot Mithan.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q47737|Q47737]] | [[ਲੇਖਕ:ਖ਼ਲੀਲ ਜਿਬਰਾਨ|ਖ਼ਲੀਲ ਜਿਬਰਾਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/88896061 88896061] | [[ਤਸਵੀਰ:Kahlil Gibran 1913.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q20606273|Q20606273]] | [[ਲੇਖਕ:ਪੀਰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਜੀਲਾਨੀ|ਗ਼ੁਲਾਮ ਜੀਲਾਨੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q20609264|Q20609264]] | [[ਲੇਖਕ:ਗ਼ੁਲਾਮ ਰਸੂਲ ਆਲਮਪੁਰੀ|ਗ਼ੁਲਾਮ ਰਸੂਲ ਆਲਮਪੁਰੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/1468494 1468494] | |- | | [[:d:Q20606660|Q20606660]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਫ਼ਰੈਂਕ|ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਫ਼ਰੈਂਕ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | [[ਤਸਵੀਰ:Gurbax Singh Frank at Amritsar in 2018 02.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q20606675|Q20606675]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰਭਜਨ ਗਿੱਲ|ਗੁਰਭਜਨ ਗਿੱਲ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | [[ਤਸਵੀਰ:Gurbhajan GIll Portrait.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q134867400|Q134867400]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਕੌਰ|ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਕੌਰ]] | ''[[:d:Q6581072|ਨਾਰੀ]]'' | | |- | | [[:d:Q454703|Q454703]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰੂ ਅਮਰ ਦਾਸ ਜੀ|ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/11165917 11165917] | [[ਤਸਵੀਰ:Amardas-Goindwal.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q369920|Q369920]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ|ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/59320006 59320006] | [[ਤਸਵੀਰ:Guru Arjan.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q370204|Q370204]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ|ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/21024361 21024361] | [[ਤਸਵੀਰ:Guru Angad.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q312967|Q312967]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ|ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/7403162 7403162] | [[ਤਸਵੀਰ:Guru Gobind Singh.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q2019145|Q2019145]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ|ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/27877132 27877132] | [[ਤਸਵੀਰ:Guru teg bahadur.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q83322|Q83322]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ|ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/34502973 34502973] | [[ਤਸਵੀਰ:Mural painting of Guru Nanak from Gurdwara Baba Atal Rai.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q335353|Q335353]] | [[ਲੇਖਕ:ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ|ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/42640192 42640192] | [[ਤਸਵੀਰ:Guru Ram Das.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q27950153|Q27950153]] | [[ਲੇਖਕ:ਚਰਨ ਪੁਆਧੀ|ਚਰਨ ਪੁਆਧੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | [[ਤਸਵੀਰ:Charan Puadhi Puadhi dialect of Punjabi Language poet 05.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q20606826|Q20606826]] | [[ਲੇਖਕ:ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ|ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/60474856 60474856] | |- | | [[:d:Q20607074|Q20607074]] | [[ਲੇਖਕ:ਜਨਮੇਜਾ ਸਿੰਘ ਜੋਹਲ|ਜਨਮੇਜਾ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | [[ਤਸਵੀਰ:Janmeja Singh Johl.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q45765|Q45765]] | [[ਲੇਖਕ:ਜੈਕ ਲੰਡਨ|ਜੈਕ ਲੰਡਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/46764200 46764200]<br/>[https://viaf.org/viaf/1878155566455313380007 1878155566455313380007] | [[ਤਸਵੀਰ:Jack London young.