Wikipodróże plwikivoyage https://pl.wikivoyage.org/wiki/Strona_g%C5%82%C3%B3wna MediaWiki 1.45.0-wmf.6 first-letter Media Specjalna Dyskusja Użytkownik Dyskusja użytkownika Wikipodróże Dyskusja Wikipodróży Plik Dyskusja pliku MediaWiki Dyskusja MediaWiki Szablon Dyskusja szablonu Pomoc Dyskusja pomocy Kategoria Dyskusja kategorii TimedText TimedText talk Moduł Dyskusja modułu 0 201 149978 149973 2025-06-18T12:40:09Z Moromar 2451 /* Warto zobaczyć */ 149978 wikitext text/x-wiki {{Top-banner}} {{Miejscowość infobox |nazwa = Adelaide |nazwa oryginalna = |widok = Adelaide's_updated_montage.jpg |opis = |herb = COA_Adelaida.svg |mapa = Adelaide locator-MJC.png |państwo = [[Plik:Flag of Australia.svg|20px]] [[Australia]] |region = [[Plik:Flag of South Australia.svg|20px]] [[Australia Południowa]] |powierzchnia = 3259,8 |wysokość = 43 |lud = 1 469 200 |prefiks = 08700, 08701, 08702, 08703, 08704, 08705, 08706, 08707, 08708, 08709, 08710, 08711, 08712, 08713, 08714, 08715, 08716, 08717, 08720, 08721, 08722, 08723, 08724, 08725, 08730, 08731, 08732, 08733, 08734, 08735, 08736, 08740, 08741, 08742, 08743, 08744, 08745, 08746, 08747, 08810, 08811, 08812, 08813, 08814, 08815, 08816, 08817, 08819, 08820, 08821, 08822, 08823, 08824, 08825, 08826, 08827, 08829, 08830, 08831, 08832, 08833, 08834, 08835, 08836, 08837, 08839, 08840, 08841, 08842, 08843, 08844, 08845, 08846, 08847 i 08849 |kod pocztowy = 5000 |www = https://www.cityofadelaide.com.au/ }} [[Plik:Adelaide - SA (25091207887).jpg|alt=|thumb|399x399px|Adelaide z rzeki Torrens ]] '''Adelaide''' jest stolicą stanu [[Australia Południowa]]. Leży na wschodnim wybrzeżu Zatoki St Vincent w centralnej, południowej części kontynentu [[Australia|australijskiego]]. Adelaide jest piątym co do wielkości miastem Australii, z populacją ponad 1,2 miliona. Ponad trzy czwarte mieszkańców Australii Południowej mieszka w obszarze metropolitalnym Adelaide. Adelaide leży na równinie między pagórkowatymi [[Adelaide Hills|wzgórzami Adelaide]] i Zatoką i graniczy z wieloma słynnymi regionami winiarskimi Australii. Regiony [[Barossa Valley]] i [[Clare Valley]] leżą na północy, regiony [[McLaren Vale]] i Langhorne Creek na południu, a chłodniejszy klimat regionu Adelaide Hills na wschodzie. Historycznie znane jako Miasto Kościołów ze względu na swoje nowe światowe korzenie jako inkubator wolności religijnej, większość architektury w centrum miasta zachowała się z epoki kolonialnej. Silnie inspirowana dominującymi wówczas stylami popularnymi w [[Anglia|Anglii]], architektura dziedzictwa jest podobna do wielu europejskich miast zbudowanych w XIX wieku. Miasto zbudowano na planie siatki, z obsadzoną drzewami ulicą miejską, niezwykle szeroką i przestronną jak na australijską metropolię, oraz sześcioma placami miejskimi otoczonymi parkami. Bliskość regionów uprawy winorośli i żywności premium, a także fale imigracji z [[Niemcy|Niemiec]], [[Włochy|Włoch]], [[Grecja|Grecji]], [[Polska|Polski]], [[Wietnam]]u, [[Malezja|Malezji]], [[Chiny|Chin]] i [[Indie|Indii]] stworzyły wyjątkową wielokulturową kulturę wykwintnego jedzenia i kawiarni w mieście i na wewnętrznych przedmieściach. Tę kulturę kawiarnianą wspiera globalna reputacja Adelaide w dziedzinie sztuki, a w szczególności festiwale sztuki odbywające się w marcu, w tym [https://www.adelaidefestival.com.au/ Adelaide Festival] i [https://adelaidefringe.com.au/ Adelaide Fringe Festival], który pod względem wielkości ustępuje jedynie Edinburgh Fringe Festival. Miasto jest domem Adelaide Oval, słynącego jako jeden z najbardziej malowniczych terenów do krykieta testowego, który został przebudowany, aby organizować mecze futbolu australijskiego w miesiącach zimowych, sportu, który ma długą historię w mieście. Adelaide i okoliczne regiony winiarskie są również gospodarzami [https://tourdownunder.com.au/ Tour Down Under], największego wyścigu kolarskiego na półkuli południowej i pierwszego etapu UCI WorldTour. Adelaide jest mniej ruchliwe niż jakakolwiek inna stolica, a względny brak wysokich budynków sprawia, że ​​bardziej przypomina mniejsze miasto, takie jak [[Hobart]] lub [[Canberra]]. Ze względu na swój spokojny charakter jest często nazywane „największym miastem wiejskim Australii”. == Dzielnice == === Regiony wewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide/Miasto i Północ|Miasto i Północ Adelaide]] | kolor regionu 1 = 47b526 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Dom centrum miasta Adelaide, gdzie znajduje się wiele muzeów, parków, a także miejsce narodzin przemysłu kosmicznego w Australii. Miasto jest również miejscem, w którym Adelaide staje się ożywione, a jego życie nocne ożywa, podczas gdy North Adelaide jest domem słynnej katedry św. Piotra. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Port Adelaide, Enfield, Prospect and Outer Harbor|Port Adelaide, Enfield, Prospect i Outer Harbor]] | kolor regionu 2 = c79c73 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Dom portu Adelaide; Port Adelaide. Obszar ten jest domem dla kilku muzeów, miejsc do jedzenia i jest jednym z bardziej zielonych obszarów Adelaide. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/Zachód|Zachodnia Adelaide]] | kolor regionu 3 = 6655d9 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Dom nadmorskich społeczności Adelaide, a także przedmieścia Glenelg, ważnego centrum miasta na zachodnich przedmieściach Adelaide. To także miejsce, w którym ożywa kultura surfingu w Adelaide. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Południe i Wschód|Południe i Wschód]] | kolor regionu 4 = d9d255 | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Dom Haigh's Chocolate Factory, fabryki jednej z najlepszych i najdroższych marek czekolady w Australii, oraz winiarni Penfold's. Obszar ten znajduje się również tuż przy [[Adelaide Hills]], dość górzystym terenie na wschodzie. }} === Regiony zewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara]] | kolor regionu 1 = 3250a8 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Jeden z największych rezerwatów ptaków w Australii Południowej i jedyny park narodowy w tym kraju, który pełni raczej funkcję rezerwatu ptaków niż zwykłego parku narodowego. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Belair National Park|Belair National Park]] | kolor regionu 2 = 543a11 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Miejski park narodowy, w którym znajduje się zabytkowy Old Government House, siedziba pierwszych gubernatorów Australii Południowej. W parku znajduje się również kilka wodospadów i kilka szlaków pieszych przez busz. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/McLaren Vale|McLaren Vale]] | kolor regionu 3 = a87332 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Jest to jeden z regionów uprawy winorośli w Adelajdzie. Choć nie cieszy się tak wielką międzynarodową sławą jak Barossa Valley, produkuje się tu wina najwyższej jakości, a samo przeżycie jest niepowtarzalne. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Salisbury, Playford and Tea Tree Gully|Salisbury, Playford i Tea Tree Gully]] | kolor regionu 4 = 1da17e | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Zewnętrzne przedmieścia w północnej części Adelaide, znane z licznych parków i wąwozów, a także z Westfield Tea Tree Plaza, jednego z najważniejszych centrów handlowych w Adelajdzie. | nazwa regionu 5 = [[Gawler]] | kolor regionu 5 = 26b0b5 | elementy regionu 5 = | opis regionu 5 = Exburb Adelaide, ta dość odizolowana część jest odrębnym miastem. Chociaż Gawler jest ogólnie uważane za granicę, jeśli chodzi o to, czy jest częścią Adelaide, czy nie, Wikivoyage obejmuje je jako osobne miasto, a nie jako część Adelaide. }} == Charakterystyka == Strefa czasowa [[Australia Południowa|Australii Południowej]] jest o 30 minut za Australijskim czasem standardowym wschodnim (AEST) używanym w [[Wiktoria|Wiktorii]], [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], Australijskim Terytorium Stołecznym i [[Tasmania|Tasmanii]]. Jest również o półtorej godziny przed Australijskim czasem standardowym zachodnim (AWST) używanym w [[Australia Zachodnia|Australii Zachodniej]] i o 45 minut przed Eucla, która używa czasu środkowo-zachodniego (CWST). Australia Południowa stosuje czas letni, podobnie jak inne stany południowe/południowo-wschodnie, ale w przeciwieństwie do Australii Zachodniej, [[Queensland]] lub [[Terytorium Północne|Terytorium Północnego]]. Miasta/miasteczka Broken Hill i Silverton w Nowej Południowej Walii również stosują ten sam czas co Australia Południowa. === Klimat === Adelaide jest najsuchszą stolicą Australii, z gorącymi i suchymi latami i nieco bardziej wilgotnymi i chłodnymi zimami. '''Latem''' średnia dzienna temperatura maksymalna wynosi 27 °C (81 °F), a średnia nocna minimalna 18 °C (64 °F), ale występują znaczne wahania; Adelaide zazwyczaj może spodziewać się kilku dni w roku, kiedy dzienne temperatury przekraczają 35 °C (95 °F), a nocne minima nie spadają poniżej 23 °C (73 °F) w nocy. Opady deszczu są niewielkie i rzadkie przez całe lato. Średnia w styczniu i lutym wynosi około 20 milimetrów (0,8 cala), ale całkowicie bezdeszczowe miesiące nie są wcale rzadkością. Biorąc pod uwagę regularną gorącą pogodę, praktycznie każdy budynek publiczny, kryte miejsca turystyczne i większość środków transportu publicznego są w pełni klimatyzowane. Słońce wschodzi od 6 rano do 20:30 wieczorem. '''Zimą''' od czerwca do sierpnia średnia maksymalna temperatura wynosi 15–16°C (59–61°F), a minimalna zwykle około 8°C (46°F). Zimą występują regularne opady deszczu, a czerwiec jest najbardziej deszczowym miesiącem w roku, ze średnią opadów około 80 mm. Mrozy są powszechne w dolinach wzgórz Adelaide, ale rzadkie gdzie indziej. W samym centrum Adelaide nie ma opadów śniegu, chociaż w bardzo rzadkich przypadkach można zaobserwować niewielką mżawkę na wyżej położonych terenach na szczycie Mount Lofty w wzgórzach Adelaide. Wschód i zachód słońca występują około 7:15 rano i 17:15 po południu zimą. '''Jesień''' i '''wiosna''' to powolne, stopniowe zmiany między ekstremami lata i zimy. Od połowy lutego do końca marca Adelaide przechodzi w swój '''szalony marcowy''' sezon festiwali sztuki, muzyki i sportu, aby skorzystać z umiarkowanej pogody. Wiosna to również dobry czas na odwiedzenie Adelaide, ponieważ kwiaty zwykle kwitną po zimowych deszczach. === Historia === ==== Historia Aborygenów ===== Pierwszymi ludźmi, którzy zamieszkali na równinach Adelaide byli '''ludzie Kaurna''', których terytorium rozciągało się od dzisiejszego [[Port Broughton]] do północy Adelaide, na południe do [[Cape Jervis]] na południowym krańcu [[Półwysep Fleurieu|Półwyspu Fleurieu]]. Kaurna mieszkali na równinach Adelaide w grupach rodzinnych zwanych ''yerta'', słowem, które odnosiło się również do obszaru ziemi, na którym utrzymywała się grupa rodzinna. Każda yerta była odpowiedzialnością dorosłych Kaurna, którzy dziedziczyli ziemię i mieli dogłębną wiedzę na temat jej zasobów i cech. Bogatą historię i kulturę życia Aborygenów w Adelaide można poznać w [https://www.tandanya.com.au/ Tandanya], należącym do Aborygenów centrum kultury i historii na Grenfell Street. Zwiedzanie Tandanya jest bezpłatne, a wycieczki są dostępne za niewielką opłatą. ==== Osadnictwo europejskie ==== [[Plik:Transformers - Victoria Square Adelaide SA - panoramio.jpg|thumb|Widok z lotu ptaka na plac Victoria Square w mieście, który stanowił integralną część „planu siatki” Adelajdy opracowanego na początku osadnictwa. ]] Po zmapowaniu linii brzegowej Australii Południowej na początku XIX wieku przez europejskich odkrywców Matthew Flindersa i Nicolasa Baudina, odbyła się wyprawa w dół rzeki Murray, która przyniosła pozytywne informacje na temat lądu na wybrzeżu Zatoki Świętego Wincentego. W tym samym czasie brytyjscy reformatorzy chcieli utworzyć kolonię opartą na wolnym osadnictwie, a nie na transporcie skazańców, jak wszystkie inne kolonie australijskie w tamtym czasie. W 1834 roku założono South Australia Company, która przekonała brytyjski parlament do uchwalenia prawa, które utworzyło kolonię dla wolnych osadników w Australii Południowej. W grudniu 1836 roku, po 10-miesięcznej podróży flotą statków z [[Anglia|Anglii]], pierwszy gubernator John Hindmarsh ogłosił utworzenie nowej prowincji podczas ceremonii w tym, co obecnie jest nadmorskim przedmieściem Glenelg. Po kłótniach między kolonistami, pierwszy geodeta Adelajdy, William Light zaprojektował miejską siatkę szerokich bulwarów otoczonych parkami, z jednym centralnym placem (Victoria Square) i czterema mniejszymi placami (Hindmarsh, Light, Whitmore i Hurtle) położonymi na południowych brzegach Torrens. Oryginalny projekt Lighta, z niewielkimi zmianami, w dużej mierze przetrwał do dziś. Wczesne gałęzie przemysłu miasta opierały się na górnictwie i rolnictwie, a Anglia była głównym rynkiem eksportowym. Stosunkowo radykalna polityka wielu wolnych osadników doprowadziła do tego, że Adelajda stała się domem wczesnych postępowych reform, w tym tajnego głosowania drukowanego, pierwszej jurysdykcji na świecie, która pozwoliła kobietom głosować i kandydować do parlamentu oraz wczesnego związkowania zawodowego i aktywizmu. ==== Po Federacji ==== Po utworzeniu federacji australijskiej w 1901 [[Australia Południowa]] zaczęła przechodzić na przemysł wtórny, proces ten został uruchomiony na najwyższych obrotach przez długoletni rząd konserwatywnego premiera Thomasa Playforda po II wojnie światowej. Playford postawił sobie za cel aktywne przyciąganie firm produkcyjnych, takich jak General Motors, do Australii Południowej, oferując tanią ziemię i niskie podatki. To, wraz ze wzrastającą powszechnością transportu samochodowego, doprowadziło do stosunkowo niskiej gęstości zaludnienia w Adelajdzie, ponieważ pracownicy mieszkali blisko fabryk, w których pracowali na przedmieściach. Masowa migracja z południowej Europy przekształciła anglo-celtycką kulturę Adelajdy, przy czym greccy migranci osiedlali się głównie na wewnętrznych zachodnich i południowych przedmieściach, a włoscy migranci osiedlali się na wewnętrznych wschodnich i północno-wschodnich przedmieściach. Te tożsamości kulturowe przetrwały do ​​dziś, a kontynentalne delikatesy i kawiarnie są powszechną cechą śródmieścia Adelajdy. Adelaide również przyjęła wielu imigrantów z Europy Środkowej, w szczególności z Niemiec i Polski, a ich wpływ jest najbardziej widoczny w rzeźniach, z których niektórzy sprzedają kiełbasy inspirowane kuchnią niemiecką i polską. Podczas gdy gospodarka Australii Południowej rozkwitała, jej życie publiczne i kulturalne straciło wiele ze swojego wczesnego radykalizmu, a prawa niebieskie wymagały, aby bary i puby zamykały się o szóstej wieczorem - powodując „szum o szóstej”. Polityka Białej Australii oznaczała również, że mieszkańcy Adelaide pochodzili w przeważającej mierze z Europy. ==== Stolica kosmopolityczna ==== Lata 60. XX wieku przyniosły dramatyczną zmianę w życiu kulturalnym Adelaide, wraz z rozpoczęciem Adelaide Festival of Arts i Adelaide Fringe Festival, które przekształciły kulturę artystyczną Adelaide, a pod koniec dekady wybrano pierwszy rząd Partii Pracy od lat 30. XX wieku. W 1970 roku Don Dunstan został premierem Australii Południowej. Dunstan był postacią transformacyjną i dążył do przekształcenia Adelaide w nowoczesną, kosmopolityczną stolicę. Rząd Dunstana zakończył swelling o szóstej, zamkniętą dla ruchu pieszego Rundle Street, tworząc Rundle Mall i zbudował Festival Centre, tworząc centrum sztuki w Adelajdzie. Jego rząd wprowadził szereg postępowych reform, w tym uczynił Australię Południową pierwszą jurysdykcją w Australii, która zalegalizowała homoseksualizm. Tym razem nastąpiły również zmiany w australijskim prawie imigracyjnym, w wyniku których wietnamscy i chińscy migranci dołączyli do wcześniejszych fal migracji i powstali społeczności na północno-zachodnich i zachodnich przedmieściach, a także wielojęzyczna dzielnica Chinatown na Gouger Street obok Adelaide Central Market. Po przegraniu rządów na jedną kadencję z konserwatystami pod koniec lat 70. Partia Pracy powróciła do władzy pod przywództwem Johna Bannona w latach 80. Premier Bannon, bardziej przyjazny biznesowi lider niż Dunstan, starał się napędzać rozwój miasta Adelaide, widząc budowę najwyższego budynku w Adelaide, znanego obecnie jako Westpac House, oraz rozwój Adelaide Convention Centre i Adelaide Casino. Jednak złe kredyty bankowe doprowadziły do ​​upadku wspieranego przez państwo State Bank of South Australia na początku lat 90., co wymagało ogromnego rządowego ratunku i pogrążyło państwo w głębokim zadłużeniu. ==== Odrodzenie po Banku Państwowym ==== Lata 90. XX wieku pod rządami liberałów pod przewodnictwem premierów Deana Browna, Johna Olsena i Roba Kerina były świadkiem sprzedaży aktywów przez konserwatywny rząd i ograniczenia usług rządowych w celu zmniejszenia zadłużenia państwa. Ta redukcja wydatków rządowych, a także spadek produkcji w Australii po zniesieniu muru taryfowego przez rząd federalny, doprowadziły do ​​spowolnienia wzrostu gospodarczego Australii Południowej i powszechnej emigracji do stolic wschodnich, w szczególności [[Melbourne]]. Partia Pracy powróciła do władzy w 2002 roku pod rządami Mike'a Ranna, który starał się przekształcić bazę przemysłową Adelajdy, aby skupić się na usługach edukacyjnych, górnictwie i przemyśle obronnym, a także wykorzystać jej mocne strony w dziedzinie wina. Rząd Ranna zainwestował duże środki w odbudowę miasta, przeprowadzając remonty transportu publicznego, budowę nowego szpitala centralnego i przebudowę Adelaide Oval. Po dziesięciu latach rządów premiera Ranna Partia Pracy wybrała w 2011 na premiera Jaya Weatherilla, który w dużej mierze kontynuował ten program, ale z odnowionym naciskiem na przekształcanie przestrzeni publicznej w śródmieściu poprzez łagodzenie ograniczeń w planowaniu i łagodniejsze wydawanie licencji na sprzedaż alkoholu małym barom. [[Plik:Adelaide skyline, December 2022.jpg|thumb|right|400px|Panorama Adelaide w 2023 roku]] == Dojazd == === Samolotem === {{Znacznik|Port lotniczy Adelaide|-34.945|138.530556|typ=transport}}'''[https://adelaideairport.com.au/ Port lotniczy Adelaide]''' ({{IATA|ADL}}) (''około 7 km (4,3 mil) na zachód od centrum miasta i znajduje się w pobliżu popularnych plaż turystycznych w Glenelg i Henley Beach''). Port lotniczy Adelaide jest dobrze skomunikowany z innymi dużymi miastami w [[Australia|Australii]] i oferuje codzienne loty międzynarodowe do węzłów w [[Azja Południowo-Wschodnia|Azji Południowo-Wschodniej]], na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]] i w [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]], co umożliwia połączenia z przesiadką na całym świecie. Częstsze loty z przesiadką w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Perth]] mogą być tańsze. Podróżujący z '''Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej''' mogą złapać bezpośrednie loty z [[Singapur]]u ([https://www.singaporeair.com/en_UK/pl/home Singapore Airlines]), [[Kuala Lumpur]] ([https://www.malaysiaairlines.com/my/en/home.html Malaysian Airlines]) i [[Denpasar]] ([https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar Airways]). Podróżujący z '''Bliskiego Wschodu lub północnej Afryki''' mogą złapać codzienny lot liniami [https://www.emirates.com/pl/polish/ Emirates] z [[Dubaj]]u lub [https://www.qatarairways.com/en/homepage.html Qatar Airways] z [[Doha|Dohy]]. Podróżujący z Europy mogą odbyć podróż z przesiadką do Adelaide dowolnym z tych przewoźników. Podróżni z '''Nowej Zelandii''' mogą złapać bezpośredni lot z [[Auckland]] na [https://www.airnewzealand.co.nz/ Air New Zealand]. Podróżni z '''Ameryki Północnej lub Południowej''' mogą podróżować z jedną przesiadką na Air New Zealand przez [[Auckland]] lub mogą przesiąść się na częsty lot krajowy po pierwszym lądowaniu w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Brisbane]]. '''Usługi krajowe''' w Australii obejmują częste połączenia do każdej stolicy kontynentalnej części kraju liniami lotniczymi oferującymi pełen zakres usług, takimi jak [https://www.qantas.com/au/en.html Qantas] i [https://www.virginaustralia.com/au/en/ Virgin Australia]. [https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar] to tani przewoźnik, który oferuje rzadsze, mocno przecenione połączenia, głównie do [[Melbourne]], [[Sydney]] i [[Gold Coast]]. Istnieją również loty do [[Alice Springs]] i [[Cairns]]. '''Usługi regionalne''' i operacje są świadczone przez Regional Express Airlines (''Rex''), Alliance Airlines, Cobham Airlines i loty Qantaslink obsługiwane zarówno przez Cobham Airlines, jak i Alliance Airlines. Usługi te są realizowane głównie do miast i miasteczek regionalnych Australii Południowej, w tym Mt Gambier, Kingscote ([[Wyspa Kangura]]), [[Port Lincoln]] i Whyalla, ale obsługują również [[Mildura]] w Wiktorii i [[Broken Hill]] w Nowej Południowej Walii. Istnieje tylko jeden terminal dla odlotów międzynarodowych i krajowych; odpowiednio, transfery są stosunkowo bezproblemowe. Na lotnisku znajdują się bankomaty i kantory wymiany walut. Jedzenie i zakupy są dostępne zarówno po stronie lądowej, jak i po stronie lotniska. Schowki są dostępne w wypożyczalni samochodów na parkingu, w tym niektóre większe, które pomieszczą pojemniki na rowery. Bezpłatne Wi-Fi jest dostępne w całym terminalu. ==== Lotnictwo ogólne ==== Adelaide Airport ma oddzielny terminal dla lotnictwa ogólnego, ale większość samolotów prywatnych korzysta z {{Znacznik|Parafield Airport|-34.793333|138.633056|typ=transport}}'''Parafield Airport''' 18 km na północ od City. ==== Między lotniskiem a miastem ==== '''[https://www.adelaidemetro.com.au/plan-a-trip/visiting-adelaide/adelaide-airport-bus Autobusy lotniskowe Adelaide Metro J1/J2/J7/J8]''' łączą lotnisko z City, Glenelg i kilkoma głównymi centrami handlowymi. Autobusy J1 odjeżdżają co 15 minut od 8:00 do 18:00 każdego dnia do City, rzadziej od 5:00 do 23:00. Podróż do City trwa około 25 minut w godzinach szczytu. Autobusy do Glenelg odjeżdżają co pół godziny w ciągu dnia, rzadziej w nocy. Autobusy do Arndale, West Lakes i centrum handlowego Marion odjeżdżają co godzinę w dni powszednie. Autobusy odjeżdżają z jednego przystanku na zewnątrz głównego terminala. Wszystkie autobusy we wszystkich kierunkach odjeżdżają z tego jednego przystanku, więc sprawdź przód autobusu, aby upewnić się, że jedzie tam, gdzie chcesz jechać! Informacje o autobusach w czasie rzeczywistym są [https://www.adelaidemetro.com.au/stops?id=17327 dostępne dla tego przystanku] i wszystkich przystanków Adelaide Metro lub za pośrednictwem szeregu [https://www.adelaidemetro.com.au/how-to-use-public-transport/public-transport-apps aplikacji] na smartfony. Nie musisz nawet kupować biletu; po prostu [https://www.adelaidemetro.com.au/fares-and-passes/tap-and-pay dotknij i zapłać] kartą bankową lub kompatybilnym urządzeniem. JetBus jest częścią sieci metra Adelaide, więc obowiązują standardowe rodzaje biletów i taryfy w sekcji transportu publicznego, a bilet użyty w JetBusie można wykorzystać w innym autobusie, pociągu lub tramwaju, w zależności od jego rodzaju. Karty metroCARD są również dostępne w sprzedaży na lotnisku w automacie obok przystanku JetBus. '''Taksówki''' są dostępne na dole, przed terminalem. Taksówka do miasta kosztuje około 30$ w godzinach szczytu porannego i około 20$ w innych porach, co może być tak ekonomiczne jak JetBus dla grupy. Kierowcy zawsze będą korzystać z taksometru, ale dopłata w wysokości 2$ jest pobierana oprócz kwoty z licznika za odbiór z lotniska. Główne krajowe '''firmy wynajmujące samochody''' prowadzą kioski na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Parking dla samochodów do wynajęcia znajduje się na parterze, bezpośrednio naprzeciwko terminala. === Pociągiem === Adelaide jest głównym węzłem '''[https://www.journeybeyond.com/ Journey Beyond]''', głównego operatora dalekobieżnych pociągów międzystanowych w Australii. ''The Ghan'' kursuje do [[Alice Springs]] i [[Darwin]], ''Indian Pacific'' kursuje do [[Perth]] i [[Sydney]], a ''The Overland'' kursuje do [[Melbourne]]. Pierwsze dwa to luksusowe doświadczenia, oferujące miejsca sypialne, posiłki w dedykowanym wagonie restauracyjnym i możliwość zabrania ze sobą samochodu, jeśli podróżujesz do lub z [[Perth]] lub [[Darwin]]. Jednak podróż trwa znacznie dłużej niż samodzielne prowadzenie samochodu. Ghan i Indian Pacific są również generalnie droższe niż bilet lotniczy, ale Overland jest zwykle tańszy — nawet odpowiednik biletu Overland w klasie biznesowej jest porównywalny z lotem klasy ekonomicznej z Adelaide do [[Melbourne]] w linii lotniczej oferującej pełen zakres usług. Overland zatrzymuje się w wielu wiejskich miejscowościach między Adelaide a Melbourne, co może być wygodne, jeśli Twoja trasa podróży obejmuje mniejsze miasta. Należy pamiętać, że pociągi Journey Beyond nie mają Wi-Fi. Te pociągi międzystanowe odjeżdżają z terminalu {{Znacznik|Adelaide Parklands Terminal|-34.9379|138.5810|typ=transport}}'''Adelaide Parklands''' tuż za miastem. Do stacji można dojechać samochodem lub autobusem z Richmond Road. Od czasu wyburzenia stacji Keswick nie ma połączeń z podmiejską siecią kolejową. Taksówki są również dostępne, aby odebrać wszystkich przybyszów. W Australii Południowej nie ma połączeń kolejowych. === Samochodem === Adelaide jest oddalone od stolic na wschodnim wybrzeżu Australii o co najmniej jeden dzień jazdy samochodem. Najkrótsza trasa z Adelaide do [[Melbourne]] zajmuje 8–9 godzin (patrz [[Podróż lądowa między Melbourne a Adelaide]]). Jest kilka odcinków autostradowych, ale drogi są w większości dwupasmowe i mają jakość autostrady. Z '''[[Melbourne]]''' do Adelaide jest 736 km (457 mil) przez [[Horsham (Wiktoria)|Horsham]] (A8) lub 901 km (560 mil) przez [[Mount Gambier|Mt Gambier]] (A1/B1). Podróż przez Mt Gambier prowadzi przez region winiarski Coonawarra, jeden z najbardziej znanych regionów cabernet sauvignon w Australii i jest również wygodna na wycieczkę poboczną przez [[Great Ocean Road]]. Podróż przez Horsham jest bardziej bezpośrednia, ale ma mniej atrakcji turystycznych. Z '''[[Sydney]]''' do Adelaide jest 1422 km (884 mil) przez [[Wagga Wagga]] i [[Mildura]] (A20). Warunki na autostradzie z Sydney do Wagga Wagga (dwujezdniowa autostrada kończy się w Tarcutta, ale to tylko 40 km stamtąd) skracają podróż o kilka godzin. Trasa ta przebiega również w pobliżu [[Canberra|Canberry]], stolicy Australii, która znajduje się 1196 km (743 mil) od Adelaide. Inną opcją z Sydney jest trasa o długości 1659 km (1031 mil) przez [[Broken Hill]] (A32), która prowadzi przez Outback i jedno z najbardziej historycznych miast górniczych Australii. Trasa o długości 2031 km (1262 mil) z '''[[Brisbane]]''' również przebiega przez Broken Hill. Podczas gdy Adelaide jest najbliższą stolicą '''[[Perth]]''', 2550 km (1580 mil) podróży przez [[Nullarbor]] jest nadal trudna, chociaż jest to wyjątkowa podróż przez niektóre z najbardziej odległych miejsc w zamieszkanym świecie. [[Kalgoorlie–Boulder]], kolejne z historycznych miast górniczych Australii, można odwiedzić, robiąc krótki objazd tą trasą. Podobnie, 3027 km (1881 mil) podróży na północ do '''[[Darwin]]''' przez [[Alice Springs]] przebiega przez prawdziwy [[Outback]], a [[Uluru]] jest oddalone od głównej autostrady na północ o zaledwie trzy godziny. Jednak obie te trasy są zwykle trasami, które przeciętni Australijczycy pokonują tylko raz lub dwa razy w swoim życiu. === Autobusem === '''Autobusy międzystanowe''' obsługiwane są przez wiele firm autokarowych, w tym [https://www.greyhound.com.au/ Greyhound], [https://www.fireflyexpress.com.au/ Firefly] i [https://www.vline.com.au/ V/Line]. Podróż z [[Melbourne]] trwa około jedenastu i pół godziny, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy. Podróż z [[Sydney]] może trwać do 24 godzin i z definicji odbywa się w nocy. Ceny są niższe niż w przypadku pociągu i większości podróży samolotem, przynajmniej na trasie Adelaide-[[Melbourne]], chociaż jeśli czas się zgadza, lot tanimi liniami lotniczymi z Adelaide do [[Sydney]] może być tańszy niż autobus. '''Autobusy regionalne''' do miast i miasteczek [[Australia Południowa|Australii Południowej]] są również obsługiwane przez firmy autokarowe z Australii Południowej, ale lokalne firmy autokarowe z Australii Południowej, w tym [https://www.linksa.com.au/ LinkSA] i [https://stateliner.com.au/ Premier Stateliner], często oferują częstsze połączenia. Prawie wszystkie autobusy międzystanowe i regionalne odjeżdżają z {{Znacznik|Dworzec autobusowy Adelaide Central|-34.92806|138.59587|typ=transport}}'''[https://www.experienceadelaide.com.au/adelaide-central-bus-station/ dworca autobusowego Adelaide Central]''' przy 85 Franklin Street w mieście. Dworzec autobusowy Central Bus Station działa w godzinach 5:00-21:30, 7 dni w tygodniu. Obiekt dysponuje nowoczesnymi udogodnieniami i kawiarnią. Znajduje się tuż po drugiej stronie ulicy od centrum handlowego Adelaide Central Market, supermarketu Coles i dzielnicy Chinatown. === Statkiem === W sezonie rejsów, który trwa od listopada do kwietnia każdego roku, do terminalu pasażerskiego {{Znacznik|Port Adelaide Passenger Terminal|-34.7775|138.4827|typ=transport}}'''[https://www.flindersports.com.au/port-adelaide/ Port Adelaide Passenger Terminal]''' zawija wiele statków wycieczkowych. Listę statków przypływających do Adelaide można uzyskać w [https://portmis.flindersports.com.au/ Flinders Ports]. == Komunikacja == {{mapa|-34.903|138.603|zoom=11|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}} === Transportem publicznym === Usługi pociągów, tramwajów i autobusów są obsługiwane pod marką '''[https://www.adelaidemetro.com.au/ Adelaide Metro]''' i korzystają z ujednoliconego systemu biletowego. Witryna internetowa i aplikacja mogą być używane do planowania podróży, w tym pełnej nawigacji i aktualizacji w czasie rzeczywistym. Apple Maps i Google Maps zapewniają podobne doświadczenie. ==== Taryfy ==== Istnieją trzy sposoby zapłaty za podróż: * '''Tap and Pay'''. Akceptowane są bezstykowe karty kredytowe lub debetowe Visa lub Mastercard, w tym te w portfelu cyfrowym, takim jak Apple Pay lub Google Pay. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''MetroCARD'''. Plastikowa karta doładowywana, która kosztuje 10$ (w tym 5$ początkowego kredytu na podróż). Kartę można kupić na głównych stacjach kolejowych (Adelaide, Elizabeth, Gawler, Noarlunga Centre, Oaklands, Mawson Lakes i Salisbury), a także w większości kiosków i sklepów osiedlowych. Kartę można doładować wszędzie tam, gdzie jest sprzedawana, a także w pociągach i tramwajach. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''Buy and Go'''. Aplikacja umożliwiająca zakup biletów z kodem QR na smartfonie. Upewnij się, że zeskanujesz swój bilet z kodem QR przed każdą podróżą. Cena w godzinach szczytu wynosi 4,40$, a poza godzinami szczytu 2,50$. Każda opłata pozwala na dwugodzinny okres podróży na dowolną odległość. W centrum miasta są bezpłatne tramwaje i autobusy (szczegóły poniżej). ==== Pociągi ==== [[Plik:AdeMet4000ClassTrain.jpg|thumb|right|Pociąg Adelaide Metro]] Adelaide ma cztery główne linie i trzy linie boczne, wszystkie rozchodzące się promieniście od {{Znacznik|Adelaide Railway Station|-34.9211|138.5964|typ=transport}}'''Adelaide Railway Station''' na północnym krańcu miasta. Pomimo nazwy nie jest to system metra w zwykłym tego słowa znaczeniu, ale podmiejski system kolejowy. Podróż na '''północ''': * Linia '''Outer Harbor Line''' rozciąga się do Półwyspu Le Fevre na północnym zachodzie miasta, przez Port Adelaide i Glanville. Linia zapewnia dostęp do dzielnicy turystycznej Semaphore, historycznej dzielnicy morskiej w Port Adelaide i pasażu kawiarnianego Queen Street w Croydon. '''Linia Grange''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Woodville. '''Linia Port Dock''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Alberton. * Linia '''Gawler Line''' rozciąga się do Gawler Central na północy miasta, przez Ovingham, Mawson Lakes, Salisbury i Elizabeth. Podróż na '''południe''': * '''Linia Seaford''' rozciąga się do Seaford na południu miasta, przez nadmorskie przedmieścia Brighton i Noarlunga Centre. Linia zapewnia dostęp do plaż w Brighton i Hallett Cove oraz Westfield Marion w Oaklands. '''Linia Flinders''' rozgałęzia się od linii Seaford w Woodlands Park i kończy się na Flinders University. * '''Linia Belair''' rozciąga się do Belair u podnóża Adelaide na południowym wschodzie miasta, przez Blackwood. Linia zapewnia dostęp do Parku Narodowego Belair. ==== Tramwaje ==== Adelaide ma trzy linie tramwajowe. Linia Botanic Gardens biegnie od Adelaide Entertainment Centre do Botanic Gardens. Linia Glenelg biegnie od Royal Adelaide Hospital do nadmorskiej dzielnicy Glenelg. Linia Festival Plaza biegnie od Festival Plaza do Glenelg. Dworzec kolejowy jest wygodnym przystankiem do przesiadki między liniami. Podróż po mieście między Adelaide Entertainment Centre, Botanic Garden i South Terrace jest '''bezpłatna'''. Tramwaj jest nie tylko wygodny do popularnego miejsca turystycznego Glenelg, ale zatrzymuje się również na Rundle Mall, Victoria Square w pobliżu Adelaide Central Market i na North Terrace w pobliżu stacji kolejowej Adelaide. Podróżując na północ tramwajem, dotrzesz do Hindmarsh i Bowden, gdzie znajduje się Adelaide Entertainment Centre, miejsce koncertów stadionowych, a także popularny pas kawiarni i restauracji wzdłuż Port Road i uliczek bocznych. Jeśli jedziesz samochodem, wygodną i popularną alternatywą dla parkowania w mieście jest zaparkowanie przy Entertainment Centre i złapanie tramwaju do miasta. Opłata za cały dzień roboczy wynosi zaledwie 4 dolary, co jest znacznie tańsze niż parkowanie w mieście. ==== Autobusy ==== [[Plik:SouthLink Scania K320UA (BUS 2838).jpg|thumb|right|Autobus Adelaide Metro]] Adelaide ma rozległą sieć autobusową skoncentrowaną w mieście. Większość głównych dróg, w tym dzielnice kawiarniane, takie jak The Parade, Prospect Road, Henley Beach Road, King William Road i O'Connell St, to „strefy Go Zones”, które mają regularne autobusy w dni powszednie co najmniej co 15 minut do wczesnego wieczora. Sieć autobusowa Adelaide rozciąga się na przedmieścia zewnętrzne, do Adelaide Hills na wschodzie, w dół do McLaren Vale na południu (chociaż autobusy jeżdżą tam rzadko) i aż do Gawler na północy. Nie obejmuje Barossa Valley. Częstotliwość na przedmieściach zewnętrznych jest znacznie niższa niż w mieście. '''O-Bahn''' to linia szybkiego transportu autobusowego (BRT), która biegnie wzdłuż toru prowadzącego do północno-wschodnich przedmieść Adelaide. Autobusy O-Bahn kursują z Grenfell Street w mieście, wjeżdżając do O-Bahn w Hackney i zatrzymując się na węzłach Klemzig, Paradise i Modbury. Po zakończeniu jazdy O-Bahn autobusy jadą tak samo jak zwykłe autobusy, aby dotrzeć do celu. Połączenia O-Bahn są bardzo częste, co 3 do 5 minut w godzinach szczytu do węzłów przesiadkowych i co 15 minut poza godzinami szczytu. '''Bezpłatne City Connectors''' 98A, 98C, 99A i 99C (pętle przeciwne do ruchu wskazówek zegara i zgodne z ruchem wskazówek zegara) mają po około 30 przystanków, zatrzymując się we wszystkich głównych centrach kulturalnych i handlowych w mieście, zaczynając od Victoria Square i włączając stację kolejową Adelaide. Autobusy mają rampy dostępowe na poziomie gruntu. Kursują co 30 minut od poniedziałku do piątku w godzinach 8:30–19:00 dla 99A i od 8:15–19:15 dla 99C. Nie kursują w weekendy ani w Boże Narodzenie i Wielki Piątek. Ostrzegamy, że częstotliwość autobusów gwałtownie spada po 19:00, przy czym typowe są godzinne odstępy na przedmieściach, półgodzinne wzdłuż Go Zones i co 15 minut na O-Bahn. Wszystkie linie przestają działać około północy, więc sprawdź rozkłady jazdy i spodziewaj się złapania taksówki, jeśli będzie to konieczne, jeśli wyjdziesz po tej godzinie. Bardzo podstawowe usługi autobusowe ''After Midnight'' na ograniczonych trasach działają co godzinę po północy tylko w sobotnie wieczory. === Taksówką === [[Plik:2010-2011 Toyota Camry (ACV40R) Altise sedan, Adelaide Independent Taxis (16751219280).jpg|thumb|right|Adelaide Independent Taxis]] W mieście działają następujące korporacje taksówkowe: * '''[https://aitaxis.com.au/ Adelaide Independent Taxis]''', ☏ +61 13 22 11. * '''[https://www.suburbantaxis.com.au/ Suburban Taxis]''', ☏ +61 13 10 08. * '''[https://www.yellowadelaide.com.au/ Yellow Cabs South Australia]''', ☏ +61 13 22 27. Taksówki w Australii Południowej są białe (nawet te obsługiwane przez „Yellow Cabs”) i są wyraźnie oznaczone. Zazwyczaj można zatrzymać taksówkę na ulicy lub w dużym hotelu w godzinach pracy w mieście, ale na przedmieściach zazwyczaj trzeba zadzwonić do jednej z wymienionych firm oferujących usługi rezerwacji. Istnieje wiele postojów taksówek obsługiwanych przez Taxi Council w nocy w weekendy. Nadzorowane postoje taksówek oferują dodatkowe bezpieczeństwo dzięki oświetleniu i nadzorowi konsjerża i pracownika ochrony. Działają od 23:00 do 3:00 w piątki i od 23:00 do 5:00 w soboty. [https://taxicouncilsa.com.au/ Mapa lokalizacji jest dostępna na ich stronie internetowej]. Wszystkie taksówki w Adelaide są zobowiązane przez rząd stanowy do pobierania regulowanej taryfy z licznikiem, w zależności od czasu rozpoczęcia podróży. Taryfa pierwsza to normalna stawka taryfowa, a taryfa druga to wyższa stawka, która obowiązuje od poniedziałku do piątku w godzinach 19:00–6:00 oraz w weekendy i święta. Kierowcy prawie zawsze używają licznika i są do tego prawnie zobowiązani. Płatności można dokonać gotówką, EFTPOS, kartami debetowymi i kredytowymi oraz Cabcharge. Dobrym pomysłem jest poinformowanie kierowcy, jeśli planujesz zapłacić inną metodą niż gotówka, zanim rozpoczniesz podróż, ponieważ maszyny mogą być zawodne. === Samochodem === Centrum Adelaide i wewnętrzne przedmieścia, takie jak Glenelg, Norwood i Prospect, można łatwo przemierzyć pieszo lub korzystając z transportu publicznego. Jednak jeśli zamierzasz spędzić dużo czasu poza centrum miasta lub planujesz podróż do regionu winiarskiego, samochód jest przydatny, aby uniknąć długich podróży transportem publicznym. Główne krajowe firmy wynajmujące samochody prowadzą kioski na lotnisku w Adelajdzie na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Wszystkie drogi w Adelajdzie, jak również te w całej Australii Południowej, są bezpłatne. W przeciwieństwie do innych stolic stanów Australii, Adelaide nie ma sieci autostrad prowadzących bezpośrednio do centrum miasta. Istniejące autostrady zaczynają się na zewnętrznych przedmieściach i mają na celu kierowanie ruchu do pobliskich miasteczek. Ograniczenia prędkości na większości głównych dróg są oznakowane na 60 km/h, chociaż domyślne ograniczenie prędkości wynosi 50 km/h, jeśli nie ma oznakowania ograniczenia prędkości. Ograniczenia prędkości są ściśle egzekwowane, a nawet niewielkie przekroczenie ograniczenia prędkości może skutkować mandatem w wysokości 350$. === Rowerem === Adelaide to dobre miasto do podróżowania rowerem, a większość lokalnych kierowców jest uprzejma i przyjazna dla rowerzystów. Poza miastem i północną Adelaide większość głównych dróg ma wydzielone pasy rowerowe, a wielu mieszkańców dojeżdża do pracy rowerem. Pasy rowerowe nie są tak powszechne w mieście i północnej Adelaide, ale nadal można je znaleźć na określonych ulicach. Rowery można przewozić pociągami (ale nie tramwajami ani autobusami). Od poniedziałku do piątku przed godziną 9 rano i między 15:00 a 18:00 obowiązuje cena ulgowa (z wyjątkiem posiadaczy karty Seniors Card). W pozostałych godzinach rowery można przewozić bezpłatnie. === Pieszo === Centrum miasta jest stosunkowo zwarte i można je łatwo pokonać pieszo. Większość atrakcji skupia się wokół bloków między North Terrace i Victoria Square po obu stronach King William Street. Główny obszar handlowy Rundle Mall jest w całości przeznaczony dla pieszych. Dzielnica Gouger Street i Adelaide Central Market to również świetne miejsca docelowe dla pieszych podróżników. Podróżni, którzy chcą kontynuować jogging podczas podróży, mogą skorzystać z popularnych tras biegowych wzdłuż rzeki Torrens i przez Parklands. == Warto zobaczyć == [[Plik:GlenelgTownHall.jpg|thumb|Ratusz Glenelg]] Główne atrakcje Adelaide skupiają się głównie w City i North Adelaide. W przeciwieństwie do [[Sydney]], [[Melbourne]], [[Brisbane]] czy [[Perth]], Adelaide nie jest miejscem, do którego chciałbyś pojechać specjalnie ze względu na życie w mieście i jest o wiele mniej ruchliwe niż inne duże miasta. Zamiast tego Adelaide jest miejscem, w którym możesz cieszyć się bardziej wyluzowanym tempem życia, jakbyś był na wsi, ale z łatwym dostępem do typowych udogodnień dużego miasta. Adelaide jest znane ze swoich kościołów, a podróż do Adelaide nigdy nie jest kompletna bez odwiedzenia jednego z jego kościołów, nie ze względu na jakiekolwiek znaczenie historyczne lub religijne, ale raczej ze względu na ich architekturę. Jeśli możesz pozwolić sobie na czas, aby zobaczyć tylko jeden, '''Katedra św. Piotra''' w North Adelaide jest jednym z najbardziej kultowych kościołów w Australii. W przeciwieństwie do innych miast, Adelaide nie ma karnetu obejmującego wszystkie atrakcje. === Parki i ogrody === W przeciwieństwie do większości innych miast, większość parków i ogrodów Adelaide otacza miasto, tworząc ładną granicę odróżniającą je od reszty Adelaide, zamiast znajdować się całkowicie na obrzeżach. Istnieje również inna granica wokół North Adelaide, granicząca z rzeką Torrens, dzięki czemu większość parków i ogrodów Adelaide koncentruje się na tym małym, ale zróżnicowanym zielonym skrawku ziemi w mieście. Większość innych parków i ogrodów znajduje się poza tym na przedmieściach, szczególnie w południowo-wschodnich obszarach Adelaide, często przestronnych i z rozległą przestrzenią rekreacyjną. Parki w mieście i North Adelaide są oczywistym znakiem, że jesteś w mieście, podczas gdy niektóre, takie jak Morialta Conservation Park, dają wrażenie, że jesteś na zewnątrz i na buszu, podczas gdy niektóre, takie jak Belair National Park, mają idealne płynne przejście między miastem a wsią. [[Plik:Palm House, Adelaide Botanic Gardens.jpg|thumb|300px|Palmiarnia, Ogród Botaniczny w Adelajdzie]] Jeśli chodzi o parki narodowe, obszar Adelaide ma tylko trzy parki narodowe, w przeciwieństwie do jedenastu parków narodowych w [[Sydney]], które dla niektórych nadal byłyby uważane za dużo jak na miasto tej wielkości. Parki narodowe są wymienione poniżej: * Pierwszy park narodowy Australii Południowej; Belair National Park jest domem dla wielu znaczących budynków, w tym starego domu rządowego. W parku znajduje się wiele szlaków turystycznych, a także kilka wodospadów * Drugi park narodowy w Adelaide znajduje się nieco na granicy Adelaide i jest w dużej mierze rezerwatem ptaków, nadmorskim parkiem narodowym Adelaide International Bird Sanctuary National Park — Winaityinaityi Pangkara (jeśli ta nazwa jest trudna do wymówienia lub zbyt długa, Adelaide International Bird Sanctuary lub Adelaide International Bird Sanctuary National Park będzie odpowiednie), jest domem dla kilku białych plaż i jest szczególnie dobrym miejscem, jeśli chcesz zobaczyć delfiny * Trzeci i najnowszy park narodowy to Glenthorne National Park — Ityamaiitpinna Yarta (jeśli to zbyt długie, Glenthorne National Park będzie odpowiednie) został utworzony w listopadzie 2020, co jest dość nowym zjawiskiem w porównaniu z pozostałymi dwoma parkami narodowymi i jest w trakcie przekształcania z parku ochrony przyrody w park narodowy. W zależności od tego, czy Adelaide Hills uważa się za część Adelaide, '''Cleland National Park''' również został przekształcony z parku ochrony przyrody w park narodowy, który obejmuje kilka tras rowerowych i pieszych oraz Mt. Lofty, jedyne miejsce w Adelaide, gdzie kiedykolwiek pada śnieg, chociaż to również jest bardzo, bardzo rzadkie. Niemniej jednak nadal jest to przyjemny park na spacer. W grudniu 2021 Adelaide zostało nazwane drugim na świecie „National Park City” przez International National Park City Foundation (organizację promującą parki narodowe) po [[Londyn]]ie, który stał się pierwszym w 2019. Uważa się, że 95% mieszkańców Adelaide mieszka zaledwie 400 metrów od parku, a ponad 30% miasta jest pokryte zielenią, co czyni Adelaide najbardziej zielonym miastem w Australii (chociaż prawie połowa [[Canberra|Canberry]] jest zajmowana przez park narodowy). === Muzea i galerie === [[Plik:River Torrens at the University of Adelaide.jpg|thumb|Rzeka Torrens przepływająca w pobliżu Uniwersytetu w Adelajdzie]] Muzea i galerie Adelaide są również skoncentrowane w mieście i północnej Adelajdzie, podobnie jak parki i ogrody lub większość rzeczy do zobaczenia lub zrobienia w Adelajdzie, ale jest też spora liczba muzeów w regionie Port Adelaide/Outer Harbor. Podobnie jak każda inna stolica, Adelaide ma galerię sztuki, muzeum stanowe zawierające historyczne artefakty z całej Australii Południowej, a także z obszarów granicznych sąsiadujących stanów, stare więzienie i przede wszystkim centrum wina w mieście. Na przedmieściach znajduje się również muzeum kolei, muzeum lotnictwa i wiele innych. Spośród wszystkich muzeów, wystaw lub galerii w Adelajdzie, te są szczególnie ważne: * '''Narodowe Centrum Wina''' – w mieście, podróż do Australii Południowej bez poznania kultury wina w tym stanie nigdy nie jest kompletna. * '''Muzeum Australii Południowej''', również w mieście, jest w dużej mierze państwowym muzeum Australii Południowej, w którym znajdują się artefakty i kolekcja rdzennych mieszkańców, a także kilka galerii. Podobnie jak w większości muzeów, jest bezpłatne. * Chociaż Australia Południowa nie miała tak dużej liczby migrantów, w przeciwieństwie do [[Sydney]] czy [[Melbourne]], '''Muzeum Migracji''' w mieście opowiada historie imigrantów do Australii Południowej na przestrzeni dziejów i może cię to bardziej zaskoczyć niż myślisz – Australia Południowa jest nadal dość wielokulturowym stanem, pomimo stereotypów * '''Galeria Sztuki Australii Południowej''' w mieście jest szczególnie interesującym miejscem dla osób zainteresowanych różnymi gatunkami sztuki. Istnieje również kilka innych muzeów, wystaw i galerii. Zapoznaj się z odpowiednimi artykułami o okręgach, aby uzyskać informacje na ich temat. == Najbliższe okolice == Warto zobaczyć Port Adelaide – miejscowość położoną na północ od miasta. == Praca == == Nauka == == Zakupy == == Kawiarnie i restauracje == * Restauracja Grass Roots, * Baro-restauracja Mayflower, * Restauracja Chef Dong, * Restauracja Gin Long Canteen, * Restauracja Old Hous. == Noclegi == == Imprezy == == Kontakt == == Bezpieczeństwo == == Informacje turystyczne == == Wyjazd == {{Jest w|Australia Południowa}} {{Zarys}} [[Kategoria:Australia]] rf8duyq6zz392tk6ebbfmupvqphf405 149979 149978 2025-06-18T13:28:28Z Moromar 2451 /* Najbliższe okolice */ 149979 wikitext text/x-wiki {{Top-banner}} {{Miejscowość infobox |nazwa = Adelaide |nazwa oryginalna = |widok = Adelaide's_updated_montage.jpg |opis = |herb = COA_Adelaida.svg |mapa = Adelaide locator-MJC.png |państwo = [[Plik:Flag of Australia.svg|20px]] [[Australia]] |region = [[Plik:Flag of South Australia.svg|20px]] [[Australia Południowa]] |powierzchnia = 3259,8 |wysokość = 43 |lud = 1 469 200 |prefiks = 08700, 08701, 08702, 08703, 08704, 08705, 08706, 08707, 08708, 08709, 08710, 08711, 08712, 08713, 08714, 08715, 08716, 08717, 08720, 08721, 08722, 08723, 08724, 08725, 08730, 08731, 08732, 08733, 08734, 08735, 08736, 08740, 08741, 08742, 08743, 08744, 08745, 08746, 08747, 08810, 08811, 08812, 08813, 08814, 08815, 08816, 08817, 08819, 08820, 08821, 08822, 08823, 08824, 08825, 08826, 08827, 08829, 08830, 08831, 08832, 08833, 08834, 08835, 08836, 08837, 08839, 08840, 08841, 08842, 08843, 08844, 08845, 08846, 08847 i 08849 |kod pocztowy = 5000 |www = https://www.cityofadelaide.com.au/ }} [[Plik:Adelaide - SA (25091207887).jpg|alt=|thumb|399x399px|Adelaide z rzeki Torrens ]] '''Adelaide''' jest stolicą stanu [[Australia Południowa]]. Leży na wschodnim wybrzeżu Zatoki St Vincent w centralnej, południowej części kontynentu [[Australia|australijskiego]]. Adelaide jest piątym co do wielkości miastem Australii, z populacją ponad 1,2 miliona. Ponad trzy czwarte mieszkańców Australii Południowej mieszka w obszarze metropolitalnym Adelaide. Adelaide leży na równinie między pagórkowatymi [[Adelaide Hills|wzgórzami Adelaide]] i Zatoką i graniczy z wieloma słynnymi regionami winiarskimi Australii. Regiony [[Barossa Valley]] i [[Clare Valley]] leżą na północy, regiony [[McLaren Vale]] i Langhorne Creek na południu, a chłodniejszy klimat regionu Adelaide Hills na wschodzie. Historycznie znane jako Miasto Kościołów ze względu na swoje nowe światowe korzenie jako inkubator wolności religijnej, większość architektury w centrum miasta zachowała się z epoki kolonialnej. Silnie inspirowana dominującymi wówczas stylami popularnymi w [[Anglia|Anglii]], architektura dziedzictwa jest podobna do wielu europejskich miast zbudowanych w XIX wieku. Miasto zbudowano na planie siatki, z obsadzoną drzewami ulicą miejską, niezwykle szeroką i przestronną jak na australijską metropolię, oraz sześcioma placami miejskimi otoczonymi parkami. Bliskość regionów uprawy winorośli i żywności premium, a także fale imigracji z [[Niemcy|Niemiec]], [[Włochy|Włoch]], [[Grecja|Grecji]], [[Polska|Polski]], [[Wietnam]]u, [[Malezja|Malezji]], [[Chiny|Chin]] i [[Indie|Indii]] stworzyły wyjątkową wielokulturową kulturę wykwintnego jedzenia i kawiarni w mieście i na wewnętrznych przedmieściach. Tę kulturę kawiarnianą wspiera globalna reputacja Adelaide w dziedzinie sztuki, a w szczególności festiwale sztuki odbywające się w marcu, w tym [https://www.adelaidefestival.com.au/ Adelaide Festival] i [https://adelaidefringe.com.au/ Adelaide Fringe Festival], który pod względem wielkości ustępuje jedynie Edinburgh Fringe Festival. Miasto jest domem Adelaide Oval, słynącego jako jeden z najbardziej malowniczych terenów do krykieta testowego, który został przebudowany, aby organizować mecze futbolu australijskiego w miesiącach zimowych, sportu, który ma długą historię w mieście. Adelaide i okoliczne regiony winiarskie są również gospodarzami [https://tourdownunder.com.au/ Tour Down Under], największego wyścigu kolarskiego na półkuli południowej i pierwszego etapu UCI WorldTour. Adelaide jest mniej ruchliwe niż jakakolwiek inna stolica, a względny brak wysokich budynków sprawia, że ​​bardziej przypomina mniejsze miasto, takie jak [[Hobart]] lub [[Canberra]]. Ze względu na swój spokojny charakter jest często nazywane „największym miastem wiejskim Australii”. == Dzielnice == === Regiony wewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide/Miasto i Północ|Miasto i Północ Adelaide]] | kolor regionu 1 = 47b526 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Dom centrum miasta Adelaide, gdzie znajduje się wiele muzeów, parków, a także miejsce narodzin przemysłu kosmicznego w Australii. Miasto jest również miejscem, w którym Adelaide staje się ożywione, a jego życie nocne ożywa, podczas gdy North Adelaide jest domem słynnej katedry św. Piotra. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Port Adelaide, Enfield, Prospect and Outer Harbor|Port Adelaide, Enfield, Prospect i Outer Harbor]] | kolor regionu 2 = c79c73 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Dom portu Adelaide; Port Adelaide. Obszar ten jest domem dla kilku muzeów, miejsc do jedzenia i jest jednym z bardziej zielonych obszarów Adelaide. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/Zachód|Zachodnia Adelaide]] | kolor regionu 3 = 6655d9 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Dom nadmorskich społeczności Adelaide, a także przedmieścia Glenelg, ważnego centrum miasta na zachodnich przedmieściach Adelaide. To także miejsce, w którym ożywa kultura surfingu w Adelaide. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Południe i Wschód|Południe i Wschód]] | kolor regionu 4 = d9d255 | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Dom Haigh's Chocolate Factory, fabryki jednej z najlepszych i najdroższych marek czekolady w Australii, oraz winiarni Penfold's. Obszar ten znajduje się również tuż przy [[Adelaide Hills]], dość górzystym terenie na wschodzie. }} === Regiony zewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara]] | kolor regionu 1 = 3250a8 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Jeden z największych rezerwatów ptaków w Australii Południowej i jedyny park narodowy w tym kraju, który pełni raczej funkcję rezerwatu ptaków niż zwykłego parku narodowego. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Belair National Park|Belair National Park]] | kolor regionu 2 = 543a11 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Miejski park narodowy, w którym znajduje się zabytkowy Old Government House, siedziba pierwszych gubernatorów Australii Południowej. W parku znajduje się również kilka wodospadów i kilka szlaków pieszych przez busz. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/McLaren Vale|McLaren Vale]] | kolor regionu 3 = a87332 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Jest to jeden z regionów uprawy winorośli w Adelajdzie. Choć nie cieszy się tak wielką międzynarodową sławą jak Barossa Valley, produkuje się tu wina najwyższej jakości, a samo przeżycie jest niepowtarzalne. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Salisbury, Playford and Tea Tree Gully|Salisbury, Playford i Tea Tree Gully]] | kolor regionu 4 = 1da17e | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Zewnętrzne przedmieścia w północnej części Adelaide, znane z licznych parków i wąwozów, a także z Westfield Tea Tree Plaza, jednego z najważniejszych centrów handlowych w Adelajdzie. | nazwa regionu 5 = [[Gawler]] | kolor regionu 5 = 26b0b5 | elementy regionu 5 = | opis regionu 5 = Exburb Adelaide, ta dość odizolowana część jest odrębnym miastem. Chociaż Gawler jest ogólnie uważane za granicę, jeśli chodzi o to, czy jest częścią Adelaide, czy nie, Wikivoyage obejmuje je jako osobne miasto, a nie jako część Adelaide. }} == Charakterystyka == Strefa czasowa [[Australia Południowa|Australii Południowej]] jest o 30 minut za Australijskim czasem standardowym wschodnim (AEST) używanym w [[Wiktoria|Wiktorii]], [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], Australijskim Terytorium Stołecznym i [[Tasmania|Tasmanii]]. Jest również o półtorej godziny przed Australijskim czasem standardowym zachodnim (AWST) używanym w [[Australia Zachodnia|Australii Zachodniej]] i o 45 minut przed Eucla, która używa czasu środkowo-zachodniego (CWST). Australia Południowa stosuje czas letni, podobnie jak inne stany południowe/południowo-wschodnie, ale w przeciwieństwie do Australii Zachodniej, [[Queensland]] lub [[Terytorium Północne|Terytorium Północnego]]. Miasta/miasteczka Broken Hill i Silverton w Nowej Południowej Walii również stosują ten sam czas co Australia Południowa. === Klimat === Adelaide jest najsuchszą stolicą Australii, z gorącymi i suchymi latami i nieco bardziej wilgotnymi i chłodnymi zimami. '''Latem''' średnia dzienna temperatura maksymalna wynosi 27 °C (81 °F), a średnia nocna minimalna 18 °C (64 °F), ale występują znaczne wahania; Adelaide zazwyczaj może spodziewać się kilku dni w roku, kiedy dzienne temperatury przekraczają 35 °C (95 °F), a nocne minima nie spadają poniżej 23 °C (73 °F) w nocy. Opady deszczu są niewielkie i rzadkie przez całe lato. Średnia w styczniu i lutym wynosi około 20 milimetrów (0,8 cala), ale całkowicie bezdeszczowe miesiące nie są wcale rzadkością. Biorąc pod uwagę regularną gorącą pogodę, praktycznie każdy budynek publiczny, kryte miejsca turystyczne i większość środków transportu publicznego są w pełni klimatyzowane. Słońce wschodzi od 6 rano do 20:30 wieczorem. '''Zimą''' od czerwca do sierpnia średnia maksymalna temperatura wynosi 15–16°C (59–61°F), a minimalna zwykle około 8°C (46°F). Zimą występują regularne opady deszczu, a czerwiec jest najbardziej deszczowym miesiącem w roku, ze średnią opadów około 80 mm. Mrozy są powszechne w dolinach wzgórz Adelaide, ale rzadkie gdzie indziej. W samym centrum Adelaide nie ma opadów śniegu, chociaż w bardzo rzadkich przypadkach można zaobserwować niewielką mżawkę na wyżej położonych terenach na szczycie Mount Lofty w wzgórzach Adelaide. Wschód i zachód słońca występują około 7:15 rano i 17:15 po południu zimą. '''Jesień''' i '''wiosna''' to powolne, stopniowe zmiany między ekstremami lata i zimy. Od połowy lutego do końca marca Adelaide przechodzi w swój '''szalony marcowy''' sezon festiwali sztuki, muzyki i sportu, aby skorzystać z umiarkowanej pogody. Wiosna to również dobry czas na odwiedzenie Adelaide, ponieważ kwiaty zwykle kwitną po zimowych deszczach. === Historia === ==== Historia Aborygenów ===== Pierwszymi ludźmi, którzy zamieszkali na równinach Adelaide byli '''ludzie Kaurna''', których terytorium rozciągało się od dzisiejszego [[Port Broughton]] do północy Adelaide, na południe do [[Cape Jervis]] na południowym krańcu [[Półwysep Fleurieu|Półwyspu Fleurieu]]. Kaurna mieszkali na równinach Adelaide w grupach rodzinnych zwanych ''yerta'', słowem, które odnosiło się również do obszaru ziemi, na którym utrzymywała się grupa rodzinna. Każda yerta była odpowiedzialnością dorosłych Kaurna, którzy dziedziczyli ziemię i mieli dogłębną wiedzę na temat jej zasobów i cech. Bogatą historię i kulturę życia Aborygenów w Adelaide można poznać w [https://www.tandanya.com.au/ Tandanya], należącym do Aborygenów centrum kultury i historii na Grenfell Street. Zwiedzanie Tandanya jest bezpłatne, a wycieczki są dostępne za niewielką opłatą. ==== Osadnictwo europejskie ==== [[Plik:Transformers - Victoria Square Adelaide SA - panoramio.jpg|thumb|Widok z lotu ptaka na plac Victoria Square w mieście, który stanowił integralną część „planu siatki” Adelajdy opracowanego na początku osadnictwa. ]] Po zmapowaniu linii brzegowej Australii Południowej na początku XIX wieku przez europejskich odkrywców Matthew Flindersa i Nicolasa Baudina, odbyła się wyprawa w dół rzeki Murray, która przyniosła pozytywne informacje na temat lądu na wybrzeżu Zatoki Świętego Wincentego. W tym samym czasie brytyjscy reformatorzy chcieli utworzyć kolonię opartą na wolnym osadnictwie, a nie na transporcie skazańców, jak wszystkie inne kolonie australijskie w tamtym czasie. W 1834 roku założono South Australia Company, która przekonała brytyjski parlament do uchwalenia prawa, które utworzyło kolonię dla wolnych osadników w Australii Południowej. W grudniu 1836 roku, po 10-miesięcznej podróży flotą statków z [[Anglia|Anglii]], pierwszy gubernator John Hindmarsh ogłosił utworzenie nowej prowincji podczas ceremonii w tym, co obecnie jest nadmorskim przedmieściem Glenelg. Po kłótniach między kolonistami, pierwszy geodeta Adelajdy, William Light zaprojektował miejską siatkę szerokich bulwarów otoczonych parkami, z jednym centralnym placem (Victoria Square) i czterema mniejszymi placami (Hindmarsh, Light, Whitmore i Hurtle) położonymi na południowych brzegach Torrens. Oryginalny projekt Lighta, z niewielkimi zmianami, w dużej mierze przetrwał do dziś. Wczesne gałęzie przemysłu miasta opierały się na górnictwie i rolnictwie, a Anglia była głównym rynkiem eksportowym. Stosunkowo radykalna polityka wielu wolnych osadników doprowadziła do tego, że Adelajda stała się domem wczesnych postępowych reform, w tym tajnego głosowania drukowanego, pierwszej jurysdykcji na świecie, która pozwoliła kobietom głosować i kandydować do parlamentu oraz wczesnego związkowania zawodowego i aktywizmu. ==== Po Federacji ==== Po utworzeniu federacji australijskiej w 1901 [[Australia Południowa]] zaczęła przechodzić na przemysł wtórny, proces ten został uruchomiony na najwyższych obrotach przez długoletni rząd konserwatywnego premiera Thomasa Playforda po II wojnie światowej. Playford postawił sobie za cel aktywne przyciąganie firm produkcyjnych, takich jak General Motors, do Australii Południowej, oferując tanią ziemię i niskie podatki. To, wraz ze wzrastającą powszechnością transportu samochodowego, doprowadziło do stosunkowo niskiej gęstości zaludnienia w Adelajdzie, ponieważ pracownicy mieszkali blisko fabryk, w których pracowali na przedmieściach. Masowa migracja z południowej Europy przekształciła anglo-celtycką kulturę Adelajdy, przy czym greccy migranci osiedlali się głównie na wewnętrznych zachodnich i południowych przedmieściach, a włoscy migranci osiedlali się na wewnętrznych wschodnich i północno-wschodnich przedmieściach. Te tożsamości kulturowe przetrwały do ​​dziś, a kontynentalne delikatesy i kawiarnie są powszechną cechą śródmieścia Adelajdy. Adelaide również przyjęła wielu imigrantów z Europy Środkowej, w szczególności z Niemiec i Polski, a ich wpływ jest najbardziej widoczny w rzeźniach, z których niektórzy sprzedają kiełbasy inspirowane kuchnią niemiecką i polską. Podczas gdy gospodarka Australii Południowej rozkwitała, jej życie publiczne i kulturalne straciło wiele ze swojego wczesnego radykalizmu, a prawa niebieskie wymagały, aby bary i puby zamykały się o szóstej wieczorem - powodując „szum o szóstej”. Polityka Białej Australii oznaczała również, że mieszkańcy Adelaide pochodzili w przeważającej mierze z Europy. ==== Stolica kosmopolityczna ==== Lata 60. XX wieku przyniosły dramatyczną zmianę w życiu kulturalnym Adelaide, wraz z rozpoczęciem Adelaide Festival of Arts i Adelaide Fringe Festival, które przekształciły kulturę artystyczną Adelaide, a pod koniec dekady wybrano pierwszy rząd Partii Pracy od lat 30. XX wieku. W 1970 roku Don Dunstan został premierem Australii Południowej. Dunstan był postacią transformacyjną i dążył do przekształcenia Adelaide w nowoczesną, kosmopolityczną stolicę. Rząd Dunstana zakończył swelling o szóstej, zamkniętą dla ruchu pieszego Rundle Street, tworząc Rundle Mall i zbudował Festival Centre, tworząc centrum sztuki w Adelajdzie. Jego rząd wprowadził szereg postępowych reform, w tym uczynił Australię Południową pierwszą jurysdykcją w Australii, która zalegalizowała homoseksualizm. Tym razem nastąpiły również zmiany w australijskim prawie imigracyjnym, w wyniku których wietnamscy i chińscy migranci dołączyli do wcześniejszych fal migracji i powstali społeczności na północno-zachodnich i zachodnich przedmieściach, a także wielojęzyczna dzielnica Chinatown na Gouger Street obok Adelaide Central Market. Po przegraniu rządów na jedną kadencję z konserwatystami pod koniec lat 70. Partia Pracy powróciła do władzy pod przywództwem Johna Bannona w latach 80. Premier Bannon, bardziej przyjazny biznesowi lider niż Dunstan, starał się napędzać rozwój miasta Adelaide, widząc budowę najwyższego budynku w Adelaide, znanego obecnie jako Westpac House, oraz rozwój Adelaide Convention Centre i Adelaide Casino. Jednak złe kredyty bankowe doprowadziły do ​​upadku wspieranego przez państwo State Bank of South Australia na początku lat 90., co wymagało ogromnego rządowego ratunku i pogrążyło państwo w głębokim zadłużeniu. ==== Odrodzenie po Banku Państwowym ==== Lata 90. XX wieku pod rządami liberałów pod przewodnictwem premierów Deana Browna, Johna Olsena i Roba Kerina były świadkiem sprzedaży aktywów przez konserwatywny rząd i ograniczenia usług rządowych w celu zmniejszenia zadłużenia państwa. Ta redukcja wydatków rządowych, a także spadek produkcji w Australii po zniesieniu muru taryfowego przez rząd federalny, doprowadziły do ​​spowolnienia wzrostu gospodarczego Australii Południowej i powszechnej emigracji do stolic wschodnich, w szczególności [[Melbourne]]. Partia Pracy powróciła do władzy w 2002 roku pod rządami Mike'a Ranna, który starał się przekształcić bazę przemysłową Adelajdy, aby skupić się na usługach edukacyjnych, górnictwie i przemyśle obronnym, a także wykorzystać jej mocne strony w dziedzinie wina. Rząd Ranna zainwestował duże środki w odbudowę miasta, przeprowadzając remonty transportu publicznego, budowę nowego szpitala centralnego i przebudowę Adelaide Oval. Po dziesięciu latach rządów premiera Ranna Partia Pracy wybrała w 2011 na premiera Jaya Weatherilla, który w dużej mierze kontynuował ten program, ale z odnowionym naciskiem na przekształcanie przestrzeni publicznej w śródmieściu poprzez łagodzenie ograniczeń w planowaniu i łagodniejsze wydawanie licencji na sprzedaż alkoholu małym barom. [[Plik:Adelaide skyline, December 2022.jpg|thumb|right|400px|Panorama Adelaide w 2023 roku]] == Dojazd == === Samolotem === {{Znacznik|Port lotniczy Adelaide|-34.945|138.530556|typ=transport}}'''[https://adelaideairport.com.au/ Port lotniczy Adelaide]''' ({{IATA|ADL}}) (''około 7 km (4,3 mil) na zachód od centrum miasta i znajduje się w pobliżu popularnych plaż turystycznych w Glenelg i Henley Beach''). Port lotniczy Adelaide jest dobrze skomunikowany z innymi dużymi miastami w [[Australia|Australii]] i oferuje codzienne loty międzynarodowe do węzłów w [[Azja Południowo-Wschodnia|Azji Południowo-Wschodniej]], na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]] i w [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]], co umożliwia połączenia z przesiadką na całym świecie. Częstsze loty z przesiadką w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Perth]] mogą być tańsze. Podróżujący z '''Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej''' mogą złapać bezpośrednie loty z [[Singapur]]u ([https://www.singaporeair.com/en_UK/pl/home Singapore Airlines]), [[Kuala Lumpur]] ([https://www.malaysiaairlines.com/my/en/home.html Malaysian Airlines]) i [[Denpasar]] ([https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar Airways]). Podróżujący z '''Bliskiego Wschodu lub północnej Afryki''' mogą złapać codzienny lot liniami [https://www.emirates.com/pl/polish/ Emirates] z [[Dubaj]]u lub [https://www.qatarairways.com/en/homepage.html Qatar Airways] z [[Doha|Dohy]]. Podróżujący z Europy mogą odbyć podróż z przesiadką do Adelaide dowolnym z tych przewoźników. Podróżni z '''Nowej Zelandii''' mogą złapać bezpośredni lot z [[Auckland]] na [https://www.airnewzealand.co.nz/ Air New Zealand]. Podróżni z '''Ameryki Północnej lub Południowej''' mogą podróżować z jedną przesiadką na Air New Zealand przez [[Auckland]] lub mogą przesiąść się na częsty lot krajowy po pierwszym lądowaniu w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Brisbane]]. '''Usługi krajowe''' w Australii obejmują częste połączenia do każdej stolicy kontynentalnej części kraju liniami lotniczymi oferującymi pełen zakres usług, takimi jak [https://www.qantas.com/au/en.html Qantas] i [https://www.virginaustralia.com/au/en/ Virgin Australia]. [https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar] to tani przewoźnik, który oferuje rzadsze, mocno przecenione połączenia, głównie do [[Melbourne]], [[Sydney]] i [[Gold Coast]]. Istnieją również loty do [[Alice Springs]] i [[Cairns]]. '''Usługi regionalne''' i operacje są świadczone przez Regional Express Airlines (''Rex''), Alliance Airlines, Cobham Airlines i loty Qantaslink obsługiwane zarówno przez Cobham Airlines, jak i Alliance Airlines. Usługi te są realizowane głównie do miast i miasteczek regionalnych Australii Południowej, w tym Mt Gambier, Kingscote ([[Wyspa Kangura]]), [[Port Lincoln]] i Whyalla, ale obsługują również [[Mildura]] w Wiktorii i [[Broken Hill]] w Nowej Południowej Walii. Istnieje tylko jeden terminal dla odlotów międzynarodowych i krajowych; odpowiednio, transfery są stosunkowo bezproblemowe. Na lotnisku znajdują się bankomaty i kantory wymiany walut. Jedzenie i zakupy są dostępne zarówno po stronie lądowej, jak i po stronie lotniska. Schowki są dostępne w wypożyczalni samochodów na parkingu, w tym niektóre większe, które pomieszczą pojemniki na rowery. Bezpłatne Wi-Fi jest dostępne w całym terminalu. ==== Lotnictwo ogólne ==== Adelaide Airport ma oddzielny terminal dla lotnictwa ogólnego, ale większość samolotów prywatnych korzysta z {{Znacznik|Parafield Airport|-34.793333|138.633056|typ=transport}}'''Parafield Airport''' 18 km na północ od City. ==== Między lotniskiem a miastem ==== '''[https://www.adelaidemetro.com.au/plan-a-trip/visiting-adelaide/adelaide-airport-bus Autobusy lotniskowe Adelaide Metro J1/J2/J7/J8]''' łączą lotnisko z City, Glenelg i kilkoma głównymi centrami handlowymi. Autobusy J1 odjeżdżają co 15 minut od 8:00 do 18:00 każdego dnia do City, rzadziej od 5:00 do 23:00. Podróż do City trwa około 25 minut w godzinach szczytu. Autobusy do Glenelg odjeżdżają co pół godziny w ciągu dnia, rzadziej w nocy. Autobusy do Arndale, West Lakes i centrum handlowego Marion odjeżdżają co godzinę w dni powszednie. Autobusy odjeżdżają z jednego przystanku na zewnątrz głównego terminala. Wszystkie autobusy we wszystkich kierunkach odjeżdżają z tego jednego przystanku, więc sprawdź przód autobusu, aby upewnić się, że jedzie tam, gdzie chcesz jechać! Informacje o autobusach w czasie rzeczywistym są [https://www.adelaidemetro.com.au/stops?id=17327 dostępne dla tego przystanku] i wszystkich przystanków Adelaide Metro lub za pośrednictwem szeregu [https://www.adelaidemetro.com.au/how-to-use-public-transport/public-transport-apps aplikacji] na smartfony. Nie musisz nawet kupować biletu; po prostu [https://www.adelaidemetro.com.au/fares-and-passes/tap-and-pay dotknij i zapłać] kartą bankową lub kompatybilnym urządzeniem. JetBus jest częścią sieci metra Adelaide, więc obowiązują standardowe rodzaje biletów i taryfy w sekcji transportu publicznego, a bilet użyty w JetBusie można wykorzystać w innym autobusie, pociągu lub tramwaju, w zależności od jego rodzaju. Karty metroCARD są również dostępne w sprzedaży na lotnisku w automacie obok przystanku JetBus. '''Taksówki''' są dostępne na dole, przed terminalem. Taksówka do miasta kosztuje około 30$ w godzinach szczytu porannego i około 20$ w innych porach, co może być tak ekonomiczne jak JetBus dla grupy. Kierowcy zawsze będą korzystać z taksometru, ale dopłata w wysokości 2$ jest pobierana oprócz kwoty z licznika za odbiór z lotniska. Główne krajowe '''firmy wynajmujące samochody''' prowadzą kioski na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Parking dla samochodów do wynajęcia znajduje się na parterze, bezpośrednio naprzeciwko terminala. === Pociągiem === Adelaide jest głównym węzłem '''[https://www.journeybeyond.com/ Journey Beyond]''', głównego operatora dalekobieżnych pociągów międzystanowych w Australii. ''The Ghan'' kursuje do [[Alice Springs]] i [[Darwin]], ''Indian Pacific'' kursuje do [[Perth]] i [[Sydney]], a ''The Overland'' kursuje do [[Melbourne]]. Pierwsze dwa to luksusowe doświadczenia, oferujące miejsca sypialne, posiłki w dedykowanym wagonie restauracyjnym i możliwość zabrania ze sobą samochodu, jeśli podróżujesz do lub z [[Perth]] lub [[Darwin]]. Jednak podróż trwa znacznie dłużej niż samodzielne prowadzenie samochodu. Ghan i Indian Pacific są również generalnie droższe niż bilet lotniczy, ale Overland jest zwykle tańszy — nawet odpowiednik biletu Overland w klasie biznesowej jest porównywalny z lotem klasy ekonomicznej z Adelaide do [[Melbourne]] w linii lotniczej oferującej pełen zakres usług. Overland zatrzymuje się w wielu wiejskich miejscowościach między Adelaide a Melbourne, co może być wygodne, jeśli Twoja trasa podróży obejmuje mniejsze miasta. Należy pamiętać, że pociągi Journey Beyond nie mają Wi-Fi. Te pociągi międzystanowe odjeżdżają z terminalu {{Znacznik|Adelaide Parklands Terminal|-34.9379|138.5810|typ=transport}}'''Adelaide Parklands''' tuż za miastem. Do stacji można dojechać samochodem lub autobusem z Richmond Road. Od czasu wyburzenia stacji Keswick nie ma połączeń z podmiejską siecią kolejową. Taksówki są również dostępne, aby odebrać wszystkich przybyszów. W Australii Południowej nie ma połączeń kolejowych. === Samochodem === Adelaide jest oddalone od stolic na wschodnim wybrzeżu Australii o co najmniej jeden dzień jazdy samochodem. Najkrótsza trasa z Adelaide do [[Melbourne]] zajmuje 8–9 godzin (patrz [[Podróż lądowa między Melbourne a Adelaide]]). Jest kilka odcinków autostradowych, ale drogi są w większości dwupasmowe i mają jakość autostrady. Z '''[[Melbourne]]''' do Adelaide jest 736 km (457 mil) przez [[Horsham (Wiktoria)|Horsham]] (A8) lub 901 km (560 mil) przez [[Mount Gambier|Mt Gambier]] (A1/B1). Podróż przez Mt Gambier prowadzi przez region winiarski Coonawarra, jeden z najbardziej znanych regionów cabernet sauvignon w Australii i jest również wygodna na wycieczkę poboczną przez [[Great Ocean Road]]. Podróż przez Horsham jest bardziej bezpośrednia, ale ma mniej atrakcji turystycznych. Z '''[[Sydney]]''' do Adelaide jest 1422 km (884 mil) przez [[Wagga Wagga]] i [[Mildura]] (A20). Warunki na autostradzie z Sydney do Wagga Wagga (dwujezdniowa autostrada kończy się w Tarcutta, ale to tylko 40 km stamtąd) skracają podróż o kilka godzin. Trasa ta przebiega również w pobliżu [[Canberra|Canberry]], stolicy Australii, która znajduje się 1196 km (743 mil) od Adelaide. Inną opcją z Sydney jest trasa o długości 1659 km (1031 mil) przez [[Broken Hill]] (A32), która prowadzi przez Outback i jedno z najbardziej historycznych miast górniczych Australii. Trasa o długości 2031 km (1262 mil) z '''[[Brisbane]]''' również przebiega przez Broken Hill. Podczas gdy Adelaide jest najbliższą stolicą '''[[Perth]]''', 2550 km (1580 mil) podróży przez [[Nullarbor]] jest nadal trudna, chociaż jest to wyjątkowa podróż przez niektóre z najbardziej odległych miejsc w zamieszkanym świecie. [[Kalgoorlie–Boulder]], kolejne z historycznych miast górniczych Australii, można odwiedzić, robiąc krótki objazd tą trasą. Podobnie, 3027 km (1881 mil) podróży na północ do '''[[Darwin]]''' przez [[Alice Springs]] przebiega przez prawdziwy [[Outback]], a [[Uluru]] jest oddalone od głównej autostrady na północ o zaledwie trzy godziny. Jednak obie te trasy są zwykle trasami, które przeciętni Australijczycy pokonują tylko raz lub dwa razy w swoim życiu. === Autobusem === '''Autobusy międzystanowe''' obsługiwane są przez wiele firm autokarowych, w tym [https://www.greyhound.com.au/ Greyhound], [https://www.fireflyexpress.com.au/ Firefly] i [https://www.vline.com.au/ V/Line]. Podróż z [[Melbourne]] trwa około jedenastu i pół godziny, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy. Podróż z [[Sydney]] może trwać do 24 godzin i z definicji odbywa się w nocy. Ceny są niższe niż w przypadku pociągu i większości podróży samolotem, przynajmniej na trasie Adelaide-[[Melbourne]], chociaż jeśli czas się zgadza, lot tanimi liniami lotniczymi z Adelaide do [[Sydney]] może być tańszy niż autobus. '''Autobusy regionalne''' do miast i miasteczek [[Australia Południowa|Australii Południowej]] są również obsługiwane przez firmy autokarowe z Australii Południowej, ale lokalne firmy autokarowe z Australii Południowej, w tym [https://www.linksa.com.au/ LinkSA] i [https://stateliner.com.au/ Premier Stateliner], często oferują częstsze połączenia. Prawie wszystkie autobusy międzystanowe i regionalne odjeżdżają z {{Znacznik|Dworzec autobusowy Adelaide Central|-34.92806|138.59587|typ=transport}}'''[https://www.experienceadelaide.com.au/adelaide-central-bus-station/ dworca autobusowego Adelaide Central]''' przy 85 Franklin Street w mieście. Dworzec autobusowy Central Bus Station działa w godzinach 5:00-21:30, 7 dni w tygodniu. Obiekt dysponuje nowoczesnymi udogodnieniami i kawiarnią. Znajduje się tuż po drugiej stronie ulicy od centrum handlowego Adelaide Central Market, supermarketu Coles i dzielnicy Chinatown. === Statkiem === W sezonie rejsów, który trwa od listopada do kwietnia każdego roku, do terminalu pasażerskiego {{Znacznik|Port Adelaide Passenger Terminal|-34.7775|138.4827|typ=transport}}'''[https://www.flindersports.com.au/port-adelaide/ Port Adelaide Passenger Terminal]''' zawija wiele statków wycieczkowych. Listę statków przypływających do Adelaide można uzyskać w [https://portmis.flindersports.com.au/ Flinders Ports]. == Komunikacja == {{mapa|-34.903|138.603|zoom=11|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}} === Transportem publicznym === Usługi pociągów, tramwajów i autobusów są obsługiwane pod marką '''[https://www.adelaidemetro.com.au/ Adelaide Metro]''' i korzystają z ujednoliconego systemu biletowego. Witryna internetowa i aplikacja mogą być używane do planowania podróży, w tym pełnej nawigacji i aktualizacji w czasie rzeczywistym. Apple Maps i Google Maps zapewniają podobne doświadczenie. ==== Taryfy ==== Istnieją trzy sposoby zapłaty za podróż: * '''Tap and Pay'''. Akceptowane są bezstykowe karty kredytowe lub debetowe Visa lub Mastercard, w tym te w portfelu cyfrowym, takim jak Apple Pay lub Google Pay. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''MetroCARD'''. Plastikowa karta doładowywana, która kosztuje 10$ (w tym 5$ początkowego kredytu na podróż). Kartę można kupić na głównych stacjach kolejowych (Adelaide, Elizabeth, Gawler, Noarlunga Centre, Oaklands, Mawson Lakes i Salisbury), a także w większości kiosków i sklepów osiedlowych. Kartę można doładować wszędzie tam, gdzie jest sprzedawana, a także w pociągach i tramwajach. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''Buy and Go'''. Aplikacja umożliwiająca zakup biletów z kodem QR na smartfonie. Upewnij się, że zeskanujesz swój bilet z kodem QR przed każdą podróżą. Cena w godzinach szczytu wynosi 4,40$, a poza godzinami szczytu 2,50$. Każda opłata pozwala na dwugodzinny okres podróży na dowolną odległość. W centrum miasta są bezpłatne tramwaje i autobusy (szczegóły poniżej). ==== Pociągi ==== [[Plik:AdeMet4000ClassTrain.jpg|thumb|right|Pociąg Adelaide Metro]] Adelaide ma cztery główne linie i trzy linie boczne, wszystkie rozchodzące się promieniście od {{Znacznik|Adelaide Railway Station|-34.9211|138.5964|typ=transport}}'''Adelaide Railway Station''' na północnym krańcu miasta. Pomimo nazwy nie jest to system metra w zwykłym tego słowa znaczeniu, ale podmiejski system kolejowy. Podróż na '''północ''': * Linia '''Outer Harbor Line''' rozciąga się do Półwyspu Le Fevre na północnym zachodzie miasta, przez Port Adelaide i Glanville. Linia zapewnia dostęp do dzielnicy turystycznej Semaphore, historycznej dzielnicy morskiej w Port Adelaide i pasażu kawiarnianego Queen Street w Croydon. '''Linia Grange''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Woodville. '''Linia Port Dock''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Alberton. * Linia '''Gawler Line''' rozciąga się do Gawler Central na północy miasta, przez Ovingham, Mawson Lakes, Salisbury i Elizabeth. Podróż na '''południe''': * '''Linia Seaford''' rozciąga się do Seaford na południu miasta, przez nadmorskie przedmieścia Brighton i Noarlunga Centre. Linia zapewnia dostęp do plaż w Brighton i Hallett Cove oraz Westfield Marion w Oaklands. '''Linia Flinders''' rozgałęzia się od linii Seaford w Woodlands Park i kończy się na Flinders University. * '''Linia Belair''' rozciąga się do Belair u podnóża Adelaide na południowym wschodzie miasta, przez Blackwood. Linia zapewnia dostęp do Parku Narodowego Belair. ==== Tramwaje ==== Adelaide ma trzy linie tramwajowe. Linia Botanic Gardens biegnie od Adelaide Entertainment Centre do Botanic Gardens. Linia Glenelg biegnie od Royal Adelaide Hospital do nadmorskiej dzielnicy Glenelg. Linia Festival Plaza biegnie od Festival Plaza do Glenelg. Dworzec kolejowy jest wygodnym przystankiem do przesiadki między liniami. Podróż po mieście między Adelaide Entertainment Centre, Botanic Garden i South Terrace jest '''bezpłatna'''. Tramwaj jest nie tylko wygodny do popularnego miejsca turystycznego Glenelg, ale zatrzymuje się również na Rundle Mall, Victoria Square w pobliżu Adelaide Central Market i na North Terrace w pobliżu stacji kolejowej Adelaide. Podróżując na północ tramwajem, dotrzesz do Hindmarsh i Bowden, gdzie znajduje się Adelaide Entertainment Centre, miejsce koncertów stadionowych, a także popularny pas kawiarni i restauracji wzdłuż Port Road i uliczek bocznych. Jeśli jedziesz samochodem, wygodną i popularną alternatywą dla parkowania w mieście jest zaparkowanie przy Entertainment Centre i złapanie tramwaju do miasta. Opłata za cały dzień roboczy wynosi zaledwie 4 dolary, co jest znacznie tańsze niż parkowanie w mieście. ==== Autobusy ==== [[Plik:SouthLink Scania K320UA (BUS 2838).jpg|thumb|right|Autobus Adelaide Metro]] Adelaide ma rozległą sieć autobusową skoncentrowaną w mieście. Większość głównych dróg, w tym dzielnice kawiarniane, takie jak The Parade, Prospect Road, Henley Beach Road, King William Road i O'Connell St, to „strefy Go Zones”, które mają regularne autobusy w dni powszednie co najmniej co 15 minut do wczesnego wieczora. Sieć autobusowa Adelaide rozciąga się na przedmieścia zewnętrzne, do Adelaide Hills na wschodzie, w dół do McLaren Vale na południu (chociaż autobusy jeżdżą tam rzadko) i aż do Gawler na północy. Nie obejmuje Barossa Valley. Częstotliwość na przedmieściach zewnętrznych jest znacznie niższa niż w mieście. '''O-Bahn''' to linia szybkiego transportu autobusowego (BRT), która biegnie wzdłuż toru prowadzącego do północno-wschodnich przedmieść Adelaide. Autobusy O-Bahn kursują z Grenfell Street w mieście, wjeżdżając do O-Bahn w Hackney i zatrzymując się na węzłach Klemzig, Paradise i Modbury. Po zakończeniu jazdy O-Bahn autobusy jadą tak samo jak zwykłe autobusy, aby dotrzeć do celu. Połączenia O-Bahn są bardzo częste, co 3 do 5 minut w godzinach szczytu do węzłów przesiadkowych i co 15 minut poza godzinami szczytu. '''Bezpłatne City Connectors''' 98A, 98C, 99A i 99C (pętle przeciwne do ruchu wskazówek zegara i zgodne z ruchem wskazówek zegara) mają po około 30 przystanków, zatrzymując się we wszystkich głównych centrach kulturalnych i handlowych w mieście, zaczynając od Victoria Square i włączając stację kolejową Adelaide. Autobusy mają rampy dostępowe na poziomie gruntu. Kursują co 30 minut od poniedziałku do piątku w godzinach 8:30–19:00 dla 99A i od 8:15–19:15 dla 99C. Nie kursują w weekendy ani w Boże Narodzenie i Wielki Piątek. Ostrzegamy, że częstotliwość autobusów gwałtownie spada po 19:00, przy czym typowe są godzinne odstępy na przedmieściach, półgodzinne wzdłuż Go Zones i co 15 minut na O-Bahn. Wszystkie linie przestają działać około północy, więc sprawdź rozkłady jazdy i spodziewaj się złapania taksówki, jeśli będzie to konieczne, jeśli wyjdziesz po tej godzinie. Bardzo podstawowe usługi autobusowe ''After Midnight'' na ograniczonych trasach działają co godzinę po północy tylko w sobotnie wieczory. === Taksówką === [[Plik:2010-2011 Toyota Camry (ACV40R) Altise sedan, Adelaide Independent Taxis (16751219280).jpg|thumb|right|Adelaide Independent Taxis]] W mieście działają następujące korporacje taksówkowe: * '''[https://aitaxis.com.au/ Adelaide Independent Taxis]''', ☏ +61 13 22 11. * '''[https://www.suburbantaxis.com.au/ Suburban Taxis]''', ☏ +61 13 10 08. * '''[https://www.yellowadelaide.com.au/ Yellow Cabs South Australia]''', ☏ +61 13 22 27. Taksówki w Australii Południowej są białe (nawet te obsługiwane przez „Yellow Cabs”) i są wyraźnie oznaczone. Zazwyczaj można zatrzymać taksówkę na ulicy lub w dużym hotelu w godzinach pracy w mieście, ale na przedmieściach zazwyczaj trzeba zadzwonić do jednej z wymienionych firm oferujących usługi rezerwacji. Istnieje wiele postojów taksówek obsługiwanych przez Taxi Council w nocy w weekendy. Nadzorowane postoje taksówek oferują dodatkowe bezpieczeństwo dzięki oświetleniu i nadzorowi konsjerża i pracownika ochrony. Działają od 23:00 do 3:00 w piątki i od 23:00 do 5:00 w soboty. [https://taxicouncilsa.com.au/ Mapa lokalizacji jest dostępna na ich stronie internetowej]. Wszystkie taksówki w Adelaide są zobowiązane przez rząd stanowy do pobierania regulowanej taryfy z licznikiem, w zależności od czasu rozpoczęcia podróży. Taryfa pierwsza to normalna stawka taryfowa, a taryfa druga to wyższa stawka, która obowiązuje od poniedziałku do piątku w godzinach 19:00–6:00 oraz w weekendy i święta. Kierowcy prawie zawsze używają licznika i są do tego prawnie zobowiązani. Płatności można dokonać gotówką, EFTPOS, kartami debetowymi i kredytowymi oraz Cabcharge. Dobrym pomysłem jest poinformowanie kierowcy, jeśli planujesz zapłacić inną metodą niż gotówka, zanim rozpoczniesz podróż, ponieważ maszyny mogą być zawodne. === Samochodem === Centrum Adelaide i wewnętrzne przedmieścia, takie jak Glenelg, Norwood i Prospect, można łatwo przemierzyć pieszo lub korzystając z transportu publicznego. Jednak jeśli zamierzasz spędzić dużo czasu poza centrum miasta lub planujesz podróż do regionu winiarskiego, samochód jest przydatny, aby uniknąć długich podróży transportem publicznym. Główne krajowe firmy wynajmujące samochody prowadzą kioski na lotnisku w Adelajdzie na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Wszystkie drogi w Adelajdzie, jak również te w całej Australii Południowej, są bezpłatne. W przeciwieństwie do innych stolic stanów Australii, Adelaide nie ma sieci autostrad prowadzących bezpośrednio do centrum miasta. Istniejące autostrady zaczynają się na zewnętrznych przedmieściach i mają na celu kierowanie ruchu do pobliskich miasteczek. Ograniczenia prędkości na większości głównych dróg są oznakowane na 60 km/h, chociaż domyślne ograniczenie prędkości wynosi 50 km/h, jeśli nie ma oznakowania ograniczenia prędkości. Ograniczenia prędkości są ściśle egzekwowane, a nawet niewielkie przekroczenie ograniczenia prędkości może skutkować mandatem w wysokości 350$. === Rowerem === Adelaide to dobre miasto do podróżowania rowerem, a większość lokalnych kierowców jest uprzejma i przyjazna dla rowerzystów. Poza miastem i północną Adelaide większość głównych dróg ma wydzielone pasy rowerowe, a wielu mieszkańców dojeżdża do pracy rowerem. Pasy rowerowe nie są tak powszechne w mieście i północnej Adelaide, ale nadal można je znaleźć na określonych ulicach. Rowery można przewozić pociągami (ale nie tramwajami ani autobusami). Od poniedziałku do piątku przed godziną 9 rano i między 15:00 a 18:00 obowiązuje cena ulgowa (z wyjątkiem posiadaczy karty Seniors Card). W pozostałych godzinach rowery można przewozić bezpłatnie. === Pieszo === Centrum miasta jest stosunkowo zwarte i można je łatwo pokonać pieszo. Większość atrakcji skupia się wokół bloków między North Terrace i Victoria Square po obu stronach King William Street. Główny obszar handlowy Rundle Mall jest w całości przeznaczony dla pieszych. Dzielnica Gouger Street i Adelaide Central Market to również świetne miejsca docelowe dla pieszych podróżników. Podróżni, którzy chcą kontynuować jogging podczas podróży, mogą skorzystać z popularnych tras biegowych wzdłuż rzeki Torrens i przez Parklands. == Warto zobaczyć == [[Plik:GlenelgTownHall.jpg|thumb|Ratusz Glenelg]] Główne atrakcje Adelaide skupiają się głównie w City i North Adelaide. W przeciwieństwie do [[Sydney]], [[Melbourne]], [[Brisbane]] czy [[Perth]], Adelaide nie jest miejscem, do którego chciałbyś pojechać specjalnie ze względu na życie w mieście i jest o wiele mniej ruchliwe niż inne duże miasta. Zamiast tego Adelaide jest miejscem, w którym możesz cieszyć się bardziej wyluzowanym tempem życia, jakbyś był na wsi, ale z łatwym dostępem do typowych udogodnień dużego miasta. Adelaide jest znane ze swoich kościołów, a podróż do Adelaide nigdy nie jest kompletna bez odwiedzenia jednego z jego kościołów, nie ze względu na jakiekolwiek znaczenie historyczne lub religijne, ale raczej ze względu na ich architekturę. Jeśli możesz pozwolić sobie na czas, aby zobaczyć tylko jeden, '''Katedra św. Piotra''' w North Adelaide jest jednym z najbardziej kultowych kościołów w Australii. W przeciwieństwie do innych miast, Adelaide nie ma karnetu obejmującego wszystkie atrakcje. === Parki i ogrody === W przeciwieństwie do większości innych miast, większość parków i ogrodów Adelaide otacza miasto, tworząc ładną granicę odróżniającą je od reszty Adelaide, zamiast znajdować się całkowicie na obrzeżach. Istnieje również inna granica wokół North Adelaide, granicząca z rzeką Torrens, dzięki czemu większość parków i ogrodów Adelaide koncentruje się na tym małym, ale zróżnicowanym zielonym skrawku ziemi w mieście. Większość innych parków i ogrodów znajduje się poza tym na przedmieściach, szczególnie w południowo-wschodnich obszarach Adelaide, często przestronnych i z rozległą przestrzenią rekreacyjną. Parki w mieście i North Adelaide są oczywistym znakiem, że jesteś w mieście, podczas gdy niektóre, takie jak Morialta Conservation Park, dają wrażenie, że jesteś na zewnątrz i na buszu, podczas gdy niektóre, takie jak Belair National Park, mają idealne płynne przejście między miastem a wsią. [[Plik:Palm House, Adelaide Botanic Gardens.jpg|thumb|300px|Palmiarnia, Ogród Botaniczny w Adelajdzie]] Jeśli chodzi o parki narodowe, obszar Adelaide ma tylko trzy parki narodowe, w przeciwieństwie do jedenastu parków narodowych w [[Sydney]], które dla niektórych nadal byłyby uważane za dużo jak na miasto tej wielkości. Parki narodowe są wymienione poniżej: * Pierwszy park narodowy Australii Południowej; Belair National Park jest domem dla wielu znaczących budynków, w tym starego domu rządowego. W parku znajduje się wiele szlaków turystycznych, a także kilka wodospadów * Drugi park narodowy w Adelaide znajduje się nieco na granicy Adelaide i jest w dużej mierze rezerwatem ptaków, nadmorskim parkiem narodowym Adelaide International Bird Sanctuary National Park — Winaityinaityi Pangkara (jeśli ta nazwa jest trudna do wymówienia lub zbyt długa, Adelaide International Bird Sanctuary lub Adelaide International Bird Sanctuary National Park będzie odpowiednie), jest domem dla kilku białych plaż i jest szczególnie dobrym miejscem, jeśli chcesz zobaczyć delfiny * Trzeci i najnowszy park narodowy to Glenthorne National Park — Ityamaiitpinna Yarta (jeśli to zbyt długie, Glenthorne National Park będzie odpowiednie) został utworzony w listopadzie 2020, co jest dość nowym zjawiskiem w porównaniu z pozostałymi dwoma parkami narodowymi i jest w trakcie przekształcania z parku ochrony przyrody w park narodowy. W zależności od tego, czy Adelaide Hills uważa się za część Adelaide, '''Cleland National Park''' również został przekształcony z parku ochrony przyrody w park narodowy, który obejmuje kilka tras rowerowych i pieszych oraz Mt. Lofty, jedyne miejsce w Adelaide, gdzie kiedykolwiek pada śnieg, chociaż to również jest bardzo, bardzo rzadkie. Niemniej jednak nadal jest to przyjemny park na spacer. W grudniu 2021 Adelaide zostało nazwane drugim na świecie „National Park City” przez International National Park City Foundation (organizację promującą parki narodowe) po [[Londyn]]ie, który stał się pierwszym w 2019. Uważa się, że 95% mieszkańców Adelaide mieszka zaledwie 400 metrów od parku, a ponad 30% miasta jest pokryte zielenią, co czyni Adelaide najbardziej zielonym miastem w Australii (chociaż prawie połowa [[Canberra|Canberry]] jest zajmowana przez park narodowy). === Muzea i galerie === [[Plik:River Torrens at the University of Adelaide.jpg|thumb|Rzeka Torrens przepływająca w pobliżu Uniwersytetu w Adelajdzie]] Muzea i galerie Adelaide są również skoncentrowane w mieście i północnej Adelajdzie, podobnie jak parki i ogrody lub większość rzeczy do zobaczenia lub zrobienia w Adelajdzie, ale jest też spora liczba muzeów w regionie Port Adelaide/Outer Harbor. Podobnie jak każda inna stolica, Adelaide ma galerię sztuki, muzeum stanowe zawierające historyczne artefakty z całej Australii Południowej, a także z obszarów granicznych sąsiadujących stanów, stare więzienie i przede wszystkim centrum wina w mieście. Na przedmieściach znajduje się również muzeum kolei, muzeum lotnictwa i wiele innych. Spośród wszystkich muzeów, wystaw lub galerii w Adelajdzie, te są szczególnie ważne: * '''Narodowe Centrum Wina''' – w mieście, podróż do Australii Południowej bez poznania kultury wina w tym stanie nigdy nie jest kompletna. * '''Muzeum Australii Południowej''', również w mieście, jest w dużej mierze państwowym muzeum Australii Południowej, w którym znajdują się artefakty i kolekcja rdzennych mieszkańców, a także kilka galerii. Podobnie jak w większości muzeów, jest bezpłatne. * Chociaż Australia Południowa nie miała tak dużej liczby migrantów, w przeciwieństwie do [[Sydney]] czy [[Melbourne]], '''Muzeum Migracji''' w mieście opowiada historie imigrantów do Australii Południowej na przestrzeni dziejów i może cię to bardziej zaskoczyć niż myślisz – Australia Południowa jest nadal dość wielokulturowym stanem, pomimo stereotypów * '''Galeria Sztuki Australii Południowej''' w mieście jest szczególnie interesującym miejscem dla osób zainteresowanych różnymi gatunkami sztuki. Istnieje również kilka innych muzeów, wystaw i galerii. Zapoznaj się z odpowiednimi artykułami o okręgach, aby uzyskać informacje na ich temat. == Aktywny wypoczynek == === Plaże === [[Plik:The Jetty. Glenelg, SA.jpg|thumb|Molo na plaży Glenelg]] [[Plik:Port Willunga Beach.jpg|thumb|Adelaide to nadmorskie miasto, szczycące się 28 km linii brzegowej. Na zdjęciu Port Willunga, na południe od miasta.]] Plaże Adelaide znajdują się głównie w West Adelaide, biorąc pod uwagę fakt, że jest to jedyny duży okręg z linią brzegową. Chociaż Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara ma również długą linię brzegową, jest ona chroniona i nie jest to plaża do pływania. Jeśli jest coś, czego nie można przegapić na żadnej plaży w Adelaide, to jest to surfing na jednej z wielu plaż surfingowych (Glenelg i West Beaches), australijski klasyk. Niektóre plaże mają szkoły surfingu i miejsca, w których można wypożyczyć deski surfingowe, ale w znacznie mniejszym stopniu niż Sydney. Jednak są pewne plaże, które przyciągają więcej odwiedzających i są bardziej popularne niż inne: * {{Znacznik|Glenelg Beach|-35.0068558|138.5113017|typ=natura}}'''Glenelg Beach''' – Historyczne nadmorskie przedmieście Glenelg ma molo, Grand Hotel i wiele restauracji i kawiarni. Bardzo popularne wśród młodych i starszych, wiele zawodów siatkówki. * {{Znacznik|West Beach|-34.94546022510652|138.50100541362013|typ=natura}}'''West Beach''' – Idealne na rodzinne spacery i pływanie. Jest dość blisko zarówno Glenelg, jak i Henley Beach. Na Henley Beach znajduje się Henley Square, na którym znajduje się około 15 restauracji – doskonałe miejsce na posiłek. Wszystkie plaże wzdłuż wybrzeża Adelaide to doskonałe plaże z białym piaskiem, niektóre z publicznymi toaletami i prysznicami z zimną wodą. Jeśli chcesz „zamoczyć wędkę”, są mola na (plażach podmiejskich, od północy do południa) Grange, Semaphore, Henley Beach, Glenelg, Brighton i Port Noarlunga. === Sport === Jak każde miasto, Adelaide jest również znane ze swojego sportu. Podobnie jak w większości innych miast Australii, futbol australijski (AFL) jest najpopularniejszym sportem, a krykiet nie jest daleko w tyle. W przeciwieństwie do [[Queensland]] lub większości [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], rugby league nie jest popularne w Adelaide. * '''Krykiet''' – W miesiącach letnich wybierz się na mecz krykieta na {{Znacznik|Adelaide Oval|-34.9155596 |138.5962772 |typ=atrakcja}}'''Adelaide Oval'''. Australia jest gospodarzem kilku krajów podróżujących każdego lata i rozegrają kilka meczów na tym pięknym boisku, które znajduje się tuż między miastem a północną Adelajdą, na tej małej przestrzeni zieleni. Bilety na mecze międzynarodowe są zazwyczaj szybko wykupywane, ale mecze krajowe są częste i równie ekscytujące. * '''AFL''', najwyższa liga profesjonalnego futbolu australijskiego. Mecze domowe lokalnych drużyn Adelaide Crows i Port Adelaide Power odbywają się na '''Adelaide Oval''' w północnej Adelajdzie w miesiącach zimowych. Bilety są zazwyczaj w rozsądnej cenie, a ich zdobycie nie powinno stanowić problemu — sprawdź [https://www.afl.com.au/ stronę internetową AFL], aby uzyskać więcej informacji. * '''SANFL''', stanowa liga futbolu australijskiego, ma 5 meczów w weekend w różnych miejscach w mieście i na przedmieściach. {{Znacznik|Norwood Oval|-34.9198188 |138.6304715 |typ=atrakcja}}'''Norwood Oval''', siedziba [https://norwoodfc.com.au/ Redlegs], znajduje się na Parade w Norwood, gdzie znajduje się wiele restauracji, kawiarni i pubów na pomeczowe okazje. * Sprawdź Adelaide United (drużynę piłkarską) na Hindmarsh Stadium. === Sztuka performatywna === * '''Format Collective''' na 15 Peel St to dwupiętrowa przestrzeń do występów ze stałym sklepem z zinami, w którym odbywają się małe wystawy sztuki, niektóre z bardziej eksperymentalnych koncertów, panele dyskusyjne i sztuka performance. Wiele z tego koncentruje się na corocznym Format Festival, który odbywa się w tym samym czasie co Fringe Festival i jest uważany za bardziej eksperymentalną alternatywę, chociaż przez cały rok coś się dzieje. Znany z hipsterów, japońskiego piwa i nostalgicznych gier w four-square. == Praca == == Nauka == == Zakupy == == Kawiarnie i restauracje == * Restauracja Grass Roots, * Baro-restauracja Mayflower, * Restauracja Chef Dong, * Restauracja Gin Long Canteen, * Restauracja Old Hous. == Noclegi == == Imprezy == == Kontakt == == Bezpieczeństwo == == Informacje turystyczne == == Wyjazd == {{Jest w|Australia Południowa}} {{Zarys}} [[Kategoria:Australia]] nz946li9qg3oeru8ualc7kpzu27qyjl 149980 149979 2025-06-18T13:29:42Z Moromar 2451 /* Imprezy */ 149980 wikitext text/x-wiki {{Top-banner}} {{Miejscowość infobox |nazwa = Adelaide |nazwa oryginalna = |widok = Adelaide's_updated_montage.jpg |opis = |herb = COA_Adelaida.svg |mapa = Adelaide locator-MJC.png |państwo = [[Plik:Flag of Australia.svg|20px]] [[Australia]] |region = [[Plik:Flag of South Australia.svg|20px]] [[Australia Południowa]] |powierzchnia = 3259,8 |wysokość = 43 |lud = 1 469 200 |prefiks = 08700, 08701, 08702, 08703, 08704, 08705, 08706, 08707, 08708, 08709, 08710, 08711, 08712, 08713, 08714, 08715, 08716, 08717, 08720, 08721, 08722, 08723, 08724, 08725, 08730, 08731, 08732, 08733, 08734, 08735, 08736, 08740, 08741, 08742, 08743, 08744, 08745, 08746, 08747, 08810, 08811, 08812, 08813, 08814, 08815, 08816, 08817, 08819, 08820, 08821, 08822, 08823, 08824, 08825, 08826, 08827, 08829, 08830, 08831, 08832, 08833, 08834, 08835, 08836, 08837, 08839, 08840, 08841, 08842, 08843, 08844, 08845, 08846, 08847 i 08849 |kod pocztowy = 5000 |www = https://www.cityofadelaide.com.au/ }} [[Plik:Adelaide - SA (25091207887).jpg|alt=|thumb|399x399px|Adelaide z rzeki Torrens ]] '''Adelaide''' jest stolicą stanu [[Australia Południowa]]. Leży na wschodnim wybrzeżu Zatoki St Vincent w centralnej, południowej części kontynentu [[Australia|australijskiego]]. Adelaide jest piątym co do wielkości miastem Australii, z populacją ponad 1,2 miliona. Ponad trzy czwarte mieszkańców Australii Południowej mieszka w obszarze metropolitalnym Adelaide. Adelaide leży na równinie między pagórkowatymi [[Adelaide Hills|wzgórzami Adelaide]] i Zatoką i graniczy z wieloma słynnymi regionami winiarskimi Australii. Regiony [[Barossa Valley]] i [[Clare Valley]] leżą na północy, regiony [[McLaren Vale]] i Langhorne Creek na południu, a chłodniejszy klimat regionu Adelaide Hills na wschodzie. Historycznie znane jako Miasto Kościołów ze względu na swoje nowe światowe korzenie jako inkubator wolności religijnej, większość architektury w centrum miasta zachowała się z epoki kolonialnej. Silnie inspirowana dominującymi wówczas stylami popularnymi w [[Anglia|Anglii]], architektura dziedzictwa jest podobna do wielu europejskich miast zbudowanych w XIX wieku. Miasto zbudowano na planie siatki, z obsadzoną drzewami ulicą miejską, niezwykle szeroką i przestronną jak na australijską metropolię, oraz sześcioma placami miejskimi otoczonymi parkami. Bliskość regionów uprawy winorośli i żywności premium, a także fale imigracji z [[Niemcy|Niemiec]], [[Włochy|Włoch]], [[Grecja|Grecji]], [[Polska|Polski]], [[Wietnam]]u, [[Malezja|Malezji]], [[Chiny|Chin]] i [[Indie|Indii]] stworzyły wyjątkową wielokulturową kulturę wykwintnego jedzenia i kawiarni w mieście i na wewnętrznych przedmieściach. Tę kulturę kawiarnianą wspiera globalna reputacja Adelaide w dziedzinie sztuki, a w szczególności festiwale sztuki odbywające się w marcu, w tym [https://www.adelaidefestival.com.au/ Adelaide Festival] i [https://adelaidefringe.com.au/ Adelaide Fringe Festival], który pod względem wielkości ustępuje jedynie Edinburgh Fringe Festival. Miasto jest domem Adelaide Oval, słynącego jako jeden z najbardziej malowniczych terenów do krykieta testowego, który został przebudowany, aby organizować mecze futbolu australijskiego w miesiącach zimowych, sportu, który ma długą historię w mieście. Adelaide i okoliczne regiony winiarskie są również gospodarzami [https://tourdownunder.com.au/ Tour Down Under], największego wyścigu kolarskiego na półkuli południowej i pierwszego etapu UCI WorldTour. Adelaide jest mniej ruchliwe niż jakakolwiek inna stolica, a względny brak wysokich budynków sprawia, że ​​bardziej przypomina mniejsze miasto, takie jak [[Hobart]] lub [[Canberra]]. Ze względu na swój spokojny charakter jest często nazywane „największym miastem wiejskim Australii”. == Dzielnice == === Regiony wewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide/Miasto i Północ|Miasto i Północ Adelaide]] | kolor regionu 1 = 47b526 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Dom centrum miasta Adelaide, gdzie znajduje się wiele muzeów, parków, a także miejsce narodzin przemysłu kosmicznego w Australii. Miasto jest również miejscem, w którym Adelaide staje się ożywione, a jego życie nocne ożywa, podczas gdy North Adelaide jest domem słynnej katedry św. Piotra. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Port Adelaide, Enfield, Prospect and Outer Harbor|Port Adelaide, Enfield, Prospect i Outer Harbor]] | kolor regionu 2 = c79c73 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Dom portu Adelaide; Port Adelaide. Obszar ten jest domem dla kilku muzeów, miejsc do jedzenia i jest jednym z bardziej zielonych obszarów Adelaide. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/Zachód|Zachodnia Adelaide]] | kolor regionu 3 = 6655d9 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Dom nadmorskich społeczności Adelaide, a także przedmieścia Glenelg, ważnego centrum miasta na zachodnich przedmieściach Adelaide. To także miejsce, w którym ożywa kultura surfingu w Adelaide. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Południe i Wschód|Południe i Wschód]] | kolor regionu 4 = d9d255 | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Dom Haigh's Chocolate Factory, fabryki jednej z najlepszych i najdroższych marek czekolady w Australii, oraz winiarni Penfold's. Obszar ten znajduje się również tuż przy [[Adelaide Hills]], dość górzystym terenie na wschodzie. }} === Regiony zewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara]] | kolor regionu 1 = 3250a8 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Jeden z największych rezerwatów ptaków w Australii Południowej i jedyny park narodowy w tym kraju, który pełni raczej funkcję rezerwatu ptaków niż zwykłego parku narodowego. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Belair National Park|Belair National Park]] | kolor regionu 2 = 543a11 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Miejski park narodowy, w którym znajduje się zabytkowy Old Government House, siedziba pierwszych gubernatorów Australii Południowej. W parku znajduje się również kilka wodospadów i kilka szlaków pieszych przez busz. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/McLaren Vale|McLaren Vale]] | kolor regionu 3 = a87332 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Jest to jeden z regionów uprawy winorośli w Adelajdzie. Choć nie cieszy się tak wielką międzynarodową sławą jak Barossa Valley, produkuje się tu wina najwyższej jakości, a samo przeżycie jest niepowtarzalne. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Salisbury, Playford and Tea Tree Gully|Salisbury, Playford i Tea Tree Gully]] | kolor regionu 4 = 1da17e | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Zewnętrzne przedmieścia w północnej części Adelaide, znane z licznych parków i wąwozów, a także z Westfield Tea Tree Plaza, jednego z najważniejszych centrów handlowych w Adelajdzie. | nazwa regionu 5 = [[Gawler]] | kolor regionu 5 = 26b0b5 | elementy regionu 5 = | opis regionu 5 = Exburb Adelaide, ta dość odizolowana część jest odrębnym miastem. Chociaż Gawler jest ogólnie uważane za granicę, jeśli chodzi o to, czy jest częścią Adelaide, czy nie, Wikivoyage obejmuje je jako osobne miasto, a nie jako część Adelaide. }} == Charakterystyka == Strefa czasowa [[Australia Południowa|Australii Południowej]] jest o 30 minut za Australijskim czasem standardowym wschodnim (AEST) używanym w [[Wiktoria|Wiktorii]], [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], Australijskim Terytorium Stołecznym i [[Tasmania|Tasmanii]]. Jest również o półtorej godziny przed Australijskim czasem standardowym zachodnim (AWST) używanym w [[Australia Zachodnia|Australii Zachodniej]] i o 45 minut przed Eucla, która używa czasu środkowo-zachodniego (CWST). Australia Południowa stosuje czas letni, podobnie jak inne stany południowe/południowo-wschodnie, ale w przeciwieństwie do Australii Zachodniej, [[Queensland]] lub [[Terytorium Północne|Terytorium Północnego]]. Miasta/miasteczka Broken Hill i Silverton w Nowej Południowej Walii również stosują ten sam czas co Australia Południowa. === Klimat === Adelaide jest najsuchszą stolicą Australii, z gorącymi i suchymi latami i nieco bardziej wilgotnymi i chłodnymi zimami. '''Latem''' średnia dzienna temperatura maksymalna wynosi 27 °C (81 °F), a średnia nocna minimalna 18 °C (64 °F), ale występują znaczne wahania; Adelaide zazwyczaj może spodziewać się kilku dni w roku, kiedy dzienne temperatury przekraczają 35 °C (95 °F), a nocne minima nie spadają poniżej 23 °C (73 °F) w nocy. Opady deszczu są niewielkie i rzadkie przez całe lato. Średnia w styczniu i lutym wynosi około 20 milimetrów (0,8 cala), ale całkowicie bezdeszczowe miesiące nie są wcale rzadkością. Biorąc pod uwagę regularną gorącą pogodę, praktycznie każdy budynek publiczny, kryte miejsca turystyczne i większość środków transportu publicznego są w pełni klimatyzowane. Słońce wschodzi od 6 rano do 20:30 wieczorem. '''Zimą''' od czerwca do sierpnia średnia maksymalna temperatura wynosi 15–16°C (59–61°F), a minimalna zwykle około 8°C (46°F). Zimą występują regularne opady deszczu, a czerwiec jest najbardziej deszczowym miesiącem w roku, ze średnią opadów około 80 mm. Mrozy są powszechne w dolinach wzgórz Adelaide, ale rzadkie gdzie indziej. W samym centrum Adelaide nie ma opadów śniegu, chociaż w bardzo rzadkich przypadkach można zaobserwować niewielką mżawkę na wyżej położonych terenach na szczycie Mount Lofty w wzgórzach Adelaide. Wschód i zachód słońca występują około 7:15 rano i 17:15 po południu zimą. '''Jesień''' i '''wiosna''' to powolne, stopniowe zmiany między ekstremami lata i zimy. Od połowy lutego do końca marca Adelaide przechodzi w swój '''szalony marcowy''' sezon festiwali sztuki, muzyki i sportu, aby skorzystać z umiarkowanej pogody. Wiosna to również dobry czas na odwiedzenie Adelaide, ponieważ kwiaty zwykle kwitną po zimowych deszczach. === Historia === ==== Historia Aborygenów ===== Pierwszymi ludźmi, którzy zamieszkali na równinach Adelaide byli '''ludzie Kaurna''', których terytorium rozciągało się od dzisiejszego [[Port Broughton]] do północy Adelaide, na południe do [[Cape Jervis]] na południowym krańcu [[Półwysep Fleurieu|Półwyspu Fleurieu]]. Kaurna mieszkali na równinach Adelaide w grupach rodzinnych zwanych ''yerta'', słowem, które odnosiło się również do obszaru ziemi, na którym utrzymywała się grupa rodzinna. Każda yerta była odpowiedzialnością dorosłych Kaurna, którzy dziedziczyli ziemię i mieli dogłębną wiedzę na temat jej zasobów i cech. Bogatą historię i kulturę życia Aborygenów w Adelaide można poznać w [https://www.tandanya.com.au/ Tandanya], należącym do Aborygenów centrum kultury i historii na Grenfell Street. Zwiedzanie Tandanya jest bezpłatne, a wycieczki są dostępne za niewielką opłatą. ==== Osadnictwo europejskie ==== [[Plik:Transformers - Victoria Square Adelaide SA - panoramio.jpg|thumb|Widok z lotu ptaka na plac Victoria Square w mieście, który stanowił integralną część „planu siatki” Adelajdy opracowanego na początku osadnictwa. ]] Po zmapowaniu linii brzegowej Australii Południowej na początku XIX wieku przez europejskich odkrywców Matthew Flindersa i Nicolasa Baudina, odbyła się wyprawa w dół rzeki Murray, która przyniosła pozytywne informacje na temat lądu na wybrzeżu Zatoki Świętego Wincentego. W tym samym czasie brytyjscy reformatorzy chcieli utworzyć kolonię opartą na wolnym osadnictwie, a nie na transporcie skazańców, jak wszystkie inne kolonie australijskie w tamtym czasie. W 1834 roku założono South Australia Company, która przekonała brytyjski parlament do uchwalenia prawa, które utworzyło kolonię dla wolnych osadników w Australii Południowej. W grudniu 1836 roku, po 10-miesięcznej podróży flotą statków z [[Anglia|Anglii]], pierwszy gubernator John Hindmarsh ogłosił utworzenie nowej prowincji podczas ceremonii w tym, co obecnie jest nadmorskim przedmieściem Glenelg. Po kłótniach między kolonistami, pierwszy geodeta Adelajdy, William Light zaprojektował miejską siatkę szerokich bulwarów otoczonych parkami, z jednym centralnym placem (Victoria Square) i czterema mniejszymi placami (Hindmarsh, Light, Whitmore i Hurtle) położonymi na południowych brzegach Torrens. Oryginalny projekt Lighta, z niewielkimi zmianami, w dużej mierze przetrwał do dziś. Wczesne gałęzie przemysłu miasta opierały się na górnictwie i rolnictwie, a Anglia była głównym rynkiem eksportowym. Stosunkowo radykalna polityka wielu wolnych osadników doprowadziła do tego, że Adelajda stała się domem wczesnych postępowych reform, w tym tajnego głosowania drukowanego, pierwszej jurysdykcji na świecie, która pozwoliła kobietom głosować i kandydować do parlamentu oraz wczesnego związkowania zawodowego i aktywizmu. ==== Po Federacji ==== Po utworzeniu federacji australijskiej w 1901 [[Australia Południowa]] zaczęła przechodzić na przemysł wtórny, proces ten został uruchomiony na najwyższych obrotach przez długoletni rząd konserwatywnego premiera Thomasa Playforda po II wojnie światowej. Playford postawił sobie za cel aktywne przyciąganie firm produkcyjnych, takich jak General Motors, do Australii Południowej, oferując tanią ziemię i niskie podatki. To, wraz ze wzrastającą powszechnością transportu samochodowego, doprowadziło do stosunkowo niskiej gęstości zaludnienia w Adelajdzie, ponieważ pracownicy mieszkali blisko fabryk, w których pracowali na przedmieściach. Masowa migracja z południowej Europy przekształciła anglo-celtycką kulturę Adelajdy, przy czym greccy migranci osiedlali się głównie na wewnętrznych zachodnich i południowych przedmieściach, a włoscy migranci osiedlali się na wewnętrznych wschodnich i północno-wschodnich przedmieściach. Te tożsamości kulturowe przetrwały do ​​dziś, a kontynentalne delikatesy i kawiarnie są powszechną cechą śródmieścia Adelajdy. Adelaide również przyjęła wielu imigrantów z Europy Środkowej, w szczególności z Niemiec i Polski, a ich wpływ jest najbardziej widoczny w rzeźniach, z których niektórzy sprzedają kiełbasy inspirowane kuchnią niemiecką i polską. Podczas gdy gospodarka Australii Południowej rozkwitała, jej życie publiczne i kulturalne straciło wiele ze swojego wczesnego radykalizmu, a prawa niebieskie wymagały, aby bary i puby zamykały się o szóstej wieczorem - powodując „szum o szóstej”. Polityka Białej Australii oznaczała również, że mieszkańcy Adelaide pochodzili w przeważającej mierze z Europy. ==== Stolica kosmopolityczna ==== Lata 60. XX wieku przyniosły dramatyczną zmianę w życiu kulturalnym Adelaide, wraz z rozpoczęciem Adelaide Festival of Arts i Adelaide Fringe Festival, które przekształciły kulturę artystyczną Adelaide, a pod koniec dekady wybrano pierwszy rząd Partii Pracy od lat 30. XX wieku. W 1970 roku Don Dunstan został premierem Australii Południowej. Dunstan był postacią transformacyjną i dążył do przekształcenia Adelaide w nowoczesną, kosmopolityczną stolicę. Rząd Dunstana zakończył swelling o szóstej, zamkniętą dla ruchu pieszego Rundle Street, tworząc Rundle Mall i zbudował Festival Centre, tworząc centrum sztuki w Adelajdzie. Jego rząd wprowadził szereg postępowych reform, w tym uczynił Australię Południową pierwszą jurysdykcją w Australii, która zalegalizowała homoseksualizm. Tym razem nastąpiły również zmiany w australijskim prawie imigracyjnym, w wyniku których wietnamscy i chińscy migranci dołączyli do wcześniejszych fal migracji i powstali społeczności na północno-zachodnich i zachodnich przedmieściach, a także wielojęzyczna dzielnica Chinatown na Gouger Street obok Adelaide Central Market. Po przegraniu rządów na jedną kadencję z konserwatystami pod koniec lat 70. Partia Pracy powróciła do władzy pod przywództwem Johna Bannona w latach 80. Premier Bannon, bardziej przyjazny biznesowi lider niż Dunstan, starał się napędzać rozwój miasta Adelaide, widząc budowę najwyższego budynku w Adelaide, znanego obecnie jako Westpac House, oraz rozwój Adelaide Convention Centre i Adelaide Casino. Jednak złe kredyty bankowe doprowadziły do ​​upadku wspieranego przez państwo State Bank of South Australia na początku lat 90., co wymagało ogromnego rządowego ratunku i pogrążyło państwo w głębokim zadłużeniu. ==== Odrodzenie po Banku Państwowym ==== Lata 90. XX wieku pod rządami liberałów pod przewodnictwem premierów Deana Browna, Johna Olsena i Roba Kerina były świadkiem sprzedaży aktywów przez konserwatywny rząd i ograniczenia usług rządowych w celu zmniejszenia zadłużenia państwa. Ta redukcja wydatków rządowych, a także spadek produkcji w Australii po zniesieniu muru taryfowego przez rząd federalny, doprowadziły do ​​spowolnienia wzrostu gospodarczego Australii Południowej i powszechnej emigracji do stolic wschodnich, w szczególności [[Melbourne]]. Partia Pracy powróciła do władzy w 2002 roku pod rządami Mike'a Ranna, który starał się przekształcić bazę przemysłową Adelajdy, aby skupić się na usługach edukacyjnych, górnictwie i przemyśle obronnym, a także wykorzystać jej mocne strony w dziedzinie wina. Rząd Ranna zainwestował duże środki w odbudowę miasta, przeprowadzając remonty transportu publicznego, budowę nowego szpitala centralnego i przebudowę Adelaide Oval. Po dziesięciu latach rządów premiera Ranna Partia Pracy wybrała w 2011 na premiera Jaya Weatherilla, który w dużej mierze kontynuował ten program, ale z odnowionym naciskiem na przekształcanie przestrzeni publicznej w śródmieściu poprzez łagodzenie ograniczeń w planowaniu i łagodniejsze wydawanie licencji na sprzedaż alkoholu małym barom. [[Plik:Adelaide skyline, December 2022.jpg|thumb|right|400px|Panorama Adelaide w 2023 roku]] == Dojazd == === Samolotem === {{Znacznik|Port lotniczy Adelaide|-34.945|138.530556|typ=transport}}'''[https://adelaideairport.com.au/ Port lotniczy Adelaide]''' ({{IATA|ADL}}) (''około 7 km (4,3 mil) na zachód od centrum miasta i znajduje się w pobliżu popularnych plaż turystycznych w Glenelg i Henley Beach''). Port lotniczy Adelaide jest dobrze skomunikowany z innymi dużymi miastami w [[Australia|Australii]] i oferuje codzienne loty międzynarodowe do węzłów w [[Azja Południowo-Wschodnia|Azji Południowo-Wschodniej]], na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]] i w [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]], co umożliwia połączenia z przesiadką na całym świecie. Częstsze loty z przesiadką w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Perth]] mogą być tańsze. Podróżujący z '''Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej''' mogą złapać bezpośrednie loty z [[Singapur]]u ([https://www.singaporeair.com/en_UK/pl/home Singapore Airlines]), [[Kuala Lumpur]] ([https://www.malaysiaairlines.com/my/en/home.html Malaysian Airlines]) i [[Denpasar]] ([https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar Airways]). Podróżujący z '''Bliskiego Wschodu lub północnej Afryki''' mogą złapać codzienny lot liniami [https://www.emirates.com/pl/polish/ Emirates] z [[Dubaj]]u lub [https://www.qatarairways.com/en/homepage.html Qatar Airways] z [[Doha|Dohy]]. Podróżujący z Europy mogą odbyć podróż z przesiadką do Adelaide dowolnym z tych przewoźników. Podróżni z '''Nowej Zelandii''' mogą złapać bezpośredni lot z [[Auckland]] na [https://www.airnewzealand.co.nz/ Air New Zealand]. Podróżni z '''Ameryki Północnej lub Południowej''' mogą podróżować z jedną przesiadką na Air New Zealand przez [[Auckland]] lub mogą przesiąść się na częsty lot krajowy po pierwszym lądowaniu w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Brisbane]]. '''Usługi krajowe''' w Australii obejmują częste połączenia do każdej stolicy kontynentalnej części kraju liniami lotniczymi oferującymi pełen zakres usług, takimi jak [https://www.qantas.com/au/en.html Qantas] i [https://www.virginaustralia.com/au/en/ Virgin Australia]. [https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar] to tani przewoźnik, który oferuje rzadsze, mocno przecenione połączenia, głównie do [[Melbourne]], [[Sydney]] i [[Gold Coast]]. Istnieją również loty do [[Alice Springs]] i [[Cairns]]. '''Usługi regionalne''' i operacje są świadczone przez Regional Express Airlines (''Rex''), Alliance Airlines, Cobham Airlines i loty Qantaslink obsługiwane zarówno przez Cobham Airlines, jak i Alliance Airlines. Usługi te są realizowane głównie do miast i miasteczek regionalnych Australii Południowej, w tym Mt Gambier, Kingscote ([[Wyspa Kangura]]), [[Port Lincoln]] i Whyalla, ale obsługują również [[Mildura]] w Wiktorii i [[Broken Hill]] w Nowej Południowej Walii. Istnieje tylko jeden terminal dla odlotów międzynarodowych i krajowych; odpowiednio, transfery są stosunkowo bezproblemowe. Na lotnisku znajdują się bankomaty i kantory wymiany walut. Jedzenie i zakupy są dostępne zarówno po stronie lądowej, jak i po stronie lotniska. Schowki są dostępne w wypożyczalni samochodów na parkingu, w tym niektóre większe, które pomieszczą pojemniki na rowery. Bezpłatne Wi-Fi jest dostępne w całym terminalu. ==== Lotnictwo ogólne ==== Adelaide Airport ma oddzielny terminal dla lotnictwa ogólnego, ale większość samolotów prywatnych korzysta z {{Znacznik|Parafield Airport|-34.793333|138.633056|typ=transport}}'''Parafield Airport''' 18 km na północ od City. ==== Między lotniskiem a miastem ==== '''[https://www.adelaidemetro.com.au/plan-a-trip/visiting-adelaide/adelaide-airport-bus Autobusy lotniskowe Adelaide Metro J1/J2/J7/J8]''' łączą lotnisko z City, Glenelg i kilkoma głównymi centrami handlowymi. Autobusy J1 odjeżdżają co 15 minut od 8:00 do 18:00 każdego dnia do City, rzadziej od 5:00 do 23:00. Podróż do City trwa około 25 minut w godzinach szczytu. Autobusy do Glenelg odjeżdżają co pół godziny w ciągu dnia, rzadziej w nocy. Autobusy do Arndale, West Lakes i centrum handlowego Marion odjeżdżają co godzinę w dni powszednie. Autobusy odjeżdżają z jednego przystanku na zewnątrz głównego terminala. Wszystkie autobusy we wszystkich kierunkach odjeżdżają z tego jednego przystanku, więc sprawdź przód autobusu, aby upewnić się, że jedzie tam, gdzie chcesz jechać! Informacje o autobusach w czasie rzeczywistym są [https://www.adelaidemetro.com.au/stops?id=17327 dostępne dla tego przystanku] i wszystkich przystanków Adelaide Metro lub za pośrednictwem szeregu [https://www.adelaidemetro.com.au/how-to-use-public-transport/public-transport-apps aplikacji] na smartfony. Nie musisz nawet kupować biletu; po prostu [https://www.adelaidemetro.com.au/fares-and-passes/tap-and-pay dotknij i zapłać] kartą bankową lub kompatybilnym urządzeniem. JetBus jest częścią sieci metra Adelaide, więc obowiązują standardowe rodzaje biletów i taryfy w sekcji transportu publicznego, a bilet użyty w JetBusie można wykorzystać w innym autobusie, pociągu lub tramwaju, w zależności od jego rodzaju. Karty metroCARD są również dostępne w sprzedaży na lotnisku w automacie obok przystanku JetBus. '''Taksówki''' są dostępne na dole, przed terminalem. Taksówka do miasta kosztuje około 30$ w godzinach szczytu porannego i około 20$ w innych porach, co może być tak ekonomiczne jak JetBus dla grupy. Kierowcy zawsze będą korzystać z taksometru, ale dopłata w wysokości 2$ jest pobierana oprócz kwoty z licznika za odbiór z lotniska. Główne krajowe '''firmy wynajmujące samochody''' prowadzą kioski na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Parking dla samochodów do wynajęcia znajduje się na parterze, bezpośrednio naprzeciwko terminala. === Pociągiem === Adelaide jest głównym węzłem '''[https://www.journeybeyond.com/ Journey Beyond]''', głównego operatora dalekobieżnych pociągów międzystanowych w Australii. ''The Ghan'' kursuje do [[Alice Springs]] i [[Darwin]], ''Indian Pacific'' kursuje do [[Perth]] i [[Sydney]], a ''The Overland'' kursuje do [[Melbourne]]. Pierwsze dwa to luksusowe doświadczenia, oferujące miejsca sypialne, posiłki w dedykowanym wagonie restauracyjnym i możliwość zabrania ze sobą samochodu, jeśli podróżujesz do lub z [[Perth]] lub [[Darwin]]. Jednak podróż trwa znacznie dłużej niż samodzielne prowadzenie samochodu. Ghan i Indian Pacific są również generalnie droższe niż bilet lotniczy, ale Overland jest zwykle tańszy — nawet odpowiednik biletu Overland w klasie biznesowej jest porównywalny z lotem klasy ekonomicznej z Adelaide do [[Melbourne]] w linii lotniczej oferującej pełen zakres usług. Overland zatrzymuje się w wielu wiejskich miejscowościach między Adelaide a Melbourne, co może być wygodne, jeśli Twoja trasa podróży obejmuje mniejsze miasta. Należy pamiętać, że pociągi Journey Beyond nie mają Wi-Fi. Te pociągi międzystanowe odjeżdżają z terminalu {{Znacznik|Adelaide Parklands Terminal|-34.9379|138.5810|typ=transport}}'''Adelaide Parklands''' tuż za miastem. Do stacji można dojechać samochodem lub autobusem z Richmond Road. Od czasu wyburzenia stacji Keswick nie ma połączeń z podmiejską siecią kolejową. Taksówki są również dostępne, aby odebrać wszystkich przybyszów. W Australii Południowej nie ma połączeń kolejowych. === Samochodem === Adelaide jest oddalone od stolic na wschodnim wybrzeżu Australii o co najmniej jeden dzień jazdy samochodem. Najkrótsza trasa z Adelaide do [[Melbourne]] zajmuje 8–9 godzin (patrz [[Podróż lądowa między Melbourne a Adelaide]]). Jest kilka odcinków autostradowych, ale drogi są w większości dwupasmowe i mają jakość autostrady. Z '''[[Melbourne]]''' do Adelaide jest 736 km (457 mil) przez [[Horsham (Wiktoria)|Horsham]] (A8) lub 901 km (560 mil) przez [[Mount Gambier|Mt Gambier]] (A1/B1). Podróż przez Mt Gambier prowadzi przez region winiarski Coonawarra, jeden z najbardziej znanych regionów cabernet sauvignon w Australii i jest również wygodna na wycieczkę poboczną przez [[Great Ocean Road]]. Podróż przez Horsham jest bardziej bezpośrednia, ale ma mniej atrakcji turystycznych. Z '''[[Sydney]]''' do Adelaide jest 1422 km (884 mil) przez [[Wagga Wagga]] i [[Mildura]] (A20). Warunki na autostradzie z Sydney do Wagga Wagga (dwujezdniowa autostrada kończy się w Tarcutta, ale to tylko 40 km stamtąd) skracają podróż o kilka godzin. Trasa ta przebiega również w pobliżu [[Canberra|Canberry]], stolicy Australii, która znajduje się 1196 km (743 mil) od Adelaide. Inną opcją z Sydney jest trasa o długości 1659 km (1031 mil) przez [[Broken Hill]] (A32), która prowadzi przez Outback i jedno z najbardziej historycznych miast górniczych Australii. Trasa o długości 2031 km (1262 mil) z '''[[Brisbane]]''' również przebiega przez Broken Hill. Podczas gdy Adelaide jest najbliższą stolicą '''[[Perth]]''', 2550 km (1580 mil) podróży przez [[Nullarbor]] jest nadal trudna, chociaż jest to wyjątkowa podróż przez niektóre z najbardziej odległych miejsc w zamieszkanym świecie. [[Kalgoorlie–Boulder]], kolejne z historycznych miast górniczych Australii, można odwiedzić, robiąc krótki objazd tą trasą. Podobnie, 3027 km (1881 mil) podróży na północ do '''[[Darwin]]''' przez [[Alice Springs]] przebiega przez prawdziwy [[Outback]], a [[Uluru]] jest oddalone od głównej autostrady na północ o zaledwie trzy godziny. Jednak obie te trasy są zwykle trasami, które przeciętni Australijczycy pokonują tylko raz lub dwa razy w swoim życiu. === Autobusem === '''Autobusy międzystanowe''' obsługiwane są przez wiele firm autokarowych, w tym [https://www.greyhound.com.au/ Greyhound], [https://www.fireflyexpress.com.au/ Firefly] i [https://www.vline.com.au/ V/Line]. Podróż z [[Melbourne]] trwa około jedenastu i pół godziny, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy. Podróż z [[Sydney]] może trwać do 24 godzin i z definicji odbywa się w nocy. Ceny są niższe niż w przypadku pociągu i większości podróży samolotem, przynajmniej na trasie Adelaide-[[Melbourne]], chociaż jeśli czas się zgadza, lot tanimi liniami lotniczymi z Adelaide do [[Sydney]] może być tańszy niż autobus. '''Autobusy regionalne''' do miast i miasteczek [[Australia Południowa|Australii Południowej]] są również obsługiwane przez firmy autokarowe z Australii Południowej, ale lokalne firmy autokarowe z Australii Południowej, w tym [https://www.linksa.com.au/ LinkSA] i [https://stateliner.com.au/ Premier Stateliner], często oferują częstsze połączenia. Prawie wszystkie autobusy międzystanowe i regionalne odjeżdżają z {{Znacznik|Dworzec autobusowy Adelaide Central|-34.92806|138.59587|typ=transport}}'''[https://www.experienceadelaide.com.au/adelaide-central-bus-station/ dworca autobusowego Adelaide Central]''' przy 85 Franklin Street w mieście. Dworzec autobusowy Central Bus Station działa w godzinach 5:00-21:30, 7 dni w tygodniu. Obiekt dysponuje nowoczesnymi udogodnieniami i kawiarnią. Znajduje się tuż po drugiej stronie ulicy od centrum handlowego Adelaide Central Market, supermarketu Coles i dzielnicy Chinatown. === Statkiem === W sezonie rejsów, który trwa od listopada do kwietnia każdego roku, do terminalu pasażerskiego {{Znacznik|Port Adelaide Passenger Terminal|-34.7775|138.4827|typ=transport}}'''[https://www.flindersports.com.au/port-adelaide/ Port Adelaide Passenger Terminal]''' zawija wiele statków wycieczkowych. Listę statków przypływających do Adelaide można uzyskać w [https://portmis.flindersports.com.au/ Flinders Ports]. == Komunikacja == {{mapa|-34.903|138.603|zoom=11|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}} === Transportem publicznym === Usługi pociągów, tramwajów i autobusów są obsługiwane pod marką '''[https://www.adelaidemetro.com.au/ Adelaide Metro]''' i korzystają z ujednoliconego systemu biletowego. Witryna internetowa i aplikacja mogą być używane do planowania podróży, w tym pełnej nawigacji i aktualizacji w czasie rzeczywistym. Apple Maps i Google Maps zapewniają podobne doświadczenie. ==== Taryfy ==== Istnieją trzy sposoby zapłaty za podróż: * '''Tap and Pay'''. Akceptowane są bezstykowe karty kredytowe lub debetowe Visa lub Mastercard, w tym te w portfelu cyfrowym, takim jak Apple Pay lub Google Pay. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''MetroCARD'''. Plastikowa karta doładowywana, która kosztuje 10$ (w tym 5$ początkowego kredytu na podróż). Kartę można kupić na głównych stacjach kolejowych (Adelaide, Elizabeth, Gawler, Noarlunga Centre, Oaklands, Mawson Lakes i Salisbury), a także w większości kiosków i sklepów osiedlowych. Kartę można doładować wszędzie tam, gdzie jest sprzedawana, a także w pociągach i tramwajach. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''Buy and Go'''. Aplikacja umożliwiająca zakup biletów z kodem QR na smartfonie. Upewnij się, że zeskanujesz swój bilet z kodem QR przed każdą podróżą. Cena w godzinach szczytu wynosi 4,40$, a poza godzinami szczytu 2,50$. Każda opłata pozwala na dwugodzinny okres podróży na dowolną odległość. W centrum miasta są bezpłatne tramwaje i autobusy (szczegóły poniżej). ==== Pociągi ==== [[Plik:AdeMet4000ClassTrain.jpg|thumb|right|Pociąg Adelaide Metro]] Adelaide ma cztery główne linie i trzy linie boczne, wszystkie rozchodzące się promieniście od {{Znacznik|Adelaide Railway Station|-34.9211|138.5964|typ=transport}}'''Adelaide Railway Station''' na północnym krańcu miasta. Pomimo nazwy nie jest to system metra w zwykłym tego słowa znaczeniu, ale podmiejski system kolejowy. Podróż na '''północ''': * Linia '''Outer Harbor Line''' rozciąga się do Półwyspu Le Fevre na północnym zachodzie miasta, przez Port Adelaide i Glanville. Linia zapewnia dostęp do dzielnicy turystycznej Semaphore, historycznej dzielnicy morskiej w Port Adelaide i pasażu kawiarnianego Queen Street w Croydon. '''Linia Grange''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Woodville. '''Linia Port Dock''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Alberton. * Linia '''Gawler Line''' rozciąga się do Gawler Central na północy miasta, przez Ovingham, Mawson Lakes, Salisbury i Elizabeth. Podróż na '''południe''': * '''Linia Seaford''' rozciąga się do Seaford na południu miasta, przez nadmorskie przedmieścia Brighton i Noarlunga Centre. Linia zapewnia dostęp do plaż w Brighton i Hallett Cove oraz Westfield Marion w Oaklands. '''Linia Flinders''' rozgałęzia się od linii Seaford w Woodlands Park i kończy się na Flinders University. * '''Linia Belair''' rozciąga się do Belair u podnóża Adelaide na południowym wschodzie miasta, przez Blackwood. Linia zapewnia dostęp do Parku Narodowego Belair. ==== Tramwaje ==== Adelaide ma trzy linie tramwajowe. Linia Botanic Gardens biegnie od Adelaide Entertainment Centre do Botanic Gardens. Linia Glenelg biegnie od Royal Adelaide Hospital do nadmorskiej dzielnicy Glenelg. Linia Festival Plaza biegnie od Festival Plaza do Glenelg. Dworzec kolejowy jest wygodnym przystankiem do przesiadki między liniami. Podróż po mieście między Adelaide Entertainment Centre, Botanic Garden i South Terrace jest '''bezpłatna'''. Tramwaj jest nie tylko wygodny do popularnego miejsca turystycznego Glenelg, ale zatrzymuje się również na Rundle Mall, Victoria Square w pobliżu Adelaide Central Market i na North Terrace w pobliżu stacji kolejowej Adelaide. Podróżując na północ tramwajem, dotrzesz do Hindmarsh i Bowden, gdzie znajduje się Adelaide Entertainment Centre, miejsce koncertów stadionowych, a także popularny pas kawiarni i restauracji wzdłuż Port Road i uliczek bocznych. Jeśli jedziesz samochodem, wygodną i popularną alternatywą dla parkowania w mieście jest zaparkowanie przy Entertainment Centre i złapanie tramwaju do miasta. Opłata za cały dzień roboczy wynosi zaledwie 4 dolary, co jest znacznie tańsze niż parkowanie w mieście. ==== Autobusy ==== [[Plik:SouthLink Scania K320UA (BUS 2838).jpg|thumb|right|Autobus Adelaide Metro]] Adelaide ma rozległą sieć autobusową skoncentrowaną w mieście. Większość głównych dróg, w tym dzielnice kawiarniane, takie jak The Parade, Prospect Road, Henley Beach Road, King William Road i O'Connell St, to „strefy Go Zones”, które mają regularne autobusy w dni powszednie co najmniej co 15 minut do wczesnego wieczora. Sieć autobusowa Adelaide rozciąga się na przedmieścia zewnętrzne, do Adelaide Hills na wschodzie, w dół do McLaren Vale na południu (chociaż autobusy jeżdżą tam rzadko) i aż do Gawler na północy. Nie obejmuje Barossa Valley. Częstotliwość na przedmieściach zewnętrznych jest znacznie niższa niż w mieście. '''O-Bahn''' to linia szybkiego transportu autobusowego (BRT), która biegnie wzdłuż toru prowadzącego do północno-wschodnich przedmieść Adelaide. Autobusy O-Bahn kursują z Grenfell Street w mieście, wjeżdżając do O-Bahn w Hackney i zatrzymując się na węzłach Klemzig, Paradise i Modbury. Po zakończeniu jazdy O-Bahn autobusy jadą tak samo jak zwykłe autobusy, aby dotrzeć do celu. Połączenia O-Bahn są bardzo częste, co 3 do 5 minut w godzinach szczytu do węzłów przesiadkowych i co 15 minut poza godzinami szczytu. '''Bezpłatne City Connectors''' 98A, 98C, 99A i 99C (pętle przeciwne do ruchu wskazówek zegara i zgodne z ruchem wskazówek zegara) mają po około 30 przystanków, zatrzymując się we wszystkich głównych centrach kulturalnych i handlowych w mieście, zaczynając od Victoria Square i włączając stację kolejową Adelaide. Autobusy mają rampy dostępowe na poziomie gruntu. Kursują co 30 minut od poniedziałku do piątku w godzinach 8:30–19:00 dla 99A i od 8:15–19:15 dla 99C. Nie kursują w weekendy ani w Boże Narodzenie i Wielki Piątek. Ostrzegamy, że częstotliwość autobusów gwałtownie spada po 19:00, przy czym typowe są godzinne odstępy na przedmieściach, półgodzinne wzdłuż Go Zones i co 15 minut na O-Bahn. Wszystkie linie przestają działać około północy, więc sprawdź rozkłady jazdy i spodziewaj się złapania taksówki, jeśli będzie to konieczne, jeśli wyjdziesz po tej godzinie. Bardzo podstawowe usługi autobusowe ''After Midnight'' na ograniczonych trasach działają co godzinę po północy tylko w sobotnie wieczory. === Taksówką === [[Plik:2010-2011 Toyota Camry (ACV40R) Altise sedan, Adelaide Independent Taxis (16751219280).jpg|thumb|right|Adelaide Independent Taxis]] W mieście działają następujące korporacje taksówkowe: * '''[https://aitaxis.com.au/ Adelaide Independent Taxis]''', ☏ +61 13 22 11. * '''[https://www.suburbantaxis.com.au/ Suburban Taxis]''', ☏ +61 13 10 08. * '''[https://www.yellowadelaide.com.au/ Yellow Cabs South Australia]''', ☏ +61 13 22 27. Taksówki w Australii Południowej są białe (nawet te obsługiwane przez „Yellow Cabs”) i są wyraźnie oznaczone. Zazwyczaj można zatrzymać taksówkę na ulicy lub w dużym hotelu w godzinach pracy w mieście, ale na przedmieściach zazwyczaj trzeba zadzwonić do jednej z wymienionych firm oferujących usługi rezerwacji. Istnieje wiele postojów taksówek obsługiwanych przez Taxi Council w nocy w weekendy. Nadzorowane postoje taksówek oferują dodatkowe bezpieczeństwo dzięki oświetleniu i nadzorowi konsjerża i pracownika ochrony. Działają od 23:00 do 3:00 w piątki i od 23:00 do 5:00 w soboty. [https://taxicouncilsa.com.au/ Mapa lokalizacji jest dostępna na ich stronie internetowej]. Wszystkie taksówki w Adelaide są zobowiązane przez rząd stanowy do pobierania regulowanej taryfy z licznikiem, w zależności od czasu rozpoczęcia podróży. Taryfa pierwsza to normalna stawka taryfowa, a taryfa druga to wyższa stawka, która obowiązuje od poniedziałku do piątku w godzinach 19:00–6:00 oraz w weekendy i święta. Kierowcy prawie zawsze używają licznika i są do tego prawnie zobowiązani. Płatności można dokonać gotówką, EFTPOS, kartami debetowymi i kredytowymi oraz Cabcharge. Dobrym pomysłem jest poinformowanie kierowcy, jeśli planujesz zapłacić inną metodą niż gotówka, zanim rozpoczniesz podróż, ponieważ maszyny mogą być zawodne. === Samochodem === Centrum Adelaide i wewnętrzne przedmieścia, takie jak Glenelg, Norwood i Prospect, można łatwo przemierzyć pieszo lub korzystając z transportu publicznego. Jednak jeśli zamierzasz spędzić dużo czasu poza centrum miasta lub planujesz podróż do regionu winiarskiego, samochód jest przydatny, aby uniknąć długich podróży transportem publicznym. Główne krajowe firmy wynajmujące samochody prowadzą kioski na lotnisku w Adelajdzie na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Wszystkie drogi w Adelajdzie, jak również te w całej Australii Południowej, są bezpłatne. W przeciwieństwie do innych stolic stanów Australii, Adelaide nie ma sieci autostrad prowadzących bezpośrednio do centrum miasta. Istniejące autostrady zaczynają się na zewnętrznych przedmieściach i mają na celu kierowanie ruchu do pobliskich miasteczek. Ograniczenia prędkości na większości głównych dróg są oznakowane na 60 km/h, chociaż domyślne ograniczenie prędkości wynosi 50 km/h, jeśli nie ma oznakowania ograniczenia prędkości. Ograniczenia prędkości są ściśle egzekwowane, a nawet niewielkie przekroczenie ograniczenia prędkości może skutkować mandatem w wysokości 350$. === Rowerem === Adelaide to dobre miasto do podróżowania rowerem, a większość lokalnych kierowców jest uprzejma i przyjazna dla rowerzystów. Poza miastem i północną Adelaide większość głównych dróg ma wydzielone pasy rowerowe, a wielu mieszkańców dojeżdża do pracy rowerem. Pasy rowerowe nie są tak powszechne w mieście i północnej Adelaide, ale nadal można je znaleźć na określonych ulicach. Rowery można przewozić pociągami (ale nie tramwajami ani autobusami). Od poniedziałku do piątku przed godziną 9 rano i między 15:00 a 18:00 obowiązuje cena ulgowa (z wyjątkiem posiadaczy karty Seniors Card). W pozostałych godzinach rowery można przewozić bezpłatnie. === Pieszo === Centrum miasta jest stosunkowo zwarte i można je łatwo pokonać pieszo. Większość atrakcji skupia się wokół bloków między North Terrace i Victoria Square po obu stronach King William Street. Główny obszar handlowy Rundle Mall jest w całości przeznaczony dla pieszych. Dzielnica Gouger Street i Adelaide Central Market to również świetne miejsca docelowe dla pieszych podróżników. Podróżni, którzy chcą kontynuować jogging podczas podróży, mogą skorzystać z popularnych tras biegowych wzdłuż rzeki Torrens i przez Parklands. == Warto zobaczyć == [[Plik:GlenelgTownHall.jpg|thumb|Ratusz Glenelg]] Główne atrakcje Adelaide skupiają się głównie w City i North Adelaide. W przeciwieństwie do [[Sydney]], [[Melbourne]], [[Brisbane]] czy [[Perth]], Adelaide nie jest miejscem, do którego chciałbyś pojechać specjalnie ze względu na życie w mieście i jest o wiele mniej ruchliwe niż inne duże miasta. Zamiast tego Adelaide jest miejscem, w którym możesz cieszyć się bardziej wyluzowanym tempem życia, jakbyś był na wsi, ale z łatwym dostępem do typowych udogodnień dużego miasta. Adelaide jest znane ze swoich kościołów, a podróż do Adelaide nigdy nie jest kompletna bez odwiedzenia jednego z jego kościołów, nie ze względu na jakiekolwiek znaczenie historyczne lub religijne, ale raczej ze względu na ich architekturę. Jeśli możesz pozwolić sobie na czas, aby zobaczyć tylko jeden, '''Katedra św. Piotra''' w North Adelaide jest jednym z najbardziej kultowych kościołów w Australii. W przeciwieństwie do innych miast, Adelaide nie ma karnetu obejmującego wszystkie atrakcje. === Parki i ogrody === W przeciwieństwie do większości innych miast, większość parków i ogrodów Adelaide otacza miasto, tworząc ładną granicę odróżniającą je od reszty Adelaide, zamiast znajdować się całkowicie na obrzeżach. Istnieje również inna granica wokół North Adelaide, granicząca z rzeką Torrens, dzięki czemu większość parków i ogrodów Adelaide koncentruje się na tym małym, ale zróżnicowanym zielonym skrawku ziemi w mieście. Większość innych parków i ogrodów znajduje się poza tym na przedmieściach, szczególnie w południowo-wschodnich obszarach Adelaide, często przestronnych i z rozległą przestrzenią rekreacyjną. Parki w mieście i North Adelaide są oczywistym znakiem, że jesteś w mieście, podczas gdy niektóre, takie jak Morialta Conservation Park, dają wrażenie, że jesteś na zewnątrz i na buszu, podczas gdy niektóre, takie jak Belair National Park, mają idealne płynne przejście między miastem a wsią. [[Plik:Palm House, Adelaide Botanic Gardens.jpg|thumb|300px|Palmiarnia, Ogród Botaniczny w Adelajdzie]] Jeśli chodzi o parki narodowe, obszar Adelaide ma tylko trzy parki narodowe, w przeciwieństwie do jedenastu parków narodowych w [[Sydney]], które dla niektórych nadal byłyby uważane za dużo jak na miasto tej wielkości. Parki narodowe są wymienione poniżej: * Pierwszy park narodowy Australii Południowej; Belair National Park jest domem dla wielu znaczących budynków, w tym starego domu rządowego. W parku znajduje się wiele szlaków turystycznych, a także kilka wodospadów * Drugi park narodowy w Adelaide znajduje się nieco na granicy Adelaide i jest w dużej mierze rezerwatem ptaków, nadmorskim parkiem narodowym Adelaide International Bird Sanctuary National Park — Winaityinaityi Pangkara (jeśli ta nazwa jest trudna do wymówienia lub zbyt długa, Adelaide International Bird Sanctuary lub Adelaide International Bird Sanctuary National Park będzie odpowiednie), jest domem dla kilku białych plaż i jest szczególnie dobrym miejscem, jeśli chcesz zobaczyć delfiny * Trzeci i najnowszy park narodowy to Glenthorne National Park — Ityamaiitpinna Yarta (jeśli to zbyt długie, Glenthorne National Park będzie odpowiednie) został utworzony w listopadzie 2020, co jest dość nowym zjawiskiem w porównaniu z pozostałymi dwoma parkami narodowymi i jest w trakcie przekształcania z parku ochrony przyrody w park narodowy. W zależności od tego, czy Adelaide Hills uważa się za część Adelaide, '''Cleland National Park''' również został przekształcony z parku ochrony przyrody w park narodowy, który obejmuje kilka tras rowerowych i pieszych oraz Mt. Lofty, jedyne miejsce w Adelaide, gdzie kiedykolwiek pada śnieg, chociaż to również jest bardzo, bardzo rzadkie. Niemniej jednak nadal jest to przyjemny park na spacer. W grudniu 2021 Adelaide zostało nazwane drugim na świecie „National Park City” przez International National Park City Foundation (organizację promującą parki narodowe) po [[Londyn]]ie, który stał się pierwszym w 2019. Uważa się, że 95% mieszkańców Adelaide mieszka zaledwie 400 metrów od parku, a ponad 30% miasta jest pokryte zielenią, co czyni Adelaide najbardziej zielonym miastem w Australii (chociaż prawie połowa [[Canberra|Canberry]] jest zajmowana przez park narodowy). === Muzea i galerie === [[Plik:River Torrens at the University of Adelaide.jpg|thumb|Rzeka Torrens przepływająca w pobliżu Uniwersytetu w Adelajdzie]] Muzea i galerie Adelaide są również skoncentrowane w mieście i północnej Adelajdzie, podobnie jak parki i ogrody lub większość rzeczy do zobaczenia lub zrobienia w Adelajdzie, ale jest też spora liczba muzeów w regionie Port Adelaide/Outer Harbor. Podobnie jak każda inna stolica, Adelaide ma galerię sztuki, muzeum stanowe zawierające historyczne artefakty z całej Australii Południowej, a także z obszarów granicznych sąsiadujących stanów, stare więzienie i przede wszystkim centrum wina w mieście. Na przedmieściach znajduje się również muzeum kolei, muzeum lotnictwa i wiele innych. Spośród wszystkich muzeów, wystaw lub galerii w Adelajdzie, te są szczególnie ważne: * '''Narodowe Centrum Wina''' – w mieście, podróż do Australii Południowej bez poznania kultury wina w tym stanie nigdy nie jest kompletna. * '''Muzeum Australii Południowej''', również w mieście, jest w dużej mierze państwowym muzeum Australii Południowej, w którym znajdują się artefakty i kolekcja rdzennych mieszkańców, a także kilka galerii. Podobnie jak w większości muzeów, jest bezpłatne. * Chociaż Australia Południowa nie miała tak dużej liczby migrantów, w przeciwieństwie do [[Sydney]] czy [[Melbourne]], '''Muzeum Migracji''' w mieście opowiada historie imigrantów do Australii Południowej na przestrzeni dziejów i może cię to bardziej zaskoczyć niż myślisz – Australia Południowa jest nadal dość wielokulturowym stanem, pomimo stereotypów * '''Galeria Sztuki Australii Południowej''' w mieście jest szczególnie interesującym miejscem dla osób zainteresowanych różnymi gatunkami sztuki. Istnieje również kilka innych muzeów, wystaw i galerii. Zapoznaj się z odpowiednimi artykułami o okręgach, aby uzyskać informacje na ich temat. == Aktywny wypoczynek == === Plaże === [[Plik:The Jetty. Glenelg, SA.jpg|thumb|Molo na plaży Glenelg]] [[Plik:Port Willunga Beach.jpg|thumb|Adelaide to nadmorskie miasto, szczycące się 28 km linii brzegowej. Na zdjęciu Port Willunga, na południe od miasta.]] Plaże Adelaide znajdują się głównie w West Adelaide, biorąc pod uwagę fakt, że jest to jedyny duży okręg z linią brzegową. Chociaż Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara ma również długą linię brzegową, jest ona chroniona i nie jest to plaża do pływania. Jeśli jest coś, czego nie można przegapić na żadnej plaży w Adelaide, to jest to surfing na jednej z wielu plaż surfingowych (Glenelg i West Beaches), australijski klasyk. Niektóre plaże mają szkoły surfingu i miejsca, w których można wypożyczyć deski surfingowe, ale w znacznie mniejszym stopniu niż Sydney. Jednak są pewne plaże, które przyciągają więcej odwiedzających i są bardziej popularne niż inne: * {{Znacznik|Glenelg Beach|-35.0068558|138.5113017|typ=natura}}'''Glenelg Beach''' – Historyczne nadmorskie przedmieście Glenelg ma molo, Grand Hotel i wiele restauracji i kawiarni. Bardzo popularne wśród młodych i starszych, wiele zawodów siatkówki. * {{Znacznik|West Beach|-34.94546022510652|138.50100541362013|typ=natura}}'''West Beach''' – Idealne na rodzinne spacery i pływanie. Jest dość blisko zarówno Glenelg, jak i Henley Beach. Na Henley Beach znajduje się Henley Square, na którym znajduje się około 15 restauracji – doskonałe miejsce na posiłek. Wszystkie plaże wzdłuż wybrzeża Adelaide to doskonałe plaże z białym piaskiem, niektóre z publicznymi toaletami i prysznicami z zimną wodą. Jeśli chcesz „zamoczyć wędkę”, są mola na (plażach podmiejskich, od północy do południa) Grange, Semaphore, Henley Beach, Glenelg, Brighton i Port Noarlunga. === Sport === Jak każde miasto, Adelaide jest również znane ze swojego sportu. Podobnie jak w większości innych miast Australii, futbol australijski (AFL) jest najpopularniejszym sportem, a krykiet nie jest daleko w tyle. W przeciwieństwie do [[Queensland]] lub większości [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], rugby league nie jest popularne w Adelaide. * '''Krykiet''' – W miesiącach letnich wybierz się na mecz krykieta na {{Znacznik|Adelaide Oval|-34.9155596 |138.5962772 |typ=atrakcja}}'''Adelaide Oval'''. Australia jest gospodarzem kilku krajów podróżujących każdego lata i rozegrają kilka meczów na tym pięknym boisku, które znajduje się tuż między miastem a północną Adelajdą, na tej małej przestrzeni zieleni. Bilety na mecze międzynarodowe są zazwyczaj szybko wykupywane, ale mecze krajowe są częste i równie ekscytujące. * '''AFL''', najwyższa liga profesjonalnego futbolu australijskiego. Mecze domowe lokalnych drużyn Adelaide Crows i Port Adelaide Power odbywają się na '''Adelaide Oval''' w północnej Adelajdzie w miesiącach zimowych. Bilety są zazwyczaj w rozsądnej cenie, a ich zdobycie nie powinno stanowić problemu — sprawdź [https://www.afl.com.au/ stronę internetową AFL], aby uzyskać więcej informacji. * '''SANFL''', stanowa liga futbolu australijskiego, ma 5 meczów w weekend w różnych miejscach w mieście i na przedmieściach. {{Znacznik|Norwood Oval|-34.9198188 |138.6304715 |typ=atrakcja}}'''Norwood Oval''', siedziba [https://norwoodfc.com.au/ Redlegs], znajduje się na Parade w Norwood, gdzie znajduje się wiele restauracji, kawiarni i pubów na pomeczowe okazje. * Sprawdź Adelaide United (drużynę piłkarską) na Hindmarsh Stadium. === Sztuka performatywna === * '''Format Collective''' na 15 Peel St to dwupiętrowa przestrzeń do występów ze stałym sklepem z zinami, w którym odbywają się małe wystawy sztuki, niektóre z bardziej eksperymentalnych koncertów, panele dyskusyjne i sztuka performance. Wiele z tego koncentruje się na corocznym Format Festival, który odbywa się w tym samym czasie co Fringe Festival i jest uważany za bardziej eksperymentalną alternatywę, chociaż przez cały rok coś się dzieje. Znany z hipsterów, japońskiego piwa i nostalgicznych gier w four-square. == Praca == == Nauka == == Zakupy == == Kawiarnie i restauracje == * Restauracja Grass Roots, * Baro-restauracja Mayflower, * Restauracja Chef Dong, * Restauracja Gin Long Canteen, * Restauracja Old Hous. == Noclegi == == Imprezy == Jednym z najlepszych okresów w roku na wizytę jest '''Mad March''', kiedy odbywa się wiele festiwali i wydarzeń. Należą do nich Adelaide Fringe, wyścig samochodowy Clipsal 500, Adelaide Festival, WOMADdelaide i karnawał wyścigów konnych Adelaide Cup. * '''Adelaide 500''' (Superloop Adelaide 500) – W połowie marca wyścigi supersamochodów Adelaide 500 cieszą się dużą popularnością, odbywają się na nich masowe imprezy uliczne, ogromne składy koncertów i wielu fanatycznych mieszkańców Adelaide. * '''Adelaide Fringe Festival''' – Pod koniec lutego-marca Fringe Festival (drugi co do wielkości tego typu na świecie) i Festival of Arts ożywiają miasto muzyką, sztuką, tańcem i kulturą z całego świata. Oba są dużymi i bardzo popularnymi wydarzeniami odwiedzanymi przez ludzi z całego świata. * '''WOMADelaide''' (World of Music Arts and Dance) – Ogromnie popularny festiwal muzyczny odbywający się obecnie co roku w marcu. Ludzie przyjeżdżają tu z całej Australii i z zagranicy. Pokazuje Adelaide w najlepszym wydaniu. == Kontakt == == Bezpieczeństwo == == Informacje turystyczne == == Wyjazd == {{Jest w|Australia Południowa}} {{Zarys}} [[Kategoria:Australia]] ds6z6ahuooip1966u4gcpd555k6kcvp 149981 149980 2025-06-18T13:34:31Z Moromar 2451 /* Nauka */ 149981 wikitext text/x-wiki {{Top-banner}} {{Miejscowość infobox |nazwa = Adelaide |nazwa oryginalna = |widok = Adelaide's_updated_montage.jpg |opis = |herb = COA_Adelaida.svg |mapa = Adelaide locator-MJC.png |państwo = [[Plik:Flag of Australia.svg|20px]] [[Australia]] |region = [[Plik:Flag of South Australia.svg|20px]] [[Australia Południowa]] |powierzchnia = 3259,8 |wysokość = 43 |lud = 1 469 200 |prefiks = 08700, 08701, 08702, 08703, 08704, 08705, 08706, 08707, 08708, 08709, 08710, 08711, 08712, 08713, 08714, 08715, 08716, 08717, 08720, 08721, 08722, 08723, 08724, 08725, 08730, 08731, 08732, 08733, 08734, 08735, 08736, 08740, 08741, 08742, 08743, 08744, 08745, 08746, 08747, 08810, 08811, 08812, 08813, 08814, 08815, 08816, 08817, 08819, 08820, 08821, 08822, 08823, 08824, 08825, 08826, 08827, 08829, 08830, 08831, 08832, 08833, 08834, 08835, 08836, 08837, 08839, 08840, 08841, 08842, 08843, 08844, 08845, 08846, 08847 i 08849 |kod pocztowy = 5000 |www = https://www.cityofadelaide.com.au/ }} [[Plik:Adelaide - SA (25091207887).jpg|alt=|thumb|399x399px|Adelaide z rzeki Torrens ]] '''Adelaide''' jest stolicą stanu [[Australia Południowa]]. Leży na wschodnim wybrzeżu Zatoki St Vincent w centralnej, południowej części kontynentu [[Australia|australijskiego]]. Adelaide jest piątym co do wielkości miastem Australii, z populacją ponad 1,2 miliona. Ponad trzy czwarte mieszkańców Australii Południowej mieszka w obszarze metropolitalnym Adelaide. Adelaide leży na równinie między pagórkowatymi [[Adelaide Hills|wzgórzami Adelaide]] i Zatoką i graniczy z wieloma słynnymi regionami winiarskimi Australii. Regiony [[Barossa Valley]] i [[Clare Valley]] leżą na północy, regiony [[McLaren Vale]] i Langhorne Creek na południu, a chłodniejszy klimat regionu Adelaide Hills na wschodzie. Historycznie znane jako Miasto Kościołów ze względu na swoje nowe światowe korzenie jako inkubator wolności religijnej, większość architektury w centrum miasta zachowała się z epoki kolonialnej. Silnie inspirowana dominującymi wówczas stylami popularnymi w [[Anglia|Anglii]], architektura dziedzictwa jest podobna do wielu europejskich miast zbudowanych w XIX wieku. Miasto zbudowano na planie siatki, z obsadzoną drzewami ulicą miejską, niezwykle szeroką i przestronną jak na australijską metropolię, oraz sześcioma placami miejskimi otoczonymi parkami. Bliskość regionów uprawy winorośli i żywności premium, a także fale imigracji z [[Niemcy|Niemiec]], [[Włochy|Włoch]], [[Grecja|Grecji]], [[Polska|Polski]], [[Wietnam]]u, [[Malezja|Malezji]], [[Chiny|Chin]] i [[Indie|Indii]] stworzyły wyjątkową wielokulturową kulturę wykwintnego jedzenia i kawiarni w mieście i na wewnętrznych przedmieściach. Tę kulturę kawiarnianą wspiera globalna reputacja Adelaide w dziedzinie sztuki, a w szczególności festiwale sztuki odbywające się w marcu, w tym [https://www.adelaidefestival.com.au/ Adelaide Festival] i [https://adelaidefringe.com.au/ Adelaide Fringe Festival], który pod względem wielkości ustępuje jedynie Edinburgh Fringe Festival. Miasto jest domem Adelaide Oval, słynącego jako jeden z najbardziej malowniczych terenów do krykieta testowego, który został przebudowany, aby organizować mecze futbolu australijskiego w miesiącach zimowych, sportu, który ma długą historię w mieście. Adelaide i okoliczne regiony winiarskie są również gospodarzami [https://tourdownunder.com.au/ Tour Down Under], największego wyścigu kolarskiego na półkuli południowej i pierwszego etapu UCI WorldTour. Adelaide jest mniej ruchliwe niż jakakolwiek inna stolica, a względny brak wysokich budynków sprawia, że ​​bardziej przypomina mniejsze miasto, takie jak [[Hobart]] lub [[Canberra]]. Ze względu na swój spokojny charakter jest często nazywane „największym miastem wiejskim Australii”. == Dzielnice == === Regiony wewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide/Miasto i Północ|Miasto i Północ Adelaide]] | kolor regionu 1 = 47b526 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Dom centrum miasta Adelaide, gdzie znajduje się wiele muzeów, parków, a także miejsce narodzin przemysłu kosmicznego w Australii. Miasto jest również miejscem, w którym Adelaide staje się ożywione, a jego życie nocne ożywa, podczas gdy North Adelaide jest domem słynnej katedry św. Piotra. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Port Adelaide, Enfield, Prospect and Outer Harbor|Port Adelaide, Enfield, Prospect i Outer Harbor]] | kolor regionu 2 = c79c73 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Dom portu Adelaide; Port Adelaide. Obszar ten jest domem dla kilku muzeów, miejsc do jedzenia i jest jednym z bardziej zielonych obszarów Adelaide. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/Zachód|Zachodnia Adelaide]] | kolor regionu 3 = 6655d9 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Dom nadmorskich społeczności Adelaide, a także przedmieścia Glenelg, ważnego centrum miasta na zachodnich przedmieściach Adelaide. To także miejsce, w którym ożywa kultura surfingu w Adelaide. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Południe i Wschód|Południe i Wschód]] | kolor regionu 4 = d9d255 | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Dom Haigh's Chocolate Factory, fabryki jednej z najlepszych i najdroższych marek czekolady w Australii, oraz winiarni Penfold's. Obszar ten znajduje się również tuż przy [[Adelaide Hills]], dość górzystym terenie na wschodzie. }} === Regiony zewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara]] | kolor regionu 1 = 3250a8 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Jeden z największych rezerwatów ptaków w Australii Południowej i jedyny park narodowy w tym kraju, który pełni raczej funkcję rezerwatu ptaków niż zwykłego parku narodowego. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Belair National Park|Belair National Park]] | kolor regionu 2 = 543a11 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Miejski park narodowy, w którym znajduje się zabytkowy Old Government House, siedziba pierwszych gubernatorów Australii Południowej. W parku znajduje się również kilka wodospadów i kilka szlaków pieszych przez busz. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/McLaren Vale|McLaren Vale]] | kolor regionu 3 = a87332 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Jest to jeden z regionów uprawy winorośli w Adelajdzie. Choć nie cieszy się tak wielką międzynarodową sławą jak Barossa Valley, produkuje się tu wina najwyższej jakości, a samo przeżycie jest niepowtarzalne. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Salisbury, Playford and Tea Tree Gully|Salisbury, Playford i Tea Tree Gully]] | kolor regionu 4 = 1da17e | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Zewnętrzne przedmieścia w północnej części Adelaide, znane z licznych parków i wąwozów, a także z Westfield Tea Tree Plaza, jednego z najważniejszych centrów handlowych w Adelajdzie. | nazwa regionu 5 = [[Gawler]] | kolor regionu 5 = 26b0b5 | elementy regionu 5 = | opis regionu 5 = Exburb Adelaide, ta dość odizolowana część jest odrębnym miastem. Chociaż Gawler jest ogólnie uważane za granicę, jeśli chodzi o to, czy jest częścią Adelaide, czy nie, Wikivoyage obejmuje je jako osobne miasto, a nie jako część Adelaide. }} == Charakterystyka == Strefa czasowa [[Australia Południowa|Australii Południowej]] jest o 30 minut za Australijskim czasem standardowym wschodnim (AEST) używanym w [[Wiktoria|Wiktorii]], [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], Australijskim Terytorium Stołecznym i [[Tasmania|Tasmanii]]. Jest również o półtorej godziny przed Australijskim czasem standardowym zachodnim (AWST) używanym w [[Australia Zachodnia|Australii Zachodniej]] i o 45 minut przed Eucla, która używa czasu środkowo-zachodniego (CWST). Australia Południowa stosuje czas letni, podobnie jak inne stany południowe/południowo-wschodnie, ale w przeciwieństwie do Australii Zachodniej, [[Queensland]] lub [[Terytorium Północne|Terytorium Północnego]]. Miasta/miasteczka Broken Hill i Silverton w Nowej Południowej Walii również stosują ten sam czas co Australia Południowa. === Klimat === Adelaide jest najsuchszą stolicą Australii, z gorącymi i suchymi latami i nieco bardziej wilgotnymi i chłodnymi zimami. '''Latem''' średnia dzienna temperatura maksymalna wynosi 27 °C (81 °F), a średnia nocna minimalna 18 °C (64 °F), ale występują znaczne wahania; Adelaide zazwyczaj może spodziewać się kilku dni w roku, kiedy dzienne temperatury przekraczają 35 °C (95 °F), a nocne minima nie spadają poniżej 23 °C (73 °F) w nocy. Opady deszczu są niewielkie i rzadkie przez całe lato. Średnia w styczniu i lutym wynosi około 20 milimetrów (0,8 cala), ale całkowicie bezdeszczowe miesiące nie są wcale rzadkością. Biorąc pod uwagę regularną gorącą pogodę, praktycznie każdy budynek publiczny, kryte miejsca turystyczne i większość środków transportu publicznego są w pełni klimatyzowane. Słońce wschodzi od 6 rano do 20:30 wieczorem. '''Zimą''' od czerwca do sierpnia średnia maksymalna temperatura wynosi 15–16°C (59–61°F), a minimalna zwykle około 8°C (46°F). Zimą występują regularne opady deszczu, a czerwiec jest najbardziej deszczowym miesiącem w roku, ze średnią opadów około 80 mm. Mrozy są powszechne w dolinach wzgórz Adelaide, ale rzadkie gdzie indziej. W samym centrum Adelaide nie ma opadów śniegu, chociaż w bardzo rzadkich przypadkach można zaobserwować niewielką mżawkę na wyżej położonych terenach na szczycie Mount Lofty w wzgórzach Adelaide. Wschód i zachód słońca występują około 7:15 rano i 17:15 po południu zimą. '''Jesień''' i '''wiosna''' to powolne, stopniowe zmiany między ekstremami lata i zimy. Od połowy lutego do końca marca Adelaide przechodzi w swój '''szalony marcowy''' sezon festiwali sztuki, muzyki i sportu, aby skorzystać z umiarkowanej pogody. Wiosna to również dobry czas na odwiedzenie Adelaide, ponieważ kwiaty zwykle kwitną po zimowych deszczach. === Historia === ==== Historia Aborygenów ===== Pierwszymi ludźmi, którzy zamieszkali na równinach Adelaide byli '''ludzie Kaurna''', których terytorium rozciągało się od dzisiejszego [[Port Broughton]] do północy Adelaide, na południe do [[Cape Jervis]] na południowym krańcu [[Półwysep Fleurieu|Półwyspu Fleurieu]]. Kaurna mieszkali na równinach Adelaide w grupach rodzinnych zwanych ''yerta'', słowem, które odnosiło się również do obszaru ziemi, na którym utrzymywała się grupa rodzinna. Każda yerta była odpowiedzialnością dorosłych Kaurna, którzy dziedziczyli ziemię i mieli dogłębną wiedzę na temat jej zasobów i cech. Bogatą historię i kulturę życia Aborygenów w Adelaide można poznać w [https://www.tandanya.com.au/ Tandanya], należącym do Aborygenów centrum kultury i historii na Grenfell Street. Zwiedzanie Tandanya jest bezpłatne, a wycieczki są dostępne za niewielką opłatą. ==== Osadnictwo europejskie ==== [[Plik:Transformers - Victoria Square Adelaide SA - panoramio.jpg|thumb|Widok z lotu ptaka na plac Victoria Square w mieście, który stanowił integralną część „planu siatki” Adelajdy opracowanego na początku osadnictwa. ]] Po zmapowaniu linii brzegowej Australii Południowej na początku XIX wieku przez europejskich odkrywców Matthew Flindersa i Nicolasa Baudina, odbyła się wyprawa w dół rzeki Murray, która przyniosła pozytywne informacje na temat lądu na wybrzeżu Zatoki Świętego Wincentego. W tym samym czasie brytyjscy reformatorzy chcieli utworzyć kolonię opartą na wolnym osadnictwie, a nie na transporcie skazańców, jak wszystkie inne kolonie australijskie w tamtym czasie. W 1834 roku założono South Australia Company, która przekonała brytyjski parlament do uchwalenia prawa, które utworzyło kolonię dla wolnych osadników w Australii Południowej. W grudniu 1836 roku, po 10-miesięcznej podróży flotą statków z [[Anglia|Anglii]], pierwszy gubernator John Hindmarsh ogłosił utworzenie nowej prowincji podczas ceremonii w tym, co obecnie jest nadmorskim przedmieściem Glenelg. Po kłótniach między kolonistami, pierwszy geodeta Adelajdy, William Light zaprojektował miejską siatkę szerokich bulwarów otoczonych parkami, z jednym centralnym placem (Victoria Square) i czterema mniejszymi placami (Hindmarsh, Light, Whitmore i Hurtle) położonymi na południowych brzegach Torrens. Oryginalny projekt Lighta, z niewielkimi zmianami, w dużej mierze przetrwał do dziś. Wczesne gałęzie przemysłu miasta opierały się na górnictwie i rolnictwie, a Anglia była głównym rynkiem eksportowym. Stosunkowo radykalna polityka wielu wolnych osadników doprowadziła do tego, że Adelajda stała się domem wczesnych postępowych reform, w tym tajnego głosowania drukowanego, pierwszej jurysdykcji na świecie, która pozwoliła kobietom głosować i kandydować do parlamentu oraz wczesnego związkowania zawodowego i aktywizmu. ==== Po Federacji ==== Po utworzeniu federacji australijskiej w 1901 [[Australia Południowa]] zaczęła przechodzić na przemysł wtórny, proces ten został uruchomiony na najwyższych obrotach przez długoletni rząd konserwatywnego premiera Thomasa Playforda po II wojnie światowej. Playford postawił sobie za cel aktywne przyciąganie firm produkcyjnych, takich jak General Motors, do Australii Południowej, oferując tanią ziemię i niskie podatki. To, wraz ze wzrastającą powszechnością transportu samochodowego, doprowadziło do stosunkowo niskiej gęstości zaludnienia w Adelajdzie, ponieważ pracownicy mieszkali blisko fabryk, w których pracowali na przedmieściach. Masowa migracja z południowej Europy przekształciła anglo-celtycką kulturę Adelajdy, przy czym greccy migranci osiedlali się głównie na wewnętrznych zachodnich i południowych przedmieściach, a włoscy migranci osiedlali się na wewnętrznych wschodnich i północno-wschodnich przedmieściach. Te tożsamości kulturowe przetrwały do ​​dziś, a kontynentalne delikatesy i kawiarnie są powszechną cechą śródmieścia Adelajdy. Adelaide również przyjęła wielu imigrantów z Europy Środkowej, w szczególności z Niemiec i Polski, a ich wpływ jest najbardziej widoczny w rzeźniach, z których niektórzy sprzedają kiełbasy inspirowane kuchnią niemiecką i polską. Podczas gdy gospodarka Australii Południowej rozkwitała, jej życie publiczne i kulturalne straciło wiele ze swojego wczesnego radykalizmu, a prawa niebieskie wymagały, aby bary i puby zamykały się o szóstej wieczorem - powodując „szum o szóstej”. Polityka Białej Australii oznaczała również, że mieszkańcy Adelaide pochodzili w przeważającej mierze z Europy. ==== Stolica kosmopolityczna ==== Lata 60. XX wieku przyniosły dramatyczną zmianę w życiu kulturalnym Adelaide, wraz z rozpoczęciem Adelaide Festival of Arts i Adelaide Fringe Festival, które przekształciły kulturę artystyczną Adelaide, a pod koniec dekady wybrano pierwszy rząd Partii Pracy od lat 30. XX wieku. W 1970 roku Don Dunstan został premierem Australii Południowej. Dunstan był postacią transformacyjną i dążył do przekształcenia Adelaide w nowoczesną, kosmopolityczną stolicę. Rząd Dunstana zakończył swelling o szóstej, zamkniętą dla ruchu pieszego Rundle Street, tworząc Rundle Mall i zbudował Festival Centre, tworząc centrum sztuki w Adelajdzie. Jego rząd wprowadził szereg postępowych reform, w tym uczynił Australię Południową pierwszą jurysdykcją w Australii, która zalegalizowała homoseksualizm. Tym razem nastąpiły również zmiany w australijskim prawie imigracyjnym, w wyniku których wietnamscy i chińscy migranci dołączyli do wcześniejszych fal migracji i powstali społeczności na północno-zachodnich i zachodnich przedmieściach, a także wielojęzyczna dzielnica Chinatown na Gouger Street obok Adelaide Central Market. Po przegraniu rządów na jedną kadencję z konserwatystami pod koniec lat 70. Partia Pracy powróciła do władzy pod przywództwem Johna Bannona w latach 80. Premier Bannon, bardziej przyjazny biznesowi lider niż Dunstan, starał się napędzać rozwój miasta Adelaide, widząc budowę najwyższego budynku w Adelaide, znanego obecnie jako Westpac House, oraz rozwój Adelaide Convention Centre i Adelaide Casino. Jednak złe kredyty bankowe doprowadziły do ​​upadku wspieranego przez państwo State Bank of South Australia na początku lat 90., co wymagało ogromnego rządowego ratunku i pogrążyło państwo w głębokim zadłużeniu. ==== Odrodzenie po Banku Państwowym ==== Lata 90. XX wieku pod rządami liberałów pod przewodnictwem premierów Deana Browna, Johna Olsena i Roba Kerina były świadkiem sprzedaży aktywów przez konserwatywny rząd i ograniczenia usług rządowych w celu zmniejszenia zadłużenia państwa. Ta redukcja wydatków rządowych, a także spadek produkcji w Australii po zniesieniu muru taryfowego przez rząd federalny, doprowadziły do ​​spowolnienia wzrostu gospodarczego Australii Południowej i powszechnej emigracji do stolic wschodnich, w szczególności [[Melbourne]]. Partia Pracy powróciła do władzy w 2002 roku pod rządami Mike'a Ranna, który starał się przekształcić bazę przemysłową Adelajdy, aby skupić się na usługach edukacyjnych, górnictwie i przemyśle obronnym, a także wykorzystać jej mocne strony w dziedzinie wina. Rząd Ranna zainwestował duże środki w odbudowę miasta, przeprowadzając remonty transportu publicznego, budowę nowego szpitala centralnego i przebudowę Adelaide Oval. Po dziesięciu latach rządów premiera Ranna Partia Pracy wybrała w 2011 na premiera Jaya Weatherilla, który w dużej mierze kontynuował ten program, ale z odnowionym naciskiem na przekształcanie przestrzeni publicznej w śródmieściu poprzez łagodzenie ograniczeń w planowaniu i łagodniejsze wydawanie licencji na sprzedaż alkoholu małym barom. [[Plik:Adelaide skyline, December 2022.jpg|thumb|right|400px|Panorama Adelaide w 2023 roku]] == Dojazd == === Samolotem === {{Znacznik|Port lotniczy Adelaide|-34.945|138.530556|typ=transport}}'''[https://adelaideairport.com.au/ Port lotniczy Adelaide]''' ({{IATA|ADL}}) (''około 7 km (4,3 mil) na zachód od centrum miasta i znajduje się w pobliżu popularnych plaż turystycznych w Glenelg i Henley Beach''). Port lotniczy Adelaide jest dobrze skomunikowany z innymi dużymi miastami w [[Australia|Australii]] i oferuje codzienne loty międzynarodowe do węzłów w [[Azja Południowo-Wschodnia|Azji Południowo-Wschodniej]], na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]] i w [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]], co umożliwia połączenia z przesiadką na całym świecie. Częstsze loty z przesiadką w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Perth]] mogą być tańsze. Podróżujący z '''Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej''' mogą złapać bezpośrednie loty z [[Singapur]]u ([https://www.singaporeair.com/en_UK/pl/home Singapore Airlines]), [[Kuala Lumpur]] ([https://www.malaysiaairlines.com/my/en/home.html Malaysian Airlines]) i [[Denpasar]] ([https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar Airways]). Podróżujący z '''Bliskiego Wschodu lub północnej Afryki''' mogą złapać codzienny lot liniami [https://www.emirates.com/pl/polish/ Emirates] z [[Dubaj]]u lub [https://www.qatarairways.com/en/homepage.html Qatar Airways] z [[Doha|Dohy]]. Podróżujący z Europy mogą odbyć podróż z przesiadką do Adelaide dowolnym z tych przewoźników. Podróżni z '''Nowej Zelandii''' mogą złapać bezpośredni lot z [[Auckland]] na [https://www.airnewzealand.co.nz/ Air New Zealand]. Podróżni z '''Ameryki Północnej lub Południowej''' mogą podróżować z jedną przesiadką na Air New Zealand przez [[Auckland]] lub mogą przesiąść się na częsty lot krajowy po pierwszym lądowaniu w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Brisbane]]. '''Usługi krajowe''' w Australii obejmują częste połączenia do każdej stolicy kontynentalnej części kraju liniami lotniczymi oferującymi pełen zakres usług, takimi jak [https://www.qantas.com/au/en.html Qantas] i [https://www.virginaustralia.com/au/en/ Virgin Australia]. [https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar] to tani przewoźnik, który oferuje rzadsze, mocno przecenione połączenia, głównie do [[Melbourne]], [[Sydney]] i [[Gold Coast]]. Istnieją również loty do [[Alice Springs]] i [[Cairns]]. '''Usługi regionalne''' i operacje są świadczone przez Regional Express Airlines (''Rex''), Alliance Airlines, Cobham Airlines i loty Qantaslink obsługiwane zarówno przez Cobham Airlines, jak i Alliance Airlines. Usługi te są realizowane głównie do miast i miasteczek regionalnych Australii Południowej, w tym Mt Gambier, Kingscote ([[Wyspa Kangura]]), [[Port Lincoln]] i Whyalla, ale obsługują również [[Mildura]] w Wiktorii i [[Broken Hill]] w Nowej Południowej Walii. Istnieje tylko jeden terminal dla odlotów międzynarodowych i krajowych; odpowiednio, transfery są stosunkowo bezproblemowe. Na lotnisku znajdują się bankomaty i kantory wymiany walut. Jedzenie i zakupy są dostępne zarówno po stronie lądowej, jak i po stronie lotniska. Schowki są dostępne w wypożyczalni samochodów na parkingu, w tym niektóre większe, które pomieszczą pojemniki na rowery. Bezpłatne Wi-Fi jest dostępne w całym terminalu. ==== Lotnictwo ogólne ==== Adelaide Airport ma oddzielny terminal dla lotnictwa ogólnego, ale większość samolotów prywatnych korzysta z {{Znacznik|Parafield Airport|-34.793333|138.633056|typ=transport}}'''Parafield Airport''' 18 km na północ od City. ==== Między lotniskiem a miastem ==== '''[https://www.adelaidemetro.com.au/plan-a-trip/visiting-adelaide/adelaide-airport-bus Autobusy lotniskowe Adelaide Metro J1/J2/J7/J8]''' łączą lotnisko z City, Glenelg i kilkoma głównymi centrami handlowymi. Autobusy J1 odjeżdżają co 15 minut od 8:00 do 18:00 każdego dnia do City, rzadziej od 5:00 do 23:00. Podróż do City trwa około 25 minut w godzinach szczytu. Autobusy do Glenelg odjeżdżają co pół godziny w ciągu dnia, rzadziej w nocy. Autobusy do Arndale, West Lakes i centrum handlowego Marion odjeżdżają co godzinę w dni powszednie. Autobusy odjeżdżają z jednego przystanku na zewnątrz głównego terminala. Wszystkie autobusy we wszystkich kierunkach odjeżdżają z tego jednego przystanku, więc sprawdź przód autobusu, aby upewnić się, że jedzie tam, gdzie chcesz jechać! Informacje o autobusach w czasie rzeczywistym są [https://www.adelaidemetro.com.au/stops?id=17327 dostępne dla tego przystanku] i wszystkich przystanków Adelaide Metro lub za pośrednictwem szeregu [https://www.adelaidemetro.com.au/how-to-use-public-transport/public-transport-apps aplikacji] na smartfony. Nie musisz nawet kupować biletu; po prostu [https://www.adelaidemetro.com.au/fares-and-passes/tap-and-pay dotknij i zapłać] kartą bankową lub kompatybilnym urządzeniem. JetBus jest częścią sieci metra Adelaide, więc obowiązują standardowe rodzaje biletów i taryfy w sekcji transportu publicznego, a bilet użyty w JetBusie można wykorzystać w innym autobusie, pociągu lub tramwaju, w zależności od jego rodzaju. Karty metroCARD są również dostępne w sprzedaży na lotnisku w automacie obok przystanku JetBus. '''Taksówki''' są dostępne na dole, przed terminalem. Taksówka do miasta kosztuje około 30$ w godzinach szczytu porannego i około 20$ w innych porach, co może być tak ekonomiczne jak JetBus dla grupy. Kierowcy zawsze będą korzystać z taksometru, ale dopłata w wysokości 2$ jest pobierana oprócz kwoty z licznika za odbiór z lotniska. Główne krajowe '''firmy wynajmujące samochody''' prowadzą kioski na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Parking dla samochodów do wynajęcia znajduje się na parterze, bezpośrednio naprzeciwko terminala. === Pociągiem === Adelaide jest głównym węzłem '''[https://www.journeybeyond.com/ Journey Beyond]''', głównego operatora dalekobieżnych pociągów międzystanowych w Australii. ''The Ghan'' kursuje do [[Alice Springs]] i [[Darwin]], ''Indian Pacific'' kursuje do [[Perth]] i [[Sydney]], a ''The Overland'' kursuje do [[Melbourne]]. Pierwsze dwa to luksusowe doświadczenia, oferujące miejsca sypialne, posiłki w dedykowanym wagonie restauracyjnym i możliwość zabrania ze sobą samochodu, jeśli podróżujesz do lub z [[Perth]] lub [[Darwin]]. Jednak podróż trwa znacznie dłużej niż samodzielne prowadzenie samochodu. Ghan i Indian Pacific są również generalnie droższe niż bilet lotniczy, ale Overland jest zwykle tańszy — nawet odpowiednik biletu Overland w klasie biznesowej jest porównywalny z lotem klasy ekonomicznej z Adelaide do [[Melbourne]] w linii lotniczej oferującej pełen zakres usług. Overland zatrzymuje się w wielu wiejskich miejscowościach między Adelaide a Melbourne, co może być wygodne, jeśli Twoja trasa podróży obejmuje mniejsze miasta. Należy pamiętać, że pociągi Journey Beyond nie mają Wi-Fi. Te pociągi międzystanowe odjeżdżają z terminalu {{Znacznik|Adelaide Parklands Terminal|-34.9379|138.5810|typ=transport}}'''Adelaide Parklands''' tuż za miastem. Do stacji można dojechać samochodem lub autobusem z Richmond Road. Od czasu wyburzenia stacji Keswick nie ma połączeń z podmiejską siecią kolejową. Taksówki są również dostępne, aby odebrać wszystkich przybyszów. W Australii Południowej nie ma połączeń kolejowych. === Samochodem === Adelaide jest oddalone od stolic na wschodnim wybrzeżu Australii o co najmniej jeden dzień jazdy samochodem. Najkrótsza trasa z Adelaide do [[Melbourne]] zajmuje 8–9 godzin (patrz [[Podróż lądowa między Melbourne a Adelaide]]). Jest kilka odcinków autostradowych, ale drogi są w większości dwupasmowe i mają jakość autostrady. Z '''[[Melbourne]]''' do Adelaide jest 736 km (457 mil) przez [[Horsham (Wiktoria)|Horsham]] (A8) lub 901 km (560 mil) przez [[Mount Gambier|Mt Gambier]] (A1/B1). Podróż przez Mt Gambier prowadzi przez region winiarski Coonawarra, jeden z najbardziej znanych regionów cabernet sauvignon w Australii i jest również wygodna na wycieczkę poboczną przez [[Great Ocean Road]]. Podróż przez Horsham jest bardziej bezpośrednia, ale ma mniej atrakcji turystycznych. Z '''[[Sydney]]''' do Adelaide jest 1422 km (884 mil) przez [[Wagga Wagga]] i [[Mildura]] (A20). Warunki na autostradzie z Sydney do Wagga Wagga (dwujezdniowa autostrada kończy się w Tarcutta, ale to tylko 40 km stamtąd) skracają podróż o kilka godzin. Trasa ta przebiega również w pobliżu [[Canberra|Canberry]], stolicy Australii, która znajduje się 1196 km (743 mil) od Adelaide. Inną opcją z Sydney jest trasa o długości 1659 km (1031 mil) przez [[Broken Hill]] (A32), która prowadzi przez Outback i jedno z najbardziej historycznych miast górniczych Australii. Trasa o długości 2031 km (1262 mil) z '''[[Brisbane]]''' również przebiega przez Broken Hill. Podczas gdy Adelaide jest najbliższą stolicą '''[[Perth]]''', 2550 km (1580 mil) podróży przez [[Nullarbor]] jest nadal trudna, chociaż jest to wyjątkowa podróż przez niektóre z najbardziej odległych miejsc w zamieszkanym świecie. [[Kalgoorlie–Boulder]], kolejne z historycznych miast górniczych Australii, można odwiedzić, robiąc krótki objazd tą trasą. Podobnie, 3027 km (1881 mil) podróży na północ do '''[[Darwin]]''' przez [[Alice Springs]] przebiega przez prawdziwy [[Outback]], a [[Uluru]] jest oddalone od głównej autostrady na północ o zaledwie trzy godziny. Jednak obie te trasy są zwykle trasami, które przeciętni Australijczycy pokonują tylko raz lub dwa razy w swoim życiu. === Autobusem === '''Autobusy międzystanowe''' obsługiwane są przez wiele firm autokarowych, w tym [https://www.greyhound.com.au/ Greyhound], [https://www.fireflyexpress.com.au/ Firefly] i [https://www.vline.com.au/ V/Line]. Podróż z [[Melbourne]] trwa około jedenastu i pół godziny, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy. Podróż z [[Sydney]] może trwać do 24 godzin i z definicji odbywa się w nocy. Ceny są niższe niż w przypadku pociągu i większości podróży samolotem, przynajmniej na trasie Adelaide-[[Melbourne]], chociaż jeśli czas się zgadza, lot tanimi liniami lotniczymi z Adelaide do [[Sydney]] może być tańszy niż autobus. '''Autobusy regionalne''' do miast i miasteczek [[Australia Południowa|Australii Południowej]] są również obsługiwane przez firmy autokarowe z Australii Południowej, ale lokalne firmy autokarowe z Australii Południowej, w tym [https://www.linksa.com.au/ LinkSA] i [https://stateliner.com.au/ Premier Stateliner], często oferują częstsze połączenia. Prawie wszystkie autobusy międzystanowe i regionalne odjeżdżają z {{Znacznik|Dworzec autobusowy Adelaide Central|-34.92806|138.59587|typ=transport}}'''[https://www.experienceadelaide.com.au/adelaide-central-bus-station/ dworca autobusowego Adelaide Central]''' przy 85 Franklin Street w mieście. Dworzec autobusowy Central Bus Station działa w godzinach 5:00-21:30, 7 dni w tygodniu. Obiekt dysponuje nowoczesnymi udogodnieniami i kawiarnią. Znajduje się tuż po drugiej stronie ulicy od centrum handlowego Adelaide Central Market, supermarketu Coles i dzielnicy Chinatown. === Statkiem === W sezonie rejsów, który trwa od listopada do kwietnia każdego roku, do terminalu pasażerskiego {{Znacznik|Port Adelaide Passenger Terminal|-34.7775|138.4827|typ=transport}}'''[https://www.flindersports.com.au/port-adelaide/ Port Adelaide Passenger Terminal]''' zawija wiele statków wycieczkowych. Listę statków przypływających do Adelaide można uzyskać w [https://portmis.flindersports.com.au/ Flinders Ports]. == Komunikacja == {{mapa|-34.903|138.603|zoom=11|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}} === Transportem publicznym === Usługi pociągów, tramwajów i autobusów są obsługiwane pod marką '''[https://www.adelaidemetro.com.au/ Adelaide Metro]''' i korzystają z ujednoliconego systemu biletowego. Witryna internetowa i aplikacja mogą być używane do planowania podróży, w tym pełnej nawigacji i aktualizacji w czasie rzeczywistym. Apple Maps i Google Maps zapewniają podobne doświadczenie. ==== Taryfy ==== Istnieją trzy sposoby zapłaty za podróż: * '''Tap and Pay'''. Akceptowane są bezstykowe karty kredytowe lub debetowe Visa lub Mastercard, w tym te w portfelu cyfrowym, takim jak Apple Pay lub Google Pay. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''MetroCARD'''. Plastikowa karta doładowywana, która kosztuje 10$ (w tym 5$ początkowego kredytu na podróż). Kartę można kupić na głównych stacjach kolejowych (Adelaide, Elizabeth, Gawler, Noarlunga Centre, Oaklands, Mawson Lakes i Salisbury), a także w większości kiosków i sklepów osiedlowych. Kartę można doładować wszędzie tam, gdzie jest sprzedawana, a także w pociągach i tramwajach. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''Buy and Go'''. Aplikacja umożliwiająca zakup biletów z kodem QR na smartfonie. Upewnij się, że zeskanujesz swój bilet z kodem QR przed każdą podróżą. Cena w godzinach szczytu wynosi 4,40$, a poza godzinami szczytu 2,50$. Każda opłata pozwala na dwugodzinny okres podróży na dowolną odległość. W centrum miasta są bezpłatne tramwaje i autobusy (szczegóły poniżej). ==== Pociągi ==== [[Plik:AdeMet4000ClassTrain.jpg|thumb|right|Pociąg Adelaide Metro]] Adelaide ma cztery główne linie i trzy linie boczne, wszystkie rozchodzące się promieniście od {{Znacznik|Adelaide Railway Station|-34.9211|138.5964|typ=transport}}'''Adelaide Railway Station''' na północnym krańcu miasta. Pomimo nazwy nie jest to system metra w zwykłym tego słowa znaczeniu, ale podmiejski system kolejowy. Podróż na '''północ''': * Linia '''Outer Harbor Line''' rozciąga się do Półwyspu Le Fevre na północnym zachodzie miasta, przez Port Adelaide i Glanville. Linia zapewnia dostęp do dzielnicy turystycznej Semaphore, historycznej dzielnicy morskiej w Port Adelaide i pasażu kawiarnianego Queen Street w Croydon. '''Linia Grange''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Woodville. '''Linia Port Dock''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Alberton. * Linia '''Gawler Line''' rozciąga się do Gawler Central na północy miasta, przez Ovingham, Mawson Lakes, Salisbury i Elizabeth. Podróż na '''południe''': * '''Linia Seaford''' rozciąga się do Seaford na południu miasta, przez nadmorskie przedmieścia Brighton i Noarlunga Centre. Linia zapewnia dostęp do plaż w Brighton i Hallett Cove oraz Westfield Marion w Oaklands. '''Linia Flinders''' rozgałęzia się od linii Seaford w Woodlands Park i kończy się na Flinders University. * '''Linia Belair''' rozciąga się do Belair u podnóża Adelaide na południowym wschodzie miasta, przez Blackwood. Linia zapewnia dostęp do Parku Narodowego Belair. ==== Tramwaje ==== Adelaide ma trzy linie tramwajowe. Linia Botanic Gardens biegnie od Adelaide Entertainment Centre do Botanic Gardens. Linia Glenelg biegnie od Royal Adelaide Hospital do nadmorskiej dzielnicy Glenelg. Linia Festival Plaza biegnie od Festival Plaza do Glenelg. Dworzec kolejowy jest wygodnym przystankiem do przesiadki między liniami. Podróż po mieście między Adelaide Entertainment Centre, Botanic Garden i South Terrace jest '''bezpłatna'''. Tramwaj jest nie tylko wygodny do popularnego miejsca turystycznego Glenelg, ale zatrzymuje się również na Rundle Mall, Victoria Square w pobliżu Adelaide Central Market i na North Terrace w pobliżu stacji kolejowej Adelaide. Podróżując na północ tramwajem, dotrzesz do Hindmarsh i Bowden, gdzie znajduje się Adelaide Entertainment Centre, miejsce koncertów stadionowych, a także popularny pas kawiarni i restauracji wzdłuż Port Road i uliczek bocznych. Jeśli jedziesz samochodem, wygodną i popularną alternatywą dla parkowania w mieście jest zaparkowanie przy Entertainment Centre i złapanie tramwaju do miasta. Opłata za cały dzień roboczy wynosi zaledwie 4 dolary, co jest znacznie tańsze niż parkowanie w mieście. ==== Autobusy ==== [[Plik:SouthLink Scania K320UA (BUS 2838).jpg|thumb|right|Autobus Adelaide Metro]] Adelaide ma rozległą sieć autobusową skoncentrowaną w mieście. Większość głównych dróg, w tym dzielnice kawiarniane, takie jak The Parade, Prospect Road, Henley Beach Road, King William Road i O'Connell St, to „strefy Go Zones”, które mają regularne autobusy w dni powszednie co najmniej co 15 minut do wczesnego wieczora. Sieć autobusowa Adelaide rozciąga się na przedmieścia zewnętrzne, do Adelaide Hills na wschodzie, w dół do McLaren Vale na południu (chociaż autobusy jeżdżą tam rzadko) i aż do Gawler na północy. Nie obejmuje Barossa Valley. Częstotliwość na przedmieściach zewnętrznych jest znacznie niższa niż w mieście. '''O-Bahn''' to linia szybkiego transportu autobusowego (BRT), która biegnie wzdłuż toru prowadzącego do północno-wschodnich przedmieść Adelaide. Autobusy O-Bahn kursują z Grenfell Street w mieście, wjeżdżając do O-Bahn w Hackney i zatrzymując się na węzłach Klemzig, Paradise i Modbury. Po zakończeniu jazdy O-Bahn autobusy jadą tak samo jak zwykłe autobusy, aby dotrzeć do celu. Połączenia O-Bahn są bardzo częste, co 3 do 5 minut w godzinach szczytu do węzłów przesiadkowych i co 15 minut poza godzinami szczytu. '''Bezpłatne City Connectors''' 98A, 98C, 99A i 99C (pętle przeciwne do ruchu wskazówek zegara i zgodne z ruchem wskazówek zegara) mają po około 30 przystanków, zatrzymując się we wszystkich głównych centrach kulturalnych i handlowych w mieście, zaczynając od Victoria Square i włączając stację kolejową Adelaide. Autobusy mają rampy dostępowe na poziomie gruntu. Kursują co 30 minut od poniedziałku do piątku w godzinach 8:30–19:00 dla 99A i od 8:15–19:15 dla 99C. Nie kursują w weekendy ani w Boże Narodzenie i Wielki Piątek. Ostrzegamy, że częstotliwość autobusów gwałtownie spada po 19:00, przy czym typowe są godzinne odstępy na przedmieściach, półgodzinne wzdłuż Go Zones i co 15 minut na O-Bahn. Wszystkie linie przestają działać około północy, więc sprawdź rozkłady jazdy i spodziewaj się złapania taksówki, jeśli będzie to konieczne, jeśli wyjdziesz po tej godzinie. Bardzo podstawowe usługi autobusowe ''After Midnight'' na ograniczonych trasach działają co godzinę po północy tylko w sobotnie wieczory. === Taksówką === [[Plik:2010-2011 Toyota Camry (ACV40R) Altise sedan, Adelaide Independent Taxis (16751219280).jpg|thumb|right|Adelaide Independent Taxis]] W mieście działają następujące korporacje taksówkowe: * '''[https://aitaxis.com.au/ Adelaide Independent Taxis]''', ☏ +61 13 22 11. * '''[https://www.suburbantaxis.com.au/ Suburban Taxis]''', ☏ +61 13 10 08. * '''[https://www.yellowadelaide.com.au/ Yellow Cabs South Australia]''', ☏ +61 13 22 27. Taksówki w Australii Południowej są białe (nawet te obsługiwane przez „Yellow Cabs”) i są wyraźnie oznaczone. Zazwyczaj można zatrzymać taksówkę na ulicy lub w dużym hotelu w godzinach pracy w mieście, ale na przedmieściach zazwyczaj trzeba zadzwonić do jednej z wymienionych firm oferujących usługi rezerwacji. Istnieje wiele postojów taksówek obsługiwanych przez Taxi Council w nocy w weekendy. Nadzorowane postoje taksówek oferują dodatkowe bezpieczeństwo dzięki oświetleniu i nadzorowi konsjerża i pracownika ochrony. Działają od 23:00 do 3:00 w piątki i od 23:00 do 5:00 w soboty. [https://taxicouncilsa.com.au/ Mapa lokalizacji jest dostępna na ich stronie internetowej]. Wszystkie taksówki w Adelaide są zobowiązane przez rząd stanowy do pobierania regulowanej taryfy z licznikiem, w zależności od czasu rozpoczęcia podróży. Taryfa pierwsza to normalna stawka taryfowa, a taryfa druga to wyższa stawka, która obowiązuje od poniedziałku do piątku w godzinach 19:00–6:00 oraz w weekendy i święta. Kierowcy prawie zawsze używają licznika i są do tego prawnie zobowiązani. Płatności można dokonać gotówką, EFTPOS, kartami debetowymi i kredytowymi oraz Cabcharge. Dobrym pomysłem jest poinformowanie kierowcy, jeśli planujesz zapłacić inną metodą niż gotówka, zanim rozpoczniesz podróż, ponieważ maszyny mogą być zawodne. === Samochodem === Centrum Adelaide i wewnętrzne przedmieścia, takie jak Glenelg, Norwood i Prospect, można łatwo przemierzyć pieszo lub korzystając z transportu publicznego. Jednak jeśli zamierzasz spędzić dużo czasu poza centrum miasta lub planujesz podróż do regionu winiarskiego, samochód jest przydatny, aby uniknąć długich podróży transportem publicznym. Główne krajowe firmy wynajmujące samochody prowadzą kioski na lotnisku w Adelajdzie na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Wszystkie drogi w Adelajdzie, jak również te w całej Australii Południowej, są bezpłatne. W przeciwieństwie do innych stolic stanów Australii, Adelaide nie ma sieci autostrad prowadzących bezpośrednio do centrum miasta. Istniejące autostrady zaczynają się na zewnętrznych przedmieściach i mają na celu kierowanie ruchu do pobliskich miasteczek. Ograniczenia prędkości na większości głównych dróg są oznakowane na 60 km/h, chociaż domyślne ograniczenie prędkości wynosi 50 km/h, jeśli nie ma oznakowania ograniczenia prędkości. Ograniczenia prędkości są ściśle egzekwowane, a nawet niewielkie przekroczenie ograniczenia prędkości może skutkować mandatem w wysokości 350$. === Rowerem === Adelaide to dobre miasto do podróżowania rowerem, a większość lokalnych kierowców jest uprzejma i przyjazna dla rowerzystów. Poza miastem i północną Adelaide większość głównych dróg ma wydzielone pasy rowerowe, a wielu mieszkańców dojeżdża do pracy rowerem. Pasy rowerowe nie są tak powszechne w mieście i północnej Adelaide, ale nadal można je znaleźć na określonych ulicach. Rowery można przewozić pociągami (ale nie tramwajami ani autobusami). Od poniedziałku do piątku przed godziną 9 rano i między 15:00 a 18:00 obowiązuje cena ulgowa (z wyjątkiem posiadaczy karty Seniors Card). W pozostałych godzinach rowery można przewozić bezpłatnie. === Pieszo === Centrum miasta jest stosunkowo zwarte i można je łatwo pokonać pieszo. Większość atrakcji skupia się wokół bloków między North Terrace i Victoria Square po obu stronach King William Street. Główny obszar handlowy Rundle Mall jest w całości przeznaczony dla pieszych. Dzielnica Gouger Street i Adelaide Central Market to również świetne miejsca docelowe dla pieszych podróżników. Podróżni, którzy chcą kontynuować jogging podczas podróży, mogą skorzystać z popularnych tras biegowych wzdłuż rzeki Torrens i przez Parklands. == Warto zobaczyć == [[Plik:GlenelgTownHall.jpg|thumb|Ratusz Glenelg]] Główne atrakcje Adelaide skupiają się głównie w City i North Adelaide. W przeciwieństwie do [[Sydney]], [[Melbourne]], [[Brisbane]] czy [[Perth]], Adelaide nie jest miejscem, do którego chciałbyś pojechać specjalnie ze względu na życie w mieście i jest o wiele mniej ruchliwe niż inne duże miasta. Zamiast tego Adelaide jest miejscem, w którym możesz cieszyć się bardziej wyluzowanym tempem życia, jakbyś był na wsi, ale z łatwym dostępem do typowych udogodnień dużego miasta. Adelaide jest znane ze swoich kościołów, a podróż do Adelaide nigdy nie jest kompletna bez odwiedzenia jednego z jego kościołów, nie ze względu na jakiekolwiek znaczenie historyczne lub religijne, ale raczej ze względu na ich architekturę. Jeśli możesz pozwolić sobie na czas, aby zobaczyć tylko jeden, '''Katedra św. Piotra''' w North Adelaide jest jednym z najbardziej kultowych kościołów w Australii. W przeciwieństwie do innych miast, Adelaide nie ma karnetu obejmującego wszystkie atrakcje. === Parki i ogrody === W przeciwieństwie do większości innych miast, większość parków i ogrodów Adelaide otacza miasto, tworząc ładną granicę odróżniającą je od reszty Adelaide, zamiast znajdować się całkowicie na obrzeżach. Istnieje również inna granica wokół North Adelaide, granicząca z rzeką Torrens, dzięki czemu większość parków i ogrodów Adelaide koncentruje się na tym małym, ale zróżnicowanym zielonym skrawku ziemi w mieście. Większość innych parków i ogrodów znajduje się poza tym na przedmieściach, szczególnie w południowo-wschodnich obszarach Adelaide, często przestronnych i z rozległą przestrzenią rekreacyjną. Parki w mieście i North Adelaide są oczywistym znakiem, że jesteś w mieście, podczas gdy niektóre, takie jak Morialta Conservation Park, dają wrażenie, że jesteś na zewnątrz i na buszu, podczas gdy niektóre, takie jak Belair National Park, mają idealne płynne przejście między miastem a wsią. [[Plik:Palm House, Adelaide Botanic Gardens.jpg|thumb|300px|Palmiarnia, Ogród Botaniczny w Adelajdzie]] Jeśli chodzi o parki narodowe, obszar Adelaide ma tylko trzy parki narodowe, w przeciwieństwie do jedenastu parków narodowych w [[Sydney]], które dla niektórych nadal byłyby uważane za dużo jak na miasto tej wielkości. Parki narodowe są wymienione poniżej: * Pierwszy park narodowy Australii Południowej; Belair National Park jest domem dla wielu znaczących budynków, w tym starego domu rządowego. W parku znajduje się wiele szlaków turystycznych, a także kilka wodospadów * Drugi park narodowy w Adelaide znajduje się nieco na granicy Adelaide i jest w dużej mierze rezerwatem ptaków, nadmorskim parkiem narodowym Adelaide International Bird Sanctuary National Park — Winaityinaityi Pangkara (jeśli ta nazwa jest trudna do wymówienia lub zbyt długa, Adelaide International Bird Sanctuary lub Adelaide International Bird Sanctuary National Park będzie odpowiednie), jest domem dla kilku białych plaż i jest szczególnie dobrym miejscem, jeśli chcesz zobaczyć delfiny * Trzeci i najnowszy park narodowy to Glenthorne National Park — Ityamaiitpinna Yarta (jeśli to zbyt długie, Glenthorne National Park będzie odpowiednie) został utworzony w listopadzie 2020, co jest dość nowym zjawiskiem w porównaniu z pozostałymi dwoma parkami narodowymi i jest w trakcie przekształcania z parku ochrony przyrody w park narodowy. W zależności od tego, czy Adelaide Hills uważa się za część Adelaide, '''Cleland National Park''' również został przekształcony z parku ochrony przyrody w park narodowy, który obejmuje kilka tras rowerowych i pieszych oraz Mt. Lofty, jedyne miejsce w Adelaide, gdzie kiedykolwiek pada śnieg, chociaż to również jest bardzo, bardzo rzadkie. Niemniej jednak nadal jest to przyjemny park na spacer. W grudniu 2021 Adelaide zostało nazwane drugim na świecie „National Park City” przez International National Park City Foundation (organizację promującą parki narodowe) po [[Londyn]]ie, który stał się pierwszym w 2019. Uważa się, że 95% mieszkańców Adelaide mieszka zaledwie 400 metrów od parku, a ponad 30% miasta jest pokryte zielenią, co czyni Adelaide najbardziej zielonym miastem w Australii (chociaż prawie połowa [[Canberra|Canberry]] jest zajmowana przez park narodowy). === Muzea i galerie === [[Plik:River Torrens at the University of Adelaide.jpg|thumb|Rzeka Torrens przepływająca w pobliżu Uniwersytetu w Adelajdzie]] Muzea i galerie Adelaide są również skoncentrowane w mieście i północnej Adelajdzie, podobnie jak parki i ogrody lub większość rzeczy do zobaczenia lub zrobienia w Adelajdzie, ale jest też spora liczba muzeów w regionie Port Adelaide/Outer Harbor. Podobnie jak każda inna stolica, Adelaide ma galerię sztuki, muzeum stanowe zawierające historyczne artefakty z całej Australii Południowej, a także z obszarów granicznych sąsiadujących stanów, stare więzienie i przede wszystkim centrum wina w mieście. Na przedmieściach znajduje się również muzeum kolei, muzeum lotnictwa i wiele innych. Spośród wszystkich muzeów, wystaw lub galerii w Adelajdzie, te są szczególnie ważne: * '''Narodowe Centrum Wina''' – w mieście, podróż do Australii Południowej bez poznania kultury wina w tym stanie nigdy nie jest kompletna. * '''Muzeum Australii Południowej''', również w mieście, jest w dużej mierze państwowym muzeum Australii Południowej, w którym znajdują się artefakty i kolekcja rdzennych mieszkańców, a także kilka galerii. Podobnie jak w większości muzeów, jest bezpłatne. * Chociaż Australia Południowa nie miała tak dużej liczby migrantów, w przeciwieństwie do [[Sydney]] czy [[Melbourne]], '''Muzeum Migracji''' w mieście opowiada historie imigrantów do Australii Południowej na przestrzeni dziejów i może cię to bardziej zaskoczyć niż myślisz – Australia Południowa jest nadal dość wielokulturowym stanem, pomimo stereotypów * '''Galeria Sztuki Australii Południowej''' w mieście jest szczególnie interesującym miejscem dla osób zainteresowanych różnymi gatunkami sztuki. Istnieje również kilka innych muzeów, wystaw i galerii. Zapoznaj się z odpowiednimi artykułami o okręgach, aby uzyskać informacje na ich temat. == Aktywny wypoczynek == === Plaże === [[Plik:The Jetty. Glenelg, SA.jpg|thumb|Molo na plaży Glenelg]] [[Plik:Port Willunga Beach.jpg|thumb|Adelaide to nadmorskie miasto, szczycące się 28 km linii brzegowej. Na zdjęciu Port Willunga, na południe od miasta.]] Plaże Adelaide znajdują się głównie w West Adelaide, biorąc pod uwagę fakt, że jest to jedyny duży okręg z linią brzegową. Chociaż Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara ma również długą linię brzegową, jest ona chroniona i nie jest to plaża do pływania. Jeśli jest coś, czego nie można przegapić na żadnej plaży w Adelaide, to jest to surfing na jednej z wielu plaż surfingowych (Glenelg i West Beaches), australijski klasyk. Niektóre plaże mają szkoły surfingu i miejsca, w których można wypożyczyć deski surfingowe, ale w znacznie mniejszym stopniu niż Sydney. Jednak są pewne plaże, które przyciągają więcej odwiedzających i są bardziej popularne niż inne: * {{Znacznik|Glenelg Beach|-35.0068558|138.5113017|typ=natura}}'''Glenelg Beach''' – Historyczne nadmorskie przedmieście Glenelg ma molo, Grand Hotel i wiele restauracji i kawiarni. Bardzo popularne wśród młodych i starszych, wiele zawodów siatkówki. * {{Znacznik|West Beach|-34.94546022510652|138.50100541362013|typ=natura}}'''West Beach''' – Idealne na rodzinne spacery i pływanie. Jest dość blisko zarówno Glenelg, jak i Henley Beach. Na Henley Beach znajduje się Henley Square, na którym znajduje się około 15 restauracji – doskonałe miejsce na posiłek. Wszystkie plaże wzdłuż wybrzeża Adelaide to doskonałe plaże z białym piaskiem, niektóre z publicznymi toaletami i prysznicami z zimną wodą. Jeśli chcesz „zamoczyć wędkę”, są mola na (plażach podmiejskich, od północy do południa) Grange, Semaphore, Henley Beach, Glenelg, Brighton i Port Noarlunga. === Sport === Jak każde miasto, Adelaide jest również znane ze swojego sportu. Podobnie jak w większości innych miast Australii, futbol australijski (AFL) jest najpopularniejszym sportem, a krykiet nie jest daleko w tyle. W przeciwieństwie do [[Queensland]] lub większości [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], rugby league nie jest popularne w Adelaide. * '''Krykiet''' – W miesiącach letnich wybierz się na mecz krykieta na {{Znacznik|Adelaide Oval|-34.9155596 |138.5962772 |typ=atrakcja}}'''Adelaide Oval'''. Australia jest gospodarzem kilku krajów podróżujących każdego lata i rozegrają kilka meczów na tym pięknym boisku, które znajduje się tuż między miastem a północną Adelajdą, na tej małej przestrzeni zieleni. Bilety na mecze międzynarodowe są zazwyczaj szybko wykupywane, ale mecze krajowe są częste i równie ekscytujące. * '''AFL''', najwyższa liga profesjonalnego futbolu australijskiego. Mecze domowe lokalnych drużyn Adelaide Crows i Port Adelaide Power odbywają się na '''Adelaide Oval''' w północnej Adelajdzie w miesiącach zimowych. Bilety są zazwyczaj w rozsądnej cenie, a ich zdobycie nie powinno stanowić problemu — sprawdź [https://www.afl.com.au/ stronę internetową AFL], aby uzyskać więcej informacji. * '''SANFL''', stanowa liga futbolu australijskiego, ma 5 meczów w weekend w różnych miejscach w mieście i na przedmieściach. {{Znacznik|Norwood Oval|-34.9198188 |138.6304715 |typ=atrakcja}}'''Norwood Oval''', siedziba [https://norwoodfc.com.au/ Redlegs], znajduje się na Parade w Norwood, gdzie znajduje się wiele restauracji, kawiarni i pubów na pomeczowe okazje. * Sprawdź Adelaide United (drużynę piłkarską) na Hindmarsh Stadium. === Sztuka performatywna === * '''Format Collective''' na 15 Peel St to dwupiętrowa przestrzeń do występów ze stałym sklepem z zinami, w którym odbywają się małe wystawy sztuki, niektóre z bardziej eksperymentalnych koncertów, panele dyskusyjne i sztuka performance. Wiele z tego koncentruje się na corocznym Format Festival, który odbywa się w tym samym czasie co Fringe Festival i jest uważany za bardziej eksperymentalną alternatywę, chociaż przez cały rok coś się dzieje. Znany z hipsterów, japońskiego piwa i nostalgicznych gier w four-square. == Praca == == Nauka == Trzy uniwersytety mają siedzibę w Adelaide, z których {{Znacznik|'''University of Adelaide'''|-34.919159 |138.60414|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.adelaide.edu.au/ University of Adelaide]''' jest najbardziej ceniony. Pozostałe dwa uniwersytety w regionie {{Znacznik|'''University of South Australia'''|-34.92069 |138.604558|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.unisa.edu.au/ University of South Australia]''' i '''[https://www.flinders.edu.au/ Flinders University]'''. Studenci zagraniczni mają możliwość zapisania się na te uniwersytety, jako studenci studiów licencjackich lub w ramach programów wymiany z zagranicznymi uniwersytetami. == Zakupy == == Kawiarnie i restauracje == * Restauracja Grass Roots, * Baro-restauracja Mayflower, * Restauracja Chef Dong, * Restauracja Gin Long Canteen, * Restauracja Old Hous. == Noclegi == == Imprezy == Jednym z najlepszych okresów w roku na wizytę jest '''Mad March''', kiedy odbywa się wiele festiwali i wydarzeń. Należą do nich Adelaide Fringe, wyścig samochodowy Clipsal 500, Adelaide Festival, WOMADdelaide i karnawał wyścigów konnych Adelaide Cup. * '''Adelaide 500''' (Superloop Adelaide 500) – W połowie marca wyścigi supersamochodów Adelaide 500 cieszą się dużą popularnością, odbywają się na nich masowe imprezy uliczne, ogromne składy koncertów i wielu fanatycznych mieszkańców Adelaide. * '''Adelaide Fringe Festival''' – Pod koniec lutego-marca Fringe Festival (drugi co do wielkości tego typu na świecie) i Festival of Arts ożywiają miasto muzyką, sztuką, tańcem i kulturą z całego świata. Oba są dużymi i bardzo popularnymi wydarzeniami odwiedzanymi przez ludzi z całego świata. * '''WOMADelaide''' (World of Music Arts and Dance) – Ogromnie popularny festiwal muzyczny odbywający się obecnie co roku w marcu. Ludzie przyjeżdżają tu z całej Australii i z zagranicy. Pokazuje Adelaide w najlepszym wydaniu. == Kontakt == == Bezpieczeństwo == == Informacje turystyczne == == Wyjazd == {{Jest w|Australia Południowa}} {{Zarys}} [[Kategoria:Australia]] 2i93v8gxpewfntguxdlaypahikshjav 149982 149981 2025-06-18T13:43:29Z Moromar 2451 /* Zakupy */ 149982 wikitext text/x-wiki {{Top-banner}} {{Miejscowość infobox |nazwa = Adelaide |nazwa oryginalna = |widok = Adelaide's_updated_montage.jpg |opis = |herb = COA_Adelaida.svg |mapa = Adelaide locator-MJC.png |państwo = [[Plik:Flag of Australia.svg|20px]] [[Australia]] |region = [[Plik:Flag of South Australia.svg|20px]] [[Australia Południowa]] |powierzchnia = 3259,8 |wysokość = 43 |lud = 1 469 200 |prefiks = 08700, 08701, 08702, 08703, 08704, 08705, 08706, 08707, 08708, 08709, 08710, 08711, 08712, 08713, 08714, 08715, 08716, 08717, 08720, 08721, 08722, 08723, 08724, 08725, 08730, 08731, 08732, 08733, 08734, 08735, 08736, 08740, 08741, 08742, 08743, 08744, 08745, 08746, 08747, 08810, 08811, 08812, 08813, 08814, 08815, 08816, 08817, 08819, 08820, 08821, 08822, 08823, 08824, 08825, 08826, 08827, 08829, 08830, 08831, 08832, 08833, 08834, 08835, 08836, 08837, 08839, 08840, 08841, 08842, 08843, 08844, 08845, 08846, 08847 i 08849 |kod pocztowy = 5000 |www = https://www.cityofadelaide.com.au/ }} [[Plik:Adelaide - SA (25091207887).jpg|alt=|thumb|399x399px|Adelaide z rzeki Torrens ]] '''Adelaide''' jest stolicą stanu [[Australia Południowa]]. Leży na wschodnim wybrzeżu Zatoki St Vincent w centralnej, południowej części kontynentu [[Australia|australijskiego]]. Adelaide jest piątym co do wielkości miastem Australii, z populacją ponad 1,2 miliona. Ponad trzy czwarte mieszkańców Australii Południowej mieszka w obszarze metropolitalnym Adelaide. Adelaide leży na równinie między pagórkowatymi [[Adelaide Hills|wzgórzami Adelaide]] i Zatoką i graniczy z wieloma słynnymi regionami winiarskimi Australii. Regiony [[Barossa Valley]] i [[Clare Valley]] leżą na północy, regiony [[McLaren Vale]] i Langhorne Creek na południu, a chłodniejszy klimat regionu Adelaide Hills na wschodzie. Historycznie znane jako Miasto Kościołów ze względu na swoje nowe światowe korzenie jako inkubator wolności religijnej, większość architektury w centrum miasta zachowała się z epoki kolonialnej. Silnie inspirowana dominującymi wówczas stylami popularnymi w [[Anglia|Anglii]], architektura dziedzictwa jest podobna do wielu europejskich miast zbudowanych w XIX wieku. Miasto zbudowano na planie siatki, z obsadzoną drzewami ulicą miejską, niezwykle szeroką i przestronną jak na australijską metropolię, oraz sześcioma placami miejskimi otoczonymi parkami. Bliskość regionów uprawy winorośli i żywności premium, a także fale imigracji z [[Niemcy|Niemiec]], [[Włochy|Włoch]], [[Grecja|Grecji]], [[Polska|Polski]], [[Wietnam]]u, [[Malezja|Malezji]], [[Chiny|Chin]] i [[Indie|Indii]] stworzyły wyjątkową wielokulturową kulturę wykwintnego jedzenia i kawiarni w mieście i na wewnętrznych przedmieściach. Tę kulturę kawiarnianą wspiera globalna reputacja Adelaide w dziedzinie sztuki, a w szczególności festiwale sztuki odbywające się w marcu, w tym [https://www.adelaidefestival.com.au/ Adelaide Festival] i [https://adelaidefringe.com.au/ Adelaide Fringe Festival], który pod względem wielkości ustępuje jedynie Edinburgh Fringe Festival. Miasto jest domem Adelaide Oval, słynącego jako jeden z najbardziej malowniczych terenów do krykieta testowego, który został przebudowany, aby organizować mecze futbolu australijskiego w miesiącach zimowych, sportu, który ma długą historię w mieście. Adelaide i okoliczne regiony winiarskie są również gospodarzami [https://tourdownunder.com.au/ Tour Down Under], największego wyścigu kolarskiego na półkuli południowej i pierwszego etapu UCI WorldTour. Adelaide jest mniej ruchliwe niż jakakolwiek inna stolica, a względny brak wysokich budynków sprawia, że ​​bardziej przypomina mniejsze miasto, takie jak [[Hobart]] lub [[Canberra]]. Ze względu na swój spokojny charakter jest często nazywane „największym miastem wiejskim Australii”. == Dzielnice == === Regiony wewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide/Miasto i Północ|Miasto i Północ Adelaide]] | kolor regionu 1 = 47b526 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Dom centrum miasta Adelaide, gdzie znajduje się wiele muzeów, parków, a także miejsce narodzin przemysłu kosmicznego w Australii. Miasto jest również miejscem, w którym Adelaide staje się ożywione, a jego życie nocne ożywa, podczas gdy North Adelaide jest domem słynnej katedry św. Piotra. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Port Adelaide, Enfield, Prospect and Outer Harbor|Port Adelaide, Enfield, Prospect i Outer Harbor]] | kolor regionu 2 = c79c73 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Dom portu Adelaide; Port Adelaide. Obszar ten jest domem dla kilku muzeów, miejsc do jedzenia i jest jednym z bardziej zielonych obszarów Adelaide. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/Zachód|Zachodnia Adelaide]] | kolor regionu 3 = 6655d9 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Dom nadmorskich społeczności Adelaide, a także przedmieścia Glenelg, ważnego centrum miasta na zachodnich przedmieściach Adelaide. To także miejsce, w którym ożywa kultura surfingu w Adelaide. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Południe i Wschód|Południe i Wschód]] | kolor regionu 4 = d9d255 | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Dom Haigh's Chocolate Factory, fabryki jednej z najlepszych i najdroższych marek czekolady w Australii, oraz winiarni Penfold's. Obszar ten znajduje się również tuż przy [[Adelaide Hills]], dość górzystym terenie na wschodzie. }} === Regiony zewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara]] | kolor regionu 1 = 3250a8 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Jeden z największych rezerwatów ptaków w Australii Południowej i jedyny park narodowy w tym kraju, który pełni raczej funkcję rezerwatu ptaków niż zwykłego parku narodowego. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Belair National Park|Belair National Park]] | kolor regionu 2 = 543a11 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Miejski park narodowy, w którym znajduje się zabytkowy Old Government House, siedziba pierwszych gubernatorów Australii Południowej. W parku znajduje się również kilka wodospadów i kilka szlaków pieszych przez busz. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/McLaren Vale|McLaren Vale]] | kolor regionu 3 = a87332 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Jest to jeden z regionów uprawy winorośli w Adelajdzie. Choć nie cieszy się tak wielką międzynarodową sławą jak Barossa Valley, produkuje się tu wina najwyższej jakości, a samo przeżycie jest niepowtarzalne. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Salisbury, Playford and Tea Tree Gully|Salisbury, Playford i Tea Tree Gully]] | kolor regionu 4 = 1da17e | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Zewnętrzne przedmieścia w północnej części Adelaide, znane z licznych parków i wąwozów, a także z Westfield Tea Tree Plaza, jednego z najważniejszych centrów handlowych w Adelajdzie. | nazwa regionu 5 = [[Gawler]] | kolor regionu 5 = 26b0b5 | elementy regionu 5 = | opis regionu 5 = Exburb Adelaide, ta dość odizolowana część jest odrębnym miastem. Chociaż Gawler jest ogólnie uważane za granicę, jeśli chodzi o to, czy jest częścią Adelaide, czy nie, Wikivoyage obejmuje je jako osobne miasto, a nie jako część Adelaide. }} == Charakterystyka == Strefa czasowa [[Australia Południowa|Australii Południowej]] jest o 30 minut za Australijskim czasem standardowym wschodnim (AEST) używanym w [[Wiktoria|Wiktorii]], [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], Australijskim Terytorium Stołecznym i [[Tasmania|Tasmanii]]. Jest również o półtorej godziny przed Australijskim czasem standardowym zachodnim (AWST) używanym w [[Australia Zachodnia|Australii Zachodniej]] i o 45 minut przed Eucla, która używa czasu środkowo-zachodniego (CWST). Australia Południowa stosuje czas letni, podobnie jak inne stany południowe/południowo-wschodnie, ale w przeciwieństwie do Australii Zachodniej, [[Queensland]] lub [[Terytorium Północne|Terytorium Północnego]]. Miasta/miasteczka Broken Hill i Silverton w Nowej Południowej Walii również stosują ten sam czas co Australia Południowa. === Klimat === Adelaide jest najsuchszą stolicą Australii, z gorącymi i suchymi latami i nieco bardziej wilgotnymi i chłodnymi zimami. '''Latem''' średnia dzienna temperatura maksymalna wynosi 27 °C (81 °F), a średnia nocna minimalna 18 °C (64 °F), ale występują znaczne wahania; Adelaide zazwyczaj może spodziewać się kilku dni w roku, kiedy dzienne temperatury przekraczają 35 °C (95 °F), a nocne minima nie spadają poniżej 23 °C (73 °F) w nocy. Opady deszczu są niewielkie i rzadkie przez całe lato. Średnia w styczniu i lutym wynosi około 20 milimetrów (0,8 cala), ale całkowicie bezdeszczowe miesiące nie są wcale rzadkością. Biorąc pod uwagę regularną gorącą pogodę, praktycznie każdy budynek publiczny, kryte miejsca turystyczne i większość środków transportu publicznego są w pełni klimatyzowane. Słońce wschodzi od 6 rano do 20:30 wieczorem. '''Zimą''' od czerwca do sierpnia średnia maksymalna temperatura wynosi 15–16°C (59–61°F), a minimalna zwykle około 8°C (46°F). Zimą występują regularne opady deszczu, a czerwiec jest najbardziej deszczowym miesiącem w roku, ze średnią opadów około 80 mm. Mrozy są powszechne w dolinach wzgórz Adelaide, ale rzadkie gdzie indziej. W samym centrum Adelaide nie ma opadów śniegu, chociaż w bardzo rzadkich przypadkach można zaobserwować niewielką mżawkę na wyżej położonych terenach na szczycie Mount Lofty w wzgórzach Adelaide. Wschód i zachód słońca występują około 7:15 rano i 17:15 po południu zimą. '''Jesień''' i '''wiosna''' to powolne, stopniowe zmiany między ekstremami lata i zimy. Od połowy lutego do końca marca Adelaide przechodzi w swój '''szalony marcowy''' sezon festiwali sztuki, muzyki i sportu, aby skorzystać z umiarkowanej pogody. Wiosna to również dobry czas na odwiedzenie Adelaide, ponieważ kwiaty zwykle kwitną po zimowych deszczach. === Historia === ==== Historia Aborygenów ===== Pierwszymi ludźmi, którzy zamieszkali na równinach Adelaide byli '''ludzie Kaurna''', których terytorium rozciągało się od dzisiejszego [[Port Broughton]] do północy Adelaide, na południe do [[Cape Jervis]] na południowym krańcu [[Półwysep Fleurieu|Półwyspu Fleurieu]]. Kaurna mieszkali na równinach Adelaide w grupach rodzinnych zwanych ''yerta'', słowem, które odnosiło się również do obszaru ziemi, na którym utrzymywała się grupa rodzinna. Każda yerta była odpowiedzialnością dorosłych Kaurna, którzy dziedziczyli ziemię i mieli dogłębną wiedzę na temat jej zasobów i cech. Bogatą historię i kulturę życia Aborygenów w Adelaide można poznać w [https://www.tandanya.com.au/ Tandanya], należącym do Aborygenów centrum kultury i historii na Grenfell Street. Zwiedzanie Tandanya jest bezpłatne, a wycieczki są dostępne za niewielką opłatą. ==== Osadnictwo europejskie ==== [[Plik:Transformers - Victoria Square Adelaide SA - panoramio.jpg|thumb|Widok z lotu ptaka na plac Victoria Square w mieście, który stanowił integralną część „planu siatki” Adelajdy opracowanego na początku osadnictwa. ]] Po zmapowaniu linii brzegowej Australii Południowej na początku XIX wieku przez europejskich odkrywców Matthew Flindersa i Nicolasa Baudina, odbyła się wyprawa w dół rzeki Murray, która przyniosła pozytywne informacje na temat lądu na wybrzeżu Zatoki Świętego Wincentego. W tym samym czasie brytyjscy reformatorzy chcieli utworzyć kolonię opartą na wolnym osadnictwie, a nie na transporcie skazańców, jak wszystkie inne kolonie australijskie w tamtym czasie. W 1834 roku założono South Australia Company, która przekonała brytyjski parlament do uchwalenia prawa, które utworzyło kolonię dla wolnych osadników w Australii Południowej. W grudniu 1836 roku, po 10-miesięcznej podróży flotą statków z [[Anglia|Anglii]], pierwszy gubernator John Hindmarsh ogłosił utworzenie nowej prowincji podczas ceremonii w tym, co obecnie jest nadmorskim przedmieściem Glenelg. Po kłótniach między kolonistami, pierwszy geodeta Adelajdy, William Light zaprojektował miejską siatkę szerokich bulwarów otoczonych parkami, z jednym centralnym placem (Victoria Square) i czterema mniejszymi placami (Hindmarsh, Light, Whitmore i Hurtle) położonymi na południowych brzegach Torrens. Oryginalny projekt Lighta, z niewielkimi zmianami, w dużej mierze przetrwał do dziś. Wczesne gałęzie przemysłu miasta opierały się na górnictwie i rolnictwie, a Anglia była głównym rynkiem eksportowym. Stosunkowo radykalna polityka wielu wolnych osadników doprowadziła do tego, że Adelajda stała się domem wczesnych postępowych reform, w tym tajnego głosowania drukowanego, pierwszej jurysdykcji na świecie, która pozwoliła kobietom głosować i kandydować do parlamentu oraz wczesnego związkowania zawodowego i aktywizmu. ==== Po Federacji ==== Po utworzeniu federacji australijskiej w 1901 [[Australia Południowa]] zaczęła przechodzić na przemysł wtórny, proces ten został uruchomiony na najwyższych obrotach przez długoletni rząd konserwatywnego premiera Thomasa Playforda po II wojnie światowej. Playford postawił sobie za cel aktywne przyciąganie firm produkcyjnych, takich jak General Motors, do Australii Południowej, oferując tanią ziemię i niskie podatki. To, wraz ze wzrastającą powszechnością transportu samochodowego, doprowadziło do stosunkowo niskiej gęstości zaludnienia w Adelajdzie, ponieważ pracownicy mieszkali blisko fabryk, w których pracowali na przedmieściach. Masowa migracja z południowej Europy przekształciła anglo-celtycką kulturę Adelajdy, przy czym greccy migranci osiedlali się głównie na wewnętrznych zachodnich i południowych przedmieściach, a włoscy migranci osiedlali się na wewnętrznych wschodnich i północno-wschodnich przedmieściach. Te tożsamości kulturowe przetrwały do ​​dziś, a kontynentalne delikatesy i kawiarnie są powszechną cechą śródmieścia Adelajdy. Adelaide również przyjęła wielu imigrantów z Europy Środkowej, w szczególności z Niemiec i Polski, a ich wpływ jest najbardziej widoczny w rzeźniach, z których niektórzy sprzedają kiełbasy inspirowane kuchnią niemiecką i polską. Podczas gdy gospodarka Australii Południowej rozkwitała, jej życie publiczne i kulturalne straciło wiele ze swojego wczesnego radykalizmu, a prawa niebieskie wymagały, aby bary i puby zamykały się o szóstej wieczorem - powodując „szum o szóstej”. Polityka Białej Australii oznaczała również, że mieszkańcy Adelaide pochodzili w przeważającej mierze z Europy. ==== Stolica kosmopolityczna ==== Lata 60. XX wieku przyniosły dramatyczną zmianę w życiu kulturalnym Adelaide, wraz z rozpoczęciem Adelaide Festival of Arts i Adelaide Fringe Festival, które przekształciły kulturę artystyczną Adelaide, a pod koniec dekady wybrano pierwszy rząd Partii Pracy od lat 30. XX wieku. W 1970 roku Don Dunstan został premierem Australii Południowej. Dunstan był postacią transformacyjną i dążył do przekształcenia Adelaide w nowoczesną, kosmopolityczną stolicę. Rząd Dunstana zakończył swelling o szóstej, zamkniętą dla ruchu pieszego Rundle Street, tworząc Rundle Mall i zbudował Festival Centre, tworząc centrum sztuki w Adelajdzie. Jego rząd wprowadził szereg postępowych reform, w tym uczynił Australię Południową pierwszą jurysdykcją w Australii, która zalegalizowała homoseksualizm. Tym razem nastąpiły również zmiany w australijskim prawie imigracyjnym, w wyniku których wietnamscy i chińscy migranci dołączyli do wcześniejszych fal migracji i powstali społeczności na północno-zachodnich i zachodnich przedmieściach, a także wielojęzyczna dzielnica Chinatown na Gouger Street obok Adelaide Central Market. Po przegraniu rządów na jedną kadencję z konserwatystami pod koniec lat 70. Partia Pracy powróciła do władzy pod przywództwem Johna Bannona w latach 80. Premier Bannon, bardziej przyjazny biznesowi lider niż Dunstan, starał się napędzać rozwój miasta Adelaide, widząc budowę najwyższego budynku w Adelaide, znanego obecnie jako Westpac House, oraz rozwój Adelaide Convention Centre i Adelaide Casino. Jednak złe kredyty bankowe doprowadziły do ​​upadku wspieranego przez państwo State Bank of South Australia na początku lat 90., co wymagało ogromnego rządowego ratunku i pogrążyło państwo w głębokim zadłużeniu. ==== Odrodzenie po Banku Państwowym ==== Lata 90. XX wieku pod rządami liberałów pod przewodnictwem premierów Deana Browna, Johna Olsena i Roba Kerina były świadkiem sprzedaży aktywów przez konserwatywny rząd i ograniczenia usług rządowych w celu zmniejszenia zadłużenia państwa. Ta redukcja wydatków rządowych, a także spadek produkcji w Australii po zniesieniu muru taryfowego przez rząd federalny, doprowadziły do ​​spowolnienia wzrostu gospodarczego Australii Południowej i powszechnej emigracji do stolic wschodnich, w szczególności [[Melbourne]]. Partia Pracy powróciła do władzy w 2002 roku pod rządami Mike'a Ranna, który starał się przekształcić bazę przemysłową Adelajdy, aby skupić się na usługach edukacyjnych, górnictwie i przemyśle obronnym, a także wykorzystać jej mocne strony w dziedzinie wina. Rząd Ranna zainwestował duże środki w odbudowę miasta, przeprowadzając remonty transportu publicznego, budowę nowego szpitala centralnego i przebudowę Adelaide Oval. Po dziesięciu latach rządów premiera Ranna Partia Pracy wybrała w 2011 na premiera Jaya Weatherilla, który w dużej mierze kontynuował ten program, ale z odnowionym naciskiem na przekształcanie przestrzeni publicznej w śródmieściu poprzez łagodzenie ograniczeń w planowaniu i łagodniejsze wydawanie licencji na sprzedaż alkoholu małym barom. [[Plik:Adelaide skyline, December 2022.jpg|thumb|right|400px|Panorama Adelaide w 2023 roku]] == Dojazd == === Samolotem === {{Znacznik|Port lotniczy Adelaide|-34.945|138.530556|typ=transport}}'''[https://adelaideairport.com.au/ Port lotniczy Adelaide]''' ({{IATA|ADL}}) (''około 7 km (4,3 mil) na zachód od centrum miasta i znajduje się w pobliżu popularnych plaż turystycznych w Glenelg i Henley Beach''). Port lotniczy Adelaide jest dobrze skomunikowany z innymi dużymi miastami w [[Australia|Australii]] i oferuje codzienne loty międzynarodowe do węzłów w [[Azja Południowo-Wschodnia|Azji Południowo-Wschodniej]], na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]] i w [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]], co umożliwia połączenia z przesiadką na całym świecie. Częstsze loty z przesiadką w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Perth]] mogą być tańsze. Podróżujący z '''Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej''' mogą złapać bezpośrednie loty z [[Singapur]]u ([https://www.singaporeair.com/en_UK/pl/home Singapore Airlines]), [[Kuala Lumpur]] ([https://www.malaysiaairlines.com/my/en/home.html Malaysian Airlines]) i [[Denpasar]] ([https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar Airways]). Podróżujący z '''Bliskiego Wschodu lub północnej Afryki''' mogą złapać codzienny lot liniami [https://www.emirates.com/pl/polish/ Emirates] z [[Dubaj]]u lub [https://www.qatarairways.com/en/homepage.html Qatar Airways] z [[Doha|Dohy]]. Podróżujący z Europy mogą odbyć podróż z przesiadką do Adelaide dowolnym z tych przewoźników. Podróżni z '''Nowej Zelandii''' mogą złapać bezpośredni lot z [[Auckland]] na [https://www.airnewzealand.co.nz/ Air New Zealand]. Podróżni z '''Ameryki Północnej lub Południowej''' mogą podróżować z jedną przesiadką na Air New Zealand przez [[Auckland]] lub mogą przesiąść się na częsty lot krajowy po pierwszym lądowaniu w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Brisbane]]. '''Usługi krajowe''' w Australii obejmują częste połączenia do każdej stolicy kontynentalnej części kraju liniami lotniczymi oferującymi pełen zakres usług, takimi jak [https://www.qantas.com/au/en.html Qantas] i [https://www.virginaustralia.com/au/en/ Virgin Australia]. [https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar] to tani przewoźnik, który oferuje rzadsze, mocno przecenione połączenia, głównie do [[Melbourne]], [[Sydney]] i [[Gold Coast]]. Istnieją również loty do [[Alice Springs]] i [[Cairns]]. '''Usługi regionalne''' i operacje są świadczone przez Regional Express Airlines (''Rex''), Alliance Airlines, Cobham Airlines i loty Qantaslink obsługiwane zarówno przez Cobham Airlines, jak i Alliance Airlines. Usługi te są realizowane głównie do miast i miasteczek regionalnych Australii Południowej, w tym Mt Gambier, Kingscote ([[Wyspa Kangura]]), [[Port Lincoln]] i Whyalla, ale obsługują również [[Mildura]] w Wiktorii i [[Broken Hill]] w Nowej Południowej Walii. Istnieje tylko jeden terminal dla odlotów międzynarodowych i krajowych; odpowiednio, transfery są stosunkowo bezproblemowe. Na lotnisku znajdują się bankomaty i kantory wymiany walut. Jedzenie i zakupy są dostępne zarówno po stronie lądowej, jak i po stronie lotniska. Schowki są dostępne w wypożyczalni samochodów na parkingu, w tym niektóre większe, które pomieszczą pojemniki na rowery. Bezpłatne Wi-Fi jest dostępne w całym terminalu. ==== Lotnictwo ogólne ==== Adelaide Airport ma oddzielny terminal dla lotnictwa ogólnego, ale większość samolotów prywatnych korzysta z {{Znacznik|Parafield Airport|-34.793333|138.633056|typ=transport}}'''Parafield Airport''' 18 km na północ od City. ==== Między lotniskiem a miastem ==== '''[https://www.adelaidemetro.com.au/plan-a-trip/visiting-adelaide/adelaide-airport-bus Autobusy lotniskowe Adelaide Metro J1/J2/J7/J8]''' łączą lotnisko z City, Glenelg i kilkoma głównymi centrami handlowymi. Autobusy J1 odjeżdżają co 15 minut od 8:00 do 18:00 każdego dnia do City, rzadziej od 5:00 do 23:00. Podróż do City trwa około 25 minut w godzinach szczytu. Autobusy do Glenelg odjeżdżają co pół godziny w ciągu dnia, rzadziej w nocy. Autobusy do Arndale, West Lakes i centrum handlowego Marion odjeżdżają co godzinę w dni powszednie. Autobusy odjeżdżają z jednego przystanku na zewnątrz głównego terminala. Wszystkie autobusy we wszystkich kierunkach odjeżdżają z tego jednego przystanku, więc sprawdź przód autobusu, aby upewnić się, że jedzie tam, gdzie chcesz jechać! Informacje o autobusach w czasie rzeczywistym są [https://www.adelaidemetro.com.au/stops?id=17327 dostępne dla tego przystanku] i wszystkich przystanków Adelaide Metro lub za pośrednictwem szeregu [https://www.adelaidemetro.com.au/how-to-use-public-transport/public-transport-apps aplikacji] na smartfony. Nie musisz nawet kupować biletu; po prostu [https://www.adelaidemetro.com.au/fares-and-passes/tap-and-pay dotknij i zapłać] kartą bankową lub kompatybilnym urządzeniem. JetBus jest częścią sieci metra Adelaide, więc obowiązują standardowe rodzaje biletów i taryfy w sekcji transportu publicznego, a bilet użyty w JetBusie można wykorzystać w innym autobusie, pociągu lub tramwaju, w zależności od jego rodzaju. Karty metroCARD są również dostępne w sprzedaży na lotnisku w automacie obok przystanku JetBus. '''Taksówki''' są dostępne na dole, przed terminalem. Taksówka do miasta kosztuje około 30$ w godzinach szczytu porannego i około 20$ w innych porach, co może być tak ekonomiczne jak JetBus dla grupy. Kierowcy zawsze będą korzystać z taksometru, ale dopłata w wysokości 2$ jest pobierana oprócz kwoty z licznika za odbiór z lotniska. Główne krajowe '''firmy wynajmujące samochody''' prowadzą kioski na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Parking dla samochodów do wynajęcia znajduje się na parterze, bezpośrednio naprzeciwko terminala. === Pociągiem === Adelaide jest głównym węzłem '''[https://www.journeybeyond.com/ Journey Beyond]''', głównego operatora dalekobieżnych pociągów międzystanowych w Australii. ''The Ghan'' kursuje do [[Alice Springs]] i [[Darwin]], ''Indian Pacific'' kursuje do [[Perth]] i [[Sydney]], a ''The Overland'' kursuje do [[Melbourne]]. Pierwsze dwa to luksusowe doświadczenia, oferujące miejsca sypialne, posiłki w dedykowanym wagonie restauracyjnym i możliwość zabrania ze sobą samochodu, jeśli podróżujesz do lub z [[Perth]] lub [[Darwin]]. Jednak podróż trwa znacznie dłużej niż samodzielne prowadzenie samochodu. Ghan i Indian Pacific są również generalnie droższe niż bilet lotniczy, ale Overland jest zwykle tańszy — nawet odpowiednik biletu Overland w klasie biznesowej jest porównywalny z lotem klasy ekonomicznej z Adelaide do [[Melbourne]] w linii lotniczej oferującej pełen zakres usług. Overland zatrzymuje się w wielu wiejskich miejscowościach między Adelaide a Melbourne, co może być wygodne, jeśli Twoja trasa podróży obejmuje mniejsze miasta. Należy pamiętać, że pociągi Journey Beyond nie mają Wi-Fi. Te pociągi międzystanowe odjeżdżają z terminalu {{Znacznik|Adelaide Parklands Terminal|-34.9379|138.5810|typ=transport}}'''Adelaide Parklands''' tuż za miastem. Do stacji można dojechać samochodem lub autobusem z Richmond Road. Od czasu wyburzenia stacji Keswick nie ma połączeń z podmiejską siecią kolejową. Taksówki są również dostępne, aby odebrać wszystkich przybyszów. W Australii Południowej nie ma połączeń kolejowych. === Samochodem === Adelaide jest oddalone od stolic na wschodnim wybrzeżu Australii o co najmniej jeden dzień jazdy samochodem. Najkrótsza trasa z Adelaide do [[Melbourne]] zajmuje 8–9 godzin (patrz [[Podróż lądowa między Melbourne a Adelaide]]). Jest kilka odcinków autostradowych, ale drogi są w większości dwupasmowe i mają jakość autostrady. Z '''[[Melbourne]]''' do Adelaide jest 736 km (457 mil) przez [[Horsham (Wiktoria)|Horsham]] (A8) lub 901 km (560 mil) przez [[Mount Gambier|Mt Gambier]] (A1/B1). Podróż przez Mt Gambier prowadzi przez region winiarski Coonawarra, jeden z najbardziej znanych regionów cabernet sauvignon w Australii i jest również wygodna na wycieczkę poboczną przez [[Great Ocean Road]]. Podróż przez Horsham jest bardziej bezpośrednia, ale ma mniej atrakcji turystycznych. Z '''[[Sydney]]''' do Adelaide jest 1422 km (884 mil) przez [[Wagga Wagga]] i [[Mildura]] (A20). Warunki na autostradzie z Sydney do Wagga Wagga (dwujezdniowa autostrada kończy się w Tarcutta, ale to tylko 40 km stamtąd) skracają podróż o kilka godzin. Trasa ta przebiega również w pobliżu [[Canberra|Canberry]], stolicy Australii, która znajduje się 1196 km (743 mil) od Adelaide. Inną opcją z Sydney jest trasa o długości 1659 km (1031 mil) przez [[Broken Hill]] (A32), która prowadzi przez Outback i jedno z najbardziej historycznych miast górniczych Australii. Trasa o długości 2031 km (1262 mil) z '''[[Brisbane]]''' również przebiega przez Broken Hill. Podczas gdy Adelaide jest najbliższą stolicą '''[[Perth]]''', 2550 km (1580 mil) podróży przez [[Nullarbor]] jest nadal trudna, chociaż jest to wyjątkowa podróż przez niektóre z najbardziej odległych miejsc w zamieszkanym świecie. [[Kalgoorlie–Boulder]], kolejne z historycznych miast górniczych Australii, można odwiedzić, robiąc krótki objazd tą trasą. Podobnie, 3027 km (1881 mil) podróży na północ do '''[[Darwin]]''' przez [[Alice Springs]] przebiega przez prawdziwy [[Outback]], a [[Uluru]] jest oddalone od głównej autostrady na północ o zaledwie trzy godziny. Jednak obie te trasy są zwykle trasami, które przeciętni Australijczycy pokonują tylko raz lub dwa razy w swoim życiu. === Autobusem === '''Autobusy międzystanowe''' obsługiwane są przez wiele firm autokarowych, w tym [https://www.greyhound.com.au/ Greyhound], [https://www.fireflyexpress.com.au/ Firefly] i [https://www.vline.com.au/ V/Line]. Podróż z [[Melbourne]] trwa około jedenastu i pół godziny, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy. Podróż z [[Sydney]] może trwać do 24 godzin i z definicji odbywa się w nocy. Ceny są niższe niż w przypadku pociągu i większości podróży samolotem, przynajmniej na trasie Adelaide-[[Melbourne]], chociaż jeśli czas się zgadza, lot tanimi liniami lotniczymi z Adelaide do [[Sydney]] może być tańszy niż autobus. '''Autobusy regionalne''' do miast i miasteczek [[Australia Południowa|Australii Południowej]] są również obsługiwane przez firmy autokarowe z Australii Południowej, ale lokalne firmy autokarowe z Australii Południowej, w tym [https://www.linksa.com.au/ LinkSA] i [https://stateliner.com.au/ Premier Stateliner], często oferują częstsze połączenia. Prawie wszystkie autobusy międzystanowe i regionalne odjeżdżają z {{Znacznik|Dworzec autobusowy Adelaide Central|-34.92806|138.59587|typ=transport}}'''[https://www.experienceadelaide.com.au/adelaide-central-bus-station/ dworca autobusowego Adelaide Central]''' przy 85 Franklin Street w mieście. Dworzec autobusowy Central Bus Station działa w godzinach 5:00-21:30, 7 dni w tygodniu. Obiekt dysponuje nowoczesnymi udogodnieniami i kawiarnią. Znajduje się tuż po drugiej stronie ulicy od centrum handlowego Adelaide Central Market, supermarketu Coles i dzielnicy Chinatown. === Statkiem === W sezonie rejsów, który trwa od listopada do kwietnia każdego roku, do terminalu pasażerskiego {{Znacznik|Port Adelaide Passenger Terminal|-34.7775|138.4827|typ=transport}}'''[https://www.flindersports.com.au/port-adelaide/ Port Adelaide Passenger Terminal]''' zawija wiele statków wycieczkowych. Listę statków przypływających do Adelaide można uzyskać w [https://portmis.flindersports.com.au/ Flinders Ports]. == Komunikacja == {{mapa|-34.903|138.603|zoom=11|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}} === Transportem publicznym === Usługi pociągów, tramwajów i autobusów są obsługiwane pod marką '''[https://www.adelaidemetro.com.au/ Adelaide Metro]''' i korzystają z ujednoliconego systemu biletowego. Witryna internetowa i aplikacja mogą być używane do planowania podróży, w tym pełnej nawigacji i aktualizacji w czasie rzeczywistym. Apple Maps i Google Maps zapewniają podobne doświadczenie. ==== Taryfy ==== Istnieją trzy sposoby zapłaty za podróż: * '''Tap and Pay'''. Akceptowane są bezstykowe karty kredytowe lub debetowe Visa lub Mastercard, w tym te w portfelu cyfrowym, takim jak Apple Pay lub Google Pay. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''MetroCARD'''. Plastikowa karta doładowywana, która kosztuje 10$ (w tym 5$ początkowego kredytu na podróż). Kartę można kupić na głównych stacjach kolejowych (Adelaide, Elizabeth, Gawler, Noarlunga Centre, Oaklands, Mawson Lakes i Salisbury), a także w większości kiosków i sklepów osiedlowych. Kartę można doładować wszędzie tam, gdzie jest sprzedawana, a także w pociągach i tramwajach. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''Buy and Go'''. Aplikacja umożliwiająca zakup biletów z kodem QR na smartfonie. Upewnij się, że zeskanujesz swój bilet z kodem QR przed każdą podróżą. Cena w godzinach szczytu wynosi 4,40$, a poza godzinami szczytu 2,50$. Każda opłata pozwala na dwugodzinny okres podróży na dowolną odległość. W centrum miasta są bezpłatne tramwaje i autobusy (szczegóły poniżej). ==== Pociągi ==== [[Plik:AdeMet4000ClassTrain.jpg|thumb|right|Pociąg Adelaide Metro]] Adelaide ma cztery główne linie i trzy linie boczne, wszystkie rozchodzące się promieniście od {{Znacznik|Adelaide Railway Station|-34.9211|138.5964|typ=transport}}'''Adelaide Railway Station''' na północnym krańcu miasta. Pomimo nazwy nie jest to system metra w zwykłym tego słowa znaczeniu, ale podmiejski system kolejowy. Podróż na '''północ''': * Linia '''Outer Harbor Line''' rozciąga się do Półwyspu Le Fevre na północnym zachodzie miasta, przez Port Adelaide i Glanville. Linia zapewnia dostęp do dzielnicy turystycznej Semaphore, historycznej dzielnicy morskiej w Port Adelaide i pasażu kawiarnianego Queen Street w Croydon. '''Linia Grange''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Woodville. '''Linia Port Dock''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Alberton. * Linia '''Gawler Line''' rozciąga się do Gawler Central na północy miasta, przez Ovingham, Mawson Lakes, Salisbury i Elizabeth. Podróż na '''południe''': * '''Linia Seaford''' rozciąga się do Seaford na południu miasta, przez nadmorskie przedmieścia Brighton i Noarlunga Centre. Linia zapewnia dostęp do plaż w Brighton i Hallett Cove oraz Westfield Marion w Oaklands. '''Linia Flinders''' rozgałęzia się od linii Seaford w Woodlands Park i kończy się na Flinders University. * '''Linia Belair''' rozciąga się do Belair u podnóża Adelaide na południowym wschodzie miasta, przez Blackwood. Linia zapewnia dostęp do Parku Narodowego Belair. ==== Tramwaje ==== Adelaide ma trzy linie tramwajowe. Linia Botanic Gardens biegnie od Adelaide Entertainment Centre do Botanic Gardens. Linia Glenelg biegnie od Royal Adelaide Hospital do nadmorskiej dzielnicy Glenelg. Linia Festival Plaza biegnie od Festival Plaza do Glenelg. Dworzec kolejowy jest wygodnym przystankiem do przesiadki między liniami. Podróż po mieście między Adelaide Entertainment Centre, Botanic Garden i South Terrace jest '''bezpłatna'''. Tramwaj jest nie tylko wygodny do popularnego miejsca turystycznego Glenelg, ale zatrzymuje się również na Rundle Mall, Victoria Square w pobliżu Adelaide Central Market i na North Terrace w pobliżu stacji kolejowej Adelaide. Podróżując na północ tramwajem, dotrzesz do Hindmarsh i Bowden, gdzie znajduje się Adelaide Entertainment Centre, miejsce koncertów stadionowych, a także popularny pas kawiarni i restauracji wzdłuż Port Road i uliczek bocznych. Jeśli jedziesz samochodem, wygodną i popularną alternatywą dla parkowania w mieście jest zaparkowanie przy Entertainment Centre i złapanie tramwaju do miasta. Opłata za cały dzień roboczy wynosi zaledwie 4 dolary, co jest znacznie tańsze niż parkowanie w mieście. ==== Autobusy ==== [[Plik:SouthLink Scania K320UA (BUS 2838).jpg|thumb|right|Autobus Adelaide Metro]] Adelaide ma rozległą sieć autobusową skoncentrowaną w mieście. Większość głównych dróg, w tym dzielnice kawiarniane, takie jak The Parade, Prospect Road, Henley Beach Road, King William Road i O'Connell St, to „strefy Go Zones”, które mają regularne autobusy w dni powszednie co najmniej co 15 minut do wczesnego wieczora. Sieć autobusowa Adelaide rozciąga się na przedmieścia zewnętrzne, do Adelaide Hills na wschodzie, w dół do McLaren Vale na południu (chociaż autobusy jeżdżą tam rzadko) i aż do Gawler na północy. Nie obejmuje Barossa Valley. Częstotliwość na przedmieściach zewnętrznych jest znacznie niższa niż w mieście. '''O-Bahn''' to linia szybkiego transportu autobusowego (BRT), która biegnie wzdłuż toru prowadzącego do północno-wschodnich przedmieść Adelaide. Autobusy O-Bahn kursują z Grenfell Street w mieście, wjeżdżając do O-Bahn w Hackney i zatrzymując się na węzłach Klemzig, Paradise i Modbury. Po zakończeniu jazdy O-Bahn autobusy jadą tak samo jak zwykłe autobusy, aby dotrzeć do celu. Połączenia O-Bahn są bardzo częste, co 3 do 5 minut w godzinach szczytu do węzłów przesiadkowych i co 15 minut poza godzinami szczytu. '''Bezpłatne City Connectors''' 98A, 98C, 99A i 99C (pętle przeciwne do ruchu wskazówek zegara i zgodne z ruchem wskazówek zegara) mają po około 30 przystanków, zatrzymując się we wszystkich głównych centrach kulturalnych i handlowych w mieście, zaczynając od Victoria Square i włączając stację kolejową Adelaide. Autobusy mają rampy dostępowe na poziomie gruntu. Kursują co 30 minut od poniedziałku do piątku w godzinach 8:30–19:00 dla 99A i od 8:15–19:15 dla 99C. Nie kursują w weekendy ani w Boże Narodzenie i Wielki Piątek. Ostrzegamy, że częstotliwość autobusów gwałtownie spada po 19:00, przy czym typowe są godzinne odstępy na przedmieściach, półgodzinne wzdłuż Go Zones i co 15 minut na O-Bahn. Wszystkie linie przestają działać około północy, więc sprawdź rozkłady jazdy i spodziewaj się złapania taksówki, jeśli będzie to konieczne, jeśli wyjdziesz po tej godzinie. Bardzo podstawowe usługi autobusowe ''After Midnight'' na ograniczonych trasach działają co godzinę po północy tylko w sobotnie wieczory. === Taksówką === [[Plik:2010-2011 Toyota Camry (ACV40R) Altise sedan, Adelaide Independent Taxis (16751219280).jpg|thumb|right|Adelaide Independent Taxis]] W mieście działają następujące korporacje taksówkowe: * '''[https://aitaxis.com.au/ Adelaide Independent Taxis]''', ☏ +61 13 22 11. * '''[https://www.suburbantaxis.com.au/ Suburban Taxis]''', ☏ +61 13 10 08. * '''[https://www.yellowadelaide.com.au/ Yellow Cabs South Australia]''', ☏ +61 13 22 27. Taksówki w Australii Południowej są białe (nawet te obsługiwane przez „Yellow Cabs”) i są wyraźnie oznaczone. Zazwyczaj można zatrzymać taksówkę na ulicy lub w dużym hotelu w godzinach pracy w mieście, ale na przedmieściach zazwyczaj trzeba zadzwonić do jednej z wymienionych firm oferujących usługi rezerwacji. Istnieje wiele postojów taksówek obsługiwanych przez Taxi Council w nocy w weekendy. Nadzorowane postoje taksówek oferują dodatkowe bezpieczeństwo dzięki oświetleniu i nadzorowi konsjerża i pracownika ochrony. Działają od 23:00 do 3:00 w piątki i od 23:00 do 5:00 w soboty. [https://taxicouncilsa.com.au/ Mapa lokalizacji jest dostępna na ich stronie internetowej]. Wszystkie taksówki w Adelaide są zobowiązane przez rząd stanowy do pobierania regulowanej taryfy z licznikiem, w zależności od czasu rozpoczęcia podróży. Taryfa pierwsza to normalna stawka taryfowa, a taryfa druga to wyższa stawka, która obowiązuje od poniedziałku do piątku w godzinach 19:00–6:00 oraz w weekendy i święta. Kierowcy prawie zawsze używają licznika i są do tego prawnie zobowiązani. Płatności można dokonać gotówką, EFTPOS, kartami debetowymi i kredytowymi oraz Cabcharge. Dobrym pomysłem jest poinformowanie kierowcy, jeśli planujesz zapłacić inną metodą niż gotówka, zanim rozpoczniesz podróż, ponieważ maszyny mogą być zawodne. === Samochodem === Centrum Adelaide i wewnętrzne przedmieścia, takie jak Glenelg, Norwood i Prospect, można łatwo przemierzyć pieszo lub korzystając z transportu publicznego. Jednak jeśli zamierzasz spędzić dużo czasu poza centrum miasta lub planujesz podróż do regionu winiarskiego, samochód jest przydatny, aby uniknąć długich podróży transportem publicznym. Główne krajowe firmy wynajmujące samochody prowadzą kioski na lotnisku w Adelajdzie na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Wszystkie drogi w Adelajdzie, jak również te w całej Australii Południowej, są bezpłatne. W przeciwieństwie do innych stolic stanów Australii, Adelaide nie ma sieci autostrad prowadzących bezpośrednio do centrum miasta. Istniejące autostrady zaczynają się na zewnętrznych przedmieściach i mają na celu kierowanie ruchu do pobliskich miasteczek. Ograniczenia prędkości na większości głównych dróg są oznakowane na 60 km/h, chociaż domyślne ograniczenie prędkości wynosi 50 km/h, jeśli nie ma oznakowania ograniczenia prędkości. Ograniczenia prędkości są ściśle egzekwowane, a nawet niewielkie przekroczenie ograniczenia prędkości może skutkować mandatem w wysokości 350$. === Rowerem === Adelaide to dobre miasto do podróżowania rowerem, a większość lokalnych kierowców jest uprzejma i przyjazna dla rowerzystów. Poza miastem i północną Adelaide większość głównych dróg ma wydzielone pasy rowerowe, a wielu mieszkańców dojeżdża do pracy rowerem. Pasy rowerowe nie są tak powszechne w mieście i północnej Adelaide, ale nadal można je znaleźć na określonych ulicach. Rowery można przewozić pociągami (ale nie tramwajami ani autobusami). Od poniedziałku do piątku przed godziną 9 rano i między 15:00 a 18:00 obowiązuje cena ulgowa (z wyjątkiem posiadaczy karty Seniors Card). W pozostałych godzinach rowery można przewozić bezpłatnie. === Pieszo === Centrum miasta jest stosunkowo zwarte i można je łatwo pokonać pieszo. Większość atrakcji skupia się wokół bloków między North Terrace i Victoria Square po obu stronach King William Street. Główny obszar handlowy Rundle Mall jest w całości przeznaczony dla pieszych. Dzielnica Gouger Street i Adelaide Central Market to również świetne miejsca docelowe dla pieszych podróżników. Podróżni, którzy chcą kontynuować jogging podczas podróży, mogą skorzystać z popularnych tras biegowych wzdłuż rzeki Torrens i przez Parklands. == Warto zobaczyć == [[Plik:GlenelgTownHall.jpg|thumb|Ratusz Glenelg]] Główne atrakcje Adelaide skupiają się głównie w City i North Adelaide. W przeciwieństwie do [[Sydney]], [[Melbourne]], [[Brisbane]] czy [[Perth]], Adelaide nie jest miejscem, do którego chciałbyś pojechać specjalnie ze względu na życie w mieście i jest o wiele mniej ruchliwe niż inne duże miasta. Zamiast tego Adelaide jest miejscem, w którym możesz cieszyć się bardziej wyluzowanym tempem życia, jakbyś był na wsi, ale z łatwym dostępem do typowych udogodnień dużego miasta. Adelaide jest znane ze swoich kościołów, a podróż do Adelaide nigdy nie jest kompletna bez odwiedzenia jednego z jego kościołów, nie ze względu na jakiekolwiek znaczenie historyczne lub religijne, ale raczej ze względu na ich architekturę. Jeśli możesz pozwolić sobie na czas, aby zobaczyć tylko jeden, '''Katedra św. Piotra''' w North Adelaide jest jednym z najbardziej kultowych kościołów w Australii. W przeciwieństwie do innych miast, Adelaide nie ma karnetu obejmującego wszystkie atrakcje. === Parki i ogrody === W przeciwieństwie do większości innych miast, większość parków i ogrodów Adelaide otacza miasto, tworząc ładną granicę odróżniającą je od reszty Adelaide, zamiast znajdować się całkowicie na obrzeżach. Istnieje również inna granica wokół North Adelaide, granicząca z rzeką Torrens, dzięki czemu większość parków i ogrodów Adelaide koncentruje się na tym małym, ale zróżnicowanym zielonym skrawku ziemi w mieście. Większość innych parków i ogrodów znajduje się poza tym na przedmieściach, szczególnie w południowo-wschodnich obszarach Adelaide, często przestronnych i z rozległą przestrzenią rekreacyjną. Parki w mieście i North Adelaide są oczywistym znakiem, że jesteś w mieście, podczas gdy niektóre, takie jak Morialta Conservation Park, dają wrażenie, że jesteś na zewnątrz i na buszu, podczas gdy niektóre, takie jak Belair National Park, mają idealne płynne przejście między miastem a wsią. [[Plik:Palm House, Adelaide Botanic Gardens.jpg|thumb|300px|Palmiarnia, Ogród Botaniczny w Adelajdzie]] Jeśli chodzi o parki narodowe, obszar Adelaide ma tylko trzy parki narodowe, w przeciwieństwie do jedenastu parków narodowych w [[Sydney]], które dla niektórych nadal byłyby uważane za dużo jak na miasto tej wielkości. Parki narodowe są wymienione poniżej: * Pierwszy park narodowy Australii Południowej; Belair National Park jest domem dla wielu znaczących budynków, w tym starego domu rządowego. W parku znajduje się wiele szlaków turystycznych, a także kilka wodospadów * Drugi park narodowy w Adelaide znajduje się nieco na granicy Adelaide i jest w dużej mierze rezerwatem ptaków, nadmorskim parkiem narodowym Adelaide International Bird Sanctuary National Park — Winaityinaityi Pangkara (jeśli ta nazwa jest trudna do wymówienia lub zbyt długa, Adelaide International Bird Sanctuary lub Adelaide International Bird Sanctuary National Park będzie odpowiednie), jest domem dla kilku białych plaż i jest szczególnie dobrym miejscem, jeśli chcesz zobaczyć delfiny * Trzeci i najnowszy park narodowy to Glenthorne National Park — Ityamaiitpinna Yarta (jeśli to zbyt długie, Glenthorne National Park będzie odpowiednie) został utworzony w listopadzie 2020, co jest dość nowym zjawiskiem w porównaniu z pozostałymi dwoma parkami narodowymi i jest w trakcie przekształcania z parku ochrony przyrody w park narodowy. W zależności od tego, czy Adelaide Hills uważa się za część Adelaide, '''Cleland National Park''' również został przekształcony z parku ochrony przyrody w park narodowy, który obejmuje kilka tras rowerowych i pieszych oraz Mt. Lofty, jedyne miejsce w Adelaide, gdzie kiedykolwiek pada śnieg, chociaż to również jest bardzo, bardzo rzadkie. Niemniej jednak nadal jest to przyjemny park na spacer. W grudniu 2021 Adelaide zostało nazwane drugim na świecie „National Park City” przez International National Park City Foundation (organizację promującą parki narodowe) po [[Londyn]]ie, który stał się pierwszym w 2019. Uważa się, że 95% mieszkańców Adelaide mieszka zaledwie 400 metrów od parku, a ponad 30% miasta jest pokryte zielenią, co czyni Adelaide najbardziej zielonym miastem w Australii (chociaż prawie połowa [[Canberra|Canberry]] jest zajmowana przez park narodowy). === Muzea i galerie === [[Plik:River Torrens at the University of Adelaide.jpg|thumb|Rzeka Torrens przepływająca w pobliżu Uniwersytetu w Adelajdzie]] Muzea i galerie Adelaide są również skoncentrowane w mieście i północnej Adelajdzie, podobnie jak parki i ogrody lub większość rzeczy do zobaczenia lub zrobienia w Adelajdzie, ale jest też spora liczba muzeów w regionie Port Adelaide/Outer Harbor. Podobnie jak każda inna stolica, Adelaide ma galerię sztuki, muzeum stanowe zawierające historyczne artefakty z całej Australii Południowej, a także z obszarów granicznych sąsiadujących stanów, stare więzienie i przede wszystkim centrum wina w mieście. Na przedmieściach znajduje się również muzeum kolei, muzeum lotnictwa i wiele innych. Spośród wszystkich muzeów, wystaw lub galerii w Adelajdzie, te są szczególnie ważne: * '''Narodowe Centrum Wina''' – w mieście, podróż do Australii Południowej bez poznania kultury wina w tym stanie nigdy nie jest kompletna. * '''Muzeum Australii Południowej''', również w mieście, jest w dużej mierze państwowym muzeum Australii Południowej, w którym znajdują się artefakty i kolekcja rdzennych mieszkańców, a także kilka galerii. Podobnie jak w większości muzeów, jest bezpłatne. * Chociaż Australia Południowa nie miała tak dużej liczby migrantów, w przeciwieństwie do [[Sydney]] czy [[Melbourne]], '''Muzeum Migracji''' w mieście opowiada historie imigrantów do Australii Południowej na przestrzeni dziejów i może cię to bardziej zaskoczyć niż myślisz – Australia Południowa jest nadal dość wielokulturowym stanem, pomimo stereotypów * '''Galeria Sztuki Australii Południowej''' w mieście jest szczególnie interesującym miejscem dla osób zainteresowanych różnymi gatunkami sztuki. Istnieje również kilka innych muzeów, wystaw i galerii. Zapoznaj się z odpowiednimi artykułami o okręgach, aby uzyskać informacje na ich temat. == Aktywny wypoczynek == === Plaże === [[Plik:The Jetty. Glenelg, SA.jpg|thumb|Molo na plaży Glenelg]] [[Plik:Port Willunga Beach.jpg|thumb|Adelaide to nadmorskie miasto, szczycące się 28 km linii brzegowej. Na zdjęciu Port Willunga, na południe od miasta.]] Plaże Adelaide znajdują się głównie w West Adelaide, biorąc pod uwagę fakt, że jest to jedyny duży okręg z linią brzegową. Chociaż Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara ma również długą linię brzegową, jest ona chroniona i nie jest to plaża do pływania. Jeśli jest coś, czego nie można przegapić na żadnej plaży w Adelaide, to jest to surfing na jednej z wielu plaż surfingowych (Glenelg i West Beaches), australijski klasyk. Niektóre plaże mają szkoły surfingu i miejsca, w których można wypożyczyć deski surfingowe, ale w znacznie mniejszym stopniu niż Sydney. Jednak są pewne plaże, które przyciągają więcej odwiedzających i są bardziej popularne niż inne: * {{Znacznik|Glenelg Beach|-35.0068558|138.5113017|typ=natura}}'''Glenelg Beach''' – Historyczne nadmorskie przedmieście Glenelg ma molo, Grand Hotel i wiele restauracji i kawiarni. Bardzo popularne wśród młodych i starszych, wiele zawodów siatkówki. * {{Znacznik|West Beach|-34.94546022510652|138.50100541362013|typ=natura}}'''West Beach''' – Idealne na rodzinne spacery i pływanie. Jest dość blisko zarówno Glenelg, jak i Henley Beach. Na Henley Beach znajduje się Henley Square, na którym znajduje się około 15 restauracji – doskonałe miejsce na posiłek. Wszystkie plaże wzdłuż wybrzeża Adelaide to doskonałe plaże z białym piaskiem, niektóre z publicznymi toaletami i prysznicami z zimną wodą. Jeśli chcesz „zamoczyć wędkę”, są mola na (plażach podmiejskich, od północy do południa) Grange, Semaphore, Henley Beach, Glenelg, Brighton i Port Noarlunga. === Sport === Jak każde miasto, Adelaide jest również znane ze swojego sportu. Podobnie jak w większości innych miast Australii, futbol australijski (AFL) jest najpopularniejszym sportem, a krykiet nie jest daleko w tyle. W przeciwieństwie do [[Queensland]] lub większości [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], rugby league nie jest popularne w Adelaide. * '''Krykiet''' – W miesiącach letnich wybierz się na mecz krykieta na {{Znacznik|Adelaide Oval|-34.9155596 |138.5962772 |typ=atrakcja}}'''Adelaide Oval'''. Australia jest gospodarzem kilku krajów podróżujących każdego lata i rozegrają kilka meczów na tym pięknym boisku, które znajduje się tuż między miastem a północną Adelajdą, na tej małej przestrzeni zieleni. Bilety na mecze międzynarodowe są zazwyczaj szybko wykupywane, ale mecze krajowe są częste i równie ekscytujące. * '''AFL''', najwyższa liga profesjonalnego futbolu australijskiego. Mecze domowe lokalnych drużyn Adelaide Crows i Port Adelaide Power odbywają się na '''Adelaide Oval''' w północnej Adelajdzie w miesiącach zimowych. Bilety są zazwyczaj w rozsądnej cenie, a ich zdobycie nie powinno stanowić problemu — sprawdź [https://www.afl.com.au/ stronę internetową AFL], aby uzyskać więcej informacji. * '''SANFL''', stanowa liga futbolu australijskiego, ma 5 meczów w weekend w różnych miejscach w mieście i na przedmieściach. {{Znacznik|Norwood Oval|-34.9198188 |138.6304715 |typ=atrakcja}}'''Norwood Oval''', siedziba [https://norwoodfc.com.au/ Redlegs], znajduje się na Parade w Norwood, gdzie znajduje się wiele restauracji, kawiarni i pubów na pomeczowe okazje. * Sprawdź Adelaide United (drużynę piłkarską) na Hindmarsh Stadium. === Sztuka performatywna === * '''Format Collective''' na 15 Peel St to dwupiętrowa przestrzeń do występów ze stałym sklepem z zinami, w którym odbywają się małe wystawy sztuki, niektóre z bardziej eksperymentalnych koncertów, panele dyskusyjne i sztuka performance. Wiele z tego koncentruje się na corocznym Format Festival, który odbywa się w tym samym czasie co Fringe Festival i jest uważany za bardziej eksperymentalną alternatywę, chociaż przez cały rok coś się dzieje. Znany z hipsterów, japońskiego piwa i nostalgicznych gier w four-square. == Praca == == Nauka == Trzy uniwersytety mają siedzibę w Adelaide, z których {{Znacznik|'''University of Adelaide'''|-34.919159 |138.60414|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.adelaide.edu.au/ University of Adelaide]''' jest najbardziej ceniony. Pozostałe dwa uniwersytety w regionie {{Znacznik|'''University of South Australia'''|-34.92069 |138.604558|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.unisa.edu.au/ University of South Australia]''' i '''[https://www.flinders.edu.au/ Flinders University]'''. Studenci zagraniczni mają możliwość zapisania się na te uniwersytety, jako studenci studiów licencjackich lub w ramach programów wymiany z zagranicznymi uniwersytetami. == Zakupy == [[Plik:Rundle Place, Rundle Mall.jpg|thumb|Rundle Mall]] [[Plik:Shopping Center SA.JPG|thumb|Wnętrze Adelaide Arcade z XIX wieku.]] W przeciwieństwie do „wielkiej czwórki” australijskich miast, luksusowe marki najwyższej klasy, takie jak Louis Vuitton, Gucci i Prada, nie są obecne w Adelajdzie. Victorian Adelaide Arcade, która biegnie na południe od Rundle Mall, ma wspaniałą kolekcję butików i specjalistycznych sklepów, takich jak numizmatyka, antyki i czekoladki. Innym dobrym miejscem do poszukiwania półluksusowych przedmiotów jest Burnside Village na wschodnich przedmieściach. === Centra handlowe i dzielnice handlowe === Chociaż Adelaide ma wiele centrów handlowych i dzielnic handlowych, są pewne, które są szczególnie interesujące dla podróżnych: * {{Znacznik|'''Rundle Mall'''|-34.9228351 |138.6025993|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Rundle Mall''' w Adelaide City – pasaż handlowy przeznaczony wyłącznie dla pieszych, z wieloma pasażami i bocznymi uliczkami odchodzącymi od niego. Biegnie równolegle do North Terrace. Ponad 800 sklepów. * {{Znacznik|'''Tea Tree Plaza'''|-34.8314375 |138.6928226|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Tea Tree Plaza''' (w skrócie TTP) w Tea Tree Gully – średniej wielkości centrum handlowe z ponad 250 sklepami. Tea Tree Plaza jest stacją końcową dedykowanej linii autobusowej Adelaide O'Bahn, która zaczyna się w centrum miasta przy Hackney Rd. Łatwo tam dotrzeć z centrum miasta; większość autobusów zatrzymujących się na przystankach Grenfell St jedzie do [https://www.adelaidemetro.com.au/stops?id=11347 TTP Interchange] przez linię autobusową O'Bahn. Łatwo je zobaczyć z daleka, ponieważ ma dużą antenę i podtrzymującą konstrukcję w kształcie piramidy, dobrze znaną miejscowym, na dachu domu towarowego Myer. Wokół, na górze i pod kompleksem dostępnych jest dużo miejsc parkingowych. Znacznie mniejsze centrum handlowe Tea Tree Plus znajduje się tuż obok Tea Tree Plaza. * {{Znacznik|'''Centrum handlowe Westfield Marion'''|-35.0163249 |138.5455919|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Centrum handlowe Westfield Marion''' w West Adelaide – największe centrum handlowe w Adelaide z ponad 400 sklepami. Z centrum miasta do tego Westfield kursują bezpośrednie autobusy. * {{Znacznik|'''Harbour Town'''|-34.9471324 |138.5196497|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Harbour Town''' również w West Adelaide, tuż obok lotniska – jest to średniej wielkości centrum handlowe w trakcie rozbudowy, oferujące zakupy outletowe, położone przy zachodniej krawędzi lotniska w Adelaide. Tylko krótka przejażdżka autobusem z lotniska i 30 minut od miasta i północnej Adelaide. Poza tym nie, to nie jest błąd ortograficzny. === Zakupy spożywcze === Jeśli chodzi o targi żywności, w Adelajdzie nigdy ich nie brakuje. Oto niektóre z nich: * {{Znacznik|'''Central Market'''|-34.9294947 |138.5978223|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Central Market''' między Grote i Gouger St, na zachód od Victoria Square w Adelaide/City i North Adelaide – gdzie wszystkie świeże owoce i warzywa są pod jednym wiktoriańskim dachem. Nie tylko wegetarianie będą się tu ślinić, ponieważ żywność i produkty nieżywnościowe wszelkiego rodzaju konkurują o najlepsze ekspozycje. Dla tych, którzy chcą kupić jedzenie do domu, Central Market jest prawdopodobnie tym, czego szukają * '''Chinatown''' Choć dla wielu może to być zaskoczeniem, Adelaide ma również Chinatown, czyli obszar wyłącznie dla pieszych (Moonta St) sąsiadujący z Central Market. * '''City East IGA''' – ten IGA został nazwany najlepszym supermarketem IGA w SA ze względu na niesamowity asortyment żywności, w tym grecki, włoski, chiński i indyjski. Jak sama nazwa wskazuje, znajduje się we wschodniej części miasta. * '''Gaganis Brothers''' w West Adelaide to hurtownik żywności, ale sprzedaje ją klientom z niesamowitym wyborem żywności etnicznej. Większość artykułów jest dostępna w większych ilościach. == Kawiarnie i restauracje == * Restauracja Grass Roots, * Baro-restauracja Mayflower, * Restauracja Chef Dong, * Restauracja Gin Long Canteen, * Restauracja Old Hous. == Noclegi == == Imprezy == Jednym z najlepszych okresów w roku na wizytę jest '''Mad March''', kiedy odbywa się wiele festiwali i wydarzeń. Należą do nich Adelaide Fringe, wyścig samochodowy Clipsal 500, Adelaide Festival, WOMADdelaide i karnawał wyścigów konnych Adelaide Cup. * '''Adelaide 500''' (Superloop Adelaide 500) – W połowie marca wyścigi supersamochodów Adelaide 500 cieszą się dużą popularnością, odbywają się na nich masowe imprezy uliczne, ogromne składy koncertów i wielu fanatycznych mieszkańców Adelaide. * '''Adelaide Fringe Festival''' – Pod koniec lutego-marca Fringe Festival (drugi co do wielkości tego typu na świecie) i Festival of Arts ożywiają miasto muzyką, sztuką, tańcem i kulturą z całego świata. Oba są dużymi i bardzo popularnymi wydarzeniami odwiedzanymi przez ludzi z całego świata. * '''WOMADelaide''' (World of Music Arts and Dance) – Ogromnie popularny festiwal muzyczny odbywający się obecnie co roku w marcu. Ludzie przyjeżdżają tu z całej Australii i z zagranicy. Pokazuje Adelaide w najlepszym wydaniu. == Kontakt == == Bezpieczeństwo == == Informacje turystyczne == == Wyjazd == {{Jest w|Australia Południowa}} {{Zarys}} [[Kategoria:Australia]] 4w102j8bc2y1ct6s5bmr19d4zlfqekx 149983 149982 2025-06-18T13:55:36Z Moromar 2451 /* Kawiarnie i restauracje */ 149983 wikitext text/x-wiki {{Top-banner}} {{Miejscowość infobox |nazwa = Adelaide |nazwa oryginalna = |widok = Adelaide's_updated_montage.jpg |opis = |herb = COA_Adelaida.svg |mapa = Adelaide locator-MJC.png |państwo = [[Plik:Flag of Australia.svg|20px]] [[Australia]] |region = [[Plik:Flag of South Australia.svg|20px]] [[Australia Południowa]] |powierzchnia = 3259,8 |wysokość = 43 |lud = 1 469 200 |prefiks = 08700, 08701, 08702, 08703, 08704, 08705, 08706, 08707, 08708, 08709, 08710, 08711, 08712, 08713, 08714, 08715, 08716, 08717, 08720, 08721, 08722, 08723, 08724, 08725, 08730, 08731, 08732, 08733, 08734, 08735, 08736, 08740, 08741, 08742, 08743, 08744, 08745, 08746, 08747, 08810, 08811, 08812, 08813, 08814, 08815, 08816, 08817, 08819, 08820, 08821, 08822, 08823, 08824, 08825, 08826, 08827, 08829, 08830, 08831, 08832, 08833, 08834, 08835, 08836, 08837, 08839, 08840, 08841, 08842, 08843, 08844, 08845, 08846, 08847 i 08849 |kod pocztowy = 5000 |www = https://www.cityofadelaide.com.au/ }} [[Plik:Adelaide - SA (25091207887).jpg|alt=|thumb|399x399px|Adelaide z rzeki Torrens ]] '''Adelaide''' jest stolicą stanu [[Australia Południowa]]. Leży na wschodnim wybrzeżu Zatoki St Vincent w centralnej, południowej części kontynentu [[Australia|australijskiego]]. Adelaide jest piątym co do wielkości miastem Australii, z populacją ponad 1,2 miliona. Ponad trzy czwarte mieszkańców Australii Południowej mieszka w obszarze metropolitalnym Adelaide. Adelaide leży na równinie między pagórkowatymi [[Adelaide Hills|wzgórzami Adelaide]] i Zatoką i graniczy z wieloma słynnymi regionami winiarskimi Australii. Regiony [[Barossa Valley]] i [[Clare Valley]] leżą na północy, regiony [[McLaren Vale]] i Langhorne Creek na południu, a chłodniejszy klimat regionu Adelaide Hills na wschodzie. Historycznie znane jako Miasto Kościołów ze względu na swoje nowe światowe korzenie jako inkubator wolności religijnej, większość architektury w centrum miasta zachowała się z epoki kolonialnej. Silnie inspirowana dominującymi wówczas stylami popularnymi w [[Anglia|Anglii]], architektura dziedzictwa jest podobna do wielu europejskich miast zbudowanych w XIX wieku. Miasto zbudowano na planie siatki, z obsadzoną drzewami ulicą miejską, niezwykle szeroką i przestronną jak na australijską metropolię, oraz sześcioma placami miejskimi otoczonymi parkami. Bliskość regionów uprawy winorośli i żywności premium, a także fale imigracji z [[Niemcy|Niemiec]], [[Włochy|Włoch]], [[Grecja|Grecji]], [[Polska|Polski]], [[Wietnam]]u, [[Malezja|Malezji]], [[Chiny|Chin]] i [[Indie|Indii]] stworzyły wyjątkową wielokulturową kulturę wykwintnego jedzenia i kawiarni w mieście i na wewnętrznych przedmieściach. Tę kulturę kawiarnianą wspiera globalna reputacja Adelaide w dziedzinie sztuki, a w szczególności festiwale sztuki odbywające się w marcu, w tym [https://www.adelaidefestival.com.au/ Adelaide Festival] i [https://adelaidefringe.com.au/ Adelaide Fringe Festival], który pod względem wielkości ustępuje jedynie Edinburgh Fringe Festival. Miasto jest domem Adelaide Oval, słynącego jako jeden z najbardziej malowniczych terenów do krykieta testowego, który został przebudowany, aby organizować mecze futbolu australijskiego w miesiącach zimowych, sportu, który ma długą historię w mieście. Adelaide i okoliczne regiony winiarskie są również gospodarzami [https://tourdownunder.com.au/ Tour Down Under], największego wyścigu kolarskiego na półkuli południowej i pierwszego etapu UCI WorldTour. Adelaide jest mniej ruchliwe niż jakakolwiek inna stolica, a względny brak wysokich budynków sprawia, że ​​bardziej przypomina mniejsze miasto, takie jak [[Hobart]] lub [[Canberra]]. Ze względu na swój spokojny charakter jest często nazywane „największym miastem wiejskim Australii”. == Dzielnice == === Regiony wewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide/Miasto i Północ|Miasto i Północ Adelaide]] | kolor regionu 1 = 47b526 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Dom centrum miasta Adelaide, gdzie znajduje się wiele muzeów, parków, a także miejsce narodzin przemysłu kosmicznego w Australii. Miasto jest również miejscem, w którym Adelaide staje się ożywione, a jego życie nocne ożywa, podczas gdy North Adelaide jest domem słynnej katedry św. Piotra. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Port Adelaide, Enfield, Prospect and Outer Harbor|Port Adelaide, Enfield, Prospect i Outer Harbor]] | kolor regionu 2 = c79c73 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Dom portu Adelaide; Port Adelaide. Obszar ten jest domem dla kilku muzeów, miejsc do jedzenia i jest jednym z bardziej zielonych obszarów Adelaide. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/Zachód|Zachodnia Adelaide]] | kolor regionu 3 = 6655d9 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Dom nadmorskich społeczności Adelaide, a także przedmieścia Glenelg, ważnego centrum miasta na zachodnich przedmieściach Adelaide. To także miejsce, w którym ożywa kultura surfingu w Adelaide. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Południe i Wschód|Południe i Wschód]] | kolor regionu 4 = d9d255 | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Dom Haigh's Chocolate Factory, fabryki jednej z najlepszych i najdroższych marek czekolady w Australii, oraz winiarni Penfold's. Obszar ten znajduje się również tuż przy [[Adelaide Hills]], dość górzystym terenie na wschodzie. }} === Regiony zewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara]] | kolor regionu 1 = 3250a8 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Jeden z największych rezerwatów ptaków w Australii Południowej i jedyny park narodowy w tym kraju, który pełni raczej funkcję rezerwatu ptaków niż zwykłego parku narodowego. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Belair National Park|Belair National Park]] | kolor regionu 2 = 543a11 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Miejski park narodowy, w którym znajduje się zabytkowy Old Government House, siedziba pierwszych gubernatorów Australii Południowej. W parku znajduje się również kilka wodospadów i kilka szlaków pieszych przez busz. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/McLaren Vale|McLaren Vale]] | kolor regionu 3 = a87332 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Jest to jeden z regionów uprawy winorośli w Adelajdzie. Choć nie cieszy się tak wielką międzynarodową sławą jak Barossa Valley, produkuje się tu wina najwyższej jakości, a samo przeżycie jest niepowtarzalne. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Salisbury, Playford and Tea Tree Gully|Salisbury, Playford i Tea Tree Gully]] | kolor regionu 4 = 1da17e | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Zewnętrzne przedmieścia w północnej części Adelaide, znane z licznych parków i wąwozów, a także z Westfield Tea Tree Plaza, jednego z najważniejszych centrów handlowych w Adelajdzie. | nazwa regionu 5 = [[Gawler]] | kolor regionu 5 = 26b0b5 | elementy regionu 5 = | opis regionu 5 = Exburb Adelaide, ta dość odizolowana część jest odrębnym miastem. Chociaż Gawler jest ogólnie uważane za granicę, jeśli chodzi o to, czy jest częścią Adelaide, czy nie, Wikivoyage obejmuje je jako osobne miasto, a nie jako część Adelaide. }} == Charakterystyka == Strefa czasowa [[Australia Południowa|Australii Południowej]] jest o 30 minut za Australijskim czasem standardowym wschodnim (AEST) używanym w [[Wiktoria|Wiktorii]], [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], Australijskim Terytorium Stołecznym i [[Tasmania|Tasmanii]]. Jest również o półtorej godziny przed Australijskim czasem standardowym zachodnim (AWST) używanym w [[Australia Zachodnia|Australii Zachodniej]] i o 45 minut przed Eucla, która używa czasu środkowo-zachodniego (CWST). Australia Południowa stosuje czas letni, podobnie jak inne stany południowe/południowo-wschodnie, ale w przeciwieństwie do Australii Zachodniej, [[Queensland]] lub [[Terytorium Północne|Terytorium Północnego]]. Miasta/miasteczka Broken Hill i Silverton w Nowej Południowej Walii również stosują ten sam czas co Australia Południowa. === Klimat === Adelaide jest najsuchszą stolicą Australii, z gorącymi i suchymi latami i nieco bardziej wilgotnymi i chłodnymi zimami. '''Latem''' średnia dzienna temperatura maksymalna wynosi 27 °C (81 °F), a średnia nocna minimalna 18 °C (64 °F), ale występują znaczne wahania; Adelaide zazwyczaj może spodziewać się kilku dni w roku, kiedy dzienne temperatury przekraczają 35 °C (95 °F), a nocne minima nie spadają poniżej 23 °C (73 °F) w nocy. Opady deszczu są niewielkie i rzadkie przez całe lato. Średnia w styczniu i lutym wynosi około 20 milimetrów (0,8 cala), ale całkowicie bezdeszczowe miesiące nie są wcale rzadkością. Biorąc pod uwagę regularną gorącą pogodę, praktycznie każdy budynek publiczny, kryte miejsca turystyczne i większość środków transportu publicznego są w pełni klimatyzowane. Słońce wschodzi od 6 rano do 20:30 wieczorem. '''Zimą''' od czerwca do sierpnia średnia maksymalna temperatura wynosi 15–16°C (59–61°F), a minimalna zwykle około 8°C (46°F). Zimą występują regularne opady deszczu, a czerwiec jest najbardziej deszczowym miesiącem w roku, ze średnią opadów około 80 mm. Mrozy są powszechne w dolinach wzgórz Adelaide, ale rzadkie gdzie indziej. W samym centrum Adelaide nie ma opadów śniegu, chociaż w bardzo rzadkich przypadkach można zaobserwować niewielką mżawkę na wyżej położonych terenach na szczycie Mount Lofty w wzgórzach Adelaide. Wschód i zachód słońca występują około 7:15 rano i 17:15 po południu zimą. '''Jesień''' i '''wiosna''' to powolne, stopniowe zmiany między ekstremami lata i zimy. Od połowy lutego do końca marca Adelaide przechodzi w swój '''szalony marcowy''' sezon festiwali sztuki, muzyki i sportu, aby skorzystać z umiarkowanej pogody. Wiosna to również dobry czas na odwiedzenie Adelaide, ponieważ kwiaty zwykle kwitną po zimowych deszczach. === Historia === ==== Historia Aborygenów ===== Pierwszymi ludźmi, którzy zamieszkali na równinach Adelaide byli '''ludzie Kaurna''', których terytorium rozciągało się od dzisiejszego [[Port Broughton]] do północy Adelaide, na południe do [[Cape Jervis]] na południowym krańcu [[Półwysep Fleurieu|Półwyspu Fleurieu]]. Kaurna mieszkali na równinach Adelaide w grupach rodzinnych zwanych ''yerta'', słowem, które odnosiło się również do obszaru ziemi, na którym utrzymywała się grupa rodzinna. Każda yerta była odpowiedzialnością dorosłych Kaurna, którzy dziedziczyli ziemię i mieli dogłębną wiedzę na temat jej zasobów i cech. Bogatą historię i kulturę życia Aborygenów w Adelaide można poznać w [https://www.tandanya.com.au/ Tandanya], należącym do Aborygenów centrum kultury i historii na Grenfell Street. Zwiedzanie Tandanya jest bezpłatne, a wycieczki są dostępne za niewielką opłatą. ==== Osadnictwo europejskie ==== [[Plik:Transformers - Victoria Square Adelaide SA - panoramio.jpg|thumb|Widok z lotu ptaka na plac Victoria Square w mieście, który stanowił integralną część „planu siatki” Adelajdy opracowanego na początku osadnictwa. ]] Po zmapowaniu linii brzegowej Australii Południowej na początku XIX wieku przez europejskich odkrywców Matthew Flindersa i Nicolasa Baudina, odbyła się wyprawa w dół rzeki Murray, która przyniosła pozytywne informacje na temat lądu na wybrzeżu Zatoki Świętego Wincentego. W tym samym czasie brytyjscy reformatorzy chcieli utworzyć kolonię opartą na wolnym osadnictwie, a nie na transporcie skazańców, jak wszystkie inne kolonie australijskie w tamtym czasie. W 1834 roku założono South Australia Company, która przekonała brytyjski parlament do uchwalenia prawa, które utworzyło kolonię dla wolnych osadników w Australii Południowej. W grudniu 1836 roku, po 10-miesięcznej podróży flotą statków z [[Anglia|Anglii]], pierwszy gubernator John Hindmarsh ogłosił utworzenie nowej prowincji podczas ceremonii w tym, co obecnie jest nadmorskim przedmieściem Glenelg. Po kłótniach między kolonistami, pierwszy geodeta Adelajdy, William Light zaprojektował miejską siatkę szerokich bulwarów otoczonych parkami, z jednym centralnym placem (Victoria Square) i czterema mniejszymi placami (Hindmarsh, Light, Whitmore i Hurtle) położonymi na południowych brzegach Torrens. Oryginalny projekt Lighta, z niewielkimi zmianami, w dużej mierze przetrwał do dziś. Wczesne gałęzie przemysłu miasta opierały się na górnictwie i rolnictwie, a Anglia była głównym rynkiem eksportowym. Stosunkowo radykalna polityka wielu wolnych osadników doprowadziła do tego, że Adelajda stała się domem wczesnych postępowych reform, w tym tajnego głosowania drukowanego, pierwszej jurysdykcji na świecie, która pozwoliła kobietom głosować i kandydować do parlamentu oraz wczesnego związkowania zawodowego i aktywizmu. ==== Po Federacji ==== Po utworzeniu federacji australijskiej w 1901 [[Australia Południowa]] zaczęła przechodzić na przemysł wtórny, proces ten został uruchomiony na najwyższych obrotach przez długoletni rząd konserwatywnego premiera Thomasa Playforda po II wojnie światowej. Playford postawił sobie za cel aktywne przyciąganie firm produkcyjnych, takich jak General Motors, do Australii Południowej, oferując tanią ziemię i niskie podatki. To, wraz ze wzrastającą powszechnością transportu samochodowego, doprowadziło do stosunkowo niskiej gęstości zaludnienia w Adelajdzie, ponieważ pracownicy mieszkali blisko fabryk, w których pracowali na przedmieściach. Masowa migracja z południowej Europy przekształciła anglo-celtycką kulturę Adelajdy, przy czym greccy migranci osiedlali się głównie na wewnętrznych zachodnich i południowych przedmieściach, a włoscy migranci osiedlali się na wewnętrznych wschodnich i północno-wschodnich przedmieściach. Te tożsamości kulturowe przetrwały do ​​dziś, a kontynentalne delikatesy i kawiarnie są powszechną cechą śródmieścia Adelajdy. Adelaide również przyjęła wielu imigrantów z Europy Środkowej, w szczególności z Niemiec i Polski, a ich wpływ jest najbardziej widoczny w rzeźniach, z których niektórzy sprzedają kiełbasy inspirowane kuchnią niemiecką i polską. Podczas gdy gospodarka Australii Południowej rozkwitała, jej życie publiczne i kulturalne straciło wiele ze swojego wczesnego radykalizmu, a prawa niebieskie wymagały, aby bary i puby zamykały się o szóstej wieczorem - powodując „szum o szóstej”. Polityka Białej Australii oznaczała również, że mieszkańcy Adelaide pochodzili w przeważającej mierze z Europy. ==== Stolica kosmopolityczna ==== Lata 60. XX wieku przyniosły dramatyczną zmianę w życiu kulturalnym Adelaide, wraz z rozpoczęciem Adelaide Festival of Arts i Adelaide Fringe Festival, które przekształciły kulturę artystyczną Adelaide, a pod koniec dekady wybrano pierwszy rząd Partii Pracy od lat 30. XX wieku. W 1970 roku Don Dunstan został premierem Australii Południowej. Dunstan był postacią transformacyjną i dążył do przekształcenia Adelaide w nowoczesną, kosmopolityczną stolicę. Rząd Dunstana zakończył swelling o szóstej, zamkniętą dla ruchu pieszego Rundle Street, tworząc Rundle Mall i zbudował Festival Centre, tworząc centrum sztuki w Adelajdzie. Jego rząd wprowadził szereg postępowych reform, w tym uczynił Australię Południową pierwszą jurysdykcją w Australii, która zalegalizowała homoseksualizm. Tym razem nastąpiły również zmiany w australijskim prawie imigracyjnym, w wyniku których wietnamscy i chińscy migranci dołączyli do wcześniejszych fal migracji i powstali społeczności na północno-zachodnich i zachodnich przedmieściach, a także wielojęzyczna dzielnica Chinatown na Gouger Street obok Adelaide Central Market. Po przegraniu rządów na jedną kadencję z konserwatystami pod koniec lat 70. Partia Pracy powróciła do władzy pod przywództwem Johna Bannona w latach 80. Premier Bannon, bardziej przyjazny biznesowi lider niż Dunstan, starał się napędzać rozwój miasta Adelaide, widząc budowę najwyższego budynku w Adelaide, znanego obecnie jako Westpac House, oraz rozwój Adelaide Convention Centre i Adelaide Casino. Jednak złe kredyty bankowe doprowadziły do ​​upadku wspieranego przez państwo State Bank of South Australia na początku lat 90., co wymagało ogromnego rządowego ratunku i pogrążyło państwo w głębokim zadłużeniu. ==== Odrodzenie po Banku Państwowym ==== Lata 90. XX wieku pod rządami liberałów pod przewodnictwem premierów Deana Browna, Johna Olsena i Roba Kerina były świadkiem sprzedaży aktywów przez konserwatywny rząd i ograniczenia usług rządowych w celu zmniejszenia zadłużenia państwa. Ta redukcja wydatków rządowych, a także spadek produkcji w Australii po zniesieniu muru taryfowego przez rząd federalny, doprowadziły do ​​spowolnienia wzrostu gospodarczego Australii Południowej i powszechnej emigracji do stolic wschodnich, w szczególności [[Melbourne]]. Partia Pracy powróciła do władzy w 2002 roku pod rządami Mike'a Ranna, który starał się przekształcić bazę przemysłową Adelajdy, aby skupić się na usługach edukacyjnych, górnictwie i przemyśle obronnym, a także wykorzystać jej mocne strony w dziedzinie wina. Rząd Ranna zainwestował duże środki w odbudowę miasta, przeprowadzając remonty transportu publicznego, budowę nowego szpitala centralnego i przebudowę Adelaide Oval. Po dziesięciu latach rządów premiera Ranna Partia Pracy wybrała w 2011 na premiera Jaya Weatherilla, który w dużej mierze kontynuował ten program, ale z odnowionym naciskiem na przekształcanie przestrzeni publicznej w śródmieściu poprzez łagodzenie ograniczeń w planowaniu i łagodniejsze wydawanie licencji na sprzedaż alkoholu małym barom. [[Plik:Adelaide skyline, December 2022.jpg|thumb|right|400px|Panorama Adelaide w 2023 roku]] == Dojazd == === Samolotem === {{Znacznik|Port lotniczy Adelaide|-34.945|138.530556|typ=transport}}'''[https://adelaideairport.com.au/ Port lotniczy Adelaide]''' ({{IATA|ADL}}) (''około 7 km (4,3 mil) na zachód od centrum miasta i znajduje się w pobliżu popularnych plaż turystycznych w Glenelg i Henley Beach''). Port lotniczy Adelaide jest dobrze skomunikowany z innymi dużymi miastami w [[Australia|Australii]] i oferuje codzienne loty międzynarodowe do węzłów w [[Azja Południowo-Wschodnia|Azji Południowo-Wschodniej]], na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]] i w [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]], co umożliwia połączenia z przesiadką na całym świecie. Częstsze loty z przesiadką w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Perth]] mogą być tańsze. Podróżujący z '''Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej''' mogą złapać bezpośrednie loty z [[Singapur]]u ([https://www.singaporeair.com/en_UK/pl/home Singapore Airlines]), [[Kuala Lumpur]] ([https://www.malaysiaairlines.com/my/en/home.html Malaysian Airlines]) i [[Denpasar]] ([https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar Airways]). Podróżujący z '''Bliskiego Wschodu lub północnej Afryki''' mogą złapać codzienny lot liniami [https://www.emirates.com/pl/polish/ Emirates] z [[Dubaj]]u lub [https://www.qatarairways.com/en/homepage.html Qatar Airways] z [[Doha|Dohy]]. Podróżujący z Europy mogą odbyć podróż z przesiadką do Adelaide dowolnym z tych przewoźników. Podróżni z '''Nowej Zelandii''' mogą złapać bezpośredni lot z [[Auckland]] na [https://www.airnewzealand.co.nz/ Air New Zealand]. Podróżni z '''Ameryki Północnej lub Południowej''' mogą podróżować z jedną przesiadką na Air New Zealand przez [[Auckland]] lub mogą przesiąść się na częsty lot krajowy po pierwszym lądowaniu w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Brisbane]]. '''Usługi krajowe''' w Australii obejmują częste połączenia do każdej stolicy kontynentalnej części kraju liniami lotniczymi oferującymi pełen zakres usług, takimi jak [https://www.qantas.com/au/en.html Qantas] i [https://www.virginaustralia.com/au/en/ Virgin Australia]. [https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar] to tani przewoźnik, który oferuje rzadsze, mocno przecenione połączenia, głównie do [[Melbourne]], [[Sydney]] i [[Gold Coast]]. Istnieją również loty do [[Alice Springs]] i [[Cairns]]. '''Usługi regionalne''' i operacje są świadczone przez Regional Express Airlines (''Rex''), Alliance Airlines, Cobham Airlines i loty Qantaslink obsługiwane zarówno przez Cobham Airlines, jak i Alliance Airlines. Usługi te są realizowane głównie do miast i miasteczek regionalnych Australii Południowej, w tym Mt Gambier, Kingscote ([[Wyspa Kangura]]), [[Port Lincoln]] i Whyalla, ale obsługują również [[Mildura]] w Wiktorii i [[Broken Hill]] w Nowej Południowej Walii. Istnieje tylko jeden terminal dla odlotów międzynarodowych i krajowych; odpowiednio, transfery są stosunkowo bezproblemowe. Na lotnisku znajdują się bankomaty i kantory wymiany walut. Jedzenie i zakupy są dostępne zarówno po stronie lądowej, jak i po stronie lotniska. Schowki są dostępne w wypożyczalni samochodów na parkingu, w tym niektóre większe, które pomieszczą pojemniki na rowery. Bezpłatne Wi-Fi jest dostępne w całym terminalu. ==== Lotnictwo ogólne ==== Adelaide Airport ma oddzielny terminal dla lotnictwa ogólnego, ale większość samolotów prywatnych korzysta z {{Znacznik|Parafield Airport|-34.793333|138.633056|typ=transport}}'''Parafield Airport''' 18 km na północ od City. ==== Między lotniskiem a miastem ==== '''[https://www.adelaidemetro.com.au/plan-a-trip/visiting-adelaide/adelaide-airport-bus Autobusy lotniskowe Adelaide Metro J1/J2/J7/J8]''' łączą lotnisko z City, Glenelg i kilkoma głównymi centrami handlowymi. Autobusy J1 odjeżdżają co 15 minut od 8:00 do 18:00 każdego dnia do City, rzadziej od 5:00 do 23:00. Podróż do City trwa około 25 minut w godzinach szczytu. Autobusy do Glenelg odjeżdżają co pół godziny w ciągu dnia, rzadziej w nocy. Autobusy do Arndale, West Lakes i centrum handlowego Marion odjeżdżają co godzinę w dni powszednie. Autobusy odjeżdżają z jednego przystanku na zewnątrz głównego terminala. Wszystkie autobusy we wszystkich kierunkach odjeżdżają z tego jednego przystanku, więc sprawdź przód autobusu, aby upewnić się, że jedzie tam, gdzie chcesz jechać! Informacje o autobusach w czasie rzeczywistym są [https://www.adelaidemetro.com.au/stops?id=17327 dostępne dla tego przystanku] i wszystkich przystanków Adelaide Metro lub za pośrednictwem szeregu [https://www.adelaidemetro.com.au/how-to-use-public-transport/public-transport-apps aplikacji] na smartfony. Nie musisz nawet kupować biletu; po prostu [https://www.adelaidemetro.com.au/fares-and-passes/tap-and-pay dotknij i zapłać] kartą bankową lub kompatybilnym urządzeniem. JetBus jest częścią sieci metra Adelaide, więc obowiązują standardowe rodzaje biletów i taryfy w sekcji transportu publicznego, a bilet użyty w JetBusie można wykorzystać w innym autobusie, pociągu lub tramwaju, w zależności od jego rodzaju. Karty metroCARD są również dostępne w sprzedaży na lotnisku w automacie obok przystanku JetBus. '''Taksówki''' są dostępne na dole, przed terminalem. Taksówka do miasta kosztuje około 30$ w godzinach szczytu porannego i około 20$ w innych porach, co może być tak ekonomiczne jak JetBus dla grupy. Kierowcy zawsze będą korzystać z taksometru, ale dopłata w wysokości 2$ jest pobierana oprócz kwoty z licznika za odbiór z lotniska. Główne krajowe '''firmy wynajmujące samochody''' prowadzą kioski na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Parking dla samochodów do wynajęcia znajduje się na parterze, bezpośrednio naprzeciwko terminala. === Pociągiem === Adelaide jest głównym węzłem '''[https://www.journeybeyond.com/ Journey Beyond]''', głównego operatora dalekobieżnych pociągów międzystanowych w Australii. ''The Ghan'' kursuje do [[Alice Springs]] i [[Darwin]], ''Indian Pacific'' kursuje do [[Perth]] i [[Sydney]], a ''The Overland'' kursuje do [[Melbourne]]. Pierwsze dwa to luksusowe doświadczenia, oferujące miejsca sypialne, posiłki w dedykowanym wagonie restauracyjnym i możliwość zabrania ze sobą samochodu, jeśli podróżujesz do lub z [[Perth]] lub [[Darwin]]. Jednak podróż trwa znacznie dłużej niż samodzielne prowadzenie samochodu. Ghan i Indian Pacific są również generalnie droższe niż bilet lotniczy, ale Overland jest zwykle tańszy — nawet odpowiednik biletu Overland w klasie biznesowej jest porównywalny z lotem klasy ekonomicznej z Adelaide do [[Melbourne]] w linii lotniczej oferującej pełen zakres usług. Overland zatrzymuje się w wielu wiejskich miejscowościach między Adelaide a Melbourne, co może być wygodne, jeśli Twoja trasa podróży obejmuje mniejsze miasta. Należy pamiętać, że pociągi Journey Beyond nie mają Wi-Fi. Te pociągi międzystanowe odjeżdżają z terminalu {{Znacznik|Adelaide Parklands Terminal|-34.9379|138.5810|typ=transport}}'''Adelaide Parklands''' tuż za miastem. Do stacji można dojechać samochodem lub autobusem z Richmond Road. Od czasu wyburzenia stacji Keswick nie ma połączeń z podmiejską siecią kolejową. Taksówki są również dostępne, aby odebrać wszystkich przybyszów. W Australii Południowej nie ma połączeń kolejowych. === Samochodem === Adelaide jest oddalone od stolic na wschodnim wybrzeżu Australii o co najmniej jeden dzień jazdy samochodem. Najkrótsza trasa z Adelaide do [[Melbourne]] zajmuje 8–9 godzin (patrz [[Podróż lądowa między Melbourne a Adelaide]]). Jest kilka odcinków autostradowych, ale drogi są w większości dwupasmowe i mają jakość autostrady. Z '''[[Melbourne]]''' do Adelaide jest 736 km (457 mil) przez [[Horsham (Wiktoria)|Horsham]] (A8) lub 901 km (560 mil) przez [[Mount Gambier|Mt Gambier]] (A1/B1). Podróż przez Mt Gambier prowadzi przez region winiarski Coonawarra, jeden z najbardziej znanych regionów cabernet sauvignon w Australii i jest również wygodna na wycieczkę poboczną przez [[Great Ocean Road]]. Podróż przez Horsham jest bardziej bezpośrednia, ale ma mniej atrakcji turystycznych. Z '''[[Sydney]]''' do Adelaide jest 1422 km (884 mil) przez [[Wagga Wagga]] i [[Mildura]] (A20). Warunki na autostradzie z Sydney do Wagga Wagga (dwujezdniowa autostrada kończy się w Tarcutta, ale to tylko 40 km stamtąd) skracają podróż o kilka godzin. Trasa ta przebiega również w pobliżu [[Canberra|Canberry]], stolicy Australii, która znajduje się 1196 km (743 mil) od Adelaide. Inną opcją z Sydney jest trasa o długości 1659 km (1031 mil) przez [[Broken Hill]] (A32), która prowadzi przez Outback i jedno z najbardziej historycznych miast górniczych Australii. Trasa o długości 2031 km (1262 mil) z '''[[Brisbane]]''' również przebiega przez Broken Hill. Podczas gdy Adelaide jest najbliższą stolicą '''[[Perth]]''', 2550 km (1580 mil) podróży przez [[Nullarbor]] jest nadal trudna, chociaż jest to wyjątkowa podróż przez niektóre z najbardziej odległych miejsc w zamieszkanym świecie. [[Kalgoorlie–Boulder]], kolejne z historycznych miast górniczych Australii, można odwiedzić, robiąc krótki objazd tą trasą. Podobnie, 3027 km (1881 mil) podróży na północ do '''[[Darwin]]''' przez [[Alice Springs]] przebiega przez prawdziwy [[Outback]], a [[Uluru]] jest oddalone od głównej autostrady na północ o zaledwie trzy godziny. Jednak obie te trasy są zwykle trasami, które przeciętni Australijczycy pokonują tylko raz lub dwa razy w swoim życiu. === Autobusem === '''Autobusy międzystanowe''' obsługiwane są przez wiele firm autokarowych, w tym [https://www.greyhound.com.au/ Greyhound], [https://www.fireflyexpress.com.au/ Firefly] i [https://www.vline.com.au/ V/Line]. Podróż z [[Melbourne]] trwa około jedenastu i pół godziny, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy. Podróż z [[Sydney]] może trwać do 24 godzin i z definicji odbywa się w nocy. Ceny są niższe niż w przypadku pociągu i większości podróży samolotem, przynajmniej na trasie Adelaide-[[Melbourne]], chociaż jeśli czas się zgadza, lot tanimi liniami lotniczymi z Adelaide do [[Sydney]] może być tańszy niż autobus. '''Autobusy regionalne''' do miast i miasteczek [[Australia Południowa|Australii Południowej]] są również obsługiwane przez firmy autokarowe z Australii Południowej, ale lokalne firmy autokarowe z Australii Południowej, w tym [https://www.linksa.com.au/ LinkSA] i [https://stateliner.com.au/ Premier Stateliner], często oferują częstsze połączenia. Prawie wszystkie autobusy międzystanowe i regionalne odjeżdżają z {{Znacznik|Dworzec autobusowy Adelaide Central|-34.92806|138.59587|typ=transport}}'''[https://www.experienceadelaide.com.au/adelaide-central-bus-station/ dworca autobusowego Adelaide Central]''' przy 85 Franklin Street w mieście. Dworzec autobusowy Central Bus Station działa w godzinach 5:00-21:30, 7 dni w tygodniu. Obiekt dysponuje nowoczesnymi udogodnieniami i kawiarnią. Znajduje się tuż po drugiej stronie ulicy od centrum handlowego Adelaide Central Market, supermarketu Coles i dzielnicy Chinatown. === Statkiem === W sezonie rejsów, który trwa od listopada do kwietnia każdego roku, do terminalu pasażerskiego {{Znacznik|Port Adelaide Passenger Terminal|-34.7775|138.4827|typ=transport}}'''[https://www.flindersports.com.au/port-adelaide/ Port Adelaide Passenger Terminal]''' zawija wiele statków wycieczkowych. Listę statków przypływających do Adelaide można uzyskać w [https://portmis.flindersports.com.au/ Flinders Ports]. == Komunikacja == {{mapa|-34.903|138.603|zoom=11|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}} === Transportem publicznym === Usługi pociągów, tramwajów i autobusów są obsługiwane pod marką '''[https://www.adelaidemetro.com.au/ Adelaide Metro]''' i korzystają z ujednoliconego systemu biletowego. Witryna internetowa i aplikacja mogą być używane do planowania podróży, w tym pełnej nawigacji i aktualizacji w czasie rzeczywistym. Apple Maps i Google Maps zapewniają podobne doświadczenie. ==== Taryfy ==== Istnieją trzy sposoby zapłaty za podróż: * '''Tap and Pay'''. Akceptowane są bezstykowe karty kredytowe lub debetowe Visa lub Mastercard, w tym te w portfelu cyfrowym, takim jak Apple Pay lub Google Pay. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''MetroCARD'''. Plastikowa karta doładowywana, która kosztuje 10$ (w tym 5$ początkowego kredytu na podróż). Kartę można kupić na głównych stacjach kolejowych (Adelaide, Elizabeth, Gawler, Noarlunga Centre, Oaklands, Mawson Lakes i Salisbury), a także w większości kiosków i sklepów osiedlowych. Kartę można doładować wszędzie tam, gdzie jest sprzedawana, a także w pociągach i tramwajach. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''Buy and Go'''. Aplikacja umożliwiająca zakup biletów z kodem QR na smartfonie. Upewnij się, że zeskanujesz swój bilet z kodem QR przed każdą podróżą. Cena w godzinach szczytu wynosi 4,40$, a poza godzinami szczytu 2,50$. Każda opłata pozwala na dwugodzinny okres podróży na dowolną odległość. W centrum miasta są bezpłatne tramwaje i autobusy (szczegóły poniżej). ==== Pociągi ==== [[Plik:AdeMet4000ClassTrain.jpg|thumb|right|Pociąg Adelaide Metro]] Adelaide ma cztery główne linie i trzy linie boczne, wszystkie rozchodzące się promieniście od {{Znacznik|Adelaide Railway Station|-34.9211|138.5964|typ=transport}}'''Adelaide Railway Station''' na północnym krańcu miasta. Pomimo nazwy nie jest to system metra w zwykłym tego słowa znaczeniu, ale podmiejski system kolejowy. Podróż na '''północ''': * Linia '''Outer Harbor Line''' rozciąga się do Półwyspu Le Fevre na północnym zachodzie miasta, przez Port Adelaide i Glanville. Linia zapewnia dostęp do dzielnicy turystycznej Semaphore, historycznej dzielnicy morskiej w Port Adelaide i pasażu kawiarnianego Queen Street w Croydon. '''Linia Grange''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Woodville. '''Linia Port Dock''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Alberton. * Linia '''Gawler Line''' rozciąga się do Gawler Central na północy miasta, przez Ovingham, Mawson Lakes, Salisbury i Elizabeth. Podróż na '''południe''': * '''Linia Seaford''' rozciąga się do Seaford na południu miasta, przez nadmorskie przedmieścia Brighton i Noarlunga Centre. Linia zapewnia dostęp do plaż w Brighton i Hallett Cove oraz Westfield Marion w Oaklands. '''Linia Flinders''' rozgałęzia się od linii Seaford w Woodlands Park i kończy się na Flinders University. * '''Linia Belair''' rozciąga się do Belair u podnóża Adelaide na południowym wschodzie miasta, przez Blackwood. Linia zapewnia dostęp do Parku Narodowego Belair. ==== Tramwaje ==== Adelaide ma trzy linie tramwajowe. Linia Botanic Gardens biegnie od Adelaide Entertainment Centre do Botanic Gardens. Linia Glenelg biegnie od Royal Adelaide Hospital do nadmorskiej dzielnicy Glenelg. Linia Festival Plaza biegnie od Festival Plaza do Glenelg. Dworzec kolejowy jest wygodnym przystankiem do przesiadki między liniami. Podróż po mieście między Adelaide Entertainment Centre, Botanic Garden i South Terrace jest '''bezpłatna'''. Tramwaj jest nie tylko wygodny do popularnego miejsca turystycznego Glenelg, ale zatrzymuje się również na Rundle Mall, Victoria Square w pobliżu Adelaide Central Market i na North Terrace w pobliżu stacji kolejowej Adelaide. Podróżując na północ tramwajem, dotrzesz do Hindmarsh i Bowden, gdzie znajduje się Adelaide Entertainment Centre, miejsce koncertów stadionowych, a także popularny pas kawiarni i restauracji wzdłuż Port Road i uliczek bocznych. Jeśli jedziesz samochodem, wygodną i popularną alternatywą dla parkowania w mieście jest zaparkowanie przy Entertainment Centre i złapanie tramwaju do miasta. Opłata za cały dzień roboczy wynosi zaledwie 4 dolary, co jest znacznie tańsze niż parkowanie w mieście. ==== Autobusy ==== [[Plik:SouthLink Scania K320UA (BUS 2838).jpg|thumb|right|Autobus Adelaide Metro]] Adelaide ma rozległą sieć autobusową skoncentrowaną w mieście. Większość głównych dróg, w tym dzielnice kawiarniane, takie jak The Parade, Prospect Road, Henley Beach Road, King William Road i O'Connell St, to „strefy Go Zones”, które mają regularne autobusy w dni powszednie co najmniej co 15 minut do wczesnego wieczora. Sieć autobusowa Adelaide rozciąga się na przedmieścia zewnętrzne, do Adelaide Hills na wschodzie, w dół do McLaren Vale na południu (chociaż autobusy jeżdżą tam rzadko) i aż do Gawler na północy. Nie obejmuje Barossa Valley. Częstotliwość na przedmieściach zewnętrznych jest znacznie niższa niż w mieście. '''O-Bahn''' to linia szybkiego transportu autobusowego (BRT), która biegnie wzdłuż toru prowadzącego do północno-wschodnich przedmieść Adelaide. Autobusy O-Bahn kursują z Grenfell Street w mieście, wjeżdżając do O-Bahn w Hackney i zatrzymując się na węzłach Klemzig, Paradise i Modbury. Po zakończeniu jazdy O-Bahn autobusy jadą tak samo jak zwykłe autobusy, aby dotrzeć do celu. Połączenia O-Bahn są bardzo częste, co 3 do 5 minut w godzinach szczytu do węzłów przesiadkowych i co 15 minut poza godzinami szczytu. '''Bezpłatne City Connectors''' 98A, 98C, 99A i 99C (pętle przeciwne do ruchu wskazówek zegara i zgodne z ruchem wskazówek zegara) mają po około 30 przystanków, zatrzymując się we wszystkich głównych centrach kulturalnych i handlowych w mieście, zaczynając od Victoria Square i włączając stację kolejową Adelaide. Autobusy mają rampy dostępowe na poziomie gruntu. Kursują co 30 minut od poniedziałku do piątku w godzinach 8:30–19:00 dla 99A i od 8:15–19:15 dla 99C. Nie kursują w weekendy ani w Boże Narodzenie i Wielki Piątek. Ostrzegamy, że częstotliwość autobusów gwałtownie spada po 19:00, przy czym typowe są godzinne odstępy na przedmieściach, półgodzinne wzdłuż Go Zones i co 15 minut na O-Bahn. Wszystkie linie przestają działać około północy, więc sprawdź rozkłady jazdy i spodziewaj się złapania taksówki, jeśli będzie to konieczne, jeśli wyjdziesz po tej godzinie. Bardzo podstawowe usługi autobusowe ''After Midnight'' na ograniczonych trasach działają co godzinę po północy tylko w sobotnie wieczory. === Taksówką === [[Plik:2010-2011 Toyota Camry (ACV40R) Altise sedan, Adelaide Independent Taxis (16751219280).jpg|thumb|right|Adelaide Independent Taxis]] W mieście działają następujące korporacje taksówkowe: * '''[https://aitaxis.com.au/ Adelaide Independent Taxis]''', ☏ +61 13 22 11. * '''[https://www.suburbantaxis.com.au/ Suburban Taxis]''', ☏ +61 13 10 08. * '''[https://www.yellowadelaide.com.au/ Yellow Cabs South Australia]''', ☏ +61 13 22 27. Taksówki w Australii Południowej są białe (nawet te obsługiwane przez „Yellow Cabs”) i są wyraźnie oznaczone. Zazwyczaj można zatrzymać taksówkę na ulicy lub w dużym hotelu w godzinach pracy w mieście, ale na przedmieściach zazwyczaj trzeba zadzwonić do jednej z wymienionych firm oferujących usługi rezerwacji. Istnieje wiele postojów taksówek obsługiwanych przez Taxi Council w nocy w weekendy. Nadzorowane postoje taksówek oferują dodatkowe bezpieczeństwo dzięki oświetleniu i nadzorowi konsjerża i pracownika ochrony. Działają od 23:00 do 3:00 w piątki i od 23:00 do 5:00 w soboty. [https://taxicouncilsa.com.au/ Mapa lokalizacji jest dostępna na ich stronie internetowej]. Wszystkie taksówki w Adelaide są zobowiązane przez rząd stanowy do pobierania regulowanej taryfy z licznikiem, w zależności od czasu rozpoczęcia podróży. Taryfa pierwsza to normalna stawka taryfowa, a taryfa druga to wyższa stawka, która obowiązuje od poniedziałku do piątku w godzinach 19:00–6:00 oraz w weekendy i święta. Kierowcy prawie zawsze używają licznika i są do tego prawnie zobowiązani. Płatności można dokonać gotówką, EFTPOS, kartami debetowymi i kredytowymi oraz Cabcharge. Dobrym pomysłem jest poinformowanie kierowcy, jeśli planujesz zapłacić inną metodą niż gotówka, zanim rozpoczniesz podróż, ponieważ maszyny mogą być zawodne. === Samochodem === Centrum Adelaide i wewnętrzne przedmieścia, takie jak Glenelg, Norwood i Prospect, można łatwo przemierzyć pieszo lub korzystając z transportu publicznego. Jednak jeśli zamierzasz spędzić dużo czasu poza centrum miasta lub planujesz podróż do regionu winiarskiego, samochód jest przydatny, aby uniknąć długich podróży transportem publicznym. Główne krajowe firmy wynajmujące samochody prowadzą kioski na lotnisku w Adelajdzie na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Wszystkie drogi w Adelajdzie, jak również te w całej Australii Południowej, są bezpłatne. W przeciwieństwie do innych stolic stanów Australii, Adelaide nie ma sieci autostrad prowadzących bezpośrednio do centrum miasta. Istniejące autostrady zaczynają się na zewnętrznych przedmieściach i mają na celu kierowanie ruchu do pobliskich miasteczek. Ograniczenia prędkości na większości głównych dróg są oznakowane na 60 km/h, chociaż domyślne ograniczenie prędkości wynosi 50 km/h, jeśli nie ma oznakowania ograniczenia prędkości. Ograniczenia prędkości są ściśle egzekwowane, a nawet niewielkie przekroczenie ograniczenia prędkości może skutkować mandatem w wysokości 350$. === Rowerem === Adelaide to dobre miasto do podróżowania rowerem, a większość lokalnych kierowców jest uprzejma i przyjazna dla rowerzystów. Poza miastem i północną Adelaide większość głównych dróg ma wydzielone pasy rowerowe, a wielu mieszkańców dojeżdża do pracy rowerem. Pasy rowerowe nie są tak powszechne w mieście i północnej Adelaide, ale nadal można je znaleźć na określonych ulicach. Rowery można przewozić pociągami (ale nie tramwajami ani autobusami). Od poniedziałku do piątku przed godziną 9 rano i między 15:00 a 18:00 obowiązuje cena ulgowa (z wyjątkiem posiadaczy karty Seniors Card). W pozostałych godzinach rowery można przewozić bezpłatnie. === Pieszo === Centrum miasta jest stosunkowo zwarte i można je łatwo pokonać pieszo. Większość atrakcji skupia się wokół bloków między North Terrace i Victoria Square po obu stronach King William Street. Główny obszar handlowy Rundle Mall jest w całości przeznaczony dla pieszych. Dzielnica Gouger Street i Adelaide Central Market to również świetne miejsca docelowe dla pieszych podróżników. Podróżni, którzy chcą kontynuować jogging podczas podróży, mogą skorzystać z popularnych tras biegowych wzdłuż rzeki Torrens i przez Parklands. == Warto zobaczyć == [[Plik:GlenelgTownHall.jpg|thumb|Ratusz Glenelg]] Główne atrakcje Adelaide skupiają się głównie w City i North Adelaide. W przeciwieństwie do [[Sydney]], [[Melbourne]], [[Brisbane]] czy [[Perth]], Adelaide nie jest miejscem, do którego chciałbyś pojechać specjalnie ze względu na życie w mieście i jest o wiele mniej ruchliwe niż inne duże miasta. Zamiast tego Adelaide jest miejscem, w którym możesz cieszyć się bardziej wyluzowanym tempem życia, jakbyś był na wsi, ale z łatwym dostępem do typowych udogodnień dużego miasta. Adelaide jest znane ze swoich kościołów, a podróż do Adelaide nigdy nie jest kompletna bez odwiedzenia jednego z jego kościołów, nie ze względu na jakiekolwiek znaczenie historyczne lub religijne, ale raczej ze względu na ich architekturę. Jeśli możesz pozwolić sobie na czas, aby zobaczyć tylko jeden, '''Katedra św. Piotra''' w North Adelaide jest jednym z najbardziej kultowych kościołów w Australii. W przeciwieństwie do innych miast, Adelaide nie ma karnetu obejmującego wszystkie atrakcje. === Parki i ogrody === W przeciwieństwie do większości innych miast, większość parków i ogrodów Adelaide otacza miasto, tworząc ładną granicę odróżniającą je od reszty Adelaide, zamiast znajdować się całkowicie na obrzeżach. Istnieje również inna granica wokół North Adelaide, granicząca z rzeką Torrens, dzięki czemu większość parków i ogrodów Adelaide koncentruje się na tym małym, ale zróżnicowanym zielonym skrawku ziemi w mieście. Większość innych parków i ogrodów znajduje się poza tym na przedmieściach, szczególnie w południowo-wschodnich obszarach Adelaide, często przestronnych i z rozległą przestrzenią rekreacyjną. Parki w mieście i North Adelaide są oczywistym znakiem, że jesteś w mieście, podczas gdy niektóre, takie jak Morialta Conservation Park, dają wrażenie, że jesteś na zewnątrz i na buszu, podczas gdy niektóre, takie jak Belair National Park, mają idealne płynne przejście między miastem a wsią. [[Plik:Palm House, Adelaide Botanic Gardens.jpg|thumb|300px|Palmiarnia, Ogród Botaniczny w Adelajdzie]] Jeśli chodzi o parki narodowe, obszar Adelaide ma tylko trzy parki narodowe, w przeciwieństwie do jedenastu parków narodowych w [[Sydney]], które dla niektórych nadal byłyby uważane za dużo jak na miasto tej wielkości. Parki narodowe są wymienione poniżej: * Pierwszy park narodowy Australii Południowej; Belair National Park jest domem dla wielu znaczących budynków, w tym starego domu rządowego. W parku znajduje się wiele szlaków turystycznych, a także kilka wodospadów * Drugi park narodowy w Adelaide znajduje się nieco na granicy Adelaide i jest w dużej mierze rezerwatem ptaków, nadmorskim parkiem narodowym Adelaide International Bird Sanctuary National Park — Winaityinaityi Pangkara (jeśli ta nazwa jest trudna do wymówienia lub zbyt długa, Adelaide International Bird Sanctuary lub Adelaide International Bird Sanctuary National Park będzie odpowiednie), jest domem dla kilku białych plaż i jest szczególnie dobrym miejscem, jeśli chcesz zobaczyć delfiny * Trzeci i najnowszy park narodowy to Glenthorne National Park — Ityamaiitpinna Yarta (jeśli to zbyt długie, Glenthorne National Park będzie odpowiednie) został utworzony w listopadzie 2020, co jest dość nowym zjawiskiem w porównaniu z pozostałymi dwoma parkami narodowymi i jest w trakcie przekształcania z parku ochrony przyrody w park narodowy. W zależności od tego, czy Adelaide Hills uważa się za część Adelaide, '''Cleland National Park''' również został przekształcony z parku ochrony przyrody w park narodowy, który obejmuje kilka tras rowerowych i pieszych oraz Mt. Lofty, jedyne miejsce w Adelaide, gdzie kiedykolwiek pada śnieg, chociaż to również jest bardzo, bardzo rzadkie. Niemniej jednak nadal jest to przyjemny park na spacer. W grudniu 2021 Adelaide zostało nazwane drugim na świecie „National Park City” przez International National Park City Foundation (organizację promującą parki narodowe) po [[Londyn]]ie, który stał się pierwszym w 2019. Uważa się, że 95% mieszkańców Adelaide mieszka zaledwie 400 metrów od parku, a ponad 30% miasta jest pokryte zielenią, co czyni Adelaide najbardziej zielonym miastem w Australii (chociaż prawie połowa [[Canberra|Canberry]] jest zajmowana przez park narodowy). === Muzea i galerie === [[Plik:River Torrens at the University of Adelaide.jpg|thumb|Rzeka Torrens przepływająca w pobliżu Uniwersytetu w Adelajdzie]] Muzea i galerie Adelaide są również skoncentrowane w mieście i północnej Adelajdzie, podobnie jak parki i ogrody lub większość rzeczy do zobaczenia lub zrobienia w Adelajdzie, ale jest też spora liczba muzeów w regionie Port Adelaide/Outer Harbor. Podobnie jak każda inna stolica, Adelaide ma galerię sztuki, muzeum stanowe zawierające historyczne artefakty z całej Australii Południowej, a także z obszarów granicznych sąsiadujących stanów, stare więzienie i przede wszystkim centrum wina w mieście. Na przedmieściach znajduje się również muzeum kolei, muzeum lotnictwa i wiele innych. Spośród wszystkich muzeów, wystaw lub galerii w Adelajdzie, te są szczególnie ważne: * '''Narodowe Centrum Wina''' – w mieście, podróż do Australii Południowej bez poznania kultury wina w tym stanie nigdy nie jest kompletna. * '''Muzeum Australii Południowej''', również w mieście, jest w dużej mierze państwowym muzeum Australii Południowej, w którym znajdują się artefakty i kolekcja rdzennych mieszkańców, a także kilka galerii. Podobnie jak w większości muzeów, jest bezpłatne. * Chociaż Australia Południowa nie miała tak dużej liczby migrantów, w przeciwieństwie do [[Sydney]] czy [[Melbourne]], '''Muzeum Migracji''' w mieście opowiada historie imigrantów do Australii Południowej na przestrzeni dziejów i może cię to bardziej zaskoczyć niż myślisz – Australia Południowa jest nadal dość wielokulturowym stanem, pomimo stereotypów * '''Galeria Sztuki Australii Południowej''' w mieście jest szczególnie interesującym miejscem dla osób zainteresowanych różnymi gatunkami sztuki. Istnieje również kilka innych muzeów, wystaw i galerii. Zapoznaj się z odpowiednimi artykułami o okręgach, aby uzyskać informacje na ich temat. == Aktywny wypoczynek == === Plaże === [[Plik:The Jetty. Glenelg, SA.jpg|thumb|Molo na plaży Glenelg]] [[Plik:Port Willunga Beach.jpg|thumb|Adelaide to nadmorskie miasto, szczycące się 28 km linii brzegowej. Na zdjęciu Port Willunga, na południe od miasta.]] Plaże Adelaide znajdują się głównie w West Adelaide, biorąc pod uwagę fakt, że jest to jedyny duży okręg z linią brzegową. Chociaż Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara ma również długą linię brzegową, jest ona chroniona i nie jest to plaża do pływania. Jeśli jest coś, czego nie można przegapić na żadnej plaży w Adelaide, to jest to surfing na jednej z wielu plaż surfingowych (Glenelg i West Beaches), australijski klasyk. Niektóre plaże mają szkoły surfingu i miejsca, w których można wypożyczyć deski surfingowe, ale w znacznie mniejszym stopniu niż Sydney. Jednak są pewne plaże, które przyciągają więcej odwiedzających i są bardziej popularne niż inne: * {{Znacznik|Glenelg Beach|-35.0068558|138.5113017|typ=natura}}'''Glenelg Beach''' – Historyczne nadmorskie przedmieście Glenelg ma molo, Grand Hotel i wiele restauracji i kawiarni. Bardzo popularne wśród młodych i starszych, wiele zawodów siatkówki. * {{Znacznik|West Beach|-34.94546022510652|138.50100541362013|typ=natura}}'''West Beach''' – Idealne na rodzinne spacery i pływanie. Jest dość blisko zarówno Glenelg, jak i Henley Beach. Na Henley Beach znajduje się Henley Square, na którym znajduje się około 15 restauracji – doskonałe miejsce na posiłek. Wszystkie plaże wzdłuż wybrzeża Adelaide to doskonałe plaże z białym piaskiem, niektóre z publicznymi toaletami i prysznicami z zimną wodą. Jeśli chcesz „zamoczyć wędkę”, są mola na (plażach podmiejskich, od północy do południa) Grange, Semaphore, Henley Beach, Glenelg, Brighton i Port Noarlunga. === Sport === Jak każde miasto, Adelaide jest również znane ze swojego sportu. Podobnie jak w większości innych miast Australii, futbol australijski (AFL) jest najpopularniejszym sportem, a krykiet nie jest daleko w tyle. W przeciwieństwie do [[Queensland]] lub większości [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], rugby league nie jest popularne w Adelaide. * '''Krykiet''' – W miesiącach letnich wybierz się na mecz krykieta na {{Znacznik|Adelaide Oval|-34.9155596 |138.5962772 |typ=atrakcja}}'''Adelaide Oval'''. Australia jest gospodarzem kilku krajów podróżujących każdego lata i rozegrają kilka meczów na tym pięknym boisku, które znajduje się tuż między miastem a północną Adelajdą, na tej małej przestrzeni zieleni. Bilety na mecze międzynarodowe są zazwyczaj szybko wykupywane, ale mecze krajowe są częste i równie ekscytujące. * '''AFL''', najwyższa liga profesjonalnego futbolu australijskiego. Mecze domowe lokalnych drużyn Adelaide Crows i Port Adelaide Power odbywają się na '''Adelaide Oval''' w północnej Adelajdzie w miesiącach zimowych. Bilety są zazwyczaj w rozsądnej cenie, a ich zdobycie nie powinno stanowić problemu — sprawdź [https://www.afl.com.au/ stronę internetową AFL], aby uzyskać więcej informacji. * '''SANFL''', stanowa liga futbolu australijskiego, ma 5 meczów w weekend w różnych miejscach w mieście i na przedmieściach. {{Znacznik|Norwood Oval|-34.9198188 |138.6304715 |typ=atrakcja}}'''Norwood Oval''', siedziba [https://norwoodfc.com.au/ Redlegs], znajduje się na Parade w Norwood, gdzie znajduje się wiele restauracji, kawiarni i pubów na pomeczowe okazje. * Sprawdź Adelaide United (drużynę piłkarską) na Hindmarsh Stadium. === Sztuka performatywna === * '''Format Collective''' na 15 Peel St to dwupiętrowa przestrzeń do występów ze stałym sklepem z zinami, w którym odbywają się małe wystawy sztuki, niektóre z bardziej eksperymentalnych koncertów, panele dyskusyjne i sztuka performance. Wiele z tego koncentruje się na corocznym Format Festival, który odbywa się w tym samym czasie co Fringe Festival i jest uważany za bardziej eksperymentalną alternatywę, chociaż przez cały rok coś się dzieje. Znany z hipsterów, japońskiego piwa i nostalgicznych gier w four-square. == Praca == == Nauka == Trzy uniwersytety mają siedzibę w Adelaide, z których {{Znacznik|'''University of Adelaide'''|-34.919159 |138.60414|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.adelaide.edu.au/ University of Adelaide]''' jest najbardziej ceniony. Pozostałe dwa uniwersytety w regionie {{Znacznik|'''University of South Australia'''|-34.92069 |138.604558|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.unisa.edu.au/ University of South Australia]''' i '''[https://www.flinders.edu.au/ Flinders University]'''. Studenci zagraniczni mają możliwość zapisania się na te uniwersytety, jako studenci studiów licencjackich lub w ramach programów wymiany z zagranicznymi uniwersytetami. == Zakupy == [[Plik:Rundle Place, Rundle Mall.jpg|thumb|Rundle Mall]] [[Plik:Shopping Center SA.JPG|thumb|Wnętrze Adelaide Arcade z XIX wieku.]] W przeciwieństwie do „wielkiej czwórki” australijskich miast, luksusowe marki najwyższej klasy, takie jak Louis Vuitton, Gucci i Prada, nie są obecne w Adelajdzie. Victorian Adelaide Arcade, która biegnie na południe od Rundle Mall, ma wspaniałą kolekcję butików i specjalistycznych sklepów, takich jak numizmatyka, antyki i czekoladki. Innym dobrym miejscem do poszukiwania półluksusowych przedmiotów jest Burnside Village na wschodnich przedmieściach. === Centra handlowe i dzielnice handlowe === Chociaż Adelaide ma wiele centrów handlowych i dzielnic handlowych, są pewne, które są szczególnie interesujące dla podróżnych: * {{Znacznik|'''Rundle Mall'''|-34.9228351 |138.6025993|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Rundle Mall''' w Adelaide City – pasaż handlowy przeznaczony wyłącznie dla pieszych, z wieloma pasażami i bocznymi uliczkami odchodzącymi od niego. Biegnie równolegle do North Terrace. Ponad 800 sklepów. * {{Znacznik|'''Tea Tree Plaza'''|-34.8314375 |138.6928226|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Tea Tree Plaza''' (w skrócie TTP) w Tea Tree Gully – średniej wielkości centrum handlowe z ponad 250 sklepami. Tea Tree Plaza jest stacją końcową dedykowanej linii autobusowej Adelaide O'Bahn, która zaczyna się w centrum miasta przy Hackney Rd. Łatwo tam dotrzeć z centrum miasta; większość autobusów zatrzymujących się na przystankach Grenfell St jedzie do [https://www.adelaidemetro.com.au/stops?id=11347 TTP Interchange] przez linię autobusową O'Bahn. Łatwo je zobaczyć z daleka, ponieważ ma dużą antenę i podtrzymującą konstrukcję w kształcie piramidy, dobrze znaną miejscowym, na dachu domu towarowego Myer. Wokół, na górze i pod kompleksem dostępnych jest dużo miejsc parkingowych. Znacznie mniejsze centrum handlowe Tea Tree Plus znajduje się tuż obok Tea Tree Plaza. * {{Znacznik|'''Centrum handlowe Westfield Marion'''|-35.0163249 |138.5455919|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Centrum handlowe Westfield Marion''' w West Adelaide – największe centrum handlowe w Adelaide z ponad 400 sklepami. Z centrum miasta do tego Westfield kursują bezpośrednie autobusy. * {{Znacznik|'''Harbour Town'''|-34.9471324 |138.5196497|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Harbour Town''' również w West Adelaide, tuż obok lotniska – jest to średniej wielkości centrum handlowe w trakcie rozbudowy, oferujące zakupy outletowe, położone przy zachodniej krawędzi lotniska w Adelaide. Tylko krótka przejażdżka autobusem z lotniska i 30 minut od miasta i północnej Adelaide. Poza tym nie, to nie jest błąd ortograficzny. === Zakupy spożywcze === Jeśli chodzi o targi żywności, w Adelajdzie nigdy ich nie brakuje. Oto niektóre z nich: * {{Znacznik|'''Central Market'''|-34.9294947 |138.5978223|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Central Market''' między Grote i Gouger St, na zachód od Victoria Square w Adelaide/City i North Adelaide – gdzie wszystkie świeże owoce i warzywa są pod jednym wiktoriańskim dachem. Nie tylko wegetarianie będą się tu ślinić, ponieważ żywność i produkty nieżywnościowe wszelkiego rodzaju konkurują o najlepsze ekspozycje. Dla tych, którzy chcą kupić jedzenie do domu, Central Market jest prawdopodobnie tym, czego szukają * '''Chinatown''' Choć dla wielu może to być zaskoczeniem, Adelaide ma również Chinatown, czyli obszar wyłącznie dla pieszych (Moonta St) sąsiadujący z Central Market. * '''City East IGA''' – ten IGA został nazwany najlepszym supermarketem IGA w SA ze względu na niesamowity asortyment żywności, w tym grecki, włoski, chiński i indyjski. Jak sama nazwa wskazuje, znajduje się we wschodniej części miasta. * '''Gaganis Brothers''' w West Adelaide to hurtownik żywności, ale sprzedaje ją klientom z niesamowitym wyborem żywności etnicznej. Większość artykułów jest dostępna w większych ilościach. == Gastronomia == === Dania lokalne === Lokalna kuchnia Adelaide zazwyczaj nie różni się zbytnio od standardowej kuchni australijskiej, ale jest kilka dań charakterystycznych dla Adelaide, których warto spróbować, będąc tutaj. '''Pie floater''' to australijski placek mięsny (zwykle wołowy) w gęstej zupie grochowej, często doprawiany ketchupem. Jest sprzedawany w licznych pubach i kawiarniach w Adelaide, ale miejscem, do którego miejscowi wskażą ci, jeśli chcesz spróbować najbardziej klasycznej wersji, jest '''Cafe de Vili''' w Mile End South. * '''AB''' to odpowiedź Adelaide na halalowe przekąski ze wschodniego wybrzeża, składające się z mięsa yiros na warstwie gorących frytek, zwieńczone sosem pomidorowym, sosem chili, sosem czosnkowym i sosem barbecue, chociaż nie jest halal. Dwa sklepy, mianowicie '''North Adelaide Burger Bar''' (znany również jako Red & White) i '''Blue & White''', oba w North Adelaide, twierdzą, że wymyśliły to danie. === Kultura BYO === Choć w innych częściach świata jest to dość nietypowe, w restauracjach w [[Australia|Australii]] i [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]] powszechne jest, aby klienci mogli przynieść wino butelkowane na kolację. Praktyka ta nazywa się „BYO”, co oznacza „przynieś własne”. Początkowo wynikało to z luki w przepisach dotyczących licencji na sprzedaż alkoholu, ale obecnie jest to świetna okazja, aby cieszyć się winem kupionym w regionie winiarskim lub odwiedzić lokalny „sklep z butelkami” i cieszyć się szerszym wyborem w niższych cenach. Nigdzie w Australii BYO nie jest tak powszechne jak w Adelajdzie. Większość restauracji w Adelajdzie, które serwują alkohol, również zezwala na BYO, jednak warto wcześniej zadzwonić, aby się upewnić. Do rachunku doliczana jest opłata zwana „korkową”. Opłata korkowa wynosi zazwyczaj około 10–15 USD za butelkę, choć wyższe opłaty nie są niespotykane. Opłata korkowa jest doliczana nawet wtedy, gdy wino znajduje się pod zakrętką, a nie pod korkiem, jak w przypadku praktycznie wszystkich niedawno wyprodukowanych australijskich win. === City === [[Plik:Adelaide's Central Market.jpg|thumb|Central Market w centrum Adelaide.]] Miasto zaspokaja praktycznie każdy gust i przedział cenowy. Adelaide ma jedną z największych liczby restauracji i kawiarni na osobę w Australii, a większość najlepszych znajduje się w City. * '''Gouger Street, Chinatown i dzielnica Central Market''' to wielokulturowy raj dla smakoszy i miłośników wina. Gouger Street, najbardziej znana w Adelaide z dobrej jakości azjatyckiego jedzenia w rozsądnej cenie, przyciąga szeroką gamę klientów, od prawników i urzędników państwowych z sąsiadujących sądów i dzielnicy rządowej po nowych migrantów. Chinatown i Gouger St to centrum kuchni i kultury chińskiej w Adelaide, a wzdłuż pasa znajduje się wiele chińskich restauracji. Oferowane są również inne azjatyckie dania, w tym tajska, wietnamska i indyjska. Po północnej stronie Gouger St, Adelaide Central Market oferuje szeroki wybór straganów z jedzeniem w stylu ulicznym, a także kilka starszych europejskich kawiarni. Ostatnia dekada przyniosła również pojawienie się ekskluzywnych restauracji na Gouger St, gdzie do znanej i lokalnej argentyńskiej restauracji Gaucho's dołączyło kilka droższych opcji. * '''Rundle Street i East End''' to tradycyjne centrum kuchni włoskiej i greckiej w Adelajdzie, ale są tam również nowsze restauracje chińskie, tajskie i japońskie. Podobnie jak Gouger St, oferuje opcje dla każdego przedziału cenowego, przy czym zachodni kraniec ulicy bliżej Uniwersytetu Adelaide jest bardziej budżetowy, podczas gdy wschodni kraniec jest bardziej ekskluzywny. Uliczki East End odchodzące od Rundle Street oferują szereg mniejszych, bardziej oryginalnych kawiarni — Ebenezer Place, Bent Street i Union Street oferują kilka alternatywnych opcji. * '''Waymouth Street i Pirie Street''' stały się nowymi miejscami do jedzenia w ciągu ostatniej dekady, szczególnie na ekskluzywny lunch. Waymouth Street, po zachodniej stronie King William Street, oferuje szereg ekskluzywnych kawiarni, bistro i barów, podczas gdy Pirie Street ma kilka nowych kawiarni. Hindley Street jest najbardziej znana ze swoich barów i życia nocnego, ale oferuje również szereg opcji gastronomicznych z różnych kultur, szczególnie bliskowschodnich i azjatyckich. Uliczki '''Leigh Street i Bank Street''' również stały się miejscami kulinarnymi. * '''Hutt Street''' jest mniejsza i oferuje niewielki wybór ekskluzywnych restauracji, które zadowolą większość gustów, a także szeroki wybór sklepów z wykwintną żywnością i supermarketów. * '''South West Corner''' City o powierzchni mili kwadratowej, na południe od dzielnicy Gouger Street, jest bardziej mieszkalny, ale obejmuje niektóre z najciekawszych doświadczeń kulinarnych Adelaide, rozsiane wśród zabytkowych domów i apartamentów. === North Adelaide === [[Plik:Adelaide Light Trail HDR (8239025608).jpg|thumb|right|Północna Adelajda i wieże katedry św. Piotra, widok na południe w stronę miasta]] * Eklektyczna mieszanka małych restauracji i kawiarni sprawia, że ​​Melbourne Street jest ciekawym miejscem do jedzenia. * Różnorodność barów na wynos, pubów, kawiarni, piekarni i restauracji, które zajmują większość O'Connell Street, oznacza, że ​​nie będziesz mieć niedoboru. Jest to również siedziba obu sklepów, które twierdzą, że wynalazły AB. === Przedmieścia === * '''The Parade''', Norwood ma długi odcinek sklepów i kosmopolitycznych restauracji. Autobusy z CBD numer 122-124 lub bardzo krótka podróż taksówką. * '''Jetty Road / Mosley Square''', Glenelg ma wiele restauracji i pubów na końcu 30-minutowej podróży tramwajem. * '''Stuart Road''', Dulwich ma dwie kawiarnie, licencjonowaną restaurację i bardzo dobrą piekarnię. Złap 145 lub 146 z North Ter, która jedzie wzdłuż Fullarton Rd i w górę Dulwich Ave. * '''[https://kingwilliamroad.com.au/ King William Road]''', Hyde Park to ekskluzywny pas modnych kawiarni, kawiarni i restauracji. === Oszczędnie === W Adelajdzie jest wiele niedrogich lokali gastronomicznych. Zazwyczaj nie wyglądają imponująco z zewnątrz, ale większość z nich ma coś do zaoferowania — dlatego wciąż działają. Warto przejrzeć menu przyklejone do drzwi. Tanie jedzenie powinno kosztować od 8 do 14 dolarów za danie główne, nie więcej. Nie ma wielu sieci restauracji zlokalizowanych w Adelajdzie, z wyjątkiem '''[https://www.fastapasta.com.au/ Fasta Pasta]''', gdzie za talerz makaronu można zapłacić od 10 dolarów. Sieć ta stała się w pewnym sensie wersją makaronu w stylu fast food. W ostatnich czasach można ją znaleźć w innych stanach, a jej popularność w Australii Południowej wynika z faktu, że sieć powstała w Adelajdzie. === Umiarkowanie === Chociaż w Adelaide jest wiele niedrogich lokali gastronomicznych, jest więcej lokali średniej klasy. Można je znaleźć w każdej części Adelaide, a jeśli masz ograniczony budżet i mieszkasz w okolicy bez niedrogich lokali gastronomicznych. Puby są zazwyczaj dobrym miejscem do poszukiwania jedzenia średniej klasy, przy czym większość pubów oferuje fish and chips, a także inne australijskie przysmaki, takie jak steki, kotlety jagnięce, sznycle, makarony i risotto. Jak w przypadku niemal wszystkiego w Adelaide, większość z nich można znaleźć głównie w mieście i północnej Adelajdzie, ale jest ich mnóstwo w mniejszych centrach miast. Jeśli chodzi o kuchnię, dość łatwo znaleźć kuchnię włoską i indyjską. Znalezienie kuchni azjatyckiej (chińskiej, japońskiej, koreańskiej, wietnamskiej i tajskiej) jest również łatwe, ale mogą one nie dorównywać standardom w [[Sydney]], podczas gdy znalezienie kuchni greckiej i śródziemnomorskiej jest również łatwe, ale oferta może nie dorównywać standardom w [[Melbourne]]. === Ekskluzywnie === Znalezienie eleganckiej restauracji w mieście jest dość łatwe, ale znalezienie jej na przedmieściach jest znacznie trudniejsze. Mimo to, przedmieścia również mają kilka doskonałych opcji wykwintnych restauracji, jeśli wiesz, gdzie szukać. Pobliskie regiony winiarskie, takie jak McLaren Vale i Barossa Valley, również mają doskonałe opcje wykwintnych restauracji, a kilka winnic ma restauracje z widokiem na swoje winnice, które są otwarte tylko na lunch. W przeciwieństwie do innych miast, jeśli wybierasz się do eleganckiej restauracji, nie obowiązuje tam dress code. Zobacz sekcję [[#Dress codes]]. === Dress codes === Ponieważ Australijczycy są na ogół swobodni, możesz swobodnie nosić to, co uważasz za stosowne. Chociaż większość ludzi stara się ubierać elegancko do bardziej eleganckich restauracji, nie ma takiego wymogu, a zarówno restauracje, jak i goście są wyluzowani w kwestii standardów ubioru, więc nie jest niczym niezwykłym, że w restauracjach można spotkać ludzi noszących dżinsy, zwłaszcza wśród młodszych pokoleń. == Noclegi == == Imprezy == Jednym z najlepszych okresów w roku na wizytę jest '''Mad March''', kiedy odbywa się wiele festiwali i wydarzeń. Należą do nich Adelaide Fringe, wyścig samochodowy Clipsal 500, Adelaide Festival, WOMADdelaide i karnawał wyścigów konnych Adelaide Cup. * '''Adelaide 500''' (Superloop Adelaide 500) – W połowie marca wyścigi supersamochodów Adelaide 500 cieszą się dużą popularnością, odbywają się na nich masowe imprezy uliczne, ogromne składy koncertów i wielu fanatycznych mieszkańców Adelaide. * '''Adelaide Fringe Festival''' – Pod koniec lutego-marca Fringe Festival (drugi co do wielkości tego typu na świecie) i Festival of Arts ożywiają miasto muzyką, sztuką, tańcem i kulturą z całego świata. Oba są dużymi i bardzo popularnymi wydarzeniami odwiedzanymi przez ludzi z całego świata. * '''WOMADelaide''' (World of Music Arts and Dance) – Ogromnie popularny festiwal muzyczny odbywający się obecnie co roku w marcu. Ludzie przyjeżdżają tu z całej Australii i z zagranicy. Pokazuje Adelaide w najlepszym wydaniu. == Kontakt == == Bezpieczeństwo == == Informacje turystyczne == == Wyjazd == {{Jest w|Australia Południowa}} {{Zarys}} [[Kategoria:Australia]] 93jcv8rplrfmop6chbf1nlim386gd4z 149984 149983 2025-06-18T13:56:59Z Moromar 2451 /* Dress codes */ 149984 wikitext text/x-wiki {{Top-banner}} {{Miejscowość infobox |nazwa = Adelaide |nazwa oryginalna = |widok = Adelaide's_updated_montage.jpg |opis = |herb = COA_Adelaida.svg |mapa = Adelaide locator-MJC.png |państwo = [[Plik:Flag of Australia.svg|20px]] [[Australia]] |region = [[Plik:Flag of South Australia.svg|20px]] [[Australia Południowa]] |powierzchnia = 3259,8 |wysokość = 43 |lud = 1 469 200 |prefiks = 08700, 08701, 08702, 08703, 08704, 08705, 08706, 08707, 08708, 08709, 08710, 08711, 08712, 08713, 08714, 08715, 08716, 08717, 08720, 08721, 08722, 08723, 08724, 08725, 08730, 08731, 08732, 08733, 08734, 08735, 08736, 08740, 08741, 08742, 08743, 08744, 08745, 08746, 08747, 08810, 08811, 08812, 08813, 08814, 08815, 08816, 08817, 08819, 08820, 08821, 08822, 08823, 08824, 08825, 08826, 08827, 08829, 08830, 08831, 08832, 08833, 08834, 08835, 08836, 08837, 08839, 08840, 08841, 08842, 08843, 08844, 08845, 08846, 08847 i 08849 |kod pocztowy = 5000 |www = https://www.cityofadelaide.com.au/ }} [[Plik:Adelaide - SA (25091207887).jpg|alt=|thumb|399x399px|Adelaide z rzeki Torrens ]] '''Adelaide''' jest stolicą stanu [[Australia Południowa]]. Leży na wschodnim wybrzeżu Zatoki St Vincent w centralnej, południowej części kontynentu [[Australia|australijskiego]]. Adelaide jest piątym co do wielkości miastem Australii, z populacją ponad 1,2 miliona. Ponad trzy czwarte mieszkańców Australii Południowej mieszka w obszarze metropolitalnym Adelaide. Adelaide leży na równinie między pagórkowatymi [[Adelaide Hills|wzgórzami Adelaide]] i Zatoką i graniczy z wieloma słynnymi regionami winiarskimi Australii. Regiony [[Barossa Valley]] i [[Clare Valley]] leżą na północy, regiony [[McLaren Vale]] i Langhorne Creek na południu, a chłodniejszy klimat regionu Adelaide Hills na wschodzie. Historycznie znane jako Miasto Kościołów ze względu na swoje nowe światowe korzenie jako inkubator wolności religijnej, większość architektury w centrum miasta zachowała się z epoki kolonialnej. Silnie inspirowana dominującymi wówczas stylami popularnymi w [[Anglia|Anglii]], architektura dziedzictwa jest podobna do wielu europejskich miast zbudowanych w XIX wieku. Miasto zbudowano na planie siatki, z obsadzoną drzewami ulicą miejską, niezwykle szeroką i przestronną jak na australijską metropolię, oraz sześcioma placami miejskimi otoczonymi parkami. Bliskość regionów uprawy winorośli i żywności premium, a także fale imigracji z [[Niemcy|Niemiec]], [[Włochy|Włoch]], [[Grecja|Grecji]], [[Polska|Polski]], [[Wietnam]]u, [[Malezja|Malezji]], [[Chiny|Chin]] i [[Indie|Indii]] stworzyły wyjątkową wielokulturową kulturę wykwintnego jedzenia i kawiarni w mieście i na wewnętrznych przedmieściach. Tę kulturę kawiarnianą wspiera globalna reputacja Adelaide w dziedzinie sztuki, a w szczególności festiwale sztuki odbywające się w marcu, w tym [https://www.adelaidefestival.com.au/ Adelaide Festival] i [https://adelaidefringe.com.au/ Adelaide Fringe Festival], który pod względem wielkości ustępuje jedynie Edinburgh Fringe Festival. Miasto jest domem Adelaide Oval, słynącego jako jeden z najbardziej malowniczych terenów do krykieta testowego, który został przebudowany, aby organizować mecze futbolu australijskiego w miesiącach zimowych, sportu, który ma długą historię w mieście. Adelaide i okoliczne regiony winiarskie są również gospodarzami [https://tourdownunder.com.au/ Tour Down Under], największego wyścigu kolarskiego na półkuli południowej i pierwszego etapu UCI WorldTour. Adelaide jest mniej ruchliwe niż jakakolwiek inna stolica, a względny brak wysokich budynków sprawia, że ​​bardziej przypomina mniejsze miasto, takie jak [[Hobart]] lub [[Canberra]]. Ze względu na swój spokojny charakter jest często nazywane „największym miastem wiejskim Australii”. == Dzielnice == === Regiony wewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide/Miasto i Północ|Miasto i Północ Adelaide]] | kolor regionu 1 = 47b526 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Dom centrum miasta Adelaide, gdzie znajduje się wiele muzeów, parków, a także miejsce narodzin przemysłu kosmicznego w Australii. Miasto jest również miejscem, w którym Adelaide staje się ożywione, a jego życie nocne ożywa, podczas gdy North Adelaide jest domem słynnej katedry św. Piotra. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Port Adelaide, Enfield, Prospect and Outer Harbor|Port Adelaide, Enfield, Prospect i Outer Harbor]] | kolor regionu 2 = c79c73 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Dom portu Adelaide; Port Adelaide. Obszar ten jest domem dla kilku muzeów, miejsc do jedzenia i jest jednym z bardziej zielonych obszarów Adelaide. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/Zachód|Zachodnia Adelaide]] | kolor regionu 3 = 6655d9 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Dom nadmorskich społeczności Adelaide, a także przedmieścia Glenelg, ważnego centrum miasta na zachodnich przedmieściach Adelaide. To także miejsce, w którym ożywa kultura surfingu w Adelaide. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Południe i Wschód|Południe i Wschód]] | kolor regionu 4 = d9d255 | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Dom Haigh's Chocolate Factory, fabryki jednej z najlepszych i najdroższych marek czekolady w Australii, oraz winiarni Penfold's. Obszar ten znajduje się również tuż przy [[Adelaide Hills]], dość górzystym terenie na wschodzie. }} === Regiony zewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara]] | kolor regionu 1 = 3250a8 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Jeden z największych rezerwatów ptaków w Australii Południowej i jedyny park narodowy w tym kraju, który pełni raczej funkcję rezerwatu ptaków niż zwykłego parku narodowego. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Belair National Park|Belair National Park]] | kolor regionu 2 = 543a11 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Miejski park narodowy, w którym znajduje się zabytkowy Old Government House, siedziba pierwszych gubernatorów Australii Południowej. W parku znajduje się również kilka wodospadów i kilka szlaków pieszych przez busz. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/McLaren Vale|McLaren Vale]] | kolor regionu 3 = a87332 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Jest to jeden z regionów uprawy winorośli w Adelajdzie. Choć nie cieszy się tak wielką międzynarodową sławą jak Barossa Valley, produkuje się tu wina najwyższej jakości, a samo przeżycie jest niepowtarzalne. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Salisbury, Playford and Tea Tree Gully|Salisbury, Playford i Tea Tree Gully]] | kolor regionu 4 = 1da17e | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Zewnętrzne przedmieścia w północnej części Adelaide, znane z licznych parków i wąwozów, a także z Westfield Tea Tree Plaza, jednego z najważniejszych centrów handlowych w Adelajdzie. | nazwa regionu 5 = [[Gawler]] | kolor regionu 5 = 26b0b5 | elementy regionu 5 = | opis regionu 5 = Exburb Adelaide, ta dość odizolowana część jest odrębnym miastem. Chociaż Gawler jest ogólnie uważane za granicę, jeśli chodzi o to, czy jest częścią Adelaide, czy nie, Wikivoyage obejmuje je jako osobne miasto, a nie jako część Adelaide. }} == Charakterystyka == Strefa czasowa [[Australia Południowa|Australii Południowej]] jest o 30 minut za Australijskim czasem standardowym wschodnim (AEST) używanym w [[Wiktoria|Wiktorii]], [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], Australijskim Terytorium Stołecznym i [[Tasmania|Tasmanii]]. Jest również o półtorej godziny przed Australijskim czasem standardowym zachodnim (AWST) używanym w [[Australia Zachodnia|Australii Zachodniej]] i o 45 minut przed Eucla, która używa czasu środkowo-zachodniego (CWST). Australia Południowa stosuje czas letni, podobnie jak inne stany południowe/południowo-wschodnie, ale w przeciwieństwie do Australii Zachodniej, [[Queensland]] lub [[Terytorium Północne|Terytorium Północnego]]. Miasta/miasteczka Broken Hill i Silverton w Nowej Południowej Walii również stosują ten sam czas co Australia Południowa. === Klimat === Adelaide jest najsuchszą stolicą Australii, z gorącymi i suchymi latami i nieco bardziej wilgotnymi i chłodnymi zimami. '''Latem''' średnia dzienna temperatura maksymalna wynosi 27 °C (81 °F), a średnia nocna minimalna 18 °C (64 °F), ale występują znaczne wahania; Adelaide zazwyczaj może spodziewać się kilku dni w roku, kiedy dzienne temperatury przekraczają 35 °C (95 °F), a nocne minima nie spadają poniżej 23 °C (73 °F) w nocy. Opady deszczu są niewielkie i rzadkie przez całe lato. Średnia w styczniu i lutym wynosi około 20 milimetrów (0,8 cala), ale całkowicie bezdeszczowe miesiące nie są wcale rzadkością. Biorąc pod uwagę regularną gorącą pogodę, praktycznie każdy budynek publiczny, kryte miejsca turystyczne i większość środków transportu publicznego są w pełni klimatyzowane. Słońce wschodzi od 6 rano do 20:30 wieczorem. '''Zimą''' od czerwca do sierpnia średnia maksymalna temperatura wynosi 15–16°C (59–61°F), a minimalna zwykle około 8°C (46°F). Zimą występują regularne opady deszczu, a czerwiec jest najbardziej deszczowym miesiącem w roku, ze średnią opadów około 80 mm. Mrozy są powszechne w dolinach wzgórz Adelaide, ale rzadkie gdzie indziej. W samym centrum Adelaide nie ma opadów śniegu, chociaż w bardzo rzadkich przypadkach można zaobserwować niewielką mżawkę na wyżej położonych terenach na szczycie Mount Lofty w wzgórzach Adelaide. Wschód i zachód słońca występują około 7:15 rano i 17:15 po południu zimą. '''Jesień''' i '''wiosna''' to powolne, stopniowe zmiany między ekstremami lata i zimy. Od połowy lutego do końca marca Adelaide przechodzi w swój '''szalony marcowy''' sezon festiwali sztuki, muzyki i sportu, aby skorzystać z umiarkowanej pogody. Wiosna to również dobry czas na odwiedzenie Adelaide, ponieważ kwiaty zwykle kwitną po zimowych deszczach. === Historia === ==== Historia Aborygenów ===== Pierwszymi ludźmi, którzy zamieszkali na równinach Adelaide byli '''ludzie Kaurna''', których terytorium rozciągało się od dzisiejszego [[Port Broughton]] do północy Adelaide, na południe do [[Cape Jervis]] na południowym krańcu [[Półwysep Fleurieu|Półwyspu Fleurieu]]. Kaurna mieszkali na równinach Adelaide w grupach rodzinnych zwanych ''yerta'', słowem, które odnosiło się również do obszaru ziemi, na którym utrzymywała się grupa rodzinna. Każda yerta była odpowiedzialnością dorosłych Kaurna, którzy dziedziczyli ziemię i mieli dogłębną wiedzę na temat jej zasobów i cech. Bogatą historię i kulturę życia Aborygenów w Adelaide można poznać w [https://www.tandanya.com.au/ Tandanya], należącym do Aborygenów centrum kultury i historii na Grenfell Street. Zwiedzanie Tandanya jest bezpłatne, a wycieczki są dostępne za niewielką opłatą. ==== Osadnictwo europejskie ==== [[Plik:Transformers - Victoria Square Adelaide SA - panoramio.jpg|thumb|Widok z lotu ptaka na plac Victoria Square w mieście, który stanowił integralną część „planu siatki” Adelajdy opracowanego na początku osadnictwa. ]] Po zmapowaniu linii brzegowej Australii Południowej na początku XIX wieku przez europejskich odkrywców Matthew Flindersa i Nicolasa Baudina, odbyła się wyprawa w dół rzeki Murray, która przyniosła pozytywne informacje na temat lądu na wybrzeżu Zatoki Świętego Wincentego. W tym samym czasie brytyjscy reformatorzy chcieli utworzyć kolonię opartą na wolnym osadnictwie, a nie na transporcie skazańców, jak wszystkie inne kolonie australijskie w tamtym czasie. W 1834 roku założono South Australia Company, która przekonała brytyjski parlament do uchwalenia prawa, które utworzyło kolonię dla wolnych osadników w Australii Południowej. W grudniu 1836 roku, po 10-miesięcznej podróży flotą statków z [[Anglia|Anglii]], pierwszy gubernator John Hindmarsh ogłosił utworzenie nowej prowincji podczas ceremonii w tym, co obecnie jest nadmorskim przedmieściem Glenelg. Po kłótniach między kolonistami, pierwszy geodeta Adelajdy, William Light zaprojektował miejską siatkę szerokich bulwarów otoczonych parkami, z jednym centralnym placem (Victoria Square) i czterema mniejszymi placami (Hindmarsh, Light, Whitmore i Hurtle) położonymi na południowych brzegach Torrens. Oryginalny projekt Lighta, z niewielkimi zmianami, w dużej mierze przetrwał do dziś. Wczesne gałęzie przemysłu miasta opierały się na górnictwie i rolnictwie, a Anglia była głównym rynkiem eksportowym. Stosunkowo radykalna polityka wielu wolnych osadników doprowadziła do tego, że Adelajda stała się domem wczesnych postępowych reform, w tym tajnego głosowania drukowanego, pierwszej jurysdykcji na świecie, która pozwoliła kobietom głosować i kandydować do parlamentu oraz wczesnego związkowania zawodowego i aktywizmu. ==== Po Federacji ==== Po utworzeniu federacji australijskiej w 1901 [[Australia Południowa]] zaczęła przechodzić na przemysł wtórny, proces ten został uruchomiony na najwyższych obrotach przez długoletni rząd konserwatywnego premiera Thomasa Playforda po II wojnie światowej. Playford postawił sobie za cel aktywne przyciąganie firm produkcyjnych, takich jak General Motors, do Australii Południowej, oferując tanią ziemię i niskie podatki. To, wraz ze wzrastającą powszechnością transportu samochodowego, doprowadziło do stosunkowo niskiej gęstości zaludnienia w Adelajdzie, ponieważ pracownicy mieszkali blisko fabryk, w których pracowali na przedmieściach. Masowa migracja z południowej Europy przekształciła anglo-celtycką kulturę Adelajdy, przy czym greccy migranci osiedlali się głównie na wewnętrznych zachodnich i południowych przedmieściach, a włoscy migranci osiedlali się na wewnętrznych wschodnich i północno-wschodnich przedmieściach. Te tożsamości kulturowe przetrwały do ​​dziś, a kontynentalne delikatesy i kawiarnie są powszechną cechą śródmieścia Adelajdy. Adelaide również przyjęła wielu imigrantów z Europy Środkowej, w szczególności z Niemiec i Polski, a ich wpływ jest najbardziej widoczny w rzeźniach, z których niektórzy sprzedają kiełbasy inspirowane kuchnią niemiecką i polską. Podczas gdy gospodarka Australii Południowej rozkwitała, jej życie publiczne i kulturalne straciło wiele ze swojego wczesnego radykalizmu, a prawa niebieskie wymagały, aby bary i puby zamykały się o szóstej wieczorem - powodując „szum o szóstej”. Polityka Białej Australii oznaczała również, że mieszkańcy Adelaide pochodzili w przeważającej mierze z Europy. ==== Stolica kosmopolityczna ==== Lata 60. XX wieku przyniosły dramatyczną zmianę w życiu kulturalnym Adelaide, wraz z rozpoczęciem Adelaide Festival of Arts i Adelaide Fringe Festival, które przekształciły kulturę artystyczną Adelaide, a pod koniec dekady wybrano pierwszy rząd Partii Pracy od lat 30. XX wieku. W 1970 roku Don Dunstan został premierem Australii Południowej. Dunstan był postacią transformacyjną i dążył do przekształcenia Adelaide w nowoczesną, kosmopolityczną stolicę. Rząd Dunstana zakończył swelling o szóstej, zamkniętą dla ruchu pieszego Rundle Street, tworząc Rundle Mall i zbudował Festival Centre, tworząc centrum sztuki w Adelajdzie. Jego rząd wprowadził szereg postępowych reform, w tym uczynił Australię Południową pierwszą jurysdykcją w Australii, która zalegalizowała homoseksualizm. Tym razem nastąpiły również zmiany w australijskim prawie imigracyjnym, w wyniku których wietnamscy i chińscy migranci dołączyli do wcześniejszych fal migracji i powstali społeczności na północno-zachodnich i zachodnich przedmieściach, a także wielojęzyczna dzielnica Chinatown na Gouger Street obok Adelaide Central Market. Po przegraniu rządów na jedną kadencję z konserwatystami pod koniec lat 70. Partia Pracy powróciła do władzy pod przywództwem Johna Bannona w latach 80. Premier Bannon, bardziej przyjazny biznesowi lider niż Dunstan, starał się napędzać rozwój miasta Adelaide, widząc budowę najwyższego budynku w Adelaide, znanego obecnie jako Westpac House, oraz rozwój Adelaide Convention Centre i Adelaide Casino. Jednak złe kredyty bankowe doprowadziły do ​​upadku wspieranego przez państwo State Bank of South Australia na początku lat 90., co wymagało ogromnego rządowego ratunku i pogrążyło państwo w głębokim zadłużeniu. ==== Odrodzenie po Banku Państwowym ==== Lata 90. XX wieku pod rządami liberałów pod przewodnictwem premierów Deana Browna, Johna Olsena i Roba Kerina były świadkiem sprzedaży aktywów przez konserwatywny rząd i ograniczenia usług rządowych w celu zmniejszenia zadłużenia państwa. Ta redukcja wydatków rządowych, a także spadek produkcji w Australii po zniesieniu muru taryfowego przez rząd federalny, doprowadziły do ​​spowolnienia wzrostu gospodarczego Australii Południowej i powszechnej emigracji do stolic wschodnich, w szczególności [[Melbourne]]. Partia Pracy powróciła do władzy w 2002 roku pod rządami Mike'a Ranna, który starał się przekształcić bazę przemysłową Adelajdy, aby skupić się na usługach edukacyjnych, górnictwie i przemyśle obronnym, a także wykorzystać jej mocne strony w dziedzinie wina. Rząd Ranna zainwestował duże środki w odbudowę miasta, przeprowadzając remonty transportu publicznego, budowę nowego szpitala centralnego i przebudowę Adelaide Oval. Po dziesięciu latach rządów premiera Ranna Partia Pracy wybrała w 2011 na premiera Jaya Weatherilla, który w dużej mierze kontynuował ten program, ale z odnowionym naciskiem na przekształcanie przestrzeni publicznej w śródmieściu poprzez łagodzenie ograniczeń w planowaniu i łagodniejsze wydawanie licencji na sprzedaż alkoholu małym barom. [[Plik:Adelaide skyline, December 2022.jpg|thumb|right|400px|Panorama Adelaide w 2023 roku]] == Dojazd == === Samolotem === {{Znacznik|Port lotniczy Adelaide|-34.945|138.530556|typ=transport}}'''[https://adelaideairport.com.au/ Port lotniczy Adelaide]''' ({{IATA|ADL}}) (''około 7 km (4,3 mil) na zachód od centrum miasta i znajduje się w pobliżu popularnych plaż turystycznych w Glenelg i Henley Beach''). Port lotniczy Adelaide jest dobrze skomunikowany z innymi dużymi miastami w [[Australia|Australii]] i oferuje codzienne loty międzynarodowe do węzłów w [[Azja Południowo-Wschodnia|Azji Południowo-Wschodniej]], na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]] i w [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]], co umożliwia połączenia z przesiadką na całym świecie. Częstsze loty z przesiadką w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Perth]] mogą być tańsze. Podróżujący z '''Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej''' mogą złapać bezpośrednie loty z [[Singapur]]u ([https://www.singaporeair.com/en_UK/pl/home Singapore Airlines]), [[Kuala Lumpur]] ([https://www.malaysiaairlines.com/my/en/home.html Malaysian Airlines]) i [[Denpasar]] ([https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar Airways]). Podróżujący z '''Bliskiego Wschodu lub północnej Afryki''' mogą złapać codzienny lot liniami [https://www.emirates.com/pl/polish/ Emirates] z [[Dubaj]]u lub [https://www.qatarairways.com/en/homepage.html Qatar Airways] z [[Doha|Dohy]]. Podróżujący z Europy mogą odbyć podróż z przesiadką do Adelaide dowolnym z tych przewoźników. Podróżni z '''Nowej Zelandii''' mogą złapać bezpośredni lot z [[Auckland]] na [https://www.airnewzealand.co.nz/ Air New Zealand]. Podróżni z '''Ameryki Północnej lub Południowej''' mogą podróżować z jedną przesiadką na Air New Zealand przez [[Auckland]] lub mogą przesiąść się na częsty lot krajowy po pierwszym lądowaniu w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Brisbane]]. '''Usługi krajowe''' w Australii obejmują częste połączenia do każdej stolicy kontynentalnej części kraju liniami lotniczymi oferującymi pełen zakres usług, takimi jak [https://www.qantas.com/au/en.html Qantas] i [https://www.virginaustralia.com/au/en/ Virgin Australia]. [https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar] to tani przewoźnik, który oferuje rzadsze, mocno przecenione połączenia, głównie do [[Melbourne]], [[Sydney]] i [[Gold Coast]]. Istnieją również loty do [[Alice Springs]] i [[Cairns]]. '''Usługi regionalne''' i operacje są świadczone przez Regional Express Airlines (''Rex''), Alliance Airlines, Cobham Airlines i loty Qantaslink obsługiwane zarówno przez Cobham Airlines, jak i Alliance Airlines. Usługi te są realizowane głównie do miast i miasteczek regionalnych Australii Południowej, w tym Mt Gambier, Kingscote ([[Wyspa Kangura]]), [[Port Lincoln]] i Whyalla, ale obsługują również [[Mildura]] w Wiktorii i [[Broken Hill]] w Nowej Południowej Walii. Istnieje tylko jeden terminal dla odlotów międzynarodowych i krajowych; odpowiednio, transfery są stosunkowo bezproblemowe. Na lotnisku znajdują się bankomaty i kantory wymiany walut. Jedzenie i zakupy są dostępne zarówno po stronie lądowej, jak i po stronie lotniska. Schowki są dostępne w wypożyczalni samochodów na parkingu, w tym niektóre większe, które pomieszczą pojemniki na rowery. Bezpłatne Wi-Fi jest dostępne w całym terminalu. ==== Lotnictwo ogólne ==== Adelaide Airport ma oddzielny terminal dla lotnictwa ogólnego, ale większość samolotów prywatnych korzysta z {{Znacznik|Parafield Airport|-34.793333|138.633056|typ=transport}}'''Parafield Airport''' 18 km na północ od City. ==== Między lotniskiem a miastem ==== '''[https://www.adelaidemetro.com.au/plan-a-trip/visiting-adelaide/adelaide-airport-bus Autobusy lotniskowe Adelaide Metro J1/J2/J7/J8]''' łączą lotnisko z City, Glenelg i kilkoma głównymi centrami handlowymi. Autobusy J1 odjeżdżają co 15 minut od 8:00 do 18:00 każdego dnia do City, rzadziej od 5:00 do 23:00. Podróż do City trwa około 25 minut w godzinach szczytu. Autobusy do Glenelg odjeżdżają co pół godziny w ciągu dnia, rzadziej w nocy. Autobusy do Arndale, West Lakes i centrum handlowego Marion odjeżdżają co godzinę w dni powszednie. Autobusy odjeżdżają z jednego przystanku na zewnątrz głównego terminala. Wszystkie autobusy we wszystkich kierunkach odjeżdżają z tego jednego przystanku, więc sprawdź przód autobusu, aby upewnić się, że jedzie tam, gdzie chcesz jechać! Informacje o autobusach w czasie rzeczywistym są [https://www.adelaidemetro.com.au/stops?id=17327 dostępne dla tego przystanku] i wszystkich przystanków Adelaide Metro lub za pośrednictwem szeregu [https://www.adelaidemetro.com.au/how-to-use-public-transport/public-transport-apps aplikacji] na smartfony. Nie musisz nawet kupować biletu; po prostu [https://www.adelaidemetro.com.au/fares-and-passes/tap-and-pay dotknij i zapłać] kartą bankową lub kompatybilnym urządzeniem. JetBus jest częścią sieci metra Adelaide, więc obowiązują standardowe rodzaje biletów i taryfy w sekcji transportu publicznego, a bilet użyty w JetBusie można wykorzystać w innym autobusie, pociągu lub tramwaju, w zależności od jego rodzaju. Karty metroCARD są również dostępne w sprzedaży na lotnisku w automacie obok przystanku JetBus. '''Taksówki''' są dostępne na dole, przed terminalem. Taksówka do miasta kosztuje około 30$ w godzinach szczytu porannego i około 20$ w innych porach, co może być tak ekonomiczne jak JetBus dla grupy. Kierowcy zawsze będą korzystać z taksometru, ale dopłata w wysokości 2$ jest pobierana oprócz kwoty z licznika za odbiór z lotniska. Główne krajowe '''firmy wynajmujące samochody''' prowadzą kioski na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Parking dla samochodów do wynajęcia znajduje się na parterze, bezpośrednio naprzeciwko terminala. === Pociągiem === Adelaide jest głównym węzłem '''[https://www.journeybeyond.com/ Journey Beyond]''', głównego operatora dalekobieżnych pociągów międzystanowych w Australii. ''The Ghan'' kursuje do [[Alice Springs]] i [[Darwin]], ''Indian Pacific'' kursuje do [[Perth]] i [[Sydney]], a ''The Overland'' kursuje do [[Melbourne]]. Pierwsze dwa to luksusowe doświadczenia, oferujące miejsca sypialne, posiłki w dedykowanym wagonie restauracyjnym i możliwość zabrania ze sobą samochodu, jeśli podróżujesz do lub z [[Perth]] lub [[Darwin]]. Jednak podróż trwa znacznie dłużej niż samodzielne prowadzenie samochodu. Ghan i Indian Pacific są również generalnie droższe niż bilet lotniczy, ale Overland jest zwykle tańszy — nawet odpowiednik biletu Overland w klasie biznesowej jest porównywalny z lotem klasy ekonomicznej z Adelaide do [[Melbourne]] w linii lotniczej oferującej pełen zakres usług. Overland zatrzymuje się w wielu wiejskich miejscowościach między Adelaide a Melbourne, co może być wygodne, jeśli Twoja trasa podróży obejmuje mniejsze miasta. Należy pamiętać, że pociągi Journey Beyond nie mają Wi-Fi. Te pociągi międzystanowe odjeżdżają z terminalu {{Znacznik|Adelaide Parklands Terminal|-34.9379|138.5810|typ=transport}}'''Adelaide Parklands''' tuż za miastem. Do stacji można dojechać samochodem lub autobusem z Richmond Road. Od czasu wyburzenia stacji Keswick nie ma połączeń z podmiejską siecią kolejową. Taksówki są również dostępne, aby odebrać wszystkich przybyszów. W Australii Południowej nie ma połączeń kolejowych. === Samochodem === Adelaide jest oddalone od stolic na wschodnim wybrzeżu Australii o co najmniej jeden dzień jazdy samochodem. Najkrótsza trasa z Adelaide do [[Melbourne]] zajmuje 8–9 godzin (patrz [[Podróż lądowa między Melbourne a Adelaide]]). Jest kilka odcinków autostradowych, ale drogi są w większości dwupasmowe i mają jakość autostrady. Z '''[[Melbourne]]''' do Adelaide jest 736 km (457 mil) przez [[Horsham (Wiktoria)|Horsham]] (A8) lub 901 km (560 mil) przez [[Mount Gambier|Mt Gambier]] (A1/B1). Podróż przez Mt Gambier prowadzi przez region winiarski Coonawarra, jeden z najbardziej znanych regionów cabernet sauvignon w Australii i jest również wygodna na wycieczkę poboczną przez [[Great Ocean Road]]. Podróż przez Horsham jest bardziej bezpośrednia, ale ma mniej atrakcji turystycznych. Z '''[[Sydney]]''' do Adelaide jest 1422 km (884 mil) przez [[Wagga Wagga]] i [[Mildura]] (A20). Warunki na autostradzie z Sydney do Wagga Wagga (dwujezdniowa autostrada kończy się w Tarcutta, ale to tylko 40 km stamtąd) skracają podróż o kilka godzin. Trasa ta przebiega również w pobliżu [[Canberra|Canberry]], stolicy Australii, która znajduje się 1196 km (743 mil) od Adelaide. Inną opcją z Sydney jest trasa o długości 1659 km (1031 mil) przez [[Broken Hill]] (A32), która prowadzi przez Outback i jedno z najbardziej historycznych miast górniczych Australii. Trasa o długości 2031 km (1262 mil) z '''[[Brisbane]]''' również przebiega przez Broken Hill. Podczas gdy Adelaide jest najbliższą stolicą '''[[Perth]]''', 2550 km (1580 mil) podróży przez [[Nullarbor]] jest nadal trudna, chociaż jest to wyjątkowa podróż przez niektóre z najbardziej odległych miejsc w zamieszkanym świecie. [[Kalgoorlie–Boulder]], kolejne z historycznych miast górniczych Australii, można odwiedzić, robiąc krótki objazd tą trasą. Podobnie, 3027 km (1881 mil) podróży na północ do '''[[Darwin]]''' przez [[Alice Springs]] przebiega przez prawdziwy [[Outback]], a [[Uluru]] jest oddalone od głównej autostrady na północ o zaledwie trzy godziny. Jednak obie te trasy są zwykle trasami, które przeciętni Australijczycy pokonują tylko raz lub dwa razy w swoim życiu. === Autobusem === '''Autobusy międzystanowe''' obsługiwane są przez wiele firm autokarowych, w tym [https://www.greyhound.com.au/ Greyhound], [https://www.fireflyexpress.com.au/ Firefly] i [https://www.vline.com.au/ V/Line]. Podróż z [[Melbourne]] trwa około jedenastu i pół godziny, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy. Podróż z [[Sydney]] może trwać do 24 godzin i z definicji odbywa się w nocy. Ceny są niższe niż w przypadku pociągu i większości podróży samolotem, przynajmniej na trasie Adelaide-[[Melbourne]], chociaż jeśli czas się zgadza, lot tanimi liniami lotniczymi z Adelaide do [[Sydney]] może być tańszy niż autobus. '''Autobusy regionalne''' do miast i miasteczek [[Australia Południowa|Australii Południowej]] są również obsługiwane przez firmy autokarowe z Australii Południowej, ale lokalne firmy autokarowe z Australii Południowej, w tym [https://www.linksa.com.au/ LinkSA] i [https://stateliner.com.au/ Premier Stateliner], często oferują częstsze połączenia. Prawie wszystkie autobusy międzystanowe i regionalne odjeżdżają z {{Znacznik|Dworzec autobusowy Adelaide Central|-34.92806|138.59587|typ=transport}}'''[https://www.experienceadelaide.com.au/adelaide-central-bus-station/ dworca autobusowego Adelaide Central]''' przy 85 Franklin Street w mieście. Dworzec autobusowy Central Bus Station działa w godzinach 5:00-21:30, 7 dni w tygodniu. Obiekt dysponuje nowoczesnymi udogodnieniami i kawiarnią. Znajduje się tuż po drugiej stronie ulicy od centrum handlowego Adelaide Central Market, supermarketu Coles i dzielnicy Chinatown. === Statkiem === W sezonie rejsów, który trwa od listopada do kwietnia każdego roku, do terminalu pasażerskiego {{Znacznik|Port Adelaide Passenger Terminal|-34.7775|138.4827|typ=transport}}'''[https://www.flindersports.com.au/port-adelaide/ Port Adelaide Passenger Terminal]''' zawija wiele statków wycieczkowych. Listę statków przypływających do Adelaide można uzyskać w [https://portmis.flindersports.com.au/ Flinders Ports]. == Komunikacja == {{mapa|-34.903|138.603|zoom=11|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}} === Transportem publicznym === Usługi pociągów, tramwajów i autobusów są obsługiwane pod marką '''[https://www.adelaidemetro.com.au/ Adelaide Metro]''' i korzystają z ujednoliconego systemu biletowego. Witryna internetowa i aplikacja mogą być używane do planowania podróży, w tym pełnej nawigacji i aktualizacji w czasie rzeczywistym. Apple Maps i Google Maps zapewniają podobne doświadczenie. ==== Taryfy ==== Istnieją trzy sposoby zapłaty za podróż: * '''Tap and Pay'''. Akceptowane są bezstykowe karty kredytowe lub debetowe Visa lub Mastercard, w tym te w portfelu cyfrowym, takim jak Apple Pay lub Google Pay. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''MetroCARD'''. Plastikowa karta doładowywana, która kosztuje 10$ (w tym 5$ początkowego kredytu na podróż). Kartę można kupić na głównych stacjach kolejowych (Adelaide, Elizabeth, Gawler, Noarlunga Centre, Oaklands, Mawson Lakes i Salisbury), a także w większości kiosków i sklepów osiedlowych. Kartę można doładować wszędzie tam, gdzie jest sprzedawana, a także w pociągach i tramwajach. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''Buy and Go'''. Aplikacja umożliwiająca zakup biletów z kodem QR na smartfonie. Upewnij się, że zeskanujesz swój bilet z kodem QR przed każdą podróżą. Cena w godzinach szczytu wynosi 4,40$, a poza godzinami szczytu 2,50$. Każda opłata pozwala na dwugodzinny okres podróży na dowolną odległość. W centrum miasta są bezpłatne tramwaje i autobusy (szczegóły poniżej). ==== Pociągi ==== [[Plik:AdeMet4000ClassTrain.jpg|thumb|right|Pociąg Adelaide Metro]] Adelaide ma cztery główne linie i trzy linie boczne, wszystkie rozchodzące się promieniście od {{Znacznik|Adelaide Railway Station|-34.9211|138.5964|typ=transport}}'''Adelaide Railway Station''' na północnym krańcu miasta. Pomimo nazwy nie jest to system metra w zwykłym tego słowa znaczeniu, ale podmiejski system kolejowy. Podróż na '''północ''': * Linia '''Outer Harbor Line''' rozciąga się do Półwyspu Le Fevre na północnym zachodzie miasta, przez Port Adelaide i Glanville. Linia zapewnia dostęp do dzielnicy turystycznej Semaphore, historycznej dzielnicy morskiej w Port Adelaide i pasażu kawiarnianego Queen Street w Croydon. '''Linia Grange''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Woodville. '''Linia Port Dock''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Alberton. * Linia '''Gawler Line''' rozciąga się do Gawler Central na północy miasta, przez Ovingham, Mawson Lakes, Salisbury i Elizabeth. Podróż na '''południe''': * '''Linia Seaford''' rozciąga się do Seaford na południu miasta, przez nadmorskie przedmieścia Brighton i Noarlunga Centre. Linia zapewnia dostęp do plaż w Brighton i Hallett Cove oraz Westfield Marion w Oaklands. '''Linia Flinders''' rozgałęzia się od linii Seaford w Woodlands Park i kończy się na Flinders University. * '''Linia Belair''' rozciąga się do Belair u podnóża Adelaide na południowym wschodzie miasta, przez Blackwood. Linia zapewnia dostęp do Parku Narodowego Belair. ==== Tramwaje ==== Adelaide ma trzy linie tramwajowe. Linia Botanic Gardens biegnie od Adelaide Entertainment Centre do Botanic Gardens. Linia Glenelg biegnie od Royal Adelaide Hospital do nadmorskiej dzielnicy Glenelg. Linia Festival Plaza biegnie od Festival Plaza do Glenelg. Dworzec kolejowy jest wygodnym przystankiem do przesiadki między liniami. Podróż po mieście między Adelaide Entertainment Centre, Botanic Garden i South Terrace jest '''bezpłatna'''. Tramwaj jest nie tylko wygodny do popularnego miejsca turystycznego Glenelg, ale zatrzymuje się również na Rundle Mall, Victoria Square w pobliżu Adelaide Central Market i na North Terrace w pobliżu stacji kolejowej Adelaide. Podróżując na północ tramwajem, dotrzesz do Hindmarsh i Bowden, gdzie znajduje się Adelaide Entertainment Centre, miejsce koncertów stadionowych, a także popularny pas kawiarni i restauracji wzdłuż Port Road i uliczek bocznych. Jeśli jedziesz samochodem, wygodną i popularną alternatywą dla parkowania w mieście jest zaparkowanie przy Entertainment Centre i złapanie tramwaju do miasta. Opłata za cały dzień roboczy wynosi zaledwie 4 dolary, co jest znacznie tańsze niż parkowanie w mieście. ==== Autobusy ==== [[Plik:SouthLink Scania K320UA (BUS 2838).jpg|thumb|right|Autobus Adelaide Metro]] Adelaide ma rozległą sieć autobusową skoncentrowaną w mieście. Większość głównych dróg, w tym dzielnice kawiarniane, takie jak The Parade, Prospect Road, Henley Beach Road, King William Road i O'Connell St, to „strefy Go Zones”, które mają regularne autobusy w dni powszednie co najmniej co 15 minut do wczesnego wieczora. Sieć autobusowa Adelaide rozciąga się na przedmieścia zewnętrzne, do Adelaide Hills na wschodzie, w dół do McLaren Vale na południu (chociaż autobusy jeżdżą tam rzadko) i aż do Gawler na północy. Nie obejmuje Barossa Valley. Częstotliwość na przedmieściach zewnętrznych jest znacznie niższa niż w mieście. '''O-Bahn''' to linia szybkiego transportu autobusowego (BRT), która biegnie wzdłuż toru prowadzącego do północno-wschodnich przedmieść Adelaide. Autobusy O-Bahn kursują z Grenfell Street w mieście, wjeżdżając do O-Bahn w Hackney i zatrzymując się na węzłach Klemzig, Paradise i Modbury. Po zakończeniu jazdy O-Bahn autobusy jadą tak samo jak zwykłe autobusy, aby dotrzeć do celu. Połączenia O-Bahn są bardzo częste, co 3 do 5 minut w godzinach szczytu do węzłów przesiadkowych i co 15 minut poza godzinami szczytu. '''Bezpłatne City Connectors''' 98A, 98C, 99A i 99C (pętle przeciwne do ruchu wskazówek zegara i zgodne z ruchem wskazówek zegara) mają po około 30 przystanków, zatrzymując się we wszystkich głównych centrach kulturalnych i handlowych w mieście, zaczynając od Victoria Square i włączając stację kolejową Adelaide. Autobusy mają rampy dostępowe na poziomie gruntu. Kursują co 30 minut od poniedziałku do piątku w godzinach 8:30–19:00 dla 99A i od 8:15–19:15 dla 99C. Nie kursują w weekendy ani w Boże Narodzenie i Wielki Piątek. Ostrzegamy, że częstotliwość autobusów gwałtownie spada po 19:00, przy czym typowe są godzinne odstępy na przedmieściach, półgodzinne wzdłuż Go Zones i co 15 minut na O-Bahn. Wszystkie linie przestają działać około północy, więc sprawdź rozkłady jazdy i spodziewaj się złapania taksówki, jeśli będzie to konieczne, jeśli wyjdziesz po tej godzinie. Bardzo podstawowe usługi autobusowe ''After Midnight'' na ograniczonych trasach działają co godzinę po północy tylko w sobotnie wieczory. === Taksówką === [[Plik:2010-2011 Toyota Camry (ACV40R) Altise sedan, Adelaide Independent Taxis (16751219280).jpg|thumb|right|Adelaide Independent Taxis]] W mieście działają następujące korporacje taksówkowe: * '''[https://aitaxis.com.au/ Adelaide Independent Taxis]''', ☏ +61 13 22 11. * '''[https://www.suburbantaxis.com.au/ Suburban Taxis]''', ☏ +61 13 10 08. * '''[https://www.yellowadelaide.com.au/ Yellow Cabs South Australia]''', ☏ +61 13 22 27. Taksówki w Australii Południowej są białe (nawet te obsługiwane przez „Yellow Cabs”) i są wyraźnie oznaczone. Zazwyczaj można zatrzymać taksówkę na ulicy lub w dużym hotelu w godzinach pracy w mieście, ale na przedmieściach zazwyczaj trzeba zadzwonić do jednej z wymienionych firm oferujących usługi rezerwacji. Istnieje wiele postojów taksówek obsługiwanych przez Taxi Council w nocy w weekendy. Nadzorowane postoje taksówek oferują dodatkowe bezpieczeństwo dzięki oświetleniu i nadzorowi konsjerża i pracownika ochrony. Działają od 23:00 do 3:00 w piątki i od 23:00 do 5:00 w soboty. [https://taxicouncilsa.com.au/ Mapa lokalizacji jest dostępna na ich stronie internetowej]. Wszystkie taksówki w Adelaide są zobowiązane przez rząd stanowy do pobierania regulowanej taryfy z licznikiem, w zależności od czasu rozpoczęcia podróży. Taryfa pierwsza to normalna stawka taryfowa, a taryfa druga to wyższa stawka, która obowiązuje od poniedziałku do piątku w godzinach 19:00–6:00 oraz w weekendy i święta. Kierowcy prawie zawsze używają licznika i są do tego prawnie zobowiązani. Płatności można dokonać gotówką, EFTPOS, kartami debetowymi i kredytowymi oraz Cabcharge. Dobrym pomysłem jest poinformowanie kierowcy, jeśli planujesz zapłacić inną metodą niż gotówka, zanim rozpoczniesz podróż, ponieważ maszyny mogą być zawodne. === Samochodem === Centrum Adelaide i wewnętrzne przedmieścia, takie jak Glenelg, Norwood i Prospect, można łatwo przemierzyć pieszo lub korzystając z transportu publicznego. Jednak jeśli zamierzasz spędzić dużo czasu poza centrum miasta lub planujesz podróż do regionu winiarskiego, samochód jest przydatny, aby uniknąć długich podróży transportem publicznym. Główne krajowe firmy wynajmujące samochody prowadzą kioski na lotnisku w Adelajdzie na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Wszystkie drogi w Adelajdzie, jak również te w całej Australii Południowej, są bezpłatne. W przeciwieństwie do innych stolic stanów Australii, Adelaide nie ma sieci autostrad prowadzących bezpośrednio do centrum miasta. Istniejące autostrady zaczynają się na zewnętrznych przedmieściach i mają na celu kierowanie ruchu do pobliskich miasteczek. Ograniczenia prędkości na większości głównych dróg są oznakowane na 60 km/h, chociaż domyślne ograniczenie prędkości wynosi 50 km/h, jeśli nie ma oznakowania ograniczenia prędkości. Ograniczenia prędkości są ściśle egzekwowane, a nawet niewielkie przekroczenie ograniczenia prędkości może skutkować mandatem w wysokości 350$. === Rowerem === Adelaide to dobre miasto do podróżowania rowerem, a większość lokalnych kierowców jest uprzejma i przyjazna dla rowerzystów. Poza miastem i północną Adelaide większość głównych dróg ma wydzielone pasy rowerowe, a wielu mieszkańców dojeżdża do pracy rowerem. Pasy rowerowe nie są tak powszechne w mieście i północnej Adelaide, ale nadal można je znaleźć na określonych ulicach. Rowery można przewozić pociągami (ale nie tramwajami ani autobusami). Od poniedziałku do piątku przed godziną 9 rano i między 15:00 a 18:00 obowiązuje cena ulgowa (z wyjątkiem posiadaczy karty Seniors Card). W pozostałych godzinach rowery można przewozić bezpłatnie. === Pieszo === Centrum miasta jest stosunkowo zwarte i można je łatwo pokonać pieszo. Większość atrakcji skupia się wokół bloków między North Terrace i Victoria Square po obu stronach King William Street. Główny obszar handlowy Rundle Mall jest w całości przeznaczony dla pieszych. Dzielnica Gouger Street i Adelaide Central Market to również świetne miejsca docelowe dla pieszych podróżników. Podróżni, którzy chcą kontynuować jogging podczas podróży, mogą skorzystać z popularnych tras biegowych wzdłuż rzeki Torrens i przez Parklands. == Warto zobaczyć == [[Plik:GlenelgTownHall.jpg|thumb|Ratusz Glenelg]] Główne atrakcje Adelaide skupiają się głównie w City i North Adelaide. W przeciwieństwie do [[Sydney]], [[Melbourne]], [[Brisbane]] czy [[Perth]], Adelaide nie jest miejscem, do którego chciałbyś pojechać specjalnie ze względu na życie w mieście i jest o wiele mniej ruchliwe niż inne duże miasta. Zamiast tego Adelaide jest miejscem, w którym możesz cieszyć się bardziej wyluzowanym tempem życia, jakbyś był na wsi, ale z łatwym dostępem do typowych udogodnień dużego miasta. Adelaide jest znane ze swoich kościołów, a podróż do Adelaide nigdy nie jest kompletna bez odwiedzenia jednego z jego kościołów, nie ze względu na jakiekolwiek znaczenie historyczne lub religijne, ale raczej ze względu na ich architekturę. Jeśli możesz pozwolić sobie na czas, aby zobaczyć tylko jeden, '''Katedra św. Piotra''' w North Adelaide jest jednym z najbardziej kultowych kościołów w Australii. W przeciwieństwie do innych miast, Adelaide nie ma karnetu obejmującego wszystkie atrakcje. === Parki i ogrody === W przeciwieństwie do większości innych miast, większość parków i ogrodów Adelaide otacza miasto, tworząc ładną granicę odróżniającą je od reszty Adelaide, zamiast znajdować się całkowicie na obrzeżach. Istnieje również inna granica wokół North Adelaide, granicząca z rzeką Torrens, dzięki czemu większość parków i ogrodów Adelaide koncentruje się na tym małym, ale zróżnicowanym zielonym skrawku ziemi w mieście. Większość innych parków i ogrodów znajduje się poza tym na przedmieściach, szczególnie w południowo-wschodnich obszarach Adelaide, często przestronnych i z rozległą przestrzenią rekreacyjną. Parki w mieście i North Adelaide są oczywistym znakiem, że jesteś w mieście, podczas gdy niektóre, takie jak Morialta Conservation Park, dają wrażenie, że jesteś na zewnątrz i na buszu, podczas gdy niektóre, takie jak Belair National Park, mają idealne płynne przejście między miastem a wsią. [[Plik:Palm House, Adelaide Botanic Gardens.jpg|thumb|300px|Palmiarnia, Ogród Botaniczny w Adelajdzie]] Jeśli chodzi o parki narodowe, obszar Adelaide ma tylko trzy parki narodowe, w przeciwieństwie do jedenastu parków narodowych w [[Sydney]], które dla niektórych nadal byłyby uważane za dużo jak na miasto tej wielkości. Parki narodowe są wymienione poniżej: * Pierwszy park narodowy Australii Południowej; Belair National Park jest domem dla wielu znaczących budynków, w tym starego domu rządowego. W parku znajduje się wiele szlaków turystycznych, a także kilka wodospadów * Drugi park narodowy w Adelaide znajduje się nieco na granicy Adelaide i jest w dużej mierze rezerwatem ptaków, nadmorskim parkiem narodowym Adelaide International Bird Sanctuary National Park — Winaityinaityi Pangkara (jeśli ta nazwa jest trudna do wymówienia lub zbyt długa, Adelaide International Bird Sanctuary lub Adelaide International Bird Sanctuary National Park będzie odpowiednie), jest domem dla kilku białych plaż i jest szczególnie dobrym miejscem, jeśli chcesz zobaczyć delfiny * Trzeci i najnowszy park narodowy to Glenthorne National Park — Ityamaiitpinna Yarta (jeśli to zbyt długie, Glenthorne National Park będzie odpowiednie) został utworzony w listopadzie 2020, co jest dość nowym zjawiskiem w porównaniu z pozostałymi dwoma parkami narodowymi i jest w trakcie przekształcania z parku ochrony przyrody w park narodowy. W zależności od tego, czy Adelaide Hills uważa się za część Adelaide, '''Cleland National Park''' również został przekształcony z parku ochrony przyrody w park narodowy, który obejmuje kilka tras rowerowych i pieszych oraz Mt. Lofty, jedyne miejsce w Adelaide, gdzie kiedykolwiek pada śnieg, chociaż to również jest bardzo, bardzo rzadkie. Niemniej jednak nadal jest to przyjemny park na spacer. W grudniu 2021 Adelaide zostało nazwane drugim na świecie „National Park City” przez International National Park City Foundation (organizację promującą parki narodowe) po [[Londyn]]ie, który stał się pierwszym w 2019. Uważa się, że 95% mieszkańców Adelaide mieszka zaledwie 400 metrów od parku, a ponad 30% miasta jest pokryte zielenią, co czyni Adelaide najbardziej zielonym miastem w Australii (chociaż prawie połowa [[Canberra|Canberry]] jest zajmowana przez park narodowy). === Muzea i galerie === [[Plik:River Torrens at the University of Adelaide.jpg|thumb|Rzeka Torrens przepływająca w pobliżu Uniwersytetu w Adelajdzie]] Muzea i galerie Adelaide są również skoncentrowane w mieście i północnej Adelajdzie, podobnie jak parki i ogrody lub większość rzeczy do zobaczenia lub zrobienia w Adelajdzie, ale jest też spora liczba muzeów w regionie Port Adelaide/Outer Harbor. Podobnie jak każda inna stolica, Adelaide ma galerię sztuki, muzeum stanowe zawierające historyczne artefakty z całej Australii Południowej, a także z obszarów granicznych sąsiadujących stanów, stare więzienie i przede wszystkim centrum wina w mieście. Na przedmieściach znajduje się również muzeum kolei, muzeum lotnictwa i wiele innych. Spośród wszystkich muzeów, wystaw lub galerii w Adelajdzie, te są szczególnie ważne: * '''Narodowe Centrum Wina''' – w mieście, podróż do Australii Południowej bez poznania kultury wina w tym stanie nigdy nie jest kompletna. * '''Muzeum Australii Południowej''', również w mieście, jest w dużej mierze państwowym muzeum Australii Południowej, w którym znajdują się artefakty i kolekcja rdzennych mieszkańców, a także kilka galerii. Podobnie jak w większości muzeów, jest bezpłatne. * Chociaż Australia Południowa nie miała tak dużej liczby migrantów, w przeciwieństwie do [[Sydney]] czy [[Melbourne]], '''Muzeum Migracji''' w mieście opowiada historie imigrantów do Australii Południowej na przestrzeni dziejów i może cię to bardziej zaskoczyć niż myślisz – Australia Południowa jest nadal dość wielokulturowym stanem, pomimo stereotypów * '''Galeria Sztuki Australii Południowej''' w mieście jest szczególnie interesującym miejscem dla osób zainteresowanych różnymi gatunkami sztuki. Istnieje również kilka innych muzeów, wystaw i galerii. Zapoznaj się z odpowiednimi artykułami o okręgach, aby uzyskać informacje na ich temat. == Aktywny wypoczynek == === Plaże === [[Plik:The Jetty. Glenelg, SA.jpg|thumb|Molo na plaży Glenelg]] [[Plik:Port Willunga Beach.jpg|thumb|Adelaide to nadmorskie miasto, szczycące się 28 km linii brzegowej. Na zdjęciu Port Willunga, na południe od miasta.]] Plaże Adelaide znajdują się głównie w West Adelaide, biorąc pod uwagę fakt, że jest to jedyny duży okręg z linią brzegową. Chociaż Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara ma również długą linię brzegową, jest ona chroniona i nie jest to plaża do pływania. Jeśli jest coś, czego nie można przegapić na żadnej plaży w Adelaide, to jest to surfing na jednej z wielu plaż surfingowych (Glenelg i West Beaches), australijski klasyk. Niektóre plaże mają szkoły surfingu i miejsca, w których można wypożyczyć deski surfingowe, ale w znacznie mniejszym stopniu niż Sydney. Jednak są pewne plaże, które przyciągają więcej odwiedzających i są bardziej popularne niż inne: * {{Znacznik|Glenelg Beach|-35.0068558|138.5113017|typ=natura}}'''Glenelg Beach''' – Historyczne nadmorskie przedmieście Glenelg ma molo, Grand Hotel i wiele restauracji i kawiarni. Bardzo popularne wśród młodych i starszych, wiele zawodów siatkówki. * {{Znacznik|West Beach|-34.94546022510652|138.50100541362013|typ=natura}}'''West Beach''' – Idealne na rodzinne spacery i pływanie. Jest dość blisko zarówno Glenelg, jak i Henley Beach. Na Henley Beach znajduje się Henley Square, na którym znajduje się około 15 restauracji – doskonałe miejsce na posiłek. Wszystkie plaże wzdłuż wybrzeża Adelaide to doskonałe plaże z białym piaskiem, niektóre z publicznymi toaletami i prysznicami z zimną wodą. Jeśli chcesz „zamoczyć wędkę”, są mola na (plażach podmiejskich, od północy do południa) Grange, Semaphore, Henley Beach, Glenelg, Brighton i Port Noarlunga. === Sport === Jak każde miasto, Adelaide jest również znane ze swojego sportu. Podobnie jak w większości innych miast Australii, futbol australijski (AFL) jest najpopularniejszym sportem, a krykiet nie jest daleko w tyle. W przeciwieństwie do [[Queensland]] lub większości [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], rugby league nie jest popularne w Adelaide. * '''Krykiet''' – W miesiącach letnich wybierz się na mecz krykieta na {{Znacznik|Adelaide Oval|-34.9155596 |138.5962772 |typ=atrakcja}}'''Adelaide Oval'''. Australia jest gospodarzem kilku krajów podróżujących każdego lata i rozegrają kilka meczów na tym pięknym boisku, które znajduje się tuż między miastem a północną Adelajdą, na tej małej przestrzeni zieleni. Bilety na mecze międzynarodowe są zazwyczaj szybko wykupywane, ale mecze krajowe są częste i równie ekscytujące. * '''AFL''', najwyższa liga profesjonalnego futbolu australijskiego. Mecze domowe lokalnych drużyn Adelaide Crows i Port Adelaide Power odbywają się na '''Adelaide Oval''' w północnej Adelajdzie w miesiącach zimowych. Bilety są zazwyczaj w rozsądnej cenie, a ich zdobycie nie powinno stanowić problemu — sprawdź [https://www.afl.com.au/ stronę internetową AFL], aby uzyskać więcej informacji. * '''SANFL''', stanowa liga futbolu australijskiego, ma 5 meczów w weekend w różnych miejscach w mieście i na przedmieściach. {{Znacznik|Norwood Oval|-34.9198188 |138.6304715 |typ=atrakcja}}'''Norwood Oval''', siedziba [https://norwoodfc.com.au/ Redlegs], znajduje się na Parade w Norwood, gdzie znajduje się wiele restauracji, kawiarni i pubów na pomeczowe okazje. * Sprawdź Adelaide United (drużynę piłkarską) na Hindmarsh Stadium. === Sztuka performatywna === * '''Format Collective''' na 15 Peel St to dwupiętrowa przestrzeń do występów ze stałym sklepem z zinami, w którym odbywają się małe wystawy sztuki, niektóre z bardziej eksperymentalnych koncertów, panele dyskusyjne i sztuka performance. Wiele z tego koncentruje się na corocznym Format Festival, który odbywa się w tym samym czasie co Fringe Festival i jest uważany za bardziej eksperymentalną alternatywę, chociaż przez cały rok coś się dzieje. Znany z hipsterów, japońskiego piwa i nostalgicznych gier w four-square. == Praca == == Nauka == Trzy uniwersytety mają siedzibę w Adelaide, z których {{Znacznik|'''University of Adelaide'''|-34.919159 |138.60414|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.adelaide.edu.au/ University of Adelaide]''' jest najbardziej ceniony. Pozostałe dwa uniwersytety w regionie {{Znacznik|'''University of South Australia'''|-34.92069 |138.604558|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.unisa.edu.au/ University of South Australia]''' i '''[https://www.flinders.edu.au/ Flinders University]'''. Studenci zagraniczni mają możliwość zapisania się na te uniwersytety, jako studenci studiów licencjackich lub w ramach programów wymiany z zagranicznymi uniwersytetami. == Zakupy == [[Plik:Rundle Place, Rundle Mall.jpg|thumb|Rundle Mall]] [[Plik:Shopping Center SA.JPG|thumb|Wnętrze Adelaide Arcade z XIX wieku.]] W przeciwieństwie do „wielkiej czwórki” australijskich miast, luksusowe marki najwyższej klasy, takie jak Louis Vuitton, Gucci i Prada, nie są obecne w Adelajdzie. Victorian Adelaide Arcade, która biegnie na południe od Rundle Mall, ma wspaniałą kolekcję butików i specjalistycznych sklepów, takich jak numizmatyka, antyki i czekoladki. Innym dobrym miejscem do poszukiwania półluksusowych przedmiotów jest Burnside Village na wschodnich przedmieściach. === Centra handlowe i dzielnice handlowe === Chociaż Adelaide ma wiele centrów handlowych i dzielnic handlowych, są pewne, które są szczególnie interesujące dla podróżnych: * {{Znacznik|'''Rundle Mall'''|-34.9228351 |138.6025993|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Rundle Mall''' w Adelaide City – pasaż handlowy przeznaczony wyłącznie dla pieszych, z wieloma pasażami i bocznymi uliczkami odchodzącymi od niego. Biegnie równolegle do North Terrace. Ponad 800 sklepów. * {{Znacznik|'''Tea Tree Plaza'''|-34.8314375 |138.6928226|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Tea Tree Plaza''' (w skrócie TTP) w Tea Tree Gully – średniej wielkości centrum handlowe z ponad 250 sklepami. Tea Tree Plaza jest stacją końcową dedykowanej linii autobusowej Adelaide O'Bahn, która zaczyna się w centrum miasta przy Hackney Rd. Łatwo tam dotrzeć z centrum miasta; większość autobusów zatrzymujących się na przystankach Grenfell St jedzie do [https://www.adelaidemetro.com.au/stops?id=11347 TTP Interchange] przez linię autobusową O'Bahn. Łatwo je zobaczyć z daleka, ponieważ ma dużą antenę i podtrzymującą konstrukcję w kształcie piramidy, dobrze znaną miejscowym, na dachu domu towarowego Myer. Wokół, na górze i pod kompleksem dostępnych jest dużo miejsc parkingowych. Znacznie mniejsze centrum handlowe Tea Tree Plus znajduje się tuż obok Tea Tree Plaza. * {{Znacznik|'''Centrum handlowe Westfield Marion'''|-35.0163249 |138.5455919|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Centrum handlowe Westfield Marion''' w West Adelaide – największe centrum handlowe w Adelaide z ponad 400 sklepami. Z centrum miasta do tego Westfield kursują bezpośrednie autobusy. * {{Znacznik|'''Harbour Town'''|-34.9471324 |138.5196497|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Harbour Town''' również w West Adelaide, tuż obok lotniska – jest to średniej wielkości centrum handlowe w trakcie rozbudowy, oferujące zakupy outletowe, położone przy zachodniej krawędzi lotniska w Adelaide. Tylko krótka przejażdżka autobusem z lotniska i 30 minut od miasta i północnej Adelaide. Poza tym nie, to nie jest błąd ortograficzny. === Zakupy spożywcze === Jeśli chodzi o targi żywności, w Adelajdzie nigdy ich nie brakuje. Oto niektóre z nich: * {{Znacznik|'''Central Market'''|-34.9294947 |138.5978223|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Central Market''' między Grote i Gouger St, na zachód od Victoria Square w Adelaide/City i North Adelaide – gdzie wszystkie świeże owoce i warzywa są pod jednym wiktoriańskim dachem. Nie tylko wegetarianie będą się tu ślinić, ponieważ żywność i produkty nieżywnościowe wszelkiego rodzaju konkurują o najlepsze ekspozycje. Dla tych, którzy chcą kupić jedzenie do domu, Central Market jest prawdopodobnie tym, czego szukają * '''Chinatown''' Choć dla wielu może to być zaskoczeniem, Adelaide ma również Chinatown, czyli obszar wyłącznie dla pieszych (Moonta St) sąsiadujący z Central Market. * '''City East IGA''' – ten IGA został nazwany najlepszym supermarketem IGA w SA ze względu na niesamowity asortyment żywności, w tym grecki, włoski, chiński i indyjski. Jak sama nazwa wskazuje, znajduje się we wschodniej części miasta. * '''Gaganis Brothers''' w West Adelaide to hurtownik żywności, ale sprzedaje ją klientom z niesamowitym wyborem żywności etnicznej. Większość artykułów jest dostępna w większych ilościach. == Gastronomia == === Dania lokalne === Lokalna kuchnia Adelaide zazwyczaj nie różni się zbytnio od standardowej kuchni australijskiej, ale jest kilka dań charakterystycznych dla Adelaide, których warto spróbować, będąc tutaj. '''Pie floater''' to australijski placek mięsny (zwykle wołowy) w gęstej zupie grochowej, często doprawiany ketchupem. Jest sprzedawany w licznych pubach i kawiarniach w Adelaide, ale miejscem, do którego miejscowi wskażą ci, jeśli chcesz spróbować najbardziej klasycznej wersji, jest '''Cafe de Vili''' w Mile End South. * '''AB''' to odpowiedź Adelaide na halalowe przekąski ze wschodniego wybrzeża, składające się z mięsa yiros na warstwie gorących frytek, zwieńczone sosem pomidorowym, sosem chili, sosem czosnkowym i sosem barbecue, chociaż nie jest halal. Dwa sklepy, mianowicie '''North Adelaide Burger Bar''' (znany również jako Red & White) i '''Blue & White''', oba w North Adelaide, twierdzą, że wymyśliły to danie. === Kultura BYO === Choć w innych częściach świata jest to dość nietypowe, w restauracjach w [[Australia|Australii]] i [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]] powszechne jest, aby klienci mogli przynieść wino butelkowane na kolację. Praktyka ta nazywa się „BYO”, co oznacza „przynieś własne”. Początkowo wynikało to z luki w przepisach dotyczących licencji na sprzedaż alkoholu, ale obecnie jest to świetna okazja, aby cieszyć się winem kupionym w regionie winiarskim lub odwiedzić lokalny „sklep z butelkami” i cieszyć się szerszym wyborem w niższych cenach. Nigdzie w Australii BYO nie jest tak powszechne jak w Adelajdzie. Większość restauracji w Adelajdzie, które serwują alkohol, również zezwala na BYO, jednak warto wcześniej zadzwonić, aby się upewnić. Do rachunku doliczana jest opłata zwana „korkową”. Opłata korkowa wynosi zazwyczaj około 10–15 USD za butelkę, choć wyższe opłaty nie są niespotykane. Opłata korkowa jest doliczana nawet wtedy, gdy wino znajduje się pod zakrętką, a nie pod korkiem, jak w przypadku praktycznie wszystkich niedawno wyprodukowanych australijskich win. === City === [[Plik:Adelaide's Central Market.jpg|thumb|Central Market w centrum Adelaide.]] Miasto zaspokaja praktycznie każdy gust i przedział cenowy. Adelaide ma jedną z największych liczby restauracji i kawiarni na osobę w Australii, a większość najlepszych znajduje się w City. * '''Gouger Street, Chinatown i dzielnica Central Market''' to wielokulturowy raj dla smakoszy i miłośników wina. Gouger Street, najbardziej znana w Adelaide z dobrej jakości azjatyckiego jedzenia w rozsądnej cenie, przyciąga szeroką gamę klientów, od prawników i urzędników państwowych z sąsiadujących sądów i dzielnicy rządowej po nowych migrantów. Chinatown i Gouger St to centrum kuchni i kultury chińskiej w Adelaide, a wzdłuż pasa znajduje się wiele chińskich restauracji. Oferowane są również inne azjatyckie dania, w tym tajska, wietnamska i indyjska. Po północnej stronie Gouger St, Adelaide Central Market oferuje szeroki wybór straganów z jedzeniem w stylu ulicznym, a także kilka starszych europejskich kawiarni. Ostatnia dekada przyniosła również pojawienie się ekskluzywnych restauracji na Gouger St, gdzie do znanej i lokalnej argentyńskiej restauracji Gaucho's dołączyło kilka droższych opcji. * '''Rundle Street i East End''' to tradycyjne centrum kuchni włoskiej i greckiej w Adelajdzie, ale są tam również nowsze restauracje chińskie, tajskie i japońskie. Podobnie jak Gouger St, oferuje opcje dla każdego przedziału cenowego, przy czym zachodni kraniec ulicy bliżej Uniwersytetu Adelaide jest bardziej budżetowy, podczas gdy wschodni kraniec jest bardziej ekskluzywny. Uliczki East End odchodzące od Rundle Street oferują szereg mniejszych, bardziej oryginalnych kawiarni — Ebenezer Place, Bent Street i Union Street oferują kilka alternatywnych opcji. * '''Waymouth Street i Pirie Street''' stały się nowymi miejscami do jedzenia w ciągu ostatniej dekady, szczególnie na ekskluzywny lunch. Waymouth Street, po zachodniej stronie King William Street, oferuje szereg ekskluzywnych kawiarni, bistro i barów, podczas gdy Pirie Street ma kilka nowych kawiarni. Hindley Street jest najbardziej znana ze swoich barów i życia nocnego, ale oferuje również szereg opcji gastronomicznych z różnych kultur, szczególnie bliskowschodnich i azjatyckich. Uliczki '''Leigh Street i Bank Street''' również stały się miejscami kulinarnymi. * '''Hutt Street''' jest mniejsza i oferuje niewielki wybór ekskluzywnych restauracji, które zadowolą większość gustów, a także szeroki wybór sklepów z wykwintną żywnością i supermarketów. * '''South West Corner''' City o powierzchni mili kwadratowej, na południe od dzielnicy Gouger Street, jest bardziej mieszkalny, ale obejmuje niektóre z najciekawszych doświadczeń kulinarnych Adelaide, rozsiane wśród zabytkowych domów i apartamentów. === North Adelaide === [[Plik:Adelaide Light Trail HDR (8239025608).jpg|thumb|right|Północna Adelajda i wieże katedry św. Piotra, widok na południe w stronę miasta]] * Eklektyczna mieszanka małych restauracji i kawiarni sprawia, że ​​Melbourne Street jest ciekawym miejscem do jedzenia. * Różnorodność barów na wynos, pubów, kawiarni, piekarni i restauracji, które zajmują większość O'Connell Street, oznacza, że ​​nie będziesz mieć niedoboru. Jest to również siedziba obu sklepów, które twierdzą, że wynalazły AB. === Przedmieścia === * '''The Parade''', Norwood ma długi odcinek sklepów i kosmopolitycznych restauracji. Autobusy z CBD numer 122-124 lub bardzo krótka podróż taksówką. * '''Jetty Road / Mosley Square''', Glenelg ma wiele restauracji i pubów na końcu 30-minutowej podróży tramwajem. * '''Stuart Road''', Dulwich ma dwie kawiarnie, licencjonowaną restaurację i bardzo dobrą piekarnię. Złap 145 lub 146 z North Ter, która jedzie wzdłuż Fullarton Rd i w górę Dulwich Ave. * '''[https://kingwilliamroad.com.au/ King William Road]''', Hyde Park to ekskluzywny pas modnych kawiarni, kawiarni i restauracji. === Oszczędnie === W Adelajdzie jest wiele niedrogich lokali gastronomicznych. Zazwyczaj nie wyglądają imponująco z zewnątrz, ale większość z nich ma coś do zaoferowania — dlatego wciąż działają. Warto przejrzeć menu przyklejone do drzwi. Tanie jedzenie powinno kosztować od 8 do 14 dolarów za danie główne, nie więcej. Nie ma wielu sieci restauracji zlokalizowanych w Adelajdzie, z wyjątkiem '''[https://www.fastapasta.com.au/ Fasta Pasta]''', gdzie za talerz makaronu można zapłacić od 10 dolarów. Sieć ta stała się w pewnym sensie wersją makaronu w stylu fast food. W ostatnich czasach można ją znaleźć w innych stanach, a jej popularność w Australii Południowej wynika z faktu, że sieć powstała w Adelajdzie. === Umiarkowanie === Chociaż w Adelaide jest wiele niedrogich lokali gastronomicznych, jest więcej lokali średniej klasy. Można je znaleźć w każdej części Adelaide, a jeśli masz ograniczony budżet i mieszkasz w okolicy bez niedrogich lokali gastronomicznych. Puby są zazwyczaj dobrym miejscem do poszukiwania jedzenia średniej klasy, przy czym większość pubów oferuje fish and chips, a także inne australijskie przysmaki, takie jak steki, kotlety jagnięce, sznycle, makarony i risotto. Jak w przypadku niemal wszystkiego w Adelaide, większość z nich można znaleźć głównie w mieście i północnej Adelajdzie, ale jest ich mnóstwo w mniejszych centrach miast. Jeśli chodzi o kuchnię, dość łatwo znaleźć kuchnię włoską i indyjską. Znalezienie kuchni azjatyckiej (chińskiej, japońskiej, koreańskiej, wietnamskiej i tajskiej) jest również łatwe, ale mogą one nie dorównywać standardom w [[Sydney]], podczas gdy znalezienie kuchni greckiej i śródziemnomorskiej jest również łatwe, ale oferta może nie dorównywać standardom w [[Melbourne]]. === Ekskluzywnie === Znalezienie eleganckiej restauracji w mieście jest dość łatwe, ale znalezienie jej na przedmieściach jest znacznie trudniejsze. Mimo to, przedmieścia również mają kilka doskonałych opcji wykwintnych restauracji, jeśli wiesz, gdzie szukać. Pobliskie regiony winiarskie, takie jak McLaren Vale i Barossa Valley, również mają doskonałe opcje wykwintnych restauracji, a kilka winnic ma restauracje z widokiem na swoje winnice, które są otwarte tylko na lunch. W przeciwieństwie do innych miast, jeśli wybierasz się do eleganckiej restauracji, nie obowiązuje tam dress code. Zobacz sekcję [[#Dress codes]]. === Dress codes === Ponieważ Australijczycy są na ogół swobodni, możesz swobodnie nosić to, co uważasz za stosowne. Chociaż większość ludzi stara się ubierać elegancko do bardziej eleganckich restauracji, nie ma takiego wymogu, a zarówno restauracje, jak i goście są wyluzowani w kwestii standardów ubioru, więc nie jest niczym niezwykłym, że w restauracjach można spotkać ludzi noszących dżinsy, zwłaszcza wśród młodszych pokoleń. == Życie nocne == W całej CBD jest mnóstwo pubów i barów (znanych również jako „hotele” w Australii), ale warto wyróżnić kilka dzielnic. Rundle Street i sąsiednia dzielnica, znana po prostu jako „The East End”, mają wiele popularnych pubów. Hindley St była kiedyś znana jako obskurny dom klubów ze striptizem i barów motocyklowych w Adelajdzie, ale przeszła renesans, podobnie jak „The West End”. Wschodni kraniec Hindley Street jest bardziej popularny, podczas gdy zachodni kraniec, na zachód od Morphett Street, ma kilka modniejszych i bardziej alternatywnych lokali. Podejrzane miejsca nadal tam są, ale tak samo jest z kampusem uniwersyteckim i wieloma modnymi barami i klubami. Ważne są również Gouger Street i jej liczne restauracje, ale z coraz większą liczbą barów i pubów. O'Connell Street jest domem dla kilku popularnych pubów w północnej Adelajdzie. Jest też wiele barów na przedmieściach Adelaide, które są zwykle bardziej zatłoczone w czwartkowe i piątkowe wieczory. Sporo miejscowych wybiera się do hoteli na przedmieściach w czwartkowe i piątkowe wieczory, a w sobotnie wieczory do Adelaide CBD. Palenie w pubach i klubach jest zabronione na mocy prawa Australii Południowej. Wiele lokali gastronomicznych ma miejsca na zewnątrz, gdzie palenie jest dozwolone. == Noclegi == == Imprezy == Jednym z najlepszych okresów w roku na wizytę jest '''Mad March''', kiedy odbywa się wiele festiwali i wydarzeń. Należą do nich Adelaide Fringe, wyścig samochodowy Clipsal 500, Adelaide Festival, WOMADdelaide i karnawał wyścigów konnych Adelaide Cup. * '''Adelaide 500''' (Superloop Adelaide 500) – W połowie marca wyścigi supersamochodów Adelaide 500 cieszą się dużą popularnością, odbywają się na nich masowe imprezy uliczne, ogromne składy koncertów i wielu fanatycznych mieszkańców Adelaide. * '''Adelaide Fringe Festival''' – Pod koniec lutego-marca Fringe Festival (drugi co do wielkości tego typu na świecie) i Festival of Arts ożywiają miasto muzyką, sztuką, tańcem i kulturą z całego świata. Oba są dużymi i bardzo popularnymi wydarzeniami odwiedzanymi przez ludzi z całego świata. * '''WOMADelaide''' (World of Music Arts and Dance) – Ogromnie popularny festiwal muzyczny odbywający się obecnie co roku w marcu. Ludzie przyjeżdżają tu z całej Australii i z zagranicy. Pokazuje Adelaide w najlepszym wydaniu. == Kontakt == == Bezpieczeństwo == == Informacje turystyczne == == Wyjazd == {{Jest w|Australia Południowa}} {{Zarys}} [[Kategoria:Australia]] tpxye1krzo62vnq80dr8iu5wemaa05f 149985 149984 2025-06-18T13:59:25Z Moromar 2451 /* Noclegi */ 149985 wikitext text/x-wiki {{Top-banner}} {{Miejscowość infobox |nazwa = Adelaide |nazwa oryginalna = |widok = Adelaide's_updated_montage.jpg |opis = |herb = COA_Adelaida.svg |mapa = Adelaide locator-MJC.png |państwo = [[Plik:Flag of Australia.svg|20px]] [[Australia]] |region = [[Plik:Flag of South Australia.svg|20px]] [[Australia Południowa]] |powierzchnia = 3259,8 |wysokość = 43 |lud = 1 469 200 |prefiks = 08700, 08701, 08702, 08703, 08704, 08705, 08706, 08707, 08708, 08709, 08710, 08711, 08712, 08713, 08714, 08715, 08716, 08717, 08720, 08721, 08722, 08723, 08724, 08725, 08730, 08731, 08732, 08733, 08734, 08735, 08736, 08740, 08741, 08742, 08743, 08744, 08745, 08746, 08747, 08810, 08811, 08812, 08813, 08814, 08815, 08816, 08817, 08819, 08820, 08821, 08822, 08823, 08824, 08825, 08826, 08827, 08829, 08830, 08831, 08832, 08833, 08834, 08835, 08836, 08837, 08839, 08840, 08841, 08842, 08843, 08844, 08845, 08846, 08847 i 08849 |kod pocztowy = 5000 |www = https://www.cityofadelaide.com.au/ }} [[Plik:Adelaide - SA (25091207887).jpg|alt=|thumb|399x399px|Adelaide z rzeki Torrens ]] '''Adelaide''' jest stolicą stanu [[Australia Południowa]]. Leży na wschodnim wybrzeżu Zatoki St Vincent w centralnej, południowej części kontynentu [[Australia|australijskiego]]. Adelaide jest piątym co do wielkości miastem Australii, z populacją ponad 1,2 miliona. Ponad trzy czwarte mieszkańców Australii Południowej mieszka w obszarze metropolitalnym Adelaide. Adelaide leży na równinie między pagórkowatymi [[Adelaide Hills|wzgórzami Adelaide]] i Zatoką i graniczy z wieloma słynnymi regionami winiarskimi Australii. Regiony [[Barossa Valley]] i [[Clare Valley]] leżą na północy, regiony [[McLaren Vale]] i Langhorne Creek na południu, a chłodniejszy klimat regionu Adelaide Hills na wschodzie. Historycznie znane jako Miasto Kościołów ze względu na swoje nowe światowe korzenie jako inkubator wolności religijnej, większość architektury w centrum miasta zachowała się z epoki kolonialnej. Silnie inspirowana dominującymi wówczas stylami popularnymi w [[Anglia|Anglii]], architektura dziedzictwa jest podobna do wielu europejskich miast zbudowanych w XIX wieku. Miasto zbudowano na planie siatki, z obsadzoną drzewami ulicą miejską, niezwykle szeroką i przestronną jak na australijską metropolię, oraz sześcioma placami miejskimi otoczonymi parkami. Bliskość regionów uprawy winorośli i żywności premium, a także fale imigracji z [[Niemcy|Niemiec]], [[Włochy|Włoch]], [[Grecja|Grecji]], [[Polska|Polski]], [[Wietnam]]u, [[Malezja|Malezji]], [[Chiny|Chin]] i [[Indie|Indii]] stworzyły wyjątkową wielokulturową kulturę wykwintnego jedzenia i kawiarni w mieście i na wewnętrznych przedmieściach. Tę kulturę kawiarnianą wspiera globalna reputacja Adelaide w dziedzinie sztuki, a w szczególności festiwale sztuki odbywające się w marcu, w tym [https://www.adelaidefestival.com.au/ Adelaide Festival] i [https://adelaidefringe.com.au/ Adelaide Fringe Festival], który pod względem wielkości ustępuje jedynie Edinburgh Fringe Festival. Miasto jest domem Adelaide Oval, słynącego jako jeden z najbardziej malowniczych terenów do krykieta testowego, który został przebudowany, aby organizować mecze futbolu australijskiego w miesiącach zimowych, sportu, który ma długą historię w mieście. Adelaide i okoliczne regiony winiarskie są również gospodarzami [https://tourdownunder.com.au/ Tour Down Under], największego wyścigu kolarskiego na półkuli południowej i pierwszego etapu UCI WorldTour. Adelaide jest mniej ruchliwe niż jakakolwiek inna stolica, a względny brak wysokich budynków sprawia, że ​​bardziej przypomina mniejsze miasto, takie jak [[Hobart]] lub [[Canberra]]. Ze względu na swój spokojny charakter jest często nazywane „największym miastem wiejskim Australii”. == Dzielnice == === Regiony wewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide/Miasto i Północ|Miasto i Północ Adelaide]] | kolor regionu 1 = 47b526 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Dom centrum miasta Adelaide, gdzie znajduje się wiele muzeów, parków, a także miejsce narodzin przemysłu kosmicznego w Australii. Miasto jest również miejscem, w którym Adelaide staje się ożywione, a jego życie nocne ożywa, podczas gdy North Adelaide jest domem słynnej katedry św. Piotra. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Port Adelaide, Enfield, Prospect and Outer Harbor|Port Adelaide, Enfield, Prospect i Outer Harbor]] | kolor regionu 2 = c79c73 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Dom portu Adelaide; Port Adelaide. Obszar ten jest domem dla kilku muzeów, miejsc do jedzenia i jest jednym z bardziej zielonych obszarów Adelaide. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/Zachód|Zachodnia Adelaide]] | kolor regionu 3 = 6655d9 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Dom nadmorskich społeczności Adelaide, a także przedmieścia Glenelg, ważnego centrum miasta na zachodnich przedmieściach Adelaide. To także miejsce, w którym ożywa kultura surfingu w Adelaide. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Południe i Wschód|Południe i Wschód]] | kolor regionu 4 = d9d255 | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Dom Haigh's Chocolate Factory, fabryki jednej z najlepszych i najdroższych marek czekolady w Australii, oraz winiarni Penfold's. Obszar ten znajduje się również tuż przy [[Adelaide Hills]], dość górzystym terenie na wschodzie. }} === Regiony zewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara]] | kolor regionu 1 = 3250a8 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Jeden z największych rezerwatów ptaków w Australii Południowej i jedyny park narodowy w tym kraju, który pełni raczej funkcję rezerwatu ptaków niż zwykłego parku narodowego. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Belair National Park|Belair National Park]] | kolor regionu 2 = 543a11 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Miejski park narodowy, w którym znajduje się zabytkowy Old Government House, siedziba pierwszych gubernatorów Australii Południowej. W parku znajduje się również kilka wodospadów i kilka szlaków pieszych przez busz. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/McLaren Vale|McLaren Vale]] | kolor regionu 3 = a87332 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Jest to jeden z regionów uprawy winorośli w Adelajdzie. Choć nie cieszy się tak wielką międzynarodową sławą jak Barossa Valley, produkuje się tu wina najwyższej jakości, a samo przeżycie jest niepowtarzalne. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Salisbury, Playford and Tea Tree Gully|Salisbury, Playford i Tea Tree Gully]] | kolor regionu 4 = 1da17e | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Zewnętrzne przedmieścia w północnej części Adelaide, znane z licznych parków i wąwozów, a także z Westfield Tea Tree Plaza, jednego z najważniejszych centrów handlowych w Adelajdzie. | nazwa regionu 5 = [[Gawler]] | kolor regionu 5 = 26b0b5 | elementy regionu 5 = | opis regionu 5 = Exburb Adelaide, ta dość odizolowana część jest odrębnym miastem. Chociaż Gawler jest ogólnie uważane za granicę, jeśli chodzi o to, czy jest częścią Adelaide, czy nie, Wikivoyage obejmuje je jako osobne miasto, a nie jako część Adelaide. }} == Charakterystyka == Strefa czasowa [[Australia Południowa|Australii Południowej]] jest o 30 minut za Australijskim czasem standardowym wschodnim (AEST) używanym w [[Wiktoria|Wiktorii]], [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], Australijskim Terytorium Stołecznym i [[Tasmania|Tasmanii]]. Jest również o półtorej godziny przed Australijskim czasem standardowym zachodnim (AWST) używanym w [[Australia Zachodnia|Australii Zachodniej]] i o 45 minut przed Eucla, która używa czasu środkowo-zachodniego (CWST). Australia Południowa stosuje czas letni, podobnie jak inne stany południowe/południowo-wschodnie, ale w przeciwieństwie do Australii Zachodniej, [[Queensland]] lub [[Terytorium Północne|Terytorium Północnego]]. Miasta/miasteczka Broken Hill i Silverton w Nowej Południowej Walii również stosują ten sam czas co Australia Południowa. === Klimat === Adelaide jest najsuchszą stolicą Australii, z gorącymi i suchymi latami i nieco bardziej wilgotnymi i chłodnymi zimami. '''Latem''' średnia dzienna temperatura maksymalna wynosi 27 °C (81 °F), a średnia nocna minimalna 18 °C (64 °F), ale występują znaczne wahania; Adelaide zazwyczaj może spodziewać się kilku dni w roku, kiedy dzienne temperatury przekraczają 35 °C (95 °F), a nocne minima nie spadają poniżej 23 °C (73 °F) w nocy. Opady deszczu są niewielkie i rzadkie przez całe lato. Średnia w styczniu i lutym wynosi około 20 milimetrów (0,8 cala), ale całkowicie bezdeszczowe miesiące nie są wcale rzadkością. Biorąc pod uwagę regularną gorącą pogodę, praktycznie każdy budynek publiczny, kryte miejsca turystyczne i większość środków transportu publicznego są w pełni klimatyzowane. Słońce wschodzi od 6 rano do 20:30 wieczorem. '''Zimą''' od czerwca do sierpnia średnia maksymalna temperatura wynosi 15–16°C (59–61°F), a minimalna zwykle około 8°C (46°F). Zimą występują regularne opady deszczu, a czerwiec jest najbardziej deszczowym miesiącem w roku, ze średnią opadów około 80 mm. Mrozy są powszechne w dolinach wzgórz Adelaide, ale rzadkie gdzie indziej. W samym centrum Adelaide nie ma opadów śniegu, chociaż w bardzo rzadkich przypadkach można zaobserwować niewielką mżawkę na wyżej położonych terenach na szczycie Mount Lofty w wzgórzach Adelaide. Wschód i zachód słońca występują około 7:15 rano i 17:15 po południu zimą. '''Jesień''' i '''wiosna''' to powolne, stopniowe zmiany między ekstremami lata i zimy. Od połowy lutego do końca marca Adelaide przechodzi w swój '''szalony marcowy''' sezon festiwali sztuki, muzyki i sportu, aby skorzystać z umiarkowanej pogody. Wiosna to również dobry czas na odwiedzenie Adelaide, ponieważ kwiaty zwykle kwitną po zimowych deszczach. === Historia === ==== Historia Aborygenów ===== Pierwszymi ludźmi, którzy zamieszkali na równinach Adelaide byli '''ludzie Kaurna''', których terytorium rozciągało się od dzisiejszego [[Port Broughton]] do północy Adelaide, na południe do [[Cape Jervis]] na południowym krańcu [[Półwysep Fleurieu|Półwyspu Fleurieu]]. Kaurna mieszkali na równinach Adelaide w grupach rodzinnych zwanych ''yerta'', słowem, które odnosiło się również do obszaru ziemi, na którym utrzymywała się grupa rodzinna. Każda yerta była odpowiedzialnością dorosłych Kaurna, którzy dziedziczyli ziemię i mieli dogłębną wiedzę na temat jej zasobów i cech. Bogatą historię i kulturę życia Aborygenów w Adelaide można poznać w [https://www.tandanya.com.au/ Tandanya], należącym do Aborygenów centrum kultury i historii na Grenfell Street. Zwiedzanie Tandanya jest bezpłatne, a wycieczki są dostępne za niewielką opłatą. ==== Osadnictwo europejskie ==== [[Plik:Transformers - Victoria Square Adelaide SA - panoramio.jpg|thumb|Widok z lotu ptaka na plac Victoria Square w mieście, który stanowił integralną część „planu siatki” Adelajdy opracowanego na początku osadnictwa. ]] Po zmapowaniu linii brzegowej Australii Południowej na początku XIX wieku przez europejskich odkrywców Matthew Flindersa i Nicolasa Baudina, odbyła się wyprawa w dół rzeki Murray, która przyniosła pozytywne informacje na temat lądu na wybrzeżu Zatoki Świętego Wincentego. W tym samym czasie brytyjscy reformatorzy chcieli utworzyć kolonię opartą na wolnym osadnictwie, a nie na transporcie skazańców, jak wszystkie inne kolonie australijskie w tamtym czasie. W 1834 roku założono South Australia Company, która przekonała brytyjski parlament do uchwalenia prawa, które utworzyło kolonię dla wolnych osadników w Australii Południowej. W grudniu 1836 roku, po 10-miesięcznej podróży flotą statków z [[Anglia|Anglii]], pierwszy gubernator John Hindmarsh ogłosił utworzenie nowej prowincji podczas ceremonii w tym, co obecnie jest nadmorskim przedmieściem Glenelg. Po kłótniach między kolonistami, pierwszy geodeta Adelajdy, William Light zaprojektował miejską siatkę szerokich bulwarów otoczonych parkami, z jednym centralnym placem (Victoria Square) i czterema mniejszymi placami (Hindmarsh, Light, Whitmore i Hurtle) położonymi na południowych brzegach Torrens. Oryginalny projekt Lighta, z niewielkimi zmianami, w dużej mierze przetrwał do dziś. Wczesne gałęzie przemysłu miasta opierały się na górnictwie i rolnictwie, a Anglia była głównym rynkiem eksportowym. Stosunkowo radykalna polityka wielu wolnych osadników doprowadziła do tego, że Adelajda stała się domem wczesnych postępowych reform, w tym tajnego głosowania drukowanego, pierwszej jurysdykcji na świecie, która pozwoliła kobietom głosować i kandydować do parlamentu oraz wczesnego związkowania zawodowego i aktywizmu. ==== Po Federacji ==== Po utworzeniu federacji australijskiej w 1901 [[Australia Południowa]] zaczęła przechodzić na przemysł wtórny, proces ten został uruchomiony na najwyższych obrotach przez długoletni rząd konserwatywnego premiera Thomasa Playforda po II wojnie światowej. Playford postawił sobie za cel aktywne przyciąganie firm produkcyjnych, takich jak General Motors, do Australii Południowej, oferując tanią ziemię i niskie podatki. To, wraz ze wzrastającą powszechnością transportu samochodowego, doprowadziło do stosunkowo niskiej gęstości zaludnienia w Adelajdzie, ponieważ pracownicy mieszkali blisko fabryk, w których pracowali na przedmieściach. Masowa migracja z południowej Europy przekształciła anglo-celtycką kulturę Adelajdy, przy czym greccy migranci osiedlali się głównie na wewnętrznych zachodnich i południowych przedmieściach, a włoscy migranci osiedlali się na wewnętrznych wschodnich i północno-wschodnich przedmieściach. Te tożsamości kulturowe przetrwały do ​​dziś, a kontynentalne delikatesy i kawiarnie są powszechną cechą śródmieścia Adelajdy. Adelaide również przyjęła wielu imigrantów z Europy Środkowej, w szczególności z Niemiec i Polski, a ich wpływ jest najbardziej widoczny w rzeźniach, z których niektórzy sprzedają kiełbasy inspirowane kuchnią niemiecką i polską. Podczas gdy gospodarka Australii Południowej rozkwitała, jej życie publiczne i kulturalne straciło wiele ze swojego wczesnego radykalizmu, a prawa niebieskie wymagały, aby bary i puby zamykały się o szóstej wieczorem - powodując „szum o szóstej”. Polityka Białej Australii oznaczała również, że mieszkańcy Adelaide pochodzili w przeważającej mierze z Europy. ==== Stolica kosmopolityczna ==== Lata 60. XX wieku przyniosły dramatyczną zmianę w życiu kulturalnym Adelaide, wraz z rozpoczęciem Adelaide Festival of Arts i Adelaide Fringe Festival, które przekształciły kulturę artystyczną Adelaide, a pod koniec dekady wybrano pierwszy rząd Partii Pracy od lat 30. XX wieku. W 1970 roku Don Dunstan został premierem Australii Południowej. Dunstan był postacią transformacyjną i dążył do przekształcenia Adelaide w nowoczesną, kosmopolityczną stolicę. Rząd Dunstana zakończył swelling o szóstej, zamkniętą dla ruchu pieszego Rundle Street, tworząc Rundle Mall i zbudował Festival Centre, tworząc centrum sztuki w Adelajdzie. Jego rząd wprowadził szereg postępowych reform, w tym uczynił Australię Południową pierwszą jurysdykcją w Australii, która zalegalizowała homoseksualizm. Tym razem nastąpiły również zmiany w australijskim prawie imigracyjnym, w wyniku których wietnamscy i chińscy migranci dołączyli do wcześniejszych fal migracji i powstali społeczności na północno-zachodnich i zachodnich przedmieściach, a także wielojęzyczna dzielnica Chinatown na Gouger Street obok Adelaide Central Market. Po przegraniu rządów na jedną kadencję z konserwatystami pod koniec lat 70. Partia Pracy powróciła do władzy pod przywództwem Johna Bannona w latach 80. Premier Bannon, bardziej przyjazny biznesowi lider niż Dunstan, starał się napędzać rozwój miasta Adelaide, widząc budowę najwyższego budynku w Adelaide, znanego obecnie jako Westpac House, oraz rozwój Adelaide Convention Centre i Adelaide Casino. Jednak złe kredyty bankowe doprowadziły do ​​upadku wspieranego przez państwo State Bank of South Australia na początku lat 90., co wymagało ogromnego rządowego ratunku i pogrążyło państwo w głębokim zadłużeniu. ==== Odrodzenie po Banku Państwowym ==== Lata 90. XX wieku pod rządami liberałów pod przewodnictwem premierów Deana Browna, Johna Olsena i Roba Kerina były świadkiem sprzedaży aktywów przez konserwatywny rząd i ograniczenia usług rządowych w celu zmniejszenia zadłużenia państwa. Ta redukcja wydatków rządowych, a także spadek produkcji w Australii po zniesieniu muru taryfowego przez rząd federalny, doprowadziły do ​​spowolnienia wzrostu gospodarczego Australii Południowej i powszechnej emigracji do stolic wschodnich, w szczególności [[Melbourne]]. Partia Pracy powróciła do władzy w 2002 roku pod rządami Mike'a Ranna, który starał się przekształcić bazę przemysłową Adelajdy, aby skupić się na usługach edukacyjnych, górnictwie i przemyśle obronnym, a także wykorzystać jej mocne strony w dziedzinie wina. Rząd Ranna zainwestował duże środki w odbudowę miasta, przeprowadzając remonty transportu publicznego, budowę nowego szpitala centralnego i przebudowę Adelaide Oval. Po dziesięciu latach rządów premiera Ranna Partia Pracy wybrała w 2011 na premiera Jaya Weatherilla, który w dużej mierze kontynuował ten program, ale z odnowionym naciskiem na przekształcanie przestrzeni publicznej w śródmieściu poprzez łagodzenie ograniczeń w planowaniu i łagodniejsze wydawanie licencji na sprzedaż alkoholu małym barom. [[Plik:Adelaide skyline, December 2022.jpg|thumb|right|400px|Panorama Adelaide w 2023 roku]] == Dojazd == === Samolotem === {{Znacznik|Port lotniczy Adelaide|-34.945|138.530556|typ=transport}}'''[https://adelaideairport.com.au/ Port lotniczy Adelaide]''' ({{IATA|ADL}}) (''około 7 km (4,3 mil) na zachód od centrum miasta i znajduje się w pobliżu popularnych plaż turystycznych w Glenelg i Henley Beach''). Port lotniczy Adelaide jest dobrze skomunikowany z innymi dużymi miastami w [[Australia|Australii]] i oferuje codzienne loty międzynarodowe do węzłów w [[Azja Południowo-Wschodnia|Azji Południowo-Wschodniej]], na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]] i w [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]], co umożliwia połączenia z przesiadką na całym świecie. Częstsze loty z przesiadką w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Perth]] mogą być tańsze. Podróżujący z '''Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej''' mogą złapać bezpośrednie loty z [[Singapur]]u ([https://www.singaporeair.com/en_UK/pl/home Singapore Airlines]), [[Kuala Lumpur]] ([https://www.malaysiaairlines.com/my/en/home.html Malaysian Airlines]) i [[Denpasar]] ([https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar Airways]). Podróżujący z '''Bliskiego Wschodu lub północnej Afryki''' mogą złapać codzienny lot liniami [https://www.emirates.com/pl/polish/ Emirates] z [[Dubaj]]u lub [https://www.qatarairways.com/en/homepage.html Qatar Airways] z [[Doha|Dohy]]. Podróżujący z Europy mogą odbyć podróż z przesiadką do Adelaide dowolnym z tych przewoźników. Podróżni z '''Nowej Zelandii''' mogą złapać bezpośredni lot z [[Auckland]] na [https://www.airnewzealand.co.nz/ Air New Zealand]. Podróżni z '''Ameryki Północnej lub Południowej''' mogą podróżować z jedną przesiadką na Air New Zealand przez [[Auckland]] lub mogą przesiąść się na częsty lot krajowy po pierwszym lądowaniu w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Brisbane]]. '''Usługi krajowe''' w Australii obejmują częste połączenia do każdej stolicy kontynentalnej części kraju liniami lotniczymi oferującymi pełen zakres usług, takimi jak [https://www.qantas.com/au/en.html Qantas] i [https://www.virginaustralia.com/au/en/ Virgin Australia]. [https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar] to tani przewoźnik, który oferuje rzadsze, mocno przecenione połączenia, głównie do [[Melbourne]], [[Sydney]] i [[Gold Coast]]. Istnieją również loty do [[Alice Springs]] i [[Cairns]]. '''Usługi regionalne''' i operacje są świadczone przez Regional Express Airlines (''Rex''), Alliance Airlines, Cobham Airlines i loty Qantaslink obsługiwane zarówno przez Cobham Airlines, jak i Alliance Airlines. Usługi te są realizowane głównie do miast i miasteczek regionalnych Australii Południowej, w tym Mt Gambier, Kingscote ([[Wyspa Kangura]]), [[Port Lincoln]] i Whyalla, ale obsługują również [[Mildura]] w Wiktorii i [[Broken Hill]] w Nowej Południowej Walii. Istnieje tylko jeden terminal dla odlotów międzynarodowych i krajowych; odpowiednio, transfery są stosunkowo bezproblemowe. Na lotnisku znajdują się bankomaty i kantory wymiany walut. Jedzenie i zakupy są dostępne zarówno po stronie lądowej, jak i po stronie lotniska. Schowki są dostępne w wypożyczalni samochodów na parkingu, w tym niektóre większe, które pomieszczą pojemniki na rowery. Bezpłatne Wi-Fi jest dostępne w całym terminalu. ==== Lotnictwo ogólne ==== Adelaide Airport ma oddzielny terminal dla lotnictwa ogólnego, ale większość samolotów prywatnych korzysta z {{Znacznik|Parafield Airport|-34.793333|138.633056|typ=transport}}'''Parafield Airport''' 18 km na północ od City. ==== Między lotniskiem a miastem ==== '''[https://www.adelaidemetro.com.au/plan-a-trip/visiting-adelaide/adelaide-airport-bus Autobusy lotniskowe Adelaide Metro J1/J2/J7/J8]''' łączą lotnisko z City, Glenelg i kilkoma głównymi centrami handlowymi. Autobusy J1 odjeżdżają co 15 minut od 8:00 do 18:00 każdego dnia do City, rzadziej od 5:00 do 23:00. Podróż do City trwa około 25 minut w godzinach szczytu. Autobusy do Glenelg odjeżdżają co pół godziny w ciągu dnia, rzadziej w nocy. Autobusy do Arndale, West Lakes i centrum handlowego Marion odjeżdżają co godzinę w dni powszednie. Autobusy odjeżdżają z jednego przystanku na zewnątrz głównego terminala. Wszystkie autobusy we wszystkich kierunkach odjeżdżają z tego jednego przystanku, więc sprawdź przód autobusu, aby upewnić się, że jedzie tam, gdzie chcesz jechać! Informacje o autobusach w czasie rzeczywistym są [https://www.adelaidemetro.com.au/stops?id=17327 dostępne dla tego przystanku] i wszystkich przystanków Adelaide Metro lub za pośrednictwem szeregu [https://www.adelaidemetro.com.au/how-to-use-public-transport/public-transport-apps aplikacji] na smartfony. Nie musisz nawet kupować biletu; po prostu [https://www.adelaidemetro.com.au/fares-and-passes/tap-and-pay dotknij i zapłać] kartą bankową lub kompatybilnym urządzeniem. JetBus jest częścią sieci metra Adelaide, więc obowiązują standardowe rodzaje biletów i taryfy w sekcji transportu publicznego, a bilet użyty w JetBusie można wykorzystać w innym autobusie, pociągu lub tramwaju, w zależności od jego rodzaju. Karty metroCARD są również dostępne w sprzedaży na lotnisku w automacie obok przystanku JetBus. '''Taksówki''' są dostępne na dole, przed terminalem. Taksówka do miasta kosztuje około 30$ w godzinach szczytu porannego i około 20$ w innych porach, co może być tak ekonomiczne jak JetBus dla grupy. Kierowcy zawsze będą korzystać z taksometru, ale dopłata w wysokości 2$ jest pobierana oprócz kwoty z licznika za odbiór z lotniska. Główne krajowe '''firmy wynajmujące samochody''' prowadzą kioski na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Parking dla samochodów do wynajęcia znajduje się na parterze, bezpośrednio naprzeciwko terminala. === Pociągiem === Adelaide jest głównym węzłem '''[https://www.journeybeyond.com/ Journey Beyond]''', głównego operatora dalekobieżnych pociągów międzystanowych w Australii. ''The Ghan'' kursuje do [[Alice Springs]] i [[Darwin]], ''Indian Pacific'' kursuje do [[Perth]] i [[Sydney]], a ''The Overland'' kursuje do [[Melbourne]]. Pierwsze dwa to luksusowe doświadczenia, oferujące miejsca sypialne, posiłki w dedykowanym wagonie restauracyjnym i możliwość zabrania ze sobą samochodu, jeśli podróżujesz do lub z [[Perth]] lub [[Darwin]]. Jednak podróż trwa znacznie dłużej niż samodzielne prowadzenie samochodu. Ghan i Indian Pacific są również generalnie droższe niż bilet lotniczy, ale Overland jest zwykle tańszy — nawet odpowiednik biletu Overland w klasie biznesowej jest porównywalny z lotem klasy ekonomicznej z Adelaide do [[Melbourne]] w linii lotniczej oferującej pełen zakres usług. Overland zatrzymuje się w wielu wiejskich miejscowościach między Adelaide a Melbourne, co może być wygodne, jeśli Twoja trasa podróży obejmuje mniejsze miasta. Należy pamiętać, że pociągi Journey Beyond nie mają Wi-Fi. Te pociągi międzystanowe odjeżdżają z terminalu {{Znacznik|Adelaide Parklands Terminal|-34.9379|138.5810|typ=transport}}'''Adelaide Parklands''' tuż za miastem. Do stacji można dojechać samochodem lub autobusem z Richmond Road. Od czasu wyburzenia stacji Keswick nie ma połączeń z podmiejską siecią kolejową. Taksówki są również dostępne, aby odebrać wszystkich przybyszów. W Australii Południowej nie ma połączeń kolejowych. === Samochodem === Adelaide jest oddalone od stolic na wschodnim wybrzeżu Australii o co najmniej jeden dzień jazdy samochodem. Najkrótsza trasa z Adelaide do [[Melbourne]] zajmuje 8–9 godzin (patrz [[Podróż lądowa między Melbourne a Adelaide]]). Jest kilka odcinków autostradowych, ale drogi są w większości dwupasmowe i mają jakość autostrady. Z '''[[Melbourne]]''' do Adelaide jest 736 km (457 mil) przez [[Horsham (Wiktoria)|Horsham]] (A8) lub 901 km (560 mil) przez [[Mount Gambier|Mt Gambier]] (A1/B1). Podróż przez Mt Gambier prowadzi przez region winiarski Coonawarra, jeden z najbardziej znanych regionów cabernet sauvignon w Australii i jest również wygodna na wycieczkę poboczną przez [[Great Ocean Road]]. Podróż przez Horsham jest bardziej bezpośrednia, ale ma mniej atrakcji turystycznych. Z '''[[Sydney]]''' do Adelaide jest 1422 km (884 mil) przez [[Wagga Wagga]] i [[Mildura]] (A20). Warunki na autostradzie z Sydney do Wagga Wagga (dwujezdniowa autostrada kończy się w Tarcutta, ale to tylko 40 km stamtąd) skracają podróż o kilka godzin. Trasa ta przebiega również w pobliżu [[Canberra|Canberry]], stolicy Australii, która znajduje się 1196 km (743 mil) od Adelaide. Inną opcją z Sydney jest trasa o długości 1659 km (1031 mil) przez [[Broken Hill]] (A32), która prowadzi przez Outback i jedno z najbardziej historycznych miast górniczych Australii. Trasa o długości 2031 km (1262 mil) z '''[[Brisbane]]''' również przebiega przez Broken Hill. Podczas gdy Adelaide jest najbliższą stolicą '''[[Perth]]''', 2550 km (1580 mil) podróży przez [[Nullarbor]] jest nadal trudna, chociaż jest to wyjątkowa podróż przez niektóre z najbardziej odległych miejsc w zamieszkanym świecie. [[Kalgoorlie–Boulder]], kolejne z historycznych miast górniczych Australii, można odwiedzić, robiąc krótki objazd tą trasą. Podobnie, 3027 km (1881 mil) podróży na północ do '''[[Darwin]]''' przez [[Alice Springs]] przebiega przez prawdziwy [[Outback]], a [[Uluru]] jest oddalone od głównej autostrady na północ o zaledwie trzy godziny. Jednak obie te trasy są zwykle trasami, które przeciętni Australijczycy pokonują tylko raz lub dwa razy w swoim życiu. === Autobusem === '''Autobusy międzystanowe''' obsługiwane są przez wiele firm autokarowych, w tym [https://www.greyhound.com.au/ Greyhound], [https://www.fireflyexpress.com.au/ Firefly] i [https://www.vline.com.au/ V/Line]. Podróż z [[Melbourne]] trwa około jedenastu i pół godziny, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy. Podróż z [[Sydney]] może trwać do 24 godzin i z definicji odbywa się w nocy. Ceny są niższe niż w przypadku pociągu i większości podróży samolotem, przynajmniej na trasie Adelaide-[[Melbourne]], chociaż jeśli czas się zgadza, lot tanimi liniami lotniczymi z Adelaide do [[Sydney]] może być tańszy niż autobus. '''Autobusy regionalne''' do miast i miasteczek [[Australia Południowa|Australii Południowej]] są również obsługiwane przez firmy autokarowe z Australii Południowej, ale lokalne firmy autokarowe z Australii Południowej, w tym [https://www.linksa.com.au/ LinkSA] i [https://stateliner.com.au/ Premier Stateliner], często oferują częstsze połączenia. Prawie wszystkie autobusy międzystanowe i regionalne odjeżdżają z {{Znacznik|Dworzec autobusowy Adelaide Central|-34.92806|138.59587|typ=transport}}'''[https://www.experienceadelaide.com.au/adelaide-central-bus-station/ dworca autobusowego Adelaide Central]''' przy 85 Franklin Street w mieście. Dworzec autobusowy Central Bus Station działa w godzinach 5:00-21:30, 7 dni w tygodniu. Obiekt dysponuje nowoczesnymi udogodnieniami i kawiarnią. Znajduje się tuż po drugiej stronie ulicy od centrum handlowego Adelaide Central Market, supermarketu Coles i dzielnicy Chinatown. === Statkiem === W sezonie rejsów, który trwa od listopada do kwietnia każdego roku, do terminalu pasażerskiego {{Znacznik|Port Adelaide Passenger Terminal|-34.7775|138.4827|typ=transport}}'''[https://www.flindersports.com.au/port-adelaide/ Port Adelaide Passenger Terminal]''' zawija wiele statków wycieczkowych. Listę statków przypływających do Adelaide można uzyskać w [https://portmis.flindersports.com.au/ Flinders Ports]. == Komunikacja == {{mapa|-34.903|138.603|zoom=11|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}} === Transportem publicznym === Usługi pociągów, tramwajów i autobusów są obsługiwane pod marką '''[https://www.adelaidemetro.com.au/ Adelaide Metro]''' i korzystają z ujednoliconego systemu biletowego. Witryna internetowa i aplikacja mogą być używane do planowania podróży, w tym pełnej nawigacji i aktualizacji w czasie rzeczywistym. Apple Maps i Google Maps zapewniają podobne doświadczenie. ==== Taryfy ==== Istnieją trzy sposoby zapłaty za podróż: * '''Tap and Pay'''. Akceptowane są bezstykowe karty kredytowe lub debetowe Visa lub Mastercard, w tym te w portfelu cyfrowym, takim jak Apple Pay lub Google Pay. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''MetroCARD'''. Plastikowa karta doładowywana, która kosztuje 10$ (w tym 5$ początkowego kredytu na podróż). Kartę można kupić na głównych stacjach kolejowych (Adelaide, Elizabeth, Gawler, Noarlunga Centre, Oaklands, Mawson Lakes i Salisbury), a także w większości kiosków i sklepów osiedlowych. Kartę można doładować wszędzie tam, gdzie jest sprzedawana, a także w pociągach i tramwajach. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''Buy and Go'''. Aplikacja umożliwiająca zakup biletów z kodem QR na smartfonie. Upewnij się, że zeskanujesz swój bilet z kodem QR przed każdą podróżą. Cena w godzinach szczytu wynosi 4,40$, a poza godzinami szczytu 2,50$. Każda opłata pozwala na dwugodzinny okres podróży na dowolną odległość. W centrum miasta są bezpłatne tramwaje i autobusy (szczegóły poniżej). ==== Pociągi ==== [[Plik:AdeMet4000ClassTrain.jpg|thumb|right|Pociąg Adelaide Metro]] Adelaide ma cztery główne linie i trzy linie boczne, wszystkie rozchodzące się promieniście od {{Znacznik|Adelaide Railway Station|-34.9211|138.5964|typ=transport}}'''Adelaide Railway Station''' na północnym krańcu miasta. Pomimo nazwy nie jest to system metra w zwykłym tego słowa znaczeniu, ale podmiejski system kolejowy. Podróż na '''północ''': * Linia '''Outer Harbor Line''' rozciąga się do Półwyspu Le Fevre na północnym zachodzie miasta, przez Port Adelaide i Glanville. Linia zapewnia dostęp do dzielnicy turystycznej Semaphore, historycznej dzielnicy morskiej w Port Adelaide i pasażu kawiarnianego Queen Street w Croydon. '''Linia Grange''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Woodville. '''Linia Port Dock''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Alberton. * Linia '''Gawler Line''' rozciąga się do Gawler Central na północy miasta, przez Ovingham, Mawson Lakes, Salisbury i Elizabeth. Podróż na '''południe''': * '''Linia Seaford''' rozciąga się do Seaford na południu miasta, przez nadmorskie przedmieścia Brighton i Noarlunga Centre. Linia zapewnia dostęp do plaż w Brighton i Hallett Cove oraz Westfield Marion w Oaklands. '''Linia Flinders''' rozgałęzia się od linii Seaford w Woodlands Park i kończy się na Flinders University. * '''Linia Belair''' rozciąga się do Belair u podnóża Adelaide na południowym wschodzie miasta, przez Blackwood. Linia zapewnia dostęp do Parku Narodowego Belair. ==== Tramwaje ==== Adelaide ma trzy linie tramwajowe. Linia Botanic Gardens biegnie od Adelaide Entertainment Centre do Botanic Gardens. Linia Glenelg biegnie od Royal Adelaide Hospital do nadmorskiej dzielnicy Glenelg. Linia Festival Plaza biegnie od Festival Plaza do Glenelg. Dworzec kolejowy jest wygodnym przystankiem do przesiadki między liniami. Podróż po mieście między Adelaide Entertainment Centre, Botanic Garden i South Terrace jest '''bezpłatna'''. Tramwaj jest nie tylko wygodny do popularnego miejsca turystycznego Glenelg, ale zatrzymuje się również na Rundle Mall, Victoria Square w pobliżu Adelaide Central Market i na North Terrace w pobliżu stacji kolejowej Adelaide. Podróżując na północ tramwajem, dotrzesz do Hindmarsh i Bowden, gdzie znajduje się Adelaide Entertainment Centre, miejsce koncertów stadionowych, a także popularny pas kawiarni i restauracji wzdłuż Port Road i uliczek bocznych. Jeśli jedziesz samochodem, wygodną i popularną alternatywą dla parkowania w mieście jest zaparkowanie przy Entertainment Centre i złapanie tramwaju do miasta. Opłata za cały dzień roboczy wynosi zaledwie 4 dolary, co jest znacznie tańsze niż parkowanie w mieście. ==== Autobusy ==== [[Plik:SouthLink Scania K320UA (BUS 2838).jpg|thumb|right|Autobus Adelaide Metro]] Adelaide ma rozległą sieć autobusową skoncentrowaną w mieście. Większość głównych dróg, w tym dzielnice kawiarniane, takie jak The Parade, Prospect Road, Henley Beach Road, King William Road i O'Connell St, to „strefy Go Zones”, które mają regularne autobusy w dni powszednie co najmniej co 15 minut do wczesnego wieczora. Sieć autobusowa Adelaide rozciąga się na przedmieścia zewnętrzne, do Adelaide Hills na wschodzie, w dół do McLaren Vale na południu (chociaż autobusy jeżdżą tam rzadko) i aż do Gawler na północy. Nie obejmuje Barossa Valley. Częstotliwość na przedmieściach zewnętrznych jest znacznie niższa niż w mieście. '''O-Bahn''' to linia szybkiego transportu autobusowego (BRT), która biegnie wzdłuż toru prowadzącego do północno-wschodnich przedmieść Adelaide. Autobusy O-Bahn kursują z Grenfell Street w mieście, wjeżdżając do O-Bahn w Hackney i zatrzymując się na węzłach Klemzig, Paradise i Modbury. Po zakończeniu jazdy O-Bahn autobusy jadą tak samo jak zwykłe autobusy, aby dotrzeć do celu. Połączenia O-Bahn są bardzo częste, co 3 do 5 minut w godzinach szczytu do węzłów przesiadkowych i co 15 minut poza godzinami szczytu. '''Bezpłatne City Connectors''' 98A, 98C, 99A i 99C (pętle przeciwne do ruchu wskazówek zegara i zgodne z ruchem wskazówek zegara) mają po około 30 przystanków, zatrzymując się we wszystkich głównych centrach kulturalnych i handlowych w mieście, zaczynając od Victoria Square i włączając stację kolejową Adelaide. Autobusy mają rampy dostępowe na poziomie gruntu. Kursują co 30 minut od poniedziałku do piątku w godzinach 8:30–19:00 dla 99A i od 8:15–19:15 dla 99C. Nie kursują w weekendy ani w Boże Narodzenie i Wielki Piątek. Ostrzegamy, że częstotliwość autobusów gwałtownie spada po 19:00, przy czym typowe są godzinne odstępy na przedmieściach, półgodzinne wzdłuż Go Zones i co 15 minut na O-Bahn. Wszystkie linie przestają działać około północy, więc sprawdź rozkłady jazdy i spodziewaj się złapania taksówki, jeśli będzie to konieczne, jeśli wyjdziesz po tej godzinie. Bardzo podstawowe usługi autobusowe ''After Midnight'' na ograniczonych trasach działają co godzinę po północy tylko w sobotnie wieczory. === Taksówką === [[Plik:2010-2011 Toyota Camry (ACV40R) Altise sedan, Adelaide Independent Taxis (16751219280).jpg|thumb|right|Adelaide Independent Taxis]] W mieście działają następujące korporacje taksówkowe: * '''[https://aitaxis.com.au/ Adelaide Independent Taxis]''', ☏ +61 13 22 11. * '''[https://www.suburbantaxis.com.au/ Suburban Taxis]''', ☏ +61 13 10 08. * '''[https://www.yellowadelaide.com.au/ Yellow Cabs South Australia]''', ☏ +61 13 22 27. Taksówki w Australii Południowej są białe (nawet te obsługiwane przez „Yellow Cabs”) i są wyraźnie oznaczone. Zazwyczaj można zatrzymać taksówkę na ulicy lub w dużym hotelu w godzinach pracy w mieście, ale na przedmieściach zazwyczaj trzeba zadzwonić do jednej z wymienionych firm oferujących usługi rezerwacji. Istnieje wiele postojów taksówek obsługiwanych przez Taxi Council w nocy w weekendy. Nadzorowane postoje taksówek oferują dodatkowe bezpieczeństwo dzięki oświetleniu i nadzorowi konsjerża i pracownika ochrony. Działają od 23:00 do 3:00 w piątki i od 23:00 do 5:00 w soboty. [https://taxicouncilsa.com.au/ Mapa lokalizacji jest dostępna na ich stronie internetowej]. Wszystkie taksówki w Adelaide są zobowiązane przez rząd stanowy do pobierania regulowanej taryfy z licznikiem, w zależności od czasu rozpoczęcia podróży. Taryfa pierwsza to normalna stawka taryfowa, a taryfa druga to wyższa stawka, która obowiązuje od poniedziałku do piątku w godzinach 19:00–6:00 oraz w weekendy i święta. Kierowcy prawie zawsze używają licznika i są do tego prawnie zobowiązani. Płatności można dokonać gotówką, EFTPOS, kartami debetowymi i kredytowymi oraz Cabcharge. Dobrym pomysłem jest poinformowanie kierowcy, jeśli planujesz zapłacić inną metodą niż gotówka, zanim rozpoczniesz podróż, ponieważ maszyny mogą być zawodne. === Samochodem === Centrum Adelaide i wewnętrzne przedmieścia, takie jak Glenelg, Norwood i Prospect, można łatwo przemierzyć pieszo lub korzystając z transportu publicznego. Jednak jeśli zamierzasz spędzić dużo czasu poza centrum miasta lub planujesz podróż do regionu winiarskiego, samochód jest przydatny, aby uniknąć długich podróży transportem publicznym. Główne krajowe firmy wynajmujące samochody prowadzą kioski na lotnisku w Adelajdzie na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Wszystkie drogi w Adelajdzie, jak również te w całej Australii Południowej, są bezpłatne. W przeciwieństwie do innych stolic stanów Australii, Adelaide nie ma sieci autostrad prowadzących bezpośrednio do centrum miasta. Istniejące autostrady zaczynają się na zewnętrznych przedmieściach i mają na celu kierowanie ruchu do pobliskich miasteczek. Ograniczenia prędkości na większości głównych dróg są oznakowane na 60 km/h, chociaż domyślne ograniczenie prędkości wynosi 50 km/h, jeśli nie ma oznakowania ograniczenia prędkości. Ograniczenia prędkości są ściśle egzekwowane, a nawet niewielkie przekroczenie ograniczenia prędkości może skutkować mandatem w wysokości 350$. === Rowerem === Adelaide to dobre miasto do podróżowania rowerem, a większość lokalnych kierowców jest uprzejma i przyjazna dla rowerzystów. Poza miastem i północną Adelaide większość głównych dróg ma wydzielone pasy rowerowe, a wielu mieszkańców dojeżdża do pracy rowerem. Pasy rowerowe nie są tak powszechne w mieście i północnej Adelaide, ale nadal można je znaleźć na określonych ulicach. Rowery można przewozić pociągami (ale nie tramwajami ani autobusami). Od poniedziałku do piątku przed godziną 9 rano i między 15:00 a 18:00 obowiązuje cena ulgowa (z wyjątkiem posiadaczy karty Seniors Card). W pozostałych godzinach rowery można przewozić bezpłatnie. === Pieszo === Centrum miasta jest stosunkowo zwarte i można je łatwo pokonać pieszo. Większość atrakcji skupia się wokół bloków między North Terrace i Victoria Square po obu stronach King William Street. Główny obszar handlowy Rundle Mall jest w całości przeznaczony dla pieszych. Dzielnica Gouger Street i Adelaide Central Market to również świetne miejsca docelowe dla pieszych podróżników. Podróżni, którzy chcą kontynuować jogging podczas podróży, mogą skorzystać z popularnych tras biegowych wzdłuż rzeki Torrens i przez Parklands. == Warto zobaczyć == [[Plik:GlenelgTownHall.jpg|thumb|Ratusz Glenelg]] Główne atrakcje Adelaide skupiają się głównie w City i North Adelaide. W przeciwieństwie do [[Sydney]], [[Melbourne]], [[Brisbane]] czy [[Perth]], Adelaide nie jest miejscem, do którego chciałbyś pojechać specjalnie ze względu na życie w mieście i jest o wiele mniej ruchliwe niż inne duże miasta. Zamiast tego Adelaide jest miejscem, w którym możesz cieszyć się bardziej wyluzowanym tempem życia, jakbyś był na wsi, ale z łatwym dostępem do typowych udogodnień dużego miasta. Adelaide jest znane ze swoich kościołów, a podróż do Adelaide nigdy nie jest kompletna bez odwiedzenia jednego z jego kościołów, nie ze względu na jakiekolwiek znaczenie historyczne lub religijne, ale raczej ze względu na ich architekturę. Jeśli możesz pozwolić sobie na czas, aby zobaczyć tylko jeden, '''Katedra św. Piotra''' w North Adelaide jest jednym z najbardziej kultowych kościołów w Australii. W przeciwieństwie do innych miast, Adelaide nie ma karnetu obejmującego wszystkie atrakcje. === Parki i ogrody === W przeciwieństwie do większości innych miast, większość parków i ogrodów Adelaide otacza miasto, tworząc ładną granicę odróżniającą je od reszty Adelaide, zamiast znajdować się całkowicie na obrzeżach. Istnieje również inna granica wokół North Adelaide, granicząca z rzeką Torrens, dzięki czemu większość parków i ogrodów Adelaide koncentruje się na tym małym, ale zróżnicowanym zielonym skrawku ziemi w mieście. Większość innych parków i ogrodów znajduje się poza tym na przedmieściach, szczególnie w południowo-wschodnich obszarach Adelaide, często przestronnych i z rozległą przestrzenią rekreacyjną. Parki w mieście i North Adelaide są oczywistym znakiem, że jesteś w mieście, podczas gdy niektóre, takie jak Morialta Conservation Park, dają wrażenie, że jesteś na zewnątrz i na buszu, podczas gdy niektóre, takie jak Belair National Park, mają idealne płynne przejście między miastem a wsią. [[Plik:Palm House, Adelaide Botanic Gardens.jpg|thumb|300px|Palmiarnia, Ogród Botaniczny w Adelajdzie]] Jeśli chodzi o parki narodowe, obszar Adelaide ma tylko trzy parki narodowe, w przeciwieństwie do jedenastu parków narodowych w [[Sydney]], które dla niektórych nadal byłyby uważane za dużo jak na miasto tej wielkości. Parki narodowe są wymienione poniżej: * Pierwszy park narodowy Australii Południowej; Belair National Park jest domem dla wielu znaczących budynków, w tym starego domu rządowego. W parku znajduje się wiele szlaków turystycznych, a także kilka wodospadów * Drugi park narodowy w Adelaide znajduje się nieco na granicy Adelaide i jest w dużej mierze rezerwatem ptaków, nadmorskim parkiem narodowym Adelaide International Bird Sanctuary National Park — Winaityinaityi Pangkara (jeśli ta nazwa jest trudna do wymówienia lub zbyt długa, Adelaide International Bird Sanctuary lub Adelaide International Bird Sanctuary National Park będzie odpowiednie), jest domem dla kilku białych plaż i jest szczególnie dobrym miejscem, jeśli chcesz zobaczyć delfiny * Trzeci i najnowszy park narodowy to Glenthorne National Park — Ityamaiitpinna Yarta (jeśli to zbyt długie, Glenthorne National Park będzie odpowiednie) został utworzony w listopadzie 2020, co jest dość nowym zjawiskiem w porównaniu z pozostałymi dwoma parkami narodowymi i jest w trakcie przekształcania z parku ochrony przyrody w park narodowy. W zależności od tego, czy Adelaide Hills uważa się za część Adelaide, '''Cleland National Park''' również został przekształcony z parku ochrony przyrody w park narodowy, który obejmuje kilka tras rowerowych i pieszych oraz Mt. Lofty, jedyne miejsce w Adelaide, gdzie kiedykolwiek pada śnieg, chociaż to również jest bardzo, bardzo rzadkie. Niemniej jednak nadal jest to przyjemny park na spacer. W grudniu 2021 Adelaide zostało nazwane drugim na świecie „National Park City” przez International National Park City Foundation (organizację promującą parki narodowe) po [[Londyn]]ie, który stał się pierwszym w 2019. Uważa się, że 95% mieszkańców Adelaide mieszka zaledwie 400 metrów od parku, a ponad 30% miasta jest pokryte zielenią, co czyni Adelaide najbardziej zielonym miastem w Australii (chociaż prawie połowa [[Canberra|Canberry]] jest zajmowana przez park narodowy). === Muzea i galerie === [[Plik:River Torrens at the University of Adelaide.jpg|thumb|Rzeka Torrens przepływająca w pobliżu Uniwersytetu w Adelajdzie]] Muzea i galerie Adelaide są również skoncentrowane w mieście i północnej Adelajdzie, podobnie jak parki i ogrody lub większość rzeczy do zobaczenia lub zrobienia w Adelajdzie, ale jest też spora liczba muzeów w regionie Port Adelaide/Outer Harbor. Podobnie jak każda inna stolica, Adelaide ma galerię sztuki, muzeum stanowe zawierające historyczne artefakty z całej Australii Południowej, a także z obszarów granicznych sąsiadujących stanów, stare więzienie i przede wszystkim centrum wina w mieście. Na przedmieściach znajduje się również muzeum kolei, muzeum lotnictwa i wiele innych. Spośród wszystkich muzeów, wystaw lub galerii w Adelajdzie, te są szczególnie ważne: * '''Narodowe Centrum Wina''' – w mieście, podróż do Australii Południowej bez poznania kultury wina w tym stanie nigdy nie jest kompletna. * '''Muzeum Australii Południowej''', również w mieście, jest w dużej mierze państwowym muzeum Australii Południowej, w którym znajdują się artefakty i kolekcja rdzennych mieszkańców, a także kilka galerii. Podobnie jak w większości muzeów, jest bezpłatne. * Chociaż Australia Południowa nie miała tak dużej liczby migrantów, w przeciwieństwie do [[Sydney]] czy [[Melbourne]], '''Muzeum Migracji''' w mieście opowiada historie imigrantów do Australii Południowej na przestrzeni dziejów i może cię to bardziej zaskoczyć niż myślisz – Australia Południowa jest nadal dość wielokulturowym stanem, pomimo stereotypów * '''Galeria Sztuki Australii Południowej''' w mieście jest szczególnie interesującym miejscem dla osób zainteresowanych różnymi gatunkami sztuki. Istnieje również kilka innych muzeów, wystaw i galerii. Zapoznaj się z odpowiednimi artykułami o okręgach, aby uzyskać informacje na ich temat. == Aktywny wypoczynek == === Plaże === [[Plik:The Jetty. Glenelg, SA.jpg|thumb|Molo na plaży Glenelg]] [[Plik:Port Willunga Beach.jpg|thumb|Adelaide to nadmorskie miasto, szczycące się 28 km linii brzegowej. Na zdjęciu Port Willunga, na południe od miasta.]] Plaże Adelaide znajdują się głównie w West Adelaide, biorąc pod uwagę fakt, że jest to jedyny duży okręg z linią brzegową. Chociaż Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara ma również długą linię brzegową, jest ona chroniona i nie jest to plaża do pływania. Jeśli jest coś, czego nie można przegapić na żadnej plaży w Adelaide, to jest to surfing na jednej z wielu plaż surfingowych (Glenelg i West Beaches), australijski klasyk. Niektóre plaże mają szkoły surfingu i miejsca, w których można wypożyczyć deski surfingowe, ale w znacznie mniejszym stopniu niż Sydney. Jednak są pewne plaże, które przyciągają więcej odwiedzających i są bardziej popularne niż inne: * {{Znacznik|Glenelg Beach|-35.0068558|138.5113017|typ=natura}}'''Glenelg Beach''' – Historyczne nadmorskie przedmieście Glenelg ma molo, Grand Hotel i wiele restauracji i kawiarni. Bardzo popularne wśród młodych i starszych, wiele zawodów siatkówki. * {{Znacznik|West Beach|-34.94546022510652|138.50100541362013|typ=natura}}'''West Beach''' – Idealne na rodzinne spacery i pływanie. Jest dość blisko zarówno Glenelg, jak i Henley Beach. Na Henley Beach znajduje się Henley Square, na którym znajduje się około 15 restauracji – doskonałe miejsce na posiłek. Wszystkie plaże wzdłuż wybrzeża Adelaide to doskonałe plaże z białym piaskiem, niektóre z publicznymi toaletami i prysznicami z zimną wodą. Jeśli chcesz „zamoczyć wędkę”, są mola na (plażach podmiejskich, od północy do południa) Grange, Semaphore, Henley Beach, Glenelg, Brighton i Port Noarlunga. === Sport === Jak każde miasto, Adelaide jest również znane ze swojego sportu. Podobnie jak w większości innych miast Australii, futbol australijski (AFL) jest najpopularniejszym sportem, a krykiet nie jest daleko w tyle. W przeciwieństwie do [[Queensland]] lub większości [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], rugby league nie jest popularne w Adelaide. * '''Krykiet''' – W miesiącach letnich wybierz się na mecz krykieta na {{Znacznik|Adelaide Oval|-34.9155596 |138.5962772 |typ=atrakcja}}'''Adelaide Oval'''. Australia jest gospodarzem kilku krajów podróżujących każdego lata i rozegrają kilka meczów na tym pięknym boisku, które znajduje się tuż między miastem a północną Adelajdą, na tej małej przestrzeni zieleni. Bilety na mecze międzynarodowe są zazwyczaj szybko wykupywane, ale mecze krajowe są częste i równie ekscytujące. * '''AFL''', najwyższa liga profesjonalnego futbolu australijskiego. Mecze domowe lokalnych drużyn Adelaide Crows i Port Adelaide Power odbywają się na '''Adelaide Oval''' w północnej Adelajdzie w miesiącach zimowych. Bilety są zazwyczaj w rozsądnej cenie, a ich zdobycie nie powinno stanowić problemu — sprawdź [https://www.afl.com.au/ stronę internetową AFL], aby uzyskać więcej informacji. * '''SANFL''', stanowa liga futbolu australijskiego, ma 5 meczów w weekend w różnych miejscach w mieście i na przedmieściach. {{Znacznik|Norwood Oval|-34.9198188 |138.6304715 |typ=atrakcja}}'''Norwood Oval''', siedziba [https://norwoodfc.com.au/ Redlegs], znajduje się na Parade w Norwood, gdzie znajduje się wiele restauracji, kawiarni i pubów na pomeczowe okazje. * Sprawdź Adelaide United (drużynę piłkarską) na Hindmarsh Stadium. === Sztuka performatywna === * '''Format Collective''' na 15 Peel St to dwupiętrowa przestrzeń do występów ze stałym sklepem z zinami, w którym odbywają się małe wystawy sztuki, niektóre z bardziej eksperymentalnych koncertów, panele dyskusyjne i sztuka performance. Wiele z tego koncentruje się na corocznym Format Festival, który odbywa się w tym samym czasie co Fringe Festival i jest uważany za bardziej eksperymentalną alternatywę, chociaż przez cały rok coś się dzieje. Znany z hipsterów, japońskiego piwa i nostalgicznych gier w four-square. == Praca == == Nauka == Trzy uniwersytety mają siedzibę w Adelaide, z których {{Znacznik|'''University of Adelaide'''|-34.919159 |138.60414|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.adelaide.edu.au/ University of Adelaide]''' jest najbardziej ceniony. Pozostałe dwa uniwersytety w regionie {{Znacznik|'''University of South Australia'''|-34.92069 |138.604558|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.unisa.edu.au/ University of South Australia]''' i '''[https://www.flinders.edu.au/ Flinders University]'''. Studenci zagraniczni mają możliwość zapisania się na te uniwersytety, jako studenci studiów licencjackich lub w ramach programów wymiany z zagranicznymi uniwersytetami. == Zakupy == [[Plik:Rundle Place, Rundle Mall.jpg|thumb|Rundle Mall]] [[Plik:Shopping Center SA.JPG|thumb|Wnętrze Adelaide Arcade z XIX wieku.]] W przeciwieństwie do „wielkiej czwórki” australijskich miast, luksusowe marki najwyższej klasy, takie jak Louis Vuitton, Gucci i Prada, nie są obecne w Adelajdzie. Victorian Adelaide Arcade, która biegnie na południe od Rundle Mall, ma wspaniałą kolekcję butików i specjalistycznych sklepów, takich jak numizmatyka, antyki i czekoladki. Innym dobrym miejscem do poszukiwania półluksusowych przedmiotów jest Burnside Village na wschodnich przedmieściach. === Centra handlowe i dzielnice handlowe === Chociaż Adelaide ma wiele centrów handlowych i dzielnic handlowych, są pewne, które są szczególnie interesujące dla podróżnych: * {{Znacznik|'''Rundle Mall'''|-34.9228351 |138.6025993|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Rundle Mall''' w Adelaide City – pasaż handlowy przeznaczony wyłącznie dla pieszych, z wieloma pasażami i bocznymi uliczkami odchodzącymi od niego. Biegnie równolegle do North Terrace. Ponad 800 sklepów. * {{Znacznik|'''Tea Tree Plaza'''|-34.8314375 |138.6928226|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Tea Tree Plaza''' (w skrócie TTP) w Tea Tree Gully – średniej wielkości centrum handlowe z ponad 250 sklepami. Tea Tree Plaza jest stacją końcową dedykowanej linii autobusowej Adelaide O'Bahn, która zaczyna się w centrum miasta przy Hackney Rd. Łatwo tam dotrzeć z centrum miasta; większość autobusów zatrzymujących się na przystankach Grenfell St jedzie do [https://www.adelaidemetro.com.au/stops?id=11347 TTP Interchange] przez linię autobusową O'Bahn. Łatwo je zobaczyć z daleka, ponieważ ma dużą antenę i podtrzymującą konstrukcję w kształcie piramidy, dobrze znaną miejscowym, na dachu domu towarowego Myer. Wokół, na górze i pod kompleksem dostępnych jest dużo miejsc parkingowych. Znacznie mniejsze centrum handlowe Tea Tree Plus znajduje się tuż obok Tea Tree Plaza. * {{Znacznik|'''Centrum handlowe Westfield Marion'''|-35.0163249 |138.5455919|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Centrum handlowe Westfield Marion''' w West Adelaide – największe centrum handlowe w Adelaide z ponad 400 sklepami. Z centrum miasta do tego Westfield kursują bezpośrednie autobusy. * {{Znacznik|'''Harbour Town'''|-34.9471324 |138.5196497|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Harbour Town''' również w West Adelaide, tuż obok lotniska – jest to średniej wielkości centrum handlowe w trakcie rozbudowy, oferujące zakupy outletowe, położone przy zachodniej krawędzi lotniska w Adelaide. Tylko krótka przejażdżka autobusem z lotniska i 30 minut od miasta i północnej Adelaide. Poza tym nie, to nie jest błąd ortograficzny. === Zakupy spożywcze === Jeśli chodzi o targi żywności, w Adelajdzie nigdy ich nie brakuje. Oto niektóre z nich: * {{Znacznik|'''Central Market'''|-34.9294947 |138.5978223|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Central Market''' między Grote i Gouger St, na zachód od Victoria Square w Adelaide/City i North Adelaide – gdzie wszystkie świeże owoce i warzywa są pod jednym wiktoriańskim dachem. Nie tylko wegetarianie będą się tu ślinić, ponieważ żywność i produkty nieżywnościowe wszelkiego rodzaju konkurują o najlepsze ekspozycje. Dla tych, którzy chcą kupić jedzenie do domu, Central Market jest prawdopodobnie tym, czego szukają * '''Chinatown''' Choć dla wielu może to być zaskoczeniem, Adelaide ma również Chinatown, czyli obszar wyłącznie dla pieszych (Moonta St) sąsiadujący z Central Market. * '''City East IGA''' – ten IGA został nazwany najlepszym supermarketem IGA w SA ze względu na niesamowity asortyment żywności, w tym grecki, włoski, chiński i indyjski. Jak sama nazwa wskazuje, znajduje się we wschodniej części miasta. * '''Gaganis Brothers''' w West Adelaide to hurtownik żywności, ale sprzedaje ją klientom z niesamowitym wyborem żywności etnicznej. Większość artykułów jest dostępna w większych ilościach. == Gastronomia == === Dania lokalne === Lokalna kuchnia Adelaide zazwyczaj nie różni się zbytnio od standardowej kuchni australijskiej, ale jest kilka dań charakterystycznych dla Adelaide, których warto spróbować, będąc tutaj. '''Pie floater''' to australijski placek mięsny (zwykle wołowy) w gęstej zupie grochowej, często doprawiany ketchupem. Jest sprzedawany w licznych pubach i kawiarniach w Adelaide, ale miejscem, do którego miejscowi wskażą ci, jeśli chcesz spróbować najbardziej klasycznej wersji, jest '''Cafe de Vili''' w Mile End South. * '''AB''' to odpowiedź Adelaide na halalowe przekąski ze wschodniego wybrzeża, składające się z mięsa yiros na warstwie gorących frytek, zwieńczone sosem pomidorowym, sosem chili, sosem czosnkowym i sosem barbecue, chociaż nie jest halal. Dwa sklepy, mianowicie '''North Adelaide Burger Bar''' (znany również jako Red & White) i '''Blue & White''', oba w North Adelaide, twierdzą, że wymyśliły to danie. === Kultura BYO === Choć w innych częściach świata jest to dość nietypowe, w restauracjach w [[Australia|Australii]] i [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]] powszechne jest, aby klienci mogli przynieść wino butelkowane na kolację. Praktyka ta nazywa się „BYO”, co oznacza „przynieś własne”. Początkowo wynikało to z luki w przepisach dotyczących licencji na sprzedaż alkoholu, ale obecnie jest to świetna okazja, aby cieszyć się winem kupionym w regionie winiarskim lub odwiedzić lokalny „sklep z butelkami” i cieszyć się szerszym wyborem w niższych cenach. Nigdzie w Australii BYO nie jest tak powszechne jak w Adelajdzie. Większość restauracji w Adelajdzie, które serwują alkohol, również zezwala na BYO, jednak warto wcześniej zadzwonić, aby się upewnić. Do rachunku doliczana jest opłata zwana „korkową”. Opłata korkowa wynosi zazwyczaj około 10–15 USD za butelkę, choć wyższe opłaty nie są niespotykane. Opłata korkowa jest doliczana nawet wtedy, gdy wino znajduje się pod zakrętką, a nie pod korkiem, jak w przypadku praktycznie wszystkich niedawno wyprodukowanych australijskich win. === City === [[Plik:Adelaide's Central Market.jpg|thumb|Central Market w centrum Adelaide.]] Miasto zaspokaja praktycznie każdy gust i przedział cenowy. Adelaide ma jedną z największych liczby restauracji i kawiarni na osobę w Australii, a większość najlepszych znajduje się w City. * '''Gouger Street, Chinatown i dzielnica Central Market''' to wielokulturowy raj dla smakoszy i miłośników wina. Gouger Street, najbardziej znana w Adelaide z dobrej jakości azjatyckiego jedzenia w rozsądnej cenie, przyciąga szeroką gamę klientów, od prawników i urzędników państwowych z sąsiadujących sądów i dzielnicy rządowej po nowych migrantów. Chinatown i Gouger St to centrum kuchni i kultury chińskiej w Adelaide, a wzdłuż pasa znajduje się wiele chińskich restauracji. Oferowane są również inne azjatyckie dania, w tym tajska, wietnamska i indyjska. Po północnej stronie Gouger St, Adelaide Central Market oferuje szeroki wybór straganów z jedzeniem w stylu ulicznym, a także kilka starszych europejskich kawiarni. Ostatnia dekada przyniosła również pojawienie się ekskluzywnych restauracji na Gouger St, gdzie do znanej i lokalnej argentyńskiej restauracji Gaucho's dołączyło kilka droższych opcji. * '''Rundle Street i East End''' to tradycyjne centrum kuchni włoskiej i greckiej w Adelajdzie, ale są tam również nowsze restauracje chińskie, tajskie i japońskie. Podobnie jak Gouger St, oferuje opcje dla każdego przedziału cenowego, przy czym zachodni kraniec ulicy bliżej Uniwersytetu Adelaide jest bardziej budżetowy, podczas gdy wschodni kraniec jest bardziej ekskluzywny. Uliczki East End odchodzące od Rundle Street oferują szereg mniejszych, bardziej oryginalnych kawiarni — Ebenezer Place, Bent Street i Union Street oferują kilka alternatywnych opcji. * '''Waymouth Street i Pirie Street''' stały się nowymi miejscami do jedzenia w ciągu ostatniej dekady, szczególnie na ekskluzywny lunch. Waymouth Street, po zachodniej stronie King William Street, oferuje szereg ekskluzywnych kawiarni, bistro i barów, podczas gdy Pirie Street ma kilka nowych kawiarni. Hindley Street jest najbardziej znana ze swoich barów i życia nocnego, ale oferuje również szereg opcji gastronomicznych z różnych kultur, szczególnie bliskowschodnich i azjatyckich. Uliczki '''Leigh Street i Bank Street''' również stały się miejscami kulinarnymi. * '''Hutt Street''' jest mniejsza i oferuje niewielki wybór ekskluzywnych restauracji, które zadowolą większość gustów, a także szeroki wybór sklepów z wykwintną żywnością i supermarketów. * '''South West Corner''' City o powierzchni mili kwadratowej, na południe od dzielnicy Gouger Street, jest bardziej mieszkalny, ale obejmuje niektóre z najciekawszych doświadczeń kulinarnych Adelaide, rozsiane wśród zabytkowych domów i apartamentów. === North Adelaide === [[Plik:Adelaide Light Trail HDR (8239025608).jpg|thumb|right|Północna Adelajda i wieże katedry św. Piotra, widok na południe w stronę miasta]] * Eklektyczna mieszanka małych restauracji i kawiarni sprawia, że ​​Melbourne Street jest ciekawym miejscem do jedzenia. * Różnorodność barów na wynos, pubów, kawiarni, piekarni i restauracji, które zajmują większość O'Connell Street, oznacza, że ​​nie będziesz mieć niedoboru. Jest to również siedziba obu sklepów, które twierdzą, że wynalazły AB. === Przedmieścia === * '''The Parade''', Norwood ma długi odcinek sklepów i kosmopolitycznych restauracji. Autobusy z CBD numer 122-124 lub bardzo krótka podróż taksówką. * '''Jetty Road / Mosley Square''', Glenelg ma wiele restauracji i pubów na końcu 30-minutowej podróży tramwajem. * '''Stuart Road''', Dulwich ma dwie kawiarnie, licencjonowaną restaurację i bardzo dobrą piekarnię. Złap 145 lub 146 z North Ter, która jedzie wzdłuż Fullarton Rd i w górę Dulwich Ave. * '''[https://kingwilliamroad.com.au/ King William Road]''', Hyde Park to ekskluzywny pas modnych kawiarni, kawiarni i restauracji. === Oszczędnie === W Adelajdzie jest wiele niedrogich lokali gastronomicznych. Zazwyczaj nie wyglądają imponująco z zewnątrz, ale większość z nich ma coś do zaoferowania — dlatego wciąż działają. Warto przejrzeć menu przyklejone do drzwi. Tanie jedzenie powinno kosztować od 8 do 14 dolarów za danie główne, nie więcej. Nie ma wielu sieci restauracji zlokalizowanych w Adelajdzie, z wyjątkiem '''[https://www.fastapasta.com.au/ Fasta Pasta]''', gdzie za talerz makaronu można zapłacić od 10 dolarów. Sieć ta stała się w pewnym sensie wersją makaronu w stylu fast food. W ostatnich czasach można ją znaleźć w innych stanach, a jej popularność w Australii Południowej wynika z faktu, że sieć powstała w Adelajdzie. === Umiarkowanie === Chociaż w Adelaide jest wiele niedrogich lokali gastronomicznych, jest więcej lokali średniej klasy. Można je znaleźć w każdej części Adelaide, a jeśli masz ograniczony budżet i mieszkasz w okolicy bez niedrogich lokali gastronomicznych. Puby są zazwyczaj dobrym miejscem do poszukiwania jedzenia średniej klasy, przy czym większość pubów oferuje fish and chips, a także inne australijskie przysmaki, takie jak steki, kotlety jagnięce, sznycle, makarony i risotto. Jak w przypadku niemal wszystkiego w Adelaide, większość z nich można znaleźć głównie w mieście i północnej Adelajdzie, ale jest ich mnóstwo w mniejszych centrach miast. Jeśli chodzi o kuchnię, dość łatwo znaleźć kuchnię włoską i indyjską. Znalezienie kuchni azjatyckiej (chińskiej, japońskiej, koreańskiej, wietnamskiej i tajskiej) jest również łatwe, ale mogą one nie dorównywać standardom w [[Sydney]], podczas gdy znalezienie kuchni greckiej i śródziemnomorskiej jest również łatwe, ale oferta może nie dorównywać standardom w [[Melbourne]]. === Ekskluzywnie === Znalezienie eleganckiej restauracji w mieście jest dość łatwe, ale znalezienie jej na przedmieściach jest znacznie trudniejsze. Mimo to, przedmieścia również mają kilka doskonałych opcji wykwintnych restauracji, jeśli wiesz, gdzie szukać. Pobliskie regiony winiarskie, takie jak McLaren Vale i Barossa Valley, również mają doskonałe opcje wykwintnych restauracji, a kilka winnic ma restauracje z widokiem na swoje winnice, które są otwarte tylko na lunch. W przeciwieństwie do innych miast, jeśli wybierasz się do eleganckiej restauracji, nie obowiązuje tam dress code. Zobacz sekcję [[#Dress codes]]. === Dress codes === Ponieważ Australijczycy są na ogół swobodni, możesz swobodnie nosić to, co uważasz za stosowne. Chociaż większość ludzi stara się ubierać elegancko do bardziej eleganckich restauracji, nie ma takiego wymogu, a zarówno restauracje, jak i goście są wyluzowani w kwestii standardów ubioru, więc nie jest niczym niezwykłym, że w restauracjach można spotkać ludzi noszących dżinsy, zwłaszcza wśród młodszych pokoleń. == Życie nocne == W całej CBD jest mnóstwo pubów i barów (znanych również jako „hotele” w Australii), ale warto wyróżnić kilka dzielnic. Rundle Street i sąsiednia dzielnica, znana po prostu jako „The East End”, mają wiele popularnych pubów. Hindley St była kiedyś znana jako obskurny dom klubów ze striptizem i barów motocyklowych w Adelajdzie, ale przeszła renesans, podobnie jak „The West End”. Wschodni kraniec Hindley Street jest bardziej popularny, podczas gdy zachodni kraniec, na zachód od Morphett Street, ma kilka modniejszych i bardziej alternatywnych lokali. Podejrzane miejsca nadal tam są, ale tak samo jest z kampusem uniwersyteckim i wieloma modnymi barami i klubami. Ważne są również Gouger Street i jej liczne restauracje, ale z coraz większą liczbą barów i pubów. O'Connell Street jest domem dla kilku popularnych pubów w północnej Adelajdzie. Jest też wiele barów na przedmieściach Adelaide, które są zwykle bardziej zatłoczone w czwartkowe i piątkowe wieczory. Sporo miejscowych wybiera się do hoteli na przedmieściach w czwartkowe i piątkowe wieczory, a w sobotnie wieczory do Adelaide CBD. Palenie w pubach i klubach jest zabronione na mocy prawa Australii Południowej. Wiele lokali gastronomicznych ma miejsca na zewnątrz, gdzie palenie jest dozwolone. == Noclegi == [[Plik:D'Arenberg Cube.jpg|thumb|D'Arenberg Cube (McLaren Vale) to wielofunkcyjny budynek, w którym znajduje się restauracja znana jako d'Arenberg Cube Restaurant, sala degustacji win, wirtualna fermentacja, sala z filmami 360 stopni i Muzeum Rzeczywistości Alternatywnych]] Adelaide ma setki opcji zakwaterowania w CBD (centralnej dzielnicy biznesowej, tj. śródmieściu) do rozważenia, od hoteli dla backpackerów po pięciogwiazdkowe hotele. Istnieją jednak również opcje poza obszarem centralnym. Jeśli podróżujesz służbowo, mogą być dostępne noclegi w stylu biznesowym w pobliżu miejsca pracy, ale poza tym centrum miasta ma zazwyczaj większą dostępność. Jeśli lubisz kemping, najbliższy kemping do miasta znajduje się w Belair National Park na południowo-wschodnich przedmieściach Adelaide. Park znajduje się mniej niż 10 km od miasta, a w pobliżu znajduje się połączenie kolejowe. Jeśli lubisz plażę, nie masz innego wyboru, jak wybrać przedmieścia bliżej wybrzeża. Najbliższy do miasta jest Glenelg, ale są też takie w Port Adelaide lub Outer Harbor. === Oszczędnie === Istnieje wybór noclegów dla backpackerów w okolicy centralnego dworca autobusowego. Popularne dzielnice obejmują części CBD oraz niektóre południowe i północne przedmieścia Adelaide. === Umiarkowanie === Jak zawsze, najlepszym wyborem zakwaterowania średniej klasy jest CBD (zarówno miasto, jak i North Adelaide), często połączone z Victoria Square transportem publicznym. Czasami tańsze zakwaterowanie w stylu motelu można uzyskać na drogach prowadzących do Adelaide. Poza CBD większość znalezionego zakwaterowania będzie prawdopodobnie średniej klasy, ale ceny mogą być nieco niższe i mieć więcej udogodnień. === Ekskluzywnie === Adelaide ma typowe sieciowe hotele, takie jak Hilton czy Novotel, skoncentrowane głównie w CBD. Luksusowe hotele można znaleźć w całej Adelaide, ale w szczególności miasto i West Adelaide są warte sprawdzenia – pierwsze ze względu na wygodę, a drugie ze względu na widoki na plażę. == Imprezy == Jednym z najlepszych okresów w roku na wizytę jest '''Mad March''', kiedy odbywa się wiele festiwali i wydarzeń. Należą do nich Adelaide Fringe, wyścig samochodowy Clipsal 500, Adelaide Festival, WOMADdelaide i karnawał wyścigów konnych Adelaide Cup. * '''Adelaide 500''' (Superloop Adelaide 500) – W połowie marca wyścigi supersamochodów Adelaide 500 cieszą się dużą popularnością, odbywają się na nich masowe imprezy uliczne, ogromne składy koncertów i wielu fanatycznych mieszkańców Adelaide. * '''Adelaide Fringe Festival''' – Pod koniec lutego-marca Fringe Festival (drugi co do wielkości tego typu na świecie) i Festival of Arts ożywiają miasto muzyką, sztuką, tańcem i kulturą z całego świata. Oba są dużymi i bardzo popularnymi wydarzeniami odwiedzanymi przez ludzi z całego świata. * '''WOMADelaide''' (World of Music Arts and Dance) – Ogromnie popularny festiwal muzyczny odbywający się obecnie co roku w marcu. Ludzie przyjeżdżają tu z całej Australii i z zagranicy. Pokazuje Adelaide w najlepszym wydaniu. == Kontakt == == Bezpieczeństwo == == Informacje turystyczne == == Wyjazd == {{Jest w|Australia Południowa}} {{Zarys}} [[Kategoria:Australia]] nln20ad0clrt03ys9o1joqw3jd9jmcd 149986 149985 2025-06-18T14:01:49Z Moromar 2451 /* Bezpieczeństwo */ 149986 wikitext text/x-wiki {{Top-banner}} {{Miejscowość infobox |nazwa = Adelaide |nazwa oryginalna = |widok = Adelaide's_updated_montage.jpg |opis = |herb = COA_Adelaida.svg |mapa = Adelaide locator-MJC.png |państwo = [[Plik:Flag of Australia.svg|20px]] [[Australia]] |region = [[Plik:Flag of South Australia.svg|20px]] [[Australia Południowa]] |powierzchnia = 3259,8 |wysokość = 43 |lud = 1 469 200 |prefiks = 08700, 08701, 08702, 08703, 08704, 08705, 08706, 08707, 08708, 08709, 08710, 08711, 08712, 08713, 08714, 08715, 08716, 08717, 08720, 08721, 08722, 08723, 08724, 08725, 08730, 08731, 08732, 08733, 08734, 08735, 08736, 08740, 08741, 08742, 08743, 08744, 08745, 08746, 08747, 08810, 08811, 08812, 08813, 08814, 08815, 08816, 08817, 08819, 08820, 08821, 08822, 08823, 08824, 08825, 08826, 08827, 08829, 08830, 08831, 08832, 08833, 08834, 08835, 08836, 08837, 08839, 08840, 08841, 08842, 08843, 08844, 08845, 08846, 08847 i 08849 |kod pocztowy = 5000 |www = https://www.cityofadelaide.com.au/ }} [[Plik:Adelaide - SA (25091207887).jpg|alt=|thumb|399x399px|Adelaide z rzeki Torrens ]] '''Adelaide''' jest stolicą stanu [[Australia Południowa]]. Leży na wschodnim wybrzeżu Zatoki St Vincent w centralnej, południowej części kontynentu [[Australia|australijskiego]]. Adelaide jest piątym co do wielkości miastem Australii, z populacją ponad 1,2 miliona. Ponad trzy czwarte mieszkańców Australii Południowej mieszka w obszarze metropolitalnym Adelaide. Adelaide leży na równinie między pagórkowatymi [[Adelaide Hills|wzgórzami Adelaide]] i Zatoką i graniczy z wieloma słynnymi regionami winiarskimi Australii. Regiony [[Barossa Valley]] i [[Clare Valley]] leżą na północy, regiony [[McLaren Vale]] i Langhorne Creek na południu, a chłodniejszy klimat regionu Adelaide Hills na wschodzie. Historycznie znane jako Miasto Kościołów ze względu na swoje nowe światowe korzenie jako inkubator wolności religijnej, większość architektury w centrum miasta zachowała się z epoki kolonialnej. Silnie inspirowana dominującymi wówczas stylami popularnymi w [[Anglia|Anglii]], architektura dziedzictwa jest podobna do wielu europejskich miast zbudowanych w XIX wieku. Miasto zbudowano na planie siatki, z obsadzoną drzewami ulicą miejską, niezwykle szeroką i przestronną jak na australijską metropolię, oraz sześcioma placami miejskimi otoczonymi parkami. Bliskość regionów uprawy winorośli i żywności premium, a także fale imigracji z [[Niemcy|Niemiec]], [[Włochy|Włoch]], [[Grecja|Grecji]], [[Polska|Polski]], [[Wietnam]]u, [[Malezja|Malezji]], [[Chiny|Chin]] i [[Indie|Indii]] stworzyły wyjątkową wielokulturową kulturę wykwintnego jedzenia i kawiarni w mieście i na wewnętrznych przedmieściach. Tę kulturę kawiarnianą wspiera globalna reputacja Adelaide w dziedzinie sztuki, a w szczególności festiwale sztuki odbywające się w marcu, w tym [https://www.adelaidefestival.com.au/ Adelaide Festival] i [https://adelaidefringe.com.au/ Adelaide Fringe Festival], który pod względem wielkości ustępuje jedynie Edinburgh Fringe Festival. Miasto jest domem Adelaide Oval, słynącego jako jeden z najbardziej malowniczych terenów do krykieta testowego, który został przebudowany, aby organizować mecze futbolu australijskiego w miesiącach zimowych, sportu, który ma długą historię w mieście. Adelaide i okoliczne regiony winiarskie są również gospodarzami [https://tourdownunder.com.au/ Tour Down Under], największego wyścigu kolarskiego na półkuli południowej i pierwszego etapu UCI WorldTour. Adelaide jest mniej ruchliwe niż jakakolwiek inna stolica, a względny brak wysokich budynków sprawia, że ​​bardziej przypomina mniejsze miasto, takie jak [[Hobart]] lub [[Canberra]]. Ze względu na swój spokojny charakter jest często nazywane „największym miastem wiejskim Australii”. == Dzielnice == === Regiony wewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide/Miasto i Północ|Miasto i Północ Adelaide]] | kolor regionu 1 = 47b526 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Dom centrum miasta Adelaide, gdzie znajduje się wiele muzeów, parków, a także miejsce narodzin przemysłu kosmicznego w Australii. Miasto jest również miejscem, w którym Adelaide staje się ożywione, a jego życie nocne ożywa, podczas gdy North Adelaide jest domem słynnej katedry św. Piotra. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Port Adelaide, Enfield, Prospect and Outer Harbor|Port Adelaide, Enfield, Prospect i Outer Harbor]] | kolor regionu 2 = c79c73 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Dom portu Adelaide; Port Adelaide. Obszar ten jest domem dla kilku muzeów, miejsc do jedzenia i jest jednym z bardziej zielonych obszarów Adelaide. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/Zachód|Zachodnia Adelaide]] | kolor regionu 3 = 6655d9 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Dom nadmorskich społeczności Adelaide, a także przedmieścia Glenelg, ważnego centrum miasta na zachodnich przedmieściach Adelaide. To także miejsce, w którym ożywa kultura surfingu w Adelaide. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Południe i Wschód|Południe i Wschód]] | kolor regionu 4 = d9d255 | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Dom Haigh's Chocolate Factory, fabryki jednej z najlepszych i najdroższych marek czekolady w Australii, oraz winiarni Penfold's. Obszar ten znajduje się również tuż przy [[Adelaide Hills]], dość górzystym terenie na wschodzie. }} === Regiony zewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara]] | kolor regionu 1 = 3250a8 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Jeden z największych rezerwatów ptaków w Australii Południowej i jedyny park narodowy w tym kraju, który pełni raczej funkcję rezerwatu ptaków niż zwykłego parku narodowego. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Belair National Park|Belair National Park]] | kolor regionu 2 = 543a11 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Miejski park narodowy, w którym znajduje się zabytkowy Old Government House, siedziba pierwszych gubernatorów Australii Południowej. W parku znajduje się również kilka wodospadów i kilka szlaków pieszych przez busz. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/McLaren Vale|McLaren Vale]] | kolor regionu 3 = a87332 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Jest to jeden z regionów uprawy winorośli w Adelajdzie. Choć nie cieszy się tak wielką międzynarodową sławą jak Barossa Valley, produkuje się tu wina najwyższej jakości, a samo przeżycie jest niepowtarzalne. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Salisbury, Playford and Tea Tree Gully|Salisbury, Playford i Tea Tree Gully]] | kolor regionu 4 = 1da17e | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Zewnętrzne przedmieścia w północnej części Adelaide, znane z licznych parków i wąwozów, a także z Westfield Tea Tree Plaza, jednego z najważniejszych centrów handlowych w Adelajdzie. | nazwa regionu 5 = [[Gawler]] | kolor regionu 5 = 26b0b5 | elementy regionu 5 = | opis regionu 5 = Exburb Adelaide, ta dość odizolowana część jest odrębnym miastem. Chociaż Gawler jest ogólnie uważane za granicę, jeśli chodzi o to, czy jest częścią Adelaide, czy nie, Wikivoyage obejmuje je jako osobne miasto, a nie jako część Adelaide. }} == Charakterystyka == Strefa czasowa [[Australia Południowa|Australii Południowej]] jest o 30 minut za Australijskim czasem standardowym wschodnim (AEST) używanym w [[Wiktoria|Wiktorii]], [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], Australijskim Terytorium Stołecznym i [[Tasmania|Tasmanii]]. Jest również o półtorej godziny przed Australijskim czasem standardowym zachodnim (AWST) używanym w [[Australia Zachodnia|Australii Zachodniej]] i o 45 minut przed Eucla, która używa czasu środkowo-zachodniego (CWST). Australia Południowa stosuje czas letni, podobnie jak inne stany południowe/południowo-wschodnie, ale w przeciwieństwie do Australii Zachodniej, [[Queensland]] lub [[Terytorium Północne|Terytorium Północnego]]. Miasta/miasteczka Broken Hill i Silverton w Nowej Południowej Walii również stosują ten sam czas co Australia Południowa. === Klimat === Adelaide jest najsuchszą stolicą Australii, z gorącymi i suchymi latami i nieco bardziej wilgotnymi i chłodnymi zimami. '''Latem''' średnia dzienna temperatura maksymalna wynosi 27 °C (81 °F), a średnia nocna minimalna 18 °C (64 °F), ale występują znaczne wahania; Adelaide zazwyczaj może spodziewać się kilku dni w roku, kiedy dzienne temperatury przekraczają 35 °C (95 °F), a nocne minima nie spadają poniżej 23 °C (73 °F) w nocy. Opady deszczu są niewielkie i rzadkie przez całe lato. Średnia w styczniu i lutym wynosi około 20 milimetrów (0,8 cala), ale całkowicie bezdeszczowe miesiące nie są wcale rzadkością. Biorąc pod uwagę regularną gorącą pogodę, praktycznie każdy budynek publiczny, kryte miejsca turystyczne i większość środków transportu publicznego są w pełni klimatyzowane. Słońce wschodzi od 6 rano do 20:30 wieczorem. '''Zimą''' od czerwca do sierpnia średnia maksymalna temperatura wynosi 15–16°C (59–61°F), a minimalna zwykle około 8°C (46°F). Zimą występują regularne opady deszczu, a czerwiec jest najbardziej deszczowym miesiącem w roku, ze średnią opadów około 80 mm. Mrozy są powszechne w dolinach wzgórz Adelaide, ale rzadkie gdzie indziej. W samym centrum Adelaide nie ma opadów śniegu, chociaż w bardzo rzadkich przypadkach można zaobserwować niewielką mżawkę na wyżej położonych terenach na szczycie Mount Lofty w wzgórzach Adelaide. Wschód i zachód słońca występują około 7:15 rano i 17:15 po południu zimą. '''Jesień''' i '''wiosna''' to powolne, stopniowe zmiany między ekstremami lata i zimy. Od połowy lutego do końca marca Adelaide przechodzi w swój '''szalony marcowy''' sezon festiwali sztuki, muzyki i sportu, aby skorzystać z umiarkowanej pogody. Wiosna to również dobry czas na odwiedzenie Adelaide, ponieważ kwiaty zwykle kwitną po zimowych deszczach. === Historia === ==== Historia Aborygenów ===== Pierwszymi ludźmi, którzy zamieszkali na równinach Adelaide byli '''ludzie Kaurna''', których terytorium rozciągało się od dzisiejszego [[Port Broughton]] do północy Adelaide, na południe do [[Cape Jervis]] na południowym krańcu [[Półwysep Fleurieu|Półwyspu Fleurieu]]. Kaurna mieszkali na równinach Adelaide w grupach rodzinnych zwanych ''yerta'', słowem, które odnosiło się również do obszaru ziemi, na którym utrzymywała się grupa rodzinna. Każda yerta była odpowiedzialnością dorosłych Kaurna, którzy dziedziczyli ziemię i mieli dogłębną wiedzę na temat jej zasobów i cech. Bogatą historię i kulturę życia Aborygenów w Adelaide można poznać w [https://www.tandanya.com.au/ Tandanya], należącym do Aborygenów centrum kultury i historii na Grenfell Street. Zwiedzanie Tandanya jest bezpłatne, a wycieczki są dostępne za niewielką opłatą. ==== Osadnictwo europejskie ==== [[Plik:Transformers - Victoria Square Adelaide SA - panoramio.jpg|thumb|Widok z lotu ptaka na plac Victoria Square w mieście, który stanowił integralną część „planu siatki” Adelajdy opracowanego na początku osadnictwa. ]] Po zmapowaniu linii brzegowej Australii Południowej na początku XIX wieku przez europejskich odkrywców Matthew Flindersa i Nicolasa Baudina, odbyła się wyprawa w dół rzeki Murray, która przyniosła pozytywne informacje na temat lądu na wybrzeżu Zatoki Świętego Wincentego. W tym samym czasie brytyjscy reformatorzy chcieli utworzyć kolonię opartą na wolnym osadnictwie, a nie na transporcie skazańców, jak wszystkie inne kolonie australijskie w tamtym czasie. W 1834 roku założono South Australia Company, która przekonała brytyjski parlament do uchwalenia prawa, które utworzyło kolonię dla wolnych osadników w Australii Południowej. W grudniu 1836 roku, po 10-miesięcznej podróży flotą statków z [[Anglia|Anglii]], pierwszy gubernator John Hindmarsh ogłosił utworzenie nowej prowincji podczas ceremonii w tym, co obecnie jest nadmorskim przedmieściem Glenelg. Po kłótniach między kolonistami, pierwszy geodeta Adelajdy, William Light zaprojektował miejską siatkę szerokich bulwarów otoczonych parkami, z jednym centralnym placem (Victoria Square) i czterema mniejszymi placami (Hindmarsh, Light, Whitmore i Hurtle) położonymi na południowych brzegach Torrens. Oryginalny projekt Lighta, z niewielkimi zmianami, w dużej mierze przetrwał do dziś. Wczesne gałęzie przemysłu miasta opierały się na górnictwie i rolnictwie, a Anglia była głównym rynkiem eksportowym. Stosunkowo radykalna polityka wielu wolnych osadników doprowadziła do tego, że Adelajda stała się domem wczesnych postępowych reform, w tym tajnego głosowania drukowanego, pierwszej jurysdykcji na świecie, która pozwoliła kobietom głosować i kandydować do parlamentu oraz wczesnego związkowania zawodowego i aktywizmu. ==== Po Federacji ==== Po utworzeniu federacji australijskiej w 1901 [[Australia Południowa]] zaczęła przechodzić na przemysł wtórny, proces ten został uruchomiony na najwyższych obrotach przez długoletni rząd konserwatywnego premiera Thomasa Playforda po II wojnie światowej. Playford postawił sobie za cel aktywne przyciąganie firm produkcyjnych, takich jak General Motors, do Australii Południowej, oferując tanią ziemię i niskie podatki. To, wraz ze wzrastającą powszechnością transportu samochodowego, doprowadziło do stosunkowo niskiej gęstości zaludnienia w Adelajdzie, ponieważ pracownicy mieszkali blisko fabryk, w których pracowali na przedmieściach. Masowa migracja z południowej Europy przekształciła anglo-celtycką kulturę Adelajdy, przy czym greccy migranci osiedlali się głównie na wewnętrznych zachodnich i południowych przedmieściach, a włoscy migranci osiedlali się na wewnętrznych wschodnich i północno-wschodnich przedmieściach. Te tożsamości kulturowe przetrwały do ​​dziś, a kontynentalne delikatesy i kawiarnie są powszechną cechą śródmieścia Adelajdy. Adelaide również przyjęła wielu imigrantów z Europy Środkowej, w szczególności z Niemiec i Polski, a ich wpływ jest najbardziej widoczny w rzeźniach, z których niektórzy sprzedają kiełbasy inspirowane kuchnią niemiecką i polską. Podczas gdy gospodarka Australii Południowej rozkwitała, jej życie publiczne i kulturalne straciło wiele ze swojego wczesnego radykalizmu, a prawa niebieskie wymagały, aby bary i puby zamykały się o szóstej wieczorem - powodując „szum o szóstej”. Polityka Białej Australii oznaczała również, że mieszkańcy Adelaide pochodzili w przeważającej mierze z Europy. ==== Stolica kosmopolityczna ==== Lata 60. XX wieku przyniosły dramatyczną zmianę w życiu kulturalnym Adelaide, wraz z rozpoczęciem Adelaide Festival of Arts i Adelaide Fringe Festival, które przekształciły kulturę artystyczną Adelaide, a pod koniec dekady wybrano pierwszy rząd Partii Pracy od lat 30. XX wieku. W 1970 roku Don Dunstan został premierem Australii Południowej. Dunstan był postacią transformacyjną i dążył do przekształcenia Adelaide w nowoczesną, kosmopolityczną stolicę. Rząd Dunstana zakończył swelling o szóstej, zamkniętą dla ruchu pieszego Rundle Street, tworząc Rundle Mall i zbudował Festival Centre, tworząc centrum sztuki w Adelajdzie. Jego rząd wprowadził szereg postępowych reform, w tym uczynił Australię Południową pierwszą jurysdykcją w Australii, która zalegalizowała homoseksualizm. Tym razem nastąpiły również zmiany w australijskim prawie imigracyjnym, w wyniku których wietnamscy i chińscy migranci dołączyli do wcześniejszych fal migracji i powstali społeczności na północno-zachodnich i zachodnich przedmieściach, a także wielojęzyczna dzielnica Chinatown na Gouger Street obok Adelaide Central Market. Po przegraniu rządów na jedną kadencję z konserwatystami pod koniec lat 70. Partia Pracy powróciła do władzy pod przywództwem Johna Bannona w latach 80. Premier Bannon, bardziej przyjazny biznesowi lider niż Dunstan, starał się napędzać rozwój miasta Adelaide, widząc budowę najwyższego budynku w Adelaide, znanego obecnie jako Westpac House, oraz rozwój Adelaide Convention Centre i Adelaide Casino. Jednak złe kredyty bankowe doprowadziły do ​​upadku wspieranego przez państwo State Bank of South Australia na początku lat 90., co wymagało ogromnego rządowego ratunku i pogrążyło państwo w głębokim zadłużeniu. ==== Odrodzenie po Banku Państwowym ==== Lata 90. XX wieku pod rządami liberałów pod przewodnictwem premierów Deana Browna, Johna Olsena i Roba Kerina były świadkiem sprzedaży aktywów przez konserwatywny rząd i ograniczenia usług rządowych w celu zmniejszenia zadłużenia państwa. Ta redukcja wydatków rządowych, a także spadek produkcji w Australii po zniesieniu muru taryfowego przez rząd federalny, doprowadziły do ​​spowolnienia wzrostu gospodarczego Australii Południowej i powszechnej emigracji do stolic wschodnich, w szczególności [[Melbourne]]. Partia Pracy powróciła do władzy w 2002 roku pod rządami Mike'a Ranna, który starał się przekształcić bazę przemysłową Adelajdy, aby skupić się na usługach edukacyjnych, górnictwie i przemyśle obronnym, a także wykorzystać jej mocne strony w dziedzinie wina. Rząd Ranna zainwestował duże środki w odbudowę miasta, przeprowadzając remonty transportu publicznego, budowę nowego szpitala centralnego i przebudowę Adelaide Oval. Po dziesięciu latach rządów premiera Ranna Partia Pracy wybrała w 2011 na premiera Jaya Weatherilla, który w dużej mierze kontynuował ten program, ale z odnowionym naciskiem na przekształcanie przestrzeni publicznej w śródmieściu poprzez łagodzenie ograniczeń w planowaniu i łagodniejsze wydawanie licencji na sprzedaż alkoholu małym barom. [[Plik:Adelaide skyline, December 2022.jpg|thumb|right|400px|Panorama Adelaide w 2023 roku]] == Dojazd == === Samolotem === {{Znacznik|Port lotniczy Adelaide|-34.945|138.530556|typ=transport}}'''[https://adelaideairport.com.au/ Port lotniczy Adelaide]''' ({{IATA|ADL}}) (''około 7 km (4,3 mil) na zachód od centrum miasta i znajduje się w pobliżu popularnych plaż turystycznych w Glenelg i Henley Beach''). Port lotniczy Adelaide jest dobrze skomunikowany z innymi dużymi miastami w [[Australia|Australii]] i oferuje codzienne loty międzynarodowe do węzłów w [[Azja Południowo-Wschodnia|Azji Południowo-Wschodniej]], na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]] i w [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]], co umożliwia połączenia z przesiadką na całym świecie. Częstsze loty z przesiadką w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Perth]] mogą być tańsze. Podróżujący z '''Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej''' mogą złapać bezpośrednie loty z [[Singapur]]u ([https://www.singaporeair.com/en_UK/pl/home Singapore Airlines]), [[Kuala Lumpur]] ([https://www.malaysiaairlines.com/my/en/home.html Malaysian Airlines]) i [[Denpasar]] ([https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar Airways]). Podróżujący z '''Bliskiego Wschodu lub północnej Afryki''' mogą złapać codzienny lot liniami [https://www.emirates.com/pl/polish/ Emirates] z [[Dubaj]]u lub [https://www.qatarairways.com/en/homepage.html Qatar Airways] z [[Doha|Dohy]]. Podróżujący z Europy mogą odbyć podróż z przesiadką do Adelaide dowolnym z tych przewoźników. Podróżni z '''Nowej Zelandii''' mogą złapać bezpośredni lot z [[Auckland]] na [https://www.airnewzealand.co.nz/ Air New Zealand]. Podróżni z '''Ameryki Północnej lub Południowej''' mogą podróżować z jedną przesiadką na Air New Zealand przez [[Auckland]] lub mogą przesiąść się na częsty lot krajowy po pierwszym lądowaniu w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Brisbane]]. '''Usługi krajowe''' w Australii obejmują częste połączenia do każdej stolicy kontynentalnej części kraju liniami lotniczymi oferującymi pełen zakres usług, takimi jak [https://www.qantas.com/au/en.html Qantas] i [https://www.virginaustralia.com/au/en/ Virgin Australia]. [https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar] to tani przewoźnik, który oferuje rzadsze, mocno przecenione połączenia, głównie do [[Melbourne]], [[Sydney]] i [[Gold Coast]]. Istnieją również loty do [[Alice Springs]] i [[Cairns]]. '''Usługi regionalne''' i operacje są świadczone przez Regional Express Airlines (''Rex''), Alliance Airlines, Cobham Airlines i loty Qantaslink obsługiwane zarówno przez Cobham Airlines, jak i Alliance Airlines. Usługi te są realizowane głównie do miast i miasteczek regionalnych Australii Południowej, w tym Mt Gambier, Kingscote ([[Wyspa Kangura]]), [[Port Lincoln]] i Whyalla, ale obsługują również [[Mildura]] w Wiktorii i [[Broken Hill]] w Nowej Południowej Walii. Istnieje tylko jeden terminal dla odlotów międzynarodowych i krajowych; odpowiednio, transfery są stosunkowo bezproblemowe. Na lotnisku znajdują się bankomaty i kantory wymiany walut. Jedzenie i zakupy są dostępne zarówno po stronie lądowej, jak i po stronie lotniska. Schowki są dostępne w wypożyczalni samochodów na parkingu, w tym niektóre większe, które pomieszczą pojemniki na rowery. Bezpłatne Wi-Fi jest dostępne w całym terminalu. ==== Lotnictwo ogólne ==== Adelaide Airport ma oddzielny terminal dla lotnictwa ogólnego, ale większość samolotów prywatnych korzysta z {{Znacznik|Parafield Airport|-34.793333|138.633056|typ=transport}}'''Parafield Airport''' 18 km na północ od City. ==== Między lotniskiem a miastem ==== '''[https://www.adelaidemetro.com.au/plan-a-trip/visiting-adelaide/adelaide-airport-bus Autobusy lotniskowe Adelaide Metro J1/J2/J7/J8]''' łączą lotnisko z City, Glenelg i kilkoma głównymi centrami handlowymi. Autobusy J1 odjeżdżają co 15 minut od 8:00 do 18:00 każdego dnia do City, rzadziej od 5:00 do 23:00. Podróż do City trwa około 25 minut w godzinach szczytu. Autobusy do Glenelg odjeżdżają co pół godziny w ciągu dnia, rzadziej w nocy. Autobusy do Arndale, West Lakes i centrum handlowego Marion odjeżdżają co godzinę w dni powszednie. Autobusy odjeżdżają z jednego przystanku na zewnątrz głównego terminala. Wszystkie autobusy we wszystkich kierunkach odjeżdżają z tego jednego przystanku, więc sprawdź przód autobusu, aby upewnić się, że jedzie tam, gdzie chcesz jechać! Informacje o autobusach w czasie rzeczywistym są [https://www.adelaidemetro.com.au/stops?id=17327 dostępne dla tego przystanku] i wszystkich przystanków Adelaide Metro lub za pośrednictwem szeregu [https://www.adelaidemetro.com.au/how-to-use-public-transport/public-transport-apps aplikacji] na smartfony. Nie musisz nawet kupować biletu; po prostu [https://www.adelaidemetro.com.au/fares-and-passes/tap-and-pay dotknij i zapłać] kartą bankową lub kompatybilnym urządzeniem. JetBus jest częścią sieci metra Adelaide, więc obowiązują standardowe rodzaje biletów i taryfy w sekcji transportu publicznego, a bilet użyty w JetBusie można wykorzystać w innym autobusie, pociągu lub tramwaju, w zależności od jego rodzaju. Karty metroCARD są również dostępne w sprzedaży na lotnisku w automacie obok przystanku JetBus. '''Taksówki''' są dostępne na dole, przed terminalem. Taksówka do miasta kosztuje około 30$ w godzinach szczytu porannego i około 20$ w innych porach, co może być tak ekonomiczne jak JetBus dla grupy. Kierowcy zawsze będą korzystać z taksometru, ale dopłata w wysokości 2$ jest pobierana oprócz kwoty z licznika za odbiór z lotniska. Główne krajowe '''firmy wynajmujące samochody''' prowadzą kioski na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Parking dla samochodów do wynajęcia znajduje się na parterze, bezpośrednio naprzeciwko terminala. === Pociągiem === Adelaide jest głównym węzłem '''[https://www.journeybeyond.com/ Journey Beyond]''', głównego operatora dalekobieżnych pociągów międzystanowych w Australii. ''The Ghan'' kursuje do [[Alice Springs]] i [[Darwin]], ''Indian Pacific'' kursuje do [[Perth]] i [[Sydney]], a ''The Overland'' kursuje do [[Melbourne]]. Pierwsze dwa to luksusowe doświadczenia, oferujące miejsca sypialne, posiłki w dedykowanym wagonie restauracyjnym i możliwość zabrania ze sobą samochodu, jeśli podróżujesz do lub z [[Perth]] lub [[Darwin]]. Jednak podróż trwa znacznie dłużej niż samodzielne prowadzenie samochodu. Ghan i Indian Pacific są również generalnie droższe niż bilet lotniczy, ale Overland jest zwykle tańszy — nawet odpowiednik biletu Overland w klasie biznesowej jest porównywalny z lotem klasy ekonomicznej z Adelaide do [[Melbourne]] w linii lotniczej oferującej pełen zakres usług. Overland zatrzymuje się w wielu wiejskich miejscowościach między Adelaide a Melbourne, co może być wygodne, jeśli Twoja trasa podróży obejmuje mniejsze miasta. Należy pamiętać, że pociągi Journey Beyond nie mają Wi-Fi. Te pociągi międzystanowe odjeżdżają z terminalu {{Znacznik|Adelaide Parklands Terminal|-34.9379|138.5810|typ=transport}}'''Adelaide Parklands''' tuż za miastem. Do stacji można dojechać samochodem lub autobusem z Richmond Road. Od czasu wyburzenia stacji Keswick nie ma połączeń z podmiejską siecią kolejową. Taksówki są również dostępne, aby odebrać wszystkich przybyszów. W Australii Południowej nie ma połączeń kolejowych. === Samochodem === Adelaide jest oddalone od stolic na wschodnim wybrzeżu Australii o co najmniej jeden dzień jazdy samochodem. Najkrótsza trasa z Adelaide do [[Melbourne]] zajmuje 8–9 godzin (patrz [[Podróż lądowa między Melbourne a Adelaide]]). Jest kilka odcinków autostradowych, ale drogi są w większości dwupasmowe i mają jakość autostrady. Z '''[[Melbourne]]''' do Adelaide jest 736 km (457 mil) przez [[Horsham (Wiktoria)|Horsham]] (A8) lub 901 km (560 mil) przez [[Mount Gambier|Mt Gambier]] (A1/B1). Podróż przez Mt Gambier prowadzi przez region winiarski Coonawarra, jeden z najbardziej znanych regionów cabernet sauvignon w Australii i jest również wygodna na wycieczkę poboczną przez [[Great Ocean Road]]. Podróż przez Horsham jest bardziej bezpośrednia, ale ma mniej atrakcji turystycznych. Z '''[[Sydney]]''' do Adelaide jest 1422 km (884 mil) przez [[Wagga Wagga]] i [[Mildura]] (A20). Warunki na autostradzie z Sydney do Wagga Wagga (dwujezdniowa autostrada kończy się w Tarcutta, ale to tylko 40 km stamtąd) skracają podróż o kilka godzin. Trasa ta przebiega również w pobliżu [[Canberra|Canberry]], stolicy Australii, która znajduje się 1196 km (743 mil) od Adelaide. Inną opcją z Sydney jest trasa o długości 1659 km (1031 mil) przez [[Broken Hill]] (A32), która prowadzi przez Outback i jedno z najbardziej historycznych miast górniczych Australii. Trasa o długości 2031 km (1262 mil) z '''[[Brisbane]]''' również przebiega przez Broken Hill. Podczas gdy Adelaide jest najbliższą stolicą '''[[Perth]]''', 2550 km (1580 mil) podróży przez [[Nullarbor]] jest nadal trudna, chociaż jest to wyjątkowa podróż przez niektóre z najbardziej odległych miejsc w zamieszkanym świecie. [[Kalgoorlie–Boulder]], kolejne z historycznych miast górniczych Australii, można odwiedzić, robiąc krótki objazd tą trasą. Podobnie, 3027 km (1881 mil) podróży na północ do '''[[Darwin]]''' przez [[Alice Springs]] przebiega przez prawdziwy [[Outback]], a [[Uluru]] jest oddalone od głównej autostrady na północ o zaledwie trzy godziny. Jednak obie te trasy są zwykle trasami, które przeciętni Australijczycy pokonują tylko raz lub dwa razy w swoim życiu. === Autobusem === '''Autobusy międzystanowe''' obsługiwane są przez wiele firm autokarowych, w tym [https://www.greyhound.com.au/ Greyhound], [https://www.fireflyexpress.com.au/ Firefly] i [https://www.vline.com.au/ V/Line]. Podróż z [[Melbourne]] trwa około jedenastu i pół godziny, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy. Podróż z [[Sydney]] może trwać do 24 godzin i z definicji odbywa się w nocy. Ceny są niższe niż w przypadku pociągu i większości podróży samolotem, przynajmniej na trasie Adelaide-[[Melbourne]], chociaż jeśli czas się zgadza, lot tanimi liniami lotniczymi z Adelaide do [[Sydney]] może być tańszy niż autobus. '''Autobusy regionalne''' do miast i miasteczek [[Australia Południowa|Australii Południowej]] są również obsługiwane przez firmy autokarowe z Australii Południowej, ale lokalne firmy autokarowe z Australii Południowej, w tym [https://www.linksa.com.au/ LinkSA] i [https://stateliner.com.au/ Premier Stateliner], często oferują częstsze połączenia. Prawie wszystkie autobusy międzystanowe i regionalne odjeżdżają z {{Znacznik|Dworzec autobusowy Adelaide Central|-34.92806|138.59587|typ=transport}}'''[https://www.experienceadelaide.com.au/adelaide-central-bus-station/ dworca autobusowego Adelaide Central]''' przy 85 Franklin Street w mieście. Dworzec autobusowy Central Bus Station działa w godzinach 5:00-21:30, 7 dni w tygodniu. Obiekt dysponuje nowoczesnymi udogodnieniami i kawiarnią. Znajduje się tuż po drugiej stronie ulicy od centrum handlowego Adelaide Central Market, supermarketu Coles i dzielnicy Chinatown. === Statkiem === W sezonie rejsów, który trwa od listopada do kwietnia każdego roku, do terminalu pasażerskiego {{Znacznik|Port Adelaide Passenger Terminal|-34.7775|138.4827|typ=transport}}'''[https://www.flindersports.com.au/port-adelaide/ Port Adelaide Passenger Terminal]''' zawija wiele statków wycieczkowych. Listę statków przypływających do Adelaide można uzyskać w [https://portmis.flindersports.com.au/ Flinders Ports]. == Komunikacja == {{mapa|-34.903|138.603|zoom=11|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}} === Transportem publicznym === Usługi pociągów, tramwajów i autobusów są obsługiwane pod marką '''[https://www.adelaidemetro.com.au/ Adelaide Metro]''' i korzystają z ujednoliconego systemu biletowego. Witryna internetowa i aplikacja mogą być używane do planowania podróży, w tym pełnej nawigacji i aktualizacji w czasie rzeczywistym. Apple Maps i Google Maps zapewniają podobne doświadczenie. ==== Taryfy ==== Istnieją trzy sposoby zapłaty za podróż: * '''Tap and Pay'''. Akceptowane są bezstykowe karty kredytowe lub debetowe Visa lub Mastercard, w tym te w portfelu cyfrowym, takim jak Apple Pay lub Google Pay. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''MetroCARD'''. Plastikowa karta doładowywana, która kosztuje 10$ (w tym 5$ początkowego kredytu na podróż). Kartę można kupić na głównych stacjach kolejowych (Adelaide, Elizabeth, Gawler, Noarlunga Centre, Oaklands, Mawson Lakes i Salisbury), a także w większości kiosków i sklepów osiedlowych. Kartę można doładować wszędzie tam, gdzie jest sprzedawana, a także w pociągach i tramwajach. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''Buy and Go'''. Aplikacja umożliwiająca zakup biletów z kodem QR na smartfonie. Upewnij się, że zeskanujesz swój bilet z kodem QR przed każdą podróżą. Cena w godzinach szczytu wynosi 4,40$, a poza godzinami szczytu 2,50$. Każda opłata pozwala na dwugodzinny okres podróży na dowolną odległość. W centrum miasta są bezpłatne tramwaje i autobusy (szczegóły poniżej). ==== Pociągi ==== [[Plik:AdeMet4000ClassTrain.jpg|thumb|right|Pociąg Adelaide Metro]] Adelaide ma cztery główne linie i trzy linie boczne, wszystkie rozchodzące się promieniście od {{Znacznik|Adelaide Railway Station|-34.9211|138.5964|typ=transport}}'''Adelaide Railway Station''' na północnym krańcu miasta. Pomimo nazwy nie jest to system metra w zwykłym tego słowa znaczeniu, ale podmiejski system kolejowy. Podróż na '''północ''': * Linia '''Outer Harbor Line''' rozciąga się do Półwyspu Le Fevre na północnym zachodzie miasta, przez Port Adelaide i Glanville. Linia zapewnia dostęp do dzielnicy turystycznej Semaphore, historycznej dzielnicy morskiej w Port Adelaide i pasażu kawiarnianego Queen Street w Croydon. '''Linia Grange''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Woodville. '''Linia Port Dock''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Alberton. * Linia '''Gawler Line''' rozciąga się do Gawler Central na północy miasta, przez Ovingham, Mawson Lakes, Salisbury i Elizabeth. Podróż na '''południe''': * '''Linia Seaford''' rozciąga się do Seaford na południu miasta, przez nadmorskie przedmieścia Brighton i Noarlunga Centre. Linia zapewnia dostęp do plaż w Brighton i Hallett Cove oraz Westfield Marion w Oaklands. '''Linia Flinders''' rozgałęzia się od linii Seaford w Woodlands Park i kończy się na Flinders University. * '''Linia Belair''' rozciąga się do Belair u podnóża Adelaide na południowym wschodzie miasta, przez Blackwood. Linia zapewnia dostęp do Parku Narodowego Belair. ==== Tramwaje ==== Adelaide ma trzy linie tramwajowe. Linia Botanic Gardens biegnie od Adelaide Entertainment Centre do Botanic Gardens. Linia Glenelg biegnie od Royal Adelaide Hospital do nadmorskiej dzielnicy Glenelg. Linia Festival Plaza biegnie od Festival Plaza do Glenelg. Dworzec kolejowy jest wygodnym przystankiem do przesiadki między liniami. Podróż po mieście między Adelaide Entertainment Centre, Botanic Garden i South Terrace jest '''bezpłatna'''. Tramwaj jest nie tylko wygodny do popularnego miejsca turystycznego Glenelg, ale zatrzymuje się również na Rundle Mall, Victoria Square w pobliżu Adelaide Central Market i na North Terrace w pobliżu stacji kolejowej Adelaide. Podróżując na północ tramwajem, dotrzesz do Hindmarsh i Bowden, gdzie znajduje się Adelaide Entertainment Centre, miejsce koncertów stadionowych, a także popularny pas kawiarni i restauracji wzdłuż Port Road i uliczek bocznych. Jeśli jedziesz samochodem, wygodną i popularną alternatywą dla parkowania w mieście jest zaparkowanie przy Entertainment Centre i złapanie tramwaju do miasta. Opłata za cały dzień roboczy wynosi zaledwie 4 dolary, co jest znacznie tańsze niż parkowanie w mieście. ==== Autobusy ==== [[Plik:SouthLink Scania K320UA (BUS 2838).jpg|thumb|right|Autobus Adelaide Metro]] Adelaide ma rozległą sieć autobusową skoncentrowaną w mieście. Większość głównych dróg, w tym dzielnice kawiarniane, takie jak The Parade, Prospect Road, Henley Beach Road, King William Road i O'Connell St, to „strefy Go Zones”, które mają regularne autobusy w dni powszednie co najmniej co 15 minut do wczesnego wieczora. Sieć autobusowa Adelaide rozciąga się na przedmieścia zewnętrzne, do Adelaide Hills na wschodzie, w dół do McLaren Vale na południu (chociaż autobusy jeżdżą tam rzadko) i aż do Gawler na północy. Nie obejmuje Barossa Valley. Częstotliwość na przedmieściach zewnętrznych jest znacznie niższa niż w mieście. '''O-Bahn''' to linia szybkiego transportu autobusowego (BRT), która biegnie wzdłuż toru prowadzącego do północno-wschodnich przedmieść Adelaide. Autobusy O-Bahn kursują z Grenfell Street w mieście, wjeżdżając do O-Bahn w Hackney i zatrzymując się na węzłach Klemzig, Paradise i Modbury. Po zakończeniu jazdy O-Bahn autobusy jadą tak samo jak zwykłe autobusy, aby dotrzeć do celu. Połączenia O-Bahn są bardzo częste, co 3 do 5 minut w godzinach szczytu do węzłów przesiadkowych i co 15 minut poza godzinami szczytu. '''Bezpłatne City Connectors''' 98A, 98C, 99A i 99C (pętle przeciwne do ruchu wskazówek zegara i zgodne z ruchem wskazówek zegara) mają po około 30 przystanków, zatrzymując się we wszystkich głównych centrach kulturalnych i handlowych w mieście, zaczynając od Victoria Square i włączając stację kolejową Adelaide. Autobusy mają rampy dostępowe na poziomie gruntu. Kursują co 30 minut od poniedziałku do piątku w godzinach 8:30–19:00 dla 99A i od 8:15–19:15 dla 99C. Nie kursują w weekendy ani w Boże Narodzenie i Wielki Piątek. Ostrzegamy, że częstotliwość autobusów gwałtownie spada po 19:00, przy czym typowe są godzinne odstępy na przedmieściach, półgodzinne wzdłuż Go Zones i co 15 minut na O-Bahn. Wszystkie linie przestają działać około północy, więc sprawdź rozkłady jazdy i spodziewaj się złapania taksówki, jeśli będzie to konieczne, jeśli wyjdziesz po tej godzinie. Bardzo podstawowe usługi autobusowe ''After Midnight'' na ograniczonych trasach działają co godzinę po północy tylko w sobotnie wieczory. === Taksówką === [[Plik:2010-2011 Toyota Camry (ACV40R) Altise sedan, Adelaide Independent Taxis (16751219280).jpg|thumb|right|Adelaide Independent Taxis]] W mieście działają następujące korporacje taksówkowe: * '''[https://aitaxis.com.au/ Adelaide Independent Taxis]''', ☏ +61 13 22 11. * '''[https://www.suburbantaxis.com.au/ Suburban Taxis]''', ☏ +61 13 10 08. * '''[https://www.yellowadelaide.com.au/ Yellow Cabs South Australia]''', ☏ +61 13 22 27. Taksówki w Australii Południowej są białe (nawet te obsługiwane przez „Yellow Cabs”) i są wyraźnie oznaczone. Zazwyczaj można zatrzymać taksówkę na ulicy lub w dużym hotelu w godzinach pracy w mieście, ale na przedmieściach zazwyczaj trzeba zadzwonić do jednej z wymienionych firm oferujących usługi rezerwacji. Istnieje wiele postojów taksówek obsługiwanych przez Taxi Council w nocy w weekendy. Nadzorowane postoje taksówek oferują dodatkowe bezpieczeństwo dzięki oświetleniu i nadzorowi konsjerża i pracownika ochrony. Działają od 23:00 do 3:00 w piątki i od 23:00 do 5:00 w soboty. [https://taxicouncilsa.com.au/ Mapa lokalizacji jest dostępna na ich stronie internetowej]. Wszystkie taksówki w Adelaide są zobowiązane przez rząd stanowy do pobierania regulowanej taryfy z licznikiem, w zależności od czasu rozpoczęcia podróży. Taryfa pierwsza to normalna stawka taryfowa, a taryfa druga to wyższa stawka, która obowiązuje od poniedziałku do piątku w godzinach 19:00–6:00 oraz w weekendy i święta. Kierowcy prawie zawsze używają licznika i są do tego prawnie zobowiązani. Płatności można dokonać gotówką, EFTPOS, kartami debetowymi i kredytowymi oraz Cabcharge. Dobrym pomysłem jest poinformowanie kierowcy, jeśli planujesz zapłacić inną metodą niż gotówka, zanim rozpoczniesz podróż, ponieważ maszyny mogą być zawodne. === Samochodem === Centrum Adelaide i wewnętrzne przedmieścia, takie jak Glenelg, Norwood i Prospect, można łatwo przemierzyć pieszo lub korzystając z transportu publicznego. Jednak jeśli zamierzasz spędzić dużo czasu poza centrum miasta lub planujesz podróż do regionu winiarskiego, samochód jest przydatny, aby uniknąć długich podróży transportem publicznym. Główne krajowe firmy wynajmujące samochody prowadzą kioski na lotnisku w Adelajdzie na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Wszystkie drogi w Adelajdzie, jak również te w całej Australii Południowej, są bezpłatne. W przeciwieństwie do innych stolic stanów Australii, Adelaide nie ma sieci autostrad prowadzących bezpośrednio do centrum miasta. Istniejące autostrady zaczynają się na zewnętrznych przedmieściach i mają na celu kierowanie ruchu do pobliskich miasteczek. Ograniczenia prędkości na większości głównych dróg są oznakowane na 60 km/h, chociaż domyślne ograniczenie prędkości wynosi 50 km/h, jeśli nie ma oznakowania ograniczenia prędkości. Ograniczenia prędkości są ściśle egzekwowane, a nawet niewielkie przekroczenie ograniczenia prędkości może skutkować mandatem w wysokości 350$. === Rowerem === Adelaide to dobre miasto do podróżowania rowerem, a większość lokalnych kierowców jest uprzejma i przyjazna dla rowerzystów. Poza miastem i północną Adelaide większość głównych dróg ma wydzielone pasy rowerowe, a wielu mieszkańców dojeżdża do pracy rowerem. Pasy rowerowe nie są tak powszechne w mieście i północnej Adelaide, ale nadal można je znaleźć na określonych ulicach. Rowery można przewozić pociągami (ale nie tramwajami ani autobusami). Od poniedziałku do piątku przed godziną 9 rano i między 15:00 a 18:00 obowiązuje cena ulgowa (z wyjątkiem posiadaczy karty Seniors Card). W pozostałych godzinach rowery można przewozić bezpłatnie. === Pieszo === Centrum miasta jest stosunkowo zwarte i można je łatwo pokonać pieszo. Większość atrakcji skupia się wokół bloków między North Terrace i Victoria Square po obu stronach King William Street. Główny obszar handlowy Rundle Mall jest w całości przeznaczony dla pieszych. Dzielnica Gouger Street i Adelaide Central Market to również świetne miejsca docelowe dla pieszych podróżników. Podróżni, którzy chcą kontynuować jogging podczas podróży, mogą skorzystać z popularnych tras biegowych wzdłuż rzeki Torrens i przez Parklands. == Warto zobaczyć == [[Plik:GlenelgTownHall.jpg|thumb|Ratusz Glenelg]] Główne atrakcje Adelaide skupiają się głównie w City i North Adelaide. W przeciwieństwie do [[Sydney]], [[Melbourne]], [[Brisbane]] czy [[Perth]], Adelaide nie jest miejscem, do którego chciałbyś pojechać specjalnie ze względu na życie w mieście i jest o wiele mniej ruchliwe niż inne duże miasta. Zamiast tego Adelaide jest miejscem, w którym możesz cieszyć się bardziej wyluzowanym tempem życia, jakbyś był na wsi, ale z łatwym dostępem do typowych udogodnień dużego miasta. Adelaide jest znane ze swoich kościołów, a podróż do Adelaide nigdy nie jest kompletna bez odwiedzenia jednego z jego kościołów, nie ze względu na jakiekolwiek znaczenie historyczne lub religijne, ale raczej ze względu na ich architekturę. Jeśli możesz pozwolić sobie na czas, aby zobaczyć tylko jeden, '''Katedra św. Piotra''' w North Adelaide jest jednym z najbardziej kultowych kościołów w Australii. W przeciwieństwie do innych miast, Adelaide nie ma karnetu obejmującego wszystkie atrakcje. === Parki i ogrody === W przeciwieństwie do większości innych miast, większość parków i ogrodów Adelaide otacza miasto, tworząc ładną granicę odróżniającą je od reszty Adelaide, zamiast znajdować się całkowicie na obrzeżach. Istnieje również inna granica wokół North Adelaide, granicząca z rzeką Torrens, dzięki czemu większość parków i ogrodów Adelaide koncentruje się na tym małym, ale zróżnicowanym zielonym skrawku ziemi w mieście. Większość innych parków i ogrodów znajduje się poza tym na przedmieściach, szczególnie w południowo-wschodnich obszarach Adelaide, często przestronnych i z rozległą przestrzenią rekreacyjną. Parki w mieście i North Adelaide są oczywistym znakiem, że jesteś w mieście, podczas gdy niektóre, takie jak Morialta Conservation Park, dają wrażenie, że jesteś na zewnątrz i na buszu, podczas gdy niektóre, takie jak Belair National Park, mają idealne płynne przejście między miastem a wsią. [[Plik:Palm House, Adelaide Botanic Gardens.jpg|thumb|300px|Palmiarnia, Ogród Botaniczny w Adelajdzie]] Jeśli chodzi o parki narodowe, obszar Adelaide ma tylko trzy parki narodowe, w przeciwieństwie do jedenastu parków narodowych w [[Sydney]], które dla niektórych nadal byłyby uważane za dużo jak na miasto tej wielkości. Parki narodowe są wymienione poniżej: * Pierwszy park narodowy Australii Południowej; Belair National Park jest domem dla wielu znaczących budynków, w tym starego domu rządowego. W parku znajduje się wiele szlaków turystycznych, a także kilka wodospadów * Drugi park narodowy w Adelaide znajduje się nieco na granicy Adelaide i jest w dużej mierze rezerwatem ptaków, nadmorskim parkiem narodowym Adelaide International Bird Sanctuary National Park — Winaityinaityi Pangkara (jeśli ta nazwa jest trudna do wymówienia lub zbyt długa, Adelaide International Bird Sanctuary lub Adelaide International Bird Sanctuary National Park będzie odpowiednie), jest domem dla kilku białych plaż i jest szczególnie dobrym miejscem, jeśli chcesz zobaczyć delfiny * Trzeci i najnowszy park narodowy to Glenthorne National Park — Ityamaiitpinna Yarta (jeśli to zbyt długie, Glenthorne National Park będzie odpowiednie) został utworzony w listopadzie 2020, co jest dość nowym zjawiskiem w porównaniu z pozostałymi dwoma parkami narodowymi i jest w trakcie przekształcania z parku ochrony przyrody w park narodowy. W zależności od tego, czy Adelaide Hills uważa się za część Adelaide, '''Cleland National Park''' również został przekształcony z parku ochrony przyrody w park narodowy, który obejmuje kilka tras rowerowych i pieszych oraz Mt. Lofty, jedyne miejsce w Adelaide, gdzie kiedykolwiek pada śnieg, chociaż to również jest bardzo, bardzo rzadkie. Niemniej jednak nadal jest to przyjemny park na spacer. W grudniu 2021 Adelaide zostało nazwane drugim na świecie „National Park City” przez International National Park City Foundation (organizację promującą parki narodowe) po [[Londyn]]ie, który stał się pierwszym w 2019. Uważa się, że 95% mieszkańców Adelaide mieszka zaledwie 400 metrów od parku, a ponad 30% miasta jest pokryte zielenią, co czyni Adelaide najbardziej zielonym miastem w Australii (chociaż prawie połowa [[Canberra|Canberry]] jest zajmowana przez park narodowy). === Muzea i galerie === [[Plik:River Torrens at the University of Adelaide.jpg|thumb|Rzeka Torrens przepływająca w pobliżu Uniwersytetu w Adelajdzie]] Muzea i galerie Adelaide są również skoncentrowane w mieście i północnej Adelajdzie, podobnie jak parki i ogrody lub większość rzeczy do zobaczenia lub zrobienia w Adelajdzie, ale jest też spora liczba muzeów w regionie Port Adelaide/Outer Harbor. Podobnie jak każda inna stolica, Adelaide ma galerię sztuki, muzeum stanowe zawierające historyczne artefakty z całej Australii Południowej, a także z obszarów granicznych sąsiadujących stanów, stare więzienie i przede wszystkim centrum wina w mieście. Na przedmieściach znajduje się również muzeum kolei, muzeum lotnictwa i wiele innych. Spośród wszystkich muzeów, wystaw lub galerii w Adelajdzie, te są szczególnie ważne: * '''Narodowe Centrum Wina''' – w mieście, podróż do Australii Południowej bez poznania kultury wina w tym stanie nigdy nie jest kompletna. * '''Muzeum Australii Południowej''', również w mieście, jest w dużej mierze państwowym muzeum Australii Południowej, w którym znajdują się artefakty i kolekcja rdzennych mieszkańców, a także kilka galerii. Podobnie jak w większości muzeów, jest bezpłatne. * Chociaż Australia Południowa nie miała tak dużej liczby migrantów, w przeciwieństwie do [[Sydney]] czy [[Melbourne]], '''Muzeum Migracji''' w mieście opowiada historie imigrantów do Australii Południowej na przestrzeni dziejów i może cię to bardziej zaskoczyć niż myślisz – Australia Południowa jest nadal dość wielokulturowym stanem, pomimo stereotypów * '''Galeria Sztuki Australii Południowej''' w mieście jest szczególnie interesującym miejscem dla osób zainteresowanych różnymi gatunkami sztuki. Istnieje również kilka innych muzeów, wystaw i galerii. Zapoznaj się z odpowiednimi artykułami o okręgach, aby uzyskać informacje na ich temat. == Aktywny wypoczynek == === Plaże === [[Plik:The Jetty. Glenelg, SA.jpg|thumb|Molo na plaży Glenelg]] [[Plik:Port Willunga Beach.jpg|thumb|Adelaide to nadmorskie miasto, szczycące się 28 km linii brzegowej. Na zdjęciu Port Willunga, na południe od miasta.]] Plaże Adelaide znajdują się głównie w West Adelaide, biorąc pod uwagę fakt, że jest to jedyny duży okręg z linią brzegową. Chociaż Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara ma również długą linię brzegową, jest ona chroniona i nie jest to plaża do pływania. Jeśli jest coś, czego nie można przegapić na żadnej plaży w Adelaide, to jest to surfing na jednej z wielu plaż surfingowych (Glenelg i West Beaches), australijski klasyk. Niektóre plaże mają szkoły surfingu i miejsca, w których można wypożyczyć deski surfingowe, ale w znacznie mniejszym stopniu niż Sydney. Jednak są pewne plaże, które przyciągają więcej odwiedzających i są bardziej popularne niż inne: * {{Znacznik|Glenelg Beach|-35.0068558|138.5113017|typ=natura}}'''Glenelg Beach''' – Historyczne nadmorskie przedmieście Glenelg ma molo, Grand Hotel i wiele restauracji i kawiarni. Bardzo popularne wśród młodych i starszych, wiele zawodów siatkówki. * {{Znacznik|West Beach|-34.94546022510652|138.50100541362013|typ=natura}}'''West Beach''' – Idealne na rodzinne spacery i pływanie. Jest dość blisko zarówno Glenelg, jak i Henley Beach. Na Henley Beach znajduje się Henley Square, na którym znajduje się około 15 restauracji – doskonałe miejsce na posiłek. Wszystkie plaże wzdłuż wybrzeża Adelaide to doskonałe plaże z białym piaskiem, niektóre z publicznymi toaletami i prysznicami z zimną wodą. Jeśli chcesz „zamoczyć wędkę”, są mola na (plażach podmiejskich, od północy do południa) Grange, Semaphore, Henley Beach, Glenelg, Brighton i Port Noarlunga. === Sport === Jak każde miasto, Adelaide jest również znane ze swojego sportu. Podobnie jak w większości innych miast Australii, futbol australijski (AFL) jest najpopularniejszym sportem, a krykiet nie jest daleko w tyle. W przeciwieństwie do [[Queensland]] lub większości [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], rugby league nie jest popularne w Adelaide. * '''Krykiet''' – W miesiącach letnich wybierz się na mecz krykieta na {{Znacznik|Adelaide Oval|-34.9155596 |138.5962772 |typ=atrakcja}}'''Adelaide Oval'''. Australia jest gospodarzem kilku krajów podróżujących każdego lata i rozegrają kilka meczów na tym pięknym boisku, które znajduje się tuż między miastem a północną Adelajdą, na tej małej przestrzeni zieleni. Bilety na mecze międzynarodowe są zazwyczaj szybko wykupywane, ale mecze krajowe są częste i równie ekscytujące. * '''AFL''', najwyższa liga profesjonalnego futbolu australijskiego. Mecze domowe lokalnych drużyn Adelaide Crows i Port Adelaide Power odbywają się na '''Adelaide Oval''' w północnej Adelajdzie w miesiącach zimowych. Bilety są zazwyczaj w rozsądnej cenie, a ich zdobycie nie powinno stanowić problemu — sprawdź [https://www.afl.com.au/ stronę internetową AFL], aby uzyskać więcej informacji. * '''SANFL''', stanowa liga futbolu australijskiego, ma 5 meczów w weekend w różnych miejscach w mieście i na przedmieściach. {{Znacznik|Norwood Oval|-34.9198188 |138.6304715 |typ=atrakcja}}'''Norwood Oval''', siedziba [https://norwoodfc.com.au/ Redlegs], znajduje się na Parade w Norwood, gdzie znajduje się wiele restauracji, kawiarni i pubów na pomeczowe okazje. * Sprawdź Adelaide United (drużynę piłkarską) na Hindmarsh Stadium. === Sztuka performatywna === * '''Format Collective''' na 15 Peel St to dwupiętrowa przestrzeń do występów ze stałym sklepem z zinami, w którym odbywają się małe wystawy sztuki, niektóre z bardziej eksperymentalnych koncertów, panele dyskusyjne i sztuka performance. Wiele z tego koncentruje się na corocznym Format Festival, który odbywa się w tym samym czasie co Fringe Festival i jest uważany za bardziej eksperymentalną alternatywę, chociaż przez cały rok coś się dzieje. Znany z hipsterów, japońskiego piwa i nostalgicznych gier w four-square. == Praca == == Nauka == Trzy uniwersytety mają siedzibę w Adelaide, z których {{Znacznik|'''University of Adelaide'''|-34.919159 |138.60414|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.adelaide.edu.au/ University of Adelaide]''' jest najbardziej ceniony. Pozostałe dwa uniwersytety w regionie {{Znacznik|'''University of South Australia'''|-34.92069 |138.604558|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.unisa.edu.au/ University of South Australia]''' i '''[https://www.flinders.edu.au/ Flinders University]'''. Studenci zagraniczni mają możliwość zapisania się na te uniwersytety, jako studenci studiów licencjackich lub w ramach programów wymiany z zagranicznymi uniwersytetami. == Zakupy == [[Plik:Rundle Place, Rundle Mall.jpg|thumb|Rundle Mall]] [[Plik:Shopping Center SA.JPG|thumb|Wnętrze Adelaide Arcade z XIX wieku.]] W przeciwieństwie do „wielkiej czwórki” australijskich miast, luksusowe marki najwyższej klasy, takie jak Louis Vuitton, Gucci i Prada, nie są obecne w Adelajdzie. Victorian Adelaide Arcade, która biegnie na południe od Rundle Mall, ma wspaniałą kolekcję butików i specjalistycznych sklepów, takich jak numizmatyka, antyki i czekoladki. Innym dobrym miejscem do poszukiwania półluksusowych przedmiotów jest Burnside Village na wschodnich przedmieściach. === Centra handlowe i dzielnice handlowe === Chociaż Adelaide ma wiele centrów handlowych i dzielnic handlowych, są pewne, które są szczególnie interesujące dla podróżnych: * {{Znacznik|'''Rundle Mall'''|-34.9228351 |138.6025993|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Rundle Mall''' w Adelaide City – pasaż handlowy przeznaczony wyłącznie dla pieszych, z wieloma pasażami i bocznymi uliczkami odchodzącymi od niego. Biegnie równolegle do North Terrace. Ponad 800 sklepów. * {{Znacznik|'''Tea Tree Plaza'''|-34.8314375 |138.6928226|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Tea Tree Plaza''' (w skrócie TTP) w Tea Tree Gully – średniej wielkości centrum handlowe z ponad 250 sklepami. Tea Tree Plaza jest stacją końcową dedykowanej linii autobusowej Adelaide O'Bahn, która zaczyna się w centrum miasta przy Hackney Rd. Łatwo tam dotrzeć z centrum miasta; większość autobusów zatrzymujących się na przystankach Grenfell St jedzie do [https://www.adelaidemetro.com.au/stops?id=11347 TTP Interchange] przez linię autobusową O'Bahn. Łatwo je zobaczyć z daleka, ponieważ ma dużą antenę i podtrzymującą konstrukcję w kształcie piramidy, dobrze znaną miejscowym, na dachu domu towarowego Myer. Wokół, na górze i pod kompleksem dostępnych jest dużo miejsc parkingowych. Znacznie mniejsze centrum handlowe Tea Tree Plus znajduje się tuż obok Tea Tree Plaza. * {{Znacznik|'''Centrum handlowe Westfield Marion'''|-35.0163249 |138.5455919|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Centrum handlowe Westfield Marion''' w West Adelaide – największe centrum handlowe w Adelaide z ponad 400 sklepami. Z centrum miasta do tego Westfield kursują bezpośrednie autobusy. * {{Znacznik|'''Harbour Town'''|-34.9471324 |138.5196497|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Harbour Town''' również w West Adelaide, tuż obok lotniska – jest to średniej wielkości centrum handlowe w trakcie rozbudowy, oferujące zakupy outletowe, położone przy zachodniej krawędzi lotniska w Adelaide. Tylko krótka przejażdżka autobusem z lotniska i 30 minut od miasta i północnej Adelaide. Poza tym nie, to nie jest błąd ortograficzny. === Zakupy spożywcze === Jeśli chodzi o targi żywności, w Adelajdzie nigdy ich nie brakuje. Oto niektóre z nich: * {{Znacznik|'''Central Market'''|-34.9294947 |138.5978223|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Central Market''' między Grote i Gouger St, na zachód od Victoria Square w Adelaide/City i North Adelaide – gdzie wszystkie świeże owoce i warzywa są pod jednym wiktoriańskim dachem. Nie tylko wegetarianie będą się tu ślinić, ponieważ żywność i produkty nieżywnościowe wszelkiego rodzaju konkurują o najlepsze ekspozycje. Dla tych, którzy chcą kupić jedzenie do domu, Central Market jest prawdopodobnie tym, czego szukają * '''Chinatown''' Choć dla wielu może to być zaskoczeniem, Adelaide ma również Chinatown, czyli obszar wyłącznie dla pieszych (Moonta St) sąsiadujący z Central Market. * '''City East IGA''' – ten IGA został nazwany najlepszym supermarketem IGA w SA ze względu na niesamowity asortyment żywności, w tym grecki, włoski, chiński i indyjski. Jak sama nazwa wskazuje, znajduje się we wschodniej części miasta. * '''Gaganis Brothers''' w West Adelaide to hurtownik żywności, ale sprzedaje ją klientom z niesamowitym wyborem żywności etnicznej. Większość artykułów jest dostępna w większych ilościach. == Gastronomia == === Dania lokalne === Lokalna kuchnia Adelaide zazwyczaj nie różni się zbytnio od standardowej kuchni australijskiej, ale jest kilka dań charakterystycznych dla Adelaide, których warto spróbować, będąc tutaj. '''Pie floater''' to australijski placek mięsny (zwykle wołowy) w gęstej zupie grochowej, często doprawiany ketchupem. Jest sprzedawany w licznych pubach i kawiarniach w Adelaide, ale miejscem, do którego miejscowi wskażą ci, jeśli chcesz spróbować najbardziej klasycznej wersji, jest '''Cafe de Vili''' w Mile End South. * '''AB''' to odpowiedź Adelaide na halalowe przekąski ze wschodniego wybrzeża, składające się z mięsa yiros na warstwie gorących frytek, zwieńczone sosem pomidorowym, sosem chili, sosem czosnkowym i sosem barbecue, chociaż nie jest halal. Dwa sklepy, mianowicie '''North Adelaide Burger Bar''' (znany również jako Red & White) i '''Blue & White''', oba w North Adelaide, twierdzą, że wymyśliły to danie. === Kultura BYO === Choć w innych częściach świata jest to dość nietypowe, w restauracjach w [[Australia|Australii]] i [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]] powszechne jest, aby klienci mogli przynieść wino butelkowane na kolację. Praktyka ta nazywa się „BYO”, co oznacza „przynieś własne”. Początkowo wynikało to z luki w przepisach dotyczących licencji na sprzedaż alkoholu, ale obecnie jest to świetna okazja, aby cieszyć się winem kupionym w regionie winiarskim lub odwiedzić lokalny „sklep z butelkami” i cieszyć się szerszym wyborem w niższych cenach. Nigdzie w Australii BYO nie jest tak powszechne jak w Adelajdzie. Większość restauracji w Adelajdzie, które serwują alkohol, również zezwala na BYO, jednak warto wcześniej zadzwonić, aby się upewnić. Do rachunku doliczana jest opłata zwana „korkową”. Opłata korkowa wynosi zazwyczaj około 10–15 USD za butelkę, choć wyższe opłaty nie są niespotykane. Opłata korkowa jest doliczana nawet wtedy, gdy wino znajduje się pod zakrętką, a nie pod korkiem, jak w przypadku praktycznie wszystkich niedawno wyprodukowanych australijskich win. === City === [[Plik:Adelaide's Central Market.jpg|thumb|Central Market w centrum Adelaide.]] Miasto zaspokaja praktycznie każdy gust i przedział cenowy. Adelaide ma jedną z największych liczby restauracji i kawiarni na osobę w Australii, a większość najlepszych znajduje się w City. * '''Gouger Street, Chinatown i dzielnica Central Market''' to wielokulturowy raj dla smakoszy i miłośników wina. Gouger Street, najbardziej znana w Adelaide z dobrej jakości azjatyckiego jedzenia w rozsądnej cenie, przyciąga szeroką gamę klientów, od prawników i urzędników państwowych z sąsiadujących sądów i dzielnicy rządowej po nowych migrantów. Chinatown i Gouger St to centrum kuchni i kultury chińskiej w Adelaide, a wzdłuż pasa znajduje się wiele chińskich restauracji. Oferowane są również inne azjatyckie dania, w tym tajska, wietnamska i indyjska. Po północnej stronie Gouger St, Adelaide Central Market oferuje szeroki wybór straganów z jedzeniem w stylu ulicznym, a także kilka starszych europejskich kawiarni. Ostatnia dekada przyniosła również pojawienie się ekskluzywnych restauracji na Gouger St, gdzie do znanej i lokalnej argentyńskiej restauracji Gaucho's dołączyło kilka droższych opcji. * '''Rundle Street i East End''' to tradycyjne centrum kuchni włoskiej i greckiej w Adelajdzie, ale są tam również nowsze restauracje chińskie, tajskie i japońskie. Podobnie jak Gouger St, oferuje opcje dla każdego przedziału cenowego, przy czym zachodni kraniec ulicy bliżej Uniwersytetu Adelaide jest bardziej budżetowy, podczas gdy wschodni kraniec jest bardziej ekskluzywny. Uliczki East End odchodzące od Rundle Street oferują szereg mniejszych, bardziej oryginalnych kawiarni — Ebenezer Place, Bent Street i Union Street oferują kilka alternatywnych opcji. * '''Waymouth Street i Pirie Street''' stały się nowymi miejscami do jedzenia w ciągu ostatniej dekady, szczególnie na ekskluzywny lunch. Waymouth Street, po zachodniej stronie King William Street, oferuje szereg ekskluzywnych kawiarni, bistro i barów, podczas gdy Pirie Street ma kilka nowych kawiarni. Hindley Street jest najbardziej znana ze swoich barów i życia nocnego, ale oferuje również szereg opcji gastronomicznych z różnych kultur, szczególnie bliskowschodnich i azjatyckich. Uliczki '''Leigh Street i Bank Street''' również stały się miejscami kulinarnymi. * '''Hutt Street''' jest mniejsza i oferuje niewielki wybór ekskluzywnych restauracji, które zadowolą większość gustów, a także szeroki wybór sklepów z wykwintną żywnością i supermarketów. * '''South West Corner''' City o powierzchni mili kwadratowej, na południe od dzielnicy Gouger Street, jest bardziej mieszkalny, ale obejmuje niektóre z najciekawszych doświadczeń kulinarnych Adelaide, rozsiane wśród zabytkowych domów i apartamentów. === North Adelaide === [[Plik:Adelaide Light Trail HDR (8239025608).jpg|thumb|right|Północna Adelajda i wieże katedry św. Piotra, widok na południe w stronę miasta]] * Eklektyczna mieszanka małych restauracji i kawiarni sprawia, że ​​Melbourne Street jest ciekawym miejscem do jedzenia. * Różnorodność barów na wynos, pubów, kawiarni, piekarni i restauracji, które zajmują większość O'Connell Street, oznacza, że ​​nie będziesz mieć niedoboru. Jest to również siedziba obu sklepów, które twierdzą, że wynalazły AB. === Przedmieścia === * '''The Parade''', Norwood ma długi odcinek sklepów i kosmopolitycznych restauracji. Autobusy z CBD numer 122-124 lub bardzo krótka podróż taksówką. * '''Jetty Road / Mosley Square''', Glenelg ma wiele restauracji i pubów na końcu 30-minutowej podróży tramwajem. * '''Stuart Road''', Dulwich ma dwie kawiarnie, licencjonowaną restaurację i bardzo dobrą piekarnię. Złap 145 lub 146 z North Ter, która jedzie wzdłuż Fullarton Rd i w górę Dulwich Ave. * '''[https://kingwilliamroad.com.au/ King William Road]''', Hyde Park to ekskluzywny pas modnych kawiarni, kawiarni i restauracji. === Oszczędnie === W Adelajdzie jest wiele niedrogich lokali gastronomicznych. Zazwyczaj nie wyglądają imponująco z zewnątrz, ale większość z nich ma coś do zaoferowania — dlatego wciąż działają. Warto przejrzeć menu przyklejone do drzwi. Tanie jedzenie powinno kosztować od 8 do 14 dolarów za danie główne, nie więcej. Nie ma wielu sieci restauracji zlokalizowanych w Adelajdzie, z wyjątkiem '''[https://www.fastapasta.com.au/ Fasta Pasta]''', gdzie za talerz makaronu można zapłacić od 10 dolarów. Sieć ta stała się w pewnym sensie wersją makaronu w stylu fast food. W ostatnich czasach można ją znaleźć w innych stanach, a jej popularność w Australii Południowej wynika z faktu, że sieć powstała w Adelajdzie. === Umiarkowanie === Chociaż w Adelaide jest wiele niedrogich lokali gastronomicznych, jest więcej lokali średniej klasy. Można je znaleźć w każdej części Adelaide, a jeśli masz ograniczony budżet i mieszkasz w okolicy bez niedrogich lokali gastronomicznych. Puby są zazwyczaj dobrym miejscem do poszukiwania jedzenia średniej klasy, przy czym większość pubów oferuje fish and chips, a także inne australijskie przysmaki, takie jak steki, kotlety jagnięce, sznycle, makarony i risotto. Jak w przypadku niemal wszystkiego w Adelaide, większość z nich można znaleźć głównie w mieście i północnej Adelajdzie, ale jest ich mnóstwo w mniejszych centrach miast. Jeśli chodzi o kuchnię, dość łatwo znaleźć kuchnię włoską i indyjską. Znalezienie kuchni azjatyckiej (chińskiej, japońskiej, koreańskiej, wietnamskiej i tajskiej) jest również łatwe, ale mogą one nie dorównywać standardom w [[Sydney]], podczas gdy znalezienie kuchni greckiej i śródziemnomorskiej jest również łatwe, ale oferta może nie dorównywać standardom w [[Melbourne]]. === Ekskluzywnie === Znalezienie eleganckiej restauracji w mieście jest dość łatwe, ale znalezienie jej na przedmieściach jest znacznie trudniejsze. Mimo to, przedmieścia również mają kilka doskonałych opcji wykwintnych restauracji, jeśli wiesz, gdzie szukać. Pobliskie regiony winiarskie, takie jak McLaren Vale i Barossa Valley, również mają doskonałe opcje wykwintnych restauracji, a kilka winnic ma restauracje z widokiem na swoje winnice, które są otwarte tylko na lunch. W przeciwieństwie do innych miast, jeśli wybierasz się do eleganckiej restauracji, nie obowiązuje tam dress code. Zobacz sekcję [[#Dress codes]]. === Dress codes === Ponieważ Australijczycy są na ogół swobodni, możesz swobodnie nosić to, co uważasz za stosowne. Chociaż większość ludzi stara się ubierać elegancko do bardziej eleganckich restauracji, nie ma takiego wymogu, a zarówno restauracje, jak i goście są wyluzowani w kwestii standardów ubioru, więc nie jest niczym niezwykłym, że w restauracjach można spotkać ludzi noszących dżinsy, zwłaszcza wśród młodszych pokoleń. == Życie nocne == W całej CBD jest mnóstwo pubów i barów (znanych również jako „hotele” w Australii), ale warto wyróżnić kilka dzielnic. Rundle Street i sąsiednia dzielnica, znana po prostu jako „The East End”, mają wiele popularnych pubów. Hindley St była kiedyś znana jako obskurny dom klubów ze striptizem i barów motocyklowych w Adelajdzie, ale przeszła renesans, podobnie jak „The West End”. Wschodni kraniec Hindley Street jest bardziej popularny, podczas gdy zachodni kraniec, na zachód od Morphett Street, ma kilka modniejszych i bardziej alternatywnych lokali. Podejrzane miejsca nadal tam są, ale tak samo jest z kampusem uniwersyteckim i wieloma modnymi barami i klubami. Ważne są również Gouger Street i jej liczne restauracje, ale z coraz większą liczbą barów i pubów. O'Connell Street jest domem dla kilku popularnych pubów w północnej Adelajdzie. Jest też wiele barów na przedmieściach Adelaide, które są zwykle bardziej zatłoczone w czwartkowe i piątkowe wieczory. Sporo miejscowych wybiera się do hoteli na przedmieściach w czwartkowe i piątkowe wieczory, a w sobotnie wieczory do Adelaide CBD. Palenie w pubach i klubach jest zabronione na mocy prawa Australii Południowej. Wiele lokali gastronomicznych ma miejsca na zewnątrz, gdzie palenie jest dozwolone. == Noclegi == [[Plik:D'Arenberg Cube.jpg|thumb|D'Arenberg Cube (McLaren Vale) to wielofunkcyjny budynek, w którym znajduje się restauracja znana jako d'Arenberg Cube Restaurant, sala degustacji win, wirtualna fermentacja, sala z filmami 360 stopni i Muzeum Rzeczywistości Alternatywnych]] Adelaide ma setki opcji zakwaterowania w CBD (centralnej dzielnicy biznesowej, tj. śródmieściu) do rozważenia, od hoteli dla backpackerów po pięciogwiazdkowe hotele. Istnieją jednak również opcje poza obszarem centralnym. Jeśli podróżujesz służbowo, mogą być dostępne noclegi w stylu biznesowym w pobliżu miejsca pracy, ale poza tym centrum miasta ma zazwyczaj większą dostępność. Jeśli lubisz kemping, najbliższy kemping do miasta znajduje się w Belair National Park na południowo-wschodnich przedmieściach Adelaide. Park znajduje się mniej niż 10 km od miasta, a w pobliżu znajduje się połączenie kolejowe. Jeśli lubisz plażę, nie masz innego wyboru, jak wybrać przedmieścia bliżej wybrzeża. Najbliższy do miasta jest Glenelg, ale są też takie w Port Adelaide lub Outer Harbor. === Oszczędnie === Istnieje wybór noclegów dla backpackerów w okolicy centralnego dworca autobusowego. Popularne dzielnice obejmują części CBD oraz niektóre południowe i północne przedmieścia Adelaide. === Umiarkowanie === Jak zawsze, najlepszym wyborem zakwaterowania średniej klasy jest CBD (zarówno miasto, jak i North Adelaide), często połączone z Victoria Square transportem publicznym. Czasami tańsze zakwaterowanie w stylu motelu można uzyskać na drogach prowadzących do Adelaide. Poza CBD większość znalezionego zakwaterowania będzie prawdopodobnie średniej klasy, ale ceny mogą być nieco niższe i mieć więcej udogodnień. === Ekskluzywnie === Adelaide ma typowe sieciowe hotele, takie jak Hilton czy Novotel, skoncentrowane głównie w CBD. Luksusowe hotele można znaleźć w całej Adelaide, ale w szczególności miasto i West Adelaide są warte sprawdzenia – pierwsze ze względu na wygodę, a drugie ze względu na widoki na plażę. == Imprezy == Jednym z najlepszych okresów w roku na wizytę jest '''Mad March''', kiedy odbywa się wiele festiwali i wydarzeń. Należą do nich Adelaide Fringe, wyścig samochodowy Clipsal 500, Adelaide Festival, WOMADdelaide i karnawał wyścigów konnych Adelaide Cup. * '''Adelaide 500''' (Superloop Adelaide 500) – W połowie marca wyścigi supersamochodów Adelaide 500 cieszą się dużą popularnością, odbywają się na nich masowe imprezy uliczne, ogromne składy koncertów i wielu fanatycznych mieszkańców Adelaide. * '''Adelaide Fringe Festival''' – Pod koniec lutego-marca Fringe Festival (drugi co do wielkości tego typu na świecie) i Festival of Arts ożywiają miasto muzyką, sztuką, tańcem i kulturą z całego świata. Oba są dużymi i bardzo popularnymi wydarzeniami odwiedzanymi przez ludzi z całego świata. * '''WOMADelaide''' (World of Music Arts and Dance) – Ogromnie popularny festiwal muzyczny odbywający się obecnie co roku w marcu. Ludzie przyjeżdżają tu z całej Australii i z zagranicy. Pokazuje Adelaide w najlepszym wydaniu. == Kontakt == == Bezpieczeństwo == Numer alarmowy w całej Australii to 000. Pogotowie ratunkowe, straż pożarna i policja są dostępne pod tym numerem. W przypadku niepilnej pomocy policyjnej należy zadzwonić pod numer 131 444. Adelaide jest uważane za bezpieczne miasto, znacznie bezpieczniejsze niż [[Sydney]] i [[Melbourne]]. Ludzie powinni jednak zachować bezpieczeństwo osobiste, szczególnie w nocy. Większość przestępstw z użyciem przemocy w Adelaide jest spowodowana alkoholem, więc zachowaj czujność i unikaj konfrontacji, jeśli jesteś w barach lub klubach nocnych nocą. Miejskie parki są słabo oświetlone i najlepiej ich unikać po zmroku ze względu na obecność nietrzeźwych osób. Jeśli musisz przejść przez parki, aby dotrzeć na przedmieścia, trzymaj się blisko drogi. Zaleca się złapanie taksówki lub transportu publicznego w nocy. Pociągi w Adelaide są zazwyczaj niezawodne i przyjeżdżają i odjeżdżają zgodnie z rozkładem. (Autobusy mogą być nieco bardziej zmienne). We wszystkich pociągach po godzinie 19:00 są ochroniarze, a wiele usług kolejowych ma dostępne połączenia autobusowe. W nocy policja aktywnie patroluje centrum miasta, szczególnie Hindley Street, przy której znajduje się wiele nocnych klubów i barów. Postoje taksówek znajdują się w pobliżu Adelaide Casino na North Terrace, Hilton Adelaide Hotel na Victoria Square i skrzyżowania Rundle Street i Pulteney Street przed barem szybkiej obsługi Hungry Jacks. Większość regularnych usług transportu publicznego kończy się przed północą lub o północy, ale [https://www.adelaidemetro.com.au/plan-a-trip/free-and-special-transport specjalne autobusy After Midnight] kursują tylko w sobotnie wieczory, podróżując z miasta do jasno oświetlonych punktów na przedmieściach Adelaide. W Adelaide czasami dochodzi do '''trzęsień ziemi''', ale są one zwykle niewielkie i rzadko powodują poważne szkody. == Informacje turystyczne == == Wyjazd == {{Jest w|Australia Południowa}} {{Zarys}} [[Kategoria:Australia]] p3hag3esgpe47dgwganzm1jukjd68mo 149987 149986 2025-06-18T14:02:29Z Moromar 2451 /* Bezpieczeństwo */ 149987 wikitext text/x-wiki {{Top-banner}} {{Miejscowość infobox |nazwa = Adelaide |nazwa oryginalna = |widok = Adelaide's_updated_montage.jpg |opis = |herb = COA_Adelaida.svg |mapa = Adelaide locator-MJC.png |państwo = [[Plik:Flag of Australia.svg|20px]] [[Australia]] |region = [[Plik:Flag of South Australia.svg|20px]] [[Australia Południowa]] |powierzchnia = 3259,8 |wysokość = 43 |lud = 1 469 200 |prefiks = 08700, 08701, 08702, 08703, 08704, 08705, 08706, 08707, 08708, 08709, 08710, 08711, 08712, 08713, 08714, 08715, 08716, 08717, 08720, 08721, 08722, 08723, 08724, 08725, 08730, 08731, 08732, 08733, 08734, 08735, 08736, 08740, 08741, 08742, 08743, 08744, 08745, 08746, 08747, 08810, 08811, 08812, 08813, 08814, 08815, 08816, 08817, 08819, 08820, 08821, 08822, 08823, 08824, 08825, 08826, 08827, 08829, 08830, 08831, 08832, 08833, 08834, 08835, 08836, 08837, 08839, 08840, 08841, 08842, 08843, 08844, 08845, 08846, 08847 i 08849 |kod pocztowy = 5000 |www = https://www.cityofadelaide.com.au/ }} [[Plik:Adelaide - SA (25091207887).jpg|alt=|thumb|399x399px|Adelaide z rzeki Torrens ]] '''Adelaide''' jest stolicą stanu [[Australia Południowa]]. Leży na wschodnim wybrzeżu Zatoki St Vincent w centralnej, południowej części kontynentu [[Australia|australijskiego]]. Adelaide jest piątym co do wielkości miastem Australii, z populacją ponad 1,2 miliona. Ponad trzy czwarte mieszkańców Australii Południowej mieszka w obszarze metropolitalnym Adelaide. Adelaide leży na równinie między pagórkowatymi [[Adelaide Hills|wzgórzami Adelaide]] i Zatoką i graniczy z wieloma słynnymi regionami winiarskimi Australii. Regiony [[Barossa Valley]] i [[Clare Valley]] leżą na północy, regiony [[McLaren Vale]] i Langhorne Creek na południu, a chłodniejszy klimat regionu Adelaide Hills na wschodzie. Historycznie znane jako Miasto Kościołów ze względu na swoje nowe światowe korzenie jako inkubator wolności religijnej, większość architektury w centrum miasta zachowała się z epoki kolonialnej. Silnie inspirowana dominującymi wówczas stylami popularnymi w [[Anglia|Anglii]], architektura dziedzictwa jest podobna do wielu europejskich miast zbudowanych w XIX wieku. Miasto zbudowano na planie siatki, z obsadzoną drzewami ulicą miejską, niezwykle szeroką i przestronną jak na australijską metropolię, oraz sześcioma placami miejskimi otoczonymi parkami. Bliskość regionów uprawy winorośli i żywności premium, a także fale imigracji z [[Niemcy|Niemiec]], [[Włochy|Włoch]], [[Grecja|Grecji]], [[Polska|Polski]], [[Wietnam]]u, [[Malezja|Malezji]], [[Chiny|Chin]] i [[Indie|Indii]] stworzyły wyjątkową wielokulturową kulturę wykwintnego jedzenia i kawiarni w mieście i na wewnętrznych przedmieściach. Tę kulturę kawiarnianą wspiera globalna reputacja Adelaide w dziedzinie sztuki, a w szczególności festiwale sztuki odbywające się w marcu, w tym [https://www.adelaidefestival.com.au/ Adelaide Festival] i [https://adelaidefringe.com.au/ Adelaide Fringe Festival], który pod względem wielkości ustępuje jedynie Edinburgh Fringe Festival. Miasto jest domem Adelaide Oval, słynącego jako jeden z najbardziej malowniczych terenów do krykieta testowego, który został przebudowany, aby organizować mecze futbolu australijskiego w miesiącach zimowych, sportu, który ma długą historię w mieście. Adelaide i okoliczne regiony winiarskie są również gospodarzami [https://tourdownunder.com.au/ Tour Down Under], największego wyścigu kolarskiego na półkuli południowej i pierwszego etapu UCI WorldTour. Adelaide jest mniej ruchliwe niż jakakolwiek inna stolica, a względny brak wysokich budynków sprawia, że ​​bardziej przypomina mniejsze miasto, takie jak [[Hobart]] lub [[Canberra]]. Ze względu na swój spokojny charakter jest często nazywane „największym miastem wiejskim Australii”. == Dzielnice == === Regiony wewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide/Miasto i Północ|Miasto i Północ Adelaide]] | kolor regionu 1 = 47b526 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Dom centrum miasta Adelaide, gdzie znajduje się wiele muzeów, parków, a także miejsce narodzin przemysłu kosmicznego w Australii. Miasto jest również miejscem, w którym Adelaide staje się ożywione, a jego życie nocne ożywa, podczas gdy North Adelaide jest domem słynnej katedry św. Piotra. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Port Adelaide, Enfield, Prospect and Outer Harbor|Port Adelaide, Enfield, Prospect i Outer Harbor]] | kolor regionu 2 = c79c73 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Dom portu Adelaide; Port Adelaide. Obszar ten jest domem dla kilku muzeów, miejsc do jedzenia i jest jednym z bardziej zielonych obszarów Adelaide. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/Zachód|Zachodnia Adelaide]] | kolor regionu 3 = 6655d9 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Dom nadmorskich społeczności Adelaide, a także przedmieścia Glenelg, ważnego centrum miasta na zachodnich przedmieściach Adelaide. To także miejsce, w którym ożywa kultura surfingu w Adelaide. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Południe i Wschód|Południe i Wschód]] | kolor regionu 4 = d9d255 | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Dom Haigh's Chocolate Factory, fabryki jednej z najlepszych i najdroższych marek czekolady w Australii, oraz winiarni Penfold's. Obszar ten znajduje się również tuż przy [[Adelaide Hills]], dość górzystym terenie na wschodzie. }} === Regiony zewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara]] | kolor regionu 1 = 3250a8 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Jeden z największych rezerwatów ptaków w Australii Południowej i jedyny park narodowy w tym kraju, który pełni raczej funkcję rezerwatu ptaków niż zwykłego parku narodowego. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Belair National Park|Belair National Park]] | kolor regionu 2 = 543a11 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Miejski park narodowy, w którym znajduje się zabytkowy Old Government House, siedziba pierwszych gubernatorów Australii Południowej. W parku znajduje się również kilka wodospadów i kilka szlaków pieszych przez busz. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/McLaren Vale|McLaren Vale]] | kolor regionu 3 = a87332 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Jest to jeden z regionów uprawy winorośli w Adelajdzie. Choć nie cieszy się tak wielką międzynarodową sławą jak Barossa Valley, produkuje się tu wina najwyższej jakości, a samo przeżycie jest niepowtarzalne. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Salisbury, Playford and Tea Tree Gully|Salisbury, Playford i Tea Tree Gully]] | kolor regionu 4 = 1da17e | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Zewnętrzne przedmieścia w północnej części Adelaide, znane z licznych parków i wąwozów, a także z Westfield Tea Tree Plaza, jednego z najważniejszych centrów handlowych w Adelajdzie. | nazwa regionu 5 = [[Gawler]] | kolor regionu 5 = 26b0b5 | elementy regionu 5 = | opis regionu 5 = Exburb Adelaide, ta dość odizolowana część jest odrębnym miastem. Chociaż Gawler jest ogólnie uważane za granicę, jeśli chodzi o to, czy jest częścią Adelaide, czy nie, Wikivoyage obejmuje je jako osobne miasto, a nie jako część Adelaide. }} == Charakterystyka == Strefa czasowa [[Australia Południowa|Australii Południowej]] jest o 30 minut za Australijskim czasem standardowym wschodnim (AEST) używanym w [[Wiktoria|Wiktorii]], [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], Australijskim Terytorium Stołecznym i [[Tasmania|Tasmanii]]. Jest również o półtorej godziny przed Australijskim czasem standardowym zachodnim (AWST) używanym w [[Australia Zachodnia|Australii Zachodniej]] i o 45 minut przed Eucla, która używa czasu środkowo-zachodniego (CWST). Australia Południowa stosuje czas letni, podobnie jak inne stany południowe/południowo-wschodnie, ale w przeciwieństwie do Australii Zachodniej, [[Queensland]] lub [[Terytorium Północne|Terytorium Północnego]]. Miasta/miasteczka Broken Hill i Silverton w Nowej Południowej Walii również stosują ten sam czas co Australia Południowa. === Klimat === Adelaide jest najsuchszą stolicą Australii, z gorącymi i suchymi latami i nieco bardziej wilgotnymi i chłodnymi zimami. '''Latem''' średnia dzienna temperatura maksymalna wynosi 27 °C (81 °F), a średnia nocna minimalna 18 °C (64 °F), ale występują znaczne wahania; Adelaide zazwyczaj może spodziewać się kilku dni w roku, kiedy dzienne temperatury przekraczają 35 °C (95 °F), a nocne minima nie spadają poniżej 23 °C (73 °F) w nocy. Opady deszczu są niewielkie i rzadkie przez całe lato. Średnia w styczniu i lutym wynosi około 20 milimetrów (0,8 cala), ale całkowicie bezdeszczowe miesiące nie są wcale rzadkością. Biorąc pod uwagę regularną gorącą pogodę, praktycznie każdy budynek publiczny, kryte miejsca turystyczne i większość środków transportu publicznego są w pełni klimatyzowane. Słońce wschodzi od 6 rano do 20:30 wieczorem. '''Zimą''' od czerwca do sierpnia średnia maksymalna temperatura wynosi 15–16°C (59–61°F), a minimalna zwykle około 8°C (46°F). Zimą występują regularne opady deszczu, a czerwiec jest najbardziej deszczowym miesiącem w roku, ze średnią opadów około 80 mm. Mrozy są powszechne w dolinach wzgórz Adelaide, ale rzadkie gdzie indziej. W samym centrum Adelaide nie ma opadów śniegu, chociaż w bardzo rzadkich przypadkach można zaobserwować niewielką mżawkę na wyżej położonych terenach na szczycie Mount Lofty w wzgórzach Adelaide. Wschód i zachód słońca występują około 7:15 rano i 17:15 po południu zimą. '''Jesień''' i '''wiosna''' to powolne, stopniowe zmiany między ekstremami lata i zimy. Od połowy lutego do końca marca Adelaide przechodzi w swój '''szalony marcowy''' sezon festiwali sztuki, muzyki i sportu, aby skorzystać z umiarkowanej pogody. Wiosna to również dobry czas na odwiedzenie Adelaide, ponieważ kwiaty zwykle kwitną po zimowych deszczach. === Historia === ==== Historia Aborygenów ===== Pierwszymi ludźmi, którzy zamieszkali na równinach Adelaide byli '''ludzie Kaurna''', których terytorium rozciągało się od dzisiejszego [[Port Broughton]] do północy Adelaide, na południe do [[Cape Jervis]] na południowym krańcu [[Półwysep Fleurieu|Półwyspu Fleurieu]]. Kaurna mieszkali na równinach Adelaide w grupach rodzinnych zwanych ''yerta'', słowem, które odnosiło się również do obszaru ziemi, na którym utrzymywała się grupa rodzinna. Każda yerta była odpowiedzialnością dorosłych Kaurna, którzy dziedziczyli ziemię i mieli dogłębną wiedzę na temat jej zasobów i cech. Bogatą historię i kulturę życia Aborygenów w Adelaide można poznać w [https://www.tandanya.com.au/ Tandanya], należącym do Aborygenów centrum kultury i historii na Grenfell Street. Zwiedzanie Tandanya jest bezpłatne, a wycieczki są dostępne za niewielką opłatą. ==== Osadnictwo europejskie ==== [[Plik:Transformers - Victoria Square Adelaide SA - panoramio.jpg|thumb|Widok z lotu ptaka na plac Victoria Square w mieście, który stanowił integralną część „planu siatki” Adelajdy opracowanego na początku osadnictwa. ]] Po zmapowaniu linii brzegowej Australii Południowej na początku XIX wieku przez europejskich odkrywców Matthew Flindersa i Nicolasa Baudina, odbyła się wyprawa w dół rzeki Murray, która przyniosła pozytywne informacje na temat lądu na wybrzeżu Zatoki Świętego Wincentego. W tym samym czasie brytyjscy reformatorzy chcieli utworzyć kolonię opartą na wolnym osadnictwie, a nie na transporcie skazańców, jak wszystkie inne kolonie australijskie w tamtym czasie. W 1834 roku założono South Australia Company, która przekonała brytyjski parlament do uchwalenia prawa, które utworzyło kolonię dla wolnych osadników w Australii Południowej. W grudniu 1836 roku, po 10-miesięcznej podróży flotą statków z [[Anglia|Anglii]], pierwszy gubernator John Hindmarsh ogłosił utworzenie nowej prowincji podczas ceremonii w tym, co obecnie jest nadmorskim przedmieściem Glenelg. Po kłótniach między kolonistami, pierwszy geodeta Adelajdy, William Light zaprojektował miejską siatkę szerokich bulwarów otoczonych parkami, z jednym centralnym placem (Victoria Square) i czterema mniejszymi placami (Hindmarsh, Light, Whitmore i Hurtle) położonymi na południowych brzegach Torrens. Oryginalny projekt Lighta, z niewielkimi zmianami, w dużej mierze przetrwał do dziś. Wczesne gałęzie przemysłu miasta opierały się na górnictwie i rolnictwie, a Anglia była głównym rynkiem eksportowym. Stosunkowo radykalna polityka wielu wolnych osadników doprowadziła do tego, że Adelajda stała się domem wczesnych postępowych reform, w tym tajnego głosowania drukowanego, pierwszej jurysdykcji na świecie, która pozwoliła kobietom głosować i kandydować do parlamentu oraz wczesnego związkowania zawodowego i aktywizmu. ==== Po Federacji ==== Po utworzeniu federacji australijskiej w 1901 [[Australia Południowa]] zaczęła przechodzić na przemysł wtórny, proces ten został uruchomiony na najwyższych obrotach przez długoletni rząd konserwatywnego premiera Thomasa Playforda po II wojnie światowej. Playford postawił sobie za cel aktywne przyciąganie firm produkcyjnych, takich jak General Motors, do Australii Południowej, oferując tanią ziemię i niskie podatki. To, wraz ze wzrastającą powszechnością transportu samochodowego, doprowadziło do stosunkowo niskiej gęstości zaludnienia w Adelajdzie, ponieważ pracownicy mieszkali blisko fabryk, w których pracowali na przedmieściach. Masowa migracja z południowej Europy przekształciła anglo-celtycką kulturę Adelajdy, przy czym greccy migranci osiedlali się głównie na wewnętrznych zachodnich i południowych przedmieściach, a włoscy migranci osiedlali się na wewnętrznych wschodnich i północno-wschodnich przedmieściach. Te tożsamości kulturowe przetrwały do ​​dziś, a kontynentalne delikatesy i kawiarnie są powszechną cechą śródmieścia Adelajdy. Adelaide również przyjęła wielu imigrantów z Europy Środkowej, w szczególności z Niemiec i Polski, a ich wpływ jest najbardziej widoczny w rzeźniach, z których niektórzy sprzedają kiełbasy inspirowane kuchnią niemiecką i polską. Podczas gdy gospodarka Australii Południowej rozkwitała, jej życie publiczne i kulturalne straciło wiele ze swojego wczesnego radykalizmu, a prawa niebieskie wymagały, aby bary i puby zamykały się o szóstej wieczorem - powodując „szum o szóstej”. Polityka Białej Australii oznaczała również, że mieszkańcy Adelaide pochodzili w przeważającej mierze z Europy. ==== Stolica kosmopolityczna ==== Lata 60. XX wieku przyniosły dramatyczną zmianę w życiu kulturalnym Adelaide, wraz z rozpoczęciem Adelaide Festival of Arts i Adelaide Fringe Festival, które przekształciły kulturę artystyczną Adelaide, a pod koniec dekady wybrano pierwszy rząd Partii Pracy od lat 30. XX wieku. W 1970 roku Don Dunstan został premierem Australii Południowej. Dunstan był postacią transformacyjną i dążył do przekształcenia Adelaide w nowoczesną, kosmopolityczną stolicę. Rząd Dunstana zakończył swelling o szóstej, zamkniętą dla ruchu pieszego Rundle Street, tworząc Rundle Mall i zbudował Festival Centre, tworząc centrum sztuki w Adelajdzie. Jego rząd wprowadził szereg postępowych reform, w tym uczynił Australię Południową pierwszą jurysdykcją w Australii, która zalegalizowała homoseksualizm. Tym razem nastąpiły również zmiany w australijskim prawie imigracyjnym, w wyniku których wietnamscy i chińscy migranci dołączyli do wcześniejszych fal migracji i powstali społeczności na północno-zachodnich i zachodnich przedmieściach, a także wielojęzyczna dzielnica Chinatown na Gouger Street obok Adelaide Central Market. Po przegraniu rządów na jedną kadencję z konserwatystami pod koniec lat 70. Partia Pracy powróciła do władzy pod przywództwem Johna Bannona w latach 80. Premier Bannon, bardziej przyjazny biznesowi lider niż Dunstan, starał się napędzać rozwój miasta Adelaide, widząc budowę najwyższego budynku w Adelaide, znanego obecnie jako Westpac House, oraz rozwój Adelaide Convention Centre i Adelaide Casino. Jednak złe kredyty bankowe doprowadziły do ​​upadku wspieranego przez państwo State Bank of South Australia na początku lat 90., co wymagało ogromnego rządowego ratunku i pogrążyło państwo w głębokim zadłużeniu. ==== Odrodzenie po Banku Państwowym ==== Lata 90. XX wieku pod rządami liberałów pod przewodnictwem premierów Deana Browna, Johna Olsena i Roba Kerina były świadkiem sprzedaży aktywów przez konserwatywny rząd i ograniczenia usług rządowych w celu zmniejszenia zadłużenia państwa. Ta redukcja wydatków rządowych, a także spadek produkcji w Australii po zniesieniu muru taryfowego przez rząd federalny, doprowadziły do ​​spowolnienia wzrostu gospodarczego Australii Południowej i powszechnej emigracji do stolic wschodnich, w szczególności [[Melbourne]]. Partia Pracy powróciła do władzy w 2002 roku pod rządami Mike'a Ranna, który starał się przekształcić bazę przemysłową Adelajdy, aby skupić się na usługach edukacyjnych, górnictwie i przemyśle obronnym, a także wykorzystać jej mocne strony w dziedzinie wina. Rząd Ranna zainwestował duże środki w odbudowę miasta, przeprowadzając remonty transportu publicznego, budowę nowego szpitala centralnego i przebudowę Adelaide Oval. Po dziesięciu latach rządów premiera Ranna Partia Pracy wybrała w 2011 na premiera Jaya Weatherilla, który w dużej mierze kontynuował ten program, ale z odnowionym naciskiem na przekształcanie przestrzeni publicznej w śródmieściu poprzez łagodzenie ograniczeń w planowaniu i łagodniejsze wydawanie licencji na sprzedaż alkoholu małym barom. [[Plik:Adelaide skyline, December 2022.jpg|thumb|right|400px|Panorama Adelaide w 2023 roku]] == Dojazd == === Samolotem === {{Znacznik|Port lotniczy Adelaide|-34.945|138.530556|typ=transport}}'''[https://adelaideairport.com.au/ Port lotniczy Adelaide]''' ({{IATA|ADL}}) (''około 7 km (4,3 mil) na zachód od centrum miasta i znajduje się w pobliżu popularnych plaż turystycznych w Glenelg i Henley Beach''). Port lotniczy Adelaide jest dobrze skomunikowany z innymi dużymi miastami w [[Australia|Australii]] i oferuje codzienne loty międzynarodowe do węzłów w [[Azja Południowo-Wschodnia|Azji Południowo-Wschodniej]], na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]] i w [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]], co umożliwia połączenia z przesiadką na całym świecie. Częstsze loty z przesiadką w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Perth]] mogą być tańsze. Podróżujący z '''Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej''' mogą złapać bezpośrednie loty z [[Singapur]]u ([https://www.singaporeair.com/en_UK/pl/home Singapore Airlines]), [[Kuala Lumpur]] ([https://www.malaysiaairlines.com/my/en/home.html Malaysian Airlines]) i [[Denpasar]] ([https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar Airways]). Podróżujący z '''Bliskiego Wschodu lub północnej Afryki''' mogą złapać codzienny lot liniami [https://www.emirates.com/pl/polish/ Emirates] z [[Dubaj]]u lub [https://www.qatarairways.com/en/homepage.html Qatar Airways] z [[Doha|Dohy]]. Podróżujący z Europy mogą odbyć podróż z przesiadką do Adelaide dowolnym z tych przewoźników. Podróżni z '''Nowej Zelandii''' mogą złapać bezpośredni lot z [[Auckland]] na [https://www.airnewzealand.co.nz/ Air New Zealand]. Podróżni z '''Ameryki Północnej lub Południowej''' mogą podróżować z jedną przesiadką na Air New Zealand przez [[Auckland]] lub mogą przesiąść się na częsty lot krajowy po pierwszym lądowaniu w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Brisbane]]. '''Usługi krajowe''' w Australii obejmują częste połączenia do każdej stolicy kontynentalnej części kraju liniami lotniczymi oferującymi pełen zakres usług, takimi jak [https://www.qantas.com/au/en.html Qantas] i [https://www.virginaustralia.com/au/en/ Virgin Australia]. [https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar] to tani przewoźnik, który oferuje rzadsze, mocno przecenione połączenia, głównie do [[Melbourne]], [[Sydney]] i [[Gold Coast]]. Istnieją również loty do [[Alice Springs]] i [[Cairns]]. '''Usługi regionalne''' i operacje są świadczone przez Regional Express Airlines (''Rex''), Alliance Airlines, Cobham Airlines i loty Qantaslink obsługiwane zarówno przez Cobham Airlines, jak i Alliance Airlines. Usługi te są realizowane głównie do miast i miasteczek regionalnych Australii Południowej, w tym Mt Gambier, Kingscote ([[Wyspa Kangura]]), [[Port Lincoln]] i Whyalla, ale obsługują również [[Mildura]] w Wiktorii i [[Broken Hill]] w Nowej Południowej Walii. Istnieje tylko jeden terminal dla odlotów międzynarodowych i krajowych; odpowiednio, transfery są stosunkowo bezproblemowe. Na lotnisku znajdują się bankomaty i kantory wymiany walut. Jedzenie i zakupy są dostępne zarówno po stronie lądowej, jak i po stronie lotniska. Schowki są dostępne w wypożyczalni samochodów na parkingu, w tym niektóre większe, które pomieszczą pojemniki na rowery. Bezpłatne Wi-Fi jest dostępne w całym terminalu. ==== Lotnictwo ogólne ==== Adelaide Airport ma oddzielny terminal dla lotnictwa ogólnego, ale większość samolotów prywatnych korzysta z {{Znacznik|Parafield Airport|-34.793333|138.633056|typ=transport}}'''Parafield Airport''' 18 km na północ od City. ==== Między lotniskiem a miastem ==== '''[https://www.adelaidemetro.com.au/plan-a-trip/visiting-adelaide/adelaide-airport-bus Autobusy lotniskowe Adelaide Metro J1/J2/J7/J8]''' łączą lotnisko z City, Glenelg i kilkoma głównymi centrami handlowymi. Autobusy J1 odjeżdżają co 15 minut od 8:00 do 18:00 każdego dnia do City, rzadziej od 5:00 do 23:00. Podróż do City trwa około 25 minut w godzinach szczytu. Autobusy do Glenelg odjeżdżają co pół godziny w ciągu dnia, rzadziej w nocy. Autobusy do Arndale, West Lakes i centrum handlowego Marion odjeżdżają co godzinę w dni powszednie. Autobusy odjeżdżają z jednego przystanku na zewnątrz głównego terminala. Wszystkie autobusy we wszystkich kierunkach odjeżdżają z tego jednego przystanku, więc sprawdź przód autobusu, aby upewnić się, że jedzie tam, gdzie chcesz jechać! Informacje o autobusach w czasie rzeczywistym są [https://www.adelaidemetro.com.au/stops?id=17327 dostępne dla tego przystanku] i wszystkich przystanków Adelaide Metro lub za pośrednictwem szeregu [https://www.adelaidemetro.com.au/how-to-use-public-transport/public-transport-apps aplikacji] na smartfony. Nie musisz nawet kupować biletu; po prostu [https://www.adelaidemetro.com.au/fares-and-passes/tap-and-pay dotknij i zapłać] kartą bankową lub kompatybilnym urządzeniem. JetBus jest częścią sieci metra Adelaide, więc obowiązują standardowe rodzaje biletów i taryfy w sekcji transportu publicznego, a bilet użyty w JetBusie można wykorzystać w innym autobusie, pociągu lub tramwaju, w zależności od jego rodzaju. Karty metroCARD są również dostępne w sprzedaży na lotnisku w automacie obok przystanku JetBus. '''Taksówki''' są dostępne na dole, przed terminalem. Taksówka do miasta kosztuje około 30$ w godzinach szczytu porannego i około 20$ w innych porach, co może być tak ekonomiczne jak JetBus dla grupy. Kierowcy zawsze będą korzystać z taksometru, ale dopłata w wysokości 2$ jest pobierana oprócz kwoty z licznika za odbiór z lotniska. Główne krajowe '''firmy wynajmujące samochody''' prowadzą kioski na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Parking dla samochodów do wynajęcia znajduje się na parterze, bezpośrednio naprzeciwko terminala. === Pociągiem === Adelaide jest głównym węzłem '''[https://www.journeybeyond.com/ Journey Beyond]''', głównego operatora dalekobieżnych pociągów międzystanowych w Australii. ''The Ghan'' kursuje do [[Alice Springs]] i [[Darwin]], ''Indian Pacific'' kursuje do [[Perth]] i [[Sydney]], a ''The Overland'' kursuje do [[Melbourne]]. Pierwsze dwa to luksusowe doświadczenia, oferujące miejsca sypialne, posiłki w dedykowanym wagonie restauracyjnym i możliwość zabrania ze sobą samochodu, jeśli podróżujesz do lub z [[Perth]] lub [[Darwin]]. Jednak podróż trwa znacznie dłużej niż samodzielne prowadzenie samochodu. Ghan i Indian Pacific są również generalnie droższe niż bilet lotniczy, ale Overland jest zwykle tańszy — nawet odpowiednik biletu Overland w klasie biznesowej jest porównywalny z lotem klasy ekonomicznej z Adelaide do [[Melbourne]] w linii lotniczej oferującej pełen zakres usług. Overland zatrzymuje się w wielu wiejskich miejscowościach między Adelaide a Melbourne, co może być wygodne, jeśli Twoja trasa podróży obejmuje mniejsze miasta. Należy pamiętać, że pociągi Journey Beyond nie mają Wi-Fi. Te pociągi międzystanowe odjeżdżają z terminalu {{Znacznik|Adelaide Parklands Terminal|-34.9379|138.5810|typ=transport}}'''Adelaide Parklands''' tuż za miastem. Do stacji można dojechać samochodem lub autobusem z Richmond Road. Od czasu wyburzenia stacji Keswick nie ma połączeń z podmiejską siecią kolejową. Taksówki są również dostępne, aby odebrać wszystkich przybyszów. W Australii Południowej nie ma połączeń kolejowych. === Samochodem === Adelaide jest oddalone od stolic na wschodnim wybrzeżu Australii o co najmniej jeden dzień jazdy samochodem. Najkrótsza trasa z Adelaide do [[Melbourne]] zajmuje 8–9 godzin (patrz [[Podróż lądowa między Melbourne a Adelaide]]). Jest kilka odcinków autostradowych, ale drogi są w większości dwupasmowe i mają jakość autostrady. Z '''[[Melbourne]]''' do Adelaide jest 736 km (457 mil) przez [[Horsham (Wiktoria)|Horsham]] (A8) lub 901 km (560 mil) przez [[Mount Gambier|Mt Gambier]] (A1/B1). Podróż przez Mt Gambier prowadzi przez region winiarski Coonawarra, jeden z najbardziej znanych regionów cabernet sauvignon w Australii i jest również wygodna na wycieczkę poboczną przez [[Great Ocean Road]]. Podróż przez Horsham jest bardziej bezpośrednia, ale ma mniej atrakcji turystycznych. Z '''[[Sydney]]''' do Adelaide jest 1422 km (884 mil) przez [[Wagga Wagga]] i [[Mildura]] (A20). Warunki na autostradzie z Sydney do Wagga Wagga (dwujezdniowa autostrada kończy się w Tarcutta, ale to tylko 40 km stamtąd) skracają podróż o kilka godzin. Trasa ta przebiega również w pobliżu [[Canberra|Canberry]], stolicy Australii, która znajduje się 1196 km (743 mil) od Adelaide. Inną opcją z Sydney jest trasa o długości 1659 km (1031 mil) przez [[Broken Hill]] (A32), która prowadzi przez Outback i jedno z najbardziej historycznych miast górniczych Australii. Trasa o długości 2031 km (1262 mil) z '''[[Brisbane]]''' również przebiega przez Broken Hill. Podczas gdy Adelaide jest najbliższą stolicą '''[[Perth]]''', 2550 km (1580 mil) podróży przez [[Nullarbor]] jest nadal trudna, chociaż jest to wyjątkowa podróż przez niektóre z najbardziej odległych miejsc w zamieszkanym świecie. [[Kalgoorlie–Boulder]], kolejne z historycznych miast górniczych Australii, można odwiedzić, robiąc krótki objazd tą trasą. Podobnie, 3027 km (1881 mil) podróży na północ do '''[[Darwin]]''' przez [[Alice Springs]] przebiega przez prawdziwy [[Outback]], a [[Uluru]] jest oddalone od głównej autostrady na północ o zaledwie trzy godziny. Jednak obie te trasy są zwykle trasami, które przeciętni Australijczycy pokonują tylko raz lub dwa razy w swoim życiu. === Autobusem === '''Autobusy międzystanowe''' obsługiwane są przez wiele firm autokarowych, w tym [https://www.greyhound.com.au/ Greyhound], [https://www.fireflyexpress.com.au/ Firefly] i [https://www.vline.com.au/ V/Line]. Podróż z [[Melbourne]] trwa około jedenastu i pół godziny, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy. Podróż z [[Sydney]] może trwać do 24 godzin i z definicji odbywa się w nocy. Ceny są niższe niż w przypadku pociągu i większości podróży samolotem, przynajmniej na trasie Adelaide-[[Melbourne]], chociaż jeśli czas się zgadza, lot tanimi liniami lotniczymi z Adelaide do [[Sydney]] może być tańszy niż autobus. '''Autobusy regionalne''' do miast i miasteczek [[Australia Południowa|Australii Południowej]] są również obsługiwane przez firmy autokarowe z Australii Południowej, ale lokalne firmy autokarowe z Australii Południowej, w tym [https://www.linksa.com.au/ LinkSA] i [https://stateliner.com.au/ Premier Stateliner], często oferują częstsze połączenia. Prawie wszystkie autobusy międzystanowe i regionalne odjeżdżają z {{Znacznik|Dworzec autobusowy Adelaide Central|-34.92806|138.59587|typ=transport}}'''[https://www.experienceadelaide.com.au/adelaide-central-bus-station/ dworca autobusowego Adelaide Central]''' przy 85 Franklin Street w mieście. Dworzec autobusowy Central Bus Station działa w godzinach 5:00-21:30, 7 dni w tygodniu. Obiekt dysponuje nowoczesnymi udogodnieniami i kawiarnią. Znajduje się tuż po drugiej stronie ulicy od centrum handlowego Adelaide Central Market, supermarketu Coles i dzielnicy Chinatown. === Statkiem === W sezonie rejsów, który trwa od listopada do kwietnia każdego roku, do terminalu pasażerskiego {{Znacznik|Port Adelaide Passenger Terminal|-34.7775|138.4827|typ=transport}}'''[https://www.flindersports.com.au/port-adelaide/ Port Adelaide Passenger Terminal]''' zawija wiele statków wycieczkowych. Listę statków przypływających do Adelaide można uzyskać w [https://portmis.flindersports.com.au/ Flinders Ports]. == Komunikacja == {{mapa|-34.903|138.603|zoom=11|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}} === Transportem publicznym === Usługi pociągów, tramwajów i autobusów są obsługiwane pod marką '''[https://www.adelaidemetro.com.au/ Adelaide Metro]''' i korzystają z ujednoliconego systemu biletowego. Witryna internetowa i aplikacja mogą być używane do planowania podróży, w tym pełnej nawigacji i aktualizacji w czasie rzeczywistym. Apple Maps i Google Maps zapewniają podobne doświadczenie. ==== Taryfy ==== Istnieją trzy sposoby zapłaty za podróż: * '''Tap and Pay'''. Akceptowane są bezstykowe karty kredytowe lub debetowe Visa lub Mastercard, w tym te w portfelu cyfrowym, takim jak Apple Pay lub Google Pay. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''MetroCARD'''. Plastikowa karta doładowywana, która kosztuje 10$ (w tym 5$ początkowego kredytu na podróż). Kartę można kupić na głównych stacjach kolejowych (Adelaide, Elizabeth, Gawler, Noarlunga Centre, Oaklands, Mawson Lakes i Salisbury), a także w większości kiosków i sklepów osiedlowych. Kartę można doładować wszędzie tam, gdzie jest sprzedawana, a także w pociągach i tramwajach. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''Buy and Go'''. Aplikacja umożliwiająca zakup biletów z kodem QR na smartfonie. Upewnij się, że zeskanujesz swój bilet z kodem QR przed każdą podróżą. Cena w godzinach szczytu wynosi 4,40$, a poza godzinami szczytu 2,50$. Każda opłata pozwala na dwugodzinny okres podróży na dowolną odległość. W centrum miasta są bezpłatne tramwaje i autobusy (szczegóły poniżej). ==== Pociągi ==== [[Plik:AdeMet4000ClassTrain.jpg|thumb|right|Pociąg Adelaide Metro]] Adelaide ma cztery główne linie i trzy linie boczne, wszystkie rozchodzące się promieniście od {{Znacznik|Adelaide Railway Station|-34.9211|138.5964|typ=transport}}'''Adelaide Railway Station''' na północnym krańcu miasta. Pomimo nazwy nie jest to system metra w zwykłym tego słowa znaczeniu, ale podmiejski system kolejowy. Podróż na '''północ''': * Linia '''Outer Harbor Line''' rozciąga się do Półwyspu Le Fevre na północnym zachodzie miasta, przez Port Adelaide i Glanville. Linia zapewnia dostęp do dzielnicy turystycznej Semaphore, historycznej dzielnicy morskiej w Port Adelaide i pasażu kawiarnianego Queen Street w Croydon. '''Linia Grange''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Woodville. '''Linia Port Dock''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Alberton. * Linia '''Gawler Line''' rozciąga się do Gawler Central na północy miasta, przez Ovingham, Mawson Lakes, Salisbury i Elizabeth. Podróż na '''południe''': * '''Linia Seaford''' rozciąga się do Seaford na południu miasta, przez nadmorskie przedmieścia Brighton i Noarlunga Centre. Linia zapewnia dostęp do plaż w Brighton i Hallett Cove oraz Westfield Marion w Oaklands. '''Linia Flinders''' rozgałęzia się od linii Seaford w Woodlands Park i kończy się na Flinders University. * '''Linia Belair''' rozciąga się do Belair u podnóża Adelaide na południowym wschodzie miasta, przez Blackwood. Linia zapewnia dostęp do Parku Narodowego Belair. ==== Tramwaje ==== Adelaide ma trzy linie tramwajowe. Linia Botanic Gardens biegnie od Adelaide Entertainment Centre do Botanic Gardens. Linia Glenelg biegnie od Royal Adelaide Hospital do nadmorskiej dzielnicy Glenelg. Linia Festival Plaza biegnie od Festival Plaza do Glenelg. Dworzec kolejowy jest wygodnym przystankiem do przesiadki między liniami. Podróż po mieście między Adelaide Entertainment Centre, Botanic Garden i South Terrace jest '''bezpłatna'''. Tramwaj jest nie tylko wygodny do popularnego miejsca turystycznego Glenelg, ale zatrzymuje się również na Rundle Mall, Victoria Square w pobliżu Adelaide Central Market i na North Terrace w pobliżu stacji kolejowej Adelaide. Podróżując na północ tramwajem, dotrzesz do Hindmarsh i Bowden, gdzie znajduje się Adelaide Entertainment Centre, miejsce koncertów stadionowych, a także popularny pas kawiarni i restauracji wzdłuż Port Road i uliczek bocznych. Jeśli jedziesz samochodem, wygodną i popularną alternatywą dla parkowania w mieście jest zaparkowanie przy Entertainment Centre i złapanie tramwaju do miasta. Opłata za cały dzień roboczy wynosi zaledwie 4 dolary, co jest znacznie tańsze niż parkowanie w mieście. ==== Autobusy ==== [[Plik:SouthLink Scania K320UA (BUS 2838).jpg|thumb|right|Autobus Adelaide Metro]] Adelaide ma rozległą sieć autobusową skoncentrowaną w mieście. Większość głównych dróg, w tym dzielnice kawiarniane, takie jak The Parade, Prospect Road, Henley Beach Road, King William Road i O'Connell St, to „strefy Go Zones”, które mają regularne autobusy w dni powszednie co najmniej co 15 minut do wczesnego wieczora. Sieć autobusowa Adelaide rozciąga się na przedmieścia zewnętrzne, do Adelaide Hills na wschodzie, w dół do McLaren Vale na południu (chociaż autobusy jeżdżą tam rzadko) i aż do Gawler na północy. Nie obejmuje Barossa Valley. Częstotliwość na przedmieściach zewnętrznych jest znacznie niższa niż w mieście. '''O-Bahn''' to linia szybkiego transportu autobusowego (BRT), która biegnie wzdłuż toru prowadzącego do północno-wschodnich przedmieść Adelaide. Autobusy O-Bahn kursują z Grenfell Street w mieście, wjeżdżając do O-Bahn w Hackney i zatrzymując się na węzłach Klemzig, Paradise i Modbury. Po zakończeniu jazdy O-Bahn autobusy jadą tak samo jak zwykłe autobusy, aby dotrzeć do celu. Połączenia O-Bahn są bardzo częste, co 3 do 5 minut w godzinach szczytu do węzłów przesiadkowych i co 15 minut poza godzinami szczytu. '''Bezpłatne City Connectors''' 98A, 98C, 99A i 99C (pętle przeciwne do ruchu wskazówek zegara i zgodne z ruchem wskazówek zegara) mają po około 30 przystanków, zatrzymując się we wszystkich głównych centrach kulturalnych i handlowych w mieście, zaczynając od Victoria Square i włączając stację kolejową Adelaide. Autobusy mają rampy dostępowe na poziomie gruntu. Kursują co 30 minut od poniedziałku do piątku w godzinach 8:30–19:00 dla 99A i od 8:15–19:15 dla 99C. Nie kursują w weekendy ani w Boże Narodzenie i Wielki Piątek. Ostrzegamy, że częstotliwość autobusów gwałtownie spada po 19:00, przy czym typowe są godzinne odstępy na przedmieściach, półgodzinne wzdłuż Go Zones i co 15 minut na O-Bahn. Wszystkie linie przestają działać około północy, więc sprawdź rozkłady jazdy i spodziewaj się złapania taksówki, jeśli będzie to konieczne, jeśli wyjdziesz po tej godzinie. Bardzo podstawowe usługi autobusowe ''After Midnight'' na ograniczonych trasach działają co godzinę po północy tylko w sobotnie wieczory. === Taksówką === [[Plik:2010-2011 Toyota Camry (ACV40R) Altise sedan, Adelaide Independent Taxis (16751219280).jpg|thumb|right|Adelaide Independent Taxis]] W mieście działają następujące korporacje taksówkowe: * '''[https://aitaxis.com.au/ Adelaide Independent Taxis]''', ☏ +61 13 22 11. * '''[https://www.suburbantaxis.com.au/ Suburban Taxis]''', ☏ +61 13 10 08. * '''[https://www.yellowadelaide.com.au/ Yellow Cabs South Australia]''', ☏ +61 13 22 27. Taksówki w Australii Południowej są białe (nawet te obsługiwane przez „Yellow Cabs”) i są wyraźnie oznaczone. Zazwyczaj można zatrzymać taksówkę na ulicy lub w dużym hotelu w godzinach pracy w mieście, ale na przedmieściach zazwyczaj trzeba zadzwonić do jednej z wymienionych firm oferujących usługi rezerwacji. Istnieje wiele postojów taksówek obsługiwanych przez Taxi Council w nocy w weekendy. Nadzorowane postoje taksówek oferują dodatkowe bezpieczeństwo dzięki oświetleniu i nadzorowi konsjerża i pracownika ochrony. Działają od 23:00 do 3:00 w piątki i od 23:00 do 5:00 w soboty. [https://taxicouncilsa.com.au/ Mapa lokalizacji jest dostępna na ich stronie internetowej]. Wszystkie taksówki w Adelaide są zobowiązane przez rząd stanowy do pobierania regulowanej taryfy z licznikiem, w zależności od czasu rozpoczęcia podróży. Taryfa pierwsza to normalna stawka taryfowa, a taryfa druga to wyższa stawka, która obowiązuje od poniedziałku do piątku w godzinach 19:00–6:00 oraz w weekendy i święta. Kierowcy prawie zawsze używają licznika i są do tego prawnie zobowiązani. Płatności można dokonać gotówką, EFTPOS, kartami debetowymi i kredytowymi oraz Cabcharge. Dobrym pomysłem jest poinformowanie kierowcy, jeśli planujesz zapłacić inną metodą niż gotówka, zanim rozpoczniesz podróż, ponieważ maszyny mogą być zawodne. === Samochodem === Centrum Adelaide i wewnętrzne przedmieścia, takie jak Glenelg, Norwood i Prospect, można łatwo przemierzyć pieszo lub korzystając z transportu publicznego. Jednak jeśli zamierzasz spędzić dużo czasu poza centrum miasta lub planujesz podróż do regionu winiarskiego, samochód jest przydatny, aby uniknąć długich podróży transportem publicznym. Główne krajowe firmy wynajmujące samochody prowadzą kioski na lotnisku w Adelajdzie na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Wszystkie drogi w Adelajdzie, jak również te w całej Australii Południowej, są bezpłatne. W przeciwieństwie do innych stolic stanów Australii, Adelaide nie ma sieci autostrad prowadzących bezpośrednio do centrum miasta. Istniejące autostrady zaczynają się na zewnętrznych przedmieściach i mają na celu kierowanie ruchu do pobliskich miasteczek. Ograniczenia prędkości na większości głównych dróg są oznakowane na 60 km/h, chociaż domyślne ograniczenie prędkości wynosi 50 km/h, jeśli nie ma oznakowania ograniczenia prędkości. Ograniczenia prędkości są ściśle egzekwowane, a nawet niewielkie przekroczenie ograniczenia prędkości może skutkować mandatem w wysokości 350$. === Rowerem === Adelaide to dobre miasto do podróżowania rowerem, a większość lokalnych kierowców jest uprzejma i przyjazna dla rowerzystów. Poza miastem i północną Adelaide większość głównych dróg ma wydzielone pasy rowerowe, a wielu mieszkańców dojeżdża do pracy rowerem. Pasy rowerowe nie są tak powszechne w mieście i północnej Adelaide, ale nadal można je znaleźć na określonych ulicach. Rowery można przewozić pociągami (ale nie tramwajami ani autobusami). Od poniedziałku do piątku przed godziną 9 rano i między 15:00 a 18:00 obowiązuje cena ulgowa (z wyjątkiem posiadaczy karty Seniors Card). W pozostałych godzinach rowery można przewozić bezpłatnie. === Pieszo === Centrum miasta jest stosunkowo zwarte i można je łatwo pokonać pieszo. Większość atrakcji skupia się wokół bloków między North Terrace i Victoria Square po obu stronach King William Street. Główny obszar handlowy Rundle Mall jest w całości przeznaczony dla pieszych. Dzielnica Gouger Street i Adelaide Central Market to również świetne miejsca docelowe dla pieszych podróżników. Podróżni, którzy chcą kontynuować jogging podczas podróży, mogą skorzystać z popularnych tras biegowych wzdłuż rzeki Torrens i przez Parklands. == Warto zobaczyć == [[Plik:GlenelgTownHall.jpg|thumb|Ratusz Glenelg]] Główne atrakcje Adelaide skupiają się głównie w City i North Adelaide. W przeciwieństwie do [[Sydney]], [[Melbourne]], [[Brisbane]] czy [[Perth]], Adelaide nie jest miejscem, do którego chciałbyś pojechać specjalnie ze względu na życie w mieście i jest o wiele mniej ruchliwe niż inne duże miasta. Zamiast tego Adelaide jest miejscem, w którym możesz cieszyć się bardziej wyluzowanym tempem życia, jakbyś był na wsi, ale z łatwym dostępem do typowych udogodnień dużego miasta. Adelaide jest znane ze swoich kościołów, a podróż do Adelaide nigdy nie jest kompletna bez odwiedzenia jednego z jego kościołów, nie ze względu na jakiekolwiek znaczenie historyczne lub religijne, ale raczej ze względu na ich architekturę. Jeśli możesz pozwolić sobie na czas, aby zobaczyć tylko jeden, '''Katedra św. Piotra''' w North Adelaide jest jednym z najbardziej kultowych kościołów w Australii. W przeciwieństwie do innych miast, Adelaide nie ma karnetu obejmującego wszystkie atrakcje. === Parki i ogrody === W przeciwieństwie do większości innych miast, większość parków i ogrodów Adelaide otacza miasto, tworząc ładną granicę odróżniającą je od reszty Adelaide, zamiast znajdować się całkowicie na obrzeżach. Istnieje również inna granica wokół North Adelaide, granicząca z rzeką Torrens, dzięki czemu większość parków i ogrodów Adelaide koncentruje się na tym małym, ale zróżnicowanym zielonym skrawku ziemi w mieście. Większość innych parków i ogrodów znajduje się poza tym na przedmieściach, szczególnie w południowo-wschodnich obszarach Adelaide, często przestronnych i z rozległą przestrzenią rekreacyjną. Parki w mieście i North Adelaide są oczywistym znakiem, że jesteś w mieście, podczas gdy niektóre, takie jak Morialta Conservation Park, dają wrażenie, że jesteś na zewnątrz i na buszu, podczas gdy niektóre, takie jak Belair National Park, mają idealne płynne przejście między miastem a wsią. [[Plik:Palm House, Adelaide Botanic Gardens.jpg|thumb|300px|Palmiarnia, Ogród Botaniczny w Adelajdzie]] Jeśli chodzi o parki narodowe, obszar Adelaide ma tylko trzy parki narodowe, w przeciwieństwie do jedenastu parków narodowych w [[Sydney]], które dla niektórych nadal byłyby uważane za dużo jak na miasto tej wielkości. Parki narodowe są wymienione poniżej: * Pierwszy park narodowy Australii Południowej; Belair National Park jest domem dla wielu znaczących budynków, w tym starego domu rządowego. W parku znajduje się wiele szlaków turystycznych, a także kilka wodospadów * Drugi park narodowy w Adelaide znajduje się nieco na granicy Adelaide i jest w dużej mierze rezerwatem ptaków, nadmorskim parkiem narodowym Adelaide International Bird Sanctuary National Park — Winaityinaityi Pangkara (jeśli ta nazwa jest trudna do wymówienia lub zbyt długa, Adelaide International Bird Sanctuary lub Adelaide International Bird Sanctuary National Park będzie odpowiednie), jest domem dla kilku białych plaż i jest szczególnie dobrym miejscem, jeśli chcesz zobaczyć delfiny * Trzeci i najnowszy park narodowy to Glenthorne National Park — Ityamaiitpinna Yarta (jeśli to zbyt długie, Glenthorne National Park będzie odpowiednie) został utworzony w listopadzie 2020, co jest dość nowym zjawiskiem w porównaniu z pozostałymi dwoma parkami narodowymi i jest w trakcie przekształcania z parku ochrony przyrody w park narodowy. W zależności od tego, czy Adelaide Hills uważa się za część Adelaide, '''Cleland National Park''' również został przekształcony z parku ochrony przyrody w park narodowy, który obejmuje kilka tras rowerowych i pieszych oraz Mt. Lofty, jedyne miejsce w Adelaide, gdzie kiedykolwiek pada śnieg, chociaż to również jest bardzo, bardzo rzadkie. Niemniej jednak nadal jest to przyjemny park na spacer. W grudniu 2021 Adelaide zostało nazwane drugim na świecie „National Park City” przez International National Park City Foundation (organizację promującą parki narodowe) po [[Londyn]]ie, który stał się pierwszym w 2019. Uważa się, że 95% mieszkańców Adelaide mieszka zaledwie 400 metrów od parku, a ponad 30% miasta jest pokryte zielenią, co czyni Adelaide najbardziej zielonym miastem w Australii (chociaż prawie połowa [[Canberra|Canberry]] jest zajmowana przez park narodowy). === Muzea i galerie === [[Plik:River Torrens at the University of Adelaide.jpg|thumb|Rzeka Torrens przepływająca w pobliżu Uniwersytetu w Adelajdzie]] Muzea i galerie Adelaide są również skoncentrowane w mieście i północnej Adelajdzie, podobnie jak parki i ogrody lub większość rzeczy do zobaczenia lub zrobienia w Adelajdzie, ale jest też spora liczba muzeów w regionie Port Adelaide/Outer Harbor. Podobnie jak każda inna stolica, Adelaide ma galerię sztuki, muzeum stanowe zawierające historyczne artefakty z całej Australii Południowej, a także z obszarów granicznych sąsiadujących stanów, stare więzienie i przede wszystkim centrum wina w mieście. Na przedmieściach znajduje się również muzeum kolei, muzeum lotnictwa i wiele innych. Spośród wszystkich muzeów, wystaw lub galerii w Adelajdzie, te są szczególnie ważne: * '''Narodowe Centrum Wina''' – w mieście, podróż do Australii Południowej bez poznania kultury wina w tym stanie nigdy nie jest kompletna. * '''Muzeum Australii Południowej''', również w mieście, jest w dużej mierze państwowym muzeum Australii Południowej, w którym znajdują się artefakty i kolekcja rdzennych mieszkańców, a także kilka galerii. Podobnie jak w większości muzeów, jest bezpłatne. * Chociaż Australia Południowa nie miała tak dużej liczby migrantów, w przeciwieństwie do [[Sydney]] czy [[Melbourne]], '''Muzeum Migracji''' w mieście opowiada historie imigrantów do Australii Południowej na przestrzeni dziejów i może cię to bardziej zaskoczyć niż myślisz – Australia Południowa jest nadal dość wielokulturowym stanem, pomimo stereotypów * '''Galeria Sztuki Australii Południowej''' w mieście jest szczególnie interesującym miejscem dla osób zainteresowanych różnymi gatunkami sztuki. Istnieje również kilka innych muzeów, wystaw i galerii. Zapoznaj się z odpowiednimi artykułami o okręgach, aby uzyskać informacje na ich temat. == Aktywny wypoczynek == === Plaże === [[Plik:The Jetty. Glenelg, SA.jpg|thumb|Molo na plaży Glenelg]] [[Plik:Port Willunga Beach.jpg|thumb|Adelaide to nadmorskie miasto, szczycące się 28 km linii brzegowej. Na zdjęciu Port Willunga, na południe od miasta.]] Plaże Adelaide znajdują się głównie w West Adelaide, biorąc pod uwagę fakt, że jest to jedyny duży okręg z linią brzegową. Chociaż Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara ma również długą linię brzegową, jest ona chroniona i nie jest to plaża do pływania. Jeśli jest coś, czego nie można przegapić na żadnej plaży w Adelaide, to jest to surfing na jednej z wielu plaż surfingowych (Glenelg i West Beaches), australijski klasyk. Niektóre plaże mają szkoły surfingu i miejsca, w których można wypożyczyć deski surfingowe, ale w znacznie mniejszym stopniu niż Sydney. Jednak są pewne plaże, które przyciągają więcej odwiedzających i są bardziej popularne niż inne: * {{Znacznik|Glenelg Beach|-35.0068558|138.5113017|typ=natura}}'''Glenelg Beach''' – Historyczne nadmorskie przedmieście Glenelg ma molo, Grand Hotel i wiele restauracji i kawiarni. Bardzo popularne wśród młodych i starszych, wiele zawodów siatkówki. * {{Znacznik|West Beach|-34.94546022510652|138.50100541362013|typ=natura}}'''West Beach''' – Idealne na rodzinne spacery i pływanie. Jest dość blisko zarówno Glenelg, jak i Henley Beach. Na Henley Beach znajduje się Henley Square, na którym znajduje się około 15 restauracji – doskonałe miejsce na posiłek. Wszystkie plaże wzdłuż wybrzeża Adelaide to doskonałe plaże z białym piaskiem, niektóre z publicznymi toaletami i prysznicami z zimną wodą. Jeśli chcesz „zamoczyć wędkę”, są mola na (plażach podmiejskich, od północy do południa) Grange, Semaphore, Henley Beach, Glenelg, Brighton i Port Noarlunga. === Sport === Jak każde miasto, Adelaide jest również znane ze swojego sportu. Podobnie jak w większości innych miast Australii, futbol australijski (AFL) jest najpopularniejszym sportem, a krykiet nie jest daleko w tyle. W przeciwieństwie do [[Queensland]] lub większości [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], rugby league nie jest popularne w Adelaide. * '''Krykiet''' – W miesiącach letnich wybierz się na mecz krykieta na {{Znacznik|Adelaide Oval|-34.9155596 |138.5962772 |typ=atrakcja}}'''Adelaide Oval'''. Australia jest gospodarzem kilku krajów podróżujących każdego lata i rozegrają kilka meczów na tym pięknym boisku, które znajduje się tuż między miastem a północną Adelajdą, na tej małej przestrzeni zieleni. Bilety na mecze międzynarodowe są zazwyczaj szybko wykupywane, ale mecze krajowe są częste i równie ekscytujące. * '''AFL''', najwyższa liga profesjonalnego futbolu australijskiego. Mecze domowe lokalnych drużyn Adelaide Crows i Port Adelaide Power odbywają się na '''Adelaide Oval''' w północnej Adelajdzie w miesiącach zimowych. Bilety są zazwyczaj w rozsądnej cenie, a ich zdobycie nie powinno stanowić problemu — sprawdź [https://www.afl.com.au/ stronę internetową AFL], aby uzyskać więcej informacji. * '''SANFL''', stanowa liga futbolu australijskiego, ma 5 meczów w weekend w różnych miejscach w mieście i na przedmieściach. {{Znacznik|Norwood Oval|-34.9198188 |138.6304715 |typ=atrakcja}}'''Norwood Oval''', siedziba [https://norwoodfc.com.au/ Redlegs], znajduje się na Parade w Norwood, gdzie znajduje się wiele restauracji, kawiarni i pubów na pomeczowe okazje. * Sprawdź Adelaide United (drużynę piłkarską) na Hindmarsh Stadium. === Sztuka performatywna === * '''Format Collective''' na 15 Peel St to dwupiętrowa przestrzeń do występów ze stałym sklepem z zinami, w którym odbywają się małe wystawy sztuki, niektóre z bardziej eksperymentalnych koncertów, panele dyskusyjne i sztuka performance. Wiele z tego koncentruje się na corocznym Format Festival, który odbywa się w tym samym czasie co Fringe Festival i jest uważany za bardziej eksperymentalną alternatywę, chociaż przez cały rok coś się dzieje. Znany z hipsterów, japońskiego piwa i nostalgicznych gier w four-square. == Praca == == Nauka == Trzy uniwersytety mają siedzibę w Adelaide, z których {{Znacznik|'''University of Adelaide'''|-34.919159 |138.60414|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.adelaide.edu.au/ University of Adelaide]''' jest najbardziej ceniony. Pozostałe dwa uniwersytety w regionie {{Znacznik|'''University of South Australia'''|-34.92069 |138.604558|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.unisa.edu.au/ University of South Australia]''' i '''[https://www.flinders.edu.au/ Flinders University]'''. Studenci zagraniczni mają możliwość zapisania się na te uniwersytety, jako studenci studiów licencjackich lub w ramach programów wymiany z zagranicznymi uniwersytetami. == Zakupy == [[Plik:Rundle Place, Rundle Mall.jpg|thumb|Rundle Mall]] [[Plik:Shopping Center SA.JPG|thumb|Wnętrze Adelaide Arcade z XIX wieku.]] W przeciwieństwie do „wielkiej czwórki” australijskich miast, luksusowe marki najwyższej klasy, takie jak Louis Vuitton, Gucci i Prada, nie są obecne w Adelajdzie. Victorian Adelaide Arcade, która biegnie na południe od Rundle Mall, ma wspaniałą kolekcję butików i specjalistycznych sklepów, takich jak numizmatyka, antyki i czekoladki. Innym dobrym miejscem do poszukiwania półluksusowych przedmiotów jest Burnside Village na wschodnich przedmieściach. === Centra handlowe i dzielnice handlowe === Chociaż Adelaide ma wiele centrów handlowych i dzielnic handlowych, są pewne, które są szczególnie interesujące dla podróżnych: * {{Znacznik|'''Rundle Mall'''|-34.9228351 |138.6025993|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Rundle Mall''' w Adelaide City – pasaż handlowy przeznaczony wyłącznie dla pieszych, z wieloma pasażami i bocznymi uliczkami odchodzącymi od niego. Biegnie równolegle do North Terrace. Ponad 800 sklepów. * {{Znacznik|'''Tea Tree Plaza'''|-34.8314375 |138.6928226|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Tea Tree Plaza''' (w skrócie TTP) w Tea Tree Gully – średniej wielkości centrum handlowe z ponad 250 sklepami. Tea Tree Plaza jest stacją końcową dedykowanej linii autobusowej Adelaide O'Bahn, która zaczyna się w centrum miasta przy Hackney Rd. Łatwo tam dotrzeć z centrum miasta; większość autobusów zatrzymujących się na przystankach Grenfell St jedzie do [https://www.adelaidemetro.com.au/stops?id=11347 TTP Interchange] przez linię autobusową O'Bahn. Łatwo je zobaczyć z daleka, ponieważ ma dużą antenę i podtrzymującą konstrukcję w kształcie piramidy, dobrze znaną miejscowym, na dachu domu towarowego Myer. Wokół, na górze i pod kompleksem dostępnych jest dużo miejsc parkingowych. Znacznie mniejsze centrum handlowe Tea Tree Plus znajduje się tuż obok Tea Tree Plaza. * {{Znacznik|'''Centrum handlowe Westfield Marion'''|-35.0163249 |138.5455919|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Centrum handlowe Westfield Marion''' w West Adelaide – największe centrum handlowe w Adelaide z ponad 400 sklepami. Z centrum miasta do tego Westfield kursują bezpośrednie autobusy. * {{Znacznik|'''Harbour Town'''|-34.9471324 |138.5196497|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Harbour Town''' również w West Adelaide, tuż obok lotniska – jest to średniej wielkości centrum handlowe w trakcie rozbudowy, oferujące zakupy outletowe, położone przy zachodniej krawędzi lotniska w Adelaide. Tylko krótka przejażdżka autobusem z lotniska i 30 minut od miasta i północnej Adelaide. Poza tym nie, to nie jest błąd ortograficzny. === Zakupy spożywcze === Jeśli chodzi o targi żywności, w Adelajdzie nigdy ich nie brakuje. Oto niektóre z nich: * {{Znacznik|'''Central Market'''|-34.9294947 |138.5978223|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Central Market''' między Grote i Gouger St, na zachód od Victoria Square w Adelaide/City i North Adelaide – gdzie wszystkie świeże owoce i warzywa są pod jednym wiktoriańskim dachem. Nie tylko wegetarianie będą się tu ślinić, ponieważ żywność i produkty nieżywnościowe wszelkiego rodzaju konkurują o najlepsze ekspozycje. Dla tych, którzy chcą kupić jedzenie do domu, Central Market jest prawdopodobnie tym, czego szukają * '''Chinatown''' Choć dla wielu może to być zaskoczeniem, Adelaide ma również Chinatown, czyli obszar wyłącznie dla pieszych (Moonta St) sąsiadujący z Central Market. * '''City East IGA''' – ten IGA został nazwany najlepszym supermarketem IGA w SA ze względu na niesamowity asortyment żywności, w tym grecki, włoski, chiński i indyjski. Jak sama nazwa wskazuje, znajduje się we wschodniej części miasta. * '''Gaganis Brothers''' w West Adelaide to hurtownik żywności, ale sprzedaje ją klientom z niesamowitym wyborem żywności etnicznej. Większość artykułów jest dostępna w większych ilościach. == Gastronomia == === Dania lokalne === Lokalna kuchnia Adelaide zazwyczaj nie różni się zbytnio od standardowej kuchni australijskiej, ale jest kilka dań charakterystycznych dla Adelaide, których warto spróbować, będąc tutaj. '''Pie floater''' to australijski placek mięsny (zwykle wołowy) w gęstej zupie grochowej, często doprawiany ketchupem. Jest sprzedawany w licznych pubach i kawiarniach w Adelaide, ale miejscem, do którego miejscowi wskażą ci, jeśli chcesz spróbować najbardziej klasycznej wersji, jest '''Cafe de Vili''' w Mile End South. * '''AB''' to odpowiedź Adelaide na halalowe przekąski ze wschodniego wybrzeża, składające się z mięsa yiros na warstwie gorących frytek, zwieńczone sosem pomidorowym, sosem chili, sosem czosnkowym i sosem barbecue, chociaż nie jest halal. Dwa sklepy, mianowicie '''North Adelaide Burger Bar''' (znany również jako Red & White) i '''Blue & White''', oba w North Adelaide, twierdzą, że wymyśliły to danie. === Kultura BYO === Choć w innych częściach świata jest to dość nietypowe, w restauracjach w [[Australia|Australii]] i [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]] powszechne jest, aby klienci mogli przynieść wino butelkowane na kolację. Praktyka ta nazywa się „BYO”, co oznacza „przynieś własne”. Początkowo wynikało to z luki w przepisach dotyczących licencji na sprzedaż alkoholu, ale obecnie jest to świetna okazja, aby cieszyć się winem kupionym w regionie winiarskim lub odwiedzić lokalny „sklep z butelkami” i cieszyć się szerszym wyborem w niższych cenach. Nigdzie w Australii BYO nie jest tak powszechne jak w Adelajdzie. Większość restauracji w Adelajdzie, które serwują alkohol, również zezwala na BYO, jednak warto wcześniej zadzwonić, aby się upewnić. Do rachunku doliczana jest opłata zwana „korkową”. Opłata korkowa wynosi zazwyczaj około 10–15 USD za butelkę, choć wyższe opłaty nie są niespotykane. Opłata korkowa jest doliczana nawet wtedy, gdy wino znajduje się pod zakrętką, a nie pod korkiem, jak w przypadku praktycznie wszystkich niedawno wyprodukowanych australijskich win. === City === [[Plik:Adelaide's Central Market.jpg|thumb|Central Market w centrum Adelaide.]] Miasto zaspokaja praktycznie każdy gust i przedział cenowy. Adelaide ma jedną z największych liczby restauracji i kawiarni na osobę w Australii, a większość najlepszych znajduje się w City. * '''Gouger Street, Chinatown i dzielnica Central Market''' to wielokulturowy raj dla smakoszy i miłośników wina. Gouger Street, najbardziej znana w Adelaide z dobrej jakości azjatyckiego jedzenia w rozsądnej cenie, przyciąga szeroką gamę klientów, od prawników i urzędników państwowych z sąsiadujących sądów i dzielnicy rządowej po nowych migrantów. Chinatown i Gouger St to centrum kuchni i kultury chińskiej w Adelaide, a wzdłuż pasa znajduje się wiele chińskich restauracji. Oferowane są również inne azjatyckie dania, w tym tajska, wietnamska i indyjska. Po północnej stronie Gouger St, Adelaide Central Market oferuje szeroki wybór straganów z jedzeniem w stylu ulicznym, a także kilka starszych europejskich kawiarni. Ostatnia dekada przyniosła również pojawienie się ekskluzywnych restauracji na Gouger St, gdzie do znanej i lokalnej argentyńskiej restauracji Gaucho's dołączyło kilka droższych opcji. * '''Rundle Street i East End''' to tradycyjne centrum kuchni włoskiej i greckiej w Adelajdzie, ale są tam również nowsze restauracje chińskie, tajskie i japońskie. Podobnie jak Gouger St, oferuje opcje dla każdego przedziału cenowego, przy czym zachodni kraniec ulicy bliżej Uniwersytetu Adelaide jest bardziej budżetowy, podczas gdy wschodni kraniec jest bardziej ekskluzywny. Uliczki East End odchodzące od Rundle Street oferują szereg mniejszych, bardziej oryginalnych kawiarni — Ebenezer Place, Bent Street i Union Street oferują kilka alternatywnych opcji. * '''Waymouth Street i Pirie Street''' stały się nowymi miejscami do jedzenia w ciągu ostatniej dekady, szczególnie na ekskluzywny lunch. Waymouth Street, po zachodniej stronie King William Street, oferuje szereg ekskluzywnych kawiarni, bistro i barów, podczas gdy Pirie Street ma kilka nowych kawiarni. Hindley Street jest najbardziej znana ze swoich barów i życia nocnego, ale oferuje również szereg opcji gastronomicznych z różnych kultur, szczególnie bliskowschodnich i azjatyckich. Uliczki '''Leigh Street i Bank Street''' również stały się miejscami kulinarnymi. * '''Hutt Street''' jest mniejsza i oferuje niewielki wybór ekskluzywnych restauracji, które zadowolą większość gustów, a także szeroki wybór sklepów z wykwintną żywnością i supermarketów. * '''South West Corner''' City o powierzchni mili kwadratowej, na południe od dzielnicy Gouger Street, jest bardziej mieszkalny, ale obejmuje niektóre z najciekawszych doświadczeń kulinarnych Adelaide, rozsiane wśród zabytkowych domów i apartamentów. === North Adelaide === [[Plik:Adelaide Light Trail HDR (8239025608).jpg|thumb|right|Północna Adelajda i wieże katedry św. Piotra, widok na południe w stronę miasta]] * Eklektyczna mieszanka małych restauracji i kawiarni sprawia, że ​​Melbourne Street jest ciekawym miejscem do jedzenia. * Różnorodność barów na wynos, pubów, kawiarni, piekarni i restauracji, które zajmują większość O'Connell Street, oznacza, że ​​nie będziesz mieć niedoboru. Jest to również siedziba obu sklepów, które twierdzą, że wynalazły AB. === Przedmieścia === * '''The Parade''', Norwood ma długi odcinek sklepów i kosmopolitycznych restauracji. Autobusy z CBD numer 122-124 lub bardzo krótka podróż taksówką. * '''Jetty Road / Mosley Square''', Glenelg ma wiele restauracji i pubów na końcu 30-minutowej podróży tramwajem. * '''Stuart Road''', Dulwich ma dwie kawiarnie, licencjonowaną restaurację i bardzo dobrą piekarnię. Złap 145 lub 146 z North Ter, która jedzie wzdłuż Fullarton Rd i w górę Dulwich Ave. * '''[https://kingwilliamroad.com.au/ King William Road]''', Hyde Park to ekskluzywny pas modnych kawiarni, kawiarni i restauracji. === Oszczędnie === W Adelajdzie jest wiele niedrogich lokali gastronomicznych. Zazwyczaj nie wyglądają imponująco z zewnątrz, ale większość z nich ma coś do zaoferowania — dlatego wciąż działają. Warto przejrzeć menu przyklejone do drzwi. Tanie jedzenie powinno kosztować od 8 do 14 dolarów za danie główne, nie więcej. Nie ma wielu sieci restauracji zlokalizowanych w Adelajdzie, z wyjątkiem '''[https://www.fastapasta.com.au/ Fasta Pasta]''', gdzie za talerz makaronu można zapłacić od 10 dolarów. Sieć ta stała się w pewnym sensie wersją makaronu w stylu fast food. W ostatnich czasach można ją znaleźć w innych stanach, a jej popularność w Australii Południowej wynika z faktu, że sieć powstała w Adelajdzie. === Umiarkowanie === Chociaż w Adelaide jest wiele niedrogich lokali gastronomicznych, jest więcej lokali średniej klasy. Można je znaleźć w każdej części Adelaide, a jeśli masz ograniczony budżet i mieszkasz w okolicy bez niedrogich lokali gastronomicznych. Puby są zazwyczaj dobrym miejscem do poszukiwania jedzenia średniej klasy, przy czym większość pubów oferuje fish and chips, a także inne australijskie przysmaki, takie jak steki, kotlety jagnięce, sznycle, makarony i risotto. Jak w przypadku niemal wszystkiego w Adelaide, większość z nich można znaleźć głównie w mieście i północnej Adelajdzie, ale jest ich mnóstwo w mniejszych centrach miast. Jeśli chodzi o kuchnię, dość łatwo znaleźć kuchnię włoską i indyjską. Znalezienie kuchni azjatyckiej (chińskiej, japońskiej, koreańskiej, wietnamskiej i tajskiej) jest również łatwe, ale mogą one nie dorównywać standardom w [[Sydney]], podczas gdy znalezienie kuchni greckiej i śródziemnomorskiej jest również łatwe, ale oferta może nie dorównywać standardom w [[Melbourne]]. === Ekskluzywnie === Znalezienie eleganckiej restauracji w mieście jest dość łatwe, ale znalezienie jej na przedmieściach jest znacznie trudniejsze. Mimo to, przedmieścia również mają kilka doskonałych opcji wykwintnych restauracji, jeśli wiesz, gdzie szukać. Pobliskie regiony winiarskie, takie jak McLaren Vale i Barossa Valley, również mają doskonałe opcje wykwintnych restauracji, a kilka winnic ma restauracje z widokiem na swoje winnice, które są otwarte tylko na lunch. W przeciwieństwie do innych miast, jeśli wybierasz się do eleganckiej restauracji, nie obowiązuje tam dress code. Zobacz sekcję [[#Dress codes]]. === Dress codes === Ponieważ Australijczycy są na ogół swobodni, możesz swobodnie nosić to, co uważasz za stosowne. Chociaż większość ludzi stara się ubierać elegancko do bardziej eleganckich restauracji, nie ma takiego wymogu, a zarówno restauracje, jak i goście są wyluzowani w kwestii standardów ubioru, więc nie jest niczym niezwykłym, że w restauracjach można spotkać ludzi noszących dżinsy, zwłaszcza wśród młodszych pokoleń. == Życie nocne == W całej CBD jest mnóstwo pubów i barów (znanych również jako „hotele” w Australii), ale warto wyróżnić kilka dzielnic. Rundle Street i sąsiednia dzielnica, znana po prostu jako „The East End”, mają wiele popularnych pubów. Hindley St była kiedyś znana jako obskurny dom klubów ze striptizem i barów motocyklowych w Adelajdzie, ale przeszła renesans, podobnie jak „The West End”. Wschodni kraniec Hindley Street jest bardziej popularny, podczas gdy zachodni kraniec, na zachód od Morphett Street, ma kilka modniejszych i bardziej alternatywnych lokali. Podejrzane miejsca nadal tam są, ale tak samo jest z kampusem uniwersyteckim i wieloma modnymi barami i klubami. Ważne są również Gouger Street i jej liczne restauracje, ale z coraz większą liczbą barów i pubów. O'Connell Street jest domem dla kilku popularnych pubów w północnej Adelajdzie. Jest też wiele barów na przedmieściach Adelaide, które są zwykle bardziej zatłoczone w czwartkowe i piątkowe wieczory. Sporo miejscowych wybiera się do hoteli na przedmieściach w czwartkowe i piątkowe wieczory, a w sobotnie wieczory do Adelaide CBD. Palenie w pubach i klubach jest zabronione na mocy prawa Australii Południowej. Wiele lokali gastronomicznych ma miejsca na zewnątrz, gdzie palenie jest dozwolone. == Noclegi == [[Plik:D'Arenberg Cube.jpg|thumb|D'Arenberg Cube (McLaren Vale) to wielofunkcyjny budynek, w którym znajduje się restauracja znana jako d'Arenberg Cube Restaurant, sala degustacji win, wirtualna fermentacja, sala z filmami 360 stopni i Muzeum Rzeczywistości Alternatywnych]] Adelaide ma setki opcji zakwaterowania w CBD (centralnej dzielnicy biznesowej, tj. śródmieściu) do rozważenia, od hoteli dla backpackerów po pięciogwiazdkowe hotele. Istnieją jednak również opcje poza obszarem centralnym. Jeśli podróżujesz służbowo, mogą być dostępne noclegi w stylu biznesowym w pobliżu miejsca pracy, ale poza tym centrum miasta ma zazwyczaj większą dostępność. Jeśli lubisz kemping, najbliższy kemping do miasta znajduje się w Belair National Park na południowo-wschodnich przedmieściach Adelaide. Park znajduje się mniej niż 10 km od miasta, a w pobliżu znajduje się połączenie kolejowe. Jeśli lubisz plażę, nie masz innego wyboru, jak wybrać przedmieścia bliżej wybrzeża. Najbliższy do miasta jest Glenelg, ale są też takie w Port Adelaide lub Outer Harbor. === Oszczędnie === Istnieje wybór noclegów dla backpackerów w okolicy centralnego dworca autobusowego. Popularne dzielnice obejmują części CBD oraz niektóre południowe i północne przedmieścia Adelaide. === Umiarkowanie === Jak zawsze, najlepszym wyborem zakwaterowania średniej klasy jest CBD (zarówno miasto, jak i North Adelaide), często połączone z Victoria Square transportem publicznym. Czasami tańsze zakwaterowanie w stylu motelu można uzyskać na drogach prowadzących do Adelaide. Poza CBD większość znalezionego zakwaterowania będzie prawdopodobnie średniej klasy, ale ceny mogą być nieco niższe i mieć więcej udogodnień. === Ekskluzywnie === Adelaide ma typowe sieciowe hotele, takie jak Hilton czy Novotel, skoncentrowane głównie w CBD. Luksusowe hotele można znaleźć w całej Adelaide, ale w szczególności miasto i West Adelaide są warte sprawdzenia – pierwsze ze względu na wygodę, a drugie ze względu na widoki na plażę. == Imprezy == Jednym z najlepszych okresów w roku na wizytę jest '''Mad March''', kiedy odbywa się wiele festiwali i wydarzeń. Należą do nich Adelaide Fringe, wyścig samochodowy Clipsal 500, Adelaide Festival, WOMADdelaide i karnawał wyścigów konnych Adelaide Cup. * '''Adelaide 500''' (Superloop Adelaide 500) – W połowie marca wyścigi supersamochodów Adelaide 500 cieszą się dużą popularnością, odbywają się na nich masowe imprezy uliczne, ogromne składy koncertów i wielu fanatycznych mieszkańców Adelaide. * '''Adelaide Fringe Festival''' – Pod koniec lutego-marca Fringe Festival (drugi co do wielkości tego typu na świecie) i Festival of Arts ożywiają miasto muzyką, sztuką, tańcem i kulturą z całego świata. Oba są dużymi i bardzo popularnymi wydarzeniami odwiedzanymi przez ludzi z całego świata. * '''WOMADelaide''' (World of Music Arts and Dance) – Ogromnie popularny festiwal muzyczny odbywający się obecnie co roku w marcu. Ludzie przyjeżdżają tu z całej Australii i z zagranicy. Pokazuje Adelaide w najlepszym wydaniu. == Kontakt == == Bezpieczeństwo == Numer alarmowy w całej Australii to 000. Pogotowie ratunkowe, straż pożarna i policja są dostępne pod tym numerem. W przypadku niepilnej pomocy policyjnej należy zadzwonić pod numer 131 444. Adelaide jest uważane za bezpieczne miasto, znacznie bezpieczniejsze niż [[Sydney]] i [[Melbourne]]. Ludzie powinni jednak zachować bezpieczeństwo osobiste, szczególnie w nocy. Większość przestępstw z użyciem przemocy w Adelaide jest spowodowana alkoholem, więc zachowaj czujność i unikaj konfrontacji, jeśli jesteś w barach lub klubach nocnych nocą. Miejskie parki są słabo oświetlone i najlepiej ich unikać po zmroku ze względu na obecność nietrzeźwych osób. Jeśli musisz przejść przez parki, aby dotrzeć na przedmieścia, trzymaj się blisko drogi. Zaleca się złapanie taksówki lub transportu publicznego w nocy. Pociągi w Adelaide są zazwyczaj niezawodne i przyjeżdżają i odjeżdżają zgodnie z rozkładem. (Autobusy mogą być nieco bardziej zmienne). We wszystkich pociągach po godzinie 19:00 są ochroniarze, a wiele usług kolejowych ma dostępne połączenia autobusowe. W nocy policja aktywnie patroluje centrum miasta, szczególnie Hindley Street, przy której znajduje się wiele nocnych klubów i barów. Postoje taksówek znajdują się w pobliżu Adelaide Casino na North Terrace, Hilton Adelaide Hotel na Victoria Square i skrzyżowania Rundle Street i Pulteney Street przed barem szybkiej obsługi Hungry Jacks. Większość regularnych usług transportu publicznego kończy się przed północą lub o północy, ale [https://www.adelaidemetro.com.au/plan-a-trip/free-and-special-transport specjalne autobusy After Midnight] kursują tylko w sobotnie wieczory, podróżując z miasta do jasno oświetlonych punktów na przedmieściach Adelaide. W Adelaide czasami dochodzi do '''trzęsień ziemi''', ale są one zwykle niewielkie i rzadko powodują poważne szkody. == Zdrowie == Odległe położenie Adelaide na najsuchszym kontynencie świata oznacza, że ​​cała woda pitna pochodzi z rzeki Murray lub lokalnych zbiorników. Chociaż woda jest całkowicie bezpieczna do picia, sprawia, że ​​woda z kranu jest niesmaczna dla osób, które do niej nie są przyzwyczajone, i najlepiej pić ją filtrowaną. == Informacje turystyczne == == Wyjazd == {{Jest w|Australia Południowa}} {{Zarys}} [[Kategoria:Australia]] od30plbpsdvawrjl5lrjc6fpbgipcfp 149988 149987 2025-06-18T14:02:56Z Moromar 2451 /* Kontakt */ 149988 wikitext text/x-wiki {{Top-banner}} {{Miejscowość infobox |nazwa = Adelaide |nazwa oryginalna = |widok = Adelaide's_updated_montage.jpg |opis = |herb = COA_Adelaida.svg |mapa = Adelaide locator-MJC.png |państwo = [[Plik:Flag of Australia.svg|20px]] [[Australia]] |region = [[Plik:Flag of South Australia.svg|20px]] [[Australia Południowa]] |powierzchnia = 3259,8 |wysokość = 43 |lud = 1 469 200 |prefiks = 08700, 08701, 08702, 08703, 08704, 08705, 08706, 08707, 08708, 08709, 08710, 08711, 08712, 08713, 08714, 08715, 08716, 08717, 08720, 08721, 08722, 08723, 08724, 08725, 08730, 08731, 08732, 08733, 08734, 08735, 08736, 08740, 08741, 08742, 08743, 08744, 08745, 08746, 08747, 08810, 08811, 08812, 08813, 08814, 08815, 08816, 08817, 08819, 08820, 08821, 08822, 08823, 08824, 08825, 08826, 08827, 08829, 08830, 08831, 08832, 08833, 08834, 08835, 08836, 08837, 08839, 08840, 08841, 08842, 08843, 08844, 08845, 08846, 08847 i 08849 |kod pocztowy = 5000 |www = https://www.cityofadelaide.com.au/ }} [[Plik:Adelaide - SA (25091207887).jpg|alt=|thumb|399x399px|Adelaide z rzeki Torrens ]] '''Adelaide''' jest stolicą stanu [[Australia Południowa]]. Leży na wschodnim wybrzeżu Zatoki St Vincent w centralnej, południowej części kontynentu [[Australia|australijskiego]]. Adelaide jest piątym co do wielkości miastem Australii, z populacją ponad 1,2 miliona. Ponad trzy czwarte mieszkańców Australii Południowej mieszka w obszarze metropolitalnym Adelaide. Adelaide leży na równinie między pagórkowatymi [[Adelaide Hills|wzgórzami Adelaide]] i Zatoką i graniczy z wieloma słynnymi regionami winiarskimi Australii. Regiony [[Barossa Valley]] i [[Clare Valley]] leżą na północy, regiony [[McLaren Vale]] i Langhorne Creek na południu, a chłodniejszy klimat regionu Adelaide Hills na wschodzie. Historycznie znane jako Miasto Kościołów ze względu na swoje nowe światowe korzenie jako inkubator wolności religijnej, większość architektury w centrum miasta zachowała się z epoki kolonialnej. Silnie inspirowana dominującymi wówczas stylami popularnymi w [[Anglia|Anglii]], architektura dziedzictwa jest podobna do wielu europejskich miast zbudowanych w XIX wieku. Miasto zbudowano na planie siatki, z obsadzoną drzewami ulicą miejską, niezwykle szeroką i przestronną jak na australijską metropolię, oraz sześcioma placami miejskimi otoczonymi parkami. Bliskość regionów uprawy winorośli i żywności premium, a także fale imigracji z [[Niemcy|Niemiec]], [[Włochy|Włoch]], [[Grecja|Grecji]], [[Polska|Polski]], [[Wietnam]]u, [[Malezja|Malezji]], [[Chiny|Chin]] i [[Indie|Indii]] stworzyły wyjątkową wielokulturową kulturę wykwintnego jedzenia i kawiarni w mieście i na wewnętrznych przedmieściach. Tę kulturę kawiarnianą wspiera globalna reputacja Adelaide w dziedzinie sztuki, a w szczególności festiwale sztuki odbywające się w marcu, w tym [https://www.adelaidefestival.com.au/ Adelaide Festival] i [https://adelaidefringe.com.au/ Adelaide Fringe Festival], który pod względem wielkości ustępuje jedynie Edinburgh Fringe Festival. Miasto jest domem Adelaide Oval, słynącego jako jeden z najbardziej malowniczych terenów do krykieta testowego, który został przebudowany, aby organizować mecze futbolu australijskiego w miesiącach zimowych, sportu, który ma długą historię w mieście. Adelaide i okoliczne regiony winiarskie są również gospodarzami [https://tourdownunder.com.au/ Tour Down Under], największego wyścigu kolarskiego na półkuli południowej i pierwszego etapu UCI WorldTour. Adelaide jest mniej ruchliwe niż jakakolwiek inna stolica, a względny brak wysokich budynków sprawia, że ​​bardziej przypomina mniejsze miasto, takie jak [[Hobart]] lub [[Canberra]]. Ze względu na swój spokojny charakter jest często nazywane „największym miastem wiejskim Australii”. == Dzielnice == === Regiony wewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide/Miasto i Północ|Miasto i Północ Adelaide]] | kolor regionu 1 = 47b526 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Dom centrum miasta Adelaide, gdzie znajduje się wiele muzeów, parków, a także miejsce narodzin przemysłu kosmicznego w Australii. Miasto jest również miejscem, w którym Adelaide staje się ożywione, a jego życie nocne ożywa, podczas gdy North Adelaide jest domem słynnej katedry św. Piotra. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Port Adelaide, Enfield, Prospect and Outer Harbor|Port Adelaide, Enfield, Prospect i Outer Harbor]] | kolor regionu 2 = c79c73 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Dom portu Adelaide; Port Adelaide. Obszar ten jest domem dla kilku muzeów, miejsc do jedzenia i jest jednym z bardziej zielonych obszarów Adelaide. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/Zachód|Zachodnia Adelaide]] | kolor regionu 3 = 6655d9 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Dom nadmorskich społeczności Adelaide, a także przedmieścia Glenelg, ważnego centrum miasta na zachodnich przedmieściach Adelaide. To także miejsce, w którym ożywa kultura surfingu w Adelaide. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Południe i Wschód|Południe i Wschód]] | kolor regionu 4 = d9d255 | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Dom Haigh's Chocolate Factory, fabryki jednej z najlepszych i najdroższych marek czekolady w Australii, oraz winiarni Penfold's. Obszar ten znajduje się również tuż przy [[Adelaide Hills]], dość górzystym terenie na wschodzie. }} === Regiony zewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara]] | kolor regionu 1 = 3250a8 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Jeden z największych rezerwatów ptaków w Australii Południowej i jedyny park narodowy w tym kraju, który pełni raczej funkcję rezerwatu ptaków niż zwykłego parku narodowego. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Belair National Park|Belair National Park]] | kolor regionu 2 = 543a11 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Miejski park narodowy, w którym znajduje się zabytkowy Old Government House, siedziba pierwszych gubernatorów Australii Południowej. W parku znajduje się również kilka wodospadów i kilka szlaków pieszych przez busz. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/McLaren Vale|McLaren Vale]] | kolor regionu 3 = a87332 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Jest to jeden z regionów uprawy winorośli w Adelajdzie. Choć nie cieszy się tak wielką międzynarodową sławą jak Barossa Valley, produkuje się tu wina najwyższej jakości, a samo przeżycie jest niepowtarzalne. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Salisbury, Playford and Tea Tree Gully|Salisbury, Playford i Tea Tree Gully]] | kolor regionu 4 = 1da17e | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Zewnętrzne przedmieścia w północnej części Adelaide, znane z licznych parków i wąwozów, a także z Westfield Tea Tree Plaza, jednego z najważniejszych centrów handlowych w Adelajdzie. | nazwa regionu 5 = [[Gawler]] | kolor regionu 5 = 26b0b5 | elementy regionu 5 = | opis regionu 5 = Exburb Adelaide, ta dość odizolowana część jest odrębnym miastem. Chociaż Gawler jest ogólnie uważane za granicę, jeśli chodzi o to, czy jest częścią Adelaide, czy nie, Wikivoyage obejmuje je jako osobne miasto, a nie jako część Adelaide. }} == Charakterystyka == Strefa czasowa [[Australia Południowa|Australii Południowej]] jest o 30 minut za Australijskim czasem standardowym wschodnim (AEST) używanym w [[Wiktoria|Wiktorii]], [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], Australijskim Terytorium Stołecznym i [[Tasmania|Tasmanii]]. Jest również o półtorej godziny przed Australijskim czasem standardowym zachodnim (AWST) używanym w [[Australia Zachodnia|Australii Zachodniej]] i o 45 minut przed Eucla, która używa czasu środkowo-zachodniego (CWST). Australia Południowa stosuje czas letni, podobnie jak inne stany południowe/południowo-wschodnie, ale w przeciwieństwie do Australii Zachodniej, [[Queensland]] lub [[Terytorium Północne|Terytorium Północnego]]. Miasta/miasteczka Broken Hill i Silverton w Nowej Południowej Walii również stosują ten sam czas co Australia Południowa. === Klimat === Adelaide jest najsuchszą stolicą Australii, z gorącymi i suchymi latami i nieco bardziej wilgotnymi i chłodnymi zimami. '''Latem''' średnia dzienna temperatura maksymalna wynosi 27 °C (81 °F), a średnia nocna minimalna 18 °C (64 °F), ale występują znaczne wahania; Adelaide zazwyczaj może spodziewać się kilku dni w roku, kiedy dzienne temperatury przekraczają 35 °C (95 °F), a nocne minima nie spadają poniżej 23 °C (73 °F) w nocy. Opady deszczu są niewielkie i rzadkie przez całe lato. Średnia w styczniu i lutym wynosi około 20 milimetrów (0,8 cala), ale całkowicie bezdeszczowe miesiące nie są wcale rzadkością. Biorąc pod uwagę regularną gorącą pogodę, praktycznie każdy budynek publiczny, kryte miejsca turystyczne i większość środków transportu publicznego są w pełni klimatyzowane. Słońce wschodzi od 6 rano do 20:30 wieczorem. '''Zimą''' od czerwca do sierpnia średnia maksymalna temperatura wynosi 15–16°C (59–61°F), a minimalna zwykle około 8°C (46°F). Zimą występują regularne opady deszczu, a czerwiec jest najbardziej deszczowym miesiącem w roku, ze średnią opadów około 80 mm. Mrozy są powszechne w dolinach wzgórz Adelaide, ale rzadkie gdzie indziej. W samym centrum Adelaide nie ma opadów śniegu, chociaż w bardzo rzadkich przypadkach można zaobserwować niewielką mżawkę na wyżej położonych terenach na szczycie Mount Lofty w wzgórzach Adelaide. Wschód i zachód słońca występują około 7:15 rano i 17:15 po południu zimą. '''Jesień''' i '''wiosna''' to powolne, stopniowe zmiany między ekstremami lata i zimy. Od połowy lutego do końca marca Adelaide przechodzi w swój '''szalony marcowy''' sezon festiwali sztuki, muzyki i sportu, aby skorzystać z umiarkowanej pogody. Wiosna to również dobry czas na odwiedzenie Adelaide, ponieważ kwiaty zwykle kwitną po zimowych deszczach. === Historia === ==== Historia Aborygenów ===== Pierwszymi ludźmi, którzy zamieszkali na równinach Adelaide byli '''ludzie Kaurna''', których terytorium rozciągało się od dzisiejszego [[Port Broughton]] do północy Adelaide, na południe do [[Cape Jervis]] na południowym krańcu [[Półwysep Fleurieu|Półwyspu Fleurieu]]. Kaurna mieszkali na równinach Adelaide w grupach rodzinnych zwanych ''yerta'', słowem, które odnosiło się również do obszaru ziemi, na którym utrzymywała się grupa rodzinna. Każda yerta była odpowiedzialnością dorosłych Kaurna, którzy dziedziczyli ziemię i mieli dogłębną wiedzę na temat jej zasobów i cech. Bogatą historię i kulturę życia Aborygenów w Adelaide można poznać w [https://www.tandanya.com.au/ Tandanya], należącym do Aborygenów centrum kultury i historii na Grenfell Street. Zwiedzanie Tandanya jest bezpłatne, a wycieczki są dostępne za niewielką opłatą. ==== Osadnictwo europejskie ==== [[Plik:Transformers - Victoria Square Adelaide SA - panoramio.jpg|thumb|Widok z lotu ptaka na plac Victoria Square w mieście, który stanowił integralną część „planu siatki” Adelajdy opracowanego na początku osadnictwa. ]] Po zmapowaniu linii brzegowej Australii Południowej na początku XIX wieku przez europejskich odkrywców Matthew Flindersa i Nicolasa Baudina, odbyła się wyprawa w dół rzeki Murray, która przyniosła pozytywne informacje na temat lądu na wybrzeżu Zatoki Świętego Wincentego. W tym samym czasie brytyjscy reformatorzy chcieli utworzyć kolonię opartą na wolnym osadnictwie, a nie na transporcie skazańców, jak wszystkie inne kolonie australijskie w tamtym czasie. W 1834 roku założono South Australia Company, która przekonała brytyjski parlament do uchwalenia prawa, które utworzyło kolonię dla wolnych osadników w Australii Południowej. W grudniu 1836 roku, po 10-miesięcznej podróży flotą statków z [[Anglia|Anglii]], pierwszy gubernator John Hindmarsh ogłosił utworzenie nowej prowincji podczas ceremonii w tym, co obecnie jest nadmorskim przedmieściem Glenelg. Po kłótniach między kolonistami, pierwszy geodeta Adelajdy, William Light zaprojektował miejską siatkę szerokich bulwarów otoczonych parkami, z jednym centralnym placem (Victoria Square) i czterema mniejszymi placami (Hindmarsh, Light, Whitmore i Hurtle) położonymi na południowych brzegach Torrens. Oryginalny projekt Lighta, z niewielkimi zmianami, w dużej mierze przetrwał do dziś. Wczesne gałęzie przemysłu miasta opierały się na górnictwie i rolnictwie, a Anglia była głównym rynkiem eksportowym. Stosunkowo radykalna polityka wielu wolnych osadników doprowadziła do tego, że Adelajda stała się domem wczesnych postępowych reform, w tym tajnego głosowania drukowanego, pierwszej jurysdykcji na świecie, która pozwoliła kobietom głosować i kandydować do parlamentu oraz wczesnego związkowania zawodowego i aktywizmu. ==== Po Federacji ==== Po utworzeniu federacji australijskiej w 1901 [[Australia Południowa]] zaczęła przechodzić na przemysł wtórny, proces ten został uruchomiony na najwyższych obrotach przez długoletni rząd konserwatywnego premiera Thomasa Playforda po II wojnie światowej. Playford postawił sobie za cel aktywne przyciąganie firm produkcyjnych, takich jak General Motors, do Australii Południowej, oferując tanią ziemię i niskie podatki. To, wraz ze wzrastającą powszechnością transportu samochodowego, doprowadziło do stosunkowo niskiej gęstości zaludnienia w Adelajdzie, ponieważ pracownicy mieszkali blisko fabryk, w których pracowali na przedmieściach. Masowa migracja z południowej Europy przekształciła anglo-celtycką kulturę Adelajdy, przy czym greccy migranci osiedlali się głównie na wewnętrznych zachodnich i południowych przedmieściach, a włoscy migranci osiedlali się na wewnętrznych wschodnich i północno-wschodnich przedmieściach. Te tożsamości kulturowe przetrwały do ​​dziś, a kontynentalne delikatesy i kawiarnie są powszechną cechą śródmieścia Adelajdy. Adelaide również przyjęła wielu imigrantów z Europy Środkowej, w szczególności z Niemiec i Polski, a ich wpływ jest najbardziej widoczny w rzeźniach, z których niektórzy sprzedają kiełbasy inspirowane kuchnią niemiecką i polską. Podczas gdy gospodarka Australii Południowej rozkwitała, jej życie publiczne i kulturalne straciło wiele ze swojego wczesnego radykalizmu, a prawa niebieskie wymagały, aby bary i puby zamykały się o szóstej wieczorem - powodując „szum o szóstej”. Polityka Białej Australii oznaczała również, że mieszkańcy Adelaide pochodzili w przeważającej mierze z Europy. ==== Stolica kosmopolityczna ==== Lata 60. XX wieku przyniosły dramatyczną zmianę w życiu kulturalnym Adelaide, wraz z rozpoczęciem Adelaide Festival of Arts i Adelaide Fringe Festival, które przekształciły kulturę artystyczną Adelaide, a pod koniec dekady wybrano pierwszy rząd Partii Pracy od lat 30. XX wieku. W 1970 roku Don Dunstan został premierem Australii Południowej. Dunstan był postacią transformacyjną i dążył do przekształcenia Adelaide w nowoczesną, kosmopolityczną stolicę. Rząd Dunstana zakończył swelling o szóstej, zamkniętą dla ruchu pieszego Rundle Street, tworząc Rundle Mall i zbudował Festival Centre, tworząc centrum sztuki w Adelajdzie. Jego rząd wprowadził szereg postępowych reform, w tym uczynił Australię Południową pierwszą jurysdykcją w Australii, która zalegalizowała homoseksualizm. Tym razem nastąpiły również zmiany w australijskim prawie imigracyjnym, w wyniku których wietnamscy i chińscy migranci dołączyli do wcześniejszych fal migracji i powstali społeczności na północno-zachodnich i zachodnich przedmieściach, a także wielojęzyczna dzielnica Chinatown na Gouger Street obok Adelaide Central Market. Po przegraniu rządów na jedną kadencję z konserwatystami pod koniec lat 70. Partia Pracy powróciła do władzy pod przywództwem Johna Bannona w latach 80. Premier Bannon, bardziej przyjazny biznesowi lider niż Dunstan, starał się napędzać rozwój miasta Adelaide, widząc budowę najwyższego budynku w Adelaide, znanego obecnie jako Westpac House, oraz rozwój Adelaide Convention Centre i Adelaide Casino. Jednak złe kredyty bankowe doprowadziły do ​​upadku wspieranego przez państwo State Bank of South Australia na początku lat 90., co wymagało ogromnego rządowego ratunku i pogrążyło państwo w głębokim zadłużeniu. ==== Odrodzenie po Banku Państwowym ==== Lata 90. XX wieku pod rządami liberałów pod przewodnictwem premierów Deana Browna, Johna Olsena i Roba Kerina były świadkiem sprzedaży aktywów przez konserwatywny rząd i ograniczenia usług rządowych w celu zmniejszenia zadłużenia państwa. Ta redukcja wydatków rządowych, a także spadek produkcji w Australii po zniesieniu muru taryfowego przez rząd federalny, doprowadziły do ​​spowolnienia wzrostu gospodarczego Australii Południowej i powszechnej emigracji do stolic wschodnich, w szczególności [[Melbourne]]. Partia Pracy powróciła do władzy w 2002 roku pod rządami Mike'a Ranna, który starał się przekształcić bazę przemysłową Adelajdy, aby skupić się na usługach edukacyjnych, górnictwie i przemyśle obronnym, a także wykorzystać jej mocne strony w dziedzinie wina. Rząd Ranna zainwestował duże środki w odbudowę miasta, przeprowadzając remonty transportu publicznego, budowę nowego szpitala centralnego i przebudowę Adelaide Oval. Po dziesięciu latach rządów premiera Ranna Partia Pracy wybrała w 2011 na premiera Jaya Weatherilla, który w dużej mierze kontynuował ten program, ale z odnowionym naciskiem na przekształcanie przestrzeni publicznej w śródmieściu poprzez łagodzenie ograniczeń w planowaniu i łagodniejsze wydawanie licencji na sprzedaż alkoholu małym barom. [[Plik:Adelaide skyline, December 2022.jpg|thumb|right|400px|Panorama Adelaide w 2023 roku]] == Dojazd == === Samolotem === {{Znacznik|Port lotniczy Adelaide|-34.945|138.530556|typ=transport}}'''[https://adelaideairport.com.au/ Port lotniczy Adelaide]''' ({{IATA|ADL}}) (''około 7 km (4,3 mil) na zachód od centrum miasta i znajduje się w pobliżu popularnych plaż turystycznych w Glenelg i Henley Beach''). Port lotniczy Adelaide jest dobrze skomunikowany z innymi dużymi miastami w [[Australia|Australii]] i oferuje codzienne loty międzynarodowe do węzłów w [[Azja Południowo-Wschodnia|Azji Południowo-Wschodniej]], na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]] i w [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]], co umożliwia połączenia z przesiadką na całym świecie. Częstsze loty z przesiadką w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Perth]] mogą być tańsze. Podróżujący z '''Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej''' mogą złapać bezpośrednie loty z [[Singapur]]u ([https://www.singaporeair.com/en_UK/pl/home Singapore Airlines]), [[Kuala Lumpur]] ([https://www.malaysiaairlines.com/my/en/home.html Malaysian Airlines]) i [[Denpasar]] ([https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar Airways]). Podróżujący z '''Bliskiego Wschodu lub północnej Afryki''' mogą złapać codzienny lot liniami [https://www.emirates.com/pl/polish/ Emirates] z [[Dubaj]]u lub [https://www.qatarairways.com/en/homepage.html Qatar Airways] z [[Doha|Dohy]]. Podróżujący z Europy mogą odbyć podróż z przesiadką do Adelaide dowolnym z tych przewoźników. Podróżni z '''Nowej Zelandii''' mogą złapać bezpośredni lot z [[Auckland]] na [https://www.airnewzealand.co.nz/ Air New Zealand]. Podróżni z '''Ameryki Północnej lub Południowej''' mogą podróżować z jedną przesiadką na Air New Zealand przez [[Auckland]] lub mogą przesiąść się na częsty lot krajowy po pierwszym lądowaniu w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Brisbane]]. '''Usługi krajowe''' w Australii obejmują częste połączenia do każdej stolicy kontynentalnej części kraju liniami lotniczymi oferującymi pełen zakres usług, takimi jak [https://www.qantas.com/au/en.html Qantas] i [https://www.virginaustralia.com/au/en/ Virgin Australia]. [https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar] to tani przewoźnik, który oferuje rzadsze, mocno przecenione połączenia, głównie do [[Melbourne]], [[Sydney]] i [[Gold Coast]]. Istnieją również loty do [[Alice Springs]] i [[Cairns]]. '''Usługi regionalne''' i operacje są świadczone przez Regional Express Airlines (''Rex''), Alliance Airlines, Cobham Airlines i loty Qantaslink obsługiwane zarówno przez Cobham Airlines, jak i Alliance Airlines. Usługi te są realizowane głównie do miast i miasteczek regionalnych Australii Południowej, w tym Mt Gambier, Kingscote ([[Wyspa Kangura]]), [[Port Lincoln]] i Whyalla, ale obsługują również [[Mildura]] w Wiktorii i [[Broken Hill]] w Nowej Południowej Walii. Istnieje tylko jeden terminal dla odlotów międzynarodowych i krajowych; odpowiednio, transfery są stosunkowo bezproblemowe. Na lotnisku znajdują się bankomaty i kantory wymiany walut. Jedzenie i zakupy są dostępne zarówno po stronie lądowej, jak i po stronie lotniska. Schowki są dostępne w wypożyczalni samochodów na parkingu, w tym niektóre większe, które pomieszczą pojemniki na rowery. Bezpłatne Wi-Fi jest dostępne w całym terminalu. ==== Lotnictwo ogólne ==== Adelaide Airport ma oddzielny terminal dla lotnictwa ogólnego, ale większość samolotów prywatnych korzysta z {{Znacznik|Parafield Airport|-34.793333|138.633056|typ=transport}}'''Parafield Airport''' 18 km na północ od City. ==== Między lotniskiem a miastem ==== '''[https://www.adelaidemetro.com.au/plan-a-trip/visiting-adelaide/adelaide-airport-bus Autobusy lotniskowe Adelaide Metro J1/J2/J7/J8]''' łączą lotnisko z City, Glenelg i kilkoma głównymi centrami handlowymi. Autobusy J1 odjeżdżają co 15 minut od 8:00 do 18:00 każdego dnia do City, rzadziej od 5:00 do 23:00. Podróż do City trwa około 25 minut w godzinach szczytu. Autobusy do Glenelg odjeżdżają co pół godziny w ciągu dnia, rzadziej w nocy. Autobusy do Arndale, West Lakes i centrum handlowego Marion odjeżdżają co godzinę w dni powszednie. Autobusy odjeżdżają z jednego przystanku na zewnątrz głównego terminala. Wszystkie autobusy we wszystkich kierunkach odjeżdżają z tego jednego przystanku, więc sprawdź przód autobusu, aby upewnić się, że jedzie tam, gdzie chcesz jechać! Informacje o autobusach w czasie rzeczywistym są [https://www.adelaidemetro.com.au/stops?id=17327 dostępne dla tego przystanku] i wszystkich przystanków Adelaide Metro lub za pośrednictwem szeregu [https://www.adelaidemetro.com.au/how-to-use-public-transport/public-transport-apps aplikacji] na smartfony. Nie musisz nawet kupować biletu; po prostu [https://www.adelaidemetro.com.au/fares-and-passes/tap-and-pay dotknij i zapłać] kartą bankową lub kompatybilnym urządzeniem. JetBus jest częścią sieci metra Adelaide, więc obowiązują standardowe rodzaje biletów i taryfy w sekcji transportu publicznego, a bilet użyty w JetBusie można wykorzystać w innym autobusie, pociągu lub tramwaju, w zależności od jego rodzaju. Karty metroCARD są również dostępne w sprzedaży na lotnisku w automacie obok przystanku JetBus. '''Taksówki''' są dostępne na dole, przed terminalem. Taksówka do miasta kosztuje około 30$ w godzinach szczytu porannego i około 20$ w innych porach, co może być tak ekonomiczne jak JetBus dla grupy. Kierowcy zawsze będą korzystać z taksometru, ale dopłata w wysokości 2$ jest pobierana oprócz kwoty z licznika za odbiór z lotniska. Główne krajowe '''firmy wynajmujące samochody''' prowadzą kioski na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Parking dla samochodów do wynajęcia znajduje się na parterze, bezpośrednio naprzeciwko terminala. === Pociągiem === Adelaide jest głównym węzłem '''[https://www.journeybeyond.com/ Journey Beyond]''', głównego operatora dalekobieżnych pociągów międzystanowych w Australii. ''The Ghan'' kursuje do [[Alice Springs]] i [[Darwin]], ''Indian Pacific'' kursuje do [[Perth]] i [[Sydney]], a ''The Overland'' kursuje do [[Melbourne]]. Pierwsze dwa to luksusowe doświadczenia, oferujące miejsca sypialne, posiłki w dedykowanym wagonie restauracyjnym i możliwość zabrania ze sobą samochodu, jeśli podróżujesz do lub z [[Perth]] lub [[Darwin]]. Jednak podróż trwa znacznie dłużej niż samodzielne prowadzenie samochodu. Ghan i Indian Pacific są również generalnie droższe niż bilet lotniczy, ale Overland jest zwykle tańszy — nawet odpowiednik biletu Overland w klasie biznesowej jest porównywalny z lotem klasy ekonomicznej z Adelaide do [[Melbourne]] w linii lotniczej oferującej pełen zakres usług. Overland zatrzymuje się w wielu wiejskich miejscowościach między Adelaide a Melbourne, co może być wygodne, jeśli Twoja trasa podróży obejmuje mniejsze miasta. Należy pamiętać, że pociągi Journey Beyond nie mają Wi-Fi. Te pociągi międzystanowe odjeżdżają z terminalu {{Znacznik|Adelaide Parklands Terminal|-34.9379|138.5810|typ=transport}}'''Adelaide Parklands''' tuż za miastem. Do stacji można dojechać samochodem lub autobusem z Richmond Road. Od czasu wyburzenia stacji Keswick nie ma połączeń z podmiejską siecią kolejową. Taksówki są również dostępne, aby odebrać wszystkich przybyszów. W Australii Południowej nie ma połączeń kolejowych. === Samochodem === Adelaide jest oddalone od stolic na wschodnim wybrzeżu Australii o co najmniej jeden dzień jazdy samochodem. Najkrótsza trasa z Adelaide do [[Melbourne]] zajmuje 8–9 godzin (patrz [[Podróż lądowa między Melbourne a Adelaide]]). Jest kilka odcinków autostradowych, ale drogi są w większości dwupasmowe i mają jakość autostrady. Z '''[[Melbourne]]''' do Adelaide jest 736 km (457 mil) przez [[Horsham (Wiktoria)|Horsham]] (A8) lub 901 km (560 mil) przez [[Mount Gambier|Mt Gambier]] (A1/B1). Podróż przez Mt Gambier prowadzi przez region winiarski Coonawarra, jeden z najbardziej znanych regionów cabernet sauvignon w Australii i jest również wygodna na wycieczkę poboczną przez [[Great Ocean Road]]. Podróż przez Horsham jest bardziej bezpośrednia, ale ma mniej atrakcji turystycznych. Z '''[[Sydney]]''' do Adelaide jest 1422 km (884 mil) przez [[Wagga Wagga]] i [[Mildura]] (A20). Warunki na autostradzie z Sydney do Wagga Wagga (dwujezdniowa autostrada kończy się w Tarcutta, ale to tylko 40 km stamtąd) skracają podróż o kilka godzin. Trasa ta przebiega również w pobliżu [[Canberra|Canberry]], stolicy Australii, która znajduje się 1196 km (743 mil) od Adelaide. Inną opcją z Sydney jest trasa o długości 1659 km (1031 mil) przez [[Broken Hill]] (A32), która prowadzi przez Outback i jedno z najbardziej historycznych miast górniczych Australii. Trasa o długości 2031 km (1262 mil) z '''[[Brisbane]]''' również przebiega przez Broken Hill. Podczas gdy Adelaide jest najbliższą stolicą '''[[Perth]]''', 2550 km (1580 mil) podróży przez [[Nullarbor]] jest nadal trudna, chociaż jest to wyjątkowa podróż przez niektóre z najbardziej odległych miejsc w zamieszkanym świecie. [[Kalgoorlie–Boulder]], kolejne z historycznych miast górniczych Australii, można odwiedzić, robiąc krótki objazd tą trasą. Podobnie, 3027 km (1881 mil) podróży na północ do '''[[Darwin]]''' przez [[Alice Springs]] przebiega przez prawdziwy [[Outback]], a [[Uluru]] jest oddalone od głównej autostrady na północ o zaledwie trzy godziny. Jednak obie te trasy są zwykle trasami, które przeciętni Australijczycy pokonują tylko raz lub dwa razy w swoim życiu. === Autobusem === '''Autobusy międzystanowe''' obsługiwane są przez wiele firm autokarowych, w tym [https://www.greyhound.com.au/ Greyhound], [https://www.fireflyexpress.com.au/ Firefly] i [https://www.vline.com.au/ V/Line]. Podróż z [[Melbourne]] trwa około jedenastu i pół godziny, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy. Podróż z [[Sydney]] może trwać do 24 godzin i z definicji odbywa się w nocy. Ceny są niższe niż w przypadku pociągu i większości podróży samolotem, przynajmniej na trasie Adelaide-[[Melbourne]], chociaż jeśli czas się zgadza, lot tanimi liniami lotniczymi z Adelaide do [[Sydney]] może być tańszy niż autobus. '''Autobusy regionalne''' do miast i miasteczek [[Australia Południowa|Australii Południowej]] są również obsługiwane przez firmy autokarowe z Australii Południowej, ale lokalne firmy autokarowe z Australii Południowej, w tym [https://www.linksa.com.au/ LinkSA] i [https://stateliner.com.au/ Premier Stateliner], często oferują częstsze połączenia. Prawie wszystkie autobusy międzystanowe i regionalne odjeżdżają z {{Znacznik|Dworzec autobusowy Adelaide Central|-34.92806|138.59587|typ=transport}}'''[https://www.experienceadelaide.com.au/adelaide-central-bus-station/ dworca autobusowego Adelaide Central]''' przy 85 Franklin Street w mieście. Dworzec autobusowy Central Bus Station działa w godzinach 5:00-21:30, 7 dni w tygodniu. Obiekt dysponuje nowoczesnymi udogodnieniami i kawiarnią. Znajduje się tuż po drugiej stronie ulicy od centrum handlowego Adelaide Central Market, supermarketu Coles i dzielnicy Chinatown. === Statkiem === W sezonie rejsów, który trwa od listopada do kwietnia każdego roku, do terminalu pasażerskiego {{Znacznik|Port Adelaide Passenger Terminal|-34.7775|138.4827|typ=transport}}'''[https://www.flindersports.com.au/port-adelaide/ Port Adelaide Passenger Terminal]''' zawija wiele statków wycieczkowych. Listę statków przypływających do Adelaide można uzyskać w [https://portmis.flindersports.com.au/ Flinders Ports]. == Komunikacja == {{mapa|-34.903|138.603|zoom=11|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}} === Transportem publicznym === Usługi pociągów, tramwajów i autobusów są obsługiwane pod marką '''[https://www.adelaidemetro.com.au/ Adelaide Metro]''' i korzystają z ujednoliconego systemu biletowego. Witryna internetowa i aplikacja mogą być używane do planowania podróży, w tym pełnej nawigacji i aktualizacji w czasie rzeczywistym. Apple Maps i Google Maps zapewniają podobne doświadczenie. ==== Taryfy ==== Istnieją trzy sposoby zapłaty za podróż: * '''Tap and Pay'''. Akceptowane są bezstykowe karty kredytowe lub debetowe Visa lub Mastercard, w tym te w portfelu cyfrowym, takim jak Apple Pay lub Google Pay. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''MetroCARD'''. Plastikowa karta doładowywana, która kosztuje 10$ (w tym 5$ początkowego kredytu na podróż). Kartę można kupić na głównych stacjach kolejowych (Adelaide, Elizabeth, Gawler, Noarlunga Centre, Oaklands, Mawson Lakes i Salisbury), a także w większości kiosków i sklepów osiedlowych. Kartę można doładować wszędzie tam, gdzie jest sprzedawana, a także w pociągach i tramwajach. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''Buy and Go'''. Aplikacja umożliwiająca zakup biletów z kodem QR na smartfonie. Upewnij się, że zeskanujesz swój bilet z kodem QR przed każdą podróżą. Cena w godzinach szczytu wynosi 4,40$, a poza godzinami szczytu 2,50$. Każda opłata pozwala na dwugodzinny okres podróży na dowolną odległość. W centrum miasta są bezpłatne tramwaje i autobusy (szczegóły poniżej). ==== Pociągi ==== [[Plik:AdeMet4000ClassTrain.jpg|thumb|right|Pociąg Adelaide Metro]] Adelaide ma cztery główne linie i trzy linie boczne, wszystkie rozchodzące się promieniście od {{Znacznik|Adelaide Railway Station|-34.9211|138.5964|typ=transport}}'''Adelaide Railway Station''' na północnym krańcu miasta. Pomimo nazwy nie jest to system metra w zwykłym tego słowa znaczeniu, ale podmiejski system kolejowy. Podróż na '''północ''': * Linia '''Outer Harbor Line''' rozciąga się do Półwyspu Le Fevre na północnym zachodzie miasta, przez Port Adelaide i Glanville. Linia zapewnia dostęp do dzielnicy turystycznej Semaphore, historycznej dzielnicy morskiej w Port Adelaide i pasażu kawiarnianego Queen Street w Croydon. '''Linia Grange''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Woodville. '''Linia Port Dock''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Alberton. * Linia '''Gawler Line''' rozciąga się do Gawler Central na północy miasta, przez Ovingham, Mawson Lakes, Salisbury i Elizabeth. Podróż na '''południe''': * '''Linia Seaford''' rozciąga się do Seaford na południu miasta, przez nadmorskie przedmieścia Brighton i Noarlunga Centre. Linia zapewnia dostęp do plaż w Brighton i Hallett Cove oraz Westfield Marion w Oaklands. '''Linia Flinders''' rozgałęzia się od linii Seaford w Woodlands Park i kończy się na Flinders University. * '''Linia Belair''' rozciąga się do Belair u podnóża Adelaide na południowym wschodzie miasta, przez Blackwood. Linia zapewnia dostęp do Parku Narodowego Belair. ==== Tramwaje ==== Adelaide ma trzy linie tramwajowe. Linia Botanic Gardens biegnie od Adelaide Entertainment Centre do Botanic Gardens. Linia Glenelg biegnie od Royal Adelaide Hospital do nadmorskiej dzielnicy Glenelg. Linia Festival Plaza biegnie od Festival Plaza do Glenelg. Dworzec kolejowy jest wygodnym przystankiem do przesiadki między liniami. Podróż po mieście między Adelaide Entertainment Centre, Botanic Garden i South Terrace jest '''bezpłatna'''. Tramwaj jest nie tylko wygodny do popularnego miejsca turystycznego Glenelg, ale zatrzymuje się również na Rundle Mall, Victoria Square w pobliżu Adelaide Central Market i na North Terrace w pobliżu stacji kolejowej Adelaide. Podróżując na północ tramwajem, dotrzesz do Hindmarsh i Bowden, gdzie znajduje się Adelaide Entertainment Centre, miejsce koncertów stadionowych, a także popularny pas kawiarni i restauracji wzdłuż Port Road i uliczek bocznych. Jeśli jedziesz samochodem, wygodną i popularną alternatywą dla parkowania w mieście jest zaparkowanie przy Entertainment Centre i złapanie tramwaju do miasta. Opłata za cały dzień roboczy wynosi zaledwie 4 dolary, co jest znacznie tańsze niż parkowanie w mieście. ==== Autobusy ==== [[Plik:SouthLink Scania K320UA (BUS 2838).jpg|thumb|right|Autobus Adelaide Metro]] Adelaide ma rozległą sieć autobusową skoncentrowaną w mieście. Większość głównych dróg, w tym dzielnice kawiarniane, takie jak The Parade, Prospect Road, Henley Beach Road, King William Road i O'Connell St, to „strefy Go Zones”, które mają regularne autobusy w dni powszednie co najmniej co 15 minut do wczesnego wieczora. Sieć autobusowa Adelaide rozciąga się na przedmieścia zewnętrzne, do Adelaide Hills na wschodzie, w dół do McLaren Vale na południu (chociaż autobusy jeżdżą tam rzadko) i aż do Gawler na północy. Nie obejmuje Barossa Valley. Częstotliwość na przedmieściach zewnętrznych jest znacznie niższa niż w mieście. '''O-Bahn''' to linia szybkiego transportu autobusowego (BRT), która biegnie wzdłuż toru prowadzącego do północno-wschodnich przedmieść Adelaide. Autobusy O-Bahn kursują z Grenfell Street w mieście, wjeżdżając do O-Bahn w Hackney i zatrzymując się na węzłach Klemzig, Paradise i Modbury. Po zakończeniu jazdy O-Bahn autobusy jadą tak samo jak zwykłe autobusy, aby dotrzeć do celu. Połączenia O-Bahn są bardzo częste, co 3 do 5 minut w godzinach szczytu do węzłów przesiadkowych i co 15 minut poza godzinami szczytu. '''Bezpłatne City Connectors''' 98A, 98C, 99A i 99C (pętle przeciwne do ruchu wskazówek zegara i zgodne z ruchem wskazówek zegara) mają po około 30 przystanków, zatrzymując się we wszystkich głównych centrach kulturalnych i handlowych w mieście, zaczynając od Victoria Square i włączając stację kolejową Adelaide. Autobusy mają rampy dostępowe na poziomie gruntu. Kursują co 30 minut od poniedziałku do piątku w godzinach 8:30–19:00 dla 99A i od 8:15–19:15 dla 99C. Nie kursują w weekendy ani w Boże Narodzenie i Wielki Piątek. Ostrzegamy, że częstotliwość autobusów gwałtownie spada po 19:00, przy czym typowe są godzinne odstępy na przedmieściach, półgodzinne wzdłuż Go Zones i co 15 minut na O-Bahn. Wszystkie linie przestają działać około północy, więc sprawdź rozkłady jazdy i spodziewaj się złapania taksówki, jeśli będzie to konieczne, jeśli wyjdziesz po tej godzinie. Bardzo podstawowe usługi autobusowe ''After Midnight'' na ograniczonych trasach działają co godzinę po północy tylko w sobotnie wieczory. === Taksówką === [[Plik:2010-2011 Toyota Camry (ACV40R) Altise sedan, Adelaide Independent Taxis (16751219280).jpg|thumb|right|Adelaide Independent Taxis]] W mieście działają następujące korporacje taksówkowe: * '''[https://aitaxis.com.au/ Adelaide Independent Taxis]''', ☏ +61 13 22 11. * '''[https://www.suburbantaxis.com.au/ Suburban Taxis]''', ☏ +61 13 10 08. * '''[https://www.yellowadelaide.com.au/ Yellow Cabs South Australia]''', ☏ +61 13 22 27. Taksówki w Australii Południowej są białe (nawet te obsługiwane przez „Yellow Cabs”) i są wyraźnie oznaczone. Zazwyczaj można zatrzymać taksówkę na ulicy lub w dużym hotelu w godzinach pracy w mieście, ale na przedmieściach zazwyczaj trzeba zadzwonić do jednej z wymienionych firm oferujących usługi rezerwacji. Istnieje wiele postojów taksówek obsługiwanych przez Taxi Council w nocy w weekendy. Nadzorowane postoje taksówek oferują dodatkowe bezpieczeństwo dzięki oświetleniu i nadzorowi konsjerża i pracownika ochrony. Działają od 23:00 do 3:00 w piątki i od 23:00 do 5:00 w soboty. [https://taxicouncilsa.com.au/ Mapa lokalizacji jest dostępna na ich stronie internetowej]. Wszystkie taksówki w Adelaide są zobowiązane przez rząd stanowy do pobierania regulowanej taryfy z licznikiem, w zależności od czasu rozpoczęcia podróży. Taryfa pierwsza to normalna stawka taryfowa, a taryfa druga to wyższa stawka, która obowiązuje od poniedziałku do piątku w godzinach 19:00–6:00 oraz w weekendy i święta. Kierowcy prawie zawsze używają licznika i są do tego prawnie zobowiązani. Płatności można dokonać gotówką, EFTPOS, kartami debetowymi i kredytowymi oraz Cabcharge. Dobrym pomysłem jest poinformowanie kierowcy, jeśli planujesz zapłacić inną metodą niż gotówka, zanim rozpoczniesz podróż, ponieważ maszyny mogą być zawodne. === Samochodem === Centrum Adelaide i wewnętrzne przedmieścia, takie jak Glenelg, Norwood i Prospect, można łatwo przemierzyć pieszo lub korzystając z transportu publicznego. Jednak jeśli zamierzasz spędzić dużo czasu poza centrum miasta lub planujesz podróż do regionu winiarskiego, samochód jest przydatny, aby uniknąć długich podróży transportem publicznym. Główne krajowe firmy wynajmujące samochody prowadzą kioski na lotnisku w Adelajdzie na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Wszystkie drogi w Adelajdzie, jak również te w całej Australii Południowej, są bezpłatne. W przeciwieństwie do innych stolic stanów Australii, Adelaide nie ma sieci autostrad prowadzących bezpośrednio do centrum miasta. Istniejące autostrady zaczynają się na zewnętrznych przedmieściach i mają na celu kierowanie ruchu do pobliskich miasteczek. Ograniczenia prędkości na większości głównych dróg są oznakowane na 60 km/h, chociaż domyślne ograniczenie prędkości wynosi 50 km/h, jeśli nie ma oznakowania ograniczenia prędkości. Ograniczenia prędkości są ściśle egzekwowane, a nawet niewielkie przekroczenie ograniczenia prędkości może skutkować mandatem w wysokości 350$. === Rowerem === Adelaide to dobre miasto do podróżowania rowerem, a większość lokalnych kierowców jest uprzejma i przyjazna dla rowerzystów. Poza miastem i północną Adelaide większość głównych dróg ma wydzielone pasy rowerowe, a wielu mieszkańców dojeżdża do pracy rowerem. Pasy rowerowe nie są tak powszechne w mieście i północnej Adelaide, ale nadal można je znaleźć na określonych ulicach. Rowery można przewozić pociągami (ale nie tramwajami ani autobusami). Od poniedziałku do piątku przed godziną 9 rano i między 15:00 a 18:00 obowiązuje cena ulgowa (z wyjątkiem posiadaczy karty Seniors Card). W pozostałych godzinach rowery można przewozić bezpłatnie. === Pieszo === Centrum miasta jest stosunkowo zwarte i można je łatwo pokonać pieszo. Większość atrakcji skupia się wokół bloków między North Terrace i Victoria Square po obu stronach King William Street. Główny obszar handlowy Rundle Mall jest w całości przeznaczony dla pieszych. Dzielnica Gouger Street i Adelaide Central Market to również świetne miejsca docelowe dla pieszych podróżników. Podróżni, którzy chcą kontynuować jogging podczas podróży, mogą skorzystać z popularnych tras biegowych wzdłuż rzeki Torrens i przez Parklands. == Warto zobaczyć == [[Plik:GlenelgTownHall.jpg|thumb|Ratusz Glenelg]] Główne atrakcje Adelaide skupiają się głównie w City i North Adelaide. W przeciwieństwie do [[Sydney]], [[Melbourne]], [[Brisbane]] czy [[Perth]], Adelaide nie jest miejscem, do którego chciałbyś pojechać specjalnie ze względu na życie w mieście i jest o wiele mniej ruchliwe niż inne duże miasta. Zamiast tego Adelaide jest miejscem, w którym możesz cieszyć się bardziej wyluzowanym tempem życia, jakbyś był na wsi, ale z łatwym dostępem do typowych udogodnień dużego miasta. Adelaide jest znane ze swoich kościołów, a podróż do Adelaide nigdy nie jest kompletna bez odwiedzenia jednego z jego kościołów, nie ze względu na jakiekolwiek znaczenie historyczne lub religijne, ale raczej ze względu na ich architekturę. Jeśli możesz pozwolić sobie na czas, aby zobaczyć tylko jeden, '''Katedra św. Piotra''' w North Adelaide jest jednym z najbardziej kultowych kościołów w Australii. W przeciwieństwie do innych miast, Adelaide nie ma karnetu obejmującego wszystkie atrakcje. === Parki i ogrody === W przeciwieństwie do większości innych miast, większość parków i ogrodów Adelaide otacza miasto, tworząc ładną granicę odróżniającą je od reszty Adelaide, zamiast znajdować się całkowicie na obrzeżach. Istnieje również inna granica wokół North Adelaide, granicząca z rzeką Torrens, dzięki czemu większość parków i ogrodów Adelaide koncentruje się na tym małym, ale zróżnicowanym zielonym skrawku ziemi w mieście. Większość innych parków i ogrodów znajduje się poza tym na przedmieściach, szczególnie w południowo-wschodnich obszarach Adelaide, często przestronnych i z rozległą przestrzenią rekreacyjną. Parki w mieście i North Adelaide są oczywistym znakiem, że jesteś w mieście, podczas gdy niektóre, takie jak Morialta Conservation Park, dają wrażenie, że jesteś na zewnątrz i na buszu, podczas gdy niektóre, takie jak Belair National Park, mają idealne płynne przejście między miastem a wsią. [[Plik:Palm House, Adelaide Botanic Gardens.jpg|thumb|300px|Palmiarnia, Ogród Botaniczny w Adelajdzie]] Jeśli chodzi o parki narodowe, obszar Adelaide ma tylko trzy parki narodowe, w przeciwieństwie do jedenastu parków narodowych w [[Sydney]], które dla niektórych nadal byłyby uważane za dużo jak na miasto tej wielkości. Parki narodowe są wymienione poniżej: * Pierwszy park narodowy Australii Południowej; Belair National Park jest domem dla wielu znaczących budynków, w tym starego domu rządowego. W parku znajduje się wiele szlaków turystycznych, a także kilka wodospadów * Drugi park narodowy w Adelaide znajduje się nieco na granicy Adelaide i jest w dużej mierze rezerwatem ptaków, nadmorskim parkiem narodowym Adelaide International Bird Sanctuary National Park — Winaityinaityi Pangkara (jeśli ta nazwa jest trudna do wymówienia lub zbyt długa, Adelaide International Bird Sanctuary lub Adelaide International Bird Sanctuary National Park będzie odpowiednie), jest domem dla kilku białych plaż i jest szczególnie dobrym miejscem, jeśli chcesz zobaczyć delfiny * Trzeci i najnowszy park narodowy to Glenthorne National Park — Ityamaiitpinna Yarta (jeśli to zbyt długie, Glenthorne National Park będzie odpowiednie) został utworzony w listopadzie 2020, co jest dość nowym zjawiskiem w porównaniu z pozostałymi dwoma parkami narodowymi i jest w trakcie przekształcania z parku ochrony przyrody w park narodowy. W zależności od tego, czy Adelaide Hills uważa się za część Adelaide, '''Cleland National Park''' również został przekształcony z parku ochrony przyrody w park narodowy, który obejmuje kilka tras rowerowych i pieszych oraz Mt. Lofty, jedyne miejsce w Adelaide, gdzie kiedykolwiek pada śnieg, chociaż to również jest bardzo, bardzo rzadkie. Niemniej jednak nadal jest to przyjemny park na spacer. W grudniu 2021 Adelaide zostało nazwane drugim na świecie „National Park City” przez International National Park City Foundation (organizację promującą parki narodowe) po [[Londyn]]ie, który stał się pierwszym w 2019. Uważa się, że 95% mieszkańców Adelaide mieszka zaledwie 400 metrów od parku, a ponad 30% miasta jest pokryte zielenią, co czyni Adelaide najbardziej zielonym miastem w Australii (chociaż prawie połowa [[Canberra|Canberry]] jest zajmowana przez park narodowy). === Muzea i galerie === [[Plik:River Torrens at the University of Adelaide.jpg|thumb|Rzeka Torrens przepływająca w pobliżu Uniwersytetu w Adelajdzie]] Muzea i galerie Adelaide są również skoncentrowane w mieście i północnej Adelajdzie, podobnie jak parki i ogrody lub większość rzeczy do zobaczenia lub zrobienia w Adelajdzie, ale jest też spora liczba muzeów w regionie Port Adelaide/Outer Harbor. Podobnie jak każda inna stolica, Adelaide ma galerię sztuki, muzeum stanowe zawierające historyczne artefakty z całej Australii Południowej, a także z obszarów granicznych sąsiadujących stanów, stare więzienie i przede wszystkim centrum wina w mieście. Na przedmieściach znajduje się również muzeum kolei, muzeum lotnictwa i wiele innych. Spośród wszystkich muzeów, wystaw lub galerii w Adelajdzie, te są szczególnie ważne: * '''Narodowe Centrum Wina''' – w mieście, podróż do Australii Południowej bez poznania kultury wina w tym stanie nigdy nie jest kompletna. * '''Muzeum Australii Południowej''', również w mieście, jest w dużej mierze państwowym muzeum Australii Południowej, w którym znajdują się artefakty i kolekcja rdzennych mieszkańców, a także kilka galerii. Podobnie jak w większości muzeów, jest bezpłatne. * Chociaż Australia Południowa nie miała tak dużej liczby migrantów, w przeciwieństwie do [[Sydney]] czy [[Melbourne]], '''Muzeum Migracji''' w mieście opowiada historie imigrantów do Australii Południowej na przestrzeni dziejów i może cię to bardziej zaskoczyć niż myślisz – Australia Południowa jest nadal dość wielokulturowym stanem, pomimo stereotypów * '''Galeria Sztuki Australii Południowej''' w mieście jest szczególnie interesującym miejscem dla osób zainteresowanych różnymi gatunkami sztuki. Istnieje również kilka innych muzeów, wystaw i galerii. Zapoznaj się z odpowiednimi artykułami o okręgach, aby uzyskać informacje na ich temat. == Aktywny wypoczynek == === Plaże === [[Plik:The Jetty. Glenelg, SA.jpg|thumb|Molo na plaży Glenelg]] [[Plik:Port Willunga Beach.jpg|thumb|Adelaide to nadmorskie miasto, szczycące się 28 km linii brzegowej. Na zdjęciu Port Willunga, na południe od miasta.]] Plaże Adelaide znajdują się głównie w West Adelaide, biorąc pod uwagę fakt, że jest to jedyny duży okręg z linią brzegową. Chociaż Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara ma również długą linię brzegową, jest ona chroniona i nie jest to plaża do pływania. Jeśli jest coś, czego nie można przegapić na żadnej plaży w Adelaide, to jest to surfing na jednej z wielu plaż surfingowych (Glenelg i West Beaches), australijski klasyk. Niektóre plaże mają szkoły surfingu i miejsca, w których można wypożyczyć deski surfingowe, ale w znacznie mniejszym stopniu niż Sydney. Jednak są pewne plaże, które przyciągają więcej odwiedzających i są bardziej popularne niż inne: * {{Znacznik|Glenelg Beach|-35.0068558|138.5113017|typ=natura}}'''Glenelg Beach''' – Historyczne nadmorskie przedmieście Glenelg ma molo, Grand Hotel i wiele restauracji i kawiarni. Bardzo popularne wśród młodych i starszych, wiele zawodów siatkówki. * {{Znacznik|West Beach|-34.94546022510652|138.50100541362013|typ=natura}}'''West Beach''' – Idealne na rodzinne spacery i pływanie. Jest dość blisko zarówno Glenelg, jak i Henley Beach. Na Henley Beach znajduje się Henley Square, na którym znajduje się około 15 restauracji – doskonałe miejsce na posiłek. Wszystkie plaże wzdłuż wybrzeża Adelaide to doskonałe plaże z białym piaskiem, niektóre z publicznymi toaletami i prysznicami z zimną wodą. Jeśli chcesz „zamoczyć wędkę”, są mola na (plażach podmiejskich, od północy do południa) Grange, Semaphore, Henley Beach, Glenelg, Brighton i Port Noarlunga. === Sport === Jak każde miasto, Adelaide jest również znane ze swojego sportu. Podobnie jak w większości innych miast Australii, futbol australijski (AFL) jest najpopularniejszym sportem, a krykiet nie jest daleko w tyle. W przeciwieństwie do [[Queensland]] lub większości [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], rugby league nie jest popularne w Adelaide. * '''Krykiet''' – W miesiącach letnich wybierz się na mecz krykieta na {{Znacznik|Adelaide Oval|-34.9155596 |138.5962772 |typ=atrakcja}}'''Adelaide Oval'''. Australia jest gospodarzem kilku krajów podróżujących każdego lata i rozegrają kilka meczów na tym pięknym boisku, które znajduje się tuż między miastem a północną Adelajdą, na tej małej przestrzeni zieleni. Bilety na mecze międzynarodowe są zazwyczaj szybko wykupywane, ale mecze krajowe są częste i równie ekscytujące. * '''AFL''', najwyższa liga profesjonalnego futbolu australijskiego. Mecze domowe lokalnych drużyn Adelaide Crows i Port Adelaide Power odbywają się na '''Adelaide Oval''' w północnej Adelajdzie w miesiącach zimowych. Bilety są zazwyczaj w rozsądnej cenie, a ich zdobycie nie powinno stanowić problemu — sprawdź [https://www.afl.com.au/ stronę internetową AFL], aby uzyskać więcej informacji. * '''SANFL''', stanowa liga futbolu australijskiego, ma 5 meczów w weekend w różnych miejscach w mieście i na przedmieściach. {{Znacznik|Norwood Oval|-34.9198188 |138.6304715 |typ=atrakcja}}'''Norwood Oval''', siedziba [https://norwoodfc.com.au/ Redlegs], znajduje się na Parade w Norwood, gdzie znajduje się wiele restauracji, kawiarni i pubów na pomeczowe okazje. * Sprawdź Adelaide United (drużynę piłkarską) na Hindmarsh Stadium. === Sztuka performatywna === * '''Format Collective''' na 15 Peel St to dwupiętrowa przestrzeń do występów ze stałym sklepem z zinami, w którym odbywają się małe wystawy sztuki, niektóre z bardziej eksperymentalnych koncertów, panele dyskusyjne i sztuka performance. Wiele z tego koncentruje się na corocznym Format Festival, który odbywa się w tym samym czasie co Fringe Festival i jest uważany za bardziej eksperymentalną alternatywę, chociaż przez cały rok coś się dzieje. Znany z hipsterów, japońskiego piwa i nostalgicznych gier w four-square. == Praca == == Nauka == Trzy uniwersytety mają siedzibę w Adelaide, z których {{Znacznik|'''University of Adelaide'''|-34.919159 |138.60414|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.adelaide.edu.au/ University of Adelaide]''' jest najbardziej ceniony. Pozostałe dwa uniwersytety w regionie {{Znacznik|'''University of South Australia'''|-34.92069 |138.604558|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.unisa.edu.au/ University of South Australia]''' i '''[https://www.flinders.edu.au/ Flinders University]'''. Studenci zagraniczni mają możliwość zapisania się na te uniwersytety, jako studenci studiów licencjackich lub w ramach programów wymiany z zagranicznymi uniwersytetami. == Zakupy == [[Plik:Rundle Place, Rundle Mall.jpg|thumb|Rundle Mall]] [[Plik:Shopping Center SA.JPG|thumb|Wnętrze Adelaide Arcade z XIX wieku.]] W przeciwieństwie do „wielkiej czwórki” australijskich miast, luksusowe marki najwyższej klasy, takie jak Louis Vuitton, Gucci i Prada, nie są obecne w Adelajdzie. Victorian Adelaide Arcade, która biegnie na południe od Rundle Mall, ma wspaniałą kolekcję butików i specjalistycznych sklepów, takich jak numizmatyka, antyki i czekoladki. Innym dobrym miejscem do poszukiwania półluksusowych przedmiotów jest Burnside Village na wschodnich przedmieściach. === Centra handlowe i dzielnice handlowe === Chociaż Adelaide ma wiele centrów handlowych i dzielnic handlowych, są pewne, które są szczególnie interesujące dla podróżnych: * {{Znacznik|'''Rundle Mall'''|-34.9228351 |138.6025993|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Rundle Mall''' w Adelaide City – pasaż handlowy przeznaczony wyłącznie dla pieszych, z wieloma pasażami i bocznymi uliczkami odchodzącymi od niego. Biegnie równolegle do North Terrace. Ponad 800 sklepów. * {{Znacznik|'''Tea Tree Plaza'''|-34.8314375 |138.6928226|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Tea Tree Plaza''' (w skrócie TTP) w Tea Tree Gully – średniej wielkości centrum handlowe z ponad 250 sklepami. Tea Tree Plaza jest stacją końcową dedykowanej linii autobusowej Adelaide O'Bahn, która zaczyna się w centrum miasta przy Hackney Rd. Łatwo tam dotrzeć z centrum miasta; większość autobusów zatrzymujących się na przystankach Grenfell St jedzie do [https://www.adelaidemetro.com.au/stops?id=11347 TTP Interchange] przez linię autobusową O'Bahn. Łatwo je zobaczyć z daleka, ponieważ ma dużą antenę i podtrzymującą konstrukcję w kształcie piramidy, dobrze znaną miejscowym, na dachu domu towarowego Myer. Wokół, na górze i pod kompleksem dostępnych jest dużo miejsc parkingowych. Znacznie mniejsze centrum handlowe Tea Tree Plus znajduje się tuż obok Tea Tree Plaza. * {{Znacznik|'''Centrum handlowe Westfield Marion'''|-35.0163249 |138.5455919|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Centrum handlowe Westfield Marion''' w West Adelaide – największe centrum handlowe w Adelaide z ponad 400 sklepami. Z centrum miasta do tego Westfield kursują bezpośrednie autobusy. * {{Znacznik|'''Harbour Town'''|-34.9471324 |138.5196497|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Harbour Town''' również w West Adelaide, tuż obok lotniska – jest to średniej wielkości centrum handlowe w trakcie rozbudowy, oferujące zakupy outletowe, położone przy zachodniej krawędzi lotniska w Adelaide. Tylko krótka przejażdżka autobusem z lotniska i 30 minut od miasta i północnej Adelaide. Poza tym nie, to nie jest błąd ortograficzny. === Zakupy spożywcze === Jeśli chodzi o targi żywności, w Adelajdzie nigdy ich nie brakuje. Oto niektóre z nich: * {{Znacznik|'''Central Market'''|-34.9294947 |138.5978223|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Central Market''' między Grote i Gouger St, na zachód od Victoria Square w Adelaide/City i North Adelaide – gdzie wszystkie świeże owoce i warzywa są pod jednym wiktoriańskim dachem. Nie tylko wegetarianie będą się tu ślinić, ponieważ żywność i produkty nieżywnościowe wszelkiego rodzaju konkurują o najlepsze ekspozycje. Dla tych, którzy chcą kupić jedzenie do domu, Central Market jest prawdopodobnie tym, czego szukają * '''Chinatown''' Choć dla wielu może to być zaskoczeniem, Adelaide ma również Chinatown, czyli obszar wyłącznie dla pieszych (Moonta St) sąsiadujący z Central Market. * '''City East IGA''' – ten IGA został nazwany najlepszym supermarketem IGA w SA ze względu na niesamowity asortyment żywności, w tym grecki, włoski, chiński i indyjski. Jak sama nazwa wskazuje, znajduje się we wschodniej części miasta. * '''Gaganis Brothers''' w West Adelaide to hurtownik żywności, ale sprzedaje ją klientom z niesamowitym wyborem żywności etnicznej. Większość artykułów jest dostępna w większych ilościach. == Gastronomia == === Dania lokalne === Lokalna kuchnia Adelaide zazwyczaj nie różni się zbytnio od standardowej kuchni australijskiej, ale jest kilka dań charakterystycznych dla Adelaide, których warto spróbować, będąc tutaj. '''Pie floater''' to australijski placek mięsny (zwykle wołowy) w gęstej zupie grochowej, często doprawiany ketchupem. Jest sprzedawany w licznych pubach i kawiarniach w Adelaide, ale miejscem, do którego miejscowi wskażą ci, jeśli chcesz spróbować najbardziej klasycznej wersji, jest '''Cafe de Vili''' w Mile End South. * '''AB''' to odpowiedź Adelaide na halalowe przekąski ze wschodniego wybrzeża, składające się z mięsa yiros na warstwie gorących frytek, zwieńczone sosem pomidorowym, sosem chili, sosem czosnkowym i sosem barbecue, chociaż nie jest halal. Dwa sklepy, mianowicie '''North Adelaide Burger Bar''' (znany również jako Red & White) i '''Blue & White''', oba w North Adelaide, twierdzą, że wymyśliły to danie. === Kultura BYO === Choć w innych częściach świata jest to dość nietypowe, w restauracjach w [[Australia|Australii]] i [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]] powszechne jest, aby klienci mogli przynieść wino butelkowane na kolację. Praktyka ta nazywa się „BYO”, co oznacza „przynieś własne”. Początkowo wynikało to z luki w przepisach dotyczących licencji na sprzedaż alkoholu, ale obecnie jest to świetna okazja, aby cieszyć się winem kupionym w regionie winiarskim lub odwiedzić lokalny „sklep z butelkami” i cieszyć się szerszym wyborem w niższych cenach. Nigdzie w Australii BYO nie jest tak powszechne jak w Adelajdzie. Większość restauracji w Adelajdzie, które serwują alkohol, również zezwala na BYO, jednak warto wcześniej zadzwonić, aby się upewnić. Do rachunku doliczana jest opłata zwana „korkową”. Opłata korkowa wynosi zazwyczaj około 10–15 USD za butelkę, choć wyższe opłaty nie są niespotykane. Opłata korkowa jest doliczana nawet wtedy, gdy wino znajduje się pod zakrętką, a nie pod korkiem, jak w przypadku praktycznie wszystkich niedawno wyprodukowanych australijskich win. === City === [[Plik:Adelaide's Central Market.jpg|thumb|Central Market w centrum Adelaide.]] Miasto zaspokaja praktycznie każdy gust i przedział cenowy. Adelaide ma jedną z największych liczby restauracji i kawiarni na osobę w Australii, a większość najlepszych znajduje się w City. * '''Gouger Street, Chinatown i dzielnica Central Market''' to wielokulturowy raj dla smakoszy i miłośników wina. Gouger Street, najbardziej znana w Adelaide z dobrej jakości azjatyckiego jedzenia w rozsądnej cenie, przyciąga szeroką gamę klientów, od prawników i urzędników państwowych z sąsiadujących sądów i dzielnicy rządowej po nowych migrantów. Chinatown i Gouger St to centrum kuchni i kultury chińskiej w Adelaide, a wzdłuż pasa znajduje się wiele chińskich restauracji. Oferowane są również inne azjatyckie dania, w tym tajska, wietnamska i indyjska. Po północnej stronie Gouger St, Adelaide Central Market oferuje szeroki wybór straganów z jedzeniem w stylu ulicznym, a także kilka starszych europejskich kawiarni. Ostatnia dekada przyniosła również pojawienie się ekskluzywnych restauracji na Gouger St, gdzie do znanej i lokalnej argentyńskiej restauracji Gaucho's dołączyło kilka droższych opcji. * '''Rundle Street i East End''' to tradycyjne centrum kuchni włoskiej i greckiej w Adelajdzie, ale są tam również nowsze restauracje chińskie, tajskie i japońskie. Podobnie jak Gouger St, oferuje opcje dla każdego przedziału cenowego, przy czym zachodni kraniec ulicy bliżej Uniwersytetu Adelaide jest bardziej budżetowy, podczas gdy wschodni kraniec jest bardziej ekskluzywny. Uliczki East End odchodzące od Rundle Street oferują szereg mniejszych, bardziej oryginalnych kawiarni — Ebenezer Place, Bent Street i Union Street oferują kilka alternatywnych opcji. * '''Waymouth Street i Pirie Street''' stały się nowymi miejscami do jedzenia w ciągu ostatniej dekady, szczególnie na ekskluzywny lunch. Waymouth Street, po zachodniej stronie King William Street, oferuje szereg ekskluzywnych kawiarni, bistro i barów, podczas gdy Pirie Street ma kilka nowych kawiarni. Hindley Street jest najbardziej znana ze swoich barów i życia nocnego, ale oferuje również szereg opcji gastronomicznych z różnych kultur, szczególnie bliskowschodnich i azjatyckich. Uliczki '''Leigh Street i Bank Street''' również stały się miejscami kulinarnymi. * '''Hutt Street''' jest mniejsza i oferuje niewielki wybór ekskluzywnych restauracji, które zadowolą większość gustów, a także szeroki wybór sklepów z wykwintną żywnością i supermarketów. * '''South West Corner''' City o powierzchni mili kwadratowej, na południe od dzielnicy Gouger Street, jest bardziej mieszkalny, ale obejmuje niektóre z najciekawszych doświadczeń kulinarnych Adelaide, rozsiane wśród zabytkowych domów i apartamentów. === North Adelaide === [[Plik:Adelaide Light Trail HDR (8239025608).jpg|thumb|right|Północna Adelajda i wieże katedry św. Piotra, widok na południe w stronę miasta]] * Eklektyczna mieszanka małych restauracji i kawiarni sprawia, że ​​Melbourne Street jest ciekawym miejscem do jedzenia. * Różnorodność barów na wynos, pubów, kawiarni, piekarni i restauracji, które zajmują większość O'Connell Street, oznacza, że ​​nie będziesz mieć niedoboru. Jest to również siedziba obu sklepów, które twierdzą, że wynalazły AB. === Przedmieścia === * '''The Parade''', Norwood ma długi odcinek sklepów i kosmopolitycznych restauracji. Autobusy z CBD numer 122-124 lub bardzo krótka podróż taksówką. * '''Jetty Road / Mosley Square''', Glenelg ma wiele restauracji i pubów na końcu 30-minutowej podróży tramwajem. * '''Stuart Road''', Dulwich ma dwie kawiarnie, licencjonowaną restaurację i bardzo dobrą piekarnię. Złap 145 lub 146 z North Ter, która jedzie wzdłuż Fullarton Rd i w górę Dulwich Ave. * '''[https://kingwilliamroad.com.au/ King William Road]''', Hyde Park to ekskluzywny pas modnych kawiarni, kawiarni i restauracji. === Oszczędnie === W Adelajdzie jest wiele niedrogich lokali gastronomicznych. Zazwyczaj nie wyglądają imponująco z zewnątrz, ale większość z nich ma coś do zaoferowania — dlatego wciąż działają. Warto przejrzeć menu przyklejone do drzwi. Tanie jedzenie powinno kosztować od 8 do 14 dolarów za danie główne, nie więcej. Nie ma wielu sieci restauracji zlokalizowanych w Adelajdzie, z wyjątkiem '''[https://www.fastapasta.com.au/ Fasta Pasta]''', gdzie za talerz makaronu można zapłacić od 10 dolarów. Sieć ta stała się w pewnym sensie wersją makaronu w stylu fast food. W ostatnich czasach można ją znaleźć w innych stanach, a jej popularność w Australii Południowej wynika z faktu, że sieć powstała w Adelajdzie. === Umiarkowanie === Chociaż w Adelaide jest wiele niedrogich lokali gastronomicznych, jest więcej lokali średniej klasy. Można je znaleźć w każdej części Adelaide, a jeśli masz ograniczony budżet i mieszkasz w okolicy bez niedrogich lokali gastronomicznych. Puby są zazwyczaj dobrym miejscem do poszukiwania jedzenia średniej klasy, przy czym większość pubów oferuje fish and chips, a także inne australijskie przysmaki, takie jak steki, kotlety jagnięce, sznycle, makarony i risotto. Jak w przypadku niemal wszystkiego w Adelaide, większość z nich można znaleźć głównie w mieście i północnej Adelajdzie, ale jest ich mnóstwo w mniejszych centrach miast. Jeśli chodzi o kuchnię, dość łatwo znaleźć kuchnię włoską i indyjską. Znalezienie kuchni azjatyckiej (chińskiej, japońskiej, koreańskiej, wietnamskiej i tajskiej) jest również łatwe, ale mogą one nie dorównywać standardom w [[Sydney]], podczas gdy znalezienie kuchni greckiej i śródziemnomorskiej jest również łatwe, ale oferta może nie dorównywać standardom w [[Melbourne]]. === Ekskluzywnie === Znalezienie eleganckiej restauracji w mieście jest dość łatwe, ale znalezienie jej na przedmieściach jest znacznie trudniejsze. Mimo to, przedmieścia również mają kilka doskonałych opcji wykwintnych restauracji, jeśli wiesz, gdzie szukać. Pobliskie regiony winiarskie, takie jak McLaren Vale i Barossa Valley, również mają doskonałe opcje wykwintnych restauracji, a kilka winnic ma restauracje z widokiem na swoje winnice, które są otwarte tylko na lunch. W przeciwieństwie do innych miast, jeśli wybierasz się do eleganckiej restauracji, nie obowiązuje tam dress code. Zobacz sekcję [[#Dress codes]]. === Dress codes === Ponieważ Australijczycy są na ogół swobodni, możesz swobodnie nosić to, co uważasz za stosowne. Chociaż większość ludzi stara się ubierać elegancko do bardziej eleganckich restauracji, nie ma takiego wymogu, a zarówno restauracje, jak i goście są wyluzowani w kwestii standardów ubioru, więc nie jest niczym niezwykłym, że w restauracjach można spotkać ludzi noszących dżinsy, zwłaszcza wśród młodszych pokoleń. == Życie nocne == W całej CBD jest mnóstwo pubów i barów (znanych również jako „hotele” w Australii), ale warto wyróżnić kilka dzielnic. Rundle Street i sąsiednia dzielnica, znana po prostu jako „The East End”, mają wiele popularnych pubów. Hindley St była kiedyś znana jako obskurny dom klubów ze striptizem i barów motocyklowych w Adelajdzie, ale przeszła renesans, podobnie jak „The West End”. Wschodni kraniec Hindley Street jest bardziej popularny, podczas gdy zachodni kraniec, na zachód od Morphett Street, ma kilka modniejszych i bardziej alternatywnych lokali. Podejrzane miejsca nadal tam są, ale tak samo jest z kampusem uniwersyteckim i wieloma modnymi barami i klubami. Ważne są również Gouger Street i jej liczne restauracje, ale z coraz większą liczbą barów i pubów. O'Connell Street jest domem dla kilku popularnych pubów w północnej Adelajdzie. Jest też wiele barów na przedmieściach Adelaide, które są zwykle bardziej zatłoczone w czwartkowe i piątkowe wieczory. Sporo miejscowych wybiera się do hoteli na przedmieściach w czwartkowe i piątkowe wieczory, a w sobotnie wieczory do Adelaide CBD. Palenie w pubach i klubach jest zabronione na mocy prawa Australii Południowej. Wiele lokali gastronomicznych ma miejsca na zewnątrz, gdzie palenie jest dozwolone. == Noclegi == [[Plik:D'Arenberg Cube.jpg|thumb|D'Arenberg Cube (McLaren Vale) to wielofunkcyjny budynek, w którym znajduje się restauracja znana jako d'Arenberg Cube Restaurant, sala degustacji win, wirtualna fermentacja, sala z filmami 360 stopni i Muzeum Rzeczywistości Alternatywnych]] Adelaide ma setki opcji zakwaterowania w CBD (centralnej dzielnicy biznesowej, tj. śródmieściu) do rozważenia, od hoteli dla backpackerów po pięciogwiazdkowe hotele. Istnieją jednak również opcje poza obszarem centralnym. Jeśli podróżujesz służbowo, mogą być dostępne noclegi w stylu biznesowym w pobliżu miejsca pracy, ale poza tym centrum miasta ma zazwyczaj większą dostępność. Jeśli lubisz kemping, najbliższy kemping do miasta znajduje się w Belair National Park na południowo-wschodnich przedmieściach Adelaide. Park znajduje się mniej niż 10 km od miasta, a w pobliżu znajduje się połączenie kolejowe. Jeśli lubisz plażę, nie masz innego wyboru, jak wybrać przedmieścia bliżej wybrzeża. Najbliższy do miasta jest Glenelg, ale są też takie w Port Adelaide lub Outer Harbor. === Oszczędnie === Istnieje wybór noclegów dla backpackerów w okolicy centralnego dworca autobusowego. Popularne dzielnice obejmują części CBD oraz niektóre południowe i północne przedmieścia Adelaide. === Umiarkowanie === Jak zawsze, najlepszym wyborem zakwaterowania średniej klasy jest CBD (zarówno miasto, jak i North Adelaide), często połączone z Victoria Square transportem publicznym. Czasami tańsze zakwaterowanie w stylu motelu można uzyskać na drogach prowadzących do Adelaide. Poza CBD większość znalezionego zakwaterowania będzie prawdopodobnie średniej klasy, ale ceny mogą być nieco niższe i mieć więcej udogodnień. === Ekskluzywnie === Adelaide ma typowe sieciowe hotele, takie jak Hilton czy Novotel, skoncentrowane głównie w CBD. Luksusowe hotele można znaleźć w całej Adelaide, ale w szczególności miasto i West Adelaide są warte sprawdzenia – pierwsze ze względu na wygodę, a drugie ze względu na widoki na plażę. == Imprezy == Jednym z najlepszych okresów w roku na wizytę jest '''Mad March''', kiedy odbywa się wiele festiwali i wydarzeń. Należą do nich Adelaide Fringe, wyścig samochodowy Clipsal 500, Adelaide Festival, WOMADdelaide i karnawał wyścigów konnych Adelaide Cup. * '''Adelaide 500''' (Superloop Adelaide 500) – W połowie marca wyścigi supersamochodów Adelaide 500 cieszą się dużą popularnością, odbywają się na nich masowe imprezy uliczne, ogromne składy koncertów i wielu fanatycznych mieszkańców Adelaide. * '''Adelaide Fringe Festival''' – Pod koniec lutego-marca Fringe Festival (drugi co do wielkości tego typu na świecie) i Festival of Arts ożywiają miasto muzyką, sztuką, tańcem i kulturą z całego świata. Oba są dużymi i bardzo popularnymi wydarzeniami odwiedzanymi przez ludzi z całego świata. * '''WOMADelaide''' (World of Music Arts and Dance) – Ogromnie popularny festiwal muzyczny odbywający się obecnie co roku w marcu. Ludzie przyjeżdżają tu z całej Australii i z zagranicy. Pokazuje Adelaide w najlepszym wydaniu. == Kontakt == Na terenie centralnej dzielnicy biznesowej i lotniska dostępny jest szeroki, bezpłatny dostęp do sieci Wi-Fi (tylko na porcie 80), zapewniany przez firmę Internode. == Bezpieczeństwo == Numer alarmowy w całej Australii to 000. Pogotowie ratunkowe, straż pożarna i policja są dostępne pod tym numerem. W przypadku niepilnej pomocy policyjnej należy zadzwonić pod numer 131 444. Adelaide jest uważane za bezpieczne miasto, znacznie bezpieczniejsze niż [[Sydney]] i [[Melbourne]]. Ludzie powinni jednak zachować bezpieczeństwo osobiste, szczególnie w nocy. Większość przestępstw z użyciem przemocy w Adelaide jest spowodowana alkoholem, więc zachowaj czujność i unikaj konfrontacji, jeśli jesteś w barach lub klubach nocnych nocą. Miejskie parki są słabo oświetlone i najlepiej ich unikać po zmroku ze względu na obecność nietrzeźwych osób. Jeśli musisz przejść przez parki, aby dotrzeć na przedmieścia, trzymaj się blisko drogi. Zaleca się złapanie taksówki lub transportu publicznego w nocy. Pociągi w Adelaide są zazwyczaj niezawodne i przyjeżdżają i odjeżdżają zgodnie z rozkładem. (Autobusy mogą być nieco bardziej zmienne). We wszystkich pociągach po godzinie 19:00 są ochroniarze, a wiele usług kolejowych ma dostępne połączenia autobusowe. W nocy policja aktywnie patroluje centrum miasta, szczególnie Hindley Street, przy której znajduje się wiele nocnych klubów i barów. Postoje taksówek znajdują się w pobliżu Adelaide Casino na North Terrace, Hilton Adelaide Hotel na Victoria Square i skrzyżowania Rundle Street i Pulteney Street przed barem szybkiej obsługi Hungry Jacks. Większość regularnych usług transportu publicznego kończy się przed północą lub o północy, ale [https://www.adelaidemetro.com.au/plan-a-trip/free-and-special-transport specjalne autobusy After Midnight] kursują tylko w sobotnie wieczory, podróżując z miasta do jasno oświetlonych punktów na przedmieściach Adelaide. W Adelaide czasami dochodzi do '''trzęsień ziemi''', ale są one zwykle niewielkie i rzadko powodują poważne szkody. == Zdrowie == Odległe położenie Adelaide na najsuchszym kontynencie świata oznacza, że ​​cała woda pitna pochodzi z rzeki Murray lub lokalnych zbiorników. Chociaż woda jest całkowicie bezpieczna do picia, sprawia, że ​​woda z kranu jest niesmaczna dla osób, które do niej nie są przyzwyczajone, i najlepiej pić ją filtrowaną. == Informacje turystyczne == == Wyjazd == {{Jest w|Australia Południowa}} {{Zarys}} [[Kategoria:Australia]] 7hynfp7h23v00vvvvea4cd52l71u79q 149989 149988 2025-06-18T14:04:06Z Moromar 2451 /* Informacje turystyczne */ 149989 wikitext text/x-wiki {{Top-banner}} {{Miejscowość infobox |nazwa = Adelaide |nazwa oryginalna = |widok = Adelaide's_updated_montage.jpg |opis = |herb = COA_Adelaida.svg |mapa = Adelaide locator-MJC.png |państwo = [[Plik:Flag of Australia.svg|20px]] [[Australia]] |region = [[Plik:Flag of South Australia.svg|20px]] [[Australia Południowa]] |powierzchnia = 3259,8 |wysokość = 43 |lud = 1 469 200 |prefiks = 08700, 08701, 08702, 08703, 08704, 08705, 08706, 08707, 08708, 08709, 08710, 08711, 08712, 08713, 08714, 08715, 08716, 08717, 08720, 08721, 08722, 08723, 08724, 08725, 08730, 08731, 08732, 08733, 08734, 08735, 08736, 08740, 08741, 08742, 08743, 08744, 08745, 08746, 08747, 08810, 08811, 08812, 08813, 08814, 08815, 08816, 08817, 08819, 08820, 08821, 08822, 08823, 08824, 08825, 08826, 08827, 08829, 08830, 08831, 08832, 08833, 08834, 08835, 08836, 08837, 08839, 08840, 08841, 08842, 08843, 08844, 08845, 08846, 08847 i 08849 |kod pocztowy = 5000 |www = https://www.cityofadelaide.com.au/ }} [[Plik:Adelaide - SA (25091207887).jpg|alt=|thumb|399x399px|Adelaide z rzeki Torrens ]] '''Adelaide''' jest stolicą stanu [[Australia Południowa]]. Leży na wschodnim wybrzeżu Zatoki St Vincent w centralnej, południowej części kontynentu [[Australia|australijskiego]]. Adelaide jest piątym co do wielkości miastem Australii, z populacją ponad 1,2 miliona. Ponad trzy czwarte mieszkańców Australii Południowej mieszka w obszarze metropolitalnym Adelaide. Adelaide leży na równinie między pagórkowatymi [[Adelaide Hills|wzgórzami Adelaide]] i Zatoką i graniczy z wieloma słynnymi regionami winiarskimi Australii. Regiony [[Barossa Valley]] i [[Clare Valley]] leżą na północy, regiony [[McLaren Vale]] i Langhorne Creek na południu, a chłodniejszy klimat regionu Adelaide Hills na wschodzie. Historycznie znane jako Miasto Kościołów ze względu na swoje nowe światowe korzenie jako inkubator wolności religijnej, większość architektury w centrum miasta zachowała się z epoki kolonialnej. Silnie inspirowana dominującymi wówczas stylami popularnymi w [[Anglia|Anglii]], architektura dziedzictwa jest podobna do wielu europejskich miast zbudowanych w XIX wieku. Miasto zbudowano na planie siatki, z obsadzoną drzewami ulicą miejską, niezwykle szeroką i przestronną jak na australijską metropolię, oraz sześcioma placami miejskimi otoczonymi parkami. Bliskość regionów uprawy winorośli i żywności premium, a także fale imigracji z [[Niemcy|Niemiec]], [[Włochy|Włoch]], [[Grecja|Grecji]], [[Polska|Polski]], [[Wietnam]]u, [[Malezja|Malezji]], [[Chiny|Chin]] i [[Indie|Indii]] stworzyły wyjątkową wielokulturową kulturę wykwintnego jedzenia i kawiarni w mieście i na wewnętrznych przedmieściach. Tę kulturę kawiarnianą wspiera globalna reputacja Adelaide w dziedzinie sztuki, a w szczególności festiwale sztuki odbywające się w marcu, w tym [https://www.adelaidefestival.com.au/ Adelaide Festival] i [https://adelaidefringe.com.au/ Adelaide Fringe Festival], który pod względem wielkości ustępuje jedynie Edinburgh Fringe Festival. Miasto jest domem Adelaide Oval, słynącego jako jeden z najbardziej malowniczych terenów do krykieta testowego, który został przebudowany, aby organizować mecze futbolu australijskiego w miesiącach zimowych, sportu, który ma długą historię w mieście. Adelaide i okoliczne regiony winiarskie są również gospodarzami [https://tourdownunder.com.au/ Tour Down Under], największego wyścigu kolarskiego na półkuli południowej i pierwszego etapu UCI WorldTour. Adelaide jest mniej ruchliwe niż jakakolwiek inna stolica, a względny brak wysokich budynków sprawia, że ​​bardziej przypomina mniejsze miasto, takie jak [[Hobart]] lub [[Canberra]]. Ze względu na swój spokojny charakter jest często nazywane „największym miastem wiejskim Australii”. == Dzielnice == === Regiony wewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide/Miasto i Północ|Miasto i Północ Adelaide]] | kolor regionu 1 = 47b526 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Dom centrum miasta Adelaide, gdzie znajduje się wiele muzeów, parków, a także miejsce narodzin przemysłu kosmicznego w Australii. Miasto jest również miejscem, w którym Adelaide staje się ożywione, a jego życie nocne ożywa, podczas gdy North Adelaide jest domem słynnej katedry św. Piotra. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Port Adelaide, Enfield, Prospect and Outer Harbor|Port Adelaide, Enfield, Prospect i Outer Harbor]] | kolor regionu 2 = c79c73 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Dom portu Adelaide; Port Adelaide. Obszar ten jest domem dla kilku muzeów, miejsc do jedzenia i jest jednym z bardziej zielonych obszarów Adelaide. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/Zachód|Zachodnia Adelaide]] | kolor regionu 3 = 6655d9 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Dom nadmorskich społeczności Adelaide, a także przedmieścia Glenelg, ważnego centrum miasta na zachodnich przedmieściach Adelaide. To także miejsce, w którym ożywa kultura surfingu w Adelaide. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Południe i Wschód|Południe i Wschód]] | kolor regionu 4 = d9d255 | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Dom Haigh's Chocolate Factory, fabryki jednej z najlepszych i najdroższych marek czekolady w Australii, oraz winiarni Penfold's. Obszar ten znajduje się również tuż przy [[Adelaide Hills]], dość górzystym terenie na wschodzie. }} === Regiony zewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara]] | kolor regionu 1 = 3250a8 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Jeden z największych rezerwatów ptaków w Australii Południowej i jedyny park narodowy w tym kraju, który pełni raczej funkcję rezerwatu ptaków niż zwykłego parku narodowego. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Belair National Park|Belair National Park]] | kolor regionu 2 = 543a11 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Miejski park narodowy, w którym znajduje się zabytkowy Old Government House, siedziba pierwszych gubernatorów Australii Południowej. W parku znajduje się również kilka wodospadów i kilka szlaków pieszych przez busz. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/McLaren Vale|McLaren Vale]] | kolor regionu 3 = a87332 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Jest to jeden z regionów uprawy winorośli w Adelajdzie. Choć nie cieszy się tak wielką międzynarodową sławą jak Barossa Valley, produkuje się tu wina najwyższej jakości, a samo przeżycie jest niepowtarzalne. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Salisbury, Playford and Tea Tree Gully|Salisbury, Playford i Tea Tree Gully]] | kolor regionu 4 = 1da17e | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Zewnętrzne przedmieścia w północnej części Adelaide, znane z licznych parków i wąwozów, a także z Westfield Tea Tree Plaza, jednego z najważniejszych centrów handlowych w Adelajdzie. | nazwa regionu 5 = [[Gawler]] | kolor regionu 5 = 26b0b5 | elementy regionu 5 = | opis regionu 5 = Exburb Adelaide, ta dość odizolowana część jest odrębnym miastem. Chociaż Gawler jest ogólnie uważane za granicę, jeśli chodzi o to, czy jest częścią Adelaide, czy nie, Wikivoyage obejmuje je jako osobne miasto, a nie jako część Adelaide. }} == Charakterystyka == Strefa czasowa [[Australia Południowa|Australii Południowej]] jest o 30 minut za Australijskim czasem standardowym wschodnim (AEST) używanym w [[Wiktoria|Wiktorii]], [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], Australijskim Terytorium Stołecznym i [[Tasmania|Tasmanii]]. Jest również o półtorej godziny przed Australijskim czasem standardowym zachodnim (AWST) używanym w [[Australia Zachodnia|Australii Zachodniej]] i o 45 minut przed Eucla, która używa czasu środkowo-zachodniego (CWST). Australia Południowa stosuje czas letni, podobnie jak inne stany południowe/południowo-wschodnie, ale w przeciwieństwie do Australii Zachodniej, [[Queensland]] lub [[Terytorium Północne|Terytorium Północnego]]. Miasta/miasteczka Broken Hill i Silverton w Nowej Południowej Walii również stosują ten sam czas co Australia Południowa. === Klimat === Adelaide jest najsuchszą stolicą Australii, z gorącymi i suchymi latami i nieco bardziej wilgotnymi i chłodnymi zimami. '''Latem''' średnia dzienna temperatura maksymalna wynosi 27 °C (81 °F), a średnia nocna minimalna 18 °C (64 °F), ale występują znaczne wahania; Adelaide zazwyczaj może spodziewać się kilku dni w roku, kiedy dzienne temperatury przekraczają 35 °C (95 °F), a nocne minima nie spadają poniżej 23 °C (73 °F) w nocy. Opady deszczu są niewielkie i rzadkie przez całe lato. Średnia w styczniu i lutym wynosi około 20 milimetrów (0,8 cala), ale całkowicie bezdeszczowe miesiące nie są wcale rzadkością. Biorąc pod uwagę regularną gorącą pogodę, praktycznie każdy budynek publiczny, kryte miejsca turystyczne i większość środków transportu publicznego są w pełni klimatyzowane. Słońce wschodzi od 6 rano do 20:30 wieczorem. '''Zimą''' od czerwca do sierpnia średnia maksymalna temperatura wynosi 15–16°C (59–61°F), a minimalna zwykle około 8°C (46°F). Zimą występują regularne opady deszczu, a czerwiec jest najbardziej deszczowym miesiącem w roku, ze średnią opadów około 80 mm. Mrozy są powszechne w dolinach wzgórz Adelaide, ale rzadkie gdzie indziej. W samym centrum Adelaide nie ma opadów śniegu, chociaż w bardzo rzadkich przypadkach można zaobserwować niewielką mżawkę na wyżej położonych terenach na szczycie Mount Lofty w wzgórzach Adelaide. Wschód i zachód słońca występują około 7:15 rano i 17:15 po południu zimą. '''Jesień''' i '''wiosna''' to powolne, stopniowe zmiany między ekstremami lata i zimy. Od połowy lutego do końca marca Adelaide przechodzi w swój '''szalony marcowy''' sezon festiwali sztuki, muzyki i sportu, aby skorzystać z umiarkowanej pogody. Wiosna to również dobry czas na odwiedzenie Adelaide, ponieważ kwiaty zwykle kwitną po zimowych deszczach. === Historia === ==== Historia Aborygenów ===== Pierwszymi ludźmi, którzy zamieszkali na równinach Adelaide byli '''ludzie Kaurna''', których terytorium rozciągało się od dzisiejszego [[Port Broughton]] do północy Adelaide, na południe do [[Cape Jervis]] na południowym krańcu [[Półwysep Fleurieu|Półwyspu Fleurieu]]. Kaurna mieszkali na równinach Adelaide w grupach rodzinnych zwanych ''yerta'', słowem, które odnosiło się również do obszaru ziemi, na którym utrzymywała się grupa rodzinna. Każda yerta była odpowiedzialnością dorosłych Kaurna, którzy dziedziczyli ziemię i mieli dogłębną wiedzę na temat jej zasobów i cech. Bogatą historię i kulturę życia Aborygenów w Adelaide można poznać w [https://www.tandanya.com.au/ Tandanya], należącym do Aborygenów centrum kultury i historii na Grenfell Street. Zwiedzanie Tandanya jest bezpłatne, a wycieczki są dostępne za niewielką opłatą. ==== Osadnictwo europejskie ==== [[Plik:Transformers - Victoria Square Adelaide SA - panoramio.jpg|thumb|Widok z lotu ptaka na plac Victoria Square w mieście, który stanowił integralną część „planu siatki” Adelajdy opracowanego na początku osadnictwa. ]] Po zmapowaniu linii brzegowej Australii Południowej na początku XIX wieku przez europejskich odkrywców Matthew Flindersa i Nicolasa Baudina, odbyła się wyprawa w dół rzeki Murray, która przyniosła pozytywne informacje na temat lądu na wybrzeżu Zatoki Świętego Wincentego. W tym samym czasie brytyjscy reformatorzy chcieli utworzyć kolonię opartą na wolnym osadnictwie, a nie na transporcie skazańców, jak wszystkie inne kolonie australijskie w tamtym czasie. W 1834 roku założono South Australia Company, która przekonała brytyjski parlament do uchwalenia prawa, które utworzyło kolonię dla wolnych osadników w Australii Południowej. W grudniu 1836 roku, po 10-miesięcznej podróży flotą statków z [[Anglia|Anglii]], pierwszy gubernator John Hindmarsh ogłosił utworzenie nowej prowincji podczas ceremonii w tym, co obecnie jest nadmorskim przedmieściem Glenelg. Po kłótniach między kolonistami, pierwszy geodeta Adelajdy, William Light zaprojektował miejską siatkę szerokich bulwarów otoczonych parkami, z jednym centralnym placem (Victoria Square) i czterema mniejszymi placami (Hindmarsh, Light, Whitmore i Hurtle) położonymi na południowych brzegach Torrens. Oryginalny projekt Lighta, z niewielkimi zmianami, w dużej mierze przetrwał do dziś. Wczesne gałęzie przemysłu miasta opierały się na górnictwie i rolnictwie, a Anglia była głównym rynkiem eksportowym. Stosunkowo radykalna polityka wielu wolnych osadników doprowadziła do tego, że Adelajda stała się domem wczesnych postępowych reform, w tym tajnego głosowania drukowanego, pierwszej jurysdykcji na świecie, która pozwoliła kobietom głosować i kandydować do parlamentu oraz wczesnego związkowania zawodowego i aktywizmu. ==== Po Federacji ==== Po utworzeniu federacji australijskiej w 1901 [[Australia Południowa]] zaczęła przechodzić na przemysł wtórny, proces ten został uruchomiony na najwyższych obrotach przez długoletni rząd konserwatywnego premiera Thomasa Playforda po II wojnie światowej. Playford postawił sobie za cel aktywne przyciąganie firm produkcyjnych, takich jak General Motors, do Australii Południowej, oferując tanią ziemię i niskie podatki. To, wraz ze wzrastającą powszechnością transportu samochodowego, doprowadziło do stosunkowo niskiej gęstości zaludnienia w Adelajdzie, ponieważ pracownicy mieszkali blisko fabryk, w których pracowali na przedmieściach. Masowa migracja z południowej Europy przekształciła anglo-celtycką kulturę Adelajdy, przy czym greccy migranci osiedlali się głównie na wewnętrznych zachodnich i południowych przedmieściach, a włoscy migranci osiedlali się na wewnętrznych wschodnich i północno-wschodnich przedmieściach. Te tożsamości kulturowe przetrwały do ​​dziś, a kontynentalne delikatesy i kawiarnie są powszechną cechą śródmieścia Adelajdy. Adelaide również przyjęła wielu imigrantów z Europy Środkowej, w szczególności z Niemiec i Polski, a ich wpływ jest najbardziej widoczny w rzeźniach, z których niektórzy sprzedają kiełbasy inspirowane kuchnią niemiecką i polską. Podczas gdy gospodarka Australii Południowej rozkwitała, jej życie publiczne i kulturalne straciło wiele ze swojego wczesnego radykalizmu, a prawa niebieskie wymagały, aby bary i puby zamykały się o szóstej wieczorem - powodując „szum o szóstej”. Polityka Białej Australii oznaczała również, że mieszkańcy Adelaide pochodzili w przeważającej mierze z Europy. ==== Stolica kosmopolityczna ==== Lata 60. XX wieku przyniosły dramatyczną zmianę w życiu kulturalnym Adelaide, wraz z rozpoczęciem Adelaide Festival of Arts i Adelaide Fringe Festival, które przekształciły kulturę artystyczną Adelaide, a pod koniec dekady wybrano pierwszy rząd Partii Pracy od lat 30. XX wieku. W 1970 roku Don Dunstan został premierem Australii Południowej. Dunstan był postacią transformacyjną i dążył do przekształcenia Adelaide w nowoczesną, kosmopolityczną stolicę. Rząd Dunstana zakończył swelling o szóstej, zamkniętą dla ruchu pieszego Rundle Street, tworząc Rundle Mall i zbudował Festival Centre, tworząc centrum sztuki w Adelajdzie. Jego rząd wprowadził szereg postępowych reform, w tym uczynił Australię Południową pierwszą jurysdykcją w Australii, która zalegalizowała homoseksualizm. Tym razem nastąpiły również zmiany w australijskim prawie imigracyjnym, w wyniku których wietnamscy i chińscy migranci dołączyli do wcześniejszych fal migracji i powstali społeczności na północno-zachodnich i zachodnich przedmieściach, a także wielojęzyczna dzielnica Chinatown na Gouger Street obok Adelaide Central Market. Po przegraniu rządów na jedną kadencję z konserwatystami pod koniec lat 70. Partia Pracy powróciła do władzy pod przywództwem Johna Bannona w latach 80. Premier Bannon, bardziej przyjazny biznesowi lider niż Dunstan, starał się napędzać rozwój miasta Adelaide, widząc budowę najwyższego budynku w Adelaide, znanego obecnie jako Westpac House, oraz rozwój Adelaide Convention Centre i Adelaide Casino. Jednak złe kredyty bankowe doprowadziły do ​​upadku wspieranego przez państwo State Bank of South Australia na początku lat 90., co wymagało ogromnego rządowego ratunku i pogrążyło państwo w głębokim zadłużeniu. ==== Odrodzenie po Banku Państwowym ==== Lata 90. XX wieku pod rządami liberałów pod przewodnictwem premierów Deana Browna, Johna Olsena i Roba Kerina były świadkiem sprzedaży aktywów przez konserwatywny rząd i ograniczenia usług rządowych w celu zmniejszenia zadłużenia państwa. Ta redukcja wydatków rządowych, a także spadek produkcji w Australii po zniesieniu muru taryfowego przez rząd federalny, doprowadziły do ​​spowolnienia wzrostu gospodarczego Australii Południowej i powszechnej emigracji do stolic wschodnich, w szczególności [[Melbourne]]. Partia Pracy powróciła do władzy w 2002 roku pod rządami Mike'a Ranna, który starał się przekształcić bazę przemysłową Adelajdy, aby skupić się na usługach edukacyjnych, górnictwie i przemyśle obronnym, a także wykorzystać jej mocne strony w dziedzinie wina. Rząd Ranna zainwestował duże środki w odbudowę miasta, przeprowadzając remonty transportu publicznego, budowę nowego szpitala centralnego i przebudowę Adelaide Oval. Po dziesięciu latach rządów premiera Ranna Partia Pracy wybrała w 2011 na premiera Jaya Weatherilla, który w dużej mierze kontynuował ten program, ale z odnowionym naciskiem na przekształcanie przestrzeni publicznej w śródmieściu poprzez łagodzenie ograniczeń w planowaniu i łagodniejsze wydawanie licencji na sprzedaż alkoholu małym barom. [[Plik:Adelaide skyline, December 2022.jpg|thumb|right|400px|Panorama Adelaide w 2023 roku]] == Dojazd == === Samolotem === {{Znacznik|Port lotniczy Adelaide|-34.945|138.530556|typ=transport}}'''[https://adelaideairport.com.au/ Port lotniczy Adelaide]''' ({{IATA|ADL}}) (''około 7 km (4,3 mil) na zachód od centrum miasta i znajduje się w pobliżu popularnych plaż turystycznych w Glenelg i Henley Beach''). Port lotniczy Adelaide jest dobrze skomunikowany z innymi dużymi miastami w [[Australia|Australii]] i oferuje codzienne loty międzynarodowe do węzłów w [[Azja Południowo-Wschodnia|Azji Południowo-Wschodniej]], na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]] i w [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]], co umożliwia połączenia z przesiadką na całym świecie. Częstsze loty z przesiadką w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Perth]] mogą być tańsze. Podróżujący z '''Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej''' mogą złapać bezpośrednie loty z [[Singapur]]u ([https://www.singaporeair.com/en_UK/pl/home Singapore Airlines]), [[Kuala Lumpur]] ([https://www.malaysiaairlines.com/my/en/home.html Malaysian Airlines]) i [[Denpasar]] ([https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar Airways]). Podróżujący z '''Bliskiego Wschodu lub północnej Afryki''' mogą złapać codzienny lot liniami [https://www.emirates.com/pl/polish/ Emirates] z [[Dubaj]]u lub [https://www.qatarairways.com/en/homepage.html Qatar Airways] z [[Doha|Dohy]]. Podróżujący z Europy mogą odbyć podróż z przesiadką do Adelaide dowolnym z tych przewoźników. Podróżni z '''Nowej Zelandii''' mogą złapać bezpośredni lot z [[Auckland]] na [https://www.airnewzealand.co.nz/ Air New Zealand]. Podróżni z '''Ameryki Północnej lub Południowej''' mogą podróżować z jedną przesiadką na Air New Zealand przez [[Auckland]] lub mogą przesiąść się na częsty lot krajowy po pierwszym lądowaniu w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Brisbane]]. '''Usługi krajowe''' w Australii obejmują częste połączenia do każdej stolicy kontynentalnej części kraju liniami lotniczymi oferującymi pełen zakres usług, takimi jak [https://www.qantas.com/au/en.html Qantas] i [https://www.virginaustralia.com/au/en/ Virgin Australia]. [https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar] to tani przewoźnik, który oferuje rzadsze, mocno przecenione połączenia, głównie do [[Melbourne]], [[Sydney]] i [[Gold Coast]]. Istnieją również loty do [[Alice Springs]] i [[Cairns]]. '''Usługi regionalne''' i operacje są świadczone przez Regional Express Airlines (''Rex''), Alliance Airlines, Cobham Airlines i loty Qantaslink obsługiwane zarówno przez Cobham Airlines, jak i Alliance Airlines. Usługi te są realizowane głównie do miast i miasteczek regionalnych Australii Południowej, w tym Mt Gambier, Kingscote ([[Wyspa Kangura]]), [[Port Lincoln]] i Whyalla, ale obsługują również [[Mildura]] w Wiktorii i [[Broken Hill]] w Nowej Południowej Walii. Istnieje tylko jeden terminal dla odlotów międzynarodowych i krajowych; odpowiednio, transfery są stosunkowo bezproblemowe. Na lotnisku znajdują się bankomaty i kantory wymiany walut. Jedzenie i zakupy są dostępne zarówno po stronie lądowej, jak i po stronie lotniska. Schowki są dostępne w wypożyczalni samochodów na parkingu, w tym niektóre większe, które pomieszczą pojemniki na rowery. Bezpłatne Wi-Fi jest dostępne w całym terminalu. ==== Lotnictwo ogólne ==== Adelaide Airport ma oddzielny terminal dla lotnictwa ogólnego, ale większość samolotów prywatnych korzysta z {{Znacznik|Parafield Airport|-34.793333|138.633056|typ=transport}}'''Parafield Airport''' 18 km na północ od City. ==== Między lotniskiem a miastem ==== '''[https://www.adelaidemetro.com.au/plan-a-trip/visiting-adelaide/adelaide-airport-bus Autobusy lotniskowe Adelaide Metro J1/J2/J7/J8]''' łączą lotnisko z City, Glenelg i kilkoma głównymi centrami handlowymi. Autobusy J1 odjeżdżają co 15 minut od 8:00 do 18:00 każdego dnia do City, rzadziej od 5:00 do 23:00. Podróż do City trwa około 25 minut w godzinach szczytu. Autobusy do Glenelg odjeżdżają co pół godziny w ciągu dnia, rzadziej w nocy. Autobusy do Arndale, West Lakes i centrum handlowego Marion odjeżdżają co godzinę w dni powszednie. Autobusy odjeżdżają z jednego przystanku na zewnątrz głównego terminala. Wszystkie autobusy we wszystkich kierunkach odjeżdżają z tego jednego przystanku, więc sprawdź przód autobusu, aby upewnić się, że jedzie tam, gdzie chcesz jechać! Informacje o autobusach w czasie rzeczywistym są [https://www.adelaidemetro.com.au/stops?id=17327 dostępne dla tego przystanku] i wszystkich przystanków Adelaide Metro lub za pośrednictwem szeregu [https://www.adelaidemetro.com.au/how-to-use-public-transport/public-transport-apps aplikacji] na smartfony. Nie musisz nawet kupować biletu; po prostu [https://www.adelaidemetro.com.au/fares-and-passes/tap-and-pay dotknij i zapłać] kartą bankową lub kompatybilnym urządzeniem. JetBus jest częścią sieci metra Adelaide, więc obowiązują standardowe rodzaje biletów i taryfy w sekcji transportu publicznego, a bilet użyty w JetBusie można wykorzystać w innym autobusie, pociągu lub tramwaju, w zależności od jego rodzaju. Karty metroCARD są również dostępne w sprzedaży na lotnisku w automacie obok przystanku JetBus. '''Taksówki''' są dostępne na dole, przed terminalem. Taksówka do miasta kosztuje około 30$ w godzinach szczytu porannego i około 20$ w innych porach, co może być tak ekonomiczne jak JetBus dla grupy. Kierowcy zawsze będą korzystać z taksometru, ale dopłata w wysokości 2$ jest pobierana oprócz kwoty z licznika za odbiór z lotniska. Główne krajowe '''firmy wynajmujące samochody''' prowadzą kioski na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Parking dla samochodów do wynajęcia znajduje się na parterze, bezpośrednio naprzeciwko terminala. === Pociągiem === Adelaide jest głównym węzłem '''[https://www.journeybeyond.com/ Journey Beyond]''', głównego operatora dalekobieżnych pociągów międzystanowych w Australii. ''The Ghan'' kursuje do [[Alice Springs]] i [[Darwin]], ''Indian Pacific'' kursuje do [[Perth]] i [[Sydney]], a ''The Overland'' kursuje do [[Melbourne]]. Pierwsze dwa to luksusowe doświadczenia, oferujące miejsca sypialne, posiłki w dedykowanym wagonie restauracyjnym i możliwość zabrania ze sobą samochodu, jeśli podróżujesz do lub z [[Perth]] lub [[Darwin]]. Jednak podróż trwa znacznie dłużej niż samodzielne prowadzenie samochodu. Ghan i Indian Pacific są również generalnie droższe niż bilet lotniczy, ale Overland jest zwykle tańszy — nawet odpowiednik biletu Overland w klasie biznesowej jest porównywalny z lotem klasy ekonomicznej z Adelaide do [[Melbourne]] w linii lotniczej oferującej pełen zakres usług. Overland zatrzymuje się w wielu wiejskich miejscowościach między Adelaide a Melbourne, co może być wygodne, jeśli Twoja trasa podróży obejmuje mniejsze miasta. Należy pamiętać, że pociągi Journey Beyond nie mają Wi-Fi. Te pociągi międzystanowe odjeżdżają z terminalu {{Znacznik|Adelaide Parklands Terminal|-34.9379|138.5810|typ=transport}}'''Adelaide Parklands''' tuż za miastem. Do stacji można dojechać samochodem lub autobusem z Richmond Road. Od czasu wyburzenia stacji Keswick nie ma połączeń z podmiejską siecią kolejową. Taksówki są również dostępne, aby odebrać wszystkich przybyszów. W Australii Południowej nie ma połączeń kolejowych. === Samochodem === Adelaide jest oddalone od stolic na wschodnim wybrzeżu Australii o co najmniej jeden dzień jazdy samochodem. Najkrótsza trasa z Adelaide do [[Melbourne]] zajmuje 8–9 godzin (patrz [[Podróż lądowa między Melbourne a Adelaide]]). Jest kilka odcinków autostradowych, ale drogi są w większości dwupasmowe i mają jakość autostrady. Z '''[[Melbourne]]''' do Adelaide jest 736 km (457 mil) przez [[Horsham (Wiktoria)|Horsham]] (A8) lub 901 km (560 mil) przez [[Mount Gambier|Mt Gambier]] (A1/B1). Podróż przez Mt Gambier prowadzi przez region winiarski Coonawarra, jeden z najbardziej znanych regionów cabernet sauvignon w Australii i jest również wygodna na wycieczkę poboczną przez [[Great Ocean Road]]. Podróż przez Horsham jest bardziej bezpośrednia, ale ma mniej atrakcji turystycznych. Z '''[[Sydney]]''' do Adelaide jest 1422 km (884 mil) przez [[Wagga Wagga]] i [[Mildura]] (A20). Warunki na autostradzie z Sydney do Wagga Wagga (dwujezdniowa autostrada kończy się w Tarcutta, ale to tylko 40 km stamtąd) skracają podróż o kilka godzin. Trasa ta przebiega również w pobliżu [[Canberra|Canberry]], stolicy Australii, która znajduje się 1196 km (743 mil) od Adelaide. Inną opcją z Sydney jest trasa o długości 1659 km (1031 mil) przez [[Broken Hill]] (A32), która prowadzi przez Outback i jedno z najbardziej historycznych miast górniczych Australii. Trasa o długości 2031 km (1262 mil) z '''[[Brisbane]]''' również przebiega przez Broken Hill. Podczas gdy Adelaide jest najbliższą stolicą '''[[Perth]]''', 2550 km (1580 mil) podróży przez [[Nullarbor]] jest nadal trudna, chociaż jest to wyjątkowa podróż przez niektóre z najbardziej odległych miejsc w zamieszkanym świecie. [[Kalgoorlie–Boulder]], kolejne z historycznych miast górniczych Australii, można odwiedzić, robiąc krótki objazd tą trasą. Podobnie, 3027 km (1881 mil) podróży na północ do '''[[Darwin]]''' przez [[Alice Springs]] przebiega przez prawdziwy [[Outback]], a [[Uluru]] jest oddalone od głównej autostrady na północ o zaledwie trzy godziny. Jednak obie te trasy są zwykle trasami, które przeciętni Australijczycy pokonują tylko raz lub dwa razy w swoim życiu. === Autobusem === '''Autobusy międzystanowe''' obsługiwane są przez wiele firm autokarowych, w tym [https://www.greyhound.com.au/ Greyhound], [https://www.fireflyexpress.com.au/ Firefly] i [https://www.vline.com.au/ V/Line]. Podróż z [[Melbourne]] trwa około jedenastu i pół godziny, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy. Podróż z [[Sydney]] może trwać do 24 godzin i z definicji odbywa się w nocy. Ceny są niższe niż w przypadku pociągu i większości podróży samolotem, przynajmniej na trasie Adelaide-[[Melbourne]], chociaż jeśli czas się zgadza, lot tanimi liniami lotniczymi z Adelaide do [[Sydney]] może być tańszy niż autobus. '''Autobusy regionalne''' do miast i miasteczek [[Australia Południowa|Australii Południowej]] są również obsługiwane przez firmy autokarowe z Australii Południowej, ale lokalne firmy autokarowe z Australii Południowej, w tym [https://www.linksa.com.au/ LinkSA] i [https://stateliner.com.au/ Premier Stateliner], często oferują częstsze połączenia. Prawie wszystkie autobusy międzystanowe i regionalne odjeżdżają z {{Znacznik|Dworzec autobusowy Adelaide Central|-34.92806|138.59587|typ=transport}}'''[https://www.experienceadelaide.com.au/adelaide-central-bus-station/ dworca autobusowego Adelaide Central]''' przy 85 Franklin Street w mieście. Dworzec autobusowy Central Bus Station działa w godzinach 5:00-21:30, 7 dni w tygodniu. Obiekt dysponuje nowoczesnymi udogodnieniami i kawiarnią. Znajduje się tuż po drugiej stronie ulicy od centrum handlowego Adelaide Central Market, supermarketu Coles i dzielnicy Chinatown. === Statkiem === W sezonie rejsów, który trwa od listopada do kwietnia każdego roku, do terminalu pasażerskiego {{Znacznik|Port Adelaide Passenger Terminal|-34.7775|138.4827|typ=transport}}'''[https://www.flindersports.com.au/port-adelaide/ Port Adelaide Passenger Terminal]''' zawija wiele statków wycieczkowych. Listę statków przypływających do Adelaide można uzyskać w [https://portmis.flindersports.com.au/ Flinders Ports]. == Komunikacja == {{mapa|-34.903|138.603|zoom=11|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}} === Transportem publicznym === Usługi pociągów, tramwajów i autobusów są obsługiwane pod marką '''[https://www.adelaidemetro.com.au/ Adelaide Metro]''' i korzystają z ujednoliconego systemu biletowego. Witryna internetowa i aplikacja mogą być używane do planowania podróży, w tym pełnej nawigacji i aktualizacji w czasie rzeczywistym. Apple Maps i Google Maps zapewniają podobne doświadczenie. ==== Taryfy ==== Istnieją trzy sposoby zapłaty za podróż: * '''Tap and Pay'''. Akceptowane są bezstykowe karty kredytowe lub debetowe Visa lub Mastercard, w tym te w portfelu cyfrowym, takim jak Apple Pay lub Google Pay. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''MetroCARD'''. Plastikowa karta doładowywana, która kosztuje 10$ (w tym 5$ początkowego kredytu na podróż). Kartę można kupić na głównych stacjach kolejowych (Adelaide, Elizabeth, Gawler, Noarlunga Centre, Oaklands, Mawson Lakes i Salisbury), a także w większości kiosków i sklepów osiedlowych. Kartę można doładować wszędzie tam, gdzie jest sprzedawana, a także w pociągach i tramwajach. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''Buy and Go'''. Aplikacja umożliwiająca zakup biletów z kodem QR na smartfonie. Upewnij się, że zeskanujesz swój bilet z kodem QR przed każdą podróżą. Cena w godzinach szczytu wynosi 4,40$, a poza godzinami szczytu 2,50$. Każda opłata pozwala na dwugodzinny okres podróży na dowolną odległość. W centrum miasta są bezpłatne tramwaje i autobusy (szczegóły poniżej). ==== Pociągi ==== [[Plik:AdeMet4000ClassTrain.jpg|thumb|right|Pociąg Adelaide Metro]] Adelaide ma cztery główne linie i trzy linie boczne, wszystkie rozchodzące się promieniście od {{Znacznik|Adelaide Railway Station|-34.9211|138.5964|typ=transport}}'''Adelaide Railway Station''' na północnym krańcu miasta. Pomimo nazwy nie jest to system metra w zwykłym tego słowa znaczeniu, ale podmiejski system kolejowy. Podróż na '''północ''': * Linia '''Outer Harbor Line''' rozciąga się do Półwyspu Le Fevre na północnym zachodzie miasta, przez Port Adelaide i Glanville. Linia zapewnia dostęp do dzielnicy turystycznej Semaphore, historycznej dzielnicy morskiej w Port Adelaide i pasażu kawiarnianego Queen Street w Croydon. '''Linia Grange''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Woodville. '''Linia Port Dock''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Alberton. * Linia '''Gawler Line''' rozciąga się do Gawler Central na północy miasta, przez Ovingham, Mawson Lakes, Salisbury i Elizabeth. Podróż na '''południe''': * '''Linia Seaford''' rozciąga się do Seaford na południu miasta, przez nadmorskie przedmieścia Brighton i Noarlunga Centre. Linia zapewnia dostęp do plaż w Brighton i Hallett Cove oraz Westfield Marion w Oaklands. '''Linia Flinders''' rozgałęzia się od linii Seaford w Woodlands Park i kończy się na Flinders University. * '''Linia Belair''' rozciąga się do Belair u podnóża Adelaide na południowym wschodzie miasta, przez Blackwood. Linia zapewnia dostęp do Parku Narodowego Belair. ==== Tramwaje ==== Adelaide ma trzy linie tramwajowe. Linia Botanic Gardens biegnie od Adelaide Entertainment Centre do Botanic Gardens. Linia Glenelg biegnie od Royal Adelaide Hospital do nadmorskiej dzielnicy Glenelg. Linia Festival Plaza biegnie od Festival Plaza do Glenelg. Dworzec kolejowy jest wygodnym przystankiem do przesiadki między liniami. Podróż po mieście między Adelaide Entertainment Centre, Botanic Garden i South Terrace jest '''bezpłatna'''. Tramwaj jest nie tylko wygodny do popularnego miejsca turystycznego Glenelg, ale zatrzymuje się również na Rundle Mall, Victoria Square w pobliżu Adelaide Central Market i na North Terrace w pobliżu stacji kolejowej Adelaide. Podróżując na północ tramwajem, dotrzesz do Hindmarsh i Bowden, gdzie znajduje się Adelaide Entertainment Centre, miejsce koncertów stadionowych, a także popularny pas kawiarni i restauracji wzdłuż Port Road i uliczek bocznych. Jeśli jedziesz samochodem, wygodną i popularną alternatywą dla parkowania w mieście jest zaparkowanie przy Entertainment Centre i złapanie tramwaju do miasta. Opłata za cały dzień roboczy wynosi zaledwie 4 dolary, co jest znacznie tańsze niż parkowanie w mieście. ==== Autobusy ==== [[Plik:SouthLink Scania K320UA (BUS 2838).jpg|thumb|right|Autobus Adelaide Metro]] Adelaide ma rozległą sieć autobusową skoncentrowaną w mieście. Większość głównych dróg, w tym dzielnice kawiarniane, takie jak The Parade, Prospect Road, Henley Beach Road, King William Road i O'Connell St, to „strefy Go Zones”, które mają regularne autobusy w dni powszednie co najmniej co 15 minut do wczesnego wieczora. Sieć autobusowa Adelaide rozciąga się na przedmieścia zewnętrzne, do Adelaide Hills na wschodzie, w dół do McLaren Vale na południu (chociaż autobusy jeżdżą tam rzadko) i aż do Gawler na północy. Nie obejmuje Barossa Valley. Częstotliwość na przedmieściach zewnętrznych jest znacznie niższa niż w mieście. '''O-Bahn''' to linia szybkiego transportu autobusowego (BRT), która biegnie wzdłuż toru prowadzącego do północno-wschodnich przedmieść Adelaide. Autobusy O-Bahn kursują z Grenfell Street w mieście, wjeżdżając do O-Bahn w Hackney i zatrzymując się na węzłach Klemzig, Paradise i Modbury. Po zakończeniu jazdy O-Bahn autobusy jadą tak samo jak zwykłe autobusy, aby dotrzeć do celu. Połączenia O-Bahn są bardzo częste, co 3 do 5 minut w godzinach szczytu do węzłów przesiadkowych i co 15 minut poza godzinami szczytu. '''Bezpłatne City Connectors''' 98A, 98C, 99A i 99C (pętle przeciwne do ruchu wskazówek zegara i zgodne z ruchem wskazówek zegara) mają po około 30 przystanków, zatrzymując się we wszystkich głównych centrach kulturalnych i handlowych w mieście, zaczynając od Victoria Square i włączając stację kolejową Adelaide. Autobusy mają rampy dostępowe na poziomie gruntu. Kursują co 30 minut od poniedziałku do piątku w godzinach 8:30–19:00 dla 99A i od 8:15–19:15 dla 99C. Nie kursują w weekendy ani w Boże Narodzenie i Wielki Piątek. Ostrzegamy, że częstotliwość autobusów gwałtownie spada po 19:00, przy czym typowe są godzinne odstępy na przedmieściach, półgodzinne wzdłuż Go Zones i co 15 minut na O-Bahn. Wszystkie linie przestają działać około północy, więc sprawdź rozkłady jazdy i spodziewaj się złapania taksówki, jeśli będzie to konieczne, jeśli wyjdziesz po tej godzinie. Bardzo podstawowe usługi autobusowe ''After Midnight'' na ograniczonych trasach działają co godzinę po północy tylko w sobotnie wieczory. === Taksówką === [[Plik:2010-2011 Toyota Camry (ACV40R) Altise sedan, Adelaide Independent Taxis (16751219280).jpg|thumb|right|Adelaide Independent Taxis]] W mieście działają następujące korporacje taksówkowe: * '''[https://aitaxis.com.au/ Adelaide Independent Taxis]''', ☏ +61 13 22 11. * '''[https://www.suburbantaxis.com.au/ Suburban Taxis]''', ☏ +61 13 10 08. * '''[https://www.yellowadelaide.com.au/ Yellow Cabs South Australia]''', ☏ +61 13 22 27. Taksówki w Australii Południowej są białe (nawet te obsługiwane przez „Yellow Cabs”) i są wyraźnie oznaczone. Zazwyczaj można zatrzymać taksówkę na ulicy lub w dużym hotelu w godzinach pracy w mieście, ale na przedmieściach zazwyczaj trzeba zadzwonić do jednej z wymienionych firm oferujących usługi rezerwacji. Istnieje wiele postojów taksówek obsługiwanych przez Taxi Council w nocy w weekendy. Nadzorowane postoje taksówek oferują dodatkowe bezpieczeństwo dzięki oświetleniu i nadzorowi konsjerża i pracownika ochrony. Działają od 23:00 do 3:00 w piątki i od 23:00 do 5:00 w soboty. [https://taxicouncilsa.com.au/ Mapa lokalizacji jest dostępna na ich stronie internetowej]. Wszystkie taksówki w Adelaide są zobowiązane przez rząd stanowy do pobierania regulowanej taryfy z licznikiem, w zależności od czasu rozpoczęcia podróży. Taryfa pierwsza to normalna stawka taryfowa, a taryfa druga to wyższa stawka, która obowiązuje od poniedziałku do piątku w godzinach 19:00–6:00 oraz w weekendy i święta. Kierowcy prawie zawsze używają licznika i są do tego prawnie zobowiązani. Płatności można dokonać gotówką, EFTPOS, kartami debetowymi i kredytowymi oraz Cabcharge. Dobrym pomysłem jest poinformowanie kierowcy, jeśli planujesz zapłacić inną metodą niż gotówka, zanim rozpoczniesz podróż, ponieważ maszyny mogą być zawodne. === Samochodem === Centrum Adelaide i wewnętrzne przedmieścia, takie jak Glenelg, Norwood i Prospect, można łatwo przemierzyć pieszo lub korzystając z transportu publicznego. Jednak jeśli zamierzasz spędzić dużo czasu poza centrum miasta lub planujesz podróż do regionu winiarskiego, samochód jest przydatny, aby uniknąć długich podróży transportem publicznym. Główne krajowe firmy wynajmujące samochody prowadzą kioski na lotnisku w Adelajdzie na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Wszystkie drogi w Adelajdzie, jak również te w całej Australii Południowej, są bezpłatne. W przeciwieństwie do innych stolic stanów Australii, Adelaide nie ma sieci autostrad prowadzących bezpośrednio do centrum miasta. Istniejące autostrady zaczynają się na zewnętrznych przedmieściach i mają na celu kierowanie ruchu do pobliskich miasteczek. Ograniczenia prędkości na większości głównych dróg są oznakowane na 60 km/h, chociaż domyślne ograniczenie prędkości wynosi 50 km/h, jeśli nie ma oznakowania ograniczenia prędkości. Ograniczenia prędkości są ściśle egzekwowane, a nawet niewielkie przekroczenie ograniczenia prędkości może skutkować mandatem w wysokości 350$. === Rowerem === Adelaide to dobre miasto do podróżowania rowerem, a większość lokalnych kierowców jest uprzejma i przyjazna dla rowerzystów. Poza miastem i północną Adelaide większość głównych dróg ma wydzielone pasy rowerowe, a wielu mieszkańców dojeżdża do pracy rowerem. Pasy rowerowe nie są tak powszechne w mieście i północnej Adelaide, ale nadal można je znaleźć na określonych ulicach. Rowery można przewozić pociągami (ale nie tramwajami ani autobusami). Od poniedziałku do piątku przed godziną 9 rano i między 15:00 a 18:00 obowiązuje cena ulgowa (z wyjątkiem posiadaczy karty Seniors Card). W pozostałych godzinach rowery można przewozić bezpłatnie. === Pieszo === Centrum miasta jest stosunkowo zwarte i można je łatwo pokonać pieszo. Większość atrakcji skupia się wokół bloków między North Terrace i Victoria Square po obu stronach King William Street. Główny obszar handlowy Rundle Mall jest w całości przeznaczony dla pieszych. Dzielnica Gouger Street i Adelaide Central Market to również świetne miejsca docelowe dla pieszych podróżników. Podróżni, którzy chcą kontynuować jogging podczas podróży, mogą skorzystać z popularnych tras biegowych wzdłuż rzeki Torrens i przez Parklands. == Warto zobaczyć == [[Plik:GlenelgTownHall.jpg|thumb|Ratusz Glenelg]] Główne atrakcje Adelaide skupiają się głównie w City i North Adelaide. W przeciwieństwie do [[Sydney]], [[Melbourne]], [[Brisbane]] czy [[Perth]], Adelaide nie jest miejscem, do którego chciałbyś pojechać specjalnie ze względu na życie w mieście i jest o wiele mniej ruchliwe niż inne duże miasta. Zamiast tego Adelaide jest miejscem, w którym możesz cieszyć się bardziej wyluzowanym tempem życia, jakbyś był na wsi, ale z łatwym dostępem do typowych udogodnień dużego miasta. Adelaide jest znane ze swoich kościołów, a podróż do Adelaide nigdy nie jest kompletna bez odwiedzenia jednego z jego kościołów, nie ze względu na jakiekolwiek znaczenie historyczne lub religijne, ale raczej ze względu na ich architekturę. Jeśli możesz pozwolić sobie na czas, aby zobaczyć tylko jeden, '''Katedra św. Piotra''' w North Adelaide jest jednym z najbardziej kultowych kościołów w Australii. W przeciwieństwie do innych miast, Adelaide nie ma karnetu obejmującego wszystkie atrakcje. === Parki i ogrody === W przeciwieństwie do większości innych miast, większość parków i ogrodów Adelaide otacza miasto, tworząc ładną granicę odróżniającą je od reszty Adelaide, zamiast znajdować się całkowicie na obrzeżach. Istnieje również inna granica wokół North Adelaide, granicząca z rzeką Torrens, dzięki czemu większość parków i ogrodów Adelaide koncentruje się na tym małym, ale zróżnicowanym zielonym skrawku ziemi w mieście. Większość innych parków i ogrodów znajduje się poza tym na przedmieściach, szczególnie w południowo-wschodnich obszarach Adelaide, często przestronnych i z rozległą przestrzenią rekreacyjną. Parki w mieście i North Adelaide są oczywistym znakiem, że jesteś w mieście, podczas gdy niektóre, takie jak Morialta Conservation Park, dają wrażenie, że jesteś na zewnątrz i na buszu, podczas gdy niektóre, takie jak Belair National Park, mają idealne płynne przejście między miastem a wsią. [[Plik:Palm House, Adelaide Botanic Gardens.jpg|thumb|300px|Palmiarnia, Ogród Botaniczny w Adelajdzie]] Jeśli chodzi o parki narodowe, obszar Adelaide ma tylko trzy parki narodowe, w przeciwieństwie do jedenastu parków narodowych w [[Sydney]], które dla niektórych nadal byłyby uważane za dużo jak na miasto tej wielkości. Parki narodowe są wymienione poniżej: * Pierwszy park narodowy Australii Południowej; Belair National Park jest domem dla wielu znaczących budynków, w tym starego domu rządowego. W parku znajduje się wiele szlaków turystycznych, a także kilka wodospadów * Drugi park narodowy w Adelaide znajduje się nieco na granicy Adelaide i jest w dużej mierze rezerwatem ptaków, nadmorskim parkiem narodowym Adelaide International Bird Sanctuary National Park — Winaityinaityi Pangkara (jeśli ta nazwa jest trudna do wymówienia lub zbyt długa, Adelaide International Bird Sanctuary lub Adelaide International Bird Sanctuary National Park będzie odpowiednie), jest domem dla kilku białych plaż i jest szczególnie dobrym miejscem, jeśli chcesz zobaczyć delfiny * Trzeci i najnowszy park narodowy to Glenthorne National Park — Ityamaiitpinna Yarta (jeśli to zbyt długie, Glenthorne National Park będzie odpowiednie) został utworzony w listopadzie 2020, co jest dość nowym zjawiskiem w porównaniu z pozostałymi dwoma parkami narodowymi i jest w trakcie przekształcania z parku ochrony przyrody w park narodowy. W zależności od tego, czy Adelaide Hills uważa się za część Adelaide, '''Cleland National Park''' również został przekształcony z parku ochrony przyrody w park narodowy, który obejmuje kilka tras rowerowych i pieszych oraz Mt. Lofty, jedyne miejsce w Adelaide, gdzie kiedykolwiek pada śnieg, chociaż to również jest bardzo, bardzo rzadkie. Niemniej jednak nadal jest to przyjemny park na spacer. W grudniu 2021 Adelaide zostało nazwane drugim na świecie „National Park City” przez International National Park City Foundation (organizację promującą parki narodowe) po [[Londyn]]ie, który stał się pierwszym w 2019. Uważa się, że 95% mieszkańców Adelaide mieszka zaledwie 400 metrów od parku, a ponad 30% miasta jest pokryte zielenią, co czyni Adelaide najbardziej zielonym miastem w Australii (chociaż prawie połowa [[Canberra|Canberry]] jest zajmowana przez park narodowy). === Muzea i galerie === [[Plik:River Torrens at the University of Adelaide.jpg|thumb|Rzeka Torrens przepływająca w pobliżu Uniwersytetu w Adelajdzie]] Muzea i galerie Adelaide są również skoncentrowane w mieście i północnej Adelajdzie, podobnie jak parki i ogrody lub większość rzeczy do zobaczenia lub zrobienia w Adelajdzie, ale jest też spora liczba muzeów w regionie Port Adelaide/Outer Harbor. Podobnie jak każda inna stolica, Adelaide ma galerię sztuki, muzeum stanowe zawierające historyczne artefakty z całej Australii Południowej, a także z obszarów granicznych sąsiadujących stanów, stare więzienie i przede wszystkim centrum wina w mieście. Na przedmieściach znajduje się również muzeum kolei, muzeum lotnictwa i wiele innych. Spośród wszystkich muzeów, wystaw lub galerii w Adelajdzie, te są szczególnie ważne: * '''Narodowe Centrum Wina''' – w mieście, podróż do Australii Południowej bez poznania kultury wina w tym stanie nigdy nie jest kompletna. * '''Muzeum Australii Południowej''', również w mieście, jest w dużej mierze państwowym muzeum Australii Południowej, w którym znajdują się artefakty i kolekcja rdzennych mieszkańców, a także kilka galerii. Podobnie jak w większości muzeów, jest bezpłatne. * Chociaż Australia Południowa nie miała tak dużej liczby migrantów, w przeciwieństwie do [[Sydney]] czy [[Melbourne]], '''Muzeum Migracji''' w mieście opowiada historie imigrantów do Australii Południowej na przestrzeni dziejów i może cię to bardziej zaskoczyć niż myślisz – Australia Południowa jest nadal dość wielokulturowym stanem, pomimo stereotypów * '''Galeria Sztuki Australii Południowej''' w mieście jest szczególnie interesującym miejscem dla osób zainteresowanych różnymi gatunkami sztuki. Istnieje również kilka innych muzeów, wystaw i galerii. Zapoznaj się z odpowiednimi artykułami o okręgach, aby uzyskać informacje na ich temat. == Aktywny wypoczynek == === Plaże === [[Plik:The Jetty. Glenelg, SA.jpg|thumb|Molo na plaży Glenelg]] [[Plik:Port Willunga Beach.jpg|thumb|Adelaide to nadmorskie miasto, szczycące się 28 km linii brzegowej. Na zdjęciu Port Willunga, na południe od miasta.]] Plaże Adelaide znajdują się głównie w West Adelaide, biorąc pod uwagę fakt, że jest to jedyny duży okręg z linią brzegową. Chociaż Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara ma również długą linię brzegową, jest ona chroniona i nie jest to plaża do pływania. Jeśli jest coś, czego nie można przegapić na żadnej plaży w Adelaide, to jest to surfing na jednej z wielu plaż surfingowych (Glenelg i West Beaches), australijski klasyk. Niektóre plaże mają szkoły surfingu i miejsca, w których można wypożyczyć deski surfingowe, ale w znacznie mniejszym stopniu niż Sydney. Jednak są pewne plaże, które przyciągają więcej odwiedzających i są bardziej popularne niż inne: * {{Znacznik|Glenelg Beach|-35.0068558|138.5113017|typ=natura}}'''Glenelg Beach''' – Historyczne nadmorskie przedmieście Glenelg ma molo, Grand Hotel i wiele restauracji i kawiarni. Bardzo popularne wśród młodych i starszych, wiele zawodów siatkówki. * {{Znacznik|West Beach|-34.94546022510652|138.50100541362013|typ=natura}}'''West Beach''' – Idealne na rodzinne spacery i pływanie. Jest dość blisko zarówno Glenelg, jak i Henley Beach. Na Henley Beach znajduje się Henley Square, na którym znajduje się około 15 restauracji – doskonałe miejsce na posiłek. Wszystkie plaże wzdłuż wybrzeża Adelaide to doskonałe plaże z białym piaskiem, niektóre z publicznymi toaletami i prysznicami z zimną wodą. Jeśli chcesz „zamoczyć wędkę”, są mola na (plażach podmiejskich, od północy do południa) Grange, Semaphore, Henley Beach, Glenelg, Brighton i Port Noarlunga. === Sport === Jak każde miasto, Adelaide jest również znane ze swojego sportu. Podobnie jak w większości innych miast Australii, futbol australijski (AFL) jest najpopularniejszym sportem, a krykiet nie jest daleko w tyle. W przeciwieństwie do [[Queensland]] lub większości [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], rugby league nie jest popularne w Adelaide. * '''Krykiet''' – W miesiącach letnich wybierz się na mecz krykieta na {{Znacznik|Adelaide Oval|-34.9155596 |138.5962772 |typ=atrakcja}}'''Adelaide Oval'''. Australia jest gospodarzem kilku krajów podróżujących każdego lata i rozegrają kilka meczów na tym pięknym boisku, które znajduje się tuż między miastem a północną Adelajdą, na tej małej przestrzeni zieleni. Bilety na mecze międzynarodowe są zazwyczaj szybko wykupywane, ale mecze krajowe są częste i równie ekscytujące. * '''AFL''', najwyższa liga profesjonalnego futbolu australijskiego. Mecze domowe lokalnych drużyn Adelaide Crows i Port Adelaide Power odbywają się na '''Adelaide Oval''' w północnej Adelajdzie w miesiącach zimowych. Bilety są zazwyczaj w rozsądnej cenie, a ich zdobycie nie powinno stanowić problemu — sprawdź [https://www.afl.com.au/ stronę internetową AFL], aby uzyskać więcej informacji. * '''SANFL''', stanowa liga futbolu australijskiego, ma 5 meczów w weekend w różnych miejscach w mieście i na przedmieściach. {{Znacznik|Norwood Oval|-34.9198188 |138.6304715 |typ=atrakcja}}'''Norwood Oval''', siedziba [https://norwoodfc.com.au/ Redlegs], znajduje się na Parade w Norwood, gdzie znajduje się wiele restauracji, kawiarni i pubów na pomeczowe okazje. * Sprawdź Adelaide United (drużynę piłkarską) na Hindmarsh Stadium. === Sztuka performatywna === * '''Format Collective''' na 15 Peel St to dwupiętrowa przestrzeń do występów ze stałym sklepem z zinami, w którym odbywają się małe wystawy sztuki, niektóre z bardziej eksperymentalnych koncertów, panele dyskusyjne i sztuka performance. Wiele z tego koncentruje się na corocznym Format Festival, który odbywa się w tym samym czasie co Fringe Festival i jest uważany za bardziej eksperymentalną alternatywę, chociaż przez cały rok coś się dzieje. Znany z hipsterów, japońskiego piwa i nostalgicznych gier w four-square. == Praca == == Nauka == Trzy uniwersytety mają siedzibę w Adelaide, z których {{Znacznik|'''University of Adelaide'''|-34.919159 |138.60414|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.adelaide.edu.au/ University of Adelaide]''' jest najbardziej ceniony. Pozostałe dwa uniwersytety w regionie {{Znacznik|'''University of South Australia'''|-34.92069 |138.604558|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.unisa.edu.au/ University of South Australia]''' i '''[https://www.flinders.edu.au/ Flinders University]'''. Studenci zagraniczni mają możliwość zapisania się na te uniwersytety, jako studenci studiów licencjackich lub w ramach programów wymiany z zagranicznymi uniwersytetami. == Zakupy == [[Plik:Rundle Place, Rundle Mall.jpg|thumb|Rundle Mall]] [[Plik:Shopping Center SA.JPG|thumb|Wnętrze Adelaide Arcade z XIX wieku.]] W przeciwieństwie do „wielkiej czwórki” australijskich miast, luksusowe marki najwyższej klasy, takie jak Louis Vuitton, Gucci i Prada, nie są obecne w Adelajdzie. Victorian Adelaide Arcade, która biegnie na południe od Rundle Mall, ma wspaniałą kolekcję butików i specjalistycznych sklepów, takich jak numizmatyka, antyki i czekoladki. Innym dobrym miejscem do poszukiwania półluksusowych przedmiotów jest Burnside Village na wschodnich przedmieściach. === Centra handlowe i dzielnice handlowe === Chociaż Adelaide ma wiele centrów handlowych i dzielnic handlowych, są pewne, które są szczególnie interesujące dla podróżnych: * {{Znacznik|'''Rundle Mall'''|-34.9228351 |138.6025993|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Rundle Mall''' w Adelaide City – pasaż handlowy przeznaczony wyłącznie dla pieszych, z wieloma pasażami i bocznymi uliczkami odchodzącymi od niego. Biegnie równolegle do North Terrace. Ponad 800 sklepów. * {{Znacznik|'''Tea Tree Plaza'''|-34.8314375 |138.6928226|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Tea Tree Plaza''' (w skrócie TTP) w Tea Tree Gully – średniej wielkości centrum handlowe z ponad 250 sklepami. Tea Tree Plaza jest stacją końcową dedykowanej linii autobusowej Adelaide O'Bahn, która zaczyna się w centrum miasta przy Hackney Rd. Łatwo tam dotrzeć z centrum miasta; większość autobusów zatrzymujących się na przystankach Grenfell St jedzie do [https://www.adelaidemetro.com.au/stops?id=11347 TTP Interchange] przez linię autobusową O'Bahn. Łatwo je zobaczyć z daleka, ponieważ ma dużą antenę i podtrzymującą konstrukcję w kształcie piramidy, dobrze znaną miejscowym, na dachu domu towarowego Myer. Wokół, na górze i pod kompleksem dostępnych jest dużo miejsc parkingowych. Znacznie mniejsze centrum handlowe Tea Tree Plus znajduje się tuż obok Tea Tree Plaza. * {{Znacznik|'''Centrum handlowe Westfield Marion'''|-35.0163249 |138.5455919|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Centrum handlowe Westfield Marion''' w West Adelaide – największe centrum handlowe w Adelaide z ponad 400 sklepami. Z centrum miasta do tego Westfield kursują bezpośrednie autobusy. * {{Znacznik|'''Harbour Town'''|-34.9471324 |138.5196497|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Harbour Town''' również w West Adelaide, tuż obok lotniska – jest to średniej wielkości centrum handlowe w trakcie rozbudowy, oferujące zakupy outletowe, położone przy zachodniej krawędzi lotniska w Adelaide. Tylko krótka przejażdżka autobusem z lotniska i 30 minut od miasta i północnej Adelaide. Poza tym nie, to nie jest błąd ortograficzny. === Zakupy spożywcze === Jeśli chodzi o targi żywności, w Adelajdzie nigdy ich nie brakuje. Oto niektóre z nich: * {{Znacznik|'''Central Market'''|-34.9294947 |138.5978223|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Central Market''' między Grote i Gouger St, na zachód od Victoria Square w Adelaide/City i North Adelaide – gdzie wszystkie świeże owoce i warzywa są pod jednym wiktoriańskim dachem. Nie tylko wegetarianie będą się tu ślinić, ponieważ żywność i produkty nieżywnościowe wszelkiego rodzaju konkurują o najlepsze ekspozycje. Dla tych, którzy chcą kupić jedzenie do domu, Central Market jest prawdopodobnie tym, czego szukają * '''Chinatown''' Choć dla wielu może to być zaskoczeniem, Adelaide ma również Chinatown, czyli obszar wyłącznie dla pieszych (Moonta St) sąsiadujący z Central Market. * '''City East IGA''' – ten IGA został nazwany najlepszym supermarketem IGA w SA ze względu na niesamowity asortyment żywności, w tym grecki, włoski, chiński i indyjski. Jak sama nazwa wskazuje, znajduje się we wschodniej części miasta. * '''Gaganis Brothers''' w West Adelaide to hurtownik żywności, ale sprzedaje ją klientom z niesamowitym wyborem żywności etnicznej. Większość artykułów jest dostępna w większych ilościach. == Gastronomia == === Dania lokalne === Lokalna kuchnia Adelaide zazwyczaj nie różni się zbytnio od standardowej kuchni australijskiej, ale jest kilka dań charakterystycznych dla Adelaide, których warto spróbować, będąc tutaj. '''Pie floater''' to australijski placek mięsny (zwykle wołowy) w gęstej zupie grochowej, często doprawiany ketchupem. Jest sprzedawany w licznych pubach i kawiarniach w Adelaide, ale miejscem, do którego miejscowi wskażą ci, jeśli chcesz spróbować najbardziej klasycznej wersji, jest '''Cafe de Vili''' w Mile End South. * '''AB''' to odpowiedź Adelaide na halalowe przekąski ze wschodniego wybrzeża, składające się z mięsa yiros na warstwie gorących frytek, zwieńczone sosem pomidorowym, sosem chili, sosem czosnkowym i sosem barbecue, chociaż nie jest halal. Dwa sklepy, mianowicie '''North Adelaide Burger Bar''' (znany również jako Red & White) i '''Blue & White''', oba w North Adelaide, twierdzą, że wymyśliły to danie. === Kultura BYO === Choć w innych częściach świata jest to dość nietypowe, w restauracjach w [[Australia|Australii]] i [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]] powszechne jest, aby klienci mogli przynieść wino butelkowane na kolację. Praktyka ta nazywa się „BYO”, co oznacza „przynieś własne”. Początkowo wynikało to z luki w przepisach dotyczących licencji na sprzedaż alkoholu, ale obecnie jest to świetna okazja, aby cieszyć się winem kupionym w regionie winiarskim lub odwiedzić lokalny „sklep z butelkami” i cieszyć się szerszym wyborem w niższych cenach. Nigdzie w Australii BYO nie jest tak powszechne jak w Adelajdzie. Większość restauracji w Adelajdzie, które serwują alkohol, również zezwala na BYO, jednak warto wcześniej zadzwonić, aby się upewnić. Do rachunku doliczana jest opłata zwana „korkową”. Opłata korkowa wynosi zazwyczaj około 10–15 USD za butelkę, choć wyższe opłaty nie są niespotykane. Opłata korkowa jest doliczana nawet wtedy, gdy wino znajduje się pod zakrętką, a nie pod korkiem, jak w przypadku praktycznie wszystkich niedawno wyprodukowanych australijskich win. === City === [[Plik:Adelaide's Central Market.jpg|thumb|Central Market w centrum Adelaide.]] Miasto zaspokaja praktycznie każdy gust i przedział cenowy. Adelaide ma jedną z największych liczby restauracji i kawiarni na osobę w Australii, a większość najlepszych znajduje się w City. * '''Gouger Street, Chinatown i dzielnica Central Market''' to wielokulturowy raj dla smakoszy i miłośników wina. Gouger Street, najbardziej znana w Adelaide z dobrej jakości azjatyckiego jedzenia w rozsądnej cenie, przyciąga szeroką gamę klientów, od prawników i urzędników państwowych z sąsiadujących sądów i dzielnicy rządowej po nowych migrantów. Chinatown i Gouger St to centrum kuchni i kultury chińskiej w Adelaide, a wzdłuż pasa znajduje się wiele chińskich restauracji. Oferowane są również inne azjatyckie dania, w tym tajska, wietnamska i indyjska. Po północnej stronie Gouger St, Adelaide Central Market oferuje szeroki wybór straganów z jedzeniem w stylu ulicznym, a także kilka starszych europejskich kawiarni. Ostatnia dekada przyniosła również pojawienie się ekskluzywnych restauracji na Gouger St, gdzie do znanej i lokalnej argentyńskiej restauracji Gaucho's dołączyło kilka droższych opcji. * '''Rundle Street i East End''' to tradycyjne centrum kuchni włoskiej i greckiej w Adelajdzie, ale są tam również nowsze restauracje chińskie, tajskie i japońskie. Podobnie jak Gouger St, oferuje opcje dla każdego przedziału cenowego, przy czym zachodni kraniec ulicy bliżej Uniwersytetu Adelaide jest bardziej budżetowy, podczas gdy wschodni kraniec jest bardziej ekskluzywny. Uliczki East End odchodzące od Rundle Street oferują szereg mniejszych, bardziej oryginalnych kawiarni — Ebenezer Place, Bent Street i Union Street oferują kilka alternatywnych opcji. * '''Waymouth Street i Pirie Street''' stały się nowymi miejscami do jedzenia w ciągu ostatniej dekady, szczególnie na ekskluzywny lunch. Waymouth Street, po zachodniej stronie King William Street, oferuje szereg ekskluzywnych kawiarni, bistro i barów, podczas gdy Pirie Street ma kilka nowych kawiarni. Hindley Street jest najbardziej znana ze swoich barów i życia nocnego, ale oferuje również szereg opcji gastronomicznych z różnych kultur, szczególnie bliskowschodnich i azjatyckich. Uliczki '''Leigh Street i Bank Street''' również stały się miejscami kulinarnymi. * '''Hutt Street''' jest mniejsza i oferuje niewielki wybór ekskluzywnych restauracji, które zadowolą większość gustów, a także szeroki wybór sklepów z wykwintną żywnością i supermarketów. * '''South West Corner''' City o powierzchni mili kwadratowej, na południe od dzielnicy Gouger Street, jest bardziej mieszkalny, ale obejmuje niektóre z najciekawszych doświadczeń kulinarnych Adelaide, rozsiane wśród zabytkowych domów i apartamentów. === North Adelaide === [[Plik:Adelaide Light Trail HDR (8239025608).jpg|thumb|right|Północna Adelajda i wieże katedry św. Piotra, widok na południe w stronę miasta]] * Eklektyczna mieszanka małych restauracji i kawiarni sprawia, że ​​Melbourne Street jest ciekawym miejscem do jedzenia. * Różnorodność barów na wynos, pubów, kawiarni, piekarni i restauracji, które zajmują większość O'Connell Street, oznacza, że ​​nie będziesz mieć niedoboru. Jest to również siedziba obu sklepów, które twierdzą, że wynalazły AB. === Przedmieścia === * '''The Parade''', Norwood ma długi odcinek sklepów i kosmopolitycznych restauracji. Autobusy z CBD numer 122-124 lub bardzo krótka podróż taksówką. * '''Jetty Road / Mosley Square''', Glenelg ma wiele restauracji i pubów na końcu 30-minutowej podróży tramwajem. * '''Stuart Road''', Dulwich ma dwie kawiarnie, licencjonowaną restaurację i bardzo dobrą piekarnię. Złap 145 lub 146 z North Ter, która jedzie wzdłuż Fullarton Rd i w górę Dulwich Ave. * '''[https://kingwilliamroad.com.au/ King William Road]''', Hyde Park to ekskluzywny pas modnych kawiarni, kawiarni i restauracji. === Oszczędnie === W Adelajdzie jest wiele niedrogich lokali gastronomicznych. Zazwyczaj nie wyglądają imponująco z zewnątrz, ale większość z nich ma coś do zaoferowania — dlatego wciąż działają. Warto przejrzeć menu przyklejone do drzwi. Tanie jedzenie powinno kosztować od 8 do 14 dolarów za danie główne, nie więcej. Nie ma wielu sieci restauracji zlokalizowanych w Adelajdzie, z wyjątkiem '''[https://www.fastapasta.com.au/ Fasta Pasta]''', gdzie za talerz makaronu można zapłacić od 10 dolarów. Sieć ta stała się w pewnym sensie wersją makaronu w stylu fast food. W ostatnich czasach można ją znaleźć w innych stanach, a jej popularność w Australii Południowej wynika z faktu, że sieć powstała w Adelajdzie. === Umiarkowanie === Chociaż w Adelaide jest wiele niedrogich lokali gastronomicznych, jest więcej lokali średniej klasy. Można je znaleźć w każdej części Adelaide, a jeśli masz ograniczony budżet i mieszkasz w okolicy bez niedrogich lokali gastronomicznych. Puby są zazwyczaj dobrym miejscem do poszukiwania jedzenia średniej klasy, przy czym większość pubów oferuje fish and chips, a także inne australijskie przysmaki, takie jak steki, kotlety jagnięce, sznycle, makarony i risotto. Jak w przypadku niemal wszystkiego w Adelaide, większość z nich można znaleźć głównie w mieście i północnej Adelajdzie, ale jest ich mnóstwo w mniejszych centrach miast. Jeśli chodzi o kuchnię, dość łatwo znaleźć kuchnię włoską i indyjską. Znalezienie kuchni azjatyckiej (chińskiej, japońskiej, koreańskiej, wietnamskiej i tajskiej) jest również łatwe, ale mogą one nie dorównywać standardom w [[Sydney]], podczas gdy znalezienie kuchni greckiej i śródziemnomorskiej jest również łatwe, ale oferta może nie dorównywać standardom w [[Melbourne]]. === Ekskluzywnie === Znalezienie eleganckiej restauracji w mieście jest dość łatwe, ale znalezienie jej na przedmieściach jest znacznie trudniejsze. Mimo to, przedmieścia również mają kilka doskonałych opcji wykwintnych restauracji, jeśli wiesz, gdzie szukać. Pobliskie regiony winiarskie, takie jak McLaren Vale i Barossa Valley, również mają doskonałe opcje wykwintnych restauracji, a kilka winnic ma restauracje z widokiem na swoje winnice, które są otwarte tylko na lunch. W przeciwieństwie do innych miast, jeśli wybierasz się do eleganckiej restauracji, nie obowiązuje tam dress code. Zobacz sekcję [[#Dress codes]]. === Dress codes === Ponieważ Australijczycy są na ogół swobodni, możesz swobodnie nosić to, co uważasz za stosowne. Chociaż większość ludzi stara się ubierać elegancko do bardziej eleganckich restauracji, nie ma takiego wymogu, a zarówno restauracje, jak i goście są wyluzowani w kwestii standardów ubioru, więc nie jest niczym niezwykłym, że w restauracjach można spotkać ludzi noszących dżinsy, zwłaszcza wśród młodszych pokoleń. == Życie nocne == W całej CBD jest mnóstwo pubów i barów (znanych również jako „hotele” w Australii), ale warto wyróżnić kilka dzielnic. Rundle Street i sąsiednia dzielnica, znana po prostu jako „The East End”, mają wiele popularnych pubów. Hindley St była kiedyś znana jako obskurny dom klubów ze striptizem i barów motocyklowych w Adelajdzie, ale przeszła renesans, podobnie jak „The West End”. Wschodni kraniec Hindley Street jest bardziej popularny, podczas gdy zachodni kraniec, na zachód od Morphett Street, ma kilka modniejszych i bardziej alternatywnych lokali. Podejrzane miejsca nadal tam są, ale tak samo jest z kampusem uniwersyteckim i wieloma modnymi barami i klubami. Ważne są również Gouger Street i jej liczne restauracje, ale z coraz większą liczbą barów i pubów. O'Connell Street jest domem dla kilku popularnych pubów w północnej Adelajdzie. Jest też wiele barów na przedmieściach Adelaide, które są zwykle bardziej zatłoczone w czwartkowe i piątkowe wieczory. Sporo miejscowych wybiera się do hoteli na przedmieściach w czwartkowe i piątkowe wieczory, a w sobotnie wieczory do Adelaide CBD. Palenie w pubach i klubach jest zabronione na mocy prawa Australii Południowej. Wiele lokali gastronomicznych ma miejsca na zewnątrz, gdzie palenie jest dozwolone. == Noclegi == [[Plik:D'Arenberg Cube.jpg|thumb|D'Arenberg Cube (McLaren Vale) to wielofunkcyjny budynek, w którym znajduje się restauracja znana jako d'Arenberg Cube Restaurant, sala degustacji win, wirtualna fermentacja, sala z filmami 360 stopni i Muzeum Rzeczywistości Alternatywnych]] Adelaide ma setki opcji zakwaterowania w CBD (centralnej dzielnicy biznesowej, tj. śródmieściu) do rozważenia, od hoteli dla backpackerów po pięciogwiazdkowe hotele. Istnieją jednak również opcje poza obszarem centralnym. Jeśli podróżujesz służbowo, mogą być dostępne noclegi w stylu biznesowym w pobliżu miejsca pracy, ale poza tym centrum miasta ma zazwyczaj większą dostępność. Jeśli lubisz kemping, najbliższy kemping do miasta znajduje się w Belair National Park na południowo-wschodnich przedmieściach Adelaide. Park znajduje się mniej niż 10 km od miasta, a w pobliżu znajduje się połączenie kolejowe. Jeśli lubisz plażę, nie masz innego wyboru, jak wybrać przedmieścia bliżej wybrzeża. Najbliższy do miasta jest Glenelg, ale są też takie w Port Adelaide lub Outer Harbor. === Oszczędnie === Istnieje wybór noclegów dla backpackerów w okolicy centralnego dworca autobusowego. Popularne dzielnice obejmują części CBD oraz niektóre południowe i północne przedmieścia Adelaide. === Umiarkowanie === Jak zawsze, najlepszym wyborem zakwaterowania średniej klasy jest CBD (zarówno miasto, jak i North Adelaide), często połączone z Victoria Square transportem publicznym. Czasami tańsze zakwaterowanie w stylu motelu można uzyskać na drogach prowadzących do Adelaide. Poza CBD większość znalezionego zakwaterowania będzie prawdopodobnie średniej klasy, ale ceny mogą być nieco niższe i mieć więcej udogodnień. === Ekskluzywnie === Adelaide ma typowe sieciowe hotele, takie jak Hilton czy Novotel, skoncentrowane głównie w CBD. Luksusowe hotele można znaleźć w całej Adelaide, ale w szczególności miasto i West Adelaide są warte sprawdzenia – pierwsze ze względu na wygodę, a drugie ze względu na widoki na plażę. == Imprezy == Jednym z najlepszych okresów w roku na wizytę jest '''Mad March''', kiedy odbywa się wiele festiwali i wydarzeń. Należą do nich Adelaide Fringe, wyścig samochodowy Clipsal 500, Adelaide Festival, WOMADdelaide i karnawał wyścigów konnych Adelaide Cup. * '''Adelaide 500''' (Superloop Adelaide 500) – W połowie marca wyścigi supersamochodów Adelaide 500 cieszą się dużą popularnością, odbywają się na nich masowe imprezy uliczne, ogromne składy koncertów i wielu fanatycznych mieszkańców Adelaide. * '''Adelaide Fringe Festival''' – Pod koniec lutego-marca Fringe Festival (drugi co do wielkości tego typu na świecie) i Festival of Arts ożywiają miasto muzyką, sztuką, tańcem i kulturą z całego świata. Oba są dużymi i bardzo popularnymi wydarzeniami odwiedzanymi przez ludzi z całego świata. * '''WOMADelaide''' (World of Music Arts and Dance) – Ogromnie popularny festiwal muzyczny odbywający się obecnie co roku w marcu. Ludzie przyjeżdżają tu z całej Australii i z zagranicy. Pokazuje Adelaide w najlepszym wydaniu. == Kontakt == Na terenie centralnej dzielnicy biznesowej i lotniska dostępny jest szeroki, bezpłatny dostęp do sieci Wi-Fi (tylko na porcie 80), zapewniany przez firmę Internode. == Bezpieczeństwo == Numer alarmowy w całej Australii to 000. Pogotowie ratunkowe, straż pożarna i policja są dostępne pod tym numerem. W przypadku niepilnej pomocy policyjnej należy zadzwonić pod numer 131 444. Adelaide jest uważane za bezpieczne miasto, znacznie bezpieczniejsze niż [[Sydney]] i [[Melbourne]]. Ludzie powinni jednak zachować bezpieczeństwo osobiste, szczególnie w nocy. Większość przestępstw z użyciem przemocy w Adelaide jest spowodowana alkoholem, więc zachowaj czujność i unikaj konfrontacji, jeśli jesteś w barach lub klubach nocnych nocą. Miejskie parki są słabo oświetlone i najlepiej ich unikać po zmroku ze względu na obecność nietrzeźwych osób. Jeśli musisz przejść przez parki, aby dotrzeć na przedmieścia, trzymaj się blisko drogi. Zaleca się złapanie taksówki lub transportu publicznego w nocy. Pociągi w Adelaide są zazwyczaj niezawodne i przyjeżdżają i odjeżdżają zgodnie z rozkładem. (Autobusy mogą być nieco bardziej zmienne). We wszystkich pociągach po godzinie 19:00 są ochroniarze, a wiele usług kolejowych ma dostępne połączenia autobusowe. W nocy policja aktywnie patroluje centrum miasta, szczególnie Hindley Street, przy której znajduje się wiele nocnych klubów i barów. Postoje taksówek znajdują się w pobliżu Adelaide Casino na North Terrace, Hilton Adelaide Hotel na Victoria Square i skrzyżowania Rundle Street i Pulteney Street przed barem szybkiej obsługi Hungry Jacks. Większość regularnych usług transportu publicznego kończy się przed północą lub o północy, ale [https://www.adelaidemetro.com.au/plan-a-trip/free-and-special-transport specjalne autobusy After Midnight] kursują tylko w sobotnie wieczory, podróżując z miasta do jasno oświetlonych punktów na przedmieściach Adelaide. W Adelaide czasami dochodzi do '''trzęsień ziemi''', ale są one zwykle niewielkie i rzadko powodują poważne szkody. == Zdrowie == Odległe położenie Adelaide na najsuchszym kontynencie świata oznacza, że ​​cała woda pitna pochodzi z rzeki Murray lub lokalnych zbiorników. Chociaż woda jest całkowicie bezpieczna do picia, sprawia, że ​​woda z kranu jest niesmaczna dla osób, które do niej nie są przyzwyczajone, i najlepiej pić ją filtrowaną. == Informacje turystyczne == === Konsulaty === Jako stosunkowo niewielkie miasto, Adelaide nie ma wielu konsulatów, a najbliższe konsulaty wielu krajów znajdują się w [[Melbourne]] lub [[Sydney]]. * [[Plik:Flag of Germany.svg|20px]] '''Niemcy''', PO Box 90 - Rundle Mall,, ☏ +61 8-8224-068. Pn.-pt. 10:00-13:00 wyłącznie po wcześniejszym umówieniu. Tylko konsulat honorowy. * [[Plik:Flag of Thailand.svg|20px]] '''Tajlandia''', pokój 9, 144 South Terrace, ☏ +61 8 2311333. Pn.-pt. 11:00-15:00, z wyjątkiem świąt tajskich i australijskich. Konsulat honorowy. == Wyjazd == {{Jest w|Australia Południowa}} {{Zarys}} [[Kategoria:Australia]] bzdf107vmrjqrb0wtcr6fez0e9wo385 149990 149989 2025-06-18T14:09:24Z Moromar 2451 /* Wyjazd */ 149990 wikitext text/x-wiki {{Top-banner}} {{Miejscowość infobox |nazwa = Adelaide |nazwa oryginalna = |widok = Adelaide's_updated_montage.jpg |opis = |herb = COA_Adelaida.svg |mapa = Adelaide locator-MJC.png |państwo = [[Plik:Flag of Australia.svg|20px]] [[Australia]] |region = [[Plik:Flag of South Australia.svg|20px]] [[Australia Południowa]] |powierzchnia = 3259,8 |wysokość = 43 |lud = 1 469 200 |prefiks = 08700, 08701, 08702, 08703, 08704, 08705, 08706, 08707, 08708, 08709, 08710, 08711, 08712, 08713, 08714, 08715, 08716, 08717, 08720, 08721, 08722, 08723, 08724, 08725, 08730, 08731, 08732, 08733, 08734, 08735, 08736, 08740, 08741, 08742, 08743, 08744, 08745, 08746, 08747, 08810, 08811, 08812, 08813, 08814, 08815, 08816, 08817, 08819, 08820, 08821, 08822, 08823, 08824, 08825, 08826, 08827, 08829, 08830, 08831, 08832, 08833, 08834, 08835, 08836, 08837, 08839, 08840, 08841, 08842, 08843, 08844, 08845, 08846, 08847 i 08849 |kod pocztowy = 5000 |www = https://www.cityofadelaide.com.au/ }} [[Plik:Adelaide - SA (25091207887).jpg|alt=|thumb|399x399px|Adelaide z rzeki Torrens ]] '''Adelaide''' jest stolicą stanu [[Australia Południowa]]. Leży na wschodnim wybrzeżu Zatoki St Vincent w centralnej, południowej części kontynentu [[Australia|australijskiego]]. Adelaide jest piątym co do wielkości miastem Australii, z populacją ponad 1,2 miliona. Ponad trzy czwarte mieszkańców Australii Południowej mieszka w obszarze metropolitalnym Adelaide. Adelaide leży na równinie między pagórkowatymi [[Adelaide Hills|wzgórzami Adelaide]] i Zatoką i graniczy z wieloma słynnymi regionami winiarskimi Australii. Regiony [[Barossa Valley]] i [[Clare Valley]] leżą na północy, regiony [[McLaren Vale]] i Langhorne Creek na południu, a chłodniejszy klimat regionu Adelaide Hills na wschodzie. Historycznie znane jako Miasto Kościołów ze względu na swoje nowe światowe korzenie jako inkubator wolności religijnej, większość architektury w centrum miasta zachowała się z epoki kolonialnej. Silnie inspirowana dominującymi wówczas stylami popularnymi w [[Anglia|Anglii]], architektura dziedzictwa jest podobna do wielu europejskich miast zbudowanych w XIX wieku. Miasto zbudowano na planie siatki, z obsadzoną drzewami ulicą miejską, niezwykle szeroką i przestronną jak na australijską metropolię, oraz sześcioma placami miejskimi otoczonymi parkami. Bliskość regionów uprawy winorośli i żywności premium, a także fale imigracji z [[Niemcy|Niemiec]], [[Włochy|Włoch]], [[Grecja|Grecji]], [[Polska|Polski]], [[Wietnam]]u, [[Malezja|Malezji]], [[Chiny|Chin]] i [[Indie|Indii]] stworzyły wyjątkową wielokulturową kulturę wykwintnego jedzenia i kawiarni w mieście i na wewnętrznych przedmieściach. Tę kulturę kawiarnianą wspiera globalna reputacja Adelaide w dziedzinie sztuki, a w szczególności festiwale sztuki odbywające się w marcu, w tym [https://www.adelaidefestival.com.au/ Adelaide Festival] i [https://adelaidefringe.com.au/ Adelaide Fringe Festival], który pod względem wielkości ustępuje jedynie Edinburgh Fringe Festival. Miasto jest domem Adelaide Oval, słynącego jako jeden z najbardziej malowniczych terenów do krykieta testowego, który został przebudowany, aby organizować mecze futbolu australijskiego w miesiącach zimowych, sportu, który ma długą historię w mieście. Adelaide i okoliczne regiony winiarskie są również gospodarzami [https://tourdownunder.com.au/ Tour Down Under], największego wyścigu kolarskiego na półkuli południowej i pierwszego etapu UCI WorldTour. Adelaide jest mniej ruchliwe niż jakakolwiek inna stolica, a względny brak wysokich budynków sprawia, że ​​bardziej przypomina mniejsze miasto, takie jak [[Hobart]] lub [[Canberra]]. Ze względu na swój spokojny charakter jest często nazywane „największym miastem wiejskim Australii”. == Dzielnice == === Regiony wewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide/Miasto i Północ|Miasto i Północ Adelaide]] | kolor regionu 1 = 47b526 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Dom centrum miasta Adelaide, gdzie znajduje się wiele muzeów, parków, a także miejsce narodzin przemysłu kosmicznego w Australii. Miasto jest również miejscem, w którym Adelaide staje się ożywione, a jego życie nocne ożywa, podczas gdy North Adelaide jest domem słynnej katedry św. Piotra. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Port Adelaide, Enfield, Prospect and Outer Harbor|Port Adelaide, Enfield, Prospect i Outer Harbor]] | kolor regionu 2 = c79c73 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Dom portu Adelaide; Port Adelaide. Obszar ten jest domem dla kilku muzeów, miejsc do jedzenia i jest jednym z bardziej zielonych obszarów Adelaide. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/Zachód|Zachodnia Adelaide]] | kolor regionu 3 = 6655d9 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Dom nadmorskich społeczności Adelaide, a także przedmieścia Glenelg, ważnego centrum miasta na zachodnich przedmieściach Adelaide. To także miejsce, w którym ożywa kultura surfingu w Adelaide. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Południe i Wschód|Południe i Wschód]] | kolor regionu 4 = d9d255 | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Dom Haigh's Chocolate Factory, fabryki jednej z najlepszych i najdroższych marek czekolady w Australii, oraz winiarni Penfold's. Obszar ten znajduje się również tuż przy [[Adelaide Hills]], dość górzystym terenie na wschodzie. }} === Regiony zewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara]] | kolor regionu 1 = 3250a8 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Jeden z największych rezerwatów ptaków w Australii Południowej i jedyny park narodowy w tym kraju, który pełni raczej funkcję rezerwatu ptaków niż zwykłego parku narodowego. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Belair National Park|Belair National Park]] | kolor regionu 2 = 543a11 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Miejski park narodowy, w którym znajduje się zabytkowy Old Government House, siedziba pierwszych gubernatorów Australii Południowej. W parku znajduje się również kilka wodospadów i kilka szlaków pieszych przez busz. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/McLaren Vale|McLaren Vale]] | kolor regionu 3 = a87332 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Jest to jeden z regionów uprawy winorośli w Adelajdzie. Choć nie cieszy się tak wielką międzynarodową sławą jak Barossa Valley, produkuje się tu wina najwyższej jakości, a samo przeżycie jest niepowtarzalne. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Salisbury, Playford and Tea Tree Gully|Salisbury, Playford i Tea Tree Gully]] | kolor regionu 4 = 1da17e | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Zewnętrzne przedmieścia w północnej części Adelaide, znane z licznych parków i wąwozów, a także z Westfield Tea Tree Plaza, jednego z najważniejszych centrów handlowych w Adelajdzie. | nazwa regionu 5 = [[Gawler]] | kolor regionu 5 = 26b0b5 | elementy regionu 5 = | opis regionu 5 = Exburb Adelaide, ta dość odizolowana część jest odrębnym miastem. Chociaż Gawler jest ogólnie uważane za granicę, jeśli chodzi o to, czy jest częścią Adelaide, czy nie, Wikivoyage obejmuje je jako osobne miasto, a nie jako część Adelaide. }} == Charakterystyka == Strefa czasowa [[Australia Południowa|Australii Południowej]] jest o 30 minut za Australijskim czasem standardowym wschodnim (AEST) używanym w [[Wiktoria|Wiktorii]], [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], Australijskim Terytorium Stołecznym i [[Tasmania|Tasmanii]]. Jest również o półtorej godziny przed Australijskim czasem standardowym zachodnim (AWST) używanym w [[Australia Zachodnia|Australii Zachodniej]] i o 45 minut przed Eucla, która używa czasu środkowo-zachodniego (CWST). Australia Południowa stosuje czas letni, podobnie jak inne stany południowe/południowo-wschodnie, ale w przeciwieństwie do Australii Zachodniej, [[Queensland]] lub [[Terytorium Północne|Terytorium Północnego]]. Miasta/miasteczka Broken Hill i Silverton w Nowej Południowej Walii również stosują ten sam czas co Australia Południowa. === Klimat === Adelaide jest najsuchszą stolicą Australii, z gorącymi i suchymi latami i nieco bardziej wilgotnymi i chłodnymi zimami. '''Latem''' średnia dzienna temperatura maksymalna wynosi 27 °C (81 °F), a średnia nocna minimalna 18 °C (64 °F), ale występują znaczne wahania; Adelaide zazwyczaj może spodziewać się kilku dni w roku, kiedy dzienne temperatury przekraczają 35 °C (95 °F), a nocne minima nie spadają poniżej 23 °C (73 °F) w nocy. Opady deszczu są niewielkie i rzadkie przez całe lato. Średnia w styczniu i lutym wynosi około 20 milimetrów (0,8 cala), ale całkowicie bezdeszczowe miesiące nie są wcale rzadkością. Biorąc pod uwagę regularną gorącą pogodę, praktycznie każdy budynek publiczny, kryte miejsca turystyczne i większość środków transportu publicznego są w pełni klimatyzowane. Słońce wschodzi od 6 rano do 20:30 wieczorem. '''Zimą''' od czerwca do sierpnia średnia maksymalna temperatura wynosi 15–16°C (59–61°F), a minimalna zwykle około 8°C (46°F). Zimą występują regularne opady deszczu, a czerwiec jest najbardziej deszczowym miesiącem w roku, ze średnią opadów około 80 mm. Mrozy są powszechne w dolinach wzgórz Adelaide, ale rzadkie gdzie indziej. W samym centrum Adelaide nie ma opadów śniegu, chociaż w bardzo rzadkich przypadkach można zaobserwować niewielką mżawkę na wyżej położonych terenach na szczycie Mount Lofty w wzgórzach Adelaide. Wschód i zachód słońca występują około 7:15 rano i 17:15 po południu zimą. '''Jesień''' i '''wiosna''' to powolne, stopniowe zmiany między ekstremami lata i zimy. Od połowy lutego do końca marca Adelaide przechodzi w swój '''szalony marcowy''' sezon festiwali sztuki, muzyki i sportu, aby skorzystać z umiarkowanej pogody. Wiosna to również dobry czas na odwiedzenie Adelaide, ponieważ kwiaty zwykle kwitną po zimowych deszczach. === Historia === ==== Historia Aborygenów ===== Pierwszymi ludźmi, którzy zamieszkali na równinach Adelaide byli '''ludzie Kaurna''', których terytorium rozciągało się od dzisiejszego [[Port Broughton]] do północy Adelaide, na południe do [[Cape Jervis]] na południowym krańcu [[Półwysep Fleurieu|Półwyspu Fleurieu]]. Kaurna mieszkali na równinach Adelaide w grupach rodzinnych zwanych ''yerta'', słowem, które odnosiło się również do obszaru ziemi, na którym utrzymywała się grupa rodzinna. Każda yerta była odpowiedzialnością dorosłych Kaurna, którzy dziedziczyli ziemię i mieli dogłębną wiedzę na temat jej zasobów i cech. Bogatą historię i kulturę życia Aborygenów w Adelaide można poznać w [https://www.tandanya.com.au/ Tandanya], należącym do Aborygenów centrum kultury i historii na Grenfell Street. Zwiedzanie Tandanya jest bezpłatne, a wycieczki są dostępne za niewielką opłatą. ==== Osadnictwo europejskie ==== [[Plik:Transformers - Victoria Square Adelaide SA - panoramio.jpg|thumb|Widok z lotu ptaka na plac Victoria Square w mieście, który stanowił integralną część „planu siatki” Adelajdy opracowanego na początku osadnictwa. ]] Po zmapowaniu linii brzegowej Australii Południowej na początku XIX wieku przez europejskich odkrywców Matthew Flindersa i Nicolasa Baudina, odbyła się wyprawa w dół rzeki Murray, która przyniosła pozytywne informacje na temat lądu na wybrzeżu Zatoki Świętego Wincentego. W tym samym czasie brytyjscy reformatorzy chcieli utworzyć kolonię opartą na wolnym osadnictwie, a nie na transporcie skazańców, jak wszystkie inne kolonie australijskie w tamtym czasie. W 1834 roku założono South Australia Company, która przekonała brytyjski parlament do uchwalenia prawa, które utworzyło kolonię dla wolnych osadników w Australii Południowej. W grudniu 1836 roku, po 10-miesięcznej podróży flotą statków z [[Anglia|Anglii]], pierwszy gubernator John Hindmarsh ogłosił utworzenie nowej prowincji podczas ceremonii w tym, co obecnie jest nadmorskim przedmieściem Glenelg. Po kłótniach między kolonistami, pierwszy geodeta Adelajdy, William Light zaprojektował miejską siatkę szerokich bulwarów otoczonych parkami, z jednym centralnym placem (Victoria Square) i czterema mniejszymi placami (Hindmarsh, Light, Whitmore i Hurtle) położonymi na południowych brzegach Torrens. Oryginalny projekt Lighta, z niewielkimi zmianami, w dużej mierze przetrwał do dziś. Wczesne gałęzie przemysłu miasta opierały się na górnictwie i rolnictwie, a Anglia była głównym rynkiem eksportowym. Stosunkowo radykalna polityka wielu wolnych osadników doprowadziła do tego, że Adelajda stała się domem wczesnych postępowych reform, w tym tajnego głosowania drukowanego, pierwszej jurysdykcji na świecie, która pozwoliła kobietom głosować i kandydować do parlamentu oraz wczesnego związkowania zawodowego i aktywizmu. ==== Po Federacji ==== Po utworzeniu federacji australijskiej w 1901 [[Australia Południowa]] zaczęła przechodzić na przemysł wtórny, proces ten został uruchomiony na najwyższych obrotach przez długoletni rząd konserwatywnego premiera Thomasa Playforda po II wojnie światowej. Playford postawił sobie za cel aktywne przyciąganie firm produkcyjnych, takich jak General Motors, do Australii Południowej, oferując tanią ziemię i niskie podatki. To, wraz ze wzrastającą powszechnością transportu samochodowego, doprowadziło do stosunkowo niskiej gęstości zaludnienia w Adelajdzie, ponieważ pracownicy mieszkali blisko fabryk, w których pracowali na przedmieściach. Masowa migracja z południowej Europy przekształciła anglo-celtycką kulturę Adelajdy, przy czym greccy migranci osiedlali się głównie na wewnętrznych zachodnich i południowych przedmieściach, a włoscy migranci osiedlali się na wewnętrznych wschodnich i północno-wschodnich przedmieściach. Te tożsamości kulturowe przetrwały do ​​dziś, a kontynentalne delikatesy i kawiarnie są powszechną cechą śródmieścia Adelajdy. Adelaide również przyjęła wielu imigrantów z Europy Środkowej, w szczególności z Niemiec i Polski, a ich wpływ jest najbardziej widoczny w rzeźniach, z których niektórzy sprzedają kiełbasy inspirowane kuchnią niemiecką i polską. Podczas gdy gospodarka Australii Południowej rozkwitała, jej życie publiczne i kulturalne straciło wiele ze swojego wczesnego radykalizmu, a prawa niebieskie wymagały, aby bary i puby zamykały się o szóstej wieczorem - powodując „szum o szóstej”. Polityka Białej Australii oznaczała również, że mieszkańcy Adelaide pochodzili w przeważającej mierze z Europy. ==== Stolica kosmopolityczna ==== Lata 60. XX wieku przyniosły dramatyczną zmianę w życiu kulturalnym Adelaide, wraz z rozpoczęciem Adelaide Festival of Arts i Adelaide Fringe Festival, które przekształciły kulturę artystyczną Adelaide, a pod koniec dekady wybrano pierwszy rząd Partii Pracy od lat 30. XX wieku. W 1970 roku Don Dunstan został premierem Australii Południowej. Dunstan był postacią transformacyjną i dążył do przekształcenia Adelaide w nowoczesną, kosmopolityczną stolicę. Rząd Dunstana zakończył swelling o szóstej, zamkniętą dla ruchu pieszego Rundle Street, tworząc Rundle Mall i zbudował Festival Centre, tworząc centrum sztuki w Adelajdzie. Jego rząd wprowadził szereg postępowych reform, w tym uczynił Australię Południową pierwszą jurysdykcją w Australii, która zalegalizowała homoseksualizm. Tym razem nastąpiły również zmiany w australijskim prawie imigracyjnym, w wyniku których wietnamscy i chińscy migranci dołączyli do wcześniejszych fal migracji i powstali społeczności na północno-zachodnich i zachodnich przedmieściach, a także wielojęzyczna dzielnica Chinatown na Gouger Street obok Adelaide Central Market. Po przegraniu rządów na jedną kadencję z konserwatystami pod koniec lat 70. Partia Pracy powróciła do władzy pod przywództwem Johna Bannona w latach 80. Premier Bannon, bardziej przyjazny biznesowi lider niż Dunstan, starał się napędzać rozwój miasta Adelaide, widząc budowę najwyższego budynku w Adelaide, znanego obecnie jako Westpac House, oraz rozwój Adelaide Convention Centre i Adelaide Casino. Jednak złe kredyty bankowe doprowadziły do ​​upadku wspieranego przez państwo State Bank of South Australia na początku lat 90., co wymagało ogromnego rządowego ratunku i pogrążyło państwo w głębokim zadłużeniu. ==== Odrodzenie po Banku Państwowym ==== Lata 90. XX wieku pod rządami liberałów pod przewodnictwem premierów Deana Browna, Johna Olsena i Roba Kerina były świadkiem sprzedaży aktywów przez konserwatywny rząd i ograniczenia usług rządowych w celu zmniejszenia zadłużenia państwa. Ta redukcja wydatków rządowych, a także spadek produkcji w Australii po zniesieniu muru taryfowego przez rząd federalny, doprowadziły do ​​spowolnienia wzrostu gospodarczego Australii Południowej i powszechnej emigracji do stolic wschodnich, w szczególności [[Melbourne]]. Partia Pracy powróciła do władzy w 2002 roku pod rządami Mike'a Ranna, który starał się przekształcić bazę przemysłową Adelajdy, aby skupić się na usługach edukacyjnych, górnictwie i przemyśle obronnym, a także wykorzystać jej mocne strony w dziedzinie wina. Rząd Ranna zainwestował duże środki w odbudowę miasta, przeprowadzając remonty transportu publicznego, budowę nowego szpitala centralnego i przebudowę Adelaide Oval. Po dziesięciu latach rządów premiera Ranna Partia Pracy wybrała w 2011 na premiera Jaya Weatherilla, który w dużej mierze kontynuował ten program, ale z odnowionym naciskiem na przekształcanie przestrzeni publicznej w śródmieściu poprzez łagodzenie ograniczeń w planowaniu i łagodniejsze wydawanie licencji na sprzedaż alkoholu małym barom. [[Plik:Adelaide skyline, December 2022.jpg|thumb|right|400px|Panorama Adelaide w 2023 roku]] == Dojazd == === Samolotem === {{Znacznik|Port lotniczy Adelaide|-34.945|138.530556|typ=transport}}'''[https://adelaideairport.com.au/ Port lotniczy Adelaide]''' ({{IATA|ADL}}) (''około 7 km (4,3 mil) na zachód od centrum miasta i znajduje się w pobliżu popularnych plaż turystycznych w Glenelg i Henley Beach''). Port lotniczy Adelaide jest dobrze skomunikowany z innymi dużymi miastami w [[Australia|Australii]] i oferuje codzienne loty międzynarodowe do węzłów w [[Azja Południowo-Wschodnia|Azji Południowo-Wschodniej]], na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]] i w [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]], co umożliwia połączenia z przesiadką na całym świecie. Częstsze loty z przesiadką w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Perth]] mogą być tańsze. Podróżujący z '''Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej''' mogą złapać bezpośrednie loty z [[Singapur]]u ([https://www.singaporeair.com/en_UK/pl/home Singapore Airlines]), [[Kuala Lumpur]] ([https://www.malaysiaairlines.com/my/en/home.html Malaysian Airlines]) i [[Denpasar]] ([https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar Airways]). Podróżujący z '''Bliskiego Wschodu lub północnej Afryki''' mogą złapać codzienny lot liniami [https://www.emirates.com/pl/polish/ Emirates] z [[Dubaj]]u lub [https://www.qatarairways.com/en/homepage.html Qatar Airways] z [[Doha|Dohy]]. Podróżujący z Europy mogą odbyć podróż z przesiadką do Adelaide dowolnym z tych przewoźników. Podróżni z '''Nowej Zelandii''' mogą złapać bezpośredni lot z [[Auckland]] na [https://www.airnewzealand.co.nz/ Air New Zealand]. Podróżni z '''Ameryki Północnej lub Południowej''' mogą podróżować z jedną przesiadką na Air New Zealand przez [[Auckland]] lub mogą przesiąść się na częsty lot krajowy po pierwszym lądowaniu w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Brisbane]]. '''Usługi krajowe''' w Australii obejmują częste połączenia do każdej stolicy kontynentalnej części kraju liniami lotniczymi oferującymi pełen zakres usług, takimi jak [https://www.qantas.com/au/en.html Qantas] i [https://www.virginaustralia.com/au/en/ Virgin Australia]. [https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar] to tani przewoźnik, który oferuje rzadsze, mocno przecenione połączenia, głównie do [[Melbourne]], [[Sydney]] i [[Gold Coast]]. Istnieją również loty do [[Alice Springs]] i [[Cairns]]. '''Usługi regionalne''' i operacje są świadczone przez Regional Express Airlines (''Rex''), Alliance Airlines, Cobham Airlines i loty Qantaslink obsługiwane zarówno przez Cobham Airlines, jak i Alliance Airlines. Usługi te są realizowane głównie do miast i miasteczek regionalnych Australii Południowej, w tym Mt Gambier, Kingscote ([[Wyspa Kangura]]), [[Port Lincoln]] i Whyalla, ale obsługują również [[Mildura]] w Wiktorii i [[Broken Hill]] w Nowej Południowej Walii. Istnieje tylko jeden terminal dla odlotów międzynarodowych i krajowych; odpowiednio, transfery są stosunkowo bezproblemowe. Na lotnisku znajdują się bankomaty i kantory wymiany walut. Jedzenie i zakupy są dostępne zarówno po stronie lądowej, jak i po stronie lotniska. Schowki są dostępne w wypożyczalni samochodów na parkingu, w tym niektóre większe, które pomieszczą pojemniki na rowery. Bezpłatne Wi-Fi jest dostępne w całym terminalu. ==== Lotnictwo ogólne ==== Adelaide Airport ma oddzielny terminal dla lotnictwa ogólnego, ale większość samolotów prywatnych korzysta z {{Znacznik|Parafield Airport|-34.793333|138.633056|typ=transport}}'''Parafield Airport''' 18 km na północ od City. ==== Między lotniskiem a miastem ==== '''[https://www.adelaidemetro.com.au/plan-a-trip/visiting-adelaide/adelaide-airport-bus Autobusy lotniskowe Adelaide Metro J1/J2/J7/J8]''' łączą lotnisko z City, Glenelg i kilkoma głównymi centrami handlowymi. Autobusy J1 odjeżdżają co 15 minut od 8:00 do 18:00 każdego dnia do City, rzadziej od 5:00 do 23:00. Podróż do City trwa około 25 minut w godzinach szczytu. Autobusy do Glenelg odjeżdżają co pół godziny w ciągu dnia, rzadziej w nocy. Autobusy do Arndale, West Lakes i centrum handlowego Marion odjeżdżają co godzinę w dni powszednie. Autobusy odjeżdżają z jednego przystanku na zewnątrz głównego terminala. Wszystkie autobusy we wszystkich kierunkach odjeżdżają z tego jednego przystanku, więc sprawdź przód autobusu, aby upewnić się, że jedzie tam, gdzie chcesz jechać! Informacje o autobusach w czasie rzeczywistym są [https://www.adelaidemetro.com.au/stops?id=17327 dostępne dla tego przystanku] i wszystkich przystanków Adelaide Metro lub za pośrednictwem szeregu [https://www.adelaidemetro.com.au/how-to-use-public-transport/public-transport-apps aplikacji] na smartfony. Nie musisz nawet kupować biletu; po prostu [https://www.adelaidemetro.com.au/fares-and-passes/tap-and-pay dotknij i zapłać] kartą bankową lub kompatybilnym urządzeniem. JetBus jest częścią sieci metra Adelaide, więc obowiązują standardowe rodzaje biletów i taryfy w sekcji transportu publicznego, a bilet użyty w JetBusie można wykorzystać w innym autobusie, pociągu lub tramwaju, w zależności od jego rodzaju. Karty metroCARD są również dostępne w sprzedaży na lotnisku w automacie obok przystanku JetBus. '''Taksówki''' są dostępne na dole, przed terminalem. Taksówka do miasta kosztuje około 30$ w godzinach szczytu porannego i około 20$ w innych porach, co może być tak ekonomiczne jak JetBus dla grupy. Kierowcy zawsze będą korzystać z taksometru, ale dopłata w wysokości 2$ jest pobierana oprócz kwoty z licznika za odbiór z lotniska. Główne krajowe '''firmy wynajmujące samochody''' prowadzą kioski na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Parking dla samochodów do wynajęcia znajduje się na parterze, bezpośrednio naprzeciwko terminala. === Pociągiem === Adelaide jest głównym węzłem '''[https://www.journeybeyond.com/ Journey Beyond]''', głównego operatora dalekobieżnych pociągów międzystanowych w Australii. ''The Ghan'' kursuje do [[Alice Springs]] i [[Darwin]], ''Indian Pacific'' kursuje do [[Perth]] i [[Sydney]], a ''The Overland'' kursuje do [[Melbourne]]. Pierwsze dwa to luksusowe doświadczenia, oferujące miejsca sypialne, posiłki w dedykowanym wagonie restauracyjnym i możliwość zabrania ze sobą samochodu, jeśli podróżujesz do lub z [[Perth]] lub [[Darwin]]. Jednak podróż trwa znacznie dłużej niż samodzielne prowadzenie samochodu. Ghan i Indian Pacific są również generalnie droższe niż bilet lotniczy, ale Overland jest zwykle tańszy — nawet odpowiednik biletu Overland w klasie biznesowej jest porównywalny z lotem klasy ekonomicznej z Adelaide do [[Melbourne]] w linii lotniczej oferującej pełen zakres usług. Overland zatrzymuje się w wielu wiejskich miejscowościach między Adelaide a Melbourne, co może być wygodne, jeśli Twoja trasa podróży obejmuje mniejsze miasta. Należy pamiętać, że pociągi Journey Beyond nie mają Wi-Fi. Te pociągi międzystanowe odjeżdżają z terminalu {{Znacznik|Adelaide Parklands Terminal|-34.9379|138.5810|typ=transport}}'''Adelaide Parklands''' tuż za miastem. Do stacji można dojechać samochodem lub autobusem z Richmond Road. Od czasu wyburzenia stacji Keswick nie ma połączeń z podmiejską siecią kolejową. Taksówki są również dostępne, aby odebrać wszystkich przybyszów. W Australii Południowej nie ma połączeń kolejowych. === Samochodem === Adelaide jest oddalone od stolic na wschodnim wybrzeżu Australii o co najmniej jeden dzień jazdy samochodem. Najkrótsza trasa z Adelaide do [[Melbourne]] zajmuje 8–9 godzin (patrz [[Podróż lądowa między Melbourne a Adelaide]]). Jest kilka odcinków autostradowych, ale drogi są w większości dwupasmowe i mają jakość autostrady. Z '''[[Melbourne]]''' do Adelaide jest 736 km (457 mil) przez [[Horsham (Wiktoria)|Horsham]] (A8) lub 901 km (560 mil) przez [[Mount Gambier|Mt Gambier]] (A1/B1). Podróż przez Mt Gambier prowadzi przez region winiarski Coonawarra, jeden z najbardziej znanych regionów cabernet sauvignon w Australii i jest również wygodna na wycieczkę poboczną przez [[Great Ocean Road]]. Podróż przez Horsham jest bardziej bezpośrednia, ale ma mniej atrakcji turystycznych. Z '''[[Sydney]]''' do Adelaide jest 1422 km (884 mil) przez [[Wagga Wagga]] i [[Mildura]] (A20). Warunki na autostradzie z Sydney do Wagga Wagga (dwujezdniowa autostrada kończy się w Tarcutta, ale to tylko 40 km stamtąd) skracają podróż o kilka godzin. Trasa ta przebiega również w pobliżu [[Canberra|Canberry]], stolicy Australii, która znajduje się 1196 km (743 mil) od Adelaide. Inną opcją z Sydney jest trasa o długości 1659 km (1031 mil) przez [[Broken Hill]] (A32), która prowadzi przez Outback i jedno z najbardziej historycznych miast górniczych Australii. Trasa o długości 2031 km (1262 mil) z '''[[Brisbane]]''' również przebiega przez Broken Hill. Podczas gdy Adelaide jest najbliższą stolicą '''[[Perth]]''', 2550 km (1580 mil) podróży przez [[Nullarbor]] jest nadal trudna, chociaż jest to wyjątkowa podróż przez niektóre z najbardziej odległych miejsc w zamieszkanym świecie. [[Kalgoorlie–Boulder]], kolejne z historycznych miast górniczych Australii, można odwiedzić, robiąc krótki objazd tą trasą. Podobnie, 3027 km (1881 mil) podróży na północ do '''[[Darwin]]''' przez [[Alice Springs]] przebiega przez prawdziwy [[Outback]], a [[Uluru]] jest oddalone od głównej autostrady na północ o zaledwie trzy godziny. Jednak obie te trasy są zwykle trasami, które przeciętni Australijczycy pokonują tylko raz lub dwa razy w swoim życiu. === Autobusem === '''Autobusy międzystanowe''' obsługiwane są przez wiele firm autokarowych, w tym [https://www.greyhound.com.au/ Greyhound], [https://www.fireflyexpress.com.au/ Firefly] i [https://www.vline.com.au/ V/Line]. Podróż z [[Melbourne]] trwa około jedenastu i pół godziny, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy. Podróż z [[Sydney]] może trwać do 24 godzin i z definicji odbywa się w nocy. Ceny są niższe niż w przypadku pociągu i większości podróży samolotem, przynajmniej na trasie Adelaide-[[Melbourne]], chociaż jeśli czas się zgadza, lot tanimi liniami lotniczymi z Adelaide do [[Sydney]] może być tańszy niż autobus. '''Autobusy regionalne''' do miast i miasteczek [[Australia Południowa|Australii Południowej]] są również obsługiwane przez firmy autokarowe z Australii Południowej, ale lokalne firmy autokarowe z Australii Południowej, w tym [https://www.linksa.com.au/ LinkSA] i [https://stateliner.com.au/ Premier Stateliner], często oferują częstsze połączenia. Prawie wszystkie autobusy międzystanowe i regionalne odjeżdżają z {{Znacznik|Dworzec autobusowy Adelaide Central|-34.92806|138.59587|typ=transport}}'''[https://www.experienceadelaide.com.au/adelaide-central-bus-station/ dworca autobusowego Adelaide Central]''' przy 85 Franklin Street w mieście. Dworzec autobusowy Central Bus Station działa w godzinach 5:00-21:30, 7 dni w tygodniu. Obiekt dysponuje nowoczesnymi udogodnieniami i kawiarnią. Znajduje się tuż po drugiej stronie ulicy od centrum handlowego Adelaide Central Market, supermarketu Coles i dzielnicy Chinatown. === Statkiem === W sezonie rejsów, który trwa od listopada do kwietnia każdego roku, do terminalu pasażerskiego {{Znacznik|Port Adelaide Passenger Terminal|-34.7775|138.4827|typ=transport}}'''[https://www.flindersports.com.au/port-adelaide/ Port Adelaide Passenger Terminal]''' zawija wiele statków wycieczkowych. Listę statków przypływających do Adelaide można uzyskać w [https://portmis.flindersports.com.au/ Flinders Ports]. == Komunikacja == {{mapa|-34.903|138.603|zoom=11|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}} === Transportem publicznym === Usługi pociągów, tramwajów i autobusów są obsługiwane pod marką '''[https://www.adelaidemetro.com.au/ Adelaide Metro]''' i korzystają z ujednoliconego systemu biletowego. Witryna internetowa i aplikacja mogą być używane do planowania podróży, w tym pełnej nawigacji i aktualizacji w czasie rzeczywistym. Apple Maps i Google Maps zapewniają podobne doświadczenie. ==== Taryfy ==== Istnieją trzy sposoby zapłaty za podróż: * '''Tap and Pay'''. Akceptowane są bezstykowe karty kredytowe lub debetowe Visa lub Mastercard, w tym te w portfelu cyfrowym, takim jak Apple Pay lub Google Pay. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''MetroCARD'''. Plastikowa karta doładowywana, która kosztuje 10$ (w tym 5$ początkowego kredytu na podróż). Kartę można kupić na głównych stacjach kolejowych (Adelaide, Elizabeth, Gawler, Noarlunga Centre, Oaklands, Mawson Lakes i Salisbury), a także w większości kiosków i sklepów osiedlowych. Kartę można doładować wszędzie tam, gdzie jest sprzedawana, a także w pociągach i tramwajach. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''Buy and Go'''. Aplikacja umożliwiająca zakup biletów z kodem QR na smartfonie. Upewnij się, że zeskanujesz swój bilet z kodem QR przed każdą podróżą. Cena w godzinach szczytu wynosi 4,40$, a poza godzinami szczytu 2,50$. Każda opłata pozwala na dwugodzinny okres podróży na dowolną odległość. W centrum miasta są bezpłatne tramwaje i autobusy (szczegóły poniżej). ==== Pociągi ==== [[Plik:AdeMet4000ClassTrain.jpg|thumb|right|Pociąg Adelaide Metro]] Adelaide ma cztery główne linie i trzy linie boczne, wszystkie rozchodzące się promieniście od {{Znacznik|Adelaide Railway Station|-34.9211|138.5964|typ=transport}}'''Adelaide Railway Station''' na północnym krańcu miasta. Pomimo nazwy nie jest to system metra w zwykłym tego słowa znaczeniu, ale podmiejski system kolejowy. Podróż na '''północ''': * Linia '''Outer Harbor Line''' rozciąga się do Półwyspu Le Fevre na północnym zachodzie miasta, przez Port Adelaide i Glanville. Linia zapewnia dostęp do dzielnicy turystycznej Semaphore, historycznej dzielnicy morskiej w Port Adelaide i pasażu kawiarnianego Queen Street w Croydon. '''Linia Grange''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Woodville. '''Linia Port Dock''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Alberton. * Linia '''Gawler Line''' rozciąga się do Gawler Central na północy miasta, przez Ovingham, Mawson Lakes, Salisbury i Elizabeth. Podróż na '''południe''': * '''Linia Seaford''' rozciąga się do Seaford na południu miasta, przez nadmorskie przedmieścia Brighton i Noarlunga Centre. Linia zapewnia dostęp do plaż w Brighton i Hallett Cove oraz Westfield Marion w Oaklands. '''Linia Flinders''' rozgałęzia się od linii Seaford w Woodlands Park i kończy się na Flinders University. * '''Linia Belair''' rozciąga się do Belair u podnóża Adelaide na południowym wschodzie miasta, przez Blackwood. Linia zapewnia dostęp do Parku Narodowego Belair. ==== Tramwaje ==== Adelaide ma trzy linie tramwajowe. Linia Botanic Gardens biegnie od Adelaide Entertainment Centre do Botanic Gardens. Linia Glenelg biegnie od Royal Adelaide Hospital do nadmorskiej dzielnicy Glenelg. Linia Festival Plaza biegnie od Festival Plaza do Glenelg. Dworzec kolejowy jest wygodnym przystankiem do przesiadki między liniami. Podróż po mieście między Adelaide Entertainment Centre, Botanic Garden i South Terrace jest '''bezpłatna'''. Tramwaj jest nie tylko wygodny do popularnego miejsca turystycznego Glenelg, ale zatrzymuje się również na Rundle Mall, Victoria Square w pobliżu Adelaide Central Market i na North Terrace w pobliżu stacji kolejowej Adelaide. Podróżując na północ tramwajem, dotrzesz do Hindmarsh i Bowden, gdzie znajduje się Adelaide Entertainment Centre, miejsce koncertów stadionowych, a także popularny pas kawiarni i restauracji wzdłuż Port Road i uliczek bocznych. Jeśli jedziesz samochodem, wygodną i popularną alternatywą dla parkowania w mieście jest zaparkowanie przy Entertainment Centre i złapanie tramwaju do miasta. Opłata za cały dzień roboczy wynosi zaledwie 4 dolary, co jest znacznie tańsze niż parkowanie w mieście. ==== Autobusy ==== [[Plik:SouthLink Scania K320UA (BUS 2838).jpg|thumb|right|Autobus Adelaide Metro]] Adelaide ma rozległą sieć autobusową skoncentrowaną w mieście. Większość głównych dróg, w tym dzielnice kawiarniane, takie jak The Parade, Prospect Road, Henley Beach Road, King William Road i O'Connell St, to „strefy Go Zones”, które mają regularne autobusy w dni powszednie co najmniej co 15 minut do wczesnego wieczora. Sieć autobusowa Adelaide rozciąga się na przedmieścia zewnętrzne, do Adelaide Hills na wschodzie, w dół do McLaren Vale na południu (chociaż autobusy jeżdżą tam rzadko) i aż do Gawler na północy. Nie obejmuje Barossa Valley. Częstotliwość na przedmieściach zewnętrznych jest znacznie niższa niż w mieście. '''O-Bahn''' to linia szybkiego transportu autobusowego (BRT), która biegnie wzdłuż toru prowadzącego do północno-wschodnich przedmieść Adelaide. Autobusy O-Bahn kursują z Grenfell Street w mieście, wjeżdżając do O-Bahn w Hackney i zatrzymując się na węzłach Klemzig, Paradise i Modbury. Po zakończeniu jazdy O-Bahn autobusy jadą tak samo jak zwykłe autobusy, aby dotrzeć do celu. Połączenia O-Bahn są bardzo częste, co 3 do 5 minut w godzinach szczytu do węzłów przesiadkowych i co 15 minut poza godzinami szczytu. '''Bezpłatne City Connectors''' 98A, 98C, 99A i 99C (pętle przeciwne do ruchu wskazówek zegara i zgodne z ruchem wskazówek zegara) mają po około 30 przystanków, zatrzymując się we wszystkich głównych centrach kulturalnych i handlowych w mieście, zaczynając od Victoria Square i włączając stację kolejową Adelaide. Autobusy mają rampy dostępowe na poziomie gruntu. Kursują co 30 minut od poniedziałku do piątku w godzinach 8:30–19:00 dla 99A i od 8:15–19:15 dla 99C. Nie kursują w weekendy ani w Boże Narodzenie i Wielki Piątek. Ostrzegamy, że częstotliwość autobusów gwałtownie spada po 19:00, przy czym typowe są godzinne odstępy na przedmieściach, półgodzinne wzdłuż Go Zones i co 15 minut na O-Bahn. Wszystkie linie przestają działać około północy, więc sprawdź rozkłady jazdy i spodziewaj się złapania taksówki, jeśli będzie to konieczne, jeśli wyjdziesz po tej godzinie. Bardzo podstawowe usługi autobusowe ''After Midnight'' na ograniczonych trasach działają co godzinę po północy tylko w sobotnie wieczory. === Taksówką === [[Plik:2010-2011 Toyota Camry (ACV40R) Altise sedan, Adelaide Independent Taxis (16751219280).jpg|thumb|right|Adelaide Independent Taxis]] W mieście działają następujące korporacje taksówkowe: * '''[https://aitaxis.com.au/ Adelaide Independent Taxis]''', ☏ +61 13 22 11. * '''[https://www.suburbantaxis.com.au/ Suburban Taxis]''', ☏ +61 13 10 08. * '''[https://www.yellowadelaide.com.au/ Yellow Cabs South Australia]''', ☏ +61 13 22 27. Taksówki w Australii Południowej są białe (nawet te obsługiwane przez „Yellow Cabs”) i są wyraźnie oznaczone. Zazwyczaj można zatrzymać taksówkę na ulicy lub w dużym hotelu w godzinach pracy w mieście, ale na przedmieściach zazwyczaj trzeba zadzwonić do jednej z wymienionych firm oferujących usługi rezerwacji. Istnieje wiele postojów taksówek obsługiwanych przez Taxi Council w nocy w weekendy. Nadzorowane postoje taksówek oferują dodatkowe bezpieczeństwo dzięki oświetleniu i nadzorowi konsjerża i pracownika ochrony. Działają od 23:00 do 3:00 w piątki i od 23:00 do 5:00 w soboty. [https://taxicouncilsa.com.au/ Mapa lokalizacji jest dostępna na ich stronie internetowej]. Wszystkie taksówki w Adelaide są zobowiązane przez rząd stanowy do pobierania regulowanej taryfy z licznikiem, w zależności od czasu rozpoczęcia podróży. Taryfa pierwsza to normalna stawka taryfowa, a taryfa druga to wyższa stawka, która obowiązuje od poniedziałku do piątku w godzinach 19:00–6:00 oraz w weekendy i święta. Kierowcy prawie zawsze używają licznika i są do tego prawnie zobowiązani. Płatności można dokonać gotówką, EFTPOS, kartami debetowymi i kredytowymi oraz Cabcharge. Dobrym pomysłem jest poinformowanie kierowcy, jeśli planujesz zapłacić inną metodą niż gotówka, zanim rozpoczniesz podróż, ponieważ maszyny mogą być zawodne. === Samochodem === Centrum Adelaide i wewnętrzne przedmieścia, takie jak Glenelg, Norwood i Prospect, można łatwo przemierzyć pieszo lub korzystając z transportu publicznego. Jednak jeśli zamierzasz spędzić dużo czasu poza centrum miasta lub planujesz podróż do regionu winiarskiego, samochód jest przydatny, aby uniknąć długich podróży transportem publicznym. Główne krajowe firmy wynajmujące samochody prowadzą kioski na lotnisku w Adelajdzie na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Wszystkie drogi w Adelajdzie, jak również te w całej Australii Południowej, są bezpłatne. W przeciwieństwie do innych stolic stanów Australii, Adelaide nie ma sieci autostrad prowadzących bezpośrednio do centrum miasta. Istniejące autostrady zaczynają się na zewnętrznych przedmieściach i mają na celu kierowanie ruchu do pobliskich miasteczek. Ograniczenia prędkości na większości głównych dróg są oznakowane na 60 km/h, chociaż domyślne ograniczenie prędkości wynosi 50 km/h, jeśli nie ma oznakowania ograniczenia prędkości. Ograniczenia prędkości są ściśle egzekwowane, a nawet niewielkie przekroczenie ograniczenia prędkości może skutkować mandatem w wysokości 350$. === Rowerem === Adelaide to dobre miasto do podróżowania rowerem, a większość lokalnych kierowców jest uprzejma i przyjazna dla rowerzystów. Poza miastem i północną Adelaide większość głównych dróg ma wydzielone pasy rowerowe, a wielu mieszkańców dojeżdża do pracy rowerem. Pasy rowerowe nie są tak powszechne w mieście i północnej Adelaide, ale nadal można je znaleźć na określonych ulicach. Rowery można przewozić pociągami (ale nie tramwajami ani autobusami). Od poniedziałku do piątku przed godziną 9 rano i między 15:00 a 18:00 obowiązuje cena ulgowa (z wyjątkiem posiadaczy karty Seniors Card). W pozostałych godzinach rowery można przewozić bezpłatnie. === Pieszo === Centrum miasta jest stosunkowo zwarte i można je łatwo pokonać pieszo. Większość atrakcji skupia się wokół bloków między North Terrace i Victoria Square po obu stronach King William Street. Główny obszar handlowy Rundle Mall jest w całości przeznaczony dla pieszych. Dzielnica Gouger Street i Adelaide Central Market to również świetne miejsca docelowe dla pieszych podróżników. Podróżni, którzy chcą kontynuować jogging podczas podróży, mogą skorzystać z popularnych tras biegowych wzdłuż rzeki Torrens i przez Parklands. == Warto zobaczyć == [[Plik:GlenelgTownHall.jpg|thumb|Ratusz Glenelg]] Główne atrakcje Adelaide skupiają się głównie w City i North Adelaide. W przeciwieństwie do [[Sydney]], [[Melbourne]], [[Brisbane]] czy [[Perth]], Adelaide nie jest miejscem, do którego chciałbyś pojechać specjalnie ze względu na życie w mieście i jest o wiele mniej ruchliwe niż inne duże miasta. Zamiast tego Adelaide jest miejscem, w którym możesz cieszyć się bardziej wyluzowanym tempem życia, jakbyś był na wsi, ale z łatwym dostępem do typowych udogodnień dużego miasta. Adelaide jest znane ze swoich kościołów, a podróż do Adelaide nigdy nie jest kompletna bez odwiedzenia jednego z jego kościołów, nie ze względu na jakiekolwiek znaczenie historyczne lub religijne, ale raczej ze względu na ich architekturę. Jeśli możesz pozwolić sobie na czas, aby zobaczyć tylko jeden, '''Katedra św. Piotra''' w North Adelaide jest jednym z najbardziej kultowych kościołów w Australii. W przeciwieństwie do innych miast, Adelaide nie ma karnetu obejmującego wszystkie atrakcje. === Parki i ogrody === W przeciwieństwie do większości innych miast, większość parków i ogrodów Adelaide otacza miasto, tworząc ładną granicę odróżniającą je od reszty Adelaide, zamiast znajdować się całkowicie na obrzeżach. Istnieje również inna granica wokół North Adelaide, granicząca z rzeką Torrens, dzięki czemu większość parków i ogrodów Adelaide koncentruje się na tym małym, ale zróżnicowanym zielonym skrawku ziemi w mieście. Większość innych parków i ogrodów znajduje się poza tym na przedmieściach, szczególnie w południowo-wschodnich obszarach Adelaide, często przestronnych i z rozległą przestrzenią rekreacyjną. Parki w mieście i North Adelaide są oczywistym znakiem, że jesteś w mieście, podczas gdy niektóre, takie jak Morialta Conservation Park, dają wrażenie, że jesteś na zewnątrz i na buszu, podczas gdy niektóre, takie jak Belair National Park, mają idealne płynne przejście między miastem a wsią. [[Plik:Palm House, Adelaide Botanic Gardens.jpg|thumb|300px|Palmiarnia, Ogród Botaniczny w Adelajdzie]] Jeśli chodzi o parki narodowe, obszar Adelaide ma tylko trzy parki narodowe, w przeciwieństwie do jedenastu parków narodowych w [[Sydney]], które dla niektórych nadal byłyby uważane za dużo jak na miasto tej wielkości. Parki narodowe są wymienione poniżej: * Pierwszy park narodowy Australii Południowej; Belair National Park jest domem dla wielu znaczących budynków, w tym starego domu rządowego. W parku znajduje się wiele szlaków turystycznych, a także kilka wodospadów * Drugi park narodowy w Adelaide znajduje się nieco na granicy Adelaide i jest w dużej mierze rezerwatem ptaków, nadmorskim parkiem narodowym Adelaide International Bird Sanctuary National Park — Winaityinaityi Pangkara (jeśli ta nazwa jest trudna do wymówienia lub zbyt długa, Adelaide International Bird Sanctuary lub Adelaide International Bird Sanctuary National Park będzie odpowiednie), jest domem dla kilku białych plaż i jest szczególnie dobrym miejscem, jeśli chcesz zobaczyć delfiny * Trzeci i najnowszy park narodowy to Glenthorne National Park — Ityamaiitpinna Yarta (jeśli to zbyt długie, Glenthorne National Park będzie odpowiednie) został utworzony w listopadzie 2020, co jest dość nowym zjawiskiem w porównaniu z pozostałymi dwoma parkami narodowymi i jest w trakcie przekształcania z parku ochrony przyrody w park narodowy. W zależności od tego, czy Adelaide Hills uważa się za część Adelaide, '''Cleland National Park''' również został przekształcony z parku ochrony przyrody w park narodowy, który obejmuje kilka tras rowerowych i pieszych oraz Mt. Lofty, jedyne miejsce w Adelaide, gdzie kiedykolwiek pada śnieg, chociaż to również jest bardzo, bardzo rzadkie. Niemniej jednak nadal jest to przyjemny park na spacer. W grudniu 2021 Adelaide zostało nazwane drugim na świecie „National Park City” przez International National Park City Foundation (organizację promującą parki narodowe) po [[Londyn]]ie, który stał się pierwszym w 2019. Uważa się, że 95% mieszkańców Adelaide mieszka zaledwie 400 metrów od parku, a ponad 30% miasta jest pokryte zielenią, co czyni Adelaide najbardziej zielonym miastem w Australii (chociaż prawie połowa [[Canberra|Canberry]] jest zajmowana przez park narodowy). === Muzea i galerie === [[Plik:River Torrens at the University of Adelaide.jpg|thumb|Rzeka Torrens przepływająca w pobliżu Uniwersytetu w Adelajdzie]] Muzea i galerie Adelaide są również skoncentrowane w mieście i północnej Adelajdzie, podobnie jak parki i ogrody lub większość rzeczy do zobaczenia lub zrobienia w Adelajdzie, ale jest też spora liczba muzeów w regionie Port Adelaide/Outer Harbor. Podobnie jak każda inna stolica, Adelaide ma galerię sztuki, muzeum stanowe zawierające historyczne artefakty z całej Australii Południowej, a także z obszarów granicznych sąsiadujących stanów, stare więzienie i przede wszystkim centrum wina w mieście. Na przedmieściach znajduje się również muzeum kolei, muzeum lotnictwa i wiele innych. Spośród wszystkich muzeów, wystaw lub galerii w Adelajdzie, te są szczególnie ważne: * '''Narodowe Centrum Wina''' – w mieście, podróż do Australii Południowej bez poznania kultury wina w tym stanie nigdy nie jest kompletna. * '''Muzeum Australii Południowej''', również w mieście, jest w dużej mierze państwowym muzeum Australii Południowej, w którym znajdują się artefakty i kolekcja rdzennych mieszkańców, a także kilka galerii. Podobnie jak w większości muzeów, jest bezpłatne. * Chociaż Australia Południowa nie miała tak dużej liczby migrantów, w przeciwieństwie do [[Sydney]] czy [[Melbourne]], '''Muzeum Migracji''' w mieście opowiada historie imigrantów do Australii Południowej na przestrzeni dziejów i może cię to bardziej zaskoczyć niż myślisz – Australia Południowa jest nadal dość wielokulturowym stanem, pomimo stereotypów * '''Galeria Sztuki Australii Południowej''' w mieście jest szczególnie interesującym miejscem dla osób zainteresowanych różnymi gatunkami sztuki. Istnieje również kilka innych muzeów, wystaw i galerii. Zapoznaj się z odpowiednimi artykułami o okręgach, aby uzyskać informacje na ich temat. == Aktywny wypoczynek == === Plaże === [[Plik:The Jetty. Glenelg, SA.jpg|thumb|Molo na plaży Glenelg]] [[Plik:Port Willunga Beach.jpg|thumb|Adelaide to nadmorskie miasto, szczycące się 28 km linii brzegowej. Na zdjęciu Port Willunga, na południe od miasta.]] Plaże Adelaide znajdują się głównie w West Adelaide, biorąc pod uwagę fakt, że jest to jedyny duży okręg z linią brzegową. Chociaż Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara ma również długą linię brzegową, jest ona chroniona i nie jest to plaża do pływania. Jeśli jest coś, czego nie można przegapić na żadnej plaży w Adelaide, to jest to surfing na jednej z wielu plaż surfingowych (Glenelg i West Beaches), australijski klasyk. Niektóre plaże mają szkoły surfingu i miejsca, w których można wypożyczyć deski surfingowe, ale w znacznie mniejszym stopniu niż Sydney. Jednak są pewne plaże, które przyciągają więcej odwiedzających i są bardziej popularne niż inne: * {{Znacznik|Glenelg Beach|-35.0068558|138.5113017|typ=natura}}'''Glenelg Beach''' – Historyczne nadmorskie przedmieście Glenelg ma molo, Grand Hotel i wiele restauracji i kawiarni. Bardzo popularne wśród młodych i starszych, wiele zawodów siatkówki. * {{Znacznik|West Beach|-34.94546022510652|138.50100541362013|typ=natura}}'''West Beach''' – Idealne na rodzinne spacery i pływanie. Jest dość blisko zarówno Glenelg, jak i Henley Beach. Na Henley Beach znajduje się Henley Square, na którym znajduje się około 15 restauracji – doskonałe miejsce na posiłek. Wszystkie plaże wzdłuż wybrzeża Adelaide to doskonałe plaże z białym piaskiem, niektóre z publicznymi toaletami i prysznicami z zimną wodą. Jeśli chcesz „zamoczyć wędkę”, są mola na (plażach podmiejskich, od północy do południa) Grange, Semaphore, Henley Beach, Glenelg, Brighton i Port Noarlunga. === Sport === Jak każde miasto, Adelaide jest również znane ze swojego sportu. Podobnie jak w większości innych miast Australii, futbol australijski (AFL) jest najpopularniejszym sportem, a krykiet nie jest daleko w tyle. W przeciwieństwie do [[Queensland]] lub większości [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], rugby league nie jest popularne w Adelaide. * '''Krykiet''' – W miesiącach letnich wybierz się na mecz krykieta na {{Znacznik|Adelaide Oval|-34.9155596 |138.5962772 |typ=atrakcja}}'''Adelaide Oval'''. Australia jest gospodarzem kilku krajów podróżujących każdego lata i rozegrają kilka meczów na tym pięknym boisku, które znajduje się tuż między miastem a północną Adelajdą, na tej małej przestrzeni zieleni. Bilety na mecze międzynarodowe są zazwyczaj szybko wykupywane, ale mecze krajowe są częste i równie ekscytujące. * '''AFL''', najwyższa liga profesjonalnego futbolu australijskiego. Mecze domowe lokalnych drużyn Adelaide Crows i Port Adelaide Power odbywają się na '''Adelaide Oval''' w północnej Adelajdzie w miesiącach zimowych. Bilety są zazwyczaj w rozsądnej cenie, a ich zdobycie nie powinno stanowić problemu — sprawdź [https://www.afl.com.au/ stronę internetową AFL], aby uzyskać więcej informacji. * '''SANFL''', stanowa liga futbolu australijskiego, ma 5 meczów w weekend w różnych miejscach w mieście i na przedmieściach. {{Znacznik|Norwood Oval|-34.9198188 |138.6304715 |typ=atrakcja}}'''Norwood Oval''', siedziba [https://norwoodfc.com.au/ Redlegs], znajduje się na Parade w Norwood, gdzie znajduje się wiele restauracji, kawiarni i pubów na pomeczowe okazje. * Sprawdź Adelaide United (drużynę piłkarską) na Hindmarsh Stadium. === Sztuka performatywna === * '''Format Collective''' na 15 Peel St to dwupiętrowa przestrzeń do występów ze stałym sklepem z zinami, w którym odbywają się małe wystawy sztuki, niektóre z bardziej eksperymentalnych koncertów, panele dyskusyjne i sztuka performance. Wiele z tego koncentruje się na corocznym Format Festival, który odbywa się w tym samym czasie co Fringe Festival i jest uważany za bardziej eksperymentalną alternatywę, chociaż przez cały rok coś się dzieje. Znany z hipsterów, japońskiego piwa i nostalgicznych gier w four-square. == Praca == == Nauka == Trzy uniwersytety mają siedzibę w Adelaide, z których {{Znacznik|'''University of Adelaide'''|-34.919159 |138.60414|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.adelaide.edu.au/ University of Adelaide]''' jest najbardziej ceniony. Pozostałe dwa uniwersytety w regionie {{Znacznik|'''University of South Australia'''|-34.92069 |138.604558|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.unisa.edu.au/ University of South Australia]''' i '''[https://www.flinders.edu.au/ Flinders University]'''. Studenci zagraniczni mają możliwość zapisania się na te uniwersytety, jako studenci studiów licencjackich lub w ramach programów wymiany z zagranicznymi uniwersytetami. == Zakupy == [[Plik:Rundle Place, Rundle Mall.jpg|thumb|Rundle Mall]] [[Plik:Shopping Center SA.JPG|thumb|Wnętrze Adelaide Arcade z XIX wieku.]] W przeciwieństwie do „wielkiej czwórki” australijskich miast, luksusowe marki najwyższej klasy, takie jak Louis Vuitton, Gucci i Prada, nie są obecne w Adelajdzie. Victorian Adelaide Arcade, która biegnie na południe od Rundle Mall, ma wspaniałą kolekcję butików i specjalistycznych sklepów, takich jak numizmatyka, antyki i czekoladki. Innym dobrym miejscem do poszukiwania półluksusowych przedmiotów jest Burnside Village na wschodnich przedmieściach. === Centra handlowe i dzielnice handlowe === Chociaż Adelaide ma wiele centrów handlowych i dzielnic handlowych, są pewne, które są szczególnie interesujące dla podróżnych: * {{Znacznik|'''Rundle Mall'''|-34.9228351 |138.6025993|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Rundle Mall''' w Adelaide City – pasaż handlowy przeznaczony wyłącznie dla pieszych, z wieloma pasażami i bocznymi uliczkami odchodzącymi od niego. Biegnie równolegle do North Terrace. Ponad 800 sklepów. * {{Znacznik|'''Tea Tree Plaza'''|-34.8314375 |138.6928226|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Tea Tree Plaza''' (w skrócie TTP) w Tea Tree Gully – średniej wielkości centrum handlowe z ponad 250 sklepami. Tea Tree Plaza jest stacją końcową dedykowanej linii autobusowej Adelaide O'Bahn, która zaczyna się w centrum miasta przy Hackney Rd. Łatwo tam dotrzeć z centrum miasta; większość autobusów zatrzymujących się na przystankach Grenfell St jedzie do [https://www.adelaidemetro.com.au/stops?id=11347 TTP Interchange] przez linię autobusową O'Bahn. Łatwo je zobaczyć z daleka, ponieważ ma dużą antenę i podtrzymującą konstrukcję w kształcie piramidy, dobrze znaną miejscowym, na dachu domu towarowego Myer. Wokół, na górze i pod kompleksem dostępnych jest dużo miejsc parkingowych. Znacznie mniejsze centrum handlowe Tea Tree Plus znajduje się tuż obok Tea Tree Plaza. * {{Znacznik|'''Centrum handlowe Westfield Marion'''|-35.0163249 |138.5455919|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Centrum handlowe Westfield Marion''' w West Adelaide – największe centrum handlowe w Adelaide z ponad 400 sklepami. Z centrum miasta do tego Westfield kursują bezpośrednie autobusy. * {{Znacznik|'''Harbour Town'''|-34.9471324 |138.5196497|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Harbour Town''' również w West Adelaide, tuż obok lotniska – jest to średniej wielkości centrum handlowe w trakcie rozbudowy, oferujące zakupy outletowe, położone przy zachodniej krawędzi lotniska w Adelaide. Tylko krótka przejażdżka autobusem z lotniska i 30 minut od miasta i północnej Adelaide. Poza tym nie, to nie jest błąd ortograficzny. === Zakupy spożywcze === Jeśli chodzi o targi żywności, w Adelajdzie nigdy ich nie brakuje. Oto niektóre z nich: * {{Znacznik|'''Central Market'''|-34.9294947 |138.5978223|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Central Market''' między Grote i Gouger St, na zachód od Victoria Square w Adelaide/City i North Adelaide – gdzie wszystkie świeże owoce i warzywa są pod jednym wiktoriańskim dachem. Nie tylko wegetarianie będą się tu ślinić, ponieważ żywność i produkty nieżywnościowe wszelkiego rodzaju konkurują o najlepsze ekspozycje. Dla tych, którzy chcą kupić jedzenie do domu, Central Market jest prawdopodobnie tym, czego szukają * '''Chinatown''' Choć dla wielu może to być zaskoczeniem, Adelaide ma również Chinatown, czyli obszar wyłącznie dla pieszych (Moonta St) sąsiadujący z Central Market. * '''City East IGA''' – ten IGA został nazwany najlepszym supermarketem IGA w SA ze względu na niesamowity asortyment żywności, w tym grecki, włoski, chiński i indyjski. Jak sama nazwa wskazuje, znajduje się we wschodniej części miasta. * '''Gaganis Brothers''' w West Adelaide to hurtownik żywności, ale sprzedaje ją klientom z niesamowitym wyborem żywności etnicznej. Większość artykułów jest dostępna w większych ilościach. == Gastronomia == === Dania lokalne === Lokalna kuchnia Adelaide zazwyczaj nie różni się zbytnio od standardowej kuchni australijskiej, ale jest kilka dań charakterystycznych dla Adelaide, których warto spróbować, będąc tutaj. '''Pie floater''' to australijski placek mięsny (zwykle wołowy) w gęstej zupie grochowej, często doprawiany ketchupem. Jest sprzedawany w licznych pubach i kawiarniach w Adelaide, ale miejscem, do którego miejscowi wskażą ci, jeśli chcesz spróbować najbardziej klasycznej wersji, jest '''Cafe de Vili''' w Mile End South. * '''AB''' to odpowiedź Adelaide na halalowe przekąski ze wschodniego wybrzeża, składające się z mięsa yiros na warstwie gorących frytek, zwieńczone sosem pomidorowym, sosem chili, sosem czosnkowym i sosem barbecue, chociaż nie jest halal. Dwa sklepy, mianowicie '''North Adelaide Burger Bar''' (znany również jako Red & White) i '''Blue & White''', oba w North Adelaide, twierdzą, że wymyśliły to danie. === Kultura BYO === Choć w innych częściach świata jest to dość nietypowe, w restauracjach w [[Australia|Australii]] i [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]] powszechne jest, aby klienci mogli przynieść wino butelkowane na kolację. Praktyka ta nazywa się „BYO”, co oznacza „przynieś własne”. Początkowo wynikało to z luki w przepisach dotyczących licencji na sprzedaż alkoholu, ale obecnie jest to świetna okazja, aby cieszyć się winem kupionym w regionie winiarskim lub odwiedzić lokalny „sklep z butelkami” i cieszyć się szerszym wyborem w niższych cenach. Nigdzie w Australii BYO nie jest tak powszechne jak w Adelajdzie. Większość restauracji w Adelajdzie, które serwują alkohol, również zezwala na BYO, jednak warto wcześniej zadzwonić, aby się upewnić. Do rachunku doliczana jest opłata zwana „korkową”. Opłata korkowa wynosi zazwyczaj około 10–15 USD za butelkę, choć wyższe opłaty nie są niespotykane. Opłata korkowa jest doliczana nawet wtedy, gdy wino znajduje się pod zakrętką, a nie pod korkiem, jak w przypadku praktycznie wszystkich niedawno wyprodukowanych australijskich win. === City === [[Plik:Adelaide's Central Market.jpg|thumb|Central Market w centrum Adelaide.]] Miasto zaspokaja praktycznie każdy gust i przedział cenowy. Adelaide ma jedną z największych liczby restauracji i kawiarni na osobę w Australii, a większość najlepszych znajduje się w City. * '''Gouger Street, Chinatown i dzielnica Central Market''' to wielokulturowy raj dla smakoszy i miłośników wina. Gouger Street, najbardziej znana w Adelaide z dobrej jakości azjatyckiego jedzenia w rozsądnej cenie, przyciąga szeroką gamę klientów, od prawników i urzędników państwowych z sąsiadujących sądów i dzielnicy rządowej po nowych migrantów. Chinatown i Gouger St to centrum kuchni i kultury chińskiej w Adelaide, a wzdłuż pasa znajduje się wiele chińskich restauracji. Oferowane są również inne azjatyckie dania, w tym tajska, wietnamska i indyjska. Po północnej stronie Gouger St, Adelaide Central Market oferuje szeroki wybór straganów z jedzeniem w stylu ulicznym, a także kilka starszych europejskich kawiarni. Ostatnia dekada przyniosła również pojawienie się ekskluzywnych restauracji na Gouger St, gdzie do znanej i lokalnej argentyńskiej restauracji Gaucho's dołączyło kilka droższych opcji. * '''Rundle Street i East End''' to tradycyjne centrum kuchni włoskiej i greckiej w Adelajdzie, ale są tam również nowsze restauracje chińskie, tajskie i japońskie. Podobnie jak Gouger St, oferuje opcje dla każdego przedziału cenowego, przy czym zachodni kraniec ulicy bliżej Uniwersytetu Adelaide jest bardziej budżetowy, podczas gdy wschodni kraniec jest bardziej ekskluzywny. Uliczki East End odchodzące od Rundle Street oferują szereg mniejszych, bardziej oryginalnych kawiarni — Ebenezer Place, Bent Street i Union Street oferują kilka alternatywnych opcji. * '''Waymouth Street i Pirie Street''' stały się nowymi miejscami do jedzenia w ciągu ostatniej dekady, szczególnie na ekskluzywny lunch. Waymouth Street, po zachodniej stronie King William Street, oferuje szereg ekskluzywnych kawiarni, bistro i barów, podczas gdy Pirie Street ma kilka nowych kawiarni. Hindley Street jest najbardziej znana ze swoich barów i życia nocnego, ale oferuje również szereg opcji gastronomicznych z różnych kultur, szczególnie bliskowschodnich i azjatyckich. Uliczki '''Leigh Street i Bank Street''' również stały się miejscami kulinarnymi. * '''Hutt Street''' jest mniejsza i oferuje niewielki wybór ekskluzywnych restauracji, które zadowolą większość gustów, a także szeroki wybór sklepów z wykwintną żywnością i supermarketów. * '''South West Corner''' City o powierzchni mili kwadratowej, na południe od dzielnicy Gouger Street, jest bardziej mieszkalny, ale obejmuje niektóre z najciekawszych doświadczeń kulinarnych Adelaide, rozsiane wśród zabytkowych domów i apartamentów. === North Adelaide === [[Plik:Adelaide Light Trail HDR (8239025608).jpg|thumb|right|Północna Adelajda i wieże katedry św. Piotra, widok na południe w stronę miasta]] * Eklektyczna mieszanka małych restauracji i kawiarni sprawia, że ​​Melbourne Street jest ciekawym miejscem do jedzenia. * Różnorodność barów na wynos, pubów, kawiarni, piekarni i restauracji, które zajmują większość O'Connell Street, oznacza, że ​​nie będziesz mieć niedoboru. Jest to również siedziba obu sklepów, które twierdzą, że wynalazły AB. === Przedmieścia === * '''The Parade''', Norwood ma długi odcinek sklepów i kosmopolitycznych restauracji. Autobusy z CBD numer 122-124 lub bardzo krótka podróż taksówką. * '''Jetty Road / Mosley Square''', Glenelg ma wiele restauracji i pubów na końcu 30-minutowej podróży tramwajem. * '''Stuart Road''', Dulwich ma dwie kawiarnie, licencjonowaną restaurację i bardzo dobrą piekarnię. Złap 145 lub 146 z North Ter, która jedzie wzdłuż Fullarton Rd i w górę Dulwich Ave. * '''[https://kingwilliamroad.com.au/ King William Road]''', Hyde Park to ekskluzywny pas modnych kawiarni, kawiarni i restauracji. === Oszczędnie === W Adelajdzie jest wiele niedrogich lokali gastronomicznych. Zazwyczaj nie wyglądają imponująco z zewnątrz, ale większość z nich ma coś do zaoferowania — dlatego wciąż działają. Warto przejrzeć menu przyklejone do drzwi. Tanie jedzenie powinno kosztować od 8 do 14 dolarów za danie główne, nie więcej. Nie ma wielu sieci restauracji zlokalizowanych w Adelajdzie, z wyjątkiem '''[https://www.fastapasta.com.au/ Fasta Pasta]''', gdzie za talerz makaronu można zapłacić od 10 dolarów. Sieć ta stała się w pewnym sensie wersją makaronu w stylu fast food. W ostatnich czasach można ją znaleźć w innych stanach, a jej popularność w Australii Południowej wynika z faktu, że sieć powstała w Adelajdzie. === Umiarkowanie === Chociaż w Adelaide jest wiele niedrogich lokali gastronomicznych, jest więcej lokali średniej klasy. Można je znaleźć w każdej części Adelaide, a jeśli masz ograniczony budżet i mieszkasz w okolicy bez niedrogich lokali gastronomicznych. Puby są zazwyczaj dobrym miejscem do poszukiwania jedzenia średniej klasy, przy czym większość pubów oferuje fish and chips, a także inne australijskie przysmaki, takie jak steki, kotlety jagnięce, sznycle, makarony i risotto. Jak w przypadku niemal wszystkiego w Adelaide, większość z nich można znaleźć głównie w mieście i północnej Adelajdzie, ale jest ich mnóstwo w mniejszych centrach miast. Jeśli chodzi o kuchnię, dość łatwo znaleźć kuchnię włoską i indyjską. Znalezienie kuchni azjatyckiej (chińskiej, japońskiej, koreańskiej, wietnamskiej i tajskiej) jest również łatwe, ale mogą one nie dorównywać standardom w [[Sydney]], podczas gdy znalezienie kuchni greckiej i śródziemnomorskiej jest również łatwe, ale oferta może nie dorównywać standardom w [[Melbourne]]. === Ekskluzywnie === Znalezienie eleganckiej restauracji w mieście jest dość łatwe, ale znalezienie jej na przedmieściach jest znacznie trudniejsze. Mimo to, przedmieścia również mają kilka doskonałych opcji wykwintnych restauracji, jeśli wiesz, gdzie szukać. Pobliskie regiony winiarskie, takie jak McLaren Vale i Barossa Valley, również mają doskonałe opcje wykwintnych restauracji, a kilka winnic ma restauracje z widokiem na swoje winnice, które są otwarte tylko na lunch. W przeciwieństwie do innych miast, jeśli wybierasz się do eleganckiej restauracji, nie obowiązuje tam dress code. Zobacz sekcję [[#Dress codes]]. === Dress codes === Ponieważ Australijczycy są na ogół swobodni, możesz swobodnie nosić to, co uważasz za stosowne. Chociaż większość ludzi stara się ubierać elegancko do bardziej eleganckich restauracji, nie ma takiego wymogu, a zarówno restauracje, jak i goście są wyluzowani w kwestii standardów ubioru, więc nie jest niczym niezwykłym, że w restauracjach można spotkać ludzi noszących dżinsy, zwłaszcza wśród młodszych pokoleń. == Życie nocne == W całej CBD jest mnóstwo pubów i barów (znanych również jako „hotele” w Australii), ale warto wyróżnić kilka dzielnic. Rundle Street i sąsiednia dzielnica, znana po prostu jako „The East End”, mają wiele popularnych pubów. Hindley St była kiedyś znana jako obskurny dom klubów ze striptizem i barów motocyklowych w Adelajdzie, ale przeszła renesans, podobnie jak „The West End”. Wschodni kraniec Hindley Street jest bardziej popularny, podczas gdy zachodni kraniec, na zachód od Morphett Street, ma kilka modniejszych i bardziej alternatywnych lokali. Podejrzane miejsca nadal tam są, ale tak samo jest z kampusem uniwersyteckim i wieloma modnymi barami i klubami. Ważne są również Gouger Street i jej liczne restauracje, ale z coraz większą liczbą barów i pubów. O'Connell Street jest domem dla kilku popularnych pubów w północnej Adelajdzie. Jest też wiele barów na przedmieściach Adelaide, które są zwykle bardziej zatłoczone w czwartkowe i piątkowe wieczory. Sporo miejscowych wybiera się do hoteli na przedmieściach w czwartkowe i piątkowe wieczory, a w sobotnie wieczory do Adelaide CBD. Palenie w pubach i klubach jest zabronione na mocy prawa Australii Południowej. Wiele lokali gastronomicznych ma miejsca na zewnątrz, gdzie palenie jest dozwolone. == Noclegi == [[Plik:D'Arenberg Cube.jpg|thumb|D'Arenberg Cube (McLaren Vale) to wielofunkcyjny budynek, w którym znajduje się restauracja znana jako d'Arenberg Cube Restaurant, sala degustacji win, wirtualna fermentacja, sala z filmami 360 stopni i Muzeum Rzeczywistości Alternatywnych]] Adelaide ma setki opcji zakwaterowania w CBD (centralnej dzielnicy biznesowej, tj. śródmieściu) do rozważenia, od hoteli dla backpackerów po pięciogwiazdkowe hotele. Istnieją jednak również opcje poza obszarem centralnym. Jeśli podróżujesz służbowo, mogą być dostępne noclegi w stylu biznesowym w pobliżu miejsca pracy, ale poza tym centrum miasta ma zazwyczaj większą dostępność. Jeśli lubisz kemping, najbliższy kemping do miasta znajduje się w Belair National Park na południowo-wschodnich przedmieściach Adelaide. Park znajduje się mniej niż 10 km od miasta, a w pobliżu znajduje się połączenie kolejowe. Jeśli lubisz plażę, nie masz innego wyboru, jak wybrać przedmieścia bliżej wybrzeża. Najbliższy do miasta jest Glenelg, ale są też takie w Port Adelaide lub Outer Harbor. === Oszczędnie === Istnieje wybór noclegów dla backpackerów w okolicy centralnego dworca autobusowego. Popularne dzielnice obejmują części CBD oraz niektóre południowe i północne przedmieścia Adelaide. === Umiarkowanie === Jak zawsze, najlepszym wyborem zakwaterowania średniej klasy jest CBD (zarówno miasto, jak i North Adelaide), często połączone z Victoria Square transportem publicznym. Czasami tańsze zakwaterowanie w stylu motelu można uzyskać na drogach prowadzących do Adelaide. Poza CBD większość znalezionego zakwaterowania będzie prawdopodobnie średniej klasy, ale ceny mogą być nieco niższe i mieć więcej udogodnień. === Ekskluzywnie === Adelaide ma typowe sieciowe hotele, takie jak Hilton czy Novotel, skoncentrowane głównie w CBD. Luksusowe hotele można znaleźć w całej Adelaide, ale w szczególności miasto i West Adelaide są warte sprawdzenia – pierwsze ze względu na wygodę, a drugie ze względu na widoki na plażę. == Imprezy == Jednym z najlepszych okresów w roku na wizytę jest '''Mad March''', kiedy odbywa się wiele festiwali i wydarzeń. Należą do nich Adelaide Fringe, wyścig samochodowy Clipsal 500, Adelaide Festival, WOMADdelaide i karnawał wyścigów konnych Adelaide Cup. * '''Adelaide 500''' (Superloop Adelaide 500) – W połowie marca wyścigi supersamochodów Adelaide 500 cieszą się dużą popularnością, odbywają się na nich masowe imprezy uliczne, ogromne składy koncertów i wielu fanatycznych mieszkańców Adelaide. * '''Adelaide Fringe Festival''' – Pod koniec lutego-marca Fringe Festival (drugi co do wielkości tego typu na świecie) i Festival of Arts ożywiają miasto muzyką, sztuką, tańcem i kulturą z całego świata. Oba są dużymi i bardzo popularnymi wydarzeniami odwiedzanymi przez ludzi z całego świata. * '''WOMADelaide''' (World of Music Arts and Dance) – Ogromnie popularny festiwal muzyczny odbywający się obecnie co roku w marcu. Ludzie przyjeżdżają tu z całej Australii i z zagranicy. Pokazuje Adelaide w najlepszym wydaniu. == Kontakt == Na terenie centralnej dzielnicy biznesowej i lotniska dostępny jest szeroki, bezpłatny dostęp do sieci Wi-Fi (tylko na porcie 80), zapewniany przez firmę Internode. == Bezpieczeństwo == Numer alarmowy w całej Australii to 000. Pogotowie ratunkowe, straż pożarna i policja są dostępne pod tym numerem. W przypadku niepilnej pomocy policyjnej należy zadzwonić pod numer 131 444. Adelaide jest uważane za bezpieczne miasto, znacznie bezpieczniejsze niż [[Sydney]] i [[Melbourne]]. Ludzie powinni jednak zachować bezpieczeństwo osobiste, szczególnie w nocy. Większość przestępstw z użyciem przemocy w Adelaide jest spowodowana alkoholem, więc zachowaj czujność i unikaj konfrontacji, jeśli jesteś w barach lub klubach nocnych nocą. Miejskie parki są słabo oświetlone i najlepiej ich unikać po zmroku ze względu na obecność nietrzeźwych osób. Jeśli musisz przejść przez parki, aby dotrzeć na przedmieścia, trzymaj się blisko drogi. Zaleca się złapanie taksówki lub transportu publicznego w nocy. Pociągi w Adelaide są zazwyczaj niezawodne i przyjeżdżają i odjeżdżają zgodnie z rozkładem. (Autobusy mogą być nieco bardziej zmienne). We wszystkich pociągach po godzinie 19:00 są ochroniarze, a wiele usług kolejowych ma dostępne połączenia autobusowe. W nocy policja aktywnie patroluje centrum miasta, szczególnie Hindley Street, przy której znajduje się wiele nocnych klubów i barów. Postoje taksówek znajdują się w pobliżu Adelaide Casino na North Terrace, Hilton Adelaide Hotel na Victoria Square i skrzyżowania Rundle Street i Pulteney Street przed barem szybkiej obsługi Hungry Jacks. Większość regularnych usług transportu publicznego kończy się przed północą lub o północy, ale [https://www.adelaidemetro.com.au/plan-a-trip/free-and-special-transport specjalne autobusy After Midnight] kursują tylko w sobotnie wieczory, podróżując z miasta do jasno oświetlonych punktów na przedmieściach Adelaide. W Adelaide czasami dochodzi do '''trzęsień ziemi''', ale są one zwykle niewielkie i rzadko powodują poważne szkody. == Zdrowie == Odległe położenie Adelaide na najsuchszym kontynencie świata oznacza, że ​​cała woda pitna pochodzi z rzeki Murray lub lokalnych zbiorników. Chociaż woda jest całkowicie bezpieczna do picia, sprawia, że ​​woda z kranu jest niesmaczna dla osób, które do niej nie są przyzwyczajone, i najlepiej pić ją filtrowaną. == Informacje turystyczne == === Konsulaty === Jako stosunkowo niewielkie miasto, Adelaide nie ma wielu konsulatów, a najbliższe konsulaty wielu krajów znajdują się w [[Melbourne]] lub [[Sydney]]. * [[Plik:Flag of Germany.svg|20px]] '''Niemcy''', PO Box 90 - Rundle Mall,, ☏ +61 8-8224-068. Pn.-pt. 10:00-13:00 wyłącznie po wcześniejszym umówieniu. Tylko konsulat honorowy. * [[Plik:Flag of Thailand.svg|20px]] '''Tajlandia''', pokój 9, 144 South Terrace, ☏ +61 8 2311333. Pn.-pt. 11:00-15:00, z wyjątkiem świąt tajskich i australijskich. Konsulat honorowy. == Gdzie dalej == [[Plik:ADH hahndorf 35 shop taste.jpg|thumb|Niemiecka osada Hahndorf, położona wśród wzgórz Adelaide, jest popularnym miejscem zarówno wśród turystów, jak i mieszkańców.]] [[Plik:Stirling-Main-Street-2012.jpg|thumb|Jesienne kolory Stirling]] * '''[[Adelaide Hills]]''', w tym szczyt Mt Lofty Summit, oferuje spektakularne widoki na obszar metropolitalny Adelaide. Adelaide Hills to seria wiosek, z których każda ma swój własny, niepowtarzalny charakter. W szczególności warto odwiedzić miasta Hahndorf i Stirling. * Regiony winiarskie '''[[Adelaide Hills]]''', '''McLaren Vale''', '''[[Barossa Valley]]''' i '''[[Clare Valley]]''' * '''[[Wyspa Kangura]]'''. Odkryj naturalne środowisko. * '''[[Flinders Ranges]]'''. Udaj się na północ, aby odkryć naturalne piękno i historię pogranicza Flinders Ranges i Wilpena Pound * '''[[Victor Harbor]]''', zaledwie godzinę jazdy na południe od Adelaide. Granite Island to jedno z niewielu miejsc, w których można zobaczyć pingwiny wróżkowe w ich naturalnym środowisku. Odwiedź pobliskie plaże surfingowe w Pt Elliot, Middletown i Goolwa. Whispering wall, przy Barossa Reservoir. * '''[[Półwysep Yorke]]''' to popularne miejsce wypoczynku dla mieszkańców Adelajdy, mniej turystyczne niż Victor Harbor, z miastami rozsianymi wzdłuż wybrzeża i dzikim Parkiem Narodowym Innes u podnóża półwyspu. * '''[[Alice Springs]]''', 1500 km jazdy samochodem. Główne przystanki po drodze to '''[[Port Augusta]]''' i '''[[Coober Pedy]]'''. W końcu, jadąc przez '''[[Terytorium Północne]]''', dotrzesz do zjazdu na '''[[Uluru]]'''. * '''[[Melbourne]]''', przez '''[[Park Narodowy Coorong]]''', a następnie '''[[Limestone Coast]]''' i na końcu '''[[Great Ocean Road]]''', zanim dotrzesz do Melbourne. * '''[[Półwysep Eyre]]'''. Odwiedź historyczne miasto '''[[Port Lincoln]]''', gdzie możesz zobaczyć ogromne farmy tuńczyka, a także zanurkować z rekinami białymi (w klatce) lub popływać z delfinami i fokami. Na Półwyspie Eyre znajduje się również '''[[Coffin Bay]]''', skąd pochodzą najlepsze ostrygi w Australii. {{Jest w|Australia Południowa}} {{użyteczny}} {{geo|-34.9267|138.5991|zoom=12}} [[Kategoria:Australia]] pkqm2uuakg1h4yhraxrx1etwmp2tjoy 149991 149990 2025-06-18T14:09:48Z Moromar 2451 /* Gdzie dalej */ 149991 wikitext text/x-wiki {{Top-banner}} {{Miejscowość infobox |nazwa = Adelaide |nazwa oryginalna = |widok = Adelaide's_updated_montage.jpg |opis = |herb = COA_Adelaida.svg |mapa = Adelaide locator-MJC.png |państwo = [[Plik:Flag of Australia.svg|20px]] [[Australia]] |region = [[Plik:Flag of South Australia.svg|20px]] [[Australia Południowa]] |powierzchnia = 3259,8 |wysokość = 43 |lud = 1 469 200 |prefiks = 08700, 08701, 08702, 08703, 08704, 08705, 08706, 08707, 08708, 08709, 08710, 08711, 08712, 08713, 08714, 08715, 08716, 08717, 08720, 08721, 08722, 08723, 08724, 08725, 08730, 08731, 08732, 08733, 08734, 08735, 08736, 08740, 08741, 08742, 08743, 08744, 08745, 08746, 08747, 08810, 08811, 08812, 08813, 08814, 08815, 08816, 08817, 08819, 08820, 08821, 08822, 08823, 08824, 08825, 08826, 08827, 08829, 08830, 08831, 08832, 08833, 08834, 08835, 08836, 08837, 08839, 08840, 08841, 08842, 08843, 08844, 08845, 08846, 08847 i 08849 |kod pocztowy = 5000 |www = https://www.cityofadelaide.com.au/ }} [[Plik:Adelaide - SA (25091207887).jpg|alt=|thumb|399x399px|Adelaide z rzeki Torrens ]] '''Adelaide''' jest stolicą stanu [[Australia Południowa]]. Leży na wschodnim wybrzeżu Zatoki St Vincent w centralnej, południowej części kontynentu [[Australia|australijskiego]]. Adelaide jest piątym co do wielkości miastem Australii, z populacją ponad 1,2 miliona. Ponad trzy czwarte mieszkańców Australii Południowej mieszka w obszarze metropolitalnym Adelaide. Adelaide leży na równinie między pagórkowatymi [[Adelaide Hills|wzgórzami Adelaide]] i Zatoką i graniczy z wieloma słynnymi regionami winiarskimi Australii. Regiony [[Barossa Valley]] i [[Clare Valley]] leżą na północy, regiony [[McLaren Vale]] i Langhorne Creek na południu, a chłodniejszy klimat regionu Adelaide Hills na wschodzie. Historycznie znane jako Miasto Kościołów ze względu na swoje nowe światowe korzenie jako inkubator wolności religijnej, większość architektury w centrum miasta zachowała się z epoki kolonialnej. Silnie inspirowana dominującymi wówczas stylami popularnymi w [[Anglia|Anglii]], architektura dziedzictwa jest podobna do wielu europejskich miast zbudowanych w XIX wieku. Miasto zbudowano na planie siatki, z obsadzoną drzewami ulicą miejską, niezwykle szeroką i przestronną jak na australijską metropolię, oraz sześcioma placami miejskimi otoczonymi parkami. Bliskość regionów uprawy winorośli i żywności premium, a także fale imigracji z [[Niemcy|Niemiec]], [[Włochy|Włoch]], [[Grecja|Grecji]], [[Polska|Polski]], [[Wietnam]]u, [[Malezja|Malezji]], [[Chiny|Chin]] i [[Indie|Indii]] stworzyły wyjątkową wielokulturową kulturę wykwintnego jedzenia i kawiarni w mieście i na wewnętrznych przedmieściach. Tę kulturę kawiarnianą wspiera globalna reputacja Adelaide w dziedzinie sztuki, a w szczególności festiwale sztuki odbywające się w marcu, w tym [https://www.adelaidefestival.com.au/ Adelaide Festival] i [https://adelaidefringe.com.au/ Adelaide Fringe Festival], który pod względem wielkości ustępuje jedynie Edinburgh Fringe Festival. Miasto jest domem Adelaide Oval, słynącego jako jeden z najbardziej malowniczych terenów do krykieta testowego, który został przebudowany, aby organizować mecze futbolu australijskiego w miesiącach zimowych, sportu, który ma długą historię w mieście. Adelaide i okoliczne regiony winiarskie są również gospodarzami [https://tourdownunder.com.au/ Tour Down Under], największego wyścigu kolarskiego na półkuli południowej i pierwszego etapu UCI WorldTour. Adelaide jest mniej ruchliwe niż jakakolwiek inna stolica, a względny brak wysokich budynków sprawia, że ​​bardziej przypomina mniejsze miasto, takie jak [[Hobart]] lub [[Canberra]]. Ze względu na swój spokojny charakter jest często nazywane „największym miastem wiejskim Australii”. == Dzielnice == === Regiony wewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide/Miasto i Północ|Miasto i Północ Adelaide]] | kolor regionu 1 = 47b526 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Dom centrum miasta Adelaide, gdzie znajduje się wiele muzeów, parków, a także miejsce narodzin przemysłu kosmicznego w Australii. Miasto jest również miejscem, w którym Adelaide staje się ożywione, a jego życie nocne ożywa, podczas gdy North Adelaide jest domem słynnej katedry św. Piotra. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Port Adelaide, Enfield, Prospect and Outer Harbor|Port Adelaide, Enfield, Prospect i Outer Harbor]] | kolor regionu 2 = c79c73 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Dom portu Adelaide; Port Adelaide. Obszar ten jest domem dla kilku muzeów, miejsc do jedzenia i jest jednym z bardziej zielonych obszarów Adelaide. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/Zachód|Zachodnia Adelaide]] | kolor regionu 3 = 6655d9 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Dom nadmorskich społeczności Adelaide, a także przedmieścia Glenelg, ważnego centrum miasta na zachodnich przedmieściach Adelaide. To także miejsce, w którym ożywa kultura surfingu w Adelaide. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Południe i Wschód|Południe i Wschód]] | kolor regionu 4 = d9d255 | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Dom Haigh's Chocolate Factory, fabryki jednej z najlepszych i najdroższych marek czekolady w Australii, oraz winiarni Penfold's. Obszar ten znajduje się również tuż przy [[Adelaide Hills]], dość górzystym terenie na wschodzie. }} === Regiony zewnętrzne === {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara]] | kolor regionu 1 = 3250a8 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Jeden z największych rezerwatów ptaków w Australii Południowej i jedyny park narodowy w tym kraju, który pełni raczej funkcję rezerwatu ptaków niż zwykłego parku narodowego. | nazwa regionu 2 = [[Adelaide/Belair National Park|Belair National Park]] | kolor regionu 2 = 543a11 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Miejski park narodowy, w którym znajduje się zabytkowy Old Government House, siedziba pierwszych gubernatorów Australii Południowej. W parku znajduje się również kilka wodospadów i kilka szlaków pieszych przez busz. | nazwa regionu 3 = [[Adelaide/McLaren Vale|McLaren Vale]] | kolor regionu 3 = a87332 | elementy regionu 3 = | opis regionu 3 = Jest to jeden z regionów uprawy winorośli w Adelajdzie. Choć nie cieszy się tak wielką międzynarodową sławą jak Barossa Valley, produkuje się tu wina najwyższej jakości, a samo przeżycie jest niepowtarzalne. | nazwa regionu 4 = [[Adelaide/Salisbury, Playford and Tea Tree Gully|Salisbury, Playford i Tea Tree Gully]] | kolor regionu 4 = 1da17e | elementy regionu 4 = | opis regionu 4 = Zewnętrzne przedmieścia w północnej części Adelaide, znane z licznych parków i wąwozów, a także z Westfield Tea Tree Plaza, jednego z najważniejszych centrów handlowych w Adelajdzie. | nazwa regionu 5 = [[Gawler]] | kolor regionu 5 = 26b0b5 | elementy regionu 5 = | opis regionu 5 = Exburb Adelaide, ta dość odizolowana część jest odrębnym miastem. Chociaż Gawler jest ogólnie uważane za granicę, jeśli chodzi o to, czy jest częścią Adelaide, czy nie, Wikivoyage obejmuje je jako osobne miasto, a nie jako część Adelaide. }} == Charakterystyka == Strefa czasowa [[Australia Południowa|Australii Południowej]] jest o 30 minut za Australijskim czasem standardowym wschodnim (AEST) używanym w [[Wiktoria|Wiktorii]], [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], Australijskim Terytorium Stołecznym i [[Tasmania|Tasmanii]]. Jest również o półtorej godziny przed Australijskim czasem standardowym zachodnim (AWST) używanym w [[Australia Zachodnia|Australii Zachodniej]] i o 45 minut przed Eucla, która używa czasu środkowo-zachodniego (CWST). Australia Południowa stosuje czas letni, podobnie jak inne stany południowe/południowo-wschodnie, ale w przeciwieństwie do Australii Zachodniej, [[Queensland]] lub [[Terytorium Północne|Terytorium Północnego]]. Miasta/miasteczka Broken Hill i Silverton w Nowej Południowej Walii również stosują ten sam czas co Australia Południowa. === Klimat === Adelaide jest najsuchszą stolicą Australii, z gorącymi i suchymi latami i nieco bardziej wilgotnymi i chłodnymi zimami. '''Latem''' średnia dzienna temperatura maksymalna wynosi 27 °C (81 °F), a średnia nocna minimalna 18 °C (64 °F), ale występują znaczne wahania; Adelaide zazwyczaj może spodziewać się kilku dni w roku, kiedy dzienne temperatury przekraczają 35 °C (95 °F), a nocne minima nie spadają poniżej 23 °C (73 °F) w nocy. Opady deszczu są niewielkie i rzadkie przez całe lato. Średnia w styczniu i lutym wynosi około 20 milimetrów (0,8 cala), ale całkowicie bezdeszczowe miesiące nie są wcale rzadkością. Biorąc pod uwagę regularną gorącą pogodę, praktycznie każdy budynek publiczny, kryte miejsca turystyczne i większość środków transportu publicznego są w pełni klimatyzowane. Słońce wschodzi od 6 rano do 20:30 wieczorem. '''Zimą''' od czerwca do sierpnia średnia maksymalna temperatura wynosi 15–16°C (59–61°F), a minimalna zwykle około 8°C (46°F). Zimą występują regularne opady deszczu, a czerwiec jest najbardziej deszczowym miesiącem w roku, ze średnią opadów około 80 mm. Mrozy są powszechne w dolinach wzgórz Adelaide, ale rzadkie gdzie indziej. W samym centrum Adelaide nie ma opadów śniegu, chociaż w bardzo rzadkich przypadkach można zaobserwować niewielką mżawkę na wyżej położonych terenach na szczycie Mount Lofty w wzgórzach Adelaide. Wschód i zachód słońca występują około 7:15 rano i 17:15 po południu zimą. '''Jesień''' i '''wiosna''' to powolne, stopniowe zmiany między ekstremami lata i zimy. Od połowy lutego do końca marca Adelaide przechodzi w swój '''szalony marcowy''' sezon festiwali sztuki, muzyki i sportu, aby skorzystać z umiarkowanej pogody. Wiosna to również dobry czas na odwiedzenie Adelaide, ponieważ kwiaty zwykle kwitną po zimowych deszczach. === Historia === ==== Historia Aborygenów ===== Pierwszymi ludźmi, którzy zamieszkali na równinach Adelaide byli '''ludzie Kaurna''', których terytorium rozciągało się od dzisiejszego [[Port Broughton]] do północy Adelaide, na południe do [[Cape Jervis]] na południowym krańcu [[Półwysep Fleurieu|Półwyspu Fleurieu]]. Kaurna mieszkali na równinach Adelaide w grupach rodzinnych zwanych ''yerta'', słowem, które odnosiło się również do obszaru ziemi, na którym utrzymywała się grupa rodzinna. Każda yerta była odpowiedzialnością dorosłych Kaurna, którzy dziedziczyli ziemię i mieli dogłębną wiedzę na temat jej zasobów i cech. Bogatą historię i kulturę życia Aborygenów w Adelaide można poznać w [https://www.tandanya.com.au/ Tandanya], należącym do Aborygenów centrum kultury i historii na Grenfell Street. Zwiedzanie Tandanya jest bezpłatne, a wycieczki są dostępne za niewielką opłatą. ==== Osadnictwo europejskie ==== [[Plik:Transformers - Victoria Square Adelaide SA - panoramio.jpg|thumb|Widok z lotu ptaka na plac Victoria Square w mieście, który stanowił integralną część „planu siatki” Adelajdy opracowanego na początku osadnictwa. ]] Po zmapowaniu linii brzegowej Australii Południowej na początku XIX wieku przez europejskich odkrywców Matthew Flindersa i Nicolasa Baudina, odbyła się wyprawa w dół rzeki Murray, która przyniosła pozytywne informacje na temat lądu na wybrzeżu Zatoki Świętego Wincentego. W tym samym czasie brytyjscy reformatorzy chcieli utworzyć kolonię opartą na wolnym osadnictwie, a nie na transporcie skazańców, jak wszystkie inne kolonie australijskie w tamtym czasie. W 1834 roku założono South Australia Company, która przekonała brytyjski parlament do uchwalenia prawa, które utworzyło kolonię dla wolnych osadników w Australii Południowej. W grudniu 1836 roku, po 10-miesięcznej podróży flotą statków z [[Anglia|Anglii]], pierwszy gubernator John Hindmarsh ogłosił utworzenie nowej prowincji podczas ceremonii w tym, co obecnie jest nadmorskim przedmieściem Glenelg. Po kłótniach między kolonistami, pierwszy geodeta Adelajdy, William Light zaprojektował miejską siatkę szerokich bulwarów otoczonych parkami, z jednym centralnym placem (Victoria Square) i czterema mniejszymi placami (Hindmarsh, Light, Whitmore i Hurtle) położonymi na południowych brzegach Torrens. Oryginalny projekt Lighta, z niewielkimi zmianami, w dużej mierze przetrwał do dziś. Wczesne gałęzie przemysłu miasta opierały się na górnictwie i rolnictwie, a Anglia była głównym rynkiem eksportowym. Stosunkowo radykalna polityka wielu wolnych osadników doprowadziła do tego, że Adelajda stała się domem wczesnych postępowych reform, w tym tajnego głosowania drukowanego, pierwszej jurysdykcji na świecie, która pozwoliła kobietom głosować i kandydować do parlamentu oraz wczesnego związkowania zawodowego i aktywizmu. ==== Po Federacji ==== Po utworzeniu federacji australijskiej w 1901 [[Australia Południowa]] zaczęła przechodzić na przemysł wtórny, proces ten został uruchomiony na najwyższych obrotach przez długoletni rząd konserwatywnego premiera Thomasa Playforda po II wojnie światowej. Playford postawił sobie za cel aktywne przyciąganie firm produkcyjnych, takich jak General Motors, do Australii Południowej, oferując tanią ziemię i niskie podatki. To, wraz ze wzrastającą powszechnością transportu samochodowego, doprowadziło do stosunkowo niskiej gęstości zaludnienia w Adelajdzie, ponieważ pracownicy mieszkali blisko fabryk, w których pracowali na przedmieściach. Masowa migracja z południowej Europy przekształciła anglo-celtycką kulturę Adelajdy, przy czym greccy migranci osiedlali się głównie na wewnętrznych zachodnich i południowych przedmieściach, a włoscy migranci osiedlali się na wewnętrznych wschodnich i północno-wschodnich przedmieściach. Te tożsamości kulturowe przetrwały do ​​dziś, a kontynentalne delikatesy i kawiarnie są powszechną cechą śródmieścia Adelajdy. Adelaide również przyjęła wielu imigrantów z Europy Środkowej, w szczególności z Niemiec i Polski, a ich wpływ jest najbardziej widoczny w rzeźniach, z których niektórzy sprzedają kiełbasy inspirowane kuchnią niemiecką i polską. Podczas gdy gospodarka Australii Południowej rozkwitała, jej życie publiczne i kulturalne straciło wiele ze swojego wczesnego radykalizmu, a prawa niebieskie wymagały, aby bary i puby zamykały się o szóstej wieczorem - powodując „szum o szóstej”. Polityka Białej Australii oznaczała również, że mieszkańcy Adelaide pochodzili w przeważającej mierze z Europy. ==== Stolica kosmopolityczna ==== Lata 60. XX wieku przyniosły dramatyczną zmianę w życiu kulturalnym Adelaide, wraz z rozpoczęciem Adelaide Festival of Arts i Adelaide Fringe Festival, które przekształciły kulturę artystyczną Adelaide, a pod koniec dekady wybrano pierwszy rząd Partii Pracy od lat 30. XX wieku. W 1970 roku Don Dunstan został premierem Australii Południowej. Dunstan był postacią transformacyjną i dążył do przekształcenia Adelaide w nowoczesną, kosmopolityczną stolicę. Rząd Dunstana zakończył swelling o szóstej, zamkniętą dla ruchu pieszego Rundle Street, tworząc Rundle Mall i zbudował Festival Centre, tworząc centrum sztuki w Adelajdzie. Jego rząd wprowadził szereg postępowych reform, w tym uczynił Australię Południową pierwszą jurysdykcją w Australii, która zalegalizowała homoseksualizm. Tym razem nastąpiły również zmiany w australijskim prawie imigracyjnym, w wyniku których wietnamscy i chińscy migranci dołączyli do wcześniejszych fal migracji i powstali społeczności na północno-zachodnich i zachodnich przedmieściach, a także wielojęzyczna dzielnica Chinatown na Gouger Street obok Adelaide Central Market. Po przegraniu rządów na jedną kadencję z konserwatystami pod koniec lat 70. Partia Pracy powróciła do władzy pod przywództwem Johna Bannona w latach 80. Premier Bannon, bardziej przyjazny biznesowi lider niż Dunstan, starał się napędzać rozwój miasta Adelaide, widząc budowę najwyższego budynku w Adelaide, znanego obecnie jako Westpac House, oraz rozwój Adelaide Convention Centre i Adelaide Casino. Jednak złe kredyty bankowe doprowadziły do ​​upadku wspieranego przez państwo State Bank of South Australia na początku lat 90., co wymagało ogromnego rządowego ratunku i pogrążyło państwo w głębokim zadłużeniu. ==== Odrodzenie po Banku Państwowym ==== Lata 90. XX wieku pod rządami liberałów pod przewodnictwem premierów Deana Browna, Johna Olsena i Roba Kerina były świadkiem sprzedaży aktywów przez konserwatywny rząd i ograniczenia usług rządowych w celu zmniejszenia zadłużenia państwa. Ta redukcja wydatków rządowych, a także spadek produkcji w Australii po zniesieniu muru taryfowego przez rząd federalny, doprowadziły do ​​spowolnienia wzrostu gospodarczego Australii Południowej i powszechnej emigracji do stolic wschodnich, w szczególności [[Melbourne]]. Partia Pracy powróciła do władzy w 2002 roku pod rządami Mike'a Ranna, który starał się przekształcić bazę przemysłową Adelajdy, aby skupić się na usługach edukacyjnych, górnictwie i przemyśle obronnym, a także wykorzystać jej mocne strony w dziedzinie wina. Rząd Ranna zainwestował duże środki w odbudowę miasta, przeprowadzając remonty transportu publicznego, budowę nowego szpitala centralnego i przebudowę Adelaide Oval. Po dziesięciu latach rządów premiera Ranna Partia Pracy wybrała w 2011 na premiera Jaya Weatherilla, który w dużej mierze kontynuował ten program, ale z odnowionym naciskiem na przekształcanie przestrzeni publicznej w śródmieściu poprzez łagodzenie ograniczeń w planowaniu i łagodniejsze wydawanie licencji na sprzedaż alkoholu małym barom. [[Plik:Adelaide skyline, December 2022.jpg|thumb|right|400px|Panorama Adelaide w 2023 roku]] == Dojazd == === Samolotem === {{Znacznik|Port lotniczy Adelaide|-34.945|138.530556|typ=transport}}'''[https://adelaideairport.com.au/ Port lotniczy Adelaide]''' ({{IATA|ADL}}) (''około 7 km (4,3 mil) na zachód od centrum miasta i znajduje się w pobliżu popularnych plaż turystycznych w Glenelg i Henley Beach''). Port lotniczy Adelaide jest dobrze skomunikowany z innymi dużymi miastami w [[Australia|Australii]] i oferuje codzienne loty międzynarodowe do węzłów w [[Azja Południowo-Wschodnia|Azji Południowo-Wschodniej]], na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]] i w [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]], co umożliwia połączenia z przesiadką na całym świecie. Częstsze loty z przesiadką w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Perth]] mogą być tańsze. Podróżujący z '''Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej''' mogą złapać bezpośrednie loty z [[Singapur]]u ([https://www.singaporeair.com/en_UK/pl/home Singapore Airlines]), [[Kuala Lumpur]] ([https://www.malaysiaairlines.com/my/en/home.html Malaysian Airlines]) i [[Denpasar]] ([https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar Airways]). Podróżujący z '''Bliskiego Wschodu lub północnej Afryki''' mogą złapać codzienny lot liniami [https://www.emirates.com/pl/polish/ Emirates] z [[Dubaj]]u lub [https://www.qatarairways.com/en/homepage.html Qatar Airways] z [[Doha|Dohy]]. Podróżujący z Europy mogą odbyć podróż z przesiadką do Adelaide dowolnym z tych przewoźników. Podróżni z '''Nowej Zelandii''' mogą złapać bezpośredni lot z [[Auckland]] na [https://www.airnewzealand.co.nz/ Air New Zealand]. Podróżni z '''Ameryki Północnej lub Południowej''' mogą podróżować z jedną przesiadką na Air New Zealand przez [[Auckland]] lub mogą przesiąść się na częsty lot krajowy po pierwszym lądowaniu w [[Sydney]], [[Melbourne]] lub [[Brisbane]]. '''Usługi krajowe''' w Australii obejmują częste połączenia do każdej stolicy kontynentalnej części kraju liniami lotniczymi oferującymi pełen zakres usług, takimi jak [https://www.qantas.com/au/en.html Qantas] i [https://www.virginaustralia.com/au/en/ Virgin Australia]. [https://www.jetstar.com/au/en/home Jetstar] to tani przewoźnik, który oferuje rzadsze, mocno przecenione połączenia, głównie do [[Melbourne]], [[Sydney]] i [[Gold Coast]]. Istnieją również loty do [[Alice Springs]] i [[Cairns]]. '''Usługi regionalne''' i operacje są świadczone przez Regional Express Airlines (''Rex''), Alliance Airlines, Cobham Airlines i loty Qantaslink obsługiwane zarówno przez Cobham Airlines, jak i Alliance Airlines. Usługi te są realizowane głównie do miast i miasteczek regionalnych Australii Południowej, w tym Mt Gambier, Kingscote ([[Wyspa Kangura]]), [[Port Lincoln]] i Whyalla, ale obsługują również [[Mildura]] w Wiktorii i [[Broken Hill]] w Nowej Południowej Walii. Istnieje tylko jeden terminal dla odlotów międzynarodowych i krajowych; odpowiednio, transfery są stosunkowo bezproblemowe. Na lotnisku znajdują się bankomaty i kantory wymiany walut. Jedzenie i zakupy są dostępne zarówno po stronie lądowej, jak i po stronie lotniska. Schowki są dostępne w wypożyczalni samochodów na parkingu, w tym niektóre większe, które pomieszczą pojemniki na rowery. Bezpłatne Wi-Fi jest dostępne w całym terminalu. ==== Lotnictwo ogólne ==== Adelaide Airport ma oddzielny terminal dla lotnictwa ogólnego, ale większość samolotów prywatnych korzysta z {{Znacznik|Parafield Airport|-34.793333|138.633056|typ=transport}}'''Parafield Airport''' 18 km na północ od City. ==== Między lotniskiem a miastem ==== '''[https://www.adelaidemetro.com.au/plan-a-trip/visiting-adelaide/adelaide-airport-bus Autobusy lotniskowe Adelaide Metro J1/J2/J7/J8]''' łączą lotnisko z City, Glenelg i kilkoma głównymi centrami handlowymi. Autobusy J1 odjeżdżają co 15 minut od 8:00 do 18:00 każdego dnia do City, rzadziej od 5:00 do 23:00. Podróż do City trwa około 25 minut w godzinach szczytu. Autobusy do Glenelg odjeżdżają co pół godziny w ciągu dnia, rzadziej w nocy. Autobusy do Arndale, West Lakes i centrum handlowego Marion odjeżdżają co godzinę w dni powszednie. Autobusy odjeżdżają z jednego przystanku na zewnątrz głównego terminala. Wszystkie autobusy we wszystkich kierunkach odjeżdżają z tego jednego przystanku, więc sprawdź przód autobusu, aby upewnić się, że jedzie tam, gdzie chcesz jechać! Informacje o autobusach w czasie rzeczywistym są [https://www.adelaidemetro.com.au/stops?id=17327 dostępne dla tego przystanku] i wszystkich przystanków Adelaide Metro lub za pośrednictwem szeregu [https://www.adelaidemetro.com.au/how-to-use-public-transport/public-transport-apps aplikacji] na smartfony. Nie musisz nawet kupować biletu; po prostu [https://www.adelaidemetro.com.au/fares-and-passes/tap-and-pay dotknij i zapłać] kartą bankową lub kompatybilnym urządzeniem. JetBus jest częścią sieci metra Adelaide, więc obowiązują standardowe rodzaje biletów i taryfy w sekcji transportu publicznego, a bilet użyty w JetBusie można wykorzystać w innym autobusie, pociągu lub tramwaju, w zależności od jego rodzaju. Karty metroCARD są również dostępne w sprzedaży na lotnisku w automacie obok przystanku JetBus. '''Taksówki''' są dostępne na dole, przed terminalem. Taksówka do miasta kosztuje około 30$ w godzinach szczytu porannego i około 20$ w innych porach, co może być tak ekonomiczne jak JetBus dla grupy. Kierowcy zawsze będą korzystać z taksometru, ale dopłata w wysokości 2$ jest pobierana oprócz kwoty z licznika za odbiór z lotniska. Główne krajowe '''firmy wynajmujące samochody''' prowadzą kioski na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Parking dla samochodów do wynajęcia znajduje się na parterze, bezpośrednio naprzeciwko terminala. === Pociągiem === Adelaide jest głównym węzłem '''[https://www.journeybeyond.com/ Journey Beyond]''', głównego operatora dalekobieżnych pociągów międzystanowych w Australii. ''The Ghan'' kursuje do [[Alice Springs]] i [[Darwin]], ''Indian Pacific'' kursuje do [[Perth]] i [[Sydney]], a ''The Overland'' kursuje do [[Melbourne]]. Pierwsze dwa to luksusowe doświadczenia, oferujące miejsca sypialne, posiłki w dedykowanym wagonie restauracyjnym i możliwość zabrania ze sobą samochodu, jeśli podróżujesz do lub z [[Perth]] lub [[Darwin]]. Jednak podróż trwa znacznie dłużej niż samodzielne prowadzenie samochodu. Ghan i Indian Pacific są również generalnie droższe niż bilet lotniczy, ale Overland jest zwykle tańszy — nawet odpowiednik biletu Overland w klasie biznesowej jest porównywalny z lotem klasy ekonomicznej z Adelaide do [[Melbourne]] w linii lotniczej oferującej pełen zakres usług. Overland zatrzymuje się w wielu wiejskich miejscowościach między Adelaide a Melbourne, co może być wygodne, jeśli Twoja trasa podróży obejmuje mniejsze miasta. Należy pamiętać, że pociągi Journey Beyond nie mają Wi-Fi. Te pociągi międzystanowe odjeżdżają z terminalu {{Znacznik|Adelaide Parklands Terminal|-34.9379|138.5810|typ=transport}}'''Adelaide Parklands''' tuż za miastem. Do stacji można dojechać samochodem lub autobusem z Richmond Road. Od czasu wyburzenia stacji Keswick nie ma połączeń z podmiejską siecią kolejową. Taksówki są również dostępne, aby odebrać wszystkich przybyszów. W Australii Południowej nie ma połączeń kolejowych. === Samochodem === Adelaide jest oddalone od stolic na wschodnim wybrzeżu Australii o co najmniej jeden dzień jazdy samochodem. Najkrótsza trasa z Adelaide do [[Melbourne]] zajmuje 8–9 godzin (patrz [[Podróż lądowa między Melbourne a Adelaide]]). Jest kilka odcinków autostradowych, ale drogi są w większości dwupasmowe i mają jakość autostrady. Z '''[[Melbourne]]''' do Adelaide jest 736 km (457 mil) przez [[Horsham (Wiktoria)|Horsham]] (A8) lub 901 km (560 mil) przez [[Mount Gambier|Mt Gambier]] (A1/B1). Podróż przez Mt Gambier prowadzi przez region winiarski Coonawarra, jeden z najbardziej znanych regionów cabernet sauvignon w Australii i jest również wygodna na wycieczkę poboczną przez [[Great Ocean Road]]. Podróż przez Horsham jest bardziej bezpośrednia, ale ma mniej atrakcji turystycznych. Z '''[[Sydney]]''' do Adelaide jest 1422 km (884 mil) przez [[Wagga Wagga]] i [[Mildura]] (A20). Warunki na autostradzie z Sydney do Wagga Wagga (dwujezdniowa autostrada kończy się w Tarcutta, ale to tylko 40 km stamtąd) skracają podróż o kilka godzin. Trasa ta przebiega również w pobliżu [[Canberra|Canberry]], stolicy Australii, która znajduje się 1196 km (743 mil) od Adelaide. Inną opcją z Sydney jest trasa o długości 1659 km (1031 mil) przez [[Broken Hill]] (A32), która prowadzi przez Outback i jedno z najbardziej historycznych miast górniczych Australii. Trasa o długości 2031 km (1262 mil) z '''[[Brisbane]]''' również przebiega przez Broken Hill. Podczas gdy Adelaide jest najbliższą stolicą '''[[Perth]]''', 2550 km (1580 mil) podróży przez [[Nullarbor]] jest nadal trudna, chociaż jest to wyjątkowa podróż przez niektóre z najbardziej odległych miejsc w zamieszkanym świecie. [[Kalgoorlie–Boulder]], kolejne z historycznych miast górniczych Australii, można odwiedzić, robiąc krótki objazd tą trasą. Podobnie, 3027 km (1881 mil) podróży na północ do '''[[Darwin]]''' przez [[Alice Springs]] przebiega przez prawdziwy [[Outback]], a [[Uluru]] jest oddalone od głównej autostrady na północ o zaledwie trzy godziny. Jednak obie te trasy są zwykle trasami, które przeciętni Australijczycy pokonują tylko raz lub dwa razy w swoim życiu. === Autobusem === '''Autobusy międzystanowe''' obsługiwane są przez wiele firm autokarowych, w tym [https://www.greyhound.com.au/ Greyhound], [https://www.fireflyexpress.com.au/ Firefly] i [https://www.vline.com.au/ V/Line]. Podróż z [[Melbourne]] trwa około jedenastu i pół godziny, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy. Podróż z [[Sydney]] może trwać do 24 godzin i z definicji odbywa się w nocy. Ceny są niższe niż w przypadku pociągu i większości podróży samolotem, przynajmniej na trasie Adelaide-[[Melbourne]], chociaż jeśli czas się zgadza, lot tanimi liniami lotniczymi z Adelaide do [[Sydney]] może być tańszy niż autobus. '''Autobusy regionalne''' do miast i miasteczek [[Australia Południowa|Australii Południowej]] są również obsługiwane przez firmy autokarowe z Australii Południowej, ale lokalne firmy autokarowe z Australii Południowej, w tym [https://www.linksa.com.au/ LinkSA] i [https://stateliner.com.au/ Premier Stateliner], często oferują częstsze połączenia. Prawie wszystkie autobusy międzystanowe i regionalne odjeżdżają z {{Znacznik|Dworzec autobusowy Adelaide Central|-34.92806|138.59587|typ=transport}}'''[https://www.experienceadelaide.com.au/adelaide-central-bus-station/ dworca autobusowego Adelaide Central]''' przy 85 Franklin Street w mieście. Dworzec autobusowy Central Bus Station działa w godzinach 5:00-21:30, 7 dni w tygodniu. Obiekt dysponuje nowoczesnymi udogodnieniami i kawiarnią. Znajduje się tuż po drugiej stronie ulicy od centrum handlowego Adelaide Central Market, supermarketu Coles i dzielnicy Chinatown. === Statkiem === W sezonie rejsów, który trwa od listopada do kwietnia każdego roku, do terminalu pasażerskiego {{Znacznik|Port Adelaide Passenger Terminal|-34.7775|138.4827|typ=transport}}'''[https://www.flindersports.com.au/port-adelaide/ Port Adelaide Passenger Terminal]''' zawija wiele statków wycieczkowych. Listę statków przypływających do Adelaide można uzyskać w [https://portmis.flindersports.com.au/ Flinders Ports]. == Komunikacja == {{mapa|-34.903|138.603|zoom=11|type=geoline|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}} === Transportem publicznym === Usługi pociągów, tramwajów i autobusów są obsługiwane pod marką '''[https://www.adelaidemetro.com.au/ Adelaide Metro]''' i korzystają z ujednoliconego systemu biletowego. Witryna internetowa i aplikacja mogą być używane do planowania podróży, w tym pełnej nawigacji i aktualizacji w czasie rzeczywistym. Apple Maps i Google Maps zapewniają podobne doświadczenie. ==== Taryfy ==== Istnieją trzy sposoby zapłaty za podróż: * '''Tap and Pay'''. Akceptowane są bezstykowe karty kredytowe lub debetowe Visa lub Mastercard, w tym te w portfelu cyfrowym, takim jak Apple Pay lub Google Pay. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''MetroCARD'''. Plastikowa karta doładowywana, która kosztuje 10$ (w tym 5$ początkowego kredytu na podróż). Kartę można kupić na głównych stacjach kolejowych (Adelaide, Elizabeth, Gawler, Noarlunga Centre, Oaklands, Mawson Lakes i Salisbury), a także w większości kiosków i sklepów osiedlowych. Kartę można doładować wszędzie tam, gdzie jest sprzedawana, a także w pociągach i tramwajach. Upewnij się, że dotkniesz karty przed każdą podróżą, nie ma potrzeby dotknięcia jej przy wyjściu, jak w innych miastach w Australii. * '''Buy and Go'''. Aplikacja umożliwiająca zakup biletów z kodem QR na smartfonie. Upewnij się, że zeskanujesz swój bilet z kodem QR przed każdą podróżą. Cena w godzinach szczytu wynosi 4,40$, a poza godzinami szczytu 2,50$. Każda opłata pozwala na dwugodzinny okres podróży na dowolną odległość. W centrum miasta są bezpłatne tramwaje i autobusy (szczegóły poniżej). ==== Pociągi ==== [[Plik:AdeMet4000ClassTrain.jpg|thumb|right|Pociąg Adelaide Metro]] Adelaide ma cztery główne linie i trzy linie boczne, wszystkie rozchodzące się promieniście od {{Znacznik|Adelaide Railway Station|-34.9211|138.5964|typ=transport}}'''Adelaide Railway Station''' na północnym krańcu miasta. Pomimo nazwy nie jest to system metra w zwykłym tego słowa znaczeniu, ale podmiejski system kolejowy. Podróż na '''północ''': * Linia '''Outer Harbor Line''' rozciąga się do Półwyspu Le Fevre na północnym zachodzie miasta, przez Port Adelaide i Glanville. Linia zapewnia dostęp do dzielnicy turystycznej Semaphore, historycznej dzielnicy morskiej w Port Adelaide i pasażu kawiarnianego Queen Street w Croydon. '''Linia Grange''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Woodville. '''Linia Port Dock''' odgałęzia się od linii Outer Harbor w Alberton. * Linia '''Gawler Line''' rozciąga się do Gawler Central na północy miasta, przez Ovingham, Mawson Lakes, Salisbury i Elizabeth. Podróż na '''południe''': * '''Linia Seaford''' rozciąga się do Seaford na południu miasta, przez nadmorskie przedmieścia Brighton i Noarlunga Centre. Linia zapewnia dostęp do plaż w Brighton i Hallett Cove oraz Westfield Marion w Oaklands. '''Linia Flinders''' rozgałęzia się od linii Seaford w Woodlands Park i kończy się na Flinders University. * '''Linia Belair''' rozciąga się do Belair u podnóża Adelaide na południowym wschodzie miasta, przez Blackwood. Linia zapewnia dostęp do Parku Narodowego Belair. ==== Tramwaje ==== Adelaide ma trzy linie tramwajowe. Linia Botanic Gardens biegnie od Adelaide Entertainment Centre do Botanic Gardens. Linia Glenelg biegnie od Royal Adelaide Hospital do nadmorskiej dzielnicy Glenelg. Linia Festival Plaza biegnie od Festival Plaza do Glenelg. Dworzec kolejowy jest wygodnym przystankiem do przesiadki między liniami. Podróż po mieście między Adelaide Entertainment Centre, Botanic Garden i South Terrace jest '''bezpłatna'''. Tramwaj jest nie tylko wygodny do popularnego miejsca turystycznego Glenelg, ale zatrzymuje się również na Rundle Mall, Victoria Square w pobliżu Adelaide Central Market i na North Terrace w pobliżu stacji kolejowej Adelaide. Podróżując na północ tramwajem, dotrzesz do Hindmarsh i Bowden, gdzie znajduje się Adelaide Entertainment Centre, miejsce koncertów stadionowych, a także popularny pas kawiarni i restauracji wzdłuż Port Road i uliczek bocznych. Jeśli jedziesz samochodem, wygodną i popularną alternatywą dla parkowania w mieście jest zaparkowanie przy Entertainment Centre i złapanie tramwaju do miasta. Opłata za cały dzień roboczy wynosi zaledwie 4 dolary, co jest znacznie tańsze niż parkowanie w mieście. ==== Autobusy ==== [[Plik:SouthLink Scania K320UA (BUS 2838).jpg|thumb|right|Autobus Adelaide Metro]] Adelaide ma rozległą sieć autobusową skoncentrowaną w mieście. Większość głównych dróg, w tym dzielnice kawiarniane, takie jak The Parade, Prospect Road, Henley Beach Road, King William Road i O'Connell St, to „strefy Go Zones”, które mają regularne autobusy w dni powszednie co najmniej co 15 minut do wczesnego wieczora. Sieć autobusowa Adelaide rozciąga się na przedmieścia zewnętrzne, do Adelaide Hills na wschodzie, w dół do McLaren Vale na południu (chociaż autobusy jeżdżą tam rzadko) i aż do Gawler na północy. Nie obejmuje Barossa Valley. Częstotliwość na przedmieściach zewnętrznych jest znacznie niższa niż w mieście. '''O-Bahn''' to linia szybkiego transportu autobusowego (BRT), która biegnie wzdłuż toru prowadzącego do północno-wschodnich przedmieść Adelaide. Autobusy O-Bahn kursują z Grenfell Street w mieście, wjeżdżając do O-Bahn w Hackney i zatrzymując się na węzłach Klemzig, Paradise i Modbury. Po zakończeniu jazdy O-Bahn autobusy jadą tak samo jak zwykłe autobusy, aby dotrzeć do celu. Połączenia O-Bahn są bardzo częste, co 3 do 5 minut w godzinach szczytu do węzłów przesiadkowych i co 15 minut poza godzinami szczytu. '''Bezpłatne City Connectors''' 98A, 98C, 99A i 99C (pętle przeciwne do ruchu wskazówek zegara i zgodne z ruchem wskazówek zegara) mają po około 30 przystanków, zatrzymując się we wszystkich głównych centrach kulturalnych i handlowych w mieście, zaczynając od Victoria Square i włączając stację kolejową Adelaide. Autobusy mają rampy dostępowe na poziomie gruntu. Kursują co 30 minut od poniedziałku do piątku w godzinach 8:30–19:00 dla 99A i od 8:15–19:15 dla 99C. Nie kursują w weekendy ani w Boże Narodzenie i Wielki Piątek. Ostrzegamy, że częstotliwość autobusów gwałtownie spada po 19:00, przy czym typowe są godzinne odstępy na przedmieściach, półgodzinne wzdłuż Go Zones i co 15 minut na O-Bahn. Wszystkie linie przestają działać około północy, więc sprawdź rozkłady jazdy i spodziewaj się złapania taksówki, jeśli będzie to konieczne, jeśli wyjdziesz po tej godzinie. Bardzo podstawowe usługi autobusowe ''After Midnight'' na ograniczonych trasach działają co godzinę po północy tylko w sobotnie wieczory. === Taksówką === [[Plik:2010-2011 Toyota Camry (ACV40R) Altise sedan, Adelaide Independent Taxis (16751219280).jpg|thumb|right|Adelaide Independent Taxis]] W mieście działają następujące korporacje taksówkowe: * '''[https://aitaxis.com.au/ Adelaide Independent Taxis]''', ☏ +61 13 22 11. * '''[https://www.suburbantaxis.com.au/ Suburban Taxis]''', ☏ +61 13 10 08. * '''[https://www.yellowadelaide.com.au/ Yellow Cabs South Australia]''', ☏ +61 13 22 27. Taksówki w Australii Południowej są białe (nawet te obsługiwane przez „Yellow Cabs”) i są wyraźnie oznaczone. Zazwyczaj można zatrzymać taksówkę na ulicy lub w dużym hotelu w godzinach pracy w mieście, ale na przedmieściach zazwyczaj trzeba zadzwonić do jednej z wymienionych firm oferujących usługi rezerwacji. Istnieje wiele postojów taksówek obsługiwanych przez Taxi Council w nocy w weekendy. Nadzorowane postoje taksówek oferują dodatkowe bezpieczeństwo dzięki oświetleniu i nadzorowi konsjerża i pracownika ochrony. Działają od 23:00 do 3:00 w piątki i od 23:00 do 5:00 w soboty. [https://taxicouncilsa.com.au/ Mapa lokalizacji jest dostępna na ich stronie internetowej]. Wszystkie taksówki w Adelaide są zobowiązane przez rząd stanowy do pobierania regulowanej taryfy z licznikiem, w zależności od czasu rozpoczęcia podróży. Taryfa pierwsza to normalna stawka taryfowa, a taryfa druga to wyższa stawka, która obowiązuje od poniedziałku do piątku w godzinach 19:00–6:00 oraz w weekendy i święta. Kierowcy prawie zawsze używają licznika i są do tego prawnie zobowiązani. Płatności można dokonać gotówką, EFTPOS, kartami debetowymi i kredytowymi oraz Cabcharge. Dobrym pomysłem jest poinformowanie kierowcy, jeśli planujesz zapłacić inną metodą niż gotówka, zanim rozpoczniesz podróż, ponieważ maszyny mogą być zawodne. === Samochodem === Centrum Adelaide i wewnętrzne przedmieścia, takie jak Glenelg, Norwood i Prospect, można łatwo przemierzyć pieszo lub korzystając z transportu publicznego. Jednak jeśli zamierzasz spędzić dużo czasu poza centrum miasta lub planujesz podróż do regionu winiarskiego, samochód jest przydatny, aby uniknąć długich podróży transportem publicznym. Główne krajowe firmy wynajmujące samochody prowadzą kioski na lotnisku w Adelajdzie na parterze w pobliżu odbioru bagażu. Wszystkie drogi w Adelajdzie, jak również te w całej Australii Południowej, są bezpłatne. W przeciwieństwie do innych stolic stanów Australii, Adelaide nie ma sieci autostrad prowadzących bezpośrednio do centrum miasta. Istniejące autostrady zaczynają się na zewnętrznych przedmieściach i mają na celu kierowanie ruchu do pobliskich miasteczek. Ograniczenia prędkości na większości głównych dróg są oznakowane na 60 km/h, chociaż domyślne ograniczenie prędkości wynosi 50 km/h, jeśli nie ma oznakowania ograniczenia prędkości. Ograniczenia prędkości są ściśle egzekwowane, a nawet niewielkie przekroczenie ograniczenia prędkości może skutkować mandatem w wysokości 350$. === Rowerem === Adelaide to dobre miasto do podróżowania rowerem, a większość lokalnych kierowców jest uprzejma i przyjazna dla rowerzystów. Poza miastem i północną Adelaide większość głównych dróg ma wydzielone pasy rowerowe, a wielu mieszkańców dojeżdża do pracy rowerem. Pasy rowerowe nie są tak powszechne w mieście i północnej Adelaide, ale nadal można je znaleźć na określonych ulicach. Rowery można przewozić pociągami (ale nie tramwajami ani autobusami). Od poniedziałku do piątku przed godziną 9 rano i między 15:00 a 18:00 obowiązuje cena ulgowa (z wyjątkiem posiadaczy karty Seniors Card). W pozostałych godzinach rowery można przewozić bezpłatnie. === Pieszo === Centrum miasta jest stosunkowo zwarte i można je łatwo pokonać pieszo. Większość atrakcji skupia się wokół bloków między North Terrace i Victoria Square po obu stronach King William Street. Główny obszar handlowy Rundle Mall jest w całości przeznaczony dla pieszych. Dzielnica Gouger Street i Adelaide Central Market to również świetne miejsca docelowe dla pieszych podróżników. Podróżni, którzy chcą kontynuować jogging podczas podróży, mogą skorzystać z popularnych tras biegowych wzdłuż rzeki Torrens i przez Parklands. == Warto zobaczyć == [[Plik:GlenelgTownHall.jpg|thumb|Ratusz Glenelg]] Główne atrakcje Adelaide skupiają się głównie w City i North Adelaide. W przeciwieństwie do [[Sydney]], [[Melbourne]], [[Brisbane]] czy [[Perth]], Adelaide nie jest miejscem, do którego chciałbyś pojechać specjalnie ze względu na życie w mieście i jest o wiele mniej ruchliwe niż inne duże miasta. Zamiast tego Adelaide jest miejscem, w którym możesz cieszyć się bardziej wyluzowanym tempem życia, jakbyś był na wsi, ale z łatwym dostępem do typowych udogodnień dużego miasta. Adelaide jest znane ze swoich kościołów, a podróż do Adelaide nigdy nie jest kompletna bez odwiedzenia jednego z jego kościołów, nie ze względu na jakiekolwiek znaczenie historyczne lub religijne, ale raczej ze względu na ich architekturę. Jeśli możesz pozwolić sobie na czas, aby zobaczyć tylko jeden, '''Katedra św. Piotra''' w North Adelaide jest jednym z najbardziej kultowych kościołów w Australii. W przeciwieństwie do innych miast, Adelaide nie ma karnetu obejmującego wszystkie atrakcje. === Parki i ogrody === W przeciwieństwie do większości innych miast, większość parków i ogrodów Adelaide otacza miasto, tworząc ładną granicę odróżniającą je od reszty Adelaide, zamiast znajdować się całkowicie na obrzeżach. Istnieje również inna granica wokół North Adelaide, granicząca z rzeką Torrens, dzięki czemu większość parków i ogrodów Adelaide koncentruje się na tym małym, ale zróżnicowanym zielonym skrawku ziemi w mieście. Większość innych parków i ogrodów znajduje się poza tym na przedmieściach, szczególnie w południowo-wschodnich obszarach Adelaide, często przestronnych i z rozległą przestrzenią rekreacyjną. Parki w mieście i North Adelaide są oczywistym znakiem, że jesteś w mieście, podczas gdy niektóre, takie jak Morialta Conservation Park, dają wrażenie, że jesteś na zewnątrz i na buszu, podczas gdy niektóre, takie jak Belair National Park, mają idealne płynne przejście między miastem a wsią. [[Plik:Palm House, Adelaide Botanic Gardens.jpg|thumb|300px|Palmiarnia, Ogród Botaniczny w Adelajdzie]] Jeśli chodzi o parki narodowe, obszar Adelaide ma tylko trzy parki narodowe, w przeciwieństwie do jedenastu parków narodowych w [[Sydney]], które dla niektórych nadal byłyby uważane za dużo jak na miasto tej wielkości. Parki narodowe są wymienione poniżej: * Pierwszy park narodowy Australii Południowej; Belair National Park jest domem dla wielu znaczących budynków, w tym starego domu rządowego. W parku znajduje się wiele szlaków turystycznych, a także kilka wodospadów * Drugi park narodowy w Adelaide znajduje się nieco na granicy Adelaide i jest w dużej mierze rezerwatem ptaków, nadmorskim parkiem narodowym Adelaide International Bird Sanctuary National Park — Winaityinaityi Pangkara (jeśli ta nazwa jest trudna do wymówienia lub zbyt długa, Adelaide International Bird Sanctuary lub Adelaide International Bird Sanctuary National Park będzie odpowiednie), jest domem dla kilku białych plaż i jest szczególnie dobrym miejscem, jeśli chcesz zobaczyć delfiny * Trzeci i najnowszy park narodowy to Glenthorne National Park — Ityamaiitpinna Yarta (jeśli to zbyt długie, Glenthorne National Park będzie odpowiednie) został utworzony w listopadzie 2020, co jest dość nowym zjawiskiem w porównaniu z pozostałymi dwoma parkami narodowymi i jest w trakcie przekształcania z parku ochrony przyrody w park narodowy. W zależności od tego, czy Adelaide Hills uważa się za część Adelaide, '''Cleland National Park''' również został przekształcony z parku ochrony przyrody w park narodowy, który obejmuje kilka tras rowerowych i pieszych oraz Mt. Lofty, jedyne miejsce w Adelaide, gdzie kiedykolwiek pada śnieg, chociaż to również jest bardzo, bardzo rzadkie. Niemniej jednak nadal jest to przyjemny park na spacer. W grudniu 2021 Adelaide zostało nazwane drugim na świecie „National Park City” przez International National Park City Foundation (organizację promującą parki narodowe) po [[Londyn]]ie, który stał się pierwszym w 2019. Uważa się, że 95% mieszkańców Adelaide mieszka zaledwie 400 metrów od parku, a ponad 30% miasta jest pokryte zielenią, co czyni Adelaide najbardziej zielonym miastem w Australii (chociaż prawie połowa [[Canberra|Canberry]] jest zajmowana przez park narodowy). === Muzea i galerie === [[Plik:River Torrens at the University of Adelaide.jpg|thumb|Rzeka Torrens przepływająca w pobliżu Uniwersytetu w Adelajdzie]] Muzea i galerie Adelaide są również skoncentrowane w mieście i północnej Adelajdzie, podobnie jak parki i ogrody lub większość rzeczy do zobaczenia lub zrobienia w Adelajdzie, ale jest też spora liczba muzeów w regionie Port Adelaide/Outer Harbor. Podobnie jak każda inna stolica, Adelaide ma galerię sztuki, muzeum stanowe zawierające historyczne artefakty z całej Australii Południowej, a także z obszarów granicznych sąsiadujących stanów, stare więzienie i przede wszystkim centrum wina w mieście. Na przedmieściach znajduje się również muzeum kolei, muzeum lotnictwa i wiele innych. Spośród wszystkich muzeów, wystaw lub galerii w Adelajdzie, te są szczególnie ważne: * '''Narodowe Centrum Wina''' – w mieście, podróż do Australii Południowej bez poznania kultury wina w tym stanie nigdy nie jest kompletna. * '''Muzeum Australii Południowej''', również w mieście, jest w dużej mierze państwowym muzeum Australii Południowej, w którym znajdują się artefakty i kolekcja rdzennych mieszkańców, a także kilka galerii. Podobnie jak w większości muzeów, jest bezpłatne. * Chociaż Australia Południowa nie miała tak dużej liczby migrantów, w przeciwieństwie do [[Sydney]] czy [[Melbourne]], '''Muzeum Migracji''' w mieście opowiada historie imigrantów do Australii Południowej na przestrzeni dziejów i może cię to bardziej zaskoczyć niż myślisz – Australia Południowa jest nadal dość wielokulturowym stanem, pomimo stereotypów * '''Galeria Sztuki Australii Południowej''' w mieście jest szczególnie interesującym miejscem dla osób zainteresowanych różnymi gatunkami sztuki. Istnieje również kilka innych muzeów, wystaw i galerii. Zapoznaj się z odpowiednimi artykułami o okręgach, aby uzyskać informacje na ich temat. == Aktywny wypoczynek == === Plaże === [[Plik:The Jetty. Glenelg, SA.jpg|thumb|Molo na plaży Glenelg]] [[Plik:Port Willunga Beach.jpg|thumb|Adelaide to nadmorskie miasto, szczycące się 28 km linii brzegowej. Na zdjęciu Port Willunga, na południe od miasta.]] Plaże Adelaide znajdują się głównie w West Adelaide, biorąc pod uwagę fakt, że jest to jedyny duży okręg z linią brzegową. Chociaż Adelaide International Bird Sanctuary National Park—Winaityinaityi Pangkara ma również długą linię brzegową, jest ona chroniona i nie jest to plaża do pływania. Jeśli jest coś, czego nie można przegapić na żadnej plaży w Adelaide, to jest to surfing na jednej z wielu plaż surfingowych (Glenelg i West Beaches), australijski klasyk. Niektóre plaże mają szkoły surfingu i miejsca, w których można wypożyczyć deski surfingowe, ale w znacznie mniejszym stopniu niż Sydney. Jednak są pewne plaże, które przyciągają więcej odwiedzających i są bardziej popularne niż inne: * {{Znacznik|Glenelg Beach|-35.0068558|138.5113017|typ=natura}}'''Glenelg Beach''' – Historyczne nadmorskie przedmieście Glenelg ma molo, Grand Hotel i wiele restauracji i kawiarni. Bardzo popularne wśród młodych i starszych, wiele zawodów siatkówki. * {{Znacznik|West Beach|-34.94546022510652|138.50100541362013|typ=natura}}'''West Beach''' – Idealne na rodzinne spacery i pływanie. Jest dość blisko zarówno Glenelg, jak i Henley Beach. Na Henley Beach znajduje się Henley Square, na którym znajduje się około 15 restauracji – doskonałe miejsce na posiłek. Wszystkie plaże wzdłuż wybrzeża Adelaide to doskonałe plaże z białym piaskiem, niektóre z publicznymi toaletami i prysznicami z zimną wodą. Jeśli chcesz „zamoczyć wędkę”, są mola na (plażach podmiejskich, od północy do południa) Grange, Semaphore, Henley Beach, Glenelg, Brighton i Port Noarlunga. === Sport === Jak każde miasto, Adelaide jest również znane ze swojego sportu. Podobnie jak w większości innych miast Australii, futbol australijski (AFL) jest najpopularniejszym sportem, a krykiet nie jest daleko w tyle. W przeciwieństwie do [[Queensland]] lub większości [[Nowa Południowa Walia|Nowej Południowej Walii]], rugby league nie jest popularne w Adelaide. * '''Krykiet''' – W miesiącach letnich wybierz się na mecz krykieta na {{Znacznik|Adelaide Oval|-34.9155596 |138.5962772 |typ=atrakcja}}'''Adelaide Oval'''. Australia jest gospodarzem kilku krajów podróżujących każdego lata i rozegrają kilka meczów na tym pięknym boisku, które znajduje się tuż między miastem a północną Adelajdą, na tej małej przestrzeni zieleni. Bilety na mecze międzynarodowe są zazwyczaj szybko wykupywane, ale mecze krajowe są częste i równie ekscytujące. * '''AFL''', najwyższa liga profesjonalnego futbolu australijskiego. Mecze domowe lokalnych drużyn Adelaide Crows i Port Adelaide Power odbywają się na '''Adelaide Oval''' w północnej Adelajdzie w miesiącach zimowych. Bilety są zazwyczaj w rozsądnej cenie, a ich zdobycie nie powinno stanowić problemu — sprawdź [https://www.afl.com.au/ stronę internetową AFL], aby uzyskać więcej informacji. * '''SANFL''', stanowa liga futbolu australijskiego, ma 5 meczów w weekend w różnych miejscach w mieście i na przedmieściach. {{Znacznik|Norwood Oval|-34.9198188 |138.6304715 |typ=atrakcja}}'''Norwood Oval''', siedziba [https://norwoodfc.com.au/ Redlegs], znajduje się na Parade w Norwood, gdzie znajduje się wiele restauracji, kawiarni i pubów na pomeczowe okazje. * Sprawdź Adelaide United (drużynę piłkarską) na Hindmarsh Stadium. === Sztuka performatywna === * '''Format Collective''' na 15 Peel St to dwupiętrowa przestrzeń do występów ze stałym sklepem z zinami, w którym odbywają się małe wystawy sztuki, niektóre z bardziej eksperymentalnych koncertów, panele dyskusyjne i sztuka performance. Wiele z tego koncentruje się na corocznym Format Festival, który odbywa się w tym samym czasie co Fringe Festival i jest uważany za bardziej eksperymentalną alternatywę, chociaż przez cały rok coś się dzieje. Znany z hipsterów, japońskiego piwa i nostalgicznych gier w four-square. == Praca == == Nauka == Trzy uniwersytety mają siedzibę w Adelaide, z których {{Znacznik|'''University of Adelaide'''|-34.919159 |138.60414|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.adelaide.edu.au/ University of Adelaide]''' jest najbardziej ceniony. Pozostałe dwa uniwersytety w regionie {{Znacznik|'''University of South Australia'''|-34.92069 |138.604558|typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.unisa.edu.au/ University of South Australia]''' i '''[https://www.flinders.edu.au/ Flinders University]'''. Studenci zagraniczni mają możliwość zapisania się na te uniwersytety, jako studenci studiów licencjackich lub w ramach programów wymiany z zagranicznymi uniwersytetami. == Zakupy == [[Plik:Rundle Place, Rundle Mall.jpg|thumb|Rundle Mall]] [[Plik:Shopping Center SA.JPG|thumb|Wnętrze Adelaide Arcade z XIX wieku.]] W przeciwieństwie do „wielkiej czwórki” australijskich miast, luksusowe marki najwyższej klasy, takie jak Louis Vuitton, Gucci i Prada, nie są obecne w Adelajdzie. Victorian Adelaide Arcade, która biegnie na południe od Rundle Mall, ma wspaniałą kolekcję butików i specjalistycznych sklepów, takich jak numizmatyka, antyki i czekoladki. Innym dobrym miejscem do poszukiwania półluksusowych przedmiotów jest Burnside Village na wschodnich przedmieściach. === Centra handlowe i dzielnice handlowe === Chociaż Adelaide ma wiele centrów handlowych i dzielnic handlowych, są pewne, które są szczególnie interesujące dla podróżnych: * {{Znacznik|'''Rundle Mall'''|-34.9228351 |138.6025993|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Rundle Mall''' w Adelaide City – pasaż handlowy przeznaczony wyłącznie dla pieszych, z wieloma pasażami i bocznymi uliczkami odchodzącymi od niego. Biegnie równolegle do North Terrace. Ponad 800 sklepów. * {{Znacznik|'''Tea Tree Plaza'''|-34.8314375 |138.6928226|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Tea Tree Plaza''' (w skrócie TTP) w Tea Tree Gully – średniej wielkości centrum handlowe z ponad 250 sklepami. Tea Tree Plaza jest stacją końcową dedykowanej linii autobusowej Adelaide O'Bahn, która zaczyna się w centrum miasta przy Hackney Rd. Łatwo tam dotrzeć z centrum miasta; większość autobusów zatrzymujących się na przystankach Grenfell St jedzie do [https://www.adelaidemetro.com.au/stops?id=11347 TTP Interchange] przez linię autobusową O'Bahn. Łatwo je zobaczyć z daleka, ponieważ ma dużą antenę i podtrzymującą konstrukcję w kształcie piramidy, dobrze znaną miejscowym, na dachu domu towarowego Myer. Wokół, na górze i pod kompleksem dostępnych jest dużo miejsc parkingowych. Znacznie mniejsze centrum handlowe Tea Tree Plus znajduje się tuż obok Tea Tree Plaza. * {{Znacznik|'''Centrum handlowe Westfield Marion'''|-35.0163249 |138.5455919|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Centrum handlowe Westfield Marion''' w West Adelaide – największe centrum handlowe w Adelaide z ponad 400 sklepami. Z centrum miasta do tego Westfield kursują bezpośrednie autobusy. * {{Znacznik|'''Harbour Town'''|-34.9471324 |138.5196497|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Harbour Town''' również w West Adelaide, tuż obok lotniska – jest to średniej wielkości centrum handlowe w trakcie rozbudowy, oferujące zakupy outletowe, położone przy zachodniej krawędzi lotniska w Adelaide. Tylko krótka przejażdżka autobusem z lotniska i 30 minut od miasta i północnej Adelaide. Poza tym nie, to nie jest błąd ortograficzny. === Zakupy spożywcze === Jeśli chodzi o targi żywności, w Adelajdzie nigdy ich nie brakuje. Oto niektóre z nich: * {{Znacznik|'''Central Market'''|-34.9294947 |138.5978223|typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Central Market''' między Grote i Gouger St, na zachód od Victoria Square w Adelaide/City i North Adelaide – gdzie wszystkie świeże owoce i warzywa są pod jednym wiktoriańskim dachem. Nie tylko wegetarianie będą się tu ślinić, ponieważ żywność i produkty nieżywnościowe wszelkiego rodzaju konkurują o najlepsze ekspozycje. Dla tych, którzy chcą kupić jedzenie do domu, Central Market jest prawdopodobnie tym, czego szukają * '''Chinatown''' Choć dla wielu może to być zaskoczeniem, Adelaide ma również Chinatown, czyli obszar wyłącznie dla pieszych (Moonta St) sąsiadujący z Central Market. * '''City East IGA''' – ten IGA został nazwany najlepszym supermarketem IGA w SA ze względu na niesamowity asortyment żywności, w tym grecki, włoski, chiński i indyjski. Jak sama nazwa wskazuje, znajduje się we wschodniej części miasta. * '''Gaganis Brothers''' w West Adelaide to hurtownik żywności, ale sprzedaje ją klientom z niesamowitym wyborem żywności etnicznej. Większość artykułów jest dostępna w większych ilościach. == Gastronomia == === Dania lokalne === Lokalna kuchnia Adelaide zazwyczaj nie różni się zbytnio od standardowej kuchni australijskiej, ale jest kilka dań charakterystycznych dla Adelaide, których warto spróbować, będąc tutaj. '''Pie floater''' to australijski placek mięsny (zwykle wołowy) w gęstej zupie grochowej, często doprawiany ketchupem. Jest sprzedawany w licznych pubach i kawiarniach w Adelaide, ale miejscem, do którego miejscowi wskażą ci, jeśli chcesz spróbować najbardziej klasycznej wersji, jest '''Cafe de Vili''' w Mile End South. * '''AB''' to odpowiedź Adelaide na halalowe przekąski ze wschodniego wybrzeża, składające się z mięsa yiros na warstwie gorących frytek, zwieńczone sosem pomidorowym, sosem chili, sosem czosnkowym i sosem barbecue, chociaż nie jest halal. Dwa sklepy, mianowicie '''North Adelaide Burger Bar''' (znany również jako Red & White) i '''Blue & White''', oba w North Adelaide, twierdzą, że wymyśliły to danie. === Kultura BYO === Choć w innych częściach świata jest to dość nietypowe, w restauracjach w [[Australia|Australii]] i [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]] powszechne jest, aby klienci mogli przynieść wino butelkowane na kolację. Praktyka ta nazywa się „BYO”, co oznacza „przynieś własne”. Początkowo wynikało to z luki w przepisach dotyczących licencji na sprzedaż alkoholu, ale obecnie jest to świetna okazja, aby cieszyć się winem kupionym w regionie winiarskim lub odwiedzić lokalny „sklep z butelkami” i cieszyć się szerszym wyborem w niższych cenach. Nigdzie w Australii BYO nie jest tak powszechne jak w Adelajdzie. Większość restauracji w Adelajdzie, które serwują alkohol, również zezwala na BYO, jednak warto wcześniej zadzwonić, aby się upewnić. Do rachunku doliczana jest opłata zwana „korkową”. Opłata korkowa wynosi zazwyczaj około 10–15 USD za butelkę, choć wyższe opłaty nie są niespotykane. Opłata korkowa jest doliczana nawet wtedy, gdy wino znajduje się pod zakrętką, a nie pod korkiem, jak w przypadku praktycznie wszystkich niedawno wyprodukowanych australijskich win. === City === [[Plik:Adelaide's Central Market.jpg|thumb|Central Market w centrum Adelaide.]] Miasto zaspokaja praktycznie każdy gust i przedział cenowy. Adelaide ma jedną z największych liczby restauracji i kawiarni na osobę w Australii, a większość najlepszych znajduje się w City. * '''Gouger Street, Chinatown i dzielnica Central Market''' to wielokulturowy raj dla smakoszy i miłośników wina. Gouger Street, najbardziej znana w Adelaide z dobrej jakości azjatyckiego jedzenia w rozsądnej cenie, przyciąga szeroką gamę klientów, od prawników i urzędników państwowych z sąsiadujących sądów i dzielnicy rządowej po nowych migrantów. Chinatown i Gouger St to centrum kuchni i kultury chińskiej w Adelaide, a wzdłuż pasa znajduje się wiele chińskich restauracji. Oferowane są również inne azjatyckie dania, w tym tajska, wietnamska i indyjska. Po północnej stronie Gouger St, Adelaide Central Market oferuje szeroki wybór straganów z jedzeniem w stylu ulicznym, a także kilka starszych europejskich kawiarni. Ostatnia dekada przyniosła również pojawienie się ekskluzywnych restauracji na Gouger St, gdzie do znanej i lokalnej argentyńskiej restauracji Gaucho's dołączyło kilka droższych opcji. * '''Rundle Street i East End''' to tradycyjne centrum kuchni włoskiej i greckiej w Adelajdzie, ale są tam również nowsze restauracje chińskie, tajskie i japońskie. Podobnie jak Gouger St, oferuje opcje dla każdego przedziału cenowego, przy czym zachodni kraniec ulicy bliżej Uniwersytetu Adelaide jest bardziej budżetowy, podczas gdy wschodni kraniec jest bardziej ekskluzywny. Uliczki East End odchodzące od Rundle Street oferują szereg mniejszych, bardziej oryginalnych kawiarni — Ebenezer Place, Bent Street i Union Street oferują kilka alternatywnych opcji. * '''Waymouth Street i Pirie Street''' stały się nowymi miejscami do jedzenia w ciągu ostatniej dekady, szczególnie na ekskluzywny lunch. Waymouth Street, po zachodniej stronie King William Street, oferuje szereg ekskluzywnych kawiarni, bistro i barów, podczas gdy Pirie Street ma kilka nowych kawiarni. Hindley Street jest najbardziej znana ze swoich barów i życia nocnego, ale oferuje również szereg opcji gastronomicznych z różnych kultur, szczególnie bliskowschodnich i azjatyckich. Uliczki '''Leigh Street i Bank Street''' również stały się miejscami kulinarnymi. * '''Hutt Street''' jest mniejsza i oferuje niewielki wybór ekskluzywnych restauracji, które zadowolą większość gustów, a także szeroki wybór sklepów z wykwintną żywnością i supermarketów. * '''South West Corner''' City o powierzchni mili kwadratowej, na południe od dzielnicy Gouger Street, jest bardziej mieszkalny, ale obejmuje niektóre z najciekawszych doświadczeń kulinarnych Adelaide, rozsiane wśród zabytkowych domów i apartamentów. === North Adelaide === [[Plik:Adelaide Light Trail HDR (8239025608).jpg|thumb|right|Północna Adelajda i wieże katedry św. Piotra, widok na południe w stronę miasta]] * Eklektyczna mieszanka małych restauracji i kawiarni sprawia, że ​​Melbourne Street jest ciekawym miejscem do jedzenia. * Różnorodność barów na wynos, pubów, kawiarni, piekarni i restauracji, które zajmują większość O'Connell Street, oznacza, że ​​nie będziesz mieć niedoboru. Jest to również siedziba obu sklepów, które twierdzą, że wynalazły AB. === Przedmieścia === * '''The Parade''', Norwood ma długi odcinek sklepów i kosmopolitycznych restauracji. Autobusy z CBD numer 122-124 lub bardzo krótka podróż taksówką. * '''Jetty Road / Mosley Square''', Glenelg ma wiele restauracji i pubów na końcu 30-minutowej podróży tramwajem. * '''Stuart Road''', Dulwich ma dwie kawiarnie, licencjonowaną restaurację i bardzo dobrą piekarnię. Złap 145 lub 146 z North Ter, która jedzie wzdłuż Fullarton Rd i w górę Dulwich Ave. * '''[https://kingwilliamroad.com.au/ King William Road]''', Hyde Park to ekskluzywny pas modnych kawiarni, kawiarni i restauracji. === Oszczędnie === W Adelajdzie jest wiele niedrogich lokali gastronomicznych. Zazwyczaj nie wyglądają imponująco z zewnątrz, ale większość z nich ma coś do zaoferowania — dlatego wciąż działają. Warto przejrzeć menu przyklejone do drzwi. Tanie jedzenie powinno kosztować od 8 do 14 dolarów za danie główne, nie więcej. Nie ma wielu sieci restauracji zlokalizowanych w Adelajdzie, z wyjątkiem '''[https://www.fastapasta.com.au/ Fasta Pasta]''', gdzie za talerz makaronu można zapłacić od 10 dolarów. Sieć ta stała się w pewnym sensie wersją makaronu w stylu fast food. W ostatnich czasach można ją znaleźć w innych stanach, a jej popularność w Australii Południowej wynika z faktu, że sieć powstała w Adelajdzie. === Umiarkowanie === Chociaż w Adelaide jest wiele niedrogich lokali gastronomicznych, jest więcej lokali średniej klasy. Można je znaleźć w każdej części Adelaide, a jeśli masz ograniczony budżet i mieszkasz w okolicy bez niedrogich lokali gastronomicznych. Puby są zazwyczaj dobrym miejscem do poszukiwania jedzenia średniej klasy, przy czym większość pubów oferuje fish and chips, a także inne australijskie przysmaki, takie jak steki, kotlety jagnięce, sznycle, makarony i risotto. Jak w przypadku niemal wszystkiego w Adelaide, większość z nich można znaleźć głównie w mieście i północnej Adelajdzie, ale jest ich mnóstwo w mniejszych centrach miast. Jeśli chodzi o kuchnię, dość łatwo znaleźć kuchnię włoską i indyjską. Znalezienie kuchni azjatyckiej (chińskiej, japońskiej, koreańskiej, wietnamskiej i tajskiej) jest również łatwe, ale mogą one nie dorównywać standardom w [[Sydney]], podczas gdy znalezienie kuchni greckiej i śródziemnomorskiej jest również łatwe, ale oferta może nie dorównywać standardom w [[Melbourne]]. === Ekskluzywnie === Znalezienie eleganckiej restauracji w mieście jest dość łatwe, ale znalezienie jej na przedmieściach jest znacznie trudniejsze. Mimo to, przedmieścia również mają kilka doskonałych opcji wykwintnych restauracji, jeśli wiesz, gdzie szukać. Pobliskie regiony winiarskie, takie jak McLaren Vale i Barossa Valley, również mają doskonałe opcje wykwintnych restauracji, a kilka winnic ma restauracje z widokiem na swoje winnice, które są otwarte tylko na lunch. W przeciwieństwie do innych miast, jeśli wybierasz się do eleganckiej restauracji, nie obowiązuje tam dress code. Zobacz sekcję [[#Dress codes]]. === Dress codes === Ponieważ Australijczycy są na ogół swobodni, możesz swobodnie nosić to, co uważasz za stosowne. Chociaż większość ludzi stara się ubierać elegancko do bardziej eleganckich restauracji, nie ma takiego wymogu, a zarówno restauracje, jak i goście są wyluzowani w kwestii standardów ubioru, więc nie jest niczym niezwykłym, że w restauracjach można spotkać ludzi noszących dżinsy, zwłaszcza wśród młodszych pokoleń. == Życie nocne == W całej CBD jest mnóstwo pubów i barów (znanych również jako „hotele” w Australii), ale warto wyróżnić kilka dzielnic. Rundle Street i sąsiednia dzielnica, znana po prostu jako „The East End”, mają wiele popularnych pubów. Hindley St była kiedyś znana jako obskurny dom klubów ze striptizem i barów motocyklowych w Adelajdzie, ale przeszła renesans, podobnie jak „The West End”. Wschodni kraniec Hindley Street jest bardziej popularny, podczas gdy zachodni kraniec, na zachód od Morphett Street, ma kilka modniejszych i bardziej alternatywnych lokali. Podejrzane miejsca nadal tam są, ale tak samo jest z kampusem uniwersyteckim i wieloma modnymi barami i klubami. Ważne są również Gouger Street i jej liczne restauracje, ale z coraz większą liczbą barów i pubów. O'Connell Street jest domem dla kilku popularnych pubów w północnej Adelajdzie. Jest też wiele barów na przedmieściach Adelaide, które są zwykle bardziej zatłoczone w czwartkowe i piątkowe wieczory. Sporo miejscowych wybiera się do hoteli na przedmieściach w czwartkowe i piątkowe wieczory, a w sobotnie wieczory do Adelaide CBD. Palenie w pubach i klubach jest zabronione na mocy prawa Australii Południowej. Wiele lokali gastronomicznych ma miejsca na zewnątrz, gdzie palenie jest dozwolone. == Noclegi == [[Plik:D'Arenberg Cube.jpg|thumb|D'Arenberg Cube (McLaren Vale) to wielofunkcyjny budynek, w którym znajduje się restauracja znana jako d'Arenberg Cube Restaurant, sala degustacji win, wirtualna fermentacja, sala z filmami 360 stopni i Muzeum Rzeczywistości Alternatywnych]] Adelaide ma setki opcji zakwaterowania w CBD (centralnej dzielnicy biznesowej, tj. śródmieściu) do rozważenia, od hoteli dla backpackerów po pięciogwiazdkowe hotele. Istnieją jednak również opcje poza obszarem centralnym. Jeśli podróżujesz służbowo, mogą być dostępne noclegi w stylu biznesowym w pobliżu miejsca pracy, ale poza tym centrum miasta ma zazwyczaj większą dostępność. Jeśli lubisz kemping, najbliższy kemping do miasta znajduje się w Belair National Park na południowo-wschodnich przedmieściach Adelaide. Park znajduje się mniej niż 10 km od miasta, a w pobliżu znajduje się połączenie kolejowe. Jeśli lubisz plażę, nie masz innego wyboru, jak wybrać przedmieścia bliżej wybrzeża. Najbliższy do miasta jest Glenelg, ale są też takie w Port Adelaide lub Outer Harbor. === Oszczędnie === Istnieje wybór noclegów dla backpackerów w okolicy centralnego dworca autobusowego. Popularne dzielnice obejmują części CBD oraz niektóre południowe i północne przedmieścia Adelaide. === Umiarkowanie === Jak zawsze, najlepszym wyborem zakwaterowania średniej klasy jest CBD (zarówno miasto, jak i North Adelaide), często połączone z Victoria Square transportem publicznym. Czasami tańsze zakwaterowanie w stylu motelu można uzyskać na drogach prowadzących do Adelaide. Poza CBD większość znalezionego zakwaterowania będzie prawdopodobnie średniej klasy, ale ceny mogą być nieco niższe i mieć więcej udogodnień. === Ekskluzywnie === Adelaide ma typowe sieciowe hotele, takie jak Hilton czy Novotel, skoncentrowane głównie w CBD. Luksusowe hotele można znaleźć w całej Adelaide, ale w szczególności miasto i West Adelaide są warte sprawdzenia – pierwsze ze względu na wygodę, a drugie ze względu na widoki na plażę. == Imprezy == Jednym z najlepszych okresów w roku na wizytę jest '''Mad March''', kiedy odbywa się wiele festiwali i wydarzeń. Należą do nich Adelaide Fringe, wyścig samochodowy Clipsal 500, Adelaide Festival, WOMADdelaide i karnawał wyścigów konnych Adelaide Cup. * '''Adelaide 500''' (Superloop Adelaide 500) – W połowie marca wyścigi supersamochodów Adelaide 500 cieszą się dużą popularnością, odbywają się na nich masowe imprezy uliczne, ogromne składy koncertów i wielu fanatycznych mieszkańców Adelaide. * '''Adelaide Fringe Festival''' – Pod koniec lutego-marca Fringe Festival (drugi co do wielkości tego typu na świecie) i Festival of Arts ożywiają miasto muzyką, sztuką, tańcem i kulturą z całego świata. Oba są dużymi i bardzo popularnymi wydarzeniami odwiedzanymi przez ludzi z całego świata. * '''WOMADelaide''' (World of Music Arts and Dance) – Ogromnie popularny festiwal muzyczny odbywający się obecnie co roku w marcu. Ludzie przyjeżdżają tu z całej Australii i z zagranicy. Pokazuje Adelaide w najlepszym wydaniu. == Kontakt == Na terenie centralnej dzielnicy biznesowej i lotniska dostępny jest szeroki, bezpłatny dostęp do sieci Wi-Fi (tylko na porcie 80), zapewniany przez firmę Internode. == Bezpieczeństwo == Numer alarmowy w całej Australii to 000. Pogotowie ratunkowe, straż pożarna i policja są dostępne pod tym numerem. W przypadku niepilnej pomocy policyjnej należy zadzwonić pod numer 131 444. Adelaide jest uważane za bezpieczne miasto, znacznie bezpieczniejsze niż [[Sydney]] i [[Melbourne]]. Ludzie powinni jednak zachować bezpieczeństwo osobiste, szczególnie w nocy. Większość przestępstw z użyciem przemocy w Adelaide jest spowodowana alkoholem, więc zachowaj czujność i unikaj konfrontacji, jeśli jesteś w barach lub klubach nocnych nocą. Miejskie parki są słabo oświetlone i najlepiej ich unikać po zmroku ze względu na obecność nietrzeźwych osób. Jeśli musisz przejść przez parki, aby dotrzeć na przedmieścia, trzymaj się blisko drogi. Zaleca się złapanie taksówki lub transportu publicznego w nocy. Pociągi w Adelaide są zazwyczaj niezawodne i przyjeżdżają i odjeżdżają zgodnie z rozkładem. (Autobusy mogą być nieco bardziej zmienne). We wszystkich pociągach po godzinie 19:00 są ochroniarze, a wiele usług kolejowych ma dostępne połączenia autobusowe. W nocy policja aktywnie patroluje centrum miasta, szczególnie Hindley Street, przy której znajduje się wiele nocnych klubów i barów. Postoje taksówek znajdują się w pobliżu Adelaide Casino na North Terrace, Hilton Adelaide Hotel na Victoria Square i skrzyżowania Rundle Street i Pulteney Street przed barem szybkiej obsługi Hungry Jacks. Większość regularnych usług transportu publicznego kończy się przed północą lub o północy, ale [https://www.adelaidemetro.com.au/plan-a-trip/free-and-special-transport specjalne autobusy After Midnight] kursują tylko w sobotnie wieczory, podróżując z miasta do jasno oświetlonych punktów na przedmieściach Adelaide. W Adelaide czasami dochodzi do '''trzęsień ziemi''', ale są one zwykle niewielkie i rzadko powodują poważne szkody. == Zdrowie == Odległe położenie Adelaide na najsuchszym kontynencie świata oznacza, że ​​cała woda pitna pochodzi z rzeki Murray lub lokalnych zbiorników. Chociaż woda jest całkowicie bezpieczna do picia, sprawia, że ​​woda z kranu jest niesmaczna dla osób, które do niej nie są przyzwyczajone, i najlepiej pić ją filtrowaną. == Informacje turystyczne == === Konsulaty === Jako stosunkowo niewielkie miasto, Adelaide nie ma wielu konsulatów, a najbliższe konsulaty wielu krajów znajdują się w [[Melbourne]] lub [[Sydney]]. * [[Plik:Flag of Germany.svg|20px]] '''Niemcy''', PO Box 90 - Rundle Mall,, ☏ +61 8-8224-068. Pn.-pt. 10:00-13:00 wyłącznie po wcześniejszym umówieniu. Tylko konsulat honorowy. * [[Plik:Flag of Thailand.svg|20px]] '''Tajlandia''', pokój 9, 144 South Terrace, ☏ +61 8 2311333. Pn.-pt. 11:00-15:00, z wyjątkiem świąt tajskich i australijskich. Konsulat honorowy. == Gdzie dalej == [[Plik:ADH hahndorf 35 shop taste.jpg|thumb|Niemiecka osada Hahndorf, położona wśród wzgórz Adelaide, jest popularnym miejscem zarówno wśród turystów, jak i mieszkańców.]] [[Plik:Stirling-Main-Street-2012.jpg|thumb|Jesienne kolory Stirling]] * '''[[Adelaide Hills]]''', w tym szczyt Mt Lofty Summit, oferuje spektakularne widoki na obszar metropolitalny Adelaide. Adelaide Hills to seria wiosek, z których każda ma swój własny, niepowtarzalny charakter. W szczególności warto odwiedzić miasta Hahndorf i Stirling. * Regiony winiarskie '''[[Adelaide Hills]]''', '''McLaren Vale''', '''[[Barossa Valley]]''' i '''[[Clare Valley]]''' * '''[[Wyspa Kangura]]'''. Odkryj naturalne środowisko. * '''[[Flinders Ranges]]'''. Udaj się na północ, aby odkryć naturalne piękno i historię pogranicza Flinders Ranges i Wilpena Pound * '''[[Victor Harbor]]''', zaledwie godzinę jazdy na południe od Adelaide. Granite Island to jedno z niewielu miejsc, w których można zobaczyć pingwiny wróżkowe w ich naturalnym środowisku. Odwiedź pobliskie plaże surfingowe w Pt Elliot, Middletown i Goolwa. * '''''Whispering wall''''', przy Barossa Reservoir. * '''[[Półwysep Yorke]]''' to popularne miejsce wypoczynku dla mieszkańców Adelajdy, mniej turystyczne niż Victor Harbor, z miastami rozsianymi wzdłuż wybrzeża i dzikim Parkiem Narodowym Innes u podnóża półwyspu. * '''[[Alice Springs]]''', 1500 km jazdy samochodem. Główne przystanki po drodze to '''[[Port Augusta]]''' i '''[[Coober Pedy]]'''. W końcu, jadąc przez '''[[Terytorium Północne]]''', dotrzesz do zjazdu na '''[[Uluru]]'''. * '''[[Melbourne]]''', przez '''[[Park Narodowy Coorong]]''', a następnie '''[[Limestone Coast]]''' i na końcu '''[[Great Ocean Road]]''', zanim dotrzesz do Melbourne. * '''[[Półwysep Eyre]]'''. Odwiedź historyczne miasto '''[[Port Lincoln]]''', gdzie możesz zobaczyć ogromne farmy tuńczyka, a także zanurkować z rekinami białymi (w klatce) lub popływać z delfinami i fokami. Na Półwyspie Eyre znajduje się również '''[[Coffin Bay]]''', skąd pochodzą najlepsze ostrygi w Australii. {{Jest w|Australia Południowa}} {{użyteczny}} {{geo|-34.9267|138.5991|zoom=12}} [[Kategoria:Australia]] ime9bhk24wl7dpiosi2aj92nimafxx8 0 280 149997 144786 2025-06-19T08:37:44Z CommonsDelinker 3013 Removing [[:c:File:Arequipa_Collage.jpg|Arequipa_Collage.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:ChemSim|ChemSim]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/File:Arequipa Collage.jpg|]]. 149997 wikitext text/x-wiki {{Top-banner|unesco=yes}} {{Miejscowość infobox |nazwa = Arequipa |nazwa oryginalna = |widok = |opis = |herb = Escudo_de_Armas_de_Arequipa.svg |mapa = |państwo = [[Peru]] |region = [[Arequipa (region)|Arequipa]] |powierzchnia = 502,46 |wysokość = 2335 |lud = 1 177 200 |prefiks = 054 |kod pocztowy = 040 |www = https://www.muniarequipa.gob.pe/ }} '''Arequipa''' to miasto w regionie Południowe Wybrzeże w [[Peru]], tuż pod krawędzią [[Altiplano (Peru)|Altiplano]], na wysokości 2380 m (7810 stóp) nad poziomem morza i otoczone trzema imponującymi wulkanami. Jest to drugie co do ważności miasto Peru (po [[Lima|Limie]]) i drugie najpopularniejsze miasto wśród turystów (po [[Cuzco]]). == Charakterystyka == [[Plik:El Misti, Arequipa - Peru.jpg|thumb|El Misti góruje nad Arequipą]] Arequipa jest drugim najważniejszym miastem (po [[Lima|Limie]]) i trzecim pod względem ruchu turystycznego (po [[Lima|Limie]] i [[Cuzco]]) w [[Peru]]. Położone na południu kraju, stanowi część Południowego Korytarza Turystycznego, który wyznacza trasę [[Nazca]], Arequipa, [[Juliaca]], [[Cuzco]]. Nazwa białe miasto pochodzi od wielu budynków zbudowanych z jasnej białej skały wulkanicznej, zwanej jesionem. Miasto otoczone jest wulkanami, '''Misti''', '''Chachani''' i '''Pichu Pichu''' są widoczne z każdego punktu. Ten mur ochronny zapewnia miastu godny pozazdroszczenia mikroklimat. Słońce i czyste niebo obecne jest średnio przez 300 dni w roku. Miasto obchodziło już 468 lat założenia przez [[Hiszpania|Hiszpanię]], a jego historyczne korzenie są widoczne w architekturze kolonialnej, która pomimo straszliwych trzęsień ziemi przetrwała. W całych dzielnicach znajdują się bardzo dobrze zachowane rezydencje w stylu andaluzyjskim. Z tego powodu UNESCO wpisało miasto na [[Lista światowego dziedzictwa UNESCO|Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO]]. Miasto odzyskało wiele z tych zabytków architektury, przekształcając je w banki, obszary handlowe, hotele, a nawet obszary mieszkalne. Co nadaje mu charakter żywego muzeum. Obszary o największym stopniu zachowania dziedzictwa architektonicznego znajdują się w centrum miasta, w dzielnicy ''San Lázaro'', starej dzielnicy ''Yanahuara'' i w niektórych wiejskich miasteczkach na obrzeżach. Odwiedzający będzie zaskoczony ogromnym i nowoczesnym miastem, które zachowało swój wiejski i historyczny wygląd jednocześnie z nowoczesnym rozwojem. To miasto jest największym miastem w południowym Peru. W Arequipie można znaleźć supermarkety, kina, wysokiej klasy kliniki, uniwersytety, centra biznesowe i najwyższej klasy usługi finansowe. Jednocześnie można odwiedzić tradycyjne spicyrie, zobaczyć typową trupę lub walkę byków. Dla Peruwiańczyków Arequipa jest obowiązkowym punktem odniesienia, który warto znać. Każdy ma wyobraźnię, aby zobaczyć imponujący wulkan Misti z przestronnego Plaza de Armas, obejrzeć wieże gigantycznej katedry, odwiedzić muzeum Santa Catalina i zjeść pyszne jedzenie. Ta ostatnia to chyba najbardziej rozpoznawalna marka miasta: gastronomia. Począwszy od pysznych krewetek, niezrównanego Chicharrón de chancho, porannego adobo i słynnego nadziewanego rocoto. W mieście jest mnóstwo turystycznych barów z przekąskami i restauracji. I choć lokalna gastronomia jest atrakcyjna, czasy pozwoliły miastu zaoferować także wyśmienitą kuchnię dla smakoszy, zarówno lokalną, jak i pochodzącą z różnych źródeł. Wszystko oczywiście przygotowane ze świeżych składników produkowanych w okolicy. === Klimat === Słońce świeci na Arequipie przez 300 dni w roku i dłużej. To niezrównany rekord na całym kontynencie południowoamerykańskim. Niestety, promieniowanie ultrafioletowe jest również wysokie, dlatego należy podjąć niezbędne środki ostrożności. Klimat pozostaje stale suchy. Tylko podczas południowego lata (grudzień-marzec) wilgotność wzrasta do 60-65%. Zimą (czerwiec-wrzesień) termometr rzadko spada poniżej 10°, a latem rzadko przekracza 30°. Wiecznie wiosenny klimat, to nie ulega wątpliwości! == Orientacja == Historyczne centrum Arequipy opiera się na '''Plaza de Armas''' (lub Plaza Mayor), na wschodnim brzegu rzeki Rio Chili. Góruje nad nim pałac miejski (palacio de la ciudad lub alcaldía), katedra i, w południowo-wschodnim narożniku, Iglesia de La Compañía, która należała do zakonu jezuitów. Pozostałe zabytki są o rzut beretem. Klasztor Santa Catalina i kościół San Francesco znajdują się kilka przecznic dalej na północ, na końcu ulic otaczających katedrę. Na północ od słynnego klasztoru znajduje się malownicza '''dzielnica San Lázaro''', ze starymi domami z widokiem na wąskie uliczki. W centrum dzielnicy znajduje się mały plac Campo Redondo, gdzie dominikanie zbudowali pustelnię, która stanowiła pierwotne jądro miasta Arequipa. Z Plaza de Armas kierujemy się Via dei Bolognesi na zachód i po przekroczeniu mostu na rzece Rio Chili natrafiamy na klasztor Rocoleta, do którego można dotrzeć także z Puente Grau, położonej nieco dalej na północ. Również na zachodnim brzegu i na północ od klasztoru znajduje się dzielnica '''Yanahuara''', gdzie znajdują się inne zabytki z okresu kolonialnego, wśród których wyróżnia się kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela. W pobliżu znajduje się także „el mirador”, słynny punkt panoramiczny nad okolicą, w której dominują ośnieżone szczyty wulkanów o wysokości ponad 6000 m. == Dojazd == === Samolotem === Zdecydowanie najłatwiej dostać się do Arequipy samolotem, {{Znacznik|Lotnisko Rodríguez Ballón|-16.340278|-71.566667|typ=transport}}'''[https://aap.com.pe/sedes/arequipa/ Lotnisko Rodríguez Ballón]''' ({{IATA|AQP}}), Av Aviacion S/N, Cerro Colorado (''8,5 km na północ od miasta wzdłuż Av Ejercito i Av Aviacion w Cerro Colorado''). Następujące linie lotnicze obsługują Arequipę: * [https://www.latamairlines.com/pe/es/destinos/vuelos-a-arequipa Latam] ([[Lima]], [[Cuzco]]) * [https://www.jetsmart.com/pe/es/ JetSmart] ([[Lima]], [[Cuzco]]) * [https://flights.skyairline.com/es-pe/vuelos-a-arequipa Sky Peru] ([[Lima]]) Taksówka z lotniska do Plaza de Armas kosztuje stałą stawkę 25S (sole). Znaki z tą stawką są umieszczone, ale w zależności od wielkości samochodu, wielkości bagażu i umiejętności targowania się możesz zapłacić mniej. Nie ma publicznego transportu do/z lotniska. === Koleją === Pociągi czarterowe do [[Juliaca]] i [[Puno]] są dostępne tylko dla grup składających się z 40 lub więcej osób. {{Znacznik|Stacja kolejowa|-16.409585|-71.541418|typ=transport}}'''Stacja kolejowa''' znajduje się na południe od centrum miasta. === Samochodem === Arequipa jest ważnym węzłem drogowym. === Autobusem === Miasto obsługuje dwa terminale: {{Znacznik|Terminal Terrestre|-16.423459199561968|-71.54430091848785|typ=transport}}'''Terminal Terrestre''' i {{Znacznik|Terminal Terrapuerto|-16.424166627071322|-71.54536811087237|typ=transport}}'''Terminal Terrapuerto'''. Znajdują się one obok siebie, około 3 km (1,9 mili) od centrum. Taksówka powinna kosztować około S/8. Staraj się unikać tanich autobusów — im więcej zapłacisz, tym wyższa jakość usług i bezpieczeństwo. Niektóre z bardziej renomowanych firm to [https://www.cruzdelsur.com.pe/ Cruz del Sur], [https://www.redbus.pe/viajes/pasajes-de-bus-grupo-ormeno Ormeño], Excluciva (pełne łóżka 180º z posiłkami, S/130), Oltursa i [https://www.redbus.pe/viajes/pasajes-de-bus-transportes-cromotex Cromotex] (S/70 do [[Lima|Limy]], dobry stosunek jakości do ceny i bezpieczeństwo), [https://floreshnos.pe/ Flores] (dobra opcja budżetowa, ale tylko z ich „super dorado” i podobnymi usługami, ich ekonomii najlepiej unikać ze względów bezpieczeństwa (wysoki wskaźnik wypadków). Ich stacja znajduje się po drugiej stronie ulicy od Terminal Terrestre.) Jeśli korzystasz z nocnego autobusu, upewnij się, że autobus jest klimatyzowany. Istnieją tanie firmy, takie jak Julsa, które nie ogrzewają swoich autobusów, co oznacza, że ​​temperatura może spaść blisko 0°C, a niektóre nie mają łazienek. Porównaj ceny między rezerwacją online, w biurze lub za pośrednictwem agencji, ponieważ mogą się różnić nawet o 100% za dokładnie to samo miejsce i usługę. Z [[Lima|Limy]] (S/30-130, 16–18 godzin) zaleca się skorzystanie z ekspresowych autobusów bez przesiadek — chociaż są droższe, są zazwyczaj bezpieczniejsze. Autobusy Oltursa i Excluciva odjeżdżają z dedykowanych terminali VIP w dzielnicy San Isidrio w Limie. [https://www.peruhop.com/passes/ Peru Hop] oferuje również autobusy do Arequipy. W przeciwieństwie do innych autobusów, które zapewniają bezpośrednią usługę bez niczego do zobaczenia po drodze, karnety autobusowe Peru Hop obejmują przystanki, na których możesz wysiąść po drodze do Arequipy. Ich przystanki z Limy do Arequipy obejmują [[Paracas]], [[Huacachina]] i [[Nazca]]. Peru Hop oferuje bezpłatny odbiór i odwiezienie do hotelu lub hostelu. Istnieje kilka autobusów dziennie z [[Cuzco]] (9 godzin, S/30-120), [[Puno]] (5–6 godzin, S/25-50), [[Pisco]] (12–14 godzin, S/50-150), [[Nazca]] (9 godzin, S/50-150) i [[Tacna]] (w pobliżu granicy z [[Chile]], 6–8 godzin). Jeśli jedziesz autobusem Peru Hop z Cuzco do Arequipa, możesz wysiąść w [[Puno]]. Ormeños z [[La Paz]] ma bezpośrednie autobusy odjeżdżające o 01:00 każdego dnia, przejeżdżające przez [[Puno]] o 06:00 (S/40) i przyjeżdżające do La Paz o 12:00 ($60). == Komunikacja == {{mapa|-16.3960|-71.536883333333|zoom=15|layer=W|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}} [[Plik:Plaza de Arequipa.jpg|thumbnail|Plaza de Armas w Arequipie, Peru]] Historyczne centrum miasta i wiele tradycyjnych dzielnic, takich jak Yanahuara i Cayma, można zwiedzać pieszo. Dostępne są różne trasy. Wśród spacerów, których nie można ominąć, znajdują się: - '''Historyczne centrum''', które obejmuje rynek główny i otaczające go ulice. Znajdują się tam najatrakcyjniejsze kościoły i rezydencje kolonialne. Przybliżony czas, 2 godziny. Poproś o mapę referencyjną w swoim hotelu. Poznaj różne kościoły o wielkiej wartości artystycznej i architektonicznej. Nie możesz przegapić widoku głównego placu ze wspaniałą katedrą nocą, jest wspaniały. - '''Trasa do Yanahuara i Tambos'''. Zaczynając od Plaza de Armas, trasa ta prowadzi przez tambos (stare rezydencje, które służyły jako schronienie dla gości i niedawno odzyskane przez miasto) znajdujące się przy ulicy Puente Bolognesi, przecina mosty i idylliczną trasą dociera do Plaza de Yanahuara. W drodze powrotnej warto przejść przez most Grau i dotrzeć do dzielnicy San Lazaro. Jednym z największych problemów w centrum miasta jest ruch uliczny, dlatego sugeruję unikać korzystania z taksówek i innych pojazdów w godzinach szczytu. Na spacery używaj kremów z filtrem przeciwsłonecznym i nakrycia głowy, ponieważ słońce w ciągu dnia jest ostre i w bardzo krótkim czasie możesz dostać udaru słonecznego. Sklepy są w całym mieście, więc nie trzeba nosić ze sobą dużej ilości wody. Opcje jedzenia podczas spacerów są różnorodne. W tym typowe lokalne restauracje, które serwują najlepiej w porze lunchu. Szczególną atrakcją jest '''wiejska część miasta''', zwana campiną. Arequipie udało się zachować pierścień pól uprawnych wokół miasta, a połączenie obszarów miejskich i wiejskich nadaje miastu szczególną osobowość. Wizyta na wsi oznacza także odwiedzanie różnych tradycyjnych miast, które kultywują zwyczaje przodków. Najlepszym sposobem na to jest skorzystanie z jednego z dostępnych autobusów wycieczkowych. Poproś o rezerwację w swoim hotelu na tę wycieczkę, która trwa od 2 do 4 godzin i obejmuje najbardziej atrakcyjne punkty widokowe w mieście. Nie zaleca się korzystania ze zwykłych taksówek na tę podróż, ponieważ pobierają one wyższą opłatę i nie są przygotowane do udzielenia odwiedzającym ważnych informacji na temat miejsc wartych odwiedzenia. === Pieszo === Miasto posiada obszar miejski, który można zwiedzać pieszo. Historyczne centrum to obszar 5 przecznic wokół głównego placu i bardzo łatwo jest go odwiedzić, kierując się jedną z wielu map dostępnych w hotelach lub dowolnym biurze informacyjnym. Niektóre starożytne dzielnice, takie jak Yanahuara i Cayma, również znajdują się w odległości spaceru. === Taksówką === Jeśli chcesz wziąć taksówkę, musisz wziąć „bezpieczną”. Zasady ich rozpoznawania: mają znaki na suficie. Im bardziej powszechny znak, tym większa firma i bezpieczniejsza taksówka. Kolejną wskazówką jest zabranie takiej, który właśnie podrzuciła pasażera. Unikaj korzystania z taksówek, które są zaparkowane i oczywiście czekają na pasażerów. Ceny podane są za podróż. Wycieczka z Rynku Głównego do dowolnego miejsca w dzielnicy centralnej będzie kosztować S/4-7. Taksówka z dworca autobusowego do dowolnego hotelu, S/8. Z lotniska cena waha się pomiędzy S/20-30. Niektórzy taksówkarze próbują oszukać, twierdząc, że ceny są podane za osobę, ale zawsze jest to cena za przejazd dla wszystkich pasażerów. Zezwól na niewielką dodatkową opłatę za bagaż (zwykle pół sola za dużą sztukę). === Samochodem === Możesz wypożyczyć samochód z kierowcą i zwiedzać Arequipę za jedyne 6 dolarów za godzinę. Istnieje wiele firm taksówkarskich, którym można zaufać, takich jak Panataxi, Taxitel, Turismo Arequipa i Megataxi. Jeśli dla własnego bezpieczeństwa wychodzisz późno w nocy z restauracji lub klubu nocnego i chcesz wrócić do hotelu taksówką, poproś restaurację o wezwanie bezpiecznej taksówki. Możesz wynająć furgonetkę po bardzo niskiej cenie, łącznie z kierowcą (tylko 55 USD za 8 godzin plus opłaty za olej napędowy), zadzwonić pod numer ☏ [9350539] lub wysłać e-mail na adres: fbedregal@yahoo.com i odwiedzić przedmieścia Arequipy i miejsca takie jak Rzeka Colca, Majes i plaże Camana i Mollendo. == Warto zobaczyć == [[Plik:Basílica catedral, Arequipa, Perú, 2015-08-02, DD 70-72 HDR.JPG|thumb|Bazylika Katedralna w Arequipie]] Wiele z prawie 250 '''kolonialnych budynków''' uznanych przez UNESCO za Dziedzictwo Ludzkości znajduje się w pobliżu głównego placu. Niektóre z nich zostały przekształcone w banki, sklepy, restauracje i prywatne rezydencje. '''Kościoły''' należą do najpiękniejszych zachowanych budynków. Wszystkie są katolickie i można je zwiedzać, ale zawsze z szacunkiem dla ludzi, którzy mogą tam być. Większość ludności nadal praktykuje religię katolicką. La Compañía de Jesús, San Francisco, La Merced i katedra to jedne z najsłynniejszych. Dobrym miejscem do oglądania '''zachodu słońca''' w Arequipie jest jedna z restauracji na trzecim piętrze na głównym placu. Upewnij się, że przybędziesz trochę wcześniej, ponieważ będą też inne osoby. Widok na góry i główny plac jest niesamowity. * {{zobacz | name=Plaza de Armas | alt= | url= | email= | adres= | lat=-16.3988 | long=-71.536906| wskazówki= | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Główny plac Arequipy, otoczony budynkami wykonanymi z sillaru, białego kamienia wulkanicznego. }} * {{zobacz | name=[https://www.museocatedralarequipa.org.pe/home.html Bazylika Katedralna Arequipa] | alt=la Basílica Catedral de Arequipa | url= | email= | adres=na Plaza de Armas | lat=-16.3981 | long=-71.5364| wskazówki= | telefon=+51 54 213149 | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Bazylika, muzeum i wieże: pn.–sb. 10:00–17:00, nieczynne w nd. Pierwsza katedra została zbudowana w 1544. Ta rekonstrukcja pochodzi z 1848, a po trzęsieniu ziemi w 2001 wieże zawaliły się przez dach, co spowodowało gruntowną naprawę. Wycieczka zabierze Cię do bazyliki i pozwoli zobaczyć kolekcję liturgicznych przedmiotów z metali szlachetnych i kamieni szlachetnych oraz szat sakralnych. Zostaniesz również zabrany na dach, aby zobaczyć dzwonnicę i zobaczyć Plaza de Armas i miasto. Wstęp kosztuje 10 S, a napiwek 5 S za obowiązkową wycieczkę z przewodnikiem. }} * {{zobacz | name=Rynek San Camilo | alt= | url= | email= | adres= | lat=-16.402745 | long=-71.534871| wskazówki= | telefon=| tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Najstarszy targ w centrum miasta. Jest trzy przecznice od głównego placu. }} * {{zobacz | name=[https://www.ucsm.edu.pe/museo-santuarios-andinos/ Muzeum Sanktuariów Andyjskich] | alt=Museo Santuarios Andinos | url= | email= | adres=Calle la Merced 110 | lat=-16.39987 | long=-71.537594| wskazówki= | telefon=| tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Od maja do listopada główną wystawą jest mumia '''Dama de Ampato''', znana również jako '''Juanita'''. Znajduje się blisko głównego placu. }} [[Plik:Cloister Monastery Santa Catalina Arequipa Peru.jpg|thumb|Wewnątrz klasztoru Santa Catalina]] * {{zobacz | name=[https://santacatalina.org.pe/en Klasztor Świętej Katarzyny] | alt=Monasterio de Santa Catalina | url= | email=informes@santacatalina.org.pe | adres=Santa Catalina 301 | lat=-16.395 | long=-71.536667| wskazówki=dwa bloki na północ od Plaza de Armas | telefon=+51 54 221213 | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Codziennie 09:00-17:00 (śr. czw. do 20:00), zamknięte w Wielki Piątek, 25 grudnia i 1 stycznia. Najczęściej odwiedzany budynek z czasów hiszpańskich w mieście. Opisywany jako miasto w mieście, to piękne miejsce ze swoimi kolorami, kwiatami i małymi uliczkami sprawi, że poczujesz się, jakbyś cofnął się w czasie. Całkiem blisko Plaza de Armas. Przewodnicy mówią wieloma różnymi językami; zapytaj przy biurku po lewej stronie po wejściu. Przewodnik opowie Ci o historii klasztoru i życiu zakonnic w klasztorze. Możesz również odbyć wycieczkę samodzielnie we własnym tempie: we wszystkich pokojach znajdują się pomocne opisowe znaki w języku hiszpańskim i angielskim, które zawierają w większości te same informacje. S/40, studenci zagraniczni do 21 S/20, inne zniżki tylko dla Peruwiańczyków. Opcjonalna godzinna wycieczka z przewodnikiem kosztuje 20 S/20 od osoby. }} * {{zobacz | name=Klasztor Świętej Teresy | alt=Convento de Santa Teresa | url= | email= | adres=Calle Peral | lat=-16.3964 | long=-71.5312| wskazówki= | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Trochę poza zwykłym szlakiem turystycznym, w centrum Arequipy. Nie jest tak interesujący architektonicznie jak Convento de Santa Catalina, ale niektóre obrazy i artefakty są oszałamiające. }} * {{zobacz | name=Puente Bolognesi | alt= | url= | email= | adres= | lat=-16.397796 | long=-71.543516| wskazówki= | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Arequipa ma piękne mosty. Najbliżej głównego placu jest Puente Bolognesi. Udaj się tam i odwiedź Tambos (starożytne domy przebudowane przez władze miasta i używane jako apartamenty). Wspaniałe przeżycie. }} * {{zobacz | name=Puente Fierro | alt= | url= | email= | adres= | lat=-16.410404 | long=-71.548202| wskazówki= | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Żelazny most zaprojektowany przez Eiffla dla kolei. Został przekształcony w most dla pieszych i rowerzystów. (Kolej przecina teraz rzekę innym mostem kilka kilometrów na południe.) Technologiczny klejnot Vallecito (10 przecznic od głównego placu) i obowiązkowy punkt dla miłośników pociągów i mostów. Z mostu o złotej godzinie (16:00-17:00) można zrobić jedne z najlepszych zdjęć wulkanów i miasta. }} [[Plik:Molino sabandia.jpg|250px|thumb|Młyn Sabandía, Arequipa]] * {{zobacz | name=Młyn Sabandía | alt=Molino de Sabandía | url= | email= | adres= | lat=-16.45659 | long=-71.49956| wskazówki= | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Trzystuletni młyn wodny, położony w starej dzielnicy Sabandia }} * {{zobacz | name=Dwór Założyciela | alt=Mansión del Fundador | url= | email= | adres= | lat=-16.4642 | long=-71.5574| wskazówki= | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Również na starym terenie wiejskim znajduje się odnowiona, wiekowa hiszpańska kolonialna rezydencja Mansión del Fundador. Wstęp S/10, S/5 dla studentów. }} * {{zobacz | name=Kościół Towarzystwa Jezusowego z Arequipy | alt= | url= | email= | adres=General Móran 114 | lat=-16.4 | long=-71.536667| wskazówki= | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Kościół w stylu baroku andyjskiego, ukończony w 1698 roku. Podobnie jak wiele ważnych budynków z czasów kolonialnych w Arequipie, został zbudowany z sillar (skały wulkanicznej) z rzeźbionymi fasadami, choć rzeźby w tym kościele należą do najbardziej imponujących, przedstawiają zwierzęta, rośliny, a nawet elementy mitologii prekolumbijskiej. Warto również zobaczyć boczne krużganki z kamiennymi rzeźbami i zdobione wnętrze kościoła. }} * {{zobacz | name=Casa del Moral | alt= | url= | email= | adres=Calle Moral 318 | lat=-16.396944 | long=-71.537778| wskazówki= | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Wspaniały dwupiętrowy dom w stylu barokowo-mauretańskim, zbudowany w 1773 i nazwany na cześć starej morwy na patio. Wejście zdobią wspaniałe kamienne rzeźby, a drewniane drzwi wewnątrz budynku są również zdobione w ten sam sposób. Wewnątrz budynku można zobaczyć meble i obrazy artystów ze szkoły w [[Cuzco]] (Escuela Cuzqueña) z epoki kolonialnej. 3,50 soli. }} * {{zobacz | name=[https://fundacionbbva.pe/casonas-y-museos/casa-tristan-del-pozo/ Casa Tristan del Pozo] | alt= | url= | email= | adres=Calle San Francisco 108 | lat=-16.398109 | long=-71.535928| wskazówki= | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Zbudowany w 1738 roku jako rezydencja generała Domingo Carlosa Tristána del Pozo, obecnie mieści oddział banku BBVA Perú. Budynek wyróżnia się pięknymi kamiennymi rzeźbami nad portalem wejściowym, podobnie jak wiele budynków w Starej Arequipie. Ten okazały budynek ma łącznie 5 patio. }} * {{zobacz | name=Bazylika i klasztor San Francisco de Arequipa | alt= | url= | email= | adres= | lat=-16.395151 | long=-71.534623| wskazówki= | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Ten XVI-wieczny budynek w stylu metyskim (barok andyjski) został otwarty dla zwiedzających w 1978 roku. Wyróżnia się on prostymi ścianami i ceglanym sklepieniem oraz jedną nawą. }} * {{zobacz | name=Klasztor Recoleta | alt= | url= | email= | adres=Recoleta 117 | lat=-16.39342 | long=-71.54183| wskazówki=na zachodnim brzegu Rio Chili | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Klasztor franciszkanów został zbudowany w 1648 roku i wyróżnia się wysoką dzwonnicą z czerwonej i białej cegły. Cztery z oryginalnych siedmiu budynków klasztoru przetrwały do ​​dziś. Klasztor ma bibliotekę z około 20 000 tomów, a część klasztoru jest muzeum z artefaktami Inków i preinków, od mumii i totemów po obrazy cesarzy. Muzeum eksponuje również stroje noszone przez tubylców Amazonii. }} == Aktywny wypoczynek == * {{Znacznik|Darmowa wycieczka piesza (centrum Arequipa)|-16.39685|-71.53676|typ=atrakcja}}'''Darmowa wycieczka piesza (centrum Arequipa)''', Calle Santa Catalina 204. Wycieczki rozpoczynają się o 10:00 i 15:00 od poniedziałku do niedzieli. Około 2½ godz. Wycieczka ma na celu przedstawienie historii Arequipy, tego, jak i dlaczego rozwinęła się w miasto, jakim jest dzisiaj, różne aspekty prezentowane są z różnych lokalizacji (zamiast zwiedzania głównych atrakcji). Po prostu przyjdź (nie jest wymagana rezerwacja). Bardzo wartościowe. Darmowa, ale „Przewodnicy pracują wyłącznie na zasadzie napiwków”. * '''[https://www.exquisitoperu.com/tour/arequipa-food-tour/ Exquisito Perú]''', ☏ +51 915155430, hola@exquisitoperu.com. 11:00 - 15:00. Odkryj bogatą gastronomię Arequipy podczas pieszej wycieczki kulinarnej, która prowadzi gości z targu San Camilo do Yanahuara z kilkoma przystankami po drodze w tradycyjnych ''picanterias'' i nie tylko! Naprawdę wciągające doświadczenie pozwalające na skosztowanie wielu przysmaków regionu podczas wizyty w mieście Arequipa. 59 USD. === Przygoda === [[Plik:Flamencos de James (Phoenicoparrus jamesi), Laguna de Salinas, Arequipa, Perú, 2015-08-02, DD 20.JPG|thumb|Flamingi krótkodziobe, Laguna de Salinas]] * '''Ride in Peru''' - adres: Calle San Rafael 0-2 (pomiędzy domami 504 i 534), urb Los Angeles, cercado, Arequipa - telefon: 214444 / 974211440 - e-mail: reservas@rideinperu.com - Imagine Peru oferuje przejażdżki konne i wycieczki po Colca. Mają peruwiańskie konie Paso i wiele różnych przejażdżek do wypróbowania w tych wspaniałych krajobrazach Colca. Otwarte dla początkujących i doświadczonych jeźdźców. Wyjazdy codziennie. * '''Zjazd rowerem po wulkanie''' - Oferowany na kilku poziomach trudności. Półdniowa przygoda prowadzona przez profesjonalnych przewodników. S/70-80. Zapewniają cały wymagany sprzęt. Bardzo bezpieczny. Wspaniałe widoki na okolicę. * '''Wspinaczka na wulkan''' - Dwie opcje: wycieczka do Misti lub prawdziwa wspinaczka na trudniejszą Chachani. Dwudniowa wycieczka. Pierwsza o niskim poziomie trudności, druga o średnim poziomie trudności. Wysokość jest zazwyczaj najgorszym wrogiem dla odwiedzających. Chachani leży na wysokości ponad 6000 metrów. Zarezerwuj u profesjonalnych operatorów. Cena około 90 USD/osoba. * '''Rafting na rwącej rzece''' - Arequipa ma jedne z najlepszych rzek na świecie. Typowa półdniowa wycieczka z około 90-minutowym raftingiem będzie kosztować około 70 S/os. * '''Horse Pa Enrique Tours''', Calle Santa Catalina N 308, ☏ +51 54345948, +51 54 284796, pa_enrique@hotmail.com. Anibal ma sześć koni w małej stajni tuż za Arequipą. Konie są dość spokojne i odpowiednie dla początkujących. Najpierw otrzymasz kask i podstawowe instrukcje. Następnie przejedziesz 7 km tam i 7 km z powrotem wzdłuż rzeki Chili z pięknymi widokami na wulkany. Na koniec możesz zostać poproszony o pomoc w karmieniu koni. 90 S/os. * '''[https://www.venturatravelperu.com/ Ventura Travel]''', Ugarte 503/ wewnątrz 112 (''przejdź do czarnej kratki, po lewej stronie w dół i poszukaj numeru 112''), ☏ +51 947377201, venturatravelfun@gmail.com. Organizator wycieczek specjalizujący się w niestandardowych grupach, z szeroką ofertą wycieczek i wędrówek w rejonie Kanionu Colca i poza nim. * '''[https://colcacanyontours-arequipa.com/ Perou Voyage Tour Operator]''', Avenida Los Incas 415-A, ☏ +51 54446944, info@colcacanyontours-arequipa.com. Organizator wycieczek z siedzibą w Arequipie specjalizujący się w wycieczkach szytych na miarę i współdzielonych do Kanionu Colca, Arequipy i Kanionu Cotahuasi. == Praca == == Nauka == === Język hiszpański === Ze względu na pogodę, przyjaznych ludzi i niższe ceny w porównaniu do [[Lima|Limy]] lub [[Cuzco]], Arequipa jest świetnym miejscem do nauki hiszpańskiego. Dostępnych jest kilka szkół, większość z nich oferuje doskonałe programy. Zajęcia są zazwyczaj oferowane tygodniowo i obejmują pakiety zakwaterowania. * '''[https://www.spanishschoolarequipa.com/ Szkoła języka hiszpańskiego Arequipa]''', ☏ +51 54 213177. * '''[https://www.edeaq.com/ EDEAQ]'''. Legalnie założona i uznana przez peruwiańskie Ministerstwo Edukacji. Położenie w centrum miasta. Szwajcarskie kierownictwo. Bildungsurlaub (Niemcy). === Lekcje gotowania === To doskonała okazja, aby podzielić się wiedzą z lokalnymi kucharzami i współpracować z nimi przy przygotowywaniu pysznej lokalnej kuchni. Doświadczenie zaczyna się od wyboru produktów, a następnie ich przygotowania i ugotowania. Następnie możesz serwować i cieszyć się wynikami w formie dobrego tradycyjnego posiłku. * '''[https://www.peruviancookingexperience.com/ Peruvian Cooking Experience]''' (''4 przecznice od głównego placu, dzielące udogodnienia hotelu Casa de Avila''), ☏ +51 54 213177. Wtorek, czwartek i sobota. Kucharze to miejscowi, którzy uczą się gotowania od swoich przodków, w tym Felipe, kucharz Inków urodzony w latach 40. XX wieku, który dzieli się własnymi, ekskluzywnymi przepisami. Zajęcia odbywają się w kuchni i na świeżym powietrzu przy grillu. 6 osób w grupie. Strefa gotowania otoczona jest ogrodem. 3-godzinna aktywność praktyczna odpowiednia dla podróżnych o dowolnym poziomie umiejętności. Wymagana jest rezerwacja. Wino i koktajle można zamówić, ale nie są wliczone w cenę. * '''[https://www.facebook.com/arequipascookingclasses Zajęcia kulinarne w Arequipie]''', Urb Leon XIII K-1B Av. Trinidad Moran - Cayma (''znajduje się w pobliżu Real Plaza w Cayma-Arequipa''), ☏ +51 973 531 225, arequipacookingclasses@gmail.com. 08:00-11:00, 12:00-15:00 lub 16:00-19:00. Szefowie kuchni i barmani nauczą Cię gotować i próbować peruwiańskich smaków, napojów i dań. Jednocześnie dowiesz się więcej o najbardziej reprezentatywnych peruwiańskich produktach, takich jak komosa ryżowa, ziemniaki, papryczki chili i kukurydza. S/95 za osobę. == Zakupy == [[Plik:Arequipa.- Travail de tapisserie artisanale.jpg|thumb|Krosno tkackie w Arequipie]] Arequipa jest nazywana światową stolicą alpaki, wełny pochodzącej z tych andyjskich wielbłądowatych, która jest uważana za bardzo szlachetną i cenną. Duże fabryki i kilka butików oferuje doskonałe produkty w świetnych cenach. Dobrej jakości sweter z alpaki będzie kosztował S/70-180 w zależności od kolorów i wzorów. Niektóre sklepy z rękodziełem oferują bardzo tanią wełnę z alpaki, często gorszej jakości. Większość typowych wyrobów rękodzielniczych pochodzi z okolic Chivay. Kolorowe hafty w stylu Maquinaza, przedstawiające codzienne czynności lub sceny z natury. Istnieje kilka interesujących sklepów nastawionych na turystów, w tym '''Patio del Ekeko''', w tym bezpłatne Wi-Fi. Stary klasztor jezuicki, pół przecznicy od Plaza de Armas, jest bezpłatny i ma bardzo dobre sklepy z wykwintnymi ubraniami z wełny z alpaki i lokalnymi produktami. Samo miejsce jest bardzo ładne. Jest też plac w pobliżu '''La Compañía''', na którym znajduje się wiele droższych sklepów z rękodziełem. == Gastronomia == Arequipa oferuje jedne z najbardziej '''zróżnicowanych''' i aromatycznych '''dań''' w kraju. Posiłki są treściwe, a zupy stanowią jedno z dań głównych. Lokalne jedzenie jest zazwyczaj serwowane w porze lunchu, ale można je również znaleźć w lokalnych restauracjach dla turystów w porze kolacji. Lepsze restauracje znajdują się w pobliżu Plaza San Francisco. [[Plik:Arequipa..jpg|thumb|Rocoto relleno i chupe de camarones]] Pikantna kuchnia jest bardzo popularna. Miejscowi używają '''rocoto''' (''Capsicum pubescens''), aby nadać potrawom ostry smak. Ten smak różni się od pikantności kuchni indyjskiej lub meksykańskiej. Jednym z dań przygotowywanych z tego składnika jest '''rocoto relleno con pastel de papa''', duża papryka faszerowana ciastem ziemniaczanym. Zapytaj wcześniej, czy została przygotowana dla turystów, czy jest to oryginalny, dość ostry styl; jeśli chodzi o to ostatnie, uważaj, może być bardzo ostre! Innym peruwiańskim daniem, którego warto spróbować, jest '''stek z alpaki'''. To mięso, o bardzo niskiej zawartości tłuszczu, jest soczyste i bardzo delikatne. Jest podawane w taki sam sposób, jak tradycyjna wołowina. Jeśli wolisz ryby i owoce morza – Arequipa jest oddalona od morza o zaledwie trzy godziny, więc jest tam wiele restauracji rybnych. Jeśli jeszcze nie próbowałeś '''ceviche''' w Peru, to jest to świetna okazja. Jest też wiele innych przysmaków morskich. Miasto jest też najlepszym miejscem w Peru, aby zjeść '''krewetki rzeczne'''. Są podawane na kilka sposobów, najpopularniejszym jest '''Chupe de Camarones''', gęsta, pikantna zupa z dużą ilością krewetek. Uważaj, dania są tu duże. === Oszczędnie === Lokalne restauracje nazywane są '''picanterías'''. Nadal cieszą się dużą popularnością wśród mieszkańców. Niektóre znajdują się w obszarze miejskim, a inne na obrzeżach miasta. W dzielnicy Arancota można znaleźć wiele takich restauracji. Niektóre z nich są ogromne (600 stolików lub więcej) i zazwyczaj są pełne miejscowych. Główną atrakcją kulinarną w tej okolicy jest ''chicharrón'' (smażona wieprzowina z kukurydzą). Menu jest zazwyczaj ustalone i składa się z obfitej zupy, po której następuje danie główne. Napoje są często wliczone w cenę. Ceny są zazwyczaj bardzo niskie, wahają się od 5 do 10 s. Jak w przypadku wszystkich peruwiańskich potraw, lokalne przysmaki są ciężkie i czasami bardzo ostre. Zachowaj ostrożność podczas jedzenia tutaj, zwłaszcza że wysokość miasta spowalnia trawienie. Po posiłku wypij '''mate de coca''', herbatę z liści koki: pomaga w trawieniu i sprawia, że ​​wysokość jest bardziej znośna. Wybór niedrogich restauracji można znaleźć na Calle Bolognesi, na zachód od Plaza de Armas. * {{Znacznik|'''Picantería La Capitana'''|-16.39166 |-71.54749|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.facebook.com/LaCapitanaPicanteria/ Picantería La Capitana]''', Calle los Arces 209. Stara i naprawdę stara kuchnia w Arequipie, znajduje się za Saga Falabella, ta picantería przestrzega starych tradycji. Przyjdź wcześnie, inaczej specjalność dnia, która jest około S/7, zostanie wyprzedana. Chociaż inne dania są zawsze dostępne. * {{Znacznik|'''Picantería La Lucila Sachaca'''|-16.42635 |-71.56819|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''Picantería La Lucila Sachaca''', Calle Miguel Grau 147 (''w Sachaca, około 5 km na południowy zachód od Centro Historico''). Założona przez nieżyjącą już Señorę Lucilę Salas de Ballon, znajduje się niedaleko miasta, zaledwie krótką przejażdżkę taksówką. Kuchnia w starym stylu specjalizująca się w pikantnym jedzeniu z ''cuy'' (świnkami morskimi) jedzącymi resztki na podwórku. Odnosi się wrażenie, że obecni właściciele wierzą, że „Doña Lucila” nadal ma oko na wszystko i wszystkich. * {{Znacznik|'''Tacos y Tequilas'''|-16.39655 |-71.53520|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.facebook.com/pages/Tacos-y-Tequilas-Mexican-food/252893404748644 Tacos y Tequilas]''', Calle Ugarte 112, ☏ +51 54 628653. Miła, klimatyczna meksykańska restauracja. Meksykańskie dania są tu pyszne, z doskonałym guacemole. Meksykańskie menu S/10. Oprócz miejsc wymienionych poniżej, w całym mieście jest wiele innych restauracji wegetariańskich. Większość oferuje zestaw lunchowy (''menú'') za około S/10. * {{Znacznik|'''Mandala'''|-16.39700 |-71.53448|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.facebook.com/profile.php?id=100063455296438 Mandala]''', Calle Jerusalén 207, ☏ +51 54 22 99 74. Naturalne i smaczne jedzenie wegetariańskie. Śniadania, lunche i kolacje. W porze lunchu menu ejecutivo, obejmujące małą sałatkę, zupę, danie główne, deser i napój, kosztuje 9 S/9. * {{Znacznik|'''Restaurant Dhamodar'''|-16.39358 |-71.53185|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''Restaurant Dhamodar''', Calle Rivero 603 Cercado. Możesz otrzymać menu dnia za jedyne S/4, w tym zupę, danie główne i napój bezalkoholowy. Smaczne wegetariańskie jedzenie w wielu wariantach. === Umiarkowanie === [[Plik:Edificis del carrer San Francisco d'Arequipa02.jpg|thumb|Widok wzdłuż Calle San Francisco]] Miejsca z widokiem na Plaza de Armas i za katedrą, choć przyzwoite, są przewartościowane w stosunku do jakości jedzenia. Ich wycieczki pokażą Ci ich menu à-la-carte z daniami głównymi za 30-40 S/, ale możesz poprosić o ich ''menu del día'', które obejmuje dwa dania i napój (pisco sour, chicha morada lub cola) za 20 S/ (marzec 2018). Na kolację możesz znaleźć najlepsze restauracje w mieście wokół Calle San Francisco. * {{Znacznik|'''Ary Quepay'''|-16.39456 |-71.53331|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''Ary Quepay''', Calle Jerusalén 502. Ładna restauracja serwująca lokalne jedzenie. dania główne 20-40 S/. * {{Znacznik|'''Hatunpa'''|-16.3963642 |-71.5357517|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.facebook.com/Hatunpa/ Hatunpa]''', Ugarte 208. Pon.-Sob. 12:30-21:30. Restauracja o unikalnej koncepcji: plasterki 3 lub 7 różnych ziemniaków andyjskich pokryte warzywami i plasterkami mięsa według Twojego wyboru. Bardzo małe miejsce z kilkoma stolikami, więc dobrym pomysłem może być przybycie tam wcześnie. S/15-25. * {{Znacznik|'''el buda profano'''|-16.39385 |-71.53690|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://elbudaprofano.com/ el buda profano]''', Calle Bolivar 425. 13:00-21:00. Wegański bar sushi schowany za Monasterio de Santa Catalina. Lubiany przez wegan, wegetarian, pescetarian i mięsożerców. S/20. * {{Znacznik|'''Eco Brunch'''|-16.394167 |-71.536985|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.instagram.com/ecobrunch Eco Brunch]''', Calle Bolivar 409. 8:30-19:30. Serwuje brunch z dużymi porcjami owoców. S/10-20. === Ekskluzywnie === * {{Znacznik|'''Zingaro'''|-16.39591 |-71.53528|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.zingaro-restaurante.com/ Zingaro]''', Calle San Fransisco 309. Typowe jedzenie, takie jak „cuy” lub „rocoto relleno”. Dania główne S/40-60. * {{Znacznik|'''Lazos'''|-16.39561|-71.53516|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.lazos-parrilla.com/ Lazos]''', San Francisco 315, ☏ +51 922 989 659. Dania główne w steakhousach S/40-60, duże steki S/100+. * {{Znacznik|'''Chicha Por Gaston Acurio'''|-16.3963658 |-71.5363568|typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://chicha.com.pe/ Chicha Por Gaston Acurio]''', Santa Catalina 210. Pn-Sb 12:00-23:00, Nd 12:00-20:00. Doskonała kuchnia inspirowana tradycyjnymi daniami peruwiańskimi. Droższe niż w innych restauracjach w okolicy, ale warte swojej ceny. Świetna obsługa kelnerska przez bardzo uważnych kelnerów. Dania główne S/30-50. == Życie nocne == Większość barów i klubów dla turystów znajduje się na '''Calle San Francisco''', na wzgórzu od głównego placu. Wiele z nich oferuje happy hour do godziny 22:00. Ponadto w mieście znajduje się dzielnica '''Calle Dolores''', z dyskotekami, barami karaoke i salami balowymi salsy, do których zwykle przychodzą miejscowi, ale które są zazwyczaj wystarczająco bezpieczne dla podróżnych. Aby się tam dostać, potrzebna jest taksówka. Najpopularniejszym peruwiańskim alkoholem jest Pisco. Arequipa jest kolebką typu Acholado, Pisco pochodzącego z mieszanki kilku winogron. Miejscowi piją go czystego, małymi łykami. Innym sposobem na jego picie jest Chilcano, Pisco z białą sodą. I oczywiście Pisco Sour, które jest pozycją obowiązkową dla każdego turysty. Słynnym lokalnym alkoholem jest Anis Najar. Chicha, lekko sfermentowane piwo kukurydziane i Pisco Sour są również uważane za tradycyjne napoje. Jeśli chodzi o napoje bezalkoholowe, spróbuj lokalnego napoju bezalkoholowego, '''Kola Escocesa''', który nie jest tak słodki jak Inca Kola. Jest też popularna woda mineralna o nazwie '''Socosani'''. Energina to żółty napój bezalkoholowy produkowany z tej wody. Niektóre inne napoje bezalkoholowe są dostępne w tej samej fabryce. * {{Znacznik|'''Chaqchao Cafe and Chocolate Factory'''|-16.3967288|-71.5366465 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.chaqchao-chocolates.com/ Chaqchao Cafe and Chocolate Factory]''', Santa Catalina 204. Wt-Ndz 11:00-21:00. Położone między Plaza de Armas a Convent, to miejsce oferuje miłą atmosferę, a kawiarnie i czekoladki smakują wyśmienicie. Na pierwszym piętrze znajduje się fabryka czekolady i sklep, w którym można oglądać produkcję czekoladek, a także kawiarnia na drugim piętrze. Wszystkie składniki są uprawiane ekologicznie i pochodzą z lokalnych źródeł. 10 S/ za duże cappuccino. == Festiwale, imprezy == == Noclegi == === Oszczędnie === [[Plik:Arequipa de noche - panoramio - Christian Monzón Cár… (1).jpg|thumb|Nocny widok na Arequipę]] * {{Znacznik|'''Casablanca Hostal'''|-16.39909 |-71.53803 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Casablanca Hostal''', Puente Bolognesi 104 (''10 kroków od Plaza de Armas w Arequipie''), ☏ +51 54 221327. * {{Znacznik|'''Posada del Parque'''|-16.4087 |-71.5381 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Posada del Parque''', Deán Valdivia 238-A (''5 minut od Plaza de Armas''), ☏ +51 54 21227. Znajduje się w starym budynku kolonialnym z wysokimi sufitami. Od niedrogich akademików po półluksusowe pokoje dwuosobowe. Wszystkie pokoje mają głośniki do podłączania urządzeń mp3/mp4. Duży taras na dachu ze stołami i krzesłami to świetne miejsce na relaks. Bezpłatny internet, biuro podróży, kuchnia, pralnia, śniadanie i napoje. Personel jest przyjazny i pomocny, niektórzy mówią po angielsku. * {{Znacznik|'''Hostal Buenavista'''|-16.4204 |-71.5388 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Hostal Buenavista''' (''Buena Vista Hostal''), Av. los Incas 88A (''20 minut spacerem od Plaza de Armas''), bookings@buenavistahostal.com. Bardzo podstawowy hotel w jednej z najstarszych i najprzyjemniejszych dzielnic. Jakość śniadań może być wątpliwa. Prowadź własny rejestr wydatków i opłat dodatkowych, ponieważ mogą się one pomylić, gdy przyjdzie czas na ostateczny rachunek. Od 18 USD/osoba. * {{Znacznik|'''Casa de Avila'''|-16.40251 |-71.54034 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Casa de Avila''', Av. San Martin 116, Vallecito (4 przecznice od głównego placu), ☏ +51 959 556 443, casadeavila@casadeavila.com. 24 godziny na dobę. Casa de Avila mieści się w pięknym budynku z lat 30. XX wieku odnowionym na hotel. Główną atrakcją tego miejsca jest centralny dziedziniec. Personel jest przyjazny i pomocny, a większość mówi po angielsku. Rodzinny biznes z ciepłą, nieformalną atmosferą. Bezpłatne Wi-Fi, prywatne pokoje z telewizją kablową w większości z nich. Dostępne są lekcje języka hiszpańskiego i zajęcia kulinarne. Biuro informacji turystycznej, które pomoże Ci zaplanować zajęcia. Śniadanie jest wliczone w cenę od 10 USD/osoba. * {{Znacznik|'''La Posada del Cacique'''|-16.39531 |-71.53377 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''La Posada del Cacique''', Jerusalen 404 (''Cercado/Arequipa, w pobliżu Plaza de Armas''), ☏ +51 54 202170, posadadelcacique@yahoo.es. Bezpieczna okolica, przyjazny i kompetentny właściciel może udzielić dobrej pomocy w wycieczkach, takich jak wspinaczka górska, kanion Colca i podobne. S/25/os. za pokój dwuosobowy z prywatną łazienką. * {{Znacznik|'''El Rosario del Solar'''|-16.3977 |-71.5403 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.facebook.com/profile.php?id=100067997524168 Hospedaje El Rosario del Solar]''', Pasaje del Solar No 124, ☏ +51 54 222517. Prowadzony przez przyjazną parę starszych osób. Prysznice z ciepłą wodą. Pokoje jednoosobowe od S/10.. * {{Znacznik|'''Hotel Viza'''|-16.4010 |-71.5334 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.facebook.com/hotelviza/?paipv=0&eav=AfZfrOBOc8KIKMxLJAm-5KrOg0qX34TAX6zyEWhFZzEZw-Vs8oxw3zFOzp2U60JZ-yY&_rdr Hotel Viza]''', Calle Peru 202, ☏ +51 54 232700. Trzy przecznice od Plaza de Armas, 25 USD za ładny pokój, w tym śniadanie i odbiór z lotniska. * {{Znacznik|'''Arequipay Backpackers'''|-16.40208 |-71.54083 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Arequipay Backpackers''', Avenida O`Higgins 224 (''przy Urbanizacion Los Angeles de Cayma Mz. G1, kilka przecznic od głównego placu''), ☏ +51 54 275498, reservas@arequipaybackpackers.com. Łóżko w pokoju wieloosobowym S/20, w tym śniadanie i prysznice z ciepłą wodą. * {{Znacznik|'''La Reyna'''|-16.39484 |-71.53594 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''La Reyna''', Zela 209. Pokoje dwuosobowe S/30. * {{Znacznik|'''Bothy Hostel'''|-16.39387 |-71.53631 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Bothy Hostel''', Calle Puente Grau 306, ☏ +51 934 498 869. Słoneczny taras, bar, hamaki i pomocna dwujęzyczna obsługa. Dużo fajnych rzeczy się dzieje - lekcje hiszpańskiego, grille, wycieczki, wycieczki, wolontariat. S/23 za noc. * {{Znacznik|'''Home Sweet Home'''|-16.39476 |-71.53230 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.facebook.com/arequipahomesweethome/?paipv=0&eav=AfZdENKrp7NDARG2kZM1y894m9oD4NYVm-s8J3outzTR0HgT06SDZ315HJP48sTvV1Q&_rdr Home Sweet Home]''', Calle Rivero 509a, ☏ +51 54 405982. Rodzinny hostel, wielojęzyczna obsługa. Przytulne sypialnie, Wi-Fi, taras, pralnia, biuro podróży. Łóżka w akademiku S/25, świetne śniadanie S/5. * {{Znacznik|'''Hostal Lluvia de Oro'''|-16.39601 |-71.53388 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Hostal Lluvia de Oro''', Jerusalen 308 (''około trzech przecznic od głównego placu''), lluvia_de_oro@hotmail.com. Przyjazny, naprzeciwko posterunku policji turystycznej, ładne patio, odbiór z lotniska. * {{Znacznik|'''El Solar de la Macarena'''|-16.39366 |-71.53313 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''El Solar de la Macarena''', Calle Jerusalen 531, info@elsolardelamacarena.com. Prywatne łazienki, ładna wspólna kuchnia, pralnia, telewizor w każdym pokoju, Wi-Fi. Możesz przesiadywać na dachu lub tarasie na 2. piętrze. * {{Znacznik|'''La Casona de Jerusalen'''|-16.39621 |-71.53398 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.facebook.com/hostalcasonajerusalen/ La Casona de Jerusalen]''', Jerusalen St 306-A (przed posterunkiem policji turystycznej), ☏ +51 54-205453, lacasonadejerusalen@hotmail.com. Zameldowanie: 24 godziny na dobę, bez godziny policyjnej. Bardzo przyjazny personel, świetna lokalizacja i cisza. Czyste pokoje, słoneczny taras, bezpłatne korzystanie z laptopa i bezpłatne Wi-Fi, telewizja kablowa. Dobre, grube ręczniki i ciepła woda. Bardzo miłe miejsce na pobyt. 9 USD (pokoje ze wspólną łazienką) / 17 USD (pokoje z łazienką). edytuj * {{Znacznik|'''El Albergue Espanol'''|-16.39915 |-71.53289 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.facebook.com/elalbergueespanol/?paipv=0&eav=AfbUVpqePMgI2WkTOhrK07xXPD3VrC4ZC2nPA-BPe-r081zlWcbliuFj-1GmX9GnEps&_rdr El Albergue Espanol]''', Calle Peral 117, ☏ +51 959 412 694. Spokojne miejsce, autentyczny budynek, taras na dachu, darmowe Wi-Fi, miła obsługa, czyste i bardzo wygodne łóżka. Prysznice są zasilane energią słoneczną, więc nie zawsze jest naprawdę gorąco. Między 30 S/za pokój dwuosobowy ze wspólną łazienką a 50 S/za pokój z prywatną łazienką i telewizorem. Bez śniadania. * {{Znacznik|'''La Posada del Virrey'''|-16.39458 |-71.53368 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''La Posada del Virrey''', 103 Calle Puente Grau. Cztery przecznice od centralnego placu, to miejsce ma pokoje ze wspólną i prywatną łazienką. Pokoje są czyste i trochę zniszczone. Niektóre z nich mają nawet telewizor. Pralnia jest dostępna na miejscu za 3 S/za kilogram. Personel dba o bezpieczeństwo i większość czasu trzyma główną bramę zamkniętą. Wi-Fi jest dostępne na patio, ale nie dociera do wszystkich pokoi. Śniadanie jest dostępne za dodatkową opłatą 7 S/za, ale może zostać dostarczone później niż obiecano. Taras na dachu to dodatkowy miły bonus. 50 S/za pokój dwuosobowy z prywatną łazienką. === Umiarkowanie === [[Plik:Street scene in Arequipa, Peru.jpg|thumb|Scena uliczna – VW Garbus to wciąż powszechny widok w Ameryce Łacińskiej]] * {{Znacznik|'''Hotel Le Foyer'''|-16.396496 |-71.535299 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hlefoyer.com/ Hotel Le Foyer]''', Calle Ugarte 114, Cercado (''2 bloki na północ od Plaza de Armas''), ☏ +51 54 286473, reservas@hlefoyer.com. 24/7. Zameldowanie: 12:00, wymeldowanie: 11:00. Kilka restauracji poniżej, świetna atmosfera, taras na śniadanie i widoki na zachód słońca. 21 USD za pokój dwuosobowy ze wspólną łazienką i wyżej. * {{Znacznik|'''Los Andes Bed & Breakfast'''|-16.39973 |-71.53792 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Los Andes Bed & Breakfast''', La Merced 123 (''30 m na południe od Plaza de Armas, po zachodniej stronie''), ☏ +51 54 330015, info@losandesarequipa.com. Wymeldowanie: 11:30. Jasny i czysty, z rozległym i słonecznym tarasem. Wi-Fi, kuchnia, ciepła woda, śniadanie (świeże bułki, dżem i masło, herbata, kawa, sok, owoce), a nawet ręczniki w cenie. Pokoje są sprzątane codziennie. Wspólne łazienki są podzielone według płci i zdecydowanie czyste. S/65 za pokój dwuosobowy ze wspólną łazienką. * {{Znacznik|'''The Crismar Hotel'''|-16.39753 |-71.53521 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://hotelcrismar.com/ The Crismar Hotel]''', Calle Moral 107, ☏ +51 54 215290. Półtorej przecznicy od głównego placu naprzeciwko poczty, najlepsza lokalizacja, bezpłatny transfer z lotniska i dworca autobusowego, świetna kawiarnia Bernini's w hotelu. Ceny zaczynają się od 30 USD, zwolnione z podatku dla turystów. * {{Znacznik|'''Hotel Maison d' Elise Arequipa'''|-16.3917 |-71.5397 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://delisehoteles.com/ Hotel Maison d' Elise Arequipa]''', Av. Bolognesi 104 (''15 minut drogi z lokalnego lotniska Alfredo Rodriguez Ballon, S/15-17 taksówką''). * {{Znacznik|'''La Casa de Los Pinguinos'''|-16.4072 |-71.5410 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://lacasadelospinguinos.blogspot.com/ La Casa de Los Pinguinos]''', Av. Parra 110-B Cercado (''pomiędzy dworcem autobusowym a Plaza de Armas''), ☏ +51 54 223851. Bardzo wygodne, nowoczesne pokoje z telewizorem, szybkim Wi-Fi, ciepłymi prysznicami i śniadaniem w formie bufetu. Bardzo kompetentna i pomocna obsługa, również anglojęzyczna, holendersko- i niemieckojęzyczna. Duży ogród z hamakami i krzesłami. Szkoła języka hiszpańskiego w ogrodzie: Spanish Cafe Arequipa. S/4 taksówką (w dzień), S/5 nocą - ale nie martw się tym, ponieważ hotel płaci za taksówkę. Pokój jednoosobowy-dwuosobowy z prywatną łazienką S/55-90. * {{Znacznik|'''La Casa de Melgar Arequipa'''|-16.39617 |-71.53338 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''La Casa de Melgar Arequipa''', Melgar 108 Cercado (''kilka przecznic od Plaza de Armas''), ☏ +51 54 222459. Zbudowany w starym domu kolonialnym. Bardzo klimatyczny hotel z przyjazną obsługą. * {{Znacznik|'''Hotel Los Tambos'''|-16.39886 |-71.53816 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Hotel Los Tambos''', Calle Pte. Bolognesi 129. Pół przecznicy od Plaza de Armas. Minimalny pobyt 2-dniowy, Wi-Fi w całym obiekcie, śniadanie à la carte i prywatne transfery przy przyjeździe i wyjeździe. * {{Znacznik|'''Hotel Asturias'''|-16.39606 |-71.53613 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.hotelesasturias-peru.com/ Hotel Asturias]''', Calle Ugarte 211 (''kilka przecznic od Plaza de Armas''). Pokoje są małe, ale hotel jest odnowiony, czysty i cichy. Personel jest przyjazny i troskliwy. Jest internet, a śniadanie jest wliczone w cenę. Na miejscu znajduje się biuro podróży. Pokój dwuosobowy za 45 USD. === Ekskluzywnie === * {{Znacznik|'''Hotel Queens Villa'''|-16.4079 |-71.5429 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Hotel Queens Villa''', Av. Luna Pizarro 512 (''15 przecznic od Plaza de Armas''). 3 gwiazdki ze standardowymi i luksusowymi pokojami. W cenę wliczone śniadanie, kawiarnia i basen. Ceny od 58 USD. * {{Znacznik|'''Fundador Hotel'''|-16.39331 |-71.53345 |typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Fundador Hotel''', Campo Redondo 109-111 San Lázaro, Cercado, ☏ +51 54 284848, faks: +51 54 286969. W tradycyjnej dzielnicy San Lazaro, która charakteryzuje się małymi uliczkami z sillar (bloków skały wulkanicznej). Ceny od 75 USD. == Kontakt == Wyjątkiem w porównaniu z resztą Peru jest Arequipa, w której prąd pobiera napięcie 220 V i częstotliwość 50 Hz. == Bezpieczeństwo == Nie obnoś się ze swoimi kosztownościami ani pieniędzmi; zdarzają się sporadyczne napady. Nie spaceruj sam po 23:00 w centrum miasta! Wszystkie typowe porady udzielane dla [[Peru]] mają tu zastosowanie. Przy zachowaniu standardowych środków ostrożności Arequipa jest bezpiecznym miastem i jak większość innych dużych miast peruwiańskich, zawsze jest tam dość duża obecność policji. W centrum miasta jest dość duża obecność policji turystycznej, noszącej białe koszule. Poproś ich o pomoc. Najczęstszą formą przestępstwa z udziałem turystów jest sytuacja, gdy obcokrajowiec bierze taksówkę bez nazwy i dochodzi do napadu. Aby zachować bezpieczeństwo, nie łap po prostu każdej starej taksówki, która przejeżdża obok. Zawsze korzystaj z renomowanych dużych taksówek (których możesz zobaczyć mnóstwo). Wiele z tych firm taksówkarskich jest bardzo ostrożnych w kwestii właścicieli i kierowców, których zatrudniają. W związku z tym są bardzo niezawodne. Najlepsza z nich to firma „Turismo Arequipa” z zielono-białym logo (uważaj na podróbki). „Taxitel” również jest dobra. Najbezpieczniejszym sposobem na wezwanie taksówki jest poproszenie hotelu lub hostelu, aby to zrobił za Ciebie. Podobnie jak w całym Peru, większość hosteli i hoteli ma relacje z firmą taksówkową, której kierowcy są znani i zaufani. == Informacje turystyczne == == Gdzie dalej == === Okolica === Obszar wiejski sam w sobie jest atrakcją. Z pięknymi tarasami, hiszpańskimi młynami, pałacami i niezakłóconym widokiem na wulkany, gdziekolwiek jesteś. Świetnym sposobem na odwiedzenie większości atrakcji turystycznych z terenów wiejskich i miejskich jest skorzystanie z wycieczki autobusowej. Te specjalne autobusy są dostępne na głównym placu, a wycieczkę można zarezerwować w hotelu lub bezpośrednio u kierowcy autobusu. W ciągu dwóch lub czterech godzin, w zależności od wybranej wycieczki, odwiedzisz większość słynnych punktów widokowych miasta. Wspaniałe przeżycie (od 6 do 10 USD). === Dalej === Istnieje wiele agencji turystycznych, ale tylko kilku touroperatorów bez prowizji. Najlepsi operatorzy to Andina (Jerusalen 402A), PeruSchweizExplorer (Jerusalen 314) na wycieczki po kanionie Colca (około 150 soli za wycieczkę 3D/2N) i Quechua Explorer (San Francisco 218) na wspinaczkę górską. [[Plik:Chachani.jpg|180px|thumb|Widok na Chachani z El Misti]] * '''[[Kanion Colca]]''': Teoretycznie możliwy jako jednodniowa wycieczka, ale niezalecany; licz minimum dwa dni. Wiele osób decyduje się na co najmniej jedną noc w '''[[Chivay]]''' lub '''Cabanaconde''' poza kanionem, inni zatrzymują się w jednym z domków wewnątrz kanionu. Widoki z bliska na latające kondory i piękne krajobrazy to dwie z wielu atrakcji tych wycieczek. Możesz zwiedzić kanion z wycieczką lub wynająć przewodnika. Trekking po kanionie Colca bez przewodnika lub wycieczki jest również możliwy i kosztuje mniej. * '''[[Kanion Cotahuasi]]''': nie tak często odwiedzany jak Kanion Colca, ale z pewnością równie interesujący. Kanion Cotahuasi szczyci się mianem najgłębszego na świecie, a połączenie dzikiej przyrody, ruin sprzed czasów kolonizacji hiszpańskiej i wiosek andyjskich sprawia, że ​​jest to fantastyczne miejsce na 4-7-dniową ucieczkę. * '''Chachani''' 6057 m n.p.m. Zorganizuj transport z jednym z przewodników wycieczek przygodowych w mieście i przygotuj się na 2-godzinną, wyboistą, pełną grozy jazdę po ostrych zakrętach stromych górskich dróg. Obóz bazowy znajduje się na wysokości nieco ponad 5000 m, a widoki są spektakularne. Jeśli jesteś dobrze zaaklimatyzowany i masz sprzęt (czekany i raki), powinieneś być w stanie zdobyć szczyt z obozu wysokiego w nieco ponad 8 godzin. W przeciwnym razie po prostu wędruj serpentynami do obozu wysoko (nie zostawaj tam, na tej wysokości nie można dobrze spać. Przestrzegaj motta alpinisty: „Wędruj wysoko, kładź się nisko”), a następnie do przełęczy, z której możesz podziwiać piękny widok na Arequipę i otaczające ją góry. Dalsza wędrówka może być niebezpieczna, jeśli nie jesteś doświadczonym alpinistą. Jeśli nim jesteś, przygotuj się na ciężką wspinaczkę po niebezpiecznym rumowisku skalnym i zdradliwy trawers, i upewnij się, że czujesz się na siłach, aby wrócić. * '''El Misti''' 5822 m n.p.m. to wspinaczka na 2 dni. W Arequipie jest wiele agencji oferujących wspinaczkę za około 50 USD. Pierwszy obóz nocny znajduje się na wysokości około 4600 m, więc robi się bardzo zimno. Budzisz się o 01:00, aby dotrzeć na szczyt na wschód słońca. Wcale nie jest to techniczna wspinaczka, ponieważ możesz w zasadzie dojść na szczyt pieszo. Pomocna jest aklimatyzacja, w przeciwnym razie odczujesz skutki wysokości. * Do '''[[Andagua|Andagui]]''' na czele Valle des Volcanes można dojechać bezpośrednio (choć długo i wyboiście) autobusem z Arequipy. Z dala od szlaków turystycznych, jest to świetna okazja, aby zobaczyć piękne krajobrazy altiplano i poznać region Peru, który jest ledwie dotknięty przez turystykę. * '''[[Umacollo]]''' {{użyteczny}} {{Jest w|Arequipa (region)}} {{geo|-16.398763888889|-71.536883333333}} [[Kategoria:Peru]] kbtjppwa3neul93gm8c2b40djpq7a7k 0 960 149996 138652 2025-06-18T16:09:47Z Moromar 2451 /* Dojazd */ 149996 wikitext text/x-wiki {{Top-banner|caption=|przewodnik=tak|unesco=yes}} {{Miejscowość infobox |nazwa = Karlowe Wary |nazwa oryginalna = Karlovy Vary |widok = Karlovy_Vary_Czech.jpg |opis = |herb = Karlovy_Vary_COA.svg |mapa = Karlovy Vary (CZE) - location map.svg |państwo = [[Czechy]] |region = [[Kraj karlowarski]] |powierzchnia = 59,08 |wysokość = 447 |lud = 49 000 |prefiks = |kod pocztowy = 360 01, 360 06, 360 07, 360 17, 360 18, 364 64 |www = https://www.karlovyvary.cz/en }} '''[https://www.karlovyvary.cz/en Karlowe Wary]''' (cz. ''Karlovy Vary'') miasto statutarne w zachodnich [[Czechy|Czechach]], stolica [[Kraj karlowarski|kraju karlowarskiego]]. Leży w Zagłębiu Sokołowskim, u podnóża szczytów Lasu Sławkowskiego, u zbiegu rzek Ohrzy i Ciepłej. Słynie ze źródeł mineralnych i wspaniałej architektury Belle Epoque. == Charakterystyka == [[Image:KarlovyVary.JPG|right|thumb|350px|Karlowe Wary]] Karlowe Wary, czyli „Łaźnia Karola”, zostały nazwane na cześć Karola IV, króla czeskiego i cesarza rzymskiego, który założył miasto w 1370 roku. Słyną z gorących źródeł oraz kolorowej i fantazyjnej architektury. Z tych powodów był to popularny cel turystyczny już od XVIII wieku, gościli tu m.in. car Piotr Wielki, cesarz Franciszek Józef I, Beethoven, Goethe, Wagner, Brahms, Lew Tołstoj i Karol Marks. Turystyka ustała podczas I wojny światowej, a miasto nigdy w pełni nie odzyskało dawnej świetności. Po II wojnie światowej to w dużej mierze niemieckojęzyczne miasto zostało oczyszczone z mieszkańców i zastąpione przez czeskich osadników. Czeski pozostaje dziś głównym językiem, ale oznaki niemieckiej kultury i dziedzictwa są nadal bardzo widoczne. Trzy miasta uzdrowiskowe w [[Czechy Zachodnie|Czechach Zachodnich]] – Karlowe Wary, [[Mariańskie Łaźnie]] i [[Franciszkowe Łaźnie]] – znane są jako Zachodnioczeski Trójkąt Uzdrowiskowy i wszystkie trzy wchodzą w skład „Wielkich Uzdrowisk Europy”, wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, wspólnie z ośmioma innymi miastami na kontynenencie. Miasto, wraz z [[Praga|Pragą]], było miejscem kręcenia wielu scen zidentyfikowanych jako czarnogórskie w filmie o Jamesie Bondzie ''Casino Royale'' z 2006 roku. === Oglądaj === * '''Ostatnie wakacje'''. ''Ostatnie wakacje'' to film z 2006 roku, w którym występuje Queen Latifah, która wciela się w Georgię Byrd, pracownicę domu towarowego w [[Nowy Orlean|Nowym Orleanie]]. Wierząc, że umiera, Georgia rezygnuje z pracy i postanawia przepuścić swoje oszczędności. Leci do Karlowych Warów na Boże Narodzenie i zatrzymuje się w Grandhotelu Pupp, ciesząc się luksusowym apartamentem prezydenckim, znakomitą restauracją i spa. Radzi sobie nową designerską garderobą w modnym butiku. Będąc w mieście, Georgia próbuje jeździć na snowboardzie i BASE jumpingu. == Dojazd == === Samolotem === {{Znacznik|Lotnisko w Karlowych Warach|50.203056 |12.915|typ=transport}}'''[https://www.airport-k-vary.cz/en/ Lotnisko w Karlowych Warach]''' ({{IATA|KLV}}). To lotnisko obsługuje tylko kilka regularnych połączeń międzynarodowych, a ze względu na bliskość [[Praga|Pragi]] nie obsługuje połączeń krajowych. Jeśli przyjeżdżasz z miejsca niepołączonego z KLV, prawdopodobnie rozsądniej będzie polecieć do Pragi {{IATA|[[Port lotniczy Praga|PRG]]}}. Inne lotniska położone w rozsądnej odległości geograficznej to [[Norymberga]] {{IATA|NUE}}, Lipsk/Halle {{IATA|LEJ}} i [[Drezno]] {{IATA|DRS}}. Spośród nich Praga oferuje najszerszy wybór kierunków i jest węzłem komunikacyjnym czeskiego przewoźnika flagowego Czech Airlines. Biorąc jednak pod uwagę upadłość Czech Airlines w 2021 i późniejszą redukcję zatrudnienia, istnieje zaskakująco duża szansa, że Czech Airlines nie będą najlepszą opcją na dostanie się do Czech – do czasu, aż Czech Airlines ponownie osiągną dawną wielkość. === Pociągiem === Karlowe Wary są dobrze połączone z siecią kolei regionalnych i dalekobieżnych. Zdecydowana większość pociągów w [[Kraj karlowarski|regionie karlowarskim]] jest nowoczesna i bardzo wygodna. Ponadto niektóre linie kolejowe są dość malownicze. Planując podróż skorzystaj z Planera Podróży IDOS. Więcej szczegółów znajdziesz w artykule Podróż koleją w Republice Czeskiej. * [[Praga]]: 3 godz. 10 min, pociągi dalekobieżne Rx na linii R5 odjeżdżają z głównego dworca kolejowego w Pradze co 2 godziny, 7 razy dziennie, pociągi na tej trasie są wolniejsze niż autobusy, można jednak doświadczyć różnorodnego charakteru Republiki Czeskiej : tereny przemysłowe w północnych Czechach i odcinki malownicze, takie jak [[Lovosice]] - [[Uście nad Łabą]] lub [[Kadaň]] - Karlowe Wary. Bilet ''SuperAction'' kosztuje od 159 Kč, bilet ''zwykły'' kosztuje 331 Kč. * [[Norymberga]]: 2 godz. 40 min, 1 przesiadka, pociągi regionalne RE na linii R29 odjeżdżają z głównego dworca kolejowego w Norymberdze co 2 godziny, w [[Cheb]]ie należy przesiąść się na pociąg dalekobieżny Rx na linii R5, 5 razy dziennie. Bilet ''First Minute Europe'' kosztuje od 235 Kč, ''podstawowy'' bilet międzynarodowy kosztuje 981 Kč. * [[Drezno]]: 3h30min, 1 przesiadka, pociągi dalekobieżne EC na linii Ex3 odjeżdżają co 2 godziny z głównego dworca kolejowego w Dreźnie, w [[Uście nad Łabą]] należy przesiąść się na pociąg dalekobieżny Rx na linii R5, 6 razy dziennie. Zawiera malownicze odcinki takie jak Drezno – Uście nad Łabą czy Kadaň – Karlowe Wary. Bilet ''First Minute Europe'' kosztuje od 235 Kč, ''podstawowy'' bilet międzynarodowy kosztuje 746 Kč. Na liniach kolejowych nr. 140 (Klášterec n/O - Karlowe Wary - [[Cheb]]), 141 ([[Merklín]] - Karlowe Wary), 142 ([[Johanngeorgenstadt]] - Karlowe Wary) i 149 ([[Mariańskie Łaźnie]] - Karlowe Wary). Trasy kolejowe do Johanngeorgenstadt i Mariańskich Łaźni są dość malownicze, ponieważ linia 142 prowadzi przez [[Rudawy]], a linia 149 przez Las Slavkov. Wszystkie pociągi dalekobieżne i większość pociągów regionalnych przyjeżdżają na {{Znacznik|Stacja kolejowa Karlowe Wary|50.235278 |12.866944|typ=transport}}'''[https://www.cd.cz/en/stanice/karlovy-vary/5475875 stację w Karlowych Warach]''' (''przystanek autobusowy Horní nádraží 1 13''), które znajdują się na północ od centrum miasta. Stacja jest nowo wyremontowana, dzięki czemu oferuje nowoczesne udogodnienia. Chociaż wszystkie pociągi z Mariańskich Łaźni i niektóre inne pociągi regionalne kończą się na {{Znacznik|Karlovy Vary dolní n.|50.229722 |12.864167|typ=transport}}'''[https://www.cd.cz/stanice/karlovy-vary-dolni-n-/5474585 stacji dolnej w Karlowych Warach]''' (''przystanek autobusowy Dolní nádraží - Terminál 18 lub Dolní nádraží 3 6 18 23''). Stacja ta znajduje się na zachodnim krańcu centrum miasta, obok dworca autobusowego międzymiastowego. === Samochodem === Karlowe Wary jest ważnym węzłem drogowym. Krzyżują się tu drogi z [[Praga|Pragi]], [[Uście nad Łabą|Uścia nad Łabą]], [[Cheb]]u, [[Pilzno|Pilzna]] i [[Chemnitz]] ([[Niemcy]]). === Autobusem === '''[https://www.studentagency.cz/ Student Agency]''' obsługuje autobusy co godzinę ze stacji Florenc i Dejvicka w [[Praga|Pradze]] w godzinach 05:00-20:00. Wycieczka trwa 2 godziny i kosztuje 155 Kč dla osoby dorosłej. FlixBus oferuje również usługi niemal co godzinę za około 10 euro. Inne firmy autobusowe również kursują z praskiego dworca Florenc, ale są droższe i mniej komfortowe niż autobusy Student Agency. [https://czechshuttle.com/ Czechshuttle.com] oferuje codzienny transport między innymi pomiędzy Karlowymi Warami a [[Český Krumlov|Czeskim Krumlovem]]. * {{Znacznik|Dworzec autobusowy|50.229987 |12.86361|typ=transport}}'''Dworzec autobusowy'''. == Komunikacja == {{Mapa|50.2243|12.8780|zoom=14|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower}} Transport miejski (czes. ''městské dopravy'') i podmiejskie linie autobusowe (czes. ''příměstské linky'') w rejonie Karlowych Warów, a także dwie kolejki linowo-terenowe (czes. ''lanovky'') w mieście Karlowe Wary obsługiwane są przez spółkę firma Dopravní Podnik Karlovy Vary a.s. operowany. * {{Znacznik|Dopravní Podnik Karlovy Vary|50.229987 |12.8951247|typ=transport}}'''[https://www.dpkv.cz/cz/schema-linek-mestske-dopravy Dopravní Podnik Karlovy Vary]''', Sportovní 656/1, Karlovy Vary, 360 09. Tel.: +420 353 505 311, +420 353 226 035, kom.: +420 606 737 469, faks: +420 353 505 333, E- E-mail: dpkv@dpkv.cz. Na terenie gminy działają dwie kolejki linowe: „Diana” i „Imperial”. * Ze stacji {{Znacznik|Doln Stacja Diana|50.2199300 |12.8778500|typ=transport}}'''kolejki linowej Diana''' w '''dolinie''' należy udać się za „Grand Hôtel Pupp” do wieży widokowej o tej samej nazwie i restauracji górskiej. Do dolnej stacji można dojść pieszo, od przystanku ({{Znacznik|Karlovy Vary, Lázně I|50.2187311 |12.8809119|typ=transport}}'''''Karlovy Vary, Lázně I''''' stop Karlovy Vary, Lázně I), przez most do „Grand Hôtel Pupp” i dalej na zewnątrz w prawo. * Ze stacji '''kolejki linowej Imperial''' nr można dojechać do {{Znacznik|Dolna stacja Imperial|50.2219400 |12.8830400 |typ=transport}}'''dolnego wejścia''' do parku „Hôtel Imperial”. Do dolnej stacji można dojść pieszo, od przystanku ({{Znacznik|Karlovy Vary, przystanek Divadelní náměstí|50.2216672 |12.8823519|typ=transport}}'''''Karlovy Vary, przystanek Divadelní náměstí''''' Karlovy Vary, Divadelní náměstí). === Bilety === Kolejka linowa „Diana”, przeznaczona dla potrzeb turystycznych, ma własną taryfę (całkowita odległość 45 CZK, całkowita odległość w obie strony 80 CZK). Natomiast na autobus miejski i kolejkę linową „Imperial” oferowane są następujące bilety: Bilet jednorazowy (ważny przez 60 minut bez przesiadek) Dorośli 18 CZK, ulgowy 9 CZK. Bilet jednorazowy (ważny 60 minut z przesiadką) Dorośli 25 CZK, ulgowy 12 CZK. Linia zwiedzania miasta dla dorosłych 80,- CZK, ulgowa 25,- CZK. Bilet dzienny (ważny 24 godziny od momentu skasowania) 80 CZK. Bilet tygodniowy (ważny przez 7 dni, łącznie z linią miejską) 200 CZK. Dzieci do lat 6 podróżują bezpłatnie. W autobusach miejskich kierowcy sprzedają wyłącznie bilety za gotówkę za 25 CZK, bilety ulgowe za 12 CZK i bilety dzienne za 80 CZK. Recepcja kolejki linowej „Imperial” oferuje wyłącznie bilety bez prawa do przesiadki za 18 CZK. Pozostałe bilety można kupić wyłącznie z wyprzedzeniem lub kartą w automatach w autobusach miejskich. == Warto zobaczyć == [[Plik:2007-KarlovyVary-MillC-002.jpg|200px|thumbnail|Mlýnská kolonáda ma sześć źródeł]] * {{zobacz | name=Mlýnská kolonáda | alt= | url= | email= | adres= | lat=50.225278 | long=12.881944 | wskazówki= | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Popularne miejsce spotkań. Latem grają tu zespoły. }} * {{zobacz | name=Gorące źródła. | alt= | url= | email= | adres= | lat= | long= | wskazówki= | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Znajduje się tu 12 gorących źródeł – ich listę i opis znajdziesz w Infocentrum. }} :* {{zobacz | name=Skalne Źródło | alt=Skalní Pramen | url= | email= | adres= | lat=50.22546 | long=12.88160 | wskazówki= | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Wytryska 1,3 litra wody na minutę }} :* {{zobacz | name=Kolumnada gorących źródeł | alt=Vřídelní kolonáda | url= | email= | adres= | lat=50.222944 | long=12.883722 | wskazówki= | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=6:00–19:00. Źródło, które 14-metrowym strumieniem wyrzuca 2000 litrów wody na minutę. Modernistyczna hala została zaprojektowana przez Jarosława Otrubę i zastąpiła wcześniejszą, tradycyjną, opuszczoną po wojnie kolumnadę. Znajduje się w nim wiele małych fontann, z których można kąpać się, a także przestrzenie wystawowe, kawiarnia i wycieczki po podziemiach. Bezpłatny. }} * {{zobacz | name=Lázně III | alt= | url= | email= | adres= | lat=50.22648 | long=12.87998 | wskazówki= | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Piękny budynek uzdrowiskowy. }} * {{zobacz | name=Lázně I | alt= | url= | email= | adres= | lat=50.219015 | long=12.881642 | wskazówki=Autobus nr 2 z centrum lub pieszo na górę miasta | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=09:00–18:00. Piękny budynek spa, w którym mieściły się łaźnie Franciszka Józefa (jednak nie odwiedził go), a także służył jako kasyno w ''Casino Royale''. Budynek po okresie zamknięcia jest odnawiany, aby stać się centrum kulturalnym. Jest tam mała wystawa, która pozwala również szybko rzucić okiem na główne korytarze wejściowe i klatki schodowe. 1 € lub 50 Kč. }} * {{zobacz | name=Wieża widokowa Diana | alt=Rozhledna Diana | url= | email= | adres= | lat=50.21898 | long=12.87228 | wskazówki= | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Aby tu dotrzeć, można wjechać kolejką linową lub wybrać się na piękny spacer po lesie. Kolejka kosztuje 100 Kč do górnej stacji lub 150 Kč za bilet w obie strony. Na miejscu znajduje się kawiarnia i restauracja w stylu domku myśliwskiego serwująca dania kuchni czeskiej, a także małe zoo. W sąsiedztwie budynku żyją zwierzęta, w tym prosięta i pawie. Bezpłatny. }} * {{zobacz | name=Pomnik Karola Marksa | alt= | url= | email= | adres= | lat=50.2238637 | long=12.8761629 | wskazówki= | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Bardzo blisko ambasady rosyjskiej i cerkwi oraz na początku niektórych leśnych spacerów. }} * {{zobacz | name=Cerkiew św. Piotra i Pawła | alt= | url= | email= | adres= | lat=50.224644 | long=12.874903 | wskazówki= | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Zbudowana w 1897 roku. Pięć złotych kopuł i kolorowa fasada wzorowane były na bizantyjskim kościele Świętej Trójcy pod Moskwą. Wnętrze kościoła zdobią obrazy i ikony, dary zamożnych rosyjskich arystokratów. Jedną z dekoracji jest płaskorzeźba przedstawiająca cara Rosji Piotra Wielkiego. }} * {{zobacz | name=Kościół św. Łukasza | alt= | url= | email= | adres= | lat=50.22499 | long=12.879609 | wskazówki= | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Kościół anglikański }} * {{zobacz | name=[http://en.kvmuz.cz/o-nas-muzeum-karlovy-vary Muzeum w Karlowych Warach] | alt= | url= | email= | adres=Nova Louka 23 | lat=50.22027 | long=12.87970 | wskazówki= | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=P–Nd 09:00–12:00 i 13:00–17:00. Lokalna historia. Dorosły: 30 CZK; Dziecko: 15 CZK. }} * {{zobacz | name=Muzeum Jana Bechera | alt= | url= | email= | adres=Masaryka 57 | lat=50.23024 | long=12.86700 | wskazówki= | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Dedykowane miejscowemu wynalazcy Becherovki. Dorosły: 100 CZK; dziecko: 50 CZK. }} * {{zobacz | name=Sztuka uliczna | alt= | url= | email= | adres=Masaryka 57 | lat=50.23232 | long=12.87199 | wskazówki= | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Jeśli spacerujesz między Starym Miastem a górnym dworcem kolejowym, nie przegap fantastycznych murali, jadąc przejściem podziemnym pod dużym rondem mostu przecinającym ''Teplę''. }} == Aktywny wypoczynek == === Spa === * {{Znacznik|Zamkowe Spa|50.22360|12.88302|typ=atrakcja}}'''[https://www.carlsbad-plaza.com/en/ Zamkowe Spa]''' (''Zámecké lázně''). 07:30-19:30. Nowoczesne centrum spa. 20 € za 1 godzinę, 80 € za 4 godziny, w tym masaż. * {{Znacznik|Łaźnie Elżbiety|50.23015|12.87224|typ=atrakcja}}'''[http://www.spa5.cz/en Łaźnie Elżbiety]''' (''Spa 5''), Smetanovy sady 1145/1, Karlovy Vary, 36001 (''Główne wejście do ogrodu kwiatowego''), ☎ +420 353 222 536-7, e-mail: info@spa5.cz. 09: 00-21: 00. Nieco oldschoolowe publicznie dostępne państwowe spa i łaźnie, z łaźniami z epoki komunistycznej na dole i izbami terapeutycznymi z początku XX wieku. Tanie i warte odwiedzenia tylko dla stylu retro. 85CZK-900CZK. === Sport === * '''[https://www.golfresort.cz/cs Golf Resort Karlovy Vary]''', Pražská 219, ☏ +420 353 331 001, faks: +420 353 331 001, recepce@golfresort.cz. Marzec-październik. Pole zostało odnowione, łącznie z nowym budynkiem klubowym, systemem nawadniającym i nowymi koszulkami. * '''[https://www.slaviakv.cz/ FC Slavia Karlowe Wary]'''. Piłka nożna trzeciej ligi. * '''[https://hokejkv.cz/ HC Energie Karlowe Wary]'''. Hokej na lodzie z najwyższej półki. == Praca == == Nauka == == Zakupy == * '''Wafle karlowarskie'''. * '''Porcelana Carlsbad''', podobnie jak dzbanek do kawy Carlsbad. == Gastronomia == [[File:Karlsbader-Oblate.jpg|thumb|"karlowarskie opłatki" (czeski: ''lázeňské oplatky'')]] * '''Oblaty karlowarskie''' są znani poza granicami miasta i państwa. Wypieka się je tradycyjnie z dwóch okrągłych, cienkich plastrów wafla i nadzienia w środku. Obecnie produkuje się już nie tylko nadzienia waniliowe, orzechowe i czekoladowe. Dawno, dawno temu w kilku miejscach w mieście znajdowały się piekarnie i stragany, a z daleka unosił się pyszny zapach. Dziś ciepłe wafle można dostać jedynie w T. G. Masaryka, niedaleko supermarketu Billa. * Nie warto wyjeżdżać z Karlowych War bez spróbowania oryginalnej ''Becherovki'' (dawniej: Karlsbader Becher-Bitter). Becherovka wytwarzana jest z ziół, olejków i alkoholu, produkowana jest w Karlowych Warach od 1807 roku według tajnej receptury i jest uważana w okolicy za lekarstwo. Odpowiednim mieszanym napojem z Becherovką jest tak zwany beton, składający się z Becherovki i toniku. ** '''Becherplatz'''. Tel: +420353599999. 170-letnia fabryka Becherovka została przekształcona w atrakcyjne turystycznie miejsce. Obok muzeum (patrz wyżej) znajduje się rynek z małymi sklepikami, sklepem Jana Bechera i kawiarnią, restauracją oraz browarem Karl IV.Czynne: restauracja 11:00 - 12:00, rynek 9: 00:00 - 19:00: 00:00 Cena: Dania główne od 200 CZK. * '''Cafe Pizzeria Venetia''', Zahradni 43, ☏ +420 353 729 221. Z widokiem na rzekę Teplę. Pizza: 120 tys. * '''Jeana De Carro'''. Przestronny. Dania są niskiej jakości, pomimo wysokich cen. * '''Parlament''', Zeyerova 5. w niedzielę zamknięte. Stoły zewnętrzne. Dobre jedzenie. * '''Steakhouse Sklipek''', Zeyerova 1, ☏ +420 353 229 197. Ogromne steki. Steki: 180 Kč. === Umiarkowanie === * {{Znacznik|'''Goethe's Beer House'''|50.22200 |12.88142 |typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://beer-house.cz/ Goethe's Beer House]''', Stara Louka 2150/22, ☏ +420 737 307 906, info@beer-house.cz. codziennie 11:00–23:00. Lokal turystyczny serwujący różnorodne piwa z beczki, przyzwoite czeskie posiłki z dużą ilością mięsa i sałatek. Miejsca do siedzenia na zewnątrz nad rzeką. Obsługa nie jest najbardziej przyjazna, ale dość szybka. Od 165 Kč (dania główne). == Picie == Jan Becher wynalazł w Karlowych Warach trunek noszący jego imię (Becherovka). Jest to jednak smak nabyty. W niektórych lokalach nad rzeką pobierana jest opłata dwukrotnie wyższa niż w przypadku miejsc położonych 20 m lub więcej od głównej ulicy, więc rozejrzyj się za miejscem do picia. * '''Cafe Elephant''', Stara Louka 30. Kawa i ciasto. Kawa: 45 Kč. edytować * '''Pizza Mamma Mia''', Bulharska 9. Wbrew nazwie serwuje napoje typu fontanna gazowana oraz ciekawe smoothie. Soki i koktajle: 20-37 Kč. == Imprezy == * '''Festiwal Żywności w Karlowych Warach''', przed hotelem termalnym. 1 maja. * '''[https://www.kviff.com/cs/uvod Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Karlowych Warach]'''. Wczesny lipiec * '''[http://freshfilmsfest.net/ Międzynarodowy Festiwal Filmów Studenckich]'''. Późny sierpień. * '''Festiwal Folklorystyczny w Karlowych Warach'''. Wczesny wrzesień. * '''Jazzfest Karlowe Wary'''. Wczesny wrzesień. * '''Jesień Dvorzaka'''. Wrzesień. Muzyka klasyczna. == Noclegi == === Budżetowo === * {{Znacznik|'''Camping Březový Háj'''|50.19593 |12.868886|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Camping Březový Háj''', 3 km na południe od miasta, ☎ +420 777 944 252, e-mail: brezovy-haj@seznam.cz. Otwarty namiot kwiecień-październik: 90 Kč; Łóżko: 250 Kč. === Średniej klasy === * {{Znacznik|'''Hotel Cordoba'''|50.22821 |12.87491|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Hotel Cordoba''', Zahradni 37, e-mail: info@hotel-cordoba.com. Od 1800 Kč. * {{Znacznik|'''Hotel Garni Palatin'''|50.22439 |12.88278|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Hotel Garni Palatin''', Lázeňská 10. Bardzo przyjemne miejsce na pobyt, jest idealny, jeśli chcesz wziąć kurs picia wody mineralnej, ponieważ zasięg od tego hotelu do najbliższego źródła wynosi około 20 metrów. Hotel jest nowocześnie umeblowany, a mimo że otrzymał tylko 3 gwiazdki, wygląda jak typowy hotel czterogwiazdkowy. Jedyną wadą jest brak restauracji (śniadanie jest jednak możliwe). * {{Znacznik|'''Hotel Kavalrie'''|50.22999 |12.86854|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[http://www.kavalerie.cz/ Hotel Kavalrie]''', T. G. Masaryka 43 (nad kawiarnią, w pobliżu dworców autobusowych i kolejowych), ☎ +420 353 229 613. Single: 950 Kč; Podwójne: 1,225 Kč. * {{Znacznik|'''Pensjonat Rainbow'''|50.24404 |12.86323|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.pensionrainbow.cz/pension-carlsbad/ Pensjonat Rainbow]''', Šeříkova 92 (ok. 15 minut spacerem od centrum), ☎ +420 353 560 366, e-mail: reservation@pensionrainbow.cz. Rodzinny pensjonat oferuje zakwaterowanie w wygodnie urządzonych pokojach, z których każdy wyposażony jest w łazienkę i telewizor z telewizją satelitarną, w cichym otoczeniu. od 690 Kč. * {{Znacznik|'''Pension Fan'''|50.24132 |12.87840|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.penzionfan.cz/ Pension Fan]''', U Trati 57/5, ☎ +420 774 289 153, e-mail: reception@penzionfan.cz. Otwarty w maju 2004 roku, jest to piętrowy budynek, położony w dzielnicy Bohatice. Przyjazna atmosfera, wiele dostępnych programów: jazda na rowerze z przewodnikiem rowerowym lub bez, golf, szkoła golfa, programy wellness i relaksacyjne. * {{Znacznik|'''Pension Romania'''|50.22887 |12.87417|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[http://www.romania.cz/en/ Pension Romania]''', Zahradní 948/49. Przestronne pokoje. Od 735 Kč. * {{Znacznik|'''Sanatorium Astoria'''|50.22316 |12.88349|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.astoria-spa.cz/ Sanatorium Astoria]''', Vřídelní 92 (Naprzeciwko Kolumnady Młyńskiej). Jednoosobowy: 40 EUR; Podwójne: 80 €. === Luksusowo === * {{Znacznik|'''Grandhotel Pupp'''|50.219444 |12.878889|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.pupp.cz/ Grandhotel Pupp]''', Mirove namesti 2, ☎ +420 353 109 631, fax: +420 353 224 032, e-mail: pupp@pupp.cz. Zameldowanie: 14:00, wymeldowanie: 11:00. Przez trzy stulecia był symbolem Karlowych Warów i Czech. Jest to miejsce zapewniające komfort i pierwszorzędną obsługę. Było to główne miejsce w filmie Last Holiday z 2006 roku z Queen Latifah. Pojawia się również w filmie Jamesa Bonda Casino Royale w 2006 roku jako Hotel Splendide w Czarnogórze. Od 130 €. * '''Hotel Carlsbad Plaza''' (w pobliżu uzdrowiska Lázně I). Hotel Deluxe otwarty w grudniu 2005 roku. € 133 i więcej. * {{Znacznik|'''Hotel Thermal'''|50.22880936 |12.87649822|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.thermal.cz/en/ Hotel Thermal]'''. Największy hotel w centrum miasta został wykorzystany przez elitę polityczną ZSRR do odnowy i nadal oferuje usługi spa i wellness. Nadal jest własnością państwa i organizuje coroczny festiwal filmowy. Jest on powoli odnawiany, ale niegdyś znany basen termalny z widokiem na miasto jest obecnie zamknięty i najprawdopodobniej tak pozostanie do co najmniej 2018 roku. Kryte baseny są na wysokim poziomie. Single: od 2350Kc; Podwójnie: od 4320Kc. * '''[http://www.hyalit.cz/ Hyalit Aparthotel]''', Stari Luka 62. 5 stylowych apartamentów. Od 1900 Kč. * '''[https://bristolgroup.cz/en Hotel Bristol Palace]''', Zámecký vrch 918/34. Hotel mieści się w arystokratycznej rezydencji z XIX wieku. * {{Znacznik|'''Hotel Imperial'''|50.219595 |12.88656|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Hotel Imperial'''. Jeden z najbardziej luksusowych i najważniejszych hoteli w mieście, pochodzący z początku XX wieku. == Kontakt == Od września 2021 Karlowe Wary mają 4G od O2 i T-Mobile oraz 5G od Vodafone. Wi-Fi jest powszechnie dostępne w miejscach publicznych. == Bezpieczeństwo == == Informacje turystyczne == * {{Znacznik|Informační centrum Lázeňská|50.2242419|12.8830489|typ=atrakcja}}'''[https://www.karlovyvary.cz/de/touristinformation Informační centrum «Lázeňská»]''' (''Centrum Informacji «Lázeňská»''), Lázeňská 14, Karlovy Vary, 360 01. Tel.: +420 355 321 176, +420 773 290 632, fax: +420 773 290 632, email: infocentrum @karlovyvary.cz. Biuro Turystyczne miasta Karlowe Wary i okolic. Otwarte: pon.-pt. 8:00 - 18:00, sob.-niedz. i święta 9:00 - 17:00 * {{Znacznik|Informační centrum TGM|50.2301969|12.8675569|typ=atrakcja}}'''[https://www.karlovyvary.cz/de/touristinformation Informační centrum «TGM»]''' (''Centrum Informacyjne «TGM»''), T.G. Masaryka 883/53, Karlovy Vary, 360 01 (9 linii Omnibus 2 przystanek Karlovy Vary, Dolní nádraží). Tel.: +420 355 321 171, Telefon komórkowy: +420 777 686 972, E-mail: infocentrum@karlovyvary.cz. Biuro Turystyczne miasta Karlowe Wary i okolic. Otwarte: pon.-pt. 8:00-18:00, sob.-niedz. i święta 9:00-13:00/13:30-17:00. == Gdzie dalej == * '''[[Ostrov]]''' (12 km na północny wschód, E442) - historyczne centrum miasta; Romańska kaplica cmentarna z XIII wieku. * '''[[Nejdek]]''', (17 km na północny zachód, autostrada 220) - ośrodek sportów zimowych. * '''[[Jáchymov]]''', (19 km na północny wschód, E442 do Ostrova, następnie autostradą 25 R. Oberwiesenthal przejście graniczne) – położony na południowym stoku [[Rudawy|Rudaw]]; najstarsze uzdrowisko radowe na świecie. * '''[[Sokolov]]''', (20 km na południowy zachód, E48) - miasto położone powyżej Egeru, na północy znajduje się obszar odkrywkowego wydobycia węgla brunatnego; tablica pamiątkowa Karola Maya; Zamek Falkenau. {{Jest w|Kraj karlowarski}} {{użyteczny}} {{geo|50.2333|12.8667}} [[Kategoria:Czechy]] ls2cvsumohlwtht1sl9q0iqlwwhl6eo 0 2055 149995 139221 2025-06-18T16:09:12Z Moromar 2451 /* Dojazd */ 149995 wikitext text/x-wiki {{Top-banner|caption=|przewodnik=}} {{Miejscowość infobox |nazwa = Pilzno |nazwa oryginalna = Plzeň |widok = Plzeň_Montage_I.png |opis = |herb = Plzen_small_CoA.png |mapa = Pilsen (CZE) - location.svg |państwo = [[Czechy]] |region = [[Kraj pilzneński]] |powierzchnia = 137,65 |wysokość = 310 |lud = 181 200 |prefiks = |kod pocztowy = 301 00 – 326 00 |www = https://www.pilsen.eu/citizen/ }} [[Plik:Plzen_with_St_Bartholomew_Cathedral_1.JPG|thumb|right|300px|Centrum Pilzna z katedrą św. Bartłomieja]] '''[https://www.visitpilsen.eu/ Pilzno]''' ([[Rozmówki czeskie|czeski]]: ''Plzeň'') znajduje się w [[Czechy|Czechach]], w [[Europa Środkowa|Europie Środkowej]]. Jest to dom i miejsce narodzin odmiany piwa Pilsener (lub pilsner), która wywodzi się od nazwy miasta. Jest czwartym co do wielkości miastem w kraju i największym miastem w zachodnich Czechach i jest dogodną bazą wypadową do zwiedzania tego regionu Republiki Czeskiej. == Charakterystyka == Pilzno, bardzo tętniące życiem miasto, warto zatrzymać się na kilka dni, jeśli wybierasz się do [[Praga|Pragi]] jadąc od zachodu. Miasto jest w stanie zaoferować wiele możliwości odwiedzającemu, który chce do niego dotrzeć; znane jest również ze słynnego piwa ''Pils'' czy ''Pilsner'', produkowanego według starożytnej metody naturalnej. Muzeum piwa, choć nie jest spektakularne, jest ciekawą atrakcją. Pilzno oferuje o wiele więcej możliwości z historycznego i kulturowego punktu widzenia. Znajduje się tu drugi uniwersytet w kraju, Uniwersytet Czech Zachodnich, a także wydział (lekarski) Uniwersytetu Karola w Pradze [[Plik:Emblemo_Plzeň_2015,_1.svg|thumb|left|www.plzen2015.cz]] W 2015 roku Pilzno mogło pochwalić się tytułem europejskiej stolicy kultury (wraz z [[Belgia|belgijskim]] [[Mons]]); tytuł nie był jednak tylko zbiorem wydarzeń, ale i tutaj miał swoje pozytywne skutki, gdyż powstał także projekt, którego celem jest zmiana postrzegania miasta Pilzno i ​​postrzegania roli miasta. === Geografia === Miasto położone jest w dolinie, u zbiegu rzek Radbuza, Mže, Úslava i Úhlava, które zbiegają się, tworząc rzekę ''Berounka'', nieżeglowną rzekę na wschód od miasta. === Kiedy jechać === [[Plik:Ottův slovník naučný - obrázek č. 3208.JPG|thumb|left|Historyczna mapa Pilzna]] [[Plik:Vánoční Plzeň, katedrála sv. Bartoloměje , pohled z věže 01.jpg|thumb|left|Widok na Pilzno z katedry]] Podobnie jak w prawie całej [[Czechy|Republice Czeskiej]], również w Pilźnie panuje klimat chłodny i umiarkowany. Zimy są mroźne, ale łagodniejsze niż w niektórych sąsiednich obszarach. Zimowe przymrozki często występują od drugiej połowy listopada do końca marca. Wiosna jest krótka, a od kwietnia do czerwca następuje kwitnienie roślinności. Lato trwa od końca maja do pierwszych dziesięciu dni września. Zwykle zaleca się przybycie do miasta latem, kiedy jest ono najpiękniejsze, a wszystkie jego najważniejsze place wypełnione są tętniącymi życiem wydarzeniami, po ulicach przechadzają się tłumy, a pobyt w mieście można spędzić naprawdę przyjemnie. === Historia === Miasto założone zostało w 1295 roku na polecenie króla Wacława II, choć jako zamek wymieniane było już w 976 roku, jako miejsce bitwy księcia Bolesława II z cesarzem Ottonem II. Ten starszy zalążek jest dziś reprezentowany przez dzielnicę Starý Plzenec; Miasto rozwijało się wówczas szybko, stając się ważnym ośrodkiem handlowym ze względu na swoje położenie, na skrzyżowaniu różnych szlaków handlowych. W XV wieku w ramach inwestycji kulturalnych miasto wyposażyło się w pierwszą w Czechach prasę drukarską, a pierwsza drukowana książka pochodzi z 1468 roku. Jednak w ostatnich latach XVII wieku, gdy skończyła się starożytna eksplozja demograficzna, rozpoczęła się szeroko rozumiana eksplozja architektoniczno-artystyczna, która zaowocowała dekoracją lub przeróbką wielu zabytków miejskich klasycznymi barokowymi sztukateriami. W tym samym okresie miasto było oblężone przez Szwedów, którzy po ponad trzydziestu latach wojny wyszli zwycięsko. Kolejna fundamentalna stolica historii miasta związana jest z produkcją piwa. Miasto produkuje je od XII wieku. Z biegiem czasu produkt ten stał się głównym źródłem dochodu i głównym produktem miasta. Wielu produkowało piwo w domu, ale jego jakość pozostawiała wiele do życzenia, do tego stopnia, że ​​w archiwach pojawiają się wzmianki o kilku lokalnych producentach, którzy dodali do składników najbardziej zróżnicowane i „niezbyt smaczne” składniki, w tym mocz zwierzęcy, ziemię do produkcji, ale także miód, zboża i nie tylko. Powstało ryzyko, że handel zagraniczny drastycznie spadnie ze względu na złą jakość produkowanego piwa, do tego stopnia, że ​​od 1838 roku wybuchł prawdziwy bunt, którego celem było wymuszenie na mieście budowy browarów publicznych, kontrolowanych przez urzędników, którzy zadbał o znalezienie „idealnej receptury” piwa, kontrolował jego produkcję i przywrócił popularność lokalnego piwa. Setki zdeterminowanych obywateli opróżniło swoje beczki, wylewając piwo na ulice lub rzeki, dopóki nie zostali przesłuchani. Władze Pilzna powierzyły to zadanie producentowi Josephowi Grollowi, który w 1842 roku wyprodukował pierwsze warzone piwo. Z roku na rok produkcja była udoskonalana, a browar publiczny rozrósł się i stał się obowiązkowym punktem wizyty w mieście. W latach 2010 i 2015 Pilzno zostało uhonorowane tytułem Europejskiej Stolicy Kultury; Co więcej, od 1989 roku centrum miasta uznano za obiekt dziedzictwa kulturowego. == Orientacja == === Dzielnice === Obecny obszar miejski miasta Pilzna składa się z dziesięciu dzielnic z trzydziestoma jeden dzielnicami. Największe z nich to dzielnice nr 1, 2, 3 i 4. Niektóre z tych dzielnic lub przedmieść to tak zwane w języku czeskim „''katastrálních území''” (dosłownie „obszary ewidencji gruntów”) i odpowiadające przedmieściom miasta, niegdyś prawdziwe niezależne miasta, a obecnie włączone w tkankę miejską Pilzna. Obecny podział datowany jest na rok 1981, okres w którym miasto doświadczyło silnego przyrostu ludności. * '''Pilzno 1''': obejmuje przedmieścia Bolevec, Bíla Hora i Košutka oraz część centrum Pilzna. Czasami nazywają je także „Północnym Przedmieściem”. * '''Pilzno 2''' — Slovany: obejmuje przedmieścia Božkov, Doudlevce, Hradiště, Koterov i Lobzy. Graniczy od północy ze stacją centralną, a od wschodu z rzekami Uhlava i Radbuza. * '''Pilzno 3''': obejmuje przedmieścia Bory, Doudlevce, Skvrňany, Nová Hospoda, Zátiší, Valcha i Radobyčice oraz część centrum Pilzna. Jest to największa dzielnica, zajmująca większą część centrum i zachodniej części miasta. * '''Pilzno 4 — Doubravka''': nazwa pochodzi od najważniejszego przedmieścia przyłączonego do Pilzna, znajduje się na północny wschód od centrum i obejmuje przedmieścia Bukovec, Červený Hrádek u Plzně, Doubravka, Lobzy. To dzielnica, w której najbardziej widoczny jest rozwój budownictwa i przemysłu miasta. [[Plik:PM_mapa.png|thumb|left|Mapa powiatów i obszarów katastralnych Pilzna]] * '''Pilzno 5 — Křimice''': obejmuje całe przedmieście Křimice i część Radčic koło Plzěna. Dzielnicę tę przecina rzeka Mže i ma ona szczególne znaczenie do tego stopnia, że ​​zachowała autonomię administracyjną z radą powiatu posiadającą szerokie uprawnienia. Położone jest na północny-wschód od centrum. * '''Pilzno 6 — Litice''': obejmuje przedmieście Litice i znajduje się na południe od miasta. Dzielnica ta jest najstarszą w mieście, pierwsza wzmianka o niej pojawia się w źródłach z XII wieku. Znajduje się tu również České údolí („czeska dolina”). * '''Pilzno 7 — Radčice''': obejmuje część przedmieścia Radčice koło Plzně i część Křimice. Dzielnica leży na lewym brzegu rzeki Mže i jest ważna ze względu na swoje piękno naturalne i obecność pałacu z epoki romantyzmu z XIX-XX wieku. * '''Pilzno 8 — Černice''': obejmuje przedmieście Černice i wyznacza południowo-wschodnią granicę miasta. Dzielnica powstała w XV wieku i zachowała ruiny zamku Radyně. * '''Pilzno 9 — Malesice''': obejmuje przedmieście Malesice i Dolní Vlkýš i sięga XII-XIII wieku. Wewnątrz znajdują się ruiny zamku Kyjov. Dzielnica ta, stanowiąca północno-zachodnią granicę miasta, od wieków związana jest z zachodnioczeską szlachtą, której była własnością. * '''Pilzno 10 — Lhota''': wyznacza południowo-zachodnią granicę miasta i obejmuje przedmieście Lhota u Dobřan. Jako dzielnica została przyłączona do Pilzna w 2003 roku. == Dojazd == === Samolotem === Pilzno nie posiada publicznego lotniska komercyjnego. Najbliższe lotnisko znajduje się w Pradze Ruzyně. * Z {{Znacznik|Port lotniczy Praga|50.1018 |14.2632|typ=transport}}'''[[Port lotniczy Praga|lotniska im. Václava Havla]]''' ({{IATA|PRG}}) w [[Praga|Pradze]] Ruzyně należy jechać autobusem do głównego dworca kolejowego ''Praha hlavní nadrazí'', skąd można przesiąść się na pociągi w kierunku Pilzna. * Aby uniknąć konieczności wjeżdżania do centrum miasta koleją S-Bahn jadącą do głównego dworca kolejowego ''München Hauptbahnhof'', z {{Znacznik|Port lotniczy Monachium|48.353889 |11.786111|typ=transport}}'''lotniska Franz Josef Strauss''' ({{IATA|MUC}}) w [[Monachium]], można wsiąść w autobus linii MVV nr 635, który odjeżdża z lotniska w Monachium Centrum (MAC) na poziomie 03, aż do pobliskiej stacji kolejowej [[Freising]], gdzie łączy się z pociągami jadącymi w kierunku [[Praga|Pragi]], które przejeżdżają przez Pilzno. === Pociągiem === Pilzno znajduje się w następujących liniach kolejowych: 160 od północy: [[Žatec]] - Pilzno 170, Połączenie wschód-zachód: ([[Norymberga]] -) [[Cheb]] - [[Mariańskie Łaźnie]] - Pilzno - [[Rokycany]] - [[Praga]] 190 od południowego wschodu: ([[Linz]] -) [[Czeskie Budziejowice]] - Pilzno 180 od południowego zachodu: ([[Monachium]] - [[Ratyzbona]] -) [[Furth im Wald]] - [[Domažlice]] - Pilzno 183 od południa: Bayerisch Eisenstein / Železná Ruda - [[Klatovy]] - Pilzno Z [[Bawaria|Bawarii]] do Pilzna kursuje również [https://www.laenderbahn.com/index.php?p=laenderbahn/alex/ Alex]. Alex i DB oferują niedrogi bilet [https://www.bahn.de/p/view/angebot/regio/regionale-tickets/bayern/bayern-boehmen-ticket.shtml Bayern-Böhmen-Ticket]. Z głównego dworca kolejowego w [[Praga|Pradze]] (''Praha hlavní nádraží'') codziennie kursują co godzinę pociągi do Pilzna. Podróż trwa półtorej godziny i kosztuje około 4 euro. {{Znacznik|Plzeň hlavní nádraží|49.74326 |13.38809|typ=transport}}'''Główny dworzec kolejowy''' (''Plzeň hlavní nádraží'') znajduje się w odległości krótkiego spaceru od centrum miasta. === Samochodem === Pilzno jest ważnym węzłem drogowym i ma połączenie z następującymi trasami: Odcinki autostrad krajowych: * '''D5''' (krajowa część E50) [[Praga]] ↔ Pilzno-Litice (skrzyżowanie z E53 i drogą 27) ↔ Pilzno-Cernice (skrzyżowanie z E49 i drogą 20) ↔ Rozvadov/Waidhaus z połączeniem z niemiecką A6 i obwodnicą dojazdową do miasta z Pilzna. Europejskie trasy autostradowe: * '''E49''' ([[Magdeburg]]) ↔ [[Plauen]] ↔ [[Cheb]] ↔ [[Karlowe Wary]] ↔ Pilzno ↔ [[Czeskie Budziejowice]] ↔ ([[Wiedeń]]). * '''E50''' ([[Francja]]) ↔ [[Norymberga]] ↔ Pilzno-Litice (skrzyżowanie z E53 i drogą 27) ↔ Pilzno-Cernice (skrzyżowanie z E49 i drogą 20) ↔ [[Praga]] ↔ [[Brno]] ↔ ([[Słowacja]]) * '''E53''' Pilzno-Litice (skrzyżowanie z E53 i drogą 27) ↔ [[Deggendorf]] ↔ ([[Monachium]]). Po dotarciu do Pilzna centrum miasta znajduje się pod adresem Pilzno 3, a nie Pilzno 1, jak mogłoby się błędnie sądzić. === Autobusem === Autobusy odjeżdżają regularnie z [[Praga|Pragi]] w kierunku Pilzna z dworca autobusowego ''Florenc'' lub dworca autobusowego ''Zličín'' (koniec praskiego metra linii B). Podróż z Florenc trwa około 1 godziny i 40 minut, a ze Zličína tylko godzinę. Z [[Monachium]] i [[Ratyzbona|Ratyzbony]] codziennie kursują autobusy firmy Flixbus. Z głównego dworca autobusowego w Pilźnie (Plzeň - Centrální busové nádraží) do centrum miasta można dojechać trolejbusem lub pieszo. * {{Znacznik|Centralny Dworzec Autobusowy|49.7468139 |13.3632267|typ=transport}}'''[http://www.csadplzen.cz/?ob=can&ls1=menu_doprava Centralny Dworzec Autobusowy]''' (''Centrální Autobusové Nádraží — CAN''), Husova 2713/60 (''przystanek CAN Husova: linie autobusowe nr 28, 41 i linie trolejbusowe nr 11, 18. Przystanek CAN Skvrňanská: linia tramwajowa nr 2. Przystanek CAN Tylova: linie trolejbusowe № 11, 12, 18''), ☎ +420 377 224 151. === Statkiem === Pilzno położone jest nad rzeką Berounką, dopływem Wełtawy, choć nie jest ona żeglowna. == Komunikacja == {{Mapa|49.740700|13.381500|zoom=13|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower}} === Transportem publicznym === Miejski i pozamiejski transport publiczny zapewnia kolej oraz Pilzneńskie Stowarzyszenie Transportu Zintegrowanego (''Integrovaná doprava Plzeňská'') wyposażone w tramwaje, trolejbusy i autobusy. Międzymiastowy transport publiczny (''Meziměstskou veřejná doprava'') przecina całe miasto i ma dwie główne stacje, które służą jako pętla końcowa: dworzec kolejowy na wschodzie i dworzec autobusowy (CAN — ''Centrálním autobusovém nádraží'') na zachodzie miasta. Bilety kosztują 22 CZK w wersji papierowej (tylko na jeden przejazd, bez możliwości przesiadek) i 20 CZK w wersji płatnej kartą bankową (ważne 30 minut, możliwe przesiadki). Bilet całodobowy, za który można zapłacić wyłącznie kartą bankową, kosztuje 72 CZK. Osoby do 15 roku życia płacą połowę ceny, osoby powyżej 65 roku życia podróżują bezpłatnie. ==== Sieć kolejowa ==== [[Plik:Plzen_doprava.PNG|thumb|200px|Mapa sieci kolejowej Pilzna]] Dworce i przystanki kolejowe na terenie gminy Pilzno: [[Plik:Train_Station_Plzen_191.JPG|thumb|right|Dworzec główny w Pilźnie]] * '''Dworzec Centralny w Pilźnie''' (''Plzeň hlavní nádraží'') (''do centrum miasta można dojechać trolejbusem, tramwajem lub dojść pieszo''). Połączone linie kolejowe: CD 160, CD 170, CD 180, CD 183, CD 190. Główny dworzec kolejowy (''Železniční stanice'') w Pilźnie (w przeszłości nazywany także stacją ''Plzeň Gottwaldovo'') mieści się w zabytkowym budynku, który w czasach Drugiego Świata Podczas II wojny światowej został prawie całkowicie zniszczony przez amerykańskie bombardowania, a następnie odbudowany w tym samym stylu. Nie przegap szczególnie pięknej fasady stacji; Ponadto w przedsionku znajduje się pomnik założycieli kolei. Budynek otoczony jest dwoma peronami kolejowymi, które znajdują się po obu stronach budynku. Łapiąc pociąg, pamiętaj, aby zaczekać w odpowiedniej części peronu, abyś nie musiał się spieszyć, aby go przegapić. Nie zapominajcie, że Republika Czeska jest znana i dumna ze swojej sieci kolejowej, a jedną z najpiękniejszych czeskich powieści XX wieku, na podstawie której powstał wspaniały film jest „Ściśle strzeżone pociągi” Hrabala. Przed dworcem po lewej stronie kantor, po prawej biuro informacji turystycznej. * {{Znacznik|Plzeň-Bílá Hora|49.7682486 |13.4002239|typ=transport}}'''Plzeň-Bílá Hora''' (''Pilzno Biała Góra''), ulice Na Roudné, Bílá Hora. Połączone linie kolejowe: CD 160. * {{Znacznik|Plzeň-Bolevec|49.7858006 |13.3857556|typ=transport}}'''Plzeň-Bolevec''', ulice Plaská, Bolevec. Połączone linie kolejowe: CD 160. * {{Znacznik|Plzeň-Doubravka|49.7585214 |13.4160589|typ=transport}}'''Plzeň-Doubravka''', Zábělská 82/6, Doubravka. Połączone szlaki kolejowe: CD 170. * {{Znacznik|Plzeň-Doudlevce|49.7216300 |13.3830400|typ=transport}}'''Plzeň-Doudlevce''', Vinohradská 57/21, Doudlevce. Połączone szlaki kolejowe: CD 183. * {{Znacznik|Plzeň-Jižní předměstí|49.7367208 |13.3748886|typ=transport}}'''Plzeň-Jižní předměstí''' (''Pilzno-południowe przedmieścia''), Přeštická 1761/4, Jižní Předměstí. Połączone linie kolejowe: CD 170, CD 180. * {{Znacznik|Plzeň-Koterov|49.7246344 |13.4191406|typ=transport}}'''Plzeň-Koterov''', Velenická 73/73, Božkov. Połączone linie kolejowe: CD 190. * {{Znacznik|Plzeň-Křimice|49.7516183 |13.3037128|typ=transport}}'''Plzeň-Křimice''', Traťová 111/5, Křimice. Połączone szlaki kolejowe: CD 170. * {{Znacznik|Plzeň-Orlík|49.8039611 |13.3962550|typ=transport}}'''Plzeň-Orlík''', čtvrť Plzeň 1. Połączone linie kolejowe: CD 160. * {{Znacznik|Plzeň-Skvrňany|49.7414164 |13.3472911|typ=transport}}'''Plzeň-Skvrňany''', ulice Emingerova, čtvrť Plzeň 3. Połączone linie kolejowe: CD 180. * {{Znacznik|Plzeň-Zadní Skvrňany|49.7473439 |13.3267333|typ=transport}}'''Plzeň-Zadní Skvrňany''' (''dawniej zastávka Třemošná u Plzně''), ulice Lábkova, čtvrť Plzeň 5-Křimice. Połączone szlaki kolejowe: CD 170. * {{Znacznik|Plzeň-Valcha|49.7128358 |13.3371717|typ=transport}}'''Plzeň-Valcha''', Dobřanská 3/90, Valcha. Połączone szlaki kolejowe: CD 183. * {{Znacznik|Plzeň zastávka|49.7367208 |13.3748886|typ=transport}}'''Plzeň zastávka''' (''Pilzno Przystanek''), Přeštická 1761/4, Jižní Předměstí. Połączone linie kolejowe: CD 183. ==== Sieć autobusowa i trolejbusowa ==== [[Plik:Plzeň_trolejbusy_09.png|thumb|Mapa sieci trolejbusowej Pilzna (2009)]] Sieć autobusowa składa się z 25 linii, a działająca od 1941 roku sieć trolejbusowa składa się z 9 linii (nr 10 - 18). Usługę nocną zapewniają trzy linie autobusowe (№ N1, N2, N3). Całą komunikację autobusową miasta obsługuje Przedsiębiorstwo Transportu Miejskiego Pilzna (PMDP), w tym tramwaje i trolejbusy. * {{Znacznik|PMDP|49.7427656 |13.3812231|typ=transport}}'''[https://www.pmdp.cz/ Przedsiębiorstwo Transportu Miejskiego w Pilźnie]''' (''PMDP'') (''Plzeňské městské dopravní podniky''), Denisovo nábřeží 920/12, Východní Předměstí, ☎ +420 378 037 485 (informacja), +420 378 031 120 (biura administracyjne), fax: +420 377 320 493, pmdp@pmdp.cz. Bilety (nieprzenoszalne): 18,- CZK w sklepach tytoniowych lub po podwyższonej cenie 30,- CZK bezpośrednio na pokładzie. informacja telefoniczna: pon.