Wrocław

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="pl">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikipodróże</sitename>
    <dbname>plwikivoyage</dbname>
    <base>https://pl.wikivoyage.org/wiki/Strona_g%C5%82%C3%B3wna</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.4</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Media</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Specjalna</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Dyskusja</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Użytkownik</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Dyskusja użytkownika</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikipodróże</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Dyskusja Wikipodróży</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Plik</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Dyskusja pliku</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Dyskusja MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Szablon</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Dyskusja szablonu</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Pomoc</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Dyskusja pomocy</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Kategoria</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Dyskusja kategorii</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Moduł</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Dyskusja modułu</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Wrocław</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1059</id>
    <revision>
      <id>149843</id>
      <parentid>144364</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T12:31:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>156.17.159.240</ip>
      </contributor>
      <origin>149843</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30393" sha1="8v9fl7nuh031gddsfhqywf8syr7dpi7" xml:space="preserve">{{Top-banner|unesco=yes|przewodnik=tak}}
{{Miejscowość infobox
 |nazwa        = Wrocław
 |widok        = Wrocław Collage.png
 |herb         = Herb wroclaw.svg
 |mapa         = 
 |region       = [[Województwo dolnośląskie]]
 |powierzchnia = 293
 |prefiks      = 
 |www          = www.wroclaw.pl
}}
{{Mapa|51.11|17.03|zoom=12}}
'''Wrocław''' ([[w:łacina|łac.]] ''Wratislavia'' lub ''Vratislavia'' lub ''Budorgis'', [[w:język niemiecki|niem.]] ''Breslau'', [[w:dialekt śląski języka niemieckiego|śl-niem.]] ''Brassel'', [[w:język czeski|czes.]] ''Vratislav'') – [[w:Miasto na prawach powiatu|miasto na prawach powiatu]] w południowo-zachodniej [[Polska|Polsce]], siedziba władz [[Województwo dolnośląskie|województwa dolnośląskiego]] i [[Powiat wrocławski|powiatu wrocławskiego]]. Położone w [[Europa Środkowa|Europie Środkowej]] na [[w:Nizina Śląska|Nizinie Śląskiej]], w [[w:Pradolina Wrocławska|Pradolinie Wrocławskiej]], nad rzeką [[Odra|Odrą]] i czterema jej dopływami. Jest historyczną stolicą [[Śląsk]]a oraz [[Dolny Śląsk|Dolnego Śląska]].

W 2016 r. Wrocław był [[w:Europejska Stolica Kultury Wrocław 2016|Europejską Stolicą Kultury]].

== Adam CWEL ==
Jest głównym miastem [[w:Aglomeracja wrocławska|aglomeracji wrocławskiej]]. Trzecie pod względem liczby ludności miasto w Polsce – 672 929 mieszkańców, piąte pod względem powierzchni – 293 km². Wrocław jest również jednym z najstarszych miast Polski pod względem lokacji na prawach miejskich.

Wrocław należy do głównych centrów kulturalnych, artystycznych i turystycznych w Polsce. Do głównych osobliwości miasta zalicza się [[w:Ostrów Tumski we Wrocławiu|Ostrów Tumski]] z [[w:Katedra Świętego Jana Chrzciciela we Wrocławiu|katedrą]] i [[w:Kolegiata Świętego Krzyża i św. Bartłomieja we Wrocławiu|kolegiatą Świętego Krzyża]] oraz sąsiadujące z nim wyspy (w tym [[Wyspa Piasek]] z [[w:Kościół Najświętszej Marii Panny na Piasku we Wrocławiu|kościołem NMP]]), [[w:Stare Miasto we Wrocławiu|Stare Miasto]] z [[w:Rynek Starego Miasta we Wrocławiu|rynkiem]] i gotyckim [[w:Ratusz we Wrocławiu|ratuszem]], barokowym kompleksem [[Uniwersytet Wrocławski|Uniwersytetu Wrocławskiego]], słynne [[w:Ogród Zoologiczny we Wrocławiu|zoo]], [[Hala Stulecia we Wrocławiu|Hala Stulecia]] w [[Park Szczytnicki|Parku Szczytnickim]]. Spośród kilkudziesięciu muzeów do najważniejszych należy [[w:Muzeum Narodowe we Wrocławiu|Muzeum Narodowe]], którego oddziałem jest [[w:Panorama Racławicka|Panorama Racławicka]]. Jedną z najnowszych osobliwości miasta są rozmieszczone w rozmaitych miejscach [[Śladem wrocławskich krasnoludków|wrocławskie krasnale]].

Wrocław należy do ważnych centrów sportu. Był gospodarzem [[w:Mistrzostwa Europy w Koszykówce 1963|Mistrzostw Europy w Koszykówce Mężczyzn 1963]] i [[w:Mistrzostwa Europy w Koszykówce Mężczyzn 2009|2009]], [[w:Mistrzostwa Europy w Piłce Siatkowej Kobiet 2009|Mistrzostw Europy w Piłce Siatkowej Kobiet 2009]], [[w:Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2012|UEFA EURO 2012]], [[w:Mistrzostwa Świata w Piłce Siatkowej Mężczyzn 2014|Mistrzostw Świata w Piłce Siatkowej Mężczyzn 2014]], [[w:Mistrzostwa Europy w Piłce Ręcznej Mężczyzn 2016|Mistrzostw Europy w Piłce Ręcznej Mężczyzn 2016]] oraz World Games 2017.

Miasto posiada wiele punktów widokowych, m.in.: wieża północna Katedry św. Jana Chrzciciela, wieża Bazyliki św. Elżbiety, Wieża matematyczna Uniwersytetu Wrocławskiego, Mostek Czarownic między wieżami Katedry polskokatolickiej św. Marii Magdaleny.

=== Historia ===
We Wrocławiu krzyżowały się dwie główne drogi handlowe – [[Via Regia]] i [[Szlak bursztynowy]]. Miasto należało do [[w:Hanza|Ligi Hanzeatyckiej]]. W swoich dziejach uchodził za miasto wielu kultur i narodów, w tym [[Polska|polskiego]], [[śląsk]]iego, [[Czechy|czeskiego]] i [[Niemcy|niemieckiego]].

Dawna stolica [[w:Księstwo wrocławskie|księstwa wrocławskiego]], siedziba władz pruskiej [[w:Śląsk (prowincja)|prowincji Śląsk]] i [[w:Rejencja wrocławska|rejencji wrocławskiej]]. Od 28 czerwca 1946 stolica [[w:Województwo wrocławskie|województwa wrocławskiego]]. Od 1 stycznia 1999 stolica [[Województwo dolnośląskie|województwa dolnośląskiego]]

Od roku 1000, na mocy dekretu papieża [[w:Sylwester II|Sylwestra II]], Wrocław stał się stolicą nowo powołanej [[w:Archidiecezja wrocławska|diecezji wrocławskiej]] (jednej z czterech w Polsce), od 1929 [[w:Archidiecezja wrocławska|archidiecezji wrocławskiej]], a od 1992 [[w:Metropolia wrocławska|metropolii wrocławskiej]]. Od 1951 r. jest również siedzibą [[w:Diecezja wrocławsko-szczecińska|prawosławnej diecezji wrocławsko-szczecińskiej]].

== Dojazd ==
=== Samochodem ===
We Wrocławiu krzyżują się [[w:droga krajowa nr 5 (Polska)|droga krajowa nr 5]], [[w:droga krajowa nr 94 (Polska)|droga krajowa nr 94]], [[w:droga krajowa nr 98 (Polska)|droga krajowa nr 98]], [[w:autostrada A4 (Polska)|autostrada A4]], a w [[w:Bielany Wrocławskie|Bielanach Wrocławskich]] bezpośrednio przy południowej granicy Wrocławia znajduje się węzeł [[w:autostrada A4 (Polska)|autostrady A4]] i dróg [[w:droga krajowa nr 5 (Polska)|nr 5]], [[w:droga krajowa nr 35 (Polska)|nr 35]] i [[w:droga krajowa nr 98 (Polska)|nr 98]].

W zachodniej części miasta przebiega Autostradowa Obwodnica Wrocławia (AOW, A8) łącząca autostradę A4 z drogami ekspresowymi S5 (Leszno, Poznań) i S8 (Łódź, Warszawa). Umożliwia ona też dojazd z pominięciem centrum z każdego z tych kierunków na Stadion Miejski i port lotniczy na Strachowicach.

* Z Warszawy: Droga krajowa nr 8, częściowo jako autostrada A8 i droga ekspresowa S8 (E77) lub droga krajowa nr 14
* Z Gdańska: Autostrada A1 (E75), za [[Toruń|Toruniem]] na krótkim odcinku drogą ekspresową nr 10 i następnie drogą krajową nr 15 do [[Gniezno|Gniezna]] i za [[Trzebnica|Trzebnicą]], drogą krajową nr 5 (E261). Oprócz tego wariantu można dojechać drogą krajową nr 5 z Gniezna do [[Poznań|Poznania]], a stamtąd tą samą drogą do Wrocławia.
* Z Krakowa: Autostrada A4 (E40), odcinek [[Katowice]] – Kraków jest płatny
* Z Poznania: Droga ekspresowa S5 (E261)
* Z Kłodzka: Droga krajowa nr 33 i 8 (E67)
* Z Kielc i świętokrzyskiego: Droga krajowa nr 74, Droga krajowa nr 8 (E67) oraz Droga ekspresowa S8
* Z Pragi:
** wariant 1: Autostrada D10 i droga krajowa nr 10 w Czechach, za Jakuszycami droga krajowa nr 3 (E65) i autostradą A4
** wariant 2: Autostrada D10 i droga krajowa nr 16 w Czechach, za Lubawką droga krajowa nr 5 (E261)
* Z Berlina: Autostrada A15 (E36) w Niemczech, za Olszyną autostrady A18 (E36), A4 (E40)
* Z Drezna: Autostrada A4 (E40)

[[Plik:Wrocław Katedra - panoramio.jpg|mały|Archikatedra św. Jana Chrzciciela na Ostrowie Tumskim]]

=== Autobusem ===
{{Znacznik|Dworzec autobusowy|51.09684470458481|17.03563762248652|typ=transport}} '''Dworzec autobusowy''' znajduje się w podziemiach „Galerii Wroclavia” przy ul. Suchej, która powstała w miejscu starego dworca PKS – na przeciwko stacji Wrocław Główny. Połączenia lokalne realizowane są przez Polbus PKS i innych przewoźników prywatnych. Kursy dalekobieżne krajowe i międzynarodowe obsługuje m.in. Flixbus, Neobus, Ecolines, Sindbad, Eurolines.

=== Pociągiem ===
Najważniejszym dworcem kolejowym Wrocławia jest {{Znacznik|Wrocław Główny|51.098868479335145|17.036596000379163|typ=transport}} '''Wrocław Główny''' usytuowany w centrum miasta przy Ul. Piłsudskiego 105. Otwarty jest całodobowo, z wyłączeniem holu głównego w godzinach 00:00-04:00. Obsługuje zarówno połączenia Kolei Dolnośląskich (jako stacja początkowa/końcowa lub jedna z ważniejszych na trasie; rozkład dostępny na stronie [https://www.kolejedolnoslaskie.pl/rozklad-bilety/ Kolei Dolnośląskich]), POLREGIO, jak i PKP Intercity. Aktualizowany na bieżąco rozkład pociągów IC dla stacji Wrocław Główny dostępny jest na stronie [https://infopasazer.intercity.pl/?p=station&amp;id=60103 InterCity]. Na stacji skorzystać można z usług gastronomicznych (również typu fast-food), niewielkich sklepów oraz, odpłatnie, toalet. Hala peronowa zapewnia komfortowe warunki oczekiwania na pociąg. Dworzec Główny zlokalizowany jest 2 minuty drogi tramwajem lub autobusem od przystanku Dworzec Autobusowy, 4 minuty od Galerii Dominikańskiej, 6–10 minut od wrocławskiego rynku. Pomniejszymi dworcami kolejowymi obsługiwanymi przez InterCity są dworce: {{Znacznik|Wrocław Mikołajów|51.11537167594236|16.998631886885583|typ=transport}} '''Wrocław Mikołajów''', {{Znacznik|Wrocław Nadodrze|51.12563915128103|17.03249912921517|typ=transport}} '''Wrocław Nadodrze''', Wrocław Nowy Dwór, Wrocław Leśnica, Wrocław Kuźniki, Koleje Dolnośląskie obsługują więcej mniejszych stacji.

=== Samolotem ===
Na terenie miasta znajduje się międzynarodowy {{Znacznik|Port lotniczy Wrocław-Strachowice|51.10804884987097|16.881630418449443|typ=transport}} '''[[w:Port lotniczy Wrocław-Strachowice|Port lotniczy Wrocław-Strachowice]]''' (IATA: WRO). Obsługuje on loty krajowe oraz zagraniczne, zarówno narodowego przewoźnika LOT, jak i Lufthansy, Scandinavian Airlines oraz tanich linii lotniczych (Ryanair, Wizz Air).

* '''LOT''' – Frankfurt, Gdańsk, Monachium, Warszawa
* '''[[Lufthansa]]''' – Frankfurt, Düsseldorf i Monachium
* '''Scandinavian Airlines''' – Kopenhaga
* '''Ryanair''' – Alicante, Bolonia, Bournemouth, Bristol, Bruksela-Charleroi, Chania, Cork, Dublin, Girona, Glasgow-Prestwick, Liverpool, London-Stansted, Málaga, Malmö, Malta, Milan-Bergamo, Nottingham/East Midlands, Oslo-Rygge, Paryż-Beauvais, Pisa, Rzym-Ciampino, Shannon, Treviso, Zadar
* '''Wizz Air''' – Doncaster/Sheffield, Dortmund, Eindhoven, Londyn-Luton, Oslo-Torp, Paryż-Beauvais

Centrum miasta z lotniskiem łączą autobusy miejskie dzienne i nocne oraz komunikacja prywatna.

== Komunikacja miejska ==
We Wrocławiu funkcjonuje ponad 20 linii tramwajowych i około 50 autobusowych dziennych oraz 13 nocnych.

=== Historia ===
Historia komunikacji miejskiej we Wrocławiu sięga końca XIX i początku XX wieku. Pierwsze linie łączyły ulicę Szczytnicką i zoo. Z wsi Popowice do Rynku można było się dostać omnibusami konnymi.
Pierwszym momentem krytycznym w rozwoju komunikacji, był wybuch II Wojny Światowej. Autobusy i tramwaje – wykorzystywane do celów militarnych zostały w większości zniszczone. Ze 137 obiektów służących do komunikacji tylko kilkanaście nadawało się do względnego użytku.

Po wojnie zaczęto odbudowywać z niszczenia i produkować nowe pojazdy. Dnia 22 sierpnia 1945 roku uruchomiono pierwszą powojenną linię tramwajową (o długości 5,4 km). Linia biegła od ul. Spółdzielczej do Jedności Narodowej i została oznaczona numerem „1”. Z ul. Jedności Narodowej ruszyły również dwie linie autobusowe „A” do Karłowic i „B” do Zalesia. Odbudowywanie szkód szło bardzo sprawnie i do końca 1945 uruchomiono 14 km torów tramwajowych i uruchomiono 53 wagony. Tramwaje kursowały do Biskupina, Dworca Nadodrze, Karłowic, Dworca Głównego, pl. Strzegomskiego. W 1946 roku uruchomiono połączenie z Pilczycami, cm. Grabiszyńskim i ulicą Krakowską. Tramwaje jadą do Kromera, na Krzyki i Sępolno. Jadą również do Kowal. W 1948 roku tramwaje spotykamy na ul. Hallera, Ślężnej i Tarnogaju. Przystępuje się też do budowy całkiem nowych połączeń: do Pafawagu (Linke Hoffmann) (1948), Leśnicy (1949), Oporowa (1950), Kleciny (1950), Księża Małego (1950), Gaju (1950). Rok 1952 to rok w którym tramwaje wrocławskie zmieniają barwę z niebieskiej na kremowo czerwoną. Dla ciekawości warto wspomnieć że numerację linii tramwajowych wprowadzono dopiero w 1909 roku, a do tego czasu tramwaje poszczególnych linii rozróżniano po kolorach wozów i tablic informacyjnych, po zmierzchu po kolorach świateł oświetlających tablice. Następuje bardzo szybki rozwój sieci komunikacji.

W 1994 roku tabor tramwajowy Wrocławiu stanowiło 450 wagonów:
* 101 sztuk wagonów typu 102N i ponad
* 116 sztuk wagonów typu 105N
* 229 sztuk wagonów typu 105Na
* 4 sztuk wagonów typu 105Nt

Kolejnym punktem zwrotnym była powódź w roku 1997.
Wiele autobusów (właśnie odnawianych) stojących w zajezdniach zostało zalanych. Po ulicy Piłsudskiego można było jeździć tramwajem wodnym. Jednak większość pojazdów udało się uchronić przed niszczącym żywiołem.

[[Plik:Skoda T16, Wrocław.jpg|thumb|Nowoczesny tramwaj (Škoda 16T)]]
W roku 2000 MPK Wrocław obchodziło 50-lecie swojej działalności. Planowano wówczas zakup tramwajów CITADIS 200 oraz Bombardierów NGTG, lecz niestety przetargu nie udało się rozstrzygnąć i został on unieważniony. W XXI wiek MPK Sp. z o.o. wkroczyła jako największa tego typu spółka na Dolnym Śląsku. Zatrudniała wówczas 2430 pracowników, w tym 595 motorniczych i 720 kierowców. W 2001 roku wprowadzono pierwsze autobusy Volvo 7000. Natomiast w roku 2002 wykonano remont kapitalny tramwajów typu 105N. Kolejne większe zmiany nastąpiły z dniem 1 września 2003 roku, kiedy to zlikwidowano wszystkie tramwajowe linie nocne i zastąpiono je liniami autobusowymi. Z tym rokiem zakończono również prace nad budową systemu cyfrowej łączności trakingowej w standardzie Tetra. W roku 2004 Dyrekcja MPK zmienia miejsce swojej siedziby z pl. Solnego na budynek przy ulicy Bolesława Prusa. W Protramie rozpoczęto prace nad nowym tramwajem na prąd zmienny, prace zakończono w roku 2005, kiedy to również wprowadzono tego typu tramwaje do eksploatacji. Obliczenia wytrzymałościowe wykonane były na Politechnice Wrocławskiej. W 2005 roku przeszkolono również pracowników ze względu na system jakości ISO oraz utworzono zespół koordynujący i grupę audytorów wewnętrznych. W 2006 roku zaczęto wprowadzać tramwaje firmy Skoda Transportation, których stylizację wykonała grupa stylistów z Porsche.

== Warto zobaczyć ==
[[Plik:Wrocław, Ostrów Tumski (2011-08-14).jpg|thumb|Ostrów Tumski]]

=== Zabytki ===
[[Plik:Wrocław, ratusz DSC03972.JPG|thumb|Ratusz]]
[[Plik:Wroclaw - Hala Stulecia 03.jpg|thumb|Hala Stulecia]]
'''Pomniki Historii –''' najcenniejsze wyróżnienie przyznawane w kraju obiektom uznanym za szczególnie wartościowe dla kultury, będących pod patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej. Są nimi: zespół historycznego centrum i Hala Stulecia.
* '''Zespół historycznego centrum''': m.in.:
** [[Ostrów Tumski|'''Ostrów Tumski''']] – najstarsza zabytkowa dzielnica Wrocławia. Powstał on na obszarze dogodnych przepraw wodno-handlowych, gdzie Odra między ujściem rzek – Oławy, Ślęży i Widawy rozgałęziając się na liczne zwężające odnogi – utworzyła mniejsze i większe wyspy zwane „ostrowami”.
** '''[[w:Rynek we Wrocławiu|Rynek z ratuszem]]''' – średniowieczny plac targowy we Wrocławiu, obecnie centralna część strefy pieszej. Stanowi prostokąt o wymiarach 213 na 178 m, oraz powierzchni 3,8 ha
** '''[[w:Plac Solny we Wrocławiu|Plac Solny]]''' – rynek pomocniczy Starego Miasta we Wrocławiu, regularny, kwadratowy, wytyczony w 1242 na południowy zachód od Rynku.
** [[Jatki Wrocławskie|'''Jatki Wrocławskie''']] – Ulica ta, usytuowana wśród śródrynkowych alejek, z wyglądu oraz swego przytulnego klimatu przypomina Włoską Toskanię.
** '''[[w:Kościół św. Wojciecha we Wrocławiu|Kaplica bł. Czesława przy Kościele św. Wojciecha]]''' (niem. ''Adalbertkirche''), we Wrocławiu przy pl. Dominikańskim na Starym Mieście – jeden z największych i najstarszych kościołów gotyckich miasta.
** '''[[w:Hala Targowa przy ul. Piaskowej we Wrocławiu|Hala Targowa]] ''' – hala stanowi cenny zabytek sztuki inżynierskiej
* [[Hala Stulecia we Wrocławiu|'''Hala Stulecia''']] ('''Hala Ludowa''', niem. ''Jahrhunderthalle'') – znajduje się we Wrocławiu (woj. dolnośląskie) przy ulicy Wystawowej 1. Położona jest we wschodniej części miasta w Parku Szczytnickim. Jest jednym z ważniejszych dzieł architektury światowej XX wieku.

'''Inne zabytki''':
* [[w:Kościół Świętej Trójcy we Wrocławiu|'''Kościół św. Trójcy''']] – zabytkowy kościół katolicki, znajdujący się na Przedmieściu Oławskim, przy ul. gen. Romualda Traugutta, jest kościołem klasztornym zakonu bonifratrów.
* [[w:Panorama Plastyczna Dawnego Lwowa|'''Panorama Plastyczna Dawnego Lwowa''']] – makieta Lwowa, przedstawiająca widok miasta w II połowie XVIII w., o wymiarach 4 na 3,6 metra, w skali 1:200, wykonana w latach 1929–1946 pod kierownictwem Janusza Witwickiego. Od roku 2015 eksponowana w Hali Ludowej we Wrocławiu.
* [[w:Panorama Racławicka|'''Panorama Racławicka''']] – obraz olejny przedstawia bitwę pod Racławicami (1794), jeden z epizodów insurekcji kościuszkowskiej, zwycięstwo wojsk polskich pod dowództwem gen. Tadeusza Kościuszki nad wojskami rosyjskimi pod dowództwem gen. Aleksandra Tormasowa.
* [[w:Wrocław Główny|'''Wrocław Główny''']] – zabytkowy dworzec kolejowy

(szukaj więcej o wrocławskich zabytkach w '''[http://spacerownik.wroclawski.eu/index.php spacerowniku]''')

=== Tereny zielone ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Parki
!Ogrody
!Wyspy
|-
|
* [[Park Leśnicki]]
* [[Park Południowy]]
* [[Park Szczytnicki]]
* i inne: [[w:Parki we Wrocławiu|Parki we Wrocławiu]]

|
* [[Ogród Japoński we Wrocławiu]]
* [[Ogród Botaniczny we Wrocławiu]]
* [[Wrocławski Ogród Zoologiczny]]
* [[w:Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu|Arboretum Uniwersytetu Przyrodniczego]]
|
* [[Wyspa Piasek]]
* [[Wyspa Przygody Opatowicka we Wrocławiu]]
* [[Wyspa Słodowa]]
* [[Wielka Wyspa we Wrocławiu]]
* [[w:Kępa Mieszczańska|Kępa Mieszczańska]]
|}

=== Punkty widokowe ===
* [[w:Bazylika św. Elżbiety Węgierskiej we Wrocławiu|'''Bazylika mniejsza – wieża kościoła św. Elżbiety''']] – ponad 90 metrów wysokości
* [http://www.katedra.archidiecezja.wroc.pl/index.php/zwiedzanie.html '''Katedra św. Jana Chrzciciela'''] – wjazd na wieżę windą
* Wieża Wydziału Matematyki Uniwersytetu Wrocławskiego
* [[w:Mostek Czarownic|'''Mostek Czarownic''']] – popularna nazwa łącznika w formie mostu łączącego na wysokości ostatniej kondygnacji obie wieże katedry św. Marii Magdaleny we Wrocławiu, wysokość 45 metrów.
* [[w:Sky Tower|'''Sky Tower''']] – najwyższy budynek we Wrocławiu, 212 m wys.
* '''[[w:Renoma|Renoma]]''' – po wjechaniu na ostatnie piętro galerii, wchodzimy na parking na dachu, z którego można podziwiać piękną panoramę miasta

=== Fontanny ===
* '''[[w:Wrocławska Fontanna|Wrocławska Fontanna]]''' – wrocławska fontanna multimedialna znajduje się koło Hali Stulecia i w trakcie sezonu odbywają się tutaj widowiska z wykorzystaniem muzyki, światła i projekcji
* '''Fontanna na [[w:Rynek we Wrocławiu|Wrocławskim Rynku]]'''
* [[w:Fontanna Alegoria Walki i Zwycięstwa|'''Fontanna Alegorii Walki i Zwycięstwa''']] – [[w:Plac Jana Pawła II we Wrocławiu|pl. Jana Pawła II]]
* '''Fontanna przy [[w:Plac Orląt Lwowskich|pl. Orląt Lwowskich]]'''
* '''Fontanna Krasnali''' – na [[w:Plac Teatralny we Wrocławiu|pl. Teatralnym]], przed budynkiem [[w:Wrocławski Teatr Lalek|Teatru Lalek]]

=== Ciekawe/Inne ===
* '''rejsy statkami białej floty po Odrze''' – głównymi przystaniami są Przystań Zwierzyniecka i Przystań przy Hali Targowej
*'''[https://www.dzieckowpodrozy.pl/wroclaw-atrakcje-dla-dzieci-opinie-gdzie-z-dzieckiem/ Wrocław z dzieckiem]''' - przewodnik po rodzinnych atrakcjach we Wrocławiu
* '''labirynt na Brochowie''' – miejsce mało znane, a zdecydowanie zasługujące na uwagę. Mimo że niewielki w sezonie robi wrażenie.
* '''[http://www.wtwk-partynice.pl/ Konne wyścigi na Partynicach]''' – wejście na wyścigi jest darmowe, radzimy jednak ubrać się elegancko, aby w pełni cieszyć się atmosferą tej elitarnej rozrywki
* '''[https://lockme.pl/wroclaw/ EscapeRoom]''' – rozrywka, która gości już w wielu polskich miastach dotarła również do Wrocławia, do wyboru aż 17 różnych przygód!
* '''Jumphall''' – we Wrocławiu przy ulicy Szybowcowej znajdziecie Park Trampolin
* '''[https://blackbeard.com.pl/ BlackBeard]''' – miejsce po dawnym poniemieckim budynku, które adoptowane zostało pod fryzjera męskiego i salon z alkoholem
* '''[[w:Kąpielisko Glinianki|Glinianki]]''' – od 1967 roku funkcjonuje jako Kąpielisko Glinianki. W latach 70. XX wieku wybudowano szatnie, toalety, prysznice i kioski gastronomiczne. Z kolei w latach 80 XX wieku został zbudowany pawilon wejściowy, w którym usytuowano kasy i biura. Powstało też boisko gier. Wypożyczalnia sprzętu wodnego rozszerzyła ofertę o sprzęt żeglarski. w 1996 roku zainstalowano zjeżdżalnię wodną (długości 90 m), którą usunięto w 2013 roku. Obecnie dostępne są takie inne atrakcje i urządzenia, np. stoły do gry w tenisa stołowego, boisko do piłki plażowej oraz pole biwakowe.
* zajrzyj do zakładki '''Kultura/Muzea''' i '''Wycieczki''' po jeszcze więcej ciekawych atrakcji
* [http://aquapark.wroc.pl/oferta/saunarium/ '''Saunarium we wrocławskim Aquaparku'''] – kompleks wielu saun, basenów i jacuzzi, polecane szczególnie ze względu na prowadzone tam ceremonie zapachowe
* [[w:Fosa Miejska we Wrocławiu|'''Fosa Miejska''']] – pozostałości skomplikowanego systemu umocnień Wrocławia, w znacznej mierze opartego o naturalne i sztuczne odcinki rzeki Odry i wpadającej do niej [[w:Oława (rzeka)|Oławy]]. Piękna trasa spacerowa
* '''[[w:Bulwar Marii i Lecha Kaczyńskich|Zrewitalizowany Bulwar Marii i Lecha Kaczyńskich]]''' – wspaniałe miejsce na popołudniowy wypoczynek
* '''[[Wrocławski Ogród Zoologiczny]]'''
*'''[https://rumlovefestiwal.com/pl/ Rum Love Festiwal]''' – Najbardziej Aromatyczny Festiwal w Polsce. Od 2017 roku do Wrocławia na to wydarzenie ściągają koneserzy rumu z  całej Polski,a z zagranicy pojawiają się ambasadorzy znanych marek rumowych na całym świecie.
*'''[https://www.noclegowo.pl/przewodnik/gdzie-znalezc-instagramowe-miejsca-we-wroclawiu/ Gdzie znaleźć instagramowe miejsca we Wrocławiu?] -''' przewodnik po estetycznych, inspirujących miejscach we Wrocławiu. &lt;br /&gt;

== Ciekawostki ==
[[Plik:Wrocław, krasnale na ulicy Świdnickiej - Syzyfki.JPG|thumb|Wrocławskie krasnale]]
* '''[https://www.google.de/search?q=basen+teatralna&amp;ie=utf-8&amp;oe=utf-8&amp;client=firefox-b&amp;gfe_rd=cr&amp;ei=x_VfV_nHH9Cv8weGvodg Basen Teatralna]''' – Wrocław posiada zabytkową pływalnię, w której można poczuć się jak w greckiej łaźni
* '''Ukryta głowa''' – z Wrocławiem wiąże się legenda o młodzieńcu zamkniętym w murach Katedry, którego głowę nadal można dostrzec uwięzioną pomiędzy cegłami (szukaj więcej o wrocławskich legendach w '''[http://spacerownik.wroclawski.eu/index.php spacerowniku]''')
* '''Fałszywe okno''' – na jednej ze ścian wrocławskiego Rynku domalowano fałszywe okno, aby zachować symetrię odnawianej kamienicy, czy jesteś w stanie je znaleźć? (szukaj więcej o wrocławskich legendach w '''[http://spacerownik.wroclawski.eu/index.php spacerowniku]''')
* Największymi przyjaciółmi Wrocławia już od lat są [[Śladem wrocławskich krasnoludków|'''Krasnale''']] Ich liczba z roku na rok rośnie. Przechadzając się uliczkami miasta patrzcie uważnie pod nogi aby nie rozdeptać tych przyjaznych stworzeń''' i uważajcie na psotników, którzy skaczą z latarni!'''

== Kultura ==
=== Muzea ===
* Kolejkowo
* Hydropolis
* Panorama Racławicka
* Humanitarium
* Centrum Poznawcze
* Muzeum Motoryzacji Topacz
* Galeria Neonów
* Stary Cmentarz Żydowski

=== Teatry ===
* Teatr Pantomima
* WTW
* Capitol
* PWST
* AdSpectatores
* Teatr Lalek
* Opera Wrocławska
* Scena ATM

=== Festiwale ===
Do najpopularniejszych festiwali we Wrocławiu należą:

* '''Jazz nad Odrą''' - organizowany od 1964 roku
* '''Wratislavia Cantans''' - festiwal koncentrujący się na pięknie ludzkiego głosu i śpiewie, organizowany co roku we wrześniu od 1966 roku
* '''Międzynarodowy Festiwal Filmowy &quot;Nowe Horyzonty&quot;''' – organizowany od 2001 roku, odbywa się pod koniec lipca
* '''Międzynarodowy Festiwal Teatralny &quot;Dialog&quot;''' – organizowany od 2001 roku co dwa lata
* '''Brave Festival''' – przegląd kultur, tradycji i rytów z całego świata, oragnizowany od 2005 roku
* '''Przegląd Piosenki Aktorskiej''' – organizowany od 1976 roku

== Wycieczki ==
* [[Wycieczka śladami legend wrocławskich|'''Wycieczka śladami legend wrocławskich''']]
* [[Śladem wrocławskich krasnoludków|'''Śladem wrocławskich krasnoludków''']] – szlak turystyczny z bajkowymi istotami w tle
* '''[http://www.wroclaw.pl/przejazdzki Przejażdżki po Wrocławiu]''' – zwiedzanie zabytkowym tramwajem, autobusem lub Melexem

== Gastronomia ==
=== Tradycyjne ===
* '''[http://spiz.pl/wroclaw/ Spiż]''' – dobre piwo na wrocławskim Rynku
* '''[https://pl-pl.facebook.com/pages/Bar-Mi%C5%9B/111350402278724 Miś]''' – legendarny bar mleczny, za grosze można zasmakować dań mącznych o smaku dzieciństwa

=== Puby ===
* '''Nasyp –''' pomiędzy Capitolem a Arkadami znajduje się ciąg knajpek pod nasypem kolejowym, stanowią one większość pubów, w których znajdziemy dobre czeskie piwo
* '''[https://www.facebook.com/targowawroclaw/ Targowa]''' – dobre piwa z różnych zakątków świata i równie dobre jedzenie
* '''[https://www.facebook.com/ZUP.Wroclaw/ ZUP (Zespół Usług Piwnych)]''' – podobnie jak w Targowej, różne rodzaje piw do wyboru, ale za to mały wybór w jedzeniu

=== Kawiarnie ===
* '''Dzielnica Czterech Wyznań'''
** '''[http://mle.pl/wroclaw Mleczarnia]''' – kultowe wrocławskie miejsce spotkań,
** '''[https://pl-pl.facebook.com/Cocofli/info/?tab=overview Cocofli]''' – urocza kawiarenka, ze wspaniałą kawą i winem, wspaniała obsługa
** '''[https://www.facebook.com/bulkazmaslemwroclaw/ Bułka z masłem]''' – choć ceny nie najniższe, warto poświęcić trochę grosza dla tamtejszego ogródka
* '''Rynek i okolice'''
** '''[https://www.facebook.com/giselle.cafe.bistro/ Giselle]''' – jedna z najlepszych kaw w mieście

=== Restauracje ===
* '''[https://pl-pl.facebook.com/pages/Bar-Karmazyn-Hala-Targowa/562965153716600 Bar Karmazyn w Hali Targowej]''' – kuchnia domowa w bardzo przystępnych cenach
* '''[http://www.bazyliabar.pl/ Bazylia Bar]''' – szeroki asortyment potraw „na wagę”
* '''[http://www.multifoodstp.pl/ Multifood STP]''' – szeroki asortyment potraw „na wagę”
* '''[http://www.noceidnie.com.pl/ Restauracja Noce i Dnie]''' – bogaty wybór dań w atrakcyjnych cenach
* '''[http://www.bernard.wroclaw.pl/ Bernard]''' – tradycyjne potrawy i wariacje na ich temat.
* '''[http://www.okwinebar.com/ Ok Wine Bar]''' – ekskluzywna restauracja ze wspaniałej jakości jedzeniem i najlepszymi kucharzami Wrocławia, w godzinach lunchowych duże promocje
* '''[http://alladins.pl/ Alladins]''' – ogromne porcje
* '''[https://wroclawska.com.pl/ Wrocławska Gastropub]''' – kuchnia dawnego Wrocławia, potrawy inspirowane historycznymi przepisami. Regionalne potrawy: hekele (wrocławski tatar ze śledzia), bigos z czerwonej kapusty, żurek wrocławski.

== Noclegi ==
* [http://www.bookapart.com/pl/apartamenty-wroclaw Apartamenty we Wrocławiu] – ponad 400 obiektów przeznaczonych na nocleg dla turystów
* [http://www.hostelamnesja.pl/ Hostel Amnezja] – hostel w centrum Wrocławia, ulokowany w [[:w:Dzielnica Czterech Świątyń|Dzielnicy Czterech Świątyń]]
* [http://apartamentywroclawskie24.pl/ Apartamenty w centrum Wrocławia] – szeroki wybór apartamentów we Wrocławiu
* [http://www.chopperhostel.pl/ „Chopper Hostel”] – Urządzony w klimatach motocyklowych hostel w centrum Wrocławia. Nocleg od 45 zł.
* [[w:Hotel Piast we Wrocławiu|Hotel Piast]] – nowy hotel ekonomiczny z widokiem na dworzec PKP Wrocław Główny

== Usługi ==
* [https://freseco.pl/ Freseco] – ekologiczna profesjonalna pralnia  

== Rynek pracy ==
Powiatowy Urząd Pracy we Wrocławiu mieści się przy ul. Glinianej 20-22, 50-525 Wrocław. W budynku A mieści się Centrum Aktywizacji Zawodowej, w Budynku B natomiast Ewidencja i Świadczenia&lt;ref&gt;[https://wroclaw.praca.gov.pl/urzad/dane-kontaktowe Powiatowy Urząd Pracy Wrocław]&lt;/ref&gt;. Rynek pracy we Wrocławiu opiera się głównie o przemysł i przetwórstwo, na dalszych miejscach znajdują się&lt;ref&gt;[https://www.gowork.pl/poradnik/17/pracodawcy/najwieksi-pracodawcy-we-wroclawiu/ Rynek pracy we Wrocławiu] - GoWork.pl&lt;/ref&gt;:

* budownictwo
* handel i naprawa pojazdów
* transport i gospodarka magazynowa
* zakwaterowanie i gastronomia
* informacja i komunikacja
* obsługa rynku nieruchomości
* działalność profesjonalna, naukowa i techniczna
* administrowanie i działalność wspierająca
* działaność kulturalna, rozrywkowa i rekreacyjna.

=== Najwięksi pracodawcy we Wrocławiu ===
Wrocław, jako jedno z największych miast Polski, przyciąga międzynarodowe firmy i korporacje. Wśród największych pracodawców należy wskazać:

* Credit Suisse
* IBM
* Nokia
* Volvo
* HP
* BNY Mellon
* Impel
* AmRest
* Kaufland
* Uniwersytet Wrocławski

== Najbliższe okolice ==
* góra [[Ślęża]] – jest częstym celem wycieczek turystów odwiedzających Wrocław
* [[Trzebnica]]
* [[w:Góry Stołowe|Góry Stołowe]]
* [[Karkonosze]]
* [[Oleśnica]]
* [[Legnica]]

== Nauka ==
* [[Kampus Politechniki Wrocławskiej|Politechnika Wrocławska]] – jedna z najlepszych uczelni technicznych w Polsce
* [[Uniwersytet Wrocławski]]
* Uniwersytet Ekonomiczny
* Uniwersytet Przyrodniczy
* Uniwesytet Medyczny im. Piastów Śląskich
* Akademia Sztuk Pięknych
* Papieski Wydział Teologiczny

== Bibliografia ==
* Lewandowski K., Molecki B. (red.): ''Tramwaje we Wrocławiu 1877-2006'', Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2006, ISBN 83-7085-964-X.
* Maciejewski J.: ''O wrocławskich tramwajach'', Sudety, ISBN 83-7349-027-2.
* Lewandowski K. (red.): ''Miasto Wrocław – przestrzeń komunikacji i transportu'', Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2004,ISBN 83-7085-811-2.
* http://www.emapy.com/wroclaw/

{{przewodnik}}
{{Jest w|Województwo dolnośląskie}}
{{geo|51.07|17.02}}

[[Kategoria:Wrocław| ]]</text>
      <sha1>8v9fl7nuh031gddsfhqywf8syr7dpi7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>149844</id>
      <parentid>149843</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T12:32:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>156.17.159.240</ip>
      </contributor>
      <origin>149844</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30417" sha1="nda88dwxvx0k5b72cwq7xwy8o11mgsn" xml:space="preserve">{{Top-banner|unesco=yes|przewodnik=tak}}
{{Miejscowość infobox
 |nazwa        = Wrocław
 |widok        = Wrocław Collage.png
 |herb         = Herb wroclaw.svg
 |mapa         = 
 |region       = [[Województwo dolnośląskie]]
 |powierzchnia = 293
 |prefiks      = 
 |www          = www.wroclaw.pl
}}
{{Mapa|51.11|17.03|zoom=12}}
'''Wrocław''' ([[w:łacina|łac.]] ''Wratislavia'' lub ''Vratislavia'' lub ''Budorgis'', [[w:język niemiecki|niem.]] ''Breslau'', [[w:dialekt śląski języka niemieckiego|śl-niem.]] ''Brassel'', [[w:język czeski|czes.]] ''Vratislav'') – [[w:Miasto na prawach powiatu|miasto na prawach powiatu]] w południowo-zachodniej [[Polska|Polsce]], siedziba władz [[Województwo dolnośląskie|województwa dolnośląskiego]] i [[Powiat wrocławski|powiatu wrocławskiego]]. Położone w [[Europa Środkowa|Europie Środkowej]] na [[w:Nizina Śląska|Nizinie Śląskiej]], w [[w:Pradolina Wrocławska|Pradolinie Wrocławskiej]], nad rzeką [[Odra|Odrą]] i czterema jej dopływami. Jest historyczną stolicą [[Śląsk]]a oraz [[Dolny Śląsk|Dolnego Śląska]].

W 2016 r. Wrocław był [[w:Europejska Stolica Kultury Wrocław 2016|Europejską Stolicą Kultury]].

== Adam CWEL, przepraszam za kolegę ==
Jest głównym miastem [[w:Aglomeracja wrocławska|aglomeracji wrocławskiej]]. Trzecie pod względem liczby ludności miasto w Polsce – 672 929 mieszkańców, piąte pod względem powierzchni – 293 km². Wrocław jest również jednym z najstarszych miast Polski pod względem lokacji na prawach miejskich.

Wrocław należy do głównych centrów kulturalnych, artystycznych i turystycznych w Polsce. Do głównych osobliwości miasta zalicza się [[w:Ostrów Tumski we Wrocławiu|Ostrów Tumski]] z [[w:Katedra Świętego Jana Chrzciciela we Wrocławiu|katedrą]] i [[w:Kolegiata Świętego Krzyża i św. Bartłomieja we Wrocławiu|kolegiatą Świętego Krzyża]] oraz sąsiadujące z nim wyspy (w tym [[Wyspa Piasek]] z [[w:Kościół Najświętszej Marii Panny na Piasku we Wrocławiu|kościołem NMP]]), [[w:Stare Miasto we Wrocławiu|Stare Miasto]] z [[w:Rynek Starego Miasta we Wrocławiu|rynkiem]] i gotyckim [[w:Ratusz we Wrocławiu|ratuszem]], barokowym kompleksem [[Uniwersytet Wrocławski|Uniwersytetu Wrocławskiego]], słynne [[w:Ogród Zoologiczny we Wrocławiu|zoo]], [[Hala Stulecia we Wrocławiu|Hala Stulecia]] w [[Park Szczytnicki|Parku Szczytnickim]]. Spośród kilkudziesięciu muzeów do najważniejszych należy [[w:Muzeum Narodowe we Wrocławiu|Muzeum Narodowe]], którego oddziałem jest [[w:Panorama Racławicka|Panorama Racławicka]]. Jedną z najnowszych osobliwości miasta są rozmieszczone w rozmaitych miejscach [[Śladem wrocławskich krasnoludków|wrocławskie krasnale]].

Wrocław należy do ważnych centrów sportu. Był gospodarzem [[w:Mistrzostwa Europy w Koszykówce 1963|Mistrzostw Europy w Koszykówce Mężczyzn 1963]] i [[w:Mistrzostwa Europy w Koszykówce Mężczyzn 2009|2009]], [[w:Mistrzostwa Europy w Piłce Siatkowej Kobiet 2009|Mistrzostw Europy w Piłce Siatkowej Kobiet 2009]], [[w:Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2012|UEFA EURO 2012]], [[w:Mistrzostwa Świata w Piłce Siatkowej Mężczyzn 2014|Mistrzostw Świata w Piłce Siatkowej Mężczyzn 2014]], [[w:Mistrzostwa Europy w Piłce Ręcznej Mężczyzn 2016|Mistrzostw Europy w Piłce Ręcznej Mężczyzn 2016]] oraz World Games 2017.

Miasto posiada wiele punktów widokowych, m.in.: wieża północna Katedry św. Jana Chrzciciela, wieża Bazyliki św. Elżbiety, Wieża matematyczna Uniwersytetu Wrocławskiego, Mostek Czarownic między wieżami Katedry polskokatolickiej św. Marii Magdaleny.

=== Historia ===
We Wrocławiu krzyżowały się dwie główne drogi handlowe – [[Via Regia]] i [[Szlak bursztynowy]]. Miasto należało do [[w:Hanza|Ligi Hanzeatyckiej]]. W swoich dziejach uchodził za miasto wielu kultur i narodów, w tym [[Polska|polskiego]], [[śląsk]]iego, [[Czechy|czeskiego]] i [[Niemcy|niemieckiego]].

Dawna stolica [[w:Księstwo wrocławskie|księstwa wrocławskiego]], siedziba władz pruskiej [[w:Śląsk (prowincja)|prowincji Śląsk]] i [[w:Rejencja wrocławska|rejencji wrocławskiej]]. Od 28 czerwca 1946 stolica [[w:Województwo wrocławskie|województwa wrocławskiego]]. Od 1 stycznia 1999 stolica [[Województwo dolnośląskie|województwa dolnośląskiego]]

Od roku 1000, na mocy dekretu papieża [[w:Sylwester II|Sylwestra II]], Wrocław stał się stolicą nowo powołanej [[w:Archidiecezja wrocławska|diecezji wrocławskiej]] (jednej z czterech w Polsce), od 1929 [[w:Archidiecezja wrocławska|archidiecezji wrocławskiej]], a od 1992 [[w:Metropolia wrocławska|metropolii wrocławskiej]]. Od 1951 r. jest również siedzibą [[w:Diecezja wrocławsko-szczecińska|prawosławnej diecezji wrocławsko-szczecińskiej]].

== Dojazd ==
=== Samochodem ===
We Wrocławiu krzyżują się [[w:droga krajowa nr 5 (Polska)|droga krajowa nr 5]], [[w:droga krajowa nr 94 (Polska)|droga krajowa nr 94]], [[w:droga krajowa nr 98 (Polska)|droga krajowa nr 98]], [[w:autostrada A4 (Polska)|autostrada A4]], a w [[w:Bielany Wrocławskie|Bielanach Wrocławskich]] bezpośrednio przy południowej granicy Wrocławia znajduje się węzeł [[w:autostrada A4 (Polska)|autostrady A4]] i dróg [[w:droga krajowa nr 5 (Polska)|nr 5]], [[w:droga krajowa nr 35 (Polska)|nr 35]] i [[w:droga krajowa nr 98 (Polska)|nr 98]].

W zachodniej części miasta przebiega Autostradowa Obwodnica Wrocławia (AOW, A8) łącząca autostradę A4 z drogami ekspresowymi S5 (Leszno, Poznań) i S8 (Łódź, Warszawa). Umożliwia ona też dojazd z pominięciem centrum z każdego z tych kierunków na Stadion Miejski i port lotniczy na Strachowicach.

* Z Warszawy: Droga krajowa nr 8, częściowo jako autostrada A8 i droga ekspresowa S8 (E77) lub droga krajowa nr 14
* Z Gdańska: Autostrada A1 (E75), za [[Toruń|Toruniem]] na krótkim odcinku drogą ekspresową nr 10 i następnie drogą krajową nr 15 do [[Gniezno|Gniezna]] i za [[Trzebnica|Trzebnicą]], drogą krajową nr 5 (E261). Oprócz tego wariantu można dojechać drogą krajową nr 5 z Gniezna do [[Poznań|Poznania]], a stamtąd tą samą drogą do Wrocławia.
* Z Krakowa: Autostrada A4 (E40), odcinek [[Katowice]] – Kraków jest płatny
* Z Poznania: Droga ekspresowa S5 (E261)
* Z Kłodzka: Droga krajowa nr 33 i 8 (E67)
* Z Kielc i świętokrzyskiego: Droga krajowa nr 74, Droga krajowa nr 8 (E67) oraz Droga ekspresowa S8
* Z Pragi:
** wariant 1: Autostrada D10 i droga krajowa nr 10 w Czechach, za Jakuszycami droga krajowa nr 3 (E65) i autostradą A4
** wariant 2: Autostrada D10 i droga krajowa nr 16 w Czechach, za Lubawką droga krajowa nr 5 (E261)
* Z Berlina: Autostrada A15 (E36) w Niemczech, za Olszyną autostrady A18 (E36), A4 (E40)
* Z Drezna: Autostrada A4 (E40)

[[Plik:Wrocław Katedra - panoramio.jpg|mały|Archikatedra św. Jana Chrzciciela na Ostrowie Tumskim]]

=== Autobusem ===
{{Znacznik|Dworzec autobusowy|51.09684470458481|17.03563762248652|typ=transport}} '''Dworzec autobusowy''' znajduje się w podziemiach „Galerii Wroclavia” przy ul. Suchej, która powstała w miejscu starego dworca PKS – na przeciwko stacji Wrocław Główny. Połączenia lokalne realizowane są przez Polbus PKS i innych przewoźników prywatnych. Kursy dalekobieżne krajowe i międzynarodowe obsługuje m.in. Flixbus, Neobus, Ecolines, Sindbad, Eurolines.

=== Pociągiem ===
Najważniejszym dworcem kolejowym Wrocławia jest {{Znacznik|Wrocław Główny|51.098868479335145|17.036596000379163|typ=transport}} '''Wrocław Główny''' usytuowany w centrum miasta przy Ul. Piłsudskiego 105. Otwarty jest całodobowo, z wyłączeniem holu głównego w godzinach 00:00-04:00. Obsługuje zarówno połączenia Kolei Dolnośląskich (jako stacja początkowa/końcowa lub jedna z ważniejszych na trasie; rozkład dostępny na stronie [https://www.kolejedolnoslaskie.pl/rozklad-bilety/ Kolei Dolnośląskich]), POLREGIO, jak i PKP Intercity. Aktualizowany na bieżąco rozkład pociągów IC dla stacji Wrocław Główny dostępny jest na stronie [https://infopasazer.intercity.pl/?p=station&amp;id=60103 InterCity]. Na stacji skorzystać można z usług gastronomicznych (również typu fast-food), niewielkich sklepów oraz, odpłatnie, toalet. Hala peronowa zapewnia komfortowe warunki oczekiwania na pociąg. Dworzec Główny zlokalizowany jest 2 minuty drogi tramwajem lub autobusem od przystanku Dworzec Autobusowy, 4 minuty od Galerii Dominikańskiej, 6–10 minut od wrocławskiego rynku. Pomniejszymi dworcami kolejowymi obsługiwanymi przez InterCity są dworce: {{Znacznik|Wrocław Mikołajów|51.11537167594236|16.998631886885583|typ=transport}} '''Wrocław Mikołajów''', {{Znacznik|Wrocław Nadodrze|51.12563915128103|17.03249912921517|typ=transport}} '''Wrocław Nadodrze''', Wrocław Nowy Dwór, Wrocław Leśnica, Wrocław Kuźniki, Koleje Dolnośląskie obsługują więcej mniejszych stacji.

=== Samolotem ===
Na terenie miasta znajduje się międzynarodowy {{Znacznik|Port lotniczy Wrocław-Strachowice|51.10804884987097|16.881630418449443|typ=transport}} '''[[w:Port lotniczy Wrocław-Strachowice|Port lotniczy Wrocław-Strachowice]]''' (IATA: WRO). Obsługuje on loty krajowe oraz zagraniczne, zarówno narodowego przewoźnika LOT, jak i Lufthansy, Scandinavian Airlines oraz tanich linii lotniczych (Ryanair, Wizz Air).

* '''LOT''' – Frankfurt, Gdańsk, Monachium, Warszawa
* '''[[Lufthansa]]''' – Frankfurt, Düsseldorf i Monachium
* '''Scandinavian Airlines''' – Kopenhaga
* '''Ryanair''' – Alicante, Bolonia, Bournemouth, Bristol, Bruksela-Charleroi, Chania, Cork, Dublin, Girona, Glasgow-Prestwick, Liverpool, London-Stansted, Málaga, Malmö, Malta, Milan-Bergamo, Nottingham/East Midlands, Oslo-Rygge, Paryż-Beauvais, Pisa, Rzym-Ciampino, Shannon, Treviso, Zadar
* '''Wizz Air''' – Doncaster/Sheffield, Dortmund, Eindhoven, Londyn-Luton, Oslo-Torp, Paryż-Beauvais

Centrum miasta z lotniskiem łączą autobusy miejskie dzienne i nocne oraz komunikacja prywatna.

== Komunikacja miejska ==
We Wrocławiu funkcjonuje ponad 20 linii tramwajowych i około 50 autobusowych dziennych oraz 13 nocnych.

=== Historia ===
Historia komunikacji miejskiej we Wrocławiu sięga końca XIX i początku XX wieku. Pierwsze linie łączyły ulicę Szczytnicką i zoo. Z wsi Popowice do Rynku można było się dostać omnibusami konnymi.
Pierwszym momentem krytycznym w rozwoju komunikacji, był wybuch II Wojny Światowej. Autobusy i tramwaje – wykorzystywane do celów militarnych zostały w większości zniszczone. Ze 137 obiektów służących do komunikacji tylko kilkanaście nadawało się do względnego użytku.

Po wojnie zaczęto odbudowywać z niszczenia i produkować nowe pojazdy. Dnia 22 sierpnia 1945 roku uruchomiono pierwszą powojenną linię tramwajową (o długości 5,4 km). Linia biegła od ul. Spółdzielczej do Jedności Narodowej i została oznaczona numerem „1”. Z ul. Jedności Narodowej ruszyły również dwie linie autobusowe „A” do Karłowic i „B” do Zalesia. Odbudowywanie szkód szło bardzo sprawnie i do końca 1945 uruchomiono 14 km torów tramwajowych i uruchomiono 53 wagony. Tramwaje kursowały do Biskupina, Dworca Nadodrze, Karłowic, Dworca Głównego, pl. Strzegomskiego. W 1946 roku uruchomiono połączenie z Pilczycami, cm. Grabiszyńskim i ulicą Krakowską. Tramwaje jadą do Kromera, na Krzyki i Sępolno. Jadą również do Kowal. W 1948 roku tramwaje spotykamy na ul. Hallera, Ślężnej i Tarnogaju. Przystępuje się też do budowy całkiem nowych połączeń: do Pafawagu (Linke Hoffmann) (1948), Leśnicy (1949), Oporowa (1950), Kleciny (1950), Księża Małego (1950), Gaju (1950). Rok 1952 to rok w którym tramwaje wrocławskie zmieniają barwę z niebieskiej na kremowo czerwoną. Dla ciekawości warto wspomnieć że numerację linii tramwajowych wprowadzono dopiero w 1909 roku, a do tego czasu tramwaje poszczególnych linii rozróżniano po kolorach wozów i tablic informacyjnych, po zmierzchu po kolorach świateł oświetlających tablice. Następuje bardzo szybki rozwój sieci komunikacji.

W 1994 roku tabor tramwajowy Wrocławiu stanowiło 450 wagonów:
* 101 sztuk wagonów typu 102N i ponad
* 116 sztuk wagonów typu 105N
* 229 sztuk wagonów typu 105Na
* 4 sztuk wagonów typu 105Nt

Kolejnym punktem zwrotnym była powódź w roku 1997.
Wiele autobusów (właśnie odnawianych) stojących w zajezdniach zostało zalanych. Po ulicy Piłsudskiego można było jeździć tramwajem wodnym. Jednak większość pojazdów udało się uchronić przed niszczącym żywiołem.

[[Plik:Skoda T16, Wrocław.jpg|thumb|Nowoczesny tramwaj (Škoda 16T)]]
W roku 2000 MPK Wrocław obchodziło 50-lecie swojej działalności. Planowano wówczas zakup tramwajów CITADIS 200 oraz Bombardierów NGTG, lecz niestety przetargu nie udało się rozstrzygnąć i został on unieważniony. W XXI wiek MPK Sp. z o.o. wkroczyła jako największa tego typu spółka na Dolnym Śląsku. Zatrudniała wówczas 2430 pracowników, w tym 595 motorniczych i 720 kierowców. W 2001 roku wprowadzono pierwsze autobusy Volvo 7000. Natomiast w roku 2002 wykonano remont kapitalny tramwajów typu 105N. Kolejne większe zmiany nastąpiły z dniem 1 września 2003 roku, kiedy to zlikwidowano wszystkie tramwajowe linie nocne i zastąpiono je liniami autobusowymi. Z tym rokiem zakończono również prace nad budową systemu cyfrowej łączności trakingowej w standardzie Tetra. W roku 2004 Dyrekcja MPK zmienia miejsce swojej siedziby z pl. Solnego na budynek przy ulicy Bolesława Prusa. W Protramie rozpoczęto prace nad nowym tramwajem na prąd zmienny, prace zakończono w roku 2005, kiedy to również wprowadzono tego typu tramwaje do eksploatacji. Obliczenia wytrzymałościowe wykonane były na Politechnice Wrocławskiej. W 2005 roku przeszkolono również pracowników ze względu na system jakości ISO oraz utworzono zespół koordynujący i grupę audytorów wewnętrznych. W 2006 roku zaczęto wprowadzać tramwaje firmy Skoda Transportation, których stylizację wykonała grupa stylistów z Porsche.

== Warto zobaczyć ==
[[Plik:Wrocław, Ostrów Tumski (2011-08-14).jpg|thumb|Ostrów Tumski]]

=== Zabytki ===
[[Plik:Wrocław, ratusz DSC03972.JPG|thumb|Ratusz]]
[[Plik:Wroclaw - Hala Stulecia 03.jpg|thumb|Hala Stulecia]]
'''Pomniki Historii –''' najcenniejsze wyróżnienie przyznawane w kraju obiektom uznanym za szczególnie wartościowe dla kultury, będących pod patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej. Są nimi: zespół historycznego centrum i Hala Stulecia.
* '''Zespół historycznego centrum''': m.in.:
** [[Ostrów Tumski|'''Ostrów Tumski''']] – najstarsza zabytkowa dzielnica Wrocławia. Powstał on na obszarze dogodnych przepraw wodno-handlowych, gdzie Odra między ujściem rzek – Oławy, Ślęży i Widawy rozgałęziając się na liczne zwężające odnogi – utworzyła mniejsze i większe wyspy zwane „ostrowami”.
** '''[[w:Rynek we Wrocławiu|Rynek z ratuszem]]''' – średniowieczny plac targowy we Wrocławiu, obecnie centralna część strefy pieszej. Stanowi prostokąt o wymiarach 213 na 178 m, oraz powierzchni 3,8 ha
** '''[[w:Plac Solny we Wrocławiu|Plac Solny]]''' – rynek pomocniczy Starego Miasta we Wrocławiu, regularny, kwadratowy, wytyczony w 1242 na południowy zachód od Rynku.
** [[Jatki Wrocławskie|'''Jatki Wrocławskie''']] – Ulica ta, usytuowana wśród śródrynkowych alejek, z wyglądu oraz swego przytulnego klimatu przypomina Włoską Toskanię.
** '''[[w:Kościół św. Wojciecha we Wrocławiu|Kaplica bł. Czesława przy Kościele św. Wojciecha]]''' (niem. ''Adalbertkirche''), we Wrocławiu przy pl. Dominikańskim na Starym Mieście – jeden z największych i najstarszych kościołów gotyckich miasta.
** '''[[w:Hala Targowa przy ul. Piaskowej we Wrocławiu|Hala Targowa]] ''' – hala stanowi cenny zabytek sztuki inżynierskiej
* [[Hala Stulecia we Wrocławiu|'''Hala Stulecia''']] ('''Hala Ludowa''', niem. ''Jahrhunderthalle'') – znajduje się we Wrocławiu (woj. dolnośląskie) przy ulicy Wystawowej 1. Położona jest we wschodniej części miasta w Parku Szczytnickim. Jest jednym z ważniejszych dzieł architektury światowej XX wieku.

'''Inne zabytki''':
* [[w:Kościół Świętej Trójcy we Wrocławiu|'''Kościół św. Trójcy''']] – zabytkowy kościół katolicki, znajdujący się na Przedmieściu Oławskim, przy ul. gen. Romualda Traugutta, jest kościołem klasztornym zakonu bonifratrów.
* [[w:Panorama Plastyczna Dawnego Lwowa|'''Panorama Plastyczna Dawnego Lwowa''']] – makieta Lwowa, przedstawiająca widok miasta w II połowie XVIII w., o wymiarach 4 na 3,6 metra, w skali 1:200, wykonana w latach 1929–1946 pod kierownictwem Janusza Witwickiego. Od roku 2015 eksponowana w Hali Ludowej we Wrocławiu.
* [[w:Panorama Racławicka|'''Panorama Racławicka''']] – obraz olejny przedstawia bitwę pod Racławicami (1794), jeden z epizodów insurekcji kościuszkowskiej, zwycięstwo wojsk polskich pod dowództwem gen. Tadeusza Kościuszki nad wojskami rosyjskimi pod dowództwem gen. Aleksandra Tormasowa.
* [[w:Wrocław Główny|'''Wrocław Główny''']] – zabytkowy dworzec kolejowy

(szukaj więcej o wrocławskich zabytkach w '''[http://spacerownik.wroclawski.eu/index.php spacerowniku]''')

=== Tereny zielone ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Parki
!Ogrody
!Wyspy
|-
|
* [[Park Leśnicki]]
* [[Park Południowy]]
* [[Park Szczytnicki]]
* i inne: [[w:Parki we Wrocławiu|Parki we Wrocławiu]]

|
* [[Ogród Japoński we Wrocławiu]]
* [[Ogród Botaniczny we Wrocławiu]]
* [[Wrocławski Ogród Zoologiczny]]
* [[w:Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu|Arboretum Uniwersytetu Przyrodniczego]]
|
* [[Wyspa Piasek]]
* [[Wyspa Przygody Opatowicka we Wrocławiu]]
* [[Wyspa Słodowa]]
* [[Wielka Wyspa we Wrocławiu]]
* [[w:Kępa Mieszczańska|Kępa Mieszczańska]]
|}

=== Punkty widokowe ===
* [[w:Bazylika św. Elżbiety Węgierskiej we Wrocławiu|'''Bazylika mniejsza – wieża kościoła św. Elżbiety''']] – ponad 90 metrów wysokości
* [http://www.katedra.archidiecezja.wroc.pl/index.php/zwiedzanie.html '''Katedra św. Jana Chrzciciela'''] – wjazd na wieżę windą
* Wieża Wydziału Matematyki Uniwersytetu Wrocławskiego
* [[w:Mostek Czarownic|'''Mostek Czarownic''']] – popularna nazwa łącznika w formie mostu łączącego na wysokości ostatniej kondygnacji obie wieże katedry św. Marii Magdaleny we Wrocławiu, wysokość 45 metrów.
* [[w:Sky Tower|'''Sky Tower''']] – najwyższy budynek we Wrocławiu, 212 m wys.
* '''[[w:Renoma|Renoma]]''' – po wjechaniu na ostatnie piętro galerii, wchodzimy na parking na dachu, z którego można podziwiać piękną panoramę miasta

=== Fontanny ===
* '''[[w:Wrocławska Fontanna|Wrocławska Fontanna]]''' – wrocławska fontanna multimedialna znajduje się koło Hali Stulecia i w trakcie sezonu odbywają się tutaj widowiska z wykorzystaniem muzyki, światła i projekcji
* '''Fontanna na [[w:Rynek we Wrocławiu|Wrocławskim Rynku]]'''
* [[w:Fontanna Alegoria Walki i Zwycięstwa|'''Fontanna Alegorii Walki i Zwycięstwa''']] – [[w:Plac Jana Pawła II we Wrocławiu|pl. Jana Pawła II]]
* '''Fontanna przy [[w:Plac Orląt Lwowskich|pl. Orląt Lwowskich]]'''
* '''Fontanna Krasnali''' – na [[w:Plac Teatralny we Wrocławiu|pl. Teatralnym]], przed budynkiem [[w:Wrocławski Teatr Lalek|Teatru Lalek]]

=== Ciekawe/Inne ===
* '''rejsy statkami białej floty po Odrze''' – głównymi przystaniami są Przystań Zwierzyniecka i Przystań przy Hali Targowej
*'''[https://www.dzieckowpodrozy.pl/wroclaw-atrakcje-dla-dzieci-opinie-gdzie-z-dzieckiem/ Wrocław z dzieckiem]''' - przewodnik po rodzinnych atrakcjach we Wrocławiu
* '''labirynt na Brochowie''' – miejsce mało znane, a zdecydowanie zasługujące na uwagę. Mimo że niewielki w sezonie robi wrażenie.
* '''[http://www.wtwk-partynice.pl/ Konne wyścigi na Partynicach]''' – wejście na wyścigi jest darmowe, radzimy jednak ubrać się elegancko, aby w pełni cieszyć się atmosferą tej elitarnej rozrywki
* '''[https://lockme.pl/wroclaw/ EscapeRoom]''' – rozrywka, która gości już w wielu polskich miastach dotarła również do Wrocławia, do wyboru aż 17 różnych przygód!
* '''Jumphall''' – we Wrocławiu przy ulicy Szybowcowej znajdziecie Park Trampolin
* '''[https://blackbeard.com.pl/ BlackBeard]''' – miejsce po dawnym poniemieckim budynku, które adoptowane zostało pod fryzjera męskiego i salon z alkoholem
* '''[[w:Kąpielisko Glinianki|Glinianki]]''' – od 1967 roku funkcjonuje jako Kąpielisko Glinianki. W latach 70. XX wieku wybudowano szatnie, toalety, prysznice i kioski gastronomiczne. Z kolei w latach 80 XX wieku został zbudowany pawilon wejściowy, w którym usytuowano kasy i biura. Powstało też boisko gier. Wypożyczalnia sprzętu wodnego rozszerzyła ofertę o sprzęt żeglarski. w 1996 roku zainstalowano zjeżdżalnię wodną (długości 90 m), którą usunięto w 2013 roku. Obecnie dostępne są takie inne atrakcje i urządzenia, np. stoły do gry w tenisa stołowego, boisko do piłki plażowej oraz pole biwakowe.
* zajrzyj do zakładki '''Kultura/Muzea''' i '''Wycieczki''' po jeszcze więcej ciekawych atrakcji
* [http://aquapark.wroc.pl/oferta/saunarium/ '''Saunarium we wrocławskim Aquaparku'''] – kompleks wielu saun, basenów i jacuzzi, polecane szczególnie ze względu na prowadzone tam ceremonie zapachowe
* [[w:Fosa Miejska we Wrocławiu|'''Fosa Miejska''']] – pozostałości skomplikowanego systemu umocnień Wrocławia, w znacznej mierze opartego o naturalne i sztuczne odcinki rzeki Odry i wpadającej do niej [[w:Oława (rzeka)|Oławy]]. Piękna trasa spacerowa
* '''[[w:Bulwar Marii i Lecha Kaczyńskich|Zrewitalizowany Bulwar Marii i Lecha Kaczyńskich]]''' – wspaniałe miejsce na popołudniowy wypoczynek
* '''[[Wrocławski Ogród Zoologiczny]]'''
*'''[https://rumlovefestiwal.com/pl/ Rum Love Festiwal]''' – Najbardziej Aromatyczny Festiwal w Polsce. Od 2017 roku do Wrocławia na to wydarzenie ściągają koneserzy rumu z  całej Polski,a z zagranicy pojawiają się ambasadorzy znanych marek rumowych na całym świecie.
*'''[https://www.noclegowo.pl/przewodnik/gdzie-znalezc-instagramowe-miejsca-we-wroclawiu/ Gdzie znaleźć instagramowe miejsca we Wrocławiu?] -''' przewodnik po estetycznych, inspirujących miejscach we Wrocławiu. &lt;br /&gt;

== Ciekawostki ==
[[Plik:Wrocław, krasnale na ulicy Świdnickiej - Syzyfki.JPG|thumb|Wrocławskie krasnale]]
* '''[https://www.google.de/search?q=basen+teatralna&amp;ie=utf-8&amp;oe=utf-8&amp;client=firefox-b&amp;gfe_rd=cr&amp;ei=x_VfV_nHH9Cv8weGvodg Basen Teatralna]''' – Wrocław posiada zabytkową pływalnię, w której można poczuć się jak w greckiej łaźni
* '''Ukryta głowa''' – z Wrocławiem wiąże się legenda o młodzieńcu zamkniętym w murach Katedry, którego głowę nadal można dostrzec uwięzioną pomiędzy cegłami (szukaj więcej o wrocławskich legendach w '''[http://spacerownik.wroclawski.eu/index.php spacerowniku]''')
* '''Fałszywe okno''' – na jednej ze ścian wrocławskiego Rynku domalowano fałszywe okno, aby zachować symetrię odnawianej kamienicy, czy jesteś w stanie je znaleźć? (szukaj więcej o wrocławskich legendach w '''[http://spacerownik.wroclawski.eu/index.php spacerowniku]''')
* Największymi przyjaciółmi Wrocławia już od lat są [[Śladem wrocławskich krasnoludków|'''Krasnale''']] Ich liczba z roku na rok rośnie. Przechadzając się uliczkami miasta patrzcie uważnie pod nogi aby nie rozdeptać tych przyjaznych stworzeń''' i uważajcie na psotników, którzy skaczą z latarni!'''

== Kultura ==
=== Muzea ===
* Kolejkowo
* Hydropolis
* Panorama Racławicka
* Humanitarium
* Centrum Poznawcze
* Muzeum Motoryzacji Topacz
* Galeria Neonów
* Stary Cmentarz Żydowski

=== Teatry ===
* Teatr Pantomima
* WTW
* Capitol
* PWST
* AdSpectatores
* Teatr Lalek
* Opera Wrocławska
* Scena ATM

=== Festiwale ===
Do najpopularniejszych festiwali we Wrocławiu należą:

* '''Jazz nad Odrą''' - organizowany od 1964 roku
* '''Wratislavia Cantans''' - festiwal koncentrujący się na pięknie ludzkiego głosu i śpiewie, organizowany co roku we wrześniu od 1966 roku
* '''Międzynarodowy Festiwal Filmowy &quot;Nowe Horyzonty&quot;''' – organizowany od 2001 roku, odbywa się pod koniec lipca
* '''Międzynarodowy Festiwal Teatralny &quot;Dialog&quot;''' – organizowany od 2001 roku co dwa lata
* '''Brave Festival''' – przegląd kultur, tradycji i rytów z całego świata, oragnizowany od 2005 roku
* '''Przegląd Piosenki Aktorskiej''' – organizowany od 1976 roku

== Wycieczki ==
* [[Wycieczka śladami legend wrocławskich|'''Wycieczka śladami legend wrocławskich''']]
* [[Śladem wrocławskich krasnoludków|'''Śladem wrocławskich krasnoludków''']] – szlak turystyczny z bajkowymi istotami w tle
* '''[http://www.wroclaw.pl/przejazdzki Przejażdżki po Wrocławiu]''' – zwiedzanie zabytkowym tramwajem, autobusem lub Melexem

== Gastronomia ==
=== Tradycyjne ===
* '''[http://spiz.pl/wroclaw/ Spiż]''' – dobre piwo na wrocławskim Rynku
* '''[https://pl-pl.facebook.com/pages/Bar-Mi%C5%9B/111350402278724 Miś]''' – legendarny bar mleczny, za grosze można zasmakować dań mącznych o smaku dzieciństwa

=== Puby ===
* '''Nasyp –''' pomiędzy Capitolem a Arkadami znajduje się ciąg knajpek pod nasypem kolejowym, stanowią one większość pubów, w których znajdziemy dobre czeskie piwo
* '''[https://www.facebook.com/targowawroclaw/ Targowa]''' – dobre piwa z różnych zakątków świata i równie dobre jedzenie
* '''[https://www.facebook.com/ZUP.Wroclaw/ ZUP (Zespół Usług Piwnych)]''' – podobnie jak w Targowej, różne rodzaje piw do wyboru, ale za to mały wybór w jedzeniu

=== Kawiarnie ===
* '''Dzielnica Czterech Wyznań'''
** '''[http://mle.pl/wroclaw Mleczarnia]''' – kultowe wrocławskie miejsce spotkań,
** '''[https://pl-pl.facebook.com/Cocofli/info/?tab=overview Cocofli]''' – urocza kawiarenka, ze wspaniałą kawą i winem, wspaniała obsługa
** '''[https://www.facebook.com/bulkazmaslemwroclaw/ Bułka z masłem]''' – choć ceny nie najniższe, warto poświęcić trochę grosza dla tamtejszego ogródka
* '''Rynek i okolice'''
** '''[https://www.facebook.com/giselle.cafe.bistro/ Giselle]''' – jedna z najlepszych kaw w mieście

=== Restauracje ===
* '''[https://pl-pl.facebook.com/pages/Bar-Karmazyn-Hala-Targowa/562965153716600 Bar Karmazyn w Hali Targowej]''' – kuchnia domowa w bardzo przystępnych cenach
* '''[http://www.bazyliabar.pl/ Bazylia Bar]''' – szeroki asortyment potraw „na wagę”
* '''[http://www.multifoodstp.pl/ Multifood STP]''' – szeroki asortyment potraw „na wagę”
* '''[http://www.noceidnie.com.pl/ Restauracja Noce i Dnie]''' – bogaty wybór dań w atrakcyjnych cenach
* '''[http://www.bernard.wroclaw.pl/ Bernard]''' – tradycyjne potrawy i wariacje na ich temat.
* '''[http://www.okwinebar.com/ Ok Wine Bar]''' – ekskluzywna restauracja ze wspaniałej jakości jedzeniem i najlepszymi kucharzami Wrocławia, w godzinach lunchowych duże promocje
* '''[http://alladins.pl/ Alladins]''' – ogromne porcje
* '''[https://wroclawska.com.pl/ Wrocławska Gastropub]''' – kuchnia dawnego Wrocławia, potrawy inspirowane historycznymi przepisami. Regionalne potrawy: hekele (wrocławski tatar ze śledzia), bigos z czerwonej kapusty, żurek wrocławski.

== Noclegi ==
* [http://www.bookapart.com/pl/apartamenty-wroclaw Apartamenty we Wrocławiu] – ponad 400 obiektów przeznaczonych na nocleg dla turystów
* [http://www.hostelamnesja.pl/ Hostel Amnezja] – hostel w centrum Wrocławia, ulokowany w [[:w:Dzielnica Czterech Świątyń|Dzielnicy Czterech Świątyń]]
* [http://apartamentywroclawskie24.pl/ Apartamenty w centrum Wrocławia] – szeroki wybór apartamentów we Wrocławiu
* [http://www.chopperhostel.pl/ „Chopper Hostel”] – Urządzony w klimatach motocyklowych hostel w centrum Wrocławia. Nocleg od 45 zł.
* [[w:Hotel Piast we Wrocławiu|Hotel Piast]] – nowy hotel ekonomiczny z widokiem na dworzec PKP Wrocław Główny

== Usługi ==
* [https://freseco.pl/ Freseco] – ekologiczna profesjonalna pralnia  

== Rynek pracy ==
Powiatowy Urząd Pracy we Wrocławiu mieści się przy ul. Glinianej 20-22, 50-525 Wrocław. W budynku A mieści się Centrum Aktywizacji Zawodowej, w Budynku B natomiast Ewidencja i Świadczenia&lt;ref&gt;[https://wroclaw.praca.gov.pl/urzad/dane-kontaktowe Powiatowy Urząd Pracy Wrocław]&lt;/ref&gt;. Rynek pracy we Wrocławiu opiera się głównie o przemysł i przetwórstwo, na dalszych miejscach znajdują się&lt;ref&gt;[https://www.gowork.pl/poradnik/17/pracodawcy/najwieksi-pracodawcy-we-wroclawiu/ Rynek pracy we Wrocławiu] - GoWork.pl&lt;/ref&gt;:

* budownictwo
* handel i naprawa pojazdów
* transport i gospodarka magazynowa
* zakwaterowanie i gastronomia
* informacja i komunikacja
* obsługa rynku nieruchomości
* działalność profesjonalna, naukowa i techniczna
* administrowanie i działalność wspierająca
* działaność kulturalna, rozrywkowa i rekreacyjna.

=== Najwięksi pracodawcy we Wrocławiu ===
Wrocław, jako jedno z największych miast Polski, przyciąga międzynarodowe firmy i korporacje. Wśród największych pracodawców należy wskazać:

* Credit Suisse
* IBM
* Nokia
* Volvo
* HP
* BNY Mellon
* Impel
* AmRest
* Kaufland
* Uniwersytet Wrocławski

== Najbliższe okolice ==
* góra [[Ślęża]] – jest częstym celem wycieczek turystów odwiedzających Wrocław
* [[Trzebnica]]
* [[w:Góry Stołowe|Góry Stołowe]]
* [[Karkonosze]]
* [[Oleśnica]]
* [[Legnica]]

== Nauka ==
* [[Kampus Politechniki Wrocławskiej|Politechnika Wrocławska]] – jedna z najlepszych uczelni technicznych w Polsce
* [[Uniwersytet Wrocławski]]
* Uniwersytet Ekonomiczny
* Uniwersytet Przyrodniczy
* Uniwesytet Medyczny im. Piastów Śląskich
* Akademia Sztuk Pięknych
* Papieski Wydział Teologiczny

== Bibliografia ==
* Lewandowski K., Molecki B. (red.): ''Tramwaje we Wrocławiu 1877-2006'', Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2006, ISBN 83-7085-964-X.
* Maciejewski J.: ''O wrocławskich tramwajach'', Sudety, ISBN 83-7349-027-2.
* Lewandowski K. (red.): ''Miasto Wrocław – przestrzeń komunikacji i transportu'', Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2004,ISBN 83-7085-811-2.
* http://www.emapy.com/wroclaw/

{{przewodnik}}
{{Jest w|Województwo dolnośląskie}}
{{geo|51.07|17.02}}

[[Kategoria:Wrocław| ]]</text>
      <sha1>nda88dwxvx0k5b72cwq7xwy8o11mgsn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>149845</id>
      <parentid>149844</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T12:34:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>156.17.159.240</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Historia */</comment>
      <origin>149845</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30450" sha1="ea9h1dfyikiojvs01dz4989zoadbzsu" xml:space="preserve">{{Top-banner|unesco=yes|przewodnik=tak}}
{{Miejscowość infobox
 |nazwa        = Wrocław
 |widok        = Wrocław Collage.png
 |herb         = Herb wroclaw.svg
 |mapa         = 
 |region       = [[Województwo dolnośląskie]]
 |powierzchnia = 293
 |prefiks      = 
 |www          = www.wroclaw.pl
}}
{{Mapa|51.11|17.03|zoom=12}}
'''Wrocław''' ([[w:łacina|łac.]] ''Wratislavia'' lub ''Vratislavia'' lub ''Budorgis'', [[w:język niemiecki|niem.]] ''Breslau'', [[w:dialekt śląski języka niemieckiego|śl-niem.]] ''Brassel'', [[w:język czeski|czes.]] ''Vratislav'') – [[w:Miasto na prawach powiatu|miasto na prawach powiatu]] w południowo-zachodniej [[Polska|Polsce]], siedziba władz [[Województwo dolnośląskie|województwa dolnośląskiego]] i [[Powiat wrocławski|powiatu wrocławskiego]]. Położone w [[Europa Środkowa|Europie Środkowej]] na [[w:Nizina Śląska|Nizinie Śląskiej]], w [[w:Pradolina Wrocławska|Pradolinie Wrocławskiej]], nad rzeką [[Odra|Odrą]] i czterema jej dopływami. Jest historyczną stolicą [[Śląsk]]a oraz [[Dolny Śląsk|Dolnego Śląska]].

W 2016 r. Wrocław był [[w:Europejska Stolica Kultury Wrocław 2016|Europejską Stolicą Kultury]].

== Adam CWEL, przepraszam za kolegę ==
Jest głównym miastem [[w:Aglomeracja wrocławska|aglomeracji wrocławskiej]]. Trzecie pod względem liczby ludności miasto w Polsce – 672 929 mieszkańców, piąte pod względem powierzchni – 293 km². Wrocław jest również jednym z najstarszych miast Polski pod względem lokacji na prawach miejskich.

Wrocław należy do głównych centrów kulturalnych, artystycznych i turystycznych w Polsce. Do głównych osobliwości miasta zalicza się [[w:Ostrów Tumski we Wrocławiu|Ostrów Tumski]] z [[w:Katedra Świętego Jana Chrzciciela we Wrocławiu|katedrą]] i [[w:Kolegiata Świętego Krzyża i św. Bartłomieja we Wrocławiu|kolegiatą Świętego Krzyża]] oraz sąsiadujące z nim wyspy (w tym [[Wyspa Piasek]] z [[w:Kościół Najświętszej Marii Panny na Piasku we Wrocławiu|kościołem NMP]]), [[w:Stare Miasto we Wrocławiu|Stare Miasto]] z [[w:Rynek Starego Miasta we Wrocławiu|rynkiem]] i gotyckim [[w:Ratusz we Wrocławiu|ratuszem]], barokowym kompleksem [[Uniwersytet Wrocławski|Uniwersytetu Wrocławskiego]], słynne [[w:Ogród Zoologiczny we Wrocławiu|zoo]], [[Hala Stulecia we Wrocławiu|Hala Stulecia]] w [[Park Szczytnicki|Parku Szczytnickim]]. Spośród kilkudziesięciu muzeów do najważniejszych należy [[w:Muzeum Narodowe we Wrocławiu|Muzeum Narodowe]], którego oddziałem jest [[w:Panorama Racławicka|Panorama Racławicka]]. Jedną z najnowszych osobliwości miasta są rozmieszczone w rozmaitych miejscach [[Śladem wrocławskich krasnoludków|wrocławskie krasnale]].

Wrocław należy do ważnych centrów sportu. Był gospodarzem [[w:Mistrzostwa Europy w Koszykówce 1963|Mistrzostw Europy w Koszykówce Mężczyzn 1963]] i [[w:Mistrzostwa Europy w Koszykówce Mężczyzn 2009|2009]], [[w:Mistrzostwa Europy w Piłce Siatkowej Kobiet 2009|Mistrzostw Europy w Piłce Siatkowej Kobiet 2009]], [[w:Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2012|UEFA EURO 2012]], [[w:Mistrzostwa Świata w Piłce Siatkowej Mężczyzn 2014|Mistrzostw Świata w Piłce Siatkowej Mężczyzn 2014]], [[w:Mistrzostwa Europy w Piłce Ręcznej Mężczyzn 2016|Mistrzostw Europy w Piłce Ręcznej Mężczyzn 2016]] oraz World Games 2017.

Miasto posiada wiele punktów widokowych, m.in.: wieża północna Katedry św. Jana Chrzciciela, wieża Bazyliki św. Elżbiety, Wieża matematyczna Uniwersytetu Wrocławskiego, Mostek Czarownic między wieżami Katedry polskokatolickiej św. Marii Magdaleny.

=== Historia Skrzynka Piotrowskiego ===
We Wrocławiu krzyżowały się dwie główne kobiety lekkiego obyczaju – [[Via Regia]] i [[Szlak bursztynowy]]. Miasto należało do [[w:Hanza|Ligi]] Piotrowskiej. W swoich dziejach uchodził za miasto wielu kultur i narodów, w tym [[Polska|polskiego]], [[śląsk]]iego, [[Czechy|czeskiego]] i [[Niemcy|niemieckiego]].

Dawna stolica [[w:Księstwo wrocławskie|księstwa wrocławskiego]], siedziba władz pruskiej [[w:Śląsk (prowincja)|prowincji Śląsk]] i [[w:Rejencja wrocławska|rejencji wrocławskiej]]. Od 28 czerwca 1946 stolica [[w:Województwo wrocławskie|województwa wrocławskiego]]. Od 1 stycznia 1999 stolica [[Województwo dolnośląskie|województwa dolnośląskiego]]

Od roku 1000, na mocy dekretu papieża [[w:Sylwester II|Sylwestra II]], Wrocław stał się stolicą nowo powołanej [[w:Archidiecezja wrocławska|diecezji wrocławskiej]] (jednej z czterech w Polsce), od 1929 [[w:Archidiecezja wrocławska|archidiecezji wrocławskiej]], a od 1992 [[w:Metropolia wrocławska|metropolii wrocławskiej]]. Od 1951 r. jest również siedzibą [[w:Diecezja wrocławsko-szczecińska|prawosławnej diecezji wrocławsko-szczecińskiej]].

== Dojazd ==
=== Samochodem ===
We Wrocławiu krzyżują się [[w:droga krajowa nr 5 (Polska)|droga krajowa nr 5]], [[w:droga krajowa nr 94 (Polska)|droga krajowa nr 94]], [[w:droga krajowa nr 98 (Polska)|droga krajowa nr 98]], [[w:autostrada A4 (Polska)|autostrada A4]], a w [[w:Bielany Wrocławskie|Bielanach Wrocławskich]] bezpośrednio przy południowej granicy Wrocławia znajduje się węzeł [[w:autostrada A4 (Polska)|autostrady A4]] i dróg [[w:droga krajowa nr 5 (Polska)|nr 5]], [[w:droga krajowa nr 35 (Polska)|nr 35]] i [[w:droga krajowa nr 98 (Polska)|nr 98]].

W zachodniej części miasta przebiega Autostradowa Obwodnica Wrocławia (AOW, A8) łącząca autostradę A4 z drogami ekspresowymi S5 (Leszno, Poznań) i S8 (Łódź, Warszawa). Umożliwia ona też dojazd z pominięciem centrum z każdego z tych kierunków na Stadion Miejski i port lotniczy na Strachowicach.

* Z Warszawy: Droga krajowa nr 8, częściowo jako autostrada A8 i droga ekspresowa S8 (E77) lub droga krajowa nr 14
* Z Gdańska: Autostrada A1 (E75), za [[Toruń|Toruniem]] na krótkim odcinku drogą ekspresową nr 10 i następnie drogą krajową nr 15 do [[Gniezno|Gniezna]] i za [[Trzebnica|Trzebnicą]], drogą krajową nr 5 (E261). Oprócz tego wariantu można dojechać drogą krajową nr 5 z Gniezna do [[Poznań|Poznania]], a stamtąd tą samą drogą do Wrocławia.
* Z Krakowa: Autostrada A4 (E40), odcinek [[Katowice]] – Kraków jest płatny
* Z Poznania: Droga ekspresowa S5 (E261)
* Z Kłodzka: Droga krajowa nr 33 i 8 (E67)
* Z Kielc i świętokrzyskiego: Droga krajowa nr 74, Droga krajowa nr 8 (E67) oraz Droga ekspresowa S8
* Z Pragi:
** wariant 1: Autostrada D10 i droga krajowa nr 10 w Czechach, za Jakuszycami droga krajowa nr 3 (E65) i autostradą A4
** wariant 2: Autostrada D10 i droga krajowa nr 16 w Czechach, za Lubawką droga krajowa nr 5 (E261)
* Z Berlina: Autostrada A15 (E36) w Niemczech, za Olszyną autostrady A18 (E36), A4 (E40)
* Z Drezna: Autostrada A4 (E40)

[[Plik:Wrocław Katedra - panoramio.jpg|mały|Archikatedra św. Jana Chrzciciela na Ostrowie Tumskim]]

=== Autobusem ===
{{Znacznik|Dworzec autobusowy|51.09684470458481|17.03563762248652|typ=transport}} '''Dworzec autobusowy''' znajduje się w podziemiach „Galerii Wroclavia” przy ul. Suchej, która powstała w miejscu starego dworca PKS – na przeciwko stacji Wrocław Główny. Połączenia lokalne realizowane są przez Polbus PKS i innych przewoźników prywatnych. Kursy dalekobieżne krajowe i międzynarodowe obsługuje m.in. Flixbus, Neobus, Ecolines, Sindbad, Eurolines.

=== Pociągiem ===
Najważniejszym dworcem kolejowym Wrocławia jest {{Znacznik|Wrocław Główny|51.098868479335145|17.036596000379163|typ=transport}} '''Wrocław Główny''' usytuowany w centrum miasta przy Ul. Piłsudskiego 105. Otwarty jest całodobowo, z wyłączeniem holu głównego w godzinach 00:00-04:00. Obsługuje zarówno połączenia Kolei Dolnośląskich (jako stacja początkowa/końcowa lub jedna z ważniejszych na trasie; rozkład dostępny na stronie [https://www.kolejedolnoslaskie.pl/rozklad-bilety/ Kolei Dolnośląskich]), POLREGIO, jak i PKP Intercity. Aktualizowany na bieżąco rozkład pociągów IC dla stacji Wrocław Główny dostępny jest na stronie [https://infopasazer.intercity.pl/?p=station&amp;id=60103 InterCity]. Na stacji skorzystać można z usług gastronomicznych (również typu fast-food), niewielkich sklepów oraz, odpłatnie, toalet. Hala peronowa zapewnia komfortowe warunki oczekiwania na pociąg. Dworzec Główny zlokalizowany jest 2 minuty drogi tramwajem lub autobusem od przystanku Dworzec Autobusowy, 4 minuty od Galerii Dominikańskiej, 6–10 minut od wrocławskiego rynku. Pomniejszymi dworcami kolejowymi obsługiwanymi przez InterCity są dworce: {{Znacznik|Wrocław Mikołajów|51.11537167594236|16.998631886885583|typ=transport}} '''Wrocław Mikołajów''', {{Znacznik|Wrocław Nadodrze|51.12563915128103|17.03249912921517|typ=transport}} '''Wrocław Nadodrze''', Wrocław Nowy Dwór, Wrocław Leśnica, Wrocław Kuźniki, Koleje Dolnośląskie obsługują więcej mniejszych stacji.

=== Samolotem ===
Na terenie miasta znajduje się międzynarodowy {{Znacznik|Port lotniczy Wrocław-Strachowice|51.10804884987097|16.881630418449443|typ=transport}} '''[[w:Port lotniczy Wrocław-Strachowice|Port lotniczy Wrocław-Strachowice]]''' (IATA: WRO). Obsługuje on loty krajowe oraz zagraniczne, zarówno narodowego przewoźnika LOT, jak i Lufthansy, Scandinavian Airlines oraz tanich linii lotniczych (Ryanair, Wizz Air).

* '''LOT''' – Frankfurt, Gdańsk, Monachium, Warszawa
* '''[[Lufthansa]]''' – Frankfurt, Düsseldorf i Monachium
* '''Scandinavian Airlines''' – Kopenhaga
* '''Ryanair''' – Alicante, Bolonia, Bournemouth, Bristol, Bruksela-Charleroi, Chania, Cork, Dublin, Girona, Glasgow-Prestwick, Liverpool, London-Stansted, Málaga, Malmö, Malta, Milan-Bergamo, Nottingham/East Midlands, Oslo-Rygge, Paryż-Beauvais, Pisa, Rzym-Ciampino, Shannon, Treviso, Zadar
* '''Wizz Air''' – Doncaster/Sheffield, Dortmund, Eindhoven, Londyn-Luton, Oslo-Torp, Paryż-Beauvais

Centrum miasta z lotniskiem łączą autobusy miejskie dzienne i nocne oraz komunikacja prywatna.

== Komunikacja miejska ==
We Wrocławiu funkcjonuje ponad 20 linii tramwajowych i około 50 autobusowych dziennych oraz 13 nocnych.

=== Historia ===
Historia komunikacji miejskiej we Wrocławiu sięga końca XIX i początku XX wieku. Pierwsze linie łączyły ulicę Szczytnicką i zoo. Z wsi Popowice do Rynku można było się dostać omnibusami konnymi.
Pierwszym momentem krytycznym w rozwoju komunikacji, był wybuch II Wojny Światowej. Autobusy i tramwaje – wykorzystywane do celów militarnych zostały w większości zniszczone. Ze 137 obiektów służących do komunikacji tylko kilkanaście nadawało się do względnego użytku.

Po wojnie zaczęto odbudowywać z niszczenia i produkować nowe pojazdy. Dnia 22 sierpnia 1945 roku uruchomiono pierwszą powojenną linię tramwajową (o długości 5,4 km). Linia biegła od ul. Spółdzielczej do Jedności Narodowej i została oznaczona numerem „1”. Z ul. Jedności Narodowej ruszyły również dwie linie autobusowe „A” do Karłowic i „B” do Zalesia. Odbudowywanie szkód szło bardzo sprawnie i do końca 1945 uruchomiono 14 km torów tramwajowych i uruchomiono 53 wagony. Tramwaje kursowały do Biskupina, Dworca Nadodrze, Karłowic, Dworca Głównego, pl. Strzegomskiego. W 1946 roku uruchomiono połączenie z Pilczycami, cm. Grabiszyńskim i ulicą Krakowską. Tramwaje jadą do Kromera, na Krzyki i Sępolno. Jadą również do Kowal. W 1948 roku tramwaje spotykamy na ul. Hallera, Ślężnej i Tarnogaju. Przystępuje się też do budowy całkiem nowych połączeń: do Pafawagu (Linke Hoffmann) (1948), Leśnicy (1949), Oporowa (1950), Kleciny (1950), Księża Małego (1950), Gaju (1950). Rok 1952 to rok w którym tramwaje wrocławskie zmieniają barwę z niebieskiej na kremowo czerwoną. Dla ciekawości warto wspomnieć że numerację linii tramwajowych wprowadzono dopiero w 1909 roku, a do tego czasu tramwaje poszczególnych linii rozróżniano po kolorach wozów i tablic informacyjnych, po zmierzchu po kolorach świateł oświetlających tablice. Następuje bardzo szybki rozwój sieci komunikacji.

W 1994 roku tabor tramwajowy Wrocławiu stanowiło 450 wagonów:
* 101 sztuk wagonów typu 102N i ponad
* 116 sztuk wagonów typu 105N
* 229 sztuk wagonów typu 105Na
* 4 sztuk wagonów typu 105Nt

Kolejnym punktem zwrotnym była powódź w roku 1997.
Wiele autobusów (właśnie odnawianych) stojących w zajezdniach zostało zalanych. Po ulicy Piłsudskiego można było jeździć tramwajem wodnym. Jednak większość pojazdów udało się uchronić przed niszczącym żywiołem.

[[Plik:Skoda T16, Wrocław.jpg|thumb|Nowoczesny tramwaj (Škoda 16T)]]
W roku 2000 MPK Wrocław obchodziło 50-lecie swojej działalności. Planowano wówczas zakup tramwajów CITADIS 200 oraz Bombardierów NGTG, lecz niestety przetargu nie udało się rozstrzygnąć i został on unieważniony. W XXI wiek MPK Sp. z o.o. wkroczyła jako największa tego typu spółka na Dolnym Śląsku. Zatrudniała wówczas 2430 pracowników, w tym 595 motorniczych i 720 kierowców. W 2001 roku wprowadzono pierwsze autobusy Volvo 7000. Natomiast w roku 2002 wykonano remont kapitalny tramwajów typu 105N. Kolejne większe zmiany nastąpiły z dniem 1 września 2003 roku, kiedy to zlikwidowano wszystkie tramwajowe linie nocne i zastąpiono je liniami autobusowymi. Z tym rokiem zakończono również prace nad budową systemu cyfrowej łączności trakingowej w standardzie Tetra. W roku 2004 Dyrekcja MPK zmienia miejsce swojej siedziby z pl. Solnego na budynek przy ulicy Bolesława Prusa. W Protramie rozpoczęto prace nad nowym tramwajem na prąd zmienny, prace zakończono w roku 2005, kiedy to również wprowadzono tego typu tramwaje do eksploatacji. Obliczenia wytrzymałościowe wykonane były na Politechnice Wrocławskiej. W 2005 roku przeszkolono również pracowników ze względu na system jakości ISO oraz utworzono zespół koordynujący i grupę audytorów wewnętrznych. W 2006 roku zaczęto wprowadzać tramwaje firmy Skoda Transportation, których stylizację wykonała grupa stylistów z Porsche.

== Warto zobaczyć ==
[[Plik:Wrocław, Ostrów Tumski (2011-08-14).jpg|thumb|Ostrów Tumski]]

=== Zabytki ===
[[Plik:Wrocław, ratusz DSC03972.JPG|thumb|Ratusz]]
[[Plik:Wroclaw - Hala Stulecia 03.jpg|thumb|Hala Stulecia]]
'''Pomniki Historii –''' najcenniejsze wyróżnienie przyznawane w kraju obiektom uznanym za szczególnie wartościowe dla kultury, będących pod patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej. Są nimi: zespół historycznego centrum i Hala Stulecia.
* '''Zespół historycznego centrum''': m.in.:
** [[Ostrów Tumski|'''Ostrów Tumski''']] – najstarsza zabytkowa dzielnica Wrocławia. Powstał on na obszarze dogodnych przepraw wodno-handlowych, gdzie Odra między ujściem rzek – Oławy, Ślęży i Widawy rozgałęziając się na liczne zwężające odnogi – utworzyła mniejsze i większe wyspy zwane „ostrowami”.
** '''[[w:Rynek we Wrocławiu|Rynek z ratuszem]]''' – średniowieczny plac targowy we Wrocławiu, obecnie centralna część strefy pieszej. Stanowi prostokąt o wymiarach 213 na 178 m, oraz powierzchni 3,8 ha
** '''[[w:Plac Solny we Wrocławiu|Plac Solny]]''' – rynek pomocniczy Starego Miasta we Wrocławiu, regularny, kwadratowy, wytyczony w 1242 na południowy zachód od Rynku.
** [[Jatki Wrocławskie|'''Jatki Wrocławskie''']] – Ulica ta, usytuowana wśród śródrynkowych alejek, z wyglądu oraz swego przytulnego klimatu przypomina Włoską Toskanię.
** '''[[w:Kościół św. Wojciecha we Wrocławiu|Kaplica bł. Czesława przy Kościele św. Wojciecha]]''' (niem. ''Adalbertkirche''), we Wrocławiu przy pl. Dominikańskim na Starym Mieście – jeden z największych i najstarszych kościołów gotyckich miasta.
** '''[[w:Hala Targowa przy ul. Piaskowej we Wrocławiu|Hala Targowa]] ''' – hala stanowi cenny zabytek sztuki inżynierskiej
* [[Hala Stulecia we Wrocławiu|'''Hala Stulecia''']] ('''Hala Ludowa''', niem. ''Jahrhunderthalle'') – znajduje się we Wrocławiu (woj. dolnośląskie) przy ulicy Wystawowej 1. Położona jest we wschodniej części miasta w Parku Szczytnickim. Jest jednym z ważniejszych dzieł architektury światowej XX wieku.

'''Inne zabytki''':
* [[w:Kościół Świętej Trójcy we Wrocławiu|'''Kościół św. Trójcy''']] – zabytkowy kościół katolicki, znajdujący się na Przedmieściu Oławskim, przy ul. gen. Romualda Traugutta, jest kościołem klasztornym zakonu bonifratrów.
* [[w:Panorama Plastyczna Dawnego Lwowa|'''Panorama Plastyczna Dawnego Lwowa''']] – makieta Lwowa, przedstawiająca widok miasta w II połowie XVIII w., o wymiarach 4 na 3,6 metra, w skali 1:200, wykonana w latach 1929–1946 pod kierownictwem Janusza Witwickiego. Od roku 2015 eksponowana w Hali Ludowej we Wrocławiu.
* [[w:Panorama Racławicka|'''Panorama Racławicka''']] – obraz olejny przedstawia bitwę pod Racławicami (1794), jeden z epizodów insurekcji kościuszkowskiej, zwycięstwo wojsk polskich pod dowództwem gen. Tadeusza Kościuszki nad wojskami rosyjskimi pod dowództwem gen. Aleksandra Tormasowa.
* [[w:Wrocław Główny|'''Wrocław Główny''']] – zabytkowy dworzec kolejowy

(szukaj więcej o wrocławskich zabytkach w '''[http://spacerownik.wroclawski.eu/index.php spacerowniku]''')

=== Tereny zielone ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Parki
!Ogrody
!Wyspy
|-
|
* [[Park Leśnicki]]
* [[Park Południowy]]
* [[Park Szczytnicki]]
* i inne: [[w:Parki we Wrocławiu|Parki we Wrocławiu]]

|
* [[Ogród Japoński we Wrocławiu]]
* [[Ogród Botaniczny we Wrocławiu]]
* [[Wrocławski Ogród Zoologiczny]]
* [[w:Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu|Arboretum Uniwersytetu Przyrodniczego]]
|
* [[Wyspa Piasek]]
* [[Wyspa Przygody Opatowicka we Wrocławiu]]
* [[Wyspa Słodowa]]
* [[Wielka Wyspa we Wrocławiu]]
* [[w:Kępa Mieszczańska|Kępa Mieszczańska]]
|}

=== Punkty widokowe ===
* [[w:Bazylika św. Elżbiety Węgierskiej we Wrocławiu|'''Bazylika mniejsza – wieża kościoła św. Elżbiety''']] – ponad 90 metrów wysokości
* [http://www.katedra.archidiecezja.wroc.pl/index.php/zwiedzanie.html '''Katedra św. Jana Chrzciciela'''] – wjazd na wieżę windą
* Wieża Wydziału Matematyki Uniwersytetu Wrocławskiego
* [[w:Mostek Czarownic|'''Mostek Czarownic''']] – popularna nazwa łącznika w formie mostu łączącego na wysokości ostatniej kondygnacji obie wieże katedry św. Marii Magdaleny we Wrocławiu, wysokość 45 metrów.
* [[w:Sky Tower|'''Sky Tower''']] – najwyższy budynek we Wrocławiu, 212 m wys.
* '''[[w:Renoma|Renoma]]''' – po wjechaniu na ostatnie piętro galerii, wchodzimy na parking na dachu, z którego można podziwiać piękną panoramę miasta

=== Fontanny ===
* '''[[w:Wrocławska Fontanna|Wrocławska Fontanna]]''' – wrocławska fontanna multimedialna znajduje się koło Hali Stulecia i w trakcie sezonu odbywają się tutaj widowiska z wykorzystaniem muzyki, światła i projekcji
* '''Fontanna na [[w:Rynek we Wrocławiu|Wrocławskim Rynku]]'''
* [[w:Fontanna Alegoria Walki i Zwycięstwa|'''Fontanna Alegorii Walki i Zwycięstwa''']] – [[w:Plac Jana Pawła II we Wrocławiu|pl. Jana Pawła II]]
* '''Fontanna przy [[w:Plac Orląt Lwowskich|pl. Orląt Lwowskich]]'''
* '''Fontanna Krasnali''' – na [[w:Plac Teatralny we Wrocławiu|pl. Teatralnym]], przed budynkiem [[w:Wrocławski Teatr Lalek|Teatru Lalek]]

=== Ciekawe/Inne ===
* '''rejsy statkami białej floty po Odrze''' – głównymi przystaniami są Przystań Zwierzyniecka i Przystań przy Hali Targowej
*'''[https://www.dzieckowpodrozy.pl/wroclaw-atrakcje-dla-dzieci-opinie-gdzie-z-dzieckiem/ Wrocław z dzieckiem]''' - przewodnik po rodzinnych atrakcjach we Wrocławiu
* '''labirynt na Brochowie''' – miejsce mało znane, a zdecydowanie zasługujące na uwagę. Mimo że niewielki w sezonie robi wrażenie.
* '''[http://www.wtwk-partynice.pl/ Konne wyścigi na Partynicach]''' – wejście na wyścigi jest darmowe, radzimy jednak ubrać się elegancko, aby w pełni cieszyć się atmosferą tej elitarnej rozrywki
* '''[https://lockme.pl/wroclaw/ EscapeRoom]''' – rozrywka, która gości już w wielu polskich miastach dotarła również do Wrocławia, do wyboru aż 17 różnych przygód!
* '''Jumphall''' – we Wrocławiu przy ulicy Szybowcowej znajdziecie Park Trampolin
* '''[https://blackbeard.com.pl/ BlackBeard]''' – miejsce po dawnym poniemieckim budynku, które adoptowane zostało pod fryzjera męskiego i salon z alkoholem
* '''[[w:Kąpielisko Glinianki|Glinianki]]''' – od 1967 roku funkcjonuje jako Kąpielisko Glinianki. W latach 70. XX wieku wybudowano szatnie, toalety, prysznice i kioski gastronomiczne. Z kolei w latach 80 XX wieku został zbudowany pawilon wejściowy, w którym usytuowano kasy i biura. Powstało też boisko gier. Wypożyczalnia sprzętu wodnego rozszerzyła ofertę o sprzęt żeglarski. w 1996 roku zainstalowano zjeżdżalnię wodną (długości 90 m), którą usunięto w 2013 roku. Obecnie dostępne są takie inne atrakcje i urządzenia, np. stoły do gry w tenisa stołowego, boisko do piłki plażowej oraz pole biwakowe.
* zajrzyj do zakładki '''Kultura/Muzea''' i '''Wycieczki''' po jeszcze więcej ciekawych atrakcji
* [http://aquapark.wroc.pl/oferta/saunarium/ '''Saunarium we wrocławskim Aquaparku'''] – kompleks wielu saun, basenów i jacuzzi, polecane szczególnie ze względu na prowadzone tam ceremonie zapachowe
* [[w:Fosa Miejska we Wrocławiu|'''Fosa Miejska''']] – pozostałości skomplikowanego systemu umocnień Wrocławia, w znacznej mierze opartego o naturalne i sztuczne odcinki rzeki Odry i wpadającej do niej [[w:Oława (rzeka)|Oławy]]. Piękna trasa spacerowa
* '''[[w:Bulwar Marii i Lecha Kaczyńskich|Zrewitalizowany Bulwar Marii i Lecha Kaczyńskich]]''' – wspaniałe miejsce na popołudniowy wypoczynek
* '''[[Wrocławski Ogród Zoologiczny]]'''
*'''[https://rumlovefestiwal.com/pl/ Rum Love Festiwal]''' – Najbardziej Aromatyczny Festiwal w Polsce. Od 2017 roku do Wrocławia na to wydarzenie ściągają koneserzy rumu z  całej Polski,a z zagranicy pojawiają się ambasadorzy znanych marek rumowych na całym świecie.
*'''[https://www.noclegowo.pl/przewodnik/gdzie-znalezc-instagramowe-miejsca-we-wroclawiu/ Gdzie znaleźć instagramowe miejsca we Wrocławiu?] -''' przewodnik po estetycznych, inspirujących miejscach we Wrocławiu. &lt;br /&gt;

== Ciekawostki ==
[[Plik:Wrocław, krasnale na ulicy Świdnickiej - Syzyfki.JPG|thumb|Wrocławskie krasnale]]
* '''[https://www.google.de/search?q=basen+teatralna&amp;ie=utf-8&amp;oe=utf-8&amp;client=firefox-b&amp;gfe_rd=cr&amp;ei=x_VfV_nHH9Cv8weGvodg Basen Teatralna]''' – Wrocław posiada zabytkową pływalnię, w której można poczuć się jak w greckiej łaźni
* '''Ukryta głowa''' – z Wrocławiem wiąże się legenda o młodzieńcu zamkniętym w murach Katedry, którego głowę nadal można dostrzec uwięzioną pomiędzy cegłami (szukaj więcej o wrocławskich legendach w '''[http://spacerownik.wroclawski.eu/index.php spacerowniku]''')
* '''Fałszywe okno''' – na jednej ze ścian wrocławskiego Rynku domalowano fałszywe okno, aby zachować symetrię odnawianej kamienicy, czy jesteś w stanie je znaleźć? (szukaj więcej o wrocławskich legendach w '''[http://spacerownik.wroclawski.eu/index.php spacerowniku]''')
* Największymi przyjaciółmi Wrocławia już od lat są [[Śladem wrocławskich krasnoludków|'''Krasnale''']] Ich liczba z roku na rok rośnie. Przechadzając się uliczkami miasta patrzcie uważnie pod nogi aby nie rozdeptać tych przyjaznych stworzeń''' i uważajcie na psotników, którzy skaczą z latarni!'''

== Kultura ==
=== Muzea ===
* Kolejkowo
* Hydropolis
* Panorama Racławicka
* Humanitarium
* Centrum Poznawcze
* Muzeum Motoryzacji Topacz
* Galeria Neonów
* Stary Cmentarz Żydowski

=== Teatry ===
* Teatr Pantomima
* WTW
* Capitol
* PWST
* AdSpectatores
* Teatr Lalek
* Opera Wrocławska
* Scena ATM

=== Festiwale ===
Do najpopularniejszych festiwali we Wrocławiu należą:

* '''Jazz nad Odrą''' - organizowany od 1964 roku
* '''Wratislavia Cantans''' - festiwal koncentrujący się na pięknie ludzkiego głosu i śpiewie, organizowany co roku we wrześniu od 1966 roku
* '''Międzynarodowy Festiwal Filmowy &quot;Nowe Horyzonty&quot;''' – organizowany od 2001 roku, odbywa się pod koniec lipca
* '''Międzynarodowy Festiwal Teatralny &quot;Dialog&quot;''' – organizowany od 2001 roku co dwa lata
* '''Brave Festival''' – przegląd kultur, tradycji i rytów z całego świata, oragnizowany od 2005 roku
* '''Przegląd Piosenki Aktorskiej''' – organizowany od 1976 roku

== Wycieczki ==
* [[Wycieczka śladami legend wrocławskich|'''Wycieczka śladami legend wrocławskich''']]
* [[Śladem wrocławskich krasnoludków|'''Śladem wrocławskich krasnoludków''']] – szlak turystyczny z bajkowymi istotami w tle
* '''[http://www.wroclaw.pl/przejazdzki Przejażdżki po Wrocławiu]''' – zwiedzanie zabytkowym tramwajem, autobusem lub Melexem

== Gastronomia ==
=== Tradycyjne ===
* '''[http://spiz.pl/wroclaw/ Spiż]''' – dobre piwo na wrocławskim Rynku
* '''[https://pl-pl.facebook.com/pages/Bar-Mi%C5%9B/111350402278724 Miś]''' – legendarny bar mleczny, za grosze można zasmakować dań mącznych o smaku dzieciństwa

=== Puby ===
* '''Nasyp –''' pomiędzy Capitolem a Arkadami znajduje się ciąg knajpek pod nasypem kolejowym, stanowią one większość pubów, w których znajdziemy dobre czeskie piwo
* '''[https://www.facebook.com/targowawroclaw/ Targowa]''' – dobre piwa z różnych zakątków świata i równie dobre jedzenie
* '''[https://www.facebook.com/ZUP.Wroclaw/ ZUP (Zespół Usług Piwnych)]''' – podobnie jak w Targowej, różne rodzaje piw do wyboru, ale za to mały wybór w jedzeniu

=== Kawiarnie ===
* '''Dzielnica Czterech Wyznań'''
** '''[http://mle.pl/wroclaw Mleczarnia]''' – kultowe wrocławskie miejsce spotkań,
** '''[https://pl-pl.facebook.com/Cocofli/info/?tab=overview Cocofli]''' – urocza kawiarenka, ze wspaniałą kawą i winem, wspaniała obsługa
** '''[https://www.facebook.com/bulkazmaslemwroclaw/ Bułka z masłem]''' – choć ceny nie najniższe, warto poświęcić trochę grosza dla tamtejszego ogródka
* '''Rynek i okolice'''
** '''[https://www.facebook.com/giselle.cafe.bistro/ Giselle]''' – jedna z najlepszych kaw w mieście

=== Restauracje ===
* '''[https://pl-pl.facebook.com/pages/Bar-Karmazyn-Hala-Targowa/562965153716600 Bar Karmazyn w Hali Targowej]''' – kuchnia domowa w bardzo przystępnych cenach
* '''[http://www.bazyliabar.pl/ Bazylia Bar]''' – szeroki asortyment potraw „na wagę”
* '''[http://www.multifoodstp.pl/ Multifood STP]''' – szeroki asortyment potraw „na wagę”
* '''[http://www.noceidnie.com.pl/ Restauracja Noce i Dnie]''' – bogaty wybór dań w atrakcyjnych cenach
* '''[http://www.bernard.wroclaw.pl/ Bernard]''' – tradycyjne potrawy i wariacje na ich temat.
* '''[http://www.okwinebar.com/ Ok Wine Bar]''' – ekskluzywna restauracja ze wspaniałej jakości jedzeniem i najlepszymi kucharzami Wrocławia, w godzinach lunchowych duże promocje
* '''[http://alladins.pl/ Alladins]''' – ogromne porcje
* '''[https://wroclawska.com.pl/ Wrocławska Gastropub]''' – kuchnia dawnego Wrocławia, potrawy inspirowane historycznymi przepisami. Regionalne potrawy: hekele (wrocławski tatar ze śledzia), bigos z czerwonej kapusty, żurek wrocławski.

== Noclegi ==
* [http://www.bookapart.com/pl/apartamenty-wroclaw Apartamenty we Wrocławiu] – ponad 400 obiektów przeznaczonych na nocleg dla turystów
* [http://www.hostelamnesja.pl/ Hostel Amnezja] – hostel w centrum Wrocławia, ulokowany w [[:w:Dzielnica Czterech Świątyń|Dzielnicy Czterech Świątyń]]
* [http://apartamentywroclawskie24.pl/ Apartamenty w centrum Wrocławia] – szeroki wybór apartamentów we Wrocławiu
* [http://www.chopperhostel.pl/ „Chopper Hostel”] – Urządzony w klimatach motocyklowych hostel w centrum Wrocławia. Nocleg od 45 zł.
* [[w:Hotel Piast we Wrocławiu|Hotel Piast]] – nowy hotel ekonomiczny z widokiem na dworzec PKP Wrocław Główny

== Usługi ==
* [https://freseco.pl/ Freseco] – ekologiczna profesjonalna pralnia  

== Rynek pracy ==
Powiatowy Urząd Pracy we Wrocławiu mieści się przy ul. Glinianej 20-22, 50-525 Wrocław. W budynku A mieści się Centrum Aktywizacji Zawodowej, w Budynku B natomiast Ewidencja i Świadczenia&lt;ref&gt;[https://wroclaw.praca.gov.pl/urzad/dane-kontaktowe Powiatowy Urząd Pracy Wrocław]&lt;/ref&gt;. Rynek pracy we Wrocławiu opiera się głównie o przemysł i przetwórstwo, na dalszych miejscach znajdują się&lt;ref&gt;[https://www.gowork.pl/poradnik/17/pracodawcy/najwieksi-pracodawcy-we-wroclawiu/ Rynek pracy we Wrocławiu] - GoWork.pl&lt;/ref&gt;:

* budownictwo
* handel i naprawa pojazdów
* transport i gospodarka magazynowa
* zakwaterowanie i gastronomia
* informacja i komunikacja
* obsługa rynku nieruchomości
* działalność profesjonalna, naukowa i techniczna
* administrowanie i działalność wspierająca
* działaność kulturalna, rozrywkowa i rekreacyjna.

=== Najwięksi pracodawcy we Wrocławiu ===
Wrocław, jako jedno z największych miast Polski, przyciąga międzynarodowe firmy i korporacje. Wśród największych pracodawców należy wskazać:

* Credit Suisse
* IBM
* Nokia
* Volvo
* HP
* BNY Mellon
* Impel
* AmRest
* Kaufland
* Uniwersytet Wrocławski

== Najbliższe okolice ==
* góra [[Ślęża]] – jest częstym celem wycieczek turystów odwiedzających Wrocław
* [[Trzebnica]]
* [[w:Góry Stołowe|Góry Stołowe]]
* [[Karkonosze]]
* [[Oleśnica]]
* [[Legnica]]

== Nauka ==
* [[Kampus Politechniki Wrocławskiej|Politechnika Wrocławska]] – jedna z najlepszych uczelni technicznych w Polsce
* [[Uniwersytet Wrocławski]]
* Uniwersytet Ekonomiczny
* Uniwersytet Przyrodniczy
* Uniwesytet Medyczny im. Piastów Śląskich
* Akademia Sztuk Pięknych
* Papieski Wydział Teologiczny

== Bibliografia ==
* Lewandowski K., Molecki B. (red.): ''Tramwaje we Wrocławiu 1877-2006'', Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2006, ISBN 83-7085-964-X.
* Maciejewski J.: ''O wrocławskich tramwajach'', Sudety, ISBN 83-7349-027-2.
* Lewandowski K. (red.): ''Miasto Wrocław – przestrzeń komunikacji i transportu'', Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2004,ISBN 83-7085-811-2.
* http://www.emapy.com/wroclaw/

{{przewodnik}}
{{Jest w|Województwo dolnośląskie}}
{{geo|51.07|17.02}}

[[Kategoria:Wrocław| ]]</text>
      <sha1>ea9h1dfyikiojvs01dz4989zoadbzsu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>149846</id>
      <parentid>149845</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T21:09:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alan ffm</username>
        <id>23</id>
      </contributor>
      <origin>149846</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30401" sha1="dz80km0tk0ghqshghvio1dy6qt2ctl2" xml:space="preserve">{{Top-banner|unesco=yes|przewodnik=tak}}
{{Miejscowość infobox
 |nazwa        = Wrocław
 |widok        = Wrocław Collage.png
 |herb         = Herb wroclaw.svg
 |mapa         = 
 |region       = [[Województwo dolnośląskie]]
 |powierzchnia = 293
 |prefiks      = 
 |www          = www.wroclaw.pl
}}
{{Mapa|51.11|17.03|zoom=12}}
'''Wrocław''' ([[w:łacina|łac.]] ''Wratislavia'' lub ''Vratislavia'' lub ''Budorgis'', [[w:język niemiecki|niem.]] ''Breslau'', [[w:dialekt śląski języka niemieckiego|śl-niem.]] ''Brassel'', [[w:język czeski|czes.]] ''Vratislav'') – [[w:Miasto na prawach powiatu|miasto na prawach powiatu]] w południowo-zachodniej [[Polska|Polsce]], siedziba władz [[Województwo dolnośląskie|województwa dolnośląskiego]] i [[Powiat wrocławski|powiatu wrocławskiego]]. Położone w [[Europa Środkowa|Europie Środkowej]] na [[w:Nizina Śląska|Nizinie Śląskiej]], w [[w:Pradolina Wrocławska|Pradolinie Wrocławskiej]], nad rzeką [[Odra|Odrą]] i czterema jej dopływami. Jest historyczną stolicą [[Śląsk]]a oraz [[Dolny Śląsk|Dolnego Śląska]].

W 2016 r. Wrocław był [[w:Europejska Stolica Kultury Wrocław 2016|Europejską Stolicą Kultury]].

== Charakterystyka ==
Jest głównym miastem [[w:Aglomeracja wrocławska|aglomeracji wrocławskiej]]. Trzecie pod względem liczby ludności miasto w Polsce – 672 929 mieszkańców, piąte pod względem powierzchni – 293 km². Wrocław jest również jednym z najstarszych miast Polski pod względem lokacji na prawach miejskich.

Wrocław należy do głównych centrów kulturalnych, artystycznych i turystycznych w Polsce. Do głównych osobliwości miasta zalicza się [[w:Ostrów Tumski we Wrocławiu|Ostrów Tumski]] z [[w:Katedra Świętego Jana Chrzciciela we Wrocławiu|katedrą]] i [[w:Kolegiata Świętego Krzyża i św. Bartłomieja we Wrocławiu|kolegiatą Świętego Krzyża]] oraz sąsiadujące z nim wyspy (w tym [[Wyspa Piasek]] z [[w:Kościół Najświętszej Marii Panny na Piasku we Wrocławiu|kościołem NMP]]), [[w:Stare Miasto we Wrocławiu|Stare Miasto]] z [[w:Rynek Starego Miasta we Wrocławiu|rynkiem]] i gotyckim [[w:Ratusz we Wrocławiu|ratuszem]], barokowym kompleksem [[Uniwersytet Wrocławski|Uniwersytetu Wrocławskiego]], słynne [[w:Ogród Zoologiczny we Wrocławiu|zoo]], [[Hala Stulecia we Wrocławiu|Hala Stulecia]] w [[Park Szczytnicki|Parku Szczytnickim]]. Spośród kilkudziesięciu muzeów do najważniejszych należy [[w:Muzeum Narodowe we Wrocławiu|Muzeum Narodowe]], którego oddziałem jest [[w:Panorama Racławicka|Panorama Racławicka]]. Jedną z najnowszych osobliwości miasta są rozmieszczone w rozmaitych miejscach [[Śladem wrocławskich krasnoludków|wrocławskie krasnale]].

Wrocław należy do ważnych centrów sportu. Był gospodarzem [[w:Mistrzostwa Europy w Koszykówce 1963|Mistrzostw Europy w Koszykówce Mężczyzn 1963]] i [[w:Mistrzostwa Europy w Koszykówce Mężczyzn 2009|2009]], [[w:Mistrzostwa Europy w Piłce Siatkowej Kobiet 2009|Mistrzostw Europy w Piłce Siatkowej Kobiet 2009]], [[w:Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2012|UEFA EURO 2012]], [[w:Mistrzostwa Świata w Piłce Siatkowej Mężczyzn 2014|Mistrzostw Świata w Piłce Siatkowej Mężczyzn 2014]], [[w:Mistrzostwa Europy w Piłce Ręcznej Mężczyzn 2016|Mistrzostw Europy w Piłce Ręcznej Mężczyzn 2016]] oraz World Games 2017.

Miasto posiada wiele punktów widokowych, m.in.: wieża północna Katedry św. Jana Chrzciciela, wieża Bazyliki św. Elżbiety, Wieża matematyczna Uniwersytetu Wrocławskiego, Mostek Czarownic między wieżami Katedry polskokatolickiej św. Marii Magdaleny.

=== Historia ===
We Wrocławiu krzyżowały się dwie główne drogi handlowe – [[Via Regia]] i [[Szlak bursztynowy]]. Miasto należało do [[w:Hanza|Ligi Hanzeatyckiej]]. W swoich dziejach uchodził za miasto wielu kultur i narodów, w tym [[Polska|polskiego]], [[śląsk]]iego, [[Czechy|czeskiego]] i [[Niemcy|niemieckiego]].

Dawna stolica [[w:Księstwo wrocławskie|księstwa wrocławskiego]], siedziba władz pruskiej [[w:Śląsk (prowincja)|prowincji Śląsk]] i [[w:Rejencja wrocławska|rejencji wrocławskiej]]. Od 28 czerwca 1946 stolica [[w:Województwo wrocławskie|województwa wrocławskiego]]. Od 1 stycznia 1999 stolica [[Województwo dolnośląskie|województwa dolnośląskiego]]

Od roku 1000, na mocy dekretu papieża [[w:Sylwester II|Sylwestra II]], Wrocław stał się stolicą nowo powołanej [[w:Archidiecezja wrocławska|diecezji wrocławskiej]] (jednej z czterech w Polsce), od 1929 [[w:Archidiecezja wrocławska|archidiecezji wrocławskiej]], a od 1992 [[w:Metropolia wrocławska|metropolii wrocławskiej]]. Od 1951 r. jest również siedzibą [[w:Diecezja wrocławsko-szczecińska|prawosławnej diecezji wrocławsko-szczecińskiej]].

== Dojazd ==
=== Samochodem ===
We Wrocławiu krzyżują się [[w:droga krajowa nr 5 (Polska)|droga krajowa nr 5]], [[w:droga krajowa nr 94 (Polska)|droga krajowa nr 94]], [[w:droga krajowa nr 98 (Polska)|droga krajowa nr 98]], [[w:autostrada A4 (Polska)|autostrada A4]], a w [[w:Bielany Wrocławskie|Bielanach Wrocławskich]] bezpośrednio przy południowej granicy Wrocławia znajduje się węzeł [[w:autostrada A4 (Polska)|autostrady A4]] i dróg [[w:droga krajowa nr 5 (Polska)|nr 5]], [[w:droga krajowa nr 35 (Polska)|nr 35]] i [[w:droga krajowa nr 98 (Polska)|nr 98]].

W zachodniej części miasta przebiega Autostradowa Obwodnica Wrocławia (AOW, A8) łącząca autostradę A4 z drogami ekspresowymi S5 (Leszno, Poznań) i S8 (Łódź, Warszawa). Umożliwia ona też dojazd z pominięciem centrum z każdego z tych kierunków na Stadion Miejski i port lotniczy na Strachowicach.

* Z Warszawy: Droga krajowa nr 8, częściowo jako autostrada A8 i droga ekspresowa S8 (E77) lub droga krajowa nr 14
* Z Gdańska: Autostrada A1 (E75), za [[Toruń|Toruniem]] na krótkim odcinku drogą ekspresową nr 10 i następnie drogą krajową nr 15 do [[Gniezno|Gniezna]] i za [[Trzebnica|Trzebnicą]], drogą krajową nr 5 (E261). Oprócz tego wariantu można dojechać drogą krajową nr 5 z Gniezna do [[Poznań|Poznania]], a stamtąd tą samą drogą do Wrocławia.
* Z Krakowa: Autostrada A4 (E40), odcinek [[Katowice]] – Kraków jest płatny
* Z Poznania: Droga ekspresowa S5 (E261)
* Z Kłodzka: Droga krajowa nr 33 i 8 (E67)
* Z Kielc i świętokrzyskiego: Droga krajowa nr 74, Droga krajowa nr 8 (E67) oraz Droga ekspresowa S8
* Z Pragi:
** wariant 1: Autostrada D10 i droga krajowa nr 10 w Czechach, za Jakuszycami droga krajowa nr 3 (E65) i autostradą A4
** wariant 2: Autostrada D10 i droga krajowa nr 16 w Czechach, za Lubawką droga krajowa nr 5 (E261)
* Z Berlina: Autostrada A15 (E36) w Niemczech, za Olszyną autostrady A18 (E36), A4 (E40)
* Z Drezna: Autostrada A4 (E40)

[[Plik:Wrocław Katedra - panoramio.jpg|mały|Archikatedra św. Jana Chrzciciela na Ostrowie Tumskim]]

=== Autobusem ===
{{Znacznik|Dworzec autobusowy|51.09684470458481|17.03563762248652|typ=transport}} '''Dworzec autobusowy''' znajduje się w podziemiach „Galerii Wroclavia” przy ul. Suchej, która powstała w miejscu starego dworca PKS – na przeciwko stacji Wrocław Główny. Połączenia lokalne realizowane są przez Polbus PKS i innych przewoźników prywatnych. Kursy dalekobieżne krajowe i międzynarodowe obsługuje m.in. Flixbus, Neobus, Ecolines, Sindbad, Eurolines.

=== Pociągiem ===
Najważniejszym dworcem kolejowym Wrocławia jest {{Znacznik|Wrocław Główny|51.098868479335145|17.036596000379163|typ=transport}} '''Wrocław Główny''' usytuowany w centrum miasta przy Ul. Piłsudskiego 105. Otwarty jest całodobowo, z wyłączeniem holu głównego w godzinach 00:00-04:00. Obsługuje zarówno połączenia Kolei Dolnośląskich (jako stacja początkowa/końcowa lub jedna z ważniejszych na trasie; rozkład dostępny na stronie [https://www.kolejedolnoslaskie.pl/rozklad-bilety/ Kolei Dolnośląskich]), POLREGIO, jak i PKP Intercity. Aktualizowany na bieżąco rozkład pociągów IC dla stacji Wrocław Główny dostępny jest na stronie [https://infopasazer.intercity.pl/?p=station&amp;id=60103 InterCity]. Na stacji skorzystać można z usług gastronomicznych (również typu fast-food), niewielkich sklepów oraz, odpłatnie, toalet. Hala peronowa zapewnia komfortowe warunki oczekiwania na pociąg. Dworzec Główny zlokalizowany jest 2 minuty drogi tramwajem lub autobusem od przystanku Dworzec Autobusowy, 4 minuty od Galerii Dominikańskiej, 6–10 minut od wrocławskiego rynku. Pomniejszymi dworcami kolejowymi obsługiwanymi przez InterCity są dworce: {{Znacznik|Wrocław Mikołajów|51.11537167594236|16.998631886885583|typ=transport}} '''Wrocław Mikołajów''', {{Znacznik|Wrocław Nadodrze|51.12563915128103|17.03249912921517|typ=transport}} '''Wrocław Nadodrze''', Wrocław Nowy Dwór, Wrocław Leśnica, Wrocław Kuźniki, Koleje Dolnośląskie obsługują więcej mniejszych stacji.

=== Samolotem ===
Na terenie miasta znajduje się międzynarodowy {{Znacznik|Port lotniczy Wrocław-Strachowice|51.10804884987097|16.881630418449443|typ=transport}} '''[[w:Port lotniczy Wrocław-Strachowice|Port lotniczy Wrocław-Strachowice]]''' (IATA: WRO). Obsługuje on loty krajowe oraz zagraniczne, zarówno narodowego przewoźnika LOT, jak i Lufthansy, Scandinavian Airlines oraz tanich linii lotniczych (Ryanair, Wizz Air).

* '''LOT''' – Frankfurt, Gdańsk, Monachium, Warszawa
* '''[[Lufthansa]]''' – Frankfurt, Düsseldorf i Monachium
* '''Scandinavian Airlines''' – Kopenhaga
* '''Ryanair''' – Alicante, Bolonia, Bournemouth, Bristol, Bruksela-Charleroi, Chania, Cork, Dublin, Girona, Glasgow-Prestwick, Liverpool, London-Stansted, Málaga, Malmö, Malta, Milan-Bergamo, Nottingham/East Midlands, Oslo-Rygge, Paryż-Beauvais, Pisa, Rzym-Ciampino, Shannon, Treviso, Zadar
* '''Wizz Air''' – Doncaster/Sheffield, Dortmund, Eindhoven, Londyn-Luton, Oslo-Torp, Paryż-Beauvais

Centrum miasta z lotniskiem łączą autobusy miejskie dzienne i nocne oraz komunikacja prywatna.

== Komunikacja miejska ==
We Wrocławiu funkcjonuje ponad 20 linii tramwajowych i około 50 autobusowych dziennych oraz 13 nocnych.

=== Historia ===
Historia komunikacji miejskiej we Wrocławiu sięga końca XIX i początku XX wieku. Pierwsze linie łączyły ulicę Szczytnicką i zoo. Z wsi Popowice do Rynku można było się dostać omnibusami konnymi.
Pierwszym momentem krytycznym w rozwoju komunikacji, był wybuch II Wojny Światowej. Autobusy i tramwaje – wykorzystywane do celów militarnych zostały w większości zniszczone. Ze 137 obiektów służących do komunikacji tylko kilkanaście nadawało się do względnego użytku.

Po wojnie zaczęto odbudowywać z niszczenia i produkować nowe pojazdy. Dnia 22 sierpnia 1945 roku uruchomiono pierwszą powojenną linię tramwajową (o długości 5,4 km). Linia biegła od ul. Spółdzielczej do Jedności Narodowej i została oznaczona numerem „1”. Z ul. Jedności Narodowej ruszyły również dwie linie autobusowe „A” do Karłowic i „B” do Zalesia. Odbudowywanie szkód szło bardzo sprawnie i do końca 1945 uruchomiono 14 km torów tramwajowych i uruchomiono 53 wagony. Tramwaje kursowały do Biskupina, Dworca Nadodrze, Karłowic, Dworca Głównego, pl. Strzegomskiego. W 1946 roku uruchomiono połączenie z Pilczycami, cm. Grabiszyńskim i ulicą Krakowską. Tramwaje jadą do Kromera, na Krzyki i Sępolno. Jadą również do Kowal. W 1948 roku tramwaje spotykamy na ul. Hallera, Ślężnej i Tarnogaju. Przystępuje się też do budowy całkiem nowych połączeń: do Pafawagu (Linke Hoffmann) (1948), Leśnicy (1949), Oporowa (1950), Kleciny (1950), Księża Małego (1950), Gaju (1950). Rok 1952 to rok w którym tramwaje wrocławskie zmieniają barwę z niebieskiej na kremowo czerwoną. Dla ciekawości warto wspomnieć że numerację linii tramwajowych wprowadzono dopiero w 1909 roku, a do tego czasu tramwaje poszczególnych linii rozróżniano po kolorach wozów i tablic informacyjnych, po zmierzchu po kolorach świateł oświetlających tablice. Następuje bardzo szybki rozwój sieci komunikacji.

W 1994 roku tabor tramwajowy Wrocławiu stanowiło 450 wagonów:
* 101 sztuk wagonów typu 102N i ponad
* 116 sztuk wagonów typu 105N
* 229 sztuk wagonów typu 105Na
* 4 sztuk wagonów typu 105Nt

Kolejnym punktem zwrotnym była powódź w roku 1997.
Wiele autobusów (właśnie odnawianych) stojących w zajezdniach zostało zalanych. Po ulicy Piłsudskiego można było jeździć tramwajem wodnym. Jednak większość pojazdów udało się uchronić przed niszczącym żywiołem.

[[Plik:Skoda T16, Wrocław.jpg|thumb|Nowoczesny tramwaj (Škoda 16T)]]
W roku 2000 MPK Wrocław obchodziło 50-lecie swojej działalności. Planowano wówczas zakup tramwajów CITADIS 200 oraz Bombardierów NGTG, lecz niestety przetargu nie udało się rozstrzygnąć i został on unieważniony. W XXI wiek MPK Sp. z o.o. wkroczyła jako największa tego typu spółka na Dolnym Śląsku. Zatrudniała wówczas 2430 pracowników, w tym 595 motorniczych i 720 kierowców. W 2001 roku wprowadzono pierwsze autobusy Volvo 7000. Natomiast w roku 2002 wykonano remont kapitalny tramwajów typu 105N. Kolejne większe zmiany nastąpiły z dniem 1 września 2003 roku, kiedy to zlikwidowano wszystkie tramwajowe linie nocne i zastąpiono je liniami autobusowymi. Z tym rokiem zakończono również prace nad budową systemu cyfrowej łączności trakingowej w standardzie Tetra. W roku 2004 Dyrekcja MPK zmienia miejsce swojej siedziby z pl. Solnego na budynek przy ulicy Bolesława Prusa. W Protramie rozpoczęto prace nad nowym tramwajem na prąd zmienny, prace zakończono w roku 2005, kiedy to również wprowadzono tego typu tramwaje do eksploatacji. Obliczenia wytrzymałościowe wykonane były na Politechnice Wrocławskiej. W 2005 roku przeszkolono również pracowników ze względu na system jakości ISO oraz utworzono zespół koordynujący i grupę audytorów wewnętrznych. W 2006 roku zaczęto wprowadzać tramwaje firmy Skoda Transportation, których stylizację wykonała grupa stylistów z Porsche.

== Warto zobaczyć ==
[[Plik:Wrocław, Ostrów Tumski (2011-08-14).jpg|thumb|Ostrów Tumski]]

=== Zabytki ===
[[Plik:Wrocław, ratusz DSC03972.JPG|thumb|Ratusz]]
[[Plik:Wroclaw - Hala Stulecia 03.jpg|thumb|Hala Stulecia]]
'''Pomniki Historii –''' najcenniejsze wyróżnienie przyznawane w kraju obiektom uznanym za szczególnie wartościowe dla kultury, będących pod patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej. Są nimi: zespół historycznego centrum i Hala Stulecia.
* '''Zespół historycznego centrum''': m.in.:
** [[Ostrów Tumski|'''Ostrów Tumski''']] – najstarsza zabytkowa dzielnica Wrocławia. Powstał on na obszarze dogodnych przepraw wodno-handlowych, gdzie Odra między ujściem rzek – Oławy, Ślęży i Widawy rozgałęziając się na liczne zwężające odnogi – utworzyła mniejsze i większe wyspy zwane „ostrowami”.
** '''[[w:Rynek we Wrocławiu|Rynek z ratuszem]]''' – średniowieczny plac targowy we Wrocławiu, obecnie centralna część strefy pieszej. Stanowi prostokąt o wymiarach 213 na 178 m, oraz powierzchni 3,8 ha
** '''[[w:Plac Solny we Wrocławiu|Plac Solny]]''' – rynek pomocniczy Starego Miasta we Wrocławiu, regularny, kwadratowy, wytyczony w 1242 na południowy zachód od Rynku.
** [[Jatki Wrocławskie|'''Jatki Wrocławskie''']] – Ulica ta, usytuowana wśród śródrynkowych alejek, z wyglądu oraz swego przytulnego klimatu przypomina Włoską Toskanię.
** '''[[w:Kościół św. Wojciecha we Wrocławiu|Kaplica bł. Czesława przy Kościele św. Wojciecha]]''' (niem. ''Adalbertkirche''), we Wrocławiu przy pl. Dominikańskim na Starym Mieście – jeden z największych i najstarszych kościołów gotyckich miasta.
** '''[[w:Hala Targowa przy ul. Piaskowej we Wrocławiu|Hala Targowa]] ''' – hala stanowi cenny zabytek sztuki inżynierskiej
* [[Hala Stulecia we Wrocławiu|'''Hala Stulecia''']] ('''Hala Ludowa''', niem. ''Jahrhunderthalle'') – znajduje się we Wrocławiu (woj. dolnośląskie) przy ulicy Wystawowej 1. Położona jest we wschodniej części miasta w Parku Szczytnickim. Jest jednym z ważniejszych dzieł architektury światowej XX wieku.

'''Inne zabytki''':
* [[w:Kościół Świętej Trójcy we Wrocławiu|'''Kościół św. Trójcy''']] – zabytkowy kościół katolicki, znajdujący się na Przedmieściu Oławskim, przy ul. gen. Romualda Traugutta, jest kościołem klasztornym zakonu bonifratrów.
* [[w:Panorama Plastyczna Dawnego Lwowa|'''Panorama Plastyczna Dawnego Lwowa''']] – makieta Lwowa, przedstawiająca widok miasta w II połowie XVIII w., o wymiarach 4 na 3,6 metra, w skali 1:200, wykonana w latach 1929–1946 pod kierownictwem Janusza Witwickiego. Od roku 2015 eksponowana w Hali Ludowej we Wrocławiu.
* [[w:Panorama Racławicka|'''Panorama Racławicka''']] – obraz olejny przedstawia bitwę pod Racławicami (1794), jeden z epizodów insurekcji kościuszkowskiej, zwycięstwo wojsk polskich pod dowództwem gen. Tadeusza Kościuszki nad wojskami rosyjskimi pod dowództwem gen. Aleksandra Tormasowa.
* [[w:Wrocław Główny|'''Wrocław Główny''']] – zabytkowy dworzec kolejowy

(szukaj więcej o wrocławskich zabytkach w '''[http://spacerownik.wroclawski.eu/index.php spacerowniku]''')

=== Tereny zielone ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Parki
!Ogrody
!Wyspy
|-
|
* [[Park Leśnicki]]
* [[Park Południowy]]
* [[Park Szczytnicki]]
* i inne: [[w:Parki we Wrocławiu|Parki we Wrocławiu]]

|
* [[Ogród Japoński we Wrocławiu]]
* [[Ogród Botaniczny we Wrocławiu]]
* [[Wrocławski Ogród Zoologiczny]]
* [[w:Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu|Arboretum Uniwersytetu Przyrodniczego]]
|
* [[Wyspa Piasek]]
* [[Wyspa Przygody Opatowicka we Wrocławiu]]
* [[Wyspa Słodowa]]
* [[Wielka Wyspa we Wrocławiu]]
* [[w:Kępa Mieszczańska|Kępa Mieszczańska]]
|}

=== Punkty widokowe ===
* [[w:Bazylika św. Elżbiety Węgierskiej we Wrocławiu|'''Bazylika mniejsza – wieża kościoła św. Elżbiety''']] – ponad 90 metrów wysokości
* [http://www.katedra.archidiecezja.wroc.pl/index.php/zwiedzanie.html '''Katedra św. Jana Chrzciciela'''] – wjazd na wieżę windą
* Wieża Wydziału Matematyki Uniwersytetu Wrocławskiego
* [[w:Mostek Czarownic|'''Mostek Czarownic''']] – popularna nazwa łącznika w formie mostu łączącego na wysokości ostatniej kondygnacji obie wieże katedry św. Marii Magdaleny we Wrocławiu, wysokość 45 metrów.
* [[w:Sky Tower|'''Sky Tower''']] – najwyższy budynek we Wrocławiu, 212 m wys.
* '''[[w:Renoma|Renoma]]''' – po wjechaniu na ostatnie piętro galerii, wchodzimy na parking na dachu, z którego można podziwiać piękną panoramę miasta

=== Fontanny ===
* '''[[w:Wrocławska Fontanna|Wrocławska Fontanna]]''' – wrocławska fontanna multimedialna znajduje się koło Hali Stulecia i w trakcie sezonu odbywają się tutaj widowiska z wykorzystaniem muzyki, światła i projekcji
* '''Fontanna na [[w:Rynek we Wrocławiu|Wrocławskim Rynku]]'''
* [[w:Fontanna Alegoria Walki i Zwycięstwa|'''Fontanna Alegorii Walki i Zwycięstwa''']] – [[w:Plac Jana Pawła II we Wrocławiu|pl. Jana Pawła II]]
* '''Fontanna przy [[w:Plac Orląt Lwowskich|pl. Orląt Lwowskich]]'''
* '''Fontanna Krasnali''' – na [[w:Plac Teatralny we Wrocławiu|pl. Teatralnym]], przed budynkiem [[w:Wrocławski Teatr Lalek|Teatru Lalek]]

=== Ciekawe/Inne ===
* '''rejsy statkami białej floty po Odrze''' – głównymi przystaniami są Przystań Zwierzyniecka i Przystań przy Hali Targowej
*'''[https://www.dzieckowpodrozy.pl/wroclaw-atrakcje-dla-dzieci-opinie-gdzie-z-dzieckiem/ Wrocław z dzieckiem]''' - przewodnik po rodzinnych atrakcjach we Wrocławiu
* '''labirynt na Brochowie''' – miejsce mało znane, a zdecydowanie zasługujące na uwagę. Mimo że niewielki w sezonie robi wrażenie.
* '''[http://www.wtwk-partynice.pl/ Konne wyścigi na Partynicach]''' – wejście na wyścigi jest darmowe, radzimy jednak ubrać się elegancko, aby w pełni cieszyć się atmosferą tej elitarnej rozrywki
* '''[https://lockme.pl/wroclaw/ EscapeRoom]''' – rozrywka, która gości już w wielu polskich miastach dotarła również do Wrocławia, do wyboru aż 17 różnych przygód!
* '''Jumphall''' – we Wrocławiu przy ulicy Szybowcowej znajdziecie Park Trampolin
* '''[https://blackbeard.com.pl/ BlackBeard]''' – miejsce po dawnym poniemieckim budynku, które adoptowane zostało pod fryzjera męskiego i salon z alkoholem
* '''[[w:Kąpielisko Glinianki|Glinianki]]''' – od 1967 roku funkcjonuje jako Kąpielisko Glinianki. W latach 70. XX wieku wybudowano szatnie, toalety, prysznice i kioski gastronomiczne. Z kolei w latach 80 XX wieku został zbudowany pawilon wejściowy, w którym usytuowano kasy i biura. Powstało też boisko gier. Wypożyczalnia sprzętu wodnego rozszerzyła ofertę o sprzęt żeglarski. w 1996 roku zainstalowano zjeżdżalnię wodną (długości 90 m), którą usunięto w 2013 roku. Obecnie dostępne są takie inne atrakcje i urządzenia, np. stoły do gry w tenisa stołowego, boisko do piłki plażowej oraz pole biwakowe.
* zajrzyj do zakładki '''Kultura/Muzea''' i '''Wycieczki''' po jeszcze więcej ciekawych atrakcji
* [http://aquapark.wroc.pl/oferta/saunarium/ '''Saunarium we wrocławskim Aquaparku'''] – kompleks wielu saun, basenów i jacuzzi, polecane szczególnie ze względu na prowadzone tam ceremonie zapachowe
* [[w:Fosa Miejska we Wrocławiu|'''Fosa Miejska''']] – pozostałości skomplikowanego systemu umocnień Wrocławia, w znacznej mierze opartego o naturalne i sztuczne odcinki rzeki Odry i wpadającej do niej [[w:Oława (rzeka)|Oławy]]. Piękna trasa spacerowa
* '''[[w:Bulwar Marii i Lecha Kaczyńskich|Zrewitalizowany Bulwar Marii i Lecha Kaczyńskich]]''' – wspaniałe miejsce na popołudniowy wypoczynek
* '''[[Wrocławski Ogród Zoologiczny]]'''
*'''[https://rumlovefestiwal.com/pl/ Rum Love Festiwal]''' – Najbardziej Aromatyczny Festiwal w Polsce. Od 2017 roku do Wrocławia na to wydarzenie ściągają koneserzy rumu z  całej Polski,a z zagranicy pojawiają się ambasadorzy znanych marek rumowych na całym świecie.
*'''[https://www.noclegowo.pl/przewodnik/gdzie-znalezc-instagramowe-miejsca-we-wroclawiu/ Gdzie znaleźć instagramowe miejsca we Wrocławiu?] -''' przewodnik po estetycznych, inspirujących miejscach we Wrocławiu. &lt;br /&gt;

== Ciekawostki ==
[[Plik:Wrocław, krasnale na ulicy Świdnickiej - Syzyfki.JPG|thumb|Wrocławskie krasnale]]
* '''[https://www.google.de/search?q=basen+teatralna&amp;ie=utf-8&amp;oe=utf-8&amp;client=firefox-b&amp;gfe_rd=cr&amp;ei=x_VfV_nHH9Cv8weGvodg Basen Teatralna]''' – Wrocław posiada zabytkową pływalnię, w której można poczuć się jak w greckiej łaźni
* '''Ukryta głowa''' – z Wrocławiem wiąże się legenda o młodzieńcu zamkniętym w murach Katedry, którego głowę nadal można dostrzec uwięzioną pomiędzy cegłami (szukaj więcej o wrocławskich legendach w '''[http://spacerownik.wroclawski.eu/index.php spacerowniku]''')
* '''Fałszywe okno''' – na jednej ze ścian wrocławskiego Rynku domalowano fałszywe okno, aby zachować symetrię odnawianej kamienicy, czy jesteś w stanie je znaleźć? (szukaj więcej o wrocławskich legendach w '''[http://spacerownik.wroclawski.eu/index.php spacerowniku]''')
* Największymi przyjaciółmi Wrocławia już od lat są [[Śladem wrocławskich krasnoludków|'''Krasnale''']] Ich liczba z roku na rok rośnie. Przechadzając się uliczkami miasta patrzcie uważnie pod nogi aby nie rozdeptać tych przyjaznych stworzeń''' i uważajcie na psotników, którzy skaczą z latarni!'''

== Kultura ==
=== Muzea ===
* Kolejkowo
* Hydropolis
* Panorama Racławicka
* Humanitarium
* Centrum Poznawcze
* Muzeum Motoryzacji Topacz
* Galeria Neonów
* Stary Cmentarz Żydowski

=== Teatry ===
* Teatr Pantomima
* WTW
* Capitol
* PWST
* AdSpectatores
* Teatr Lalek
* Opera Wrocławska
* Scena ATM

=== Festiwale ===
Do najpopularniejszych festiwali we Wrocławiu należą:

* '''Jazz nad Odrą''' - organizowany od 1964 roku
* '''Wratislavia Cantans''' - festiwal koncentrujący się na pięknie ludzkiego głosu i śpiewie, organizowany co roku we wrześniu od 1966 roku
* '''Międzynarodowy Festiwal Filmowy &quot;Nowe Horyzonty&quot;''' – organizowany od 2001 roku, odbywa się pod koniec lipca
* '''Międzynarodowy Festiwal Teatralny &quot;Dialog&quot;''' – organizowany od 2001 roku co dwa lata
* '''Brave Festival''' – przegląd kultur, tradycji i rytów z całego świata, oragnizowany od 2005 roku
* '''Przegląd Piosenki Aktorskiej''' – organizowany od 1976 roku

== Wycieczki ==
* [[Wycieczka śladami legend wrocławskich|'''Wycieczka śladami legend wrocławskich''']]
* [[Śladem wrocławskich krasnoludków|'''Śladem wrocławskich krasnoludków''']] – szlak turystyczny z bajkowymi istotami w tle
* '''[http://www.wroclaw.pl/przejazdzki Przejażdżki po Wrocławiu]''' – zwiedzanie zabytkowym tramwajem, autobusem lub Melexem

== Gastronomia ==
=== Tradycyjne ===
* '''[http://spiz.pl/wroclaw/ Spiż]''' – dobre piwo na wrocławskim Rynku
* '''[https://pl-pl.facebook.com/pages/Bar-Mi%C5%9B/111350402278724 Miś]''' – legendarny bar mleczny, za grosze można zasmakować dań mącznych o smaku dzieciństwa

=== Puby ===
* '''Nasyp –''' pomiędzy Capitolem a Arkadami znajduje się ciąg knajpek pod nasypem kolejowym, stanowią one większość pubów, w których znajdziemy dobre czeskie piwo
* '''[https://www.facebook.com/targowawroclaw/ Targowa]''' – dobre piwa z różnych zakątków świata i równie dobre jedzenie
* '''[https://www.facebook.com/ZUP.Wroclaw/ ZUP (Zespół Usług Piwnych)]''' – podobnie jak w Targowej, różne rodzaje piw do wyboru, ale za to mały wybór w jedzeniu

=== Kawiarnie ===
* '''Dzielnica Czterech Wyznań'''
** '''[http://mle.pl/wroclaw Mleczarnia]''' – kultowe wrocławskie miejsce spotkań,
** '''[https://pl-pl.facebook.com/Cocofli/info/?tab=overview Cocofli]''' – urocza kawiarenka, ze wspaniałą kawą i winem, wspaniała obsługa
** '''[https://www.facebook.com/bulkazmaslemwroclaw/ Bułka z masłem]''' – choć ceny nie najniższe, warto poświęcić trochę grosza dla tamtejszego ogródka
* '''Rynek i okolice'''
** '''[https://www.facebook.com/giselle.cafe.bistro/ Giselle]''' – jedna z najlepszych kaw w mieście

=== Restauracje ===
* '''[https://pl-pl.facebook.com/pages/Bar-Karmazyn-Hala-Targowa/562965153716600 Bar Karmazyn w Hali Targowej]''' – kuchnia domowa w bardzo przystępnych cenach
* '''[http://www.bazyliabar.pl/ Bazylia Bar]''' – szeroki asortyment potraw „na wagę”
* '''[http://www.multifoodstp.pl/ Multifood STP]''' – szeroki asortyment potraw „na wagę”
* '''[http://www.noceidnie.com.pl/ Restauracja Noce i Dnie]''' – bogaty wybór dań w atrakcyjnych cenach
* '''[http://www.bernard.wroclaw.pl/ Bernard]''' – tradycyjne potrawy i wariacje na ich temat.
* '''[http://www.okwinebar.com/ Ok Wine Bar]''' – ekskluzywna restauracja ze wspaniałej jakości jedzeniem i najlepszymi kucharzami Wrocławia, w godzinach lunchowych duże promocje
* '''[http://alladins.pl/ Alladins]''' – ogromne porcje
* '''[https://wroclawska.com.pl/ Wrocławska Gastropub]''' – kuchnia dawnego Wrocławia, potrawy inspirowane historycznymi przepisami. Regionalne potrawy: hekele (wrocławski tatar ze śledzia), bigos z czerwonej kapusty, żurek wrocławski.

== Noclegi ==
* [http://www.bookapart.com/pl/apartamenty-wroclaw Apartamenty we Wrocławiu] – ponad 400 obiektów przeznaczonych na nocleg dla turystów
* [http://www.hostelamnesja.pl/ Hostel Amnezja] – hostel w centrum Wrocławia, ulokowany w [[:w:Dzielnica Czterech Świątyń|Dzielnicy Czterech Świątyń]]
* [http://apartamentywroclawskie24.pl/ Apartamenty w centrum Wrocławia] – szeroki wybór apartamentów we Wrocławiu
* [http://www.chopperhostel.pl/ „Chopper Hostel”] – Urządzony w klimatach motocyklowych hostel w centrum Wrocławia. Nocleg od 45 zł.
* [[w:Hotel Piast we Wrocławiu|Hotel Piast]] – nowy hotel ekonomiczny z widokiem na dworzec PKP Wrocław Główny

== Usługi ==
* [https://freseco.pl/ Freseco] – ekologiczna profesjonalna pralnia  

== Rynek pracy ==
Powiatowy Urząd Pracy we Wrocławiu mieści się przy ul. Glinianej 20-22, 50-525 Wrocław. W budynku A mieści się Centrum Aktywizacji Zawodowej, w Budynku B natomiast Ewidencja i Świadczenia&lt;ref&gt;[https://wroclaw.praca.gov.pl/urzad/dane-kontaktowe Powiatowy Urząd Pracy Wrocław]&lt;/ref&gt;. Rynek pracy we Wrocławiu opiera się głównie o przemysł i przetwórstwo, na dalszych miejscach znajdują się&lt;ref&gt;[https://www.gowork.pl/poradnik/17/pracodawcy/najwieksi-pracodawcy-we-wroclawiu/ Rynek pracy we Wrocławiu] - GoWork.pl&lt;/ref&gt;:

* budownictwo
* handel i naprawa pojazdów
* transport i gospodarka magazynowa
* zakwaterowanie i gastronomia
* informacja i komunikacja
* obsługa rynku nieruchomości
* działalność profesjonalna, naukowa i techniczna
* administrowanie i działalność wspierająca
* działalność kulturalna, rozrywkowa i rekreacyjna.

=== Najwięksi pracodawcy we Wrocławiu ===
Wrocław, jako jedno z największych miast Polski, przyciąga międzynarodowe firmy i korporacje. Wśród największych pracodawców należy wskazać:

* Credit Suisse
* IBM
* Nokia
* Volvo
* HP
* BNY Mellon
* Impel
* AmRest
* Kaufland
* Uniwersytet Wrocławski

== Najbliższe okolice ==
* góra [[Ślęża]] – jest częstym celem wycieczek turystów odwiedzających Wrocław
* [[Trzebnica]]
* [[w:Góry Stołowe|Góry Stołowe]]
* [[Karkonosze]]
* [[Oleśnica]]
* [[Legnica]]

== Nauka ==
* [[Kampus Politechniki Wrocławskiej|Politechnika Wrocławska]] – jedna z najlepszych uczelni technicznych w Polsce
* [[Uniwersytet Wrocławski]]
* Uniwersytet Ekonomiczny
* Uniwersytet Przyrodniczy
* Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich
* Akademia Sztuk Pięknych
* Papieski Wydział Teologiczny

== Bibliografia ==
* Lewandowski K., Molecki B. (red.): ''Tramwaje we Wrocławiu 1877-2006'', Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2006, ISBN 83-7085-964-X.
* Maciejewski J.: ''O wrocławskich tramwajach'', Sudety, ISBN 83-7349-027-2.
* Lewandowski K. (red.): ''Miasto Wrocław – przestrzeń komunikacji i transportu'', Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2004,ISBN 83-7085-811-2.
* http://www.emapy.com/wroclaw/

{{przewodnik}}
{{Jest w|Województwo dolnośląskie}}
{{geo|51.07|17.02}}

[[Kategoria:Wrocław| ]]</text>
      <sha1>dz80km0tk0ghqshghvio1dy6qt2ctl2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tarnów</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2527</id>
    <revision>
      <id>149862</id>
      <parentid>149776</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:09:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DentArt</username>
        <id>6911</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Rowery */</comment>
      <origin>149862</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="48937" sha1="ozstr6qsyk2qj457x5plg7gma6zvsqy" xml:space="preserve">{{Top-banner|Tarnow_City_Hall_Tower_view.jpg}}
{{Miejscowość infobox
 |nazwa            = Tarnów
 |nazwa oryginalna = 
 |widok            = Collage of views of Tarnow.png
 |opis             = 
 |herb             = POL Tarnów COA.svg
 |mapa             = POL Tarnów map.svg
 |państwo          = [[Polska]]
 |region           = [[Województwo małopolskie]]
 |powierzchnia     = 72,38
 |wysokość         = 
 |lud              = 110 110
 |prefiks          = (+48) 14
 |kod pocztowy     = od 33-100&lt;br&gt;do 33-110
 |www              = www.tarnow.pl
}}
'''Tarnów''' – miasto w południowej [[Polska|Polsce]] w [[Województwo małopolskie|województwie małopolskim]], leżące nad rzeką Białą, o wielowiekowej historii sięgającej początkami czasów piastowskich. Wraz z uzyskaniem praw miejskich w 1330 roku stał się ważnym ośrodkiem w regionie.
{{na wikipedii|Tarnów}}

== Charakterystyka ==
Tarnów leży przy ujściu Białej do Dunajca, na styku dwóch krain geograficznych: Pogórza Ciężkowicko-Rożnowskiego i Kotliny Sandomierskiej. Liczy ok. 100 tysięcy mieszkańców, jest drugim pod względem liczby ludności miastem w województwie małopolskim. Uchodzi za jedno z najcieplejszych miast w Polsce, bywa nazywany polskim biegunem ciepła.
{{Mapa|50.0124|20.9879|zoom=12|wysokość=550|szerokość=500}}
=== Historia ===
Tarnów został lokowany na prawie magdeburskim na mocy dokumentu kancelarii królewskiej Władysława Łokietka z 7 marca 1330. Inicjatorem utworzenia miasta i zarazem pierwszym właścicielem był [[w:Spycimir_Leliwita|Spycimir Leliwita]] herbu Leliwa, wojewoda krakowski. W latach 1328–1331 na wzgórzu w sąsiedztwie miasta wybudował zamek, siedzibę rodu Tarnowskich. Tarnów był miastem prywatnym, jego właścicielami byli przedstawiciele m. in. rodów Tarnowskich, Ostrogskich, a na samym końcu Sanguszków. Podstawą rozwoju Tarnowa było korzystne położenie na skrzyżowaniu szlaku handlowego biegnącego z zachodu na wschód ze szlakiem prowadzącym z południa na północ. Rozkwit miasta miał miejsce w XVI wieku, zwłaszcza za czasów [[w:Jan_Amor_Tarnowski|Jana Tarnowskiego]], hetmana wielkiego koronnego. W tym okresie m.in. przebudowano zamek, rozbudowano [[w:Mury_miejskie_w_Tarnowie|fortyfikacje miejskie]], przebudowano ratusz na tarnowskim rynku, a w [[w:Bazylika_katedralna_Narodzenia_Najświętszej_Maryi_Panny_w_Tarnowie|kolegiacie tarnowskiej]] wzniesiono monumentalne pomniki nagrobne. W 1585 Tarnów uzyskał prawo składu, co znacznie ułatwiło rozwój gospodarczy miasta.

W 1603 [[w:Konstanty_Wasyl_Ostrogski|Konstanty Ostrowski]] dokonał podziału majątku, w tym miasta, miedzy dwóch synów. W wyniku dziedziczenia w połowie XVII wieku północną stroną miasta zarządzali już Zasławscy, a południową Zamojscy. Brak zainteresowania dobrem miasta ze strony oligarchów, nie związanych bezpośrednio z Tarnowem, szybko doprowadził do kryzysu, który trwał przez ponad dwa stulecia. Potop szwedzki, a następnie III wojna północna, liczne pożary, epidemie oraz kryzys w całym państwie doprowadziły miasto do ruiny. Dopiero w drugiej połowie XVIII wieku, kiedy Sanguszkowie przejęli prawa do całego miasta, Tarnów zaczął podnosić się z kryzysu.