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q5284740|Q5284740]] | [[ਲੇਖਕ:ਡਾਕਟਰ ਦੀਵਾਨ ਸਿੰਘ ਕਾਲੇਪਾਣੀ|ਡਾ. ਦੀਵਾਨ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q134004281|Q134004281]] | [[ਲੇਖਕ:ਤਰਸੇਮ ਬਸ਼ਰ|ਤਰਸੇਮ ਬਸ਼ਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q3811239|Q3811239]] | [[ਲੇਖਕ:ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ|ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/65344897 65344897] | [[ਤਸਵੀਰ:Teja Singh LCCN2014680975 (cropped).jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q112072863|Q112072863]] | [[ਲੇਖਕ:ਡਾ. ਦੇਵੀ ਦਾਸ ਜੀ 'ਹਿੰਦੀ'|ਦੇਵੀ ਦਾਸ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/31321911 31321911] | |- | | [[:d:Q20608152|Q20608152]] | [[ਲੇਖਕ:ਨਜਾਬਤ|ਨਜਾਬਤ]] | | | |- | | [[:d:Q132131245|Q132131245]] | [[ਲੇਖਕ:ਪਰਮਜੀਤ ਮਾਨ|ਪਰਮਜੀਤ ਮਾਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q96141534|Q96141534]] | [[ਲੇਖਕ:ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਭੌਰ|ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਭੌਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q7260822|Q7260822]] | [[ਲੇਖਕ:ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ|ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/2479184 2479184] | [[ਤਸਵੀਰ:Pooran Singh.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q65396609|Q65396609]] | [[ਲੇਖਕ:ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਗੰਗਾ ਸਿੰਘ|ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਗੰਗਾ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q174152|Q174152]] | [[ਲੇਖਕ:ਪ੍ਰੇਮਚੰਦ|ਪ੍ਰੇਮਚੰਦ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/95216097 95216097] | [[ਤਸਵੀਰ:Prem chand.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q81059995|Q81059995]] | [[ਲੇਖਕ:ਪੰਡਤ ਨਰੈਣ ਸਿੰਘ|ਪੰਡਤ ਨਰੈਣ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q123847379|Q123847379]] | [[ਲੇਖਕ:ਫ਼ਰਦ ਫ਼ਕੀਰ|ਫਰਦ ਫ਼ਕੀਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q34787|Q34787]] | [[ਲੇਖਕ:ਫਰੈਡਰਿਕ ਏਂਗਲਜ਼|ਫਰੈਡਰਿਕ ਏਂਗਲਜ਼]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/68928644 68928644] | [[ਤਸਵੀਰ:Engels painting2.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q905|Q905]] | [[ਲੇਖਕ:ਫ਼ਰਾਂਜ਼ ਕਾਫ਼ਕਾ|ਫ਼ਰਾਂਜ਼ ਕਾਫ਼ਕਾ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/56611857 56611857] | [[ਤਸਵੀਰ:Franz Kafka, 1923.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q20608659|Q20608659]] | [[ਲੇਖਕ:ਫ਼ਿਰੋਜ਼ ਦੀਨ ਸ਼ਰਫ਼|ਫ਼ਿਰੋਜ਼ ਦੀਨ ਸ਼ਰਫ਼]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/1351221 1351221] | |- | | [[:d:Q380728|Q380728]] | [[ਲੇਖਕ:ਫਿਓਦਰ ਸੋਲੋਗਬ|ਫਿਓਦਰ ਸੋਲੋਗਬ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/44305652 44305652] | [[ਤਸਵੀਰ:Sologub-1909.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q48545174|Q48545174]] | [[ਲੇਖਕ:ਫ੍ਰੈਂਕ ਲੁਗਾਰਡ ਬ੍ਰੇਨ|ਫ੍ਰੈਂਕ ਲੁਗਾਰਡ ਬ੍ਰੇਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/32800916 32800916] | |- | | [[:d:Q81265976|Q81265976]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਰਕਤ ਸਿੰਘ ਅਨੰਦ|ਬਰਕਤ ਸਿੰਘ ਅਨੰਦ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q87408093|Q87408093]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਲਬੀਰ ਢਿੱਲੋਂ|ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q20608768|Q20608768]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਲਰਾਮ|ਬਲਰਾਮ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | [[ਤਸਵੀਰ:Balram Playwright.JPG|center|128px]] |- | | [[:d:Q31789116|Q31789116]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ|ਬਲਵੀਰ ਸਿੰਘ]] | | | |- | | [[:d:Q87408045|Q87408045]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਲਵੰਤ ਚੌਹਾਨ|ਬਲਵੰਤ ਚੌਹਾਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q3244622|Q3244622]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਾਬਾ ਸ਼ੇਖ ਫਰੀਦ|ਬਾਬਾ ਫਰੀਦ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/212332446 212332446] | [[ਤਸਵੀਰ:Detail of Baba Farid from a Guler painting showing an imaginary meeting of Sufi saints.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q87346367|Q87346367]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਾਬੂ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ|ਬਾਬੂ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q112727019|Q112727019]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਾਵਾ ਬਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ|ਬਾਵਾ ਬਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q20608841|Q20608841]] | [[ਲੇਖਕ:ਬਾਵਾ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ|ਬਾਵਾ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/16150802 16150802] | |- | | [[:d:Q3351571|Q3351571]] | [[ਲੇਖਕ:ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ|ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/64805763 64805763] | [[ਤਸਵੀਰ:Bulleh Shah's grave.JPG|center|128px]] |- | | [[:d:Q377881|Q377881]] | [[ਲੇਖਕ:ਬੰਕਿਮਚੰਦਰ ਚੱਟੋਪਾਧਿਆਏ|ਬੰਕਿਮਚੰਦਰ ਚੱਟੋਪਾਧਿਆਏ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/46770296 46770296] | [[ਤਸਵੀਰ:Bankimchandra Chattapadhay.