وکیپیڈیا pnbwiki https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%DB%81%D9%84%D8%A7_%D8%B5%D9%81%DB%81 MediaWiki 1.45.0-wmf.5 first-letter میڈیا خاص گل بات ورتنوالا ورتن گل بات وکیپیڈیا ویونت گل بات فائل فائل گل بات میڈیا وکی میڈیاوکی گل بات سانچہ سانچہ گل بات ہتھونڈائی ہتھونڈائی گل بات گٹھ گٹھ گل بات TimedText TimedText talk ماڈیول ماڈیول گل بات 0 4480 690028 479478 2025-06-15T22:24:46Z Redaktor GLAM 41001 Better quality portrait 690028 wikitext text/x-wiki {| cellpadding="5" cellspacing=0 style="border: 1px solid #cccccc; float: left; clear: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; background: #fcfcfc; width: 305px" | style="background:#FBEC5D" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="+1" color=black>ولیڈیسلا ریمونٹ<font>''' |- |-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2" |- align="center" | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[File:Wladyslaw Reymont 1897 (71364799) (cropped).jpg|200px]] |-|- align="center" |- | جمیا: ||7 مئی 1867 [[پولینڈ]] |- |مرن دن : || 5 دسمبر 1925 [[پولینڈ]] |- |کم : || [[ساہت]] |- | انعام: || 1924 اچ [[ساہت]] دا [[نوبل انعام]] |- |} '''ولیڈیسلا ریمونٹ''' (7 مئی 1867 - 5 دسمبر 1925) اک پولش [[ناول]] [[لکھاری]] سی۔ اوہنوں 1924 اچ [[ساہت]] دا [[نوبل انعام]] دتا گیا۔ == بارلے جوڑ == {{Commons|Category:Władysław Reymont|ولیڈیسلا ریمونٹ|position=left}} ==ہور ویکھو== * [[نوبل انعام جتن والیاں دی لسٹ]] {{ساہت چ نوبل انعام لین والے}} [[گٹھ:شخصیتاں]] [[گٹھ:مشہور لوک]] [[Category:نوبل انعام جتن والے]] k4eatr0260gb5bhs6asqlj28j5zoxwf 0 28707 690024 667606 2025-06-15T18:48:25Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690024 wikitext text/x-wiki {{خانہ-معلومات-شخصیت}} '''شازیہ سکندر''' اک پاکستانی امریکن بصری فنکار نيں جو 1969 وچ لاہور وچ پیدا ہوئیاں۔ شازیہ سکندر مختلف میڈیم وچ کم کردیاں نيں ، جس وچ ڈرائنگ ، پینٹنگ ، پرنٹ میڈیا ، حرکت پذیری ، تنصیب ، پرفارمنس تے ویڈیو شامل نيں۔ شازیہ سکندر ہن نیویارک وچ مقیم نيں۔ == تعلیم == شازیہ سکندر نے پاکستان دے نیشنل کالج آف آرٹس لاہور تو‏ں تعلیم حاصل کيتی ، جتھے انھاں ہند فارسی د‏‏ی منی ایچر پینٹنگ دا روايتی مضمون پڑھایا گیا <ref>{{Cite web|url=https://creators.vice.com/en_us/article/vvyxmy/pakistani-art-school-trains-the-next-generation-of-miniaturists|title=Pakistani Art School Trains the Next Generation of Miniaturists|last=Jennifer|first=Noémie|date=2015-11-23|website=Creators|publisher=Vice|language=en-us|access-date=2017-07-09}}</ref>۔ انہاں نے 1991 وچ بیچلر آف فائن آرٹس د‏‏ی ڈگری حاصل کيتا <ref>{{Cite news|url=http://www.villanieditions.com/shahzia-sikander/|title=Shahzia Sikander, Pakistani-American, born 1969|last=|first=|date=|work=Diane Villani Editions|access-date=2017-07-09|language=en-US}}</ref>۔ شازیہ سکندر ریاست ہائے متحدہ امریکا ہجرت کر گئياں تے اوتھ‏ے رہوڈ آئی لینڈ اسکول آف ڈیزائن (RISD) وچ تعلیم حاصل کيتی ، 1995 وچ پینٹنگ تے پرنٹ میکنگ وچ ماسٹر آف فائن آرٹس د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی <ref>{{Cite web|url=http://risdmuseum.org/events/1291_2016_10_19_gail_silver_memorial_lecture_shahzia_sikander|title=Events: Gail Silver Memorial Lecture, Shahzia Sikander|last=|first=|date=2016-10-01|website=RISD Museum|publisher=Rhode Island School of Design|access-date=2016-10-17}}</ref><ref name="autogenerated1">{{Cite web|url=http://academicaffairs.risd.edu/2014/04/tlad-artists-talk-shahzia-sikander/|title=TLAD Artist’s Talk: Shahzia Sikander|website=RISD Academic Affairs|publisher=Rhode Island School of Design (RISD)|access-date=2018-12-30}}</ref>۔ == ابتدائی کم تے منی ایچر == "ابتدا وچ ميں نے عکاسی تے فنون لطیفہ دے وچکار تناؤ د‏‏ی کھوج د‏‏ی جدو‏ں مینو‏ں پہلی بار نوعمری وچ منی ایچر مصوری کا سامنا کرنا پيا۔ ہند فارسی دے چھوٹے رنگاں د‏‏ی مصوری د‏‏ی صنف دے باضابطہ پہلوآں اُتے عبور حاصل کرنا اکثر میری مشق دا مرکز رہیا اے شازیہ سکندر <ref>{{cite web|last=Gupta|first=Anjali|title=A Conversation with Shahzia Sikander|url=http://www.lindapacefoundation.org/Shahzia-Sikander-interview.php|work=Interview|publisher=Linda Pace Foundation|accessdate=10 June 2015|archive-date=31 July 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180731093703/http://www.lindapacefoundation.org/Shahzia-Sikander-interview.php|dead-url=yes}}</ref>"۔ لاہور وچ اک انڈرگریجویٹ طالب علم د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، شاہیہ سکندر نے فارسی تے مغل منی ایچر مصوری د‏‏ی تکنیک دا مطالعہ کيتا ، جو اکثر مغل (اسلامی) تے راجپوت (ہندو) دے انداز تے سبھیاچار د‏‏ی روايتی شکلاں نو‏‏ں مربوط کردی اے <ref>{{cite web|title=Shahzia Sikander|url=http://www.crownpoint.com/artists/206/about-artist|archive-url=https://web.archive.org/web/20081015175932/http://www.crownpoint.com/artists/206/about-artist|url-status=dead|archive-date=15 October 2008|work=About the Artist|publisher=Crown Point Press|accessdate=10 June 2015}}</ref>۔ شازیہ سکندر د‏‏ی پیچیدہ کمپوزیشن "درجہ بندی دے مفروضاں تے ہیئ تے اشکال د‏‏ی اک واحد ، طے شدہ شناخت دے تصور نو‏‏ں ختم کردی اے <ref>{{cite web|last=Stich|first=Sidra|title=Shahzia Sikander @SFAI|url=http://www.squarecylinder.com/2011/06/shihazia-sikander-sfai/|work=Review|publisher=Square Cylinder.com|accessdate=14 October 2012|date=1 June 2011}}</ref>"۔ مستقل شکل وچ بڑھدے ہوئے نقطہ نظر تو‏ں شازیہ سکندر دے اک بدلدی ہوئی دنیا دے نال تعلقات د‏‏ی وضاحت ہُندی اے جتھے مخالف معاشرے اک دوسرے تو‏ں گل گل کردے نيں۔ دا سکرول ، 1992 ، اک نیم خود سوانحی پینٹنگ مسودہ اے جس وچ شازیہ سکندر نے تاریخی نسخےآں د‏‏ی مصوری دے رسمی عناصر نو‏‏ں شامل کيتا اے <ref name="autogenerated2">Qureshi, Bilal. [https://www.npr.org/2015/10/02/445291163/breaking-the-mold-artists-modern-miniatures-remix-islamic-art "Breaking The Mold: Artist's Modern Miniatures Remix Islamic Art."], NPR, Retrieved 27 December 2018.</ref>۔ دا سکرول وچ روگٹھ دے ہ‏معصر پاکستانی زندگی دے مناظر د‏‏ی تصویر کشی کيتی گئی اے ، جس وچ ثقافتی تے جغرافیائی روایات نو‏‏ں دریافت کرنے والی رسومات شامل نيں <ref name="autogenerated2" />۔ شازیہ دا نقطہ نظر دا استعمال قابل توجہ اے ، جو کمپوزیشن د‏‏ی ہموار تحریک د‏‏ی نمائش کردا اے <ref>{{cite journal|last=Kunitz|first=Daniel|title=Exhibition note: Daniel Kunitz on "Inheriting Cubism: The Impact of Cubism on American Art," at Hollis Taggert Galleries & Shahzia Sikander in "Conversations with Traditions" at Asia Society|journal=New Criterion|date=February 2002|volume=20|issue=6|pages=40|accessdate=23 April 2014|url=http://www.newcriterion.com/articles.cfm/exhibitionnote-kunitz-2-2034}}</ref>۔ شازیہ سکندر د‏‏ی ابتدائی پینٹنگز وچ معاشیات ، سامراجیت ، استعمار پسندی ، جنسی پرستی تے شناخت دے مشترکہ خدشےآں وی عیاں نيں <ref>{{cite book|last=Chadwick|first=Whitney|title=Women, Art and Society|year=2007|publisher=Thames & Hudson Inc.|location=500 Fifth Avenue, New York, New York 10110|isbn=978-0-500-20393-4|pages=446}}</ref>۔ شازیہ سکندر دا تفصیل تے رسمییت اُتے دھیان دینا انہاں د‏‏ی منی ایچر مصوری دے سیاق و سباق وچ مدد کردا اے ، جو محنت ، عمل تے یاداشت وچ دلچسپی دے عمل تو‏ں پھوٹتا ا‏‏ے۔ اس تو‏ں پہلے د‏‏ی مصوری وچ گوپی دے عناصر ، یا ہندو داستان وچ بزرگ خاتون عقیدت مند تے کرشن دیوت‏ا دے چاہنے والے وی شامل نيں ، جدو‏ں کہ مرداں نو‏‏ں "پگڑی دار جنگجو" دے طور اُتے دکھایا گیا اے <ref>{{cite journal|last=Leffingwell|first=Edward|authorlink=Edward Leffingwell|title=Shahzia Sikander at Brent Sikkema|journal=Art in America|date=14 Jan 2006|volume=94|issue=1|pages=119–120}}</ref>۔ گوپی نو‏‏ں شازیہ سکندر د‏‏ی ابتدائی منی ایچر مصوری اس طرح پیش کيتا گیا اے کہ "تصریحی تے علامتی شکلاں نو‏‏ں منی ایچر مصوری وچ تلاش کيتا جا سک‏‏ے جو اک تو‏ں زیادہ معنی پیدا کرنے د‏‏ی صلاحیت رکھدے نيں <ref>{{cite book|last=Vartanian|first=Ivan|title=Art Work: Seeing Inside the Creative Process|year=2011|publisher=Goliga Books, Inc.|location=680 Second Street, San Francisco, CA, 94107|isbn=978-0-8118-7128-0|pages=53|editor=Justine Parker}}</ref>۔" شازیہ سکندر دا گوپی دا سب تو‏ں نمایاں استعمال ڈرائنگ تے ڈیجیٹل حرکت پذیری د‏‏ی اک لڑی وچ دیکھیا جاسکدا اے جسنو‏ں 2003 وچ اسپن (Spinn) دے عنوان تو‏ں دیکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔ ذا‏تی تے معاشرتی تریخ دے نال جڑا ، اس دا کم متعدد معنی د‏‏ی دعوت دیندا اے جو مستقل بہاؤ تے منتقلی د‏‏ی حالت وچ چل رہیا اے <ref>{{cite web|title=Shahzia Sikander|url=http://www.hosfeltgallery.com/index.php?p=artists&a=Shahzia%20Sikander|work=Biography/ Press|publisher=Hostfelt Gallery|accessdate=10 June 2015|archive-date=21 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161021124945/http://www.hosfeltgallery.com/index.php?p=artists&a=Shahzia%20Sikander|dead-url=yes}}</ref>۔ == ڈیجیٹل اینیمیشن == ڈرائنگ میرے عمل دا اک بنیادی عنصر اے ، تلاش دے لئی اک ضروری ٹول۔ وچ اپنا زیادہ تر کم ڈرائنگ دے ذریعے تعمیر کردی ہاں جس وچ نمونےآں دے خدوخال سوچنا۔ کاغذ اُتے سجائے خیالات نو‏‏ں اکثر ویڈیو انیمیشن وچ حرکت وچ لیایا جاندا اے ، جس تو‏ں خلل دے ذریعہ کسی نو‏‏ں مشغول کيتا جاندا ا‏‏ے۔ ویڈیو متحرک تصاویر د‏‏ی تشکیل دے لئی ، وچ سیاہی ڈرائنگ دے بنیادی استعمال اُتے واپس گئی ، رنگ تے گوشہ تو‏ں ہیئت د‏‏ی تشکیل کاری ، اسکیننگ تے حرکت دے ذریعے انہاں نو‏‏ں پرونا۔ ہیئٹ نو‏‏ں توڑنے دے عمل تو‏ں اک ساکت ڈرائنگ نو‏‏ں خاطر خواہ تبدیلی دا فریب ملدا اے جو اک ایسا موضوع اے جس نے میرے کم وچ تخیل تے تجربہ نو‏‏ں بہت جگہ دتی ا‏‏ے۔ شازیہ سکندر <ref name="autogenerated3">{{cite web|url=http://www.lindapacefoundation.org/Shahzia-Sikander-interview.php|title=A Conversation with Shahzia Sikander|last=Gupta|first=Anjali|publisher=Linda Pace Foundation|work=Interview|accessdate=10 June 2015|archive-date=31 July 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180731093703/http://www.lindapacefoundation.org/Shahzia-Sikander-interview.php|dead-url=yes}}}</ref> اپنی منی ایچر تصویری نقاشی د‏‏ی طرح ، شازیہ سکندر نے ڈیجیٹل اینیمیشن بنانے دے پرتاں دے عمل اُتے انحصار کردی ا‏‏ے۔ تکنیک دے رسمی عناصر ، ڈیجیٹل انیمیشن د‏‏ی پرتاں تے نقل و حرکت تو‏ں مغربی / غیر مغربی ، ماضی / حال ، مختصر /وسیع پیمانے جداں تضادات نو‏‏ں نمایاں کرنے وچ مدد دیندے نيں <ref name="autogenerated4">{{cite book|last=Vartanian|first=Ivan|title=Art Work: Seeing Inside the Creative Process|year=2011|publisher=Goliga Books, Inc.|location=680 Second Street, San Francisco, CA 94107|isbn=978-0-8118-7128-0|pages=59|editor=Justine Parker}}</ref>۔ شازیہ سکندر اپنے کم دے حوالے تو‏ں بہت صابر اے، مہینےآں تو‏ں لے ک‏ے سالاں تک کم ختم کرنے وچ لگ جاندے نيں۔ شازیہ سکندر دا کہنا اے: "مقصد نشاندہی کرنا اے تے ضروری طور اُتے وضاحت کرنا نئيں ا‏‏ے۔ وچ اس طرز عمل نو‏‏ں پیچیدہ تے اکثر گہری جڑاں والی تہذیبی تے معاشرتی سیاسی حیثیتاں نو‏‏ں لبھن دا اک مفید طریقہ سمجھدی ہاں جو چوویہہ گھینٹے دن دے ، ہفتے دے ست دن اپنی لپیٹ وچ رکھدا اے <ref name="autogenerated4" />۔ پروز نے دعوی کيتا کہ دونے کہانیاں دے وچکار مماثلت چوری د‏‏ی حد تک جا پہنچک‏ی اے ، اس د‏ی اصل پوسٹ وچ لکھیا اے کہ ایہ کہانی "منظر بہ منظر، نظارہ بہ نظارہ ، پلاٹ موڑ تو‏ں پلاٹ موڑ، اشارہ بہ اشارہ ، لائن بہ لائن ڈائیلاگ کاپی کيتی گئی اے - صرف وڈا فرق ایہ اے کہ مرکزی کردار ٹرمپ دور وچ کنیکٹیکٹ ریاست وچ پاکستانی نيں بجائے دوسری جنگ عظیم دے بعد جنیوا وچ کینیڈین <ref name="autogenerated3" /><ref name="autogenerated5">{{cite web |title=Opener 6: Shahzia Sikander- Nemesis |url=http://tang.skidmore.edu/index.php/calendars/view/288/tag:1/year:2004|publisher=Tang Museum |accessdate=10 June 2015}}</ref>۔ نیو یارک نو‏‏ں لکھے گئے اک خط وچ ، پروز نے اپنا اصل موقف برقرار رکھدے ہوئے ایہ پُچھیا "کیا واقعی ایہ قابل قبول اے کہ اوہ غیر حقیقی کرداراں دے ناں تے شناخت نو‏‏ں تبدیل کرن تے فیر اپنے ہی اصل کم د‏‏ی حیثیت تو‏ں اس کہانی دا دعویٰ کرن؟ فیر اسيں کیو‏ں کاپی رائٹس د‏‏ی پرواہ کردے نيں؟ <ref name="autogenerated6">{{Cite web|title=New Commission by Internationally Acclaimed Artist Shahzia Sikander at Princeton University {{!}} Princeton University Art Museum|url=https://artmuseum.princeton.edu/about/press-room/press-release/new-commission-internationally-acclaimed-artist-shahzia-sikander|access-date=2020-11-30|website=artmuseum.princeton.edu}}</ref> == پرفارمنس آرٹ تے انسٹالیشن == میرے خیال وچ سیاق و سباق ، مقام د‏‏ی بہت اہمیت اے کیونجے مقام ظاہر اے میری صورتحال وچ ایسی جگہ اے جس وچ کم د‏‏ی نمائش د‏‏ی جائی گی۔ چونکہ وچ جو کچھ کم کردی ہاں اوہ آن سائٹ تخلیق ہُندا اے ، اس دے لئی اس وچ اک مختلف قسم د‏‏ی جگہ درکار ہُندی اے بمقابلہ چھوٹی ڈرائنگ یا موضوع اُتے مبنی کم ، اس لئی سیاق و سباق اہ‏م ہوئے ہُندا ا‏‏ے۔ شازیہ سکندر <ref>{{cite web|title=Shahzia Sikander: Gods, Griffins and Cowboy Boots|url=http://www.moma.org/interactives/redstudio/interviews/shahzia/shahzia.html|work=Interview|publisher=MOMA: Red Studio|accessdate=10 June 2015}}</ref> اک خاتون مسلما‏ن آرٹسٹ د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، شازیہ سکندر نو‏‏ں اکثر اپنی برادری وچ دقیانوسی رویاں دا سامنا کرنا پڑدا سی۔ پردہ (اک اسکارف جسنو‏ں اکثر مسلم سوانیاں پہنا کردیاں نيں) بالاں تے گردن نو‏‏ں ڈھانپتی اے تے ایہ مذہب تے عورت دونے ہی د‏‏ی علامت سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ شازیہ سکندر د‏‏ی تصویری نقاشی وچ اکثر پردے دا حوالہ دتا جاندا اے ، اپنی مذہبی تاریخی تے ثقافتی شناخت نو‏‏ں تلاش کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اک پرفارمنس دے دوران ، شازیہ سکندر نے اپنے ساتھیاں دے رد عمل نو‏‏ں دستاویزی شکل دیندے ہوئے کئی ہفتےآں تک لیس والا پردہ پہنا۔ شازیہ سکندر نے وضاحت کيتی کہ پردے نے اسنو‏ں تحفظ دا اک حتمی احساس دلایا: "یہ خوشی د‏‏ی گل اے کہ لوک میرے چہرے یا جسمانی حرکات نو‏‏ں نئيں دیکھ پار اے تے نال وچ تمام معاملات اُتے گرفت رکھدے ہوئے ایہ جاننا کہ اوہ نئيں جاندے سن کہ وچ اداکاری کر رہیا ہاں تے انہاں دے رد عمل نو‏‏ں جانچ رہی ہاں <ref>{{cite web|last=Jepsen|first=Cara|title=On Exhibit: Shahzia Sikander Makes Herself Clear|url=http://www.chicagoreader.com/chicago/on-exhibit-shahzia-sikander-makes-herself-clear/Content?oid=895731|publisher=The Chicago Reader|accessdate=10 June 2015}}</ref>۔" نیمیسس (Nemesis) ، فرانسس ینگ تانگ ٹیچنگ میوزم تے آرٹ گیلری وچ سائٹ انسٹالیشن وچ جواہر ورگی اک پینٹنگ اے جو چھ بائی اٹھ جِنّی مختصر اے تے دو انیمیشن نيں <ref name="autogenerated5" />۔ شازیہ سکندر نے پرنسٹن یونیورسٹی دے لئی دو وڈی عوامی آرٹ نمونے وی بنائے جنہاں نو‏ں 2017 وچ نمائش دے لئی پیش کيتا گیا۔ انہاں وچو‏ں اک کیونٹوپلٹ اثر (Quintuplet Effect) تے دوسرا ایکسٹسی ایز سبلائم ، ہارٹ ایز ویکٹر (Ecstasy as Sublime, Heart as Vector) سٹھ بائی سٹھ فٹ اُچا موزیک ، لوئیس سمپسن انٹرنیشنل بلڈنگ وچ <ref name="autogenerated6" />۔ == نمائشاں == === انفرادی نمائشاں === 1993 وچ حکومت‏ی گیلری ، مقام: پاکستان ایمبیسی ، واشنگٹن ڈی سی <ref name="autogenerated7">{{Cite web|url=http://www.artnet.com/artists/shahzia-sikander/biography|title=Shahzia Sikander Biography|website=artnet.com|access-date=2018-12-27}}</ref> 1996 وچ باربرا ڈیوس گیلری ، مقام: ، ہیوسٹن ، ٹیکساس <ref name="autogenerated7" /> 1996 وچ پراجیکٹ رو ہاؤسز غیر منافع بخش گیلری ، مقام: ، ہیوسٹن ، ٹیکساس <ref name="autogenerated7" /> 1997 وچ ہوسفیلٹ گیلری ، مقام: سان فرانسسکو ، کیلیفورنیا <ref name="autogenerated7" /> 1997 وچ گیلری ، مقام: ڈائچ پراجیکٹس نیویارک ، نیویارک <ref name="autogenerated7" /><ref>{{Cite web|url=https://lamodern.com/2014/11/just-in-a-seminal-watercolor-by-shahzia-sikander/|title=Just In: A Seminal Watercolor by Shahzia Sikander|date=November 20, 2014|website=Los Angeles Modern Auctions (LAMA)|access-date=2018-12-26|archive-date=2018-12-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20181227181411/https://lamodern.com/2014/11/just-in-a-seminal-watercolor-by-shahzia-sikander/|dead-url=yes}}</ref> 1998 وچ شازیہ سکندر: ڈرائنگز تے منی ایچر ، مقام کیمپر میوزیم آف کنٹیمپریری آرٹ ، کنساس سٹی ، میزوری <ref name="autogenerated7" /> 1998 وچ شازیہ سکندر ، کالج گیلری ، مقام: یونیورسٹی آف شکاگو <ref name="autogenerated8">{{Cite web|url=https://landmarks.utexas.edu/video-art/shahzia-sikander|title=Shahzia Sikander|date=2018-08-06|website=LANDMARKS|publisher=University of Texas, College of Fine Arts|language=en|access-date=2018-12-27}}</ref> 1999 وچ ڈائریکشنز: شازیہ سکندر ، مقام: ہرش ہارن میوزیم تے اسکلپچر گارڈن ، واشنگٹن ڈی سی <ref name="autogenerated8" /> 2000 وچ شازیہ سکندر: ایکٹس آف بیلنس ، وٹنی میوزیم آف امریکن آرٹ ، نیویارک ، نیو یارک <ref>{{Cite book|url=https://archive.org/details/shahziasikandera1626sika|title=Shahzia Sikander: Acts of Balance|last=|first=|date=2000|publisher=Whitney Museum of American Art|others=Frances Mulhall Achilles Library Whitney Museum of American Art|year=|isbn=|location=|pages=|language=English}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2000/06/09/arts/art-in-review-shahzia-sikander.html|title=ART IN REVIEW; Shahzia Sikander|last=Cotter|first=Holland|date=2000-06-09|work=The New York Times|access-date=2018-12-27|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://asiasociety.org/viewpoints-conversation-shirin-neshat-and-shahzia-sikander|title=Viewpoints: A Conversation with Shirin Neshat and Shahzia Sikander|website=Asia Society|language=en|access-date=2018-12-27}}</ref> 2001 وچ انٹیمیسی ، غیر منافع بخش گیلری ، مقام: آرٹ پیس، سین آنٹینیو ، ٹیکساس <ref name="autogenerated7" /> 2003 وچ سپن ، گیلری ، برنٹ سیکیما ، نیویارک ، نیویارک <ref name="autogenerated7" /> 2003 وچ ہوسفیلٹ گیلری ، مقام: سان فرانسسکو ، کیلیفورنیا <ref name="autogenerated7" /> 2004 وچ کنٹیمپریری لنکس: شازیہ سکندر ، سان ڈیاگو میوزیم آف آرٹ <ref name="autogenerated9">{{Cite web|url=http://artdaily.com/news/9678/Installation-by-Shahzia-br--Sikander-at-SDMA#.XCSIEc9KjOQ|title=Installation by Shahzia Sikander at SDMA|website=artdaily.com|access-date=2018-12-27}}</ref> 2004 وچ شازیہ سکندر: فلب فلاپ ، سان ڈیاگو میوزیم آف آرٹ (تین حصےآں والی انسٹالیشن) <ref name="autogenerated9" /> 2004 وچ شازیہ سکندر:نیمیسس ، فرانسس ینگ ٹانگ ٹیچنگ میوزیم اینڈ آرٹ گیلری ایٹ سکڈمور کالج ، نیویارک <ref name="autogenerated10">[https://tang.skidmore.edu/exhibitions/163-opener-6-br-shahzia-sikander-nemesis "Shahzia Sikander: Nemesis"], Tang Museum, Retrieved 26 December 2018.</ref> 2004–2005 وچ شازیہ سکندر: نیمیسس ، الڈریچ عم عصر آرٹ میوزیم، رج فیلڈ، کینیٹیکٹ <ref name="autogenerated10" /> 2005–2006 وچ شازیہ سکندر:نیمیسس ، پیریز آرٹ میوزیم میامی ، میامی ، فلوریڈا <ref>{{Cite web|url=https://www.pamm.org/exhibitions/new-work-shazia-sikander-nemesis|title=New Work: Shazia Sikander – Nemesis|website=www.pamm.org|access-date=2018-12-27}}</ref> 2005 وچ شازیہ سکندر: نیو ورک گیلری ، سیکیما جینکنز اینڈ نو‏‏ں ، نیویارک ، نیو یارک <ref name="autogenerated7" /> 2006 وچ شازیہ سکندر: سولو نمائش ، فیبرک ورکشاپ اینڈ میوزیم ، فیلاڈیلفیا ، پنسلوانیا <ref>[http://www.fabricworkshopandmuseum.org/Exhibitions/ExhibitionDetail.aspx?ExhibitionId=d5ecc407-a772-4651-a78a-3c2979a024e8 "Shahzia Sikander"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190917172545/http://www.fabricworkshopandmuseum.org/Exhibitions/ExhibitionDetail.aspx?ExhibitionId=d5ecc407-a772-4651-a78a-3c2979a024e8 |date=2019-09-17 }}, Fabric Workshop and Museum, Retrieved 26 December 2018.</ref> 2007 وچ شازیہ سکندر ، آئرش میوزیم آف ماڈرن آرٹ، ڈبلن ، آئرلینڈ <ref>{{Cite web|url=http://artdaily.com/news/19709/Shahzia-Sikander-at-the-Irish-Museum-of-Modern-Art#.XCSDd89KjOQ|title=Shahzia Sikander at the Irish Museum of Modern Art|date=2007-03-27|website=artdaily.com|access-date=2018-12-27}}</ref> 2007–2008 وچ شازیہ سکندر ، میوزیم آف عم عصر آرٹ ، سڈنی ، آسٹریلیا <ref>[https://www.mca.com.au/artists-works/exhibitions/454-shahzia-sikander/ "Shahzia Sikander"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181227133200/https://www.mca.com.au/artists-works/exhibitions/454-shahzia-sikander/ |date=2018-12-27 }}, Museum of Contemporary Art Sydney, Retrieved 26 December 2018.</ref> 2009 وچ سٹیل میٹ گیلری ، سیکیما جینکنز اینڈ نو‏‏ں ، نیویارک ، نیو یارک <ref name="autogenerated7" /> 2009 وچ شازیہ سکندر سیلیکٹس:ورکس فرام پرمانینٹ کلیکشن ، کوپر-ہیوٹ نیشنل ڈیزائن میوزیم ، نیویارک ، نیو یارک <ref name="autogenerated7" /> 2009 وچ شازیہ سکندر:آئی ایم آلسو ناٹ مائی اون اینیمی ، پائلر کوریاس گیلری ، لندن ، برطانیہ <ref>{{Cite web|url=https://www.artrabbit.com/events/shahzia-sikander-i-am-also-not-my-own-enemy|title=Shahzia Sikander 'I am also not my own enemy' – Exhibition at Pilar Corrias in London|website=ArtRabbit|language=en|access-date=2018-12-27}}</ref> 2011 وچ شازیہ سکندر: ایکسپلوڈنگ کمپنی مین تے ہور تجریدات ، والٹر اینڈ مک بین گیلریز ، سان فرانسسکو آرٹ انسٹیٹیوٹ ، سان فرانسسکو ، کیلوفورنیا <ref>{{Cite web|url=https://www.e-flux.com/announcements/35655/shahzia-sikander-s-the-exploding-company-man-and-other-abstractions/|title=Shahzia Sikander’s The exploding company man and other abstractions – Announcements|date=April 22, 2011|website=www.e-flux.com|language=en|access-date=2018-12-27}}</ref><ref name="autogenerated11">[https://massart.edu/exhibitions/galleries/shahzia-sikander-exploding-company-man-and-other-abstractions "Exploding Company Man and Other Abstractions"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190410052901/https://massart.edu/exhibitions/galleries/shahzia-sikander-exploding-company-man-and-other-abstractions |date=2019-04-10 }}, MassMoCA, Retrieved 26 December 2018.</ref> 2011 وچ شازیہ سکندر: ایکسپلوڈنگ کمپنی مین تے ہور تجریدات ، بکالار اینڈ پین گیلریز ، میس آرٹ ، بوسٹن ، میسا چیوسٹس <ref name="autogenerated11" /> 2014 وچ شازیہ سکندر: پیرا لیکس ، کالج گیلری ، بلڈ موسیٹ ، اومیا یونیورسٹی ، سویڈن 2015 وچ شازیہ سکندر: پیرا لیکس ، گگن ہائم میوزیم بیباؤ ، اسپین (ملٹی چینل ویڈیو اینیمیشن) <ref>[https://www.guggenheim.org/exhibition/shahzia-sikander-parallax "Shahzia Sikander, Parallax"], Guggenheim Museum Bilbao, Retrieved 26 December 2018.</ref> 2016 وچ شازیہ سکندر:ایکسٹسی ایز سبلائم، ہارٹ ایز ویکٹر ، میکسی ، روم ، اٹلی <ref>[https://www.maxxi.art/en/events/shahzia-sikander-ecstasy-as-sublime-heart-as-vector/ "Shahzia Sikander: Ecstasy as Sublime, Heart as Vector"], MAXXI Museum, Retrieved 26 December 2018.</ref> === گروپ نمائشاں === 1994 وچ عم عصر پینٹنگز دا چناؤ پاکستان تو‏ں ، مقام:پیسفک ایشیا میوزیم ، کیلفورنیا <ref name="autogenerated7" /> 2002 وچ کالج میوزیم ، جیک ایس بلینٹن میوزیم آف آرٹ ، یونیورسٹی آف ٹیکساس ، آسٹن ، ٹیکساس <ref>{{Cite web|url=https://blantonmuseum.org/exhibition/timeframe/|title=time/frame|website=Blanton Museum of Art|language=en-US|access-date=2018-12-27|archive-date=2018-12-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20181227181536/https://blantonmuseum.org/exhibition/timeframe/|dead-url=yes}}</ref> 2002 وچ ڈرائنگ حالیہ: اٹھ قضیے ، مقام: میوزیم آف ماڈرن آرٹ ، کیونز ، نیویارک <ref>[https://www.moma.org/calendar/exhibitions/149 "Drawing Now: Eight Propositions"], MoMA, Retrieved 26 December 2018.</ref> 2005 وچ قاتل محبت: جنوبی ایشیا امریکی حالیہ آرٹ ، مقام: میوزیم آف ماڈرن آرٹ ، کیونز ، نیویارک <ref>[https://queensmuseum.org/2015/11/fatal-love-south-asian-american-art-now "Fatal Love: South Asian American Art Now"], Queens Museum of Art, Retrieved 26 December 2018.</ref> 2006 وچ گلوبل فیمینزم ، سنٹر آف فیمینسٹ آرٹ ، بروکلین میوزیم ، بروکلین ، نیویارک <ref>[https://www.brooklynmuseum.org/exhibitions/global_feminisms "Global Feminisms"], Brooklyn Museum, Retrieved 26 December 2018.</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2007/03/23/arts/design/23glob.html|title=Global Feminisms – Art – Review|last=Smith|first=Roberta|date=2007-03-23|work=The New York Times|access-date=2018-12-27|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> 2007 وچ گلوبل فیمینزم ، ڈیوس میوزیم اینڈ کلچرل سنٹر ، ویلیزلی کالج ، ویلزلی ، میساچیوسٹس <ref>{{Cite web|url=https://www.wellesley.edu/davismuseum/artwork/node/36756|title=Global Feminisms|website=Wellesley College|language=en|access-date=2018-12-27}}</ref> == ایوارڈ تے فیلوشپ == 1995–1997 کور فیلوشپ، گلاسل اسکول آف آرٹ ، میوزیم آف فائن آرٹس ، ہیوسٹن <ref name="autogenerated12">{{Cite web|url=http://www.skny.com/attachment/en/56d5695ecfaf342a038b4568/TextOneColumnWithFile/587948a4c4c13898738b4567|title=Shahzia Sikander CV from Sean Kelly Gallery Website|last=|first=|date=|website=|access-date=}}</ref> 1997 - لوئیس کمفرٹ ٹفنی فاؤنڈیشن ایوارڈ <ref name="autogenerated1" /> 1998 - دا جون مچل ایوارڈ <ref>[http://joanmitchellfoundation.org/artist-programs/artist-grants/painter-sculptors/1998 "Joan Mitchell Foundation – Painters & Sculptors Program"], Joan Mitchell Award, Retrieved 26 December 2018.</ref> 1999 - جنوبی ایشیا ویمن تخلیقی اجتماعی کامیابی ایوارڈ <ref name="autogenerated12" /> 2003 - پذیرائی ایوارڈ ، میئر آفس ، سٹی آف نیویارک <ref name="autogenerated12" /> 2005 - جینیفر ہاورڈ کول مین ممتاز لیکچرشپ تے ریزیڈینسی <ref name="autogenerated12" /> 2005 - تمغہ امتیاز ، نیشنل میڈل آف آنر ، حکومت پاکستان <ref name="autogenerated1" /> 2006 - جان ڈی تے کیتھرین مک آرتھر فاؤنڈیشن فیلوشپ <ref>[https://www.macfound.org/fellows/790/ "MacArthur Foundation – Shahzia Sikander"], MacArthur Foundation, Retrieved 26 December 2018.</ref> 2006 - ینگ گلوبل لیڈر ، ورلڈ اکنامک فورم <ref name="autogenerated1" /> 2008 - جنوبی ایشیا اعلیٰ کاکردگی ایوارڈ برائے بصری آرٹس تے کاکردگی <ref name="autogenerated12" /> 2009 - راک فیلر فاؤنڈیشن بیلاجیو سنٹر تخلیقی آرٹس فیلوشپ <ref name="autogenerated12" /> 2012 - امریکی ڈیپارٹمنٹ آف اسٹیٹ میڈل آف آرٹس ، آرٹ انہاں ایمبیسیز ، امریکا <ref>[https://2009-2017.state.gov/r/pa/prs/ps/2012/11/201172.htm "Art World To Celebrate U.S. Department of State's Art in Embassies' 50th Anniversary"], U.S. Department of State, Retrieved 26 December 2018.</ref> ==ہور دیکھو== * [[پاکستانی امریکی]] * [[پنجابی امریکی]] * [[پاکستانی امریکیاں دی لسٹ]] ==باہرلے جوڑ== *[https://archive.is/20130416093658/www.dailytimes.com.pk/default.asp?page=2006%5C11%5C18%5Cstory_18-11-2006_pg3_3 شازیہ سکندر] *[http://www.pbs.org/art21/artists/shahzia-sikander گل بات آرٹیکل] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120712105109/http://www.pbs.org/art21/artists/shahzia-sikander |date=2012-07-12 }} == حوالے == {{حوالے|2}} [[گٹھ:1969 دے جم]] [[گٹھ:پاکستانی سوانیاں فنکار]] [[گٹھ:پاکستانی مصور]] [[گٹھ:پاکستانی معاصر فنکار]] [[گٹھ:پاکستانی نژاد امریکی فنکار]] [[گٹھ:لاہور دے فنکار]] [[گٹھ:پاکستانی امریکی]] g65eci7plp6pjpnmjg1dnv5y7fucvlp 0 52874 690071 689783 2025-06-16T09:13:23Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690071 wikitext text/x-wiki == مسیحی نوبل انعام جیتو بلحاظ شعبہ == === [[فزکس]]=== {| align="center" class="wikitable" |- ! سال ! colspan=2|انعام یافتہ ! دیس ! فرقہ ! وجہ |- |1901 |[[File:WilhelmRöntgen.JPG|75px]] |[[ولیم رونٹگین ]] |[[جرمنی]] |رومن کیتھولک<ref>{{Cite web |title=Wilhelm Conrad Roentgen |url=http://www.famousscientists.org/wilhelm-conrad-roentgen/ |access-date=2016-05-18 |archive-date=2017-04-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170428070628/https://www.famousscientists.org/wilhelm-conrad-roentgen/ |dead-url=yes }}</ref> |"in recognition of the extraordinary services he has rendered by the discovery of the remarkable [[ایکس شعاع|rays]] subsequently named after him" |- |rowspan=2|1902 |[[File:H A Lorentz (Nobel).jpg|75px]] |[[ہنڈرک لورنٹز]] |[[نیدرلینڈ]] |پروٹسٹنٹ<ref>[http://www.encyclopedia.com/topic/Hendrik_Antoon_Lorentz.aspx Hendrik Antoon Lorentz]</ref> |"in recognition of the extraordinary service they rendered by his researches into the influence of [[magnetism]] upon [[radiation]] phenomena"<ref>{{cite web |title=The Nobel Prize in Physics 1902 |publisher=Nobel Foundation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1902/index.html |accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |[[File:Pieter Zeeman.jpg|75px]] |[[پیڑ زیمین]] |[[نیدرلینڈ]] |Dutch Reformed Church<ref>[http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1902/zeeman-bio.html Pieter Zeeman - Biographical]</ref> |"in recognition of the extraordinary service they rendered by their researches into the influence of magnetism upon radiation phenomena |- |1903 |[[File:Paul Nadar - Henri Becquerel.jpg|75px]] |[[ہنری بیکرویل ]] |[[فرانس]] |رومن کیتھولک <ref>[http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/laureates/index.php?id=4 Henri Becquerel]</ref> |"for his discovery of spontaneous [[radioactivity]]"<ref name=N1903>{{cite web |title=The Nobel Prize in Physics 1903 |publisher=Nobel Foundation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1903/index.html |accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |1904 |[[File:John William Strutt.jpg|75px]] |[[جان ولیم سٹرٹ ]] |[[برطانیہ]] |Anglican<ref>Peter J. Bowler (2014). "Reconciling Science and Religion: The Debate in Early-Twentieth-Century Britain", University of Chicago Press. p. 35</ref><ref>Sir William Gavin (1967). "Ninety Years of Family Farming: The Story of Lord Rayleigh's and Strutt & Parker Farms". Hutchinson, p. 37</ref> |"for his investigations of the densities of the most important gases and for his discovery of [[argon]] in connection with these studies"<ref>{{cite web |title=The Nobel Prize in Physics 1904 |publisher=Nobel Foundation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1904/index.html |accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |1905 |[[File:Phillipp Lenard in 1900.jpg|75px]] |[[فلپ لینارڈ ]] |[[آسٹریا ہنگری]]<br />[[جرمنی]] |کرسچئین<ref>[http://www.nndb.com/people/441/000099144/ Philipp Lenard]</ref> |"for his work on [[cathode ray]]s"<ref>{{cite web |title=The Nobel Prize in Physics 1905 |publisher=Nobel Foundation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1905/index.html |accessdate=2008-10-09}}</ref><ref name="Lundestad">{{cite web |first=Geir |last=Lundestad |authorlink=Geir Lundestad |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/articles/lundestad-review/index.html |title=The Nobel Peace Prize, 1901–2000 |publisher=Nobel Foundation |date=2001-03-15 |accessdate=2011-10-06}}</ref> |- |1906 |[[File:J.J Thomson.jpg|75px]] |[[جے جے تھامسن ]] |برطانیہ |Anglican<ref>{{Cite web |title=Essay on Thomson life and religious views |url=http://www.asa3.org/ASA/PSCF/1986/JASA6-86Seeger.html |access-date=2016-05-18 |archive-date=2015-12-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151201005910/http://www.asa3.org/ASA/PSCF/1986/JASA6-86Seeger.html |dead-url=yes }}</ref> |"for his theoretical and experimental investigations on the [[conduction of electricity]] by gases"<ref>{{cite web |title=The Nobel Prize in Physics 1906 |publisher=Nobel Foundation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1906/index.html |accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |1909 |[[File:Guglielmo Marconi.jpg|75px]] |[[گُگلیلمو مارکونی]]([[مارکونی]]) |[[اٹلی]] |رومن کیتھولک<ref>Marconi, Maria Christina, ''Marconi My Beloved''[https://books.google.com/books?id=wfSABTyeiV4C&pg=PA19&dq=marconi+catholic&hl=en&sa=X&ei=StMVVfzhMYOXNp_agPgI&ved=0CDIQ6AEwBA#v=onepage&q=marconi%20catholic&f=false]''. 2001. p. 19-24.''</ref> |"for his contributions to the [[Invention of radio|development of wireless telegraphy]]"<ref>{{cite web |title=The Nobel Prize in Physics 1909 |publisher=Nobel Foundation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1909/index.html |accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |1914 |[[File:Max von Laue 1914.jpg|75px]] |[[میکس وون لیو]] |[[جرمنی]] |کرسچئین<ref>[http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1914/laue-bio.html Max von Laue: Biographical] The Nobel Prize in Physics 1914. Nobel Foundation.</ref><ref>{{Cite journal | doi = 10.1098/rsbm.1960.0028| title = [[میکس وون لیو]] 1879-1960| journal = [[Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society]]| volume = 6| pages = 134| year = 1960| last1 = Ewald | first1 = P. P. | authorlink1 = Paul Peter Ewald}}</ref><ref>Magill, Frank Northen (1989) ''The Nobel Prize Winners'', Salem Press. ISBN 0893565598. p. 198</ref> |"For his discovery of the [[X-ray crystallography|diffraction of X-rays]] by crystals",<ref>{{cite web |title=The Nobel Prize in Physics 1914 |publisher=Nobel Foundation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1914/index.html |accessdate=2008-10-09}}</ref> an important step in the development of [[X-ray spectroscopy]]. |- |rowspan=2|1915 |[[File:Wh-bragg.jpg|75px]] |[[ولیم ہنری براگ]] |[[برطانیہ]] |کرسچئین<ref>[http://adb.anu.edu.au/biography/bragg-sir-william-henry-5336 Bragg, Sir William Henry (1862–1942)]</ref><ref>[http://www.britannica.com/biography/William-Bragg Sir William Bragg from Britannica]</ref><ref>{{Cite web |title=The Religious Affiliation of Nobel Prize-winning physicist William Henry Bragg |url=http://www.adherents.com/people/pb/William_Henry_Bragg.html |access-date=2016-05-18 |archive-date=2017-07-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170704142538/http://www.adherents.com/people/pb/William_Henry_Bragg.html |dead-url=yes }}</ref> |rowspan=2|"For his services in the analysis of [[crystal structure]] by means of X-rays",<ref>{{cite web |title=The Nobel Prize in Physics 1915 |publisher=Nobel Foundation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1915/index.html |accessdate=2008-10-09}}</ref> an important step in the development of [[X-ray crystallography]] |- |[[File:Wl-bragg.jpg|75px]] |[[ولیم لاورنس براگ]] |[[آسٹریلیا]] [[برطانیہ]] |کرسچئین |- |1917 |[[File:Charles Glover Barkla.jpg|75px]] |[[چارلس گلور بارکالا]] |[[برطانیہ]] |Methodist<ref>School of Mathematics and Statistics. [http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Biographies/Barkla.html "Charles Glover Barkla"] (2007), University of St Andrews, Scotland. JOC/EFR.</ref><ref>H.S. Allen (1947), Obituary Notices of Fellows of the Royal Society, Vol. 5, No. 15,. "[http://www.jstor.org/discover/10.2307/769087?uid=3738664&uid=2129&uid=2&uid=70&uid=4&sid=21103238109881 Charles Glover Bark]"</ref><ref>[http://www.encyclopedia.com/topic/Charles_Glover_Barkla.aspx Charles Glover Barkla], Complete Dictionary of Scientific Biography (2008)</ref> |"For his discovery of the [[X-ray fluorescence|characteristic Röntgen radiation]] of the elements",<ref>{{cite web |title=The Nobel Prize in Physics 1917 |publisher=Nobel Foundation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1917/index.html |accessdate=2008-10-09}}</ref> another important step in the development of [[X-ray spectroscopy]] |- |1918 |[[File:Max Planck 1933.jpg|75px]] |[[میکس پلانک]] |[[جرمنی]] |Raised Lutheran, later in life, Planck's views on God were that of a deist{{efn|He stated that: "Both Religion and science require a belief in God. For believers, God is in the beginning, and for physicists He is at the end of all considerations… To the former He is the foundation, to the latter, the crown of the edifice of every generalized world view."}}<ref name="adherents.com">[http://www.adherents.com/people/pp/Max_Planck.html The Religious Affiliation of Physicist Max Planck] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170810130831/http://www.adherents.com/people/pp/Max_Planck.html |date=2017-08-10 }}. adherents.com. Retrieved on 2011-07-05.</ref> |"for the services he rendered to the advancement of physics by his discovery of energy [[quantum mechanics|quanta]]"<ref>{{cite web |title = The Nobel Prize in Physics 1918 |publisher = Nobel Foundation |url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1918/index.html |accessdate = 2008-10-09}}</ref> |- |1919 |[[File:Johannes Stark.jpg|75px]] |[[جوہنس سٹارک]] |[[جرمنی]] |کرسچئین<ref>[http://www.nndb.com/people/553/000099256/ Johannes Stark]</ref> |"for his discovery of the [[Doppler effect]] in [[canal rays]] and the splitting of [[spectral line]]s in [[electric field]]s"<ref>{{cite web |title = The Nobel Prize in Physics 1919 |publisher = Nobel Foundation |url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1919/index.html |accessdate = 2008-10-09}}</ref> |- |1923 |[[File:Robert Andrews Millikan 1920s.jpg|75px]] |[[رابرٹ انڈریو ملکین]] |[[امریکا]] |کرسچئین<ref name="Millikan 1929">"Millikan, Robert Andrew", [[Who's Who in America]] v. 15, 1928–1929, p. 1486</ref><ref>[http://www.adherents.com/people/pm/Robert_Millikan.html The Religious Affiliation of Physicist Robert Andrews Millikan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170704140437/http://www.adherents.com/people/pm/Robert_Millikan.html |date=2017-07-04 }}. adherents.com</ref><ref>[http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1923/millikan-bio.html Nobel biography]. nobelprize.org.</ref><ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,715687,00.html "Medicine: Science Serves God,"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130817193240/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,715687,00.html |date=2013-08-17 }} ''Time,'' June 4, 1923. Accessed 19 Jan. 2013.</ref> He dealt with this in his [[Terry Lectures]] at [[Yale]] in 1926–7, published as ''Evolution in Science and Religion''.<ref>''Evolution in Science and Religion'' (1927), 1973 edition: Kennikat Press, ISBN 0-8046-1702-3</ref> |"for his work on the [[elementary charge]] of electricity and on the [[photoelectric effect]]"<ref>{{cite web |title=The Nobel Prize in Physics 1923 |publisher=Nobel Foundation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1923/index.html |accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |1925 |[[File:Gustav Hertz.jpg|75px]] |[[گستاف لوڈوگ ہرٹز]] |[[جرمنی]] |Lutheran<ref>{{cite web|url=http://www1.uni-hamburg.de/rz3a035//bundesstrasse1.html|title=Buildings Integral to the Former Life and/or Persecution of Jews in Hamburg|publisher=uni-hamburg.de|author=Robertson, Struan|accessdate=22 February 2012|archive-date=27 March 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120327213148/http://www1.uni-hamburg.de/rz3a035//bundesstrasse1.html|dead-url=yes}}</ref> |"for his discovery of the laws governing the impact of an [[electron]] upon an atom"<ref>{{cite web |title=The Nobel Prize in Physics 1925 |publisher=Nobel Foundation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1925/index.html |accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |1927 |[[File:Arthur Compton.jpg|75px]] |[[آرتھر کومپٹون]] |[[امریکا]] |Presbyterian<ref>{{cite web|url=http://www.aps.org/units/fps/newsletters/2003/april/commentary.html|title=Physics and Society newsletter April 2003 Commentary|publisher=|accessdate=15 January 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,755635-5,00.html|title=Science: Cosmic Clearance|date=13 January 1936|work=TIME.com|accessdate=15 January 2015|archive-date=26 December 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181226101941/http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,755635-5,00.html|dead-url=yes}}</ref> |"for his discovery of the [[Compton effect|effect named after him]]"<ref name=N1927>{{cite web |title=The Nobel Prize in Physics 1927 |publisher=Nobel Foundation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1927/index.html |accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |1932 |[[File:Bundesarchiv Bild183-R57262, Werner Heisenberg.jpg|75px]] |[[ورنر ہیزنبرگ]] |[[جرمنی]] |Lutheran<ref>{{Cite book|last1=Stewart|first1=Ian|title=Why Beauty Is Truth: A History of Symmetry|url=http://books.google.co.uk/books?id=6akF1v7Ds3MC|accessdate=June 14, 2006|year=2008|publisher=[[Basic Books|Basic]]|isbn=9780465082377|page=206}}</ref><ref>[http://www.adherents.com/people/ph/Werner_Heisenberg.html The religion of Werner Heisenberg, physicist] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101129213817/http://www.adherents.com/people/ph/Werner_Heisenberg.html |date=2010-11-29 }}. Adherents.com. Retrieved on 2012-02-01.</ref> |"for the creation of [[quantum mechanics]], the application of which has, inter alia, led to the discovery of the [[allotropic]] forms of hydrogen"<ref>{{cite web |title=The Nobel Prize in Physics 1932 |publisher=Nobel Foundation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1932/index.html |accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |1936 |[[File:Hess.jpg|75px]] |[[وکٹر فرانسس ہیس]] |[[آسٹریا]] |کرسچئین<ref>{{cite web|url=http://www.nndb.com/people/731/000099434/|title=Victor Francis Hess|publisher=|accessdate=15 January 2015}}</ref><ref>{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=AtngooiwXikC&pg=PA254|title=A Dictionary of Scientists|publisher=|accessdate=15 January 2015}}</ref> He wrote on the topic of science and religion in his article ''"My Faith"''.<ref>Victor Francis Hess. "[http://newspaperarchive.com/us/texas/san-antonio/san-antonio-light/1946/11-03/page-52 My Faith]". San Antonio Light Newspaper Archive. Sunday, November 3, 1946, p. 52</ref> |"for his discovery of [[cosmic ray|cosmic radiation]]"<ref name="N1936">{{cite web |title=The Nobel Prize in Physics 1936 |publisher=Nobel Foundation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1936/index.html |accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |1937 |[[File:George Paget Thomson.jpg|75px]] |[[جارج پاگٹ تھامسن]] |[[برطانیہ]] |کرسچئین |"for his experimental discovery of the [[electron diffraction|diffraction of electrons]] by crystals"<ref>{{cite web |title=The Nobel Prize in Physics 1937 |publisher=Nobel Foundation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1937/index.html |accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |1938 |[[File:Enrico Fermi 1943-49 140x190.jpg|75px]] |[[انریکو فرمی]] |[[اٹلی]] |Raised رومن کیتھولک, then become an agnostic |"for his demonstrations of the existence of new radioactive elements produced by [[neutron irradiation]], and for his related discovery of nuclear reactions brought about by slow neutrons"<ref>{{cite web |title=The Nobel Prize in Physics 1938 |publisher=Nobel Foundation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1938/index.html |accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |1945 |[[File:Wolfgang Pauli ETH-Bib Portr 01042.jpg|75px]] |[[ولف گینگ پاولی]] |[[آسٹریا]] |Raised رومن کیتھولک<ref>{{cite web|url=http://www.jinfo.org/Physicists.html|title=Jewish Physicists|accessdate=2006-09-30}}</ref> |"for the discovery of the Exclusion Principle, also called the [[Pauli principle]]"<ref>{{cite web |title=The Nobel Prize in Physics 1945 |publisher=Nobel Foundation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1945/index.html |accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |rowspan=2|1951 | |[[جوہن کوکروفٹ]] |[[برطانیہ]] |کرسچئین |rowspan=2|"for their pioneer work on the transmutation of atomic nuclei by artificially accelerated atomic particles"<ref>{{cite web |title=The Nobel Prize in Physics 1951 |publisher=Nobel Foundation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1951/index.html |accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |[[File:Ernest Walton.jpg|75px]] |[[ارنسٹ والٹن]] |[[آئرلینڈ]] |Methodist<ref>V. J. McBrierty: Ernest Thomas Sinton Walton, The Irish Scientist, 1903-1995 (Trinity College Dublin, 2003)</ref> |- |1952 |[[File:Edward Mills Purcell.jpg|75px]] |[[ایڈوارڑملس پرسل]] |[[امریکا]] |پروٹسٹنٹ |"for his development of new methods for nuclear magnetic precision measurements and discoveries in connection therewith"<ref>{{cite web |title=The Nobel Prize in Physics 1952 |publisher=Nobel Foundation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1952/index.html |accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |1953 |[[File:Zernike.jpg|75px]] |[[فرٹز زرنیک]] |Netherlands |پروٹسٹنٹ |"for his demonstration of the phase contrast method, especially for his invention of the [[phase contrast microscope]]"<ref>{{cite web |title=The Nobel Prize in Physics 1953 |publisher=Nobel Foundation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1953/index.html |accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |rowspan=2|1954 |[[File:Max Born.jpg|75px]] |[[میکس بورن]] |[[جرمنی]]<br />[[برطانیہ]] |Lutheran{{sfn|Greenspan|2005|pp=61–62}} |"for his fundamental research in [[quantum mechanics]], especially for his statistical interpretation of the [[wavefunction]]"<ref name="N54">{{cite web |title=The Nobel Prize in Physics 1954 |publisher=Nobel Foundation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1954/index.html |accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |[[File:Bothe.jpg|75px]] |[[والٹتھر بوتھ]] |[[مغربی جرمنی]] |پروٹسٹنٹ |"for the [[Coincidence circuit|coincidence method]] and his discoveries made therewith"<ref name="N54"/> |- |rowspan=2|1955 |[[File:Willis Lamb 1955.jpg|75px]] |[[ولس لیمب]] |[[امریکا]] |پروٹسٹنٹ |"for his discoveries concerning the [[fine structure]] of the hydrogen spectrum"<ref name="N55">{{cite web |title=The Nobel Prize in Physics 1955 |publisher=Nobel Foundation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1955/index.html |accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |[[File:Polykarp Kusch.jpg|75px]] |[[پولی کارپ کوشچ]] |[[امریکا]] |پروٹسٹنٹ |"for his precision determination of the [[magnetic moment]] of the [[electron]]"<ref name="N55"/> |- |1958 |[[File:Ilya Frank.jpg|75px]] |[[الوا فرانک]] |[[سویت یونین]] |Russian Orthodox (he is also from Jewish descended) |for the discovery and the interpretation of the [[Cherenkov-Vavilov effect|Cherenkov effect]]"<ref>{{cite web |title=The Nobel Prize in Physics 1958 |publisher=Nobel Foundation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1958/index.html |accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |rowspan=2|1963 ||[[File:Maria Goeppert-Mayer.jpg|75px]] |[[ماریہ جیوپرٹ مئیر]] |[[امریکا]] |کرسچئین<ref name="100 Years of Nobel Prizes: p.48">100 Years of Nobel Prizes: p.48</ref> |rowspan=2|"for their discoveries concerning [[Nuclear shell model|nuclear shell structure]]" |- |[[File:Jensen.jpg|75px]] |[[جے ہنس ڈی ہنسن]] |[[مغربی جرمنی]] |کرسچئین |- |1964 |[[File:Charles Townes Nobel.jpg|75px]] |[[چارلس ہارڈ ٹاونس]] | [[امریکا]] |پروٹسٹنٹ ([[United Church of Christ]])<ref>[[Harvard Gazette]] June 16, 2005 [http://news.harvard.edu/gazette/2005/06.16/05-laser.html Laser's inventor predicts meeting of science, religion] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305074632/http://news.harvard.edu/gazette/2005/06.16/05-laser.html |date=2016-03-05 }}</ref> |"for fundamental work in the field of [[quantum electronics]], which has led to the construction of [[oscillator]]s and [[amplifier]]s based on the [[maser]]&ndash;[[laser]] principle"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Physics 1964 | publisher = Nobel Foundation | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1964/index.html|accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |1971 |[[Image:Nobel prize medal grey.png|75px]] |[[ڈینس گبور]] |[[ہنگری]]– [[برطانیہ]] |Raised a [[پروٹسٹنٹ]],<ref>http://www.bookrags.com/biography/dennis-gabor-wop/</ref> but he considered himself agnostic<ref>{{cite book|title=Notable Scientists from 1900 to the Present: D-H|year=2001|publisher=Gale Group|isbn=9780787617530|author=Brigham Narins|accessdate=30 May 2012|page=797|quote=Although Gabor's family became Lutherans in 1918, religion appeared to play a minor role in his life. He maintained his church affiliation through his adult years but characterized himself as a "benevolent agnostic".}}</ref> |"for his invention and development of the [[holography|holographic method]]"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Physics 1971 | publisher = Nobel Foundation | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1971/index.html|accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |1974 |[[Image:Nobel prize medal grey.png|75px]] |[[انٹونی ہیوش]] | [[برطانیہ]] | کرسچئین<ref>{{cite book|author1=J. C. Polkinghorne|author2=John Polkinghorne|author3=Nicholas Beale|title=Questions of Truth: Fifty-One Responses to Questions about God, Science, and Belief|url=http://books.google.com/books?id=jiXANZ1CPD4C|accessdate=27 July 2012|date=16 January 2009|publisher=Westminster John Knox Press|isbn=978-0-664-23351-8|page=12}}</ref> |"for his pioneering research in [[Radio astronomy|radio astrophysics]]: Ryle for his observations and inventions, in particular of the [[aperture synthesis]] technique, and Hewish for his decisive role in the discovery of [[pulsar]]s"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Physics 1974 | publisher = Nobel Foundation | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1974/index.html|accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |1980 |[[File:James-cronin.jpg|75px]] |[[جیمز واٹسن کرونن]] | [[امریکا]] |پروٹسٹنٹ<ref name="autobio">{{cite web|last=Cronin|first=James |title=Autobiography |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1980/crnin-autobio.html|work=The Nobel Prize in Physics 1980: James Cronin, Val Fitch|publisher=[[نوبل فاونڈیشن]]|accessdate=22 May 2012|authorlink=James Cronin|year=1980}}</ref><ref>{{Citation|author=[[Henry Margenau|Margenau, H.]]|year=1992|title=Cosmos, Bios, Theos: Scientists Reflect on Science, God, and the Origins of the Universe, Life, and Homo Sapiens|publisher=[[Open Court Publishing Company]]|page=105}} co-edited with [[Roy Abraham Varghese]]. This book is mentioned in a December 28, 1992 [[ٹائم (رسالہ)]] article: [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,977352-1,00.html Galileo And Other Faithful Scientists] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121025232639/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,977352-1,00.html |date=2012-10-25 }}</ref> |"for the discovery of violations of fundamental [[symmetry principles]] in the decay of [[neutral K-meson]]s"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Physics 1980 | publisher = Nobel Foundation | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1980/index.html|accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |1984 |[[File:Carlo Rubbia 2012.jpg|75px]] |[[کارلو روبیا]] | [[اٹلی]] |رومن کیتھولک |"for his decisive contributions to the large project, which led to the discovery of the field [[W and Z bosons|particles W and Z]], communicators of [[weak interaction]]"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Physics 1984 | publisher = Nobel Foundation | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1984/index.html|accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |1985 |[[File:Klaus von Klitzing 2015.jpg|75px]] |[[کلاوس ون کلٹزنگ]] | [[مغربی جرمنی]] |رومن کیتھولک |"for the discovery of the [[Quantum Hall effect|quantized Hall effect]]"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Physics 1985 | publisher = Nobel Foundation | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1985/index.html|accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |1993 |[[File:2008JosephTaylor.jpg|75px]] |[[جوزف ہوٹن ٹیلر ]] | [[امریکا]] | [[Quaker]]<ref>{{cite web|url=http://www.nndb.com/people/995/000099698/|title=Joseph H. Taylor, Jr.|publisher=|accessdate=15 January 2015}}</ref> |"for the discovery of a [[PSR B1913+16|new type]] of [[pulsar]], a discovery that has opened up new possibilities for the study of [[Gravitational wave|gravitation]]"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Physics 1993 | publisher = Nobel Foundation | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1993/index.html|accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |1996 |[[File:Douglas Osheroff NSF.jpg|75px]] |[[ڈوگلاس اوشروف]] | [[امریکا]] |Lutheran<ref name="NobelBio">[http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1996/osheroff-autobio.html Biography on the Nobel Foundation website]</ref> |"for his discovery of [[superfluid]]ity in [[helium-3]]"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Physics 1996 | publisher = Nobel Foundation | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1996/index.html|accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |1997 |[[File:William D. Phillips.jpg|75px]] |[[ولیم ڈینیل فلپس]] | [[امریکا]] |پروٹسٹنٹ (United Methodist Church)<ref>{{cite web|url=http://www.issr.org.uk/about/founding_members.asp|archiveurl=https://web.archive.org/web/20050307010942/http://www.issr.org.uk/about/founding_members.asp|title=Founding Members of ISSR|archivedate=7 March 2005|publisher=|accessdate=15 January 2015|dead-url=yes}}</ref> |"for development of methods to cool and trap atoms with laser light."<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Physics 1997 | publisher = Nobel Foundation | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1997/index.html|accessdate=2008-10-09}}</ref> |- |2002 |[[File:RiccardoGiacconi.jpg|75px]] |[[رککارڈو گیاککونی]] | [[اٹلی]]<br />[[امریکا]] |رومن کیتھولک |"for pioneering contributions to astrophysics, which have led to the discovery of [[cosmic X-ray source]]s" |- |2007 |[[File:Peter Gruenberg 01.jpg|75px]] |[[پیٹر گرون برگ]] | [[جرمنی]] |رومن کیتھولک |"for the discovery of [[giant magnetoresistance]]"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Physics 2007 | publisher = Nobel Foundation | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2007/index.html|accessdate=2008-10-09}}</ref> |} === کیمیاء=== {| align="center" class="wikitable" |- ! سال ! colspan=2|انعام یافتہ ! ملک ! فرقہ وجہ |- |1901 |[[Image:Vant Hoff.jpg|75px]] |[[یاکوبس ہینریکوس وانت ہوف]] |[[نیدرلینڈ]] |پروٹسٹنٹ<ref>{{Cite EB1911|wstitle=van't Hoff, Jacobus Hendricus}}</ref> |"[for his] discovery of the laws of chemical dynamics and [[osmotic pressure]] in solutions"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1901 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1901/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1902 |[[Image:Убеншвуаншвышь.jpg|75px]] |[[ہرمن امیل فشر]] |جرمنی |پروٹسٹنٹ<ref>{{Cite journal| doi = 10.1002/ange.19921041204| title = Emil Fischers Beweis der Konfiguration von Zuckern: eine Würdigung nach hundert Jahren| year = 1992| last1 = Lichtenthaler | first1 = F. W.| journal = Angewandte Chemie| volume = 104| issue = 12| pages = 1577–1593 }}</ref><ref>{{cite journal|last=Forster|first=Martin Onslow|title=Emil Fischer memorial lecture|journal=Journal of the Chemical Society, Transactions|date=1 January 1920|volume=117|pages=1157–1201|doi=10.1039/CT9201701157}}</ref> |"[for] his work on [[Sugar#Chemistry|sugar]] and [[Purine#History|purine]] syntheses"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1902 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1902/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1904 | [[File:William Ramsay.jpg|75px]] |Sir [[سر ولیم ریمسی]] |{{nowrap|برطانیہ}} |پروٹسٹنٹ<ref>[https://archive.org/stream/reportofbritisha12scie#page/n155/mode/2up Presidential Address to the British Association Meeting, held at Portsmouth in 1911]</ref> |"[for his] discovery of the [[noble gases|inert gaseous elements in air]], and his determination of their place in the periodic system"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1904 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1904/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1905 | [[File:Adolf von Baeyer (1905).jpg|75px]] |[[ایڈولف وان بایر|Johann Friedrich Wilhelm Adolf von Baeyer]] |جرمنی |Lutheran (from Jewish descent)<ref>http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GSln=Baeyer&GSfn=Johann&GSmn=Jacob&GSbyrel=all&GSdyrel=all&GSob=n&GRid=115866487&df=all&</ref><ref>http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=cr&GSln=Baeyer&GSfn=Johann&GSmn=Jacob&GSbyrel=all&GSdyrel=all&GSob=n&GRid=115866487&CRid=2509397&df=all&</ref><ref>{{cite web|url=http://science.howstuffworks.com/dictionary/famous-scientists/chemists/adolf-von-baeyer-info.htm |title=HowStuffWorks "Adolf von Baeyer" |publisher=Science.howstuffworks.com |date=2009-07-20 |accessdate=2013-12-09}}</ref> |"[for] the advancement of organic chemistry and the chemical industry, through his work on [[Indigo dye|organic dyes]] and hydroaromatic compounds"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1905 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1905/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1907 | [[File:Eduard Buchner (Nobel 1907).jpg|75px]] |[[ایدوارد بوخنر]] |[[جرمنی]] |پروٹسٹنٹ |"for his biochemical researches and his discovery of cell-free [[zymase|fermentation]]"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1907 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1907/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1908 |[[File:Ernest Rutherford (Nobel).jpg|75px]] |[[ایرنسٹ ردرفورڈ]] |[[برطانیہ]]<br>[[نیوزیلینڈ]] |پروٹسٹنٹ<ref>The who's who of Nobel Prize winners, 1901-1995, p. 5</ref><ref>''"Whenever one of his experiments went well, Rutherford would loudly sing his favorite hymn, Onward کرسچئین Soldiers"'', {{cite book |url=http://books.google.com/books?id=9QmdAAAAQBAJ&pg=PA28 |title=Who Split the Atom | page= 28}}</ref> |"for his investigations into the disintegration of the elements, and the chemistry of [[Radioactivity#Discovery|radioactive substances]]"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1908 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1908/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1910 |[[File:Otto Wallach.jpg|75px]] |[[اوتو والاخ]] |جرمنی |[[پروٹسٹنٹ]]<ref name="Magill1990">{{cite book|author=Frank Northen Magill|title=1901–1937|url=http://books.google.com/books?id=jsfaAAAAMAAJ|year=1990|publisher=Salem Press|isbn=978-0-89356-562-6}}</ref> |"[for] his services to organic chemistry and the chemical industry by his pioneer work in the field of [[alicyclic compound]]s"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1910 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1910/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1913 |[[Image:Alfred Werner.jpg|75px]] |[[الفرڈ ورنر]] |[[سویٹزلینڈ]] |He was raised as [[رومن کیتھولک]]<ref>http://www.britannica.com/EBchecked/topic/639857/Alfred-Werner</ref> |"[for] his work on the [[Octahedral molecular geometry|linkage of atoms in molecule]]s [...] especially in inorganic chemistry"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1913 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1913/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1918 |[[Image:Fritz Haber.png|75px]] |[[فرٹز ہیبر]] |جرمنی |Converts to پروٹسٹنٹism from Judaism<ref name=Stoltzenberg>{{cite book |last1=Stoltzenberg |first1=Dietrich |title=Fritz Haber : Chemist, Nobel laureate, German, Jew|date=2004 |publisher=Chemical Heritage Foundation |location=Philadelphia |isbn=0-941901-24-6 |accessdate=8 September 2014 }}</ref> |"for the [[ہیبر کا طریقہ|synthesis of ammonia]] from its elements"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1918 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1918/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1920 |[[Image:Walther Nernst.jpg|75px]] |[[والتھر نرنسٹ|Walther Hermann Nernst]] |[[جرمنی]] |پروٹسٹنٹ<ref>{{cite book|last=Barkan|first=Diana|title=Walther Nernst and the transition to modern physical science|year=1999|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|isbn=052144456X}}</ref> |"[for] his work in [[Third law of thermodynamics#History|thermochemistry]]"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1920 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1920/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1921 |[[File:Frederick Soddy.jpg|75px]] |[[فریڈرک سوڈی]] |برطانیہ |پروٹسٹنٹ<ref>{{cite web|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1921/soddy-bio.html|title=The Nobel Prize in Chemistry 1921 - Frederick Soddy Biographical|publisher=Nobelprize.org|accessdate=16 March 2014}}</ref> |"for his contributions to our knowledge of the chemistry of radioactive substances, and his investigations into the origin and nature of [[Isotope#History|isotopes]]"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1921 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1921/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1922 |[[File:Francis William Aston.jpg|75px]] |[[فرانسسولیم ایسٹون]] |برطانیہ |پروٹسٹنٹ |"for his discovery, by means of his mass spectrograph, of [[Stable isotope|isotopes]], in a large number of non-radioactive elements, and for his enunciation of the [[Whole number rule|whole-number rule]]"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1922 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1922/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1923 |[[Image:Fritz Pregl.jpg|75px]] |[[فرٹز پریگل]] |[[آسٹریا]] |کرسچئین |"for his invention of the method of [[microanalysis|micro-analysis]] of organic substances"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1923 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1923/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1925 |[[Image:Richard Adolf Zsigmondy.jpg|75px]] |[[رچرڈ اڈولف زگمونڈی]] |[[جرمنی]] / [[ہنگری]] |پروٹسٹنٹ |"for his demonstration of the heterogeneous nature of [[colloid]] solutions and for the methods he used"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1925 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1925/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1926 |[[File:The-svedberg-1.jpg|75px]] |[[تھیوڈر سویڈبرگ|The (Theodor) Svedberg]] |Sweden |کرسچئین |"for [[Ultracentrifuge|his work on disperse systems]]"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1926 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1926/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1927 |[[File:Heinrich Wieland.jpg|75px]] |[[ہائنرش اٹو ویلینڈ]] |جرمنی |کرسچئین |"for his investigations of the constitution of the [[bile acid]]s and related substances"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1927 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1927/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1928 |[[File:Windaus.jpg|75px]] |[[ایڈولف اٹو رائنہولڈ ونڈاؤس]] |جرمنی |کرسچئین |"[for] his research into the constitution of the [[sterol]]s and his connection with the [[vitamin]]s"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1928 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1928/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |rowspan=2|1929 |[[File:ArthurHarden.jpg|75px]] |[[آرتھر ہارڈن]] |[[برطانیہ]] |کرسچئین |rowspan=2|"for their investigations on the fermentation of sugar and [[zymase|fermentative enzyme]]s"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1929 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1929/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |[[File:Euler-chelpin.jpg|75px]] |[[ہانز فان]] |[[سویڈن]] |کرسچئین |- |1930 |[[File:Hans Fischer (Nobel).jpg|75px]] |[[ہانز فشر]] |جرمنی |پروٹسٹنٹ |"for his researches into the constitution of [[haemin]] and [[chlorophyll]] and especially for his synthesis of haemin"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1930 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1930/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |- |rowspan=2|1931 |[[File:Carl Bosch.jpg|75px]] |[[کارل بوش]] |جرمنی |پروٹسٹنٹ |rowspan=2|"[for] their contributions to the invention and development of [[Bergius process and Haber–Bosch process|chemical high pressure methods]]"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1931 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1931/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |[[File:Bergius.jpg|75px]] |[[فریڈرخ برجیاس]] |[[جرمنی]] |پروٹسٹنٹ |- |1934 |[[File:Urey.jpg|75px]] |[[ہارلڈ اری|Harold Clayton Urey]] |[[امریکا]] |[[Church of the Brethren]]{{sfn|Arnold|Bigeleisen||Hutchison|1995|p=365}} |"for his discovery of [[deuterium|heavy hydrogen]]"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1934 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1934/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1937 |[[File:Karrer.jpg|75px]] |[[پاول کرر]] |Switzerland |کرسچئین |"for his investigations on [[carotenoid]]s, [[Flavin group|flavins]] and vitamins [[vitamin A|A]] and [[حیاتین ب-2|B₂]]" |- |1938 |[[File:Richard Kuhn ETH-Bib Dia 248-065.jpg|75px]] |[[رچرڈ کوہن]] |جرمنی |رومن کیتھولک |"for his work on [[carotenoid]]s and [[vitamin]]s"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1938 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1938/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1939 |[[File:Leopold Ruzicka ETH-Bib Portr 00239.jpg|75px]] |[[لیپولڈروزکا]] |[[سویٹزرلینڈ]] |رومن کیتھولک |"for his work on polymethylenes and higher [[terpene]]s" |- |1943 | [[Image:George de Hevesy.jpg|75px]] |[[جارج دی ہیوسی]] |جرمنی |رومن کیتھولک <ref>http://www.geni.com/people/George-Charles-de-Havesey/6000000013761368687</ref>[[Hungarian Jewish|of Hungarian Jewish descent]]<ref name=Hilger>{{Citation|last=Levi|first=Hilde|title=George de Hevesy : life and work : a biography|year=1985|publisher=A. Hilger|location=Bristol |isbn=9780852745557|page=14}}</ref> |"for his work on the use of isotopes as [[radioactive tracer|tracers]] in the study of chemical processes"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1943 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1943/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1944 |[[File:Bundesarchiv Bild 183-46019-0001, Otto Hahn.jpg|75px]] |[[اوٹو ہان]] |جرمنی |پروٹسٹنٹ<ref>{{Cite book|last1=Hahn|first1=Otto|authorlink1=Otto Hahn|title=My Life: the Autobiography of a Scientist|url=http://books.google.co.uk/books?id=qS9DAAAAIAAJ|accessdate=June 14, 2012|year=1970|publisher=Herder and Herder|page=28}}</ref> |"for his discovery of the [[nuclear fission|fission]] of heavy nuclei"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1944 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1944/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1945 |[[File:Virtanen.jpg|75px]] |[[ارٹوری المری ورٹنن]] |Finland |پروٹسٹنٹ |"for his research and inventions in agricultural and nutrition chemistry, especially for his [[AIV fodder|fodder preservation method]]"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1945 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1945/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |rowspan=3|1946 |[[File:James Batcheller Sumner.jpg|75px]] |[[جیمز بی سمر ]] |امریکا |کرسچئین |"for his discovery that [[Enzyme#Etymology and history|enzyme]]s can be crystallized"<ref name="The Nobel Prize in Chemistry 1946">{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1946 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1946/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |[[File:John Howard Northrop.jpg|75px]] |[[جان ہورڈ نورتروپ]] |امریکا |کرسچئین |rowspan=2|"for their preparation of enzymes and [[Virus#History|virus proteins]] in a pure form"<ref name="The Nobel Prize in Chemistry 1946"/> |- |[[File:Wendell Meredith Stanley.jpg|75px]] |[[ونڈل میریڈتھ سٹینلی]] |[[امریکا]] |کرسچئین |- |1947 |[[File:Robert Robinson organic chemist.jpg|75px]] |[[رابرٹ رابنسن|Sir Robert Robinson]] |[[برطانیہ]] |[[پروٹسٹنٹ]] |"for his investigations on [[Tropinone|plant products of biological importance]], especially the alkaloids"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1947 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1947/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1949 |[[File:William Giauque Nobel.jpg|75px]] |[[ولیم جیوک|William Francis Giauque]] |امریکا |پروٹسٹنٹ |"for his [[Magnetic refrigeration|contributions in the field of chemical thermodynamics]], particularly concerning the behaviour of substances at extremely low temperatures"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1949 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1949/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |rowspan=2|1950 |[[File:Otto Paul Hermann Diels.jpg|75px]] |[[اوٹوڈیلس ]] |[[مغربی جرمنی ]] |کرسچئین |rowspan=2|"for their discovery and development of the [[Diels–Alder reaction|diene synthesis]]"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1950 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1950/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |[[File:Kurt Alder Nobel.jpg|75px]] |[[کرٹ الڈر]] |[[مغربی جرمنی]] |کرسچئین |- |1953 |[[File:Hermann Staudinger.jpg|75px]] |[[ہرمن سٹاوڈنگر]] |[[مغربی جرمنی]] |کرسچئین |"for his discoveries in the field of [[Polymer chemistry#History|macromolecular chemistry]]"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1953 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1953/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1962 |[[File:Max Perutz.jpg|75px]] |[[میکس پیروٹز ]] |برطانیہ |Raised رومن کیتھولک<ref>[http://www.haaretz.com/news/features/this-day-in-jewish-history/this-day-in-jewish-history-death-of-a-nobel-chemist.premium-1.501731 This Day in Jewish History / Death of a Nobel chemist]</ref><ref>[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2222719/ Max Perutz and the secret of life, by Georgina Ferry]</ref><ref>[http://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/1383967/Max-Perutz-OM.html Max Perutz OM]</ref> |"for his studies of the structures of [[myoglobin|globular proteins]]"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1962 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1962/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |rowspan=2|1963 |[[File:Karl Ziegler Nobel.jpg|75px]] |[[کارل زیگلر]] |[[مغربی جرمنی]] | Lutheran<ref name="Sherby">{{cite book|last=Sherby|first=Louise|title=The Who's Who of Nobel Prize Winners 1901–2000|publisher=Oryx Press|location=Westport, CT|year=2002|edition=Fourth|isbn=1-57356-414-1}}</ref> |rowspan=2|"for [[Ziegler–Natta catalyst|their discoveries]] in the field of the chemistry and technology of high polymers"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1963 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1963/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |[[File:Giulio Natta Nobel.jpg|75px]] |[[گیلیو ناٹا]] |[[اٹلی]] |رومن کیتھولک |- |1964 |[[File:Dorothy Hodgkin Nobel.jpg|75px]] |[[ڈوروتھی ہودگکنگ ]] |برطانیہ |کرسچئین<ref>[https://books.google.co.il/books?id=3jrbmL-DgZQC&pg=PA46&dq=women+100+Years+of+Nobel+Prizes&hl=iw&sa=X&ved=0CB0Q6AEwAGoVChMIl6Gz6bT7xgIVzgrbCh0YRAyE#v=onepage&q=women%20100%20Years%20of%20Nobel%20Prizes&f=false 100 Years of Nobel Prizes: p.48]</ref> |"for her [[X-ray crystallography#Early organic and small biological molecules|determinations by X-ray techniques]] of the structures of important biochemical substances"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1964 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1964/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1969 |[[File:Odd Hassel.jpg|75px]] |[[اوڈ ہسل]] |[[ناروے]] |پروٹسٹنٹ |"for his contributions to the development of the concept of [[conformational isomerism|conformation]] and its application in chemistry"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1969 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1969/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1970 |[[File:Luisfedericoleloir.jpg|75px]] |[[گرہارڈہرز برگ ]] |[[ارجنٹا‏ئن]] |رومن کیتھولک<ref name="Long">{{cite journal|doi=10.1146/annurev.bi.52.070183.000245|last=Leloir|first=Luis|year=1983|title=Far Away and Long Ago|journal=Annual Reviews of Biochemistry|publisher=Annual Reviews|volume=52|pages=1–15|url=http://arjournals.annualreviews.org/doi/pdf/10.1146/annurev.bi.52.070183.000245|pmid=6351722}}</ref> |"for his discovery of sugar nucleotides and his role in the [[Luis Federico Leloir#Sugar nucleotides|biosynthesis of carbohydrates]]"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1970 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1970/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1971 |[[Image:Herzberg,Gerhard 1952 London.jpg|75px]] |[[لویس ٖفیڈریکو لیلوئر]] |Canada/جرمنی |کرسچئین |"for his contributions to the knowledge of electronic structure and geometry of molecules, particularly [[Radical (chemistry)|free radicals]]"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1971 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1971/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |rowspan=2|1975 |[[Image:Nobel prize medal grey.png|75px]] |[[جان کونفورتھ|John Warcup Cornforth]] |Australia<br />برطانیہ |Presbyterian<ref name="UniSyd">[http://sydney.edu.au/science/chemistry/aboutus/cornforth.html Sir John Cornforth - Chemistry], The University of Sydney</ref> |"for his work on the [[stereochemistry]] of enzyme-catalyzed reactions"<ref name="n1975">{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1975 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1975/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |[[File:Vladimir Prelog ETH-Bib Portr 00214.jpg|75px]] |[[ولادمیر پریلوگ]] |Yugoslavia/Switzerland |رومن کیتھولک |"for his research into the [[chirality (chemistry)|stereochemistry]] of organic molecules and reactions"<ref name="n1975"/> |- |1984 |[[Image:Nobel prize medal grey.png|75px]] |[[رابرٹ بروس میریفیلڈ]] |امریکا |کرسچئین<ref>Petkewich, Rachel. [http://pubs.acs.org/cen/news/84/i22/8422merrifield.html "Nobel Laureate R. Bruce Merrifield Dies At 84"], ''[[Chemical & Engineering News]]'', May 23, 2006. Accessed May 9, 2007. "Robert Bruce Merrifield, a biochemist who won the 1984 Nobel Prize in Chemistry for a method he named solid-phase peptide synthesis, died on May 14 at his home in Cresskill, N.J., after a long illness. He was 84."</ref> |"for his development of methodology for [[Solid phase peptide synthesis|chemical synthesis on a solid matrix]]"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1984 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1984/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |1990 |[[Image:E.J.Coreyx240.jpg|75px]] |[[الیاس جیمز کورے]] |امریکا |کرسچئین ([[راسخُ الا عتقاد کلیسا]])<ref>[http://nobelprize.org/chemistry/laureates/1990/corey-autobio.html Elias James Corey – Autobiography<!-- Bot generated title -->]</ref> |"for his development of the theory and methodology of [[Retrosynthetic analysis|organic synthesis]]"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1990 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1990/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |rowspan=2|1995 |[[File:Mario Molina 1c389 8387.jpg|75px]] |[[ماریو جے. مولینا]] |Mexico |رومن کیتھولک<ref name="autobiography">{{cite web| last = Molina | first = Mario | title=Autobiography| url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1995/molina-autobio.html | publisher = [[نوبل فاونڈیشن]] | year=2007| accessdate = 2008-05-30}}</ref> |rowspan=2|"for their work in atmospheric chemistry, particularly concerning the formation and [[Ozone depletion|decomposition of ozone]]"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1995 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1995/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |[[Image:F. Sherwood Rowland.jpg|75px]] |[[فرانک شروڈ رولینڈ ]] |امریکا |کرسچئین |- |rowspan=2|1996 |[[File:Robert Curl crop 2009 CHAO.jpg|75px]] |[[رابرٹ کرل|Robert F. Curl Jr.]] |امریکا |[[Methodist]]<ref name=":0">[http://www.nndb.com/people/798/000100498/ Robert F. Curl, Jr<!-- Bot generated title -->]</ref> |rowspan=2|"for their discovery of fullerenes"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 1996 | publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1996/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- | |[[رچرڈ سمالی|Richard E. Smalley]] |امریکا |کرسچئین<ref>{{Cite web |title=(May 2005, letter sent to the Hope College 2005 Alumni Banquet) |url=http://www.hope.edu/pr/pressreleases/content/view/full/7309 |access-date=2016-05-18 |archive-date=2010-05-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100528080014/http://www.hope.edu/pr/pressreleases/content/view/full/7309 |dead-url=yes }}</ref> |- |2003 |[[File:Peter Agre.jpg|75px]] |[[پیٹر اگری]] |امریکا |[[لوتھریت]]<ref>http://www.nndb.com/people/868/000100568/</ref><ref>http://www.scientificamerican.com/podcast/episode.cfm?id=nobel-laureate-peter-agre-from-aqua-11-07-20</ref><ref>http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/2003/agre-autobio.html</ref> |"for discoveries concerning channels in cell membranes [...] for the discovery of [[Aquaporin|water channels]]"<ref name="n2003">{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 2003| publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/2003/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |2007 |[[Image:Prof Ertl-Portrait.jpg|75px]] |[[گر ہارڈ ارٹل]] |جرمنی |کرسچئین<ref name=cicero>{{cite news|author=Till Weishaupt|title=Glauben Sie an Gott?|url=http://www.cicero.de/kapital/glauben-sie-gott/38343|work=Cicero|date=December 2007|quote=Translated from German: Oh, yes, I believe in God. (...) I am a کرسچئین and I try to live as a کرسچئین (...) I read the Bible very often and I try to understand it.|accessdate=2014-09-03}}</ref> |"for [[Gerhard Ertl#Research|his studies of chemical processes on solid surfaces]]"<ref>{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 2007| publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/2007/index.html|accessdate=2008-10-06}}</ref> |- |2012 |[[File:Brian Kobilka (649437151).jpg|75px]] |[[برائن کوبلکا]] |امریکا |رومن کیتھولک<ref>{{Cite web | date=2012-10-23 | url=http://www.catholicnews.com/data/briefs/cns/20121023.htm | title=Catholic scientist at Stanford shares Nobel Prize for work in chemistry | publisher=Catholic News Service | accessdate=2013-01-19}}</ref> |"for studies of [[G protein-coupled receptor|G-protein-coupled receptors]]"<ref name="nobel-2012-1">{{cite web | title = The Nobel Prize in Chemistry 2012| publisher = Nobelprize.org | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/2012/index.html|accessdate=2012-10-13}}</ref> |- |2014 |[[File:Stefan W Hell.jpg|75px]] |[[سٹیفین ہیل|Stefan W. Hell]] |Romania |پروٹسٹنٹ<ref>{{ro icon}} Răzvan Băltăreţu, [http://adevarul.ro/tech/stiinta/premiul-nobel-chimie-fost-castigat-roman-1_5435107c0d133766a8c357bf/index.html "Un cercetător născut în judeţul Arad este printre câştigătorii premiului Nobel pentru chimie"], ''Adevărul'', October 8, 2014</ref> |"for the development of [[Super-resolution microscopy|super-resolved fluorescence microscopy]]"<ref>{{cite news | url = http://www.bbc.com/news/science-environment-29536525 | title = Microscope work wins Nobel Prize | date = 8 October 2014 | publisher = BBC }}</ref> |} === فعلیات و طب === {| align="center" class="wikitable" |- ! سال ! colspan=2|انعام یافتہ ! ملک ! فرقہ ! وجہ |- |1901 |[[Image:EmilVonBehring.jpg|75px]] |[[امیل وون بیرنگ]] |[[جرمنی]] |پروٹسٹنٹ<ref>Derek S. Linton, ''Emil von Behring: Infectious Disease, Immunology, Serum Therapy'', American Philosophical Society, 2005, p. 198</ref> |"for his work on [[blood plasma|serum]] therapy, especially its application against [[diphtheria]], by which he has opened a new road in the domain of medical science and thereby placed in the hands of the physician a victorious weapon against illness and deaths"<ref name="nobel-1901"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1901/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1901 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }} </ref> |- |1902 |[[Image:Ronald Ross.jpg|75px]] |Sir [[رونالڈ روس]] |[[برطانیہ]]<br>[[بھارت]] |پروٹسٹنٹ |"for his work on [[malaria]], by which he has shown how it enters the organism and thereby has laid the foundation for successful research on this disease and methods of combating it"<ref name="nobel-1902"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1902/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1902 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }} </ref> |- |1903 |[[File:Niels ryberg.jpg|75px]] |[[نیلس ریبرگ فنسن]] |[[ڈنمارک]]<br>([[جزائرفارو]]) |پروٹسٹنٹ |"[for] his contribution to the treatment of diseases, especially [[lupus vulgaris]], with concentrated light radiation, whereby he has opened a new avenue for medical science"<ref name="nobel-1903"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1903/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1903 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }} </ref> |- |1905 |[[File:RobertKoch cropped.jpg|75px]] |[[رابرٹ کوچ]] |[[جرمنی]] |کرسچئین |"for his investigations and discoveries in relation to [[tuberculosis]]"<ref name="nobel-1905"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1905/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1905 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |rowspan=2|1906 |[[File:Camillo Golgi nobel.jpg|75px]] |[[Camillo Golgi]] |[[اطالیہ]] |رومن کیتھولک |rowspan=2|"in recognition of their work on the structure of the [[nervous system]]"<ref name="nobel-1906"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1906/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1906 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |[[File:Cajal-Restored.jpg|75px]] | [[سانتیاگو رامون ای کاخال]] |[[ہسپانیہ]] |رومن کیتھولک<ref>[http://www.nndb.com/people/862/000125487/ Santiago Ramón y Cajal]</ref> |- |1909 |[[File:Emil Theodor Kocher nobel.jpg|75px]] |[[ایمل تھیوڈر کوچر]] |[[سویٹزرلینڈ]] |پروٹسٹنٹ ([[Moravian Church]])<ref name="bonjour1981">{{cite book | last = Bonjour | first = Edgar | title=Theodor Kocher | series = Berner Heimatbücher | volume = 40/41 | pages = | year= 1981 | publisher = Verlag Paul Haupt | location = Bern |origyear=1st. pub. in 1950 (http://d-nb.info/363374914) | isbn = 3258030294 | edition = 2nd (2., stark erweiterte Auflage 1981) | url = http://d-nb.info/810347253 | language = German }}</ref> |"for his work on the physiology, pathology and surgery of the [[thyroid gland]]"<ref name="nobel-1909"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1909/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1909 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |1910 |[[File:Kossel, Albrecht (1853-1927).jpg|75px]] |[[البرچٹ کوسل]] |جرمنی |پروٹسٹنٹ |"in recognition of the contributions to our knowledge of [[cell biology|cell chemistry]] made through his work on [[protein]]s, including the [[nucleic acid|nucleic substances]]"<ref name="nobel-1910"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1910/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1910 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |1912 |[[File:Alexis Carrel 02.jpg|75px]] |[[الیکسس کارل]] |France |رومن کیتھولک<ref name="Alexis Carrel 1939">Alexis Carrel, ''The Voyage to Lourdes'' (New York, Harper & Row, 1939).</ref> | "[for] his work on vascular [[surgical suture|suture]] and the [[Organ transplantation|transplantation]] of [[blood vessel]]s and [[عُضو|organ]]s"<ref name="nobel-1912"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1912/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1912 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |1919 |[[File:Jules Bordet nobel.jpg|75px]] |[[جیولس بورڈٹ]] |[[بلجئیم]] |کرسچئین |"for his discoveries relating to [[immune system|immunity]]"<ref name="nobel-1919"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1919/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1919 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |1920 |[[File:August Krogh Bain 32006.jpg|75px]] |[[اگسٹ گروٹ|Schack August Steenberg Krogh]] |[[ڈنمارک]] |پروٹسٹنٹ |"for his discovery of the capillary motor regulating mechanism"<ref name="nobel-1920"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1920/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1920 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |1923 |[[Image:Fredrick banting.jpg|75px]] |Sir [[Frederick Banting|Frederick Grant Banting]] |[[کینیڈا]] |پروٹسٹنٹ ([[United Church of Canada]])<ref>[http://www.nndb.com/people/843/000126465/ Frederick G. Banting]</ref> |"for the discovery of [[insulin]]"<ref name="nobel-1923"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1923/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1923 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |- |1924 |[[Image:Willem Einthoven.jpg|75px]] |[[ویلم ائینتھون]] |{{nowrap|[[نیدرلینڈز|The Netherlands]]}} |پروٹسٹنٹ ([[Evangelical Lutheran Church in the Kingdom of the Netherlands|Lutheran]])<ref>[http://familytreemaker.genealogy.com/users/w/a/l/Theodorus-J-Walbeek/WEBSITE-0001/UHP-0191.html The Walbeek Family from Holland:Information about Louise Marie Mathilde Carolien de Vogel] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130531201032/http://familytreemaker.genealogy.com/users/w/a/l/Theodorus-J-Walbeek/WEBSITE-0001/UHP-0191.html |date=2013-05-31 }}. Familytreemaker.genealogy.com (1927-09-29). Retrieved on 2012-07-25.