Po I rozbiorze Polski Tarnów znalazł się w granicach Królestwa Galicji i Lodomerii. Miasto liczyło wtedy około 1500 mieszkańców w obrębie murów miejskich. W 1782 Tarnów stał się siedzibą cyrkułu, w 1786 siedzibą biskupstwa. W 1787 nastąpiła fundamentalna zmiana w ustroju i sposobie funkcjonowania miasta. Cesarz odebrał księciu Hieronimowi Sanguszce władzę sądową i administracyjną nad miastem. Utworzone w tym czasie instytucje państwowe i kościelne podniosły znaczenie miasta i przesądziły o jego późniejszym rozwoju. W XIX wieku Tarnów przeżywał okres szybkiego rozwoju dzięki budowie linii kolejowej. W tym czasie powstały pierwsze zakłady przemysłowe m.in. browar Sanguszków, [[w:Młyn_Szancera|młyn Szancera]]. W 1870 Tarnów był już trzecim pod względem ludności, po Lwowie i Krakowie, miastem w Galicji. Żyło w nim ponad 20 tys. ludzi. Z biegiem lat rosła w siłę mniejszość żydowska. W czasie I wojny światowej 10 listopada 1914 oddziały carskiej armii rosyjskiej zdobyły miasto i pozostały w nim do 6 maja 1915.

30 października 1918 o godz. 18, z inicjatywy burmistrza [[w:Tadeusz_Tertil|Tadeusza Tertila]], ogłoszono uchwałę Rady Miasta o współpracy z rządem polskim. W nocy doszło do bezkrwawego przewrotu wojskowego. Dzięki tym działaniom Tarnów uchodzi za pierwsze niepodległe miasto odradzającej się po zaborach Polski. W II Rzeczypospolitej miasto dalej się rozwijało, demograficznie, przemysłowo jak i kulturalnie. Do znacznego rozwoju przemysłowego przyczyniła się jedna z największych inwestycji II Rzeczypospolitej – Państwowa Fabryka Związków Azotowych w [[w:Mościce|Mościcach]], uroczyście otwarta w 1930 . Zamach bombowy na dworcu kolejowym w Tarnowie, dokonany przez niemieckiego dywersanta dokonany 28 sierpnia 1939, był zapowiedzią II wojny światowej. W wyniku wybuchu zginęło 20 osób .

7 września 1939 niemieckie oddziały wkroczyły do Tarnowa. Podczas okupacji niemieckiej Tarnów został włączony do terytorium Generalnego Gubernatorstwa. Działania represyjne wobec ludności, zwłaszcza narodowości żydowskiej rozpoczęły się niedługo potem. 14 czerwca 1940  z Tarnowa wyruszył [[w:Pierwszy_masowy_transport_do_Auschwitz|pierwszy masowy transport do obozu zagłady KL Auschwitz]]. Podczas [[w:Zagłada_Żydów|Zagłady Żydów]] okupanci zamknęli w [[w:Getto_tarnowskie|tarnowskim getcie]] około 20 tys.  Żydów, większość z nich później zostało zamordowanych w obozach zagłady, pobliskich lasach i tarnowskim cmentarzu żydowskim. Liczba żydowskich ofiar Zagłady z Tarnowa i okolic przekroczyła 30 tys. Okupacja niemiecka zakończyła się 18 stycznia 1945.

Po zakończeniu wojny Tarnów zamieszkiwało ok. 30 tys. osób, czyli ok. 25 tys. mniej niż przed rozpoczęciem wojny. W 1951 do miasta przyłączono m.in. Chyszów, Klikową, Mościce, Gumniska, Rzędzin, a w 1958 Krzyż, a rok później część Koszyc Wielkich i Zbylitowskiej Góry. Powierzchnia Tarnowa powiększyła się z 17,6  do 72 km². W roku 1975, w wyniku reformy administracyjnej kraju, Tarnów został siedzibą województwa. W 1989 liczba ludności przekroczyła 120 tysięcy. Miasto stało się ważnym ośrodkiem administracyjnym, gospodarczym i kulturalnym regionu. 1 stycznia 1999 zlikwidowano woj. tarnowskie, od tego czasu Tarnów ma statut miasta na prawach powiatu… i do dzisiaj nie może otrząsnąć się z marazmu.
== Warto zobaczyć ==

=== Starówka ===
[[Plik:Dom Tarnów, Rynek 19.JPG|mały|240x240px|Renesansowe kamieniczki w północnej pierzei Rynku]]
'''Tarnowska starówka''' – zwana „perłą polskiego renesansu”, jest jednym z najpiękniejszych przykładów renesansowego układu architektonicznego polskich miast.

{{Znacznik|Rynek |50.0124|20.9879|typ=zabytek|treść=[[w:Rynek_w_Tarnowie|'''Rynek''']]}} – plac wytyczony w chwili lokacji miasta w 1330 roku otaczają kamienice, wzniesione w większości w XVI – XVIII w. Do najcenniejszych należą, znajdujące się w północnej pierzei, dwa renesansowe budynki z podcieniami, oznaczone numerami 20 i 21. Obecnie mieści się w nich siedziba [https://muzeum.tarnow.pl/index.php/pl/node/3 '''Muzeum Historii Tarnowa i Regionu''']. We wschodniej pierzei siedzibę ma [https://pasazodkryc.pl/ '''Pasaż Odkryć'''], centrum nauki i techniki oraz '''[https://tck.pl/wydarzenia Tarnowskie Centrum Kultury.]''' 

[https://tarnow.webcamera.pl/ ''Kamera na tarnowski rynek'']
[[Plik:Tarnow ratusz kolb31149.JPG|mały|240x240px|Ratusz na tarnowskim Rynku]]
{{Znacznik|Ratusz |50.0125|20.988333|typ=zabytek|treść='''[[w:Ratusz_w_Tarnowie|Ratusz]]'''}} – pierwotnie gotycki, wybudowany w połowie XIV w. w centrum rynku. Budowlę wielokrotnie przebudowywano, nadając jej cechy stylu renesansowego. Bryłę budynku wieńczy ceglana, nietynkowana attyka z dwudziestoma ośmioma blendami. Grzebień attyki zdobią kamienne woluty, sterczyny i 14 maszkaronów. Obecnie to oddział [https://muzeum.tarnow.pl/index.php/pl/node/4 '''Muzeum Ziemi Tarnowskiej'''] z galerią sztuki dawnej.

[[Plik:Tarnów - Bazylika katedralna 01.jpg|thumb|240px|Bazylika katedralna pod wezwaniem  Narodzenia Najświętszej Maryi Panny]]
{{Znacznik|Bazylika katedralna |50.013056 |20.987222|typ=zabytek|treść='''[[w:Bazylika_katedralna_Narodzenia_Najświętszej_Maryi_Panny_w_Tarnowie|Bazylika Katedralna]]''' – najbardziej reprezentatywny zabytek Tarnowa, powstała w XIV w. w duchu gotyku. Dzisiejszy wygląd neogotycki, otrzymała po gruntownej renowacji i częściowej przebudowie w latach 1889–1900. Świątynia słynie z monumentalnych renesansowych nagrobków przedstawicieli rodu Tarnowskich oraz manierystycznego Ostrogskich, które uchodzą za jedne z najwybitniejszych polskich dzieł sztuki takich mistrzów jak: Bartłomiej Berecci, Jan Maria Padovano i Jan Pfister. Pomnik nagrobny Barbary z Tęczyńskich Tarnowskiej jest uważany za najpiękniejszą rzeźbę doby renesansu przedstawiającą kobietę w całej Europie. W 2006 roku w katedrze zostało ustanowione Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej.}}

{{Znacznik|Dom Mikołajowskich|50.01312|20.98664|typ=zabytek|treść='''[[w:Dom Mikołajowski w Tarnowie|Dom Mikołajowskich]]'''}} – znajdująca się w zaułku za katedrą jedna z najpiękniejszych i najstarszych kamieniczek w Tarnowie, wzniesiona w 1524 roku. Mające tutaj swoją siedzibę [http://muzeum.diecezja.tarnow.pl/ '''Muzeum Diecezjalne'''], posiada w swoich zbiorach wyjątkowy eksponat – oryginał ołtarza pochodzący z wpisanego na listę UNESCO kościółka w Lipnicy Murowanej.

[[Plik:Bima Starej Synagogi Tarnów 03.jpg|mały|240x240px|Bima Starej Synagogi]]
{{Znacznik|Bima Synagogi Starej|50.013333|20.989722|typ=zabytek|treść='''Bima'''}} – jedyny zachowany fragment zniszczonej przez Niemców najstarszej, XVII-wiecznej, [[w:Stara_Synagoga_w_Tarnowie|'''tarnowskiej synagogi''']]. Bima to podwyższenie, z którego odczytywana jest Tora. Od 1996 roku, w ramach obchodów Dni Pamięci Żydów Galicyjskich, odbywają się tu koncerty i występy artystyczne, organizowane przez Komitet Opieki Nad Zabytkami Kultury Żydowskiej.

{{Znacznik|Dom Florencki |50.013096|20.990290|typ=zabytek|treść='''[[w:Dom Florencki w Tarnowie|Dom Florencki]]'''}} przy ul. Żydowskiej – kolejny przykład budownictwa renesansowego. Budynek z II poł. XVI w. z elewacją frontową podwieszoną na poziomie piętra na charakterystycznych kamiennych kroksztynach. Obecnie to siedziba [http://tarnow.pttk.pl/index.html tarnowskiego oddziału PTTK].

=== Architektura drewniana ===
[[Plik:Kościół Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej w Tarnowie - 2.jpg|mały|240x240px|Wnętrze drewnianego kościoła na Burku]]
{{Znacznik|Kościół pw. Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej|50.008889|20.988333|typ=zabytek|treść= '''[[w:Kościół_Najświętszej_Marii_Panny_Wniebowziętej_w_Tarnowie|Kościół Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej ]]'''}} – sanktuarium znajdujące się na Burku, w pobliżu zabytkowego '''[[w:Stary_Cmentarz_w_Tarnowie|Starego Cmentarza]].''' Kościół został poświęcony w 1440 roku. Ołtarz główny pochodzi z epoki rokoka z II poł. XVIII w., ma charakter architektoniczny z rzeźbami św. Jana Chrzciciela i nieznanego z nazwiska biskupa. W ołtarzu znajduje się słynący łaskami obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVI w. malowany na desce, przemalowany w barokowej manierze, zapewne w XVIII w., pokryty częściowo sukienkami haftowanymi oraz koronami i blachami z XVIII i XIX w.

{{Znacznik|Kościół Trójcy Przenajświętszej|50.004444|20.988889|typ=zabytek|treść='''[[w:Kościół_św._Trójcy_w_Tarnowie|Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej]]'''}} – zbudowany w latach 1595–1597 . Ołtarz główny pochodzi z I poł. XVII w. i ma charakter wczesnobarokowy z bogatą dekoracją snycerską, z obrazem Św. Trójcy w otoczeniu aniołów w centrum architektonicznej konstrukcji. Renesansowy obraz Św. Trójcy namalowany w typie „Tronu Łaski”, pochodzi z I poł. XVII w. Oba kościoły znajdują się na '''[[w:Szlak_Architektury_Drewnianej_(województwo_małopolskie)|Małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej]]''' (trasa Tarnów i okolice). 

=== Park Strzelecki ===
[[Plik:Mauzoleum Bema w Tarnowie (po odrestaurowaniu).jpg|mały|240x240px|Mauzoleum gen. Józefa Bema]]
{{Znacznik|Park Strzelecki|50.019156|20.985281|typ=natura|treść='''[[w:Park_Strzelecki_w_Tarnowie|Park Strzelecki]]'''}} – dawny Ogród Strzelecki Bractwa Kurkowego, założony w 1866 roku. Na środku stawu w parku, wznosi się {{Znacznik|Mauzoleum gen. Józefa Bema|50.020790 |20.986387|typ=zabytek|treść='''[[w:Mauzoleum_generała_Józefa_Bema|Mauzoleum gen. Józefa Bema]]'''}}, bohatera walk o niepodległość narodu polskiego i węgierskiego, podczas powstania listopadowego i Wiosny Ludów  w latach 1848–1849. [[w:Józef_Bem|Józef Bem]] urodził się w Tarnowie w 1794 roku, a zmarł w Aleppo (obecnie w Syrii) w 1850 roku i tam pierwotnie spoczął na muzułmańskim cmentarzu. Jego zwłoki przeniesiono do Tarnowa w roku 1929. Mauzoleum jest sarkofagiem, spoczywającym na 6. kolumnach o korynckich kapitelach. Na ścianach sarkofagu znajdują się napisy w języku polskim, węgierskim i arabskim. W znajdującym się w parku neogotyckim pałacyku Strzeleckim mieści się miejska {{Znacznik|Miejska Galeria BWA|50.018178|20.984026 |typ=zabytek|treść='''[http://www.bwa.tarnow.pl/ galeria BWA]'''}}.

=== Zabytkowe cmentarze ===
[[Plik:Na cmentarzu żydowskim.JPG|mały|240x240px|Macewy na cmentarzu żydowskim]]
{{Znacznik|Cmentarz Żydowski | 50.018683|20.994847 |typ=zabytek|treść='''[[w:Cmentarz_żydowski_w_Tarnowie|Cmentarz żydowski]]'''}} – jeden z najstarszych i najciekawszych cmentarzy w południowej Polsce, został założony w XVI wieku. Znajduje się na nim ponad cztery tysiące nagrobków. Klucze do cmentarnej bramy można wypożyczyć, za kaucja zwrotną, w Tarnowskim Centrum Informacji (Rynek 7) lub w siedzibie tarnowskiego muzeum.

{{Znacznik|Stary Cmentarz |50.008611|20.988611|typ=zabytek|treść='''[[w:Stary_Cmentarz_w_Tarnowie|Stary Cmentarz]]'''}} – Cmentarz otwarty w końcu XVIII wieku. Na nekropolii zachowały się nagrobki w stylu barokowym, klasycystycznym i neogotyckim. Najstarszy nagrobek należy do Anny Karoliny z Lubomirskich, żony księcia Karola Radziwiłła &quot;Panie Kochanku&quot;. Na cmentarzu znajdują się m.in. neoromańska kaplica książąt Sanguszków (ostatnich właścicieli Tarnowa), barokowo klasycystyczna kaplica św. Józefa, kwatera zasłużonych z Kopcem Powstańców. Przed cmentarzem w 1966 roku odsłonięto [[w:Pomnik_Ofiar_Wojny_i_Faszyzmu_w_Tarnowie|'''Pomnik Ofiar Wojny i Faszyzmu''']].

==== Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej: ====
[[Plik:Cmentarz wojenny nr 202 w Tarnowie (2).jpg|mały|240x240px|Cmentarz wojenny nr 202]]
{{Znacznik|Cmentarz wojenny nr 200 |50.016944|20.960833|typ=zabytek|treść='''[[w:Cmentarz_wojenny_nr_200_–_Tarnów-Chyszów|Cmentarz wojenny nr 200]]''' }} – został otwarty w 1915 roku. Na tym dużym cmentarzu pochowano łącznie 1358 żołnierzy z armii austro-węgierskiej, niemieckiej i rosyjskiej, w 129 grobach zbiorowych i 310 pojedynczych.

{{Znacznik|Cmentarz wojenny nr 202 |50.02533|20.99658|typ=zabytek|treść='''[[w:Cmentarz wojenny nr 202 – Tarnów|Cmentarz wojenny nr 202]]''' }} –  dawny cmentarz garnizonowy armii austriackiej, na którym podczas I wojny światowej chowano poległych żołnierzy.  Spoczywa na nim 1485 żołnierzy: 680 armii austro-węgierskiej, 9 armii niemieckiej oraz 796 armii rosyjskiej. W 2022 roku poddany gruntownej renowacji.

{{Znacznik|Cmentarz wojenny nr 199 |49.989722|20.930278|typ=zabytek|treść='''[[w: Cmentarz_wojenny_nr_199_–_Zbylitowska_Góra|Cmentarz wojenny nr 199]]'''}} – nieduży cmentarz, na którym pochowano wyłącznie żołnierzy armii rosyjskiej, w większości  w mogiłach zbiorowych.

=== Plac dworcowy ===
[[Plik:Tarnow Station.jpg|mały|240px|Dworzec kolejowy nocą]]
{{Znacznik|Dworzec kolejowy|50.005681|20.974587|typ=zabytek|treść='''[[w:Tarnów_(stacja_kolejowa)|Dworzec kolejowy]]'''}} – secesyjny, monumentalny gmach wybudowany został na wzór dworca lwowskiego w latach 1906–1910, a gruntownie zmodernizowany w 2010 roku. Wnętrza tarnowskiego dworca po remoncie przypominają wnętrza w eleganckich hotelach z epoki. O pietyzmie, z jaką wykonano ten remont, może świadczyć fakt, że inwestor z Anglii sprowadzał płyty na posadzki, a z Włoch kostkę brukową, która najbardziej przypomina tę z czasów Franciszka Józefa. W gmachu dworca znajduje się Galeria Panorama, gdzie prezentowane są fragmenty [[w:Panorama_siedmiogrodzka|'''Panoramy Siedmiogrodzkiej''']] namalowanej pod kierownictwem Jana Styki.

=== Góra św. Marcina ===
[[Plik:20080708 Tarnow ruiny zamku 4102.jpg|mały|240x240px|Ruiny zamku Tarnowskich na Górze św. Marcina]]
{{Znacznik|Góra św. Marcina|49.989722|21.005556|typ=natura|treść='''[[w:Góra_Świętego_Marcina|Góra św. Marcina]]'''}} – wzniesienie przez tubylców nazywana Marcinką, z ruinami średniowiecznego {{Znacznik|Ruiny zamku|49.989167|20.9975|typ=zabytek|treść='''[[w:Zamek_w_Tarnowie|zamku Tarnowskich]]'''}}. Rezydencję właścicieli Tarnowa zbudowano w latach 1328–31. W czasach średniowiecza zamek był jednym z większych w Małopolsce. Na szczycie wzniesienia (1,3 km od ruin zamku) znajduje się drewniany gotycki {{Znacznik|Kościół św.Marcina|49.984572|21.012222|typ=zabytek|treść='''[[w:Kościół_św._Marcina_w_Zawadzie|kościół św. Marcina Biskupa w Zawadzie]]'''.}}

Porośnięty lasem stok Marcinki (z trasami biegowymi, z 8 rowerowymi trasami zjazdowymi o różnym stopniu trudności, z tężnią solankową i placem zabaw) jest dobrym miejscem do odpoczynku i rekreacji.

=== Inne atrakcje ===
'''[https://maszkarony.tarnow.pl/maszkarony Szlak Maszkaronów]''' – kilkanaście niewielkich figurek o groteskowych twarzach, wykonanych przez lokalnych artystów, rozrzuconych w różnych miejscach miasta. Pomysł wzorowany na [[Śladem wrocławskich krasnoludków|wrocławskich krasnalach]].
[[Plik:Poland Tarnow Szekler gate.jpg|mały|240x240px|Brama Seklerska]]
{{Znacznik|Fontanna z Układem Słonecznym|50.0083174|20.9753959|typ=atrakcja|treść='''Fontanna}} – układ słoneczny''' ''(pl. ks. Popiełuszki)'' – atrakcja dla najmłodszych, fontanna z modelem Układu Słonecznego. Napędzane strumieniem wody granitowe planety, niczym prawdziwe ciała niebieskie wirują wokół własnej osi. Wyremontowana w 2018 roku. Znajduje się w pobliżu neogotyckiego {{Znacznik|Kościół św. Rodziny|50.008889 |20.976111|typ=zabytek|treść='''[[w:Kościół_Świętej_Rodziny_w_Tarnowie|kościoła św. Rodziny]]'''}}.  

{{Znacznik|Brama Seklerska|50.010578|20.981055|typ=atrakcja|treść='''Brama Seklerska'''}} im. Józefa Bema i Sandora Petöfiego ''(skwer Petőfiego)'' – dar węgierskiej Fundacji Irott Szó i miasta Sepsiszentgyőrgy dla miasta Tarnowa. Odsłonięta 26 maja 2001 roku, dzień jej przekazania wiąże się ze 170 rocznicą bitwy pod Ostrołęką – jednej z bitew powstania listopadowego, w której walczył Józef Bem. Jest drugą taką bramą w Polsce (pierwsza w Starym Sączu).
[[Plik:A memento of the tram tracks on Krakowska Street in Tarnów 05.jpg|mały|240x240px|Tarnowski tramwaj]]
{{Znacznik|Muzeum Etnograficzne|50.010840|20.983291 |typ=atrakcja|treść='''Muzeum Etnograficzne'''}} ''(ul. Krakowska 10)'' – [https://muzeum.tarnow.pl/pl/node/6 oddział Muzeum Ziemi Tarnowskiej] mający siedzibę w XVIII-wiecznym dworku, wyremontowanym w 2019 roku. 

{{Znacznik|Tramwaj|50.011986|20.985328|typ=atrakcja|treść='''Tarnowski tramwaj'''}} ''(pl. Sobieskiego)'' – kiedyś Tarnów był jedynym prowincjonalnym miastem w Galicji, który zafundował sobie linię tramwajową. [[w:Tramwaje_w_Tarnowie|Tramwaje w Tarnowie]] kursowały w latach 1911–1942. Odrestaurowany wagon nr 7, w którym urządzono kawiarnię, to jedna z pamiątek przypominająca tę fanaberię włodarzy miasta sprzed ponad stu lat.

{{Znacznik|Fontanna multimedialna|50.0118088|20.989877|typ=atrakcja|treść='''Fontanna multimedialna'''}} ''(skwer ks. Gajdy)'' – kolejna atrakcja dla dzieci, fontanna umożliwia prezentacje multimedialne, usytuowana w sąsiedztwie murów miejskich. Dodatkowo na skwerze umieszczono metalową makietę tarnowskiej starówki.

== Dojazd ==

===Samolotem===

'''[https://www.krakowairport.pl/pl Kraków Airport]''' – najbliższy pasażerski port lotniczy. Odległość z Tarnowa: 90 km. 

Dojazd z Kraków Airport do Tarnowa:

*Z Lotniska do Dworca Głównego PKP w Krakowie: pociągiem [https://malopolskiekoleje.pl/index.php Kolei Małopolskich] (odjazdy co 30 minut, czas jazdy ok. 20 minut) lub autobusem MPK nr 208 oraz 902 (nocny), odjazdy co około 20 minut, czas jazdy ok. 35 minut [http://rozklady.mpk.krakow.pl/ (''aktualny rozkład MPK)'']

*a następnie pociągiem, odjazdy co około 20-40 minut, czas podróży: pociągiem osobowym ok. 80 minut, pośpiesznym i expresem ok. 60 minut [http://rozklad-pkp.pl/ (''rozkład jazdy PKP''])

'''[https://www.rzeszowairport.pl/ Rzeszów Airport]''' – drugi pasażerski port lotniczy obsługujący loty międzynarodowe. Odległość z Tarnowa: 90 km 

Dojazd z Lotniska Jasionka do Tarnowa:

* Z Lotniska do dworca kolejowego w Rzeszowie specjalną linią autobusową nr 51 lub 53, czas jazdy około 25 minut ([https://einfo.erzeszow.pl/?tab=2 ''rozkład jazdy RTM'']), następnie pociągiem do Tarnowa, odjazdy co około 60 minut, czas podróży pociągiem osobowym 80 minut, pośpiesznym i express - ok. 60 minut [http://rozklad-pkp.pl/ (''rozkład jazdy PKP)'']

=== Koleją ===
''[http://rozklad-pkp.pl/ Wyszukaj połączenie]''[[Plik:Połączenia PKP - Tarnów.jpg|mały|240px|''Najszybsze połączenia Tarnowa z Krakowem, Warszawą i Trójmiastem'']]
W mieście są dwie stacje, na których zatrzymują się pociągi pasażerskie:

* {{Znacznik|Stacja kolejowa Tarnów|50.005278|20.975278|typ=transport|treść='''Tarnów'''}} – dworzec główny
* {{Znacznik|Stacja kolejowa Tarnów Mościce|50.006743|20.925351|typ=transport|treść='''Tarnów Mościce'''}} – przystanek w pobliżu stadionu miejscowej Unii

Do Tarnowa bez przesiadki można dojechać wszystkimi pociągami dalekobieżnymi jadącymi m.in. z [[Wrocław|Wrocławia]], [[Szczecin|Szczecina]], [[Kołobrzeg|Kołobrzegu]], [[Gdynia|Gdyni]] i [[Warszawa|Warszawy]] przez Kraków do [[Przemyśl|Przemyśla]], [[Rzeszów|Rzeszowa]] lub [[Krynica-Zdrój|Krynicy-Zdroju]] oraz pociągami regionalnymi z Krakowa, Rzeszowa i [[Nowy Sącz|Nowego Sącza]]. Wszelkie informacje o rozkładach jazdy pociągów, połączeniach i dworcach znajdziemy na [https://www.pkp.pl/pl/home stronie internetowej PKP]. Czas trwania podróży do Tarnowa z:

* Warszawy – 3 godz. 8 min. (EIP &quot;Pendolino&quot;), 4 godz. (TLK, IC)
* Krakowa – 48-55 min (EIP, IC, TLK), oraz 55-75 min. (REGIO, OS, SKA3)
* Gdańska - 6 godz. 4 min. (EIP &quot;Pendolino&quot;)
* Nowego Sącza – 1 godz. 40 min - 2 godz. (TLK, REGIO, SKA3)
* Krynicy – 3 godz. 10 min. (TLK, SKA3)

=== Autobusem ===
Część autobusów Małopolskich Linii Dowozowych zatrzymuje się na dworcu, pozostałe autobusy zatrzymują się na wybranych przystankach komunikacji miejskiej. 

[https://tarnowska-komunikacja.pl/komunikacja/malopolskie-linie-dowozowe/ ''Linie i rozkłady Małopolskich Linii Dowozowych (oferta tarnowska)'']

=== Samochodem ===
Tarnów jest ważnym węzłem drogowym położonym przy autostradzie A4. W okolicy miasta znajdują się dwa węzły autostradowe: Tarnów Mościce od strony zachodniej i Tarnów Centrum od strony wschodniej. [https://www.it.tarnow.pl/komunikacja/samochodowa/strefa-platnego-parkowania/ ''Informacje o strefie płatnego parkowania''].
{{trasy|biernik=Tarnów|
{{trasy/wiersz
| symbol          = {{trasy/symbol|PL-A|4}}
| kierunekl       = W
| dużel           = Jędrzychowice ← [[Wrocław]] ← [[Katowice]] ← [[Kraków]]
| małel           = [[Bochnia]] ← [[Brzesko]]
| kierunekp       = E
| dużep           = [[Rzeszów]] → [[Jarosław]] → Korczowa
|małep            = [[Dębica]]
}}
{{trasy/wiersz
| symbol          = {{trasy/symbol|PL-K|73}}
| kierunekl       = N
| dużel           = [[Kielce]]
| małel           = [[Busko-Zdrój]] ← [[Szczucin]] ← [[Dąbrowa Tarnowska]]
| kierunekp       = E
| dużep           = [[Jasło]]
| małep           = [[Pilzno (województwo podkarpackie)|Pilzno]] 
}}
{{trasy/wiersz
| symbol          = {{trasy/symbol|PL-K|94}}
| kierunekl       = W
| dużel           = [[Kraków]]
| małel           = [[Bochnia]] ← [[Brzesko]]  ← [[Wojnicz]]
|kierunekp        = E
| dużep           = [[Rzeszów]]
|małep            = [[Pilzno (województwo podkarpackie)|Pilzno]] → [[Dębica]] → [[Ropczyce]] → [[Sędziszów Małopolski]]
}}
{{trasy/wiersz
| symbol          = {{trasy/symbol|PL-W|973}}
| kierunekl       = N
| dużel           = [[Busko-Zdrój]]
| małel           = [[Żabno]]
}}
{{trasy/wiersz
| symbol          = {{trasy/symbol|PL-W|977}}
| kierunekp       = S
| dużep           = [[Gorlice]] → Konieczna
| małep           = [[Tuchów]] → [[Ciężkowice]]
}}
}}

== Komunikacja miejska ==
===Rowery===
[https://rower.tarnow.pl/ Tarnowski Rower Miejski] to w sumie 190 rowerów i 18 samoobsługowych stacji. Przed wypożyczeniem roweru wymagana jest rejestracja w systemie i zasilenie konta kwotą co najmniej 10 zł. Pierwsze 20 minut każdego wypożyczenia jest bezpłatne.

'''Stacje roweru miejskiego:''' {{Znacznik|Stacja rowerowa Dworzec PKP|50.0069667|20.9742039|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Dworzec PKP,}} {{Znacznik|Stacja rowerowa Plac Kazimierza Wielkiego |50.011964|20.986858|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Plac Kazimierza Wielkiego}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Plac Szczepanika |50.015361|20.98884|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Plac Jana Szczepanika}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Park Strzelecki|50.021515|20.985441|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Park Strzelecki}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Góra Św. Marcina|49.992456|21.00106|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Góra Św. Marcina}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa - os. Zielone|50.022558|21.01271|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Osiedle Zielone}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Krzyska - Szkoła|50.04431|20.992433|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Krzyska – Szkoła}},  {{Znacznik|Stacja rowerowa Mościce -Kwiatkowskiego|50.0149|20.923703|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Mościce – Kwiatkowskiego}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Centrum Sztuki Mościce|50.009739|20.925607|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Centrum Sztuki Mościce}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Osiedle Koszyckie|49.994859|20.947723|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Osiedle Koszyckie}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Osiedle Legionów|50.02666|21.00299|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Osiedle Legionów}},
{{Znacznik|Stacja rowerowa Osiedle Westerplatte|50.03047|21.00667|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Osiedle Westerplatte}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Mościckiego - Osiedle|50.01176| 20.96884|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Mościckiego - Osiedle}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Lwowska - Kowalska|50.01442|21.00469|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Lwowska - Kowalska}},
{{Znacznik|Stacja rowerowa Klikowska - Pułaskiego|50.01906|20.97496|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Klikowska - Pułaskiego}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Słoneczna|50.01759|21.0041|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Słoneczna}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Piaskowa – Park|50.032008|20.981917|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Piaskowa – Park}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Konarskiego – Sąd|50.009151| 20.99291|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Konarskiego – Sąd}}.

Przydatne [https://www.it.tarnow.pl/atrakcje/turystyka-aktywna/rowerowa/ ''informacje dla rowerzystów'']

===Autobusy===
{{na wikipedii|Komunikacja miejska w Tarnowie}}
Lokalnym transportem zbiorowym na terenie miasta Tarnowa oraz na terenie gminy Tarnów, Pleśna i Lisia Góra zajmuje się [http://komunikacja.tarnow.pl/ Zarząd Dróg i Komunikacji w Tarnowie]
* ''[http://rozklad.komunikacja.tarnow.pl/ Rozkłady jazdy]''

== Wydarzenia, imprezy ==
Najbliższe wydarzenia kulturalne w Tarnowie: [https://kultura.tarnow.pl/# ''Kalendarium'']

=== Muzyka ===
'''Ogólnopolski Festiwal Tydzień Talentów''' Centrum Paderewskiego organizuje już od ćwierćwiecza. Jego celem jest promocja młodych artystów, laureatów konkursów krajowych i zagranicznych. Dla wielu młodych muzyków występ w Tarnowie jest pierwszym krokiem w karierze artystycznej. Festiwal był początkiem karier wielu artystów, jak Waldemar Malicki, Tomasz Strahl czy Rafał Kwiatkowski. Komisja Opiniująca wydając rekomendacje dla najciekawszych osobowości festiwalu zobowiązuje się do całorocznej promocji wybranych muzyków.

'''Międzynarodowy Festiwal Muzyki Odnalezionej''' w Tarnowie jest jedynym festiwalem w świecie, prezentującym zapomniane utwory kompozytorów polskich i obcych. Odbywa się on pod patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz Komisji Kultury przy Wspólnocie Europejskiej w Brukseli. Założeniem Festiwalu jest prezentacja utworów kameralnych i symfonicznych, które zapomniane przeleżały w rękopisach dziesiątki, a czasem setki lat.

'''Festiwal Paschalny Musica Poetica''' –  festiwal organizowany od 2011 roku, w okresie przedwielkanocnym. Bazylika Katedralnej w Tarnowie jest miejscem, w którym prezentowane są dzieła wielkopostne polskich i zagranicznych artystów.

'''Jazzowy Rynek''' – letni festiwal jazzu tradycyjnego organizowany od 2008 roku. Cykl koncertów jazzowych odbywa się na scenie plenerowej ustawionej na tarnowskim Rynku. Koncerty kończy parada nowoorleańska wokół rynku.

=== Teatr i film ===
'''[[w:Ogólnopolski_Festiwal_Komedii_Talia|Festiwal Komedii Teatralnej Talia]]''' – przegląd sztuk komediowych komediowych kraju i zagranicy, który rozprzestrzenił się i z desek tarnowskiego teatru wdarł się do pubów, kawiarenek, pozostawiając na ulicach liczne grono osób roześmianych. Konkursowi towarzyszą warsztaty, przeglądy filmów, spotkania z aktorami. Festiwal odbywa się w [http://www.teatr.tarnow.pl/ Teatrze im. Ludwika Solskiego].

'''[http://www.tarnowskanagrodafilmowa.pl/ Tarnowska Nagroda Filmowa]''' to przegląd najlepszych polskich filmów zaprezentowanych na ekranach w roku poprzedzającym edycję. Ideą powołania przeglądu była chęć zwrócenia uwagi na dokonania polskiej kinematografii i przybliżenie jej szerokiemu odbiorcy. Nagroda pierwszą swoją edycję miała w 1987 r.

'''Festiwal Filmowy „Vitae Valor”''' („Wartość Życia”) prezentuje i upowszechnianie te dzieła filmowe, których treścią i przesłaniem jest podkreślanie znaczenia ludzkiej egzystencji jako wartości opartej na fundamentach moralnych, etycznych, duchowych i metafizycznych. „Vitae Valor” jest nie tylko okazją do przypominania i promowania tego rodzaju dzieł, ale także upowszechniania treści w owych dziełach zawartych.

=== Szczególne wydarzenia ===
'''Dni Tarnowa – Zdearzenia''' to obchodzone co rok święto Tarnowa. Jest to największa impreza kulturalna w mieście. Kilkudniowy przegląd różnych form artystycznych – od przedstawień teatrów ulicznych, przez koncerty gwiazd aż po prezentacje folkloru zaprzyjaźnionych z Tarnowem regionów.

'''Dni Pamięci Żydów Galicyjskich „Galicjaner Sztetl”''' – organizowane są dla uczczenia pamięci 10 tysięcy mieszkańców miasta narodowości żydowskiej, wymordowanych przez hitlerowców w czerwcu 1942 roku w lesie Buczyna. Program Dni Pamięci, odbywających się w czerwcu, obejmuje koncerty pod bimą, okolicznościowe spektakle, koncerty muzyki klezmerskiej. Można również zwiedzić z przewodnikiem cmentarz żydowski.
[[Plik:Tabor Pamięci Romów.jpg|mały|470x470px|XIV Międzynarodowy Tabor Pamięci Romów na ulicach Tarnowa]]
'''Tabor Pamięci Romów''' – kilkudniowe spotkanie z kulturą i tradycjami społeczności romskiej, konferencje, imprezy okolicznościowe, ogniska.

'''Zamkomania''' – dwudniowa impreza dla miłośników historii, organizowana corocznie (w drugi weekend czerwca) na zamkowym wzgórzu, u stóp ruin tarnowskiego zamku. Uczestniczą w niej bractwa rycerskie, łucznicy i przedstawiciele ginących zawodów. Wśród atrakcji m.in. turniej łuczniczy i rycerski o Grzywnę Władyki z Marcińskiej Góry, bitwa o zamek oraz zwiedzanie ruin zamku Tarnowskich z przewodnikiem.

'''Konkurs Wielkanocny''' – regionalny konkurs na pisankę ludową i plastykę obrzędową związaną z okresem Wielkanocy. Finał konkursu, organizowanego corocznie od 1989 roku, odbywa się w Muzeum Etnograficznym.

'''Pisankowy desant''' – w okresie wielkanocnym kilkanaście drzew na Starówce strojonych jest pisankami własnoręcznie ozdobionymi przez przedszkolaków i seniorów.

=== Wydarzenia w regionie ===
'''Muzyczne Spotkania u Paderewskiego''' w [[Kąśna Dolna|Kąśnej Dolnej]] to cykl koncertów letnich w kompleksie dworsko-parkowym. Odbywa się co roku, a od kilku lat zyskał zasięg ogólnopolski. Impreza upowszechnia muzykę poważną w najlepszym wykonaniu. Koncerty odbywają się w jedynej zachowanej w świecie posiadłości kompozytora.

'''Festiwal Muzyki Kameralnej Bravo Maestro''' w [[Kąśna Dolna|Kąśnej Dolnej]] skupia w gronie wykonawców najwybitniejszych polskich artystów. Odbywający się co dwa lata Festiwal należy do najbardziej prestiżowych imprez muzycznych w kraju. W programie Festiwalu, znajdują się najwybitniejsze dzieła muzyki kameralnej.

'''Malowana Chata''' w [[Zalipie (województwo małopolskie)|Zalipiu]] to konkurs dla malarek ludowych z Powiśla Dąbrowskiego, którego celem jest podtrzymanie tradycji zdobienia domów oryginalnymi wzorami kwiatowymi. Każdego roku kilkudziesięciu uczestników staje do walki o nagrody. Najliczniejszą reprezentację stanowią oczywiście malarki z „malowanej wsi”.

'''Turniej rycerski o złoty warkocz Tarłówny''' na zamku w [[Dębno (powiat brzeski)|Dębnie]] jest jedną z największych imprez plenerowych w Małopolsce. Każdego roku gromadzi kilkunastotysięczną widownię z całej Polski. Główną areną pokazów jest fosa zamkowa, gdzie dzięki doskonałej widoczności i rozległemu terenowi mogą zaprezentować się różne formacje zbrojnych i jazdy.

'''Konkurs Palm i Rękodzieła Artystycznego''' w [[Lipnica Murowana|Lipnicy Murowanej]] pielęgnuje dawny zwyczaj sporządzania na Niedzielę Palmową kolorowych palm. Wówczas ich wysokość zależna była od wielkości i zamożności gospodarstwa. Dziś najwyższe z palm sięgają 30 m. Konkurs połączony jest z licznymi imprezami towarzyszącymi, prezentującymi folklor okolic Lipnicy, w tym występy zespołów, pokazy i degustacje potraw regionalnych, wystawy prac twórców ludowych.

== Noclegi ==
Szczegółowy, stale aktualizowany opis obiektów noclegowych Tarnowa i regionu tarnowskiego dostępny jest na stronie Tarnowskiego Centrum Informacji: [https://www.it.tarnow.pl/object_type/noclegi/ ''Informacje o noclegach'']

== Gastronomia ==
Pełna baza obiektów gastronomicznych Tarnowa i regionu tarnowskiego dostępna jest na stronie Tarnowskiego Centrum Informacji: [https://www.it.tarnow.pl/object_type/gastronomia/ ''Informacje o gastronomii'']
== Informacje turystyczne ==
Szczegółowych informacji udziela:&lt;br&gt;
{{Znacznik|Tarnowskie Centrum Informacji|50.012062|20.988252|typ=atrakcja|treść='''[http://www.it.tarnow.pl/index.php/pol/ Tarnowskie Centrum Informacji]'''&lt;br&gt;
Rynek 7, 33-100 Tarnów, tel. +48 14 688 90 90, kom. +48 698 633 421, fax +48 14 688 90 92, email: centrum@tarnow.travel&lt;br&gt;
Godziny pracy: maj - wrzesień: pn-pt 8-20, sb-nd 9-17, październik - kwiecień: pn-pt 8-18, sb-nd 9-17}}

== Gdzie dalej ==

=== W okolicy ===
[[Plik:Las Buczyna. Zbylitowska Góra. Miejsce pamięci narodowej (1).jpg|mały|240x240px|Zbylitowska Góra. Cmentarz w lesie Buczyna]]
'''[[w:Zbylitowska_Góra|Zbylitowska Góra]]''' – podmiejska wieś w zachodniej części [[w:Tarnów_(gmina_wiejska)|gminy Tarnów]], sąsiadująca z tarnowskimi [[w:Mościce|Mościcami]]. We wsi warto zobaczyć zobaczyć {{Znacznik|Cmentarz w lesie Buczyna |49.985083|20.899761|typ=zabytek|treść= '''cmentarz w lesie Buczyna'''}}, miejsce pamięci narodowej. [[w:Egzekucje_w_lesie_Buczyna_w_Zbylitowskiej_Górze|Egzekucje w lesie Buczyna]] miały miejsce w latach 1939-1943. W masowych mogiłach spoczywają tu obok Żydów, ofiar Holokaustu także Polacy, więźniowie polityczni. Do rejestru zabytków wpisano również {{Znacznik|Dwór Żabów|49.991714|20.900616|typ=zabytek|treść= '''dwór Żabów'''}} oraz {{Znacznik|Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego |49.992442|20.898035 |typ=zabytek|treść= [http://www.tarnowskiekoscioly.net/index.php/koscioly/156-zbylitowska-gora-kosciol-podwyzszenia-krzyza-swietego '''kościół Podwyższenia Krzyża Świętego''']}}. Ciekawie prezentuje się też kamienna {{Znacznik|Figura św. Floriana|49.989434|20.901490|typ=atrakcja|treść= '''figura św. Floriana'''}} datowana na 1767 rok.
[[Plik:Stary dom w Wierzchosławicach.jpg|mały|240x240px|Wierzchosławice. Stary dom, miejsce urodzenia Wincentego Witosa]]
'''[[w:Wierzchosławice_(województwo_małopolskie)|Wierzchosławice]]''' – wieś , w której urodził się, mieszkał i został pochowany trzykrotny premier II Rzeczypospolitej. W {{Znacznik|Muzeum Wincentego Witosa|50.039878|20.855753|typ=zabytek|treść=[[w:Zagroda_Wincentego_Witosa|zagrodzie Wincentego Witosa]]}} mieści się teraz muzeum. Zachował się też {{Znacznik|Stary dom|50.037755|20.843966|typ=zabytek|treść=[[w:Stary_Dom_w_Wierzchosławicach|stary dom]]}} kryty strzechą, miejsce jego urodzenia. Wierzchosławice to nie tylko pamiątki po Witosie i inne zabytki, ale też dobre miejsce do aktywnego wypoczynku w lesie i nad wodą.

'''[[w:Skrzyszów_(województwo_małopolskie)|Skrzyszów]]''' – podtarnowska miejscowość leżąca nad potokiem Wątok. We wsi warto zobaczyć późnogotycki drewniany {{Znacznik|Kościół św. Stanisława |49.994806|21.058806|typ=zabytek|treść=[[w:Kościół_św._Stanisława_w_Skrzyszowie|kościół św. Stanisława]]}}, zbudowany w 1517 roku. W 1941 roku, w lesie Kruk niemieccy naziści zamordowali ok. 400 osób. Ofiary upamiętnia {{Znacznik|Pomnik w lesie Kruk|49.988707|21.052963|typ=atrakcja|treść=[http://www.miejscapamiecinarodowej.pl/index.php/malopolskie/567-skrzyszow-pomnik-rozstrzelanych-w-lesie-kruk pomnik]}} zbudowany na zboczu wąwozu, zrealizowany według projektu Bogdany i Anatola Drwalów.

=== Najbliższe miasta ===

==== [[Tuchów]] ====
[[Plik:Ratusz na tuchowskim Rynku.jpg|mały|240x240px|Tuchów. [[w:Ratusz_w_Tuchowie|Ratusz]]]]
Niespełna 7-tysięczne miasto położone 16 km na południe od Tarnowa, położone na obszarze Pogórza Ciężkowickiego. Miejscowość za sprawą cudownego [[w:Obraz_Matki_Boskiej_Tuchowskiej|obrazu Matki Bożej Tuchowskiej,]] znajdującego się w barokowej {{Znacznik|Sanktuarium w Tuchowie |49.900833|21.059722|typ=zabytek}} [[w:Bazylika_Nawiedzenia_Najświętszej_Maryi_Panny_w_Tuchowie|'''bazylice Nawiedzenia NMP''']] przy klasztorze redemptorystów, stała się największym ośrodkiem pielgrzymkowym w regionie. {{na wikipedii|Tuchów}}

==== [[Wojnicz]] ====
[[Plik:Church in Radlow.JPG|alt=|mały|320x320px|Radłów. Kościół św. Jana Chrzciciela]]
Jeden z najstarszych grodów w Małopolsce, niewielkie miasto położone 13 km na zachód od Tarnowa. W południowej części miasta znajdują się pozostałości [https://www.wojnicz.pl/turysta/zabytki-wojnicza/grod-i-podgrodzie '''wałów wojnickiego grodziska'''], kilka zabytków sakralnych ({{Znacznik|Kolegiata w Wojniczu |49.956111|20.836944|typ=zabytek}}[[w:Kościół_św._Wawrzyńca_w_Wojniczu|'''kolegiata św. Wawrzyńca''']] wraz z drewnianą dzwonnicą, odnowiony drewniany {{Znacznik|Kościół św. Leonarda w Wojniczu|49.958111|20.841639|typ=zabytek}} [[w:Kościół_św._Leonarda_w_Wojniczu|'''kościół św. Leonarda''']], {{Znacznik|Kaplica Matki Bożej Loretańskiej w Wojniczu |49.957252|20.827681 |typ=zabytek}} kaplica Matki Bożej Loretańskiej), a także otoczony parkiem, popadający w ruinę, neogotycki {{Znacznik|Pałac Dąmbskich w Wojniczu|49.953611|20.833333|typ=zabytek}} [[w:Pałac_Dąmbskich_w_Wojniczu|'''pałac Dąmbskich''']] dawniej słynący z [https://www.wojnicz.pl/turysta/atrakcje/wydarzenia '''zegarów słonecznych'''] oraz cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej.{{na wikipedii|Wojnicz}}

==== Radłów ====
Miasto położone na północ od Wierzchosławic, 18 km od Tarnowa. W Radłowie i okolicy rozegrała się największa bitwa podczas kampanii wrześniowej na terytorium Małopolski (7-8 września 1939), również w czasie I wojny światowej o przeprawę na Dunajcu toczyły się tu ciężkie boje. O krwawych walkach przypominają pomniki i mogiły poległych żołnierzy na radłowskim cmentarzu. Najstarszym zachowanym zabytkiem w mieście jest {{Znacznik|Kościół św. Jana Chrzciciela w Radłowie|50.085|20.850556|typ=zabytek}}[[w:Kościół_św._Jana_Chrzciciela_w_Radłowie|'''kościół św. Jana Chrzciciela''']]. W sąsiednich [[w:Biskupice_Radłowskie|Biskupicach Radłowskich]] zachował się {{Znacznik|Słup graniczny w Biskupicach Radłowskich |50.116939|20.840390|typ=zabytek}} [[w:Słup_graniczny_w_Biskupicach_Radłowskich|'''słup graniczny z 1450 roku''']], ufundowany przez kardynała Zbigniewa Oleśnickiego, najstarszy tego typu obiekt w Polsce.{{na wikipedii|Radłów}}

==== [[Żabno]] ====
Miejscowość leżąca nad Dunajcem, 18 km na północny-zachód od Tarnowa. W mieście można zobaczyć m.in. rynek z okazałym ratuszem z końca XIX wieku, {{Znacznik|Kościół Ducha Świętego w Żabnie |50.133778|20.885333|typ=zabytek}}[[w:Kościół_Ducha_Świętego_w_Żabnie|'''kościół Ducha Świętego''']] oraz {{Znacznik|Cmentarz Żydowski w Żabnie |50.141111|20.891111|typ=zabytek}}[[w:Cmentarz_żydowski_w_Żabnie|'''cmentarz żydowski''']], a w sąsiednim [[Odporyszów|Odporyszowie]] (3 km dalej) {{Znacznik|Sanktuarium w Odporyszowie |50.151639|20.914606|typ=zabytek}}[[w:Kościół_Oczyszczenia_Najświętszej_Maryi_Panny_w_Odporyszowie|'''regionalne sanktuarium maryjne''']] wraz z [[w:Muzeum_Jana_Wnęka_w_Odporyszowie|'''tutejszym muzeum''']], w którym prezentowane są drewniane rzeźby [[w:Jan_Wnęk|'''Ikara z Powiśla''']] (zwiedzanie możliwe po wcześniejszym uzgodnieniu).{{na wikipedii|Żabno}}

==== [[Dąbrowa Tarnowska]] ====
[[Plik:PL-Dąbrowa Tarnowska, synagoga 2013-05-31--10-46-59-006.jpg|mały|240x240px|Dąbrowa Tarnowska. Fragment polichromii w dawnej synagodze]]
Miasto położone 20 km na północ od Tarnowa, leżące nad rzeką Breń, siedziba [[Powiat dąbrowski|powiatu dąbrowskiego]]. Wizytówką miasta jest {{Znacznik|Ośrodek Spotkań Kultur w Dąbrowie Tarnowskiej |50.175833|20.988333|typ=zabytek}}[http://www.oskdabrowa.pl/wystawy '''Ośrodek Spotkań Kultur'''] mający siedzibę w dawnej [[w:Synagoga_w_Dąbrowie_Tarnowskiej|'''dąbrowskiej synagodze''']] chasydzkiej, największej tego typu budowli w Małopolsce.
{{na wikipedii|Dąbrowa Tarnowska}}

==== [[Pilzno (województwo podkarpackie)|Pilzno]] ====
Pięciotysięczne miasto znajdujące się 25 km na wschód od Tarnowa. Kiedyś królewskie miasto, które po upadku Polski straciło na znaczeniu, ponieważ zaborca postawił na sąsiedni Tarnów. Miasteczko znane z {{Znacznik|Muzeum Lalek w Pilźnie |49.976802|21.291659|typ=atrakcja|}}'''[[w:Muzeum_Lalek_w_Pilźnie|Muzeum Lalek]]''', można w nim zobaczyć lalki nawet z Japonii.{{na wikipedii|Pilzno (Polska)}}

=== Nieco dalej ===

==== [[Dębno (powiat brzeski)|Dębno]] ====
[[Plik:Debno t 04 walka2.jpg|mały|240x240px|Dębno. Międzynarodowy Turniej Rycerski o Złoty Warkocz Tarłówny w 2004 roku]]
Miejscowość oddalona 23 km od Tarnowa, położona przy drodze krajowej 94. Największą atrakcją wsi jest późnogotycki {{Znacznik|Zamek w Dębne|49.964239|20.715581|typ=zabytek}} [[w:Zamek_w_Dębnie|'''dębiński zamek''']]  wybudowany w latach 1470-1480, w którym mieści się oddział tarnowskiego Muzeum Okręgowego. Co roku w Dębnie organizowany jest '''turniej rycerski „O Złoty Warkocz Tarłówny&quot;,''' przyciągający na zamek kilkanaście tysięcy widzów.{{na wikipedii|Dębno (powiat brzeski)}}

==== [[Zalipie (województwo małopolskie)|Zalipie]] ====
[[Plik:Zalipie museum - kitchen of the Felicja Curyłowa's farm 2.JPG|mały|240x240px|Zalipie. Izba kuchenna w domu Felicji Curyłowej]]
Wieś na Powiślu Dąbrowskim, 30 km od Tarnowa. Wioska słynąca z ozdabiania kolorowymi wzorami roślinnymi budynków, zarówno w środku, jak i na zewnątrz. Zwyczaj ozdabiania wiejskich izb i zabudowań kwiecistymi malunkami kultywowany jest w niektórych zagrodach do dziś. Najsłynniejszą miejscową malarką była [[w:Felicja_Curyłowa|Felicja Curyłowa]], w jej {{Znacznik|Zagroda Felicji Curyłowej |50.234934|20.849221|typ=zabytek}}zabytkowej zagrodzie mieści się obecnie oddział tarnowskiego Muzeum Okręgowego − skansen architektury i sztuki ludowej.
{{na wikipedii|Zalipie (województwo małopolskie)}}

==== [[Ciężkowice]] ====
Niewielkie miasto leżące w dolinie Białej, oddalone 32 km od Tarnowa. Największa atrakcją Ciężkowic jest {{Znacznik|Skamieniałe Miasto w Ciężkowicach|49.776389|20.966667|typ=natura}}[[w:Rezerwat_przyrody_Skamieniałe_Miasto|'''rezerwat przyrody ''Skamieniałe Miasto''''']] wraz z pomnikiem przyrody – {{Znacznik|Wąwóz Czarownic w Ciężkowicach |49.778611|20.978333|typ=natura}}'''''[[w:Wąwóz_Ciężkowicki|Wąwozem Czarownic]]'''''. W centrum miasta na uwagę zasługuje {{Znacznik|Rynek w Ciężkowicach |49.785876|20.973939|typ=atrakcja}}'''ciężkowicki rynek''' z [[w:Ratusz_w_Ciężkowicach|ratuszem]], kapliczką św. Floriana z 1895 roku i pomnikiem jej fundatora Ignacego Jana Paderewskiego oraz zabudowa podcieniowa z przełomu XVIII/XIX wieku, znajdująca się na małopolskim szlaku architektury drewnianej. W neogotyckim {{Znacznik| Kościół św. Andrzeja Apostoła w Ciężkowicach |49.787028|20.972|typ=zabytek}}'''[[w:Kościół_św._Andrzeja_Apostoła_w_Ciężkowicach|kościele św. Andrzeja Apostoła]]''' znajduje się obraz ''„Ecce Homo”'' z wizerunkiem Jezusa Miłosiernego, podarowany miastu przez papieża Innocentego XI w 1662 roku. W mieście warto zobaczyć również {{Znacznik| Muzeum Przyrodnicze w Ciężkowicach |49.790506|20.973242|typ=atrakcja}}'''[[w:Muzeum_Przyrodnicze_im._Krystyny_i_Włodzimierza_Tomków_w_Ciężkowicach|Muzeum Przyrodnicze]]''', a w okolicy {{Znacznik| Dworek Paderewskiego w Kąśnej Dolnej |49.77902|20.951795|typ=zabytek}} '''[[w:Dworek_Ignacego_Paderewskiego_w_Kąśnej_Dolnej|dworek Ignacego Jana Paderewskiego]]''' w [[Kąśna Dolna|Kąśnej Dolnej.]]{{na wikipedii|Ciężkowice}}

==== [[Lipnica Murowana]] ====
[[Plik:Kosciol sw Leonarda w Lipnicy(pischmak).JPG|mały|240x240px|Lipnica Dolna. Kościół św. Leonarda]]
Wieś leżąca nad Uszwicą w środkowej części Pogórza Wiśnickiego, 50 km od Tarnowa. W Lipnicy znajduje się, wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO, {{Znacznik| Kościół św. Leonarda|49.860461|20.530373|typ=zabytek}}[[w:Kościół_św._Leonarda_w_Lipnicy_Murowanej|'''kościół św. Leonarda''',]] perła architektury drewnianej. W Niedzielę Palmową na {{Znacznik|Rynek w Lipnicy Murowanej |49.858979|20.527344|typ=atrakcja}}'''lipnickim rynku''' organizowany jest, przyciągający do wsi rzeszę turystów, '''konkurs palm wielkanocnych'''. Najwyższe palmy prezentowane w konkursie osiągają ponad 35 m wysokości. W latach 1636–1648 zbudowano {{Znacznik|Kościół św. Szymona z Lipnicy|49.85925|20.528417|typ=zabytek}} '''[[w:Kościół_św._Szymona_z_Lipnicy_w_Lipnicy_Murowanej|kościół św. Szymona z Lipnicy]]''' jako wotum wdzięczności za zwycięstwo w bitwie pod Chocimiem. Kościół stoi na miejscu, gdzie znajdował się dom rodzinny [[w:Szymon_z_Lipnicy|św. Szymona]]. Najstarszą lipnicką świątynią jest gotycki {{Znacznik|Kościół św.Andrzeja Apostoła|49.859889|20.5275|typ=zabytek}} '''[[w:Kościół_św._Andrzeja_Apostoła_w_Lipnicy_Murowanej|kościół św. Andrzeja Apostoła]]''', wzniesiony z fundacji Kazimierza Wielkiego. {{na wikipedii|Lipnica Murowana}}
'''{{użyteczny}} 
{{Atrybucja}}
{{Jest w|Województwo małopolskie}}

[[Kategoria:Powiat tarnowski]]
{{Geomap|50.029167|20.971667}}</text>
      <sha1>ozstr6qsyk2qj457x5plg7gma6zvsqy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>149863</id>
      <parentid>149862</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:15:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DentArt</username>
        <id>6911</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>dr. tech.</comment>
      <origin>149863</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="48936" sha1="g69r4voe7brpusisq4adhmue4hzhywg" xml:space="preserve">{{Top-banner|Tarnow_City_Hall_Tower_view.jpg}}
{{Miejscowość infobox
 |nazwa            = Tarnów
 |nazwa oryginalna = 
 |widok            = Collage of views of Tarnow.png
 |opis             = 
 |herb             = POL Tarnów COA.svg
 |mapa             = POL Tarnów map.svg
 |państwo          = [[Polska]]
 |region           = [[Województwo małopolskie]]
 |powierzchnia     = 72,38
 |wysokość         = 
 |lud              = 110 110
 |prefiks          = (+48) 14
 |kod pocztowy     = od 33-100&lt;br&gt;do 33-110
 |www              = www.tarnow.pl
}}
'''Tarnów''' – miasto w południowej [[Polska|Polsce]] w [[Województwo małopolskie|województwie małopolskim]], leżące nad rzeką Białą, o wielowiekowej historii sięgającej początkami czasów piastowskich. Wraz z uzyskaniem praw miejskich w 1330 roku stał się ważnym ośrodkiem w regionie.
{{na wikipedii|Tarnów}}

== Charakterystyka ==
Tarnów leży przy ujściu Białej do Dunajca, na styku dwóch krain geograficznych: Pogórza Ciężkowicko-Rożnowskiego i Kotliny Sandomierskiej. Liczy ok. 100 tysięcy mieszkańców, jest drugim pod względem liczby ludności miastem w województwie małopolskim. Uchodzi za jedno z najcieplejszych miast w Polsce, bywa nazywany polskim biegunem ciepła.
=== Historia ===
Tarnów został lokowany na prawie magdeburskim na mocy dokumentu kancelarii królewskiej Władysława Łokietka z 7 marca 1330. Inicjatorem utworzenia miasta i zarazem pierwszym właścicielem był [[w:Spycimir_Leliwita|Spycimir Leliwita]] herbu Leliwa, wojewoda krakowski. W latach 1328–1331 na wzgórzu w sąsiedztwie miasta wybudował zamek, siedzibę rodu Tarnowskich. Tarnów był miastem prywatnym, jego właścicielami byli przedstawiciele m. in. rodów Tarnowskich, Ostrogskich, a na samym końcu Sanguszków. Podstawą rozwoju Tarnowa było korzystne położenie na skrzyżowaniu szlaku handlowego biegnącego z zachodu na wschód ze szlakiem prowadzącym z południa na północ. Rozkwit miasta miał miejsce w XVI wieku, zwłaszcza za czasów [[w:Jan_Amor_Tarnowski|Jana Tarnowskiego]], hetmana wielkiego koronnego. W tym okresie m.in. przebudowano zamek, rozbudowano [[w:Mury_miejskie_w_Tarnowie|fortyfikacje miejskie]], przebudowano ratusz na tarnowskim rynku, a w [[w:Bazylika_katedralna_Narodzenia_Najświętszej_Maryi_Panny_w_Tarnowie|kolegiacie tarnowskiej]] wzniesiono monumentalne pomniki nagrobne. W 1585 Tarnów uzyskał prawo składu, co znacznie ułatwiło rozwój gospodarczy miasta.

W 1603 [[w:Konstanty_Wasyl_Ostrogski|Konstanty Ostrowski]] dokonał podziału majątku, w tym miasta, miedzy dwóch synów. W wyniku dziedziczenia w połowie XVII wieku północną stroną miasta zarządzali już Zasławscy, a południową Zamojscy. Brak zainteresowania dobrem miasta ze strony oligarchów, nie związanych bezpośrednio z Tarnowem, szybko doprowadził do kryzysu, który trwał przez ponad dwa stulecia. Potop szwedzki, a następnie III wojna północna, liczne pożary, epidemie oraz kryzys w całym państwie doprowadziły miasto do ruiny. Dopiero w drugiej połowie XVIII wieku, kiedy Sanguszkowie przejęli prawa do całego miasta, Tarnów zaczął podnosić się z kryzysu.

Po I rozbiorze Polski Tarnów znalazł się w granicach Królestwa Galicji i Lodomerii. Miasto liczyło wtedy około 1500 mieszkańców w obrębie murów miejskich. W 1782 Tarnów stał się siedzibą cyrkułu, w 1786 siedzibą biskupstwa. W 1787 nastąpiła fundamentalna zmiana w ustroju i sposobie funkcjonowania miasta. Cesarz odebrał księciu Hieronimowi Sanguszce władzę sądową i administracyjną nad miastem. Utworzone w tym czasie instytucje państwowe i kościelne podniosły znaczenie miasta i przesądziły o jego późniejszym rozwoju. W XIX wieku Tarnów przeżywał okres szybkiego rozwoju dzięki budowie linii kolejowej. W tym czasie powstały pierwsze zakłady przemysłowe m.in. browar Sanguszków, [[w:Młyn_Szancera|młyn Szancera]]. W 1870 Tarnów był już trzecim pod względem ludności, po Lwowie i Krakowie, miastem w Galicji. Żyło w nim ponad 20 tys. ludzi. Z biegiem lat rosła w siłę mniejszość żydowska. W czasie I wojny światowej 10 listopada 1914 oddziały carskiej armii rosyjskiej zdobyły miasto i pozostały w nim do 6 maja 1915.

30 października 1918 o godz. 18, z inicjatywy burmistrza [[w:Tadeusz_Tertil|Tadeusza Tertila]], ogłoszono uchwałę Rady Miasta o współpracy z rządem polskim. W nocy doszło do bezkrwawego przewrotu wojskowego. Dzięki tym działaniom Tarnów uchodzi za pierwsze niepodległe miasto odradzającej się po zaborach Polski. W II Rzeczypospolitej miasto dalej się rozwijało, demograficznie, przemysłowo jak i kulturalnie. Do znacznego rozwoju przemysłowego przyczyniła się jedna z największych inwestycji II Rzeczypospolitej – Państwowa Fabryka Związków Azotowych w [[w:Mościce|Mościcach]], uroczyście otwarta w 1930 . Zamach bombowy na dworcu kolejowym w Tarnowie, dokonany przez niemieckiego dywersanta dokonany 28 sierpnia 1939, był zapowiedzią II wojny światowej. W wyniku wybuchu zginęło 20 osób .

7 września 1939 niemieckie oddziały wkroczyły do Tarnowa. Podczas okupacji niemieckiej Tarnów został włączony do terytorium Generalnego Gubernatorstwa. Działania represyjne wobec ludności, zwłaszcza narodowości żydowskiej rozpoczęły się niedługo potem. 14 czerwca 1940  z Tarnowa wyruszył [[w:Pierwszy_masowy_transport_do_Auschwitz|pierwszy masowy transport do obozu zagłady KL Auschwitz]]. Podczas [[w:Zagłada_Żydów|Zagłady Żydów]] okupanci zamknęli w [[w:Getto_tarnowskie|tarnowskim getcie]] około 20 tys.  Żydów, większość z nich później zostało zamordowanych w obozach zagłady, pobliskich lasach i tarnowskim cmentarzu żydowskim. Liczba żydowskich ofiar Zagłady z Tarnowa i okolic przekroczyła 30 tys. Okupacja niemiecka zakończyła się 18 stycznia 1945.

Po zakończeniu wojny Tarnów zamieszkiwało ok. 30 tys. osób, czyli ok. 25 tys. mniej niż przed rozpoczęciem wojny. W 1951 do miasta przyłączono m.in. Chyszów, Klikową, Mościce, Gumniska, Rzędzin, a w 1958 Krzyż, a rok później część Koszyc Wielkich i Zbylitowskiej Góry. Powierzchnia Tarnowa powiększyła się z 17,6  do 72 km². W roku 1975, w wyniku reformy administracyjnej kraju, Tarnów został siedzibą województwa. W 1989 liczba ludności przekroczyła 120 tysięcy. Miasto stało się ważnym ośrodkiem administracyjnym, gospodarczym i kulturalnym regionu. 1 stycznia 1999 zlikwidowano woj. tarnowskie, od tego czasu Tarnów ma statut miasta na prawach powiatu… i do dzisiaj nie może otrząsnąć się z marazmu.
== Warto zobaczyć ==

=== Starówka ===
[[Plik:Dom Tarnów, Rynek 19.JPG|mały|240x240px|Renesansowe kamieniczki w północnej pierzei Rynku]]
'''Tarnowska starówka''' – zwana „perłą polskiego renesansu”, jest jednym z najpiękniejszych przykładów renesansowego układu architektonicznego polskich miast.

{{Znacznik|Rynek |50.0124|20.9879|typ=zabytek|treść=[[w:Rynek_w_Tarnowie|'''Rynek''']]}} – plac wytyczony w chwili lokacji miasta w 1330 roku otaczają kamienice, wzniesione w większości w XVI – XVIII w. Do najcenniejszych należą, znajdujące się w północnej pierzei, dwa renesansowe budynki z podcieniami, oznaczone numerami 20 i 21. Obecnie mieści się w nich siedziba [https://muzeum.tarnow.pl/index.php/pl/node/3 '''Muzeum Historii Tarnowa i Regionu''']. We wschodniej pierzei siedzibę ma [https://pasazodkryc.pl/ '''Pasaż Odkryć'''], centrum nauki i techniki oraz '''[https://tck.pl/wydarzenia Tarnowskie Centrum Kultury.]''' 

[https://tarnow.webcamera.pl/ ''Kamera na tarnowski rynek'']
[[Plik:Tarnow ratusz kolb31149.JPG|mały|240x240px|Ratusz na tarnowskim Rynku]]
{{Znacznik|Ratusz |50.0125|20.988333|typ=zabytek|treść='''[[w:Ratusz_w_Tarnowie|Ratusz]]'''}} – pierwotnie gotycki, wybudowany w połowie XIV w. w centrum rynku. Budowlę wielokrotnie przebudowywano, nadając jej cechy stylu renesansowego. Bryłę budynku wieńczy ceglana, nietynkowana attyka z dwudziestoma ośmioma blendami. Grzebień attyki zdobią kamienne woluty, sterczyny i 14 maszkaronów. Obecnie to oddział [https://muzeum.tarnow.pl/index.php/pl/node/4 '''Muzeum Ziemi Tarnowskiej'''] z galerią sztuki dawnej.

[[Plik:Tarnów - Bazylika katedralna 01.jpg|thumb|240px|Bazylika katedralna pod wezwaniem  Narodzenia Najświętszej Maryi Panny]]
{{Znacznik|Bazylika katedralna |50.013056 |20.987222|typ=zabytek|treść='''[[w:Bazylika_katedralna_Narodzenia_Najświętszej_Maryi_Panny_w_Tarnowie|Bazylika Katedralna]]''' – najbardziej reprezentatywny zabytek Tarnowa, powstała w XIV w. w duchu gotyku. Dzisiejszy wygląd neogotycki, otrzymała po gruntownej renowacji i częściowej przebudowie w latach 1889–1900. Świątynia słynie z monumentalnych renesansowych nagrobków przedstawicieli rodu Tarnowskich oraz manierystycznego Ostrogskich, które uchodzą za jedne z najwybitniejszych polskich dzieł sztuki takich mistrzów jak: Bartłomiej Berecci, Jan Maria Padovano i Jan Pfister. Pomnik nagrobny Barbary z Tęczyńskich Tarnowskiej jest uważany za najpiękniejszą rzeźbę doby renesansu przedstawiającą kobietę w całej Europie. W 2006 roku w katedrze zostało ustanowione Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej.}}

{{Znacznik|Dom Mikołajowskich|50.01312|20.98664|typ=zabytek|treść='''[[w:Dom Mikołajowski w Tarnowie|Dom Mikołajowskich]]'''}} – znajdująca się w zaułku za katedrą jedna z najpiękniejszych i najstarszych kamieniczek w Tarnowie, wzniesiona w 1524 roku. Mające tutaj swoją siedzibę [http://muzeum.diecezja.tarnow.pl/ '''Muzeum Diecezjalne'''], posiada w swoich zbiorach wyjątkowy eksponat – oryginał ołtarza pochodzący z wpisanego na listę UNESCO kościółka w Lipnicy Murowanej.

[[Plik:Bima Starej Synagogi Tarnów 03.jpg|mały|240x240px|Bima Starej Synagogi]]
{{Znacznik|Bima Synagogi Starej|50.013333|20.989722|typ=zabytek|treść='''Bima'''}} – jedyny zachowany fragment zniszczonej przez Niemców najstarszej, XVII-wiecznej, [[w:Stara_Synagoga_w_Tarnowie|'''tarnowskiej synagogi''']]. Bima to podwyższenie, z którego odczytywana jest Tora. Od 1996 roku, w ramach obchodów Dni Pamięci Żydów Galicyjskich, odbywają się tu koncerty i występy artystyczne, organizowane przez Komitet Opieki Nad Zabytkami Kultury Żydowskiej.

{{Znacznik|Dom Florencki |50.013096|20.990290|typ=zabytek|treść='''[[w:Dom Florencki w Tarnowie|Dom Florencki]]'''}} przy ul. Żydowskiej – kolejny przykład budownictwa renesansowego. Budynek z II poł. XVI w. z elewacją frontową podwieszoną na poziomie piętra na charakterystycznych kamiennych kroksztynach. Obecnie to siedziba [http://tarnow.pttk.pl/index.html tarnowskiego oddziału PTTK].

=== Architektura drewniana ===
[[Plik:Kościół Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej w Tarnowie - 2.jpg|mały|240x240px|Wnętrze drewnianego kościoła na Burku]]
{{Znacznik|Kościół pw. Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej|50.008889|20.988333|typ=zabytek|treść= '''[[w:Kościół_Najświętszej_Marii_Panny_Wniebowziętej_w_Tarnowie|Kościół Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej ]]'''}} – sanktuarium znajdujące się na Burku, w pobliżu zabytkowego '''[[w:Stary_Cmentarz_w_Tarnowie|Starego Cmentarza]].''' Kościół został poświęcony w 1440 roku. Ołtarz główny pochodzi z epoki rokoka z II poł. XVIII w., ma charakter architektoniczny z rzeźbami św. Jana Chrzciciela i nieznanego z nazwiska biskupa. W ołtarzu znajduje się słynący łaskami obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVI w. malowany na desce, przemalowany w barokowej manierze, zapewne w XVIII w., pokryty częściowo sukienkami haftowanymi oraz koronami i blachami z XVIII i XIX w.

{{Znacznik|Kościół Trójcy Przenajświętszej|50.004444|20.988889|typ=zabytek|treść='''[[w:Kościół_św._Trójcy_w_Tarnowie|Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej]]'''}} – zbudowany w latach 1595–1597 . Ołtarz główny pochodzi z I poł. XVII w. i ma charakter wczesnobarokowy z bogatą dekoracją snycerską, z obrazem Św. Trójcy w otoczeniu aniołów w centrum architektonicznej konstrukcji. Renesansowy obraz Św. Trójcy namalowany w typie „Tronu Łaski”, pochodzi z I poł. XVII w. Oba kościoły znajdują się na '''[[w:Szlak_Architektury_Drewnianej_(województwo_małopolskie)|Małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej]]''' (trasa Tarnów i okolice). 

=== Park Strzelecki ===
[[Plik:Mauzoleum Bema w Tarnowie (po odrestaurowaniu).jpg|mały|240x240px|Mauzoleum gen. Józefa Bema]]
{{Znacznik|Park Strzelecki|50.019156|20.985281|typ=natura|treść='''[[w:Park_Strzelecki_w_Tarnowie|Park Strzelecki]]'''}} – dawny Ogród Strzelecki Bractwa Kurkowego, założony w 1866 roku. Na środku stawu w parku, wznosi się {{Znacznik|Mauzoleum gen. Józefa Bema|50.020790 |20.986387|typ=zabytek|treść='''[[w:Mauzoleum_generała_Józefa_Bema|Mauzoleum gen. Józefa Bema]]'''}}, bohatera walk o niepodległość narodu polskiego i węgierskiego, podczas powstania listopadowego i Wiosny Ludów  w latach 1848–1849. [[w:Józef_Bem|Józef Bem]] urodził się w Tarnowie w 1794 roku, a zmarł w Aleppo (obecnie w Syrii) w 1850 roku i tam pierwotnie spoczął na muzułmańskim cmentarzu. Jego zwłoki przeniesiono do Tarnowa w roku 1929. Mauzoleum jest sarkofagiem, spoczywającym na 6. kolumnach o korynckich kapitelach. Na ścianach sarkofagu znajdują się napisy w języku polskim, węgierskim i arabskim. W znajdującym się w parku neogotyckim pałacyku Strzeleckim mieści się miejska {{Znacznik|Miejska Galeria BWA|50.018178|20.984026 |typ=zabytek|treść='''[http://www.bwa.tarnow.pl/ galeria BWA]'''}}.

=== Zabytkowe cmentarze ===
[[Plik:Na cmentarzu żydowskim.JPG|mały|240x240px|Macewy na cmentarzu żydowskim]]
{{Znacznik|Cmentarz Żydowski | 50.018683|20.994847 |typ=zabytek|treść='''[[w:Cmentarz_żydowski_w_Tarnowie|Cmentarz żydowski]]'''}} – jeden z najstarszych i najciekawszych cmentarzy w południowej Polsce, został założony w XVI wieku. Znajduje się na nim ponad cztery tysiące nagrobków. Klucze do cmentarnej bramy można wypożyczyć, za kaucja zwrotną, w Tarnowskim Centrum Informacji (Rynek 7) lub w siedzibie tarnowskiego muzeum.

{{Znacznik|Stary Cmentarz |50.008611|20.988611|typ=zabytek|treść='''[[w:Stary_Cmentarz_w_Tarnowie|Stary Cmentarz]]'''}} – Cmentarz otwarty w końcu XVIII wieku. Na nekropolii zachowały się nagrobki w stylu barokowym, klasycystycznym i neogotyckim. Najstarszy nagrobek należy do Anny Karoliny z Lubomirskich, żony księcia Karola Radziwiłła &quot;Panie Kochanku&quot;. Na cmentarzu znajdują się m.in. neoromańska kaplica książąt Sanguszków (ostatnich właścicieli Tarnowa), barokowo klasycystyczna kaplica św. Józefa, kwatera zasłużonych z Kopcem Powstańców. Przed cmentarzem w 1966 roku odsłonięto [[w:Pomnik_Ofiar_Wojny_i_Faszyzmu_w_Tarnowie|'''Pomnik Ofiar Wojny i Faszyzmu''']].

==== Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej: ====
[[Plik:Cmentarz wojenny nr 202 w Tarnowie (2).jpg|mały|240x240px|Cmentarz wojenny nr 202]]
{{Znacznik|Cmentarz wojenny nr 200 |50.016944|20.960833|typ=zabytek|treść='''[[w:Cmentarz_wojenny_nr_200_–_Tarnów-Chyszów|Cmentarz wojenny nr 200]]''' }} – został otwarty w 1915 roku. Na tym dużym cmentarzu pochowano łącznie 1358 żołnierzy z armii austro-węgierskiej, niemieckiej i rosyjskiej, w 129 grobach zbiorowych i 310 pojedynczych.

{{Znacznik|Cmentarz wojenny nr 202 |50.02533|20.99658|typ=zabytek|treść='''[[w:Cmentarz wojenny nr 202 – Tarnów|Cmentarz wojenny nr 202]]''' }} –  dawny cmentarz garnizonowy armii austriackiej, na którym podczas I wojny światowej chowano poległych żołnierzy.  Spoczywa na nim 1485 żołnierzy: 680 armii austro-węgierskiej, 9 armii niemieckiej oraz 796 armii rosyjskiej. W 2022 roku poddany gruntownej renowacji.

{{Znacznik|Cmentarz wojenny nr 199 |49.989722|20.930278|typ=zabytek|treść='''[[w: Cmentarz_wojenny_nr_199_–_Zbylitowska_Góra|Cmentarz wojenny nr 199]]'''}} – nieduży cmentarz, na którym pochowano wyłącznie żołnierzy armii rosyjskiej, w większości  w mogiłach zbiorowych.

=== Plac dworcowy ===
[[Plik:Tarnow Station.jpg|mały|240px|Dworzec kolejowy nocą]]
{{Znacznik|Dworzec kolejowy|50.005681|20.974587|typ=zabytek|treść='''[[w:Tarnów_(stacja_kolejowa)|Dworzec kolejowy]]'''}} – secesyjny, monumentalny gmach wybudowany został na wzór dworca lwowskiego w latach 1906–1910, a gruntownie zmodernizowany w 2010 roku. Wnętrza tarnowskiego dworca po remoncie przypominają wnętrza w eleganckich hotelach z epoki. O pietyzmie, z jaką wykonano ten remont, może świadczyć fakt, że inwestor z Anglii sprowadzał płyty na posadzki, a z Włoch kostkę brukową, która najbardziej przypomina tę z czasów Franciszka Józefa. W gmachu dworca znajduje się Galeria Panorama, gdzie prezentowane są fragmenty [[w:Panorama_siedmiogrodzka|'''Panoramy Siedmiogrodzkiej''']] namalowanej pod kierownictwem Jana Styki.

=== Góra św. Marcina ===
[[Plik:20080708 Tarnow ruiny zamku 4102.jpg|mały|240x240px|Ruiny zamku Tarnowskich na Górze św. Marcina]]
{{Znacznik|Góra św. Marcina|49.989722|21.005556|typ=natura|treść='''[[w:Góra_Świętego_Marcina|Góra św. Marcina]]'''}} – wzniesienie przez tubylców nazywana Marcinką, z ruinami średniowiecznego {{Znacznik|Ruiny zamku|49.989167|20.9975|typ=zabytek|treść='''[[w:Zamek_w_Tarnowie|zamku Tarnowskich]]'''}}. Rezydencję właścicieli Tarnowa zbudowano w latach 1328–31. W czasach średniowiecza zamek był jednym z większych w Małopolsce. Na szczycie wzniesienia (1,3 km od ruin zamku) znajduje się drewniany gotycki {{Znacznik|Kościół św.Marcina|49.984572|21.012222|typ=zabytek|treść='''[[w:Kościół_św._Marcina_w_Zawadzie|kościół św. Marcina Biskupa w Zawadzie]]'''.}}

Porośnięty lasem stok Marcinki (z trasami biegowymi, z 8 rowerowymi trasami zjazdowymi o różnym stopniu trudności, z tężnią solankową i placem zabaw) jest dobrym miejscem do odpoczynku i rekreacji.

=== Inne atrakcje ===
'''[https://maszkarony.tarnow.pl/maszkarony Szlak Maszkaronów]''' – kilkanaście niewielkich figurek o groteskowych twarzach, wykonanych przez lokalnych artystów, rozrzuconych w różnych miejscach miasta. Pomysł wzorowany na [[Śladem wrocławskich krasnoludków|wrocławskich krasnalach]].
[[Plik:Poland Tarnow Szekler gate.jpg|mały|240x240px|Brama Seklerska]]
{{Znacznik|Fontanna z Układem Słonecznym|50.0083174|20.9753959|typ=atrakcja|treść='''Fontanna}} – układ słoneczny''' ''(pl. ks. Popiełuszki)'' – atrakcja dla najmłodszych, fontanna z modelem Układu Słonecznego. Napędzane strumieniem wody granitowe planety, niczym prawdziwe ciała niebieskie wirują wokół własnej osi. Wyremontowana w 2018 roku. Znajduje się w pobliżu neogotyckiego {{Znacznik|Kościół św. Rodziny|50.008889 |20.976111|typ=zabytek|treść='''[[w:Kościół_Świętej_Rodziny_w_Tarnowie|kościoła św. Rodziny]]'''}}.  

{{Znacznik|Brama Seklerska|50.010578|20.981055|typ=atrakcja|treść='''Brama Seklerska'''}} im. Józefa Bema i Sandora Petöfiego ''(skwer Petőfiego)'' – dar węgierskiej Fundacji Irott Szó i miasta Sepsiszentgyőrgy dla miasta Tarnowa. Odsłonięta 26 maja 2001 roku, dzień jej przekazania wiąże się ze 170 rocznicą bitwy pod Ostrołęką – jednej z bitew powstania listopadowego, w której walczył Józef Bem. Jest drugą taką bramą w Polsce (pierwsza w Starym Sączu).
[[Plik:A memento of the tram tracks on Krakowska Street in Tarnów 05.jpg|mały|240x240px|Tarnowski tramwaj]]
{{Znacznik|Muzeum Etnograficzne|50.010840|20.983291 |typ=atrakcja|treść='''Muzeum Etnograficzne'''}} ''(ul. Krakowska 10)'' – [https://muzeum.tarnow.pl/pl/node/6 oddział Muzeum Ziemi Tarnowskiej] mający siedzibę w XVIII-wiecznym dworku, wyremontowanym w 2019 roku. 

{{Znacznik|Tramwaj|50.011986|20.985328|typ=atrakcja|treść='''Tarnowski tramwaj'''}} ''(pl. Sobieskiego)'' – kiedyś Tarnów był jedynym prowincjonalnym miastem w Galicji, który zafundował sobie linię tramwajową. [[w:Tramwaje_w_Tarnowie|Tramwaje w Tarnowie]] kursowały w latach 1911–1942. Odrestaurowany wagon nr 7, w którym urządzono kawiarnię, to jedna z pamiątek przypominająca tę fanaberię włodarzy miasta sprzed ponad stu lat.

{{Znacznik|Fontanna multimedialna|50.0118088|20.989877|typ=atrakcja|treść='''Fontanna multimedialna'''}} ''(skwer ks. Gajdy)'' – kolejna atrakcja dla dzieci, fontanna umożliwia prezentacje multimedialne, usytuowana w sąsiedztwie murów miejskich. Dodatkowo na skwerze umieszczono metalową makietę tarnowskiej starówki.

== Dojazd ==
{{Mapa|50.0124|20.9879|zoom=12|wysokość=550|szerokość=600}}
===Samolotem===

'''[https://www.krakowairport.pl/pl Kraków Airport]''' – najbliższy pasażerski port lotniczy. Odległość z Tarnowa: 90 km. 

Dojazd z Kraków Airport do Tarnowa:

*Z Lotniska do Dworca Głównego PKP w Krakowie: pociągiem [https://malopolskiekoleje.pl/index.php Kolei Małopolskich] (odjazdy co 30 minut, czas jazdy ok. 20 minut) lub autobusem MPK nr 208 oraz 902 (nocny), odjazdy co około 20 minut, czas jazdy ok. 35 minut [http://rozklady.mpk.krakow.pl/ (''aktualny rozkład MPK)'']

*a następnie pociągiem, odjazdy co około 20-40 minut, czas podróży: pociągiem osobowym ok. 80 minut, pośpiesznym i expresem ok. 60 minut [http://rozklad-pkp.pl/ (''rozkład jazdy PKP''])

'''[https://www.rzeszowairport.pl/ Rzeszów Airport]''' – drugi pasażerski port lotniczy obsługujący loty międzynarodowe. Odległość z Tarnowa: 90 km 

Dojazd z Lotniska Jasionka do Tarnowa:

* Z Lotniska do dworca kolejowego w Rzeszowie specjalną linią autobusową nr 51 lub 53, czas jazdy około 25 minut ([https://einfo.erzeszow.pl/?tab=2 ''rozkład jazdy RTM'']), następnie pociągiem do Tarnowa, odjazdy co około 60 minut, czas podróży pociągiem osobowym 80 minut, pośpiesznym i express - ok. 60 minut [http://rozklad-pkp.pl/ (''rozkład jazdy PKP)'']

=== Koleją ===
''[http://rozklad-pkp.pl/ Wyszukaj połączenie]''[[Plik:Połączenia PKP - Tarnów.jpg|mały|240px|''Najszybsze połączenia Tarnowa z Krakowem, Warszawą i Trójmiastem'']]
W mieście są dwie stacje, na których zatrzymują się pociągi pasażerskie:

* {{Znacznik|Stacja kolejowa Tarnów|50.005278|20.975278|typ=transport|treść='''Tarnów'''}} – dworzec główny
* {{Znacznik|Stacja kolejowa Tarnów Mościce|50.006743|20.925351|typ=transport|treść='''Tarnów Mościce'''}} – przystanek w pobliżu stadionu miejscowej Unii

Do Tarnowa bez przesiadki można dojechać wszystkimi pociągami dalekobieżnymi jadącymi m.in. z [[Wrocław|Wrocławia]], [[Szczecin|Szczecina]], [[Kołobrzeg|Kołobrzegu]], [[Gdynia|Gdyni]] i [[Warszawa|Warszawy]] przez Kraków do [[Przemyśl|Przemyśla]], [[Rzeszów|Rzeszowa]] lub [[Krynica-Zdrój|Krynicy-Zdroju]] oraz pociągami regionalnymi z Krakowa, Rzeszowa i [[Nowy Sącz|Nowego Sącza]]. Wszelkie informacje o rozkładach jazdy pociągów, połączeniach i dworcach znajdziemy na [https://www.pkp.pl/pl/home stronie internetowej PKP]. Czas trwania podróży do Tarnowa z:

* Warszawy – 3 godz. 8 min. (EIP &quot;Pendolino&quot;), 4 godz. (TLK, IC)
* Krakowa – 48-55 min (EIP, IC, TLK), oraz 55-75 min. (REGIO, OS, SKA3)
* Gdańska - 6 godz. 4 min. (EIP &quot;Pendolino&quot;)
* Nowego Sącza – 1 godz. 40 min - 2 godz. (TLK, REGIO, SKA3)
* Krynicy – 3 godz. 10 min. (TLK, SKA3)

=== Autobusem ===
Część autobusów Małopolskich Linii Dowozowych zatrzymuje się na dworcu, pozostałe autobusy zatrzymują się na wybranych przystankach komunikacji miejskiej. 

[https://tarnowska-komunikacja.pl/komunikacja/malopolskie-linie-dowozowe/ ''Linie i rozkłady Małopolskich Linii Dowozowych (oferta tarnowska)'']

=== Samochodem ===
Tarnów jest ważnym węzłem drogowym położonym przy autostradzie A4. W okolicy miasta znajdują się dwa węzły autostradowe: Tarnów Mościce od strony zachodniej i Tarnów Centrum od strony wschodniej. [https://www.it.tarnow.pl/komunikacja/samochodowa/strefa-platnego-parkowania/ ''Informacje o strefie płatnego parkowania''].
{{trasy|biernik=Tarnów|
{{trasy/wiersz
| symbol          = {{trasy/symbol|PL-A|4}}
| kierunekl       = W
| dużel           = Jędrzychowice ← [[Wrocław]] ← [[Katowice]] ← [[Kraków]]
| małel           = [[Bochnia]] ← [[Brzesko]]
| kierunekp       = E
| dużep           = [[Rzeszów]] → [[Jarosław]] → Korczowa
|małep            = [[Dębica]]
}}
{{trasy/wiersz
| symbol          = {{trasy/symbol|PL-K|73}}
| kierunekl       = N
| dużel           = [[Kielce]]
| małel           = [[Busko-Zdrój]] ← [[Szczucin]] ← [[Dąbrowa Tarnowska]]
| kierunekp       = E
| dużep           = [[Jasło]]
| małep           = [[Pilzno (województwo podkarpackie)|Pilzno]] 
}}
{{trasy/wiersz
| symbol          = {{trasy/symbol|PL-K|94}}
| kierunekl       = W
| dużel           = [[Kraków]]
| małel           = [[Bochnia]] ← [[Brzesko]]  ← [[Wojnicz]]
|kierunekp        = E
| dużep           = [[Rzeszów]]
|małep            = [[Pilzno (województwo podkarpackie)|Pilzno]] → [[Dębica]] → [[Ropczyce]] → [[Sędziszów Małopolski]]
}}
{{trasy/wiersz
| symbol          = {{trasy/symbol|PL-W|973}}
| kierunekl       = N
| dużel           = [[Busko-Zdrój]]
| małel           = [[Żabno]]
}}
{{trasy/wiersz
| symbol          = {{trasy/symbol|PL-W|977}}
| kierunekp       = S
| dużep           = [[Gorlice]] → Konieczna
| małep           = [[Tuchów]] → [[Ciężkowice]]
}}
}}

== Komunikacja miejska ==
===Rowery===
[https://rower.tarnow.pl/ Tarnowski Rower Miejski] to w sumie 190 rowerów i 18 samoobsługowych stacji. Przed wypożyczeniem roweru wymagana jest rejestracja w systemie i zasilenie konta kwotą co najmniej 10 zł. Pierwsze 20 minut każdego wypożyczenia jest bezpłatne.

'''Stacje roweru miejskiego:''' {{Znacznik|Stacja rowerowa Dworzec PKP|50.0069667|20.9742039|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Dworzec PKP,}} {{Znacznik|Stacja rowerowa Plac Kazimierza Wielkiego |50.011964|20.986858|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Plac Kazimierza Wielkiego}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Plac Szczepanika |50.015361|20.98884|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Plac Jana Szczepanika}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Park Strzelecki|50.021515|20.985441|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Park Strzelecki}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Góra Św. Marcina|49.992456|21.00106|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Góra Św. Marcina}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa - os. Zielone|50.022558|21.01271|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Osiedle Zielone}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Krzyska - Szkoła|50.04431|20.992433|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Krzyska – Szkoła}},  {{Znacznik|Stacja rowerowa Mościce -Kwiatkowskiego|50.0149|20.923703|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Mościce – Kwiatkowskiego}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Centrum Sztuki Mościce|50.009739|20.925607|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Centrum Sztuki Mościce}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Osiedle Koszyckie|49.994859|20.947723|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Osiedle Koszyckie}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Osiedle Legionów|50.02666|21.00299|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Osiedle Legionów}},
{{Znacznik|Stacja rowerowa Osiedle Westerplatte|50.03047|21.00667|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Osiedle Westerplatte}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Mościckiego - Osiedle|50.01176| 20.96884|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Mościckiego - Osiedle}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Lwowska - Kowalska|50.01442|21.00469|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Lwowska - Kowalska}},
{{Znacznik|Stacja rowerowa Klikowska - Pułaskiego|50.01906|20.97496|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Klikowska - Pułaskiego}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Słoneczna|50.01759|21.0041|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Słoneczna}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Piaskowa – Park|50.032008|20.981917|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Piaskowa – Park}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Konarskiego – Sąd|50.009151| 20.99291|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Konarskiego – Sąd}}.

Przydatne [https://www.it.tarnow.pl/atrakcje/turystyka-aktywna/rowerowa/ ''informacje dla rowerzystów'']

===Autobusy===
{{na wikipedii|Komunikacja miejska w Tarnowie}}
Lokalnym transportem zbiorowym na terenie miasta Tarnowa oraz na terenie gminy Tarnów, Pleśna i Lisia Góra zajmuje się [http://komunikacja.tarnow.pl/ Zarząd Dróg i Komunikacji w Tarnowie]
* ''[http://rozklad.komunikacja.tarnow.pl/ Rozkłady jazdy]''

== Wydarzenia, imprezy ==
Najbliższe wydarzenia kulturalne w Tarnowie: [https://kultura.tarnow.pl/# ''Kalendarium'']

=== Muzyka ===
'''Ogólnopolski Festiwal Tydzień Talentów''' Centrum Paderewskiego organizuje już od ćwierćwiecza. Jego celem jest promocja młodych artystów, laureatów konkursów krajowych i zagranicznych. Dla wielu młodych muzyków występ w Tarnowie jest pierwszym krokiem w karierze artystycznej. Festiwal był początkiem karier wielu artystów, jak Waldemar Malicki, Tomasz Strahl czy Rafał Kwiatkowski. Komisja Opiniująca wydając rekomendacje dla najciekawszych osobowości festiwalu zobowiązuje się do całorocznej promocji wybranych muzyków.

'''Międzynarodowy Festiwal Muzyki Odnalezionej''' w Tarnowie jest jedynym festiwalem w świecie, prezentującym zapomniane utwory kompozytorów polskich i obcych. Odbywa się on pod patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz Komisji Kultury przy Wspólnocie Europejskiej w Brukseli. Założeniem Festiwalu jest prezentacja utworów kameralnych i symfonicznych, które zapomniane przeleżały w rękopisach dziesiątki, a czasem setki lat.

'''Festiwal Paschalny Musica Poetica''' –  festiwal organizowany od 2011 roku, w okresie przedwielkanocnym. Bazylika Katedralnej w Tarnowie jest miejscem, w którym prezentowane są dzieła wielkopostne polskich i zagranicznych artystów.

'''Jazzowy Rynek''' – letni festiwal jazzu tradycyjnego organizowany od 2008 roku. Cykl koncertów jazzowych odbywa się na scenie plenerowej ustawionej na tarnowskim Rynku. Koncerty kończy parada nowoorleańska wokół rynku.

=== Teatr i film ===
'''[[w:Ogólnopolski_Festiwal_Komedii_Talia|Festiwal Komedii Teatralnej Talia]]''' – przegląd sztuk komediowych komediowych kraju i zagranicy, który rozprzestrzenił się i z desek tarnowskiego teatru wdarł się do pubów, kawiarenek, pozostawiając na ulicach liczne grono osób roześmianych. Konkursowi towarzyszą warsztaty, przeglądy filmów, spotkania z aktorami. Festiwal odbywa się w [http://www.teatr.tarnow.pl/ Teatrze im. Ludwika Solskiego].

'''[http://www.tarnowskanagrodafilmowa.pl/ Tarnowska Nagroda Filmowa]''' to przegląd najlepszych polskich filmów zaprezentowanych na ekranach w roku poprzedzającym edycję. Ideą powołania przeglądu była chęć zwrócenia uwagi na dokonania polskiej kinematografii i przybliżenie jej szerokiemu odbiorcy. Nagroda pierwszą swoją edycję miała w 1987 r.

'''Festiwal Filmowy „Vitae Valor”''' („Wartość Życia”) prezentuje i upowszechnianie te dzieła filmowe, których treścią i przesłaniem jest podkreślanie znaczenia ludzkiej egzystencji jako wartości opartej na fundamentach moralnych, etycznych, duchowych i metafizycznych. „Vitae Valor” jest nie tylko okazją do przypominania i promowania tego rodzaju dzieł, ale także upowszechniania treści w owych dziełach zawartych.

=== Szczególne wydarzenia ===
'''Dni Tarnowa – Zdearzenia''' to obchodzone co rok święto Tarnowa. Jest to największa impreza kulturalna w mieście. Kilkudniowy przegląd różnych form artystycznych – od przedstawień teatrów ulicznych, przez koncerty gwiazd aż po prezentacje folkloru zaprzyjaźnionych z Tarnowem regionów.

'''Dni Pamięci Żydów Galicyjskich „Galicjaner Sztetl”''' – organizowane są dla uczczenia pamięci 10 tysięcy mieszkańców miasta narodowości żydowskiej, wymordowanych przez hitlerowców w czerwcu 1942 roku w lesie Buczyna. Program Dni Pamięci, odbywających się w czerwcu, obejmuje koncerty pod bimą, okolicznościowe spektakle, koncerty muzyki klezmerskiej. Można również zwiedzić z przewodnikiem cmentarz żydowski.
[[Plik:Tabor Pamięci Romów.jpg|mały|470x470px|XIV Międzynarodowy Tabor Pamięci Romów na ulicach Tarnowa]]
'''Tabor Pamięci Romów''' – kilkudniowe spotkanie z kulturą i tradycjami społeczności romskiej, konferencje, imprezy okolicznościowe, ogniska.

'''Zamkomania''' – dwudniowa impreza dla miłośników historii, organizowana corocznie (w drugi weekend czerwca) na zamkowym wzgórzu, u stóp ruin tarnowskiego zamku. Uczestniczą w niej bractwa rycerskie, łucznicy i przedstawiciele ginących zawodów. Wśród atrakcji m.in. turniej łuczniczy i rycerski o Grzywnę Władyki z Marcińskiej Góry, bitwa o zamek oraz zwiedzanie ruin zamku Tarnowskich z przewodnikiem.

'''Konkurs Wielkanocny''' – regionalny konkurs na pisankę ludową i plastykę obrzędową związaną z okresem Wielkanocy. Finał konkursu, organizowanego corocznie od 1989 roku, odbywa się w Muzeum Etnograficznym.

'''Pisankowy desant''' – w okresie wielkanocnym kilkanaście drzew na Starówce strojonych jest pisankami własnoręcznie ozdobionymi przez przedszkolaków i seniorów.

=== Wydarzenia w regionie ===
'''Muzyczne Spotkania u Paderewskiego''' w [[Kąśna Dolna|Kąśnej Dolnej]] to cykl koncertów letnich w kompleksie dworsko-parkowym. Odbywa się co roku, a od kilku lat zyskał zasięg ogólnopolski. Impreza upowszechnia muzykę poważną w najlepszym wykonaniu. Koncerty odbywają się w jedynej zachowanej w świecie posiadłości kompozytora.

'''Festiwal Muzyki Kameralnej Bravo Maestro''' w [[Kąśna Dolna|Kąśnej Dolnej]] skupia w gronie wykonawców najwybitniejszych polskich artystów. Odbywający się co dwa lata Festiwal należy do najbardziej prestiżowych imprez muzycznych w kraju. W programie Festiwalu, znajdują się najwybitniejsze dzieła muzyki kameralnej.

'''Malowana Chata''' w [[Zalipie (województwo małopolskie)|Zalipiu]] to konkurs dla malarek ludowych z Powiśla Dąbrowskiego, którego celem jest podtrzymanie tradycji zdobienia domów oryginalnymi wzorami kwiatowymi. Każdego roku kilkudziesięciu uczestników staje do walki o nagrody. Najliczniejszą reprezentację stanowią oczywiście malarki z „malowanej wsi”.

'''Turniej rycerski o złoty warkocz Tarłówny''' na zamku w [[Dębno (powiat brzeski)|Dębnie]] jest jedną z największych imprez plenerowych w Małopolsce. Każdego roku gromadzi kilkunastotysięczną widownię z całej Polski. Główną areną pokazów jest fosa zamkowa, gdzie dzięki doskonałej widoczności i rozległemu terenowi mogą zaprezentować się różne formacje zbrojnych i jazdy.

'''Konkurs Palm i Rękodzieła Artystycznego''' w [[Lipnica Murowana|Lipnicy Murowanej]] pielęgnuje dawny zwyczaj sporządzania na Niedzielę Palmową kolorowych palm. Wówczas ich wysokość zależna była od wielkości i zamożności gospodarstwa. Dziś najwyższe z palm sięgają 30 m. Konkurs połączony jest z licznymi imprezami towarzyszącymi, prezentującymi folklor okolic Lipnicy, w tym występy zespołów, pokazy i degustacje potraw regionalnych, wystawy prac twórców ludowych.

== Noclegi ==
Szczegółowy, stale aktualizowany opis obiektów noclegowych Tarnowa i regionu tarnowskiego dostępny jest na stronie Tarnowskiego Centrum Informacji: [https://www.it.tarnow.pl/object_type/noclegi/ ''Informacje o noclegach'']

== Gastronomia ==
Pełna baza obiektów gastronomicznych Tarnowa i regionu tarnowskiego dostępna jest na stronie Tarnowskiego Centrum Informacji: [https://www.it.tarnow.pl/object_type/gastronomia/ ''Informacje o gastronomii'']
== Informacje turystyczne ==
Szczegółowych informacji udziela:&lt;br&gt;
{{Znacznik|Tarnowskie Centrum Informacji|50.012062|20.988252|typ=atrakcja|treść='''[http://www.it.tarnow.pl/index.php/pol/ Tarnowskie Centrum Informacji]'''&lt;br&gt;
Rynek 7, 33-100 Tarnów, tel. +48 14 688 90 90, kom. +48 698 633 421, fax +48 14 688 90 92, email: centrum@tarnow.travel&lt;br&gt;
Godziny pracy: maj - wrzesień: pn-pt 8-20, sb-nd 9-17, październik - kwiecień: pn-pt 8-18, sb-nd 9-17}}

== Gdzie dalej ==

=== W okolicy ===
[[Plik:Las Buczyna. Zbylitowska Góra. Miejsce pamięci narodowej (1).jpg|mały|240x240px|Zbylitowska Góra. Cmentarz w lesie Buczyna]]
'''[[w:Zbylitowska_Góra|Zbylitowska Góra]]''' – podmiejska wieś w zachodniej części [[w:Tarnów_(gmina_wiejska)|gminy Tarnów]], sąsiadująca z tarnowskimi [[w:Mościce|Mościcami]]. We wsi warto zobaczyć zobaczyć {{Znacznik|Cmentarz w lesie Buczyna |49.985083|20.899761|typ=zabytek|treść= '''cmentarz w lesie Buczyna'''}}, miejsce pamięci narodowej. [[w:Egzekucje_w_lesie_Buczyna_w_Zbylitowskiej_Górze|Egzekucje w lesie Buczyna]] miały miejsce w latach 1939-1943. W masowych mogiłach spoczywają tu obok Żydów, ofiar Holokaustu także Polacy, więźniowie polityczni. Do rejestru zabytków wpisano również {{Znacznik|Dwór Żabów|49.991714|20.900616|typ=zabytek|treść= '''dwór Żabów'''}} oraz {{Znacznik|Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego |49.992442|20.898035 |typ=zabytek|treść= [http://www.tarnowskiekoscioly.net/index.php/koscioly/156-zbylitowska-gora-kosciol-podwyzszenia-krzyza-swietego '''kościół Podwyższenia Krzyża Świętego''']}}. Ciekawie prezentuje się też kamienna {{Znacznik|Figura św. Floriana|49.989434|20.901490|typ=atrakcja|treść= '''figura św. Floriana'''}} datowana na 1767 rok.
[[Plik:Stary dom w Wierzchosławicach.jpg|mały|240x240px|Wierzchosławice. Stary dom, miejsce urodzenia Wincentego Witosa]]
'''[[w:Wierzchosławice_(województwo_małopolskie)|Wierzchosławice]]''' – wieś , w której urodził się, mieszkał i został pochowany trzykrotny premier II Rzeczypospolitej. W {{Znacznik|Muzeum Wincentego Witosa|50.039878|20.855753|typ=zabytek|treść=[[w:Zagroda_Wincentego_Witosa|zagrodzie Wincentego Witosa]]}} mieści się teraz muzeum. Zachował się też {{Znacznik|Stary dom|50.037755|20.843966|typ=zabytek|treść=[[w:Stary_Dom_w_Wierzchosławicach|stary dom]]}} kryty strzechą, miejsce jego urodzenia. Wierzchosławice to nie tylko pamiątki po Witosie i inne zabytki, ale też dobre miejsce do aktywnego wypoczynku w lesie i nad wodą.

'''[[w:Skrzyszów_(województwo_małopolskie)|Skrzyszów]]''' – podtarnowska miejscowość leżąca nad potokiem Wątok. We wsi warto zobaczyć późnogotycki drewniany {{Znacznik|Kościół św. Stanisława |49.994806|21.058806|typ=zabytek|treść=[[w:Kościół_św._Stanisława_w_Skrzyszowie|kościół św. Stanisława]]}}, zbudowany w 1517 roku. W 1941 roku, w lesie Kruk niemieccy naziści zamordowali ok. 400 osób. Ofiary upamiętnia {{Znacznik|Pomnik w lesie Kruk|49.988707|21.052963|typ=atrakcja|treść=[http://www.miejscapamiecinarodowej.pl/index.php/malopolskie/567-skrzyszow-pomnik-rozstrzelanych-w-lesie-kruk pomnik]}} zbudowany na zboczu wąwozu, zrealizowany według projektu Bogdany i Anatola Drwalów.

=== Najbliższe miasta ===

==== [[Tuchów]] ====
[[Plik:Ratusz na tuchowskim Rynku.jpg|mały|240x240px|Tuchów. [[w:Ratusz_w_Tuchowie|Ratusz]]]]
Niespełna 7-tysięczne miasto położone 16 km na południe od Tarnowa, położone na obszarze Pogórza Ciężkowickiego. Miejscowość za sprawą cudownego [[w:Obraz_Matki_Boskiej_Tuchowskiej|obrazu Matki Bożej Tuchowskiej,]] znajdującego się w barokowej {{Znacznik|Sanktuarium w Tuchowie |49.900833|21.059722|typ=zabytek}} [[w:Bazylika_Nawiedzenia_Najświętszej_Maryi_Panny_w_Tuchowie|'''bazylice Nawiedzenia NMP''']] przy klasztorze redemptorystów, stała się największym ośrodkiem pielgrzymkowym w regionie. {{na wikipedii|Tuchów}}

==== [[Wojnicz]] ====
[[Plik:Church in Radlow.JPG|alt=|mały|320x320px|Radłów. Kościół św. Jana Chrzciciela]]
Jeden z najstarszych grodów w Małopolsce, niewielkie miasto położone 13 km na zachód od Tarnowa. W południowej części miasta znajdują się pozostałości [https://www.wojnicz.pl/turysta/zabytki-wojnicza/grod-i-podgrodzie '''wałów wojnickiego grodziska'''], kilka zabytków sakralnych ({{Znacznik|Kolegiata w Wojniczu |49.956111|20.836944|typ=zabytek}}[[w:Kościół_św._Wawrzyńca_w_Wojniczu|'''kolegiata św. Wawrzyńca''']] wraz z drewnianą dzwonnicą, odnowiony drewniany {{Znacznik|Kościół św. Leonarda w Wojniczu|49.958111|20.841639|typ=zabytek}} [[w:Kościół_św._Leonarda_w_Wojniczu|'''kościół św. Leonarda''']], {{Znacznik|Kaplica Matki Bożej Loretańskiej w Wojniczu |49.957252|20.827681 |typ=zabytek}} kaplica Matki Bożej Loretańskiej), a także otoczony parkiem, popadający w ruinę, neogotycki {{Znacznik|Pałac Dąmbskich w Wojniczu|49.953611|20.833333|typ=zabytek}} [[w:Pałac_Dąmbskich_w_Wojniczu|'''pałac Dąmbskich''']] dawniej słynący z [https://www.wojnicz.pl/turysta/atrakcje/wydarzenia '''zegarów słonecznych'''] oraz cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej.{{na wikipedii|Wojnicz}}

==== Radłów ====
Miasto położone na północ od Wierzchosławic, 18 km od Tarnowa. W Radłowie i okolicy rozegrała się największa bitwa podczas kampanii wrześniowej na terytorium Małopolski (7-8 września 1939), również w czasie I wojny światowej o przeprawę na Dunajcu toczyły się tu ciężkie boje. O krwawych walkach przypominają pomniki i mogiły poległych żołnierzy na radłowskim cmentarzu. Najstarszym zachowanym zabytkiem w mieście jest {{Znacznik|Kościół św. Jana Chrzciciela w Radłowie|50.085|20.850556|typ=zabytek}}[[w:Kościół_św._Jana_Chrzciciela_w_Radłowie|'''kościół św. Jana Chrzciciela''']]. W sąsiednich [[w:Biskupice_Radłowskie|Biskupicach Radłowskich]] zachował się {{Znacznik|Słup graniczny w Biskupicach Radłowskich |50.116939|20.840390|typ=zabytek}} [[w:Słup_graniczny_w_Biskupicach_Radłowskich|'''słup graniczny z 1450 roku''']], ufundowany przez kardynała Zbigniewa Oleśnickiego, najstarszy tego typu obiekt w Polsce.{{na wikipedii|Radłów}}

==== [[Żabno]] ====
Miejscowość leżąca nad Dunajcem, 18 km na północny-zachód od Tarnowa. W mieście można zobaczyć m.in. rynek z okazałym ratuszem z końca XIX wieku, {{Znacznik|Kościół Ducha Świętego w Żabnie |50.133778|20.885333|typ=zabytek}}[[w:Kościół_Ducha_Świętego_w_Żabnie|'''kościół Ducha Świętego''']] oraz {{Znacznik|Cmentarz Żydowski w Żabnie |50.141111|20.891111|typ=zabytek}}[[w:Cmentarz_żydowski_w_Żabnie|'''cmentarz żydowski''']], a w sąsiednim [[Odporyszów|Odporyszowie]] (3 km dalej) {{Znacznik|Sanktuarium w Odporyszowie |50.151639|20.914606|typ=zabytek}}[[w:Kościół_Oczyszczenia_Najświętszej_Maryi_Panny_w_Odporyszowie|'''regionalne sanktuarium maryjne''']] wraz z [[w:Muzeum_Jana_Wnęka_w_Odporyszowie|'''tutejszym muzeum''']], w którym prezentowane są drewniane rzeźby [[w:Jan_Wnęk|'''Ikara z Powiśla''']] (zwiedzanie możliwe po wcześniejszym uzgodnieniu).{{na wikipedii|Żabno}}

==== [[Dąbrowa Tarnowska]] ====
[[Plik:PL-Dąbrowa Tarnowska, synagoga 2013-05-31--10-46-59-006.jpg|mały|240x240px|Dąbrowa Tarnowska. Fragment polichromii w dawnej synagodze]]
Miasto położone 20 km na północ od Tarnowa, leżące nad rzeką Breń, siedziba [[Powiat dąbrowski|powiatu dąbrowskiego]]. Wizytówką miasta jest {{Znacznik|Ośrodek Spotkań Kultur w Dąbrowie Tarnowskiej |50.175833|20.988333|typ=zabytek}}[http://www.oskdabrowa.pl/wystawy '''Ośrodek Spotkań Kultur'''] mający siedzibę w dawnej [[w:Synagoga_w_Dąbrowie_Tarnowskiej|'''dąbrowskiej synagodze''']] chasydzkiej, największej tego typu budowli w Małopolsce.
{{na wikipedii|Dąbrowa Tarnowska}}

==== [[Pilzno (województwo podkarpackie)|Pilzno]] ====
Pięciotysięczne miasto znajdujące się 25 km na wschód od Tarnowa. Kiedyś królewskie miasto, które po upadku Polski straciło na znaczeniu, ponieważ zaborca postawił na sąsiedni Tarnów. Miasteczko znane z {{Znacznik|Muzeum Lalek w Pilźnie |49.976802|21.291659|typ=atrakcja|}}'''[[w:Muzeum_Lalek_w_Pilźnie|Muzeum Lalek]]''', można w nim zobaczyć lalki nawet z Japonii.{{na wikipedii|Pilzno (Polska)}}

=== Nieco dalej ===

==== [[Dębno (powiat brzeski)|Dębno]] ====
[[Plik:Debno t 04 walka2.jpg|mały|240x240px|Dębno. Międzynarodowy Turniej Rycerski o Złoty Warkocz Tarłówny w 2004 roku]]
Miejscowość oddalona 23 km od Tarnowa, położona przy drodze krajowej 94. Największą atrakcją wsi jest późnogotycki {{Znacznik|Zamek w Dębne|49.964239|20.715581|typ=zabytek}} [[w:Zamek_w_Dębnie|'''dębiński zamek''']]  wybudowany w latach 1470-1480, w którym mieści się oddział tarnowskiego Muzeum Okręgowego. Co roku w Dębnie organizowany jest '''turniej rycerski „O Złoty Warkocz Tarłówny&quot;,''' przyciągający na zamek kilkanaście tysięcy widzów.{{na wikipedii|Dębno (powiat brzeski)}}

==== [[Zalipie (województwo małopolskie)|Zalipie]] ====
[[Plik:Zalipie museum - kitchen of the Felicja Curyłowa's farm 2.JPG|mały|240x240px|Zalipie. Izba kuchenna w domu Felicji Curyłowej]]
Wieś na Powiślu Dąbrowskim, 30 km od Tarnowa. Wioska słynąca z ozdabiania kolorowymi wzorami roślinnymi budynków, zarówno w środku, jak i na zewnątrz. Zwyczaj ozdabiania wiejskich izb i zabudowań kwiecistymi malunkami kultywowany jest w niektórych zagrodach do dziś. Najsłynniejszą miejscową malarką była [[w:Felicja_Curyłowa|Felicja Curyłowa]], w jej {{Znacznik|Zagroda Felicji Curyłowej |50.234934|20.849221|typ=zabytek}}zabytkowej zagrodzie mieści się obecnie oddział tarnowskiego Muzeum Okręgowego − skansen architektury i sztuki ludowej.
{{na wikipedii|Zalipie (województwo małopolskie)}}

==== [[Ciężkowice]] ====
Niewielkie miasto leżące w dolinie Białej, oddalone 32 km od Tarnowa. Największa atrakcją Ciężkowic jest {{Znacznik|Skamieniałe Miasto w Ciężkowicach|49.776389|20.966667|typ=natura}}[[w:Rezerwat_przyrody_Skamieniałe_Miasto|'''rezerwat przyrody ''Skamieniałe Miasto''''']] wraz z pomnikiem przyrody – {{Znacznik|Wąwóz Czarownic w Ciężkowicach |49.778611|20.978333|typ=natura}}'''''[[w:Wąwóz_Ciężkowicki|Wąwozem Czarownic]]'''''. W centrum miasta na uwagę zasługuje {{Znacznik|Rynek w Ciężkowicach |49.785876|20.973939|typ=atrakcja}}'''ciężkowicki rynek''' z [[w:Ratusz_w_Ciężkowicach|ratuszem]], kapliczką św. Floriana z 1895 roku i pomnikiem jej fundatora Ignacego Jana Paderewskiego oraz zabudowa podcieniowa z przełomu XVIII/XIX wieku, znajdująca się na małopolskim szlaku architektury drewnianej. W neogotyckim {{Znacznik| Kościół św. Andrzeja Apostoła w Ciężkowicach |49.787028|20.972|typ=zabytek}}'''[[w:Kościół_św._Andrzeja_Apostoła_w_Ciężkowicach|kościele św. Andrzeja Apostoła]]''' znajduje się obraz ''„Ecce Homo”'' z wizerunkiem Jezusa Miłosiernego, podarowany miastu przez papieża Innocentego XI w 1662 roku. W mieście warto zobaczyć również {{Znacznik| Muzeum Przyrodnicze w Ciężkowicach |49.790506|20.973242|typ=atrakcja}}'''[[w:Muzeum_Przyrodnicze_im._Krystyny_i_Włodzimierza_Tomków_w_Ciężkowicach|Muzeum Przyrodnicze]]''', a w okolicy {{Znacznik| Dworek Paderewskiego w Kąśnej Dolnej |49.77902|20.951795|typ=zabytek}} '''[[w:Dworek_Ignacego_Paderewskiego_w_Kąśnej_Dolnej|dworek Ignacego Jana Paderewskiego]]''' w [[Kąśna Dolna|Kąśnej Dolnej.]]{{na wikipedii|Ciężkowice}}

==== [[Lipnica Murowana]] ====
[[Plik:Kosciol sw Leonarda w Lipnicy(pischmak).JPG|mały|240x240px|Lipnica Dolna. Kościół św. Leonarda]]
Wieś leżąca nad Uszwicą w środkowej części Pogórza Wiśnickiego, 50 km od Tarnowa. W Lipnicy znajduje się, wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO, {{Znacznik| Kościół św. Leonarda|49.860461|20.530373|typ=zabytek}}[[w:Kościół_św._Leonarda_w_Lipnicy_Murowanej|'''kościół św. Leonarda''',]] perła architektury drewnianej. W Niedzielę Palmową na {{Znacznik|Rynek w Lipnicy Murowanej |49.858979|20.527344|typ=atrakcja}}'''lipnickim rynku''' organizowany jest, przyciągający do wsi rzeszę turystów, '''konkurs palm wielkanocnych'''. Najwyższe palmy prezentowane w konkursie osiągają ponad 35 m wysokości. W latach 1636–1648 zbudowano {{Znacznik|Kościół św. Szymona z Lipnicy|49.85925|20.528417|typ=zabytek}} '''[[w:Kościół_św._Szymona_z_Lipnicy_w_Lipnicy_Murowanej|kościół św. Szymona z Lipnicy]]''' jako wotum wdzięczności za zwycięstwo w bitwie pod Chocimiem. Kościół stoi na miejscu, gdzie znajdował się dom rodzinny [[w:Szymon_z_Lipnicy|św. Szymona]]. Najstarszą lipnicką świątynią jest gotycki {{Znacznik|Kościół św.Andrzeja Apostoła|49.859889|20.5275|typ=zabytek}} '''[[w:Kościół_św._Andrzeja_Apostoła_w_Lipnicy_Murowanej|kościół św. Andrzeja Apostoła]]''', wzniesiony z fundacji Kazimierza Wielkiego. {{na wikipedii|Lipnica Murowana}}
'''{{użyteczny}} 
{{Atrybucja}}
{{Jest w|Województwo małopolskie}}

[[Kategoria:Powiat tarnowski]]
{{Geomap|50.029167|20.971667}}</text>
      <sha1>g69r4voe7brpusisq4adhmue4hzhywg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>149864</id>
      <parentid>149863</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T11:48:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DentArt</username>
        <id>6911</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Historia */ fot.</comment>
      <origin>149864</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="49744" sha1="ljzskb5avejov64ca0mj34p503l9b8z" xml:space="preserve">{{Top-banner|Tarnow_City_Hall_Tower_view.jpg}}
{{Miejscowość infobox
 |nazwa            = Tarnów
 |nazwa oryginalna = 
 |widok            = Collage of views of Tarnow.png
 |opis             = 
 |herb             = POL Tarnów COA.svg
 |mapa             = POL Tarnów map.svg
 |państwo          = [[Polska]]
 |region           = [[Województwo małopolskie]]
 |powierzchnia     = 72,38
 |wysokość         = 
 |lud              = 110 110
 |prefiks          = (+48) 14
 |kod pocztowy     = od 33-100&lt;br&gt;do 33-110
 |www              = www.tarnow.pl
}}
'''Tarnów''' – miasto w południowej [[Polska|Polsce]] w [[Województwo małopolskie|województwie małopolskim]], leżące nad rzeką Białą, o wielowiekowej historii sięgającej początkami czasów piastowskich. Wraz z uzyskaniem praw miejskich w 1330 roku stał się ważnym ośrodkiem w regionie.
{{na wikipedii|Tarnów}}

== Charakterystyka ==
Tarnów leży przy ujściu Białej do Dunajca, na styku dwóch krain geograficznych: Pogórza Ciężkowicko-Rożnowskiego i Kotliny Sandomierskiej. Liczy ok. 100 tysięcy mieszkańców, jest drugim pod względem liczby ludności miastem w województwie małopolskim. Uchodzi za jedno z najcieplejszych miast w Polsce, bywa nazywany polskim biegunem ciepła.
=== Historia ===
[[Plik:Fragment przedmurza z basteją w Tarnowie.jpg|mały|[[w:Basteja_w_Tarnowie|Basteja w Tarnowie]]]]
Tarnów został lokowany na prawie magdeburskim na mocy dokumentu kancelarii królewskiej Władysława Łokietka z 7 marca 1330. Inicjatorem utworzenia miasta i zarazem pierwszym właścicielem był [[w:Spycimir_Leliwita|Spycimir Leliwita]] herbu Leliwa, wojewoda krakowski. W latach 1328–1331 na wzgórzu w sąsiedztwie miasta wybudował zamek, siedzibę rodu Tarnowskich. Tarnów był miastem prywatnym, jego właścicielami byli przedstawiciele m. in. rodów Tarnowskich, Ostrogskich, a na samym końcu Sanguszków. Podstawą rozwoju Tarnowa było korzystne położenie na skrzyżowaniu szlaku handlowego biegnącego z zachodu na wschód ze szlakiem prowadzącym z południa na północ. Rozkwit miasta miał miejsce w XVI wieku, zwłaszcza za czasów [[w:Jan_Amor_Tarnowski|Jana Tarnowskiego]], hetmana wielkiego koronnego. W tym okresie m.in. przebudowano zamek, rozbudowano [[w:Mury_miejskie_w_Tarnowie|fortyfikacje miejskie]], przebudowano ratusz na tarnowskim rynku, a w [[w:Bazylika_katedralna_Narodzenia_Najświętszej_Maryi_Panny_w_Tarnowie|kolegiacie tarnowskiej]] wzniesiono monumentalne pomniki nagrobne. W 1585 Tarnów uzyskał prawo składu, co znacznie ułatwiło rozwój gospodarczy miasta.

W 1603 [[w:Konstanty_Wasyl_Ostrogski|Konstanty Ostrowski]] dokonał podziału majątku, w tym miasta, miedzy dwóch synów. W wyniku dziedziczenia w połowie XVII wieku północną stroną miasta zarządzali już Zasławscy, a południową Zamojscy. Brak zainteresowania dobrem miasta ze strony oligarchów, nie związanych bezpośrednio z Tarnowem, szybko doprowadził do kryzysu, który trwał przez ponad dwa stulecia. Potop szwedzki, a następnie III wojna północna, liczne pożary, epidemie oraz kryzys w całym państwie doprowadziły miasto do ruiny. Dopiero w drugiej połowie XVIII wieku, kiedy Sanguszkowie przejęli prawa do całego miasta, Tarnów zaczął podnosić się z kryzysu.

Po I rozbiorze Polski Tarnów znalazł się w granicach Królestwa Galicji i Lodomerii. Miasto liczyło wtedy około 1500 mieszkańców w obrębie murów miejskich. W 1782 Tarnów stał się siedzibą cyrkułu, w 1786 siedzibą biskupstwa. W 1787 nastąpiła fundamentalna zmiana w ustroju i sposobie funkcjonowania miasta. Cesarz odebrał księciu Hieronimowi Sanguszce władzę sądową i administracyjną nad miastem. Utworzone w tym czasie instytucje państwowe i kościelne podniosły znaczenie miasta i przesądziły o jego późniejszym rozwoju. W XIX wieku Tarnów przeżywał okres szybkiego rozwoju dzięki budowie linii kolejowej. W tym czasie powstały pierwsze zakłady przemysłowe m.in. browar Sanguszków, [[w:Młyn_Szancera|młyn Szancera]]. W 1870 Tarnów był już trzecim pod względem ludności, po Lwowie i Krakowie, miastem w Galicji. Żyło w nim ponad 20 tys. ludzi. Z biegiem lat rosła w siłę mniejszość żydowska. W czasie I wojny światowej 10 listopada 1914 oddziały carskiej armii rosyjskiej zdobyły miasto i pozostały w nim do 6 maja 1915.
[[Plik:Zespół zabudowy Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie - 1.jpg|mały|[[w:Scholasteria_w_Tarnowie|Scholasteria]], [[w:Akademiola_w_Tarnowie|Akademiola]] i [[w:Dom_Mikołajowski_w_Tarnowie|Dom Mikołajowski]]]]
30 października 1918 o godz. 18, z inicjatywy burmistrza [[w:Tadeusz_Tertil|Tadeusza Tertila]], ogłoszono uchwałę Rady Miasta o współpracy z rządem polskim. W nocy doszło do bezkrwawego przewrotu wojskowego. Dzięki tym działaniom Tarnów uchodzi za pierwsze niepodległe miasto odradzającej się po zaborach Polski. W II Rzeczypospolitej miasto dalej się rozwijało, demograficznie, przemysłowo jak i kulturalnie. Do znacznego rozwoju przemysłowego przyczyniła się jedna z największych inwestycji II Rzeczypospolitej – Państwowa Fabryka Związków Azotowych w [[w:Mościce|Mościcach]], uroczyście otwarta w 1930 . Zamach bombowy na dworcu kolejowym w Tarnowie, dokonany przez niemieckiego dywersanta dokonany 28 sierpnia 1939, był zapowiedzią II wojny światowej. W wyniku wybuchu zginęło 20 osób.

7 września 1939 niemieckie oddziały wkroczyły do Tarnowa. Podczas okupacji niemieckiej Tarnów został włączony do terytorium Generalnego Gubernatorstwa. Działania represyjne wobec ludności, zwłaszcza narodowości żydowskiej rozpoczęły się niedługo potem. 14 czerwca 1940  z Tarnowa wyruszył [[w:Pierwszy_masowy_transport_do_Auschwitz|pierwszy masowy transport do obozu zagłady KL Auschwitz]]. Podczas [[w:Zagłada_Żydów|Zagłady Żydów]] okupanci zamknęli w [[w:Getto_tarnowskie|tarnowskim getcie]] około 20 tys.  Żydów, większość z nich później zostało zamordowanych w obozach zagłady, pobliskich lasach i tarnowskim cmentarzu żydowskim. Liczba żydowskich ofiar Zagłady z Tarnowa i okolic przekroczyła 30 tys. Okupacja niemiecka zakończyła się 18 stycznia 1945.

Po zakończeniu wojny Tarnów zamieszkiwało ok. 30 tys. osób, czyli ok. 25 tys. mniej niż przed rozpoczęciem wojny. W 1951 do miasta przyłączono m.in. Chyszów, Klikową, Mościce, Gumniska, Rzędzin, a w 1958 Krzyż, a rok później część Koszyc Wielkich i Zbylitowskiej Góry. Powierzchnia Tarnowa powiększyła się z 17,6  do 72 km². W roku 1975, w wyniku reformy administracyjnej kraju, Tarnów został siedzibą województwa. W 1989 liczba ludności przekroczyła 120 tysięcy. Miasto stało się ważnym ośrodkiem administracyjnym, gospodarczym i kulturalnym regionu. 1 stycznia 1999 zlikwidowano woj. tarnowskie, od tego czasu Tarnów ma statut miasta na prawach powiatu… i do dzisiaj nie może otrząsnąć się z marazmu.
== Warto zobaczyć ==

=== Starówka ===
[[Plik:Dom Tarnów, Rynek 19.JPG|mały|240x240px|Renesansowe kamieniczki w północnej pierzei Rynku]]
'''Tarnowska starówka''' – zwana „perłą polskiego renesansu”, jest jednym z najpiękniejszych przykładów renesansowego układu architektonicznego polskich miast.

{{Znacznik|Rynek |50.0124|20.9879|typ=zabytek|treść=[[w:Rynek_w_Tarnowie|'''Rynek''']]}} – plac wytyczony w chwili lokacji miasta w 1330 roku otaczają kamienice, wzniesione w większości w XVI – XVIII w. Do najcenniejszych należą, znajdujące się w północnej pierzei, dwa renesansowe budynki z podcieniami, oznaczone numerami 20 i 21. Obecnie mieści się w nich siedziba [https://muzeum.tarnow.pl/index.php/pl/node/3 '''Muzeum Historii Tarnowa i Regionu''']. We wschodniej pierzei siedzibę ma [https://pasazodkryc.pl/ '''Pasaż Odkryć'''], centrum nauki i techniki oraz '''[https://tck.pl/wydarzenia Tarnowskie Centrum Kultury.]''' 

[https://tarnow.webcamera.pl/ ''Kamera na tarnowski rynek'']
[[Plik:Tarnow ratusz kolb31149.JPG|mały|240x240px|Ratusz na [[w:Rynek_w_Tarnowie|tarnowskim Rynku]]]]
{{Znacznik|Ratusz |50.0125|20.988333|typ=zabytek|treść='''[[w:Ratusz_w_Tarnowie|Ratusz]]'''}} – pierwotnie gotycki, wybudowany w połowie XIV w. w centrum rynku. Budowlę wielokrotnie przebudowywano, nadając jej cechy stylu renesansowego. Bryłę budynku wieńczy ceglana, nietynkowana attyka z dwudziestoma ośmioma blendami. Grzebień attyki zdobią kamienne woluty, sterczyny i 14 maszkaronów. Obecnie to oddział [https://muzeum.tarnow.pl/index.php/pl/node/4 '''Muzeum Ziemi Tarnowskiej'''] z galerią sztuki dawnej.

[[Plik:Tarnów - Bazylika katedralna 01.jpg|thumb|240px|[[w:Bazylika_katedralna_Narodzenia_Najświętszej_Maryi_Panny_w_Tarnowie|Bazylika katedralna pod wezwaniem  Narodzenia Najświętszej Maryi Panny]]]]
{{Znacznik|Bazylika katedralna |50.013056 |20.987222|typ=zabytek|treść='''[[w:Bazylika_katedralna_Narodzenia_Najświętszej_Maryi_Panny_w_Tarnowie|Bazylika Katedralna]]''' – najbardziej reprezentatywny zabytek Tarnowa, powstała w XIV w. w duchu gotyku. Dzisiejszy wygląd neogotycki, otrzymała po gruntownej renowacji i częściowej przebudowie w latach 1889–1900. Świątynia słynie z monumentalnych renesansowych nagrobków przedstawicieli rodu Tarnowskich oraz manierystycznego Ostrogskich, które uchodzą za jedne z najwybitniejszych polskich dzieł sztuki takich mistrzów jak: Bartłomiej Berecci, Jan Maria Padovano i Jan Pfister. Pomnik nagrobny Barbary z Tęczyńskich Tarnowskiej jest uważany za najpiękniejszą rzeźbę doby renesansu przedstawiającą kobietę w całej Europie. W 2006 roku w katedrze zostało ustanowione Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej.}}

{{Znacznik|Dom Mikołajowskich|50.01312|20.98664|typ=zabytek|treść='''[[w:Dom Mikołajowski w Tarnowie|Dom Mikołajowskich]]'''}} – znajdująca się w zaułku za katedrą jedna z najpiękniejszych i najstarszych kamieniczek w Tarnowie, wzniesiona w 1524 roku. Mające tutaj swoją siedzibę [http://muzeum.diecezja.tarnow.pl/ '''Muzeum Diecezjalne'''], posiada w swoich zbiorach wyjątkowy eksponat – oryginał ołtarza pochodzący z wpisanego na listę UNESCO kościółka w Lipnicy Murowanej.

[[Plik:Bima Starej Synagogi Tarnów 03.jpg|mały|240x240px|Bima [[w:Stara_Synagoga_w_Tarnowie|Starej Synagogi]]]]
{{Znacznik|Bima Synagogi Starej|50.013333|20.989722|typ=zabytek|treść='''Bima'''}} – jedyny zachowany fragment zniszczonej przez Niemców najstarszej, XVII-wiecznej, [[w:Stara_Synagoga_w_Tarnowie|'''tarnowskiej synagogi''']]. Bima to podwyższenie, z którego odczytywana jest Tora. Od 1996 roku, w ramach obchodów Dni Pamięci Żydów Galicyjskich, odbywają się tu koncerty i występy artystyczne, organizowane przez Komitet Opieki Nad Zabytkami Kultury Żydowskiej.

{{Znacznik|Dom Florencki |50.013096|20.990290|typ=zabytek|treść='''[[w:Dom Florencki w Tarnowie|Dom Florencki]]'''}} przy ul. Żydowskiej – kolejny przykład budownictwa renesansowego. Budynek z II poł. XVI w. z elewacją frontową podwieszoną na poziomie piętra na charakterystycznych kamiennych kroksztynach. Obecnie to siedziba [http://tarnow.pttk.pl/index.html tarnowskiego oddziału PTTK].

=== Architektura drewniana ===
[[Plik:Kościół Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej w Tarnowie - 2.jpg|mały|240x240px|Wnętrze drewnianego [[w:Kościół_Najświętszej_Marii_Panny_Wniebowziętej_w_Tarnowie|kościoła na Burku]]]]
{{Znacznik|Kościół pw. Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej|50.008889|20.988333|typ=zabytek|treść= '''[[w:Kościół_Najświętszej_Marii_Panny_Wniebowziętej_w_Tarnowie|Kościół Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej ]]'''}} – sanktuarium znajdujące się na Burku, w pobliżu zabytkowego '''[[w:Stary_Cmentarz_w_Tarnowie|Starego Cmentarza]].''' Kościół został poświęcony w 1440 roku. Ołtarz główny pochodzi z epoki rokoka z II poł. XVIII w., ma charakter architektoniczny z rzeźbami św. Jana Chrzciciela i nieznanego z nazwiska biskupa. W ołtarzu znajduje się słynący łaskami obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVI w. malowany na desce, przemalowany w barokowej manierze, zapewne w XVIII w., pokryty częściowo sukienkami haftowanymi oraz koronami i blachami z XVIII i XIX w.

{{Znacznik|Kościół Trójcy Przenajświętszej|50.004444|20.988889|typ=zabytek|treść='''[[w:Kościół_św._Trójcy_w_Tarnowie|Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej]]'''}} – zbudowany w latach 1595–1597 . Ołtarz główny pochodzi z I poł. XVII w. i ma charakter wczesnobarokowy z bogatą dekoracją snycerską, z obrazem Św. Trójcy w otoczeniu aniołów w centrum architektonicznej konstrukcji. Renesansowy obraz Św. Trójcy namalowany w typie „Tronu Łaski”, pochodzi z I poł. XVII w. Oba kościoły znajdują się na '''[[w:Szlak_Architektury_Drewnianej_(województwo_małopolskie)|Małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej]]''' (trasa Tarnów i okolice). 

=== Park Strzelecki ===
[[Plik:Mauzoleum Bema w Tarnowie (po odrestaurowaniu).jpg|mały|240x240px|[[w:Mauzoleum_generała_Józefa_Bema|Mauzoleum gen. Józefa Bema]]]]
{{Znacznik|Park Strzelecki|50.019156|20.985281|typ=natura|treść='''[[w:Park_Strzelecki_w_Tarnowie|Park Strzelecki]]'''}} – dawny Ogród Strzelecki Bractwa Kurkowego, założony w 1866 roku. Na środku stawu w parku, wznosi się {{Znacznik|Mauzoleum gen. Józefa Bema|50.020790 |20.986387|typ=zabytek|treść='''[[w:Mauzoleum_generała_Józefa_Bema|Mauzoleum gen. Józefa Bema]]'''}}, bohatera walk o niepodległość narodu polskiego i węgierskiego, podczas powstania listopadowego i Wiosny Ludów  w latach 1848–1849. [[w:Józef_Bem|Józef Bem]] urodził się w Tarnowie w 1794 roku, a zmarł w Aleppo (obecnie w Syrii) w 1850 roku i tam pierwotnie spoczął na muzułmańskim cmentarzu. Jego zwłoki przeniesiono do Tarnowa w roku 1929. Mauzoleum jest sarkofagiem, spoczywającym na 6. kolumnach o korynckich kapitelach. Na ścianach sarkofagu znajdują się napisy w języku polskim, węgierskim i arabskim. W znajdującym się w parku neogotyckim pałacyku Strzeleckim mieści się miejska {{Znacznik|Miejska Galeria BWA|50.018178|20.984026 |typ=zabytek|treść='''[http://www.bwa.tarnow.pl/ galeria BWA]'''}}.

=== Zabytkowe cmentarze ===
[[Plik:Na cmentarzu żydowskim.JPG|mały|240x240px|Macewy na [[w:Cmentarz_żydowski_w_Tarnowie|cmentarzu żydowskim]]]]
{{Znacznik|Cmentarz Żydowski | 50.018683|20.994847 |typ=zabytek|treść='''[[w:Cmentarz_żydowski_w_Tarnowie|Cmentarz żydowski]]'''}} – jeden z najstarszych i najciekawszych cmentarzy w południowej Polsce, został założony w XVI wieku. Znajduje się na nim ponad cztery tysiące nagrobków. Klucze do cmentarnej bramy można wypożyczyć, za kaucja zwrotną, w Tarnowskim Centrum Informacji (Rynek 7) lub w siedzibie tarnowskiego muzeum.

{{Znacznik|Stary Cmentarz |50.008611|20.988611|typ=zabytek|treść='''[[w:Stary_Cmentarz_w_Tarnowie|Stary Cmentarz]]'''}} – Cmentarz otwarty w końcu XVIII wieku. Na nekropolii zachowały się nagrobki w stylu barokowym, klasycystycznym i neogotyckim. Najstarszy nagrobek należy do Anny Karoliny z Lubomirskich, żony księcia Karola Radziwiłła &quot;Panie Kochanku&quot;. Na cmentarzu znajdują się m.in. neoromańska kaplica książąt Sanguszków (ostatnich właścicieli Tarnowa), barokowo klasycystyczna kaplica św. Józefa, kwatera zasłużonych z Kopcem Powstańców. Przed cmentarzem w 1966 roku odsłonięto [[w:Pomnik_Ofiar_Wojny_i_Faszyzmu_w_Tarnowie|'''Pomnik Ofiar Wojny i Faszyzmu''']].

==== Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej: ====
[[Plik:Cmentarz wojenny nr 202 w Tarnowie (2).jpg|mały|240x240px|[[w:Cmentarz_wojenny_nr_202_–_Tarnów|Cmentarz wojenny nr 202]]]]
{{Znacznik|Cmentarz wojenny nr 200 |50.016944|20.960833|typ=zabytek|treść='''[[w:Cmentarz_wojenny_nr_200_–_Tarnów-Chyszów|Cmentarz wojenny nr 200]]''' }} – został otwarty w 1915 roku. Na tym dużym cmentarzu pochowano łącznie 1358 żołnierzy z armii austro-węgierskiej, niemieckiej i rosyjskiej, w 129 grobach zbiorowych i 310 pojedynczych.

{{Znacznik|Cmentarz wojenny nr 202 |50.02533|20.99658|typ=zabytek|treść='''[[w:Cmentarz wojenny nr 202 – Tarnów|Cmentarz wojenny nr 202]]''' }} –  dawny cmentarz garnizonowy armii austriackiej, na którym podczas I wojny światowej chowano poległych żołnierzy.  Spoczywa na nim 1485 żołnierzy: 680 armii austro-węgierskiej, 9 armii niemieckiej oraz 796 armii rosyjskiej. W 2022 roku poddany gruntownej renowacji.

{{Znacznik|Cmentarz wojenny nr 199 |49.989722|20.930278|typ=zabytek|treść='''[[w: Cmentarz_wojenny_nr_199_–_Zbylitowska_Góra|Cmentarz wojenny nr 199]]'''}} – nieduży cmentarz, na którym pochowano wyłącznie żołnierzy armii rosyjskiej, w większości  w mogiłach zbiorowych.

=== Plac dworcowy ===
[[Plik:Tarnow Station.jpg|mały|240px|[[w:Tarnów_(stacja_kolejowa)|Dworzec kolejowy]] nocą]]
{{Znacznik|Dworzec kolejowy|50.005681|20.974587|typ=zabytek|treść='''[[w:Tarnów_(stacja_kolejowa)|Dworzec kolejowy]]'''}} – secesyjny, monumentalny gmach wybudowany został na wzór dworca lwowskiego w latach 1906–1910, a gruntownie zmodernizowany w 2010 roku. Wnętrza tarnowskiego dworca po remoncie przypominają wnętrza w eleganckich hotelach z epoki. O pietyzmie, z jaką wykonano ten remont, może świadczyć fakt, że inwestor z Anglii sprowadzał płyty na posadzki, a z Włoch kostkę brukową, która najbardziej przypomina tę z czasów Franciszka Józefa. W gmachu dworca znajduje się Galeria Panorama, gdzie prezentowane są fragmenty [[w:Panorama_siedmiogrodzka|'''Panoramy Siedmiogrodzkiej''']] namalowanej pod kierownictwem Jana Styki.

=== Góra św. Marcina ===
[[Plik:20080708 Tarnow ruiny zamku 4102.jpg|mały|240x240px|Ruiny [[w:Zamek_w_Tarnowie|zamku Tarnowskich]] na Górze św. Marcina]]
{{Znacznik|Góra św. Marcina|49.989722|21.005556|typ=natura|treść='''[[w:Góra_Świętego_Marcina|Góra św. Marcina]]'''}} – wzniesienie przez tubylców nazywana Marcinką, z ruinami średniowiecznego {{Znacznik|Ruiny zamku|49.989167|20.9975|typ=zabytek|treść='''[[w:Zamek_w_Tarnowie|zamku Tarnowskich]]'''}}. Rezydencję właścicieli Tarnowa zbudowano w latach 1328–31. W czasach średniowiecza zamek był jednym z większych w Małopolsce. Na szczycie wzniesienia (1,3 km od ruin zamku) znajduje się drewniany gotycki {{Znacznik|Kościół św.Marcina|49.984572|21.012222|typ=zabytek|treść='''[[w:Kościół_św._Marcina_w_Zawadzie|kościół św. Marcina Biskupa w Zawadzie]]'''.}}

Porośnięty lasem stok Marcinki (z trasami biegowymi, z 8 rowerowymi trasami zjazdowymi o różnym stopniu trudności, z tężnią solankową i placem zabaw) jest dobrym miejscem do odpoczynku i rekreacji.

=== Inne atrakcje ===
'''[https://maszkarony.tarnow.pl/maszkarony Szlak Maszkaronów]''' – kilkanaście niewielkich figurek o groteskowych twarzach, wykonanych przez lokalnych artystów, rozrzuconych w różnych miejscach miasta. Pomysł wzorowany na [[Śladem wrocławskich krasnoludków|wrocławskich krasnalach]].
[[Plik:Poland Tarnow Szekler gate.jpg|mały|240x240px|Brama Seklerska]]
{{Znacznik|Fontanna z Układem Słonecznym|50.0083174|20.9753959|typ=atrakcja|treść='''Fontanna}} – układ słoneczny''' ''(pl. ks. Popiełuszki)'' – atrakcja dla najmłodszych, fontanna z modelem Układu Słonecznego. Napędzane strumieniem wody granitowe planety, niczym prawdziwe ciała niebieskie wirują wokół własnej osi. Wyremontowana w 2018 roku. Znajduje się w pobliżu neogotyckiego {{Znacznik|Kościół św. Rodziny|50.008889 |20.976111|typ=zabytek|treść='''[[w:Kościół_Świętej_Rodziny_w_Tarnowie|kościoła św. Rodziny]]'''}}.  

{{Znacznik|Brama Seklerska|50.010578|20.981055|typ=atrakcja|treść='''Brama Seklerska'''}} im. Józefa Bema i Sandora Petöfiego ''(skwer Petőfiego)'' – dar węgierskiej Fundacji Irott Szó i miasta Sepsiszentgyőrgy dla miasta Tarnowa. Odsłonięta 26 maja 2001 roku, dzień jej przekazania wiąże się ze 170 rocznicą bitwy pod Ostrołęką – jednej z bitew powstania listopadowego, w której walczył Józef Bem. Jest drugą taką bramą w Polsce (pierwsza w Starym Sączu).
[[Plik:A memento of the tram tracks on Krakowska Street in Tarnów 05.jpg|mały|240x240px|Tarnowski tramwaj]]
{{Znacznik|Muzeum Etnograficzne|50.010840|20.983291 |typ=atrakcja|treść='''Muzeum Etnograficzne'''}} ''(ul. Krakowska 10)'' – [https://muzeum.tarnow.pl/pl/node/6 oddział Muzeum Ziemi Tarnowskiej] mający siedzibę w XVIII-wiecznym dworku, wyremontowanym w 2019 roku. 

{{Znacznik|Tramwaj|50.011986|20.985328|typ=atrakcja|treść='''Tarnowski tramwaj'''}} ''(pl. Sobieskiego)'' – kiedyś Tarnów był jedynym prowincjonalnym miastem w Galicji, który zafundował sobie linię tramwajową. [[w:Tramwaje_w_Tarnowie|Tramwaje w Tarnowie]] kursowały w latach 1911–1942. Odrestaurowany wagon nr 7, w którym urządzono kawiarnię, to jedna z pamiątek przypominająca tę fanaberię włodarzy miasta sprzed ponad stu lat.

{{Znacznik|Fontanna multimedialna|50.0118088|20.989877|typ=atrakcja|treść='''Fontanna multimedialna'''}} ''(skwer ks. Gajdy)'' – kolejna atrakcja dla dzieci, fontanna umożliwia prezentacje multimedialne, usytuowana w sąsiedztwie murów miejskich. Dodatkowo na skwerze umieszczono metalową makietę tarnowskiej starówki.

== Dojazd ==
{{Mapa|50.0124|20.9879|zoom=12|wysokość=550|szerokość=600}}
===Samolotem===

'''[https://www.krakowairport.pl/pl Kraków Airport]''' – najbliższy pasażerski port lotniczy. Odległość z Tarnowa: 90 km. 

Dojazd z Kraków Airport do Tarnowa:

*Z Lotniska do Dworca Głównego PKP w Krakowie: pociągiem [https://malopolskiekoleje.pl/index.php Kolei Małopolskich] (odjazdy co 30 minut, czas jazdy ok. 20 minut) lub autobusem MPK nr 208 oraz 902 (nocny), odjazdy co około 20 minut, czas jazdy ok. 35 minut [http://rozklady.mpk.krakow.pl/ (''aktualny rozkład MPK)'']

*a następnie pociągiem, odjazdy co około 20-40 minut, czas podróży: pociągiem osobowym ok. 80 minut, pośpiesznym i expresem ok. 60 minut [http://rozklad-pkp.pl/ (''rozkład jazdy PKP''])

'''[https://www.rzeszowairport.pl/ Rzeszów Airport]''' – drugi pasażerski port lotniczy obsługujący loty międzynarodowe. Odległość z Tarnowa: 90 km 

Dojazd z Lotniska Jasionka do Tarnowa:

* Z Lotniska do dworca kolejowego w Rzeszowie specjalną linią autobusową nr 51 lub 53, czas jazdy około 25 minut ([https://einfo.erzeszow.pl/?tab=2 ''rozkład jazdy RTM'']), następnie pociągiem do Tarnowa, odjazdy co około 60 minut, czas podróży pociągiem osobowym 80 minut, pośpiesznym i express - ok. 60 minut [http://rozklad-pkp.pl/ (''rozkład jazdy PKP)'']

=== Koleją ===
''[http://rozklad-pkp.pl/ Wyszukaj połączenie]''[[Plik:Połączenia PKP - Tarnów.jpg|mały|240px|''Najszybsze połączenia Tarnowa z Krakowem, Warszawą i Trójmiastem'']]
W mieście są dwie stacje, na których zatrzymują się pociągi pasażerskie:

* {{Znacznik|Stacja kolejowa Tarnów|50.005278|20.975278|typ=transport|treść='''Tarnów'''}} – dworzec główny
* {{Znacznik|Stacja kolejowa Tarnów Mościce|50.006743|20.925351|typ=transport|treść='''Tarnów Mościce'''}} – przystanek w pobliżu stadionu miejscowej Unii

Do Tarnowa bez przesiadki można dojechać wszystkimi pociągami dalekobieżnymi jadącymi m.in. z [[Wrocław|Wrocławia]], [[Szczecin|Szczecina]], [[Kołobrzeg|Kołobrzegu]], [[Gdynia|Gdyni]] i [[Warszawa|Warszawy]] przez Kraków do [[Przemyśl|Przemyśla]], [[Rzeszów|Rzeszowa]] lub [[Krynica-Zdrój|Krynicy-Zdroju]] oraz pociągami regionalnymi z Krakowa, Rzeszowa i [[Nowy Sącz|Nowego Sącza]]. Wszelkie informacje o rozkładach jazdy pociągów, połączeniach i dworcach znajdziemy na [https://www.pkp.pl/pl/home stronie internetowej PKP]. Czas trwania podróży do Tarnowa z:

* Warszawy – 3 godz. 8 min. (EIP &quot;Pendolino&quot;), 4 godz. (TLK, IC)
* Krakowa – 48-55 min (EIP, IC, TLK), oraz 55-75 min. (REGIO, OS, SKA3)
* Gdańska - 6 godz. 4 min. (EIP &quot;Pendolino&quot;)
* Nowego Sącza – 1 godz. 40 min - 2 godz. (TLK, REGIO, SKA3)
* Krynicy – 3 godz. 10 min. (TLK, SKA3)

=== Autobusem ===
Część autobusów Małopolskich Linii Dowozowych zatrzymuje się na dworcu, pozostałe autobusy zatrzymują się na wybranych przystankach komunikacji miejskiej. 

[https://tarnowska-komunikacja.pl/komunikacja/malopolskie-linie-dowozowe/ ''Linie i rozkłady Małopolskich Linii Dowozowych (oferta tarnowska)'']

=== Samochodem ===
Tarnów jest ważnym węzłem drogowym położonym przy autostradzie A4. W okolicy miasta znajdują się dwa węzły autostradowe: Tarnów Mościce od strony zachodniej i Tarnów Centrum od strony wschodniej. [https://www.it.tarnow.pl/komunikacja/samochodowa/strefa-platnego-parkowania/ ''Informacje o strefie płatnego parkowania''].
{{trasy|biernik=Tarnów|
{{trasy/wiersz
| symbol          = {{trasy/symbol|PL-A|4}}
| kierunekl       = W
| dużel           = Jędrzychowice ← [[Wrocław]] ← [[Katowice]] ← [[Kraków]]
| małel           = [[Bochnia]] ← [[Brzesko]]
| kierunekp       = E
| dużep           = [[Rzeszów]] → [[Jarosław]] → Korczowa
|małep            = [[Dębica]]
}}
{{trasy/wiersz
| symbol          = {{trasy/symbol|PL-K|73}}
| kierunekl       = N
| dużel           = [[Kielce]]
| małel           = [[Busko-Zdrój]] ← [[Szczucin]] ← [[Dąbrowa Tarnowska]]
| kierunekp       = E
| dużep           = [[Jasło]]
| małep           = [[Pilzno (województwo podkarpackie)|Pilzno]] 
}}
{{trasy/wiersz
| symbol          = {{trasy/symbol|PL-K|94}}
| kierunekl       = W
| dużel           = [[Kraków]]
| małel           = [[Bochnia]] ← [[Brzesko]]  ← [[Wojnicz]]
|kierunekp        = E
| dużep           = [[Rzeszów]]
|małep            = [[Pilzno (województwo podkarpackie)|Pilzno]] → [[Dębica]] → [[Ropczyce]] → [[Sędziszów Małopolski]]
}}
{{trasy/wiersz
| symbol          = {{trasy/symbol|PL-W|973}}
| kierunekl       = N
| dużel           = [[Busko-Zdrój]]
| małel           = [[Żabno]]
}}
{{trasy/wiersz
| symbol          = {{trasy/symbol|PL-W|977}}
| kierunekp       = S
| dużep           = [[Gorlice]] → Konieczna
| małep           = [[Tuchów]] → [[Ciężkowice]]
}}
}}

== Komunikacja miejska ==
===Rowery===
[https://rower.tarnow.pl/ Tarnowski Rower Miejski] to w sumie 190 rowerów i 18 samoobsługowych stacji. Przed wypożyczeniem roweru wymagana jest rejestracja w systemie i zasilenie konta kwotą co najmniej 10 zł. Pierwsze 20 minut każdego wypożyczenia jest bezpłatne.

'''Stacje roweru miejskiego:''' {{Znacznik|Stacja rowerowa Dworzec PKP|50.0069667|20.9742039|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Dworzec PKP,}} {{Znacznik|Stacja rowerowa Plac Kazimierza Wielkiego |50.011964|20.986858|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Plac Kazimierza Wielkiego}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Plac Szczepanika |50.015361|20.98884|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Plac Jana Szczepanika}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Park Strzelecki|50.021515|20.985441|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Park Strzelecki}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Góra Św. Marcina|49.992456|21.00106|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Góra Św. Marcina}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa - os. Zielone|50.022558|21.01271|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Osiedle Zielone}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Krzyska - Szkoła|50.04431|20.992433|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Krzyska – Szkoła}},  {{Znacznik|Stacja rowerowa Mościce -Kwiatkowskiego|50.0149|20.923703|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Mościce – Kwiatkowskiego}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Centrum Sztuki Mościce|50.009739|20.925607|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Centrum Sztuki Mościce}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Osiedle Koszyckie|49.994859|20.947723|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Osiedle Koszyckie}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Osiedle Legionów|50.02666|21.00299|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Osiedle Legionów}},
{{Znacznik|Stacja rowerowa Osiedle Westerplatte|50.03047|21.00667|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Osiedle Westerplatte}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Mościckiego - Osiedle|50.01176| 20.96884|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Mościckiego - Osiedle}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Lwowska - Kowalska|50.01442|21.00469|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Lwowska - Kowalska}},
{{Znacznik|Stacja rowerowa Klikowska - Pułaskiego|50.01906|20.97496|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Klikowska - Pułaskiego}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Słoneczna|50.01759|21.0041|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Słoneczna}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Piaskowa – Park|50.032008|20.981917|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Piaskowa – Park}}, {{Znacznik|Stacja rowerowa Konarskiego – Sąd|50.009151| 20.99291|typ=transport|kolor=00BFFF|treść= Konarskiego – Sąd}}.

Przydatne [https://www.it.tarnow.pl/atrakcje/turystyka-aktywna/rowerowa/ ''informacje dla rowerzystów'']

===Autobusy===
{{na wikipedii|Komunikacja miejska w Tarnowie}}
Lokalnym transportem zbiorowym na terenie miasta Tarnowa oraz na terenie gminy Tarnów, Pleśna i Lisia Góra zajmuje się [http://komunikacja.tarnow.pl/ Zarząd Dróg i Komunikacji w Tarnowie]
* ''[http://rozklad.komunikacja.tarnow.pl/ Rozkłady jazdy]''

== Wydarzenia, imprezy ==
Najbliższe wydarzenia kulturalne w Tarnowie: [https://kultura.tarnow.pl/# ''Kalendarium'']

=== Muzyka ===
'''Ogólnopolski Festiwal Tydzień Talentów''' Centrum Paderewskiego organizuje już od ćwierćwiecza. Jego celem jest promocja młodych artystów, laureatów konkursów krajowych i zagranicznych. Dla wielu młodych muzyków występ w Tarnowie jest pierwszym krokiem w karierze artystycznej. Festiwal był początkiem karier wielu artystów, jak Waldemar Malicki, Tomasz Strahl czy Rafał Kwiatkowski. Komisja Opiniująca wydając rekomendacje dla najciekawszych osobowości festiwalu zobowiązuje się do całorocznej promocji wybranych muzyków.

'''Międzynarodowy Festiwal Muzyki Odnalezionej''' w Tarnowie jest jedynym festiwalem w świecie, prezentującym zapomniane utwory kompozytorów polskich i obcych. Odbywa się on pod patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz Komisji Kultury przy Wspólnocie Europejskiej w Brukseli. Założeniem Festiwalu jest prezentacja utworów kameralnych i symfonicznych, które zapomniane przeleżały w rękopisach dziesiątki, a czasem setki lat.

'''Festiwal Paschalny Musica Poetica''' –  festiwal organizowany od 2011 roku, w okresie przedwielkanocnym. Bazylika Katedralnej w Tarnowie jest miejscem, w którym prezentowane są dzieła wielkopostne polskich i zagranicznych artystów.

'''Jazzowy Rynek''' – letni festiwal jazzu tradycyjnego organizowany od 2008 roku. Cykl koncertów jazzowych odbywa się na scenie plenerowej ustawionej na tarnowskim Rynku. Koncerty kończy parada nowoorleańska wokół rynku.

=== Teatr i film ===
'''[[w:Ogólnopolski_Festiwal_Komedii_Talia|Festiwal Komedii Teatralnej Talia]]''' – przegląd sztuk komediowych komediowych kraju i zagranicy, który rozprzestrzenił się i z desek tarnowskiego teatru wdarł się do pubów, kawiarenek, pozostawiając na ulicach liczne grono osób roześmianych. Konkursowi towarzyszą warsztaty, przeglądy filmów, spotkania z aktorami. Festiwal odbywa się w [http://www.teatr.tarnow.pl/ Teatrze im. Ludwika Solskiego].

'''[http://www.tarnowskanagrodafilmowa.pl/ Tarnowska Nagroda Filmowa]''' to przegląd najlepszych polskich filmów zaprezentowanych na ekranach w roku poprzedzającym edycję. Ideą powołania przeglądu była chęć zwrócenia uwagi na dokonania polskiej kinematografii i przybliżenie jej szerokiemu odbiorcy. Nagroda pierwszą swoją edycję miała w 1987 r.

'''Festiwal Filmowy „Vitae Valor”''' („Wartość Życia”) prezentuje i upowszechnianie te dzieła filmowe, których treścią i przesłaniem jest podkreślanie znaczenia ludzkiej egzystencji jako wartości opartej na fundamentach moralnych, etycznych, duchowych i metafizycznych. „Vitae Valor” jest nie tylko okazją do przypominania i promowania tego rodzaju dzieł, ale także upowszechniania treści w owych dziełach zawartych.

=== Szczególne wydarzenia ===
'''Dni Tarnowa – Zdearzenia''' to obchodzone co rok święto Tarnowa. Jest to największa impreza kulturalna w mieście. Kilkudniowy przegląd różnych form artystycznych – od przedstawień teatrów ulicznych, przez koncerty gwiazd aż po prezentacje folkloru zaprzyjaźnionych z Tarnowem regionów.

'''Dni Pamięci Żydów Galicyjskich „Galicjaner Sztetl”''' – organizowane są dla uczczenia pamięci 10 tysięcy mieszkańców miasta narodowości żydowskiej, wymordowanych przez hitlerowców w czerwcu 1942 roku w lesie Buczyna. Program Dni Pamięci, odbywających się w czerwcu, obejmuje koncerty pod bimą, okolicznościowe spektakle, koncerty muzyki klezmerskiej. Można również zwiedzić z przewodnikiem cmentarz żydowski.

'''Tabor Pamięci Romów''' – kilkudniowe spotkanie z kulturą i tradycjami społeczności romskiej, konferencje, imprezy okolicznościowe, ogniska.

'''Zamkomania''' – dwudniowa impreza dla miłośników historii, organizowana corocznie (w drugi weekend czerwca) na zamkowym wzgórzu, u stóp ruin tarnowskiego zamku. Uczestniczą w niej bractwa rycerskie, łucznicy i przedstawiciele ginących zawodów. Wśród atrakcji m.in. turniej łuczniczy i rycerski o Grzywnę Władyki z Marcińskiej Góry, bitwa o zamek oraz zwiedzanie ruin zamku Tarnowskich z przewodnikiem.

'''Konkurs Wielkanocny''' – regionalny konkurs na pisankę ludową i plastykę obrzędową związaną z okresem Wielkanocy. Finał konkursu, organizowanego corocznie od 1989 roku, odbywa się w Muzeum Etnograficznym.

'''Pisankowy desant''' – w okresie wielkanocnym kilkanaście drzew na Starówce strojonych jest pisankami własnoręcznie ozdobionymi przez przedszkolaków i seniorów.