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q312551|Q312551]] | [[ਲੇਖਕ:ਭਗਤ ਕਬੀਰ|ਭਗਤ ਕਬੀਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/262355054 262355054] | [[ਤਸਵੀਰ:Kabir.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q377808|Q377808]] | [[ਲੇਖਕ:ਭਗਤ ਸਿੰਘ|ਭਗਤ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/95329648 95329648] | [[ਤਸਵੀਰ:Bhagat Singh 1929.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q20608916|Q20608916]] | [[ਲੇਖਕ:ਭਗਵੰਤ ਰਸੂਲਪੁਰੀ|ਭਗਵੰਤ ਰਸੂਲਪੁਰੀ]] | | | |- | | [[:d:Q132130150|Q132130150]] | [[ਲੇਖਕ:ਭਾਈ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਭਾਈ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q192302|Q192302]] | [[ਲੇਖਕ:ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ|ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/267309460 267309460]<br/>[https://viaf.org/viaf/438159474201427661393 438159474201427661393]<br/>[https://viaf.org/viaf/257162664559355002507 257162664559355002507]<br/>[https://viaf.org/viaf/816937 816937] | [[ਤਸਵੀਰ:Bhai Gurdas scribing Adi Granth.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q3631340|Q3631340]] | [[ਲੇਖਕ:ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ|ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/266979474 266979474] | [[ਤਸਵੀਰ:Vir Singh 1972 stamp of India.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q7245|Q7245]] | [[ਲੇਖਕ:ਮਾਰਕ ਟਵੇਨ|ਮਾਰਕ ਟਵੇਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/50566653 50566653] | [[ਤਸਵੀਰ:MarkTwain.LOC.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q107000|Q107000]] | [[ਲੇਖਕ:ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਲਿਬ|ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਲਿਬ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/7429542 7429542] | [[ਤਸਵੀਰ:Mirza Ghalib photograph 3.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q12706|Q12706]] | [[ਲੇਖਕ:ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ|ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/96998392 96998392] | [[ਤਸਵੀਰ:Maxim Gorky LOC Restored edit1.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q9327|Q9327]] | [[ਲੇਖਕ:ਮੋਪਾਸਾਂ|ਮੋਪਾਂਸਾ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/29537765 29537765] | [[ਤਸਵੀਰ:Maupassant par Nadar.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q20609258|Q20609258]] | [[ਲੇਖਕ:ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਵੈਦ|ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਵੈਦ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q1001|Q1001]] | [[ਲੇਖਕ:ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ|ਮੋਹਨਦਾਸ ਕਰਮਚੰਦ ਗਾਂਧੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/71391324 71391324] | [[ਤਸਵੀਰ:Mahatma-Gandhi, studio, 1931.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q13139853|Q13139853]] | [[ਲੇਖਕ:ਮੌਲਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਕੁਸ਼ਤਾ|ਮੌਲਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਕੁਸ਼ਤਾ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q6792411|Q6792411]] | [[ਲੇਖਕ:ਸਾਈਂ ਮੌਲਾ ਸ਼ਾਹ|ਮੌਲਾ ਸ਼ਾਹ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | [[ਤਸਵੀਰ:Sain Maula Shah.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q930489|Q930489]] | [[ਲੇਖਕ:ਯੋਸ਼ੀਕੀ ਹਯਾਮਾ|ਯੋਸ਼ੀਕੀ ਹਯਾਮਾ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/37715786 37715786] | [[ਤਸਵੀਰ:Yoshiki Hayama.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q113726602|Q113726602]] | [[ਲੇਖਕ:ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬੀਰ|ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬੀਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/21277389 21277389] | |- | | [[:d:Q7241|Q7241]] | [[ਲੇਖਕ:ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ|ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/24608356 24608356] | [[ਤਸਵੀਰ:Rabindranath Tagore in 1909.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q81576|Q81576]] | [[ਲੇਖਕ:ਰਸ਼ੀਦ ਜਹਾਂ|ਰਸ਼ੀਦ ਜਹਾਂ]] | ''[[:d:Q6581072|ਨਾਰੀ]]'' | [https://viaf.org/viaf/38513560 38513560] | |- | | [[:d:Q3812755|Q3812755]] | [[ਲੇਖਕ:ਰਾਮ ਸਰੂਪ ਅਣਖੀ|ਰਾਮ ਸਰੂਪ ਅਣਖੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/118970 118970] | |- | | [[:d:Q111991252|Q111991252]] | [[ਲੇਖਕ:ਰਿਸ਼ੀ ਹਿਰਦੇਪਾਲ|ਰਿਸ਼ੀ ਹਿਰਦੇਪਾਲ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q140303|Q140303]] | [[ਲੇਖਕ:ਧਨੀ ਰਾਮ ਚਾਤ੍ਰਿਕ|ਲਾਲਾ ਧਨੀ ਰਾਮ ਚਾਤ੍ਰਿਕ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/35766333 35766333] | [[ਤਸਵੀਰ:Dhani Ram Chatrik.