-pt. 07:00-18:00. ==== Sieć tramwajowa ==== [[Plik:Plzeň tramway map 2009.png|thumb|150px|Mapa sieci tramwajowej Pilzna (2009)]] [[Plik:Plzeň, Sady Pětatřicátníků, reklamní Škoda Astra.jpg|thumb|150px|Tramwaj typowy dla Pilzna]] Sieć tramwajowa składa się z trzech linii o długości 20,3 km, na których znajduje się łącznie 49 przystanków. W 1899 w Pilźnie uruchomiono pierwszą linię tramwaju elektrycznego (obecnie linia 4). * [[File:Italian_traffic_signs_-_icona_tram.svg|18px|Tram]] Linia № <span style="color:#ffffff;background-color:#0000AC">&nbsp;'''1'''&nbsp;</span> (''Bolevec'' ↔ Centrum miasta ↔ ''Slovany''): :{| class="wikitable" |- | Bolevec ↔ Okounová ↔ Bolevecká náves ↔ Majakovského ↔ Mozartova ↔ U Gery ↔ Lékařská fakulta ↔ Pod Záhorskem ↔ Sady Pětatřicátníků ↔ Náměstí Republiky ↔ Anglické nábřeží ↔ Hlavní nádraží ČD ↔ Mikulášské náměstí ↔ Jedlová ↔ Liliová ↔ Olšová ↔ Vřesová ↔ Slovany |} * [[File:Italian_traffic_signs_-_icona_tram.svg|18px|Tram]] Linia № <span style="color:#ffffff;background-color:#FE4300">&nbsp;'''2'''&nbsp;</span> (''Skvrňany'' ↔ centro cittá ↔ ''Světovar''): :{| class="wikitable" |- | Skvrňany, sídliště ↔ Terezy Brzkové ↔ Macháčkova ↔ Karla Steinera ↔ Internáty ↔ Slovanské údolí ↔ Malesická ↔ Křimická ↔ III.br., Vejprnická ↔ CAN, Skvrňanská ↔ Výstaviště ↔ Sady Pětatřicátníků ↔ Náměstí Republiky ↔ Anglické nábřeží ↔ Hlavní nádraží ČD ↔ Mikulášské náměstí ↔ U Duhy ↔ Habrmannova ↔ Náměstí Generála Píky ↔ Radnice Slovany ↔ Brojova ↔ Světovar |} * [[File:Italian_traffic_signs_-_icona_tram.svg|18px|Tram]] Linea № <span style="color:#ffffff;background-color:#007900">&nbsp;'''4'''&nbsp;</span> (''Košutka'' ↔ centro cittá ↔ ''Bory''): :{| class="wikitable" |- | Košutka ↔ Plzeňka ↔ Severka ↔ Sokolovská ↔ U Družby ↔ Zoologická zahrada ↔ Lékařská fakulta ↔ Pod Záhorskem ↔ Sady Pětatřicátníků ↔ U Práce ↔ Masarykovo náměstí ↔ Chodské náměstí ↔ Dobrovského ↔ Náměstí Míru ↔ Dvořákova ↔ Bory |} === Taksówką === W mieście działa kilka firm taksówkarskich, dzięki którym można podróżować po mieście. Niewielką pomoc w czytaniu ich cenników znajdziesz w naszym czeskim rozmówkach. * '''[https://www.autosluzba-taxi.cz/ Autoslužba taxi]''', Biuro (''kancelář''): Sady Pětatřicátníků 48/33, Jižní Předměstí, ☎ +420 377 220 220, +420 724 222 266 (komórka), +420 722 222 266 (komórka), taksówka@autos luzba-taksówka. cz. Stawka początkowa 25,- Kč. Cena za km 24,- Kč,. Poczekaj min. 4,- Kč. Cena za km od 50 km 8,- Kč (w przypadku zwrotu 16,- CZK). Transfery na lotnisko w Pradze (letiště) 1500,- CZK + ewentualna opłata za parking lotniskowy. * '''[http://www.city-line.cz/ City-Line taxi]''', Biuro (''kancelář''): Anglické nábřeží 2434/1, Východní Předměstí, ☎ +420 733 222 317 (komórka), objednavky@city-line.cz. Stawka początkowa 25,- Kč. Cena za km 19,- Kč. Poczekaj min. 4,- Kč. Cena za km od 50 km 14,- CZK. Transfery na lotnisko w Pradze (letiště) 1490,- CZK. Akceptowane są karty Maestro, Mastercard, Visa i Visa Electron. * '''[https://www.ecocitytaxi.cz/ ecoCITY taxi]''', Domažlická 1010/178, Skvrňany, ☎ +420 777 361 361 (komórka), info@ecocitytaxi.cz. Stawka początkowa 23,- CZK. Bilet na krótkich dystansach do 4 km 109,- CZK. Cena za km 21,- CZK. Poczekaj min. 3,- CZK. Cena za km od 50 km 14,- CZK). Transfery na lotnisko w Pradze (letiště) 1149,- CZK. Specjalna cena dla seniorów i dzieci. ecoCITY Taxi to firma świadcząca usługi taksówkarskie, oferująca samochody Škoda Citigo i Škoda Octavia, które zamiast produktów ropopochodnych korzystają z paliw bardziej przyjaznych dla środowiska, takich jak metan (CNG). * '''Elektra taxi''', Biuro (''kancelář''): Nádražní 178/18, Východní Předměstí, ☎ +42 377 327 377, +42 723 967 967 (komórka), +42 608 142 000 (komórka), +42 775 558 080 (komórka ) , taksówka@atlas.cz. Stawka początkowa 35,- CZK. Cena za km 23,- CZK. Poczekaj min. 4,- CZK. Cena za km od 50 km 16,- CZK (w przypadku zwrotu 14,- CZK). Transfery na lotnisko w Pradze (letiště) 1500,- CZK. * '''[https://www.taxiodas.cz/ Odas taxi]''', Biuro (''kancelář''): Božkovská 1715/58, Východní Předměstí, ☎ +420 377 444 444. Stawka początkowa 35,- CZK. Cena za km 23,- CZK. Poczekaj min. 4,- CZK. Cena za km od 50 km 16,- CZK (w przypadku zwrotu 14,- CZK). Transfery na lotnisko w Pradze (letiště) 1525,- CZK. * '''[https://www.plzensketaxi.cz/ Plzeňske taxi]''', Biuro (''kancelář''): Náměstí Republiky 98/10, Vnitřní Město, ☎ +420 608 224 780 (komórka), info@plzensketaxi.cz. Stawka początkowa 40,- CZK. Normalna stawka za km 28,- CZK. Poczekaj min. 6,- CZK. Transfery na lotnisko w Pradze (letiště) 1500,- CZK. Akceptujemy karty Diners Club, JCB, Mastercard, Visa.. * '''[https://www.radiotaxi-plzen.cz/ Radiotaxi Pilzno]''', Biuro (''kancelář''): Palackého náměstí 31/2, Jižní Předměstí, ☎ +420 377 377 377, +420 608 227 700 (komórka), +420 724 223 322 (komórka), am.cz@volny. cz. Stawka początkowa 35,- CZK. Normalna stawka za km 28,- CZK. Stawka telefoniczna za km 23,- CZK. Poczekaj min. 4,- CZK. Cena za km od 50 km 11,50 CZK (w przypadku zwrotu 8,- CZK). Transfery na lotnisko w Pradze (letiště) 1525,- CZK. === Samochodem === ==== Parkowanie ==== Na północ od historycznego centrum Pilzna, przy ulicy ''Truhlářská'', znajduje się parking wielopoziomowy {{Znacznik|Parkovací dům Rychtářka|49.7502789 |13.3804619|typ=transport}}'''Parkovací dům Rychtářka''', który może pomieścić 447 samochodów. Z ochroną i całodobowym monitoringiem, jest to obecnie najbezpieczniejsza forma płatnego parkingu w Pilźnie, dostępna 24 godziny na dobę. Oprócz stałego monitoringu przez ochronę, na wielopoziomowym parkingu znajduje się również centrum obsługi klienta i toalety. Dzięki kładce dla pieszych przecinającej ulicę Tyršova można łatwo dotrzeć pieszo do zabytkowego centrum miasta. Fani piłki nożnej doceniają bliskość stadionu piłkarskiego, niedaleko Parku Štruncovy. == Warto zobaczyć == '''Historyczne centrum''' przeniesie Cię w podróż do chwalebnej przeszłości miasta, ponieważ od założenia miasta niewiele zmieniło się w stylu, budynkach i przestrzeniach. Rynek w historycznym centrum, dziś nazywany ''Namesti Republiky'' (Plac Republiki), jest głównym miejscem spotkań mieszkańców i miejscem najważniejszych wydarzeń. [[Plik:Mestske_hradby_Krizikovy_sady_Plzen.JPG|thumb|right|Część murów miejskich w ''Krizikovych sadach'']] '''Mur miejski''' otaczający stare miasto został zburzony w XIX wieku i zastąpiony terenami zielonymi, które nadal otaczają trzy czwarte historycznego centrum. === Browary === Produkcja piwa została zrewolucjonizowana w połowie XIX wieku wraz z wprowadzeniem nowego procesu produkcyjnego w Pilźnie; zwana dziś metodą ''Pilsnera'' lub w skrócie ''Pils''. Produkcja piwa w tym miejscu sięga XII wieku, jednak wydarzenia historyczne, które miały miejsce w latach 1838-1839 doprowadziły do ​​powstania pierwszego kontrolowanego przez władze browaru miejskiego, powierzonego producentowi Josephowi Grollowi, który wynalazł piwo stout, znane obecnie jako Pils; gorzki napój o złocistej barwie i śnieżnobiałej pianie. Małe browary to dziś tętniące życiem i dynamiczne miejsca, które łączą tradycyjny proces produkcji z przyjemnością degustacji. Często organizują wycieczki tematyczne z degustacją. Jeśli jesteś miłośnikiem piwa, nie możesz zapomnieć o odwiedzeniu dużych browarów, takich jak firma ''Plzeňský Prazdroj a.s''. z browarem ''Gambrinus'' i bardziej znanym browarem ''Pilsner Urquell''; tutaj, rezerwując wycieczkę z przewodnikiem, można zobaczyć cały proces produkcyjny i dowiedzieć się trochę o jego historii. W browarze Gambrinus zwiedzanie z przewodnikiem odbywa się wyłącznie w języku czeskim. Zostaw sobie na koniec prawdziwą perełkę produkcji piwa; Zwiedzając zabytkowe piwnice browarów, można skosztować świeżo warzonych, niepasteryzowanych piw prosto z beczki. Wewnątrz browaru, w słynnej restauracji Spilka, można również zjeść lunch. Oprócz fabryk dużych browarów odwiedź także kilka małych lokalnych browarów.[[Plik:CZ-Plz-brauerei-pilsn-urquell-01.jpg|thumb|left|Browar Pilsner Urquell]] * {{zobacz | name=[https://www.lochota.cz/ Browar u rycerza Lochoty] | alt=Mini-Pivovar U rytíře Lochoty | url= | email=alloza@seznam.cz | adres=Karlovarská 420/103, Lochoty | lat=49.7703281 | long=13.3633097 | wskazówki=Przystanek Sokolovská: linia autobusowa nr 33, N3, N6 | telefon=+420 602 270 505 | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=10.30–23.00, piątek–sobota 10.30–12.00, niedziela 10.30–22.00. Niewielki browar z restauracją tarasową na tyłach, od 2001 roku produkujący drobno filtrowane i pasteryzowane piwa Pils oraz piwa półciemne. W duchu tradycji rycerskich restauracja oferuje miejsca na świeżym powietrzu z widokiem na pomnik rycerza Lochoty. W pobliżu znajduje się także nowoczesne centrum squasha. }} * {{zobacz | name=Browar Groll Pilzno | alt=Pivovar Groll Plzeň | url= | email=restaurace@pivovargroll.cz. | adres=Truhlářská 2397/10, Východní Předměstí | lat=49.7503822 | long=13.3809522 | wskazówki=Przystanek Na Rychtářce: linia autobusowa nr 28 | telefon=+420 602 596 161 | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Mały browar z restauracją, pensjonatem i ogrodem z placem zabaw dla dzieci, kilka minut spacerem od centrum miasta, mieści się w zabytkowym budynku, w którym wynaleziono Pilsa w 1839 roku, kiedy do Pilzna przybył baron Lautensack Heinrich. Przepis skopiował wówczas gigant Pilsner Urquell, dziś uznawany za wynalazcę tego rodzaju piwa. Browarnik Joseph Groll, urodzony w 1813 roku w Vilshofen w Bawarii, syn samego piwowara, zarabiał na życie jako wędrowny piwowar. Wydziedziczony i wielokrotnie wypędzany z Pilzna przez ojca, wrócił wzywany przez innych piwowarów, którzy chwalili jego umiejętności. Dzisiejsza budowla to barokowa rekonstrukcja kilku oryginalnych domów zwanych rychtarka. Mały browar oferuje niefiltrowane, niepasteryzowane piwo półciemne, które przeszło około trzynaście etapów produkcji i nosi nazwę Lotr. Restauracja oferuje wykwintne dania przygotowywane w kuchni na paliwo stałe (węgiel, drewno), a kotły z browaru wkomponowane w piec kaflowy znajdujący się wewnątrz restauracji nadają jej wyjątkowego klimatu. }} * {{zobacz | name=Browar U Pašáka Pilzno | alt=Pivovar U Pašáka Plzeň | url= | email=pivopasak@seznam.cz | adres=Poděbradova 415/12, Vnitřní Město | lat=49.7467253 | long=13.3677933 | wskazówki=Przystanek Tylova: linie trolejbusowe nr 11, 18 | telefon=+420 377 946 012 | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Pon.-pt. 10:00-23:00, sobota 11:00-23:00, niedziela 11:00-21:00. Mały browar z restauracją, w której przygotowywane są potrawy i piwa półciemne z wyłącznie naturalnych składników. }} [[Plik:Plzensky_Prazdroj_brewery_tour_06.jpg|thumb|right|Łańcuch produkcyjny w browarze Plzeňský Prazdroj a.s]] * {{zobacz | name=[https://www.prazdroj.cz/ Grupa Plzeňský Prazdroj a.s] | alt= | url= | email=info@prazdroj.cz | adres=U Prazdroje 64/7, Východní Předměstí | lat= | long= | wskazówki= | telefon=+420 377 061 111 | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Prazdroj nazywany jest miejscem, w którym w pobliżu historycznego centrum Pilzna znajdował się duży browar. Powstał w 1839 roku jako centralny browar miasta, zapewniający wysoką jakość piwa po zamieszkach piwnych w 1839 roku. Od 1842 roku stał się siedzibą Pilsner Urquell, a od 1869 także Gambrinus. Dziś firma jest właścicielem marek i produkuje w różnych lokalizacjach w Czechach piwa Pilsner Urquell, Gambrinus, Radegast, Velkopopovický Kozel, Maestro, Phoenix i Primus. Produkują także piwo bezalkoholowe Radegast Birell i gazowany napój alkoholowy Frisco. }} :* {{zobacz | name=[https://www.gambrinus.cz/ Browar Gambrinus Pilzno] | alt=Pivovar Gambrinus Plzeň. Ditta: Plzeňský Prazdroj a.s. | url= | email= | adres=U Prazdroje 64/7, Východní Předměstí | lat=49.7467100 | long=13.3860900 | wskazówki=Przystanek Prazdroj: linia trolejbusowa nr 13 | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Zwiedzanie z przewodnikiem: tylko w soboty. Duży browar założony w 1869 roku. Najpopularniejsza marka piwa w powiecie. Browar Gambrinus Plzeň oferuje zwiedzającym wyjątkowe przeżycia; jedyną wadą jest to, że zwiedzanie browaru z przewodnikiem odbywa się wyłącznie w języku czeskim. }} [[Plik:Plzeňský_Prazdroj_2.jpg|thumb|right|Portal wejściowy do browaru Pilsner Urquell]] :* {{zobacz | name=[https://www.prazdrojvisit.cz/ Browar Pilsner Urquell] | alt=Pivovar Urquell Plzeň. Ditta: Plzeňský Prazdroj a.s. | url= | email=info@prazdroj.cz | adres=U Prazdroje 7, Vnitřní Město | lat=49.7470250 | long=13.3879342 | wskazówki=Przystanek Prazdroj: linia trolejbusowa nr 13 | telefon=+420 377 062 888 | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Zwiedzanie z przewodnikiem: w miesiącach IV-IX pon.-niedz. 08:00-18:00 oraz w miesiącach X-III pon.-niedz. 08:00-17:00. Duży, światowej sławy browar, założony w 1842 roku, wraz z muzeum i restauracją Spilce, jest pierwotnym miejscem produkcji piwa Pilsner. W pobliżu browaru znajduje się także sklep z pamiątkami. }} * {{zobacz | name=[https://www.purkmistr.cz/ Browar Purkmistr Pilzno] | alt=Pivovar Purkmistr Plzeň | url= | email=recepce@purkmistr.cz | adres=Selská náves 21/2, Černice | lat=49.6988406 | long=13.4141047 | wskazówki=przystanek U Staré Kovárny: linia trolejbusowa nr 13 lub linia autobusowa nr 32, N2, N5 | telefon=+420 377 994 311 | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Mały browar z restauracją, kręgielnią i połączonym hotelem. Nie można powiedzieć, że brakuje im oryginalności; tutaj rzeczywiście można skorzystać z łaźni piwnych/sauny. Serwują również piwa specjalistyczne, takie jak piwo rzodkiewkowe i piwo z konopi indyjskich }} === Budynki cywilne === [[Plik:Plzeňské historické podzemí - chodba.jpg|thumb|120px|Podziemia Pilzna]] * {{zobacz | name=[https://www.prazdrojvisit.cz/prohlidky/prohlidka-plzenskeho-historickeho-podzemi/ Historyczne podziemne Pilzno] | alt=Plzeňské historické podzemí | url= | email=podzemi@plzenskepodzemi.cz | adres=Veleslavínova 58/6, Vnitřní Město | lat=49.7487586 | long=13.3806422 | wskazówki=przystanek Na Rychtářce: linia autobusowa nr 28. O przystanek Náměstí Republiky: linia tramwajowa nr 1, 2, 4 | telefon=+420 377 235 574 | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Dorośli: 100,- CZK. Dzieci od 6 lat, studenci, emeryci i renciści powyżej 70 lat: 70,- CZK. Zwiedzanie z przewodnikiem: w miesiącach II-III codziennie w godzinach 10:00-17:00, a w miesiącach IV-XII codziennie w godzinach 10:00-18:00. Średniowieczne przejście podziemne biegnące pod częścią miasta. Przewodnik bardzo dobrze mówi po angielsku i niemiecku, ale nie po polsku. Podziemie, którego budowę rozpoczęto w XIII wieku, a ukończono w XIX wieku, stanowi integralną część historycznego rozwoju strukturalnego Pilzna, który rozpoczął się wraz z jego założeniem w 1295 roku. Składa się z dwóch lub trzech piwnic wykorzystywanych w przeszłości do przechowywania artykułów spożywczych. Później zaczęto je wykorzystywać także do celów technicznych jak np. przewody hydrauliczne. }} ==== Ulice i place ==== [[Plik:CZ-Plz-nam-republ-01.jpg|thumb|Plac Republiki]] * {{zobacz | name=Plac Republiki | alt=Namesti Republiky | url= | email= | adres=Veleslavínova 58/6, Vnitřní Město | lat=49.7472381 | long=13.3775878 | wskazówki=Przystanek Náměstí Republiky: linie autobusowe nr 20, 33, N1, N4 i linie tramwajowe nr 1, 2, 4 | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Rynek otoczony jest z boków zabytkowymi budynkami, pięknym renesansowym ratuszem, a pośrodku gotycką katedrą św. Bartłomieja z najwyższą w kraju iglicą. }} [[File:Most_v_Prazske_ulici_Plzen.JPG|left|thumb|Most Praski]] * {{zobacz | name=Most Praski | alt=Pražský most | url= | email= | adres=Pražská ulice, Vnitřní Město | lat=49.7473614 | long=13.3807339 | wskazówki= | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Piękny kamienny most, położony pomiędzy centrum miasta (''Vnitřním Město'') a wschodnim przedmieściem (''Východním Předměstí''), z rzeźbą Piety pośrodku mostu. }} [[File:Wilsonův_most_v_Plzni,_3.jpeg|right|thumb|Most Wilsona]] * {{zobacz | name=Most Wilsona | alt=Wilsonův most | url= | email= | adres=tra Anglické nábřeží e Denisovo nábřeží, Jižní Předměstí | lat=49.7442839 | long=13.3809753 | wskazówki=Przystanek Muzeum: trolejbus linii nr 13 i linie autobusowe nr 33, 40 | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Zbudowany w 1913 roku i częściowo zniszczony podczas II wojny światowej, został odbudowany i przywrócony w latach 2012-2013 do pierwotnego stanu i świetności }} ==== Ogrody i parki ==== [[Plik:Plzeň od ZOO.jpg|thumb|Widok na Pilzno z zoo]] * {{Znacznik|Ogród Zoologiczny i Botaniczny w Pilźnie|49.7582997|13.3590356|typ=natura}}'''[https://www.zooplzen.cz/ Ogród Zoologiczny i Botaniczny w Pilźnie]''' (''Zoologická a botanická zahrada města Plzně''), Pod Vinicemi 928/9, Plzeň, Severní Předměstí (''przystanek Zoologická zahrada: linia tramwajowa nr 4''), ☎ +420 378 038 325, zoo@plzen.eu. pon.-niedz. 08:00–18:00. Piękne zoo, drugie najstarsze zoo w Czechach, założone w 1926 roku. Na powierzchni 21 hektarów znajduje się ponad 1200 gatunków zwierząt. Na terenie znajduje się ogród botaniczny założony w 1961 roku o łącznej powierzchni szklarniowej wynoszącej 750 metrów, w którym rośnie 12 000 gatunków roślin oraz część poświęcona dinozaurom zwana ''Dino Park Plzeň'', która zapewnia mnóstwo zabawy zwłaszcza dla dzieci. Nie można również pominąć wizyty w drugim co do wielkości parku niedźwiedzi w Europie. Wystawa ''Akva-Tera'' w Ogrodzie Zoologicznym w Pilźnie pozwala zwiedzającym zajrzeć do serca lasów, pustyń i mórz pełnych koralowców. Codziennie można wziąć udział w pokazach z przewodnikiem i nakarmić zwierzęta. Wystawa podzielona jest na kilka jednostek tematycznych – znajdziesz tu lasy Ameryki Południowej, pustynię bardziej suchych obszarów Madagaskaru, akwaria słodkowodne oraz przykłady raf koralowych. Codziennie więc zwiedzający będą mogli z bliska zobaczyć zwierzęta karmiące piersią lub dowiedzieć się czegoś o niektórych gatunkach zwierząt, m.in. o wężach, ptasznikach czy piraniach. [[Plik:Dinopark Plzeň.JPG|thumb|Niektórzy „mieszkańcy” Dino-Parku]] * {{Znacznik|Dino Park Plzeň|49.7598083|13.3575822|typ=natura}}'''[https://www.dinopark.eu/pl/ Dino Park Plzeň]''', Nad ZOO 1, Pilzno, Severní Předměstí (''przystanek Zoologická zahrada: linia tramwajowa nr 4''), ☎ +420 378 774 636, plzen@dinopark.cz. Dorośli: 90,- CZK, Dzieci 3 - 15 lat: 60,- CZK. pon.-niedz. 08:00–18:00. Park rozrywki z rekonstrukcjami prehistorycznych zwierząt w naturalnej wielkości. Istnieją naprawdę imponujące modele i reprodukcje, wraz z efektami dźwiękowymi i możliwościami ruchu. Odwiedzając park, w Dino Aquario można obejrzeć wysokiej jakości film dokumentalny 3D z rekonstrukcjami tego, co wydarzyło się pod powierzchnią mórz mezozoicznych. === Budynki wojskowe === ==== Pomniki ==== * {{zobacz | name=Pomnik żołnierzy armii amerykańskiej | alt=Pomník vojákům americké armády | url= | email= | adres=skrzyżowanie Klatovska třída i ulice Americká | lat=49.7439667 | long=13.3727000 | wskazówki=Przystanek U Práce: linie trolejbusowe nr 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17 oraz linie autobusowe nr 27, 35, 57, N1, N2, N3, N4, N5, N6, N7 i linia tramwajowa nr 4 | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=bezpłatny. 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu. Napis: DZIĘKUJEMY AMERYCE! 6 MAJA 1945 ROKU PLZNO ZOSTAŁO WYWOLONE PRZEZ ARMIĘ USA.<br/>DÍKY AMERIKO! DNE 6.KVĚTNA 1945 MěSTO PLZEŇ BYLO OSVOBOZENO AMERICKOU ARMÁDOU 6. V. 1945 THE MEN OF THE SIXTEENTH ARMORED DIVISION WE'LL NEVER FORGET. NIKDY NEZAPOMENEME 6. V. 1990 }} === Budynki religijne === [[Plik:Plzen_Velka_synagoga_02.jpg|thumb|left|Wielka Synagoga]] [[Plik:Katedrala_svateho_Bartolomeje.jpg|thumb|Katedra św. Bartłomieja]] * {{zobacz | name=Katedra św. Bartłomieja | alt=katedrála svatého Bartoloměje | url= | email= | adres=Namesti Republiky | lat=49.747464 | long=13.377386 | wskazówki=Przystanek Náměstí Republiky: linie autobusowe nr 20, 33, N1, N4 i linie tramwajowe nr 1, 2, 4 | telefon= | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Wizyta na platformie Dorośli 50,- CZK i dzieci ((CS) deti) za połowę ceny.. 10:00-18:00 (ostatnie wejście o 17:20). Zbudowany w stylu gotyckim, jego budowę rozpoczęto pod koniec XIII wieku. Jej dzwonnica o wysokości 102,26 m jest najwyższą iglicą w Republice Czeskiej. Na platformę widokową o wysokości 62 metrów można dojść po 301 schodach. }} * {{zobacz | name=[http://www.zoplzen.cz/ Wielka Synagoga] | alt=Velká synagoga | url= | email= | adres=sady Pětatřicátniků | lat=49.746625 | long=13.373000 | wskazówki=Przystanek U Synagogy i Sady Pětatřicátníků: linia tramwajowa nr 1, 2, 4 | telefon=+420 377 235 749 | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=w miesiącach kwiecień-październik niedziela-piątek 10:00-18:00, w miesiącach od września do marca wyłącznie po wcześniejszym umówieniu. Wielka Synagoga, zbudowana w latach 1888-1893 w stylu mauretańsko-romańskim, jest drugą co do wielkości synagogą w Europie i trzecią co do wielkości na świecie (po synagogach w Jerozolimie i Budapeszcie). Wewnątrz organizowane są także wystawy i koncerty. }} === Muzea === [[Plik:Chotesovsky_dum_Plzen.JPG|left|thumb|140px|Muzeum Etnograficzne]] * {{zobacz | name=[https://zcm.cz/o-muzeu/objekty/narodopisne-muzeum-plzenska Muzeum Etnograficzne] | alt=Muzeum Národopisné | url= | email=narodopis@zcm.cz | adres=Náměstí Republiky 106/13, Vnitřní Město | lat=49.7467806 | long=13.3785258 | wskazówki=Przystanek Náměstí Republiky: linie autobusowe nr 20, 33, N1, N4 i linie tramwajowe nr 1, 2, 4 | telefon=+420 378 370 200 | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=wtorek-niedziela 10:00-18:00. Muzeum opowiada historię starożytnego ludu zamieszkującego Pilzno i ​​okolice. W sali głównej znajdują się eksponaty etnograficzne, historyczne i przyrodnicze, a także różnorodne eksponaty z dzienników podróżniczych. }} [[File:Plzen_147.JPG|thumb|right|Muzeum Czech Zachodnich]] * {{zobacz | name=[https://www.zcm.cz/ Muzeum Czech Zachodnich] | alt=Západočeské Muzeum | url= | email=info@zcm.cz | adres=Kopeckého sady 357/2, Vnitřní Město | lat=49.7449347 | long=13.3789547 | wskazówki=Przystanek Muzeum: linia trolejbusowa nr 13 | telefon=+420 378 370 111 | tollfree= | fax=+420 378 370 150 | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Muzeum zostało założone w 1878 roku. Zasób eksponatów historycznych, artystycznych i etnograficznych oraz zbiorów naukowych należy do największych w Republice Czeskiej. Budynek muzeum składa się z trzech pięter i trzech skrzydeł i znajduje się w południowo-wschodniej części kościoła franciszkańskiego. klasztor, zaprojektowany w końcu XIX wieku. Od początku lat 90. muzeum oferuje także stypendia i prowadzi badania z zakresu historii we współpracy z miejscowym uniwersytetem; }} [[File:Mestansky_dum_cp_137_Plzen.JPG|left|thumb|Muzeum Lalek]] * {{zobacz | name=[http://www.muzeumloutek.cz/cs/ Muzeum Lalek] | alt=Muzeum loutek | url= | email=muzeumloutek@zcm.cz | adres=náměstí Republiky 137/23, Vnitřní Město | lat=49.7463000 | long=13.3769000 | wskazówki=Przystanek Náměstí Republiky: linie autobusowe nr 20, 33, N1, N4 i linie tramwajowe nr 1, 2, 4 | telefon=+420 378 370 801 | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Dorośli 60,- CZK, dzieci 30,- CZK, rodziny 150,- CZK. wtorek-niedziela 10:00-18:00. Czy wiesz, że Pilzno to miejsce narodzin słynnych lalek Spejbla i Hurvinka? W Muzeum, w zabytkowej kamienicy przy Placu Republiki, otwartej w połowie września 2009 roku, można obejrzeć słynne na całym świecie pilzneńskie lalki. Nie jest to klasyczna wystawa do zwiedzania, ale sami możecie spróbować wcielić się w lalkarzy. To tylko jeden z przykładów „kultury interaktywnej”, do której dąży miasto w ramach projektów związanych z tytułem Europejskiej Stolicy Kultury 2015. }} * {{zobacz | name=[https://www.muzeumstrasidel.cz/ Muzeum Duchów] | alt=Muzeum Strašidel | url= | email=plzen@muzeumstrasidel.cz | adres=Náměstí Republiky 33 | lat=49.7474606 | long=13.3766322 | wskazówki=wejście od strony hotelu Central. Przystanek Náměstí Republiky: linie autobusowe nr 20, 33, N1, N4 i linie tramwajowe nr 1, 2, 4 | telefon=+420 377 223 473 | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=Dorośli 80,- CZK, dzieci i emeryci 50,- CZK. pon.-niedz. 10:00–18:00. To więcej niż muzeum, to wyjątkowa wystawa duchów, lalek, opowieści, baśni i starożytnych opowieści o magii, dziś zapomnianej. Odpowiednie dla dzieci, a może także dla dorosłych, którzy nie zapomnieli o poezji rzeczy, muzeum jest dobrym miejscem do odwiedzenia na wycieczki szkolne, przyjęcia urodzinowe i podobne wydarzenia. }} [[File:Kulturní_dům_Peklo_v_Plzni_-_okres_Plzeň-město_-_Česká_republika.jpg|thumb|Muzeum Pamięci Armii Amerykańskiej]] * {{zobacz | name=[http://www.csadplzen.cz/?ob=muzeum Muzeum Techniki Transportu] | alt=Muzea Dopravní Techniky | url= | email=muzeum@csadplzen.cz | adres=V Malé Doubravce 1242/27, Doubravka | lat=49.7506539 | long=13.4129497 | wskazówki=Przystanek Opavská: linie trolejbusowe nr 16, 17 i linie autobusowe nr 29, 30, N3, N6 | telefon=+420 377 262 911 | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=wyłącznie po wcześniejszym umówieniu (z co najmniej 24-godzinnym wyprzedzeniem); pon.-pt. 08:00-16:00. Muzeum posiada ciekawe materiały historyczne dotyczące korzystania z autobusów w południowo-zachodnich Czechach (zdjęcia, filmy, mapy, rozkłady jazdy, umundurowanie, różne wyposażenie). }} * {{zobacz | name=[https://www.patton-memorial.cz/ Muzeum Pamięci Armii Amerykańskiej] | alt=Památník americké armády muzeum | url= | email=info@patton-memorial.cz | adres=Kulturní dům Peklo, Pobřežní 2220/10 | lat=49.7500280 | long=13.3736111 | wskazówki=Przystanek Hlavní pošta: linie tramwajowe nr 1, 2, 4 | telefon=+420 378 037 954 (kasa), +420 378 037 956 (biura) | tollfree= | fax= | godziny= | ceny= | lastedit= | opis=60,- CZK. wtorek-niedziela 09:00-13:00/14:00-17:00. Muzeum stara się opowiedzieć historię bombardowań i obecności USA w Pilźnie podczas II wojny światowej. Otwarte w 2005 roku, jest największym czeskim muzeum poświęconym tej tematyce. }} == Aktywny wypoczynek == [[Plik:Mestanska beseda Plzen.JPG|thumb|right|Dom Kultury w Pilźnie]] * Przejdź się po parkach miejskich otaczających historyczne centrum miasta z dwóch stron. * Rozkoszuj się widokiem na miasto i okolice z wieży kościoła św. Bartłomieja. * Napij się piwa Pilsner Urquell w mieście, od którego wzięła się nazwa wszystkich pilsnerów na świecie. * {{Znacznik|Dom Kultury|49.7441281|13.3767061|typ=atrakcja}}'''[https://mestanskabeseda.cz/ Dom Kultury]''' (''Měšťanská Beseda''), Kopeckého sady 59/13, Jižní Předměstí (''przystanek Mrakodrap linie nr 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17 i linie autobusowe nr 20, 27, 34, 35, 57, N1, N2, N3, N7''), ☎ +420 378 037 922, rezervace@mestanskabeseda.cz. Ten luksusowy neorenesansowy pałac został ukończony w zeszłym stuleciu przez Františka Kotka, który powiększył istniejący wcześniej pałac będący własnością gminy. Nie sposób podać tylko jednej definicji tego miejsca; jeśli szukasz wydarzeń kulturalnych to dobrze trafiłeś. W ogromnym budynku mieści się właściwie wszystko, czego można sobie życzyć: restauracja, kawiarnia literacka, rozmaite pomieszczenia oraz zespół pomieszczeń różnej wielkości, wykorzystywanych okazjonalnie jako kino, teatr, sale eventowe czy konferencyjne. Ale nawet jeśli nie zamierzacie Państwo słuchać konferencji, która prawie w całości odbywa się w języku czeskim, mimo to polecamy wpaść tutaj i zafascynować się luksusowymi wnętrzami i wyrafinowaną architekturą budynku. * {{Znacznik|Škoda Sports Park|49.7240392|13.3628108|typ=atrakcja}}'''[https://www.skodasportpark.cz/ Škoda Sports Park]''', Malostranská (''przystanek Vodárna: linie autobusowe nr 22, 29, 30 i linie trolejbusowe nr 10, 13''), ☎ +420 739 005 699 (komórka). otwarte przez cały rok. Park położony jest na południe od centrum miasta. Park jest idealnym miejscem dla miłośników joggingu lub długich spacerów (nawet po zachodzie słońca dzięki sztucznemu oświetleniu). Oprócz tego w parku sportowym znajduje się rampa do deskorolki, boiska do siatkówki plażowej, ścianka wspinaczkowa i centrum linowe (LC), gdzie można spróbować trasy z 15 przeszkodami o różnym stopniu trudności zarówno w parach, jak i indywidualnie, jeśli jesteś typem żądnym przygód. Dla bardziej zrelaksowanych jest ogromna huśtawka. * {{Znacznik|Bajkowy Dom|49.7611775|6.82876|typ=atrakcja}}'''Bajkowy Dom''' (''Dům pohádek''), Na Chmelnicích 1599/3, Severní Předměstí (''przystanek Amfiteátr: linie autobusowe № 25, 41, 56''), ☎ +420 724 770 728 (info - tel.), +420 725 950 066 (niania rezerwacji - telefon komórkowy), dumpohadek@polproduction.cz. Usługa niani dla Ciebie dzieci w cenie 79,- CZK za godzinę. wtorek-niedziela 09:00–19:00. Dom przeznaczony dla dzieci od 3 roku życia, inspirowany baśniami, z ekranami wyświetlającymi postacie z głównych baśni. Codziennie dzieci mogą cieszyć się wspaniałym programem i warsztatami. Przestrzeń ozdobiona jest dziełami Mole’a, Křemílka i Vochomůrki, Reeda i innych postaci z tradycyjnych czeskich i czeskich bajek na dobranoc. Obiekt oferuje również możliwość pełnej obsługi cateringowej i cukierniczej, deserów, kanapek, ciast, sałatek i wielu innych. Jeżeli chcesz pozwiedzać miasto i miło spędzić czas bez dzieci możesz skorzystać z usług niani. === Sport === * {{Znacznik|Doosan Arena|49.75|13.3856|typ=atrakcja}}'''Piłka nożna: [https://www.fcviktoria.cz/ FC Viktoria Pilzno]'''. Grają w piłkę nożną w pierwszej lidze, najwyższej klasie rozgrywkowej. Ich macierzystym stadionem jest Doosan Arena (pojemność 12 000 miejsc), położona w odległości krótkiego spaceru od centrum miasta. == Praca == == Nauka == * {{Znacznik|'''Uniwersytet Zachodnioczeski w Pilźnie'''|49.72459 |13.35101 |typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://www.zcu.cz/cs/index.html Uniwersytet Zachodnioczeski w Pilźnie]''' (''Západočeská univerzita v Plzni''), Univerzitní 2732/8, 301 00 Plzeň. * {{Znacznik|'''Biblioteka Naukowa Kraju Pilźnieńskiego'''|49.745216 |13.375333 |typ=nauka|url=|kolor=FF00FF|treść=}}'''[https://svkpk.cz/ Biblioteka Naukowa Kraju Pilźnieńskiego]'''. == Zakupy == Ceny w Pilźnie są z reguły niższe niż w [[Praga|Pradze]]. Jak każde szanujące się czeskie miasto, mocną stroną Pilzna są rynki. Niemal przez cały rok, a już na pewno w czasie wakacji, organizowane są targi na świeżym powietrzu, na których można znaleźć wiele wszelkiego rodzaju artykułów, od żywności po pamiątki. === Rynki === * '''[http://www.trhyplzen.cz/terminy-trhu/velikonocni-trh-21-3-1-4.htm Tradycyjny Rynek św. Józefa]''' (''Josefovsko – velikonoční tradiční trhy'''), Náměstí Republiky, Vnitřní Město. Między marcem a kwietniem. * '''[https://www.plzensketrhy.cz/ Targi Rolne]''' (''Farmářské trhy'''), Náměstí Republiky, Vnitřní Město. Druga i ostatnia sobota każdego miesiąca, w godzinach porannych 08:00-12:00, od końca marca do połowy grudnia. Słynie z certyfikowanych produktów organicznych. * '''Targ 3 Maja''' (''Májový tradiční trhy''), Náměstí Republiky, Vnitřní Město. W maju. * '''Tradycyjny Rynek św. Bartłomieja''' (''Bartolomějský tradiční trhy''), Náměstí Republiky, Vnitřní Město. W sierpniu. * '''[http://www.trhyplzen.cz/terminy-trhu/vaclavske-trhy-16-9-19-9.htm Tradycyjny Rynek św. Wincentego]''' (''Václavský tradiční trhy''), Náměstí Republiky, Vnitřní Město. We wrześniu. * '''Tradycyjny Rynek w Haweli''' (''Havelský tradiční trhy''), Náměstí Republiky, Vnitřní Město. W październiku. * '''Tradycyjny Rynek Św. Marcina''' (''Martinský tradiční trhy''), Náměstí Republiky, Vnitřní Město. W listopadzie. * '''Tradycyjny Jarmark Bożonarodzeniowy''' (''Vánoční tradiční trhy''), Náměstí Republiky, Vnitřní Město. Między listopadem a grudniem. === Centra handlowe === * {{Znacznik|'''Obchodní centrum Plzeň Plaza'''|49.74932 |13.36940 |typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Obchodní centrum Plzeň Plaza''', Radčická 2861/2, 301 00 Plzeň. * {{Znacznik|'''Nákupní centrum Olympia Plzeň'''|49.70112 |13.42589 |typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Nákupní centrum Olympia Plzeň, Písecká 972/1, 326 00 Plzeň. * {{Znacznik|'''Nákupní centrum Borská pole'''|49.72823 |13.34345 |typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Nákupní centrum Borská pole''', U Letiště 1074/2, 301 00 Plzeň. * {{Znacznik|'''Centrum Doubravka'''|49.75222 |13.41561 |typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Centrum Doubravka''', Masarykova 1201/75, 312 00 Plzeň. * {{Znacznik|'''Globus Hypermarket'''|49.77773 |13.34897 |typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''Globus Hypermarket''', Chotíkov 385, 330 17 Chotíkov. Otwarte: pon.-niedz. od 8:00 do 21:00. === Sklepy organiczne === * {{Znacznik|'''Sklep ekologiczny HerBio'''|49.7432272 |13.3735197 |typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''[https://www.herbio.cz/ Sklep ekologiczny HerBio]''' (''Bioprodejna HerBio''), V Šipce 653/8, Jižní Předměstí (''Przystanek U Práce: linie autobusowe nr 27, 35, 57, N1, N2, N3, N7 i linie trolejbusowe nr 10 do 17''), ☎ +420 377 235 414, info@herbio.cz. Pon.-Sob. 08:00–18:00. Sprzedaż żywności i produktów ekologicznych (biopotraviny a bioprodukty w języku czeskim). * {{Znacznik|'''Mały sklep Hope - Aroma by Marie Hrubá'''|49.7421017 |13.3794486 |typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''[http://www.hildegarda.cz/ Mały sklep Hope - Aroma by Marie Hrubá]''' (''Obchůdek naděje - Aroma v Marie Hrubá''), Prokopova 206/27, Jižní Předměstí (''przystanek Prokopova: trolejbus''), ☎ +420 377 221 874, obchudeknadeje@hildegarda.cz. pon.-pt. 09:00–13:00/14:00–17:00. Sprzedaż żywności i produktów organicznych (biopotraviny a bioprodukty) oraz produktów medycyny alternatywnej i homeopatycznej, dzieła o długiej tradycji zarówno europejskiej (zapoczątkowanej przez średniowieczną św. Hildegardę z Bingen), jak i azjatyckiej (w szczególności tej stosowanej w Tradycyjnej Medycynie Chińskiej). * {{Znacznik|'''Sklep z artykułami rolnymi'''|49.7358836 |13.4051461 |typ=zakupy|url=|kolor=008080|treść=}}'''[https://www.farmarsky-obchod.cz/ Sklep z artykułami rolnymi]''' (''Farmářský obchod''), Lobezská 57/63, Lobzy (przystanek Částkova: linia trolejbusu nr 12), ☎ +420 734 738 524, info@farmarsky-obchod.cz. pon.-pt. 08:00-17:30. Sprzedają owoce, warzywa, mięso i inne produkty rolne. W ofercie także herbaty ziołowe i ziołowe, wino, jajka, wędliny, rokitnik zwyczajny i inne wyroby cukiernicze. == Gastronomia == === Oszczędnie === * {{Znacznik|'''Restauracja Vegetka'''|49.7438469 |13.3743544 |typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''Restauracja Vegetka''' (''Restaurace Vegetka''), Americká 1166/13, Jižní Předměstí (''Przystanek U Práce: linie autobusowe nr 27, 35, 57, N1, N2, N3, N7 i linie trolejbusowe nr 10 do 17''), ☎ +420 377 325 882 , info@vegetka.cz. pon.-pt. 07.30-18.00. Restauracja oferuje także menu wegetariańskie i wegańskie. === Umiarkowanie === * {{Znacznik|'''Restauracja Na Spilce'''|49.747786 |13.388361 |typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.naspilce.cz/ Restauracja Na Spilce]''' (''Restaurace Na Spilce''), U Prazdroje 64/7, Východní Předměstí (''dojście przez sklep z pamiątkami w browarze Pilsner Urquell. Przystanek Prazdroj: linia autobusowa nr 28 i trolejbus nr 13''), ☎ +420 377 062 755, naspilce @naspilce.com. Pon-Cz 11:00-22:00, Piątek-Sobota 11:00-23:00, Niedziela 11:00-22:00. Z 550 miejscami, być może największa czeska restauracja, zlokalizowana w browarze Pilsner Urquell. * {{Znacznik|'''Na Parkanu'''|49.748739 |13.380917 |typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.naparkanu.com/cz/ Na Parkanu]''' (''Pivovarský šenk Na Parkanu''), Veleslavínova 59/4, Vnitřní Město (''przystanek Na Rychtářce: linia autobusowa nr 28''), ☎ +420 377 324 485, info@naparkanu.com. korzystne ceny na oferty dnia (CS) denni-nabidka. Poniedziałek-środa 11:00-23:00, czwartek 11:00-24:00, piątek-sobota 11:00-1:00, niedziela 11:00-22:00. Browar-Osteria w stylu lat 30. XX wieku, założony w 1966 roku, swoją nazwę wziął od lokalizacji blisko murów miejskich, zwanej Parkány. * {{Znacznik|'''U Mansfelda'''|49.747069 |13.379797 |typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.umansfelda.cz/ U Mansfelda]''' (''Restaurace a Vinárna U Mansfelda''), Dřevěná 102/9, Vnitřní Město (''przystanek Náměstí Republiky: linie autobusowe № 20, 33, 40, N1''), ☎ +420 377 333 844, fax: +420 377 333 8 45, info@umansfelda.cz. Restauracja: poniedziałek-czwartek 11:00-23:00, piątek-sobota 11:00-24:00, niedziela 12:00-22:00. Sklep z winami: wtorek-sobota 17:00-24:00. Restauracja na parterze budynku w centrum miasta. Serwuje dobre tradycyjne czeskie jedzenie. Wraz z piwnicą z winami, zlokalizowaną na parterze, oferuje rustykalną, a zarazem domową atmosferę. Do restauracji przynależy także piękny taras, wyniesiony ponad poziom ulicy, z którego roztacza się piękny widok na park Šafářovy Sady. * {{Znacznik|'''Potrefená Husa'''|49.7444619 |13.3776917 |typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''Potrefená Husa''' (''Restaurace Potrefená Husa''), Martinská 10/1, Jižní Předměstí (''przystanek Muzeum: linie autobusowe nr 33, 40 i linie trolejbusowe nr 13''), ☎ +420 377 320 832. Niedziela-Pon 11:00–24:00 , wt.–sob. 11:00–01:00. Kuchnia: międzynarodowa. * {{Znacznik|'''U Salzmannu'''|49.74780 |13.3743544 |typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.usalzmannu.com/cz/ U Salzmannu]''', Pražská 90/8, Vnitřní Město (''przystanek Náměstí Republiky: linie tramwajowe nr 1, 2, 4''), ☎ +420 377 235 476, info@usalzmannu.com. Pon-czwartek 11:00-23:00, piątek-sobota 11:00-24:00, niedziela 11:00-22:00. Najstarsza restauracja w Pilźnie. * {{Znacznik|'''Stará Sladovna'''|49.7492503 |13.3782611 |typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''Stará Sladovna''', Malá 362/3, Vnitřní Město, ☎ +420 377 225 151, +420 773 225 154 (komórka), info@rafia.cz. Pon-Cz 11:00-12:00, Piątek-Sobota 11:00-1:00, Niedziela 11:00-23:00. Restauracja i tawerna w stylu średniowiecznym. * {{Znacznik|'''Slunečnize'''|49.7439539 |13.3754361 |typ=jedzenie|url=|kolor=FF8C00|treść=}}'''[https://www.slunecniceplzen.cz/ Slunečnize]''', Jungmannova 169/4, Jižní Předměstí (''przystanek Mrakodrap: linie trolejbusowe № 10 do 17''), ☎ +420 377 236 093, slunecnice@slunecniceplzen.cz. Pon-Niedziela 11:00-20:00. Restauracja z daniami organicznymi, w tym wegetariańskimi i wegańskimi. == Życie nocne == * {{Znacznik|'''Disco 21 Club'''|49.7425225|13.3794047 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.21club.cz/ Disco 21 Club]''' (''Taneční klub 21 Club''), Prokopova 238/21, Bory, Jižní Předměstí (''wejście od dziedzińca. Przystanek Prokopova: linie trolejbusowe nr 10, 13, 14''), ☎ +420 725 044 977 (komórka), +420 603 511 760 (komórkowy), info@21club.cz. Czw 21:00–3:00, piątek–sobota 19:00–5:00. Klub otwarty w 1995 roku z parkietem tanecznym, barem, salonem, bezpłatnym dostępem do Internetu przez Wi-Fi, letnim tarasem na dziedzińcu z grillem i miejscami do siedzenia. Piwa beczkowe: Fenix ​​13° - Gambrinus 10° - Gambrinus Excellent 11° - Plzeňský Prazdroj. * {{Znacznik|'''Jazz rock cafe Dominik'''|49.7485108|13.3768247 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''Jazz rock cafe Dominik''', Dominikánská 281/3, Vnitřní Město (''ok. 100 m na północ od Placu Republiki. Przystanek Náměstí Republiky: linie tramwajowe nr 1, 2, 4''), ☎ +420 721 546 231 (komórka), mailto :jazzrockdominikcafe@ seznam.cz. Akceptowana jest wyłącznie gotówka. pon.-czw. 10:00–01:00, pt. 10:00–04:00, sob. 13:00–02:00, niedz. 13:00–00:00. Przyjemny lokal dla niepalących w centrum miasta, oferujący zarówno codzienną filiżankę spokojnej kawy i innych napojów bezalkoholowych, jak i wybór ponad 100 napojów alkoholowych (w tym duży wybór alkoholi: rum, wódka, whisky i bourbon). Piwa beczkowe: Fenix ​​​​13° - Gambrinus 10° - Plzeňský Prazdroj. * {{Znacznik|'''Dyskoteka i Bar Goethe's Mefisto'''|49.7444267|13.3783375 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''Dyskoteka i Bar Goethe's Mefisto''' (''Taneční klub a bar Goethe's Mefisto''), Smetanový sady, Goethova 9/2, Jižní Předměstí (przystanek Goethova: linia trolejbusu nr 13 i linia autobusu nr N7 lub przystanek Muzeum: linia trolejbusu nr 13 i linia autobusu nr № 33), ☎ +420 602 342 002 (tel. kom.), info@mefistobar.com. Pon.–czw. 17:00–6:00, piątek–niedziela 19:00–6:00. Nazwa restauracji przy Parku Smetany wzięła się od nazwy ulicy i jej charakteru Mefistofelesa autorstwa Johanna Wolfganga von Goethego. Muzyka: dance, rock i stare przeboje według aktualnego programu. Piwa beczkowe: Gambrinus 10° - Plzeňský Prazdroj. * {{Znacznik|'''Restauracja i Klub Paříž'''|49.7428786|13.3832208 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''Restauracja i Klub Paříž''' (''Restaurace a klub Paříž''), Pařížská 1710/5, Východní Předměstí (''przystanek Pařížská: linie trolejbusowe nr 11, 12, 15, 16, 17 i linie autobusowe nr 35, 57, N2, N3, N 5, N6''), ☎ +420 377 227 635. Restauracja z salą balową niedaleko Dworca Centralnego. Największą siłą tej restauracji jest niewątpliwie kuchnia, która pozostaje otwarta nawet w nocy, dzięki czemu nie ma problemu ze znalezieniem dobrego posiłku nawet o wpół do trzeciej nad ranem. Piwa beczkowe: Gambrinus 10° - Plzeňský Prazdroj. * {{Znacznik|'''Dyskoteka i bar PH+'''|49.744462|13.377692 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''Dyskoteka i bar PH+''' (''Taneční klub a bar PH+''), Martinská 10/1, Jižní Předměstí (''przystanek Muzeum: linia trolejbusu nr 13 i linia autobusu nr 33''), ☎ +420 377 918 826, +420 777 760 169 (komórka ), pehacko@pehacko.cz. Środa wstęp wolny, piątek-sobota 70,- do 90,- CZK. Środa, piątek-sobota 21:00–5:00, bar otwarty tylko do 4:00. Dyskoteka w Kopeckého sadach. Muzyka: elektroniczna (House, Progressive, Electro). Piwa beczkowe: Granát 12° - Hoegaarden White - Staropramen 10° - Staropramen 12° - Staropramen Černý - Stella Artois. === Przedstawienia === [[Plik:Opera Plzen 176.JPG|thumb|Wielki Teatr Opery (DJKT)]] * '''[https://www.plzenskavstupenka.cz/de Internetowa kasa biletowa Pilzno]''' (''Plzeňská vstupenka''), info@plzenskavstupenka.cz. 24 godziny na dobę Bilety online na wszystkie wydarzenia Pilzna 2015, teatr, kino, muzykę, festiwale, sport, dzieci, techmania i nie tylko. * {{Znacznik|'''Filharmonia Pilzeńska'''|49.7307361|13.3727333 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.plzenskafilharmonie.cz/ Filharmonia Pilzeńska]''' (''Plzeňská filharmonie''), Náměstí Míru 2363/10, Jižní Předměstí (''przystanek Náměstí Míru: linia tramwajowa nr 4 lub przystanek Poliklinika Bory: linia autobusowa nr 29''), ☎ +420 377 423 336, info@ plzenskafilharmonie.cz. * {{Znacznik|'''Duży Teatr Josefa Kajetána Tyla'''|49.745334|13.3727 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''Duży Teatr Josefa Kajetána Tyla''' (''Velké divadlo J. K. Tyla''), Smetanovy sady 1129/16, Jižní Předměstí (''w pobliżu muzeum etnograficznego. Przystanek Divadlo J. K. Tyla: linie autobusowe nr 28, 41, 56 lub przystanek Sady Pětatřicátníků: linie tramwajowe nr 1 , 2 , 4''), ☎ +420 378 038 070 (info), +420 378 038 190 (kasa biletowa), fax: +420 377 323 941, gebelt@plzen.eu. około 7,00 euro za zwykłe przedstawienia. Teatr JK Tyla jest jednym z najważniejszych w mieście i głównym teatrem powiatu. Został otwarty 27 września 1902 roku i jest dziełem architekta Antonína Balšánka. Przy dekoracji tej okazałej opery współpracowało wielu artystów, rzeźbiarzy i malarzy. Dziś jest to najbardziej prestiżowe miejsce, o jakim artysta może marzyć w mieście. Istnieje możliwość wynajęcia dużej sali i foyer na imprezy prywatne. Przedsprzedaż biletów w kasie przy ulicy Sedláčkova 174/2 w centrum. [[File:Nové divadlo v Plzni 03.JPG|thumb|Nowy Teatr (DJKT)]] * {{Znacznik|'''Teatr Nowy Josefa Kajetána Tyla'''|49.7491099|13.3720969 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''Teatr Nowy Josefa Kajetána Tyla''' (''Nové divadlo J. K. Tyla''), Palackého náměstí 2971/30, Jižní Předměstí, ☎ +420 378 038 048 (info), +420 378 038 049 (info), +420 378 038 190 ( kasa biletowa) , kaslj@plzen.eu. Zbudowany specjalnie na wydarzenia związane z tytułem Europejskiej Stolicy Kultury, nowy teatr otworzył swoje podwoje pod koniec 2014 roku i mieści się w budynku o ultranowoczesnej architekturze, delikatnie mówiąc. Jeśli chodzi o wydarzenia, teatr ten ze swoimi dwiema scenami, „nową sceną” (Nové scéna) i „małą sceną” (Malá scéna), koncentruje się na tych samych gatunkach co Teatr Wielki i na bardziej nowoczesnych kompozycjach, których brakuje w teatrze poprzedni. Przedsprzedaż biletów w kasie przy ulicy Sedláčkova 174/2 w centrum. * {{Znacznik|'''Teatr Alfa'''|49.7484353|13.4068267 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[http://www.divadloalfa.cz/index.php/en/ Teatr Alfa]''' (''Divadlo Alfa''), Rokycanská 174/7, Lobzy (''przystanek Letná: linie autobusowe nr N3, N6 lub linie trolejbusowe nr 11, 15''), ☎ +420 378 038 464 (info), +420 378 038 464 (bilet biuro ), fax: +420 378 038 477, info@divadloalfa.cz. pon.-pt. 08:00-15:30. Teatr dedykowany dzieciom. * {{Znacznik|'''Teatr Lalek V Boudě'''|49.7453264|13.3270231 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[http://www.vboude.com/ Teatr Lalek V Boudě]''' (''Loutkové divadlo V Boudě (IT) W szopie''), w M-Klubie, Macháčkova 943/28, Skvrňany (przystanek Zadní Skvrňany: linie autobusowe nr 24, 37, N2 lub przystanek kolejowy Plzeň-Zadní Skvrňany ), ☎ +420 607 910 127 (komórka), kasparek@vboude.com. Niedziela–piątek zamknięte, sobota 16:00–17:00. W teatrze tym skupiamy się głównie na tradycyjnych sztukach czeskich autorów. Realizacja tych zabaw odbywa się w tradycyjny iluzoryczny sposób, teatru lalek, w historycznej oprawie historycznych marionetek na filetach. * {{Znacznik|'''Teatr Lalek Špalíček'''|49.7582964|13.4223244 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''[https://www.spalicekplzen.cz/ Teatr Lalek Špalíček]''' (''Loutkové divadlo Špalíček (IT) Chapping''), w D-Klubie, Zábělská 1280/54b, Doubravka (''przystanek Habrmannovo námesti: linie trolejbusowe nr 16, 17 lub przystanek Doubravka: linie autobusowe nr 28, N6''), ☎ +420 777 639 484 (komórka), spalicek.ld@seznam.cz. 30,- CZK. Spektakl rozpoczyna się o godzinie 15:30. Kasa biletowa czynna od godziny 15:00. * {{Znacznik|'''Střípek Teatr Lalek'''|49.7322069|13.3965764 |typ=bar|url=|kolor=000000|treść=}}'''Střípek Teatr Lalek''' (''Loutkové divadlo Střípek''), Kyjevská 1672/49, Východní Předměstí (''przystanek Nám. Generála Píky: linia tramwajowa nr 2''), ☎ +420 371 422 102, +420 604 181 2 45 (komórka ), divadlo.stripek @seznam.cz. == Imprezy, festiwale == W ciągu roku odbywa się kilka wydarzeń; niektórzy z nich są: * '''Dni Kultury Bawarskiej''' (''Kwiaty dla Pilzna, czeski: květin pro Plzni''), Náměstí Republiky. W ramach Tygodnia Bawarskiego odbędą się niezwykle barwne uroczystości kulturalne, których kulminacją będą uroczystości końcowe wraz z akcją Kwiaty dla Pilzna, podczas której tysiące kwiatów z Bawarii zostaną przekazane fundacji Pilzno na znak „przyjaźni”. * '''[https://www.festivalfinale.cz/ Festiwalu filmowy Finale]'''. Prezentowane są filmy i dokumenty czechosłowackie. * '''[https://www.slavnostisvobody.cz/en/ Dzień Wyzwolenia]'''. Festiwal upamiętnia wyzwolenie Pilzna spod nazistowskich Niemiec przez 3. Armię George’a Pattona w 1945 r.; z tej okazji miasto wypełnia się wydarzeniami muzycznymi i kulturalnymi. * '''[https://www.freshfestival.cz/ Fresh Festiwal]''', w centrum handlowym Plzeň Plaza, petr@apetitfestival.cz. 50,- CZK dziennie. Największy festiwal gastronomiczny w zachodnich Czechach. * {{Znacznik|Międzynarodowy Festiwal Folklorystyczny CIOFF|49.7449978|13.3744925|typ=atrakcja}}'''[https://www.mffplzen.eu/ Międzynarodowy Festiwal Folklorystyczny CIOFF]''' (''Mezinárodní folklorní festiwal CIOFF''), Scéna „U Branky”, Smetanovy sady, ☎ +420 723 979 527 (komórka), info@mffplzen.eu. Festiwal w wielu lokalizacjach z czeskimi i międzynarodowymi zespołami folklorystycznymi z całego świata. Główna scena „U Branky” znajduje się w sadach Smetanovy. [[Plik:Papírna_Slovany.JPG|thumb|right|Parking supermarketu Billa, a za nim obszar przemysłowy Motokáry Papírna]] * '''Festiwal Rocka Lalek'''. Ostatni weekend lipca. Odbywa się przed placem Pilzna * '''[https://inspiralgarden.cz/ziva-ulice/ Festiwal Żywej Ulicy]''' (''Festiwal Živá ulice''), Náměstí Republiky, ☎ +420 222 352 091, info@zivaulice.eu. Odbywają się przedstawienia uliczne, przedstawienia teatralne i wydarzenia muzyczne, z małymi scenami w centrum miasta i dużą sceną na Piazza della Repubblica. [[Plik:The Aftermath (4572273933).jpg|thumb|250px|left|Cóż lepszego niż Pilsner w mieście, w którym powstał?]] * '''Pilsner Fest'''. Wrzesień. Największy i najsłynniejszy festiwal piwa w Czechach, który mniej więcej pokrywa się z rocznicą założenia browaru Urquell (zdarza się jednak, że obchodzony jest z wyprzedzeniem, jak miało to miejsce w 2010 roku, kiedy odbywał się na 27 i 28 sierpnia). * {{Znacznik|Metalfest|49.7597236|13.3611258|typ=atrakcja}}'''Metalfest''', Pod Vinicemi 828/9, Severní Předměstí (''przystanek Amfiteátr: linia autobusowa nr 41''), ☎ +420 577 432 580, +420 224 235 267 (kasa biletowa Pragokoncert Bohemia a.s.), +420 577 4 32 420 (biuro Pragokoncert Bohemia a.s.), faks: +420 577 432 420, pragokoncert@pragokoncert.com. Metalfest to środkowoeuropejski festiwal muzyki heavy metalowej, odbywający się w miejskim amfiteatrze. ==Noclegi== === Oszczędnie === * {{Znacznik|'''AK Penzion'''|49.7462006 |13.3436994|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.plzenubytovani.cz/ AK Penzion]''', Křimická 280/102, Skvrňany (''Przystanek Sulislavská: linie autobusowe № 41, 56''), ☎ +420 605 113 606 (komórka), kpenzion@seznam.cz. Rodzinny pensjonat z pokojami dwu, trzy i czteroosobowymi z prywatną łazienką. Kuchnia z lodówką, kuchenką mikrofalową i czajnikiem do wspólnego użytku * {{Znacznik|'''Euro Hostel/Hotel Roudna'''|49.7529769 |13.3799722|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Euro Hostel/Hotel Roudna''', Na Roudné 400/13, Severní Předměstí (''przystanek Otýlie Beníškové: linie autobusowe № 20, 33, 40, N1''), ☎ +420 377 259 926, info@hotelroudna.cz. * {{Znacznik|'''Penzion Mirtl'''|49.7269300 |13.3871133|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Penzion Mirtl''', Zborovská 103/7, Doudlevce (''przystanek Doudlevce, ETZ: linie trolejbusowe nr 10, 13, 14 i linie autobusowe nr 22, 29''), ☎ +420 603 243 924 (komórka), montasto@seznam.cz. 280,- CZK za osobę i noc.. Pensjonat z pokojami dwu i trzyosobowymi ze wspólną łazienką. Kuchnia z lodówką, kuchenką mikrofalową i czajnikiem do wspólnego użytku. * {{Znacznik|'''Penzion Harry'''|49.7462189 |13.3425733|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://penzionhary.webnode.cz/ Penzion Harry]''', Křimická 284/114, Skvrňany (''Przystanek Sulislavská: linie autobusowe № 41, 56''), ☎ +420 377 383 047, penzionhary@seznam.cz. * {{Znacznik|'''Zakwaterowanie Plzeň'''|49.7388575 |13.3650742|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[http://www.ubytovnyplzen.cz/ Zakwaterowanie Plzeň]''' (''Ubytovna Plzeň''), Náměstí Českých bratří 2476/10, Jižní Předměstí (''przystanek Náměstí Českých bratří: linia trolejbusowa nr 16 i linia autobusowa nr 22, 41. Stacja kolejowa Plzeň - Jižní p ředměstí na wysokości około 300 m.''), ☎ + 420 378 138 601, fax: +420 378 138 600, info@ubytovnyplzen.cz. od 170,- CZK p min. cztery noce lub 275,- CZK za jedną noc za osobę. Najtańszy nocleg w Pilźnie, prosty i czysty, z więcej niż ładnym widokiem na miasto na wyższych piętrach. * {{Znacznik|'''Zakwaterowanie Presente Plus'''|49.7282372 |13.4108744|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Zakwaterowanie Presente Plus''' (''Ubytovna Presente Plus''), Slovanská alej 2445/41, Východní Předměstí (''przystanek Světovar: linia tramwajowa nr 2 i linie autobusowe nr 22, 51, N2''), ☎ +420 377 918 188. * {{Znacznik|'''Hostel River'''|49.739314 |13.380750|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Hostel River''', Černická 571/14, Jižní Předměstí (''Przystanek U Radbuzy: linie trolejbusowe nr 10, 13, 14''), ☎ +420 774 082 790 (komórka), hostelriver@seznam.cz. * {{Znacznik|'''Zakwaterowanie Silenus'''|49.7333100 |13.3903428|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://plzen-ubytovani.cz/ Zakwaterowanie Silenus]''' (''Ubytovna Silenus'''), Zahradní 1941/25, Východní Předměstí (''przystanek Liliová: linie tramwajowe nr 1, 4 i linie autobusowe nr N2''), ubytovna.zahradni@silenus.cz. Pokoje dwu, trzy i czteroosobowe z pół-lub prywatną łazienką. Do wspólnego użytku jest lodówka, kuchenka mikrofalowa i czajnik * {{Znacznik|'''Zakwaterowanie Zahradni'''|49.7341775 |13.3894867|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[http://bytyzahradni.cz/ Zakwaterowanie Zahradni]''' (''Ubytovna Zahradni''), Zahradní 2078/21, Východní Předměstí (''przystanek Jedlová lub Liliová: linie tramwajowe nr 1, 4 i linie autobusowe nr N2''), ☎ +420 377 443 262, recepce@ubytovnaplzen.cz. === Umiarkowanie === * {{Znacznik|'''Pensjonat City'''|49.74831 |13.38091|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.pensioncityplzen.cz/ Pensjonat City]''', Sady 5. Května 52, (''przystanek Náměstí Republiky: linie tramwajowe nr 1, 2, 4''), ☎ +420 377 326 069. * {{Znacznik|'''Pensjonat Morrison'''|49.7380678 |13.3696681|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.morrison.cz/ Pensjonat Morrison]''', Thámova 797/9, Jižní Předměstí (''przystanek Chodské náměstí: linia tramwajowa nr 4 i linia autobusowa nr N1''), ☎ +420 377 370 952, hotel@morrison.cz. * {{Znacznik|'''Pensjonat Stará Plzeň ***'''|49.7527494 |13.3804228|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.pension-sp.cz/ Pensjonat Stará Plzeň ***]''', Na Roudné 68/12, Severní Předměstí (''przystanek Otýlie Beníškové: linie autobusowe № 20, 33, 40, N1''), ☎ +420 377 259 901, emerytura.sp@centrum.cz. Zameldowanie: 14:00, wymeldowanie: 11:00. Hotel w zabytkowej kamienicy z pokojami wyposażonymi w meble z prawdziwego drewna. * {{Znacznik|'''Pensjonat Vis'''|49.7357819 |13.3911569|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Pensjonat Vis''', Farského 638/14, Východní Předměstí (''przystanek Jedlová: linie tramwajowe nr 1, 4 i linie autobusowe nr N2''), ☎ +420 608 672 782 (komórka), penzionvis@visplzen.cz. pokój 550,- CK dla jednej osoby, 950,- CZK dla dwóch osób plus 100,- CZK za śniadanie. === Ekskluzywnie === * {{Znacznik|'''Hotel Central'''|49.7474606 |13.3766322|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Hotel Central''', Náměstí Republiky 358/33, Vnitřní Město (''przystanek Náměstí Republiky: linie tramwajowe nr 1, 2, 4 i linie autobusowe nr 20, 33, 40, N1''), ☎ +420 377 226 757, hotel-central@zkdplzen. cz. * {{Znacznik|'''Hotel Courtyard'''|49.7484808 |13.3816681|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.marriott.com/en-us/hotels/prgpz-courtyard-pilsen/overview/ Hotel Courtyard]''' (''sieć hoteli Marriott''), Sady 5. kvetna 2699/57, Východní Předměstí (''~162 m – 3 min przystanek Na Rychtářce: linia autobusowa nr 28''), ☎ +420 373 370 131, +420 373 370 134, cy .prgpz.reception@courtyard.com. Hotel ze 195 pokojami z ekspresem do kawy, centrum ćwiczeń z tarasem, zadaszony parking, restauracja Pils'n'Grill z otwartą kuchnią, całodobowy minimarket, bezpłatne Wi-Fi, GoBoard - wirtualny konsjerż. Ponadto cztery sale konferencyjne o różnej wielkości. * {{Znacznik|'''Hotel Irida'''|49.7515472 |13.3770511|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[http://www.irida.cz/ Hotel Irida ***]''', Na Poříčí 398/3, Severní Předměstí (''przystanek Otýlie Beníškové: linie autobusowe № 20, 33, 40, N1''), ☎ +420 725 479 418, fax: +420 373 729 616, hotel@ irida.cz. pokój jednoosobowy od 1250,- CZK, pokój dwuosobowy od 1550,- CZK. * {{Znacznik|'''Hotel Panorama'''|49.7714772 |13.3590211|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[http://www.panorama-pm.cz/ Hotel Panorama]''' (''sieć hoteli Best Western''), V Lomech 1836/11, Bolevec (''~230 m – 3 min. przystanek Tleskačova: linia autobusowa nr 27''), ☎ +420 377 534 323, fax: +420 377 534 328, recepcja @panorama-pm.cz. * {{Znacznik|'''Parkhotel Plzeň'''|49.7104553 |13.4126406|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Parkhotel Plzeň''', U Borského parku 2791/31, Jižní Předměstí (''~140 m – 2 min. przystanek Sídliště Bory: linie trolejbusowe nr 14, 16 i linia autobusowa nr 30''), ☎ +420 378 772 977, fax: +420 378 772 978, hotel@parkhotel-czech.eu. Hotel z własnym centrum konferencyjnym z jedenastoma pokojami dla 1500 gości. * {{Znacznik|'''Hotel Primavera'''|49.7357819 |13.3911569|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.primaverahotel.cz/ Hotel Primavera ****]''', Nepomucká 1058/128, Černice (''w ~241 m – 4 min. przystanek Čechurov: linie trolejbusowe nr 10, 13 lub linie autobusowe nr 23, N2''), ☎ +420 378 020 500, fax: +420 378 020 501, info@primaverahotel.cz. Hotel z własnym centrum konferencyjnym. * {{Znacznik|'''Purkmistr'''|49.6988386 |13.4140406|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''[https://www.purkmistr.cz/ Purkmistr ****]''', Selská náves 21/2, Černice (''~410 m – 6 min. przystanek U Staré Kovárny: linia trolejbusowa nr 13 lub linie autobusowe nr 32, N2, N5''), ☎ +420 377 994 311, fax : +420 377 994 377, recepce@purkmistr.cz. Hotel z restauracją, własnym browarem i terenem. * {{Znacznik|'''Hotel U Zvonu'''|49.7470603 |13.381294|typ=nocleg|url=|kolor=000080|treść=}}'''Hotel U Zvonu ****''', Pražská 2685/27, Východní Předměstí (''w odległości ~177 m – 3 min. przystanek U Zvonu: linie autobusowe № 71, 72''), ☎ +420 378 011 855, fax: +420 378 011 856, recepce@hotel-uzvonu.cz. == Kontakt == === Internet === Bezpłatny Internet dostępny jest w wielu hotelach, kawiarniach i restauracjach. W razie potrzeby w całym Pilźnie znajduje się kilka kafejek internetowych: * '''Arena - Kawiarnia Internetowa''' (''Internetová kavárna Arena''), Františkánská 126/10, Vnitřní Město (''w pobliżu Katedry Św. Bartłomieja''), ☎ +420 377 220 402. * '''[https://netgames.sluzby.cz/ Internet PC Games - Kafejka internetowa]''' (''Internetová kavárna Net-Games''), Prokopova 336/30, Jižní Předměstí, ☎ +420 604 238 967 (komórka), lukas.tousek@seznam.cz. pon.-pt. 08:00–22:00, sob.-niedz. 10:00–22:00. * '''Neila - Kawiarnia internetowa''' (''Internetová kavárna Neila''), Palackého náměstí 618/24, Jižní Předměstí, ☎ +420 728 852 172 (komórka), neila@neila.cz. pon.-pt. 09:00–22:00, sob. 14:00–22:00, niedz. 14:00–21:00. * '''Studio Nico - Kawiarnia internetowa''' (''Internetová kavárna Nico''), Koperníkova 822/25, Jižní Předměstí, ☎ +420 608 026 667 (komórka), pe999@email.cz. Pon.-Sob. 09:00–18:00. == Bezpieczeństwo == == Zdrowie == * {{Znacznik|'''Szpital Uniwersytecki, kampus Lochotín'''|49.7623156 |13.3802275 |typ=zdrowie|url=|kolor=FF0000|treść=}}'''[https://www.fnplzen.cz/ Szpital Uniwersytecki, kampus Lochotín]''' (''Fakultní nemocnice, Lochotín''), Alej Svobody 923/80, Severní Předměstí (''przystanek Nemocnice Lochotín: linie autobusowe nr 25, 33, 34''), ☎ +420 377 103 111, fnplzen@fnplzen.cz. * {{Znacznik|'''Szpital Uniwersytecki''' Kampus Bory'''|49.7317761 |13.3758253 |typ=zdrowie|url=|kolor=FF0000|treść=}}'''[https://www.fnplzen.cz/ Szpital Uniwersytecki Kampus Bory]''' (''Fakultní nemocnice, Bory''), Edvarda Beneše 1128/13, Jižní Předměstí (''przystanek Nemocnice Bory: linia trolejbusowa nr 16 i linia autobusowa nr 22, N1''), ☎ +420 377 401 111, fnplzen@fnplzen . cz. * {{Znacznik|'''Poliklinika Agel'''|49.7458450 |13.3929514 |typ=zdrowie|url=|kolor=FF0000|treść=}}'''[https://poliklinika.agel.cz/index.html Poliklinika Agel]''' (''Železniční poliklinika''), Švihovská 2444/14, Východní Předměstí (''przystanek Železniční poliklinika: linie trolejbusowe nr 11, 15, 16, 17''), ☎ +420 371 15 5 200, +4 20 371 155 201, plzn @pol.agel.cz. Poliklinika Kolejarzy, prowadzona przez Agel. * {{Znacznik|'''Poliklinika Bory'''|49.7301175 |13.3731536 |typ=zdrowie|url=|kolor=FF0000|treść=}}'''[https://www.poliklinikabory.cz/ Poliklinika Bory]''', Čechova 2641/44, Jižní Předměstí (''przystanek Poliklinika Bory: linia autobusowa nr 29''), ☎ +420 373 723 111, info@poliklinikabory.cz. [[File:Poliklinika_Denisovo_nabrezi.JPG|thumb|Poliklinika Denisovo nabrezi]] * {{Znacznik|'''Poliklinika Denisovo nabrezi'''|49.7450786 |13.3830597 |typ=zdrowie|url=|kolor=FF0000|treść=}}'''Poliklinika Denisovo nabrezi''' Denisovo nábřeží 1000/4, Východní Předměstí (''przystanek Hlavní nádraží (następnie pieszo na tył komisariatu): linie tramwajowe nr 1, 2, 4 lub przystanek Pařížská (następnie pieszo wzdłuż przejście na tyłach sklepu Tesco): linie autobusowe nr 34, N2, N3, N5, N6 lub linie trolejbusowe nr 10, 11, 12, 14, 15, 16, 17''), ☎ +420 378 218 111, fax: +420 378 218 417, info@pdnplzen.cz. Poliklinika na Denisovo nábřeží w Pilźnie, oprócz tego, że jest miejskim szpitalem uniwersyteckim, jest także ważną placówką opieki zdrowotnej dla całego powiatu. * {{Znacznik|'''Poliklinika Slovany'''|49.7307808 |13.4007956 |typ=zdrowie|url=|kolor=FF0000|treść=}}'''[https://www.poliklinikaslovany.cz/ Poliklinika Slovany]''', Francouzská třída 2080/4, Východní Předměstí (''Przystanek Poliklinika Slovany: linie autobusowe nr 29, 30 lub dalej przystanek Radnice Slovany: linia tramwajowa nr 2''), ☎ +420 378 014 111, info@poliklinikaslovany.cz . Druga poliklinika miejska. Być może mniejszy od poprzedniego, ale równie wyposażony i wydajny. == Informacje turystyczne == [[File:Plzeň radnice.JPG|thumb|150px|Stary ratusz]] W Pilźnie działają dwa oficjalne biura informacji turystycznej. Rozpocznij swoją wizytę w Pilźnie, odwiedzając je (znajdź tę na náměstí Republiky, jeśli to możliwe), dowiedz się o aktualnych wydarzeniach i weź bezpłatną mapę miasta. Oba biura są otwarte codziennie od 9:00 do 18:00 (do 19:00 od kwietnia do września). * {{Znacznik|Centrum Informacji Miejskiej Pilzno|49.7482300|13.3774511|typ=atrakcja}}'''[https://www.visitplzen.eu/turista Centrum Informacji Miejskiej Pilzno]''' (''Informační centrum města Plzeň''), Náměstí Republiky 290/41, Vnitřní Město (''na lewo od ratusza, Magistrát w języku czeskim''), ☎ +42 378 035 330, info@icpilsen.cz. Kwiecień-Wrzesień: 09:00-19:00, Październik-Mar: 09:00-18:00. W tym biurze możesz poprosić o prawie wszystkie informacje, od map geograficznych po godziny otwarcia; na tym samym placu znajdziesz także toalety publiczne. Jeśli nie możesz udać się do tego biura, oddział znajduje się również na dworcu centralnym * Biuro informacji turystycznej na dworcu kolejowym ČD Centrum, Nádražní 102, 301 12 Plzeň, czynne od kwietnia do września w godzinach 9.00 do 18.00, od października do marca od 9.00 do 17.00 * '''Publiczny Toaleta''' w centrum miasta na Placu Ratuszowym (náměsti Republiky) * Odwiedzający przyjeżdżający samochodem: centrum miasta znajduje się w dzielnicy „Pilzno-3”, a nie, jak oczekiwano, w „Pilzno-1”. === Język === Oczywiście oprócz czeskiego wielu mieszkańców Pilzna mówi po [[Rozmówki angielskie|angielsku]], a prawie wszyscy mówią także po [[Rozmówki niemieckie|niemiecku]], więc zawsze znajdziesz przewodników przynajmniej w tych trzech językach; jeśli zatem zwrócisz się do osób starszych, możliwe, że znają język [[Rozmówki rosyjskie|rosyjski]], którego jednak ze względów historycznych nie zaleca się używać. == Gdzie dalej == W regionie Czech Zachodnich można zarówno uprawiać sporty w kontakcie z przyrodą (np. turystykę rowerową), jak i zwiedzać znajdujące się tam zamki i starożytne miasta. * '''[[Praga]]''' — Z pewnością pierwszym miastem, które zagraniczny gość chciałby odwiedzić podczas pobytu w Czechach, jest stolica kraju. Praga, miasto często kojarzone z atrybutem „magicznego”, to miasto o wielowiekowej historii, ogromnej kulturze i tysiącu możliwości rozrywki. W drodze do Pragi natrafiamy na wiele starożytnych i fascynujących ośrodków, które warto odwiedzić choćby na kilka godzin. Pomiędzy tymi: * '''[[Beroun]]''' — lub po niemiecku ''Beraun'', miasto położone 30 km od Pragi i 60 km od Pilzna. Beroun to jeden z przystanków w pociągu Pilzno-Praga, co ułatwia dotarcie do niego. Na jego terytorium można podziwiać wiele budynków w stylu gotyckim, pozostałości starożytnego miasta i ciekawe zoo Medvedarium, w którym żyją niektóre niedźwiedzie. [[File:Karlštejn 5.jpg|thumb|Zamek Karlštejn]] * '''[[Karlštejn]]''' — lub po niemiecku ''Karlstein'', położony około 70 km od Pilzna, jest domem dla jednego z najpiękniejszych zamków w Europie, a na jego terenie, wspaniale osadzonym w formacjach skalnych okolicy, znajduje się kilka godnych uwagi klasztorów. Po drugiej stronie, w kierunku [[Bawaria|Bawarii]], która jest niedaleko, znajduje się kilka ważnych ośrodków i fortyfikacji Lasu Bawarskiego. Spośród nich polecamy: [[File:Mariánské Lázne Singende Fontaene.jpg|thumb|Śpiewająca fontanna w Mariańskich Łaźniach]] * '''[[Mariańskie Łaźnie]]''' — czyli ''Marienbad'', miasto ze Śpiewającą Fontanną, to miasto na granicy z Bawarią, znane z turystyki rosyjskiej i niemieckiej. Znajduje się tu słynna „muzyczna” fontanna, która co godzinę wykonuje specjalne efekty wodne przy akompaniamencie 10 minut dobrej muzyki. * '''[[Loket]]''' – lub po niemiecku ''Elbogen'', to maleńkie miasteczko z klejnotem ukrytym w jego murach: zamkiem Loket. Karlowe Wary – czyli Karlsbad, miasto o niemieckiej tradycji włączone do Czech, skupiło wszystko na swojej wspaniałej architekturze. Znajdziesz tu piękne kościoły, kolumnady i pomniki. Miasto jest również dość aktywne i przez cały rok organizowanych jest wiele festiwali, w tym folklorystycznych i filmowych. {{Jest w|Kraj pilzneński}} {{geo|49.74806|13.37740|zoom=14}} {{przewodnik}} [[Kategoria:Czechy]] bwq8q90rgr8bwophrzsvd0u94139ee0 0 2085 149994 141233 2025-06-18T16:08:47Z Moromar 2451 /* Samolotem */ 149994 wikitext text/x-wiki {{Top-banner||caption=|przewodnik=tak|unesco=yes}} {{Miejscowość infobox |nazwa = Praga |widok = Prague Montage.jpg |herb = Coat of arms of Prague.svg |mapa = 2004 Praha.png |lokalizacja = [[Czechy]] |powierzchnia = 496 |prefiks = 2 |www = www.praha.eu/ }} [[Plik:Tyn Church Prague.jpg|thumb|250px|Kościół Najświętszej Marii Panny przed Tynem]] [[Plik:Prague 07-2016 View from Petrinska Tower img2.jpg|thumb|upright=1.2|Widok na Małą Stranę, most Karola i Stare Miasto]] [[Plik:Prague printable tourist attractions map.jpg|thumb|upright=1.7|]] '''Praga''' – stolica i największe miasto [[Czechy|Czech]]. Położona po obu stronach rzeki [[w:Wełtawa|Wełtawa]]. <!-- 1 186 618 mieszkańców. --> == Charakterystyka == To miasto mostów, katedr, wież ze złotymi końcówkami i kopuł kościelnych zostało odzwierciedlone na powierzchni wypełnionej łabędziami rzeki Wełtawy od ponad dziesięciu wieków. Prawie nieuszkodzone przez II wojnę światową, kompaktowe średniowieczne centrum Pragi pozostaje wspaniałą mieszanką brukowanych uliczek, otoczonych murami dziedzińców, katedr i niezliczonych wież kościoła, wszystko w cieniu jej majestatycznego zamku z IX wieku, który wygląda na wschód, gdy słońce zachodzi za nim. Praga jest także nowoczesnym i tętniącym życiem miastem pełnym energii, muzyki, sztuki kulturalnej, znakomitych restauracji i wydarzeń specjalnych, które pragną przygody niezależnego podróżnika. Jest uważana przez wielu za jedno z najbardziej urokliwych i pięknych miast w Europie, Praga stała się najpopularniejszym celem podróży w [[Europa Środkowa|Europie Środkowej]] wraz z [[Budapeszt]]em i [[Kraków|Krakowem]]. Miliony turystów odwiedzają miasto każdego roku. Praga została założona pod koniec IX wieku i wkrótce stała się siedzibą królów czeskich, z których niektórzy sprawowali władzę jako cesarze Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Miasto kwitło pod rządami Karola IV, który w XIV wieku zarządził budowę Nowego Miasta - wiele najważniejszych atrakcji miasta pochodzi z tego wieku. W 1348 r. Praga stała się miastem uniwersyteckim, które pozostaje do dziś. Uniwersytet, który czasem uważany jest za najstarszy w Europie Środkowej, został podzielony na część niemiecką i czeską w 1882 r., A część niemiecka została zamknięta w 1945 r., Kończąc w ten sposób roszczenie „najstarszego niemieckiego uniwersytetu” w Pradze. Miasto przeszło również pod panowanie Habsburgów i stało się stolicą prowincji państwa austro-węgierskiego. W XIX wieku miała większość niemieckojęzyczną, a nawet później utrzymywała znaczącą mniejszość niemieckojęzyczną aż do wypędzenia Niemców z Czechosłowacji po II wojnie światowej. W tym okresie Praga dała początek kilku wybitnym autorom niemieckojęzycznym, być może najbardziej znanym jest Franz Kafka, znany z takich dzieł jak Die Verwandlung (Przemiana) i Der Process (Proces). W 1918 po I wojnie światowej miasto stało się stolicą Czechosłowacji. Po 1989 wielu obcokrajowców, zwłaszcza młodych, przeniosło się do Pragi. W 1992 jej historyczne centrum zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. W 1993 Czechosłowacja podzieliła się na dwa kraje, a Praga stała się stolicą nowej Republiki Czeskiej. Rzeka Wełtawa płynie przez Pragę, w której mieszka około 1,2 miliona ludzi. Stolica może być piękna, ale zanieczyszczenie często unosi się nad miastem ze względu na położenie w dorzeczu Wełtawy. == Dzielnice == W Pradze w sposób mylący wykorzystuje się kilka niezgodnych systemów okręgowych. Częściowo różne systemy pochodzą z różnych okresów historycznych, ale przynajmniej trzy różne systemy są używane do różnych celów. Co gorsza, we wszystkich systemach można używać jednej nazwy okręgu, ale z różnymi znaczeniami. Dla celów tego przewodnika używany jest „stary” system okręgowy. W tym „starym” systemie Praga jest podzielona na dziesięć ponumerowanych dzielnic (Praha 1 do Praha 10). Jeśli napotkasz wyższy numer dzielnicy, używany jest inny system. Na przykład Praha 13 jest częścią „starej” dzielnicy Praha 5. Zaletą „starego” systemu dziesięciu okręgów jest to, że jest on używany na ulicach i numerach domów w całym mieście, więc zawsze można łatwo określić „starą” dzielnicę systemu, w której się znajdujesz. Praha 1 to najstarsza część miasta, pierwotne „Miasto Praga” i ma zdecydowanie najwięcej atrakcji. Praha 2 zawiera również ważne obszary historyczne. W tym centralnym obszarze „stary” system okręgowy (lub dowolny z nowszych systemów) jest zbyt prymitywny, aby mógł być praktyczny, potrzebny jest lepszy podział. Tradycyjne „kwartały” miasta zapewniają taki podział. Ich wadą jest to, że są w pewnym stopniu niezgodne z nowoczesnymi systemami dzielnicowymi - chociaż „kwartały” są mniejsze niż „stare” dzielnice systemowe, jedna dzielnica może należeć do dwóch lub nawet większej liczby dzielnic. Zaletą jest to, że te centralne kwartały są dobrze znane i szeroko stosowane i identyczne z homonimicznymi obszarami katastralnymi pokazanymi na znakach ulic i numerów domów wzdłuż „starej” nazwy dzielnicy, umożliwiając łatwą orientację. Budynki w dużych miastach w Czechach mają dwie liczby: jedną niebieską i jedną czerwoną. Niebieskie to numery orientacyjne - to numer porządkowy budynku na jego ulicy. Historycznie te liczby zawsze zaczynały się od końca ulicy, która jest bliżej rzeki. Podobnie jak w innych częściach Europy, liczby nieparzyste należą po jednej stronie ulicy, a numery parzyste po drugiej. Czerwone cyfry są powiązane z rejestrem domowym całego kwartału (na przykład Staré Město), a zatem zazwyczaj odpowiadają kolejności, w której budynki w tej dzielnicy zostały zbudowane. Większość ludzi ich nie pamięta; jeśli ktoś powie, np. dom znajduje się przy ulicy Dlouha. numer 8, zazwyczaj oznaczają niebieską liczbę. Czerwone liczby mają zwykle 3 lub więcej cyfr. {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = [[Praga/Stare Miasto i Josefov|Stare Miasto i Josefov]] | kolor regionu 1 = #d9613e | opis regionu 1 = ''Stare Miasto (Staré Město)'' – jądro prawobrzeżnej, najstarszej części Pragi. ''Miasto Żydowskie (Josefov)'' – mała enklawa na Starym Mieście, dawne getto żydowskie. | nazwa regionu 2 = [[Praga/Hradczany i Malá Strana|Hradczany i Malá Strana]] | kolor regionu 2 = #8888dc | opis regionu 2 = ''Zamek (Hradczany)'' – historyczny węzeł miasta i najwyższy punkt na lewym brzegu. ''Mała Strana (Malá strana)'' – Osada wokół zamku. Siedziba większości organów rządowych, w tym czeskiego parlamentu. | nazwa regionu 3 = [[Praga/Nowe Miasto i Wyszehrad|Nowe Miasto i Wyszehrad]] | kolor regionu 3 = #d5dc76 | opis regionu 3 = ''Nové Město'' – Dzielnica przylegająca do Starego Miasta, założona w XIV wieku. ''Wyszehrad (Vyšehrad)'' - Miejsce starego zamku Wyszehradzkiego na południe od średniowiecznej Pragi. | nazwa regionu 4 = [[Praga/Wschodni brzeg Wełtawy|Wschodni brzeg Wełtawy]] | kolor regionu 4 = #75bb75 | opis regionu 4 = Wschodnia część Pragi leży po wschodniej stronie Wełtawy, obok dzielnic Stare Miasto i Nowe Miasto. Większość wymienionych tam miejsc znajduje się w obszarze katastralnym Žižkov, który z grubsza odpowiada Pradze 3. | nazwa regionu 5 = [[Praga/Zachodni brzeg Wełtawy|Zachodni brzeg Wełtawy]] | kolor regionu 5 = #d09440 | opis regionu 5 = Zachodnia Praga leży na zachód od Wełtawy. }} [[Plik:Prague_districts_en_wv.jpg|thumb|250px|Mapa dzielnic Pragi]] Budynki w większych miastach w Czechach są oznaczone dwiema cyframi, jedną niebieską i jedną czerwoną. Niebieskie to numery orientacyjne – to numer porządkowy budynku przy jego ulicy. Historycznie numery te zawsze zaczynały się od końca ulicy, który jest bliżej rzeki. Czerwone cyfry odnoszą się do rejestru domów całego kwartału (np. Staré Město), a zatem zwykle odpowiadają kolejności, w jakiej powstawały budynki w tej dzielnicy. Większość ludzi ich nie pamięta; jeśli ktoś powie np., że dom jest na ul. numer 8, będą one zazwyczaj oznaczać niebieski numer. Czerwone liczby mają zwykle 3 lub więcej cyfr. == Dojazd == === Samolotem === [[Plik:Prague Airport - T2.png|thumb|Port lotniczy Praga]] [https://www.prg.aero/ Port lotniczy Praga im. Václava Havla] (Letiště Václava Havla Praha '''[[Port lotniczy Praga|PRG]]''') to lotnisko z centrum miasta i znajduje się 17 km na zachód od miasta. Podróż samochodem z lotniska do centrum miasta trwa około 25-30 minut, czyli około 55 minut komunikacją publiczną. Możesz wziąć taksówkę z przodu sali, zapłacisz od 600 do 800 koron, można też zarezerwować prywatny transfer do ceny 500 do 550 koron, [http://www.transfer-service.cz/?lang=pol Transfer-Service.cz] Bilet komunikacji miejskiej kosztuje 32 koron do 75 minut lub 110 koron za 24 godziny. === Samochodem === Jedną z możliwości dojazdu z centrum Polski jest przejazd drogą ekspresową S8 przez Wrocław. Inna możliwość to droga krajowa nr 1, przez granicę państwa w Gorzyczkach lub w Cieszynie. Należy pamiętać o zakupie winiety na przejazd autostradami w Czechach. W weekendy parkowanie w Pradze jest darmowe, można zaparkować w dogodnym miejscu w pobliżu Starego Miasta. === Pociągiem === [[Plik:Praha Hlavni nadrazi.jpg|thumb|Główny dworzec kolejowy w Pradze]] ==== Bezpośrednie połączenia ==== Praga posiada wiele połączeń z miastami [[Europa|Europy]], w tym [[Polska|Polski]]. Codziennie, o godzinie 21:25 z dworca Warszawa Centralna w [[Warszawa|Warszawie]] odjeżdża do Pragi bezpośredni pociąg TLK, przejeżdża przez [[Katowice]]. Odjazd z [[Katowice|Katowic]] o godzinie 00:19, do Pragi przyjeżdża o godzinie 07:05 na dworzec główny. Pociąg pospieszny z [[Poznań|Poznania]] do Pragi, kursujący od 10 grudnia do 6 maja, odjeżdża z Poznania o 05:35, z [[Wrocław]]ia o 07:57, przyjazd na dworzec główny w Pradze o 14:45. ==== Z przesiadkami ==== Nieco tańszym sposobem dotarcia do Pragi jest podróż z przesiadkami. W takim wypadku należy dojechać do [[Cieszyn]]a, następnie przekroczyć pieszo polsko-czeską granicę i w czeskim Cieszynie zakupić bezpośredni bilet do Pragi. === Autobusem === Połączenie do Pragi oferuje Polskibus. Obecnie odjeżdża 2 razy w ciągu dnia z Warszawy z przystankami w Łodzi i Wrocławiu. Bilety można nabyć już za 1 zł. Czeski przewoźnik Leo Express realizuje połączenie Kraków <->Praga przez Katowice 2x dziennie. Ecolines łączy Warszawę z Pragą bezpośrednim kursem. == Transport i poruszanie się == Transport publiczny jest bardzo wygodny w większości obszarów, które odwiedzający często odwiedzają. Autobusy komunikacji miejskiej nie wjeżdżają do historycznych dzielnic (Stare Miasto, Nowe Miasto, Dolne Miasto itp.), aby zapobiec zanieczyszczeniu powietrza i hałasowi. Przed dotarciem do zabytkowych miejsc należy przenieść się do czystszego i cichszego tramwaju elektrycznego lub metra. === Pieszo === Praga słynie jako miasto „ruchu pieszego”. Dla tych, którzy lubią zwiedzać stare i nowe miasto pieszo, można łatwo dojść z Placu Wacława do Rynku Starego Miasta lub ze Starego Miasta do Mostu Karola i Dzielnicy Zamkowej. Jednak prawie wszystkie ulice są brukowane, co sprawia, że osobom niepełnosprawnym lub starszym bardzo trudno jest poruszać się po mieście. Również piesi powinni ostrożnie wchodzić na przejścia dla pieszych w Pradze, ponieważ kierowcy nie są tak podatni na ustępstwa jak w innych miastach europejskich. Pamiętaj, że w Republice Czeskiej nielegalne jest przekraczanie przejścia dla pieszych na czerwonym świetle, a jeśli zostaniesz złapany, grozi Ci mandat w wysokości 1000 Kč. === Transport zbiorowy === [[Image:Prague_metro_plan_2015.svg|thumb|500px|Schemat Metra praskiego]] Transport publiczny wokół Pragi składa się z trzech linii metra (A, B, C), ponad dwudziestu linii tramwajowych (ponumerowanych numerami 1- lub 2-cyfrowymi), autobusów (numery 3-cyfrowe), promów, kilku linii kolejowych (ponumerowanych Od S1 do S9) i jedną kolejkę, wszystkie używają tych samych biletów. Rozkłady tramwajów i autobusów są publikowane na przystankach, a metro (jego rozkład jazdy jest umieszczony na stacji) działa od wczesnego ranka (około 05:00) do około północy. Autobusy (linie nr 100-299) i tramwaje (linie nr 1-26) zaczynają się wcześniej i kończą później, aby połączyć się z metrem. Około północy niektóre tramwaje przewożące pasażerów wybierają różne trasy, aby dostać się do zajezdni. Podczas podróży w nocy należy zawsze wcześniej sprawdzić harmonogramy online, a nawet znaleźć krótszą trasę do miejsca docelowego niż zwykle dostępna. Jeśli planujesz podróż, jeśli znasz nazwy przystanków, możesz skorzystać z [http://spojeni.dpp.cz/ConnForm.aspx?tt=PID&cl=E5 oficjalnego planowania podróży] lub aplikacji na smartfona (dwie dobre dla Androida to Pubtran, który jest bezpłatny, ale wykorzystuje Twój plan danych, aby znaleźć połączenia, lub Tranzyt CG, który umożliwia pobranie rozkładów jazdy do telefonu za niewielką opłatą, a następnie wykorzystanie ich w trybie offline. Dodaj pięć minut do każdej podróży podczas korzystania z metra - jest bardzo głębokie, ponieważ zostało zbudowane jako schron atomowy w czasach komunizmu, więc zejście na perony zajmuje trochę czasu. Z tego powodu tramwaj jest wygodniejszą opcją, gdy jedzie się tylko kilka przystanków. Jeśli nie znasz nazwy swojego przystanku, możesz zaplanować podróż, korzystając z Google Maps lub [http://mapy.idos.cz/pid/?lng=E&amp;lng=E mapy]. Możesz także spojrzeć na kilka map transportu publicznego w [https://pid.cz/en/downloads/?type=maps] i [http://www.dpp.cz/en/transport-around-prague/transit-schematics/], ale pamiętaj, że w każdej chwili jest kilka linii zamkniętych dla renowacji, co odzwierciedlają planiści online, ale nie zawsze mogą być uwzględnione w statycznych mapy. Transport publiczny w Pradze jest szybki i skuteczny, gdy wiesz, jak go używać. Czasami trzeba zmienić kilka razy - strona harmonogramu jest najlepszym sposobem na zaplanowanie podróży. Jeśli się zgubisz, możesz wsiąść w autobus / tramwaj, wszystkie linie przechodzą przez stację metra, gdzie możesz się zorientować. Bilety te mogą być interesujące dla odwiedzających (październik 2018): * 24 Kč - pełny bilet: 30 minut (transfery dozwolone), dzieci otrzymują 50% zniżki * 32 Kč - pełny bilet: 90 minut (dozwolone transfery), dzieci otrzymują 50% zniżki * 110 Kč - bilet 24-godzinny, dzieci otrzymują 50% zniżki * 310 Kč - bilet 3-dniowy (72 godziny), możesz zabrać ze sobą jedno dziecko bezpłatnie Dzieci poniżej 15 lat otrzymują zniżkę. Dzieci poniżej 10 lat podróżują bezpłatnie, ale muszą mieć kartę identyfikacyjną z wiekiem i zdjęciem, jeśli mają więcej niż 6 lat. Jak widać, bilety 24-godzinne lub 3-dniowe nie są ekonomiczne, chyba że planujesz podróżować więcej niż 4 razy dziennie przez 90 minut (6 godzin). Opcją ekonomiczną na więcej niż pięć dni (dwa dla posiadaczy ISIC) może być zakup elektronicznego biletu miesięcznego. Ten bilet można powiązać z kartą kredytową. Musisz go kupić w wyznaczonych miejscach (są to zarówno na lotnisku, jak i na głównym dworcu kolejowym) lub w Internecie, ale prawdopodobnie ISIC nie będzie dostępny online. Cena wynosi 130 Kč dla posiadaczy ISIC w wieku poniżej 26 lat i 550 Kč dla innych. Bilety można kupić w różnych miejscach: * automaty biletowe - sprzedaj bilety 24, 32, 110 Kč. Większość automatów biletowych przyjmuje tylko monety (ale zwraca resztę). W niektórych centralnych lokalizacjach, takich jak centralny dworzec kolejowy, znajdują się nowe automaty biletowe z ekranem dotykowym, które przyjmują monety o banknotach 100 Kč i 200 Kč, karty kredytowe Visa i MasterCard („klasyczne” oraz karty zbliżeniowe) oraz ich wersje debetowe. Problemy z zagranicznymi kartami debetowymi mogą wystąpić. * sklepy z tytoniem, sklepy spożywcze - zazwyczaj tylko 24 i 32 Kč * Praskie biura transportu publicznego - zazwyczaj zlokalizowane na stacjach metra (i lotnisku), sprzedają wszystkie rodzaje biletów * Kierowcy autobusów (ale nie tramwajów) - sprzedają bilety o wartości 32 Kč za wyższą cenę 40 Kč * wszystkie kasy biletowe Kolei Czeskich - sprzedaj bilety o wartości 110 Kč (ważność jest wydrukowana na bilecie, więc poproś o ustawienie go na wymaganą datę i godzinę) * Pociągi EC / IC - czasami konduktorzy tych pociągów oferują bilety 110 Kč na sprzedaż przed przyjazdem do Pragi * przez SMS - usługa jest dostępna tylko dla klientów czeskiego operatora GSM * za pomocą aplikacji SEJF - dostępnej na iOS i Androida. Klienci mogą doładować portfel aplikacji za pomocą karty płatniczej, nie jest potrzebny czeski numer GSM. Bilet jest ważny tylko na tramwaje, autobusy miejskie i metro, a nie na usługi pociągów kolei miejskich. Strona internetowa DPP nie zawiera informacji, czy bilety SEJF są ważne w kolejce linowej. Jest to jednak prawdopodobne, ponieważ kolejka jest obsługiwana przez firmę, która obsługuje również autobusy miejskie, tramwaje i metro. [[Image:Prague Metro.JPG|thumb|Praskie metro]] Zatwierdź swój bilet, wsuwając go do jednej z żółtych skrzynek w tramwaju, autobusie lub na promie, jak tylko wsiądziesz na pokład. W metrze, w pociągach S i na kolejce kasowniki znajdują się na stacjach zamiast w pojazdach. Po zmianie tramwaju / autobusu nie ma potrzeby ponownego zatwierdzania. Trzymaj go, aż upłynie czas. Bilety nie są sprawdzane po wejściu na pokład, ale inspektorzy biletowi w mundurach lub w zwykłych ubraniach często robią rundy z prośbą o sprawdzenie biletu. Jednym z problemów są fałszywi inspektorzy, którzy najczęściej jeżdżą tramwajami między „Malostranske Namesti” a Zamkiem Praskim - tych oszustów można wykryć, pytając o dowód tożsamości i odznakę, którą powinien posiadać każdy inspektor. Nieoprawiony bilet jest nieważny - zostanie skonfiskowany, a ty otrzymasz karę w wysokości 700 Kč. Mimo że „jazda na gapę” w Pradze wydaje się łatwa, powinieneś zainwestować w tani bilet z tego prostego powodu, że transport w Pradze działa doskonale i działa w systemie honorowym. Niektóre autobusy (od 300 do 499) i wszystkie pociągi S wychodzą z miasta, więc pracują trochę inaczej, ponieważ normalne bilety są ważne tylko w granicach miasta. Musisz pokazać swój bilet kierowcy autobusu lub konduktorowi i ewentualnie kupić u nich inny bilet, jeśli planujesz wyjechać z miasta. Najbardziej popularnym miejscem, do którego można dotrzeć w ten sposób, jest zamek Karlštejn (pociąg S7, wychodzący ze stacji głównej co 30 minut). Transport publiczny jeździ w nocy i jest dość obszerny. Nocne tramwaje lub nocne autobusy (od 00:00 do 05:00; linie zaczynające się od numeru 5 i 6 dla autobusu wychodzącego z miasta) zazwyczaj kursują co 30 minut. Co 15 minut w tym czasie tramwaje opuszczają centralny przystanek wymiany Lazarská w centrum Pragi. Przez całą noc zatrzymują się tramwaje. Możesz łatwo zmienić linie tramwajowe tutaj, jeśli nigdzie indziej. Na wszystkie noce przystanki, tramwaje i autobusy czekają na tramwaj / autobus. Nie lekceważ tego, jak blisko chodnika będą tramwaje, gdy dotrą do przystanku. Bezpieczniej jest cofnąć się o kilka kroków przed przyjazdem tramwaju, ponieważ lusterka boczne mogą spowodować obrażenia u wyższych osób. W metrze powinieneś pozostać za linią bezpieczeństwa na podłodze, około pół metra od krawędzi peronu. Na schodach ruchomych jest zwyczajowo stać po prawej stronie i chodzić po lewej stronie. Dobrą etykietą jest pozwolenie osobom starszym, kobietom w ciąży lub osobom niepełnosprawnym usiąść w transporcie publicznym. === Taksówki === Nie ma powodu, aby korzystać z taksówki do zwiedzania - transport publiczny jest często lepszym rozwiązaniem. Ale jeśli z jakiegoś powodu chcesz skorzystać z taksówki, najlepszym rozwiązaniem jest skorzystanie z jednej z aplikacji taksówkowych lub dużych usług taksówkowych - i nie próbowanie łapania ich na drodze. Zobacz także sekcję Oszustwa taksówkowe. Zaletą korzystania z aplikacji taksówkowej jest uzyskanie przyzwoitej ceny, wszystkie płatności dokonywane są kartą, nie ma potrzeby dzwonienia do nikogo, a taksówkę można uzyskać w dowolnym momencie w czasie krótszym niż 10 minut. W tym przypadku jest mało miejsca na oszustwa. Zarówno Uber, jak i Taxify mogą być dość drogie w piątkowe wieczory. Popularne opcje to: * [https://www.liftago.com/ Liftago], lokalny odpowiednik Ubera, który korzysta z oficjalnych taksówek i dlatego jest droższy. Nowi klienci otrzymują premię 300 Kč za rejestrację. Aplikacja dostępna na Androida i iOS. * [https://www.uber.com/pl/pl/ Uber], globalny gigant taksówek. Jeśli masz już konto z innego kraju, możesz z niego korzystać także w Pradze. Aplikacja dostępna na Androida, iOS i Windows Phone. * [https://bolt.eu/pl/ Taxify], inny duży gracz. Często oferuje kody rabatowe i jest nieco tańsze niż Uber. Aplikacja dostępna na Androida i iOS. Główni operatorzy taksówek przestrzegają zasad, więc możesz oczekiwać od nich (nalegaj) na włączenie taksometru i wydrukowanie pokwitowania po opuszczeniu taksówki. Potwierdzenie powinno zawierać imię i nazwisko kierowcy, adres i numer identyfikacji podatkowej. Możesz również spróbować wynegocjować cenę z wyprzedzeniem, chociaż oficjalna maksymalna cena wyznaczona przez radę miasta wynosi 28 Kč / km (ok. 1,30 EUR). Oto niepełna lista zalecanych usług: * '''AAA Radiotaxi''', 222 +420 222 333 222. 20-28 CZK / km. * '''Bohemia Prague Airport Transfers''', +420 773 066 880. * '''City Taxi''', 257 +420 257 257 257. 24-28 CZK / km. * '''Halo Taxi''', 244 +420 244 114 411. 24 CZK / km. * '''Kurýr Taxi,''', 241 +420 241 090 090. 20 Kč / km. * '''Modrý anděl''', 7 +420 737 222 333. 21-23 CZK / km. * '''Nejlevnější taxi, 226 +420 226 000 226. 18 Kč / km. * '''Prague Airport Transfers''' +420 800 870 888. * '''Profi Taxi''', 261 +420 261 314 151. 26-28 CZK / km. * '''Sedop''', 281 +420 281 000 040. 23 CZK / km. * '''Speed ​​Cars Praga''', 224 +420 224 234 234. 21 CZK / km. * '''Taxi Praha''', 222 +420 222 111 000. 18-24 CZK / km. * '''Taxi Praha 14007''', 220 +420 220 414 414. 24-28 CZK / km. * '''Taxi Premier''', 777 +420 777 092 045. 17 CZK / km. * '''TICK TACK''', 7 +420 721 300 300. 25-28 CZK / km. Inną alternatywą jest korzystanie z niektórych usług szoferskich, takich jak [https://www.prague-airport-transfers.co.uk/ Prague Airport Transfers s.r.o.] lub FEBA Trade Limousine Car Service lub nawet tańsze, ale jako niezawodne HFS s.r.o. - [https://prague-airport-taxi.cz/ 123-Prague-Airport-Transfer.com] lub [http://www.transfer-prague.com/ Transfer-Prague.com]. === Łodzią === [[Plik:Vltava2.jpg|thumb|Łodzie na Wełtawie]] Możesz podróżować w dół słynnej Wełtawy (Moldau, po niemiecku), która zainspirowała pisarzy i kompozytorów, takich jak Smetana i Dvorak. [https://www.praguesteamboats.com/ Prague Steamboat Company] oferuje wycieczki widokowe i wycieczki do praskiego zoo lub zapory na rzece Slapy. Istnieje również kilka małych promów pasażerskich przez rzekę, zintegrowanych z taryfą transportu publicznego w Pradze. Niektóre z nich są nawet bezpłatne. Lub możesz podróżować łodzią w historycznym centrum Pragi. Przyjemna okolica, do której należą Pražské Benátky, jest niesamowita. Spróbuj podróżować z firmą [http://www.prazskebenatky.cz/en Pražské Benátky] i ciesz się historycznymi rejsami, a także sposobem na zwiedzenie Muzeum Mostu Karola (w języku czeskim - Muzeum Karlova Mostu). Jeśli są naganiacze sprzedający wycieczki łodzią turystom (często w okolicy mostu Karola), unikaj ich, a raczej sprawdzaj wszystko online. === Samochód osobowy === Należy unikać poruszania się własnym samochodem. Skomplikowany układ ulic, liczne zakazy wjazdu i parkowania i bardzo drogie parkingi są wystarczającym argumentem za takim rozwiązaniem. Jeżeli jednak zdecydujemy się na poruszanie się własnym samochodem, to przydatny jest GPS z dobrym oprogramowaniem. === Rower === Pragę można zwiedzać rowerem. Warto jednak się do tego przygotować – strome wzniesienia i spadki wymagają sprawnych hamulców i przerzutek. Przydatną mapę „Praha na kole” można otrzymać bezpłatnie w miejskich punktach informacji turystycznej, jak również zobaczyć wcześniej w internecie. Ciekawostką są pasy rowerowe nad Wełtawą o szerokości płytki chodnikowej (wokół jest kostka brukowa) oraz oznakowanie zachęcające, by rowerzyści i piesi „byli dla siebie mili”. == Warto zobaczyć == {{Mapa|50.0835|14.4341|zoom=13}} [[Plik:Praga, katedra św. Wita SDC11866.JPG|thumb|Portal katedry św. Wita]] [[Plik:Praha, Karlův most (Aw58).JPG|thumb|Most Karola]] [[Plik:Praha, Staré Město, pomník Mistra Jana Husa.JPG|thumb|Stare Miasto, pomnik Jana Husa]] [[Plik:Astronomical Clock.JPG|thumb|right|Zegar astronomiczny]] [[Plik:Case danzanti.jpg|thumb|right|Tańczący Dom o zmierzchu]] [[Plik:Prague administrative districts.png|thumb|upright=1.7|Podział administracyjny]] * {{Znacznik|Zamek Praski|50.08917|14.39556|typ=zabytek|treść='''Zamek Praski'''. Ten największy średniowieczny zamek na świecie według Rekordów Guinnessa wznosi się jak sen nad miastem, oferując piękne widoki na obszary poniżej. Na miejscu znajduje się także katedra św. Wita z wieżą widokową, '''Galeria Obrazów Zamkowych''', kilka pałaców i muzeów oraz piękny Ogród Królewski. Możesz także obserwować Gwardię Prezydencką i zmianę warty co godzinę. Bilet na zamek w Pradze kosztuje 350 Kč, a przewodnik audio kosztuje kolejne 350 Kč.}} * {{Znacznik|Most Karola|50.086447|14.411856|typ=zabytek|treść='''Most Karola'''. Łączy stare miasto z dzielnicą Mala Strana. Jego budowa rozpoczęła się w XIV wieku i jest jedną z najpiękniejszych budowli w Pradze. W ciągu dnia jest tętniącym życiem miejscem handlu i rozrywki, ponieważ muzycy i artyści sprzedają swoje obrazy i biżuterię.}} * {{Znacznik|Stare Miasto|50.0847|14.4203|typ=zabytek|treść='''Stare Miasto''' (Staré město). Zabytkowe centrum Pragi obejmuje liczne zabytki i pomniki,}} w szczególności słynny {{Znacznik|zegar astronomiczny|50.0869802|14.4207138|typ=zabytek|treść='''zegar astronomiczny''' (Orloj),}} czysto gotycki {{Znacznik|Kościół Týny|50.08772|14.42269|typ=zabytek|treść='''kościół Týn''',}} murowany budynek piętrowy i pomnik Jana Husa. W pobliżu teatr Estate to neoklasyczny teatr, w którym po raz pierwszy wykonano operę Mozarta Don Giovanni. Na Starym Mieście znajduje się wiele zabytkowych kościołów (między innymi kościół św. Jakuba, kościół Matki Boskiej przed Tynem) oraz kilka innych interesujących zabytków, takich jak Stary Ratusz. * {{Znacznik|Josefov|50.090278|14.419444|typ=zabytek|treść='''Josefov'''. To historyczne żydowskie getto jest interesujące ze względu na dobrze zachowane synagogi. Stara Nowa Synagoga (czes. Staronová synagoga) jest najstarszą czynną synagogą w Europie i podobno jest miejscem spoczynku słynnego praskiego Golema. Inną interesującą synagogą jest hiszpańska synagoga, bardzo ozdobna budowla w stylu mauretańskim. Inne atrakcje to Stary Cmentarz Żydowski, który jest najstarszym w Europie i dom Kafki. Stara Nowa Synagoga nie jest częścią muzeum żydowskiego, więc jeśli chcesz zobaczyć wszystko, zaleca się kupienie połączonej przepustki do wszystkich [https://www.jewishmuseum.cz/ atrakcji żydowskich] za 480 Kč.}} * {{Znacznik|Nowe miasto|50.0767|14.4264|typ=zabytek|treść='''Nowe miasto''' (Nové město). Nowe miasto powstało jako przedłużenie Starego Miasta w XIV wieku, choć znaczna część obszaru została odtworzona. Główną atrakcją jest Plac Wacława, prostokątny plac handlowy z wieloma straganami, sklepami i restauracjami. Na szczycie placu znajduje się Muzeum Narodowe, które warto obejrzeć (patrz poniżej). W połowie tego historycznego bulwaru znajdują się modne dyskoteki i hotele w stylu Art Nouveau, a także osobliwe parki i arkady, podczas gdy tuż przy utartych szlakach znajdują się wspaniałe widoki (Wieża Henryka), romantyczne restauracje i olśniewająca, barwna Synagoga Jubileuszowa.}} * {{Znacznik|Malá strana|50.088056|14.403889|typ=zabytek|treść='''Mała Strona''' (Malá strana). Po drugiej stronie Wełtawy od centrum miasta i prowadzącej do zamku, dzielnica ta oferuje również piękne ulice i kościoły (z których najbardziej znany jest kościół św. Mikołaja). Ściana Lennona, będąca niegdyś źródłem irytacji reżimu komunistycznego, znajduje się również tutaj, w pobliżu weneckiego kanału z kołem wodnym i blisko Mostu Karola. 17 listopada 2014 r. Mur Lennona został zdewastowany przez grupę studentów sztuki i pomalowany na biało.}} * {{Znacznik|Tańczący Dom|50.075556|14.414167|typ=zabytek|treść='''Tańczący Dom''' (Tančící dům, znany również jako „Fred i Ginger”). Jeden z najbardziej fascynujących wyrażeń architektonicznych Pragi, który zaprojektowali Vlado Milunic i Frank Gehry. Dostępna ze stacji metra Karlovo náměstí B.}} * {{Znacznik|Wieża widokowa Petřín|50.083544|14.39505|typ=zabytek|treść='''Wieża widokowa Petřín''' (Petřínská rozhledna). Mniejsza wersja wieży Eiffla na szczycie wzgórza Petrin z widokiem na Pragę. Wspinaczka na wieżę kosztuje 120 CZK za bilet standardowy lub 60 CZK za zniżki. Dostępna płatna winda (60 CZK).}} * {{Znacznik|Zoo praskie|50.116944|14.406111|typ=zabytek|treść='''Zoo praskie'''. Aby się tam dostać, należy jechać metrem do Nadrazi Holesovice C, a następnie autobusem 112, który kończy się w Zoo. W pobliżu znajduje się '''zamek Troja''' (Trojský Zámek) z dużym ogrodem z różnorodnymi rzeźbami i '''ogrodem botanicznym''' (Botanická zahrada Troja) z tropikalną szklarnią.}} * '''Czeska Galeria Narodowa''' (Národní galerie). Jej najważniejsze zbiory znajdują się w pałacu Sternberg (aż do baroku), klasztorze św. Jerzego (czeski barok i manieryzm) oraz pałacu Veletržní. Pierwsze dwa znajdują się odpowiednio w pobliżu i na zamku. Nie myl ich z Galerią Obrazów Zamkowych (patrz wyżej), którą warto odwiedzić samemu. ** {{Znacznik|Pałac Veletržní|50.101148|14.432495|typ=zabytek|treść='''Pałac Veletržní''', Dukelských hrdinů 47, Praha 7 - Holešovice. XIX wiek i sztuka współczesna.}} * {{Znacznik|Klasztor św. Agnieszki Czeskiej|50.092494|14.424861|typ=zabytek|treść='''Klasztor św. Agnieszki Czeskiej''', U Milosrdných 17, Praha 1.}} * {{Znacznik|Muzeum czeskiego kubizmu|50.087053|14.406111|typ=zabytek|treść='''Muzeum czeskiego kubizmu''' (Dom Czarnej Madonny), Ovocný trh 19 / Celetná 34, Praha 1.}} * '''Czeskie Muzeum Narodowe''' (Národní muzeum). Stowarzyszenie różnych muzeów. Główny budynek znajduje się przy Placu Wacława i jest poświęcony historii naturalnej. Inne oddziały to muzea czeskich kompozytorów Dvořáka i Smetany, Muzeum Muzyki Czeskiej, Historyczne Muzeum Farmacji, Kolekcja Księcia Lobkovicza na Zamku Praskim, Czeskie Muzeum Etnograficzne i Muzeum Antropologiczne Naprstek. * {{Znacznik|Miejska Galeria Pragi|50.08778|14.42196|typ=zabytek|treść='''Miejska Galeria Pragi'''. Muzeum współczesnej sztuki czeskiej podzielone na kilka miejsc, z których większość znajduje się na starym mieście. Jego głównym budynkiem jest Dom Złotego Pierścienia na Rynku Starego Miasta z czeską sztuką XX wieku w pięknym średniowiecznym gmachu. XIX-wieczna czeska sztuka wystawiana jest w Zamku Troja.}} * {{Znacznik|DOX - Centrum Sztuki Współczesnej|50.106788|14.447357|typ=zabytek|treść='''DOX - Centrum Sztuki Współczesnej'''. Nowo otwarta galeria sztuki nowoczesnej, nowoczesny styl galerii w UE. Ogromny biały budynek z wieloma wystawami, instalacjami i ciekawymi obiektami do zobaczenia. Znajduje się na Poupětova 1, Praha 7 w pobliżu dzielnicy przemysłowej Holešovice (czerwona linia C metra) jest dość daleko od centrum, ale zdecydowanie warto zobaczyć. Wystawy można sprawdzić w ciągu dnia (około 1-2 godziny), a podczas podróży z powrotem do Holešovic odwiedzić legendarny podziemny dorosły Cross Club.}} * {{Znacznik|Muzeum Żydowskie|50.090285|14.421100|typ=zabytek|treść='''Muzeum Żydowskie'''. Obejmuje sześć oddzielnych miejsc (cztery synagogi, Stary Cmentarz Żydowski i Sala Pamięci), ale nie obejmuje Synagogi Staro-Nowej, chociaż bilety wstępu mogą zawierać lub wykluczać ostatnią. Stara-Nowa Synagoga jest droga w stosunku do muzeum, ale biorąc pod uwagę jej wiek, warto ją zobaaczyć. Sala Pamięci szczególnie porusza się z eksponatami pism dzieci w obozach śmierci.}} * {{Znacznik|Muzeum Miejskie w Pradze|50.090053|14.438608|typ=zabytek|treść='''Muzeum Miejskie w Pradze''' (Muzeum hl. M. Prahy), Na Poříčí 52, Praha 8. Ma kilka oddziałów w całym mieście. Absolutnie obowiązkowy element niesamowicie szczegółowego kartonowego modelu dziewiętnastowiecznej Pragi autorstwa Antona Langweila. Detal jest niesamowity, nawet do koloru drzwi i wzoru parapetów.}} * Istnieje wiele mniejszych muzeów. Są wśród nich Muzeum Miniatur w Klasztorze Stahnov, Muzeum Zabawek i Muzeum Automatów Muzycznych na Zamku Praskim, Muzeum Poczty oraz bardziej turystyczne Muzeum Wosków, Muzeum Tortur i Muzea Piwa na Starym Mieście. === Festiwale === * '''Prague Advent Choral Meeting''' [http://www.pragueadvent.cz]. * '''Prague Folklore Days''' [http://www.praguefestival.cz/folklore.htm]. * '''20th International Festival of Advent and Christmas Music'''. [http://www.praguefestival.cz/christmas.htm] == Zrób == === Kultura === Opera i balet mają w mieście dość długą tradycję, choć często są pomijane przez młodych mieszkańców i odwiedzane przez turystów. Główne sale operowe i baletowe są obsługiwane przez firmę Teatr narodowy, której właścicielem jest rząd. Bilety można kupić na stronie internetowej firmy, najlepsze miejsca mają tendencję do wyprzedaży, więc lepiej robić zakupy z wyprzedzeniem. Zwyczajem jest noszenie przyzwoitych ubrań podczas chodzenia do miejsc Teatru Narodowego (czarny garnitur), ale nie jest to wymuszane. Główne miejsca są (wszystkie są warte zobaczenia z zewnątrz)ː * '''Národní divadlo''' (Teatr Narodowy) - jest to oryginalny budynek Teatru Narodowego. Wnętrze budynku jest bardzo dekoracyjne. Czasami gości opery i balety, ale głównie gra w języku czeskim. * '''Stavovské divadlo''' (Teatr Nieruchomości) - Najstarszy budynek teatru nadal stoi w mieście. Została tu przeprowadzona premiera Mozarta Don Giovanniego, a opera Don Giovanniego wciąż jest często w repertuarze, podobnie jak inne opery, sztuki teatralne i balety. * '''Opera Státní''' (opera państwowa) - Ten zabytkowy budynek dawnego teatru niemieckiego służy obecnie jako Opera Narodowa, gdzie organizowane są głównie opery i balety. W Pradze jest wiele innych teatrów, ale zazwyczaj oferują one tylko gry w języku czeskim. Koncerty muzyki klasycznej są często prowadzone w licznych kościołach, zwłaszcza w centrum. === Escape games === Czy chcesz spróbować uciec z pokoju, tak jak u postaci z filmu lub gry wideo? Ty (i twój zespół) jesteście umieszczani w pokoju lub labiryncie pomieszczeń, z którego trzeba „uciec”, znajdując ukryte klucze, kody i inne wskazówki, aby dostać się dalej. * '''Cryptex Praha''', Korenskeho 3, Praha 5. Cryptex Praha jest jedną z najtrudniejszych gier ucieczkowych w Pradze. Jeśli chcesz grać, musisz wcześniej dokonać rezerwacji na stronie internetowej i pojawić się na czas, aby zagrać. Oferują darmową grę dla drużyn, które robią to bez pomocy i oszustwa. * '''Getaway Prague''' Prawdziwa gra ucieczki, Blanická 9, Praha 2, ☎ +420774978220, e-mail: info@gtwy.cz. Getaway Praga znajduje się w centrum, 100 m od stacji metra Namesti Miru A. Gra wymaga dobrych umiejętności obserwacji, logicznego myślenia i dobrej komunikacji między graczami. Wymagana jest rezerwacja z wyprzedzeniem, którą można dokonać online lub telefonicznie. 40 € dla par lub 50 € dla maksymalnie 5 osób. * '''Lostrooms''', ☎ +420 776 744 406. Sb Nd 10:00-22:00. Największa sieć gier escape w Pradze, operująca 9 przygodami z unikalnymi scenariuszami. Pokoje są dostępne w 3 biurach: Žitomirska 38, Mečislavova 18, Korunní 56, Opatovická 18. 36-46 € w zależności od liczby członków zespołu. === Rejsy statkiem === Rejsy po rzece są popularne i różnorodne, od godzinnych rejsów po długie wieczorne rejsy z kolacją lub muzyką. Aby uzyskać odpowiednią cenę, znajdź tylko łódź, nie kupuj niczego od naganiaczy w pobliżu Mostu Karola. Jeśli chcesz pływać po rzece za możliwie najmniejszą cenę, możesz skorzystać z promu komunikacji miejskiej. * '''Prague Steam Boats''' (Pražská paroplavba), ☎ +420605295111, e-mail: pps@paroplavba.cz. Prawdopodobnie najpopularniejsza opcja. Oferta godzinnych rejsów, a także rejsów do ZOO i całodniowych rejsów do zapory wodnej Slapy * '''Rejs po Pradze'''. Oferuje szeroki zakres regularnych i prywatnych rejsów. * '''EVD'''. * '''JazzBoat'''. Łączy koncerty żeglarskie i jazzowe. == Najbliższe okolice == * '''[[Kutná Hora]]''' – miasto ze starówką wpisaną na Światową Listę Dziedzictwa UNESCO, 1h – 1h10m pociągiem, czasem konieczna przesiadka w Kolinie. * '''Zamek Karlštejn''' – jeden z najpiękniejszych (i najczęściej zwiedzanych) zamków w Czechach. Dojazd około 45 minut pociągiem plus spacer do zamku, pociągi kursują co 30 minut. Można też dojechać rowerem (32 km), jest wyznakowana trasa turystyczna. Uwaga: w poniedziałki zamek jest zamknięty dla zwiedzających. == Praca == Praga jest prawdopodobnie najlepszym miejscem dla cudzoziemców do poszukiwania pracy, ponieważ istnieje wiele firm międzynarodowych i anglojęzycznych. Łatwo jest również dostać pracę uczącą języka angielskiego z powodu dużego popytu. == Zakupy == [[Plik:Prague christmas market 9949a.jpg|thumb|320px|Jarmark bożonarodzeniowy nocą]] Ulice wokół Starego Miasta pełne są sklepów z pamiątkami nastawionych na turystów, sprzedających czeski kryształ, koszulki piłkarskie i inne masowo produkowane pamiątki. Droga między Mostem Karola i Starym Miastem jest szczególnie zła, skręcając w jedną z dróg można znaleźć dokładnie ten sam towar za połowę ceny. Jeśli szukasz godnych pamiątek, spróbuj zejść z utartej ścieżki. Sprzedawcy uliczni mogą mieć nieoczekiwane skarby, a na obszarze Mostu Karola jest ich mnóstwo. Wydruki obrazów i dobrej jakości zdjęcia są bardzo popularne i naprawdę dobrym sposobem na zapamiętanie Pragi. Nie zawracaj sobie głowy kupowaniem drogich futrzanych czapek i lalek Matrioszki, ponieważ nie mają nic wspólnego z Pragą - są pochodzenia rosyjskiego, a ich sprzedawcy próbują wykorzystać niewiedzę turystów. W grudniu na placach odbywają się jarmarki bożonarodzeniowe sprzedające mieszankę sztuki, rzemiosła, jedzenia, napojów i pamiątek po Pradze. Rynki są atrakcją samą w sobie i doskonałym miejscem do zdobycia wyjątkowej pamiątki z miasta. W Pradze jest kilka dużych centrów handlowych, należy wziąć ulicę „Na Prikope” - 18. najdroższą ulicę na świecie (mierzoną ceną nieruchomości), ze słynnymi pasażami handlowymi „Cerna ruze” (Czarna róża) i „Palac Myslbek ”i wiele sklepów. Jeśli szukasz sklepów z pamiątkami, znajdziesz je w historycznym centrum miasta - głównie wokół Rynku Starego Miasta, Placu Wacława i Zamku Praskiego. Istnieje wiele innych sklepów oferujących czeski kryształ - szczególnie w centrum w pobliżu dolnego końca Placu Wacława. Innym typowym (jeśli raczej drogim) czeskim towarem jest biżuteria z granatu - typowe czeskie kamienie granatu (zebrane w pobliżu miasta Turnov) są ciemnoczerwone i obecnie produkowane są przez jedną firmę - Granat Turnov - a jeśli kupisz prawdziwy czeski tradycyjny granat , powinieneś otrzymać certyfikat autentyczności. Ulica „Pařížská” prowadzi od Rynku Starego Miasta w kierunku rzeki - i obejmuje jedne z najbardziej luksusowych (i drogich) butików w Pradze. === Popularne centra handlowe === * '''Arkády Pankrác'''. Niewielkie centrum handlowe z głównie sklepami wyższej klasy, hipermarketem i food courtem - tuż przy stacji metra. * '''Atrium Flora''' (Palác Flora), Vinohradská 2828/151. Średniej wielkości centrum handlowe z kinem IMAX na najwyższym piętrze. Tramwaj / stacja metra Flora A. * '''Centrum Černý Most''', Chlumecká 765/6. Ogromne centrum handlowe z hipermarketem i kinami, położone nieco dalej od centrum przy stacji metra Černý Most B. IKEA i inne duże sklepy w pobliżu. * '''Centrum Chodov''', Roztylská 2321/19, ☎ + 420 272 173 600. Największe centrum handlowe w kraju, z hipermarketem. Znajduje się nieco dalej od centrum przy stacji metra Chodov C. * '''Letňany'''. Stosunkowo odległe centrum handlowe, wykorzystywane głównie przez mieszkańców okolicy. Mimo to jest dość duże, a kolejne duże centra handlowe znajdują się w pobliżu. * '''Metropole Zličín''', Řevnická 1. Średniej wielkości centrum handlowe z kinem, hipermarketem Interspar, fast foodami, ogromnym parkingiem oraz w pobliżu stacji metra / autobusu Zličín B. IKEA w pobliżu. Jeśli jesteś głodny po locie, jedź autobusem 100 z lotniska do Zličína, a następnie idź kilka metrów do tego centrum i kup coś do jedzenia. * '''Nový Smíchov''', Plzeňská 8. Duże centrum handlowe z 2-piętrowym hipermarketem Tesco, kinem, wieloma restauracjami typu fast food na najwyższym piętrze i bardzo blisko stacji metra / tramwaju Anděl B. * '''Palladium''', nám. Republiky 1 (Tramwaj / stacja metra Namesti Republiky B), ☎ +420 225 770 250. W centrum miasta, obok głównych ulic miasta (sklepów). To jedno z najnowszych - i chyba najbardziej luksusowych centrów handlowych. Jest złożony w środku, więc będziesz potrzebował trochę czasu, aby go przejść. Brak tanich opcji do jedzenia, chyba że kupisz jedzenie w supermarkecie Albert na najniższym piętrze (-2). Na najwyższym poziomie (+2) są umiarkowane do drogich restauracji. * '''Šestka''', Fajtlova 1. Centrum handlowe 1 stacja od lotniska w Pradze, ale poza tym bardzo daleko od centrum. Idealny na zakupy w ostatniej chwili przed wyjazdem, również dlatego, że jest znacznie mniej zajęty niż inne centra handlowe. Weź autobus 191 ze stacji metra Petřiny A. === Pieniądze === Oficjalną walutą Republiki Czeskiej jest korona czeska (koruna), w skrócie Kč, z międzynarodowym skrótem CZK. Aktualny kurs wymiany można znaleźć na oficjalnej stronie Czeskiego Banku Narodowego Czasami możliwe jest również płacenie euro (hotele w centrum Pragi, McDonalds, KFC, Marks & Spencer - akceptuje również funty brytyjskie, supermarkety Albert i Billa itp.), Ale kurs wymiany może być nieco niekorzystny i zmiana jest prawie zawsze podawane tylko w Kč. Dm-drogerie markt (kosmetyki i zdrowa żywność) i sklepy New Yorker (odzież) przyjmują euro po dobrych cenach, podczas gdy sklepy z pamiątkami przyjmują euro i dolary amerykańskie po niskich stawkach. W Pradze, zwłaszcza w okolicach atrakcji turystycznych, jest wiele kantorów z bardzo złymi stawkami i reklamami wprowadzającymi w błąd (często reklamuje 0% prowizji, ale zapewnia tylko prawie połowę oficjalnego kursu wymiany). Dobre stawki można znaleźć na przykład: * Banki takie jak Česká spořitelna mają akceptowalne stawki, ale pobierają prowizję. * Wokół głównego dworca kolejowego (Hlavní nádraží) - zjazd ze stacji, w lewo przez park, do ulicy „Politických vězňů”. Istnieje około 5 biur, w większości należących do Arabów, które oferują bardzo dobre stawki nawet za mniejsze kwoty, a nawet lepsze lub negocjowalne za wyższe (ponad 1000 euro, 1000 USD lub więcej). * W pobliżu stacji metra „Staroměstská”, w biurach [https://www.exchange.cz/ exchange.cz]. Upewnij się, że nie wymieniasz pieniędzy z nieznajomymi oferując dobre stawki na ulicy. Prawdopodobnie otrzymasz inną walutę, taką jak forint węgierski, i nie możesz odzyskać pieniędzy. == Gastronomia == Obiad jest tradycyjnie głównym posiłkiem w Pradze. Kuchnia czeska opiera się zazwyczaj na wieprzowinie lub wołowinie z dodatkami skrobiowymi, takimi jak knedliki, ziemniaki lub frytki. Ryby nie są tak popularne, choć obecnie są powszechnie dostępne. Popularne czeskie desery obejmują pierogi owocowe (ovocné knedlíky), naleśniki lub lody. Trdelník stał się również popularny w Pradze, zwłaszcza wśród turystów, z wieloma małymi piekarniami sprzedającymi słodki chleb inkrustowany cukrem i posiekanymi orzechami. Większość restauracji staje się bardzo zatłoczona podczas lunchu i kolacji, dlatego warto rozważyć dokonanie rezerwacji lub jedzenie wcześniej niż miejscowi. Napiwek powinna wynosić od 10 do 15% - w tańszych restauracjach lub pubach można uciec zaokrąglając resztę lub zostawiając kilka dodatkowych monet. W przeciwnym razie jest to zwyczajowe opuszczenie co najmniej 20-40 Kč lub 1-2 EUR. Podatki są zawsze wliczone w cenę przez prawo. Wiele restauracji na obszarach o dużym natężeniu ruchu (wzdłuż rzeki lub z widokiem na zamek) będzie naliczać opłatę za nakrycie stołu za posiłek. Jeśli jest to wydrukowane w menu, nie możesz się odwołać. Ale restauracja często dodaje tę opłatę do rachunku w sposób mniej z góry, czasami po wydrukowaniu w menu, że nie ma opłaty za nakrycie. Wszystko, co przyniesiono do twojego stołu, będzie wiązało się z opłatą (chleb, keczup, itp.). Jeśli pod koniec posiłku otrzymasz ręcznie nabazgrany rachunek, sugeruje się, abyś poświęcił chwilę na wyjaśnienie zarzutów za pomocą twojego kelnera. Tego rodzaju pytania zwykle zawstydzają kelnerów w usuwaniu wszystkiego, co zostało niepoprawnie dodane. Niektórzy kelnerzy mogą być niegrzeczni, zwłaszcza dla ludzi z Europy Wschodniej. Nie zwracaj na to uwagi i po prostu znajdź inną restaurację. Jeśli szukasz fast foodów, nie będziesz mógł się ruszyć bez potknięcia o ulicznych sprzedawców serwujących czeskie hot-dogi i grzane wino na Rynku Starego Miasta i Placu Wacława na Nowym Mieście. Jeśli szukasz fast foodów w stylu zachodnim, główne sieci mają również dużą obecność na Placu Wacława i w jego bezpośrednim sąsiedztwie. Większość hal piwnych serwuje również lekkie przekąski lub posiłki. Zdecydowanie spróbuj hot-dogów (párek v rohlíku) - są one bardzo różne od wersji na Zachodzie. Małe, wydrążone francuskie bagietki są używane do chleba, wypełnione musztardą i ketchupem, a następnie wkładana jest frankfurterka. Sprawia to, że chleb staje się wygodną torbą do przenoszenia i oznacza, że ​​nie dostajesz ketchupu na ręce. Upewnij się, że masz musztardę, nawet jeśli nie lubisz jej normalnie - niestety hot dogi są nieco bez smaku i wymagają dodatkowego kopnięcia. Ceny wahają się od około 15 Kč za mały do ​​45 Kč dla przerażająco wyglądającego „giganta”. Należy pamiętać, że rozmiar hot doga odnosi się raczej do obwodu niż długości. Bądź ostrożny przy zamawianiu jedzenia bez patrzenia na ceny. W centrum znajduje się wiele miejsc, w których pobiera się straszne ceny osobom, które nie zaglądają do menu. Opłata za ponad 170 Kč za podstawowy lokalny lunch jest zbyt duża. Zwłaszcza restauracje z dużymi przestrzeniami na rynku Starego Miasta znane są z pobierania nadzwyczajnych cen za prosty posiłek. Jeśli restauracja reklamuje się zbyt często jako „czeska” i „tradycyjna”, może to być kolejny znak potencjalnego zdzierstwa - prawdziwie tradycyjne restauracje nigdy nie reklamują się jako tradycyjne. Innym powszechnym oszustwem związanym z żywnością jest ładowanie żywności według wagi. Mówią na przykład, że cena wynosi 100 Kč, ale nie wspomnij, że cena dotyczy 100 gramów, co pozwala ci zapłacić 400 Kč za podstawowy posiłek. Jest to szczególnie powszechne na rynku Starego Miasta, na straganach z „Szynką praską”. == Język == Czeski jest językiem urzędowym Pragi i Republiki Czeskiej. Proste słowa i zwroty w innych językach słowiańskich (na przykład serbski / chorwacki / bośniacki, bułgarski i polski) są również powszechnie rozumiane. Słowacki i czeski są bardzo podobne i wzajemnie zrozumiałe. Większość młodych ludzi bardzo dobrze mówi po angielsku, nie będziesz też miał problemu z mówieniem po angielsku w restauracjach i barach. Wiele restauracji ma angielskie menu. Rosyjski jest powszechnie rozumiany przez ludzi, którzy uczęszczali do szkoły przed aksamitną rewolucją w 1989 roku, ale język jest zbyt odmienny od języka czeskiego, aby można go było zrozumieć bez nauki. Ponadto niektórzy ludzie mogą nie lubić używania języka rosyjskiego, nawet jeśli wiedzą o tym z powodu radzieckiej okupacji Czechosłowacji w 1968 i ogólnie historii komunizmu. Wielu Czechów ma również pewną znajomość języka niemieckiego. Ludzie studiujący po 1989 roku, a nawet niektórzy starsi ludzie mówią po angielsku. Jednak uczenie się języka czeskiego z pewnością przyniesie Ci uśmiech mieszkańców. == Noclegi == * [http://www.studenthostel.cz Wykaz akademików] z możliwością rezerwacji; jedne z najtańszych noclegów w Pradze. * [http://www.artresidence.cz/ Residence w Pradze] Art Residence. Więcej informacji na temat rezerwacji miejsc hotelowych poprzez internet w artykule [[Portale rezerwacji miejsc hotelowych]]. * [http://www.only-apartments.com/apartamenty-praga.html http://www.only-apartments.com/apartamenty-praga.html] '''Apartamenty Pragy''', Hastalske namesti 2. Oferuje w pełni wyposażone apartamenty w najlepszych dzielnicach w mieście Praga. Idealne dla rodzin i grup znajomych +420246019613 info@only-apartments.com * [http://www.hostelpraha.com/hostel-praga http://www.hostelpraha.com/hostel-praga] '''Dizzy Daisy Hostel Praha''', Strojnická 7, 170 00 Praha. Hostel zlokalizowany niedaleko centrum Pragi, oferuje tanie zakwaterowanie w pokojach: 1-,2-,3- i 5-osobowych. Kontakt: +420 776 088 311, praha@hostelpraha.com – mówimy po polsku. * [http://www.botelalbatros.cz/pl/ Botel Albatros] – hotel na statku – náb. L. Svobody, Praha 1, 110 00, +420 224810547. *[https://www.petithotelprague.com/pl/ Petit Hotel Praga] - '''tani nocleg w Pradze''' - hotel przy ulicy U Výstaviště 262/1, 170 00 Praga 7-Holešovice, +420 737 869 654, [[Mailto:info@petithotelprague.com|info@petithotelprague.com]] == Kontakt == Zakup lokalnej karty SIM z dostępem do 3G jest łatwy i tani. Pakiety różnią się, więc sprawdź przed zakupem. Wiele hosteli i hoteli oferuje bezpłatny dostęp do Internetu na wspólnych komputerach lub w sieci bezprzewodowej, więc zapytaj przed wydaniem dodatkowych pieniędzy w jednej z wielu praskich kawiarni internetowych. Prawie wszystkie restauracje szybkiej obsługi McDonald's i KFC oferują klientom sieci niezabezpieczonej, bezpłatnej sieci WiFi. Większość innych restauracji i kawiarni oferuje również bezpłatne WiFi, często bez reklam - sprawdź sieć z nazwą zakładu i poproś personel o hasło. * '''Club Net Cafe''', Americká 39, Vinohrady, Praga 2 (stacja metra Náměstí Míru A). 10-24. Napoje i przekąski sprzedawane 55 Kč / godzinę. * '''Internet Cafe Interlogic''', ☎ +420 241 734 617, e-mail: info@interlogic.cz. Budějovická 13, Praha 4. 10:00-22:00 codziennie. Połączenia internetowe 12 Mb / s, kanapy i napoje. 1 Kč / min. * '''Blue Mail''', + 420 222 521 279, e-mail: info@bluemail.cz. Konviktská 8, Praha 1, (Stare miasto). Pn-Pt 10:00-22:00, Sb Nd 10:00-23:00. Pierwsze pięć minut jest bezpłatne, a godzina dostępu to 81 Kč. * '''Jazz Republic''', 4 +420 224 282 235, e-mail: info@jazzrepublic.cz. 28 října 1, Praga 1 (Stare Miasto). Najbliższa stacja metra to Můstek na liniach A i B. Codziennie 15:00-0:00. Jazz Republic oferuje dwa MacBooki i dostęp do Internetu do bezpłatnego korzystania przez gości. Koncerty rozpoczynają się o 21:00, a MacBooki są zazwyczaj odbierane do godziny 20:00. Wi-Fi pozostaje włączone do czasu zamknięcia miejsca około godziny 1:00. == Bezpieczeństwo == Najczęstsze przestępstwa w Pradze to kradzieże samochodów i kradzieże kieszonkowe: powszechność kradzieży samochodów i wandalizmu podnosi statystyki przestępczości w Pradze. Ale nawet jeśli nie prowadzisz żadnych samochodów, kradzieże kieszonkowe są powszechne w Pradze, a niektóre brutalne przestępstwa mają miejsce w tym mieście. Ostrzega się poważnie, by nie prowokować pijanych ludzi, ponieważ może to spowodować ekstremalne niebezpieczeństwo. Ogólnie Praga jest stosunkowo bezpiecznym miastem i przy zdrowym rozsądku należy unikać problemów; nawet w nocy kobieta może chodzić sama. Nie ma obszarów „złych dzielnic”. Jedynym obszarem o wysokiej koncentracji bezdomnych jest obszar przed dworcem głównym. === Kradzież i kradzież kieszonkowa === Żebranie występuje w najważniejszych atrakcjach turystycznych miasta oraz w niektórych głównych węzłach komunikacji miejskiej. Nie noś portfela ani torebki w tylnej kieszeni spodni; zawsze miej oko na swoje przedmioty; nie wkładaj wszystkich pieniędzy w jedno miejsce; nie pokazuj nikomu swoich pieniędzy ani wartościowych rzeczy. Bądź świadomy zespołów kieszonkowców czających się poza stacjami metra, zatłoczonych tramwajów, Mostu Karola, Placu Wacława i Rynku Starego Miasta. Zwykle pracują w zespołach 3-5-osobowych i szukają zagubionych lub rozproszonych turystów. Plecaki są dla nich szczególnie interesujące. Wiele z tych grup korzysta z małoletnich dzieci jako kieszonkowców, ponieważ nie ponoszą odpowiedzialności zgodnie z czeskim prawem karnym. Ze względu na niską częstość brutalnych przestępstw, zagrożenie ze strony kieszonkowców zostało uznane za wielki problem. Jednak zdrowy rozsądek i podstawowe środki ostrożności mogą uchronić większość ludzi przed kieszonkowcami. Jeśli masz aparat, staraj się go nie nosić otwarcie. Zawsze zamykaj i zabezpiecz swój plecak i staraj się go mieć na oku. Zachowaj szczególną ostrożność, aby nie zasnąć w tramwaju lub metrze. Noś portfel w bezpiecznym miejscu (jak wewnętrzna kieszeń płaszcza), nigdy nie wkładaj go do tylnej kieszeni lub w inne miejsce, w którym można go łatwo ukraść. Bądźcie czujni w pociągach sypialnych, ponieważ napady rosną między głównymi stacjami. Poproś o dowód tożsamości od każdego, kto prosi o zabranie biletu lub paszportu, i zablokuj plecaki do bagażników. Przechowuj cenne przedmioty i zachowuj zdrowy rozsądek. Jeśli wejdziesz do metra (zwykle w nocy), możesz znaleźć zespół oszustów na stacjach, mówiąc, że są pracownikami metra, a po sprawdzeniu biletu przez jakiś czas, że jest nieważny, więc będziesz musiał zapłacić grzywnę 500 Kč (1000 Kč, jeśli się z nimi spierasz). Więc jeśli zdarzy ci się ich zobaczyć i masz pewność, że Twój bilet jest ważny, powiedz im, aby zadzwonili na policję lub zadzwonili do nich samodzielnie. Pamiętaj, że inspektorzy biletów metra w Pradze muszą wystawić swój identyfikator w celu sprawdzenia biletu i wydania grzywny; jeśli nie zrobią tego tak szybko, jak się do ciebie zbliżą, prawie na pewno są oszustami. === Narkotyki === Posiadanie narkotyków jest historycznie szarą strefą pod czeską jurysdykcją. Jednak od początku 2010 wątpliwe określenie „ilość większa niż mała” zostało ostatecznie przekształcone w wartości bezwzględne w oparciu o rzeczywistą praktykę sądową i nie jest już przestępstwem noszenie mniej niż 15 g marihuany, 5 plastrów LSD, 1 g kokainy itp. Posiadanie więcej niż dozwolonej ilości narkotyków nadal stanowi przestępstwo. Pamiętaj, że posiadanie mniejszej kwoty może być nadal karane przez władze publiczne, ponieważ jest to przestępstwo (nawet jeśli nie jest przestępstwem). Należy również pamiętać, że większość barów oczekuje, że wyjdziesz na zewnątrz, jeśli zamierzasz zapalić skręta. === Wymiana pieniędzy === Uważaj na wymianę pieniędzy. Wymieniaj pieniądze w bankach lub oficjalnych informacjach turystycznych i unikaj kantorów. Nigdy nie zajmuj się ulicznym handlem pieniędzmi: oferują lepsze stawki, ale często próbują cię oszukać, dając ci pieniądze z innego kraju, takie jak rosyjskie ruble lub stara bułgarska lewa. Większość kantorów jest uczciwa, ale niektóre, zwłaszcza w najbardziej ruchliwych miejscach turystycznych, mogą próbować oszukiwać klientów różnymi sztuczkami: * zwłaszcza w pobliżu Rynku Starego Miasta, niektóre z nich mają nawet połowę normalnych stawek * oferując korzystne kursy wymiany, ale z drobnym drukiem poniżej, na przykład, jeśli wymieniasz więcej niż 1000 euro * umieszczenie ogromnej tablicy z kursami wymiany „sprzedajemy” w oknie sklepu, co sprawia wrażenie dobrych stawek, podczas gdy rzeczywista stawka za zakup CZK jest znacznie bardziej niekorzystna Gdy klient dowie się o tym w kasie i chce anulować transakcję, dealer pieniędzy odmawia z pretekstem „już wydrukowałem rachunek”, co oznacza, że ​​jest już za późno. Policja ci nie pomoże, zazwyczaj kierując Cię do Czeskiego Banku Narodowego, który nadzoruje kantory, aby złożyć skargę (co również ci nie pomaga). Karty kredytowe są powszechnie akceptowane we wszystkich supermarketach, hotelach, a także w większości miejsc turystycznych. Ponieważ w większości krajów można znaleźć karty do wypłat z bankomatów o niskiej lub 0% opłacie, a często również z płatnością kartą Visa lub MasterCard (która jest taka sama jak kurs najlepszych kantorów), nie ma już potrzeby korzystania z kantorów w XXI wieku. Prawo czeskie jest słabe i zamawia kantory tylko po to, by wyświetlać rzeczywiste stawki, które można znaleźć gdzieś w biurze małym drukiem. Dlatego też, jeśli zdecydujesz się skorzystać z kantoru, zawsze pytaj o rzeczywistą stawkę, którą zapłacisz przed dokonaniem transakcji przed wydaniem jakichkolwiek pieniędzy z ręki. === Oszustwa taksówkowe === Taksówkarze z Pragi są głównym „problemem wizerunkowym”. Ryzyko przeładowania jest znacznie przekroczone, jednak szczególnie klienci spoza Czech są często odrywani z powodu różnych sposobów. Możesz uniknąć takiej sytuacji, postępując zgodnie z kilkoma (zdroworozsądkowymi) zasadami. Jak na przykład: * Staraj się unikać podejrzanych taksówek, a w razie wątpliwości odejdź i złap kolejną taksówkę. * Najczęstsze przypadki oszukiwania mają miejsce między stacją kolejową lub lotniskiem a hotelem oraz wokół Rynku Starego Miasta. * Jeśli płacisz znacznie więcej niż 500Kč za przejazd z lotniska do centrum miasta, zostajesz oszukany. Przejażdżki w centrum rzadko przekraczają 200Kč. * Kierowca taksówki nie może odmówić przyjęcia rachunku w Pradze. * Nawet jeśli poprosisz o pokwitowanie, taksometr może zostać naruszony przy użyciu tak zwanego przycisku „turbo”, co spowoduje, że cena taksometru wzrośnie znacznie szybciej niż zwykle. * Jeśli otrzymasz nieprawidłowy rachunek od taksówkarza, zadzwoń na policję na swój telefon komórkowy - kierowca szybko zmieni ton. * Taksówkarze na stacji kolejowej mogą pokazać wydrukowaną kartę, która zawiera szczegółowe informacje o „stałych opłatach” za przejazd w obrębie miasta. To jest całkowicie fałszywe. * Niektóre hotele oferują usługi taksówkowe. Pamiętaj, aby porównać cenę z innymi firmami - niektóre taksówki hotelowe mogą być ponad dwukrotnie wyższe niż normalna cena, a samochód nie jest nawet identyfikowany jako taksówka. Punkt informacyjny może być ustawiony na niektórych postojach taksówek w mieście, z cenami orientacyjnymi do najpopularniejszych miejsc z tego stoiska. Jednak wada w lokalnym prawie pozwala niektórym firmom taksówkarskim wynajmującym postoje taksówek (szczególnie wokół Rynku Starego Miasta) na bardzo wysokie ceny (około 99 Kč / km). Najbardziej niesławną firmą pod tym względem jest AAA Taxi s.r.o., celowo tworząc swoją nazwę, aby przypominać uregulowaną i popularną AAA Radiotaxi Praha. Ale pobierają cztery razy więcej za przejazd, a nawet nie świadczą usług czeskim klientom. Jeśli jesteś przekonany, że zostałeś obciążony przez kierowcę taksówki, zaznacz numery identyfikacyjne samochodu (tablica rejestracyjna, numer licencji taksówki na drzwiach samochodu, nazwisko kierowcy itp.) I skontaktuj się z firmą, dla której kierowca pracuje (jeśli istnieje) lub Policją. Oszuści są często „zakrywani” przez metro, więc ciężko sobie z tym poradzić, gdy zapłacisz, a taksówkarz zniknie. Problem polega również na tym, że musisz zeznawać przeciwko kierowcy - co jest dość trudne, gdy jesteś już po drugiej stronie granicy. === Sytuacje awaryjne === Jeśli znajdziesz się w sytuacji awaryjnej, zadzwoń pod numer 112. Respondent powinien być w stanie odpowiedzieć po angielsku, niemiecku, polsku, rosyjsku i francusku oprócz czeskiego. Możesz również użyć 158 dla policji, 155 dla karetek pogotowia lub 150 dla strażaków, ale możesz nie otrzymać odpowiedzi w językach innych niż czeski. Jeśli potrzebujesz lekarstw w weekendy lub wieczory, możesz udać się do '''Lékárna Palackého''', (Tel +420 224 946 982) całodobowej apteki na Palackého 5 w nowym mieście lub do '''Lékárna U Svaté Ludmily''', (Tel +420 222 513 396 ) na Belgická 37 (stacja metra Náměstí Míru A). Jeśli potrzebujesz nie-nagłej (ale wciąż pilnej) opieki medycznej poza normalnymi godzinami pracy, odwiedź '''Fakultní nemocnice v Motole''' (Szpital uniwersytecki Motol), który jest największym i najbardziej zaawansowanym szpitalem w Republice Czeskiej. Numer główny to +420 224 431 111, a szpital znajduje się na V Úvalu 84, Praha 5 (stacja metra Nemocnice Motol A). == Informacje turystyczne == Miasto ma 3 centra informacyjne w mieście i kolejne 2 w obu terminalach lotniskowych: * TIC - '''Stary Ratusz''' (Staroměstská radnice), Staroměstské náměstí 1, e-mail: tourinfo@prague.eu. Styczeń - luty 09.00 - 18.00, marzec - grudzień 09.00 - 19.00. Główne informacje turystyczne w centrum miasta. * TIC - '''Na Můstku''', Rytířská 12, e-mail: tourinfo@prague.eu. 09:00 - 19:00 * TIC - '''Plac Wacława''', Plac Wacława. 10:00 - 18:00. Stoisko informacyjne tuż przy Placu Wacława. === Karnety turystyczne === Jeśli odwiedzasz kilka atrakcji, możesz zaoszczędzić pieniądze, kupując kartę turystyczną. Bądź wymagający, ponieważ przepustki często wymieniają miejsca docelowe, które i tak mogą odwiedzić, i zawierają mniej atrakcji. Upewnij się, że zaoszczędzisz pieniądze w miejscach, które chcesz odwiedzić. * '''[https://www.praguecard.com/ Prague Card]'''. Dostępna przez 2, 3 lub 4 dni. Obejmuje bezpłatny transport publiczny, transfer na lotnisko i wycieczkę po mieście. Bezpłatny wstęp na Zamek Praski - Katedra Św. Wita, Pałac Królewski, Złota Uliczka, Bazylika św. Jerzego; Bezpłatny wstęp do Muzeum Żydowskiego - synagogi i słynny Stary Cmentarz Żydowski (6 miejsc). W sumie bezpłatny wstęp do 50 atrakcji i zniżki na ponad 30 atrakcji. Bezpłatny przewodnik z informacjami o atrakcjach w 7 językach 1.550 Kč, 1.810Kč, 2.080 Kč. * '''Welcome Card TVCzechia'''. Zapewnia wstęp na wszystkie krótkie wycieczki po Zamku Praskim, który zwykle kosztuje 250 Kč. Wiele muzeów i galerii w mieście - w tym wszystkie oddziały Galerii Narodowej i Muzeum Narodowego - jest również uwzględnione, a w ciągu czterech dni można łatwo zobaczyć 3-krotność wartości karty. Jest to doskonały wybór, jeśli planujesz odwiedzić wiele muzeów. Jedyną główną atrakcją, która nie jest uwzględniona, jest Stara Nowa Synagoga i Muzeum Żydowskie. 990 Kč. * '''[http://www.praguecitypass.com/en/ Praga City Pass]'''. Bezpłatny wstęp do różnych atrakcji Pragi w ciągu 30 dni, różne 25% zniżki, wycieczki. Zamek Praski - Stary Pałac Królewski z Salą Władysława, Bazylika św. Jerzego, Złota Uliczka z Wieżą Daliborka, Katedra św. Wita. Bilet jest ważny przez 2 dni od pierwszego wjazdu. Muzeum Żydowskie w Pradze - Synagoga Maisela, Synagoga Hiszpańska, Synagoga Pinkas, Stary Cmentarz Żydowski, Synagoga Klausen, Sala Ceremonialna. Bilet jest ważny przez 7 dni od pierwszego zgłoszenia. 1390 Kč. * '''Bilet upominkowy Galerii Narodowej'''. Jeśli jesteś miłośnikiem sztuki i przebywasz w Pradze przez dłuższy czas, '''dárková vstupenka''' (bilet na prezent) do Galerii Narodowej może zaoszczędzić pieniądze. Bilet jest ważny przez rok i obowiązuje na wszystkich wystawach (stałych i tymczasowe) Galerii Narodowej. Liczba wizyt nie jest ograniczona. Bilet na prezent dla jednej osoby kosztuje 650 Kč, dla dwóch osób 1000 Kč. Za 240 Kč możesz mieć bilet jednoosobowy ważny przez dwa dni na wszystkie wystawach „Old Art” Galerii Narodowej (Pałac Šternberka, Pałac Schwarzenbergów, Klasztor św. Agnieszki), podstawowy zakup tych trzech galerii kupionych osobno będzie Cię kosztował 450 Kč. * [http://www.pragueairport.co.uk/lotnisko-praga.htm Informacje Lotnisko] * [http://www.letniskopraga.pl/ Taxi z lotniska Praga] * [http://www.praga.infoczechy.pl Informacje o Pradze] {{Przewodnik}}{{Atrybucja}} {{Jest w|Czechy}} [[Kategoria:Czechy]] m4sd9m1lv9546pj3acgiq5u8wo5ar08 0 18630 149992 2025-06-18T16:07:20Z Moromar 2451 nowy 149992 wikitext text/x-wiki {{Top-banner}} '''Międzynarodowe lotnisko Praga''' (''{{IATA|PRG}}, Mezinárodní letiště Praha-Ruzyně'') znajduje się w pobliżu Ruzyně, szóstej dzielnicy [[Praga|Pragi]] na zachód od centrum miasta. Jest to największe lotnisko w [[Czechy|Czechach]]. == Charakterystyka == [https://www.prg.aero/en#/ Lotnisko im. Václava Havla] znajduje się na zachodnich obrzeżach Pragi. Obsługuje 92% wszystkich lotów zagranicznych do i z [[Czechy|Czech]]. Lotnisko jest oceniane pozytywnie przez większość pasażerów; częściej pojawiają się jedynie skargi na długie oczekiwanie na bagaż (stan na październik 2023). Do lotniska można dojechać autobusem, który odjeżdża z/do kilku stacji metra. [https://www.prg.aero/en/map-airport Mapa] lotniska. == Terminale == Lotnisko składa się z dwóch głównych terminali. Terminale są oddalone od siebie o 250 m (820 ft) i połączone korytarzem ze sklepami i usługami. {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = Terminal 1 | kolor regionu 1 = 47b526 | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Terminal 1 obsługuje loty spoza strefy Schengen. Hale odlotów i przylotów znajdują się obok siebie. | nazwa regionu 2 = Terminal 2 | kolor regionu 2 = c79c73 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Terminal 2 obsługuje loty do strefy Schengen. Hala przylotów znajduje się na parterze, a hala odlotów nad nią. }} {{mapa|50.106249|14.272698|zoom=15|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}} Pozostałe to '''Terminal 3''' (tylko dla lotów prywatnych) i '''Terminal 4''' (dla lotów rządowych i VIP). {{zarys}} {{Jest w|Praga}} [[Kategoria:Praga]] [[Kategoria:Porty lotnicze|Praga]] haluids6wa9x8phdj0q616oruiilqej 149993 149992 2025-06-18T16:07:44Z Moromar 2451 /* Terminale */ 149993 wikitext text/x-wiki {{Top-banner}} '''Międzynarodowe lotnisko Praga''' (''{{IATA|PRG}}, Mezinárodní letiště Praha-Ruzyně'') znajduje się w pobliżu Ruzyně, szóstej dzielnicy [[Praga|Pragi]] na zachód od centrum miasta. Jest to największe lotnisko w [[Czechy|Czechach]]. == Charakterystyka == [https://www.prg.aero/en#/ Lotnisko im. Václava Havla] znajduje się na zachodnich obrzeżach Pragi. Obsługuje 92% wszystkich lotów zagranicznych do i z [[Czechy|Czech]]. Lotnisko jest oceniane pozytywnie przez większość pasażerów; częściej pojawiają się jedynie skargi na długie oczekiwanie na bagaż (stan na październik 2023). Do lotniska można dojechać autobusem, który odjeżdża z/do kilku stacji metra. [https://www.prg.aero/en/map-airport Mapa] lotniska. == Terminale == Lotnisko składa się z dwóch głównych terminali. Terminale są oddalone od siebie o 250 m (820 ft) i połączone korytarzem ze sklepami i usługami. {{Lista regionów | mapa regionów = | rozmiar mapy = | opis mapy = | nazwa regionu 1 = Terminal 1 | kolor regionu 1 = ff2c2c | elementy regionu 1 = | opis regionu 1 = Terminal 1 obsługuje loty spoza strefy Schengen. Hale odlotów i przylotów znajdują się obok siebie. | nazwa regionu 2 = Terminal 2 | kolor regionu 2 = ff7f00 | elementy regionu 2 = | opis regionu 2 = Terminal 2 obsługuje loty do strefy Schengen. Hala przylotów znajduje się na parterze, a hala odlotów nad nią. }} {{mapa|50.106249|14.272698|zoom=15|grupy=transport,zobacz,natura,jedzenie,bar,nocleg,atrakcja,zakupy,alarm,zdrowie,zabytek,kontakt,nauka,punkt,rower,parking,obszar}} Pozostałe to '''Terminal 3''' (tylko dla lotów prywatnych) i '''Terminal 4''' (dla lotów rządowych i VIP). {{zarys}} {{Jest w|Praga}} [[Kategoria:Praga]] [[Kategoria:Porty lotnicze|Praga]] 5fq2206lzrgu39weaqa2le9gdqx7kwk