=== Wydarzenia w regionie ===
'''Muzyczne Spotkania u Paderewskiego''' w [[Kąśna Dolna|Kąśnej Dolnej]] to cykl koncertów letnich w kompleksie dworsko-parkowym. Odbywa się co roku, a od kilku lat zyskał zasięg ogólnopolski. Impreza upowszechnia muzykę poważną w najlepszym wykonaniu. Koncerty odbywają się w jedynej zachowanej w świecie posiadłości kompozytora.

'''Festiwal Muzyki Kameralnej Bravo Maestro''' w [[Kąśna Dolna|Kąśnej Dolnej]] skupia w gronie wykonawców najwybitniejszych polskich artystów. Odbywający się co dwa lata Festiwal należy do najbardziej prestiżowych imprez muzycznych w kraju. W programie Festiwalu, znajdują się najwybitniejsze dzieła muzyki kameralnej.

'''Malowana Chata''' w [[Zalipie (województwo małopolskie)|Zalipiu]] to konkurs dla malarek ludowych z Powiśla Dąbrowskiego, którego celem jest podtrzymanie tradycji zdobienia domów oryginalnymi wzorami kwiatowymi. Każdego roku kilkudziesięciu uczestników staje do walki o nagrody. Najliczniejszą reprezentację stanowią oczywiście malarki z „malowanej wsi”.

'''Turniej rycerski o złoty warkocz Tarłówny''' na zamku w [[Dębno (powiat brzeski)|Dębnie]] jest jedną z największych imprez plenerowych w Małopolsce. Każdego roku gromadzi kilkunastotysięczną widownię z całej Polski. Główną areną pokazów jest fosa zamkowa, gdzie dzięki doskonałej widoczności i rozległemu terenowi mogą zaprezentować się różne formacje zbrojnych i jazdy.

'''Konkurs Palm i Rękodzieła Artystycznego''' w [[Lipnica Murowana|Lipnicy Murowanej]] pielęgnuje dawny zwyczaj sporządzania na Niedzielę Palmową kolorowych palm. Wówczas ich wysokość zależna była od wielkości i zamożności gospodarstwa. Dziś najwyższe z palm sięgają 30 m. Konkurs połączony jest z licznymi imprezami towarzyszącymi, prezentującymi folklor okolic Lipnicy, w tym występy zespołów, pokazy i degustacje potraw regionalnych, wystawy prac twórców ludowych.

== Noclegi ==
Szczegółowy, stale aktualizowany opis obiektów noclegowych Tarnowa i regionu tarnowskiego dostępny jest na stronie Tarnowskiego Centrum Informacji: [https://www.it.tarnow.pl/object_type/noclegi/ ''Informacje o noclegach'']

== Gastronomia ==
Pełna baza obiektów gastronomicznych Tarnowa i regionu tarnowskiego dostępna jest na stronie Tarnowskiego Centrum Informacji: [https://www.it.tarnow.pl/object_type/gastronomia/ ''Informacje o gastronomii'']
== Informacje turystyczne ==
Szczegółowych informacji udziela:&lt;br&gt;
{{Znacznik|Tarnowskie Centrum Informacji|50.012062|20.988252|typ=atrakcja|treść='''[http://www.it.tarnow.pl/index.php/pol/ Tarnowskie Centrum Informacji]'''&lt;br&gt;
Rynek 7, 33-100 Tarnów, tel. +48 14 688 90 90, kom. +48 698 633 421, fax +48 14 688 90 92, email: centrum@tarnow.travel&lt;br&gt;
Godziny pracy: maj - wrzesień: pn-pt 8-20, sb-nd 9-17, październik - kwiecień: pn-pt 8-18, sb-nd 9-17}}

== Gdzie dalej ==

=== W okolicy ===
[[Plik:Las Buczyna. Zbylitowska Góra. Miejsce pamięci narodowej (1).jpg|mały|240x240px|Zbylitowska Góra. [[w:Egzekucje_w_lesie_Buczyna_w_Zbylitowskiej_Górze|Cmentarz w lesie Buczyna]]]]
'''[[w:Zbylitowska_Góra|Zbylitowska Góra]]''' – podmiejska wieś w zachodniej części [[w:Tarnów_(gmina_wiejska)|gminy Tarnów]], sąsiadująca z tarnowskimi [[w:Mościce|Mościcami]]. We wsi warto zobaczyć zobaczyć {{Znacznik|Cmentarz w lesie Buczyna |49.985083|20.899761|typ=zabytek|treść= '''cmentarz w lesie Buczyna'''}}, miejsce pamięci narodowej. [[w:Egzekucje_w_lesie_Buczyna_w_Zbylitowskiej_Górze|Egzekucje w lesie Buczyna]] miały miejsce w latach 1939-1943. W masowych mogiłach spoczywają tu obok Żydów, ofiar Holokaustu także Polacy, więźniowie polityczni. Do rejestru zabytków wpisano również {{Znacznik|Dwór Żabów|49.991714|20.900616|typ=zabytek|treść= '''dwór Żabów'''}} oraz {{Znacznik|Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego |49.992442|20.898035 |typ=zabytek|treść= [http://www.tarnowskiekoscioly.net/index.php/koscioly/156-zbylitowska-gora-kosciol-podwyzszenia-krzyza-swietego '''kościół Podwyższenia Krzyża Świętego''']}}. Ciekawie prezentuje się też kamienna {{Znacznik|Figura św. Floriana|49.989434|20.901490|typ=atrakcja|treść= '''figura św. Floriana'''}} datowana na 1767 rok.
[[Plik:Stary dom w Wierzchosławicach.jpg|mały|240x240px|Wierzchosławice. [[w:Stary_Dom_w_Wierzchosławicach|Stary dom]], miejsce urodzenia Wincentego Witosa]]
'''[[w:Wierzchosławice_(województwo_małopolskie)|Wierzchosławice]]''' – wieś , w której urodził się, mieszkał i został pochowany trzykrotny premier II Rzeczypospolitej. W {{Znacznik|Muzeum Wincentego Witosa|50.039878|20.855753|typ=zabytek|treść=[[w:Zagroda_Wincentego_Witosa|zagrodzie Wincentego Witosa]]}} mieści się teraz muzeum. Zachował się też {{Znacznik|Stary dom|50.037755|20.843966|typ=zabytek|treść=[[w:Stary_Dom_w_Wierzchosławicach|stary dom]]}} kryty strzechą, miejsce jego urodzenia. Wierzchosławice to nie tylko pamiątki po Witosie i inne zabytki, ale też dobre miejsce do aktywnego wypoczynku w lesie i nad wodą.

'''[[w:Skrzyszów_(województwo_małopolskie)|Skrzyszów]]''' – podtarnowska miejscowość leżąca nad potokiem Wątok. We wsi warto zobaczyć późnogotycki drewniany {{Znacznik|Kościół św. Stanisława |49.994806|21.058806|typ=zabytek|treść=[[w:Kościół_św._Stanisława_w_Skrzyszowie|kościół św. Stanisława]]}}, zbudowany w 1517 roku. W 1941 roku, w lesie Kruk niemieccy naziści zamordowali ok. 400 osób. Ofiary upamiętnia {{Znacznik|Pomnik w lesie Kruk|49.988707|21.052963|typ=atrakcja|treść=[http://www.miejscapamiecinarodowej.pl/index.php/malopolskie/567-skrzyszow-pomnik-rozstrzelanych-w-lesie-kruk pomnik]}} zbudowany na zboczu wąwozu, zrealizowany według projektu Bogdany i Anatola Drwalów.

=== Najbliższe miasta ===

==== [[Tuchów]] ====
[[Plik:Ratusz na tuchowskim Rynku.jpg|mały|240x240px|Tuchów. [[w:Ratusz_w_Tuchowie|Ratusz]]]]
Niespełna 7-tysięczne miasto położone 16 km na południe od Tarnowa, położone na obszarze Pogórza Ciężkowickiego. Miejscowość za sprawą cudownego [[w:Obraz_Matki_Boskiej_Tuchowskiej|obrazu Matki Bożej Tuchowskiej,]] znajdującego się w barokowej {{Znacznik|Sanktuarium w Tuchowie |49.900833|21.059722|typ=zabytek}} [[w:Bazylika_Nawiedzenia_Najświętszej_Maryi_Panny_w_Tuchowie|'''bazylice Nawiedzenia NMP''']] przy klasztorze redemptorystów, stała się największym ośrodkiem pielgrzymkowym w regionie. {{na wikipedii|Tuchów}}

==== [[Wojnicz]] ====
[[Plik:Church in Radlow.JPG|alt=|mały|320x320px|Radłów. [[w:Kościół_św._Jana_Chrzciciela_w_Radłowie|Kościół św. Jana Chrzciciela]]]]
Jeden z najstarszych grodów w Małopolsce, niewielkie miasto położone 13 km na zachód od Tarnowa. W południowej części miasta znajdują się pozostałości [https://www.wojnicz.pl/turysta/zabytki-wojnicza/grod-i-podgrodzie '''wałów wojnickiego grodziska'''], kilka zabytków sakralnych ({{Znacznik|Kolegiata w Wojniczu |49.956111|20.836944|typ=zabytek}}[[w:Kościół_św._Wawrzyńca_w_Wojniczu|'''kolegiata św. Wawrzyńca''']] wraz z drewnianą dzwonnicą, odnowiony drewniany {{Znacznik|Kościół św. Leonarda w Wojniczu|49.958111|20.841639|typ=zabytek}} [[w:Kościół_św._Leonarda_w_Wojniczu|'''kościół św. Leonarda''']], {{Znacznik|Kaplica Matki Bożej Loretańskiej w Wojniczu |49.957252|20.827681 |typ=zabytek}} kaplica Matki Bożej Loretańskiej), a także otoczony parkiem, popadający w ruinę, neogotycki {{Znacznik|Pałac Dąmbskich w Wojniczu|49.953611|20.833333|typ=zabytek}} [[w:Pałac_Dąmbskich_w_Wojniczu|'''pałac Dąmbskich''']] dawniej słynący z [https://www.wojnicz.pl/turysta/atrakcje/wydarzenia '''zegarów słonecznych'''] oraz cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej.{{na wikipedii|Wojnicz}}

==== Radłów ====
Miasto położone na północ od Wierzchosławic, 18 km od Tarnowa. W Radłowie i okolicy rozegrała się największa bitwa podczas kampanii wrześniowej na terytorium Małopolski (7-8 września 1939), również w czasie I wojny światowej o przeprawę na Dunajcu toczyły się tu ciężkie boje. O krwawych walkach przypominają pomniki i mogiły poległych żołnierzy na radłowskim cmentarzu. Najstarszym zachowanym zabytkiem w mieście jest {{Znacznik|Kościół św. Jana Chrzciciela w Radłowie|50.085|20.850556|typ=zabytek}}[[w:Kościół_św._Jana_Chrzciciela_w_Radłowie|'''kościół św. Jana Chrzciciela''']]. W sąsiednich [[w:Biskupice_Radłowskie|Biskupicach Radłowskich]] zachował się {{Znacznik|Słup graniczny w Biskupicach Radłowskich |50.116939|20.840390|typ=zabytek}} [[w:Słup_graniczny_w_Biskupicach_Radłowskich|'''słup graniczny z 1450 roku''']], ufundowany przez kardynała Zbigniewa Oleśnickiego, najstarszy tego typu obiekt w Polsce.{{na wikipedii|Radłów}}

==== [[Żabno]] ====
Miejscowość leżąca nad Dunajcem, 18 km na północny-zachód od Tarnowa. W mieście można zobaczyć m.in. rynek z okazałym ratuszem z końca XIX wieku, {{Znacznik|Kościół Ducha Świętego w Żabnie |50.133778|20.885333|typ=zabytek}}[[w:Kościół_Ducha_Świętego_w_Żabnie|'''kościół Ducha Świętego''']] oraz {{Znacznik|Cmentarz Żydowski w Żabnie |50.141111|20.891111|typ=zabytek}}[[w:Cmentarz_żydowski_w_Żabnie|'''cmentarz żydowski''']], a w sąsiednim [[Odporyszów|Odporyszowie]] (3 km dalej) {{Znacznik|Sanktuarium w Odporyszowie |50.151639|20.914606|typ=zabytek}}[[w:Kościół_Oczyszczenia_Najświętszej_Maryi_Panny_w_Odporyszowie|'''regionalne sanktuarium maryjne''']] wraz z [[w:Muzeum_Jana_Wnęka_w_Odporyszowie|'''tutejszym muzeum''']], w którym prezentowane są drewniane rzeźby [[w:Jan_Wnęk|'''Ikara z Powiśla''']] (zwiedzanie możliwe po wcześniejszym uzgodnieniu).{{na wikipedii|Żabno}}

==== [[Dąbrowa Tarnowska]] ====
[[Plik:PL-Dąbrowa Tarnowska, synagoga 2013-05-31--10-46-59-006.jpg|mały|240x240px|Dąbrowa Tarnowska. Fragment polichromii w [[w:Synagoga_w_Dąbrowie_Tarnowskiej|dawnej synagodze]]]]
Miasto położone 20 km na północ od Tarnowa, leżące nad rzeką Breń, siedziba [[Powiat dąbrowski|powiatu dąbrowskiego]]. Wizytówką miasta jest {{Znacznik|Ośrodek Spotkań Kultur w Dąbrowie Tarnowskiej |50.175833|20.988333|typ=zabytek}}[http://www.oskdabrowa.pl/wystawy '''Ośrodek Spotkań Kultur'''] mający siedzibę w dawnej [[w:Synagoga_w_Dąbrowie_Tarnowskiej|'''dąbrowskiej synagodze''']] chasydzkiej, największej tego typu budowli w Małopolsce.
{{na wikipedii|Dąbrowa Tarnowska}}

==== [[Pilzno (województwo podkarpackie)|Pilzno]] ====
Pięciotysięczne miasto znajdujące się 25 km na wschód od Tarnowa. Kiedyś królewskie miasto, które po upadku Polski straciło na znaczeniu, ponieważ zaborca postawił na sąsiedni Tarnów. Miasteczko znane z {{Znacznik|Muzeum Lalek w Pilźnie |49.976802|21.291659|typ=atrakcja|}}'''[[w:Muzeum_Lalek_w_Pilźnie|Muzeum Lalek]]''', można w nim zobaczyć lalki nawet z Japonii.{{na wikipedii|Pilzno (Polska)}}

=== Nieco dalej ===

==== [[Dębno (powiat brzeski)|Dębno]] ====
[[Plik:Debno t 04 walka2.jpg|mały|240x240px|Dębno. Międzynarodowy Turniej Rycerski o Złoty Warkocz Tarłówny w 2004 roku]]
Miejscowość oddalona 23 km od Tarnowa, położona przy drodze krajowej 94. Największą atrakcją wsi jest późnogotycki {{Znacznik|Zamek w Dębne|49.964239|20.715581|typ=zabytek}} [[w:Zamek_w_Dębnie|'''dębiński zamek''']]  wybudowany w latach 1470-1480, w którym mieści się oddział tarnowskiego Muzeum Okręgowego. Co roku w Dębnie organizowany jest '''turniej rycerski „O Złoty Warkocz Tarłówny&quot;,''' przyciągający na zamek kilkanaście tysięcy widzów.{{na wikipedii|Dębno (powiat brzeski)}}

==== [[Zalipie (województwo małopolskie)|Zalipie]] ====
[[Plik:Zalipie museum - kitchen of the Felicja Curyłowa's farm 2.JPG|mały|240x240px|Zalipie. Izba kuchenna w domu Felicji Curyłowej]]
Wieś na Powiślu Dąbrowskim, 30 km od Tarnowa. Wioska słynąca z ozdabiania kolorowymi wzorami roślinnymi budynków, zarówno w środku, jak i na zewnątrz. Zwyczaj ozdabiania wiejskich izb i zabudowań kwiecistymi malunkami kultywowany jest w niektórych zagrodach do dziś. Najsłynniejszą miejscową malarką była [[w:Felicja_Curyłowa|Felicja Curyłowa]], w jej {{Znacznik|Zagroda Felicji Curyłowej |50.234934|20.849221|typ=zabytek}}zabytkowej zagrodzie mieści się obecnie oddział tarnowskiego Muzeum Okręgowego − skansen architektury i sztuki ludowej.
{{na wikipedii|Zalipie (województwo małopolskie)}}

==== [[Ciężkowice]] ====
Niewielkie miasto leżące w dolinie Białej, oddalone 32 km od Tarnowa. Największa atrakcją Ciężkowic jest {{Znacznik|Skamieniałe Miasto w Ciężkowicach|49.776389|20.966667|typ=natura}}[[w:Rezerwat_przyrody_Skamieniałe_Miasto|'''rezerwat przyrody ''Skamieniałe Miasto''''']] wraz z pomnikiem przyrody – {{Znacznik|Wąwóz Czarownic w Ciężkowicach |49.778611|20.978333|typ=natura}}'''''[[w:Wąwóz_Ciężkowicki|Wąwozem Czarownic]]'''''. W centrum miasta na uwagę zasługuje {{Znacznik|Rynek w Ciężkowicach |49.785876|20.973939|typ=atrakcja}}'''ciężkowicki rynek''' z [[w:Ratusz_w_Ciężkowicach|ratuszem]], kapliczką św. Floriana z 1895 roku i pomnikiem jej fundatora Ignacego Jana Paderewskiego oraz zabudowa podcieniowa z przełomu XVIII/XIX wieku, znajdująca się na małopolskim szlaku architektury drewnianej. W neogotyckim {{Znacznik| Kościół św. Andrzeja Apostoła w Ciężkowicach |49.787028|20.972|typ=zabytek}}'''[[w:Kościół_św._Andrzeja_Apostoła_w_Ciężkowicach|kościele św. Andrzeja Apostoła]]''' znajduje się obraz ''„Ecce Homo”'' z wizerunkiem Jezusa Miłosiernego, podarowany miastu przez papieża Innocentego XI w 1662 roku. W mieście warto zobaczyć również {{Znacznik| Muzeum Przyrodnicze w Ciężkowicach |49.790506|20.973242|typ=atrakcja}}'''[[w:Muzeum_Przyrodnicze_im._Krystyny_i_Włodzimierza_Tomków_w_Ciężkowicach|Muzeum Przyrodnicze]]''', a w okolicy {{Znacznik| Dworek Paderewskiego w Kąśnej Dolnej |49.77902|20.951795|typ=zabytek}} '''[[w:Dworek_Ignacego_Paderewskiego_w_Kąśnej_Dolnej|dworek Ignacego Jana Paderewskiego]]''' w [[Kąśna Dolna|Kąśnej Dolnej.]]{{na wikipedii|Ciężkowice}}

==== [[Lipnica Murowana]] ====
[[Plik:Kosciol sw Leonarda w Lipnicy(pischmak).JPG|mały|240x240px|Lipnica Dolna. [[w:Kościół_św._Leonarda_w_Lipnicy_Murowanej|Kościół św. Leonarda]]]]
Wieś leżąca nad Uszwicą w środkowej części Pogórza Wiśnickiego, 50 km od Tarnowa. W Lipnicy znajduje się, wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO, {{Znacznik| Kościół św. Leonarda|49.860461|20.530373|typ=zabytek}}[[w:Kościół_św._Leonarda_w_Lipnicy_Murowanej|'''kościół św. Leonarda''',]] perła architektury drewnianej. W Niedzielę Palmową na {{Znacznik|Rynek w Lipnicy Murowanej |49.858979|20.527344|typ=atrakcja}}'''lipnickim rynku''' organizowany jest, przyciągający do wsi rzeszę turystów, '''konkurs palm wielkanocnych'''. Najwyższe palmy prezentowane w konkursie osiągają ponad 35 m wysokości. W latach 1636–1648 zbudowano {{Znacznik|Kościół św. Szymona z Lipnicy|49.85925|20.528417|typ=zabytek}} '''[[w:Kościół_św._Szymona_z_Lipnicy_w_Lipnicy_Murowanej|kościół św. Szymona z Lipnicy]]''' jako wotum wdzięczności za zwycięstwo w bitwie pod Chocimiem. Kościół stoi na miejscu, gdzie znajdował się dom rodzinny [[w:Szymon_z_Lipnicy|św. Szymona]]. Najstarszą lipnicką świątynią jest gotycki {{Znacznik|Kościół św.Andrzeja Apostoła|49.859889|20.5275|typ=zabytek}} '''[[w:Kościół_św._Andrzeja_Apostoła_w_Lipnicy_Murowanej|kościół św. Andrzeja Apostoła]]''', wzniesiony z fundacji Kazimierza Wielkiego. {{na wikipedii|Lipnica Murowana}}
'''{{użyteczny}} 
{{Atrybucja}}
{{Jest w|Województwo małopolskie}}

[[Kategoria:Powiat tarnowski]]
{{Geomap|50.029167|20.971667}}</text>
      <sha1>ljzskb5avejov64ca0mj34p503l9b8z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tunezja</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2619</id>
    <revision>
      <id>149847</id>
      <parentid>149834</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T21:12:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alan ffm</username>
        <id>23</id>
      </contributor>
      <comment>[[Wikipodróże:Nie reklamuj]]</comment>
      <origin>149847</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8210" sha1="risu7e2h39g0aesclheigfqg6hgztpk" xml:space="preserve">{{Top-banner}}
{{Ostrzeżenie|Tunezja jest państwem, w którym toczą się działania wojenne. Wyjazd do tego kraju nie jest polecany, również w przypadku pięknej Dżerby.}}
{{quickbar
| grafika=PatioGrandeMosqueeKairouan.JPG
| flaga=Flag of Tunisia.svg
| mapa=Tunisia in its region.svg
| stolica=[[Tunis]]
| ustrój=republika
| waluta=dinar tunezyjski
| powierzchnia=163 610
| język=arabski
| religia=islam
| napięcie prądu=
| numer kierunkowy=+216
| domena=.tn
| strefa czasowa=UTC +1 – zima&lt;br /&gt;+2 – lato
}}
[[Plik:Tunisia CIA map PL.png|mały|upright=1.5]]
'''Tunezja''' – państwo arabskie leżące w północnej [[Afryka|Afryce]] nad Morzem Śródziemnym. Graniczy z [[Algieria|Algierią]] i [[Libia|Libią]]. W latach 1881-1956 pod protektoratem [[Francja|Francji]]. Od 12 listopada 1956 roku w ONZ, a od 1 października 1958 r. członek Ligi Państw Arabskich. Stolicą kraju jest [[Tunis]]. Największą wyspą Tunezji jest [[Dżerba]].

== Charakterystyka ==
=== Geografia ===
Tunezja położona jest w Afryce Północnej i zajmuje powierzchnię wielkości połowy Polski. Wybrzeże Tunezji na północy i wschodzie opływa Morze Śródziemne. Północ kraju jest górzysta i gęsto zalesiona. Im dalej na południe, ukształtowanie terenu zmienia się w coraz bardziej płaskie i suche aż do obszaru sztosów (słone jeziora, zazwyczaj wyschnięte) wyznaczających początek strefy saharyjskiej.

=== Klimat ===
Na wybrzeżu jest klimat śródziemnomorski. Na wschodnim wybrzeżu bardziej suchy. Na północy występuje klimat podzwrotnikowy, od pośredniego między morskim a kontynentalnym, na południu zwrotnikowy skrajnie suchy-kontynentalny.

=== Historia ===
2 tys. lat p.n.e. obszar ten został opanowany przez Fenicjan, którzy założyli tu wiele miast. Jednym z nich była słynna Kartagina. W szczytowym okresie rozwoju stała się jednym z najważniejszych mocarstw świata antycznego.

W wyniku konfliktu z Cesarstwem Rzymskim i klęski Hannibala pod Zamą, w 146 r. p.n.e. państwo przeszło pod panowanie Rzymian, jako prowincja Africa Proconsularis.

W V wieku n.e. Tunezję podbili Wandalowie, a wiek później Bizantyjczycy. Wraz z końcem VII wieku dostała się we władanie Arabów.

Gdy w 1574 podbili kraj Turcy, Tunezja stała się częścią Imperium Osmańskiego. W praktyce jednak pozostawała niezależnym księstwem rządzonym przez bejów. Jednak na skutek dużego zadłużenia w 1881 r. kontrolę nad krajem przejęła Francja, czyniąc go swoim protektoratem.                                         

Bardzo szybko rozwinął się tu ruch narodowowyzwoleńczy, a w latach dwudziestych XX wieku powstała walcząca o niepodległość partia Destur. W czasie II wojny światowej Tunezja okupowana była przez wojska niemieckie i włoskie. Przez kraj przebiegał jeden z ważniejszych frontów wojny. Dopiero w 1943 roku kraj został zdobyty przez wojska brytyjskie.

Zależność od Francji trwała do 1954 r., kiedy Tunezja uzyskała wewnętrzną autonomię, a 20 marca 1956 r. niepodległość. Po odzyskaniu niezależności prawo zakazało cudzoziemcom posiadania ziemi, powodując tym ich znaczny odpływ.                                         

Jej pierwszym prezydentem został Habiba Bourguiba. Początkowo był wybierany na pięcioletnie kadencje, aż w 1975 r. został mianowany dożywotnim prezydentem. Jego rządy twardej ręki w jednej strony uniemożliwiały rozwój fundamentalizmów i zbliżyły kraj ku zachodniej Europie, z drugiej ograniczały pluralizm i demokrację. W 1987 roku prezydent został usunięty w wyniku zamachu stanu, a zastąpił go dotychczasowy premier Ben Ali. Niestety również on kontynuował autorytarny styl rządzenia, dławiąc opozycję.

Na przełomie 2010 i 2011 roku doszło w Tunezji do masowych protestów, rozpoczynając słynna arabską wiosnę. W ich wyniku Ben Ali opuścił kraj, a Tunezja rozpoczęła trudną drogę ku demokracji.    

=== Polityka ===
Republika Tunezyjska jest krajem o systemie semiprezydenckim. Według konstytucji uchwalonej 27 stycznia 2014 przez tunezyjskie Zgromadzenie Konstytucyjne głową państwa jest prezydent, władzę wykonawczą sprawuje prezydent oraz rząd kierowany przez premiera, władzę ustawodawczą stanowi jednoizbowy parlament – Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych.

=== Gospodarka ===
Do lat 60. Tunezja była jednym z głównych eksporterów ropy naftowej i gazu ziemnego. W połowie lat 80. XX w. został zapoczątkowany program zmian strukturalnych w gospodarce kraju, który był wspierany przez Bank Światowy i Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Program realizował m.in. liberalizację cen i handlu zagranicznego, a także dalszą prywatyzację przedsiębiorstw należących do państwa. Obecnie państwo należy do jednych z najlepiej rozwiniętych w Afryce, a podstawą tunezyjskiej gospodarki, oprócz rolnictwa jest przemysł wydobywczy, przemysł naftowy, turystyka i przemysł odzieżowy.

== Dojazd ==
=== Samochodem ===

=== Samolotem ===
Największym portem lotniczym Tunezji jest międzynarodowy port lotniczy Tunis-Kartagina. Ponadto turyści przylatują na lotnisko Monastyr-Skanes, położone pomiędzy Monastyrem a Susą oraz na lotnisko Dżerba-Dżardzis na Dżerbie. Można dolecieć z Katowic-Pyrzowic i Warszawy.

=== Statkiem ===
Funkcjonują połączenia promowe z Francją oraz Włochami.

== Podział administracyjny ==
[[Plik:Tunisia governorates cropped.png|mały|upright=1.5|Podział administracyjny Tunezji]]
Tunezja jest podzielona na 24 gubernatorstwa zwane ''wilajetmi''. Gubernatorstwa dzielą się dalej na łącznie 262 dystrykty, a te na gminy.

Lista gubernatorstw:
# Al-Kaf
# Al-Kasrajn
# Al-Mahdija
# Arjana
# Badża
# Bin Arus
# Bizerta
# Kabis
# Kafsa
# Dżunduba
# Kairuan
# Kibili
# Manuba
# Madanin (do gubernatorstwa należy również Dżerba)
# Monastyr
# Nabul
# Safakis
# Sidi Bu Zajd
# Siljana
# Susa
# Tatawin
# Tauzar
# Tunis
# Zaghwan

== Miasta ==
Według danych oficjalnych pochodzących z 2004 roku Tunezja posiadała ponad 100 miast o ludności przekraczającej 15 tys. mieszkańców. Stolica kraju Tunis jako jedyne miasto liczyło ponad pół miliona mieszkańców; 6 miast z ludnością 100÷500 tys.; 23 miast z ludnością 50÷100 tys.; 39 miast z ludnością 25÷50 tys. oraz reszta miast poniżej 25 tys. mieszkańców. Midun, Houmt Souk
* [[Tunis]]
* [[Safakis]]
* [[Bizerta]]
* [[Kabis]]
* [[Susa]]
* [[Kairuan]]
* [[Nabul]]
* [[Monastyr]]
* [[Arjana]]

== Ciekawe miejsca ==
* [[Dżerba]]
* [[Kartagina]]

=== Obiekty z listy światowego dziedzictwa UNESCO ===
{{#lsth:Lista światowego dziedzictwa UNESCO|[[Tunezja]]}}

== Transport ==

* Długość linii kolejowych: 2260 km
** połączenia krajowe oraz z Algierią i Marokiem
* Długość dróg samochodowych: 29,2 tys. km
* Główne porty morskie: Tunis, Radis, Bizerta, Susa, Safakis, Kabis, Dżardżis
* Główne porty lotnicze: Tunis, Safakis, Dżerba-Zarzis, Monastyr, Tauzar

== Język ==
Językiem urzędowym jest arabski. Powszechna jest znajomość francuskiego, zwłaszcza wśród starszego pokolenia. W dużych ośrodkach turystycznych można spróbować porozumieć się po angielsku.

== Zakupy ==

== Gastronomia ==

== Noclegi ==

* [https://clubmed.pl/klub/djerba-la-douce/ '''Club Med Djerba'''] - rodzinny hotel ultra all inclusive nad morzem

== Bezpieczeństwo ==
=== Zdrowie ===

== Kontakt ==
== Przedstawicielstwa dyplomatyczne ==
=== Przedstawicielstwa dyplomatyczne akredytowane w Tunezji ===
Ambasada RP w Tunisie

Tunezja, Tunis, Le Grand Boulevard de la Corniche, 2045 Les Berges du Lac II

Telefon: +216 71 196 193

Faks: +216 71 196 203

Strona www: https://tunis.msz.gov.pl/pl/

E-mail: [Mailto:tunis.amb.sekretariat@msz.gov.pl tunis.amb.sekretariat@msz.gov.pl]
=== Przedstawicielstwa dyplomatyczne akredytowane w Polsce ===
Ambasada Republiki Tunezji w Warszawie

ul. Myśliwiecka 14

00-459 Warszawa

Telefon: +48 22 628 63 30

Fax: +48 22 621 62 95 

Strona www: https://www.diplomatie.gov.tn/en/nc/mission/etranger/ambassade-de-tunisie-a-warsaw-pologne

E-mail: [Mailto:at.varsovie@ambtun.pl at.varsovie@ambtun.pl]


{{Atrybucja}}
{{Jest w|Afryka_Północna}}

[[Kategoria:Tunezja| ]]</text>
      <sha1>risu7e2h39g0aesclheigfqg6hgztpk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>149848</id>
      <parentid>149847</parentid>
      <timestamp>2025-06-10T21:33:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alan ffm</username>
        <id>23</id>
      </contributor>
      <origin>149848</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8648" sha1="m5zm508lzuylvapvka911dts4ouyv8e" xml:space="preserve">{{Top-banner}}
{{quickbar
| grafika=PatioGrandeMosqueeKairouan.JPG
| flaga=Flag of Tunisia.svg
| mapa=Tunisia in its region.svg
| stolica=[[Tunis]]
| ustrój=republika
| waluta=dinar tunezyjski
| powierzchnia=163 610
| język=arabski
| religia=islam
| napięcie prądu=
| numer kierunkowy=+216
| domena=.tn
| strefa czasowa=UTC +1 – zima&lt;br /&gt;+2 – lato
}}
[[Plik:Tunisia CIA map PL.png|mały|upright=1.5]]
'''Tunezja''' – państwo arabskie leżące w północnej [[Afryka|Afryce]] nad Morzem Śródziemnym. Graniczy z [[Algieria|Algierią]] i [[Libia|Libią]]. W latach 1881-1956 pod protektoratem [[Francja|Francji]]. Od 12 listopada 1956 roku w ONZ, a od 1 października 1958 r. członek Ligi Państw Arabskich. Stolicą kraju jest [[Tunis]]. Największą wyspą Tunezji jest [[Dżerba]].

== Charakterystyka ==
=== Geografia ===
Tunezja położona jest w Afryce Północnej i zajmuje powierzchnię wielkości połowy Polski. Wybrzeże Tunezji na północy i wschodzie opływa Morze Śródziemne. Północ kraju jest górzysta i gęsto zalesiona. Im dalej na południe, ukształtowanie terenu zmienia się w coraz bardziej płaskie i suche aż do obszaru sztosów (słone jeziora, zazwyczaj wyschnięte) wyznaczających początek strefy saharyjskiej.

=== Klimat ===
Na wybrzeżu jest klimat śródziemnomorski. Na wschodnim wybrzeżu bardziej suchy. Na północy występuje klimat podzwrotnikowy, od pośredniego między morskim a kontynentalnym, na południu zwrotnikowy skrajnie suchy-kontynentalny.

=== Historia ===
2 tys. lat p.n.e. obszar ten został opanowany przez Fenicjan, którzy założyli tu wiele miast. Jednym z nich była słynna Kartagina. W szczytowym okresie rozwoju stała się jednym z najważniejszych mocarstw świata antycznego.

W wyniku konfliktu z Cesarstwem Rzymskim i klęski Hannibala pod Zamą, w 146 r. p.n.e. państwo przeszło pod panowanie Rzymian, jako prowincja Africa Proconsularis.

W V wieku n.e. Tunezję podbili Wandalowie, a wiek później Bizantyjczycy. Wraz z końcem VII wieku dostała się we władanie Arabów.

Gdy w 1574 podbili kraj Turcy, Tunezja stała się częścią Imperium Osmańskiego. W praktyce jednak pozostawała niezależnym księstwem rządzonym przez bejów. Jednak na skutek dużego zadłużenia w 1881 r. kontrolę nad krajem przejęła Francja, czyniąc go swoim protektoratem.                                         

Bardzo szybko rozwinął się tu ruch narodowowyzwoleńczy, a w latach dwudziestych XX wieku powstała walcząca o niepodległość partia Destur. W czasie II wojny światowej Tunezja okupowana była przez wojska niemieckie i włoskie. Przez kraj przebiegał jeden z ważniejszych frontów wojny. Dopiero w 1943 roku kraj został zdobyty przez wojska brytyjskie.

Zależność od Francji trwała do 1954 r., kiedy Tunezja uzyskała wewnętrzną autonomię, a 20 marca 1956 r. niepodległość. Po odzyskaniu niezależności prawo zakazało cudzoziemcom posiadania ziemi, powodując tym ich znaczny odpływ.                                         

Jej pierwszym prezydentem został Habiba Bourguiba. Początkowo był wybierany na pięcioletnie kadencje, aż w 1975 r. został mianowany dożywotnim prezydentem. Jego rządy twardej ręki w jednej strony uniemożliwiały rozwój fundamentalizmów i zbliżyły kraj ku zachodniej Europie, z drugiej ograniczały pluralizm i demokrację. W 1987 roku prezydent został usunięty w wyniku zamachu stanu, a zastąpił go dotychczasowy premier Ben Ali. Niestety również on kontynuował autorytarny styl rządzenia, dławiąc opozycję.

Na przełomie 2010 i 2011 roku doszło w Tunezji do masowych protestów, rozpoczynając słynna arabską wiosnę. W ich wyniku Ben Ali opuścił kraj, a Tunezja rozpoczęła trudną drogę ku demokracji.    

=== Polityka ===
Republika Tunezyjska jest krajem o systemie semiprezydenckim. Według konstytucji uchwalonej 27 stycznia 2014 przez tunezyjskie Zgromadzenie Konstytucyjne głową państwa jest prezydent, władzę wykonawczą sprawuje prezydent oraz rząd kierowany przez premiera, władzę ustawodawczą stanowi jednoizbowy parlament – Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych.

=== Gospodarka ===
Do lat 60. Tunezja była jednym z głównych eksporterów ropy naftowej i gazu ziemnego. W połowie lat 80. XX w. został zapoczątkowany program zmian strukturalnych w gospodarce kraju, który był wspierany przez Bank Światowy i Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Program realizował m.in. liberalizację cen i handlu zagranicznego, a także dalszą prywatyzację przedsiębiorstw należących do państwa. Obecnie państwo należy do jednych z najlepiej rozwiniętych w Afryce, a podstawą tunezyjskiej gospodarki, oprócz rolnictwa jest przemysł wydobywczy, przemysł naftowy, turystyka i przemysł odzieżowy.

== Dojazd ==
=== Samochodem ===

=== Samolotem ===
Największym portem lotniczym Tunezji jest międzynarodowy port lotniczy Tunis-Kartagina. Ponadto turyści przylatują na lotnisko Monastyr-Skanes, położone pomiędzy Monastyrem a Susą oraz na lotnisko Dżerba-Dżardzis na Dżerbie. Można dolecieć z Katowic-Pyrzowic i Warszawy.

=== Statkiem ===
Funkcjonują połączenia promowe z Francją oraz Włochami.

== Podział administracyjny ==
[[Plik:Tunisia governorates cropped.png|mały|upright=1.5|Podział administracyjny Tunezji]]
Tunezja jest podzielona na 24 gubernatorstwa zwane ''wilajetmi''. Gubernatorstwa dzielą się dalej na łącznie 262 dystrykty, a te na gminy.

Lista gubernatorstw:
# [[Gubernatorstwo Al-Kaf|Al-Kaf]]
# [[Gubernatorstwo Al-Kasrajn|Al-Kasrajn]]
# [[Gubernatorstwo Al-Mahdijja|Al-Mahdija]]
# [[Gubernatorstwo Arjana|Arjana]]
# [[Gubernatorstwo Badża|Badża]]
# [[Gubernatorstwo Bin Arus|Bin Arus]]
# [[Gubernatorstwo Bizerta|Bizerta]]
# [[Gubernatorstwo Kabis|Kabis]]
# [[Gubernatorstwo Kafsa|Kafsa]]
# [[Gubernatorstwo Dżunduba|Dżunduba]]
# [[Gubernatorstwo Kairuan|Kairuan]]
# [[Gubernatorstwo Kibili|Kibili]]
# [[Gubernatorstwo Manuba|Manuba]]
# [[Gubernatorstwo Madanin|Madanin]]
# [[Gubernatorstwo Monastyr|Monastyr]]
# [[Gubernatorstwo Nabul|Nabul]]
# [[Gubernatorstwo Safakis|Safakis]]
# [[Gubernatorstwo Sidi Bu Zajd|Sidi Bu Zajd]]
# [[Gubernatorstwo Siljana|Siljana]]
# [[Gubernatorstwo Susa|Susa]]
# [[Gubernatorstwo Tatawin|Tatawin]]
# [[Gubernatorstwo Tauzar|Tauzar]]
# [[Gubernatorstwo Tunis|Tunis]]
# [[Gubernatorstwo Zaghwan|Zaghwan]]

== Miasta ==
Według danych oficjalnych pochodzących z 2004 roku Tunezja posiadała ponad 100 miast o ludności przekraczającej 15 tys. mieszkańców. Stolica kraju Tunis jako jedyne miasto liczyło ponad pół miliona mieszkańców; 6 miast z ludnością 100÷500 tys.; 23 miast z ludnością 50÷100 tys.; 39 miast z ludnością 25÷50 tys. oraz reszta miast poniżej 25 tys. mieszkańców. Midun, Houmt Souk
* [[Tunis]]
* [[Safakis]]
* [[Bizerta]]
* [[Kabis]]
* [[Susa]]
* [[Kairuan]]
* [[Nabul]]
* [[Monastyr]]
* [[Arjana]]

== Ciekawe miejsca ==
* [[Dżerba]]
* [[Kartagina]]

=== Obiekty z listy światowego dziedzictwa UNESCO ===
{{#lsth:Lista światowego dziedzictwa UNESCO|[[Tunezja]]}}

== Transport ==

* Długość linii kolejowych: 2260 km
** połączenia krajowe oraz z Algierią i Marokiem
* Długość dróg samochodowych: 29,2 tys. km
* Główne porty morskie: Tunis, Radis, Bizerta, Susa, Safakis, Kabis, Dżardżis
* Główne porty lotnicze: Tunis, Safakis, Dżerba-Zarzis, Monastyr, Tauzar

== Język ==
Językiem urzędowym jest arabski. Powszechna jest znajomość francuskiego, zwłaszcza wśród starszego pokolenia. W dużych ośrodkach turystycznych można spróbować porozumieć się po angielsku.

== Zakupy ==

== Gastronomia ==

== Noclegi ==

* [https://clubmed.pl/klub/djerba-la-douce/ '''Club Med Djerba'''] - rodzinny hotel ultra all inclusive nad morzem

== Bezpieczeństwo ==
=== Zdrowie ===

== Kontakt ==
== Przedstawicielstwa dyplomatyczne ==
=== Przedstawicielstwa dyplomatyczne akredytowane w Tunezji ===
Ambasada RP w Tunisie

Tunezja, Tunis, Le Grand Boulevard de la Corniche, 2045 Les Berges du Lac II

Telefon: +216 71 196 193

Faks: +216 71 196 203

Strona www: https://tunis.msz.gov.pl/pl/

E-mail: [Mailto:tunis.amb.sekretariat@msz.gov.pl tunis.amb.sekretariat@msz.gov.pl]
=== Przedstawicielstwa dyplomatyczne akredytowane w Polsce ===
Ambasada Republiki Tunezji w Warszawie

ul. Myśliwiecka 14

00-459 Warszawa

Telefon: +48 22 628 63 30

Fax: +48 22 621 62 95 

Strona www: https://www.diplomatie.gov.tn/en/nc/mission/etranger/ambassade-de-tunisie-a-warsaw-pologne

E-mail: [Mailto:at.varsovie@ambtun.pl at.varsovie@ambtun.pl]


{{Atrybucja}}
{{Jest w|Afryka_Północna}}

[[Kategoria:Tunezja| ]]</text>
      <sha1>m5zm508lzuylvapvka911dts4ouyv8e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fulda</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8380</id>
    <revision>
      <id>149849</id>
      <parentid>149842</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:33:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Moromar</username>
        <id>2451</id>
      </contributor>
      <comment>/* Najbliższe okolice */</comment>
      <origin>149849</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="57013" sha1="azdy7web4k7z9mgreungke49pvn2mtr" xml:space="preserve">{{top-banner}}
{{Miejscowość infobox
 |nazwa            = Fulda
 |nazwa oryginalna = 
 |widok            = Flug_-Nordholz-Hammelburg_2015_by-RaBoe_1053_-_Fulda_Innenstadt.jpg
 |opis             = 
 |herb             = Wappen_Fulda.svg
 |mapa             = Karte Fulda in Deutschland.png
 |państwo          = [[Plik:Flag of Germany.svg|20px]] [[Niemcy]]
 |region           = [[Plik:Flag_of_Hessen.svg|20px]] [[Hesja]]
 |powierzchnia     = 104,05
 |wysokość         = 261
 |lud              = 65 700
 |prefiks          = 0661
 |kod pocztowy     = 36037, 36039, 36041, 36043
 |www              = https://www.fulda.de/
}}
Ponad 1250-letnie miasto '''Fulda''' leży nad rzeką o tej samej nazwie i jest kulturalnym i gospodarczym centrum wschodniej [[Hesja|Hesji]]. Najbliższe duże miasta, [[Frankfurt nad Menem]], [[Gießen]], [[Kassel]], [[Erfurt]] i [[Würzburg]], są oddalone o ponad 100 kilometrów. Fulda jest barokowym, biskupim i uniwersyteckim miastem. Co roku odbywa się tu jesienne zgromadzenie plenarne Niemieckiej Konferencji Biskupów. W średniowieczu opactwo Fulda było jednym z największych i najważniejszych klasztorów na północ od [[Alpy|Alp]].

== Charakterystyka ==
Oprócz centrum miasta Fulda obejmuje 24 inne dzielnice:

* W dolinie rzeki Fulda: Bronnzell (z Ziegelem), Kohlhaus, Johannesberg, Gläserzell, Kämmerzell, Lüdermünd
* Na północy: Lehnerz, Bernhards, Dietershan, Niesig
* Na zachodzie: Istergiesel, Niederrode, Mittelrode, Oberrode, Zell, Zirkenbach, Harmerz, Sickels, Rodges, Besges, Malkes, Haimbach, Maberzell (z Trätzhof)
* Na południu: Edelzell
* Na wschodzie Fulda połączyła się z niezależnymi gminami Petersberg i Künzell
Centrum Fuldy jest dalej podzielone na dzielnice statystyczne lub dzielnice śródmiejskie. Nie stanowią one jednak odrębnych dzielnic:

Śródmieście, Neuenberg, Horas, Aschenberg, Frauenberg, Ziehers-Nord, Ziehers-Süd, Fulda-Galerie (dawne lądowisko dla helikopterów armii amerykańskiej), Nordend, Ostenda, Südend, Westend i Münsterfeld (dawne koszary armii amerykańskiej)

=== Położenie ===
Fulda leży nad rzeką Fulda o tej samej nazwie. Miasto jest położone między górami [[Rhön]] na wschodzie i górami [[Vogelsberg]] na zachodzie. Granice kraju związkowego z [[Turyngia|Turyngią]] i [[Bawaria|Bawarią]] nie są daleko.

Sąsiadujące gminy na północ i wschód od gór Rhön to: Petersberg (''z wczesnoromańskim kościołem św. Piotra, Rauschenberg i Haunesee''), Künzell (''z Florenberg'') i [[Hünfeld]].

Na południu [[Eichenzell]] (''z najpiękniejszym barokowym pałacem Hesji, Schloss Fasanerie'') graniczy z Fuldą.

Sąsiadujące gminy na zachodzie, w kierunku gór [[Vogelsberg]], to Hosenfeld, Großenlüder i [[Schlitz]].

=== Historia ===
Pierwsze osady odkryte w rejonie Fuldy pochodzą z końca epoki kamiennej, około 5000 r. p.n.e. We wczesnym średniowieczu germańskie plemię Chattów (prawdopodobnie imiennik dzisiejszej Hesji) osiedliło się w regionie między górami [[Vogelsberg]] i [[Rhön]].

Miejsce dzisiejszej Fuldy leży na terenie osadniczym, który był opuszczony w czasie, gdy zakładano klasztor, z pozostałościami dawnego dworu Merowingów, oraz na zalewowej równinie Fuldy rzeki Fuldy, która była już w tym miejscu żeglowna. Miejsce to jest strategicznie położone przy domniemanym brodzie na tym, co wówczas było ważnym traktem.

Za papieża Grzegorza II, Bonifacy, późniejszy Apostoł Germanów, zorganizował chrystianizację Germanii, która nadal była przeważnie politeistyczna.

==== Historia klasztoru ====
Na prośbę Bonifacego, Sturmius, jeden z jego towarzyszy, wyruszył w górę rzeki ze swojej pustelni w Haerulfisfeld ([[Bad Hersfeld]]), aby poszukać miejsca, które Bonifacy przeznaczył na założenie klasztoru.

Data historyczna to 10 marca 744: Sturmius i siedmiu braci założyło klasztor Fulda w miejscu, które później nazwano „Eichloha”. Został on poświęcony Najświętszemu Odkupicielowi (SS. Salvator) i zarządzany zgodnie z regułą benedyktyńską. Sturmius został pierwszym opatem klasztoru. Klasztor obejmował również region w promieniu 8–9 km, który był częścią ówczesnego Altgau Grabfeldgau lub Buchonii. W 751 pierwszy kościół klasztorny został konsekrowany przez samego Bonifacego, a z jego inicjatywy klasztor został oddany bezpośrednio pod opiekę papieża 4 listopada 751.

Decydującym czynnikiem w '''powstaniu klasztoru''' było zabójstwo Bonifacego podczas podróży misyjnej w towarzystwie 50 towarzyszy w pobliżu [[Dokkum]] we [[Fryzja|Fryzji]] 5 czerwca 754. Według legendy Bonifacy trzymał przed sobą swoją księgę, Kodeks Ragyndrudisa (nie Biblię), aby zapewnić sobie ochronę. Została ona przebita, a jej faksymile można obejrzeć w Muzeum Diecezjalnym w Fuldzie. Ciało zostało początkowo przetransportowane do [[Moguncja|Moguncji]], ale następnie, z inicjatywy Sturmiusa i zgodnie z życzeniem zmarłego, zostało pochowane w jego własnym klasztorze w Fuldzie. Następnie Fulda stała się miejscem pielgrzymek i otrzymała liczne darowizny z całego imperium.

Za Karola Wielkiego klasztor uzyskał immunitet w 774 i stał się '''klasztorem cesarskim''' z prawem do swobodnego wyboru opata. Z 364 mnichami Fulda była już jednym z największych klasztorów w imperium w 784.

Od 791 do 819 zbudowano '''bazylikę Ratgar''' (nazwaną na cześć panującego opata Ratgara) jako nowy kościół klasztorny i kościół grobowy Bonifacego. Poprzednik dzisiejszej katedry był uważany za największy kościół w Cesarstwie Franków i najnowocześniejszy na północ od Alp po ukończeniu budowy.

Na wzgórzach otaczających Fuldę zbudowano cztery kolejne klasztory w kształcie krzyża wokół centrum opactwa: Frauenberg na Bischofsberg (kanonicy około 817), Petersberg (klasztor św. Lioby od 836), Neuenberg (od 1023, obecnie parafia św. Andrzeja) i Johannesberg (klasztor pomocniczy benedyktynów od 836). Od IX do początku XI wieku siedmiu arcybiskupów [[Moguncja|Moguncji]] pochodziło z klasztoru w Fuldzie.

[[Plik:FD KlosterbibliothekPortal-B.jpg|thumb]]
Za opata Maura (* ok. 780 w [[Moguncja|Moguncji]]; † 4 lutego 856) klasztor, liczący łącznie ponad 600 mnichów, stał się również '''ośrodkiem akademickim cesarstwa''': biblioteka klasztorna, która została znacznie rozbudowana w tym okresie, zawierała około 2000 rękopisów, w tym liczne kopie ważnych starożytnych dzieł. Innym przykładem zbiorów bibliotecznych jest „Pieśń Hildebranda”, uważana za początek literatury niemieckiej, a obecnie przechowywana przez Uniwersytet w [[Kassel]]. Duża część zbiorów klasztornych została utracona podczas wojny trzydziestoletniej, ale części nadal można znaleźć w Bibliotece Uniwersytetu i Stanu Fulda.

Od 968 opat klasztoru w Fuldzie był również opatem prymasem wszystkich niemieckich benedyktynów, a w 1220 Fulda stała się opactwem książęcym pod rządami cesarza Fryderyka II.

W XII wieku klasztor posiadał '''największe ciągłe terytorium''' ze wszystkich opactw w imperium, z łączną powierzchnią 450 000 akrów ziemi między [[Alpy|Alpami]] a Morzem Północnym. Ta posiadłość ziemska opiera się również na Kodeksie Eberhardiego. Jednak współczesne badania uważają również tę listę własności klasztornej za jeden z największych projektów fałszerstwa w średniowieczu: mnich (lub odwrotnie) Eberhard wykonał na dużą skalę podrobione kopie starych aktów własności. Kodeks jest obecnie przechowywany w Heskim Archiwum Państwowym w [[Marburg]]u.

Za opata Reinharda von Weilnau (1449–1476) klasztor cesarski uzyskał '''status księstwa terytorialnego'''.

Na początku ery nowożytnej klasztor nie został oszczędzony przez zawirowania okresu reformacji: w 1571 w protestanckim środowisku regionu Hesji do klasztoru przyjęto jezuitów, a Fulda stała się centrum kontrreformacji. Podczas wojny trzydziestoletniej (1618–1648) klasztor był wielokrotnie plądrowany i palony, ale za opata księcia Joachima von Gravenegg (1644–1671) udało mu się odbudować.

Opactwo św. Marii (centrum miasta, zakonnice benedyktynki) zostało założone w 1626 roku. W 1700 roku książę opat Adalbert von Schleifras sprowadził do miasta barokowego architekta Johanna Dientzenhofera, zapoczątkowując „'''okres barokowy'''” Fuldy. Pod jego kierownictwem na miejscu podupadłej bazyliki Ratgar zbudowano nową katedrę i barokowy pałac miejski, odbudowując stary zamek.

W 1734 roku założono Uniwersytet w Fuldzie; w 1752 roku papież Benedykt XIV podniósł książęce opactwo do rangi księcia-biskupstwa, aż do rozwiązania klasztoru w 1802 roku na mocy Ustawy o delegacji cesarskiej.

W 1803 diecezja stała się księciem-biskupstwem Nassau-Orange, w 1806 francuskim, w 1810 Wielkim Księstwem Frankfurtu, a w 1813 pod administracją austriacką. W 1815 stała się częścią Prus, w 1816 stała się częścią Hesji, a w 1866 powróciła do Prus. W 1945 diecezja Fuldy została przyłączona do Wielkiej Hesji.

==== Historia miasta ====
[[Plik:FD SchildSteinweg 01.jpg|thumb]]
Miasto Fulda powstało jako osada dla rolników, rzemieślników i służby, która wyrosła wokół klasztoru. W 1019 roku opactwo i osada otrzymały od Henryka II prawo do bicia monet, targów i opłat drogowych, a Fulda posiadała prawa miejskie (Civitas) od 1114 roku. Osada targowa rozwinęła się wokół Steinweg, Marktstraße i Mittelstraße, a historia miasta była ściśle związana z klasztorem.

Pod rządami księcia opata Henryka V z Diez-Weilnau (1288–1313) w latach 1294–1312 na zewnątrz klasztoru zbudowano zamek opata. Po renowacji pod rządami księcia opata Johanna Friedricha von Schwalbach zamek ten stał się obecnym pałacem barokowym w XVII wieku.

Pierwsze poważne spory między miastem a klasztorem wybuchły za opata Henryka (przed 1320), który zbudował drugi zamek poza klasztorem. Obywatele szturmowali oba zamki opata z pomocą wysokiego komornika, hrabiego Johanna von Ziegenhaina, i zniszczyli nowy kompleks zamkowy. Cesarz Ludwik IV nałożył na miasto i hrabiego zakaz cesarski. W ramach zadośćuczynienia obywatele musieli odbudować zamek i zapłacić odszkodowanie, a przywódca został stracony.

Dalsze napięcia między miastem a klasztorem wybuchły podczas środkowoniemieckiego buntu chłopów, kiedy mieszkańcy miasta przyłączyli się do chłopów w buncie przeciwko opactwu cesarskiemu w Wielkanoc 1525. Bunt został stłumiony w maju tego samego roku przez armię heskiego landgrafa Filipa I.

W czasach nowożytnych, od 1603, Fulda była również '''centrum polowań na czarownice''' i procesów czarownic, symbolizowanych przez Wieżę Czarownic. Szczególnie znany jest los Mergi Bien, jednej z pierwszych kobiet uwięzionych przez łowcę czarownic Balthasara Nussa latem 1603 i spalonych na stosie po 14 tygodniach uwięzienia i tortur. 19 czerwca 1603 Merga została uwięziona i zamknięta w klatce dla psów na wieży Pałacu Biskupiego, ponieważ więzienie w zamku było przepełnione. Od 2008 kamień pamiątkowy na cmentarzu parafialnym przy Starej Katedrze upamiętnia 270 ofiar polowań na czarownice w biskupstwie Fuldy w latach 1600–1606.

Podczas II wojny światowej Fulda była wielokrotnie celem nalotów, a jedna trzecia centrum miasta została zniszczona.

W następnym okresie jej rozwój został ukształtowany przez jej położenie na dawnej granicy NRD. Aby promować ten strukturalnie słaby obszar, utworzono kilka agencji rządowych i firm.

Fulda była gospodarzem Heskiej Wystawy Ogrodów Państwowych dwukrotnie, najpierw w 1994, a następnie w 2023.

Dziś Fulda znajduje się w centrum Niemiec i jest ważnym węzłem komunikacyjnym dla ruchu towarowego i pasażerskiego.

== Dojazd ==
=== Samolotem ===
Najbliższym lotniskiem międzynarodowym jest {{Znacznik|Port lotniczy Frankurt|50.033306|8.570456|typ=transport}}'''[[Port lotniczy Frankfurt]]''' ({{IATA|FRA}}). Można do niego dojechać pociągiem ICE w nieco ponad godzinę, a 114 km podróży samochodem zajmuje około godziny.

=== Koleją ===
{{Znacznik|Dworzec kolejowy w Fuldzie|50.553889|9.684722|typ=transport}}'''[https://www.bahnhof.de/fulda Dworzec kolejowy w Fuldzie]''' jest węzłem kolejowym z przystankami ICE i IC. Zapewnia doskonałe połączenia dalekobieżne w całych [[Niemcy|Niemczech]], w tym bezpośrednie połączenia do [[Monachium]], [[Hamburg]]a, [[Hanower]]u, [[Mannheim]], [[Frankfurt nad Menem|Frankfurtu nad Menem]] (również przez [[Hanau]]), [[Erfurt]]u, [[Berlin]]a i [[Drezno|Drezna]]. Połączenia regionalne obejmują [[Kassel]] (dworzec główny i Wilhelmshöhe, przez [[Bebra]] i [[Hünfeld]]), [[Gießen]] (przez [[Alsfeld]] i Lauterbach (Hesja)), Frankfurt nad Menem (przez Hanau i [[Schlüchtern]]) i [[Gersfeld]].

Inne przystanki kolejowe w pobliżu granic miasta to Oberbimbach (w kierunku Gießen) i [[Eichenzell]] (w kierunku Gersfeld); mogą być bliżej niż główny dworzec kolejowy. Nie ma bezpośrednich połączeń do bawarskiej i turyńskiej części gór [[Rhön]].

=== Samochodem ===
Fulda jest doskonale połączona z siecią autostrad krajowych za pośrednictwem autostrad federalnych [[Plik:Bundesautobahn_7_number.svg|25px]] i [[Plik:Bundesautobahn_66_number.svg|25px]], które spotykają się tutaj na węźle ''93/55 Fulda'', a także dróg federalnych [[Plik:Bundesstraße_27_number.svg|25px]], [[Plik:Bundesstraße_254_number.svg|25px]] i [[Plik:Bundesstraße_458_number.svg|25px]].

* [[Plik:Bundesautobahn_7_number.svg|25px]] biegnie z północy na południe ([[Kassel]] – [[Würzburg]]) obok Fuldy. Do centrum miasta można dojechać zjazdami ''91 Fulda-Nord'' i ''92 Fulda-Mitte''.

* [[Plik:Bundesautobahn_66_number.svg|25px]] łączy [[region Ren-Men]] i [[Frankfurt nad Menem]] z Fuldą. Do centrum miasta można dojechać węzłem ''53 Fulda-Süd''.

* Od północy, z [[Bad Hersfeld]] i [[Hünfeld]], do Fuldy można dojechać drogą [[Plik:Bundesstraße_27_number.svg|25px]].

* [[Plik:Bundesstraße_254_number.svg|25px]] łączy Fuldę z [[Lauterbach (Hesja)]] i [[Alsfeld]].

* [[Plik:Bundesstraße_458_number.svg|25px]] łączy [[Turyngia|Turyngię]] i region [[Rhön]] z Fuldą.

=== Autobusem ===
Fulda jest połączona z siecią autobusów dalekobieżnych. Istnieją bezpośrednie połączenia m.in. do [[Hamburg]]a, [[Berlin]]a, [[Monachium]], [[Stuttgart]]u, [[Zurych]]u i [[Mediolan]]u. {{Znacznik|Przystanek autobusów dalekobieżnych|50.55588074098876|9.666316571018573|typ=transport}}'''Przystanek autobusów dalekobieżnych''' znajduje się na Weimarer Straße. Do przystanku można dojechać autobusami miejskimi. Możesz również zaparkować swój pojazd na sąsiednim parkingu. Aby uzyskać szczegółowe informacje, takie jak godziny odjazdu i inne połączenia autobusowe, zobacz [https://www.flixbus.de/ Flixbus].

Istnieją również bezpośrednie połączenia z Fuldy do m.in. [[Bukareszt]]u i [[Wrocław]]ia. Autobusy odjeżdżają z {{Znacznik|Centralny dworzec autobusowy|50.5534166|9.6842278|typ=transport}}'''centralnego dworca autobusowego''' (ZOB) na dworcu kolejowym. Aby uzyskać szczegółowe informacje, takie jak godziny odjazdu i inne połączenia autobusowe, zobacz Eurolines.

=== Rowerem ===
Do Fuldy można również dojechać heskimi trasami rowerowymi R1, R2 i R3.

Heski szlak rowerowy R1, znany również jako Ścieżka rowerowa Fulda, biegnie wzdłuż rzeki Fulda od jej źródła w regionie [[Rhön]] do ujścia do Werry w pobliżu [[Hann. Münden]].

Heski szlak rowerowy R2 łączy Biedenkopf z [[Marburg]]iem, [[Alsfeld]] i Fuldą ze [[Spessart]]. Kończy się w pobliżu Obersinn u podnóża Spessart.

Heski szlak rowerowy R3 zaczyna się w [[Rüdesheim am Rhein]] i biegnie przez [[Frankfurt nad Menem|Frankfurt]], przez dolinę Kinzig i przez Fuldę do Tann (Rhön).

== Komunikacja ==
{{mapa|50.5512|9.6766|zoom=14|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}}
Z głównego dworca kolejowego do większości atrakcji Starego Miasta (dzielnicy barokowej z katedrą i zamkiem oraz muzeów) można łatwo dotrzeć pieszo. Duże części centrum miasta są wyznaczone jako strefy dla pieszych.

=== Transport publiczny ===
Transport publiczny w obszarze miejskim Fuldy obsługiwany jest przez RhönEnergie Fulda GmbH. Dziewięć linii autobusowych obsługuje wszystkie dzielnice Fuldy i niektóre okoliczne miasta, takie jak Petersberg, Steinau, Marbach, Künzell, Pilgerzell, Engelhelms, Giesel i Bimbach. Wszystkie miejskie linie autobusowe kursują przez dworzec autobusowy przy Pałacu Miejskim, który pełni funkcję centralnego punktu przesiadkowego (usługa radialna).

Poza godzinami pracy autobusów miejskich (od poniedziałku do piątku od 5:15 do 22:45, w soboty od 7:00 do 22:45, a w niedziele od 10:30 do 22:45) taksówki współdzielone kursują w określonych godzinach. Przejazdy te należy rezerwować telefonicznie co najmniej 15 minut przed planowaną godziną odjazdu.

Linie autobusowe w powiecie Fulda i do Schlitz w powiecie Vogelsberg są również obsługiwane przez RhönEnergie Fulda GmbH. Wszystkie linie międzymiastowe odjeżdżają z centralnego dworca autobusowego (ZOB) przy dworcu kolejowym. Prawie wszystkie linie autobusów miejskich również zatrzymują się tam.

Wszystkie rozkłady jazdy, ceny biletów i mapy tras można znaleźć na stronie: [https://re-gruppe.de/bus/fahrplaene/ Informacje o rozkładzie jazdy].

=== Miejsca parkingowe i garaże ===
Miasto Fulda oferuje kilka płatnych opcji parkowania. Niektóre z garaży są obsługiwane przez prywatnych dostawców.

* {{Znacznik|'''Parking Weimarer Str.'''|50.55670427333064 |9.666641935838701 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Weimarer Str.''' – Weimarer Str., 36037 Fulda, 190 miejsc parkingowych dla samochodów osobowych i 25 miejsc parkingowych dla autobusów, plus 17 miejsc parkingowych dla kamperów. Godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00. Akceptowana gotówka i karty debetowe. 10 minut spacerem do katedry i dzielnicy barokowej.
* {{Znacznik|'''Parking Ochsenwiese'''|50.5581844 |9.6878516 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Ochsenwiese''' – Magdeburger Str., 36037 Fulda, 500 miejsc parkingowych. Godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00. Akceptowana gotówka i karty debetowe. 10 minut spacerem do stacji kolejowej i centrum miasta.
* {{Znacznik|'''Garaż Rosengarten'''|50.5474846 |9.6708952 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Rosengarten''' – Am Rosengarten, 36037 Fulda, 665 miejsc parkingowych. Godziny otwarcia: pon.-sob. 7:15-20:00. Zamknięte w niedziele i święta. Wyjazd o dowolnej porze. Garaż znajduje się naprzeciwko odkrytego basenu Rosenau i bezpośrednio przy heskich długodystansowych trasach rowerowych R1, R2 i R3.
* {{Znacznik|'''Garaż Ruprechtstraße'''|50.5535753 |9.6841578 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Ruprechtstraße''' – Ruprechtstr., 36037 Fulda (dworzec kolejowy), 152 miejsca parkingowe, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00
* {{Znacznik|'''Garaż Richthalle'''|50.55612613621553 |9.685047182012598 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Richthalle''' – An der Richthalle, 36037 Fulda, 583 miejsca parkingowe, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00, położony naprzeciwko Esperanto Hotel i Centrum kongresowego.
* {{Znacznik|'''Garaż Ochsenwiese'''|50.5583353 |9.6853824 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Ochsenwiese''' – Magdeburger Str., 36037 Fulda, 290 miejsc parkingowych, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00
Miasto Fulda udostępnia kompleksowy przegląd opcji parkowania na swojej stronie internetowej.

Następujące parkingi są obsługiwane przez Q-Park. Szczegóły, takie jak opłaty parkingowe i usługi, można znaleźć na stronie internetowej Q-Park.

* {{Znacznik|'''Garaż Stadtschloss'''|50.5537628 |9.6770172 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Stadtschloss''' – Heertorplatz 1, 36037 Fulda, 300 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe.
* {{Znacznik|'''Garaż Zentrum'''|50.5518798 |9.6797058 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Zentrum''' – Universitätsplatz 4, 36037 Fulda, dojazd przez Rabanusstraße, 214 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe. Akceptowana stacja ładowania pojazdów elektrycznych.
* {{Znacznik|'''Garaż Altstadt'''|50.5488239 |9.6765681 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Altstadt''' – Brauhausstraße 6, 36037 Fulda, 360 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe.

=== Miejsce parkingowe dla kampera ===
* '''Parking Weimarer Straße''' oferuje 17 miejsc parkingowych dla kamperów. Jest on oddalony o 10 minut spacerem od dzielnicy barokowej/starego miasta. Dostępne są prąd i woda, a także stacja utylizacji odpadów. Akceptowana jest płatność kartą debetową. Od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00.

{{Znacznik|'''Parking Johannisau'''|50.54201913691512 |9.666395016400445 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Johannisau''' oferuje miejsca parkingowe dla łącznie 10 kamperów i znajduje się w sercu lokalnego obszaru rekreacyjnego Fuldy, tuż obok stadionu Johannisau (Fulda-Auen). Spacer do centrum miasta zajmuje około 15 minut. Dostępnych jest kilka słupów energetycznych z automatami na monety. Od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00. Świeża woda i stacja utylizacji odpadów znajdują się na parkingu dla kamperów przy Weimarer Straße, około 3,0 km dalej.

== Warto zobaczyć ==
[[Plik:Fulda Dom in.jpg|thumb|Katedra]]
'''Dzielnica barokowa''' – wokół Bonifatiusplatz, Schlossstraße i Pauluspromenade odwiedzający mogą podziwiać imponujący zespół barokowy o wyjątkowej spójności, obejmujący wspaniałe budynki z XVIII wieku. Oprócz katedry i pałacu miejskiego, Palais Buttlar, Palais Buseck i Palais von der Tann imponująco świadczą o poczuciu prestiżu dawnych władców. Inne barokowe atrakcje to Paulustor, ogrody pałacowe z oranżerią i Floravase oraz dawna wartownia, Hauptwache.

=== Kościoły ===
[[Plik:FD Michaelskirche 01.jpg|thumb|Kościół św. Michała]]
[[Plik:FD MichaelskircheI 01.jpg|thumb|Kościół św. Michała, wnętrze]]
* {{zobacz
| name=Katedra Świętego Zbawiciela i św. Sebastiana w Fuldzie | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 1 | lat=50.553992 | long=9.672008 | wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Dawny kościół opacki klasztoru Fulda i kościół grobowy św. Bonifacego. Od 1752 jest kościołem katedralnym diecezji Fulda. Kościół został zbudowany w latach 1704–1712 według planów mistrza budowlanego opactwa Johanna Dientzenhofera (1663–1726) w stylu barokowym. Na potrzeby budowy bazylika Ratgar, niegdyś największa bazylika na północ od Alp, została w dużej mierze rozebrana. Nowa katedra została zbudowana nad krypą św. Bonifacego i na częściach fundamentów starej katedry. Kaplica św. Bonifacego pod katedrą mieści bogato zdobiony sarkofag św. Bonifacego, „apostoła Niemców”. Krypta jest celem corocznej pielgrzymki do św. Bonifacego. Oprócz świętego Bonifacego, ostatnie miejsce spoczynku w katedrze znaleźli także król Konrad I i landgrafina Heska Anna, a także liczni książęta-opaci, książęta-biskupi i biskupi.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół św. Michała | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 1 | lat=50.55494 | long=9.67217 | wskazówki=Aby chronić cenne freski: fotografowanie jest zabronione!
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Szczególnie warte zobaczenia są malowidła ścienne z XI wieku (freski). Ten przedromański kościół jest najstarszym budynkiem w mieście, najstarszym Grobem Pańskim w Niemczech i jednym z najstarszych kościołów na północ od Alp. Zachowały się tylko rotunda i ośmiokolumnowa krypta oryginalnej karolińskiej struktury centralnej. Kościół budowano od 818 jako kaplicę grobową klasztoru Fulda, założonego przez Bonifacego w 744, na cmentarzu mnichów w tamtym czasie i wzorowanego na kościele Grobu Pańskiego w Jerozolimie. We wczesnym średniowieczu klasztor Fulda był jednym z wiodących ośrodków kulturalnych Niemiec. Kościół został poświęcony Archaniołowi Michałowi 15 stycznia 822 roku. Budowę zlecił opat Eigil, który był opatem Fuldy od 818 roku i został pochowany w kościele w 822 roku. Obecny wygląd kościoła powstał po renowacjach w X i XI wieku. Rotundę rozbudowano do kształtu krzyża, a także dobudowano wieżę zachodnią. Kaplica Rochusa została dodana w XVII i XVIII wieku. Obecnie kościół jest uważany za jeden z najważniejszych średniowiecznych budynków sakralnych w Niemczech. Otwarte: kwiecień-październik: 10:00–18:00, listopad-marzec: 14:00–16:00. Cena: wstęp bezpłatny.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.abtei-fulda.de/ Opactwo Benedyktynów pw. św. Marii] | alt= | url= | email=
| adres=Nonnengasse 16 | lat=50.553 | long=9.6773 | wskazówki=
| telefon=+49(0)661 90245-0 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Jako jeden z niewielu klasztorów w Niemczech, kompleks klasztorny zachował swoją oryginalną strukturę i wielkość i był stale zamieszkiwany. Podczas gdy klasztor męski został zniszczony podczas sekularyzacji, klasztor żeński do dziś kontynuuje benedyktyńską tradycję miasta. W 1626 kamień węgielny pod budowę kościoła i klasztoru położył książę-opat Fuldy, Johann-Bernhard Schenck zu Schweinsberg. W 1631 do klasztoru wprowadził się pierwszy konwent. Ukończenie kościoła i jego konsekracja w 1678 trwały ponad 50 lat. Z powodu zawirowań wojny trzydziestoletniej budowa była wielokrotnie wstrzymywana. W 1898 klasztor został podniesiony do rangi opactwa. Kościół charakteryzuje się elementami późnego gotyku, renesansu i baroku. Naprawdę wyjątkową cechą kościoła są schody prowadzące z dolnej nawy do absydy z ołtarzem głównym. Siostra Lioba Munz OSB († 1997) przygotowała projekty zarówno okien, jak i niemal wszystkich elementów wyposażenia, a także nadzorowała ich wykonanie. Godziny otwarcia: Kościół klasztorny: codziennie od 6:00 do 20:00; Sklep klasztorny (sprzedaż produktów opactwa): od poniedziałku do piątku od 10:00 do 17:00 i w sobotę od 10:00 do 16:00; Ogród klasztorny (ogrodnictwo ekologiczne): od maja do września, w sobotę od 14:00 do 16:00.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Severi | alt= | url= | email=
| adres=Severiberg 1 | lat=50.552 | long=9.67445 | wskazówki=Stare miasto
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1438–1445 w stylu gotyckim, w 1451 stał się kościołem cechowym tkaczy wełny (''patrona św. Serwiusza, stąd późniejsza nazwa Severikirche''). Nie był używany podczas reformacji. W XVII wieku był pierwszym kościołem klasztornym franciszkanów powołanym do Fuldy. Od 1722 do 1882 był kościołem parafialnym garnizonu. Obecnie jest kościołem filialnym parafii śródmiejskiej.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Ducha Świętego | alt= | url= | email=
| adres=Löherstr. 2 | lat=50.5488 | long=9.67549 | wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Kościół Świętego Ducha został wybudowany w latach 1729–1733 na miejscu wcześniejszej gotyckiej budowli. Obecnie pełni funkcję kościoła szpitalnego. Budowlę tę zaprojektował Andreas Gallasini. Styl był barokowy, typowy dla ówczesnej Fuldy.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół parafialny św. Błażeja | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 12 | lat=50.5517 | long=9.67679| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pierwszy kościół został zbudowany w tym miejscu w X wieku. W kolejnych dekadach kościół był przebudowywany i odbudowywany kilka razy. Obecny kościół został zbudowany w latach 1770–1786, co czyni go najnowszym barokowym budynkiem w Fuldzie. Północno-zachodnia wieża została zachowana z gotyckiego poprzednika (1447–1466). Sklepienia nad nawą przedstawiają wygnanie kupców ze świątyni przez Jezusa. Otwarte codziennie od 9:00 do 18:00, z wyjątkiem nabożeństw.
}}
* {{zobacz
| name=Klasztor Frauenberg | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.5608 | long=9.67074| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1758–1765 w stylu późnego baroku kościół klasztorny znajduje się około 15 minut spacerem od katedry, na wzgórzu, z którego roztacza się wspaniały widok na miasto i szeroką panoramę gór Rhön i Vogelsberg.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Chrystusa | alt= | url= | email=
| adres=Lindenstr. 1 | lat=50.554375 | long=9.680082| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1894-1896 w stylu neogotyckim, jest największym kościołem protestanckim w Fuldzie. Koncerty kościelne odbywają się w nieregularnych odstępach czasu.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Proboszczowski św. Andrzeja | alt= | url= | email=
| adres=Andreasberg 5 | lat=50.5524 | long=9.6618| wskazówki=Neuenberg, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Kościół św. Andrzeja jest częścią dawnego klasztoru, założonego w 1023 r. przez opata Fuldy Richarda von Amorbacha. W XVII wieku kościół św. Andrzeja został przebudowany w stylu barokowym. Krypta pod obecnym prezbiterium pozostała niezmieniona od czasu założenia klasztoru i zachowała swój pierwotny stan. Stare malowidła ścienne zostały ponownie odkryte i odsłonięte podczas prac renowacyjnych w 1932 r. Są to jedne z niewielu zachowanych malowideł ściennych z okresu ottońskiego. Wizyty w krypcie są możliwe po wcześniejszym umówieniu się z biurem parafialnym (tel. +49 661 73102).
}}
* {{zobacz
| name=Probostwo Johannesberg | alt= | url= | email=
| adres=Johannesberger Str. 4 | lat=50.5236 | long=9.66139| wskazówki=Johannesberg, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Probostwo Johannesberg to średniowieczny kompleks klasztorny założony przez opata Fuldy Hrabana Maurusa w IX wieku. W XVII wieku został podniesiony do rangi provostship. W latach 1715–1753 został przebudowany w stylu barokowym przez mistrza budowlanego Andreę Gallasiniego. Provostship obejmuje „Czerwony Budynek”, trzypiętrowy, okazały dwór z mansardowym dachem i portalem herbowym. Od 1980 roku dawne budynki provostship są wykorzystywane jako ośrodek szkoleniowy dla rzemiosła i konserwacji zabytków.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Proboszczowski św. Piotra | alt= | url= | email=
| adres=An St. Peter 1, Petersberg | lat=50.561528 | long=9.711444| wskazówki=4 km poza centrum miasta, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w 836 przez Rabana Maura jako kościół grobowy dla św. Lioby. Krypta kościoła karolińskiego z freskami z IX wieku zachowała się do dziś. Otwarte: kwiecień-październik: wtorek-sobota 10:00-11:30/14:30-16:30, listopad-marzec: wtorek-sobota 14:30-16:00.
}}
=== Pałac Miejski i Park Pałacowy ===
[[Plik:FD Stadtschloss SW.jpg|thumb|Pałac Miejski (strona w stronę katedry)]]
[[Plik:FD Stadtschloss NW.jpg|thumb|Ogród pałacowy z wieżą pałacową]]
* {{zobacz
| name=Pałac Miejski | alt= | url= | email=
| adres=Schlossstraße 1 | lat=50.5539 | long=9.67556| wskazówki=Dzielnica Barokowa
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pałac Miejski został zbudowany w obecnej formie jako rezydencja książąt-opatów i książąt-biskupów Fuldy przez mistrza budowlanego Johanna Dientzenhofera. W latach 1708–1714 rozbudował on istniejący renesansowy pałac (przebudowany w latach 1607–1612), który pierwotnie był pierwszym zamkiem klasztornym (z 1312 r.), do obecnej formy prestiżowego czteroskrzydłowego kompleksu barokowego z wewnętrznym dziedzińcem i całkowitą długością ponad 250 metrów. Otwarte: Zwiedzanie historycznych wnętrz: codziennie w godzinach 10:00–17:00; zamknięte w poniedziałki; Wstęp: od 3,50 €.&lt;br/&gt;Po sekularyzacji (1803) pałac stał się częścią Księstwa Hesji. Za elektora Wilhelma I skrzydło Residence Garden zostało przebudowane w późnym stylu neoklasycystycznym przez głównego architekta dworskiego Johanna Conrada Bromeisa w latach 1817–1818, czyniąc pałac rezydencją elektora. Obecnie jest on wykorzystywany przez administrację miejską.&lt;br/&gt;Oprócz neoklasycystycznych pomieszczeń mieszkalnych, '''barokowe schody''', '''Sala Książęca''' i rokokowa '''Sala Zwierciadlana''' są otwarte dla zwiedzających. Wystawiona jest również kolekcja porcelany z „'''Hochfürstlich Fuldischen Porzellanfabrique'''”, która jednak powstawała tylko w latach 1764–1789. W pomieszczeniach, które nie były wykorzystywane jako przestrzenie muzealne, mieszczą się obecnie biura administracyjne administracji miejskiej.&lt;br/&gt;'''Wieża pałacowa''' (z widokiem na otaczające niskie pasma górskie) jest dostępna w ramach zwiedzania pałacu od kwietnia do października. 
}}
* {{zobacz
| name=Oranżeria | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.555615 | long=9.674072| wskazówki=Dzielnica Barokowa, Ogród Pałacowy
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Oranżeria, zbudowana w latach 1721-1724 w ogrodach pałacowych naprzeciwko pałacu miejskiego, jest barokowym budynkiem o niezwykłym wnętrzu, szczególnie wspaniale zdobiona sala Apollo i taras z otwartymi schodami i Floravase. Oranżeria należy obecnie do [https://www.maritim.de/de/hotels/deutschland/hotel-am-schlossgarten-fulda/unser-hotel Maritim Hotel am Schlossgarten Fulda] i jest wykorzystywana na imprezy hotelowe i konferencje. Kawiarnia i restauracja z barokowymi meblami są otwarte dla publiczności.
}}
* {{zobacz
| name=Floravase | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5553 | long=9.67422| wskazówki=Dzielnica Barokowa, Ogród Pałacowy
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Floravase to barokowa rzeźba rzeźbiarza Johanna Friedricha Humbacha. Znajduje się w ogrodach pałacowych na schodach prowadzących do oranżerii. Stworzona w 1728 roku z jednego kamienia, 6,80-metrowa rzeźba jest uważana za jedną z najważniejszych rzeźb ogrodowych w Europie. Symbolizuje boginię kwiatów Florę na wazonie, ozdobionym wąsami kwiatowymi i otoczonym figurami aniołów.
}}
* {{Znacznik|Ogród Pałacowy|50.5554604|9.6759209|typ=natura}}'''Ogród Pałacowy''' (''Dzielnica Barokowa'') – Zielona oaza w sercu miasta. Pierwotnie zaprojektowany jako ogród barokowy, części parku zostały przeprojektowane na angielski ogród krajobrazowy w XVII wieku. W ramach 1. Heskiej Wystawy Ogrodów Państwowych w 1994 roku ogród został przeprojektowany w stylu barokowym, uwzględniając istniejące drzewa. Szczególnie warte zobaczenia są fontanny. Park jest otwarty bezpłatnie w godzinach otwarcia: 1 kwietnia – 31 października: 7:00–22:30; 1 listopada – 31 marca: 7:00–21:00.
=== Zamki, pałace i dwory ===
[[Plik:FD KanzlerPalais 01.jpg|thumb|Pałac Kanclerza]]
[[Plik:FD PalaisBuseck 01.jpg|thumb|Pałac Buseck]]
* {{zobacz
| name=Pałac Kanclerza | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 1 | lat=50.551261 | long=9.676389| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Barokowy budynek z 1735, początkowo rezydencja kanclerza Wagnera, później radcy dworskiego Zwengera. Od 1782 do 1900 w budynku mieścił się ratusz Fuldy; obecnie w Pałacu Kanclerza mieści się centrum edukacji dorosłych i centrum edukacji młodzieży.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Altenstein | alt= | url= | email=
| adres=Schlossstraße 6 | lat=50.5533733 | long=9.6762913| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Była to rezydencja kanclerza Fuldy i została zbudowana w połowie XVIII wieku pod nadzorem marszałka dworu von Stein zu Altenstein. Od 1800 roku pałac był najbardziej znamienitym zajazdem w mieście Fulda. Od 1816 do 1866 roku był siedzibą Sądu Najwyższego Fuldy, a obecnie służy różnym urzędom miejskim. Imponująca sala rokokowa na drugim piętrze była uważana za jedną z najpiękniejszych sal balowych swoich czasów i nadal jest wykorzystywana na prestiżowe imprezy i jako sala weselna.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Buseck | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade, am Bonifatiusplatz | lat=50.5532323 | long=9.6740755| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1731/1732 dla Ernsta Johanna von Busecka, prawdopodobnie na podstawie planów architekta dworskiego Fuldy, Andreasa Gallasiniego. Od 1802 do 1814 roku służył jako mieszkanie dla zdetronizowanego i ostatniego księcia-biskupa Fuldy, Adalberta von Harstalla. Od 1832 roku należał do Opactwa Wallensteina i do 2006 roku był wykorzystywany jako dormitorium dla arystokratek, niezamężnych i protestanckich kobiet. W 1992 roku opactwo połączyło się ze Starym Heskim Rycerstwem Kaufungen. Po gruntownej renowacji w 2006 roku zgodnie z zarządzeniem konserwatorskim, obecnie jest wykorzystywany jako biuro. Najważniejszym pomieszczeniem w budynku jest bogato umeblowana sala balowa (sala kapitulna) na drugim piętrze.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Buttlar | alt= | url= | email=
| adres=Am Bonifatiusplatz 1 | lat=50.5528544 | long=9.6751068| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1737–1739, obecnie wykorzystywany jako biuro informacji turystycznej.
}}
=== Budynki ===
* {{zobacz
| name=Stary Uniwersytet (Uniwersytet Adolfa w Fuldzie) | alt= | url= | email=
| adres=Universitätsplatz 1 | lat=50.5516430538017 | long=9.67930899668622| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Budynek został zbudowany w stylu barokowym w latach 1731–1734 według planów Andreasa Gallasiniego. W 1734 roku książę opat Adolph von Dalberg założył Uniwersytet w Fuldzie, a do sekularyzacji w 1805 roku nauczano tam prawa, filozofii, medycyny i teologii katolickiej. Obecnie w budynku mieści się szkoła podstawowa Adolpha von Dalberga.
}}
* {{zobacz
| name=Stary Ratusz | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 10 | lat=50.5515669 | long=9.6771586| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Budynek o konstrukcji szachulcowej z 1531.
}}
[[Plik:FD Hexenturm 01.jpg|upright|thumb|Wieża Czarownic]]
* {{zobacz
| name=Wieża Czarownic | alt= | url= | email=
| adres=Kanalstr. 1b | lat=50.552751 | long=9.672901| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowana w XII wieku jako część średniowiecznych fortyfikacji miejskich i w celu oddzielenia miasta od obszaru klasztornego. Wieża nie pełniła funkcji więzienia w Fuldzie; nazwa wieży została udokumentowana dopiero w 1808 roku jako „Turm am (Frauen)Törlein” (Wieża przy Bramie (Kobiet)), po bramie wjazdowej do klasztoru. „Czarownice” nie były tu więzione, ale w pałacu miejskim. Nazwa „Wieża Czarownic” dla 14-metrowej, najlepiej zachowanej części muru miejskiego pojawiła się dopiero później.
}}
* {{zobacz
| name=Heertor | alt= | url= | email=
| adres=Schlosstraße | lat=50.5539459 | long=9.6769556| wskazówki=bezpośrednio przy dworcu autobusowym, naprzeciwko pałacu miejskiego
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowana w latach 1150–1165, do dziś uważana jest za jedną z najstarszych zachowanych romańskich bram miejskich w Niemczech (przynajmniej częściowo).
}}
* {{zobacz
| name=Hauptwache | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5533399 | long=9.6746072| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1757–1759 przez Andreasa Gallasiniego, budynek pierwotnie był strażnicą naprzeciwko pałacu miejskiego Fuldy, zbudowanym w stylu barokowym. Położony między katedrą a starym miastem w dzielnicy barokowej, obecnie mieści restaurację i bar koktajlowy.
}}
* {{zobacz
| name=Paulustor | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5554 | long=9.67292| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Brama ta kiedyś oddzielała miasto od dzielnicy opactwa, a na obecne miejsce przeniesiono ją dopiero w 1771 roku. Pierwotnie znajdowała się pomiędzy pałacem a główną wartownią.
}}
=== Pomniki ===
* {{zobacz
| name=Pomnik Bonifacego | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.553141 | long=9.6748408| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=naprzeciwko biura informacji turystycznej na Bonifatiusplatz
}}
* {{zobacz
| name=Kolumna Maryjna | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.55956964690667 | long=9.671775692422703| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=poniżej klasztoru Frauenberg
}}
* {{zobacz
| name=Pomnik założycieli miasta | alt= | url= | email=
| adres=Borgiasplatz | lat=50.551789786194504 | long=9.67757997371778| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=
}}
* {{zobacz
| name=Cmentarz Żydowski | alt= | url= | email=
| adres=Rabanusstraße | lat=50.5362216 | long=9.6905197| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=
}}
=== Muzea ===
[[Plik:FD DomMuseum 01.jpg|thumb|Muzeum Katedralne]]
[[Plik:FD Jesuitenkolleg 01.jpg|thumb|Kolegium Jezuickie / Muzeum Vonderau]]
Miasto Fulda oferuje '''karnet muzealny''' (dorośli 12 EUR, ulgowy 10 EUR). Obejmuje on wstęp do następujących muzeów: Muzeum Vonderau, Muzeum Katedralne, Niemieckie Muzeum Straży Pożarnej, Historyczne sale Zamku Miejskiego, Akademia Dziecięca i Muzeum Schloss Fasanerie (Eichenzell). Karnet jest dostępny w Centrum Informacji Turystycznej i uczestniczących muzeach. Karnet jest ważny przez nieograniczony czas.
* {{zobacz
| name=[https://www.fulda.de/kultur-freizeit/vonderau-museum Muzeum Vonderau] | alt= | url= | email=
| adres=Jesuitenplatz 2 | lat=50.5511 | long=9.67861| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 928350  | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: wtorek-niedziela 10:00-17:00, czynne w święta. Cena: wstęp dla dorosłych: 3,50 €; Planetarium: 4 €. W muzeum znajduje się między innymi stała wystawa poświęcona historii kultury miasta i regionu, a także dział historii naturalnej. Kolejna wystawa poświęcona jest malarstwu, a w muzeum znajduje się również planetarium. Muzeum nosi imię nauczyciela z Fuldy i lokalnego historyka Josepha Vonderau. Sklep muzealny, kawiarnia muzealna;
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.bistum-fulda.de/bistum_fulda/kunst_musik/kunst/dommuseum/ Muzeum Katedralne] | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 5 | lat=50.5534368 | long=9.6709125| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 8 72 07 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: wtorek-sobota od 10:00, przerwa obiadowa zimą od 12:30 do 13:30; niedziela od 12:30. Można tam obejrzeć wystawy dotyczące historii klasztoru, katedry i diecezji, ze szczególnym uwzględnieniem osoby św. Bonifacego.
}}
* {{zobacz
| name=[https://dfm-fulda.de/ Niemieckie Muzeum Straży Pożarnej] | alt= | url= | email=
| adres=St. Laurentius-Str. 3 | lat=50.545 | long=9.665| wskazówki=na łąkach Fuldy na południe od centrum miasta, około dwóch kilometrów pieszo od katedry
| telefon=+49(0)661 7 50 17 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Wystawa przedstawia historię czynnej i biernej ochrony przeciwpożarowej w krajach niemieckojęzycznych, obejmującą okres od najwcześniejszych ludzi „homo erectus” przez średniowiecze do końca I wojny światowej w 1918 r. Na wystawie można zobaczyć sprzęt techniczny i urządzenia strażackie. Ogród botaniczny (ogniowy) oferuje odwiedzającym możliwość interakcji z roślinami, takimi jak pokrzywy i lilie pochodniowe. Otwarte: wtorek - niedziela 10:00–17:00 Cena: dorośli: 5 €.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.kaf.de/ Akademia Dziecięca Fulda] | alt= | url= | email=
| adres=Mehlerstr. 4 | lat=50.545778 | long=9.686806| wskazówki=w pobliżu dworca kolejowego, około 10–15 minut spacerem
| telefon=+49(0)661 90273 0  | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: pon.-pt. 10:00–17:00; niedz. 13:00–17:30; sob. 13:00–17:30 (październik–kwiecień). Cena: Indywidualne (od 3 lat) = 3 €; Rodzinne = 9 €; Piątki od 14:00 do 17:30; wszystkie bilety rodzinne są w piątki tańsze o połowę. KAF jest najstarszym niezależnym muzeum dla dzieci w Niemczech i postrzega siebie jako „centrum fitness dla zmysłów”, pozwalając dzieciom i młodzieży w wieku od 5 do 14 lat doświadczać kultury jako części ich własnej tożsamości. Sercem muzeum jest Walk-In Heart, w którym znajdują się wystawy stałe, wystawy specjalne, programy świąteczne, programy praktyczne i programy grupowe.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.mollenhauer.com/ Erlebniswelt Blockflöte] | alt= | url= | email=
| adres=Weichselstr. 27 | lat=50.535676 | long=9.684185| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 94670 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Wszystko o produkcji fletów prostych, od historii produkcji fletów prostych i materiałów używanych do świata dźwięku fletów prostych (wyraźnie zachęcamy do wypróbowania). Otwarte: od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00–16:00. Dostępne są wycieczki z przewodnikiem po wcześniejszym umówieniu.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.hs-fulda.de/ Wystawa zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej i Stanowej] | alt= | url= | email=
| adres=Heinrich-von-Bibra-Platz 12 | lat=50.554914 | long=9.679883| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 9640 970 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pisemne dobra kultury obejmujące 1000 lat, w tym Kodeksy Bonifatiani z 547 r. i koniec VIII wieku. Rękopisy – ponad 800 rękopisów w kolekcji, w tym ponad 200 ze średniowiecza. Kolekcja Hutten – jest to prawdopodobnie najobszerniejsza kolekcja biblioteczna w Niemczech zawierająca dzieła autorstwa i o Ulrichu von Hutten, znanym niemieckim humaniście i publicyście. Otwarte: od poniedziałku do czwartku od 9:30 do 16:00 i w piątek od 9:30 do 15:00.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.hs-fulda.de/ Pałac Fasanerie] | alt= | url= | email=
| adres=Eichenzell | lat=50.5077 | long=9.70791| wskazówki=8 km na południe, połączenia autobusowe
| telefon=+49(0)661 9486-0 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Około 1710 roku poza bramami miasta Fulda zbudowano pałac wiejski. W kolejnych latach pałac był stale rozbudowywany, aż w 1757 roku został wspaniale przebudowany według planów nadwornego architekta księcia-opata Andreasa Gallasiniego. Pałac służył jako letnia rezydencja do połowy XIX wieku. Księżniczka Anna Pruska, znana również jako landgrabina Anna, mieszkała w pałacu do 1918 roku. Na własne życzenie była jedyną kobietą pochowaną w katedrze w Fuldzie. Od 1972 roku niektóre pokoje są otwarte dla zwiedzających jako muzeum. Znajduje się w nim kolekcja mebli i dzieł sztuki dekoracyjnej z XVIII i XIX wieku, a także ważna galeria portretów. Festiwal Ogrodów Książęcych odbywa się corocznie wiosną. Godziny otwarcia: Wstęp do muzeum jest możliwy wyłącznie z przewodnikiem. Kwiecień-październik: od wtorku do niedzieli i święta od 10:00 do 17:00. (ostatnie wejście o godz. 16:00).
}}
=== Parki ===
Miasto Fulda jest również zielone, a oprócz Ogrodu Pałacowego znajdują się tam inne parki i tereny rekreacyjne.

* {{Znacznik|Parkanlage in der Fuldaaue|50.545115761342814|9.667049429641681|typ=natura}}'''Parkanlage in der Fuldaaue''' – Ta ogólnodostępna zielona przestrzeń, popularna wśród mieszkańców, znajduje się około 5-10 minut spacerem na zachód od centrum miasta.
* {{Znacznik|Ogród dalii|50.5531915|9.6733137|typ=natura}}'''Ogród dalii''' – Naprzeciwko katedry. Każdej wiosny sadzi się tam ponad 30 różnych dalii. Podczas kwitnienia oferuje spokój i relaks z wyjątkowym widokiem na katedrę i Wieżę Czarownic. Godziny otwarcia: od końca kwietnia/początku maja do października (w zależności od kwitnienia): codziennie od 9:00 do 19:00, wstęp wolny.
* {{Znacznik|Domdechaneigarten|50.553682261278915|9.671893887582643|typ=natura}}'''Domdechaneigarten''' – bezpośrednio przy katedrze i wejściu do Muzeum Katedralnego. Eksponaty z Muzeum Katedralnego i historyczne odmiany róż. Godziny otwarcia: Ogród jest dostępny w godzinach otwarcia Muzeum Katedralnego.

Miasto Fulda utrzymuje łącznie 20 '''cmentarzy''', z których niektóre mają również wartość rekreacyjną jako tereny zielone.
[[Plik:FD Alter dompfarrlicher Friedhof.jpg|thumb|Stary Cmentarz Parafialny Katedralny]]
* {{Znacznik|Stary Cmentarz Parafialny Katedralny|50.5571759|9.6727917|typ=natura}}'''Stary Cmentarz Parafialny Katedralny''': Używany w średniowieczu i do 1870 roku, został opuszczony w 1894 roku, a następnie przeprojektowany w ramach State Garden Show w 1994 roku jako przestrzeń wystawowa dla „Historycznego rozwoju nasadzeń grobowych” z różnych epok, z kilkoma grobami wystawowymi. Od 2008 roku znajduje się tam również kamień pamiątkowy dla ofiar polowań na czarownice w Fuldzie. Lokalizacja: w regionie Eichsfeld, około 200 metrów na północ od placu Katedralnego (50° 33′ 26″ N 9° 40′ 22″ E).
* '''Nowy Cmentarz Parafialny Katedralny''', znany również jako Cmentarz Frauenberg: Utworzony w celu zastąpienia zamkniętego „starego Cmentarza Parafialnego Katedralnego”, miejsce pochówku obejmuje, oprócz innych znanych osobistości Fuldy, archeologa i lokalnego historyka Fuldy, dr.h.c. Josepha Vonderau, patrona Muzeum Vonderau.

== Aktywny wypoczynek ==
=== Wycieczki miejskie ===
Wycieczki po mieście dla indywidualnych turystów odbywają się codziennie o 11:30 i 15:00. Trwają one około godziny. Bilety i miejsce zbiórki znajdują się w Biurze Informacji Turystycznej na Bonifatiusplatz. Osoby, które wolą zwiedzać Fuldę samodzielnie, mogą skorzystać z audioprzewodnika. Audioprzewodnik jest dostępny w języku niemieckim i angielskim. Audioprzewodniki można wypożyczyć w Biurze Informacji Turystycznej.

Dla grup miasto Fulda oferuje różne wycieczki po mieście o różnej długości. Obejmują one jedno- lub dwugodzinne wycieczki po dzielnicy barokowej i Starym Mieście, z których niektóre obejmują również zwiedzanie wnętrza katedry i pałacu. Oferowane są również wycieczki tematyczne, takie jak Muzeum Katedralne, Pałac Miejski i Muzeum Vonderau. Innym punktem wycieczek po mieście są książęce zakupy. Wycieczka zakupowa z przewodnikiem prowadzi do sklepikarzy, którzy oferują swoje prace. Wycieczkę uzupełniają dwa przysmaki kulinarne. Oferowane są również wycieczki dla dzieci. Ubrane w stroje historyczne i z taczką dzieci uczą się o okresie baroku.

Wszystkie informacje o wycieczkach, godzinach i rezerwacjach można znaleźć w [https://www.tourismus-fulda.de/ informacji turystycznej].

* '''Spacery po mieście z Fulda Greetern'''
Pod hasłem „Przyjedź jako gość, wyjedź jako przyjaciel” Fulda Greeter oferują bezpłatne wycieczki po mieście. Goście poznają miasto z dala od utartych szlaków z perspektywy mieszkańców. Greeters chętnie pokażą gościom swoje miasto ze wszystkimi jego autentycznymi dziwactwami. Omawiane są również osobiste historie i doświadczenia, a także wskazówki dotyczące wychodzenia i spędzania wolnego czasu. Podczas specjalnych konsultacji między gościem a Greeters, prośby o tematy są brane pod uwagę, dzięki czemu te spacery są osobistym i indywidualnym spotkaniem z miastem. Aby zachować indywidualność, Greeters są prowadzone wyłącznie w małych grupach do sześciu osób. Więcej informacji można znaleźć na stronie fulda-greeters.de. Fulda Greeters są członkami [https://internationalgreeter.org/ International Greeter Association (dawniej Global Greeter Network)].

=== Sport i rekreacja ===
* '''[https://www.rhoen-adventures.de/ Rhön Adventures]''' (''wycieczki kajakowe, wycieczki geocachingowe, wspinaczka w Fuldzie i okolicach''), Karlstr. 33, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 2502623, E-mail: info@rhoen-adventures.de. Wynajem kajaków – wycieczki na kilka godzin lub kilka dni po Fuldzie, organizacja transportu łodzią. Ostatnia aktualizacja: maj 2017 (informacje mogą być nieaktualne). Edytuj informacje
* {{Znacznik|Sieben Welten Therme &amp; Spa Resort|50.53778 |9.72300 |typ=atrakcja}}'''[https://www.siebenwelten.de/ Sieben Welten Therme &amp; Spa Resort]''' (''spa termalne, strefa saun, Bäder-Park-Hotel, gastronomia tematyczna''), Harbacher Weg 6, 36093 Künzell (''na przedmieściach Fuldy w Künzell, około 4 km na wschód od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 397 800. Dawne termy Rhöntherme zostały ponownie otwarte latem 2010 roku po gruntownej renowacji i są teraz zorganizowane tematycznie. Otwarte: pon.–pt. 10:00–23:00, sob.–ndz. i święta 9:00–23:00. Cena: bilet jednodniowy: 25 €.
* {{Znacznik|Basen sportowy Ziehers|50.55747 |9.69754 |typ=atrakcja}}'''[https://re-gruppe.de/baeder/sportbad-ziehers/ Basen sportowy Ziehers]''', Magdeburger Straße 97, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 12-7744. Basen pływacki o wymiarach 33 x 21 m, basen dla niepływaków, brodzik, zjeżdżalnia wodna, lekcje pływania, aqua fitness, trybuny dla widzów, kawiarnia. Otwarte: pon. 7:30–21:30, wt.–śr., pt. 7:30–20:00, czw. 7:30–13:00, sob.–niedz. 13:00–18:30, święta i niedz. od 1 maja do 30 września. Zamknięte w okresie wakacji letnich. 
* {{Znacznik|Basen odkryty Rosenau|50.5461513 |9.6697912 |typ=atrakcja}}'''[https://re-gruppe.de/baeder/freibad-rosenau/ Basen odkryty Rosenau]''' (''Rosenbad''), Jahnstraße 2, 36041 Fulda. Tel.: +49(0)661 12-7722. Basen pływacki o wymiarach 50 x 17 m, basen dla osób niepływających z leniwą rzeką, basen wielofunkcyjny o wymiarach 33 x 28 m z 5-metrową platformą do skoków, brodzik, boiska do siatkówki plażowej, stoły do ​​tenisa stołowego, plac zabaw dla dzieci i kawiarnia. Otwarte: Maj: codziennie 11:00–19:00; Czerwiec: 10:00–20:00; Lipiec–sierpień: 9:00–20:00 Wrzesień do końca sezonu: 11:00–19:00.
* {{Znacznik|Kartbahn NOlimit|50.52739713156326 |9.67723821502951 |typ=atrakcja}}'''[https://www.nolimitkartbahn.de/ Kartbahn NOlimit]''' (''gokarty halowe, tor zewnętrzny''), Frankfurter Straße 142, 36043 Fulda (''Kohlhaus, ok. 3 km na południe od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 40 20 53. Otwarte: pon.–pt. 15:00–23:00, sob. 13:00–północ, niedz. 10:00–23:00
* {{Znacznik|Aeroclub Rhön e.V. Fulda|50.53644949735269 |9.661667164899828 |typ=atrakcja}}'''[https://acr-fulda.de/ Aeroclub Rhön e.V. Fulda]''' (''szybowanie''), Olympiastr. 1, 36043 Fulda. Tel.: +49(0)661 21155. Dostępne są loty szybowcem nad miastem. Otwarte: od marca do listopada w weekendy/święta oraz w ciągu tygodnia przy dobrej pogodzie. Ostatnia aktualizacja: maj 2017 (informacje mogą być nieaktualne). 
* {{Znacznik|Golfclub Fulda Rhön|50.58504469088617 |9.826139721076654 |typ=atrakcja}}'''[https://golfclub-fulda.de/ Golfclub Fulda Rhön]''', Am Golfplatz 35, 36145 Hofbieber (''ok. 15 km od centrum miasta''). Tel.: +49(0)6657 1334. 
* '''Miniaturowe pole golfowe w ogrodach zamkowych''', Kurfürstenstraße, 36037 Fulda (''w tylnej części ogrodów zamkowych''). 18 dołków. Otwarte: kwiecień–październik: pon.–pt. 10:00–21:00 i sob.–ndz. 11:00–21:00; listopad–marzec: pon.–sob. 13:00–18:00 (jeśli pogoda na to pozwoli). 
* '''Jazda na rowerze''' – np. na ścieżce rowerowej Fulda lub na ścieżce rowerowej Milseburg

=== Kino i teatr ===
* {{Znacznik|Cinestar|50.5469437 |9.6750781 |typ=atrakcja}}'''Cinestar''', Löherstraße 41, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0)661 8658 401.
* {{Znacznik|Schlosstheater Fulda|50.5547867 |9.6774889 |typ=atrakcja}}'''Schlosstheater Fulda''', Schloßstraße 5, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0)661 1021483.

== Praca ==

== Nauka ==

== Zakupy ==

== Gastronomia ==

== Festiwale, imprezy ==

== Nocleg ==

== Kontakt ==

== Bezpieczeństwo ==

== Informacje turystyczne ==

== Gdzie dalej ==

{{Atrybucja}}
{{Jest w|Rejencja Kassel}}

{{Zarys}}

[[Kategoria:Hesja]]</text>
      <sha1>azdy7web4k7z9mgreungke49pvn2mtr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>149850</id>
      <parentid>149849</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:37:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Moromar</username>
        <id>2451</id>
      </contributor>
      <comment>/* Festiwale, imprezy */</comment>
      <origin>149850</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="58718" sha1="qj2gdwnd4phlhy3i5e5sxezbd491wt5" xml:space="preserve">{{top-banner}}
{{Miejscowość infobox
 |nazwa            = Fulda
 |nazwa oryginalna = 
 |widok            = Flug_-Nordholz-Hammelburg_2015_by-RaBoe_1053_-_Fulda_Innenstadt.jpg
 |opis             = 
 |herb             = Wappen_Fulda.svg
 |mapa             = Karte Fulda in Deutschland.png
 |państwo          = [[Plik:Flag of Germany.svg|20px]] [[Niemcy]]
 |region           = [[Plik:Flag_of_Hessen.svg|20px]] [[Hesja]]
 |powierzchnia     = 104,05
 |wysokość         = 261
 |lud              = 65 700
 |prefiks          = 0661
 |kod pocztowy     = 36037, 36039, 36041, 36043
 |www              = https://www.fulda.de/
}}
Ponad 1250-letnie miasto '''Fulda''' leży nad rzeką o tej samej nazwie i jest kulturalnym i gospodarczym centrum wschodniej [[Hesja|Hesji]]. Najbliższe duże miasta, [[Frankfurt nad Menem]], [[Gießen]], [[Kassel]], [[Erfurt]] i [[Würzburg]], są oddalone o ponad 100 kilometrów. Fulda jest barokowym, biskupim i uniwersyteckim miastem. Co roku odbywa się tu jesienne zgromadzenie plenarne Niemieckiej Konferencji Biskupów. W średniowieczu opactwo Fulda było jednym z największych i najważniejszych klasztorów na północ od [[Alpy|Alp]].

== Charakterystyka ==
Oprócz centrum miasta Fulda obejmuje 24 inne dzielnice:

* W dolinie rzeki Fulda: Bronnzell (z Ziegelem), Kohlhaus, Johannesberg, Gläserzell, Kämmerzell, Lüdermünd
* Na północy: Lehnerz, Bernhards, Dietershan, Niesig
* Na zachodzie: Istergiesel, Niederrode, Mittelrode, Oberrode, Zell, Zirkenbach, Harmerz, Sickels, Rodges, Besges, Malkes, Haimbach, Maberzell (z Trätzhof)
* Na południu: Edelzell
* Na wschodzie Fulda połączyła się z niezależnymi gminami Petersberg i Künzell
Centrum Fuldy jest dalej podzielone na dzielnice statystyczne lub dzielnice śródmiejskie. Nie stanowią one jednak odrębnych dzielnic:

Śródmieście, Neuenberg, Horas, Aschenberg, Frauenberg, Ziehers-Nord, Ziehers-Süd, Fulda-Galerie (dawne lądowisko dla helikopterów armii amerykańskiej), Nordend, Ostenda, Südend, Westend i Münsterfeld (dawne koszary armii amerykańskiej)

=== Położenie ===
Fulda leży nad rzeką Fulda o tej samej nazwie. Miasto jest położone między górami [[Rhön]] na wschodzie i górami [[Vogelsberg]] na zachodzie. Granice kraju związkowego z [[Turyngia|Turyngią]] i [[Bawaria|Bawarią]] nie są daleko.

Sąsiadujące gminy na północ i wschód od gór Rhön to: Petersberg (''z wczesnoromańskim kościołem św. Piotra, Rauschenberg i Haunesee''), Künzell (''z Florenberg'') i [[Hünfeld]].

Na południu [[Eichenzell]] (''z najpiękniejszym barokowym pałacem Hesji, Schloss Fasanerie'') graniczy z Fuldą.

Sąsiadujące gminy na zachodzie, w kierunku gór [[Vogelsberg]], to Hosenfeld, Großenlüder i [[Schlitz]].

=== Historia ===
Pierwsze osady odkryte w rejonie Fuldy pochodzą z końca epoki kamiennej, około 5000 r. p.n.e. We wczesnym średniowieczu germańskie plemię Chattów (prawdopodobnie imiennik dzisiejszej Hesji) osiedliło się w regionie między górami [[Vogelsberg]] i [[Rhön]].

Miejsce dzisiejszej Fuldy leży na terenie osadniczym, który był opuszczony w czasie, gdy zakładano klasztor, z pozostałościami dawnego dworu Merowingów, oraz na zalewowej równinie Fuldy rzeki Fuldy, która była już w tym miejscu żeglowna. Miejsce to jest strategicznie położone przy domniemanym brodzie na tym, co wówczas było ważnym traktem.

Za papieża Grzegorza II, Bonifacy, późniejszy Apostoł Germanów, zorganizował chrystianizację Germanii, która nadal była przeważnie politeistyczna.

==== Historia klasztoru ====
Na prośbę Bonifacego, Sturmius, jeden z jego towarzyszy, wyruszył w górę rzeki ze swojej pustelni w Haerulfisfeld ([[Bad Hersfeld]]), aby poszukać miejsca, które Bonifacy przeznaczył na założenie klasztoru.

Data historyczna to 10 marca 744: Sturmius i siedmiu braci założyło klasztor Fulda w miejscu, które później nazwano „Eichloha”. Został on poświęcony Najświętszemu Odkupicielowi (SS. Salvator) i zarządzany zgodnie z regułą benedyktyńską. Sturmius został pierwszym opatem klasztoru. Klasztor obejmował również region w promieniu 8–9 km, który był częścią ówczesnego Altgau Grabfeldgau lub Buchonii. W 751 pierwszy kościół klasztorny został konsekrowany przez samego Bonifacego, a z jego inicjatywy klasztor został oddany bezpośrednio pod opiekę papieża 4 listopada 751.

Decydującym czynnikiem w '''powstaniu klasztoru''' było zabójstwo Bonifacego podczas podróży misyjnej w towarzystwie 50 towarzyszy w pobliżu [[Dokkum]] we [[Fryzja|Fryzji]] 5 czerwca 754. Według legendy Bonifacy trzymał przed sobą swoją księgę, Kodeks Ragyndrudisa (nie Biblię), aby zapewnić sobie ochronę. Została ona przebita, a jej faksymile można obejrzeć w Muzeum Diecezjalnym w Fuldzie. Ciało zostało początkowo przetransportowane do [[Moguncja|Moguncji]], ale następnie, z inicjatywy Sturmiusa i zgodnie z życzeniem zmarłego, zostało pochowane w jego własnym klasztorze w Fuldzie. Następnie Fulda stała się miejscem pielgrzymek i otrzymała liczne darowizny z całego imperium.

Za Karola Wielkiego klasztor uzyskał immunitet w 774 i stał się '''klasztorem cesarskim''' z prawem do swobodnego wyboru opata. Z 364 mnichami Fulda była już jednym z największych klasztorów w imperium w 784.

Od 791 do 819 zbudowano '''bazylikę Ratgar''' (nazwaną na cześć panującego opata Ratgara) jako nowy kościół klasztorny i kościół grobowy Bonifacego. Poprzednik dzisiejszej katedry był uważany za największy kościół w Cesarstwie Franków i najnowocześniejszy na północ od Alp po ukończeniu budowy.

Na wzgórzach otaczających Fuldę zbudowano cztery kolejne klasztory w kształcie krzyża wokół centrum opactwa: Frauenberg na Bischofsberg (kanonicy około 817), Petersberg (klasztor św. Lioby od 836), Neuenberg (od 1023, obecnie parafia św. Andrzeja) i Johannesberg (klasztor pomocniczy benedyktynów od 836). Od IX do początku XI wieku siedmiu arcybiskupów [[Moguncja|Moguncji]] pochodziło z klasztoru w Fuldzie.

[[Plik:FD KlosterbibliothekPortal-B.jpg|thumb]]
Za opata Maura (* ok. 780 w [[Moguncja|Moguncji]]; † 4 lutego 856) klasztor, liczący łącznie ponad 600 mnichów, stał się również '''ośrodkiem akademickim cesarstwa''': biblioteka klasztorna, która została znacznie rozbudowana w tym okresie, zawierała około 2000 rękopisów, w tym liczne kopie ważnych starożytnych dzieł. Innym przykładem zbiorów bibliotecznych jest „Pieśń Hildebranda”, uważana za początek literatury niemieckiej, a obecnie przechowywana przez Uniwersytet w [[Kassel]]. Duża część zbiorów klasztornych została utracona podczas wojny trzydziestoletniej, ale części nadal można znaleźć w Bibliotece Uniwersytetu i Stanu Fulda.

Od 968 opat klasztoru w Fuldzie był również opatem prymasem wszystkich niemieckich benedyktynów, a w 1220 Fulda stała się opactwem książęcym pod rządami cesarza Fryderyka II.

W XII wieku klasztor posiadał '''największe ciągłe terytorium''' ze wszystkich opactw w imperium, z łączną powierzchnią 450 000 akrów ziemi między [[Alpy|Alpami]] a Morzem Północnym. Ta posiadłość ziemska opiera się również na Kodeksie Eberhardiego. Jednak współczesne badania uważają również tę listę własności klasztornej za jeden z największych projektów fałszerstwa w średniowieczu: mnich (lub odwrotnie) Eberhard wykonał na dużą skalę podrobione kopie starych aktów własności. Kodeks jest obecnie przechowywany w Heskim Archiwum Państwowym w [[Marburg]]u.

Za opata Reinharda von Weilnau (1449–1476) klasztor cesarski uzyskał '''status księstwa terytorialnego'''.

Na początku ery nowożytnej klasztor nie został oszczędzony przez zawirowania okresu reformacji: w 1571 w protestanckim środowisku regionu Hesji do klasztoru przyjęto jezuitów, a Fulda stała się centrum kontrreformacji. Podczas wojny trzydziestoletniej (1618–1648) klasztor był wielokrotnie plądrowany i palony, ale za opata księcia Joachima von Gravenegg (1644–1671) udało mu się odbudować.

Opactwo św. Marii (centrum miasta, zakonnice benedyktynki) zostało założone w 1626 roku. W 1700 roku książę opat Adalbert von Schleifras sprowadził do miasta barokowego architekta Johanna Dientzenhofera, zapoczątkowując „'''okres barokowy'''” Fuldy. Pod jego kierownictwem na miejscu podupadłej bazyliki Ratgar zbudowano nową katedrę i barokowy pałac miejski, odbudowując stary zamek.

W 1734 roku założono Uniwersytet w Fuldzie; w 1752 roku papież Benedykt XIV podniósł książęce opactwo do rangi księcia-biskupstwa, aż do rozwiązania klasztoru w 1802 roku na mocy Ustawy o delegacji cesarskiej.

W 1803 diecezja stała się księciem-biskupstwem Nassau-Orange, w 1806 francuskim, w 1810 Wielkim Księstwem Frankfurtu, a w 1813 pod administracją austriacką. W 1815 stała się częścią Prus, w 1816 stała się częścią Hesji, a w 1866 powróciła do Prus. W 1945 diecezja Fuldy została przyłączona do Wielkiej Hesji.

==== Historia miasta ====
[[Plik:FD SchildSteinweg 01.jpg|thumb]]
Miasto Fulda powstało jako osada dla rolników, rzemieślników i służby, która wyrosła wokół klasztoru. W 1019 roku opactwo i osada otrzymały od Henryka II prawo do bicia monet, targów i opłat drogowych, a Fulda posiadała prawa miejskie (Civitas) od 1114 roku. Osada targowa rozwinęła się wokół Steinweg, Marktstraße i Mittelstraße, a historia miasta była ściśle związana z klasztorem.

Pod rządami księcia opata Henryka V z Diez-Weilnau (1288–1313) w latach 1294–1312 na zewnątrz klasztoru zbudowano zamek opata. Po renowacji pod rządami księcia opata Johanna Friedricha von Schwalbach zamek ten stał się obecnym pałacem barokowym w XVII wieku.

Pierwsze poważne spory między miastem a klasztorem wybuchły za opata Henryka (przed 1320), który zbudował drugi zamek poza klasztorem. Obywatele szturmowali oba zamki opata z pomocą wysokiego komornika, hrabiego Johanna von Ziegenhaina, i zniszczyli nowy kompleks zamkowy. Cesarz Ludwik IV nałożył na miasto i hrabiego zakaz cesarski. W ramach zadośćuczynienia obywatele musieli odbudować zamek i zapłacić odszkodowanie, a przywódca został stracony.

Dalsze napięcia między miastem a klasztorem wybuchły podczas środkowoniemieckiego buntu chłopów, kiedy mieszkańcy miasta przyłączyli się do chłopów w buncie przeciwko opactwu cesarskiemu w Wielkanoc 1525. Bunt został stłumiony w maju tego samego roku przez armię heskiego landgrafa Filipa I.

W czasach nowożytnych, od 1603, Fulda była również '''centrum polowań na czarownice''' i procesów czarownic, symbolizowanych przez Wieżę Czarownic. Szczególnie znany jest los Mergi Bien, jednej z pierwszych kobiet uwięzionych przez łowcę czarownic Balthasara Nussa latem 1603 i spalonych na stosie po 14 tygodniach uwięzienia i tortur. 19 czerwca 1603 Merga została uwięziona i zamknięta w klatce dla psów na wieży Pałacu Biskupiego, ponieważ więzienie w zamku było przepełnione. Od 2008 kamień pamiątkowy na cmentarzu parafialnym przy Starej Katedrze upamiętnia 270 ofiar polowań na czarownice w biskupstwie Fuldy w latach 1600–1606.

Podczas II wojny światowej Fulda była wielokrotnie celem nalotów, a jedna trzecia centrum miasta została zniszczona.

W następnym okresie jej rozwój został ukształtowany przez jej położenie na dawnej granicy NRD. Aby promować ten strukturalnie słaby obszar, utworzono kilka agencji rządowych i firm.

Fulda była gospodarzem Heskiej Wystawy Ogrodów Państwowych dwukrotnie, najpierw w 1994, a następnie w 2023.

Dziś Fulda znajduje się w centrum Niemiec i jest ważnym węzłem komunikacyjnym dla ruchu towarowego i pasażerskiego.

== Dojazd ==
=== Samolotem ===
Najbliższym lotniskiem międzynarodowym jest {{Znacznik|Port lotniczy Frankurt|50.033306|8.570456|typ=transport}}'''[[Port lotniczy Frankfurt]]''' ({{IATA|FRA}}). Można do niego dojechać pociągiem ICE w nieco ponad godzinę, a 114 km podróży samochodem zajmuje około godziny.

=== Koleją ===
{{Znacznik|Dworzec kolejowy w Fuldzie|50.553889|9.684722|typ=transport}}'''[https://www.bahnhof.de/fulda Dworzec kolejowy w Fuldzie]''' jest węzłem kolejowym z przystankami ICE i IC. Zapewnia doskonałe połączenia dalekobieżne w całych [[Niemcy|Niemczech]], w tym bezpośrednie połączenia do [[Monachium]], [[Hamburg]]a, [[Hanower]]u, [[Mannheim]], [[Frankfurt nad Menem|Frankfurtu nad Menem]] (również przez [[Hanau]]), [[Erfurt]]u, [[Berlin]]a i [[Drezno|Drezna]]. Połączenia regionalne obejmują [[Kassel]] (dworzec główny i Wilhelmshöhe, przez [[Bebra]] i [[Hünfeld]]), [[Gießen]] (przez [[Alsfeld]] i Lauterbach (Hesja)), Frankfurt nad Menem (przez Hanau i [[Schlüchtern]]) i [[Gersfeld]].

Inne przystanki kolejowe w pobliżu granic miasta to Oberbimbach (w kierunku Gießen) i [[Eichenzell]] (w kierunku Gersfeld); mogą być bliżej niż główny dworzec kolejowy. Nie ma bezpośrednich połączeń do bawarskiej i turyńskiej części gór [[Rhön]].

=== Samochodem ===
Fulda jest doskonale połączona z siecią autostrad krajowych za pośrednictwem autostrad federalnych [[Plik:Bundesautobahn_7_number.svg|25px]] i [[Plik:Bundesautobahn_66_number.svg|25px]], które spotykają się tutaj na węźle ''93/55 Fulda'', a także dróg federalnych [[Plik:Bundesstraße_27_number.svg|25px]], [[Plik:Bundesstraße_254_number.svg|25px]] i [[Plik:Bundesstraße_458_number.svg|25px]].

* [[Plik:Bundesautobahn_7_number.svg|25px]] biegnie z północy na południe ([[Kassel]] – [[Würzburg]]) obok Fuldy. Do centrum miasta można dojechać zjazdami ''91 Fulda-Nord'' i ''92 Fulda-Mitte''.

* [[Plik:Bundesautobahn_66_number.svg|25px]] łączy [[region Ren-Men]] i [[Frankfurt nad Menem]] z Fuldą. Do centrum miasta można dojechać węzłem ''53 Fulda-Süd''.

* Od północy, z [[Bad Hersfeld]] i [[Hünfeld]], do Fuldy można dojechać drogą [[Plik:Bundesstraße_27_number.svg|25px]].

* [[Plik:Bundesstraße_254_number.svg|25px]] łączy Fuldę z [[Lauterbach (Hesja)]] i [[Alsfeld]].

* [[Plik:Bundesstraße_458_number.svg|25px]] łączy [[Turyngia|Turyngię]] i region [[Rhön]] z Fuldą.

=== Autobusem ===
Fulda jest połączona z siecią autobusów dalekobieżnych. Istnieją bezpośrednie połączenia m.in. do [[Hamburg]]a, [[Berlin]]a, [[Monachium]], [[Stuttgart]]u, [[Zurych]]u i [[Mediolan]]u. {{Znacznik|Przystanek autobusów dalekobieżnych|50.55588074098876|9.666316571018573|typ=transport}}'''Przystanek autobusów dalekobieżnych''' znajduje się na Weimarer Straße. Do przystanku można dojechać autobusami miejskimi. Możesz również zaparkować swój pojazd na sąsiednim parkingu. Aby uzyskać szczegółowe informacje, takie jak godziny odjazdu i inne połączenia autobusowe, zobacz [https://www.flixbus.de/ Flixbus].

Istnieją również bezpośrednie połączenia z Fuldy do m.in. [[Bukareszt]]u i [[Wrocław]]ia. Autobusy odjeżdżają z {{Znacznik|Centralny dworzec autobusowy|50.5534166|9.6842278|typ=transport}}'''centralnego dworca autobusowego''' (ZOB) na dworcu kolejowym. Aby uzyskać szczegółowe informacje, takie jak godziny odjazdu i inne połączenia autobusowe, zobacz Eurolines.

=== Rowerem ===
Do Fuldy można również dojechać heskimi trasami rowerowymi R1, R2 i R3.

Heski szlak rowerowy R1, znany również jako Ścieżka rowerowa Fulda, biegnie wzdłuż rzeki Fulda od jej źródła w regionie [[Rhön]] do ujścia do Werry w pobliżu [[Hann. Münden]].

Heski szlak rowerowy R2 łączy Biedenkopf z [[Marburg]]iem, [[Alsfeld]] i Fuldą ze [[Spessart]]. Kończy się w pobliżu Obersinn u podnóża Spessart.

Heski szlak rowerowy R3 zaczyna się w [[Rüdesheim am Rhein]] i biegnie przez [[Frankfurt nad Menem|Frankfurt]], przez dolinę Kinzig i przez Fuldę do Tann (Rhön).

== Komunikacja ==
{{mapa|50.5512|9.6766|zoom=14|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}}
Z głównego dworca kolejowego do większości atrakcji Starego Miasta (dzielnicy barokowej z katedrą i zamkiem oraz muzeów) można łatwo dotrzeć pieszo. Duże części centrum miasta są wyznaczone jako strefy dla pieszych.

=== Transport publiczny ===
Transport publiczny w obszarze miejskim Fuldy obsługiwany jest przez RhönEnergie Fulda GmbH. Dziewięć linii autobusowych obsługuje wszystkie dzielnice Fuldy i niektóre okoliczne miasta, takie jak Petersberg, Steinau, Marbach, Künzell, Pilgerzell, Engelhelms, Giesel i Bimbach. Wszystkie miejskie linie autobusowe kursują przez dworzec autobusowy przy Pałacu Miejskim, który pełni funkcję centralnego punktu przesiadkowego (usługa radialna).

Poza godzinami pracy autobusów miejskich (od poniedziałku do piątku od 5:15 do 22:45, w soboty od 7:00 do 22:45, a w niedziele od 10:30 do 22:45) taksówki współdzielone kursują w określonych godzinach. Przejazdy te należy rezerwować telefonicznie co najmniej 15 minut przed planowaną godziną odjazdu.

Linie autobusowe w powiecie Fulda i do Schlitz w powiecie Vogelsberg są również obsługiwane przez RhönEnergie Fulda GmbH. Wszystkie linie międzymiastowe odjeżdżają z centralnego dworca autobusowego (ZOB) przy dworcu kolejowym. Prawie wszystkie linie autobusów miejskich również zatrzymują się tam.

Wszystkie rozkłady jazdy, ceny biletów i mapy tras można znaleźć na stronie: [https://re-gruppe.de/bus/fahrplaene/ Informacje o rozkładzie jazdy].

=== Miejsca parkingowe i garaże ===
Miasto Fulda oferuje kilka płatnych opcji parkowania. Niektóre z garaży są obsługiwane przez prywatnych dostawców.

* {{Znacznik|'''Parking Weimarer Str.'''|50.55670427333064 |9.666641935838701 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Weimarer Str.''' – Weimarer Str., 36037 Fulda, 190 miejsc parkingowych dla samochodów osobowych i 25 miejsc parkingowych dla autobusów, plus 17 miejsc parkingowych dla kamperów. Godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00. Akceptowana gotówka i karty debetowe. 10 minut spacerem do katedry i dzielnicy barokowej.
* {{Znacznik|'''Parking Ochsenwiese'''|50.5581844 |9.6878516 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Ochsenwiese''' – Magdeburger Str., 36037 Fulda, 500 miejsc parkingowych. Godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00. Akceptowana gotówka i karty debetowe. 10 minut spacerem do stacji kolejowej i centrum miasta.
* {{Znacznik|'''Garaż Rosengarten'''|50.5474846 |9.6708952 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Rosengarten''' – Am Rosengarten, 36037 Fulda, 665 miejsc parkingowych. Godziny otwarcia: pon.-sob. 7:15-20:00. Zamknięte w niedziele i święta. Wyjazd o dowolnej porze. Garaż znajduje się naprzeciwko odkrytego basenu Rosenau i bezpośrednio przy heskich długodystansowych trasach rowerowych R1, R2 i R3.
* {{Znacznik|'''Garaż Ruprechtstraße'''|50.5535753 |9.6841578 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Ruprechtstraße''' – Ruprechtstr., 36037 Fulda (dworzec kolejowy), 152 miejsca parkingowe, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00
* {{Znacznik|'''Garaż Richthalle'''|50.55612613621553 |9.685047182012598 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Richthalle''' – An der Richthalle, 36037 Fulda, 583 miejsca parkingowe, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00, położony naprzeciwko Esperanto Hotel i Centrum kongresowego.
* {{Znacznik|'''Garaż Ochsenwiese'''|50.5583353 |9.6853824 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Ochsenwiese''' – Magdeburger Str., 36037 Fulda, 290 miejsc parkingowych, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00
Miasto Fulda udostępnia kompleksowy przegląd opcji parkowania na swojej stronie internetowej.

Następujące parkingi są obsługiwane przez Q-Park. Szczegóły, takie jak opłaty parkingowe i usługi, można znaleźć na stronie internetowej Q-Park.

* {{Znacznik|'''Garaż Stadtschloss'''|50.5537628 |9.6770172 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Stadtschloss''' – Heertorplatz 1, 36037 Fulda, 300 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe.
* {{Znacznik|'''Garaż Zentrum'''|50.5518798 |9.6797058 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Zentrum''' – Universitätsplatz 4, 36037 Fulda, dojazd przez Rabanusstraße, 214 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe. Akceptowana stacja ładowania pojazdów elektrycznych.
* {{Znacznik|'''Garaż Altstadt'''|50.5488239 |9.6765681 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Altstadt''' – Brauhausstraße 6, 36037 Fulda, 360 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe.

=== Miejsce parkingowe dla kampera ===
* '''Parking Weimarer Straße''' oferuje 17 miejsc parkingowych dla kamperów. Jest on oddalony o 10 minut spacerem od dzielnicy barokowej/starego miasta. Dostępne są prąd i woda, a także stacja utylizacji odpadów. Akceptowana jest płatność kartą debetową. Od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00.

{{Znacznik|'''Parking Johannisau'''|50.54201913691512 |9.666395016400445 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Johannisau''' oferuje miejsca parkingowe dla łącznie 10 kamperów i znajduje się w sercu lokalnego obszaru rekreacyjnego Fuldy, tuż obok stadionu Johannisau (Fulda-Auen). Spacer do centrum miasta zajmuje około 15 minut. Dostępnych jest kilka słupów energetycznych z automatami na monety. Od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00. Świeża woda i stacja utylizacji odpadów znajdują się na parkingu dla kamperów przy Weimarer Straße, około 3,0 km dalej.

== Warto zobaczyć ==
[[Plik:Fulda Dom in.jpg|thumb|Katedra]]
'''Dzielnica barokowa''' – wokół Bonifatiusplatz, Schlossstraße i Pauluspromenade odwiedzający mogą podziwiać imponujący zespół barokowy o wyjątkowej spójności, obejmujący wspaniałe budynki z XVIII wieku. Oprócz katedry i pałacu miejskiego, Palais Buttlar, Palais Buseck i Palais von der Tann imponująco świadczą o poczuciu prestiżu dawnych władców. Inne barokowe atrakcje to Paulustor, ogrody pałacowe z oranżerią i Floravase oraz dawna wartownia, Hauptwache.

=== Kościoły ===
[[Plik:FD Michaelskirche 01.jpg|thumb|Kościół św. Michała]]
[[Plik:FD MichaelskircheI 01.jpg|thumb|Kościół św. Michała, wnętrze]]
* {{zobacz
| name=Katedra Świętego Zbawiciela i św. Sebastiana w Fuldzie | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 1 | lat=50.553992 | long=9.672008 | wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Dawny kościół opacki klasztoru Fulda i kościół grobowy św. Bonifacego. Od 1752 jest kościołem katedralnym diecezji Fulda. Kościół został zbudowany w latach 1704–1712 według planów mistrza budowlanego opactwa Johanna Dientzenhofera (1663–1726) w stylu barokowym. Na potrzeby budowy bazylika Ratgar, niegdyś największa bazylika na północ od Alp, została w dużej mierze rozebrana. Nowa katedra została zbudowana nad krypą św. Bonifacego i na częściach fundamentów starej katedry. Kaplica św. Bonifacego pod katedrą mieści bogato zdobiony sarkofag św. Bonifacego, „apostoła Niemców”. Krypta jest celem corocznej pielgrzymki do św. Bonifacego. Oprócz świętego Bonifacego, ostatnie miejsce spoczynku w katedrze znaleźli także król Konrad I i landgrafina Heska Anna, a także liczni książęta-opaci, książęta-biskupi i biskupi.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół św. Michała | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 1 | lat=50.55494 | long=9.67217 | wskazówki=Aby chronić cenne freski: fotografowanie jest zabronione!
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Szczególnie warte zobaczenia są malowidła ścienne z XI wieku (freski). Ten przedromański kościół jest najstarszym budynkiem w mieście, najstarszym Grobem Pańskim w Niemczech i jednym z najstarszych kościołów na północ od Alp. Zachowały się tylko rotunda i ośmiokolumnowa krypta oryginalnej karolińskiej struktury centralnej. Kościół budowano od 818 jako kaplicę grobową klasztoru Fulda, założonego przez Bonifacego w 744, na cmentarzu mnichów w tamtym czasie i wzorowanego na kościele Grobu Pańskiego w Jerozolimie. We wczesnym średniowieczu klasztor Fulda był jednym z wiodących ośrodków kulturalnych Niemiec. Kościół został poświęcony Archaniołowi Michałowi 15 stycznia 822 roku. Budowę zlecił opat Eigil, który był opatem Fuldy od 818 roku i został pochowany w kościele w 822 roku. Obecny wygląd kościoła powstał po renowacjach w X i XI wieku. Rotundę rozbudowano do kształtu krzyża, a także dobudowano wieżę zachodnią. Kaplica Rochusa została dodana w XVII i XVIII wieku. Obecnie kościół jest uważany za jeden z najważniejszych średniowiecznych budynków sakralnych w Niemczech. Otwarte: kwiecień-październik: 10:00–18:00, listopad-marzec: 14:00–16:00. Cena: wstęp bezpłatny.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.abtei-fulda.de/ Opactwo Benedyktynów pw. św. Marii] | alt= | url= | email=
| adres=Nonnengasse 16 | lat=50.553 | long=9.6773 | wskazówki=
| telefon=+49(0)661 90245-0 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Jako jeden z niewielu klasztorów w Niemczech, kompleks klasztorny zachował swoją oryginalną strukturę i wielkość i był stale zamieszkiwany. Podczas gdy klasztor męski został zniszczony podczas sekularyzacji, klasztor żeński do dziś kontynuuje benedyktyńską tradycję miasta. W 1626 kamień węgielny pod budowę kościoła i klasztoru położył książę-opat Fuldy, Johann-Bernhard Schenck zu Schweinsberg. W 1631 do klasztoru wprowadził się pierwszy konwent. Ukończenie kościoła i jego konsekracja w 1678 trwały ponad 50 lat. Z powodu zawirowań wojny trzydziestoletniej budowa była wielokrotnie wstrzymywana. W 1898 klasztor został podniesiony do rangi opactwa. Kościół charakteryzuje się elementami późnego gotyku, renesansu i baroku. Naprawdę wyjątkową cechą kościoła są schody prowadzące z dolnej nawy do absydy z ołtarzem głównym. Siostra Lioba Munz OSB († 1997) przygotowała projekty zarówno okien, jak i niemal wszystkich elementów wyposażenia, a także nadzorowała ich wykonanie. Godziny otwarcia: Kościół klasztorny: codziennie od 6:00 do 20:00; Sklep klasztorny (sprzedaż produktów opactwa): od poniedziałku do piątku od 10:00 do 17:00 i w sobotę od 10:00 do 16:00; Ogród klasztorny (ogrodnictwo ekologiczne): od maja do września, w sobotę od 14:00 do 16:00.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Severi | alt= | url= | email=
| adres=Severiberg 1 | lat=50.552 | long=9.67445 | wskazówki=Stare miasto
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1438–1445 w stylu gotyckim, w 1451 stał się kościołem cechowym tkaczy wełny (''patrona św. Serwiusza, stąd późniejsza nazwa Severikirche''). Nie był używany podczas reformacji. W XVII wieku był pierwszym kościołem klasztornym franciszkanów powołanym do Fuldy. Od 1722 do 1882 był kościołem parafialnym garnizonu. Obecnie jest kościołem filialnym parafii śródmiejskiej.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Ducha Świętego | alt= | url= | email=
| adres=Löherstr. 2 | lat=50.5488 | long=9.67549 | wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Kościół Świętego Ducha został wybudowany w latach 1729–1733 na miejscu wcześniejszej gotyckiej budowli. Obecnie pełni funkcję kościoła szpitalnego. Budowlę tę zaprojektował Andreas Gallasini. Styl był barokowy, typowy dla ówczesnej Fuldy.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół parafialny św. Błażeja | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 12 | lat=50.5517 | long=9.67679| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pierwszy kościół został zbudowany w tym miejscu w X wieku. W kolejnych dekadach kościół był przebudowywany i odbudowywany kilka razy. Obecny kościół został zbudowany w latach 1770–1786, co czyni go najnowszym barokowym budynkiem w Fuldzie. Północno-zachodnia wieża została zachowana z gotyckiego poprzednika (1447–1466). Sklepienia nad nawą przedstawiają wygnanie kupców ze świątyni przez Jezusa. Otwarte codziennie od 9:00 do 18:00, z wyjątkiem nabożeństw.
}}
* {{zobacz
| name=Klasztor Frauenberg | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.5608 | long=9.67074| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1758–1765 w stylu późnego baroku kościół klasztorny znajduje się około 15 minut spacerem od katedry, na wzgórzu, z którego roztacza się wspaniały widok na miasto i szeroką panoramę gór Rhön i Vogelsberg.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Chrystusa | alt= | url= | email=
| adres=Lindenstr. 1 | lat=50.554375 | long=9.680082| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1894-1896 w stylu neogotyckim, jest największym kościołem protestanckim w Fuldzie. Koncerty kościelne odbywają się w nieregularnych odstępach czasu.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Proboszczowski św. Andrzeja | alt= | url= | email=
| adres=Andreasberg 5 | lat=50.5524 | long=9.6618| wskazówki=Neuenberg, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Kościół św. Andrzeja jest częścią dawnego klasztoru, założonego w 1023 r. przez opata Fuldy Richarda von Amorbacha. W XVII wieku kościół św. Andrzeja został przebudowany w stylu barokowym. Krypta pod obecnym prezbiterium pozostała niezmieniona od czasu założenia klasztoru i zachowała swój pierwotny stan. Stare malowidła ścienne zostały ponownie odkryte i odsłonięte podczas prac renowacyjnych w 1932 r. Są to jedne z niewielu zachowanych malowideł ściennych z okresu ottońskiego. Wizyty w krypcie są możliwe po wcześniejszym umówieniu się z biurem parafialnym (tel. +49 661 73102).
}}
* {{zobacz
| name=Probostwo Johannesberg | alt= | url= | email=
| adres=Johannesberger Str. 4 | lat=50.5236 | long=9.66139| wskazówki=Johannesberg, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Probostwo Johannesberg to średniowieczny kompleks klasztorny założony przez opata Fuldy Hrabana Maurusa w IX wieku. W XVII wieku został podniesiony do rangi provostship. W latach 1715–1753 został przebudowany w stylu barokowym przez mistrza budowlanego Andreę Gallasiniego. Provostship obejmuje „Czerwony Budynek”, trzypiętrowy, okazały dwór z mansardowym dachem i portalem herbowym. Od 1980 roku dawne budynki provostship są wykorzystywane jako ośrodek szkoleniowy dla rzemiosła i konserwacji zabytków.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Proboszczowski św. Piotra | alt= | url= | email=
| adres=An St. Peter 1, Petersberg | lat=50.561528 | long=9.711444| wskazówki=4 km poza centrum miasta, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w 836 przez Rabana Maura jako kościół grobowy dla św. Lioby. Krypta kościoła karolińskiego z freskami z IX wieku zachowała się do dziś. Otwarte: kwiecień-październik: wtorek-sobota 10:00-11:30/14:30-16:30, listopad-marzec: wtorek-sobota 14:30-16:00.
}}
=== Pałac Miejski i Park Pałacowy ===
[[Plik:FD Stadtschloss SW.jpg|thumb|Pałac Miejski (strona w stronę katedry)]]
[[Plik:FD Stadtschloss NW.jpg|thumb|Ogród pałacowy z wieżą pałacową]]
* {{zobacz
| name=Pałac Miejski | alt= | url= | email=
| adres=Schlossstraße 1 | lat=50.5539 | long=9.67556| wskazówki=Dzielnica Barokowa
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pałac Miejski został zbudowany w obecnej formie jako rezydencja książąt-opatów i książąt-biskupów Fuldy przez mistrza budowlanego Johanna Dientzenhofera. W latach 1708–1714 rozbudował on istniejący renesansowy pałac (przebudowany w latach 1607–1612), który pierwotnie był pierwszym zamkiem klasztornym (z 1312 r.), do obecnej formy prestiżowego czteroskrzydłowego kompleksu barokowego z wewnętrznym dziedzińcem i całkowitą długością ponad 250 metrów. Otwarte: Zwiedzanie historycznych wnętrz: codziennie w godzinach 10:00–17:00; zamknięte w poniedziałki; Wstęp: od 3,50 €.&lt;br/&gt;Po sekularyzacji (1803) pałac stał się częścią Księstwa Hesji. Za elektora Wilhelma I skrzydło Residence Garden zostało przebudowane w późnym stylu neoklasycystycznym przez głównego architekta dworskiego Johanna Conrada Bromeisa w latach 1817–1818, czyniąc pałac rezydencją elektora. Obecnie jest on wykorzystywany przez administrację miejską.&lt;br/&gt;Oprócz neoklasycystycznych pomieszczeń mieszkalnych, '''barokowe schody''', '''Sala Książęca''' i rokokowa '''Sala Zwierciadlana''' są otwarte dla zwiedzających. Wystawiona jest również kolekcja porcelany z „'''Hochfürstlich Fuldischen Porzellanfabrique'''”, która jednak powstawała tylko w latach 1764–1789. W pomieszczeniach, które nie były wykorzystywane jako przestrzenie muzealne, mieszczą się obecnie biura administracyjne administracji miejskiej.&lt;br/&gt;'''Wieża pałacowa''' (z widokiem na otaczające niskie pasma górskie) jest dostępna w ramach zwiedzania pałacu od kwietnia do października. 
}}
* {{zobacz
| name=Oranżeria | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.555615 | long=9.674072| wskazówki=Dzielnica Barokowa, Ogród Pałacowy
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Oranżeria, zbudowana w latach 1721-1724 w ogrodach pałacowych naprzeciwko pałacu miejskiego, jest barokowym budynkiem o niezwykłym wnętrzu, szczególnie wspaniale zdobiona sala Apollo i taras z otwartymi schodami i Floravase. Oranżeria należy obecnie do [https://www.maritim.de/de/hotels/deutschland/hotel-am-schlossgarten-fulda/unser-hotel Maritim Hotel am Schlossgarten Fulda] i jest wykorzystywana na imprezy hotelowe i konferencje. Kawiarnia i restauracja z barokowymi meblami są otwarte dla publiczności.
}}
* {{zobacz
| name=Floravase | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5553 | long=9.67422| wskazówki=Dzielnica Barokowa, Ogród Pałacowy
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Floravase to barokowa rzeźba rzeźbiarza Johanna Friedricha Humbacha. Znajduje się w ogrodach pałacowych na schodach prowadzących do oranżerii. Stworzona w 1728 roku z jednego kamienia, 6,80-metrowa rzeźba jest uważana za jedną z najważniejszych rzeźb ogrodowych w Europie. Symbolizuje boginię kwiatów Florę na wazonie, ozdobionym wąsami kwiatowymi i otoczonym figurami aniołów.
}}
* {{Znacznik|Ogród Pałacowy|50.5554604|9.6759209|typ=natura}}'''Ogród Pałacowy''' (''Dzielnica Barokowa'') – Zielona oaza w sercu miasta. Pierwotnie zaprojektowany jako ogród barokowy, części parku zostały przeprojektowane na angielski ogród krajobrazowy w XVII wieku. W ramach 1. Heskiej Wystawy Ogrodów Państwowych w 1994 roku ogród został przeprojektowany w stylu barokowym, uwzględniając istniejące drzewa. Szczególnie warte zobaczenia są fontanny. Park jest otwarty bezpłatnie w godzinach otwarcia: 1 kwietnia – 31 października: 7:00–22:30; 1 listopada – 31 marca: 7:00–21:00.
=== Zamki, pałace i dwory ===
[[Plik:FD KanzlerPalais 01.jpg|thumb|Pałac Kanclerza]]
[[Plik:FD PalaisBuseck 01.jpg|thumb|Pałac Buseck]]
* {{zobacz
| name=Pałac Kanclerza | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 1 | lat=50.551261 | long=9.676389| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Barokowy budynek z 1735, początkowo rezydencja kanclerza Wagnera, później radcy dworskiego Zwengera. Od 1782 do 1900 w budynku mieścił się ratusz Fuldy; obecnie w Pałacu Kanclerza mieści się centrum edukacji dorosłych i centrum edukacji młodzieży.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Altenstein | alt= | url= | email=
| adres=Schlossstraße 6 | lat=50.5533733 | long=9.6762913| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Była to rezydencja kanclerza Fuldy i została zbudowana w połowie XVIII wieku pod nadzorem marszałka dworu von Stein zu Altenstein. Od 1800 roku pałac był najbardziej znamienitym zajazdem w mieście Fulda. Od 1816 do 1866 roku był siedzibą Sądu Najwyższego Fuldy, a obecnie służy różnym urzędom miejskim. Imponująca sala rokokowa na drugim piętrze była uważana za jedną z najpiękniejszych sal balowych swoich czasów i nadal jest wykorzystywana na prestiżowe imprezy i jako sala weselna.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Buseck | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade, am Bonifatiusplatz | lat=50.5532323 | long=9.6740755| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1731/1732 dla Ernsta Johanna von Busecka, prawdopodobnie na podstawie planów architekta dworskiego Fuldy, Andreasa Gallasiniego. Od 1802 do 1814 roku służył jako mieszkanie dla zdetronizowanego i ostatniego księcia-biskupa Fuldy, Adalberta von Harstalla. Od 1832 roku należał do Opactwa Wallensteina i do 2006 roku był wykorzystywany jako dormitorium dla arystokratek, niezamężnych i protestanckich kobiet. W 1992 roku opactwo połączyło się ze Starym Heskim Rycerstwem Kaufungen. Po gruntownej renowacji w 2006 roku zgodnie z zarządzeniem konserwatorskim, obecnie jest wykorzystywany jako biuro. Najważniejszym pomieszczeniem w budynku jest bogato umeblowana sala balowa (sala kapitulna) na drugim piętrze.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Buttlar | alt= | url= | email=
| adres=Am Bonifatiusplatz 1 | lat=50.5528544 | long=9.6751068| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1737–1739, obecnie wykorzystywany jako biuro informacji turystycznej.
}}
=== Budynki ===
* {{zobacz
| name=Stary Uniwersytet (Uniwersytet Adolfa w Fuldzie) | alt= | url= | email=
| adres=Universitätsplatz 1 | lat=50.5516430538017 | long=9.67930899668622| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Budynek został zbudowany w stylu barokowym w latach 1731–1734 według planów Andreasa Gallasiniego. W 1734 roku książę opat Adolph von Dalberg założył Uniwersytet w Fuldzie, a do sekularyzacji w 1805 roku nauczano tam prawa, filozofii, medycyny i teologii katolickiej. Obecnie w budynku mieści się szkoła podstawowa Adolpha von Dalberga.
}}
* {{zobacz
| name=Stary Ratusz | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 10 | lat=50.5515669 | long=9.6771586| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Budynek o konstrukcji szachulcowej z 1531.
}}
[[Plik:FD Hexenturm 01.jpg|upright|thumb|Wieża Czarownic]]
* {{zobacz
| name=Wieża Czarownic | alt= | url= | email=
| adres=Kanalstr. 1b | lat=50.552751 | long=9.672901| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowana w XII wieku jako część średniowiecznych fortyfikacji miejskich i w celu oddzielenia miasta od obszaru klasztornego. Wieża nie pełniła funkcji więzienia w Fuldzie; nazwa wieży została udokumentowana dopiero w 1808 roku jako „Turm am (Frauen)Törlein” (Wieża przy Bramie (Kobiet)), po bramie wjazdowej do klasztoru. „Czarownice” nie były tu więzione, ale w pałacu miejskim. Nazwa „Wieża Czarownic” dla 14-metrowej, najlepiej zachowanej części muru miejskiego pojawiła się dopiero później.
}}
* {{zobacz
| name=Heertor | alt= | url= | email=
| adres=Schlosstraße | lat=50.5539459 | long=9.6769556| wskazówki=bezpośrednio przy dworcu autobusowym, naprzeciwko pałacu miejskiego
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowana w latach 1150–1165, do dziś uważana jest za jedną z najstarszych zachowanych romańskich bram miejskich w Niemczech (przynajmniej częściowo).
}}
* {{zobacz
| name=Hauptwache | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5533399 | long=9.6746072| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1757–1759 przez Andreasa Gallasiniego, budynek pierwotnie był strażnicą naprzeciwko pałacu miejskiego Fuldy, zbudowanym w stylu barokowym. Położony między katedrą a starym miastem w dzielnicy barokowej, obecnie mieści restaurację i bar koktajlowy.
}}
* {{zobacz
| name=Paulustor | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5554 | long=9.67292| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Brama ta kiedyś oddzielała miasto od dzielnicy opactwa, a na obecne miejsce przeniesiono ją dopiero w 1771 roku. Pierwotnie znajdowała się pomiędzy pałacem a główną wartownią.
}}
=== Pomniki ===
* {{zobacz
| name=Pomnik Bonifacego | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.553141 | long=9.6748408| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=naprzeciwko biura informacji turystycznej na Bonifatiusplatz
}}
* {{zobacz
| name=Kolumna Maryjna | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.55956964690667 | long=9.671775692422703| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=poniżej klasztoru Frauenberg
}}
* {{zobacz
| name=Pomnik założycieli miasta | alt= | url= | email=
| adres=Borgiasplatz | lat=50.551789786194504 | long=9.67757997371778| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=
}}
* {{zobacz
| name=Cmentarz Żydowski | alt= | url= | email=
| adres=Rabanusstraße | lat=50.5362216 | long=9.6905197| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=
}}
=== Muzea ===
[[Plik:FD DomMuseum 01.jpg|thumb|Muzeum Katedralne]]
[[Plik:FD Jesuitenkolleg 01.jpg|thumb|Kolegium Jezuickie / Muzeum Vonderau]]
Miasto Fulda oferuje '''karnet muzealny''' (dorośli 12 EUR, ulgowy 10 EUR). Obejmuje on wstęp do następujących muzeów: Muzeum Vonderau, Muzeum Katedralne, Niemieckie Muzeum Straży Pożarnej, Historyczne sale Zamku Miejskiego, Akademia Dziecięca i Muzeum Schloss Fasanerie (Eichenzell). Karnet jest dostępny w Centrum Informacji Turystycznej i uczestniczących muzeach. Karnet jest ważny przez nieograniczony czas.
* {{zobacz
| name=[https://www.fulda.de/kultur-freizeit/vonderau-museum Muzeum Vonderau] | alt= | url= | email=
| adres=Jesuitenplatz 2 | lat=50.5511 | long=9.67861| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 928350  | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: wtorek-niedziela 10:00-17:00, czynne w święta. Cena: wstęp dla dorosłych: 3,50 €; Planetarium: 4 €. W muzeum znajduje się między innymi stała wystawa poświęcona historii kultury miasta i regionu, a także dział historii naturalnej. Kolejna wystawa poświęcona jest malarstwu, a w muzeum znajduje się również planetarium. Muzeum nosi imię nauczyciela z Fuldy i lokalnego historyka Josepha Vonderau. Sklep muzealny, kawiarnia muzealna;
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.bistum-fulda.de/bistum_fulda/kunst_musik/kunst/dommuseum/ Muzeum Katedralne] | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 5 | lat=50.5534368 | long=9.6709125| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 8 72 07 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: wtorek-sobota od 10:00, przerwa obiadowa zimą od 12:30 do 13:30; niedziela od 12:30. Można tam obejrzeć wystawy dotyczące historii klasztoru, katedry i diecezji, ze szczególnym uwzględnieniem osoby św. Bonifacego.
}}
* {{zobacz
| name=[https://dfm-fulda.de/ Niemieckie Muzeum Straży Pożarnej] | alt= | url= | email=
| adres=St. Laurentius-Str. 3 | lat=50.545 | long=9.665| wskazówki=na łąkach Fuldy na południe od centrum miasta, około dwóch kilometrów pieszo od katedry
| telefon=+49(0)661 7 50 17 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Wystawa przedstawia historię czynnej i biernej ochrony przeciwpożarowej w krajach niemieckojęzycznych, obejmującą okres od najwcześniejszych ludzi „homo erectus” przez średniowiecze do końca I wojny światowej w 1918 r. Na wystawie można zobaczyć sprzęt techniczny i urządzenia strażackie. Ogród botaniczny (ogniowy) oferuje odwiedzającym możliwość interakcji z roślinami, takimi jak pokrzywy i lilie pochodniowe. Otwarte: wtorek - niedziela 10:00–17:00 Cena: dorośli: 5 €.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.kaf.de/ Akademia Dziecięca Fulda] | alt= | url= | email=
| adres=Mehlerstr. 4 | lat=50.545778 | long=9.686806| wskazówki=w pobliżu dworca kolejowego, około 10–15 minut spacerem
| telefon=+49(0)661 90273 0  | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: pon.-pt. 10:00–17:00; niedz. 13:00–17:30; sob. 13:00–17:30 (październik–kwiecień). Cena: Indywidualne (od 3 lat) = 3 €; Rodzinne = 9 €; Piątki od 14:00 do 17:30; wszystkie bilety rodzinne są w piątki tańsze o połowę. KAF jest najstarszym niezależnym muzeum dla dzieci w Niemczech i postrzega siebie jako „centrum fitness dla zmysłów”, pozwalając dzieciom i młodzieży w wieku od 5 do 14 lat doświadczać kultury jako części ich własnej tożsamości. Sercem muzeum jest Walk-In Heart, w którym znajdują się wystawy stałe, wystawy specjalne, programy świąteczne, programy praktyczne i programy grupowe.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.mollenhauer.com/ Erlebniswelt Blockflöte] | alt= | url= | email=
| adres=Weichselstr. 27 | lat=50.535676 | long=9.684185| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 94670 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Wszystko o produkcji fletów prostych, od historii produkcji fletów prostych i materiałów używanych do świata dźwięku fletów prostych (wyraźnie zachęcamy do wypróbowania). Otwarte: od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00–16:00. Dostępne są wycieczki z przewodnikiem po wcześniejszym umówieniu.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.hs-fulda.de/ Wystawa zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej i Stanowej] | alt= | url= | email=
| adres=Heinrich-von-Bibra-Platz 12 | lat=50.554914 | long=9.679883| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 9640 970 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pisemne dobra kultury obejmujące 1000 lat, w tym Kodeksy Bonifatiani z 547 r. i koniec VIII wieku. Rękopisy – ponad 800 rękopisów w kolekcji, w tym ponad 200 ze średniowiecza. Kolekcja Hutten – jest to prawdopodobnie najobszerniejsza kolekcja biblioteczna w Niemczech zawierająca dzieła autorstwa i o Ulrichu von Hutten, znanym niemieckim humaniście i publicyście. Otwarte: od poniedziałku do czwartku od 9:30 do 16:00 i w piątek od 9:30 do 15:00.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.hs-fulda.de/ Pałac Fasanerie] | alt= | url= | email=
| adres=Eichenzell | lat=50.5077 | long=9.70791| wskazówki=8 km na południe, połączenia autobusowe
| telefon=+49(0)661 9486-0 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Około 1710 roku poza bramami miasta Fulda zbudowano pałac wiejski. W kolejnych latach pałac był stale rozbudowywany, aż w 1757 roku został wspaniale przebudowany według planów nadwornego architekta księcia-opata Andreasa Gallasiniego. Pałac służył jako letnia rezydencja do połowy XIX wieku. Księżniczka Anna Pruska, znana również jako landgrabina Anna, mieszkała w pałacu do 1918 roku. Na własne życzenie była jedyną kobietą pochowaną w katedrze w Fuldzie. Od 1972 roku niektóre pokoje są otwarte dla zwiedzających jako muzeum. Znajduje się w nim kolekcja mebli i dzieł sztuki dekoracyjnej z XVIII i XIX wieku, a także ważna galeria portretów. Festiwal Ogrodów Książęcych odbywa się corocznie wiosną. Godziny otwarcia: Wstęp do muzeum jest możliwy wyłącznie z przewodnikiem. Kwiecień-październik: od wtorku do niedzieli i święta od 10:00 do 17:00. (ostatnie wejście o godz. 16:00).
}}
=== Parki ===
Miasto Fulda jest również zielone, a oprócz Ogrodu Pałacowego znajdują się tam inne parki i tereny rekreacyjne.

* {{Znacznik|Parkanlage in der Fuldaaue|50.545115761342814|9.667049429641681|typ=natura}}'''Parkanlage in der Fuldaaue''' – Ta ogólnodostępna zielona przestrzeń, popularna wśród mieszkańców, znajduje się około 5-10 minut spacerem na zachód od centrum miasta.
* {{Znacznik|Ogród dalii|50.5531915|9.6733137|typ=natura}}'''Ogród dalii''' – Naprzeciwko katedry. Każdej wiosny sadzi się tam ponad 30 różnych dalii. Podczas kwitnienia oferuje spokój i relaks z wyjątkowym widokiem na katedrę i Wieżę Czarownic. Godziny otwarcia: od końca kwietnia/początku maja do października (w zależności od kwitnienia): codziennie od 9:00 do 19:00, wstęp wolny.
* {{Znacznik|Domdechaneigarten|50.553682261278915|9.671893887582643|typ=natura}}'''Domdechaneigarten''' – bezpośrednio przy katedrze i wejściu do Muzeum Katedralnego. Eksponaty z Muzeum Katedralnego i historyczne odmiany róż. Godziny otwarcia: Ogród jest dostępny w godzinach otwarcia Muzeum Katedralnego.

Miasto Fulda utrzymuje łącznie 20 '''cmentarzy''', z których niektóre mają również wartość rekreacyjną jako tereny zielone.
[[Plik:FD Alter dompfarrlicher Friedhof.jpg|thumb|Stary Cmentarz Parafialny Katedralny]]
* {{Znacznik|Stary Cmentarz Parafialny Katedralny|50.5571759|9.6727917|typ=natura}}'''Stary Cmentarz Parafialny Katedralny''': Używany w średniowieczu i do 1870 roku, został opuszczony w 1894 roku, a następnie przeprojektowany w ramach State Garden Show w 1994 roku jako przestrzeń wystawowa dla „Historycznego rozwoju nasadzeń grobowych” z różnych epok, z kilkoma grobami wystawowymi. Od 2008 roku znajduje się tam również kamień pamiątkowy dla ofiar polowań na czarownice w Fuldzie. Lokalizacja: w regionie Eichsfeld, około 200 metrów na północ od placu Katedralnego (50° 33′ 26″ N 9° 40′ 22″ E).
* '''Nowy Cmentarz Parafialny Katedralny''', znany również jako Cmentarz Frauenberg: Utworzony w celu zastąpienia zamkniętego „starego Cmentarza Parafialnego Katedralnego”, miejsce pochówku obejmuje, oprócz innych znanych osobistości Fuldy, archeologa i lokalnego historyka Fuldy, dr.h.c. Josepha Vonderau, patrona Muzeum Vonderau.