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q132130017|Q132130017]] | [[ਲੇਖਕ:ਲਾਲਾ ਬਿਹਾਰੀਲਾਲ|ਲਾਲਾ ਬਿਹਾਰੀਲਾਲ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q7243|Q7243]] | [[ਲੇਖਕ:ਲਿਉ ਤਾਲਸਤਾਏ|ਲਿਉ ਤਾਲਸਤਾਏ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/96987389 96987389] | [[ਤਸਵੀਰ:L.N.Tolstoy Prokudin-Gorsky.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q1403|Q1403]] | [[ਲੇਖਕ:ਲੁਇਗੀ ਪਿਰਾਂਡੇਲੋ|ਲੁਈਗੀ ਪਿਰਾਂਦੋਲੋ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/64010465 64010465] | [[ਤਸਵੀਰ:Luigi Pirandello 1932.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q23114|Q23114]] | [[ਲੇਖਕ:ਲੂ ਸ਼ੁਨ|ਲੂ ਸ਼ੁਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/29537230 29537230] | [[ਤਸਵੀਰ:LuXun1930.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q3631344|Q3631344]] | [[ਲੇਖਕ:ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ|ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/317144724 317144724] | [[ਤਸਵੀਰ:Trilok singh Artist Waris Shah.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q535|Q535]] | [[ਲੇਖਕ:ਵਿਕਟਰ ਹਿਊਗੋ|ਵਿਕਟਰ ਹਿਊਗੋ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/9847974 9847974] | [[ਤਸਵੀਰ:Victor Hugo by Étienne Carjat 1876 - full.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q692|Q692]] | [[ਲੇਖਕ:ਵਿਲੀਅਮ ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ|ਵਿਲੀਅਮ ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/96994048 96994048] | [[ਤਸਵੀਰ:Shakespeare.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q156501|Q156501]] | [[ਲੇਖਕ:ਸਆਦਤ ਹਸਨ ਮੰਟੋ|ਸਆਦਤ ਹਸਨ ਮੰਟੋ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/71500079 71500079] | |- | | [[:d:Q732446|Q732446]] | [[ਲੇਖਕ:ਸਚਲ ਸਰਮਸਤ|ਸਚਲ ਸਰਮਸਤ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/51877896 51877896] | [[ਤਸਵੀਰ:Hazrat Sachal Sarmast.JPG|center|128px]] |- | | [[:d:Q128792617|Q128792617]] | [[ਲੇਖਕ:ਸਤਦੀਪ ਗਿੱਲ|ਸਤਦੀਪ ਗਿੱਲ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | [[ਤਸਵੀਰ:Gill, Satdeep Jan 2020.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q404622|Q404622]] | [[ਲੇਖਕ:ਸ਼ਰਤਚੰਦਰ|ਸਰਤ ਚੰਦਰ ਚਟੋਪਾਧਿਆਏ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/68938788 68938788] | [[ਤਸਵੀਰ:Sarat Chandra Chattopadhyay portrait.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q584501|Q584501]] | [[ਲੇਖਕ:ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦ|ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | [[ਤਸਵੀਰ:ShahMuhammad.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q311526|Q311526]] | [[ਲੇਖਕ:ਸਾਕੀ|ਸਾਕੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/7396805 7396805] | [[ਤਸਵੀਰ:Héctor Hugh Munro.png|center|128px]] |- | | [[:d:Q20609760|Q20609760]] | [[ਲੇਖਕ:ਸੁਖਦੇਵ ਮਾਦਪੁਰੀ|ਸੁਖਦੇਵ ਮਾਦਪੁਰੀ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/65348016 65348016] | [[ਤਸਵੀਰ:Sukhdev Madpuri.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q124145821|Q124145821]] | [[ਲੇਖਕ:ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਬਠਿੰਡਾ|ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਬਠਿੰਡਾ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q20609773|Q20609773]] | [[ਲੇਖਕ:ਸੁਖਪਾਲ|ਸੁਖਪਾਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਹਸਰਤ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/259151170880339091378 259151170880339091378]<br/>[https://viaf.org/viaf/16110300 16110300] | |- | | [[:d:Q20609798|Q20609798]] | [[ਲੇਖਕ:ਸੁਖਵੰਤ ਹੁੰਦਲ|ਸੁਖਵੰਤ ਹੁੰਦਲ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q112029965|Q112029965]] | [[ਲੇਖਕ:ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਲੇਕੇ|ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਲੇਕੇ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q488539|Q488539]] | [[ਲੇਖਕ:ਸੁਲਤਾਨ ਬਾਹੂ|ਸੁਲਤਾਨ ਬਾਹੂ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/54328693 54328693] | |- | | [[:d:Q134870191|Q134870191]] | [[ਲੇਖਕ:ਸੰਤ ਸਿੰਘ 'ਅਮਰ'|ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਅਮਰ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q61119073|Q61119073]] | [[ਲੇਖਕ:ਹਦਾਇਤੁੱਲਾ|ਹਦਾਇਤੁੱਲਾ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/288593968 288593968] | |- | | [[:d:Q20610051|Q20610051]] | [[ਲੇਖਕ:ਹਰਦਿਲਬਾਗ਼ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ|ਹਰਦਿਲਬਾਗ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q112031529|Q112031529]] | [[ਲੇਖਕ:ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ 'ਹਰਲਾਜ'|ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ 'ਹਰਲਾਜ']] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/10154681973647862954 10154681973647862954] | [[ਤਸਵੀਰ:Harnam singh harlaaj.