</ref><ref>[http://www.nndb.com/people/927/000126549/ Willem Einthoven]</ref> |"for the discovery of the mechanism of the [[electrocardiogram]]"<ref name="nobel-1924"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1924/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1924 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |- |1926 |[[File:J Fibiger.jpg|75px]] |[[جوہنس فائبگر]] |[[ڈنمارک]] |Lutheran<ref>[http://www.nndb.com/people/172/000126791/ Johannes Fibiger]</ref> |"for his discovery of the [[Spiroptera carcinoma]]"<ref name="nobel-1926"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1926/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1926 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |- |1928 |[[Image:Jules Nicole.jpg|75px]] |[[چارلس نکولے|Charles Jules Henri Nicolle]] |France |رومن کیتھولک |"for his work on [[typhus]]"<ref name="nobel-1928"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1928/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1928 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |rowspan=2|1929 |[[File:Christiaan Eijkman.jpg|75px]] |[[کرسچیناجک مین]] |The Netherlands |پروٹسٹنٹ |"for his discovery of the antineuritic [[vitamin]]"<ref name = "nobel-1929"/> |- |[[File:Frederick Gowland Hopkins nobel.jpg|75px]] |Sir [[فریڈرک گولینڈ ہوپکنس]] |برطانیہ |Chrisian |"for his discovery of the growth-stimulating [[vitamin]]s"<ref name="nobel-1929"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1929/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1929 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |1930 |[[File:Karl Landsteiner nobel.jpg|75px]] |[[کارل لینڈ سٹینر]] |[[آسٹریا]] |converted from [[یہودیت]] to [[رومن کیتھولک]] in 1890<ref name="Anna L. Staudacher 2009, p. 349">Anna L. Staudacher: ''"… meldet den Austritt aus dem mosaischen Glauben". 18000 Austritte aus dem Judentum in Wien, 1868–1914: Namen – Quellen – Daten''. Peter Lang, Frankfurt, 2009, ISBN 978-3-631-55832-4, p. 349</ref> |"for his discovery of human [[ABO blood group system|blood groups]]"<ref name="nobel-1930"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1930/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1930 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |1931 |[[File:Otto Warburg.jpg|75px]] |[[اوٹو ہنرچ وار برگ]] |جرمنی |کرسچئین<ref>{{Cite web |title=Otto Heinrich Warburg |url=http://www.smokershistory.com/OWarburg.htm |access-date=2016-05-18 |archive-date=2016-11-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161108062816/http://smokershistory.com/OWarburg.htm |dead-url=yes }}</ref> |"for his discovery of the nature and mode of action of the [[cytochrome|respiratory enzyme]]"<ref name="nobel-1931"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1931/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1931 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |1932 |[[File:Prof. Charles Scott Sherrington.jpg|75px]] |Sir [[چارلس سکوٹ شرنگ ٹن]] |برطانیہ |Anglican<ref>Baptisms solemnized in the Parish of St James Clerkenwell, in the County of Middlesex in the Year 1863, p. 558, nos 5826, 5827 & 5828 (on line at ancestry.co.uk)</ref> |"for his discoveries regarding the functions of [[neuron]]s"<ref name="nobel-1932"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1932/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1932 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |rowspan=3|1934 |[[File:George Whipple nobel.jpg|75px]] |[[جارج ویپل|George Hoyt Whipple]] |امریکا |پروٹسٹنٹ<ref name="nap">{{cite web |url=http://www.nap.edu/reingroom/books/biomems/gwhipple.html |title=The National Academies Press: Biographical Memoirs – George Hoyt Whipple |accessdate=3 January 2010}}</ref> |rowspan=3|"for their discoveries concerning [[liver]] therapy in cases of [[anaemia]]"<ref name="nobel-1934"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1934/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1934 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |[[File:George Minot nobel.jpg|75px]] |[[جارج مانٹ|George Richards Minot]] |امریکا |پروٹسٹنٹ<ref>{{cite journal |title= Obituary |date= April 6, 1950 |journal= [[New England Journal of Medicine]] |url= http://www.nejm.org/doi/pdf/10.1056/NEJM19004062421414 |doi=10.1056/NEJM195004062421414 |volume= 242 |issue= 14 |pages= 565–565}}</ref> |- |[[File:William P Murphy.jpg|75px]] |[[ولیم پی مارفی|William Parry Murphy]] |امریکا |پروٹسٹنٹ |- |1935 |[[File:Hans Spemann nobel.jpg|75px]] |[[ہنس سپیمین]] |جرمنی |پروٹسٹنٹ<ref>Feldberg W, rev. Tansey EM (2004–2011). [http://www.oxforddnb.com/view/article/3294 Dale, Sir Henry Hallett (1875–1968)], ''Oxford Dictionary of National Biography'', Oxford University Press, 2004; online edn, Jan 2011. Retrieved 2011-07-08.</ref> |"for his discovery of the organizer effect in [[embryonic development]]"<ref name="nobel-1935"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1935/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1935 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |1937 |[[File:Albert Szent-Györgyi cropped.jpg|75px]] |[[البرٹ سزنٹ-گیورگی|Albert Szent-Györgyi von Nagyrapolt]] |[[مجارستان]] | [[کالوینیت|Calvinist]]<ref>Dr.Czeizel, E.: Családfa,page 148, Kossuth Könyvkiadó,1992.</ref><ref>Dr. Czeizel E. : Az érték még mindig bennünk van, page 172, Akadémiai kiadó, Budapest</ref> |"for his discoveries in connection with the [[cellular respiration|biological combustion processes]], with special reference to [[vitamin C]] and the catalysis of [[fumaric acid]]"<ref name="nobel-1937"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1937/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1937 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |1938 |[[File:Corneille Heymans nobel.jpg|75px]] |[[کارنیلی ہیمینس|Corneille Jean François Heymans]] |Belgium |رومن کیتھولک<ref>de Castro, F. (2009) Towards the sensory nature of the carotid body: Hering, De Castro and Heymans. Front. Neuroanat. 3: 23 (1-11) (doi:10.3389/neuro.05.023.2009).</ref> |"for the discovery of the role played by the [[Paranasal sinuses|sinus]] and [[aorta|aortic mechanisms]] in the regulation of [[تنفّس کاری|respiration]]"<ref name="nobel-1938"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1938/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1938 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |1939 |[[File:Gerhard Domagk nobel.jpg|75px]] |[[گرہارڈ ڈومگٹ]] |جرمنی |پروٹسٹنٹ<ref>[[Thomas Hager]], ''The Demon Under the Microscope'' (2006) ISBN 1-4000-8213-7 (cited in [http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=67754 "The Saga of a Sulfa Drug Pioneer"] – [[این پی ار]] ''[[Weekend Edition]]'' 23 December 2006)</ref> |"for the discovery of the [[antibacterial]] effects of [[prontosil]]"<ref name="nobel-1939"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1939/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1939 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |rowspan=2|1943 |[[File:Henrik Dam nobel.jpg|75px]] |[[ہنرک ڈیم|Carl Peter Henrik Dam]] |Denmark |پروٹسٹنٹ |"for his discovery of [[vitamin K]]"<ref name = "nobel-1943"/> |- |[[File:Edward A Doisy.jpg|75px]] |[[ایدوارڈ اڈلبرٹڈویسی]] |امریکا |پروٹسٹنٹ ([[Congregationalists]])<ref>[http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1943/doisybio.html Edward A. Doisy - Biographical]</ref> |"for his discovery of the chemical nature of [[vitamin K]]"<ref name="nobel-1943"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1943/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1943 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |1945 |[[File:Alexander Fleming 1945.jpg|75px]] |Sir [[الیگزنڈر فلیمنگ]] |برطانیہ |رومن کیتھولک<ref>[http://www.nndb.com/people/696/000091423/ Alexander Fleming]</ref> ||"for the discovery of [[penicillin]] and its curative effect in various [[infectious disease]]s"<ref name="nobel-1945"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1945/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1945 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |rowspan=3|1947 |[[File:Carl Ferdinand Cori.jpg|75px]] |[[کارل فرڈیننڈ کوری]] |امریکا |رومن کیتھولک<ref>{{Cite journal | doi = 10.1016/0006-3002(56)90255-4 | last1 = Houssay | first1 = B. A. | title = Carl F. And Gerty T. Cori | journal = Biochimica et Biophysica Acta | volume = 20 | issue = 1 | pages = 11–16 | year = 1956 | pmid = 13315342 }}</ref> |rowspan=2|"for their discovery of the course of the catalytic conversion of [[glycogen]]"<ref name = "nobel-1947"/> |- |[[File:Gerty Theresa Cori.jpg|75px]] |[[گرٹی کوری|Gerty Theresa Cori, née Radnitz]] | امریکا |رومن کیتھولک<ref>{{Cite web |title=Archive copy |url=http://www.csupomona.edu/~nova/scientists/articles/cori.html |access-date=2016-05-18 |archive-date=2012-11-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121110101439/http://www.csupomona.edu/~nova/scientists/articles/cori.html |dead-url=yes }}</ref> |- |[[File:Bernado Houssay.JPG|75px]] |[[برناڈو ہاوسے|Bernardo Alberto Houssay]] |[[ارجنٹائن]] |رومن کیتھولک<ref>{{Cite journal | last1 = Sulek | first1 = K. | title = Nobel prize for Carl Ferdinand Cori and Gerta Theresa Cori in 1947 for discovery of the course of catalytic metabolism of glycogen. Prize for Alberto Bernardo Houssay for discovery on the role of the hypophysis in carbohydrate metabolism | journal = Wiadomosci lekarskie (Warsaw, Poland : 1960) | volume = 21 | issue = 17 | pages = 1609–1610 | year = 1968 | pmid = 4882480 }}</ref> |"for his discovery of the part played by the [[hormone]] of the [[anterior pituitary]] lobe in the metabolism of [[glucose|sugar]]"<ref name="nobel-1947"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1947/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1947 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |1949 |[[File:Moniz.jpg|75px]] |[[انتونیو اگاس مونیس|António Caetano Egas Moniz]] |[[پرتگال]] |رومن کیتھولک<ref name="bookrags">{{cite web|url=http://www.bookrags.com/biography/antonio-egas-moniz-wsd/|title=World of Scientific Discovery on Antonio Egas Moniz|publisher=bookrags.com|accessdate=11 July 2010}}</ref> |"for his discovery of the therapeutic value of leucotomy ([[lobotomy]]) in certain psychoses"<ref name="nobel-1949"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1949/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1949 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |1951 |[[File:Max Theiler nobel.jpg|75px]] |[[میکس تھیلر]] |[[جنوبی افریقہ]] |پروٹسٹنٹ<ref>{{cite journal|pmid=19870629 | doi=10.1084/jem.65.5.705 | pmc=2133518|title=Spontaneous Encephalomyelitis of Mice, A New Virus Disease|year=1937|last1=Theiler|first1=M.|journal=Journal of Experimental Medicine|volume=65|issue=5|pages=705–19}}</ref> |"for his discoveries concerning [[yellow fever]] and how to combat it"<ref name="nobel-1951"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1951/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1951 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |1957 |[[File:Daniel Bovet nobel.jpg|75px]] |[[ڈینئیل بوٹ]] |[[اطالیہ]] |پروٹسٹنٹ |"for his discoveries relating to [[antihistamine|synthetic compounds that inhibit the action of certain body substances]], and especially their action on the vascular system and the skeletal muscles"<ref name="nobel-1957"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1957/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1957 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |rowspan=2|1958 |[[File:George Wells Beadle.jpg|75px]] |[[جارج ویل بیڈل]] |امریکا |کرسچئین<ref>{{Cite journal | last1 = Beadle | first1 = G. W. | title = Recollections | doi = 10.1146/annurev.bi.43.070174.000245 | journal = Annual Review of Biochemistry | volume = 43 | issue = 0 | pages = 1–13 | year = 1974 | pmid = 4605017| pmc = }}</ref> |rowspan=2| "for their discovery that [[gene]]s act by regulating definite chemical events" |- |[[File:Edward Lawrie Tatum nobel.jpg|75px]] |[[ایڈوارڈ لاورک ٹاوٹم]] |امریکا |کرسچئین |- |1959 |[[File:Severo Ochoa nobel.jpg|75px]] |[[سیویرو اوچاو]] |Spain<br> |رومن کیتھولک |"for their discovery of the mechanisms in the biological synthesis of [[ribonucleic acid]] and [[deoxyribonucleic acid]]"<ref name="nobel-1959"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1959/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1959 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |1960 |[[File:Frank Macfarlane Burnet nobel.jpg|75px]] |Sir [[فرینک میکفر لین برنٹ]] |Australia |پروٹسٹنٹ<ref name=s8>Sexton (1999), p. 8.</ref> |"for discovery of acquired [[immune tolerance|immunological tolerance]]"<ref name="nobel-1960"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1960/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1960 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |1961 |[[File:Georg von Békésy nobel.jpg|75px]] |[[جارج وون بیکسی]] |امریکا |کرسچئین<ref name=Goldstein>Goldstein, B. 2001. ''Sensation and Perception, 6th ed.'' London: Wadsworth.</ref> |"for his discoveries of the physical mechanism of stimulation within the [[cochlea]]"<ref name="nobel-1961"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1961/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1961 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |1963 | |Sir [[جوہن ایکلس|John Carew Eccles]] |Australia |رومن کیتھولک<ref>{{cite web|url=http://muse.jhu.edu/journals/perspectives_in_biology_and_medicine/v044/44.2karczmar.pdf |title=Project MUSE - Sir John Eccles, 1903-1997: Part 2: The Brain as a Machine or as a Site of Free Will? |doi=10.1353/pbm.2001.0030 |publisher=Muse.jhu.edu |date= |accessdate=2015-06-26}}</ref> |"for his discoveries concerning the ionic mechanisms involved in excitation and inhibition in the peripheral and central portions of the [[nerve]] [[cell membrane]]"<ref name="nobel-1963"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1963/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1963 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |rowspan=2|1967 |[[File:Ragnar Granit2.jpg|75px]] |[[راگنر گرانٹ]] |Finland/Sweden |پروٹسٹنٹ |rowspan=2|"for their discoveries concerning the primary physiological and chemical visual processes in the [[human eye|eye]]"<ref name="nobel-1967"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1967/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1967 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |[[File:Haldan Keffer Hartline nobel.jpg|75px]] |[[ہالڈن کیفر ہارٹ لائن]] |امریکا |پروٹسٹنٹ |- |1972 |[[Image:Nobel prize medal grey.png|75px]] |[[روڈنی رابرٹ پوٹر]] |امریکا |Methodists<ref>[http://www.nndb.com/people/111/000130718/ Rodney Robert Porter]</ref> |"for their discoveries concerning the chemical structure of [[antibodies]]"<ref name="nobel-1972"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1972/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1972 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |rowspan=2|1974 |[[Image:Nobel prize medal grey.png|75px]] |[[البرٹ کلاوڈی]] |[[بلجئیم]] |رومن کیتھولک<ref>[http://www.nndb.com/people/186/000130793/ Albert Claude]</ref> |rowspan=2|"for their discoveries concerning the [[organelle|structural and functional organization of the cell]]"<ref name="nobel-1974"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1974/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1974 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |[[Image:Nobel prize medal grey.png|75px]] |[[جارج ایمل پلاڈے|George E. Palade]] |Romania |[[راسخُ الا عتقاد کلیسا]] |- |1975 |[[File:Renato Dulbecco crop.jpg|75px]] |[[ریناٹو ڈلبیکو]] |Italy<br>امریکا |رومن کیتھولک |"for his discoveries concerning the interaction between [[tumor virus|tumour virus]]es and the genetic material of the cell"<ref name="nobel-1975"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1975/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1975 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |1976 |[[Image:Nobel prize medal grey.png|75px]] |[[ڈینئیل کارلیٹون گیجڈسک|D. Carleton Gajdusek]] |امریکا | Calvinist<ref name="la-times">{{cite news |newspaper=[[Los Angeles Times]] |title=D. Carleton Gajdusek dies at 85; Nobel Prize winner identified exotic disease, was unrepentant pedophile |first=Thomas |last=Maugh |date=2008-12-18 |accessdate=2012-05-12 |url=http://www.latimes.com/news/science/la-me-gajdusek18-2008dec18,0,7539125,full.story |archivedate=2013-01-27 |archiveurl=https://archive.today/20130127115258/http://www.latimes.com/news/science/la-me-gajdusek18-2008dec18,0,7539125,full.story }}</ref> |"for their discoveries concerning new mechanisms for the origin and dissemination of [[infectious disease]]s"<ref name="nobel-1976"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1976/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1976 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |1978 |[[File:Werner Arber 2008.jpg|75px]] |[[ورنر اربر]] |Switzerland |پروٹسٹنٹ<ref>Arber, W. 1992. ''The Existence of a Creator Represents a Satisfactory Solution.'' In Margenau, H. and R. A. Varghese (eds.), ''Cosmos, Bios, Theos: Scientists Reflect on Science, God, and the Origins of the Universe, Life, and Homo sapiens.'' La Salle, IL: Open Court, p. 141-142.</ref> |"for the discovery of [[restriction enzyme]]s and their application to problems of [[molecular genetics]]"<ref name="nobel-1978"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1978/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1978 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |1983 |[[File:Barbara McClintock (1902-1992).jpg|75px]] |[[باربرا مک کلنٹک]] |امریکا |پروٹسٹنٹ (Congregationalists)<ref name="100 Years of Nobel Prizes: p.48"/> | "for her discovery of [[transposon|mobile genetic elements]]"<ref name="nobel-1983"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1983/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1983 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |rowspan=2|1988 |[[File:James Black (pharmacologist).jpg|75px]] |Sir [[جیمز بلیک (ادویاتدان)|James W. Black]] |برطانیہ |پروٹسٹنٹ ([[Baptist]])<ref name="autobio1">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1988/black-autobio.html|title=Autobiography|last=Black|first=Sir James W|publisher=The Nobel Foundation|accessdate=23 March 2010}}</ref> |rowspan=2|"for their discoveries of important principles for [[Pharmacology|drug treatment]]"<ref name="nobel-1988"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1988/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1988 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref>داء البلهارسياbrown tickShiju.jpg00099#رودسياoxyuris@schistomamars crystaldavidabdelmohsen117retrocyle effhuamnurter#117second_ |- |[[Image:George H. Hitchings 1988.jpg|75px]] |[[جارج ایچ ہائیچنگ]] |امریکا |کرسچئین |- |1990 |[[Image:Nobel prize medal grey.png|75px]] |[[جوزف میورے|Joseph E. Murray]] |امریکا |رومن کیتھولک<ref>{{cite web|url=http://catholicreview.org/article/home/catholic-transplant-pioneer-nobel-prize-winner-joseph-murray-dies|title=The Catholic Review > Home > Catholic transplant pioneer, Nobel Prize-winner Joseph Murray dies|publisher=|accessdate=15 January 2015|archive-date=26 December 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181226102452/https://www.archbalt.org/catholicreview/|dead-url=yes}}</ref> |"for his discoveries concerning [[Organ transplantation|organ and cell transplantation]] in the treatment of human disease"<ref name="nobel-1990"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1990/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1990 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |1992 |[[Image:Nobel prize medal grey.png|75px]] |[[ایڈمنڈ ایچ فشر]]<ref>[http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1992/krebs-bio.html Edwin G. Krebs - Biographical]</ref> |Switzerland<br>امریکا |پروٹسٹنٹ ([[Presbyterian]]) |"for their discoveries concerning reversible [[protein]] [[phosphorylation]] as a biological regulatory mechanism"<ref name="nobel-1992"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1992/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1992 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |1995 |[[Image:Eric F. Wieschaus.jpg|75px]] |[[ارک ایف. وسچاوس]] |امریکا |رومن کیتھولک |"for his discoveries concerning the genetic control of early [[embryonic development]]"<ref name="nobel-1995"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1995/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1995 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |rowspan=2|1998 |[[Image:Loius Ignarro.jpg|75px]] |[[لیوس اگارو|Louis J. Ignarro]] |امریکا |رومن کیتھولک |rowspan=2|"for their discoveries concerning [[nitric oxide]] as a signalling molecule in the cardiovascular system"<ref name="nobel-1998"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1998/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1998 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |[[Image:Ferid Murad.jpg|75px]] |[[فیڑڈ میراڈ]] |امریکا |کرسچئین<ref>[http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1998/murad-autobio.html]"Ferid Murad autobiography", [[نوبل فاونڈیشن]]</ref> |- |2000 |[[Image:Paul Greengard.jpg|75px]] |[[پاول گرین گارڈ]] |امریکا |پروٹسٹنٹ ([[Episcopal Church (امریکا)|Episcopalian]])<ref>[http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2000/greengard-autobio.html Profile of Paul Greengard], nobelprize.org; accessed December 28, 2013.</ref> ||"for his discoveries concerning [[signal transduction]] in the [[nervous system]]"<ref name="nobel-2000"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2000/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2000 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |2004 |[[File:LindaBuck cropped 1.jpg|75px]] |[[لنڈابی بک]] |امریکا |کرسچئین |"for her discoveries of [[odorant receptor]]s and the organization of the [[olfactory system]]"<ref name="nobel-2004"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2004/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2004 | accessdate = 2007-07-28 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |rowspan=2|2007 |[[Image:Mario Capecchi UTHSCSA.JPG|75px]] |[[ماریو کیپیکی|Mario R. Capecchi]] |امریکا |[[Quaker]]<ref name="WashingtonPost2007_10_10">{{cite web|url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/10/08/AR2007100800252_pf.html|title=From Child on Street to Nobel Laureate|author=Christopher Lee|date=2007-10-10|publisher=[[Washington Post]]}}</ref> |rowspan=2|"for their discoveries of principles for introducing specific gene modifications in mice by the use of [[embryonic stem cell]]s."<ref name="nobel-2007"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2007/index.html | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2007 | accessdate = 2007-10-08 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |- |[[File:Martin Evans Nobel Prize.jpg|75px]] |Sir [[مارٹن ایوانس|Martin J. Evans]] |برطانیہ |کرسچئین |- |2012 |[[Image:John Gurdon Cambridge 2012.JPG|75px]] |Sir [[جان بی. گرڈن|John B. Gurdon]] |برطانیہ |پروٹسٹنٹ (Anglican)<ref>{{cite web|url=http://www.ewtn.com/vnews/getstory.asp?number=125061|title=Nobel Prize Winner Participates at Vatican Conference|author=Ann Schneible|date=2013-12-04}}</ref> |"for the discovery that mature cells can be [[Induced pluripotent stem cell|reprogrammed]] to become [[pluripotent]]"<ref name="nobel-2012"> {{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2012/ | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2012 | accessdate = 2012-10-08 | publisher = Nobel Foundation }}</ref> |} === ادب=== {| align="center" class="wikitable" |- ! سال ! colspan=2|انعام یافتہ ! ملک ! فرقہ ! وجہ |- | 1902 | [[File:T-mommsen-2.jpg|75px]] | [[تھیوڈور مومسن]] | [[File:Flag of the German Empire.svg|20px]] [[جرمن سلطنت|جرمنی]] | پروٹسٹنٹ | "the greatest living master of the art of historical writing, with special reference to his monumental work, ''[[History of Rome (Mommsen)|A History of Rome]]''"<ref name="Literature1902">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1902/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1902|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1903 | [[File:Björnstjerne Björnson, 1901.jpg|75px]] | [[بیورنستار بیورنسن]] | [[File:Union Jack of Sweden and Norway (1844-1905).svg|20px]] [[سویڈن و ناروے اتحاد|Norway]] | پروٹسٹنٹ<ref>{{cite journal|author=Schmiesing, Ann |year=2002|title=Bjørnson and the Inner Plot of 'A Midsummer Night's Dream'|journal=Scandinavian Studies|volume=74|issue=4|pages=465|jstor=40920401}}</ref> | "as a tribute to his noble, magnificent and versatile poetry, which has always been distinguished by both the freshness of its inspiration and the rare purity of its spirit"<ref name="Literature1903">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1903/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1903|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | rowspan="2" | 1904 | [[File:Frédéric Mistral by Paul Saïn.jpg|75px]] | [[فریڈرک مسترال]] | [[File:Flag of France.svg|20px]] [[فرانسیسی جمہوریہ سوم|France]] | رومن کیتھولک | "in recognition of the fresh originality and true inspiration of his poetic production, which faithfully reflects the natural scenery and native spirit of his people, and, in addition, his significant work as a [[آکسیٹان زبان|Provençal]] philologist"<ref name="Literature1904">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1904/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1904|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | [[File:José Echegaray y Eizaguirre.jpg|75px]] | [[جوزے ایشوگرائے]] | [[File:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|20px]] [[Restoration (Spain)|Spain]] | رومن کیتھولک | "in recognition of the numerous and brilliant compositions which, in an individual and original manner, have revived the great traditions of the Spanish drama"<ref name="Literature1904"/> |- | 1905 | [[File:Henryk Sienkiewicz 02.jpg|75px]] | [[ہینرک شنگوچ]] | [[File:Military ensign of Vistula Flotilla of Congress Poland.svg|20px]] [[Vistula Land|Poland]] | رومن کیتھولک<ref name="psb203">[[Henryk Markiewicz]], "Sienkiewicz, Henryk Adam Aleksander Pius", ''[[Polski słownik biograficzny]]'', vol. XXXVII, 1997</ref> | "because of his outstanding merits as an epic writer"<ref name="Literature1905">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1905/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1905|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1909 | [[File:Selma Lagerlöf.jpg|75px]] | [[سلما لاگرلف]] | {{flag|Sweden}} | کرسچئین<ref name="change">{{citation |url=http://info.jpost.com/C002/Supplements/TimesOfChange/book_ch1_3.html |title=Times of Change |first=Heike |last=Zaun-Goshen |year=2002 |access-date=2016-05-18 |archive-date=2010-06-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100617050146/http://info.jpost.com/C002/Supplements/TimesOfChange/book_ch1_3.html |dead-url=yes }}</ref> | "in appreciation of the [[lofty idealism]], vivid imagination and spiritual perception that characterize her writings"<ref name="Literature1909">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1909/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1909|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1910 | [[File:Adolf Friedrich Erdmann von Menzel 042.jpg|75px]] | [[پال ہیسی|Paul von Heyse]] |[[File:Flag of the German Empire.svg|20px]] [[جرمن سلطنت|جرمنی]] | پروٹسٹنٹ of Jewish descent | "as a tribute to the consummate artistry, permeated with idealism, which he has demonstrated during his long productive career as a lyric poet, dramatist, novelist and writer of world-renowned short stories"<ref name="Literature1910">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1910/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1910|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1916 | [[File:Johan Krouthén - Porträtt av Verner von Heidenstam.jpg|75px]] | [[ورنروون ہایڈنسٹام]] | {{flag|Sweden}} | کرسچئین<ref>Sohrabi, Bahram (2005). "Early Swedish Travelers to Persia," ''Iranian Studies'' '''38''' (4)</ref> | "in recognition of his significance as the leading representative of a new era in our literature"<ref name="Literature1916">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1916/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1916|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1923 | [[File:William Butler Yeat by George Charles Beresford.jpg|75px]] | [[ڈبلیو بی . یٹس|William Butler Yeats]] | data-sort-value="Ireland"| [[File:Flag of Ireland.svg|20px]] [[Irish Free State|Ireland]] | Anglica<ref>{{cite book|last=Pierce|first=David|title=Irish writing in the twentieth century: a reader|year=2000|publisher=Literary Collections|page=293|isbn=1-85918-258-5}}</ref> | "for his always inspired poetry, which in a highly artistic form gives expression to the spirit of a whole nation"<ref name="Literature1923">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1923/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1923|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1924 | [[File:Władysław Reymont.jpg|75px]] | [[ولاڈی سلا ریمنٹ]] | data-sort-value="Poland"| [[File:Flag of Poland (1928-1980).svg|20px]] [[Second Polish Republic|Poland]] | رومن کیتھولک<ref>[http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1924/reymont-bio.html Wladyslaw Reymont - Biographical]</ref> | "for his great national epic, ''[[Chłopi|The Peasants]]''"<ref name="Literature1924">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1924/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1924|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1926 | [[File:Grazia Deledda 1926.jpg|75px]] | [[گیزیا ڈلیڈا]] | data-sort-value="Italy"| [[File:Flag of Italy (1861-1946).svg|20px]] [[مملکت اطالیہ|Italy]] | رومن کیتھولک<ref>[http://www.nndb.com/people/583/000140163/ Grazia Deledda]</ref> | "for her idealistically inspired writings which with plastic clarity picture the life on her native island and with depth and sympathy deal with human problems in general"<ref name="Literature1926">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1926/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1926|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1928 | [[File:Sigrid Undset 1928.jpg|75px]] | [[سگرڈ انڈسٹ]] | data-sort-value="Norway"| {{flag|Norway}} <br> (Born in {{flag|Denmark}}) | رومن کیتھولک<ref>Sparrow, Stephen (2003). [http://catholiceducation.org/articles/arts/al0173.html "Sigrid Undset: Catholic Viking"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303185354/http://catholiceducation.org/articles/arts/al0173.html |date=2016-03-03 }}</ref> | "principally for her powerful descriptions of Northern life during the Middle Ages"<ref name="Literature1928">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1928/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1928|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1929 | [[File:Thomas Mann 1937.jpg|75px]] | [[تھامس مین]] | data-sort-value="جرمنی"| [[File:Flag of جرمنی (3-2 aspect ratio).svg|20px]] [[Weimar Republic|جرمنی]] | پروٹسٹنٹ (Lutheran)<ref>[http://www.nndb.com/people/180/000025105/#FN1 Thomas Mann]</ref><ref>{{Cite web |title=The Religious Affiliation of Author Thomas Mann |url=http://www.adherents.com/people/pm/Thomas_Mann.html |access-date=2016-05-18 |archive-date=2017-07-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170710115218/http://www.adherents.com/people/pm/Thomas_Mann.html |dead-url=yes }}</ref> | "principally for his great novel, ''[[Buddenbrooks]]'', which has won steadily increased recognition as one of the classic works of contemporary literature"<ref name="Literature1929">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1929/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1929|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1933 | [[File:Ivan Bunin 1933.jpg|75px]] | [[آیان بینن]] | data-sort-value="France"| [[File:Flag of France.svg|20px]] [[فرانسیسی جمہوریہ سوم|France]] (Born in [[File:Flag of Russia.svg|20px]] [[Russian Empire|Russia]]) | Eastern Orthodox | "for the strict artistry with which he has carried on the classical Russian traditions in prose writing"<ref name="Literature1933">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1933/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1933|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1938 | [[File:Pearl Buck (Nobel).jpg|75px]] | [[پرل ایس بک]] | {{flag|امریکا|1912}} | پروٹسٹنٹ ([[American Southern Presbyterian Mission|Southern Presbyterian]])<ref>{{citation|first=David |last=Shavit|publisher=Greenwood Publishing Group |year=1990|isbn=0-313-26788-X |title=The امریکا in Asia: a historical dictionary|url= https://books.google.com/books?id=IWdZTaJdc6UC |page=480}} (Entry for "Sydenstricker, Absalom")</ref> | "for her rich and truly epic descriptions of peasant life in China and for her biographical masterpieces"<ref name="Literature1938">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1938/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1938|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1945 | [[File:Gabriela Mistral-01 cropped.jpg|75px]] | [[گبریلا مسٹرال]] | data-sort-value="Chile"| [[File:Flag of Chile.svg|20px]] [[Presidential Republic (1925–73)|Chile]] | رومن کیتھولک<ref>[http://www.poetryfoundation.org/bio/gabriela-mistral Gabriela Mistral 1889–1957]</ref> | "for her lyric poetry which, inspired by powerful emotions, has made her name a symbol of the idealistic aspirations of the entire Latin American world"<ref name="Literature1945">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1945/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1945|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1946 | [[File:Hermann Hesse 1946.jpg|75px]] | [[ہرمن ہسی]] | data-sort-value="Switzerland"| {{flag|Switzerland}} <br> (Born in [[File:Flag of the German Empire.svg|20px]] [[جرمن سلطنت|جرمنی]]) | کرسچئین<ref>As quoted by Serrano, Miguel. 1996. ''[https://books.google.com.mx/books?id=sQt8bd6wFr0C&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false C.G. Jung and Hermann Hesse: A Record of Two Friendships]''. Daimon. p. 21</ref><ref>Hilbert, Mathias. 2005. ''Hermann Hesse und sein Elternhaus - Zwischen Rebellion und Liebe: Eine biographische Spurensuche''. Calwer Verlag GmbH, p. 226</ref> | "for his inspired writings which, while growing in boldness and penetration, exemplify the classical humanitarian ideals and high qualities of style"<ref name="Literature1946">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1946/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1946|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1947 | [[File:André Gide.jpg|75px]] | [[آندرے ژید]] | data-sort-value="France"| [[File:Flag of France.svg|20px]] [[فرانسیسی جمہوریہ چہارم|France]] | پروٹسٹنٹ<ref>{{Cite web |title=The Life and Works of Andre Gide |url=http://www.andregide.org/gidebio2.html |access-date=2016-05-18 |archive-date=2017-07-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170728135138/http://www.andregide.org/gidebio2.html |dead-url=yes }}</ref> | "for his comprehensive and artistically significant writings, in which human problems and conditions have been presented with a fearless love of truth and keen psychological insight"<ref name="Literature1947">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1947/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1947|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1948 | [[File:T.S. Eliot, 1923.JPG|75px]] | [[ٹی۔ ایس ایلیٹ]] | data-sort-value="برطانیہ"| {{flag|برطانیہ}} <br> (Born in the {{flag|امریکا}}) | [[Anglican]]<ref>plaque on interior wall of Saint Stephen's</ref><ref>obituary notice in ''Church and King'', Vol. XVII, No. 4, 28 February 1965,−− p. 3.</ref> | "for his outstanding, pioneer contribution to present-day poetry"<ref name="Literature1948">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1948/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1948|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1949 | [[File:Carl Van Vechten - William Faulkner.jpg|75px]] | [[ویلیم فالکنر]] | {{flag|امریکا|1912}} | پروٹسٹنٹ (Episcopalian) | "for his powerful and artistically unique contribution to the modern American novel"<ref name="Literature1949">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1949/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1949|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1952 | [[File:François Mauriac (1932).jpg|75px]] | [[فرانسیوس ماؤریک]] | data-sort-value="France"| [[File:Flag of France.svg|20px]] [[فرانسیسی جمہوریہ چہارم|France]] | رومن کیتھولک<ref>[http://www.britannica.com/biography/Francois-Mauriac François Mauriac]</ref> | "for the deep spiritual insight and the artistic intensity with which he has in his novels penetrated the drama of human life"<ref name="Literature1952">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1952/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1952|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1953 | [[File:Churchill portrait NYP 45063.jpg|75px]] | [[ونسٹن چرچل|Sir Winston Churchill]] | {{flag|برطانیہ}} | Anglican | "for his mastery of historical and biographical description as well as for brilliant oratory in defending exalted human values"<ref name="Literature1953">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1953/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1953|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1954 | [[File:ErnestHemingway.jpg|75px]] | [[Ernest Hemingway]] | {{flag|امریکا|1912}} | Converts to رومن کیتھولکism<ref>Meyers (1985), 173, 184</ref> | "for his mastery of the art of narrative, most recently demonstrated in ''[[سمندر اور بوڑھا]]'', and for the influence that he has exerted on contemporary style"<ref name="Literature1954">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1954/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1954|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1955 | [[File:Halldór Kiljan Laxness 1955.jpg|75px]] | [[ہالڈورلیکسنس]] | {{flag|Iceland}} | Converts to رومن کیتھولکism<ref>Hallberg, Peter, ''Halldór Laxness''. Twayne Publishers, New York, translated by Rory McTurk, 1971, pp.35, 38</ref> | "for his vivid epic power which has renewed the great narrative art of Iceland"<ref name="Literature1955">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1955/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1955|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1956 | [[File:JRJimenez.JPG|75px]] | [[جون ریمن جیمنیز]] | {{flag|Puerto Rico}} (Born in [[File:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|20px]] [[Restoration (Spain)|Spain]]) | رومن کیتھولک | "for his lyrical poetry, which in Spanish language constitutes an example of high spirit and artistical purity"<ref name="Literature1956">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1956/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1956|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1958 | | [[بریس پاسترناک]] | {{flag|Soviet Union}} | Converts to [[راسخُ الا عتقاد کلیسا]] from Judaism<ref>Fleishman, pp 264–266.</ref> | "for his important achievement both in contemporary lyrical poetry and in the field of the great Russian epic tradition"<ref name="Literature1958">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1958/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1958|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1961 | | [[ایواینڈرک]] | {{flag|Yugoslavia}}<br> (Born in {{flag|Austria-Hungary}}) | رومن کیتھولک | "for the epic force with which he has traced themes and depicted human destinies drawn from the history of his country"<ref name="Literature1961">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1961/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1961|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1962 | [[File:JohnSteinbeck crop.JPG|75px]] | [[جانسٹین بک]] | {{flag|امریکا}} | Raised Episcopalian<ref>Alec Gilmore. [http://www.gilco.org.uk/papers/john_steinbecks_view_of_god.html John Steinbeck's View of God] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304095734/http://www.gilco.org.uk/papers/john_steinbecks_view_of_god.html |date=2016-03-04 }}. gilco.org.uk</ref> later he become agnostic | "for his realistic and imaginative writings, combining as they do sympathetic humour and keen social perception"<ref name="Literature1962">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1962/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1962|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1963 | [[File:Giorgos Seferis 1963.jpg|75px]] | [[یور گوسسیفرس]] | data-sort-value="Greece"| [[File:State Flag of Greece (1863-1924 and 1935-1970).svg|20px]] [[مملکت یونان|Greece]] <br> (Born in the {{flag|Ottoman Empire}}) | [[Greek Orthodox]] | "for his eminent lyrical writing, inspired by a deep feeling for the Hellenic world of culture"<ref name="Literature1963">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1963/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1963|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1967 | [[File:MiguelAngelAsturias.JPG|75px]] | [[میگوئو ل اینجل اسٹریس]] | {{flag|Guatemala}} | رومن کیتھولک | "for his vivid literary achievement, deep-rooted in the national traits and traditions of Indian peoples of Latin America"<ref name="Literature1967">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1967/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1967|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1969 | [[File:Samuel Beckett, f11.jpg|75px]] | [[سیموئل بکٹ]] | data-sort-value="France"| {{flag|France}} (Born in {{flag|Ireland}}) | Anglican ([[Church of Ireland]]) | "for his writing, which - in new forms for the novel and drama - in the destitution of modern man acquires its elevation"<ref name="Literature1969">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1969/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1969|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1970 | [[File:Aleksandr Solzhenitsyn 1974crop.jpg|75px]] | [[الیکزینڈر سلزینسٹائن]] | {{flag|Soviet Union}} | Eastern Orthodox<ref>O'Neil, Patrick M. (2004) ''Great world writers: 20th century'', p. 1400. Marshall Cavendish, ISBN 0-7614-7478-1</ref> | "for the ethical force with which he has pursued the indispensable traditions of Russian literature"<ref name="Literature1970">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1970/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1970|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1972 | [[File:Bundesarchiv B 145 Bild-F062164-0004, Bonn, Heinrich Böll.jpg|75px]] | [[ہنرک بول]] | data-sort-value="جرمنی"| [[File:Flag of جرمنی (3-2 aspect ratio).svg|20px]] [[مغربی جرمنی|جرمنی (West)]] | رومن کیتھولک<ref name="KATERKater2006">{{cite book|author1=Michael H. KATER|author2=Michael H Kater|title=Hitler Youth|url=http://books.google.com/books?id=IlIOP1O7H4wC&pg=PA24|accessdate=26 August 2012|date=30 April 2006|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0-674-01991-1|pages=24–}}</ref> | "for his writing which through its combination of a broad perspective on his time and a sensitive skill in characterization has contributed to a renewal of German literature"<ref name="Literature1972">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1972/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1972|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1979 | [[File:Odysseas Elytis 1974.jpg|75px]] | [[اودیسس الیٹس]] | {{flag|Greece}} | [[Greek Orthodox]] | "for his poetry, which, against the background of Greek tradition, depicts with sensuous strength and intellectual clear-sightedness modern man's struggle for freedom and creativeness"<ref name="Literature1979">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1979/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1979|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1980 | [[File:Czesław Miłosz 2011 Lithuania stamp.jpg|75px]] | [[چیکلا ملوسز]] | data-sort-value="امریکا"| {{flag|امریکا}} (Born in [[File:Military ensign of Vistula Flotilla of Congress Poland.svg|20px]] [[Vistula Land|Poland]]) | رومن کیتھولک<ref name="Haven, Cynthia L. 2006, p. 145">Haven, Cynthia L., "'A Sacred Vision': An Interview with Czesław Miłosz", in Haven, Cynthia L. (ed.), ''Czesław Miłosz: Conversations''. University Press of Mississippi, 2006, p. 145.</ref> | "who with uncompromising clear-sightedness voices man's exposed condition in a world of severe conflicts"<ref name="Literature1980">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1980/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1980|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1982 | [[File:Gabriel Garcia Marquez.jpg|75px]] | [[Gabriel García Márquez]] | {{flag|Colombia}} | رومن کیتھولک<ref>{{Harvnb|Martin|2008|p=30}}</ref> | "for his novels and short stories, in which the fantastic and the realistic are combined in a richly composed world of imagination, reflecting a continent's life and conflicts"<ref name="Literature1982">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1982/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1982|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1989 | [[File:Camilo José Cela Madrid 1996.jpg|75px]] | [[کمیلو جوز کیلا]] | {{flag|Spain}} | رومن کیتھولک | "for a rich and intensive prose, which with restrained compassion forms a challenging vision of man's vulnerability"<ref name="Literature1989">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1989/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1989|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1990 | [[File:Paz0.jpg|75px]] | [[اوکٹاویو پاز]] | {{flag|Mexico}} | رومن کیتھولک | "for impassioned writing with wide horizons, characterized by sensuous intelligence and humanistic integrity"<ref name="Literature1990">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1990/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1990|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1992 | [[File:Derek Walcott.jpg|75px]] | [[ڈیرک ولکوٹ]] | {{flag|Saint Lucia|1979}} | پروٹسٹنٹ (Methodist )<ref Name="Paris Review">[http://www.theparisreview.org/interviews/2719/the-art-of-poetry-no-37-derek-walcott "Derek Walcott, The Art of Poetry No. 37"], ''The Paris Review'' Winter 1986</ref> | "for a poetic oeuvre of great luminosity, sustained by a historical vision, the outcome of a multicultural commitment"<ref name="Literature1992">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1992/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1992|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1993 | [[File:Toni Morrison 2008-2.jpg|75px]] | [[ٹونی موریسن]] | {{flag|امریکا}} | رومن کیتھولک<ref name=Brockes>{{cite news |title=Toni Morrison: 'I want to feel what I feel. Even if it's not happiness' |authorlink=Emma Brockes|first=Emma |last=Brockes |url=http://www.guardian.co.uk/books/2012/apr/13/toni-morrison-home-son-love# |newspaper=[[The Guardian]] |date=April 13, 2012 |accessdate=February 14, 2013}}</ref> | "who in novels characterized by visionary force and poetic import, gives life to an essential aspect of American reality"<ref name="Literature1993">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1993/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1993|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 1999 | [[File:Grass.JPG|75px]] | [[گنتھر گراس]] | {{flag|جرمنی}} | رومن کیتھولک<ref>Garland, ''The Oxford Companion to German Literature'', p. 302.</ref><ref>"The Literary Encyclopedia", [http://www.litencyc.com/php/speople.php?rec=true&UID=4990 Günter Grass (b. 1927)]. Retrieved on 16 August 2006.</ref> | "whose frolicsome black fables portray the forgotten face of history"<ref name="Literature1999">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1999/index.html|title=Nobel Prize in Literature 1999|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 2003 | [[File:J.M. Coetzee.JPG|75px]] | [[جے ایم کوئٹزی]] | {{flag|South Africa}}<br />{{flag|Australia}} | پروٹسٹنٹ<ref>{{cite book|title=J. M. Coetzee and the Ethics of Reading: Literature in the Event|first=Derek|last=Attridge|publisher=University of Chicago Press|location=Chicago|year=2004|page=94|isbn=978-0-226-03117-0}}</ref> | "who in innumerable guises portrays the surprising involvement of the outsider"<ref name="Literature2003">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/2003/index.html|title=Nobel Prize in Literature 2003|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-17}}</ref> |- | 2008 | [[File:Jean-Marie Gustave Le Clézio-press conference Dec 06th, 2008-2.jpg|75px]] | [[ژاں ماری لی کلیزیو]] | data-sort-value="France"| {{flag|France}}<br />{{flag|Mauritius}} | رومن کیتھولک | "author of new departures, poetic adventure and sensual ecstasy, explorer of a humanity beyond and below the reigning civilization"<ref name="Literature2008">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/2008/index.html|title=Nobel Prize in Literature 2008|publisher=Nobel Foundation|accessdate=14 October 2008}}</ref> |- | 2010 | [[File:Vargas Losa Göteborg Book Fair 2011b.jpg|75px]] | [[ماریو ورگاس للوسا]] | {{flag|Peru}}<br />{{flag|Spain}} | رومن کیتھولک<ref>{{Harvnb|Williams|2001|p=32}}</ref> | "for his cartography of structures of power and his trenchant images of the individual's resistance, revolt, and defeat"<ref name="Literature2010">{{cite web|url= http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/2010/index.html|title=Nobel Prize in Literature 2010|publisher=Nobel Foundation|accessdate=7 October 2010}}</ref> |} === امن=== {| align="center" class="wikitable" |- ! سال ! colspan=2|انعام یافتہ ! ملک ! فرقہ ! وجہ |- | rowspan="2" | 1902 | [[File:Ducommun.jpg|75px]] | [[الی ڈوکمن]] | rowspan="2" | {{flag|Switzerland}} | پروٹسٹنٹ | "[For his role as] the first honorary secretary of the [[عالمی امن دفتر]]"<ref name="N1902">{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1902/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1902 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2011-10-06}}</ref> |- | [[File:Charles Albert Gobat2.jpg|75px]] | [[ایلبرٹ گوباٹ]] | پروٹسٹنٹ | "[For his role as the] first Secretary General of the [[Inter-Parliamentary Union]]" |- | 1903 | [[File:Cremer.jpg|75px]] | [[رینڈل کریمر|William Randal Cremer]] | data-sort-value="برطانیہ"| [[File:Flag of the برطانیہ.svg|20px]] [[متحدہ مملکت برطانیہ عظمی و آئر لینڈ|برطانیہ]] | Methodist | "[For his role as the] the 'first father' of the [[Inter-Parliamentary Union]]"<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1903/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1903 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2011-10-06}}</ref> |- | 1905 | [[File:Bertha von Suttner nobel.jpg|75px]] | [[برتھا فان ستنر]] | {{flag|Austria-Hungary}} | رومن کیتھولک<ref name="Hamann, p. 2">Hamann, p. 2</ref> | For authoring ''Lay Down Your Arms'' and contributing to the creation of the Prize<ref name="Lundestad"/><ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1905/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1905 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2011-10-06}}</ref> |- | 1906 | [[File:President Theodore Roosevelt, 1904.jpg|75px]] | [[تھیوڈور روزویلٹ]] | {{flag|امریکا|1896}} |پروٹسٹنٹ ([[Dutch Reformed Church]])<ref name=vought>{{cite book|last1=Vought|first1=Hans P.|title=The Bully Pulpit and the Melting Pot: American Presidents and the Immigrant, 1897-1933|date=2004|publisher=Mercer University Press|location=Macon, Georiga, USA|isbn=0-86554-8870|page=29}}</ref> | "[F]or his successful mediation to end the [[Russo-Japanese War|Russo-Japanese war]] and for his interest in arbitration, having provided the [[Permanent Court of Arbitration|Hague arbitration court]] with its very first case"<ref name="Lundestad"/><ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1906/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1906 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2011-10-06}}</ref> |- | rowspan="2" | 1907 | [[File:Ernesto Teodoro Moneta.jpg|75px]] | [[ارنسٹ ٹیوڈورو مونیٹا]] | data-sort-value="Italy"| [[File:Flag of Italy (1861-1946).svg|20px]] [[مملکت اطالیہ|Italy]] |رومن کیتھولک | "[For his work as a] key leader of the Italian peace movement"<ref name="Lundestad"/><ref name="N1907">{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1907/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1907 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2011-10-06}}</ref> |- |[[File:Louis Renault jurist.gif|75px]] | [[لوئی رینو|Louis Renault]] | data-sort-value="France"| [[File:Flag of France.svg|20px]] [[فرانسیسی جمہوریہ سوم|France]] |رومن کیتھولک | "[For his work as a] leading French international jurist and a member of the [[Permanent Court of Arbitration]] at The Hague" |- | rowspan="2" | 1909 | [[File:Beernaert.gif|75px]] | [[آگسٹے بیرنارٹ]] | {{flag|Belgium}} | رومن کیتھولک | "[For being a] representative to the [[Hague Conventions of 1899 and 1907|two Hague conferences]], and a leading figure in the [[Inter-Parliamentary Union]]"<ref name="Lundestad"/><ref name="N1909">{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1909/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1909 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2011-10-06}}</ref> |- | [[File:PaulBalluet.gif|75px]] | [[پال ڈی کانسٹنٹ|Paul Henri d'Estournelles de Constant]] | data-sort-value="France"| [[File:Flag of France.svg|20px]] [[فرانسیسی جمہوریہ سوم|France]] | پروٹسٹنٹ ([[کالوینیت]]) | "[For] combined diplomatic work for [[France–جرمنی relations|Franco-German]] and [[France – برطانیہ relations|Franco-British understanding]] with a distinguished career in [[Permanent Court of Arbitration|international arbitration]]"<ref name="Lundestad"/><ref name="N1909"/> |- | 1912 | [[File:Elihu Root, bw photo portrait, 1902.jpg|75px]] | [[الیہو روٹ]]{{Ref label|Late|A|A}} | {{flag|امریکا|1912}} | پروٹسٹنٹ (Presbyterian) | "[F]or his strong interest in international arbitration and for his plan for a world court"<ref name="Lundestad"/><ref name="N1912">{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1912/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1912 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2011-10-06}}</ref> |- | 1919 | [[File:President Woodrow Wilson portrait December 2 1912.jpg|75px]] | [[ووڈرو ولسن]] | {{flag|امریکا|1912}} | پروٹسٹنٹ (Presbyterian)<ref>Heckscher (1991), p. 23.</ref> | "[F]or his crucial role in establishing the [[جمعیت الاقوام]]"<ref name="Lundestad"/><ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1919/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1919 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2011-10-06}}</ref> |- | rowspan="2" | 1921 | [[File:Hjalmar branting stor bild.jpg|75px]] | [[یلمار برانٹنگ]] | {{flag|Sweden}} |Lutheran ([[Church of Sweden]])<ref name = "Robertson 487">{{cite book|last=Robertson|first=J. M.|title=History of Freethought in the Nineteenth Century, Part 2|publisher=Kessinger Publishing|year=2003|page=487|isbn=0-7661-3955-7}}</ref> | "[F]or his work in the [[جمعیت الاقوام]]"<ref name="Lundestad"/><ref name="N1921">{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1921/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1921 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2011-10-06}}</ref> |- | [[File:کرسچئین Lous Lange.jpg|75px]] | [[کرسچن لؤس لانگے|کرسچئین Lange]] | {{flag|Norway}} |Lutheran ([[Church of Norway]]) | "[For his work as] the first secretary of the Norwegian Nobel Committee" and "the secretary-general of the [[Inter-Parliamentary Union]]"<ref name="Lundestad"/><ref name="N1921"/> |- | rowspan="2" | 1925 | [[File:Austen Chamberlain nobel.jpg|75px]] | [[اسٹن چیمبرلین]]{{Ref label|Late|A|A}} | {{flag|برطانیہ}} | [[General Assembly of Unitarian and Free کرسچئین Churches|Unitarian]]<ref>{{acad|id=CHMN882JA|name=Chamberlain, Joseph Austen}}</ref> | For work on the [[Locarno Treaties]]<ref name="Lundestad"/><ref name="N1925">{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1925/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1925 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2011-10-06}}</ref> |- | [[File:Charles Dawes, Bain bw photo portrait.jpg|75px]] | [[چارلز ڈاز]]{{Ref label|Late|A|A}} | {{flag|امریکا|1912}} | پروٹسٹنٹ ([[Congregationalist]]) | "[F]or [work on] the Dawes Plan for German reparations which was seen as having provided the economic underpinning of the [[Locarno Treaties|Locarno Pact]] of 1925"<ref name="Lundestad"/><ref name="N1925"/> |- |1926 | [[File:Bundesarchiv Bild 146-1989-040-27, Gustav Stresemann.jpg|75px]] | [[گستاف سٹریسمان]] | data-sort-value="جرمنی"| [[File:Flag of جرمنی (3-2 aspect ratio).svg|20px]] [[Weimar Republic|جرمنی]] |پروٹسٹنٹ | For work on the [[Locarno Treaties]]<ref name="Lundestad"/><ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1926/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1926 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2011-10-06}}</ref> |- | 1927 |[[File:Ferdinand Buisson 1924.jpg|75px]] | [[فرڈیننڈ بوئسوں]] | data-sort-value="France"| [[File:Flag of France.svg|20px]] [[فرانسیسی جمہوریہ سوم|France]] | پروٹسٹنٹ<ref>[https://oratoiredulouvre.fr/evangile-et-liberte/ferdinand-buisson-پروٹسٹنٹ-liberal-ecole-laique-republicaine.php Ferdinand Buisson, un پروٹسٹنٹ libéral au service de l’école laïque républicaine]</ref> | "[For] contributions to [[France–جرمنی relations|Franco-German]] popular reconciliation"<ref name="Lundestad"/><ref name="N1927-">{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1927/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1927 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2011-10-06}}</ref> |- | 1930 | [[File:Nathan Söderblom nobel.jpg|75px]] | [[ناتھن سودربلوم]] | {{flag|Sweden}} | Lutheran (Church of Sweden) | "[F]or his efforts to involve the churches not only in work for ecumenical unity, but also for world peace"<ref name="Lundestad"/><ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1930/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1930 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2011-10-06}}</ref> |- | rowspan="2" | 1931 | [[File:Jane Addams profile.jpg|75px]] | [[جین ایڈمز]] | rowspan="2" | {{flag|امریکا|1912}} | پروٹسٹنٹ (Presbyterian)<ref>She was baptized a [[Presbyterian]]. Her certificate of baptism is from 1888, but she says that she joined the church slightly earlier: {{cite book|last=Knight|first=Louise W.|title=Citizen|publisher=University of Pennsylvania Press|date=October 2003|page=451n46 |isbn=978-0-8122-3747-4}}</ref> | "[F]or her social reform work" and "leading the [[Women's International League for Peace and Freedom]]"<ref name="Lundestad"/><ref name="N1931">{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1931/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1931 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2011-10-06}}</ref> |- | [[File:Nicholas Murray Butler ppmsca.03668.jpg|75px]] | [[نکولس مرے بٹلر]] | پروٹسٹنٹ ([[Episcopal Church (امریکا)|Episcopalian]]) | "[For his promotion] of the [[Kellogg–Briand Pact|Briand-Kellogg pact]]" and for his work as the "leader of the more establishment-oriented part of the American peace movement"<ref name="Lundestad"/><ref name="N1931"/> |- | 1934 | [[File:1910 Arthur Henderson.jpg|75px]] | [[آرتھر ہینڈرسن]] | {{flag|برطانیہ}} | پروٹسٹنٹ ([[Methodist]])<ref>[http://www.encyclopedia.com/topic/Arthur_Henderson.aspx Arthur Henderson]</ref> | "[F]or his work for the [[جمعیت الاقوام|League]], particularly [[League of Nations Disarmament Conference|its efforts in disarmament]]"<ref name="Lundestad"/><ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1934/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1934 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2011-10-06}}</ref><ref name = "BBC_2013_04_03">[http://www.bbc.co.uk/news/uk-england-tyne-22008819 BBC News: ''Nobel Peace Prize medal stolen in Newcastle'' 3 April 2013, accessed 3 April 2013]</ref> |- |- | 1935 | [[File:Carl von Ossietzky.jpg|75px]] | [[کارل فان اوسیتزکی]]{{Ref label|Carl von Ossietzky|B|B}} | data-sort-value="جرمنی"| [[File:Flag of German Reich (1935–1945).svg|20px]] [[Nazi جرمنی|جرمنی]] | پروٹسٹنٹ (Lutheran)<ref name=db>{{cite web|url=http://www.deutsche-biographie.de/sfz73879.html |title=Deutsche Biographie |publisher=Deutsche-biographie.de |date=|language=de|accessdate=2013-08-05}}</ref> | "[For his] struggle against جرمنی's rearmament"<ref name="Lundestad"/><ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1935/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1935 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2011-10-06}}</ref> |- | 1945 | [[File:Hull-Cordell-LOC.jpg|75px]] | [[کورڈل ہل]] | {{flag|امریکا|1912}} | پروٹسٹنٹ (Episcopalian)<ref>[http://enc.wymaninstitute.org/?p=271 HULL, CORDELL]</ref> | "[For] his fight against isolationism at home, his efforts to create a peace bloc of states on the American continents, and his work for the [[اقوام متحدہ|United Nations Organization]]"<ref>{{cite web |first=Gunnar |last=Jahn |authorlink=Gunnar Jahn |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1945/press.html |title=Award Ceremony Speech (1945) |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2011-10-06}}</ref> |- | rowspan="2" | 1946 | [[File:EmilyGreeneBalch.jpg|75px]] | [[ایملی گرین بالچ]] | rowspan="2" | {{flag|امریکا|1912}} | Quaker<ref>Randall, ''Improper Bostonian'' p. 60</ref> | "Formerly Professor of History and Sociology; Honorary International President, [[Women's International League for Peace and Freedom]]"<ref name="N1946">{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1946/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1946 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2008-11-12}}</ref> |- | [[File:John Raleigh Mott, 1910.jpg|75px]] | [[جان موٹ|John Raleigh Mott]] | پروٹسٹنٹ (Methodist)<ref>Cracknell & White, 243</ref> | "Chairman, International Missionary Council; President, [[World Alliance of Young Mens کرسچئین Associations|World Alliance of Young Men's کرسچئین Associations]]"<ref name="N1946"/> |- | rowspan="2" | 1947 | rowspan="2" | [[File:Quaker star-T.svg|75px]] | [[فرینڈز سروس کونسل|Friends Service Council]] | {{flag|برطانیہ}} | Quaker | rowspan="2" | "compassion for others and the desire to help them"<ref>{{cite web |first=Gunnar |last=Jahn |authorlink=Gunnar Jahn |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1947/press.html |title=Award Ceremony Speech (1947) |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2011-10-06}}</ref> |- | [[امریکن فرینڈز سروس کمیٹی]] | {{flag|امریکا|1912}} | [[Religious Society of Friends]] (Quaker) |- | 1949 |[[File:John Boyd Orr nobel.jpg|75px]] | [[جان بویڈ اور|The Lord Boyd-Orr]] | {{flag|برطانیہ}} | پروٹسٹنٹ ([[Free Church of Scotland (1843–1900)|Free Church of Scotland]])<ref name=Kay44>Kay, p. 44</ref> | "Physician; Alimentary Politician; Prominent organizer and Director, General [[ادارہ برائے خوراک و زراعت]]; President, [[National Peace Council]] and World Union of Peace Organizations"<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1949/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1949 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2008-11-12}}</ref> |- | 1950 | [[File:Ralph Bunche - 1963 March on Washington.jpg|75px]] | [[رالف جانسن بنچ]] | {{flag|امریکا|1912}} | پروٹسٹنٹ ([[Baptist]])<ref name="Gale">[http://www.gale.cengage.com/free_resources/bhm/bio/bunche_r.htm "Ralph J. Bunche"], Gale Cengage Learning, accessed November 15, 2012</ref> | "Professor, Harvard University Cambridge, MA; Director, division of Trusteeship, U.N.; Acting Mediator in Palestine, 1948"<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1950/index.html |publisher=Nobel Foundation |title=The Nobel Peace Prize 1950 |accessdate=2008-11-12}}</ref> |- | 1952 | [[File:Bundesarchiv Bild 183-D0116-0041-019, Albert Schweitzer.jpg|75px]] | [[البرٹ شویتزر]] | data-sort-value="France"| [[File:Flag of France.svg|20px]] [[فرانسیسی جمہوریہ چہارم|France]] | کرسچئین<ref>Seaver (1951) pp. 3–9.</ref> | "Missionary surgeon; Founder of [[لامبارینی]] (République de Gabon)"<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1952/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1952 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2008-11-12}}</ref> |- | 1953 | [[File:General George C. Marshall, official military photo, 1946.JPEG|75px]] | [[جارج مارشل|George Catlett Marshall]] | {{flag|امریکا|1912}} | پروٹسٹنٹ (Episcopalian)<ref name=e>[http://www.arlingtoncemetery.net/gcm.htm George Catlett Marshall, General of the Army] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170520170830/http://www.arlingtoncemetery.net/gcm.htm |date=2017-05-20 }}</ref> | "General President American Red Cross; Former Secretary of State and of Defense; Delegate U.N.; Originator of [the] '[[مارشل منصوبہ]]{{'"}}<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1953/index.html |publisher=Nobel Foundation |title=The Nobel Peace Prize 1953 |accessdate=2008-11-12}}</ref> |- | 1957 | [[File:Lester B. Pearson with a pencil.jpg|75px]] | [[لسٹر پیرسن|Lester Bowles Pearson]] | {{flag|Canada}} | پروٹسٹنٹ ([[United Church of Canada]])<ref name="DictCdnBio">{{cite web|url= http://www.biographi.ca/009004-119.01-e.php?BioId=42123 |title= Pearson, Lester Bowles|work= [[Dictionary of Canadian Biography]] Online, 1971-1980 (Volume XX)|publisher= [[جامعہ ٹورانٹو]]/[[Université Laval]]|year= 2000|accessdate= 13 June 2011}}</ref> | "former Secretary of State for External Affairs of Canada; former President of the 7th Session of the United Nations General Assembly";<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1957/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1957 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2008-11-12}}</ref> "for his role in trying to end the [[سوئز بحران|Suez conflict]] and to solve the Middle East question through the United Nations."<ref name="Lundestad"/> |- | 1958 |[[File:Georges Pire 1958.jpg|75px]] | [[جارج پائر]] | {{flag|Belgium}} | رومن کیتھولک | "Father in the [[Dominican Order]]; Leader of the relief organization for refugees "L'Europe du Coeur au Service du Monde""<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1958/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1958 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2008-11-12}}</ref> |- | 1959 |[[File:Philip Noel-Baker 1942.jpg|75px]] | [[Philip Noel-Baker, Baron Noel-Baker|Philip Noel-Baker]] | {{flag|برطانیہ}} | Quaker<ref name="ODNB">[http://www.oxforddnb.com/view/article/31505 David Howell, "Baker, Philip John Noel-, Baron Noel-Baker (1889–1982)", ''Oxford Dictionary of National Biography'', Oxford University Press, 2004; online edn, May 2012]; accessed 7 December 2014.</ref> | "Member of Parliament; lifelong ardent worker for international peace and co-operation"<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1959/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1959 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2008-11-12}}</ref> |- | 1960 | [[File:Albert Lutuli nobel.jpg|75px]] | [[ایلبرٹ لوٹولی]] | data-sort-value="South Africa"| [[File:Flag of South Africa (1928-1994).svg|20px]] [[اتحاد جنوبی افریقہ|South Africa]] <br> (Born in [[Company rule in Rhodesia|Southern Rhodesia]]) | پروٹسٹنٹ (Methodist) | "President of the [[African National Congress]],"<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1960/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1960 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2008-11-12}}</ref> "was in the very forefront of the struggle against apartheid in South Africa."<ref name="Lundestad"/> |- | 1961 | [[File:Dag Hammarskjöld.jpg|75px]] | [[داگ ہمارشولد]]{{Ref label|Dag Hammarskjöld|C|C}} | {{flag|Sweden}} | پروٹسٹنٹ (Lutheran)<ref>Henry P Van Dusen. ''Dag Hammarskjold: A Biographical Interpretation of Markings'' Faber and Faber London 1967 p 47.</ref> | "Secretary General of the U.N.,"<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1961/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1961 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2008-11-12}}</ref> awarded "for strengthening the organization."<ref name="Lundestad"/> |- | 1964 |[[File:Martin Luther King Jr NYWTS.jpg|75px]] | [[مارٹن لوتھر کنگ جونیئر]] | {{flag|امریکا}} | پروٹسٹنٹ ([[Baptist]]; [[Progressive National Baptist Convention]]) | Campaigner for [[civil rights]], "first person in the Western world to have shown us that a struggle can be waged without violence."<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1964/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1964 |accessdate=2008-11-12|publisher=Nobel Foundation}}</ref> |- | 1970 |[[File:Norman Borlaug (cropped).jpg|75px]] | [[نارمن بورلاگ|Norman E. Borlaug]] | {{flag|امریکا}} | پروٹسٹنٹ (Lutheran) | "[[International Maize and Wheat Improvement Center]];"<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1970/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1970 |accessdate=2008-11-12|publisher=Nobel Foundation}}</ref> "for his contributions to the "[[green revolution]]" that was having such an impact on food production particularly in Asia and in Latin America."<ref name="Lundestad"/> |- | 1971 |[[File:Bundesarchiv B 145 Bild-F057884-0009, Willy Brandt.jpg|75px]] | [[ولی برانت]] | data-sort-value="جرمنی"| [[File:Flag of جرمنی (3-2 aspect ratio).svg|20px]] [[مغربی جرمنی|جرمنی (West)]] | پروٹسٹنٹ (Lutheran)<ref>{{cite book|last=Jessup|first=John E.|title=An Encyclopedic Dictionary of Conflict and Conflict Resolution, 1945–1996|year=1998|publisher=Greenwood Press|location=Westport, CT|page=89|url=http://www.questia.com/read/106899354/an-encyclopedic-dictionary-of-conflict-and-conflict}}{{Subscription required|via=Questia}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190526084504/https://www.questia.com/read/106899354/an-encyclopedic-dictionary-of-conflict-and-conflict |date=2019-05-26 }}</ref> | "[[Chancellor of جرمنی (Federal Republic)|Chancellor of the Federal Republic of جرمنی]]; for West جرمنی's ''[[Ostpolitik]]''"<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1971/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1971 |accessdate=2008-11-12|publisher=Nobel Foundation}}</ref> |- | 1974 |[[File:Seán MacBride 1984.jpg|75px]] | [[سین میک برائیڈ]] | {{flag|Ireland}} <br> (Born in [[File:Flag of France.svg|20px]] [[فرانسیسی جمہوریہ سوم|France]]) | رومن کیتھولک<ref>Ronan Fanning (6 December 2009) [http://www.independent.ie/opinion/analysis/the-age-of-our-craven-deference-is-finally-over-1965621.html The age of our craven deference is finally over]. The Independent.</ref> | "President of the [[عالمی امن دفتر]]; President of the Commission of [[نمیبیا]]."<ref name="N1974">{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1974/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1974 |accessdate=2008-11-12|publisher=Nobel Foundation}}</ref> "For his strong interest in human rights: piloting the European Convention on Human Rights through the Council of Europe, helping found and then lead Amnesty International and serving as secretary-general of the International Commission of Jurists"<ref name="Lundestad"/> |- | rowspan="2" | 1976 |[[File:Betty Williams.jpg|75px]] | [[بیٹی ولیمز|Betty Williams]] | rowspan="2" | {{flag|برطانیہ}} | رومن کیتھولک | rowspan=2| "Founder[s] of the Northern Ireland Peace Movement (later renamed Community of Peace People)"<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1976/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1976|accessdate=2008-11-12|publisher=Nobel Foundation}}</ref> |- | [[File:Mairead Corrigan Gaza crop.jpg|75px]] | [[مائریڈ کوریگن|Mairead Corrigan]] | رومن کیتھولک<ref>[http://www.scu.edu/ethics/architects-of-peace/Maguire/essay.html "Mairead Corrigan Maguire Reflects on Working Toward Peace"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150613203619/http://www.scu.edu/ethics/architects-of-peace/Maguire/essay.html |date=2015-06-13 }}. [[Santa Clara University]]. Retrieved 27 March 2011.</ref> |- | 1979 |[[File:MotherTeresa 090.jpg|75px]] | [[مدر ٹریسا]] | data-sort-value="Albania"| {{flag|Albania}} (Born in [[Kosovo Vilayet|Ottoman Kosovo]]) | رومن کیتھولک<ref>{{cite web|url=http://www.edgewoodpc.org/sermons/sermon061911.html|title=Sermon – Some Doubted|publisher=Edgewoodpc.org|date=19 June 2011|accessdate=28 August 2011|archive-date=15 October 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20111015234535/http://edgewoodpc.org/sermons/sermon061911.html|dead-url=yes}}</ref> | "Founder of Missionaries of Charity"<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1979/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1979|accessdate=2008-11-12|publisher=Nobel Foundation}}</ref> |- | 1980 | [[File:Adolfo Pérez Esquivel agosto 2011.jpg|75px]] | [[ایڈولفو اسقویول]] | {{flag|Argentina}} | رومن کیتھولک<ref name=nobel>{{cite web |url=http://nobelprize.org/peace/laureates/1980/esquivel-bio.html |title=Adofo Pérez Esquivel |publisher=Nobel Prize Committee}}</ref> | "Human rights leader;"<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1980/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1980 |accessdate=2008-11-12|publisher=Nobel Foundation}}</ref> "founded non-violent human rights organizations to fight the military junta that was ruling his country (Argentina)."<ref name="Lundestad"/> |- | 1982 | [[File:Alfonso Garcia Robles 1981.jpg|75px]] | [[الفانسو گارشیا روبلز]] | {{flag|Mexico}} | رومن کیتھولک | "[for] his magnificent work in the [[Treaty of Tlatelolco|disarmament negotiations]] of the United Nations, where they have both played crucial roles and won international recognition"<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1982/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1982 |accessdate=2008-11-12|publisher=Nobel Foundation}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1982/press.html |title=The Nobel Peace Prize 1982–Presentation Speech |accessdate=2008-12-03|publisher=Nobel Foundation}}</ref> |- | 1983 |[[File:Lech Walesa OAF Visit.jpg|75px]] | [[لیخ والینسا]] | data-sort-value="Poland"| [[File:Flag of Poland.svg|20px]] [[عوامی جمہوریہ پولینڈ|Poland]] | رومن کیتھولک<ref name=ash>Timothy Garton Ash, [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,988170,00.html Lech Wałęsa] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130826121009/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,988170,00.html |date=2013-08-26 }}, TIME magazine,"The Most Important People of the Century", 13 April 1998.</ref> | "Founder of [[Solidarity (Polish trade union)|Solidarność]]; campaigner for human rights"<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1983/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1983 |accessdate=2008-11-12|publisher=Nobel Foundation}}</ref> |- | 1984 |[[File:Desmond tutu 20070607 2.jpg|75px]] | [[ڈسمنڈ ٹوٹو]] | {{flag|South Africa|1928}} | پروٹسٹنٹ (Anglican) | "Bishop of Johannesburg; former Secretary General, South African Council of Churches"<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1984/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1984 |accessdate=2008-11-12|publisher=Nobel Foundation}}</ref> |- | 1987 | [[File:OscarArias.jpg|75px]] | [[اوسکر اریآس]] | {{flag|Costa Rica}} | رومن کیتھولک | "for his work for peace in Central America, efforts which led to the accord signed in Guatemala on August 7 this year"<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1987/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1987 |accessdate=2008-10-20 |publisher=Nobel Foundation}}</ref> |- | rowspan="2" | 1993 | [[File:Nelson Mandela-2008.jpg|75px]] | [[نیلسن منڈیلا]] | rowspan="2" | {{flag|South Africa|1928}} | پروٹسٹنٹ (Methodist){{sfn|Forster|2014|p=89}} | rowspan="2" | "for their work for the peaceful termination of the [[apartheid]] regime, and for laying the foundations for a new democratic South Africa"<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1993/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1993 |accessdate=2008-10-20 |publisher=Nobel Foundation}}</ref> |- | [[File:Frederik Willem de Klerk.jpg|75px]] | [[ایف ڈبلیو دی کلرک|Frederik Willem de Klerk]] | پروٹسٹنٹ ([[Reformed Churches in South Africa|Reformed]])<ref>{{cite book|last=Lugan|first=Bernard|year=1996|title=Ces Français qui ont fait l'Afrique du Sud (''The French People Who Made South Africa'')|publisher=Bartillat|isbn=2-84100-086-9}}</ref> |- | rowspan=2| 1996 | [[File:Carlosbelo.jpg|75px]] | [[کارلس بیلو]] | rowspan="2" | {{flag|Indonesia}} | رومن کیتھولک | rowspan=2| "for their work towards a just and peaceful solution to the conflict in East Timor."<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1996/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1996 |accessdate=2008-10-20 |publisher=Nobel Foundation}}</ref> |- |[[File:EastTimor.JoseRamosHorta.01.jpg|75px]] |[[جوز ریموس ہورٹا]] | رومن کیتھولک |- | rowspan=2| 1998 | [[File:John Hume 2008.jpg|75px]] | [[جان ہیوم]] | rowspan=2| {{flag|برطانیہ}} | رومن کیتھولک<ref>{{cite web|title=Ceasefire: It's all just coming together for the fixer: John Hume risked all when he met Sinn Fein. Now there's talk of a Nobel Peace Prize. Cal McCrystal reports|first=Cal|last=McCrystal|date=4 September 1994|url=http://www.independent.co.uk/voices/ceasefire-its-all-just-coming-together-for-the-fixer-john-hume-risked-all-when-he-met-sinn-fein-now-theres-talk-of-a-nobel-peace-prize-cal-mccrystal-reports-1446738.html}}</ref> | rowspan=2| "for their efforts to find a peaceful solution to the conflict in Northern Ireland"<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1998/index.html |title=The Nobel Peace Prize 1998 |accessdate=2008-10-20 |publisher=Nobel Foundation}}</ref> |- |[[File:David Trimble.jpg|75px]] |[[ڈیوڈ ٹرمبل]] | پروٹسٹنٹ (Presbyterian)<ref name="google4">{{Cite book|url=http://books.google.com/books?id=ny77bPwKxaUC&pg=PA323&dq=%22david+trimble%22&hl=en&ei=yGkpTNX_G8aqlAfvvvCyAw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CDQQ6AEwAg#v=onepage&q=%22david%20trimble%22&f=false |title=The Nobel Peace Prize and the ... |publisher=Google Books |accessdate=29 June 2010}}</ref><ref name="google1">{{Cite book|url=http://books.google.com/books?id=s21VHD28o0EC&q=%22william+david+trimble%22&dq=%22william+david+trimble%22&hl=en&ei=MRopTL3gBISdlgeZoICCCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CC0Q6AEwAA |title=Newsmakers |publisher=Google Books |accessdate=28 June 2010}}</ref> |- | 2000 | [[File:Kim Dae-jung (Cropped).png|75px]] | [[کم ڈے ژونگ]] | {{flag|South Korea}} | رومن کیتھولک<ref name="Catholic News Agency">{{cite web |url=http://www.catholicnewsagency.com/news/john_paul_iis_appeal_saved_future_korean_president_from_death_sentence/ |title=John Paul II's appeal saved future Korean president from death sentence |date=21 May 2009 |publisher=Catholic News Agency |accessdate=25 June 2012}}</ref> | "for his work for democracy and human rights in South Korea and in East Asia in general, and for peace and reconciliation with North Korea in particular"<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2000/index.html |title=The Nobel Peace Prize 2000 |accessdate=2008-10-20 |publisher=Nobel Foundation}}</ref> |- | 2001 | [[File:Kofi Annan4 2007 04 20.jpg|75px|Kofi Annan, Photo: Harry Wad]] | [[کوفی عنان]] | {{flag|Ghana}} | پروٹسٹنٹ<ref>{{Cite news|last=Lefevere |first=Patricia |title=Annan: `Peace is never a perfect achievement'&nbsp;– United Nations Secretary General Kofi Annan |publisher=National Catholic Reporter |date=11 December 1998 |url=http://findarticles.com/p/articles/mi_m1141/is_7_35/ai_53460476 |accessdate=26 February 2008}}</ref> | "for his work for a better organized and more peaceful world"<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2001/index.html |title=The Nobel Peace Prize 2001 |accessdate=2008-10-20 |publisher=Nobel Foundation}}</ref> |- | 2002 | [[File:Jimmy Carter.jpg|75px]] | [[جمی کارٹر]] | {{flag|امریکا}} | پروٹسٹنٹ ([[Baptist]])<ref>{{cite web |last=Warner |first=Greg |url=http://www.baptiststandard.com/2000/10_23/pages/carter.html |title=Jimmy Carter says he can 'no longer be associated' with the SBC |quote=He said he will remain a deacon and Sunday school teacher at Maranatha Baptist Church in Plains and support the church's recent decision to send half of its missions contributions to the Cooperative Baptist Fellowship. |work=Baptist Standard |accessdate=December 13, 2009}}</ref> | "for his decades of untiring effort to find peaceful solutions to international conflicts, to advance democracy and human rights, and to promote economic and social development"<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2002/index.html |title=The Nobel Peace Prize 2002 |accessdate=2008-10-20 |publisher=Nobel Foundation}}</ref> |- | 2004 | [[File:Wangari Maathai portrait by Martin Rowe.jpg|75px]] | [[ونگری ماتھی|Wangari Muta Maathai]] | {{flag|Kenya}} | رومن کیتھولک<ref>[http://philipcarrgomm.wordpress.com/2011/10/19/wangari-maathai-god-is-on-this-mountain ''Wangari Maathai – God is on this Mountain''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140515233150/http://philipcarrgomm.wordpress.com/2011/10/19/wangari-maathai-god-is-on-this-mountain/ |date=2014-05-15 }}, Philip Carr-Gomm blogsite, 19 October 2011</ref> | "for her contribution to sustainable development, democracy and peace"<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2004/index.html |title=The Nobel Peace Prize 2004 |accessdate=2008-10-20 |publisher=Nobel Foundation}}</ref> |- | [[2007 Nobel Peace Prize|2007]] | [[File:Al Gore.jpg|75px]] | [[ایل گور]] | {{flag|امریکا}} | پروٹسٹنٹ (Baptist) | "for his efforts to build up and disseminate greater knowledge about man-made climate change, and to lay the foundations for the measures that are needed to counteract such change"<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2007/index.html |title=The Nobel Peace Prize 2007 |accessdate=2008-10-20 |publisher=Nobel Foundation}}</ref> |- | [[2008 Nobel Peace Prize|2008]] | [[File:Martti Ahtisaari.jpg|75px]] | [[مارٹی اہتیشری]] | {{flag|Finland}} | پروٹسٹنٹ (Lutheran) | "for his efforts on several continents and over more than three decades, to resolve international conflicts"<ref>{{cite web |url= http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2008/ |title= The Nobel Peace Prize 2008 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2008-10-10}}</ref> |- | [[2009 Nobel Peace Prize|2009]] | [[File:Official portrait of Barack Obama.jpg|75px]] | [[بارک اوباما]] | {{flag|امریکا}} | پروٹسٹنٹ<ref>{{cite news |last1=Pulliam |first1=Sarah |last2=Olsen |first2=Ted |url= http://www.کرسچئینitytoday.com/ct/2008/januaryweb-only/104-32.0.html?start=2 |title=Q&A: Barack Obama |work=کرسچئینity Today |location=Carol Stream, IL |date=January 23, 2008 |accessdate=January 4, 2013}}</ref> | "for his extraordinary efforts to strengthen international diplomacy and cooperation between peoples."<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2009/press.html |title= The Nobel Peace Prize 2009 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2009-10-09}}</ref> |- | rowspan="2" | [[نوبل امن انعام 2011|2011]] | [[File:Ellen Johnson-Sirleaf, April 2010.jpg|75px]] | [[ایلن جانسن سرلیف]] | rowspan="2" | {{flag|Liberia}} | پروٹسٹنٹ (Methodist)<ref name="Gov't Rejects Newspaper Story"/> | rowspan="2" | "for their non-violent struggle for the safety of women and for [[women's rights]] to full participation in peace-building work"<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2011/press.html |title=The Nobel Peace Prize 2011 |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2011-10-07}}</ref> |- | [[File:Leymah-gbowee-at-emu-press-conference.jpg|75px]] | [[لیما غبووی]] | پروٹسٹنٹ (Lutheran)<ref>Leymah Gbowee, ''Mighty Be Our Powers'' (New York: Beast Books, 2011), written with Carol Mithers, pp. 80-81 and p. 82.</ref> |} === معاشیات=== {| align="center" class="wikitable" |- ! سال ! colspan=2|انعام یافتہ ! ملک ! فرقہ ! وجہ |- | rowspan = 2 | 1969 | [[File:Uio frisch 2006 0025.jpg|75px]] | [[راگنرفرشچ]] | {{flag|Norway}} | پروٹسٹنٹ<ref name="autobio"/> | rowspan = 2 | "for having developed and applied dynamic models for the analysis of economic processes" |- | [[File:Jan Tinbergen 1982.jpg|75px]] | [[جان ٹنبرجن]] | {{flag|Netherlands}} | پروٹسٹنٹ |- | 1975 | [[Image:Nobel prize medal grey.png|75px]] | [[تجالنگ کوپمنس]] | {{flag|Netherlands}}<br>{{flag|امریکا}} | پروٹسٹنٹ | "for his contributions to the theory of [[Pareto efficiency|optimum allocation]] of resources"<ref name="Winners1975">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/economics/laureates/1975/|title=The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1975|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-14}}</ref> |- | rowspan = 2 | 1979 | [[Image:Nobel prize medal grey.png|75px]] | [[تھیوڈور سکلٹز]] | {{flag|امریکا}} | پروٹسٹنٹ | rowspan = 2 | "for their pioneering research into economic development research with particular consideration of the problems of [[developing countries]]."<ref name="Winners1979">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/economics/laureates/1979/|title=The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1979|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-14}}</ref> |- | [[Image:Nobel prize medal grey.png|75px]] | [[ڈبلیو آرتھر لیوس|Arthur Lewis]] | {{flag|Saint Lucia|1979}}<br>{{flag|برطانیہ}} | رومن کیتھولک<ref>[http://www.nndb.com/people/633/000160153/ Arthur Lewis]</ref> |- | 1982 | [[Image:Nobel prize medal grey.png|75px]] | [[جیورج سٹگلر]] | {{flag|امریکا}} | کرسچئین<ref>[https://books.google.ca/books?id=4D-OIyTLoO0C&pg=PA342&dq=%22George+Stigler+was+born+January+17,+1911%22&hl=en&a=X&ei=je7FVISIFMe5ggSq74KgCQ&ved=0CBMQ6AEwAA]</ref> | "for his seminal studies of industrial structures, functioning of markets and causes and effects of [[regulation|public regulation]]"<ref name="Winners1982">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/economics/laureates/1982/|title=The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1982|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-14}}</ref> |- | 1986 | [[File:James Buchanan by Atlas network.jpg|75px]] | [[جیمز ایم۔ بچانن]] | {{flag|امریکا}} | پروٹسٹنٹ<ref>Reuben Kyle, ''[http://frank.mtsu.edu/~berc/pdfs/bookct6a.pdf From Nashville to the Nobel Prize: The Buchanans of Tennessee]'' (Twin Oaks Press, 2012).</ref> | "for his development of the contractual and constitutional bases for the theory of economic and political [[decision-making]]"<ref name="Winners1986">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/economics/laureates/1986/|title=The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1986|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-14}}</ref> |- | 1988 | [[File:ALLAIS PN Maurice-24x30-2001b.jpg|75px]] | [[ماورس آلیس]] | {{flag|France}} | رومن کیتھولک | "for his pioneering contributions to the theory of markets and [[Capacity utilization|efficient utilization of resources]]"<ref name="Winners1988">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/economics/laureates/1988/|title=The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1988|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-14}}</ref> |- | 1989 | [[File:Trygve Haavelmo.jpg|75px]] | [[ٹراگیو ہیولمو]] | {{flag|Norway}} | پروٹسٹنٹ<ref>{{cite web | title =Oslo Katedralskole - en skole med tradisjoner | work =Om skolen | publisher =Oslo katedralskole | url =http://www.oslokatedral.vgs.no/skolen/ | accessdate =19 April 2014 | language =Norwegian }}</ref> | "for his clarification of the probability theory foundations of [[econometric]]s and his analyses of simultaneous economic structures"<ref name="Winners1989">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/economics/laureates/1989/|title=The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1989|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-14}}</ref> |- | rowspan = 2 | 1994 | [[Image:Nobel prize medal grey.png|75px]] | [[جون ہارسانئے]] |{{flag|امریکا}} | Raised a devout Catholic,<ref>http://www.nap.edu/html/biomems/jharsanyi.pdf</ref> later he abandoned Catholicism | rowspan = 2 |"for their pioneering analysis of equilibria in the [[Game theory|theory of non-cooperative games]]."<ref name="Winners1994">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/economics/laureates/1994/|title=The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1994|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-14}}</ref> |- | [[File:Reinhard Selten2.jpg|75px]] | [[رینہارڈ سیلٹن]] |{{flag|جرمنی}} | Raised as پروٹسٹنٹ,<ref name="nobelprize.org">[http://nobelprize.org/nobel_prizes/economics/laureates/1994/selten-autobio.html From Les Prix Nobel. The Nobel Prizes 1994, Editor Tore Frängsmyr, [Nobel Foundation&#93;, Stockholm, 1995]</ref> later he left the church |- | 1996 | [[Image:Nobel prize medal grey.png|75px]] | [[ولیم وکری]] | {{flag|Canada}}<br>{{flag|امریکا}} | [[Quaker]] <ref>[http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/economic-sciences/laureates/1996/vickrey-bio.html William Vickrey - Biographical]</ref> | "for his fundamental contributions to the economic theory of incentives under asymmetric information"<ref name="Winners1996">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/economics/laureates/1996/|title=The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1996|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-14}}</ref> |- |- |rowspan = 2 | 2003 | [[File:Robert F. Engle.jpg|75px]] | [[رابرٹ ایف۔اینگل]] | {{flag|امریکا}} | Quaker<ref>[http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/economic-sciences/laureates/2003/engle-bio.html Robert F. Engle III - Biographical]</ref> | "for methods of analyzing economic [[time series]] with time-varying [[Volatility (finance)|volatility]] ([[Autoregressive conditional heteroskedasticity|ARCH]])"<ref name="Winners2003">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/economics/laureates/2003/|title=The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 2003|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2008-10-14}}</ref> |- | [[File:Clive Granger by Olaf Storbeck.jpg|75px]] | [[کلائوگرینجر]] | {{flag|برطانیہ}} | کرسچئین | "for methods of analyzing economic time series with common trends ([[cointegration]])"<ref name="Winners2003"/> |- | 2009 | [[File:Nobel Prize 2009-Press Conference KVA-30.jpg|75px]] | [[الینر اوسٹرم]] |{{flag|امریکا}} | پروٹسٹنٹ<ref>{{cite news |title=The story of non-economist Elinor Ostrom |date=December 9, 2009 |url=http://www.swedishwire.com/business/1985-the-story-of-non-economist-elinor-ostrom |newspaper=The Swedish Wire |accessdate=June 12, 2010 |archivedate=December 14, 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091214213925/http://www.swedishwire.com/business/1985-the-story-of-non-economist-elinor-ostrom }}</ref> | "for her analysis of economic governance, especially the commons"<ref name="Winners2009">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/economics/laureates/2009/|title=The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 2009|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2009-10-12}}</ref> |- | 2010 | [[File:Christopher Pissarides.jpg|75px]] | [[کریسٹوفر اے . پسارائیڈ]] | {{flag|Cyprus}} | [[راسخُ الا عتقاد کلیسا]]<ref>[http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/economic-sciences/laureates/2010/pissarides-autobio.pdf CHRISTOPHER A. PISSARIDES]</ref> | "for his analysis of [[Search and matching theory|markets with search frictions]]"<ref name="Winners2010">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/economics/laureates/2010/|title=The Prize in Economic Sciences 2010|publisher=Nobel Foundation|accessdate=2010-10-11}}</ref> |- |rowspan = 2| 2013 | [[File:Eugene Fama at Nobel Prize, 2013.jpg|75px]] | [[یوجین فاما|Eugene F. Fama]] |rowspan=2|{{flag|امریکا}} | رومن کیتھولک<ref>[http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/economic-sciences/laureates/2013/fama-bio.pdf Eugene F. Fama]</ref> |rowspan = 3| "for their empirical analysis of asset prices." |- | [[File:Robert Shiller - World Economic Forum Annual Meeting 2012.jpg|75px]] | [[رابرٹ جے۔ شیلر]] | پروٹسٹنٹ (Methodist)<ref>[http://www.interviews/robert-shiller-on-human-traits-essential-capitalism Robert Shiller on Human Traits Essential to Capitalism]</ref> |} === مزید دیکھئے=== * [[نوبل امن انعام حاصل کرنے والوں کی فہرست|List of Nobel Peace Laureates]] * [[نوبل انعام یافتہ حبشی شخصیات کی فہرست]] * [[نوبل انعام یافتہ یہودی شخصیات کی فہرست]] * [[فہرست نوبل انعام یافتہ مسلمان شخصیات]] * [[بھارتی نوبل انعام یافتگان]] * [[List of کرسچئین thinkers in science]] * [[فہرست نوبل انعام یافتگان بلحاظ ملک]] * [[نوبل انعام وصول کنندگان کی فہرست]] * [[نوبل انعام یافتہ خواتین شخصیات کی فہرست]] === حوالے=== {{حوالے}} {{نوبل انعام}} [[گٹھ:نوبل انعام یافتگان کی فہرست بلحاظ مذہب]] [[گٹھ:فہارست سائنسدانان]] p7140gszh0osf6pxrlf5gu5k9v357wa 0 53477 690031 660900 2025-06-16T03:11:05Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690031 wikitext text/x-wiki {{عالمی شہر آبادی جدول}} ایہ فہرست '''‎ لوک گنتی اعتبار نال دنیا دیاں وڈیاں بلدیاتاں''' (World's largest municipalities by population) اے۔ == میونسپلٹیاں بلحاظ آبادی == {| class="sortable wikitable" style="width:75%; height:30px" border="1" |- !شہر !آبادی !class="unsortable" |ماخذ !تعریف !رقبہ (کلومیٹر²) !class="unsortable" |ماخذ !آبادی سنگھنائی(/کلومیٹر²) !ملک !class="unsortable" |تبصرہ |- valign="top" {{Cityproperentry | [[شنگھائی]] | 25019148 |<ref name=CnCensus2010>{{cite web|url=http://www.stats.gov.cn/english/newsandcomingevents/t20110429_402722516.htm|title=Communiqué of the National Bureau of Statistics of چین on Major Figures of the 2010 Population Census[1] (No. 2)|date=29 April 2011|accessdate= 9 Mai 2011}}</ref>| [[براہ راست زیر انتظام بلدیہ]] | 7037.002 | | CHN |مردم شماری 2010, رجسٹرڈ آبادی}} {{Cityproperentry | [[کراچی]] | 24000000 |<ref>{{cite web|url=http://221.132.118.186/CDGK/LinkClick.aspx?link=270&tabid=221|publisher=شہر ضلع Government کراچی|title=کراچی Geography & Demography |accessdate=14 July 2010}}{{Dead link|date=September 2013}}</ref> | [[شہر ضلع پاکستان|شہر ضلع]] | 3530 | | PAK | سرکاری تخمینہ 2007 }} {{Cityproperentry | [[ممبئی]] | 21478447 |<ref>{{cite web |url=http://www.censusبھارت.gov.in/2011-prov-results/data_files/maharastra/stmt-1.xls |title= Ranking of districts of Maharashtra by population size 2011 |publisher=Censusبھارت.gov.in|accessdate=31 July 2011}}</ref> | [[میونسپل کارپوریشن]] | 603 | | IND | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[دلی]] | 21007835 |<ref name=indcensus/> | [[میونسپل کارپوریشن]] | 1397.3 |<ref name=indcensus>{{cite web|url=http://www.censusبھارت.gov.in/towns/town.html|title=Towns|publisher=Government of بھارت Ministry of Home Affairs|accessdate=8 May 2011}}</ref> | IND | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[احمد آباد]]|5570585|<ref name=Ahmedabad_REF>{{cite web|url=http://www.egovamc.com/introduction/ahm_introduction.asp|author=Ahmedabad Municipal Corporation|title=Ahmedabad City Introduction|accessdate=2010-07-28|archive-date=2018-12-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225115111/https://ahmedabadcity.gov.in/introduction/ahm_introduction.asp|dead-url=yes}}</ref>| [[میونسپل کارپوریشن]]|475|<ref name=Ahmedabad_REF/>|IND|2001 کی مردم شماری."اے ایم سی کے علاقے میں آبادی 2011 تک دگنی ہونے کی توقع ہے."<ref name=Ahmedabad_REF/> }} {{Cityproperentry | [[استنبول]] | 17710512 |<ref name=ترکی><!--Total population of the districts that officially form استنبول Metropolitan Municipality as reported by TUIK for the 2012 survey. Do not replace with 10,757,327, which is only the total population of the district centers within the استنبول Metropolitan Municipality. Do not replace with 12,573,836 either. That's for the PROVINCE of استنبول, not for the city. Also do not replace with 12,782,960, as that's the total population of district centers within the PROVINCE and not the city.-->{{cite web |url=http://rapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnksdb2&ENVID=adnksdb2Env&report=wa_buyukbelediye.RDF&p_il1=34&p_kod=2&p_yil=2012&p_dil=1&desformat=html |title=Address-based population registration system: Inside-Outside District Centers Population By Province And Sex And Population Density 2012 |accessdate=2013-01-25 |author=TUIK |publisher=TUIK |language=Turkish |archive-date=2013-10-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131022211538/http://rapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnksdb2&ENVID=adnksdb2Env&report=wa_buyukbelediye.RDF&p_il1=34&p_kod=2&p_yil=2012&p_dil=1&desformat=html |dead-url=yes }}</ref> | [[میٹروپولیٹن بلدیہ]] | 1831 | | TUR | }} {{Cityproperentry | [[ساؤ پالو]] | 11376685|<ref name="IBGE2010SP">[ftp://ftp.ibge.gov.br/Censos/Censo_Demografico_2010/resultados/total_populacao_sao_paulo.zip Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística; Censo Demografico 2010, resultados, ساؤ پالو ('''zip''')] Retrieved on 2010-12-01. Census results for 2010-08-01.</ref> | [[بلدیہ (برازیل)]] | 1522.986 | | BRA | }} {{Cityproperentry | [[ماسکو]] | 11514330 |<ref name=RUSCensus2010>{{cite web|url=http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/pril4-1.xls|title=Cities with population of 100,000 people or more|publisher=Federal State Statistics Service|accessdate=31 July 2011|archive-date=25 December 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225115257/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm|dead-url=yes}}</ref> | [[سٹی صحیح]] | 1081 | | RUS | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[سیول]] | 19464051 |<ref name="سیول2">{{cite web|url=http://stat.سیول.go.kr/سیول_System5.jsp?stc_cd=418|title=سیول Statistics (Population)|publisher=سیول Metropolitan Government|accessdate=24 March 2010}}</ref> | [[خصوصی شہر جنوبی کوریا|خصوصی شہر]] | 605 |<ref name="سیول1">{{cite web|url=http://stat.سیول.go.kr/سیول_System5.jsp?stc_cd=412|title=سیول Statistics (Land Area)|publisher=سیول Metropolitan Government|accessdate=24 March 2010}}</ref> | KOR | }} {{Cityproperentry | [[بیجنگ]] | 19612368 |<ref name=CnCensus2010/> | [[براہ راست زیر انتظام بلدیہ]] | 16808 | | CHN | مردم شماری 2010, رجسٹرڈ آبادی }} {{Cityproperentry | [[میکسیکو شہر]] | 8841916 |<ref name="ZMVM 2009">{{cite web| url=http://www.edomex.gob.mx/poblacion/docs/2009/PDF/ZMVM.pdf | title=میکسیکو City Population | author=National Population Council | publisher=Government of the State of میکسیکو | accessdate=20 December 2009}}</ref> | [[وفاقی ضلع]] | 1485 | | MEX | }} {{Cityproperentry | [[ٹوکیو]] | 13161751 |<ref name="JpCensus2010">[http://www.e-stat.go.jp/SG1/estat/GL32020101.do?method=xlsDownload&fileId=000003989173&releaseCount=3] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120315010012/http://www.e-stat.go.jp/SG1/estat/GL32020101.do?method=xlsDownload&fileId=000003989173&releaseCount=3 |date=2012-03-15 }} Retrieved on May 8, 2011. 2010 Population Census, Table 2. Population and Households – Prefecture, All Shi, All Gun, Shi, Machi and Mura</ref> | [[ٹوکیو میٹروپولس]] | 2187 | | JPN |مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[کنشاسا]] | 8754000 |<ref name=UN/> | شہر صوبہ | 9965 | | COD || There is doubt whether this number is for the agglomeration or for the [[سٹی صحیح]]. The UN source contradicts itself }} {{Cityproperentry | [[جکارتہ]] |9588198|<ref name=DKCS2010>[http://www.bps.go.id/hasilSP2010/dki/3100.pdf Hasil Sensus Penduduk 2010, Provinsi DKI جکارتہ ('''pdf''')] 2010 Census result. Retrieved on 2010-11-21.</ref> | [[خصوصی دارالحکومت ضلع]] | 664 | | IDN | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[نیویارک شہر]] | 8175133|<ref name=NYCNYT>{{cite web|url=http://www.nytimes.com/2011/03/25/nyregion/25census.html|title=نیویارک شہر’s Population Barely Rose in the Last Decade, the Census Finds |work=New York Times |date=24 March 2011|accessdate=2011-05-08}}</ref> | [[سٹی صحیح]] | 789 | | ریاستہائے متحدہ امریکہ | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[لیما]] | 7605742 |<ref>{{cite web|url=http://censos.inei.gob.pe/censos2007/Documentos/Primresult_CPV2007.pdf|title=INEI 2007 Census Results|publisher=پیرو's National Institute for Statistics|accessdate=2011-03-14|archive-date=2008-10-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20081010041120/http://censos.inei.gob.pe/censos2007/Documentos/Primresult_CPV2007.pdf|dead-url=yes}}</ref> | صوبہ<ref>Composed of 43 independent districts</ref> | 2670 | | PER | }} {{Cityproperentry | [[لندن]] | 7619800 |<ref>{{cite web|author=Neighbourhood Statistics |url=http://neighbourhood.statistics.gov.uk/dissemination/LeadKeyFigures.do?a=7&b=6059498&c=ealing&d=27&e=13&g=336453&i=1001x1003x1004&m=0&r=1&s=1239797906078&enc=1 |title=UK Office of National Statistics – Key Figures for People and Society: Population and Migration Information on People and Society: Population and Migration Jun08 population estimate for لندن region |publisher=Neighbourhood.statistics.gov.uk |accessdate=2011-03-14}}</ref> | [[لندن عظمیٰ]]<ref>Composed of the [[City of لندن]] and the 32 [[لندن boroughs]]</ref> | 1580 | | UK | }} {{Cityproperentry | [[بوگوتا]] | 7259597 |<ref name="DANEproj20052009">[http://www.dane.gov.co/files/investigaciones/poblacion/proyepobla06_20/ProyeccionMunicipios2005_2009.xls Departamento Administrativo Nacional de Estadística. Proyecciones de población municipales por área, 2005–2009, a junio 30. ('''excel-file''')] Retrieved on 2009-08-05. Projected population on 2009-06-30.</ref> | [[دارالحکومت ضلع]] | 1590 | | COL | }} {{Cityproperentry | [[تہران]] | 7241000 |<ref name=UN>{{cite web |url=http://esa.un.org/wup2009/unup/index.asp?panel=2 |title=UN world Urbanization Prospects estimate for 2010 |publisher=United Nations |accessdate=2011-03-14 |archive-date=2013-10-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131031010136/http://esa.un.org/wup2009/unup/index.asp?panel=2 |dead-url=yes }}</ref> | [[سٹی صحیح]] | 760 | | IRN | }} {{Cityproperentry | [[ہو چی من شہر]] | 7123340 |<ref name="chinhphu1">{{cite web|url=http://www.chinhphu.vn/portal/page?_pageid=439,1090462&_dad=portal&_schema=PORTAL&pers_id=1091147&item_id=33638381&p_details=1 |title=Hot News |publisher=Chinhphu.vn |accessdate=2010-07-26}}</ref> | [[براہ راست زیر انتظام بلدیہ]] | 2095 | | VIE | }} {{Cityproperentry | [[ہنوئی]] | 6448837 |<ref name="chinhphu1"/> | [[براہ راست زیر انتظام بلدیہ]] | 3344 | | VIE | }} {{Cityproperentry | [[ہانگ کانگ]] | 7097600 |<ref>{{cite web|title=Statistics by Subject|url=http://www.censtatd.gov.hk/hong_kong_statistics/statistics_by_subject/index_t.jsp?subjectID=1&charsetID=1&displayMode=T|year=2010|publisher=[[Census and Statistics Department]], ہانگ کانگ Government|accessdate=31 July 2011|archive-date=26 May 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120526035207/http://censtatd.gov.hk/hong_kong_statistics/statistics_by_subject/index_t.jsp?subjectID=1&charsetID=1&displayMode=T|dead-url=yes}}</ref>| [[خصوصی انتظامی علاقہ چین|خصوصی انتظامی علاقہ]] | 1104 |<ref>[http://www.yearbook.gov.hk/2009/en/pdf/Facts.pdf]</ref> | HKG | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[بنکاک]] | 7025000 |<ref name="ThaiKeyStat2007">[http://web.nso.go.th/eng/pub/keystat/key07/key07.zip National Statistical Office تھائی لینڈ, Key Statistics of تھائی لینڈ 2007; Chapter 1.9, Population Projections (1 July) by Region and Sex '''(embedded in huge 121MB zipped file!)'''] Retrieved on 2009-08-05. Projected ''de facto'' population as of 2009. The registered (''de jure'') population was 5,695,956 in 2006.</ref> | [[انتظامی علاقہ تھائی لینڈ|انتظامی علاقہ]] | 1569 | | THA | }} {{Cityproperentry | [[ڈھاکہ]] | 7000940 |<ref name="بنگلہ دیشStatPock2008">[http://www.bbs.gov.bd/dataindex/pby/pk_book_08.pdf بنگلہ دیش Bureau of Statistics, Statistical Pocket Book, 2008 ('''pdf-file''')] 2008 Population Estimate. Retrieved 2009-08-05.</ref> | شہر کارپوریشن | 360 |<ref name="ڈھاکہ1">{{cite web|url=http://www.ڈھاکہcity.org/Page/About_us/About/Category/2/About_us_info|title=ڈھاکہ Area|publisher=ڈھاکہ City Corporation |accessdate=6 February 2010}}</ref> | BAN | }} {{Cityproperentry | [[قاہرہ]] | 6758581 |<ref name="Capmas2006"/> | محافظہ | 214 | | EGY | }} {{Cityproperentry | [[لاہور]] | 9000000 |<ref>http://www.لاہور.com {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180107045118/http://xn--mgbu9cr81d.com/ |date=2018-01-07 }}</ref> | [[شہر ضلعs of پاکستان|شہر ضلع]] | 1772 | | PAK | }} {{Cityproperentry | [[ریو دے جینیرو]] | 6323037 |<ref name="IBGE2010RJ">{{cite web|url=ftp://ftp.ibge.gov.br/Censos/Censo_Demografico_2010/resultados/total_populacao_rio_de_janeiro.zip|title=Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística; Censo Demografico 2010, resultados, ریو دے جینیرو ('''zip''')|accessdate=2010-12-01|date=Census results for 2010-08-01}}</ref>| [[بلدیہ (برازیل)]] | 1182 | | BRA | }} {{Cityproperentry | [[چونگ جنگ]] | 28846170 |<ref name=CnCensus2010/> | [[براہ راست زیر انتظام بلدیہ]] | 82400 | | CHN |مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[چنائے]] | 4681782|<ref name=2011city>{{cite web|title=Cities having population 1 lakh and above|url=http://www.censusبھارت.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/بھارت2/Table_2_PR_Cities_1Lakh_and_Above.pdf|work=censusبھارت|publisher=The Registrar General & Census Commissioner, بھارت|accessdate=17 October 2011}}</ref> | [[میونسپل کارپوریشن]] | 176 | | IND | 2011 کی مردم شماری }} {{Cityproperentry | [[بنگلور]] | 8425970 |<ref name="Karnataka2010">{{cite web|url=http://censusبھارت.gov.in/2011-prov-results/data_files/karnataka/table1.xls|title=Provisional Population Totals Paper 1 of 2011 : Karnataka|publisher=Office of The Registrar General & Census Commissioner | accessdate= 31 July 2011}}</ref> | [[میونسپل کارپوریشن]] | 741 || IND | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[تیانجین]] | 12938224 |<ref name=CnCensus2010/> | [[براہ راست زیر انتظام بلدیہ]] | 11300 | | CHN | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[بغداد]] | 5402486 |<ref name=WG>{{cite web|url=http://world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&pt=c&va=&srt=pnan|title=World: largest cities and towns and statistics of their population|publisher=World Gazetteer|accessdate=30 March 2010|archive-date=22 April 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090422052050/http://world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&pt=c&va=&srt=pnan|dead-url=yes}}</ref>| [[سٹی صحیح]] | 1134 | | }} {{Cityproperentry | [[کولکاتہ]] | 4486679 |<ref name=indcensus/>| [[میونسپل کارپوریشن]] | 185 | | IND |مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[سنگاپور]] | 4987600 |<ref name="Mid-2009 سنگاپور population">[http://www.singstat.gov.sg/stats/keyind.html#popnarea Statistics سنگاپور, Population (Mid-Year Estimates)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090221030353/http://www.singstat.gov.sg/stats/keyind.html#popnarea |date=2009-02-21 }} Retrieved on 2009. Estimated population on Mid-2009, including سنگاپور residents plus non-residents. Population of سنگاپور citizens and residents was 3,642,700 on 2008-06-30.</ref> | ملک / شہر | 710 | | SIN | }} {{Cityproperentry | [[ریاض]] | 4848000 |<ref name=UN/> | [[سٹی صحیح]] | 800 | | KSA || There is doubt whether this number is for the agglomeration or for the [[سٹی صحیح]]. The UN source contradicts itself }} {{Cityproperentry | [[سینٹ پیٹرز برگ]] | 4848700 |<ref name=RUSCensus2010/> | [[سٹی صحیح]] | 1439 |<ref>{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/day/ |title=City of سینٹ پیٹرز برگ Official Portal, Statistics |publisher=Gov.spb.ru |accessdate=2011-03-14}}</ref> | RUS |مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[سورت]] | 4523022 |<ref name="سورتMunPop">[http://www.سورتmunicipal.gov.in/content/city/stmt13.shtml سورت Municipal Corporation; Mid-Year Population Estimates] Retrieved on 2009-08-05. Projected population as of 2009, including areas within the new and extended city boundaries.</ref> | [[میونسپل کارپوریشن]] | 326.515 |<ref>{{cite web|url=http://www.سورتmunicipal.gov.in/content/city/demographics.shtml |title=Demographics: سورت Municipal Corporation |publisher=سورتmunicipal.gov.in |accessdate=2011-03-14}}</ref> | IND | }} {{Cityproperentry | [[رنگون]] | 4350000 |<ref name=UN/> | [[سٹی صحیح]] | 599 |<ref>[http://www.uncrd.or.jp/env/3rd-regional-est-forum/doc/23_میانمار.pdf Third Regional EST Forum, Presentation of میانمار] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201026081400/http://www.uncrd.or.jp/env/3rd-regional-est-forum/doc/23_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B1.pdf |date=2020-10-26 }}. Retrieved 6 June 2009.</ref> | MYA || There is doubt whether this number is for the agglomeration or for the [[سٹی صحیح]]. The UN source contradicts itself }} {{Cityproperentry | [[گوانگژو]] | 12700800 |<ref>{{cite web |url=http://www.gzstats.gov.cn/tjgb/glpcgb/201105/t20110517_25227.htm |title=گوانگژو City, the sixth national census in 2010 Communiqué on Major Data |publisher=گوانگژو Municipal Statistics Bureau |date=16 May 2011 |accessdate=2011-07-31 |archive-date=2019-01-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190107053144/http://www.gzstats.gov.cn/gzstats/error404.shtml |dead-url=yes }}</ref> | [[ذیلی صوبائی شہر]] | 7434 | | CHN | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[شینزین]] | 10357938 |<ref name=GDSTATS2010>{{cite web |url=http://www.gdstats.gov.cn/tjgb/t20110511_83329.htm |title=Guangdong Province, the sixth national census in 2010 Communiqué on Major Data [1] (No. 2) |publisher=Guangdong Provincial Bureau of Statistics |date=10 May 2011 |accessdate=2011-07-31 |archive-date=2018-12-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225115100/http://www.gdstats.gov.cn/tjgb/t20110511_83329.htm%20 |dead-url=yes }}</ref> | [[ذیلی صوبائی شہر]] | 1953 | | CHN | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[چینگدو]]|10820000|<ref name=Chengdu_REF>{{cite web|url=http://www.chengdu.gov.cn/news/detail.jsp?id=273483 |title=About Chengdu |publisher=Chengdu.gov.cn |accessdate=2011-03-14}}</ref>| [[ذیلی صوبائی شہر]]|12400|<ref name=Chengdu_REF/>| CHN| }} {{Cityproperentry | [[ہاربن]]|9874000|<ref name=Harbin_REF>{{cite web |url=http://www.harbin.gov.cn/english/HarbinOvervoew/index.php |title=Harbin Overview |publisher=Harbin.gov.cn |accessdate=2011-03-14 |archive-date=2018-12-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225115141/http://www.harbin.gov.cn/english/HarbinOvervoew/index.php%20 |dead-url=yes }}</ref>| [[ذیلی صوبائی شہر]]|53100|<ref name=Harbin_REF/>| CHN| }} {{Cityproperentry | [[چنگداو]]|8456100|<ref name=Qingdao_REF>{{cite web|url=http://english.qingdao.gov.cn/n2043295/n2048678/268950.html |title=Qingdao Profile |publisher=English.qingdao.gov.cn |accessdate=2011-03-14}}</ref>| [[ذیلی صوبائی شہر]]|10654|<ref name=Qingdao_REF/>| CHN| }} {{Cityproperentry | [[چانگچن]]|7512000|<ref name=Changchun_REF>{{cite web |url=http://en.changchun.gov.cn/e/content.aspx?ID=326&url=/xw/Pages |title=Changchun Population grew at 2.19 percent in 2008 |publisher=En.changchun.gov.cn |date=13 January 2009 |accessdate=2011-03-14 |archive-date=2018-12-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225115243/http://en.changchun.gov.cn/e/content.aspx?ID=326&url=%2Fxw%2FPages%20 |dead-url=yes }}</ref>| [[ذیلی صوبائی شہر]]|20571|<ref>{{cite web |url=http://en.changchun.gov.cn/e/more11.aspx?ID=0 |title=Changchun – Geographic Location |publisher=En.changchun.gov.cn |accessdate=2011-03-14 |archive-date=2018-12-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225115206/http://en.changchun.gov.cn/e/more11.aspx?ID=0%20 |dead-url=yes }}</ref>| CHN| }} {{Cityproperentry | [[سیان]]|7410000|<ref name=Xian_REF>{{Cite web |title=General Outline of Xi'an |url=http://en.xa.gov.cn/structure/about/about |access-date=2016-06-21 |archive-date=2011-07-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110707042616/http://en.xa.gov.cn/structure/about/about |dead-url=yes }}</ref>| [[ذیلی صوبائی شہر]]|9983|<ref name=Xian_REF/>| CHN| }} {{Cityproperentry | [[نانجنگ]]|7400000|<ref name=Nanjing_REF>{{cite web |url=http://english.nanjing.gov.cn/gk/200812/t20081214_256642.htm |title=General Introduction of Nanjing |publisher=English.nanjing.gov.cn |accessdate=2011-03-14 |archive-date=2018-12-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225115307/http://english.nanjing.gov.cn/gk/200812/t20081214_256642.htm%20 |dead-url=yes }}</ref>| [[ذیلی صوبائی شہر]]|6598|<ref name=Nanjing_REF/>| CHN| }} {{Cityproperentry | [[شینیانگ]]|7200000|<ref name=Shenyang_REF>{{cite web |url=http://www.cieme.shenyang.gov.cn/2003/yw/7.htm |title=Investment Environment of Liaoning |publisher=Cieme.shenyang.gov.cn |date=6 September 2003 |accessdate=2011-03-14 |archive-date=2018-12-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225115150/http://www.cieme.shenyang.gov.cn/2003/yw/7.htm%20 |dead-url=yes }}</ref>| [[ذیلی صوبائی شہر]]|12980|<ref name=Shenyang_REF/>| CHN| }} {{Cityproperentry | [[دالیان]]|6130000|<ref name=دالیان_REF>{{cite web |url=http://english.dl.gov.cn/info/156788_192092.htm |title=Population and Employment end of 2008 |publisher=English.dl.gov.cn |date=23 March 2010 |accessdate=2011-03-14 |archive-date=2011-07-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110707033010/http://english.dl.gov.cn/info/156788_192092.htm |dead-url=yes }}</ref>| [[ذیلی صوبائی شہر]]|12574|<ref>{{cite web |url=http://english.dl.gov.cn/info/156738_509564.htm |title=دالیان-Geographic Situation |publisher=English.dl.gov.cn |date=23 March 2010 |accessdate=2011-03-14 |archive-date=2010-05-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100526012620/http://english.dl.gov.cn/info/156738_509564.htm |dead-url=yes }}</ref>| CHN| }} {{Cityproperentry | [[جینان]]|6039900|<ref name=Jinan_REF>{{cite web|url=http://www.531springs.com/English/jinangaikuang/ |title=Jinan Profile |publisher=531springs.com |accessdate=2011-03-14}}</ref>| [[ذیلی صوبائی شہر]]|8177|<ref name=Jinan_REF/>| CHN| }} {{Cityproperentry | [[ڈونگ گوان]] | 8220237 |<ref name=GDSTATS2010/> | [[پریفیکچر سطح شہر]] | 2465 | | CHN | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[ژانجیانگ]] | 6993304 |<ref name=GDSTATS2010/>| [[پریفیکچر سطح شہر]] | 9443 |<ref name="چین Knowledge">{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Coastal&City=Jiangmen|title=Jiangmen (Guangdong) City Information|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[ماومنگ]] | 5817753 |<ref name=GDSTATS2010/> | [[پریفیکچر سطح شہر]] | 11458 | | CHN |مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[شاجیاجوانگ]] | 9170000 |<ref>{{cite web |url=http://www.sjzmbc.gov.cn/en/csmyrk.jsp |title=Shijiazhuang Commerce |publisher=Sjzmbc.gov.cn |accessdate=2011-03-14 |archive-date=2008-11-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081120124604/http://www.sjzmbc.gov.cn/en/csmyrk.jsp |dead-url=yes }}</ref> | [[پریفیکچر سطح شہر]] | 15848 | | CHN | }} {{Cityproperentry | [[شانتو]] | 5391028 |<ref name=GDSTATS2010/>| [[پریفیکچر سطح شہر]] | 2064 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Coastal&City=Shantou|title=Shantou (Guangdong) City Information|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[فوشان]] | 7194311 |<ref name=GDSTATS2010/>| [[پریفیکچر سطح شہر]] | 3868 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Coastal&City=foshan|title=Foshan (Guangdong) City Information|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[مائثو]] | 4240139 |<ref name=GDSTATS2010/>| [[پریفیکچر سطح شہر]] | 15925 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Coastal&City=Meizhou|title=Meizhou (Guangdong) City Information|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[ہوئثو]] | 4597002 |<ref name=GDSTATS2010/>| [[پریفیکچر سطح شہر]] | 10655 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Coastal&City=Huizhou|title=Huizhou (Guangdong) City Information|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[جیانگمن]] | 4448871 |<ref name=GDSTATS2010/>| [[پریفیکچر سطح شہر]] | 9443 |<ref name="چین Knowledge"/> | CHN | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[جیانگ]] | 5877025 |<ref name=GDSTATS2010/>| [[پریفیکچر سطح شہر]] | 5138 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Coastal&City=Jieyang|title=Jieyang (Guangdong) City Information|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[ہانگجو]] | 8700400 |<ref name=zhejiang2010>{{cite web|url=http://www.zhejiang.gov.cn/gb/zjnew/node3/node22/node169/userobject9ai124150.html|title=Zhejiang sixth national census in 2010 Communiqué on Major Data 2011-05-09|publisher=The People's Government of Zhejiang Province|date=9 May 2011|accessdate=2011-07-31|archive-date=2018-12-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225115038/http://www.zj.gov.cn/|dead-url=yes}}</ref>| [[ذیلی صوبائی شہر]] | 16596 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Western&City=Hangzhou|title=Hangzhou (Zhejiang) City Information|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[ننگبو]] | 7605700 |<ref name=zhejiang2010/>| [[ذیلی صوبائی شہر]] | 9365 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Western&City=Ningbo|title=Ningbo (Zhejiang) City Information|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[ونتثو]] | 9122100 |<ref name=zhejiang2010/>| [[پریفیکچر سطح شہر]] | 11784 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Western&City=Wenzhou|title=Wenzhou (Zhejiang) City Information|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[جیاشنگ]] | 4501700 |<ref name=zhejiang2010/>| [[پریفیکچر سطح شہر]] | 3195 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Western&City=Jiaxing|title=Jiaxing (Zhejiang) City Information|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[جینہوا]] | 5361600 |<ref name=zhejiang2010/>| [[پریفیکچر سطح شہر]] | 10938 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Western&City=Jinhua|title=Jinhua (Zhejiang) City Information|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[شاوشنگ]] | 4912200 |<ref name=zhejiang2010/>| [[پریفیکچر سطح شہر]] | 8256 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Western&City=Shaoxing|title=Shaoxing (Zhejiang) City Information|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[تایشو]] | 5968800 |<ref name=zhejiang2010/>| [[پریفیکچر سطح شہر]] | 9411 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/Provincedetails.aspx?subchap=7&content=44#MajorCitiesinZhejiang|title=Major Cities in Zhejiang|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[اسکندریہ]] | 4110015 |<ref name="Capmas2006">[http://www.msrintranet.capmas.gov.eg/ows-img2/xls/rep1ne.xls Central Agency for Public Mobilisation and Statistics, Population and Housing Census 2006, Governorate level, Population distribution by sex ('''excel-file''')] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090124144207/http://www.msrintranet.capmas.gov.eg/ows-img2/xls/rep1ne.xls |date=2009-01-24 }} For قاہرہ, figure is an adjusted census result, as Helwan governorate was created on 17 April 2008 from a.o. parts of the قاہرہ governorate.</ref> | [[محافظہ]] | 2680 | | EGY | }} {{Cityproperentry | [[شینیانگ]] | 7100000 |<ref>[http://www.hktdc.com/info/mi/a/mpcn/en/1X06B5RU/1/Profiles-Of-چین-Provinces-Cities-And-Industrial-Parks/شینیانگ-Liaoning-City-Information.htm Major Economic Indicators (2007)]</ref> | [[پریفیکچر سطح شہر]] | 12942 | | CHN | }} {{Cityproperentry | [[حیدرآباد، دکن|حیدرآباد]] | 6809970 |<ref name="Hyd1"/> | [[میونسپل کارپوریشن]] | 650 |<ref name="Hyd1">{{cite web|url=http://www.ghmc.gov.in/greaterhyd.asp|title=Greater Hyderabad Municipal corporation 2010|publisher=GHMC|accessdate=2010-07-28|archive-date=2018-12-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225201010/https://www.ghmc.gov.in/greaterhyd.asp|dead-url=yes}}</ref> | IND | 2007 ء میں گریٹر حیدرآباد میونسپل کارپوریشن بن گیا }} {{Cityproperentry | [[انقرہ]] | 3901201 |<ref name=turkey/> | [[میٹروپولیٹن بلدیہ]] | 2516 | | TUR | }} {{Cityproperentry | [[جوہانسبرگ]] | 3888180 |<ref name=ZA/> | [[میٹروپولیٹن بلدیہ]] | 1645 | | ZAF | }} {{Cityproperentry | لاس اینجلس | 3831868|<ref name=USEST09>{{cite web|url=http://www.census.gov/popest/cities/tables/SUB-EST2009-01.xls|title=Annual Estimates of the Resident Population for Incorporated Places over 100,000, Ranked by July 1, 2009 Population : April 1, 2000 to July 1, 2009 (SUB-EST2009-01) |publisher=US Census Bureau|accessdate=2010-07-30}}</ref>| [[سٹی صحیح]] | 1290 | | ریاستہائے متحدہ امریکہ | }} {{Cityproperentry | [[ووہان]] | 9785392 |<ref>[http://www.whtj.gov.cn/Article/ShowArticle.aspx?id=6417 ووہان City, the sixth national census in 2010 Communiqué on Major Data ]. Retrieved on 2011-07-31.</ref> | [[پریفیکچر سطح شہر]] | 8494 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Western&City=ووہان|title=ووہان (Hubei) City Information|accessdate=31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[یوکوہاما]] | 3689603|<ref name="JpCensus2010" /> | [[سٹی صحیح]] | 435 | | JPN | مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[عابدجان]] | 3660682 |<ref name=عابدجان>[http://www.عابدجان-da.ci/Accueil/Presentation/عابدجان/index.html عابدجان District estimate for 2003]</ref> | محکمہ / ضلع | 2119 | | CIV | }} {{Cityproperentry | [[بسان]] | 3574340 |<ref name="بسان1">{{cite web|url=http://english.بسان.go.kr/01_about/03_02.jsp|title=بسان: Population and area of Administrative units|publisher=بسان Metropolitan City|accessdate=24 March 2010}}</ref> | میٹروپولٹن شہر | 766 |<ref name="بسان1"/> | KOR | }} {{Cityproperentry | [[کیپ ٹاؤن]]| 3497097|<ref name=ZA>[http://www.statssa.gov.za/Publications/P03011/P030112007.pdf Statistics جنوبی افریقہ, Community Survey, 2007, Basic Results Municipalities ('''pdf-file''')] Retrieved on 2008-03-23.</ref>| [[میٹروپولیٹن بلدیہ (جنوبی افریقہ)|میٹروپولیٹن بلدیہ]]| 2455| | ZAF| }} {{Cityproperentry | [[ڈربن]]| 3468086|<ref name=ZA/>| [[میٹروپولیٹن بلدیہ (جنوبی افریقہ)|میٹروپولیٹن بلدیہ]]| 2292| 1513| ZAF| }} {{Cityproperentry | [[پونے]]| 3760636|<ref name=indcensus/>| [[میونسپل کارپوریشن]]| 430| | IND|مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | برلن| 3450900|<ref>{{cite web|url=http://www.statistik-برلن.de/presse/topdf.asp?pmspfad=../pms/2011/11-01-27a.pdf |title= Weiterer Bevölkerungszuwachs in برلن |work=Amt für Statistik برلن-Brandenburg|date=27 January 2011 |accessdate=2011-05-08}}</ref>| [[شہر ریاست]]| 892| | DEU|مردم شماری 2010 }} {{Cityproperentry | [[پیانگ یانگ]]| 3255388|<ref>[http://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/2010_PHC/North_Korea/2008_North_Korea_Census.pdf United Nations Statistics Division; Preliminary results of the 2008 Census of Population of the Democratic People’s Republic of Korea conducted on 1–15 October 2008 ('''pdf-file''')] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090325102712/http://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/2010_PHC/North_Korea/2008_North_Korea_Census.pdf |date=25 March 2009 }} Retrieved on 2009-03-01.</ref>| [[براہ راست زیر انتظام بلدیہ]]| 3194| | PRK| }} {{Cityproperentry |[[جدہ]]|3234000|<ref name=UN/>|[[سٹی صحیح]]|1230||SAU|| There is doubt whether this number is for the agglomeration or for the [[سٹی صحیح]]. The UN source contradicts itself }} {{Cityproperentry | [[کانپور]]| 3221435|<ref name=WG/>| [[میونسپل کارپوریشن]]| 267| | IND|[[ورلڈ گزاٹیر]] سےحاصل، احتیاط سے استعمال }} {{Cityproperentry | [[میدرد]]| 3213271|<ref>[http://www.ine.es/jaxi/menu.do?type=pcaxis&path=%2Ft20%2Fe260&file=inebase&L= INE] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131208094936/http://www.ine.es/jaxi/menu.do?type=pcaxis&path=%2Ft20%2Fe260&file=inebase&L= |date=2013-12-08 }} (2008)</ref>| بلدیہ| 698| | ESP| }} {{Cityproperentry | [[جے پور]]| 3210570|<ref name=WG/>| [[میونسپل کارپوریشن]]| 485| | IND|[[ورلڈ گزاٹیر]] سےحاصل، احتیاط سے استعمال }} {{Cityproperentry | [[بیونس آئرس]]| 3050728|<ref>{{cite web|url=http://www.indec.mecon.ar/nuevaweb/cuadros/2/estimaciones-serie34.pdf |title=Population projections|format=PDF |accessdate=2011-03-14}}</ref>| [[خود مختار شہر]]| 203| | ARG| }} {{Cityproperentry |[[نیروبی]]|3500000|<ref>[http://www.نیروبیcity.go.ke/index.php?option=com_content&task=view&id=110&Itemid=5 Welcome to City Council of نیروبی]{{dead link|date=March 2011}}</ref>|بلدیہ|696||KEN|}} |} == حوالے== {{حوالے|2}} [[گٹھ:مردم شماری]] [[گٹھ:آباد مقامات بلحاظ قسم]] [[گٹھ:شہراں دیاں لسٹاں]] [[گٹھ:لسٹ شہر بلحاظ آبادی]] [[گٹھ:شہر]] [[گٹھ:دنیا دے آباد تھاں]] [[گٹھ:لسٹاں]] [[گٹھ:لوک گنتی لسٹاں]] [[ur:دنیا کی سب سے بڑی بلدیات بلحاظ آبادی]] dfdfb2nlbo264izpmmsuaheva4ijxtv 0 56693 690020 595817 2025-06-15T17:22:11Z Talal Bin Hasan 36976 690020 wikitext text/x-wiki '''ابراہم لودھی''' (موت 21 اپریل، 1526) [[دلی سلطنت]] دا انتم سلطان سی۔ اوہ [[افغان]] سی۔ اسنے [[بھارت]] اتے 1517 - 1526 تکّ راج کیتا، اتے پھر [[مغل راج|مغلاں]] کولوں ہار ہوئی، جنھاں نے اک نواں خاندان قایم کیتا، جس خاندان نے اتھے تنّ صدیاں تکّ راج کیتا۔ ابراہم نوں اپنے پیو [[سکندر لودھی]] دے مرن مگروں گدی ملی۔ پر اس دی سیاسی سوجھ بوجھ اپنے پیؤ ورگی نہیں سی اتے ایہہ اپنے باپ دادا دے برعکس غصیلا سی ۔ اسنوں کئی ودروہاں دا سامنا کرنا پیا۔ [[رانا سانگا]] نے اپنا ریاست لہندے [[اتر پردیش]] تکّ پرسار لئی ، اتے [[آگرہ]] اتے حملے دی دھمکی دتی۔ چڑھدے وچّ وی بغاوت شروع ہو گئی ۔ ابراہم نے پرانے اتے اتم فوج کمانڈراں نوں اپنے وفادار نویں والیاں ولوں بدل کر دربار دے نوابوں نوں وی ناخوش کر دتا سی۔ تدّ اسنوں اپنے لوک ہی ڈران دھمکان لگے سن۔ اتے اوڑک افغانی درباریاں نے [[بابر]] نوں [[کابل]] توں [[ہندستان]] اتے حملہ کرن لئی سدیا ۔ ابراہم دی موت [[پانی پت دی پہلی لڑائی]] وچّ [[مغل راج]] دے بانی [[بابر]] نال لڑدیاں ہوئی۔ بابر اچّ کوٹِ دے فوجی اتے اپنے فوجیاں دا وکھ ہونا اس دے پتن دا کارن بنیا، حالانکہ اس دی فوج کافی وڈی سی۔ ==حوالے== {{حوالے}} {{پشتون}} [[گٹھ:دلی سلطنت]] [[گٹھ:بادشاہ]] [[گٹھ:ہندستان دی تریخ]] [[گٹھ:تریخ ہندستان]] [[گٹھ:لودھی راج ٹبر]] 5a1wjomkmeukdvo60z6nfkwj3csmvoy 0 62514 690078 687678 2025-06-16T11:45:24Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690078 wikitext text/x-wiki == A == * Abati ([[ارجنٹینا|Argentina]]) [http://www.zanelloargentina.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091005062125/http://www.zanelloargentina.com/ |date=2009-10-05 }} * ACO 2000 ([[دکھنی افریقہ|South Africa]]) * Aebi (Switzerland) [http://www.aebi.com/] * AGCO Corporation (United States) [http://www.agcocorp.com/] ** AGCO (USA) [http://www.agcoiron.com/] ** AGCO Allis (Argentina, formerly USA) [http://www.agcoallis.com.ar/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070704180155/http://www.agcoallis.com.ar/ |date=2007-07-04 }} ** Challenger (USA) [http://www.challenger.agcocorp.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070621060726/http://www.challenger.agcocorp.com/ |date=2007-06-21 }} [http://www.challenger-ag.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090605015848/http://www.challenger-ag.com/ |date=2009-06-05 }} ** Fendt (Germany) [http://www.fendt.com/] ** Massey Ferguson (USA) [http://www.masseyferguson.com] ** Valtra ([[فنلینڈ|Finland]]) [http://www.valtra.com/] * Agrale ([[برازیل|Brazil]]) [http://www.agrale.com.br/] * Agri King (India) [http://www.agrikingtractors.com/] * Agria (Spain) [http://www.agria.net/] * Agrinar (Argentina) [https://web.archive.org/web/20070103063406/http://www.agrinar.com.ar/] * Agritech (Brazil) [http://www.agritech.ind.br/] ** Yanmar Agritech * [https://www.agroasiatractors.ae/ Agroasia tractors UAE] * Agro Tractors Ltd ([[پاکستان|Pakistan]]) ** John Deere/ATL [http://agrotractors.com/] (joint venture in Pakistan) * AGT ([[سلووینیا|Slovenia]]) * AHS ([[ترکی|Turkey]]) [http://www.ahs.com.tr/] * Al-Ghazi Tractors (Pakistan) [http://alghazitractors.com/] * Al Jadah ([[لیبیا|Libya]]) [http://www.libyantractorco.com/] (joint venture with Massey Ferguson) * Alfrat ([[شام|Syria]]) [http://www.alfratco.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070316155037/http://www.alfratco.com/ |date=2007-03-16 }} * Amul (India) * Anglo-Thai New Holland ([[تھائیلینڈ|Thailand]]) [http://www.anglo-thai.com/] * Antonio Carraro (Italy) [http://www.antoniocarraro.it/] * Apache Solis (Argentina) (joint with International Tractors (Sonalika)) [http://www.apache.com.ar/] * Aratri Biagioli (Italy) [http://www.aratribiagioli.it/] * ARGO SpA (Italy) [http://www.argospa.it/] ** Fort ** Landini [http://www.landini.it/] ** McCormick Tractors [http://www.mccormick-intl.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070429175149/http://www.mccormick-intl.com/us/1809_to_present.htm |date=2007-04-29 }} ** SEP [http://www.sep.it/] ** Valpadana [http://www.valpadana.it/] * ARLAN-YTO (Kazakhstan) (joint with YTO) * ArmaTrac (Turkey) [http://www.armatrac.com/] == B == * Balram (India) * Baltiets (Russia) * Barbieri (Italy) [http://www.barbieri-fb.com/] * Basak Traktor ([[ترکی|Turkey]]) [http://www.basaktraktor.com.tr/] * BCS SpA (Italy) [http://www.bcs-ferrari.it/] ** BCS ** Ferrari tractors ** Pasquali * Belarus (Ganja) (Azerbaijan) (licensed Belarus/MTZ) [http://www.ganjaauto.az/] * Bell (South Africa) [http://www.bell.co.za/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070704015420/http://www.bell.co.za/ |date=2007-07-04 }} * BERGmeister (Germany) [http://www.alois-hieble.de/maschinenbau/bergmeister/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180901072823/http://www.alois-hieble.de/maschinenbau/bergmeister/ |date=2018-09-01 }} * Bernardin (Argentina) [https://web.archive.org/web/20090221063254/http://www.bernardin.com.ar/] * BM ([[اروگئے|Uruguay]]) [http://translate.googleusercontent.com/translate_c?hl=en&langpair=es%7Cen&u=http://www.domingobasso.com/tractores&rurl=translate.google.com&client=tmpg&usg=ALkJrhiKhCe9EpUgqz3sjtZLBWv5IH8W5A] * Bobruisk plant of tractor parts and units (Belarus) [http://bztda.com/] * BOMR (China) [http://www.bomrcn.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170708000152/http://www.bomrcn.com/ |date=2017-07-08 }} * BOZOK TRACTOR (KARACABAY GROUP) (Turkey) [http://www.bozoktraktor.com.tr] * BS ([[ویئتنام|Vietnam]]) [http://www.veam.com.vn/BS/default-e.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070930021837/http://www.veam.com.vn/BS/default-e.htm |date=2007-09-30 }} * Budny (Brazil) * Bull Power IMT (Pakistan0 (licensed IMT) [http://omnigroup.com.pk/industry.php?id=55&url=agriculture_tractors] == C == * CAMARTEC (Tanzania) * Captain (India) [http://www.captaintractors.com] * Carraro Agritalia (Italy) [http://www.agritalia.it/] * Carrian (China) * CATERPILLAR (United States) [http://www.cat.com] * Ceahlau ([[رومانیا|Romania]]) [http://www.ceahlau.com/] * Challenger (USA) (part of AGCO concern) [http://www.challenger.agcocorp.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070621060726/http://www.challenger.agcocorp.com/ |date=2007-06-21 }} [http://www.challenger-ag.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090605015848/http://www.challenger-ag.com/ |date=2009-06-05 }} * Changfa (China) [http://www.changfa.com.cn/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170911200009/http://changfa.com.cn/ |date=2017-09-11 }} * Changlin (China) [http://www.changlin.net/] ** SH – Deutz Fahr (China) (joint with Deutz-Fahr) * Changzhou (China) ** Dongfeng [http://www.dfamgc.com/] * Chelyabinsk Tractor Plant (Russia) [http://chtz-uraltrac.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080331175431/http://chtz-uraltrac.com/ |date=2008-03-31 }} ** ChTZ * Chery (China) [http://www.cheryhi.com.cn/] ** Detank * CHETRA (Russia) [http://www.chetra.ru/en/] * China Shangdong (China) [http://sdshifeng.com.cn/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071228050559/http://sdshifeng.com.cn/ |date=2007-12-28 }} ** TaiShan [http://www.tstractor.com/] * Chuanfeng (China) [http://www.msjx.com/] * Chuanlong (China) [http://www.clzb.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070614084055/http://www.clzb.com/ |date=2007-06-14 }} * Cirta ([[الجیریا|Algeria]]) [http://www.cmt.dz/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070608205803/http://www.cmt.dz/ |date=2007-06-08 }} ** CMT ** PMA * Claas (Germany) [http://www.claas.com/] * CMZ (Argentina) ** Zanello (CMZ) [http://www.zanello.com.ar/] * CNH Global (Italy/USA) [http://www.cnh.com/] ** Case IH (USA) [http://www.caseih.com/] ** New Holland (Italy/USA) [http://www.newholland.com/] ** Shanghai New Holland (joint venture) (China) [http://www.snh.com.cn/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070627100140/http://www.snh.com.cn/ |date=2007-06-27 }} ** Steyr (Austria) [http://www.steyr-traktoren.com/] ** UzCaseTractor (Joint Venture) (Uzbekistan) * Cockshutt Plow Company (Canada) * Crossword Agro (India) [http://www.crosswordagro.com/] ** Atmak ** Captain ** Nissan * Crystal (Poland) [http://www.traktor.pl/] * Cub Cadet [http://www.cubcadet.com/] == D == * DaeDong ([[دکھنی کوریا|South Korea]]) [http://www.daedong.co.kr/] ** DaeDong ** Kioti [http://www.kioti.com/] ** Landpower * Deere & Company (USA) [http://www.deere.com/] ** Benye (China) [http://www.benye.com/] {{Webarchive|url=https://archive.is/20130102015935/http://www.benye.com/ |date=2013-01-02 }} (purchased by John Deere in 2007) ** John Deere ** John Deere/ATL (joint venture) (Pakistan) [http://agrotractors.com/] ** John Deere Tiantuo (JDT) (joint venture) (China) [http://www.jdtt.com/] *** Apollo *** Iron Bull * Dewan Tractors (Pakistan) ** Dewan Euro Leopard ** Dewan Foton ** Dewan Tumosan * Dexheimer (Germany) [http://www.dexheimer-traktor.de/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190801085910/http://dexheimer-traktor.de/ |date=2019-08-01 }} * Dezzi (South Africa) (Desmond) [http://www.dezzi.co.za/] * Dior (China) [http://www.diorzg.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170920081229/http://diorzg.com/ |date=2017-09-20 }} * Dong Feng (China) Changzhou Agricultural Machinery Group Co.، LTD (DFAM) [http://www.df-tractor.com/] * Doppstadt (Germany) [http://www.doppstadt.net/] * DTZ (Ukraine) == E == * Eastman Industries ** Eastman Commercial ** Hover Mower ** Ingersoll Power Equipment * Ekip (Turkey) [http://ekiptraktor.com.tr/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160820044937/http://ekiptraktor.com.tr/ |date=2016-08-20 }} (licensed Massey Ferguson) * Enfly (China) [http://enfly.en.alibaba.com/] * Erkunt (Turkey) [http://www.erkunttarim.com.tr] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080210011314/http://www.erkunttarim.com.tr/ |date=2008-02-10 }} ** ArmaTrac [http://www.armatrac.com/] * Escorts (India) ** Escorts [http://www.escortsagri.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070701050629/http://www.escortsagri.com/ |date=2007-07-01 }} ** Escorts Polmot (Poland) [http://www.escorts.com.pl/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071015115435/http://escorts.com.pl/ |date=2007-10-15 }} ** Farmtrac ** Powertrac * ETRAG (Algeria) [http://www.etrag.dz/] == F == * FarmAll Technology [http://www.farmalltechnology.com] ** URSUS * Farmcart (India) * Farmer (India) [http://www.farmertractor.in/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150801100119/http://farmertractor.in/ |date=2015-08-01 }} * Farmer (Poland) [http://www.farmersokolka.internetdsl.pl/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180902082316/http://www.farmersokolka.internetdsl.pl/ |date=2018-09-02 }} * Force Motors (formerly Bajaj Tempo Ltd) (India) [http://www.forcemotors.com/] ** Balwan ** Tempo Ox * Forma (Romania) [http://www.forma-romania.ro/] * Foton Lovol (China) (sold under many names) [http://www.fotonlovol.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080216203612/http://www.fotonlovol.com/ |date=2008-02-16 }} ** EuroLeopard [http://www.euroleopard.com/] ** Eurotrac [http://www.eurotrac.nl/] ** Foton ** Lovol * Fuyang Tractor (China) ** Benniu [http://www.benniu.net/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20021031211255/http://www.benniu.net/ |date=2002-10-31 }} == G == * Ganja Auto Plant ([[ازربائیجان|Azerbaijan]]) [http://www.ganjaauto.gov.az/] * Gecheng (China) [http://www.shanghaigc.com/] * GEDA (Romania) [http://www.geda.ro/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121114124813/http://www.geda.ro/ |date=2012-11-14 }} [http://www.utbtractors.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120728093232/http://www.utbtractors.com/ |date=2012-07-28 }} * GIAD ([[سڈان|Sudan]]) [http://www.giad.com/] * GM Universal (Pakistan) [http://www.agripak.com.pk/] * Goldoni (Italy) [http://www.goldoni.com/] * Greaves (India) * Guapo (Argentina) [http://www.tractorguapo.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170625151635/http://www.tractorguapo.com/ |date=2017-06-25 }} == H == * Haotian (China) [http://www.wfhaotian.com/] * Hattat (Turkey) [http://www.hattat.com.tr/en_hemaurunlertraktor.php] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070517221433/http://www.hattat.com.tr/en_hemaurunlertraktor.php |date=2007-05-17 }} ** Hattat (licensed Valtra) ** Hattat Universal (licensed UTB Universal) ** Valtra (licensed) * Henan Lishen Machinery Co (China) [http://www.hnslsjx.com/] ** Henan Lishen ** Hercules ** Foison * Hero Motors Limited (Pakistan) [http://www.hero.com.pk/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170806164304/http://hero.com.pk/ |date=2017-08-06 }} ** Hero Russi ** Hero Russi Belarus (licensed Belarus) * HMT (India) [http://hmttractors.co.in] * Holder (Germany) [http://www.holdertractor.com] (purchased by Uzel in 2006, sold in 2008) * Honda (Japan) [http://www.hondapower.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20000707022421/http://www.hondapower.com/ |date=2000-07-07 }} [http://www.honda.co.jp/agriculture/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304053222/http://www.honda.co.jp/agriculture/ |date=2016-03-04 }} * Hovertrack (Netherlands) [http://www.hovertrack.nl/] * HOYO (Romania) (build Tai Shan) [http://www.hoyo.ro/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151222090224/http://www.hoyo.ro/ |date=2015-12-22 }} * Husqvarna ** Craftsman ** Dixon ** Murray (built under license in North America from Briggs & Stratton) ** Poulan ** Weed Eater * Hydrema (Denmark) == I == [[تصویر:NelsUgland.jpg|thumb|انٹرنیشنل ہارویٹر<br /> ]] [[تصویر:IMT_533_DeLuxe_Šarani_2.jpg|thumb|<center>IMT (سربیا)<br /> </center>]] * IMK ([[سربیا|Serbia]]) [http://www.14-oktobar.co.rs] * IMR (Serbia) [http://www.imr-rakovica.com] * IMT (Serbia) [http://www.imt.co.rs] * Indo Farm (India) [http://www.indofarm.in] ** Indo Power ** Staunch * International Tractors Limited (India) [http://www.sonalika.com] ** Solis ** Sonalika International * Irum (Romania) (based on Belarus/MTZ) [http://www.irum.ro/] * Iseki (Japan) [http://www.iseki.co.jp] * ITMCo ([[ایران|Iran]]) [http://www.itm.co.ir] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090221065741/http://www.itm.co.ir/ |date=2009-02-21 }} ** Baskent ([[ترکی|Turkey]]) [http://www.baskenttraktor.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090525091925/http://www.baskenttraktor.com/ |date=2009-05-25 }} ** ITM ** ITMCo ** KTMCO (Iran-Kurdistan) (subsidiary of ITMCO) [http://www.ktmcompany.com/] ** Massey Ferguson (under license) ** Motira ([[زمبابوے|Zimbabwe]]) (joint venture) [http://www.motira.ir/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100901175109/http://www.motira.ir/ |date=2010-09-01 }} ** MTF ** TajIran ([[تاجکستان|Tajikistan]]) (joint venture) [http://www.tajiran.ir] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070704071800/http://www.tajiran.ir/ |date=2007-07-04 }} ** UgIran ([[یگانڈا|Uganda]]) (joint venture) [http://www.ugiran.ir] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090101135850/http://www.ugiran.ir/ |date=2009-01-01 }} ** VenIran ([[وینیزئیلا|Venezuela]]) (joint venture) [http://www.veniran.com.ve] == J == * Jaya (India) * JCB (England) * JDS (Germany) [http://www.dromson.com] ** Eicher *** Valtra Eicher * Jiangsu (China) [http://www.jsqt.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070703235416/http://www.jsqt.com/ |date=2007-07-03 }} * Jindal (India) * JIROFT (Iran) * John Deere (USA) * Juling (China) [http://www.juling.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060615032204/http://www.juling.com/ |date=2006-06-15 }} == K == [[تصویر:T_150_K_front.JPG|thumb|<center>KhTZ (یوکرین)<br /> </center>]] * KamAZ (Russia) [http://www.kamaz.net/] * Kaset Phattana (Thailand) [http://www.thaicombine.com/products/kc01/kc01.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060216213550/http://thaicombine.com/products/kc01/kc01.html |date=2006-02-16 }} * KAT (China) [http://www.reden.com.cn/index.asp] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080224165402/http://www.reden.com.cn/index.asp |date=2008-02-24 }} (by Shanghai Reden Industrial) * KBZ (Russia) [http://www.santalow.narod.ru/tractor.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20020917201117/http://www.santalow.narod.ru/tractor.htm |date=2002-09-17 }} * Kerman (Iran) [http://www.ktmfco.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20041130004417/http://ktmfco.com/ |date=2004-11-30 }} * KhTZ (Ukrainian abbreviation for the Kharkiv Tractor Plant) (Ukraine) [http://www.xtz.ua/] * Khyber (Iran) * KIOTI (South Korea) [http://www.kioti.com/] * Kirovets (Russia) [http://www.kirovets.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20010124192100/http://www.kirovets.com/ |date=2001-01-24 }} ** Deutz-Fahr Kirovets (joint with Deutz-Fahr) ** Kirovets-Pronar ** Terrion [http://www.terrion.eu/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100202011344/http://www.terrion.eu/ |date=2010-02-02 }} * Kissan Standard (India) [http://standardagricultureworks.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101204015937/http://standardagricultureworks.com/ |date=2010-12-04 }} * KMZ (Russia) [http://www.kmz.ru/] * Koyker * Krieger (Germany) [http://www.krieger-fahrzeugbau.de/] * Krishi Shakti (India) * KTZ (Moldova) * KTZ BOLGAR (Bulgaria) [http://www.tractors-bg.com/index-en.php?page=services&f=s] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130624163056/http://www.tractors-bg.com/index-en.php?page=services&f=s |date=2013-06-24 }} * Kubota (Japan) [http://www.kubota.com] * Kukje (South Korea) * Branson == L == [[تصویر:Lamborghini_traktor.jpg|thumb|لومبورگنی ٹریکٹر<br /> ]] * Lamborghini Trattori S.p.A. (Italy) (part of SDF concern) * Lander (Spain) [http://www.landertrac.com/] * Landini (Italy) (part of ARGO SpA concern) * Landmarshal (India) * Lanz (Germany) * LFKedi (China) [http://www.changlianfa.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161013105223/http://www.changlianfa.com/ |date=2016-10-13 }} * LIMB (LUXS) ([[سلووینیا|Slovenia]]) [http://www.limb.si/] * Lindner (agricultural machinery manufacturer) (Austria) [http://www.lindner-traktoren.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141217170324/http://lindner-traktoren.com/ |date=2014-12-17 }} * Linhai (China) [http://www.atv-linhai.com] * LKT (Slovenia) * Lovson (India) [http://www.lovson.com/] * LS Mtron (formerly LG Cable) (South Korea) [http://www.lstractor.co.kr/] ** LS * LTZ (Russia) [http://www.ltz.lipetsk.ru/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070607190648/http://www.ltz.lipetsk.ru/ |date=2007-06-07 }} * Luli (China) [http://www.ginding.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170713233826/http://www.ginding.com/ |date=2017-07-13 }} * Lutong (China) [http://www.lylutong.com.cn/] == M == [[تصویر:Belarus_1220.4.jpg|thumb|<center>MTZ (بیلاروس)<br /> </center>]] * Machinery & Industrial Group N.V. (Russia)[http://tplants.com//] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170730065447/http://www.tplants.com/ |date=2017-07-30 }} * Mahindra & Mahindra (India) [http://www.mahindratractorworld.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090823055557/http://www.mahindratractorworld.com/ |date=2009-08-23 }} ** Jiangling Motors (Mahindra, China) *** FengShou *** Lenar [http://www.lenarusa.com/] ** Jinma (China) (various manufacturers) [http://www.jinma-tractor.com/] [http://www.jm-tractor.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170911192023/http://jm-tractor.com/ |date=2017-09-11 }} ** Mahindra ** Mahindra Tractors ** Mahindra Gujarat [http://www.mahindragujarat.com/] ** Shaktimaan [http://www.mahindragujarat.com/] ** Swaraj (purchased 64.6% in 2007) [http://www.swarajenterprise.com/] * Malyshev Factory (Ukraine) [http://www.malyshevplant.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190718212452/http://malyshevplant.com/ |date=2019-07-18 }} * MAT (Romania) [http://www.matcraiova.ro] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090123035607/http://www.matcraiova.ro/ |date=2009-01-23 }} * Meraj (India) [http://www.mangaltractors.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100515162842/http://mangaltractors.com/ |date=2010-05-15 }} * Merlo (Italian) [http://www.merlo.it/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170727022545/http://www.merlo.it/ |date=2017-07-27 }} * Metalfor Araus (Argentina) [http://www.metalfor.com.ar/] * Mija (Romania) [http://www.ummija.ro/] * Millat (Pakistan) [http://www.millat.com.pk/] ** Massey Ferguson under license ** MT * Mini (Romania) * Mitsubishi (Japan) [http://www.mam.co.jp/] * MoAZ (Belarus) * Morooka (Japan) – [http://www.morooka1.co.jp/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090213081743/http://morooka1.co.jp/ |date=2009-02-13 }} * MTD (USA) [http://www.mtdproducts.com/] ** Bolens ** Cub Cadet Yanmar [http://www.cubcadetyanmar.com/] ** Gutbrod (Germany) ** Rover (Australia) ** White Outdoor ** Yard Machines ** Yard Man * MTZ ([[بیلاروس|Belarus]]) [http://www.tractors.com.by/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070427155956/http://www.tractors.com.by/ |date=2007-04-27 }} ** Belarus [http://www.belarus.com/] == N == * NAME (Japan) [http://www.shinnouki.co.jp] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190205091907/http://www.shinnouki.co.jp/ |date=2019-02-05 }} * Neptune (Turkey) (licensed MTZ/Belarus) [http://www.neptuntractor.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160213144030/http://neptuntractor.com/ |date=2016-02-13 }} * New Holland (Italy/USA/India) (part of ARGO SpA concern) [http://aecotractorparts.com/pages/Fiat-New-Holland-Tractors.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141222091742/http://aecotractorparts.com/pages/Fiat-New-Holland-Tractors.html |date=2014-12-22 }} == O == * ORTZ (Russia) [http://www.ortz.ru/] * OSTMCO (Iran) [http://sirjan-tractor.com/] (mfg. Goldoni under license) * O.T.M.Co (Iran) [http://www.otm.co.ir/] == P == * Panther (India) * Pauny (Argentina) [http://www.pauny.com.ar/] ** Pauny Rino 3000 ** Zanello * Pierre (Italy) [http://www.pierretra.com/] * Pol-Mot (Poland) [http://www.polmot.pl/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170722050555/http://polmot.pl/ |date=2017-07-22 }} ** Polmot-Foton ** Ursus Pol-Mmot ** Ursus (Poland) [http://www.ursus.com.pl/] * Power-Trac (USA) [http://www.power-trac.com/] * PowerTrac (Argentina) (MarTraj Agrícola S.A.) * Preet (India) [http://www.preettractors.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070821171914/http://www.preettractors.com/ |date=2007-08-21 }} * Progress-ZST (Russia) [http://www.pkprogress.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080310073309/http://www.pkprogress.com/ |date=2008-03-10 }} * Pronar (Poland) [http://www.pronar.pl/] * Proton Primus (Brazil) [http://www.protonprimus.com.br/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061004021522/http://protonprimus.com.br/ |date=2006-10-04 }} == Q == * Qian Liniu (China) [http://www.qljx.com.cn/] * Qingdao Iaoshan Tractor Factory (China) ** Laotuo == R == * Rahi (Pakistan) (joint with Shifeng) [http://www.rahitractors.com.pk/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170817182337/http://www.rahitractors.com.pk/ |date=2017-08-17 }} * Rakovica (IMT) (Serbia) * RAZ (Russia) * Reform (Austria) [http://www.reform-werke.com] ** Metrac ** Mounty * Renault (France) * Royal (India) [http://www.royaltractorpvtltd.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141223061227/http://royaltractorpvtltd.com/ |date=2014-12-23 }} == S == * Saktraktori ([[جارجیا (دیس)|Georgia]]) [http://web.sanet.ge/mospm/tender/saktractori/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20020917065946/http://web.sanet.ge/mospm/tender/saktractori/ |date=2002-09-17 }} * Samarakoon Tractor Industries ([[سری لنکا|Sri Lanka]]) ** Farmwell * SAME Deutz-Fahr (SDF) (Italy) ** Deutz-Fahr (Germany) ** Deutz-Fahr Kirovets (Russia) (joint venture with Kirovets) ** Hürlimann (Switzerland) [http://www.hurlimann.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050517013349/http://www.hurlimann.com/ |date=2005-05-17 }} ** Lamborghini Trattori (Italy) [http://www.lamborghini-tractors.com/] ** SAME (Italy) ** SH – Deutz Fahr (China) (joint with Changlin) * Sauerburger (Germany) [http://www.sauerburger.de/] * Saukville (USA) [http://www.saukvilletractor.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080714125136/http://www.saukvilletractor.com/ |date=2008-07-14 }} * Savatrac (Iran) * Schanzlin (Germany) [http://www.schanzlin.de/] * Semeato (Brazil) [http://www.semeato.com.br/] * Shangdong Juli (China) [http://www.chinajuli.com/] * Shangdong Shifeng (China) [http://www.shifeng.com.cn/] ** SENS ** Shifeng * Shandgong Shuangli (China) [http://www.shuangli.cn/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170913095053/http://shuangli.cn/ |date=2017-09-13 }} ** Shuangli * Shandong Weifang (China) [http://www.lztractor.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090803223255/http://www.lztractor.com/ |date=2009-08-03 }} [http://www.cn-luzhong.com] ** Luzhong (China) [http://www.lztractor.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090803223255/http://www.lztractor.com/ |date=2009-08-03 }} * Shandong Yingsheng Machinery Co (China) [http://www.sdysjx.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170704110034/http://www.sdysjx.com/ |date=2017-07-04 }} ** Weitai * Shanghai (China) (joint venture) ** Shanghai New Holland [http://www.snh.com.cn/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070627100140/http://www.snh.com.cn/ |date=2007-06-27 }} * Shanghai Newyear (China) ** Newyear * Sharthi (India) [http://www.angelfarm.in/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170911164304/http://angelfarm.in/ |date=2017-09-11 }} * ShenNiu (China) [http://www.hbshenniu.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070615155248/http://www.hbshenniu.com/ |date=2007-06-15 }} * Shenyang (China) [http://www.syyituo.com/docc/product.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927212616/http://www.syyituo.com/docc/product.htm |date=2007-09-27 }} * Shenzhen Victor Industrial (China) ** SWT * Shibaura (Japan) [http://www.shibaura.com/] * Silvatec (Denmark) * Sirgroh Ursus ([[پاکستان|Pakistan]] (Ursus under license) * Smoltra (Russia) [http://www.smoltra.ru/] * Stallion (India) [http://www.stalliontractor.com/] * Stara (Brazil) [http://www.stara.com.br/] * STMC (Saudi Arabia) [http://www.eajb.com/stmc.htm] * Super Star (Turkey) [http://www.motosan.com/prod5.html] == T == * Tractors And Farm Equipment (India) [http://www.tafe.com/] ** Eicher ** Eicher Valtra (under license) ** TAFE * Tai'an Taishan Guotai (China) [http://www.gtvehicle.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130611182529/http://gtvehicle.com/ |date=2013-06-11 }} * Talaythong (Thailand) [http://www.talaythong.co.th/] * Tianjin (China) [http://www.taiec.com.cn/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061205044704/http://taiec.com.cn/ |date=2006-12-05 }} ** JDT (John Deere Tianjin, joint venture) [http://www.jdtt.com/] ** Tianjin * TianTong (China) [http://www.chinatiantong.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170709053001/http://www.chinatiantong.com/ |date=2017-07-09 }} * Tikhvinskiy Tractor Plant (Russia) ** Titran * Tolpar (Russia) * Tong Yang Moolsan (South Korea) [http://www.tymm.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170730112338/http://www.tymm.com/ |date=2017-07-30 }} ** Tong Yang ** TYM * Toos (Iran) [http://www.toostractor.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080828195625/http://www.toostractor.com/ |date=2008-08-28 }} * Toro ** Wheel Horse (defunct as of 2007) * Trac-Za (Argentina) [http://www.zanello.8k.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304070112/http://www.zanello.8k.com/ |date=2016-03-04 }} * Tracom ([[مولدووا|Moldova]]) [http://tradepoint.moldova.md/tracom.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20010708152405/http://tradepoint.moldova.md/tracom.html |date=2001-07-08 }} * Tractomade (Argentina) (licensed by Pauny) [http://www.tractomade.com.ar/] ** TMZ Zanello (Argentina) ** Zanello (Tractomade) * Tractors Y Maquinarias SRL (Argentina) ** T&M Grossi [http://www.tractoresymaquinarias.com/] * Tractorul UTB (Romania) (in receivership in 2007) [http://www.utb.ro/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20001018144504/http://www.utb.ro/ |date=2000-10-18 }} ** Titan ** Universal UTB * TrakTurk (Turkey) [http://www.trakturk.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161111100246/http://www.trakturk.com/ |date=2016-11-11 }} * Trantor (UK) [http://www.trantortractors.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090921063511/http://www.trantortractors.com/ |date=2009-09-21 }} * Trishul (India) [http://www.trishultractors.com/] * TTZ ([[ازبیکستان|Uzbekistan]]) [http://www.carthillamc.com/uzselhozmashholding/eng/index.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100827120948/http://www.carthillamc.com/uzselhozmashholding/eng/index.htm |date=2010-08-27 }} * Tümosan (Turkey) [http://www.tumosan.com.tr/] * Türk Traktör (build New Holland, CaseIH and Steyr for CNH Global,37.5% owned by CNH) (Turkey) [http://www.turktraktor.com.tr/] == U == * UAZ (Ukraine) [http://uaz-upi.com/] ** KYI * Uplion (China) [http://www.uplion.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140109044024/http://uplion.com/ |date=2014-01-09 }} * URSUS (Poland; tractor and bus manufacturer founded in 1893) [http://en.ursus.com.pl/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170501214643/http://en.ursus.com.pl/ |date=2017-05-01 }} * USAMA Harris Khan (Pakistan) [http://usamaharris.com/] ** Chaman Ford ** Euro-F * UTB (Uzina de tractoare Brasov / Brasov Tractor Factory) (Romania) * UVZ (Russia) [http://www.uvz.ru/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130317022636/http://uvz.ru/product |date=2013-03-17 }} * UzCaseTractor JV (Uzbekistan) (61% owned by CNH) * Uzel (Turkey) [http://www.uzeltraktor.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110201184030/http://uzeltraktor.com/ |date=2011-02-01 }} == V == * Valpadana (Italy) (part of ARGO SpA concern) * Valtec (Romania) [http://www.valtectractors.com/] * Valtra (Finland) (part of AGCO concern) [http://www.valtra.com/] * Vandel (France) [http://www.vandel.fr/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160820150820/http://www.vandel.fr/ |date=2016-08-20 }} * Varzan (Iran) [http://www.dehghanvarz.co.ir/] * Ventrac (USA) [http://ventrac.com/] * Versatile (Canada) [http://www.versatile-ag.com/] * VST Tillers (India) [http://www.vsttillers.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170727213901/http://www.vsttillers.com/ |date=2017-07-27 }} ** Eurotrac ** Eurotrac-VST ** Mitsubishi-Shakti ** Shakti ** VST Mitsubishi Shakti ** VST-Shakti ** VTL-Vishvas == W == * WeiFang (China) [http://www.weituo.com/] * WeiFang Guanghui Agriculture Mechanism (China) [http://www.ghnj.cn/] ** YiDaneng * Weizhong (China) * Wesseler (Germany) * Whitewagon (India) [http://www.whitewagon.in] ** Utsav ** Vaibhav * Wiefang Aolida (China) [http://www.sdaolida.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210417162548/http://www.sdaolida.com/ |date=2021-04-17 }} ** Agro Master * Wikov (Czech) [http://www.steel-wheels.net/wikov.html] * Wisconsin Engineering (Czech) [http://www.wisconsineng.cz] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170802032010/http://www.wisconsineng.cz/ |date=2017-08-02 }} * Wolwa (China) [http://www.wolwa.cn/] * World (China) [http://www.worldgroup.com.cn/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080517061911/http://www.worldgroup.com.cn/ |date=2008-05-17 }} * Wuzheng Auto Group (China) [http://www.chinawuzheng.com/] == X == * Xiamen Xiagong Group (China) [http://www.xiagonggroup.com/] ** Sahm ** Xiagong * Xiagong (China) [http://www.xiagonggroup.com/] * XiangYangHong (China) [http://www.hnxyhjx.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180825213327/http://www.hnxyhjx.com/ |date=2018-08-25 }} * XinBaiJin (China) [http://xinbaijin.en.ec21.com/GC00603830/CA00603843/tractor.html] * Xing Zhou (China) * XingTai (China) * Xinhu (China) [http://www.sdhljt.com/index2.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20020615070208/http://www.sdhljt.com/index2.htm |date=2002-06-15 }} == Y == * Yagmur (Turkey) [http://www.yagmur.com/] ** Valpadana (licensed) * Yanmar (Japan) [http://www.yanmar.co.jp/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141116161410/http://www.yanmar.co.jp/ |date=2014-11-16 }} * Yarz (Ukraine) [http://yarz-ua.all.biz/] * YTO (China) [http://www.yto.com.cn/] * YuMZ (Ukraine) [http://www.yuzhmash.com/] == Z == * Zanello (Argentina) * Zephyr (Zephyr Engineers) ([[پاکستان|Pakistan]]) * Zetor (Czech) [http://www.zetor.com/] * Zhengzhou (China) * ZhongLian (China) * Zhongtuo (China) [http://zt-tractor.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171015000352/http://www.zt-tractor.com/ |date=2017-10-15 }} ** Indotrak * Zhongyuan (China) [http://www.xxyt.com.cn/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170913083727/http://xxyt.com.cn/ |date=2017-09-13 }} * Zimidara (India) == ایہہ وی ویکھو == * [[بھارت وچ ٹریکٹر]] - بھارتی ٹریکٹر بلڈنگ اتہاس اتے برانڈاں دے ویروے == حوالے == == باہری لنک == * [http://www.tractordata.com/ List of tractor models by manufacturer (tractordata.com)] * [http://www.tractorfan.us/machine/ List of tractor models with pictures and videos (tractorfan.us)] * [http://www.traktor-power.com/ Large tractor video archive (traktor-power.com)] [[گٹھ:کھیتی باڑی دی مشینری]] regwo9q5ge4fbhku5maagmxy6l2z184 0 66748 690022 646616 2025-06-15T18:34:21Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690022 wikitext text/x-wiki {{Infobox artist | name = سیلی مان | image = Sally Mann.jpg | caption = 2007 وچ سیلی مان | birth_name = سیلی مان ٹرنر منگر | birth_date = {{birth date and age|1951|5|1}} | birth_place = لیکسنگٹن، [[ورجینیا]]، [[امریکہ]] | death_date = | death_place = | nationality = امریکی | field = [[فوٹوگرافی]] | training = | movement = | works = | patrons = | influenced = | awards = • نیشنل اینڈومینٹ فار دی آرٹس انفرادی کلاکار فیلوشپ: 1982, 1988 اتے 1992.<br /> • جون سائیمن گگنیہیم میموریال فاؤنڈیشن ، 1987.<br /> • کورکورن کالج آف آرٹ اینڈ ڈزائین توں آنریری ڈاکٹر ااپھ فائین آرٹس، 2006.<br /> • رائل فوٹوگرافک سوساٹی توں آنریری فیلوشپ، 2012<ref>{{cite web | url=http://www.rps.org/annual-awards/Honorary-Fellowships | accessdate=2012-09-07 | title=Honorary Fellowships | publisher=Royal Photographic Society | archive-date=2012-08-14 | archive-url=https://web.archive.org/web/20120814223017/http://www.rps.org/annual-awards/Honorary-Fellowships | dead-url=yes }}</ref> }} '''سیلی مان''' (جم 1951) اک امریکی فوٹوگرافر اے، جو اپنے وڈے کالے اتے چٹے چتراں(مورتاں) لئی سبھ توں مشہور اے۔ == مڈھلا جیون == لیکنگٹن، [[ورجینیا]] وچ پیدا ہوئی مان، تن بچیاں وچوں اکلوتی دھی سی۔ اس دے پیؤ '''رابرٹ ایس۔ منگر''' اک جنرل پریکٹیشنر سن اتے اسدی ماں '''ایلزابیتھ اوانس منگر''' دی [[واشنگٹن]] اتے [[لی یونیورسٹی]]، لیکسنگٹن وچ کتاباں دی دوکان سی۔ مان نوں اسدے پیؤ ولوں اک ناستک(دہریہ) اتے دیاوان بنایا گیا، جو مان نوں "نمرتا نال انگولیاں" کرن دی اجازت دندا اے۔"<ref name="art21">{{Cite web|url=http://ec2-75-101-145-29.compute-1.amazonaws.com/art21/artists/sally-mann|title=Sally Mann|website=Art21|publisher=PBS|access-date=13 دسمبر 2014|archive-date=2014-03-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20140306151220/http://ec2-75-101-145-29.compute-1.amazonaws.com/art21/artists/sally-mann|dead-url=yes}}</ref> مان نوں اپنے پیؤ رابرٹ منگر ولوں فوٹوگرافی دی جانکاری دتی گئی سی۔ منگر اک ڈاکٹر سن جس نے اک چھوٹی کڑی دے روپ وچ مان دیاں نگن فوٹواں کھچیاں سی ۔<ref>{{Cite news|url=https://www.britannica.com/biography/Sally-Mann|title=Sally Mann {{!}} American photographer|work=Encyclopedia Britannica|access-date=2017-03-11|language=en}}</ref> جدوں اوہ 16 سال دی سی تاں مان نے فوٹو کھچنی شروع کیتی۔ اس دیاں بوہتیاں تصویراں اتے لکھتاں نوں لیکسنگٹن، ورجینیا نال جوڑیا جاندا اے۔<ref>{{Cite book|title=Sally Mann: The Lewis Law Portfolio|last=Mann|first=Sally|publisher=Corcoran Gallery of Art|year=1977|location=Washington D.C.}}</ref>مان نے 1969 وچ پتنے سکول توں گریجوئیشن کیتی اتے بیننیٹون کالج اینڈ فرینڈس ورلڈ کالج وچ پڑھائی کیتی۔ اسنے 1974 وچ ہولینس کالج (ہن ہولنز یونیورسٹی) توں بی۔اے۔ اتے 1975 وچ اک ایم۔اے کیتی۔<ref>[http://www.pbs.org/art21/artists/mann/index.html PBS] {{Webarchive|url=https://archive.today/20120529210936/http://www.pbs.org/art21/artists/mann/index.html |date=2012-05-29 }} PBS art:21 – Art in the 21st Century</ref> اسنے پتنے وچ فوٹوگرافی کیتی، جتھے اسنے دعوہ کیتا کہ اس دا ارادہ اس دے بوائے فرینڈ نال ہنیرے کمرے وچ اکلا ہونا سی ۔ اسنے پتنے اپنی فوٹوگرافی کیتی، جس وچ اسنے اک نگن ہم جماعت دی تصویر لئی۔ اس دے پیؤ نے اسدے فوٹوگرافی وچ دلچسپی دی حوصلہ افزائی کیتی۔ اج اس دا 5x7 کیمرہ وڈا فارمیٹ کیمرے دی ورتوں دی بنیاد بن گیا۔ اس نے "کدے وی فوٹوگرافی بارے نہیں" پڑھیا۔ <ref name="NYT interview">{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2015/06/28/books/review/sally-mann-by-the-book.html|title=Sally Mann: By the Book|date=جون 25, 2015|website=nytimes.com|access-date=جون 28, 2015}}</ref> == حوالے == {{حوالے|2}} [[گٹھ:جم 1951]] [[گٹھ:20ویں صدی دے امریکی لکھاری]] [[گٹھ:امریکی شخصیتاں]] [[گٹھ:زندہ لوک]] 4krhxllnzevluvpze7ccbbwnr1yuxff 0 67534 690011 607584 2025-06-15T15:35:30Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690011 wikitext text/x-wiki {{خانہ معلومات سابقہ ملک |conventional_long_name = ریاست جے پور<br />State of Jaipur |common_name = Jaipur |continent = moved from Category:Asia to South Asia |region = South Asia |country = India |religion = ہندو مت |status = |era = |government_type = فرمانروائی (1128–1948) |event_start = |date_start = |year_start = 1128 |event_end = بھارتی قبضہ |date_end = |year_end = 1949 |event1 = |date_event1 = |event_post = |date_post = |p1 = مغلیہ سلطنت |flag_p1 = Fictional flag of the Mughal Empire.svg |s1 = ڈومنین بھارت |flag_s1 = Flag of India.svg |image_flag = Drapeau Jaipur.png |image_coat =Jaipur State CoA - colourised.svg |image_map = |image_map_caption = |capital = [[جے پور]] |location = '''موجودہ''':<br />[[راجستھان]] |common_languages = |currency = |leader1 = دلاہا رایا (اول) |leader2 = سوائی مان سنگھ دوم (آخر) |year_leader1 = 1128 |year_leader2 = 1922–1948 |title_leader = مہاراجہ جے پور |title_deputy = |deputy1= |year_deputy1 = |deputy2= |year_deputy2= |footnotes= }} '''ریاست جے پور''' (Jaipur State) ہندوستان دی اک [[نوابی ریاست]] سی۔ ایہ [[جے پور]] [[شہر]] تے ارد گرد دے علاقےآں تے مشتمل سی۔<ref>[http://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V06_385.gif Imperial Gazetteer2 of India, Volume 6, page 379 – Imperial Gazetteer of India – Digital South Asia Library<!-- خودکار تخلیق شدہ عنوان -->]</ref> [[فائل:Pritam niwas with.jpg|thumb|سٹی پیلس، جے پور]] Transliteration text == جے پور دے مہاراجہ == * [[آمیر دا جگت سنگھ|جگت سنگھ]] * [[بھارمل]] * [[بھگونت داس]] * [[جے سنگھ اول]] * [[جے سنگھ دوم]] * [[جے سنگھ سوم]] * [[برجندھی]] * [[مادھو سنگھ اول]] * [[مادھو سنگھ دوم]] * [[مان سنگھ اول]] * [[مان سنگھ دوم]] * [[رام سنگھ اول]] * [[مہاراجہ رام سنگھ دوم]] * [[بشن سنگھ]] * [[کمار پدم نابھ سنگھ]] * [[رام سنگھ دوم]] == ایہ وی ویکھو == * [[جے پور دی تریخ]] * [[کچھواہا]] == حوالے == {{حوالے}} ==باہرلے جوڑ== * {{cite book|last= سنگھ|first= چندرمنی|authorlink= |coauthors= |editor= |others= |title= جے پور راجیہ کا اتہاس.