== Aktywny wypoczynek ==
=== Wycieczki miejskie ===
Wycieczki po mieście dla indywidualnych turystów odbywają się codziennie o 11:30 i 15:00. Trwają one około godziny. Bilety i miejsce zbiórki znajdują się w Biurze Informacji Turystycznej na Bonifatiusplatz. Osoby, które wolą zwiedzać Fuldę samodzielnie, mogą skorzystać z audioprzewodnika. Audioprzewodnik jest dostępny w języku niemieckim i angielskim. Audioprzewodniki można wypożyczyć w Biurze Informacji Turystycznej.

Dla grup miasto Fulda oferuje różne wycieczki po mieście o różnej długości. Obejmują one jedno- lub dwugodzinne wycieczki po dzielnicy barokowej i Starym Mieście, z których niektóre obejmują również zwiedzanie wnętrza katedry i pałacu. Oferowane są również wycieczki tematyczne, takie jak Muzeum Katedralne, Pałac Miejski i Muzeum Vonderau. Innym punktem wycieczek po mieście są książęce zakupy. Wycieczka zakupowa z przewodnikiem prowadzi do sklepikarzy, którzy oferują swoje prace. Wycieczkę uzupełniają dwa przysmaki kulinarne. Oferowane są również wycieczki dla dzieci. Ubrane w stroje historyczne i z taczką dzieci uczą się o okresie baroku.

Wszystkie informacje o wycieczkach, godzinach i rezerwacjach można znaleźć w [https://www.tourismus-fulda.de/ informacji turystycznej].

* '''Spacery po mieście z Fulda Greetern'''
Pod hasłem „Przyjedź jako gość, wyjedź jako przyjaciel” Fulda Greeter oferują bezpłatne wycieczki po mieście. Goście poznają miasto z dala od utartych szlaków z perspektywy mieszkańców. Greeters chętnie pokażą gościom swoje miasto ze wszystkimi jego autentycznymi dziwactwami. Omawiane są również osobiste historie i doświadczenia, a także wskazówki dotyczące wychodzenia i spędzania wolnego czasu. Podczas specjalnych konsultacji między gościem a Greeters, prośby o tematy są brane pod uwagę, dzięki czemu te spacery są osobistym i indywidualnym spotkaniem z miastem. Aby zachować indywidualność, Greeters są prowadzone wyłącznie w małych grupach do sześciu osób. Więcej informacji można znaleźć na stronie fulda-greeters.de. Fulda Greeters są członkami [https://internationalgreeter.org/ International Greeter Association (dawniej Global Greeter Network)].

=== Sport i rekreacja ===
* '''[https://www.rhoen-adventures.de/ Rhön Adventures]''' (''wycieczki kajakowe, wycieczki geocachingowe, wspinaczka w Fuldzie i okolicach''), Karlstr. 33, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 2502623, E-mail: info@rhoen-adventures.de. Wynajem kajaków – wycieczki na kilka godzin lub kilka dni po Fuldzie, organizacja transportu łodzią. Ostatnia aktualizacja: maj 2017 (informacje mogą być nieaktualne). Edytuj informacje
* {{Znacznik|Sieben Welten Therme &amp; Spa Resort|50.53778 |9.72300 |typ=atrakcja}}'''[https://www.siebenwelten.de/ Sieben Welten Therme &amp; Spa Resort]''' (''spa termalne, strefa saun, Bäder-Park-Hotel, gastronomia tematyczna''), Harbacher Weg 6, 36093 Künzell (''na przedmieściach Fuldy w Künzell, około 4 km na wschód od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 397 800. Dawne termy Rhöntherme zostały ponownie otwarte latem 2010 roku po gruntownej renowacji i są teraz zorganizowane tematycznie. Otwarte: pon.–pt. 10:00–23:00, sob.–ndz. i święta 9:00–23:00. Cena: bilet jednodniowy: 25 €.
* {{Znacznik|Basen sportowy Ziehers|50.55747 |9.69754 |typ=atrakcja}}'''[https://re-gruppe.de/baeder/sportbad-ziehers/ Basen sportowy Ziehers]''', Magdeburger Straße 97, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 12-7744. Basen pływacki o wymiarach 33 x 21 m, basen dla niepływaków, brodzik, zjeżdżalnia wodna, lekcje pływania, aqua fitness, trybuny dla widzów, kawiarnia. Otwarte: pon. 7:30–21:30, wt.–śr., pt. 7:30–20:00, czw. 7:30–13:00, sob.–niedz. 13:00–18:30, święta i niedz. od 1 maja do 30 września. Zamknięte w okresie wakacji letnich. 
* {{Znacznik|Basen odkryty Rosenau|50.5461513 |9.6697912 |typ=atrakcja}}'''[https://re-gruppe.de/baeder/freibad-rosenau/ Basen odkryty Rosenau]''' (''Rosenbad''), Jahnstraße 2, 36041 Fulda. Tel.: +49(0)661 12-7722. Basen pływacki o wymiarach 50 x 17 m, basen dla osób niepływających z leniwą rzeką, basen wielofunkcyjny o wymiarach 33 x 28 m z 5-metrową platformą do skoków, brodzik, boiska do siatkówki plażowej, stoły do ​​tenisa stołowego, plac zabaw dla dzieci i kawiarnia. Otwarte: Maj: codziennie 11:00–19:00; Czerwiec: 10:00–20:00; Lipiec–sierpień: 9:00–20:00 Wrzesień do końca sezonu: 11:00–19:00.
* {{Znacznik|Kartbahn NOlimit|50.52739713156326 |9.67723821502951 |typ=atrakcja}}'''[https://www.nolimitkartbahn.de/ Kartbahn NOlimit]''' (''gokarty halowe, tor zewnętrzny''), Frankfurter Straße 142, 36043 Fulda (''Kohlhaus, ok. 3 km na południe od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 40 20 53. Otwarte: pon.–pt. 15:00–23:00, sob. 13:00–północ, niedz. 10:00–23:00
* {{Znacznik|Aeroclub Rhön e.V. Fulda|50.53644949735269 |9.661667164899828 |typ=atrakcja}}'''[https://acr-fulda.de/ Aeroclub Rhön e.V. Fulda]''' (''szybowanie''), Olympiastr. 1, 36043 Fulda. Tel.: +49(0)661 21155. Dostępne są loty szybowcem nad miastem. Otwarte: od marca do listopada w weekendy/święta oraz w ciągu tygodnia przy dobrej pogodzie. Ostatnia aktualizacja: maj 2017 (informacje mogą być nieaktualne). 
* {{Znacznik|Golfclub Fulda Rhön|50.58504469088617 |9.826139721076654 |typ=atrakcja}}'''[https://golfclub-fulda.de/ Golfclub Fulda Rhön]''', Am Golfplatz 35, 36145 Hofbieber (''ok. 15 km od centrum miasta''). Tel.: +49(0)6657 1334. 
* '''Miniaturowe pole golfowe w ogrodach zamkowych''', Kurfürstenstraße, 36037 Fulda (''w tylnej części ogrodów zamkowych''). 18 dołków. Otwarte: kwiecień–październik: pon.–pt. 10:00–21:00 i sob.–ndz. 11:00–21:00; listopad–marzec: pon.–sob. 13:00–18:00 (jeśli pogoda na to pozwoli). 
* '''Jazda na rowerze''' – np. na ścieżce rowerowej Fulda lub na ścieżce rowerowej Milseburg

=== Kino i teatr ===
* {{Znacznik|Cinestar|50.5469437 |9.6750781 |typ=atrakcja}}'''Cinestar''', Löherstraße 41, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0)661 8658 401.
* {{Znacznik|Schlosstheater Fulda|50.5547867 |9.6774889 |typ=atrakcja}}'''Schlosstheater Fulda''', Schloßstraße 5, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0)661 1021483.

== Praca ==

== Nauka ==

== Zakupy ==

== Gastronomia ==

== Festiwale, imprezy ==
* '''Karnawał w Fuldzie (Fulder Foaset)''': Fulda jest stolicą karnawału w Hesji. Karnawał może się pochwalić historią sięgającą ponad 500 lat. Towarzystwo Karnawałowe w Fuldzie i 13 stanów granicznych wspólnie organizują festiwal. Najważniejszymi wydarzeniami sezonu są parada dziecięca w Niedzielę Karnawałową i największa parada Różanego Poniedziałku w Hesji.
* '''[https://www.schuetzen-volksfest.de/ Festiwal Strzelecki i Folklorystyczny w Fuldzie]''' (''na oznakowanych Ochsenwiese''). Otwarte: corocznie pod koniec lipca.
* '''Altstadtfest''': Festiwal pubowy odbywający się w połowie sierpnia na starym mieście.
* '''[https://www.weinfest-fulda.de/ Festiwal Wina]''' (''na dziedzińcu muzeum (Muzeum Vonderau)''). Fulda ma długą tradycję winiarską. Odkrycie wina Spätlese sięga czasów klasztoru w Fuldzie. Co roku pod koniec sierpnia/na początku września odbywa się 10 dni świętowania. Stoiska z winem, pokazy mody i muzyka na żywo są bezpłatne! Ostatnia aktualizacja: czerwiec 2017 (informacje mogą być nieaktualne) Edytuj informacje
* '''[https://www.fulda-marathon.de/ Maraton w Fuldzie]''' – tradycyjny półmaraton przez barokowe historyczne centrum Fuldy i przez tereny zalewowe Fuldy, ze zintegrowanym biegiem na 10 km. Co roku na początku września.
* '''Jarmark bożonarodzeniowy w Fuldzie''': Ponad 70 straganów jarmarku bożonarodzeniowego, w tym rękodzieło i ozdoby świąteczne, odbywa się między kościołem parafialnym miasta a placem uniwersyteckim, a także na dziedzińcu Muzeum Vonderau.
Godziny otwarcia: w okresie Adwentu, od poniedziałku do soboty od 11:00 do 20:00 oraz w niedziele od 11:00 do 20:00. od 12:30 do 19:00

== Nocleg ==

== Kontakt ==

== Bezpieczeństwo ==

== Informacje turystyczne ==

== Gdzie dalej ==

{{Atrybucja}}
{{Jest w|Rejencja Kassel}}

{{Zarys}}

[[Kategoria:Hesja]]</text>
      <sha1>qj2gdwnd4phlhy3i5e5sxezbd491wt5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>149851</id>
      <parentid>149850</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:37:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Moromar</username>
        <id>2451</id>
      </contributor>
      <comment>/* Festiwale, imprezy */</comment>
      <origin>149851</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="58719" sha1="oeamjgvts513ejp3jqdae34eti6u312" xml:space="preserve">{{top-banner}}
{{Miejscowość infobox
 |nazwa            = Fulda
 |nazwa oryginalna = 
 |widok            = Flug_-Nordholz-Hammelburg_2015_by-RaBoe_1053_-_Fulda_Innenstadt.jpg
 |opis             = 
 |herb             = Wappen_Fulda.svg
 |mapa             = Karte Fulda in Deutschland.png
 |państwo          = [[Plik:Flag of Germany.svg|20px]] [[Niemcy]]
 |region           = [[Plik:Flag_of_Hessen.svg|20px]] [[Hesja]]
 |powierzchnia     = 104,05
 |wysokość         = 261
 |lud              = 65 700
 |prefiks          = 0661
 |kod pocztowy     = 36037, 36039, 36041, 36043
 |www              = https://www.fulda.de/
}}
Ponad 1250-letnie miasto '''Fulda''' leży nad rzeką o tej samej nazwie i jest kulturalnym i gospodarczym centrum wschodniej [[Hesja|Hesji]]. Najbliższe duże miasta, [[Frankfurt nad Menem]], [[Gießen]], [[Kassel]], [[Erfurt]] i [[Würzburg]], są oddalone o ponad 100 kilometrów. Fulda jest barokowym, biskupim i uniwersyteckim miastem. Co roku odbywa się tu jesienne zgromadzenie plenarne Niemieckiej Konferencji Biskupów. W średniowieczu opactwo Fulda było jednym z największych i najważniejszych klasztorów na północ od [[Alpy|Alp]].

== Charakterystyka ==
Oprócz centrum miasta Fulda obejmuje 24 inne dzielnice:

* W dolinie rzeki Fulda: Bronnzell (z Ziegelem), Kohlhaus, Johannesberg, Gläserzell, Kämmerzell, Lüdermünd
* Na północy: Lehnerz, Bernhards, Dietershan, Niesig
* Na zachodzie: Istergiesel, Niederrode, Mittelrode, Oberrode, Zell, Zirkenbach, Harmerz, Sickels, Rodges, Besges, Malkes, Haimbach, Maberzell (z Trätzhof)
* Na południu: Edelzell
* Na wschodzie Fulda połączyła się z niezależnymi gminami Petersberg i Künzell
Centrum Fuldy jest dalej podzielone na dzielnice statystyczne lub dzielnice śródmiejskie. Nie stanowią one jednak odrębnych dzielnic:

Śródmieście, Neuenberg, Horas, Aschenberg, Frauenberg, Ziehers-Nord, Ziehers-Süd, Fulda-Galerie (dawne lądowisko dla helikopterów armii amerykańskiej), Nordend, Ostenda, Südend, Westend i Münsterfeld (dawne koszary armii amerykańskiej)

=== Położenie ===
Fulda leży nad rzeką Fulda o tej samej nazwie. Miasto jest położone między górami [[Rhön]] na wschodzie i górami [[Vogelsberg]] na zachodzie. Granice kraju związkowego z [[Turyngia|Turyngią]] i [[Bawaria|Bawarią]] nie są daleko.

Sąsiadujące gminy na północ i wschód od gór Rhön to: Petersberg (''z wczesnoromańskim kościołem św. Piotra, Rauschenberg i Haunesee''), Künzell (''z Florenberg'') i [[Hünfeld]].

Na południu [[Eichenzell]] (''z najpiękniejszym barokowym pałacem Hesji, Schloss Fasanerie'') graniczy z Fuldą.

Sąsiadujące gminy na zachodzie, w kierunku gór [[Vogelsberg]], to Hosenfeld, Großenlüder i [[Schlitz]].

=== Historia ===
Pierwsze osady odkryte w rejonie Fuldy pochodzą z końca epoki kamiennej, około 5000 r. p.n.e. We wczesnym średniowieczu germańskie plemię Chattów (prawdopodobnie imiennik dzisiejszej Hesji) osiedliło się w regionie między górami [[Vogelsberg]] i [[Rhön]].

Miejsce dzisiejszej Fuldy leży na terenie osadniczym, który był opuszczony w czasie, gdy zakładano klasztor, z pozostałościami dawnego dworu Merowingów, oraz na zalewowej równinie Fuldy rzeki Fuldy, która była już w tym miejscu żeglowna. Miejsce to jest strategicznie położone przy domniemanym brodzie na tym, co wówczas było ważnym traktem.

Za papieża Grzegorza II, Bonifacy, późniejszy Apostoł Germanów, zorganizował chrystianizację Germanii, która nadal była przeważnie politeistyczna.

==== Historia klasztoru ====
Na prośbę Bonifacego, Sturmius, jeden z jego towarzyszy, wyruszył w górę rzeki ze swojej pustelni w Haerulfisfeld ([[Bad Hersfeld]]), aby poszukać miejsca, które Bonifacy przeznaczył na założenie klasztoru.

Data historyczna to 10 marca 744: Sturmius i siedmiu braci założyło klasztor Fulda w miejscu, które później nazwano „Eichloha”. Został on poświęcony Najświętszemu Odkupicielowi (SS. Salvator) i zarządzany zgodnie z regułą benedyktyńską. Sturmius został pierwszym opatem klasztoru. Klasztor obejmował również region w promieniu 8–9 km, który był częścią ówczesnego Altgau Grabfeldgau lub Buchonii. W 751 pierwszy kościół klasztorny został konsekrowany przez samego Bonifacego, a z jego inicjatywy klasztor został oddany bezpośrednio pod opiekę papieża 4 listopada 751.

Decydującym czynnikiem w '''powstaniu klasztoru''' było zabójstwo Bonifacego podczas podróży misyjnej w towarzystwie 50 towarzyszy w pobliżu [[Dokkum]] we [[Fryzja|Fryzji]] 5 czerwca 754. Według legendy Bonifacy trzymał przed sobą swoją księgę, Kodeks Ragyndrudisa (nie Biblię), aby zapewnić sobie ochronę. Została ona przebita, a jej faksymile można obejrzeć w Muzeum Diecezjalnym w Fuldzie. Ciało zostało początkowo przetransportowane do [[Moguncja|Moguncji]], ale następnie, z inicjatywy Sturmiusa i zgodnie z życzeniem zmarłego, zostało pochowane w jego własnym klasztorze w Fuldzie. Następnie Fulda stała się miejscem pielgrzymek i otrzymała liczne darowizny z całego imperium.

Za Karola Wielkiego klasztor uzyskał immunitet w 774 i stał się '''klasztorem cesarskim''' z prawem do swobodnego wyboru opata. Z 364 mnichami Fulda była już jednym z największych klasztorów w imperium w 784.

Od 791 do 819 zbudowano '''bazylikę Ratgar''' (nazwaną na cześć panującego opata Ratgara) jako nowy kościół klasztorny i kościół grobowy Bonifacego. Poprzednik dzisiejszej katedry był uważany za największy kościół w Cesarstwie Franków i najnowocześniejszy na północ od Alp po ukończeniu budowy.

Na wzgórzach otaczających Fuldę zbudowano cztery kolejne klasztory w kształcie krzyża wokół centrum opactwa: Frauenberg na Bischofsberg (kanonicy około 817), Petersberg (klasztor św. Lioby od 836), Neuenberg (od 1023, obecnie parafia św. Andrzeja) i Johannesberg (klasztor pomocniczy benedyktynów od 836). Od IX do początku XI wieku siedmiu arcybiskupów [[Moguncja|Moguncji]] pochodziło z klasztoru w Fuldzie.

[[Plik:FD KlosterbibliothekPortal-B.jpg|thumb]]
Za opata Maura (* ok. 780 w [[Moguncja|Moguncji]]; † 4 lutego 856) klasztor, liczący łącznie ponad 600 mnichów, stał się również '''ośrodkiem akademickim cesarstwa''': biblioteka klasztorna, która została znacznie rozbudowana w tym okresie, zawierała około 2000 rękopisów, w tym liczne kopie ważnych starożytnych dzieł. Innym przykładem zbiorów bibliotecznych jest „Pieśń Hildebranda”, uważana za początek literatury niemieckiej, a obecnie przechowywana przez Uniwersytet w [[Kassel]]. Duża część zbiorów klasztornych została utracona podczas wojny trzydziestoletniej, ale części nadal można znaleźć w Bibliotece Uniwersytetu i Stanu Fulda.

Od 968 opat klasztoru w Fuldzie był również opatem prymasem wszystkich niemieckich benedyktynów, a w 1220 Fulda stała się opactwem książęcym pod rządami cesarza Fryderyka II.

W XII wieku klasztor posiadał '''największe ciągłe terytorium''' ze wszystkich opactw w imperium, z łączną powierzchnią 450 000 akrów ziemi między [[Alpy|Alpami]] a Morzem Północnym. Ta posiadłość ziemska opiera się również na Kodeksie Eberhardiego. Jednak współczesne badania uważają również tę listę własności klasztornej za jeden z największych projektów fałszerstwa w średniowieczu: mnich (lub odwrotnie) Eberhard wykonał na dużą skalę podrobione kopie starych aktów własności. Kodeks jest obecnie przechowywany w Heskim Archiwum Państwowym w [[Marburg]]u.

Za opata Reinharda von Weilnau (1449–1476) klasztor cesarski uzyskał '''status księstwa terytorialnego'''.

Na początku ery nowożytnej klasztor nie został oszczędzony przez zawirowania okresu reformacji: w 1571 w protestanckim środowisku regionu Hesji do klasztoru przyjęto jezuitów, a Fulda stała się centrum kontrreformacji. Podczas wojny trzydziestoletniej (1618–1648) klasztor był wielokrotnie plądrowany i palony, ale za opata księcia Joachima von Gravenegg (1644–1671) udało mu się odbudować.

Opactwo św. Marii (centrum miasta, zakonnice benedyktynki) zostało założone w 1626 roku. W 1700 roku książę opat Adalbert von Schleifras sprowadził do miasta barokowego architekta Johanna Dientzenhofera, zapoczątkowując „'''okres barokowy'''” Fuldy. Pod jego kierownictwem na miejscu podupadłej bazyliki Ratgar zbudowano nową katedrę i barokowy pałac miejski, odbudowując stary zamek.

W 1734 roku założono Uniwersytet w Fuldzie; w 1752 roku papież Benedykt XIV podniósł książęce opactwo do rangi księcia-biskupstwa, aż do rozwiązania klasztoru w 1802 roku na mocy Ustawy o delegacji cesarskiej.

W 1803 diecezja stała się księciem-biskupstwem Nassau-Orange, w 1806 francuskim, w 1810 Wielkim Księstwem Frankfurtu, a w 1813 pod administracją austriacką. W 1815 stała się częścią Prus, w 1816 stała się częścią Hesji, a w 1866 powróciła do Prus. W 1945 diecezja Fuldy została przyłączona do Wielkiej Hesji.

==== Historia miasta ====
[[Plik:FD SchildSteinweg 01.jpg|thumb]]
Miasto Fulda powstało jako osada dla rolników, rzemieślników i służby, która wyrosła wokół klasztoru. W 1019 roku opactwo i osada otrzymały od Henryka II prawo do bicia monet, targów i opłat drogowych, a Fulda posiadała prawa miejskie (Civitas) od 1114 roku. Osada targowa rozwinęła się wokół Steinweg, Marktstraße i Mittelstraße, a historia miasta była ściśle związana z klasztorem.

Pod rządami księcia opata Henryka V z Diez-Weilnau (1288–1313) w latach 1294–1312 na zewnątrz klasztoru zbudowano zamek opata. Po renowacji pod rządami księcia opata Johanna Friedricha von Schwalbach zamek ten stał się obecnym pałacem barokowym w XVII wieku.

Pierwsze poważne spory między miastem a klasztorem wybuchły za opata Henryka (przed 1320), który zbudował drugi zamek poza klasztorem. Obywatele szturmowali oba zamki opata z pomocą wysokiego komornika, hrabiego Johanna von Ziegenhaina, i zniszczyli nowy kompleks zamkowy. Cesarz Ludwik IV nałożył na miasto i hrabiego zakaz cesarski. W ramach zadośćuczynienia obywatele musieli odbudować zamek i zapłacić odszkodowanie, a przywódca został stracony.

Dalsze napięcia między miastem a klasztorem wybuchły podczas środkowoniemieckiego buntu chłopów, kiedy mieszkańcy miasta przyłączyli się do chłopów w buncie przeciwko opactwu cesarskiemu w Wielkanoc 1525. Bunt został stłumiony w maju tego samego roku przez armię heskiego landgrafa Filipa I.

W czasach nowożytnych, od 1603, Fulda była również '''centrum polowań na czarownice''' i procesów czarownic, symbolizowanych przez Wieżę Czarownic. Szczególnie znany jest los Mergi Bien, jednej z pierwszych kobiet uwięzionych przez łowcę czarownic Balthasara Nussa latem 1603 i spalonych na stosie po 14 tygodniach uwięzienia i tortur. 19 czerwca 1603 Merga została uwięziona i zamknięta w klatce dla psów na wieży Pałacu Biskupiego, ponieważ więzienie w zamku było przepełnione. Od 2008 kamień pamiątkowy na cmentarzu parafialnym przy Starej Katedrze upamiętnia 270 ofiar polowań na czarownice w biskupstwie Fuldy w latach 1600–1606.

Podczas II wojny światowej Fulda była wielokrotnie celem nalotów, a jedna trzecia centrum miasta została zniszczona.

W następnym okresie jej rozwój został ukształtowany przez jej położenie na dawnej granicy NRD. Aby promować ten strukturalnie słaby obszar, utworzono kilka agencji rządowych i firm.

Fulda była gospodarzem Heskiej Wystawy Ogrodów Państwowych dwukrotnie, najpierw w 1994, a następnie w 2023.

Dziś Fulda znajduje się w centrum Niemiec i jest ważnym węzłem komunikacyjnym dla ruchu towarowego i pasażerskiego.

== Dojazd ==
=== Samolotem ===
Najbliższym lotniskiem międzynarodowym jest {{Znacznik|Port lotniczy Frankurt|50.033306|8.570456|typ=transport}}'''[[Port lotniczy Frankfurt]]''' ({{IATA|FRA}}). Można do niego dojechać pociągiem ICE w nieco ponad godzinę, a 114 km podróży samochodem zajmuje około godziny.

=== Koleją ===
{{Znacznik|Dworzec kolejowy w Fuldzie|50.553889|9.684722|typ=transport}}'''[https://www.bahnhof.de/fulda Dworzec kolejowy w Fuldzie]''' jest węzłem kolejowym z przystankami ICE i IC. Zapewnia doskonałe połączenia dalekobieżne w całych [[Niemcy|Niemczech]], w tym bezpośrednie połączenia do [[Monachium]], [[Hamburg]]a, [[Hanower]]u, [[Mannheim]], [[Frankfurt nad Menem|Frankfurtu nad Menem]] (również przez [[Hanau]]), [[Erfurt]]u, [[Berlin]]a i [[Drezno|Drezna]]. Połączenia regionalne obejmują [[Kassel]] (dworzec główny i Wilhelmshöhe, przez [[Bebra]] i [[Hünfeld]]), [[Gießen]] (przez [[Alsfeld]] i Lauterbach (Hesja)), Frankfurt nad Menem (przez Hanau i [[Schlüchtern]]) i [[Gersfeld]].

Inne przystanki kolejowe w pobliżu granic miasta to Oberbimbach (w kierunku Gießen) i [[Eichenzell]] (w kierunku Gersfeld); mogą być bliżej niż główny dworzec kolejowy. Nie ma bezpośrednich połączeń do bawarskiej i turyńskiej części gór [[Rhön]].

=== Samochodem ===
Fulda jest doskonale połączona z siecią autostrad krajowych za pośrednictwem autostrad federalnych [[Plik:Bundesautobahn_7_number.svg|25px]] i [[Plik:Bundesautobahn_66_number.svg|25px]], które spotykają się tutaj na węźle ''93/55 Fulda'', a także dróg federalnych [[Plik:Bundesstraße_27_number.svg|25px]], [[Plik:Bundesstraße_254_number.svg|25px]] i [[Plik:Bundesstraße_458_number.svg|25px]].

* [[Plik:Bundesautobahn_7_number.svg|25px]] biegnie z północy na południe ([[Kassel]] – [[Würzburg]]) obok Fuldy. Do centrum miasta można dojechać zjazdami ''91 Fulda-Nord'' i ''92 Fulda-Mitte''.

* [[Plik:Bundesautobahn_66_number.svg|25px]] łączy [[region Ren-Men]] i [[Frankfurt nad Menem]] z Fuldą. Do centrum miasta można dojechać węzłem ''53 Fulda-Süd''.

* Od północy, z [[Bad Hersfeld]] i [[Hünfeld]], do Fuldy można dojechać drogą [[Plik:Bundesstraße_27_number.svg|25px]].

* [[Plik:Bundesstraße_254_number.svg|25px]] łączy Fuldę z [[Lauterbach (Hesja)]] i [[Alsfeld]].

* [[Plik:Bundesstraße_458_number.svg|25px]] łączy [[Turyngia|Turyngię]] i region [[Rhön]] z Fuldą.

=== Autobusem ===
Fulda jest połączona z siecią autobusów dalekobieżnych. Istnieją bezpośrednie połączenia m.in. do [[Hamburg]]a, [[Berlin]]a, [[Monachium]], [[Stuttgart]]u, [[Zurych]]u i [[Mediolan]]u. {{Znacznik|Przystanek autobusów dalekobieżnych|50.55588074098876|9.666316571018573|typ=transport}}'''Przystanek autobusów dalekobieżnych''' znajduje się na Weimarer Straße. Do przystanku można dojechać autobusami miejskimi. Możesz również zaparkować swój pojazd na sąsiednim parkingu. Aby uzyskać szczegółowe informacje, takie jak godziny odjazdu i inne połączenia autobusowe, zobacz [https://www.flixbus.de/ Flixbus].

Istnieją również bezpośrednie połączenia z Fuldy do m.in. [[Bukareszt]]u i [[Wrocław]]ia. Autobusy odjeżdżają z {{Znacznik|Centralny dworzec autobusowy|50.5534166|9.6842278|typ=transport}}'''centralnego dworca autobusowego''' (ZOB) na dworcu kolejowym. Aby uzyskać szczegółowe informacje, takie jak godziny odjazdu i inne połączenia autobusowe, zobacz Eurolines.

=== Rowerem ===
Do Fuldy można również dojechać heskimi trasami rowerowymi R1, R2 i R3.

Heski szlak rowerowy R1, znany również jako Ścieżka rowerowa Fulda, biegnie wzdłuż rzeki Fulda od jej źródła w regionie [[Rhön]] do ujścia do Werry w pobliżu [[Hann. Münden]].

Heski szlak rowerowy R2 łączy Biedenkopf z [[Marburg]]iem, [[Alsfeld]] i Fuldą ze [[Spessart]]. Kończy się w pobliżu Obersinn u podnóża Spessart.

Heski szlak rowerowy R3 zaczyna się w [[Rüdesheim am Rhein]] i biegnie przez [[Frankfurt nad Menem|Frankfurt]], przez dolinę Kinzig i przez Fuldę do Tann (Rhön).

== Komunikacja ==
{{mapa|50.5512|9.6766|zoom=14|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}}
Z głównego dworca kolejowego do większości atrakcji Starego Miasta (dzielnicy barokowej z katedrą i zamkiem oraz muzeów) można łatwo dotrzeć pieszo. Duże części centrum miasta są wyznaczone jako strefy dla pieszych.

=== Transport publiczny ===
Transport publiczny w obszarze miejskim Fuldy obsługiwany jest przez RhönEnergie Fulda GmbH. Dziewięć linii autobusowych obsługuje wszystkie dzielnice Fuldy i niektóre okoliczne miasta, takie jak Petersberg, Steinau, Marbach, Künzell, Pilgerzell, Engelhelms, Giesel i Bimbach. Wszystkie miejskie linie autobusowe kursują przez dworzec autobusowy przy Pałacu Miejskim, który pełni funkcję centralnego punktu przesiadkowego (usługa radialna).

Poza godzinami pracy autobusów miejskich (od poniedziałku do piątku od 5:15 do 22:45, w soboty od 7:00 do 22:45, a w niedziele od 10:30 do 22:45) taksówki współdzielone kursują w określonych godzinach. Przejazdy te należy rezerwować telefonicznie co najmniej 15 minut przed planowaną godziną odjazdu.

Linie autobusowe w powiecie Fulda i do Schlitz w powiecie Vogelsberg są również obsługiwane przez RhönEnergie Fulda GmbH. Wszystkie linie międzymiastowe odjeżdżają z centralnego dworca autobusowego (ZOB) przy dworcu kolejowym. Prawie wszystkie linie autobusów miejskich również zatrzymują się tam.

Wszystkie rozkłady jazdy, ceny biletów i mapy tras można znaleźć na stronie: [https://re-gruppe.de/bus/fahrplaene/ Informacje o rozkładzie jazdy].

=== Miejsca parkingowe i garaże ===
Miasto Fulda oferuje kilka płatnych opcji parkowania. Niektóre z garaży są obsługiwane przez prywatnych dostawców.

* {{Znacznik|'''Parking Weimarer Str.'''|50.55670427333064 |9.666641935838701 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Weimarer Str.''' – Weimarer Str., 36037 Fulda, 190 miejsc parkingowych dla samochodów osobowych i 25 miejsc parkingowych dla autobusów, plus 17 miejsc parkingowych dla kamperów. Godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00. Akceptowana gotówka i karty debetowe. 10 minut spacerem do katedry i dzielnicy barokowej.
* {{Znacznik|'''Parking Ochsenwiese'''|50.5581844 |9.6878516 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Ochsenwiese''' – Magdeburger Str., 36037 Fulda, 500 miejsc parkingowych. Godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00. Akceptowana gotówka i karty debetowe. 10 minut spacerem do stacji kolejowej i centrum miasta.
* {{Znacznik|'''Garaż Rosengarten'''|50.5474846 |9.6708952 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Rosengarten''' – Am Rosengarten, 36037 Fulda, 665 miejsc parkingowych. Godziny otwarcia: pon.-sob. 7:15-20:00. Zamknięte w niedziele i święta. Wyjazd o dowolnej porze. Garaż znajduje się naprzeciwko odkrytego basenu Rosenau i bezpośrednio przy heskich długodystansowych trasach rowerowych R1, R2 i R3.
* {{Znacznik|'''Garaż Ruprechtstraße'''|50.5535753 |9.6841578 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Ruprechtstraße''' – Ruprechtstr., 36037 Fulda (dworzec kolejowy), 152 miejsca parkingowe, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00
* {{Znacznik|'''Garaż Richthalle'''|50.55612613621553 |9.685047182012598 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Richthalle''' – An der Richthalle, 36037 Fulda, 583 miejsca parkingowe, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00, położony naprzeciwko Esperanto Hotel i Centrum kongresowego.
* {{Znacznik|'''Garaż Ochsenwiese'''|50.5583353 |9.6853824 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Ochsenwiese''' – Magdeburger Str., 36037 Fulda, 290 miejsc parkingowych, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00
Miasto Fulda udostępnia kompleksowy przegląd opcji parkowania na swojej stronie internetowej.

Następujące parkingi są obsługiwane przez Q-Park. Szczegóły, takie jak opłaty parkingowe i usługi, można znaleźć na stronie internetowej Q-Park.

* {{Znacznik|'''Garaż Stadtschloss'''|50.5537628 |9.6770172 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Stadtschloss''' – Heertorplatz 1, 36037 Fulda, 300 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe.
* {{Znacznik|'''Garaż Zentrum'''|50.5518798 |9.6797058 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Zentrum''' – Universitätsplatz 4, 36037 Fulda, dojazd przez Rabanusstraße, 214 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe. Akceptowana stacja ładowania pojazdów elektrycznych.
* {{Znacznik|'''Garaż Altstadt'''|50.5488239 |9.6765681 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Altstadt''' – Brauhausstraße 6, 36037 Fulda, 360 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe.

=== Miejsce parkingowe dla kampera ===
* '''Parking Weimarer Straße''' oferuje 17 miejsc parkingowych dla kamperów. Jest on oddalony o 10 minut spacerem od dzielnicy barokowej/starego miasta. Dostępne są prąd i woda, a także stacja utylizacji odpadów. Akceptowana jest płatność kartą debetową. Od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00.

{{Znacznik|'''Parking Johannisau'''|50.54201913691512 |9.666395016400445 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Johannisau''' oferuje miejsca parkingowe dla łącznie 10 kamperów i znajduje się w sercu lokalnego obszaru rekreacyjnego Fuldy, tuż obok stadionu Johannisau (Fulda-Auen). Spacer do centrum miasta zajmuje około 15 minut. Dostępnych jest kilka słupów energetycznych z automatami na monety. Od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00. Świeża woda i stacja utylizacji odpadów znajdują się na parkingu dla kamperów przy Weimarer Straße, około 3,0 km dalej.

== Warto zobaczyć ==
[[Plik:Fulda Dom in.jpg|thumb|Katedra]]
'''Dzielnica barokowa''' – wokół Bonifatiusplatz, Schlossstraße i Pauluspromenade odwiedzający mogą podziwiać imponujący zespół barokowy o wyjątkowej spójności, obejmujący wspaniałe budynki z XVIII wieku. Oprócz katedry i pałacu miejskiego, Palais Buttlar, Palais Buseck i Palais von der Tann imponująco świadczą o poczuciu prestiżu dawnych władców. Inne barokowe atrakcje to Paulustor, ogrody pałacowe z oranżerią i Floravase oraz dawna wartownia, Hauptwache.

=== Kościoły ===
[[Plik:FD Michaelskirche 01.jpg|thumb|Kościół św. Michała]]
[[Plik:FD MichaelskircheI 01.jpg|thumb|Kościół św. Michała, wnętrze]]
* {{zobacz
| name=Katedra Świętego Zbawiciela i św. Sebastiana w Fuldzie | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 1 | lat=50.553992 | long=9.672008 | wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Dawny kościół opacki klasztoru Fulda i kościół grobowy św. Bonifacego. Od 1752 jest kościołem katedralnym diecezji Fulda. Kościół został zbudowany w latach 1704–1712 według planów mistrza budowlanego opactwa Johanna Dientzenhofera (1663–1726) w stylu barokowym. Na potrzeby budowy bazylika Ratgar, niegdyś największa bazylika na północ od Alp, została w dużej mierze rozebrana. Nowa katedra została zbudowana nad krypą św. Bonifacego i na częściach fundamentów starej katedry. Kaplica św. Bonifacego pod katedrą mieści bogato zdobiony sarkofag św. Bonifacego, „apostoła Niemców”. Krypta jest celem corocznej pielgrzymki do św. Bonifacego. Oprócz świętego Bonifacego, ostatnie miejsce spoczynku w katedrze znaleźli także król Konrad I i landgrafina Heska Anna, a także liczni książęta-opaci, książęta-biskupi i biskupi.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół św. Michała | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 1 | lat=50.55494 | long=9.67217 | wskazówki=Aby chronić cenne freski: fotografowanie jest zabronione!
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Szczególnie warte zobaczenia są malowidła ścienne z XI wieku (freski). Ten przedromański kościół jest najstarszym budynkiem w mieście, najstarszym Grobem Pańskim w Niemczech i jednym z najstarszych kościołów na północ od Alp. Zachowały się tylko rotunda i ośmiokolumnowa krypta oryginalnej karolińskiej struktury centralnej. Kościół budowano od 818 jako kaplicę grobową klasztoru Fulda, założonego przez Bonifacego w 744, na cmentarzu mnichów w tamtym czasie i wzorowanego na kościele Grobu Pańskiego w Jerozolimie. We wczesnym średniowieczu klasztor Fulda był jednym z wiodących ośrodków kulturalnych Niemiec. Kościół został poświęcony Archaniołowi Michałowi 15 stycznia 822 roku. Budowę zlecił opat Eigil, który był opatem Fuldy od 818 roku i został pochowany w kościele w 822 roku. Obecny wygląd kościoła powstał po renowacjach w X i XI wieku. Rotundę rozbudowano do kształtu krzyża, a także dobudowano wieżę zachodnią. Kaplica Rochusa została dodana w XVII i XVIII wieku. Obecnie kościół jest uważany za jeden z najważniejszych średniowiecznych budynków sakralnych w Niemczech. Otwarte: kwiecień-październik: 10:00–18:00, listopad-marzec: 14:00–16:00. Cena: wstęp bezpłatny.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.abtei-fulda.de/ Opactwo Benedyktynów pw. św. Marii] | alt= | url= | email=
| adres=Nonnengasse 16 | lat=50.553 | long=9.6773 | wskazówki=
| telefon=+49(0)661 90245-0 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Jako jeden z niewielu klasztorów w Niemczech, kompleks klasztorny zachował swoją oryginalną strukturę i wielkość i był stale zamieszkiwany. Podczas gdy klasztor męski został zniszczony podczas sekularyzacji, klasztor żeński do dziś kontynuuje benedyktyńską tradycję miasta. W 1626 kamień węgielny pod budowę kościoła i klasztoru położył książę-opat Fuldy, Johann-Bernhard Schenck zu Schweinsberg. W 1631 do klasztoru wprowadził się pierwszy konwent. Ukończenie kościoła i jego konsekracja w 1678 trwały ponad 50 lat. Z powodu zawirowań wojny trzydziestoletniej budowa była wielokrotnie wstrzymywana. W 1898 klasztor został podniesiony do rangi opactwa. Kościół charakteryzuje się elementami późnego gotyku, renesansu i baroku. Naprawdę wyjątkową cechą kościoła są schody prowadzące z dolnej nawy do absydy z ołtarzem głównym. Siostra Lioba Munz OSB († 1997) przygotowała projekty zarówno okien, jak i niemal wszystkich elementów wyposażenia, a także nadzorowała ich wykonanie. Godziny otwarcia: Kościół klasztorny: codziennie od 6:00 do 20:00; Sklep klasztorny (sprzedaż produktów opactwa): od poniedziałku do piątku od 10:00 do 17:00 i w sobotę od 10:00 do 16:00; Ogród klasztorny (ogrodnictwo ekologiczne): od maja do września, w sobotę od 14:00 do 16:00.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Severi | alt= | url= | email=
| adres=Severiberg 1 | lat=50.552 | long=9.67445 | wskazówki=Stare miasto
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1438–1445 w stylu gotyckim, w 1451 stał się kościołem cechowym tkaczy wełny (''patrona św. Serwiusza, stąd późniejsza nazwa Severikirche''). Nie był używany podczas reformacji. W XVII wieku był pierwszym kościołem klasztornym franciszkanów powołanym do Fuldy. Od 1722 do 1882 był kościołem parafialnym garnizonu. Obecnie jest kościołem filialnym parafii śródmiejskiej.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Ducha Świętego | alt= | url= | email=
| adres=Löherstr. 2 | lat=50.5488 | long=9.67549 | wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Kościół Świętego Ducha został wybudowany w latach 1729–1733 na miejscu wcześniejszej gotyckiej budowli. Obecnie pełni funkcję kościoła szpitalnego. Budowlę tę zaprojektował Andreas Gallasini. Styl był barokowy, typowy dla ówczesnej Fuldy.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół parafialny św. Błażeja | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 12 | lat=50.5517 | long=9.67679| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pierwszy kościół został zbudowany w tym miejscu w X wieku. W kolejnych dekadach kościół był przebudowywany i odbudowywany kilka razy. Obecny kościół został zbudowany w latach 1770–1786, co czyni go najnowszym barokowym budynkiem w Fuldzie. Północno-zachodnia wieża została zachowana z gotyckiego poprzednika (1447–1466). Sklepienia nad nawą przedstawiają wygnanie kupców ze świątyni przez Jezusa. Otwarte codziennie od 9:00 do 18:00, z wyjątkiem nabożeństw.
}}
* {{zobacz
| name=Klasztor Frauenberg | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.5608 | long=9.67074| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1758–1765 w stylu późnego baroku kościół klasztorny znajduje się około 15 minut spacerem od katedry, na wzgórzu, z którego roztacza się wspaniały widok na miasto i szeroką panoramę gór Rhön i Vogelsberg.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Chrystusa | alt= | url= | email=
| adres=Lindenstr. 1 | lat=50.554375 | long=9.680082| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1894-1896 w stylu neogotyckim, jest największym kościołem protestanckim w Fuldzie. Koncerty kościelne odbywają się w nieregularnych odstępach czasu.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Proboszczowski św. Andrzeja | alt= | url= | email=
| adres=Andreasberg 5 | lat=50.5524 | long=9.6618| wskazówki=Neuenberg, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Kościół św. Andrzeja jest częścią dawnego klasztoru, założonego w 1023 r. przez opata Fuldy Richarda von Amorbacha. W XVII wieku kościół św. Andrzeja został przebudowany w stylu barokowym. Krypta pod obecnym prezbiterium pozostała niezmieniona od czasu założenia klasztoru i zachowała swój pierwotny stan. Stare malowidła ścienne zostały ponownie odkryte i odsłonięte podczas prac renowacyjnych w 1932 r. Są to jedne z niewielu zachowanych malowideł ściennych z okresu ottońskiego. Wizyty w krypcie są możliwe po wcześniejszym umówieniu się z biurem parafialnym (tel. +49 661 73102).
}}
* {{zobacz
| name=Probostwo Johannesberg | alt= | url= | email=
| adres=Johannesberger Str. 4 | lat=50.5236 | long=9.66139| wskazówki=Johannesberg, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Probostwo Johannesberg to średniowieczny kompleks klasztorny założony przez opata Fuldy Hrabana Maurusa w IX wieku. W XVII wieku został podniesiony do rangi provostship. W latach 1715–1753 został przebudowany w stylu barokowym przez mistrza budowlanego Andreę Gallasiniego. Provostship obejmuje „Czerwony Budynek”, trzypiętrowy, okazały dwór z mansardowym dachem i portalem herbowym. Od 1980 roku dawne budynki provostship są wykorzystywane jako ośrodek szkoleniowy dla rzemiosła i konserwacji zabytków.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Proboszczowski św. Piotra | alt= | url= | email=
| adres=An St. Peter 1, Petersberg | lat=50.561528 | long=9.711444| wskazówki=4 km poza centrum miasta, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w 836 przez Rabana Maura jako kościół grobowy dla św. Lioby. Krypta kościoła karolińskiego z freskami z IX wieku zachowała się do dziś. Otwarte: kwiecień-październik: wtorek-sobota 10:00-11:30/14:30-16:30, listopad-marzec: wtorek-sobota 14:30-16:00.
}}
=== Pałac Miejski i Park Pałacowy ===
[[Plik:FD Stadtschloss SW.jpg|thumb|Pałac Miejski (strona w stronę katedry)]]
[[Plik:FD Stadtschloss NW.jpg|thumb|Ogród pałacowy z wieżą pałacową]]
* {{zobacz
| name=Pałac Miejski | alt= | url= | email=
| adres=Schlossstraße 1 | lat=50.5539 | long=9.67556| wskazówki=Dzielnica Barokowa
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pałac Miejski został zbudowany w obecnej formie jako rezydencja książąt-opatów i książąt-biskupów Fuldy przez mistrza budowlanego Johanna Dientzenhofera. W latach 1708–1714 rozbudował on istniejący renesansowy pałac (przebudowany w latach 1607–1612), który pierwotnie był pierwszym zamkiem klasztornym (z 1312 r.), do obecnej formy prestiżowego czteroskrzydłowego kompleksu barokowego z wewnętrznym dziedzińcem i całkowitą długością ponad 250 metrów. Otwarte: Zwiedzanie historycznych wnętrz: codziennie w godzinach 10:00–17:00; zamknięte w poniedziałki; Wstęp: od 3,50 €.&lt;br/&gt;Po sekularyzacji (1803) pałac stał się częścią Księstwa Hesji. Za elektora Wilhelma I skrzydło Residence Garden zostało przebudowane w późnym stylu neoklasycystycznym przez głównego architekta dworskiego Johanna Conrada Bromeisa w latach 1817–1818, czyniąc pałac rezydencją elektora. Obecnie jest on wykorzystywany przez administrację miejską.&lt;br/&gt;Oprócz neoklasycystycznych pomieszczeń mieszkalnych, '''barokowe schody''', '''Sala Książęca''' i rokokowa '''Sala Zwierciadlana''' są otwarte dla zwiedzających. Wystawiona jest również kolekcja porcelany z „'''Hochfürstlich Fuldischen Porzellanfabrique'''”, która jednak powstawała tylko w latach 1764–1789. W pomieszczeniach, które nie były wykorzystywane jako przestrzenie muzealne, mieszczą się obecnie biura administracyjne administracji miejskiej.&lt;br/&gt;'''Wieża pałacowa''' (z widokiem na otaczające niskie pasma górskie) jest dostępna w ramach zwiedzania pałacu od kwietnia do października. 
}}
* {{zobacz
| name=Oranżeria | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.555615 | long=9.674072| wskazówki=Dzielnica Barokowa, Ogród Pałacowy
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Oranżeria, zbudowana w latach 1721-1724 w ogrodach pałacowych naprzeciwko pałacu miejskiego, jest barokowym budynkiem o niezwykłym wnętrzu, szczególnie wspaniale zdobiona sala Apollo i taras z otwartymi schodami i Floravase. Oranżeria należy obecnie do [https://www.maritim.de/de/hotels/deutschland/hotel-am-schlossgarten-fulda/unser-hotel Maritim Hotel am Schlossgarten Fulda] i jest wykorzystywana na imprezy hotelowe i konferencje. Kawiarnia i restauracja z barokowymi meblami są otwarte dla publiczności.
}}
* {{zobacz
| name=Floravase | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5553 | long=9.67422| wskazówki=Dzielnica Barokowa, Ogród Pałacowy
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Floravase to barokowa rzeźba rzeźbiarza Johanna Friedricha Humbacha. Znajduje się w ogrodach pałacowych na schodach prowadzących do oranżerii. Stworzona w 1728 roku z jednego kamienia, 6,80-metrowa rzeźba jest uważana za jedną z najważniejszych rzeźb ogrodowych w Europie. Symbolizuje boginię kwiatów Florę na wazonie, ozdobionym wąsami kwiatowymi i otoczonym figurami aniołów.
}}
* {{Znacznik|Ogród Pałacowy|50.5554604|9.6759209|typ=natura}}'''Ogród Pałacowy''' (''Dzielnica Barokowa'') – Zielona oaza w sercu miasta. Pierwotnie zaprojektowany jako ogród barokowy, części parku zostały przeprojektowane na angielski ogród krajobrazowy w XVII wieku. W ramach 1. Heskiej Wystawy Ogrodów Państwowych w 1994 roku ogród został przeprojektowany w stylu barokowym, uwzględniając istniejące drzewa. Szczególnie warte zobaczenia są fontanny. Park jest otwarty bezpłatnie w godzinach otwarcia: 1 kwietnia – 31 października: 7:00–22:30; 1 listopada – 31 marca: 7:00–21:00.
=== Zamki, pałace i dwory ===
[[Plik:FD KanzlerPalais 01.jpg|thumb|Pałac Kanclerza]]
[[Plik:FD PalaisBuseck 01.jpg|thumb|Pałac Buseck]]
* {{zobacz
| name=Pałac Kanclerza | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 1 | lat=50.551261 | long=9.676389| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Barokowy budynek z 1735, początkowo rezydencja kanclerza Wagnera, później radcy dworskiego Zwengera. Od 1782 do 1900 w budynku mieścił się ratusz Fuldy; obecnie w Pałacu Kanclerza mieści się centrum edukacji dorosłych i centrum edukacji młodzieży.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Altenstein | alt= | url= | email=
| adres=Schlossstraße 6 | lat=50.5533733 | long=9.6762913| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Była to rezydencja kanclerza Fuldy i została zbudowana w połowie XVIII wieku pod nadzorem marszałka dworu von Stein zu Altenstein. Od 1800 roku pałac był najbardziej znamienitym zajazdem w mieście Fulda. Od 1816 do 1866 roku był siedzibą Sądu Najwyższego Fuldy, a obecnie służy różnym urzędom miejskim. Imponująca sala rokokowa na drugim piętrze była uważana za jedną z najpiękniejszych sal balowych swoich czasów i nadal jest wykorzystywana na prestiżowe imprezy i jako sala weselna.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Buseck | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade, am Bonifatiusplatz | lat=50.5532323 | long=9.6740755| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1731/1732 dla Ernsta Johanna von Busecka, prawdopodobnie na podstawie planów architekta dworskiego Fuldy, Andreasa Gallasiniego. Od 1802 do 1814 roku służył jako mieszkanie dla zdetronizowanego i ostatniego księcia-biskupa Fuldy, Adalberta von Harstalla. Od 1832 roku należał do Opactwa Wallensteina i do 2006 roku był wykorzystywany jako dormitorium dla arystokratek, niezamężnych i protestanckich kobiet. W 1992 roku opactwo połączyło się ze Starym Heskim Rycerstwem Kaufungen. Po gruntownej renowacji w 2006 roku zgodnie z zarządzeniem konserwatorskim, obecnie jest wykorzystywany jako biuro. Najważniejszym pomieszczeniem w budynku jest bogato umeblowana sala balowa (sala kapitulna) na drugim piętrze.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Buttlar | alt= | url= | email=
| adres=Am Bonifatiusplatz 1 | lat=50.5528544 | long=9.6751068| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1737–1739, obecnie wykorzystywany jako biuro informacji turystycznej.
}}
=== Budynki ===
* {{zobacz
| name=Stary Uniwersytet (Uniwersytet Adolfa w Fuldzie) | alt= | url= | email=
| adres=Universitätsplatz 1 | lat=50.5516430538017 | long=9.67930899668622| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Budynek został zbudowany w stylu barokowym w latach 1731–1734 według planów Andreasa Gallasiniego. W 1734 roku książę opat Adolph von Dalberg założył Uniwersytet w Fuldzie, a do sekularyzacji w 1805 roku nauczano tam prawa, filozofii, medycyny i teologii katolickiej. Obecnie w budynku mieści się szkoła podstawowa Adolpha von Dalberga.
}}
* {{zobacz
| name=Stary Ratusz | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 10 | lat=50.5515669 | long=9.6771586| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Budynek o konstrukcji szachulcowej z 1531.
}}
[[Plik:FD Hexenturm 01.jpg|upright|thumb|Wieża Czarownic]]
* {{zobacz
| name=Wieża Czarownic | alt= | url= | email=
| adres=Kanalstr. 1b | lat=50.552751 | long=9.672901| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowana w XII wieku jako część średniowiecznych fortyfikacji miejskich i w celu oddzielenia miasta od obszaru klasztornego. Wieża nie pełniła funkcji więzienia w Fuldzie; nazwa wieży została udokumentowana dopiero w 1808 roku jako „Turm am (Frauen)Törlein” (Wieża przy Bramie (Kobiet)), po bramie wjazdowej do klasztoru. „Czarownice” nie były tu więzione, ale w pałacu miejskim. Nazwa „Wieża Czarownic” dla 14-metrowej, najlepiej zachowanej części muru miejskiego pojawiła się dopiero później.
}}
* {{zobacz
| name=Heertor | alt= | url= | email=
| adres=Schlosstraße | lat=50.5539459 | long=9.6769556| wskazówki=bezpośrednio przy dworcu autobusowym, naprzeciwko pałacu miejskiego
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowana w latach 1150–1165, do dziś uważana jest za jedną z najstarszych zachowanych romańskich bram miejskich w Niemczech (przynajmniej częściowo).
}}
* {{zobacz
| name=Hauptwache | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5533399 | long=9.6746072| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1757–1759 przez Andreasa Gallasiniego, budynek pierwotnie był strażnicą naprzeciwko pałacu miejskiego Fuldy, zbudowanym w stylu barokowym. Położony między katedrą a starym miastem w dzielnicy barokowej, obecnie mieści restaurację i bar koktajlowy.
}}
* {{zobacz
| name=Paulustor | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5554 | long=9.67292| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Brama ta kiedyś oddzielała miasto od dzielnicy opactwa, a na obecne miejsce przeniesiono ją dopiero w 1771 roku. Pierwotnie znajdowała się pomiędzy pałacem a główną wartownią.
}}
=== Pomniki ===
* {{zobacz
| name=Pomnik Bonifacego | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.553141 | long=9.6748408| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=naprzeciwko biura informacji turystycznej na Bonifatiusplatz
}}
* {{zobacz
| name=Kolumna Maryjna | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.55956964690667 | long=9.671775692422703| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=poniżej klasztoru Frauenberg
}}
* {{zobacz
| name=Pomnik założycieli miasta | alt= | url= | email=
| adres=Borgiasplatz | lat=50.551789786194504 | long=9.67757997371778| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=
}}
* {{zobacz
| name=Cmentarz Żydowski | alt= | url= | email=
| adres=Rabanusstraße | lat=50.5362216 | long=9.6905197| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=
}}
=== Muzea ===
[[Plik:FD DomMuseum 01.jpg|thumb|Muzeum Katedralne]]
[[Plik:FD Jesuitenkolleg 01.jpg|thumb|Kolegium Jezuickie / Muzeum Vonderau]]
Miasto Fulda oferuje '''karnet muzealny''' (dorośli 12 EUR, ulgowy 10 EUR). Obejmuje on wstęp do następujących muzeów: Muzeum Vonderau, Muzeum Katedralne, Niemieckie Muzeum Straży Pożarnej, Historyczne sale Zamku Miejskiego, Akademia Dziecięca i Muzeum Schloss Fasanerie (Eichenzell). Karnet jest dostępny w Centrum Informacji Turystycznej i uczestniczących muzeach. Karnet jest ważny przez nieograniczony czas.
* {{zobacz
| name=[https://www.fulda.de/kultur-freizeit/vonderau-museum Muzeum Vonderau] | alt= | url= | email=
| adres=Jesuitenplatz 2 | lat=50.5511 | long=9.67861| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 928350  | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: wtorek-niedziela 10:00-17:00, czynne w święta. Cena: wstęp dla dorosłych: 3,50 €; Planetarium: 4 €. W muzeum znajduje się między innymi stała wystawa poświęcona historii kultury miasta i regionu, a także dział historii naturalnej. Kolejna wystawa poświęcona jest malarstwu, a w muzeum znajduje się również planetarium. Muzeum nosi imię nauczyciela z Fuldy i lokalnego historyka Josepha Vonderau. Sklep muzealny, kawiarnia muzealna;
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.bistum-fulda.de/bistum_fulda/kunst_musik/kunst/dommuseum/ Muzeum Katedralne] | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 5 | lat=50.5534368 | long=9.6709125| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 8 72 07 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: wtorek-sobota od 10:00, przerwa obiadowa zimą od 12:30 do 13:30; niedziela od 12:30. Można tam obejrzeć wystawy dotyczące historii klasztoru, katedry i diecezji, ze szczególnym uwzględnieniem osoby św. Bonifacego.
}}
* {{zobacz
| name=[https://dfm-fulda.de/ Niemieckie Muzeum Straży Pożarnej] | alt= | url= | email=
| adres=St. Laurentius-Str. 3 | lat=50.545 | long=9.665| wskazówki=na łąkach Fuldy na południe od centrum miasta, około dwóch kilometrów pieszo od katedry
| telefon=+49(0)661 7 50 17 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Wystawa przedstawia historię czynnej i biernej ochrony przeciwpożarowej w krajach niemieckojęzycznych, obejmującą okres od najwcześniejszych ludzi „homo erectus” przez średniowiecze do końca I wojny światowej w 1918 r. Na wystawie można zobaczyć sprzęt techniczny i urządzenia strażackie. Ogród botaniczny (ogniowy) oferuje odwiedzającym możliwość interakcji z roślinami, takimi jak pokrzywy i lilie pochodniowe. Otwarte: wtorek - niedziela 10:00–17:00 Cena: dorośli: 5 €.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.kaf.de/ Akademia Dziecięca Fulda] | alt= | url= | email=
| adres=Mehlerstr. 4 | lat=50.545778 | long=9.686806| wskazówki=w pobliżu dworca kolejowego, około 10–15 minut spacerem
| telefon=+49(0)661 90273 0  | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: pon.-pt. 10:00–17:00; niedz. 13:00–17:30; sob. 13:00–17:30 (październik–kwiecień). Cena: Indywidualne (od 3 lat) = 3 €; Rodzinne = 9 €; Piątki od 14:00 do 17:30; wszystkie bilety rodzinne są w piątki tańsze o połowę. KAF jest najstarszym niezależnym muzeum dla dzieci w Niemczech i postrzega siebie jako „centrum fitness dla zmysłów”, pozwalając dzieciom i młodzieży w wieku od 5 do 14 lat doświadczać kultury jako części ich własnej tożsamości. Sercem muzeum jest Walk-In Heart, w którym znajdują się wystawy stałe, wystawy specjalne, programy świąteczne, programy praktyczne i programy grupowe.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.mollenhauer.com/ Erlebniswelt Blockflöte] | alt= | url= | email=
| adres=Weichselstr. 27 | lat=50.535676 | long=9.684185| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 94670 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Wszystko o produkcji fletów prostych, od historii produkcji fletów prostych i materiałów używanych do świata dźwięku fletów prostych (wyraźnie zachęcamy do wypróbowania). Otwarte: od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00–16:00. Dostępne są wycieczki z przewodnikiem po wcześniejszym umówieniu.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.hs-fulda.de/ Wystawa zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej i Stanowej] | alt= | url= | email=
| adres=Heinrich-von-Bibra-Platz 12 | lat=50.554914 | long=9.679883| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 9640 970 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pisemne dobra kultury obejmujące 1000 lat, w tym Kodeksy Bonifatiani z 547 r. i koniec VIII wieku. Rękopisy – ponad 800 rękopisów w kolekcji, w tym ponad 200 ze średniowiecza. Kolekcja Hutten – jest to prawdopodobnie najobszerniejsza kolekcja biblioteczna w Niemczech zawierająca dzieła autorstwa i o Ulrichu von Hutten, znanym niemieckim humaniście i publicyście. Otwarte: od poniedziałku do czwartku od 9:30 do 16:00 i w piątek od 9:30 do 15:00.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.hs-fulda.de/ Pałac Fasanerie] | alt= | url= | email=
| adres=Eichenzell | lat=50.5077 | long=9.70791| wskazówki=8 km na południe, połączenia autobusowe
| telefon=+49(0)661 9486-0 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Około 1710 roku poza bramami miasta Fulda zbudowano pałac wiejski. W kolejnych latach pałac był stale rozbudowywany, aż w 1757 roku został wspaniale przebudowany według planów nadwornego architekta księcia-opata Andreasa Gallasiniego. Pałac służył jako letnia rezydencja do połowy XIX wieku. Księżniczka Anna Pruska, znana również jako landgrabina Anna, mieszkała w pałacu do 1918 roku. Na własne życzenie była jedyną kobietą pochowaną w katedrze w Fuldzie. Od 1972 roku niektóre pokoje są otwarte dla zwiedzających jako muzeum. Znajduje się w nim kolekcja mebli i dzieł sztuki dekoracyjnej z XVIII i XIX wieku, a także ważna galeria portretów. Festiwal Ogrodów Książęcych odbywa się corocznie wiosną. Godziny otwarcia: Wstęp do muzeum jest możliwy wyłącznie z przewodnikiem. Kwiecień-październik: od wtorku do niedzieli i święta od 10:00 do 17:00. (ostatnie wejście o godz. 16:00).
}}
=== Parki ===
Miasto Fulda jest również zielone, a oprócz Ogrodu Pałacowego znajdują się tam inne parki i tereny rekreacyjne.

* {{Znacznik|Parkanlage in der Fuldaaue|50.545115761342814|9.667049429641681|typ=natura}}'''Parkanlage in der Fuldaaue''' – Ta ogólnodostępna zielona przestrzeń, popularna wśród mieszkańców, znajduje się około 5-10 minut spacerem na zachód od centrum miasta.
* {{Znacznik|Ogród dalii|50.5531915|9.6733137|typ=natura}}'''Ogród dalii''' – Naprzeciwko katedry. Każdej wiosny sadzi się tam ponad 30 różnych dalii. Podczas kwitnienia oferuje spokój i relaks z wyjątkowym widokiem na katedrę i Wieżę Czarownic. Godziny otwarcia: od końca kwietnia/początku maja do października (w zależności od kwitnienia): codziennie od 9:00 do 19:00, wstęp wolny.
* {{Znacznik|Domdechaneigarten|50.553682261278915|9.671893887582643|typ=natura}}'''Domdechaneigarten''' – bezpośrednio przy katedrze i wejściu do Muzeum Katedralnego. Eksponaty z Muzeum Katedralnego i historyczne odmiany róż. Godziny otwarcia: Ogród jest dostępny w godzinach otwarcia Muzeum Katedralnego.

Miasto Fulda utrzymuje łącznie 20 '''cmentarzy''', z których niektóre mają również wartość rekreacyjną jako tereny zielone.
[[Plik:FD Alter dompfarrlicher Friedhof.jpg|thumb|Stary Cmentarz Parafialny Katedralny]]
* {{Znacznik|Stary Cmentarz Parafialny Katedralny|50.5571759|9.6727917|typ=natura}}'''Stary Cmentarz Parafialny Katedralny''': Używany w średniowieczu i do 1870 roku, został opuszczony w 1894 roku, a następnie przeprojektowany w ramach State Garden Show w 1994 roku jako przestrzeń wystawowa dla „Historycznego rozwoju nasadzeń grobowych” z różnych epok, z kilkoma grobami wystawowymi. Od 2008 roku znajduje się tam również kamień pamiątkowy dla ofiar polowań na czarownice w Fuldzie. Lokalizacja: w regionie Eichsfeld, około 200 metrów na północ od placu Katedralnego (50° 33′ 26″ N 9° 40′ 22″ E).
* '''Nowy Cmentarz Parafialny Katedralny''', znany również jako Cmentarz Frauenberg: Utworzony w celu zastąpienia zamkniętego „starego Cmentarza Parafialnego Katedralnego”, miejsce pochówku obejmuje, oprócz innych znanych osobistości Fuldy, archeologa i lokalnego historyka Fuldy, dr.h.c. Josepha Vonderau, patrona Muzeum Vonderau.

== Aktywny wypoczynek ==
=== Wycieczki miejskie ===
Wycieczki po mieście dla indywidualnych turystów odbywają się codziennie o 11:30 i 15:00. Trwają one około godziny. Bilety i miejsce zbiórki znajdują się w Biurze Informacji Turystycznej na Bonifatiusplatz. Osoby, które wolą zwiedzać Fuldę samodzielnie, mogą skorzystać z audioprzewodnika. Audioprzewodnik jest dostępny w języku niemieckim i angielskim. Audioprzewodniki można wypożyczyć w Biurze Informacji Turystycznej.

Dla grup miasto Fulda oferuje różne wycieczki po mieście o różnej długości. Obejmują one jedno- lub dwugodzinne wycieczki po dzielnicy barokowej i Starym Mieście, z których niektóre obejmują również zwiedzanie wnętrza katedry i pałacu. Oferowane są również wycieczki tematyczne, takie jak Muzeum Katedralne, Pałac Miejski i Muzeum Vonderau. Innym punktem wycieczek po mieście są książęce zakupy. Wycieczka zakupowa z przewodnikiem prowadzi do sklepikarzy, którzy oferują swoje prace. Wycieczkę uzupełniają dwa przysmaki kulinarne. Oferowane są również wycieczki dla dzieci. Ubrane w stroje historyczne i z taczką dzieci uczą się o okresie baroku.

Wszystkie informacje o wycieczkach, godzinach i rezerwacjach można znaleźć w [https://www.tourismus-fulda.de/ informacji turystycznej].

* '''Spacery po mieście z Fulda Greetern'''
Pod hasłem „Przyjedź jako gość, wyjedź jako przyjaciel” Fulda Greeter oferują bezpłatne wycieczki po mieście. Goście poznają miasto z dala od utartych szlaków z perspektywy mieszkańców. Greeters chętnie pokażą gościom swoje miasto ze wszystkimi jego autentycznymi dziwactwami. Omawiane są również osobiste historie i doświadczenia, a także wskazówki dotyczące wychodzenia i spędzania wolnego czasu. Podczas specjalnych konsultacji między gościem a Greeters, prośby o tematy są brane pod uwagę, dzięki czemu te spacery są osobistym i indywidualnym spotkaniem z miastem. Aby zachować indywidualność, Greeters są prowadzone wyłącznie w małych grupach do sześciu osób. Więcej informacji można znaleźć na stronie fulda-greeters.de. Fulda Greeters są członkami [https://internationalgreeter.org/ International Greeter Association (dawniej Global Greeter Network)].

=== Sport i rekreacja ===
* '''[https://www.rhoen-adventures.de/ Rhön Adventures]''' (''wycieczki kajakowe, wycieczki geocachingowe, wspinaczka w Fuldzie i okolicach''), Karlstr. 33, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 2502623, E-mail: info@rhoen-adventures.de. Wynajem kajaków – wycieczki na kilka godzin lub kilka dni po Fuldzie, organizacja transportu łodzią. Ostatnia aktualizacja: maj 2017 (informacje mogą być nieaktualne). Edytuj informacje
* {{Znacznik|Sieben Welten Therme &amp; Spa Resort|50.53778 |9.72300 |typ=atrakcja}}'''[https://www.siebenwelten.de/ Sieben Welten Therme &amp; Spa Resort]''' (''spa termalne, strefa saun, Bäder-Park-Hotel, gastronomia tematyczna''), Harbacher Weg 6, 36093 Künzell (''na przedmieściach Fuldy w Künzell, około 4 km na wschód od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 397 800. Dawne termy Rhöntherme zostały ponownie otwarte latem 2010 roku po gruntownej renowacji i są teraz zorganizowane tematycznie. Otwarte: pon.–pt. 10:00–23:00, sob.–ndz. i święta 9:00–23:00. Cena: bilet jednodniowy: 25 €.
* {{Znacznik|Basen sportowy Ziehers|50.55747 |9.69754 |typ=atrakcja}}'''[https://re-gruppe.de/baeder/sportbad-ziehers/ Basen sportowy Ziehers]''', Magdeburger Straße 97, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 12-7744. Basen pływacki o wymiarach 33 x 21 m, basen dla niepływaków, brodzik, zjeżdżalnia wodna, lekcje pływania, aqua fitness, trybuny dla widzów, kawiarnia. Otwarte: pon. 7:30–21:30, wt.–śr., pt. 7:30–20:00, czw. 7:30–13:00, sob.–niedz. 13:00–18:30, święta i niedz. od 1 maja do 30 września. Zamknięte w okresie wakacji letnich. 
* {{Znacznik|Basen odkryty Rosenau|50.5461513 |9.6697912 |typ=atrakcja}}'''[https://re-gruppe.de/baeder/freibad-rosenau/ Basen odkryty Rosenau]''' (''Rosenbad''), Jahnstraße 2, 36041 Fulda. Tel.: +49(0)661 12-7722. Basen pływacki o wymiarach 50 x 17 m, basen dla osób niepływających z leniwą rzeką, basen wielofunkcyjny o wymiarach 33 x 28 m z 5-metrową platformą do skoków, brodzik, boiska do siatkówki plażowej, stoły do ​​tenisa stołowego, plac zabaw dla dzieci i kawiarnia. Otwarte: Maj: codziennie 11:00–19:00; Czerwiec: 10:00–20:00; Lipiec–sierpień: 9:00–20:00 Wrzesień do końca sezonu: 11:00–19:00.
* {{Znacznik|Kartbahn NOlimit|50.52739713156326 |9.67723821502951 |typ=atrakcja}}'''[https://www.nolimitkartbahn.de/ Kartbahn NOlimit]''' (''gokarty halowe, tor zewnętrzny''), Frankfurter Straße 142, 36043 Fulda (''Kohlhaus, ok. 3 km na południe od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 40 20 53. Otwarte: pon.–pt. 15:00–23:00, sob. 13:00–północ, niedz. 10:00–23:00
* {{Znacznik|Aeroclub Rhön e.V. Fulda|50.53644949735269 |9.661667164899828 |typ=atrakcja}}'''[https://acr-fulda.de/ Aeroclub Rhön e.V. Fulda]''' (''szybowanie''), Olympiastr. 1, 36043 Fulda. Tel.: +49(0)661 21155. Dostępne są loty szybowcem nad miastem. Otwarte: od marca do listopada w weekendy/święta oraz w ciągu tygodnia przy dobrej pogodzie. Ostatnia aktualizacja: maj 2017 (informacje mogą być nieaktualne). 
* {{Znacznik|Golfclub Fulda Rhön|50.58504469088617 |9.826139721076654 |typ=atrakcja}}'''[https://golfclub-fulda.de/ Golfclub Fulda Rhön]''', Am Golfplatz 35, 36145 Hofbieber (''ok. 15 km od centrum miasta''). Tel.: +49(0)6657 1334. 
* '''Miniaturowe pole golfowe w ogrodach zamkowych''', Kurfürstenstraße, 36037 Fulda (''w tylnej części ogrodów zamkowych''). 18 dołków. Otwarte: kwiecień–październik: pon.–pt. 10:00–21:00 i sob.–ndz. 11:00–21:00; listopad–marzec: pon.–sob. 13:00–18:00 (jeśli pogoda na to pozwoli). 
* '''Jazda na rowerze''' – np. na ścieżce rowerowej Fulda lub na ścieżce rowerowej Milseburg

=== Kino i teatr ===
* {{Znacznik|Cinestar|50.5469437 |9.6750781 |typ=atrakcja}}'''Cinestar''', Löherstraße 41, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0)661 8658 401.
* {{Znacznik|Schlosstheater Fulda|50.5547867 |9.6774889 |typ=atrakcja}}'''Schlosstheater Fulda''', Schloßstraße 5, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0)661 1021483.

== Praca ==

== Nauka ==

== Zakupy ==

== Gastronomia ==

== Festiwale, imprezy ==
* '''Karnawał w Fuldzie (Fulder Foaset)''': Fulda jest stolicą karnawału w Hesji. Karnawał może się pochwalić historią sięgającą ponad 500 lat. Towarzystwo Karnawałowe w Fuldzie i 13 stanów granicznych wspólnie organizują festiwal. Najważniejszymi wydarzeniami sezonu są parada dziecięca w Niedzielę Karnawałową i największa parada Różanego Poniedziałku w Hesji.
* '''[https://www.schuetzen-volksfest.de/ Festiwal Strzelecki i Folklorystyczny w Fuldzie]''' (''na oznakowanych Ochsenwiese''). Otwarte: corocznie pod koniec lipca.
* '''Altstadtfest''': Festiwal pubowy odbywający się w połowie sierpnia na starym mieście.
* '''[https://www.weinfest-fulda.de/ Festiwal Wina]''' (''na dziedzińcu muzeum (Muzeum Vonderau)''). Fulda ma długą tradycję winiarską. Odkrycie wina Spätlese sięga czasów klasztoru w Fuldzie. Co roku pod koniec sierpnia/na początku września odbywa się 10 dni świętowania. Stoiska z winem, pokazy mody i muzyka na żywo są bezpłatne! Ostatnia aktualizacja: czerwiec 2017 (informacje mogą być nieaktualne) Edytuj informacje
* '''[https://www.fulda-marathon.de/ Maraton w Fuldzie]''' – tradycyjny półmaraton przez barokowe historyczne centrum Fuldy i przez tereny zalewowe Fuldy, ze zintegrowanym biegiem na 10 km. Co roku na początku września.
* '''Jarmark bożonarodzeniowy w Fuldzie''': Ponad 70 straganów jarmarku bożonarodzeniowego, w tym rękodzieło i ozdoby świąteczne, odbywa się między kościołem parafialnym miasta a placem uniwersyteckim, a także na dziedzińcu Muzeum Vonderau.
:Godziny otwarcia: w okresie Adwentu, od poniedziałku do soboty od 11:00 do 20:00 oraz w niedziele od 11:00 do 20:00. od 12:30 do 19:00

== Nocleg ==

== Kontakt ==

== Bezpieczeństwo ==

== Informacje turystyczne ==

== Gdzie dalej ==

{{Atrybucja}}
{{Jest w|Rejencja Kassel}}

{{Zarys}}

[[Kategoria:Hesja]]</text>
      <sha1>oeamjgvts513ejp3jqdae34eti6u312</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>149852</id>
      <parentid>149851</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:44:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Moromar</username>
        <id>2451</id>
      </contributor>
      <comment>/* Zakupy */</comment>
      <origin>149852</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="59810" sha1="m38k6yv2v1lepeq30agzdvp86k3tya3" xml:space="preserve">{{top-banner}}
{{Miejscowość infobox
 |nazwa            = Fulda
 |nazwa oryginalna = 
 |widok            = Flug_-Nordholz-Hammelburg_2015_by-RaBoe_1053_-_Fulda_Innenstadt.jpg
 |opis             = 
 |herb             = Wappen_Fulda.svg
 |mapa             = Karte Fulda in Deutschland.png
 |państwo          = [[Plik:Flag of Germany.svg|20px]] [[Niemcy]]
 |region           = [[Plik:Flag_of_Hessen.svg|20px]] [[Hesja]]
 |powierzchnia     = 104,05
 |wysokość         = 261
 |lud              = 65 700
 |prefiks          = 0661
 |kod pocztowy     = 36037, 36039, 36041, 36043
 |www              = https://www.fulda.de/
}}
Ponad 1250-letnie miasto '''Fulda''' leży nad rzeką o tej samej nazwie i jest kulturalnym i gospodarczym centrum wschodniej [[Hesja|Hesji]]. Najbliższe duże miasta, [[Frankfurt nad Menem]], [[Gießen]], [[Kassel]], [[Erfurt]] i [[Würzburg]], są oddalone o ponad 100 kilometrów. Fulda jest barokowym, biskupim i uniwersyteckim miastem. Co roku odbywa się tu jesienne zgromadzenie plenarne Niemieckiej Konferencji Biskupów. W średniowieczu opactwo Fulda było jednym z największych i najważniejszych klasztorów na północ od [[Alpy|Alp]].

== Charakterystyka ==
Oprócz centrum miasta Fulda obejmuje 24 inne dzielnice:

* W dolinie rzeki Fulda: Bronnzell (z Ziegelem), Kohlhaus, Johannesberg, Gläserzell, Kämmerzell, Lüdermünd
* Na północy: Lehnerz, Bernhards, Dietershan, Niesig
* Na zachodzie: Istergiesel, Niederrode, Mittelrode, Oberrode, Zell, Zirkenbach, Harmerz, Sickels, Rodges, Besges, Malkes, Haimbach, Maberzell (z Trätzhof)
* Na południu: Edelzell
* Na wschodzie Fulda połączyła się z niezależnymi gminami Petersberg i Künzell
Centrum Fuldy jest dalej podzielone na dzielnice statystyczne lub dzielnice śródmiejskie. Nie stanowią one jednak odrębnych dzielnic:

Śródmieście, Neuenberg, Horas, Aschenberg, Frauenberg, Ziehers-Nord, Ziehers-Süd, Fulda-Galerie (dawne lądowisko dla helikopterów armii amerykańskiej), Nordend, Ostenda, Südend, Westend i Münsterfeld (dawne koszary armii amerykańskiej)

=== Położenie ===
Fulda leży nad rzeką Fulda o tej samej nazwie. Miasto jest położone między górami [[Rhön]] na wschodzie i górami [[Vogelsberg]] na zachodzie. Granice kraju związkowego z [[Turyngia|Turyngią]] i [[Bawaria|Bawarią]] nie są daleko.

Sąsiadujące gminy na północ i wschód od gór Rhön to: Petersberg (''z wczesnoromańskim kościołem św. Piotra, Rauschenberg i Haunesee''), Künzell (''z Florenberg'') i [[Hünfeld]].

Na południu [[Eichenzell]] (''z najpiękniejszym barokowym pałacem Hesji, Schloss Fasanerie'') graniczy z Fuldą.

Sąsiadujące gminy na zachodzie, w kierunku gór [[Vogelsberg]], to Hosenfeld, Großenlüder i [[Schlitz]].

=== Historia ===
Pierwsze osady odkryte w rejonie Fuldy pochodzą z końca epoki kamiennej, około 5000 r. p.n.e. We wczesnym średniowieczu germańskie plemię Chattów (prawdopodobnie imiennik dzisiejszej Hesji) osiedliło się w regionie między górami [[Vogelsberg]] i [[Rhön]].

Miejsce dzisiejszej Fuldy leży na terenie osadniczym, który był opuszczony w czasie, gdy zakładano klasztor, z pozostałościami dawnego dworu Merowingów, oraz na zalewowej równinie Fuldy rzeki Fuldy, która była już w tym miejscu żeglowna. Miejsce to jest strategicznie położone przy domniemanym brodzie na tym, co wówczas było ważnym traktem.

Za papieża Grzegorza II, Bonifacy, późniejszy Apostoł Germanów, zorganizował chrystianizację Germanii, która nadal była przeważnie politeistyczna.

==== Historia klasztoru ====
Na prośbę Bonifacego, Sturmius, jeden z jego towarzyszy, wyruszył w górę rzeki ze swojej pustelni w Haerulfisfeld ([[Bad Hersfeld]]), aby poszukać miejsca, które Bonifacy przeznaczył na założenie klasztoru.

Data historyczna to 10 marca 744: Sturmius i siedmiu braci założyło klasztor Fulda w miejscu, które później nazwano „Eichloha”. Został on poświęcony Najświętszemu Odkupicielowi (SS. Salvator) i zarządzany zgodnie z regułą benedyktyńską. Sturmius został pierwszym opatem klasztoru. Klasztor obejmował również region w promieniu 8–9 km, który był częścią ówczesnego Altgau Grabfeldgau lub Buchonii. W 751 pierwszy kościół klasztorny został konsekrowany przez samego Bonifacego, a z jego inicjatywy klasztor został oddany bezpośrednio pod opiekę papieża 4 listopada 751.

Decydującym czynnikiem w '''powstaniu klasztoru''' było zabójstwo Bonifacego podczas podróży misyjnej w towarzystwie 50 towarzyszy w pobliżu [[Dokkum]] we [[Fryzja|Fryzji]] 5 czerwca 754. Według legendy Bonifacy trzymał przed sobą swoją księgę, Kodeks Ragyndrudisa (nie Biblię), aby zapewnić sobie ochronę. Została ona przebita, a jej faksymile można obejrzeć w Muzeum Diecezjalnym w Fuldzie. Ciało zostało początkowo przetransportowane do [[Moguncja|Moguncji]], ale następnie, z inicjatywy Sturmiusa i zgodnie z życzeniem zmarłego, zostało pochowane w jego własnym klasztorze w Fuldzie. Następnie Fulda stała się miejscem pielgrzymek i otrzymała liczne darowizny z całego imperium.

Za Karola Wielkiego klasztor uzyskał immunitet w 774 i stał się '''klasztorem cesarskim''' z prawem do swobodnego wyboru opata. Z 364 mnichami Fulda była już jednym z największych klasztorów w imperium w 784.

Od 791 do 819 zbudowano '''bazylikę Ratgar''' (nazwaną na cześć panującego opata Ratgara) jako nowy kościół klasztorny i kościół grobowy Bonifacego. Poprzednik dzisiejszej katedry był uważany za największy kościół w Cesarstwie Franków i najnowocześniejszy na północ od Alp po ukończeniu budowy.

Na wzgórzach otaczających Fuldę zbudowano cztery kolejne klasztory w kształcie krzyża wokół centrum opactwa: Frauenberg na Bischofsberg (kanonicy około 817), Petersberg (klasztor św. Lioby od 836), Neuenberg (od 1023, obecnie parafia św. Andrzeja) i Johannesberg (klasztor pomocniczy benedyktynów od 836). Od IX do początku XI wieku siedmiu arcybiskupów [[Moguncja|Moguncji]] pochodziło z klasztoru w Fuldzie.

[[Plik:FD KlosterbibliothekPortal-B.jpg|thumb]]
Za opata Maura (* ok. 780 w [[Moguncja|Moguncji]]; † 4 lutego 856) klasztor, liczący łącznie ponad 600 mnichów, stał się również '''ośrodkiem akademickim cesarstwa''': biblioteka klasztorna, która została znacznie rozbudowana w tym okresie, zawierała około 2000 rękopisów, w tym liczne kopie ważnych starożytnych dzieł. Innym przykładem zbiorów bibliotecznych jest „Pieśń Hildebranda”, uważana za początek literatury niemieckiej, a obecnie przechowywana przez Uniwersytet w [[Kassel]]. Duża część zbiorów klasztornych została utracona podczas wojny trzydziestoletniej, ale części nadal można znaleźć w Bibliotece Uniwersytetu i Stanu Fulda.

Od 968 opat klasztoru w Fuldzie był również opatem prymasem wszystkich niemieckich benedyktynów, a w 1220 Fulda stała się opactwem książęcym pod rządami cesarza Fryderyka II.

W XII wieku klasztor posiadał '''największe ciągłe terytorium''' ze wszystkich opactw w imperium, z łączną powierzchnią 450 000 akrów ziemi między [[Alpy|Alpami]] a Morzem Północnym. Ta posiadłość ziemska opiera się również na Kodeksie Eberhardiego. Jednak współczesne badania uważają również tę listę własności klasztornej za jeden z największych projektów fałszerstwa w średniowieczu: mnich (lub odwrotnie) Eberhard wykonał na dużą skalę podrobione kopie starych aktów własności. Kodeks jest obecnie przechowywany w Heskim Archiwum Państwowym w [[Marburg]]u.

Za opata Reinharda von Weilnau (1449–1476) klasztor cesarski uzyskał '''status księstwa terytorialnego'''.

Na początku ery nowożytnej klasztor nie został oszczędzony przez zawirowania okresu reformacji: w 1571 w protestanckim środowisku regionu Hesji do klasztoru przyjęto jezuitów, a Fulda stała się centrum kontrreformacji. Podczas wojny trzydziestoletniej (1618–1648) klasztor był wielokrotnie plądrowany i palony, ale za opata księcia Joachima von Gravenegg (1644–1671) udało mu się odbudować.

Opactwo św. Marii (centrum miasta, zakonnice benedyktynki) zostało założone w 1626 roku. W 1700 roku książę opat Adalbert von Schleifras sprowadził do miasta barokowego architekta Johanna Dientzenhofera, zapoczątkowując „'''okres barokowy'''” Fuldy. Pod jego kierownictwem na miejscu podupadłej bazyliki Ratgar zbudowano nową katedrę i barokowy pałac miejski, odbudowując stary zamek.

W 1734 roku założono Uniwersytet w Fuldzie; w 1752 roku papież Benedykt XIV podniósł książęce opactwo do rangi księcia-biskupstwa, aż do rozwiązania klasztoru w 1802 roku na mocy Ustawy o delegacji cesarskiej.

W 1803 diecezja stała się księciem-biskupstwem Nassau-Orange, w 1806 francuskim, w 1810 Wielkim Księstwem Frankfurtu, a w 1813 pod administracją austriacką. W 1815 stała się częścią Prus, w 1816 stała się częścią Hesji, a w 1866 powróciła do Prus. W 1945 diecezja Fuldy została przyłączona do Wielkiej Hesji.

==== Historia miasta ====
[[Plik:FD SchildSteinweg 01.jpg|thumb]]
Miasto Fulda powstało jako osada dla rolników, rzemieślników i służby, która wyrosła wokół klasztoru. W 1019 roku opactwo i osada otrzymały od Henryka II prawo do bicia monet, targów i opłat drogowych, a Fulda posiadała prawa miejskie (Civitas) od 1114 roku. Osada targowa rozwinęła się wokół Steinweg, Marktstraße i Mittelstraße, a historia miasta była ściśle związana z klasztorem.

Pod rządami księcia opata Henryka V z Diez-Weilnau (1288–1313) w latach 1294–1312 na zewnątrz klasztoru zbudowano zamek opata. Po renowacji pod rządami księcia opata Johanna Friedricha von Schwalbach zamek ten stał się obecnym pałacem barokowym w XVII wieku.

Pierwsze poważne spory między miastem a klasztorem wybuchły za opata Henryka (przed 1320), który zbudował drugi zamek poza klasztorem. Obywatele szturmowali oba zamki opata z pomocą wysokiego komornika, hrabiego Johanna von Ziegenhaina, i zniszczyli nowy kompleks zamkowy. Cesarz Ludwik IV nałożył na miasto i hrabiego zakaz cesarski. W ramach zadośćuczynienia obywatele musieli odbudować zamek i zapłacić odszkodowanie, a przywódca został stracony.

Dalsze napięcia między miastem a klasztorem wybuchły podczas środkowoniemieckiego buntu chłopów, kiedy mieszkańcy miasta przyłączyli się do chłopów w buncie przeciwko opactwu cesarskiemu w Wielkanoc 1525. Bunt został stłumiony w maju tego samego roku przez armię heskiego landgrafa Filipa I.

W czasach nowożytnych, od 1603, Fulda była również '''centrum polowań na czarownice''' i procesów czarownic, symbolizowanych przez Wieżę Czarownic. Szczególnie znany jest los Mergi Bien, jednej z pierwszych kobiet uwięzionych przez łowcę czarownic Balthasara Nussa latem 1603 i spalonych na stosie po 14 tygodniach uwięzienia i tortur. 19 czerwca 1603 Merga została uwięziona i zamknięta w klatce dla psów na wieży Pałacu Biskupiego, ponieważ więzienie w zamku było przepełnione. Od 2008 kamień pamiątkowy na cmentarzu parafialnym przy Starej Katedrze upamiętnia 270 ofiar polowań na czarownice w biskupstwie Fuldy w latach 1600–1606.

Podczas II wojny światowej Fulda była wielokrotnie celem nalotów, a jedna trzecia centrum miasta została zniszczona.

W następnym okresie jej rozwój został ukształtowany przez jej położenie na dawnej granicy NRD. Aby promować ten strukturalnie słaby obszar, utworzono kilka agencji rządowych i firm.

Fulda była gospodarzem Heskiej Wystawy Ogrodów Państwowych dwukrotnie, najpierw w 1994, a następnie w 2023.

Dziś Fulda znajduje się w centrum Niemiec i jest ważnym węzłem komunikacyjnym dla ruchu towarowego i pasażerskiego.

== Dojazd ==
=== Samolotem ===
Najbliższym lotniskiem międzynarodowym jest {{Znacznik|Port lotniczy Frankurt|50.033306|8.570456|typ=transport}}'''[[Port lotniczy Frankfurt]]''' ({{IATA|FRA}}). Można do niego dojechać pociągiem ICE w nieco ponad godzinę, a 114 km podróży samochodem zajmuje około godziny.

=== Koleją ===
{{Znacznik|Dworzec kolejowy w Fuldzie|50.553889|9.684722|typ=transport}}'''[https://www.bahnhof.de/fulda Dworzec kolejowy w Fuldzie]''' jest węzłem kolejowym z przystankami ICE i IC. Zapewnia doskonałe połączenia dalekobieżne w całych [[Niemcy|Niemczech]], w tym bezpośrednie połączenia do [[Monachium]], [[Hamburg]]a, [[Hanower]]u, [[Mannheim]], [[Frankfurt nad Menem|Frankfurtu nad Menem]] (również przez [[Hanau]]), [[Erfurt]]u, [[Berlin]]a i [[Drezno|Drezna]]. Połączenia regionalne obejmują [[Kassel]] (dworzec główny i Wilhelmshöhe, przez [[Bebra]] i [[Hünfeld]]), [[Gießen]] (przez [[Alsfeld]] i Lauterbach (Hesja)), Frankfurt nad Menem (przez Hanau i [[Schlüchtern]]) i [[Gersfeld]].

Inne przystanki kolejowe w pobliżu granic miasta to Oberbimbach (w kierunku Gießen) i [[Eichenzell]] (w kierunku Gersfeld); mogą być bliżej niż główny dworzec kolejowy. Nie ma bezpośrednich połączeń do bawarskiej i turyńskiej części gór [[Rhön]].

=== Samochodem ===
Fulda jest doskonale połączona z siecią autostrad krajowych za pośrednictwem autostrad federalnych [[Plik:Bundesautobahn_7_number.svg|25px]] i [[Plik:Bundesautobahn_66_number.svg|25px]], które spotykają się tutaj na węźle ''93/55 Fulda'', a także dróg federalnych [[Plik:Bundesstraße_27_number.svg|25px]], [[Plik:Bundesstraße_254_number.svg|25px]] i [[Plik:Bundesstraße_458_number.svg|25px]].

* [[Plik:Bundesautobahn_7_number.svg|25px]] biegnie z północy na południe ([[Kassel]] – [[Würzburg]]) obok Fuldy. Do centrum miasta można dojechać zjazdami ''91 Fulda-Nord'' i ''92 Fulda-Mitte''.

* [[Plik:Bundesautobahn_66_number.svg|25px]] łączy [[region Ren-Men]] i [[Frankfurt nad Menem]] z Fuldą. Do centrum miasta można dojechać węzłem ''53 Fulda-Süd''.

* Od północy, z [[Bad Hersfeld]] i [[Hünfeld]], do Fuldy można dojechać drogą [[Plik:Bundesstraße_27_number.svg|25px]].

* [[Plik:Bundesstraße_254_number.svg|25px]] łączy Fuldę z [[Lauterbach (Hesja)]] i [[Alsfeld]].

* [[Plik:Bundesstraße_458_number.svg|25px]] łączy [[Turyngia|Turyngię]] i region [[Rhön]] z Fuldą.

=== Autobusem ===
Fulda jest połączona z siecią autobusów dalekobieżnych. Istnieją bezpośrednie połączenia m.in. do [[Hamburg]]a, [[Berlin]]a, [[Monachium]], [[Stuttgart]]u, [[Zurych]]u i [[Mediolan]]u. {{Znacznik|Przystanek autobusów dalekobieżnych|50.55588074098876|9.666316571018573|typ=transport}}'''Przystanek autobusów dalekobieżnych''' znajduje się na Weimarer Straße. Do przystanku można dojechać autobusami miejskimi. Możesz również zaparkować swój pojazd na sąsiednim parkingu. Aby uzyskać szczegółowe informacje, takie jak godziny odjazdu i inne połączenia autobusowe, zobacz [https://www.flixbus.de/ Flixbus].

Istnieją również bezpośrednie połączenia z Fuldy do m.in. [[Bukareszt]]u i [[Wrocław]]ia. Autobusy odjeżdżają z {{Znacznik|Centralny dworzec autobusowy|50.5534166|9.6842278|typ=transport}}'''centralnego dworca autobusowego''' (ZOB) na dworcu kolejowym. Aby uzyskać szczegółowe informacje, takie jak godziny odjazdu i inne połączenia autobusowe, zobacz Eurolines.

=== Rowerem ===
Do Fuldy można również dojechać heskimi trasami rowerowymi R1, R2 i R3.

Heski szlak rowerowy R1, znany również jako Ścieżka rowerowa Fulda, biegnie wzdłuż rzeki Fulda od jej źródła w regionie [[Rhön]] do ujścia do Werry w pobliżu [[Hann. Münden]].

Heski szlak rowerowy R2 łączy Biedenkopf z [[Marburg]]iem, [[Alsfeld]] i Fuldą ze [[Spessart]]. Kończy się w pobliżu Obersinn u podnóża Spessart.

Heski szlak rowerowy R3 zaczyna się w [[Rüdesheim am Rhein]] i biegnie przez [[Frankfurt nad Menem|Frankfurt]], przez dolinę Kinzig i przez Fuldę do Tann (Rhön).

== Komunikacja ==
{{mapa|50.5512|9.6766|zoom=14|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}}
Z głównego dworca kolejowego do większości atrakcji Starego Miasta (dzielnicy barokowej z katedrą i zamkiem oraz muzeów) można łatwo dotrzeć pieszo. Duże części centrum miasta są wyznaczone jako strefy dla pieszych.

=== Transport publiczny ===
Transport publiczny w obszarze miejskim Fuldy obsługiwany jest przez RhönEnergie Fulda GmbH. Dziewięć linii autobusowych obsługuje wszystkie dzielnice Fuldy i niektóre okoliczne miasta, takie jak Petersberg, Steinau, Marbach, Künzell, Pilgerzell, Engelhelms, Giesel i Bimbach. Wszystkie miejskie linie autobusowe kursują przez dworzec autobusowy przy Pałacu Miejskim, który pełni funkcję centralnego punktu przesiadkowego (usługa radialna).

Poza godzinami pracy autobusów miejskich (od poniedziałku do piątku od 5:15 do 22:45, w soboty od 7:00 do 22:45, a w niedziele od 10:30 do 22:45) taksówki współdzielone kursują w określonych godzinach. Przejazdy te należy rezerwować telefonicznie co najmniej 15 minut przed planowaną godziną odjazdu.

Linie autobusowe w powiecie Fulda i do Schlitz w powiecie Vogelsberg są również obsługiwane przez RhönEnergie Fulda GmbH. Wszystkie linie międzymiastowe odjeżdżają z centralnego dworca autobusowego (ZOB) przy dworcu kolejowym. Prawie wszystkie linie autobusów miejskich również zatrzymują się tam.

Wszystkie rozkłady jazdy, ceny biletów i mapy tras można znaleźć na stronie: [https://re-gruppe.de/bus/fahrplaene/ Informacje o rozkładzie jazdy].

=== Miejsca parkingowe i garaże ===
Miasto Fulda oferuje kilka płatnych opcji parkowania. Niektóre z garaży są obsługiwane przez prywatnych dostawców.

* {{Znacznik|'''Parking Weimarer Str.'''|50.55670427333064 |9.666641935838701 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Weimarer Str.''' – Weimarer Str., 36037 Fulda, 190 miejsc parkingowych dla samochodów osobowych i 25 miejsc parkingowych dla autobusów, plus 17 miejsc parkingowych dla kamperów. Godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00. Akceptowana gotówka i karty debetowe. 10 minut spacerem do katedry i dzielnicy barokowej.
* {{Znacznik|'''Parking Ochsenwiese'''|50.5581844 |9.6878516 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Ochsenwiese''' – Magdeburger Str., 36037 Fulda, 500 miejsc parkingowych. Godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00. Akceptowana gotówka i karty debetowe. 10 minut spacerem do stacji kolejowej i centrum miasta.
* {{Znacznik|'''Garaż Rosengarten'''|50.5474846 |9.6708952 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Rosengarten''' – Am Rosengarten, 36037 Fulda, 665 miejsc parkingowych. Godziny otwarcia: pon.-sob. 7:15-20:00. Zamknięte w niedziele i święta. Wyjazd o dowolnej porze. Garaż znajduje się naprzeciwko odkrytego basenu Rosenau i bezpośrednio przy heskich długodystansowych trasach rowerowych R1, R2 i R3.
* {{Znacznik|'''Garaż Ruprechtstraße'''|50.5535753 |9.6841578 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Ruprechtstraße''' – Ruprechtstr., 36037 Fulda (dworzec kolejowy), 152 miejsca parkingowe, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00
* {{Znacznik|'''Garaż Richthalle'''|50.55612613621553 |9.685047182012598 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Richthalle''' – An der Richthalle, 36037 Fulda, 583 miejsca parkingowe, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00, położony naprzeciwko Esperanto Hotel i Centrum kongresowego.
* {{Znacznik|'''Garaż Ochsenwiese'''|50.5583353 |9.6853824 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Ochsenwiese''' – Magdeburger Str., 36037 Fulda, 290 miejsc parkingowych, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00
Miasto Fulda udostępnia kompleksowy przegląd opcji parkowania na swojej stronie internetowej.

Następujące parkingi są obsługiwane przez Q-Park. Szczegóły, takie jak opłaty parkingowe i usługi, można znaleźć na stronie internetowej Q-Park.

* {{Znacznik|'''Garaż Stadtschloss'''|50.5537628 |9.6770172 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Stadtschloss''' – Heertorplatz 1, 36037 Fulda, 300 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe.
* {{Znacznik|'''Garaż Zentrum'''|50.5518798 |9.6797058 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Zentrum''' – Universitätsplatz 4, 36037 Fulda, dojazd przez Rabanusstraße, 214 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe. Akceptowana stacja ładowania pojazdów elektrycznych.
* {{Znacznik|'''Garaż Altstadt'''|50.5488239 |9.6765681 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Altstadt''' – Brauhausstraße 6, 36037 Fulda, 360 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe.

=== Miejsce parkingowe dla kampera ===
* '''Parking Weimarer Straße''' oferuje 17 miejsc parkingowych dla kamperów. Jest on oddalony o 10 minut spacerem od dzielnicy barokowej/starego miasta. Dostępne są prąd i woda, a także stacja utylizacji odpadów. Akceptowana jest płatność kartą debetową. Od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00.

{{Znacznik|'''Parking Johannisau'''|50.54201913691512 |9.666395016400445 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Johannisau''' oferuje miejsca parkingowe dla łącznie 10 kamperów i znajduje się w sercu lokalnego obszaru rekreacyjnego Fuldy, tuż obok stadionu Johannisau (Fulda-Auen). Spacer do centrum miasta zajmuje około 15 minut. Dostępnych jest kilka słupów energetycznych z automatami na monety. Od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00. Świeża woda i stacja utylizacji odpadów znajdują się na parkingu dla kamperów przy Weimarer Straße, około 3,0 km dalej.

== Warto zobaczyć ==
[[Plik:Fulda Dom in.jpg|thumb|Katedra]]
'''Dzielnica barokowa''' – wokół Bonifatiusplatz, Schlossstraße i Pauluspromenade odwiedzający mogą podziwiać imponujący zespół barokowy o wyjątkowej spójności, obejmujący wspaniałe budynki z XVIII wieku. Oprócz katedry i pałacu miejskiego, Palais Buttlar, Palais Buseck i Palais von der Tann imponująco świadczą o poczuciu prestiżu dawnych władców. Inne barokowe atrakcje to Paulustor, ogrody pałacowe z oranżerią i Floravase oraz dawna wartownia, Hauptwache.

=== Kościoły ===
[[Plik:FD Michaelskirche 01.jpg|thumb|Kościół św. Michała]]
[[Plik:FD MichaelskircheI 01.jpg|thumb|Kościół św. Michała, wnętrze]]
* {{zobacz
| name=Katedra Świętego Zbawiciela i św. Sebastiana w Fuldzie | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 1 | lat=50.553992 | long=9.672008 | wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Dawny kościół opacki klasztoru Fulda i kościół grobowy św. Bonifacego. Od 1752 jest kościołem katedralnym diecezji Fulda. Kościół został zbudowany w latach 1704–1712 według planów mistrza budowlanego opactwa Johanna Dientzenhofera (1663–1726) w stylu barokowym. Na potrzeby budowy bazylika Ratgar, niegdyś największa bazylika na północ od Alp, została w dużej mierze rozebrana. Nowa katedra została zbudowana nad krypą św. Bonifacego i na częściach fundamentów starej katedry. Kaplica św. Bonifacego pod katedrą mieści bogato zdobiony sarkofag św. Bonifacego, „apostoła Niemców”. Krypta jest celem corocznej pielgrzymki do św. Bonifacego. Oprócz świętego Bonifacego, ostatnie miejsce spoczynku w katedrze znaleźli także król Konrad I i landgrafina Heska Anna, a także liczni książęta-opaci, książęta-biskupi i biskupi.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół św. Michała | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 1 | lat=50.55494 | long=9.67217 | wskazówki=Aby chronić cenne freski: fotografowanie jest zabronione!
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Szczególnie warte zobaczenia są malowidła ścienne z XI wieku (freski). Ten przedromański kościół jest najstarszym budynkiem w mieście, najstarszym Grobem Pańskim w Niemczech i jednym z najstarszych kościołów na północ od Alp. Zachowały się tylko rotunda i ośmiokolumnowa krypta oryginalnej karolińskiej struktury centralnej. Kościół budowano od 818 jako kaplicę grobową klasztoru Fulda, założonego przez Bonifacego w 744, na cmentarzu mnichów w tamtym czasie i wzorowanego na kościele Grobu Pańskiego w Jerozolimie. We wczesnym średniowieczu klasztor Fulda był jednym z wiodących ośrodków kulturalnych Niemiec. Kościół został poświęcony Archaniołowi Michałowi 15 stycznia 822 roku. Budowę zlecił opat Eigil, który był opatem Fuldy od 818 roku i został pochowany w kościele w 822 roku. Obecny wygląd kościoła powstał po renowacjach w X i XI wieku. Rotundę rozbudowano do kształtu krzyża, a także dobudowano wieżę zachodnią. Kaplica Rochusa została dodana w XVII i XVIII wieku. Obecnie kościół jest uważany za jeden z najważniejszych średniowiecznych budynków sakralnych w Niemczech. Otwarte: kwiecień-październik: 10:00–18:00, listopad-marzec: 14:00–16:00. Cena: wstęp bezpłatny.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.abtei-fulda.de/ Opactwo Benedyktynów pw. św. Marii] | alt= | url= | email=
| adres=Nonnengasse 16 | lat=50.553 | long=9.6773 | wskazówki=
| telefon=+49(0)661 90245-0 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Jako jeden z niewielu klasztorów w Niemczech, kompleks klasztorny zachował swoją oryginalną strukturę i wielkość i był stale zamieszkiwany. Podczas gdy klasztor męski został zniszczony podczas sekularyzacji, klasztor żeński do dziś kontynuuje benedyktyńską tradycję miasta. W 1626 kamień węgielny pod budowę kościoła i klasztoru położył książę-opat Fuldy, Johann-Bernhard Schenck zu Schweinsberg. W 1631 do klasztoru wprowadził się pierwszy konwent. Ukończenie kościoła i jego konsekracja w 1678 trwały ponad 50 lat. Z powodu zawirowań wojny trzydziestoletniej budowa była wielokrotnie wstrzymywana. W 1898 klasztor został podniesiony do rangi opactwa. Kościół charakteryzuje się elementami późnego gotyku, renesansu i baroku. Naprawdę wyjątkową cechą kościoła są schody prowadzące z dolnej nawy do absydy z ołtarzem głównym. Siostra Lioba Munz OSB († 1997) przygotowała projekty zarówno okien, jak i niemal wszystkich elementów wyposażenia, a także nadzorowała ich wykonanie. Godziny otwarcia: Kościół klasztorny: codziennie od 6:00 do 20:00; Sklep klasztorny (sprzedaż produktów opactwa): od poniedziałku do piątku od 10:00 do 17:00 i w sobotę od 10:00 do 16:00; Ogród klasztorny (ogrodnictwo ekologiczne): od maja do września, w sobotę od 14:00 do 16:00.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Severi | alt= | url= | email=
| adres=Severiberg 1 | lat=50.552 | long=9.67445 | wskazówki=Stare miasto
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1438–1445 w stylu gotyckim, w 1451 stał się kościołem cechowym tkaczy wełny (''patrona św. Serwiusza, stąd późniejsza nazwa Severikirche''). Nie był używany podczas reformacji. W XVII wieku był pierwszym kościołem klasztornym franciszkanów powołanym do Fuldy. Od 1722 do 1882 był kościołem parafialnym garnizonu. Obecnie jest kościołem filialnym parafii śródmiejskiej.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Ducha Świętego | alt= | url= | email=
| adres=Löherstr. 2 | lat=50.5488 | long=9.67549 | wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Kościół Świętego Ducha został wybudowany w latach 1729–1733 na miejscu wcześniejszej gotyckiej budowli. Obecnie pełni funkcję kościoła szpitalnego. Budowlę tę zaprojektował Andreas Gallasini. Styl był barokowy, typowy dla ówczesnej Fuldy.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół parafialny św. Błażeja | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 12 | lat=50.5517 | long=9.67679| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pierwszy kościół został zbudowany w tym miejscu w X wieku. W kolejnych dekadach kościół był przebudowywany i odbudowywany kilka razy. Obecny kościół został zbudowany w latach 1770–1786, co czyni go najnowszym barokowym budynkiem w Fuldzie. Północno-zachodnia wieża została zachowana z gotyckiego poprzednika (1447–1466). Sklepienia nad nawą przedstawiają wygnanie kupców ze świątyni przez Jezusa. Otwarte codziennie od 9:00 do 18:00, z wyjątkiem nabożeństw.
}}
* {{zobacz
| name=Klasztor Frauenberg | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.5608 | long=9.67074| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1758–1765 w stylu późnego baroku kościół klasztorny znajduje się około 15 minut spacerem od katedry, na wzgórzu, z którego roztacza się wspaniały widok na miasto i szeroką panoramę gór Rhön i Vogelsberg.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Chrystusa | alt= | url= | email=
| adres=Lindenstr. 1 | lat=50.554375 | long=9.680082| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1894-1896 w stylu neogotyckim, jest największym kościołem protestanckim w Fuldzie. Koncerty kościelne odbywają się w nieregularnych odstępach czasu.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Proboszczowski św. Andrzeja | alt= | url= | email=
| adres=Andreasberg 5 | lat=50.5524 | long=9.6618| wskazówki=Neuenberg, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Kościół św. Andrzeja jest częścią dawnego klasztoru, założonego w 1023 r. przez opata Fuldy Richarda von Amorbacha. W XVII wieku kościół św. Andrzeja został przebudowany w stylu barokowym. Krypta pod obecnym prezbiterium pozostała niezmieniona od czasu założenia klasztoru i zachowała swój pierwotny stan. Stare malowidła ścienne zostały ponownie odkryte i odsłonięte podczas prac renowacyjnych w 1932 r. Są to jedne z niewielu zachowanych malowideł ściennych z okresu ottońskiego. Wizyty w krypcie są możliwe po wcześniejszym umówieniu się z biurem parafialnym (tel. +49 661 73102).
}}
* {{zobacz
| name=Probostwo Johannesberg | alt= | url= | email=
| adres=Johannesberger Str. 4 | lat=50.5236 | long=9.66139| wskazówki=Johannesberg, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Probostwo Johannesberg to średniowieczny kompleks klasztorny założony przez opata Fuldy Hrabana Maurusa w IX wieku. W XVII wieku został podniesiony do rangi provostship. W latach 1715–1753 został przebudowany w stylu barokowym przez mistrza budowlanego Andreę Gallasiniego. Provostship obejmuje „Czerwony Budynek”, trzypiętrowy, okazały dwór z mansardowym dachem i portalem herbowym. Od 1980 roku dawne budynki provostship są wykorzystywane jako ośrodek szkoleniowy dla rzemiosła i konserwacji zabytków.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Proboszczowski św. Piotra | alt= | url= | email=
| adres=An St. Peter 1, Petersberg | lat=50.561528 | long=9.711444| wskazówki=4 km poza centrum miasta, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w 836 przez Rabana Maura jako kościół grobowy dla św. Lioby. Krypta kościoła karolińskiego z freskami z IX wieku zachowała się do dziś. Otwarte: kwiecień-październik: wtorek-sobota 10:00-11:30/14:30-16:30, listopad-marzec: wtorek-sobota 14:30-16:00.
}}
=== Pałac Miejski i Park Pałacowy ===
[[Plik:FD Stadtschloss SW.jpg|thumb|Pałac Miejski (strona w stronę katedry)]]
[[Plik:FD Stadtschloss NW.jpg|thumb|Ogród pałacowy z wieżą pałacową]]
* {{zobacz
| name=Pałac Miejski | alt= | url= | email=
| adres=Schlossstraße 1 | lat=50.5539 | long=9.67556| wskazówki=Dzielnica Barokowa
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pałac Miejski został zbudowany w obecnej formie jako rezydencja książąt-opatów i książąt-biskupów Fuldy przez mistrza budowlanego Johanna Dientzenhofera. W latach 1708–1714 rozbudował on istniejący renesansowy pałac (przebudowany w latach 1607–1612), który pierwotnie był pierwszym zamkiem klasztornym (z 1312 r.), do obecnej formy prestiżowego czteroskrzydłowego kompleksu barokowego z wewnętrznym dziedzińcem i całkowitą długością ponad 250 metrów. Otwarte: Zwiedzanie historycznych wnętrz: codziennie w godzinach 10:00–17:00; zamknięte w poniedziałki; Wstęp: od 3,50 €.&lt;br/&gt;Po sekularyzacji (1803) pałac stał się częścią Księstwa Hesji. Za elektora Wilhelma I skrzydło Residence Garden zostało przebudowane w późnym stylu neoklasycystycznym przez głównego architekta dworskiego Johanna Conrada Bromeisa w latach 1817–1818, czyniąc pałac rezydencją elektora. Obecnie jest on wykorzystywany przez administrację miejską.&lt;br/&gt;Oprócz neoklasycystycznych pomieszczeń mieszkalnych, '''barokowe schody''', '''Sala Książęca''' i rokokowa '''Sala Zwierciadlana''' są otwarte dla zwiedzających. Wystawiona jest również kolekcja porcelany z „'''Hochfürstlich Fuldischen Porzellanfabrique'''”, która jednak powstawała tylko w latach 1764–1789. W pomieszczeniach, które nie były wykorzystywane jako przestrzenie muzealne, mieszczą się obecnie biura administracyjne administracji miejskiej.&lt;br/&gt;'''Wieża pałacowa''' (z widokiem na otaczające niskie pasma górskie) jest dostępna w ramach zwiedzania pałacu od kwietnia do października. 
}}
* {{zobacz
| name=Oranżeria | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.555615 | long=9.674072| wskazówki=Dzielnica Barokowa, Ogród Pałacowy
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Oranżeria, zbudowana w latach 1721-1724 w ogrodach pałacowych naprzeciwko pałacu miejskiego, jest barokowym budynkiem o niezwykłym wnętrzu, szczególnie wspaniale zdobiona sala Apollo i taras z otwartymi schodami i Floravase. Oranżeria należy obecnie do [https://www.maritim.de/de/hotels/deutschland/hotel-am-schlossgarten-fulda/unser-hotel Maritim Hotel am Schlossgarten Fulda] i jest wykorzystywana na imprezy hotelowe i konferencje. Kawiarnia i restauracja z barokowymi meblami są otwarte dla publiczności.
}}
* {{zobacz
| name=Floravase | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5553 | long=9.67422| wskazówki=Dzielnica Barokowa, Ogród Pałacowy
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Floravase to barokowa rzeźba rzeźbiarza Johanna Friedricha Humbacha. Znajduje się w ogrodach pałacowych na schodach prowadzących do oranżerii. Stworzona w 1728 roku z jednego kamienia, 6,80-metrowa rzeźba jest uważana za jedną z najważniejszych rzeźb ogrodowych w Europie. Symbolizuje boginię kwiatów Florę na wazonie, ozdobionym wąsami kwiatowymi i otoczonym figurami aniołów.
}}
* {{Znacznik|Ogród Pałacowy|50.5554604|9.6759209|typ=natura}}'''Ogród Pałacowy''' (''Dzielnica Barokowa'') – Zielona oaza w sercu miasta. Pierwotnie zaprojektowany jako ogród barokowy, części parku zostały przeprojektowane na angielski ogród krajobrazowy w XVII wieku. W ramach 1. Heskiej Wystawy Ogrodów Państwowych w 1994 roku ogród został przeprojektowany w stylu barokowym, uwzględniając istniejące drzewa. Szczególnie warte zobaczenia są fontanny. Park jest otwarty bezpłatnie w godzinach otwarcia: 1 kwietnia – 31 października: 7:00–22:30; 1 listopada – 31 marca: 7:00–21:00.
=== Zamki, pałace i dwory ===
[[Plik:FD KanzlerPalais 01.jpg|thumb|Pałac Kanclerza]]
[[Plik:FD PalaisBuseck 01.jpg|thumb|Pałac Buseck]]
* {{zobacz
| name=Pałac Kanclerza | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 1 | lat=50.551261 | long=9.676389| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Barokowy budynek z 1735, początkowo rezydencja kanclerza Wagnera, później radcy dworskiego Zwengera. Od 1782 do 1900 w budynku mieścił się ratusz Fuldy; obecnie w Pałacu Kanclerza mieści się centrum edukacji dorosłych i centrum edukacji młodzieży.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Altenstein | alt= | url= | email=
| adres=Schlossstraße 6 | lat=50.5533733 | long=9.6762913| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Była to rezydencja kanclerza Fuldy i została zbudowana w połowie XVIII wieku pod nadzorem marszałka dworu von Stein zu Altenstein. Od 1800 roku pałac był najbardziej znamienitym zajazdem w mieście Fulda. Od 1816 do 1866 roku był siedzibą Sądu Najwyższego Fuldy, a obecnie służy różnym urzędom miejskim. Imponująca sala rokokowa na drugim piętrze była uważana za jedną z najpiękniejszych sal balowych swoich czasów i nadal jest wykorzystywana na prestiżowe imprezy i jako sala weselna.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Buseck | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade, am Bonifatiusplatz | lat=50.5532323 | long=9.6740755| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1731/1732 dla Ernsta Johanna von Busecka, prawdopodobnie na podstawie planów architekta dworskiego Fuldy, Andreasa Gallasiniego. Od 1802 do 1814 roku służył jako mieszkanie dla zdetronizowanego i ostatniego księcia-biskupa Fuldy, Adalberta von Harstalla. Od 1832 roku należał do Opactwa Wallensteina i do 2006 roku był wykorzystywany jako dormitorium dla arystokratek, niezamężnych i protestanckich kobiet. W 1992 roku opactwo połączyło się ze Starym Heskim Rycerstwem Kaufungen. Po gruntownej renowacji w 2006 roku zgodnie z zarządzeniem konserwatorskim, obecnie jest wykorzystywany jako biuro. Najważniejszym pomieszczeniem w budynku jest bogato umeblowana sala balowa (sala kapitulna) na drugim piętrze.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Buttlar | alt= | url= | email=
| adres=Am Bonifatiusplatz 1 | lat=50.5528544 | long=9.6751068| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1737–1739, obecnie wykorzystywany jako biuro informacji turystycznej.
}}
=== Budynki ===
* {{zobacz
| name=Stary Uniwersytet (Uniwersytet Adolfa w Fuldzie) | alt= | url= | email=
| adres=Universitätsplatz 1 | lat=50.5516430538017 | long=9.67930899668622| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Budynek został zbudowany w stylu barokowym w latach 1731–1734 według planów Andreasa Gallasiniego. W 1734 roku książę opat Adolph von Dalberg założył Uniwersytet w Fuldzie, a do sekularyzacji w 1805 roku nauczano tam prawa, filozofii, medycyny i teologii katolickiej. Obecnie w budynku mieści się szkoła podstawowa Adolpha von Dalberga.
}}
* {{zobacz
| name=Stary Ratusz | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 10 | lat=50.5515669 | long=9.6771586| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Budynek o konstrukcji szachulcowej z 1531.
}}
[[Plik:FD Hexenturm 01.jpg|upright|thumb|Wieża Czarownic]]
* {{zobacz
| name=Wieża Czarownic | alt= | url= | email=
| adres=Kanalstr. 1b | lat=50.552751 | long=9.672901| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowana w XII wieku jako część średniowiecznych fortyfikacji miejskich i w celu oddzielenia miasta od obszaru klasztornego. Wieża nie pełniła funkcji więzienia w Fuldzie; nazwa wieży została udokumentowana dopiero w 1808 roku jako „Turm am (Frauen)Törlein” (Wieża przy Bramie (Kobiet)), po bramie wjazdowej do klasztoru. „Czarownice” nie były tu więzione, ale w pałacu miejskim. Nazwa „Wieża Czarownic” dla 14-metrowej, najlepiej zachowanej części muru miejskiego pojawiła się dopiero później.
}}
* {{zobacz
| name=Heertor | alt= | url= | email=
| adres=Schlosstraße | lat=50.5539459 | long=9.6769556| wskazówki=bezpośrednio przy dworcu autobusowym, naprzeciwko pałacu miejskiego
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowana w latach 1150–1165, do dziś uważana jest za jedną z najstarszych zachowanych romańskich bram miejskich w Niemczech (przynajmniej częściowo).
}}
* {{zobacz
| name=Hauptwache | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5533399 | long=9.6746072| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1757–1759 przez Andreasa Gallasiniego, budynek pierwotnie był strażnicą naprzeciwko pałacu miejskiego Fuldy, zbudowanym w stylu barokowym. Położony między katedrą a starym miastem w dzielnicy barokowej, obecnie mieści restaurację i bar koktajlowy.
}}
* {{zobacz
| name=Paulustor | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5554 | long=9.67292| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Brama ta kiedyś oddzielała miasto od dzielnicy opactwa, a na obecne miejsce przeniesiono ją dopiero w 1771 roku. Pierwotnie znajdowała się pomiędzy pałacem a główną wartownią.
}}
=== Pomniki ===
* {{zobacz
| name=Pomnik Bonifacego | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.553141 | long=9.6748408| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=naprzeciwko biura informacji turystycznej na Bonifatiusplatz
}}
* {{zobacz
| name=Kolumna Maryjna | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.55956964690667 | long=9.671775692422703| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=poniżej klasztoru Frauenberg
}}
* {{zobacz
| name=Pomnik założycieli miasta | alt= | url= | email=
| adres=Borgiasplatz | lat=50.551789786194504 | long=9.67757997371778| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=
}}
* {{zobacz
| name=Cmentarz Żydowski | alt= | url= | email=
| adres=Rabanusstraße | lat=50.5362216 | long=9.6905197| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=
}}
=== Muzea ===
[[Plik:FD DomMuseum 01.jpg|thumb|Muzeum Katedralne]]
[[Plik:FD Jesuitenkolleg 01.jpg|thumb|Kolegium Jezuickie / Muzeum Vonderau]]
Miasto Fulda oferuje '''karnet muzealny''' (dorośli 12 EUR, ulgowy 10 EUR). Obejmuje on wstęp do następujących muzeów: Muzeum Vonderau, Muzeum Katedralne, Niemieckie Muzeum Straży Pożarnej, Historyczne sale Zamku Miejskiego, Akademia Dziecięca i Muzeum Schloss Fasanerie (Eichenzell). Karnet jest dostępny w Centrum Informacji Turystycznej i uczestniczących muzeach. Karnet jest ważny przez nieograniczony czas.
* {{zobacz
| name=[https://www.fulda.de/kultur-freizeit/vonderau-museum Muzeum Vonderau] | alt= | url= | email=
| adres=Jesuitenplatz 2 | lat=50.5511 | long=9.67861| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 928350  | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: wtorek-niedziela 10:00-17:00, czynne w święta. Cena: wstęp dla dorosłych: 3,50 €; Planetarium: 4 €. W muzeum znajduje się między innymi stała wystawa poświęcona historii kultury miasta i regionu, a także dział historii naturalnej. Kolejna wystawa poświęcona jest malarstwu, a w muzeum znajduje się również planetarium. Muzeum nosi imię nauczyciela z Fuldy i lokalnego historyka Josepha Vonderau. Sklep muzealny, kawiarnia muzealna;
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.bistum-fulda.de/bistum_fulda/kunst_musik/kunst/dommuseum/ Muzeum Katedralne] | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 5 | lat=50.5534368 | long=9.6709125| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 8 72 07 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: wtorek-sobota od 10:00, przerwa obiadowa zimą od 12:30 do 13:30; niedziela od 12:30. Można tam obejrzeć wystawy dotyczące historii klasztoru, katedry i diecezji, ze szczególnym uwzględnieniem osoby św. Bonifacego.
}}
* {{zobacz
| name=[https://dfm-fulda.de/ Niemieckie Muzeum Straży Pożarnej] | alt= | url= | email=
| adres=St. Laurentius-Str. 3 | lat=50.545 | long=9.665| wskazówki=na łąkach Fuldy na południe od centrum miasta, około dwóch kilometrów pieszo od katedry
| telefon=+49(0)661 7 50 17 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Wystawa przedstawia historię czynnej i biernej ochrony przeciwpożarowej w krajach niemieckojęzycznych, obejmującą okres od najwcześniejszych ludzi „homo erectus” przez średniowiecze do końca I wojny światowej w 1918 r. Na wystawie można zobaczyć sprzęt techniczny i urządzenia strażackie. Ogród botaniczny (ogniowy) oferuje odwiedzającym możliwość interakcji z roślinami, takimi jak pokrzywy i lilie pochodniowe. Otwarte: wtorek - niedziela 10:00–17:00 Cena: dorośli: 5 €.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.kaf.de/ Akademia Dziecięca Fulda] | alt= | url= | email=
| adres=Mehlerstr. 4 | lat=50.545778 | long=9.686806| wskazówki=w pobliżu dworca kolejowego, około 10–15 minut spacerem
| telefon=+49(0)661 90273 0  | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: pon.-pt. 10:00–17:00; niedz. 13:00–17:30; sob. 13:00–17:30 (październik–kwiecień). Cena: Indywidualne (od 3 lat) = 3 €; Rodzinne = 9 €; Piątki od 14:00 do 17:30; wszystkie bilety rodzinne są w piątki tańsze o połowę. KAF jest najstarszym niezależnym muzeum dla dzieci w Niemczech i postrzega siebie jako „centrum fitness dla zmysłów”, pozwalając dzieciom i młodzieży w wieku od 5 do 14 lat doświadczać kultury jako części ich własnej tożsamości. Sercem muzeum jest Walk-In Heart, w którym znajdują się wystawy stałe, wystawy specjalne, programy świąteczne, programy praktyczne i programy grupowe.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.mollenhauer.com/ Erlebniswelt Blockflöte] | alt= | url= | email=
| adres=Weichselstr. 27 | lat=50.535676 | long=9.684185| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 94670 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Wszystko o produkcji fletów prostych, od historii produkcji fletów prostych i materiałów używanych do świata dźwięku fletów prostych (wyraźnie zachęcamy do wypróbowania). Otwarte: od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00–16:00. Dostępne są wycieczki z przewodnikiem po wcześniejszym umówieniu.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.hs-fulda.de/ Wystawa zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej i Stanowej] | alt= | url= | email=
| adres=Heinrich-von-Bibra-Platz 12 | lat=50.554914 | long=9.679883| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 9640 970 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pisemne dobra kultury obejmujące 1000 lat, w tym Kodeksy Bonifatiani z 547 r. i koniec VIII wieku. Rękopisy – ponad 800 rękopisów w kolekcji, w tym ponad 200 ze średniowiecza. Kolekcja Hutten – jest to prawdopodobnie najobszerniejsza kolekcja biblioteczna w Niemczech zawierająca dzieła autorstwa i o Ulrichu von Hutten, znanym niemieckim humaniście i publicyście. Otwarte: od poniedziałku do czwartku od 9:30 do 16:00 i w piątek od 9:30 do 15:00.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.hs-fulda.de/ Pałac Fasanerie] | alt= | url= | email=
| adres=Eichenzell | lat=50.5077 | long=9.70791| wskazówki=8 km na południe, połączenia autobusowe
| telefon=+49(0)661 9486-0 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Około 1710 roku poza bramami miasta Fulda zbudowano pałac wiejski. W kolejnych latach pałac był stale rozbudowywany, aż w 1757 roku został wspaniale przebudowany według planów nadwornego architekta księcia-opata Andreasa Gallasiniego. Pałac służył jako letnia rezydencja do połowy XIX wieku. Księżniczka Anna Pruska, znana również jako landgrabina Anna, mieszkała w pałacu do 1918 roku. Na własne życzenie była jedyną kobietą pochowaną w katedrze w Fuldzie. Od 1972 roku niektóre pokoje są otwarte dla zwiedzających jako muzeum. Znajduje się w nim kolekcja mebli i dzieł sztuki dekoracyjnej z XVIII i XIX wieku, a także ważna galeria portretów. Festiwal Ogrodów Książęcych odbywa się corocznie wiosną. Godziny otwarcia: Wstęp do muzeum jest możliwy wyłącznie z przewodnikiem. Kwiecień-październik: od wtorku do niedzieli i święta od 10:00 do 17:00. (ostatnie wejście o godz. 16:00).
}}
=== Parki ===
Miasto Fulda jest również zielone, a oprócz Ogrodu Pałacowego znajdują się tam inne parki i tereny rekreacyjne.

* {{Znacznik|Parkanlage in der Fuldaaue|50.545115761342814|9.667049429641681|typ=natura}}'''Parkanlage in der Fuldaaue''' – Ta ogólnodostępna zielona przestrzeń, popularna wśród mieszkańców, znajduje się około 5-10 minut spacerem na zachód od centrum miasta.
* {{Znacznik|Ogród dalii|50.5531915|9.6733137|typ=natura}}'''Ogród dalii''' – Naprzeciwko katedry. Każdej wiosny sadzi się tam ponad 30 różnych dalii. Podczas kwitnienia oferuje spokój i relaks z wyjątkowym widokiem na katedrę i Wieżę Czarownic. Godziny otwarcia: od końca kwietnia/początku maja do października (w zależności od kwitnienia): codziennie od 9:00 do 19:00, wstęp wolny.
* {{Znacznik|Domdechaneigarten|50.553682261278915|9.671893887582643|typ=natura}}'''Domdechaneigarten''' – bezpośrednio przy katedrze i wejściu do Muzeum Katedralnego. Eksponaty z Muzeum Katedralnego i historyczne odmiany róż. Godziny otwarcia: Ogród jest dostępny w godzinach otwarcia Muzeum Katedralnego.

Miasto Fulda utrzymuje łącznie 20 '''cmentarzy''', z których niektóre mają również wartość rekreacyjną jako tereny zielone.
[[Plik:FD Alter dompfarrlicher Friedhof.jpg|thumb|Stary Cmentarz Parafialny Katedralny]]
* {{Znacznik|Stary Cmentarz Parafialny Katedralny|50.5571759|9.6727917|typ=natura}}'''Stary Cmentarz Parafialny Katedralny''': Używany w średniowieczu i do 1870 roku, został opuszczony w 1894 roku, a następnie przeprojektowany w ramach State Garden Show w 1994 roku jako przestrzeń wystawowa dla „Historycznego rozwoju nasadzeń grobowych” z różnych epok, z kilkoma grobami wystawowymi. Od 2008 roku znajduje się tam również kamień pamiątkowy dla ofiar polowań na czarownice w Fuldzie. Lokalizacja: w regionie Eichsfeld, około 200 metrów na północ od placu Katedralnego (50° 33′ 26″ N 9° 40′ 22″ E).
* '''Nowy Cmentarz Parafialny Katedralny''', znany również jako Cmentarz Frauenberg: Utworzony w celu zastąpienia zamkniętego „starego Cmentarza Parafialnego Katedralnego”, miejsce pochówku obejmuje, oprócz innych znanych osobistości Fuldy, archeologa i lokalnego historyka Fuldy, dr.h.c. Josepha Vonderau, patrona Muzeum Vonderau.

== Aktywny wypoczynek ==
=== Wycieczki miejskie ===
Wycieczki po mieście dla indywidualnych turystów odbywają się codziennie o 11:30 i 15:00. Trwają one około godziny. Bilety i miejsce zbiórki znajdują się w Biurze Informacji Turystycznej na Bonifatiusplatz. Osoby, które wolą zwiedzać Fuldę samodzielnie, mogą skorzystać z audioprzewodnika. Audioprzewodnik jest dostępny w języku niemieckim i angielskim. Audioprzewodniki można wypożyczyć w Biurze Informacji Turystycznej.

Dla grup miasto Fulda oferuje różne wycieczki po mieście o różnej długości. Obejmują one jedno- lub dwugodzinne wycieczki po dzielnicy barokowej i Starym Mieście, z których niektóre obejmują również zwiedzanie wnętrza katedry i pałacu. Oferowane są również wycieczki tematyczne, takie jak Muzeum Katedralne, Pałac Miejski i Muzeum Vonderau. Innym punktem wycieczek po mieście są książęce zakupy. Wycieczka zakupowa z przewodnikiem prowadzi do sklepikarzy, którzy oferują swoje prace. Wycieczkę uzupełniają dwa przysmaki kulinarne. Oferowane są również wycieczki dla dzieci. Ubrane w stroje historyczne i z taczką dzieci uczą się o okresie baroku.

Wszystkie informacje o wycieczkach, godzinach i rezerwacjach można znaleźć w [https://www.tourismus-fulda.de/ informacji turystycznej].

* '''Spacery po mieście z Fulda Greetern'''
Pod hasłem „Przyjedź jako gość, wyjedź jako przyjaciel” Fulda Greeter oferują bezpłatne wycieczki po mieście. Goście poznają miasto z dala od utartych szlaków z perspektywy mieszkańców. Greeters chętnie pokażą gościom swoje miasto ze wszystkimi jego autentycznymi dziwactwami. Omawiane są również osobiste historie i doświadczenia, a także wskazówki dotyczące wychodzenia i spędzania wolnego czasu. Podczas specjalnych konsultacji między gościem a Greeters, prośby o tematy są brane pod uwagę, dzięki czemu te spacery są osobistym i indywidualnym spotkaniem z miastem. Aby zachować indywidualność, Greeters są prowadzone wyłącznie w małych grupach do sześciu osób. Więcej informacji można znaleźć na stronie fulda-greeters.de. Fulda Greeters są członkami [https://internationalgreeter.org/ International Greeter Association (dawniej Global Greeter Network)].

=== Sport i rekreacja ===
* '''[https://www.rhoen-adventures.de/ Rhön Adventures]''' (''wycieczki kajakowe, wycieczki geocachingowe, wspinaczka w Fuldzie i okolicach''), Karlstr. 33, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 2502623, E-mail: info@rhoen-adventures.de. Wynajem kajaków – wycieczki na kilka godzin lub kilka dni po Fuldzie, organizacja transportu łodzią. Ostatnia aktualizacja: maj 2017 (informacje mogą być nieaktualne). Edytuj informacje
* {{Znacznik|Sieben Welten Therme &amp; Spa Resort|50.53778 |9.72300 |typ=atrakcja}}'''[https://www.siebenwelten.de/ Sieben Welten Therme &amp; Spa Resort]''' (''spa termalne, strefa saun, Bäder-Park-Hotel, gastronomia tematyczna''), Harbacher Weg 6, 36093 Künzell (''na przedmieściach Fuldy w Künzell, około 4 km na wschód od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 397 800. Dawne termy Rhöntherme zostały ponownie otwarte latem 2010 roku po gruntownej renowacji i są teraz zorganizowane tematycznie. Otwarte: pon.–pt. 10:00–23:00, sob.–ndz. i święta 9:00–23:00. Cena: bilet jednodniowy: 25 €.
* {{Znacznik|Basen sportowy Ziehers|50.55747 |9.69754 |typ=atrakcja}}'''[https://re-gruppe.de/baeder/sportbad-ziehers/ Basen sportowy Ziehers]''', Magdeburger Straße 97, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 12-7744. Basen pływacki o wymiarach 33 x 21 m, basen dla niepływaków, brodzik, zjeżdżalnia wodna, lekcje pływania, aqua fitness, trybuny dla widzów, kawiarnia. Otwarte: pon. 7:30–21:30, wt.–śr., pt. 7:30–20:00, czw. 7:30–13:00, sob.–niedz. 13:00–18:30, święta i niedz. od 1 maja do 30 września. Zamknięte w okresie wakacji letnich. 
* {{Znacznik|Basen odkryty Rosenau|50.5461513 |9.6697912 |typ=atrakcja}}'''[https://re-gruppe.de/baeder/freibad-rosenau/ Basen odkryty Rosenau]''' (''Rosenbad''), Jahnstraße 2, 36041 Fulda. Tel.: +49(0)661 12-7722. Basen pływacki o wymiarach 50 x 17 m, basen dla osób niepływających z leniwą rzeką, basen wielofunkcyjny o wymiarach 33 x 28 m z 5-metrową platformą do skoków, brodzik, boiska do siatkówki plażowej, stoły do ​​tenisa stołowego, plac zabaw dla dzieci i kawiarnia. Otwarte: Maj: codziennie 11:00–19:00; Czerwiec: 10:00–20:00; Lipiec–sierpień: 9:00–20:00 Wrzesień do końca sezonu: 11:00–19:00.
* {{Znacznik|Kartbahn NOlimit|50.52739713156326 |9.67723821502951 |typ=atrakcja}}'''[https://www.nolimitkartbahn.de/ Kartbahn NOlimit]''' (''gokarty halowe, tor zewnętrzny''), Frankfurter Straße 142, 36043 Fulda (''Kohlhaus, ok. 3 km na południe od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 40 20 53. Otwarte: pon.–pt. 15:00–23:00, sob. 13:00–północ, niedz. 10:00–23:00
* {{Znacznik|Aeroclub Rhön e.V. Fulda|50.53644949735269 |9.661667164899828 |typ=atrakcja}}'''[https://acr-fulda.de/ Aeroclub Rhön e.V. Fulda]''' (''szybowanie''), Olympiastr. 1, 36043 Fulda. Tel.: +49(0)661 21155. Dostępne są loty szybowcem nad miastem. Otwarte: od marca do listopada w weekendy/święta oraz w ciągu tygodnia przy dobrej pogodzie. Ostatnia aktualizacja: maj 2017 (informacje mogą być nieaktualne). 
* {{Znacznik|Golfclub Fulda Rhön|50.58504469088617 |9.826139721076654 |typ=atrakcja}}'''[https://golfclub-fulda.de/ Golfclub Fulda Rhön]''', Am Golfplatz 35, 36145 Hofbieber (''ok. 15 km od centrum miasta''). Tel.: +49(0)6657 1334. 
* '''Miniaturowe pole golfowe w ogrodach zamkowych''', Kurfürstenstraße, 36037 Fulda (''w tylnej części ogrodów zamkowych''). 18 dołków. Otwarte: kwiecień–październik: pon.–pt. 10:00–21:00 i sob.–ndz. 11:00–21:00; listopad–marzec: pon.–sob. 13:00–18:00 (jeśli pogoda na to pozwoli). 
* '''Jazda na rowerze''' – np. na ścieżce rowerowej Fulda lub na ścieżce rowerowej Milseburg

=== Kino i teatr ===
* {{Znacznik|Cinestar|50.5469437 |9.6750781 |typ=atrakcja}}'''Cinestar''', Löherstraße 41, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0)661 8658 401.
* {{Znacznik|Schlosstheater Fulda|50.5547867 |9.6774889 |typ=atrakcja}}'''Schlosstheater Fulda''', Schloßstraße 5, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0)661 1021483.

== Praca ==

== Nauka ==

== Zakupy ==
Fulda to regionalna metropolia handlowa, oferująca szeroki wybór towarów w kilku domach towarowych, licznych sklepach i sklepach specjalistycznych. Główne ulice handlowe to Bahnhofstrasse, Marktstrasse i Friedrichstrasse. Wiele małych sklepów można znaleźć również w bocznych uliczkach i na starym mieście. Atrakcyjność miasta dodatkowo zwiększa dobrze zaopatrzona scena pubów i restauracji, która również oferuje odpoczynek od wyczerpującego szaleństwa zakupów.

* '''Tygodniowy targ''': - w każdą środę i sobotę (oprócz świąt państwowych) od 7:00 do 13:30 wokół targu warzywnego. Sprzedawcy oferują sezonowe owoce i warzywa, kwiaty i kompozycje, świeże ryby, a także regionalne wypieki, sery, drób, kiełbasy i mięsa.
* '''[https://reinholz-kaffee-shop.de/ Kaffeerösterei Reinholz]''', Florengasse 10, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)172 3905782. Kawa jest świeżo palona codziennie; ziarna kawy pochodzą głównie z Ameryki Południowej i Środkowej; handel bezpośredni. Otwarte: od wtorku do piątku, od 10:00 do 18:00 i w sobotę, od 8:00 do 16:00.

== Gastronomia ==

== Festiwale, imprezy ==
* '''Karnawał w Fuldzie (Fulder Foaset)''': Fulda jest stolicą karnawału w Hesji. Karnawał może się pochwalić historią sięgającą ponad 500 lat. Towarzystwo Karnawałowe w Fuldzie i 13 stanów granicznych wspólnie organizują festiwal. Najważniejszymi wydarzeniami sezonu są parada dziecięca w Niedzielę Karnawałową i największa parada Różanego Poniedziałku w Hesji.
* '''[https://www.schuetzen-volksfest.de/ Festiwal Strzelecki i Folklorystyczny w Fuldzie]''' (''na oznakowanych Ochsenwiese''). Otwarte: corocznie pod koniec lipca.
* '''Altstadtfest''': Festiwal pubowy odbywający się w połowie sierpnia na starym mieście.
* '''[https://www.weinfest-fulda.de/ Festiwal Wina]''' (''na dziedzińcu muzeum (Muzeum Vonderau)''). Fulda ma długą tradycję winiarską. Odkrycie wina Spätlese sięga czasów klasztoru w Fuldzie. Co roku pod koniec sierpnia/na początku września odbywa się 10 dni świętowania. Stoiska z winem, pokazy mody i muzyka na żywo są bezpłatne! Ostatnia aktualizacja: czerwiec 2017 (informacje mogą być nieaktualne) Edytuj informacje
* '''[https://www.fulda-marathon.de/ Maraton w Fuldzie]''' – tradycyjny półmaraton przez barokowe historyczne centrum Fuldy i przez tereny zalewowe Fuldy, ze zintegrowanym biegiem na 10 km. Co roku na początku września.
* '''Jarmark bożonarodzeniowy w Fuldzie''': Ponad 70 straganów jarmarku bożonarodzeniowego, w tym rękodzieło i ozdoby świąteczne, odbywa się między kościołem parafialnym miasta a placem uniwersyteckim, a także na dziedzińcu Muzeum Vonderau.
:Godziny otwarcia: w okresie Adwentu, od poniedziałku do soboty od 11:00 do 20:00 oraz w niedziele od 11:00 do 20:00. od 12:30 do 19:00

== Nocleg ==

== Kontakt ==

== Bezpieczeństwo ==

== Informacje turystyczne ==

== Gdzie dalej ==

{{Atrybucja}}
{{Jest w|Rejencja Kassel}}

{{Zarys}}

[[Kategoria:Hesja]]</text>
      <sha1>m38k6yv2v1lepeq30agzdvp86k3tya3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>149853</id>
      <parentid>149852</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T07:57:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Moromar</username>
        <id>2451</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gastronomia */</comment>
      <origin>149853</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="65111" sha1="g6cwizp3a4f6fsne34qm3ws2zz6p780" xml:space="preserve">{{top-banner}}
{{Miejscowość infobox
 |nazwa            = Fulda
 |nazwa oryginalna = 
 |widok            = Flug_-Nordholz-Hammelburg_2015_by-RaBoe_1053_-_Fulda_Innenstadt.jpg
 |opis             = 
 |herb             = Wappen_Fulda.svg
 |mapa             = Karte Fulda in Deutschland.png
 |państwo          = [[Plik:Flag of Germany.svg|20px]] [[Niemcy]]
 |region           = [[Plik:Flag_of_Hessen.svg|20px]] [[Hesja]]
 |powierzchnia     = 104,05
 |wysokość         = 261
 |lud              = 65 700
 |prefiks          = 0661
 |kod pocztowy     = 36037, 36039, 36041, 36043
 |www              = https://www.fulda.de/
}}
Ponad 1250-letnie miasto '''Fulda''' leży nad rzeką o tej samej nazwie i jest kulturalnym i gospodarczym centrum wschodniej [[Hesja|Hesji]]. Najbliższe duże miasta, [[Frankfurt nad Menem]], [[Gießen]], [[Kassel]], [[Erfurt]] i [[Würzburg]], są oddalone o ponad 100 kilometrów. Fulda jest barokowym, biskupim i uniwersyteckim miastem. Co roku odbywa się tu jesienne zgromadzenie plenarne Niemieckiej Konferencji Biskupów. W średniowieczu opactwo Fulda było jednym z największych i najważniejszych klasztorów na północ od [[Alpy|Alp]].

== Charakterystyka ==
Oprócz centrum miasta Fulda obejmuje 24 inne dzielnice:

* W dolinie rzeki Fulda: Bronnzell (z Ziegelem), Kohlhaus, Johannesberg, Gläserzell, Kämmerzell, Lüdermünd
* Na północy: Lehnerz, Bernhards, Dietershan, Niesig
* Na zachodzie: Istergiesel, Niederrode, Mittelrode, Oberrode, Zell, Zirkenbach, Harmerz, Sickels, Rodges, Besges, Malkes, Haimbach, Maberzell (z Trätzhof)
* Na południu: Edelzell
* Na wschodzie Fulda połączyła się z niezależnymi gminami Petersberg i Künzell
Centrum Fuldy jest dalej podzielone na dzielnice statystyczne lub dzielnice śródmiejskie. Nie stanowią one jednak odrębnych dzielnic:

Śródmieście, Neuenberg, Horas, Aschenberg, Frauenberg, Ziehers-Nord, Ziehers-Süd, Fulda-Galerie (dawne lądowisko dla helikopterów armii amerykańskiej), Nordend, Ostenda, Südend, Westend i Münsterfeld (dawne koszary armii amerykańskiej)

=== Położenie ===
Fulda leży nad rzeką Fulda o tej samej nazwie. Miasto jest położone między górami [[Rhön]] na wschodzie i górami [[Vogelsberg]] na zachodzie. Granice kraju związkowego z [[Turyngia|Turyngią]] i [[Bawaria|Bawarią]] nie są daleko.

Sąsiadujące gminy na północ i wschód od gór Rhön to: Petersberg (''z wczesnoromańskim kościołem św. Piotra, Rauschenberg i Haunesee''), Künzell (''z Florenberg'') i [[Hünfeld]].

Na południu [[Eichenzell]] (''z najpiękniejszym barokowym pałacem Hesji, Schloss Fasanerie'') graniczy z Fuldą.

Sąsiadujące gminy na zachodzie, w kierunku gór [[Vogelsberg]], to Hosenfeld, Großenlüder i [[Schlitz]].

=== Historia ===
Pierwsze osady odkryte w rejonie Fuldy pochodzą z końca epoki kamiennej, około 5000 r. p.n.e. We wczesnym średniowieczu germańskie plemię Chattów (prawdopodobnie imiennik dzisiejszej Hesji) osiedliło się w regionie między górami [[Vogelsberg]] i [[Rhön]].

Miejsce dzisiejszej Fuldy leży na terenie osadniczym, który był opuszczony w czasie, gdy zakładano klasztor, z pozostałościami dawnego dworu Merowingów, oraz na zalewowej równinie Fuldy rzeki Fuldy, która była już w tym miejscu żeglowna. Miejsce to jest strategicznie położone przy domniemanym brodzie na tym, co wówczas było ważnym traktem.

Za papieża Grzegorza II, Bonifacy, późniejszy Apostoł Germanów, zorganizował chrystianizację Germanii, która nadal była przeważnie politeistyczna.

==== Historia klasztoru ====
Na prośbę Bonifacego, Sturmius, jeden z jego towarzyszy, wyruszył w górę rzeki ze swojej pustelni w Haerulfisfeld ([[Bad Hersfeld]]), aby poszukać miejsca, które Bonifacy przeznaczył na założenie klasztoru.

Data historyczna to 10 marca 744: Sturmius i siedmiu braci założyło klasztor Fulda w miejscu, które później nazwano „Eichloha”. Został on poświęcony Najświętszemu Odkupicielowi (SS. Salvator) i zarządzany zgodnie z regułą benedyktyńską. Sturmius został pierwszym opatem klasztoru. Klasztor obejmował również region w promieniu 8–9 km, który był częścią ówczesnego Altgau Grabfeldgau lub Buchonii. W 751 pierwszy kościół klasztorny został konsekrowany przez samego Bonifacego, a z jego inicjatywy klasztor został oddany bezpośrednio pod opiekę papieża 4 listopada 751.

Decydującym czynnikiem w '''powstaniu klasztoru''' było zabójstwo Bonifacego podczas podróży misyjnej w towarzystwie 50 towarzyszy w pobliżu [[Dokkum]] we [[Fryzja|Fryzji]] 5 czerwca 754. Według legendy Bonifacy trzymał przed sobą swoją księgę, Kodeks Ragyndrudisa (nie Biblię), aby zapewnić sobie ochronę. Została ona przebita, a jej faksymile można obejrzeć w Muzeum Diecezjalnym w Fuldzie. Ciało zostało początkowo przetransportowane do [[Moguncja|Moguncji]], ale następnie, z inicjatywy Sturmiusa i zgodnie z życzeniem zmarłego, zostało pochowane w jego własnym klasztorze w Fuldzie. Następnie Fulda stała się miejscem pielgrzymek i otrzymała liczne darowizny z całego imperium.

Za Karola Wielkiego klasztor uzyskał immunitet w 774 i stał się '''klasztorem cesarskim''' z prawem do swobodnego wyboru opata. Z 364 mnichami Fulda była już jednym z największych klasztorów w imperium w 784.

Od 791 do 819 zbudowano '''bazylikę Ratgar''' (nazwaną na cześć panującego opata Ratgara) jako nowy kościół klasztorny i kościół grobowy Bonifacego. Poprzednik dzisiejszej katedry był uważany za największy kościół w Cesarstwie Franków i najnowocześniejszy na północ od Alp po ukończeniu budowy.

Na wzgórzach otaczających Fuldę zbudowano cztery kolejne klasztory w kształcie krzyża wokół centrum opactwa: Frauenberg na Bischofsberg (kanonicy około 817), Petersberg (klasztor św. Lioby od 836), Neuenberg (od 1023, obecnie parafia św. Andrzeja) i Johannesberg (klasztor pomocniczy benedyktynów od 836). Od IX do początku XI wieku siedmiu arcybiskupów [[Moguncja|Moguncji]] pochodziło z klasztoru w Fuldzie.

[[Plik:FD KlosterbibliothekPortal-B.jpg|thumb]]
Za opata Maura (* ok. 780 w [[Moguncja|Moguncji]]; † 4 lutego 856) klasztor, liczący łącznie ponad 600 mnichów, stał się również '''ośrodkiem akademickim cesarstwa''': biblioteka klasztorna, która została znacznie rozbudowana w tym okresie, zawierała około 2000 rękopisów, w tym liczne kopie ważnych starożytnych dzieł. Innym przykładem zbiorów bibliotecznych jest „Pieśń Hildebranda”, uważana za początek literatury niemieckiej, a obecnie przechowywana przez Uniwersytet w [[Kassel]]. Duża część zbiorów klasztornych została utracona podczas wojny trzydziestoletniej, ale części nadal można znaleźć w Bibliotece Uniwersytetu i Stanu Fulda.

Od 968 opat klasztoru w Fuldzie był również opatem prymasem wszystkich niemieckich benedyktynów, a w 1220 Fulda stała się opactwem książęcym pod rządami cesarza Fryderyka II.

W XII wieku klasztor posiadał '''największe ciągłe terytorium''' ze wszystkich opactw w imperium, z łączną powierzchnią 450 000 akrów ziemi między [[Alpy|Alpami]] a Morzem Północnym. Ta posiadłość ziemska opiera się również na Kodeksie Eberhardiego. Jednak współczesne badania uważają również tę listę własności klasztornej za jeden z największych projektów fałszerstwa w średniowieczu: mnich (lub odwrotnie) Eberhard wykonał na dużą skalę podrobione kopie starych aktów własności. Kodeks jest obecnie przechowywany w Heskim Archiwum Państwowym w [[Marburg]]u.

Za opata Reinharda von Weilnau (1449–1476) klasztor cesarski uzyskał '''status księstwa terytorialnego'''.

Na początku ery nowożytnej klasztor nie został oszczędzony przez zawirowania okresu reformacji: w 1571 w protestanckim środowisku regionu Hesji do klasztoru przyjęto jezuitów, a Fulda stała się centrum kontrreformacji. Podczas wojny trzydziestoletniej (1618–1648) klasztor był wielokrotnie plądrowany i palony, ale za opata księcia Joachima von Gravenegg (1644–1671) udało mu się odbudować.

Opactwo św. Marii (centrum miasta, zakonnice benedyktynki) zostało założone w 1626 roku. W 1700 roku książę opat Adalbert von Schleifras sprowadził do miasta barokowego architekta Johanna Dientzenhofera, zapoczątkowując „'''okres barokowy'''” Fuldy. Pod jego kierownictwem na miejscu podupadłej bazyliki Ratgar zbudowano nową katedrę i barokowy pałac miejski, odbudowując stary zamek.

W 1734 roku założono Uniwersytet w Fuldzie; w 1752 roku papież Benedykt XIV podniósł książęce opactwo do rangi księcia-biskupstwa, aż do rozwiązania klasztoru w 1802 roku na mocy Ustawy o delegacji cesarskiej.

W 1803 diecezja stała się księciem-biskupstwem Nassau-Orange, w 1806 francuskim, w 1810 Wielkim Księstwem Frankfurtu, a w 1813 pod administracją austriacką. W 1815 stała się częścią Prus, w 1816 stała się częścią Hesji, a w 1866 powróciła do Prus. W 1945 diecezja Fuldy została przyłączona do Wielkiej Hesji.

==== Historia miasta ====
[[Plik:FD SchildSteinweg 01.jpg|thumb]]
Miasto Fulda powstało jako osada dla rolników, rzemieślników i służby, która wyrosła wokół klasztoru. W 1019 roku opactwo i osada otrzymały od Henryka II prawo do bicia monet, targów i opłat drogowych, a Fulda posiadała prawa miejskie (Civitas) od 1114 roku. Osada targowa rozwinęła się wokół Steinweg, Marktstraße i Mittelstraße, a historia miasta była ściśle związana z klasztorem.

Pod rządami księcia opata Henryka V z Diez-Weilnau (1288–1313) w latach 1294–1312 na zewnątrz klasztoru zbudowano zamek opata. Po renowacji pod rządami księcia opata Johanna Friedricha von Schwalbach zamek ten stał się obecnym pałacem barokowym w XVII wieku.

Pierwsze poważne spory między miastem a klasztorem wybuchły za opata Henryka (przed 1320), który zbudował drugi zamek poza klasztorem. Obywatele szturmowali oba zamki opata z pomocą wysokiego komornika, hrabiego Johanna von Ziegenhaina, i zniszczyli nowy kompleks zamkowy. Cesarz Ludwik IV nałożył na miasto i hrabiego zakaz cesarski. W ramach zadośćuczynienia obywatele musieli odbudować zamek i zapłacić odszkodowanie, a przywódca został stracony.

Dalsze napięcia między miastem a klasztorem wybuchły podczas środkowoniemieckiego buntu chłopów, kiedy mieszkańcy miasta przyłączyli się do chłopów w buncie przeciwko opactwu cesarskiemu w Wielkanoc 1525. Bunt został stłumiony w maju tego samego roku przez armię heskiego landgrafa Filipa I.

W czasach nowożytnych, od 1603, Fulda była również '''centrum polowań na czarownice''' i procesów czarownic, symbolizowanych przez Wieżę Czarownic. Szczególnie znany jest los Mergi Bien, jednej z pierwszych kobiet uwięzionych przez łowcę czarownic Balthasara Nussa latem 1603 i spalonych na stosie po 14 tygodniach uwięzienia i tortur. 19 czerwca 1603 Merga została uwięziona i zamknięta w klatce dla psów na wieży Pałacu Biskupiego, ponieważ więzienie w zamku było przepełnione. Od 2008 kamień pamiątkowy na cmentarzu parafialnym przy Starej Katedrze upamiętnia 270 ofiar polowań na czarownice w biskupstwie Fuldy w latach 1600–1606.

Podczas II wojny światowej Fulda była wielokrotnie celem nalotów, a jedna trzecia centrum miasta została zniszczona.

W następnym okresie jej rozwój został ukształtowany przez jej położenie na dawnej granicy NRD. Aby promować ten strukturalnie słaby obszar, utworzono kilka agencji rządowych i firm.

Fulda była gospodarzem Heskiej Wystawy Ogrodów Państwowych dwukrotnie, najpierw w 1994, a następnie w 2023.

Dziś Fulda znajduje się w centrum Niemiec i jest ważnym węzłem komunikacyjnym dla ruchu towarowego i pasażerskiego.

== Dojazd ==
=== Samolotem ===
Najbliższym lotniskiem międzynarodowym jest {{Znacznik|Port lotniczy Frankurt|50.033306|8.570456|typ=transport}}'''[[Port lotniczy Frankfurt]]''' ({{IATA|FRA}}). Można do niego dojechać pociągiem ICE w nieco ponad godzinę, a 114 km podróży samochodem zajmuje około godziny.

=== Koleją ===
{{Znacznik|Dworzec kolejowy w Fuldzie|50.553889|9.684722|typ=transport}}'''[https://www.bahnhof.de/fulda Dworzec kolejowy w Fuldzie]''' jest węzłem kolejowym z przystankami ICE i IC. Zapewnia doskonałe połączenia dalekobieżne w całych [[Niemcy|Niemczech]], w tym bezpośrednie połączenia do [[Monachium]], [[Hamburg]]a, [[Hanower]]u, [[Mannheim]], [[Frankfurt nad Menem|Frankfurtu nad Menem]] (również przez [[Hanau]]), [[Erfurt]]u, [[Berlin]]a i [[Drezno|Drezna]]. Połączenia regionalne obejmują [[Kassel]] (dworzec główny i Wilhelmshöhe, przez [[Bebra]] i [[Hünfeld]]), [[Gießen]] (przez [[Alsfeld]] i Lauterbach (Hesja)), Frankfurt nad Menem (przez Hanau i [[Schlüchtern]]) i [[Gersfeld]].

Inne przystanki kolejowe w pobliżu granic miasta to Oberbimbach (w kierunku Gießen) i [[Eichenzell]] (w kierunku Gersfeld); mogą być bliżej niż główny dworzec kolejowy. Nie ma bezpośrednich połączeń do bawarskiej i turyńskiej części gór [[Rhön]].

=== Samochodem ===
Fulda jest doskonale połączona z siecią autostrad krajowych za pośrednictwem autostrad federalnych [[Plik:Bundesautobahn_7_number.svg|25px]] i [[Plik:Bundesautobahn_66_number.svg|25px]], które spotykają się tutaj na węźle ''93/55 Fulda'', a także dróg federalnych [[Plik:Bundesstraße_27_number.svg|25px]], [[Plik:Bundesstraße_254_number.svg|25px]] i [[Plik:Bundesstraße_458_number.svg|25px]].

* [[Plik:Bundesautobahn_7_number.svg|25px]] biegnie z północy na południe ([[Kassel]] – [[Würzburg]]) obok Fuldy. Do centrum miasta można dojechać zjazdami ''91 Fulda-Nord'' i ''92 Fulda-Mitte''.

* [[Plik:Bundesautobahn_66_number.svg|25px]] łączy [[region Ren-Men]] i [[Frankfurt nad Menem]] z Fuldą. Do centrum miasta można dojechać węzłem ''53 Fulda-Süd''.

* Od północy, z [[Bad Hersfeld]] i [[Hünfeld]], do Fuldy można dojechać drogą [[Plik:Bundesstraße_27_number.svg|25px]].

* [[Plik:Bundesstraße_254_number.svg|25px]] łączy Fuldę z [[Lauterbach (Hesja)]] i [[Alsfeld]].

* [[Plik:Bundesstraße_458_number.svg|25px]] łączy [[Turyngia|Turyngię]] i region [[Rhön]] z Fuldą.

=== Autobusem ===
Fulda jest połączona z siecią autobusów dalekobieżnych. Istnieją bezpośrednie połączenia m.in. do [[Hamburg]]a, [[Berlin]]a, [[Monachium]], [[Stuttgart]]u, [[Zurych]]u i [[Mediolan]]u. {{Znacznik|Przystanek autobusów dalekobieżnych|50.55588074098876|9.666316571018573|typ=transport}}'''Przystanek autobusów dalekobieżnych''' znajduje się na Weimarer Straße. Do przystanku można dojechać autobusami miejskimi. Możesz również zaparkować swój pojazd na sąsiednim parkingu. Aby uzyskać szczegółowe informacje, takie jak godziny odjazdu i inne połączenia autobusowe, zobacz [https://www.flixbus.de/ Flixbus].

Istnieją również bezpośrednie połączenia z Fuldy do m.in. [[Bukareszt]]u i [[Wrocław]]ia. Autobusy odjeżdżają z {{Znacznik|Centralny dworzec autobusowy|50.5534166|9.6842278|typ=transport}}'''centralnego dworca autobusowego''' (ZOB) na dworcu kolejowym. Aby uzyskać szczegółowe informacje, takie jak godziny odjazdu i inne połączenia autobusowe, zobacz Eurolines.

=== Rowerem ===
Do Fuldy można również dojechać heskimi trasami rowerowymi R1, R2 i R3.

Heski szlak rowerowy R1, znany również jako Ścieżka rowerowa Fulda, biegnie wzdłuż rzeki Fulda od jej źródła w regionie [[Rhön]] do ujścia do Werry w pobliżu [[Hann. Münden]].

Heski szlak rowerowy R2 łączy Biedenkopf z [[Marburg]]iem, [[Alsfeld]] i Fuldą ze [[Spessart]]. Kończy się w pobliżu Obersinn u podnóża Spessart.