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q20610081|Q20610081]] | [[ਲੇਖਕ:ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਨਰੂਲਾ|ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਨਰੂਲਾ]] | | | |- | | [[:d:Q20610183|Q20610183]] | [[ਲੇਖਕ:ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੂਪ|ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੂਪ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | | |- | | [[:d:Q5673|Q5673]] | [[ਲੇਖਕ:ਹਾਂਸ ਕ੍ਰਿਸਚਨ ਆਂਡਰਸਨ|ਹਾਂਸ ਕ੍ਰਿਸਚੀਅਨ ਐਂਡਰਸਨ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/4925902 4925902] | [[ਤਸਵੀਰ:HCA by Thora Hallager 1869.jpg|center|128px]] |- | | [[:d:Q5678981|Q5678981]] | [[ਲੇਖਕ:ਹਾਸ਼ਮ ਸ਼ਾਹ|ਹਾਸ਼ਮ ਸ਼ਾਹ]] | ''[[:d:Q6581097|ਮਰਦ]]'' | [https://viaf.org/viaf/314845355 314845355] | |} {{Wikidata list end}} dolfh8e1cqucp0fxt9k5m78oedqwitx 250 59579 196208 165174 2025-06-19T16:08:00Z Sifatjot Kaur 2337 /* ਸੋਧਣਾ */ 196208 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sifatjot Kaur" />{{center|(੨੮)}}</noinclude> ਆਖੇ ਰਾਂਝਣੇ ਨੂੰ ਮੇਰੀ ਆਸ ਰੱਖੇ ਹੀਰ ਦਿਲੋਂ ਨ ਆਸ ਚਕਾਈਏਨੀ ਸੌਹੁਰੇ ਗਈ ਤਾਂ ਭੀ ਹੀਰ ਰਾਂਝਣੇ ਦੀ ਮਾਲਾਂਪ੍ਰੀਤ ਗਲਵਿਚਮੈਂ ਪਾਈਏਨੀ ਕੀ ਕਰਾਂ ਜਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਪੇਸ਼ਨ ਹੀਂ ਜੇਸਈਓ ਲਿਖਤਨਾ ਕਿਸੇ ਮਿਟਾਈਏਨੀ ਇਕ ਮੇਹਿਣਆਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਏਦੂਜੀ ਯਾਰ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਜੁਦਾਈਏਨੀ ਰੱਖੇ ਰਬ ਨਿਮਾਣੀ ਮੈਂ ਬਕਰੀ ਹਾਂ ਸੈਦਾ ਸੁਣੀਦਾ ਸ਼ੇਰ ਕਸਾਈਏ ਨੀ ਲਾਹੌਗੇ ਹੋਵਣੀ ਏ ਏਥੇ ਬਾਤ ਸੋਏੀ ਧੁਰੋਂ ਜੇ ਤਕਦੀਰ ਲਿਖਾਈਏ ਨੀ {{center|ਮਲਕੀ ਨੇ ਹੀਰ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਣੀ}} ਮਲਕੀਸਦੋਂੜ ਫ਼ੇਰਿਆ ਪਿੰਡ ਸਰੇ ਕੁੜੀਆਂ ਵਹੁਟੀਆਂ ਸਿਯਾਨੀਆਂ ਗਾਉਂਨ ਆਈਆਂ ਸੁੰਢਰ ਪਹਿਨ ਲਿ ਬਾਸ ਤੇਜ਼ ਰੀਜ਼ ਵਰਨੱਢੀ ਹੀਰ ਨੂੰ ਤੇਲ ਚੜ੍ਹਉਂਨ ਆਈਆਂ ਪਯਾਰੇ ਗੀ ਤਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇਦੇ ਸਦੇਨੇ ਰਲ ਕੇ ਲੰਮੀਆਂ ਹੇਕਰਾਂ ਲਾਉਨ ਆਈਆਂ ਲਾਹੌਰੀ ਸਭ ਸਹੇਲੀਆਂ ਕੱਠ ਕਰਕੇ ਪਯਾਰੀ ਹੀਰ ਦਾ ਕਾਜ ਸੁਹਾਉਨ ਆਈਆਂ {{center|ਹੀਰ ਨੂੰ ਤੇਲ ਚੜ੍ਹਾਨਾ}} ਕੁੜੀਆਂ ਵਹੂਟੀਆਂ ਸਯਾਨੀਆਂ ਅਕੱਠੀਆਂਹ ਨੱਢੀ ਹੀਰ ਨੂੰ ਵਟਨਾ ਲਾਇਓ ਨੇ ਅਗੇ ਹੀਰ ਗੋਰੀ ਮਲਮਲ ਹੋਰ ਕੀਤੀ ਨਵਾਂ ਰੂਪ ਤੇ ਰੂਪਚੜ੍ਹਾ ਇਓ ਨੇ ਸਾਲੂ ਸਰਾਨ ਵਾਲਾ ਉਤੇ ਤਾਣ ਕੇਤੇ ਖਾਰੇ ਹੀਰ ਨੂੰ ਪਕੜ ਬਹਾਇਓ ਨੇ ਰਲਕੇ ਮਾਸੀਆਂ ਆਂਫ਼ਫ਼ੀਆਂ ਤਈਆਂ ਨੇ ਗਿਰਦੇ ਵਾਂਗ ਚਿੜੀਆਂ ਝੁਰਮਟ ਪਾਇਓ ਨੇ ਧੋਨ ਹੀਰ ਦੇ ਬਾਬਲਾ ਕਰਣ ਸੋਭਾ ਸੋਹਿਣ ਗੀਤ ਸੁਹਾਗ ਦਾ ਗਾਇਓ ਨੇ ਹੱਥ ਮੋਹਰਾਂ ਰੁਪੈ ਅਠੱਨੀਆਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਹੀਰ ਦੇ ਮਿਠੜਾ ਲਾਇਓ ਨੇ ਬਾਹੋਂ ਪਕੜਕੇ ਆਖਿਆ ਬਿਸਮਿੱਲਾ ਨੱਢੀ ਹੀਰ ਨੂੰ ਖਰਿਓ ਲਇਓ ਨੇ ਲਾਯਾ ਅਤਰ ਫੁਲੋਲ ਤੇ ਸਦਾ ਨਾਇਣ ਧੜੀ ਲਾਕੇਸੀਸ ਗੁੰਦਾਇਓ ਨੇ ਦਿਤਾ ਨੈਣ ਨੂੰ ਲਾਹ ਉਤਾਰ ਪਹਿਲਾ ਜੋੜਾ ਸੁਚੱੜਾ ਨਵਾਂ ਪਹਨਾਇਓ ਨੇ ਲਾਹੌਗੇ ਖੇੜਿਆਂ ਦੇ ਤਯਾਰੀ ਨਵ ਜੰਞਦੀਏ ਰਾਂਝੇ ਹੀਰ ਦਾ ਦਿੱਤ ਦੁਖਾਇਓ ਨੇ {{center|ਹੀਰ ਨੂੰ ਮਹਿਂ ਦੀ ਲਾਉਣੀ}} ਰੇਲਕੇ ਮਾਸੀਆਂ ਫ਼ੁੱਫ਼ੀਆਂ ਤਾਈਆਂ ਨੋਂ ਮਹਿਂ ਦੀ ਘੋਲਪ ਰਾਤ ਟਿਕਾਈਓ ਨੇ ਮਹਿਂਦੀ ਹੀਰ ਹੱਥ ਪੈਰੀਂ ਲਾਕੇਤੇ ਕੜੀਓਂ ਵਹਟੜੀ ਚਾ ਬਨਾਈਓ ਨੇ<noinclude></noinclude> drgqwygftfjhd75vmug901e9aoj4tx3 250 59681 196257 170017 2025-06-20T02:09:15Z Marde Sehajpreet kaur 1774 /* ਸੋਧਣਾ */ 196257 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Marde Sehajpreet kaur" /></noinclude>ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਕੁਝ ਇਸ ਵੇਲੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਵਾਪਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਆਰਥਕ ਅਤੇ ਰਾਜਸੀ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਅਸੀਂ ਉਪਰ ਕਰ ਆਏ ਹਾਂ । ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕੁਝ ਹੋਰ ਵਡੇਰੇ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਛੁਹਿਆ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਸਤਹ ਉਤੇ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ; ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦ, ਘੁੱਸ-ਪੈਠ ਅਤੇ ਤੋੜ-ਫੋੜ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਮੁਦਰਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਕਾਣ; ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੌਮੀ ਤੇ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਤੋਰ ਉਤੇ ਅਸਥਿਰਤਾ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਤਾਕਤਾਂ। ਨਾਵਲਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਵਿਰਾਟ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹੋਰ ਵੀ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਲਿਆ ਹੈ । ਪਰ ਇਸ ਵੇਲੇ ਮੇਰਾ ਮਕਸਦ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਪੁਣ-ਛਾਣ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਰਚਣੇਈ ਪੱਧਰ ਉਤੇ ਉਹ ਕਿਥੋਂ ਤਕ ਨਜਿੱਠ ਸਕਿਆ ਹੈ- ਇਹ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਹ ਯਤਨ ਵੀ ਤਸੱਲੀ ਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੱਟੇ ਕੱਢ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਪਰ ਇਸ ਵੇਲੇ ਮੇਰਾ ਮਕਸਦ ਸਿਰਫ਼ ਇਸ ਗੱਲ ਵਲ ਧਿਆਨ ਦੁਆਉਣਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁੱਗਲ ਨੇ ਭਖ਼ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਯਥਾਰਥ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਦੀ ਵੀ ਹਿੰਮਤ ਕੀਤੀ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਾਹਿਤ-ਚਿੰਤਨ ਧਾਰਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਰਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ, ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਲੋਕ, ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਕਲਾ ਨੂੰ ਅੱਯਾਸ਼ੀ ਵਜੋਂ ਲੈਣਾ afford ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਨਿਤਾਪ੍ਰਤਿ ਦੇ ਜੀਵਨ-ਘੋਲ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਹੀ ਇਹ ਨਿਤਾਪ੍ਰਤਿ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਵੀ ਥਾਂ ਪਾਇਗਾ। {{gap}}ਅਤੇ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿਚ ਮੈਂ ਉਸ ਨੁਕਤੇ ਵਲ ਆਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ, ਜਿਹੜਾ ਫਿਰ ਸਾਡੇ ਸਮਕਾਲੀ ਯਥਾਰਥ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿਚ ਬੇਹੱਦ ਮਹੱਤਾ ਰਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਚਰਚਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਦੁੱਗਲ ਦੀ ਰਚਨਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਵੀ ਪ੍ਰਸੰਗਕ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ । ਅੱਜ composite culture ਬਾਰੇ ਬੜੀ ਚਰਚਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ । ਪਰ composite culture ਦੇ ਜਿਹੜੇ ਨਕਸ਼ੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਹ ਜਾਂ ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਲੋੜੋਂ ਵਧ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦੇ ਸੂਚਕ ਹਨ, ਜਾਂ ਹੱਦੋਂ ਵੱਧ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦੇ। ਇਹ ਨਕਸ਼ੇ ‘ਦੀਨੇ-ਇਲਾਹੀ' ਵਰਗਾ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਸਭਿਆਚਾਰ ਸਿਰਜਣ ਦੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਭੁੱਲਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਕਿ compos te culture ਸਿਰਜਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ, ਜੀਵਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਮਿਥ ਕੇ ਚਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਪ-ਸਭਿਆਚਾਰ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹੋਰ ਉਪ-ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਹੋਂਦ ਦਾ ਓਨਾ ਹੀ ਹੱਕ ਹੈ, ਜਿੰਨਾ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਉਪ-ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ। Composite culture ਇਕ ਰਵਾਦਾਰੀ ਅਤੇ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੇ ਉਪ-ਸਭਿਆਚਾਰ ਉਤੇ ਮਾਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅਸੀਂ ਕੋਈ ਐਸੀ ਗੱਲ ਨਾ ਕਰੀਏ,<noinclude>{{right|65}}</noinclude> 507deh9pgw74wxbdye3ddm6ulrpzmrs 196258 196257 2025-06-20T02:09:54Z Marde Sehajpreet kaur 1774 196258 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Marde Sehajpreet kaur" /></noinclude>ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਕੁਝ ਇਸ ਵੇਲੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਵਾਪਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਆਰਥਕ ਅਤੇ ਰਾਜਸੀ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਅਸੀਂ ਉਪਰ ਕਰ ਆਏ ਹਾਂ । ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕੁਝ ਹੋਰ ਵਡੇਰੇ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਛੁਹਿਆ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਸਤਹ ਉਤੇ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ; ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦ, ਘੁੱਸ-ਪੈਠ ਅਤੇ ਤੋੜ-ਫੋੜ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਮੁਦਰਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਕਾਣ; ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੌਮੀ ਤੇ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਤੋਰ ਉਤੇ ਅਸਥਿਰਤਾ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਤਾਕਤਾਂ। ਨਾਵਲਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਵਿਰਾਟ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹੋਰ ਵੀ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਲਿਆ ਹੈ । ਪਰ ਇਸ ਵੇਲੇ ਮੇਰਾ ਮਕਸਦ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਪੁਣ-ਛਾਣ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਰਚਣੇਈ ਪੱਧਰ ਉਤੇ ਉਹ ਕਿਥੋਂ ਤਕ ਨਜਿੱਠ ਸਕਿਆ ਹੈ- ਇਹ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਹ ਯਤਨ ਵੀ ਤਸੱਲੀ ਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੱਟੇ ਕੱਢ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਪਰ ਇਸ ਵੇਲੇ ਮੇਰਾ ਮਕਸਦ ਸਿਰਫ਼ ਇਸ ਗੱਲ ਵਲ ਧਿਆਨ ਦੁਆਉਣਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁੱਗਲ ਨੇ ਭਖ਼ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਯਥਾਰਥ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਦੀ ਵੀ ਹਿੰਮਤ ਕੀਤੀ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਾਹਿਤ-ਚਿੰਤਨ ਧਾਰਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਰਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ, ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਲੋਕ, ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਕਲਾ ਨੂੰ ਅੱਯਾਸ਼ੀ ਵਜੋਂ ਲੈਣਾ afford ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਨਿਤਾਪ੍ਰਤਿ ਦੇ ਜੀਵਨ-ਘੋਲ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਹੀ ਇਹ ਨਿਤਾਪ੍ਰਤਿ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਵੀ ਥਾਂ ਪਾਇਗਾ। {{gap}}ਅਤੇ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿਚ ਮੈਂ ਉਸ ਨੁਕਤੇ ਵਲ ਆਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ, ਜਿਹੜਾ ਫਿਰ ਸਾਡੇ ਸਮਕਾਲੀ ਯਥਾਰਥ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿਚ ਬੇਹੱਦ ਮਹੱਤਾ ਰਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਚਰਚਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਦੁੱਗਲ ਦੀ ਰਚਨਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਵੀ ਪ੍ਰਸੰਗਕ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ । ਅੱਜ composite culture ਬਾਰੇ ਬੜੀ ਚਰਚਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ । ਪਰ composite culture ਦੇ ਜਿਹੜੇ ਨਕਸ਼ੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਹ ਜਾਂ ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਲੋੜੋਂ ਵਧ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦੇ ਸੂਚਕ ਹਨ, ਜਾਂ ਹੱਦੋਂ ਵੱਧ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦੇ। ਇਹ ਨਕਸ਼ੇ ‘ਦੀਨੇ-ਇਲਾਹੀ' ਵਰਗਾ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਸਭਿਆਚਾਰ ਸਿਰਜਣ ਦੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਭੁੱਲਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਕਿ compos te culture ਸਿਰਜਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ, ਜੀਵਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਮਿਥ ਕੇ ਚਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਪ-ਸਭਿਆਚਾਰ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹੋਰ ਉਪ-ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਹੋਂਦ ਦਾ ਓਨਾ ਹੀ ਹੱਕ ਹੈ, ਜਿੰਨਾ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਉਪ-ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ। Composite culture ਇਕ ਰਵਾਦਾਰੀ ਅਤੇ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੇ ਉਪ-ਸਭਿਆਚਾਰ ਉਤੇ ਮਾਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅਸੀਂ ਕੋਈ ਐਸੀ ਗੱਲ ਨਾ ਕਰੀਏ,<noinclude>{{right|65}}</noinclude> og4q9lkxi6dkpsbixpiystrp5l9sr2m 250 59682 196259 165281 2025-06-20T02:16:06Z Marde Sehajpreet kaur 1774 /* ਸੋਧਣਾ */ 196259 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Marde Sehajpreet kaur" /></noinclude>ਜਿਹੜੀ ਦੂਜੇ ਉਪ-ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਜਿਊਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਗੌਰਵ ਨੂੰ ਠੇਸ ਪੁਚਾਉਂਦੀ ਹੋਵੇ। {{gap}}ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਦੁੱਗਲ ਦਾ ਜੀਵਨ ਵੀ composite culture ਦਾ ਮੁਜੱਸਮਾ ਹੈ, ਪਰ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਵੀ ਉਹ ਹਰ ਉਪ-ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਸਰਬ-ਪੱਖੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਅਤੇ ਪੂਰਨ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਸਕਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕੀਤੀ ਨਫ਼ੀ ਟਿੱਪਣੀ ਵੀ ਲੋਕ ਜਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦੇ credentials ਉਤੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਗੱਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਲਈ ਇਕ ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ - ਅਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵਿਚ ਵੀ ਦੁੱਗਲ ਆਪਣੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਥਾਂ ਰੱਖਦਾ ਹੈ । {{gap}}ਮੇਰਾ ਨਹੀਂ ਖ਼ਿਆਲ ਕਿ ਮੈਂ ਇਸ ਸੰਖੇਪ ਪੇਪਰ ਵਿਚ ਦੁੱਗਲ ਦੀ ਰਚਨਾ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਨਸਾਫ਼ ਕਰ ਸਕਿਆ ਹੋਵਾਂ। ਮੈਂ ਸਿਰਫ਼ ਵਿੱਕੋਲਿਤਰੇ ਬਿਆਨ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਸਕਿਆ ਹਾਂ- ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕੁਝ ਐਸੇ ਨੁਕਤਿਆਂ ਨੂੰ ਉਠਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਮੇਰੇ ਖ਼ਿਆਲ ਅਨੁਸਾਰ ਦੁੱਗਲ ਦੀ ਰਚਨਾ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ ।<noinclude>{{left|66}}</noinclude> snxja6z6q4hp5o16rrd3pewq9z8djl0 250 61646 196260 170013 2025-06-20T02:33:29Z Marde Sehajpreet kaur 1774 /* ਸੋਧਣਾ */ 196260 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Marde Sehajpreet kaur" /></noinclude>ਸੋ ਜੇ ਪਹਿਲੇ ਦੋ ਕਥਨਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ੋਰ ‘ਮਹਾਨਤਾ’ ਉਪਰ ਸੀ, ਤਾਂ ਇਸ ਬਚਨ ਵਿਚ ਜ਼ੋਰ "ਸਾਧਾਰਣਤਾ” ਉਪਰ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਘਟਨਾ ਨੂੰ 'ਸਾਧਾਰਣ' (ਭਾਵ, ਹੋਣ ਯੋਗ) ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ, ਦੂਜੀ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ‘ਸਾਧਾਰਣ' ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੀ ਹੋਣ-ਯੋਗਤਾ ਉਪਰ ਤਾਂ ਸ਼ੱਕ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਪਰ ਘਟਨਾ ਨਾ ਪਹਿਲੀ ‘ਸਾਧਾਰਣ' ਹੈ, ਨਾ ਦੂਜੀ। ਦੂਜੀ ਘਟਨਾ ਦੇ ਪਾਤਰ ਭਾਵੇਂ ਸਾਧਾਰਣ ਮਨੁੱਖ ਹੋਣ, ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨਾਮਾ ‘ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਾਧਾਰਣਤਾ' ਨੂੰ ਨਹੀਂ- ਸਾਧਾਰਣ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ । ਨਾਲੇ, ਜੇ ਤਾਂ ‘ਸਾਧਾਰਣਤਾ' ਤੋਂ ਮਤਲਬ ‘ਯਥਾਰਥ' ਹੈ, ਠੀਕ ਹੈ, ਪਰ ਜੋ ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ‘ਆਮ' ਤੋਂ ਹੈ, ਤਾਂ ਚਰਿਤਰ, ਸਮੇਂ ਤੇ ਸਥਾਨ ਦੀ ਸਾਧਾਰਣਤਾ ਨਾ ਕਹਾਣੀ ਲਈ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ, ਨਾ ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਲੱਛਣ, ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਇਹ ਇਸ ਨਾਲ ਬੇਮੇਲ ਵੀ ਨਹੀਂ। {{gap}}ਤਾਂ ਫਿਰ, ਅਸੀਂ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਲੇਖਕ ਤੋਂ ਹੀ ਪੁਛ ਦੇਖੀਏ, ਕਿ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਕੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ? {{gap}}“ਕਰਾਮਾਤ ਨਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਇਕ ਆਦਮੀ ਦੀ ਕਰ-ਸਕਣ-ਦੀ-ਤਾਕਤ ਨੂੰ ਮੁਅਜਜ਼ੇ ਜਿਤਨਾ ਮਹਾਨ ਦਸਿਆ ਹੈ । ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਨੇ ਹੰਕਾਰ ਤੇ ਤੰਗ ਨਜ਼ਰੀ ਨਾਲ ਟੱਕਰ ਲਈ ਸੀ, ਅੱਜ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇ ਅਨੁਆਈ ਹਉਮੈ ਤੇ ਅਨਿਆਂ ਦੀ ਚੀਕਦੀ ਦਹਾੜਦੀ ਟਰੇਨ ਨੂੰ ਰੋਕ ਲੈਂਦੇ ਹਨ । ਕਰਾਮਾਤ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਤੋਂ ਮੁਸ਼ਕਲ, ਅਣਹੋਣੀ ਤੋਂ ਅਣਹੋਣੀ ਮੁਹਿੰਮ ਸਰ ਕਰ ਲੈਣ ਦਾ ਨਾਂ ਹੈ', ਦੁੱਗਲ ਆਪ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਬਾਰੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ (ਮੇਰੀ ਕਹਾਣੀ ਕਲਾ, ਸਫਾ 31) । {{gap}}ਖ਼ਿਆਲ ਇਹ ਵੀ ਮਾੜਾ ਨਹੀਂ। ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ ਕਿ ਕਹਾਣੀ ਨੇ ਲੇਖਕ ਦਾ ਕਿਹਾ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ। {{gap}}ਜੇ ਅਸੀਂ ਲੇਖਕ ਦੀ ਗੱਲ ਮੰਨ ਲਈਏ ਤਾਂ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਜਾਂ ਮੁੱਖ ਘਟਨਾ ਦੂਜੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਪਰ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਸਾਰੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦੁਆਰੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲੀ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਸੱਚ ਮੰਨਿਆ ਜਾਏ ਜਾਂ ਨਾ। ਕਰ-ਸਕਣ- ਦੀ ਤਾਕਤ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਅ ਮੁਅਜਜ਼ੇ ਨੂੰ ਬਲ ਦੇਂਦਾ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਉਲਟ । ਦੋਹਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅਲੰਕਾਰਕ ਪੱਧਰ ਉਤੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਣਦੀ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਇਸ ਕਰ ਕੇ ਨਹੀਂ, ਕਿ ਸਚਮੁੱਚ ਹੀ ਇਕ ਪੱਥਰ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਪੰਜੇ ਨੂੰ ਦਿਖਾ ਕੇ ਇਹ ਸਿੱਧ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਨੇ ਹੰਕਾਰ ਤੇ ਤੰਗ ਨਜ਼ਰੀ ਦੇ ਅਲੰਕਾਰਕ ਪੱਥਰ ਨੂੰ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਦੇ ਪੱਥਰ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਸੀ। ਜਦ ਕਿ ਦੂਜੀ ਘਟਨਾ ਵਿਚ ਕੁਝ ਜਾਨਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇ ਕੇ ਸੱਚਮੁੱਚ ਦੀ ਗੱਡੀ ਨੂੰ ਰੋਕ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। {{gap}}ਤਾਂ ਫਿਰ ਕੀ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਰਚਨਾ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਸੰਬੰਧੀ ਉਸ ਦੇ ਲੇਖਕ, ਉਸ ਦੇ ਰਚਨਹਾਰ ਦੀ ਗੱਲ ਵੀ ਰੱਦ ਕਰ ਦੇਈਏ ?<noinclude>{{left|100}} 100</noinclude> jijns7brnwvm1rp3ulv4usoift3rfpb