Heski szlak rowerowy R3 zaczyna się w [[Rüdesheim am Rhein]] i biegnie przez [[Frankfurt nad Menem|Frankfurt]], przez dolinę Kinzig i przez Fuldę do Tann (Rhön).

== Komunikacja ==
{{mapa|50.5512|9.6766|zoom=14|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}}
Z głównego dworca kolejowego do większości atrakcji Starego Miasta (dzielnicy barokowej z katedrą i zamkiem oraz muzeów) można łatwo dotrzeć pieszo. Duże części centrum miasta są wyznaczone jako strefy dla pieszych.

=== Transport publiczny ===
Transport publiczny w obszarze miejskim Fuldy obsługiwany jest przez RhönEnergie Fulda GmbH. Dziewięć linii autobusowych obsługuje wszystkie dzielnice Fuldy i niektóre okoliczne miasta, takie jak Petersberg, Steinau, Marbach, Künzell, Pilgerzell, Engelhelms, Giesel i Bimbach. Wszystkie miejskie linie autobusowe kursują przez dworzec autobusowy przy Pałacu Miejskim, który pełni funkcję centralnego punktu przesiadkowego (usługa radialna).

Poza godzinami pracy autobusów miejskich (od poniedziałku do piątku od 5:15 do 22:45, w soboty od 7:00 do 22:45, a w niedziele od 10:30 do 22:45) taksówki współdzielone kursują w określonych godzinach. Przejazdy te należy rezerwować telefonicznie co najmniej 15 minut przed planowaną godziną odjazdu.

Linie autobusowe w powiecie Fulda i do Schlitz w powiecie Vogelsberg są również obsługiwane przez RhönEnergie Fulda GmbH. Wszystkie linie międzymiastowe odjeżdżają z centralnego dworca autobusowego (ZOB) przy dworcu kolejowym. Prawie wszystkie linie autobusów miejskich również zatrzymują się tam.

Wszystkie rozkłady jazdy, ceny biletów i mapy tras można znaleźć na stronie: [https://re-gruppe.de/bus/fahrplaene/ Informacje o rozkładzie jazdy].

=== Miejsca parkingowe i garaże ===
Miasto Fulda oferuje kilka płatnych opcji parkowania. Niektóre z garaży są obsługiwane przez prywatnych dostawców.

* {{Znacznik|'''Parking Weimarer Str.'''|50.55670427333064 |9.666641935838701 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Weimarer Str.''' – Weimarer Str., 36037 Fulda, 190 miejsc parkingowych dla samochodów osobowych i 25 miejsc parkingowych dla autobusów, plus 17 miejsc parkingowych dla kamperów. Godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00. Akceptowana gotówka i karty debetowe. 10 minut spacerem do katedry i dzielnicy barokowej.
* {{Znacznik|'''Parking Ochsenwiese'''|50.5581844 |9.6878516 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Ochsenwiese''' – Magdeburger Str., 36037 Fulda, 500 miejsc parkingowych. Godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00. Akceptowana gotówka i karty debetowe. 10 minut spacerem do stacji kolejowej i centrum miasta.
* {{Znacznik|'''Garaż Rosengarten'''|50.5474846 |9.6708952 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Rosengarten''' – Am Rosengarten, 36037 Fulda, 665 miejsc parkingowych. Godziny otwarcia: pon.-sob. 7:15-20:00. Zamknięte w niedziele i święta. Wyjazd o dowolnej porze. Garaż znajduje się naprzeciwko odkrytego basenu Rosenau i bezpośrednio przy heskich długodystansowych trasach rowerowych R1, R2 i R3.
* {{Znacznik|'''Garaż Ruprechtstraße'''|50.5535753 |9.6841578 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Ruprechtstraße''' – Ruprechtstr., 36037 Fulda (dworzec kolejowy), 152 miejsca parkingowe, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00
* {{Znacznik|'''Garaż Richthalle'''|50.55612613621553 |9.685047182012598 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Richthalle''' – An der Richthalle, 36037 Fulda, 583 miejsca parkingowe, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00, położony naprzeciwko Esperanto Hotel i Centrum kongresowego.
* {{Znacznik|'''Garaż Ochsenwiese'''|50.5583353 |9.6853824 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Ochsenwiese''' – Magdeburger Str., 36037 Fulda, 290 miejsc parkingowych, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00
Miasto Fulda udostępnia kompleksowy przegląd opcji parkowania na swojej stronie internetowej.

Następujące parkingi są obsługiwane przez Q-Park. Szczegóły, takie jak opłaty parkingowe i usługi, można znaleźć na stronie internetowej Q-Park.

* {{Znacznik|'''Garaż Stadtschloss'''|50.5537628 |9.6770172 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Stadtschloss''' – Heertorplatz 1, 36037 Fulda, 300 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe.
* {{Znacznik|'''Garaż Zentrum'''|50.5518798 |9.6797058 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Zentrum''' – Universitätsplatz 4, 36037 Fulda, dojazd przez Rabanusstraße, 214 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe. Akceptowana stacja ładowania pojazdów elektrycznych.
* {{Znacznik|'''Garaż Altstadt'''|50.5488239 |9.6765681 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Altstadt''' – Brauhausstraße 6, 36037 Fulda, 360 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe.

=== Miejsce parkingowe dla kampera ===
* '''Parking Weimarer Straße''' oferuje 17 miejsc parkingowych dla kamperów. Jest on oddalony o 10 minut spacerem od dzielnicy barokowej/starego miasta. Dostępne są prąd i woda, a także stacja utylizacji odpadów. Akceptowana jest płatność kartą debetową. Od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00.

{{Znacznik|'''Parking Johannisau'''|50.54201913691512 |9.666395016400445 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Johannisau''' oferuje miejsca parkingowe dla łącznie 10 kamperów i znajduje się w sercu lokalnego obszaru rekreacyjnego Fuldy, tuż obok stadionu Johannisau (Fulda-Auen). Spacer do centrum miasta zajmuje około 15 minut. Dostępnych jest kilka słupów energetycznych z automatami na monety. Od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00. Świeża woda i stacja utylizacji odpadów znajdują się na parkingu dla kamperów przy Weimarer Straße, około 3,0 km dalej.

== Warto zobaczyć ==
[[Plik:Fulda Dom in.jpg|thumb|Katedra]]
'''Dzielnica barokowa''' – wokół Bonifatiusplatz, Schlossstraße i Pauluspromenade odwiedzający mogą podziwiać imponujący zespół barokowy o wyjątkowej spójności, obejmujący wspaniałe budynki z XVIII wieku. Oprócz katedry i pałacu miejskiego, Palais Buttlar, Palais Buseck i Palais von der Tann imponująco świadczą o poczuciu prestiżu dawnych władców. Inne barokowe atrakcje to Paulustor, ogrody pałacowe z oranżerią i Floravase oraz dawna wartownia, Hauptwache.

=== Kościoły ===
[[Plik:FD Michaelskirche 01.jpg|thumb|Kościół św. Michała]]
[[Plik:FD MichaelskircheI 01.jpg|thumb|Kościół św. Michała, wnętrze]]
* {{zobacz
| name=Katedra Świętego Zbawiciela i św. Sebastiana w Fuldzie | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 1 | lat=50.553992 | long=9.672008 | wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Dawny kościół opacki klasztoru Fulda i kościół grobowy św. Bonifacego. Od 1752 jest kościołem katedralnym diecezji Fulda. Kościół został zbudowany w latach 1704–1712 według planów mistrza budowlanego opactwa Johanna Dientzenhofera (1663–1726) w stylu barokowym. Na potrzeby budowy bazylika Ratgar, niegdyś największa bazylika na północ od Alp, została w dużej mierze rozebrana. Nowa katedra została zbudowana nad krypą św. Bonifacego i na częściach fundamentów starej katedry. Kaplica św. Bonifacego pod katedrą mieści bogato zdobiony sarkofag św. Bonifacego, „apostoła Niemców”. Krypta jest celem corocznej pielgrzymki do św. Bonifacego. Oprócz świętego Bonifacego, ostatnie miejsce spoczynku w katedrze znaleźli także król Konrad I i landgrafina Heska Anna, a także liczni książęta-opaci, książęta-biskupi i biskupi.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół św. Michała | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 1 | lat=50.55494 | long=9.67217 | wskazówki=Aby chronić cenne freski: fotografowanie jest zabronione!
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Szczególnie warte zobaczenia są malowidła ścienne z XI wieku (freski). Ten przedromański kościół jest najstarszym budynkiem w mieście, najstarszym Grobem Pańskim w Niemczech i jednym z najstarszych kościołów na północ od Alp. Zachowały się tylko rotunda i ośmiokolumnowa krypta oryginalnej karolińskiej struktury centralnej. Kościół budowano od 818 jako kaplicę grobową klasztoru Fulda, założonego przez Bonifacego w 744, na cmentarzu mnichów w tamtym czasie i wzorowanego na kościele Grobu Pańskiego w Jerozolimie. We wczesnym średniowieczu klasztor Fulda był jednym z wiodących ośrodków kulturalnych Niemiec. Kościół został poświęcony Archaniołowi Michałowi 15 stycznia 822 roku. Budowę zlecił opat Eigil, który był opatem Fuldy od 818 roku i został pochowany w kościele w 822 roku. Obecny wygląd kościoła powstał po renowacjach w X i XI wieku. Rotundę rozbudowano do kształtu krzyża, a także dobudowano wieżę zachodnią. Kaplica Rochusa została dodana w XVII i XVIII wieku. Obecnie kościół jest uważany za jeden z najważniejszych średniowiecznych budynków sakralnych w Niemczech. Otwarte: kwiecień-październik: 10:00–18:00, listopad-marzec: 14:00–16:00. Cena: wstęp bezpłatny.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.abtei-fulda.de/ Opactwo Benedyktynów pw. św. Marii] | alt= | url= | email=
| adres=Nonnengasse 16 | lat=50.553 | long=9.6773 | wskazówki=
| telefon=+49(0)661 90245-0 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Jako jeden z niewielu klasztorów w Niemczech, kompleks klasztorny zachował swoją oryginalną strukturę i wielkość i był stale zamieszkiwany. Podczas gdy klasztor męski został zniszczony podczas sekularyzacji, klasztor żeński do dziś kontynuuje benedyktyńską tradycję miasta. W 1626 kamień węgielny pod budowę kościoła i klasztoru położył książę-opat Fuldy, Johann-Bernhard Schenck zu Schweinsberg. W 1631 do klasztoru wprowadził się pierwszy konwent. Ukończenie kościoła i jego konsekracja w 1678 trwały ponad 50 lat. Z powodu zawirowań wojny trzydziestoletniej budowa była wielokrotnie wstrzymywana. W 1898 klasztor został podniesiony do rangi opactwa. Kościół charakteryzuje się elementami późnego gotyku, renesansu i baroku. Naprawdę wyjątkową cechą kościoła są schody prowadzące z dolnej nawy do absydy z ołtarzem głównym. Siostra Lioba Munz OSB († 1997) przygotowała projekty zarówno okien, jak i niemal wszystkich elementów wyposażenia, a także nadzorowała ich wykonanie. Godziny otwarcia: Kościół klasztorny: codziennie od 6:00 do 20:00; Sklep klasztorny (sprzedaż produktów opactwa): od poniedziałku do piątku od 10:00 do 17:00 i w sobotę od 10:00 do 16:00; Ogród klasztorny (ogrodnictwo ekologiczne): od maja do września, w sobotę od 14:00 do 16:00.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Severi | alt= | url= | email=
| adres=Severiberg 1 | lat=50.552 | long=9.67445 | wskazówki=Stare miasto
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1438–1445 w stylu gotyckim, w 1451 stał się kościołem cechowym tkaczy wełny (''patrona św. Serwiusza, stąd późniejsza nazwa Severikirche''). Nie był używany podczas reformacji. W XVII wieku był pierwszym kościołem klasztornym franciszkanów powołanym do Fuldy. Od 1722 do 1882 był kościołem parafialnym garnizonu. Obecnie jest kościołem filialnym parafii śródmiejskiej.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Ducha Świętego | alt= | url= | email=
| adres=Löherstr. 2 | lat=50.5488 | long=9.67549 | wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Kościół Świętego Ducha został wybudowany w latach 1729–1733 na miejscu wcześniejszej gotyckiej budowli. Obecnie pełni funkcję kościoła szpitalnego. Budowlę tę zaprojektował Andreas Gallasini. Styl był barokowy, typowy dla ówczesnej Fuldy.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół parafialny św. Błażeja | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 12 | lat=50.5517 | long=9.67679| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pierwszy kościół został zbudowany w tym miejscu w X wieku. W kolejnych dekadach kościół był przebudowywany i odbudowywany kilka razy. Obecny kościół został zbudowany w latach 1770–1786, co czyni go najnowszym barokowym budynkiem w Fuldzie. Północno-zachodnia wieża została zachowana z gotyckiego poprzednika (1447–1466). Sklepienia nad nawą przedstawiają wygnanie kupców ze świątyni przez Jezusa. Otwarte codziennie od 9:00 do 18:00, z wyjątkiem nabożeństw.
}}
* {{zobacz
| name=Klasztor Frauenberg | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.5608 | long=9.67074| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1758–1765 w stylu późnego baroku kościół klasztorny znajduje się około 15 minut spacerem od katedry, na wzgórzu, z którego roztacza się wspaniały widok na miasto i szeroką panoramę gór Rhön i Vogelsberg.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Chrystusa | alt= | url= | email=
| adres=Lindenstr. 1 | lat=50.554375 | long=9.680082| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1894-1896 w stylu neogotyckim, jest największym kościołem protestanckim w Fuldzie. Koncerty kościelne odbywają się w nieregularnych odstępach czasu.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Proboszczowski św. Andrzeja | alt= | url= | email=
| adres=Andreasberg 5 | lat=50.5524 | long=9.6618| wskazówki=Neuenberg, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Kościół św. Andrzeja jest częścią dawnego klasztoru, założonego w 1023 r. przez opata Fuldy Richarda von Amorbacha. W XVII wieku kościół św. Andrzeja został przebudowany w stylu barokowym. Krypta pod obecnym prezbiterium pozostała niezmieniona od czasu założenia klasztoru i zachowała swój pierwotny stan. Stare malowidła ścienne zostały ponownie odkryte i odsłonięte podczas prac renowacyjnych w 1932 r. Są to jedne z niewielu zachowanych malowideł ściennych z okresu ottońskiego. Wizyty w krypcie są możliwe po wcześniejszym umówieniu się z biurem parafialnym (tel. +49 661 73102).
}}
* {{zobacz
| name=Probostwo Johannesberg | alt= | url= | email=
| adres=Johannesberger Str. 4 | lat=50.5236 | long=9.66139| wskazówki=Johannesberg, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Probostwo Johannesberg to średniowieczny kompleks klasztorny założony przez opata Fuldy Hrabana Maurusa w IX wieku. W XVII wieku został podniesiony do rangi provostship. W latach 1715–1753 został przebudowany w stylu barokowym przez mistrza budowlanego Andreę Gallasiniego. Provostship obejmuje „Czerwony Budynek”, trzypiętrowy, okazały dwór z mansardowym dachem i portalem herbowym. Od 1980 roku dawne budynki provostship są wykorzystywane jako ośrodek szkoleniowy dla rzemiosła i konserwacji zabytków.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Proboszczowski św. Piotra | alt= | url= | email=
| adres=An St. Peter 1, Petersberg | lat=50.561528 | long=9.711444| wskazówki=4 km poza centrum miasta, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w 836 przez Rabana Maura jako kościół grobowy dla św. Lioby. Krypta kościoła karolińskiego z freskami z IX wieku zachowała się do dziś. Otwarte: kwiecień-październik: wtorek-sobota 10:00-11:30/14:30-16:30, listopad-marzec: wtorek-sobota 14:30-16:00.
}}
=== Pałac Miejski i Park Pałacowy ===
[[Plik:FD Stadtschloss SW.jpg|thumb|Pałac Miejski (strona w stronę katedry)]]
[[Plik:FD Stadtschloss NW.jpg|thumb|Ogród pałacowy z wieżą pałacową]]
* {{zobacz
| name=Pałac Miejski | alt= | url= | email=
| adres=Schlossstraße 1 | lat=50.5539 | long=9.67556| wskazówki=Dzielnica Barokowa
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pałac Miejski został zbudowany w obecnej formie jako rezydencja książąt-opatów i książąt-biskupów Fuldy przez mistrza budowlanego Johanna Dientzenhofera. W latach 1708–1714 rozbudował on istniejący renesansowy pałac (przebudowany w latach 1607–1612), który pierwotnie był pierwszym zamkiem klasztornym (z 1312 r.), do obecnej formy prestiżowego czteroskrzydłowego kompleksu barokowego z wewnętrznym dziedzińcem i całkowitą długością ponad 250 metrów. Otwarte: Zwiedzanie historycznych wnętrz: codziennie w godzinach 10:00–17:00; zamknięte w poniedziałki; Wstęp: od 3,50 €.&lt;br/&gt;Po sekularyzacji (1803) pałac stał się częścią Księstwa Hesji. Za elektora Wilhelma I skrzydło Residence Garden zostało przebudowane w późnym stylu neoklasycystycznym przez głównego architekta dworskiego Johanna Conrada Bromeisa w latach 1817–1818, czyniąc pałac rezydencją elektora. Obecnie jest on wykorzystywany przez administrację miejską.&lt;br/&gt;Oprócz neoklasycystycznych pomieszczeń mieszkalnych, '''barokowe schody''', '''Sala Książęca''' i rokokowa '''Sala Zwierciadlana''' są otwarte dla zwiedzających. Wystawiona jest również kolekcja porcelany z „'''Hochfürstlich Fuldischen Porzellanfabrique'''”, która jednak powstawała tylko w latach 1764–1789. W pomieszczeniach, które nie były wykorzystywane jako przestrzenie muzealne, mieszczą się obecnie biura administracyjne administracji miejskiej.&lt;br/&gt;'''Wieża pałacowa''' (z widokiem na otaczające niskie pasma górskie) jest dostępna w ramach zwiedzania pałacu od kwietnia do października. 
}}
* {{zobacz
| name=Oranżeria | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.555615 | long=9.674072| wskazówki=Dzielnica Barokowa, Ogród Pałacowy
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Oranżeria, zbudowana w latach 1721-1724 w ogrodach pałacowych naprzeciwko pałacu miejskiego, jest barokowym budynkiem o niezwykłym wnętrzu, szczególnie wspaniale zdobiona sala Apollo i taras z otwartymi schodami i Floravase. Oranżeria należy obecnie do [https://www.maritim.de/de/hotels/deutschland/hotel-am-schlossgarten-fulda/unser-hotel Maritim Hotel am Schlossgarten Fulda] i jest wykorzystywana na imprezy hotelowe i konferencje. Kawiarnia i restauracja z barokowymi meblami są otwarte dla publiczności.
}}
* {{zobacz
| name=Floravase | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5553 | long=9.67422| wskazówki=Dzielnica Barokowa, Ogród Pałacowy
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Floravase to barokowa rzeźba rzeźbiarza Johanna Friedricha Humbacha. Znajduje się w ogrodach pałacowych na schodach prowadzących do oranżerii. Stworzona w 1728 roku z jednego kamienia, 6,80-metrowa rzeźba jest uważana za jedną z najważniejszych rzeźb ogrodowych w Europie. Symbolizuje boginię kwiatów Florę na wazonie, ozdobionym wąsami kwiatowymi i otoczonym figurami aniołów.
}}
* {{Znacznik|Ogród Pałacowy|50.5554604|9.6759209|typ=natura}}'''Ogród Pałacowy''' (''Dzielnica Barokowa'') – Zielona oaza w sercu miasta. Pierwotnie zaprojektowany jako ogród barokowy, części parku zostały przeprojektowane na angielski ogród krajobrazowy w XVII wieku. W ramach 1. Heskiej Wystawy Ogrodów Państwowych w 1994 roku ogród został przeprojektowany w stylu barokowym, uwzględniając istniejące drzewa. Szczególnie warte zobaczenia są fontanny. Park jest otwarty bezpłatnie w godzinach otwarcia: 1 kwietnia – 31 października: 7:00–22:30; 1 listopada – 31 marca: 7:00–21:00.
=== Zamki, pałace i dwory ===
[[Plik:FD KanzlerPalais 01.jpg|thumb|Pałac Kanclerza]]
[[Plik:FD PalaisBuseck 01.jpg|thumb|Pałac Buseck]]
* {{zobacz
| name=Pałac Kanclerza | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 1 | lat=50.551261 | long=9.676389| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Barokowy budynek z 1735, początkowo rezydencja kanclerza Wagnera, później radcy dworskiego Zwengera. Od 1782 do 1900 w budynku mieścił się ratusz Fuldy; obecnie w Pałacu Kanclerza mieści się centrum edukacji dorosłych i centrum edukacji młodzieży.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Altenstein | alt= | url= | email=
| adres=Schlossstraße 6 | lat=50.5533733 | long=9.6762913| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Była to rezydencja kanclerza Fuldy i została zbudowana w połowie XVIII wieku pod nadzorem marszałka dworu von Stein zu Altenstein. Od 1800 roku pałac był najbardziej znamienitym zajazdem w mieście Fulda. Od 1816 do 1866 roku był siedzibą Sądu Najwyższego Fuldy, a obecnie służy różnym urzędom miejskim. Imponująca sala rokokowa na drugim piętrze była uważana za jedną z najpiękniejszych sal balowych swoich czasów i nadal jest wykorzystywana na prestiżowe imprezy i jako sala weselna.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Buseck | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade, am Bonifatiusplatz | lat=50.5532323 | long=9.6740755| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1731/1732 dla Ernsta Johanna von Busecka, prawdopodobnie na podstawie planów architekta dworskiego Fuldy, Andreasa Gallasiniego. Od 1802 do 1814 roku służył jako mieszkanie dla zdetronizowanego i ostatniego księcia-biskupa Fuldy, Adalberta von Harstalla. Od 1832 roku należał do Opactwa Wallensteina i do 2006 roku był wykorzystywany jako dormitorium dla arystokratek, niezamężnych i protestanckich kobiet. W 1992 roku opactwo połączyło się ze Starym Heskim Rycerstwem Kaufungen. Po gruntownej renowacji w 2006 roku zgodnie z zarządzeniem konserwatorskim, obecnie jest wykorzystywany jako biuro. Najważniejszym pomieszczeniem w budynku jest bogato umeblowana sala balowa (sala kapitulna) na drugim piętrze.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Buttlar | alt= | url= | email=
| adres=Am Bonifatiusplatz 1 | lat=50.5528544 | long=9.6751068| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1737–1739, obecnie wykorzystywany jako biuro informacji turystycznej.
}}
=== Budynki ===
* {{zobacz
| name=Stary Uniwersytet (Uniwersytet Adolfa w Fuldzie) | alt= | url= | email=
| adres=Universitätsplatz 1 | lat=50.5516430538017 | long=9.67930899668622| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Budynek został zbudowany w stylu barokowym w latach 1731–1734 według planów Andreasa Gallasiniego. W 1734 roku książę opat Adolph von Dalberg założył Uniwersytet w Fuldzie, a do sekularyzacji w 1805 roku nauczano tam prawa, filozofii, medycyny i teologii katolickiej. Obecnie w budynku mieści się szkoła podstawowa Adolpha von Dalberga.
}}
* {{zobacz
| name=Stary Ratusz | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 10 | lat=50.5515669 | long=9.6771586| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Budynek o konstrukcji szachulcowej z 1531.
}}
[[Plik:FD Hexenturm 01.jpg|upright|thumb|Wieża Czarownic]]
* {{zobacz
| name=Wieża Czarownic | alt= | url= | email=
| adres=Kanalstr. 1b | lat=50.552751 | long=9.672901| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowana w XII wieku jako część średniowiecznych fortyfikacji miejskich i w celu oddzielenia miasta od obszaru klasztornego. Wieża nie pełniła funkcji więzienia w Fuldzie; nazwa wieży została udokumentowana dopiero w 1808 roku jako „Turm am (Frauen)Törlein” (Wieża przy Bramie (Kobiet)), po bramie wjazdowej do klasztoru. „Czarownice” nie były tu więzione, ale w pałacu miejskim. Nazwa „Wieża Czarownic” dla 14-metrowej, najlepiej zachowanej części muru miejskiego pojawiła się dopiero później.
}}
* {{zobacz
| name=Heertor | alt= | url= | email=
| adres=Schlosstraße | lat=50.5539459 | long=9.6769556| wskazówki=bezpośrednio przy dworcu autobusowym, naprzeciwko pałacu miejskiego
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowana w latach 1150–1165, do dziś uważana jest za jedną z najstarszych zachowanych romańskich bram miejskich w Niemczech (przynajmniej częściowo).
}}
* {{zobacz
| name=Hauptwache | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5533399 | long=9.6746072| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1757–1759 przez Andreasa Gallasiniego, budynek pierwotnie był strażnicą naprzeciwko pałacu miejskiego Fuldy, zbudowanym w stylu barokowym. Położony między katedrą a starym miastem w dzielnicy barokowej, obecnie mieści restaurację i bar koktajlowy.
}}
* {{zobacz
| name=Paulustor | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5554 | long=9.67292| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Brama ta kiedyś oddzielała miasto od dzielnicy opactwa, a na obecne miejsce przeniesiono ją dopiero w 1771 roku. Pierwotnie znajdowała się pomiędzy pałacem a główną wartownią.
}}
=== Pomniki ===
* {{zobacz
| name=Pomnik Bonifacego | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.553141 | long=9.6748408| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=naprzeciwko biura informacji turystycznej na Bonifatiusplatz
}}
* {{zobacz
| name=Kolumna Maryjna | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.55956964690667 | long=9.671775692422703| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=poniżej klasztoru Frauenberg
}}
* {{zobacz
| name=Pomnik założycieli miasta | alt= | url= | email=
| adres=Borgiasplatz | lat=50.551789786194504 | long=9.67757997371778| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=
}}
* {{zobacz
| name=Cmentarz Żydowski | alt= | url= | email=
| adres=Rabanusstraße | lat=50.5362216 | long=9.6905197| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=
}}
=== Muzea ===
[[Plik:FD DomMuseum 01.jpg|thumb|Muzeum Katedralne]]
[[Plik:FD Jesuitenkolleg 01.jpg|thumb|Kolegium Jezuickie / Muzeum Vonderau]]
Miasto Fulda oferuje '''karnet muzealny''' (dorośli 12 EUR, ulgowy 10 EUR). Obejmuje on wstęp do następujących muzeów: Muzeum Vonderau, Muzeum Katedralne, Niemieckie Muzeum Straży Pożarnej, Historyczne sale Zamku Miejskiego, Akademia Dziecięca i Muzeum Schloss Fasanerie (Eichenzell). Karnet jest dostępny w Centrum Informacji Turystycznej i uczestniczących muzeach. Karnet jest ważny przez nieograniczony czas.
* {{zobacz
| name=[https://www.fulda.de/kultur-freizeit/vonderau-museum Muzeum Vonderau] | alt= | url= | email=
| adres=Jesuitenplatz 2 | lat=50.5511 | long=9.67861| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 928350  | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: wtorek-niedziela 10:00-17:00, czynne w święta. Cena: wstęp dla dorosłych: 3,50 €; Planetarium: 4 €. W muzeum znajduje się między innymi stała wystawa poświęcona historii kultury miasta i regionu, a także dział historii naturalnej. Kolejna wystawa poświęcona jest malarstwu, a w muzeum znajduje się również planetarium. Muzeum nosi imię nauczyciela z Fuldy i lokalnego historyka Josepha Vonderau. Sklep muzealny, kawiarnia muzealna;
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.bistum-fulda.de/bistum_fulda/kunst_musik/kunst/dommuseum/ Muzeum Katedralne] | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 5 | lat=50.5534368 | long=9.6709125| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 8 72 07 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: wtorek-sobota od 10:00, przerwa obiadowa zimą od 12:30 do 13:30; niedziela od 12:30. Można tam obejrzeć wystawy dotyczące historii klasztoru, katedry i diecezji, ze szczególnym uwzględnieniem osoby św. Bonifacego.
}}
* {{zobacz
| name=[https://dfm-fulda.de/ Niemieckie Muzeum Straży Pożarnej] | alt= | url= | email=
| adres=St. Laurentius-Str. 3 | lat=50.545 | long=9.665| wskazówki=na łąkach Fuldy na południe od centrum miasta, około dwóch kilometrów pieszo od katedry
| telefon=+49(0)661 7 50 17 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Wystawa przedstawia historię czynnej i biernej ochrony przeciwpożarowej w krajach niemieckojęzycznych, obejmującą okres od najwcześniejszych ludzi „homo erectus” przez średniowiecze do końca I wojny światowej w 1918 r. Na wystawie można zobaczyć sprzęt techniczny i urządzenia strażackie. Ogród botaniczny (ogniowy) oferuje odwiedzającym możliwość interakcji z roślinami, takimi jak pokrzywy i lilie pochodniowe. Otwarte: wtorek - niedziela 10:00–17:00 Cena: dorośli: 5 €.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.kaf.de/ Akademia Dziecięca Fulda] | alt= | url= | email=
| adres=Mehlerstr. 4 | lat=50.545778 | long=9.686806| wskazówki=w pobliżu dworca kolejowego, około 10–15 minut spacerem
| telefon=+49(0)661 90273 0  | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: pon.-pt. 10:00–17:00; niedz. 13:00–17:30; sob. 13:00–17:30 (październik–kwiecień). Cena: Indywidualne (od 3 lat) = 3 €; Rodzinne = 9 €; Piątki od 14:00 do 17:30; wszystkie bilety rodzinne są w piątki tańsze o połowę. KAF jest najstarszym niezależnym muzeum dla dzieci w Niemczech i postrzega siebie jako „centrum fitness dla zmysłów”, pozwalając dzieciom i młodzieży w wieku od 5 do 14 lat doświadczać kultury jako części ich własnej tożsamości. Sercem muzeum jest Walk-In Heart, w którym znajdują się wystawy stałe, wystawy specjalne, programy świąteczne, programy praktyczne i programy grupowe.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.mollenhauer.com/ Erlebniswelt Blockflöte] | alt= | url= | email=
| adres=Weichselstr. 27 | lat=50.535676 | long=9.684185| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 94670 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Wszystko o produkcji fletów prostych, od historii produkcji fletów prostych i materiałów używanych do świata dźwięku fletów prostych (wyraźnie zachęcamy do wypróbowania). Otwarte: od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00–16:00. Dostępne są wycieczki z przewodnikiem po wcześniejszym umówieniu.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.hs-fulda.de/ Wystawa zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej i Stanowej] | alt= | url= | email=
| adres=Heinrich-von-Bibra-Platz 12 | lat=50.554914 | long=9.679883| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 9640 970 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pisemne dobra kultury obejmujące 1000 lat, w tym Kodeksy Bonifatiani z 547 r. i koniec VIII wieku. Rękopisy – ponad 800 rękopisów w kolekcji, w tym ponad 200 ze średniowiecza. Kolekcja Hutten – jest to prawdopodobnie najobszerniejsza kolekcja biblioteczna w Niemczech zawierająca dzieła autorstwa i o Ulrichu von Hutten, znanym niemieckim humaniście i publicyście. Otwarte: od poniedziałku do czwartku od 9:30 do 16:00 i w piątek od 9:30 do 15:00.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.hs-fulda.de/ Pałac Fasanerie] | alt= | url= | email=
| adres=Eichenzell | lat=50.5077 | long=9.70791| wskazówki=8 km na południe, połączenia autobusowe
| telefon=+49(0)661 9486-0 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Około 1710 roku poza bramami miasta Fulda zbudowano pałac wiejski. W kolejnych latach pałac był stale rozbudowywany, aż w 1757 roku został wspaniale przebudowany według planów nadwornego architekta księcia-opata Andreasa Gallasiniego. Pałac służył jako letnia rezydencja do połowy XIX wieku. Księżniczka Anna Pruska, znana również jako landgrabina Anna, mieszkała w pałacu do 1918 roku. Na własne życzenie była jedyną kobietą pochowaną w katedrze w Fuldzie. Od 1972 roku niektóre pokoje są otwarte dla zwiedzających jako muzeum. Znajduje się w nim kolekcja mebli i dzieł sztuki dekoracyjnej z XVIII i XIX wieku, a także ważna galeria portretów. Festiwal Ogrodów Książęcych odbywa się corocznie wiosną. Godziny otwarcia: Wstęp do muzeum jest możliwy wyłącznie z przewodnikiem. Kwiecień-październik: od wtorku do niedzieli i święta od 10:00 do 17:00. (ostatnie wejście o godz. 16:00).
}}
=== Parki ===
Miasto Fulda jest również zielone, a oprócz Ogrodu Pałacowego znajdują się tam inne parki i tereny rekreacyjne.

* {{Znacznik|Parkanlage in der Fuldaaue|50.545115761342814|9.667049429641681|typ=natura}}'''Parkanlage in der Fuldaaue''' – Ta ogólnodostępna zielona przestrzeń, popularna wśród mieszkańców, znajduje się około 5-10 minut spacerem na zachód od centrum miasta.
* {{Znacznik|Ogród dalii|50.5531915|9.6733137|typ=natura}}'''Ogród dalii''' – Naprzeciwko katedry. Każdej wiosny sadzi się tam ponad 30 różnych dalii. Podczas kwitnienia oferuje spokój i relaks z wyjątkowym widokiem na katedrę i Wieżę Czarownic. Godziny otwarcia: od końca kwietnia/początku maja do października (w zależności od kwitnienia): codziennie od 9:00 do 19:00, wstęp wolny.
* {{Znacznik|Domdechaneigarten|50.553682261278915|9.671893887582643|typ=natura}}'''Domdechaneigarten''' – bezpośrednio przy katedrze i wejściu do Muzeum Katedralnego. Eksponaty z Muzeum Katedralnego i historyczne odmiany róż. Godziny otwarcia: Ogród jest dostępny w godzinach otwarcia Muzeum Katedralnego.

Miasto Fulda utrzymuje łącznie 20 '''cmentarzy''', z których niektóre mają również wartość rekreacyjną jako tereny zielone.
[[Plik:FD Alter dompfarrlicher Friedhof.jpg|thumb|Stary Cmentarz Parafialny Katedralny]]
* {{Znacznik|Stary Cmentarz Parafialny Katedralny|50.5571759|9.6727917|typ=natura}}'''Stary Cmentarz Parafialny Katedralny''': Używany w średniowieczu i do 1870 roku, został opuszczony w 1894 roku, a następnie przeprojektowany w ramach State Garden Show w 1994 roku jako przestrzeń wystawowa dla „Historycznego rozwoju nasadzeń grobowych” z różnych epok, z kilkoma grobami wystawowymi. Od 2008 roku znajduje się tam również kamień pamiątkowy dla ofiar polowań na czarownice w Fuldzie. Lokalizacja: w regionie Eichsfeld, około 200 metrów na północ od placu Katedralnego (50° 33′ 26″ N 9° 40′ 22″ E).
* '''Nowy Cmentarz Parafialny Katedralny''', znany również jako Cmentarz Frauenberg: Utworzony w celu zastąpienia zamkniętego „starego Cmentarza Parafialnego Katedralnego”, miejsce pochówku obejmuje, oprócz innych znanych osobistości Fuldy, archeologa i lokalnego historyka Fuldy, dr.h.c. Josepha Vonderau, patrona Muzeum Vonderau.

== Aktywny wypoczynek ==
=== Wycieczki miejskie ===
Wycieczki po mieście dla indywidualnych turystów odbywają się codziennie o 11:30 i 15:00. Trwają one około godziny. Bilety i miejsce zbiórki znajdują się w Biurze Informacji Turystycznej na Bonifatiusplatz. Osoby, które wolą zwiedzać Fuldę samodzielnie, mogą skorzystać z audioprzewodnika. Audioprzewodnik jest dostępny w języku niemieckim i angielskim. Audioprzewodniki można wypożyczyć w Biurze Informacji Turystycznej.

Dla grup miasto Fulda oferuje różne wycieczki po mieście o różnej długości. Obejmują one jedno- lub dwugodzinne wycieczki po dzielnicy barokowej i Starym Mieście, z których niektóre obejmują również zwiedzanie wnętrza katedry i pałacu. Oferowane są również wycieczki tematyczne, takie jak Muzeum Katedralne, Pałac Miejski i Muzeum Vonderau. Innym punktem wycieczek po mieście są książęce zakupy. Wycieczka zakupowa z przewodnikiem prowadzi do sklepikarzy, którzy oferują swoje prace. Wycieczkę uzupełniają dwa przysmaki kulinarne. Oferowane są również wycieczki dla dzieci. Ubrane w stroje historyczne i z taczką dzieci uczą się o okresie baroku.

Wszystkie informacje o wycieczkach, godzinach i rezerwacjach można znaleźć w [https://www.tourismus-fulda.de/ informacji turystycznej].

* '''Spacery po mieście z Fulda Greetern'''
Pod hasłem „Przyjedź jako gość, wyjedź jako przyjaciel” Fulda Greeter oferują bezpłatne wycieczki po mieście. Goście poznają miasto z dala od utartych szlaków z perspektywy mieszkańców. Greeters chętnie pokażą gościom swoje miasto ze wszystkimi jego autentycznymi dziwactwami. Omawiane są również osobiste historie i doświadczenia, a także wskazówki dotyczące wychodzenia i spędzania wolnego czasu. Podczas specjalnych konsultacji między gościem a Greeters, prośby o tematy są brane pod uwagę, dzięki czemu te spacery są osobistym i indywidualnym spotkaniem z miastem. Aby zachować indywidualność, Greeters są prowadzone wyłącznie w małych grupach do sześciu osób. Więcej informacji można znaleźć na stronie fulda-greeters.de. Fulda Greeters są członkami [https://internationalgreeter.org/ International Greeter Association (dawniej Global Greeter Network)].

=== Sport i rekreacja ===
* '''[https://www.rhoen-adventures.de/ Rhön Adventures]''' (''wycieczki kajakowe, wycieczki geocachingowe, wspinaczka w Fuldzie i okolicach''), Karlstr. 33, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 2502623, E-mail: info@rhoen-adventures.de. Wynajem kajaków – wycieczki na kilka godzin lub kilka dni po Fuldzie, organizacja transportu łodzią. Ostatnia aktualizacja: maj 2017 (informacje mogą być nieaktualne). Edytuj informacje
* {{Znacznik|Sieben Welten Therme &amp; Spa Resort|50.53778 |9.72300 |typ=atrakcja}}'''[https://www.siebenwelten.de/ Sieben Welten Therme &amp; Spa Resort]''' (''spa termalne, strefa saun, Bäder-Park-Hotel, gastronomia tematyczna''), Harbacher Weg 6, 36093 Künzell (''na przedmieściach Fuldy w Künzell, około 4 km na wschód od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 397 800. Dawne termy Rhöntherme zostały ponownie otwarte latem 2010 roku po gruntownej renowacji i są teraz zorganizowane tematycznie. Otwarte: pon.–pt. 10:00–23:00, sob.–ndz. i święta 9:00–23:00. Cena: bilet jednodniowy: 25 €.
* {{Znacznik|Basen sportowy Ziehers|50.55747 |9.69754 |typ=atrakcja}}'''[https://re-gruppe.de/baeder/sportbad-ziehers/ Basen sportowy Ziehers]''', Magdeburger Straße 97, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 12-7744. Basen pływacki o wymiarach 33 x 21 m, basen dla niepływaków, brodzik, zjeżdżalnia wodna, lekcje pływania, aqua fitness, trybuny dla widzów, kawiarnia. Otwarte: pon. 7:30–21:30, wt.–śr., pt. 7:30–20:00, czw. 7:30–13:00, sob.–niedz. 13:00–18:30, święta i niedz. od 1 maja do 30 września. Zamknięte w okresie wakacji letnich. 
* {{Znacznik|Basen odkryty Rosenau|50.5461513 |9.6697912 |typ=atrakcja}}'''[https://re-gruppe.de/baeder/freibad-rosenau/ Basen odkryty Rosenau]''' (''Rosenbad''), Jahnstraße 2, 36041 Fulda. Tel.: +49(0)661 12-7722. Basen pływacki o wymiarach 50 x 17 m, basen dla osób niepływających z leniwą rzeką, basen wielofunkcyjny o wymiarach 33 x 28 m z 5-metrową platformą do skoków, brodzik, boiska do siatkówki plażowej, stoły do ​​tenisa stołowego, plac zabaw dla dzieci i kawiarnia. Otwarte: Maj: codziennie 11:00–19:00; Czerwiec: 10:00–20:00; Lipiec–sierpień: 9:00–20:00 Wrzesień do końca sezonu: 11:00–19:00.
* {{Znacznik|Kartbahn NOlimit|50.52739713156326 |9.67723821502951 |typ=atrakcja}}'''[https://www.nolimitkartbahn.de/ Kartbahn NOlimit]''' (''gokarty halowe, tor zewnętrzny''), Frankfurter Straße 142, 36043 Fulda (''Kohlhaus, ok. 3 km na południe od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 40 20 53. Otwarte: pon.–pt. 15:00–23:00, sob. 13:00–północ, niedz. 10:00–23:00
* {{Znacznik|Aeroclub Rhön e.V. Fulda|50.53644949735269 |9.661667164899828 |typ=atrakcja}}'''[https://acr-fulda.de/ Aeroclub Rhön e.V. Fulda]''' (''szybowanie''), Olympiastr. 1, 36043 Fulda. Tel.: +49(0)661 21155. Dostępne są loty szybowcem nad miastem. Otwarte: od marca do listopada w weekendy/święta oraz w ciągu tygodnia przy dobrej pogodzie. Ostatnia aktualizacja: maj 2017 (informacje mogą być nieaktualne). 
* {{Znacznik|Golfclub Fulda Rhön|50.58504469088617 |9.826139721076654 |typ=atrakcja}}'''[https://golfclub-fulda.de/ Golfclub Fulda Rhön]''', Am Golfplatz 35, 36145 Hofbieber (''ok. 15 km od centrum miasta''). Tel.: +49(0)6657 1334. 
* '''Miniaturowe pole golfowe w ogrodach zamkowych''', Kurfürstenstraße, 36037 Fulda (''w tylnej części ogrodów zamkowych''). 18 dołków. Otwarte: kwiecień–październik: pon.–pt. 10:00–21:00 i sob.–ndz. 11:00–21:00; listopad–marzec: pon.–sob. 13:00–18:00 (jeśli pogoda na to pozwoli). 
* '''Jazda na rowerze''' – np. na ścieżce rowerowej Fulda lub na ścieżce rowerowej Milseburg

=== Kino i teatr ===
* {{Znacznik|Cinestar|50.5469437 |9.6750781 |typ=atrakcja}}'''Cinestar''', Löherstraße 41, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0)661 8658 401.
* {{Znacznik|Schlosstheater Fulda|50.5547867 |9.6774889 |typ=atrakcja}}'''Schlosstheater Fulda''', Schloßstraße 5, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0)661 1021483.

== Praca ==

== Nauka ==

== Zakupy ==
Fulda to regionalna metropolia handlowa, oferująca szeroki wybór towarów w kilku domach towarowych, licznych sklepach i sklepach specjalistycznych. Główne ulice handlowe to Bahnhofstrasse, Marktstrasse i Friedrichstrasse. Wiele małych sklepów można znaleźć również w bocznych uliczkach i na starym mieście. Atrakcyjność miasta dodatkowo zwiększa dobrze zaopatrzona scena pubów i restauracji, która również oferuje odpoczynek od wyczerpującego szaleństwa zakupów.

* '''Tygodniowy targ''': - w każdą środę i sobotę (oprócz świąt państwowych) od 7:00 do 13:30 wokół targu warzywnego. Sprzedawcy oferują sezonowe owoce i warzywa, kwiaty i kompozycje, świeże ryby, a także regionalne wypieki, sery, drób, kiełbasy i mięsa.
* '''[https://reinholz-kaffee-shop.de/ Kaffeerösterei Reinholz]''', Florengasse 10, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)172 3905782. Kawa jest świeżo palona codziennie; ziarna kawy pochodzą głównie z Ameryki Południowej i Środkowej; handel bezpośredni. Otwarte: od wtorku do piątku, od 10:00 do 18:00 i w sobotę, od 8:00 do 16:00.

== Gastronomia ==
=== Specjały Fuldy ===
* '''Flurgönder mit Nudeln''' (dialekt: Schwoarte-Gönder) to surowa, wędzona skórka wieprzowa w kształcie pęcherza, którą gotuje się i podaje z makaronem wstążkowym.
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
 Drei Sorten Flurgönder aus dem Fuldaer Land.jpg|Trzy odmiany Flurgönder
&lt;/gallery&gt;

=== Restauracje i gospody ===
==== Oszczędnie ====
* {{Znacznik|'''Drei Linden'''|50.548373|9.661423|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.dreilinden-fulda.de/ Drei Linden]''' (''gospoda, kuchnia Fuldy, pokoje gościnne, ogródek piwny''), Neuenberger Str. 37, 36037 Fulda (Neuenberg) (ok. 15 minut spacerem od katedry). Tel.: +49(0)661 73131, Faks: +49(0)661 241366, E-mail: info@dreilinden-fulda.de. Piękny ogródek piwny pod starymi lipami, otwarty od maja do października, jeśli pozwala na to pogoda. Otwarte: Zamknięte w niedziele.
* {{Znacznik|'''LA ROMANTICA'''|50.551842|9.675513|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''LA ROMANTICA''' (''Ristorante i pizzeria''), Pfandhausstraße 1, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 75922. Włoskie specjały, domowy makaron i biały chleb. Otwarte: codziennie od 11:00 do północy.

=== Umiarkowanie ===
* {{Znacznik|'''Wirtshaus Schwarzer Hahn'''|50.552412|9.675954|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.schwarzerhahn-fulda.de/ Wirtshaus Schwarzer Hahn]''', Friedrichstraße 18, 36037 Fulda (''w centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 24 03 12. 
* {{Znacznik|'''Fuldaer Hof'''|50.563683|9.631879|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.fuldaerhof.de/ Fuldaer Hof]''' (''ogródek piwny''), Am Ried 13, 36041 Fulda/Maberzell (''niedaleko północno-zachodniej części Fuldy''). Tel.: +49(0)661 25 00 864, Fax: +49(0)661 25 00 862. Otwarte: od października do kwietnia codziennie od godz. 11:00; zamknięte w weekendy.

=== Ekskluzywnie ===
* {{Znacznik|'''Dachsbau by Caliskan'''|50.552136|9.675121|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://dachsbaubycaliskan.de/ Dachsbau by Caliskan]''' (''restauracja, klasyczne dania i autorskie kreacje''), Pfandhausstraße 8, 36037 Fulda (Stare Miasto). Tel.: +49(0)661 74110. Mała, przytulna restauracja w 350-letnim domu.

=== Kawiarnie ===
* {{Znacznik|'''Törtchen'''|50.54755|9.67434|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''Törtchen''' (''Kuchenmanufaktur &amp; Cafe''), Löherstraße 42, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 20618181. Można oglądać, jak powstają ciasta i tarty. Przytulne, zabytkowe wnętrze. 
* {{Znacznik|'''antonius LadenCafé'''|50.55200|9.67474|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.antonius.de/ antonius LadenCafé]''' (''Kawiarnia i małe dania''), Severiberg 1, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 75826. Sprzedaje również ekologiczne wypieki. Piękny dziedziniec. Otwarte: pon.-pt. 9:00-18:00, sob. 10:00-17:00, niedz. zamknięte.
* {{Znacznik|'''Café Glück'''|50.55248|9.67583|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.cafe-glueck-fulda.de/ Café Glück]''' (''kawiarnia serwująca ciepłe posiłki, w tym dania wegetariańskie i wegańskie''), Friedrichstraße 20, 36037 Fulda (''w pobliżu zamku''). Tel.: +49(0)661 58007181, E-mail: info@cafe-glueck-fulda.de

=== Browary ===
* {{Znacznik|'''Hochstifliches Brauhaus Fulda'''|50.55793|9.67690 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.hochstift.de/ Hochstifliches Brauhaus Fulda]''' (''Browar, Restauracja i Ogródek Piwny''), Leipziger Straße 12, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 8350-0. W 1848 roku na Leipziger Straße zbudowano piwnicę skalną z browarem i ogródkiem piwnym. Dzięki temu jest to najstarszy browar i jedna z najstarszych firm w Fuldzie. Zwiedzanie browaru – wycieczka z degustacją piwa odbywa się w każdą środę o 16:00, z udziałem co najmniej pięciu osób; należy dokonać wcześniejszej rezerwacji w administracji (tel. +49(0)661-835015). Położona tuż obok browaru piwnica skalna oferuje świeżo warzone piwo i jedzenie, takie jak robiła babcia, z nowoczesnym akcentem. Ogródek piwny jest również otwarty latem. Tutaj możesz cieszyć się świeżo nalewanym piwem i pysznym grillowanym jedzeniem pod drzewami w jednym z najstarszych ogródków piwnych w mieście. 
* {{Znacznik|'''Hohmanns Brauerei Fulda'''|50.5906|9.6864 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://hohmanns-brauerei.de/ Hohmanns Brauerei Fulda]''', Michelsrombacher Str. 51, 36039 Fulda. Tel.: +49(0)661 9625856. Pierwsze piwo zostało tutaj uwarzone w 2008 roku. Obecnie produkowane są różne naturalnie mętne piwa, piwo rzemieślnicze i bezalkoholowe Waldbrause (leśne brause). Piwa serwowane są w Hohmann's Brauhaus (z restauracją), Florengasse 3-5, 36037 Fulda, oraz w gospodzie Michelsrombacher Wald, Michelsrombacher Str. 51, 36039 Fulda. 
* {{Znacznik|'''Brauhaus Wiesenmühle'''|50.55115|9.66801 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://wiesenmuehle.de/ Brauhaus Wiesenmühle]''' (''browar, ogródek piwny, restauracja, hotel''), Wiesenmühlenstraße 13, 36037 Fulda (''na łąkach Fuldy poniżej katedry''). Tel.: +49(0)661 92 868 0, Faks: +49(0)661 92 868 39. Największe koło młyńskie w Europie, z 44 łopatkami, średnicą 6,90 m, szerokością 6,50 m i wagą 55 ton, dostarcza energię elektryczną do Wiesenmühle. Największy ogródek piwny w Fuldzie.

== Festiwale, imprezy ==
* '''Karnawał w Fuldzie (Fulder Foaset)''': Fulda jest stolicą karnawału w Hesji. Karnawał może się pochwalić historią sięgającą ponad 500 lat. Towarzystwo Karnawałowe w Fuldzie i 13 stanów granicznych wspólnie organizują festiwal. Najważniejszymi wydarzeniami sezonu są parada dziecięca w Niedzielę Karnawałową i największa parada Różanego Poniedziałku w Hesji.
* '''[https://www.schuetzen-volksfest.de/ Festiwal Strzelecki i Folklorystyczny w Fuldzie]''' (''na oznakowanych Ochsenwiese''). Otwarte: corocznie pod koniec lipca.
* '''Altstadtfest''': Festiwal pubowy odbywający się w połowie sierpnia na starym mieście.
* '''[https://www.weinfest-fulda.de/ Festiwal Wina]''' (''na dziedzińcu muzeum (Muzeum Vonderau)''). Fulda ma długą tradycję winiarską. Odkrycie wina Spätlese sięga czasów klasztoru w Fuldzie. Co roku pod koniec sierpnia/na początku września odbywa się 10 dni świętowania. Stoiska z winem, pokazy mody i muzyka na żywo są bezpłatne! Ostatnia aktualizacja: czerwiec 2017 (informacje mogą być nieaktualne) Edytuj informacje
* '''[https://www.fulda-marathon.de/ Maraton w Fuldzie]''' – tradycyjny półmaraton przez barokowe historyczne centrum Fuldy i przez tereny zalewowe Fuldy, ze zintegrowanym biegiem na 10 km. Co roku na początku września.
* '''Jarmark bożonarodzeniowy w Fuldzie''': Ponad 70 straganów jarmarku bożonarodzeniowego, w tym rękodzieło i ozdoby świąteczne, odbywa się między kościołem parafialnym miasta a placem uniwersyteckim, a także na dziedzińcu Muzeum Vonderau.
:Godziny otwarcia: w okresie Adwentu, od poniedziałku do soboty od 11:00 do 20:00 oraz w niedziele od 11:00 do 20:00. od 12:30 do 19:00

== Nocleg ==

== Kontakt ==

== Bezpieczeństwo ==

== Informacje turystyczne ==

== Gdzie dalej ==

{{Atrybucja}}
{{Jest w|Rejencja Kassel}}

{{Zarys}}

[[Kategoria:Hesja]]</text>
      <sha1>g6cwizp3a4f6fsne34qm3ws2zz6p780</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>149854</id>
      <parentid>149853</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T08:04:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Moromar</username>
        <id>2451</id>
      </contributor>
      <comment>/* Browary */</comment>
      <origin>149854</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="66408" sha1="szbpcxhd7yq4uhdacs796o4e8q3wuyc" xml:space="preserve">{{top-banner}}
{{Miejscowość infobox
 |nazwa            = Fulda
 |nazwa oryginalna = 
 |widok            = Flug_-Nordholz-Hammelburg_2015_by-RaBoe_1053_-_Fulda_Innenstadt.jpg
 |opis             = 
 |herb             = Wappen_Fulda.svg
 |mapa             = Karte Fulda in Deutschland.png
 |państwo          = [[Plik:Flag of Germany.svg|20px]] [[Niemcy]]
 |region           = [[Plik:Flag_of_Hessen.svg|20px]] [[Hesja]]
 |powierzchnia     = 104,05
 |wysokość         = 261
 |lud              = 65 700
 |prefiks          = 0661
 |kod pocztowy     = 36037, 36039, 36041, 36043
 |www              = https://www.fulda.de/
}}
Ponad 1250-letnie miasto '''Fulda''' leży nad rzeką o tej samej nazwie i jest kulturalnym i gospodarczym centrum wschodniej [[Hesja|Hesji]]. Najbliższe duże miasta, [[Frankfurt nad Menem]], [[Gießen]], [[Kassel]], [[Erfurt]] i [[Würzburg]], są oddalone o ponad 100 kilometrów. Fulda jest barokowym, biskupim i uniwersyteckim miastem. Co roku odbywa się tu jesienne zgromadzenie plenarne Niemieckiej Konferencji Biskupów. W średniowieczu opactwo Fulda było jednym z największych i najważniejszych klasztorów na północ od [[Alpy|Alp]].

== Charakterystyka ==
Oprócz centrum miasta Fulda obejmuje 24 inne dzielnice:

* W dolinie rzeki Fulda: Bronnzell (z Ziegelem), Kohlhaus, Johannesberg, Gläserzell, Kämmerzell, Lüdermünd
* Na północy: Lehnerz, Bernhards, Dietershan, Niesig
* Na zachodzie: Istergiesel, Niederrode, Mittelrode, Oberrode, Zell, Zirkenbach, Harmerz, Sickels, Rodges, Besges, Malkes, Haimbach, Maberzell (z Trätzhof)
* Na południu: Edelzell
* Na wschodzie Fulda połączyła się z niezależnymi gminami Petersberg i Künzell
Centrum Fuldy jest dalej podzielone na dzielnice statystyczne lub dzielnice śródmiejskie. Nie stanowią one jednak odrębnych dzielnic:

Śródmieście, Neuenberg, Horas, Aschenberg, Frauenberg, Ziehers-Nord, Ziehers-Süd, Fulda-Galerie (dawne lądowisko dla helikopterów armii amerykańskiej), Nordend, Ostenda, Südend, Westend i Münsterfeld (dawne koszary armii amerykańskiej)

=== Położenie ===
Fulda leży nad rzeką Fulda o tej samej nazwie. Miasto jest położone między górami [[Rhön]] na wschodzie i górami [[Vogelsberg]] na zachodzie. Granice kraju związkowego z [[Turyngia|Turyngią]] i [[Bawaria|Bawarią]] nie są daleko.

Sąsiadujące gminy na północ i wschód od gór Rhön to: Petersberg (''z wczesnoromańskim kościołem św. Piotra, Rauschenberg i Haunesee''), Künzell (''z Florenberg'') i [[Hünfeld]].

Na południu [[Eichenzell]] (''z najpiękniejszym barokowym pałacem Hesji, Schloss Fasanerie'') graniczy z Fuldą.

Sąsiadujące gminy na zachodzie, w kierunku gór [[Vogelsberg]], to Hosenfeld, Großenlüder i [[Schlitz]].

=== Historia ===
Pierwsze osady odkryte w rejonie Fuldy pochodzą z końca epoki kamiennej, około 5000 r. p.n.e. We wczesnym średniowieczu germańskie plemię Chattów (prawdopodobnie imiennik dzisiejszej Hesji) osiedliło się w regionie między górami [[Vogelsberg]] i [[Rhön]].

Miejsce dzisiejszej Fuldy leży na terenie osadniczym, który był opuszczony w czasie, gdy zakładano klasztor, z pozostałościami dawnego dworu Merowingów, oraz na zalewowej równinie Fuldy rzeki Fuldy, która była już w tym miejscu żeglowna. Miejsce to jest strategicznie położone przy domniemanym brodzie na tym, co wówczas było ważnym traktem.

Za papieża Grzegorza II, Bonifacy, późniejszy Apostoł Germanów, zorganizował chrystianizację Germanii, która nadal była przeważnie politeistyczna.

==== Historia klasztoru ====
Na prośbę Bonifacego, Sturmius, jeden z jego towarzyszy, wyruszył w górę rzeki ze swojej pustelni w Haerulfisfeld ([[Bad Hersfeld]]), aby poszukać miejsca, które Bonifacy przeznaczył na założenie klasztoru.

Data historyczna to 10 marca 744: Sturmius i siedmiu braci założyło klasztor Fulda w miejscu, które później nazwano „Eichloha”. Został on poświęcony Najświętszemu Odkupicielowi (SS. Salvator) i zarządzany zgodnie z regułą benedyktyńską. Sturmius został pierwszym opatem klasztoru. Klasztor obejmował również region w promieniu 8–9 km, który był częścią ówczesnego Altgau Grabfeldgau lub Buchonii. W 751 pierwszy kościół klasztorny został konsekrowany przez samego Bonifacego, a z jego inicjatywy klasztor został oddany bezpośrednio pod opiekę papieża 4 listopada 751.

Decydującym czynnikiem w '''powstaniu klasztoru''' było zabójstwo Bonifacego podczas podróży misyjnej w towarzystwie 50 towarzyszy w pobliżu [[Dokkum]] we [[Fryzja|Fryzji]] 5 czerwca 754. Według legendy Bonifacy trzymał przed sobą swoją księgę, Kodeks Ragyndrudisa (nie Biblię), aby zapewnić sobie ochronę. Została ona przebita, a jej faksymile można obejrzeć w Muzeum Diecezjalnym w Fuldzie. Ciało zostało początkowo przetransportowane do [[Moguncja|Moguncji]], ale następnie, z inicjatywy Sturmiusa i zgodnie z życzeniem zmarłego, zostało pochowane w jego własnym klasztorze w Fuldzie. Następnie Fulda stała się miejscem pielgrzymek i otrzymała liczne darowizny z całego imperium.

Za Karola Wielkiego klasztor uzyskał immunitet w 774 i stał się '''klasztorem cesarskim''' z prawem do swobodnego wyboru opata. Z 364 mnichami Fulda była już jednym z największych klasztorów w imperium w 784.

Od 791 do 819 zbudowano '''bazylikę Ratgar''' (nazwaną na cześć panującego opata Ratgara) jako nowy kościół klasztorny i kościół grobowy Bonifacego. Poprzednik dzisiejszej katedry był uważany za największy kościół w Cesarstwie Franków i najnowocześniejszy na północ od Alp po ukończeniu budowy.

Na wzgórzach otaczających Fuldę zbudowano cztery kolejne klasztory w kształcie krzyża wokół centrum opactwa: Frauenberg na Bischofsberg (kanonicy około 817), Petersberg (klasztor św. Lioby od 836), Neuenberg (od 1023, obecnie parafia św. Andrzeja) i Johannesberg (klasztor pomocniczy benedyktynów od 836). Od IX do początku XI wieku siedmiu arcybiskupów [[Moguncja|Moguncji]] pochodziło z klasztoru w Fuldzie.

[[Plik:FD KlosterbibliothekPortal-B.jpg|thumb]]
Za opata Maura (* ok. 780 w [[Moguncja|Moguncji]]; † 4 lutego 856) klasztor, liczący łącznie ponad 600 mnichów, stał się również '''ośrodkiem akademickim cesarstwa''': biblioteka klasztorna, która została znacznie rozbudowana w tym okresie, zawierała około 2000 rękopisów, w tym liczne kopie ważnych starożytnych dzieł. Innym przykładem zbiorów bibliotecznych jest „Pieśń Hildebranda”, uważana za początek literatury niemieckiej, a obecnie przechowywana przez Uniwersytet w [[Kassel]]. Duża część zbiorów klasztornych została utracona podczas wojny trzydziestoletniej, ale części nadal można znaleźć w Bibliotece Uniwersytetu i Stanu Fulda.

Od 968 opat klasztoru w Fuldzie był również opatem prymasem wszystkich niemieckich benedyktynów, a w 1220 Fulda stała się opactwem książęcym pod rządami cesarza Fryderyka II.

W XII wieku klasztor posiadał '''największe ciągłe terytorium''' ze wszystkich opactw w imperium, z łączną powierzchnią 450 000 akrów ziemi między [[Alpy|Alpami]] a Morzem Północnym. Ta posiadłość ziemska opiera się również na Kodeksie Eberhardiego. Jednak współczesne badania uważają również tę listę własności klasztornej za jeden z największych projektów fałszerstwa w średniowieczu: mnich (lub odwrotnie) Eberhard wykonał na dużą skalę podrobione kopie starych aktów własności. Kodeks jest obecnie przechowywany w Heskim Archiwum Państwowym w [[Marburg]]u.

Za opata Reinharda von Weilnau (1449–1476) klasztor cesarski uzyskał '''status księstwa terytorialnego'''.

Na początku ery nowożytnej klasztor nie został oszczędzony przez zawirowania okresu reformacji: w 1571 w protestanckim środowisku regionu Hesji do klasztoru przyjęto jezuitów, a Fulda stała się centrum kontrreformacji. Podczas wojny trzydziestoletniej (1618–1648) klasztor był wielokrotnie plądrowany i palony, ale za opata księcia Joachima von Gravenegg (1644–1671) udało mu się odbudować.

Opactwo św. Marii (centrum miasta, zakonnice benedyktynki) zostało założone w 1626 roku. W 1700 roku książę opat Adalbert von Schleifras sprowadził do miasta barokowego architekta Johanna Dientzenhofera, zapoczątkowując „'''okres barokowy'''” Fuldy. Pod jego kierownictwem na miejscu podupadłej bazyliki Ratgar zbudowano nową katedrę i barokowy pałac miejski, odbudowując stary zamek.

W 1734 roku założono Uniwersytet w Fuldzie; w 1752 roku papież Benedykt XIV podniósł książęce opactwo do rangi księcia-biskupstwa, aż do rozwiązania klasztoru w 1802 roku na mocy Ustawy o delegacji cesarskiej.

W 1803 diecezja stała się księciem-biskupstwem Nassau-Orange, w 1806 francuskim, w 1810 Wielkim Księstwem Frankfurtu, a w 1813 pod administracją austriacką. W 1815 stała się częścią Prus, w 1816 stała się częścią Hesji, a w 1866 powróciła do Prus. W 1945 diecezja Fuldy została przyłączona do Wielkiej Hesji.

==== Historia miasta ====
[[Plik:FD SchildSteinweg 01.jpg|thumb]]
Miasto Fulda powstało jako osada dla rolników, rzemieślników i służby, która wyrosła wokół klasztoru. W 1019 roku opactwo i osada otrzymały od Henryka II prawo do bicia monet, targów i opłat drogowych, a Fulda posiadała prawa miejskie (Civitas) od 1114 roku. Osada targowa rozwinęła się wokół Steinweg, Marktstraße i Mittelstraße, a historia miasta była ściśle związana z klasztorem.

Pod rządami księcia opata Henryka V z Diez-Weilnau (1288–1313) w latach 1294–1312 na zewnątrz klasztoru zbudowano zamek opata. Po renowacji pod rządami księcia opata Johanna Friedricha von Schwalbach zamek ten stał się obecnym pałacem barokowym w XVII wieku.

Pierwsze poważne spory między miastem a klasztorem wybuchły za opata Henryka (przed 1320), który zbudował drugi zamek poza klasztorem. Obywatele szturmowali oba zamki opata z pomocą wysokiego komornika, hrabiego Johanna von Ziegenhaina, i zniszczyli nowy kompleks zamkowy. Cesarz Ludwik IV nałożył na miasto i hrabiego zakaz cesarski. W ramach zadośćuczynienia obywatele musieli odbudować zamek i zapłacić odszkodowanie, a przywódca został stracony.

Dalsze napięcia między miastem a klasztorem wybuchły podczas środkowoniemieckiego buntu chłopów, kiedy mieszkańcy miasta przyłączyli się do chłopów w buncie przeciwko opactwu cesarskiemu w Wielkanoc 1525. Bunt został stłumiony w maju tego samego roku przez armię heskiego landgrafa Filipa I.

W czasach nowożytnych, od 1603, Fulda była również '''centrum polowań na czarownice''' i procesów czarownic, symbolizowanych przez Wieżę Czarownic. Szczególnie znany jest los Mergi Bien, jednej z pierwszych kobiet uwięzionych przez łowcę czarownic Balthasara Nussa latem 1603 i spalonych na stosie po 14 tygodniach uwięzienia i tortur. 19 czerwca 1603 Merga została uwięziona i zamknięta w klatce dla psów na wieży Pałacu Biskupiego, ponieważ więzienie w zamku było przepełnione. Od 2008 kamień pamiątkowy na cmentarzu parafialnym przy Starej Katedrze upamiętnia 270 ofiar polowań na czarownice w biskupstwie Fuldy w latach 1600–1606.

Podczas II wojny światowej Fulda była wielokrotnie celem nalotów, a jedna trzecia centrum miasta została zniszczona.

W następnym okresie jej rozwój został ukształtowany przez jej położenie na dawnej granicy NRD. Aby promować ten strukturalnie słaby obszar, utworzono kilka agencji rządowych i firm.

Fulda była gospodarzem Heskiej Wystawy Ogrodów Państwowych dwukrotnie, najpierw w 1994, a następnie w 2023.

Dziś Fulda znajduje się w centrum Niemiec i jest ważnym węzłem komunikacyjnym dla ruchu towarowego i pasażerskiego.

== Dojazd ==
=== Samolotem ===
Najbliższym lotniskiem międzynarodowym jest {{Znacznik|Port lotniczy Frankurt|50.033306|8.570456|typ=transport}}'''[[Port lotniczy Frankfurt]]''' ({{IATA|FRA}}). Można do niego dojechać pociągiem ICE w nieco ponad godzinę, a 114 km podróży samochodem zajmuje około godziny.

=== Koleją ===
{{Znacznik|Dworzec kolejowy w Fuldzie|50.553889|9.684722|typ=transport}}'''[https://www.bahnhof.de/fulda Dworzec kolejowy w Fuldzie]''' jest węzłem kolejowym z przystankami ICE i IC. Zapewnia doskonałe połączenia dalekobieżne w całych [[Niemcy|Niemczech]], w tym bezpośrednie połączenia do [[Monachium]], [[Hamburg]]a, [[Hanower]]u, [[Mannheim]], [[Frankfurt nad Menem|Frankfurtu nad Menem]] (również przez [[Hanau]]), [[Erfurt]]u, [[Berlin]]a i [[Drezno|Drezna]]. Połączenia regionalne obejmują [[Kassel]] (dworzec główny i Wilhelmshöhe, przez [[Bebra]] i [[Hünfeld]]), [[Gießen]] (przez [[Alsfeld]] i Lauterbach (Hesja)), Frankfurt nad Menem (przez Hanau i [[Schlüchtern]]) i [[Gersfeld]].

Inne przystanki kolejowe w pobliżu granic miasta to Oberbimbach (w kierunku Gießen) i [[Eichenzell]] (w kierunku Gersfeld); mogą być bliżej niż główny dworzec kolejowy. Nie ma bezpośrednich połączeń do bawarskiej i turyńskiej części gór [[Rhön]].

=== Samochodem ===
Fulda jest doskonale połączona z siecią autostrad krajowych za pośrednictwem autostrad federalnych [[Plik:Bundesautobahn_7_number.svg|25px]] i [[Plik:Bundesautobahn_66_number.svg|25px]], które spotykają się tutaj na węźle ''93/55 Fulda'', a także dróg federalnych [[Plik:Bundesstraße_27_number.svg|25px]], [[Plik:Bundesstraße_254_number.svg|25px]] i [[Plik:Bundesstraße_458_number.svg|25px]].

* [[Plik:Bundesautobahn_7_number.svg|25px]] biegnie z północy na południe ([[Kassel]] – [[Würzburg]]) obok Fuldy. Do centrum miasta można dojechać zjazdami ''91 Fulda-Nord'' i ''92 Fulda-Mitte''.

* [[Plik:Bundesautobahn_66_number.svg|25px]] łączy [[region Ren-Men]] i [[Frankfurt nad Menem]] z Fuldą. Do centrum miasta można dojechać węzłem ''53 Fulda-Süd''.

* Od północy, z [[Bad Hersfeld]] i [[Hünfeld]], do Fuldy można dojechać drogą [[Plik:Bundesstraße_27_number.svg|25px]].

* [[Plik:Bundesstraße_254_number.svg|25px]] łączy Fuldę z [[Lauterbach (Hesja)]] i [[Alsfeld]].

* [[Plik:Bundesstraße_458_number.svg|25px]] łączy [[Turyngia|Turyngię]] i region [[Rhön]] z Fuldą.

=== Autobusem ===
Fulda jest połączona z siecią autobusów dalekobieżnych. Istnieją bezpośrednie połączenia m.in. do [[Hamburg]]a, [[Berlin]]a, [[Monachium]], [[Stuttgart]]u, [[Zurych]]u i [[Mediolan]]u. {{Znacznik|Przystanek autobusów dalekobieżnych|50.55588074098876|9.666316571018573|typ=transport}}'''Przystanek autobusów dalekobieżnych''' znajduje się na Weimarer Straße. Do przystanku można dojechać autobusami miejskimi. Możesz również zaparkować swój pojazd na sąsiednim parkingu. Aby uzyskać szczegółowe informacje, takie jak godziny odjazdu i inne połączenia autobusowe, zobacz [https://www.flixbus.de/ Flixbus].

Istnieją również bezpośrednie połączenia z Fuldy do m.in. [[Bukareszt]]u i [[Wrocław]]ia. Autobusy odjeżdżają z {{Znacznik|Centralny dworzec autobusowy|50.5534166|9.6842278|typ=transport}}'''centralnego dworca autobusowego''' (ZOB) na dworcu kolejowym. Aby uzyskać szczegółowe informacje, takie jak godziny odjazdu i inne połączenia autobusowe, zobacz Eurolines.

=== Rowerem ===
Do Fuldy można również dojechać heskimi trasami rowerowymi R1, R2 i R3.

Heski szlak rowerowy R1, znany również jako Ścieżka rowerowa Fulda, biegnie wzdłuż rzeki Fulda od jej źródła w regionie [[Rhön]] do ujścia do Werry w pobliżu [[Hann. Münden]].

Heski szlak rowerowy R2 łączy Biedenkopf z [[Marburg]]iem, [[Alsfeld]] i Fuldą ze [[Spessart]]. Kończy się w pobliżu Obersinn u podnóża Spessart.

Heski szlak rowerowy R3 zaczyna się w [[Rüdesheim am Rhein]] i biegnie przez [[Frankfurt nad Menem|Frankfurt]], przez dolinę Kinzig i przez Fuldę do Tann (Rhön).

== Komunikacja ==
{{mapa|50.5512|9.6766|zoom=14|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}}
Z głównego dworca kolejowego do większości atrakcji Starego Miasta (dzielnicy barokowej z katedrą i zamkiem oraz muzeów) można łatwo dotrzeć pieszo. Duże części centrum miasta są wyznaczone jako strefy dla pieszych.

=== Transport publiczny ===
Transport publiczny w obszarze miejskim Fuldy obsługiwany jest przez RhönEnergie Fulda GmbH. Dziewięć linii autobusowych obsługuje wszystkie dzielnice Fuldy i niektóre okoliczne miasta, takie jak Petersberg, Steinau, Marbach, Künzell, Pilgerzell, Engelhelms, Giesel i Bimbach. Wszystkie miejskie linie autobusowe kursują przez dworzec autobusowy przy Pałacu Miejskim, który pełni funkcję centralnego punktu przesiadkowego (usługa radialna).

Poza godzinami pracy autobusów miejskich (od poniedziałku do piątku od 5:15 do 22:45, w soboty od 7:00 do 22:45, a w niedziele od 10:30 do 22:45) taksówki współdzielone kursują w określonych godzinach. Przejazdy te należy rezerwować telefonicznie co najmniej 15 minut przed planowaną godziną odjazdu.

Linie autobusowe w powiecie Fulda i do Schlitz w powiecie Vogelsberg są również obsługiwane przez RhönEnergie Fulda GmbH. Wszystkie linie międzymiastowe odjeżdżają z centralnego dworca autobusowego (ZOB) przy dworcu kolejowym. Prawie wszystkie linie autobusów miejskich również zatrzymują się tam.

Wszystkie rozkłady jazdy, ceny biletów i mapy tras można znaleźć na stronie: [https://re-gruppe.de/bus/fahrplaene/ Informacje o rozkładzie jazdy].

=== Miejsca parkingowe i garaże ===
Miasto Fulda oferuje kilka płatnych opcji parkowania. Niektóre z garaży są obsługiwane przez prywatnych dostawców.

* {{Znacznik|'''Parking Weimarer Str.'''|50.55670427333064 |9.666641935838701 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Weimarer Str.''' – Weimarer Str., 36037 Fulda, 190 miejsc parkingowych dla samochodów osobowych i 25 miejsc parkingowych dla autobusów, plus 17 miejsc parkingowych dla kamperów. Godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00. Akceptowana gotówka i karty debetowe. 10 minut spacerem do katedry i dzielnicy barokowej.
* {{Znacznik|'''Parking Ochsenwiese'''|50.5581844 |9.6878516 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Ochsenwiese''' – Magdeburger Str., 36037 Fulda, 500 miejsc parkingowych. Godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00. Akceptowana gotówka i karty debetowe. 10 minut spacerem do stacji kolejowej i centrum miasta.
* {{Znacznik|'''Garaż Rosengarten'''|50.5474846 |9.6708952 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Rosengarten''' – Am Rosengarten, 36037 Fulda, 665 miejsc parkingowych. Godziny otwarcia: pon.-sob. 7:15-20:00. Zamknięte w niedziele i święta. Wyjazd o dowolnej porze. Garaż znajduje się naprzeciwko odkrytego basenu Rosenau i bezpośrednio przy heskich długodystansowych trasach rowerowych R1, R2 i R3.
* {{Znacznik|'''Garaż Ruprechtstraße'''|50.5535753 |9.6841578 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Ruprechtstraße''' – Ruprechtstr., 36037 Fulda (dworzec kolejowy), 152 miejsca parkingowe, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00
* {{Znacznik|'''Garaż Richthalle'''|50.55612613621553 |9.685047182012598 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Richthalle''' – An der Richthalle, 36037 Fulda, 583 miejsca parkingowe, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00, położony naprzeciwko Esperanto Hotel i Centrum kongresowego.
* {{Znacznik|'''Garaż Ochsenwiese'''|50.5583353 |9.6853824 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Ochsenwiese''' – Magdeburger Str., 36037 Fulda, 290 miejsc parkingowych, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00
Miasto Fulda udostępnia kompleksowy przegląd opcji parkowania na swojej stronie internetowej.

Następujące parkingi są obsługiwane przez Q-Park. Szczegóły, takie jak opłaty parkingowe i usługi, można znaleźć na stronie internetowej Q-Park.

* {{Znacznik|'''Garaż Stadtschloss'''|50.5537628 |9.6770172 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Stadtschloss''' – Heertorplatz 1, 36037 Fulda, 300 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe.
* {{Znacznik|'''Garaż Zentrum'''|50.5518798 |9.6797058 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Zentrum''' – Universitätsplatz 4, 36037 Fulda, dojazd przez Rabanusstraße, 214 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe. Akceptowana stacja ładowania pojazdów elektrycznych.
* {{Znacznik|'''Garaż Altstadt'''|50.5488239 |9.6765681 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Altstadt''' – Brauhausstraße 6, 36037 Fulda, 360 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe.

=== Miejsce parkingowe dla kampera ===
* '''Parking Weimarer Straße''' oferuje 17 miejsc parkingowych dla kamperów. Jest on oddalony o 10 minut spacerem od dzielnicy barokowej/starego miasta. Dostępne są prąd i woda, a także stacja utylizacji odpadów. Akceptowana jest płatność kartą debetową. Od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00.

{{Znacznik|'''Parking Johannisau'''|50.54201913691512 |9.666395016400445 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Johannisau''' oferuje miejsca parkingowe dla łącznie 10 kamperów i znajduje się w sercu lokalnego obszaru rekreacyjnego Fuldy, tuż obok stadionu Johannisau (Fulda-Auen). Spacer do centrum miasta zajmuje około 15 minut. Dostępnych jest kilka słupów energetycznych z automatami na monety. Od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00. Świeża woda i stacja utylizacji odpadów znajdują się na parkingu dla kamperów przy Weimarer Straße, około 3,0 km dalej.

== Warto zobaczyć ==
[[Plik:Fulda Dom in.jpg|thumb|Katedra]]
'''Dzielnica barokowa''' – wokół Bonifatiusplatz, Schlossstraße i Pauluspromenade odwiedzający mogą podziwiać imponujący zespół barokowy o wyjątkowej spójności, obejmujący wspaniałe budynki z XVIII wieku. Oprócz katedry i pałacu miejskiego, Palais Buttlar, Palais Buseck i Palais von der Tann imponująco świadczą o poczuciu prestiżu dawnych władców. Inne barokowe atrakcje to Paulustor, ogrody pałacowe z oranżerią i Floravase oraz dawna wartownia, Hauptwache.

=== Kościoły ===
[[Plik:FD Michaelskirche 01.jpg|thumb|Kościół św. Michała]]
[[Plik:FD MichaelskircheI 01.jpg|thumb|Kościół św. Michała, wnętrze]]
* {{zobacz
| name=Katedra Świętego Zbawiciela i św. Sebastiana w Fuldzie | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 1 | lat=50.553992 | long=9.672008 | wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Dawny kościół opacki klasztoru Fulda i kościół grobowy św. Bonifacego. Od 1752 jest kościołem katedralnym diecezji Fulda. Kościół został zbudowany w latach 1704–1712 według planów mistrza budowlanego opactwa Johanna Dientzenhofera (1663–1726) w stylu barokowym. Na potrzeby budowy bazylika Ratgar, niegdyś największa bazylika na północ od Alp, została w dużej mierze rozebrana. Nowa katedra została zbudowana nad krypą św. Bonifacego i na częściach fundamentów starej katedry. Kaplica św. Bonifacego pod katedrą mieści bogato zdobiony sarkofag św. Bonifacego, „apostoła Niemców”. Krypta jest celem corocznej pielgrzymki do św. Bonifacego. Oprócz świętego Bonifacego, ostatnie miejsce spoczynku w katedrze znaleźli także król Konrad I i landgrafina Heska Anna, a także liczni książęta-opaci, książęta-biskupi i biskupi.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół św. Michała | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 1 | lat=50.55494 | long=9.67217 | wskazówki=Aby chronić cenne freski: fotografowanie jest zabronione!
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Szczególnie warte zobaczenia są malowidła ścienne z XI wieku (freski). Ten przedromański kościół jest najstarszym budynkiem w mieście, najstarszym Grobem Pańskim w Niemczech i jednym z najstarszych kościołów na północ od Alp. Zachowały się tylko rotunda i ośmiokolumnowa krypta oryginalnej karolińskiej struktury centralnej. Kościół budowano od 818 jako kaplicę grobową klasztoru Fulda, założonego przez Bonifacego w 744, na cmentarzu mnichów w tamtym czasie i wzorowanego na kościele Grobu Pańskiego w Jerozolimie. We wczesnym średniowieczu klasztor Fulda był jednym z wiodących ośrodków kulturalnych Niemiec. Kościół został poświęcony Archaniołowi Michałowi 15 stycznia 822 roku. Budowę zlecił opat Eigil, który był opatem Fuldy od 818 roku i został pochowany w kościele w 822 roku. Obecny wygląd kościoła powstał po renowacjach w X i XI wieku. Rotundę rozbudowano do kształtu krzyża, a także dobudowano wieżę zachodnią. Kaplica Rochusa została dodana w XVII i XVIII wieku. Obecnie kościół jest uważany za jeden z najważniejszych średniowiecznych budynków sakralnych w Niemczech. Otwarte: kwiecień-październik: 10:00–18:00, listopad-marzec: 14:00–16:00. Cena: wstęp bezpłatny.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.abtei-fulda.de/ Opactwo Benedyktynów pw. św. Marii] | alt= | url= | email=
| adres=Nonnengasse 16 | lat=50.553 | long=9.6773 | wskazówki=
| telefon=+49(0)661 90245-0 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Jako jeden z niewielu klasztorów w Niemczech, kompleks klasztorny zachował swoją oryginalną strukturę i wielkość i był stale zamieszkiwany. Podczas gdy klasztor męski został zniszczony podczas sekularyzacji, klasztor żeński do dziś kontynuuje benedyktyńską tradycję miasta. W 1626 kamień węgielny pod budowę kościoła i klasztoru położył książę-opat Fuldy, Johann-Bernhard Schenck zu Schweinsberg. W 1631 do klasztoru wprowadził się pierwszy konwent. Ukończenie kościoła i jego konsekracja w 1678 trwały ponad 50 lat. Z powodu zawirowań wojny trzydziestoletniej budowa była wielokrotnie wstrzymywana. W 1898 klasztor został podniesiony do rangi opactwa. Kościół charakteryzuje się elementami późnego gotyku, renesansu i baroku. Naprawdę wyjątkową cechą kościoła są schody prowadzące z dolnej nawy do absydy z ołtarzem głównym. Siostra Lioba Munz OSB († 1997) przygotowała projekty zarówno okien, jak i niemal wszystkich elementów wyposażenia, a także nadzorowała ich wykonanie. Godziny otwarcia: Kościół klasztorny: codziennie od 6:00 do 20:00; Sklep klasztorny (sprzedaż produktów opactwa): od poniedziałku do piątku od 10:00 do 17:00 i w sobotę od 10:00 do 16:00; Ogród klasztorny (ogrodnictwo ekologiczne): od maja do września, w sobotę od 14:00 do 16:00.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Severi | alt= | url= | email=
| adres=Severiberg 1 | lat=50.552 | long=9.67445 | wskazówki=Stare miasto
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1438–1445 w stylu gotyckim, w 1451 stał się kościołem cechowym tkaczy wełny (''patrona św. Serwiusza, stąd późniejsza nazwa Severikirche''). Nie był używany podczas reformacji. W XVII wieku był pierwszym kościołem klasztornym franciszkanów powołanym do Fuldy. Od 1722 do 1882 był kościołem parafialnym garnizonu. Obecnie jest kościołem filialnym parafii śródmiejskiej.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Ducha Świętego | alt= | url= | email=
| adres=Löherstr. 2 | lat=50.5488 | long=9.67549 | wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Kościół Świętego Ducha został wybudowany w latach 1729–1733 na miejscu wcześniejszej gotyckiej budowli. Obecnie pełni funkcję kościoła szpitalnego. Budowlę tę zaprojektował Andreas Gallasini. Styl był barokowy, typowy dla ówczesnej Fuldy.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół parafialny św. Błażeja | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 12 | lat=50.5517 | long=9.67679| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pierwszy kościół został zbudowany w tym miejscu w X wieku. W kolejnych dekadach kościół był przebudowywany i odbudowywany kilka razy. Obecny kościół został zbudowany w latach 1770–1786, co czyni go najnowszym barokowym budynkiem w Fuldzie. Północno-zachodnia wieża została zachowana z gotyckiego poprzednika (1447–1466). Sklepienia nad nawą przedstawiają wygnanie kupców ze świątyni przez Jezusa. Otwarte codziennie od 9:00 do 18:00, z wyjątkiem nabożeństw.
}}
* {{zobacz
| name=Klasztor Frauenberg | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.5608 | long=9.67074| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1758–1765 w stylu późnego baroku kościół klasztorny znajduje się około 15 minut spacerem od katedry, na wzgórzu, z którego roztacza się wspaniały widok na miasto i szeroką panoramę gór Rhön i Vogelsberg.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Chrystusa | alt= | url= | email=
| adres=Lindenstr. 1 | lat=50.554375 | long=9.680082| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1894-1896 w stylu neogotyckim, jest największym kościołem protestanckim w Fuldzie. Koncerty kościelne odbywają się w nieregularnych odstępach czasu.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Proboszczowski św. Andrzeja | alt= | url= | email=
| adres=Andreasberg 5 | lat=50.5524 | long=9.6618| wskazówki=Neuenberg, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Kościół św. Andrzeja jest częścią dawnego klasztoru, założonego w 1023 r. przez opata Fuldy Richarda von Amorbacha. W XVII wieku kościół św. Andrzeja został przebudowany w stylu barokowym. Krypta pod obecnym prezbiterium pozostała niezmieniona od czasu założenia klasztoru i zachowała swój pierwotny stan. Stare malowidła ścienne zostały ponownie odkryte i odsłonięte podczas prac renowacyjnych w 1932 r. Są to jedne z niewielu zachowanych malowideł ściennych z okresu ottońskiego. Wizyty w krypcie są możliwe po wcześniejszym umówieniu się z biurem parafialnym (tel. +49 661 73102).
}}
* {{zobacz
| name=Probostwo Johannesberg | alt= | url= | email=
| adres=Johannesberger Str. 4 | lat=50.5236 | long=9.66139| wskazówki=Johannesberg, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Probostwo Johannesberg to średniowieczny kompleks klasztorny założony przez opata Fuldy Hrabana Maurusa w IX wieku. W XVII wieku został podniesiony do rangi provostship. W latach 1715–1753 został przebudowany w stylu barokowym przez mistrza budowlanego Andreę Gallasiniego. Provostship obejmuje „Czerwony Budynek”, trzypiętrowy, okazały dwór z mansardowym dachem i portalem herbowym. Od 1980 roku dawne budynki provostship są wykorzystywane jako ośrodek szkoleniowy dla rzemiosła i konserwacji zabytków.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Proboszczowski św. Piotra | alt= | url= | email=
| adres=An St. Peter 1, Petersberg | lat=50.561528 | long=9.711444| wskazówki=4 km poza centrum miasta, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w 836 przez Rabana Maura jako kościół grobowy dla św. Lioby. Krypta kościoła karolińskiego z freskami z IX wieku zachowała się do dziś. Otwarte: kwiecień-październik: wtorek-sobota 10:00-11:30/14:30-16:30, listopad-marzec: wtorek-sobota 14:30-16:00.
}}
=== Pałac Miejski i Park Pałacowy ===
[[Plik:FD Stadtschloss SW.jpg|thumb|Pałac Miejski (strona w stronę katedry)]]
[[Plik:FD Stadtschloss NW.jpg|thumb|Ogród pałacowy z wieżą pałacową]]
* {{zobacz
| name=Pałac Miejski | alt= | url= | email=
| adres=Schlossstraße 1 | lat=50.5539 | long=9.67556| wskazówki=Dzielnica Barokowa
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pałac Miejski został zbudowany w obecnej formie jako rezydencja książąt-opatów i książąt-biskupów Fuldy przez mistrza budowlanego Johanna Dientzenhofera. W latach 1708–1714 rozbudował on istniejący renesansowy pałac (przebudowany w latach 1607–1612), który pierwotnie był pierwszym zamkiem klasztornym (z 1312 r.), do obecnej formy prestiżowego czteroskrzydłowego kompleksu barokowego z wewnętrznym dziedzińcem i całkowitą długością ponad 250 metrów. Otwarte: Zwiedzanie historycznych wnętrz: codziennie w godzinach 10:00–17:00; zamknięte w poniedziałki; Wstęp: od 3,50 €.&lt;br/&gt;Po sekularyzacji (1803) pałac stał się częścią Księstwa Hesji. Za elektora Wilhelma I skrzydło Residence Garden zostało przebudowane w późnym stylu neoklasycystycznym przez głównego architekta dworskiego Johanna Conrada Bromeisa w latach 1817–1818, czyniąc pałac rezydencją elektora. Obecnie jest on wykorzystywany przez administrację miejską.&lt;br/&gt;Oprócz neoklasycystycznych pomieszczeń mieszkalnych, '''barokowe schody''', '''Sala Książęca''' i rokokowa '''Sala Zwierciadlana''' są otwarte dla zwiedzających. Wystawiona jest również kolekcja porcelany z „'''Hochfürstlich Fuldischen Porzellanfabrique'''”, która jednak powstawała tylko w latach 1764–1789. W pomieszczeniach, które nie były wykorzystywane jako przestrzenie muzealne, mieszczą się obecnie biura administracyjne administracji miejskiej.&lt;br/&gt;'''Wieża pałacowa''' (z widokiem na otaczające niskie pasma górskie) jest dostępna w ramach zwiedzania pałacu od kwietnia do października. 
}}
* {{zobacz
| name=Oranżeria | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.555615 | long=9.674072| wskazówki=Dzielnica Barokowa, Ogród Pałacowy
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Oranżeria, zbudowana w latach 1721-1724 w ogrodach pałacowych naprzeciwko pałacu miejskiego, jest barokowym budynkiem o niezwykłym wnętrzu, szczególnie wspaniale zdobiona sala Apollo i taras z otwartymi schodami i Floravase. Oranżeria należy obecnie do [https://www.maritim.de/de/hotels/deutschland/hotel-am-schlossgarten-fulda/unser-hotel Maritim Hotel am Schlossgarten Fulda] i jest wykorzystywana na imprezy hotelowe i konferencje. Kawiarnia i restauracja z barokowymi meblami są otwarte dla publiczności.
}}
* {{zobacz
| name=Floravase | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5553 | long=9.67422| wskazówki=Dzielnica Barokowa, Ogród Pałacowy
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Floravase to barokowa rzeźba rzeźbiarza Johanna Friedricha Humbacha. Znajduje się w ogrodach pałacowych na schodach prowadzących do oranżerii. Stworzona w 1728 roku z jednego kamienia, 6,80-metrowa rzeźba jest uważana za jedną z najważniejszych rzeźb ogrodowych w Europie. Symbolizuje boginię kwiatów Florę na wazonie, ozdobionym wąsami kwiatowymi i otoczonym figurami aniołów.
}}
* {{Znacznik|Ogród Pałacowy|50.5554604|9.6759209|typ=natura}}'''Ogród Pałacowy''' (''Dzielnica Barokowa'') – Zielona oaza w sercu miasta. Pierwotnie zaprojektowany jako ogród barokowy, części parku zostały przeprojektowane na angielski ogród krajobrazowy w XVII wieku. W ramach 1. Heskiej Wystawy Ogrodów Państwowych w 1994 roku ogród został przeprojektowany w stylu barokowym, uwzględniając istniejące drzewa. Szczególnie warte zobaczenia są fontanny. Park jest otwarty bezpłatnie w godzinach otwarcia: 1 kwietnia – 31 października: 7:00–22:30; 1 listopada – 31 marca: 7:00–21:00.
=== Zamki, pałace i dwory ===
[[Plik:FD KanzlerPalais 01.jpg|thumb|Pałac Kanclerza]]
[[Plik:FD PalaisBuseck 01.jpg|thumb|Pałac Buseck]]
* {{zobacz
| name=Pałac Kanclerza | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 1 | lat=50.551261 | long=9.676389| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Barokowy budynek z 1735, początkowo rezydencja kanclerza Wagnera, później radcy dworskiego Zwengera. Od 1782 do 1900 w budynku mieścił się ratusz Fuldy; obecnie w Pałacu Kanclerza mieści się centrum edukacji dorosłych i centrum edukacji młodzieży.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Altenstein | alt= | url= | email=
| adres=Schlossstraße 6 | lat=50.5533733 | long=9.6762913| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Była to rezydencja kanclerza Fuldy i została zbudowana w połowie XVIII wieku pod nadzorem marszałka dworu von Stein zu Altenstein. Od 1800 roku pałac był najbardziej znamienitym zajazdem w mieście Fulda. Od 1816 do 1866 roku był siedzibą Sądu Najwyższego Fuldy, a obecnie służy różnym urzędom miejskim. Imponująca sala rokokowa na drugim piętrze była uważana za jedną z najpiękniejszych sal balowych swoich czasów i nadal jest wykorzystywana na prestiżowe imprezy i jako sala weselna.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Buseck | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade, am Bonifatiusplatz | lat=50.5532323 | long=9.6740755| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1731/1732 dla Ernsta Johanna von Busecka, prawdopodobnie na podstawie planów architekta dworskiego Fuldy, Andreasa Gallasiniego. Od 1802 do 1814 roku służył jako mieszkanie dla zdetronizowanego i ostatniego księcia-biskupa Fuldy, Adalberta von Harstalla. Od 1832 roku należał do Opactwa Wallensteina i do 2006 roku był wykorzystywany jako dormitorium dla arystokratek, niezamężnych i protestanckich kobiet. W 1992 roku opactwo połączyło się ze Starym Heskim Rycerstwem Kaufungen. Po gruntownej renowacji w 2006 roku zgodnie z zarządzeniem konserwatorskim, obecnie jest wykorzystywany jako biuro. Najważniejszym pomieszczeniem w budynku jest bogato umeblowana sala balowa (sala kapitulna) na drugim piętrze.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Buttlar | alt= | url= | email=
| adres=Am Bonifatiusplatz 1 | lat=50.5528544 | long=9.6751068| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1737–1739, obecnie wykorzystywany jako biuro informacji turystycznej.
}}
=== Budynki ===
* {{zobacz
| name=Stary Uniwersytet (Uniwersytet Adolfa w Fuldzie) | alt= | url= | email=
| adres=Universitätsplatz 1 | lat=50.5516430538017 | long=9.67930899668622| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Budynek został zbudowany w stylu barokowym w latach 1731–1734 według planów Andreasa Gallasiniego. W 1734 roku książę opat Adolph von Dalberg założył Uniwersytet w Fuldzie, a do sekularyzacji w 1805 roku nauczano tam prawa, filozofii, medycyny i teologii katolickiej. Obecnie w budynku mieści się szkoła podstawowa Adolpha von Dalberga.
}}
* {{zobacz
| name=Stary Ratusz | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 10 | lat=50.5515669 | long=9.6771586| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Budynek o konstrukcji szachulcowej z 1531.
}}
[[Plik:FD Hexenturm 01.jpg|upright|thumb|Wieża Czarownic]]
* {{zobacz
| name=Wieża Czarownic | alt= | url= | email=
| adres=Kanalstr. 1b | lat=50.552751 | long=9.672901| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowana w XII wieku jako część średniowiecznych fortyfikacji miejskich i w celu oddzielenia miasta od obszaru klasztornego. Wieża nie pełniła funkcji więzienia w Fuldzie; nazwa wieży została udokumentowana dopiero w 1808 roku jako „Turm am (Frauen)Törlein” (Wieża przy Bramie (Kobiet)), po bramie wjazdowej do klasztoru. „Czarownice” nie były tu więzione, ale w pałacu miejskim. Nazwa „Wieża Czarownic” dla 14-metrowej, najlepiej zachowanej części muru miejskiego pojawiła się dopiero później.
}}
* {{zobacz
| name=Heertor | alt= | url= | email=
| adres=Schlosstraße | lat=50.5539459 | long=9.6769556| wskazówki=bezpośrednio przy dworcu autobusowym, naprzeciwko pałacu miejskiego
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowana w latach 1150–1165, do dziś uważana jest za jedną z najstarszych zachowanych romańskich bram miejskich w Niemczech (przynajmniej częściowo).
}}
* {{zobacz
| name=Hauptwache | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5533399 | long=9.6746072| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1757–1759 przez Andreasa Gallasiniego, budynek pierwotnie był strażnicą naprzeciwko pałacu miejskiego Fuldy, zbudowanym w stylu barokowym. Położony między katedrą a starym miastem w dzielnicy barokowej, obecnie mieści restaurację i bar koktajlowy.
}}
* {{zobacz
| name=Paulustor | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5554 | long=9.67292| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Brama ta kiedyś oddzielała miasto od dzielnicy opactwa, a na obecne miejsce przeniesiono ją dopiero w 1771 roku. Pierwotnie znajdowała się pomiędzy pałacem a główną wartownią.
}}
=== Pomniki ===
* {{zobacz
| name=Pomnik Bonifacego | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.553141 | long=9.6748408| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=naprzeciwko biura informacji turystycznej na Bonifatiusplatz
}}
* {{zobacz
| name=Kolumna Maryjna | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.55956964690667 | long=9.671775692422703| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=poniżej klasztoru Frauenberg
}}
* {{zobacz
| name=Pomnik założycieli miasta | alt= | url= | email=
| adres=Borgiasplatz | lat=50.551789786194504 | long=9.67757997371778| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=
}}
* {{zobacz
| name=Cmentarz Żydowski | alt= | url= | email=
| adres=Rabanusstraße | lat=50.5362216 | long=9.6905197| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=
}}
=== Muzea ===
[[Plik:FD DomMuseum 01.jpg|thumb|Muzeum Katedralne]]
[[Plik:FD Jesuitenkolleg 01.jpg|thumb|Kolegium Jezuickie / Muzeum Vonderau]]
Miasto Fulda oferuje '''karnet muzealny''' (dorośli 12 EUR, ulgowy 10 EUR). Obejmuje on wstęp do następujących muzeów: Muzeum Vonderau, Muzeum Katedralne, Niemieckie Muzeum Straży Pożarnej, Historyczne sale Zamku Miejskiego, Akademia Dziecięca i Muzeum Schloss Fasanerie (Eichenzell). Karnet jest dostępny w Centrum Informacji Turystycznej i uczestniczących muzeach. Karnet jest ważny przez nieograniczony czas.
* {{zobacz
| name=[https://www.fulda.de/kultur-freizeit/vonderau-museum Muzeum Vonderau] | alt= | url= | email=
| adres=Jesuitenplatz 2 | lat=50.5511 | long=9.67861| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 928350  | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: wtorek-niedziela 10:00-17:00, czynne w święta. Cena: wstęp dla dorosłych: 3,50 €; Planetarium: 4 €. W muzeum znajduje się między innymi stała wystawa poświęcona historii kultury miasta i regionu, a także dział historii naturalnej. Kolejna wystawa poświęcona jest malarstwu, a w muzeum znajduje się również planetarium. Muzeum nosi imię nauczyciela z Fuldy i lokalnego historyka Josepha Vonderau. Sklep muzealny, kawiarnia muzealna;
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.bistum-fulda.de/bistum_fulda/kunst_musik/kunst/dommuseum/ Muzeum Katedralne] | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 5 | lat=50.5534368 | long=9.6709125| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 8 72 07 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: wtorek-sobota od 10:00, przerwa obiadowa zimą od 12:30 do 13:30; niedziela od 12:30. Można tam obejrzeć wystawy dotyczące historii klasztoru, katedry i diecezji, ze szczególnym uwzględnieniem osoby św. Bonifacego.
}}
* {{zobacz
| name=[https://dfm-fulda.de/ Niemieckie Muzeum Straży Pożarnej] | alt= | url= | email=
| adres=St. Laurentius-Str. 3 | lat=50.545 | long=9.665| wskazówki=na łąkach Fuldy na południe od centrum miasta, około dwóch kilometrów pieszo od katedry
| telefon=+49(0)661 7 50 17 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Wystawa przedstawia historię czynnej i biernej ochrony przeciwpożarowej w krajach niemieckojęzycznych, obejmującą okres od najwcześniejszych ludzi „homo erectus” przez średniowiecze do końca I wojny światowej w 1918 r. Na wystawie można zobaczyć sprzęt techniczny i urządzenia strażackie. Ogród botaniczny (ogniowy) oferuje odwiedzającym możliwość interakcji z roślinami, takimi jak pokrzywy i lilie pochodniowe. Otwarte: wtorek - niedziela 10:00–17:00 Cena: dorośli: 5 €.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.kaf.de/ Akademia Dziecięca Fulda] | alt= | url= | email=
| adres=Mehlerstr. 4 | lat=50.545778 | long=9.686806| wskazówki=w pobliżu dworca kolejowego, około 10–15 minut spacerem
| telefon=+49(0)661 90273 0  | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: pon.-pt. 10:00–17:00; niedz. 13:00–17:30; sob. 13:00–17:30 (październik–kwiecień). Cena: Indywidualne (od 3 lat) = 3 €; Rodzinne = 9 €; Piątki od 14:00 do 17:30; wszystkie bilety rodzinne są w piątki tańsze o połowę. KAF jest najstarszym niezależnym muzeum dla dzieci w Niemczech i postrzega siebie jako „centrum fitness dla zmysłów”, pozwalając dzieciom i młodzieży w wieku od 5 do 14 lat doświadczać kultury jako części ich własnej tożsamości. Sercem muzeum jest Walk-In Heart, w którym znajdują się wystawy stałe, wystawy specjalne, programy świąteczne, programy praktyczne i programy grupowe.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.mollenhauer.com/ Erlebniswelt Blockflöte] | alt= | url= | email=
| adres=Weichselstr. 27 | lat=50.535676 | long=9.684185| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 94670 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Wszystko o produkcji fletów prostych, od historii produkcji fletów prostych i materiałów używanych do świata dźwięku fletów prostych (wyraźnie zachęcamy do wypróbowania). Otwarte: od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00–16:00. Dostępne są wycieczki z przewodnikiem po wcześniejszym umówieniu.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.hs-fulda.de/ Wystawa zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej i Stanowej] | alt= | url= | email=
| adres=Heinrich-von-Bibra-Platz 12 | lat=50.554914 | long=9.679883| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 9640 970 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pisemne dobra kultury obejmujące 1000 lat, w tym Kodeksy Bonifatiani z 547 r. i koniec VIII wieku. Rękopisy – ponad 800 rękopisów w kolekcji, w tym ponad 200 ze średniowiecza. Kolekcja Hutten – jest to prawdopodobnie najobszerniejsza kolekcja biblioteczna w Niemczech zawierająca dzieła autorstwa i o Ulrichu von Hutten, znanym niemieckim humaniście i publicyście. Otwarte: od poniedziałku do czwartku od 9:30 do 16:00 i w piątek od 9:30 do 15:00.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.hs-fulda.de/ Pałac Fasanerie] | alt= | url= | email=
| adres=Eichenzell | lat=50.5077 | long=9.70791| wskazówki=8 km na południe, połączenia autobusowe
| telefon=+49(0)661 9486-0 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Około 1710 roku poza bramami miasta Fulda zbudowano pałac wiejski. W kolejnych latach pałac był stale rozbudowywany, aż w 1757 roku został wspaniale przebudowany według planów nadwornego architekta księcia-opata Andreasa Gallasiniego. Pałac służył jako letnia rezydencja do połowy XIX wieku. Księżniczka Anna Pruska, znana również jako landgrabina Anna, mieszkała w pałacu do 1918 roku. Na własne życzenie była jedyną kobietą pochowaną w katedrze w Fuldzie. Od 1972 roku niektóre pokoje są otwarte dla zwiedzających jako muzeum. Znajduje się w nim kolekcja mebli i dzieł sztuki dekoracyjnej z XVIII i XIX wieku, a także ważna galeria portretów. Festiwal Ogrodów Książęcych odbywa się corocznie wiosną. Godziny otwarcia: Wstęp do muzeum jest możliwy wyłącznie z przewodnikiem. Kwiecień-październik: od wtorku do niedzieli i święta od 10:00 do 17:00. (ostatnie wejście o godz. 16:00).
}}
=== Parki ===
Miasto Fulda jest również zielone, a oprócz Ogrodu Pałacowego znajdują się tam inne parki i tereny rekreacyjne.

* {{Znacznik|Parkanlage in der Fuldaaue|50.545115761342814|9.667049429641681|typ=natura}}'''Parkanlage in der Fuldaaue''' – Ta ogólnodostępna zielona przestrzeń, popularna wśród mieszkańców, znajduje się około 5-10 minut spacerem na zachód od centrum miasta.
* {{Znacznik|Ogród dalii|50.5531915|9.6733137|typ=natura}}'''Ogród dalii''' – Naprzeciwko katedry. Każdej wiosny sadzi się tam ponad 30 różnych dalii. Podczas kwitnienia oferuje spokój i relaks z wyjątkowym widokiem na katedrę i Wieżę Czarownic. Godziny otwarcia: od końca kwietnia/początku maja do października (w zależności od kwitnienia): codziennie od 9:00 do 19:00, wstęp wolny.
* {{Znacznik|Domdechaneigarten|50.553682261278915|9.671893887582643|typ=natura}}'''Domdechaneigarten''' – bezpośrednio przy katedrze i wejściu do Muzeum Katedralnego. Eksponaty z Muzeum Katedralnego i historyczne odmiany róż. Godziny otwarcia: Ogród jest dostępny w godzinach otwarcia Muzeum Katedralnego.

Miasto Fulda utrzymuje łącznie 20 '''cmentarzy''', z których niektóre mają również wartość rekreacyjną jako tereny zielone.
[[Plik:FD Alter dompfarrlicher Friedhof.jpg|thumb|Stary Cmentarz Parafialny Katedralny]]
* {{Znacznik|Stary Cmentarz Parafialny Katedralny|50.5571759|9.6727917|typ=natura}}'''Stary Cmentarz Parafialny Katedralny''': Używany w średniowieczu i do 1870 roku, został opuszczony w 1894 roku, a następnie przeprojektowany w ramach State Garden Show w 1994 roku jako przestrzeń wystawowa dla „Historycznego rozwoju nasadzeń grobowych” z różnych epok, z kilkoma grobami wystawowymi. Od 2008 roku znajduje się tam również kamień pamiątkowy dla ofiar polowań na czarownice w Fuldzie. Lokalizacja: w regionie Eichsfeld, około 200 metrów na północ od placu Katedralnego (50° 33′ 26″ N 9° 40′ 22″ E).
* '''Nowy Cmentarz Parafialny Katedralny''', znany również jako Cmentarz Frauenberg: Utworzony w celu zastąpienia zamkniętego „starego Cmentarza Parafialnego Katedralnego”, miejsce pochówku obejmuje, oprócz innych znanych osobistości Fuldy, archeologa i lokalnego historyka Fuldy, dr.h.c. Josepha Vonderau, patrona Muzeum Vonderau.

== Aktywny wypoczynek ==
=== Wycieczki miejskie ===
Wycieczki po mieście dla indywidualnych turystów odbywają się codziennie o 11:30 i 15:00. Trwają one około godziny. Bilety i miejsce zbiórki znajdują się w Biurze Informacji Turystycznej na Bonifatiusplatz. Osoby, które wolą zwiedzać Fuldę samodzielnie, mogą skorzystać z audioprzewodnika. Audioprzewodnik jest dostępny w języku niemieckim i angielskim. Audioprzewodniki można wypożyczyć w Biurze Informacji Turystycznej.

Dla grup miasto Fulda oferuje różne wycieczki po mieście o różnej długości. Obejmują one jedno- lub dwugodzinne wycieczki po dzielnicy barokowej i Starym Mieście, z których niektóre obejmują również zwiedzanie wnętrza katedry i pałacu. Oferowane są również wycieczki tematyczne, takie jak Muzeum Katedralne, Pałac Miejski i Muzeum Vonderau. Innym punktem wycieczek po mieście są książęce zakupy. Wycieczka zakupowa z przewodnikiem prowadzi do sklepikarzy, którzy oferują swoje prace. Wycieczkę uzupełniają dwa przysmaki kulinarne. Oferowane są również wycieczki dla dzieci. Ubrane w stroje historyczne i z taczką dzieci uczą się o okresie baroku.

Wszystkie informacje o wycieczkach, godzinach i rezerwacjach można znaleźć w [https://www.tourismus-fulda.de/ informacji turystycznej].

* '''Spacery po mieście z Fulda Greetern'''
Pod hasłem „Przyjedź jako gość, wyjedź jako przyjaciel” Fulda Greeter oferują bezpłatne wycieczki po mieście. Goście poznają miasto z dala od utartych szlaków z perspektywy mieszkańców. Greeters chętnie pokażą gościom swoje miasto ze wszystkimi jego autentycznymi dziwactwami. Omawiane są również osobiste historie i doświadczenia, a także wskazówki dotyczące wychodzenia i spędzania wolnego czasu. Podczas specjalnych konsultacji między gościem a Greeters, prośby o tematy są brane pod uwagę, dzięki czemu te spacery są osobistym i indywidualnym spotkaniem z miastem. Aby zachować indywidualność, Greeters są prowadzone wyłącznie w małych grupach do sześciu osób. Więcej informacji można znaleźć na stronie fulda-greeters.de. Fulda Greeters są członkami [https://internationalgreeter.org/ International Greeter Association (dawniej Global Greeter Network)].

=== Sport i rekreacja ===
* '''[https://www.rhoen-adventures.de/ Rhön Adventures]''' (''wycieczki kajakowe, wycieczki geocachingowe, wspinaczka w Fuldzie i okolicach''), Karlstr. 33, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 2502623, E-mail: info@rhoen-adventures.de. Wynajem kajaków – wycieczki na kilka godzin lub kilka dni po Fuldzie, organizacja transportu łodzią. Ostatnia aktualizacja: maj 2017 (informacje mogą być nieaktualne). Edytuj informacje
* {{Znacznik|Sieben Welten Therme &amp; Spa Resort|50.53778 |9.72300 |typ=atrakcja}}'''[https://www.siebenwelten.de/ Sieben Welten Therme &amp; Spa Resort]''' (''spa termalne, strefa saun, Bäder-Park-Hotel, gastronomia tematyczna''), Harbacher Weg 6, 36093 Künzell (''na przedmieściach Fuldy w Künzell, około 4 km na wschód od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 397 800. Dawne termy Rhöntherme zostały ponownie otwarte latem 2010 roku po gruntownej renowacji i są teraz zorganizowane tematycznie. Otwarte: pon.–pt. 10:00–23:00, sob.–ndz. i święta 9:00–23:00. Cena: bilet jednodniowy: 25 €.
* {{Znacznik|Basen sportowy Ziehers|50.55747 |9.69754 |typ=atrakcja}}'''[https://re-gruppe.de/baeder/sportbad-ziehers/ Basen sportowy Ziehers]''', Magdeburger Straße 97, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 12-7744. Basen pływacki o wymiarach 33 x 21 m, basen dla niepływaków, brodzik, zjeżdżalnia wodna, lekcje pływania, aqua fitness, trybuny dla widzów, kawiarnia. Otwarte: pon. 7:30–21:30, wt.–śr., pt. 7:30–20:00, czw. 7:30–13:00, sob.–niedz. 13:00–18:30, święta i niedz. od 1 maja do 30 września. Zamknięte w okresie wakacji letnich. 
* {{Znacznik|Basen odkryty Rosenau|50.5461513 |9.6697912 |typ=atrakcja}}'''[https://re-gruppe.de/baeder/freibad-rosenau/ Basen odkryty Rosenau]''' (''Rosenbad''), Jahnstraße 2, 36041 Fulda. Tel.: +49(0)661 12-7722. Basen pływacki o wymiarach 50 x 17 m, basen dla osób niepływających z leniwą rzeką, basen wielofunkcyjny o wymiarach 33 x 28 m z 5-metrową platformą do skoków, brodzik, boiska do siatkówki plażowej, stoły do ​​tenisa stołowego, plac zabaw dla dzieci i kawiarnia. Otwarte: Maj: codziennie 11:00–19:00; Czerwiec: 10:00–20:00; Lipiec–sierpień: 9:00–20:00 Wrzesień do końca sezonu: 11:00–19:00.
* {{Znacznik|Kartbahn NOlimit|50.52739713156326 |9.67723821502951 |typ=atrakcja}}'''[https://www.nolimitkartbahn.de/ Kartbahn NOlimit]''' (''gokarty halowe, tor zewnętrzny''), Frankfurter Straße 142, 36043 Fulda (''Kohlhaus, ok. 3 km na południe od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 40 20 53. Otwarte: pon.–pt. 15:00–23:00, sob. 13:00–północ, niedz. 10:00–23:00
* {{Znacznik|Aeroclub Rhön e.V. Fulda|50.53644949735269 |9.661667164899828 |typ=atrakcja}}'''[https://acr-fulda.de/ Aeroclub Rhön e.V. Fulda]''' (''szybowanie''), Olympiastr. 1, 36043 Fulda. Tel.: +49(0)661 21155. Dostępne są loty szybowcem nad miastem. Otwarte: od marca do listopada w weekendy/święta oraz w ciągu tygodnia przy dobrej pogodzie. Ostatnia aktualizacja: maj 2017 (informacje mogą być nieaktualne). 
* {{Znacznik|Golfclub Fulda Rhön|50.58504469088617 |9.826139721076654 |typ=atrakcja}}'''[https://golfclub-fulda.de/ Golfclub Fulda Rhön]''', Am Golfplatz 35, 36145 Hofbieber (''ok. 15 km od centrum miasta''). Tel.: +49(0)6657 1334. 
* '''Miniaturowe pole golfowe w ogrodach zamkowych''', Kurfürstenstraße, 36037 Fulda (''w tylnej części ogrodów zamkowych''). 18 dołków. Otwarte: kwiecień–październik: pon.–pt. 10:00–21:00 i sob.–ndz. 11:00–21:00; listopad–marzec: pon.–sob. 13:00–18:00 (jeśli pogoda na to pozwoli). 
* '''Jazda na rowerze''' – np. na ścieżce rowerowej Fulda lub na ścieżce rowerowej Milseburg

=== Kino i teatr ===
* {{Znacznik|Cinestar|50.5469437 |9.6750781 |typ=atrakcja}}'''Cinestar''', Löherstraße 41, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0)661 8658 401.
* {{Znacznik|Schlosstheater Fulda|50.5547867 |9.6774889 |typ=atrakcja}}'''Schlosstheater Fulda''', Schloßstraße 5, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0)661 1021483.

== Praca ==

== Nauka ==

== Zakupy ==
Fulda to regionalna metropolia handlowa, oferująca szeroki wybór towarów w kilku domach towarowych, licznych sklepach i sklepach specjalistycznych. Główne ulice handlowe to Bahnhofstrasse, Marktstrasse i Friedrichstrasse. Wiele małych sklepów można znaleźć również w bocznych uliczkach i na starym mieście. Atrakcyjność miasta dodatkowo zwiększa dobrze zaopatrzona scena pubów i restauracji, która również oferuje odpoczynek od wyczerpującego szaleństwa zakupów.

* '''Tygodniowy targ''': - w każdą środę i sobotę (oprócz świąt państwowych) od 7:00 do 13:30 wokół targu warzywnego. Sprzedawcy oferują sezonowe owoce i warzywa, kwiaty i kompozycje, świeże ryby, a także regionalne wypieki, sery, drób, kiełbasy i mięsa.
* '''[https://reinholz-kaffee-shop.de/ Kaffeerösterei Reinholz]''', Florengasse 10, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)172 3905782. Kawa jest świeżo palona codziennie; ziarna kawy pochodzą głównie z Ameryki Południowej i Środkowej; handel bezpośredni. Otwarte: od wtorku do piątku, od 10:00 do 18:00 i w sobotę, od 8:00 do 16:00.

== Gastronomia ==
=== Specjały Fuldy ===
* '''Flurgönder mit Nudeln''' (dialekt: Schwoarte-Gönder) to surowa, wędzona skórka wieprzowa w kształcie pęcherza, którą gotuje się i podaje z makaronem wstążkowym.
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
 Drei Sorten Flurgönder aus dem Fuldaer Land.jpg|Trzy odmiany Flurgönder
&lt;/gallery&gt;

=== Restauracje i gospody ===
==== Oszczędnie ====
* {{Znacznik|'''Drei Linden'''|50.548373|9.661423|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.dreilinden-fulda.de/ Drei Linden]''' (''gospoda, kuchnia Fuldy, pokoje gościnne, ogródek piwny''), Neuenberger Str. 37, 36037 Fulda (Neuenberg) (ok. 15 minut spacerem od katedry). Tel.: +49(0)661 73131, Faks: +49(0)661 241366, E-mail: info@dreilinden-fulda.de. Piękny ogródek piwny pod starymi lipami, otwarty od maja do października, jeśli pozwala na to pogoda. Otwarte: Zamknięte w niedziele.
* {{Znacznik|'''LA ROMANTICA'''|50.551842|9.675513|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''LA ROMANTICA''' (''Ristorante i pizzeria''), Pfandhausstraße 1, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 75922. Włoskie specjały, domowy makaron i biały chleb. Otwarte: codziennie od 11:00 do północy.

=== Umiarkowanie ===
* {{Znacznik|'''Wirtshaus Schwarzer Hahn'''|50.552412|9.675954|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.schwarzerhahn-fulda.de/ Wirtshaus Schwarzer Hahn]''', Friedrichstraße 18, 36037 Fulda (''w centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 24 03 12. 
* {{Znacznik|'''Fuldaer Hof'''|50.563683|9.631879|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.fuldaerhof.de/ Fuldaer Hof]''' (''ogródek piwny''), Am Ried 13, 36041 Fulda/Maberzell (''niedaleko północno-zachodniej części Fuldy''). Tel.: +49(0)661 25 00 864, Fax: +49(0)661 25 00 862. Otwarte: od października do kwietnia codziennie od godz. 11:00; zamknięte w weekendy.

=== Ekskluzywnie ===
* {{Znacznik|'''Dachsbau by Caliskan'''|50.552136|9.675121|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://dachsbaubycaliskan.de/ Dachsbau by Caliskan]''' (''restauracja, klasyczne dania i autorskie kreacje''), Pfandhausstraße 8, 36037 Fulda (Stare Miasto). Tel.: +49(0)661 74110. Mała, przytulna restauracja w 350-letnim domu.

=== Kawiarnie ===
* {{Znacznik|'''Törtchen'''|50.54755|9.67434|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''Törtchen''' (''Kuchenmanufaktur &amp; Cafe''), Löherstraße 42, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 20618181. Można oglądać, jak powstają ciasta i tarty. Przytulne, zabytkowe wnętrze. 
* {{Znacznik|'''antonius LadenCafé'''|50.55200|9.67474|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.antonius.de/ antonius LadenCafé]''' (''Kawiarnia i małe dania''), Severiberg 1, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 75826. Sprzedaje również ekologiczne wypieki. Piękny dziedziniec. Otwarte: pon.-pt. 9:00-18:00, sob. 10:00-17:00, niedz. zamknięte.
* {{Znacznik|'''Café Glück'''|50.55248|9.67583|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.cafe-glueck-fulda.de/ Café Glück]''' (''kawiarnia serwująca ciepłe posiłki, w tym dania wegetariańskie i wegańskie''), Friedrichstraße 20, 36037 Fulda (''w pobliżu zamku''). Tel.: +49(0)661 58007181, E-mail: info@cafe-glueck-fulda.de

=== Browary ===
* {{Znacznik|'''Hochstifliches Brauhaus Fulda'''|50.55793|9.67690 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.hochstift.de/ Hochstifliches Brauhaus Fulda]''' (''Browar, Restauracja i Ogródek Piwny''), Leipziger Straße 12, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 8350-0. W 1848 roku na Leipziger Straße zbudowano piwnicę skalną z browarem i ogródkiem piwnym. Dzięki temu jest to najstarszy browar i jedna z najstarszych firm w Fuldzie. Zwiedzanie browaru – wycieczka z degustacją piwa odbywa się w każdą środę o 16:00, z udziałem co najmniej pięciu osób; należy dokonać wcześniejszej rezerwacji w administracji (tel. +49(0)661-835015). Położona tuż obok browaru piwnica skalna oferuje świeżo warzone piwo i jedzenie, takie jak robiła babcia, z nowoczesnym akcentem. Ogródek piwny jest również otwarty latem. Tutaj możesz cieszyć się świeżo nalewanym piwem i pysznym grillowanym jedzeniem pod drzewami w jednym z najstarszych ogródków piwnych w mieście. 
* {{Znacznik|'''Hohmanns Brauerei Fulda'''|50.5906|9.6864 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://hohmanns-brauerei.de/ Hohmanns Brauerei Fulda]''', Michelsrombacher Str. 51, 36039 Fulda. Tel.: +49(0)661 9625856. Pierwsze piwo zostało tutaj uwarzone w 2008 roku. Obecnie produkowane są różne naturalnie mętne piwa, piwo rzemieślnicze i bezalkoholowe Waldbrause (leśne brause). Piwa serwowane są w Hohmann's Brauhaus (z restauracją), Florengasse 3-5, 36037 Fulda, oraz w gospodzie Michelsrombacher Wald, Michelsrombacher Str. 51, 36039 Fulda. 
* {{Znacznik|'''Brauhaus Wiesenmühle'''|50.55115|9.66801 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://wiesenmuehle.de/ Brauhaus Wiesenmühle]''' (''browar, ogródek piwny, restauracja, hotel''), Wiesenmühlenstraße 13, 36037 Fulda (''na łąkach Fuldy poniżej katedry''). Tel.: +49(0)661 92 868 0, Faks: +49(0)661 92 868 39. Największe koło młyńskie w Europie, z 44 łopatkami, średnicą 6,90 m, szerokością 6,50 m i wagą 55 ton, dostarcza energię elektryczną do Wiesenmühle. Największy ogródek piwny w Fuldzie.

== Życie nocne ==
=== Puby i bary ===
Stare miasto i deptak w Fuldzie szczyci się jednym z największych zagęszczeń pubów w Niemczech. '''Trójkąt Bermudzki''' znajduje się na Karlstraße. To tutaj spotyka się scena życia nocnego, a niektóre nawet zniknęły.

* {{Znacznik|'''Schöppchen'''|50.54984|9.67613 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[http://www.xn--schppchen-27a.de/ Schöppchen]''' (pub), Karlstraße 16, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 79180 .
* {{Znacznik|'''Bar22 ZWO byMO'''|50.54979|9.67596 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''Bar22 ZWO byMO''', Karlstraße 22, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 22898.
* '''Medusa Cocktailbar Fulda''' (klub, bar, salon), Königstraße 80-82, 36037 Fulda (''w centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 250 32 85.
* {{Znacznik|'''Doppeldecker'''|50.54908|9.67726 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.doppeldecker-fulda.de/ Doppeldecker]''', Brauhausstr. 3a, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 76258. Klub nocny Fulda, regularnie muzyka na żywo. Otwarte: od poniedziałku do piątku od 18:00, w soboty i niedziele od 15:00.

=== Kluby ===
* {{Znacznik|'''S-Club'''|50.54726|9.67593 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.s-club-fulda.de/ S-Club]''' (Black &amp; House), Rangstraße 6, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 9015590

== Festiwale, imprezy ==
* '''Karnawał w Fuldzie (Fulder Foaset)''': Fulda jest stolicą karnawału w Hesji. Karnawał może się pochwalić historią sięgającą ponad 500 lat. Towarzystwo Karnawałowe w Fuldzie i 13 stanów granicznych wspólnie organizują festiwal. Najważniejszymi wydarzeniami sezonu są parada dziecięca w Niedzielę Karnawałową i największa parada Różanego Poniedziałku w Hesji.
* '''[https://www.schuetzen-volksfest.de/ Festiwal Strzelecki i Folklorystyczny w Fuldzie]''' (''na oznakowanych Ochsenwiese''). Otwarte: corocznie pod koniec lipca.
* '''Altstadtfest''': Festiwal pubowy odbywający się w połowie sierpnia na starym mieście.
* '''[https://www.weinfest-fulda.de/ Festiwal Wina]''' (''na dziedzińcu muzeum (Muzeum Vonderau)''). Fulda ma długą tradycję winiarską. Odkrycie wina Spätlese sięga czasów klasztoru w Fuldzie. Co roku pod koniec sierpnia/na początku września odbywa się 10 dni świętowania. Stoiska z winem, pokazy mody i muzyka na żywo są bezpłatne! Ostatnia aktualizacja: czerwiec 2017 (informacje mogą być nieaktualne) Edytuj informacje
* '''[https://www.fulda-marathon.de/ Maraton w Fuldzie]''' – tradycyjny półmaraton przez barokowe historyczne centrum Fuldy i przez tereny zalewowe Fuldy, ze zintegrowanym biegiem na 10 km. Co roku na początku września.
* '''Jarmark bożonarodzeniowy w Fuldzie''': Ponad 70 straganów jarmarku bożonarodzeniowego, w tym rękodzieło i ozdoby świąteczne, odbywa się między kościołem parafialnym miasta a placem uniwersyteckim, a także na dziedzińcu Muzeum Vonderau.
:Godziny otwarcia: w okresie Adwentu, od poniedziałku do soboty od 11:00 do 20:00 oraz w niedziele od 11:00 do 20:00. od 12:30 do 19:00

== Nocleg ==

== Kontakt ==

== Bezpieczeństwo ==

== Informacje turystyczne ==

== Gdzie dalej ==

{{Atrybucja}}
{{Jest w|Rejencja Kassel}}

{{Zarys}}

[[Kategoria:Hesja]]</text>
      <sha1>szbpcxhd7yq4uhdacs796o4e8q3wuyc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>149855</id>
      <parentid>149854</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T08:16:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Moromar</username>
        <id>2451</id>
      </contributor>
      <comment>/* Nocleg */</comment>
      <origin>149855</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="71241" sha1="iiesqhm8icmqwg3h9e2y83k4ehuyyn0" xml:space="preserve">{{top-banner}}
{{Miejscowość infobox
 |nazwa            = Fulda
 |nazwa oryginalna = 
 |widok            = Flug_-Nordholz-Hammelburg_2015_by-RaBoe_1053_-_Fulda_Innenstadt.jpg
 |opis             = 
 |herb             = Wappen_Fulda.svg
 |mapa             = Karte Fulda in Deutschland.png
 |państwo          = [[Plik:Flag of Germany.svg|20px]] [[Niemcy]]
 |region           = [[Plik:Flag_of_Hessen.svg|20px]] [[Hesja]]
 |powierzchnia     = 104,05
 |wysokość         = 261
 |lud              = 65 700
 |prefiks          = 0661
 |kod pocztowy     = 36037, 36039, 36041, 36043
 |www              = https://www.fulda.de/
}}
Ponad 1250-letnie miasto '''Fulda''' leży nad rzeką o tej samej nazwie i jest kulturalnym i gospodarczym centrum wschodniej [[Hesja|Hesji]]. Najbliższe duże miasta, [[Frankfurt nad Menem]], [[Gießen]], [[Kassel]], [[Erfurt]] i [[Würzburg]], są oddalone o ponad 100 kilometrów. Fulda jest barokowym, biskupim i uniwersyteckim miastem. Co roku odbywa się tu jesienne zgromadzenie plenarne Niemieckiej Konferencji Biskupów. W średniowieczu opactwo Fulda było jednym z największych i najważniejszych klasztorów na północ od [[Alpy|Alp]].

== Charakterystyka ==
Oprócz centrum miasta Fulda obejmuje 24 inne dzielnice:

* W dolinie rzeki Fulda: Bronnzell (z Ziegelem), Kohlhaus, Johannesberg, Gläserzell, Kämmerzell, Lüdermünd
* Na północy: Lehnerz, Bernhards, Dietershan, Niesig
* Na zachodzie: Istergiesel, Niederrode, Mittelrode, Oberrode, Zell, Zirkenbach, Harmerz, Sickels, Rodges, Besges, Malkes, Haimbach, Maberzell (z Trätzhof)
* Na południu: Edelzell
* Na wschodzie Fulda połączyła się z niezależnymi gminami Petersberg i Künzell
Centrum Fuldy jest dalej podzielone na dzielnice statystyczne lub dzielnice śródmiejskie. Nie stanowią one jednak odrębnych dzielnic:

Śródmieście, Neuenberg, Horas, Aschenberg, Frauenberg, Ziehers-Nord, Ziehers-Süd, Fulda-Galerie (dawne lądowisko dla helikopterów armii amerykańskiej), Nordend, Ostenda, Südend, Westend i Münsterfeld (dawne koszary armii amerykańskiej)

=== Położenie ===
Fulda leży nad rzeką Fulda o tej samej nazwie. Miasto jest położone między górami [[Rhön]] na wschodzie i górami [[Vogelsberg]] na zachodzie. Granice kraju związkowego z [[Turyngia|Turyngią]] i [[Bawaria|Bawarią]] nie są daleko.

Sąsiadujące gminy na północ i wschód od gór Rhön to: Petersberg (''z wczesnoromańskim kościołem św. Piotra, Rauschenberg i Haunesee''), Künzell (''z Florenberg'') i [[Hünfeld]].

Na południu [[Eichenzell]] (''z najpiękniejszym barokowym pałacem Hesji, Schloss Fasanerie'') graniczy z Fuldą.

Sąsiadujące gminy na zachodzie, w kierunku gór [[Vogelsberg]], to Hosenfeld, Großenlüder i [[Schlitz]].

=== Historia ===
Pierwsze osady odkryte w rejonie Fuldy pochodzą z końca epoki kamiennej, około 5000 r. p.n.e. We wczesnym średniowieczu germańskie plemię Chattów (prawdopodobnie imiennik dzisiejszej Hesji) osiedliło się w regionie między górami [[Vogelsberg]] i [[Rhön]].

Miejsce dzisiejszej Fuldy leży na terenie osadniczym, który był opuszczony w czasie, gdy zakładano klasztor, z pozostałościami dawnego dworu Merowingów, oraz na zalewowej równinie Fuldy rzeki Fuldy, która była już w tym miejscu żeglowna. Miejsce to jest strategicznie położone przy domniemanym brodzie na tym, co wówczas było ważnym traktem.

Za papieża Grzegorza II, Bonifacy, późniejszy Apostoł Germanów, zorganizował chrystianizację Germanii, która nadal była przeważnie politeistyczna.

==== Historia klasztoru ====
Na prośbę Bonifacego, Sturmius, jeden z jego towarzyszy, wyruszył w górę rzeki ze swojej pustelni w Haerulfisfeld ([[Bad Hersfeld]]), aby poszukać miejsca, które Bonifacy przeznaczył na założenie klasztoru.

Data historyczna to 10 marca 744: Sturmius i siedmiu braci założyło klasztor Fulda w miejscu, które później nazwano „Eichloha”. Został on poświęcony Najświętszemu Odkupicielowi (SS. Salvator) i zarządzany zgodnie z regułą benedyktyńską. Sturmius został pierwszym opatem klasztoru. Klasztor obejmował również region w promieniu 8–9 km, który był częścią ówczesnego Altgau Grabfeldgau lub Buchonii. W 751 pierwszy kościół klasztorny został konsekrowany przez samego Bonifacego, a z jego inicjatywy klasztor został oddany bezpośrednio pod opiekę papieża 4 listopada 751.

Decydującym czynnikiem w '''powstaniu klasztoru''' było zabójstwo Bonifacego podczas podróży misyjnej w towarzystwie 50 towarzyszy w pobliżu [[Dokkum]] we [[Fryzja|Fryzji]] 5 czerwca 754. Według legendy Bonifacy trzymał przed sobą swoją księgę, Kodeks Ragyndrudisa (nie Biblię), aby zapewnić sobie ochronę. Została ona przebita, a jej faksymile można obejrzeć w Muzeum Diecezjalnym w Fuldzie. Ciało zostało początkowo przetransportowane do [[Moguncja|Moguncji]], ale następnie, z inicjatywy Sturmiusa i zgodnie z życzeniem zmarłego, zostało pochowane w jego własnym klasztorze w Fuldzie. Następnie Fulda stała się miejscem pielgrzymek i otrzymała liczne darowizny z całego imperium.

Za Karola Wielkiego klasztor uzyskał immunitet w 774 i stał się '''klasztorem cesarskim''' z prawem do swobodnego wyboru opata. Z 364 mnichami Fulda była już jednym z największych klasztorów w imperium w 784.

Od 791 do 819 zbudowano '''bazylikę Ratgar''' (nazwaną na cześć panującego opata Ratgara) jako nowy kościół klasztorny i kościół grobowy Bonifacego. Poprzednik dzisiejszej katedry był uważany za największy kościół w Cesarstwie Franków i najnowocześniejszy na północ od Alp po ukończeniu budowy.

Na wzgórzach otaczających Fuldę zbudowano cztery kolejne klasztory w kształcie krzyża wokół centrum opactwa: Frauenberg na Bischofsberg (kanonicy około 817), Petersberg (klasztor św. Lioby od 836), Neuenberg (od 1023, obecnie parafia św. Andrzeja) i Johannesberg (klasztor pomocniczy benedyktynów od 836). Od IX do początku XI wieku siedmiu arcybiskupów [[Moguncja|Moguncji]] pochodziło z klasztoru w Fuldzie.

[[Plik:FD KlosterbibliothekPortal-B.jpg|thumb]]
Za opata Maura (* ok. 780 w [[Moguncja|Moguncji]]; † 4 lutego 856) klasztor, liczący łącznie ponad 600 mnichów, stał się również '''ośrodkiem akademickim cesarstwa''': biblioteka klasztorna, która została znacznie rozbudowana w tym okresie, zawierała około 2000 rękopisów, w tym liczne kopie ważnych starożytnych dzieł. Innym przykładem zbiorów bibliotecznych jest „Pieśń Hildebranda”, uważana za początek literatury niemieckiej, a obecnie przechowywana przez Uniwersytet w [[Kassel]]. Duża część zbiorów klasztornych została utracona podczas wojny trzydziestoletniej, ale części nadal można znaleźć w Bibliotece Uniwersytetu i Stanu Fulda.

Od 968 opat klasztoru w Fuldzie był również opatem prymasem wszystkich niemieckich benedyktynów, a w 1220 Fulda stała się opactwem książęcym pod rządami cesarza Fryderyka II.

W XII wieku klasztor posiadał '''największe ciągłe terytorium''' ze wszystkich opactw w imperium, z łączną powierzchnią 450 000 akrów ziemi między [[Alpy|Alpami]] a Morzem Północnym. Ta posiadłość ziemska opiera się również na Kodeksie Eberhardiego. Jednak współczesne badania uważają również tę listę własności klasztornej za jeden z największych projektów fałszerstwa w średniowieczu: mnich (lub odwrotnie) Eberhard wykonał na dużą skalę podrobione kopie starych aktów własności. Kodeks jest obecnie przechowywany w Heskim Archiwum Państwowym w [[Marburg]]u.

Za opata Reinharda von Weilnau (1449–1476) klasztor cesarski uzyskał '''status księstwa terytorialnego'''.

Na początku ery nowożytnej klasztor nie został oszczędzony przez zawirowania okresu reformacji: w 1571 w protestanckim środowisku regionu Hesji do klasztoru przyjęto jezuitów, a Fulda stała się centrum kontrreformacji. Podczas wojny trzydziestoletniej (1618–1648) klasztor był wielokrotnie plądrowany i palony, ale za opata księcia Joachima von Gravenegg (1644–1671) udało mu się odbudować.

Opactwo św. Marii (centrum miasta, zakonnice benedyktynki) zostało założone w 1626 roku. W 1700 roku książę opat Adalbert von Schleifras sprowadził do miasta barokowego architekta Johanna Dientzenhofera, zapoczątkowując „'''okres barokowy'''” Fuldy. Pod jego kierownictwem na miejscu podupadłej bazyliki Ratgar zbudowano nową katedrę i barokowy pałac miejski, odbudowując stary zamek.

W 1734 roku założono Uniwersytet w Fuldzie; w 1752 roku papież Benedykt XIV podniósł książęce opactwo do rangi księcia-biskupstwa, aż do rozwiązania klasztoru w 1802 roku na mocy Ustawy o delegacji cesarskiej.

W 1803 diecezja stała się księciem-biskupstwem Nassau-Orange, w 1806 francuskim, w 1810 Wielkim Księstwem Frankfurtu, a w 1813 pod administracją austriacką. W 1815 stała się częścią Prus, w 1816 stała się częścią Hesji, a w 1866 powróciła do Prus. W 1945 diecezja Fuldy została przyłączona do Wielkiej Hesji.

==== Historia miasta ====
[[Plik:FD SchildSteinweg 01.jpg|thumb]]
Miasto Fulda powstało jako osada dla rolników, rzemieślników i służby, która wyrosła wokół klasztoru. W 1019 roku opactwo i osada otrzymały od Henryka II prawo do bicia monet, targów i opłat drogowych, a Fulda posiadała prawa miejskie (Civitas) od 1114 roku. Osada targowa rozwinęła się wokół Steinweg, Marktstraße i Mittelstraße, a historia miasta była ściśle związana z klasztorem.

Pod rządami księcia opata Henryka V z Diez-Weilnau (1288–1313) w latach 1294–1312 na zewnątrz klasztoru zbudowano zamek opata. Po renowacji pod rządami księcia opata Johanna Friedricha von Schwalbach zamek ten stał się obecnym pałacem barokowym w XVII wieku.

Pierwsze poważne spory między miastem a klasztorem wybuchły za opata Henryka (przed 1320), który zbudował drugi zamek poza klasztorem. Obywatele szturmowali oba zamki opata z pomocą wysokiego komornika, hrabiego Johanna von Ziegenhaina, i zniszczyli nowy kompleks zamkowy. Cesarz Ludwik IV nałożył na miasto i hrabiego zakaz cesarski. W ramach zadośćuczynienia obywatele musieli odbudować zamek i zapłacić odszkodowanie, a przywódca został stracony.

Dalsze napięcia między miastem a klasztorem wybuchły podczas środkowoniemieckiego buntu chłopów, kiedy mieszkańcy miasta przyłączyli się do chłopów w buncie przeciwko opactwu cesarskiemu w Wielkanoc 1525. Bunt został stłumiony w maju tego samego roku przez armię heskiego landgrafa Filipa I.

W czasach nowożytnych, od 1603, Fulda była również '''centrum polowań na czarownice''' i procesów czarownic, symbolizowanych przez Wieżę Czarownic. Szczególnie znany jest los Mergi Bien, jednej z pierwszych kobiet uwięzionych przez łowcę czarownic Balthasara Nussa latem 1603 i spalonych na stosie po 14 tygodniach uwięzienia i tortur. 19 czerwca 1603 Merga została uwięziona i zamknięta w klatce dla psów na wieży Pałacu Biskupiego, ponieważ więzienie w zamku było przepełnione. Od 2008 kamień pamiątkowy na cmentarzu parafialnym przy Starej Katedrze upamiętnia 270 ofiar polowań na czarownice w biskupstwie Fuldy w latach 1600–1606.

Podczas II wojny światowej Fulda była wielokrotnie celem nalotów, a jedna trzecia centrum miasta została zniszczona.

W następnym okresie jej rozwój został ukształtowany przez jej położenie na dawnej granicy NRD. Aby promować ten strukturalnie słaby obszar, utworzono kilka agencji rządowych i firm.

Fulda była gospodarzem Heskiej Wystawy Ogrodów Państwowych dwukrotnie, najpierw w 1994, a następnie w 2023.

Dziś Fulda znajduje się w centrum Niemiec i jest ważnym węzłem komunikacyjnym dla ruchu towarowego i pasażerskiego.

== Dojazd ==
=== Samolotem ===
Najbliższym lotniskiem międzynarodowym jest {{Znacznik|Port lotniczy Frankurt|50.033306|8.570456|typ=transport}}'''[[Port lotniczy Frankfurt]]''' ({{IATA|FRA}}). Można do niego dojechać pociągiem ICE w nieco ponad godzinę, a 114 km podróży samochodem zajmuje około godziny.

=== Koleją ===
{{Znacznik|Dworzec kolejowy w Fuldzie|50.553889|9.684722|typ=transport}}'''[https://www.bahnhof.de/fulda Dworzec kolejowy w Fuldzie]''' jest węzłem kolejowym z przystankami ICE i IC. Zapewnia doskonałe połączenia dalekobieżne w całych [[Niemcy|Niemczech]], w tym bezpośrednie połączenia do [[Monachium]], [[Hamburg]]a, [[Hanower]]u, [[Mannheim]], [[Frankfurt nad Menem|Frankfurtu nad Menem]] (również przez [[Hanau]]), [[Erfurt]]u, [[Berlin]]a i [[Drezno|Drezna]]. Połączenia regionalne obejmują [[Kassel]] (dworzec główny i Wilhelmshöhe, przez [[Bebra]] i [[Hünfeld]]), [[Gießen]] (przez [[Alsfeld]] i Lauterbach (Hesja)), Frankfurt nad Menem (przez Hanau i [[Schlüchtern]]) i [[Gersfeld]].

Inne przystanki kolejowe w pobliżu granic miasta to Oberbimbach (w kierunku Gießen) i [[Eichenzell]] (w kierunku Gersfeld); mogą być bliżej niż główny dworzec kolejowy. Nie ma bezpośrednich połączeń do bawarskiej i turyńskiej części gór [[Rhön]].

=== Samochodem ===
Fulda jest doskonale połączona z siecią autostrad krajowych za pośrednictwem autostrad federalnych [[Plik:Bundesautobahn_7_number.svg|25px]] i [[Plik:Bundesautobahn_66_number.svg|25px]], które spotykają się tutaj na węźle ''93/55 Fulda'', a także dróg federalnych [[Plik:Bundesstraße_27_number.svg|25px]], [[Plik:Bundesstraße_254_number.svg|25px]] i [[Plik:Bundesstraße_458_number.svg|25px]].

* [[Plik:Bundesautobahn_7_number.svg|25px]] biegnie z północy na południe ([[Kassel]] – [[Würzburg]]) obok Fuldy. Do centrum miasta można dojechać zjazdami ''91 Fulda-Nord'' i ''92 Fulda-Mitte''.

* [[Plik:Bundesautobahn_66_number.svg|25px]] łączy [[region Ren-Men]] i [[Frankfurt nad Menem]] z Fuldą. Do centrum miasta można dojechać węzłem ''53 Fulda-Süd''.

* Od północy, z [[Bad Hersfeld]] i [[Hünfeld]], do Fuldy można dojechać drogą [[Plik:Bundesstraße_27_number.svg|25px]].

* [[Plik:Bundesstraße_254_number.svg|25px]] łączy Fuldę z [[Lauterbach (Hesja)]] i [[Alsfeld]].

* [[Plik:Bundesstraße_458_number.svg|25px]] łączy [[Turyngia|Turyngię]] i region [[Rhön]] z Fuldą.

=== Autobusem ===
Fulda jest połączona z siecią autobusów dalekobieżnych. Istnieją bezpośrednie połączenia m.in. do [[Hamburg]]a, [[Berlin]]a, [[Monachium]], [[Stuttgart]]u, [[Zurych]]u i [[Mediolan]]u. {{Znacznik|Przystanek autobusów dalekobieżnych|50.55588074098876|9.666316571018573|typ=transport}}'''Przystanek autobusów dalekobieżnych''' znajduje się na Weimarer Straße. Do przystanku można dojechać autobusami miejskimi. Możesz również zaparkować swój pojazd na sąsiednim parkingu. Aby uzyskać szczegółowe informacje, takie jak godziny odjazdu i inne połączenia autobusowe, zobacz [https://www.flixbus.de/ Flixbus].

Istnieją również bezpośrednie połączenia z Fuldy do m.in. [[Bukareszt]]u i [[Wrocław]]ia. Autobusy odjeżdżają z {{Znacznik|Centralny dworzec autobusowy|50.5534166|9.6842278|typ=transport}}'''centralnego dworca autobusowego''' (ZOB) na dworcu kolejowym. Aby uzyskać szczegółowe informacje, takie jak godziny odjazdu i inne połączenia autobusowe, zobacz Eurolines.

=== Rowerem ===
Do Fuldy można również dojechać heskimi trasami rowerowymi R1, R2 i R3.

Heski szlak rowerowy R1, znany również jako Ścieżka rowerowa Fulda, biegnie wzdłuż rzeki Fulda od jej źródła w regionie [[Rhön]] do ujścia do Werry w pobliżu [[Hann. Münden]].

Heski szlak rowerowy R2 łączy Biedenkopf z [[Marburg]]iem, [[Alsfeld]] i Fuldą ze [[Spessart]]. Kończy się w pobliżu Obersinn u podnóża Spessart.

Heski szlak rowerowy R3 zaczyna się w [[Rüdesheim am Rhein]] i biegnie przez [[Frankfurt nad Menem|Frankfurt]], przez dolinę Kinzig i przez Fuldę do Tann (Rhön).

== Komunikacja ==
{{mapa|50.5512|9.6766|zoom=14|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}}
Z głównego dworca kolejowego do większości atrakcji Starego Miasta (dzielnicy barokowej z katedrą i zamkiem oraz muzeów) można łatwo dotrzeć pieszo. Duże części centrum miasta są wyznaczone jako strefy dla pieszych.

=== Transport publiczny ===
Transport publiczny w obszarze miejskim Fuldy obsługiwany jest przez RhönEnergie Fulda GmbH. Dziewięć linii autobusowych obsługuje wszystkie dzielnice Fuldy i niektóre okoliczne miasta, takie jak Petersberg, Steinau, Marbach, Künzell, Pilgerzell, Engelhelms, Giesel i Bimbach. Wszystkie miejskie linie autobusowe kursują przez dworzec autobusowy przy Pałacu Miejskim, który pełni funkcję centralnego punktu przesiadkowego (usługa radialna).

Poza godzinami pracy autobusów miejskich (od poniedziałku do piątku od 5:15 do 22:45, w soboty od 7:00 do 22:45, a w niedziele od 10:30 do 22:45) taksówki współdzielone kursują w określonych godzinach. Przejazdy te należy rezerwować telefonicznie co najmniej 15 minut przed planowaną godziną odjazdu.

Linie autobusowe w powiecie Fulda i do Schlitz w powiecie Vogelsberg są również obsługiwane przez RhönEnergie Fulda GmbH. Wszystkie linie międzymiastowe odjeżdżają z centralnego dworca autobusowego (ZOB) przy dworcu kolejowym. Prawie wszystkie linie autobusów miejskich również zatrzymują się tam.

Wszystkie rozkłady jazdy, ceny biletów i mapy tras można znaleźć na stronie: [https://re-gruppe.de/bus/fahrplaene/ Informacje o rozkładzie jazdy].

=== Miejsca parkingowe i garaże ===
Miasto Fulda oferuje kilka płatnych opcji parkowania. Niektóre z garaży są obsługiwane przez prywatnych dostawców.

* {{Znacznik|'''Parking Weimarer Str.'''|50.55670427333064 |9.666641935838701 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Weimarer Str.''' – Weimarer Str., 36037 Fulda, 190 miejsc parkingowych dla samochodów osobowych i 25 miejsc parkingowych dla autobusów, plus 17 miejsc parkingowych dla kamperów. Godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00. Akceptowana gotówka i karty debetowe. 10 minut spacerem do katedry i dzielnicy barokowej.
* {{Znacznik|'''Parking Ochsenwiese'''|50.5581844 |9.6878516 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Ochsenwiese''' – Magdeburger Str., 36037 Fulda, 500 miejsc parkingowych. Godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00. Akceptowana gotówka i karty debetowe. 10 minut spacerem do stacji kolejowej i centrum miasta.
* {{Znacznik|'''Garaż Rosengarten'''|50.5474846 |9.6708952 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Rosengarten''' – Am Rosengarten, 36037 Fulda, 665 miejsc parkingowych. Godziny otwarcia: pon.-sob. 7:15-20:00. Zamknięte w niedziele i święta. Wyjazd o dowolnej porze. Garaż znajduje się naprzeciwko odkrytego basenu Rosenau i bezpośrednio przy heskich długodystansowych trasach rowerowych R1, R2 i R3.
* {{Znacznik|'''Garaż Ruprechtstraße'''|50.5535753 |9.6841578 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Ruprechtstraße''' – Ruprechtstr., 36037 Fulda (dworzec kolejowy), 152 miejsca parkingowe, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00
* {{Znacznik|'''Garaż Richthalle'''|50.55612613621553 |9.685047182012598 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Richthalle''' – An der Richthalle, 36037 Fulda, 583 miejsca parkingowe, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00, położony naprzeciwko Esperanto Hotel i Centrum kongresowego.
* {{Znacznik|'''Garaż Ochsenwiese'''|50.5583353 |9.6853824 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Ochsenwiese''' – Magdeburger Str., 36037 Fulda, 290 miejsc parkingowych, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00
Miasto Fulda udostępnia kompleksowy przegląd opcji parkowania na swojej stronie internetowej.

Następujące parkingi są obsługiwane przez Q-Park. Szczegóły, takie jak opłaty parkingowe i usługi, można znaleźć na stronie internetowej Q-Park.

* {{Znacznik|'''Garaż Stadtschloss'''|50.5537628 |9.6770172 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Stadtschloss''' – Heertorplatz 1, 36037 Fulda, 300 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe.
* {{Znacznik|'''Garaż Zentrum'''|50.5518798 |9.6797058 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Zentrum''' – Universitätsplatz 4, 36037 Fulda, dojazd przez Rabanusstraße, 214 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe. Akceptowana stacja ładowania pojazdów elektrycznych.
* {{Znacznik|'''Garaż Altstadt'''|50.5488239 |9.6765681 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Altstadt''' – Brauhausstraße 6, 36037 Fulda, 360 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe.

=== Miejsce parkingowe dla kampera ===
* '''Parking Weimarer Straße''' oferuje 17 miejsc parkingowych dla kamperów. Jest on oddalony o 10 minut spacerem od dzielnicy barokowej/starego miasta. Dostępne są prąd i woda, a także stacja utylizacji odpadów. Akceptowana jest płatność kartą debetową. Od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00.

{{Znacznik|'''Parking Johannisau'''|50.54201913691512 |9.666395016400445 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Johannisau''' oferuje miejsca parkingowe dla łącznie 10 kamperów i znajduje się w sercu lokalnego obszaru rekreacyjnego Fuldy, tuż obok stadionu Johannisau (Fulda-Auen). Spacer do centrum miasta zajmuje około 15 minut. Dostępnych jest kilka słupów energetycznych z automatami na monety. Od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00. Świeża woda i stacja utylizacji odpadów znajdują się na parkingu dla kamperów przy Weimarer Straße, około 3,0 km dalej.

== Warto zobaczyć ==
[[Plik:Fulda Dom in.jpg|thumb|Katedra]]
'''Dzielnica barokowa''' – wokół Bonifatiusplatz, Schlossstraße i Pauluspromenade odwiedzający mogą podziwiać imponujący zespół barokowy o wyjątkowej spójności, obejmujący wspaniałe budynki z XVIII wieku. Oprócz katedry i pałacu miejskiego, Palais Buttlar, Palais Buseck i Palais von der Tann imponująco świadczą o poczuciu prestiżu dawnych władców. Inne barokowe atrakcje to Paulustor, ogrody pałacowe z oranżerią i Floravase oraz dawna wartownia, Hauptwache.

=== Kościoły ===
[[Plik:FD Michaelskirche 01.jpg|thumb|Kościół św. Michała]]
[[Plik:FD MichaelskircheI 01.jpg|thumb|Kościół św. Michała, wnętrze]]
* {{zobacz
| name=Katedra Świętego Zbawiciela i św. Sebastiana w Fuldzie | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 1 | lat=50.553992 | long=9.672008 | wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Dawny kościół opacki klasztoru Fulda i kościół grobowy św. Bonifacego. Od 1752 jest kościołem katedralnym diecezji Fulda. Kościół został zbudowany w latach 1704–1712 według planów mistrza budowlanego opactwa Johanna Dientzenhofera (1663–1726) w stylu barokowym. Na potrzeby budowy bazylika Ratgar, niegdyś największa bazylika na północ od Alp, została w dużej mierze rozebrana. Nowa katedra została zbudowana nad krypą św. Bonifacego i na częściach fundamentów starej katedry. Kaplica św. Bonifacego pod katedrą mieści bogato zdobiony sarkofag św. Bonifacego, „apostoła Niemców”. Krypta jest celem corocznej pielgrzymki do św. Bonifacego. Oprócz świętego Bonifacego, ostatnie miejsce spoczynku w katedrze znaleźli także król Konrad I i landgrafina Heska Anna, a także liczni książęta-opaci, książęta-biskupi i biskupi.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół św. Michała | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 1 | lat=50.55494 | long=9.67217 | wskazówki=Aby chronić cenne freski: fotografowanie jest zabronione!
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Szczególnie warte zobaczenia są malowidła ścienne z XI wieku (freski). Ten przedromański kościół jest najstarszym budynkiem w mieście, najstarszym Grobem Pańskim w Niemczech i jednym z najstarszych kościołów na północ od Alp. Zachowały się tylko rotunda i ośmiokolumnowa krypta oryginalnej karolińskiej struktury centralnej. Kościół budowano od 818 jako kaplicę grobową klasztoru Fulda, założonego przez Bonifacego w 744, na cmentarzu mnichów w tamtym czasie i wzorowanego na kościele Grobu Pańskiego w Jerozolimie. We wczesnym średniowieczu klasztor Fulda był jednym z wiodących ośrodków kulturalnych Niemiec. Kościół został poświęcony Archaniołowi Michałowi 15 stycznia 822 roku. Budowę zlecił opat Eigil, który był opatem Fuldy od 818 roku i został pochowany w kościele w 822 roku. Obecny wygląd kościoła powstał po renowacjach w X i XI wieku. Rotundę rozbudowano do kształtu krzyża, a także dobudowano wieżę zachodnią. Kaplica Rochusa została dodana w XVII i XVIII wieku. Obecnie kościół jest uważany za jeden z najważniejszych średniowiecznych budynków sakralnych w Niemczech. Otwarte: kwiecień-październik: 10:00–18:00, listopad-marzec: 14:00–16:00. Cena: wstęp bezpłatny.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.abtei-fulda.de/ Opactwo Benedyktynów pw. św. Marii] | alt= | url= | email=
| adres=Nonnengasse 16 | lat=50.553 | long=9.6773 | wskazówki=
| telefon=+49(0)661 90245-0 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Jako jeden z niewielu klasztorów w Niemczech, kompleks klasztorny zachował swoją oryginalną strukturę i wielkość i był stale zamieszkiwany. Podczas gdy klasztor męski został zniszczony podczas sekularyzacji, klasztor żeński do dziś kontynuuje benedyktyńską tradycję miasta. W 1626 kamień węgielny pod budowę kościoła i klasztoru położył książę-opat Fuldy, Johann-Bernhard Schenck zu Schweinsberg. W 1631 do klasztoru wprowadził się pierwszy konwent. Ukończenie kościoła i jego konsekracja w 1678 trwały ponad 50 lat. Z powodu zawirowań wojny trzydziestoletniej budowa była wielokrotnie wstrzymywana. W 1898 klasztor został podniesiony do rangi opactwa. Kościół charakteryzuje się elementami późnego gotyku, renesansu i baroku. Naprawdę wyjątkową cechą kościoła są schody prowadzące z dolnej nawy do absydy z ołtarzem głównym. Siostra Lioba Munz OSB († 1997) przygotowała projekty zarówno okien, jak i niemal wszystkich elementów wyposażenia, a także nadzorowała ich wykonanie. Godziny otwarcia: Kościół klasztorny: codziennie od 6:00 do 20:00; Sklep klasztorny (sprzedaż produktów opactwa): od poniedziałku do piątku od 10:00 do 17:00 i w sobotę od 10:00 do 16:00; Ogród klasztorny (ogrodnictwo ekologiczne): od maja do września, w sobotę od 14:00 do 16:00.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Severi | alt= | url= | email=
| adres=Severiberg 1 | lat=50.552 | long=9.67445 | wskazówki=Stare miasto
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1438–1445 w stylu gotyckim, w 1451 stał się kościołem cechowym tkaczy wełny (''patrona św. Serwiusza, stąd późniejsza nazwa Severikirche''). Nie był używany podczas reformacji. W XVII wieku był pierwszym kościołem klasztornym franciszkanów powołanym do Fuldy. Od 1722 do 1882 był kościołem parafialnym garnizonu. Obecnie jest kościołem filialnym parafii śródmiejskiej.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Ducha Świętego | alt= | url= | email=
| adres=Löherstr. 2 | lat=50.5488 | long=9.67549 | wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Kościół Świętego Ducha został wybudowany w latach 1729–1733 na miejscu wcześniejszej gotyckiej budowli. Obecnie pełni funkcję kościoła szpitalnego. Budowlę tę zaprojektował Andreas Gallasini. Styl był barokowy, typowy dla ówczesnej Fuldy.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół parafialny św. Błażeja | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 12 | lat=50.5517 | long=9.67679| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pierwszy kościół został zbudowany w tym miejscu w X wieku. W kolejnych dekadach kościół był przebudowywany i odbudowywany kilka razy. Obecny kościół został zbudowany w latach 1770–1786, co czyni go najnowszym barokowym budynkiem w Fuldzie. Północno-zachodnia wieża została zachowana z gotyckiego poprzednika (1447–1466). Sklepienia nad nawą przedstawiają wygnanie kupców ze świątyni przez Jezusa. Otwarte codziennie od 9:00 do 18:00, z wyjątkiem nabożeństw.
}}
* {{zobacz
| name=Klasztor Frauenberg | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.5608 | long=9.67074| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1758–1765 w stylu późnego baroku kościół klasztorny znajduje się około 15 minut spacerem od katedry, na wzgórzu, z którego roztacza się wspaniały widok na miasto i szeroką panoramę gór Rhön i Vogelsberg.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Chrystusa | alt= | url= | email=
| adres=Lindenstr. 1 | lat=50.554375 | long=9.680082| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1894-1896 w stylu neogotyckim, jest największym kościołem protestanckim w Fuldzie. Koncerty kościelne odbywają się w nieregularnych odstępach czasu.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Proboszczowski św. Andrzeja | alt= | url= | email=
| adres=Andreasberg 5 | lat=50.5524 | long=9.6618| wskazówki=Neuenberg, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Kościół św. Andrzeja jest częścią dawnego klasztoru, założonego w 1023 r. przez opata Fuldy Richarda von Amorbacha. W XVII wieku kościół św. Andrzeja został przebudowany w stylu barokowym. Krypta pod obecnym prezbiterium pozostała niezmieniona od czasu założenia klasztoru i zachowała swój pierwotny stan. Stare malowidła ścienne zostały ponownie odkryte i odsłonięte podczas prac renowacyjnych w 1932 r. Są to jedne z niewielu zachowanych malowideł ściennych z okresu ottońskiego. Wizyty w krypcie są możliwe po wcześniejszym umówieniu się z biurem parafialnym (tel. +49 661 73102).
}}
* {{zobacz
| name=Probostwo Johannesberg | alt= | url= | email=
| adres=Johannesberger Str. 4 | lat=50.5236 | long=9.66139| wskazówki=Johannesberg, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Probostwo Johannesberg to średniowieczny kompleks klasztorny założony przez opata Fuldy Hrabana Maurusa w IX wieku. W XVII wieku został podniesiony do rangi provostship. W latach 1715–1753 został przebudowany w stylu barokowym przez mistrza budowlanego Andreę Gallasiniego. Provostship obejmuje „Czerwony Budynek”, trzypiętrowy, okazały dwór z mansardowym dachem i portalem herbowym. Od 1980 roku dawne budynki provostship są wykorzystywane jako ośrodek szkoleniowy dla rzemiosła i konserwacji zabytków.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Proboszczowski św. Piotra | alt= | url= | email=
| adres=An St. Peter 1, Petersberg | lat=50.561528 | long=9.711444| wskazówki=4 km poza centrum miasta, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w 836 przez Rabana Maura jako kościół grobowy dla św. Lioby. Krypta kościoła karolińskiego z freskami z IX wieku zachowała się do dziś. Otwarte: kwiecień-październik: wtorek-sobota 10:00-11:30/14:30-16:30, listopad-marzec: wtorek-sobota 14:30-16:00.
}}
=== Pałac Miejski i Park Pałacowy ===
[[Plik:FD Stadtschloss SW.jpg|thumb|Pałac Miejski (strona w stronę katedry)]]
[[Plik:FD Stadtschloss NW.jpg|thumb|Ogród pałacowy z wieżą pałacową]]
* {{zobacz
| name=Pałac Miejski | alt= | url= | email=
| adres=Schlossstraße 1 | lat=50.5539 | long=9.67556| wskazówki=Dzielnica Barokowa
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pałac Miejski został zbudowany w obecnej formie jako rezydencja książąt-opatów i książąt-biskupów Fuldy przez mistrza budowlanego Johanna Dientzenhofera. W latach 1708–1714 rozbudował on istniejący renesansowy pałac (przebudowany w latach 1607–1612), który pierwotnie był pierwszym zamkiem klasztornym (z 1312 r.), do obecnej formy prestiżowego czteroskrzydłowego kompleksu barokowego z wewnętrznym dziedzińcem i całkowitą długością ponad 250 metrów. Otwarte: Zwiedzanie historycznych wnętrz: codziennie w godzinach 10:00–17:00; zamknięte w poniedziałki; Wstęp: od 3,50 €.&lt;br/&gt;Po sekularyzacji (1803) pałac stał się częścią Księstwa Hesji. Za elektora Wilhelma I skrzydło Residence Garden zostało przebudowane w późnym stylu neoklasycystycznym przez głównego architekta dworskiego Johanna Conrada Bromeisa w latach 1817–1818, czyniąc pałac rezydencją elektora. Obecnie jest on wykorzystywany przez administrację miejską.&lt;br/&gt;Oprócz neoklasycystycznych pomieszczeń mieszkalnych, '''barokowe schody''', '''Sala Książęca''' i rokokowa '''Sala Zwierciadlana''' są otwarte dla zwiedzających. Wystawiona jest również kolekcja porcelany z „'''Hochfürstlich Fuldischen Porzellanfabrique'''”, która jednak powstawała tylko w latach 1764–1789. W pomieszczeniach, które nie były wykorzystywane jako przestrzenie muzealne, mieszczą się obecnie biura administracyjne administracji miejskiej.&lt;br/&gt;'''Wieża pałacowa''' (z widokiem na otaczające niskie pasma górskie) jest dostępna w ramach zwiedzania pałacu od kwietnia do października. 
}}
* {{zobacz
| name=Oranżeria | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.555615 | long=9.674072| wskazówki=Dzielnica Barokowa, Ogród Pałacowy
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Oranżeria, zbudowana w latach 1721-1724 w ogrodach pałacowych naprzeciwko pałacu miejskiego, jest barokowym budynkiem o niezwykłym wnętrzu, szczególnie wspaniale zdobiona sala Apollo i taras z otwartymi schodami i Floravase. Oranżeria należy obecnie do [https://www.maritim.de/de/hotels/deutschland/hotel-am-schlossgarten-fulda/unser-hotel Maritim Hotel am Schlossgarten Fulda] i jest wykorzystywana na imprezy hotelowe i konferencje. Kawiarnia i restauracja z barokowymi meblami są otwarte dla publiczności.
}}
* {{zobacz
| name=Floravase | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5553 | long=9.67422| wskazówki=Dzielnica Barokowa, Ogród Pałacowy
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Floravase to barokowa rzeźba rzeźbiarza Johanna Friedricha Humbacha. Znajduje się w ogrodach pałacowych na schodach prowadzących do oranżerii. Stworzona w 1728 roku z jednego kamienia, 6,80-metrowa rzeźba jest uważana za jedną z najważniejszych rzeźb ogrodowych w Europie. Symbolizuje boginię kwiatów Florę na wazonie, ozdobionym wąsami kwiatowymi i otoczonym figurami aniołów.
}}
* {{Znacznik|Ogród Pałacowy|50.5554604|9.6759209|typ=natura}}'''Ogród Pałacowy''' (''Dzielnica Barokowa'') – Zielona oaza w sercu miasta. Pierwotnie zaprojektowany jako ogród barokowy, części parku zostały przeprojektowane na angielski ogród krajobrazowy w XVII wieku. W ramach 1. Heskiej Wystawy Ogrodów Państwowych w 1994 roku ogród został przeprojektowany w stylu barokowym, uwzględniając istniejące drzewa. Szczególnie warte zobaczenia są fontanny. Park jest otwarty bezpłatnie w godzinach otwarcia: 1 kwietnia – 31 października: 7:00–22:30; 1 listopada – 31 marca: 7:00–21:00.
=== Zamki, pałace i dwory ===
[[Plik:FD KanzlerPalais 01.jpg|thumb|Pałac Kanclerza]]
[[Plik:FD PalaisBuseck 01.jpg|thumb|Pałac Buseck]]
* {{zobacz
| name=Pałac Kanclerza | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 1 | lat=50.551261 | long=9.676389| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Barokowy budynek z 1735, początkowo rezydencja kanclerza Wagnera, później radcy dworskiego Zwengera. Od 1782 do 1900 w budynku mieścił się ratusz Fuldy; obecnie w Pałacu Kanclerza mieści się centrum edukacji dorosłych i centrum edukacji młodzieży.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Altenstein | alt= | url= | email=
| adres=Schlossstraße 6 | lat=50.5533733 | long=9.6762913| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Była to rezydencja kanclerza Fuldy i została zbudowana w połowie XVIII wieku pod nadzorem marszałka dworu von Stein zu Altenstein. Od 1800 roku pałac był najbardziej znamienitym zajazdem w mieście Fulda. Od 1816 do 1866 roku był siedzibą Sądu Najwyższego Fuldy, a obecnie służy różnym urzędom miejskim. Imponująca sala rokokowa na drugim piętrze była uważana za jedną z najpiękniejszych sal balowych swoich czasów i nadal jest wykorzystywana na prestiżowe imprezy i jako sala weselna.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Buseck | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade, am Bonifatiusplatz | lat=50.5532323 | long=9.6740755| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1731/1732 dla Ernsta Johanna von Busecka, prawdopodobnie na podstawie planów architekta dworskiego Fuldy, Andreasa Gallasiniego. Od 1802 do 1814 roku służył jako mieszkanie dla zdetronizowanego i ostatniego księcia-biskupa Fuldy, Adalberta von Harstalla. Od 1832 roku należał do Opactwa Wallensteina i do 2006 roku był wykorzystywany jako dormitorium dla arystokratek, niezamężnych i protestanckich kobiet. W 1992 roku opactwo połączyło się ze Starym Heskim Rycerstwem Kaufungen. Po gruntownej renowacji w 2006 roku zgodnie z zarządzeniem konserwatorskim, obecnie jest wykorzystywany jako biuro. Najważniejszym pomieszczeniem w budynku jest bogato umeblowana sala balowa (sala kapitulna) na drugim piętrze.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Buttlar | alt= | url= | email=
| adres=Am Bonifatiusplatz 1 | lat=50.5528544 | long=9.6751068| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1737–1739, obecnie wykorzystywany jako biuro informacji turystycznej.
}}
=== Budynki ===
* {{zobacz
| name=Stary Uniwersytet (Uniwersytet Adolfa w Fuldzie) | alt= | url= | email=
| adres=Universitätsplatz 1 | lat=50.5516430538017 | long=9.67930899668622| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Budynek został zbudowany w stylu barokowym w latach 1731–1734 według planów Andreasa Gallasiniego. W 1734 roku książę opat Adolph von Dalberg założył Uniwersytet w Fuldzie, a do sekularyzacji w 1805 roku nauczano tam prawa, filozofii, medycyny i teologii katolickiej. Obecnie w budynku mieści się szkoła podstawowa Adolpha von Dalberga.
}}
* {{zobacz
| name=Stary Ratusz | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 10 | lat=50.5515669 | long=9.6771586| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Budynek o konstrukcji szachulcowej z 1531.
}}
[[Plik:FD Hexenturm 01.jpg|upright|thumb|Wieża Czarownic]]
* {{zobacz
| name=Wieża Czarownic | alt= | url= | email=
| adres=Kanalstr. 1b | lat=50.552751 | long=9.672901| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowana w XII wieku jako część średniowiecznych fortyfikacji miejskich i w celu oddzielenia miasta od obszaru klasztornego. Wieża nie pełniła funkcji więzienia w Fuldzie; nazwa wieży została udokumentowana dopiero w 1808 roku jako „Turm am (Frauen)Törlein” (Wieża przy Bramie (Kobiet)), po bramie wjazdowej do klasztoru. „Czarownice” nie były tu więzione, ale w pałacu miejskim. Nazwa „Wieża Czarownic” dla 14-metrowej, najlepiej zachowanej części muru miejskiego pojawiła się dopiero później.
}}
* {{zobacz
| name=Heertor | alt= | url= | email=
| adres=Schlosstraße | lat=50.5539459 | long=9.6769556| wskazówki=bezpośrednio przy dworcu autobusowym, naprzeciwko pałacu miejskiego
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowana w latach 1150–1165, do dziś uważana jest za jedną z najstarszych zachowanych romańskich bram miejskich w Niemczech (przynajmniej częściowo).
}}
* {{zobacz
| name=Hauptwache | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5533399 | long=9.6746072| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1757–1759 przez Andreasa Gallasiniego, budynek pierwotnie był strażnicą naprzeciwko pałacu miejskiego Fuldy, zbudowanym w stylu barokowym. Położony między katedrą a starym miastem w dzielnicy barokowej, obecnie mieści restaurację i bar koktajlowy.
}}
* {{zobacz
| name=Paulustor | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5554 | long=9.67292| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Brama ta kiedyś oddzielała miasto od dzielnicy opactwa, a na obecne miejsce przeniesiono ją dopiero w 1771 roku. Pierwotnie znajdowała się pomiędzy pałacem a główną wartownią.
}}
=== Pomniki ===
* {{zobacz
| name=Pomnik Bonifacego | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.553141 | long=9.6748408| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=naprzeciwko biura informacji turystycznej na Bonifatiusplatz
}}
* {{zobacz
| name=Kolumna Maryjna | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.55956964690667 | long=9.671775692422703| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=poniżej klasztoru Frauenberg
}}
* {{zobacz
| name=Pomnik założycieli miasta | alt= | url= | email=
| adres=Borgiasplatz | lat=50.551789786194504 | long=9.67757997371778| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=
}}
* {{zobacz
| name=Cmentarz Żydowski | alt= | url= | email=
| adres=Rabanusstraße | lat=50.5362216 | long=9.6905197| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=
}}
=== Muzea ===
[[Plik:FD DomMuseum 01.jpg|thumb|Muzeum Katedralne]]
[[Plik:FD Jesuitenkolleg 01.jpg|thumb|Kolegium Jezuickie / Muzeum Vonderau]]
Miasto Fulda oferuje '''karnet muzealny''' (dorośli 12 EUR, ulgowy 10 EUR). Obejmuje on wstęp do następujących muzeów: Muzeum Vonderau, Muzeum Katedralne, Niemieckie Muzeum Straży Pożarnej, Historyczne sale Zamku Miejskiego, Akademia Dziecięca i Muzeum Schloss Fasanerie (Eichenzell). Karnet jest dostępny w Centrum Informacji Turystycznej i uczestniczących muzeach. Karnet jest ważny przez nieograniczony czas.
* {{zobacz
| name=[https://www.fulda.de/kultur-freizeit/vonderau-museum Muzeum Vonderau] | alt= | url= | email=
| adres=Jesuitenplatz 2 | lat=50.5511 | long=9.67861| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 928350  | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: wtorek-niedziela 10:00-17:00, czynne w święta. Cena: wstęp dla dorosłych: 3,50 €; Planetarium: 4 €. W muzeum znajduje się między innymi stała wystawa poświęcona historii kultury miasta i regionu, a także dział historii naturalnej. Kolejna wystawa poświęcona jest malarstwu, a w muzeum znajduje się również planetarium. Muzeum nosi imię nauczyciela z Fuldy i lokalnego historyka Josepha Vonderau. Sklep muzealny, kawiarnia muzealna;
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.bistum-fulda.de/bistum_fulda/kunst_musik/kunst/dommuseum/ Muzeum Katedralne] | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 5 | lat=50.5534368 | long=9.6709125| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 8 72 07 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: wtorek-sobota od 10:00, przerwa obiadowa zimą od 12:30 do 13:30; niedziela od 12:30. Można tam obejrzeć wystawy dotyczące historii klasztoru, katedry i diecezji, ze szczególnym uwzględnieniem osoby św. Bonifacego.
}}
* {{zobacz
| name=[https://dfm-fulda.de/ Niemieckie Muzeum Straży Pożarnej] | alt= | url= | email=
| adres=St. Laurentius-Str. 3 | lat=50.545 | long=9.665| wskazówki=na łąkach Fuldy na południe od centrum miasta, około dwóch kilometrów pieszo od katedry
| telefon=+49(0)661 7 50 17 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Wystawa przedstawia historię czynnej i biernej ochrony przeciwpożarowej w krajach niemieckojęzycznych, obejmującą okres od najwcześniejszych ludzi „homo erectus” przez średniowiecze do końca I wojny światowej w 1918 r. Na wystawie można zobaczyć sprzęt techniczny i urządzenia strażackie. Ogród botaniczny (ogniowy) oferuje odwiedzającym możliwość interakcji z roślinami, takimi jak pokrzywy i lilie pochodniowe. Otwarte: wtorek - niedziela 10:00–17:00 Cena: dorośli: 5 €.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.kaf.de/ Akademia Dziecięca Fulda] | alt= | url= | email=
| adres=Mehlerstr. 4 | lat=50.545778 | long=9.686806| wskazówki=w pobliżu dworca kolejowego, około 10–15 minut spacerem
| telefon=+49(0)661 90273 0  | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: pon.-pt. 10:00–17:00; niedz. 13:00–17:30; sob. 13:00–17:30 (październik–kwiecień). Cena: Indywidualne (od 3 lat) = 3 €; Rodzinne = 9 €; Piątki od 14:00 do 17:30; wszystkie bilety rodzinne są w piątki tańsze o połowę. KAF jest najstarszym niezależnym muzeum dla dzieci w Niemczech i postrzega siebie jako „centrum fitness dla zmysłów”, pozwalając dzieciom i młodzieży w wieku od 5 do 14 lat doświadczać kultury jako części ich własnej tożsamości. Sercem muzeum jest Walk-In Heart, w którym znajdują się wystawy stałe, wystawy specjalne, programy świąteczne, programy praktyczne i programy grupowe.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.mollenhauer.com/ Erlebniswelt Blockflöte] | alt= | url= | email=
| adres=Weichselstr. 27 | lat=50.535676 | long=9.684185| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 94670 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Wszystko o produkcji fletów prostych, od historii produkcji fletów prostych i materiałów używanych do świata dźwięku fletów prostych (wyraźnie zachęcamy do wypróbowania). Otwarte: od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00–16:00. Dostępne są wycieczki z przewodnikiem po wcześniejszym umówieniu.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.hs-fulda.de/ Wystawa zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej i Stanowej] | alt= | url= | email=
| adres=Heinrich-von-Bibra-Platz 12 | lat=50.554914 | long=9.679883| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 9640 970 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pisemne dobra kultury obejmujące 1000 lat, w tym Kodeksy Bonifatiani z 547 r. i koniec VIII wieku. Rękopisy – ponad 800 rękopisów w kolekcji, w tym ponad 200 ze średniowiecza. Kolekcja Hutten – jest to prawdopodobnie najobszerniejsza kolekcja biblioteczna w Niemczech zawierająca dzieła autorstwa i o Ulrichu von Hutten, znanym niemieckim humaniście i publicyście. Otwarte: od poniedziałku do czwartku od 9:30 do 16:00 i w piątek od 9:30 do 15:00.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.hs-fulda.de/ Pałac Fasanerie] | alt= | url= | email=
| adres=Eichenzell | lat=50.5077 | long=9.70791| wskazówki=8 km na południe, połączenia autobusowe
| telefon=+49(0)661 9486-0 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Około 1710 roku poza bramami miasta Fulda zbudowano pałac wiejski. W kolejnych latach pałac był stale rozbudowywany, aż w 1757 roku został wspaniale przebudowany według planów nadwornego architekta księcia-opata Andreasa Gallasiniego. Pałac służył jako letnia rezydencja do połowy XIX wieku. Księżniczka Anna Pruska, znana również jako landgrabina Anna, mieszkała w pałacu do 1918 roku. Na własne życzenie była jedyną kobietą pochowaną w katedrze w Fuldzie. Od 1972 roku niektóre pokoje są otwarte dla zwiedzających jako muzeum. Znajduje się w nim kolekcja mebli i dzieł sztuki dekoracyjnej z XVIII i XIX wieku, a także ważna galeria portretów. Festiwal Ogrodów Książęcych odbywa się corocznie wiosną. Godziny otwarcia: Wstęp do muzeum jest możliwy wyłącznie z przewodnikiem. Kwiecień-październik: od wtorku do niedzieli i święta od 10:00 do 17:00. (ostatnie wejście o godz. 16:00).
}}
=== Parki ===
Miasto Fulda jest również zielone, a oprócz Ogrodu Pałacowego znajdują się tam inne parki i tereny rekreacyjne.

* {{Znacznik|Parkanlage in der Fuldaaue|50.545115761342814|9.667049429641681|typ=natura}}'''Parkanlage in der Fuldaaue''' – Ta ogólnodostępna zielona przestrzeń, popularna wśród mieszkańców, znajduje się około 5-10 minut spacerem na zachód od centrum miasta.
* {{Znacznik|Ogród dalii|50.5531915|9.6733137|typ=natura}}'''Ogród dalii''' – Naprzeciwko katedry. Każdej wiosny sadzi się tam ponad 30 różnych dalii. Podczas kwitnienia oferuje spokój i relaks z wyjątkowym widokiem na katedrę i Wieżę Czarownic. Godziny otwarcia: od końca kwietnia/początku maja do października (w zależności od kwitnienia): codziennie od 9:00 do 19:00, wstęp wolny.
* {{Znacznik|Domdechaneigarten|50.553682261278915|9.671893887582643|typ=natura}}'''Domdechaneigarten''' – bezpośrednio przy katedrze i wejściu do Muzeum Katedralnego. Eksponaty z Muzeum Katedralnego i historyczne odmiany róż. Godziny otwarcia: Ogród jest dostępny w godzinach otwarcia Muzeum Katedralnego.

Miasto Fulda utrzymuje łącznie 20 '''cmentarzy''', z których niektóre mają również wartość rekreacyjną jako tereny zielone.
[[Plik:FD Alter dompfarrlicher Friedhof.jpg|thumb|Stary Cmentarz Parafialny Katedralny]]
* {{Znacznik|Stary Cmentarz Parafialny Katedralny|50.5571759|9.6727917|typ=natura}}'''Stary Cmentarz Parafialny Katedralny''': Używany w średniowieczu i do 1870 roku, został opuszczony w 1894 roku, a następnie przeprojektowany w ramach State Garden Show w 1994 roku jako przestrzeń wystawowa dla „Historycznego rozwoju nasadzeń grobowych” z różnych epok, z kilkoma grobami wystawowymi. Od 2008 roku znajduje się tam również kamień pamiątkowy dla ofiar polowań na czarownice w Fuldzie. Lokalizacja: w regionie Eichsfeld, około 200 metrów na północ od placu Katedralnego (50° 33′ 26″ N 9° 40′ 22″ E).
* '''Nowy Cmentarz Parafialny Katedralny''', znany również jako Cmentarz Frauenberg: Utworzony w celu zastąpienia zamkniętego „starego Cmentarza Parafialnego Katedralnego”, miejsce pochówku obejmuje, oprócz innych znanych osobistości Fuldy, archeologa i lokalnego historyka Fuldy, dr.h.c. Josepha Vonderau, patrona Muzeum Vonderau.

== Aktywny wypoczynek ==
=== Wycieczki miejskie ===
Wycieczki po mieście dla indywidualnych turystów odbywają się codziennie o 11:30 i 15:00. Trwają one około godziny. Bilety i miejsce zbiórki znajdują się w Biurze Informacji Turystycznej na Bonifatiusplatz. Osoby, które wolą zwiedzać Fuldę samodzielnie, mogą skorzystać z audioprzewodnika. Audioprzewodnik jest dostępny w języku niemieckim i angielskim. Audioprzewodniki można wypożyczyć w Biurze Informacji Turystycznej.

Dla grup miasto Fulda oferuje różne wycieczki po mieście o różnej długości. Obejmują one jedno- lub dwugodzinne wycieczki po dzielnicy barokowej i Starym Mieście, z których niektóre obejmują również zwiedzanie wnętrza katedry i pałacu. Oferowane są również wycieczki tematyczne, takie jak Muzeum Katedralne, Pałac Miejski i Muzeum Vonderau. Innym punktem wycieczek po mieście są książęce zakupy. Wycieczka zakupowa z przewodnikiem prowadzi do sklepikarzy, którzy oferują swoje prace. Wycieczkę uzupełniają dwa przysmaki kulinarne. Oferowane są również wycieczki dla dzieci. Ubrane w stroje historyczne i z taczką dzieci uczą się o okresie baroku.

Wszystkie informacje o wycieczkach, godzinach i rezerwacjach można znaleźć w [https://www.tourismus-fulda.de/ informacji turystycznej].

* '''Spacery po mieście z Fulda Greetern'''
Pod hasłem „Przyjedź jako gość, wyjedź jako przyjaciel” Fulda Greeter oferują bezpłatne wycieczki po mieście. Goście poznają miasto z dala od utartych szlaków z perspektywy mieszkańców. Greeters chętnie pokażą gościom swoje miasto ze wszystkimi jego autentycznymi dziwactwami. Omawiane są również osobiste historie i doświadczenia, a także wskazówki dotyczące wychodzenia i spędzania wolnego czasu. Podczas specjalnych konsultacji między gościem a Greeters, prośby o tematy są brane pod uwagę, dzięki czemu te spacery są osobistym i indywidualnym spotkaniem z miastem. Aby zachować indywidualność, Greeters są prowadzone wyłącznie w małych grupach do sześciu osób. Więcej informacji można znaleźć na stronie fulda-greeters.de. Fulda Greeters są członkami [https://internationalgreeter.org/ International Greeter Association (dawniej Global Greeter Network)].

=== Sport i rekreacja ===
* '''[https://www.rhoen-adventures.de/ Rhön Adventures]''' (''wycieczki kajakowe, wycieczki geocachingowe, wspinaczka w Fuldzie i okolicach''), Karlstr. 33, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 2502623, E-mail: info@rhoen-adventures.de. Wynajem kajaków – wycieczki na kilka godzin lub kilka dni po Fuldzie, organizacja transportu łodzią. Ostatnia aktualizacja: maj 2017 (informacje mogą być nieaktualne). Edytuj informacje
* {{Znacznik|Sieben Welten Therme &amp; Spa Resort|50.53778 |9.72300 |typ=atrakcja}}'''[https://www.siebenwelten.de/ Sieben Welten Therme &amp; Spa Resort]''' (''spa termalne, strefa saun, Bäder-Park-Hotel, gastronomia tematyczna''), Harbacher Weg 6, 36093 Künzell (''na przedmieściach Fuldy w Künzell, około 4 km na wschód od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 397 800. Dawne termy Rhöntherme zostały ponownie otwarte latem 2010 roku po gruntownej renowacji i są teraz zorganizowane tematycznie. Otwarte: pon.–pt. 10:00–23:00, sob.–ndz. i święta 9:00–23:00. Cena: bilet jednodniowy: 25 €.
* {{Znacznik|Basen sportowy Ziehers|50.55747 |9.69754 |typ=atrakcja}}'''[https://re-gruppe.de/baeder/sportbad-ziehers/ Basen sportowy Ziehers]''', Magdeburger Straße 97, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 12-7744. Basen pływacki o wymiarach 33 x 21 m, basen dla niepływaków, brodzik, zjeżdżalnia wodna, lekcje pływania, aqua fitness, trybuny dla widzów, kawiarnia. Otwarte: pon. 7:30–21:30, wt.–śr., pt. 7:30–20:00, czw. 7:30–13:00, sob.–niedz. 13:00–18:30, święta i niedz. od 1 maja do 30 września. Zamknięte w okresie wakacji letnich. 
* {{Znacznik|Basen odkryty Rosenau|50.5461513 |9.6697912 |typ=atrakcja}}'''[https://re-gruppe.de/baeder/freibad-rosenau/ Basen odkryty Rosenau]''' (''Rosenbad''), Jahnstraße 2, 36041 Fulda. Tel.: +49(0)661 12-7722. Basen pływacki o wymiarach 50 x 17 m, basen dla osób niepływających z leniwą rzeką, basen wielofunkcyjny o wymiarach 33 x 28 m z 5-metrową platformą do skoków, brodzik, boiska do siatkówki plażowej, stoły do ​​tenisa stołowego, plac zabaw dla dzieci i kawiarnia. Otwarte: Maj: codziennie 11:00–19:00; Czerwiec: 10:00–20:00; Lipiec–sierpień: 9:00–20:00 Wrzesień do końca sezonu: 11:00–19:00.
* {{Znacznik|Kartbahn NOlimit|50.52739713156326 |9.67723821502951 |typ=atrakcja}}'''[https://www.nolimitkartbahn.de/ Kartbahn NOlimit]''' (''gokarty halowe, tor zewnętrzny''), Frankfurter Straße 142, 36043 Fulda (''Kohlhaus, ok. 3 km na południe od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 40 20 53. Otwarte: pon.–pt. 15:00–23:00, sob. 13:00–północ, niedz. 10:00–23:00
* {{Znacznik|Aeroclub Rhön e.V. Fulda|50.53644949735269 |9.661667164899828 |typ=atrakcja}}'''[https://acr-fulda.de/ Aeroclub Rhön e.V. Fulda]''' (''szybowanie''), Olympiastr. 1, 36043 Fulda. Tel.: +49(0)661 21155. Dostępne są loty szybowcem nad miastem. Otwarte: od marca do listopada w weekendy/święta oraz w ciągu tygodnia przy dobrej pogodzie. Ostatnia aktualizacja: maj 2017 (informacje mogą być nieaktualne). 
* {{Znacznik|Golfclub Fulda Rhön|50.58504469088617 |9.826139721076654 |typ=atrakcja}}'''[https://golfclub-fulda.de/ Golfclub Fulda Rhön]''', Am Golfplatz 35, 36145 Hofbieber (''ok. 15 km od centrum miasta''). Tel.: +49(0)6657 1334. 
* '''Miniaturowe pole golfowe w ogrodach zamkowych''', Kurfürstenstraße, 36037 Fulda (''w tylnej części ogrodów zamkowych''). 18 dołków. Otwarte: kwiecień–październik: pon.–pt. 10:00–21:00 i sob.–ndz. 11:00–21:00; listopad–marzec: pon.–sob. 13:00–18:00 (jeśli pogoda na to pozwoli). 
* '''Jazda na rowerze''' – np. na ścieżce rowerowej Fulda lub na ścieżce rowerowej Milseburg

=== Kino i teatr ===
* {{Znacznik|Cinestar|50.5469437 |9.6750781 |typ=atrakcja}}'''Cinestar''', Löherstraße 41, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0)661 8658 401.
* {{Znacznik|Schlosstheater Fulda|50.5547867 |9.6774889 |typ=atrakcja}}'''Schlosstheater Fulda''', Schloßstraße 5, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0)661 1021483.

== Praca ==

== Nauka ==

== Zakupy ==
Fulda to regionalna metropolia handlowa, oferująca szeroki wybór towarów w kilku domach towarowych, licznych sklepach i sklepach specjalistycznych. Główne ulice handlowe to Bahnhofstrasse, Marktstrasse i Friedrichstrasse. Wiele małych sklepów można znaleźć również w bocznych uliczkach i na starym mieście. Atrakcyjność miasta dodatkowo zwiększa dobrze zaopatrzona scena pubów i restauracji, która również oferuje odpoczynek od wyczerpującego szaleństwa zakupów.

* '''Tygodniowy targ''': - w każdą środę i sobotę (oprócz świąt państwowych) od 7:00 do 13:30 wokół targu warzywnego. Sprzedawcy oferują sezonowe owoce i warzywa, kwiaty i kompozycje, świeże ryby, a także regionalne wypieki, sery, drób, kiełbasy i mięsa.
* '''[https://reinholz-kaffee-shop.de/ Kaffeerösterei Reinholz]''', Florengasse 10, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)172 3905782. Kawa jest świeżo palona codziennie; ziarna kawy pochodzą głównie z Ameryki Południowej i Środkowej; handel bezpośredni. Otwarte: od wtorku do piątku, od 10:00 do 18:00 i w sobotę, od 8:00 do 16:00.

== Gastronomia ==
=== Specjały Fuldy ===
* '''Flurgönder mit Nudeln''' (dialekt: Schwoarte-Gönder) to surowa, wędzona skórka wieprzowa w kształcie pęcherza, którą gotuje się i podaje z makaronem wstążkowym.
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
 Drei Sorten Flurgönder aus dem Fuldaer Land.jpg|Trzy odmiany Flurgönder
&lt;/gallery&gt;

=== Restauracje i gospody ===
==== Oszczędnie ====
* {{Znacznik|'''Drei Linden'''|50.548373|9.661423|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.dreilinden-fulda.de/ Drei Linden]''' (''gospoda, kuchnia Fuldy, pokoje gościnne, ogródek piwny''), Neuenberger Str. 37, 36037 Fulda (Neuenberg) (ok. 15 minut spacerem od katedry). Tel.: +49(0)661 73131, Faks: +49(0)661 241366, E-mail: info@dreilinden-fulda.de. Piękny ogródek piwny pod starymi lipami, otwarty od maja do października, jeśli pozwala na to pogoda. Otwarte: Zamknięte w niedziele.
* {{Znacznik|'''LA ROMANTICA'''|50.551842|9.675513|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''LA ROMANTICA''' (''Ristorante i pizzeria''), Pfandhausstraße 1, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 75922. Włoskie specjały, domowy makaron i biały chleb. Otwarte: codziennie od 11:00 do północy.

=== Umiarkowanie ===
* {{Znacznik|'''Wirtshaus Schwarzer Hahn'''|50.552412|9.675954|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.schwarzerhahn-fulda.de/ Wirtshaus Schwarzer Hahn]''', Friedrichstraße 18, 36037 Fulda (''w centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 24 03 12. 
* {{Znacznik|'''Fuldaer Hof'''|50.563683|9.631879|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.fuldaerhof.de/ Fuldaer Hof]''' (''ogródek piwny''), Am Ried 13, 36041 Fulda/Maberzell (''niedaleko północno-zachodniej części Fuldy''). Tel.: +49(0)661 25 00 864, Fax: +49(0)661 25 00 862. Otwarte: od października do kwietnia codziennie od godz. 11:00; zamknięte w weekendy.

=== Ekskluzywnie ===
* {{Znacznik|'''Dachsbau by Caliskan'''|50.552136|9.675121|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://dachsbaubycaliskan.de/ Dachsbau by Caliskan]''' (''restauracja, klasyczne dania i autorskie kreacje''), Pfandhausstraße 8, 36037 Fulda (Stare Miasto). Tel.: +49(0)661 74110. Mała, przytulna restauracja w 350-letnim domu.

=== Kawiarnie ===
* {{Znacznik|'''Törtchen'''|50.54755|9.67434|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''Törtchen''' (''Kuchenmanufaktur &amp; Cafe''), Löherstraße 42, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 20618181. Można oglądać, jak powstają ciasta i tarty. Przytulne, zabytkowe wnętrze. 
* {{Znacznik|'''antonius LadenCafé'''|50.55200|9.67474|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.antonius.de/ antonius LadenCafé]''' (''Kawiarnia i małe dania''), Severiberg 1, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 75826. Sprzedaje również ekologiczne wypieki. Piękny dziedziniec. Otwarte: pon.-pt. 9:00-18:00, sob. 10:00-17:00, niedz. zamknięte.
* {{Znacznik|'''Café Glück'''|50.55248|9.67583|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.cafe-glueck-fulda.de/ Café Glück]''' (''kawiarnia serwująca ciepłe posiłki, w tym dania wegetariańskie i wegańskie''), Friedrichstraße 20, 36037 Fulda (''w pobliżu zamku''). Tel.: +49(0)661 58007181, E-mail: info@cafe-glueck-fulda.de

=== Browary ===
* {{Znacznik|'''Hochstifliches Brauhaus Fulda'''|50.55793|9.67690 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.hochstift.de/ Hochstifliches Brauhaus Fulda]''' (''Browar, Restauracja i Ogródek Piwny''), Leipziger Straße 12, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 8350-0. W 1848 roku na Leipziger Straße zbudowano piwnicę skalną z browarem i ogródkiem piwnym. Dzięki temu jest to najstarszy browar i jedna z najstarszych firm w Fuldzie. Zwiedzanie browaru – wycieczka z degustacją piwa odbywa się w każdą środę o 16:00, z udziałem co najmniej pięciu osób; należy dokonać wcześniejszej rezerwacji w administracji (tel. +49(0)661-835015). Położona tuż obok browaru piwnica skalna oferuje świeżo warzone piwo i jedzenie, takie jak robiła babcia, z nowoczesnym akcentem. Ogródek piwny jest również otwarty latem. Tutaj możesz cieszyć się świeżo nalewanym piwem i pysznym grillowanym jedzeniem pod drzewami w jednym z najstarszych ogródków piwnych w mieście. 
* {{Znacznik|'''Hohmanns Brauerei Fulda'''|50.5906|9.6864 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://hohmanns-brauerei.de/ Hohmanns Brauerei Fulda]''', Michelsrombacher Str. 51, 36039 Fulda. Tel.: +49(0)661 9625856. Pierwsze piwo zostało tutaj uwarzone w 2008 roku. Obecnie produkowane są różne naturalnie mętne piwa, piwo rzemieślnicze i bezalkoholowe Waldbrause (leśne brause). Piwa serwowane są w Hohmann's Brauhaus (z restauracją), Florengasse 3-5, 36037 Fulda, oraz w gospodzie Michelsrombacher Wald, Michelsrombacher Str. 51, 36039 Fulda. 
* {{Znacznik|'''Brauhaus Wiesenmühle'''|50.55115|9.66801 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://wiesenmuehle.de/ Brauhaus Wiesenmühle]''' (''browar, ogródek piwny, restauracja, hotel''), Wiesenmühlenstraße 13, 36037 Fulda (''na łąkach Fuldy poniżej katedry''). Tel.: +49(0)661 92 868 0, Faks: +49(0)661 92 868 39. Największe koło młyńskie w Europie, z 44 łopatkami, średnicą 6,90 m, szerokością 6,50 m i wagą 55 ton, dostarcza energię elektryczną do Wiesenmühle. Największy ogródek piwny w Fuldzie.

== Życie nocne ==
=== Puby i bary ===
Stare miasto i deptak w Fuldzie szczyci się jednym z największych zagęszczeń pubów w Niemczech. '''Trójkąt Bermudzki''' znajduje się na Karlstraße. To tutaj spotyka się scena życia nocnego, a niektóre nawet zniknęły.

* {{Znacznik|'''Schöppchen'''|50.54984|9.67613 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[http://www.xn--schppchen-27a.de/ Schöppchen]''' (pub), Karlstraße 16, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 79180 .
* {{Znacznik|'''Bar22 ZWO byMO'''|50.54979|9.67596 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''Bar22 ZWO byMO''', Karlstraße 22, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 22898.
* '''Medusa Cocktailbar Fulda''' (klub, bar, salon), Königstraße 80-82, 36037 Fulda (''w centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 250 32 85.
* {{Znacznik|'''Doppeldecker'''|50.54908|9.67726 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.doppeldecker-fulda.de/ Doppeldecker]''', Brauhausstr. 3a, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 76258. Klub nocny Fulda, regularnie muzyka na żywo. Otwarte: od poniedziałku do piątku od 18:00, w soboty i niedziele od 15:00.

=== Kluby ===
* {{Znacznik|'''S-Club'''|50.54726|9.67593 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.s-club-fulda.de/ S-Club]''' (Black &amp; House), Rangstraße 6, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 9015590

== Festiwale, imprezy ==
* '''Karnawał w Fuldzie (Fulder Foaset)''': Fulda jest stolicą karnawału w Hesji. Karnawał może się pochwalić historią sięgającą ponad 500 lat. Towarzystwo Karnawałowe w Fuldzie i 13 stanów granicznych wspólnie organizują festiwal. Najważniejszymi wydarzeniami sezonu są parada dziecięca w Niedzielę Karnawałową i największa parada Różanego Poniedziałku w Hesji.
* '''[https://www.schuetzen-volksfest.de/ Festiwal Strzelecki i Folklorystyczny w Fuldzie]''' (''na oznakowanych Ochsenwiese''). Otwarte: corocznie pod koniec lipca.
* '''Altstadtfest''': Festiwal pubowy odbywający się w połowie sierpnia na starym mieście.
* '''[https://www.weinfest-fulda.de/ Festiwal Wina]''' (''na dziedzińcu muzeum (Muzeum Vonderau)''). Fulda ma długą tradycję winiarską. Odkrycie wina Spätlese sięga czasów klasztoru w Fuldzie. Co roku pod koniec sierpnia/na początku września odbywa się 10 dni świętowania. Stoiska z winem, pokazy mody i muzyka na żywo są bezpłatne! Ostatnia aktualizacja: czerwiec 2017 (informacje mogą być nieaktualne) Edytuj informacje
* '''[https://www.fulda-marathon.de/ Maraton w Fuldzie]''' – tradycyjny półmaraton przez barokowe historyczne centrum Fuldy i przez tereny zalewowe Fuldy, ze zintegrowanym biegiem na 10 km. Co roku na początku września.
* '''Jarmark bożonarodzeniowy w Fuldzie''': Ponad 70 straganów jarmarku bożonarodzeniowego, w tym rękodzieło i ozdoby świąteczne, odbywa się między kościołem parafialnym miasta a placem uniwersyteckim, a także na dziedzińcu Muzeum Vonderau.
:Godziny otwarcia: w okresie Adwentu, od poniedziałku do soboty od 11:00 do 20:00 oraz w niedziele od 11:00 do 20:00. od 12:30 do 19:00

== Nocleg ==
[[Plik:Fulda, Ferdinand-Braun-Geburtshaus, 2019-10 CN-01.jpg|thumb|Habsburger Gasse 11, miejsce urodzenia prof. Karla Ferdinanda Brauna (Hotel am Schloss)]]
=== Oszczędnie ===
* {{Znacznik|'''Schronisko młodzieżowe DJH Fulda'''|50.538002|9.660691|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.jugendherberge.de/jugendherbergen/fulda/ Schronisko młodzieżowe DJH Fulda]''', Schirrmannstraße 31, 36041 Fulda (w dzielnicy Neuenberg). Tel.: +49(0)661 73389. 
* {{Znacznik|'''Hotel am Schloss'''|50.552578|9.673204|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-am-schloss-fulda.de/ Hotel am Schloss]''', Habsburgergasse 5-11/róg Kanalstraße 1b, 36037 Fulda (''w pobliżu katedry/pałacu miejskiego''). Tel.: +49(0)661 2505580, Fax: +49(0)661 25055899 Cena: Pokój jednoosobowy: od 57 € (39 € ze wspólną łazienką); pokój dwuosobowy od 78 €. 
* {{Znacznik|'''Das Wenzel'''|50.551127|9.685000|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-central-fulda.de/ Das Wenzel]''' (''Hotel-Pension Wenzel''), Heinrichstraße 38-40, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 75335, E-mail: hotel@daswenzel.de. Noclegi ze śniadaniem – W sercu Fuldy. Cena: Pokój dwuosobowy od 64 €. 
* {{Znacznik|'''ibis Fulda City'''|50.558549|9.678502|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''ibis Fulda City''', Kurfürstenstraße 1-3, 36037 Fulda (''600 m od dworca kolejowego''). Tel.: +49(0)661 250560. 
* {{Znacznik|'''Das Landhotel Am Trätzhof'''|50.583096|9.627396|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.xn--trtzhof-6wa.de/ Das Landhotel Am Trätzhof]''', Trätzhofstraße 23, 36041 Fulda (''Trätzhof'') (''ok. 6 km od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 95322-0, Faks: +49(0)661 95322144, E-mail: info@traetzhof.de. Hotel i restauracja. Cena: Pokój dwuosobowy od 75 €.

=== Umiarkowanie ===
* {{Znacznik|'''Hotel am Dom'''|50.55213|9.66969|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://hotel-am-dom-fulda.de/ Hotel am Dom]''', Wiesenmühlenstraße 6, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 97980, Faks: +49(0)661 9798500. 
* {{Znacznik|'''Hotel Fulda Mitte'''|50.55036|9.68369|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-fulda-mitte.de/ Hotel Fulda Mitte]''', Lindenstraße 45, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 83330-0. 
* {{Znacznik|'''Platzhirsch'''|50.551431|9.675910|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.platzhirsch-fulda.de/de Platzhirsch]''' (''hotel, bar i salon''), Unterm Heilig Kreuz 3-5, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)901500-0.
* {{Znacznik|'''Peterchens Mondfahrt'''|50.553746|9.678002|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.peterchens-mondfahrt-fulda.de/ Peterchens Mondfahrt]''', Rabanustraße 7, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0) 661 902350, E-mail: rezeption@hotel-peterchens-mondfahrt.de. Oferta: Noclegi ze śniadaniem. 
* {{Znacznik|'''City Partner Hotel Lenz'''|50.5644|9.68804|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.cph-hotels.com/de/cph-hotels/hotel-lenz/ City Partner Hotel Lenz]''', Leipzigerstraße 122-124, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0) 661 620 40, Faks: +49 (0) 661 620 44 00, E-mail: fulda@citypartnerhotels.com. Ten prowadzony przez rodzinę hotel drugiej generacji oferuje 49 pokoi. Oferta: ★★★S, Parking, Wi-Fi, Winda, Restauracja, Całodobowa recepcja, Bufet śniadaniowy, Suszarka do włosów, Zwierzęta domowe są akceptowane. Zameldowanie: od 15:00. Wymeldowanie: do godziny 11:00. Cena: od 66,00€/noc

=== Ekskluzywnie ===
* {{Znacznik|'''Romantik Hotel Goldener Karpfen'''|50.54909|9.67471|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-goldener-karpfen.de/ Romantik Hotel „Goldener Karpfen”]''', Simpliziusbrunnen 1, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 8680-0, E-mail: info@hotel-goldener-karpfen.de​ . Ocena: ★★★★.
* {{Znacznik|'''Maritim Hotel am Schlossgarten Fulda'''|50.555528|9.673481|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.maritim.de/de/hotels/deutschland/hotel-am-schlossgarten-fulda/unser-hotel Maritim Hotel am Schlossgarten Fulda]''', Pauluspromenade 2, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 282-0, Faks: (0)661 282-499.
* {{Znacznik|'''Zum Ritter'''|50.552213|9.673265|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Zum Ritter''' (''Hotel i restauracja w historycznym otoczeniu, piękny ogródek piwny''), Kanalstr. 18-20, 36037 Fulda (''Stare Miasto, 5 minut od katedry''). Tel.: +49(0)661 250800. 
* {{Znacznik|'''ESPERANTO Hotel &amp; Congress Center'''|50.556864|9.685983|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-esperanto.de/ ESPERANTO Hotel &amp; Congress Center]''', Esperantoplatz, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 24291-0, E-mail: info@hotel-esperanto.de. Hotel &amp; Congress Center, strefa Beauty &amp; Spa, Esperanto Event Hall, Esperanto Public Pool, restauracja Toro Negro (kuchnia brazylijska), Buena Vista Cocktail Bar z widokiem na miasto Fulda.

== Kontakt ==

== Bezpieczeństwo ==

== Informacje turystyczne ==

== Gdzie dalej ==

{{Atrybucja}}
{{Jest w|Rejencja Kassel}}

{{Zarys}}

[[Kategoria:Hesja]]</text>
      <sha1>iiesqhm8icmqwg3h9e2y83k4ehuyyn0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>149856</id>
      <parentid>149855</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T08:23:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Moromar</username>
        <id>2451</id>
      </contributor>
      <comment>/* Nauka */</comment>
      <origin>149856</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="73541" sha1="lr8h3pe5of9bfqqy3i5b225f9y31bog" xml:space="preserve">{{top-banner}}
{{Miejscowość infobox
 |nazwa            = Fulda
 |nazwa oryginalna = 
 |widok            = Flug_-Nordholz-Hammelburg_2015_by-RaBoe_1053_-_Fulda_Innenstadt.jpg
 |opis             = 
 |herb             = Wappen_Fulda.svg
 |mapa             = Karte Fulda in Deutschland.png
 |państwo          = [[Plik:Flag of Germany.svg|20px]] [[Niemcy]]
 |region           = [[Plik:Flag_of_Hessen.svg|20px]] [[Hesja]]
 |powierzchnia     = 104,05
 |wysokość         = 261
 |lud              = 65 700
 |prefiks          = 0661
 |kod pocztowy     = 36037, 36039, 36041, 36043
 |www              = https://www.fulda.de/
}}
Ponad 1250-letnie miasto '''Fulda''' leży nad rzeką o tej samej nazwie i jest kulturalnym i gospodarczym centrum wschodniej [[Hesja|Hesji]]. Najbliższe duże miasta, [[Frankfurt nad Menem]], [[Gießen]], [[Kassel]], [[Erfurt]] i [[Würzburg]], są oddalone o ponad 100 kilometrów. Fulda jest barokowym, biskupim i uniwersyteckim miastem. Co roku odbywa się tu jesienne zgromadzenie plenarne Niemieckiej Konferencji Biskupów. W średniowieczu opactwo Fulda było jednym z największych i najważniejszych klasztorów na północ od [[Alpy|Alp]].

== Charakterystyka ==
Oprócz centrum miasta Fulda obejmuje 24 inne dzielnice:

* W dolinie rzeki Fulda: Bronnzell (z Ziegelem), Kohlhaus, Johannesberg, Gläserzell, Kämmerzell, Lüdermünd
* Na północy: Lehnerz, Bernhards, Dietershan, Niesig
* Na zachodzie: Istergiesel, Niederrode, Mittelrode, Oberrode, Zell, Zirkenbach, Harmerz, Sickels, Rodges, Besges, Malkes, Haimbach, Maberzell (z Trätzhof)
* Na południu: Edelzell
* Na wschodzie Fulda połączyła się z niezależnymi gminami Petersberg i Künzell
Centrum Fuldy jest dalej podzielone na dzielnice statystyczne lub dzielnice śródmiejskie. Nie stanowią one jednak odrębnych dzielnic:

Śródmieście, Neuenberg, Horas, Aschenberg, Frauenberg, Ziehers-Nord, Ziehers-Süd, Fulda-Galerie (dawne lądowisko dla helikopterów armii amerykańskiej), Nordend, Ostenda, Südend, Westend i Münsterfeld (dawne koszary armii amerykańskiej)

=== Położenie ===
Fulda leży nad rzeką Fulda o tej samej nazwie. Miasto jest położone między górami [[Rhön]] na wschodzie i górami [[Vogelsberg]] na zachodzie. Granice kraju związkowego z [[Turyngia|Turyngią]] i [[Bawaria|Bawarią]] nie są daleko.

Sąsiadujące gminy na północ i wschód od gór Rhön to: Petersberg (''z wczesnoromańskim kościołem św. Piotra, Rauschenberg i Haunesee''), Künzell (''z Florenberg'') i [[Hünfeld]].

Na południu [[Eichenzell]] (''z najpiękniejszym barokowym pałacem Hesji, Schloss Fasanerie'') graniczy z Fuldą.

Sąsiadujące gminy na zachodzie, w kierunku gór [[Vogelsberg]], to Hosenfeld, Großenlüder i [[Schlitz]].

=== Historia ===
Pierwsze osady odkryte w rejonie Fuldy pochodzą z końca epoki kamiennej, około 5000 r. p.n.e. We wczesnym średniowieczu germańskie plemię Chattów (prawdopodobnie imiennik dzisiejszej Hesji) osiedliło się w regionie między górami [[Vogelsberg]] i [[Rhön]].

Miejsce dzisiejszej Fuldy leży na terenie osadniczym, który był opuszczony w czasie, gdy zakładano klasztor, z pozostałościami dawnego dworu Merowingów, oraz na zalewowej równinie Fuldy rzeki Fuldy, która była już w tym miejscu żeglowna. Miejsce to jest strategicznie położone przy domniemanym brodzie na tym, co wówczas było ważnym traktem.

Za papieża Grzegorza II, Bonifacy, późniejszy Apostoł Germanów, zorganizował chrystianizację Germanii, która nadal była przeważnie politeistyczna.

==== Historia klasztoru ====
Na prośbę Bonifacego, Sturmius, jeden z jego towarzyszy, wyruszył w górę rzeki ze swojej pustelni w Haerulfisfeld ([[Bad Hersfeld]]), aby poszukać miejsca, które Bonifacy przeznaczył na założenie klasztoru.

Data historyczna to 10 marca 744: Sturmius i siedmiu braci założyło klasztor Fulda w miejscu, które później nazwano „Eichloha”. Został on poświęcony Najświętszemu Odkupicielowi (SS. Salvator) i zarządzany zgodnie z regułą benedyktyńską. Sturmius został pierwszym opatem klasztoru. Klasztor obejmował również region w promieniu 8–9 km, który był częścią ówczesnego Altgau Grabfeldgau lub Buchonii. W 751 pierwszy kościół klasztorny został konsekrowany przez samego Bonifacego, a z jego inicjatywy klasztor został oddany bezpośrednio pod opiekę papieża 4 listopada 751.

Decydującym czynnikiem w '''powstaniu klasztoru''' było zabójstwo Bonifacego podczas podróży misyjnej w towarzystwie 50 towarzyszy w pobliżu [[Dokkum]] we [[Fryzja|Fryzji]] 5 czerwca 754. Według legendy Bonifacy trzymał przed sobą swoją księgę, Kodeks Ragyndrudisa (nie Biblię), aby zapewnić sobie ochronę. Została ona przebita, a jej faksymile można obejrzeć w Muzeum Diecezjalnym w Fuldzie. Ciało zostało początkowo przetransportowane do [[Moguncja|Moguncji]], ale następnie, z inicjatywy Sturmiusa i zgodnie z życzeniem zmarłego, zostało pochowane w jego własnym klasztorze w Fuldzie. Następnie Fulda stała się miejscem pielgrzymek i otrzymała liczne darowizny z całego imperium.

Za Karola Wielkiego klasztor uzyskał immunitet w 774 i stał się '''klasztorem cesarskim''' z prawem do swobodnego wyboru opata. Z 364 mnichami Fulda była już jednym z największych klasztorów w imperium w 784.

Od 791 do 819 zbudowano '''bazylikę Ratgar''' (nazwaną na cześć panującego opata Ratgara) jako nowy kościół klasztorny i kościół grobowy Bonifacego. Poprzednik dzisiejszej katedry był uważany za największy kościół w Cesarstwie Franków i najnowocześniejszy na północ od Alp po ukończeniu budowy.

Na wzgórzach otaczających Fuldę zbudowano cztery kolejne klasztory w kształcie krzyża wokół centrum opactwa: Frauenberg na Bischofsberg (kanonicy około 817), Petersberg (klasztor św. Lioby od 836), Neuenberg (od 1023, obecnie parafia św. Andrzeja) i Johannesberg (klasztor pomocniczy benedyktynów od 836). Od IX do początku XI wieku siedmiu arcybiskupów [[Moguncja|Moguncji]] pochodziło z klasztoru w Fuldzie.

[[Plik:FD KlosterbibliothekPortal-B.jpg|thumb]]
Za opata Maura (* ok. 780 w [[Moguncja|Moguncji]]; † 4 lutego 856) klasztor, liczący łącznie ponad 600 mnichów, stał się również '''ośrodkiem akademickim cesarstwa''': biblioteka klasztorna, która została znacznie rozbudowana w tym okresie, zawierała około 2000 rękopisów, w tym liczne kopie ważnych starożytnych dzieł. Innym przykładem zbiorów bibliotecznych jest „Pieśń Hildebranda”, uważana za początek literatury niemieckiej, a obecnie przechowywana przez Uniwersytet w [[Kassel]]. Duża część zbiorów klasztornych została utracona podczas wojny trzydziestoletniej, ale części nadal można znaleźć w Bibliotece Uniwersytetu i Stanu Fulda.

Od 968 opat klasztoru w Fuldzie był również opatem prymasem wszystkich niemieckich benedyktynów, a w 1220 Fulda stała się opactwem książęcym pod rządami cesarza Fryderyka II.

W XII wieku klasztor posiadał '''największe ciągłe terytorium''' ze wszystkich opactw w imperium, z łączną powierzchnią 450 000 akrów ziemi między [[Alpy|Alpami]] a Morzem Północnym. Ta posiadłość ziemska opiera się również na Kodeksie Eberhardiego. Jednak współczesne badania uważają również tę listę własności klasztornej za jeden z największych projektów fałszerstwa w średniowieczu: mnich (lub odwrotnie) Eberhard wykonał na dużą skalę podrobione kopie starych aktów własności. Kodeks jest obecnie przechowywany w Heskim Archiwum Państwowym w [[Marburg]]u.

Za opata Reinharda von Weilnau (1449–1476) klasztor cesarski uzyskał '''status księstwa terytorialnego'''.

Na początku ery nowożytnej klasztor nie został oszczędzony przez zawirowania okresu reformacji: w 1571 w protestanckim środowisku regionu Hesji do klasztoru przyjęto jezuitów, a Fulda stała się centrum kontrreformacji. Podczas wojny trzydziestoletniej (1618–1648) klasztor był wielokrotnie plądrowany i palony, ale za opata księcia Joachima von Gravenegg (1644–1671) udało mu się odbudować.

Opactwo św. Marii (centrum miasta, zakonnice benedyktynki) zostało założone w 1626 roku. W 1700 roku książę opat Adalbert von Schleifras sprowadził do miasta barokowego architekta Johanna Dientzenhofera, zapoczątkowując „'''okres barokowy'''” Fuldy. Pod jego kierownictwem na miejscu podupadłej bazyliki Ratgar zbudowano nową katedrę i barokowy pałac miejski, odbudowując stary zamek.

W 1734 roku założono Uniwersytet w Fuldzie; w 1752 roku papież Benedykt XIV podniósł książęce opactwo do rangi księcia-biskupstwa, aż do rozwiązania klasztoru w 1802 roku na mocy Ustawy o delegacji cesarskiej.

W 1803 diecezja stała się księciem-biskupstwem Nassau-Orange, w 1806 francuskim, w 1810 Wielkim Księstwem Frankfurtu, a w 1813 pod administracją austriacką. W 1815 stała się częścią Prus, w 1816 stała się częścią Hesji, a w 1866 powróciła do Prus. W 1945 diecezja Fuldy została przyłączona do Wielkiej Hesji.

==== Historia miasta ====
[[Plik:FD SchildSteinweg 01.jpg|thumb]]
Miasto Fulda powstało jako osada dla rolników, rzemieślników i służby, która wyrosła wokół klasztoru. W 1019 roku opactwo i osada otrzymały od Henryka II prawo do bicia monet, targów i opłat drogowych, a Fulda posiadała prawa miejskie (Civitas) od 1114 roku. Osada targowa rozwinęła się wokół Steinweg, Marktstraße i Mittelstraße, a historia miasta była ściśle związana z klasztorem.

Pod rządami księcia opata Henryka V z Diez-Weilnau (1288–1313) w latach 1294–1312 na zewnątrz klasztoru zbudowano zamek opata. Po renowacji pod rządami księcia opata Johanna Friedricha von Schwalbach zamek ten stał się obecnym pałacem barokowym w XVII wieku.

Pierwsze poważne spory między miastem a klasztorem wybuchły za opata Henryka (przed 1320), który zbudował drugi zamek poza klasztorem. Obywatele szturmowali oba zamki opata z pomocą wysokiego komornika, hrabiego Johanna von Ziegenhaina, i zniszczyli nowy kompleks zamkowy. Cesarz Ludwik IV nałożył na miasto i hrabiego zakaz cesarski. W ramach zadośćuczynienia obywatele musieli odbudować zamek i zapłacić odszkodowanie, a przywódca został stracony.

Dalsze napięcia między miastem a klasztorem wybuchły podczas środkowoniemieckiego buntu chłopów, kiedy mieszkańcy miasta przyłączyli się do chłopów w buncie przeciwko opactwu cesarskiemu w Wielkanoc 1525. Bunt został stłumiony w maju tego samego roku przez armię heskiego landgrafa Filipa I.

W czasach nowożytnych, od 1603, Fulda była również '''centrum polowań na czarownice''' i procesów czarownic, symbolizowanych przez Wieżę Czarownic. Szczególnie znany jest los Mergi Bien, jednej z pierwszych kobiet uwięzionych przez łowcę czarownic Balthasara Nussa latem 1603 i spalonych na stosie po 14 tygodniach uwięzienia i tortur. 19 czerwca 1603 Merga została uwięziona i zamknięta w klatce dla psów na wieży Pałacu Biskupiego, ponieważ więzienie w zamku było przepełnione. Od 2008 kamień pamiątkowy na cmentarzu parafialnym przy Starej Katedrze upamiętnia 270 ofiar polowań na czarownice w biskupstwie Fuldy w latach 1600–1606.

Podczas II wojny światowej Fulda była wielokrotnie celem nalotów, a jedna trzecia centrum miasta została zniszczona.

W następnym okresie jej rozwój został ukształtowany przez jej położenie na dawnej granicy NRD. Aby promować ten strukturalnie słaby obszar, utworzono kilka agencji rządowych i firm.

Fulda była gospodarzem Heskiej Wystawy Ogrodów Państwowych dwukrotnie, najpierw w 1994, a następnie w 2023.

Dziś Fulda znajduje się w centrum Niemiec i jest ważnym węzłem komunikacyjnym dla ruchu towarowego i pasażerskiego.

== Dojazd ==
=== Samolotem ===
Najbliższym lotniskiem międzynarodowym jest {{Znacznik|Port lotniczy Frankurt|50.033306|8.570456|typ=transport}}'''[[Port lotniczy Frankfurt]]''' ({{IATA|FRA}}). Można do niego dojechać pociągiem ICE w nieco ponad godzinę, a 114 km podróży samochodem zajmuje około godziny.

=== Koleją ===
{{Znacznik|Dworzec kolejowy w Fuldzie|50.553889|9.684722|typ=transport}}'''[https://www.bahnhof.de/fulda Dworzec kolejowy w Fuldzie]''' jest węzłem kolejowym z przystankami ICE i IC. Zapewnia doskonałe połączenia dalekobieżne w całych [[Niemcy|Niemczech]], w tym bezpośrednie połączenia do [[Monachium]], [[Hamburg]]a, [[Hanower]]u, [[Mannheim]], [[Frankfurt nad Menem|Frankfurtu nad Menem]] (również przez [[Hanau]]), [[Erfurt]]u, [[Berlin]]a i [[Drezno|Drezna]]. Połączenia regionalne obejmują [[Kassel]] (dworzec główny i Wilhelmshöhe, przez [[Bebra]] i [[Hünfeld]]), [[Gießen]] (przez [[Alsfeld]] i Lauterbach (Hesja)), Frankfurt nad Menem (przez Hanau i [[Schlüchtern]]) i [[Gersfeld]].

Inne przystanki kolejowe w pobliżu granic miasta to Oberbimbach (w kierunku Gießen) i [[Eichenzell]] (w kierunku Gersfeld); mogą być bliżej niż główny dworzec kolejowy. Nie ma bezpośrednich połączeń do bawarskiej i turyńskiej części gór [[Rhön]].

=== Samochodem ===
Fulda jest doskonale połączona z siecią autostrad krajowych za pośrednictwem autostrad federalnych [[Plik:Bundesautobahn_7_number.svg|25px]] i [[Plik:Bundesautobahn_66_number.svg|25px]], które spotykają się tutaj na węźle ''93/55 Fulda'', a także dróg federalnych [[Plik:Bundesstraße_27_number.svg|25px]], [[Plik:Bundesstraße_254_number.svg|25px]] i [[Plik:Bundesstraße_458_number.svg|25px]].

* [[Plik:Bundesautobahn_7_number.svg|25px]] biegnie z północy na południe ([[Kassel]] – [[Würzburg]]) obok Fuldy. Do centrum miasta można dojechać zjazdami ''91 Fulda-Nord'' i ''92 Fulda-Mitte''.

* [[Plik:Bundesautobahn_66_number.svg|25px]] łączy [[region Ren-Men]] i [[Frankfurt nad Menem]] z Fuldą. Do centrum miasta można dojechać węzłem ''53 Fulda-Süd''.

* Od północy, z [[Bad Hersfeld]] i [[Hünfeld]], do Fuldy można dojechać drogą [[Plik:Bundesstraße_27_number.svg|25px]].

* [[Plik:Bundesstraße_254_number.svg|25px]] łączy Fuldę z [[Lauterbach (Hesja)]] i [[Alsfeld]].

* [[Plik:Bundesstraße_458_number.svg|25px]] łączy [[Turyngia|Turyngię]] i region [[Rhön]] z Fuldą.

=== Autobusem ===
Fulda jest połączona z siecią autobusów dalekobieżnych. Istnieją bezpośrednie połączenia m.in. do [[Hamburg]]a, [[Berlin]]a, [[Monachium]], [[Stuttgart]]u, [[Zurych]]u i [[Mediolan]]u. {{Znacznik|Przystanek autobusów dalekobieżnych|50.55588074098876|9.666316571018573|typ=transport}}'''Przystanek autobusów dalekobieżnych''' znajduje się na Weimarer Straße. Do przystanku można dojechać autobusami miejskimi. Możesz również zaparkować swój pojazd na sąsiednim parkingu. Aby uzyskać szczegółowe informacje, takie jak godziny odjazdu i inne połączenia autobusowe, zobacz [https://www.flixbus.de/ Flixbus].

Istnieją również bezpośrednie połączenia z Fuldy do m.in. [[Bukareszt]]u i [[Wrocław]]ia. Autobusy odjeżdżają z {{Znacznik|Centralny dworzec autobusowy|50.5534166|9.6842278|typ=transport}}'''centralnego dworca autobusowego''' (ZOB) na dworcu kolejowym. Aby uzyskać szczegółowe informacje, takie jak godziny odjazdu i inne połączenia autobusowe, zobacz Eurolines.

=== Rowerem ===
Do Fuldy można również dojechać heskimi trasami rowerowymi R1, R2 i R3.

Heski szlak rowerowy R1, znany również jako Ścieżka rowerowa Fulda, biegnie wzdłuż rzeki Fulda od jej źródła w regionie [[Rhön]] do ujścia do Werry w pobliżu [[Hann. Münden]].

Heski szlak rowerowy R2 łączy Biedenkopf z [[Marburg]]iem, [[Alsfeld]] i Fuldą ze [[Spessart]]. Kończy się w pobliżu Obersinn u podnóża Spessart.

Heski szlak rowerowy R3 zaczyna się w [[Rüdesheim am Rhein]] i biegnie przez [[Frankfurt nad Menem|Frankfurt]], przez dolinę Kinzig i przez Fuldę do Tann (Rhön).

== Komunikacja ==
{{mapa|50.5512|9.6766|zoom=14|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}}
Z głównego dworca kolejowego do większości atrakcji Starego Miasta (dzielnicy barokowej z katedrą i zamkiem oraz muzeów) można łatwo dotrzeć pieszo. Duże części centrum miasta są wyznaczone jako strefy dla pieszych.

=== Transport publiczny ===
Transport publiczny w obszarze miejskim Fuldy obsługiwany jest przez RhönEnergie Fulda GmbH. Dziewięć linii autobusowych obsługuje wszystkie dzielnice Fuldy i niektóre okoliczne miasta, takie jak Petersberg, Steinau, Marbach, Künzell, Pilgerzell, Engelhelms, Giesel i Bimbach. Wszystkie miejskie linie autobusowe kursują przez dworzec autobusowy przy Pałacu Miejskim, który pełni funkcję centralnego punktu przesiadkowego (usługa radialna).

Poza godzinami pracy autobusów miejskich (od poniedziałku do piątku od 5:15 do 22:45, w soboty od 7:00 do 22:45, a w niedziele od 10:30 do 22:45) taksówki współdzielone kursują w określonych godzinach. Przejazdy te należy rezerwować telefonicznie co najmniej 15 minut przed planowaną godziną odjazdu.

Linie autobusowe w powiecie Fulda i do Schlitz w powiecie Vogelsberg są również obsługiwane przez RhönEnergie Fulda GmbH. Wszystkie linie międzymiastowe odjeżdżają z centralnego dworca autobusowego (ZOB) przy dworcu kolejowym. Prawie wszystkie linie autobusów miejskich również zatrzymują się tam.

Wszystkie rozkłady jazdy, ceny biletów i mapy tras można znaleźć na stronie: [https://re-gruppe.de/bus/fahrplaene/ Informacje o rozkładzie jazdy].

=== Miejsca parkingowe i garaże ===
Miasto Fulda oferuje kilka płatnych opcji parkowania. Niektóre z garaży są obsługiwane przez prywatnych dostawców.

* {{Znacznik|'''Parking Weimarer Str.'''|50.55670427333064 |9.666641935838701 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Weimarer Str.''' – Weimarer Str., 36037 Fulda, 190 miejsc parkingowych dla samochodów osobowych i 25 miejsc parkingowych dla autobusów, plus 17 miejsc parkingowych dla kamperów. Godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00. Akceptowana gotówka i karty debetowe. 10 minut spacerem do katedry i dzielnicy barokowej.
* {{Znacznik|'''Parking Ochsenwiese'''|50.5581844 |9.6878516 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Ochsenwiese''' – Magdeburger Str., 36037 Fulda, 500 miejsc parkingowych. Godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00. Akceptowana gotówka i karty debetowe. 10 minut spacerem do stacji kolejowej i centrum miasta.
* {{Znacznik|'''Garaż Rosengarten'''|50.5474846 |9.6708952 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Rosengarten''' – Am Rosengarten, 36037 Fulda, 665 miejsc parkingowych. Godziny otwarcia: pon.-sob. 7:15-20:00. Zamknięte w niedziele i święta. Wyjazd o dowolnej porze. Garaż znajduje się naprzeciwko odkrytego basenu Rosenau i bezpośrednio przy heskich długodystansowych trasach rowerowych R1, R2 i R3.
* {{Znacznik|'''Garaż Ruprechtstraße'''|50.5535753 |9.6841578 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Ruprechtstraße''' – Ruprechtstr., 36037 Fulda (dworzec kolejowy), 152 miejsca parkingowe, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00
* {{Znacznik|'''Garaż Richthalle'''|50.55612613621553 |9.685047182012598 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Richthalle''' – An der Richthalle, 36037 Fulda, 583 miejsca parkingowe, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00, położony naprzeciwko Esperanto Hotel i Centrum kongresowego.
* {{Znacznik|'''Garaż Ochsenwiese'''|50.5583353 |9.6853824 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Ochsenwiese''' – Magdeburger Str., 36037 Fulda, 290 miejsc parkingowych, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00
Miasto Fulda udostępnia kompleksowy przegląd opcji parkowania na swojej stronie internetowej.

Następujące parkingi są obsługiwane przez Q-Park. Szczegóły, takie jak opłaty parkingowe i usługi, można znaleźć na stronie internetowej Q-Park.

* {{Znacznik|'''Garaż Stadtschloss'''|50.5537628 |9.6770172 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Stadtschloss''' – Heertorplatz 1, 36037 Fulda, 300 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe.
* {{Znacznik|'''Garaż Zentrum'''|50.5518798 |9.6797058 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Zentrum''' – Universitätsplatz 4, 36037 Fulda, dojazd przez Rabanusstraße, 214 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe. Akceptowana stacja ładowania pojazdów elektrycznych.
* {{Znacznik|'''Garaż Altstadt'''|50.5488239 |9.6765681 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Altstadt''' – Brauhausstraße 6, 36037 Fulda, 360 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe.

=== Miejsce parkingowe dla kampera ===
* '''Parking Weimarer Straße''' oferuje 17 miejsc parkingowych dla kamperów. Jest on oddalony o 10 minut spacerem od dzielnicy barokowej/starego miasta. Dostępne są prąd i woda, a także stacja utylizacji odpadów. Akceptowana jest płatność kartą debetową. Od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00.

{{Znacznik|'''Parking Johannisau'''|50.54201913691512 |9.666395016400445 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Johannisau''' oferuje miejsca parkingowe dla łącznie 10 kamperów i znajduje się w sercu lokalnego obszaru rekreacyjnego Fuldy, tuż obok stadionu Johannisau (Fulda-Auen). Spacer do centrum miasta zajmuje około 15 minut. Dostępnych jest kilka słupów energetycznych z automatami na monety. Od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00. Świeża woda i stacja utylizacji odpadów znajdują się na parkingu dla kamperów przy Weimarer Straße, około 3,0 km dalej.

== Warto zobaczyć ==
[[Plik:Fulda Dom in.jpg|thumb|Katedra]]
'''Dzielnica barokowa''' – wokół Bonifatiusplatz, Schlossstraße i Pauluspromenade odwiedzający mogą podziwiać imponujący zespół barokowy o wyjątkowej spójności, obejmujący wspaniałe budynki z XVIII wieku. Oprócz katedry i pałacu miejskiego, Palais Buttlar, Palais Buseck i Palais von der Tann imponująco świadczą o poczuciu prestiżu dawnych władców. Inne barokowe atrakcje to Paulustor, ogrody pałacowe z oranżerią i Floravase oraz dawna wartownia, Hauptwache.

=== Kościoły ===
[[Plik:FD Michaelskirche 01.jpg|thumb|Kościół św. Michała]]
[[Plik:FD MichaelskircheI 01.jpg|thumb|Kościół św. Michała, wnętrze]]
* {{zobacz
| name=Katedra Świętego Zbawiciela i św. Sebastiana w Fuldzie | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 1 | lat=50.553992 | long=9.672008 | wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Dawny kościół opacki klasztoru Fulda i kościół grobowy św. Bonifacego. Od 1752 jest kościołem katedralnym diecezji Fulda. Kościół został zbudowany w latach 1704–1712 według planów mistrza budowlanego opactwa Johanna Dientzenhofera (1663–1726) w stylu barokowym. Na potrzeby budowy bazylika Ratgar, niegdyś największa bazylika na północ od Alp, została w dużej mierze rozebrana. Nowa katedra została zbudowana nad krypą św. Bonifacego i na częściach fundamentów starej katedry. Kaplica św. Bonifacego pod katedrą mieści bogato zdobiony sarkofag św. Bonifacego, „apostoła Niemców”. Krypta jest celem corocznej pielgrzymki do św. Bonifacego. Oprócz świętego Bonifacego, ostatnie miejsce spoczynku w katedrze znaleźli także król Konrad I i landgrafina Heska Anna, a także liczni książęta-opaci, książęta-biskupi i biskupi.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół św. Michała | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 1 | lat=50.55494 | long=9.67217 | wskazówki=Aby chronić cenne freski: fotografowanie jest zabronione!
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Szczególnie warte zobaczenia są malowidła ścienne z XI wieku (freski). Ten przedromański kościół jest najstarszym budynkiem w mieście, najstarszym Grobem Pańskim w Niemczech i jednym z najstarszych kościołów na północ od Alp. Zachowały się tylko rotunda i ośmiokolumnowa krypta oryginalnej karolińskiej struktury centralnej. Kościół budowano od 818 jako kaplicę grobową klasztoru Fulda, założonego przez Bonifacego w 744, na cmentarzu mnichów w tamtym czasie i wzorowanego na kościele Grobu Pańskiego w Jerozolimie. We wczesnym średniowieczu klasztor Fulda był jednym z wiodących ośrodków kulturalnych Niemiec. Kościół został poświęcony Archaniołowi Michałowi 15 stycznia 822 roku. Budowę zlecił opat Eigil, który był opatem Fuldy od 818 roku i został pochowany w kościele w 822 roku. Obecny wygląd kościoła powstał po renowacjach w X i XI wieku. Rotundę rozbudowano do kształtu krzyża, a także dobudowano wieżę zachodnią. Kaplica Rochusa została dodana w XVII i XVIII wieku. Obecnie kościół jest uważany za jeden z najważniejszych średniowiecznych budynków sakralnych w Niemczech. Otwarte: kwiecień-październik: 10:00–18:00, listopad-marzec: 14:00–16:00. Cena: wstęp bezpłatny.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.abtei-fulda.de/ Opactwo Benedyktynów pw. św. Marii] | alt= | url= | email=
| adres=Nonnengasse 16 | lat=50.553 | long=9.6773 | wskazówki=
| telefon=+49(0)661 90245-0 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Jako jeden z niewielu klasztorów w Niemczech, kompleks klasztorny zachował swoją oryginalną strukturę i wielkość i był stale zamieszkiwany. Podczas gdy klasztor męski został zniszczony podczas sekularyzacji, klasztor żeński do dziś kontynuuje benedyktyńską tradycję miasta. W 1626 kamień węgielny pod budowę kościoła i klasztoru położył książę-opat Fuldy, Johann-Bernhard Schenck zu Schweinsberg. W 1631 do klasztoru wprowadził się pierwszy konwent. Ukończenie kościoła i jego konsekracja w 1678 trwały ponad 50 lat. Z powodu zawirowań wojny trzydziestoletniej budowa była wielokrotnie wstrzymywana. W 1898 klasztor został podniesiony do rangi opactwa. Kościół charakteryzuje się elementami późnego gotyku, renesansu i baroku. Naprawdę wyjątkową cechą kościoła są schody prowadzące z dolnej nawy do absydy z ołtarzem głównym. Siostra Lioba Munz OSB († 1997) przygotowała projekty zarówno okien, jak i niemal wszystkich elementów wyposażenia, a także nadzorowała ich wykonanie. Godziny otwarcia: Kościół klasztorny: codziennie od 6:00 do 20:00; Sklep klasztorny (sprzedaż produktów opactwa): od poniedziałku do piątku od 10:00 do 17:00 i w sobotę od 10:00 do 16:00; Ogród klasztorny (ogrodnictwo ekologiczne): od maja do września, w sobotę od 14:00 do 16:00.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Severi | alt= | url= | email=
| adres=Severiberg 1 | lat=50.552 | long=9.67445 | wskazówki=Stare miasto
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1438–1445 w stylu gotyckim, w 1451 stał się kościołem cechowym tkaczy wełny (''patrona św. Serwiusza, stąd późniejsza nazwa Severikirche''). Nie był używany podczas reformacji. W XVII wieku był pierwszym kościołem klasztornym franciszkanów powołanym do Fuldy. Od 1722 do 1882 był kościołem parafialnym garnizonu. Obecnie jest kościołem filialnym parafii śródmiejskiej.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Ducha Świętego | alt= | url= | email=
| adres=Löherstr. 2 | lat=50.5488 | long=9.67549 | wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Kościół Świętego Ducha został wybudowany w latach 1729–1733 na miejscu wcześniejszej gotyckiej budowli. Obecnie pełni funkcję kościoła szpitalnego. Budowlę tę zaprojektował Andreas Gallasini. Styl był barokowy, typowy dla ówczesnej Fuldy.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół parafialny św. Błażeja | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 12 | lat=50.5517 | long=9.67679| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pierwszy kościół został zbudowany w tym miejscu w X wieku. W kolejnych dekadach kościół był przebudowywany i odbudowywany kilka razy. Obecny kościół został zbudowany w latach 1770–1786, co czyni go najnowszym barokowym budynkiem w Fuldzie. Północno-zachodnia wieża została zachowana z gotyckiego poprzednika (1447–1466). Sklepienia nad nawą przedstawiają wygnanie kupców ze świątyni przez Jezusa. Otwarte codziennie od 9:00 do 18:00, z wyjątkiem nabożeństw.
}}
* {{zobacz
| name=Klasztor Frauenberg | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.5608 | long=9.67074| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1758–1765 w stylu późnego baroku kościół klasztorny znajduje się około 15 minut spacerem od katedry, na wzgórzu, z którego roztacza się wspaniały widok na miasto i szeroką panoramę gór Rhön i Vogelsberg.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Chrystusa | alt= | url= | email=
| adres=Lindenstr. 1 | lat=50.554375 | long=9.680082| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1894-1896 w stylu neogotyckim, jest największym kościołem protestanckim w Fuldzie. Koncerty kościelne odbywają się w nieregularnych odstępach czasu.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Proboszczowski św. Andrzeja | alt= | url= | email=
| adres=Andreasberg 5 | lat=50.5524 | long=9.6618| wskazówki=Neuenberg, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Kościół św. Andrzeja jest częścią dawnego klasztoru, założonego w 1023 r. przez opata Fuldy Richarda von Amorbacha. W XVII wieku kościół św. Andrzeja został przebudowany w stylu barokowym. Krypta pod obecnym prezbiterium pozostała niezmieniona od czasu założenia klasztoru i zachowała swój pierwotny stan. Stare malowidła ścienne zostały ponownie odkryte i odsłonięte podczas prac renowacyjnych w 1932 r. Są to jedne z niewielu zachowanych malowideł ściennych z okresu ottońskiego. Wizyty w krypcie są możliwe po wcześniejszym umówieniu się z biurem parafialnym (tel. +49 661 73102).
}}
* {{zobacz
| name=Probostwo Johannesberg | alt= | url= | email=
| adres=Johannesberger Str. 4 | lat=50.5236 | long=9.66139| wskazówki=Johannesberg, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Probostwo Johannesberg to średniowieczny kompleks klasztorny założony przez opata Fuldy Hrabana Maurusa w IX wieku. W XVII wieku został podniesiony do rangi provostship. W latach 1715–1753 został przebudowany w stylu barokowym przez mistrza budowlanego Andreę Gallasiniego. Provostship obejmuje „Czerwony Budynek”, trzypiętrowy, okazały dwór z mansardowym dachem i portalem herbowym. Od 1980 roku dawne budynki provostship są wykorzystywane jako ośrodek szkoleniowy dla rzemiosła i konserwacji zabytków.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Proboszczowski św. Piotra | alt= | url= | email=
| adres=An St. Peter 1, Petersberg | lat=50.561528 | long=9.711444| wskazówki=4 km poza centrum miasta, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w 836 przez Rabana Maura jako kościół grobowy dla św. Lioby. Krypta kościoła karolińskiego z freskami z IX wieku zachowała się do dziś. Otwarte: kwiecień-październik: wtorek-sobota 10:00-11:30/14:30-16:30, listopad-marzec: wtorek-sobota 14:30-16:00.
}}
=== Pałac Miejski i Park Pałacowy ===
[[Plik:FD Stadtschloss SW.jpg|thumb|Pałac Miejski (strona w stronę katedry)]]
[[Plik:FD Stadtschloss NW.jpg|thumb|Ogród pałacowy z wieżą pałacową]]
* {{zobacz
| name=Pałac Miejski | alt= | url= | email=
| adres=Schlossstraße 1 | lat=50.5539 | long=9.67556| wskazówki=Dzielnica Barokowa
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pałac Miejski został zbudowany w obecnej formie jako rezydencja książąt-opatów i książąt-biskupów Fuldy przez mistrza budowlanego Johanna Dientzenhofera. W latach 1708–1714 rozbudował on istniejący renesansowy pałac (przebudowany w latach 1607–1612), który pierwotnie był pierwszym zamkiem klasztornym (z 1312 r.), do obecnej formy prestiżowego czteroskrzydłowego kompleksu barokowego z wewnętrznym dziedzińcem i całkowitą długością ponad 250 metrów. Otwarte: Zwiedzanie historycznych wnętrz: codziennie w godzinach 10:00–17:00; zamknięte w poniedziałki; Wstęp: od 3,50 €.&lt;br/&gt;Po sekularyzacji (1803) pałac stał się częścią Księstwa Hesji. Za elektora Wilhelma I skrzydło Residence Garden zostało przebudowane w późnym stylu neoklasycystycznym przez głównego architekta dworskiego Johanna Conrada Bromeisa w latach 1817–1818, czyniąc pałac rezydencją elektora. Obecnie jest on wykorzystywany przez administrację miejską.&lt;br/&gt;Oprócz neoklasycystycznych pomieszczeń mieszkalnych, '''barokowe schody''', '''Sala Książęca''' i rokokowa '''Sala Zwierciadlana''' są otwarte dla zwiedzających. Wystawiona jest również kolekcja porcelany z „'''Hochfürstlich Fuldischen Porzellanfabrique'''”, która jednak powstawała tylko w latach 1764–1789. W pomieszczeniach, które nie były wykorzystywane jako przestrzenie muzealne, mieszczą się obecnie biura administracyjne administracji miejskiej.&lt;br/&gt;'''Wieża pałacowa''' (z widokiem na otaczające niskie pasma górskie) jest dostępna w ramach zwiedzania pałacu od kwietnia do października. 
}}
* {{zobacz
| name=Oranżeria | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.555615 | long=9.674072| wskazówki=Dzielnica Barokowa, Ogród Pałacowy
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Oranżeria, zbudowana w latach 1721-1724 w ogrodach pałacowych naprzeciwko pałacu miejskiego, jest barokowym budynkiem o niezwykłym wnętrzu, szczególnie wspaniale zdobiona sala Apollo i taras z otwartymi schodami i Floravase. Oranżeria należy obecnie do [https://www.maritim.de/de/hotels/deutschland/hotel-am-schlossgarten-fulda/unser-hotel Maritim Hotel am Schlossgarten Fulda] i jest wykorzystywana na imprezy hotelowe i konferencje. Kawiarnia i restauracja z barokowymi meblami są otwarte dla publiczności.
}}
* {{zobacz
| name=Floravase | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5553 | long=9.67422| wskazówki=Dzielnica Barokowa, Ogród Pałacowy
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Floravase to barokowa rzeźba rzeźbiarza Johanna Friedricha Humbacha. Znajduje się w ogrodach pałacowych na schodach prowadzących do oranżerii. Stworzona w 1728 roku z jednego kamienia, 6,80-metrowa rzeźba jest uważana za jedną z najważniejszych rzeźb ogrodowych w Europie. Symbolizuje boginię kwiatów Florę na wazonie, ozdobionym wąsami kwiatowymi i otoczonym figurami aniołów.
}}
* {{Znacznik|Ogród Pałacowy|50.5554604|9.6759209|typ=natura}}'''Ogród Pałacowy''' (''Dzielnica Barokowa'') – Zielona oaza w sercu miasta. Pierwotnie zaprojektowany jako ogród barokowy, części parku zostały przeprojektowane na angielski ogród krajobrazowy w XVII wieku. W ramach 1. Heskiej Wystawy Ogrodów Państwowych w 1994 roku ogród został przeprojektowany w stylu barokowym, uwzględniając istniejące drzewa. Szczególnie warte zobaczenia są fontanny. Park jest otwarty bezpłatnie w godzinach otwarcia: 1 kwietnia – 31 października: 7:00–22:30; 1 listopada – 31 marca: 7:00–21:00.
=== Zamki, pałace i dwory ===
[[Plik:FD KanzlerPalais 01.jpg|thumb|Pałac Kanclerza]]
[[Plik:FD PalaisBuseck 01.jpg|thumb|Pałac Buseck]]
* {{zobacz
| name=Pałac Kanclerza | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 1 | lat=50.551261 | long=9.676389| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Barokowy budynek z 1735, początkowo rezydencja kanclerza Wagnera, później radcy dworskiego Zwengera. Od 1782 do 1900 w budynku mieścił się ratusz Fuldy; obecnie w Pałacu Kanclerza mieści się centrum edukacji dorosłych i centrum edukacji młodzieży.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Altenstein | alt= | url= | email=
| adres=Schlossstraße 6 | lat=50.5533733 | long=9.6762913| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Była to rezydencja kanclerza Fuldy i została zbudowana w połowie XVIII wieku pod nadzorem marszałka dworu von Stein zu Altenstein. Od 1800 roku pałac był najbardziej znamienitym zajazdem w mieście Fulda. Od 1816 do 1866 roku był siedzibą Sądu Najwyższego Fuldy, a obecnie służy różnym urzędom miejskim. Imponująca sala rokokowa na drugim piętrze była uważana za jedną z najpiękniejszych sal balowych swoich czasów i nadal jest wykorzystywana na prestiżowe imprezy i jako sala weselna.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Buseck | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade, am Bonifatiusplatz | lat=50.5532323 | long=9.6740755| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1731/1732 dla Ernsta Johanna von Busecka, prawdopodobnie na podstawie planów architekta dworskiego Fuldy, Andreasa Gallasiniego. Od 1802 do 1814 roku służył jako mieszkanie dla zdetronizowanego i ostatniego księcia-biskupa Fuldy, Adalberta von Harstalla. Od 1832 roku należał do Opactwa Wallensteina i do 2006 roku był wykorzystywany jako dormitorium dla arystokratek, niezamężnych i protestanckich kobiet. W 1992 roku opactwo połączyło się ze Starym Heskim Rycerstwem Kaufungen. Po gruntownej renowacji w 2006 roku zgodnie z zarządzeniem konserwatorskim, obecnie jest wykorzystywany jako biuro. Najważniejszym pomieszczeniem w budynku jest bogato umeblowana sala balowa (sala kapitulna) na drugim piętrze.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Buttlar | alt= | url= | email=
| adres=Am Bonifatiusplatz 1 | lat=50.5528544 | long=9.6751068| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1737–1739, obecnie wykorzystywany jako biuro informacji turystycznej.
}}
=== Budynki ===
* {{zobacz
| name=Stary Uniwersytet (Uniwersytet Adolfa w Fuldzie) | alt= | url= | email=
| adres=Universitätsplatz 1 | lat=50.5516430538017 | long=9.67930899668622| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Budynek został zbudowany w stylu barokowym w latach 1731–1734 według planów Andreasa Gallasiniego. W 1734 roku książę opat Adolph von Dalberg założył Uniwersytet w Fuldzie, a do sekularyzacji w 1805 roku nauczano tam prawa, filozofii, medycyny i teologii katolickiej. Obecnie w budynku mieści się szkoła podstawowa Adolpha von Dalberga.
}}
* {{zobacz
| name=Stary Ratusz | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 10 | lat=50.5515669 | long=9.6771586| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Budynek o konstrukcji szachulcowej z 1531.
}}
[[Plik:FD Hexenturm 01.jpg|upright|thumb|Wieża Czarownic]]
* {{zobacz
| name=Wieża Czarownic | alt= | url= | email=
| adres=Kanalstr. 1b | lat=50.552751 | long=9.672901| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowana w XII wieku jako część średniowiecznych fortyfikacji miejskich i w celu oddzielenia miasta od obszaru klasztornego. Wieża nie pełniła funkcji więzienia w Fuldzie; nazwa wieży została udokumentowana dopiero w 1808 roku jako „Turm am (Frauen)Törlein” (Wieża przy Bramie (Kobiet)), po bramie wjazdowej do klasztoru. „Czarownice” nie były tu więzione, ale w pałacu miejskim. Nazwa „Wieża Czarownic” dla 14-metrowej, najlepiej zachowanej części muru miejskiego pojawiła się dopiero później.
}}
* {{zobacz
| name=Heertor | alt= | url= | email=
| adres=Schlosstraße | lat=50.5539459 | long=9.6769556| wskazówki=bezpośrednio przy dworcu autobusowym, naprzeciwko pałacu miejskiego
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowana w latach 1150–1165, do dziś uważana jest za jedną z najstarszych zachowanych romańskich bram miejskich w Niemczech (przynajmniej częściowo).
}}
* {{zobacz
| name=Hauptwache | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5533399 | long=9.6746072| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1757–1759 przez Andreasa Gallasiniego, budynek pierwotnie był strażnicą naprzeciwko pałacu miejskiego Fuldy, zbudowanym w stylu barokowym. Położony między katedrą a starym miastem w dzielnicy barokowej, obecnie mieści restaurację i bar koktajlowy.
}}
* {{zobacz
| name=Paulustor | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5554 | long=9.67292| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Brama ta kiedyś oddzielała miasto od dzielnicy opactwa, a na obecne miejsce przeniesiono ją dopiero w 1771 roku. Pierwotnie znajdowała się pomiędzy pałacem a główną wartownią.
}}
=== Pomniki ===
* {{zobacz
| name=Pomnik Bonifacego | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.553141 | long=9.6748408| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=naprzeciwko biura informacji turystycznej na Bonifatiusplatz
}}
* {{zobacz
| name=Kolumna Maryjna | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.55956964690667 | long=9.671775692422703| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=poniżej klasztoru Frauenberg
}}
* {{zobacz
| name=Pomnik założycieli miasta | alt= | url= | email=
| adres=Borgiasplatz | lat=50.551789786194504 | long=9.67757997371778| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=
}}
* {{zobacz
| name=Cmentarz Żydowski | alt= | url= | email=
| adres=Rabanusstraße | lat=50.5362216 | long=9.6905197| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=
}}
=== Muzea ===
[[Plik:FD DomMuseum 01.jpg|thumb|Muzeum Katedralne]]
[[Plik:FD Jesuitenkolleg 01.jpg|thumb|Kolegium Jezuickie / Muzeum Vonderau]]
Miasto Fulda oferuje '''karnet muzealny''' (dorośli 12 EUR, ulgowy 10 EUR). Obejmuje on wstęp do następujących muzeów: Muzeum Vonderau, Muzeum Katedralne, Niemieckie Muzeum Straży Pożarnej, Historyczne sale Zamku Miejskiego, Akademia Dziecięca i Muzeum Schloss Fasanerie (Eichenzell). Karnet jest dostępny w Centrum Informacji Turystycznej i uczestniczących muzeach. Karnet jest ważny przez nieograniczony czas.
* {{zobacz
| name=[https://www.fulda.de/kultur-freizeit/vonderau-museum Muzeum Vonderau] | alt= | url= | email=
| adres=Jesuitenplatz 2 | lat=50.5511 | long=9.67861| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 928350  | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: wtorek-niedziela 10:00-17:00, czynne w święta. Cena: wstęp dla dorosłych: 3,50 €; Planetarium: 4 €. W muzeum znajduje się między innymi stała wystawa poświęcona historii kultury miasta i regionu, a także dział historii naturalnej. Kolejna wystawa poświęcona jest malarstwu, a w muzeum znajduje się również planetarium. Muzeum nosi imię nauczyciela z Fuldy i lokalnego historyka Josepha Vonderau. Sklep muzealny, kawiarnia muzealna;
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.bistum-fulda.de/bistum_fulda/kunst_musik/kunst/dommuseum/ Muzeum Katedralne] | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 5 | lat=50.5534368 | long=9.6709125| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 8 72 07 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: wtorek-sobota od 10:00, przerwa obiadowa zimą od 12:30 do 13:30; niedziela od 12:30. Można tam obejrzeć wystawy dotyczące historii klasztoru, katedry i diecezji, ze szczególnym uwzględnieniem osoby św. Bonifacego.
}}
* {{zobacz
| name=[https://dfm-fulda.de/ Niemieckie Muzeum Straży Pożarnej] | alt= | url= | email=
| adres=St. Laurentius-Str. 3 | lat=50.545 | long=9.665| wskazówki=na łąkach Fuldy na południe od centrum miasta, około dwóch kilometrów pieszo od katedry
| telefon=+49(0)661 7 50 17 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Wystawa przedstawia historię czynnej i biernej ochrony przeciwpożarowej w krajach niemieckojęzycznych, obejmującą okres od najwcześniejszych ludzi „homo erectus” przez średniowiecze do końca I wojny światowej w 1918 r. Na wystawie można zobaczyć sprzęt techniczny i urządzenia strażackie. Ogród botaniczny (ogniowy) oferuje odwiedzającym możliwość interakcji z roślinami, takimi jak pokrzywy i lilie pochodniowe. Otwarte: wtorek - niedziela 10:00–17:00 Cena: dorośli: 5 €.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.kaf.de/ Akademia Dziecięca Fulda] | alt= | url= | email=
| adres=Mehlerstr. 4 | lat=50.545778 | long=9.686806| wskazówki=w pobliżu dworca kolejowego, około 10–15 minut spacerem
| telefon=+49(0)661 90273 0  | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: pon.-pt. 10:00–17:00; niedz. 13:00–17:30; sob. 13:00–17:30 (październik–kwiecień). Cena: Indywidualne (od 3 lat) = 3 €; Rodzinne = 9 €; Piątki od 14:00 do 17:30; wszystkie bilety rodzinne są w piątki tańsze o połowę. KAF jest najstarszym niezależnym muzeum dla dzieci w Niemczech i postrzega siebie jako „centrum fitness dla zmysłów”, pozwalając dzieciom i młodzieży w wieku od 5 do 14 lat doświadczać kultury jako części ich własnej tożsamości. Sercem muzeum jest Walk-In Heart, w którym znajdują się wystawy stałe, wystawy specjalne, programy świąteczne, programy praktyczne i programy grupowe.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.mollenhauer.com/ Erlebniswelt Blockflöte] | alt= | url= | email=
| adres=Weichselstr. 27 | lat=50.535676 | long=9.684185| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 94670 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Wszystko o produkcji fletów prostych, od historii produkcji fletów prostych i materiałów używanych do świata dźwięku fletów prostych (wyraźnie zachęcamy do wypróbowania). Otwarte: od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00–16:00. Dostępne są wycieczki z przewodnikiem po wcześniejszym umówieniu.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.hs-fulda.de/ Wystawa zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej i Stanowej] | alt= | url= | email=
| adres=Heinrich-von-Bibra-Platz 12 | lat=50.554914 | long=9.679883| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 9640 970 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pisemne dobra kultury obejmujące 1000 lat, w tym Kodeksy Bonifatiani z 547 r. i koniec VIII wieku. Rękopisy – ponad 800 rękopisów w kolekcji, w tym ponad 200 ze średniowiecza. Kolekcja Hutten – jest to prawdopodobnie najobszerniejsza kolekcja biblioteczna w Niemczech zawierająca dzieła autorstwa i o Ulrichu von Hutten, znanym niemieckim humaniście i publicyście. Otwarte: od poniedziałku do czwartku od 9:30 do 16:00 i w piątek od 9:30 do 15:00.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.hs-fulda.de/ Pałac Fasanerie] | alt= | url= | email=
| adres=Eichenzell | lat=50.5077 | long=9.70791| wskazówki=8 km na południe, połączenia autobusowe
| telefon=+49(0)661 9486-0 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Około 1710 roku poza bramami miasta Fulda zbudowano pałac wiejski. W kolejnych latach pałac był stale rozbudowywany, aż w 1757 roku został wspaniale przebudowany według planów nadwornego architekta księcia-opata Andreasa Gallasiniego. Pałac służył jako letnia rezydencja do połowy XIX wieku. Księżniczka Anna Pruska, znana również jako landgrabina Anna, mieszkała w pałacu do 1918 roku. Na własne życzenie była jedyną kobietą pochowaną w katedrze w Fuldzie. Od 1972 roku niektóre pokoje są otwarte dla zwiedzających jako muzeum. Znajduje się w nim kolekcja mebli i dzieł sztuki dekoracyjnej z XVIII i XIX wieku, a także ważna galeria portretów. Festiwal Ogrodów Książęcych odbywa się corocznie wiosną. Godziny otwarcia: Wstęp do muzeum jest możliwy wyłącznie z przewodnikiem. Kwiecień-październik: od wtorku do niedzieli i święta od 10:00 do 17:00. (ostatnie wejście o godz. 16:00).
}}
=== Parki ===
Miasto Fulda jest również zielone, a oprócz Ogrodu Pałacowego znajdują się tam inne parki i tereny rekreacyjne.

* {{Znacznik|Parkanlage in der Fuldaaue|50.545115761342814|9.667049429641681|typ=natura}}'''Parkanlage in der Fuldaaue''' – Ta ogólnodostępna zielona przestrzeń, popularna wśród mieszkańców, znajduje się około 5-10 minut spacerem na zachód od centrum miasta.
* {{Znacznik|Ogród dalii|50.5531915|9.6733137|typ=natura}}'''Ogród dalii''' – Naprzeciwko katedry. Każdej wiosny sadzi się tam ponad 30 różnych dalii. Podczas kwitnienia oferuje spokój i relaks z wyjątkowym widokiem na katedrę i Wieżę Czarownic. Godziny otwarcia: od końca kwietnia/początku maja do października (w zależności od kwitnienia): codziennie od 9:00 do 19:00, wstęp wolny.
* {{Znacznik|Domdechaneigarten|50.553682261278915|9.671893887582643|typ=natura}}'''Domdechaneigarten''' – bezpośrednio przy katedrze i wejściu do Muzeum Katedralnego. Eksponaty z Muzeum Katedralnego i historyczne odmiany róż. Godziny otwarcia: Ogród jest dostępny w godzinach otwarcia Muzeum Katedralnego.

Miasto Fulda utrzymuje łącznie 20 '''cmentarzy''', z których niektóre mają również wartość rekreacyjną jako tereny zielone.
[[Plik:FD Alter dompfarrlicher Friedhof.jpg|thumb|Stary Cmentarz Parafialny Katedralny]]
* {{Znacznik|Stary Cmentarz Parafialny Katedralny|50.5571759|9.6727917|typ=natura}}'''Stary Cmentarz Parafialny Katedralny''': Używany w średniowieczu i do 1870 roku, został opuszczony w 1894 roku, a następnie przeprojektowany w ramach State Garden Show w 1994 roku jako przestrzeń wystawowa dla „Historycznego rozwoju nasadzeń grobowych” z różnych epok, z kilkoma grobami wystawowymi. Od 2008 roku znajduje się tam również kamień pamiątkowy dla ofiar polowań na czarownice w Fuldzie. Lokalizacja: w regionie Eichsfeld, około 200 metrów na północ od placu Katedralnego (50° 33′ 26″ N 9° 40′ 22″ E).
* '''Nowy Cmentarz Parafialny Katedralny''', znany również jako Cmentarz Frauenberg: Utworzony w celu zastąpienia zamkniętego „starego Cmentarza Parafialnego Katedralnego”, miejsce pochówku obejmuje, oprócz innych znanych osobistości Fuldy, archeologa i lokalnego historyka Fuldy, dr.h.c. Josepha Vonderau, patrona Muzeum Vonderau.

== Aktywny wypoczynek ==
=== Wycieczki miejskie ===
Wycieczki po mieście dla indywidualnych turystów odbywają się codziennie o 11:30 i 15:00. Trwają one około godziny. Bilety i miejsce zbiórki znajdują się w Biurze Informacji Turystycznej na Bonifatiusplatz. Osoby, które wolą zwiedzać Fuldę samodzielnie, mogą skorzystać z audioprzewodnika. Audioprzewodnik jest dostępny w języku niemieckim i angielskim. Audioprzewodniki można wypożyczyć w Biurze Informacji Turystycznej.

Dla grup miasto Fulda oferuje różne wycieczki po mieście o różnej długości. Obejmują one jedno- lub dwugodzinne wycieczki po dzielnicy barokowej i Starym Mieście, z których niektóre obejmują również zwiedzanie wnętrza katedry i pałacu. Oferowane są również wycieczki tematyczne, takie jak Muzeum Katedralne, Pałac Miejski i Muzeum Vonderau. Innym punktem wycieczek po mieście są książęce zakupy. Wycieczka zakupowa z przewodnikiem prowadzi do sklepikarzy, którzy oferują swoje prace. Wycieczkę uzupełniają dwa przysmaki kulinarne. Oferowane są również wycieczki dla dzieci. Ubrane w stroje historyczne i z taczką dzieci uczą się o okresie baroku.

Wszystkie informacje o wycieczkach, godzinach i rezerwacjach można znaleźć w [https://www.tourismus-fulda.de/ informacji turystycznej].

* '''Spacery po mieście z Fulda Greetern'''
Pod hasłem „Przyjedź jako gość, wyjedź jako przyjaciel” Fulda Greeter oferują bezpłatne wycieczki po mieście. Goście poznają miasto z dala od utartych szlaków z perspektywy mieszkańców. Greeters chętnie pokażą gościom swoje miasto ze wszystkimi jego autentycznymi dziwactwami. Omawiane są również osobiste historie i doświadczenia, a także wskazówki dotyczące wychodzenia i spędzania wolnego czasu. Podczas specjalnych konsultacji między gościem a Greeters, prośby o tematy są brane pod uwagę, dzięki czemu te spacery są osobistym i indywidualnym spotkaniem z miastem. Aby zachować indywidualność, Greeters są prowadzone wyłącznie w małych grupach do sześciu osób. Więcej informacji można znaleźć na stronie fulda-greeters.de. Fulda Greeters są członkami [https://internationalgreeter.org/ International Greeter Association (dawniej Global Greeter Network)].

=== Sport i rekreacja ===
* '''[https://www.rhoen-adventures.de/ Rhön Adventures]''' (''wycieczki kajakowe, wycieczki geocachingowe, wspinaczka w Fuldzie i okolicach''), Karlstr. 33, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 2502623, E-mail: info@rhoen-adventures.de. Wynajem kajaków – wycieczki na kilka godzin lub kilka dni po Fuldzie, organizacja transportu łodzią. Ostatnia aktualizacja: maj 2017 (informacje mogą być nieaktualne). Edytuj informacje
* {{Znacznik|Sieben Welten Therme &amp; Spa Resort|50.53778 |9.72300 |typ=atrakcja}}'''[https://www.siebenwelten.de/ Sieben Welten Therme &amp; Spa Resort]''' (''spa termalne, strefa saun, Bäder-Park-Hotel, gastronomia tematyczna''), Harbacher Weg 6, 36093 Künzell (''na przedmieściach Fuldy w Künzell, około 4 km na wschód od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 397 800. Dawne termy Rhöntherme zostały ponownie otwarte latem 2010 roku po gruntownej renowacji i są teraz zorganizowane tematycznie. Otwarte: pon.–pt. 10:00–23:00, sob.–ndz. i święta 9:00–23:00. Cena: bilet jednodniowy: 25 €.
* {{Znacznik|Basen sportowy Ziehers|50.55747 |9.69754 |typ=atrakcja}}'''[https://re-gruppe.de/baeder/sportbad-ziehers/ Basen sportowy Ziehers]''', Magdeburger Straße 97, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 12-7744. Basen pływacki o wymiarach 33 x 21 m, basen dla niepływaków, brodzik, zjeżdżalnia wodna, lekcje pływania, aqua fitness, trybuny dla widzów, kawiarnia. Otwarte: pon. 7:30–21:30, wt.–śr., pt. 7:30–20:00, czw. 7:30–13:00, sob.–niedz. 13:00–18:30, święta i niedz. od 1 maja do 30 września. Zamknięte w okresie wakacji letnich. 
* {{Znacznik|Basen odkryty Rosenau|50.5461513 |9.6697912 |typ=atrakcja}}'''[https://re-gruppe.de/baeder/freibad-rosenau/ Basen odkryty Rosenau]''' (''Rosenbad''), Jahnstraße 2, 36041 Fulda. Tel.: +49(0)661 12-7722. Basen pływacki o wymiarach 50 x 17 m, basen dla osób niepływających z leniwą rzeką, basen wielofunkcyjny o wymiarach 33 x 28 m z 5-metrową platformą do skoków, brodzik, boiska do siatkówki plażowej, stoły do ​​tenisa stołowego, plac zabaw dla dzieci i kawiarnia. Otwarte: Maj: codziennie 11:00–19:00; Czerwiec: 10:00–20:00; Lipiec–sierpień: 9:00–20:00 Wrzesień do końca sezonu: 11:00–19:00.
* {{Znacznik|Kartbahn NOlimit|50.52739713156326 |9.67723821502951 |typ=atrakcja}}'''[https://www.nolimitkartbahn.de/ Kartbahn NOlimit]''' (''gokarty halowe, tor zewnętrzny''), Frankfurter Straße 142, 36043 Fulda (''Kohlhaus, ok. 3 km na południe od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 40 20 53. Otwarte: pon.–pt. 15:00–23:00, sob. 13:00–północ, niedz. 10:00–23:00
* {{Znacznik|Aeroclub Rhön e.V. Fulda|50.53644949735269 |9.661667164899828 |typ=atrakcja}}'''[https://acr-fulda.de/ Aeroclub Rhön e.V. Fulda]''' (''szybowanie''), Olympiastr. 1, 36043 Fulda. Tel.: +49(0)661 21155. Dostępne są loty szybowcem nad miastem. Otwarte: od marca do listopada w weekendy/święta oraz w ciągu tygodnia przy dobrej pogodzie. Ostatnia aktualizacja: maj 2017 (informacje mogą być nieaktualne). 
* {{Znacznik|Golfclub Fulda Rhön|50.58504469088617 |9.826139721076654 |typ=atrakcja}}'''[https://golfclub-fulda.de/ Golfclub Fulda Rhön]''', Am Golfplatz 35, 36145 Hofbieber (''ok. 15 km od centrum miasta''). Tel.: +49(0)6657 1334. 
* '''Miniaturowe pole golfowe w ogrodach zamkowych''', Kurfürstenstraße, 36037 Fulda (''w tylnej części ogrodów zamkowych''). 18 dołków. Otwarte: kwiecień–październik: pon.–pt. 10:00–21:00 i sob.–ndz. 11:00–21:00; listopad–marzec: pon.–sob. 13:00–18:00 (jeśli pogoda na to pozwoli). 
* '''Jazda na rowerze''' – np. na ścieżce rowerowej Fulda lub na ścieżce rowerowej Milseburg

=== Kino i teatr ===
* {{Znacznik|Cinestar|50.5469437 |9.6750781 |typ=atrakcja}}'''Cinestar''', Löherstraße 41, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0)661 8658 401.
* {{Znacznik|Schlosstheater Fulda|50.5547867 |9.6774889 |typ=atrakcja}}'''Schlosstheater Fulda''', Schloßstraße 5, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0)661 1021483.

== Praca ==

== Nauka ==
[[Plik:FD Pfandhausstraße 02.jpg|upright|thumb|Rittergasse]]
Łącznie w Fuldzie znajduje się 17 szkół podstawowych, 3 szkoły specjalne, 5 szkół średnich i 5 szkół średnich, w tym szkoła Rabanus-Maurus, jedna z najstarszych szkół w Niemczech.

* {{Znacznik|'''Uniwersytet Nauk Stosowanych w Fuldzie'''|50.56481 |9.68578|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.hs-fulda.de/ Uniwersytet Nauk Stosowanych w Fuldzie]''' (''Uniwersytet Nauk Stosowanych w Hesji''), Marquardstr. 35, 36039 Fulda (''kilkaset metrów na północ od dworca kolejowego i na wschód od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 96400.
* {{Znacznik|'''Wydział Teologiczny Fulda'''|50.55463 |9.67098|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.thf-fulda.de/en/index.html Wydział Teologiczny Fulda]''' (''uznany przez państwo uniwersytet akademicki''), Eduard-Schick-Platz 2, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 87220, E-mail: rektorat@thf-fulda.de. 
* {{Znacznik|'''Ferdinand-Braun-Schule'''|50.55818 |9.69697|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.ferdinand-braun-schule.de/ Ferdinand-Braun-Schule]''' (Szkoła zawodowa Fulda z szkołą techniczną i liceum technicznym), Goerdelerstraße 7, 36037 Fulda (''kilkaset metrów na północny wschód od stacji kolejowej''). Tel.: +49(0)661 9683 0. 
* {{Znacznik|'''Richard-Müller-Schule'''|50.55720 |9.69512|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.rims-fulda.de/menue/home Richard-Müller-Schule]''' (Szkoła zawodowa miasta Fulda), Pappelweg 8, 36037 Fulda (''kilkaset metrów na północny wschód od stacji kolejowej''). Tel.: +49(0)661 9687-0. 
* {{Znacznik|'''Eduard-Stieler-Schule'''|50.55599 |9.69926|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.ess-fulda.de/ Eduard-Stieler-Schule]''' (Szkoła zarządzania hotelem, Szkoła zawodowa inżynierii chemicznej, Wyższa szkoła techniczna, Liceum zawodowe), Brüder-Grimm-Str. 5, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 969540. Ostatnia aktualizacja: czerwiec 2017 (informacje mogą być nieaktualne). 
* {{Znacznik|'''BBZ Mitte'''|50.56741 |9.69951|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.bbz-mitte.de/de BBZ Mitte]''' (szkolenie zawodowe w dziedzinie technologii, biznesu i nauk społecznych), Goerdeler Straße 139, 36100 Petersberg. Tel.: +49(0)661 6208-0.

== Zakupy ==
Fulda to regionalna metropolia handlowa, oferująca szeroki wybór towarów w kilku domach towarowych, licznych sklepach i sklepach specjalistycznych. Główne ulice handlowe to Bahnhofstrasse, Marktstrasse i Friedrichstrasse. Wiele małych sklepów można znaleźć również w bocznych uliczkach i na starym mieście. Atrakcyjność miasta dodatkowo zwiększa dobrze zaopatrzona scena pubów i restauracji, która również oferuje odpoczynek od wyczerpującego szaleństwa zakupów.

* '''Tygodniowy targ''': - w każdą środę i sobotę (oprócz świąt państwowych) od 7:00 do 13:30 wokół targu warzywnego. Sprzedawcy oferują sezonowe owoce i warzywa, kwiaty i kompozycje, świeże ryby, a także regionalne wypieki, sery, drób, kiełbasy i mięsa.
* '''[https://reinholz-kaffee-shop.de/ Kaffeerösterei Reinholz]''', Florengasse 10, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)172 3905782. Kawa jest świeżo palona codziennie; ziarna kawy pochodzą głównie z Ameryki Południowej i Środkowej; handel bezpośredni. Otwarte: od wtorku do piątku, od 10:00 do 18:00 i w sobotę, od 8:00 do 16:00.

== Gastronomia ==
=== Specjały Fuldy ===
* '''Flurgönder mit Nudeln''' (dialekt: Schwoarte-Gönder) to surowa, wędzona skórka wieprzowa w kształcie pęcherza, którą gotuje się i podaje z makaronem wstążkowym.
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
 Drei Sorten Flurgönder aus dem Fuldaer Land.jpg|Trzy odmiany Flurgönder
&lt;/gallery&gt;

=== Restauracje i gospody ===
==== Oszczędnie ====
* {{Znacznik|'''Drei Linden'''|50.548373|9.661423|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.dreilinden-fulda.de/ Drei Linden]''' (''gospoda, kuchnia Fuldy, pokoje gościnne, ogródek piwny''), Neuenberger Str. 37, 36037 Fulda (Neuenberg) (ok. 15 minut spacerem od katedry). Tel.: +49(0)661 73131, Faks: +49(0)661 241366, E-mail: info@dreilinden-fulda.de. Piękny ogródek piwny pod starymi lipami, otwarty od maja do października, jeśli pozwala na to pogoda. Otwarte: Zamknięte w niedziele.
* {{Znacznik|'''LA ROMANTICA'''|50.551842|9.675513|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''LA ROMANTICA''' (''Ristorante i pizzeria''), Pfandhausstraße 1, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 75922. Włoskie specjały, domowy makaron i biały chleb. Otwarte: codziennie od 11:00 do północy.

=== Umiarkowanie ===
* {{Znacznik|'''Wirtshaus Schwarzer Hahn'''|50.552412|9.675954|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.schwarzerhahn-fulda.de/ Wirtshaus Schwarzer Hahn]''', Friedrichstraße 18, 36037 Fulda (''w centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 24 03 12. 
* {{Znacznik|'''Fuldaer Hof'''|50.563683|9.631879|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.fuldaerhof.de/ Fuldaer Hof]''' (''ogródek piwny''), Am Ried 13, 36041 Fulda/Maberzell (''niedaleko północno-zachodniej części Fuldy''). Tel.: +49(0)661 25 00 864, Fax: +49(0)661 25 00 862. Otwarte: od października do kwietnia codziennie od godz. 11:00; zamknięte w weekendy.

=== Ekskluzywnie ===
* {{Znacznik|'''Dachsbau by Caliskan'''|50.552136|9.675121|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://dachsbaubycaliskan.de/ Dachsbau by Caliskan]''' (''restauracja, klasyczne dania i autorskie kreacje''), Pfandhausstraße 8, 36037 Fulda (Stare Miasto). Tel.: +49(0)661 74110. Mała, przytulna restauracja w 350-letnim domu.

=== Kawiarnie ===
* {{Znacznik|'''Törtchen'''|50.54755|9.67434|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''Törtchen''' (''Kuchenmanufaktur &amp; Cafe''), Löherstraße 42, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 20618181. Można oglądać, jak powstają ciasta i tarty. Przytulne, zabytkowe wnętrze. 
* {{Znacznik|'''antonius LadenCafé'''|50.55200|9.67474|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.antonius.de/ antonius LadenCafé]''' (''Kawiarnia i małe dania''), Severiberg 1, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 75826. Sprzedaje również ekologiczne wypieki. Piękny dziedziniec. Otwarte: pon.-pt. 9:00-18:00, sob. 10:00-17:00, niedz. zamknięte.
* {{Znacznik|'''Café Glück'''|50.55248|9.67583|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.cafe-glueck-fulda.de/ Café Glück]''' (''kawiarnia serwująca ciepłe posiłki, w tym dania wegetariańskie i wegańskie''), Friedrichstraße 20, 36037 Fulda (''w pobliżu zamku''). Tel.: +49(0)661 58007181, E-mail: info@cafe-glueck-fulda.de

=== Browary ===
* {{Znacznik|'''Hochstifliches Brauhaus Fulda'''|50.55793|9.67690 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.hochstift.de/ Hochstifliches Brauhaus Fulda]''' (''Browar, Restauracja i Ogródek Piwny''), Leipziger Straße 12, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 8350-0. W 1848 roku na Leipziger Straße zbudowano piwnicę skalną z browarem i ogródkiem piwnym. Dzięki temu jest to najstarszy browar i jedna z najstarszych firm w Fuldzie. Zwiedzanie browaru – wycieczka z degustacją piwa odbywa się w każdą środę o 16:00, z udziałem co najmniej pięciu osób; należy dokonać wcześniejszej rezerwacji w administracji (tel. +49(0)661-835015). Położona tuż obok browaru piwnica skalna oferuje świeżo warzone piwo i jedzenie, takie jak robiła babcia, z nowoczesnym akcentem. Ogródek piwny jest również otwarty latem. Tutaj możesz cieszyć się świeżo nalewanym piwem i pysznym grillowanym jedzeniem pod drzewami w jednym z najstarszych ogródków piwnych w mieście. 
* {{Znacznik|'''Hohmanns Brauerei Fulda'''|50.5906|9.6864 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://hohmanns-brauerei.de/ Hohmanns Brauerei Fulda]''', Michelsrombacher Str. 51, 36039 Fulda. Tel.: +49(0)661 9625856. Pierwsze piwo zostało tutaj uwarzone w 2008 roku. Obecnie produkowane są różne naturalnie mętne piwa, piwo rzemieślnicze i bezalkoholowe Waldbrause (leśne brause). Piwa serwowane są w Hohmann's Brauhaus (z restauracją), Florengasse 3-5, 36037 Fulda, oraz w gospodzie Michelsrombacher Wald, Michelsrombacher Str. 51, 36039 Fulda. 
* {{Znacznik|'''Brauhaus Wiesenmühle'''|50.55115|9.66801 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://wiesenmuehle.de/ Brauhaus Wiesenmühle]''' (''browar, ogródek piwny, restauracja, hotel''), Wiesenmühlenstraße 13, 36037 Fulda (''na łąkach Fuldy poniżej katedry''). Tel.: +49(0)661 92 868 0, Faks: +49(0)661 92 868 39. Największe koło młyńskie w Europie, z 44 łopatkami, średnicą 6,90 m, szerokością 6,50 m i wagą 55 ton, dostarcza energię elektryczną do Wiesenmühle. Największy ogródek piwny w Fuldzie.

== Życie nocne ==
=== Puby i bary ===
Stare miasto i deptak w Fuldzie szczyci się jednym z największych zagęszczeń pubów w Niemczech. '''Trójkąt Bermudzki''' znajduje się na Karlstraße. To tutaj spotyka się scena życia nocnego, a niektóre nawet zniknęły.

* {{Znacznik|'''Schöppchen'''|50.54984|9.67613 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[http://www.xn--schppchen-27a.de/ Schöppchen]''' (pub), Karlstraße 16, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 79180 .
* {{Znacznik|'''Bar22 ZWO byMO'''|50.54979|9.67596 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''Bar22 ZWO byMO''', Karlstraße 22, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 22898.
* '''Medusa Cocktailbar Fulda''' (klub, bar, salon), Königstraße 80-82, 36037 Fulda (''w centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 250 32 85.
* {{Znacznik|'''Doppeldecker'''|50.54908|9.67726 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.doppeldecker-fulda.de/ Doppeldecker]''', Brauhausstr. 3a, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 76258. Klub nocny Fulda, regularnie muzyka na żywo. Otwarte: od poniedziałku do piątku od 18:00, w soboty i niedziele od 15:00.

=== Kluby ===
* {{Znacznik|'''S-Club'''|50.54726|9.67593 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.s-club-fulda.de/ S-Club]''' (Black &amp; House), Rangstraße 6, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 9015590

== Festiwale, imprezy ==
* '''Karnawał w Fuldzie (Fulder Foaset)''': Fulda jest stolicą karnawału w Hesji. Karnawał może się pochwalić historią sięgającą ponad 500 lat. Towarzystwo Karnawałowe w Fuldzie i 13 stanów granicznych wspólnie organizują festiwal. Najważniejszymi wydarzeniami sezonu są parada dziecięca w Niedzielę Karnawałową i największa parada Różanego Poniedziałku w Hesji.
* '''[https://www.schuetzen-volksfest.de/ Festiwal Strzelecki i Folklorystyczny w Fuldzie]''' (''na oznakowanych Ochsenwiese''). Otwarte: corocznie pod koniec lipca.
* '''Altstadtfest''': Festiwal pubowy odbywający się w połowie sierpnia na starym mieście.
* '''[https://www.weinfest-fulda.de/ Festiwal Wina]''' (''na dziedzińcu muzeum (Muzeum Vonderau)''). Fulda ma długą tradycję winiarską. Odkrycie wina Spätlese sięga czasów klasztoru w Fuldzie. Co roku pod koniec sierpnia/na początku września odbywa się 10 dni świętowania. Stoiska z winem, pokazy mody i muzyka na żywo są bezpłatne! Ostatnia aktualizacja: czerwiec 2017 (informacje mogą być nieaktualne) Edytuj informacje
* '''[https://www.fulda-marathon.de/ Maraton w Fuldzie]''' – tradycyjny półmaraton przez barokowe historyczne centrum Fuldy i przez tereny zalewowe Fuldy, ze zintegrowanym biegiem na 10 km. Co roku na początku września.
* '''Jarmark bożonarodzeniowy w Fuldzie''': Ponad 70 straganów jarmarku bożonarodzeniowego, w tym rękodzieło i ozdoby świąteczne, odbywa się między kościołem parafialnym miasta a placem uniwersyteckim, a także na dziedzińcu Muzeum Vonderau.
:Godziny otwarcia: w okresie Adwentu, od poniedziałku do soboty od 11:00 do 20:00 oraz w niedziele od 11:00 do 20:00. od 12:30 do 19:00

== Nocleg ==
[[Plik:Fulda, Ferdinand-Braun-Geburtshaus, 2019-10 CN-01.jpg|thumb|Habsburger Gasse 11, miejsce urodzenia prof. Karla Ferdinanda Brauna (Hotel am Schloss)]]
=== Oszczędnie ===
* {{Znacznik|'''Schronisko młodzieżowe DJH Fulda'''|50.538002|9.660691|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.jugendherberge.de/jugendherbergen/fulda/ Schronisko młodzieżowe DJH Fulda]''', Schirrmannstraße 31, 36041 Fulda (w dzielnicy Neuenberg). Tel.: +49(0)661 73389. 
* {{Znacznik|'''Hotel am Schloss'''|50.552578|9.673204|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-am-schloss-fulda.de/ Hotel am Schloss]''', Habsburgergasse 5-11/róg Kanalstraße 1b, 36037 Fulda (''w pobliżu katedry/pałacu miejskiego''). Tel.: +49(0)661 2505580, Fax: +49(0)661 25055899 Cena: Pokój jednoosobowy: od 57 € (39 € ze wspólną łazienką); pokój dwuosobowy od 78 €. 
* {{Znacznik|'''Das Wenzel'''|50.551127|9.685000|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-central-fulda.de/ Das Wenzel]''' (''Hotel-Pension Wenzel''), Heinrichstraße 38-40, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 75335, E-mail: hotel@daswenzel.de. Noclegi ze śniadaniem – W sercu Fuldy. Cena: Pokój dwuosobowy od 64 €. 
* {{Znacznik|'''ibis Fulda City'''|50.558549|9.678502|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''ibis Fulda City''', Kurfürstenstraße 1-3, 36037 Fulda (''600 m od dworca kolejowego''). Tel.: +49(0)661 250560. 
* {{Znacznik|'''Das Landhotel Am Trätzhof'''|50.583096|9.627396|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.xn--trtzhof-6wa.de/ Das Landhotel Am Trätzhof]''', Trätzhofstraße 23, 36041 Fulda (''Trätzhof'') (''ok. 6 km od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 95322-0, Faks: +49(0)661 95322144, E-mail: info@traetzhof.de. Hotel i restauracja. Cena: Pokój dwuosobowy od 75 €.

=== Umiarkowanie ===
* {{Znacznik|'''Hotel am Dom'''|50.55213|9.66969|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://hotel-am-dom-fulda.de/ Hotel am Dom]''', Wiesenmühlenstraße 6, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 97980, Faks: +49(0)661 9798500. 
* {{Znacznik|'''Hotel Fulda Mitte'''|50.55036|9.68369|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-fulda-mitte.de/ Hotel Fulda Mitte]''', Lindenstraße 45, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 83330-0. 
* {{Znacznik|'''Platzhirsch'''|50.551431|9.675910|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.platzhirsch-fulda.de/de Platzhirsch]''' (''hotel, bar i salon''), Unterm Heilig Kreuz 3-5, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)901500-0.
* {{Znacznik|'''Peterchens Mondfahrt'''|50.553746|9.678002|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.peterchens-mondfahrt-fulda.de/ Peterchens Mondfahrt]''', Rabanustraße 7, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0) 661 902350, E-mail: rezeption@hotel-peterchens-mondfahrt.de. Oferta: Noclegi ze śniadaniem. 
* {{Znacznik|'''City Partner Hotel Lenz'''|50.5644|9.68804|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.cph-hotels.com/de/cph-hotels/hotel-lenz/ City Partner Hotel Lenz]''', Leipzigerstraße 122-124, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0) 661 620 40, Faks: +49 (0) 661 620 44 00, E-mail: fulda@citypartnerhotels.com. Ten prowadzony przez rodzinę hotel drugiej generacji oferuje 49 pokoi. Oferta: ★★★S, Parking, Wi-Fi, Winda, Restauracja, Całodobowa recepcja, Bufet śniadaniowy, Suszarka do włosów, Zwierzęta domowe są akceptowane. Zameldowanie: od 15:00. Wymeldowanie: do godziny 11:00. Cena: od 66,00€/noc

=== Ekskluzywnie ===
* {{Znacznik|'''Romantik Hotel Goldener Karpfen'''|50.54909|9.67471|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-goldener-karpfen.de/ Romantik Hotel „Goldener Karpfen”]''', Simpliziusbrunnen 1, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 8680-0, E-mail: info@hotel-goldener-karpfen.de​ . Ocena: ★★★★.
* {{Znacznik|'''Maritim Hotel am Schlossgarten Fulda'''|50.555528|9.673481|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.maritim.de/de/hotels/deutschland/hotel-am-schlossgarten-fulda/unser-hotel Maritim Hotel am Schlossgarten Fulda]''', Pauluspromenade 2, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 282-0, Faks: (0)661 282-499.
* {{Znacznik|'''Zum Ritter'''|50.552213|9.673265|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Zum Ritter''' (''Hotel i restauracja w historycznym otoczeniu, piękny ogródek piwny''), Kanalstr. 18-20, 36037 Fulda (''Stare Miasto, 5 minut od katedry''). Tel.: +49(0)661 250800. 
* {{Znacznik|'''ESPERANTO Hotel &amp; Congress Center'''|50.556864|9.685983|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-esperanto.de/ ESPERANTO Hotel &amp; Congress Center]''', Esperantoplatz, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 24291-0, E-mail: info@hotel-esperanto.de. Hotel &amp; Congress Center, strefa Beauty &amp; Spa, Esperanto Event Hall, Esperanto Public Pool, restauracja Toro Negro (kuchnia brazylijska), Buena Vista Cocktail Bar z widokiem na miasto Fulda.

== Kontakt ==

== Bezpieczeństwo ==

== Informacje turystyczne ==

== Gdzie dalej ==

{{Atrybucja}}
{{Jest w|Rejencja Kassel}}

{{Zarys}}

[[Kategoria:Hesja]]</text>
      <sha1>lr8h3pe5of9bfqqy3i5b225f9y31bog</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>149857</id>
      <parentid>149856</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T08:27:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Moromar</username>
        <id>2451</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bezpieczeństwo */</comment>
      <origin>149857</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="74712" sha1="78matbd7m2o1e1u54wp66i3tcdx6l7f" xml:space="preserve">{{top-banner}}
{{Miejscowość infobox
 |nazwa            = Fulda
 |nazwa oryginalna = 
 |widok            = Flug_-Nordholz-Hammelburg_2015_by-RaBoe_1053_-_Fulda_Innenstadt.jpg
 |opis             = 
 |herb             = Wappen_Fulda.svg
 |mapa             = Karte Fulda in Deutschland.png
 |państwo          = [[Plik:Flag of Germany.svg|20px]] [[Niemcy]]
 |region           = [[Plik:Flag_of_Hessen.svg|20px]] [[Hesja]]
 |powierzchnia     = 104,05
 |wysokość         = 261
 |lud              = 65 700
 |prefiks          = 0661
 |kod pocztowy     = 36037, 36039, 36041, 36043
 |www              = https://www.fulda.de/
}}
Ponad 1250-letnie miasto '''Fulda''' leży nad rzeką o tej samej nazwie i jest kulturalnym i gospodarczym centrum wschodniej [[Hesja|Hesji]]. Najbliższe duże miasta, [[Frankfurt nad Menem]], [[Gießen]], [[Kassel]], [[Erfurt]] i [[Würzburg]], są oddalone o ponad 100 kilometrów. Fulda jest barokowym, biskupim i uniwersyteckim miastem. Co roku odbywa się tu jesienne zgromadzenie plenarne Niemieckiej Konferencji Biskupów. W średniowieczu opactwo Fulda było jednym z największych i najważniejszych klasztorów na północ od [[Alpy|Alp]].

== Charakterystyka ==
Oprócz centrum miasta Fulda obejmuje 24 inne dzielnice:

* W dolinie rzeki Fulda: Bronnzell (z Ziegelem), Kohlhaus, Johannesberg, Gläserzell, Kämmerzell, Lüdermünd
* Na północy: Lehnerz, Bernhards, Dietershan, Niesig
* Na zachodzie: Istergiesel, Niederrode, Mittelrode, Oberrode, Zell, Zirkenbach, Harmerz, Sickels, Rodges, Besges, Malkes, Haimbach, Maberzell (z Trätzhof)
* Na południu: Edelzell
* Na wschodzie Fulda połączyła się z niezależnymi gminami Petersberg i Künzell
Centrum Fuldy jest dalej podzielone na dzielnice statystyczne lub dzielnice śródmiejskie. Nie stanowią one jednak odrębnych dzielnic:

Śródmieście, Neuenberg, Horas, Aschenberg, Frauenberg, Ziehers-Nord, Ziehers-Süd, Fulda-Galerie (dawne lądowisko dla helikopterów armii amerykańskiej), Nordend, Ostenda, Südend, Westend i Münsterfeld (dawne koszary armii amerykańskiej)

=== Położenie ===
Fulda leży nad rzeką Fulda o tej samej nazwie. Miasto jest położone między górami [[Rhön]] na wschodzie i górami [[Vogelsberg]] na zachodzie. Granice kraju związkowego z [[Turyngia|Turyngią]] i [[Bawaria|Bawarią]] nie są daleko.

Sąsiadujące gminy na północ i wschód od gór Rhön to: Petersberg (''z wczesnoromańskim kościołem św. Piotra, Rauschenberg i Haunesee''), Künzell (''z Florenberg'') i [[Hünfeld]].

Na południu [[Eichenzell]] (''z najpiękniejszym barokowym pałacem Hesji, Schloss Fasanerie'') graniczy z Fuldą.

Sąsiadujące gminy na zachodzie, w kierunku gór [[Vogelsberg]], to Hosenfeld, Großenlüder i [[Schlitz]].

=== Historia ===
Pierwsze osady odkryte w rejonie Fuldy pochodzą z końca epoki kamiennej, około 5000 r. p.n.e. We wczesnym średniowieczu germańskie plemię Chattów (prawdopodobnie imiennik dzisiejszej Hesji) osiedliło się w regionie między górami [[Vogelsberg]] i [[Rhön]].

Miejsce dzisiejszej Fuldy leży na terenie osadniczym, który był opuszczony w czasie, gdy zakładano klasztor, z pozostałościami dawnego dworu Merowingów, oraz na zalewowej równinie Fuldy rzeki Fuldy, która była już w tym miejscu żeglowna. Miejsce to jest strategicznie położone przy domniemanym brodzie na tym, co wówczas było ważnym traktem.

Za papieża Grzegorza II, Bonifacy, późniejszy Apostoł Germanów, zorganizował chrystianizację Germanii, która nadal była przeważnie politeistyczna.

==== Historia klasztoru ====
Na prośbę Bonifacego, Sturmius, jeden z jego towarzyszy, wyruszył w górę rzeki ze swojej pustelni w Haerulfisfeld ([[Bad Hersfeld]]), aby poszukać miejsca, które Bonifacy przeznaczył na założenie klasztoru.

Data historyczna to 10 marca 744: Sturmius i siedmiu braci założyło klasztor Fulda w miejscu, które później nazwano „Eichloha”. Został on poświęcony Najświętszemu Odkupicielowi (SS. Salvator) i zarządzany zgodnie z regułą benedyktyńską. Sturmius został pierwszym opatem klasztoru. Klasztor obejmował również region w promieniu 8–9 km, który był częścią ówczesnego Altgau Grabfeldgau lub Buchonii. W 751 pierwszy kościół klasztorny został konsekrowany przez samego Bonifacego, a z jego inicjatywy klasztor został oddany bezpośrednio pod opiekę papieża 4 listopada 751.

Decydującym czynnikiem w '''powstaniu klasztoru''' było zabójstwo Bonifacego podczas podróży misyjnej w towarzystwie 50 towarzyszy w pobliżu [[Dokkum]] we [[Fryzja|Fryzji]] 5 czerwca 754. Według legendy Bonifacy trzymał przed sobą swoją księgę, Kodeks Ragyndrudisa (nie Biblię), aby zapewnić sobie ochronę. Została ona przebita, a jej faksymile można obejrzeć w Muzeum Diecezjalnym w Fuldzie. Ciało zostało początkowo przetransportowane do [[Moguncja|Moguncji]], ale następnie, z inicjatywy Sturmiusa i zgodnie z życzeniem zmarłego, zostało pochowane w jego własnym klasztorze w Fuldzie. Następnie Fulda stała się miejscem pielgrzymek i otrzymała liczne darowizny z całego imperium.

Za Karola Wielkiego klasztor uzyskał immunitet w 774 i stał się '''klasztorem cesarskim''' z prawem do swobodnego wyboru opata. Z 364 mnichami Fulda była już jednym z największych klasztorów w imperium w 784.

Od 791 do 819 zbudowano '''bazylikę Ratgar''' (nazwaną na cześć panującego opata Ratgara) jako nowy kościół klasztorny i kościół grobowy Bonifacego. Poprzednik dzisiejszej katedry był uważany za największy kościół w Cesarstwie Franków i najnowocześniejszy na północ od Alp po ukończeniu budowy.

Na wzgórzach otaczających Fuldę zbudowano cztery kolejne klasztory w kształcie krzyża wokół centrum opactwa: Frauenberg na Bischofsberg (kanonicy około 817), Petersberg (klasztor św. Lioby od 836), Neuenberg (od 1023, obecnie parafia św. Andrzeja) i Johannesberg (klasztor pomocniczy benedyktynów od 836). Od IX do początku XI wieku siedmiu arcybiskupów [[Moguncja|Moguncji]] pochodziło z klasztoru w Fuldzie.

[[Plik:FD KlosterbibliothekPortal-B.jpg|thumb]]
Za opata Maura (* ok. 780 w [[Moguncja|Moguncji]]; † 4 lutego 856) klasztor, liczący łącznie ponad 600 mnichów, stał się również '''ośrodkiem akademickim cesarstwa''': biblioteka klasztorna, która została znacznie rozbudowana w tym okresie, zawierała około 2000 rękopisów, w tym liczne kopie ważnych starożytnych dzieł. Innym przykładem zbiorów bibliotecznych jest „Pieśń Hildebranda”, uważana za początek literatury niemieckiej, a obecnie przechowywana przez Uniwersytet w [[Kassel]]. Duża część zbiorów klasztornych została utracona podczas wojny trzydziestoletniej, ale części nadal można znaleźć w Bibliotece Uniwersytetu i Stanu Fulda.

Od 968 opat klasztoru w Fuldzie był również opatem prymasem wszystkich niemieckich benedyktynów, a w 1220 Fulda stała się opactwem książęcym pod rządami cesarza Fryderyka II.

W XII wieku klasztor posiadał '''największe ciągłe terytorium''' ze wszystkich opactw w imperium, z łączną powierzchnią 450 000 akrów ziemi między [[Alpy|Alpami]] a Morzem Północnym. Ta posiadłość ziemska opiera się również na Kodeksie Eberhardiego. Jednak współczesne badania uważają również tę listę własności klasztornej za jeden z największych projektów fałszerstwa w średniowieczu: mnich (lub odwrotnie) Eberhard wykonał na dużą skalę podrobione kopie starych aktów własności. Kodeks jest obecnie przechowywany w Heskim Archiwum Państwowym w [[Marburg]]u.

Za opata Reinharda von Weilnau (1449–1476) klasztor cesarski uzyskał '''status księstwa terytorialnego'''.

Na początku ery nowożytnej klasztor nie został oszczędzony przez zawirowania okresu reformacji: w 1571 w protestanckim środowisku regionu Hesji do klasztoru przyjęto jezuitów, a Fulda stała się centrum kontrreformacji. Podczas wojny trzydziestoletniej (1618–1648) klasztor był wielokrotnie plądrowany i palony, ale za opata księcia Joachima von Gravenegg (1644–1671) udało mu się odbudować.

Opactwo św. Marii (centrum miasta, zakonnice benedyktynki) zostało założone w 1626 roku. W 1700 roku książę opat Adalbert von Schleifras sprowadził do miasta barokowego architekta Johanna Dientzenhofera, zapoczątkowując „'''okres barokowy'''” Fuldy. Pod jego kierownictwem na miejscu podupadłej bazyliki Ratgar zbudowano nową katedrę i barokowy pałac miejski, odbudowując stary zamek.

W 1734 roku założono Uniwersytet w Fuldzie; w 1752 roku papież Benedykt XIV podniósł książęce opactwo do rangi księcia-biskupstwa, aż do rozwiązania klasztoru w 1802 roku na mocy Ustawy o delegacji cesarskiej.

W 1803 diecezja stała się księciem-biskupstwem Nassau-Orange, w 1806 francuskim, w 1810 Wielkim Księstwem Frankfurtu, a w 1813 pod administracją austriacką. W 1815 stała się częścią Prus, w 1816 stała się częścią Hesji, a w 1866 powróciła do Prus. W 1945 diecezja Fuldy została przyłączona do Wielkiej Hesji.

==== Historia miasta ====
[[Plik:FD SchildSteinweg 01.jpg|thumb]]
Miasto Fulda powstało jako osada dla rolników, rzemieślników i służby, która wyrosła wokół klasztoru. W 1019 roku opactwo i osada otrzymały od Henryka II prawo do bicia monet, targów i opłat drogowych, a Fulda posiadała prawa miejskie (Civitas) od 1114 roku. Osada targowa rozwinęła się wokół Steinweg, Marktstraße i Mittelstraße, a historia miasta była ściśle związana z klasztorem.

Pod rządami księcia opata Henryka V z Diez-Weilnau (1288–1313) w latach 1294–1312 na zewnątrz klasztoru zbudowano zamek opata. Po renowacji pod rządami księcia opata Johanna Friedricha von Schwalbach zamek ten stał się obecnym pałacem barokowym w XVII wieku.

Pierwsze poważne spory między miastem a klasztorem wybuchły za opata Henryka (przed 1320), który zbudował drugi zamek poza klasztorem. Obywatele szturmowali oba zamki opata z pomocą wysokiego komornika, hrabiego Johanna von Ziegenhaina, i zniszczyli nowy kompleks zamkowy. Cesarz Ludwik IV nałożył na miasto i hrabiego zakaz cesarski. W ramach zadośćuczynienia obywatele musieli odbudować zamek i zapłacić odszkodowanie, a przywódca został stracony.

Dalsze napięcia między miastem a klasztorem wybuchły podczas środkowoniemieckiego buntu chłopów, kiedy mieszkańcy miasta przyłączyli się do chłopów w buncie przeciwko opactwu cesarskiemu w Wielkanoc 1525. Bunt został stłumiony w maju tego samego roku przez armię heskiego landgrafa Filipa I.

W czasach nowożytnych, od 1603, Fulda była również '''centrum polowań na czarownice''' i procesów czarownic, symbolizowanych przez Wieżę Czarownic. Szczególnie znany jest los Mergi Bien, jednej z pierwszych kobiet uwięzionych przez łowcę czarownic Balthasara Nussa latem 1603 i spalonych na stosie po 14 tygodniach uwięzienia i tortur. 19 czerwca 1603 Merga została uwięziona i zamknięta w klatce dla psów na wieży Pałacu Biskupiego, ponieważ więzienie w zamku było przepełnione. Od 2008 kamień pamiątkowy na cmentarzu parafialnym przy Starej Katedrze upamiętnia 270 ofiar polowań na czarownice w biskupstwie Fuldy w latach 1600–1606.

Podczas II wojny światowej Fulda była wielokrotnie celem nalotów, a jedna trzecia centrum miasta została zniszczona.

W następnym okresie jej rozwój został ukształtowany przez jej położenie na dawnej granicy NRD. Aby promować ten strukturalnie słaby obszar, utworzono kilka agencji rządowych i firm.

Fulda była gospodarzem Heskiej Wystawy Ogrodów Państwowych dwukrotnie, najpierw w 1994, a następnie w 2023.

Dziś Fulda znajduje się w centrum Niemiec i jest ważnym węzłem komunikacyjnym dla ruchu towarowego i pasażerskiego.

== Dojazd ==
=== Samolotem ===
Najbliższym lotniskiem międzynarodowym jest {{Znacznik|Port lotniczy Frankurt|50.033306|8.570456|typ=transport}}'''[[Port lotniczy Frankfurt]]''' ({{IATA|FRA}}). Można do niego dojechać pociągiem ICE w nieco ponad godzinę, a 114 km podróży samochodem zajmuje około godziny.

=== Koleją ===
{{Znacznik|Dworzec kolejowy w Fuldzie|50.553889|9.684722|typ=transport}}'''[https://www.bahnhof.de/fulda Dworzec kolejowy w Fuldzie]''' jest węzłem kolejowym z przystankami ICE i IC. Zapewnia doskonałe połączenia dalekobieżne w całych [[Niemcy|Niemczech]], w tym bezpośrednie połączenia do [[Monachium]], [[Hamburg]]a, [[Hanower]]u, [[Mannheim]], [[Frankfurt nad Menem|Frankfurtu nad Menem]] (również przez [[Hanau]]), [[Erfurt]]u, [[Berlin]]a i [[Drezno|Drezna]]. Połączenia regionalne obejmują [[Kassel]] (dworzec główny i Wilhelmshöhe, przez [[Bebra]] i [[Hünfeld]]), [[Gießen]] (przez [[Alsfeld]] i Lauterbach (Hesja)), Frankfurt nad Menem (przez Hanau i [[Schlüchtern]]) i [[Gersfeld]].

Inne przystanki kolejowe w pobliżu granic miasta to Oberbimbach (w kierunku Gießen) i [[Eichenzell]] (w kierunku Gersfeld); mogą być bliżej niż główny dworzec kolejowy. Nie ma bezpośrednich połączeń do bawarskiej i turyńskiej części gór [[Rhön]].

=== Samochodem ===
Fulda jest doskonale połączona z siecią autostrad krajowych za pośrednictwem autostrad federalnych [[Plik:Bundesautobahn_7_number.svg|25px]] i [[Plik:Bundesautobahn_66_number.svg|25px]], które spotykają się tutaj na węźle ''93/55 Fulda'', a także dróg federalnych [[Plik:Bundesstraße_27_number.svg|25px]], [[Plik:Bundesstraße_254_number.svg|25px]] i [[Plik:Bundesstraße_458_number.svg|25px]].

* [[Plik:Bundesautobahn_7_number.svg|25px]] biegnie z północy na południe ([[Kassel]] – [[Würzburg]]) obok Fuldy. Do centrum miasta można dojechać zjazdami ''91 Fulda-Nord'' i ''92 Fulda-Mitte''.

* [[Plik:Bundesautobahn_66_number.svg|25px]] łączy [[region Ren-Men]] i [[Frankfurt nad Menem]] z Fuldą. Do centrum miasta można dojechać węzłem ''53 Fulda-Süd''.

* Od północy, z [[Bad Hersfeld]] i [[Hünfeld]], do Fuldy można dojechać drogą [[Plik:Bundesstraße_27_number.svg|25px]].

* [[Plik:Bundesstraße_254_number.svg|25px]] łączy Fuldę z [[Lauterbach (Hesja)]] i [[Alsfeld]].

* [[Plik:Bundesstraße_458_number.svg|25px]] łączy [[Turyngia|Turyngię]] i region [[Rhön]] z Fuldą.

=== Autobusem ===
Fulda jest połączona z siecią autobusów dalekobieżnych. Istnieją bezpośrednie połączenia m.in. do [[Hamburg]]a, [[Berlin]]a, [[Monachium]], [[Stuttgart]]u, [[Zurych]]u i [[Mediolan]]u. {{Znacznik|Przystanek autobusów dalekobieżnych|50.55588074098876|9.666316571018573|typ=transport}}'''Przystanek autobusów dalekobieżnych''' znajduje się na Weimarer Straße. Do przystanku można dojechać autobusami miejskimi. Możesz również zaparkować swój pojazd na sąsiednim parkingu. Aby uzyskać szczegółowe informacje, takie jak godziny odjazdu i inne połączenia autobusowe, zobacz [https://www.flixbus.de/ Flixbus].

Istnieją również bezpośrednie połączenia z Fuldy do m.in. [[Bukareszt]]u i [[Wrocław]]ia. Autobusy odjeżdżają z {{Znacznik|Centralny dworzec autobusowy|50.5534166|9.6842278|typ=transport}}'''centralnego dworca autobusowego''' (ZOB) na dworcu kolejowym. Aby uzyskać szczegółowe informacje, takie jak godziny odjazdu i inne połączenia autobusowe, zobacz Eurolines.

=== Rowerem ===
Do Fuldy można również dojechać heskimi trasami rowerowymi R1, R2 i R3.

Heski szlak rowerowy R1, znany również jako Ścieżka rowerowa Fulda, biegnie wzdłuż rzeki Fulda od jej źródła w regionie [[Rhön]] do ujścia do Werry w pobliżu [[Hann. Münden]].

Heski szlak rowerowy R2 łączy Biedenkopf z [[Marburg]]iem, [[Alsfeld]] i Fuldą ze [[Spessart]]. Kończy się w pobliżu Obersinn u podnóża Spessart.

Heski szlak rowerowy R3 zaczyna się w [[Rüdesheim am Rhein]] i biegnie przez [[Frankfurt nad Menem|Frankfurt]], przez dolinę Kinzig i przez Fuldę do Tann (Rhön).

== Komunikacja ==
{{mapa|50.5512|9.6766|zoom=14|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}}
Z głównego dworca kolejowego do większości atrakcji Starego Miasta (dzielnicy barokowej z katedrą i zamkiem oraz muzeów) można łatwo dotrzeć pieszo. Duże części centrum miasta są wyznaczone jako strefy dla pieszych.

=== Transport publiczny ===
Transport publiczny w obszarze miejskim Fuldy obsługiwany jest przez RhönEnergie Fulda GmbH. Dziewięć linii autobusowych obsługuje wszystkie dzielnice Fuldy i niektóre okoliczne miasta, takie jak Petersberg, Steinau, Marbach, Künzell, Pilgerzell, Engelhelms, Giesel i Bimbach. Wszystkie miejskie linie autobusowe kursują przez dworzec autobusowy przy Pałacu Miejskim, który pełni funkcję centralnego punktu przesiadkowego (usługa radialna).

Poza godzinami pracy autobusów miejskich (od poniedziałku do piątku od 5:15 do 22:45, w soboty od 7:00 do 22:45, a w niedziele od 10:30 do 22:45) taksówki współdzielone kursują w określonych godzinach. Przejazdy te należy rezerwować telefonicznie co najmniej 15 minut przed planowaną godziną odjazdu.

Linie autobusowe w powiecie Fulda i do Schlitz w powiecie Vogelsberg są również obsługiwane przez RhönEnergie Fulda GmbH. Wszystkie linie międzymiastowe odjeżdżają z centralnego dworca autobusowego (ZOB) przy dworcu kolejowym. Prawie wszystkie linie autobusów miejskich również zatrzymują się tam.

Wszystkie rozkłady jazdy, ceny biletów i mapy tras można znaleźć na stronie: [https://re-gruppe.de/bus/fahrplaene/ Informacje o rozkładzie jazdy].

=== Miejsca parkingowe i garaże ===
Miasto Fulda oferuje kilka płatnych opcji parkowania. Niektóre z garaży są obsługiwane przez prywatnych dostawców.

* {{Znacznik|'''Parking Weimarer Str.'''|50.55670427333064 |9.666641935838701 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Weimarer Str.''' – Weimarer Str., 36037 Fulda, 190 miejsc parkingowych dla samochodów osobowych i 25 miejsc parkingowych dla autobusów, plus 17 miejsc parkingowych dla kamperów. Godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00. Akceptowana gotówka i karty debetowe. 10 minut spacerem do katedry i dzielnicy barokowej.
* {{Znacznik|'''Parking Ochsenwiese'''|50.5581844 |9.6878516 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Ochsenwiese''' – Magdeburger Str., 36037 Fulda, 500 miejsc parkingowych. Godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00. Akceptowana gotówka i karty debetowe. 10 minut spacerem do stacji kolejowej i centrum miasta.
* {{Znacznik|'''Garaż Rosengarten'''|50.5474846 |9.6708952 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Rosengarten''' – Am Rosengarten, 36037 Fulda, 665 miejsc parkingowych. Godziny otwarcia: pon.-sob. 7:15-20:00. Zamknięte w niedziele i święta. Wyjazd o dowolnej porze. Garaż znajduje się naprzeciwko odkrytego basenu Rosenau i bezpośrednio przy heskich długodystansowych trasach rowerowych R1, R2 i R3.
* {{Znacznik|'''Garaż Ruprechtstraße'''|50.5535753 |9.6841578 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Ruprechtstraße''' – Ruprechtstr., 36037 Fulda (dworzec kolejowy), 152 miejsca parkingowe, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00
* {{Znacznik|'''Garaż Richthalle'''|50.55612613621553 |9.685047182012598 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Richthalle''' – An der Richthalle, 36037 Fulda, 583 miejsca parkingowe, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00, położony naprzeciwko Esperanto Hotel i Centrum kongresowego.
* {{Znacznik|'''Garaż Ochsenwiese'''|50.5583353 |9.6853824 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Ochsenwiese''' – Magdeburger Str., 36037 Fulda, 290 miejsc parkingowych, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00
Miasto Fulda udostępnia kompleksowy przegląd opcji parkowania na swojej stronie internetowej.

Następujące parkingi są obsługiwane przez Q-Park. Szczegóły, takie jak opłaty parkingowe i usługi, można znaleźć na stronie internetowej Q-Park.

* {{Znacznik|'''Garaż Stadtschloss'''|50.5537628 |9.6770172 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Stadtschloss''' – Heertorplatz 1, 36037 Fulda, 300 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe.
* {{Znacznik|'''Garaż Zentrum'''|50.5518798 |9.6797058 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Zentrum''' – Universitätsplatz 4, 36037 Fulda, dojazd przez Rabanusstraße, 214 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe. Akceptowana stacja ładowania pojazdów elektrycznych.
* {{Znacznik|'''Garaż Altstadt'''|50.5488239 |9.6765681 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Altstadt''' – Brauhausstraße 6, 36037 Fulda, 360 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe.

=== Miejsce parkingowe dla kampera ===
* '''Parking Weimarer Straße''' oferuje 17 miejsc parkingowych dla kamperów. Jest on oddalony o 10 minut spacerem od dzielnicy barokowej/starego miasta. Dostępne są prąd i woda, a także stacja utylizacji odpadów. Akceptowana jest płatność kartą debetową. Od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00.

{{Znacznik|'''Parking Johannisau'''|50.54201913691512 |9.666395016400445 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Johannisau''' oferuje miejsca parkingowe dla łącznie 10 kamperów i znajduje się w sercu lokalnego obszaru rekreacyjnego Fuldy, tuż obok stadionu Johannisau (Fulda-Auen). Spacer do centrum miasta zajmuje około 15 minut. Dostępnych jest kilka słupów energetycznych z automatami na monety. Od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00. Świeża woda i stacja utylizacji odpadów znajdują się na parkingu dla kamperów przy Weimarer Straße, około 3,0 km dalej.

== Warto zobaczyć ==
[[Plik:Fulda Dom in.jpg|thumb|Katedra]]
'''Dzielnica barokowa''' – wokół Bonifatiusplatz, Schlossstraße i Pauluspromenade odwiedzający mogą podziwiać imponujący zespół barokowy o wyjątkowej spójności, obejmujący wspaniałe budynki z XVIII wieku. Oprócz katedry i pałacu miejskiego, Palais Buttlar, Palais Buseck i Palais von der Tann imponująco świadczą o poczuciu prestiżu dawnych władców. Inne barokowe atrakcje to Paulustor, ogrody pałacowe z oranżerią i Floravase oraz dawna wartownia, Hauptwache.

=== Kościoły ===
[[Plik:FD Michaelskirche 01.jpg|thumb|Kościół św. Michała]]
[[Plik:FD MichaelskircheI 01.jpg|thumb|Kościół św. Michała, wnętrze]]
* {{zobacz
| name=Katedra Świętego Zbawiciela i św. Sebastiana w Fuldzie | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 1 | lat=50.553992 | long=9.672008 | wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Dawny kościół opacki klasztoru Fulda i kościół grobowy św. Bonifacego. Od 1752 jest kościołem katedralnym diecezji Fulda. Kościół został zbudowany w latach 1704–1712 według planów mistrza budowlanego opactwa Johanna Dientzenhofera (1663–1726) w stylu barokowym. Na potrzeby budowy bazylika Ratgar, niegdyś największa bazylika na północ od Alp, została w dużej mierze rozebrana. Nowa katedra została zbudowana nad krypą św. Bonifacego i na częściach fundamentów starej katedry. Kaplica św. Bonifacego pod katedrą mieści bogato zdobiony sarkofag św. Bonifacego, „apostoła Niemców”. Krypta jest celem corocznej pielgrzymki do św. Bonifacego. Oprócz świętego Bonifacego, ostatnie miejsce spoczynku w katedrze znaleźli także król Konrad I i landgrafina Heska Anna, a także liczni książęta-opaci, książęta-biskupi i biskupi.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół św. Michała | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 1 | lat=50.55494 | long=9.67217 | wskazówki=Aby chronić cenne freski: fotografowanie jest zabronione!
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Szczególnie warte zobaczenia są malowidła ścienne z XI wieku (freski). Ten przedromański kościół jest najstarszym budynkiem w mieście, najstarszym Grobem Pańskim w Niemczech i jednym z najstarszych kościołów na północ od Alp. Zachowały się tylko rotunda i ośmiokolumnowa krypta oryginalnej karolińskiej struktury centralnej. Kościół budowano od 818 jako kaplicę grobową klasztoru Fulda, założonego przez Bonifacego w 744, na cmentarzu mnichów w tamtym czasie i wzorowanego na kościele Grobu Pańskiego w Jerozolimie. We wczesnym średniowieczu klasztor Fulda był jednym z wiodących ośrodków kulturalnych Niemiec. Kościół został poświęcony Archaniołowi Michałowi 15 stycznia 822 roku. Budowę zlecił opat Eigil, który był opatem Fuldy od 818 roku i został pochowany w kościele w 822 roku. Obecny wygląd kościoła powstał po renowacjach w X i XI wieku. Rotundę rozbudowano do kształtu krzyża, a także dobudowano wieżę zachodnią. Kaplica Rochusa została dodana w XVII i XVIII wieku. Obecnie kościół jest uważany za jeden z najważniejszych średniowiecznych budynków sakralnych w Niemczech. Otwarte: kwiecień-październik: 10:00–18:00, listopad-marzec: 14:00–16:00. Cena: wstęp bezpłatny.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.abtei-fulda.de/ Opactwo Benedyktynów pw. św. Marii] | alt= | url= | email=
| adres=Nonnengasse 16 | lat=50.553 | long=9.6773 | wskazówki=
| telefon=+49(0)661 90245-0 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Jako jeden z niewielu klasztorów w Niemczech, kompleks klasztorny zachował swoją oryginalną strukturę i wielkość i był stale zamieszkiwany. Podczas gdy klasztor męski został zniszczony podczas sekularyzacji, klasztor żeński do dziś kontynuuje benedyktyńską tradycję miasta. W 1626 kamień węgielny pod budowę kościoła i klasztoru położył książę-opat Fuldy, Johann-Bernhard Schenck zu Schweinsberg. W 1631 do klasztoru wprowadził się pierwszy konwent. Ukończenie kościoła i jego konsekracja w 1678 trwały ponad 50 lat. Z powodu zawirowań wojny trzydziestoletniej budowa była wielokrotnie wstrzymywana. W 1898 klasztor został podniesiony do rangi opactwa. Kościół charakteryzuje się elementami późnego gotyku, renesansu i baroku. Naprawdę wyjątkową cechą kościoła są schody prowadzące z dolnej nawy do absydy z ołtarzem głównym. Siostra Lioba Munz OSB († 1997) przygotowała projekty zarówno okien, jak i niemal wszystkich elementów wyposażenia, a także nadzorowała ich wykonanie. Godziny otwarcia: Kościół klasztorny: codziennie od 6:00 do 20:00; Sklep klasztorny (sprzedaż produktów opactwa): od poniedziałku do piątku od 10:00 do 17:00 i w sobotę od 10:00 do 16:00; Ogród klasztorny (ogrodnictwo ekologiczne): od maja do września, w sobotę od 14:00 do 16:00.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Severi | alt= | url= | email=
| adres=Severiberg 1 | lat=50.552 | long=9.67445 | wskazówki=Stare miasto
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1438–1445 w stylu gotyckim, w 1451 stał się kościołem cechowym tkaczy wełny (''patrona św. Serwiusza, stąd późniejsza nazwa Severikirche''). Nie był używany podczas reformacji. W XVII wieku był pierwszym kościołem klasztornym franciszkanów powołanym do Fuldy. Od 1722 do 1882 był kościołem parafialnym garnizonu. Obecnie jest kościołem filialnym parafii śródmiejskiej.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Ducha Świętego | alt= | url= | email=
| adres=Löherstr. 2 | lat=50.5488 | long=9.67549 | wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Kościół Świętego Ducha został wybudowany w latach 1729–1733 na miejscu wcześniejszej gotyckiej budowli. Obecnie pełni funkcję kościoła szpitalnego. Budowlę tę zaprojektował Andreas Gallasini. Styl był barokowy, typowy dla ówczesnej Fuldy.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół parafialny św. Błażeja | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 12 | lat=50.5517 | long=9.67679| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pierwszy kościół został zbudowany w tym miejscu w X wieku. W kolejnych dekadach kościół był przebudowywany i odbudowywany kilka razy. Obecny kościół został zbudowany w latach 1770–1786, co czyni go najnowszym barokowym budynkiem w Fuldzie. Północno-zachodnia wieża została zachowana z gotyckiego poprzednika (1447–1466). Sklepienia nad nawą przedstawiają wygnanie kupców ze świątyni przez Jezusa. Otwarte codziennie od 9:00 do 18:00, z wyjątkiem nabożeństw.
}}
* {{zobacz
| name=Klasztor Frauenberg | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.5608 | long=9.67074| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1758–1765 w stylu późnego baroku kościół klasztorny znajduje się około 15 minut spacerem od katedry, na wzgórzu, z którego roztacza się wspaniały widok na miasto i szeroką panoramę gór Rhön i Vogelsberg.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Chrystusa | alt= | url= | email=
| adres=Lindenstr. 1 | lat=50.554375 | long=9.680082| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1894-1896 w stylu neogotyckim, jest największym kościołem protestanckim w Fuldzie. Koncerty kościelne odbywają się w nieregularnych odstępach czasu.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Proboszczowski św. Andrzeja | alt= | url= | email=
| adres=Andreasberg 5 | lat=50.5524 | long=9.6618| wskazówki=Neuenberg, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Kościół św. Andrzeja jest częścią dawnego klasztoru, założonego w 1023 r. przez opata Fuldy Richarda von Amorbacha. W XVII wieku kościół św. Andrzeja został przebudowany w stylu barokowym. Krypta pod obecnym prezbiterium pozostała niezmieniona od czasu założenia klasztoru i zachowała swój pierwotny stan. Stare malowidła ścienne zostały ponownie odkryte i odsłonięte podczas prac renowacyjnych w 1932 r. Są to jedne z niewielu zachowanych malowideł ściennych z okresu ottońskiego. Wizyty w krypcie są możliwe po wcześniejszym umówieniu się z biurem parafialnym (tel. +49 661 73102).
}}
* {{zobacz
| name=Probostwo Johannesberg | alt= | url= | email=
| adres=Johannesberger Str. 4 | lat=50.5236 | long=9.66139| wskazówki=Johannesberg, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Probostwo Johannesberg to średniowieczny kompleks klasztorny założony przez opata Fuldy Hrabana Maurusa w IX wieku. W XVII wieku został podniesiony do rangi provostship. W latach 1715–1753 został przebudowany w stylu barokowym przez mistrza budowlanego Andreę Gallasiniego. Provostship obejmuje „Czerwony Budynek”, trzypiętrowy, okazały dwór z mansardowym dachem i portalem herbowym. Od 1980 roku dawne budynki provostship są wykorzystywane jako ośrodek szkoleniowy dla rzemiosła i konserwacji zabytków.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Proboszczowski św. Piotra | alt= | url= | email=
| adres=An St. Peter 1, Petersberg | lat=50.561528 | long=9.711444| wskazówki=4 km poza centrum miasta, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w 836 przez Rabana Maura jako kościół grobowy dla św. Lioby. Krypta kościoła karolińskiego z freskami z IX wieku zachowała się do dziś. Otwarte: kwiecień-październik: wtorek-sobota 10:00-11:30/14:30-16:30, listopad-marzec: wtorek-sobota 14:30-16:00.
}}
=== Pałac Miejski i Park Pałacowy ===
[[Plik:FD Stadtschloss SW.jpg|thumb|Pałac Miejski (strona w stronę katedry)]]
[[Plik:FD Stadtschloss NW.jpg|thumb|Ogród pałacowy z wieżą pałacową]]
* {{zobacz
| name=Pałac Miejski | alt= | url= | email=
| adres=Schlossstraße 1 | lat=50.5539 | long=9.67556| wskazówki=Dzielnica Barokowa
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pałac Miejski został zbudowany w obecnej formie jako rezydencja książąt-opatów i książąt-biskupów Fuldy przez mistrza budowlanego Johanna Dientzenhofera. W latach 1708–1714 rozbudował on istniejący renesansowy pałac (przebudowany w latach 1607–1612), który pierwotnie był pierwszym zamkiem klasztornym (z 1312 r.), do obecnej formy prestiżowego czteroskrzydłowego kompleksu barokowego z wewnętrznym dziedzińcem i całkowitą długością ponad 250 metrów. Otwarte: Zwiedzanie historycznych wnętrz: codziennie w godzinach 10:00–17:00; zamknięte w poniedziałki; Wstęp: od 3,50 €.&lt;br/&gt;Po sekularyzacji (1803) pałac stał się częścią Księstwa Hesji. Za elektora Wilhelma I skrzydło Residence Garden zostało przebudowane w późnym stylu neoklasycystycznym przez głównego architekta dworskiego Johanna Conrada Bromeisa w latach 1817–1818, czyniąc pałac rezydencją elektora. Obecnie jest on wykorzystywany przez administrację miejską.&lt;br/&gt;Oprócz neoklasycystycznych pomieszczeń mieszkalnych, '''barokowe schody''', '''Sala Książęca''' i rokokowa '''Sala Zwierciadlana''' są otwarte dla zwiedzających. Wystawiona jest również kolekcja porcelany z „'''Hochfürstlich Fuldischen Porzellanfabrique'''”, która jednak powstawała tylko w latach 1764–1789. W pomieszczeniach, które nie były wykorzystywane jako przestrzenie muzealne, mieszczą się obecnie biura administracyjne administracji miejskiej.&lt;br/&gt;'''Wieża pałacowa''' (z widokiem na otaczające niskie pasma górskie) jest dostępna w ramach zwiedzania pałacu od kwietnia do października. 
}}
* {{zobacz
| name=Oranżeria | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.555615 | long=9.674072| wskazówki=Dzielnica Barokowa, Ogród Pałacowy
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Oranżeria, zbudowana w latach 1721-1724 w ogrodach pałacowych naprzeciwko pałacu miejskiego, jest barokowym budynkiem o niezwykłym wnętrzu, szczególnie wspaniale zdobiona sala Apollo i taras z otwartymi schodami i Floravase. Oranżeria należy obecnie do [https://www.maritim.de/de/hotels/deutschland/hotel-am-schlossgarten-fulda/unser-hotel Maritim Hotel am Schlossgarten Fulda] i jest wykorzystywana na imprezy hotelowe i konferencje. Kawiarnia i restauracja z barokowymi meblami są otwarte dla publiczności.
}}
* {{zobacz
| name=Floravase | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5553 | long=9.67422| wskazówki=Dzielnica Barokowa, Ogród Pałacowy
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Floravase to barokowa rzeźba rzeźbiarza Johanna Friedricha Humbacha. Znajduje się w ogrodach pałacowych na schodach prowadzących do oranżerii. Stworzona w 1728 roku z jednego kamienia, 6,80-metrowa rzeźba jest uważana za jedną z najważniejszych rzeźb ogrodowych w Europie. Symbolizuje boginię kwiatów Florę na wazonie, ozdobionym wąsami kwiatowymi i otoczonym figurami aniołów.
}}
* {{Znacznik|Ogród Pałacowy|50.5554604|9.6759209|typ=natura}}'''Ogród Pałacowy''' (''Dzielnica Barokowa'') – Zielona oaza w sercu miasta. Pierwotnie zaprojektowany jako ogród barokowy, części parku zostały przeprojektowane na angielski ogród krajobrazowy w XVII wieku. W ramach 1. Heskiej Wystawy Ogrodów Państwowych w 1994 roku ogród został przeprojektowany w stylu barokowym, uwzględniając istniejące drzewa. Szczególnie warte zobaczenia są fontanny. Park jest otwarty bezpłatnie w godzinach otwarcia: 1 kwietnia – 31 października: 7:00–22:30; 1 listopada – 31 marca: 7:00–21:00.
=== Zamki, pałace i dwory ===
[[Plik:FD KanzlerPalais 01.jpg|thumb|Pałac Kanclerza]]
[[Plik:FD PalaisBuseck 01.jpg|thumb|Pałac Buseck]]
* {{zobacz
| name=Pałac Kanclerza | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 1 | lat=50.551261 | long=9.676389| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Barokowy budynek z 1735, początkowo rezydencja kanclerza Wagnera, później radcy dworskiego Zwengera. Od 1782 do 1900 w budynku mieścił się ratusz Fuldy; obecnie w Pałacu Kanclerza mieści się centrum edukacji dorosłych i centrum edukacji młodzieży.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Altenstein | alt= | url= | email=
| adres=Schlossstraße 6 | lat=50.5533733 | long=9.6762913| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Była to rezydencja kanclerza Fuldy i została zbudowana w połowie XVIII wieku pod nadzorem marszałka dworu von Stein zu Altenstein. Od 1800 roku pałac był najbardziej znamienitym zajazdem w mieście Fulda. Od 1816 do 1866 roku był siedzibą Sądu Najwyższego Fuldy, a obecnie służy różnym urzędom miejskim. Imponująca sala rokokowa na drugim piętrze była uważana za jedną z najpiękniejszych sal balowych swoich czasów i nadal jest wykorzystywana na prestiżowe imprezy i jako sala weselna.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Buseck | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade, am Bonifatiusplatz | lat=50.5532323 | long=9.6740755| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1731/1732 dla Ernsta Johanna von Busecka, prawdopodobnie na podstawie planów architekta dworskiego Fuldy, Andreasa Gallasiniego. Od 1802 do 1814 roku służył jako mieszkanie dla zdetronizowanego i ostatniego księcia-biskupa Fuldy, Adalberta von Harstalla. Od 1832 roku należał do Opactwa Wallensteina i do 2006 roku był wykorzystywany jako dormitorium dla arystokratek, niezamężnych i protestanckich kobiet. W 1992 roku opactwo połączyło się ze Starym Heskim Rycerstwem Kaufungen. Po gruntownej renowacji w 2006 roku zgodnie z zarządzeniem konserwatorskim, obecnie jest wykorzystywany jako biuro. Najważniejszym pomieszczeniem w budynku jest bogato umeblowana sala balowa (sala kapitulna) na drugim piętrze.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Buttlar | alt= | url= | email=
| adres=Am Bonifatiusplatz 1 | lat=50.5528544 | long=9.6751068| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1737–1739, obecnie wykorzystywany jako biuro informacji turystycznej.
}}
=== Budynki ===
* {{zobacz
| name=Stary Uniwersytet (Uniwersytet Adolfa w Fuldzie) | alt= | url= | email=
| adres=Universitätsplatz 1 | lat=50.5516430538017 | long=9.67930899668622| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Budynek został zbudowany w stylu barokowym w latach 1731–1734 według planów Andreasa Gallasiniego. W 1734 roku książę opat Adolph von Dalberg założył Uniwersytet w Fuldzie, a do sekularyzacji w 1805 roku nauczano tam prawa, filozofii, medycyny i teologii katolickiej. Obecnie w budynku mieści się szkoła podstawowa Adolpha von Dalberga.
}}
* {{zobacz
| name=Stary Ratusz | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 10 | lat=50.5515669 | long=9.6771586| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Budynek o konstrukcji szachulcowej z 1531.
}}
[[Plik:FD Hexenturm 01.jpg|upright|thumb|Wieża Czarownic]]
* {{zobacz
| name=Wieża Czarownic | alt= | url= | email=
| adres=Kanalstr. 1b | lat=50.552751 | long=9.672901| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowana w XII wieku jako część średniowiecznych fortyfikacji miejskich i w celu oddzielenia miasta od obszaru klasztornego. Wieża nie pełniła funkcji więzienia w Fuldzie; nazwa wieży została udokumentowana dopiero w 1808 roku jako „Turm am (Frauen)Törlein” (Wieża przy Bramie (Kobiet)), po bramie wjazdowej do klasztoru. „Czarownice” nie były tu więzione, ale w pałacu miejskim. Nazwa „Wieża Czarownic” dla 14-metrowej, najlepiej zachowanej części muru miejskiego pojawiła się dopiero później.
}}
* {{zobacz
| name=Heertor | alt= | url= | email=
| adres=Schlosstraße | lat=50.5539459 | long=9.6769556| wskazówki=bezpośrednio przy dworcu autobusowym, naprzeciwko pałacu miejskiego
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowana w latach 1150–1165, do dziś uważana jest za jedną z najstarszych zachowanych romańskich bram miejskich w Niemczech (przynajmniej częściowo).
}}
* {{zobacz
| name=Hauptwache | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5533399 | long=9.6746072| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1757–1759 przez Andreasa Gallasiniego, budynek pierwotnie był strażnicą naprzeciwko pałacu miejskiego Fuldy, zbudowanym w stylu barokowym. Położony między katedrą a starym miastem w dzielnicy barokowej, obecnie mieści restaurację i bar koktajlowy.
}}
* {{zobacz
| name=Paulustor | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5554 | long=9.67292| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Brama ta kiedyś oddzielała miasto od dzielnicy opactwa, a na obecne miejsce przeniesiono ją dopiero w 1771 roku. Pierwotnie znajdowała się pomiędzy pałacem a główną wartownią.
}}
=== Pomniki ===
* {{zobacz
| name=Pomnik Bonifacego | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.553141 | long=9.6748408| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=naprzeciwko biura informacji turystycznej na Bonifatiusplatz
}}
* {{zobacz
| name=Kolumna Maryjna | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.55956964690667 | long=9.671775692422703| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=poniżej klasztoru Frauenberg
}}
* {{zobacz
| name=Pomnik założycieli miasta | alt= | url= | email=
| adres=Borgiasplatz | lat=50.551789786194504 | long=9.67757997371778| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=
}}
* {{zobacz
| name=Cmentarz Żydowski | alt= | url= | email=
| adres=Rabanusstraße | lat=50.5362216 | long=9.6905197| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=
}}
=== Muzea ===
[[Plik:FD DomMuseum 01.jpg|thumb|Muzeum Katedralne]]
[[Plik:FD Jesuitenkolleg 01.jpg|thumb|Kolegium Jezuickie / Muzeum Vonderau]]
Miasto Fulda oferuje '''karnet muzealny''' (dorośli 12 EUR, ulgowy 10 EUR). Obejmuje on wstęp do następujących muzeów: Muzeum Vonderau, Muzeum Katedralne, Niemieckie Muzeum Straży Pożarnej, Historyczne sale Zamku Miejskiego, Akademia Dziecięca i Muzeum Schloss Fasanerie (Eichenzell). Karnet jest dostępny w Centrum Informacji Turystycznej i uczestniczących muzeach. Karnet jest ważny przez nieograniczony czas.
* {{zobacz
| name=[https://www.fulda.de/kultur-freizeit/vonderau-museum Muzeum Vonderau] | alt= | url= | email=
| adres=Jesuitenplatz 2 | lat=50.5511 | long=9.67861| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 928350  | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: wtorek-niedziela 10:00-17:00, czynne w święta. Cena: wstęp dla dorosłych: 3,50 €; Planetarium: 4 €. W muzeum znajduje się między innymi stała wystawa poświęcona historii kultury miasta i regionu, a także dział historii naturalnej. Kolejna wystawa poświęcona jest malarstwu, a w muzeum znajduje się również planetarium. Muzeum nosi imię nauczyciela z Fuldy i lokalnego historyka Josepha Vonderau. Sklep muzealny, kawiarnia muzealna;
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.bistum-fulda.de/bistum_fulda/kunst_musik/kunst/dommuseum/ Muzeum Katedralne] | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 5 | lat=50.5534368 | long=9.6709125| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 8 72 07 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: wtorek-sobota od 10:00, przerwa obiadowa zimą od 12:30 do 13:30; niedziela od 12:30. Można tam obejrzeć wystawy dotyczące historii klasztoru, katedry i diecezji, ze szczególnym uwzględnieniem osoby św. Bonifacego.
}}
* {{zobacz
| name=[https://dfm-fulda.de/ Niemieckie Muzeum Straży Pożarnej] | alt= | url= | email=
| adres=St. Laurentius-Str. 3 | lat=50.545 | long=9.665| wskazówki=na łąkach Fuldy na południe od centrum miasta, około dwóch kilometrów pieszo od katedry
| telefon=+49(0)661 7 50 17 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Wystawa przedstawia historię czynnej i biernej ochrony przeciwpożarowej w krajach niemieckojęzycznych, obejmującą okres od najwcześniejszych ludzi „homo erectus” przez średniowiecze do końca I wojny światowej w 1918 r. Na wystawie można zobaczyć sprzęt techniczny i urządzenia strażackie. Ogród botaniczny (ogniowy) oferuje odwiedzającym możliwość interakcji z roślinami, takimi jak pokrzywy i lilie pochodniowe. Otwarte: wtorek - niedziela 10:00–17:00 Cena: dorośli: 5 €.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.kaf.de/ Akademia Dziecięca Fulda] | alt= | url= | email=
| adres=Mehlerstr. 4 | lat=50.545778 | long=9.686806| wskazówki=w pobliżu dworca kolejowego, około 10–15 minut spacerem
| telefon=+49(0)661 90273 0  | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: pon.-pt. 10:00–17:00; niedz. 13:00–17:30; sob. 13:00–17:30 (październik–kwiecień). Cena: Indywidualne (od 3 lat) = 3 €; Rodzinne = 9 €; Piątki od 14:00 do 17:30; wszystkie bilety rodzinne są w piątki tańsze o połowę. KAF jest najstarszym niezależnym muzeum dla dzieci w Niemczech i postrzega siebie jako „centrum fitness dla zmysłów”, pozwalając dzieciom i młodzieży w wieku od 5 do 14 lat doświadczać kultury jako części ich własnej tożsamości. Sercem muzeum jest Walk-In Heart, w którym znajdują się wystawy stałe, wystawy specjalne, programy świąteczne, programy praktyczne i programy grupowe.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.mollenhauer.com/ Erlebniswelt Blockflöte] | alt= | url= | email=
| adres=Weichselstr. 27 | lat=50.535676 | long=9.684185| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 94670 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Wszystko o produkcji fletów prostych, od historii produkcji fletów prostych i materiałów używanych do świata dźwięku fletów prostych (wyraźnie zachęcamy do wypróbowania). Otwarte: od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00–16:00. Dostępne są wycieczki z przewodnikiem po wcześniejszym umówieniu.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.hs-fulda.de/ Wystawa zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej i Stanowej] | alt= | url= | email=
| adres=Heinrich-von-Bibra-Platz 12 | lat=50.554914 | long=9.679883| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 9640 970 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pisemne dobra kultury obejmujące 1000 lat, w tym Kodeksy Bonifatiani z 547 r. i koniec VIII wieku. Rękopisy – ponad 800 rękopisów w kolekcji, w tym ponad 200 ze średniowiecza. Kolekcja Hutten – jest to prawdopodobnie najobszerniejsza kolekcja biblioteczna w Niemczech zawierająca dzieła autorstwa i o Ulrichu von Hutten, znanym niemieckim humaniście i publicyście. Otwarte: od poniedziałku do czwartku od 9:30 do 16:00 i w piątek od 9:30 do 15:00.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.hs-fulda.de/ Pałac Fasanerie] | alt= | url= | email=
| adres=Eichenzell | lat=50.5077 | long=9.70791| wskazówki=8 km na południe, połączenia autobusowe
| telefon=+49(0)661 9486-0 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Około 1710 roku poza bramami miasta Fulda zbudowano pałac wiejski. W kolejnych latach pałac był stale rozbudowywany, aż w 1757 roku został wspaniale przebudowany według planów nadwornego architekta księcia-opata Andreasa Gallasiniego. Pałac służył jako letnia rezydencja do połowy XIX wieku. Księżniczka Anna Pruska, znana również jako landgrabina Anna, mieszkała w pałacu do 1918 roku. Na własne życzenie była jedyną kobietą pochowaną w katedrze w Fuldzie. Od 1972 roku niektóre pokoje są otwarte dla zwiedzających jako muzeum. Znajduje się w nim kolekcja mebli i dzieł sztuki dekoracyjnej z XVIII i XIX wieku, a także ważna galeria portretów. Festiwal Ogrodów Książęcych odbywa się corocznie wiosną. Godziny otwarcia: Wstęp do muzeum jest możliwy wyłącznie z przewodnikiem. Kwiecień-październik: od wtorku do niedzieli i święta od 10:00 do 17:00. (ostatnie wejście o godz. 16:00).
}}
=== Parki ===
Miasto Fulda jest również zielone, a oprócz Ogrodu Pałacowego znajdują się tam inne parki i tereny rekreacyjne.

* {{Znacznik|Parkanlage in der Fuldaaue|50.545115761342814|9.667049429641681|typ=natura}}'''Parkanlage in der Fuldaaue''' – Ta ogólnodostępna zielona przestrzeń, popularna wśród mieszkańców, znajduje się około 5-10 minut spacerem na zachód od centrum miasta.
* {{Znacznik|Ogród dalii|50.5531915|9.6733137|typ=natura}}'''Ogród dalii''' – Naprzeciwko katedry. Każdej wiosny sadzi się tam ponad 30 różnych dalii. Podczas kwitnienia oferuje spokój i relaks z wyjątkowym widokiem na katedrę i Wieżę Czarownic. Godziny otwarcia: od końca kwietnia/początku maja do października (w zależności od kwitnienia): codziennie od 9:00 do 19:00, wstęp wolny.
* {{Znacznik|Domdechaneigarten|50.553682261278915|9.671893887582643|typ=natura}}'''Domdechaneigarten''' – bezpośrednio przy katedrze i wejściu do Muzeum Katedralnego. Eksponaty z Muzeum Katedralnego i historyczne odmiany róż. Godziny otwarcia: Ogród jest dostępny w godzinach otwarcia Muzeum Katedralnego.

Miasto Fulda utrzymuje łącznie 20 '''cmentarzy''', z których niektóre mają również wartość rekreacyjną jako tereny zielone.
[[Plik:FD Alter dompfarrlicher Friedhof.jpg|thumb|Stary Cmentarz Parafialny Katedralny]]
* {{Znacznik|Stary Cmentarz Parafialny Katedralny|50.5571759|9.6727917|typ=natura}}'''Stary Cmentarz Parafialny Katedralny''': Używany w średniowieczu i do 1870 roku, został opuszczony w 1894 roku, a następnie przeprojektowany w ramach State Garden Show w 1994 roku jako przestrzeń wystawowa dla „Historycznego rozwoju nasadzeń grobowych” z różnych epok, z kilkoma grobami wystawowymi. Od 2008 roku znajduje się tam również kamień pamiątkowy dla ofiar polowań na czarownice w Fuldzie. Lokalizacja: w regionie Eichsfeld, około 200 metrów na północ od placu Katedralnego (50° 33′ 26″ N 9° 40′ 22″ E).
* '''Nowy Cmentarz Parafialny Katedralny''', znany również jako Cmentarz Frauenberg: Utworzony w celu zastąpienia zamkniętego „starego Cmentarza Parafialnego Katedralnego”, miejsce pochówku obejmuje, oprócz innych znanych osobistości Fuldy, archeologa i lokalnego historyka Fuldy, dr.h.c. Josepha Vonderau, patrona Muzeum Vonderau.

== Aktywny wypoczynek ==
=== Wycieczki miejskie ===
Wycieczki po mieście dla indywidualnych turystów odbywają się codziennie o 11:30 i 15:00. Trwają one około godziny. Bilety i miejsce zbiórki znajdują się w Biurze Informacji Turystycznej na Bonifatiusplatz. Osoby, które wolą zwiedzać Fuldę samodzielnie, mogą skorzystać z audioprzewodnika. Audioprzewodnik jest dostępny w języku niemieckim i angielskim. Audioprzewodniki można wypożyczyć w Biurze Informacji Turystycznej.

Dla grup miasto Fulda oferuje różne wycieczki po mieście o różnej długości. Obejmują one jedno- lub dwugodzinne wycieczki po dzielnicy barokowej i Starym Mieście, z których niektóre obejmują również zwiedzanie wnętrza katedry i pałacu. Oferowane są również wycieczki tematyczne, takie jak Muzeum Katedralne, Pałac Miejski i Muzeum Vonderau. Innym punktem wycieczek po mieście są książęce zakupy. Wycieczka zakupowa z przewodnikiem prowadzi do sklepikarzy, którzy oferują swoje prace. Wycieczkę uzupełniają dwa przysmaki kulinarne. Oferowane są również wycieczki dla dzieci. Ubrane w stroje historyczne i z taczką dzieci uczą się o okresie baroku.

Wszystkie informacje o wycieczkach, godzinach i rezerwacjach można znaleźć w [https://www.tourismus-fulda.de/ informacji turystycznej].

* '''Spacery po mieście z Fulda Greetern'''
Pod hasłem „Przyjedź jako gość, wyjedź jako przyjaciel” Fulda Greeter oferują bezpłatne wycieczki po mieście. Goście poznają miasto z dala od utartych szlaków z perspektywy mieszkańców. Greeters chętnie pokażą gościom swoje miasto ze wszystkimi jego autentycznymi dziwactwami. Omawiane są również osobiste historie i doświadczenia, a także wskazówki dotyczące wychodzenia i spędzania wolnego czasu. Podczas specjalnych konsultacji między gościem a Greeters, prośby o tematy są brane pod uwagę, dzięki czemu te spacery są osobistym i indywidualnym spotkaniem z miastem. Aby zachować indywidualność, Greeters są prowadzone wyłącznie w małych grupach do sześciu osób. Więcej informacji można znaleźć na stronie fulda-greeters.de. Fulda Greeters są członkami [https://internationalgreeter.org/ International Greeter Association (dawniej Global Greeter Network)].

=== Sport i rekreacja ===
* '''[https://www.rhoen-adventures.de/ Rhön Adventures]''' (''wycieczki kajakowe, wycieczki geocachingowe, wspinaczka w Fuldzie i okolicach''), Karlstr. 33, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 2502623, E-mail: info@rhoen-adventures.de. Wynajem kajaków – wycieczki na kilka godzin lub kilka dni po Fuldzie, organizacja transportu łodzią. Ostatnia aktualizacja: maj 2017 (informacje mogą być nieaktualne). Edytuj informacje
* {{Znacznik|Sieben Welten Therme &amp; Spa Resort|50.53778 |9.72300 |typ=atrakcja}}'''[https://www.siebenwelten.de/ Sieben Welten Therme &amp; Spa Resort]''' (''spa termalne, strefa saun, Bäder-Park-Hotel, gastronomia tematyczna''), Harbacher Weg 6, 36093 Künzell (''na przedmieściach Fuldy w Künzell, około 4 km na wschód od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 397 800. Dawne termy Rhöntherme zostały ponownie otwarte latem 2010 roku po gruntownej renowacji i są teraz zorganizowane tematycznie. Otwarte: pon.–pt. 10:00–23:00, sob.–ndz. i święta 9:00–23:00. Cena: bilet jednodniowy: 25 €.
* {{Znacznik|Basen sportowy Ziehers|50.55747 |9.69754 |typ=atrakcja}}'''[https://re-gruppe.de/baeder/sportbad-ziehers/ Basen sportowy Ziehers]''', Magdeburger Straße 97, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 12-7744. Basen pływacki o wymiarach 33 x 21 m, basen dla niepływaków, brodzik, zjeżdżalnia wodna, lekcje pływania, aqua fitness, trybuny dla widzów, kawiarnia. Otwarte: pon. 7:30–21:30, wt.–śr., pt. 7:30–20:00, czw. 7:30–13:00, sob.–niedz. 13:00–18:30, święta i niedz. od 1 maja do 30 września. Zamknięte w okresie wakacji letnich. 
* {{Znacznik|Basen odkryty Rosenau|50.5461513 |9.6697912 |typ=atrakcja}}'''[https://re-gruppe.de/baeder/freibad-rosenau/ Basen odkryty Rosenau]''' (''Rosenbad''), Jahnstraße 2, 36041 Fulda. Tel.: +49(0)661 12-7722. Basen pływacki o wymiarach 50 x 17 m, basen dla osób niepływających z leniwą rzeką, basen wielofunkcyjny o wymiarach 33 x 28 m z 5-metrową platformą do skoków, brodzik, boiska do siatkówki plażowej, stoły do ​​tenisa stołowego, plac zabaw dla dzieci i kawiarnia. Otwarte: Maj: codziennie 11:00–19:00; Czerwiec: 10:00–20:00; Lipiec–sierpień: 9:00–20:00 Wrzesień do końca sezonu: 11:00–19:00.
* {{Znacznik|Kartbahn NOlimit|50.52739713156326 |9.67723821502951 |typ=atrakcja}}'''[https://www.nolimitkartbahn.de/ Kartbahn NOlimit]''' (''gokarty halowe, tor zewnętrzny''), Frankfurter Straße 142, 36043 Fulda (''Kohlhaus, ok. 3 km na południe od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 40 20 53. Otwarte: pon.–pt. 15:00–23:00, sob. 13:00–północ, niedz. 10:00–23:00
* {{Znacznik|Aeroclub Rhön e.V. Fulda|50.53644949735269 |9.661667164899828 |typ=atrakcja}}'''[https://acr-fulda.de/ Aeroclub Rhön e.V. Fulda]''' (''szybowanie''), Olympiastr. 1, 36043 Fulda. Tel.: +49(0)661 21155. Dostępne są loty szybowcem nad miastem. Otwarte: od marca do listopada w weekendy/święta oraz w ciągu tygodnia przy dobrej pogodzie. Ostatnia aktualizacja: maj 2017 (informacje mogą być nieaktualne). 
* {{Znacznik|Golfclub Fulda Rhön|50.58504469088617 |9.826139721076654 |typ=atrakcja}}'''[https://golfclub-fulda.de/ Golfclub Fulda Rhön]''', Am Golfplatz 35, 36145 Hofbieber (''ok. 15 km od centrum miasta''). Tel.: +49(0)6657 1334. 
* '''Miniaturowe pole golfowe w ogrodach zamkowych''', Kurfürstenstraße, 36037 Fulda (''w tylnej części ogrodów zamkowych''). 18 dołków. Otwarte: kwiecień–październik: pon.–pt. 10:00–21:00 i sob.–ndz. 11:00–21:00; listopad–marzec: pon.–sob. 13:00–18:00 (jeśli pogoda na to pozwoli). 
* '''Jazda na rowerze''' – np. na ścieżce rowerowej Fulda lub na ścieżce rowerowej Milseburg

=== Kino i teatr ===
* {{Znacznik|Cinestar|50.5469437 |9.6750781 |typ=atrakcja}}'''Cinestar''', Löherstraße 41, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0)661 8658 401.
* {{Znacznik|Schlosstheater Fulda|50.5547867 |9.6774889 |typ=atrakcja}}'''Schlosstheater Fulda''', Schloßstraße 5, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0)661 1021483.

== Praca ==

== Nauka ==
[[Plik:FD Pfandhausstraße 02.jpg|upright|thumb|Rittergasse]]
Łącznie w Fuldzie znajduje się 17 szkół podstawowych, 3 szkoły specjalne, 5 szkół średnich i 5 szkół średnich, w tym szkoła Rabanus-Maurus, jedna z najstarszych szkół w Niemczech.

* {{Znacznik|'''Uniwersytet Nauk Stosowanych w Fuldzie'''|50.56481 |9.68578|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.hs-fulda.de/ Uniwersytet Nauk Stosowanych w Fuldzie]''' (''Uniwersytet Nauk Stosowanych w Hesji''), Marquardstr. 35, 36039 Fulda (''kilkaset metrów na północ od dworca kolejowego i na wschód od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 96400.
* {{Znacznik|'''Wydział Teologiczny Fulda'''|50.55463 |9.67098|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.thf-fulda.de/en/index.html Wydział Teologiczny Fulda]''' (''uznany przez państwo uniwersytet akademicki''), Eduard-Schick-Platz 2, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 87220, E-mail: rektorat@thf-fulda.de. 
* {{Znacznik|'''Ferdinand-Braun-Schule'''|50.55818 |9.69697|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.ferdinand-braun-schule.de/ Ferdinand-Braun-Schule]''' (Szkoła zawodowa Fulda z szkołą techniczną i liceum technicznym), Goerdelerstraße 7, 36037 Fulda (''kilkaset metrów na północny wschód od stacji kolejowej''). Tel.: +49(0)661 9683 0. 
* {{Znacznik|'''Richard-Müller-Schule'''|50.55720 |9.69512|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.rims-fulda.de/menue/home Richard-Müller-Schule]''' (Szkoła zawodowa miasta Fulda), Pappelweg 8, 36037 Fulda (''kilkaset metrów na północny wschód od stacji kolejowej''). Tel.: +49(0)661 9687-0. 
* {{Znacznik|'''Eduard-Stieler-Schule'''|50.55599 |9.69926|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.ess-fulda.de/ Eduard-Stieler-Schule]''' (Szkoła zarządzania hotelem, Szkoła zawodowa inżynierii chemicznej, Wyższa szkoła techniczna, Liceum zawodowe), Brüder-Grimm-Str. 5, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 969540. Ostatnia aktualizacja: czerwiec 2017 (informacje mogą być nieaktualne). 
* {{Znacznik|'''BBZ Mitte'''|50.56741 |9.69951|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.bbz-mitte.de/de BBZ Mitte]''' (szkolenie zawodowe w dziedzinie technologii, biznesu i nauk społecznych), Goerdeler Straße 139, 36100 Petersberg. Tel.: +49(0)661 6208-0.

== Zakupy ==
Fulda to regionalna metropolia handlowa, oferująca szeroki wybór towarów w kilku domach towarowych, licznych sklepach i sklepach specjalistycznych. Główne ulice handlowe to Bahnhofstrasse, Marktstrasse i Friedrichstrasse. Wiele małych sklepów można znaleźć również w bocznych uliczkach i na starym mieście. Atrakcyjność miasta dodatkowo zwiększa dobrze zaopatrzona scena pubów i restauracji, która również oferuje odpoczynek od wyczerpującego szaleństwa zakupów.

* '''Tygodniowy targ''': - w każdą środę i sobotę (oprócz świąt państwowych) od 7:00 do 13:30 wokół targu warzywnego. Sprzedawcy oferują sezonowe owoce i warzywa, kwiaty i kompozycje, świeże ryby, a także regionalne wypieki, sery, drób, kiełbasy i mięsa.
* '''[https://reinholz-kaffee-shop.de/ Kaffeerösterei Reinholz]''', Florengasse 10, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)172 3905782. Kawa jest świeżo palona codziennie; ziarna kawy pochodzą głównie z Ameryki Południowej i Środkowej; handel bezpośredni. Otwarte: od wtorku do piątku, od 10:00 do 18:00 i w sobotę, od 8:00 do 16:00.

== Gastronomia ==
=== Specjały Fuldy ===
* '''Flurgönder mit Nudeln''' (dialekt: Schwoarte-Gönder) to surowa, wędzona skórka wieprzowa w kształcie pęcherza, którą gotuje się i podaje z makaronem wstążkowym.
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
 Drei Sorten Flurgönder aus dem Fuldaer Land.jpg|Trzy odmiany Flurgönder
&lt;/gallery&gt;

=== Restauracje i gospody ===
==== Oszczędnie ====
* {{Znacznik|'''Drei Linden'''|50.548373|9.661423|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.dreilinden-fulda.de/ Drei Linden]''' (''gospoda, kuchnia Fuldy, pokoje gościnne, ogródek piwny''), Neuenberger Str. 37, 36037 Fulda (Neuenberg) (ok. 15 minut spacerem od katedry). Tel.: +49(0)661 73131, Faks: +49(0)661 241366, E-mail: info@dreilinden-fulda.de. Piękny ogródek piwny pod starymi lipami, otwarty od maja do października, jeśli pozwala na to pogoda. Otwarte: Zamknięte w niedziele.
* {{Znacznik|'''LA ROMANTICA'''|50.551842|9.675513|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''LA ROMANTICA''' (''Ristorante i pizzeria''), Pfandhausstraße 1, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 75922. Włoskie specjały, domowy makaron i biały chleb. Otwarte: codziennie od 11:00 do północy.

=== Umiarkowanie ===
* {{Znacznik|'''Wirtshaus Schwarzer Hahn'''|50.552412|9.675954|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.schwarzerhahn-fulda.de/ Wirtshaus Schwarzer Hahn]''', Friedrichstraße 18, 36037 Fulda (''w centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 24 03 12. 
* {{Znacznik|'''Fuldaer Hof'''|50.563683|9.631879|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.fuldaerhof.de/ Fuldaer Hof]''' (''ogródek piwny''), Am Ried 13, 36041 Fulda/Maberzell (''niedaleko północno-zachodniej części Fuldy''). Tel.: +49(0)661 25 00 864, Fax: +49(0)661 25 00 862. Otwarte: od października do kwietnia codziennie od godz. 11:00; zamknięte w weekendy.

=== Ekskluzywnie ===
* {{Znacznik|'''Dachsbau by Caliskan'''|50.552136|9.675121|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://dachsbaubycaliskan.de/ Dachsbau by Caliskan]''' (''restauracja, klasyczne dania i autorskie kreacje''), Pfandhausstraße 8, 36037 Fulda (Stare Miasto). Tel.: +49(0)661 74110. Mała, przytulna restauracja w 350-letnim domu.

=== Kawiarnie ===
* {{Znacznik|'''Törtchen'''|50.54755|9.67434|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''Törtchen''' (''Kuchenmanufaktur &amp; Cafe''), Löherstraße 42, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 20618181. Można oglądać, jak powstają ciasta i tarty. Przytulne, zabytkowe wnętrze. 
* {{Znacznik|'''antonius LadenCafé'''|50.55200|9.67474|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.antonius.de/ antonius LadenCafé]''' (''Kawiarnia i małe dania''), Severiberg 1, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 75826. Sprzedaje również ekologiczne wypieki. Piękny dziedziniec. Otwarte: pon.-pt. 9:00-18:00, sob. 10:00-17:00, niedz. zamknięte.
* {{Znacznik|'''Café Glück'''|50.55248|9.67583|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.cafe-glueck-fulda.de/ Café Glück]''' (''kawiarnia serwująca ciepłe posiłki, w tym dania wegetariańskie i wegańskie''), Friedrichstraße 20, 36037 Fulda (''w pobliżu zamku''). Tel.: +49(0)661 58007181, E-mail: info@cafe-glueck-fulda.de

=== Browary ===
* {{Znacznik|'''Hochstifliches Brauhaus Fulda'''|50.55793|9.67690 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.hochstift.de/ Hochstifliches Brauhaus Fulda]''' (''Browar, Restauracja i Ogródek Piwny''), Leipziger Straße 12, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 8350-0. W 1848 roku na Leipziger Straße zbudowano piwnicę skalną z browarem i ogródkiem piwnym. Dzięki temu jest to najstarszy browar i jedna z najstarszych firm w Fuldzie. Zwiedzanie browaru – wycieczka z degustacją piwa odbywa się w każdą środę o 16:00, z udziałem co najmniej pięciu osób; należy dokonać wcześniejszej rezerwacji w administracji (tel. +49(0)661-835015). Położona tuż obok browaru piwnica skalna oferuje świeżo warzone piwo i jedzenie, takie jak robiła babcia, z nowoczesnym akcentem. Ogródek piwny jest również otwarty latem. Tutaj możesz cieszyć się świeżo nalewanym piwem i pysznym grillowanym jedzeniem pod drzewami w jednym z najstarszych ogródków piwnych w mieście. 
* {{Znacznik|'''Hohmanns Brauerei Fulda'''|50.5906|9.6864 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://hohmanns-brauerei.de/ Hohmanns Brauerei Fulda]''', Michelsrombacher Str. 51, 36039 Fulda. Tel.: +49(0)661 9625856. Pierwsze piwo zostało tutaj uwarzone w 2008 roku. Obecnie produkowane są różne naturalnie mętne piwa, piwo rzemieślnicze i bezalkoholowe Waldbrause (leśne brause). Piwa serwowane są w Hohmann's Brauhaus (z restauracją), Florengasse 3-5, 36037 Fulda, oraz w gospodzie Michelsrombacher Wald, Michelsrombacher Str. 51, 36039 Fulda. 
* {{Znacznik|'''Brauhaus Wiesenmühle'''|50.55115|9.66801 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://wiesenmuehle.de/ Brauhaus Wiesenmühle]''' (''browar, ogródek piwny, restauracja, hotel''), Wiesenmühlenstraße 13, 36037 Fulda (''na łąkach Fuldy poniżej katedry''). Tel.: +49(0)661 92 868 0, Faks: +49(0)661 92 868 39. Największe koło młyńskie w Europie, z 44 łopatkami, średnicą 6,90 m, szerokością 6,50 m i wagą 55 ton, dostarcza energię elektryczną do Wiesenmühle. Największy ogródek piwny w Fuldzie.

== Życie nocne ==
=== Puby i bary ===
Stare miasto i deptak w Fuldzie szczyci się jednym z największych zagęszczeń pubów w Niemczech. '''Trójkąt Bermudzki''' znajduje się na Karlstraße. To tutaj spotyka się scena życia nocnego, a niektóre nawet zniknęły.

* {{Znacznik|'''Schöppchen'''|50.54984|9.67613 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[http://www.xn--schppchen-27a.de/ Schöppchen]''' (pub), Karlstraße 16, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 79180 .
* {{Znacznik|'''Bar22 ZWO byMO'''|50.54979|9.67596 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''Bar22 ZWO byMO''', Karlstraße 22, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 22898.
* '''Medusa Cocktailbar Fulda''' (klub, bar, salon), Königstraße 80-82, 36037 Fulda (''w centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 250 32 85.
* {{Znacznik|'''Doppeldecker'''|50.54908|9.67726 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.doppeldecker-fulda.de/ Doppeldecker]''', Brauhausstr. 3a, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 76258. Klub nocny Fulda, regularnie muzyka na żywo. Otwarte: od poniedziałku do piątku od 18:00, w soboty i niedziele od 15:00.

=== Kluby ===
* {{Znacznik|'''S-Club'''|50.54726|9.67593 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.s-club-fulda.de/ S-Club]''' (Black &amp; House), Rangstraße 6, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 9015590

== Festiwale, imprezy ==
* '''Karnawał w Fuldzie (Fulder Foaset)''': Fulda jest stolicą karnawału w Hesji. Karnawał może się pochwalić historią sięgającą ponad 500 lat. Towarzystwo Karnawałowe w Fuldzie i 13 stanów granicznych wspólnie organizują festiwal. Najważniejszymi wydarzeniami sezonu są parada dziecięca w Niedzielę Karnawałową i największa parada Różanego Poniedziałku w Hesji.
* '''[https://www.schuetzen-volksfest.de/ Festiwal Strzelecki i Folklorystyczny w Fuldzie]''' (''na oznakowanych Ochsenwiese''). Otwarte: corocznie pod koniec lipca.
* '''Altstadtfest''': Festiwal pubowy odbywający się w połowie sierpnia na starym mieście.
* '''[https://www.weinfest-fulda.de/ Festiwal Wina]''' (''na dziedzińcu muzeum (Muzeum Vonderau)''). Fulda ma długą tradycję winiarską. Odkrycie wina Spätlese sięga czasów klasztoru w Fuldzie. Co roku pod koniec sierpnia/na początku września odbywa się 10 dni świętowania. Stoiska z winem, pokazy mody i muzyka na żywo są bezpłatne! Ostatnia aktualizacja: czerwiec 2017 (informacje mogą być nieaktualne) Edytuj informacje
* '''[https://www.fulda-marathon.de/ Maraton w Fuldzie]''' – tradycyjny półmaraton przez barokowe historyczne centrum Fuldy i przez tereny zalewowe Fuldy, ze zintegrowanym biegiem na 10 km. Co roku na początku września.
* '''Jarmark bożonarodzeniowy w Fuldzie''': Ponad 70 straganów jarmarku bożonarodzeniowego, w tym rękodzieło i ozdoby świąteczne, odbywa się między kościołem parafialnym miasta a placem uniwersyteckim, a także na dziedzińcu Muzeum Vonderau.
:Godziny otwarcia: w okresie Adwentu, od poniedziałku do soboty od 11:00 do 20:00 oraz w niedziele od 11:00 do 20:00. od 12:30 do 19:00

== Nocleg ==
[[Plik:Fulda, Ferdinand-Braun-Geburtshaus, 2019-10 CN-01.jpg|thumb|Habsburger Gasse 11, miejsce urodzenia prof. Karla Ferdinanda Brauna (Hotel am Schloss)]]
=== Oszczędnie ===
* {{Znacznik|'''Schronisko młodzieżowe DJH Fulda'''|50.538002|9.660691|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.jugendherberge.de/jugendherbergen/fulda/ Schronisko młodzieżowe DJH Fulda]''', Schirrmannstraße 31, 36041 Fulda (w dzielnicy Neuenberg). Tel.: +49(0)661 73389. 
* {{Znacznik|'''Hotel am Schloss'''|50.552578|9.673204|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-am-schloss-fulda.de/ Hotel am Schloss]''', Habsburgergasse 5-11/róg Kanalstraße 1b, 36037 Fulda (''w pobliżu katedry/pałacu miejskiego''). Tel.: +49(0)661 2505580, Fax: +49(0)661 25055899 Cena: Pokój jednoosobowy: od 57 € (39 € ze wspólną łazienką); pokój dwuosobowy od 78 €. 
* {{Znacznik|'''Das Wenzel'''|50.551127|9.685000|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-central-fulda.de/ Das Wenzel]''' (''Hotel-Pension Wenzel''), Heinrichstraße 38-40, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 75335, E-mail: hotel@daswenzel.de. Noclegi ze śniadaniem – W sercu Fuldy. Cena: Pokój dwuosobowy od 64 €. 
* {{Znacznik|'''ibis Fulda City'''|50.558549|9.678502|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''ibis Fulda City''', Kurfürstenstraße 1-3, 36037 Fulda (''600 m od dworca kolejowego''). Tel.: +49(0)661 250560. 
* {{Znacznik|'''Das Landhotel Am Trätzhof'''|50.583096|9.627396|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.xn--trtzhof-6wa.de/ Das Landhotel Am Trätzhof]''', Trätzhofstraße 23, 36041 Fulda (''Trätzhof'') (''ok. 6 km od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 95322-0, Faks: +49(0)661 95322144, E-mail: info@traetzhof.de. Hotel i restauracja. Cena: Pokój dwuosobowy od 75 €.

=== Umiarkowanie ===
* {{Znacznik|'''Hotel am Dom'''|50.55213|9.66969|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://hotel-am-dom-fulda.de/ Hotel am Dom]''', Wiesenmühlenstraße 6, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 97980, Faks: +49(0)661 9798500. 
* {{Znacznik|'''Hotel Fulda Mitte'''|50.55036|9.68369|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-fulda-mitte.de/ Hotel Fulda Mitte]''', Lindenstraße 45, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 83330-0. 
* {{Znacznik|'''Platzhirsch'''|50.551431|9.675910|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.platzhirsch-fulda.de/de Platzhirsch]''' (''hotel, bar i salon''), Unterm Heilig Kreuz 3-5, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)901500-0.
* {{Znacznik|'''Peterchens Mondfahrt'''|50.553746|9.678002|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.peterchens-mondfahrt-fulda.de/ Peterchens Mondfahrt]''', Rabanustraße 7, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0) 661 902350, E-mail: rezeption@hotel-peterchens-mondfahrt.de. Oferta: Noclegi ze śniadaniem. 
* {{Znacznik|'''City Partner Hotel Lenz'''|50.5644|9.68804|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.cph-hotels.com/de/cph-hotels/hotel-lenz/ City Partner Hotel Lenz]''', Leipzigerstraße 122-124, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0) 661 620 40, Faks: +49 (0) 661 620 44 00, E-mail: fulda@citypartnerhotels.com. Ten prowadzony przez rodzinę hotel drugiej generacji oferuje 49 pokoi. Oferta: ★★★S, Parking, Wi-Fi, Winda, Restauracja, Całodobowa recepcja, Bufet śniadaniowy, Suszarka do włosów, Zwierzęta domowe są akceptowane. Zameldowanie: od 15:00. Wymeldowanie: do godziny 11:00. Cena: od 66,00€/noc

=== Ekskluzywnie ===
* {{Znacznik|'''Romantik Hotel Goldener Karpfen'''|50.54909|9.67471|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-goldener-karpfen.de/ Romantik Hotel „Goldener Karpfen”]''', Simpliziusbrunnen 1, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 8680-0, E-mail: info@hotel-goldener-karpfen.de​ . Ocena: ★★★★.
* {{Znacznik|'''Maritim Hotel am Schlossgarten Fulda'''|50.555528|9.673481|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.maritim.de/de/hotels/deutschland/hotel-am-schlossgarten-fulda/unser-hotel Maritim Hotel am Schlossgarten Fulda]''', Pauluspromenade 2, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 282-0, Faks: (0)661 282-499.
* {{Znacznik|'''Zum Ritter'''|50.552213|9.673265|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Zum Ritter''' (''Hotel i restauracja w historycznym otoczeniu, piękny ogródek piwny''), Kanalstr. 18-20, 36037 Fulda (''Stare Miasto, 5 minut od katedry''). Tel.: +49(0)661 250800. 
* {{Znacznik|'''ESPERANTO Hotel &amp; Congress Center'''|50.556864|9.685983|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-esperanto.de/ ESPERANTO Hotel &amp; Congress Center]''', Esperantoplatz, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 24291-0, E-mail: info@hotel-esperanto.de. Hotel &amp; Congress Center, strefa Beauty &amp; Spa, Esperanto Event Hall, Esperanto Public Pool, restauracja Toro Negro (kuchnia brazylijska), Buena Vista Cocktail Bar z widokiem na miasto Fulda.

== Kontakt ==

== Bezpieczeństwo ==
Sytuacja bezpieczeństwa w Fuldzie jest porównywalna z tą w pozostałych częściach Niemiec, co czyni ją bezpiecznym miastem bez szczególnych problemów. Oczywiście nadal należy przestrzegać zwykłych zasad (np. nie zostawiaj wartościowych przedmiotów w samochodzie, zawsze zamykaj rower itp.).

== Zdrowie ==
=== Szpitale ===
* {{Znacznik|'''Szpital Fulda'''|50.54703 |9.70635 |typ=zdrowie|url=|kolor=FF0000|treść=}}'''[https://klinikum-fulda.de/ Szpital Fulda]''' (''akademicki szpital dydaktyczny Uniwersytetu Philippsa w [[Marburg]]u, duży szpital z licznymi klinikami i oddziałami''), Pacelliallee 4, 36043 Fulda (na zachód od centrum miasta / Künzell, oznakowane kierunki). Tel.: +49(0)661 84-0, +49(0)661 84-61 45 (izba przyjęć).
* {{Znacznik|'''Herz-Jesu-Krankenhaus Fulda'''|50.56326 |9.67338 |typ=zdrowie|url=|kolor=FF0000|treść=}}'''[https://herz-jesu-krankenhaus.de/ Herz-Jesu-Krankenhaus Fulda]''' (''podstawowa i standardowa opieka, 11 oddziałów specjalistycznych z 256 łóżkami''), Buttlarstraße 74, 36039 Fulda (ok. 500 m na północ od centrum miasta (katedra)). Tel.: +49(0)661 15-0 (biuro główne), faks: +49(0)661 15 - 5383.

== Informacje turystyczne ==

== Gdzie dalej ==

{{Atrybucja}}
{{Jest w|Rejencja Kassel}}

{{Zarys}}

[[Kategoria:Hesja]]</text>
      <sha1>78matbd7m2o1e1u54wp66i3tcdx6l7f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>149858</id>
      <parentid>149857</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T08:30:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Moromar</username>
        <id>2451</id>
      </contributor>
      <comment>/* Zdrowie */</comment>
      <origin>149858</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="75741" sha1="rfn7mqoxn0f8yx9chul7kkvjvwwm2dv" xml:space="preserve">{{top-banner}}
{{Miejscowość infobox
 |nazwa            = Fulda
 |nazwa oryginalna = 
 |widok            = Flug_-Nordholz-Hammelburg_2015_by-RaBoe_1053_-_Fulda_Innenstadt.jpg
 |opis             = 
 |herb             = Wappen_Fulda.svg
 |mapa             = Karte Fulda in Deutschland.png
 |państwo          = [[Plik:Flag of Germany.svg|20px]] [[Niemcy]]
 |region           = [[Plik:Flag_of_Hessen.svg|20px]] [[Hesja]]
 |powierzchnia     = 104,05
 |wysokość         = 261
 |lud              = 65 700
 |prefiks          = 0661
 |kod pocztowy     = 36037, 36039, 36041, 36043
 |www              = https://www.fulda.de/
}}
Ponad 1250-letnie miasto '''Fulda''' leży nad rzeką o tej samej nazwie i jest kulturalnym i gospodarczym centrum wschodniej [[Hesja|Hesji]]. Najbliższe duże miasta, [[Frankfurt nad Menem]], [[Gießen]], [[Kassel]], [[Erfurt]] i [[Würzburg]], są oddalone o ponad 100 kilometrów. Fulda jest barokowym, biskupim i uniwersyteckim miastem. Co roku odbywa się tu jesienne zgromadzenie plenarne Niemieckiej Konferencji Biskupów. W średniowieczu opactwo Fulda było jednym z największych i najważniejszych klasztorów na północ od [[Alpy|Alp]].

== Charakterystyka ==
Oprócz centrum miasta Fulda obejmuje 24 inne dzielnice:

* W dolinie rzeki Fulda: Bronnzell (z Ziegelem), Kohlhaus, Johannesberg, Gläserzell, Kämmerzell, Lüdermünd
* Na północy: Lehnerz, Bernhards, Dietershan, Niesig
* Na zachodzie: Istergiesel, Niederrode, Mittelrode, Oberrode, Zell, Zirkenbach, Harmerz, Sickels, Rodges, Besges, Malkes, Haimbach, Maberzell (z Trätzhof)
* Na południu: Edelzell
* Na wschodzie Fulda połączyła się z niezależnymi gminami Petersberg i Künzell
Centrum Fuldy jest dalej podzielone na dzielnice statystyczne lub dzielnice śródmiejskie. Nie stanowią one jednak odrębnych dzielnic:

Śródmieście, Neuenberg, Horas, Aschenberg, Frauenberg, Ziehers-Nord, Ziehers-Süd, Fulda-Galerie (dawne lądowisko dla helikopterów armii amerykańskiej), Nordend, Ostenda, Südend, Westend i Münsterfeld (dawne koszary armii amerykańskiej)

=== Położenie ===
Fulda leży nad rzeką Fulda o tej samej nazwie. Miasto jest położone między górami [[Rhön]] na wschodzie i górami [[Vogelsberg]] na zachodzie. Granice kraju związkowego z [[Turyngia|Turyngią]] i [[Bawaria|Bawarią]] nie są daleko.

Sąsiadujące gminy na północ i wschód od gór Rhön to: Petersberg (''z wczesnoromańskim kościołem św. Piotra, Rauschenberg i Haunesee''), Künzell (''z Florenberg'') i [[Hünfeld]].

Na południu [[Eichenzell]] (''z najpiękniejszym barokowym pałacem Hesji, Schloss Fasanerie'') graniczy z Fuldą.

Sąsiadujące gminy na zachodzie, w kierunku gór [[Vogelsberg]], to Hosenfeld, Großenlüder i [[Schlitz]].

=== Historia ===
Pierwsze osady odkryte w rejonie Fuldy pochodzą z końca epoki kamiennej, około 5000 r. p.n.e. We wczesnym średniowieczu germańskie plemię Chattów (prawdopodobnie imiennik dzisiejszej Hesji) osiedliło się w regionie między górami [[Vogelsberg]] i [[Rhön]].

Miejsce dzisiejszej Fuldy leży na terenie osadniczym, który był opuszczony w czasie, gdy zakładano klasztor, z pozostałościami dawnego dworu Merowingów, oraz na zalewowej równinie Fuldy rzeki Fuldy, która była już w tym miejscu żeglowna. Miejsce to jest strategicznie położone przy domniemanym brodzie na tym, co wówczas było ważnym traktem.

Za papieża Grzegorza II, Bonifacy, późniejszy Apostoł Germanów, zorganizował chrystianizację Germanii, która nadal była przeważnie politeistyczna.

==== Historia klasztoru ====
Na prośbę Bonifacego, Sturmius, jeden z jego towarzyszy, wyruszył w górę rzeki ze swojej pustelni w Haerulfisfeld ([[Bad Hersfeld]]), aby poszukać miejsca, które Bonifacy przeznaczył na założenie klasztoru.

Data historyczna to 10 marca 744: Sturmius i siedmiu braci założyło klasztor Fulda w miejscu, które później nazwano „Eichloha”. Został on poświęcony Najświętszemu Odkupicielowi (SS. Salvator) i zarządzany zgodnie z regułą benedyktyńską. Sturmius został pierwszym opatem klasztoru. Klasztor obejmował również region w promieniu 8–9 km, który był częścią ówczesnego Altgau Grabfeldgau lub Buchonii. W 751 pierwszy kościół klasztorny został konsekrowany przez samego Bonifacego, a z jego inicjatywy klasztor został oddany bezpośrednio pod opiekę papieża 4 listopada 751.

Decydującym czynnikiem w '''powstaniu klasztoru''' było zabójstwo Bonifacego podczas podróży misyjnej w towarzystwie 50 towarzyszy w pobliżu [[Dokkum]] we [[Fryzja|Fryzji]] 5 czerwca 754. Według legendy Bonifacy trzymał przed sobą swoją księgę, Kodeks Ragyndrudisa (nie Biblię), aby zapewnić sobie ochronę. Została ona przebita, a jej faksymile można obejrzeć w Muzeum Diecezjalnym w Fuldzie. Ciało zostało początkowo przetransportowane do [[Moguncja|Moguncji]], ale następnie, z inicjatywy Sturmiusa i zgodnie z życzeniem zmarłego, zostało pochowane w jego własnym klasztorze w Fuldzie. Następnie Fulda stała się miejscem pielgrzymek i otrzymała liczne darowizny z całego imperium.

Za Karola Wielkiego klasztor uzyskał immunitet w 774 i stał się '''klasztorem cesarskim''' z prawem do swobodnego wyboru opata. Z 364 mnichami Fulda była już jednym z największych klasztorów w imperium w 784.

Od 791 do 819 zbudowano '''bazylikę Ratgar''' (nazwaną na cześć panującego opata Ratgara) jako nowy kościół klasztorny i kościół grobowy Bonifacego. Poprzednik dzisiejszej katedry był uważany za największy kościół w Cesarstwie Franków i najnowocześniejszy na północ od Alp po ukończeniu budowy.

Na wzgórzach otaczających Fuldę zbudowano cztery kolejne klasztory w kształcie krzyża wokół centrum opactwa: Frauenberg na Bischofsberg (kanonicy około 817), Petersberg (klasztor św. Lioby od 836), Neuenberg (od 1023, obecnie parafia św. Andrzeja) i Johannesberg (klasztor pomocniczy benedyktynów od 836). Od IX do początku XI wieku siedmiu arcybiskupów [[Moguncja|Moguncji]] pochodziło z klasztoru w Fuldzie.

[[Plik:FD KlosterbibliothekPortal-B.jpg|thumb]]
Za opata Maura (* ok. 780 w [[Moguncja|Moguncji]]; † 4 lutego 856) klasztor, liczący łącznie ponad 600 mnichów, stał się również '''ośrodkiem akademickim cesarstwa''': biblioteka klasztorna, która została znacznie rozbudowana w tym okresie, zawierała około 2000 rękopisów, w tym liczne kopie ważnych starożytnych dzieł. Innym przykładem zbiorów bibliotecznych jest „Pieśń Hildebranda”, uważana za początek literatury niemieckiej, a obecnie przechowywana przez Uniwersytet w [[Kassel]]. Duża część zbiorów klasztornych została utracona podczas wojny trzydziestoletniej, ale części nadal można znaleźć w Bibliotece Uniwersytetu i Stanu Fulda.

Od 968 opat klasztoru w Fuldzie był również opatem prymasem wszystkich niemieckich benedyktynów, a w 1220 Fulda stała się opactwem książęcym pod rządami cesarza Fryderyka II.

W XII wieku klasztor posiadał '''największe ciągłe terytorium''' ze wszystkich opactw w imperium, z łączną powierzchnią 450 000 akrów ziemi między [[Alpy|Alpami]] a Morzem Północnym. Ta posiadłość ziemska opiera się również na Kodeksie Eberhardiego. Jednak współczesne badania uważają również tę listę własności klasztornej za jeden z największych projektów fałszerstwa w średniowieczu: mnich (lub odwrotnie) Eberhard wykonał na dużą skalę podrobione kopie starych aktów własności. Kodeks jest obecnie przechowywany w Heskim Archiwum Państwowym w [[Marburg]]u.

Za opata Reinharda von Weilnau (1449–1476) klasztor cesarski uzyskał '''status księstwa terytorialnego'''.

Na początku ery nowożytnej klasztor nie został oszczędzony przez zawirowania okresu reformacji: w 1571 w protestanckim środowisku regionu Hesji do klasztoru przyjęto jezuitów, a Fulda stała się centrum kontrreformacji. Podczas wojny trzydziestoletniej (1618–1648) klasztor był wielokrotnie plądrowany i palony, ale za opata księcia Joachima von Gravenegg (1644–1671) udało mu się odbudować.

Opactwo św. Marii (centrum miasta, zakonnice benedyktynki) zostało założone w 1626 roku. W 1700 roku książę opat Adalbert von Schleifras sprowadził do miasta barokowego architekta Johanna Dientzenhofera, zapoczątkowując „'''okres barokowy'''” Fuldy. Pod jego kierownictwem na miejscu podupadłej bazyliki Ratgar zbudowano nową katedrę i barokowy pałac miejski, odbudowując stary zamek.

W 1734 roku założono Uniwersytet w Fuldzie; w 1752 roku papież Benedykt XIV podniósł książęce opactwo do rangi księcia-biskupstwa, aż do rozwiązania klasztoru w 1802 roku na mocy Ustawy o delegacji cesarskiej.

W 1803 diecezja stała się księciem-biskupstwem Nassau-Orange, w 1806 francuskim, w 1810 Wielkim Księstwem Frankfurtu, a w 1813 pod administracją austriacką. W 1815 stała się częścią Prus, w 1816 stała się częścią Hesji, a w 1866 powróciła do Prus. W 1945 diecezja Fuldy została przyłączona do Wielkiej Hesji.

==== Historia miasta ====
[[Plik:FD SchildSteinweg 01.jpg|thumb]]
Miasto Fulda powstało jako osada dla rolników, rzemieślników i służby, która wyrosła wokół klasztoru. W 1019 roku opactwo i osada otrzymały od Henryka II prawo do bicia monet, targów i opłat drogowych, a Fulda posiadała prawa miejskie (Civitas) od 1114 roku. Osada targowa rozwinęła się wokół Steinweg, Marktstraße i Mittelstraße, a historia miasta była ściśle związana z klasztorem.

Pod rządami księcia opata Henryka V z Diez-Weilnau (1288–1313) w latach 1294–1312 na zewnątrz klasztoru zbudowano zamek opata. Po renowacji pod rządami księcia opata Johanna Friedricha von Schwalbach zamek ten stał się obecnym pałacem barokowym w XVII wieku.

Pierwsze poważne spory między miastem a klasztorem wybuchły za opata Henryka (przed 1320), który zbudował drugi zamek poza klasztorem. Obywatele szturmowali oba zamki opata z pomocą wysokiego komornika, hrabiego Johanna von Ziegenhaina, i zniszczyli nowy kompleks zamkowy. Cesarz Ludwik IV nałożył na miasto i hrabiego zakaz cesarski. W ramach zadośćuczynienia obywatele musieli odbudować zamek i zapłacić odszkodowanie, a przywódca został stracony.

Dalsze napięcia między miastem a klasztorem wybuchły podczas środkowoniemieckiego buntu chłopów, kiedy mieszkańcy miasta przyłączyli się do chłopów w buncie przeciwko opactwu cesarskiemu w Wielkanoc 1525. Bunt został stłumiony w maju tego samego roku przez armię heskiego landgrafa Filipa I.

W czasach nowożytnych, od 1603, Fulda była również '''centrum polowań na czarownice''' i procesów czarownic, symbolizowanych przez Wieżę Czarownic. Szczególnie znany jest los Mergi Bien, jednej z pierwszych kobiet uwięzionych przez łowcę czarownic Balthasara Nussa latem 1603 i spalonych na stosie po 14 tygodniach uwięzienia i tortur. 19 czerwca 1603 Merga została uwięziona i zamknięta w klatce dla psów na wieży Pałacu Biskupiego, ponieważ więzienie w zamku było przepełnione. Od 2008 kamień pamiątkowy na cmentarzu parafialnym przy Starej Katedrze upamiętnia 270 ofiar polowań na czarownice w biskupstwie Fuldy w latach 1600–1606.

Podczas II wojny światowej Fulda była wielokrotnie celem nalotów, a jedna trzecia centrum miasta została zniszczona.

W następnym okresie jej rozwój został ukształtowany przez jej położenie na dawnej granicy NRD. Aby promować ten strukturalnie słaby obszar, utworzono kilka agencji rządowych i firm.

Fulda była gospodarzem Heskiej Wystawy Ogrodów Państwowych dwukrotnie, najpierw w 1994, a następnie w 2023.

Dziś Fulda znajduje się w centrum Niemiec i jest ważnym węzłem komunikacyjnym dla ruchu towarowego i pasażerskiego.

== Dojazd ==
=== Samolotem ===
Najbliższym lotniskiem międzynarodowym jest {{Znacznik|Port lotniczy Frankurt|50.033306|8.570456|typ=transport}}'''[[Port lotniczy Frankfurt]]''' ({{IATA|FRA}}). Można do niego dojechać pociągiem ICE w nieco ponad godzinę, a 114 km podróży samochodem zajmuje około godziny.

=== Koleją ===
{{Znacznik|Dworzec kolejowy w Fuldzie|50.553889|9.684722|typ=transport}}'''[https://www.bahnhof.de/fulda Dworzec kolejowy w Fuldzie]''' jest węzłem kolejowym z przystankami ICE i IC. Zapewnia doskonałe połączenia dalekobieżne w całych [[Niemcy|Niemczech]], w tym bezpośrednie połączenia do [[Monachium]], [[Hamburg]]a, [[Hanower]]u, [[Mannheim]], [[Frankfurt nad Menem|Frankfurtu nad Menem]] (również przez [[Hanau]]), [[Erfurt]]u, [[Berlin]]a i [[Drezno|Drezna]]. Połączenia regionalne obejmują [[Kassel]] (dworzec główny i Wilhelmshöhe, przez [[Bebra]] i [[Hünfeld]]), [[Gießen]] (przez [[Alsfeld]] i Lauterbach (Hesja)), Frankfurt nad Menem (przez Hanau i [[Schlüchtern]]) i [[Gersfeld]].

Inne przystanki kolejowe w pobliżu granic miasta to Oberbimbach (w kierunku Gießen) i [[Eichenzell]] (w kierunku Gersfeld); mogą być bliżej niż główny dworzec kolejowy. Nie ma bezpośrednich połączeń do bawarskiej i turyńskiej części gór [[Rhön]].

=== Samochodem ===
Fulda jest doskonale połączona z siecią autostrad krajowych za pośrednictwem autostrad federalnych [[Plik:Bundesautobahn_7_number.svg|25px]] i [[Plik:Bundesautobahn_66_number.svg|25px]], które spotykają się tutaj na węźle ''93/55 Fulda'', a także dróg federalnych [[Plik:Bundesstraße_27_number.svg|25px]], [[Plik:Bundesstraße_254_number.svg|25px]] i [[Plik:Bundesstraße_458_number.svg|25px]].

* [[Plik:Bundesautobahn_7_number.svg|25px]] biegnie z północy na południe ([[Kassel]] – [[Würzburg]]) obok Fuldy. Do centrum miasta można dojechać zjazdami ''91 Fulda-Nord'' i ''92 Fulda-Mitte''.

* [[Plik:Bundesautobahn_66_number.svg|25px]] łączy [[region Ren-Men]] i [[Frankfurt nad Menem]] z Fuldą. Do centrum miasta można dojechać węzłem ''53 Fulda-Süd''.

* Od północy, z [[Bad Hersfeld]] i [[Hünfeld]], do Fuldy można dojechać drogą [[Plik:Bundesstraße_27_number.svg|25px]].

* [[Plik:Bundesstraße_254_number.svg|25px]] łączy Fuldę z [[Lauterbach (Hesja)]] i [[Alsfeld]].

* [[Plik:Bundesstraße_458_number.svg|25px]] łączy [[Turyngia|Turyngię]] i region [[Rhön]] z Fuldą.

=== Autobusem ===
Fulda jest połączona z siecią autobusów dalekobieżnych. Istnieją bezpośrednie połączenia m.in. do [[Hamburg]]a, [[Berlin]]a, [[Monachium]], [[Stuttgart]]u, [[Zurych]]u i [[Mediolan]]u. {{Znacznik|Przystanek autobusów dalekobieżnych|50.55588074098876|9.666316571018573|typ=transport}}'''Przystanek autobusów dalekobieżnych''' znajduje się na Weimarer Straße. Do przystanku można dojechać autobusami miejskimi. Możesz również zaparkować swój pojazd na sąsiednim parkingu. Aby uzyskać szczegółowe informacje, takie jak godziny odjazdu i inne połączenia autobusowe, zobacz [https://www.flixbus.de/ Flixbus].

Istnieją również bezpośrednie połączenia z Fuldy do m.in. [[Bukareszt]]u i [[Wrocław]]ia. Autobusy odjeżdżają z {{Znacznik|Centralny dworzec autobusowy|50.5534166|9.6842278|typ=transport}}'''centralnego dworca autobusowego''' (ZOB) na dworcu kolejowym. Aby uzyskać szczegółowe informacje, takie jak godziny odjazdu i inne połączenia autobusowe, zobacz Eurolines.

=== Rowerem ===
Do Fuldy można również dojechać heskimi trasami rowerowymi R1, R2 i R3.

Heski szlak rowerowy R1, znany również jako Ścieżka rowerowa Fulda, biegnie wzdłuż rzeki Fulda od jej źródła w regionie [[Rhön]] do ujścia do Werry w pobliżu [[Hann. Münden]].

Heski szlak rowerowy R2 łączy Biedenkopf z [[Marburg]]iem, [[Alsfeld]] i Fuldą ze [[Spessart]]. Kończy się w pobliżu Obersinn u podnóża Spessart.

Heski szlak rowerowy R3 zaczyna się w [[Rüdesheim am Rhein]] i biegnie przez [[Frankfurt nad Menem|Frankfurt]], przez dolinę Kinzig i przez Fuldę do Tann (Rhön).

== Komunikacja ==
{{mapa|50.5512|9.6766|zoom=14|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}}
Z głównego dworca kolejowego do większości atrakcji Starego Miasta (dzielnicy barokowej z katedrą i zamkiem oraz muzeów) można łatwo dotrzeć pieszo. Duże części centrum miasta są wyznaczone jako strefy dla pieszych.

=== Transport publiczny ===
Transport publiczny w obszarze miejskim Fuldy obsługiwany jest przez RhönEnergie Fulda GmbH. Dziewięć linii autobusowych obsługuje wszystkie dzielnice Fuldy i niektóre okoliczne miasta, takie jak Petersberg, Steinau, Marbach, Künzell, Pilgerzell, Engelhelms, Giesel i Bimbach. Wszystkie miejskie linie autobusowe kursują przez dworzec autobusowy przy Pałacu Miejskim, który pełni funkcję centralnego punktu przesiadkowego (usługa radialna).

Poza godzinami pracy autobusów miejskich (od poniedziałku do piątku od 5:15 do 22:45, w soboty od 7:00 do 22:45, a w niedziele od 10:30 do 22:45) taksówki współdzielone kursują w określonych godzinach. Przejazdy te należy rezerwować telefonicznie co najmniej 15 minut przed planowaną godziną odjazdu.

Linie autobusowe w powiecie Fulda i do Schlitz w powiecie Vogelsberg są również obsługiwane przez RhönEnergie Fulda GmbH. Wszystkie linie międzymiastowe odjeżdżają z centralnego dworca autobusowego (ZOB) przy dworcu kolejowym. Prawie wszystkie linie autobusów miejskich również zatrzymują się tam.

Wszystkie rozkłady jazdy, ceny biletów i mapy tras można znaleźć na stronie: [https://re-gruppe.de/bus/fahrplaene/ Informacje o rozkładzie jazdy].

=== Miejsca parkingowe i garaże ===
Miasto Fulda oferuje kilka płatnych opcji parkowania. Niektóre z garaży są obsługiwane przez prywatnych dostawców.

* {{Znacznik|'''Parking Weimarer Str.'''|50.55670427333064 |9.666641935838701 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Weimarer Str.''' – Weimarer Str., 36037 Fulda, 190 miejsc parkingowych dla samochodów osobowych i 25 miejsc parkingowych dla autobusów, plus 17 miejsc parkingowych dla kamperów. Godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00. Akceptowana gotówka i karty debetowe. 10 minut spacerem do katedry i dzielnicy barokowej.
* {{Znacznik|'''Parking Ochsenwiese'''|50.5581844 |9.6878516 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Ochsenwiese''' – Magdeburger Str., 36037 Fulda, 500 miejsc parkingowych. Godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00. Akceptowana gotówka i karty debetowe. 10 minut spacerem do stacji kolejowej i centrum miasta.
* {{Znacznik|'''Garaż Rosengarten'''|50.5474846 |9.6708952 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Rosengarten''' – Am Rosengarten, 36037 Fulda, 665 miejsc parkingowych. Godziny otwarcia: pon.-sob. 7:15-20:00. Zamknięte w niedziele i święta. Wyjazd o dowolnej porze. Garaż znajduje się naprzeciwko odkrytego basenu Rosenau i bezpośrednio przy heskich długodystansowych trasach rowerowych R1, R2 i R3.
* {{Znacznik|'''Garaż Ruprechtstraße'''|50.5535753 |9.6841578 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Ruprechtstraße''' – Ruprechtstr., 36037 Fulda (dworzec kolejowy), 152 miejsca parkingowe, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00
* {{Znacznik|'''Garaż Richthalle'''|50.55612613621553 |9.685047182012598 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Richthalle''' – An der Richthalle, 36037 Fulda, 583 miejsca parkingowe, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00, położony naprzeciwko Esperanto Hotel i Centrum kongresowego.
* {{Znacznik|'''Garaż Ochsenwiese'''|50.5583353 |9.6853824 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Ochsenwiese''' – Magdeburger Str., 36037 Fulda, 290 miejsc parkingowych, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00
Miasto Fulda udostępnia kompleksowy przegląd opcji parkowania na swojej stronie internetowej.

Następujące parkingi są obsługiwane przez Q-Park. Szczegóły, takie jak opłaty parkingowe i usługi, można znaleźć na stronie internetowej Q-Park.

* {{Znacznik|'''Garaż Stadtschloss'''|50.5537628 |9.6770172 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Stadtschloss''' – Heertorplatz 1, 36037 Fulda, 300 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe.
* {{Znacznik|'''Garaż Zentrum'''|50.5518798 |9.6797058 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Zentrum''' – Universitätsplatz 4, 36037 Fulda, dojazd przez Rabanusstraße, 214 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe. Akceptowana stacja ładowania pojazdów elektrycznych.
* {{Znacznik|'''Garaż Altstadt'''|50.5488239 |9.6765681 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Altstadt''' – Brauhausstraße 6, 36037 Fulda, 360 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe.

=== Miejsce parkingowe dla kampera ===
* '''Parking Weimarer Straße''' oferuje 17 miejsc parkingowych dla kamperów. Jest on oddalony o 10 minut spacerem od dzielnicy barokowej/starego miasta. Dostępne są prąd i woda, a także stacja utylizacji odpadów. Akceptowana jest płatność kartą debetową. Od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00.

{{Znacznik|'''Parking Johannisau'''|50.54201913691512 |9.666395016400445 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Johannisau''' oferuje miejsca parkingowe dla łącznie 10 kamperów i znajduje się w sercu lokalnego obszaru rekreacyjnego Fuldy, tuż obok stadionu Johannisau (Fulda-Auen). Spacer do centrum miasta zajmuje około 15 minut. Dostępnych jest kilka słupów energetycznych z automatami na monety. Od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00. Świeża woda i stacja utylizacji odpadów znajdują się na parkingu dla kamperów przy Weimarer Straße, około 3,0 km dalej.

== Warto zobaczyć ==
[[Plik:Fulda Dom in.jpg|thumb|Katedra]]
'''Dzielnica barokowa''' – wokół Bonifatiusplatz, Schlossstraße i Pauluspromenade odwiedzający mogą podziwiać imponujący zespół barokowy o wyjątkowej spójności, obejmujący wspaniałe budynki z XVIII wieku. Oprócz katedry i pałacu miejskiego, Palais Buttlar, Palais Buseck i Palais von der Tann imponująco świadczą o poczuciu prestiżu dawnych władców. Inne barokowe atrakcje to Paulustor, ogrody pałacowe z oranżerią i Floravase oraz dawna wartownia, Hauptwache.

=== Kościoły ===
[[Plik:FD Michaelskirche 01.jpg|thumb|Kościół św. Michała]]
[[Plik:FD MichaelskircheI 01.jpg|thumb|Kościół św. Michała, wnętrze]]
* {{zobacz
| name=Katedra Świętego Zbawiciela i św. Sebastiana w Fuldzie | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 1 | lat=50.553992 | long=9.672008 | wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Dawny kościół opacki klasztoru Fulda i kościół grobowy św. Bonifacego. Od 1752 jest kościołem katedralnym diecezji Fulda. Kościół został zbudowany w latach 1704–1712 według planów mistrza budowlanego opactwa Johanna Dientzenhofera (1663–1726) w stylu barokowym. Na potrzeby budowy bazylika Ratgar, niegdyś największa bazylika na północ od Alp, została w dużej mierze rozebrana. Nowa katedra została zbudowana nad krypą św. Bonifacego i na częściach fundamentów starej katedry. Kaplica św. Bonifacego pod katedrą mieści bogato zdobiony sarkofag św. Bonifacego, „apostoła Niemców”. Krypta jest celem corocznej pielgrzymki do św. Bonifacego. Oprócz świętego Bonifacego, ostatnie miejsce spoczynku w katedrze znaleźli także król Konrad I i landgrafina Heska Anna, a także liczni książęta-opaci, książęta-biskupi i biskupi.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół św. Michała | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 1 | lat=50.55494 | long=9.67217 | wskazówki=Aby chronić cenne freski: fotografowanie jest zabronione!
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Szczególnie warte zobaczenia są malowidła ścienne z XI wieku (freski). Ten przedromański kościół jest najstarszym budynkiem w mieście, najstarszym Grobem Pańskim w Niemczech i jednym z najstarszych kościołów na północ od Alp. Zachowały się tylko rotunda i ośmiokolumnowa krypta oryginalnej karolińskiej struktury centralnej. Kościół budowano od 818 jako kaplicę grobową klasztoru Fulda, założonego przez Bonifacego w 744, na cmentarzu mnichów w tamtym czasie i wzorowanego na kościele Grobu Pańskiego w Jerozolimie. We wczesnym średniowieczu klasztor Fulda był jednym z wiodących ośrodków kulturalnych Niemiec. Kościół został poświęcony Archaniołowi Michałowi 15 stycznia 822 roku. Budowę zlecił opat Eigil, który był opatem Fuldy od 818 roku i został pochowany w kościele w 822 roku. Obecny wygląd kościoła powstał po renowacjach w X i XI wieku. Rotundę rozbudowano do kształtu krzyża, a także dobudowano wieżę zachodnią. Kaplica Rochusa została dodana w XVII i XVIII wieku. Obecnie kościół jest uważany za jeden z najważniejszych średniowiecznych budynków sakralnych w Niemczech. Otwarte: kwiecień-październik: 10:00–18:00, listopad-marzec: 14:00–16:00. Cena: wstęp bezpłatny.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.abtei-fulda.de/ Opactwo Benedyktynów pw. św. Marii] | alt= | url= | email=
| adres=Nonnengasse 16 | lat=50.553 | long=9.6773 | wskazówki=
| telefon=+49(0)661 90245-0 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Jako jeden z niewielu klasztorów w Niemczech, kompleks klasztorny zachował swoją oryginalną strukturę i wielkość i był stale zamieszkiwany. Podczas gdy klasztor męski został zniszczony podczas sekularyzacji, klasztor żeński do dziś kontynuuje benedyktyńską tradycję miasta. W 1626 kamień węgielny pod budowę kościoła i klasztoru położył książę-opat Fuldy, Johann-Bernhard Schenck zu Schweinsberg. W 1631 do klasztoru wprowadził się pierwszy konwent. Ukończenie kościoła i jego konsekracja w 1678 trwały ponad 50 lat. Z powodu zawirowań wojny trzydziestoletniej budowa była wielokrotnie wstrzymywana. W 1898 klasztor został podniesiony do rangi opactwa. Kościół charakteryzuje się elementami późnego gotyku, renesansu i baroku. Naprawdę wyjątkową cechą kościoła są schody prowadzące z dolnej nawy do absydy z ołtarzem głównym. Siostra Lioba Munz OSB († 1997) przygotowała projekty zarówno okien, jak i niemal wszystkich elementów wyposażenia, a także nadzorowała ich wykonanie. Godziny otwarcia: Kościół klasztorny: codziennie od 6:00 do 20:00; Sklep klasztorny (sprzedaż produktów opactwa): od poniedziałku do piątku od 10:00 do 17:00 i w sobotę od 10:00 do 16:00; Ogród klasztorny (ogrodnictwo ekologiczne): od maja do września, w sobotę od 14:00 do 16:00.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Severi | alt= | url= | email=
| adres=Severiberg 1 | lat=50.552 | long=9.67445 | wskazówki=Stare miasto
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1438–1445 w stylu gotyckim, w 1451 stał się kościołem cechowym tkaczy wełny (''patrona św. Serwiusza, stąd późniejsza nazwa Severikirche''). Nie był używany podczas reformacji. W XVII wieku był pierwszym kościołem klasztornym franciszkanów powołanym do Fuldy. Od 1722 do 1882 był kościołem parafialnym garnizonu. Obecnie jest kościołem filialnym parafii śródmiejskiej.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Ducha Świętego | alt= | url= | email=
| adres=Löherstr. 2 | lat=50.5488 | long=9.67549 | wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Kościół Świętego Ducha został wybudowany w latach 1729–1733 na miejscu wcześniejszej gotyckiej budowli. Obecnie pełni funkcję kościoła szpitalnego. Budowlę tę zaprojektował Andreas Gallasini. Styl był barokowy, typowy dla ówczesnej Fuldy.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół parafialny św. Błażeja | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 12 | lat=50.5517 | long=9.67679| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pierwszy kościół został zbudowany w tym miejscu w X wieku. W kolejnych dekadach kościół był przebudowywany i odbudowywany kilka razy. Obecny kościół został zbudowany w latach 1770–1786, co czyni go najnowszym barokowym budynkiem w Fuldzie. Północno-zachodnia wieża została zachowana z gotyckiego poprzednika (1447–1466). Sklepienia nad nawą przedstawiają wygnanie kupców ze świątyni przez Jezusa. Otwarte codziennie od 9:00 do 18:00, z wyjątkiem nabożeństw.
}}
* {{zobacz
| name=Klasztor Frauenberg | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.5608 | long=9.67074| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1758–1765 w stylu późnego baroku kościół klasztorny znajduje się około 15 minut spacerem od katedry, na wzgórzu, z którego roztacza się wspaniały widok na miasto i szeroką panoramę gór Rhön i Vogelsberg.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Chrystusa | alt= | url= | email=
| adres=Lindenstr. 1 | lat=50.554375 | long=9.680082| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1894-1896 w stylu neogotyckim, jest największym kościołem protestanckim w Fuldzie. Koncerty kościelne odbywają się w nieregularnych odstępach czasu.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Proboszczowski św. Andrzeja | alt= | url= | email=
| adres=Andreasberg 5 | lat=50.5524 | long=9.6618| wskazówki=Neuenberg, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Kościół św. Andrzeja jest częścią dawnego klasztoru, założonego w 1023 r. przez opata Fuldy Richarda von Amorbacha. W XVII wieku kościół św. Andrzeja został przebudowany w stylu barokowym. Krypta pod obecnym prezbiterium pozostała niezmieniona od czasu założenia klasztoru i zachowała swój pierwotny stan. Stare malowidła ścienne zostały ponownie odkryte i odsłonięte podczas prac renowacyjnych w 1932 r. Są to jedne z niewielu zachowanych malowideł ściennych z okresu ottońskiego. Wizyty w krypcie są możliwe po wcześniejszym umówieniu się z biurem parafialnym (tel. +49 661 73102).
}}
* {{zobacz
| name=Probostwo Johannesberg | alt= | url= | email=
| adres=Johannesberger Str. 4 | lat=50.5236 | long=9.66139| wskazówki=Johannesberg, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Probostwo Johannesberg to średniowieczny kompleks klasztorny założony przez opata Fuldy Hrabana Maurusa w IX wieku. W XVII wieku został podniesiony do rangi provostship. W latach 1715–1753 został przebudowany w stylu barokowym przez mistrza budowlanego Andreę Gallasiniego. Provostship obejmuje „Czerwony Budynek”, trzypiętrowy, okazały dwór z mansardowym dachem i portalem herbowym. Od 1980 roku dawne budynki provostship są wykorzystywane jako ośrodek szkoleniowy dla rzemiosła i konserwacji zabytków.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Proboszczowski św. Piotra | alt= | url= | email=
| adres=An St. Peter 1, Petersberg | lat=50.561528 | long=9.711444| wskazówki=4 km poza centrum miasta, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w 836 przez Rabana Maura jako kościół grobowy dla św. Lioby. Krypta kościoła karolińskiego z freskami z IX wieku zachowała się do dziś. Otwarte: kwiecień-październik: wtorek-sobota 10:00-11:30/14:30-16:30, listopad-marzec: wtorek-sobota 14:30-16:00.
}}
=== Pałac Miejski i Park Pałacowy ===
[[Plik:FD Stadtschloss SW.jpg|thumb|Pałac Miejski (strona w stronę katedry)]]
[[Plik:FD Stadtschloss NW.jpg|thumb|Ogród pałacowy z wieżą pałacową]]
* {{zobacz
| name=Pałac Miejski | alt= | url= | email=
| adres=Schlossstraße 1 | lat=50.5539 | long=9.67556| wskazówki=Dzielnica Barokowa
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pałac Miejski został zbudowany w obecnej formie jako rezydencja książąt-opatów i książąt-biskupów Fuldy przez mistrza budowlanego Johanna Dientzenhofera. W latach 1708–1714 rozbudował on istniejący renesansowy pałac (przebudowany w latach 1607–1612), który pierwotnie był pierwszym zamkiem klasztornym (z 1312 r.), do obecnej formy prestiżowego czteroskrzydłowego kompleksu barokowego z wewnętrznym dziedzińcem i całkowitą długością ponad 250 metrów. Otwarte: Zwiedzanie historycznych wnętrz: codziennie w godzinach 10:00–17:00; zamknięte w poniedziałki; Wstęp: od 3,50 €.&lt;br/&gt;Po sekularyzacji (1803) pałac stał się częścią Księstwa Hesji. Za elektora Wilhelma I skrzydło Residence Garden zostało przebudowane w późnym stylu neoklasycystycznym przez głównego architekta dworskiego Johanna Conrada Bromeisa w latach 1817–1818, czyniąc pałac rezydencją elektora. Obecnie jest on wykorzystywany przez administrację miejską.&lt;br/&gt;Oprócz neoklasycystycznych pomieszczeń mieszkalnych, '''barokowe schody''', '''Sala Książęca''' i rokokowa '''Sala Zwierciadlana''' są otwarte dla zwiedzających. Wystawiona jest również kolekcja porcelany z „'''Hochfürstlich Fuldischen Porzellanfabrique'''”, która jednak powstawała tylko w latach 1764–1789. W pomieszczeniach, które nie były wykorzystywane jako przestrzenie muzealne, mieszczą się obecnie biura administracyjne administracji miejskiej.&lt;br/&gt;'''Wieża pałacowa''' (z widokiem na otaczające niskie pasma górskie) jest dostępna w ramach zwiedzania pałacu od kwietnia do października. 
}}
* {{zobacz
| name=Oranżeria | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.555615 | long=9.674072| wskazówki=Dzielnica Barokowa, Ogród Pałacowy
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Oranżeria, zbudowana w latach 1721-1724 w ogrodach pałacowych naprzeciwko pałacu miejskiego, jest barokowym budynkiem o niezwykłym wnętrzu, szczególnie wspaniale zdobiona sala Apollo i taras z otwartymi schodami i Floravase. Oranżeria należy obecnie do [https://www.maritim.de/de/hotels/deutschland/hotel-am-schlossgarten-fulda/unser-hotel Maritim Hotel am Schlossgarten Fulda] i jest wykorzystywana na imprezy hotelowe i konferencje. Kawiarnia i restauracja z barokowymi meblami są otwarte dla publiczności.
}}
* {{zobacz
| name=Floravase | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5553 | long=9.67422| wskazówki=Dzielnica Barokowa, Ogród Pałacowy
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Floravase to barokowa rzeźba rzeźbiarza Johanna Friedricha Humbacha. Znajduje się w ogrodach pałacowych na schodach prowadzących do oranżerii. Stworzona w 1728 roku z jednego kamienia, 6,80-metrowa rzeźba jest uważana za jedną z najważniejszych rzeźb ogrodowych w Europie. Symbolizuje boginię kwiatów Florę na wazonie, ozdobionym wąsami kwiatowymi i otoczonym figurami aniołów.
}}
* {{Znacznik|Ogród Pałacowy|50.5554604|9.6759209|typ=natura}}'''Ogród Pałacowy''' (''Dzielnica Barokowa'') – Zielona oaza w sercu miasta. Pierwotnie zaprojektowany jako ogród barokowy, części parku zostały przeprojektowane na angielski ogród krajobrazowy w XVII wieku. W ramach 1. Heskiej Wystawy Ogrodów Państwowych w 1994 roku ogród został przeprojektowany w stylu barokowym, uwzględniając istniejące drzewa. Szczególnie warte zobaczenia są fontanny. Park jest otwarty bezpłatnie w godzinach otwarcia: 1 kwietnia – 31 października: 7:00–22:30; 1 listopada – 31 marca: 7:00–21:00.
=== Zamki, pałace i dwory ===
[[Plik:FD KanzlerPalais 01.jpg|thumb|Pałac Kanclerza]]
[[Plik:FD PalaisBuseck 01.jpg|thumb|Pałac Buseck]]
* {{zobacz
| name=Pałac Kanclerza | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 1 | lat=50.551261 | long=9.676389| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Barokowy budynek z 1735, początkowo rezydencja kanclerza Wagnera, później radcy dworskiego Zwengera. Od 1782 do 1900 w budynku mieścił się ratusz Fuldy; obecnie w Pałacu Kanclerza mieści się centrum edukacji dorosłych i centrum edukacji młodzieży.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Altenstein | alt= | url= | email=
| adres=Schlossstraße 6 | lat=50.5533733 | long=9.6762913| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Była to rezydencja kanclerza Fuldy i została zbudowana w połowie XVIII wieku pod nadzorem marszałka dworu von Stein zu Altenstein. Od 1800 roku pałac był najbardziej znamienitym zajazdem w mieście Fulda. Od 1816 do 1866 roku był siedzibą Sądu Najwyższego Fuldy, a obecnie służy różnym urzędom miejskim. Imponująca sala rokokowa na drugim piętrze była uważana za jedną z najpiękniejszych sal balowych swoich czasów i nadal jest wykorzystywana na prestiżowe imprezy i jako sala weselna.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Buseck | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade, am Bonifatiusplatz | lat=50.5532323 | long=9.6740755| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1731/1732 dla Ernsta Johanna von Busecka, prawdopodobnie na podstawie planów architekta dworskiego Fuldy, Andreasa Gallasiniego. Od 1802 do 1814 roku służył jako mieszkanie dla zdetronizowanego i ostatniego księcia-biskupa Fuldy, Adalberta von Harstalla. Od 1832 roku należał do Opactwa Wallensteina i do 2006 roku był wykorzystywany jako dormitorium dla arystokratek, niezamężnych i protestanckich kobiet. W 1992 roku opactwo połączyło się ze Starym Heskim Rycerstwem Kaufungen. Po gruntownej renowacji w 2006 roku zgodnie z zarządzeniem konserwatorskim, obecnie jest wykorzystywany jako biuro. Najważniejszym pomieszczeniem w budynku jest bogato umeblowana sala balowa (sala kapitulna) na drugim piętrze.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Buttlar | alt= | url= | email=
| adres=Am Bonifatiusplatz 1 | lat=50.5528544 | long=9.6751068| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1737–1739, obecnie wykorzystywany jako biuro informacji turystycznej.
}}
=== Budynki ===
* {{zobacz
| name=Stary Uniwersytet (Uniwersytet Adolfa w Fuldzie) | alt= | url= | email=
| adres=Universitätsplatz 1 | lat=50.5516430538017 | long=9.67930899668622| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Budynek został zbudowany w stylu barokowym w latach 1731–1734 według planów Andreasa Gallasiniego. W 1734 roku książę opat Adolph von Dalberg założył Uniwersytet w Fuldzie, a do sekularyzacji w 1805 roku nauczano tam prawa, filozofii, medycyny i teologii katolickiej. Obecnie w budynku mieści się szkoła podstawowa Adolpha von Dalberga.
}}
* {{zobacz
| name=Stary Ratusz | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 10 | lat=50.5515669 | long=9.6771586| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Budynek o konstrukcji szachulcowej z 1531.
}}
[[Plik:FD Hexenturm 01.jpg|upright|thumb|Wieża Czarownic]]
* {{zobacz
| name=Wieża Czarownic | alt= | url= | email=
| adres=Kanalstr. 1b | lat=50.552751 | long=9.672901| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowana w XII wieku jako część średniowiecznych fortyfikacji miejskich i w celu oddzielenia miasta od obszaru klasztornego. Wieża nie pełniła funkcji więzienia w Fuldzie; nazwa wieży została udokumentowana dopiero w 1808 roku jako „Turm am (Frauen)Törlein” (Wieża przy Bramie (Kobiet)), po bramie wjazdowej do klasztoru. „Czarownice” nie były tu więzione, ale w pałacu miejskim. Nazwa „Wieża Czarownic” dla 14-metrowej, najlepiej zachowanej części muru miejskiego pojawiła się dopiero później.
}}
* {{zobacz
| name=Heertor | alt= | url= | email=
| adres=Schlosstraße | lat=50.5539459 | long=9.6769556| wskazówki=bezpośrednio przy dworcu autobusowym, naprzeciwko pałacu miejskiego
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowana w latach 1150–1165, do dziś uważana jest za jedną z najstarszych zachowanych romańskich bram miejskich w Niemczech (przynajmniej częściowo).
}}
* {{zobacz
| name=Hauptwache | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5533399 | long=9.6746072| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1757–1759 przez Andreasa Gallasiniego, budynek pierwotnie był strażnicą naprzeciwko pałacu miejskiego Fuldy, zbudowanym w stylu barokowym. Położony między katedrą a starym miastem w dzielnicy barokowej, obecnie mieści restaurację i bar koktajlowy.
}}
* {{zobacz
| name=Paulustor | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5554 | long=9.67292| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Brama ta kiedyś oddzielała miasto od dzielnicy opactwa, a na obecne miejsce przeniesiono ją dopiero w 1771 roku. Pierwotnie znajdowała się pomiędzy pałacem a główną wartownią.
}}
=== Pomniki ===
* {{zobacz
| name=Pomnik Bonifacego | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.553141 | long=9.6748408| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=naprzeciwko biura informacji turystycznej na Bonifatiusplatz
}}
* {{zobacz
| name=Kolumna Maryjna | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.55956964690667 | long=9.671775692422703| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=poniżej klasztoru Frauenberg
}}
* {{zobacz
| name=Pomnik założycieli miasta | alt= | url= | email=
| adres=Borgiasplatz | lat=50.551789786194504 | long=9.67757997371778| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=
}}
* {{zobacz
| name=Cmentarz Żydowski | alt= | url= | email=
| adres=Rabanusstraße | lat=50.5362216 | long=9.6905197| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=
}}
=== Muzea ===
[[Plik:FD DomMuseum 01.jpg|thumb|Muzeum Katedralne]]
[[Plik:FD Jesuitenkolleg 01.jpg|thumb|Kolegium Jezuickie / Muzeum Vonderau]]
Miasto Fulda oferuje '''karnet muzealny''' (dorośli 12 EUR, ulgowy 10 EUR). Obejmuje on wstęp do następujących muzeów: Muzeum Vonderau, Muzeum Katedralne, Niemieckie Muzeum Straży Pożarnej, Historyczne sale Zamku Miejskiego, Akademia Dziecięca i Muzeum Schloss Fasanerie (Eichenzell). Karnet jest dostępny w Centrum Informacji Turystycznej i uczestniczących muzeach. Karnet jest ważny przez nieograniczony czas.
* {{zobacz
| name=[https://www.fulda.de/kultur-freizeit/vonderau-museum Muzeum Vonderau] | alt= | url= | email=
| adres=Jesuitenplatz 2 | lat=50.5511 | long=9.67861| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 928350  | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: wtorek-niedziela 10:00-17:00, czynne w święta. Cena: wstęp dla dorosłych: 3,50 €; Planetarium: 4 €. W muzeum znajduje się między innymi stała wystawa poświęcona historii kultury miasta i regionu, a także dział historii naturalnej. Kolejna wystawa poświęcona jest malarstwu, a w muzeum znajduje się również planetarium. Muzeum nosi imię nauczyciela z Fuldy i lokalnego historyka Josepha Vonderau. Sklep muzealny, kawiarnia muzealna;
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.bistum-fulda.de/bistum_fulda/kunst_musik/kunst/dommuseum/ Muzeum Katedralne] | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 5 | lat=50.5534368 | long=9.6709125| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 8 72 07 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: wtorek-sobota od 10:00, przerwa obiadowa zimą od 12:30 do 13:30; niedziela od 12:30. Można tam obejrzeć wystawy dotyczące historii klasztoru, katedry i diecezji, ze szczególnym uwzględnieniem osoby św. Bonifacego.
}}
* {{zobacz
| name=[https://dfm-fulda.de/ Niemieckie Muzeum Straży Pożarnej] | alt= | url= | email=
| adres=St. Laurentius-Str. 3 | lat=50.545 | long=9.665| wskazówki=na łąkach Fuldy na południe od centrum miasta, około dwóch kilometrów pieszo od katedry
| telefon=+49(0)661 7 50 17 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Wystawa przedstawia historię czynnej i biernej ochrony przeciwpożarowej w krajach niemieckojęzycznych, obejmującą okres od najwcześniejszych ludzi „homo erectus” przez średniowiecze do końca I wojny światowej w 1918 r. Na wystawie można zobaczyć sprzęt techniczny i urządzenia strażackie. Ogród botaniczny (ogniowy) oferuje odwiedzającym możliwość interakcji z roślinami, takimi jak pokrzywy i lilie pochodniowe. Otwarte: wtorek - niedziela 10:00–17:00 Cena: dorośli: 5 €.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.kaf.de/ Akademia Dziecięca Fulda] | alt= | url= | email=
| adres=Mehlerstr. 4 | lat=50.545778 | long=9.686806| wskazówki=w pobliżu dworca kolejowego, około 10–15 minut spacerem
| telefon=+49(0)661 90273 0  | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: pon.-pt. 10:00–17:00; niedz. 13:00–17:30; sob. 13:00–17:30 (październik–kwiecień). Cena: Indywidualne (od 3 lat) = 3 €; Rodzinne = 9 €; Piątki od 14:00 do 17:30; wszystkie bilety rodzinne są w piątki tańsze o połowę. KAF jest najstarszym niezależnym muzeum dla dzieci w Niemczech i postrzega siebie jako „centrum fitness dla zmysłów”, pozwalając dzieciom i młodzieży w wieku od 5 do 14 lat doświadczać kultury jako części ich własnej tożsamości. Sercem muzeum jest Walk-In Heart, w którym znajdują się wystawy stałe, wystawy specjalne, programy świąteczne, programy praktyczne i programy grupowe.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.mollenhauer.com/ Erlebniswelt Blockflöte] | alt= | url= | email=
| adres=Weichselstr. 27 | lat=50.535676 | long=9.684185| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 94670 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Wszystko o produkcji fletów prostych, od historii produkcji fletów prostych i materiałów używanych do świata dźwięku fletów prostych (wyraźnie zachęcamy do wypróbowania). Otwarte: od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00–16:00. Dostępne są wycieczki z przewodnikiem po wcześniejszym umówieniu.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.hs-fulda.de/ Wystawa zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej i Stanowej] | alt= | url= | email=
| adres=Heinrich-von-Bibra-Platz 12 | lat=50.554914 | long=9.679883| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 9640 970 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pisemne dobra kultury obejmujące 1000 lat, w tym Kodeksy Bonifatiani z 547 r. i koniec VIII wieku. Rękopisy – ponad 800 rękopisów w kolekcji, w tym ponad 200 ze średniowiecza. Kolekcja Hutten – jest to prawdopodobnie najobszerniejsza kolekcja biblioteczna w Niemczech zawierająca dzieła autorstwa i o Ulrichu von Hutten, znanym niemieckim humaniście i publicyście. Otwarte: od poniedziałku do czwartku od 9:30 do 16:00 i w piątek od 9:30 do 15:00.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.hs-fulda.de/ Pałac Fasanerie] | alt= | url= | email=
| adres=Eichenzell | lat=50.5077 | long=9.70791| wskazówki=8 km na południe, połączenia autobusowe
| telefon=+49(0)661 9486-0 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Około 1710 roku poza bramami miasta Fulda zbudowano pałac wiejski. W kolejnych latach pałac był stale rozbudowywany, aż w 1757 roku został wspaniale przebudowany według planów nadwornego architekta księcia-opata Andreasa Gallasiniego. Pałac służył jako letnia rezydencja do połowy XIX wieku. Księżniczka Anna Pruska, znana również jako landgrabina Anna, mieszkała w pałacu do 1918 roku. Na własne życzenie była jedyną kobietą pochowaną w katedrze w Fuldzie. Od 1972 roku niektóre pokoje są otwarte dla zwiedzających jako muzeum. Znajduje się w nim kolekcja mebli i dzieł sztuki dekoracyjnej z XVIII i XIX wieku, a także ważna galeria portretów. Festiwal Ogrodów Książęcych odbywa się corocznie wiosną. Godziny otwarcia: Wstęp do muzeum jest możliwy wyłącznie z przewodnikiem. Kwiecień-październik: od wtorku do niedzieli i święta od 10:00 do 17:00. (ostatnie wejście o godz. 16:00).
}}
=== Parki ===
Miasto Fulda jest również zielone, a oprócz Ogrodu Pałacowego znajdują się tam inne parki i tereny rekreacyjne.

* {{Znacznik|Parkanlage in der Fuldaaue|50.545115761342814|9.667049429641681|typ=natura}}'''Parkanlage in der Fuldaaue''' – Ta ogólnodostępna zielona przestrzeń, popularna wśród mieszkańców, znajduje się około 5-10 minut spacerem na zachód od centrum miasta.
* {{Znacznik|Ogród dalii|50.5531915|9.6733137|typ=natura}}'''Ogród dalii''' – Naprzeciwko katedry. Każdej wiosny sadzi się tam ponad 30 różnych dalii. Podczas kwitnienia oferuje spokój i relaks z wyjątkowym widokiem na katedrę i Wieżę Czarownic. Godziny otwarcia: od końca kwietnia/początku maja do października (w zależności od kwitnienia): codziennie od 9:00 do 19:00, wstęp wolny.
* {{Znacznik|Domdechaneigarten|50.553682261278915|9.671893887582643|typ=natura}}'''Domdechaneigarten''' – bezpośrednio przy katedrze i wejściu do Muzeum Katedralnego. Eksponaty z Muzeum Katedralnego i historyczne odmiany róż. Godziny otwarcia: Ogród jest dostępny w godzinach otwarcia Muzeum Katedralnego.

Miasto Fulda utrzymuje łącznie 20 '''cmentarzy''', z których niektóre mają również wartość rekreacyjną jako tereny zielone.
[[Plik:FD Alter dompfarrlicher Friedhof.jpg|thumb|Stary Cmentarz Parafialny Katedralny]]
* {{Znacznik|Stary Cmentarz Parafialny Katedralny|50.5571759|9.6727917|typ=natura}}'''Stary Cmentarz Parafialny Katedralny''': Używany w średniowieczu i do 1870 roku, został opuszczony w 1894 roku, a następnie przeprojektowany w ramach State Garden Show w 1994 roku jako przestrzeń wystawowa dla „Historycznego rozwoju nasadzeń grobowych” z różnych epok, z kilkoma grobami wystawowymi. Od 2008 roku znajduje się tam również kamień pamiątkowy dla ofiar polowań na czarownice w Fuldzie. Lokalizacja: w regionie Eichsfeld, około 200 metrów na północ od placu Katedralnego (50° 33′ 26″ N 9° 40′ 22″ E).
* '''Nowy Cmentarz Parafialny Katedralny''', znany również jako Cmentarz Frauenberg: Utworzony w celu zastąpienia zamkniętego „starego Cmentarza Parafialnego Katedralnego”, miejsce pochówku obejmuje, oprócz innych znanych osobistości Fuldy, archeologa i lokalnego historyka Fuldy, dr.h.c. Josepha Vonderau, patrona Muzeum Vonderau.

== Aktywny wypoczynek ==
=== Wycieczki miejskie ===
Wycieczki po mieście dla indywidualnych turystów odbywają się codziennie o 11:30 i 15:00. Trwają one około godziny. Bilety i miejsce zbiórki znajdują się w Biurze Informacji Turystycznej na Bonifatiusplatz. Osoby, które wolą zwiedzać Fuldę samodzielnie, mogą skorzystać z audioprzewodnika. Audioprzewodnik jest dostępny w języku niemieckim i angielskim. Audioprzewodniki można wypożyczyć w Biurze Informacji Turystycznej.

Dla grup miasto Fulda oferuje różne wycieczki po mieście o różnej długości. Obejmują one jedno- lub dwugodzinne wycieczki po dzielnicy barokowej i Starym Mieście, z których niektóre obejmują również zwiedzanie wnętrza katedry i pałacu. Oferowane są również wycieczki tematyczne, takie jak Muzeum Katedralne, Pałac Miejski i Muzeum Vonderau. Innym punktem wycieczek po mieście są książęce zakupy. Wycieczka zakupowa z przewodnikiem prowadzi do sklepikarzy, którzy oferują swoje prace. Wycieczkę uzupełniają dwa przysmaki kulinarne. Oferowane są również wycieczki dla dzieci. Ubrane w stroje historyczne i z taczką dzieci uczą się o okresie baroku.

Wszystkie informacje o wycieczkach, godzinach i rezerwacjach można znaleźć w [https://www.tourismus-fulda.de/ informacji turystycznej].

* '''Spacery po mieście z Fulda Greetern'''
Pod hasłem „Przyjedź jako gość, wyjedź jako przyjaciel” Fulda Greeter oferują bezpłatne wycieczki po mieście. Goście poznają miasto z dala od utartych szlaków z perspektywy mieszkańców. Greeters chętnie pokażą gościom swoje miasto ze wszystkimi jego autentycznymi dziwactwami. Omawiane są również osobiste historie i doświadczenia, a także wskazówki dotyczące wychodzenia i spędzania wolnego czasu. Podczas specjalnych konsultacji między gościem a Greeters, prośby o tematy są brane pod uwagę, dzięki czemu te spacery są osobistym i indywidualnym spotkaniem z miastem. Aby zachować indywidualność, Greeters są prowadzone wyłącznie w małych grupach do sześciu osób. Więcej informacji można znaleźć na stronie fulda-greeters.de. Fulda Greeters są członkami [https://internationalgreeter.org/ International Greeter Association (dawniej Global Greeter Network)].

=== Sport i rekreacja ===
* '''[https://www.rhoen-adventures.de/ Rhön Adventures]''' (''wycieczki kajakowe, wycieczki geocachingowe, wspinaczka w Fuldzie i okolicach''), Karlstr. 33, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 2502623, E-mail: info@rhoen-adventures.de. Wynajem kajaków – wycieczki na kilka godzin lub kilka dni po Fuldzie, organizacja transportu łodzią. Ostatnia aktualizacja: maj 2017 (informacje mogą być nieaktualne). Edytuj informacje
* {{Znacznik|Sieben Welten Therme &amp; Spa Resort|50.53778 |9.72300 |typ=atrakcja}}'''[https://www.siebenwelten.de/ Sieben Welten Therme &amp; Spa Resort]''' (''spa termalne, strefa saun, Bäder-Park-Hotel, gastronomia tematyczna''), Harbacher Weg 6, 36093 Künzell (''na przedmieściach Fuldy w Künzell, około 4 km na wschód od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 397 800. Dawne termy Rhöntherme zostały ponownie otwarte latem 2010 roku po gruntownej renowacji i są teraz zorganizowane tematycznie. Otwarte: pon.–pt. 10:00–23:00, sob.–ndz. i święta 9:00–23:00. Cena: bilet jednodniowy: 25 €.
* {{Znacznik|Basen sportowy Ziehers|50.55747 |9.69754 |typ=atrakcja}}'''[https://re-gruppe.de/baeder/sportbad-ziehers/ Basen sportowy Ziehers]''', Magdeburger Straße 97, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 12-7744. Basen pływacki o wymiarach 33 x 21 m, basen dla niepływaków, brodzik, zjeżdżalnia wodna, lekcje pływania, aqua fitness, trybuny dla widzów, kawiarnia. Otwarte: pon. 7:30–21:30, wt.–śr., pt. 7:30–20:00, czw. 7:30–13:00, sob.–niedz. 13:00–18:30, święta i niedz. od 1 maja do 30 września. Zamknięte w okresie wakacji letnich. 
* {{Znacznik|Basen odkryty Rosenau|50.5461513 |9.6697912 |typ=atrakcja}}'''[https://re-gruppe.de/baeder/freibad-rosenau/ Basen odkryty Rosenau]''' (''Rosenbad''), Jahnstraße 2, 36041 Fulda. Tel.: +49(0)661 12-7722. Basen pływacki o wymiarach 50 x 17 m, basen dla osób niepływających z leniwą rzeką, basen wielofunkcyjny o wymiarach 33 x 28 m z 5-metrową platformą do skoków, brodzik, boiska do siatkówki plażowej, stoły do ​​tenisa stołowego, plac zabaw dla dzieci i kawiarnia. Otwarte: Maj: codziennie 11:00–19:00; Czerwiec: 10:00–20:00; Lipiec–sierpień: 9:00–20:00 Wrzesień do końca sezonu: 11:00–19:00.
* {{Znacznik|Kartbahn NOlimit|50.52739713156326 |9.67723821502951 |typ=atrakcja}}'''[https://www.nolimitkartbahn.de/ Kartbahn NOlimit]''' (''gokarty halowe, tor zewnętrzny''), Frankfurter Straße 142, 36043 Fulda (''Kohlhaus, ok. 3 km na południe od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 40 20 53. Otwarte: pon.–pt. 15:00–23:00, sob. 13:00–północ, niedz. 10:00–23:00
* {{Znacznik|Aeroclub Rhön e.V. Fulda|50.53644949735269 |9.661667164899828 |typ=atrakcja}}'''[https://acr-fulda.de/ Aeroclub Rhön e.V. Fulda]''' (''szybowanie''), Olympiastr. 1, 36043 Fulda. Tel.: +49(0)661 21155. Dostępne są loty szybowcem nad miastem. Otwarte: od marca do listopada w weekendy/święta oraz w ciągu tygodnia przy dobrej pogodzie. Ostatnia aktualizacja: maj 2017 (informacje mogą być nieaktualne). 
* {{Znacznik|Golfclub Fulda Rhön|50.58504469088617 |9.826139721076654 |typ=atrakcja}}'''[https://golfclub-fulda.de/ Golfclub Fulda Rhön]''', Am Golfplatz 35, 36145 Hofbieber (''ok. 15 km od centrum miasta''). Tel.: +49(0)6657 1334. 
* '''Miniaturowe pole golfowe w ogrodach zamkowych''', Kurfürstenstraße, 36037 Fulda (''w tylnej części ogrodów zamkowych''). 18 dołków. Otwarte: kwiecień–październik: pon.–pt. 10:00–21:00 i sob.–ndz. 11:00–21:00; listopad–marzec: pon.–sob. 13:00–18:00 (jeśli pogoda na to pozwoli). 
* '''Jazda na rowerze''' – np. na ścieżce rowerowej Fulda lub na ścieżce rowerowej Milseburg

=== Kino i teatr ===
* {{Znacznik|Cinestar|50.5469437 |9.6750781 |typ=atrakcja}}'''Cinestar''', Löherstraße 41, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0)661 8658 401.
* {{Znacznik|Schlosstheater Fulda|50.5547867 |9.6774889 |typ=atrakcja}}'''Schlosstheater Fulda''', Schloßstraße 5, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0)661 1021483.

== Praca ==

== Nauka ==
[[Plik:FD Pfandhausstraße 02.jpg|upright|thumb|Rittergasse]]
Łącznie w Fuldzie znajduje się 17 szkół podstawowych, 3 szkoły specjalne, 5 szkół średnich i 5 szkół średnich, w tym szkoła Rabanus-Maurus, jedna z najstarszych szkół w Niemczech.

* {{Znacznik|'''Uniwersytet Nauk Stosowanych w Fuldzie'''|50.56481 |9.68578|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.hs-fulda.de/ Uniwersytet Nauk Stosowanych w Fuldzie]''' (''Uniwersytet Nauk Stosowanych w Hesji''), Marquardstr. 35, 36039 Fulda (''kilkaset metrów na północ od dworca kolejowego i na wschód od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 96400.
* {{Znacznik|'''Wydział Teologiczny Fulda'''|50.55463 |9.67098|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.thf-fulda.de/en/index.html Wydział Teologiczny Fulda]''' (''uznany przez państwo uniwersytet akademicki''), Eduard-Schick-Platz 2, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 87220, E-mail: rektorat@thf-fulda.de. 
* {{Znacznik|'''Ferdinand-Braun-Schule'''|50.55818 |9.69697|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.ferdinand-braun-schule.de/ Ferdinand-Braun-Schule]''' (Szkoła zawodowa Fulda z szkołą techniczną i liceum technicznym), Goerdelerstraße 7, 36037 Fulda (''kilkaset metrów na północny wschód od stacji kolejowej''). Tel.: +49(0)661 9683 0. 
* {{Znacznik|'''Richard-Müller-Schule'''|50.55720 |9.69512|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.rims-fulda.de/menue/home Richard-Müller-Schule]''' (Szkoła zawodowa miasta Fulda), Pappelweg 8, 36037 Fulda (''kilkaset metrów na północny wschód od stacji kolejowej''). Tel.: +49(0)661 9687-0. 
* {{Znacznik|'''Eduard-Stieler-Schule'''|50.55599 |9.69926|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.ess-fulda.de/ Eduard-Stieler-Schule]''' (Szkoła zarządzania hotelem, Szkoła zawodowa inżynierii chemicznej, Wyższa szkoła techniczna, Liceum zawodowe), Brüder-Grimm-Str. 5, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 969540. Ostatnia aktualizacja: czerwiec 2017 (informacje mogą być nieaktualne). 
* {{Znacznik|'''BBZ Mitte'''|50.56741 |9.69951|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.bbz-mitte.de/de BBZ Mitte]''' (szkolenie zawodowe w dziedzinie technologii, biznesu i nauk społecznych), Goerdeler Straße 139, 36100 Petersberg. Tel.: +49(0)661 6208-0.

== Zakupy ==
Fulda to regionalna metropolia handlowa, oferująca szeroki wybór towarów w kilku domach towarowych, licznych sklepach i sklepach specjalistycznych. Główne ulice handlowe to Bahnhofstrasse, Marktstrasse i Friedrichstrasse. Wiele małych sklepów można znaleźć również w bocznych uliczkach i na starym mieście. Atrakcyjność miasta dodatkowo zwiększa dobrze zaopatrzona scena pubów i restauracji, która również oferuje odpoczynek od wyczerpującego szaleństwa zakupów.

* '''Tygodniowy targ''': - w każdą środę i sobotę (oprócz świąt państwowych) od 7:00 do 13:30 wokół targu warzywnego. Sprzedawcy oferują sezonowe owoce i warzywa, kwiaty i kompozycje, świeże ryby, a także regionalne wypieki, sery, drób, kiełbasy i mięsa.
* '''[https://reinholz-kaffee-shop.de/ Kaffeerösterei Reinholz]''', Florengasse 10, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)172 3905782. Kawa jest świeżo palona codziennie; ziarna kawy pochodzą głównie z Ameryki Południowej i Środkowej; handel bezpośredni. Otwarte: od wtorku do piątku, od 10:00 do 18:00 i w sobotę, od 8:00 do 16:00.

== Gastronomia ==
=== Specjały Fuldy ===
* '''Flurgönder mit Nudeln''' (dialekt: Schwoarte-Gönder) to surowa, wędzona skórka wieprzowa w kształcie pęcherza, którą gotuje się i podaje z makaronem wstążkowym.
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
 Drei Sorten Flurgönder aus dem Fuldaer Land.jpg|Trzy odmiany Flurgönder
&lt;/gallery&gt;

=== Restauracje i gospody ===
==== Oszczędnie ====
* {{Znacznik|'''Drei Linden'''|50.548373|9.661423|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.dreilinden-fulda.de/ Drei Linden]''' (''gospoda, kuchnia Fuldy, pokoje gościnne, ogródek piwny''), Neuenberger Str. 37, 36037 Fulda (Neuenberg) (ok. 15 minut spacerem od katedry). Tel.: +49(0)661 73131, Faks: +49(0)661 241366, E-mail: info@dreilinden-fulda.de. Piękny ogródek piwny pod starymi lipami, otwarty od maja do października, jeśli pozwala na to pogoda. Otwarte: Zamknięte w niedziele.
* {{Znacznik|'''LA ROMANTICA'''|50.551842|9.675513|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''LA ROMANTICA''' (''Ristorante i pizzeria''), Pfandhausstraße 1, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 75922. Włoskie specjały, domowy makaron i biały chleb. Otwarte: codziennie od 11:00 do północy.

=== Umiarkowanie ===
* {{Znacznik|'''Wirtshaus Schwarzer Hahn'''|50.552412|9.675954|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.schwarzerhahn-fulda.de/ Wirtshaus Schwarzer Hahn]''', Friedrichstraße 18, 36037 Fulda (''w centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 24 03 12. 
* {{Znacznik|'''Fuldaer Hof'''|50.563683|9.631879|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.fuldaerhof.de/ Fuldaer Hof]''' (''ogródek piwny''), Am Ried 13, 36041 Fulda/Maberzell (''niedaleko północno-zachodniej części Fuldy''). Tel.: +49(0)661 25 00 864, Fax: +49(0)661 25 00 862. Otwarte: od października do kwietnia codziennie od godz. 11:00; zamknięte w weekendy.

=== Ekskluzywnie ===
* {{Znacznik|'''Dachsbau by Caliskan'''|50.552136|9.675121|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://dachsbaubycaliskan.de/ Dachsbau by Caliskan]''' (''restauracja, klasyczne dania i autorskie kreacje''), Pfandhausstraße 8, 36037 Fulda (Stare Miasto). Tel.: +49(0)661 74110. Mała, przytulna restauracja w 350-letnim domu.

=== Kawiarnie ===
* {{Znacznik|'''Törtchen'''|50.54755|9.67434|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''Törtchen''' (''Kuchenmanufaktur &amp; Cafe''), Löherstraße 42, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 20618181. Można oglądać, jak powstają ciasta i tarty. Przytulne, zabytkowe wnętrze. 
* {{Znacznik|'''antonius LadenCafé'''|50.55200|9.67474|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.antonius.de/ antonius LadenCafé]''' (''Kawiarnia i małe dania''), Severiberg 1, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 75826. Sprzedaje również ekologiczne wypieki. Piękny dziedziniec. Otwarte: pon.-pt. 9:00-18:00, sob. 10:00-17:00, niedz. zamknięte.
* {{Znacznik|'''Café Glück'''|50.55248|9.67583|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.cafe-glueck-fulda.de/ Café Glück]''' (''kawiarnia serwująca ciepłe posiłki, w tym dania wegetariańskie i wegańskie''), Friedrichstraße 20, 36037 Fulda (''w pobliżu zamku''). Tel.: +49(0)661 58007181, E-mail: info@cafe-glueck-fulda.de

=== Browary ===
* {{Znacznik|'''Hochstifliches Brauhaus Fulda'''|50.55793|9.67690 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.hochstift.de/ Hochstifliches Brauhaus Fulda]''' (''Browar, Restauracja i Ogródek Piwny''), Leipziger Straße 12, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 8350-0. W 1848 roku na Leipziger Straße zbudowano piwnicę skalną z browarem i ogródkiem piwnym. Dzięki temu jest to najstarszy browar i jedna z najstarszych firm w Fuldzie. Zwiedzanie browaru – wycieczka z degustacją piwa odbywa się w każdą środę o 16:00, z udziałem co najmniej pięciu osób; należy dokonać wcześniejszej rezerwacji w administracji (tel. +49(0)661-835015). Położona tuż obok browaru piwnica skalna oferuje świeżo warzone piwo i jedzenie, takie jak robiła babcia, z nowoczesnym akcentem. Ogródek piwny jest również otwarty latem. Tutaj możesz cieszyć się świeżo nalewanym piwem i pysznym grillowanym jedzeniem pod drzewami w jednym z najstarszych ogródków piwnych w mieście. 
* {{Znacznik|'''Hohmanns Brauerei Fulda'''|50.5906|9.6864 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://hohmanns-brauerei.de/ Hohmanns Brauerei Fulda]''', Michelsrombacher Str. 51, 36039 Fulda. Tel.: +49(0)661 9625856. Pierwsze piwo zostało tutaj uwarzone w 2008 roku. Obecnie produkowane są różne naturalnie mętne piwa, piwo rzemieślnicze i bezalkoholowe Waldbrause (leśne brause). Piwa serwowane są w Hohmann's Brauhaus (z restauracją), Florengasse 3-5, 36037 Fulda, oraz w gospodzie Michelsrombacher Wald, Michelsrombacher Str. 51, 36039 Fulda. 
* {{Znacznik|'''Brauhaus Wiesenmühle'''|50.55115|9.66801 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://wiesenmuehle.de/ Brauhaus Wiesenmühle]''' (''browar, ogródek piwny, restauracja, hotel''), Wiesenmühlenstraße 13, 36037 Fulda (''na łąkach Fuldy poniżej katedry''). Tel.: +49(0)661 92 868 0, Faks: +49(0)661 92 868 39. Największe koło młyńskie w Europie, z 44 łopatkami, średnicą 6,90 m, szerokością 6,50 m i wagą 55 ton, dostarcza energię elektryczną do Wiesenmühle. Największy ogródek piwny w Fuldzie.

== Życie nocne ==
=== Puby i bary ===
Stare miasto i deptak w Fuldzie szczyci się jednym z największych zagęszczeń pubów w Niemczech. '''Trójkąt Bermudzki''' znajduje się na Karlstraße. To tutaj spotyka się scena życia nocnego, a niektóre nawet zniknęły.

* {{Znacznik|'''Schöppchen'''|50.54984|9.67613 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[http://www.xn--schppchen-27a.de/ Schöppchen]''' (pub), Karlstraße 16, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 79180 .
* {{Znacznik|'''Bar22 ZWO byMO'''|50.54979|9.67596 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''Bar22 ZWO byMO''', Karlstraße 22, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 22898.
* '''Medusa Cocktailbar Fulda''' (klub, bar, salon), Königstraße 80-82, 36037 Fulda (''w centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 250 32 85.
* {{Znacznik|'''Doppeldecker'''|50.54908|9.67726 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.doppeldecker-fulda.de/ Doppeldecker]''', Brauhausstr. 3a, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 76258. Klub nocny Fulda, regularnie muzyka na żywo. Otwarte: od poniedziałku do piątku od 18:00, w soboty i niedziele od 15:00.

=== Kluby ===
* {{Znacznik|'''S-Club'''|50.54726|9.67593 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.s-club-fulda.de/ S-Club]''' (Black &amp; House), Rangstraße 6, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 9015590

== Festiwale, imprezy ==
* '''Karnawał w Fuldzie (Fulder Foaset)''': Fulda jest stolicą karnawału w Hesji. Karnawał może się pochwalić historią sięgającą ponad 500 lat. Towarzystwo Karnawałowe w Fuldzie i 13 stanów granicznych wspólnie organizują festiwal. Najważniejszymi wydarzeniami sezonu są parada dziecięca w Niedzielę Karnawałową i największa parada Różanego Poniedziałku w Hesji.
* '''[https://www.schuetzen-volksfest.de/ Festiwal Strzelecki i Folklorystyczny w Fuldzie]''' (''na oznakowanych Ochsenwiese''). Otwarte: corocznie pod koniec lipca.
* '''Altstadtfest''': Festiwal pubowy odbywający się w połowie sierpnia na starym mieście.
* '''[https://www.weinfest-fulda.de/ Festiwal Wina]''' (''na dziedzińcu muzeum (Muzeum Vonderau)''). Fulda ma długą tradycję winiarską. Odkrycie wina Spätlese sięga czasów klasztoru w Fuldzie. Co roku pod koniec sierpnia/na początku września odbywa się 10 dni świętowania. Stoiska z winem, pokazy mody i muzyka na żywo są bezpłatne! Ostatnia aktualizacja: czerwiec 2017 (informacje mogą być nieaktualne) Edytuj informacje
* '''[https://www.fulda-marathon.de/ Maraton w Fuldzie]''' – tradycyjny półmaraton przez barokowe historyczne centrum Fuldy i przez tereny zalewowe Fuldy, ze zintegrowanym biegiem na 10 km. Co roku na początku września.
* '''Jarmark bożonarodzeniowy w Fuldzie''': Ponad 70 straganów jarmarku bożonarodzeniowego, w tym rękodzieło i ozdoby świąteczne, odbywa się między kościołem parafialnym miasta a placem uniwersyteckim, a także na dziedzińcu Muzeum Vonderau.
:Godziny otwarcia: w okresie Adwentu, od poniedziałku do soboty od 11:00 do 20:00 oraz w niedziele od 11:00 do 20:00. od 12:30 do 19:00

== Nocleg ==
[[Plik:Fulda, Ferdinand-Braun-Geburtshaus, 2019-10 CN-01.jpg|thumb|Habsburger Gasse 11, miejsce urodzenia prof. Karla Ferdinanda Brauna (Hotel am Schloss)]]
=== Oszczędnie ===
* {{Znacznik|'''Schronisko młodzieżowe DJH Fulda'''|50.538002|9.660691|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.jugendherberge.de/jugendherbergen/fulda/ Schronisko młodzieżowe DJH Fulda]''', Schirrmannstraße 31, 36041 Fulda (w dzielnicy Neuenberg). Tel.: +49(0)661 73389. 
* {{Znacznik|'''Hotel am Schloss'''|50.552578|9.673204|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-am-schloss-fulda.de/ Hotel am Schloss]''', Habsburgergasse 5-11/róg Kanalstraße 1b, 36037 Fulda (''w pobliżu katedry/pałacu miejskiego''). Tel.: +49(0)661 2505580, Fax: +49(0)661 25055899 Cena: Pokój jednoosobowy: od 57 € (39 € ze wspólną łazienką); pokój dwuosobowy od 78 €. 
* {{Znacznik|'''Das Wenzel'''|50.551127|9.685000|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-central-fulda.de/ Das Wenzel]''' (''Hotel-Pension Wenzel''), Heinrichstraße 38-40, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 75335, E-mail: hotel@daswenzel.de. Noclegi ze śniadaniem – W sercu Fuldy. Cena: Pokój dwuosobowy od 64 €. 
* {{Znacznik|'''ibis Fulda City'''|50.558549|9.678502|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''ibis Fulda City''', Kurfürstenstraße 1-3, 36037 Fulda (''600 m od dworca kolejowego''). Tel.: +49(0)661 250560. 
* {{Znacznik|'''Das Landhotel Am Trätzhof'''|50.583096|9.627396|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.xn--trtzhof-6wa.de/ Das Landhotel Am Trätzhof]''', Trätzhofstraße 23, 36041 Fulda (''Trätzhof'') (''ok. 6 km od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 95322-0, Faks: +49(0)661 95322144, E-mail: info@traetzhof.de. Hotel i restauracja. Cena: Pokój dwuosobowy od 75 €.

=== Umiarkowanie ===
* {{Znacznik|'''Hotel am Dom'''|50.55213|9.66969|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://hotel-am-dom-fulda.de/ Hotel am Dom]''', Wiesenmühlenstraße 6, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 97980, Faks: +49(0)661 9798500. 
* {{Znacznik|'''Hotel Fulda Mitte'''|50.55036|9.68369|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-fulda-mitte.de/ Hotel Fulda Mitte]''', Lindenstraße 45, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 83330-0. 
* {{Znacznik|'''Platzhirsch'''|50.551431|9.675910|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.platzhirsch-fulda.de/de Platzhirsch]''' (''hotel, bar i salon''), Unterm Heilig Kreuz 3-5, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)901500-0.
* {{Znacznik|'''Peterchens Mondfahrt'''|50.553746|9.678002|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.peterchens-mondfahrt-fulda.de/ Peterchens Mondfahrt]''', Rabanustraße 7, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0) 661 902350, E-mail: rezeption@hotel-peterchens-mondfahrt.de. Oferta: Noclegi ze śniadaniem. 
* {{Znacznik|'''City Partner Hotel Lenz'''|50.5644|9.68804|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.cph-hotels.com/de/cph-hotels/hotel-lenz/ City Partner Hotel Lenz]''', Leipzigerstraße 122-124, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0) 661 620 40, Faks: +49 (0) 661 620 44 00, E-mail: fulda@citypartnerhotels.com. Ten prowadzony przez rodzinę hotel drugiej generacji oferuje 49 pokoi. Oferta: ★★★S, Parking, Wi-Fi, Winda, Restauracja, Całodobowa recepcja, Bufet śniadaniowy, Suszarka do włosów, Zwierzęta domowe są akceptowane. Zameldowanie: od 15:00. Wymeldowanie: do godziny 11:00. Cena: od 66,00€/noc

=== Ekskluzywnie ===
* {{Znacznik|'''Romantik Hotel Goldener Karpfen'''|50.54909|9.67471|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-goldener-karpfen.de/ Romantik Hotel „Goldener Karpfen”]''', Simpliziusbrunnen 1, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 8680-0, E-mail: info@hotel-goldener-karpfen.de​ . Ocena: ★★★★.
* {{Znacznik|'''Maritim Hotel am Schlossgarten Fulda'''|50.555528|9.673481|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.maritim.de/de/hotels/deutschland/hotel-am-schlossgarten-fulda/unser-hotel Maritim Hotel am Schlossgarten Fulda]''', Pauluspromenade 2, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 282-0, Faks: (0)661 282-499.
* {{Znacznik|'''Zum Ritter'''|50.552213|9.673265|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Zum Ritter''' (''Hotel i restauracja w historycznym otoczeniu, piękny ogródek piwny''), Kanalstr. 18-20, 36037 Fulda (''Stare Miasto, 5 minut od katedry''). Tel.: +49(0)661 250800. 
* {{Znacznik|'''ESPERANTO Hotel &amp; Congress Center'''|50.556864|9.685983|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-esperanto.de/ ESPERANTO Hotel &amp; Congress Center]''', Esperantoplatz, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 24291-0, E-mail: info@hotel-esperanto.de. Hotel &amp; Congress Center, strefa Beauty &amp; Spa, Esperanto Event Hall, Esperanto Public Pool, restauracja Toro Negro (kuchnia brazylijska), Buena Vista Cocktail Bar z widokiem na miasto Fulda.

== Kontakt ==

== Bezpieczeństwo ==
Sytuacja bezpieczeństwa w Fuldzie jest porównywalna z tą w pozostałych częściach Niemiec, co czyni ją bezpiecznym miastem bez szczególnych problemów. Oczywiście nadal należy przestrzegać zwykłych zasad (np. nie zostawiaj wartościowych przedmiotów w samochodzie, zawsze zamykaj rower itp.).

== Zdrowie ==
=== Szpitale ===
* {{Znacznik|'''Szpital Fulda'''|50.54703 |9.70635 |typ=zdrowie|url=|kolor=FF0000|treść=}}'''[https://klinikum-fulda.de/ Szpital Fulda]''' (''akademicki szpital dydaktyczny Uniwersytetu Philippsa w [[Marburg]]u, duży szpital z licznymi klinikami i oddziałami''), Pacelliallee 4, 36043 Fulda (na zachód od centrum miasta / Künzell, oznakowane kierunki). Tel.: +49(0)661 84-0, +49(0)661 84-61 45 (izba przyjęć).
* {{Znacznik|'''Herz-Jesu-Krankenhaus Fulda'''|50.56326 |9.67338 |typ=zdrowie|url=|kolor=FF0000|treść=}}'''[https://herz-jesu-krankenhaus.de/ Herz-Jesu-Krankenhaus Fulda]''' (''podstawowa i standardowa opieka, 11 oddziałów specjalistycznych z 256 łóżkami''), Buttlarstraße 74, 36039 Fulda (''ok. 500 m na północ od centrum miasta (katedra)''). Tel.: +49(0)661 15-0 (biuro główne), faks: +49(0)661 15 - 5383.

=== Apteki ===
W Fuldzie jest wiele aptek. Apteki oferują usługi ratunkowe poza godzinami otwarcia. Możesz dowiedzieć się, które apteki oferują usługi ratunkowe w [https://www.aponet.de/ aponet]. Apteki dyżurne możesz również znaleźć na stronie internetowej miasta Fulda.

=== Służby ratunkowe ===
W nagłych wypadkach możesz skontaktować się z Pogotowiem ratunkowym Fulda (ÄBD) poza godzinami pracy. ÄBD znajduje się pod adresem Pacelliallee 4, 36043 Fulda (bezpośrednio obok szpitala Fulda, ale z osobnym wejściem). ÄBD jest czynne w następujących godzinach: poniedziałek, wtorek i czwartek od 19:00 do 7:00 następnego dnia, środa i piątek od 14:00 do 7:00 oraz sobota, niedziela i święta od 7:00 do 7:00. Nie jest wymagane umawianie się na wizytę. Jeśli nie możesz podróżować z powodu choroby, możesz również skontaktować się z ÄBD, dzwoniąc pod bezpłatny numer 116117. Oni zorganizują wszystko dalej. Więcej informacji można również znaleźć na stronie ÄBD Hessen.

== Informacje turystyczne ==

== Gdzie dalej ==

{{Atrybucja}}
{{Jest w|Rejencja Kassel}}

{{Zarys}}

[[Kategoria:Hesja]]</text>
      <sha1>rfn7mqoxn0f8yx9chul7kkvjvwwm2dv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>149859</id>
      <parentid>149858</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T08:38:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Moromar</username>
        <id>2451</id>
      </contributor>
      <comment>/* Informacje turystyczne */</comment>
      <origin>149859</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="77407" sha1="h430ppfhcrh1qg0z1etwi75v8ep87z5" xml:space="preserve">{{top-banner}}
{{Miejscowość infobox
 |nazwa            = Fulda
 |nazwa oryginalna = 
 |widok            = Flug_-Nordholz-Hammelburg_2015_by-RaBoe_1053_-_Fulda_Innenstadt.jpg
 |opis             = 
 |herb             = Wappen_Fulda.svg
 |mapa             = Karte Fulda in Deutschland.png
 |państwo          = [[Plik:Flag of Germany.svg|20px]] [[Niemcy]]
 |region           = [[Plik:Flag_of_Hessen.svg|20px]] [[Hesja]]
 |powierzchnia     = 104,05
 |wysokość         = 261
 |lud              = 65 700
 |prefiks          = 0661
 |kod pocztowy     = 36037, 36039, 36041, 36043
 |www              = https://www.fulda.de/
}}
Ponad 1250-letnie miasto '''Fulda''' leży nad rzeką o tej samej nazwie i jest kulturalnym i gospodarczym centrum wschodniej [[Hesja|Hesji]]. Najbliższe duże miasta, [[Frankfurt nad Menem]], [[Gießen]], [[Kassel]], [[Erfurt]] i [[Würzburg]], są oddalone o ponad 100 kilometrów. Fulda jest barokowym, biskupim i uniwersyteckim miastem. Co roku odbywa się tu jesienne zgromadzenie plenarne Niemieckiej Konferencji Biskupów. W średniowieczu opactwo Fulda było jednym z największych i najważniejszych klasztorów na północ od [[Alpy|Alp]].

== Charakterystyka ==
Oprócz centrum miasta Fulda obejmuje 24 inne dzielnice:

* W dolinie rzeki Fulda: Bronnzell (z Ziegelem), Kohlhaus, Johannesberg, Gläserzell, Kämmerzell, Lüdermünd
* Na północy: Lehnerz, Bernhards, Dietershan, Niesig
* Na zachodzie: Istergiesel, Niederrode, Mittelrode, Oberrode, Zell, Zirkenbach, Harmerz, Sickels, Rodges, Besges, Malkes, Haimbach, Maberzell (z Trätzhof)
* Na południu: Edelzell
* Na wschodzie Fulda połączyła się z niezależnymi gminami Petersberg i Künzell
Centrum Fuldy jest dalej podzielone na dzielnice statystyczne lub dzielnice śródmiejskie. Nie stanowią one jednak odrębnych dzielnic:

Śródmieście, Neuenberg, Horas, Aschenberg, Frauenberg, Ziehers-Nord, Ziehers-Süd, Fulda-Galerie (dawne lądowisko dla helikopterów armii amerykańskiej), Nordend, Ostenda, Südend, Westend i Münsterfeld (dawne koszary armii amerykańskiej)

=== Położenie ===
Fulda leży nad rzeką Fulda o tej samej nazwie. Miasto jest położone między górami [[Rhön]] na wschodzie i górami [[Vogelsberg]] na zachodzie. Granice kraju związkowego z [[Turyngia|Turyngią]] i [[Bawaria|Bawarią]] nie są daleko.

Sąsiadujące gminy na północ i wschód od gór Rhön to: Petersberg (''z wczesnoromańskim kościołem św. Piotra, Rauschenberg i Haunesee''), Künzell (''z Florenberg'') i [[Hünfeld]].

Na południu [[Eichenzell]] (''z najpiękniejszym barokowym pałacem Hesji, Schloss Fasanerie'') graniczy z Fuldą.

Sąsiadujące gminy na zachodzie, w kierunku gór [[Vogelsberg]], to Hosenfeld, Großenlüder i [[Schlitz]].

=== Historia ===
Pierwsze osady odkryte w rejonie Fuldy pochodzą z końca epoki kamiennej, około 5000 r. p.n.e. We wczesnym średniowieczu germańskie plemię Chattów (prawdopodobnie imiennik dzisiejszej Hesji) osiedliło się w regionie między górami [[Vogelsberg]] i [[Rhön]].

Miejsce dzisiejszej Fuldy leży na terenie osadniczym, który był opuszczony w czasie, gdy zakładano klasztor, z pozostałościami dawnego dworu Merowingów, oraz na zalewowej równinie Fuldy rzeki Fuldy, która była już w tym miejscu żeglowna. Miejsce to jest strategicznie położone przy domniemanym brodzie na tym, co wówczas było ważnym traktem.

Za papieża Grzegorza II, Bonifacy, późniejszy Apostoł Germanów, zorganizował chrystianizację Germanii, która nadal była przeważnie politeistyczna.

==== Historia klasztoru ====
Na prośbę Bonifacego, Sturmius, jeden z jego towarzyszy, wyruszył w górę rzeki ze swojej pustelni w Haerulfisfeld ([[Bad Hersfeld]]), aby poszukać miejsca, które Bonifacy przeznaczył na założenie klasztoru.

Data historyczna to 10 marca 744: Sturmius i siedmiu braci założyło klasztor Fulda w miejscu, które później nazwano „Eichloha”. Został on poświęcony Najświętszemu Odkupicielowi (SS. Salvator) i zarządzany zgodnie z regułą benedyktyńską. Sturmius został pierwszym opatem klasztoru. Klasztor obejmował również region w promieniu 8–9 km, który był częścią ówczesnego Altgau Grabfeldgau lub Buchonii. W 751 pierwszy kościół klasztorny został konsekrowany przez samego Bonifacego, a z jego inicjatywy klasztor został oddany bezpośrednio pod opiekę papieża 4 listopada 751.

Decydującym czynnikiem w '''powstaniu klasztoru''' było zabójstwo Bonifacego podczas podróży misyjnej w towarzystwie 50 towarzyszy w pobliżu [[Dokkum]] we [[Fryzja|Fryzji]] 5 czerwca 754. Według legendy Bonifacy trzymał przed sobą swoją księgę, Kodeks Ragyndrudisa (nie Biblię), aby zapewnić sobie ochronę. Została ona przebita, a jej faksymile można obejrzeć w Muzeum Diecezjalnym w Fuldzie. Ciało zostało początkowo przetransportowane do [[Moguncja|Moguncji]], ale następnie, z inicjatywy Sturmiusa i zgodnie z życzeniem zmarłego, zostało pochowane w jego własnym klasztorze w Fuldzie. Następnie Fulda stała się miejscem pielgrzymek i otrzymała liczne darowizny z całego imperium.

Za Karola Wielkiego klasztor uzyskał immunitet w 774 i stał się '''klasztorem cesarskim''' z prawem do swobodnego wyboru opata. Z 364 mnichami Fulda była już jednym z największych klasztorów w imperium w 784.

Od 791 do 819 zbudowano '''bazylikę Ratgar''' (nazwaną na cześć panującego opata Ratgara) jako nowy kościół klasztorny i kościół grobowy Bonifacego. Poprzednik dzisiejszej katedry był uważany za największy kościół w Cesarstwie Franków i najnowocześniejszy na północ od Alp po ukończeniu budowy.

Na wzgórzach otaczających Fuldę zbudowano cztery kolejne klasztory w kształcie krzyża wokół centrum opactwa: Frauenberg na Bischofsberg (kanonicy około 817), Petersberg (klasztor św. Lioby od 836), Neuenberg (od 1023, obecnie parafia św. Andrzeja) i Johannesberg (klasztor pomocniczy benedyktynów od 836). Od IX do początku XI wieku siedmiu arcybiskupów [[Moguncja|Moguncji]] pochodziło z klasztoru w Fuldzie.

[[Plik:FD KlosterbibliothekPortal-B.jpg|thumb]]
Za opata Maura (* ok. 780 w [[Moguncja|Moguncji]]; † 4 lutego 856) klasztor, liczący łącznie ponad 600 mnichów, stał się również '''ośrodkiem akademickim cesarstwa''': biblioteka klasztorna, która została znacznie rozbudowana w tym okresie, zawierała około 2000 rękopisów, w tym liczne kopie ważnych starożytnych dzieł. Innym przykładem zbiorów bibliotecznych jest „Pieśń Hildebranda”, uważana za początek literatury niemieckiej, a obecnie przechowywana przez Uniwersytet w [[Kassel]]. Duża część zbiorów klasztornych została utracona podczas wojny trzydziestoletniej, ale części nadal można znaleźć w Bibliotece Uniwersytetu i Stanu Fulda.

Od 968 opat klasztoru w Fuldzie był również opatem prymasem wszystkich niemieckich benedyktynów, a w 1220 Fulda stała się opactwem książęcym pod rządami cesarza Fryderyka II.

W XII wieku klasztor posiadał '''największe ciągłe terytorium''' ze wszystkich opactw w imperium, z łączną powierzchnią 450 000 akrów ziemi między [[Alpy|Alpami]] a Morzem Północnym. Ta posiadłość ziemska opiera się również na Kodeksie Eberhardiego. Jednak współczesne badania uważają również tę listę własności klasztornej za jeden z największych projektów fałszerstwa w średniowieczu: mnich (lub odwrotnie) Eberhard wykonał na dużą skalę podrobione kopie starych aktów własności. Kodeks jest obecnie przechowywany w Heskim Archiwum Państwowym w [[Marburg]]u.

Za opata Reinharda von Weilnau (1449–1476) klasztor cesarski uzyskał '''status księstwa terytorialnego'''.

Na początku ery nowożytnej klasztor nie został oszczędzony przez zawirowania okresu reformacji: w 1571 w protestanckim środowisku regionu Hesji do klasztoru przyjęto jezuitów, a Fulda stała się centrum kontrreformacji. Podczas wojny trzydziestoletniej (1618–1648) klasztor był wielokrotnie plądrowany i palony, ale za opata księcia Joachima von Gravenegg (1644–1671) udało mu się odbudować.

Opactwo św. Marii (centrum miasta, zakonnice benedyktynki) zostało założone w 1626 roku. W 1700 roku książę opat Adalbert von Schleifras sprowadził do miasta barokowego architekta Johanna Dientzenhofera, zapoczątkowując „'''okres barokowy'''” Fuldy. Pod jego kierownictwem na miejscu podupadłej bazyliki Ratgar zbudowano nową katedrę i barokowy pałac miejski, odbudowując stary zamek.

W 1734 roku założono Uniwersytet w Fuldzie; w 1752 roku papież Benedykt XIV podniósł książęce opactwo do rangi księcia-biskupstwa, aż do rozwiązania klasztoru w 1802 roku na mocy Ustawy o delegacji cesarskiej.

W 1803 diecezja stała się księciem-biskupstwem Nassau-Orange, w 1806 francuskim, w 1810 Wielkim Księstwem Frankfurtu, a w 1813 pod administracją austriacką. W 1815 stała się częścią Prus, w 1816 stała się częścią Hesji, a w 1866 powróciła do Prus. W 1945 diecezja Fuldy została przyłączona do Wielkiej Hesji.

==== Historia miasta ====
[[Plik:FD SchildSteinweg 01.jpg|thumb]]
Miasto Fulda powstało jako osada dla rolników, rzemieślników i służby, która wyrosła wokół klasztoru. W 1019 roku opactwo i osada otrzymały od Henryka II prawo do bicia monet, targów i opłat drogowych, a Fulda posiadała prawa miejskie (Civitas) od 1114 roku. Osada targowa rozwinęła się wokół Steinweg, Marktstraße i Mittelstraße, a historia miasta była ściśle związana z klasztorem.

Pod rządami księcia opata Henryka V z Diez-Weilnau (1288–1313) w latach 1294–1312 na zewnątrz klasztoru zbudowano zamek opata. Po renowacji pod rządami księcia opata Johanna Friedricha von Schwalbach zamek ten stał się obecnym pałacem barokowym w XVII wieku.

Pierwsze poważne spory między miastem a klasztorem wybuchły za opata Henryka (przed 1320), który zbudował drugi zamek poza klasztorem. Obywatele szturmowali oba zamki opata z pomocą wysokiego komornika, hrabiego Johanna von Ziegenhaina, i zniszczyli nowy kompleks zamkowy. Cesarz Ludwik IV nałożył na miasto i hrabiego zakaz cesarski. W ramach zadośćuczynienia obywatele musieli odbudować zamek i zapłacić odszkodowanie, a przywódca został stracony.

Dalsze napięcia między miastem a klasztorem wybuchły podczas środkowoniemieckiego buntu chłopów, kiedy mieszkańcy miasta przyłączyli się do chłopów w buncie przeciwko opactwu cesarskiemu w Wielkanoc 1525. Bunt został stłumiony w maju tego samego roku przez armię heskiego landgrafa Filipa I.

W czasach nowożytnych, od 1603, Fulda była również '''centrum polowań na czarownice''' i procesów czarownic, symbolizowanych przez Wieżę Czarownic. Szczególnie znany jest los Mergi Bien, jednej z pierwszych kobiet uwięzionych przez łowcę czarownic Balthasara Nussa latem 1603 i spalonych na stosie po 14 tygodniach uwięzienia i tortur. 19 czerwca 1603 Merga została uwięziona i zamknięta w klatce dla psów na wieży Pałacu Biskupiego, ponieważ więzienie w zamku było przepełnione. Od 2008 kamień pamiątkowy na cmentarzu parafialnym przy Starej Katedrze upamiętnia 270 ofiar polowań na czarownice w biskupstwie Fuldy w latach 1600–1606.

Podczas II wojny światowej Fulda była wielokrotnie celem nalotów, a jedna trzecia centrum miasta została zniszczona.

W następnym okresie jej rozwój został ukształtowany przez jej położenie na dawnej granicy NRD. Aby promować ten strukturalnie słaby obszar, utworzono kilka agencji rządowych i firm.

Fulda była gospodarzem Heskiej Wystawy Ogrodów Państwowych dwukrotnie, najpierw w 1994, a następnie w 2023.

Dziś Fulda znajduje się w centrum Niemiec i jest ważnym węzłem komunikacyjnym dla ruchu towarowego i pasażerskiego.

== Dojazd ==
=== Samolotem ===
Najbliższym lotniskiem międzynarodowym jest {{Znacznik|Port lotniczy Frankurt|50.033306|8.570456|typ=transport}}'''[[Port lotniczy Frankfurt]]''' ({{IATA|FRA}}). Można do niego dojechać pociągiem ICE w nieco ponad godzinę, a 114 km podróży samochodem zajmuje około godziny.

=== Koleją ===
{{Znacznik|Dworzec kolejowy w Fuldzie|50.553889|9.684722|typ=transport}}'''[https://www.bahnhof.de/fulda Dworzec kolejowy w Fuldzie]''' jest węzłem kolejowym z przystankami ICE i IC. Zapewnia doskonałe połączenia dalekobieżne w całych [[Niemcy|Niemczech]], w tym bezpośrednie połączenia do [[Monachium]], [[Hamburg]]a, [[Hanower]]u, [[Mannheim]], [[Frankfurt nad Menem|Frankfurtu nad Menem]] (również przez [[Hanau]]), [[Erfurt]]u, [[Berlin]]a i [[Drezno|Drezna]]. Połączenia regionalne obejmują [[Kassel]] (dworzec główny i Wilhelmshöhe, przez [[Bebra]] i [[Hünfeld]]), [[Gießen]] (przez [[Alsfeld]] i Lauterbach (Hesja)), Frankfurt nad Menem (przez Hanau i [[Schlüchtern]]) i [[Gersfeld]].

Inne przystanki kolejowe w pobliżu granic miasta to Oberbimbach (w kierunku Gießen) i [[Eichenzell]] (w kierunku Gersfeld); mogą być bliżej niż główny dworzec kolejowy. Nie ma bezpośrednich połączeń do bawarskiej i turyńskiej części gór [[Rhön]].

=== Samochodem ===
Fulda jest doskonale połączona z siecią autostrad krajowych za pośrednictwem autostrad federalnych [[Plik:Bundesautobahn_7_number.svg|25px]] i [[Plik:Bundesautobahn_66_number.svg|25px]], które spotykają się tutaj na węźle ''93/55 Fulda'', a także dróg federalnych [[Plik:Bundesstraße_27_number.svg|25px]], [[Plik:Bundesstraße_254_number.svg|25px]] i [[Plik:Bundesstraße_458_number.svg|25px]].

* [[Plik:Bundesautobahn_7_number.svg|25px]] biegnie z północy na południe ([[Kassel]] – [[Würzburg]]) obok Fuldy. Do centrum miasta można dojechać zjazdami ''91 Fulda-Nord'' i ''92 Fulda-Mitte''.

* [[Plik:Bundesautobahn_66_number.svg|25px]] łączy [[region Ren-Men]] i [[Frankfurt nad Menem]] z Fuldą. Do centrum miasta można dojechać węzłem ''53 Fulda-Süd''.

* Od północy, z [[Bad Hersfeld]] i [[Hünfeld]], do Fuldy można dojechać drogą [[Plik:Bundesstraße_27_number.svg|25px]].

* [[Plik:Bundesstraße_254_number.svg|25px]] łączy Fuldę z [[Lauterbach (Hesja)]] i [[Alsfeld]].

* [[Plik:Bundesstraße_458_number.svg|25px]] łączy [[Turyngia|Turyngię]] i region [[Rhön]] z Fuldą.

=== Autobusem ===
Fulda jest połączona z siecią autobusów dalekobieżnych. Istnieją bezpośrednie połączenia m.in. do [[Hamburg]]a, [[Berlin]]a, [[Monachium]], [[Stuttgart]]u, [[Zurych]]u i [[Mediolan]]u. {{Znacznik|Przystanek autobusów dalekobieżnych|50.55588074098876|9.666316571018573|typ=transport}}'''Przystanek autobusów dalekobieżnych''' znajduje się na Weimarer Straße. Do przystanku można dojechać autobusami miejskimi. Możesz również zaparkować swój pojazd na sąsiednim parkingu. Aby uzyskać szczegółowe informacje, takie jak godziny odjazdu i inne połączenia autobusowe, zobacz [https://www.flixbus.de/ Flixbus].

Istnieją również bezpośrednie połączenia z Fuldy do m.in. [[Bukareszt]]u i [[Wrocław]]ia. Autobusy odjeżdżają z {{Znacznik|Centralny dworzec autobusowy|50.5534166|9.6842278|typ=transport}}'''centralnego dworca autobusowego''' (ZOB) na dworcu kolejowym. Aby uzyskać szczegółowe informacje, takie jak godziny odjazdu i inne połączenia autobusowe, zobacz Eurolines.

=== Rowerem ===
Do Fuldy można również dojechać heskimi trasami rowerowymi R1, R2 i R3.

Heski szlak rowerowy R1, znany również jako Ścieżka rowerowa Fulda, biegnie wzdłuż rzeki Fulda od jej źródła w regionie [[Rhön]] do ujścia do Werry w pobliżu [[Hann. Münden]].

Heski szlak rowerowy R2 łączy Biedenkopf z [[Marburg]]iem, [[Alsfeld]] i Fuldą ze [[Spessart]]. Kończy się w pobliżu Obersinn u podnóża Spessart.

Heski szlak rowerowy R3 zaczyna się w [[Rüdesheim am Rhein]] i biegnie przez [[Frankfurt nad Menem|Frankfurt]], przez dolinę Kinzig i przez Fuldę do Tann (Rhön).

== Komunikacja ==
{{mapa|50.5512|9.6766|zoom=14|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}}
Z głównego dworca kolejowego do większości atrakcji Starego Miasta (dzielnicy barokowej z katedrą i zamkiem oraz muzeów) można łatwo dotrzeć pieszo. Duże części centrum miasta są wyznaczone jako strefy dla pieszych.

=== Transport publiczny ===
Transport publiczny w obszarze miejskim Fuldy obsługiwany jest przez RhönEnergie Fulda GmbH. Dziewięć linii autobusowych obsługuje wszystkie dzielnice Fuldy i niektóre okoliczne miasta, takie jak Petersberg, Steinau, Marbach, Künzell, Pilgerzell, Engelhelms, Giesel i Bimbach. Wszystkie miejskie linie autobusowe kursują przez dworzec autobusowy przy Pałacu Miejskim, który pełni funkcję centralnego punktu przesiadkowego (usługa radialna).

Poza godzinami pracy autobusów miejskich (od poniedziałku do piątku od 5:15 do 22:45, w soboty od 7:00 do 22:45, a w niedziele od 10:30 do 22:45) taksówki współdzielone kursują w określonych godzinach. Przejazdy te należy rezerwować telefonicznie co najmniej 15 minut przed planowaną godziną odjazdu.

Linie autobusowe w powiecie Fulda i do Schlitz w powiecie Vogelsberg są również obsługiwane przez RhönEnergie Fulda GmbH. Wszystkie linie międzymiastowe odjeżdżają z centralnego dworca autobusowego (ZOB) przy dworcu kolejowym. Prawie wszystkie linie autobusów miejskich również zatrzymują się tam.

Wszystkie rozkłady jazdy, ceny biletów i mapy tras można znaleźć na stronie: [https://re-gruppe.de/bus/fahrplaene/ Informacje o rozkładzie jazdy].

=== Miejsca parkingowe i garaże ===
Miasto Fulda oferuje kilka płatnych opcji parkowania. Niektóre z garaży są obsługiwane przez prywatnych dostawców.

* {{Znacznik|'''Parking Weimarer Str.'''|50.55670427333064 |9.666641935838701 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Weimarer Str.''' – Weimarer Str., 36037 Fulda, 190 miejsc parkingowych dla samochodów osobowych i 25 miejsc parkingowych dla autobusów, plus 17 miejsc parkingowych dla kamperów. Godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00. Akceptowana gotówka i karty debetowe. 10 minut spacerem do katedry i dzielnicy barokowej.
* {{Znacznik|'''Parking Ochsenwiese'''|50.5581844 |9.6878516 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Ochsenwiese''' – Magdeburger Str., 36037 Fulda, 500 miejsc parkingowych. Godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00. Akceptowana gotówka i karty debetowe. 10 minut spacerem do stacji kolejowej i centrum miasta.
* {{Znacznik|'''Garaż Rosengarten'''|50.5474846 |9.6708952 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Rosengarten''' – Am Rosengarten, 36037 Fulda, 665 miejsc parkingowych. Godziny otwarcia: pon.-sob. 7:15-20:00. Zamknięte w niedziele i święta. Wyjazd o dowolnej porze. Garaż znajduje się naprzeciwko odkrytego basenu Rosenau i bezpośrednio przy heskich długodystansowych trasach rowerowych R1, R2 i R3.
* {{Znacznik|'''Garaż Ruprechtstraße'''|50.5535753 |9.6841578 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Ruprechtstraße''' – Ruprechtstr., 36037 Fulda (dworzec kolejowy), 152 miejsca parkingowe, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00
* {{Znacznik|'''Garaż Richthalle'''|50.55612613621553 |9.685047182012598 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Richthalle''' – An der Richthalle, 36037 Fulda, 583 miejsca parkingowe, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00, położony naprzeciwko Esperanto Hotel i Centrum kongresowego.
* {{Znacznik|'''Garaż Ochsenwiese'''|50.5583353 |9.6853824 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Ochsenwiese''' – Magdeburger Str., 36037 Fulda, 290 miejsc parkingowych, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00
Miasto Fulda udostępnia kompleksowy przegląd opcji parkowania na swojej stronie internetowej.

Następujące parkingi są obsługiwane przez Q-Park. Szczegóły, takie jak opłaty parkingowe i usługi, można znaleźć na stronie internetowej Q-Park.

* {{Znacznik|'''Garaż Stadtschloss'''|50.5537628 |9.6770172 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Stadtschloss''' – Heertorplatz 1, 36037 Fulda, 300 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe.
* {{Znacznik|'''Garaż Zentrum'''|50.5518798 |9.6797058 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Zentrum''' – Universitätsplatz 4, 36037 Fulda, dojazd przez Rabanusstraße, 214 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe. Akceptowana stacja ładowania pojazdów elektrycznych.
* {{Znacznik|'''Garaż Altstadt'''|50.5488239 |9.6765681 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Altstadt''' – Brauhausstraße 6, 36037 Fulda, 360 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe.

=== Miejsce parkingowe dla kampera ===
* '''Parking Weimarer Straße''' oferuje 17 miejsc parkingowych dla kamperów. Jest on oddalony o 10 minut spacerem od dzielnicy barokowej/starego miasta. Dostępne są prąd i woda, a także stacja utylizacji odpadów. Akceptowana jest płatność kartą debetową. Od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00.

{{Znacznik|'''Parking Johannisau'''|50.54201913691512 |9.666395016400445 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Johannisau''' oferuje miejsca parkingowe dla łącznie 10 kamperów i znajduje się w sercu lokalnego obszaru rekreacyjnego Fuldy, tuż obok stadionu Johannisau (Fulda-Auen). Spacer do centrum miasta zajmuje około 15 minut. Dostępnych jest kilka słupów energetycznych z automatami na monety. Od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00. Świeża woda i stacja utylizacji odpadów znajdują się na parkingu dla kamperów przy Weimarer Straße, około 3,0 km dalej.

== Warto zobaczyć ==
[[Plik:Fulda Dom in.jpg|thumb|Katedra]]
'''Dzielnica barokowa''' – wokół Bonifatiusplatz, Schlossstraße i Pauluspromenade odwiedzający mogą podziwiać imponujący zespół barokowy o wyjątkowej spójności, obejmujący wspaniałe budynki z XVIII wieku. Oprócz katedry i pałacu miejskiego, Palais Buttlar, Palais Buseck i Palais von der Tann imponująco świadczą o poczuciu prestiżu dawnych władców. Inne barokowe atrakcje to Paulustor, ogrody pałacowe z oranżerią i Floravase oraz dawna wartownia, Hauptwache.

=== Kościoły ===
[[Plik:FD Michaelskirche 01.jpg|thumb|Kościół św. Michała]]
[[Plik:FD MichaelskircheI 01.jpg|thumb|Kościół św. Michała, wnętrze]]
* {{zobacz
| name=Katedra Świętego Zbawiciela i św. Sebastiana w Fuldzie | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 1 | lat=50.553992 | long=9.672008 | wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Dawny kościół opacki klasztoru Fulda i kościół grobowy św. Bonifacego. Od 1752 jest kościołem katedralnym diecezji Fulda. Kościół został zbudowany w latach 1704–1712 według planów mistrza budowlanego opactwa Johanna Dientzenhofera (1663–1726) w stylu barokowym. Na potrzeby budowy bazylika Ratgar, niegdyś największa bazylika na północ od Alp, została w dużej mierze rozebrana. Nowa katedra została zbudowana nad krypą św. Bonifacego i na częściach fundamentów starej katedry. Kaplica św. Bonifacego pod katedrą mieści bogato zdobiony sarkofag św. Bonifacego, „apostoła Niemców”. Krypta jest celem corocznej pielgrzymki do św. Bonifacego. Oprócz świętego Bonifacego, ostatnie miejsce spoczynku w katedrze znaleźli także król Konrad I i landgrafina Heska Anna, a także liczni książęta-opaci, książęta-biskupi i biskupi.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół św. Michała | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 1 | lat=50.55494 | long=9.67217 | wskazówki=Aby chronić cenne freski: fotografowanie jest zabronione!
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Szczególnie warte zobaczenia są malowidła ścienne z XI wieku (freski). Ten przedromański kościół jest najstarszym budynkiem w mieście, najstarszym Grobem Pańskim w Niemczech i jednym z najstarszych kościołów na północ od Alp. Zachowały się tylko rotunda i ośmiokolumnowa krypta oryginalnej karolińskiej struktury centralnej. Kościół budowano od 818 jako kaplicę grobową klasztoru Fulda, założonego przez Bonifacego w 744, na cmentarzu mnichów w tamtym czasie i wzorowanego na kościele Grobu Pańskiego w Jerozolimie. We wczesnym średniowieczu klasztor Fulda był jednym z wiodących ośrodków kulturalnych Niemiec. Kościół został poświęcony Archaniołowi Michałowi 15 stycznia 822 roku. Budowę zlecił opat Eigil, który był opatem Fuldy od 818 roku i został pochowany w kościele w 822 roku. Obecny wygląd kościoła powstał po renowacjach w X i XI wieku. Rotundę rozbudowano do kształtu krzyża, a także dobudowano wieżę zachodnią. Kaplica Rochusa została dodana w XVII i XVIII wieku. Obecnie kościół jest uważany za jeden z najważniejszych średniowiecznych budynków sakralnych w Niemczech. Otwarte: kwiecień-październik: 10:00–18:00, listopad-marzec: 14:00–16:00. Cena: wstęp bezpłatny.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.abtei-fulda.de/ Opactwo Benedyktynów pw. św. Marii] | alt= | url= | email=
| adres=Nonnengasse 16 | lat=50.553 | long=9.6773 | wskazówki=
| telefon=+49(0)661 90245-0 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Jako jeden z niewielu klasztorów w Niemczech, kompleks klasztorny zachował swoją oryginalną strukturę i wielkość i był stale zamieszkiwany. Podczas gdy klasztor męski został zniszczony podczas sekularyzacji, klasztor żeński do dziś kontynuuje benedyktyńską tradycję miasta. W 1626 kamień węgielny pod budowę kościoła i klasztoru położył książę-opat Fuldy, Johann-Bernhard Schenck zu Schweinsberg. W 1631 do klasztoru wprowadził się pierwszy konwent. Ukończenie kościoła i jego konsekracja w 1678 trwały ponad 50 lat. Z powodu zawirowań wojny trzydziestoletniej budowa była wielokrotnie wstrzymywana. W 1898 klasztor został podniesiony do rangi opactwa. Kościół charakteryzuje się elementami późnego gotyku, renesansu i baroku. Naprawdę wyjątkową cechą kościoła są schody prowadzące z dolnej nawy do absydy z ołtarzem głównym. Siostra Lioba Munz OSB († 1997) przygotowała projekty zarówno okien, jak i niemal wszystkich elementów wyposażenia, a także nadzorowała ich wykonanie. Godziny otwarcia: Kościół klasztorny: codziennie od 6:00 do 20:00; Sklep klasztorny (sprzedaż produktów opactwa): od poniedziałku do piątku od 10:00 do 17:00 i w sobotę od 10:00 do 16:00; Ogród klasztorny (ogrodnictwo ekologiczne): od maja do września, w sobotę od 14:00 do 16:00.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Severi | alt= | url= | email=
| adres=Severiberg 1 | lat=50.552 | long=9.67445 | wskazówki=Stare miasto
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1438–1445 w stylu gotyckim, w 1451 stał się kościołem cechowym tkaczy wełny (''patrona św. Serwiusza, stąd późniejsza nazwa Severikirche''). Nie był używany podczas reformacji. W XVII wieku był pierwszym kościołem klasztornym franciszkanów powołanym do Fuldy. Od 1722 do 1882 był kościołem parafialnym garnizonu. Obecnie jest kościołem filialnym parafii śródmiejskiej.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Ducha Świętego | alt= | url= | email=
| adres=Löherstr. 2 | lat=50.5488 | long=9.67549 | wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Kościół Świętego Ducha został wybudowany w latach 1729–1733 na miejscu wcześniejszej gotyckiej budowli. Obecnie pełni funkcję kościoła szpitalnego. Budowlę tę zaprojektował Andreas Gallasini. Styl był barokowy, typowy dla ówczesnej Fuldy.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół parafialny św. Błażeja | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 12 | lat=50.5517 | long=9.67679| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pierwszy kościół został zbudowany w tym miejscu w X wieku. W kolejnych dekadach kościół był przebudowywany i odbudowywany kilka razy. Obecny kościół został zbudowany w latach 1770–1786, co czyni go najnowszym barokowym budynkiem w Fuldzie. Północno-zachodnia wieża została zachowana z gotyckiego poprzednika (1447–1466). Sklepienia nad nawą przedstawiają wygnanie kupców ze świątyni przez Jezusa. Otwarte codziennie od 9:00 do 18:00, z wyjątkiem nabożeństw.
}}
* {{zobacz
| name=Klasztor Frauenberg | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.5608 | long=9.67074| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1758–1765 w stylu późnego baroku kościół klasztorny znajduje się około 15 minut spacerem od katedry, na wzgórzu, z którego roztacza się wspaniały widok na miasto i szeroką panoramę gór Rhön i Vogelsberg.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Chrystusa | alt= | url= | email=
| adres=Lindenstr. 1 | lat=50.554375 | long=9.680082| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1894-1896 w stylu neogotyckim, jest największym kościołem protestanckim w Fuldzie. Koncerty kościelne odbywają się w nieregularnych odstępach czasu.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Proboszczowski św. Andrzeja | alt= | url= | email=
| adres=Andreasberg 5 | lat=50.5524 | long=9.6618| wskazówki=Neuenberg, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Kościół św. Andrzeja jest częścią dawnego klasztoru, założonego w 1023 r. przez opata Fuldy Richarda von Amorbacha. W XVII wieku kościół św. Andrzeja został przebudowany w stylu barokowym. Krypta pod obecnym prezbiterium pozostała niezmieniona od czasu założenia klasztoru i zachowała swój pierwotny stan. Stare malowidła ścienne zostały ponownie odkryte i odsłonięte podczas prac renowacyjnych w 1932 r. Są to jedne z niewielu zachowanych malowideł ściennych z okresu ottońskiego. Wizyty w krypcie są możliwe po wcześniejszym umówieniu się z biurem parafialnym (tel. +49 661 73102).
}}
* {{zobacz
| name=Probostwo Johannesberg | alt= | url= | email=
| adres=Johannesberger Str. 4 | lat=50.5236 | long=9.66139| wskazówki=Johannesberg, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Probostwo Johannesberg to średniowieczny kompleks klasztorny założony przez opata Fuldy Hrabana Maurusa w IX wieku. W XVII wieku został podniesiony do rangi provostship. W latach 1715–1753 został przebudowany w stylu barokowym przez mistrza budowlanego Andreę Gallasiniego. Provostship obejmuje „Czerwony Budynek”, trzypiętrowy, okazały dwór z mansardowym dachem i portalem herbowym. Od 1980 roku dawne budynki provostship są wykorzystywane jako ośrodek szkoleniowy dla rzemiosła i konserwacji zabytków.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Proboszczowski św. Piotra | alt= | url= | email=
| adres=An St. Peter 1, Petersberg | lat=50.561528 | long=9.711444| wskazówki=4 km poza centrum miasta, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w 836 przez Rabana Maura jako kościół grobowy dla św. Lioby. Krypta kościoła karolińskiego z freskami z IX wieku zachowała się do dziś. Otwarte: kwiecień-październik: wtorek-sobota 10:00-11:30/14:30-16:30, listopad-marzec: wtorek-sobota 14:30-16:00.
}}
=== Pałac Miejski i Park Pałacowy ===
[[Plik:FD Stadtschloss SW.jpg|thumb|Pałac Miejski (strona w stronę katedry)]]
[[Plik:FD Stadtschloss NW.jpg|thumb|Ogród pałacowy z wieżą pałacową]]
* {{zobacz
| name=Pałac Miejski | alt= | url= | email=
| adres=Schlossstraße 1 | lat=50.5539 | long=9.67556| wskazówki=Dzielnica Barokowa
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pałac Miejski został zbudowany w obecnej formie jako rezydencja książąt-opatów i książąt-biskupów Fuldy przez mistrza budowlanego Johanna Dientzenhofera. W latach 1708–1714 rozbudował on istniejący renesansowy pałac (przebudowany w latach 1607–1612), który pierwotnie był pierwszym zamkiem klasztornym (z 1312 r.), do obecnej formy prestiżowego czteroskrzydłowego kompleksu barokowego z wewnętrznym dziedzińcem i całkowitą długością ponad 250 metrów. Otwarte: Zwiedzanie historycznych wnętrz: codziennie w godzinach 10:00–17:00; zamknięte w poniedziałki; Wstęp: od 3,50 €.&lt;br/&gt;Po sekularyzacji (1803) pałac stał się częścią Księstwa Hesji. Za elektora Wilhelma I skrzydło Residence Garden zostało przebudowane w późnym stylu neoklasycystycznym przez głównego architekta dworskiego Johanna Conrada Bromeisa w latach 1817–1818, czyniąc pałac rezydencją elektora. Obecnie jest on wykorzystywany przez administrację miejską.&lt;br/&gt;Oprócz neoklasycystycznych pomieszczeń mieszkalnych, '''barokowe schody''', '''Sala Książęca''' i rokokowa '''Sala Zwierciadlana''' są otwarte dla zwiedzających. Wystawiona jest również kolekcja porcelany z „'''Hochfürstlich Fuldischen Porzellanfabrique'''”, która jednak powstawała tylko w latach 1764–1789. W pomieszczeniach, które nie były wykorzystywane jako przestrzenie muzealne, mieszczą się obecnie biura administracyjne administracji miejskiej.&lt;br/&gt;'''Wieża pałacowa''' (z widokiem na otaczające niskie pasma górskie) jest dostępna w ramach zwiedzania pałacu od kwietnia do października. 
}}
* {{zobacz
| name=Oranżeria | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.555615 | long=9.674072| wskazówki=Dzielnica Barokowa, Ogród Pałacowy
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Oranżeria, zbudowana w latach 1721-1724 w ogrodach pałacowych naprzeciwko pałacu miejskiego, jest barokowym budynkiem o niezwykłym wnętrzu, szczególnie wspaniale zdobiona sala Apollo i taras z otwartymi schodami i Floravase. Oranżeria należy obecnie do [https://www.maritim.de/de/hotels/deutschland/hotel-am-schlossgarten-fulda/unser-hotel Maritim Hotel am Schlossgarten Fulda] i jest wykorzystywana na imprezy hotelowe i konferencje. Kawiarnia i restauracja z barokowymi meblami są otwarte dla publiczności.
}}
* {{zobacz
| name=Floravase | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5553 | long=9.67422| wskazówki=Dzielnica Barokowa, Ogród Pałacowy
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Floravase to barokowa rzeźba rzeźbiarza Johanna Friedricha Humbacha. Znajduje się w ogrodach pałacowych na schodach prowadzących do oranżerii. Stworzona w 1728 roku z jednego kamienia, 6,80-metrowa rzeźba jest uważana za jedną z najważniejszych rzeźb ogrodowych w Europie. Symbolizuje boginię kwiatów Florę na wazonie, ozdobionym wąsami kwiatowymi i otoczonym figurami aniołów.
}}
* {{Znacznik|Ogród Pałacowy|50.5554604|9.6759209|typ=natura}}'''Ogród Pałacowy''' (''Dzielnica Barokowa'') – Zielona oaza w sercu miasta. Pierwotnie zaprojektowany jako ogród barokowy, części parku zostały przeprojektowane na angielski ogród krajobrazowy w XVII wieku. W ramach 1. Heskiej Wystawy Ogrodów Państwowych w 1994 roku ogród został przeprojektowany w stylu barokowym, uwzględniając istniejące drzewa. Szczególnie warte zobaczenia są fontanny. Park jest otwarty bezpłatnie w godzinach otwarcia: 1 kwietnia – 31 października: 7:00–22:30; 1 listopada – 31 marca: 7:00–21:00.
=== Zamki, pałace i dwory ===
[[Plik:FD KanzlerPalais 01.jpg|thumb|Pałac Kanclerza]]
[[Plik:FD PalaisBuseck 01.jpg|thumb|Pałac Buseck]]
* {{zobacz
| name=Pałac Kanclerza | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 1 | lat=50.551261 | long=9.676389| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Barokowy budynek z 1735, początkowo rezydencja kanclerza Wagnera, później radcy dworskiego Zwengera. Od 1782 do 1900 w budynku mieścił się ratusz Fuldy; obecnie w Pałacu Kanclerza mieści się centrum edukacji dorosłych i centrum edukacji młodzieży.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Altenstein | alt= | url= | email=
| adres=Schlossstraße 6 | lat=50.5533733 | long=9.6762913| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Była to rezydencja kanclerza Fuldy i została zbudowana w połowie XVIII wieku pod nadzorem marszałka dworu von Stein zu Altenstein. Od 1800 roku pałac był najbardziej znamienitym zajazdem w mieście Fulda. Od 1816 do 1866 roku był siedzibą Sądu Najwyższego Fuldy, a obecnie służy różnym urzędom miejskim. Imponująca sala rokokowa na drugim piętrze była uważana za jedną z najpiękniejszych sal balowych swoich czasów i nadal jest wykorzystywana na prestiżowe imprezy i jako sala weselna.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Buseck | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade, am Bonifatiusplatz | lat=50.5532323 | long=9.6740755| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1731/1732 dla Ernsta Johanna von Busecka, prawdopodobnie na podstawie planów architekta dworskiego Fuldy, Andreasa Gallasiniego. Od 1802 do 1814 roku służył jako mieszkanie dla zdetronizowanego i ostatniego księcia-biskupa Fuldy, Adalberta von Harstalla. Od 1832 roku należał do Opactwa Wallensteina i do 2006 roku był wykorzystywany jako dormitorium dla arystokratek, niezamężnych i protestanckich kobiet. W 1992 roku opactwo połączyło się ze Starym Heskim Rycerstwem Kaufungen. Po gruntownej renowacji w 2006 roku zgodnie z zarządzeniem konserwatorskim, obecnie jest wykorzystywany jako biuro. Najważniejszym pomieszczeniem w budynku jest bogato umeblowana sala balowa (sala kapitulna) na drugim piętrze.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Buttlar | alt= | url= | email=
| adres=Am Bonifatiusplatz 1 | lat=50.5528544 | long=9.6751068| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1737–1739, obecnie wykorzystywany jako biuro informacji turystycznej.
}}
=== Budynki ===
* {{zobacz
| name=Stary Uniwersytet (Uniwersytet Adolfa w Fuldzie) | alt= | url= | email=
| adres=Universitätsplatz 1 | lat=50.5516430538017 | long=9.67930899668622| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Budynek został zbudowany w stylu barokowym w latach 1731–1734 według planów Andreasa Gallasiniego. W 1734 roku książę opat Adolph von Dalberg założył Uniwersytet w Fuldzie, a do sekularyzacji w 1805 roku nauczano tam prawa, filozofii, medycyny i teologii katolickiej. Obecnie w budynku mieści się szkoła podstawowa Adolpha von Dalberga.
}}
* {{zobacz
| name=Stary Ratusz | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 10 | lat=50.5515669 | long=9.6771586| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Budynek o konstrukcji szachulcowej z 1531.
}}
[[Plik:FD Hexenturm 01.jpg|upright|thumb|Wieża Czarownic]]
* {{zobacz
| name=Wieża Czarownic | alt= | url= | email=
| adres=Kanalstr. 1b | lat=50.552751 | long=9.672901| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowana w XII wieku jako część średniowiecznych fortyfikacji miejskich i w celu oddzielenia miasta od obszaru klasztornego. Wieża nie pełniła funkcji więzienia w Fuldzie; nazwa wieży została udokumentowana dopiero w 1808 roku jako „Turm am (Frauen)Törlein” (Wieża przy Bramie (Kobiet)), po bramie wjazdowej do klasztoru. „Czarownice” nie były tu więzione, ale w pałacu miejskim. Nazwa „Wieża Czarownic” dla 14-metrowej, najlepiej zachowanej części muru miejskiego pojawiła się dopiero później.
}}
* {{zobacz
| name=Heertor | alt= | url= | email=
| adres=Schlosstraße | lat=50.5539459 | long=9.6769556| wskazówki=bezpośrednio przy dworcu autobusowym, naprzeciwko pałacu miejskiego
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowana w latach 1150–1165, do dziś uważana jest za jedną z najstarszych zachowanych romańskich bram miejskich w Niemczech (przynajmniej częściowo).
}}
* {{zobacz
| name=Hauptwache | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5533399 | long=9.6746072| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1757–1759 przez Andreasa Gallasiniego, budynek pierwotnie był strażnicą naprzeciwko pałacu miejskiego Fuldy, zbudowanym w stylu barokowym. Położony między katedrą a starym miastem w dzielnicy barokowej, obecnie mieści restaurację i bar koktajlowy.
}}
* {{zobacz
| name=Paulustor | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5554 | long=9.67292| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Brama ta kiedyś oddzielała miasto od dzielnicy opactwa, a na obecne miejsce przeniesiono ją dopiero w 1771 roku. Pierwotnie znajdowała się pomiędzy pałacem a główną wartownią.
}}
=== Pomniki ===
* {{zobacz
| name=Pomnik Bonifacego | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.553141 | long=9.6748408| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=naprzeciwko biura informacji turystycznej na Bonifatiusplatz
}}
* {{zobacz
| name=Kolumna Maryjna | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.55956964690667 | long=9.671775692422703| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=poniżej klasztoru Frauenberg
}}
* {{zobacz
| name=Pomnik założycieli miasta | alt= | url= | email=
| adres=Borgiasplatz | lat=50.551789786194504 | long=9.67757997371778| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=
}}
* {{zobacz
| name=Cmentarz Żydowski | alt= | url= | email=
| adres=Rabanusstraße | lat=50.5362216 | long=9.6905197| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=
}}
=== Muzea ===
[[Plik:FD DomMuseum 01.jpg|thumb|Muzeum Katedralne]]
[[Plik:FD Jesuitenkolleg 01.jpg|thumb|Kolegium Jezuickie / Muzeum Vonderau]]
Miasto Fulda oferuje '''karnet muzealny''' (dorośli 12 EUR, ulgowy 10 EUR). Obejmuje on wstęp do następujących muzeów: Muzeum Vonderau, Muzeum Katedralne, Niemieckie Muzeum Straży Pożarnej, Historyczne sale Zamku Miejskiego, Akademia Dziecięca i Muzeum Schloss Fasanerie (Eichenzell). Karnet jest dostępny w Centrum Informacji Turystycznej i uczestniczących muzeach. Karnet jest ważny przez nieograniczony czas.
* {{zobacz
| name=[https://www.fulda.de/kultur-freizeit/vonderau-museum Muzeum Vonderau] | alt= | url= | email=
| adres=Jesuitenplatz 2 | lat=50.5511 | long=9.67861| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 928350  | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: wtorek-niedziela 10:00-17:00, czynne w święta. Cena: wstęp dla dorosłych: 3,50 €; Planetarium: 4 €. W muzeum znajduje się między innymi stała wystawa poświęcona historii kultury miasta i regionu, a także dział historii naturalnej. Kolejna wystawa poświęcona jest malarstwu, a w muzeum znajduje się również planetarium. Muzeum nosi imię nauczyciela z Fuldy i lokalnego historyka Josepha Vonderau. Sklep muzealny, kawiarnia muzealna;
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.bistum-fulda.de/bistum_fulda/kunst_musik/kunst/dommuseum/ Muzeum Katedralne] | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 5 | lat=50.5534368 | long=9.6709125| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 8 72 07 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: wtorek-sobota od 10:00, przerwa obiadowa zimą od 12:30 do 13:30; niedziela od 12:30. Można tam obejrzeć wystawy dotyczące historii klasztoru, katedry i diecezji, ze szczególnym uwzględnieniem osoby św. Bonifacego.
}}
* {{zobacz
| name=[https://dfm-fulda.de/ Niemieckie Muzeum Straży Pożarnej] | alt= | url= | email=
| adres=St. Laurentius-Str. 3 | lat=50.545 | long=9.665| wskazówki=na łąkach Fuldy na południe od centrum miasta, około dwóch kilometrów pieszo od katedry
| telefon=+49(0)661 7 50 17 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Wystawa przedstawia historię czynnej i biernej ochrony przeciwpożarowej w krajach niemieckojęzycznych, obejmującą okres od najwcześniejszych ludzi „homo erectus” przez średniowiecze do końca I wojny światowej w 1918 r. Na wystawie można zobaczyć sprzęt techniczny i urządzenia strażackie. Ogród botaniczny (ogniowy) oferuje odwiedzającym możliwość interakcji z roślinami, takimi jak pokrzywy i lilie pochodniowe. Otwarte: wtorek - niedziela 10:00–17:00 Cena: dorośli: 5 €.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.kaf.de/ Akademia Dziecięca Fulda] | alt= | url= | email=
| adres=Mehlerstr. 4 | lat=50.545778 | long=9.686806| wskazówki=w pobliżu dworca kolejowego, około 10–15 minut spacerem
| telefon=+49(0)661 90273 0  | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: pon.-pt. 10:00–17:00; niedz. 13:00–17:30; sob. 13:00–17:30 (październik–kwiecień). Cena: Indywidualne (od 3 lat) = 3 €; Rodzinne = 9 €; Piątki od 14:00 do 17:30; wszystkie bilety rodzinne są w piątki tańsze o połowę. KAF jest najstarszym niezależnym muzeum dla dzieci w Niemczech i postrzega siebie jako „centrum fitness dla zmysłów”, pozwalając dzieciom i młodzieży w wieku od 5 do 14 lat doświadczać kultury jako części ich własnej tożsamości. Sercem muzeum jest Walk-In Heart, w którym znajdują się wystawy stałe, wystawy specjalne, programy świąteczne, programy praktyczne i programy grupowe.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.mollenhauer.com/ Erlebniswelt Blockflöte] | alt= | url= | email=
| adres=Weichselstr. 27 | lat=50.535676 | long=9.684185| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 94670 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Wszystko o produkcji fletów prostych, od historii produkcji fletów prostych i materiałów używanych do świata dźwięku fletów prostych (wyraźnie zachęcamy do wypróbowania). Otwarte: od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00–16:00. Dostępne są wycieczki z przewodnikiem po wcześniejszym umówieniu.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.hs-fulda.de/ Wystawa zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej i Stanowej] | alt= | url= | email=
| adres=Heinrich-von-Bibra-Platz 12 | lat=50.554914 | long=9.679883| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 9640 970 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pisemne dobra kultury obejmujące 1000 lat, w tym Kodeksy Bonifatiani z 547 r. i koniec VIII wieku. Rękopisy – ponad 800 rękopisów w kolekcji, w tym ponad 200 ze średniowiecza. Kolekcja Hutten – jest to prawdopodobnie najobszerniejsza kolekcja biblioteczna w Niemczech zawierająca dzieła autorstwa i o Ulrichu von Hutten, znanym niemieckim humaniście i publicyście. Otwarte: od poniedziałku do czwartku od 9:30 do 16:00 i w piątek od 9:30 do 15:00.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.hs-fulda.de/ Pałac Fasanerie] | alt= | url= | email=
| adres=Eichenzell | lat=50.5077 | long=9.70791| wskazówki=8 km na południe, połączenia autobusowe
| telefon=+49(0)661 9486-0 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Około 1710 roku poza bramami miasta Fulda zbudowano pałac wiejski. W kolejnych latach pałac był stale rozbudowywany, aż w 1757 roku został wspaniale przebudowany według planów nadwornego architekta księcia-opata Andreasa Gallasiniego. Pałac służył jako letnia rezydencja do połowy XIX wieku. Księżniczka Anna Pruska, znana również jako landgrabina Anna, mieszkała w pałacu do 1918 roku. Na własne życzenie była jedyną kobietą pochowaną w katedrze w Fuldzie. Od 1972 roku niektóre pokoje są otwarte dla zwiedzających jako muzeum. Znajduje się w nim kolekcja mebli i dzieł sztuki dekoracyjnej z XVIII i XIX wieku, a także ważna galeria portretów. Festiwal Ogrodów Książęcych odbywa się corocznie wiosną. Godziny otwarcia: Wstęp do muzeum jest możliwy wyłącznie z przewodnikiem. Kwiecień-październik: od wtorku do niedzieli i święta od 10:00 do 17:00. (ostatnie wejście o godz. 16:00).
}}
=== Parki ===
Miasto Fulda jest również zielone, a oprócz Ogrodu Pałacowego znajdują się tam inne parki i tereny rekreacyjne.

* {{Znacznik|Parkanlage in der Fuldaaue|50.545115761342814|9.667049429641681|typ=natura}}'''Parkanlage in der Fuldaaue''' – Ta ogólnodostępna zielona przestrzeń, popularna wśród mieszkańców, znajduje się około 5-10 minut spacerem na zachód od centrum miasta.
* {{Znacznik|Ogród dalii|50.5531915|9.6733137|typ=natura}}'''Ogród dalii''' – Naprzeciwko katedry. Każdej wiosny sadzi się tam ponad 30 różnych dalii. Podczas kwitnienia oferuje spokój i relaks z wyjątkowym widokiem na katedrę i Wieżę Czarownic. Godziny otwarcia: od końca kwietnia/początku maja do października (w zależności od kwitnienia): codziennie od 9:00 do 19:00, wstęp wolny.
* {{Znacznik|Domdechaneigarten|50.553682261278915|9.671893887582643|typ=natura}}'''Domdechaneigarten''' – bezpośrednio przy katedrze i wejściu do Muzeum Katedralnego. Eksponaty z Muzeum Katedralnego i historyczne odmiany róż. Godziny otwarcia: Ogród jest dostępny w godzinach otwarcia Muzeum Katedralnego.

Miasto Fulda utrzymuje łącznie 20 '''cmentarzy''', z których niektóre mają również wartość rekreacyjną jako tereny zielone.
[[Plik:FD Alter dompfarrlicher Friedhof.jpg|thumb|Stary Cmentarz Parafialny Katedralny]]
* {{Znacznik|Stary Cmentarz Parafialny Katedralny|50.5571759|9.6727917|typ=natura}}'''Stary Cmentarz Parafialny Katedralny''': Używany w średniowieczu i do 1870 roku, został opuszczony w 1894 roku, a następnie przeprojektowany w ramach State Garden Show w 1994 roku jako przestrzeń wystawowa dla „Historycznego rozwoju nasadzeń grobowych” z różnych epok, z kilkoma grobami wystawowymi. Od 2008 roku znajduje się tam również kamień pamiątkowy dla ofiar polowań na czarownice w Fuldzie. Lokalizacja: w regionie Eichsfeld, około 200 metrów na północ od placu Katedralnego (50° 33′ 26″ N 9° 40′ 22″ E).
* '''Nowy Cmentarz Parafialny Katedralny''', znany również jako Cmentarz Frauenberg: Utworzony w celu zastąpienia zamkniętego „starego Cmentarza Parafialnego Katedralnego”, miejsce pochówku obejmuje, oprócz innych znanych osobistości Fuldy, archeologa i lokalnego historyka Fuldy, dr.h.c. Josepha Vonderau, patrona Muzeum Vonderau.

== Aktywny wypoczynek ==
=== Wycieczki miejskie ===
Wycieczki po mieście dla indywidualnych turystów odbywają się codziennie o 11:30 i 15:00. Trwają one około godziny. Bilety i miejsce zbiórki znajdują się w Biurze Informacji Turystycznej na Bonifatiusplatz. Osoby, które wolą zwiedzać Fuldę samodzielnie, mogą skorzystać z audioprzewodnika. Audioprzewodnik jest dostępny w języku niemieckim i angielskim. Audioprzewodniki można wypożyczyć w Biurze Informacji Turystycznej.

Dla grup miasto Fulda oferuje różne wycieczki po mieście o różnej długości. Obejmują one jedno- lub dwugodzinne wycieczki po dzielnicy barokowej i Starym Mieście, z których niektóre obejmują również zwiedzanie wnętrza katedry i pałacu. Oferowane są również wycieczki tematyczne, takie jak Muzeum Katedralne, Pałac Miejski i Muzeum Vonderau. Innym punktem wycieczek po mieście są książęce zakupy. Wycieczka zakupowa z przewodnikiem prowadzi do sklepikarzy, którzy oferują swoje prace. Wycieczkę uzupełniają dwa przysmaki kulinarne. Oferowane są również wycieczki dla dzieci. Ubrane w stroje historyczne i z taczką dzieci uczą się o okresie baroku.

Wszystkie informacje o wycieczkach, godzinach i rezerwacjach można znaleźć w [https://www.tourismus-fulda.de/ informacji turystycznej].

* '''Spacery po mieście z Fulda Greetern'''
Pod hasłem „Przyjedź jako gość, wyjedź jako przyjaciel” Fulda Greeter oferują bezpłatne wycieczki po mieście. Goście poznają miasto z dala od utartych szlaków z perspektywy mieszkańców. Greeters chętnie pokażą gościom swoje miasto ze wszystkimi jego autentycznymi dziwactwami. Omawiane są również osobiste historie i doświadczenia, a także wskazówki dotyczące wychodzenia i spędzania wolnego czasu. Podczas specjalnych konsultacji między gościem a Greeters, prośby o tematy są brane pod uwagę, dzięki czemu te spacery są osobistym i indywidualnym spotkaniem z miastem. Aby zachować indywidualność, Greeters są prowadzone wyłącznie w małych grupach do sześciu osób. Więcej informacji można znaleźć na stronie fulda-greeters.de. Fulda Greeters są członkami [https://internationalgreeter.org/ International Greeter Association (dawniej Global Greeter Network)].

=== Sport i rekreacja ===
* '''[https://www.rhoen-adventures.de/ Rhön Adventures]''' (''wycieczki kajakowe, wycieczki geocachingowe, wspinaczka w Fuldzie i okolicach''), Karlstr. 33, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 2502623, E-mail: info@rhoen-adventures.de. Wynajem kajaków – wycieczki na kilka godzin lub kilka dni po Fuldzie, organizacja transportu łodzią. Ostatnia aktualizacja: maj 2017 (informacje mogą być nieaktualne). Edytuj informacje
* {{Znacznik|Sieben Welten Therme &amp; Spa Resort|50.53778 |9.72300 |typ=atrakcja}}'''[https://www.siebenwelten.de/ Sieben Welten Therme &amp; Spa Resort]''' (''spa termalne, strefa saun, Bäder-Park-Hotel, gastronomia tematyczna''), Harbacher Weg 6, 36093 Künzell (''na przedmieściach Fuldy w Künzell, około 4 km na wschód od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 397 800. Dawne termy Rhöntherme zostały ponownie otwarte latem 2010 roku po gruntownej renowacji i są teraz zorganizowane tematycznie. Otwarte: pon.–pt. 10:00–23:00, sob.–ndz. i święta 9:00–23:00. Cena: bilet jednodniowy: 25 €.
* {{Znacznik|Basen sportowy Ziehers|50.55747 |9.69754 |typ=atrakcja}}'''[https://re-gruppe.de/baeder/sportbad-ziehers/ Basen sportowy Ziehers]''', Magdeburger Straße 97, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 12-7744. Basen pływacki o wymiarach 33 x 21 m, basen dla niepływaków, brodzik, zjeżdżalnia wodna, lekcje pływania, aqua fitness, trybuny dla widzów, kawiarnia. Otwarte: pon. 7:30–21:30, wt.–śr., pt. 7:30–20:00, czw. 7:30–13:00, sob.–niedz. 13:00–18:30, święta i niedz. od 1 maja do 30 września. Zamknięte w okresie wakacji letnich. 
* {{Znacznik|Basen odkryty Rosenau|50.5461513 |9.6697912 |typ=atrakcja}}'''[https://re-gruppe.de/baeder/freibad-rosenau/ Basen odkryty Rosenau]''' (''Rosenbad''), Jahnstraße 2, 36041 Fulda. Tel.: +49(0)661 12-7722. Basen pływacki o wymiarach 50 x 17 m, basen dla osób niepływających z leniwą rzeką, basen wielofunkcyjny o wymiarach 33 x 28 m z 5-metrową platformą do skoków, brodzik, boiska do siatkówki plażowej, stoły do ​​tenisa stołowego, plac zabaw dla dzieci i kawiarnia. Otwarte: Maj: codziennie 11:00–19:00; Czerwiec: 10:00–20:00; Lipiec–sierpień: 9:00–20:00 Wrzesień do końca sezonu: 11:00–19:00.
* {{Znacznik|Kartbahn NOlimit|50.52739713156326 |9.67723821502951 |typ=atrakcja}}'''[https://www.nolimitkartbahn.de/ Kartbahn NOlimit]''' (''gokarty halowe, tor zewnętrzny''), Frankfurter Straße 142, 36043 Fulda (''Kohlhaus, ok. 3 km na południe od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 40 20 53. Otwarte: pon.–pt. 15:00–23:00, sob. 13:00–północ, niedz. 10:00–23:00
* {{Znacznik|Aeroclub Rhön e.V. Fulda|50.53644949735269 |9.661667164899828 |typ=atrakcja}}'''[https://acr-fulda.de/ Aeroclub Rhön e.V. Fulda]''' (''szybowanie''), Olympiastr. 1, 36043 Fulda. Tel.: +49(0)661 21155. Dostępne są loty szybowcem nad miastem. Otwarte: od marca do listopada w weekendy/święta oraz w ciągu tygodnia przy dobrej pogodzie. Ostatnia aktualizacja: maj 2017 (informacje mogą być nieaktualne). 
* {{Znacznik|Golfclub Fulda Rhön|50.58504469088617 |9.826139721076654 |typ=atrakcja}}'''[https://golfclub-fulda.de/ Golfclub Fulda Rhön]''', Am Golfplatz 35, 36145 Hofbieber (''ok. 15 km od centrum miasta''). Tel.: +49(0)6657 1334. 
* '''Miniaturowe pole golfowe w ogrodach zamkowych''', Kurfürstenstraße, 36037 Fulda (''w tylnej części ogrodów zamkowych''). 18 dołków. Otwarte: kwiecień–październik: pon.–pt. 10:00–21:00 i sob.–ndz. 11:00–21:00; listopad–marzec: pon.–sob. 13:00–18:00 (jeśli pogoda na to pozwoli). 
* '''Jazda na rowerze''' – np. na ścieżce rowerowej Fulda lub na ścieżce rowerowej Milseburg

=== Kino i teatr ===
* {{Znacznik|Cinestar|50.5469437 |9.6750781 |typ=atrakcja}}'''Cinestar''', Löherstraße 41, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0)661 8658 401.
* {{Znacznik|Schlosstheater Fulda|50.5547867 |9.6774889 |typ=atrakcja}}'''Schlosstheater Fulda''', Schloßstraße 5, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0)661 1021483.

== Praca ==

== Nauka ==
[[Plik:FD Pfandhausstraße 02.jpg|upright|thumb|Rittergasse]]
Łącznie w Fuldzie znajduje się 17 szkół podstawowych, 3 szkoły specjalne, 5 szkół średnich i 5 szkół średnich, w tym szkoła Rabanus-Maurus, jedna z najstarszych szkół w Niemczech.

* {{Znacznik|'''Uniwersytet Nauk Stosowanych w Fuldzie'''|50.56481 |9.68578|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.hs-fulda.de/ Uniwersytet Nauk Stosowanych w Fuldzie]''' (''Uniwersytet Nauk Stosowanych w Hesji''), Marquardstr. 35, 36039 Fulda (''kilkaset metrów na północ od dworca kolejowego i na wschód od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 96400.
* {{Znacznik|'''Wydział Teologiczny Fulda'''|50.55463 |9.67098|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.thf-fulda.de/en/index.html Wydział Teologiczny Fulda]''' (''uznany przez państwo uniwersytet akademicki''), Eduard-Schick-Platz 2, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 87220, E-mail: rektorat@thf-fulda.de. 
* {{Znacznik|'''Ferdinand-Braun-Schule'''|50.55818 |9.69697|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.ferdinand-braun-schule.de/ Ferdinand-Braun-Schule]''' (Szkoła zawodowa Fulda z szkołą techniczną i liceum technicznym), Goerdelerstraße 7, 36037 Fulda (''kilkaset metrów na północny wschód od stacji kolejowej''). Tel.: +49(0)661 9683 0. 
* {{Znacznik|'''Richard-Müller-Schule'''|50.55720 |9.69512|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.rims-fulda.de/menue/home Richard-Müller-Schule]''' (Szkoła zawodowa miasta Fulda), Pappelweg 8, 36037 Fulda (''kilkaset metrów na północny wschód od stacji kolejowej''). Tel.: +49(0)661 9687-0. 
* {{Znacznik|'''Eduard-Stieler-Schule'''|50.55599 |9.69926|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.ess-fulda.de/ Eduard-Stieler-Schule]''' (Szkoła zarządzania hotelem, Szkoła zawodowa inżynierii chemicznej, Wyższa szkoła techniczna, Liceum zawodowe), Brüder-Grimm-Str. 5, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 969540. Ostatnia aktualizacja: czerwiec 2017 (informacje mogą być nieaktualne). 
* {{Znacznik|'''BBZ Mitte'''|50.56741 |9.69951|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.bbz-mitte.de/de BBZ Mitte]''' (szkolenie zawodowe w dziedzinie technologii, biznesu i nauk społecznych), Goerdeler Straße 139, 36100 Petersberg. Tel.: +49(0)661 6208-0.

== Zakupy ==
Fulda to regionalna metropolia handlowa, oferująca szeroki wybór towarów w kilku domach towarowych, licznych sklepach i sklepach specjalistycznych. Główne ulice handlowe to Bahnhofstrasse, Marktstrasse i Friedrichstrasse. Wiele małych sklepów można znaleźć również w bocznych uliczkach i na starym mieście. Atrakcyjność miasta dodatkowo zwiększa dobrze zaopatrzona scena pubów i restauracji, która również oferuje odpoczynek od wyczerpującego szaleństwa zakupów.

* '''Tygodniowy targ''': - w każdą środę i sobotę (oprócz świąt państwowych) od 7:00 do 13:30 wokół targu warzywnego. Sprzedawcy oferują sezonowe owoce i warzywa, kwiaty i kompozycje, świeże ryby, a także regionalne wypieki, sery, drób, kiełbasy i mięsa.
* '''[https://reinholz-kaffee-shop.de/ Kaffeerösterei Reinholz]''', Florengasse 10, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)172 3905782. Kawa jest świeżo palona codziennie; ziarna kawy pochodzą głównie z Ameryki Południowej i Środkowej; handel bezpośredni. Otwarte: od wtorku do piątku, od 10:00 do 18:00 i w sobotę, od 8:00 do 16:00.

== Gastronomia ==
=== Specjały Fuldy ===
* '''Flurgönder mit Nudeln''' (dialekt: Schwoarte-Gönder) to surowa, wędzona skórka wieprzowa w kształcie pęcherza, którą gotuje się i podaje z makaronem wstążkowym.
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
 Drei Sorten Flurgönder aus dem Fuldaer Land.jpg|Trzy odmiany Flurgönder
&lt;/gallery&gt;

=== Restauracje i gospody ===
==== Oszczędnie ====
* {{Znacznik|'''Drei Linden'''|50.548373|9.661423|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.dreilinden-fulda.de/ Drei Linden]''' (''gospoda, kuchnia Fuldy, pokoje gościnne, ogródek piwny''), Neuenberger Str. 37, 36037 Fulda (Neuenberg) (ok. 15 minut spacerem od katedry). Tel.: +49(0)661 73131, Faks: +49(0)661 241366, E-mail: info@dreilinden-fulda.de. Piękny ogródek piwny pod starymi lipami, otwarty od maja do października, jeśli pozwala na to pogoda. Otwarte: Zamknięte w niedziele.
* {{Znacznik|'''LA ROMANTICA'''|50.551842|9.675513|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''LA ROMANTICA''' (''Ristorante i pizzeria''), Pfandhausstraße 1, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 75922. Włoskie specjały, domowy makaron i biały chleb. Otwarte: codziennie od 11:00 do północy.

=== Umiarkowanie ===
* {{Znacznik|'''Wirtshaus Schwarzer Hahn'''|50.552412|9.675954|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.schwarzerhahn-fulda.de/ Wirtshaus Schwarzer Hahn]''', Friedrichstraße 18, 36037 Fulda (''w centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 24 03 12. 
* {{Znacznik|'''Fuldaer Hof'''|50.563683|9.631879|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.fuldaerhof.de/ Fuldaer Hof]''' (''ogródek piwny''), Am Ried 13, 36041 Fulda/Maberzell (''niedaleko północno-zachodniej części Fuldy''). Tel.: +49(0)661 25 00 864, Fax: +49(0)661 25 00 862. Otwarte: od października do kwietnia codziennie od godz. 11:00; zamknięte w weekendy.

=== Ekskluzywnie ===
* {{Znacznik|'''Dachsbau by Caliskan'''|50.552136|9.675121|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://dachsbaubycaliskan.de/ Dachsbau by Caliskan]''' (''restauracja, klasyczne dania i autorskie kreacje''), Pfandhausstraße 8, 36037 Fulda (Stare Miasto). Tel.: +49(0)661 74110. Mała, przytulna restauracja w 350-letnim domu.

=== Kawiarnie ===
* {{Znacznik|'''Törtchen'''|50.54755|9.67434|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''Törtchen''' (''Kuchenmanufaktur &amp; Cafe''), Löherstraße 42, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 20618181. Można oglądać, jak powstają ciasta i tarty. Przytulne, zabytkowe wnętrze. 
* {{Znacznik|'''antonius LadenCafé'''|50.55200|9.67474|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.antonius.de/ antonius LadenCafé]''' (''Kawiarnia i małe dania''), Severiberg 1, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 75826. Sprzedaje również ekologiczne wypieki. Piękny dziedziniec. Otwarte: pon.-pt. 9:00-18:00, sob. 10:00-17:00, niedz. zamknięte.
* {{Znacznik|'''Café Glück'''|50.55248|9.67583|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.cafe-glueck-fulda.de/ Café Glück]''' (''kawiarnia serwująca ciepłe posiłki, w tym dania wegetariańskie i wegańskie''), Friedrichstraße 20, 36037 Fulda (''w pobliżu zamku''). Tel.: +49(0)661 58007181, E-mail: info@cafe-glueck-fulda.de

=== Browary ===
* {{Znacznik|'''Hochstifliches Brauhaus Fulda'''|50.55793|9.67690 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.hochstift.de/ Hochstifliches Brauhaus Fulda]''' (''Browar, Restauracja i Ogródek Piwny''), Leipziger Straße 12, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 8350-0. W 1848 roku na Leipziger Straße zbudowano piwnicę skalną z browarem i ogródkiem piwnym. Dzięki temu jest to najstarszy browar i jedna z najstarszych firm w Fuldzie. Zwiedzanie browaru – wycieczka z degustacją piwa odbywa się w każdą środę o 16:00, z udziałem co najmniej pięciu osób; należy dokonać wcześniejszej rezerwacji w administracji (tel. +49(0)661-835015). Położona tuż obok browaru piwnica skalna oferuje świeżo warzone piwo i jedzenie, takie jak robiła babcia, z nowoczesnym akcentem. Ogródek piwny jest również otwarty latem. Tutaj możesz cieszyć się świeżo nalewanym piwem i pysznym grillowanym jedzeniem pod drzewami w jednym z najstarszych ogródków piwnych w mieście. 
* {{Znacznik|'''Hohmanns Brauerei Fulda'''|50.5906|9.6864 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://hohmanns-brauerei.de/ Hohmanns Brauerei Fulda]''', Michelsrombacher Str. 51, 36039 Fulda. Tel.: +49(0)661 9625856. Pierwsze piwo zostało tutaj uwarzone w 2008 roku. Obecnie produkowane są różne naturalnie mętne piwa, piwo rzemieślnicze i bezalkoholowe Waldbrause (leśne brause). Piwa serwowane są w Hohmann's Brauhaus (z restauracją), Florengasse 3-5, 36037 Fulda, oraz w gospodzie Michelsrombacher Wald, Michelsrombacher Str. 51, 36039 Fulda. 
* {{Znacznik|'''Brauhaus Wiesenmühle'''|50.55115|9.66801 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://wiesenmuehle.de/ Brauhaus Wiesenmühle]''' (''browar, ogródek piwny, restauracja, hotel''), Wiesenmühlenstraße 13, 36037 Fulda (''na łąkach Fuldy poniżej katedry''). Tel.: +49(0)661 92 868 0, Faks: +49(0)661 92 868 39. Największe koło młyńskie w Europie, z 44 łopatkami, średnicą 6,90 m, szerokością 6,50 m i wagą 55 ton, dostarcza energię elektryczną do Wiesenmühle. Największy ogródek piwny w Fuldzie.

== Życie nocne ==
=== Puby i bary ===
Stare miasto i deptak w Fuldzie szczyci się jednym z największych zagęszczeń pubów w Niemczech. '''Trójkąt Bermudzki''' znajduje się na Karlstraße. To tutaj spotyka się scena życia nocnego, a niektóre nawet zniknęły.

* {{Znacznik|'''Schöppchen'''|50.54984|9.67613 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[http://www.xn--schppchen-27a.de/ Schöppchen]''' (pub), Karlstraße 16, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 79180 .
* {{Znacznik|'''Bar22 ZWO byMO'''|50.54979|9.67596 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''Bar22 ZWO byMO''', Karlstraße 22, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 22898.
* '''Medusa Cocktailbar Fulda''' (klub, bar, salon), Königstraße 80-82, 36037 Fulda (''w centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 250 32 85.
* {{Znacznik|'''Doppeldecker'''|50.54908|9.67726 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.doppeldecker-fulda.de/ Doppeldecker]''', Brauhausstr. 3a, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 76258. Klub nocny Fulda, regularnie muzyka na żywo. Otwarte: od poniedziałku do piątku od 18:00, w soboty i niedziele od 15:00.

=== Kluby ===
* {{Znacznik|'''S-Club'''|50.54726|9.67593 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.s-club-fulda.de/ S-Club]''' (Black &amp; House), Rangstraße 6, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 9015590

== Festiwale, imprezy ==
* '''Karnawał w Fuldzie (Fulder Foaset)''': Fulda jest stolicą karnawału w Hesji. Karnawał może się pochwalić historią sięgającą ponad 500 lat. Towarzystwo Karnawałowe w Fuldzie i 13 stanów granicznych wspólnie organizują festiwal. Najważniejszymi wydarzeniami sezonu są parada dziecięca w Niedzielę Karnawałową i największa parada Różanego Poniedziałku w Hesji.
* '''[https://www.schuetzen-volksfest.de/ Festiwal Strzelecki i Folklorystyczny w Fuldzie]''' (''na oznakowanych Ochsenwiese''). Otwarte: corocznie pod koniec lipca.
* '''Altstadtfest''': Festiwal pubowy odbywający się w połowie sierpnia na starym mieście.
* '''[https://www.weinfest-fulda.de/ Festiwal Wina]''' (''na dziedzińcu muzeum (Muzeum Vonderau)''). Fulda ma długą tradycję winiarską. Odkrycie wina Spätlese sięga czasów klasztoru w Fuldzie. Co roku pod koniec sierpnia/na początku września odbywa się 10 dni świętowania. Stoiska z winem, pokazy mody i muzyka na żywo są bezpłatne! Ostatnia aktualizacja: czerwiec 2017 (informacje mogą być nieaktualne) Edytuj informacje
* '''[https://www.fulda-marathon.de/ Maraton w Fuldzie]''' – tradycyjny półmaraton przez barokowe historyczne centrum Fuldy i przez tereny zalewowe Fuldy, ze zintegrowanym biegiem na 10 km. Co roku na początku września.
* '''Jarmark bożonarodzeniowy w Fuldzie''': Ponad 70 straganów jarmarku bożonarodzeniowego, w tym rękodzieło i ozdoby świąteczne, odbywa się między kościołem parafialnym miasta a placem uniwersyteckim, a także na dziedzińcu Muzeum Vonderau.
:Godziny otwarcia: w okresie Adwentu, od poniedziałku do soboty od 11:00 do 20:00 oraz w niedziele od 11:00 do 20:00. od 12:30 do 19:00

== Nocleg ==
[[Plik:Fulda, Ferdinand-Braun-Geburtshaus, 2019-10 CN-01.jpg|thumb|Habsburger Gasse 11, miejsce urodzenia prof. Karla Ferdinanda Brauna (Hotel am Schloss)]]
=== Oszczędnie ===
* {{Znacznik|'''Schronisko młodzieżowe DJH Fulda'''|50.538002|9.660691|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.jugendherberge.de/jugendherbergen/fulda/ Schronisko młodzieżowe DJH Fulda]''', Schirrmannstraße 31, 36041 Fulda (w dzielnicy Neuenberg). Tel.: +49(0)661 73389. 
* {{Znacznik|'''Hotel am Schloss'''|50.552578|9.673204|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-am-schloss-fulda.de/ Hotel am Schloss]''', Habsburgergasse 5-11/róg Kanalstraße 1b, 36037 Fulda (''w pobliżu katedry/pałacu miejskiego''). Tel.: +49(0)661 2505580, Fax: +49(0)661 25055899 Cena: Pokój jednoosobowy: od 57 € (39 € ze wspólną łazienką); pokój dwuosobowy od 78 €. 
* {{Znacznik|'''Das Wenzel'''|50.551127|9.685000|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-central-fulda.de/ Das Wenzel]''' (''Hotel-Pension Wenzel''), Heinrichstraße 38-40, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 75335, E-mail: hotel@daswenzel.de. Noclegi ze śniadaniem – W sercu Fuldy. Cena: Pokój dwuosobowy od 64 €. 
* {{Znacznik|'''ibis Fulda City'''|50.558549|9.678502|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''ibis Fulda City''', Kurfürstenstraße 1-3, 36037 Fulda (''600 m od dworca kolejowego''). Tel.: +49(0)661 250560. 
* {{Znacznik|'''Das Landhotel Am Trätzhof'''|50.583096|9.627396|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.xn--trtzhof-6wa.de/ Das Landhotel Am Trätzhof]''', Trätzhofstraße 23, 36041 Fulda (''Trätzhof'') (''ok. 6 km od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 95322-0, Faks: +49(0)661 95322144, E-mail: info@traetzhof.de. Hotel i restauracja. Cena: Pokój dwuosobowy od 75 €.

=== Umiarkowanie ===
* {{Znacznik|'''Hotel am Dom'''|50.55213|9.66969|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://hotel-am-dom-fulda.de/ Hotel am Dom]''', Wiesenmühlenstraße 6, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 97980, Faks: +49(0)661 9798500. 
* {{Znacznik|'''Hotel Fulda Mitte'''|50.55036|9.68369|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-fulda-mitte.de/ Hotel Fulda Mitte]''', Lindenstraße 45, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 83330-0. 
* {{Znacznik|'''Platzhirsch'''|50.551431|9.675910|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.platzhirsch-fulda.de/de Platzhirsch]''' (''hotel, bar i salon''), Unterm Heilig Kreuz 3-5, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)901500-0.
* {{Znacznik|'''Peterchens Mondfahrt'''|50.553746|9.678002|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.peterchens-mondfahrt-fulda.de/ Peterchens Mondfahrt]''', Rabanustraße 7, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0) 661 902350, E-mail: rezeption@hotel-peterchens-mondfahrt.de. Oferta: Noclegi ze śniadaniem. 
* {{Znacznik|'''City Partner Hotel Lenz'''|50.5644|9.68804|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.cph-hotels.com/de/cph-hotels/hotel-lenz/ City Partner Hotel Lenz]''', Leipzigerstraße 122-124, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0) 661 620 40, Faks: +49 (0) 661 620 44 00, E-mail: fulda@citypartnerhotels.com. Ten prowadzony przez rodzinę hotel drugiej generacji oferuje 49 pokoi. Oferta: ★★★S, Parking, Wi-Fi, Winda, Restauracja, Całodobowa recepcja, Bufet śniadaniowy, Suszarka do włosów, Zwierzęta domowe są akceptowane. Zameldowanie: od 15:00. Wymeldowanie: do godziny 11:00. Cena: od 66,00€/noc

=== Ekskluzywnie ===
* {{Znacznik|'''Romantik Hotel Goldener Karpfen'''|50.54909|9.67471|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-goldener-karpfen.de/ Romantik Hotel „Goldener Karpfen”]''', Simpliziusbrunnen 1, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 8680-0, E-mail: info@hotel-goldener-karpfen.de​ . Ocena: ★★★★.
* {{Znacznik|'''Maritim Hotel am Schlossgarten Fulda'''|50.555528|9.673481|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.maritim.de/de/hotels/deutschland/hotel-am-schlossgarten-fulda/unser-hotel Maritim Hotel am Schlossgarten Fulda]''', Pauluspromenade 2, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 282-0, Faks: (0)661 282-499.
* {{Znacznik|'''Zum Ritter'''|50.552213|9.673265|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Zum Ritter''' (''Hotel i restauracja w historycznym otoczeniu, piękny ogródek piwny''), Kanalstr. 18-20, 36037 Fulda (''Stare Miasto, 5 minut od katedry''). Tel.: +49(0)661 250800. 
* {{Znacznik|'''ESPERANTO Hotel &amp; Congress Center'''|50.556864|9.685983|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-esperanto.de/ ESPERANTO Hotel &amp; Congress Center]''', Esperantoplatz, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 24291-0, E-mail: info@hotel-esperanto.de. Hotel &amp; Congress Center, strefa Beauty &amp; Spa, Esperanto Event Hall, Esperanto Public Pool, restauracja Toro Negro (kuchnia brazylijska), Buena Vista Cocktail Bar z widokiem na miasto Fulda.

== Kontakt ==

== Bezpieczeństwo ==
Sytuacja bezpieczeństwa w Fuldzie jest porównywalna z tą w pozostałych częściach Niemiec, co czyni ją bezpiecznym miastem bez szczególnych problemów. Oczywiście nadal należy przestrzegać zwykłych zasad (np. nie zostawiaj wartościowych przedmiotów w samochodzie, zawsze zamykaj rower itp.).

== Zdrowie ==
=== Szpitale ===
* {{Znacznik|'''Szpital Fulda'''|50.54703 |9.70635 |typ=zdrowie|url=|kolor=FF0000|treść=}}'''[https://klinikum-fulda.de/ Szpital Fulda]''' (''akademicki szpital dydaktyczny Uniwersytetu Philippsa w [[Marburg]]u, duży szpital z licznymi klinikami i oddziałami''), Pacelliallee 4, 36043 Fulda (na zachód od centrum miasta / Künzell, oznakowane kierunki). Tel.: +49(0)661 84-0, +49(0)661 84-61 45 (izba przyjęć).
* {{Znacznik|'''Herz-Jesu-Krankenhaus Fulda'''|50.56326 |9.67338 |typ=zdrowie|url=|kolor=FF0000|treść=}}'''[https://herz-jesu-krankenhaus.de/ Herz-Jesu-Krankenhaus Fulda]''' (''podstawowa i standardowa opieka, 11 oddziałów specjalistycznych z 256 łóżkami''), Buttlarstraße 74, 36039 Fulda (''ok. 500 m na północ od centrum miasta (katedra)''). Tel.: +49(0)661 15-0 (biuro główne), faks: +49(0)661 15 - 5383.

=== Apteki ===
W Fuldzie jest wiele aptek. Apteki oferują usługi ratunkowe poza godzinami otwarcia. Możesz dowiedzieć się, które apteki oferują usługi ratunkowe w [https://www.aponet.de/ aponet]. Apteki dyżurne możesz również znaleźć na stronie internetowej miasta Fulda.

=== Służby ratunkowe ===
W nagłych wypadkach możesz skontaktować się z Pogotowiem ratunkowym Fulda (ÄBD) poza godzinami pracy. ÄBD znajduje się pod adresem Pacelliallee 4, 36043 Fulda (bezpośrednio obok szpitala Fulda, ale z osobnym wejściem). ÄBD jest czynne w następujących godzinach: poniedziałek, wtorek i czwartek od 19:00 do 7:00 następnego dnia, środa i piątek od 14:00 do 7:00 oraz sobota, niedziela i święta od 7:00 do 7:00. Nie jest wymagane umawianie się na wizytę. Jeśli nie możesz podróżować z powodu choroby, możesz również skontaktować się z ÄBD, dzwoniąc pod bezpłatny numer 116117. Oni zorganizują wszystko dalej. Więcej informacji można również znaleźć na stronie ÄBD Hessen.

== Informacje turystyczne ==
* {{Znacznik|'''Zarządzanie Turystyką i Marketingiem Fulda'''|50.55287 |9.67511|typ=alarm|url=|kolor=8B008B|treść=}}'''[https://www.tourismus-fulda.de/planen/tourist-info Zarządzanie Turystyką i Marketingiem Fulda]''', Bonifatiusplatz 1, 36037 Fulda (''w Palais Buttlar''). Tel.: +49 (0)661 1021810, E-mail: tourismus@fulda.de. Udogodnienia: Dostęp dla wózków inwalidzkich, bankomat, sklep z pamiątkami, toaleta. Otwarte: pon.-czw. 9:00-16:30; pt., sob. 9:00-17:00; niedz. i święta 9:00-15:00.

=== WLAN ===
Miasto oferuje bezpłatną sieć Wi-Fi w budynkach miejskich i poza nimi. Obecnie odbiór jest dostępny w następujących lokalizacjach: dworzec autobusowy, Pałac Miejski, Dziedziniec Pałacowy, Palais Altenstein, Palais Buttlar (Informacja Turystyczna), Pałac Kanclerza i Muzeum Vonderau. Planowane jest otwarcie kolejnych lokalizacji. Usługa jest bezpłatna. Wybierz „Wi-Fi Fulda_Mobil” na swoim smartfonie i zaakceptuj warunki korzystania.

=== Toalety ===
W centrum miasta znajdują się ogólnodostępne toalety publiczne. Poniższe toalety są dostępne dla wózków inwalidzkich i otwarte w normalnych godzinach dziennych.

* Plac Katedralny
* Pałac Kanclerski, od strony Mittelstrasse budynku
* Muzeum Vonderau, na dziedzińcu muzeum
* Pałac Miejski, na dziedzińcu
* Wiesenmühle, przy placu zabaw wodnym (otwarty tylko latem)
* Weimarer Strasse, parking i przystanek autobusów dalekobieżnych
* Ochsenwiese, na parkingu
Jest również inna toaleta na Bonifatiusplatz. Jednak ta nie jest dostępna dla wózków inwalidzkich.

=== Inne ===
* '''Poczta główna''' (DHL, Deutsche Post): Heinrich-von-Bibra-Platz 5, 36037 Fulda;

== Gdzie dalej ==

{{Atrybucja}}
{{Jest w|Rejencja Kassel}}

{{Zarys}}

[[Kategoria:Hesja]]</text>
      <sha1>h430ppfhcrh1qg0z1etwi75v8ep87z5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>149860</id>
      <parentid>149859</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T08:40:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Moromar</username>
        <id>2451</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gdzie dalej */</comment>
      <origin>149860</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="78265" sha1="re7dr9jydmi0abk5u3al668757ry640" xml:space="preserve">{{top-banner}}
{{Miejscowość infobox
 |nazwa            = Fulda
 |nazwa oryginalna = 
 |widok            = Flug_-Nordholz-Hammelburg_2015_by-RaBoe_1053_-_Fulda_Innenstadt.jpg
 |opis             = 
 |herb             = Wappen_Fulda.svg
 |mapa             = Karte Fulda in Deutschland.png
 |państwo          = [[Plik:Flag of Germany.svg|20px]] [[Niemcy]]
 |region           = [[Plik:Flag_of_Hessen.svg|20px]] [[Hesja]]
 |powierzchnia     = 104,05
 |wysokość         = 261
 |lud              = 65 700
 |prefiks          = 0661
 |kod pocztowy     = 36037, 36039, 36041, 36043
 |www              = https://www.fulda.de/
}}
Ponad 1250-letnie miasto '''Fulda''' leży nad rzeką o tej samej nazwie i jest kulturalnym i gospodarczym centrum wschodniej [[Hesja|Hesji]]. Najbliższe duże miasta, [[Frankfurt nad Menem]], [[Gießen]], [[Kassel]], [[Erfurt]] i [[Würzburg]], są oddalone o ponad 100 kilometrów. Fulda jest barokowym, biskupim i uniwersyteckim miastem. Co roku odbywa się tu jesienne zgromadzenie plenarne Niemieckiej Konferencji Biskupów. W średniowieczu opactwo Fulda było jednym z największych i najważniejszych klasztorów na północ od [[Alpy|Alp]].

== Charakterystyka ==
Oprócz centrum miasta Fulda obejmuje 24 inne dzielnice:

* W dolinie rzeki Fulda: Bronnzell (z Ziegelem), Kohlhaus, Johannesberg, Gläserzell, Kämmerzell, Lüdermünd
* Na północy: Lehnerz, Bernhards, Dietershan, Niesig
* Na zachodzie: Istergiesel, Niederrode, Mittelrode, Oberrode, Zell, Zirkenbach, Harmerz, Sickels, Rodges, Besges, Malkes, Haimbach, Maberzell (z Trätzhof)
* Na południu: Edelzell
* Na wschodzie Fulda połączyła się z niezależnymi gminami Petersberg i Künzell
Centrum Fuldy jest dalej podzielone na dzielnice statystyczne lub dzielnice śródmiejskie. Nie stanowią one jednak odrębnych dzielnic:

Śródmieście, Neuenberg, Horas, Aschenberg, Frauenberg, Ziehers-Nord, Ziehers-Süd, Fulda-Galerie (dawne lądowisko dla helikopterów armii amerykańskiej), Nordend, Ostenda, Südend, Westend i Münsterfeld (dawne koszary armii amerykańskiej)

=== Położenie ===
Fulda leży nad rzeką Fulda o tej samej nazwie. Miasto jest położone między górami [[Rhön]] na wschodzie i górami [[Vogelsberg]] na zachodzie. Granice kraju związkowego z [[Turyngia|Turyngią]] i [[Bawaria|Bawarią]] nie są daleko.

Sąsiadujące gminy na północ i wschód od gór Rhön to: Petersberg (''z wczesnoromańskim kościołem św. Piotra, Rauschenberg i Haunesee''), Künzell (''z Florenberg'') i [[Hünfeld]].

Na południu [[Eichenzell]] (''z najpiękniejszym barokowym pałacem Hesji, Schloss Fasanerie'') graniczy z Fuldą.

Sąsiadujące gminy na zachodzie, w kierunku gór [[Vogelsberg]], to Hosenfeld, Großenlüder i [[Schlitz]].

=== Historia ===
Pierwsze osady odkryte w rejonie Fuldy pochodzą z końca epoki kamiennej, około 5000 r. p.n.e. We wczesnym średniowieczu germańskie plemię Chattów (prawdopodobnie imiennik dzisiejszej Hesji) osiedliło się w regionie między górami [[Vogelsberg]] i [[Rhön]].

Miejsce dzisiejszej Fuldy leży na terenie osadniczym, który był opuszczony w czasie, gdy zakładano klasztor, z pozostałościami dawnego dworu Merowingów, oraz na zalewowej równinie Fuldy rzeki Fuldy, która była już w tym miejscu żeglowna. Miejsce to jest strategicznie położone przy domniemanym brodzie na tym, co wówczas było ważnym traktem.

Za papieża Grzegorza II, Bonifacy, późniejszy Apostoł Germanów, zorganizował chrystianizację Germanii, która nadal była przeważnie politeistyczna.

==== Historia klasztoru ====
Na prośbę Bonifacego, Sturmius, jeden z jego towarzyszy, wyruszył w górę rzeki ze swojej pustelni w Haerulfisfeld ([[Bad Hersfeld]]), aby poszukać miejsca, które Bonifacy przeznaczył na założenie klasztoru.

Data historyczna to 10 marca 744: Sturmius i siedmiu braci założyło klasztor Fulda w miejscu, które później nazwano „Eichloha”. Został on poświęcony Najświętszemu Odkupicielowi (SS. Salvator) i zarządzany zgodnie z regułą benedyktyńską. Sturmius został pierwszym opatem klasztoru. Klasztor obejmował również region w promieniu 8–9 km, który był częścią ówczesnego Altgau Grabfeldgau lub Buchonii. W 751 pierwszy kościół klasztorny został konsekrowany przez samego Bonifacego, a z jego inicjatywy klasztor został oddany bezpośrednio pod opiekę papieża 4 listopada 751.

Decydującym czynnikiem w '''powstaniu klasztoru''' było zabójstwo Bonifacego podczas podróży misyjnej w towarzystwie 50 towarzyszy w pobliżu [[Dokkum]] we [[Fryzja|Fryzji]] 5 czerwca 754. Według legendy Bonifacy trzymał przed sobą swoją księgę, Kodeks Ragyndrudisa (nie Biblię), aby zapewnić sobie ochronę. Została ona przebita, a jej faksymile można obejrzeć w Muzeum Diecezjalnym w Fuldzie. Ciało zostało początkowo przetransportowane do [[Moguncja|Moguncji]], ale następnie, z inicjatywy Sturmiusa i zgodnie z życzeniem zmarłego, zostało pochowane w jego własnym klasztorze w Fuldzie. Następnie Fulda stała się miejscem pielgrzymek i otrzymała liczne darowizny z całego imperium.

Za Karola Wielkiego klasztor uzyskał immunitet w 774 i stał się '''klasztorem cesarskim''' z prawem do swobodnego wyboru opata. Z 364 mnichami Fulda była już jednym z największych klasztorów w imperium w 784.

Od 791 do 819 zbudowano '''bazylikę Ratgar''' (nazwaną na cześć panującego opata Ratgara) jako nowy kościół klasztorny i kościół grobowy Bonifacego. Poprzednik dzisiejszej katedry był uważany za największy kościół w Cesarstwie Franków i najnowocześniejszy na północ od Alp po ukończeniu budowy.

Na wzgórzach otaczających Fuldę zbudowano cztery kolejne klasztory w kształcie krzyża wokół centrum opactwa: Frauenberg na Bischofsberg (kanonicy około 817), Petersberg (klasztor św. Lioby od 836), Neuenberg (od 1023, obecnie parafia św. Andrzeja) i Johannesberg (klasztor pomocniczy benedyktynów od 836). Od IX do początku XI wieku siedmiu arcybiskupów [[Moguncja|Moguncji]] pochodziło z klasztoru w Fuldzie.

[[Plik:FD KlosterbibliothekPortal-B.jpg|thumb]]
Za opata Maura (* ok. 780 w [[Moguncja|Moguncji]]; † 4 lutego 856) klasztor, liczący łącznie ponad 600 mnichów, stał się również '''ośrodkiem akademickim cesarstwa''': biblioteka klasztorna, która została znacznie rozbudowana w tym okresie, zawierała około 2000 rękopisów, w tym liczne kopie ważnych starożytnych dzieł. Innym przykładem zbiorów bibliotecznych jest „Pieśń Hildebranda”, uważana za początek literatury niemieckiej, a obecnie przechowywana przez Uniwersytet w [[Kassel]]. Duża część zbiorów klasztornych została utracona podczas wojny trzydziestoletniej, ale części nadal można znaleźć w Bibliotece Uniwersytetu i Stanu Fulda.

Od 968 opat klasztoru w Fuldzie był również opatem prymasem wszystkich niemieckich benedyktynów, a w 1220 Fulda stała się opactwem książęcym pod rządami cesarza Fryderyka II.

W XII wieku klasztor posiadał '''największe ciągłe terytorium''' ze wszystkich opactw w imperium, z łączną powierzchnią 450 000 akrów ziemi między [[Alpy|Alpami]] a Morzem Północnym. Ta posiadłość ziemska opiera się również na Kodeksie Eberhardiego. Jednak współczesne badania uważają również tę listę własności klasztornej za jeden z największych projektów fałszerstwa w średniowieczu: mnich (lub odwrotnie) Eberhard wykonał na dużą skalę podrobione kopie starych aktów własności. Kodeks jest obecnie przechowywany w Heskim Archiwum Państwowym w [[Marburg]]u.

Za opata Reinharda von Weilnau (1449–1476) klasztor cesarski uzyskał '''status księstwa terytorialnego'''.

Na początku ery nowożytnej klasztor nie został oszczędzony przez zawirowania okresu reformacji: w 1571 w protestanckim środowisku regionu Hesji do klasztoru przyjęto jezuitów, a Fulda stała się centrum kontrreformacji. Podczas wojny trzydziestoletniej (1618–1648) klasztor był wielokrotnie plądrowany i palony, ale za opata księcia Joachima von Gravenegg (1644–1671) udało mu się odbudować.

Opactwo św. Marii (centrum miasta, zakonnice benedyktynki) zostało założone w 1626 roku. W 1700 roku książę opat Adalbert von Schleifras sprowadził do miasta barokowego architekta Johanna Dientzenhofera, zapoczątkowując „'''okres barokowy'''” Fuldy. Pod jego kierownictwem na miejscu podupadłej bazyliki Ratgar zbudowano nową katedrę i barokowy pałac miejski, odbudowując stary zamek.

W 1734 roku założono Uniwersytet w Fuldzie; w 1752 roku papież Benedykt XIV podniósł książęce opactwo do rangi księcia-biskupstwa, aż do rozwiązania klasztoru w 1802 roku na mocy Ustawy o delegacji cesarskiej.

W 1803 diecezja stała się księciem-biskupstwem Nassau-Orange, w 1806 francuskim, w 1810 Wielkim Księstwem Frankfurtu, a w 1813 pod administracją austriacką. W 1815 stała się częścią Prus, w 1816 stała się częścią Hesji, a w 1866 powróciła do Prus. W 1945 diecezja Fuldy została przyłączona do Wielkiej Hesji.

==== Historia miasta ====
[[Plik:FD SchildSteinweg 01.jpg|thumb]]
Miasto Fulda powstało jako osada dla rolników, rzemieślników i służby, która wyrosła wokół klasztoru. W 1019 roku opactwo i osada otrzymały od Henryka II prawo do bicia monet, targów i opłat drogowych, a Fulda posiadała prawa miejskie (Civitas) od 1114 roku. Osada targowa rozwinęła się wokół Steinweg, Marktstraße i Mittelstraße, a historia miasta była ściśle związana z klasztorem.

Pod rządami księcia opata Henryka V z Diez-Weilnau (1288–1313) w latach 1294–1312 na zewnątrz klasztoru zbudowano zamek opata. Po renowacji pod rządami księcia opata Johanna Friedricha von Schwalbach zamek ten stał się obecnym pałacem barokowym w XVII wieku.

Pierwsze poważne spory między miastem a klasztorem wybuchły za opata Henryka (przed 1320), który zbudował drugi zamek poza klasztorem. Obywatele szturmowali oba zamki opata z pomocą wysokiego komornika, hrabiego Johanna von Ziegenhaina, i zniszczyli nowy kompleks zamkowy. Cesarz Ludwik IV nałożył na miasto i hrabiego zakaz cesarski. W ramach zadośćuczynienia obywatele musieli odbudować zamek i zapłacić odszkodowanie, a przywódca został stracony.

Dalsze napięcia między miastem a klasztorem wybuchły podczas środkowoniemieckiego buntu chłopów, kiedy mieszkańcy miasta przyłączyli się do chłopów w buncie przeciwko opactwu cesarskiemu w Wielkanoc 1525. Bunt został stłumiony w maju tego samego roku przez armię heskiego landgrafa Filipa I.

W czasach nowożytnych, od 1603, Fulda była również '''centrum polowań na czarownice''' i procesów czarownic, symbolizowanych przez Wieżę Czarownic. Szczególnie znany jest los Mergi Bien, jednej z pierwszych kobiet uwięzionych przez łowcę czarownic Balthasara Nussa latem 1603 i spalonych na stosie po 14 tygodniach uwięzienia i tortur. 19 czerwca 1603 Merga została uwięziona i zamknięta w klatce dla psów na wieży Pałacu Biskupiego, ponieważ więzienie w zamku było przepełnione. Od 2008 kamień pamiątkowy na cmentarzu parafialnym przy Starej Katedrze upamiętnia 270 ofiar polowań na czarownice w biskupstwie Fuldy w latach 1600–1606.

Podczas II wojny światowej Fulda była wielokrotnie celem nalotów, a jedna trzecia centrum miasta została zniszczona.

W następnym okresie jej rozwój został ukształtowany przez jej położenie na dawnej granicy NRD. Aby promować ten strukturalnie słaby obszar, utworzono kilka agencji rządowych i firm.

Fulda była gospodarzem Heskiej Wystawy Ogrodów Państwowych dwukrotnie, najpierw w 1994, a następnie w 2023.

Dziś Fulda znajduje się w centrum Niemiec i jest ważnym węzłem komunikacyjnym dla ruchu towarowego i pasażerskiego.

== Dojazd ==
=== Samolotem ===
Najbliższym lotniskiem międzynarodowym jest {{Znacznik|Port lotniczy Frankurt|50.033306|8.570456|typ=transport}}'''[[Port lotniczy Frankfurt]]''' ({{IATA|FRA}}). Można do niego dojechać pociągiem ICE w nieco ponad godzinę, a 114 km podróży samochodem zajmuje około godziny.

=== Koleją ===
{{Znacznik|Dworzec kolejowy w Fuldzie|50.553889|9.684722|typ=transport}}'''[https://www.bahnhof.de/fulda Dworzec kolejowy w Fuldzie]''' jest węzłem kolejowym z przystankami ICE i IC. Zapewnia doskonałe połączenia dalekobieżne w całych [[Niemcy|Niemczech]], w tym bezpośrednie połączenia do [[Monachium]], [[Hamburg]]a, [[Hanower]]u, [[Mannheim]], [[Frankfurt nad Menem|Frankfurtu nad Menem]] (również przez [[Hanau]]), [[Erfurt]]u, [[Berlin]]a i [[Drezno|Drezna]]. Połączenia regionalne obejmują [[Kassel]] (dworzec główny i Wilhelmshöhe, przez [[Bebra]] i [[Hünfeld]]), [[Gießen]] (przez [[Alsfeld]] i Lauterbach (Hesja)), Frankfurt nad Menem (przez Hanau i [[Schlüchtern]]) i [[Gersfeld]].

Inne przystanki kolejowe w pobliżu granic miasta to Oberbimbach (w kierunku Gießen) i [[Eichenzell]] (w kierunku Gersfeld); mogą być bliżej niż główny dworzec kolejowy. Nie ma bezpośrednich połączeń do bawarskiej i turyńskiej części gór [[Rhön]].

=== Samochodem ===
Fulda jest doskonale połączona z siecią autostrad krajowych za pośrednictwem autostrad federalnych [[Plik:Bundesautobahn_7_number.svg|25px]] i [[Plik:Bundesautobahn_66_number.svg|25px]], które spotykają się tutaj na węźle ''93/55 Fulda'', a także dróg federalnych [[Plik:Bundesstraße_27_number.svg|25px]], [[Plik:Bundesstraße_254_number.svg|25px]] i [[Plik:Bundesstraße_458_number.svg|25px]].

* [[Plik:Bundesautobahn_7_number.svg|25px]] biegnie z północy na południe ([[Kassel]] – [[Würzburg]]) obok Fuldy. Do centrum miasta można dojechać zjazdami ''91 Fulda-Nord'' i ''92 Fulda-Mitte''.

* [[Plik:Bundesautobahn_66_number.svg|25px]] łączy [[region Ren-Men]] i [[Frankfurt nad Menem]] z Fuldą. Do centrum miasta można dojechać węzłem ''53 Fulda-Süd''.

* Od północy, z [[Bad Hersfeld]] i [[Hünfeld]], do Fuldy można dojechać drogą [[Plik:Bundesstraße_27_number.svg|25px]].

* [[Plik:Bundesstraße_254_number.svg|25px]] łączy Fuldę z [[Lauterbach (Hesja)]] i [[Alsfeld]].

* [[Plik:Bundesstraße_458_number.svg|25px]] łączy [[Turyngia|Turyngię]] i region [[Rhön]] z Fuldą.

=== Autobusem ===
Fulda jest połączona z siecią autobusów dalekobieżnych. Istnieją bezpośrednie połączenia m.in. do [[Hamburg]]a, [[Berlin]]a, [[Monachium]], [[Stuttgart]]u, [[Zurych]]u i [[Mediolan]]u. {{Znacznik|Przystanek autobusów dalekobieżnych|50.55588074098876|9.666316571018573|typ=transport}}'''Przystanek autobusów dalekobieżnych''' znajduje się na Weimarer Straße. Do przystanku można dojechać autobusami miejskimi. Możesz również zaparkować swój pojazd na sąsiednim parkingu. Aby uzyskać szczegółowe informacje, takie jak godziny odjazdu i inne połączenia autobusowe, zobacz [https://www.flixbus.de/ Flixbus].

Istnieją również bezpośrednie połączenia z Fuldy do m.in. [[Bukareszt]]u i [[Wrocław]]ia. Autobusy odjeżdżają z {{Znacznik|Centralny dworzec autobusowy|50.5534166|9.6842278|typ=transport}}'''centralnego dworca autobusowego''' (ZOB) na dworcu kolejowym. Aby uzyskać szczegółowe informacje, takie jak godziny odjazdu i inne połączenia autobusowe, zobacz Eurolines.

=== Rowerem ===
Do Fuldy można również dojechać heskimi trasami rowerowymi R1, R2 i R3.

Heski szlak rowerowy R1, znany również jako Ścieżka rowerowa Fulda, biegnie wzdłuż rzeki Fulda od jej źródła w regionie [[Rhön]] do ujścia do Werry w pobliżu [[Hann. Münden]].

Heski szlak rowerowy R2 łączy Biedenkopf z [[Marburg]]iem, [[Alsfeld]] i Fuldą ze [[Spessart]]. Kończy się w pobliżu Obersinn u podnóża Spessart.

Heski szlak rowerowy R3 zaczyna się w [[Rüdesheim am Rhein]] i biegnie przez [[Frankfurt nad Menem|Frankfurt]], przez dolinę Kinzig i przez Fuldę do Tann (Rhön).

== Komunikacja ==
{{mapa|50.5512|9.6766|zoom=14|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}}
Z głównego dworca kolejowego do większości atrakcji Starego Miasta (dzielnicy barokowej z katedrą i zamkiem oraz muzeów) można łatwo dotrzeć pieszo. Duże części centrum miasta są wyznaczone jako strefy dla pieszych.

=== Transport publiczny ===
Transport publiczny w obszarze miejskim Fuldy obsługiwany jest przez RhönEnergie Fulda GmbH. Dziewięć linii autobusowych obsługuje wszystkie dzielnice Fuldy i niektóre okoliczne miasta, takie jak Petersberg, Steinau, Marbach, Künzell, Pilgerzell, Engelhelms, Giesel i Bimbach. Wszystkie miejskie linie autobusowe kursują przez dworzec autobusowy przy Pałacu Miejskim, który pełni funkcję centralnego punktu przesiadkowego (usługa radialna).

Poza godzinami pracy autobusów miejskich (od poniedziałku do piątku od 5:15 do 22:45, w soboty od 7:00 do 22:45, a w niedziele od 10:30 do 22:45) taksówki współdzielone kursują w określonych godzinach. Przejazdy te należy rezerwować telefonicznie co najmniej 15 minut przed planowaną godziną odjazdu.

Linie autobusowe w powiecie Fulda i do Schlitz w powiecie Vogelsberg są również obsługiwane przez RhönEnergie Fulda GmbH. Wszystkie linie międzymiastowe odjeżdżają z centralnego dworca autobusowego (ZOB) przy dworcu kolejowym. Prawie wszystkie linie autobusów miejskich również zatrzymują się tam.

Wszystkie rozkłady jazdy, ceny biletów i mapy tras można znaleźć na stronie: [https://re-gruppe.de/bus/fahrplaene/ Informacje o rozkładzie jazdy].

=== Miejsca parkingowe i garaże ===
Miasto Fulda oferuje kilka płatnych opcji parkowania. Niektóre z garaży są obsługiwane przez prywatnych dostawców.

* {{Znacznik|'''Parking Weimarer Str.'''|50.55670427333064 |9.666641935838701 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Weimarer Str.''' – Weimarer Str., 36037 Fulda, 190 miejsc parkingowych dla samochodów osobowych i 25 miejsc parkingowych dla autobusów, plus 17 miejsc parkingowych dla kamperów. Godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00. Akceptowana gotówka i karty debetowe. 10 minut spacerem do katedry i dzielnicy barokowej.
* {{Znacznik|'''Parking Ochsenwiese'''|50.5581844 |9.6878516 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Ochsenwiese''' – Magdeburger Str., 36037 Fulda, 500 miejsc parkingowych. Godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00. Akceptowana gotówka i karty debetowe. 10 minut spacerem do stacji kolejowej i centrum miasta.
* {{Znacznik|'''Garaż Rosengarten'''|50.5474846 |9.6708952 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Rosengarten''' – Am Rosengarten, 36037 Fulda, 665 miejsc parkingowych. Godziny otwarcia: pon.-sob. 7:15-20:00. Zamknięte w niedziele i święta. Wyjazd o dowolnej porze. Garaż znajduje się naprzeciwko odkrytego basenu Rosenau i bezpośrednio przy heskich długodystansowych trasach rowerowych R1, R2 i R3.
* {{Znacznik|'''Garaż Ruprechtstraße'''|50.5535753 |9.6841578 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Ruprechtstraße''' – Ruprechtstr., 36037 Fulda (dworzec kolejowy), 152 miejsca parkingowe, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00
* {{Znacznik|'''Garaż Richthalle'''|50.55612613621553 |9.685047182012598 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Richthalle''' – An der Richthalle, 36037 Fulda, 583 miejsca parkingowe, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00, położony naprzeciwko Esperanto Hotel i Centrum kongresowego.
* {{Znacznik|'''Garaż Ochsenwiese'''|50.5583353 |9.6853824 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Ochsenwiese''' – Magdeburger Str., 36037 Fulda, 290 miejsc parkingowych, godziny otwarcia od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00
Miasto Fulda udostępnia kompleksowy przegląd opcji parkowania na swojej stronie internetowej.

Następujące parkingi są obsługiwane przez Q-Park. Szczegóły, takie jak opłaty parkingowe i usługi, można znaleźć na stronie internetowej Q-Park.

* {{Znacznik|'''Garaż Stadtschloss'''|50.5537628 |9.6770172 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Stadtschloss''' – Heertorplatz 1, 36037 Fulda, 300 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe.
* {{Znacznik|'''Garaż Zentrum'''|50.5518798 |9.6797058 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Zentrum''' – Universitätsplatz 4, 36037 Fulda, dojazd przez Rabanusstraße, 214 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe. Akceptowana stacja ładowania pojazdów elektrycznych.
* {{Znacznik|'''Garaż Altstadt'''|50.5488239 |9.6765681 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Garaż Altstadt''' – Brauhausstraße 6, 36037 Fulda, 360 miejsc parkingowych, godziny otwarcia: pon.–nd. 12:00–12:00, akceptowane gotówka i karty kredytowe.

=== Miejsce parkingowe dla kampera ===
* '''Parking Weimarer Straße''' oferuje 17 miejsc parkingowych dla kamperów. Jest on oddalony o 10 minut spacerem od dzielnicy barokowej/starego miasta. Dostępne są prąd i woda, a także stacja utylizacji odpadów. Akceptowana jest płatność kartą debetową. Od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00.

{{Znacznik|'''Parking Johannisau'''|50.54201913691512 |9.666395016400445 |typ=parking|url=|kolor=00FF00|treść=}}'''Parking Johannisau''' oferuje miejsca parkingowe dla łącznie 10 kamperów i znajduje się w sercu lokalnego obszaru rekreacyjnego Fuldy, tuż obok stadionu Johannisau (Fulda-Auen). Spacer do centrum miasta zajmuje około 15 minut. Dostępnych jest kilka słupów energetycznych z automatami na monety. Od poniedziałku do niedzieli od 12:00 do 12:00. Świeża woda i stacja utylizacji odpadów znajdują się na parkingu dla kamperów przy Weimarer Straße, około 3,0 km dalej.

== Warto zobaczyć ==
[[Plik:Fulda Dom in.jpg|thumb|Katedra]]
'''Dzielnica barokowa''' – wokół Bonifatiusplatz, Schlossstraße i Pauluspromenade odwiedzający mogą podziwiać imponujący zespół barokowy o wyjątkowej spójności, obejmujący wspaniałe budynki z XVIII wieku. Oprócz katedry i pałacu miejskiego, Palais Buttlar, Palais Buseck i Palais von der Tann imponująco świadczą o poczuciu prestiżu dawnych władców. Inne barokowe atrakcje to Paulustor, ogrody pałacowe z oranżerią i Floravase oraz dawna wartownia, Hauptwache.

=== Kościoły ===
[[Plik:FD Michaelskirche 01.jpg|thumb|Kościół św. Michała]]
[[Plik:FD MichaelskircheI 01.jpg|thumb|Kościół św. Michała, wnętrze]]
* {{zobacz
| name=Katedra Świętego Zbawiciela i św. Sebastiana w Fuldzie | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 1 | lat=50.553992 | long=9.672008 | wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Dawny kościół opacki klasztoru Fulda i kościół grobowy św. Bonifacego. Od 1752 jest kościołem katedralnym diecezji Fulda. Kościół został zbudowany w latach 1704–1712 według planów mistrza budowlanego opactwa Johanna Dientzenhofera (1663–1726) w stylu barokowym. Na potrzeby budowy bazylika Ratgar, niegdyś największa bazylika na północ od Alp, została w dużej mierze rozebrana. Nowa katedra została zbudowana nad krypą św. Bonifacego i na częściach fundamentów starej katedry. Kaplica św. Bonifacego pod katedrą mieści bogato zdobiony sarkofag św. Bonifacego, „apostoła Niemców”. Krypta jest celem corocznej pielgrzymki do św. Bonifacego. Oprócz świętego Bonifacego, ostatnie miejsce spoczynku w katedrze znaleźli także król Konrad I i landgrafina Heska Anna, a także liczni książęta-opaci, książęta-biskupi i biskupi.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół św. Michała | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 1 | lat=50.55494 | long=9.67217 | wskazówki=Aby chronić cenne freski: fotografowanie jest zabronione!
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Szczególnie warte zobaczenia są malowidła ścienne z XI wieku (freski). Ten przedromański kościół jest najstarszym budynkiem w mieście, najstarszym Grobem Pańskim w Niemczech i jednym z najstarszych kościołów na północ od Alp. Zachowały się tylko rotunda i ośmiokolumnowa krypta oryginalnej karolińskiej struktury centralnej. Kościół budowano od 818 jako kaplicę grobową klasztoru Fulda, założonego przez Bonifacego w 744, na cmentarzu mnichów w tamtym czasie i wzorowanego na kościele Grobu Pańskiego w Jerozolimie. We wczesnym średniowieczu klasztor Fulda był jednym z wiodących ośrodków kulturalnych Niemiec. Kościół został poświęcony Archaniołowi Michałowi 15 stycznia 822 roku. Budowę zlecił opat Eigil, który był opatem Fuldy od 818 roku i został pochowany w kościele w 822 roku. Obecny wygląd kościoła powstał po renowacjach w X i XI wieku. Rotundę rozbudowano do kształtu krzyża, a także dobudowano wieżę zachodnią. Kaplica Rochusa została dodana w XVII i XVIII wieku. Obecnie kościół jest uważany za jeden z najważniejszych średniowiecznych budynków sakralnych w Niemczech. Otwarte: kwiecień-październik: 10:00–18:00, listopad-marzec: 14:00–16:00. Cena: wstęp bezpłatny.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.abtei-fulda.de/ Opactwo Benedyktynów pw. św. Marii] | alt= | url= | email=
| adres=Nonnengasse 16 | lat=50.553 | long=9.6773 | wskazówki=
| telefon=+49(0)661 90245-0 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Jako jeden z niewielu klasztorów w Niemczech, kompleks klasztorny zachował swoją oryginalną strukturę i wielkość i był stale zamieszkiwany. Podczas gdy klasztor męski został zniszczony podczas sekularyzacji, klasztor żeński do dziś kontynuuje benedyktyńską tradycję miasta. W 1626 kamień węgielny pod budowę kościoła i klasztoru położył książę-opat Fuldy, Johann-Bernhard Schenck zu Schweinsberg. W 1631 do klasztoru wprowadził się pierwszy konwent. Ukończenie kościoła i jego konsekracja w 1678 trwały ponad 50 lat. Z powodu zawirowań wojny trzydziestoletniej budowa była wielokrotnie wstrzymywana. W 1898 klasztor został podniesiony do rangi opactwa. Kościół charakteryzuje się elementami późnego gotyku, renesansu i baroku. Naprawdę wyjątkową cechą kościoła są schody prowadzące z dolnej nawy do absydy z ołtarzem głównym. Siostra Lioba Munz OSB († 1997) przygotowała projekty zarówno okien, jak i niemal wszystkich elementów wyposażenia, a także nadzorowała ich wykonanie. Godziny otwarcia: Kościół klasztorny: codziennie od 6:00 do 20:00; Sklep klasztorny (sprzedaż produktów opactwa): od poniedziałku do piątku od 10:00 do 17:00 i w sobotę od 10:00 do 16:00; Ogród klasztorny (ogrodnictwo ekologiczne): od maja do września, w sobotę od 14:00 do 16:00.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Severi | alt= | url= | email=
| adres=Severiberg 1 | lat=50.552 | long=9.67445 | wskazówki=Stare miasto
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1438–1445 w stylu gotyckim, w 1451 stał się kościołem cechowym tkaczy wełny (''patrona św. Serwiusza, stąd późniejsza nazwa Severikirche''). Nie był używany podczas reformacji. W XVII wieku był pierwszym kościołem klasztornym franciszkanów powołanym do Fuldy. Od 1722 do 1882 był kościołem parafialnym garnizonu. Obecnie jest kościołem filialnym parafii śródmiejskiej.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Ducha Świętego | alt= | url= | email=
| adres=Löherstr. 2 | lat=50.5488 | long=9.67549 | wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Kościół Świętego Ducha został wybudowany w latach 1729–1733 na miejscu wcześniejszej gotyckiej budowli. Obecnie pełni funkcję kościoła szpitalnego. Budowlę tę zaprojektował Andreas Gallasini. Styl był barokowy, typowy dla ówczesnej Fuldy.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół parafialny św. Błażeja | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 12 | lat=50.5517 | long=9.67679| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pierwszy kościół został zbudowany w tym miejscu w X wieku. W kolejnych dekadach kościół był przebudowywany i odbudowywany kilka razy. Obecny kościół został zbudowany w latach 1770–1786, co czyni go najnowszym barokowym budynkiem w Fuldzie. Północno-zachodnia wieża została zachowana z gotyckiego poprzednika (1447–1466). Sklepienia nad nawą przedstawiają wygnanie kupców ze świątyni przez Jezusa. Otwarte codziennie od 9:00 do 18:00, z wyjątkiem nabożeństw.
}}
* {{zobacz
| name=Klasztor Frauenberg | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.5608 | long=9.67074| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1758–1765 w stylu późnego baroku kościół klasztorny znajduje się około 15 minut spacerem od katedry, na wzgórzu, z którego roztacza się wspaniały widok na miasto i szeroką panoramę gór Rhön i Vogelsberg.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Chrystusa | alt= | url= | email=
| adres=Lindenstr. 1 | lat=50.554375 | long=9.680082| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1894-1896 w stylu neogotyckim, jest największym kościołem protestanckim w Fuldzie. Koncerty kościelne odbywają się w nieregularnych odstępach czasu.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Proboszczowski św. Andrzeja | alt= | url= | email=
| adres=Andreasberg 5 | lat=50.5524 | long=9.6618| wskazówki=Neuenberg, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Kościół św. Andrzeja jest częścią dawnego klasztoru, założonego w 1023 r. przez opata Fuldy Richarda von Amorbacha. W XVII wieku kościół św. Andrzeja został przebudowany w stylu barokowym. Krypta pod obecnym prezbiterium pozostała niezmieniona od czasu założenia klasztoru i zachowała swój pierwotny stan. Stare malowidła ścienne zostały ponownie odkryte i odsłonięte podczas prac renowacyjnych w 1932 r. Są to jedne z niewielu zachowanych malowideł ściennych z okresu ottońskiego. Wizyty w krypcie są możliwe po wcześniejszym umówieniu się z biurem parafialnym (tel. +49 661 73102).
}}
* {{zobacz
| name=Probostwo Johannesberg | alt= | url= | email=
| adres=Johannesberger Str. 4 | lat=50.5236 | long=9.66139| wskazówki=Johannesberg, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Probostwo Johannesberg to średniowieczny kompleks klasztorny założony przez opata Fuldy Hrabana Maurusa w IX wieku. W XVII wieku został podniesiony do rangi provostship. W latach 1715–1753 został przebudowany w stylu barokowym przez mistrza budowlanego Andreę Gallasiniego. Provostship obejmuje „Czerwony Budynek”, trzypiętrowy, okazały dwór z mansardowym dachem i portalem herbowym. Od 1980 roku dawne budynki provostship są wykorzystywane jako ośrodek szkoleniowy dla rzemiosła i konserwacji zabytków.
}}
* {{zobacz
| name=Kościół Proboszczowski św. Piotra | alt= | url= | email=
| adres=An St. Peter 1, Petersberg | lat=50.561528 | long=9.711444| wskazówki=4 km poza centrum miasta, połączenie autobusowe miejskie
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w 836 przez Rabana Maura jako kościół grobowy dla św. Lioby. Krypta kościoła karolińskiego z freskami z IX wieku zachowała się do dziś. Otwarte: kwiecień-październik: wtorek-sobota 10:00-11:30/14:30-16:30, listopad-marzec: wtorek-sobota 14:30-16:00.
}}
=== Pałac Miejski i Park Pałacowy ===
[[Plik:FD Stadtschloss SW.jpg|thumb|Pałac Miejski (strona w stronę katedry)]]
[[Plik:FD Stadtschloss NW.jpg|thumb|Ogród pałacowy z wieżą pałacową]]
* {{zobacz
| name=Pałac Miejski | alt= | url= | email=
| adres=Schlossstraße 1 | lat=50.5539 | long=9.67556| wskazówki=Dzielnica Barokowa
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pałac Miejski został zbudowany w obecnej formie jako rezydencja książąt-opatów i książąt-biskupów Fuldy przez mistrza budowlanego Johanna Dientzenhofera. W latach 1708–1714 rozbudował on istniejący renesansowy pałac (przebudowany w latach 1607–1612), który pierwotnie był pierwszym zamkiem klasztornym (z 1312 r.), do obecnej formy prestiżowego czteroskrzydłowego kompleksu barokowego z wewnętrznym dziedzińcem i całkowitą długością ponad 250 metrów. Otwarte: Zwiedzanie historycznych wnętrz: codziennie w godzinach 10:00–17:00; zamknięte w poniedziałki; Wstęp: od 3,50 €.&lt;br/&gt;Po sekularyzacji (1803) pałac stał się częścią Księstwa Hesji. Za elektora Wilhelma I skrzydło Residence Garden zostało przebudowane w późnym stylu neoklasycystycznym przez głównego architekta dworskiego Johanna Conrada Bromeisa w latach 1817–1818, czyniąc pałac rezydencją elektora. Obecnie jest on wykorzystywany przez administrację miejską.&lt;br/&gt;Oprócz neoklasycystycznych pomieszczeń mieszkalnych, '''barokowe schody''', '''Sala Książęca''' i rokokowa '''Sala Zwierciadlana''' są otwarte dla zwiedzających. Wystawiona jest również kolekcja porcelany z „'''Hochfürstlich Fuldischen Porzellanfabrique'''”, która jednak powstawała tylko w latach 1764–1789. W pomieszczeniach, które nie były wykorzystywane jako przestrzenie muzealne, mieszczą się obecnie biura administracyjne administracji miejskiej.&lt;br/&gt;'''Wieża pałacowa''' (z widokiem na otaczające niskie pasma górskie) jest dostępna w ramach zwiedzania pałacu od kwietnia do października. 
}}
* {{zobacz
| name=Oranżeria | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.555615 | long=9.674072| wskazówki=Dzielnica Barokowa, Ogród Pałacowy
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Oranżeria, zbudowana w latach 1721-1724 w ogrodach pałacowych naprzeciwko pałacu miejskiego, jest barokowym budynkiem o niezwykłym wnętrzu, szczególnie wspaniale zdobiona sala Apollo i taras z otwartymi schodami i Floravase. Oranżeria należy obecnie do [https://www.maritim.de/de/hotels/deutschland/hotel-am-schlossgarten-fulda/unser-hotel Maritim Hotel am Schlossgarten Fulda] i jest wykorzystywana na imprezy hotelowe i konferencje. Kawiarnia i restauracja z barokowymi meblami są otwarte dla publiczności.
}}
* {{zobacz
| name=Floravase | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5553 | long=9.67422| wskazówki=Dzielnica Barokowa, Ogród Pałacowy
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Floravase to barokowa rzeźba rzeźbiarza Johanna Friedricha Humbacha. Znajduje się w ogrodach pałacowych na schodach prowadzących do oranżerii. Stworzona w 1728 roku z jednego kamienia, 6,80-metrowa rzeźba jest uważana za jedną z najważniejszych rzeźb ogrodowych w Europie. Symbolizuje boginię kwiatów Florę na wazonie, ozdobionym wąsami kwiatowymi i otoczonym figurami aniołów.
}}
* {{Znacznik|Ogród Pałacowy|50.5554604|9.6759209|typ=natura}}'''Ogród Pałacowy''' (''Dzielnica Barokowa'') – Zielona oaza w sercu miasta. Pierwotnie zaprojektowany jako ogród barokowy, części parku zostały przeprojektowane na angielski ogród krajobrazowy w XVII wieku. W ramach 1. Heskiej Wystawy Ogrodów Państwowych w 1994 roku ogród został przeprojektowany w stylu barokowym, uwzględniając istniejące drzewa. Szczególnie warte zobaczenia są fontanny. Park jest otwarty bezpłatnie w godzinach otwarcia: 1 kwietnia – 31 października: 7:00–22:30; 1 listopada – 31 marca: 7:00–21:00.
=== Zamki, pałace i dwory ===
[[Plik:FD KanzlerPalais 01.jpg|thumb|Pałac Kanclerza]]
[[Plik:FD PalaisBuseck 01.jpg|thumb|Pałac Buseck]]
* {{zobacz
| name=Pałac Kanclerza | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 1 | lat=50.551261 | long=9.676389| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Barokowy budynek z 1735, początkowo rezydencja kanclerza Wagnera, później radcy dworskiego Zwengera. Od 1782 do 1900 w budynku mieścił się ratusz Fuldy; obecnie w Pałacu Kanclerza mieści się centrum edukacji dorosłych i centrum edukacji młodzieży.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Altenstein | alt= | url= | email=
| adres=Schlossstraße 6 | lat=50.5533733 | long=9.6762913| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Była to rezydencja kanclerza Fuldy i została zbudowana w połowie XVIII wieku pod nadzorem marszałka dworu von Stein zu Altenstein. Od 1800 roku pałac był najbardziej znamienitym zajazdem w mieście Fulda. Od 1816 do 1866 roku był siedzibą Sądu Najwyższego Fuldy, a obecnie służy różnym urzędom miejskim. Imponująca sala rokokowa na drugim piętrze była uważana za jedną z najpiękniejszych sal balowych swoich czasów i nadal jest wykorzystywana na prestiżowe imprezy i jako sala weselna.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Buseck | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade, am Bonifatiusplatz | lat=50.5532323 | long=9.6740755| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1731/1732 dla Ernsta Johanna von Busecka, prawdopodobnie na podstawie planów architekta dworskiego Fuldy, Andreasa Gallasiniego. Od 1802 do 1814 roku służył jako mieszkanie dla zdetronizowanego i ostatniego księcia-biskupa Fuldy, Adalberta von Harstalla. Od 1832 roku należał do Opactwa Wallensteina i do 2006 roku był wykorzystywany jako dormitorium dla arystokratek, niezamężnych i protestanckich kobiet. W 1992 roku opactwo połączyło się ze Starym Heskim Rycerstwem Kaufungen. Po gruntownej renowacji w 2006 roku zgodnie z zarządzeniem konserwatorskim, obecnie jest wykorzystywany jako biuro. Najważniejszym pomieszczeniem w budynku jest bogato umeblowana sala balowa (sala kapitulna) na drugim piętrze.
}}
* {{zobacz
| name=Pałac Buttlar | alt= | url= | email=
| adres=Am Bonifatiusplatz 1 | lat=50.5528544 | long=9.6751068| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1737–1739, obecnie wykorzystywany jako biuro informacji turystycznej.
}}
=== Budynki ===
* {{zobacz
| name=Stary Uniwersytet (Uniwersytet Adolfa w Fuldzie) | alt= | url= | email=
| adres=Universitätsplatz 1 | lat=50.5516430538017 | long=9.67930899668622| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Budynek został zbudowany w stylu barokowym w latach 1731–1734 według planów Andreasa Gallasiniego. W 1734 roku książę opat Adolph von Dalberg założył Uniwersytet w Fuldzie, a do sekularyzacji w 1805 roku nauczano tam prawa, filozofii, medycyny i teologii katolickiej. Obecnie w budynku mieści się szkoła podstawowa Adolpha von Dalberga.
}}
* {{zobacz
| name=Stary Ratusz | alt= | url= | email=
| adres=Unterm Heilig Kreuz 10 | lat=50.5515669 | long=9.6771586| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Budynek o konstrukcji szachulcowej z 1531.
}}
[[Plik:FD Hexenturm 01.jpg|upright|thumb|Wieża Czarownic]]
* {{zobacz
| name=Wieża Czarownic | alt= | url= | email=
| adres=Kanalstr. 1b | lat=50.552751 | long=9.672901| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowana w XII wieku jako część średniowiecznych fortyfikacji miejskich i w celu oddzielenia miasta od obszaru klasztornego. Wieża nie pełniła funkcji więzienia w Fuldzie; nazwa wieży została udokumentowana dopiero w 1808 roku jako „Turm am (Frauen)Törlein” (Wieża przy Bramie (Kobiet)), po bramie wjazdowej do klasztoru. „Czarownice” nie były tu więzione, ale w pałacu miejskim. Nazwa „Wieża Czarownic” dla 14-metrowej, najlepiej zachowanej części muru miejskiego pojawiła się dopiero później.
}}
* {{zobacz
| name=Heertor | alt= | url= | email=
| adres=Schlosstraße | lat=50.5539459 | long=9.6769556| wskazówki=bezpośrednio przy dworcu autobusowym, naprzeciwko pałacu miejskiego
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowana w latach 1150–1165, do dziś uważana jest za jedną z najstarszych zachowanych romańskich bram miejskich w Niemczech (przynajmniej częściowo).
}}
* {{zobacz
| name=Hauptwache | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5533399 | long=9.6746072| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Zbudowany w latach 1757–1759 przez Andreasa Gallasiniego, budynek pierwotnie był strażnicą naprzeciwko pałacu miejskiego Fuldy, zbudowanym w stylu barokowym. Położony między katedrą a starym miastem w dzielnicy barokowej, obecnie mieści restaurację i bar koktajlowy.
}}
* {{zobacz
| name=Paulustor | alt= | url= | email=
| adres=Pauluspromenade | lat=50.5554 | long=9.67292| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Brama ta kiedyś oddzielała miasto od dzielnicy opactwa, a na obecne miejsce przeniesiono ją dopiero w 1771 roku. Pierwotnie znajdowała się pomiędzy pałacem a główną wartownią.
}}
=== Pomniki ===
* {{zobacz
| name=Pomnik Bonifacego | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.553141 | long=9.6748408| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=naprzeciwko biura informacji turystycznej na Bonifatiusplatz
}}
* {{zobacz
| name=Kolumna Maryjna | alt= | url= | email=
| adres= | lat=50.55956964690667 | long=9.671775692422703| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=poniżej klasztoru Frauenberg
}}
* {{zobacz
| name=Pomnik założycieli miasta | alt= | url= | email=
| adres=Borgiasplatz | lat=50.551789786194504 | long=9.67757997371778| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=
}}
* {{zobacz
| name=Cmentarz Żydowski | alt= | url= | email=
| adres=Rabanusstraße | lat=50.5362216 | long=9.6905197| wskazówki=
| telefon= | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=
}}
=== Muzea ===
[[Plik:FD DomMuseum 01.jpg|thumb|Muzeum Katedralne]]
[[Plik:FD Jesuitenkolleg 01.jpg|thumb|Kolegium Jezuickie / Muzeum Vonderau]]
Miasto Fulda oferuje '''karnet muzealny''' (dorośli 12 EUR, ulgowy 10 EUR). Obejmuje on wstęp do następujących muzeów: Muzeum Vonderau, Muzeum Katedralne, Niemieckie Muzeum Straży Pożarnej, Historyczne sale Zamku Miejskiego, Akademia Dziecięca i Muzeum Schloss Fasanerie (Eichenzell). Karnet jest dostępny w Centrum Informacji Turystycznej i uczestniczących muzeach. Karnet jest ważny przez nieograniczony czas.
* {{zobacz
| name=[https://www.fulda.de/kultur-freizeit/vonderau-museum Muzeum Vonderau] | alt= | url= | email=
| adres=Jesuitenplatz 2 | lat=50.5511 | long=9.67861| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 928350  | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: wtorek-niedziela 10:00-17:00, czynne w święta. Cena: wstęp dla dorosłych: 3,50 €; Planetarium: 4 €. W muzeum znajduje się między innymi stała wystawa poświęcona historii kultury miasta i regionu, a także dział historii naturalnej. Kolejna wystawa poświęcona jest malarstwu, a w muzeum znajduje się również planetarium. Muzeum nosi imię nauczyciela z Fuldy i lokalnego historyka Josepha Vonderau. Sklep muzealny, kawiarnia muzealna;
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.bistum-fulda.de/bistum_fulda/kunst_musik/kunst/dommuseum/ Muzeum Katedralne] | alt= | url= | email=
| adres=Domplatz 5 | lat=50.5534368 | long=9.6709125| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 8 72 07 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: wtorek-sobota od 10:00, przerwa obiadowa zimą od 12:30 do 13:30; niedziela od 12:30. Można tam obejrzeć wystawy dotyczące historii klasztoru, katedry i diecezji, ze szczególnym uwzględnieniem osoby św. Bonifacego.
}}
* {{zobacz
| name=[https://dfm-fulda.de/ Niemieckie Muzeum Straży Pożarnej] | alt= | url= | email=
| adres=St. Laurentius-Str. 3 | lat=50.545 | long=9.665| wskazówki=na łąkach Fuldy na południe od centrum miasta, około dwóch kilometrów pieszo od katedry
| telefon=+49(0)661 7 50 17 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Wystawa przedstawia historię czynnej i biernej ochrony przeciwpożarowej w krajach niemieckojęzycznych, obejmującą okres od najwcześniejszych ludzi „homo erectus” przez średniowiecze do końca I wojny światowej w 1918 r. Na wystawie można zobaczyć sprzęt techniczny i urządzenia strażackie. Ogród botaniczny (ogniowy) oferuje odwiedzającym możliwość interakcji z roślinami, takimi jak pokrzywy i lilie pochodniowe. Otwarte: wtorek - niedziela 10:00–17:00 Cena: dorośli: 5 €.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.kaf.de/ Akademia Dziecięca Fulda] | alt= | url= | email=
| adres=Mehlerstr. 4 | lat=50.545778 | long=9.686806| wskazówki=w pobliżu dworca kolejowego, około 10–15 minut spacerem
| telefon=+49(0)661 90273 0  | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Otwarte: pon.-pt. 10:00–17:00; niedz. 13:00–17:30; sob. 13:00–17:30 (październik–kwiecień). Cena: Indywidualne (od 3 lat) = 3 €; Rodzinne = 9 €; Piątki od 14:00 do 17:30; wszystkie bilety rodzinne są w piątki tańsze o połowę. KAF jest najstarszym niezależnym muzeum dla dzieci w Niemczech i postrzega siebie jako „centrum fitness dla zmysłów”, pozwalając dzieciom i młodzieży w wieku od 5 do 14 lat doświadczać kultury jako części ich własnej tożsamości. Sercem muzeum jest Walk-In Heart, w którym znajdują się wystawy stałe, wystawy specjalne, programy świąteczne, programy praktyczne i programy grupowe.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.mollenhauer.com/ Erlebniswelt Blockflöte] | alt= | url= | email=
| adres=Weichselstr. 27 | lat=50.535676 | long=9.684185| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 94670 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Wszystko o produkcji fletów prostych, od historii produkcji fletów prostych i materiałów używanych do świata dźwięku fletów prostych (wyraźnie zachęcamy do wypróbowania). Otwarte: od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00–16:00. Dostępne są wycieczki z przewodnikiem po wcześniejszym umówieniu.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.hs-fulda.de/ Wystawa zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej i Stanowej] | alt= | url= | email=
| adres=Heinrich-von-Bibra-Platz 12 | lat=50.554914 | long=9.679883| wskazówki=
| telefon=+49(0)661 9640 970 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Pisemne dobra kultury obejmujące 1000 lat, w tym Kodeksy Bonifatiani z 547 r. i koniec VIII wieku. Rękopisy – ponad 800 rękopisów w kolekcji, w tym ponad 200 ze średniowiecza. Kolekcja Hutten – jest to prawdopodobnie najobszerniejsza kolekcja biblioteczna w Niemczech zawierająca dzieła autorstwa i o Ulrichu von Hutten, znanym niemieckim humaniście i publicyście. Otwarte: od poniedziałku do czwartku od 9:30 do 16:00 i w piątek od 9:30 do 15:00.
}}
* {{zobacz
| name=[https://www.hs-fulda.de/ Pałac Fasanerie] | alt= | url= | email=
| adres=Eichenzell | lat=50.5077 | long=9.70791| wskazówki=8 km na południe, połączenia autobusowe
| telefon=+49(0)661 9486-0 | tollfree= | fax=
| godziny= | ceny=
| lastedit=
| opis=Około 1710 roku poza bramami miasta Fulda zbudowano pałac wiejski. W kolejnych latach pałac był stale rozbudowywany, aż w 1757 roku został wspaniale przebudowany według planów nadwornego architekta księcia-opata Andreasa Gallasiniego. Pałac służył jako letnia rezydencja do połowy XIX wieku. Księżniczka Anna Pruska, znana również jako landgrabina Anna, mieszkała w pałacu do 1918 roku. Na własne życzenie była jedyną kobietą pochowaną w katedrze w Fuldzie. Od 1972 roku niektóre pokoje są otwarte dla zwiedzających jako muzeum. Znajduje się w nim kolekcja mebli i dzieł sztuki dekoracyjnej z XVIII i XIX wieku, a także ważna galeria portretów. Festiwal Ogrodów Książęcych odbywa się corocznie wiosną. Godziny otwarcia: Wstęp do muzeum jest możliwy wyłącznie z przewodnikiem. Kwiecień-październik: od wtorku do niedzieli i święta od 10:00 do 17:00. (ostatnie wejście o godz. 16:00).
}}
=== Parki ===
Miasto Fulda jest również zielone, a oprócz Ogrodu Pałacowego znajdują się tam inne parki i tereny rekreacyjne.

* {{Znacznik|Parkanlage in der Fuldaaue|50.545115761342814|9.667049429641681|typ=natura}}'''Parkanlage in der Fuldaaue''' – Ta ogólnodostępna zielona przestrzeń, popularna wśród mieszkańców, znajduje się około 5-10 minut spacerem na zachód od centrum miasta.
* {{Znacznik|Ogród dalii|50.5531915|9.6733137|typ=natura}}'''Ogród dalii''' – Naprzeciwko katedry. Każdej wiosny sadzi się tam ponad 30 różnych dalii. Podczas kwitnienia oferuje spokój i relaks z wyjątkowym widokiem na katedrę i Wieżę Czarownic. Godziny otwarcia: od końca kwietnia/początku maja do października (w zależności od kwitnienia): codziennie od 9:00 do 19:00, wstęp wolny.
* {{Znacznik|Domdechaneigarten|50.553682261278915|9.671893887582643|typ=natura}}'''Domdechaneigarten''' – bezpośrednio przy katedrze i wejściu do Muzeum Katedralnego. Eksponaty z Muzeum Katedralnego i historyczne odmiany róż. Godziny otwarcia: Ogród jest dostępny w godzinach otwarcia Muzeum Katedralnego.

Miasto Fulda utrzymuje łącznie 20 '''cmentarzy''', z których niektóre mają również wartość rekreacyjną jako tereny zielone.
[[Plik:FD Alter dompfarrlicher Friedhof.jpg|thumb|Stary Cmentarz Parafialny Katedralny]]
* {{Znacznik|Stary Cmentarz Parafialny Katedralny|50.5571759|9.6727917|typ=natura}}'''Stary Cmentarz Parafialny Katedralny''': Używany w średniowieczu i do 1870 roku, został opuszczony w 1894 roku, a następnie przeprojektowany w ramach State Garden Show w 1994 roku jako przestrzeń wystawowa dla „Historycznego rozwoju nasadzeń grobowych” z różnych epok, z kilkoma grobami wystawowymi. Od 2008 roku znajduje się tam również kamień pamiątkowy dla ofiar polowań na czarownice w Fuldzie. Lokalizacja: w regionie Eichsfeld, około 200 metrów na północ od placu Katedralnego (50° 33′ 26″ N 9° 40′ 22″ E).
* '''Nowy Cmentarz Parafialny Katedralny''', znany również jako Cmentarz Frauenberg: Utworzony w celu zastąpienia zamkniętego „starego Cmentarza Parafialnego Katedralnego”, miejsce pochówku obejmuje, oprócz innych znanych osobistości Fuldy, archeologa i lokalnego historyka Fuldy, dr.h.c. Josepha Vonderau, patrona Muzeum Vonderau.

== Aktywny wypoczynek ==
=== Wycieczki miejskie ===
Wycieczki po mieście dla indywidualnych turystów odbywają się codziennie o 11:30 i 15:00. Trwają one około godziny. Bilety i miejsce zbiórki znajdują się w Biurze Informacji Turystycznej na Bonifatiusplatz. Osoby, które wolą zwiedzać Fuldę samodzielnie, mogą skorzystać z audioprzewodnika. Audioprzewodnik jest dostępny w języku niemieckim i angielskim. Audioprzewodniki można wypożyczyć w Biurze Informacji Turystycznej.

Dla grup miasto Fulda oferuje różne wycieczki po mieście o różnej długości. Obejmują one jedno- lub dwugodzinne wycieczki po dzielnicy barokowej i Starym Mieście, z których niektóre obejmują również zwiedzanie wnętrza katedry i pałacu. Oferowane są również wycieczki tematyczne, takie jak Muzeum Katedralne, Pałac Miejski i Muzeum Vonderau. Innym punktem wycieczek po mieście są książęce zakupy. Wycieczka zakupowa z przewodnikiem prowadzi do sklepikarzy, którzy oferują swoje prace. Wycieczkę uzupełniają dwa przysmaki kulinarne. Oferowane są również wycieczki dla dzieci. Ubrane w stroje historyczne i z taczką dzieci uczą się o okresie baroku.

Wszystkie informacje o wycieczkach, godzinach i rezerwacjach można znaleźć w [https://www.tourismus-fulda.de/ informacji turystycznej].

* '''Spacery po mieście z Fulda Greetern'''
Pod hasłem „Przyjedź jako gość, wyjedź jako przyjaciel” Fulda Greeter oferują bezpłatne wycieczki po mieście. Goście poznają miasto z dala od utartych szlaków z perspektywy mieszkańców. Greeters chętnie pokażą gościom swoje miasto ze wszystkimi jego autentycznymi dziwactwami. Omawiane są również osobiste historie i doświadczenia, a także wskazówki dotyczące wychodzenia i spędzania wolnego czasu. Podczas specjalnych konsultacji między gościem a Greeters, prośby o tematy są brane pod uwagę, dzięki czemu te spacery są osobistym i indywidualnym spotkaniem z miastem. Aby zachować indywidualność, Greeters są prowadzone wyłącznie w małych grupach do sześciu osób. Więcej informacji można znaleźć na stronie fulda-greeters.de. Fulda Greeters są członkami [https://internationalgreeter.org/ International Greeter Association (dawniej Global Greeter Network)].

=== Sport i rekreacja ===
* '''[https://www.rhoen-adventures.de/ Rhön Adventures]''' (''wycieczki kajakowe, wycieczki geocachingowe, wspinaczka w Fuldzie i okolicach''), Karlstr. 33, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 2502623, E-mail: info@rhoen-adventures.de. Wynajem kajaków – wycieczki na kilka godzin lub kilka dni po Fuldzie, organizacja transportu łodzią. Ostatnia aktualizacja: maj 2017 (informacje mogą być nieaktualne). Edytuj informacje
* {{Znacznik|Sieben Welten Therme &amp; Spa Resort|50.53778 |9.72300 |typ=atrakcja}}'''[https://www.siebenwelten.de/ Sieben Welten Therme &amp; Spa Resort]''' (''spa termalne, strefa saun, Bäder-Park-Hotel, gastronomia tematyczna''), Harbacher Weg 6, 36093 Künzell (''na przedmieściach Fuldy w Künzell, około 4 km na wschód od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 397 800. Dawne termy Rhöntherme zostały ponownie otwarte latem 2010 roku po gruntownej renowacji i są teraz zorganizowane tematycznie. Otwarte: pon.–pt. 10:00–23:00, sob.–ndz. i święta 9:00–23:00. Cena: bilet jednodniowy: 25 €.
* {{Znacznik|Basen sportowy Ziehers|50.55747 |9.69754 |typ=atrakcja}}'''[https://re-gruppe.de/baeder/sportbad-ziehers/ Basen sportowy Ziehers]''', Magdeburger Straße 97, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 12-7744. Basen pływacki o wymiarach 33 x 21 m, basen dla niepływaków, brodzik, zjeżdżalnia wodna, lekcje pływania, aqua fitness, trybuny dla widzów, kawiarnia. Otwarte: pon. 7:30–21:30, wt.–śr., pt. 7:30–20:00, czw. 7:30–13:00, sob.–niedz. 13:00–18:30, święta i niedz. od 1 maja do 30 września. Zamknięte w okresie wakacji letnich. 
* {{Znacznik|Basen odkryty Rosenau|50.5461513 |9.6697912 |typ=atrakcja}}'''[https://re-gruppe.de/baeder/freibad-rosenau/ Basen odkryty Rosenau]''' (''Rosenbad''), Jahnstraße 2, 36041 Fulda. Tel.: +49(0)661 12-7722. Basen pływacki o wymiarach 50 x 17 m, basen dla osób niepływających z leniwą rzeką, basen wielofunkcyjny o wymiarach 33 x 28 m z 5-metrową platformą do skoków, brodzik, boiska do siatkówki plażowej, stoły do ​​tenisa stołowego, plac zabaw dla dzieci i kawiarnia. Otwarte: Maj: codziennie 11:00–19:00; Czerwiec: 10:00–20:00; Lipiec–sierpień: 9:00–20:00 Wrzesień do końca sezonu: 11:00–19:00.
* {{Znacznik|Kartbahn NOlimit|50.52739713156326 |9.67723821502951 |typ=atrakcja}}'''[https://www.nolimitkartbahn.de/ Kartbahn NOlimit]''' (''gokarty halowe, tor zewnętrzny''), Frankfurter Straße 142, 36043 Fulda (''Kohlhaus, ok. 3 km na południe od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 40 20 53. Otwarte: pon.–pt. 15:00–23:00, sob. 13:00–północ, niedz. 10:00–23:00
* {{Znacznik|Aeroclub Rhön e.V. Fulda|50.53644949735269 |9.661667164899828 |typ=atrakcja}}'''[https://acr-fulda.de/ Aeroclub Rhön e.V. Fulda]''' (''szybowanie''), Olympiastr. 1, 36043 Fulda. Tel.: +49(0)661 21155. Dostępne są loty szybowcem nad miastem. Otwarte: od marca do listopada w weekendy/święta oraz w ciągu tygodnia przy dobrej pogodzie. Ostatnia aktualizacja: maj 2017 (informacje mogą być nieaktualne). 
* {{Znacznik|Golfclub Fulda Rhön|50.58504469088617 |9.826139721076654 |typ=atrakcja}}'''[https://golfclub-fulda.de/ Golfclub Fulda Rhön]''', Am Golfplatz 35, 36145 Hofbieber (''ok. 15 km od centrum miasta''). Tel.: +49(0)6657 1334. 
* '''Miniaturowe pole golfowe w ogrodach zamkowych''', Kurfürstenstraße, 36037 Fulda (''w tylnej części ogrodów zamkowych''). 18 dołków. Otwarte: kwiecień–październik: pon.–pt. 10:00–21:00 i sob.–ndz. 11:00–21:00; listopad–marzec: pon.–sob. 13:00–18:00 (jeśli pogoda na to pozwoli). 
* '''Jazda na rowerze''' – np. na ścieżce rowerowej Fulda lub na ścieżce rowerowej Milseburg

=== Kino i teatr ===
* {{Znacznik|Cinestar|50.5469437 |9.6750781 |typ=atrakcja}}'''Cinestar''', Löherstraße 41, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0)661 8658 401.
* {{Znacznik|Schlosstheater Fulda|50.5547867 |9.6774889 |typ=atrakcja}}'''Schlosstheater Fulda''', Schloßstraße 5, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0)661 1021483.

== Praca ==

== Nauka ==
[[Plik:FD Pfandhausstraße 02.jpg|upright|thumb|Rittergasse]]
Łącznie w Fuldzie znajduje się 17 szkół podstawowych, 3 szkoły specjalne, 5 szkół średnich i 5 szkół średnich, w tym szkoła Rabanus-Maurus, jedna z najstarszych szkół w Niemczech.

* {{Znacznik|'''Uniwersytet Nauk Stosowanych w Fuldzie'''|50.56481 |9.68578|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.hs-fulda.de/ Uniwersytet Nauk Stosowanych w Fuldzie]''' (''Uniwersytet Nauk Stosowanych w Hesji''), Marquardstr. 35, 36039 Fulda (''kilkaset metrów na północ od dworca kolejowego i na wschód od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 96400.
* {{Znacznik|'''Wydział Teologiczny Fulda'''|50.55463 |9.67098|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.thf-fulda.de/en/index.html Wydział Teologiczny Fulda]''' (''uznany przez państwo uniwersytet akademicki''), Eduard-Schick-Platz 2, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 87220, E-mail: rektorat@thf-fulda.de. 
* {{Znacznik|'''Ferdinand-Braun-Schule'''|50.55818 |9.69697|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.ferdinand-braun-schule.de/ Ferdinand-Braun-Schule]''' (Szkoła zawodowa Fulda z szkołą techniczną i liceum technicznym), Goerdelerstraße 7, 36037 Fulda (''kilkaset metrów na północny wschód od stacji kolejowej''). Tel.: +49(0)661 9683 0. 
* {{Znacznik|'''Richard-Müller-Schule'''|50.55720 |9.69512|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.rims-fulda.de/menue/home Richard-Müller-Schule]''' (Szkoła zawodowa miasta Fulda), Pappelweg 8, 36037 Fulda (''kilkaset metrów na północny wschód od stacji kolejowej''). Tel.: +49(0)661 9687-0. 
* {{Znacznik|'''Eduard-Stieler-Schule'''|50.55599 |9.69926|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.ess-fulda.de/ Eduard-Stieler-Schule]''' (Szkoła zarządzania hotelem, Szkoła zawodowa inżynierii chemicznej, Wyższa szkoła techniczna, Liceum zawodowe), Brüder-Grimm-Str. 5, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 969540. Ostatnia aktualizacja: czerwiec 2017 (informacje mogą być nieaktualne). 
* {{Znacznik|'''BBZ Mitte'''|50.56741 |9.69951|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.bbz-mitte.de/de BBZ Mitte]''' (szkolenie zawodowe w dziedzinie technologii, biznesu i nauk społecznych), Goerdeler Straße 139, 36100 Petersberg. Tel.: +49(0)661 6208-0.

== Zakupy ==
Fulda to regionalna metropolia handlowa, oferująca szeroki wybór towarów w kilku domach towarowych, licznych sklepach i sklepach specjalistycznych. Główne ulice handlowe to Bahnhofstrasse, Marktstrasse i Friedrichstrasse. Wiele małych sklepów można znaleźć również w bocznych uliczkach i na starym mieście. Atrakcyjność miasta dodatkowo zwiększa dobrze zaopatrzona scena pubów i restauracji, która również oferuje odpoczynek od wyczerpującego szaleństwa zakupów.

* '''Tygodniowy targ''': - w każdą środę i sobotę (oprócz świąt państwowych) od 7:00 do 13:30 wokół targu warzywnego. Sprzedawcy oferują sezonowe owoce i warzywa, kwiaty i kompozycje, świeże ryby, a także regionalne wypieki, sery, drób, kiełbasy i mięsa.
* '''[https://reinholz-kaffee-shop.de/ Kaffeerösterei Reinholz]''', Florengasse 10, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)172 3905782. Kawa jest świeżo palona codziennie; ziarna kawy pochodzą głównie z Ameryki Południowej i Środkowej; handel bezpośredni. Otwarte: od wtorku do piątku, od 10:00 do 18:00 i w sobotę, od 8:00 do 16:00.

== Gastronomia ==
=== Specjały Fuldy ===
* '''Flurgönder mit Nudeln''' (dialekt: Schwoarte-Gönder) to surowa, wędzona skórka wieprzowa w kształcie pęcherza, którą gotuje się i podaje z makaronem wstążkowym.
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
 Drei Sorten Flurgönder aus dem Fuldaer Land.jpg|Trzy odmiany Flurgönder
&lt;/gallery&gt;

=== Restauracje i gospody ===
==== Oszczędnie ====
* {{Znacznik|'''Drei Linden'''|50.548373|9.661423|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.dreilinden-fulda.de/ Drei Linden]''' (''gospoda, kuchnia Fuldy, pokoje gościnne, ogródek piwny''), Neuenberger Str. 37, 36037 Fulda (Neuenberg) (ok. 15 minut spacerem od katedry). Tel.: +49(0)661 73131, Faks: +49(0)661 241366, E-mail: info@dreilinden-fulda.de. Piękny ogródek piwny pod starymi lipami, otwarty od maja do października, jeśli pozwala na to pogoda. Otwarte: Zamknięte w niedziele.
* {{Znacznik|'''LA ROMANTICA'''|50.551842|9.675513|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''LA ROMANTICA''' (''Ristorante i pizzeria''), Pfandhausstraße 1, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 75922. Włoskie specjały, domowy makaron i biały chleb. Otwarte: codziennie od 11:00 do północy.

=== Umiarkowanie ===
* {{Znacznik|'''Wirtshaus Schwarzer Hahn'''|50.552412|9.675954|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.schwarzerhahn-fulda.de/ Wirtshaus Schwarzer Hahn]''', Friedrichstraße 18, 36037 Fulda (''w centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 24 03 12. 
* {{Znacznik|'''Fuldaer Hof'''|50.563683|9.631879|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.fuldaerhof.de/ Fuldaer Hof]''' (''ogródek piwny''), Am Ried 13, 36041 Fulda/Maberzell (''niedaleko północno-zachodniej części Fuldy''). Tel.: +49(0)661 25 00 864, Fax: +49(0)661 25 00 862. Otwarte: od października do kwietnia codziennie od godz. 11:00; zamknięte w weekendy.

=== Ekskluzywnie ===
* {{Znacznik|'''Dachsbau by Caliskan'''|50.552136|9.675121|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://dachsbaubycaliskan.de/ Dachsbau by Caliskan]''' (''restauracja, klasyczne dania i autorskie kreacje''), Pfandhausstraße 8, 36037 Fulda (Stare Miasto). Tel.: +49(0)661 74110. Mała, przytulna restauracja w 350-letnim domu.

=== Kawiarnie ===
* {{Znacznik|'''Törtchen'''|50.54755|9.67434|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''Törtchen''' (''Kuchenmanufaktur &amp; Cafe''), Löherstraße 42, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 20618181. Można oglądać, jak powstają ciasta i tarty. Przytulne, zabytkowe wnętrze. 
* {{Znacznik|'''antonius LadenCafé'''|50.55200|9.67474|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.antonius.de/ antonius LadenCafé]''' (''Kawiarnia i małe dania''), Severiberg 1, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 75826. Sprzedaje również ekologiczne wypieki. Piękny dziedziniec. Otwarte: pon.-pt. 9:00-18:00, sob. 10:00-17:00, niedz. zamknięte.
* {{Znacznik|'''Café Glück'''|50.55248|9.67583|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.cafe-glueck-fulda.de/ Café Glück]''' (''kawiarnia serwująca ciepłe posiłki, w tym dania wegetariańskie i wegańskie''), Friedrichstraße 20, 36037 Fulda (''w pobliżu zamku''). Tel.: +49(0)661 58007181, E-mail: info@cafe-glueck-fulda.de

=== Browary ===
* {{Znacznik|'''Hochstifliches Brauhaus Fulda'''|50.55793|9.67690 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.hochstift.de/ Hochstifliches Brauhaus Fulda]''' (''Browar, Restauracja i Ogródek Piwny''), Leipziger Straße 12, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 8350-0. W 1848 roku na Leipziger Straße zbudowano piwnicę skalną z browarem i ogródkiem piwnym. Dzięki temu jest to najstarszy browar i jedna z najstarszych firm w Fuldzie. Zwiedzanie browaru – wycieczka z degustacją piwa odbywa się w każdą środę o 16:00, z udziałem co najmniej pięciu osób; należy dokonać wcześniejszej rezerwacji w administracji (tel. +49(0)661-835015). Położona tuż obok browaru piwnica skalna oferuje świeżo warzone piwo i jedzenie, takie jak robiła babcia, z nowoczesnym akcentem. Ogródek piwny jest również otwarty latem. Tutaj możesz cieszyć się świeżo nalewanym piwem i pysznym grillowanym jedzeniem pod drzewami w jednym z najstarszych ogródków piwnych w mieście. 
* {{Znacznik|'''Hohmanns Brauerei Fulda'''|50.5906|9.6864 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://hohmanns-brauerei.de/ Hohmanns Brauerei Fulda]''', Michelsrombacher Str. 51, 36039 Fulda. Tel.: +49(0)661 9625856. Pierwsze piwo zostało tutaj uwarzone w 2008 roku. Obecnie produkowane są różne naturalnie mętne piwa, piwo rzemieślnicze i bezalkoholowe Waldbrause (leśne brause). Piwa serwowane są w Hohmann's Brauhaus (z restauracją), Florengasse 3-5, 36037 Fulda, oraz w gospodzie Michelsrombacher Wald, Michelsrombacher Str. 51, 36039 Fulda. 
* {{Znacznik|'''Brauhaus Wiesenmühle'''|50.55115|9.66801 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://wiesenmuehle.de/ Brauhaus Wiesenmühle]''' (''browar, ogródek piwny, restauracja, hotel''), Wiesenmühlenstraße 13, 36037 Fulda (''na łąkach Fuldy poniżej katedry''). Tel.: +49(0)661 92 868 0, Faks: +49(0)661 92 868 39. Największe koło młyńskie w Europie, z 44 łopatkami, średnicą 6,90 m, szerokością 6,50 m i wagą 55 ton, dostarcza energię elektryczną do Wiesenmühle. Największy ogródek piwny w Fuldzie.

== Życie nocne ==
=== Puby i bary ===
Stare miasto i deptak w Fuldzie szczyci się jednym z największych zagęszczeń pubów w Niemczech. '''Trójkąt Bermudzki''' znajduje się na Karlstraße. To tutaj spotyka się scena życia nocnego, a niektóre nawet zniknęły.

* {{Znacznik|'''Schöppchen'''|50.54984|9.67613 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[http://www.xn--schppchen-27a.de/ Schöppchen]''' (pub), Karlstraße 16, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 79180 .
* {{Znacznik|'''Bar22 ZWO byMO'''|50.54979|9.67596 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''Bar22 ZWO byMO''', Karlstraße 22, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 22898.
* '''Medusa Cocktailbar Fulda''' (klub, bar, salon), Königstraße 80-82, 36037 Fulda (''w centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 250 32 85.
* {{Znacznik|'''Doppeldecker'''|50.54908|9.67726 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.doppeldecker-fulda.de/ Doppeldecker]''', Brauhausstr. 3a, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 76258. Klub nocny Fulda, regularnie muzyka na żywo. Otwarte: od poniedziałku do piątku od 18:00, w soboty i niedziele od 15:00.

=== Kluby ===
* {{Znacznik|'''S-Club'''|50.54726|9.67593 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.s-club-fulda.de/ S-Club]''' (Black &amp; House), Rangstraße 6, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 9015590

== Festiwale, imprezy ==
* '''Karnawał w Fuldzie (Fulder Foaset)''': Fulda jest stolicą karnawału w Hesji. Karnawał może się pochwalić historią sięgającą ponad 500 lat. Towarzystwo Karnawałowe w Fuldzie i 13 stanów granicznych wspólnie organizują festiwal. Najważniejszymi wydarzeniami sezonu są parada dziecięca w Niedzielę Karnawałową i największa parada Różanego Poniedziałku w Hesji.
* '''[https://www.schuetzen-volksfest.de/ Festiwal Strzelecki i Folklorystyczny w Fuldzie]''' (''na oznakowanych Ochsenwiese''). Otwarte: corocznie pod koniec lipca.
* '''Altstadtfest''': Festiwal pubowy odbywający się w połowie sierpnia na starym mieście.
* '''[https://www.weinfest-fulda.de/ Festiwal Wina]''' (''na dziedzińcu muzeum (Muzeum Vonderau)''). Fulda ma długą tradycję winiarską. Odkrycie wina Spätlese sięga czasów klasztoru w Fuldzie. Co roku pod koniec sierpnia/na początku września odbywa się 10 dni świętowania. Stoiska z winem, pokazy mody i muzyka na żywo są bezpłatne! Ostatnia aktualizacja: czerwiec 2017 (informacje mogą być nieaktualne) Edytuj informacje
* '''[https://www.fulda-marathon.de/ Maraton w Fuldzie]''' – tradycyjny półmaraton przez barokowe historyczne centrum Fuldy i przez tereny zalewowe Fuldy, ze zintegrowanym biegiem na 10 km. Co roku na początku września.
* '''Jarmark bożonarodzeniowy w Fuldzie''': Ponad 70 straganów jarmarku bożonarodzeniowego, w tym rękodzieło i ozdoby świąteczne, odbywa się między kościołem parafialnym miasta a placem uniwersyteckim, a także na dziedzińcu Muzeum Vonderau.
:Godziny otwarcia: w okresie Adwentu, od poniedziałku do soboty od 11:00 do 20:00 oraz w niedziele od 11:00 do 20:00. od 12:30 do 19:00

== Nocleg ==
[[Plik:Fulda, Ferdinand-Braun-Geburtshaus, 2019-10 CN-01.jpg|thumb|Habsburger Gasse 11, miejsce urodzenia prof. Karla Ferdinanda Brauna (Hotel am Schloss)]]
=== Oszczędnie ===
* {{Znacznik|'''Schronisko młodzieżowe DJH Fulda'''|50.538002|9.660691|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.jugendherberge.de/jugendherbergen/fulda/ Schronisko młodzieżowe DJH Fulda]''', Schirrmannstraße 31, 36041 Fulda (w dzielnicy Neuenberg). Tel.: +49(0)661 73389. 
* {{Znacznik|'''Hotel am Schloss'''|50.552578|9.673204|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-am-schloss-fulda.de/ Hotel am Schloss]''', Habsburgergasse 5-11/róg Kanalstraße 1b, 36037 Fulda (''w pobliżu katedry/pałacu miejskiego''). Tel.: +49(0)661 2505580, Fax: +49(0)661 25055899 Cena: Pokój jednoosobowy: od 57 € (39 € ze wspólną łazienką); pokój dwuosobowy od 78 €. 
* {{Znacznik|'''Das Wenzel'''|50.551127|9.685000|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-central-fulda.de/ Das Wenzel]''' (''Hotel-Pension Wenzel''), Heinrichstraße 38-40, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 75335, E-mail: hotel@daswenzel.de. Noclegi ze śniadaniem – W sercu Fuldy. Cena: Pokój dwuosobowy od 64 €. 
* {{Znacznik|'''ibis Fulda City'''|50.558549|9.678502|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''ibis Fulda City''', Kurfürstenstraße 1-3, 36037 Fulda (''600 m od dworca kolejowego''). Tel.: +49(0)661 250560. 
* {{Znacznik|'''Das Landhotel Am Trätzhof'''|50.583096|9.627396|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.xn--trtzhof-6wa.de/ Das Landhotel Am Trätzhof]''', Trätzhofstraße 23, 36041 Fulda (''Trätzhof'') (''ok. 6 km od centrum miasta''). Tel.: +49(0)661 95322-0, Faks: +49(0)661 95322144, E-mail: info@traetzhof.de. Hotel i restauracja. Cena: Pokój dwuosobowy od 75 €.

=== Umiarkowanie ===
* {{Znacznik|'''Hotel am Dom'''|50.55213|9.66969|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://hotel-am-dom-fulda.de/ Hotel am Dom]''', Wiesenmühlenstraße 6, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 97980, Faks: +49(0)661 9798500. 
* {{Znacznik|'''Hotel Fulda Mitte'''|50.55036|9.68369|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-fulda-mitte.de/ Hotel Fulda Mitte]''', Lindenstraße 45, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 83330-0. 
* {{Znacznik|'''Platzhirsch'''|50.551431|9.675910|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.platzhirsch-fulda.de/de Platzhirsch]''' (''hotel, bar i salon''), Unterm Heilig Kreuz 3-5, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)901500-0.
* {{Znacznik|'''Peterchens Mondfahrt'''|50.553746|9.678002|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.peterchens-mondfahrt-fulda.de/ Peterchens Mondfahrt]''', Rabanustraße 7, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0) 661 902350, E-mail: rezeption@hotel-peterchens-mondfahrt.de. Oferta: Noclegi ze śniadaniem. 
* {{Znacznik|'''City Partner Hotel Lenz'''|50.5644|9.68804|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.cph-hotels.com/de/cph-hotels/hotel-lenz/ City Partner Hotel Lenz]''', Leipzigerstraße 122-124, 36037 Fulda. Tel.: +49 (0) 661 620 40, Faks: +49 (0) 661 620 44 00, E-mail: fulda@citypartnerhotels.com. Ten prowadzony przez rodzinę hotel drugiej generacji oferuje 49 pokoi. Oferta: ★★★S, Parking, Wi-Fi, Winda, Restauracja, Całodobowa recepcja, Bufet śniadaniowy, Suszarka do włosów, Zwierzęta domowe są akceptowane. Zameldowanie: od 15:00. Wymeldowanie: do godziny 11:00. Cena: od 66,00€/noc

=== Ekskluzywnie ===
* {{Znacznik|'''Romantik Hotel Goldener Karpfen'''|50.54909|9.67471|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-goldener-karpfen.de/ Romantik Hotel „Goldener Karpfen”]''', Simpliziusbrunnen 1, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 8680-0, E-mail: info@hotel-goldener-karpfen.de​ . Ocena: ★★★★.
* {{Znacznik|'''Maritim Hotel am Schlossgarten Fulda'''|50.555528|9.673481|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.maritim.de/de/hotels/deutschland/hotel-am-schlossgarten-fulda/unser-hotel Maritim Hotel am Schlossgarten Fulda]''', Pauluspromenade 2, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 282-0, Faks: (0)661 282-499.
* {{Znacznik|'''Zum Ritter'''|50.552213|9.673265|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Zum Ritter''' (''Hotel i restauracja w historycznym otoczeniu, piękny ogródek piwny''), Kanalstr. 18-20, 36037 Fulda (''Stare Miasto, 5 minut od katedry''). Tel.: +49(0)661 250800. 
* {{Znacznik|'''ESPERANTO Hotel &amp; Congress Center'''|50.556864|9.685983|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotel-esperanto.de/ ESPERANTO Hotel &amp; Congress Center]''', Esperantoplatz, 36037 Fulda. Tel.: +49(0)661 24291-0, E-mail: info@hotel-esperanto.de. Hotel &amp; Congress Center, strefa Beauty &amp; Spa, Esperanto Event Hall, Esperanto Public Pool, restauracja Toro Negro (kuchnia brazylijska), Buena Vista Cocktail Bar z widokiem na miasto Fulda.

== Kontakt ==

== Bezpieczeństwo ==
Sytuacja bezpieczeństwa w Fuldzie jest porównywalna z tą w pozostałych częściach Niemiec, co czyni ją bezpiecznym miastem bez szczególnych problemów. Oczywiście nadal należy przestrzegać zwykłych zasad (np. nie zostawiaj wartościowych przedmiotów w samochodzie, zawsze zamykaj rower itp.).

== Zdrowie ==
=== Szpitale ===
* {{Znacznik|'''Szpital Fulda'''|50.54703 |9.70635 |typ=zdrowie|url=|kolor=FF0000|treść=}}'''[https://klinikum-fulda.de/ Szpital Fulda]''' (''akademicki szpital dydaktyczny Uniwersytetu Philippsa w [[Marburg]]u, duży szpital z licznymi klinikami i oddziałami''), Pacelliallee 4, 36043 Fulda (na zachód od centrum miasta / Künzell, oznakowane kierunki). Tel.: +49(0)661 84-0, +49(0)661 84-61 45 (izba przyjęć).
* {{Znacznik|'''Herz-Jesu-Krankenhaus Fulda'''|50.56326 |9.67338 |typ=zdrowie|url=|kolor=FF0000|treść=}}'''[https://herz-jesu-krankenhaus.de/ Herz-Jesu-Krankenhaus Fulda]''' (''podstawowa i standardowa opieka, 11 oddziałów specjalistycznych z 256 łóżkami''), Buttlarstraße 74, 36039 Fulda (''ok. 500 m na północ od centrum miasta (katedra)''). Tel.: +49(0)661 15-0 (biuro główne), faks: +49(0)661 15 - 5383.

=== Apteki ===
W Fuldzie jest wiele aptek. Apteki oferują usługi ratunkowe poza godzinami otwarcia. Możesz dowiedzieć się, które apteki oferują usługi ratunkowe w [https://www.aponet.de/ aponet]. Apteki dyżurne możesz również znaleźć na stronie internetowej miasta Fulda.

=== Służby ratunkowe ===
W nagłych wypadkach możesz skontaktować się z Pogotowiem ratunkowym Fulda (ÄBD) poza godzinami pracy. ÄBD znajduje się pod adresem Pacelliallee 4, 36043 Fulda (bezpośrednio obok szpitala Fulda, ale z osobnym wejściem). ÄBD jest czynne w następujących godzinach: poniedziałek, wtorek i czwartek od 19:00 do 7:00 następnego dnia, środa i piątek od 14:00 do 7:00 oraz sobota, niedziela i święta od 7:00 do 7:00. Nie jest wymagane umawianie się na wizytę. Jeśli nie możesz podróżować z powodu choroby, możesz również skontaktować się z ÄBD, dzwoniąc pod bezpłatny numer 116117. Oni zorganizują wszystko dalej. Więcej informacji można również znaleźć na stronie ÄBD Hessen.

== Informacje turystyczne ==
* {{Znacznik|'''Zarządzanie Turystyką i Marketingiem Fulda'''|50.55287 |9.67511|typ=alarm|url=|kolor=8B008B|treść=}}'''[https://www.tourismus-fulda.de/planen/tourist-info Zarządzanie Turystyką i Marketingiem Fulda]''', Bonifatiusplatz 1, 36037 Fulda (''w Palais Buttlar''). Tel.: +49 (0)661 1021810, E-mail: tourismus@fulda.de. Udogodnienia: Dostęp dla wózków inwalidzkich, bankomat, sklep z pamiątkami, toaleta. Otwarte: pon.-czw. 9:00-16:30; pt., sob. 9:00-17:00; niedz. i święta 9:00-15:00.

=== WLAN ===
Miasto oferuje bezpłatną sieć Wi-Fi w budynkach miejskich i poza nimi. Obecnie odbiór jest dostępny w następujących lokalizacjach: dworzec autobusowy, Pałac Miejski, Dziedziniec Pałacowy, Palais Altenstein, Palais Buttlar (Informacja Turystyczna), Pałac Kanclerza i Muzeum Vonderau. Planowane jest otwarcie kolejnych lokalizacji. Usługa jest bezpłatna. Wybierz „Wi-Fi Fulda_Mobil” na swoim smartfonie i zaakceptuj warunki korzystania.

=== Toalety ===
W centrum miasta znajdują się ogólnodostępne toalety publiczne. Poniższe toalety są dostępne dla wózków inwalidzkich i otwarte w normalnych godzinach dziennych.

* Plac Katedralny
* Pałac Kanclerski, od strony Mittelstrasse budynku
* Muzeum Vonderau, na dziedzińcu muzeum
* Pałac Miejski, na dziedzińcu
* Wiesenmühle, przy placu zabaw wodnym (otwarty tylko latem)
* Weimarer Strasse, parking i przystanek autobusów dalekobieżnych
* Ochsenwiese, na parkingu
Jest również inna toaleta na Bonifatiusplatz. Jednak ta nie jest dostępna dla wózków inwalidzkich.

=== Inne ===
* '''Poczta główna''' (DHL, Deutsche Post): Heinrich-von-Bibra-Platz 5, 36037 Fulda;

== Gdzie dalej ==
* '''[[Bad Hersfeld]]''', 45 km na północ (30 minut pociągiem regionalnym)
* '''[[Eisenach]]''', z zamkiem Wartburg, gdzie Marcin Luter przetłumaczył Biblię na język niemiecki (obiekt światowego dziedzictwa), 90 km na północny wschód (55 minut pociągiem ICE)
* '''[[Gießen]]''', 90 km na zachód (1:40 godziny pociągiem regionalnym)
* '''[[Kassel]]''', z barokowym ogrodem wodnym Wilhelmshöhe, wpisanym na listę światowego dziedzictwa, 105 km na północ (30 minut pociągiem ICE)
* '''[[Frankfurt nad Menem|Frankfurt]]''', europejska stolica bankowości i metropolia kulturalna, 105 km na południowy zachód (godzina pociągiem ICE)
* '''[[Würzburg]]''', stare miasto w malowniczym regionie winiarskim z barokowym pałacem wpisanym na listę światowego dziedzictwa, 110 km na południe (30 minut pociągiem ICE)

{{Jest w|Rejencja Kassel}}

{{użyteczny}}
{{geo|50.550833|9.675278|zoom=13}}
[[Kategoria:Hesja]]</text>
      <sha1>re7dr9jydmi0abk5u3al668757ry640</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Miśnia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9603</id>
    <revision>
      <id>149861</id>
      <parentid>147720</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T09:12:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>L. Beck</username>
        <id>10559</id>
      </contributor>
      <comment>change picture</comment>
      <origin>149861</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7425" sha1="k4q2n9vyizju6x1t4wzrns1gp93ksux" xml:space="preserve">{{top-banner}}
{{Miejscowość infobox
 |nazwa        = Miśnia
 |widok        = Meissen001.jpg
 |herb         = DEU Meißen COA.png
 |mapa         = Meissen.png
 |państwo      = [[Niemcy]]
 |region       = [[Saksonia]]
 |powierzchnia = 30,90
 |lud          = 28 000
 |prefiks      = 03521
 |www          = https://www.stadt-meissen.de/
}}
[[Plik:Porcelain Horse Meissen.jpg|thumb|250px|Koń wykonany z porcelany przed muzeum porcelany]]
'''Miśnia''' – miasto powiatowe w południowo-wschodniej części [[Niemcy|Niemiec]], w kraju związkowym [[Saksonia]], w okręgu administracyjnym Drezno, siedziba powiatu Miśnia. Leży nad Łabą, ok. 26 km od [[Drezno|Drezna]]. Jest bardzo blisko Drezna i sąsiednich krajobrazów Szwajcarii Saksońskiej. Miśnia była kiedyś domem miejscowego biskupa i ma ogromną średniowieczną katedrę i przylegający zamek. Miśnia była także rezydencją książąt, którzy później przekształcili się w Saksonię, zanim przenieśli się do Drezna. To także miejsce, w którym wynaleziono pierwszą europejską porcelanę. Fabryka nadal produkuje dziś i możesz ją odwiedzić i doświadczyć. Porcelana miśnieńska (niem. Meißner Porzellan) cieszy się doskonałą reputacją i jest odpowiednio wyceniana.

== Charakterystyka ==

== Dojazd ==
=== Samolotem ===
Najbliższe międzynarodowe lotnisko znajduje się w [[Drezno|Dreźnie]] ('''DRS'''). Jeśli przyjeżdżasz z daleka, jest bardziej prawdopodobne, że zamiast tego polecisz do Lipska-Halle (niedaleko Schkeuditz, '''LEJ'''), ponieważ oferuje więcej połączeń.

=== Koleją ===
Miśnia ma trzy stacje kolejowe, Meißen, Meißen-Altstadt (stare miasto) i Meißen-Triebischtal, wszystkie obsługiwane przez S-Bahn z Drezna co 30 minut. Stacja Meißen znajduje się na wschodnim brzegu Łaby, po drugiej stronie rzeki od starego miasta. Najlepsze dla turystów jest korzystanie ze stacji Meißen-Altstadt. Stare miasto i atrakcje turystyczne znajdują się w odległości krótkiego spaceru od stacji.

Meissen jest częścią zarządu VVO ds. Transportu. Strefa taryfowa 50. Wszystkie bilety VVO, w tym ta strefa, mogą być używane w autobusach, pociągach regionalnych i (większości) promach.

=== Samochodem ===
Miśnia Znajduje się przy drodze krajowej nr 6 Drezno-Lipsk oraz 101 Nossen-Elsterwerda.

=== Autobusem ===

== Komunikacja ==
{{Mapframe|51.1656|13.4709|zoom=14|height=300|width=300}}
Spaceruj. Stare miasto Miśnia nie jest tak duże, ale bardzo ładne. Do Albrechtsburgu jest jednak dość stromo. Autobus turystyczny jeździ kilka razy dziennie w obie strony, co może być opcją, jeśli jesteś leniwy lub masz problemy z poruszaniem się. Kilka lat temu miasto Misnia wybudowało schody ruchome do górnych części miasta, ale z powodu awarii mechanicznych było bardziej niesprawne niż było w użyciu.

=== Transport publiczny ===
Wszystkie informacje na temat transportu publicznego są dostępne na [https://www.vvo-online.de/en/index.cshtml stronie głównej] organu transportu publicznego Górna Łaba (VVO). Istnieją trzy miejskie linie autobusowe (A, B, C), wiele autobusów regionalnych i trasa widokowa (E). Oto [https://www.vvo-online.de/doc/VVO-Stadtverkehre-Meissen.pdf mapa] transportu publicznego. S1 zabierze Cię do Drezna w 36 minut. Wszystkie linie (z wyjątkiem E) są połączone na Busbahnhof (główny dworzec autobusowy) Meißen.

== Warto zobaczyć ==
[[Plik:Meißen Burgberg asv2025-03 img1.jpg|thumb|Zamek Albrechtsburg]]
[[Plik:The entrance to Europe's very first porcelain factory in Meissen.jpg|thumb|Wejście do fabryki porcelany]]
* '''[https://www.meissen.com/en Fabryka porcelany i muzeum]''', Talstraße 9, +49 3521 468-0. Muzeum poświęcone porcelanie, które uczyniło miasto sławnym. 
* {{Znacznik|Albrechtsburg|51.166111 |13.470833 |typ=zabytek}}'''Albrechtsburg'''. Zamek w Miśni. 
* {{Znacznik|Katedra|51.166111 |13.471389 |typ=zabytek}}'''Katedra w Miśni''' (''Meißner Dom''). 
* Poza tym warto też przyjrzeć się samemu miastu i jego starym, pięknym domom.

== Warto zrobić ==
Miśnia jest raczej spokojnym miastem i nie ma wiele do zrobienia, co nie ma związku ani z porcelaną, ani z zamkiem i dawną rezydencją.

== Praca ==

== Nauka ==

== Zakupy ==
* '''Haus des Sächsischen Weines''', Am Markt 5, Meißen, +49 352140 92-47. Codziennie, 10.00–18.00. Degustacja i sprzedaż wina. 
* '''[https://weingut-schuh.de/ Weinhaus Schuh]''', Zaschendorfer Str. 2, Sörnewitz (między Miśnią i Coswig), ☏ +49 352384810, ✉ info@weinhaus-schuh.de. Pn-Pt, 10.00–18.00; Sb, 10.00–17.00; Nd, 11.00–16.00. Prywatna winiarnia rodziny Schuh. Degustacja wina, sprzedaż, wycieczka do winnicy, kawiarni i małego hotelu (pensjonatu). 

== Gastronomia ==
Być może najdziwniejszą lokalną specjalnością jest „Meißner Fummel”, bardzo kruche ciasto, które w zasadzie nic nie smakuje i składa się głównie z powietrza. Został on rzekomo wynaleziony do transportu wraz ze słynną miśnieńską porcelaną, aby udowodnić, że każde złamanie nie było spowodowane lekkomyślnością kierowcy. Niektóre piekarnie je sprzedają i na pewno zostaniesz o nich poinformowany podczas każdej wycieczki po mieście z przewodnikiem. Degustacja jest często uwzględniana

* '''[https://www.vincenz-richter.de/restaurant.php Vincenz Richter Restaurant]''', An der Frauenkirche 12, 01662 Meissen, +49 3521 453285, ✉ restaurant@vincenz-richter.de. Wt do Nd od 12:00, Nd do 18&quot;00, Pn zamknięte. Tradycyjna winiarnia i restauracja od lat 70. XIX wieku. 
* '''[https://hotel-meissner-groschen.de/?page_id=2 Gasthaus]''' „Meißner Groschen“, Rosengasse 12 (Altstadt am Tuchmachertor), +49 3521 4764414

Miśnia jest najbardziej wysuniętym na wschód obszarem wina w Niemczech i na północno-wschodnim krańcu uprawy winorośli w Europie. Wina Miśni są głównie białymi winami i są, biorąc pod uwagę ich położenie, raczej na suchej stronie, Najczęstsze winogrona to ''Riesling'', ''Müller-Thurgau'' i ''Weißburgunder''. Czerwone wina są raczej rzadkie. Ponieważ obszar winiarski nie jest zbyt duży i nie jest w stanie zaspokoić popytu, wina z Miśni są raczej rzadkie i dlatego są drogie.

== Festiwale, imprezy ==

== Noclegi ==
* '''[http://www.herberge-orange.de/ Herberge Orange]''', Siebeneichener Straße 34, ☏ +49 3521 454334, ✉ info@herberge-orange.de. Schronisko młodzieżowe blisko Łaby od 15 € za osobę. 
* '''[https://www.hotel-siebeneichen-meissen.de/ Hotel „Siebeneichen]“''', ul. Wilsdruffer 35, +49 3521 47760, faks: +49 3521 477650, ✉ hotel-siebeneichen@t-online.de. 
* '''[https://hotel-meissen.dorint.com/en/ Dorint Parkhotel Meißen]''' (Parkhotel Meissen), Hafenstraße 27-31, 01662 Meißen, ☏ +49 3521-72250, ✉ info@parkhotel-meissen.de. Hotel z secesyjnym urokiem i nowoczesnością, położony bezpośrednio nad brzegiem Łaby, z widokiem na zamek Albrechtsburg i katedrę w Miśni. od 91 € za pokój / noc.

== Kontakt ==

== Bezpieczeństwo ==

== Informacje turystyczne ==

== Gdzie dalej ==
* [[Drezno]] i [[Saksońska Szwajcaria]] przez S-Bahn (nie musisz zmieniać pociągów w Dreźnie, aby jechać aż do [[Bad Schandau]])
* [[Czechy|Republika Czeska]] znajduje się stosunkowo blisko, jadąc S-Bahn do Drezna i Eurocity bezpośrednio do [[Praga|Pragi]] (przez Usti nad Labem)

{{użyteczny}}

{{Atrybucja}}
{{Jest w|Rejencja Drezno}}

[[Kategoria:Saksonia]]</text>
      <sha1>k4q2n9vyizju6x1t4wzrns1gp93ksux</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>