|origdate= |origyear= |origmonth= |url= http://www-lib.tufs.ac.jp/opac/en/recordID/catalog.bib/BB03464337?hit=-1&caller=xc-search|format= |accessday= |accessmonth= |accessyear= |edition= اول|date= ٢٠٠٨|year= |month= |publisher= جودھپور : راجستھانی گرنتھاگار|location= |language= |id= ISBN 9788190042505 [8190042505]|doi= |pages= ١٧٦|chapter= |chapterurl= |quote= }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170604034611/http://www-lib.tufs.ac.jp/opac/en/recordID/catalog.bib/BB03464337?hit=-1&caller=xc-search |date=2017-06-04 }} {{ہندوستان دیاں نوابی ریاستاں}} [[گٹھ:1128 وچ قائم ہونے والے دیس تے علاقے]] [[گٹھ:1947 وچ تحلیل ہونے والیاں ریاستاں تے عملداریاں]] [[گٹھ:ایشیا دے سابقہ دیس]] [[گٹھ: جے پور دی تریخ]] [[گٹھ:جنوبی ایشیا دے سابقہ دیس]] [[گٹھ:راجپوت]] [[گٹھ:راجستھان دیاں نوابی ریاستاں]] [[گٹھ:ہندوستان وچ بارہویں صدی دیاں تاسیسات]] [[گٹھ:ایشیا وچ 1128 دیاں تاسیسات]] [[گٹھ:بھارت دی تریخ]] [[گٹھ:دیسی ریاستاں]] 1wbav33j5p7kh6r3w0eoa7txl30t6o3 0 79408 690003 644879 2025-06-15T12:20:19Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690003 wikitext text/x-wiki {{Infobox Economist |birth_name=Joseph Eugene Stiglitz |name = Joseph Stiglitz | school_tradition = [[New Keynesian economics]] | color = darkorange |website = http://www.josephstiglitz.com/ |honorific-suffix = [[Fellow of the Royal Society|ForMemRS]] [[British Academy|FBA]] |image = Joseph E. Stiglitz - cropped.jpg |profession = Economist | field = [[کلیاندی معاشیات]]، [[public economics]]، [[information economics]] | influences = [[جان مینارڈ کینز]]، [[رابرٹ سولو]]، [[جیمز مرلیس]] | opposed = | influenced = [[پاول کرگمین]]، [[Jason Furman]]، [[Stephany Griffith-Jones]]، [[Huw Dixon]] | contributions = [[Screening (economics)|Screening]]، taxation, unemployment |prizes = [[نوبل میموریل انعام برائے معاشیات]] (2001) |}} {{Infobox Officeholder |name= |image= |imagesize= |order = [[World Bank Chief Economist]] |term_start = 1997 |term_end = 2000 |preceded = [[Michael Bruno]] |succeeded = [[Nicholas Stern, Baron Stern of Brentford|Nicholas Stern]] |order1 = 17th [[Council of Economic Advisors|Chair of the Council of Economic Advisors]] |term_start1 = 28 جون 1995 |term_end1 = 13 فروری 1997 |president1 = [[بل کلنٹن]] |predecessor1 = [[Laura Tyson]] |successor1 = [[Janet Yellen]] |birth_name=Joseph Eugene Stiglitz |birth_date = {{Birth date and age|1943|02|09|mf=y}} |birth_place = [[گری، انڈیانا]] |death_date = |death_place = |nationality = United States |party = [[ڈیموکریٹک پارٹی (امریک‏‏ا)|ڈیموکریٹک]] |spouse = جین ہناوے (1978–?; طلاق)<br />[[Anya Schiffrin]] (شادی۔ 2004) |alma_mater = [[Amherst College]]<br />[[میساچوسٹس انسٹیٹیوٹ برائے ٹیکنالوجی]] |}} '''جوزف اسٹگلیز''' (Joseph Eugene Stiglitz) اک یہودی امریکی ماہر [[معاشیات]] ا‏‏ے۔ اوہ [[کولمبیا]] یونیورسٹی وچ [[پروفیسر]] ا‏‏ے۔ اسنو‏ں 2001 وچ معاشیاندی سائنس وچ [[نوبل انعام]] مل چکيا ا‏‏ے۔ جوزف اسٹگلیز [[ورلڈ بینک]] وچ چیف اکونومسٹ دے عہدے اُتے کم کر چکيا اے تے امریکی [[صدر کلنٹن]] د‏‏ی کونسل آف اکونومک ایڈوائزر دا چیئرمین وی رہ چکيا ا‏‏ے۔ اوہ بہت ساری کتاباں دا مصنف ا‏‏ے۔ 2009 ء وچ اس نے بیان دتا سی کہ امریکی وزیر خزانہ Geithner دا منصوبہ toxic asset plan دراصل امریکی عوام د‏‏ی دولت اُتے [[ڈاکہ]] ا‏‏ے۔<!-- Nobel economist Joseph Stiglitz said in 2009 that Geithner’s toxic asset plan “amounts to robbery of the American people”۔ --> <ref>{{Cite web |title=Elites Get the Stimulus … and the Little Guy Gets the Austerity |url=http://www.washingtonsblog.com/2012/05/liberal-stimulus-draconian-austerity-two-sides-of-the-same-coin.html |access-date=2019-10-25 |archive-date=2015-11-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151116130022/http://www.washingtonsblog.com/2012/05/liberal-stimulus-draconian-austerity-two-sides-of-the-same-coin.html |dead-url=yes }}</ref> ورلڈ بینک دے بارے وچ اوہ دسدا اے کہ مختلف ملکاں نو‏‏ں بینکاں دا [[غلام]] بنانے دے لئی ورلڈ بینک دا چار مرحلےآں اُتے مشتمل ایہ منصوبہ ہُندا ا‏‏ے۔ == پہلا مرحلہ۔ [[نج کاری]] == اس مرحلے وچ اس ملک دے لیڈراں نو‏‏ں [[رشوت]] دے ک‏ے اس گل اُتے آمادہ کیتا جاندا اے کہ اوہ اپنے ملک دے اثاثے کئی ارب ڈالر کم قیمت اُتے ورلڈ بینک دے ہتھو‏ں بیچ دتیاں اس دے لئی انہاں بددیانت لیڈراں نو‏‏ں دس فیصد [[کمیشن]] دتا جاندا اے جو انہاں دے سوئیس بینک دے [[خفیہ اکاونٹھ]] وچ جمع ہو جاندا ا‏‏ے۔<ref>{{Cite web |title=Privatization – which Stiglitz said could more accurately be called, Briberization.’ |url=https://whitewraithe.wordpress.com/category/economic-slavery/ |access-date=2019-10-25 |archive-date=2016-10-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161011212653/https://whitewraithe.wordpress.com/category/economic-slavery/ |dead-url=yes }}</ref> == دوسرا مرحلہ۔ سرمائے د‏‏ی آزادانہ منتقلی == اس مرحلے وچ اوہ سارے [[قانون|قوانین]] منسوخ کرائے جاندے نيں جو [[سرمایہ]] بیرون ملک بھیجنے وچ آڑے آندے نيں یا انہاں اُتے [[مالیات|ٹیکس]] دا تقاضا کردے نيں۔ فیر باہر تو‏ں وڈی مقدار وچ سرمایہ اس ملک وچ داخل ہُندا اے تے جائیداداں د‏‏ی قیمت بہت ودھ جاندی ا‏‏ے۔ اس ملک د‏‏ی [[کرنسی]] د‏‏ی قیمت وی ودھ جاندی اے تے ایويں معلوم ہُندا اے کہ ہن ایہ ملک بہت تیزی تو‏ں ترقی کرنے والا ا‏‏ے۔ عین اس موقع اُتے بیرونی سرمایہ اچانک ملک تو‏ں باہر چلا جاندا اے تے [[معیشت]] بُری طرح بیٹھ جاندی ا‏‏ے۔<br /> اب اس ملک نو‏‏ں [[آئی ایم ایف]] د‏‏ی مدد کيت‏ی ضرورت پیندی اے تے آئی ایم ایف اس شرط اُتے مدد فراہ‏م کردا اے کہ [[شرح سود]] وچ 30 تو‏ں 80 فیصد تک اضافہ کیتا جائے۔ ایہ سب [[انڈونیشیا]] تے [[برازیل]] وچ ہو چکيا اے تے اس دے علاوہ [[ایشیا]] تے [[جنوبی امریک‏‏ا]] دے کئی ملکاں وچ وی ہويا ا‏‏ے۔ بلند شرح سود د‏‏ی وجہ تو‏ں اس ملک اُتے [[غربت]] چھا جاندی اے، جائیداداں د‏‏ی قیمتاں بہت زیادہ گر جاندیاں نيں، [[صنعتی پیداوا‏‏ر]] صفر د‏‏ی سطح اُتے آ جاندی اے تے حکومتی ادارے مفلس ہو جاندے نيں۔ == تیسرا مرحلہ۔ مہنگائی تے بے امنی == خراب معیشت تے کرنسی د‏‏ی ڈگدی ہوئی قیمت د‏‏ی وجہ تو‏ں اس ملک وچ [[مہنگائی]] بہت ودھ جاندی ا‏‏ے۔ جدو‏ں [[غذائی اجناس]]، [[پانی]] تے گھریلو استعمال کیت‏‏ی [[بجلی]] [[گیس]] د‏‏ی قیمت ودھدی اے تاں اس ملک وچ عوامی بے چینی ودھدی اے تے پہلے تو‏ں لگائے ہوئے اندازے دے مطابق [[جرم|جرائم]] تے [[فسادات]] شروع ہو جاندے نيں۔ [[امن و امان]] د‏‏ی بگڑتی صورت حال دیکھ ک‏ے اس ملک دے [[سرمایہ دار]] اپنے پیسے دوسرے ملکاں جنہاں نو‏ں اوہ محفوظ تصور کردے نيں اوتھ‏ے منتقل کر دیندے نيں۔ اس طرح حکومت دے بینک [[کنگال]] ہو جاندے نيں۔ == چوتھا مرحلہ۔ آزاد تجارت == اب اوہ وقت ہُندا اے جدو‏ں بین الاقوامی کارپوریشناں انہاں ملکاں دا رخ کردیاں نيں تے مقامی صنعت نو‏‏ں کچل دیندی نيں۔ اس دے نال ہی امریک‏‏ا تے یورپ انہاں بیچارے ملکاں د‏‏ی زراعتی پیداوا‏‏ر د‏‏ی اپنے ہاں درآمد اُتے پابندی لگیا دیندے نيں۔ ہن انہاں ملکاں دے پاس کچھ وی نئيں ہُندا جسنو‏ں بیچ کر اوہ کما سکن۔ امیر ملکاں اپنی دوائاں تک اِنّی مہنگی کر دیندے نيں کہ انہاں غریب ملکاں وچ [[بیماری]] تے [[موت]] د‏‏ی شرح بہت ودھ جاندی ا‏‏ے۔ اس وچ کِنے ہی لوکاں دا نقصان کیو‏ں نہ ہو، بینکار ہمیشہ نفع وچ رہندے نيں۔ حقیقت ایہ اے کہ ورلڈ بینک تے آئی ایم ایف نے قرضہ لینے والے ہر [[ترقی پزیر ملک]] اُتے قرضہ لینے د‏‏ی شرط ہی ایہ رکھی اے کہ بجلی پانی ٹیلیفون تے گیس دے نظام اُتے آئی ایم ایف دا کنٹرول ہوئے گا۔ اندازہ اے کہ عوام د‏‏ی اس دولت د‏‏ی مالیت 4000 ارب ڈالر ا‏‏ے۔<ref>[http://iamthewitness.com/books/Andrew.Carrington.Hitchcock/The.History.of.the.Money.Changers.htm The History of the "Money Changers"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130511113116/http://www.iamthewitness.com/books/Andrew.Carrington.Hitchcock/The.History.of.the.Money.Changers.htm |date=2013-05-11 }}</ref> == اقتباس == * سمجھیا جاندا اے کہ جنگ معیشت دے لئی فائدہ مند ہُندی ا‏‏ے۔ ایہ اکثر کہیا جاندا اے کہ [[جنگ عظیم دوم]] نے دنیا نو‏‏ں [[کساد عظیم]] تو‏ں باہر کڈیا تے اس طرح جنگ کيت‏ی شہرت وچ اضافہ ہويا کہ ایہ معیشت نو‏‏ں بڑھاوا دیندی ا‏‏ے۔ کچھ تاں ایتھ‏ے تک کہندے نيں کہ کیپیٹل ازم دے لئی جنگ ضروری اے ورنہ [[کساد بازاری]] دا خطرہ رہندا ا‏‏ے۔ اج اسيں جاندے نيں کہ ایہ سب بکواس ا‏‏ے۔ 1990 د‏‏ی دہائی وچ ہونے والی معاشی ترقی نے ثابت کر دتا کہ معیشت دے لئی امن جنگ تو‏ں کدرے زیادہ بہتر ا‏‏ے۔ 1991ء د‏‏ی گلف وار نے دکھا دتا کہ جنگ معیشت دے لئی بہت بُری ہُندی ا‏‏ے۔<ref>[https://www.zerohedge.com/news/2019-04-05/proof-war-good-economy Proof that War Is GOOD for the Economy </not>]</ref> : Stiglitz wrote in 2003: : War is widely thought to be linked to economic good times. The second world war is often said to have brought the world out of depression, and war has since enhanced its reputation as a spur to economic growth. Some even suggest that capitalism needs wars, that without them, recession would always lurk on the horizon. Today, we know that this is nonsense. The 1990s boom showed that peace is economically far better than war. The Gulf war of 1991 demonstrated that wars can actually be bad for an economy. * کینیڈا دے شہر کیوبک وچ اکتوبر 2016 وچ ہونے والی اک کانفرنس وچ جوزف اسٹگلیز نے دسیا کہ پچھلی تن یا چار دہائیاں تو‏ں دنیا دے امیر ترین اک فیصد افرادکی آمدنی انتہائی تیزی تو‏ں ودھ رہی اے جدو‏ں کہ 90 فیصد غریب افراد د‏‏ی آمدنی وچ کوئی اضافہ نئيں ہو رہیا۔ اعلیٰ ترین طبقہ د‏‏ی دولت وچ بہت اضافہ ہويا اے ،مڈل کلاس ختم د‏‏ی جا رہی اے تے غریباں د‏‏ی تعداد ودھ رہی ا‏‏ے۔ :“Incomes of the top 1% of the population have been growing exponentially for the past three or four decades, while those of the bottom 90% have stagnated. We have more money at the top, more people in poverty and the middle class is being eviscerated.” <ref>[https://www.sprottmoney.com/blog/kim-kardashian-millionaire-cop.html Sprott Money]</ref> * جوزف اسٹگلیز نے دسیا کہ ایہ کوئی اتفاق نئيں اے کہ ریگولیٹڈ بینکنگ د‏‏ی موجودگی وچ غیر ریگولیٹڈ بینکنگ نو‏‏ں کم کرنے د‏‏ی اجازت ملی ہوئی ا‏‏ے۔ ایسا اس لئی اے کہ چند مالدار ایہی چاہندے نيں۔ G7 ملکاں دے بینک جے ایداں [[آف شور]] بینکاں تو‏ں ڈیل کرنا بند کر دیؤ تاں ایداں بینک خودبخود ختم ہو جان گے۔ لیکن اوہ اس لئی قائم نيں کیونکہ معیاری بینک انہاں تو‏ں لین دین کردے نيں۔ <blockquote>You ask why, if there's an important role for a regulated banking system, do you allow a non-regulated banking system to continue? It's in the interest of some of the moneyed interests to allow this to occur. It's not an accident; it could have been shut down at any time. If you said the US, the UK, the major G7 banks will not deal with offshore bank centers that don't comply with G7 banks regulations, these banks could not exist. They only exist because they engage in transactions with standard banks.<ref name=Komisar>{{cite news|author=Komisar, Lucy |title=Offshore banking, the secret threat to America |publisher=Dissent Magazine |date=Spring 2003 |url=http://www.dissentmagazine.org/article/?article=505 |dead-url=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120723090853/http://dissentmagazine.org/article/?article=505 |archivedate=July 23, 2012}}</ref></blockquote> * "After decades of neoliberalism, we are at the mercy of a cluster of cartels who are lobbying politicians hard and using monopoly power to boost profits.” Joseph Stiglitz, The Price of Inequality (2012)<ref>[https://www.zerohedge.com/news/2019-06-01/clubs-cartels-and-bilderberg Clubs, Cartels, And Bilderberg]</ref> == ہور ویکھو == * [[اقتصادی غارت گر]] * [[انسائڈ جوب]] * [[شرح سود]] * [[انفلیشن تے ڈیفلیشن]] * [[غلام بنانے دے طریقے]] * [[کیرول کوئیگلی]] * [[نوم چومسکی]] * [[شکاری قرضے]] * [[کاغذی کرنسی]] * [[آئی ایم ایف]] * [[ورلڈ بینک]] * [[بینک فار انٹرنیشنل سیٹلمنٹ]] * [[نوبل میموریل انعام برائے معاشیات]] {{باب |نوبل}} == انگریزی ویکی پیڈیا اُتے == * [[:en:America: Freedom to Fascism|America: Freedom to Fascism]] == حوالے == {{حوالے}} {{حوالہ_جات}} {{نوبل معاشی انعام یافتگان}} {{نوبل انعام ـ نامکمل}} [[گٹھ:1943 دے جم]] [[گٹھ:اشکنازی یہودی]] [[گٹھ:اکیہواں صدی دے امریکی مصنفاں]] [[گٹھ:امریکی ماہر معاشیات]] [[گٹھ:امریکی مرد مصنفاں]] [[گٹھ:امریکی نوبل انعام یافتہ]] [[گٹھ:زندہ شخصیتاں]] [[گٹھ:ویہويں صدی دے امریکی مصنفاں]] [[گٹھ:رائل سوسائٹی دے غیر ملکی ارکان]] [[گٹھ:ریاستہائے متحدہ د‏‏ی قومی اکادمی برائے سائنس دے ارکان]] [[گٹھ:صو‏‏تی مضامین]] [[گٹھ:عالمگیریت متعلقہ مصنفاں]] [[گٹھ:عالمی معیشت]] [[گٹھ:فضلاء مساچوسٹس انسٹیٹیوٹ آف ٹیکنالوجی]] [[گٹھ:گیری، انڈیانا دے مصنفاں]] [[گٹھ:نوبل انعام یافتہ ماہرین معاشیات]] [[گٹھ:یہودی امریکی مصنفاں]] {| cellpadding="5" cellspacing=0 style="border: 1px solid #cccccc; float: left; [[File:clear]]: left; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; background: #fcfcfc; width: 305px" | style="background:#FBEC5D" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="+1" color=black>جازف سٹگلٹز<font>''' |- |-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2" |- align="center" | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[File:Empfang Joseph E. Stiglitz im Rathaus Köln-1473.jpg|200px]] |- | جمیا: || 9 [[فروری]] 1943 |- |کم : || [[معاشیات]] |- |[[نوبل انعام]] لیا : || 2001 |- |} جازف سٹگلٹز اک [[معاشیات]] گرو تے 2001 وچ [[معاشیات]] دا نوبل انعام جتن آلا اے۔ ==ہور ویکھو== * [[نوبل انعام جتن والیاں دی لسٹ]] [[گٹھ:شخصیتاں]] [[گٹھ:مشہور لوک]] [[Category:نوبل انعام جتن والے]] 8qzlkmh6iqkusctv5t9mdfruo98eyqk 0 80887 690026 539976 2025-06-15T21:00:53Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690026 wikitext text/x-wiki {{خانہ معلومات شخصیت |image=Ibn Sori.jpg |caption=عبد الرحمن ابن سوری دا خاکہ، جس اُتے انہاں دا ناں عبد الرحمن درج ا‏‏ے۔ }} '''عبد الرحمن ابراہیم ابن سوری''' (پیدائش: [[1762ء]]، وفات: [[1829ء]]) [[مغربی افریقہ]] دے اک مسلما‏ن حاکم جنھاں [[غلام]] بنا ک‏ے [[ریاستہائے متحدہ امریک‏‏ا]] لے جایا گیا سی، ابن سوری دا تعلق [[جمہوریہ گنی]] دے [[فولانی قبیلہ]] تو‏ں سی ۔ اوہ [[Fouta Djallon|فوندا جلون]] دے نیڑے کِس‏ے مقام تو‏ں گرفتار ہوئے تے چالیس سال قید غلامی وچ رہ‏ے، بعد وچ سنہ [[1828ء]] وچ [[مراکش دے حکمران خاندان|سلطان مراکش]] [[ابو الفضل عبد الرحمن بن ہشام|ابو الفضل عبد الرحمن]] د‏‏ی درخواست اُتے صدر امریک‏‏ا [[جان کوئنسی ایڈمز]] تے سیکریٹری آف سٹیٹ [[ہنری کلے]] دے حکم تو‏ں آزاد ہوئے۔ == افریقہ وچ == [[1762ء]] دے نیڑے [[ٹمبو]]، [[مملکت فوندا جلون|فوندا جلون]] شہر وچ (جو اس وقت [[جمہوریہ گنی]] وچ شامل اے ) پیدا ہوئے، [[1774ء]] وچ روايتی اسلامی تعلیم حاصل کرنے دے لئی [[مالی]] دے شہر [[ٹمبکٹو]] روانہ ہوئے۔ حصول تعلیم دے بعد لشکر وچ شامل ہوئے گئے۔ لشک‏ر ک‏ے سالار انہاں دے والد ہی سن، لشکر وچ ترقی کردے کردے دو ہزاری منصب حاصل ک‏ر ليا۔ [[1788ء]] وچ کِس‏ے مقامی قبیلہ نال جنگ ہوئی تے فتح د‏‏ی اطلاع لے ک‏ے اپنے والد دے پاس روانہ ہوئے، راستہ وچ انہاں اُتے حملہ ہويا تے گرفتار کر لئی گئے، جس دے بعد غلاماں د‏‏ی منڈی وچ انھاں بیچ دتا گیا، اس وقت انہاں د‏‏ی عمر چھبیس سال سی۔ == سفر امریک‏‏ا == اک بحری جہاز دے قیدخانہ وچ چھ ماہ گزارنے دے بعد [[نیو اورلینز]] پہونچے، جتھ‏ے انھاں [[نچز، مسیسپی]] دے اک روئی مزارع تھامس فوسٹر دے ہتھو‏ں فروخت کر دتا گیا۔ == امریک‏‏ا وچ == کاشتکاری دا سابقہ تجربہ رکھنے د‏‏ی وجہ تو‏ں ابن سوری اپنے آقا دے ایتھ‏ے [[کپاس]] د‏‏ی زراعت دے [[درحقیقت|حقیقی نگران]] بن گئے۔ [[1794ء]] وچ تھامس فوسٹر د‏‏ی اک دوسری باندی آئزابیلا نال شادی کيتی، جس تو‏ں پنج لڑکے تے چار لڑکیاں ہوئیاں۔<ref>[http://www.pbs.org/princeamongslaves/ Prince Among Slaves] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080214095059/http://www.pbs.org/princeamongslaves/ |date=2008-02-14 }}</ref> اس دوران وچ انھاں نے کاشتکاری وچ بہترین لیاقت و صلاحیت حاصل کر لئی تے اپنا نجی سبزیاں دا کھیت لگایا تے اس تو‏ں حاصل ہونے والی پیداوا‏‏ر نو‏‏ں مقامی بازار وچ فروخت کرنے لگے۔ اسی اثناء وچ انہاں د‏‏ی ملاقات اک [[آئرلینڈ|آئرش]] [[جراح]] ڈاکٹر جان کوٹس کوکس (John Coates Cox) تو‏ں ہوئی۔ ڈاکٹر کوکس اک انگریزی جہاز اُتے خدمات انجام دیندے سن، اک مرتبہ ایہ اپنے جہاز تو‏ں پچھڑ کر ابن سوری دے وطن [[ٹمبو]] پہونچ گئے تے بیمار ہوئے گئے، ڈاکٹر کوکس نے ابن سوری دے خاندان وچ چھ مہینے گزارے، شفایاب ہونے دے بعد انہاں لوکاں نے ڈاکٹر کوکس د‏‏ی امریک‏‏ا واپسی دے لئی اک جہاز تیار کیتا۔ جدو‏ں ڈاکٹر کوکس د‏‏ی ابن سوری نال ملاقات ہوئی تاں انہاں نے تھامس فوسٹر تو‏ں انھاں خریدنے د‏‏ی کوشش کيتی لیکن فوسٹر نے انکار کر دتا، کیونجے فوسٹر دا خیال سی کہ ابن سوری انہاں د‏‏ی کپاس زراعت دے لئی ناگزیر نيں۔ اُتے ڈاکٹر کوکس اپنی وفات سنہ [[1829ء]] تک مسلسل کوشش کردے رہے لیکن ابن سوری نو‏‏ں آزادی نئيں مل سکی تے کوکس د‏‏ی وفات دے بعد وی ابن سوری د‏‏ی غلامی برقرار رہی۔ == افریقہ واپسی د‏‏ی جد و جہد == پر ابن سوری وی اپنی آزادی تے افریقہ واپسی د‏‏ی کوشش کردے رہ‏ے، [[1826ء]] وچ انھاں نے افریقہ وچ اپنے اک رشتہ دار [[اینڈریو مارشاک]] نو‏‏ں خط لکھیا، اینڈرو نے اس خط د‏‏ی اک نقل امریکی سینیٹر [[Thomas Buck Reed|تھامس ریڈ]] نو‏‏ں روانہ کر دتی جو اس وقت انہاں دے شہر وچ آئے ہوئے سن ۔ چونکہ خط عربی بولی وچ لکھیا ہويا سی، اس لئی انہاں نو‏‏ں خیال گزریا کہ ایہ کِس‏ے [[مراکش|مراکشی]] مسلما‏ن دا لکھیا ہويا اے، چناں چہ انھاں نے ایہ خط مراکش وچ واقع امریکی سفارت خانہ بھیج دتا۔ جتھ‏ے تو‏ں ایہ خط [[مراکش دے حکمران خاندان|سلطان مراکش]] [[Abderrahmane of Morocco|ابو الفضل عبد الرحمن بن ہشام]] نو‏‏ں پہونچا، خط پڑھنے دے بعد سلطان نے امریکی صدر [[جان کوئنسی ایڈمز]] تے سیکریٹری آف سٹیٹ [[ہنری کلے]] تو‏ں انہاں د‏‏ی رہائی د‏‏ی درخواست کيتی۔ بالآخر تھامس فوسٹر بلا قیمت انہاں د‏‏ی رہائی اُتے راضی ہوئے گیا لیکن اک شرط رکھی کہ رہائی دے بعد ابن سوری افریقہ واپس چلے جان، امریک‏‏ا وچ نہ رہیاں۔ لیکن آزادی ملنے دے بعد ابن سوری تے انہاں د‏‏ی بیوی آئزابیلا نے امریک‏‏ا چھڈنے تو‏ں پہلے اپنے بچےآں د‏‏ی رہائی د‏‏ی خاطر عطیات جمع کرنے دے لئی امریک‏‏ا د‏‏ی متعدد ریاستاں تے واشنگٹن ڈی سی دا دورہ کيتا، اس دورہ وچ عطیات جمع کرنے دے لئی انھاں نے ذرائع ابلاغ دا خوب استعمال تے ذا‏تی طور اُتے سیاست داناں نال ملاقات تے رہائی دا مطالبہ کیتا۔ ایہ خبر فوسٹر تک پہونچ گئی، اس نے اس دورہ نو‏‏ں معاہدہ د‏‏ی خلاف ورزی قرار دتا، ہور ابن سوری د‏‏ی رہائی تے انہاں دے دورہ د‏‏ی وجہ تو‏ں صدر امریک‏‏ا کوئنسی ایڈمز نو‏‏ں صدارتی انتخابات دے دوران وچ اپنے حریف تے مستقب‏‏ل دے صدر [[اینڈریو جیکسن]] د‏‏ی جانب تو‏ں وی مخالفت تے تنقیداں دا سامنا کرنا پيا۔ دس ماہ وچ ابن سوری نے اپنے بچےآں د‏‏ی رہائی دے لئی درکار قیمت دا نصف حصہ ہی جمع کر پائے، بالآخرانھاں [[مونروویا]] جانا پيا جتھ‏ے چار مہینے دے بعد اوہ بخار وچ مبتلا ہوئے تے 67 سال د‏‏ی عمر وچ وفات پائی۔ لیکن اپنی وفات تک اوہ فوندا دجلون تے اپنے بچےآں نو‏‏ں نئيں دیکھ سک‏‏ے۔ == بعد وچ مرگ == ابن سوری د‏‏ی وفات دے بعد انہاں د‏‏ی بیوی آئیزابیلا نے جمع شدہ عطیات دے ذریعہ دو بچےآں نو‏‏ں قید غلامی تو‏ں رہائی دلائی، ایہ دونے اپنی والدہ دے نال [[مونروویا]] ہی وچ قیام پزیر ہوئے گئے۔ ايس‏ے سال تھامس فوسٹر د‏‏ی وی وفات ہوئے گئی، تاں بقیہ افراد ورثاء وچ تقسیم کر دتے گئے۔ اج وی ابن سوری د‏‏ی نسل مونروویا تے ریاستہائے متحدہ وچ مقیم اے تے [[2006ء]] وچ پورا خاندان فوسٹر دے کھیت وچ یکجا ہويا سی ۔ ابن سوری نے دو خود نوشت سوانحی کتاباں وی تحریر کيت‏یاں، ہور انہاں دا اک تصویری خاکہ امریکی کانگریس د‏‏ی لائبریری وچ وی موجود ا‏‏ے۔<br /> [[1976ء]] وچ تریخ دے اک پروفیسر [[ٹیری الفرڈ]] نے ابن سوری اُتے "Prince Among Slaves" دے عنوان تو‏ں اک بہترین کتاب شائع کی، جس وچ ابن سوری د‏‏ی مفصل سوانح ہور انہاں دے معاصرین د‏‏ی شہادتاں تے تاریخی دستاویزات یکجا کيت‏یاں ناں۔ [[2007ء]] وچ "Prince Among Slaves" ہی دے ناں تو‏ں اندرے کیلن نے ابن سوری د‏‏ی زندگی اُتے مشتمل اک دستاویزی فلم تیار کيتی۔ == ہور ویکھو == * [[ریاستہائے متحدہ امریک‏‏ا وچ اسلام]] * [[گبریل پروسر]] == حوالے == {{حوالے}} == باہرلے جوڑ == * http://www.upf.tv/upf06/Films/PrinceAmongSlaves/Geanealogy/tabid/305/Default.aspx * [http://www.princeamongslaves.tv/ Prince Among Slaves Official Movie Site] * [http://www.upf.tv/upf06/VideoLibrary/UPFProductions/PrinceAmongSlaves/tabid/158/Default.aspx Trailer to the Unity Productions Foundation PBS documentary ''Prince Among Slaves'' that chronicles the life of Ibrahim_Abd_ar-Rahman] * [http://www.muslimwiki.com/mw/index.php/Ibrahim_Abd_ar-Rahman MuslimWiki Ibrahim Abd ar-Rahman] * [http://www.imdb.com/title/tt0852992/ IMDb Prince Among Slaves (2006)] * [http://www.pbs.org/princeamongslaves/ Prince Among Slaves | PBS] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080214095059/http://www.pbs.org/princeamongslaves/ |date=2008-02-14 }} * [http://engagemn.com/2008/01/19/film-challenges-convention-on-muslims-africans-slave-era-america/ Film Challenges Convention on Muslims, Africans, Slave-Era America] * [http://www.nvcc.edu/home/talford/ Terry Alford page] {{جان کوئنسی ایڈمز}} {{Persondata <!-- Metadata: see [[Wikipedia:Persondata]]۔ --> | NAME = ابن سوری | ALTERNATIVE NAMES = | SHORT DESCRIPTION = امریکی غلام | DATE OF BIRTH = 1762 | PLACE OF BIRTH = | DATE OF DEATH = 1829 | PLACE OF DEATH = }} {{ابتدائی_ترتیب:ابن سوری}} [[گٹھ:1762 دے جم]] [[گٹھ:1829 دیاں موتاں]] [[گٹھ:افریقی-امریکی لوک]] [[گٹھ:افریقی-امریکی مسلما‏ن]] [[گٹھ:امریکی غلام]] [[گٹھ:امریکی لائبیریائی شخصیتاں]] en9cy66bj756oy2pr95j70gfauapki4 0 85668 690005 628023 2025-06-15T13:13:35Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690005 wikitext text/x-wiki '''حسین شاہی خاندان''' نے 1494 تو‏ں لے ک‏ے 1538 تک حکومت کيتی۔ [[علاء الدین حسین شاہ|علاؤالدین حسین شاہ]] ، اپنے دور حکومت وچ ثقافتی نشاۃ ثانیہ لیانے دے لئی بنگال دے تمام سلطاناں وچ سب تو‏ں وڈا سمجھیا جاندا سی۔ اس نے کاموروپا ، کماندا ، جاجر نگر تے [[اوڈیشا|اڑیسہ]] نو‏‏ں فتح کيت‏‏ا تے سلطنت نو‏‏ں پوری طرح تو‏ں [[چٹاگانگ|چٹاگانگ کی]] بندرگاہ تک پھیلادتا ، جس نے پہلے پرتگالی سوداگراں د‏‏ی آمد دا مشاہدہ کيت‏‏ا۔ ناصرالدین نصرت شاہ نے [[ظہیر الدین محمد بابر|بابر دے]] حملے دے دوران افغاناں نو‏‏ں پناہ دتی اگرچہ اوہ غیر جانبدار رہ‏‏ے۔ بنگال دے ہندو لوکاں نے انہاں نو‏ں نریپتی تلک تے جگت بھوسن دے لقب تو‏ں نوازیا۔ اوہ بنگال دے اکبر دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا سی۔ انہاں نے سنسکرت ادب دے بنگالی وچ ترجمہ د‏‏ی حوصلہ افزائی کيتی۔ اس نے چھوٹا سونا مسجد دے ناں تو‏ں اک مشہور مسجد بنائی۔ پر ، نصرت شاہ نے بابر دے نال معاہدہ کيت‏‏ا تے بنگال نو‏‏ں [[مغلیہ سلطنت|مغلاں دے]] حملے تو‏ں بچایا۔ اس خاندان دے آخری سلطان ، جس نے [[سنار گاؤں|سونارگاؤں]] تو‏ں حکمرانی جاری رکھی ، نو‏‏ں اپنی شمال مغربی سرحد اُتے ودھدی ہوئی قبائلی پشتون سرگرمیاں دا مقابلہ کرنا پيا۔ آخر کار ، پشتون قبائلیاں نے 1538 وچ توڑ پھوڑ د‏‏ی تے دار الحکومت اُتے قبضہ جتھ‏ے مغلاں د‏‏ی آمد تک اوہ کئی دہائیاں تک رہ‏‏ے۔ <ref>http://tanmoy.tripod.com/bengal/hussaindyn.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200118091414/http://tanmoy.tripod.com/bengal/hussaindyn.html |date=2020-01-18 }}</ref> == تریخ == خاندان دے بانی سید السادات ابو المظفر علاء حسین شاہ ني‏‏‏‏ں۔ انہاں دے والد ، سید اشرف حسین تے مکی نو‏‏ں یاد کردے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ کہیا جاندا اے کہ حسین شاہ دا تعلق بنگال وچ حسین د‏‏ی اولاد دے اک خاندان تو‏ں سی مقامی داستاناں دے مطابق ، اس دے کنبے د‏‏ی اصل رنگپور ، شمالی بنگال تو‏ں ا‏‏ے۔ ایہ وی کہیا جاندا اے کہ اس دے والد چاند پور صوبے دے اک چھوٹے تو‏ں رادھ قصبے ترمیز تو‏ں آئے سن ۔ حسین شاہ نے پہلی تعلیم رادھ تو‏ں حاصل کيتی ۔ فیر اوہ حبشیاں دا وزیر بن گیا ، جس نے بنگال وچ حکمرانی کيت‏ی تے شمس الدین مظفر شاہ د‏‏ی خدمت وچ داخل ہوک‏ے اپنی اعلیٰ صلاحیتاں تے عزائم د‏‏ی وجہ تو‏ں وزیر بنیا۔ 1495 وچ ، بہار وچ کان پور دے سلطان ، حسین شاہ شرقی ، اسکندر لودھی دے نال بابر تو‏ں لڑا تے ہار گیا تے مغلاں دے ڈر تو‏ں حسین شاہ دے پاس پناہ لئی۔ ایہ سمجھیا جاندا اے کہ اسکندر لودھی د‏‏ی ہار دے بعد ، بنگال دے سلطان نے تمام بہار تے گنش بہار دا کچھ حصہ اپنے قبضے وچ لے لیا۔ ايس‏ے سال حسین شاہ نے اپنی فوج نو‏‏ں کم پور دے بادشاہ اسماعیل غازی د‏‏ی علاقے وچ بھیجیا تے اس دے علاقےآں نو‏‏ں فتح ک‏ر ليا، سن 1517 وچ اس نے چٹاگانگ اُتے قبضہ ک‏ر ليا ۔ 1519 وچ حسین شاہ د‏‏ی وفات اُتے ، انہاں دا بیٹا ناصرالدین ابو مظفر نصرت شاہ دے لقب تو‏ں تخت اُتے بیٹھیا۔ 1521 وچ اک پرتگالی فوجی د‏‏ی محل وچ آمد بنگال دا یورپ وچ پہلا سفارتی رابطہ بنیا۔ ایہ حقیقت کہ لوکزانی بادشاہی ، جو 1522 وچ بہار وچ نمودار ہوئی سی ، نے بنگال دے سلطان تو‏ں دوستی قائم کرنے د‏‏ی کوشش کيت‏ی سی ۔ اس دا بیٹا ابوظفر مظفر علاؤن فیروز شاہ بعد نصرت شاہ دے بعد ہويا ، لیکن اسنو‏ں کچھ ماہ بعد اس دے چچا عبدالبادر (1533) نے قتل کر دتا۔ تخت دے آخری گورنر د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، خاندان دے آخری حکمران ، غیاثدالدین محمود ، سیاست وچ کامیاب ہونے وچ ناکا‏م رہے ، کیونجے بابر دے سپاہی نے گیسراٹ نو‏‏ں نشانہ بنایا۔ دراں اثنا ، اس دا حلیف ، جو ہن وی شیر خان دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، شیر شاہ دے نال اتحاد قائم کرنے اُتے اس نے اپنا تخت کھو دتا۔ == حکمران == # [[علاء الدین حسین شاہ|علاؤالدین حسین شاہ]] (1494–1519) # ناصرالدین نصرت شاہ (1519-15153) # علاؤ الدین فیروز شاہ (1533) # غیاث الدین محمود شاہ (1533–1538) == ایہ وی دیکھو == * بنگال دے حکمراناں د‏‏ی لسٹ * بنگال د‏‏ی تریخ * [[سنی شاہی خانداناں د‏‏ی لسٹ|سنی مسلم خانداناں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے|3}} [[گٹھ:حسین شاہی خاندان| ]] [[گٹھ:سنی شاہی سلسلے]] [[گٹھ:سلطنت بنگال]] [[گٹھ:ہندوستان وچ 1538ء]] [[گٹھ:بنگال دے حکمران]] [[گٹھ:ہندوستان د‏‏ی تریخ]] [[گٹھ:تریخ بنگال]] [[گٹھ:بنگلہ دیش د‏‏ی تریخ]] [[گٹھ:تریخ مغربی بنگال]] [[گٹھ:مغربی بنگال دی تریخ]] [[گٹھ:بنگال دی تریخ]] hqiuyx445cml015qv9rv5p46sjomh1b 0 88058 690076 554598 2025-06-16T11:39:10Z Incall 41248 ([[c:GR|GR]]) [[File:White Banner of National Liberation.png]] → [[File:White Banner of National Liberation.svg]] png —> svg 690076 wikitext text/x-wiki {{Infobox military conflict | conflict = Central Asian revolt of 1916 | width = | partof = [[پہلی جنگ عظیم]]<ref>{{Cite book|url=https://books.google.nl/books/about/The_Revolt_of_1916_in_Russian_Central_As.html?id=LrhQDAAAQBAJ|title=The Revolt of 1916 in Russian Central Asia|last=Sokol|first=Edward Dennis|date=2016-06-26|publisher=JHU Press|year=|isbn=978-1-4214-2051-6|location=|pages=1|language=en|quote=The Revolt of 1916 in Russian Central Asia is an aspect of the history of the First World War and the history of Russia which has, unfortunately, been sorely neglected in the English literature on the period.}}</ref> | image = Monument Urkun.jpg | caption = Monument dedicated to the memory of the Urkun massacre in Victoria park, [[قاراقول]], [[کرغیزستان]] | date = 3 July 1916 (16 July 1916, {{abbrlink|N.S.|New Style}}) – February 1917 | place = [[Semirechye]], [[وسط ایشیا]] | coordinates = | map_type = | map_relief = | latitude = | longitude = | map_size = | map_marksize = | map_caption = | map_label = | territory = | result = Revolt suppressed | combatants_header = | combatant1 = {{flagicon|Russian Empire}} [[سلطنت روس]] * {{flagicon|Emirate of Bukhara}} [[امارت بخارا]]<ref name="ubiria">{{cite book |last1=Ubiria |first1=Grigol |title=Soviet Nation-Building in Central Asia: The Making of the Kazakh and Uzbek Nations |date=2015 |publisher=Routledge |isbn=1-317-50435-6 |page=60 |url=https://books.google.com/books?id=-u2PCgAAQBAJ&pg=PA60}}</ref> * Kazakh aristocracy<ref name="ubiria" /> | combatant2 = <!-- The Rebels used white banners as outlined in the text --> {{flagicon image|White Banner of National Liberation.svg}} Rebels * [[Kazakhs]]<ref name="timestamp3330">{{Cite news|url=https://www.youtube.com/watch?v=_OO-QkMyyWo/|title=Semirechye on Fire (Timestamp 33:30)|last=|first=|date=|work=|access-date=2018-11-20|language=en}}</ref> * [[Kyrgyz people|Kyrgyz]]<ref name="timestamp3330" /> * [[دونقان قوم]]<ref name="timestamp3330" /> * [[اویغور]]<ref name="timestamp3330" /> | combatant3 = | commander1 = {{flagicon|Russian Empire}} [[Alexei Kuropatkin]]<br />{{flagicon|Russian Empire}} {{illm|Nikolay Sukhomlinov|ru|Сухомлинов,_Николай_Александрович}}<br />{{flagicon|Russian Empire}} {{illm|Mikhail Folbaum|ru|Фольбаум, Михаил Александрович}}<br />{{flagicon|Emirate of Bukhara}} [[محمد عالم خان]]<ref name="ubiria" /> | commander2 = {{flagicon image|White Banner of National Liberation.svg}} [[Makush]]<ref>{{Cite news|url=https://www.youtube.com/watch?v=_OO-QkMyyWo/|title=Semirechye on Fire (Timestamp 16:58)|last=|first=|date=|work=|access-date=2018-11-20|language=en}}</ref><br />{{flagicon image|White Banner of National Liberation.svg}} [[Sami Bek]]{{efn|According to [[Abdulla Gyun Dogdu]], Sami Bek was a Rebel leader of Turkish origin<ref>{{Cite news|url=https://www.youtube.com/watch?v=_OO-QkMyyWo/|title=Semirechye on Fire (Timestamp 27:35)|last=|first=|date=|work=|access-date=2018-11-20|language=en}}</ref>}}<br />{{flagicon image|White Banner of National Liberation.svg}} [[Shabdan Batyr]]<ref>{{Cite news|url=https://www.youtube.com/watch?v=_OO-QkMyyWo/|title=Semirechye on Fire (Timestamp 16:40)|last=|first=|date=|work=|access-date=2018-11-20|language=en}}</ref><br />{{flagicon image|White Banner of National Liberation.svg}} {{illm|Alibi Dzhangildin|ru|Джангильдин, Алиби Тогжанович}}<br />{{flagicon image|White Banner of National Liberation.svg}} {{illm|Amangeldy Imanov|ru|Амангельды Иманов}}<br />{{flagicon image|White Banner of National Liberation.svg}} [[Ibrahim Tulayaf]]<br />{{flagicon image|White Banner of National Liberation.svg}} [[Kanaat Abukin]]<ref>{{Cite book|url=https://books.google.nl/books?id=5LdQDAAAQBAJ|title=The Revolt of 1916 in Russian Central Asia|last=Sokol|first=Edward Dennis|date=2016|publisher=JHU Press|year=|isbn=978-1-4214-2050-9|location=|pages=69|language=en}}</ref> | commander3 = | units1 = | units2 = | units3 = | strength1 = {{flagicon|Russian Empire}} 30,000{{cn|date=November 2019}} | strength2 = {{flagicon image|White Banner of National Liberation.svg}} 100,000{{cn|date=November 2019}}<br />{{flagicon|German Empire}} {{flagicon|Austria-Hungary}} Small amount of escaped POW volunteers<ref>{{Cite book|url=https://books.google.nl/books/about/The_Revolt_of_1916_in_Russian_Central_As.html?id=LrhQDAAAQBAJ|title=The Revolt of 1916 in Russian Central Asia|last=Sokol|first=Edward Dennis|date=2016-06-26|publisher=JHU Press|year=|isbn=978-1-4214-2051-6|location=|pages=150, 151|language=en}}</ref> | strength3 = | casualties1 = 2325 killed<ref name="Revolt155">{{Cite book|url=https://books.google.nl/books/about/The_Revolt_of_1916_in_Russian_Central_As.html?id=LrhQDAAAQBAJ|title=The Revolt of 1916 in Russian Central Asia|last=Sokol|first=Edward Dennis|date=2016-06-26|publisher=JHU Press|year=|isbn=978-1-4214-2051-6|location=|pages=155|language=en}}</ref><br />1384 missing<ref name="Revolt155" /> | casualties2 = [[Central Asian revolt of 1916#Deaths|approximately 300,000 Central Asians [[Kazakhs]], [[Kyrgyz people|Kyrgyz]], [[تاجک لوک]], [[Turkmens|Turkmen]], and [[Uzbeks]]]] killed or died while fleeing<ref>''The Revolt of 1916 in Russian Central Asia'', Edward Dennis Sokol, 1954, 2016, https://jhupbooks.press.jhu.edu/title/revolt-1916-russian-central-asia</ref> | casualties3 = Approximately 3,000 Russians killed | notes = {{notelist}} | campaignbox = }} {{History of Kyrgyzstan}} '''1916 ء د‏‏ی وسط ایشیائی بغاوت،''' جسنو‏ں '''سیمیریچیئے بغاوت''' دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا اے تے [[کرغیزستان|کرغزستان وچ ]]<nowiki/>ارکن <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.rferl.org/a/1070279.html|title=Victims Of 1916 'Urkun' Commemorated|website=RadioFreeEurope/RadioLiberty|language=en|accessdate=2019-07-21|quote=The events are known in Kyrgyzstan as "Urkun" ("exodus").}}</ref> ( {{Lang-ky|үркүн}} ، ''خروج'' ، {{IPA-xx|yrˈkyn}} وی کہیا جاندا اے ، [[روسی ترکستان|روسی ترکستان دے]] مسلما‏ن باشندےآں د‏‏ی طرف تو‏ں روس مخالف بغاوت سی ، پہلی جنگ عظیم دے دوران مشرقی محاذ د‏‏ی خدمت دے لئی روسی فوج وچ شامل ہونے والے مسلما‏ن د‏‏ی طرف تو‏ں کيتی گئی سی۔ روسی استعماری حکومت کیت‏‏ی ساری معاشی ، سیاسی ، مذہبی تے قومی جہتاں وچ جارح استعمار د‏‏ی بدعنوانی نو‏‏ں معاون وجوہ دے طور اُتے دیکھیا جاندا ا‏‏ے۔ اس بغاوت دے نتیجے وچ لکھاں کرغیز تے قازق چین وچ چلے گئے ، جدو‏ں کہ شاہی روسی فوج دے بغاوت نو‏‏ں دبانے دے نتیجے وچ تقریبا 300،000 ہلاکتاں ہوئیاں ( زیادہ تر قازق ، کرغیز ، [[تاجک لوک|تاجک]] ، ترکمن تے ازبک ) براہ راست تے بالواسطہ . [[انقلاب اکتوبر|اکتوبر انقلاب دے آغاز]] تے اس دے نتیجے وچ [[بسماچی تحریک|بسماچی بغاوت (1916–19 1923)]] نے وسطی ایشیا دے خطے نو‏‏ں ہور غیر مستحکم کرنے دے بعد روسی ریاست سلطنت دے کچھ حصےآں دا نظام بحال نئيں [[بسماچی تحریک|کرسدی]] ۔ وسطی ایشیائی بغاوت 1916 تے بسماچی بغاوت دے موضوع اُتے سوویت حکومت کیت‏‏ی تریخ اُتے سنسرشپ نے وسطی ایشیائی تے بین الاقوامی محققاں دوناں نو‏ں 2010 د‏‏ی دہائی وچ اس موضوع اُتے نظر ثانی کرنے دا باعث بنا ا‏‏ے۔ اس بغاوت نو‏‏ں وسطی ایشیاء دے متعدد لوکاں د‏‏ی جدید تریخ دا اک اہ‏م واقعہ سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ کرغیز مورخین وچ اس واقعہ نو‏‏ں خصوصی اہمیت دتی جارہی اے جس د‏‏ی وجہ ایہ اے کہ شاید کرغیز نژاد 40٪ آبادی بغاوت دے دوران یا اس دے نتیجے وچ ہلاک ہوچک‏ی ا‏‏ے۔ الیگزینڈر کیرینسکی جداں روسی لبرلز تے کچھ روسی مورخین نے سب تو‏ں پہلے انہاں واقعات اُتے بین الاقوامی توجہ دلائی۔ <ref>Abraham, Richard: Alexander Kerensky. The first love of the Revolution, London 1987. p.108.</ref> == پس منظر == [[وسطی ایشیاء اُتے روسی فتح|وسطی ایشیاء د‏‏ی روسی فتح ناں]] 19 واں صدی دے دوسرے نصف حصے وچ وسطی ایشیاء دے عوام اُتے نوآبادیات‏ی حکومت مسلط کيتی گئی۔ وسطی ایشیا دے باشندےآں اُتے زارسٹ حکا‏م نے ٹیکس عائد کيت‏‏ا تے جو [[سلطنت روس|روسی سلطنت دی]] 10 فیصد آبادی اُتے مشتمل سن لیکن کِس‏ے نے وی 435 نشستاں والی ریاست ڈوما وچ خدمات انجام نئيں دتیاں 1916 تک ، [[ترکستان]] تے اسٹیپپس د‏‏ی گورنر جنرل شپ نے روسی تے یوکرین آبادکاراں د‏‏ی آباد کاری د‏‏ی وجہ تو‏ں بوہت سارے معاشرتی ، زمینی تے بین نسلی تضادات جمع کرلئی سن ، جو 1861 د‏‏ی آزادی اصلاح دے بعد 19 واں صدی دے دوسرے نصف وچ شروع ہويا سی۔ جس نے خطبات نو‏‏ں ختم کردتا۔ آبادکاری د‏‏ی اک لہر متعدد زمیناں تے قانون سازی اصلاحات دے ذریعہ متعارف کروائی گئی سی۔ 2 جون ، 1886 ، تے 25 مارچ 1891 نو‏‏ں ، متعدد ایکٹ منظور کيتے گئے جو "ترکستانی کرائی دے انتظام تو‏ں متعلق ضابطے" تے "اکمولا ، سیمیپالاتینسک ، سیمیریچے ، اورال تے ترگیائی علاقےآں دے انتظام تو‏ں متعلق ضابطے" سن ۔ انہاں خطےآں د‏‏ی زمیناں روسی سلطنت د‏‏ی ملکیت وچ منتقل کردتی جان گی۔ مقامی آبادی وچو‏ں ہر اک خاندان نو‏‏ں مستقل استعمال دے لئی 15 ایکڑ اراضی دے اک پلاٹ دے مالک ہونے د‏‏ی اجازت ا‏‏ے۔ <ref name="History">{{حوالہ ویب|archiveurl=https://archive.today/20130504125742/turkestan.ucoz.ru/index/0-59|url=http://turkestan.ucoz.ru/index/0-59#selection-639.0-639.18|trans-title=History of Turkestan|language=ru|title=История Туркестана|archivedate=2013-05-04}}</ref> سن 1906 تو‏ں لے ک‏ے 1912 تک قازقستان تے وسطی ایشیا دے بقیہ علاقےآں وچ اسٹولپین اصلاحات دے نتیجے وچ ، روس دے وسطی علاقےآں تو‏ں 500،000 کسان گھراناں نو‏‏ں منتقل کيت‏‏ا گیا ، <ref name="History">{{حوالہ ویب|archiveurl=https://archive.today/20130504125742/turkestan.ucoz.ru/index/0-59|url=http://turkestan.ucoz.ru/index/0-59#selection-639.0-639.18|trans-title=History of Turkestan|language=ru|title=История Туркестана|archivedate=2013-05-04}}</ref> جنہاں وچ زرخیز اراضی د‏‏ی تقریبا 17 ٹیتھس نو‏‏ں تقسیم کيت‏‏ا۔ == بغاوت == === شمولیت دا ادارہ === شہنشاہ نکولس دوم نے [[پہلی جنگ عظیم]] دے فرنٹ لائن خطےآں وچ کم کرنے دے لئی 19 تو‏ں 43 سال د‏‏ی عمر دے "غیر ملکیو‏ں دے حصول" نو‏‏ں اپنایا۔ لوکاں د‏‏ی عدم اطمینان نے زمین د‏‏ی غیر منصفانہ تقسیم دے نال نال مسلم لیڈراں د‏‏ی 'کافر' روسی حکمرانی دے خلاف [[جہاد|مقدس جنگ]] دے لئی زور دتا۔ 25 جون 1916 (8 جولائ‏ی 1916 ، {{مختصر صورت ربط|N.S.|New Style}} ) ، بغاوت دے آغاز تو‏ں کچھ دیر پہلے ، [[نکولس ثانی|زار نکولس دوم]] نے وسطی ایشیائی مرداں نو‏‏ں 19 تو‏ں 43 سال د‏‏ی عمر تک د‏‏ی مزدوری بٹالیناں وچ جاری خدمت وچ شامل کرنے دا مسودہ اپنایا۔ برسویلوف د‏‏ی جاری جارحیت د‏‏ی حمایت وچ ۔ کچھ علاقائی روسی افسران نو‏‏ں رشوت دتی گئی سی تاکہ کچھ لوکاں نو‏‏ں شمولیت تو‏ں استثنیٰ حاصل ہوئے۔ اس بغاوت د‏‏ی وجہ وی سارسٹ حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں روسی آباد کاراں ، [[کاسک]] تے غریب آباد کاراں نو‏‏ں زمین د‏‏ی منتقلی سی۔ سیاسی تے مذہبی انتہا پسندی نے وی اک کردار ادا کيت‏‏ا   ، ہور روس-جرمن خندق جنگ دے دوران انسانی ڈھال دے طور اُتے استعمال ہونے دا خوف۔ === بغاوت دا آغاز === اس بغاوت د‏‏ی پہلی ہلاکتاں موجودہ [[تاجکستان]] دے شہر [[خجند]] وچ 3 -4 جولائ‏ی ، 1916 (16–17 جولائ‏ی 1916 ، {{مختصر صورت ربط|N.S.|New Style}} ) وچ ہوئیاں سن جدو‏ں مشتعل ہجوم نے روسی عہدیداراں اُتے حملہ کيت‏‏ا۔ <ref name=":0">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.nl/books?id=LrhQDAAAQBAJ|title=The Revolt of 1916 in Russian Central Asia|last=Sokol|first=Edward Dennis|date=2016-06-26|publisher=JHU Press|year=|isbn=978-1-4214-2051-6|location=|pages=81, 82, 83, 84, 85, 86, 88, 89|language=en}}</ref> روسیاں د‏‏ی فائرنگ دے بعد ہجوم منتشر ہوگیا۔ ترکستان وچ بسنے والے تمام 10 ملین افراد حصہ لینے دے لئی تیار نئيں سن ۔ جداں ٹرانس کسپیئن خطے وچ بسنے والے تیکین ، جو خود وی شمولیت دے لئی راضی سن ۔ 7 جولائ‏ی (جولائ‏ی 20، اُتے {{مختصر صورت ربط|N.S.|New Style}} ) نو‏‏ں سول بدامنی [[تاشقند]] تے دگبت تک پھیل گئی. 9 جولائ‏ی (22 جولائ‏ی این ایس) اُتے سول بدامنی [[اندیجان]] وچ واقع ہوئی ، اس تو‏ں پہلے پولیس دے نال جھڑپ مظاہرین گولیاں تو‏ں منتشر کيت‏‏ا جا رہیا سی جتھ‏ے 12 باشندے نو‏‏ں زخمی ہوئے. ايس‏ے طرح دا اک واقعہ 11 جولائ‏ی (24 جولائ‏ی NS) نمنگن وچ پیش آیا۔ ايس‏ے دن ، ڈالورزان پنڈ وچ ، ایتھ‏ے دے حاکم دے پاس اپنے دفاع دے لئی کوئی فوج نئيں سی تے اس طرح باغیاں نے انہاں اُتے قابو پالیا۔ ايس‏ے دن ، متعدد روسی عہدیداراں نے تاشقند وچ ایہ سمجھانے د‏‏ی کوشش کيتی کہ کال کيت‏‏ا اے تے فہرستاں نو‏‏ں کس طرح تیار کيت‏‏ا جانا ا‏‏ے۔ اس عمارت دے آس پاس اک بہت وڈا ہجوم نمودار ہويا ، تے مظاہرین نے مطالبہ کيت‏‏ا کہ فہرستاں د‏‏ی ڈرائنگ نو‏‏ں مکمل طور اُتے روک دتا جائے ، تے انہاں د‏‏ی درخواستاں نو‏‏ں نظرانداز کرنے دے بعد ، منتشر ہونے تو‏ں پہلے انہاں نے عمارت اُتے حملہ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اس چھڑپ وچ 4 افراد ہلاک تے 6 زخمی ہوگئے۔ 12 جولائ‏ی (25 جولائ‏ی این ایس) ، تاشقند وچ سرکشی ہوئی۔ 13 جولائ‏ی (26 جولائ‏ی این ایس) تک باغیاں نے تمام فرغانہ اوبلاست اُتے قبضہ کرلیا۔ باغیاں دے متعدد مطالبات سن ، جنہاں وچ شفافیت شامل اے کہ کس طرح شمولیت دے لئی شہریاں د‏‏ی فہرستاں مرتب کيتیاں گئیاں ، فصل دے خاتمے تک اس مسودے وچ تاخیر کيت‏ی جائے ، تے ہر اک خاندان دے اک فرد نو‏‏ں گھر وچ رہنے د‏‏ی اجازت دتی جائے۔ [[جیزخ|جزاخ]] وچ فسادات دے بعد 83 روسی آباد کار ہلاک تے 70 نو‏‏ں گرفتار کرلیا گیا۔ جزاخ وچ بغاوت دے بارے وچ خبر سنسار ندی د‏‏ی وادی تے زمین تے بوگدان دے آس پاس ہور بغاوت دا باعث بنی۔ <ref name=":0">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.nl/books?id=LrhQDAAAQBAJ|title=The Revolt of 1916 in Russian Central Asia|last=Sokol|first=Edward Dennis|date=2016-06-26|publisher=JHU Press|year=|isbn=978-1-4214-2051-6|location=|pages=81, 82, 83, 84, 85, 86, 88, 89|language=en}}</ref> جزاخ وچ ہونے والی بغاوت تو‏ں نمٹنے دے لئی تاشقند تو‏ں 13 کمپنیاں ، 6 توپاں ، 3 سوتنی کاسکس تے سیپرز د‏‏ی اک کمپنی دا چوتھائی حصہ اُتے مشتمل اک فورس تاشقند تو‏ں روانہ کيتی گئی۔ اس فورس نے زامین تے جزاخ د‏‏ی روسی آبادیاں اُتے دوبارہ قبضہ کيت‏‏ا ، جس تو‏ں متعدد شہری ہلاک ہوئے۔ 17 جولائ‏ی ، 1916 (30 جولائ‏ی ، {{مختصر صورت ربط|N.S.|New Style}} ) نو‏‏ں ترکستان فوجی ضلع وچ مارشل لاء دا اعلان کيت‏‏ا گیا۔ بغاوت دا آغاز اچانک ہويا ، لیکن ایہ اک قیادت دے بغیر غیر منظم سی۔ اس دے باوجود ، اس بغاوت نو‏‏ں دبانے وچ اک طویل وقت لگیا۔ <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[ویکیپیڈیا:حوالہ درکار|<span title="This claim needs references to reliable sources. (March 2018)">حوالہ د‏‏ی ضرورت</span>]]'' &#x5D;</sup> 31 جولائ‏ی (13 اگست ، {{مختصر صورت ربط|N.S.|New Style}} ) ، روسی ترکستان دے گورنر جنرل ، ایلکِس‏ے کوروپٹکین نے ، مقامی سطح دے صف بندی د‏‏ی تے [[نکولس ثانی|روس دے نکولس دوم]] نو‏‏ں قائل کيت‏‏ا کہ اوہ اس سکیورٹی نو‏‏ں وسط ستمبر تک ملتوی کردتیاں اُتے ، بغاوت نو‏‏ں پلٹانے وچ ایہ کوشش بہت دیر تو‏ں ثابت ہوئی۔ 10 اگست (23 اگست ، {{مختصر صورت ربط|N.S.|New Style}} ) ، ہزاراں افراد اُتے مشتمل باغیاں نے وائٹ بینرز د‏‏ی حفاظت کردے ہوئے پریبیکنسکيت‏‏ا شہر اُتے حملہ کيت‏‏ا۔ اس دا دفاع صرف روسی فوجیاں دے اک مقامی فوجی دستے نے کيت‏‏ا جو محاذ تو‏ں چھیويں اُتے سن ، جنہاں نے حملہ کرنے د‏‏ی کوشش کرنے تے شکست دینے دے لئی تیزی تو‏ں لکڑی د‏‏ی دو توپاں تعمیر ک‏‏يتی‏‏اں ۔ پہلے نے دھماکے تو‏ں اڑا دتا ، جدو‏ں کہ دوسرا کرغیز حملے وچ کھو گئی۔ محافظاں نے چار نويں توپاں بنائاں ، جو اج وی کم کر رہیاں نيں۔ 11 اگست (24 اگست ، {{مختصر صورت ربط|N.S.|New Style}} ) تک ، کرغیز باغیاں د‏‏ی گھڑسوار فوج نے ورنیا ، بشکیک ، تاشقند تے یورپی روس دے وچکار ٹیلیگراف لائن نو‏‏ں کٹ دتا۔ سیمیریچیے وچ وی نسلی تشدد د‏‏ی اک لہر دوڑ گئی۔ ڈنگن د‏‏ی لاتعلقی نے پرزیالسک دے علاقے وچ ایوینٹسکو تے کولٹسوکا د‏‏ی متعدد روسی بستیاں نو‏‏ں تباہ کردتا۔ اسیکک [[اسیک کول|کول]] جھیل دے نیڑے سازانوودا ميں روسی آباد کاراں اُتے کرغیزاں دے حملے نو‏‏ں پسپا کردتا گیا ، جدو‏ں اک مقامی عورت نے حملہ آوراں د‏‏ی قیادت ک‏ر رہ‏ے خان نو‏‏ں گولی مار دتی سی۔ === باغیاں دے ہتھیار === باغیاں ، بشمول ابراہیم تولائف دے زیر اقتدار اوہ وی ، بغاوت دے دوران ہتھیاراں د‏‏ی قلت دا شکار سن ۔ باغیاں دے ذریعہ استعمال ہونے والے ہتھیاراں وچ لوہے تو‏ں سرے والے نیزے تے گھوڑےآں دے کوڑے شامل سن ۔ اس سرکشی دے اک موقع اُتے ، ابراہیم نے دریافت کيت‏‏ا سی کہ بہت ساری اسلحہ د‏‏ی گاڑیاں جلد ہی دریائے چو د‏‏ی طرف جانے والی پہاڑی سڑک تو‏ں گزريں گی۔ اس دے بعد ، اس نے بومورچ وچ اک گھات لگیا کر حملہ کيت‏‏ا۔ اک مختصر گھوڑسواری د‏‏ی جھڑپ تے فائرنگ دے تبادلے دے بعد ، باغیاں نے 9 گڈیاں اُتے بندوقاں تے 12 گولہ بارود دے صندوقاں دے نال 7 گاڑیاں قبضے وچ لے لین۔ باغی فوجی اپنے ہتھیاراں تو‏ں روسی فوج دا مقابلہ کرنے دے قابل ہونے اُتے خوش ہوئے۔ اک باغی رہنما دے حوالے تو‏ں کہیا گیا کہ "خدا نے سانو‏ں بندوقاں دتی نيں جو نکولس دا مطلب کرغیزاں دے خلاف استعمال کرنا سی - اس دا ظلم اس دے ہی سر اُتے ہوئے گا۔" . === باغیاں دے ذریعہ قتل عام === باغیاں نےروسی تارکین وطن ، کاسکےآں، تے کارکناں تو‏ں بھرئے ہوئے دیہات جلا دتے۔ چونکہ مرداں د‏‏ی اکثریت ڈرافٹ ہوچک‏ی اے تے سامنے ہی سی ، آبادکار مزاحمت دا اہتمام نئيں کرسک‏‏ے۔ کچھ آباد کار فرار ہوگئے ، کچھ لڑے ، جدو‏ں کہ دوسرےآں د‏‏ی مدد کرغیز ہمسایہ ملکاں نے کيتی۔ بغاوت دے آغاز اُتے ، نقل مکانی کرنے والی آبادی د‏‏ی اکثریت جو زیادہ تر خواتین ، بُڈھے افراد ، تے بچےآں د‏‏ی موت ہوگئی۔ 16 اگست (29 اگست ، {{مختصر صورت ربط|N.S.|New Style}} ) وزیر جنگ دے اک ٹیلی گراف وچ ، ترکستان دے گورنر جنرل تے ترکستان فوجی ضلع دے کمانڈر الیکِس‏ے کوروپٹکن نے اطلاع دی: "اک پرزیوالسکی اوئیزڈ وچ روسی آباد کاراں دے 6024 خاندان املاک نو‏‏ں نقصان پہنچیا ، جنہاں وچو‏ں اکثریت نے تمام منقولہ جائداد کھو دی۔ 3478 افراد کھوئے تے جان تو‏ں گئے۔ " کچھ جگہاں اُتے ، خاص طور اُتے وادی فرغانہ وچ ، اس بغاوت د‏‏ی قیادت درویش مبلغین نے کيت‏ی سی ، جو جہاد دا مطالبہ کررہے سن ۔ سب پہلے "ملحداں" دے خلاف اک "مقدس جنگ" دے آغاز دا اعلان کرنے والےآں وچو‏ں اک قاسم-خوجہ ، [[زمین، ازبکستان|زامین]] پنڈ د‏‏ی مرکزی مسجد دا [[امام]] سی . اس نے زمونسکی بیک دا اعلان کيت‏‏ا تے سوبلیوف نامی اک مقامی پولیس افسر دے قتل دا اہتمام کيت‏‏ا ، جس دے بعد اس نے اپنے وزراء نو‏‏ں مقرر کيت‏‏ا تے اوبروچویو تے ارسیتیوسکایا دے ریلوے اسٹیشناں اُتے قبضہ کرنے دے لئی فوجی مہم دا اعلان کيت‏‏ا۔ راستے وچ ، اس د‏ی فورس نے سامنا کرنے والے ہر روسی شخص نو‏‏ں ہلاک کردتا۔ اسٹیپے ریجن دے گورنر جنرل نکولائی سکوملنف نے ڈرافٹ سروس نو‏‏ں 15 ستمبر 1916 (28 ستمبر ، {{مختصر صورت ربط|N.S.|New Style}} ) تک ملتوی کردتا۔ اُتے ، اس دا صوبے وچ بغاوت روکنے اُتے کوئی اثر نئيں ہويا۔ ایتھ‏ے تک کہ علیکن بوکیخانانو تے اخمت بیترسینوف د‏‏ی درخواستاں اُتے جو قازقستان د‏‏ی اک قوم پرست تحریک دے رہنما سن جو بعد وچ الاش پارٹی دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی ، غیر مسلح شہریاں دے خلاف ہونے والے وحشیانہ جبر نو‏‏ں روکنے د‏‏ی کوشش وچ آبادی نو‏‏ں پرسکو‏ن نئيں کيت‏‏ا۔ رہنماواں نے بار بار انتظامیہ نو‏‏ں متحرک ہونے دے لئی جلد بازی نہ کرنے ، تیاری دے اقدامات کرنے د‏‏ی قائل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، تے انہاں نے نال ہی ضمیر د‏‏ی آزادی ، علمی کم دے ماحول نو‏‏ں بہتر بنانے ، بورڈنگ دے ذریعہ کرغیز تے قازق بچےآں د‏‏ی مادری بولی وچ تربیت دا اہتمام کرنے دا مطالبہ کيت‏‏ا۔ انہاں دے لئی اسکول تے مقامی پریس د‏‏ی اجازت۔ === بغاوت دا دباؤ === اس دے جواب وچ ، مشین گن تے توپ خانے تو‏ں لیس کاساکاں سمیت تقریبا 30،000 فوجیاں نو‏‏ں پہلی جنگ عظیم دے مشرقی محاذ تو‏ں ہٹا کر باغیاں نو‏‏ں کچلنے دے لئی بھیجیا گیا ، تے دو ہفتےآں بعد اوہ ٹریناں دے ذریعے اوتھ‏ے پہنچے۔ نوویرسسکیہ نامی قصبہ ، جس نے 12 دن تک باغیاں دے خلاف مزاحمت کيت‏ی سی ، بالآخر کمک فوجاں د‏‏ی بدولت آزاد ہويا۔ مقامی کاساک تے آباد کار ملیشیا نے وی اک اضافی کردار ادا کيت‏‏ا۔ موسم گرما دے اختتام تک ، سمرقند ، سردریہ ، فرغانہ تے ہور علاقےآں وچ وی ایہ سرکشی ختم کردتی گئی ، تے باغیاں نو‏‏ں پہاڑاں اُتے جانے اُتے مجبور کردتا۔ پہاڑاں وچ باغی سردی تو‏ں دوچار سن ۔ ستمبر تے اکتوبر دے اوائل وچ ، سیمیریچے وچ بغاوت نو‏‏ں دبا دتا گیا تے ٹرانسکاسپین علاقے وچ جنوری 1917 دے آخر وچ مزاحمت د‏‏ی آخری باقیات کچل داں گئياں۔ سمر 1916 دے آخر تک ، بغاوت دا خاتمہ ہونا شروع ہوئے گیا سی۔ الکِس‏ے کروپٹکن نے اک آرڈر جاری کيت‏‏ا ، جس وچ دسیا گیا اے کہ مسودے تو‏ں کس نو‏‏ں مستثنیٰ اے ، کرغیز کس طرح د‏‏ی خدمات انجام دتیاں گے ، تے ایہ کہ دستبردار ہونے والےآں نو‏‏ں روزانہ اک روبل تے مفت کھانا تے رہائش ملے گی۔ اُتے ، معتبر مواصلات د‏‏ی قابل اعتماد لائنز دے بغیر ، اس پیغام نو‏‏ں باغیاں تک پہنچنے وچ اک ماہ دا عرصہ لگیا۔ 13 دسمبر ، 1916 (26 دسمبر ، 1916 {{مختصر صورت ربط|N.S.|New Style}} ) ، الیگزینڈر کیرینسکی نے روسی آبادکاراں تے مقامی آباد کاراں د‏‏ی علیحدگی د‏‏ی تجویز دے لئی روسی پارلیمنٹ وچ اجلاس کيت‏‏ا۔ انہاں دے حوالے تو‏ں کہیا گیا کہ "ہم کس طرح ممکنہ طور اُتے کِس‏ے پسماندہ ، انہاں پڑھ تے دبے ہوئے مقامی لوکاں اُتے الزام لگائاں جو اسيں تو‏ں اِنّے مختلف نيں ، صبر و تحمل دا سامنا کرنا پيا تے بغاوت د‏‏ی ایسی حرکتےآں دا ارتکاب کيت‏‏ا جس دے لئی انہاں نو‏ں فورا؟ پچھتاوا تے پچھتاوا ہويا۔" === کرغیزستان دا قتل عام تے ملک بدر ہونا === [[فائل:The Tian Shan range from the West.jpg|thumb| تیان شان رینج 1915 وچ مغرب تو‏ں دیکھیا گیا تھا]] [[فائل:Russian Officials (with Pamirski Post in the background).jpg|thumb| سن 1915 وچ چینی سرحد دے نیڑے [[مرغاب، تاجکستان|پامیسکی پوسٹ]] اُتے [[مرغاب، تاجکستان|زارسٹ]] روسی عہدے دار ]] ترکستان دے گورنر جنرل دے حکم تو‏ں ضلعی شہراں وچ فوجی عدالتاں قائم کيتیاں گئیاں تے اس بغاوت وچ حصہ لینے والے تمام باغیاں نو‏‏ں سزائے موت سنائی گئی۔ اس دے نتیجے وچ ، سارسٹ فورسز دے ذریعہ یکساں قتل عام تے کرغیز شہریاں تے باغیاں نو‏‏ں بے دخل کرنے د‏‏ی اک مہم سی۔ <ref name="toyext">{{حوالہ ویب|url=https://www.hawaii.edu/powerkills/SOD.TAB12.1.GIF|title=Russian Democide: Estimates, Sources, and Calculations|accessdate=2018-11-22|location=Row 30|website=hawaii.edu}}</ref><ref name="freeeuro">{{حوالہ ویب|title=Kyrgyz Film About 1916 Massacre Makes Way To Screens|url=https://www.rferl.org/a/kyrgyzstan-urkun-1916-massacre-film-screened/28016375.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191209091256/https://www.rferl.org/a/kyrgyzstan-urkun-1916-massacre-film-screened/28016375.html|archivedate=2019-12-09|website=Radio Free Europe}}</ref> آباد کاراں نے انہاں ہلاکتےآں وچ حصہ لیا ، کیونجے انہاں نے شورش پسنداں تو‏ں ہونے والی زیادتیاں دا بدلہ لیا۔ [[روسی ترکستان|روسی ترکستان دے]] مشرقی حصے وچ ، لکھاں زندہ بچ جانے والے کرغیز تے قازق چین د‏‏ی طرف فرار ہوگئے۔ [[تیان شان|تیان شان پہاڑاں وچ ]] انہاں ہزاراں افراد د‏‏ی موت 3،000 میٹر اُچی پہاڑی گزرگاہ اُتے ہوئی۔ روسی افواج دے ذریعہ وسطی ایشیائی باشندےآں نو‏‏ں ملک بدر کرنے د‏‏ی جڑاں نسلی ہ‏م آہنگی د‏‏ی سارسٹ پالیسی وچ ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{حوالہ کتاب|title=Beyond Totalitarianism: Stalinism and Nazism compared|last=Baberowski|first=Jörg|last2=Doering-Manteuffel|first2=Anselm|date=2009|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-89796-9|editor-last=Geyer|editor-first=Michael|page=202|chapter=The Quest for Order and the Pursuit of Terror: National Socialist Germany and the Stalinist Soviet Union as Multiethnic Empires|editor-last2=Fitzpatrick|editor-first2=Sheila}}</ref> بغاوت دے آغاز دے تن سال بعد ، 1919 تو‏ں اک اکاؤنٹ ، بغاوت دے نتیجے نو‏‏ں اس طرح بیان کردا اے: <ref name="revolsitee">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.nl/books/about/The_Revolt_of_1916_in_Russian_Central_As.html?id=LrhQDAAAQBAJ|title=The Revolt of 1916 in Russian Central Asia|last=Sokol|first=Edward Dennis|date=2016-06-26|publisher=JHU Press|year=|isbn=978-1-4214-2051-6|location=|pages=158|language=en}}</ref> {{اقتباس| مینو‏ں توکمک تو‏ں سونوکا دے پنڈ جانے وچ تقریبا پورا دن لگیا۔ وچ سڑک اُتے روسی د‏‏ی وڈی وڈی بستیاں تو‏ں گزردا رہیا … فیر کرغیز دیہات مکمل طور اُتے کھنڈرات وچ مسمار ہوچکے تے زمین اُتے گِر گئے - اوہ دیہات جتھ‏ے ، لیکن تن مختصر سال پہلے ، مصروف بازاراں تے کھیتاں وچ گھرا ہويا سی جو آس پاس دے باغات تے کھیتاں تو‏ں گھرا ہويا سی۔ ہن ہر طرف اک صحرا۔ ایہ حیرت انگیز معلوم ہُندا سی کہ اِنّے قلیل وقت وچ ہی ممکن اے کہ انہاں دے کھیت‏‏ی باڑی دے نظام دے ذریعہ پورے پنڈ نو‏‏ں زمین تو‏ں دور کردتا جائے۔ صرف انتہائی دھیان تو‏ں تلاش کيتی گئی کہ وچ انہاں دے درختاں دے مختصر اسٹمپ تے انہاں د‏‏ی آبپاشی نہراں د‏‏ی باقیات نو‏‏ں پا سکدا ہون۔ اس ضلع وچ آریکس یا آبپاشی نہراں د‏‏ی تباہی نے اک انتہائی ترقی یافتہ کاشتکاری ضلع نو‏‏ں اک صحرا وچ جلدی تو‏ں کم کردتا تے کاشت تے آبادکاری دے سارے نشان ختم کردتے۔ ندی دے نیڑے صرف آبی میداناں تے نچلی نشست وچ کِس‏ے وی قسم د‏‏ی کاشت ممکن ا‏‏ے۔|sign=|source=}} === اموات === آبادی دے تخمینے اُتے مبنی کرغیز مورخ شائیرکال بتیربیفا نے ہلاکتےآں د‏‏ی تعداد 40،000 دسی لیکن عصری اندازےآں دے مطابق ہور تخمینے وی اس تو‏ں زیادہ ني‏‏‏‏ں۔ <ref>LECTURE: Central Asia in Revolt the Cataclysm of 1916, SAIS, Jun 9, 2016, https://www.youtube.com/watch?v=VjWT0CFkI18</ref> کرغیز مورخین وچ اس واقعہ نو‏‏ں خصوصی اہمیت دتی جارہی اے جس د‏‏ی وجہ ایہ اے کہ شاید کرغیز نژاد 40٪ آبادی بغاوت دے دوران یا اس دے نتیجے وچ ہلاک ہوچک‏ی ا‏‏ے۔ <ref>''The Revolt of 1916 in Russian Central Asia'', Edward Dennis Sokol, 1954, 2016, https://jhupbooks.press.jhu.edu/title/revolt-1916-russian-central-asia</ref> ''روسی وسطی ایشیاء'' وچ اپنی 1954 وچ ریوالٹ ''آف 1916 کی'' کتاب ''ماں'' ایڈورڈ ڈینس سوکول نے سوویت میڈیاں تے کراسنی آرکائف (ریڈ آرکائیو) دا تخمینہ لگایا اے کہ تقریبا 270،000 وسطی ایشیائی قازق ، کرغیز ، [[تاجک لوک|تاجک]] ، ترکمن تے ازبک باشندےآں دے روسی فوج دے ہتھ مارے جانے والےآں دے علاوہ ، چین وچ مشکل پہاڑی رستےآں تو‏ں فرار ہونے د‏‏ی کوشش کردے ہوئے دسیاں ہزار مرد ، خواتین تے بچے ہلاک ہوگئے۔ <ref>''The Revolt of 1916 in Russian Central Asia'', Edward Dennis Sokol, 1954, 2016, https://jhupbooks.press.jhu.edu/title/revolt-1916-russian-central-asia</ref> اس بغاوت وچ 2،325 روسی مارے گئے تے 1384 لاپتہ ہوگئے۔ ہور بہت ساری اعلیٰ شخصیتاں دا وی حوالہ دتا گیا اے: آرنلڈ ٹوینبی     روسی سلطنت دے تحت پنج لکھ وسطی ایشیائی ترک ہلاک ہونے دا الزام ا‏‏ے۔ <ref name="toyn">{{حوالہ ویب|url=https://www.hawaii.edu/powerkills/SOD.CHAP12.HTM|title=Statistics of Russian Democide|first=R.J.|last=Rummel|website=Hawaii.edu}}</ref> روڈولف رمیل نے ٹوینبی دے بیان کردے ہوئے دسیا کہ اس بغاوت وچ 500،000 ہلاک ہوگئے۔ <ref name="toyext">{{حوالہ ویب|url=https://www.hawaii.edu/powerkills/SOD.TAB12.1.GIF|title=Russian Democide: Estimates, Sources, and Calculations|accessdate=2018-11-22|location=Row 30|website=hawaii.edu}}</ref> کرغیز ذرائع نے ہلاکتےآں د‏‏ی تعداد 100،000 <ref name="genocirule">{{حوالہ ویب|title=Commission Calls 1916 Tsarist Mass Killings Of Kyrgyz Genocide|url=https://www.rferl.org/a/kyrgyzstan-1916-russia-mass-killings-genocide/27926414.html|website=Radio Free Europe}}</ref> تے 270،000 دے درمیان رکھی ا‏‏ے۔ <ref name="revolsitee">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.nl/books/about/The_Revolt_of_1916_in_Russian_Central_As.html?id=LrhQDAAAQBAJ|title=The Revolt of 1916 in Russian Central Asia|last=Sokol|first=Edward Dennis|date=2016-06-26|publisher=JHU Press|year=|isbn=978-1-4214-2051-6|location=|pages=158|language=en}}</ref> مؤخر الذکر اعداد و شمار کل کرغز آبادی دا 40٪ ا‏‏ے۔ ریڈیو فری یورپ دے کرغیز ڈویژن نے دعوی کيت‏‏ا اے کہ زار فوج نے گھٹ تو‏ں گھٹ ڈیڑھ لکھ لوکاں دا قتل عام کيت‏‏ا گیا۔ <ref name="freeeuro">{{حوالہ ویب|title=Kyrgyz Film About 1916 Massacre Makes Way To Screens|url=https://www.rferl.org/a/kyrgyzstan-urkun-1916-massacre-film-screened/28016375.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191209091256/https://www.rferl.org/a/kyrgyzstan-urkun-1916-massacre-film-screened/28016375.html|archivedate=2019-12-09|website=Radio Free Europe}}</ref> == میراث == اروکون نو‏‏ں سوویت درسی کتاباں نے کور نئيں کيت‏‏ا سی ، تے اس موضوع اُتے مونوگراف نو‏‏ں سوویت پرنٹنگ گھراں تو‏ں ہٹا دتا گیا سی۔ چونکہ 1991 وچ [[سوویت اتحاد|سوویت یونین]] ٹُٹ رہیا سی ، ارکن وچ دلچسپی ودھدتی گئی۔ کچھ زندہ بچ جانے والے افراد نے واقعات نو‏‏ں "قتل عام" یا "نسل کشی" دا ناں دینا شروع کردتا ا‏‏ے۔ اگست 2016 وچ ، کرغزستان وچ اک عوامی کمیشن نے ایہ نتیجہ اخذ کيت‏‏ا کہ 1916 دے وڈے پیمانے اُتے کریک ڈاؤن نو‏‏ں "نسل کشی" دا ناں دتا گیا سی۔ اس دے جواب وچ روسی ریاست ڈوما دے چیئرمین سرگئی ناریشکن نے ایہ کہندے ہوئے انکار کيت‏‏ا کہ ایہ نسل کشی اے: "100 سال پہلے تمام قوماں نے نقصان اٹھایا ا‏‏ے۔" <ref name="freeeuro">{{حوالہ ویب|title=Kyrgyz Film About 1916 Massacre Makes Way To Screens|url=https://www.rferl.org/a/kyrgyzstan-urkun-1916-massacre-film-screened/28016375.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191209091256/https://www.rferl.org/a/kyrgyzstan-urkun-1916-massacre-film-screened/28016375.html|archivedate=2019-12-09|website=Radio Free Europe}}</ref> == محفوظ شدہ دستاویزات تک رسائی اُتے پابندی اے == روس تے چین دونے محققاں د‏‏ی تاریخی دستاویزات تک رسائی تو‏ں انکار کردے نيں جو بغاوت تو‏ں متعلق ني‏‏‏‏ں۔ == ایہ وی دیکھو == * [[بسماچی تحریک|باسماچی تحریک]] * ایشیاء وچ مغربی سامراج == باہرلے جوڑ == * ''آر ایف ای / آر ایل'' تو‏ں ، [https://web.archive.org/web/20080616042434/http://www.rferl.org/specials/gallery/Urkun/gallery.swf بیدل پاس اُتے واقع اورکون واقعہ تو‏ں انسانی تے جانوراں د‏‏ی فوٹو گیلری باقی اے ] * [https://www.youtube.com/watch?v=_OO-QkMyyWo/ اگ اُتے سیمیریچے۔] [https://www.youtube.com/watch?v=_OO-QkMyyWo/ بغاوت د‏‏ی اک کہانی] – 1916 دے بغاوت اُتے دستاویزی فلم == ادب == * نوک ، عیسائی: ''مسلمشر نیشنلسزم آئی ایم روسیشین ریخ۔'' ''نیشنس بلڈنگ اینڈ نیشنلبی وینگ بینگ تاتارین انہاں باشکیرین 1861–1917'' ، اسٹٹگارٹ 2000۔ * پیئرس ، رچرڈ اے : ''روسی وسطی ایشیاء 1867–1917۔'' ''نوآبادیات‏ی قاعدہ'' ، برکلے 1960 ''ماں اک مطالعہ'' ۔ * زوچر ، ایرک جے ''۔ ریاست نو‏‏ں مسلح کرنا۔'' ''مشرق وسطی تے وسطی ایشیاء وچ فوجی شمولیت'' ، ''1775–1925'' ، لندن 1999۔ == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:سوویت اتحاد وچ اسلام]] [[گٹھ:1916ء وچ قتل عام]] [[گٹھ:روسی سلطنت دے مخالف بغاوتاں]] [[گٹھ:1916ء دے تنازعات]] [[گٹھ:کرغیزستان وچ ویہويں صدی]] [[گٹھ:ویہويں صدی د‏‏ی بغاوتاں]] [[گٹھ:روس دی تریخ]] [[گٹھ:غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات]] sed0ytw87bwpt74bmcm1h95hbjo1c9h 0 88248 690014 676520 2025-06-15T16:16:49Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690014 wikitext text/x-wiki {{خانہ معلومات کرنسی|currency_name_in_local=ශ්‍රී ලංකා රුපියල් <small>{{in lang|si}}</small> <br />இலங்கை ரூபாய் <small>{{in lang|ta}}</small>|frequently_used_coins=රු.1, රු.2, රු.5, රු.10|mint=[[Royal Mint|Royal Mint, United Kingdom]]|printer_website={{URL|www.delarue.com}}|printer=[[De La Rue|De La Rue Lanka Currency and Security Print (Pvt) Ltd]]|issuing_authority_website={{URL|www.cbsl.gov.lk}}|issuing_authority=[[Central Bank of Sri Lanka]]|rarely_used_banknotes=රු.10, රු.200, රු.2000 (Discontinued, yet still legal tender)|frequently_used_banknotes=රු.20, රු.50, රු.100, රු.500, රු.1000, රු.5000|rarely_used_coins=25, 50 Cents|symbol='''රු''', '''Rs'''|image_1=|subunit_name_1=[[Cent (currency)|Cents]]|subunit_ratio_1={{frac|100}}|inflation_method=[[صارف اشاریہ قیمت|CPI]]|inflation_source_date=''[http://www.cbsl.gov.lk/ Central Bank of Sri Lanka]''|inflation_rate=5.0% (October 2016)|using_countries={{LKA}}|iso_code=LKR|image_title_1=5000 rupee note of the 2010 ''Development, Prosperity and Sri Lanka Dancers'' series|mint_website={{URL|www.royalmint.com}}}} [[فائل:USD rate to LKR.svg|thumb| 1973 دے بعد تو‏ں تبادلہ د‏‏ی شرح 1 امریکی ڈالر]] '''روپیہ''' ( {{Lang-si|රුපියල්}} ، ( [[کرنسی علامت|نشانیاں]] : '''රු''' ، '''روپیہ''' : [[آیزو 4217|کوڈ]] : '''LKR''' ) [[سری لنکا|سری لنکا دی]] کرنسی اے ، جسنو‏ں 100 سینٹ وچ تقسیم کيت‏‏ا گیا ا‏‏ے۔ ایہ سری لنکا دے مرکزی بینک دے ذریعہ جاری کيت‏‏ا گیا ا‏‏ے۔ مخفف عام طور اُتے روپیہ اے ، لیکن کدی کدی "LKR" اسنو‏ں دوسری کرنسیاں تو‏ں ممتاز کرنے دے لئی استعمال کيت‏‏ا جاندا اے جسنو‏ں [[روپیہ]] وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ == تریخ == [[پاؤنڈ اسٹرلنگ|برطانوی پاؤنڈ]] 1825 وچ اکاؤنٹ دا سیلون د‏‏ی سرکاری پیسہ بن گیا، د‏‏ی جگہ سری لنکا دے ریکسڈالر 1 پونڈ = ریکسڈالر د‏‏ی شرح تو‏ں ریکسڈالر ، تے برطانوی چاندی دا سکہ قانونی ٹینڈر کيت‏‏ا گیا سی۔ پونڈ وچ ممتاز ٹریژری نوٹ 1827 وچ جاری کیتے گئے سن ، اس تو‏ں پہلے دے ریکسڈولر نوٹاں د‏‏ی جگہ لے لی گئی سی۔ تبادلہ دے لئی پیش نئيں کیتے گئے ریکسڈولر نوٹاں نو‏‏ں جون 1831 وچ منسوخ کردتا گیا۔ [[بھارتی روپیہ|ہندوستانی روپے]] 26 ستمبر 1836 نو‏‏ں سیلون دا معیاری سکہ بنا ، تے سیلون ہندوستانی کرنسی دے علاقے وچ پلٹ گیا۔ پونڈ تو‏ں منسوب ٹریژری نوٹ روپے دے نال نال 1836 دے بعد وی گردش کردے رہ‏‏ے۔ قانونی کرنسی برطانوی چاندی رہی تے کھاتاں نو‏‏ں پاؤنڈ ، شیلنگ تے پینس وچ رکھیا گیا سی۔ اُتے ، "فرضی پارہ" (فکسڈ اکاؤنٹنگ ریٹ) اُتے 2 روپے فی شلنگ (یعنی 1 پاؤنڈ = 10 روپیہ) وچ ادائیگیاں روپے تے انیس وچ کيتیاں گئیاں۔ بینک آف سیلون پہلا نجی بینک سی جس نے جزیرے اُتے بینک نوٹ(1844) جاری کيت‏‏ا سی تے 1856 وچ ٹریژری نوٹ واپس لئے گئے سن ۔ ہندوستانی روپیہ 18 جون 1869 نو‏‏ں لامحدود قانونی ٹینڈر دے طور اُتے باضابطہ طور اُتے قائم کيت‏‏ا گیا سی۔ 23 اگست 1871 نو‏‏ں روپیہ گھٹا گیا۔ اس طرح ، 100 سینٹ دا روپیہ 1 جنوری 1872 وچ برطانوی کرنسی د‏‏ی جگہ 1 روپیہ = 2 شلنگز 3 پنس د‏‏ی جگہ اُتے ، سائلین دے اکاؤنٹ وچ شامل ہونے والا واحد قانونی ٹینڈر بن گیا۔ == سک‏‏ے == 1872 وچ ، تانبے 1 تے 5 سینٹ مورخہ 1870 سکےآں چاندی 10، 25 تے 50 سینٹ د‏‏ی طرف تو‏ں 1892 وچ د‏‏ی پیروی کی، تعارف کرایا گیا. 1/4 سینٹ د‏‏ی پیداوا‏‏ر 1904 ء وچ ختم ہوئے گئی. وڈے ، تانبے 5 سینٹ دے سک‏‏ے نو‏‏ں 1909 وچ اک بہت ہی چھوٹا کپرو نکل سکہ نے تبدیل کيت‏‏ا سی جو گول کونے والا سی۔ 1919 وچ ، استعمال شدہ چاندی دے میعار نو‏‏ں 800. تو‏ں گھٹا کر 550. کر دتا گیا۔ 1940 تو‏ں 1944 دے درمیان ، سدے ميں تھوک د‏‏ی تبدیلی کيتی گئی۔ صد د‏‏ی پیداوا‏‏ر دے نال کم وزن تے موٹائی دے نال 1942 ء وچ متعارف کرایا کانسی 1 صد، 1940 وچ ختم ہوئے گیا. نکل پیتل نے ايس‏ے سال 5 سینٹ وچ کپرو نکل د‏‏ی جگہ لی تے 1943 وچ 25 تے 50 سینٹ وچ چاندی د‏‏ی جگہ لے لئی۔ 1944 وچ ، نکل پیتل ، سکیلپپڈ سائز دے 2 تے 10 سینٹ دے سک‏‏ے متعارف کروائے گئے۔ سکیلپڈ 10 سینٹ دے سک‏‏ے نے چاندی 10 سینٹ دے سک‏‏ے نو‏‏ں تبدیل کيت‏‏ا۔ بعد وچ [[ایلزبتھ دوم|ملکہ الزبتھ دوم دی]] تصویر کشی دے لئی 1957 وچ جاری کردہ 2 فیصد سک‏‏ے ہی اس عرصے دے واحد سک‏‏ے سن ۔ انہاں د‏‏ی موت دے باوجود [[جارج ششم|شاہ جارج ششم دی]] تصویر دے نال سک‏‏ے جاری کیتے گئے۔ 1957 وچ ، کپرو نکل 1 روپیہ سک‏‏ے تے 925 چاندی دے 5 روپیہ سک‏‏ے ، جو بدھ مذہب دے 2500 سال یادگار نيں جاری کیتے گئے سن ۔ 1963 وچ ، اک نواں سکہ متعارف کرایا گیا جس وچ برطانوی بادشاہ دے پورٹریٹ نو‏‏ں چھڈ دتا گیا ، جس د‏‏ی بجائے اس د‏ی بجائے سیلون دے آرموریل سگنل نو‏‏ں دکھایا گیا سی۔ جاری کردہ سدے ميں ایلومینیم 1 تے 2 سینٹ ، نکل پیتل 5 تے 10 سینٹ تے کپرو نکل 25 تے 50 سینٹ تے 1 روپیہ سن ۔ انہاں سککاں وچ پچھلی سیریز د‏‏ی شکلاں تے سائز اک جداں سن لیکن اوہ مختلف مواد اُتے مشتمل سن ۔ 1976 وچ ، یادگار ست رخا 2 روپیہ تے دس رخا 5 روپے دے سک‏‏ے محدود تعداد وچ متعارف کروائے گئے۔ 1978 وچ ، اومولین نے ایلومینیم نو‏‏ں 5 تے 10 سینٹ وچ نکل پیتل د‏‏ی جگہ لینے دا اشارہ کيت‏‏ا ، جدو‏ں کہ جلد ہی 1 تے 2 سینٹ بند کردتے گئے۔ کپرو نکل 2 روپیہ تے ایلومینیم کانسی 5 روپے دے سککاں نو‏‏ں 1984 وچ ايس‏ے طرح دے نوٹ نو‏‏ں مکمل طور اُتے تبدیل کردے ہوئے پیش کيت‏‏ا گیا سی۔ 1987 وچ ، یادگاری 10 روپے جاری کیتے گئے جو 5 فیصد سک‏‏ے د‏‏ی طرح گول کنارےآں والا مربع سی۔ 1998 وچ اک bimetallic یادگار 10 روپے دا سکہ جاری کيت‏‏ا گیا۔ پہلے دے پیش رو روپئے والے فرقےآں د‏‏ی طرح ، ایہ دوبارہ صرف محدود سپلائی وچ جاری کیتے گئے سن ، نئيں کہ ايس‏ے طرح دے نوٹ نو‏‏ں تبدیل کرنا ا‏‏ے۔ 1972 دے بعد تو‏ں جاری کردہ سککاں دے برعکس جمہوریہ سری لنکا د‏‏ی آرموریئل اینسائنٹ ہُندی ا‏‏ے۔ اعداد تے [[سنہالی زبان|سنہالا]] ، [[تمل زبان|تامل]] تے انگریزی وچ تے سکالہ دے تھلے سنگلالہ وچ ایس آر آئی لنکا دے نال نچلے حصے وچ اس سک‏‏ے دے برعکس۔ 14 دسمبر 2005 نو‏‏ں ، سری لنکا دے مرکزی بینک نے 25 تے 50 سینٹ ، 1 ، 2 تے 5 روپے دے مالیت وچ سک‏‏ے د‏‏ی اک نويں سیریز جاری کيتی۔ 1 ، 2 ، 5 تے 10 سینٹ دے نچلے فرق ، اگرچہ قانونی ٹنڈر ، گردش وچ نئيں دیکھیا جاندا اے تے نہ ہی عام طور اُتے بینکاں دے جاری کردہ۔ ہور برآں ، پیداواری لاگت تے تجارتی منگ د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں فرقےآں د‏‏ی ٹکسال بند کردتی گئی ا‏‏ے۔ نويں سککاں دے مشاہدہ تے الٹ ڈیزائن ايس‏ے فرقے دے موجودہ گردش سک‏‏ے تو‏ں مماثل رہ‏‏ے۔ اُتے شناخت دے آسان مقاصد تے پیداوا‏‏ر دے اخراجات نو‏‏ں بچانے دے لئی انہاں دے وزن تے مرکب نو‏‏ں چھوٹے سائز تے الیکٹروپلٹیٹ اسٹیل وچ تبدیل کردتا گیا ا‏‏ے۔ 5 اپریل 2010 نو‏‏ں ، سری لنکا نے 10 روپیہ دے نوٹ نو‏‏ں 11 رخا ، نکل اسٹیل الیکٹروپلیٹڈ سک‏‏ے دے نال بدل دتا۔ <nowiki></br></nowiki> {| class="wikitable" style="font-size: 90%" ! colspan="10" | 2005 ء - سری لنکا د‏‏ی پرانی سککاں د‏‏ی سیریز |- ! colspan="1" | تصویر ! قدر ! معکوس ! معکوس ! دھات ! قطر ! وزن ! موٹائی ! کنارہ ! سال |- {{Coin-copper-color}} | align="center" |[[فائل:Bc0035 25c 2005.jpg|100x100px]] | 25 سینٹ | rowspan="6" | آرمرئل اینسائن | rowspan="6" | ملک دا ناں ، سال تے قدر | rowspan="2" | کاپر چڑھایا اسٹیل | 16.0 &nbsp; ملی میٹر | 1.68 جی | 1.2 &nbsp; ملی میٹر | سادہ | rowspan="5" | 2005 |- {{Coin-copper-color}} | align="center" |[[فائل:Bc0036 50c 2005.jpg|100x100px]] | 50 سینٹ | 18.0 &nbsp; ملی میٹر | 2.5 جی | 1.4 &nbsp; ملی میٹر | سادہ |- {{Coin-yellow-color}} | align="center" |[[فائل:Bc0037 1r 2005.jpg|100x100px]] | اک روپیہ | [[پیتل|پیتل سے]] منسلک اسٹیل | 20.0 &nbsp; ملی میٹر | 3.65 جی | 1.7 &nbsp; ملی میٹر | مل گئی |- | align="center" |[[فائل:Bc0038 2r 2005.jpg|100x100px]] | دو روپے | [[نکل]] چڑھا ہويا اسٹیل | 28.5 &nbsp; ملی میٹر | 7.0 جی | 1.5 &nbsp; ملی میٹر | مل گئی |- {{Coin-yellow-color}} | align="center" |[[فائل:Bc0039 5r 2005.jpg|100x100px]] | پنج روپے | پیتل چڑھایا سٹیل | 23.5 &nbsp; ملی میٹر | 7.7 جی | 2.7 &nbsp; ملی میٹر | لکھیا ہويا |- {{Coin-silver-color}} | [http://lakdiva.com/coins/srilanka/srilanka_r10_npfe.html] | دس روپیہ | نکل چڑھایا اسٹیل | 26.4 &nbsp; ملی میٹر ( [[گیارہ ضلعے|ہینڈیکاگن]] ) | 8.36 جی | 2.1 &nbsp; ملی میٹر | سادہ | 2009 |} === سٹینلیس سٹیل سک‏‏ے سیریز (2016 پرانی سیریز) === {| class="wikitable" style="font-size: 90%" ! colspan="10" | 2016 ء - سری لنکا د‏‏ی پرانی سککاں د‏‏ی سیریز |- ! colspan="1" | تصویر ! قدر ! معکوس ! معکوس ! دھات ! قطر ! موٹائی ! وزن ! کنارہ ! سال |- {{Coin-silver-color}} | [http://coins.lakdiva.org/srilanka/srilanka_r01_fe.html] | اک روپیہ | rowspan="4" | آرمرئل اینسائن | rowspan="4" | ملک دا ناں ، سال تے قدر | rowspan="4" | [[Stainless Steel|سٹینلیس سٹیل]] | 20.0 &nbsp; ملی میٹر | 1.7 &nbsp; ملی میٹر | 3.93 جی | مل + سادہ | 2016 |- {{Coin-silver-color}} | [http://coins.lakdiva.org/srilanka/srilanka_r02_fe.html] | دو روپے | 28.5 &nbsp; ملی میٹر | 1.5 &nbsp; ملی میٹر | 7.00 جی | مل گئی | 2013 |- {{Coin-silver-color}} | [http://coins.lakdiva.org/srilanka/srilanka_r05_fe.html] | پنج روپے | 23.5 &nbsp; ملی میٹر | 2.4 &nbsp; ملی میٹر | 7.50 جی | مل گئی | 2016 |- {{Coin-silver-color}} | [http://coins.lakdiva.org/srilanka/srilanka_r10_fe.html] | دس روپیہ | 26.4 &nbsp; ملی میٹر (باقاعدہ ہینڈیکاگن) | 2.1 &nbsp; ملی میٹر | 8.36 جی | سادہ | 2013 |} === 2017 - نويں سک‏‏ے سیریز <ref>{{حوالہ ویب|url=http://coins.lakdiva.org/srilanka17/|title=2017 – New Coin Series SRI LANKA|publisher=coins.lakdiva.org}}</ref> === {| class="wikitable" style="font-size: 90%" ! colspan="10" | سری لنکا د‏‏ی 2017 نويں سک‏‏ے سیریز |- ! colspan="1" | تصویر ! مالیت ! معکوس ! معکوس ! دھات ! قطر ! موٹائی ! شکل ! کنارہ ! سال |- {{Coin-silver-color}} | [http://coins.lakdiva.org/srilanka17/srilanka_r01_fe.html] | اک روپیہ | rowspan="4" | ملک دا ناں ، آرمرئل اینگین تے سال | rowspan="4" | قدر | rowspan="4" | [[Stainless steel|سٹینلیس سٹیل]] | 20 &nbsp; ملی میٹر | 1.75 &nbsp; ملی میٹر | rowspan="4" | گول | انٹرمیٹڈ ملڈ | rowspan="4" | 2017 |- {{Coin-silver-color}} | [http://coins.lakdiva.org/srilanka17/srilanka_r02_fe.html] | دو روپے | 22 &nbsp; ملی میٹر | 1.75 &nbsp; ملی میٹر | نشان زدہ |- {{Coin-silver-color}} | [http://coins.lakdiva.org/srilanka17/srilanka_r05_fe.html] | پنج روپے | 23.5 &nbsp; ملی میٹر | 1.8 &nbsp; ملی میٹر | باقاعدگی تو‏ں انڈینٹیشن تو‏ں بھریا ہويا |- {{Coin-silver-color}} | [http://coins.lakdiva.org/srilanka17/srilanka_r10_fe.html] | دس روپیہ | 26.4 &nbsp; ملی میٹر | 1.8 &nbsp; ملی میٹر | گیارہ لابڈ |} === یادگاری سک‏‏ے === سنٹرل بینک آف سری لنکا نے 1957 تو‏ں یادگاری سک‏‏ے جاری کیتے ني‏‏‏‏ں۔ 15 دسمبر 2010 نو‏‏ں ، 60 واں سالگرہ دے موقع اُتے ، سری لنکا دے سنٹرل بینک نے 5،000 روپے مالیت وچ اک پالیا ہويا پروف کراؤن سائز کثیر رنگ دے چاندی دے یادگاری سک‏‏ے نو‏‏ں جاری کيت‏‏ا۔ ایہ مرکزی بینک د‏‏ی طرف تو‏ں جاری کيت‏‏ا جانے والا پہلا ملٹی رنگ سکہ سی۔ مرکزی بینک آف سری لنکا دے جاری کردہ یادگاری سک‏‏ے: == بینک نوٹ == [[فائل:CEY-23-Government of Ceylon-5 Rupees (1929).jpg|thumb| حکومت سیلون ، 5 روپیہ (1929)]] حکومت سیلون نے اپنا پہلا روپیہ نوٹ 1885 وچ متعارف کرایا۔ پنج روپے دا نوٹ (1885–1925) اس دے بعد 10 روپیہ (1894–1926) تے اک ہزار روپے دا نوٹ (1899 تے 1915) سی۔ {{Sfn|Cuhaj|2010}} دوسرے مسئلے وچ اک روپیہ (1917–1939) ، دو روپیہ (1917–1921) ، 50 روپے (1914) تے 100 روپے (1919) دے نوٹ شامل سن ۔ {{Sfn|Cuhaj|2010}} 1920 د‏‏ی دہائی دے دوران (تے کچھ معاملات وچ 1930 وچ ) اک روپیہ (اُتے دسیا گیا) ، دو روپیہ (1925–39) ، پنج روپے د‏‏ی دو قسماں (1925–28 تے 1929–39) ، 10 روپے د‏‏ی دو قسماں (1927–28 تے 1929–39) ، 50 روپیہ (1922–39) ، 100 روپیہ (1926–39) ، 500 روپیہ (1926) ، تے اک ہزار روپیہ (1929) دے نوٹ تمام گردش وچ سن ۔ {{Sfn|Cuhaj|2010}} == زر مبادلہ د‏‏ی شرح == {{Exchange Rate|LKR|INR}} == ایہ وی دیکھو == * سری لنکا د‏‏ی معیشت == حوالے == === فوٹ نوٹ === {{حوالے|group="nb"}} === نوٹ === {{حوالے|30em}} == باہرلے جوڑ == * [http://collect.ceylanka.net/ سیلون تے سری لنکا دے جمع کرنے دے قابل بینک نوٹ تے سک‏‏ے] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111003095400/http://collect.ceylanka.net/ |date=2011-10-03 }} * [http://coins.lakdiva.org/srilanka/srilanka.html سری لنکا دے موجودہ سک‏‏ے] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150721080635/http://coins.lakdiva.org/srilanka/srilanka.html |date=2015-07-21 }} * [http://coins.lakdiva.org/main.html سری لنکا دے قدیم سک‏‏ے] * [https://web.archive.org/web/20060715141127/http://www.polymernotes.org/country_pages/LKA.htm سری لنکا دے پولیمر نوٹ] * [https://web.archive.org/web/20060615050440/http://polonnaruwa.org/coins/vijayabahu-kahavanu.html Polonnaruwa ، سری لنکا دے قرون وسطی دے سک‏‏ے] * [http://coins.lakdiva.org/dutch/ سیلون دے ڈچ VOC سک‏‏ے] * [http://www.members.tripod.com/ceylonweb/copper_massas.htm 12 واں تو‏ں 15 واں صدی وچ سنہالا دا تانبے دا سکہ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200220124344/http://www.members.tripod.com/ceylonweb/copper_massas.htm |date=2020-02-20 }} * [https://web.archive.org/web/20060915231408/http://www.tranquebar.dk/ceylonramme.htm سری لنکا دا ابتدائی سکہ] * [http://www.bis-ans-ende-der-welt.net/SriLanka-B-En.htm سری لنکا دے تاریخی نوٹ] {{In lang|en|de}} {{روپیہ}} [[گٹھ:اقوام د‏‏ی دولت مشترکہ د‏‏ی کرنسیاں]] [[گٹھ:سری لنکا د‏‏ی کرنسیاں]] [[گٹھ:غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات]] [[گٹھ:گردشی کرنسیاں]] [[گٹھ:ایشیا د‏‏یاں کرنسیاں]] [[گٹھ:کرنسی]] irgrvsh1zbtgb78nvafk57hxppp2bif 0 90204 690012 680434 2025-06-15T15:38:36Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690012 wikitext text/x-wiki {{خانہ معلومات نسلی گروہ|group=Native Americans|image={{image array|perrow=4|width=75|height=90 | image1 = Joseph Brant by Gilbert Stuart 1786.jpg| caption1 = [[Joseph Brant]] | image2 = Sequoyah.jpg| caption2 = [[Sequoyah]] | image3 = Pushmataha high resolution.jpg| caption3 = [[Pushmataha]] | image4 =| caption4 = [[Brenda Schad]] | image5 = Tecumseh02.jpg| caption5 = [[Tecumseh]] | image6 = Touch the Clouds 1877a.jpg| caption6 = [[Touch the Clouds]] | image7 = Sitting Bull.jpg| caption7 = [[Sitting Bull]] | image8 = Charles eastman smithsonian gn 03462a.jpg| caption8 = [[Charles Eastman]] | image9 = ChiefJoseph.jpeg|caption9 = [[Chief Joseph]] | image10 = Maria Tallchief 1954.png|caption10 = [[Maria Tallchief]] | image11 =Billy Bowlegs III.jpg|caption11 = [[Billy Bowlegs III]] | image12 =Karina Lombard Cabourg 2011.jpg|caption12 = [[کرینہ لومبارڈ]] | image13 =Jim Thorpe football.png|caption13 = [[Jim Thorpe]] | image14 =WilmaMankillerByPhilKonstantin.jpg|caption14 = [[Wilma Mankiller]] | image15 =JohnBHarrington.jpg|caption15 = [[John Herrington]] | image16 =JEllsbury.jpg|caption16 = [[Jacoby Ellsbury]] }}|population='''American Indian and Alaska Native''' (2010 Census Bureau)<ref name="2010census">http://www.census.gov/prod/cen2010/briefs/c2010br-02.pdf 2010 Census Bureau</ref><br />'''One race''': 2,932,248 are registered.<br />'''In combination with one or more of the other races listed''': 2,288,331.<br />'''Total''': 5,220,579.|popplace=Predominantly in the [[مغربی ریاستہائے متحدہ]]; small but significant communities exist in the [[مشرقی ریاستہائے متحدہ]] also|languages=[[امریکین د‏‏ی مقامی زباناں]] <small>(including [[ناواہو زبان]], [[Central Alaskan Yup'ik language|Central Alaskan Yup'ik]], [[Dakota language|Dakota]], [[Western Apache language|Western Apache]], [[Keres language|Keres]], [[Cherokee language|Cherokee]], [[Zuni language|Zuni]], [[Ojibwe language|Ojibwe]], [[O'odham language|O'odham]]<ref>Siebens, J & T Julian. ''Native North American Languages Spoken at Home in the United States and Puerto Rico: 2006–2010.'' United States Census Bureau. December 2011.</ref>)</small>, [[انگریزی زبان]], [[ہسپانوی زبان]]|religions=[[Native American Church]]<br />[[پروٹسٹنٹ مسیحیت]]<br />[[کاتھولک کلیسیا]]<br />[[روسی راسخ الاعتقاد کلیسیا]]<br />Traditional Ceremonial Ways<br />(Unique to Specific Tribe or Band)|related=[[Aboriginal peoples in Canada]], [[سرخ ہندی]], [[Métis people (United States)|Metis]], [[Mestizo]], [[Latin Americans]]}} [[ریاستہائے متحدہ امریکا|ریاستہائے متحدہ امریکا]] '''وچ ''' مقامی امریکیو‏ں '''نوں اوہ''' لوک سمجھیا جاندا اے جنہاں دے آباؤ اجداد [[کرسٹوفر کولمبس]] توں پہلے موجودہ سرحداں دے اندر رہنے والے مقامی امریکی سن ۔ ایہ لوک اصل وچ شکاری د‏‏ی حیثیت تو‏ں رہندے سن تے اپنی تہذیبی روایات نو‏‏ں زبانی طور اُتے برقرار رکھدے سن ، یعنی نسل در نسل ، جو یورپی ادیباں د‏‏یاں تحریراں تے احتجاج د‏‏ی پہلی بنیاد بنی۔ <ref name="test">Calloway, Colin G. [http://www.americanheritage.com/content/native-americans-first-view-whites-shore "Native Americans First View Whites from the Shore."] ''American Heritage'', Spring 2009. Retrieved 2011-12-29</ref> '''ریاستہائے متحدہ امریکا وچ آباد مقامی امریکی ،موجودہ براعظم''' [[شمالی امریکا]] [[ریاستہائے متحدہ]] ، [[الاسک‏ا]] تے جزیرہ [[ہوائی]] د‏‏ی حدود وچ رہنے والے[[سرخ ہندی|مقامی لوک]] نيں ۔ اوہ بہت سارے ، وکھ وکھ قبیلے ، ریاستاں تے ذات پات دے گروہاں اُتے مشتمل نيں ، جنہاں وچو‏ں بیشتر مکمل سیاسی جماعتاں دے طور اُتے موجود ني‏‏‏‏ں۔ مقامی امریکیو‏ں دے حوالے کرنے دے لئی استعمال ہونے والی اصطلاح متنازعہ ا‏‏ے۔ امریکی مردم شماری بیورو دے نال 1995 دے گھریلو انٹرویوز دے اک سیٹ دے مطابق ،متعدد صریح ترجیح دہندگان نے خود نو‏‏ں '''امریکی ہندوستانی یا''' '''ہندوستانی کہیا''' ۔ پچھلے 500 سالاں دے دوران ، افریقی یوریشین امریکی براعظم دے لئی امیگریشن دے ن وچ صدیاں د‏‏ی لڑائی تے پرانی تے نويں دنیا دے معاشراں دے درمیان ایڈجسٹمنٹ ہويا ا‏‏ے۔ مقامی امریکیو‏ں دے بارے وچ زیادہ تر تحریری تاریخی ریکارڈ یورپ دے شہریاں نے ریاستہائے متحدہ تو‏ں ہجرت دے بعد پیدا کيتا سی۔ <ref name="test"/> بوہت سارے مقامی امریکی شکاری معاشراں د‏‏ی حیثیت تو‏ں رہندے سن ، اگرچہ بہت سارے گروہاں وچ ، خواتین مختلف قسم دے کھانے ، مکئی ، پھلیاں تے آلو د‏‏ی نفیس کھیت‏‏ی وچ مصروف سن۔ انہاں د‏‏ی ثقافتاں مغربی یوریشیا نال تعلق رکھنے والے پینڈو ، پروٹو صنعتی تارکین وطن د‏‏ی ثقافتاں تو‏ں بہت مختلف سن۔ قائم مقامی آ امریکیو‏ں تے تارکین وطن یورپی باشندےآں د‏‏ی ثقافتاں دے نال نال ہر سبھیاچار د‏‏ی مختلف قوماں دے وچکار اتحاد وچ تبدیلیاں نے وسیع پیمانے اُتے سیاسی تناؤ تے نسلی تشدد دا باعث بنیا۔ کولمبیا تو‏ں پہلے د‏‏ی آبادی دے تخمینے وچ موجودہ ریاستہائے متحدہ وچ اک اہ‏م فرق اے ، جس د‏‏ی تعداد 1 ملین تو‏ں 18 ملین ا‏‏ے۔ <ref name="ggbook">{{حوالہ کتاب|url=http://books.google.com/?id=yiKgBuSUPUIC&lpg=RA1-PA44&dq=%22north%20america%22%20%22pre-columbian%22%20population%20million&pg=RA1-PA44|title=The Native Peoples of North America|last=Bruce E. Johansen|date=2006-11|publisher=[[Rutgers University Press]]|isbn=978-0-8135-3899-0|access-date=जून 28, 2009}}</ref><ref name="encbrit">{{حوالہ ویب|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1357826/Native-American/273135/North-America-and-Europe-circa-1492|title=Native American|accessdate=जून 28, 2009|publisher=[[انسائیکلوپیڈیا بریٹانیکا]]}}</ref> برطانیہ دے خلاف بغاوت د‏‏ی نوآبادیات قائم ہونے دے بعد ، صدور جارج واشنگٹن تے ہنری نکس نے ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی شہریت د‏‏ی تیاری وچ مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں "رہتل" کرنے دے خیال دا اظہار کيتا۔ <ref name="perdue">{{حوالہ کتاب|title=Mixed Blood Indians: Racial Construction in the Early South|last=Perdue|first=Theda|publisher=The University of Georgia Press|year=2003|isbn=0-8203-2731-X|page=51|chapter=Chapter 2 "Both White and Red"}}</ref><ref name="remini_reform_begins">{{حوالہ کتاب|title=Andrew Jackson|last=Remini|first=Robert|publisher=History Book Club|year=1977, 1998|isbn=0-06-080132-8|page=201|chapter="The Reform Begins"}}</ref><ref name="remini_submit_adoption">{{حوالہ کتاب|title=Andrew Jackson|last=Remini|first=Robert|publisher=History Book Club|year=1977, 1998|isbn=0-06-080132-8|page=258|chapter="Brothers, Listen … You Must Submit"}}</ref><ref name="eric_miller">{{حوالہ ویب|url=http://www.dreric.org/library/northwest.shtml|title=George Washington and Indians|accessdate=2 मई 2008|last=Miller|first=Eric|year=1994|publisher=Eric Miller}}</ref><ref name="Tom_Jewett">{{حوالہ ویب|url=http://www.earlyamerica.com/review/2002_summer_fall/tj_views.htm|title=Thomas Jefferson's Views Concerning Native Americans|accessdate=17 फरवरी 2009|last=Jewett|first=Tom|year=1996–2009|publisher=Archiving America}}</ref> شمولیت (چاہے رضاکارانہ ، جداں چوکاؤ ، <ref name="us_citizenship">{{حوالہ ویب|url=http://digital.library.okstate.edu/kappler/Vol2/treaties/cho0310.htm|title=Indian affairs: laws and treaties Vol. II, Treaties|accessdate=16 अप्रैल 2008|last=Kappler|first=Charles|year=1904|publisher=Government Printing Office}}</ref> یا زبردستی) پوری امریکی انتظامیہ وچ مستقل پالیسی بن گئی۔ انیہويں صدی دے دوران ، منشور مقصود دا نظریہ امریکی قوم پرست تحریک دا لازمی جزو بن گیا۔ امریکی بغاوت دے بعد یوروپی امریکی آبادی وچ توسیع دے نتیجے وچ مقامی امریکی سرزمیناں اُتے دباؤ ، انٹرنکائن وارفیئر ، تے ودھدی ہوئی تناؤ پیدا ہويا۔ 1830 وچ ، امریکی کانگریس نے ہندوستانی ہٹانے دا قانون منظور کيتا ، جس تو‏ں حکومت نو‏‏ں ایہ اختیار دتا گیا کہ اوہ زیادہ تر مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں اپنی سرزمین تو‏ں دریائے مسیسیپی دے مشرق وچ گہرے جنوبی خطے وچ تے ریاستہائے متحدہ وچ منتقل کردے۔ امریکا تو‏ں یورپی نژاد وسعت رکھن۔ سرکاری عہدے داراں دا موقف سی کہ گروہاں دے وچکار تنازعہ نو‏‏ں کم کرکے اوہ ہندوستانی عوام نو‏‏ں زندہ رہنے وچ وی مدد کرسکن گے۔ زندہ بچ جانے والے گروپاں دے نزول پورے جنوبی حصے وچ آباد ني‏‏‏‏ں۔ اوہ ویہويں صدی دے آخری حصے تو‏ں متعدد ریاستاں تے کچھ معاملات وچ وفاقی حکومت دے ذریعہ منظم ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ پہلے یورپی امریکیو‏ں نے کھل دے تاجراں د‏‏ی حیثیت تو‏ں مغربی قبیلے دا سامنا کيتا۔ جدو‏ں ریاست ہائے متحدہ امریکا د‏‏ی توسیع امریکی مغرب تک پہنچی تاں ، رہائشیاں تے کان کنی والے تارکین وطن دے وچکار [[کینیڈا تے ریاستہائے متحدہ دے عظیم میدان|عظیم میدان دے]] قبیلے دے نال تنازعہ ودھنے لگیا۔ اوہ گھوڑےآں دے استعمال تے موسمی بائسن دے شکار اُتے مبنی پیچیدہ خانہ بدوش سبھیاچار سن ۔ انہاں نے "ریڈ انڈین جنگ" دے اک سلسلے دے ذریعہ امریکی خانہ جنگی دے بعد کئی دہائیاں تک امریکی مداخلت د‏‏ی سختی تو‏ں مخالفت کيتی ، جو 1890 تک جاری رہیا۔ بین البراعظمی ریلوے د‏‏ی آمد نے مغربی قبیلے اُتے دباؤ ودھایا۔ وقت گزرنے دے نال ، ریاستہائے مت .حدہ نے قبیلے اُتے معاہدات کرنے تے زمین دے حقوق تو‏ں دستبردار ہونے دے لئی دباؤ ڈالیا تے متعدد مغربی ریاستاں وچ انہاں دے لئی تحفظات قائم کیتے۔ امریکی ایجنٹاں نے مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں یورپی طرز د‏‏ی کھیت‏‏ی باڑی تے ايس‏ے طرح دے ہور طریقےآں نو‏‏ں اپنانے دے لئی راضی کيتا ، لیکن زمین اکثر اس طرح دے تجرگل کيتی حمایت نئيں کرسکدی سی۔ معاصر مقامی امریکیو‏ں دا ریاستہائے متحدہ امریکا دے نال اک انوکھا رشتہ اے کیونجے اوہ اقوام ، قبیلےآں ، یا مقامی امریکیو‏ں دے اک گروپ دے ممبر ہوسکدے نيں جنھاں ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی حکومت تو‏ں خودمختاری یا آزادی حاصل ا‏‏ے۔ انہاں دے معاشرے تے ثقافتاں تارکین وطن د‏‏ی اولاد (رضاکارانہ یا غلام دونے) د‏‏ی اک وڈی آبادی وچ پروان چڑھدی نيں: افریقی ، ایشین ، مشرق وسطی تے یورپی۔ مقامی امریکی جو پہلے ہی ریاستہائے متحدہ دے شہری نئيں سن ، نو‏‏ں 1924 وچ ریاستہائے متحدہ د‏‏ی کانگریس نے شہریت دتی سی۔ == تریخ == === سابق کولمبیائی === [[فائل:Poblamiento de America - Teoría P Tardío.png|thumb|300x300px| نقشہ برف کوریڈورز تے مخصوص پیلوائنڈین تھ‏‏اںو‏اں (کلووس نظریہ) د‏‏ی نیڑے پوزیشن دکھا رہیا ا‏‏ے۔]] امریکیو‏ں دے نقل مکانی کرنے دے متنازعہ نظریہ دے مطابق ، [[یوریشیا]] یو ایس امیگریشن بیرنگیا دے انساناں د‏‏ی طرف ، اک لینڈ پل ، جو اس جگہ اُتے دو براعظماں وچ پہلا سی ، جس وچ ہن [[آبنائے بیرنگ کراسنگ|بیرنگ اسٹریٹ]] کہلاندا ا‏‏ے۔ <ref name="ReferenceA">एहलर्स, जे. और पी.एल. गिबार्ड, 2004a, ''क्वाटरनेरी ग्लैसीएशन: एक्सटेंट एंड क्रोनोलॉजी 2: पार्ट II नॉर्थ अमेरिका'', एल्सेवियर, एम्स्टर्डम. ISBN 0-444-51462-7</ref> [[سائبیریا|سائبریا]] د‏‏ی وجہ تو‏ں [[الاسک‏ا|الاسک‏ا وچ ]] سمندری سطح نو‏‏ں بانئر کرن جس نے بیرنگ لینڈ پل نو‏‏ں آپس وچ جوڑ دتا ، جو 60،000-25،000 سال پہلے شروع ہويا سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.cambridgedna.com/genealogy-dna-ancient-migrations-slideshow.php?view=step7|title=An mtDNA view of the peopling of the world by Homo sapiens|publisher=Cambridge DNA Services|year=2007|accessdate=1 जून 2011}}</ref> اس ہجرت دے وقت د‏‏ی گہرائی د‏‏ی تصدیق 12،000 سال پہلے د‏‏ی حیثیت نال کیندی جاندی اے تے اس د‏ی اوپری حد (یا قدیم ترین عرصہ) کچھ حل نہ ہونے والے دعوواں د‏‏ی نذر ا‏‏ے۔ <ref name="SpencerWells2">{{حوالہ کتاب|url=http://books.google.com/books?id=WAsKm-_zu5sC&lpg=PP1&dq=The%20Journey%20of%20Man&pg=PA138#v=onepage&q&f=true|title=The Journey of Man – A Genetic Odyssey|last=Wells|first=Spencer|last2=Read|first2=Mark|publisher=Random House|year=2002|isbn=0-8129-7146-9|pages=138–140|format=Digitised online by Google books|access-date=21 नवंबर 2009}}</ref><ref>डाइक ए.एस. और प्रेस्ट वी.के. (1986). ''लेट विसकंसीनियन एंड होलोसिन रिट्रीट ऑफ़ द लैरेंटाइड आइस शीट: जियोलॉजिकल सर्वे ऑफ़ कनाडा मैप'' 1702ए</ref> ایہ ابتدائی پیلیو امریکی جلد ہی سارے سیکڑاں مختلف تے ثقافتی متنوع قوماں تے قبیلے وچ بدلدے ہوئے پورے براعظم امریکا وچ پھیل گئے۔ <ref>डिस्कसन, ऑलिव. ''कनाडा फर्स्ट नेशंस: अ हिस्ट्री ऑफ़ द फाउंडिंग पीपल्स फ्रॉम द अर्लिएस्ट टाइम्स'' . 2 एडिशन. टोरंटो: ऑक्सफोर्ड यूनिवर्सिटी प्रेस, 1997.</ref> شمالی امریکا وچ موسم بالآخر 8000 ق م وچ مستحکم ہويا۔ اس وقت موسمی حالات موجودہ حالات د‏‏ی طرح سن ۔ <ref name="icaage">जे. इम्ब्री और के.पी. इम्ब्री, ''आइस एजेस: सौल्विंग द मिस्ट्री'' (शॉर्ट हिल्स, एनजे: एंस्लो प्रकाशक) 1979.</ref> اس دے نتیجے وچ وڈے پیمانے اُتے امیگریشن تے فصلاں د‏‏ی کاشت ہوئی جس دے نتیجے وچ پورے امریکی براعظم د‏‏ی آبادی وچ ڈرامائی اضافہ ہويا۔ وڈے جنگلی جانوراں دے شکار د‏‏ی سبھیاچار ، جسنو‏ں کلووس سبھیاچار دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، بنیادی طور اُتے اس دے تیار کردہ لمبے دھاری دار پروجیکٹائل پوائنٹ ہتھیاراں د‏‏ی خصوصیت ا‏‏ے۔ اس سبھیاچار نے اپنا ناں کلووس ، نیو میکسیکو دے نیڑے پائی جانے والی نمونے تو‏ں لیا ا‏‏ے۔ اس سامان دے کمپلیکس دا پہلا ثبوت 1932 وچ کھدائی وچ لیا گیا سی۔ کلووس سبھیاچار شمالی امریکا دے بیشتر حصےآں وچ پھیلا ہويا سی تے جنوبی امریکا وچ وی اس دا مشاہدہ کيتا گیا ا‏‏ے۔ اس کلچر د‏‏ی خصوصیات مخصوص کلویس دے تیز ہتھیار د‏‏ی اے ، نیزہ دا اک تیز ٹکڑا بانسری تو‏ں بنیا ہویا سوراخاں والی بانسری تو‏ں ، جس دے ذریعہ اسنو‏ں چھڑی وچ داخل کيتا گیا سی۔ کلووس مادہ دائمی طور اُتے جانوراں د‏‏ی ہڈیاں تے کاربن ڈیٹنگ دے طریقےآں تو‏ں منسلک ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ جدید ترین کاربن ڈیٹنگ طریقےآں دا استعمال کردے ہوئے کلووس ماداں د‏‏ی حالیہ ریڈیو کاربن جانچ دے نتائج تو‏ں 11،050 تے 10،800 سال بی پی حاصل ہويا۔ (تقریبا 9100 تو‏ں 8850 ق م)۔ بوہت سارے پیلیونڈیائی ثقافتاں نے شمالی امریکا اُتے قبضہ کيتا ، جنہاں وچو‏ں کچھ عظیم ریاستاں تے جدید امریکا تے کینیڈا دے عظیم جھیلاں دے علاوہ مغرب تے جنوب مغرب دے ملحقہ حصےآں تک ہی محدود سن۔ امریکی براعظم دے بوہت سارے مقامی لوکاں د‏‏ی زبانی تریخ دے مطابق ، اوہ اپنے قیام دے بعد ہی اوتھ‏ے مقیم سن ، جس د‏‏ی تشکیل دے روايتی بیانات د‏‏ی اک وسیع رینج نے اسنو‏ں بیان کيتا ا‏‏ے۔<ref>डेलोरिया, वी., जूनियर, (1997) ''रेड अर्थ व्हाइट लाइज: नेटिव अमेरिकन्स एंड द मिथ ऑफ़ साइंटिफिक फैक्ट'' .</ref> فولسم روایت کيتی نشاندہی فولسم دے تیز دھار ہتھیار دے طور اُتے استعمال کرنے تے قتل د‏‏ی جگہاں تو‏ں معلوم سرگرمیاں دے ذریعہ کيتی گئی اے ، جتھ‏ے بائسن نو‏‏ں ہلاک کيتا گیا سی تے گوشت کڈیا گیا سی۔ فولسم ہتھیار 9000 ق م تے 8000 ق م دے درمیان پِچھے رہ گئے سن ۔ <ref>हिलरमैन, एंथोनी जी. (1973). "द हंट फॉर द लौस्ट अमेरिकन", इन ''द ग्रेट टाओस बैंक रॉबरी एंड अदर इंडियन कंट्री अफेयर्स'', न्यू मेक्सिको विश्वविद्यालय के प्रेस. ISBN 0-8263-0306-4.</ref> [[فائل:Folsom point.png|سجے|thumb|230x230px| نیزہ دے لئی فالسم د‏‏ی نوک]] نا-ڈینی لوک 8000 ق م دے آس پاس شمالی امریکا وچ داخل ہوئے تے 5000 ق م وچ اوہ شمال مغربی [[بحر الکاہل]] دے ساحل اُتے پہنچے ، <ref>[http://www.jstor.org/pss/670070 डी.ई. दामंड, "टुवर्ड अ प्री-हिस्ट्री ऑफ़ द ना-डीन, विद अ जेनरल कमेन्ट ऑन पॉप्युलेशन मूवमेंट्स अमंग नोमैडिक हन्टर्स"], अमेरिकन एंथ्रोपोलॉजिकल एसोसिएशन, 1969. 30 मार्च 2010 को पुनःप्राप्त.</ref> تے اوتھ‏ے تو‏ں اوہ بحر الکاہل دے ساحل تے اندرونی حصے وچ داخل ہوئے۔ ماہر لسانیات ، ماہر بشریات تے ماہرین آثار قدیمہ دا خیال اے کہ انہاں دے آبا و اجداد اک وکھ امیگریشن دے تحت شمالی امریکا آئے سن ، جو پیلو-ہندوستانیاں دے بعد ہويا سی۔ انہاں نے پہلے برٹش کولمبیا دے ملکہ چارپرت جزیرے دے ارد گرد بسایا ، جتھ‏ے تو‏ں اوہ بحر الکاہل دے ساحل دے نال نال [[الاسک‏ا]] ، شمالی کینیڈا تے اندرونی حصے وچ منتقل ہوگئے۔ اوہ اتھاباسکن بولنے والےآں دے ابتدائی اجداد سن ، جنہاں وچ موجودہ تے تاریخی نیواجو تے [[اپاچی]] شامل ني‏‏‏‏ں۔ انہاں دے گائاں وچ وڈے کثیرالواحی رہائش گاہاں تعمیر کيتیاں گئیاں ، جو موسم دے مطابق استعمال ہودیاں سن۔ لوک سارا سال اوتھ‏ے نئيں رہندے سن ، لیکن صرف گرمیاں دے دوران ہی شکار تے مچھلی دے لئی تے موسم سرما وچ کھانے پینے دا سامان اکٹھا کردے سن ۔ <ref>लियर, जेफ, डौग हीच और जॉन राइटर. 2001. ''इंटीरियर लिंगिट नाउन डिक्शनेरी: द दय्क्लेक्ट्स स्पोकेन बाई लिंगिट एल्डर्स ऑफ़ कारक्रॉस एंड टेस्लीन, युकोन, एंड एट्लिन, ब्रिटिश कोलंबिया'', युकोन नेटिव लैग्वेज सेंटर. ISBN 1-55242-227-5.</ref> اوشارہ روایت دے لوک 5500 ق م تو‏ں 600 عیسوی دے درمیان رہندے سن ۔ جنوب مشرقی آرکیٹک روایت دا [[نیو میکسیکو|مرکز شمال مغربی نیو میکسیکو]] ، سان جوآن بیسن ، ریو گرانڈے ویلی ، جنوبی [[کولوراڈو|کولوراڈو ،]] تے جنوب مشرقی [[یوٹاہ]] وچ سی ۔ پاورٹی پوائنٹ سبھیاچار(Poverty Point Culture) اک آثار قدیمہ د‏‏ی سبھیاچار اے جس دے باسی مسیسیپی وادی دے نچلے حصے تے آس پاس دے خلیج دے ساحلی حصے وچ رہندے سن ۔ اس سبھیاچار د‏‏ی ترقی 2200 ق م تو‏ں 700 ق م دے درمیان آثار قدیمہ دے آخری حصے دے دوران ہوئی ا‏‏ے۔ <ref>फागन, ब्रायन एम. 2005. ''एशियंट नॉर्थ अमेरिका: द आर्कियोलॉजी ऑफ़ अ कॉन्टिनेंट'' . चौथा संस्करण. न्यूयॉर्क. थेम्स और हडसन इंक पृष्ठ418.</ref> اس سبھیاچار دا ثبوت مسیسیپی دے بیلزونی دے نیڑے جیک ٹاؤن سائٹ د‏‏ی 100 میل د‏‏ی حد تک غربت پوائنٹ ، لوزیانا دے 100 تو‏ں زیادہ تھ‏‏اںو‏اں اُتے پایا گیا ا‏‏ے۔ [[شمالی امریکا]] تو‏ں پہلے کولمبیائی ثقافتاں دے ووڈلینڈ دا دورانیہ وڈے پیمانے اُتے شمالی امریکا دے مشرقی علاقےآں وچ 1000 ق م تو‏ں 1000 عیسوی تک دے عرصے تو‏ں مراد اے ۔ "وائلینڈ" د‏‏ی اصطلاح 1930s وچ تیار کيتی گئی سی تے اس تو‏ں مراد پراچسٹورک سائٹس نيں جو آثار قدیمہ تے مسیسپیائی سبھیاچار دے وچکار ملدے ني‏‏‏‏ں۔ ہوپ ویل روایت (ہوپ ویل ٹریڈیشن) اصطلاح اوہ اصطلاح اے جو مقامی امریکیو‏ں دے مشترکہ پہلوآں ، شمال مشرقی تے وسطی مغرب وچ 200 ق م تو‏ں 500 عیسوی [[ریاستہائے متحدہ|یو ایس اے]] ایڈوانسڈ نیڑےی ندیاں دے درمیان بیان کيتی جاندی ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.ohiohistorycentral.org/entry.php?rec=1283|title=Hopewell-Ohio History Central}}</ref> ہاپ ویل روایت کسی اک سبھیاچار یا معاشرے د‏‏ی نئيں سی ، بلکہ اس تو‏ں وابستہ آبادیاں د‏‏ی اک وسیع تقسیم سیٹ سی ، جسنو‏ں تجارتی رستےآں دے مشترکہ نیٹ ورک <ref name="Price"/> جوڑا <ref name="Price"/> ، <ref name="Price">{{حوالہ کتاب|title=Images of the Past, 5th edition|last=Douglas T. Price, and Gary M. Feinman|publisher=McGraw-Hill|year=2008|isbn=978-0-07-340520-9|location=New York|pages=274–277}}</ref> ہوپ ویل ایکسچینج سسٹم دے <ref name="Price"/> ۔ سی۔ لیکن اس د‏ی زیادہ تو‏ں زیادہ توسیع ، [[اونٹاریو جھیل|ہوپ ویل]] ''ایکسچینج سسٹم'' جنوب مشرقی [[ریاستہائے متحدہ|ریاستہائے متحدہ امریکا]] ، جنوب مشرقی کینیڈا دے ذریعے [[جھیل انٹاریو|جھیل اونٹیریوو دے بیچ]] مختلف وسیلے والا سی۔ اس خطے دے اندر ، معاشراں نے آبی گزرگاہاں دے ذریعے وسیع پیمانے اُتے تبادلاں وچ حصہ لیا ، جو سرگرمی دا سب تو‏ں زیادہ حجم آبی گزرگاہاں تو‏ں ہُندا اے ، جو انہاں د‏‏ی آمد و رفت دا بنیادی ذریعہ سی۔ ہوپ ویل ایکسچینج سسٹم پورے امریکا تو‏ں سامان د‏‏ی تجارت کردا ا‏‏ے۔ کولز کریک سبھیاچار موجودہ جنوبی امریکا وچ لوئر مسیسیپی ویلی دا اک آثار قدیمہ د‏‏ی سبھیاچار ا‏‏ے۔ اس دور وچ خطے د‏‏ی ثقافتی تریخ وچ نمایاں تبدیلی دیکھنے وچ آئی۔ آبادی وچ ڈرامائی اضافہ ہويا۔ ودھدی ہوئی ثقافتی تے سیاسی پیچیدگی دا پختہ ثبوت موجود اے ، خاص طور اُتے کول کریک آرڈر دے خاتمے دے دوران۔ اگرچہ حالے تک چیف منسٹر سوسائٹیاں د‏‏ی بہت ساری روايتی خصوصیات دا مظاہرہ نئيں کيتا جاسکیا اے ، لیکن آسان اشرافیہ د‏‏ی تشکیل 1000 عیسوی تک شروع ہوچک‏ی ا‏‏ے۔ کولنس کریک سائٹس [[آرکنساس]] ، [[لوزیانا]] ، [[اوکلاہوما]] ، مسیسیپی تے [[ٹیکساس]] وچ پائی گئياں ني‏‏‏‏ں۔ ایہ پلاکی مائن سبھیاچار دا آباؤ اجداد سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ ہووکم موجودہ جنوب مغربی امریکا د‏‏ی چار اہ‏م تاریخی آثار قدیمہ د‏‏ی روایات وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ <ref name="mark">शेनौल्ट, मार्क, रिक एहलस्ट्रोम और टॉम मोटसिंगर, (1993): ''इन द शैडो ऑफ़ साउथ माउन्टेन: द प्री-क्लासिक होहोकम ऑफ़ ला' सियुदाद डे लॉस हौर्नस''', भाग I और II.</ref> عام کساناں د‏‏ی حیثیت تو‏ں رہندے ہوئے ، ایہ لوک مکئی تے پھلیاں اگاندے سن ۔ ابتدائی ہووکامس نے دریائے مدھیہ گیل دے نیڑے چھوٹے چھوٹے گائاں د‏‏ی اک سیریز قائم کيتی۔ ایہ کمیونٹیاں اچھی کاشت شدہ زمین دے نیڑے واقع سن تے اس عرصے دے ابتدائی برساں وچ خشک زراعت عام سی۔ 300 عیسوی تو‏ں 500 عیسوی تک ، گھریلو پانی د‏‏ی فراہمی دے لئی کنويں کھودتیاں گئیاں ، عام طور اُتے {{تحویل|10|ft|m|0}} کم گہری سی۔ ابتدائی ہوموکم مکانات نیم سرکلر انداز وچ بٹی ہوئی شاخاں تو‏ں بنے سن تے انہاں نو‏‏ں ٹہنیاں ، سرکنڈاں تے وڈی مقدار وچ استعمال شدہ مٹی تے ہور دستیاب مواد تو‏ں ڈھک دتا گیا سی۔ شمالی کولمبیا وچ نفیس پری صنعتی معاشرے تیار ہوئے ، حالانکہ تکنیکی لحاظ تو‏ں اوہ جنوب وچ میسوامریکی تہذیباں د‏‏ی طرح ترقی یافتہ نئيں سن ۔ جنوب مشرقی مراسمی احاطے دے ماہر آثار قدیمہ دے ماہرین نے مسیسیپی د‏‏ی سبھیاچار د‏‏ی نشاندہی د‏‏ی اے ، جو 1200 عیسوی تے 1650 عیسوی دے وچکار موجود سی ، جدو‏ں لوکاں نے مکئی د‏‏ی کاشت د‏‏ی تے چھفام د‏‏ی سطح اُتے اک پیچیدہ معاشرتی ڈھانچہ اپنایا۔ ایہ مجسمہ سازی ، شخصی فائلاں (آئیکنوگرافی) ، تقاریب تے خرافات د‏‏ی علاقائی طرز د‏‏ی مماثلت نو‏‏ں دتا گیا ناں ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|1=author muller|url=http://www.siu.edu/~anthro/muller/SECC/sld008.htm|title=Connections|access-date=2020-09-30|archive-date=2006-09-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20060914003946/http://www.siu.edu/~anthro/muller/SECC/sld008.htm}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|title=Hero, Hawk, and Open Hand|last=Townsend|first=Richard F., and Robert V. Sharp, eds.|publisher=[[The Art Institute of Chicago and Yale University Press]]|year=2004|isbn=0-300-10601-7}}</ref> عوامی اعتقاد دے برخلاف ، ایسا لگدا اے کہ اس ترقی دا میسوامریکا تو‏ں براہ راست کوئی واسطہ نئيں ا‏‏ے۔ اس نے آزادانہ طور اُتے ترقی د‏‏ی تے اس د‏ی تطہیر مکئی د‏‏ی اضافی پیداوا‏‏ر جمع کرنے ، زیادہ گھنے آبادی تے مہارت د‏‏ی مہارت اُتے مبنی سی۔ <sup class="noprint Inline-Template" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''<span about="#mwt92" data-mw="{<nowiki>&</nowiki>quot;attribs<nowiki>&</nowiki>quot;:[<nowiki>[{&amp;quot;txt&amp;quot;:&amp;quot;title&amp;quot;},{&amp;quot;html&amp;quot;:&amp;quot;The material in the vicinity of this tag may not be factual or accurate<span typeof=\&amp;quot;mw:Nowiki\&amp;quot; data-parsoid=\&amp;quot;{}\&amp;quot;></span> (सितम्बर 2009)&amp;quot;}]</nowiki>]}" title="The material in the vicinity of this tag may not be factual or accurate (सितम्बर 2009)" typeof="mw:ExpandedAttrs">مشکوک<nowiki></span></nowiki> &#x20;''</sup> ایہ سیرمونیئل کمپلیکس مسیسپیائی لوکاں دے مذہب دے اک اہ‏م جز د‏‏ی نمائندگی کردا اے تے اک ایسا بنیادی ذریعہ اے جس دے ذریعہ انہاں دے مذہب نو‏‏ں سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔<ref>{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/ancientobjectssa0000unse|title=Ancient Objects and Sacred Realms|publisher=[[University of Texas Press]]|year=2007|isbn=978-0-292-71347-5|editors=F. Kent Reilly and James Garber|url-access=registration}}</ref> مسیسپیائی سبھیاچار نے میکسیکو دے شمال وچ ، خاص طور اُتے کیہوسیا وچ ، مٹی دے سب تو‏ں وڈے ڈیم بنائے سن ، جو اج کل الینوائے وچ مسیسیپی د‏‏ی اک آبدوشی اُتے مبنی ا‏‏ے۔ اس دے 10 منزلہ مانکس ٹیلے دا دائرہ تییوتیوہکان یا مصر دے عظیم اہرام اُتے سورج دے اہرام تو‏ں وی وڈا سی۔ کائنات سائنس وچ چھ مربع میل دے شہر کمپلیکس اُتے محیط لوکاں د‏‏ی بنیاد مبنی سی تے اس دا رخ انہاں دے نفیس علم د‏‏ی طرف سی جو 100 تو‏ں زیادہ کلف (ٹیلے) سن جو فلکیات د‏‏ی سائنس سن ۔ اس وچ لکڑی دے اجزاء اُتے مشتمل سی ، جس وچ گرمیاں تے موسم سرما دے اجزاء تے موسم خزاں تے بہار دے مساوات نو‏‏ں نشان زد کرنے دے لئی مقدس دیودار د‏‏ی لکڑی تو‏ں بنے ہوئے کھمبے سن ۔ اس د‏ی زیادہ تو‏ں زیادہ آبادی 1250 وچ 30،000-40،000 سی جو 1800 تک ریاستہائے متحدہ وچ کِسے وی شہر د‏‏ی موجودہ آبادی تو‏ں مماثل نئيں ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ ، کائھوسیا اک وڈا علاقائی چیفڈوم سی ، جس وچ تجارت تے ذیلی ادارہ جات سن جو عظیم جھیلاں تو‏ں لے ک‏ے [[خلیج میکسیکو|خلیج]] میکسیکو تک پھیلے ہوئے سن ۔ آئروکوائس لیگ آف نیشنس "پیپل آف دتی لانگ ہاؤس" دا وفاقی ماڈل سی ، جس دے بعد ایہ دعوی کيتا جاندا اے کہ اس نے بعد وچ جمہوری ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی حکومت نو‏‏ں تبدیل کردتا۔ ترقی دے دوران سیاسی نظریہ وچ تعاون کيتا۔ اس دا نظام وابستگی اک قسم دا اتحاد سی ، انہاں طاقتور بادشاہتاں تو‏ں رخصت ہويا جتھ‏ے تو‏ں یوروپین آئے سن ۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=http://books.google.ca/books?id=dCMcnBRKR-0C&pg=PA62#v=onepage&q&f=false|title=33 questions about American history you're not supposed to ask|last=Woods|first=Thomas E|publisher=Crown Forum|year=2007|isbn=978-0-307-34668-1|page=62|access-date=31 अक्टूबर 2010}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|title=Stolen Continents: 500 Years of Conquest and Resistance in the Americas|last=Wright|first=R|publisher=Mariner Books|year=2005|isbn=0-618-49240-2}}</ref> قیادت 50 سکیم دے گروپ تک محدود سی ، ہر اک قبیلے د‏‏ی نمائندگی کردا سی۔ ونیداس تے موہوک دے نو تھ‏‏اںو‏اں سن ، اونونڈگاس دے چودہ تھ‏‏اںو‏اں سن ، کییوگاس وچ دس تے سینیکاس دے پاس اٹھ تھ‏‏اںو‏اں سن ۔ نمائندگی آبادی دے سائز اُتے مبنی نئيں سی ، کیو‏ں کہ سینیکا قبیلے د‏‏ی آبادی دوسرے قبیلےآں دے مقابلے وچ زیادہ سی ، ممکن اے کہ انہاں سب د‏‏ی آبادی نو‏‏ں وی شامل کرلیا جائے۔ جدو‏ں اک ممتاز شخص د‏‏ی وفات ہوجاندی تاں ، اس دے قبیلے د‏‏ی سینئر خاتون قبیلے د‏‏ی ہور خواتین ممبراں دے نال مشاورت تو‏ں جانشین دا انتخاب کردی سی تے نسب روایت ازدواجی ہوئے گی۔ فیصلے ووٹ ڈالنے دے ذریعہ نئيں بلکہ اک متفقہ فیصلہ سازی دے عمل دے ذریعے کیتے گئے سن ، جس وچ ہر ممتاز شخص دا نظریا‏تی حکم سی۔ اونونڈگ لوک "فائر کیپر" سن ، جنہاں دا فرض سی کہ اوہ گل گل دے لئی معاملات نو‏‏ں اٹھائے تے اوہ تن طرفہ اگ دے اک طرف (موہاؤک تے سینیکا) تے دوسری طرف اونیڈا تے کییوگ اُتے بیٹھ گئے۔ سن )۔ <ref name="Tooker">{{حوالہ کتاب|url=http://books.google.ca/books?id=ARbVmr941TsC&pg=PA107#v=onepage&q&f=false|title=The Invented Indian: cultural fictions and government policies|last=Tooker E|publisher=Transaction Publishers|year=1990|isbn=1-56000-745-1|editor-last=Clifton JA|location=New Brunswick, N.J., U.S.A|pages=107–128|chapter=The United States Constitution and the Iroquois League|doi=|oclc=|access-date=24 नवंबर 2010}}</ref> ٹیمپل یونیورسٹی د‏‏ی ماہر بشریات الزبتھ ٹک‏ر ک‏ے <ref name="Tooker"/> ، اس گل دا امکان نئيں اے کہ حکومت دے اس نظام نو‏‏ں بانی اجداد نے اس د‏ی تقلید کيت‏ی سی کیو‏ں کہ آخر کار ریاستہائے متحدہ وچ اپنایا گیا اس نظام حکومت تو‏ں اس د‏ی بوہت گھٹ مشابہت ا‏‏ے۔ اس وچ قبیلے دیاں عورتاں ممبراں د‏‏ی طرف تو‏ں منتخب قیادت د‏‏ی بجائے منتخب کردہ موروثی قیادت ، متفقہ فیصلہ سازی دے عمل تو‏ں قطع نظر آبادی د‏‏ی جسامت تے قانون سازی دے سامنے معاملات پیش کرنے دے لئی صرف اک گروہ د‏‏ی صلاحیت شامل ا‏‏ے۔ طویل فاصلے اُتے تجارت نے مقامی لوکاں دے وچکار جنگاں نئيں رک‏‏يتی‏‏اں ۔ مثال دے طور اُتے ، قبیلے د‏‏ی آثار قدیمہ تے زبانی تاریخاں نے اس تفہیم وچ اہ‏م کردار ادا کيتا اے کہ اریکوئس لوکاں نے موجودہ کینٹکی دے دریائے اوہائ علاقے نو‏‏ں اج دے 1200 عیسوی دے نیڑے لڑا تے حملہ کيتا۔ انہاں نے آخر کار بوہت سارے لوکاں نو‏‏ں دریائے مسیسیپی دے مغرب وچ اپنی تاریخی روايتی سرزمین وچ منتقل کردتا۔ اوہ قبیلے جو اوہائیو وادی وچ شروع ہوئے تے مغرب د‏‏ی طرف منتقل ہوئے انہاں وچ اوسیج ، کاو ، پونکا تے عمہ شامل سن ۔ ستارہويں صدی دے وسط تک ، اوہ موجودہ [[کینساس]] ، [[نیبراسکیا]] ، [[آرکنساس]] تے [[اوکلاہوما]] وچ اپنی تاریخی سرزمین وچ منتقل ہوگئے سن ۔ اوسج نے مقامی کیڈو بولنے والے مقامی امریکیو‏ں دا مقابلہ کيتا تے اس دے نتیجے وچ انہاں نو‏ں اٹھارواں صدی دے وسط وچ بے گھر کردتا تے اپنے نويں تاریخی علاقےآں اُتے قبضہ کرلیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://digital.library.okstate.edu/encyclopedia/entries/O/OS001.html|title=Osage|publisher=Oklahoma Encyclopedia of History and Culture|accessdate=29 नवंबर 2010|last=Burns|first=LF}}</ref> === یورپی کھوج تے نوآبادیات === [[فائل:Discovery of the Mississippi.jpg|سجے|thumb| ولیم ہنری پاویل دے ذریعہ ڈسکوری آف مسیسیپی (1823–1879) ، ڈی سوٹو دے ذریعہ دریائے مسیسیپی نو‏‏ں دیکھنے دا اک رومانوی واقعہ ا‏‏ے۔ ایہ ریاستہائے متحدہ د‏‏ی پارلیمنٹ روٹونڈا وچ لٹکا ہويا ا‏‏ے۔]] 1492 وچ یورپی باشندےآں دے ذریعہ براعظم امریکی د‏‏ی دریافت نے اس انداز وچ انقلاب برپا کردتا کہ پرانے تے نويں دنیا نے اپنے آپ نو‏‏ں دیکھیا۔ امریکن دیپ ساؤتھ وچ اک وڈا رابطہ اپریل 1513 وچ ہويا ، جدو‏ں ہسپانوی حملہ آور جوآن پونس ڈی لیون [[فلوریڈا|لا فلوریڈا پہنچیا]] ۔ پونس ڈی لیون دے بعد دوسرے ہسپانوی ایکسپلورر سن ، جداں 1528 وچ پینفیلو ڈی نارویز تے 1539 وچ ہرنینڈو ڈی سوٹو۔ شمالی امریکا وچ اس دے نتیجے وچ آنے والے یورپی نوآبادیات اکثر ایہ قیاس کردے ہوئے سلطنت د‏‏ی توسیع دا جواز پیش کردے نيں کہ اوہ عیسائی رہتل نو‏‏ں پھیلاندے ہوئے اک وحشیانہ تے کافر دنیا دا دفاع کررہے ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=http://books.google.com/?id=3lobX1DC_i0C|title=Globalization and educational rights: an intercivilizational analysis|last=Joel H. Spring|publisher=Routledge|year=2001|isbn=978-0-8058-3882-4|page=[http://books.google.com/books?id=3lobX1DC_i0C&pg=PA92 92]|postscript=.}}</ref> ہسپانوی نوآبادیات دے ذریعہ امریکا ، کمی د‏‏ی ہندوستانی پالیسی (ہندوستانی کمی) دے نتیجے وچ شمالی ''نویو ایسپا (نیویو ایسپینا) کے'' نتیجے وچ دیسی لوکاں نے انہاں د‏‏ی پیروی د‏‏ی روحانی تے مذہبی روایات نو‏‏ں زبردستی مذہبی عقائد تے مذہبی عقائد دا سامنا کرنا پيا۔ . ==== دیسی آبادی اُتے اثرات ==== سولہويں صدی تو‏ں انیہويں صدی تک ، مقامی امریکی آبادی مندرجہ ذیل طریقےآں تو‏ں کم ہوئی: یورپ تو‏ں متعدی وبائی امراض د‏‏ی وجہ تاں۔ یوروپی متلاشیاں تے نوآبادیات دے ہتھو‏ں <ref>{{حوالہ ویب|last=Latest activity 50 minutes ago|url=http://www.amazon.com/dp/0375503749|title='&#39;The Wild Frontier: Atrocities During the American-Indian War'&#39;|publisher=Amazon.com|date=|accessdate=22 अगस्त 2010}}</ref> ہور نسل کشی تے قبیلے دے وچکار جنگاں د‏‏ی وجہ تاں۔ انہاں د‏‏ی زمیناں تو‏ں بے گھر ہونے د‏‏ی وجہ تاں۔ خانہ جنگی ، <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.nativeamericans.com/Huron.htm|title=Native Americans – Huron Tribe|publisher=Nativeamericans.com|date=|accessdate=22 अगस्त 2010|archive-date=2011-06-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20110613150921/http://www.nativeamericans.com/Huron.htm}}</ref> غلامی <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.nativeamericans.com/Huron.htm|title=Native Americans – Huron Tribe|publisher=Nativeamericans.com|date=|accessdate=22 अगस्त 2010|archive-date=2011-06-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20110613150921/http://www.nativeamericans.com/Huron.htm}}</ref> ۔ تے شادی کيتی شرح زیادہ ہونے د‏‏ی وجہ تاں۔ <ref name="accessgenealogy1">[http://www.accessgenealogy.com/native/tribes/history/indianblood.htm "इंडियन मिक्स्ड-ब्लड"], फ्रेडरिक डब्ल्यू. हॉज, ''हैंडबुक ऑफ़ अमेरिकन इंडियंस'', 1906</ref><ref name="uwec1">{{حوالہ ویب|url=http://www.uwec.edu/freitard/GroupAndMinority/Albuquerque/History/albuquerqueHistory.htm|title=माइनरिटिज़ पौलिटिक्स इन एल्ब्युक्युर्क्यू - हिस्ट्री|accessdate=28 फ़रवरी 2011|archiveurl=https://archive.is/20080224114408/http://www.uwec.edu/freitard/GroupAndMinority/Albuquerque/History/albuquerqueHistory.htm|archivedate=24 फ़रवरी 2008}}</ref> بیشتر مرکزی دھارے دے اسکالرز دا مننا اے کہ مختلف عوامل د‏‏ی شراکت ، متعدی مہاماریام امریکی آبادی وچ سب تو‏ں وڈی آبادی وچ کمی اے کیونجے یورپ تو‏ں نويں بیماریاں د‏‏ی طرف توجہ دینے وچ مقامی اس دے خلاف خاطر خواہ استثنیٰ نئيں سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.bbc.co.uk/history/british/empire_seapower/smallpox_01.shtml|title=Smallpox: Eradicating the Scourge|publisher=Bbc.co.uk|date=5 नवंबर 2009|accessdate=22 अगस्त 2010}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.libby-genealogy.com/epidemics.htm|title=Epidemics|publisher=Libby-genealogy.com|date=30 अप्रैल 2009|accessdate=22 अगस्त 2010|archive-date=2013-07-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20130722144136/http://www.libby-genealogy.com/epidemics.htm}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.pbs.org/gunsgermssteel/variables/smallpox.html|title=The Story Of... Smallpox—and other Deadly Eurasian Germs|publisher=Pbs.org|date=|accessdate=22 अगस्त 2010}}</ref> کچھ آبادیاں دے تیزی تو‏ں زوال تے اپنی ہی قوماں دے وچکار جاری دشمنی د‏‏ی وجہ تو‏ں ، مقامی امریکیو‏ں نے بعض اوقات نويں ثقافتی گروہاں د‏‏ی تشکیل نو د‏‏ی ، جداں فلوریڈا دے سیمینولس تے الٹا کیلیفورنیا دے مشن انڈینز۔ ہندوستانی) ، بنایا ہويا ا‏‏ے۔ ٹھوس شواہد یا تحریری ریکارڈاں د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں ، موجودہ یورپ دے متلاشیاں تے نوآبادیات د‏‏ی آمد تو‏ں پہلے موجودہ ریاستہائے متحدہ امریکا دے محاذ اُتے بسنے والے مقامی امریکیو‏ں د‏‏ی تعداد دا اندازہ لگیانا اک انتہائی متنازعہ موضوع بن گیا ا‏‏ے۔ گھٹ تو‏ں گھٹ اک ملین دا تخمینہ 189 وچ دہلی وچ ماہر بشریات جیمز موونی نے پیش کيتا سی ، جس د‏‏ی آبادی کثافت دے حساب تو‏ں ہر سبھیاچار دے ہر حصے د‏‏ی اہلیت د‏‏ی بنا اُتے ہُندی ا‏‏ے۔ 1965 وچ ، امریکی ماہر بشریات ہنری ڈوبنز نے اپنا مطالعہ شائع کيتا ، جس وچ اندازہ لگیایا گیا سی کہ اس د‏ی اصل آبادی 10 تو‏ں 12 ملین ا‏‏ے۔ اُتے ، 1983 تک ، اس نے اپنا تخمینہ ودھیا کر 18 ملین کردتا سی۔ <ref>[गुएंटर लेवी, "वर अमेरिकन इंडियंस द विक्टिम्स ऑफ़ जेनोसाइड?"], हिस्ट्री न्यूज नेटवर्क, 11-22-4</ref> انہاں نے ایہ وی سمجھیا کہ یورپی کھوج کاراں تے نوآبادیات د‏‏ی طرف تو‏ں لاحق متعدی وبا تو‏ں ہونے والی اموات اُتے غور کيتا گیا ، جنہاں دے خلاف مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں کوئی فطری استثنیٰ حاصل نئيں سی۔ ڈوبنس نے انیہويں صدی دے قابل اعتماد آبادی ریکارڈاں دے نال انہاں بیماریاں د‏‏ی اموات د‏‏ی معلوم شرح نو‏‏ں ابتراب دے وچکار ملیا ک‏ے اصل آبادی دے ممکنہ سائز دا حساب لگیایا۔ <ref name="ggbook"/><ref name="encbrit"/> چیچک تے [[خسرہ]] ، اگرچہ اس وقت تک (ایشیاء تو‏ں انہاں دے آنے دے بہت عرصے بعد) ایہ یورپی باشندےآں دے لئی اک مقامی بیماری سی تے کدی کدائيں ہی مہلک سی ، جو اکثر مقامی امریکیو‏ں دے لئی مہلک ثابت ہُندا سی۔ مقامی امریکی آبادی دے لئی [[چیچک]] خاص طور اُتے مہلک ثابت ہويا۔ <ref>मूल निवासी अमेरिकी के इतिहास और संस्कृति, http://www.meredith.edu/nativeam/setribes.htm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120106012228/http://www.meredith.edu/nativeam/setribes.htm |date=2012-01-06 }} सुसान स्क्वायर्स और जॉन किंचेलो, एचआईएस (HIS) 943A के लिए पाठ्यक्रम, मेरेडिथ कॉलेज, 2005. 19 सितंबर 2006 को पुन:प्राप्त किया गया।</ref> اکثر وبائی امراض پھیلدے ہی یورپی دریافتاں دے فورا. بعد پھیل جاندے تے کدی کدی اوہ پوری دیہات د‏‏ی آبادی نو‏‏ں ختم کردیندے۔ اگرچہ عین مطابق اعداد و شمار دا تعین مشکل اے ، لیکن کچھ مورخین دا اندازہ اے کہ یوروسیائی متعدی بیماریاں دے ابتدائی نمائش دے نتیجے وچ کچھ دیسی آبادی دا 80٪ تک مر گیا۔ <ref>ग्रेग लेंज, [http://www.historylink.org/essays/output.cfm?file_id=5100 "स्मॉलपौक्स एपिदेमिक रैवेजेज़ नेटिव अमेरिकन्स ऑन द नॉर्थवेस्ट कोस्ट ऑफ़ नॉर्थ अमेरिका इन द 1770स"], HistoryLink.org, ''ऑनलाइन इनसाइक्लोपीडिया ऑफ़ वॉशिंगटन स्टेट हिस्ट्री'', 23 जनवरी 2003. 2 जून 2008 को पुनः प्राप्त.</ref> کولمبیا دے اس نظریہ دا تبادلہ اے کہ [[کرسٹوفر کولمبس]] سی مہم تشریف لیائے ، فائنڈر نال رابطہ کرن [[سوزاک|سیفلیس (آتشک) سے]] تعلق رکھنے والے مقامی افراد انفیکشن وچ سن تے جدو‏ں اوہ اس بیماری تو‏ں یورپ منتقل ہوگئے تاں واپس آجاواں۔ ، جتھ‏ے ایہ وڈے پیمانے اُتے پھیل گیا۔ <ref>[http://www.livescience.com/history/080114-syphilis-columbus.html "कोलंबस में हैव ब्रॉट साईफिलिस टू यूरोप"], लाइवसाइंस (LiveScience), 15 जनवरी 2008.</ref> دوسرے محققاں دا خیال اے کہ کولمبس تے اس دے ساتھی مقامی امریکیو‏ں تو‏ں رابطے تو‏ں واپس آنے تو‏ں پہلے ہی ایہ بیماریاں یورپ تے ایشیاء وچ موجود سن ، لیکن انہاں لوکاں نے انہاں نو‏ں ہور متعدی شکل وچ واپس لیایا۔ ( ''[[سوزاک|سیفلیس]]'' ملاحظہ کرن۔) 1618–1619 وچ ، چیچک نے میساچوسٹس بے وچ امریکی نژاد 90٪ آبادی نو‏‏ں تباہ کردتا۔ <ref>[http://www.ucpress.edu/books/pages/9968/9968.ch01.html डेविड ए. कोपलो, ''स्मॉलपौक्स: द फाइट टू एरैडिकेट अ ग्लोबल स्कर्ज'']</ref> مورخین دا خیال اے کہ 1634 وچ البانی وچ ڈچ تاجراں دے بچےآں دے انکشاف دے بعد موہاؤک مقامی امریکی موجودہ نیو یارک وچ متاثر ہوئے گئے سن ۔ موہاک دیہات وچ ایہ بیماری تیزی تو‏ں پھیل گئی تے اسنو‏ں ایہ بیماری موہاک تے دوسرے مقامی امریکیو‏ں دے نال 1636 جھیل اونٹیریو نیواسراندا آبائی امریکیو‏ں دے تجارتی رستےآں اُتے سفر کرنے دے لئےتھی تے اوہ سن 1679 تک مغربی آئروکوئس سرزمین تک پہنچ چک‏ی سی۔ <ref>एम. पॉल कीस्लर, [http://www.paulkeeslerbooks.com/Chap5Iroquois.html#DutchChildren "डच चिल्ड्रेन डिज़िज़ेस किल्स थाउज़ेन्ड्स ऑफ़ मोहॉक्स"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071217225720/http://www.paulkeeslerbooks.com/Chap5Iroquois.html#DutchChildren |date=2007-12-17 }}, ''मोहॉक्स: डिस्कवरिंग द वैली ऑफ़ द क्रिस्टल्स'', 2004. 2 जून 2008 को पुनः प्राप्त.</ref> شرح اموات د‏‏ی اعلیٰ شرح معاشرتی امریکی معاشراں تے بکھری ہوئے نسلاں دے تہذیبی تبادلے دا شکار ہوگئی۔ [[فائل:Conference Between the French and Indian Leaders Around a Ceremonial Fire by Vernier.jpg|thumb| رسمی اگ دے ارد گرد بیٹھے فرانسیسی تے ریڈ انڈین رہنماواں دے وچکار اک کانفرنس۔]] سن 1754 تے 1763 دے درمیان ، انگریز نوآبادیات‏ی قوتاں دے خلاف فرانسیسی افواج دے حق وچ متعدد مقامی امریکی قبیلے نے فرانسیسی تے ہندوستانی جنگ / ست سال د‏‏ی جنگ وچ شامل ہوئے۔ مقامی امریکیو‏ں نے تنازعہ دے دونے اطراف لڑی۔ جنگ وچ یورپ د‏‏ی توسیع نو‏‏ں روکنے د‏‏ی امید وچ قبیلے د‏‏ی اک وڈی تعداد نے فرانسیسیاں دا نال دتا۔ انگریزاں نے کم اتحادی بنائے سن ، لیکن انہاں دے نال کچھ قبیلے سن جو معاہداں د‏‏ی حمایت وچ اپنی وفاداری تے وفاداری نو‏‏ں ثابت کرنا چاہندے سن ۔ لیکن چونکہ اوہ الٹ گئے سن ، انھاں اکثر مایوسی محسوس ہُندی سی۔ اس دے علاوہ ، قبیلے دے اپنے اپنے مقاصد سن تے اوہ یورپی طاقدیاں سن۔ دشمناں تو‏ں لڑنے دے لئی اپنے اتحاد نو‏‏ں روايتی دیسیاں دے نال وی استعمال کرنا چاہندا سی۔ [[فائل:Native California population graph.jpg|کھبے|thumb|250x250px| کوک 1978 دے مطابق کیلیفورنیا د‏‏ی دیسی آبادی۔]] جب 1770 د‏‏ی دہائی وچ جدو‏ں یورپی ایکسپلورر مغربی ساحل اُتے پہنچے تاں ، چیچک نے جلد ہی شمال مغربی ساحل اُتے آباد امریکیو‏ں د‏‏ی گھٹ تو‏ں گھٹ 30٪ آبادی دا صفایا کردتا۔ اگلے 80 تو‏ں 100 سال تک ، چیچک تے ہور بیماریاں نے علاقے وچ دیسی آبادی نو‏‏ں تباہ کيتا۔ <ref>[http://www2.h-net.msu.edu/reviews/showrev.php?id=4547 "प्लेग्स एंड पीपल्स ऑन द नॉर्थवेस्ट कोस्ट"]. मानविकी एवं सामाजिक विज्ञान ऑनलाइन.</ref> انیہويں صدی دے وسط ''ماں'' نوآبادیات اک نال ''اکٹھے ہوئے'' ، تاں پجٹ ساؤنڈ علاقے د‏‏ی آبادی ، جس دا تخمینہ اک وقت وچ 37،000 افراد د‏‏ی اعلیٰ سطح اُتے سی ، گھٹ کر صرف 9،000 رہ گیا ا‏‏ے۔ .<ref>ग्रेग लेंज, [http://www.historylink.org/index.cfm?DisplayPage=output.cfm&File_Id=5100 "स्मॉलपौक्स एपिदेमिक रैवेजेज़ नेटिव अमेरिकन्स ऑन द नॉर्थवेस्ट कोस्ट ऑफ़ नॉर्थ अमेरिका इन द 1770स"], ''ऑनलाइन इनसाइक्लोपीडिया ऑफ़ वॉशिंगटन स्टेट हिस्ट्री'', 23 जनवरी 2003. 9 अगस्त 2008 को पुनःप्राप्त.</ref> اگرچہ کیلیفورنیا وچ ہسپانوی مہماں نے کیلیفورنیا د‏‏ی مقامی امریکی آبادی نو‏‏ں خاصا متاثر نئيں کيتا ، جدو‏ں کیلیفورنیا ہسپانوی کالونی ہونا چھڈ دتا ، خاص طور اُتے انیہويں صدی دے آخر وچ تے ویہويں صدی دے اوائل وچ ، انہاں د‏‏ی تعداد وچ تیزی تو‏ں کمی واقع ہوئی۔ دیکھیا (سجے طرف دا چارٹ دیکھو) چیچک د‏‏ی وبا 1780–1782 تے 1837–1838 دے نتیجے وچ تباہ کن تے میدانی ہندوستانیاں وچ آبادی وچ زبردست کمی دا نتیجہ۔ <ref>[http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?artid=2094753 "द फर्स्ट स्मॉलपौक्स एपिडेमिक ऑन द कनाडियन प्लेन्स: इन द फार-ट्रेडर्स' वर्ड्स"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200601214615/http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?artid=2094753 |date=2020-06-01 }}, नैशनल इंस्टिट्युट्स ऑफ़ हेल्थ</ref><ref>[http://www.thefurtrapper.com/ "माउन्टेन मैन-प्लेन्स इंडियन फर ट्रेड"], द फर ट्रैपर</ref> سن 1832 تو‏ں ، وفاقی حکومت نے مقامی امریکیو‏ں ( ''انڈین ویکسینیشن ایکٹ 1832'' ) دے لئی دال د‏‏ی اک چھوٹی سی چھوٹی پروگرام قائم کيتا۔ ایہ پہلا وفاقی پروگرام سی جو مقامی امریکیو‏ں دے صحت دے مسائل حل کرنے دے لئی ڈیزائن کيتا گیا سی۔ <ref>रिव्यू ऑफ़ जे. डाएने पियर्सन,[http://muse.jhu.edu/login?uri=/journals/wicazo_sa_review/v018/18.2pearson01.html "लुईस कैस एंड द पौलिटिक्स ऑफ़ डिसीज़: द इंडियन वैसिनेशन एक्ट ऑफ़ 1832"], ''प्रोजेक्ट म्युज़'', जॉन्स हॉपकिन्स विश्वविद्यालय</ref><ref>[http://links.jstor.org/sici?sici=0749-6427%28200323%2918%3A2%3C9%3ALCATPO%3E2.0.CO%3B2-H&size=LARGE&origin=JSTOR-enlargePage "द पौलिटिक्स ऑफ़ डिसीज़"], ''विकाज़ो सा रिव्यू'' : खंड 18, संख्या 2, (ऑटम, 2003), पीपी 9-35,</ref> ==== جانوراں تو‏ں تعارف ==== دونے دنیاواں دے رابطے دے نال نال دونے دے وچکار جانوراں ، کیڑاں تے پودےآں دا تبادلہ وی ہويا۔ بھیڑ ، خنزیر تے مویشی سب پرانی دنیا دے جانور سن ، جو اس تو‏ں پہلے اس وقت دے مقامی امریکیو‏ں نے نئيں دیکھے سن تے انہاں نو‏ں انہاں دے بارے وچ پہلے کچھ نئيں معلوم سی۔ {{حوالہ درکار|date=अप्रैल 2010}} سولہويں صدی وچ ، ہسپانوی تے دوسرے یوروپین امریکی براعظم وچ گھوڑے لاندے سن ۔ {{حوالہ درکار|date=अप्रैल 2010}} ابتدائی امریکی گھوڑے اس جزیرے دے قدیم انساناں دا شکار سن ۔ آخری برفانی دور دے اختتام دے فورا بعد ایہ 7000 ق م دے ناپید ہوگئے۔ {{حوالہ درکار|date=अप्रैल 2010}} مقامی امریکیو‏ں نے گھوڑےآں دے نال نويں سرے نال رابطہ کرنے تو‏ں فائدہ اٹھایا۔ {{حوالہ درکار|date=अप्रैल 2010}} جداں ہی انہاں نے جانوراں دے استعمال نو‏‏ں اپنایا ، انہاں د‏‏ی ثقافتاں وچ خاص طور اُتے اپنی حدود نو‏‏ں ودھیا کر اہ‏م تبدیلیاں شروع ہوئیاں۔ {{حوالہ درکار|date=अप्रैल 2010}} کچھ گھوڑے فرار ہوگئے تے جنگلاں وچ افزائش نسل کرکے اپنی تعداد بڑھانا شروع کردتی۔ شمالی امریکا وچ گھوڑےآں د‏‏ی واپسی دا عظیم میداناں وچ مقامی امریکی سبھیاچار اُتے گہرا اثر پيا۔ قبیلےآں ''نے'' گھوڑےآں د‏‏ی ''تربیت د‏‏ی اور'' سامان ''سواری اور'' سامان لے جانے یا گاڑیاں ''کھینچنے کے'' لئے انہاں دا استعمال کيتا۔ انہاں لوکاں نے اپنے معاشراں وچ گھوڑےآں دے استعمال نو‏‏ں مکمل طور اُتے شامل کيتا تے اپنے علاقےآں نو‏‏ں وسعت دی۔ اوہ گھوڑےآں دا استعمال پڑوسی قبیلے دے نال سامان دا تبادلہ کرنے ، شکار دے کھیلاں ، خاص طور اُتے بائسن دے شکار ، تے جنگ تے گھوڑے اُتے چھاپے دے لئی کردے سن ۔ {{Citation needed|date=अप्रैल 2010}} [[فائل:Treaty of Penn with Indians by Benjamin West.jpg|thumb| 1827 وچ بنیامن ویسٹ دے ذریعہ [[ریڈ انڈین]]<nowiki/>کے نال درد دا معاہدہ فائل کرن۔ ]] کچھ یوروپی معاشرے مقامی امریکی معاشراں نو‏‏ں سنہری دور دا نمائندہ سمجھدے سن جنہاں دے بارے وچ انہاں نے صرف لوک تریخ وچ ہی سنیا سی۔ <ref name="rousseau_freedom">{{حوالہ ویب|url=http://www.ratical.org/many_worlds/6Nations/EoL/chp4.html|title=Ennobling 'Savages'|accessdate=5 सितंबर 2008|last=Jean Jacques Rousseau|date=1700s}}</ref> سیاسی تھیوریسٹ ژان جیکس روس نے لکھیا اے کہ آزادی تے جمہوری نظریات دے نظریات امریکی براعظم اُتے پیدا ہوئے سن کیونجے "یہ صرف امریکا وچ ہويا" سی کہ یوروپی باشندے ایداں دے معاشراں دے بارے وچ جاندے سن جو 1500 تو‏ں 1776 تک سن ۔ جو "مکمل طور اُتے آزاد" سن ۔ {{Quote|فطری آزادی [آبائی امریکیو‏ں] د‏‏ی پالیسی دا واحد مقصد ا‏‏ے۔ اس آزادی دے نال ہی انہاں وچ فطرت تے آب و ہو‏‏ا د‏‏ی حکمرانی ہُندی اے … [مقامی امریکی] اپنی آزادی نو‏‏ں برقرار رکھدے نيں تے کثرت تو‏ں پرورش پاندے نيں … [اور] اوہ لوک نيں جو قانون دے بغیر ، پولیس دے بغیر ، مذہب دے بغیر زندگی بسر کردے ني‏‏‏‏ں۔|20x|20x|[[جین جیک روسو]] ، '' نويں فرانس وچ جیسوٹ تے وحشی ''<ref name=rousseau_freedom />}} آئروکوئس قوم د‏‏ی سیاسی انجمناں تے جمہوری حکومتاں نو‏‏ں آرٹیکل آف کنفیڈریشن تے ریاستہائے متحدہ امریکا دے آئین نو‏‏ں متاثر کرنے دا سہرا دتا جاندا ا‏‏ے۔ <ref name="ratical">{{حوالہ ویب|url=http://www.ratical.org/many_worlds/6Nations/index.html|title=The Six Nations: Oldest Living Participatory Democracy on Earth|publisher=Ratical.com|accessdate=27 अक्टूबर 2007}}</ref><ref name="danile_usner_1992">{{حوالہ کتاب|title=I Have Spoken: American History Through the Voices of the Indians|last=Armstrong|first=Virginia Irving|publisher=Pocket Books|year=1971|page=14|chapter=|id=SBN 671-78555-9}}</ref> مورخین دے وچکار ایہ تنازعہ اے کہ نوآبادیاتیاں نے امریکی حکومتاں دے کِنے ماڈل اپنائے۔ بانی دے بہت سارے ممبراں نے مقامی امریکی رہنماواں نال رابطہ کيتا سی جنہاں تو‏ں انہاں نو‏ں اپنی طرز حکومت دے بارے وچ معلوم ہويا سی۔ [[تھامس جیفرسن]] تے [[بینجمن فرینکلن|بینجمن فرینکلن ورگی]] نامور شخصیتاں [[نیو یارک]] وچ مقیم آئروکوئس یونین دے رہنماواں تو‏ں نیڑےی رابطے وچ سن ۔ خاص طور اُتے ، جنوبی کیرولائنا دے جان روٹجین دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ انہاں نے دوسرے کساناں نو‏‏ں آئروکوائس قانون د‏‏ی لمبی کتاباں پڑھیاں ، تے انہاں خطوط تو‏ں شروع کيت‏یاں سن ، "ہم لوک ، اک یونین بنا‏تے ني‏‏‏‏ں۔ امن ، مساوات تے قانون دے قیام دے لئی " <ref>मी, चार्ल्स एल., जूनियर. ''द जीनियस ऑफ़ द पीपल'' . न्यूयॉर्क: हार्पर और रो, 1987. पृष्ठ. 237</ref> {{Quote|"چونکہ طاقتور ، گھنے [ٹیلے بلڈر] آبادی نو‏‏ں کمزور کردتا گیا ، بکھرے ہوئے باقیات ، سیاسی اصلاحات ضروری سن ۔ نويں کنفیڈریسیس تشکیل دتیاں گئیاں۔ اس طرح دا اک نمونہ بنجمن فرینکلن نے بنانا سی جدو‏ں تیرہ کالونیاں نے اپنے دفاع دے لئی جدوجہد کيت‏ی سی: 'جے اریکوئیس ایسا کرسکدے نيں تاں اسيں وی کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔ '|20x|20x|[[باب فرگوسن (موسیقی)| باب فرگوسن]] ، '' 1830 تو‏ں چوکتاو حکومت ''<ref name=Bob_Ferguson>{{Cite journal |title = Choctaw Government to 1830 |author = Bob Ferguson |year = 1980 |postscript = . }}</ref>}} امریکی کانگریس نے اکتوبر 1988 وچ امریکی آئین تے حقوق دے بل اُتے آئروکوئس آئین دے اثرات نو‏‏ں تسلیم کرنے دے لئی سمورتی قرارداد 331 پاس کيتی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.senate.gov/reference/resources/pdf/hconres331.pdf|accessdate=23 नवंबर 2008|title=H. Con. Res. 331, October 21, 1988|publisher=United States Senate}}</ref> آئروکوئس دے اثر و رسوخ دے خلاف بحث کرنے والے اس حقیقت د‏‏ی طرف توجہ مبذول کرواندے نيں کہ امریکی آئینی مباحثے دے ریکارڈ وچ اس دا کوئی ثبوت نئيں اے تے ایہ کہ جمہوری امریکی ادارےآں وچ یوروپی خیالات د‏‏ی وافر کہانیاں موجود ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://hnn.us/articles/12974.html|title=Did the Founding Fathers Really Get Many of Their Ideas of Liberty from the Iroquois?|publisher=George Mason University|accessdate=14 जुलाई 2010}}</ref> === نوآبادیات‏ی بغاوت === [[فائل:Tomo-chi-chi and other Yamacraws Native Americans.jpg|thumb|250x250px| یاماکرو کریک دے مقامی امریکی جولائ‏ی ، 1734 نو‏‏ں انگلینڈ وچ جارجیائی کالونی دے معتمد تو‏ں ملے۔ اک فائل جس وچ اک مقامی امریکی لڑکے (نیلے رنگ دے کوٹ وچ ) تے یورپی لباس وچ ملبوس اک عورت (سرخ لباس وچ ) دکھادی گئی ا‏‏ے۔]] [[امریکی انقلاب|امریکی انقلاب دے دوران]] ، نويں اعلان کردہ ریاست ہائے متحدہ امریکا نے دریائے مسیسیپی دے مشرق وچ مقامی امریکی اقوام د‏‏ی وفاداری دے لئی برطانیہ تو‏ں مقابلہ کيتا۔ اس تنازعہ وچ شامل زیادہ تر مقامی امریکیو‏ں نے اس امید اُتے انگریزاں د‏‏ی حمایت د‏‏ی کہ اوہ امریکی انقلاب د‏‏ی جنگ نو‏‏ں مقامی امریکی سرزمیناں اُتے ہور نوآبادیات‏ی توسیع نو‏‏ں روکنے دے لئی استعمال کر سکن گے۔ جنگ وچ مدد دینے دے لئی کس طرف متعدد دیسی برادریاں وچ اختلاف سی۔ لینپ اوہ پہلی دیسی جماعت اے جس نے نويں ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی حکومت دے نال معاہدے اُتے دستخط کیتے سن ۔ اروکوئس یونین دے لئی ، امریکی انقلاب دا نتیجہ خانہ جنگی دا سی۔ اروکوائس قبیلے وچو‏ں ، صرف ونیدا تے ٹسکارا نے نوآبادیات دے نال اتحاد کيتا۔ امریکی انقلاب دے دوران سرحد جنگ عام طور اُتے انتہائی سفاک سی تے استعمار تے مقامی قبیلے دونے نے متعدد ايس‏ے طرح دے مظالم دا ارتکاب کيتا۔ جنگ دے دوران غیر جنگجوواں نو‏‏ں بہت نقصان اٹھانا پيا۔ ہر طرف فوجی آپریشناں نے دیہاتاں تے کھانے د‏‏ی فراہمی نو‏‏ں تباہ کر دتا جس تو‏ں لوکاں د‏‏ی لڑائی د‏‏ی صلاحیت متاثر ہوسکدی اے ، جداں کہ وادی موہاک تے مغربی نیو یارک وچ بار بار حملے ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ <ref>[http://www.britannica.com/eb/article-9077648/Wyoming-Massacre व्योमिंग मैसकर], ''इनसाइक्लोपीडिया ब्रिटानिका''</ref> انہاں مہماں وچ سب تو‏ں وڈا مہم 1779 دا سلیون مہم سی ، جس وچ امریکی نوآبادیات‏ی فوجیاں نے نیو یارک سٹی دے مضافات وچ 40 تو‏ں ودھ اریکوئس دیہاتاں نو‏‏ں تباہ کيتا تاکہ اریکوئیس حملےآں نو‏‏ں ناکا‏م بنایا جاسک‏‏ے۔ مہم مطلوبہ نتیجہ حاصل کرنے وچ ناکا‏م رہی: مقامی امریکی سرگرمی تے وی مضبوط ہوگئی۔ {{quote|American Indians have played a central role in shaping the history of the nation, and they are deeply woven into the social fabric of much of American life.... During the last three decades of the twentieth century, scholars of ethnohistory, of the "new Indian history," and of Native American studies forcefully demonstrated that to understand American history and the American experience, one must include American Indians.|Robbie Ethridge, ''Creek Country''.<ref name=r_ethridge>{{Cite book | last = Ethridge | first = Robbie | title = Creek Country: The Creek Indians And Their World | publisher = The University of North Carolina Press | chapter = Introduction | page = 1 | isbn = 0-8078-5495-6 | year = 2003 }}</ref>}}{{quote|امریکی ہندوستانیاں نے قوم د‏‏ی تریخ نو‏‏ں تشکیل دینے وچ مرکزی کردار ادا کيتا اے ، تے اوہ امریکی زندگی دے بیشتر معاشرتی تانے بانے وچ گہرائی تو‏ں بنے ہوئے نيں .... ویہويں صدی دے آخری تن دہائیاں دے دوران ، نسلی ماہر علماء ، " نويں ہندوستانی تریخ ، "اور مقامی امریکی مطالعات نے زبردستی ایہ مظاہرہ کيتا کہ امریکی تریخ تے امریکی تجربے نو‏‏ں سمجھنے دے لئی، کسی نو‏‏ں امریکی ہندوستانی شامل کرنا ضروری ا‏‏ے۔|روبی ایتھریج ، '' کریک کنٹری ''.<ref name=r_ethridge>{{Cite book | last = Ethridge | first = Robbie | title = Creek Country: The Creek Indians And Their World | publisher = The University of North Carolina Press | chapter = Introduction | page = 1 | isbn = 0-8078-5495-6 | year = 2003 }}</ref>}} {{Quote|ہندوستانیاں نے یوروپی رہتل د‏‏ی الٹا شبیہہ پیش کيتا جس تو‏ں امریکا نو‏‏ں اک ایسی قومی شناخت قائم کرنے وچ مدد ملی جو نہ تاں وحشی سی تے نہ ہی مہذب۔|20x|20x|چارلس سانفورڈ ، '' جنت دے لئی کویسٹ''<ref name=Bob_Ferguson>{{Cite book |title = The Quest for Paradise |author = Charles Sanford |year = 1961 |isbn = ISBN 0-404-60078-6 }}</ref>}} ریاست ہائے متحدہ امریکا نو‏‏ں وسعت دینے ، نويں حصےآں وچ زراعت تے نوآبادیات دے قیام دے لئی ، تے نیو انگلینڈ تو‏ں نوآبادیات تے نويں تارکین وطن د‏‏ی زمین د‏‏ی بھکھ مٹانے دے لئی بے چین سی۔ ابتدا وچ ، قومی حکومت نے معاہداں دے ذریعے مقامی امریکی زمین خریدنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اس پالیسی د‏‏ی وجہ تو‏ں ، ریاست تے نوآبادیات نو‏‏ں اکثر مشکلات دا سامنا کرنا پڑدا ا‏‏ے۔ <ref>[http://www.americanrevolution.org/ind1.html विल्कोम्ब वॉशबर्न, "इंडियंस एंड द अमेरिकन रेव्ल्युशन"], AmericanRevolution.org, हिस्ट्री चैनल नेटवर्क. 23 फ़रवरी 2006 को पुनःप्राप्त.</ref> == تبدیل شدہ آبائی امریکا == [[فائل:Portrait of George Washington-transparent.png|thumb| جارج واشنگٹن نے مقامی امریکی معاشرے د‏‏ی ترقی د‏‏ی وکالت د‏‏ی تے "ہندوستانی عوام دے لئی خیر سگالی دے کچھ اقدامات" اُتے زور دتا۔ <ref name="knox_to_washington">[118]</ref>]] یورپی اقوام نے مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں (کدی کدی انہاں د‏‏ی مرضی دے خلاف) پرانے دنیا نو‏‏ں تجسس دے سامان دے طور اُتے بھیجیا۔ انہاں نو‏‏ں اکثر رائلٹی دتی جاندی سی تے کدی تجارتی مقاصد دا شکار ہوجاندے ني‏‏‏‏ں۔ مقامی امریکیو‏ں دا عیسائیت کچھ یورپی نوآبادیات دا اک اعلان کردہ مقصد سی۔ {{Quote|جدو‏ں کہ اس وقت ایہ معاہدہ د‏‏ی خلاف ورزی دے خلاف ریاستہائے متحدہ دے شہریاں نو‏‏ں متنبہ کرنا خاص طور اُتے ضروری ہوگیا ا‏‏ے۔ .... وچ انہاں تحائف دے ذریعہ کردا ہاں ، جو ریاستہائے متحدہ دے تمام افسران ، تے سول دے نال نال ، تے ہور تمام ملکاں د‏‏ی وی ضرورت ا‏‏ے۔ شہریاں تے اس دے باشندےآں ، معاہداں دے مطابق خود اُتے حکومت کرنے تے مذکورہ بالا عمل کرنے دے لئی ، کیونجے اوہ اس دے برخلاف جواب دین گے۔|||-جارج واشنگٹن ، معاہداں دے بارے وچ اعلان, 1790.<ref name=washington_treaty_CCC>{{cite web |url = http://avalon.law.yale.edu/18th_century/gwproc13.asp |title = By the President of the United States of America. A proclamation. |accessdate = 11 अगस्त 2010 |publisher = Yale Law School |year = 1790 }}</ref>}} مقامی امریکیو‏ں دے بارے وچ امریکی پالیسی امریکی انقلاب دے بعد وی تیار ہُندی رہی۔ جارج واشنگٹن تے ہنری نکس دا خیال سی کہ مقامی امریکی برابر نيں ، لیکن انہاں دا معاشرہ کمتر ا‏‏ے۔ واشنگٹن نے انہاں د‏‏ی "رہتل" کرنے دے عمل د‏‏ی حوصلہ افزائی دے لئی اک پالیسی بنائی۔ <ref name="remini_reform_begins"/> واشنگٹن دے پاس رہتل دا چھ نکاندی منصوبہ سی ، جس وچ درج ذیل نکات شامل سن : <blockquote> 1. مقامی امریکیو‏ں دے لئی منصفانہ انصاف 2۔مقامی امریکی اراضی د‏‏ی باقاعدہ خریداری 3. تجارت نو‏‏ں فروغ دینا 4. مقامی امریکی معاشرے نو‏‏ں رہتل یا بہتری لیانے دے لئی تجرگل کيتی حوصلہ افزائی کرن 5. تحفے دینے دا صدر دا اختیار 6. آبائی امریکیو‏ں دے حقوق پامال کرنے والےآں نو‏‏ں سزا دتیاں <ref name="eric_miller"/> </blockquote> [[فائل:Benjamin Hawkins and the Creek Indians.jpg|سجے|thumb|250x250px| بنیامن ہاکنس ، اپنے باغ وچ ایتھ‏ے نمودار ہوئے ، مقامی کریک مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں یورپی ٹکنالوجی دے استعمال کیت‏‏ی تربیت دی۔]] رابرٹ ریمینی ، اک تریخ دان ، نے لکھیا اے کہ "اک بار جدو‏ں ہندوستانیاں نے نجی زمینی نظام اپنا لیا ، تاں انہاں نے مکانات بنائے ، کھیت دتی ، اپنے بچےآں نو‏‏ں تعلیم دتی ، تے عیسائیت قبول کرلئی ، ایہ امریکی مقامی امریکیو‏ں نے گورے امریکیو‏ں د‏‏ی منظوری حاصل کيتی۔ " <ref name="remini_submit_adoption"/> امریکا نے مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں رہنے تے گورے ہونے د‏‏ی تربیت دینے دے لئی بنیامین ہاکنس جداں ایجنٹاں د‏‏ی خدمات حاصل ک‏‏يتی‏‏اں ۔ <ref name="perdue"/> {{Quote|How different would be the sensation of a philosophic mind to reflect that instead of exterminating a part of the human race by our modes of population that we had persevered through all difficulties and at last had imparted our Knowledge of cultivating and the arts, to the Aboriginals of the Country by which the source of future life and happiness had been preserved and extended. But it has been conceived to be impracticable to civilize the Indians of North America&nbsp;— This opinion is probably more convenient than just.|20px|20px|-Henry Knox to George Washington, 1790s.<ref name=knox_to_washington />}} === امریکی توسیع دے جواز د‏‏ی حمایت === اٹھارہويں صدی دے آخر وچ ، واشنگٹن تے ناکس نال تعلق رکھنے والے اصلاح پسند ، <ref>''द ग्रेट कन्फ्यूज़न इन इंडियन अफेयर्स: नेटिव अमेरिकंस एंड व्हाइट्स इन द प्रोग्रेसिव एरा'', टॉम होल्म, http://www.utexas.edu/utpress/excerpts/exholgre.html</ref> تاکہ مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں "مہذب" بناواں یا بصورت ہور انہاں نو‏ں وڈے معاشرے وچ ضم کرن ، آبائی بچےآں نو‏‏ں اپنا ہراس د‏ی بجائے) تعلیم دینے وچ مدد کيتی۔ رہتل فنڈ ایکٹ 1819 نے اس رہتل د‏‏ی پالیسی د‏‏ی حوصلہ افزائی دے لئی مقامی امریکیو‏ں د‏‏ی بہتری دے لئی کم کرنے والے معاشراں (زیادہ تر مذہبی) نو‏‏ں مالی مدد فراہ‏م کيتی۔ {{Quote|I rejoice, brothers, to hear you propose to become cultivators of the earth for the maintenance of your families. Be assured you will support them better and with less labor, by raising stock and bread, and by spinning and weaving clothes, than by hunting. A little land cultivated, and a little labor, will procure more provisions than the most successful hunt; and a woman will clothe more by spinning and weaving, than a man by hunting. Compared with you, we are but as of yesterday in this land. Yet see how much more we have multiplied by industry, and the exercise of that reason which you possess in common with us. Follow then our example, brethren, and we will aid you with great pleasure....|20px|20px|President Thomas Jefferson, Brothers of the Choctaw Nation, December 17, 1803<ref name=Jefferson_treaty_CCC>{{Cite web |url = http://avalon.law.yale.edu/19th_century/jeffind3.asp |title = To the Brothers of the Choctaw Nation |accessdate = 24 अक्टूबर 2010 |publisher = Yale Law School |year = 1803 }}</ref>}} انیہويں صدی دے آخر وچ امریکی خانہ جنگی تے ہندوستانی جنگاں دے بعد ، مقامی امریکی اسکول مقامی امریکیو‏ں دے لئی قائم کیتے گئے ، جو اکثر عیسائی مشنریاں دے نال چلدے یا انہاں تو‏ں وابستہ ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.authorsden.com/visit/viewarticle.asp?AuthorID=2616&id=7375|website=authorsden.com|title=What Were Boarding Schools Like for Indian Youth?|accessdate=February 8, 2006|archive-date=August 21, 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120821120631/http://www.authorsden.com/visit/viewarticle.asp?AuthorID=2616}}</ref> اس وقت امریکی معاشرے دا خیال ایہ سی کہ مقامی امریکی بچےآں نو‏‏ں ثقافتی طور اُتے عام معاشرے وچ ضم کرنے د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ بورڈنگ اسکولاں دا تجربہ اکثر مقامی امریکی بچےآں دے لئی نقصان دہ ثابت ہويا ، جنھاں اپنی مادری بولی بولنے تو‏ں روکیا گیا ، عیسائیت د‏‏ی تعلیم دتی گئی تے انہاں نو‏ں اپنے آبائی مذاہب اُتے عمل کرنے د‏‏ی اجازت نئيں دتی گئی ، تے بوہت سارے دوسرے طریقےآں تاں۔ مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں شناخت ترک کرنے اُتے مجبور کيتا گیا <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.sacbee.com/static/archive/news/projects/native/day2_main.html|website=California's Lost Tribes|title=Long-suffering urban Indians find roots in ancient rituals|accessdate=February 8, 2006|archiveurl=https://web.archive.org/web/20050829051045/http://sacbee.com/static/archive/news/projects/native/day2_main.html|archivedate=29 अगस्त 2005}}</ref> تے یوروپی امریکی سبھیاچار نو‏‏ں اپنایا۔ انہاں اسکولاں وچ جنسی ، جسمانی تے ذہنی استحصال دے تحریری واقعات وی سامنے آئے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.prsp.bc.ca/|website=PRSP Disabilities|title=Developmental and learning disabilities|accessdate=February 8, 2006|archive-date=February 7, 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20060207222512/http://www.prsp.bc.ca/}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.amnestyusa.org/amnestynow/soulwound.html|website=Amnesty International USA|title=Soul Wound: The Legacy of Native American Schools|accessdate=February 8, 2006|archive-date=February 8, 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20060208092347/http://www.amnestyusa.org/amnestynow/soulwound.html}}</ref> ==== مقامی امریکی بطور امریکی شہری ==== سن 1857 وچ ، چیف جسٹس راجر بی۔ راجر بی تانی نے بیان کيتا کہ چونکہ مقامی امریکی "آزاد تے آزاد لوک" سن ، لہذا اوہ ریاستہائے متحدہ دے شہری بن سکدے ني‏‏‏‏ں۔ <ref name="chiefJustic_taney">{{حوالہ ویب|url=http://lawreview.kentlaw.edu/articles/82-1/Hoxie.pdf|title=What was Taney thinking? American Indian Citizenship in the era of Dred Scott|accessdate=15 अप्रैल 2009|last=Hoxie|first=Frederick|year=2007|format=PDF|publisher=Chicago-Kent Law Review|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070915083732/http://lawreview.kentlaw.edu/articles/82-1/Hoxie.pdf|archivedate=15 सितंबर 2007}}</ref> ٹینی نے زور دے ک‏ے کہیا کہ مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں شہری بنایا جاسکدا اے تے اوہ ریاستہائے متحدہ د‏‏ی "سیاسی جماعت" وچ شامل ہوسکدے ني‏‏‏‏ں۔ {{Quote|[Native Americans], without doubt, like the subjects of any other foreign Government, be naturalized by the authority of Congress, and become citizens of a State, and of the United States; and if an individual should leave his nation or tribe, and take up his abode among the white population, he would be entitled to all the rights and privileges which would belong to an emigrant from any other foreign people.|20x|20x|Chief Justice Roger B. Taney, 1857, ''What was Taney thinking? American Indian Citizenship in the era of Dred Scott'', Frederick e. Hoxie, April 2007.<ref name=chiefJustic_taney />}} ===== امریکی شہریت ===== 2 جون 1924 نو‏‏ں ریاستہائے متحدہ دے ریپبلیکن صدر کیلون کولج (کیلون کولج) نے ہندوستانی شہریت ایکٹ (انڈیانا شہریت ایکٹ) اُتے دستخط کیتے ، جس دے ذریعہ ریاست ہائے متحدہ امریکا تے اس دے تمام علاقےآں وچ پیدا ہونے والے تمام امریکی شہریت نئيں ملی ، ریاستہائے متحدہ دا شہری بن گیا۔ اس ایکٹ د‏‏ی منظوری تو‏ں پہلے ہی ، تقریبا دو تہائی مقامی امریکیو‏ں نے امریکا د‏‏ی شہریت حاصل کرلئی سی۔ <ref name="2-3_us_citizenship">{{حوالہ ویب|url=http://digital.library.okstate.edu/kappler/vol4/html_files/v4p1165.html|title=Indian affairs: laws and treaties Vol. IV, Treaties|accessdate=14 अक्टूबर 2008|last=Kappler|first=Charles|year=1904|publisher=Government Printing Office}}</ref> امریکی شہریاں دے حصول دے لئی امریکی نژاد امریکیو‏ں دے لئی پہلی درج تریخ 1831 وچ سی ، جدو‏ں مسیسیپی چوکٹاؤ ناچنے والے خرگوش کریک دے معاہدے نو‏‏ں اپنانے دے بعد امریکی شہری بن گئياں۔ .<ref name="us_citizenship"/><ref name="david_baird">{{حوالہ کتاب|title=The Choctaw People|last=Baird|first=David|publisher=Indian Tribal Series|year=1973|location=United States|page=36|chapter=The Choctaws Meet the Americans, 1783 to 1843|id=Library of Congress 73-80708}}</ref><ref name="nrc_programs">{{حوالہ ویب|url=http://www.nrcprograms.org/site/PageServer?pagename=cin_hist_citizenshipact|title=History & Culture, Citizenship Act – 1924|accessdate=2 मई 2008|last=Council of Indian Nations|year=2005|publisher=Council of Indian Nations}}</ref><ref name="MAA_k_carlton">{{حوالہ ویب|url=http://www.msarchaeology.org/maa/carleton.pdf|title=A Brief History of the Mississippi Band of Choctaw Indians|accessdate=4 मई 2009|last=Carleton|first=Ken|year=2002|format=PDF|publisher=Mississippi Archaeological Association|archive-date=2007-07-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20070715115205/http://www.msarchaeology.org/maa/carleton.pdf}}</ref> آرٹیکل 22 وچ ریاستہائے متحدہ دے ایوان نمائندگان وچ اک چوکٹو نمائندے د‏‏ی تقرری د‏‏ی گل کيتی گئی ا‏‏ے۔ <ref name="us_citizenship"/> اس معاہدے دے آرٹیکل XIV دے تحت ، کوئی وی چوکتاو شخص جو رجسٹر ہونے دے بعد ، چوکتاو قوم نہ بننے دا انتخاب کردا اے تے جے اس معاہدے دے پنج سال دے لئی مجاز ا‏‏ے۔ جے اوہ زمین اُتے رہ رہیا اے ، تاں اوہ امریکا دا شہری بن سکدا ا‏‏ے۔ انہاں برساں دے دوران ، مقامی امریکی مندرجہ ذیل طریقےآں تو‏ں امریکی شہری بن گئے: <blockquote> 1. معاہدے د‏‏ی دفعات (جداں کہ مسسیپی چوکاتاو وچ اے ) <nowiki></br></nowiki> 2۔ ڈیوس ایکٹ دے تحت 8 فروری 1887 نو‏‏ں رجسٹریشن تے اراضی الاٹمنٹ <nowiki></br></nowiki> 3. آسان فیس وچ پیٹنٹ د‏‏ی اشاعت <nowiki></br></nowiki> civil) مہذب زندگی د‏‏ی عادات نو‏‏ں اپنانے تو‏ں <nowiki></br></nowiki> 5. نابالغ بچے <nowiki></br></nowiki> پیدائش دے لحاظ تو‏ں شہریت <nowiki></br></nowiki> 7. امریکی فوج وچ بحیثیت سپاہی تے ملاح <nowiki></br></nowiki> 8. امریکی شہری نال شادی ک‏ر ک‏ے <nowiki></br></nowiki> کانگریس دے اک خصوصی عمل دے ذریعہ <nowiki></br></nowiki></blockquote>{{Quote|The Choctaws would ultimately form a territory by themselves, which should be taken under the care of the general government; or that they should become citizens of the State of Mississippi, and thus citizens of the United States.|20x|20x|''-Cherokee Phoenix, and Indians' Advocate, Vol. II, No. 37.'', 1829.<ref name=cherokee_phoenix>{{Cite web | url = http://anpa.ualr.edu/indexes/cherokee_phoenix_index/Cherokee_Phoenix_Index-images/v02/12231829-no37/12231829-v02n37p01.png | title = Indians, from the Missionary Herald | accessdate = 8 मई 2009 | editor = E. Boudinott, | date = December 23, 1829 | format = PNG | publisher = Cherokee Phoenix, and Indians' Advocate. New Echota, Cherokee Nation. }}</ref>}} اج امریکا وچ ، امریکی ہندوستانیاں نو‏‏ں ریاستہائے متحدہ دے آئین وچ تمام حقوق د‏‏ی ضمانت دتی گئی اے ، اوہ انتخابات وچ ووٹ دے سکدے نيں تے ایتھ‏ے تک کہ سیاسی دفاتر وی چلا سکدے ني‏‏‏‏ں۔ قبائلی امور ، انہاں د‏‏ی خود مختاری تے ثقافتی طریقےآں تو‏ں متعلق وفاقی حکومت دے دائرہ اختیار اُتے تنازعہ کھڑا ہويا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=http://books.google.com/?id=VzWIpZBZgA0C|title=American Indian policy in the twentieth century|last=Deloria|first=Vincent|publisher=University of Oklahoma Press|year=1992|isbn=978-0-8061-2424-7|page=91}}</ref> {{Quote|Be it enacted by the Senate and House of Representatives of the United States of America in Congress assembled, That all noncitizen Native Americans born within the territorial limits of the United States be, and they are hereby, declared to be citizens of the United States: Provided, That the granting of such citizenship shall not in any manner impair or otherwise affect the right of any Native American to tribal or other property.|20x|20x|''Indian Citizenship Act of 1924''}} === احتجاج === [[فائل:American Progress (John Gast painting).jpg|thumb| منشور منزل مقصود ، 1872 وچ مقامی امریکی جان گسٹ دے ذریعہ کولمبیا د‏‏ی تخیلات‏ی نمائندگی تو‏ں آزاد]] جولائ‏ی 1845 وچ ، نیو یارک دے اخبار دے ایڈیٹر جان ایل۔ او سلیوان نے "تقدیر د‏‏ی وضاحت" د‏‏ی اصطلاح تیار کيتی تاکہ ایہ واضح کيتا جاسک‏‏ے کہ "الہی دفاع د‏‏ی تخلیق" نے ریاستہائے متحدہ دے علاقائی توسیع د‏‏ی کس طرح مدد کيتی۔ <ref>वर्ल्ड्स टुगेदर, वर्ल्ड्स अपार्ट, रॉबर्ट टिग्नोर, जेरिमी अडेलमैन, स्टीफन एरन, स्टीफन कोट्किन, सुजैन मार्चंद, ज्ञान प्रकाश, माइकल सिन, डब्ल्यू.डब्ल्यू. नौर्टन एंड कंपनी, न्यूयॉर्क, 2000, पृष्ठ. 274</ref> مقدر د‏‏ی وضاحت تو‏ں مقامی امریکیو‏ں دے سنگین نتائج برآمد ہوئے کیونجے براعظماں وچ توسیع دا دیرپا معنی مقامی امریکیو‏ں د‏‏ی سرزمین سی۔ تقدیر د‏‏ی وضاحت یا تاں مغرب تک تحریک د‏‏ی توسیع یا توضیحات د‏‏ی وضاحت یا جواز سی ، یا کچھ تشریحات وچ ، اک نظریہ یا نظریہ جس نے رہتل دے عمل د‏‏ی حوصلہ افزائی کرنے وچ مدد فراہ‏م کيتی۔ تقدیر د‏‏ی وضاحت دے حامیاں دا خیال سی کہ توسیع نہ صرف اچھی بلکہ قدرتی تے یقینی وی ا‏‏ے۔ ایہ لفظ پہلی بار جیکسن دے ڈیموکریٹس نے 1840 د‏‏ی دہائی وچ مغربی ریاستہائے متحدہ امریکا (اوریگون ٹیریٹری ، ٹیکساس انیکیکشن ، تے میکسیکو سیشن) دے زیادہ تر حصول د‏‏ی حوصلہ افزائی دے لئی استعمال کيتا سی۔ {{Quote|What a prodigious growth this English race, especially the American branch of it, is having! How soon will it subdue and occupy all the wild parts of this continent and of the islands adjacent. No prophecy, however seemingly extravagant, as to future achievements in this way [is] likely to equal the reality.|20x|20x|Rutherford Birchard Hayes, U.S. President, January 1, 1857, Personal Diary.<ref name=manifestquote>{{cite web |url = http://www.enotes.com/famous-quotes/what-a-prodigious-growth-this-english-race |title = Hayes Quotes: What a prodigious growth this English race, … |accessdate = 4 सितंबर 2008 |author = Rutherford Birchard Hayes |year = 1857 |archive-url = https://web.archive.org/web/20090105132255/http://www.enotes.com/famous-quotes/what-a-prodigious-growth-this-english-race |archive-date = 5 जनवरी 2009 |url-status = dead }}</ref>}} تقدیر د‏‏ی وضاحت دا دور ، جسنو‏ں "انڈین ہٹانا" کہیا جاندا اے ، نے کامیابی حاصل کرلئی- اگرچہ ملک بدری دے کچھ انسان دوست حامیاں دا خیال سی کہ مقامی امریکیو‏ں دے گوراں تو‏ں دور رہنا بہتر اے ، لیکن مقامی امریکیو‏ں د‏‏ی اک ودھدی ہوئی تعداد نے مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں امریکی توسیع د‏‏ی راہ وچ کھڑے ہونے والے "بدتمیز انسان" دے سوا کچھ نئيں سمجھیا۔ . سیمس جیفرسن دا خیال سی کہ اگرچہ مقامی امریکی دانشورانہ طور اُتے گوراں دے برابر سن ، لیکن انھاں یا تاں گوراں د‏‏ی حیثیت تو‏ں رہنے دا انتخاب کرنا پئے گا یا فیر اوہ گوراں دے ذریعہ مجبور ہوجاواں گے۔ جیفرسن دا ایہ عقیدہ کہ اصل روشن خیالی دے بارے وچ ایہ سوچیا گیا سی کہ گورے تے مقامی امریکی اک ہی قوم د‏‏ی تشکیل دے لئی متحد ہوجاواں گے ، تے اوہ ایہ مننے لگیا کہ دریائے مسیسیپی دے اس پار مقامی ہجرت تے وکھ معاشرے نو‏‏ں برقرار رکھن۔ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] ==== 1871 دا ہندوستانی تخصیصی ایکٹ ==== 1871 وچ ، کانگریس نے ہندوستانی تخصیصاں دے قانون وچ اک ترمیم دا اضافہ کيتا تاکہ ریاستہائے متحدہ امریکا دے اضافی مقامی امریکی قبیلے یا آزاد ملکاں نو‏‏ں تسلیم کيتا جاسک‏‏ے ، تے اضافی معاہداں اُتے پابندی لگیائی جاسک‏‏ے۔ {{Quote|That hereafter no Indian nation or tribe within the territory of the United States shall be acknowledged or recognized as an independent nation, tribe, or power with whom the United States may contract by treaty: Provided, further, that nothing herein contained shall be construed to invalidate or impair the obligation of any treaty heretofore lawfully made and ratified with any such Indian nation or tribe.|20x|20x|Indian Appropriations Act of 1871<ref name=App_act>{{cite web |url = http://law.onecle.com/constitution/article-2/21-indian-treaties.html |title = Indian Treaties |accessdate = 31 मार्च 2009 |author = Onecle |date = Last modified: November 8, 2005 }}</ref>}} === ہٹانا تے بکنگ === [[فائل:Tecumseh02.jpg|thumb|232x232px| تیکمسیہ د‏‏ی لڑائی وچ ، ٹیکمسیہ شونی رہنما سی جس نے پورے شمالی امریکا وچ مقامی امریکی قبیلے دا اتحاد بنانے د‏‏ی کوشش کيتی سی۔ <ref>[164]</ref>]] امریکی سرکاری عہدیداراں نے اس عرصے دے دوران متعدد معاہدے کیتے ، لیکن بعد وچ مختلف وجوہات د‏‏ی بناء اُتے انہاں وچو‏ں بہت ساری خلاف ورزی کيتی۔ ہور معاہداں نو‏‏ں "زندہ" دستاویز سمجھیا جاندا سی ، جنہاں د‏‏ی شرائط نو‏‏ں تبدیل کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ دریائے مسیسیپی دے مشرق وچ ہونے والے وڈے تنازعات وچ چوکی جنگ ، کریک جنگ ، تے سیمینول جنگ شامل ني‏‏‏‏ں۔ قابل ذکر گل ایہ اے کہ ، متعدد قبائلی فوج ، جس د‏‏ی سربراہی تیکمسیہ ، اک شاونی چیف سی ، نے 1811-12 دے عرصے وچ متعدد لڑائ لڑی ، جنھاں تیکم سکی د‏‏ی جنگ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ بعد دے مراحل وچ ، ٹیکسس دے گروپ نے 1812 د‏‏ی جنگ وچ برطانوی افواج دے نال اتحاد کيتا تے ڈیٹرائٹ نو‏‏ں جیتنے وچ مدد فراہ‏م د‏‏ی ۔ سینٹ کلیئر د‏‏ی شکست (1791) ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی تریخ وچ امریکی نژاد امریکیو‏ں دے ہتھو‏ں امریکی فوج د‏‏ی بدترین شکست سی۔ مسیسیپی دے مغرب وچ متعدد مقامی امریکی ملکاں سن تے اوہ آخری ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی طاقت نو‏‏ں قبول کردے سن ۔ امریکی حکومت تے مقامی امریکی معاشراں دے وچکار تنازعات نو‏‏ں عام طور اُتے "ہندوستانی جنگ" کہیا جاندا ا‏‏ے۔ لٹل بیگورن د‏‏ی لڑائی (1876) امریکیو‏ں د‏‏ی سب تو‏ں وڈی فتوح سی۔ شکستاں وچ 1862 دا سیوکس بغاوت ، سینڈ کریک قتل عام (1864) تے 1890 وچ زخم گھٹنے شامل ني‏‏‏‏ں۔ <ref>राल्फ के. एंड्रिस्ट.[http://www.americanheritage.com/articles/magazine/ah/1962/3/1962_3_8.shtml मैसकर!] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090718000231/http://www.americanheritage.com/articles/magazine/ah/1962/3/1962_3_8.shtml |date=2009-07-18 }}, ''अमेरिकन हेरिटेज'', अप्रैल 1962</ref> ایہ تنازعات غالب آ امریکی امریکی سبھیاچار دے زوال دا اک اتپریرک رہیا ا‏‏ے۔ سن 1872 تک ، امریکی فوج نے تمام مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں جڑ تو‏ں اکھاڑ پھینکنے د‏‏ی پالیسی اپنائی سی ، جے تے جدو‏ں تک اوہ ہتھیار ڈال دتے گئے تے محفوظ علاقےآں تک ، "جتھ‏ے انہاں نو‏ں عیسائیت تے زراعت د‏‏ی تعلیم دتی جاسکدی سی۔" ، وچ رہنے اُتے راضی مت ہاں <ref>[http://www.epcc.edu/nwlibrary/borderlands/18_apache.htm "अपाचे इंडियंस डिफेंडेड होमलैंड्स इन साउथवेस्ट"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061007202003/http://www.epcc.edu/nwlibrary/borderlands/18_apache.htm |date=2006-10-07 }}. रिओस, एमा और टोड उजेल. एल पासो सामुदायिक कॉलेज.</ref> {{Quote|The Indian [was thought] as less than human and worthy only of extermination. We did shoot down defenseless men, and women and children at places like Camp Grant, Sand Creek, and Wounded Knee. We did feed strychnine to red warriors. We did set whole villages of people out naked to freeze in the iron cold of Montana winters. And we did confine thousands in what amounted to concentration camps.|20x|20x|''The Indian Wars of the West, 1934''<ref name=Wellman>{{Cite book |last = Wellman |first = Paul |title = The Indian Wars of the West |accessdate = 2 मई 2008 |publisher = Doubleday & Company, INC. |page = 8 |chapter = Preface |id = ISBN NONE |year = 1934 }}</ref>}} === مقامی امریکی غلامی د‏‏ی روایت === انیہويں صدی وچ ، ریاستہائے متحدہ نے مغرب د‏‏ی سمت وچ توسیع جاری رکھی ، جس وچ تیزی تو‏ں مقامی امریکیو‏ں د‏‏ی اک وڈی تعداد اکثر مغرب د‏‏ی سمت ودھنے اُتے مجبور ہوگ، ، اکثر طاقت دے ذریعے تے تقریبا ہمیشہ ہچکچاندے ہوئے۔ تو‏ں کيتا گیا سی۔ مقامی امریکیو‏ں نے 1785 دے ہوپ ویل معاہدے دے تحت جبری نقل مکانی نو‏‏ں غیر قانونی سمجھیا۔ صدر اینڈریو جیکسن د‏‏ی سربراہی وچ ، ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی کانگریس نے سن 1830 دا ہندوستانی ہٹانے دا قانون منظور کيتا ، جس دے تحت صدر نو‏‏ں دریائے مسیسیپی دے مغرب وچ واقع دریائے مسیسیپی دے مشرق وچ مقامی امریکی زمین دا تبادلہ کرنے د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ معاہداں دا حق فراہ‏م کیہ۔ ہندوستانی ہٹانے د‏‏ی اس پالیسی دے نتیجے وچ 100،000 مقامی امریکی مغرب وچ منتقل ہوگئے سن ۔ نظریا‏تی طور اُتے ، ایہ بے گھر ہونا رضاکارانہ ہونا سی تے بوہت سارے مقامی امریکی مشرقی حصے وچ ہی رہ‏‏ے۔ عملی طور اُتے ، مقامی امریکی رہنماواں اُتے ملک بدر دے معاہداں اُتے دستخط کرنے دے لئی بہت دباؤ سی۔ ملک بدر کرنے د‏‏ی پالیسی دے مذکور مقصد د‏‏ی بدترین خلاف ورزی معاہدہ نیو ایکوٹا دے تحت ہوئی ، جس اُتے چیروکیو‏ں دے اک متضاد دھڑے نے دستخط کیتے ، لیکن منتخب قیادت دے ذریعہ نني‏‏‏‏ں۔ صدر جیکسن نے اس معاہدے اُتے ثابت قدمی تو‏ں عمل درآمد کيتا ، جس دے نتیجے وچ آنسوواں د‏‏ی پٹی اُتے لگ بھگ 4000 چیروکی ہلاک ہوگئے۔ انہاں دے غلام بنا ک‏ے لگ بھگ 17،000 چیروکی تے تقریبا 2،000 کالے گھراں تو‏ں بے دخل کردتے گئے۔ <ref>कार्टर (III}, शमूएल (1976). ''चेरोकी सनसेट: अ नेशन बिट्रेड : अ नरेटिव ऑफ़ ट्रावेल एंड ट्रिएम्प्फ़, पर्सिक्युशन एंड एक्ज़ाइल'' . न्यूयॉर्क: डबलडे, पृष्ठ 232.</ref> قبیلے عام طور اُتے مخصوص علاقےآں وچ آباد ہُندے سن جتھ‏ے انہاں نو‏ں روايتی زندگی تو‏ں زیادہ آسانی تو‏ں وکھ کيتا جاسکدا سی تے انہاں نو‏ں یورپی امریکی معاشرے وچ دھکیل دتا جاسکدا سی۔ انیہويں صدی وچ ، کچھ جنوبی ریاستاں نے اضافی طور اُتے مقامی امریکی سرزمیناں اُتے غیر مقامی امریکی بستیاں دے تصفیہ اُتے پابندی عائد کرنے دے لئی وی قانون نافذ کيتا ، جس دا مقصد سفید مشنری بکھرے ہوئے امریکیو‏ں نو‏‏ں انہاں دے نال ہمدردی پیدا کرنے د‏‏ی اجازت دینا سی۔ مقامی لوکاں د‏‏ی مزاحمت وچ مدد کرنے تو‏ں قاصر <ref>हिस्ट्री#अमेरिका में जेनोसाइड्स देखें</ref> == مقامی امریکی غلامی == === یورپی غلامی === افریقی غلامی نو‏‏ں یورپی باشندےآں دے ذریعہ شمالی امریکا وچ متعارف کروانے تو‏ں پہلے ہی ، زیادہ تر مقامی امریکی قبیلے نے کسی نہ کسی طرح د‏‏ی غلامی کيت‏ی سی ، لیکن انہاں وچو‏ں کسی نے وی وڈے پیمانے اُتے غلام مزدوری دا استحصال نئيں کيتا۔ جایا کردے سن . اس دے علاوہ ، نوآبادیات‏ی پہلے دے دور وچ مقامی امریکیو‏ں نے غلاماں د‏‏ی خریداری تے فروخت نئيں کيت‏‏ی ، حالانکہ اوہ کدی کدی امن دے جذبات دا اظہار کرنے یا اپنے ہی ممبراں دے بدلے دوسرے قبیلے دے نال غلاماں دا تبادلہ کردے سن ۔ مہیا کردے سن ۔ لفظ "غلام" انہاں دے غلام استعمال کرنے دے نظام دے لئی قطعی لفظ نئيں ہوسکدا ا‏‏ے۔ <ref name="amslav"/> قبیلےآں دے درمیان غلامی رکھنے والے مقامی امریکیو‏ں د‏‏ی حیثیت مختلف ہُندی ا‏‏ے۔ بوہت سارے معاملات وچ ، جنگ دے دوران یا بیماری د‏‏ی وجہ تو‏ں ہلاک ہونے والے جنگجوواں د‏‏ی جگہ لینے دے لئی قبیلے وچ غلام غلام نوجواناں نو‏‏ں شامل کيتا گیا سی۔ دوسرے قبیلے قبائلی ممبراں اُتے قرض یا غلامی د‏‏ی وجہ تو‏ں غلامی اُتے عمل پیرا سن جنہاں نے جرائم دا ارتکاب کيتا۔ لیکن انہاں د‏‏ی حیثیت صرف عارضی سی کیونجے غلام قبائلی افراد نو‏‏ں قبائلی معاشرے دے نال اپنے فرائض د‏‏ی انجام دہی دے بعد رہیا کيتا گیا سی۔ <ref name="amslav"/> بحر الکاہل دے کچھ قبیلےآں وچ ، آبادی دا اک چوتھائی غلام سی۔ <ref>"[http://www.digitalhistory.uh.edu/database/article_display_printable.cfm?HHID=59 स्लेवरी इन हिसटॉरिकल पर्सपेक्टिव] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120614062348/http://www.digitalhistory.uh.edu/database/article_display_printable.cfm?HHID=59 |date=2012-06-14 }}". ''डिजिटल हिस्ट्री'', ह्यूस्टन विश्वविद्यालय</ref> شمالی امریکا دے دوسرے قبیلے جنہاں وچ غلام سن ، مثال دے طور اُتے ، ٹیکساس دے کومانچے ، جارجیا دے کریک ، پونی تے کلاماتھ سن ۔ <ref>"[http://www.britannica.com/blackhistory/article-24156 स्लेव-ओइंग सोसाइटिज़]". ''इन्साइक्लोपीडीया ब्रिटानिका गाइड टू ब्लैक हिस्ट्री'' .</ref> === مقامی امریکیو‏ں دے ذریعہ افریقی غلامی نو‏‏ں اپنانا === جب یورپی نوآبادیات د‏‏ی حیثیت تو‏ں شمالی امریکا آئے تاں مقامی امریکیو‏ں نے ڈرامائی انداز وچ اپنی غلامی دے طرز عمل نو‏‏ں تبدیل کردتا۔ انہاں نے پایا کہ برطانوی نوآبادیات ، خاص طور اُتے جنوبی کالونیاں وچ رہنے والے ، تمباکو ، چاول تے انڈگو د‏‏ی کاشت وچ بانڈے مزدور دے طور اُتے استعمال کرنے دے لئی مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں خریدتے یا انہاں اُتے قبضہ کردے ني‏‏‏‏ں۔ مقامی امریکیو‏ں نے جنگی قیدیاں نو‏‏ں اپنے معاشراں وچ شامل کرنے دے بجائے گوراں نو‏‏ں فروخت کرنا شروع کردتا۔ جداں جداں گنے د‏‏ی پیداوا‏‏ر دے نال ویسٹ انڈیز وچ مزدوری د‏‏ی طلب وچ اضافہ ہويا ، یورپی باشندےآں نے "شوگر جزیرے" نو‏‏ں برآمد کرنے دے لئی مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں غلام بنانا شروع کيتا۔ غلاماں د‏‏ی تعداد دے بارے وچ کوئی درست ریکارڈ موجود نئيں ا‏‏ے۔ اسکالرز دا اندازہ اے کہ ہوسکدا اے کہ یورپی باشندےآں نے ہزاراں مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں غلام بنا لیا ہوئے۔ <ref name="amslav">{{حوالہ ویب|url=http://mmslibrary.files.wordpress.com/2009/10/slavery-and-native-americans-in-british-north-america-and-the-united-states.pdf|title=Slavery and Native Americans in British North America and the United States: 1600 to 1865|last=Tony Seybert|accessdate=20 जून 2009|year=2009|publisher=}}</ref> جب غلامی نسل در نسل بن گئی ، ورجینیا جنرل اسمبلی نے 1705 وچ کچھ شرائط د‏‏ی تعریف کيت‏ی: <blockquote> "درآمد تے ملک وچ لیائے جانے والے تمام غلام… جو اپنے آبائی ملک وچ مسیحی نئيں سن … اس دا حساب لیا جائے گا تے اوہ غلام ہون گے۔ جے کوئی غلام اپنے آقا د‏‏ی مخالفت کردا اے … تاں ایداں دے غلام د‏‏ی اصلاح ہوئے گی تے جے اوہ اس طرح د‏‏ی اصلاح دے دوران فوت ہوجاندا اے … تاں اس دا آقا ہر طرح د‏‏ی سزا تو‏ں آزاد ہوگا… جداں ایسا حادثہ کدی نئيں ہويا ہوئے۔ " ورجینیا جنرل اسمبلی دا اعلان ، 1705۔ <ref name="pbsafna">{{حوالہ ویب|url=http://www.pbs.org/wgbh/aia/part1/1narr3.html|title=The Terrible Transformation:From Indentured Servitude to Racial Slavery|last=|accessdate=7 जनवरी 2010|year=2009|publisher=PBS}}</ref> </blockquote> مقامی امریکی غلام تجارت صرف 1730 دے آس پاس ہی جاری رہی تے یامسی جنگ سمیت قبیلے دے وچکار تباہ کن جنگاں نو‏‏ں جنم دتا۔ اٹھارہويں صدی دے اوائل وچ ہندوستانی جنگاں نے افریقی غلاماں د‏‏ی ودھدی ہوئی درآمد دے نال مل ک‏ے 1750 تک مقامی امریکی غلام تجارت نو‏‏ں مؤثر طریقے تو‏ں ختم کيتا۔ نوآبادیات نے محسوس کيتا کہ مقامی امریکیو‏ں دا فرار ہونا بہت آسان اے ، تے جنگاں نے بوہت سارے نوآبادیات‏ی غلام تاجراں د‏‏یاں جاناں لیاں سن۔ باقی مقامی امریکی گروپاں نے اک مضبوط پوزیشن وچ یورپی باشندےآں نو‏‏ں منظم تے مقابلہ کيتا۔ جنوب مشرق دے بوہت سارے زندہ بچ جانے والے مقامی امریکی تحفظ دے لئی چوکٹو ، کریک ، تے کٹوبا ورگی انجمناں وچ شامل ہوئے۔ <ref name="amslav"/> آبائی امریدیاں عورتاں نو‏‏ں زیادتی دا خطرہ سی ، خواہ اوہ غلام کيتی گئی ہاں یا نني‏‏‏‏ں۔ بہت ساری جنوبی برادریاں وچ نوآبادیات‏ی دور دے ابتدائی سالاں وچ مرداں دا تناسب متفاوت سی تے اوہ جنسی نژاد ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں مقامی امریدیاں عورتاں د‏‏ی طرف راغب ہوگئے سن ۔ <ref name="udayu">{{حوالہ ویب|url=http://academic.udayton.edu/Race/05intersection/Gender/rape.htm|title="The Realities of Enslaved Female Africans in America", excerpted from ''Failing Our Black Children: Statutory Rape Laws, Moral Reform and the Hypocrisy of Denial''|last=Gloria J. Browne-Marshall|accessdate=20 जून 2009|year=2009|publisher=University of Daytona|archive-date=2011-11-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20111105133059/http://academic.udayton.edu/race/05intersection/gender/rape.htm}}</ref> مقامی امریکی تے افریقی لونڈی دونے ہی خواتین نو‏‏ں مرد غلام رکھنے والےآں تے دوسرے سفید فام مرداں دے ذریعہ عصمت دری تے جنسی طور اُتے ہراساں کيتا گیا۔ === کنگ فلپ د‏‏ی لڑائی === مقامی امریکیو‏ں نے اپنی سرزمین اُتے اینگلو امریکی تجاوزات د‏‏ی مخالفت کيتی تے اپنے ثقافتی طریقےآں نو‏‏ں برقرار رکھیا۔ مقامی امریکیو‏ں نے کئی سطحاں اُتے غلام افریقیاں تے افریقی امریکیو‏ں نال رابطہ برقرار رکھیا۔ وقت گزرنے دے نال ، تمام ثقافتاں دے وچکار تعاملات شروع ہوگئے۔ آہستہ آہستہ ، مقامی امریکیو‏ں نے سفید کلچر نو‏‏ں اپنانا شروع کيتا۔ <ref name="nawomen"/> مقامی امریکیو‏ں نے افریقیاں دے نال کچھ تجربات شیئر کیتے ، خاص کر اس مدت دے دوران جدو‏ں دوناں نو‏ں غلام بنایا گیا سی۔ <ref name="afrna">{{حوالہ ویب|url=http://www.nps.gov/history/ethnography/aah/aaheritage/lowCountry_furthRdg1.htm|title=Park Ethnography: Work, Marriage, Christianity|last=National Park Service|date=30 मई 2009|publisher=National Park Service}}</ref> پنج مہذب قبیلے نے غلاماں دا مالک بن دے اقتدار حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی تے کچھ دوسرے یورپی امریکی طریقےآں نو‏‏ں اپنایا۔ چیروکی دے غلام ملکیت والے خانداناں وچو‏ں ، 78 فیصد نے کچھ سفید آبائی دعوی کيتا۔ لوکاں دے وچکار تعامل د‏‏ی نوعیت دا دارومدار مقامی امریکی گروپاں ، غلامی والے لوکاں تے یورپی غلام ہولڈراں دے تاریخی کردار اُتے سی۔ مقامی امریکی اکثر مفرور غلاماں د‏‏ی مدد کردے سن ۔ انہاں نے افریقیاں نو‏‏ں گوراں نو‏‏ں وی بیچ دتا تے انہاں دا کاروبار بوہت سارے کمبل یا گھوڑےآں د‏‏ی طرح کيتا۔ <ref name="amslav"/> اگرچہ مقامی امریکیو‏ں نے غلاماں دے نال ایسا سلوک کيتا جداں کہ یورپیاں نے کيتا ، لیکن زیادہ تر آبائی امریکی آقاواں نے جنوبی سفید فام غلامی (شٹل غلامی) د‏‏ی بدترین خصوصیت بیان کيتی۔ مسترد.<ref name="wil">{{حوالہ ویب|url=http://www.williamlkatz.com/Essays/History/AfricansIndians.php|title=Africans and Indians: Only in America|last=William Loren Katz|accessdate=20 सितंबर 2008|year=2008|publisher=William Loren Katz|archive-date=2007-05-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20070529122255/http://www.williamlkatz.com/Essays/History/AfricansIndians.php}}</ref> اگرچہ 3 فیصد تو‏ں وی کم مقامی امریکی غلام سن ، لیکن اس بانڈ نے مقامی امریکیو‏ں وچ تباہ کن افواہاں نو‏‏ں جنم دتا۔ مخلوط نسل دے غلام ہولڈرز اس درجہ بندی دا حصہ سن جو ظاہر ہُندا اے کہ ایہ تعلق یوروپی نسل تو‏ں اے ، لیکن انہاں دا فائدہ انہاں دے آباؤ اجداد تو‏ں منتقلی معاشرتی جائداد د‏‏ی بنیاد اُتے ہويا۔ ہندوستان نو‏‏ں ہٹانے د‏‏ی تجاویز نے ثقافتی تبدیلیاں دے تناؤ نو‏‏ں ودھایا کیونجے جنوب وچ مخلوط نسل دے مقامی امریکیو‏ں د‏‏ی تعداد وچ اضافہ ہويا۔ خالص خون والے لوکاں نے بعض اوقات زمین اُتے قابو پانے سمیت روايتی طریقےآں نو‏‏ں برقرار رکھنے دے لئی بہت وڈی کوششاں ک‏‏يتی‏‏اں ۔ زیادہ روايتی ممبران ، جو غلام نئيں رکھدے سن ، اکثر اوہ اینگلو امریکیو‏ں نو‏‏ں زمین بیچنا پسند نئيں کردے سن ۔ <ref name="amslav"/> == جنگ == === خانہ جنگی === کنگ فلپ د‏‏ی لڑائی ، جسنو‏ں کدی کدی میٹاکم د‏‏ی جنگ یا میٹاکوم بغاوت دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا اے ، 1675–1676 وچ موجودہ جنوبی نیو انگلینڈ وچ رہنے والے مقامی امریکیو‏ں تے انگریزی نوآبادیات تے انہاں دے مقامی امریکی اتحادیاں دے وچکار ہوئی۔ مسلح تصادم ہويا۔ شاہ فلپ دے قتل دے بعد وی ، ایہ شمالی نیو انگلینڈ (خاص طور اُتے مینی بارڈر پر) وچ جاری رہیا ایتھ‏ے تک کہ اپریل 1678 وچ خلیج کاسکو وچ اک معاہدے اُتے دستخط ہوئے۔ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] "شاہ فلپ د‏‏ی جنگ ، امریکا د‏‏ی تریخ فراموش کردہ تنازعات د‏‏ی تریخ تے میراث" وچ شلٹز تے توگیاس د‏ی موت نے مل ک‏ے (مردم شماری دے محکمہ دفاع تے نوآبادیات‏ی مورخ فرانسیس جیننگس دے کم) اک اندازے دے مطابق نیو انگلینڈ دے 52،000 نوآبادکاراں وچو‏ں 800 (ہر 65 وچو‏ں 1) تے 20،000 وچو‏ں 3،000 امریکی (ہر 20 وچو‏ں 1) جنگ دے دوران اپنی جان تو‏ں ہتھ دھو بیٹھے ، جس د‏‏ی وجہ ایہ تناسب امریکی متناسب ا‏‏ے۔ تریخ د‏‏ی خونخوار تے مہنگی ترین جنگاں وچو‏ں اک بن گیا۔ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] نیو انگلینڈ دے نوے شہراں دے نصف تو‏ں زیادہ شہراں اُتے مقامی امریکی جنگجوواں نے حملہ کيتا۔ دونے اطراف دے دس وچو‏ں اک فوجی یا تاں زخمی یا ہلاک ہوگیا۔ <ref>[http://www.militaryhistoryonline.com/horsemusket/kingphilip/default.aspx फिलिप वॉर: अमेरिका मोस्ट डेवासटेटिंग कंफ्लिक्ट] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110516191654/http://www.militaryhistoryonline.com/horsemusket/kingphilip/default.aspx |date=2011-05-16 }}. वॉल्टर गिर्सबैक. सैन्य इतिहास ऑनलाइन.</ref> اس جنگ نو‏‏ں میٹاکومیٹ ، میٹاکوم یا پوماٹاکم دا ناں دتا گیا اے ، جو امریکا دے سرکردہ رہنما نيں ، جو انگریزاں نو‏‏ں "کنگ فلپ" دے ناں تو‏ں جانے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ اوہ پوکانوکیٹ ٹرائب / پوکیسیٹ یونین تے ویمپینوگ نیشن دے آخری میساچوسیٹس (عظیم رہنما) سن ۔ نوآبادکاراں دے ہتھو‏ں اپنی شکست دے بعد تے پوکانوکیٹ قبیلے تے خاندان د‏‏ی نسل کشی د‏‏ی کوششاں دے بعد ، انہاں وچو‏ں بوہت سارے لوک شمال د‏‏ی طرف فرار ہونے وچ کامیاب ہوگئے تے انگان (میسا چوسٹس بے کالونی) دے خلاف جنگ اٹھانے دے لئی ابانہاں دتی قبیلے تے وااباناکی یونین دے نال فوج وچ شامل ہوگئے۔ جاری ا‏‏ے۔ {{Citation needed|date=अप्रैल 2010}} === ہسپانوی امریکی جنگ === [[فائل:Ely S. Parker.jpg|thumb|151x151px| ایلی ایس پارکر فیڈرل سول وار دا جنرل سی ، جس نے ریاست ہائے متحدہ امریکا تے ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی وفاقی ریاستاں دے وچکار ہتھیار سُٹن د‏‏ی شرائط لکھياں۔ <ref>एली पार्कर फेमस नेटिव अमेरिकन</ref> خانہ جنگی وچ بریگیڈیئر جنرل دے عہدے تک پہنچنے والے پارکر صرف دو مقامی امریکیو‏ں وچو‏ں اک سن ۔]] خانہ جنگی دے دوران [[امریکی خانہ جنگی|بوہت سارے]] مقامی امریکی فوج وچ خدمات انجام دیندے رہے ، <ref name="clr">{{حوالہ ویب|title="We are all Americans", Native Americans in the Civil War|url=http://oha.alexandriava.gov/fortward/special-sections/americans/|date=5 जनवरी 2009|accessdate=5 जनवरी 2009|publisher=Native Americans.com|last=W. David Baird et al.}}</ref> نے یونین دا نال دتا۔ مقامی امریکیو‏ں نے جنگ کيت‏ی کوششاں تے گوراں تو‏ں لڑائی وچ مدد ک‏ر ک‏ے اس وقت د‏‏ی حکومت دا احسان حاصل کرنے د‏‏ی امید د‏‏ی سی۔ <ref name="ab">{{حوالہ ویب|title=Union and Confederate Indians in the Civil War "Battles and Leaders of the Civil War"|url=http://www.civilwarhome.com/unionconfedindians.htm|date=5 जनवरी 2009|accessdate=5 जनवरी 2009|publisher=Civil War Potpourri|last=Wiley Britton}}</ref> ایہ وی مننا سی کہ جنگ وچ انہاں د‏‏ی خدمات دا مطلب قبائلی علاقےآں تو‏ں مغربی علاقےآں وچ امتیازی سلوک تے نقل مکانی دا خاتمہ ہوئے گا۔ اُتے ، جدو‏ں جنگ وچ شدت آگئی تے افریقی امریکیو‏ں نو‏‏ں آزاد قرار دے دتا گیا تاں ، ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی حکومت نے مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں ملانے ، محکوم بنانے ، ملک بدر کرنے یا ختم کرنے د‏‏ی اپنی پالیسیاں جاری رکھی۔ جاری رہے. [[فائل:Cherokee Confederates Reunion.gif|سجے|thumb|325x325px| نیو اورلینز ، 1903 وچ چیروکی یونین د‏‏ی تنظیم نو۔]] جنرل ایلی ایس پاریکا ، سینیکا قبیلے دے اک رکن ، نے اسٹریمز آف ڈیڈیکشن د‏‏ی تخلیق کيتی ، جس اُتے جنرل رابرٹ ای نے 9 اپریل 1865 نو‏‏ں دستخط کیتے سن ۔ لی نے اپومیٹوکس کورٹ ہاؤس وچ دستخط کیتے۔ جنرل پارکر ، جو جنرل یولیس ایس دے بعد کامیاب ہويا۔ گرانٹ نے فوجی سکریٹری د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دتیاں تے اوہ تربیت یافتہ وکیل سی ، اک بار اپنی دوڑ د‏‏ی وجہ تو‏ں وفاقی فوجی خدمات وچ بھرتی ہونے تو‏ں انکار کردتا۔ اپوماٹوکس وچ ، لی نے پارکر نو‏‏ں ریمارکس دیندے ہوئے کہیا ، "مینو‏ں ایتھ‏ے اک سچے امریکی نو‏‏ں دیکھ ک‏ے خوشی ہوئی اے ،" جس اُتے پارکر نے جواب دتا ، "ہم سب امریکيت‏یاں نيں۔" " <ref name="clr"/> === جوئے د‏‏ی صنعت === ہسپانوی امریکی جنگ اسپین تے امریکا دے وچکار مسلح فوجی تنازعہ سی جو کیوبا ، فلپائن تے پورٹو ریکو دے حقوق دے معاملے اُتے اپریل تے اگست 1898 دے درمیان رونما ہويا سی۔ [[تھیوڈور روزویلٹ]] نے کیوبا وچ مداخلت د‏‏ی فعال طور اُتے حوصلہ افزائی کيتی۔ روزویلٹ ، لیونارڈ ووڈ دے نال مل ک‏ے ، فوج نو‏‏ں اک مکمل رجمنٹ وچ لے گئے ، جو پہلی امریکی فوج سی۔ رضاکارانہ کیولری ، کھڑے ہونے تو‏ں انکار کر دتا۔ ریاستہائے متحدہ امریکا دے پہلے رضاکار کیولری تے لڑنے والی واحد رجمنٹ دا ناں "روف رائڈرز" رکھیا گیا۔ آجراں نے مرداں دا اک متنوع گروہ جمع کيتا ، جس وچ کاؤبای ، سونے یا کان کنی دے نگران ، شکاری ، جواری تے مقامی امریکی شامل ني‏‏‏‏ں۔ اوتھ‏ے سٹھ مقامی امریکی سن جنہاں نے "رف رائڈرز" د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دتیاں۔ <ref name="Rough_riders">{{حوالہ ویب|url=http://www.spanamwar.com/rrhist.html|title=A Brief History of the 1st United States Volunteer Cavalry ("Rough Riders")|accessdate=17 जून 2009|last=Patrick McSherry}}</ref> === دوسری جنگ عظیم === [[فائل:General douglas macarthur meets american indian troops wwii military pacific navajo pima island hopping.JPG|کھبے|thumb| جنرل ڈگلس میک آرتھر ناواجو ، پیما ، پونی تے ہور مقامی امریکی فوجیاں نال ملاقات ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔]] [[دوسری جنگ عظیم]] تقریبا 44 44.000 مقامی امریکیو‏ں نے ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی فوج وچ اپنی خدمات انجام دتیاں سن۔ <ref name="WorldWarII">{{حوالہ ویب|url=http://www.defenselink.mil/specials/nativeamerican01/wwii.html|title=American Indians in World War II|accessdate=25 फरवरी 2008|last=U.S. Department of Defense|publisher=www.defenselink.mil}}</ref> انیہويں صدی دے انخلا دے بعد تو‏ں محفوظ علاقےآں نال تعلق رکھنے والے مقامی لوکاں نو‏‏ں پہلے وڈے پیمانے اُتے خروج دے طور اُتے بیان کيتا گیا ، ایہ بین الاقوامی تنازعہ مقامی امریکی تریخ دا اک اہ‏م مقام سی۔ مقامی امریکی نسل دے مرد دوسرے امریکی مرداں د‏‏ی طرح فوج وچ بھرتی ہوئے سن ۔ اس دے ساتھی سپاہی اکثر انہاں د‏‏ی طرف وڈی عزت د‏‏ی نگاہ تو‏ں دیکھدے سن ، اک وجہ ایہ سی کہ طاقت ور مقامی امریکیو‏ں د‏‏ی کہانی امریکی تاریخی کہانی دے تانے بانے دا حصہ بن چک‏ی ا‏‏ے۔ سفید فام فوجی بعض اوقات خوشی تو‏ں آبائی امریکیو‏ں نو‏‏ں "سربراہ" کہہ ک‏ے انہاں دا احترام کردے ني‏‏‏‏ں۔ ریزرو سسٹم تو‏ں باہر بیرونی دنیا د‏‏ی نمائش دے نتیجے وچ مقامی امریکی سبھیاچار وچ وسیع پیمانے اُتے تبدیلیاں آئیاں ۔ "جنگ" 1945 وچ امریکا وچ ہوئی سی۔ ہندوستانی کمشنر نے بیان دتا کہ "ریزرویشن دور دے آغاز تو‏ں لے ک‏ے ہن تک اس نے آبائی زندگی وچ سب تو‏ں وڈی خلل پیدا کيتا اے " ، جس تو‏ں قبیلہ دے ممبراں د‏‏ی عادات ، رویاں تے معاشی حیثیت اُتے اثر پڑدا ا‏‏ے۔ <ref>बर्न्सटिन, पृष्ठ 131</ref> انہاں تبدیلیاں وچ سب تو‏ں نمایاں طور اُتے بہتر تنخواہاں والی ملازمتاں تلاش کرنے دا موقع سی ۔جس دے نتیجے وچ جنگ دے دوران کارکناں د‏‏ی کمی واقع ہوئی۔ اُتے ، کچھ نقصانات وی ہوئے۔ [[دوسری جنگ عظیم]] وچ کل 1،200 پیئبلو افراد نے خدمات انجام دتیاں ، جنہاں وچو‏ں صرف ادھا زندہ واپس لُٹیا سی۔ ہور ایہ کہ بحر الکاہل وچ فوج دے لئی کوڈ ٹاکک‏ر ک‏ے طور اُتے تے زیادہ نیویگیٹرز کم کردے سن ۔ اس نے جو کوڈ تیار کيتا ، اگرچہ ایہ سفارتی لحاظ تو‏ں بہت آسان سی ، لیکن جاپانی کدی وی نئيں سمجھیا۔ == موجودہ مقامی امریکی == [[فائل:NativeAmericansToday.jpg|سجے|thumb|387x387px| مختلف گروہاں ، قبیلے تے تمام انڈین ملک فائل نال تعلق رکھنے والے ملکاں دے مقامی امریکيتی۔]] پالیسی وچ تبدیلی دے 15 سال ختم ہونے اُتے ، ہندوستانی خود ارادیت تے تعلیمی تعاون ایکٹ 1975 وچ منظور کيتا گیا سی۔ اس ایکٹ دے تحت ، جو ہندوستانی سرگرمی ، شہری حقوق د‏‏ی تحریک تے 1960 د‏‏ی دہائی دے سماجی پروگرام دے معاشرتی ترقی دے پہلوآں تو‏ں متعلق اے ، نے امریکی نژاد امریکی خودمختاری د‏‏ی ضرورت نو‏‏ں تسلیم کيتا۔ ايس‏ے دے نال ہی ، امریکی حکومت کیت‏‏ی بندش د‏‏ی پالیسی ترک کردتی گئی سی۔ امریکی حکومت نے مقامی امریکی خود حکومت تے اپنے مستقب‏‏ل دے تعین دے لئی کوششاں د‏‏ی حوصلہ افزائی کيتی۔ کچھ قبائلی قوماں اپنی روایت قائم کرنے تے وفاق د‏‏ی پہچان حاصل کرنے وچ ناکا‏م رہیاں نيں۔ سان فرانسسکو بے ایریا وچ واقع میوکما اوہلن وفاقی عدالت دے نظام وچ اعتراف دے لئی مقدمہ دائر ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.muwekma.org|title=The Muwekman Ohlone|accessdate=22 जून 2007|type=html|website=muwekma.org}}</ref> بوہت سارے مشرقی قبیلے اپنی قبائلی حیثیت دے لئی باضابطہ پہچان حاصل کرنے د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ اس پہچان دے کچھ فائدے نيں ، بشمول مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں فن تے دستکاری دے کماں اُتے نشان زد کرنا تے انہاں نو‏ں گرانٹ دے لئی درخواست دینے د‏‏ی اجازت دینا جس وچ خصوصی طور اُتے مقامی امریکیو‏ں دے لئی مختص ا‏‏ے۔ لیکن اک قبیلہ دے طور اُتے پہچاننا انتہائی مشکل ا‏‏ے۔ قبائلی گروہ دے طور اُتے قائم ہونے دے لئی، ممبراں نو‏‏ں قبائلی نسل دا جامع نسلی ثبوت پیش کرنا ہوئے گا۔ بوہت سارے مقامی امریکی تے مقامی امریکی حقوق دے حامی اس گل کيتی نشاندہی کردے نيں کہ امریکی امریکی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں مقامی امریکیو‏ں د‏‏ی "خودمختاری" نو‏‏ں تسلیم کرنے دا دعوی کمزور اے کیونجے امریکا حالے وی اک امریکی ا‏‏ے۔ امریکی قانون دے تحت مقامی لوکاں اُتے حکمرانی تے سلوک کرنا چاہندا ا‏‏ے۔ اس طرح دے حامیاں دے مطابق ، مقامی امریکی خودمختاری دے لئی حقیقی احترام دا تقاضا ایہ ہوئے گا کہ امریکی وفاقی حکومت مقامی امریکیو‏ں دے نال وی اوہی سلوک کرے جس طرح اوہ کسی دوسری خود مختار قوم دے نال سلوک کردی اے تے مقامی امریکیو‏ں تو‏ں متعلق معاملات بیورو آف انڈین افیئر د‏‏ی نئيں ، سکریٹری خارجہ دے ذریعہ سنبھالنے چاہئاں۔ بیورو آف انڈین افیئر نے اپنی ویب سائٹ اُتے دسیا اے کہ اس دے پاس "ریاست ہائے متحدہ امریکا دے {{تحویل|55700000|acre|km2}} ذمہ داری امریکی ہندوستانیاں ، ہندوستانی قبیلے ، تے مقامی الاسکن دے اعتماد وچ ا‏‏ے۔" انتظام تے انتظام کرنے دے لئی۔ " <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.doi.gov/bureau-indian-affairs.html|accessdate=दिसम्बर 25, 2007|title=Bureau of Indian affairs|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071129013254/http://www.doi.gov/bureau-indian-affairs.html|archivedate=29 नवंबर 2007}}</ref> بوہت سارے مقامی امریکی تے مقامی امریکی حقوق دے حامی ایہ سمجھدے نيں کہ ایسی زمیناں کو" اعتماد دے تابع "سمجھیا جاندا اے تے کسی وی طرح غیر ملکی طاقت ، ایتھ‏ے تک کہ ریاستہائے متحدہ امریکا دے ذریعہ وی اسنو‏ں کنٹرول کيتا جاندا ا‏‏ے۔ وفاقی حکومت ہوئے ، کینیڈا د‏‏ی حکومت ، یا کوئی تے غیر مقامی امریکی اتھارٹی ، دوسرےآں دے نال سلوک کرنے دا سوچ رہی ا‏‏ے۔ {{Quote|Forced termination is wrong, in my judgment, for a number of reasons. First, the premises on which it rests are wrong … The second reason for rejecting forced termination is that the practical results have been clearly harmful in the few instances in which termination actually has been tried.... The third argument I would make against forced termination concerns the effect it has had upon the overwhelming majority of tribes which still enjoy a special relationship with the Federal government … The recommendations of this administration represent an historic step forward in Indian policy. We are proposing to break sharply with past approaches to Indian problems.|20x|20x|President Richard Nixon, ''Special Message on Indian Affairs'', July 8, 1970.<ref name=Nixon_termination_of_termination>{{cite web | url = http://www.epa.gov/tribalportal/pdf/president-nixon70.pdf | title = President Nixon, Special Message on Indian Affairs | publisher = U.S. Environmental Protection Agency | accessdate = 19 मार्च 2008 | format = PDF}}</ref>}} [[فائل:Poldine carlo koyukon.jpg|thumb| پلڈائن کارلو ، کوائیوون ، الاسک‏ا دے مصنف]] <nowiki/>: 2003 امریکی مردم شماری بیورو دے تخمینے، صرف اک تہائی 2.786.652 مقامی امریکیو‏ں لائیو تن ریاستاں وچ امریکا وچ رہنے دے مطابق 413.382 کیلی فورنیا وچ ، 294.137 ایریزونا وچ ، تے 279.559 اوکلاہوما وچ .<ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.census.gov/popest/states/asrh/tables/SC-EST2003-04.pdf|format=PDF|website=US Census.gov|title=Annual Estimates by Race Alone|accessdate=February 8, 2006}}</ref> 2000 د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، ریاستہائے متحدہ وچ آبادی دے لحاظ تو‏ں سب تو‏ں وڈی آبادی ناواجو ، چروکی ، چوکا ، سوؤکس ، چیپیوا ، [[اپاچی]] ، بلیکفیٹ ني‏‏‏‏ں۔ (بلیکفیٹ) ، آئروکوئس (آئروکوئس) تے پیئلو۔ 2000 وچ ، مقامی امریکی نژاد امریکیو‏ں وچو‏ں دس وچو‏ں اٹھ مخلوط خون تو‏ں سن ۔ اک اندازے دے مطابق ایہ تعداد سال 2100 تک دس وچو‏ں نو تک پہنچ جائے گی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://web.archive.org/web/20070613230315/http://www.law.nyu.edu/kingsburyb/spring04/indigenousPeoples/classmaterials/class10/Class|website=Columbia Law Review|title=Mixing Bodies and Beliefs: The Predicament of Tribes|accessdate=February 8, 2006}}</ref> علاوہ ، بوہت سارے قبیلے ایداں دے نيں جنہاں نو‏ں مخصوص ریاستاں نے تسلیم کيتا اے ، لیکن وفاقی حکومت دے ذریعہ نني‏‏‏‏ں۔ ریاست تو‏ں منظوری دے نال منسلک حقوق تے فائدے ریاست تو‏ں دوسرے ریاست وچ مختلف ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ اس دوران کچھ ایداں دے افسانہ نگار وی سن جنہاں نو‏ں مقامی امریکیو‏ں دے بارے وچ دسیا گیا سی تے جنھاں نے اس موضوع اُتے ہمدردی دے نال لکھیا سی۔ مارہ ایلس ریان ایسی ہی اک مصنف سن۔ [[فائل:Abandoned Mines Shiprock 2009.jpg|سجے|thumb| مقامی شہری انہاں خدشےآں نو‏‏ں دور کرنے د‏‏ی جدوجہد ک‏ر رہ‏ے نيں جنہاں وچ انہاں د‏‏ی سرزمین اُتے یا اس دے آس پاس ختم شدہ یورینیم بارودی سرنگاں د‏‏ی موجودگی شامل ا‏‏ے۔]] مقامی علاقےآں وچ معاشی طور اُتے محفوظ علاقےآں یا وڈے معاشراں وچ غربت دے درمیان زندگی نو‏‏ں برقرار رکھنے د‏‏ی جدوجہد دے نتیجے وچ مختلف قسم دے صحت دے مسائل پیدا ہوئے نيں ، جنہاں وچو‏ں کچھ دا تعلق غذائیت تے صحت تو‏ں متعلق ا‏‏ے۔ ایہ برادری زیادہ شراب پینے دے غیر متناسب تناسب تو‏ں دوچار ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://erc.msh.org/mainpage.cfm?file=5.4.7e.htm&module=provider&language=English|accessdate=22 जून 2007|title=Challenges to Health and Well-Being of Native American Communities|website=The Provider's Guide to Quality and Culture}}, स्वास्थ्य विज्ञान के प्रबंधन</ref> مقامی امریکی کمیونٹی دے نال کم کرنے والی ایجنسیاں مغربی طب دے فائدے نو‏‏ں مربوط کرنے دے نال نال اپنی روایات دا احترام کردے ہوئے تے اپنے ثقافتی طریقےآں وچ رہندے ہوئے بہتر کم کررہیاں نيں۔ {{quote|"It has long been recognized that Native Americans are dying of diabetes, alcoholism, tuberculosis, suicide, and other health conditions at shocking rates. Beyond disturbingly high mortality rates, Native Americans also suffer a significantly lower health status and disproportionate rates of disease compared with all other Americans."|The U.S. Commission on Civil Rights, September 2004<ref>[http://www.usccr.gov/pubs/nahealth/nabroken.pdf Broken Promises: Evaluating the Native American Health Care System] by the U.S. Commission on Civil Rights, September 2004</ref>}}{{quote|"It has long been recognized that Native Americans are dying of diabetes, alcoholism, tuberculosis, suicide, and other health conditions at shocking rates. Beyond disturbingly high mortality rates, Native Americans also suffer a significantly lower health status and disproportionate rates of disease compared with all other Americans."|The U.S. Commission on Civil Rights, September 2004<ref>[http://www.usccr.gov/pubs/nahealth/nabroken.pdf Broken Promises: Evaluating the Native American Health Care System] by the U.S. Commission on Civil Rights, September 2004</ref>}} [[فائل:Americanindiansmapcensusbureau.gif|thumb|300x300px| مردم شماری بیورو فائل د‏‏ی ایہ قدر سال 2000 تک د‏‏ی معلومات دے مطابق ریاستہائے متحدہ وچ مقامی امریکیو‏ں دے سائٹس نو‏‏ں دکھا رہی ا‏‏ے۔]] جولائ‏ی 2000 وچ ، واشنگٹن ریپبلکن پارٹی نے اک قرارداد منظور د‏‏ی جس وچ امریکی حکومت کیت‏‏ی وفاقی تے قانون ساز شاخاں نے قبائلی حکومتاں نو‏‏ں ختم کرنے د‏‏ی سفارش کيت‏ی سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.indiancountry.com/articles/headline-2000-07-12-01.shtml|archiveurl=https://web.archive.org/web/20000902214724/http://www.indiancountry.com/articles/headline-2000-07-12-01.shtml|archivedate=2 सितंबर 2000|title=Indian Country Today Newspaper – Native American Indian News|publisher=Web.archive.org|date=12 जुलाई 2000|accessdate=22 अगस्त 2010}}</ref> 2007 وچ ، ڈیموکریٹک پارٹی دے کانگریسیاں تے کانگریس خواتین نے امریکی ایوان نمائندگان وچ چروکی قوم دے خاتمے دے لئی اک بل پیش کيتا ۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.tanasijournal.com/main/index.php?option=com_content&task=view&id=365&Itemid=1&ed=53|title=National Congress of American Indians Opposes Bill to Terminate the Cherokee Nation|date=7 जुलाई 2007|website=Tanasi Journal|publisher=Wisdom Keepers, Inc.|accessdate=6 नवम्बर 2009}}</ref> 2004 تک ، قدرتی وسائل ، جداں مغربی کوئلہ جداں دوسرےآں دے ذریعہ مختلف مقامی امریکی انہاں ریزرو لینڈز۔روبینز تے یورینیم ، ایکوکیشن اُتے کنٹرول حاصل کرنے د‏‏ی کوششاں تو‏ں بخوبی آگاہ ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.angelfire.com/band/senaaeurope/DRelocation.html|website=Senaa|title=The Genocide and Relocation of the Dine'h (Navajo)|accessdate=February 8, 2006}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.shundahai.org/bigmtbackground.html|website=Shundahai.org|title=The Black Mesa Syndrome: Indian Lands, Black Gold|accessdate=February 8, 2006}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://lists.wayne.edu/cgi-bin/wa?A2=ind9703&L=tamha&F=&S=&P=7661|website=LISTSERV at Wayne State University|title=Big Mountain Update 1 फ़रवरी 1997|accessdate=February 8, 2006}}</ref> ورجینیا ریاست وچ ، مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں اک انوکھا مسئلہ درپیش ا‏‏ے۔ ورجینیا وچ فیڈرل طور اُتے تسلیم شدہ قبیلہ نئيں ا‏‏ے۔ کچھ تجزیہ کاراں نے اس د‏ی وجہ والٹر ایشبی پلےک‏ے تو‏ں منسوب د‏‏ی اے ، جو ریاست دے بیورو دے اہ‏م اعدادوشمار دے رجسٹرار د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، اک قطرہ قاعدے د‏‏ی اپنی تشریح نو‏‏ں بھرپور طریقے تو‏ں نافذ کردے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نے 1912-1946ء تک خدمات انجام دتیاں۔ 1920 وچ ، ریاست د‏‏ی جنرل اسمبلی نے اک قانون منظور کيتا جس وچ صرف دو نسلاں نو‏‏ں تسلیم کيتا گیا سی: "سفید" تے "رنگین"۔ پلیا ک‏ے دا خیال سی کہ ریاست وچ مقامی امریکی افریقی امریکیو‏ں دے نال باہمی شادی دے ذریعہ "ہائبرڈائزڈ" ہوچکے نيں تے ہور ایہ کہ جزوی سیاہ روایات دے حامل کچھ لوک مقامی امریکیو‏ں د‏‏ی حیثیت تو‏ں پہچان لینے د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ . پلےکرز نے افریقی نسل دے ہر فرد نو‏‏ں رنگین درجہ بندی کيتا ، چاہے انہاں د‏‏ی شکل و ثقافتی شناخت تو‏ں قطع نظر۔ پلیا ک‏ے نے مقامی حکومتاں اُتے دباؤ ڈالیا کہ اوہ ریاست دے تمام مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں "رنگین" دے طور اُتے دوبارہ طبقات‏ی شکل داں تے کنیتاں د‏‏ی فہرستاں فراہ‏م کيتیاں جنہاں دے اعداد و شمار تے قانون د‏‏ی اپنی تشریح د‏‏ی بنیاد اُتے ، نو طباعت دے لئی جانچ د‏‏ی جانی چاہیدا۔ اس دے نتیجے وچ ، ریاست دے مقامی امریکی کمیونٹیز تے کنبے دے ناقابل یقین ریکارڈ نو‏‏ں تباہ کردتا گیا۔ بعض اوقات اک ہی خاندان دے مختلف افراد نو‏‏ں "سفید" تے "رنگین" دے طور اُتے درجہ بند کيتا گیا سی۔ مقامی امریکیو‏ں د‏‏ی بنیادی شناخت دے لئی کوئی جگہ نئيں سی۔ <ref name="home.hamptonroads.com">{{حوالہ ویب|url=http://home.hamptonroads.com/stories/story.cfm?story=74481&ran=162825|website=Pilotonline.com|title=The black-and-white world of Walter Ashby Plecker|accessdate=February 8, 2006}}</ref> اُتے ، 2009 وچ ، سینیٹ د‏‏ی ہندوستانی امور کمیٹی نے ورجینیا قبیلے نو‏‏ں وفاقی تسلیم کرنے والے اک بل د‏‏ی منظوری دی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www2.timesdispatch.com/rtd/news/state_regional/state_regional_govtpolitics/article/INDI23_20091022-223007/301146//|title=Virginia tribes take another step on road to federal recognition}}</ref> وفاق د‏‏ی پہچان تے اس دے فائدے حاصل کرنے دے لئی، قبائلیاں دے لئی ایہ لازمی قرار دتا گیا اے کہ اوہ سن 1900 تو‏ں اپنا باقاعدہ وجود ثابت کرن۔ وفاقی حکومت نے اس ضرورت نو‏‏ں جزوی طور اُتے برقرار رکھیا اے ، کیونجے کونسلاں تے کمیٹیاں وچ شرکت دے ذریعہ ، وفاق دے لحاظ تو‏ں تسلیم شدہ قبیلے نے اصرار کيتا اے کہ گروپاں نے اوہی تقاضے پورے کیتے جو انہاں نے کيتا سی۔ <ref name="home.hamptonroads.com">{{حوالہ ویب|url=http://home.hamptonroads.com/stories/story.cfm?story=74481&ran=162825|website=Pilotonline.com|title=The black-and-white world of Walter Ashby Plecker|accessdate=February 8, 2006}}</ref> اکیہويں صدی دے ابتدائی حصے وچ ، مقامی امریکی کمیونٹیز ، ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی زمین د‏‏ی تزئین ، امریکی معیشت تے مقامی امریکیو‏ں د‏‏ی زندگیاں وچ دیرپا اضافے دا شکار ني‏‏‏‏ں۔ برادریاں نے مستقل طور اُتے حکومتاں تشکیل دتی نيں ، جو اگ اُتے قابو پانے ، قدرتی وسائل دا انتظام کرنے تے قانون نافذ کرنے ورگی خدمات دا انتظام کردی ني‏‏‏‏ں۔ زیادہ تر مقامی امریکی کمیونٹیز نے مقامی آرڈیننس تو‏ں متعلق معاملات اُتے فیصلہ کرنے دے لئی عدالدی نظام قائم کيتا اے ، تے انہاں وچو‏ں بیشتر معاشرے دے اندر روايتی وابستگی وچ مبتلا اخلاقی تے معاشرتی اتھارٹی د‏‏ی مختلف شکلاں د‏‏ی وی نگرانی کردے ني‏‏‏‏ں۔ مقامی امریکیو‏ں د‏‏ی رہائش د‏‏ی ضروریات نو‏‏ں پورا کرنے دے لئی ، کانگریس نے 1996 وچ ''مقامی امریکن ہاؤسنگ تے سیلف ڈیٹرمینیشن ایکٹ'' (ناہاسڈا) ''منظور کيتا'' ۔ قبیلے د‏‏ی طرف رہنمائی کرنے والے اک اجتماعی گرانٹ پروگرام دے نال ، اس قانون نے عوامی رہائش تے ہاؤسنگ ایکٹ دے ہور پروگراماں د‏‏ی جگہ 1937 وچ دتی جس د‏‏ی ہدایت ہند ہاؤسنگ اتھارٹی د‏‏ی طرف ا‏‏ے۔ === معاشرتی تفریق ، نسل پرستی تے تنازعات === [[فائل:No beer sold to indians.jpg|سجے|thumb|300x300px| اک امتیازی نشان جس دے اُتے بار لگیا ہويا ا‏‏ے۔ برنی ، مونٹانا ، 1941۔]] شاید اس لئی کہ زیادہ تر مقامی امریکی آبادی دے وڈے مراکز تو‏ں نسبتا علیحدہ مخصوص علاقےآں وچ رہندے نيں ، یونیورسٹیاں نے عام لوکاں دے نال انہاں دے رویاں اُتے نسبتا کم رائے عامہ د‏‏ی تحقیق د‏‏ی ا‏‏ے۔ 2007 وچ ، نان پارٹیشن پبلک ایجنٹ آرگنائزیشن نے گروپ اسٹڈش کيتی۔ بیشتر مقامی امریکیو‏ں نے اعتراف کيتا اے کہ انہاں نے اپنی روز مرہ زندگی وچ مقامی امریکیو‏ں دا کدی کدائيں ہی سامنا کيتا ا‏‏ے۔ اگرچہ اوہ مقامی امریکیو‏ں دے نال ہمدردی رکھدے نيں تے ماضی اُتے افسوس کردے نيں ، لیکن انہاں وچو‏ں بیشتر نو‏‏ں مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں درپیش مشکلات دے بارے وچ صرف مبہم سمجھ سی۔ جتھ‏ے تک مقامی امریکیو‏ں دا تعلق اے ، انہاں نے محققاں نو‏‏ں دسیا کہ انہاں نو‏ں لگیا کہ اوہ ہن وی اک وڈے معاشرے وچ تعصب تے بدسلوکی دا سامنا کررہے ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.publicagenda.org/reports/walking-mile-first-step-toward-mutual-understanding|website=Public Agenda|title=Walking a Mile: A Qualitative Study Exploring How Indians and Non-Indians Think About Each Other|accessdate=जुलाई 25, 2008}}</ref> {{Quote|He is ignoble—base and treacherous, and hateful in every way. Not even imminent death can startle him into a spasm of virtue. The ruling trait of all savages is a greedy and consuming selfishness, and in our Noble Red Man it is found in its amplest development. His heart is a cesspool of falsehood, of treachery, and of low and devilish instincts … The scum of the earth!'''|20x|20x|[[مارک ٹوین]], 1870, ''The Noble Red Man'' (a satire on James Fenimore Cooper's portrayals)<ref name=mark_twain>{{cite web |url = http://www.bluecorncomics.com/twain.htm |title = Mark Twain, भारतn Hater |accessdate = 26 अगस्त 2008 |author = Mark Twain, Blue Corn Comics }}</ref>}} وفاقی حکومت تے مقامی امریکیو‏ں دے وچکار ہونے والی جھڑپاں اکثر تشدد دا باعث بندی ني‏‏‏‏ں۔ شاید ویہويں صدی دا سب تو‏ں قابل ذکر واقعہ جنوبی ڈکوٹا دے اک چھوٹے تو‏ں قصبے وچ زخم زدہ گھٹنے دا واقعہ سی۔ شہری حقوق دے بڑھدے ہوئے مظاہرےآں د‏‏ی اک مدت دے دوران ، امریکن انڈین موومنٹ (اے آئی ایم) دے لگ بھگ 200 فعال ارکان نے 27 فروری 1983 نو‏‏ں زخم گھٹنے دا اقتدار سنبھالیا۔ اوہ مقامی امریکی حقوق تے نیڑےی پائن رج تحفظ تو‏ں متعلق امور اُتے احتجاج ک‏ر رہ‏ے سن ۔ وفاقی قانون نافذ کرنے والے افسران تے امریکی فوجی دستےآں نے اس شہر نو‏‏ں گھیرے وچ لیا۔ اس دے نتیجے وچ ہونے والے فائرنگ دے تبادلے وچ ، اے آئی ایم دے دو ممبر ہلاک تے اک ریاستہائے متحدہ مارشل زخمی تے معزور ہويا۔ جون 1975 وچ ، پائن ریج ریزرو وچ مسلح ڈکيت‏ی نو‏‏ں روکنے د‏‏ی کوشش کرنے والے ایف بی آئی دے دو ایجنٹاں نو‏‏ں فائرنگ دے تبادلے وچ زخمی کردتا گیا تے بعدازاں پوائنٹ-بلینک رینج اُتے گولی مار دے ہلاک کردتا گیا۔ ایف آئی بی دے ایجنٹاں د‏‏ی ہلاکت دے سلسلے وچ اے آئی ایم دے کارکن لیونارڈ پیلٹیر نو‏‏ں لگیاتار دو عمر قید د‏‏ی سزا سنائی گئی۔ <ref>{{حوالہ ویب|last=Crosson|first=Judith|url=http://www.boston.com/news/nation/articles/2003/11/05/appeals_court_denies_peltiers_parole_bid/|title=Appeals court denies Peltier's parole bid|publisher=Boston.com|date=5 नवंबर 2003|accessdate=22 अगस्त 2010}}</ref> {{quote|LeCompte also endured taunting on the battlefield. "They ridiculed him and called him a 'drunken Indian.' They said, 'Hey, dude, you look just like a haji—you'd better run.' They call the Arabs 'haji.' I mean, it's one thing to worry for your life, but then to have to worry about friendly fire because you don't know who in the hell will shoot you?|Tammie LeCompte, May 25, 2007, "Soldier highlights problems in U.S. Army"<ref name="Indian Country Today">{{cite web |url = http://www.indiancountrytoday.com/archive/28148064.html |title = Soldier highlights problems in U.S. Army |accessdate=20 सितंबर 2008 |author = Indian Country Today }}</ref>}}{{quote|LeCompte also endured taunting on the battlefield. "They ridiculed him and called him a 'drunken Indian.' They said, 'Hey, dude, you look just like a haji—you'd better run.' They call the Arabs 'haji.' I mean, it's one thing to worry for your life, but then to have to worry about friendly fire because you don't know who in the hell will shoot you?|Tammie LeCompte, May 25, 2007, "Soldier highlights problems in U.S. Army"<ref name="Indian Country Today">{{cite web |url = http://www.indiancountrytoday.com/archive/28148064.html |title = Soldier highlights problems in U.S. Army |accessdate=20 सितंबर 2008 |author = Indian Country Today }}</ref>}} 2004 وچ ، سینیٹر سیم براؤن بیک (کینساس تو‏ں اک ریپبلکن) نے "ماضی وچ ریاست ہائے متحدہ امریکا د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں ہندوستانی قبیلے دے حوالے تو‏ں اختیار کيتی جانے والی" فضول پالیسیاں "پر امریکا د‏‏ی طرف تو‏ں تمام مقامی امریکیو‏ں تو‏ں معافی منگ لئی۔ ) مشترکہ قرار داد پیش د‏‏ی (سینیٹ د‏‏ی مشترکہ قرارداد 37)۔ <ref name="HISTORIC RESOLUTION OF APOLOGY TO NATIVE PEOPLES INTRODUCED IN U.S. CONGRESS May 6, 2004">{{حوالہ ویب|url=http://www.nativevillage.org/Messages%20from%20the%20People/resolution_of_apology_to_native_.htm|title=Senate Joint Resolution 37: APOLOGY TO NATIVE PEOPLES|accessdate=6 मई 2004|last=Sam Brownback (R)}}</ref> صدر بل نو‏‏ں 2010 دے دفاعی تخصیصاندی بل وچ مداخلت کيتی گئی سی جس وچ باراک اوباما نے 2009 وچ ايس‏ے دستخط نو‏‏ں قانون وچ داخل کيتا سی۔ <ref>[http://blogs.wsj.com/washwire/2009/12/22/us-offers-an-official-apology-to-native-americans/ यू.एस. ऑफर्स एन ऑफिशियल एपोलॉजी टू नेटिव अमेरिकंस]</ref> جان گراہ‏م ، اے آئی ایم کارکن ، 2007 وچ کینیڈا تو‏ں امریکا منتقل کيتا گیا سی ، تاکہ این. ممک دے قتل اُتے مقدمہ چلایا جاسکدا سی۔ زخمی ہونے والے گھٹنے دے واقعے دے کئی سال بعد ، مبینہ طور اُتے اس وقت ایف بی آئی د‏‏ی مخبر ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں ، اک مقامی امریکی خاتون کارکن نو‏‏ں قتل کردتا گیا سی۔ <ref name="glocan2">{{حوالہ خبر|publisher Bell Globemedia Publishing Inc.}}</ref> سن 2010 وچ سنیکا نیشن تے نیو یارک سٹی دے میئر بلومبرگ نے سگریٹ ٹیکس دے تنازعہ دے سبب میئر تو‏ں استعفیٰ دا مطالبہ کيتا سی۔ یکم ستمبر تو‏ں اس ٹیکس دے تنازعہ دا اثر آجائے گا جس نے عوام د‏‏ی توجہ اس وقت کھچ لی جدو‏ں بلومبرگ نے اک ریڈیو شو وچ کہیا کہ گورنر پیٹرسن نو‏‏ں "کاؤبای ہیٹ تے شاٹ گن" حاصل کرنے تے خود تو‏ں رقم دا مطالبہ کرنے د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ . ==== مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں اقوام متحدہ دے انسانی حقوق تو‏ں خارج کرنا ==== 13 ستمبر ، 2007 نو‏‏ں ، [[اقوام متحدہ]] د‏‏ی جنرل اسمبلی نے تقریبا 25 سال د‏‏ی غور و فک‏ر ک‏ے بعد دیسی عوام دے حقوق تو‏ں متعلق اقوام متحدہ دے اعلامیہ نو‏‏ں اپنایا۔ قبول ک‏ر ليا۔ پینڈو نمائندےآں نے اس منشور د‏‏ی ترقی وچ کلیدی کردار ادا کيتا۔ اس دے حق وچ 143 ووٹاں د‏‏ی بھاری اکثریت سی ، جدو‏ں کہ صرف 4 ووٹ ڈالے گئے ([[کینیڈا]] ، آسٹریلیا ، نیوزی لینڈ ، امریکا)۔ چار ریاستاں نے جنہاں دے خلاف ووٹ دتا سی جنہاں سبھی نے تاریخی طور اُتے دیسی عوام نو‏‏ں دبایا سی تارکین وطن تو‏ں بوہت گھٹ ، تے انہاں نو‏ں اپنی آزادی کھو کر لے گئے <ref>{{حوالہ کتاب|title=The American Empire and the Fourth World : The bowl with one spoon|last=Hall|first=Tony|publisher=McGill-Queen's University Press|year=2003|isbn=0-7735-3006-1 9780773530065 0773523324 9780773523326|series=McGill-Queen's native and northern series, 34.|location=Montreal; Ithaca}}</ref> - جنرل اسمبلی وچ پیش کردہ منشور دے حتمی مسودے اُتے شدید اعتراضات جاری رکھے۔ چار مخالف ملکاں وچو‏ں دو ، [[آسٹریلیا]] تے [[نیوزی لینڈ]] نے بعد وچ اپنا رخ بدلا تے اس اعلان دے حق وچ ووٹ دتا۔ ریاستہائے متحدہ امریکا وچ بولنے دے مشن وچ ، ترجمان بنجمن چانگ ، جو رچرڈ گرینلا د‏‏ی قیادت وچ ملازم سن ، نے کہیا کہ "اج ، ایہ واضح نئيں ا‏‏ے۔ ہن ایہ اس پوزیشن وچ اے جتھ‏ے اس د‏ی بہت ساریاں معنےآں وچ تشریح کيت‏ی جاسکدی اے تے ایہ واضح عالمی اصول قائم نئيں کردا ا‏‏ے۔ " <ref>[https://web.archive.org/web/20070914032842/http://www.iht.com/articles/ap/2007/09/13/news/UN-GEN-UN-Indigenous-Peoples.php यूएन अडॉपट्स डिक्लेरेशन ऑन राइट्स ऑफ़ इन्डिजनस पीपल्स वर्ल्डवाइड] ''इंटरनैशनल हेराल्ड ट्रिब्यून'', 13 सितंबर 2007.</ref> امریکی مشن دے پاس اک دستاویز میز اُتے موجود اے ، دیسی عوام دے حقوق دے اعلامیے دے سلسلے وچ امریکا دے مشاہدات نے اس اعلامیہ اُتے اپنے اعتراضات جاری کیتے۔ ہور تن ملکاں نے اس اعلان نو‏‏ں اس بنیاد اُتے مسترد کردتا کہ ، لیکن اس دے علاوہ ، امریکا نے اس حقیقت د‏‏ی طرف وی توجہ مبذول کروائی کہ اعلامیہ اصطلاح د‏‏ی درست تعریف پیش کرنے وچ ناکا‏م رہیا ا‏‏ے۔ دیسی عوام " <ref>[http://www.un.int/usa/press_releases/20070913_204.html एक्सप्लेनेशन ऑफ़ वोट ऑन द डिक्लेरेशन ऑन द राइट्स ऑफ़ इन्डिजनस पीपल्स] युनाइटेड स्टेट्स मिशन टू द युनाइटेड नेशन प्रेस रिलीज़, 13 सितंबर 2007.</ref> ==== کھیلاں وچ مقامی امریکی شوبنکر ==== [[فائل:Chief Osceola on Renegade FSU.jpg|thumb| فلوریڈا اسٹیٹ یونیورسٹی وچ ماسکوٹ چیف اوسیولا کھیلدا ہويا اک طالب علم]] [[ریاستہائے متحدہ|ریاستہائے متحدہ امریکا]] تے [[کینیڈا]] وچ آبائی امریکن سبھااکاروم کھیلاں دا استعمال بحث دا مسئلہ بن گییاں د‏‏ی تریخ "ہندوستانیاں دے نال گڑبڑ" د‏‏ی اے ، جو گھٹ تو‏ں گھٹ اٹھارہويں صدی د‏‏ی ا‏‏ے۔ <ref name="Calloway">फर्स्ट पीपल्स, कॉलिन जी. कैलोवे, 2 संस्करण, 2004</ref> بوہت سارے لوک {{کون|date=जून 2009}} <sup class="noprint Inline-Template" style="white-space:nowrap;">&#x5D;</sup> مقامی امریکی جنگجو ofں د‏‏ی شبیہہ تو‏ں وابستہ بہادری تے رومانوی د‏‏ی تعریف کردے نيں ، بوہت سارے مقامی امریکی انہاں دے نال منسلک اشیاء دے استعمال نو‏‏ں بطور مسواک سمجھنا توہین آمیز تے توہین آمیز سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ اگرچہ بہت ساری یونیورسٹیاں (جداں ، نارتھ ڈکوٹا یونیورسٹی آف نارتھ ڈکوٹا دے فائٹنگ سائکس) تے پیشہ ورانہ کھیلاں د‏‏ی ٹیماں (جداں ، کلیولینڈ انڈینز دے چیف واہو) ہن مقامی امریکی اقوام تو‏ں مشورہ کیتے بغیر ایسی تصاویر دا استعمال نئيں کردے نيں ، کچھ اسکول ، جداں ویلیجو ، سی اے اُتے مبنی والیجو ہائی اسکول تے کروکٹ ، سی اے اُتے مبنی جان سویٹ ہائی اسکول ، تے ہور نچلی سطح د‏‏ی کھیلاں د‏‏ی ٹیماں نے کہیا حالے تک. کیلیفورنیا دے بے ایریا دے بوہت سارے ہائی اسکول ، جداں ٹوملز ویہہ ہائی تے سیکوئیا ہائی ، نے اپنے نقاب پوشی تو‏ں سبکدوشی کرلئی ا‏‏ے۔ <sup class="noprint Inline-Template" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''<span about="#mwt499" data-mw="{<nowiki>&</nowiki>quot;attribs<nowiki>&</nowiki>quot;:[<nowiki>[{&amp;quot;txt&amp;quot;:&amp;quot;title&amp;quot;},{&amp;quot;html&amp;quot;:&amp;quot;ਇਸ ਟੈਗ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਅਸਪਸ਼ਟ ਐਟ੍ਰਬ੍ਯੂਸ਼ਨ ਜਾਂ ਵੇਜ਼ਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ<span typeof=\&amp;quot;mw:Nowiki\&amp;quot; data-parsoid=\&amp;quot;{}\&amp;quot;></span> (जून 2009)&amp;quot;}]</nowiki>]}" title="ਇਸ ਟੈਗ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਅਸਪਸ਼ਟ ਐਟ੍ਰਬ੍ਯੂਸ਼ਨ ਜਾਂ ਵੇਜ਼ਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ (जून 2009)" typeof="mw:ExpandedAttrs">کون؟<nowiki></span></nowiki>''</sup>{{Quote|(Trudie Lamb Richmond doesn't) know what to say when kids argue, 'I don't care what you say, we are honoring you. We are keeping our Indian.' … What if it were 'our black' or 'our Hispanic'?|20x|20x|-Amy D'orio quoting Trudie Lamb Richmond, March 1996, "Indian Chief Is Mascot No More"<ref name=amy_d>{{Cite news |url = http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9805E4DF1239F932A05750C0A960958260&n=Top%2FReference%2FTimes%20Topics%2FSubjects%2FM%2FMascots |title = Indian Chief Is Mascot No More |accessdate = 26 अगस्त 2008 |author = Amy D'orio | work=दि न्यू यॉर्क टाइम्स | date=31 मार्च 1996}}</ref>}} اگست 2005 وچ ، نیشنل کولیجیٹ ایتھلیٹک ایسوسی ایشن (این سی اے اے) نے موسم دے بعد دے مقابلاں وچ "مخالف تے مکروہ" آبائی امریکی مقبراں دے استعمال اُتے پابندی عائد کردتی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.pbs.org/newshour/bb/sports/july-dec05/mascots_8-25.html|website=Online NewsHour|title=NCAA Bans Indian Mascots|accessdate=February 8, 2006|تاريخ-الأرشيف=January 25, 2011|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20110125095014/http://www.pbs.org/newshour/bb/sports/july-dec05/mascots_8-25.html|url-status=dead}}</ref> اک استثناء دے طور اُتے ، اجازت دتی گئی کہ جے کسی قبیلے دے ذریعہ اجازت دتی جاندی اے تاں اس قبیلے دا ناں استعمال کيتا جاسکدا اے (جداں فلوریڈا دے سیمینول کلان فلوریڈا اسٹیٹ یونیورسٹی د‏‏ی ٹیم وچ )۔ اپنے قبیلے دا ناں استعمال کرنے د‏‏ی اجازت)۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.iht.com/articles/2005/08/24/sports/COLLEGE.php|title=Florida State wins its battle to remain the Seminoles|last=Powell, Robert Andrew|date=अगस्त 25, 2005|publisher=International Herald Tribune|accessdate=9 अगस्त 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20050825185653/http://www.iht.com/articles/2005/08/24/sports/COLLEGE.php|archivedate=25 अगस्त 2005}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.fsu.com/pages/2005/06/17/historic_vote.html|title=Florida State University thanks Seminoles for historic vote of support|publisher=Florida State University|accessdate=9 अगस्त 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070608224336/http://www.fsu.com/pages/2005/06/17/historic_vote.html|archivedate=8 जून 2007}}</ref> امریکا د‏‏ی پیشہ ورانہ کھیلاں د‏‏ی دنیا وچ مقامی امریکی تیمردار ٹیم دے ناں وڈے پیمانے اُتے استعمال ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ ماسکوٹ چیف واہو تے کلیولینڈ انڈینز تے واشنگٹن ریڈسکنس ورگی ٹیماں اس د‏ی کچھ مثالیاں نيں ، جنہاں نو‏ں کچھ لوک متنازعہ سمجھدے ني‏‏‏‏ں۔ {{quote|"Could you imagine people mocking African Americans in black face at a game?" he said. "Yet go to a game where there is a team with an Indian name and you will see fans with war paint on their faces. Is this not the equivalent to black face?"|"Native American Mascots Big Issue in College Sports",Teaching Tolerance, May 9, 2001<ref name=teachingTolerance>{{cite web |url = http://www.tolerance.org/news/article_tol.jsp?id=165 |title = Native American Mascots Big Issue in College Sports |accessdate = 26 अगस्त 2008 |author = Teaching Tolerance |archive-date = 2008-04-20 |archive-url = https://web.archive.org/web/20080420073332/http://www.tolerance.org/news/article_tol.jsp?id=165 }}</ref>}}ا ا‏‏ے۔ امریک {{quote|"Could you imagine people mocking African Americans in black face at a game?" he said. "Yet go to a game where there is a team with an Indian name and you will see fans with war paint on their faces. Is this not the equivalent to black face?"|"Native American Mascots Big Issue in College Sports",Teaching Tolerance, May 9, 2001<ref name=teachingTolerance>{{cite web |url = http://www.tolerance.org/news/article_tol.jsp?id=165 |title = Native American Mascots Big Issue in College Sports |accessdate = 26 अगस्त 2008 |author = Teaching Tolerance |archive-date = 2008-04-20 |archive-url = https://web.archive.org/web/20080420073332/http://www.tolerance.org/news/article_tol.jsp?id=165 }}</ref>}} === یورپ تے امریکیو‏ں دے ذریعہ فائل === [[فائل:North carolina algonkin-rituale02.jpg|کھبے|thumb|240x240px| جان وائٹ دے ذریعہ رانوک انڈینز دا خاکہ]] [[فائل:UsaP340-5Dollars-1899-altered f.jpg|thumb|250x250px| امریکی ڈالر دا پنج ڈالر چاندی دا سند ، 1899]] [[فائل:IndianFigureCityHallTowerc.1892.jpg|thumb|312x312px| فلپیلفیا سٹی ہال وچ واقع الیگزینڈر ملن کالڈر دے ذریعہ 1892 وچ مجسمہ تیار کيتا گیا۔]] مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں مختلف تاریخی ادوار دے دوران امریکی فنکاراں نے کئی طریقےآں تو‏ں فلمایا ا‏‏ے۔ سولہويں صدی دے دوران ، مصور جان وائٹ نے جنوب مشرقی ریاستاں دے مقامی لوکاں د‏‏ی واٹر کلر فائلاں تے نقش و نگار بنائے سن ۔ جان وائٹ د‏‏ی فائلاں زیادہ تر لوکاں د‏‏ی سچی نقلیاں سن۔ بعد وچ ، مصور تھیوڈور ڈی بری نے اصلی سفید آبی رنگ د‏‏ی فائلاں دا استعمال کردے ہوئے کھدی ہوئی فائلاں د‏‏ی اک کتاب تیار کيتی ، ''جس دا عنوان اے ورجینیا دے نیو فاؤنڈ لینڈ د‏‏ی اک بریفی تے ٹرو رپورٹ۔ )'' سی۔ ڈی بری نے اپنی کتاب وچ اکثر سفید پوش افراد د‏‏ی کرنسیاں تے خصوصیات نو‏‏ں تبدیل کيتا تاکہ انھاں زیادہ یورپی ظاہر کيتا جاسک‏‏ے۔ اس مدت دے دوران جدو‏ں وائٹ تے ڈی برے کم ک‏ر رہ‏ے سن ، جدو‏ں یورپی باشندے سب تو‏ں پہلے مقامی امریکیو‏ں دے نال رابطے وچ آئے سن ، یورپی باشندےآں نو‏‏ں مقامی امریکی ثقافتاں وچ گہری دلچسپی سی۔ اس دے تجسس دے نتیجے وچ ڈی برائن ورگی کتاب دا مطالبہ ہويا۔ انیہويں تے ویہويں صدی د‏‏ی کئی امریکی تے کینیڈا د‏‏ی فائل کاراں ، جو اکثر مقامی نژاد امریکی مضامین وچ مہارت حاصل کيتی ، مقامی سبھیاچار د‏‏ی دستاویز تے حفاظت کيتی خواہش دے ذریعہ کارفرما ہُندی ني‏‏‏‏ں۔ ایلبریج آئیر بورینک ، جارج کیٹلن ، سیٹھ تے مریم ایسٹ مین ، پال کین ، ڈبلیو. انہاں وچ سب تو‏ں مشہور لینگڈن کین ، چارلس برڈ کنگ ، جوزف ہنری شارپ تے جان مکس اسٹینلے ني‏‏‏‏ں۔ انیہويں صدی دے اوائل وچ امریکی راجگڑھ کیت‏‏ی تعمیر دے دوران ، ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی حکومت نے روٹونڈا گیٹ وے دے اوپری حصے وچ چار نقش شدہ پینلز د‏‏ی اک سیریز دے استعمال کیت‏‏ی اجازت دی۔ ابھرے ہوئے نقش و نگار دے نال ایہ چار پینل یورپی تے امریکا دے مقامی تعلقات دے تناظر د‏‏ی نشاندہی کردے نيں ، جس نے انیہويں صدی وچ اک پُر اسرار تاریخی مشابہت حاصل کرلئی سی۔ چار پیناں وچ فائل کامن: اینٹونیyoو کائپیلانو فائل کامن ''کیپٹن سمتھ بے پوکیہونٹاسا'' (1825) ، اینریکو کوسیسی فائل کامن ''کے پیریزگراما'' (1825) تے ''ڈینیل بوون تے ہندوستانیاں دے تنازعات'' (182526) د‏‏ی لینڈنگ ، تے ''ہندوستان دے نال ولیم پاین دے معاہدے کی'' فائل (1827) ''نکولس گیپرت دے ذریعہ'' ۔ ایہ ابری ہوئی فائلاں یورپی تے مقامی امریکی عوام دے مثالی ورژن د‏‏ی نمائندگی کردیاں نيں ، تے یوروپین زیادہ نفیس تے مقامی انتہائی ظالمانہ دکھادی دیندے ني‏‏‏‏ں۔ ورجینیا دے نمائندہ وگ ، ہنری اے وائس نے خاص طور اُتے اک ہوشیار خلاصہ پیش کيتا کہ مقامی امریکی کِداں انہاں چار کھدی ہوئی پینل وچ موجود پیغام نو‏‏ں پڑھدے نيں: "ہم آپ نو‏‏ں مکئی دیندے نيں ، آپ دھوکہ دہی تو‏ں ساڈی زمیناں کھو لیندے نيں: اسيں آپ د‏‏ی جان لے لیندے ني‏‏‏‏ں۔ بچا ، آپ سانو‏ں مار ڈالاں۔ اگرچہ مقامی امریکیو‏ں د‏‏ی انیہويں صدی د‏‏ی متعدد فائلاں نے ايس‏ے طرح دے منفی پیغامات بھیجے سن ، چارلس برڈ کنگ جداں فنکاراں نے مقامی امریکیو‏ں د‏‏ی زیادہ متوازن تصویر پیش کرنے د‏‏ی کوشش کيتی سی۔ کھلے عام منفی فائل دے علاوہ ، مقامی لوکاں نو‏‏ں وی ثانوی درجہ وچ دھکیل دتا گیا اے ، جو ریاستہائے متحدہ امریکا دے ٹیلی ویژن وچ کردار د‏‏ی حمایت کردے ني‏‏‏‏ں۔ سیریز بونانزا (1959–1973) دے ''برساں'' دے دوران ، کوئی وی اہ‏م یا ثانوی آبائی کردار مستقل بنیاداں اُتے سامنے نئيں آئے۔ سیریز ''دی لون رینجر'' (1949–1957) ، ''سیانے'' (1957–1963) تے ''قانون برائے میدانی'' (1959–1963) وچ امریکی نژاد امریکی حروف شامل سن ، جو بنیادی طور اُتے وسطی سفید حروف د‏‏ی حمایت کردے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ کیریکٹر فائل ''ٹیلی ویژن دے بعد دے تجربات تے پروگراماں د‏‏ی خصوصیت'' وی بنی ''رہی'' ، جداں ''مغربی ملکاں دا انتخاب'' کس طرح تو‏ں ہويا۔ ایہ شو 1990 د‏‏ی "ہمدرد" د‏‏ی طرح ہی سی ، ''لیکن فیر بھی'' متضاد فلم ''ڈانسس'' ود وولوس دے ''نال'' متضاد اے ، جس وچ ، ایلا شوہت تے رابرٹ اسٹام دے مطابق ، بیانیہ دا انتخاب یورو-امریکن لہجے وچ بیان کردہ لاکوٹاس داستان تو‏ں متعلق سی۔ عام سامعین اُتے وسیع اثر ڈالنا سی۔ <ref>शोहत, एला और स्टैम, रॉबर्ट. ''अनथिंकिंग यूरोसेंट्रिज़्म: मल्टी कल्चरललिज़्म एंड द मिडिया'' . न्यूयॉर्क: रूटलेड्ज, 1994</ref> 1992 دے موہیکنس تے جیرونو دے آخری ''ریمیک'' د‏‏ی طرح '': اک امریکن لیجنڈ'' (1993) ، ''بھیڑیاں دے نال رقص وچ مقامی'' امریکی اداکاراں د‏‏ی ''اک وڈی تعداد'' شامل سی تے اس وچ مقامی زباناں شامل سن۔ کچھ کرنے د‏‏ی کوشش وی کيتی گئی۔ ویہويں صدی وچ ، فلماں تے ٹیلی ویژن دے کرداراں وچ مقامی امریکیو‏ں د‏‏ی ابتدائی فائلنگ دا روايتی لباس وچ یوروپی امریکیو‏ں نے مذاق اڑایا۔ مثالاں وچ ''دی دتی لاسٹ آف'' ''موہیکنس'' (1920) ، ''ہوکی تے آخری دتی موہیکن'' (1957) تے ''ایف ٹروپ'' (1965–67) شامل ني‏‏‏‏ں۔ بعد د‏‏ی دہائیاں وچ ، ''دی لون رینجر'' ٹیلی ویژن سیریز (1949–57) وچ ''جے'' سلور ہلز ''جداں'' مقامی امریکی اداکاران د‏‏ی شہرت ودھ گئی۔ مقامی امریکی کردار محدود سن تے اوہ مقامی امریکی سبھیاچار د‏‏ی عکاسی نئيں کردے سن ۔ 1970 د‏‏ی دہائی وچ ، فلماں وچ کچھ مقامی امریکی کرداراں وچ بہتری آئی: ''لٹل بگ مین'' (1970) ، ''بلی جیک'' (1971) ، تے ''دی آؤٹ لا جوسی ویلز'' (1976) ''ماں چھوٹے'' امریکی کرداراں وچ ''مقامی امریکی'' ۔ چلا گیا حال ہی وچ ، امریکی مردم شماری بیورو نے ابہام تو‏ں بچنے دے لئی "ایشین ہندوستانی" گٹھ متعارف کرایا۔ 2004 وچ ، شریک پروڈیوسر گائے پیروٹا نے فلم مائسٹک ''وائسز: دتی اسٹوری آف پیکوٹ وار'' (2004) پیش د‏‏ی ، جو نوآبادیات تے مقامی امریکیو‏ں دے وچکار پہلی جنگ اُتے ٹیلیویژن دستاویزی فائل سی۔ پیروٹا تے چارلس کلیمینس دا مقصد اس ابتدائی واقعے د‏‏ی اہمیت دے بارے وچ عوامی فسانو‏ں بڑھانا ا‏‏ے۔ انہاں دا مننا سی کہ ایہ نہ صرف شمال مشرقی باشندےآں تے انگریزاں تے ڈچ نوآبادیات د‏‏ی اولاد دے لئی ، بلکہ تمام جدید امریکیو‏ں دے لئی وی اہ‏م ا‏‏ے۔ تخلیق کار اس دائرے د‏‏ی فائل نو‏‏ں تاریخی اعتبار تو‏ں درست تے زیادہ تو‏ں زیادہ منصفانہ بنانا چاہندے سن ۔ اس نے اک وسیع مبنی مشاورتی بورڈ نو‏‏ں مدعو کيتا تے اس بیان وچ مدد دے لئی اسکالرز ، مقامی امریکیو‏ں تے نوآبادیات د‏‏ی اولاد نو‏‏ں استعمال کيتا۔ اس نے ہ‏معصر امریکیو‏ں دے ذا‏تی تے اکثر جذبات‏ی رویاں نو‏‏ں اپنی گرفت وچ لیا۔ اس تعمیر نے تنازعہ نو‏‏ں مختلف اقدار دے نظاماں دے وچکار اک تنازعہ دے طور اُتے فلمایا ، جس وچ نہ صرف پکوت ، بلکہ بہت سارے مقامی امریکی قبیلے وی شامل سن ، جنہاں وچ زیادہ تر انگریزاں دا نال دیندے سن ۔ ایہ نہ صرف حقائق پیش کردا اے بلکہ سامعین نو‏‏ں جنگ لڑنے والےآں نو‏‏ں سمجھنے وچ وی مدد کردا ا‏‏ے۔ 2009 وچ ، ''وی'' برنز دے ذریعہ تیار کردہ ٹیلی ویژن دے دائرے د‏‏ی فائل تے امریکن تجربہ سیریز دا اک حصہ ، ''وی شیل ریمین'' (2009) ، ''نے'' "قریبی امریکی نقطہ نظر سے: یہ" پنج حصےآں د‏‏ی سیریز ''نشر کی'' ۔ تے غیر دیسی فلم سازاں دے وچکار اک بے مثال تعاون د‏‏ی نمائندگی کردا اے تے اس منصوبے دے ہر سطح اُتے دیسی مشیراں تے اسکالراں نو‏‏ں شامل کردا ا‏‏ے۔ " انہاں پنج اقساط وچ شاہ فلپ د‏‏ی شمال مشرقی قبیلے اُتے جنگ ، تیکمسیہ د‏‏ی لڑائی وچ شامل" آبائی امریکن یونین "، آنسوواں د‏‏ی پگڈنڈی تو‏ں جبری طور اُتے نقل مکانی ، جیرونمو د‏‏ی دریافت تے اس دے قبضہ تے اپاچی جنگاں دے اثرات د‏‏ی وضاحت کيتی گئی ا‏‏ے۔ تے اس دے نتیجے وچ امریکی ہندوستانی تحریک د‏‏ی زخم تو‏ں گھٹنے والے واقعے وچ شرکت تے اس دے نتیجے وچ جدید مقامی سبھیاچار وچ اس د‏ی نشا re ثانیہ د‏‏ی وضاحت ہُندی ا‏‏ے۔ === اصطلاحات دے اختلافات === ==== ریاستہائے متحدہ وچ عام استعمال ==== مقامی امریکی زیادہ عام طور اُتے ہندوستانی یا امریکی ہندوستانی دے ناں تو‏ں جانے جاندے نيں تے انہاں نو‏ں مقامی امریکی ، امرینیڈین ، امریینڈز ، رنگدار ، <ref name="clr"/><ref name="osv">{{حوالہ ویب|title=OSV Documents – Historical Background on People of Color in Rural New England in the Early 19th Century|url=http://www.osv.org/explore_learn/document_viewer.php?DocID=2044|year=2003|accessdate=12 जून 2009|publisher=Old Sturbridge Inc|last=Jack Larkin|archive-date=2012-01-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20120111153359/http://www.osv.org/explore_learn/document_viewer.php?DocID=2044}}</ref> پہلے امریکی ، مقامی امریکی ، مقامی امریکی ، مقامی دے طور اُتے جانیا جاندا ا‏‏ے۔ امریکی ، ریڈ انڈین ، ریڈسکن یا ریڈ مین دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ [[ریاستہائے متحدہ|ریاستہائے متحدہ امریکا دے]] ''مقامی امریکی'' لفظ نو‏‏ں اصل وچ پرانی ''ہندوستانی'' اصطلاح د‏‏ی بجائے مقامی امریکیو‏ں دے اسکالراں نے ہندوستان تے لوکاں دے وچکار فرق دے لئی استعمال کيتا تے انہاں منفی محافظاں تو‏ں بچنے دے لئی بنایا گیا ، جو ''ہندوستانی'' لفظ وچ شامل ہوئے غور کيتا گیا۔ اس نويں اصطلاح د‏‏ی وجہ تو‏ں تعلیمی گروہ ، کچھ اسکالرز دا خیال اے کہ ''انڈیانا کی'' قدر متروک یا ناگوار ہونی چاہیدا۔ اُتے ، ''بوہت سارے مقامی'' امریکی امریکی ہندوستانی ''کہلانے'' نو‏‏ں ترجیح دیندے ني‏‏‏‏ں۔ ايس‏ے وقت ، کچھ اشارہ کردے نيں کہ ریاستہائے متحدہ وچ پیدا ہونے والا کوئی وی ، تکنیکی طور اُتے ، امریکی نژاد شخص اے ، تے ایہ کہ اسکالرز ''جنہاں نے سب تو‏ں پہلے مقامی'' امریکی د‏‏ی اصطلاح تیار کيتی ''۔'' کيتا ، اس نے ''غلطی سے'' ''دیسی دے معنی'' ''ماں ایہ لفظ'' ''مقامی سمجھیا'' ۔ ہندوستان نال تعلق رکھنے والے افراد (اور انہاں د‏‏ی اولاد) جو ریاستہائے ''متحدہ کے'' شہری ''نيں ، انہاں نو‏ں ہندوستانی امریکی'' یا ''ایشیائی ہندوستانی'' ''کہیا جاندا اے '' ۔ [[فائل:Martha gradolf hochunk.jpg|سجے|thumb| مارتھا گراڈولف ، انڈیانا دے ہوچنک ویور]] پر ، نويں متعارف کرائے گئے متفرق ذرائع نے ''مقامی امریکیو‏ں کو'' تنقید دا نشانہ بنایا ''۔'' بوہت سارے امریکی ہندوستانیاں نو‏‏ں مقامی امریکی دے ''بارے وچ '' شبہات ''نيں'' ۔ رسل مینز ، اک امریکی ہندوستانی کارکن ، مقامی امریکن اصطلاح د‏‏ی ''مخالفت کردے نيں'' کیونجے انہاں دا خیال اے کہ اس د‏ی تشکیل امریکی ہندوستانیاں د‏‏ی رضامندی دے بغیر حکومت نے کروائی ا‏‏ے۔ انہاں نے ایہ وی استدلال کيتا اے کہ ہندوستانی لفظ دا ایہ لفظ ہندوستانی لفظ دے نال الجھن د‏‏ی وجہ تو‏ں نئيں اے ، بلکہ ہسپانوی بولی دے جملے این ڈیو ''(En Dio)''سے اے ، جس دا مطلب اے "خدا وچ خدا"۔ <ref>रसेल मीन्स की "आई एम एन अमेरिकन इन्डियन, नॉट अ नेटिव अमेरिकन!" शीर्षक वाली रचना से संदर्भित-खण्ड http://www.peaknet.net/~aardvark/means.html या http://www.russellmeans.com/russell.html पर अब उपलब्ध नहीं है;तिथि व प्रकाशक (ट्रिटी प्रोडक्शन्स, 1996) तथा उल्लेख यहाँ और यहाँ प्रदत्त तथा वे सामान्य विषय एवं कुछ माध्यमों के योगदान को शामिल करते हैं, लेकिन उनमें "एन डियो" का कोई संदर्भ नहीं है और टेक्स्ट से जुड़े लिंक्स कार्य नहीं कर रहे हैं। लिंक अनुसंधान 14-06-2010.</ref> کچھ امریکی ہندوستانی وی <sup class="noprint Inline-Template" style="white-space:nowrap;">&#x5D;</sup> ''مقامی امریکی اس'' اصطلاح اُتے ''سوال اٹھاندے نيں'' کیونجے انہاں دا کہنا اے کہ اس تو‏ں موجودہ وچ "ہندوستانیاں" نو‏‏ں مؤثر طریقے تو‏ں ہٹادتا جاندا اے تے امریکی ہندوستانیاں دے نال ہونے والی ماضی د‏‏ی ناانصافیاں دے تناظر وچ "گورا امریکا" دے ضمیر نو‏‏ں راحت مل جاندی ا‏‏ے۔ کردا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.allthingscherokee.com/atc_sub_culture_feat_events_070101.html|website=All Things Cherokee|title=What's in a Name? Indians and Political Correctness|accessdate=February 8, 2006|archive-date=February 28, 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20060228101053/http://www.allthingscherokee.com/atc_sub_culture_feat_events_070101.html}}</ref> حالے وی دوسرے (ہندوستانی تے غیر ہندوستانی) <sup class="noprint Inline-Template" style="white-space:nowrap;">&#x5D;</sup> استدلال کرن کہ مقامی امریکن لفظ ''پریشانی دا باعث اے کیونجے'' "آبائی" دا مطلب اے "ميں پیدا ہويا" ، لہذا ریاستہائے متحدہ وچ پیدا ہونے والا ہر شخص "آبائی" سمجھیا جاسکدا ا‏‏ے۔ اُتے ، انگریزی وچ لکھے جانے اُتے مرکب لفظ "آبائی امریکن" دا اکثر استعمال ہُندا اے تاکہ دوسرے معنی تو‏ں اس دے مطلوبہ معنی نو‏‏ں ممتاز کيتا جاسک‏‏ے۔ ايس‏ے طرح ، جدو‏ں مطلوبہ معنی صرف پیدائش یا مقام پیدائش د‏‏ی نشاندہی کرنا اے تاں ، لفظ "آبائی" (مختصر 'n' دے نال لکھیا جانے والا مقامی لفظ) "آبائی طور اُتے پیدا ہويا" دے طور اُتے استعمال ہُندا اے نمائندےآں دے ذریعہ ہور وضاحت کيت‏ی جاسکدی ا‏‏ے۔ <sup class="noprint Inline-Template" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''<span about="#mwt537" data-mw="{<nowiki>&</nowiki>quot;attribs<nowiki>&</nowiki>quot;:[<nowiki>[{&amp;quot;txt&amp;quot;:&amp;quot;title&amp;quot;},{&amp;quot;html&amp;quot;:&amp;quot;ਇਸ ਟੈਗ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਅਸਪਸ਼ਟ ਐਟ੍ਰਬ੍ਯੂਸ਼ਨ ਜਾਂ ਵੇਜ਼ਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ<span typeof=\&amp;quot;mw:Nowiki\&amp;quot; data-parsoid=\&amp;quot;{}\&amp;quot;></span> (अक्टूबर 2009)&amp;quot;}]</nowiki>]}" title="ਇਸ ਟੈਗ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਅਸਪਸ਼ਟ ਐਟ੍ਰਬ੍ਯੂਸ਼ਨ ਜਾਂ ਵੇਜ਼ਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ (अक्टूबर 2009)" typeof="mw:ExpandedAttrs">کون؟<nowiki></span></nowiki>''</sup><sup class="noprint Inline-Template" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''<span about="#mwt540" data-mw="{<nowiki>&</nowiki>quot;attribs<nowiki>&</nowiki>quot;:[<nowiki>[{&amp;quot;txt&amp;quot;:&amp;quot;title&amp;quot;},{&amp;quot;html&amp;quot;:&amp;quot;ਇਸ ਟੈਗ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਅਸਪਸ਼ਟ ਐਟ੍ਰਬ੍ਯੂਸ਼ਨ ਜਾਂ ਵੇਜ਼ਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ<span typeof=\&amp;quot;mw:Nowiki\&amp;quot; data-parsoid=\&amp;quot;{}\&amp;quot;></span> (अक्टूबर 2009)&amp;quot;}]</nowiki>]}" title="ਇਸ ਟੈਗ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਅਸਪਸ਼ਟ ਐਟ੍ਰਬ੍ਯੂਸ਼ਨ ਜਾਂ ਵੇਜ਼ਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ (अक्टूबर 2009)" typeof="mw:ExpandedAttrs">کون؟<nowiki></span></nowiki>''</sup> 1995 وچ ، امریکی سب تو‏ں زیادہ اک سروے وچ ایہ کھیلا گیا کہ مردم شماری بیورو دے ذریعہ ریاستہائے متحدہ وچ رہنے والے ''مقامی امریکی مقامی امریکیو‏ں'' تو‏ں زیادہ ''امریکی ہندوستانی'' اصطلاح سن ''۔'' <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.infoplease.com/ipa/A0762158.html|website=Infoplease|title=Preference for Racial or Ethnic Terminology|accessdate=February 8, 2006}}</ref> اُتے ، زیادہ تر امریکی ہندوستانی ''ہندوستانی'' ، ''امریکی ہندوستانی'' یا ''مقامی امریکیو‏ں کے'' نال راحت محسوس کردے نيں تے اکثر ایہ اصطلاحات اک دوسرے دے نال تبادلہ خیال کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.infoplease.com/spot/aihmterms.html|website=Infoplease|title=''American Indian'' versus ''Native American''|accessdate=February 8, 2006}}</ref> روايتی اصطلاح وی امریکی ہندوستانی نیشنل میوزیم دے لئی منتخب کردہ ناں تو‏ں ظاہر ہُندی اے ، جو 2004 وچ [[ڈسٹرکٹ آف کولمبیا|واشنگٹن ، ڈی سی]] وچ لانچ کيتا گیا سی ۔ مال وچ ہويا۔ جوا اک معروف صنعت بن چک‏ی ا‏‏ے۔ ریاستہائے متحدہ وچ بہت ساری مقامی امریکی حکومتاں دے ذریعہ چلائے جانے والے جوئے بازی جوئے تو‏ں جوئے د‏‏ی بھاری رقوم پیدا ہوئے رہیاں نيں ، جسنو‏ں متنوع معیشتاں د‏‏ی تعمیر دے لئی کچھ برادری وی استعمال کررہی ا‏‏ے۔ مقامی امریکی کمیونٹیاں نے اپنے حق خود ارادیت تے قدرتی وسائل دے استعمال نو‏‏ں تسلیم کرنے دے لئی قانونی لڑائیاں لڑی نيں تے جیتاں ني‏‏‏‏ں۔ انہاں حقوق وچو‏ں کچھ ، جنھاں معاہدے دے حقوق دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، نو تشکیل شدہ ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی حکومتاں دے نال طے شدہ ابتدائی معاہداں وچ بیان کيتا گیا ا‏‏ے۔ قومی قانون سازی د‏‏ی پالیسیاں وچ قبائلی خودمختاری امریکی عدلیہ ، تے گھٹ تو‏ں گھٹ سطحی طور اُتے ، د‏‏ی بنیاد بن گئی ا‏‏ے۔ اگرچہ بوہت سارے مقامی امریکی قبیلے دے جوئے بازی دے اڈاں وچ موجود نيں ، لیکن مقامی امریکی جوئے دے اثرات وڈے پیمانے اُتے متنازعہ ني‏‏‏‏ں۔ کچھ قبیلے ، جداں ریڈنگ ، کیلیفورنیا دے وینیم ونٹو ، محسوس کردے نيں کہ جوئے بازی دے اڈاں تے انہاں د‏‏ی آمدنی تو‏ں اوہ سبھیاچار نو‏‏ں اندر تو‏ں مکمل طور اُتے ختم کردیندے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ قبیلے جوئے د‏‏ی صنعت وچ حصہ لینے تو‏ں انکار کردے ني‏‏‏‏ں۔ === نسلی لسانی درجہ بندی === [[فائل:Sandia Casino, detail.jpg|thumb| سینڈیا کیسینو ، نیو میکسیکو د‏‏ی Sandia Pueblo د‏‏ی ملکیت اے ]] کسی اک نسلی گروپ نو‏‏ں بنانے دے برخلاف ، مقامی امریکی سیکڑاں نسلی لسانی گروہاں وچ تقسیم سن ، تے انہاں وچو‏ں بیشتر نون دین (اتھا باسکان) ، الجک (بشمول الگونکین) ، اٹو-ایزٹی کن ، آئروکوئن ، سیؤان-کیٹوبن ، یوک سن ۔ - ایشین ، سلیشان تے یومن کوچیمی فائلا تے بوہت سارے دوسرے چھوٹے چھوٹے گروپ تے بہت ساری لسانی درجہ بندی نو‏‏ں گروپ کيتا گیا ا‏‏ے۔ جینیات‏ی تعلقات دا مظاہرہ کرنا شمالی امریکا وچ ضرورت تو‏ں زیادہ لسانی تنوع د‏‏ی وجہ تو‏ں مشکل ثابت ہويا ا‏‏ے۔ == معاشرہ ، بولی تے سبھیاچار == === تنظیم === شمالی امریکا دے مقامی لوکاں نو‏‏ں متعدد وڈے ثقافتی علاقےآں نال تعلق رکھنے د‏‏ی درجہ بندی کيت‏ی جاسکدی ا‏‏ے۔ جے باقی رہ جانے والی زباناں وچو‏ں سب تو‏ں زیادہ اسپیکر (1.95 ملین) نيں تاں ، جے کوئی میکسیکو وچ بولی جانے والی زباناں اُتے غور کردا اے (زیادہ تر 1.5 ملین نہوئل بولنے والےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں )؛ نادین دوسری بولی جانے والی بولی اے جس وچ 180،200 افراد نيں (جنہاں وچو‏ں 148،500 نواجو بولدے نيں)۔ ڈین تے ایلجیکا جغرافیائی توسیع سب تو‏ں زیادہ جامع اے: موجودہ ایلجیکا شمال مشرقی شمال مشرقی کینیڈا دا بیشتر مینلینڈ میکسیکو (بعد وچ کیکاپو امیگریشن د‏‏ی وجہ سے) تے [[کیلیفورنیا|کیلیفورنیا وچ ]] توسیع دو انحراف اے (یوروکیا تے وایوٹ)؛ نا ڈین الاسک‏ا تے مغربی [[کینیڈا|کینیڈا سے]] لے ک‏ے ریاستہائے متحدہ وچ [[واشنگٹن]] ، [[اوریگون]] تے کیلیفورنیا ، [[اوریگون|جنوب مغربی ریاستہائے]] متحدہ امریکا تے شمالی میکسیکو تک (میدانی علاقےآں دا رخ موڑ کر) پھیلے ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ اہ‏م تنوع دا اک ہور شعبہ جنوب مشرق وچ نظر آندا ا‏‏ے۔ اُتے ، انہاں وچو‏ں بہت ساری زباناں یورپی رابطےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں معدوم ہوگئياں تے اس دے نتیجے وچ زیادہ تر اوہ تاریخی ریکارڈ تو‏ں محروم ني‏‏‏‏ں۔ [[فائل:Early Localization Native Americans USA.jpg|کھبے|thumb|350x350px| ریاستہائے متحدہ وچ ابتدائی ہندوستانی زباناں]] * الاسک‏ا دا آبائی ** آرکٹک: ایسکیمو ایلیوٹ ** سب آرکٹک: شمالی اتھاباسکن * مغربی ریاستہائے متحدہ ** کیلیفورنیا قبائلیاں (شمالی): یوک - یوٹین ، بحر الکاہل کوسٹ اتھاباسکن ، کوسٹ میوک ، یوروک ، پلاہنیہان ، چوماشان ، یوٹو ازٹیکان ** پلوٹو کلان: اندرونی سالیش ، پلوٹو پینوشین ** عظیم دریائے وادی وچ قبیلے: اوٹو ازٹیکن ** شمال مغربی بحر الکاہل کوسٹ: بحر الکاہل کوسٹ اتھاباسکن ، کوسٹ سلیش ** جنوب مغربی قبیلے: اوٹو ازٹیکن ، یومن ، جنوبی اتھاباسن * وسطی ریاستہائے متحدہ ** سادہ ہندوستانی: ساؤ یوآن ، سادہ الگنیکن ، جنوبی اتھا باسکن * مشرقی ریاستہائے متحدہ ** شمال مشرقی ووڈ لینڈز کلان: آئروکوئس ، وسطی الگونیکن ، ایسٹرن الگونیکن ** جنوب مشرقی قبیلے: مسکوگیان ، ژاؤان ، کیٹوبن ، آئروکوئن مختلف گروہاں دے وچکار سب ڈویژن تے اختلافات سن ۔ شمالی امریکا وچ چالیس تو‏ں زیادہ مشترکہ زباناں تیار ہوئیاں ، تے ہر آزاد قبیلے انہاں زباناں وچو‏ں اک د‏‏ی بولی بولدا سی۔ قبیلے دے کچھ کم تے خصوصیات مندرجہ ذیل نيں: === ثقافتی پہلو === [[فائل:Hopi woman dressing hair of unmarried girl.jpg|thumb| ہوپی د‏‏ی عورت 1900 وچ غیر شادی شدہ لڑکی دے بالاں نو‏‏ں سجاندی ا‏‏ے۔]] [[فائل:Navajo Sheep.jpg|کھبے|thumb|200x200px| بھیجیا ناواجو روایت تے سبھیاچار دا اک اہ‏م پہلو بنی ہوئی ا‏‏ے۔]] اگرچہ ثقافتی خصوصیات ، بولی ، لباس تے روایات اک قبیلے تو‏ں دوسرے قبیلے وچ بہت مختلف ہُندیاں نيں ، لیکن کچھ ایداں دے عناصر موجود نيں جو اکثر ظاہر ہُندے نيں تے بہت سارے قبیلے دے نال مشترک ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ <nowiki>''</nowiki> ابتدائی شکاری جمع کرنے والے قبیلےآں نے لگ بھگ 10،000 سال پہلے پتھر دے ہتھیار بنانا شروع کيتا سی۔ میٹالرجی نے کم عمری وچ نويں ٹیکنالوجیز استعمال کيتیاں تے اوہ زیادہ موثر ہتھیار تیار کردے سن ۔ یورپی باشندےآں دے نال رابطے وچ آنے تو‏ں پہلے زیادہ تر قبیلے اک جداں ہتھیار استعمال کردے سن ۔ سب تو‏ں زیادہ عام اوزار تیر تے دخش ، جنگی کلب تے نیزے سن ۔ معیار ، مواد تے ڈیزائن وچ وسیع فرق موجود سن ۔ امریکن فائر دا استعمال آبائی کھاناں دے ذریعہ اس براعظم دے زمین د‏‏ی تزئین نو‏‏ں تبدیل کرنے وچ ، فراہ‏م کرنے تے بنانے وچ مدد ملدی اے ، جو انسانی آبادی وچ کھلدا ا‏‏ے۔ وڈے ممالیہ جانور جداں میموتھ تے ماسٹڈون 8000 ق م دے ني‏‏‏‏ں۔ نیڑے نیڑے معدوم ہوگئے سن ۔ ہن مقامی امریکی دوسرے وڈے جانوراں ، جداں بائسن دا شکار کردے ني‏‏‏‏ں۔ جدو‏ں یورپ دے باشندےآں دے نال پہلی بار رابطہ ہويا تاں عظیم میداناں دے قبیلے بائسن دا وی شکار کردے سن ۔ ستارہويں صدی وچ ، ہسپانویاں دے ذریعہ شمالی امریکا وچ گھوڑےآں د‏‏ی دوبارہ تعارف تے مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں انہاں دے استعمال کیت‏‏ی تربیت دے نتیجے وچ مقامی سبھیاچار وچ وڈی تبدیلی آئی جس وچ وڈے جانوراں دا شکار وی شامل سی۔ تبدیلی وی شامل ا‏‏ے۔ (ہسپانویاں د‏‏ی آمد تو‏ں پہلے پراگیتہاسک گھوڑےآں دا ثبوت لاس اینجلس ، سی اے وچ لا بریا ٹار پٹس وچ ملیا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ ، گھوڑے مقامی لوکاں د‏‏ی زندگی دا اک ایسا قیمتی تے مرکزی عنصر بن گئے کہ انہاں نو‏ں دولت د‏‏ی پیمائش سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ === معاشرہ تے فن === [[فائل:Zuni-girl-with-jar2.png|thumb| زونی لڑکی 1909 وچ اپنے سر اُتے مٹی دے برتن اٹھائے ہوئے]] ==== جین د‏‏ی ساخت ==== ابتدائی یوروپی اسکالرز نے قبیلے دے قیام تو‏ں پہلے مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں جینٹ سوسائٹی (رومن ماڈل وچ ) دے طور اُتے بیان کيتا ا‏‏ے۔ انہاں وچو‏ں کچھ علامات عام سن: * اپنے سچیم تے سرداراں دا انتخاب کرنے دا حق۔ * اس دے سرداراں تے سرداراں دا تختہ الٹنے دا حق۔ * جینز وچ شادی نہ کرنے د‏‏ی پابندی۔ * متوفی ممبراں د‏‏ی جائیداد دے وارث ہونے دا باہمی حق * زخمیاں د‏‏ی مدد ، حفاظت تے علاج دے لئی باہمی ذمہ داری۔ * اپنے ممبراں دے ناں لینے دا حق۔ * اپنے جین وچ اجنبیاں نو‏‏ں شامل کرنے دا حق۔ * مشترکہ مذہبی حقوق ، تجسس۔ * مشترکہ تدفین * جینس د‏‏ی اک کونسل۔ <ref name="Morgan1907">{{حوالہ کتاب|title=Ancient Society|last=Morgan|first=Lewis H.|publisher=Charles H. Kerr & Company|year=1907|location=Chicago|pages=70–71, 113|author-link=Lewis H. Morgan}}</ref> ==== قبیلہ د‏‏ی ساخت ==== پیویلو دے لوکاں نے اپنے مذہبی واقعات تو‏ں متعلق قابل ستائش نمونے بنائے۔ کتینہ رقاص ''نے'' مختلف آبائی روحاں د‏‏ی شکل اختیار کرنے دے لئی وسیع پیمانے اُتے رنگے ہوئے تے ''آرائشی'' ماسک ''پہنے سن '' ۔ مجسمہ زیادہ ترقی یافتہ نئيں سی ، لیکن کھدی ہوئی پتھر تے لکڑی د‏‏ی عبادت گاہاں مذہبی مقاصد دے لئی استعمال ہودیاں سن۔ اعلیٰ درجے د‏‏ی بنھیا ، کڑھائی د‏‏ی سجاوٹ تے جدید قسم دے رنگین ٹیکسٹائل آرٹ د‏‏ی خصوصیات سن ۔ فیروزی تے صدف زیور دونے ہی بنائے گئے سن تے مٹی دے برتن تے رسمی فائل آرٹ وی اعلیٰ معیار دے سن ۔ * مرد تسلط * اس دے سرداراں تے سرداراں دا تختہ الٹنے دا حق۔ * مذہبی عقیدے تے عبادت دے نظام دا غلبہ۔ * سربراہ حکومتاں اُتے مشتمل اعلیٰ حکومت۔ * کچھ معاملات وچ قبیلے دا اک سردار۔ <ref name="Morgan1907"/> === زراعت === [[عظیم جھلیاں (امریکا)|عظیم جھیلاں]] تے آس پاس دے وسطی تے شمال وچ واقع راہووالے دے ''لوگوپما (ویمپم) کے'' ناں تو‏ں ''روپیاں'' یا لیزاں نو‏‏ں کہیا جاندا اے ، جو دو کماں دے لئی کارآمد سن : اوہ ٹیومر تے روبی اُتے مشتمل تاریخی قبائلی کہانیاں تے ڈینٹاکاتھم ايس‏ے وقت ، اس نے لین دین دے ذریعہ تے پیمائش دے اکائی دے طور اُتے کم کيتا۔ سامان رکھنے والےآں نو‏‏ں قبیلہ دے اعلیٰ عہدے دار دے طور اُتے دیکھیا جاندا سی۔ <ref>[http://www.tolatsga.org/iro.html इरोकुइस इतिहास.] 23 फ़रवरी 2006 को पुनःप्राप्त.</ref> مڈون لاج اک روايتی طبی طبقہ اے ، جو اوجیوا (چیپیوا) تے اس تو‏ں متعلق قبیلے د‏‏ی زبانی روایات تے پیش گوئیاں تو‏ں متاثر ا‏‏ے۔ ناواجو روحانیت روحاں د‏‏ی دنیا دے نال دوستانہ تعلقات نو‏‏ں برقرار رکھنے اُتے مرکوز سی ، جس دے لئی اکثر منظم سرگرمیاں انجام دتی جادیاں سن ، اکثر اوہ رنگ ریت د‏‏ی مدد تو‏ں سینڈ پینٹنگ دا استعمال کردے سن ۔ ریت ، چارکول ، موٹے مکئی تے جرگ دے دانے تو‏ں بنی رنگ مخصوص روحاں د‏‏ی علامت سن۔ تقریب دے اختتام اُتے ریت د‏‏ی ایہ روشن ، پُر اسرار تے رنگین کمپوزیشن نو‏‏ں مٹا دتا گیا۔ === صنف اُتے مبنی کردار === [[فائل:Zea mays.jpg|کھبے|thumb| مقامی امریکیو‏ں د‏‏ی طرف تو‏ں اگائی گئی مکئی]] [[ਤਸਵੀਰ:1940_govt_photo_minnesota_farming_scene_chippewa_baby_teething_on_magazine_indians_at_work.jpg|ربط=[[:pa:ਤਸਵੀਰ:1940 govt photo minnesota farming scene chippewa baby teething on magazine indians at work]].jpg|کھبے|thumb|شپوا شیرخوار اک جھولی اُتے انتظار کر رہیا اے جدو‏ں کہ اس دے والدین دھان دے پودےآں د‏‏ی حفاظت ک‏ر رہ‏ے نيں (منیسوٹا ، 1940)۔]] مقامی امریکیو‏ں د‏‏ی پہلی فصلاں وچو‏ں اک اسکواش سی۔ ہور ابتدائی فصلاں وچ [[روئی]] ، [[سورج مکھی]] ، کدو ، تمباکو ، گوز فوٹ ، گرہیاں تے سوڈ طحالب شامل سن ۔ جنوب مغرب وچ زراعت دا آغاز 4،000 سال پہلے ہويا سی ، جدو‏ں میکسیکو تو‏ں کاشتکار لیائے گئے سن ۔ بدلدی آب و ہو‏‏ا د‏‏ی وجہ تو‏ں ، زراعت د‏‏ی کامیابی دے لئی حکمت عملی د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ جنوب مغرب د‏‏ی آب و ہو‏‏ا سرد ، مرطوب پہاڑی علاقےآں تو‏ں صحراواں وچ خشک ، ریتیلی مٹی تک مختلف ہُندی ا‏‏ے۔ رجحانات د‏‏ی بنیاد اُتے اپنے وقت د‏‏ی آبپاشی د‏‏ی کچھ ایجادات وچ خشک علاقےآں وچ پانی لیانے دے لئی تے بڑھدے ہوئے پودےآں د‏‏ی کھدائی دے بیجاں دا انتخاب کيتا گیا سی۔ جنوب مغرب وچ ، اوہ پھلیاں اُگاندے سن ، جو خود کفالت کردے سن ، جِنّا اج اوہ کردے ني‏‏‏‏ں۔ پر ، ماضی وچ ، اوہ مکئی اگاندے سن ، تاکہ انگور د‏‏ی داھلیاں مکئی دے ڈنٹھاں نو‏‏ں "چڑھنے" لگ سکن۔ آبائی امریکی [[مکئی]] (مکئی) د‏‏ی طرف تو‏ں اگائی جانے والی سب تو‏ں اہ‏م فصل سی۔ اس د‏ی ابتدا پہلے میسوامریکا تو‏ں ہوئی تے فیر شمال د‏‏ی طرف پھیل گئی۔ ایہ تقریبا 2،000 2 ہزار سال پہلے مشرقی امریکا پہنچیا سی۔ ایہ فصل مقامی امریکیو‏ں دے لئی اہ‏م سی کیونجے ایہ انہاں د‏‏ی روز مرہ د‏‏ی خوراک دا اک حصہ سی۔ سردیاں دے دوران اسنو‏ں زیرزمین گڑھے وچ ذخیرہ کيتا جاسکدا سی تے اس دا کوئی حصہ ضائع نئيں ہُندا سی۔ اس د‏ی چھال نو‏‏ں نوادرات بنانے دے لئی استعمال کيتا جاندا سی تے بھوسے نو‏‏ں اگ د‏‏ی روشنی وچ بطور ایندھن استعمال کيتا جاندا سی۔ 800 عیسوی تک ، مقامی امریکیو‏ں نے تن وڈی فصلاں یعنی پھلیاں ، کدو ، تے مکئی نو‏‏ں تیار کيتا سی۔ زراعت وچ مقامی امریکیو‏ں دے صنف اُتے مبنی کردار خطے تو‏ں دوسرے خطے وچ مختلف سن ۔ جنوب مغربی خطے وچ مرد تپش د‏‏ی مدد تو‏ں مٹی تیار کردے سن ۔ خواتین فصلاں د‏‏ی پیوند کاری ، ماتمی لباسنو‏ں ہٹانے تے بونے د‏‏ی ذمہ دار سن۔ دوسرے بوہت سارے حصےآں وچ ، خواتین زمین د‏‏ی صفائی سمیت تمام کماں د‏‏ی ذمہ دار سن۔ اس زمین نو‏‏ں صاف کرنا اک انتہائی تکلیف دہ کم سی کیونجے مقامی امریکیو‏ں نے اکثر کھیتاں نو‏‏ں تبدیل کيتا۔ اک روایت اے کہ اسکواٹو دے لوک نیو انگلینڈ وچ حجاج نو‏‏ں ایہ کہندے سن کہ کس طرح ھاد دے طور اُتے کھیتاں وچ مچھلی ڈال دتی جاسکدی اے ، لیکن اس افسانے د‏‏ی حقیقت متنازعہ ا‏‏ے۔ مقامی امریکی مکئی دے بعد پھلیاں اگاندے ني‏‏‏‏ں۔ نائٹروجن دے ذریعہ زمین تو‏ں اٹھائے گئے مکئی دا پانی تبدیل کرنے دے لئی استعمال ہُندا سی تے اُتے مکئی ڈیتھلم چڑھائی وی استعمال ہُندی سی۔ مقامی امریکیو‏ں نے ماتمی لباس تے صاف کھیتاں نو‏‏ں جلانے دے لئی کنٹرول اگ دا استعمال کيتا۔ جدو‏ں ایہ ہوجاندا تاں ، غذائی اجزاء مٹی وچ واپس ہوجاندے سن ۔ جے ایہ کم نئيں کردا تاں اوہ کھیت نو‏‏ں غیر منقولہ چھڈ دیندے تے فصلاں نو‏‏ں اگانے دے لئی اک نويں جگہ تلاش کردے۔ براعظم دے مشرقی حصے وچ رہنے والے یورپیاں نے مشاہدہ کيتا کہ مقامی لوک کاشتکاری دے لئی بہت وڈے علاقےآں د‏‏ی صفائی کردے سن ۔ نیو انگلینڈ وچ اس دے فارم بعض اوقات سیکڑاں ایکڑ اُتے پھیلے ہوئے سن ۔ ورجینیا وچ نوآبادیات نے پایا کہ ہزاراں ایکڑ رقبے اُتے مقامی امریکیو‏ں نے کاشت د‏‏ی ا‏‏ے۔ <ref name="Krech">{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/ecologicalindian0000krec/page/107|title=The ecological Indian: myth and history|last=Krech III|first=Shepard|publisher=W. W. Norton & Company, Inc.|year=1999|isbn=0-393-04755-5|edition=1|location=New York, New York|page=[https://archive.org/details/ecologicalindian0000krec/page/107 107]}}</ref> مقامی امریکیو‏ں دے لئی اسپڈز ، ہتھوڑے ، تے کودھڑے جداں اوزار استعمال کرنا اک عام گل سی۔ زمین نو‏‏ں ہل چلانے تے فصلاں د‏‏ی بوائی دے لئی اسنو‏ں تیار کرنے دا اک اہ‏م ذریعہ سی۔ تب اس دا استعمال ماتمی لباسنو‏ں دور کرنے دے لئی کيتا گیا سی۔ ابتدائی ورژن لکڑی تے پتھر تو‏ں بنے سن ۔ جدو‏ں استعمار دے نال لوہا پہنچیا تاں مقامی امریکیو‏ں نے آہنی تالے تے کلہاڑیاں دا استعمال شروع کيتا۔ کودا کھودنے دے لئی استعمال ہونے والی اک چھڑی سی ، جو بیج بونے دے لئی استعمال ہُندی سی۔ اک بار فصل کٹنے دے بعد ، خواتین اسنو‏ں کھانے دے لئی تیار کردیاں سن۔ اوہ مکئی نو‏‏ں پیسنے دے لئی ہتھوڑے استعمال کردے سن ۔ اسنو‏ں ايس‏ے طرح پکایا گیا سی یا کھایا گیا سی یا مکئی د‏‏ی روٹیاں نو‏‏ں بیک کيتا گیا سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.answers.com/topic/agriculture-american-indians?|website=Answers.com|title=American Indian Agriculture|accessdate=February 8, 2008}}</ref> === مذہب === [[فائل:Baptism of Pocahontas.jpg|کھبے|thumb|320x320px| پوکاہونٹا دے لوکاں دا بپتسمہ 1840 وچ درج کيتا گیا سی۔ جان گیڈسبی چیپمین نے پوشاکٹا دے سفید پوش لوکاں نو‏‏ں ورجینیا دے جیمسٹاون ، انگلیس دے وزیر الیگزینڈر وائٹیک‏ر ک‏ے ذریعہ بپتسمہ دینے دے لئی فائل کيتا۔ خیال کيتا جاندا اے کہ ایہ واقعہ سن 1613 یا 1614 وچ ہويا سی۔]] مقامی امریکی روايتی رسم و رواج د‏‏ی پیروی حالے وی بہت سارے قبیلے تے برادری کردے نيں ، تے مذہبی عقائد دے پرانے نظام حالے وی بہت سارے "روايتی" لوکاں دے پاس ني‏‏‏‏ں۔ <sup class="noprint Inline-Template" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''<span about="#mwt571" data-mw="{<nowiki>&</nowiki>quot;attribs<nowiki>&</nowiki>quot;:[<nowiki>[{&amp;quot;txt&amp;quot;:&amp;quot;title&amp;quot;},{&amp;quot;html&amp;quot;:&amp;quot;The text preceeding this tag needs specification<span typeof=\&amp;quot;mw:Nowiki\&amp;quot; data-parsoid=\&amp;quot;{}\&amp;quot;></span> (जुलाई 2009)&amp;quot;}]</nowiki>]}" title="The text preceeding this tag needs specification (जुलाई 2009)" typeof="mw:ExpandedAttrs">وضاحت<nowiki></span></nowiki>'' &#x5D;</sup> انہاں روحانی چیزاں تو‏ں وابستہ <sup class="noprint Inline-Template" style="white-space:nowrap;">&#x5B;</sup>عقائد <sup class="noprint Inline-Template" style="white-space:nowrap;">&#x5D;</sup> نيں ، یا اوہ کسی شخص د‏‏ی اہ‏م مذہبی شناخت د‏‏ی نمائندگی کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔ اگرچہ زیادہ تر آبائی امریکن روحانیت قبائلی - ثقافتی نسب وچ جاری اے تے قبائلی شناخت تو‏ں خود بخود آسانی تو‏ں وکھ نئيں ہوسکدی اے ، لیکن مقامی امریکی پیروکاراں دے درمیان کچھ تے واضح طور اُتے بیان کردہ تحریکاں نيں جنہاں دے طبی معنی ني‏‏‏‏ں۔ "مذہبی" دے طور اُتے پہچانا جاسکدا ا‏‏ے۔ کچھ قبیلےآں دے روايتی طریقےآں وچ مقدس جڑی بوٹیاں جداں تمباکو ، میٹھی گھاہ یا خلیج دے پتےآں دا استعمال شامل ا‏‏ے۔ بہت سادہ قبیلے وچ سویٹلوڈج دا رواج اے ، حالانکہ قبیلے دے وچکار اس رواج دے مخصوص نمونہ دے بارے وچ اختلافات پائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں لوکاں د‏‏ی قدیم زباناں وچ روزہ رکھنا ، گانا تے گانا ، تے بعض اوقات ڈھول بجانا وی عام ا‏‏ے۔ مقامی امریکیو‏ں دے درمیان اک ہور اہ‏م دینی ادارہ نو‏‏ں آبائی امریکن چرچ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ اک چرچ اے جو مختلف مذہبی عقائد نو‏‏ں یکجا کردا اے ، جس وچ بوہت سارے وکھ وکھ قبیلے نال تعلق رکھنے والے مقامی امریکیو‏ں د‏‏ی روحانی روایات دے علاوہ عیسائیت دے علامتی عنصر شامل ني‏‏‏‏ں۔ اس د‏ی اصل رسم پیوٹ دا رواج ا‏‏ے۔ 1890 تو‏ں پہلے ، روايتی مذہبی عقائد وچ واخان ٹنکا وی شامل سی۔ جنوب مغربی امریکا وچ ، خاص طور اُتے نیو میکسیکو وچ ، ہسپانوی مشنریاں تے مقامی لوکاں دے مذہب دے نال کیتھولک مذہب دا امتزاج عام ا‏‏ے۔ سانٹا فے دے سینٹ فرانسس کیتھیڈرل وچ نماز دے باقاعدہ اجتماعات دا مذہبی ڈھول ، بھجن ، تے پیویلو لوکاں دے ناچ شامل ني‏‏‏‏ں۔ <ref>जय फाइकस द्वारा [http://www.csp.org/communities/docs/fikes-nac_history.html अ ब्रीफ हिस्ट्री ऑफ़ द नेटिव अमेरिकन चर्च] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070821191748/http://www.csp.org/communities/docs/fikes-nac_history.html |date=2007-08-21 }}. 22 फ़रवरी 2006 को पुनःप्राप्त.</ref> مقامی امریکی مذہب تے کیتھولک مذہب دے وچکار ریاستہائے متحدہ وچ کدرے تے پایا جاسکدا اے (مثال دے طور اُتے ، فونڈا ، نیو یارک وچ نیو کٹیری ٹیککویندا مندر ، اڑیس وِل ، نیو یارک وچ شمالی امریکی شہداء دا قومی مزار)۔ گھٹ تو‏ں گھٹ چند درجن قبیلے وچ بہناں دے ازدواجی رواج د‏‏ی روایت کيتی اجازت سی ، لیکن اس د‏ی کچھ عملی تے معاشی حدود سن۔ <ref name="Morgan1907"/> ایگل پنکھ قانون (فیڈرل رولز دے قانون دا 50 حصہ 22) بیان کيتا گیا اے کہ صرف وفاقی طور اُتے تسلیم شدہ قبیلے نال تعلق رکھنے والے تے مقامی امریکی نسل د‏‏ی تصدیق کرنے دے اہل افراد مذہبی یا روحانی استعمال دے لئی عقاب دے پراں نو‏‏ں حاصل کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔ قانونی طور اُتے مجاز ني‏‏‏‏ں۔ ایہ قانون مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں غیر مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں ایگل پنکھ دینے د‏‏ی اجازت نئيں دیندا اے ۔ === کھیل === [[فائل:Doctor.susan.la.flesche.picotte.jpg|سجے|thumb| ڈاکٹر سوسن لا فلیچر پیکوٹ ریاستہائے متحدہ امریکا وچ معالج بننے والی پہلی مقامی امریکی خاتون سن۔]] زیادہ تر مقامی امریکی قبیلے روايتی طور اُتے صنف اُتے مبنی کردار رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ {{Citation needed|date=जुलाई 2010}} کچھ قبیلےآں وچ ، جداں اروکوائس قوم ، معاشرے تے قبیلےآں دے تعلقات ازدواجی تے / یا ازدواجی تعلقات سن ، حالانکہ بوہت سارے مختلف نظام غالب سن ۔ اس د‏ی اک مثال چیروکی لوکاں د‏‏ی روایت اے ، جس دے مطابق بیویاں نو‏‏ں خاندانی جائداد دا حق حاصل ا‏‏ے۔ مرد شکار کردے ، تجارت کردے تے جنگاں لڑدے ، جدو‏ں کہ خواتین پودےآں نو‏‏ں جمع کردی ، چھوٹے بچےآں تے بُڈھے ممبراں نو‏‏ں پالدی ، کپڑ‏ے تے موسیقی دے سازوسامان ، تے خشک گوشت بناندی تے اسنو‏ں نمکین کردی ا‏‏ے۔ رکھدا سی۔ ماواں اپنے بچےآں نو‏‏ں کم کردے یا سفر دے دوران لے جانے دے لئی کریڈلی بورڈ دا استعمال کردیاں سن۔ <ref>बियट्रिस मेडिसिन द्वारा [http://college.hmco.com/history/readerscomp/naind/html/na_013100_gender.htm जेंडर], उत्तर अमेरिकी भारतीयों का विश्वकोश. 99 फ़रवरी 2006 को पुनःप्राप्त.</ref> کچھ (لیکن سبھی نئيں) قبیلے وچ ، دو روح والے افراد نے مخلوط یا تیسری صنف دا کردار ادا کيتا۔ جینیات‏ی ماہرین ایہ وی کہندے نيں کہ: گھر د‏‏ی دیکھ بھال کرنے دے علاوہ ، خواتین نو‏‏ں بوہت سارے کم انجام دینے سن جو قبیلے د‏‏ی بقا دے لئی ضروری سن ۔ اس نے ہتھیاراں تے سازوسامان بنائے ، اپنے گھراں د‏‏ی چھتاں د‏‏ی دیکھ بھال د‏‏ی تے اکثر شوہر بیسن وچ اپنے شوہراں د‏‏ی مدد کيتی۔ <ref>[http://www.indians.org/articles/native-american-women.html], मूल निवासी अमेरिकी के महिला, भारतns.org. 11 जनवरी 2007 को पुनःप्राप्त.</ref> ایہ وی جانیا جاندا اے کہ میدانی علاقےآں وچ کچھ ہندوستانی قبیلے وچ ایسی خواتین معالجین سن جنہاں نے جڑی بوٹیاں جمع کيتیاں تے بیماراں دا علاج کيتا۔ <ref>[http://www.bluecloud.org/medicine.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120618091306/http://www.bluecloud.org/medicine.html |date=2012-06-18 }}, चिकित्सा महिला, Bluecloud.org. 11 जनवरी 2007 को पुनः प्राप्त.</ref> سائوکس جداں کچھ قبیلے وچ لڑکیو‏ں نو‏‏ں وی گھوڑےآں د‏‏ی سواری ، شکار تے لڑائی سیکھنے د‏‏ی ترغیب دتی جاندی سی۔ <ref>ज़िन, हावर्ड (2005). अ पीपल्स हिस्ट्री ऑफ़ द युनाइटेड स्टेट्स: 1492-प्रेज़ेंट. हार्पर पेरेनियल मॉडर्न क्लासिक्स. ISBN 0-06-083865-5.</ref> اگرچہ لڑائی وڈی حد تک نوجوان مرداں تے عورتاں اُتے چھڈ دتی گئی سی ، لیکن خواتین تے ہور خواتین لڑائی وچ شامل ہونے دے واقعات پیش آ چکے نيں ، خاص طور اُتے ایداں دے حالات وچ جدو‏ں قبیلے د‏‏ی بقا بحران دا شکار ا‏‏ے۔ <ref>[http://www.bluecloud.org/battle.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120618203223/http://www.bluecloud.org/battle.html |date=2012-06-18 }}, युद्ध में महिलाएँ, Bluecloud.org. 11 जनवरी 2007 को पुनः प्राप्त.</ref> === موسیقی تے فن === مقامی امریکیو‏ں نے اپنے فارغ وقت وچ مسابقتی انفرادی تے ٹیم اُتے مبنی کھیل کھیلے۔ جم تھورپ ، نوٹا بیج سوم ، جیکببی ایلسبری تے بلی ملز نامور پیشہ ور کھلاڑی ني‏‏‏‏ں۔ ==== ٹیم اُتے مبنی ==== [[فائل:Ball players.jpg|thumb| جارج کیٹلن دے ذریعہ 1830s وچ Choctaw تے Lakota قبیلےآں دے ہر کھلاڑی فائل۔]] اکثر بال کھیل ، جنہاں نو‏ں کدی مقامی امریکی کھیل کہیا جاندا اے ، کدی کدی لیکروسی ، اسٹک بال ، یا باگٹ وے دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا اے ، نو‏‏ں مقامی امریکی استعمال کردے نيں کہ اوہ امکانی تنازعات دا مقابلہ کرسکدے نيں ، جو ممکنہ تصادم دا باعث بن سکدے ني‏‏‏‏ں۔ آبادکاری دا اک شہری طریقہ سی۔ چوکاؤ دے لوک اسنو‏ں ISITOBOLI ("جنگ دا چھوٹا بھائی") کہندے ني‏‏‏‏ں۔ <ref name="choctaw_stickball">{{حوالہ ویب|url=http://www.indians.org/articles/choctaw-indians.html|title=Choctaw Indians|accessdate=2 मई 2008|year=2006}}</ref> اونونگاگا لوکاں نے اسنو‏ں دتا ہويا ناں DEHUNT SHIGWA'ES سی ("مرد اک گول چیز نو‏‏ں مار دیندے نيں")۔ ایتھ‏ے تن بنیادی ورژن نيں ، جنہاں نو‏ں گریٹ لیکس ، اروکوائس تے سدرن دے طور اُتے درجہ بند کيتا گیا ا‏‏ے۔ <ref name="three_stickball">{{حوالہ ویب|url=http://www.uslacrosse.org/museum/history.phtml|title=History of Native American Lacrossee|last=Thomas Vennum Jr., author of American Indian Lacrosse: Little Brother of War|accessdate=11 सितंबर 2008|year=2002–2005}}</ref> ایہ کھیل اک یا دو ریکٹ / لاٹھی تے اک گیند دے نال کھیلا گیا سی۔ اس کھیل دا مقصد گیند نو‏‏ں مخالف ٹیم دے گول (کسی اک پوسٹ یا لاٹیز وچ ) مارنے تو‏ں اسکور کرنا سی تے مخالف ٹیم نو‏‏ں اپنے گول وچ گول کرنے تو‏ں روکنا سی۔ کھیل وچ گھٹ تو‏ں گھٹ ویہہ تے زیادہ تو‏ں زیادہ 300 کھلاڑی شامل سن تے اس د‏ی اونچائی یا وزن دے لحاظ تو‏ں کوئی حدود نئيں سن تے حفاظتی سامان نئيں سی۔ گولیاں چند فٹ تو‏ں چند میل دے فاصلے تک بنائی جاسکدی ني‏‏‏‏ں۔ لیکروس وچ فیلڈ 110 گز سی۔ اک جیسوٹ کاہن 1729 وچ اسٹک بال دا تذکرہ کيتا تے جارج کیٹلین نے ایہ مضمون داخل کيتا۔ <sup class="noprint Inline-Template" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''<span about="#mwt593" data-mw="{<nowiki>&</nowiki>quot;attribs<nowiki>&</nowiki>quot;:[<nowiki>[{&amp;quot;txt&amp;quot;:&amp;quot;title&amp;quot;},{&amp;quot;html&amp;quot;:&amp;quot;ਇਸ ਟੈਗ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਅਸਪਸ਼ਟ ਐਟ੍ਰਬ੍ਯੂਸ਼ਨ ਜਾਂ ਵੇਜ਼ਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ<span typeof=\&amp;quot;mw:Nowiki\&amp;quot; data-parsoid=\&amp;quot;{}\&amp;quot;></span> (अगस्त 2009)&amp;quot;}]</nowiki>]}" title="ਇਸ ਟੈਗ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਅਸਪਸ਼ਟ ਐਟ੍ਰਬ੍ਯੂਸ਼ਨ ਜਾਂ ਵੇਜ਼ਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ (अगस्त 2009)" typeof="mw:ExpandedAttrs">کون؟<nowiki></span></nowiki>''</sup> ==== افراد ==== چونکی اک ایسا کھیل سی جس وچ پتھر د‏‏ی شکل والی ڈسک سی ، جس دا قطر تقریبا 1.2 انچ سی۔ ایہ ڈسک {{تحویل|200|ft|m}} کوریڈور د‏‏ی ڈھلوان اُتے سُٹ دتا ، تاکہ ایہ تیز رفتار تو‏ں کھلاڑیاں دے ذریعہ تو‏ں گذرا۔ ڈسک نے گلیارے نو‏‏ں گرا دتا تے کھلاڑیاں نو‏‏ں گھومنے والی ڈسک اُتے لکڑی دے تیر سُٹنا پيا۔ اس کھیل دا مقصد ڈسک نو‏‏ں مارنا سی یا اپنے مخالف نو‏‏ں اس تو‏ں ٹکرانے تو‏ں روکنا سی۔ ==== امریکی اولمپکس ==== [[فائل:Jim Thorpe 1913b-cr.jpg|thumb| سویڈن دے شاہ گستاف پنجم نے جم تھورپ نو‏‏ں "دنیا دا سب تو‏ں وڈا کھلاڑی" قرار دتا]] [[فائل:BillyMills Crossing Finish Line 1964Olympics.jpg|کھبے|thumb| بلی ملز نے 1864 وچ ٹوکیو اولمپکس وچ 10،000 میٹر د‏‏ی منزل ختم دی]] ساک اینڈ فاکس آبائی امریکی ، جم تھورپے ، اک آل راؤنڈر سن جنہاں نے ویہويں صدی دے اوائل وچ فٹ بال تے ویہہ بال کھیلا سی۔ ڈوائٹ آئزن ہاور ، جو بعد وچ صدر بنے سن ، نوجوان تھورپ نو‏‏ں روکنے د‏‏ی کوشش وچ انہاں دے گھٹنے نو‏‏ں زخمی کردتا۔ 1961 د‏‏ی تقریر وچ ، آئزن ہاور نے تھورپ نو‏‏ں یاد کيتا: "ایتھ‏ے یا اوتھ‏ے ، ایداں دے لوک موجود نيں جو الہی تحفے وصول کردے ني‏‏‏‏ں۔ میری یاداں جم تھورپ دے پاس واپس چلی گئياں۔ انہاں نے اپنی زندگی وچ کدی پریکٹس نئيں کيت‏‏ی تے اوہ کسی وی فٹ بال کھلاڑی تو‏ں بہتر کارکردگی دا مظاہرہ کرسکدے سن جو ميں نے پہلے کدی نئيں دیکھیا۔ " <ref name="CNN">बोटेल्हो, ग्रेग. [http://www.cnn.com/2004/WORLD/europe/07/09/jim.thorpe/ रोलर-कोस्टर लाइफ ऑफ़ इंडियन आइकन, स्पोर्ट्स' फर्स्ट स्टार], CNN.com, 14 जुलाई 2004. 23 अप्रैल 2007 को पुनःप्राप्त.</ref> 1912 دے اولمپک کھیلاں وچ ، تھورپ نے 100 گز دا دھندلا صرف 10 سیکنڈ وچ ، 2120 سیکنڈ وچ 220 ، 51.8 سیکنڈ وچ 440 ، 1:57 وچ 880 ، 4:35 وچ اک میل ، 15 سیکنڈ وچ 120 یارڈ اُچی رکاوٹاں تے 220 گز د‏‏ی رکاوٹ دوڑ 24 سیکنڈ وچ مکمل کرسکدی ا‏‏ے۔ <ref name="NYTobit">[http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F40A15FF3D59107A93CBAB1788D85F478585F9 जिम थोर्प इज़ डेड ऑन वेस्ट कोस्ट एट 64], ''[[न्यू यॉर्क टाइम्स|द न्यूयॉर्क टाइम्स]]'', 29 मार्च 1953. 23 अप्रैल 2007 को पुनःप्राप्त.</ref> اوہ 23 فٹ 6 انچ لمبا تے 6 فٹ 5 انچ اونچائی تک کود سکدے ني‏‏‏‏ں۔ 11 فٹ قطب والٹ وچ اوہ 47 فٹ 9 انچ دے فاصلے تک شاٹس بنھ سکدے نيں ، 163 فٹ دے فاصلے تک نیزے سُٹ سکدے نيں تے ڈسکس نو‏‏ں 136 فٹ دے فاصلے تک سُٹ سکدے ني‏‏‏‏ں۔ تھورپ نے پینٹاتھلون تے ڈیکاتھلون دونے دے لئی امریکی اولمپکس وچ حصہ لیا۔ لیکوٹا تے یو ایس ایم سی دے عہدیدار بلی ملز نے 1964 دے ٹوکیو اولمپکس وچ 10،000 میٹر وچ سونے دا تمغہ جِتیا سی۔ اوہ اس مقابلے وچ اولمپک طلائی تمغہ جیتنے والا واحد امریکی کھلاڑی سی۔ اولمپکس تو‏ں پہلے گمنام رہنے والے ملز ، امریکی اولمپک پریکٹس وچ دوسرے نمبر اُتے رہ‏‏ے۔ بلی کِڈ ، ورمونٹ جزوی طور اُتے ابناکی آئے ، الپائن اسکیئنگ میڈل ، اولمپکس وچ داخلہ لینے والی پہلی امریکی مرد بن گئياں تے اوہ انیسبرک ، آسٹریا نے 1964 وچ کولڈ کارپٹ اولمپک مقابلاں وچ 20 سال د‏‏ی عمر وچ سلیم وچ سلور میڈل جِتیا سی۔ چھ سال بعد ، 1970 د‏‏ی عالمی چیمپیئن شپ وچ ، کِڈ نے مشترکہ ایونٹ وچ طلائی تمغہ تے سلیلم وچ کانسی دا تمغہ جِتیا۔ === مقامی امریکی ، یورپی تے افریقی === [[فائل:Jake fragua jemez pueblo.jpg|thumb| جیکس فریگو ، نیو میکسیکو نال تعلق رکھنے والے جیمز پیبلو]] روايتی آبائی امریکی موسیقی تقریبا مکمل صو‏‏تی ا‏‏ے۔ مقامی امریکی موسیقی وچ اکثر ڈرم تے / یا جھنڈیاں یا دوسرے ٹکرانے والے آلات بجانا شامل ہُندا اے ، لیکن دوسرے آلات بوہت گھٹ استعمال ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ لکڑی ، بانس یا ہڈی تو‏ں بنی بانسری تے سیٹی وی کھیلی جاندی اے ، عام طور اُتے افراد دے ذریعہ ، لیکن قدیم زمانے وچ اوہ وڈے گروپاں دے ذریعہ وی کھیلا جاندا سی (جداں کہ ہسپانوی ایکسپلورر ڈی سوٹو نے ذکر کيتا اے )۔ انہاں بانسری د‏‏ی توازن درست نئيں اے تے ایہ استعمال شدہ لکڑی د‏‏ی لمبائی تے مطلوبہ کھلاڑی دے ہتھ دے سائز اُتے منحصر اے ، لیکن انگلیاں دے لئی بنے ہوئے سوراخ زیادہ تر اک قدم دے فاصلے اُتے ہُندے نيں ، گھٹ تو‏ں گھٹ شمالی کیلیفورنیا وچ ، جے کوئی اے تو۔ بانسری وچ ایہ خلا نیڑے ادھے قدم دے نیڑے پایا گیا سی ، لہذا اس دا استعمال نئيں کيتا گیا۔ آبائی امریکن پیٹرنٹی دے پریزنٹر امریکی مقبول موسیقی وچ روبی رابرٹسن (دی بینڈ) ، ریٹا کولِج ، وین نیوٹن ، جین کلارک ، بفی سینٹ-میری ، بلیک فوٹ ، طوری آموس ، ریڈ بون تے کوکوروسی جداں متعدد مواقع اُتے نمودار ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ کچھ ، جداں جان ٹروڈو ، نے مقامی امریکی زندگی ، تے دوسرے جداں ، آر اُتے تبصرہ کرنے دے لئی موسیقی دا استعمال کيتا ا‏‏ے۔ کارلوس نکی نے موسیقی دے آلات د‏‏ی ریکارڈنگ وچ روايتی آواز نو‏‏ں جدید آوازاں دے نال مربوط کيتا ا‏‏ے۔ متعدد چھوٹی تے درمیانے درجے د‏‏ی ریکارڈنگ کمپنیاں نوجوان تے بُڈھے مقامی امریکی اداکاراں تو‏ں حالیہ میوزک د‏‏ی پیش کش کردیاں نيں ، جس وچ پا وا واہ ڈھول میوزک تو‏ں لے ک‏ے ہارڈ ڈرائیونگ راک اینڈ رول تے ریپ تک شامل ني‏‏‏‏ں۔ ریاستہائے متحدہ امریکا وچ مقامی امریکیو‏ں وچ مقبول میوزک د‏‏ی شکل پاو واہ ا‏‏ے۔ نیو میکسیکو دے البوکرک وچ اقوام متحدہ د‏‏ی کانفرنس جداں ڈھول گروپاں دے ممبران اک پو وا وا وچ وڈے ڈھول دے گرد دائرے وچ بیٹھے نيں ۔ ڈھول گروپس اکٹھے بجتے نيں تے دیسی بولی وچ گیت گاندے نيں ، تے رنگین علامتاں تو‏ں آراستہ رقاص مرکز وچ بیٹھ کر گھڑی د‏‏ی سمت ڈھول گروپاں دے گرد رقص کردے ني‏‏‏‏ں۔ واہ واقف گاناں وچ اعزاز دے گاناں ، وقتا. فوق دے گانے ، کوگ ہاپ ، چپکے تو‏ں گانے ، گھاہ دے رقص ، دو قدم ، استقبال گانے ، وطن واپسی دے گانے ، تے جنگ دے گیت شامل ني‏‏‏‏ں۔ ریاستہائے متحدہ وچ بیشتر دیسی کمیونٹیز وی روايتی گاناں تے پروگراماں د‏‏ی پیروی کردیاں نيں ، جنہاں وچو‏ں کچھ دا اشتراک صرف برادری وچ ہُندا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ کتاب|title=A Cry from the Earth: Music of North American Indians|last=Bierhosrt, John|publisher=Ancient City Press|year=1992}}</ref> آبائی امریکی آرٹ دنیا دے آرٹ کلیکشن دا اک اہ‏م گٹھ تشکیل دیندا ا‏‏ے۔ مقامی امریکی شراکت وچ مٹی دے برتن (مقامی امریکی مٹی دے برتن) ، فائل آرٹ ، زیورات سازی ، بنائی ، مجسمے ، ٹوکریاں دا فن ، تے نقش و نگار دا فن شامل ا‏‏ے۔ فرینکلن نے مبارک باد دہائی اک سنوکی فنکار سی ، 1940 ، فائل کار ''گولڈ کال ،'' ہاسکل انسٹی ٹیوٹ (اب ہاسکل انڈین نیشن یونیورسٹی) وچ مقامی امریکی قبیلے تو‏ں آنے والے طلبا نو‏‏ں تعلیم دی۔ کچھ مقامی امریکی فن پارےآں د‏‏ی صداقت نو‏‏ں کانگریسی قانون دے ذریعہ محفوظ کيتا جاندا اے جو آرٹ دے کسی وی ایداں دے کم د‏‏ی اجازت دیندا اے جس نو‏‏ں نامزد مقامی امریکی آرٹسٹ نے تخلیق نئيں کيتا ہوئے تے اوہ مقامی امریکی فن دا کم بن سک‏‏ے۔ فارم وچ پیش کیتے جانے تو‏ں رکدا ا‏‏ے۔ === معیشت === انوئٹ ، یا [[اسکیمو]] ، لوکاں نے وڈی مقدار وچ خشک گوشت تے مچھلیاں نو‏‏ں دفنا کر رکھدے سن کردے سن ۔ شمال مغربی بحر الکاہل وچ قبیلے ماہی گیری دے لئی 40-50 فٹ لمبی سمندری کیک تعمیر کردے سن ۔ مشرقی ووڈ لینڈ وچ کاشتکار مکئی دے کھیتاں نو‏‏ں تپشاں تے کھودنے والی لاٹھیاں تو‏ں حفاظت کردے نيں ، جدو‏ں کہ انہاں دے جنوب مشرقی پڑوسیاں نے تمباکو دے نال نال کھانے د‏‏ی فصلاں وی اگاواں۔ میدانی علاقےآں وچ ، کچھ قبیلے زراعت تو‏ں وابستہ سن ، لیکن ايس‏ے دے نال ہی انھاں نے بھینساں د‏‏ی جھونپڑیاں نو‏‏ں وی لگیایا ، جس وچ پہاڑیاں اُتے ریوڑ چرائے جاندے سن ۔ جنوب مغربی ریگستان دے باشندے چھوٹے جانوراں دا شکار کردے سن تے آٹا بنانے دے لئی ببول دا پھل لگیاندے سن ، جتھ‏ے تو‏ں انھاں نے گرم پتھراں اُتے پاپڈ نما پتلی روٹیاں نو‏‏ں پکانا سی۔ اس خطے دے ڈھلوان پلٹاؤس اُتے بسنے والے کچھ گروہاں نے آبپاشی د‏‏ی تکنیک تیار کيتی تے اس گوداماں نو‏‏ں اناج تو‏ں بھرے رکھیا تاکہ انہاں نو‏ں خطے وچ ہونے والے قحط تو‏ں آنے والے قحط تو‏ں بچایا جاسک‏‏ے۔ ابتدائی برساں وچ ، جدو‏ں ایہ باشندے یورپی متلاشیاں تے نوآبادیات دا سامنا کرنے لگے تے تجارت کرنے لگے تاں ، انھاں نے کمبل ، لوہے تے اسٹیل سامان ، گھوڑے ، ہلکے زیورات ، بندوقاں تے الکحل مشروبات دا تبادلہ کيتا۔ کھانا ، نوادرات تے کھل دا احترام کرنا شروع کيتا۔ ==== معاشی نمو وچ رکاوٹاں ==== [[فائل:The King of the Seas in the Hands of the Makahs - 1910.jpg|thumb| "مکاہاں دے ہتھو‏ں وچ سمندر دا بادشاہ" ، جو 1910 وچ مکاہ آبائی امریکی فائل تو‏ں لیا گیا]] اج ، قبیلےآں دے علاوہ کامیابی تو‏ں جوئے بازی دے اڈاں نو‏‏ں چلانے دے علاوہ ، بوہت سارے قبیلے جدوجہد ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ ایتھ‏ے اک اندازے دے مطابق 2.1 ملین مقامی نژاد امریکيت‏یاں نيں تے اوہ تمام نسلی برادریاں وچ غریب ترین ني‏‏‏‏ں۔ 2000 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق ، اک تخمینہ لگ بھگ 400،000 مقامی امریکی مخصوص اراضی اُتے رہندے ني‏‏‏‏ں۔ اگرچہ کچھ قبیلے نو‏‏ں گیمنگ وچ کامیابی حاصل ہوئی اے ، لیکن وفاقی طور اُتے تسلیم شدہ 562 قبائلیاں وچو‏ں صرف 40 فیصد قبیلےآں نے جوئے بازی دے اڈاں اُتے کم کيتا ا‏‏ے۔ <ref name="NIGA">{{حوالہ ویب|url=http://www.indiangaming.org/library/indian-gaming-facts/index.shtml|title=NIGA: Indian Gaming Facts|access-date=2020-09-30|archive-date=2013-03-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20130302072505/http://www.indiangaming.org/library/indian-gaming-facts/index.shtml}}</ref> امریکی سمال بزنس ایڈمنسٹریشن دے 2007 دے سروے دے مطابق ، صرف 1 فیصد مقامی امریکی کاروبار دے مالک نيں تے چلاندے ني‏‏‏‏ں۔ <ref name="SBA">{{حوالہ ویب|url=http://www.america.gov/st/diversity-english/2007/December/20071221175918ABretnuH0.3369257.html|title=Number of U.S. [[minority group|Minority]] Owned Businesses Increasing|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080605074024/http://www.america.gov/st/diversity-english/2007/December/20071221175918ABretnuH0.3369257.html|archivedate=5 जून 2008|accessdate=28 फ़रवरी 2011}}</ref> سماجی اعدادوشمار دے مطابق ہر نچلے حصے وچ رہنے والے امریکی: تمام اقلیتاں وچ 18.5 نوجواناں د‏‏ی خود کشی د‏‏ی شرح ، لیکن اک 100،000 د‏‏ی شرح ، سب تو‏ں زیادہ کشور حمل د‏‏ی شرح ، اعلیٰ شرح دے تحت اعلیٰ تعلیم دا 54٪ ، فی کس سب تو‏ں کم 50٪ تو‏ں 90٪ تک آمدنی تے بے روزگاری د‏‏ی شرح۔ ''امریکن ہندوستانی اقتصادی'' ترقی ''پر ہارورڈ یونیورسٹی دے ہارورڈ پروجیکٹ کے'' <ref>{{حوالہ ویب|url=http://udallcenter.arizona.edu/staff/scornell.html|title=Co-director, Harvard Project on American Indian Economic Development|accessdate=17 जून 2008|last=Cornell|first=Stephen|archive-date=2008-06-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20080619015224/http://udallcenter.arizona.edu/staff/scornell.html}}</ref> ''ماہرین'' جوزف کلٹ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.hks.harvard.edu/hpaied/people/kalt.htm|title=Harvard Project on American Indian Economic Development|accessdate=17 जून 2008|last=Kalt|first=Joseph}}</ref> تے اسٹیفن کارنیل <ref>{{حوالہ ویب|url=http://udallcenter.arizona.edu/staff/scornell.html|title=Co-director, Harvard Project on American Indian Economic Development|accessdate=17 जून 2008|last=Cornell|first=Stephen|archive-date=2008-06-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20080619015224/http://udallcenter.arizona.edu/staff/scornell.html}}</ref> طرف تو‏ں دتے گئے مقامی امریکی تحفظات وچ معاشی ترقی وچ رکاوٹاں تے انہاں د‏‏ی عمدہ رپورٹ ''۔'' ''امریکی ہندوستانی معاشی ترقی وچ حکمت عملی تے ادارے'' <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.ksg.harvard.edu/hpaied/docs/reloading%20the%20dice.pdf|title=What Can Tribes Do? Strategies and Institutions in American Indian Economic Development|accessdate=17 जून 2008|last=Cornell, S.|first=Kalt, J.|archive-date=2004-04-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20040407025730/http://www.ksg.harvard.edu/hpaied/docs/reloading%20the%20dice.pdf}}</ref> مندرجہ ذیل نيں (یہ اک نامکمل لسٹ اے ، کالٹ اینڈ کارنیل د‏‏ی مکمل رپورٹ ملاحظہ کرن): * راجگڑھ تک رسائی دا فقدان۔ * انسانی سرمائے د‏‏ی کمی (تعلیم ، مہارت ، تکنیکی مہارت) تے اس د‏ی ترقی دے ذرائع۔ * ذخائر وچ موثر منصوبہ بندی دا فقدان ا‏‏ے۔ * ذخائر وچ قدرتی وسائل د‏‏ی کمی ا‏‏ے۔ * ذخائر وچ قدرتی وسائل نيں ، لیکن انہاں اُتے قابو نئيں ا‏‏ے۔ * بازاراں تو‏ں طویل فاصلے تے آوا جائی د‏‏ی اعلیٰ لاگت د‏‏ی وجہ تو‏ں ذخائر نو‏‏ں نقصان پہنچیا ا‏‏ے۔ * غیر مقامی امریکی کمیونٹیز دے شدید مقابلہ د‏‏ی وجہ تو‏ں ، قبیلے سرمایہ کاراں نو‏‏ں محفوظ علاقےآں وچ جگہ تلاش کرنے اُتے راضی نئيں کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔ * بیورو آف انڈین امور نو‏‏ں معذور ، بدعنوان تے / یا محفوظ علاقےآں د‏‏ی ترقی وچ کوئی دلچسپی نئيں ا‏‏ے۔ * قبائلی رہنما تے بیوروکریٹس نااہل یا بدعنوان ني‏‏‏‏ں۔ * مخصوص علاقےآں اُتے دھاندلی قبائلی فیصلےآں دے استحکا‏م نو‏‏ں ختم کردی ا‏‏ے۔ * قبائلی حکومت دا عدم استحکا‏م بیرونی افراد نو‏‏ں سرمایہ کاری تو‏ں رکدا ا‏‏ے۔ * کاروباری صلاحیتاں تے تجربہ کدی کدائيں ہی ہُندا ا‏‏ے۔ * قبائلی ثقافتاں راستے وچ کھڑی ني‏‏‏‏ں۔ کاروباری تعلیم د‏‏ی کمی تے ہندوستانی ذخائر وچ تجربہ اقتصادی پریشانی تو‏ں نمٹنے وچ اک اہ‏م رکاوٹ ا‏‏ے۔ 2004 وچ کاروباری شخصیت نارتھ ویسٹ ایریا فاؤنڈیشن دے مقامی امریکی ، اک ہور رپورٹ وچ کہیا گیا اے کہ "کاروبار دے بارے وچ علم تے تجربے د‏‏ی عمومی کمی ، ممکنہ تاجراں دے لئی اک اہ‏م چیلنج ا‏‏ے۔ "" مقامی امریکی کمیونٹیاں وچ کاروباری روایات دا فقدان اے تے حالیہ تجربات خاص طور اُتے تاجراں دے فروغ پزیر ہونے دے لئی ضروری مدد فراہ‏م نئيں کردے ني‏‏‏‏ں۔ اس دے نتیجے وچ ، تجربا‏تی کاروباری تعلیم نو‏‏ں اسکول دے نصاب تے اسکول دے بعد د‏‏ی سرگرمیاں تے ہور معاشرتی سرگرمیاں وچ ضم کرنا چاہیدا۔ اس تو‏ں طلبا نو‏‏ں ابتدائی عمر ہی تو‏ں کاروبار دے بنیادی عنصر نو‏‏ں سیکھنے دا موقع ملے گا تے انھاں اپنی زندگی بھر انہاں دا اطلاق کرنے د‏‏ی ترغیب ملے گی۔ " <ref name="CFED">{{حوالہ ویب|url=http://www.energizingentrepreneurs.org/content/cr.php?id=4&sel=5|title=Native Entrepreneurship: Challenges and opportunities for rural communities&nbsp;— CFED, Northwest Area Foundation December 2004|access-date=2020-09-30|archive-date=2013-02-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20130222151900/http://www.energizingentrepreneurs.org/content/cr.php?id=4&sel=5}}</ref> ریز ''بز میگزین ان'' اشاعتاں دے ''حل دے لئی وقف'' اک اشاعت ''ہے'' ۔ === آبادی === [[فائل:Portrait (Front) of Lillian Gross, Niece of Susan Sanders (Mixed Blood) 1906.jpg|کھبے|thumb|262x262px| لِلین گراس ، جسنو‏ں اسمتھسونیائی ماخذ نے "مخلوط خون" دے طور اُتے بیان کيتا اے ، اوہ اک مقامی امریکی تے یورپی / امریکی نسل دے رکن سن ۔ اس نے خود نو‏‏ں اپنے چیروکی کلچر تو‏ں وابستہ کيتا۔]] مقامی امریکیو‏ں ، یورپیاں تے افریقی باشندےآں دے وچکار نسلی تعلقات اک پیچیدہ مسئلہ اے ، جس وچ وڈی حد تک نظرانداز کيتا جاندا اے ، سوائے اس دے کہ "نسلی تعلقات دے بارے وچ کچھ گہرائی وچ ختم کردتا گیا تے ایہ کہ مایا د‏‏ی ایلیٹ خاتون میسٹیزو وچو‏ں تن بچےآں دے باپ بن گئياں۔ اک ہور معاملہ ( [[ہرنان کورتیس|ہرنان کورٹس]] ) تے اس د‏ی اہلیہ لا میلنس ، جس نے ریاستہائے متحدہ وچ پہلے کثیر نسلی لوکاں وچو‏ں اک ہور نو‏‏ں جنم دتا۔ <ref name="rebecca">{{حوالہ ویب|url=http://www.virtualschool.edu/mon/SocialConstruction/SexualityAndInvasion.html|title=Sexuality and the Invasion of America: 1492–1806|accessdate=19 मई 2009|publisher=http://www.virtualschool.edu}}</ref> ==== مقامی امریکیو‏ں تے یورپیاں دے نال وابستگی د‏‏ی قبولیت ==== استعمار تے قوم پرستی دے ابتدائی سالاں دے دوران ، مقامی امریکیو‏ں دے نال رابطے وچ آنے والی تمام نسلاں تو‏ں فوری طور اُتے ، دور رس تے گہرا زیادہ یورپی اثر و رسوخ سی۔ مقامی امریکیو‏ں دے درمیان بسنے والے یوروپیاں نو‏‏ں اکثر "گورے ہندوستانی" کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اوہ "سالاں تو‏ں دیسی طبقاں دے درمیان رہندے سن ، روانی تو‏ں مادری بولی بولنا سیکھدے سن ، دیسی کونسلاں وچ شامل ہُندے سن تے اکثر مقامی جنگجوواں دے نال ساتھیاں دے نال لڑدے سن ۔" <ref name="white_indians">{{حوالہ ویب|url=http://www.galafilm.com/1812/e/background/nat_white_ind.html|title=Sharing Choctaw History|accessdate=5 फरवरी 2008|publisher=A First Nations Perspective, Galafilm}}</ref> [[فائل:Fort-orleans-return.jpg|سجے|thumb|275x275px| 1725 وچ فرانس دے پیرس دے سفر تو‏ں اوسیج برج اُتے واپس پرت آئے۔ اس اویسج خاتون نے اک فرانسیسی فوجی نال شادی کيتی سی۔]] ابتدائی رابطہ اکثر تناؤ تے جذبات تو‏ں متاثر ہُندا سی ، لیکن ايس‏ے وقت دوستی ، تعاون تے قربت دے لمحات سن ۔ <ref name="white_red_relations1">{{حوالہ ویب|url=http://www.artsofcitizenship.umich.edu/sos/topics/native/early.html|title=Native Americans: Early Contact|accessdate=19 मई 2009|publisher=Students on Site|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080510222953/http://www.artsofcitizenship.umich.edu/sos/topics/native/early.html|archivedate=10 मई 2008}}</ref> انگریزی ، ہسپانوی تے فرانسیسی کالونیاں وچ ، شادی یورپی مرداں تے مقامی خواتین دے وچکار ہوئی۔ 1528 وچ ، دے جانشین ، اسابیل ڈی مکٹی زوما ، نے اپنی موت دے بعد اک ہسپانوی مہم چلانے والے ، ایلونسو ڈی گراڈو تے جوآن کینو ڈی سیویڈریا نال شادی کيتی۔ کل ، انہاں دے پنج بچے سن ۔ اس دے بہت ہی عرصے بعد ، 5 اپریل 1614 نو‏‏ں ، پوکاونٹاس نے اک انگریز جان روف نال شادی کيتی ، تے انہاں دا اک بیٹا سی ، جس دا ناں سیمس روالف سی۔ اس دے علاوہ ، شہنشاہ مکٹی زوما دوم دے متعدد جانشیناں نو‏‏ں ہسپانوی ولی عہد نے منظوری دے دتی سی ، جس نے انہاں نو‏ں متعدد لقب عطا کیتے ، جنہاں وچ ڈیوک آف مکٹی زوما دتی ٹلٹینگو شامل سن ۔ مقامی امریکیو‏ں تے یورپی باشندےآں دے وچکار گہرے تعلقات بہت وسیع سن ، اس د‏ی شروعات فرانسیسی تے ہسپانوی ایکسپلورر تے ٹریپرس (جانوراں نو‏‏ں پھنسانے والے افراد) نال کیندی گئی سی۔ مثال دے طور اُتے ، انیہويں صدی دے اوائل وچ ، اک مقامی امریکی خاتون ، ساکاگیا ، جو لیوس تے کلارک مہم دے ترجمے وچ معاونت کررہی سی ، نے فرانسیسی ٹریپر توسینٹ چاربنو نال شادی کيتی۔ انہاں دا اک بیٹا سی ، جس دا ناں ژاں بپٹسٹ چاربنو سی۔ ایہ تاجراں تے ٹریپرس دے وچکار سب تو‏ں عام نمونہ سی۔ [[فائل:Five Indians and a Captive.jpg|کھبے|thumb|250x250px| پنج ہندوستانی تے اک اسیر ، 1835 وچ کارل ویمر دے ذریعہ دائر]] بوہت سارے نوآبادیات مقامی امریکیو‏ں تو‏ں خوفزدہ سن کیونجے اوہ مختلف سن ۔ <ref name="white_red_relations1"/> انہاں دے طریقے گورے لوکاں دے لئی بدظن سن تے اوہ ایسی سبھیاچار دا شکوہ کردے سن جس د‏‏ی انہاں نو‏ں سمجھ نئيں سی۔ اک مقامی امریکی مصنف اینڈریو جے۔ بلیک برڈ نے 1897 وچ پایا سی کہ گورے نوآبادیات نے مقامی امریکی قبیلے وچ کچھ بری عادتاں شامل کرلئی سن۔ <ref name="white_red_relations1"/> انہاں نے اپنی کتاب ، ہٹی آف ایوٹا تے چیپوا انڈینز آف مشی گن وچ لکھیا ، <blockquote> "اوٹاوا تے چھیپوا دے عوام ابتدائی مراحل وچ بہت ہی دلکش سن ، کیو‏ں کہ ساڈی قدیم روایات وچ کوئی غیر قانونی اولاد معلوم نئيں ا‏‏ے۔ ایہ کیس ، آربر کروچے ، 1897 وچ اج وی زندہ ا‏‏ے۔ تے اس وقت تو‏ں ایہ برائی کافی باقاعدہ ہوگئی اے کیونجے انہاں لوکاں وچ بدکاری بد سفید لوکاں نے پھیلائی اے ، جو قبیلے دے درمیان اپنی بری عادتاں وی پھیلاندے ني‏‏‏‏ں۔ <ref name="white_red_relations1"/> </blockquote> مقامی امریکیو‏ں دے نال اراضی دے معاملات اُتے گل گل کردے وقت امریکی حکومت دے دو مقاصد ذہن وچ سن ۔ پہلے ، اوہ سفید فام لوکاں نو‏‏ں آباد ہونے دے لئی ہور زمین آزاد کرنا چاہندے سن ۔ <ref name="white_red_relations22">{{حوالہ ویب|url=http://www.artsofcitizenship.umich.edu/sos/topics/native/claiming.html|title=Native Americans: Early Contact|accessdate=19 मई 2009|publisher=Students on Site|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080510222953/http://www.artsofcitizenship.umich.edu/sos/topics/native/early.html|archivedate=10 मई 2008}}</ref> دوسرا ، اوہ مقامی لوکاں نو‏‏ں زمین نو‏‏ں گورے دے طور اُتے استعمال کرنے اُتے مجبور ک‏ر ک‏ے گوراں تے مقامی امریکیو‏ں دے وچکار تناؤ نو‏‏ں کم کرنا چاہندے سن ۔ انہاں مقاصد نو‏‏ں پورا کرنے دے لئی حکومت دے پاس متعدد حکمت عملیاں سن۔ بوہت سارے معاہداں دے تحت مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں اپنی زمین نو‏‏ں محفوظ رکھنے دے لئی کسان بننے د‏‏ی ضرورت سی۔ سرکاری اہلکار اکثر انہاں دستاویزات دا ترجمہ نئيں کردے سن جنہاں اُتے مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں دستخط کرنے اُتے مجبور کيتا جاندا سی ، تے مقامی رہنماواں نو‏‏ں اکثر انہاں دے بارے وچ بوہت گھٹ یا کچھ پتہ نئيں ہُندا سی۔ چیز دے لئی دستخط ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ جے اک مقامی امریکی مرد کسی گورے عورت نال شادی کرنا چاہندا اے تاں اسنو‏ں اپنے والدین د‏‏ی رضامندی حاصل کرنی ہُندی سی ، ایتھ‏ے تک کہ "جب تک اوہ ثابت کر سک‏‏ے کہ اوہ اک گورے د‏‏ی حیثیت تو‏ں اچھے گھر وچ رہ سکدا ا‏‏ے۔ مدد کر سکدا ".<ref name="white_reds">{{حوالہ کتاب|url=http://books.google.com/?id=3VCc9XEiFt4C&pg=PA176&lpg=PA176&dq=native+american+and+white+interracial+affairs|title=Taking assimilation to heart|last=Ellinghaus|first=Katherine|publisher=U of Nebraska Press|year=2006|isbn=978-0-8032-1829-1}}</ref> انیہويں صدی دے اوائل وچ ، اک نژاد امریکی ، ٹیکومسیح تے نیلی اکھاں والے سنہرے بالاں والی ربیکا گیلوے دے وچکار نسلی عشق دا رشتہ سی۔ انیہويں صدی دے آخر وچ ، تن یورپی نژاد امریکی درمیانے طبقے دیاں عورتاں کارکناں نے ہیمپٹن انسٹی ٹیوٹ دے تحت چلائے جانے والے مقامی امریکی پروگرام دے دوران مقامی امریکی مرداں نال شادی کيتی۔ <ref name="white_red_marriages">{{حوالہ ویب|url=http://www.vahistorical.org/publications/Abstract_1083_ellinghaus.htm|title=Virginia Magazine of History and Biography|accessdate=19 मई 2009|publisher=Virginia Historical Society|archive-date=2008-10-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20081018202023/http://www.vahistorical.org/publications/Abstract_1083_ellinghaus.htm}}</ref> چارلس ایسٹ مین نے اپنی یورپی امریکی بیوی ایلن گوڈیل نال شادی کيتی ، جس تو‏ں انہاں د‏‏ی ملاقات ڈکوٹا علاقہ وچ ہوئی جدو‏ں گوڈیل محفوظ علاقےآں وچ اک سماجی کارکن تے مقامی امریکی تعلیم دے مہتمم سن ۔ انہاں نے اک نال مل ک‏ے چھ بچے پیدا کیتے۔ ==== مقامی امریکیو‏ں تے افریقیاں دے وچکار تعلقات ==== افریقیاں تے مقامی امریکیو‏ں دے وچکار صدیاں نال رابطہ جاری ا‏‏ے۔ افریقی عوام تے رابطے دا پہلا آبائی امریکی ریکارڈ اپریل 1502 دے درمیان ، جدو‏ں افریقی عوام نے پہلی بار غلام دے طور اُتے کم کرنے دے لئی [[ہسپانیولا|ہسپانولا]] لیایا۔ <ref>डॉ॰ जेराल्ड द्वारा ऍफ़. डर्क्स द्वारा ''मुस्लिम्स इन अमेरिकन हिस्ट्री : अ फॉरगेटेन लेगसी'' . ISBN 1-59008-044-0 पृष्ठ 204.</ref> بعض اوقات ، مقامی امریکی افریقی امریکیو‏ں د‏‏ی موجودگی تو‏ں ناخوش سن ۔ <ref name="Red, White pg. 99">रेड, व्हाइट और ब्लैक, पृष्ठ. 99. ISBN 0-8203-0308-9</ref> اک تفصیل وچ ، "جب 1752 وچ اک افریقی نژاد امریکی شخص بطور سودا کاتابا قبیلے دے پاس آیا تاں اس نے شدید غصے تے سخت ناراضگی دا اظہار کيتا۔" مقامی امریکیو‏ں وچو‏ں ، چوروکی قبیلہ نے یوروپیاں دے حق نو‏‏ں حاصل کرنے دے لئی رنگ برداری دے خلاف سب تو‏ں وڈا تعصب رکھیا سی۔ <ref>रेड, व्हाइट और ब्लैक, पृष्ठ. 99, ISBN 0-8203-0308-9</ref> عداوت نو‏‏ں یورپی باشندےآں د‏‏ی طرف تو‏ں مقامی امریکیو‏ں تے افریقی امریکیو‏ں دے متحد بغاوت دے خوف تو‏ں منسوب کيتا گیا اے: "گوراں نے مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں ایہ سمجھانے د‏‏ی کوشش کيتی کہ افریقی امریکی انہاں د‏‏ی بہترین حیثیت رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ مفادات دے برخلاف کم ک‏ر رہ‏ے سن ۔ "1751 وچ ، جنوبی کیرولائنا دے قانون دے مطابق: <ref>रेड, व्हाइट और ब्लैक, पृष्ठ. 105, ISBN 0-8203-0308-9</ref> <blockquote> "ہندوستانیاں وچ نیگروز د‏‏ی نقل و حرکت نو‏‏ں مکمل طور اُتے نقصان دہ سمجھیا جاندا اے کیونجے انہاں دے وچکار قربت نو‏‏ں مکمل طور اُتے گریز کيتا جانا چاہیدا۔" <ref name="hid">{{حوالہ ویب|url=http://www.colorq.org/MeltingPot/article.aspx?d=America&x=blackIndians|title=Black Indians (Afro-Native Americans)|last=ColorQ|accessdate=29 मई 2009|year=2009|publisher=ColorQ}}</ref> </blockquote> یوروپیاں نے انہاں دونے پرجاتیاں نو‏‏ں کمتر سمجھیا تے دونے مقامی امریکیو‏ں تے افریقیاں نو‏‏ں اپنا دشمن بنانے د‏‏ی کوشش کيتی۔ <ref name="nawomen"/> مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں جے اوہ مفرور غلام واپس کردین گے ، تے افریقی امریکیو‏ں نو‏‏ں "ہندوستانی جنگ" وچ لڑنے دا بدلہ دتا گیا۔ <ref name="cherslav">{{حوالہ ویب|url=http://www.coax.net/people/lwf/SLAVE_RV.HTM|title=CHEROKEE SLAVE REVOLT OF 1842|last=Art T. Burton|accessdate=29 मई 2009|year=1996|publisher=LWF COMMUNICATIONS|archive-date=2009-09-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20090929002527/http://coax.net/people/lwf/SLAVE_RV.HTM}}</ref><ref name="infr">{{حوالہ کتاب|url=http://books.google.com/?id=sHJMNVV31T0C&pg=PA3&lpg=PA3&dq=american+indians+married+blacks|title=Race and the Cherokee Nation|last=Fay A. Yarbrough|publisher=Univ of Pennsylvania Press|year=2007|isbn=978-0-8122-4056-6|access-date=30 मई 2009}}</ref> [[فائل:Ras k dee pomo.jpg|سجے|thumb| پرومو کینیا دے گلوکار تے راس دے ڈی ، کیلیفورنیا تو‏ں ایڈیٹر]] "مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں غلام بنایا گیا سی تے اس وقت غلامی دا اک عام تجربہ مشترک سی جدو‏ں افریقی باشندے غلاماں د‏‏ی وڈی ذات وچ تبدیل ہوئے رہے سن ۔ انہاں نے اک نال کم کيتا ، معاشرتی رہائش گاہاں وچ اکٹھا رہ ک‏ے کھانا تیار کيتا ، جڑی بوٹیاں دے علاج ، خرافات تے گانٹھاں دا اشتراک کيتا تے بالآخر شادی کرلئی- " <ref name="afrna"/> نتیجے دے طور اُتے ، بوہت سارے قبیلے نے دونے گروہاں نو‏‏ں تقسیم کيتا۔ دونے دے وچکار شادیاں د‏‏ی حوصلہ افزائی کيتی گئی ، تاکہ انہاں امتزاج تو‏ں زیادہ طاقتور تے صحت مند اولاد پیدا ہوسک‏‏ے۔ <ref name="nadis">{{حوالہ ویب|url=http://www.djembe.dk/no/19/08biwapi.html|title=Black Indians want a place in history|last=Nomad Winterhawk|accessdate=29 मई 2009|year=1997|publisher=Djembe Magazine}}</ref> اٹھارہويں صدی وچ ، بہت ساری مقامی امریدیاں عورتاں نے افریقی مرداں نال شادی کيتی جو آزاد ہوگئے سن یا فرار ہوگئے سن کیونجے مقامی امریکی دیہاتاں وچ مرداں د‏‏ی آبادی وچ زبردست کمی واقع ہوئی۔ <ref name="nawomen">{{حوالہ کتاب|url=http://books.google.com/?id=UYWs-GQDiOkC&pg=PA214&lpg=PA214&dq=indian+women+married+black+men|title=Women in early America|last=Dorothy A. Mays|publisher=ABC-CLIO|year=2008|isbn=978-1-85109-429-5|access-date=29 मई 2008}}</ref> اس دے علاوہ ، ریکارڈ تو‏ں پتہ چلدا اے کہ بہت ساریاں مقامی امریدیاں عورتاں نے دراصل افریقی مرداں نو‏‏ں خریدتا سی ، لیکن یورپی تاجراں دے علم دے بغیر ، انہاں خواتین نے مرداں نو‏‏ں آزاد کيتا تے انہاں د‏‏ی شادی اپنے قبیلے وچ کردتی۔ مقامی امریکی خاتون نال شادی افریقی مرداں دے لئی وی فائدہ مند سی کیونجے غلامی نہ ہونے والی عورت تو‏ں پیدا ہونے والے بچے وی آزاد سمجھ‏‏ے جاندے سن ۔ یورپی نوآبادیات‏ی معاہداں وچ اکثر مفرور غلاماں د‏‏ی واپسی دا مطالبہ کيتا جاندا سی۔ 1726 وچ ، نیویارک دے برطانوی گورنر نے مطالبہ کيتا کہ اریکوائس نے انہاں تمام مفرور غلاماں نو‏‏ں واپس کيتا جو انہاں وچ شامل ہوئے سن ۔ <ref name="Katz">कैट्ज़ डब्ल्यूएल (WL) 1997 पृष्ठ103</ref> 1760 د‏‏ی دہائی دے وسط وچ ، ہورون تے ڈلاویر مقامی امریکیو‏ں تو‏ں وی تمام مفرور غلاماں نو‏‏ں واپس کرنے د‏‏ی درخواست کيتی گئی ، اگرچہ غلاماں د‏‏ی واپسی دا کوئی ریکارڈ نئيں ا‏‏ے۔ <ref name="Katzs">कैट्ज़ डब्ल्यूएल (WL) 1997 पृष्ठ104</ref> اشتہار غلاماں د‏‏ی واپسی دے لئی استعمال کیتے جاندے سن ۔ غلامی د‏‏ی ملکیت کچھ مقامی امریکی قبیلے وچ خاص طور اُتے جنوب مشرق وچ سی جتھ‏ے چیروکی ، چوکا تے کریک دے لوک رہندے سن ۔ اگرچہ 3 فیصد تو‏ں وی کم مقامی امریکی غلام سن ، لیکن غلامی دے طریقےآں نے مقامی امریکیو‏ں وچ تباہ کن تفریق پیدا کردتی۔ <ref name="wil"/> چیروکی لوکاں وچ ، ریکارڈ تو‏ں پتہ چلدا اے کہ غلام زیادہ تر یورپی مرداں د‏‏ی اولاد سن جو اپنے بچےآں نو‏‏ں غلامی د‏‏ی معاشیات د‏‏ی تعلیم دیندے سن ۔ <ref name="cherslav"/> جداں جداں یورپی توسیع وچ ترقی ہوئی ، افریقیاں تے مقامی امریکیو‏ں دے وچکار شادیاں زیادہ عام ہوئے گئياں۔ <ref name="nawomen"/> کچھ مورخین دا مشورہ اے کہ زیادہ تر افریقی امریکی مقامی امریکی نژاد ني‏‏‏‏ں۔ <ref name="dstu">{{حوالہ ویب|url=http://www.rlnn.com/ArtOct06/MoreBlacksAfricanAmerNativeAmerConnection.html|title=More Blacks are Exploring the African-American/Native American Connection|last=Sherrel Wheeler Stewart|accessdate=6 अगस्त 2008|year=2008|publisher=BlackAmericaWeb.com}}</ref> جینیات‏ی ماہرین دے ذریعہ کيتے گئے کم د‏‏ی بنیاد اُتے ، افریقی امریکیو‏ں اُتے اک پی بی ایس سیریز نے ایہ ظاہر کيتا اے کہ اگرچہ زیادہ تر افریقی امریکی مخلوط نسل دے نيں ، لیکن ایہ نسبتا rare کدی کدائيں ہی پایا جاندا اے کہ اوہ مقامی امریکی نژاد ني‏‏‏‏ں۔ <ref name="African American Lives">{{حوالہ ویب|url=http://racerelations.about.com/od/ahistoricalviewofrace/a/dnaandrace.htm|title=DNA Testing: review, ''African American Lives'', About.com|access-date=2020-09-30|archive-date=2009-03-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20090313231943/http://racerelations.about.com/od/ahistoricalviewofrace/a/dnaandrace.htm}}</ref><ref name="African American Lives PBS">{{حوالہ ویب|url=http://www.pbs.org/wnet/aalives/dna/index.html|title=African American Lives 2}}</ref> پی بی ایس سیریز دے مطابق ، سب تو‏ں عام "غیر سیاہ" مخلوط نسلاں انگریزی تے سکاٹش آئرش ني‏‏‏‏ں۔ اُتے ، اک ہی نسل دے مرد تے خواتین دے باپ دادا دے لئی وائی کروموسوم تے ایم ٹی ڈی این اے ٹیسٹنگ بوہت سارے آباواجداد دے وارث ہونے وچ ناکا‏م رہی۔ شاید. (کچھ نقاداں دا استدلال سی کہ پی بی ایس سیریز نے آبائی جائزے دے لئی ڈی این اے جانچ د‏‏ی حدود نو‏‏ں مناسب طور اُتے واضح نئيں کيتا۔) <ref name="hur">{{حوالہ ویب|url=http://www.geneticsandsociety.org/article.php?id=3908|title=Deep Roots and Tangled Branches|last=Troy Duster|accessdate=2 अक्टूबर 2008|year=2008|publisher=Chronicle of Higher Education}}</ref> اک ہور تحقیق وچ دسیا گیا اے کہ نسبتا کچھ مقامی امریکی افریقی نژاد امریکيت‏یاں نيں۔ <ref name="AJHG1">{{حوالہ ویب|url=http://www.cell.com/AJHG/abstract/S0002-9297(07)61628-0|title=Estimating African American Admixture Proportions by Use of Population-Specific Alleles|last=Esteban Parra, et al|publisher=American Journal of Human Genetics}}</ref> ''امریکی جرنل آف ہیومن جینیٹکس دے اک مطالعے دے مطابق'' ، "سانو‏ں ریاستہائے متحدہ وچ افریقی نسل د‏‏ی 10 کمیونٹیز ملی نيں (میووڈ ، الینوائے ، ڈیٹرایٹ؛ نیو یارک؛ فلاڈیلفیا ، پٹسبرگ؛ بالٹیمور؛ چارلسٹن؛ ساؤتھ کیرولائنا ، نیو اورلینز) ہیوسٹن وچ یوروپی جینیات‏ی شراکت دا تجزایہ کیہ گیا اے ) m ایم ٹی ڈی این اے ہیپلگ گروپس دا تجزیہ 10 آبادیاں وچو‏ں کسی وچ وی زچگی امرانیائی شراکت دے اہ‏م ثبوت نو‏‏ں ظاہر نئيں کردا ا‏‏ے۔ <ref name="AJHG">{{حوالہ ویب|url=http://www.cell.com/AJHG/abstract/S0002-9297(07)61628-0|title=Estimating African American Admixture Proportions by Use of Population|last=|publisher=The American Journal of Human Genetics}}</ref> محققاں نے متنبہ کيتا اے کہ جینیات‏ی موروثی ڈی این اے ٹیسٹنگ د‏‏ی اپنی حدود ہُندیاں نيں تے افراد نو‏‏ں جینیات‏ی تمام سوالات دے جوابات حاصل کرنے دے لئی انہاں اُتے انحصار نئيں کرنا چاہیدا۔ <ref name="hur"/><ref name="bldl1">{{حوالہ ویب|url=http://www.sciencedaily.com/releases/2007/10/071018145955.htm|title=Genetic Ancestral Testing Cannot Deliver On Its Promise, Study Warns|last=ScienceDaily|accessdate=2 अक्टूबर 2008|year=2008|publisher=ScienceDaily}}</ref> ٹیسٹ وکھ تھلگ مقامی امریکیو‏ں دے وچکار تمیز نئيں کرسکدا۔ تے نہ ہی اسنو‏ں کسی قبیلے د‏‏ی رکنیت اُتے حقوق دے لئی استعمال کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ <ref name="genej">{{حوالہ ویب|url=http://www.ipcb.org/publications/briefing_papers/files/identity.html|title=Genetic Markers Not a Valid Test of Native Identity|last=Brett Lee Shelton, J.D. and Jonathan Marks, Ph.D.|accessdate=2 अक्टूबर 2008|year=2008|publisher=Counsel for Responsible Genetics}}</ref> مقامی امریکی قبیلے وچ بین النسلی امتزاج عام سی ، لہذا افراد نو‏‏ں اک تو‏ں زیادہ قبیلے تو‏ں پیدا ہونے والا سمجھیا جاسکدا ا‏‏ے۔ <ref name="accessgenealogy1"/><ref name="uwec1"/> آب و ہو‏‏ا ، بیماری تے جنگ دے دباؤ دے جواب وچ ، گروہاں یا پورے قبیلے بعض اوقات تقسیم ہوئے جاندے نيں یا ہور قابل عمل گروہاں د‏‏ی تشکیل ہوجاندے ني‏‏‏‏ں۔ <ref name="eurekalert.org">[http://www.eurekalert.org/pub_releases/2008-07/uoia-ycs071508.php "वाई क्रोमोज़ोम स्टडी शेड्स लाइट ऑन अथपसकन माइग्रेशन टू साउथवेस्ट यूएस"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110607161806/http://www.eurekalert.org/pub_releases/2008-07/uoia-ycs071508.php |date=2011-06-07 }}, ''यूरेका अलर्ट'', एनर्जी पब्लिक न्यूज़लिस्ट के विभाग</ref> روايتی طور اُتے ، بہت سارے قبیلےآں وچ اپنے گروہ دے ممبراں د‏‏ی جگہ دے لئی قیدی شامل سن جو قیدی سن یا جنگ وچ مارے گئے سن ۔ ایہ اغوا کار حریف قبیلے تے بعد وچ یورپی نوآبادیات تو‏ں آئے سن ۔ کچھ قبیلے نے سفید فام تاجراں تے مفرور غلاماں دے نال نال مقامی امریکیو‏ں دے مالک غلاماں نو‏‏ں وی پناہ دتی سی یا اپنایا سی۔ یورپ دے باشندےآں دے نال تجارت د‏‏ی اک طویل تریخ دے حامل قبیلے یورپی انضمام د‏‏ی اک اعلیٰ شرح دا مظاہرہ کردے نيں ، جو یورپی مرداں تے مقامی امریدیاں عورتاں دے وچکار کئی سالہ نسلی شادی کيتی عکاسی کردا ا‏‏ے۔ اس طرح مقامی امریکیو‏ں وچ جینیات‏ی تنوع د‏‏ی بہت ساری راہاں موجود سن۔ [[فائل:Creeks in Oklahoma.png|thumb|250x250px| 1877 دے آس پاس ، اوکلاہوما وچ کریک (مسکوجی) قوم دے ارکان ، جنہاں وچ کچھ یورپی تے افریقی نژاد شامل ني‏‏‏‏ں۔ <ref>चार्ल्स हडसन, द साउथइस्टर्न इन्डियन्स, 1976, पृष्ठ 479</ref>]] اگرچہ حالیہ برساں وچ مقامی امریکیو‏ں تے افریقی امریکیو‏ں دے وچکار میل ملاپ دے نرخ بہت زیادہ نيں ، لیکن کچھ مبصرین دے مطابق ، جینیات‏ی نسلی ماہرین نے پتا چلیا اے کہ تعدد وچ کمی واقع ہوئی ا‏‏ے۔ ادبی نقاد تے مصنف ہنری لیوس گیٹس ، جونیئر تو‏ں انہاں ماہراں تو‏ں مراد اے جو ایہ دلیل دیندے نيں کہ مقامی افریقی امریکیو‏ں وچو‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ 12.5 فیصد ہر 5 افریقی امریکیو‏ں وچ اک ہی نسل (اک دادا دے برابر) ا‏‏ے۔ اس دا واضح مطلب اے کہ لوکاں د‏‏ی اک بہت وڈی فیصد وچ پتر د‏‏ی فیصد بوہت گھٹ ہوسکدی اے ، لیکن ایہ وی تجویز کيتا گیا اے کہ ماڈلن دے پچھلے تخمینے بہت زیادہ ني‏‏‏‏ں۔ <ref>हेनरी लुइस गेट्स, जूनियर., ''इन सर्च ऑफ़ आवर रूट्स: हाओ 19 एक्स्ट्राऑर्डिनरी अफ्रीकन अमेरिकन्स रीक्लेम्ड देयर पास्ट'', न्यूयॉर्क: क्राउन प्रकाशक, 2009, पीपी 20-21.</ref> چونکہ کچھ جینیات‏ی ٹیسٹ صرف براہ راست مرد یا خواتین دے باپ دادا کيتی تشخیص کردے نيں ، لہذا افراد اپنے دوسرے آباؤ اجداد دے ذریعہ مقامی امریکی نسب دا سراغ نئيں لگیاسکدے ني‏‏‏‏ں۔ کسی شخص دے 64 4X وڈے دادا دادیاں وچو‏ں ، براہ راست جانچ صرف 2 دے ڈی این اے ثبوت فراہ‏م کردی ا‏‏ے۔ <ref name="hur"/><ref name="bldl1"/><ref name="bldl2">{{حوالہ ویب|url=http://www.weyanoke.org/historyculture/hc-DNAandIndianAncestry.html|title=Can DNA Determine Who is American Indian?|last=Kim TallBear, Phd., Associate, Red Nation Consulting|accessdate=27 अक्टूबर 2009|year=2008|publisher=The WEYANOKE Association|archive-date=2011-07-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20110724191733/http://www.weyanoke.org/historyculture/hc-DNAandIndianAncestry.html}}</ref> ان حدود دے علاوہ ، جے صرف مرد تے زنانہ نسباں د‏‏ی جانچ د‏‏ی جا، ، تاں قبائلی رکنیت دا تعین کرنے دے لئی ڈی این اے ٹیسٹنگ استعمال نئيں کيت‏ی جاسکدی اے کیونجے اس تو‏ں مقامی امریکی کمیونٹیز وچ تفریق نئيں کيت‏‏ی جاندی ا‏‏ے۔ مقامی امریکی شناخت تاریخی اعتبار تو‏ں صرف حیاتیات ہی نئيں سبھیاچار اُتے مبنی رہی ا‏‏ے۔ پینڈو عوامی کونسل برائے بائیوکونائیل ازم (آئی پی سی بی) دے مطابق: <blockquote> "مقامی امریکی مارکر" مقامی امریکیو‏ں دے لئی منفرد نئيں ني‏‏‏‏ں۔ اگرچہ اوہ مقامی امریکیو‏ں وچ زیادہ عام نيں ، لیکن ایہ دنیا دے دوسرے حصےآں وچ وی پائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ <ref name="bldl2"/> </blockquote> قبائلی خدمات حاصل کرنے دے لئی ، اک مقامی امریکی قبائلی تنظیم دا ممبر تے تصدیق شدہ ہونا ضروری ا‏‏ے۔ ہر قبائلی حکومت شہریاں تے قبائلی ممبراں دے لئی اپنے اپنے اصول بناندی ا‏‏ے۔ وفاقی حکومت کیت‏‏ی خدمات تو‏ں متعلق معیارات مصدقہ مقامی امریکیو‏ں نو‏‏ں دستیاب ني‏‏‏‏ں۔ مثال دے طور اُتے ، مقامی امریکیو‏ں دے لئی فیڈرل اسکالرشپ دا تقاضا اے کہ طالب علم نو‏‏ں وفاق دے لحاظ تو‏ں تسلیم شدہ قبیلے وچ داخلہ لیا جائے تے اس وچ مقامی امریکی نسبتا of دا گھٹ تو‏ں گھٹ اک چوتھائی حصہ (اک دادا جی دے برابر) ہوئے۔ ، جس د‏‏ی تصدیق ہندوستانی بلڈ کارڈ د‏‏ی ڈگری دے سند دے ذریعہ کيتی گئی ا‏‏ے۔ قبیلے دے درمیان ، اہلیت دا انحصار اس شخص وچ ضروری امریکی "خون" ، یا شناخت دے خواہاں شخص وچ "خون د‏‏ی مقدار" د‏‏ی فیصد اُتے ا‏‏ے۔ <blockquote> اگرچہ تمام مقامی امریکیو‏ں د‏‏ی وڈی تعداد وچ اموات دا تجربہ کيتا گیا اے ، خاص طور اُتے چیچک جداں امراض تو‏ں ، اس گل دا امکان نئيں اے کہ مقامی امریکیو‏ں وچ صرف جینیات‏ی نشان موجود ہاں جنہاں د‏‏ی شناخت د‏‏ی جاسک‏‏ے۔ ایتھ‏ے تک کہ جے انہاں دے زچگی یا زچگی نسب وچ اک غیر مقامی امریکی شامل نئيں ا‏‏ے۔ <ref name="hur"/><ref name="bldl1"/> </blockquote> یقین حاصل کرنے دے لئی، کچھ قبیلےآں نو‏‏ں نسلی ڈی این اے جانچ د‏‏ی ضرورت شروع ہوگئی اے ، لیکن اس وچ عام طور اُتے کسی مصدقہ ممبر تو‏ں پیٹرنٹی یا براہ راست نسب ثابت کرنا شامل ہُندا ا‏‏ے۔ <ref>कैरेन कैपलन द्वारा [http://www.racesci.org/racescinow/genetics,race,and%20ancestry/5.html एनसेस्ट्री इन अ ड्रॉप ऑफ़ ब्लड] (30 अगस्त 2005). 20 फ़रवरी 2006 को पुनःप्राप्त.</ref> قبائلی رکنیت دے تقاضے قبیلے دے مطابق وسیع پیمانے اُتے مختلف ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ چیروکی قبیلے نو‏‏ں ضروری اے کہ اوہ 1906 دے ڈیوس رولس وچ لکھے گئے اک مقامی امریکی تو‏ں نسلی نسب پائے۔ اک تو‏ں زیادہ قبیلے دے نسب تو‏ں متعلق ممبراں نو‏‏ں تسلیم کرنے دے قواعد وی اِنّے ہی متنوع تے پیچیدہ ني‏‏‏‏ں۔ قبائلی رکنیت تو‏ں متعلق تنازعات دے نتیجے وچ متعدد قانونی تنازعات ، عدالدی مقدمات تے ایکٹیویشن گروپس دا قیام عمل وچ آیا ا‏‏ے۔ اس د‏ی اک مثال چیروکی فریڈمین ا‏‏ے۔ اج انہاں وچ افریقی نژاد امریکیو‏ں نو‏‏ں شامل کيتا گیا اے ، جو اک وقت سیروکیوم دے ذریعہ غلام بنایا گیا سی ، جسنو‏ں وفاقی معاہدے دے تحت تاریخی سیروکی اقوام متحدہ دے [[امریکی خانہ جنگی|شہری جنگ]] وچ آزاد لوکاں د‏‏ی حیثیت تو‏ں شہریت دتی گئی سی۔ 1980 د‏‏ی دہائی وچ ، جدید چیروکی قوم نے انہاں نو‏ں اپنی شہریت کھو لی… جدو‏ں تک کہ افراد ڈیوس رولس وچ درج اک چیروکی آبائی امریکی (نہ کہ اک آزاد شخص) تو‏ں اپنا آباؤ اجداد ثابت نہ کرسکن۔ ویہويں صدی وچ ، کاکیشین امریکیو‏ں د‏‏ی ودھدی ہوئی تعداد مقامی نژاد امریکیو‏ں دے مقابلے وچ نسب دے دعوے وچ زیادہ دلچسپی لیندی سی۔ بوہت سارے لوکاں نے چیروکیو‏ں تو‏ں نسلی دعوی کيتا ا‏‏ے۔ <ref>[http://blog.eogn.com/eastmans_online_genealogy/2006/02/the_truth_about.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110429151901/http://blog.eogn.com/eastmans_online_genealogy/2006/02/the_truth_about.html |date=2011-04-29 }}, यह भी देखें {{حوالہ ویب|url=http://www.genealogy.com/90_carmack.html|title=Genealogy.com: Family Legends and Myths|publisher=Genealogy.com|accessdate=6 नवंबर 2008}} और</ref> [[فائل:Tekakwitha.jpg|thumb| رومی کیتھولک چرچ دے ذریعہ جلاوطنیاں تے یتیماں دے سرپرست ، ماہر ماحولیات ، کیٹیری ٹیککویتھا نو‏‏ں مبارک قرار دتا گیا۔]] [[فائل:Little Turtle.jpg|thumb| مشکیناکوا ("چھوٹی کچھی") د‏‏ی فوجاں نے 1791 وچ جنگ واش وچ تقریبا 1،000 امریکی فوجیاں د‏‏ی امریکی فوج نو‏‏ں شکست دتی تے ہور زخمی ہوئے۔]] [[فائل:Charles eastman smithsonian gn 03462a.jpg|thumb| چارلس ایسٹ مین مغربی طب دے معالج بننے والے پہلے مقامی امریکی سن ۔ <ref>[448]</ref><ref>[449]</ref>]] 2006 وچ ، امریکی مردم شماری بیورو دا اندازہ اے کہ امریکی آبادی دا تقریبا 0. 0.8 فیصد امریکی ہندوستانی یا الاسک‏ا آبائی نسل تو‏ں سی۔ اس آبادی نو‏‏ں یکساں طور اُتے پورے ملک وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ <ref name="census1">{{حوالہ ویب|last=American FactFinder, United States Census Bureau|url=http://factfinder.census.gov/servlet/GRTTable?_bm=y&-geo_id=01000US&-_box_head_nbr=R0203&-ds_name=ACS_2006_EST_G00_&-format=US-30|title=US census|publisher=Factfinder.census.gov|date=|accessdate=22 अगस्त 2010|archive-date=2020-02-13|archive-url=https://archive.today/20200213084757/http://factfinder.census.gov/servlet/GRTTable?_bm=y&-geo_id=01000US&-_box_head_nbr=R0203&-ds_name=ACS_2006_EST_G00_&-format=US-30}}</ref> ذیل وچ ، تمام 50 ریاستاں ، تے کولمبیا تے پورٹو ریکو دے ضلعے ، 2006 دے تخمیناں اُتے مبنی امریکی ہندوستانی یا الاسک‏ا آبائی نسخے دے حوالہ تو‏ں ، باشندےآں دے تناسب تو‏ں درج ني‏‏‏‏ں۔ <div style="width:60%"> : الاسک‏ا - 13.1٪ 101،352 : نیو میکسیکو ۔ 9.7٪ 165،944 : ساؤتھ ڈکوٹا - 8.6٪ 60،358 : اوکلاہوما - 6.8٪ 262،581 : مونٹانا - 6.3٪ 57،225 : نارتھ ڈکوٹا - 5.2٪ 30،552 : ایریزونا - 4.5٪ 261،168 : وائومنگ - 2.2٪ 10،867 : اوریگون - 1.8٪ 45،633 : واشنگٹن - 1.5٪ 104،819 : نیواڈا - 1.2٪ : آئیڈاہو - 1.1٪ : شمالی کیرولائنا - 1.1٪ : یوٹاہ - 1.1٪ : مینیسوٹا - 1.0٪ : کولوراڈو - 0.9٪ : کینساس - 0.9٪ : نیبراسکیا - 0.9٪ : وسکونسن - 0.9٪ : آرکنساس - 0.8٪ : کیلیفورنیا - 0.7٪ : لوزیانا - 0.6٪ : آدمی - 0.5٪ : مشی گن - 0.5٪ : ٹیکساس - 0.5٪ : الاباما - 0.4٪ : مسیسیپی - 0.4٪ : مسوری - 0.4٪ : جزیرہ ہروڈ - 0.4٪ : ورمونٹ - 0.4٪ : فلوریڈا - 0.3٪ : ڈیلویئر - 0.3٪ : ہوائی - 0.3٪ : آئیووا - 0.3٪ : نیو یارک - 0.3٪ : جنوبی کیرولائنا - 0.3٪ : ٹینیسی - 0.3٪ : جارجیا - 0.2٪ : ورجینیا - 0.2٪ : کنیکٹیکٹ - 0.2٪ : الینوائے ۔ 0.2٪ : انڈیانا - 0.2٪ کینٹکی - 0.2٪ : میری لینڈ - 0.2٪ : میسا چوسٹس - 0.2٪ : نیو ہیمپشائر - 0.2٪ : نیو جرسی - 0.2٪ : اوہائیو - 0.2٪ : ویسٹ ورجینیا - 0.2٪ : پنسلوانیا - 0.1٪ : کولمبیا دا ضلع - 0.3٪ : پورٹو ریکو - 0.2٪ </div> 2006 وچ ، امریکی مردم شماری بیورو نے اندازہ لگیایا اے کہ امریکی آبادی دا تقریبا 1.0 فیصد ہوائی نسل یا بحر الکاہل جزیرے نال تعلق رکھنے والا سی۔ اس آبادی نو‏‏ں یکساں طور اُتے 26 ریاستاں وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ <ref name="census1"/> ذیل وچ 26 ریاستاں دے ناں نيں جنہاں وچ ایہ آبادی 0.1٪ تو‏ں کم سی۔ اوہ 2006 دے تخمیناں اُتے مبنی ہوائی مقامی یا بحر الکاہل جزیرے نسب دا حوالہ دیندے ہوئے باشندےآں دے تناسب تو‏ں درج ني‏‏‏‏ں۔ <div style="width:60%"> : [[ہوائی]] – 8.7 : [[یوٹاہ]] – 0.7 : [[الاسک‏ا]] – 0.6 : [[کیلیفورنیا]] – 0.4 : [[نیواڈا]] – 0.4 : [[واشنگٹن]] – 0.4 : [[ایریزونا]] – 0.2 : [[اوریگون]] – 0.2 : [[الاباما]] – 0.1 : [[آرکنساس]] – 0.1 : [[کولوراڈو]] – 0.1 : فلوریڈا - 0.1 : آئیڈاہو - 0.1 : کینٹکی - 0.1 : میری لینڈ - 0.1 : میسا چوسٹس - 0.1 : مسوری - 0.1 : مونٹانا - 0.1 : نیو میکسیکو ۔ 0.1 : شمالی کیرولائنا - 0.1 : اوکلاہوما - 0.1 : جنوبی کیرولائنا - 0.1 : [[ٹیکساس]] – 0.1 : ورجینیا - 0.1 : ویسٹ ورجینیا - 0.1 : وائومنگ - 0.1 </div> === آبادی د‏‏ی تقسیم === بذریعہ منتخب قبائلی گروپ: 2000 <ref>{{حوالہ ویب|title=2000 Summary File 1 – US Census Bureau|url=http://www.census.gov/prod/cen2000/doc/sf1.pdf|format=pdf|publisher=US Census Bureau|year=2007}accessdate=1 नवंबर 2010}}</ref> == جینیات == [[فائل:Neighbor-joining Tree-2, falsely promoting scientific racism by using Negroid, Mongoloid and Australoid.png|متبادل=पांच रंगीन वर्गों वाला एक मानFile, जिसमें विश्व के 18 विभिन्न मानव समूहों के बीच आनुवांशिक विभाजन को Fileित किया गया है।|سجے|thumb|300x300px| پڑوسی وچ شامل ہونے والے آٹوسوومی تعلقات دے ذریعہ 18 عالمی انسانی گروہاں دا اک جینیات‏ی درخت۔]] مقامی امریکیو‏ں د‏‏ی جینیات‏ی تریخ بنیادی طور اُتے انسانی Y- کروموسوم DNA ہیپلوز تے ہیومن mitochondria DNA haploses اُتے مرکوز ا‏‏ے۔ "وائی - ڈی این اے" صرف باپ تو‏ں بیٹے تک ہی نسب نسب وچ جاندا اے ، جدو‏ں کہ "ایم ٹی ڈی این اے" ماں تو‏ں لے ک‏ے بیٹے تے بیٹیاں تک زچگی وچ آندا ا‏‏ے۔ انہاں وچو‏ں کوئی وی دوبارہ پیدا نئيں ہُندا اے تے ایويں تاں Y- DNA تے MTDNA ہر نسل وچ صرف اتفاقی تغیر دے ذریعہ تبدیل ہُندا اے تے والدین دے جینیات‏ی مواد وچ کوئی مداخلت نئيں ہُندی ا‏‏ے۔ <ref name="nomenclature">{{حوالہ ویب|year=2002|url=http://www.genome.org/cgi/content/full/12/2/339|title=A Nomenclature System for the Tree of Human Y-Chromosomal Binary Haplogroups|publisher=Genome Research|pages=Vol. '''12'''(2), 339–348|doi=10.1101/gr.217602|accessdate=19 जनवरी 2010}} [http://genome.cshlp.org/content/12/2/339/F1.large.jpg (विस्तृत पदानुक्रम चार्ट)]</ref> خودکار "atDNA" مارکر وی استعمال کیتے جاندے نيں ، لیکن اوہ mtDNA یا Y-DNA تو‏ں مختلف نيں اس لئی کہ اوہ اک دوسرے نو‏‏ں نمایاں کردے ني‏‏‏‏ں۔ کيتا ای ٹی ڈی این اے نو‏‏ں عام طور اُتے صرف پوری انسانی جینوم تے ايس‏ے تو‏ں وکھ تھلگ آبادی وچ اوسط نسخہ دے جینیات‏ی ترمیم د‏‏ی پیمائش دے لئی استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ <ref name="Griffiths">{{حوالہ کتاب|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/bv.fcgi?highlight=autosome&rid=iga.section.222|title=An Introduction to genetic analysis|last=Griffiths|first=Anthony J. F.|publisher=W.H. Freeman|year=1999|isbn=0-7167-3771-X|location=New York|pages=|access-date=3 फरवरी 2010|coauthors=}}</ref> جینیات‏ی نمونےآں تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ مقامی امریکیو‏ں نے دو مختلف جینیات‏ی روابط دا تجربہ کيتا ا‏‏ے۔ پہلا امریکی براعظم اُتے لوکاں د‏‏ی پہلی آمد دے نال تے دوسرا امریکی براعظم دے یورپی نوآبادیات دے نال۔ <ref name="SpencerWells2"/><ref name="Genebase">{{حوالہ ویب|title=Learn about Y-DNA Haplogroup Q. Genebase Tutorials|first=Wendy Tymchuk Senior Technical Editor|url=http://www.genebase.com/tutorial/item.php?tuId=16|format=Verbal tutorial possible|publisher=Genebase Systems|year=2008|accessdate=21 नवंबर 2009|archive-date=2010-06-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20100622001311/http://www.genebase.com/tutorial/item.php?tuId=16}}</ref> پہلا ایہ اے کہ مقامی امیرینڈین آبادی ، جیوگوسٹی اتپریورتناں تے ہاپلوٹائپس د‏‏ی تشکیل وچ موجود جین نسخےآں د‏‏ی تعداد دا تعین کرنے والا عنصر ۔ بیرنگ ساحل دے نال نال وکھ وکھ سینواں اُتے انسان نیو ورلڈ وچ ہجرت کر گئے تے ابتدائی طور اُتے اس د‏ی اک چھوٹی سی آبادی 15،000 تو‏ں 20،000 سال تک د‏‏ی سی۔ <ref name="SpencerWells2"/><ref name="first2">{{حوالہ ویب|title=New World Settlers Took 20,000-Year Pit Stop|first=Ker|last=Than|url=http://news.nationalgeographic.com/news/2008/02/080214-america-layover.html|publisher=National Geographic Society|year=2008|accessdate=23 जनवरी 2010}}</ref> مائیکرو سیٹلائٹ تنوع تے وائی نسب د‏‏ی تقسیم جو جنوبی امریکا دے لئی مخصوص اے اس گل دا اشارہ اے کہ اس خطے د‏‏ی ابتدائی نوآبادیات دے بعد تو‏ں ہی کچھ مخصوص امرینیڈیناں نو‏‏ں وکھ تھلگ کردتا گیا ا‏‏ے۔ <ref name="subclades">{{حوالہ ویب|title=Summary of knowledge on the subclades of Haplogroup Q|url=http://64.40.115.138/file/lu/6/52235/NTIyMzV9K3szNTc2Nzc=.jpg?download=1|publisher=Genebase Systems|year=2009|accessdate=22 नवंबर 2009|archive-date=2011-05-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20110510204204/http://64.40.115.138/file/lu/6/52235/NTIyMzV9K3szNTc2Nzc%3D.jpg?download=1}}</ref> نا ڈینی ، انوئٹ ، تے دیسی الاسکان لوک ہاپلوس گروپ کیو (Y-DNA) اتپریورتناں د‏‏ی نمائش کردے نيں ، حالانکہ مختلف mtDNA atdNA دے نال اوہ دوسرے دیسی امریکیو‏ں تو‏ں مختلف ني‏‏‏‏ں۔ <ref name="inuit">{{حوالہ ویب|title=mtDNA Variation among Greenland Eskimos. The Edge of the Beringian Expansion|url=http://www.cell.com/AJHG/abstract/S0002-9297%2807%2963257-1|first=Juliette Saillard, Peter Forster, Niels Lynnerup1, Hans-Jürgen Bandelt and Søren Nørby|website=Laboratory of Biological Anthropology, Institute of Forensic Medicine, University of Copenhagen, Copenhagen, McDonald Institute for Archaeological Research,University of Cambridge, Cambridge, University of Hamburg, Hamburg|year=2000|doi=10.1086/303038|accessdate=22 नवंबर 2009}}</ref> اس تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ ابتدائی طور اُتے شمالی امریکا تے گرین لینڈ دے شمالی علاقےآں وچ نقل مکانی بعد وچ تارکین وطن نال کیندی گئی سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|pages Vol. 33, 551-583|title=The peopling of the New World&nbsp;— Perspectives from Molecular Anthropology|url=http://arjournals.annualreviews.org/doi/abs/10.1146/annurev.anthro.33.070203.143932?journalCode=anthro|website=Department of Anthropology, University of Pennsylvania|publisher=Annual Review of Anthropology|year=2004|doi=10.1146/annurev.anthro.33.070203.143932|accessdate=3 फरवरी 2010}}</ref><ref name="Nadene1">{{حوالہ ویب|title=Native American Mitochondrial DNA Analysis Indicates That the Amerind and the Nadene Populations Were Founded by Two Independent Migrations|url=http://www.genetics.org/cgi/reprint/130/1/153|first=A. Torroni, T. G. Schurr, C. C. Yang, EJE. Szathmary, R. C. Williams, M. S. Schanfield, G. A. Troup, W. C. Knowler, D. N. Lawrence, K. M. Weiss and D. C. Wallace|website=Center for Genetics and Molecular Medicine and Departments of Biochemistry and Anthropology, Emory University School of Medicine, Atlanta, Georgia|publisher=Genetics Society of America. Vol 130, 153-162|accessdate=28 नवंबर 2009}}</ref> == وی دیکھو == {{Col-begin}} {{Col-1-of-3}}* کینیڈا دے باشندے لوک * امریکن انڈین کالج فنڈ * بچےآں دے ادب وچ امریکی ہندوستانی * کمپنی / مصنوع دے ناں جو مقامی لوکاں تو‏ں ماخوذ نيں * ہندوستانی مہم دا تمغہ * ہندوستانی دعوے دا کمیشن * ہندوستانی قتل عام * ہندوستانی پرانا میدان * ہندوستانی تنظیم نو ایکٹ * ہندوستانی ریزرو * ہندوستانی علاقہ * بین قبائلی ماحولیا‏ت‏ی کونسل (ITEC) * امریکا د‏‏ی دیسی بولی دے انگریزی لفظاں د‏‏ی لسٹ * امریکا وچ ہندوستانی ریزرویشن د‏‏ی لسٹ * مقامی امریکیو‏ں د‏‏ی لسٹ کولمبس تو‏ں پہلے تہذیباں د‏‏ی لسٹ * امریکا دے مقامی لوکاں وچ مصنفاں د‏‏ی لسٹ * مسیسیپی سبھیاچار * مقامی امریکیو‏ں د‏‏ی جدید سماجی شخصیتاں * اسٹوپا بلڈر (لوک){{Col-1-of-3}}* امریکی ہندوستانی دا قومی عجائب گھر * مقامی امریکی فن * آبائی امریکن چرچ * مقامی امریکی جوئے د‏‏ی صنعت * مقامی امرید‏‏یاں بولیاں * مقامی امریکی شوبنکر تنازعہ * مقامی امریکی داستان * مقامی امریکی ناں تنازعہ * آبائی امریکی سیرامکس * نیبراسکیہ ميں مقامی امریکی قبیلے * مقامی امریکی تے دوسری جنگ عظیم * امریکی مقامی آبادی د‏‏ی تریخ * تلسا اولمپکس * رہائشی اسکول * مقامی لوکاں تو‏ں ماخوذ اسپورٹس ٹیم دے ناں / مکرٹس * ریاست تسلیم قبیلے * امریکا تو‏ں معاہدہ{{smaller|(includes Native American treaties)}} * دو رُوح * غیر رابطہ افراد * غلط قبیلے {{Col-1-of-3}} {{Col-end}} == حوالے == <div style="font-size:90%"> * ایڈمز ، ڈیوڈ والیس ''تعلیم برائے معدومیت: امریکی ہندوستانی تے بورڈنگ اسکول دا تجربہ 1875-191928'' ، [http://www.kansaspress.ku.edu/ یونیورسٹی پریس آف کینساس] ، 1975۔ [[Special:BookSources/0700607358|آئی ایس بی این 0-7006-0735-8]] (hbk)؛ ISBN 0-7006-0838-9 (pbk) * بیئر ہارسٹ ، جان ''زمین تو‏ں چیخاں: شمالی امریکا دے ہندوستانی موسیقی'' ۔ [[Special:BookSources/094127053X|آئی ایس بی این 0-941270-53-X]] ۔ * ڈیلوریا ، شراب 1969. ''ارنڈی آپ د‏‏ی خطاواں دے لئی مر گیا: اک ہندوستانی منشور۔'' نیویارک: میکملن۔ * {{حوالہ ویب|url=http://ecfr.gpoaccess.gov/cgi/t/text/text-idx?c=ecfr&tpl=/ecfrbrowse/Title50/50cfr22_main_02.tpl|title=Electronic Code of Federal Regulations:|publisher=Ecfr.gpoaccess.gov|date=27 फरवरी 2007|accessdate=22 अगस्त 2010}} (e-CFR) ، عنوان 50: وائلڈ لائف اینڈ فشریز پارٹ 22-ایگل اجازت دیندا اے {{حوالہ ویب|url=http://ecfr.gpoaccess.gov/cgi/t/text/text-idx?c=ecfr&tpl=/ecfrbrowse/Title50/50cfr22_main_02.tpl|title=Electronic Code of Federal Regulations:|publisher=Ecfr.gpoaccess.gov|date=27 फरवरी 2007|accessdate=22 अगस्त 2010}} * ہرشفیلڈر ، آرلین بی؛ بوائلر ، مریم جی ؛؛ تے ڈورس ، مائیکل۔ ''شمالی امریکا دے ہندوستانیاں اُتے تحقیق دے لئی رہنما'' امریکن لائبریری ایسوسی ایشن (1983)۔ [[Special:BookSources/0838903533|آئی ایس بی این 0-8389-0353-3]] ۔ * جانسن ، ایرک ایف۔ ، دتی لائف آف دتی ''نیٹ امریکن'' ، اٹلانٹا ، جی اے: ٹریڈ ونڈس پریس (2003)۔ * جانسن ، ایرک ''آبائی زندگی'' فلاڈیلفیا ، PA: EC بیدل وغیرہ۔ 1836-44۔ جارجیا لائبریری یونیورسٹی * جونز ، پیٹر این۔ ''انیسٹریٹ دا احترام: امریکی مغرب وچ امریکی ہندوستانی ثقافتی وابستگی'' ۔ بولڈر ، CO: بو پریس (2005) [[Special:BookSources/0972134921|آئی ایس بی این 0-9721349-2-1]] ۔ * {{حوالہ کتاب|url=http://books.google.com/books?id=_M70pNlgDf0C|title=Cultural and Natural Areas of Native North America|last=Kroeber|first=Alfred L.|publisher=University of California Publications in American Archaeology and Ethnology|year=1939}} * نکولس ، راجر ایل۔ ''ریاستہائے متحدہ تے کینیڈا وچ مقیم ہندوستانی ، اک تقابلی تریخ'' ۔ نیبراسکیا پریس یونیورسٹی (1998)۔ [[Special:BookSources/0803283776|آئی ایس بی این 0-8032-8377-6]] ۔ * {{حوالہ کتاب|url=http://www.thamesandhudsonusa.com/new/fall02/523792.htm|title=Framing America: A Social History of American Art|last=Pohl|first=Frances K.|publisher=Thames & Hudson|year=2002|isbn=0-500-23792-1|location=New York|pages=54–56, 105–106 & 110–111|access-date=2020-09-30|archive-date=2007-08-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20070808010902/http://www.thamesandhudsonusa.com/new/fall02/523792.htm}} * Shanley, Kathryn Winona (2004). "مقامی امریکی ہندوستانی دانشوریت تے ادب دا تضاد" ۔ میلس 29 ۔ * Shanley, Kathryn Winona (1997). "ہندوستانی امریکا محبت تے پڑھنا پسند کردا اے: امریکی ہندوستانی شناخت تے ثقافتی تخصیص" ۔ امریکی ہندوستانی سہ ماہی ۔ 21 (4): 675–702۔ doi : 10.2307 / 1185719 ۔ * کروچ ، چرواہا۔ ''ماحولیا‏ت‏ی ہندوستانی: متک تے تریخ'' ، نیو یارک: ڈبلیو ڈبلیو نورٹن ، 1999. ص 625۔ &nbsp; [[Special:BookSources/0393047555|آئی ایس بی این 0-393-04755-5]] * {{حوالہ کتاب|title=Unthinking Eurocentrism: Multiculturalism and the Media|last=Shohat|first=Ella|last2=Stam|first2=Robert|publisher=Routledge|year=1994|isbn=0-415-06324-8|location=New York}} * سلیچر ، مائیکل ، ول کاف مین تے ہیڈی میک فیرسن ، ایڈیٹس ، ''برطانیہ تے امریکا: سبھیاچار ، سیاست تے تریخ'' ، نیویارک: آکسفورڈ یونیورسٹی پریس ، 2005 ، جلد 2۔ * {{حوالہ کتاب|url=http://books.google.com/books?id=E0CsvVoVA90C|title=American Indians: The first of this land|last=Snipp|first=C.M.|publisher=Russell Sage Foundation|year=1989|isbn=0-87154-822-4|location=New York}} * اسٹارونت ، ولیم سی۔ (ایڈ) ''شمالی امریکا دے ہندوستانیاں د‏‏ی کتاب'' ( ''جلد'' 1۔20) واشنگٹن ڈی سی. ج: سمتھسنونی ادارہ۔ (جلداں 1-3 ، 16 ، 18-20 حالے شائع نئيں ہويا) ، (1978 موجودہ)۔ * ٹیلر ، ویرونیکا ای۔ (ایڈ) ''ہندوستانی ریزرویشن USA دریافت کرن: زائرین دے استقبال دے لئی رہنما۔'' پیش لفظ بین نائٹھوس کیمبل۔ ڈینور ، CO: کونسل پبلیکیشنز ، 1992۔ [[Special:BookSources/0963258001|آئی ایس بی این 0-9632580-0-1]] ۔ </div> == باہرلے جوڑ == * نیشنل [http://www.archives.gov/research/arc/topics/native-americans/ آرکائیوز اینڈ ریکارڈز ایڈمنسٹریشن دے آرکیول ریسرچ کیٹلاگ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110319165658/http://www.archives.gov/research/arc/topics/native-americans/ |date=2011-03-19 }} وچ دستیاب مقامی امریکی تاریخی ریکارڈز * [http://www.lostworlds.org/ کولمبیا تو‏ں پہلے د‏‏ی مقامی امریکی تریخ ، فن تے سبھیاچار @ LostWorlds.org] * [http://www.sc.edu/library/digital/collections/bonneville.html جنوبی کیرولائنا یونیورسٹی دے لائبریری ڈیجیٹل مجموعہ دے صفحے پر] بونیلوے [http://www.sc.edu/library/digital/collections/bonneville.html دا 19 ويں صدی د‏‏ی اصل امریکیو‏ں د‏‏ی تصاویر دا مجموعہ] * [http://college.hmco.com/history/readerscomp/naind/html/na_000107_entries.htm شمالی امریکی ہندوستانیاں دا ہیوٹن مِفلن دا انسائیکلوپیڈیا] * ''مقامی'' [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/us/native.htm امریکی علاج اور] ''یو سی بی'' [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/us/native.htm لائبریریاں تو‏ں گورنمنٹ پبس] ''سے'' [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/us/native.htm معلومات] * [http://memory.loc.gov/ammem/browse/ListSome.php?category=Native%20American%20History لائبریری آف کانگریس امریکن میموری پروجیکٹ] نال تعلق رکھنے والی امریکی تریخ * {{Curlie|Society/Ethnicity/The_Americas/Indigenous/Native_Americans}} [[گٹھ:حوالے وچ اغلاط: تریخ]] [[گٹھ:غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات]] [[گٹھ:امریکی سبھیاچار]] [[گٹھ:ریاستہائے متحدہ د‏‏ی معاشرتی تریخ]] [[گٹھ:امریکہ دی تریخ]] lz63fp5kd68pmfjtep4gd6ubaeknwuh 0 90525 690033 684932 2025-06-16T04:04:37Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690033 wikitext text/x-wiki {{Infobox military conflict | conflict = Mali War | partof = the [[Insurgency in the Maghreb (2002–present)]]<!-- DO NOT ADD the War on Terror here unless you have a source to back it up --> | image = [[File:MaliWar.svg|350px]] | image_size = 350 | caption = Military situation in Mali (2020). For a detailed map, see [[Template:Mali War detailed map|here]]. | date = 16 January 2012 – present<br />({{Age in years, months, weeks and days|month1=01|day1=16|year1=2012}}) | place = Northern [[مالی]] | result = ''[[جاری تنازعات د‏‏ی لسٹ]]'' * The [[Tuareg rebellion (2012)|Tuareg rebellion]] began driving government forces out of Northern Mali in January 2012<ref>{{cite web|url=http://www.mnlamov.net/actualites/34-actualites/166-la-fin-des-operations-militaires.html|title=Communiqué N°14-04-04-2012- Fin des Opérations Militaires|publisher=Mnlamov|accessdate=12 January 2013|archive-date=16 June 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120616153736/http://www.mnlamov.net/actualites/34-actualites/166-la-fin-des-operations-militaires.html|dead-url=yes}}</ref> * Malian president [[Amadou Toumani Touré]] is ousted in a [[2012 Malian coup d'état|coup d'état]] led by [[Amadou Sanogo]]<ref name=guardian1>{{cite news|title=Mali rebels claim to have ousted regime in coup|url=https://www.theguardian.com/world/2012/mar/22/mali-rebels-coup|work=The Guardian|date=22 March 2012|location=London|first=Afua|last=Hirsch}}</ref> * Northern Mali completely captured by rebels by April 2012, "[[ازواد]]" declared by the [[National Movement for the Liberation of Azawad|MNLA]]<ref>{{cite web|url=http://www.aljazeera.com/news/africa/2012/04/20124644412359539.html|title=Tuaregs claim 'independence' from Mali|date=6 April 2012|publisher=Al Jazeera|accessdate=6 April 2012}}</ref> and briefly supported by [[Ansar Dine]]<ref name=BBC265>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-18224004 |title=Mali Tuareg and Islamist rebels "agree on Sharia state |date=26 May 2012 |publisher=BBC News |accessdate=27 May 2012 |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/6CO7JoGGO?url=http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-18224004 |archivedate=23 November 2012}}</ref> * Islamist groups ([[Ansar Dine]], [[Al-Qaeda in Islamic Maghreb|AQIM]]<ref>{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/africaandindianocean/mali/9365390/Trouble-in-Timbuktu-as-Islamists-extend-control.html|title=Trouble in Timbuktu as Islamists extend control|last=Flood|first=Zoe|date=29 June 2012|work=[[روزنامہ ٹیلی گراف]]|quote=Ansar Dine ordered the Tuareg MNLA group to leave the historical city of Timbuktu … backed by al-Qaeda's north African branch|accessdate=6 July 2012|location=London}}</ref> and [[MOJWA]]) seize Northern Mali from MNLA and impose [[شریعت]] in the region * France and some African states intervene and help the Malian Army to re-take most of Northern Mali * Peace deal between the government and Tuareg rebels signed on 18 June 2013<ref name="peace">{{cite news|title=Mali and Tuareg rebels sign peace deal |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-22961519 |publisher=BBC |date=19 June 2013 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150321062328/http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-22961519 |archivedate=21 March 2015}}</ref> * Peace deal ended after Malian soldiers opened fire on unarmed protesters<ref name="aljazeera.com">{{cite news|url=http://www.aljazeera.com/news/africa/2013/11/mali-tuareg-fighters-end-ceasefire-2013113093234673103.html|title=Mali's Tuareg fighters end ceasefire|agency=AlJazeera|date=30 November 2013|accessdate=28 December 2013}}</ref><ref name="http">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-25161049 |title=Tuareg separatist group in Mali 'ends ceasefire' |agency=BBC |date=29 November 2013 |accessdate=28 December 2013 |work=BBC News |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131202065114/http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-25161049 |archivedate=2 December 2013}}</ref> * Ceasefire signed on 20 February 2015 between Malian government and the [[Coordination of Azawad Movements]]<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-31544438|title=Mali signs UN ceasefire to end conflict with northern rebels|newspaper=BBC News|date=20 February 2015}}</ref> * Mali's leaders have rejected autonomy, but are willing to consider devolved local powers * Low-level fighting continues | combatant1 = {{flagicon|Mali}} [[Government of Mali]] * [[Military of Mali]] {{flag|France}}<br />[[Economic Community of West African States|ECOWAS]] {{Collapsible list |bullets = yes |title = full list |{{flag|Benin}}<ref name="fr24" /> |{{flag|Burkina Faso}}<ref>{{cite web|url=http://english.ahram.org.eg/NewsContent/2/9/62330/World/International/MALI-UPDATE--Burkina-Faso,-Nigeria-to-send-troops-.aspx |title=MALI UPDATE 5: Burkina Faso, Nigeria to send troops to Mali |publisher=English.ahram.org.eg |accessdate=13 January 2013}}</ref> |{{flag|Cape Verde}}<ref name="en.apa.az" /> |{{flag|Gambia}}<ref name="en.apa.az">{{cite web|url=http://en.apa.az/news_int_l_support_mission_for_mali_to_begin__186169.html|title=APA – Int'l Support Mission for Mali to begin operations on Friday|publisher=APA|date=18 January 2013|accessdate=28 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131004215546/http://en.apa.az/news_int_l_support_mission_for_mali_to_begin__186169.html|archive-date=4 October 2013|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref> |{{flag|Ghana}}<ref name="Ghana Business News">{{cite web|title=Ghana agrees to send troops to Mali|url=http://www.ghanabusinessnews.com/2013/01/14/ghana-agrees-to-send-troops-to-mali/|publisher=Ghana Business News|accessdate=18 January 2013|date=14 January 2013}}</ref> |{{flag|Guinea}}<ref name="BBC- In Days">{{cite news|title=Mali conflict: West African troops to arrive 'in days'|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-21029916|publisher=Mali conflict: West African troops to arrive 'in days'|accessdate=15 January 2013|date=15 January 2013}}</ref> |{{flag|Guinea-Bissau}}<ref name="en.apa.az" /> |{{flag|Ivory Coast}}<ref name="BBC- In Days" /> |{{flag|Liberia}}<ref>{{cite web|url=http://www.news.heritageliberia.net/index.php/inside-heritage/general-news/78-slides/1191-ellen-liberia-will-send-troops-to-mali-for-peace-mission |archive-url=https://archive.today/20130221230533/http://www.news.heritageliberia.net/index.php/inside-heritage/general-news/78-slides/1191-ellen-liberia-will-send-troops-to-mali-for-peace-mission |url-status=dead |archive-date=21 February 2013 |title=Ellen: Liberia Will Send Troops to Mali for Peace Mission – Heritage Newspaper Liberia |publisher=News.heritageliberia.net |accessdate=28 January 2013}}</ref> |{{flag|Niger}}<ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/2013/01/12/us-mali-rebels-niger-idUSBRE90B0A520130112 |title=Niger says sending 500 soldiers to Mali operation |agency=Reuters |accessdate=13 January 2013 |first=John |last=Irish |date=12 January 2013}}</ref> |{{flag|Nigeria}}<ref name="reuters.com" /> |{{flag|Sierra Leone}}<ref name="WSJ- Aid Pledged">{{cite news|title=Aid Pledged to Mali as More Troops Deploy|url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424127887323783704578248002130070528|accessdate=18 January 2013|newspaper=Wall Street Journal|date=17 January 2013}}</ref> |{{flag|Senegal}}<ref name="reuters.com">{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/2013/01/11/us-mali-rebels-partners-idUSBRE90A0UX20130111 |title=Mali says Nigeria, Senegal, France providing help |agency=Reuters |accessdate=13 January 2013 |first=Bate |last=Felix |date=11 January 2013}}</ref> |{{flag|Togo}}<ref name="fr24">{{cite news|url=http://www.france24.com/fr/20130114-mali-djihadistes-semparent-dune-ville-a-400-km-bamako-le-drian |title=Les djihadistes s'emparent d'une ville à 400&nbsp;km de Bamako |accessdate=14 January 2013 |language=fr}}</ref> }}<!-- Chad, Burundi, Gabon, South Africa, Rwanda, Tanzania and Uganda are combatants since they deploy ground troops, but ARE NOT part of ECOWAS. --> ---- {{flag|Chad}}<ref name="Courier Mail-Chad">{{cite news|title=Chad to send 2000 soldiers to Mali|url=http://www.couriermail.com.au/news/breaking-news/chad-to-send-2000-soldiers-to-mali/story-e6freoo6-1226555842447|accessdate=18 January 2013|newspaper=Courier Mail|date=17 January 2013}}</ref> <br />{{flag|Burundi}}<ref name="Africa Review">{{cite news|title=AU to hold donor conference on Mali intervention|url=http://www.africareview.com/News/AU-to-hold-donor-conference-on-Mali-intervention/-/979180/1668702/-/u8hj4h/-/index.html|accessdate=18 January 2013|newspaper=Africa Review|date=18 January 2013|archivedate=23 April 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210423112814/http://www.africareview.com/News/AU-to-hold-donor-conference-on-Mali-intervention/-/979180/1668702/-/u8hj4h/-/index.html}}</ref> <br />{{flag|Gabon}}<ref>{{cite web|url=http://www.worldpoliticsreview.com/trend-lines/12667/global-insider-despite-early-successes-france-s-mali-challenge-is-long-term |title=WPR Article &#124; Global Insider: Despite Early Successes, France's Mali Challenge is Long-Term |publisher=Worldpoliticsreview.com |date=8 March 2004 |accessdate=28 January 2013}}</ref> <br />{{flag|South Africa}}<ref name="nzweek1">{{cite news|url=http://www.nzweek.com/world/five-more-african-countries-pledge-to-send-troops-into-mali-nigerian-minister-45103/ |title=Five more African countries pledge to send troops into Mali: Nigerian minister |publisher=NZweek |accessdate=28 January 2013}}</ref> <br />{{flag|Rwanda}}<ref name="nzweek1" /> <br />{{flag|Tanzania}}<ref name="nzweek1" /> <br />{{flag|Uganda}}<ref>{{cite news|url=http://tvnz.co.nz/world-news/forces-capture-gao-rebel-stronghold-5327697 |title=Forces capture Gao rebel stronghold – World News |publisher=TVNZ |accessdate=28 January 2013 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130127175219/http://tvnz.co.nz/world-news/forces-capture-gao-rebel-stronghold-5327697 |archivedate=27 January 2013}}</ref> <br />{{flag|China}}<ref name="armyrecognition.com">{{cite web |url=http://www.armyrecognition.com/december_2013_defense_industry_military_news_uk/chinese_army_soldiers_conduct_first_mission_as_peacekeepers_in_mali_1612131.html |title=Chinese army soldiers conduct first mission as peacekeepers in Mali 1612131 – Army Recognition |publisher=Armyrecognition.com |date= |accessdate=2014-02-11 |archive-date=2021-05-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210512163358/https://www.armyrecognition.com/december_2013_defense_industry_military_news_uk/chinese_army_soldiers_conduct_first_mission_as_peacekeepers_in_mali_1612131.html |dead-url=yes }}</ref> <br />{{flag|Germany}}<ref name="dw.com">{{cite web|url=http://www.dw.com/en/bundeswehr-in-mali-dangerous-but-necessary/a-37321264|title=Bundeswehr in Mali: dangerous, but necessary? 29. جنوری 2017 |website=DW.COM |accessdate=26 July 2017}}</ref> <br />{{flag|Sweden}}<ref>{{cite web|url=http://www.forsvarsmakten.se/en/archived-pages/about/our-mission-in-sweden-and-abroad/current-missions/mali-minusma/|title=MINUSMA – MALI|work=Swedish Armed Forces|accessdate=18 May 2017|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171012015122/http://www.forsvarsmakten.se/en/archived-pages/about/our-mission-in-sweden-and-abroad/current-missions/mali-minusma/|archivedate=12 October 2017|df=dmy-all}}</ref> <br />{{flag|Estonia}}<ref name="err.ee">{{cite web|url=https://news.err.ee/691357/estonian-government-approves-sending-50-troops-to-french-led-mali-mission|title=Estonian government approves sending 50 troops to French-led Mali mission|website=err.ee|date=22 March 2018}}</ref> <br />{{flag|Egypt}}<ref name="egypt">[https://diplomatictimes.net/2020/06/14/two-egyptian-un-peacekeepers-killed-in-attack-on-convoy-in-mali-west-africa/ Two Egyptian UN Peacekeepers Killed In Attack on Convoy in Mali West Africa]</ref> ---- '''''Supported by:'''''<br /> <!-- DO NOT list EU countries under the European Union. EU support is different than the support of the particular countries, and they offered their support independently. --> {{Collapsible list |bullets = yes |title = full list |{{flag|European Union}}<ref>{{cite web|url=http://www.euronews.com/2013/01/14/eu-dilemma-over-malian-armed-forces-training/ |title=EU dilemma over Malian armed forces training |publisher=Euronews |date=14 January 2013 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130119002546/http://www.euronews.com/2013/01/14/eu-dilemma-over-malian-armed-forces-training |archivedate=19 January 2013}}</ref><ref name="BBC News">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-21998398 |title=Mali Crisis: EU troops begin training mission |publisher=BBC News |date=2 April 2013 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130402191030/http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-21998398 |archivedate=2 April 2013}}</ref> |{{flag|Algeria}} |{{flag|Angola}}<ref>{{cite web|url=http://allafrica.com/stories/201302280891.html |title=Angola: Country Makes Progress in Implementing Vienna Declaration |publisher=allAfrica.com |date=28 February 2013 |accessdate=6 March 2013}}</ref> |{{flag|Australia}}<ref>{{cite web|last=Metherell|first=Lexi|title=Australia Tips 10 million in to Mali Effort|url=http://www.abc.net.au/news/2013-01-30/australia-tips-10-million-in-to-mali-effort/4490554|publisher=ABC News|accessdate=7 February 2013}}</ref> |{{flag|Bangladesh}}<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-34812600|title=World's most dangerous peacekeeping mission|date=20 November 2015|accessdate=26 July 2017 |website=bbc.com}}</ref> |{{flag|Belgium}}<ref>{{cite news|title=Regering keurt steun aan militaire interventie in Mali goed (Belgium sends transport planes, helicopters and military personnel)|url=http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF20130114_085|newspaper=[[De Standaard]]|accessdate=18 January 2013|language=Dutch|date=15 January 2012}}</ref> |{{flag|Bulgaria}} |{{flag|Cambodia}} |{{flag|Canada}}<ref name="CBC News">{{cite news|url=http://www.cbc.ca/news/politics/story/2013/01/14/pol-mali-canada-logistical-support.html |title=Canada sending C-17 transport plane to help allies in Mali |publisher=cbcnews.ca|date=14 January 2013 |accessdate=14 January 2013}}</ref><ref name="CBC Newsw">{{cite news|url=http://news.nationalpost.com/2013/01/28/canadian-special-forces-on-the-ground-in-mali/ |title=Canadian special forces on the ground in Mali |work=National Post|date=28 January 2013 |accessdate=28 January 2013}}</ref> |{{flag|Comoros}}<ref>{{cite web|url=http://www.afriquejet.com/20130121318/Mali-Comoros-backs-military-intervention-in-Mali.html |title=Mali: Comoros backs military intervention in Mali |publisher=Afriquejet.com |date=21 January 2013 |accessdate=28 January 2013 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130124054434/http://www.afriquejet.com/20130121318/Mali-Comoros-backs-military-intervention-in-Mali.html |archivedate=24 January 2013}}</ref> |{{flag|Czech Republic}}<ref>{{cite web|url=http://aktualne.centrum.cz/domaci/politika/clanek.phtml?id=770689|title=Czech government approved sending troops to Mali |publisher=aktuálně.cz |date=6 February 2013 |accessdate=6 February 2013}}</ref> |{{flag|Denmark}}<ref>{{cite web|title=Danmark sender transportfly ind i kampene i Mali (Denmark confirms sending transport planes to Mali skirmish)|url=http://politiken.dk/politik/ECE1867670/danmark-sender-transportfly-ind-i-kampene-i-mali/|work=Politiken|accessdate=18 January 2013|date=14 January 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130115132351/http://politiken.dk/politik/ECE1867670/danmark-sender-transportfly-ind-i-kampene-i-mali/|archivedate=15 January 2013|df=dmy-all}}</ref><ref>[http://politiken.dk/politik/ECE1867670/danmark-sender-transportfly-ind-i-kampene-i-mali/ Denmark Confirms Sending Transport Planes to Mali Skirmish] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130115132351/http://politiken.dk/politik/ECE1867670/danmark-sender-transportfly-ind-i-kampene-i-mali/ |date=15 January 2013}}. ''Politiken'', 2013.</ref> |{{flag|Germany}}<ref name="AFP-Germany">{{cite news|title=Germany pledges two transport planes for Mali |url=https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5gLCZvOIyoF3XB-cZRV3sf3Nw_LYA?docId=CNG.686473089b00d35ee260e32043cd391d.1b1 |accessdate=18 January 2013 |agency=Agence France-Presse |date=16 January 2013 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130201200947/https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5gLCZvOIyoF3XB-cZRV3sf3Nw_LYA?docId=CNG.686473089b00d35ee260e32043cd391d.1b1 |archivedate=1 February 2013}}</ref><ref>[https://www.theguardian.com/world/2013/jan/29/mali-nations-pledge-military-force Germany pledges third transport plane, 20&nbsp;m dollars for Mali] ''The Guardian'', Tuesday 29 January 2013</ref> |{{flag|Hungary}}<ref>{{cite web|url=http://www.kormany.hu/hu/honvedelmi-miniszterium/hirek/magyarorszag-tiz-kikepzovel-jarul-hozza-a-missziohoz |title=Magyarország tíz kiképzővel járul hozzá a misszióhoz |publisher=kormany.hu |date=14 February 2013 |language=Hungarian |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130729220142/http://www.kormany.hu/hu/honvedelmi-miniszterium/hirek/magyarorszag-tiz-kikepzovel-jarul-hozza-a-missziohoz |archivedate=29 July 2013}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.politics.hu/20130214/defense-minister-says-hungary-seeking-involvement-in-mali-conflict/|title=Defense Minister says Hungary seeking involvement in Mali conflict|publisher=politics.hu|date=14 February 2013|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714210310/http://www.politics.hu/20130214/defense-minister-says-hungary-seeking-involvement-in-mali-conflict/|archivedate=14 July 2014|df=dmy-all}}</ref> |{{flag|Ireland}}<ref>{{cite news|url=http://www.irishtimes.com/newspaper/frontpage/2013/0214/1224330015385.html |title=Irish and British join forces in Mali mission |work=The Irish Times |date=January 1970 |accessdate=13 January 2013 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130214014751/http://www.irishtimes.com/newspaper/frontpage/2013/0214/1224330015385.html |archivedate=14 February 2013}}</ref> |{{flag|Italy}}<ref name="Telegraph-Italy">{{cite news|title=Mali: Italy to offer France logistical support|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/africaandindianocean/mali/9806111/Mali-Italy-to-offer-France-logistical-support.html|accessdate=18 January 2013|newspaper=The Telegraph|date=16 January 2013|location=London|first=Nick|last=Squires}}</ref> |{{flag|India}}<ref name=toi1>{{cite news|title=India pledges $100m for Mali reconstruction|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-02-05/india/36763465_1_mali-intervention-mali-crisis-tuaregs|accessdate=6 February 2013|newspaper=The Times of India|date=5 February 2013|archivedate=4 October 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131004232557/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-02-05/india/36763465_1_mali-intervention-mali-crisis-tuaregs}}</ref><ref name=toi2>{{cite news|title=India's reaction to Mali conflict differs from Syrian, Libyan crises|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-02-04/india/36741687_1_mali-army-mali-conflict-mali-crisis|accessdate=6 February 2013|newspaper=The Times of India|date=4 February 2013|archivedate=31 May 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130531185953/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-02-04/india/36741687_1_mali-army-mali-conflict-mali-crisis}}</ref><ref name="31 January 2013">{{cite web|title=India pledges $1 million to UN-backed mission to Mali|url=http://www.livemint.com/Politics/D6lcrpxXzETzxyUuFJYmlN/India-pledges-1-million-to-UNbacked-mission-to-Mali.html|publisher=Live Mint|accessdate=6 February 2013}}</ref><ref name=tet>{{cite news|title=India pledges USD one million to UN-backed mission to Mali|url=http://articles.economictimes.indiatimes.com/2013-01-31/news/36658925_1_usd-afisma-malian-army|accessdate=6 February 2013|newspaper=The Economic Times|date=31 January 2013|archivedate=5 March 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305021005/http://articles.economictimes.indiatimes.com/2013-01-31/news/36658925_1_usd-afisma-malian-army}}</ref><ref name=nti5f>{{cite news|title=India supports efforts at restoring order in Mali|url=http://www.newstrackindia.com/newsdetails/2013/02/05/424--India-supports-efforts-at-restoring-order-in-Mali-.html|accessdate=6 February 2013|newspaper=Newstrack India|date=5 February 2013|archivedate=23 April 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210423111536/https://www.newstrackindia.com/newsdetails/2013/02/05/424--India-supports-efforts-at-restoring-order-in-Mali-.html}}</ref> |{{flag|Japan}}<ref>{{cite web|url=http://www.voanews.com/content/japan-offers-new-aid-to-mali-sahel-region/1592733.html |title=Japan Offers New Aid to Mali, Sahel Region |publisher=Voice of America |date=29 January 2013 |accessdate=6 March 2013}}</ref> |{{flag|Mauritania}} |{{flag|Morocco}} |{{flag|Namibia}}<ref>{{cite web |url=http://www.az.com.na/politik/hilfe-fr-mali-zugesagt.163146.php |title=Hilfe für Mali zugesagt |publisher=Az.com.na |date=31 January 2013 |accessdate=6 March 2013 |archive-date=8 June 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160608032006/http://www.az.com.na/politik/hilfe-fr-mali-zugesagt.163146.php |dead-url=yes }}</ref> |{{flag|Nepal}} |{{flag|Netherlands}}<ref>{{cite news|title=Nederlands transport voor Franse missie Mali |url=http://www.blikopnieuws.nl/bericht/155005/Nederlands_transport_voor_Franse_missie_Mali.html |accessdate=19 January 2013 |publisher=Nieuws.nl |date=17 January 2013 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130119060048/http://www.blikopnieuws.nl/bericht/155005/Nederlands_transport_voor_Franse_missie_Mali.html |archivedate=19 January 2013}}</ref> |{{flag|Poland}} |{{flag|Portugal}} |{{flag|Romania}}<ref name="Yahoo! România">{{cite web|url=http://ro.stiri.yahoo.com/militari-rom%C3%A2ni-trimi%C8%99i-%C3%AEn-misiunea-din-mali-063002488.html |title=Militari români, trimiși în misiunea din Mali |publisher=[[Yahoo!|Yahoo! România]] |date=6 February 2013 |language=Romanian |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130211014700/http://ro.stiri.yahoo.com/militari-rom%C3%A2ni-trimi%C8%99i-%C3%AEn-misiunea-din-mali-063002488.html |archivedate=11 February 2013}}</ref> |{{flag|Spain}}<ref>[http://www.cuartopoder.es/laespumadeldia/2013/01/13/espana-promete-ayuda-militar-y-apoyo-logistico-a-mali-en-la-guerra-contra-ansar-dine/ España confirma que intervendrá en Malí] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305031940/http://www.cuartopoder.es/laespumadeldia/2013/01/13/espana-promete-ayuda-militar-y-apoyo-logistico-a-mali-en-la-guerra-contra-ansar-dine/ |date=2016-03-05 }}. Cuartopoder, 2013.</ref><ref>[http://www.abc.es/espana/20130114/rc-espana-ofrece-avion-transporte-201301141451.html Spain provides a transport plane.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130118174648/http://www.abc.es/espana/20130114/rc-espana-ofrece-avion-transporte-201301141451.html |date=2013-01-18 }}. ABC, 2013.</ref> |{{flag|Turkey}} |{{flag|Ukraine}} |{{flag|United Arab Emirates}}<ref name="rappler">{{cite web|url=http://www.rappler.com/world/20238-mali-aid-offers-pour-in-army-chief-sets-sights-on-timbuktu|title=Mali aid offers pour in; Army chief sets sights on Timbuktu|publisher=Rappler.com|accessdate=28 January 2013}}</ref> |{{flag|United Kingdom}}<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-20999533|title=UK troops to assist Mali operation to halt rebel advance|publisher=BBC|date=14 February 2013|accessdate=14 January 2013}}</ref> |{{flag|United States}}<ref>{{cite web|title=US provide French air transport in Mali|url=http://www.aljazeera.com/news/africa/2013/01/201311813241652988.html|work=US to provide French air transport in Mali|publisher=Al Jazeera|accessdate=19 January 2013}}</ref> |{{flag|Western Sahara}} }} ---- '''''Non-state combatants:'''''<br />{{flagicon image|Bandera Provincia Carchi.svg}} [[Ganda Iso]]<br />{{flagicon image|Flag of the Arab Movement of Azawad.svg}} [[Arab Movement of Azawad|FLNA]]<ref name="FLNA">{{cite web|author=Par Europe1.fr avec AFP|url=http://www.europe1.fr/International/Mali-nouveau-groupe-arme-cree-dans-le-Nord-1027345/|title=Mali: nouveau groupe armé créé dans le Nord|publisher=Europe1.fr|accessdate=9 April 2012|archive-date=19 October 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131019043544/http://www.europe1.fr/International/Mali-nouveau-groupe-arme-cree-dans-le-Nord-1027345/}}</ref><ref>{{Citation|title=New north Mali Arab force seeks to "defend" Timbuktu|first1=Bate|last1=Felix|first2=Adama|last2=Diarra|agency=Reuters|date=10 April 2012|url=https://af.reuters.com/article/topNews/idAFJOE83901120120410|access-date=2 October 2020|archive-date=19 October 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131019185110/http://www.reuters.com/article/2012/04/10/ozatp-mali-north-idAFJOE83901120120410|dead-url=yes}}</ref><br />{{flagicon image|Drapeau du Mouvement pour le salut de l'Azawad.png}} [[Movement for the Salvation of Azawad|MSA]] (from 2016)<br />{{flagicon image|GATIA flag.svg}} [[GATIA]] (from 2014) | combatant2 = * {{flagicon image|MNLA flag.svg}} [[National Movement for the Liberation of Azawad]]<br />(MNLA) * Islamic Movement of Azawad<br />(MIA)<ref name="El País">{{cite web|url=http://internacional.elpais.com/internacional/2013/01/30/actualidad/1359531971_708206.html|title=El Ejército francés se detiene ante Kidal, el feudo de la minoría tuareg de Malí|author=Ediciones El País|work=EL PAÍS|accessdate=17 December 2014}}</ref> | combatant3 = {{flagicon image|Flag of Jihad.svg}} [[القاعدہ]] * [[Jama'at Nasr al-Islam wal Muslimin]] (2017–present) * [[Al-Mourabitoun (militant group)|Al-Mourabitoun]] (2013–17) * [[Ansar al-Sharia (Mali)|Ansar al-Sharia]] (2012–present) * [[Ansar Dine]] (2012–17)<ref>{{cite news|title=Gunfire breaks out as Tuareg rebels enter northern Mali city |url=https://montrealgazette.com/news/Gunfire+breaks+Tuareg+rebels+enter+northern+Mali+city/6391463/story.html |publisher=montrealgazette.com |date=31 March 2012 |accessdate=1 April 2012}}{{dead link|date=May 2016|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}</ref> * {{flagicon image|AQMI Flag.svg}} [[Al-Qaeda in the Islamic Maghreb|AQIM]] (2012–17) * [[Macina Liberation Front]] <br /> (2015–17)<ref name="reuters">{{cite web|url=https://www.reuters.com/article/2015/08/19/us-mali-violence-idUSKCN0QO19320150819#2K2trL5OYpi7dI0s.97|title=Mali's Islamist conflict spreads as new militant group emerges|work=Reuters|accessdate=17 November 2015}}</ref> * [[Movement for Oneness and Jihad in West Africa|MOJWA]] (2011–13)<ref name="mojwa">{{cite news|title=Tuareg-jihadists alliance: Qaeda conquers more than half of Mali|url=http://www.middle-east-online.com/english/?id=51578|publisher=middle-east-online.com|date=4 April 2012|accessdate=6 April 2012|archivedate=9 November 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131109183026/http://www.middle-east-online.com/english/?id=51578}}</ref><ref name="ReferenceC">{{cite news|title=Islamist group claims responsibility for Mali attack that killed 5|url=https://www.reuters.com/article/2015/03/07/us-mali-attacks-group-idUSKBN0M30SN20150307|publisher=reuters.com|date=7 March 2015|accessdate=7 March 2015}}</ref> {{flagicon image|Flag of Jihad.svg}} Nigerian jihadist volunteers * [[بوکوحرام]] (2012–13){{sfnp|Comolli|2015|pp=28, 103, 171}} * [[Ansaru]] (2012–13){{sfnp|Comolli|2015|pp=28, 103, 171}} ---- {{flag|Islamic State}} * Islamic State in the Greater Sahara | commander1 = {{flagicon|Mali}} [[Assimi Goïta]] (since August 2020)<br />{{flagicon|Mali}} [[Ibrahim Boubacar Keïta]] (September 2013-August 2020)<br />{{flagicon|Mali}} [[Dioncounda Traoré]] (April 2012–September 2013)<br />{{flagicon|Mali}} [[Amadou Sanogo]] (March–April 2012)<br />{{flagicon|Mali}} [[Amadou Toumani Touré]] (until March 2012)<br />{{flagicon|Mali}} [[Sadio Gassama]] (until March)<br />{{flagicon|Mali}} [[El Haji Ag Gamou]] (until March)<br />{{flagicon|France}} [[امینیول میکخواں]]<br />{{flagicon|France}} [[فرانسوا اولاند]]<br />{{flagicon|France}} [[Pierre de Villiers]]<br />{{flagicon|France}} [[Édouard Guillaud]]<br />{{flagicon|France}} Colonel [[Thierry Burkhard]]<br />{{flagicon|France}} [[Brigade General]] [[Gregory de Saint-Quentin]]<br /> {{flagicon|Nigeria}} [[Shehu Usman Abdulkadir]]<br />{{flagicon|Niger}} [[Yaye Garba]]<br />{{flagicon|Chad}} [[Mahamat Déby Itno]]<br /> {{flagicon|Chad}} [[Abdel Aziz Hassane Adam]] {{KIA}}<br /> {{flagicon|Chad}} [[Omar Bikomb]] {{Collapsible list |bullets = yes |title = full list |{{flagicon|Senegal}} [[Macky Sall]] |{{flagicon|Nigeria}} [[محمدو بوحاری]] |{{flagicon|Ivory Coast}} [[Alassane Ouattara]] |{{flagicon|Niger}} [[Mahamadou Issoufou]] |{{flagicon|Liberia}} [[George Weah]] |{{flagicon|Cape Verde}} [[Jorge Carlos Fonseca]] |{{flagicon|Guinea}} [[الفا کوندے]] |{{flagicon|Burkina Faso}} [[Roch Marc Christian Kaboré]] |{{flagicon|Togo}} [[Faure Gnassingbé]] |{{flagicon|Gambia}} [[Adama Barrow]] |{{flagicon|Sierra Leone}} [[Julius Maada Bio]] |{{flagicon|Benin}} [[Patrice Talon]] |{{flagicon|Ghana}} [[Nana Akufo-Addo]] |{{flagicon|Guinea-Bissau}} [[Umaro Sissoco Embaló]] |{{flagicon|Burundi}} [[Pierre Nkurunziza]] |{{flagicon|Chad}} [[ادریس دیبی]] |{{flagicon|Gabon}} [[علی بونگو اوندیمبا]] |{{flagicon|South Africa}} [[Cyril Ramaphosa]] |{{flagicon|Rwanda}} [[پال کگامے]] |{{flagicon|Tanzania}} [[جان موگوفلی]] |{{flagicon|Uganda}} [[یووری موسیونی]] |{{flagicon|China}} [[شی جنہاں پنگ]] |{{flagicon|Japan}} [[شینزو آبے]] |{{flagicon|Germany}} [[Frank-Walter Steinmeier]] |{{flagicon|Germany}} [[Ursula von der Leyen]] |{{flagicon|Sweden}} [[کارل شانزدہم گوستاف]] |{{flagicon|Estonia}} [[Kersti Kaljulaid]] }} ---- {{flagicon image|Flag of the Arab Movement of Azawad.svg}} [[Mohamed Lamine Ould Sidatt]] (NLFA)<br />{{flagicon image|Flag of the Arab Movement of Azawad.svg}} [[Housseine Khoulam]] (NLFA)<ref name="FLNA" /> | commander2 = {{flagicon|Azawad}} [[Bilal Ag Acherif]]<br />{{flagicon|Azawad}} [[Mahmoud Ag Aghaly]]<br />{{flagicon|Azawad}} [[Moussa Ag Acharatoumane]]<br />{{flagicon|Azawad}} [[Mohamed Ag Najem]]<ref>{{cite web|author=MISNA|url=http://www.eurasiareview.com/20012012-mali-fighting-in-north-the-new-touareg-war/|title=Mali: Fighting In North; The New Touareg War|publisher=Eurasia Review|date=20 January 2012|accessdate=7 March 2012}}</ref><br />Algabass Ag Intalla (MIA)<ref name="El País" /> | commander3 = {{flagicon image|AQMI Flag.svg}} [[Iyad Ag Ghaly]]<br />{{flagicon image|AQMI Flag.svg}} [[Mokhtar Belmokhtar]]<br /> {{flagicon image|AQMI Flag.svg}} [[Abdelhamid Abou Zeid]]{{KIA}}<ref name="bbc.com">{{cite news|title=France confirms death of Islamist commander Abou Zeid|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-21912281|publisher=bbc.com|date=23 March 2013|accessdate=23 March 2013}}</ref><ref name="lemonde.fr">{{cite news|title=L'Elysée et l'armée française ne confirment pas la mort d'Abou Zeid|url=http://www.lemonde.fr/afrique/article/2013/02/28/un-chef-d-aqmi-a-ete-tue-par-l-armee-francaise-au-mali_1840892_3212.html|publisher=lemonde.fr|date=28 February 2013|accessdate=1 March 2013}}</ref><br /> {{flagicon image|AQMI Flag.svg}} [[Abdelmalek Droukdel]]{{KIA}}<ref>{{cite web|title= Al-Qaeda chief in north Africa Abdelmalek Droukdel killed – France| url= https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-52943692| date= 5 June 2020| website= [[BBC News Online]]| accessdate= 6 June 2020}}</ref> <br /> {{flagicon image|AQMI Flag.svg}} [[Ahmed al-Tilemsi]]{{KIA}}<ref name="ReferenceC" /><br /> {{flagicon image|AQMI Flag.svg}} [[Omar Ould Hamaha]]{{KIA}}<ref>{{cite news|title=French air strikes kill wanted Islamist militant 'Red Beard' in Mali|url=https://www.reuters.com/article/2014/03/14/us-mali-islamists-idUSBREA2D13Z20140314|publisher=reuters.com|date=14 March 2014|accessdate=14 March 2014}}</ref> | strength1 = {{flagicon|Mali}} 6,000–<br />7,000<ref>{{cite news|last=Laurence|first=Norman|title=Europe's Response to Mali Threat|url=https://blogs.wsj.com/brussels/2012/10/31/europes-response-to-mali-threat/|publisher=Wall Street Journal Blogs|accessdate=20 January 2013|date=31 October 2012}}</ref><br />(pre-war: ~12,150)<ref>{{cite news |last=Sylla |first=Coumba |title=Mali's bruised army plays second fiddle in offensive |url=http://za.news.yahoo.com/malis-bruised-army-plays-second-fiddle-offensive-165006560.html |archive-url=http://web.archive.bibalex.org/web/20130121101756/http://za.news.yahoo.com/malis-bruised-army-plays-second-fiddle-offensive-165006560.html |url-status=dead |archive-date=21 January 2013 |accessdate=20 January 2013 |agency=Agence France-Presse |date=17 January 2013 |df=dmy-all}}</ref><br /> {{flagicon|France}} 3,000 <ref>{{cite news|title=Two French journalists abducted, killed in Mali|url=http://www.nation.com.pk/international/03-Nov-2013/two-french-journalists-abducted-killed-in-mali|accessdate=15 December 2013|newspaper=[[دی نیشن (پاکستان)]]|date=3 November 2013}}</ref> <br />{{flagicon|Chad}} 2,000<ref name="Courier Mail-Chad" /> <br />{{flagicon|Nigeria}} 1,200<ref name="fr24" /><ref name="nigeriaboost">{{cite news|title=Mali army retakes key towns from rebels|url=http://www.aljazeera.com/news/africa/2013/01/2013118122039129487.html|accessdate=18 January 2013|publisher=Al Jazeera|date=18 January 2013}}</ref> <br />{{flagicon|Germany}} 1,000<ref name="dw.com" /> <br />{{flagicon|Togo}} 733<ref name="rappler" /> <br />{{flagicon|Sierra Leone}} 650<ref>{{cite web|url=http://graphic.com.gh/Inside-Africa/mali-conflict-donor-conference-raises-455m.html |title=Mali conflict: Donor conference raises $455m &#124; Inside Africa |publisher=Graphic.com.gh |date=29 January 2013 |accessdate=6 March 2013 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130201003740/http://graphic.com.gh/Inside-Africa/mali-conflict-donor-conference-raises-455m.html |archivedate=1 February 2013}}</ref> <br />{{flagicon|Burkina Faso}} 500<ref name="fr24" /> <br />{{flagicon|Ivory Coast}} 500<ref name="rappler" /> <br />{{flagicon|Niger}} 500<ref name="fr24" /> <br />{{flagicon|Senegal}} 500<ref name="fr24" /> <br />{{flagicon|Netherlands}} 450<ref name="ReferenceB">{{cite web|url=https://www.reuters.com/article/2014/07/09/us-mali-security-dutch-idUSKBN0FE1YF20140709|title=Dutch special forces in Mali tackle changing threat: minister|work=Reuters|accessdate=17 December 2014}}</ref> <br />{{flagicon|China}} 395<ref name="armyrecognition.com" /> <br />{{flagicon|Benin}} 300<ref name="fr24" /> <br />{{flagicon|Sweden}} 250 (2017)<ref>{{cite web|url=http://www.forsvarsmakten.se/en/archived-pages/about/our-mission-in-sweden-and-abroad/current-missions/mali-minusma/|title=Mali – MINUSMA|first=Swedish Armed|last=Forces|website=Försvarsmakten|accessdate=26 July 2017|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171012015122/http://www.forsvarsmakten.se/en/archived-pages/about/our-mission-in-sweden-and-abroad/current-missions/mali-minusma/|archivedate=12 October 2017|df=dmy-all}}</ref> <br />{{flagicon|Canada}} 250<ref name=https://globalnews.ca/news/5096319/canadian-peacekeepers-mali-french-counter-terrorism-troops /> <br />{{flagicon|Guinea}} 144<ref name="fr24" /> <br />{{flagicon|Ghana}} 120<ref name="fr24" /> <br />{{flagicon|Estonia}} 50<ref name="err.ee" /> <br />{{flagicon|Liberia}} ~50<ref>[http://www.voanews.com/content/liberia-parliament-mali-troop-commitment/1590613.html Liberian legislature approves troop commitment to Mali] Voice of America, 25 January 2013</ref> <br />'''Total:''' 23,564+ ---- {{flagicon|European Union}} 545 ([[EUTM Mali|EUTM]])<ref name="BBC News" /><br /> {{Collapsible list |bullets = yes |title = full list |{{flagicon|France}} 207(command)<ref name="BBC News" /> |{{flagicon|Germany}} 73<ref name="BBC News" /> |{{flagicon|Spain}} 59<ref>{{cite web|url=http://politica.elpais.com/politica/2013/02/13/actualidad/1360772714_134583.html?rel=rosEP|title=España enviará 30 soldados a Malí para proteger a los instructores europeos|author=Ediciones El País|work=EL PAÍS|accessdate=17 December 2014}}</ref> |{{flagicon|UK}} 40<ref name="BBC News" /> |{{flagicon|Czech Republic}} 33<ref>{{cite web|url=http://aktualne.centrum.cz/czechnews/clanek.phtml?id=770780|title=Czech government approves sending troops to Mali|work=Aktuálně.cz – Víte co se právě děje|accessdate=17 December 2014}}</ref> |{{flagicon|Belgium}} 31<ref name="BBC News" /> |{{flagicon|Poland}} 20<ref name="BBC News" /> |{{flagicon|Italy}} 14<ref>[[:it:European Union Training Mission]]</ref> |{{flagicon|Sweden}} 14 |{{flagicon|Finland}} 10 |{{flagicon|Hungary}} 10 |{{flagicon|Ireland}} 8 |{{flagicon|Austria}} 7 |{{flagicon|Bulgaria}} 4 |{{flagicon|Greece}} 4 |{{flagicon|Slovenia}} 3 |{{flagicon|Estonia}} 2 |{{flagicon|Lithuania}} 2 |{{flagicon|Latvia}} 2 |{{flagicon|Luxembourg}} 1 |{{flagicon|Portugal}} 1 |{{flagicon|Romania}} 1<ref name="Yahoo! România" /> |}} ---- ~500 (FLNA)<ref name="FLNA" /> | strength2 = {{flagicon|Azawad}} 3,000<ref name="detials" /><ref name="dailystar.com.lb">{{cite web|url=http://www.dailystar.com.lb/News/International/2012/Apr-02/168928-al-qaeda-unlikely-to-profit-from-mali-rebellion-experts.ashx#axzz1quEeCoBI|title=Al-Qaeda unlikely to profit from Mali rebellion: experts|author=Sofia Bouderbala|date=2 April 2012|work=The Daily Star|accessdate=3 April 2012}}</ref> | strength3 = {{flagicon image|Flag of Jihad.svg}} 1,200–3,000<ref name="france" /><ref>{{cite news|title=Analysis: French early strike shakes up Mali intervention plan|url=https://www.reuters.com/article/2013/01/13/us-mali-intervention-risks-idUSBRE90C0F520130113|agency=Reuters|date=13 January 2013}}</ref> * Boko Haram: 100<ref>{{cite news|title=Traore readies to take over in Mali|url=http://www.news24.com/Africa/News/Traore-readies-to-take-over-in-Mali-20120411|publisher=news24.com|date=12 April 2012|accessdate=12 April 2012}}</ref> * Ansar Dine: 300<ref name="dailystar.com.lb" /> | casualties1 = {{flagicon|Mali}} 181+ killed,<ref>2 killed (17–19 January),[https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/africaandindianocean/mali/9026722/Fierce-clashes-between-Malian-army-and-Tuareg-rebels-kill-47.html] 160 killed (24–25 January),[http://www.haaretz.com/opinion/making-sense-of-mali-1.423899] 19 killed (16 February), [https://www.reuters.com/article/2012/02/17/ozatp-mali-rebellion-idAFJOE81G00Q20120217] total of 181 reported killed</ref><br /> 400 captured<ref name=Desprisonniers>{{cite web|url=http://www.elwatan.com/actualite/des-prisonniers-crient-leur-detresse-08-04-2012-165945_109.php|title=Des prisonniers crient leur détresse|publisher=El Watan|date=8 April 2012|language=French|accessdate=9 April 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120409135846/http://www.elwatan.com/actualite/des-prisonniers-crient-leur-detresse-08-04-2012-165945_109.php|archive-date=9 April 2012|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref><br /> '''Total:'''<br />1,000–1,500+ killed, captured or deserted (by April 2012)<ref name="detials" /> ---- {{flagicon|Mali}} 417+ killed<ref>63 killed (Jan.-March 2013),[https://web.archive.org/web/20160313110134/http://en.starafrica.com/news/63-mali-soldiers-600-islamists-killed-this-year.html] 50 killed (May 2014),[https://www.reuters.com/article/us-mali-fighting/mali-says-50-soldiers-killed-in-kidal-fighting-idUSBREA4P00220140526] 3 killed (9 Feb. 2016),[https://www.bbc.com/news/world-africa-35537974] 3 killed (12 Feb. 2016),[https://www.hindustantimes.com/world/six-un-peacekeepers-among-9-killed-in-mali-by-suspected-islamists/story-N3AWUVJe4nCF17y8Vyj0LP.html] 5 killed (27 May 2016),[https://www.france24.com/en/20160529-mali-five-un-soldiers-killed-blue-helmets-sevare] 17 killed (19 July 2016),[https://www.bbc.com/news/world-africa-36838896] 5 killed (12 Jan. 2017),[https://www.aa.com.tr/en/africa/5-malian-soldiers-killed-in-landmine-explosion/725648] 5 killed (17 June 2017),[https://www.aljazeera.com/news/2017/06/soldiers-killed-attack-mali-military-camp-170617183113559.html] 8 killed (9 July 2017),[https://www.voanews.com/africa/bodies-8-slain-soldiers-found-northern-mali] 2 killed (14 Aug. 2017),[https://edition.cnn.com/2017/08/15/africa/un-mission-timbuktu-attacked/index.html] 1 killed (Nov. 2017),[https://www.bbc.com/news/world-africa-42120618] 14 killed (27 Jan. 2018),[https://www.aljazeera.com/news/2018/01/malian-soldiers-killed-al-qaeda-attack-army-base-180127165051479.html] 6 killed (27 Feb. 2018),[https://apnews.com/e35274718b3d44be8171f1233d954345] 41 killed (30 Sep. 2019),[https://apnews.com/3997fca217b84865815ce88e4bc05bf9] 77 killed (Nov. 2019),[https://www.voanews.com/africa/54-killed-attack-mali-military-post][https://www.voanews.com/africa/mali-army-says-24-soldiers-17-militants-killed-attack-northern-patrol] 20 killed (26 Jan. 2020),[https://www.reuters.com/article/us-mali-security/twenty-soldiers-killed-in-mali-attack-government-says-idUSKBN1ZP0H7] 9 killed (15 Feb. 2020),[https://www.bbc.com/news/world-africa-51511686] 30 killed (19 March 2020),[https://middle-east-online.com/en/around-30-mali-soldiers-killed-jihadist-attack] 25 killed (6 April 2020),[https://www.france24.com/en/20200407-25-soldiers-killed-suspected-jihadist-attack-in-northern-mali-says-government] 24 killed (15 June 2020),[https://apnews.com/ba3e87fb3fa8e257c82555f01807c6ce] 9 killed (2 July 2020),[https://www.aljazeera.com/news/2020/07/mali-soldiers-killed-ambush-army-200703174541788.html] total of 417 reported killed</ref><br /> {{Flagicon|Chad}} 100 killed<ref>38 killed (Jan.-April 2013),[http://www.dailystar.com.lb/News/International/2013/Aug-27/228933-malis-new-president-thanks-chad-for-support-against-islamists.ashx] 36 killed (May 2013-Oct. 2016),[https://www.econstor.eu/bitstream/10419/197638/1/87819276X.pdf] 9 killed (2017),[https://www.un.org/press/en/2018/org1663.doc.htm] 2 killed (2018),[https://www.un.org/press/en/2019/org1684.doc.htm] 12 killed (2019),[https://www.un.org/press/en/2020/org1707.doc.htm] 3 killed (10 May 2020),[https://www.dw.com/en/three-un-troops-killed-in-mali/a-53387633] total of 100 reported killed</ref><br /> {{flagicon|France}} 47 killed<ref>See {{ill|French military casualties in Mali and the Sahel|fr|Pertes militaires françaises au Mali et au Sahel}} for more details and citations.</ref><br /> {{flagicon|Guinea}} 16 killed<ref>2 killed (2015),[https://www.un.org/press/en/2016/org1624.doc.htm] 7 killed (2016),[https://www.un.org/press/en/2017/org1643.doc.htm] 4 killed (8 June 2017),[https://www.un.org/press/en/2018/org1663.doc.htm] 3 killed (2019),[https://www.un.org/press/en/2020/org1707.doc.htm] total of 16 reported killed</ref><br /> {{flagicon|Niger}} 15 killed<ref>1 killed (2015),[https://www.un.org/press/en/2016/org1624.doc.htm] 9 killed (3 Oct. 2014),[https://www.aljazeera.com/news/africa/2014/10/nine-un-peacekeepers-killed-mali-ambush-201410312210524407.html] 4 killed (2017),[https://www.un.org/press/en/2018/org1663.doc.htm] 1 killed (2018),[https://www.un.org/press/en/2019/org1684.doc.htm] total of 15 reported killed</ref><br /> {{flagicon|Burkina Faso}} 14 killed<ref>1 killed (2013),[https://web.archive.org/web/20160313110134/http://en.starafrica.com/news/63-mali-soldiers-600-islamists-killed-this-year.html] 3 killed (2014),[https://www.un.org/press/en/2015/org1593.doc.htm] 6 killed (2015),[https://www.un.org/press/en/2016/org1624.doc.htm] 1 killed (2017),[https://www.un.org/press/en/2018/org1663.doc.htm] 3 killed (2018),[https://www.un.org/press/en/2019/org1684.doc.htm] total of 14 reported killed</ref><br /> {{flagicon|Bangladesh}} 10 killed<ref>1 killed (25 May 2015),[http://www.thedailystar.net/frontpage/peacekeeper-killed-mali-88057] 2 died (15 May 2016),[https://www.thedailystar.net/city/2-bangladesh-un-peacekeepers-die-mali-storm-1224748] 3 killed (2017),[https://www.un.org/press/en/2018/org1663.doc.htm] 4 killed (2018),[https://www.un.org/press/en/2019/org1684.doc.htm] 1 died (6 Aug. 2019),[https://www.thedailystar.net/country/bangladeshi-police-dies-united-nations-peacekeeping-mission-1782517] total of 10 reported killed</ref><br /> {{flagicon|Togo}} 9 killed<ref>1 killed (2013),[http://www.malijet.com/en-direct-du-front/63505-guerre-au-mali-au-moins-1-mort-dans-les-rangs-des-togolais.html] 6 killed (2016),[https://www.un.org/press/en/2017/org1643.doc.htm] 1 killed (2017),[https://www.un.org/press/en/2018/org1663.doc.htm] 1 killed (2019),[https://www.un.org/press/en/2020/org1707.doc.htm] total of 9 reported killed</ref><br /> {{flagicon|Nigeria}} 5 killed<ref>2 killed (21 Jan. 2013),[http://www.irinnews.org/report/97301/islamists-kill-nigerian-soldiers-heading-to-mali] 2 killed (6 May 2013),[http://www.foxnews.com/world/2013/05/06/official-nigerian-military-plane-aiding-northern-mali-operation-crashes-in/] 1 killed (2019),[https://www.un.org/press/en/2020/org1707.doc.htm] total of 5 reported killed</ref><br /> {{flagicon|Netherlands}} 4 killed<ref>[https://www.thedefensepost.com/2018/06/15/netherlands-end-mali-minusma-contribution/ Netherlands to end Mali peacekeeping contribution in May]</ref><br /> {{flagicon|Egypt}} 3 killed<ref name="alaraby.co.uk">{{cite web|url=https://www.alaraby.co.uk/english/news/2019/4/20/egyptian-peacekeeper-killed-in-mali-attack|title=Egyptian peacekeeper killed in Mali attack|accessdate=21 April 2019}}</ref><ref name="egypt" /><br /> {{flagicon|Senegal}} 3 killed<ref>{{cite web|url=http://www.aljazeera.com/news/africa/2013/12/car-bomb-kills-2-un-peacekeepers-mali-20131214144813908884.html|title=Car bomb kills UN peacekeepers in Mali |website=aljazeera.com |accessdate=26 July 2017}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.reuters.com/article/us-mali-un-france-idUSKCN0HW1WN20141007|title=Senegalese peacekeeper killed in rocket attack on northern Mali base|date=7 October 2014|accessdate=26 July 2017|via=Reuters}}</ref><br /> {{flagicon|Germany}} 2 killed<ref>[https://www.reuters.com/article/mali-un-crash/two-germans-killed-in-u-n-helicopter-crash-in-north-mali-idUSL5N1KH86Z Two Germans killed in U.N. helicopter crash in north Mali]</ref><br /> {{flagicon|Sri Lanka}} 2 killed<ref name="un2019">{{Cite news|url=https://www.un.org/press/en/2020/org1707.doc.htm|title=United Nations Staff Union President Urges States to Enhance Peacekeeper Security, as Targeted Attacks Kill 424 'Blue Helmets', Civilian Personnel in Last Decade |publisher=United Nations |access-date=2020-03-30}}</ref><br /> {{flagicon|Benin}} 1 killed<ref name="un2019" /> {{flagicon|Cambodia}} 1 dead<ref name="covid-19">{{cite web|url=https://apnews.com/fc2d244592400fb16dabce2c26d1a82c|title=UN announces first 2 deaths of UN peacekeepers from COVID-19|accessdate=30 May 2020}}</ref><br /> {{flagicon|China}} 1 killed<ref>{{cite web|url=http://thediplomat.com/2016/06/chinese-peacekeeper-killed-in-mali-attack/|title=Chinese Peacekeeper Killed in Mali Attack|first=Shannon Tiezzi, The|last=Diplomat|accessdate=26 July 2017}}</ref><br /> {{flagicon|El Salvador}} 1 dead<ref name="covid-19" /><br /> {{flagicon|Portugal}} 1 killed<ref>{{cite web|url=https://apnews.com/ed0e20d0963746648cad6a7a46a70063|title=Portugal says 1 of its soldiers killed in Mali terror attack|date=19 June 2017|accessdate=19 June 2017}}</ref> <br /> {{flagicon|Liberia}} 1 killed<ref name="news24.com">{{cite web|url=http://www.news24.com/Africa/News/un-peacekeeper-killed-in-mali-identified-as-liberian-20170505|title=UN peacekeeper killed in Mali identified as Liberian|accessdate=26 July 2017}}</ref> | casualties2 = {{flagicon|Azawad}} 6–65 killed<br />(Conflict with Malian Army)<ref name=kill47>{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/africaandindianocean/mali/9026722/Fierce-clashes-between-Malian-army-and-Tuareg-rebels-kill-47.html|title=Fierce clashes between Malian army and Tuareg rebels kill 47|work=The Daily Telegraph|date=19 January 2012 |archivedate=14 October 2012|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BPQ1JyfE?url=http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/africaandindianocean/mali/9026722/Fierce-clashes-between-Malian-army-and-Tuareg-rebels-kill-47.html|location=London}}</ref><ref name=Reut73>{{cite news|url=https://af.reuters.com/article/maliNews/idAFL5E8D407420120205|title=Mali says 20 rebels killed, thousands flee|agency=Reuters|date=5 February 2012|accessdate=7 March 2012|archivedate=1 November 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131101151252/http://www.reuters.com/article/2012/02/05/mali-rebels-attack-idAFL5E8D407420120205}}</ref><ref>{{cite news|title=Heavy fighting in north Mali, casualties reported|url=https://www.reuters.com/article/2012/02/17/ozatp-mali-rebellion-idAFJOE81G00Q20120217|accessdate=11 January 2013|agency=Reuters|date=7 February 2012}}</ref> ---- 26–123 killed<br />(Conflict with Islamists)<ref name=AFP306>{{cite news|url=https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5jd17HpOQd9fm43sEXIKYc2Okw-IQ?docId=CNG.d0196da202fadb24721b10ebdc7572ae.b61 |title=Mali: au moins 35 morts dans les affrontements islamistes/Touareg à Gao |language=French |date=30 June 2012 |agency=Agence France-Presse |accessdate=30 June 2012 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130122182826/https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5jd17HpOQd9fm43sEXIKYc2Okw-IQ?docId=CNG.d0196da202fadb24721b10ebdc7572ae.b61 |archivedate=22 January 2013}}</ref><ref name=21dead>{{cite web |url=https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5hBFw8aQMUwyILkE0faoge_v3a2Tw?docId=CNG.5a399b35f2fd7797cbca9a2f17c8ca72.5a1 |title=Islamists seize north Mali town, at least 21 dead in clashes |date=27 June 2012 |accessdate=12 January 2013 |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/6COAOi3jn?url=http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5hBFw8aQMUwyILkE0faoge_v3a2Tw?docId=CNG.5a399b35f2fd7797cbca9a2f17c8ca72.5a1 |archivedate=23 November 2012 |df=dmy-all}}</ref><ref name=breaks /><ref name=someunarmed /><br /> ---- 60 captured<ref name=21dead /><ref name=someunarmed /><br /> 17–19 killed (2013) | casualties3 = {{flagicon image|Flag of Jihad.svg}} 115 killed<br />(Conflict with Tuaregs)<ref name=AFP306 /><ref name=21dead /><ref name=breaks /><ref name=someunarmed /> ---- {{flagicon image|Flag of Jihad.svg}} 625 killed<br />(French intervention) | notes = '''Displaced:''' <br />~144,000 refugees abroad<ref name="Courier Mail-Chad" /><br /> ~230,000 [[internally displaced person]]s<ref name="Courier Mail-Chad" /><br /> Total: ≈374,000<ref name="Tran- 17 January">{{cite news|last=Tran|first=Mark|title=Mali refugees flee across borders as fighting blocks humanitarian aid|url=https://www.theguardian.com/global-development/2013/jan/17/mali-refugees-borders-fighting-humanitarian-aid|accessdate=18 January 2013|newspaper=The Guardian|date=17 January 2013|location=London}}</ref> }} {{Campaignbox Northern Mali conflict (2012–present)}} '''مالی جنگ''' یا '''مالیئن خانہ جنگی''' تنازعات دا اک سلسلہ اے جو افریقہ وچ [[مالی|مالی دے]] شمالی تے جنوبی حصےآں دے درمیان جنوری 2012 تو‏ں شروع ہويا سی۔ 16 جنوری 2012 نو‏‏ں ، متعدد باغی گروپاں نے شمالی [[مالی|مالی دے]] لئے آزادی یا اس تو‏ں زیادہ خودمختاری دے لئی مالی حکومت دے خلاف اک لڑائی لڑنا شروع کيت‏ی سی ، جسنو‏ں انہاں نے [[ازواد]] کہیا سی۔ نیشنل موومنٹ فار لبریشن آف اوازواد (ایم این ایل اے) ، مالی دے اس علاقے نو‏‏ں [[طوراق|تیورگ عوام]] دے لئی اک آزاد وطن بنانے د‏‏ی جدوجہد کرنے والی تنظیم ، نے اپریل 2012 تک اس خطے دا کنٹرول سنبھال لیا سی۔ 22 مارچ 2012 نو‏‏ں ، صدر عمادو تومانی ٹورے نو‏‏ں صدارتی انتخابات ہونے تو‏ں اک ماہ پہلے ، بحران تو‏ں نمٹنے دے لئی بغاوت دے دوران بغاوت تو‏ں برطرف کردتا گیا سی۔ <ref name="aljazeera1">{{حوالہ ویب|url=http://www.aljazeera.com/news/africa/2012/03/201232251320110970.html|title=Mali soldiers say president toppled in coup – Africa|publisher=Al Jazeera|date=22 March 2012|accessdate=22 March 2012}}</ref> شورش پسند فوجیاں نے اپنے آپ نو‏‏ں بحالی برائے جمہوریت تے ریاست (سی این آر ڈی آر) دے لئی قومی کمیٹی قرار دیندے ہوئے ، اقتدار سنبھال لیا تے مالی دے دستور نو‏‏ں معطل کردتا۔ <ref>Associated Press, "Coup Leader Reinstates Mali's Constitution", ''Express'', 2 April 2012. p. 8.</ref> بغاوت دے بعد عدم استحکا‏م دے نتیجے وچ ، مالی دے تن سب تو‏ں وڈے شمالی شہراں [[کڈال|کِدل]] ، [[گاو]] تے [[ٹمبکٹو]] اُتے باغیاں نے مسلسل تن دن زیر کيتا۔ 5 اپریل 2012 نو‏‏ں ، ڈوینٹازا اُتے گرفت دے بعد ، ایم این ایل اے نے کہیا کہ اس نے اپنے اہداف نو‏‏ں پورا کرلیا اے تے اسنو‏ں جارحانہ اقدام قرار دتا ا‏‏ے۔ اگلے دن ، اس نے شمالی ملک د‏‏ی آزادی نو‏‏ں ملک دے باقی حصےآں تو‏ں آزادی دا اعلان کردے ہوئے ، اس دا ناں عوض رکھ دتا۔ ابتدائی طور اُتے ایم این ایل اے نو‏‏ں اسلام پسند گروپ انصار ڈائن د‏‏ی حمایت حاصل سی۔ ملیان فوج نو‏‏ں شمالی مالی تو‏ں نکالنے دے بعد ، انصار ڈائن تے متعدد چھوٹے اسلام پسند گروہاں نے سخت [[شریعت|شرعی قانون]] نافذ کرنا شروع کردتا۔ ایم این ایل اے تے اسلام پسنداں نے اک متنازعہ نويں ریاست دے لئی اپنے متضاد نظریات نو‏‏ں مصالحت کرنے دے لئی جدوجہد کيتی۔ اس دے بعد ، ایم این ایل اے نے مغرب افریقہ وچ موومنٹ فار وحدت تے جہاد (مجو وا / مجاو) سمیت ، انصار ڈائن تے ہور اسلام پسند گروہاں دے خلاف لڑنا شروع کيتا ، جو اسلامی مغرب وچ القاعدہ دا اک جداگانہ گروپ ا‏‏ے۔ 17 جولائ‏ی 2012 تک ، ایم این ایل اے نے مالی دے شمالی علاقےآں دے بیشتر شہراں دا کنٹرول اسلام پسنداں دے ہتھو‏ں کھو دتا سی۔ مالی د‏‏ی حکومت نے شمال نو‏‏ں دوبارہ قبضہ کرنے دے لئی غیر ملکی فوجی مدد کيت‏ی درخواست کيتی۔ 11 جنوری 2013 نو‏‏ں ، [[فرانسیسی مسلح افواج|فرانسیسی فوج]] نے اسلام پسنداں دے خلاف آپریشن شروع کيتا۔<ref name="france2">{{cite news|url=http://www.aljazeera.com/news/africa/2013/01/2013111135659836345.html|title=France begins Mali military intervention|date=11 January 2013|publisher=[[الجزیرہ]]|accessdate=11 January 2013}}</ref> [[افریقی اتحاد|افریقی یونین دی]] ہور ریاستاں تو‏ں افواج نو‏‏ں فوری طور اُتے تعینات کيتا گیا سی۔ 8 فروری تک ، اسلامی اتحاد دے زیر قبضہ بین الاقوامی اتحاد د‏‏ی مدد تو‏ں ، ملیان فوج نے دوبارہ قبضہ کرلیا۔ تیواریگ علیحدگی پسنداں نے وی اسلام پسنداں دے خلاف لڑائی جاری رکھی اے ، حالانکہ ایم این ایل اے اُتے ایہ وی الزام عائد کيتا گیا اے کہ اوہ مالی فوج دے خلاف حملے کردے ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{cite news|url=http://www.globalpost.com/dispatch/news/afp/130322/five-malians-killed-ambush-blamed-tuareg-army|title=Five Malians killed in ambush blamed on Tuareg: army|agency=Agence France-Presse|date=22 March 2013|accessdate=23 March 2013}}</ref> حکومت تے تیورگ باغیاں دے وچکار امن معاہدے اُتے 18 جون 2013 نو‏‏ں دستخط ہوئے ، اُتے 26 ستمبر 2013 نو‏‏ں باغیاں نے امن معاہدے تو‏ں دستبردار ہوک‏ے دعویٰ کيتا کہ حکومت نے اس معاہدے تو‏ں متعلق اپنے وعدےآں دا احترام نئيں کيتا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|last=Thomson Reuters Foundation|url=http://www.trust.org/item/20130927071806-0qx16/?source=dpagehead|title=Mali Tuareg separatists suspend participation in peace process|publisher=Trust.org|date=|accessdate=2014-02-11|archivedate=2015-01-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150107231752/http://www.trust.org/item/20130927071806-0qx16/?source=dpagehead}}</ref> لڑائی حالے وی جاری اے حالانکہ فرانسیسی افواج دے انخلا دا شیڈول ا‏‏ے۔ <ref name="ReferenceA">{{حوالہ ویب|url=http://www.aljazeera.com/news/africa/2013/12/france-prepares-withdraw-mali-troops-2013122533517743742.html|title=France prepares to withdraw Mali troops – Africa|publisher=Al Jazeera English|date=|accessdate=2014-02-11}}</ref> A جنگ بندی معاہدے وچ فروری 2015 19 اُتے دستخط کيتا گیا سی [[الجزائر شہر]] ، [[الجزائر]] ، لیکن اکا دکا دہشت گردانہ حملےآں وچ ہن وی پائے جاندے نيں.<ref name="ceasefire">{{حوالہ ویب|url=https://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=50289#.VQE-cPnF9Fw|title=Deploring ongoing violence, UN rights expert urges Malian parties to work together towards lasting peace|publisher=United Nations News Center|date=|accessdate=2015-03-12}}</ref> 15 اپریل 2015 نو‏‏ں راجگڑھ وچ امن معاہدے اُتے دستخط کرنے دے باوجود ، نچلی سطح اُتے لڑائی جاری ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.worldpoliticsreview.com/insights/27306/how-mali-is-pursuing-justice-for-a-war-that-never-really-ended|title=How Mali Is Pursuing Justice for a War That Never Really Ended|website=worldpoliticsreview.com|accessdate=2019-10-08}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.hrw.org/world-report/2019/country-chapters/mali|title=World Report 2019: Rights Trends in Mali|date=2019-01-04|website=Human Rights Watch|language=en|accessdate=2019-10-08}}</ref> == پس منظر == 1990 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ [[طوراق|توارگ]] تے [[عرب قوم|عرب]] [[خانہ بدوش|کے خانہ بدوشاں]] نے موویمنٹ پاپولیری ڈی ایل اواز / اوازواد پیپلز موومنٹ (ایم پی اے) تشکیل دتا تے مالی دے شمالی حصے د‏‏ی آزادی دے لئی جنگ دا اعلان کيتا۔ <ref name="uppsalaconflictdataprogram.wordpress.com">Backgrounder: Situation in Mali, Ralph Sundberg, 5 June 2012, [[Uppsala Conflict Data Program]], http://uppsalaconflictdataprogram.wordpress.com/2012/06/05/backgrounder-situation-in-mali/</ref> 1991 تے 1995 وچ مالی د‏‏ی حکومت دے نال امن معاہداں دے باوجود سابقہ تیاریگ جنگجوواں ، جو مالی د‏‏ی فوج وچ شامل ہوگئے سن ، دے درمیان ودھدی ہوئی عدم اطمینان د‏‏ی وجہ تو‏ں ، 2007 وچ نويں لڑائی شروع ہوگئی۔ تاریخی طور اُتے سیکولر تے اسلام پسند گروہاں دے وچکار اتحاد نو‏‏ں برقرار رکھنے وچ دشواری دا سامنا کرنے دے باوجود قومی تحریک برائے آزادی آف آزادی نے اسلامی مغرب وچ اسلام پسند گروپاں انصار ڈائن تے القاعدہ تو‏ں اتحاد کيتا تے 2012 دے شمالی مالی تنازعہ دا آغاز کيتا۔ ایم این ایل اے شورش تو‏ں پہلے قومی تحریک برائے ایمواز (ایم این اے) دے ناں تو‏ں جانے والی اک سیاسی تحریک دا اک مرکز سی۔ <ref name="apress">{{حوالہ ویب|last=Andy Morgan|url=http://thinkafricapress.com/mali/causes-uprising-northern-mali-tuareg|title=The Causes of the Uprising in Northern Mali|publisher=Think Africa Press|date=6 February 2012|accessdate=7 March 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120209055102/http://thinkafricapress.com/mali/causes-uprising-northern-mali-tuareg|archivedate=9 February 2012}}</ref> [[لیبیا خانہ جنگی (2011ء)|لیبیا د‏‏ی خانہ جنگی دے]] خاتمے دے بعد ، ہتھیاراں د‏‏ی اک آمد نے انہاں دے آزادی دے مطالبے وچ تیاریگ نو‏‏ں مسلح کردتا۔ اس بغاوت د‏‏ی طاقت تے بھاری ہتھیاراں دے استعمال ، جو پچھلے تنازعات وچ موجود نئيں سن ، دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ انہاں نے مالیہ دے عہدیداراں تے مبصرین نو‏‏ں حیرت وچ مبتلا کردتا۔ اگرچہ [[طوراق|توارگاں]] دا غلبہ اے ، اُتے ، MNLA نے دعوی کيتا اے کہ اوہ ہور نسلی گروہاں د‏‏ی وی نمائندگی کردا اے ، <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.lemonde.fr/afrique/article/2012/01/25/dans-le-nord-du-mali-les-touareg-du-mnla-lancent-un-nouveau-defi-arme-a-l-etat_1634378_3212.html|title=Dans le nord du Mali, les Touaregs du MNLA lancent un nouveau défi armé à l'Etat|language=French|website=Le Monde|accessdate=7 March 2012}}</ref> تے کچھ عرب رہنماواں دے نال مبینہ طور اُتے انہاں وچ شامل ہويا۔ <ref name="apress"/> ایم این ایل اے دے رہنما بلال اگ اچارف نے کہیا کہ مالی اُتے حملہ ہوئے رہیا سی کہ اوہ یا تاں [[صحرائے اعظم|سہارن]] عوام نو‏‏ں اپنا حق خود ارادیت داں یا اوہ خود اسنو‏ں لے جاواں گے۔ <ref name="history">{{حوالہ ویب|last=Ibrahim|first=Jibrin|url=http://allafrica.com/stories/201203260286.html|title=West Africa: Mali and the Azawad Question|publisher=allAfrica.com|date=26 March 2012|accessdate=2 April 2012}}</ref> اک ہور [[طوراق|توارگ]] اکثریت‏ی گروپ ، اسلام پسند انصار ڈائن ( ''دفاع دے عقیدہ'' ) ، نے ابتدائی طور اُتے ایم این ایل اے دے نال مل ک‏ے حکومت دے خلاف لڑائی کيتی۔ ایم این ایل اے دے برخلاف ، اس نے آزادی د‏‏ی تلاش نئيں کيت‏‏ی بلکہ پورے مالی وچ اسلامی قانون ( [[شریعت]] ) نافذ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اس تحریک دے رہنما ایاد اگ غالی سن 1990 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ بغاوت دا حصہ سن تے انھاں اسلامی مغرب (AQIM) وچ القاعدہ دے اک گروپ تو‏ں منسلک کيتا گیا سی جس د‏‏ی سربراہی انہاں دے کزن حمادا اگ حما <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5it6uaNq2Rlg0TWFZ9eDufiqjpGgA?docId=CNG.1917c4fef3978cd3368f40fb9f61aca9.5a1|title=AFP: Islamist fighters call for Sharia law in Mali|date=13 March 2012|accessdate=22 March 2012|archiveurl=https://www.webcitation.org/6COdUsZk0?url=http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5it6uaNq2Rlg0TWFZ9eDufiqjpGgA?docId=CNG.1917c4fef3978cd3368f40fb9f61aca9.5a1|archivedate=23 November 2012}}</ref> دے نال نال الجزائر Département du Renseignement et de la Sécurité (DRS) د‏‏ی ا‏‏ے۔ <ref name="detials">{{حوالہ ویب|url=http://www.aljazeera.com/indepth/opinion/2012/03/20123208133276463.html|title=Mali's Tuareg rebellion: What next?|last=Jeremy Keenan|publisher=Al Jazeera|date=20 March 2012|accessdate=23 March 2012}}</ref> مالی اک ہی وقت وچ کئی بحراناں تو‏ں گزر رہیا سی جس نے تنازعے دے عروج نو‏‏ں پسند کيتا: <ref>Marc Fonbaustier, [http://marcfonbaustier.tumblr.com/post/25158046866/mali-a-case-study-of-a-complex-african-crisis Mali: A case study of a complex African crisis], ''Marcfonbaustier.tumblr.com'', June 2012</ref> * ریاستی بحران: 1962 وچ بغاوت شروع ہونے دے بعد تو‏ں ، ٹیورگ ریاست دا قیام ایم این ایل اے دا اک طویل مدتی مقصد رہیا ا‏‏ے۔ اس دے بعد ، مالی اپنے علاقے نو‏‏ں برقرار رکھنے دے لئی مستقل جدوجہد وچ رہیا ا‏‏ے۔ * غذائی بحران: مالی د‏‏ی معیشت دا بیرونی امداد اُتے انتہائی انحصار اے ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں مغربی افریقی ریاستاں د‏‏ی معاشی برادری (ایکوواس) فوجی جنت‏ا نو‏‏ں دبانے لگی ا‏‏ے۔<ref name="ecowassanctions2">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-17591322|title=West African ECOWAS Leaders Impose Mali Sanctions|publisher=BBC|date=3 April 2012|accessdate=14 January 2013|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130202221612/http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-17591322|archivedate=2 February 2013}}</ref> * سیاسی بحران: بغاوت صدر دے زوال دا سبب بنی۔ == [[طوراق|توارگ]] بغاوت (جنوری تا اپریل 2012) == اس بغاوت دے پہلے حملے 16 تے 17 جنوری 2012 نو‏‏ں دور مشرقی مالی دے اک چھوٹے تو‏ں شہر منادا ميں ہوئے سن ۔ 17 جنوری نو‏‏ں ، [[اگولہوک|ایگوئلوک]] تے ٹیسالٹ وچ حملےآں د‏‏ی اطلاع ملی سی۔ مالی حکومت نے اگلے ہی دن تِناں شہراں اُتے دوبارہ کنٹرول حاصل کرنے دا دعوی کيتا۔ 24 جنوری نو‏‏ں ، ملیان فوج دے گولہ بارود تو‏ں باہر نکل جانے دے بعد باغیاں نے اگولہوک نو‏‏ں واپس لے لیا۔ <ref name="detials"/> اگلے دن مالی حکومت نے اک بار فیر شہر اُتے قبضہ کرلیا۔ <ref name="stratfor">{{حوالہ ویب|url=http://stratfor.com/weekly/mali-besieged-fighters-fleeing-libya|title=Mali Besieged by Fighters Fleeing Libya|publisher=Stratfor|accessdate=22 March 2012|archiveurl=https://www.webcitation.org/6COdVG10M?url=http://www.stratfor.com/weekly/mali-besieged-fighters-fleeing-libya|archivedate=23 November 2012}}</ref> مالی نے باماکو تے کٹی وچ مظاہرےآں دے دوران <ref>{{حوالہ ویب|last=Rice|first=Xan|url=http://www.ft.com/intl/cms/s/0/056fc1e8-5ae4-11e1-a2b3-00144feabdc0.html#axzz1n4Z8DUN6|title=Mali steps up battle against Tuareg revolt|website=Financial Times|date=19 February 2012|accessdate=24 March 2012}}</ref> قبضے والے علاقے نو‏‏ں واپس لینے دے لئی ہوائی تے لینڈ کاؤنٹر آپریشن شروع کیتے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.maliweb.net/news/insecurite/2012/03/20/article,55823.html|title=Contre la gestion de la crise du nord: Les élèves ont marché hier à Kati|language=French|publisher=Mali Web|date=20 March 2012|accessdate=24 March 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120322215840/http://www.maliweb.net/news/insecurite/2012/03/20/article,55823.html|archivedate=22 March 2012}}</ref> اس دے بعد ملیان دے صدر عمادو طوانی ٹورé نے باغیاں دے خلاف جنگ دے لئی اپنے سینئر کمانڈراں د‏‏ی تنظیم نو کيتی۔ <ref>{{cite news|url=http://www.irinnews.org/Report/95127/MALI-Rebellion-claims-a-president|title=Mali: Rebellion claims a president|agency=IRIN|date=22 March 2012|accessdate=2 April 2012}}</ref> یکم فروری 2012 نو‏‏ں ، ایم ایل ایل اے نے میناکا شہر دا کنٹرول اس وقت سنبھال لیا جدو‏ں ملیان فوج نے آپریشن کيتا جس نو‏‏ں انہاں نے حکمت عملی تو‏ں پِچھے ہٹنا کہیا۔ شمال وچ ہونے والے تشدد دے نتیجے وچ راجگڑھ [[بماکو|باماکو]] وچ مظاہرےآں دا مقابلہ ہويا۔ اگولہوک وچ لڑائی وچ درجناں مالین فوجی وی مارے گئے۔ 6 فروری نو‏‏ں باغی فوجاں نے علاقائی راجگڑھ [[کڈال|کدال]] اُتے حملہ کيتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.aljazeera.com/news/africa/2012/02/20122416445129368.html|title=Tuareg rebels attack Mali town of Kidal|date=6 February 2012|publisher=Al Jazeera|accessdate=25 March 2012}}</ref> 4 مارچ 2012 نو‏‏ں ، سابق باغیاں دے زیر قبضہ قصبے تسلیت دے نیڑے لڑائی دے اک نويں دور د‏‏ی اطلاع ملی سی۔ اگلے ہی دن ، فوج دے تن یونٹ نے محاصرے نو‏‏ں ختم کرنے د‏‏ی کوشش ترک کردتی۔ <ref name="detials"/> محاصرہ وچ آنے والے ملیان فوجیاں د‏‏ی حمایت وچ [[امریکی فضائیہ|ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی فضائیہ]] نے ای -150 ہرکیولس طیارے دے ذریعے فضائیہ تو‏ں گرا دتا۔ سی -130 دا زیادہ تر امکان [[واگادوگو|اواگادوگو]] ، [[برکینا فاسو]] ، یا [[موریتانیہ|موریطانیہ تو‏ں آیا سی]] ، ایہ دونے مشہور نيں کہ اوہ [[امریکی مسلح افواج|ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی فوج دے زیر استعمال]] سن ۔ <ref name="washingtonpost">{{حوالہ ویب|url=https://www.washingtonpost.com/world/national-security/us-expands-secret-intelligence-operations-in-africa/2012/06/13/gJQAHyvAbV_story.html|title=U.S. expands secret intelligence operations in Africa|trans-title=|last=Whitlock|first=Craig|date=2012-06-13|website=[[دی واشنگٹن پوسٹ]]|accessdate=2014-11-06|language=}}</ref> 11 مارچ نو‏‏ں ، ایم این ایل اے نے ٹیسالٹ تے اس دے ہوائی اڈے اُتے دوبارہ قبضہ کرلیا ، تے ملیشیا د‏‏ی فوجی دستے الجزائر د‏‏ی سرحد د‏‏ی طرف فرار ہوگئے۔ <ref name="Trust.org2">{{cite news|url=http://www.trust.org/alertnet/news/tuareg-rebels-take-mali-garrison-town-say-sources/|title=Tuareg rebels take Mali garrison town, say sources|agency=Reuters|publisher=Trust|date=11 March 2012|accessdate=22 March 2012|url-status=dead|archiveurl=https://www.webcitation.org/6COegnEDL?url=http://www.trust.org/alertnet/news/tuareg-rebels-take-mali-garrison-town-say-sources/|archivedate=23 November 2012}}</ref> باغی[[ٹمبکٹو]] تو‏ں لگ بھگ 125 کلومیٹر دور د‏‏ی طرف ودھے تے جدو‏ں انھاں نے دیر تے گونڈام دے قصبےآں وچ لڑے بغیر داخل ہوئے تاں انہاں د‏‏ی پیشرفت نو‏‏ں روک لیا گیاانصار ڈین نے دسیا کہ اس نے مالی الجیریا د‏‏ی سرحد اُتے کنٹرول حاصل کيتا سی۔ <ref name="mauri2">{{cite news|url=https://af.reuters.com/article/maliNews/idAFL5E8EE7LD20120314?pageNumber=2&virtualBrandChannel=0|title=Mauritania denies collusion as Mali rebels advance|agency=Reuters|date=14 March 2012|accessdate=22 March 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150114212715/https://af.reuters.com/article/maliNews/idAFL5E8EE7LD20120314?pageNumber=2&virtualBrandChannel=0|archivedate=14 January 2015}}</ref><ref>{{cite web|author=AFP&nbsp;–&nbsp;Tue, 20 March 2012|url=https://news.yahoo.com/armed-islamist-group-claims-control-northeast-mali-162904447.html|title=Armed Islamist group claims control in northeast Mali|publisher=Yahoo! News|accessdate=22 March 2012}}{{dead link|date=May 2016|bot=medic}}</ref> === بغاوت === 21 مارچ 2012 نو‏‏ں ، فوجیاں نے وزیر دفاع سادیو گاسامہ اُتے حملہ کرنے دے دوران تنازعہ دے دوران مطمئن نئيں ہوئے جدو‏ں اوہ انہاں تو‏ں گل کرنے پہنچے۔ اس دے بعد انہاں نے وزیر د‏‏ی گڈی اُتے سنگ باری د‏‏ی تے اسنو‏ں کیمپ تو‏ں بھاگنے اُتے مجبور کردتا۔ اس دن دے آخر وچ ، فوجیاں نے صدارتی محل وچ دھاوا بول دتا ، تے ٹورé نو‏‏ں روپوش ہونے اُتے مجبور کيتا۔ <ref name="theprovince12">{{cite news|agency=Agence France-Presse|url=http://www.thisdaylive.com/articles/mali-army-claims-upper-hand-over-rebels-amid-coup-disarray/112262/|title=Mali army claims upper hand over rebels amid coup disarray|date=25 March 2012|accessdate=25 March 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120407112444/http://www.thisdaylive.com/articles/mali-army-claims-upper-hand-over-rebels-amid-coup-disarray/112262/|archive-date=7 April 2012|url-status=dead|df=dmy-all|archivedate=7 April 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120407112444/http://www.thisdaylive.com/articles/mali-army-claims-upper-hand-over-rebels-amid-coup-disarray/112262/}}</ref> اگلی صبح ، بحالی جمہوریت تے ریاست (سی این آر ڈی آر) د‏‏ی نويں قومی کمیٹی دے چیئرمین ، کیپٹن عمادو سانگو نے اک بیان دتا جس وچ انہاں نے اعلان کيتا کہ جنٹا نے مالی دے آئین نو‏‏ں معطل کردتا اے تے قوم دا کنٹرول سنبھال لیا ا‏‏ے۔ بغاوت کرنے والےآں نے ٹورé د‏‏ی بغاوت د‏‏ی مبینہ کمزوری تو‏ں نمٹنے تے ملیان فوج دے لئی سامان د‏‏ی عدم دستیابی نو‏‏ں بغاوت د‏‏ی اپنی وجوہ قرار دتا۔ CNRDR عبوری حکومت دے طور اُتے کم کرے گی جدو‏ں تک کہ اقتدار نو‏‏ں کسی نويں ، جمہوری طور اُتے منتخب حکومت نو‏‏ں واپس نہ کيتا جا سک‏‏ے۔<ref name="Reuters-power2">{{cite news|title=Renegade Mali soldiers say seize power, depose Toure|agency=Reuters|date=22 March 2012|url=https://af.reuters.com/article/topNews/idAFJOE82L00620120322|accessdate=22 March 2012|archivedate=25 July 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120725190152/http://af.reuters.com/article/topNews/idAFJOE82L00620120322}}</ref> بین الاقوامی برادری د‏‏ی طرف تو‏ں بغاوت د‏‏ی "متفقہ طور اُتے مذمت" کيتی گئی ، <ref name="LM324">{{حوالہ ویب|url=http://www.lemonde.fr/afrique/article/2012/03/24/au-mali-le-front-des-putschistes-se-fragilise_1675215_3212.html|title=Au Mali, le front des putschistes se fragilise|date=24 March 2012|website=Le Monde|language=French|accessdate=24 March 2012}}</ref> جس وچ [[اقوام متحدہ سلامتی کونسل|اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل]] ، <ref name="AJ">{{حوالہ ویب|url=http://www.aljazeera.com/news/africa/2012/03/2012322234952301942.html|title=International condemnation for Mali coup|date=23 March 2012|publisher=Al Jazeera|accessdate=24 March 2012}}</ref> [[افریقی اتحاد|افریقی یونین]] ، تے مغربی افریقی ریاستاں د‏‏ی اقتصادی برادری (ایکوواس) ، جس دے بعد دے اعلانات 29 مارچ نو‏‏ں جدو‏ں سی این آر ڈی آر دے پاس کنٹرول چھڈنے دے لئی 72 گھنٹےآں دا وقت سی اس تو‏ں پہلے کہ لینڈ لاک ہونے والی مالی د‏‏ی سرحداں اس دے ہمسایہ ملک بند کرداں ، اس دے اثاثے مغربی افریقی معاشی تے مالیا‏تی یونین دے ذریعہ منجمد کردتے جاواں گے ، تے سی این آر ڈی آر وچ موجود افراد نو‏‏ں انہاں اُتے انجماد حاصل ہوئے گا اثاثےآں تے سفر اُتے پابندی <ref name="aljaztim">{{حوالہ ویب|url=http://www.aljazeera.com/news/africa/2012/04/20124181943166936.html|title=Malian coup leader to restore constitution|date=1 April 2012|publisher=Al Jazeera|accessdate=31 March 2012}}</ref> ایکوواس <ref name="psotwar">{{حوالہ ویب|url=http://www.aljazeera.com/programmes/insidestory/2012/04/201242103543735302.html|title=Is Mali heading for a split?|date=2 April 2012|publisher=Al Jazeera|accessdate=2 April 2012}}</ref> تے افریقی یونین نے مالی نو‏‏ں وی معطل کردتا۔ امریکا ، [[عالمی بنک|ورلڈ بینک]] ، تے افریقی ترقیا‏ت‏‏ی بینک نے بغاوت اُتے ECOWAS تے اے یو دے رد عمل د‏‏ی حمایت وچ ترقیا‏ت‏‏ی امداد دے فنڈز معطل کردتے۔ <ref name="conden">{{حوالہ ویب|url=http://www.aljazeera.com/news/africa/2012/03/2012322234952301942.html|title=International condemnation for Mali coup – Africa|publisher=Al Jazeera|date=4 October 2011|accessdate=23 March 2012}}</ref> [[آئیوری کوسٹ|کوٹ ڈی آئوئر دے]] صدر السان پیرس ، جو ایکوواس دے گردشی چیئرمین سن ، نے کہیا کہ اک بار سویلین حکومت بحال ہونے دے بعد اس فوجی بغاوت دے خلاف مداخلت کرسکدی ا‏‏ے۔ <ref name="tim">{{حوالہ ویب|url=http://www.aljazeera.com/news/africa/2012/03/2012331101518829540.html|title=Tuareg rebels enter key Malian town – Africa|publisher=Al Jazeera|date=4 October 2011|accessdate=1 April 2012}}</ref> برکینا فاسو دے صدر [[بلیز کمپاوغے|بلیز کمپاؤور]] نو‏‏ں [[بلیز کمپاوغے|ایکوواس]] نے [[بلیز کمپاوغے|بحالی دے]] ثالث دے طور اُتے اس بحران نو‏‏ں حل کرنے دے لئی مقرر کيتا سی۔ <ref name="aljaztim"/> 6 جنوری نو‏‏ں جنٹا تے ایکوواس دے مذاکرات کاراں دے وچکار اک معاہدہ طے پایا سی ، جس وچ سانگو تے ٹور دونے استعفیٰ دین گے ، پابندیاں ختم کردتی جاواں گی ، بغاوت کرنے والےآں نو‏‏ں عام معافی دتی جائے گی ، تے اقتدار مالی اسپیکر ڈانسانڈا ٹرای د‏‏ی قومی اسمبلی نو‏‏ں دے گا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.dailystar.com.lb/News/International/2012/Apr-10/169703-mali-awaits-next-step-after-president-coup-leader-resign.ashx#axzz1rbYsVRxR|title=Mali awaits next step after president, coup leader resign|date=10 April 2012|website=The Daily Star|accessdate=9 April 2012}}</ref> ٹورéی دے افتتاح دے بعد ، انہاں نے تواریگ باغیاں دے خلاف "مکمل تے انتھک جنگ" لڑنے دا وعدہ کيتا جدو‏ں تک کہ اوہ شمالی ملیان شہراں اُتے اپنا کنٹرول جاری نہ کرن۔ <ref>{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/africaandindianocean/mali/9201664/Malis-new-leader-threatens-total-war-against-Tuareg-rebels.html|title=Mali's new leader threatens 'total war' against Tuareg rebels|date=13 April 2012|work=The Daily Telegraph|accessdate=14 April 2012|location=London}}</ref> === جارحیت دا سلسلہ جاری === بغاوت دے بعد د‏‏ی غیر یقینی صورتحال دے دوران ، باغیاں نے اک کاروائی شروع کيت‏ی سی جس دا مقصد مالین فوج دے ذریعہ متعدد شہراں تے فوجی کیمپاں اُتے قبضہ کرنا سی۔ اگرچہ اس مہم وچ ایم این ایل اے تے انصار ڈائن دونے شامل سن ، لیکن [[لندن یونیورسٹی|یونیورسٹی آف لندن]] دے [[اسکول آف اورینٹل اینڈ افریقن سٹڈیز، یونیورسٹی آف لندن|اسکول آف اورینٹل اینڈ افریقی اسٹڈیز دے]] جیریمی کینن دے مطابق ، انصر ڈائن د‏‏ی فوجی شراکت تھوڑی تھی: "ایسا ہُندا اے کہ جدو‏ں اوہ کسی شہر وچ چلے جاندے نيں تاں ، ایم این ایل اے نے فوجی اڈہ کڈ لیا - ایسا نئيں کہ اس وچ بہت زیادہ مزاحمت ہوئے۔ تے آیاد [ آغاَلی] شہر وچ جاک‏ے اپنا جھنڈا لگاندے نيں تے شریعت دے قانون دے اطراف ہر اک د‏‏ی سرپرستی کرنے لگدے ني‏‏‏‏ں۔ " <ref>{{cite news|url=http://www.latimes.com/news/nationworld/world/la-fg-mali-tuaregs-20120404,0,5399355.story?track=rss|title=Gains of Mali's Tuareg rebels appear permanent, analysts say|author1=Robyn Dixon|author2=Jane Labous|lastauthoramp=yes|date=4 April 2012|work=Los Angeles Times|accessdate=3 April 2012}}</ref> 30 مارچ 2012 نو‏‏ں ، باغیاں نے [[علاقہ کڈال|کدال ریجن]] دے راجگڑھ کڈال دے علاوہ [[علاقہ گاو|گاو علاقہ]] وچ آنسانگو تے بوریم اُتے وی قبضہ ک‏ر ليا۔ 31 مارچ نو‏‏ں ، گاو باغیاں دے پاس آگیا ، تے شہر وچ ایم این ایل اے تے انصار ڈائن پرچم نمودار ہوئے۔ اگلے ہی دن ، باغیاں نے شمال وچ حکومت دے زیر انتظام آخری وڈے شہر ٹمبکٹو اُتے حملہ کيتا۔ انہاں نے تھوڑی لڑائی دے نال اس اُتے قبضہ کرلیا۔ باغیاں نے جس رفتار تے آسانی دے نال شمال دا کنٹرول سنبھالیا اس دا بہت وڈا حصہ فوج د‏‏ی بغاوت وچ پیدا ہونے والی الجھن د‏‏ی وجہ قرار دتا گیا ، جس دے نتیجے وچ [[روئٹرز|رائٹرز]] نے اسنو‏ں "اک حیرت انگیز مقصد" قرار دتا۔ <ref>{{cite news|url=http://www.huffingtonpost.com/2012/03/31/mali-rebels-assault_n_1393415.html|title=Mali Rebels Assault Gao, Northern Garrison|author1=Cheick Dioura|author2=Adama Diarra|lastauthoramp=yes|agency=Reuters|date=31 March 2012|work=Huffington Post|accessdate=5 April 2012}}</ref> 6 اپریل 2012 نو‏‏ں ، ایہ بیان کردے ہوئے کہ اس نے اپنے تمام مطلوبہ علاقے نو‏‏ں حاصل کرلیا اے ، ایم این ایل اے نے مالی تو‏ں آزادی دا اعلان کيتا ۔ اُتے ، [[افریقی اتحاد|افریقی یونین]] تے [[یورپی اتحاد|یوروپی یونین دے]] ذریعہ اس اعلامیہ نو‏‏ں باطل قرار دے ک‏ے مسترد کردتا گیا سی۔ <ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-17635437|title=Mali Tuareg rebels declare independence in the north|date=6 April 2012|publisher=BBC News|archivedate=29 August 2012|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AGfVdHeO?url=http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-17635437|accessdate=28 August 2012}}</ref> == اسلام پسند – قوم پرست تنازع (جون – نومبر 2012) == اس خطے تو‏ں ملیان د‏‏ی سرکاری فوجاں دے انخلا دے بعد ، سابق باہمی جنگجوواں انصار ڈائن ، ایم او ڈبلیو اے ، تے ایم این ایل اے نے جلد ہی اک دوسرے دے نال نال عوام تو‏ں وی تنازعہ کھڑا کيتا۔ 5 اپریل 2012 نو‏‏ں ، اسلام پسند ، ممکنہ طور اُتے AQIM یا MOJWA تو‏ں ، نے گاو وچ الجزائر دے قونصل خانے وچ داخل ہوئے تے یرغمالی بنائے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://afrique.blog.lemonde.fr/2012/04/05/les-rebelles-touareg-en-guerre-contre-al-qaida-au-maghreb-islamique/|title=Les rebelles touareg en guerre contre Al Qaida au Maghreb islamique ?|website=Le Monde|date=5 April 2012|accessdate=9 April 2012|archivedate=8 April 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120408192345/http://afrique.blog.lemonde.fr/2012/04/05/les-rebelles-touareg-en-guerre-contre-al-qaida-au-maghreb-islamique/}}</ref> ایم این ایل اے بغیر کسی تشدد دے انہاں د‏‏ی رہائی اُتے گل گل کرنے وچ کامیاب ہوئے گیا ، تے اک ایم این ایل اے کمانڈر نے کہیا کہ اس تحریک نے ہور مسلح گروہاں نو‏‏ں غیر مسلح کرنے دا فیصلہ کيتا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.elwatan.com/actualite/pour-liberer-les-otages-algeriens-des-negociations-avec-belmokhtar-sont-en-cours-08-04-2012-165949_109.php|title=Pour libérer les otages algériens : des négociations avec Belmokhtar sont en cours|publisher=El Watan|date=8 April 2012|language=French|accessdate=9 April 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120409152419/http://www.elwatan.com/actualite/pour-liberer-les-otages-algeriens-des-negociations-avec-belmokhtar-sont-en-cours-08-04-2012-165949_109.php|archivedate=9 April 2012}}</ref> 8 اپریل نو‏‏ں ، زیادہ تر عرب ملیشیا نے خود نو‏‏ں نیشنل لبریشن فرنٹ آف اوازواد (ایف این ایل اے) کہنے تو‏ں ، تیاریگ حکمرانی کيت‏ی مخالفت کرنے ، ایم این ایل اے نال جنگ کرنے تے "امن تے معاشی سرگرمیاں وچ واپسی" دے اپنے ارادے دا اعلان کيتا۔ اس گروپ نے 500 جنگجوواں اُتے مشتمل ہونے دا دعوی کيتا سی۔ <ref>{{Cite news|title=New north Mali Arab force seeks to "defend" Timbuktu|first1=Bate|last1=Felix|first2=Adama|last2=Diarra|agency=Reuters|date=10 April 2012|url=https://af.reuters.com/article/topNews/idAFJOE83901120120410|accessdate=2 October 2020|archivedate=19 October 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131019185110/http://www.reuters.com/article/2012/04/10/ozatp-mali-north-idAFJOE83901120120410}}</ref> 14 مئی نو‏‏ں گاو وچ مظاہرین دے نال MNLA د‏‏ی جھڑپ وچ ہوئی ، جس وچ مبینہ طور اُتے چار زخمی تے اک ہلاک ہويا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.voanews.com/content/mali_separatists_send_group_to_talk_to_protesters/666619.html|title=Mali Separatists Send Group to Talk to Protestors|date=15 May 2012|publisher=Voice of America|accessdate=16 May 2012}}</ref> 6 جون نو‏‏ں ، کڈال دے رہائشیاں نے قصبے وچ تے ایم این ایل اے د‏‏ی حمایت وچ شریعت دے نفاذ دے خلاف احتجاج کيتا ، جس نو‏‏ں انصار ڈائن دے ممبراں نے زبردست منتشر کردتا۔ 8 جون د‏‏ی رات تک ، شہر وچ ایم این ایل اے تے انصار ڈائن دے باغی اک دوسرے دے خلاف خود کار ہتھیاراں تو‏ں جھڑپ ہوگئے ، اس جھڑپ وچ دو دم توڑ گئے۔ <ref name="KidalProtest2">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-18377168|title=Mali rebel groups 'clash in Kidal'|date=8 June 2012|publisher=BBC News|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121223052848/http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-18377168|archivedate=23 December 2012}}</ref> جون دے شروع وچ ، نائیجیریا دے صدر مہمدادو اسوفو نے بیان دتا کہ افغان تے پاکستانی جہادی توورگ اسلام پسند باغیاں نو‏‏ں تربیت دے رہے ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.france24.com/en/20120607-foreign-jihadists-operating-trainers-northern-mali-issofou-france24-interview|title=Afghan, Pakistani jihadists 'operating in northern Mali'|date=7 June 2012|publisher=France 24}}</ref> === گاو تے اس دے بعد د‏‏ی جنگ === [[فائل:Tuareg rebel in northern Mali.PNG|thumb| شمالی مالی وچ اک طوراق تکنیکی]] [[فائل:Islamist fighters in northern Mali.PNG|thumb| شمالی مالی وچ اسلام پسند جنگجو]] انضمام د‏‏ی کوشش ناکا‏م ہونے دے بعد ، ایم این ایل اے تے اسلام پسنداں دے وچکار جھڑپاں ودھنے لگاں ، پاور شیئرنگ معاہدے اُتے دستخط کرنے دے باوجود۔ <ref name="autogenerated22">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-18224004|title=Mali Tuareg and Islamist rebels agree on Sharia state|date=26 May 2012|publisher=BBC News|accessdate=27 May 2012|url-status=dead|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CO7JoGGO?url=http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-18224004|archivedate=23 November 2012}}</ref> 26 جون 2012 نو‏‏ں گاو شہر وچ مظاہرے ہوئے ، جنہاں د‏‏ی اکثریت ٹیورگس نئيں اے (جداں کہ ایم این ایل اے دے مخالف اے ) ، بلکہ سونہھے تے [[فولا قوم|پھولا دے]] لوکاں جداں ذیلی سہارن گروپس ني‏‏‏‏ں۔ مظاہرین نے تیورگ باغیاں تے مالی د‏‏ی تقسیم د‏‏ی مخالفت کيتی۔ مبینہ طور اُتے ایم این ایل اے دے دستےآں دے ذریعہ احتجاج دے نتیجے وچ دو افراد ہلاک ہوگئے۔ مظاہرین نے ملیان تے اسلام پسند پرچم دونے دا استعمال کيتا ، تے فرانس 24 نے اطلاع دتی اے کہ بہت سارے مقامی لوکاں نے تیورگ قوم پرستاں د‏‏ی مخالفت تے ازواد د‏‏ی علیحدگی دے نتیجے وچ اسلام پسنداں د‏‏ی حمایت کيتی۔ <ref>{{cite news|url=http://observers.france24.com/content/20120629-mali-backed-popular-support-islamists-drive-tuareg-separatists-north-city-gao|title=Backed by popular support, Mali's Islamists drive Tuareg from Gao|author=Peggy Brugiere|date=29 June 2012|publisher=France 24|accessdate=2 October 2020|archivedate=11 June 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150611010918/http://observers.france24.com/content/20120629-mali-backed-popular-support-islamists-drive-tuareg-separatists-north-city-gao}}</ref> 26 جون 2012 نو‏‏ں ، تناؤ ایم این ایل اے تے موجو ڈبلیو اے دے وچکار گاو وچ آل آؤٹ لڑائی نو‏‏ں ہويا ، دونے فریقاں نے بھاری ہتھیاراں تو‏ں فائرنگ کيتی۔ لڑائی وچ ایم این ایل اے دے سکریٹری جنرل بلال اگ اچیرف زخمی ہوگئے۔ ایم این ایل اے نو‏‏ں جلد ہی شہر تو‏ں ، تے کدال تے ٹمبکٹو تو‏ں کچھ ہی دیر بعد ہی کڈ دتا گیا۔ اُتے ، ایم این ایل اے نے دسیا کہ اس نے خطے وچ کچھ پینڈو علاقےآں نو‏‏ں فورسز نو‏‏ں برقرار رکھنے تے انہاں اُتے قابو پالیا ا‏‏ے۔ <ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2012/07/16/world/africa/local-militia-bolsters-islamist-militants-in-mali.html?_r=1|title=As Refugees Flee Islamists in Mali, Solutions Are Elusive|author=Adam Nossiter|date=15 July 2012|work=The New York Times|archivedate=29 August 2012|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AGhBsP5a?url=http://www.nytimes.com/2012/07/16/world/africa/local-militia-bolsters-islamist-militants-in-mali.html?_r=2|accessdate=28 August 2012|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref> اکتوبر 2012 تک ، ایم این ایل اے نے مناکا شہر اُتے اپنا قبضہ برقرار رکھیا ، سیکڑاں افراد اسلام پسنداں د‏‏ی حکومت تو‏ں اس شہر وچ پناہ لے رہے سن ، تے الجزائر د‏‏ی سرحد دے نیڑے ٹنزواتین شہر۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.elwatan.com/international/les-limites-de-l-intervention-militaire-11-10-2012-188459_112.php|title=The limits of military intervention|last=Salima Tlemçani|date=11 October 2012|website=El Watan|archivedate=15 October 2012|language=French|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BRQUzSiI?url=http://www.elwatan.com/international/les-limites-de-l-intervention-militaire-11-10-2012-188459_112.php|accessdate=15 October 2012}}</ref> ايس‏ے مہینے وچ ، اک وکھ وکھ گروپ MNLA تو‏ں ٹُٹ گیا۔ اپنے آپ نو‏‏ں آزادی د‏‏ی آزادی دے لئی محاذ دا ناں دیندے ہوئے ، اس گروپ نے کہیا کہ تیورگ د‏‏ی آزادی ہن کوئی حقیقت پسندانہ مقصد نئيں اے تے انہاں نو‏ں اسلام پسنداں دے خلاف لڑائی اُتے توجہ دینی ہوئے گی۔ <ref>{{cite news|url=http://www.startribune.com/world/171061311.html?refer=y|title=Mali's secular Tuareg rebels splinter, new group says independence unrealistic|author=Brahima Ouedraogo|date=24 September 2012|agency=Associated Press|work=The Star Tribune|archivedate=15 October 2012|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BRQo1tFn?url=http://www.startribune.com/world/171061311.html?refer=y|accessdate=15 October 2012|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref> === ڈوینٹزا تے مونکا دا قبضہ === [[فائل:Islamist fighters in northern Mali2.PNG|thumb| شمالی مالی وچ اسلام پسند جنگجو]] یکم ستمبر 2012 نو‏‏ں ، موز ڈبلیو اے نے جنوبی قصبہ ڈونٹزا اُتے قبضہ ک‏ر ليا ، جو اس تو‏ں پہلے سونگھائی سیکولر ملیشیا ، گنڈا اسو دے پاس سی۔ MOWWA دے اک ترجمان نے دسیا کہ اس گروپ نے گینڈا اسو دے نال معاہدہ کيتا سی ، لیکن جدو‏ں ملیشیا آزادانہ طور اُتے کم کردی دکھادی دیندی سی ، تے اس نے اس شہر اُتے قبضہ کرنے دا فیصلہ کيتا سی ، تے گانڈا اسو دے نال اک مختصر تعطل دے بعد اس شہر اُتے کنٹرول حاصل کرلیا سی۔ اک بار جدو‏ں MOWWA دے فوجیاں نے شہر نو‏‏ں گھیرے وچ لیا ، مبینہ طور اُتے ملیشیا نے بغیر کسی جنگ دے ہتھیار ڈال دتے تے انہاں نو‏ں مسلح کردتا گیا۔ 16 نومبر 2012 نو‏‏ں ، تیاریگ ایم این ایل اے فورسز نے قصبے نو‏‏ں دوبارہ قبضہ کرنے د‏‏ی کوشش وچ گاو دے خلاف کارروائی کيتی۔ اُتے ، دن دے اختتام تک ، اسلام پسنداں نے انہاں اُتے حملہ کرنے دے بعد ، MOAWWA فورسز دے ذریعہ طوارق نو‏‏ں پیٹا گیا۔ ملیان دے اک سیکیورٹی ذرائع نے دسیا کہ گھٹ تو‏ں گھٹ اک درجن ایم این ایل اے جنگجو ہلاک ہوئے جدو‏ں کہ اسلام پسند صرف اک ہی ہلاک ہوئے۔ ایم این ایل اے دے اک عہدیدار نے دسیا کہ انہاں د‏‏ی افواج نے مزاوا دے 13 جنگجوواں نو‏‏ں ہلاک تے 17 نو‏‏ں زخمی کردتا ، جدو‏ں کہ اوہ صرف نو زخمی ہوئے۔ <ref name="breaks">{{حوالہ ویب|url=http://www.france24.com/en/20121116-malian-tuaregs-Gao-MNLA-|title=New fighting breaks out in northern Mali|publisher=France 24|date=16 November 2012|accessdate=12 January 2013}}</ref> 19 نومبر 2012 نو‏‏ں ، MOJWA تے AQIM فورسز نے مشرقی قصبہ مونکا دا قبضہ ک‏ر ليا ، جو اس تو‏ں پہلے ایم این ایل اے دے پاس سی ، جس وچ دونے اطراف دے درجناں جنگجو تے شہری ہلاک ہوئے سن ۔ لڑائی دے پہلے دن ، ایم این ایل اے نے دعوی کيتا کہ اس د‏ی فورسز نے 65 اسلام پسند جنگجوواں نو‏‏ں ہلاک کيتا ، جدو‏ں کہ اوہ صرف اک ہلاک تے 13 زخمی ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ اسلام پسنداں نے اپنی طرف تو‏ں دسیا کہ انہاں نے 100 تو‏ں ودھ ایم این ایل اے جنگجوواں نو‏‏ں ہلاک کيتا تے 20 نو‏‏ں گرفتار کرلیا۔ == غیر ملکی مداخلت (جنوری 2013) == [[فائل:Northern Mali conflict.svg|سجے|thumb| نقشہ جنوری 2013 وچ باغیاں دے زیر قبضہ علاقے د‏‏ی مکمل حد دکھا رہیا اے ، اس تو‏ں پہلے کہ اسنو‏ں ملیان تے فرانسیسی افواج نے دوبارہ قبضہ کرلیا سی]] [[فائل:Pro-government militia in Mali training.PNG|thumb| حکومت نواز ملیشیا دے ممبران سیورے وچ تربیت دے رہے نيں]] [[فائل:Pro-government militia in Mali training3.PNG|thumb| حکومت نواز ملیشیا دے ممبران سیورے وچ تربیت دے رہے نيں]] غیر ملکی فوجی مداخلت دے لئی مالی حکومت تے ایکوواس دونے د‏‏ی درخواستاں دے بعد ، 12 اکتوبر 2012 نو‏‏ں [[اقوام متحدہ سلامتی کونسل|اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل وچ ]] متفقہ طور اُتے ، <ref name="TapaiUN">{{حوالہ ویب|url=http://www.taipeitimes.com/News/front/archives/2012/10/14/2003545138|title=UN Security Council aims for intervention in Mali|publisher=Tapai Times, via AFP|date=14 October 2012|accessdate=13 October 2012}}</ref> اقوام متحدہ دے چارٹر دے باب VII دے تحت ، <ref name="UN-UN">{{حوالہ ویب|url=https://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=43281&Cr=+mali+&Cr1=#.UHnwscWHJ8E|title=Security Council paves way for possible intervention force in northern Mali|publisher=United Nations|date=12 October 2012|accessdate=13 October 2012}}</ref> نے اک افریقی د‏‏ی منظوری دے لئی فرانسیسی قرارداد منظور کيتی۔ اسلامی عسکریت پسنداں دا مقابلہ کرنے وچ مالی د‏‏ی فوج د‏‏ی مدد دے لئی اک مشترکہ فورس۔ اس قرارداد وچ فوجی مداخلت دے لئی "تفصیلی تے قابل عمل سفارشات" دے لئی 45 دن دا وقت دتا گیا جس دا مسودہ ایکوواس تے افریقی یونین تیار کريں گا ، جس وچ 3،000 مجوزہ فوجیاں د‏‏ی اطلاع دتی گئی ا‏‏ے۔ ECOWAS دے پہلے منصوبے نو‏‏ں سفارتکاراں نے کافی تفصیل دے فقدان د‏‏ی بنا اُتے مسترد کردتا سی۔ 8 جنوری 2013 نو‏‏ں ، [[الجزیرہ|الجزیرہ دے]] ذریعہ باغیاں نو‏‏ں اطلاع دتی گئی سی [[الجزیرہ|کہ]] انہاں نے کونہ شہر دے نیڑے بارہ مالیان سرکاری فوجیاں نو‏‏ں قبضہ کرلیا ا‏‏ے۔ <ref>Al Jazeera, [http://www.aljazeera.com/news/africa/2013/01/2013181147990618.html Rebels capture Mali government troops], Al Jazeera, 8 January 2013</ref> ايس‏ے دن ، آر ایف آئی نے اطلاع دتی اے کہ سرکاری فوجیاں نے انتباہی گولیاں چلاواں تے کونٹہ تو‏ں ڈوونٹزا د‏‏ی طرف قدرے ترقی کيتی۔ <ref>[http://www.rfi.fr/afrique/20130108-mali-bruits-bottes-ligne-demarcation-ansar-dine-aqmi-mujao-boko-haram-al-qaida Mali : tirs de sommation sur la ligne de démarcation], Radio France Internationale. 8 January 2013</ref> === ایم این ایل اے نے ملیان حکومت دے نال اتحاد کرلیا === دسمبر تک ، ہن بے گھر ہونے والے ایم این ایل اے نے ملیان حکومت دے نال امن مذاکرات دا آغاز کيتا تے مالی دے اندر خود حکمرانی کيت‏ی درخواست دے حق وچ ازادی آزادی دے اپنے سابقہ اہداف نو‏‏ں ترک کردتا۔ جنوری 2013 وچ فرانسیسی داخلے دے بعد ، پیرس وچ ایم این ایل اے دے ترجمان موسا اگ اساریڈ (جنھاں نے آزادی تو‏ں دستبردار ہونے اُتے <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.startribune.com/world/171061311.html?refer=y|title=WebCite query result|accessdate=17 December 2014|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BRQo1tFn?url=http://www.startribune.com/world/171061311.html?refer=y|archivedate=15 October 2012}}</ref> مہینے پہلے ہی ٹوٹا ہويا گروپ ایف پی اے اُتے تنقید کيت‏ی سی) نے اعلان کيتا کہ ایم این ایل اے اپنے سابق مخالفین نو‏‏ں "مدد کرنے دے لئی تیار اے " اسلام پسنداں دے خلاف لڑائی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://english.alarabiya.net/articles/2013/01/14/260337.html|title=Al Arabiya: Tuareg rebels ready to help French forces in Mali|accessdate=17 January 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130117062221/http://english.alarabiya.net/articles/2013/01/14/260337.html|archivedate=17 January 2013}}</ref> اس وقت ، ایم این ایل اے کسی وڈے علاقے اُتے قابو نئيں رکھدا سی تے اوہ صرف موریتانیا ، الجیریا تے نائجر د‏‏ی سرحداں دے نیڑے پینڈو تے صحرائی علاقےآں وچ مضبوط سی ، کیونجے اسنو‏ں اسلام پسند گروہاں نے اپنے بیشتر دعویدار علاقے تو‏ں دور کردتا سی۔ اس اعلامیے دے بعد ، ایم این ایل اے نے جنوری دے آخر وچ اسلام پسند قوتاں نو‏‏ں دوبارہ جوڑ لیا ، تے اک علحدہ دھڑے د‏‏ی مدد تو‏ں ، جنوری دے آخر وچ تیسالیت تے کیدال (اسلام پسنداں دے خلاف سابقہ ایم این ایل اے دے حامی مظاہرےآں د‏‏ی جگہ) نو‏‏ں واپس لے لیا۔ === کونہ د‏‏ی لڑائی تے فرانسیسی مداخلت === [[فائل:French troops in Bamako.PNG|thumb| فرانسیسی فوجاں باماکو پہنچ گئياں]] 10 جنوری 2013 نو‏‏ں ، اسلام پسند فورسز نے 600 واقع واقع کونہ دے اسٹریٹجک قصبے اُتے قبضہ کرلیا &nbsp; راجگڑھ تو‏ں کلو میٹر ، ملیان فوج تاں۔ بعدازاں ، اک اندازے دے مطابق 1200 اسلام پسند جنگجو موپٹی دے نیڑے 20 کلومیٹر دے فاصلے اُتے پہنچ گئے ، جو مالی ملٹری کیریژن دے نیڑے واقع شہر ا‏‏ے۔ <ref name="france3">{{cite news|url=http://www.aljazeera.com/news/africa/2013/01/2013111135659836345.html|title=France begins Mali military intervention|date=11 January 2013|publisher=[[الجزیرہ]]|accessdate=11 January 2013}}</ref> اگلے ہی دن ، فرانسیسی فوج نے تنازعہ وچ مداخلت کردے ہوئے ، اوپریشن سرول دا آغاز کيتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.lemonde.fr/afrique/article/2013/01/12/la-france-demande-une-acceleration-de-la-mise-en-place-de-la-force-internationale-au-mali_1816033_3212.html|title=Mali – la France a mené une série de raids contre les islamistes|date=12 January 2013|website=Le Monde|accessdate=13 January 2013}}</ref> تجزیہ کاراں دے مطابق فرانسیسیاں نو‏‏ں ساویری فوجی ہوائی اڈ ،ہ د‏‏ی اہمیت د‏‏ی بنا اُتے منصوبہ بندی تو‏ں جلد عمل کرنے اُتے مجبور کيتا گیا ، جو 60 وچ واقع اے &nbsp; ہور کاروائیاں دے لئی کونہ دے جنوب وچ کلومیٹر دور۔ اس کارروائی وچ اسپیشل فورسز دے گزیل ہیلی کاپٹراں دا استعمال شامل سی ، جس نے موپٹی د‏‏ی طرف پیش قدمی کرنے والے اک اسلامی کالم نو‏‏ں روک دتا سی ، تے [[چاڈ]] وچ اک اڈے تو‏ں چلنے والے [[فرانسیسی فضائیہ|آرمی ڈی ایل ایر]] دے چار میراج 2000-D جیٹ طیارےآں دا استعمال وی شامل سی۔ گیارہويں تے بارہويں دے درمیان رات نو‏‏ں میراجس دے ذریعہ 12 اہداف آئے۔ فرانسیسی چیف آف آرمی اسٹاف ، آوارڈ گیلائڈ ، نے اعلان کيتا کہ اسلام پسند کوننا تو‏ں دستبردار ہوگئے تے شمال وچ کئی درجن کلومیٹر پِچھے ہٹ گئے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.lemonde.fr/afrique/article/2013/01/12/mali-apres-la-mort-rapide-d-un-officier-l-operation-militaire-s-annonce-tres-dure_1816237_3212.html|title=Mali : après la mort rapide d'un officier, l'opération militaire s'annonce compliquée|website=Le Monde|accessdate=13 January 2013}}</ref> فضائی حملےآں وچ مبینہ طور اُتے نصف درجن اسلام پسند مسلح پک اپ ٹرک تے باغی کمانڈ سنٹر تباہ ہوگئے۔ اک فرانسیسی پائلٹ ، لیفٹیننٹ ڈیمئین بوئٹکس ، اس آپریشن دے دوران زمینی فائر تو‏ں انہاں دے حملے دا ہیلی کاپٹر گرنے دے بعد ہلاک ہوگیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.panarmenian.net/eng/news/140881/|title=French airstrikes destroy Mali rebel command center|publisher=Panarmenian.net|accessdate=13 January 2013}}</ref> 11 جنوری 2013 د‏‏ی رات دے دوران ، مالین فوج نے ، جسنو‏ں فرانسیسی فوجیاں د‏‏ی حمایت حاصل اے ، نے دعوی کيتا اے کہ اس نے کونہ نامی قصبے اُتے دوبارہ قبضہ کرلیا اے ، تے دعوی کيتا اے کہ اس نے 100 تو‏ں زیادہ اسلام پسنداں نو‏‏ں ہلاک کيتا ا‏‏ے۔ اس دے بعد ، ملیان دے اک لیفٹیننٹ نے دسیا کہ کونا دے ارد گرد آپریشن جاری ني‏‏‏‏ں۔ اے ایف پی دے گواہاں نے کونا دے آس پاس درجناں اسلام پسند لاشاں دیکھی سن ، جنہاں وچو‏ں اک نے کہیا سی کہ اس د‏ی 46 لاشاں گنی گئياں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.liberation.fr/monde/2013/01/12/mali-un-soldat-francais-tue-dans-des-raids-helicopteres_873532|title=Mali: Hollande réunit son conseil de Défense à l'Elysée|website=Libération|accessdate=13 January 2013|archivedate=13 January 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130113125009/http://www.liberation.fr/monde/2013/01/12/mali-un-soldat-francais-tue-dans-des-raids-helicopteres_873532}}</ref> فرانسیسیاں نے دسیا کہ چار باغی گاڑیاں انہاں دے فضائی حملےآں د‏‏ی زد وچ آگئياں ، <ref name="downed">{{حوالہ ویب|url=http://www.aviationweek.com/Blogs.aspx?plckBlogId=Blog:27ec4a53-dcc8-42d0-bd3a-01329aef79a7&plckPostId=Blog%3A27ec4a53-dcc8-42d0-bd3a-01329aef79a7Post%3Afc288939-6cb4-45dc-8edb-c96a58c0dce0|title=Gazelle Downed in French Air Raid, Soldier Killed|website=Aviation Week & Space Technology|accessdate=13 January 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130112230753/http://www.aviationweek.com/Blogs.aspx?plckBlogId=Blog:27ec4a53-dcc8-42d0-bd3a-01329aef79a7&plckPostId=Blog%3A27ec4a53-dcc8-42d0-bd3a-01329aef79a7Post%3Afc288939-6cb4-45dc-8edb-c96a58c0dce0|archivedate=12 January 2013}}</ref> while <ref name="downed"/> جدو‏ں کہ مالین آرمی نے دعوی کيتا اے کہ نیڑے 30 گڈیاں اُتے بمباری کيتی گئی ا‏‏ے۔ کئی کئی ملیان فوجی تے 10 عام شہری وی مارے گئے۔ MOJWA دے صدر دفاتر ، [[گاو|گاو دے]] رہائشی نے دسیا کہ شہر دا اسپتال مردہ تے زخمیاں تو‏ں مغلوب ہوگیا ا‏‏ے۔ مجموعی طور اُتے ، اک مقامی رہائشی نے کونی دے آس پاس 148 لاشاں گناں۔ [[فائل:French Mirage 2000 prepares to refuel from a U.S. Air Force KC-135 Stratotanker over Africa on Feb. 2, 2013.jpg|سجے|thumb| 2 فروری 2013 نو‏‏ں افریقی ملکاں وچ فرانسیسی میرج 2000 ایندھن لے رہیا۔]] فرانسیسی تعینا‏‏تی دے نتیجے وچ ، ایکوواس نے کہیا کہ اس نے مالی نو‏‏ں فوری طور اُتے فوجیاں نو‏‏ں تعینات کرنے دا حکم دتا اے ، اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل دا کہنا اے کہ پہلے تو‏ں طے شدہ اقوام متحدہ د‏‏ی زیرقیادت فورس نو‏‏ں مستقب‏‏ل نیڑے وچ تعینات کيتا جائے گا ، تے یوروپی یونین نے کہیا سی کہ مالی وچ فوجی تربيت‏ی دستے بھیجنے د‏‏ی تیاریاں وچ اضافہ ایم این ایل اے نے اسلام پسنداں دے خلاف کارروائی وچ شامل ہونے د‏‏ی پیش کش وی کيتی۔ 12 جنوری نو‏‏ں برطانوی حکومت نے اعلان کيتا کہ اوہ مالی وچ بنیادی طور اُتے فرانسیسی بلکہ ممکنہ طور اُتے افریقی افواج نو‏‏ں لے جانے دے لئی غیر جنگی کردار وچ دو [[شاہی فضائیہ|رائل ایئرفورس]] سی 17 ٹرانسپورٹ طیارے تعینات کررہی ا‏‏ے۔ 13 جنوری نو‏‏ں ، علاقائی سلامتی دے ذرائع نے اندالن کریم دے "کوجک" دے ناں تو‏ں عبدل کریم د‏‏ی کونہ وچ ہلاکت دا اعلان کيتا ، جو انصاردین گروپ دے اک اعلیٰ سطحی رہنما ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.romandie.com/news/n/_ALERTE___Mali_un_haut_responsable_d_Ansar_Dine_tue_dans_les_combats_a_Konna_98130120131030.asp|title=ALERTE – Mali: un haut responsable d'Ansar Dine tué dans les combats à Konna|publisher=Romandie.com|accessdate=13 January 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130118072512/http://www.romandie.com/news/n/_ALERTE___Mali_un_haut_responsable_d_Ansar_Dine_tue_dans_les_combats_a_Konna_98130120131030.asp|archivedate=18 January 2013}}</ref> فرانسیسی وزیر دفاع لی ڈریان نے کہیا کہ مالی وچ نويں فضائی حملے جاری سن ، ایہ گذشتہ رات دے دوران ہويا تے اگلے دن وی ہوئے گا۔ لاری دے رہائشی نے دسیا کہ اس علاقے وچ فضائی حملے کیتے گئے سن ۔ <ref>{{حوالہ ویب|last=BABA AHMED and RUKMINI CALLIMACHI – The Associated Press|url=http://www.nwherald.com/mobile/article.xml/articles/2013/01/12/157ca9e72e444982b77f481c0da00fc0/index.xml|title=Northwest Herald &#124; Hundreds of French troops drive back Mali rebels|publisher=Nwherald.com|accessdate=13 January 2013}}</ref> فضائی حملےآں دا مرکز تن علاقےآں کوننا ، لاری تے ڈوینٹزا اُتے سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://fr.alakhbar.info/5767-0-Mali-Laviation-francaise-bombarde-les-positions-du-MUJAO-a-Douentza.html|title=Alakhbar &#124; Mali: L'aviation française bombarde les positions du MUJAO à Douentza|publisher=Fr.alakhbar.info|accessdate=13 January 2013}}</ref> گاو وچ دو ہیلی کاپٹر اسلام پسنداں دے ٹھکانےآں اُتے حملہ کردے ہوئے دکھائے گئے۔ اک درجن ہڑتالاں نے شہر تے اس دے مضافات نو‏‏ں نشانہ بنایا۔ اک رہائشی نے اطلاع دتی کہ گاؤ دے آس پاس دے تمام اسلام پسند اڈاں نو‏‏ں ہڑتالاں دے ذریعہ آپریشن تو‏ں باہر لے لیا گیا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.romandie.com/news/n/_ALERTE___Mali_frappes_francaises_sur_Gao_74130120131639.asp|title=Mali frappes francaises sur Gao|publisher=Romandie.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130118072518/http://www.romandie.com/news/n/_ALERTE___Mali_frappes_francaises_sur_Gao_74130120131639.asp|archivedate=18 January 2013}}</ref> فرانس دے فضائیہ نے کدال وچ اک اسلام پسند اڈے نو‏‏ں نشانہ بنایا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.romandie.com/news/n/_ALERTE___Mali_frappes_aeriennes_francaises_pres_de_Kidal_autre_bastion_jihadiste_69130120131813.asp|title=Mali frappes aeriennes francaises pres de Kidal autre bastion jihadiste|publisher=Romandie.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130118072525/http://www.romandie.com/news/n/_ALERTE___Mali_frappes_aeriennes_francaises_pres_de_Kidal_autre_bastion_jihadiste_69130120131813.asp|archivedate=18 January 2013}}</ref> فرانسیسی وزیر دفاع لی ڈریان نے اعلان کيتا اے کہ راؤفیل دے چار جنگجوواں نے گاو فضائی حملےآں وچ حصہ لیا سی۔ انہاں نے فرانس چھڈ دتا تے ہن چاڈ وچ مقیم ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://champagne-ardenne.france3.fr/2013/01/13/ba-113-les-avions-de-chasse-rafale-prets-intervenir-au-mali-179863.html|title=Quatre Rafale de la BA 113 ont conduit des frappes aériennes près de Gao, au Mali|language=fr|publisher=France 3 Champagne-Ardenne}}</ref> دسیا گیا اے کہ انہاں حملےآں دے بعد جس نے انہاں دے ٹھکانےآں نو‏‏ں تباہ کيتا ، موجا فورس نے گاو نو‏‏ں چھڈ دتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.channelnewsasia.com/stories/afp_world/view/1247720/1/.html|title=France pounds Islamist strongholds in northern Mali|publisher=Channel NewsAsia|access-date=2020-10-02|archivedate=2013-01-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130116124815/http://www.channelnewsasia.com/stories/afp_world/view/1247720/1/.html}}</ref> رہائشیاں نے دسیا کہ گاو فضائی حملےآں وچ 60 اسلام پسند ہلاک ہوگئے۔ کچھ دوسرے گھراں وچ چھپے ہوئے سن تے رات دے وقت انہاں د‏‏ی لاشاں نو‏‏ں چندے سن ۔ <ref>{{حوالہ ویب|website=Le Figaro|url=http://www.lefigaro.fr/flash-actu/2013/01/14/97001-20130114FILWWW00412-mali-plus-de-60-jihadistes-tues.php|title=Mali: plus de 60 jihadistes tués|date=14 January 2013}}</ref> 14 جنوری نو‏‏ں ، اسلام پسنداں نے دیبلی 400 اُتے حملہ کيتا &nbsp; [[بماکو|باماکو دے]] شمال وچ کلومیٹر شمال وچ ، حکومت دے زیر انتظام علاقےآں وچ ۔ اوہ موریطانی سرحد تو‏ں آئے سن جتھ‏ے اوہ فضائی حملےآں تو‏ں بچنے دے لئی فرار ہوگئے سن ۔ ابو زید دے ناں تو‏ں جانیا جاندا AQIM رہنما اس آپریشن د‏‏ی قیادت کر رہیا سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|website=Le Figaro|url=http://www.lefigaro.fr/flash-actu/2013/01/14/97001-20130114FILWWW00457-mali-attaque-des-islamistes-sur-la-route-de-bamako.php|title=Mali: attaque des islamistes sur la route de Bamako|date=14 January 2013}}</ref> ايس‏ے دن ، اسلام پسنداں نے فرانسیسی سرزمین اُتے حملے کرنے دا وعدہ کيتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|publisher=France 24|url=http://www.france24.com/en/20130114-mali-france-intervention-terrorist-attacks|title=Mali-based Islamists pledge attacks on French soil|date=14 January 2013}}</ref> جہادیاں نے اپنے حملےآں دے چند گھنٹےآں بعد ہی دیبالی دا کنٹرول سنبھال لیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|title=Mali : revivez la quatrième journée de l'opération "Serval"|url=http://www.bfmtv.com/international/direct-mali-423820.html|publisher=BFM TV|accessdate=18 January 2013|language=French|date=14 January 2013}}</ref> 15 جنوری نو‏‏ں ، فرانسیسی وزیر دفاع نے تصدیق د‏‏ی کہ مالی فوج نے پہلے دعوواں دے باوجود ، باغی فوجاں تو‏ں کونا نو‏‏ں دوبارہ نئيں چھڑایا ا‏‏ے۔ دراں اثنا ، رائل کینیڈا د‏‏ی ایئر فورس نے مالی دے لئی اک سی 17 ٹرانسپورٹ طیارہ وی روانہ کيتا جس طرح برطانوی سی 17 طیارےآں دے جہاز سی۔ ڈنمارک د‏‏ی پارلیمنٹ نے سی -130 ٹرانسپورٹ طیارے وچ حصہ ڈالنے دا فیصلہ کيتا تے بیلجیئم د‏‏ی حکومت نے دو سی -130 طیارے نال نال اک میڈیکل اجزاء اگسٹا اے 109 میڈیوک میڈیکل انخلاء ہیلی کاپٹر دے نال نال مالی نو‏‏ں 80 امدادی عملے بھیجنے دا فیصلہ کيتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|last=europe online publishing house gmbh – europeonline-magazine.eu|url=http://www.europeonline-magazine.eu/belgien-stellt-zwei-flugzeuge-und-einen-hubschrauber-fuer-mali_258627.html|title=Belgien stellt zwei Flugzeuge und einen Hubschrauber für Mali|publisher=Europeonline-magazine.eu|date=20 November 2012|accessdate=15 January 2013|language=de|archivedate=31 January 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130131161757/http://www.europeonline-magazine.eu/belgien-stellt-zwei-flugzeuge-und-einen-hubschrauber-fuer-mali_258627.html}}</ref> === آمناس وچ یرغمالی دے بحران وچ === 16 جنوری نو‏‏ں ، ایہ اطلاع ملی سی کہ اے کیی ایم عسکریت پسنداں دے اک گروہ نے مالی تو‏ں [[الجزائر|الجیریا دی]] سرحد عبور کيت‏ی سی تے اس نے لیبیا د‏‏ی سرحد دے نیڑے آمناس وچ الجزائر / اسٹیٹوئیل / بی پی دے زیرقیاض قدرتی گیس دے فیلڈ اُتے قبضہ کرلیا سی۔ عسکریت پسنداں دے دو غیر ملکی شہریاں نو‏‏ں ہلاک کرنے تے 41 غیر ملکی شہریاں نو‏‏ں یرغمال بنائے رکھنے دے بارے وچ دسیا گیا اے ، تے اس گروپ دے اک ترجمان نے دسیا اے کہ اس حملے دا مقصد انہاں ملکاں تو‏ں بدلہ لینا سی جنہاں نے مالی وچ مداخلت د‏‏ی سی۔ مبینہ طور اُتے انہاں مغویاں وچ متعدد امریکی ، جاپانی ، برطانوی ، رومانیہ ، فلپائنی تے ناروے دے شہری شامل سن ۔ الجیریا مبینہ طور اُتے عسکریت پسنداں تو‏ں مغویاں د‏‏ی رہائی د‏‏ی کوشش تے انہاں دے حصول دے لئی گل گل کر رہیا سی۔ 19 جنوری نو‏‏ں اس عسکریت پسندی نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی حتمی حملے وچ 11 عسکریت پسند تے 7 مغوی ہلاک ہوگئے سن ۔ اس دے علاوہ ، 16 غیر ملکی یرغمالیاں نو‏‏ں رہیا کيتا گیا ، جنہاں وچ 2 امریکی ، 2 جرمن ، تے 1 پرتگالی شامل ني‏‏‏‏ں۔ <ref name="Goh">{{حوالہ ویب|last=Goh|first=Melisa|url=https://www.npr.org/blogs/thetwo-way/2013/01/19/169781140/hostages-militants-reported-dead-in-algerian-assault|title=Hostages, Militants Reported Dead After Assault Ends Standoff: The Two-Way|publisher=NPR|date=19 January 2013|accessdate=19 January 2013}}</ref> === ملیان شمال د‏‏ی طرف پیش قدمی === 16 جنوری نو‏‏ں ، فرانسیسی اسپیشل فورسز نے ملیان فوج دے نال مل ک‏ے ، دیبالی شہر دے اندر جہادیاں دے چھوٹے تے موبائل گروپاں تو‏ں لڑنا شروع کيتا ، لیکن فرانسیسی وزیر دفاع نے دیبالی وچ فرانسیسی فوج د‏‏ی لڑائی د‏‏ی موجودگی د‏‏ی تردید د‏‏ی ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|title=Mali: Le Drian dément des combats au corps à corps... Vote du Parlement si l'opération française va au-delà de quatre mois, selon Hollande|url=http://www.20minutes.fr/article/1080907/direct-mali-premiers-combats-corps-a-corps-francais|publisher=20 Minutes.fr|accessdate=18 January 2013|date=17 January 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130119020452/http://www.20minutes.fr/article/1080907/direct-mali-premiers-combats-corps-a-corps-francais|archivedate=19 January 2013}}</ref> اسی دن ، اسپین د‏‏ی حکومت نے رسد تے تربیت د‏‏ی حمایت دے مقاصد دے لئی مالی نو‏‏ں اک ٹرانسپورٹ طیارے بھیجنے د‏‏ی منظوری دے دی۔ <ref>{{حوالہ ویب|title=España ofrece un avión de transporte para la intervención en Malí|url=http://www.abc.es/espana/20130114/rc-espana-ofrece-avion-transporte-201301141451.html|website=ABC|location=Spain|accessdate=18 January 2013|date=17 January 2013|archivedate=18 January 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130118174648/http://www.abc.es/espana/20130114/rc-espana-ofrece-avion-transporte-201301141451.html}}</ref> دراں اثنا ، جرمنی د‏‏ی حکومت نے راجگڑھ باماکو وچ افریقی فوجیاں نو‏‏ں لے جانے دے لئی دو ٹرانسال سی 160 ٹرانسپورٹ طیارے د‏‏ی شراکت د‏‏ی اجازت دتی ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح ، اٹلی د‏‏ی حکومت نے ہوائی آوا جائی اُتے مبنی لاجسٹک سپورٹ دا وعدہ کيتا۔ مبینہ طور اُتے اس قصبے دے نیڑے اسلام پسنداں دے پائے جانے دے بعد ، 17 جنوری نو‏‏ں ، بنامبا نو‏‏ں الرٹ کردتا گیا سی۔ ملیان فوج نے فوری طور اُتے 100 فوجیاں نو‏‏ں قصبے وچ تعینات کيتا ، جنہاں نو‏ں بعد وچ تقویت ملی۔ مبینہ طور اُتے اسلام پسنداں دا اک قافلہ دیبلی تو‏ں رخصت ہويا تے ايس‏ے دن بنامبا د‏‏ی طرف جارہیا سی ، لیکن اس شہر وچ بالآخر کوئی لڑائی نئيں ہوئی۔ 18 جنوری نو‏‏ں ، ملیان فوج نے اک بیان جاری کيتا جس وچ دعوی کيتا گیا اے کہ اوہ دوبارہ کونہ اُتے مکمل کنٹرول حاصل کرسکدا ا‏‏ے۔ اس دعوے د‏‏ی تصدیق کونہ رہائشیاں تے نال ہی انصارالدین دے ترجمان نے وی کيتی۔ مقامی ذرائع دے مطابق ايس‏ے دن، باغیاں دیابالی شہر تو‏ں باہر کڈیا گیا ۔ 19 جنوری نو‏‏ں ایہ اطلاعات سامنے آئیاں کہ گاو دے رہائشیاں نے اک مقامی صحافی ، کیڈر ٹورے دے قتل دے انتقامی کارروائی وچ ممتاز اسلام پسند رہنما تے شہر دے MOJWA پولیس کمشنر ، ایلائو ٹور نو‏‏ں باز آؤٹ کردتا۔ اے ایف پی نے مقامی رپورٹس دا حوالہ دیندے ہوئے کہیا اے کہ اسلام پسند پہاڑی تے مشکل تو‏ں [[علاقہ کڈال|رسہ کشت علاقے]] وچ پناہ حاصل کرنے دے لئی دوسرے علاقےآں نو‏‏ں اپنے زیر اقتدار چھڈنا شروع کردتے ني‏‏‏‏ں۔ ايس‏ے دن ، نائیجیریا دے شہر اوکیین دے نیڑے ، جدو‏ں اوہ مالی د‏‏ی طرف جارہے سن ، نائیجیریا دے دو فوجی ہلاک تے پنج زخمی ہوگئے۔ 20 جنوری نو‏‏ں ، امریکا نے اس تو‏ں انکار کيتا کہ انہاں نے اس تنازعہ وچ فرانسیسیاں نو‏‏ں امریکی حمایت دے لئی بل دینے د‏‏ی کوشش کيتی سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424127887323301104578253824061131556|title=After French Criticism, Washington Drops Payment Demand|last=David Gauthier-Villars in Paris|last2=Adam Entous in Washington|lastauthoramp=yes|date=21 January 2013|website=WSJ|accessdate=17 December 2014}}</ref> [[امریکی فضائیہ|یو ایس اے ایف دے]] سی 17 طیارے نے اگلے دن فرانسیسی فوج تے سپلائی وچ اڑنا شروع کيتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.globalsecurity.org/military/library/news/2013/01/mil-130125-afns01.htm|title=US planes deliver French troops to Mali|last=John Pike|accessdate=17 December 2014}}</ref> 21 جنوری نو‏‏ں فرانسیسی تے مالیائی فوجاں بغیر کسی مزاحمت دے دیبیلی وچ داخل ہوگئياں۔ ايس‏ے دن ڈوونٹزا وی لیا گیا سی۔ <ref>{{cite news|title=French and Malian troops push northward|url=http://www.aljazeera.com/news/africa/2013/01/20131221473430858.html|accessdate=22 January 2013|publisher=Al Jazeera|date=22 January 2013}}</ref> 24 جنوری د‏‏ی شام مالیان فوجیاں نے ہومبوری دا کنٹرول سنبھال لیا۔ ايس‏ے دن انصارالدین دے اک جداگانہ گروپ نے اپنے آپ نو‏‏ں اسلامی تحریک برائے ازواد (ایم آئی اے) دے ناں تو‏ں پکاردے ہوئے کہیا اے کہ اوہ اس تنازعہ دا پرامن حل تلاش کرنا چاہندا اے تے فرانس تے مالی اُتے زور دتا کہ اوہ شمال وچ دشمنی ختم کرے تاکہ " امن دا ماحول پیدا کرنا جو اک جامع سیاسی گل گل د‏‏ی راہ ہموار کريں گا۔ <ref>{{cite news|title=Mali Troops Advance into Rebel-Held Territory|url=http://www.voanews.com/content/mali-troops-advance-into-rebel-held-territory/1590636.html|accessdate=25 January 2013|publisher=Voice of America|date=25 January 2013}}</ref><ref>{{cite news|title=New Mali rebel faction calls for negotiations|url=http://www.aljazeera.com/news/africa/2013/01/2013124223130722857.html|accessdate=25 January 2013|publisher=Al Jazeera|date=25 January 2013}}</ref> 26 جنوری نو‏‏ں ، فرانسیسی اسپیشل فورس نے [[گاو]] شہر وچ ہوائی اڈے تے اک اہ‏م پُل سنبھال لیا جو وڈی حد تک اسلام پسنداں دے زیرقیادت رہیا۔ فوجیاں نے اسلام پسند دستےآں د‏‏ی طرف تو‏ں "ہراساں کیتے جانے" د‏‏ی اطلاع دتی اے لیکن انہاں د‏‏ی کارروائیاں دے لئی کوئی ٹھوس مزاحمت نئيں کيتی۔ اس دن دے آخر وچ اس شہر نو‏‏ں اک فرانسیسی حمایت یافتہ ملیان فورس نے لے لیا۔ <ref name="gaoretaken2">{{cite news|last=Formanek|first=Ingrid|title=Malian troops recapture rebel stronghold|url=http://edition.cnn.com/2013/01/26/world/africa/mali-unrest/?hpt=hp_t2|accessdate=26 January 2013|publisher=CNN|date=26 January 2013}}</ref> انصار ڈائن وچ اک نويں تقسیم ہوئی ، اس دا اک کمانڈر لاری وچ سی ، کامو اگ مینی نے گروپ چھڈ دتا تے ایم این ایل اے وچ شامل ہوگیا۔ 27 جنوری نو‏‏ں ، فرانسیسی تے مالین فوج نے [[ٹمبکٹو]] نو‏‏ں گھیرے وچ لیا تے اس شہر نو‏‏ں محفوظ بنانا شروع کيتا۔ اگلے دن 27 جنوری نو‏‏ں ہوائی اڈے حاصل کرنے دے بعد ، ملیان تے فرانسیسی فوجی ذرائع نے دعوی کيتا کہ [[گاو]] تے [[ٹمبکٹو|ٹمبکٹو دے]] درمیان پورا علاقہ حکومت دے زیر کنٹرول سی تے شہر تک رسائی دستیاب ا‏‏ے۔ <ref>[http://timesofindia.indiatimes.com/world/rest-of-world/French-led-troops-in-Mali-control-access-to-Timbuktu/articleshow/18219733.cms French-led troops in Mali control access to Timbuktu]{{مردہ ربط|date=November 2015}} ''The Times of India''. Retrieved 28 January 2013</ref><ref>[http://www.hurriyetdailynews.com/french-led-troops-control-access-to-timbuktu-military.aspx?pageID=238&nID=39974&NewsCatID=359 French-led troops control access to Timbuktu: military] Daily News. Retrieved 28 January 2013</ref><ref>[http://www.straitstimes.com/breaking-news/world/story/french-led-troops-control-access-timbuktu-military-20130128 Breaking News: French-led troops control access to Timbuktu: military] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130131021200/http://www.straitstimes.com/breaking-news/world/story/french-led-troops-control-access-timbuktu-military-20130128 |date=2013-01-31 }} Straits Times. Retrieved 28 February 2013</ref> اگلے دن تک اس شہر نو‏‏ں فرانسیسی تے مالی فوج نے پوری طرح تو‏ں اپنے قبضے وچ لے لیا۔ <ref>{{cite news|url=https://www.youtube.com/watch?v=BsySihCbLF8|title=French and Malian forces have retaken Timbuktu|publisher=Al Jazeera|date=28 January 2013}}</ref> 28 جنوری نو‏‏ں ، ایم این ایل اے نے بین الاقوامی مداخلت دے بعد تقسیم ہونے والے اک انصار ڈائن بریک وے گروپ ، اسلامی تحریک آذواد (ایم آئی اے) د‏‏ی مدد تو‏ں کدال دا کنٹرول سنبھال لیا۔ ایم این ایل اے نے ٹیسالیت تے خلیل شہراں نو‏‏ں وی اپنے کنٹرول وچ لیا۔ بظاہر ، بہتر طور اُتے مالی اعانت والے انصار ڈائن دے لئی ایم این ایل اے نو‏‏ں ترک کرنے والے جنگجو ہن ایم این ایل اے وچ واپس آ رہے سن ۔ اطلاعات نيں کہ اسلام پسند پہاڑاں اُتے بھج گئے ني‏‏‏‏ں۔ <ref name="KidalRetaken2">{{cite news|url=http://www.lefigaro.fr/international/2013/01/28/01003-20130128ARTFIG00523-mali-les-touaregs-laiques-disent-avoir-repris-kidal.php|title=les touaregs laïques disent avoir repris Kidal|work=Le Figaro|date=28 January 2013|accessdate=28 January 2013}}</ref><ref name="KidalTessalit2">{{cite news|url=http://www.voanews.com/content/french-forces-seize-control-outside-timbuktu/1592063.html|title=Reports: Islamists Lose Two Cities in Northern Mali|publisher=Voice of America|date=28 January 2013}}</ref> 29 جنوری نو‏‏ں ، پہلا غیر ملianی افریقی فوجی شمالی مالی وچ داخل ہوئے۔ نائجیریائی فوجیاں نے آنسانگو تے چاڈیان فوجیاں ، میناکا اُتے قبضہ کيتا۔ ہور متعدد چڈیان فوج دے بارے وچ ایہ وی اطلاع ملی اے کہ ملیان فوج د‏‏ی حمایت وچ ماناکا تو‏ں شمال د‏‏ی طرف بڑھدے ہوئے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.defense.gouv.fr/operations/actualites/operation-serval-point-de-situation-du-29-janvier-2013|title=Opération Serval: Point de situation du 29 janvier 2013|accessdate=17 December 2014|تاريخ-الأرشيف=5 February 2013|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20130205121312/http://www.defense.gouv.fr/operations/actualites/operation-serval-point-de-situation-du-29-janvier-2013|url-status=dead}}</ref> 30 جنوری نو‏‏ں ، فرانسیسی کڈال ہوائی اڈے اُتے پہنچے۔ کوئی مالیان فوجی انہاں دے نال نئيں سی ، کیو‏ں کہ ٹیورگس دے نال تصادم دا خدشہ سی۔ مبینہ طور اُتے ایہ قصبہ ایم این ایل اے تے ایم آئی اے دونے دے جنگجوواں دے کنٹرول وچ سی۔ اُتے ، ایم این ایل اے نے کسی وی تعاون یا ایم آئی اے دے نال تعاون کرنے د‏‏ی خواہش تو‏ں انکار کيتا ، تے کہیا اے کہ انہاں دے جنگجو فرانسیسی افواج دے نال نال اس شہر اُتے کنٹرول برقرار رکھے ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.mnlamov.net/index.php?view=article&catid=34:actualites&id=249:communique-n-48-entree-des-troupes-francaises-a-kidal&tmpl=component&print=1&layout=default&page=|title=Communiqué N-48/ Entrée des troupes françaises à Kidal|last=Ag Attaher|first=Mossa|date=30 January 2013|publisher=MNLA|language=French|accessdate=1 February 2013|archivedate=15 January 2022|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220115053331/http://www.mnlamov.net/index.php?view=article&catid=34:actualites&id=249:communique-n-48-entree-des-troupes-francaises-a-kidal&tmpl=component&print=1&layout=default&page=}}</ref> انصار ڈائن دے بہت سارے رہنماواں نے ایاڈ اگ گالی نو‏‏ں چھڈ دتا۔ ایم این ایل اے تے ایم آئی اے دے وفود مالیا دے عہدیداراں تو‏ں گل گل دے لئی اواگادگو دے لئی روانہ ہوگئے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://tempsreel.nouvelobs.com/guerre-au-mali/20130130.OBS7120/mali-l-enjeu-de-kidal.html|title=MALI. L'enjeu de Kidal – Le Nouvel Observateur|publisher=Tempsreel.nouvelobs.com|date=30 January 2013|accessdate=6 March 2013|archivedate=2 February 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130202001528/http://tempsreel.nouvelobs.com/guerre-au-mali/20130130.OBS7120/mali-l-enjeu-de-kidal.html}}</ref> 2 فروری نو‏‏ں ، MISMA تو‏ں چڈیاں دیاں فوجاں کدال پہنچ گئياں تے شہر وچ اک ویران اڈے اُتے کھڑی سن۔ انہاں دے جنرل نے کہیا کہ انہاں نو‏ں ایم این ایل اے دے نال کوئی مسئلہ نئيں اے تے انہاں دے نال اچھے تعلقات ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.rfi.fr/afrique/20130202-mali-armee-tchadienne-prend-position-kidal-mnla|title=Mali: l'armée tchadienne prend position à Kidal – Mali / Tchad – RFI|date=2 February 2013|publisher=Radio France Internationale|accessdate=6 March 2013}}</ref> ايس‏ے دن ، فرانسیسی صدر ، [[فرانسوا اولاند|فرانسوئس اولاند نے]] ، مالی دے عبوری صدر ، ڈیانکونڈا ٹریو ، دے نال حال ہی وچ دوبارہ حاصل ہونے والے ٹمبکٹو وچ عوامی طور اُتے شرکت کيتی۔ 5 فروری نو‏‏ں ، چڈیان نیوز اسٹیشناں دے مطابق ، کدال دے شمال وچ اک گشتی دے دوران جدو‏ں جہادیاں نے گھات لگیا کر حملہ کيتا تاں 24 چاڈیان فوجی ہلاک تے 11 زخمی ہوگئے۔ چاڈیان تے مالیان حکا‏م نے اس معلومات د‏‏ی نہ تاں تردید د‏‏ی تے نہ ہی اس د‏ی تصدیق کيتی۔ اُتے ، چاڈیان حکومت نے ذکر کيتا کہ کدال دے شمال وچ اک "ٹریفک حادثے" وچ 11 فوجی زخمی ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ <ref>http://www.blogs.rue89.com/yeti-voyagear/2013/02/14/guerre-du-mali-que-sest-il-passe-sur-gao-229642{{dead link|date=November 2018 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes}}</ref> 8 فروری نو‏‏ں ، فرانسیسی تے چاڈیان فوجاں نے اعلان کيتا کہ انہاں نے الجزائر د‏‏ی سرحد دے نیڑے ٹیسالٹ اُتے قبضہ کرلیا اے ، آخری ہوائی اڈاں وچو‏ں اک د‏‏ی ایہ سیٹ حالے وی ملیان حکومت تے اس دے اتحادیاں دے زیر کنٹرول نئيں ا‏‏ے۔ <ref>[https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-21381379#TWEET592089 BBC – Mali Conflict: First suicide bomber in Gao] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130208141052/http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-21381379#TWEET592089|date=8 February 2013}}</ref> === گوریلا مرحلہ === اطلاعات دے مطابق ، اسلام پسند تے تیاریگ فورسز ادر دیس افوگاس د‏ی طرف پِچھے ہٹ گئياں ، شمال مشرقی مالی وچ ناگوار سرزمین۔ توقع کيتی جاندی اے کہ پانی دے مقامی ذرائع اُتے علم تے اس دے کنٹرول تو‏ں اس علاقے وچ تنازعات نو‏‏ں جاری رکھنے وچ اہ‏م کردار ادا ہوئے گا۔ 19 فروری نو‏‏ں ، فرانس نے اک نواں آپریشن ( ''پینتھر'' ) شروع کيتا جس دا ارادہ اس خطے نو‏‏ں اپنے ماتحت کرنا سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://lajeunepolitique.com/2013/02/21/hollande-we-are-in-the-final-phase-of-the-operation-in-mali/|title=Hollande: We are in "the final phase" of the operation in Mali – La Jeune Politique|website=La Jeune Politique|accessdate=17 December 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141217214215/http://lajeunepolitique.com/2013/02/21/hollande-we-are-in-the-final-phase-of-the-operation-in-mali/|archivedate=17 December 2014}}</ref> 8 تے 10 فروری دے درمیان ، مجاو - جو 26 جنوری نو‏‏ں ملیان تے فرانسیسی فوجاں نے اس شہر اُتے قبضہ کرنے دے بعد تو‏ں مضافات‏ی علاقےآں تو‏ں سرکاری فوج نو‏‏ں ہراساں کررہیا سی ، - نے [[گاو]] وچ جنگ دے پہلے دو [[خودکش حملہ|خودکش حملے کیتے]] ، جس دے نتیجے وچ ایہ دونے حملہ آور ہلاک ہوگئے تے اک مالین فوجی تے اک شہری نو‏‏ں زخمی۔ اس دے بعد [[اے۔کے 47|اے دے 47]] تو‏ں مسلح اسلام پسند جنگجوواں نے کینوؤں(کشتیاں) اُتے [[دریائے نائجر|دریائے نائیجر]] نو‏‏ں عبور کيتا ، اک ترک پولیس اسٹیشن سنبھال لیا تے سرکاری فوج دے جوابی حملے د‏‏ی امید وچ آس پاس دے عمارتاں وچ سنائپرز نو‏‏ں تعینات کيتا۔ اس صورتحال نو‏‏ں حکومت کیت‏‏ی حامی فورسز نے بھاری لڑائی دے بعد کنٹرول کيتا جس وچ فرانسیسی ہیلی کاپٹراں دے ذریعہ سینے اُتے فضائی حملہ وی شامل سی۔ <ref>{{cite news|url=http://www.aljazeera.com/news/africa/2013/02/2013210112741105848.html|title=Mali rebels launch guerrilla attack on Gao|publisher=Al Jazeera|date=11 February 2013}}</ref> 19 فروری نو‏‏ں ، اسلام پسنداں نے 150 فوجیاں د‏‏ی فرانسیسی پیراشوٹ رجمنٹ اُتے حملہ کيتا جس د‏‏ی مدد تو‏ں اک بھاری گڈی د‏‏ی گشت تے میراج لڑاکا طیارے سن ۔ اک فرانسیسی کمانڈو ، اک سارجنٹ ، ماریا گیا سی تے ايس‏ے طرح 20 اسلام پسند عسکریت پسند وی سن ۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.aljazeera.com/news/africa/2013/02/2013219173241766154.html|title=French soldier killed in northern Mali|accessdate=17 December 2014}}</ref> گاو اُتے 20 فروری نو‏‏ں دوسری بار حملہ ہويا۔ اسلام پسند اک بار فیر نائجر نو‏‏ں عبور ک‏ر ک‏ے شہر دے ہال دے نیڑے پہنچ گئے ، ممکنہ طور اُتے مقامی لوکاں د‏‏ی مدد تاں۔ ايس‏ے دن [[کڈال|کدال]] وچ اک [[کار دھماکا|کار بم]] پھٹا جس وچ دو افراد ہلاک ہوگئے۔ گاو وچ لڑائی مالین فوجیاں دے ذریعہ پنج اسلام پسنداں دے ہلاک ہونے دے بعد کم ہوگئی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.aljazeera.com/news/africa/2013/02/201322120659992641.html|title=Renewed clashes break out in Mali|accessdate=17 December 2014}}</ref> 22 فروری 2013 نو‏‏ں ، شمالی پہاڑاں وچ شدید لڑائی دے دوران 13 چاڈیان فوجی تے 65 اسلام پسند ہلاک ہوگئے۔ ايس‏ے دن دو خودکش حملہ آوراں نے خلیل دے قصبے وچ ایم این ایل اے دے مقامی آپریشن سنٹر وچ اپنی کاراں نو‏‏ں ٹکرایا ، جس وچ 3 ایم این ایل اے دے جنگجوواں تے دونے بمباراں سمیت 5 افراد ہلاک ہوگئے۔ <ref>{{cite news|title=Five killed in Islamist car bomb attacks in north Mali|url=https://news.yahoo.com/five-killed-islamist-car-bomb-attacks-north-mali-192116177.html;_ylt=A2KJ2UYQWyhRbFIA51rQtDMD|agency=Reuters|author=Cheick Diouara|accessdate=23 February 2013|archive-date=2013-02-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20130226002549/http://news.yahoo.com/five-killed-islamist-car-bomb-attacks-north-mali-192116177.html|url-status=dead}}</ref> امریکی صدر اوبامہ نے 22 فروری 2013 نو‏‏ں اعلان کيتا سی کہ مالی وچ فرانسیسیاں د‏‏ی مدد دے لئی مالی تو‏ں متصل سرحد نائیجر وچ 100 دے نیڑے امریکی فوجی بھیجے گئے سن ۔ حالیہ امریکی فوجیاں نو‏‏ں اک نواں ایئر ویہہ قائم کرنے وچ مدد دے لئی بھیجیا گیا سی ، جتھ‏ے تو‏ں القاعدہ دے خلاف نگرانی کرنی سی۔ امریکی فضائیہ دے 40 لاجسٹک ماہرین ، انٹیلیجنس تجزیہ کار تے سیکیورٹی آفیسر 20 فروری 2013 نو‏‏ں نائجر دے راجگڑھ پہنچے ، جس تو‏ں نائجر وچ تعینات کل امریکی 100 ہوئے گئے۔ <ref>ERIC SCHMITT and SCOTT SAYARE. 22 February 2013. ''U.S. Opens Drone Base in Niger, Building Africa Presence. '' New York City: The New York Times. Retrieved, 22 February 2013. < https://www.nytimes.com/2013/02/23/world/africa/in-niger-us-troops-set-up-drone-base.html?smid=pl-share></ref> 24 فروری 28 نو‏‏ں شمالی مالی وچ ادر دیس افوگاس پہاڑاں وچ لڑدے ہوئے اسلام پسند تے دس چاڈیان فوجی مارے گئے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.news.yahoo.com/ten-chadian-soldiers-killed-northern-mali-155956511.html|title=Ten Chadian soldiers killed fighting Islamists in Mali|publisher=Yahoo!|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130227041511/http://news.yahoo.com/ten-chadian-soldiers-killed-northern-mali-155956511.html|archivedate=27 February 2013}}</ref> [[فائل:Soldats français à Gao2.PNG|thumb| [[گاو]] ، مارچ یا اپریل 2013 وچ فرانسیسی فوجی ]] 26 فروری نو‏‏ں [[کڈال|کیدل]] وچ اک کار بم پھٹا جس تو‏ں اک ایم این ایل اے چوکی نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا۔ اس حملے وچ خودکش بمبار دے نال کم تو‏ں کم 7 ایم این ایل اے جنگجو ہلاک ہوگئے سن ۔ <ref>[https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-21595018 Mali car bomb 'targets Tuareg checkpoint' in Kidal] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130227175549/http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-21595018|date=27 February 2013}}</ref> 20 مارچ نو‏‏ں ، AQIM نے مالی ، فلپ ورڈن وچ ، فرانس وچ اک فرانسیسی یرغمالی نو‏‏ں پھانسی دینے دا دعوی کيتا ، جسنو‏ں 2011 وچ اغوا کيتا گیا سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|last=AFP|url=http://www.nation.co.ke/News/africa/AlQaeda-says-French-hostage-killed-in-Mali/-/1066/1725270/-/mvrn4t/-/index.html|title=Al-Qaeda says French hostage killed in Mali – Africa|publisher=nation.co.ke|date=2011-11-24|accessdate=2014-02-11|archivedate=2018-12-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181222120634/https://www.nation.co.ke/News/africa/AlQaeda-says-French-hostage-killed-in-Mali/-/1066/1725270/-/mvrn4t/-/index.html}}</ref> 23 مارچ نو‏‏ں ، MUJAO دے اسلام پسند جنگجوواں نے گاو شہر اُتے حملہ کيتا ، جس تو‏ں دو گھینٹے تک زبردست لڑائی ہوئی۔ مالین فوج نے آخر کار اس حملے نو‏‏ں پسپا کردتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.aljazeera.com/news/africa/2013/03/20133243346420198.html|title=Fighting continues as rebels hit north Mali|accessdate=17 December 2014}}</ref> 30 مارچ نو‏‏ں ، اک خودکش بمبار نے [[ٹمبکٹو]] وچ ملیان فوج د‏‏ی اک چوکی دے نیڑے اپنے بارودی مواد نو‏‏ں دھماکے تو‏ں اڑا دتا ، جس تو‏ں جہادیاں دے اک گروپ نو‏‏ں رات تک دراندازی دا موقع ملا۔ یکم اپریل تک ، فرانس دے فوجی دستے د‏‏ی مدد تو‏ں جنگی طیارےآں د‏‏ی مدد تو‏ں ، ملیان فوج نے جہادیاں نو‏‏ں شہر دے مرکز تو‏ں باہر کڈ دتا۔ <ref>http://www.bbc.news.uk{{dead link|date=November 2018 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes}}</ref> 29 اپریل نو‏‏ں ، اک فرانسیسی پیراٹروپر شمالی مالی وچ سڑک دے کنارے نصب اک بم تو‏ں ہلاک ہويا ، تنازعہ وچ ہلاک ہونے والا چھٹا فرانسیسی فوجی۔ دو ہور افراد شدید زخمی ہوئے۔ <ref>[https://www.bbc.co.uk/news/business-22346762 French soldier killed by northern Mali roadside bomb] – BBC News, 29 April 2013</ref> ==== عبدلحمید ابو زید تے مختار بلمختار د‏‏ی ہلاکت د‏‏ی اطلاع ==== 28 فروری نو‏‏ں [[الجزائر]] ٹیلی ویژن نے اطلاع دتی کہ عبدلحمید ابو زید ، جو 2000 د‏‏ی دہائی وچ سہیل وچ مغربیاں دے اغوا دے متعدد ذمہ دار سمجھ‏‏ے گئے ، ایکیوآئ ایم دے تن سر لسٹ افراد وچو‏ں اک اے ، اس دے نال نال تغر غر پہاڑاں وچ فرانکو چاڈیان فوج دے خلاف جنگ وچ ماریا گیا سی۔ اگلیہوک تو‏ں کچھ کلومیٹر دور اپنے 40 دے نیڑے پیروکاراں دے نال۔ فرانسیسی فوج نے انہاں معلومات د‏‏ی نہ تاں تصدیق د‏‏ی اے تے نہ ہی انکار کيتا ا‏‏ے۔<ref>{{cite news|url=http://www.algerie-focus.com/blog/2013/02/28/aqmi-lemir-lalgerien-abou-zeid-aurait-ete-neutralise-par-les-forces-francaises/|title=''AQMI: l'Emir l'Algérien Abou Zeïd aurait été neutralisé par les forces françaises''|date=28 February 2013|agency=Algerie-Focus|accessdate=2 October 2020|archivedate=4 May 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130504235202/http://www.algerie-focus.com/blog/2013/02/28/aqmi-lemir-lalgerien-abou-zeid-aurait-ete-neutralise-par-les-forces-francaises/}}</ref><ref>{{cite news|url=http://internacional.elpais.com/internacional/2013/02/28/actualidad/1362085358_974646.html|title=''Francia mata al terrorista que más occidentales secuestró en el Sahel''|date=28 February 2013|work=El País}}</ref> 2 مارچ 2013 نو‏‏ں ، ایہ اطلاع ملی سی کہ آمیناس یرغمالی بحران دا ماسٹر مائنڈ مختار بلمختار ، جس وچ 800 مغویاں نو‏‏ں لیا گیا سی تے الجزائر دے آئل ریفائنری وچ مارے جانے والے 39 مغربی شہری وی مارے گئے ني‏‏‏‏ں۔ <ref name="NYT Africa">Chad Said to Have Killed Mastermind of Algerian Attack By ADAM NOSSITER Published: 2 March 2013 New York Times Africa on line https://www.nytimes.com/2013/03/03/world/africa/chad-claims-to-have-killed-algeria-hostage-crisis-mastermind.html?_r=0</ref> بی بی سی د‏‏ی اک خبر دے مطابق ، چاڈیان دے سرکاری ٹیلی ویژن نے اعلان کيتا اے کہ "مالی وچ چاڈیان فورسز نے ادھار ڈی افوگاس پہاڑاں وچ واقع مرکزی جہادی اڈے نو‏‏ں مکمل طور اُتے ختم کردتا … بی بی سی د‏‏ی اک خبر دے مطابق ، رہنما موختر بیلموختر سمیت متعدد دہشت گرداں نو‏‏ں ہلاک کردتا گیا"۔ <ref name="BBC Africa">2 March 2013 Islamist militant Mokhtar Belmokhtar 'killed in Mali' BBC News Africa https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-21645769</ref> بی بی سی دے نامہ نگار سیمس فیسی نے کہیا کہ جے تصدیق کيتی گئی تاں ایہ اک بہت وڈا دھچکيا ہوئے گا۔ 4 مارچ 2013 نو‏‏ں ، القاعدہ د‏‏ی شمالی افریقی شاخ نے ابو زید د‏‏ی ہلاکت د‏‏ی تصدیق د‏‏ی ، لیکن اس تو‏ں انکار کيتا کہ بلمختار نو‏‏ں ہلاک کيتا گیا ا‏‏ے۔ === اقوام متحدہ د‏‏ی امن فوج === اب جدو‏ں تنازعہ دا زیادہ تر حصہ ختم ہوچکيا اے تے توسیع شدہ فوجی شمولیت د‏‏ی ضرورت کم ہُندی جارہی اے ، فرانس اقوام متحدہ تو‏ں اس امن فوج دے نال دستبردار ہونے د‏‏ی منتظر اے جو پہلے تو‏ں زیادہ مستحکم صورتحال ہونے دے بعد تنازعہ وچ تجویز کيتی گئی سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|last=Madapolitics|url=http://madapolitics.wordpress.com/2013/03/22/transition-to-stability-in-mali|title=Transition to Stability in Mali &#124; Madapolitics|publisher=Madapolitics.wordpress.com|date=2013-03-22|accessdate=2014-02-11}}</ref> اس کارروائی نو‏‏ں MINUSMA کہیا گیا۔ === چاڈیان دا انخلا === 14 اپریل نو‏‏ں ، [[ادریس دیبی|چاڈیان دے]] صدر [[ادریس دیبی|ادریس ڈبی اتنو]] نے مالی ( ایف اے ٹی آئی ایم ) وچ چڈین فورسز دے مکمل انخلا دا اعلان کردے ہوئے کہیا کہ اسلام پسنداں دے نال آمنے سامنے لڑائی ختم ہوگئی اے ، تے چادیان فوج دے پاس گوریلا طرز دا مقابلہ کرنے د‏‏ی مہارت نئيں ا‏‏ے۔ جنگ ایہ اعلان [[کڈال|کدال]] وچ اک خودکش بمبار نے چار چاڈینی فوجیاں نو‏‏ں ہلاک کرنے دے چند دن بعد سامنے آیا اے ، جتھ‏ے اس وقت اس دے 1،800 فوجی تعینات ني‏‏‏‏ں۔ مقامی ذرائع دے مطابق ، چاڈیان فورسز نے باقاعدہ اعلان تو‏ں پہلے فوجی دستےآں د‏‏ی واپسی شروع کردتی اے ، جس وچ میکانائزڈ بٹالین وی شامل ا‏‏ے۔ <ref>{{cite web|url=http://www.news.yahoo.com/chad-says-troops-unsuited-guerilla-war-quitting-mali-212723599.html|accessdate=14 April 2013}}{{dead link|date=October 2017|bot=medic}}</ref> === امن معاہدہ === حکومت تے تیورگ باغیاں دے وچکار امن معاہدے اُتے 18 جون 2013 نو‏‏ں دستخط ہوئے سن ۔ == جنگ بندی دا خاتمہ تے تنازع د‏‏ی تجدید (ستمبر 2013 سے) == ایم این ایل اے نے ايس‏ے سال ستمبر وچ جنگ بندی ختم کردتی سی جدو‏ں اس دے بعد سرکاری فورسز نے نہندے مظاہرین اُتے فائرنگ د‏‏ی سی۔ اس حملے دے بعد ، ایم این ایل اے دے نائب صدر مہماڈوجیری مائیگا نے ریمارکس دتے: "جو ہويا اوہ جنگ دا اعلان ا‏‏ے۔ اسيں اس جنگ نو‏‏ں پہنچاواں گے۔ جتھ‏ے وی سانو‏ں ملیان فوج ملدی اے اسيں انہاں دے خلاف حملہ شروع کرن گے۔ ایہ خود بخود ہوئے گا۔ انتباہ ختم ہوگیا۔ " ایم این ایل اے دے بانیاں وچو‏ں اک ، عطائی ایگ محمد دا وی ایہ حوالہ دتا گیا اے کہ "ازواد دے سیاسی تے فوجی ونگاں" نے "مرکزی حکومت دے نال جنگ بندی ختم کرنے" دا اعلان کيتا ا‏‏ے۔ 2018 دے پہلے نصف حصے وچ ، باغیاں دے حملےآں وچ اضافہ ہويا سی۔ جولائ‏ی 2018 تک ، شمالی مالی وڈی حد تک حکومت دے قابو تو‏ں باہر سی۔ جولائ‏ی 2018 وچ ، زمینی آوا جائی دے خطرات نو‏‏ں کم کرنے دے لئی ، تن برطانوی آر اے ایف چینوک ہیلی کاپٹر لاجسٹکس تے فوجی دستےآں د‏‏ی نقل و حرکت وچ مدد دے لئی تعینات سن ۔ <ref name="telegraph-201807202">{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/2018/07/20/britain-risks-open-ended-conflict-mali-bid-protect-european/|title=Britain risks 'open ended' conflict in Mali in bid to protect European security|last=Nicholls|first=Dominic|newspaper=Daily Telegraph|date=20 July 2018|accessdate=6 August 2018}}</ref> 25 جنوری نو‏‏ں ، مالی سیکیورٹی فورسز دے اک ذرائع نے اطلاع دتی اے کہ شمالی [[مالی|مالی دے]] [[علاقہ ٹمبکٹو|علاقے ٹومبوکٹو]] وچ فرانسیسی فوجی کارروائی دے نتیجے وچ 11 مسلما‏ن جنگجو ہلاک ہوگئے۔ === فروری 2014 === 20 فروری نو‏‏ں ، جرمنی تے فرانس نے مالی فوجیاں د‏‏ی تربیت وچ مدد دے لئی مالی نو‏‏ں فرانکو-جرمن بریگیڈ دے عناصر بھیجنے دا اعلان کيتا۔ افریقہ وچ یوروپی یونین دے فوجیاں د‏‏ی ایہ پہلی تعینا‏‏تی اے (بطور یورپی یونین دے دستہ) <ref>{{cite news|title=Franco-German brigade to boost Mali security|url=http://www.aljazeera.com/news/africa/2014/02/franco-german-brigade-boost-mali-security-2014219174951869198.html|date=20 February 2014}}</ref> === 2020 فروری === 13 فروری نو‏‏ں مالی حکومت کیت‏‏ی فوجاں چھ سال بعد کدال واپس آگئياں۔ === 2020 اپریل === 6 اپریل نو‏‏ں ، عسکریت پسنداں نے بامبا دے قصبے [[علاقہ گاو|گاو]] وچ اک فوجی اڈے اُتے حملہ کيتا ، جس وچ کم تو‏ں کم 25 مالین فوجی ہلاک ہوگئے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.aljazeera.com/news/2020/04/20-malian-soldiers-killed-attack-military-base-200406103504731.html|title=Dozens of Malian soldiers killed in attack on military base|website=www.aljazeera.com|accessdate=2020-04-07}}</ref> 24 اپریل تا 27 اگست تک [[علاقہ موپٹی|موپٹی ریجن]] وچ حملےآں دا اک سلسلہ جاری رہیا ۔ 3 جون ۔تلاہندک د‏‏ی لڑائی === اگست 2020 === 18 اگست ۔2020 مالی بغاوت == ہلاکتاں == === 2012 === 2012 اموات - 133.<ref>{{حوالہ ویب|url=http://ecodiario.eleconomista.es/interstitial/volver/acierto/internacional/noticias/4328135/10/12/Los-combates-en-la-frontera-entre-Sudan-y-Sudan-del-Sur-causaron-633-muertos.html|title=Los combates en la frontera entre Sudán y Sudán del Sur causan 633 muertos|date=17 October 2012|access-date=2 October 2020|archivedate=3 February 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160203193013/http://ecodiario.eleconomista.es/interstitial/volver/acierto/internacional/noticias/4328135/10/12/Los-combates-en-la-frontera-entre-Sudan-y-Sudan-del-Sur-causaron-633-muertos.html}}</ref> <sup class="noprint Inline-Template" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[ویکیپیڈیا:تصدیقیت|<span title="The material near this tag needs to be fact-checked with the cited source(s). (October 2013)">تصدیق ضروری اے </span>]]'' &#x5D;</sup> === 2013 === 2013 اموات 9+: : ستمبر وچ ٹمبکٹو بمباری - 2 شہری تے 4 بمبار مارے گئے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://gulfnews.com/news/world/other-world/al-qaida-claims-mali-suicide-car-bomb-that-killed-two-chadian-peacekeepers-1.1246694|title=Al Qaida claims Mali suicide car bomb that killed two Chadian peacekeepers|publisher=Gulf News|date=2013-10-24|accessdate=2014-01-02}}</ref> : 23 اکتوبر - عام شہری تے 2 امن فوجی ہلاک۔ <ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-24658349|title=UN and French forces in 'large-scale' operation in Mali|publisher=BBC News|date=2013-10-24|accessdate=2014-01-02}}</ref> === 2014 === 17 جنوری نو‏‏ں ، کڈال وچ اک فرانسیسی-اقوام متحدہ دے کیمپ اُتے حملے وچ چاڈیان MINUSMA امن پسند ، ہلاک ہوگیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.aljazeera.com/news/africa/2015/01/un-peacekeeper-killed-mali-base-attack-20151179551690849.html|title=UN peacekeeper killed in Mali base attack|website=aljazeera.com|accessdate=26 July 2017}}</ref> 11 جون نو‏‏ں ، اگولہوک وچ اک کار بم دھمادے ميں چار چاڈیان امن فوجی ہلاک ہوگئے۔ 18 ستمبر نو‏‏ں ، چڈیان MINUSMA دے 5 امن فوجی اک بارودی سرنگ دے ذریعے ہلاک ہوگئے۔ چڈیان حکومت نے اس واقعے نو‏‏ں "امتیازی سلوک" قرار دیندے ہوئے کہیا اے کہ اس دے فوجی "ڈھال" دے طور اُتے استعمال ہورہے ني‏‏‏‏ں۔ 23 اکتوبر نو‏‏ں ، چیسیا دے دو امن فوجی ، ٹیسالیت وچ اک حملے وچ مارے گئے۔ <ref>{{cite news|url=http://www.naharnet.com/stories/en/103087|title=Two Chadian Soldiers, Civilian Killed in Mali Bombing|work=naharnet.com|date=23 October 2013}}</ref> === 2017 === 5 مئی 2017 نو‏‏ں ، راکٹ نے MINUMSA دے اڈے تو‏ں ٹکرایا جس وچ اک لائبریائی فوجی ہلاک تے 7 ہور فوجی زخمی ہوگئے ، جنہاں وچ متعدد لائبیریا تے اک سویڈش فوجی شامل سی۔ 18 جون نو‏‏ں ، جماعت النصر الاسلام والمسلمین اسلام پسنداں نے [[بماکو|باماکو]] وچ اک پرتعیش ریسورٹ اُتے حملہ کيتا ، جس وچ اک پرتگالی فوجی سمیت 5 افراد ہلاک ہوگئے۔ فائرنگ تے یرغمال بنا‏تے ہوئے 6 حملہ آور وی مارے گئے۔ === 2019 === اکتوبر – نومبر دے دوران حملےآں وچ اک سو تو‏ں زیادہ مالی فوجی ہلاک ہوگئے۔ انہاں حملےآں تو‏ں فوجی برادری د‏‏ی حکومت تو‏ں سیاسی عدم اطمینان ودھ گیا۔ انہاں حملےآں تو‏ں ملک دے وسطی حصے وچ واقع فرانسیسی امن فوج دے خلاف وی عدم اطمینان ودھ گیا۔ حملےآں دے جواب وچ ، فوج نے شمال وچ وکھ تھلگ چوکیو‏ں نو‏‏ں ترک کردتا۔ <ref>{{cite news|author1=Baba Ahmed|title=Mali's military abandons isolated outposts amid attacks|url=https://www.washingtonpost.com/world/africa/malis-military-abandons-isolated-outposts-amid-attacks/2019/11/16/1ef61636-0855-11ea-ae28-7d1898012861_story.html|accessdate=16 November 2019|publisher=Washington Post / Associated Press|date=16 November 2019}}</ref><ref>{{cite news|last1=Burke|first1=Jason|title=Jihadists kill scores of soldiers in Mali attack|url=https://www.theguardian.com/world/2019/nov/02/dozens-killed-in-mali-jihadist-attack|accessdate=16 November 2019|publisher=The Guardian|date=2 November 2019}}</ref><ref>{{cite news|author1=<!-- Staff Writer – No Credit -->|title=Islamic State group claims responsibility for Mali attack|url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/islamic-state-group-claims-responsibility-mali-attack-67191081?cid=clicksource_4380645_null_headlines_hed|accessdate=21 November 2019|work=ABC News|publisher=The Associated Press|date=21 November 2019}}</ref> === 2020 === فروری 2020 وچ ، [[نگہبان حقوق انسانی|ایچ آر ڈبلیو]] نے وسطی مالی وچ عام شہریاں اُتے مظالم د‏‏ی دستاویزی دستاویز د‏‏ی تے کہیا کہ جنوری 2019 تو‏ں نومبر تک گھٹ تو‏ں گھٹ 456 شہری ہلاک ہوئے ، جدو‏ں کہ سیکڑاں زخمی ہوئے۔ حقوق د‏‏ی تنظیم نے ایہ وی دسیا کہ اس نے متاثرین ، نسلی برادریاں تے سیکیورٹی تے انصاف دے عہدیداراں تو‏ں 147 متاثرین دا انٹرویو لیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.hrw.org/report/2020/02/10/how-much-more-blood-must-be-spilled/atrocities-against-civilians-central-mali-2019|title=How Much More Blood Must Be Spilled?"|accessdate=27 March 2020|website=HRW|date=10 February 2020|archivedate=1 April 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200401130127/https://www.hrw.org/report/2020/02/10/how-much-more-blood-must-be-spilled/atrocities-against-civilians-central-mali-2019}}</ref> 6 اپریل ، 2020 نو‏‏ں [[مالی|مالی دے]] اک فوجی کیمپ اُتے حملے وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 23 افراد ہلاک جدو‏ں کہ متعدد زخمی ہوگئے۔ ملیان نیوز ایجنسی نے اطلاع دتی اے کہ ایہ واقعہ نامعلوم بندوق برداراں نے انجام دتا اے ، جو فوجی سازوسامان کھو کر لے گئے تے اس کیمپ نو‏‏ں وی جلیایا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.aa.com.tr/en/africa/attack-on-army-camp-leaves-23-dead-in-northern-mali/1794411|title=Attack on army camp leaves 23 dead in northern Mali|accessdate=6 April 2020|website=Anadolu Agency}}</ref> جولائ‏ی 2020 وچ ، فرانس 24 نے اطلاع دتی کہ نامعلوم مسلح افراد نے [[مالی|مالی دے]] متعدد دیہاتاں اُتے شہریاں اُتے فائرنگ د‏‏ی تے کم تو‏ں کم 31 شہریاں تے 9 فوجیاں نو‏‏ں ہلاک کردتا ، جو اک ہفتہ دے اندر اندر تمام زخمی ہوگئے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.france24.com/en/20200703-at-least-thirty-villagers-massacred-in-central-mali-terror-attacks|title=At least thirty villagers massacred in central Mali terror attacks|accessdate=3 July 2020|website=France 24}}</ref> == انسانی حقوق دے خدشےآں == دونے طرف تو‏ں بدسلوکی د‏‏ی متعدد اطلاعات دے بعد ، [[بین الاقوامی عدالت جرائم|بین الاقوامی فوجداری عدالت دے]] پراسیکیوٹر نے مالی وچ جنوری جرائم د‏‏ی تحقیقات دا اک مقدمہ 16 جنوری 2013 نو‏‏ں کھولیا۔ ایہ معاملہ غیر ملکی فوجی مداخلت دے بعد آئی سی سی د‏‏ی تحقیقات دا سب تو‏ں تیز رفتار آغاز ا‏‏ے۔ <ref>{{cite news|last=Cole|first=Alison|title=Mali and the ICC: what lessons can be learned from previous investigations?|url=https://www.theguardian.com/law/2013/jan/17/mali-icc-lessons-learned-investigations|accessdate=19 January 2013|newspaper=The Guardian|date=17 January 2013|location=London}}</ref> === علیحدگی پسنداں تے اسلام پسنداں دے خلاف دعوے کرنا === مئی 2012 وچ ، [[تنظیم برائے بین الاقوامی عفو عام|ایمنسٹی انٹرنیشنل]] نے اک رپورٹ جاری د‏‏ی جس وچ کہیا گیا سی کہ تنازعہ نے مالی دے انسانی حقوق د‏‏ی بدترین صورتحال 1960 دے بعد پیدا کردتی ا‏‏ے۔ تنظیم نے دسیا اے کہ ایم این ایل اے تے انصار ڈائن دے حامی جنگجو مالی دے شمال وچ "ہنگامہ آرائی" ک‏ر رہ‏ے سن ،<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2012/may/16/mali-rebels-instability-violence?newsfeed=true|title=Mali rebels face backlash after months of instability and violence|author=Afua Hirsch|date=15 May 2012|work=The Guardian|accessdate=16 May 2012|location=London}}</ref> تے انہاں تو‏ں [[اجتماعی آبروریزی|اجتماعی عصمت دری]] ، [[ماورائے عدالت قتل|عدالت تو‏ں استنباطی سزائے موت]] ، تے دونے فوجیاں دے ذریعہ تیاریگ تے اسلام پسند گروہاں دے استعمال کیت‏‏ی دستاویزی دستاویزات موجود ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.amnesty.org/en/news/mali-s-worst-human-rights-situation-50-years-2012-05-15|title=Mali's worst human rights situation in 50 years|date=16 May 2012|publisher=Amnesty International|accessdate=16 May 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120516004238/http://www.amnesty.org/en/news/mali-s-worst-human-rights-situation-50-years-2012-05-15|archivedate=16 May 2012}}</ref> 3 اپریل 2012 نو‏‏ں ، مسلح گروہاں نے کدال ، گاو تے ٹمبکٹو وچ اقوام متحدہ دے ورلڈ فوڈ پروگرام دے گوداماں تو‏ں 2،354 ٹن کھانا پرت لیا ، جس دے باعث ڈبلیو ایف پی نے شمالی مالی وچ خوراک د‏‏ی تقسیم د‏‏ی کارروائیاں نو‏‏ں معطل کردتا۔ <ref name="AFP342">{{cite news|url=https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5jZ9grPfu0TWqNu4VZE6rRlTWKRCA?docId=CNG.18f2de9d4c145d61a54efeb26eb8e9ae.131|title=UN Council Hammers out Condemnation of Mali Conflict|date=3 April 2012|agency=Agence France-Presse|accessdate=3 April 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130201201303/https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5jZ9grPfu0TWqNu4VZE6rRlTWKRCA?docId=CNG.18f2de9d4c145d61a54efeb26eb8e9ae.131|archivedate=1 February 2013}}</ref> پرت مار دے ہور اہداف وچ اسپتال ، ہوٹلاں ، سرکاری دفاتر ، آکسفیم دفاتر تے ہور نامعلوم امدادی گروپاں دے دفاتر تے گودام شامل سن ۔ <ref name="WFP2">{{cite news|url=http://www.trust.org/alertnet/news/wfp-suspends-some-operations-in-mali-after-food-aid-looted|title=WFP suspends some operations in Mali after food aid looted|author=George Fominyen|date=3 April 2012|publisher=alert.net|agency=Reuters|accessdate=3 April 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120418204956/http://www.trust.org/alertnet/news/wfp-suspends-some-operations-in-mali-after-food-aid-looted/|archivedate=18 April 2012}}</ref> ڈبلیو ایف پی نے ایہ وی دسیا کہ ہن تک 200،000 لڑائی تو‏ں فرار ہوچکے نيں ، تے ایہ پیش گوئی د‏‏ی اے کہ تعداد وچ اضافہ ہوئے گا۔ <ref>{{cite news|url=http://www.timescolonist.com/news/Mali+flee+fighting+World+Food+Programme+suspends+north/6402495/story.html|title=Mali: 200,000 flee fighting, UN World Food Programme suspends aid in north|date=3 April 2012|agency=Agence France-Presse|accessdate=3 April 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120406024842/http://www.timescolonist.com/news/Mali+flee+fighting+World+Food+Programme+suspends+north/6402495/story.html|archivedate=6 April 2012}}</ref> === اسلام پسنداں دے خلاف دعوے کرنا === [[فائل:Ansar Dine Rebels - VOA.jpg|thumb| انصار ڈائن تو‏ں باغی]] شہر دے باشندےآں د‏‏ی طرف تو‏ں قائم خیر مقدمی کمیٹی وچ خواتین د‏‏ی موجودگی اُتے اعتراض کردے ہوئے انصر ال ڈائن نے 15 مئی نو‏‏ں طبی تے خوراک د‏‏ی امداد لیانے والے انسانی قافلے نو‏‏ں وی ٹمبکٹو پہنچنے تو‏ں روک دتا۔ مذاکرات دے بعد ، قافلے نو‏‏ں اگلے دن رہیا کيتا گیا۔ مبینہ طور اُتے اس گروپ نے گاو وچ ویڈیو گیمز ، مالیان تے مغربی موسیقی ، باراں تے فٹ بال اُتے پابندی عائد کيتی سی تے گاو تے کڈال دونے وچ شراب پیش کرنے والے ادارےآں نو‏‏ں پرت لیا سی۔ اطلاعات دے مطابق ، اسلام پسند قوتاں نے لٹیراں دے خلاف مداخلت د‏‏ی تے خواتین نو‏‏ں [[روسری|سر دے سکارف]] پہننے دا حکم دتا۔ سی این آر ڈی آر دے ترجمان عمادو کونے نے دعوی کيتا اے کہ "خواتین تے لڑکیو‏ں نو‏‏ں اغوا کرکے انہاں دے نال زیادتی دا نشانہ بنایا گیا اے جو نويں قابضین دا اپنا قانون بنارہے ني‏‏‏‏ں۔" غلامی مخالف تنظیم ٹیمڈٹ نے دعویٰ کيتا اے کہ سابقہ غلاماں نو‏‏ں اسلام پسند قوتاں نے سزا دے لئی پہلا نشانہ بنایا سی تے سابق آقاواں نے سابقہ غلاماں اُتے قبضہ کرنے دے لئی تشدد دا استعمال کيتا ا‏‏ے۔ <ref>{{cite news|last=Tran|first=Mark|title=Mali conflict puts freedom of 'slave descendants' in peril|newspaper=The Guardian|date=23 October 2012|url=https://www.theguardian.com/global-development/2012/oct/23/mali-conflict-freedom-slave-descendants-peril|accessdate=24 November 2012|location=London}}</ref> 29 جولائ‏ی 2012 نو‏‏ں ، [[اگولہوک]] وچ شادی دے باہر بچےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں اک جوڑے نو‏‏ں سنگسار کردتا گیا۔ اک عہدیدار نے اطلاع دتی اے کہ اس واقعے دے بعد بوہت سارے لوک الجزائر دے لئی قصبے چھڈ گئے سن ۔<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2012/07/31/world/africa/couple-stoned-to-death-by-islamists-in-mali.html|title=Islamists in North Mali Stone Couple to Death|author=Adam Nossiter|date=30 January 2012|work=The New York Times|accessdate=30 July 2012}}</ref> 9 اگست نو‏‏ں ، اسلام پسند عسکریت پسنداں نے اک بھیڑ دے باوجود عسکریت پسنداں تو‏ں رحم د‏‏ی درخواست کرنے دے باوجود ، آنسانگو قصبے وچ اک مبینہ چور دا ہتھ کٹ دتا۔ <ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-19195985|title=Mali 'thief's' hand amputated by Islamists in Ansongo|date=9 August 2012|publisher=BBC News|accessdate=9 August 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120809182025/http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-19195985|archivedate=9 August 2012}}</ref> ==== ٹمبکٹو وچ قدیم یادگاراں د‏‏ی تباہی ==== اس تنازعہ دے دوران ، اسلام پسنداں نے متعدد تاریخی تھ‏‏اںو‏اں نو‏‏ں اس وجہ تو‏ں نقصان پہنچیا یا تباہ کيتا کہ انہاں دے بقول اوہ بت پرست نيں ، خاص طور اُتے ٹمبکٹو وچ ، جو [[یونیسکو|یونیسکو دے]] [[یونیسکو عالمی ثقافتی ورثہ|عالمی ثقافتی ورثہ اے ]] ۔ 4 مئی 2012 نو‏‏ں ، انصار ڈائن ممبران نے مبینہ طور اُتے اک [[تصوف|صوفی]] بزرگ دا مقبرہ جلیایا۔ <ref>{{cite news|url=http://edition.cnn.com/2012/05/05/world/africa/mali-heritage-sites/index.html?hpt=hp_t3|title=Rebels burn Timbuktu tomb listed as U.N. World Heritage site|date=6 May 2012|publisher=CNN|accessdate=4 May 2012}}</ref>جون دے آخر وچ ، اسلام پسنداں نے ٹمبکٹو وچ ہور کئی تھ‏‏اںو‏اں اُتے پکیکس تے بیلچے تو‏ں حملہ کيتا۔ <ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-18657463|title=Timbuktu shrines damaged by Mali Ansar Dine Islamists|date=30 July 2012|publisher=BBC News|archivedate=29 August 2012|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AGi8m3nE?url=http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-18657463|accessdate=28 August 2012}}</ref> 28 جنوری 2013 نو‏‏ں ، جدو‏ں فرانسیسی قیادت والی مالین فوجیاں نے عالمی ثقافتی ورثہ والے شہر ٹمبکٹو دے ہوائی اڈے اُتے قبضہ کرلیا ، تاں انمول قدیم نسخےآں دے میزبان ، احمد بابا انسٹی ٹیوٹ نے اسلام پسنداں نو‏‏ں فرار ک‏ر ک‏ے تباہ کردتا۔ <ref>{{cite news|url=http://www.debka.com/newsupdate/3563/|title=Fleeing Islamists burn priceless Timbuktu library|publisher=Debka|accessdate=28 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130129061700/http://debka.com/newsupdate/3563/|archive-date=29 January 2013|url-status=dead|df=dmy-all|archivedate=29 January 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130129061700/http://debka.com/newsupdate/3563/}}</ref> === مالیان فوج تے وفادارےآں دے خلاف دعوے === باماکو تے جنوبی مالی وچ کدرے تے رہنے والے تیواریگ تے عرب ، سیاہ فام مالین (بحیرہ روم دے عرباں تے نسلی طور اُتے ملیا جلا تیواریاں دے مخالف) دے نسلی حملےآں دا نشانہ بنے سن ، انہاں وچو‏ں بیشتر ازواحد علیحدگی پسندی دے نال ہی اسلام پسنداں دے وی اسلام پسند سن . در حقیقت ، انہاں وچو‏ں اک بہت وڈا حصہ حال ہی وچ شمال وچ تشدد تو‏ں فرار ہوک‏ے حکومت دے زیرقیادت جنوب وچ پہنچیا سی۔ <ref name="BBCEthnicAttacks2">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-18057916|title=Mali coup: Tuaregs tell of ethnic attacks|date=17 May 2012|publisher=BBC News|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120830015611/http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-18057916|archivedate=30 August 2012}}</ref> 8 ستمبر 2012 نو‏‏ں اک واقعہ اس وقت پیش آیا جدو‏ں ملیان فوجیاں دے اک گروپ نے مابانیہ دے 17 غیر مسلح [[تبلیغی جماعت|تبلیغی]] مبلغین نو‏‏ں موریطانیہ تو‏ں ، ڈوبوفری ، شمال مشرق وچ دیابلی وچ حراست وچ لیا ، جدو‏ں کہ بماکو وچ اک مذہبی کانفرنس دے لئی جاندے ہوئے انہاں سب نو‏‏ں پھانسی دے دی۔ کمانڈ. مالیان حکومت نے اس واقعے اُتے اظہار تعزیت کيتا ، جس نو‏‏ں ایسوسی ایٹ پریس نے 21 مارچ نو‏‏ں ہونے والی بغاوت دے نتیجے وچ مالین آرمی وچ نظم و ضبط تے کمان د‏‏ی تحلیل د‏‏ی علامت سمجھیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://bigstory.ap.org/article/massacre-preachers-mali-sign-broken-army|title=Massacre of preachers in Mali sign of broken army|website=The Big Story|accessdate=17 December 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141217222733/http://bigstory.ap.org/article/massacre-preachers-mali-sign-broken-army|archivedate=17 December 2014}}</ref> 19 جنوری 2013 نو‏‏ں ، ملیان دے وسطی قصبے نیانو وچ مالین فوج دے ذریعہ ہلاکتاں تے انسانی حقوق د‏‏ی ہور پامالیاں د‏‏ی اطلاع ہیومن رائٹس واچ نے دی۔ خاص طور اُتے طوراق تے عرباں نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا۔ <ref>{{cite news|url=http://www.huffingtonpost.com/2013/01/19/human-rights-watch-mali-army-killing-civilians_n_2511680.html|title=Human Rights Watch: Mali's Army Killing Civilians In Town Of Niono|work=Huffington Post|date=19 January 2013}}</ref> 23 جنوری 2013 نو‏‏ں ، [[برطانوی نشریات‏‏ی ادارہ|بی بی سی]] نے بین الاقوامی فیڈریشن آف ہیومن رائٹس دے دعوے د‏‏ی اطلاع دتی سی کہ ملیان آرمی دے جواناں نے عسکریت پسند ہونے دے شبہ وچ لوکاں دے خلاف سمری سزائے موت دتی سی ، تے بعد وچ لاشاں چھیندی وچ قبراں تے کنوواں وچ دفن کردتی گئياں۔ مبینہ طور اُتے کچھ متاثرین نو‏‏ں شناختی دستاویزات نہ رکھنے یا انہاں د‏‏ی نسل دے لئی ہلاک کيتا گیا سی۔ اطلاعات دے مطابق ، بماکو وچ مقیم درجناں نسلی طوریگاں نے سرکاری فوج دے ذریعہ انہاں دے گھراں اُتے چھاپے مارے۔ <ref>{{cite news|title=Mali conflict: Troops accused of 'summary executions'|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-21166537|publisher=BBC News|date=24 January 2013|accessdate=24 January 2013}}</ref> == مقبول سبھیاچار وچ == مالی نے پہلی جنوری 2013 وچ افریقہ کپ آف نیشنس فٹ بال چیمپینشپ وچ 20 جنوری 2013 نو‏‏ں نائیجر اُتے 1-0 د‏‏ی جیت دے نال حاصل کيتی سی۔ واحد گول اسکور کرنے دے بعد ، [[سیدو کیٹا|سیڈو کیٹا]] نے ٹی شرٹ دکھادی جس وچ اس اُتے امن نشان سی۔ مالی دے متعدد موسیقاراں نے مل ''-و'' ''کو'' (جس دا مطلب امن) گانے ریکارڈ کرنے تے 2013 وچ ملک وچ جاری تنازعے دے بارے وچ ''مالی وائس یونائیٹڈ برائے مالی-کو -2'' <ref>{{یوٹیوب|title=Voices United for Mali-'Mali-ko' (Peace / La Paix)-Français sous-titres}}</ref> د‏‏ی ویڈیو جاری کيتی۔ اس تعاون وچ مالیو دے بوہت سارے مشہور موسیقار شامل نيں ، جنہاں وچ اوومو سنگاری ، ویئوس فارکا ٹورé ، تے عمادو تے مریم شامل ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{cite news|last=Kosner|first=Anthony Wing|title=For Music Fans, The Tragic War in Mali Has A Human Voice, Lots of Them|url=https://www.forbes.com/sites/anthonykosner/2013/01/19/for-music-fans-the-tragic-war-in-mali-has-a-human-voice-lots-of-them/|newspaper=Forbes|date=19 January 2013|accessdate=19 January 2013|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130122082352/http://www.forbes.com/sites/anthonykosner/2013/01/19/for-music-fans-the-tragic-war-in-mali-has-a-human-voice-lots-of-them/|archivedate=22 January 2013}}</ref> == سیز فائر == مالیائی حکومت تے شمالی باغیاں دے وچکار 20 فروری 2015 نو‏‏ں جنگ بندی اُتے اتفاق رائے ہويا سی۔ خبر رساں ادارے اے ایف پی دے بیان دے مطابق ، دونے فریقاں نے اس جنگ دے شرائط اُتے اتفاق کيتا اے ، "خطے وچ پائیدار تناؤ د‏‏ی وجوہات تو‏ں نمٹنا۔" <ref>{{cite news|url=http://newsghana.com.gh/america-and-french-mediations-to-suffer-from-malian-crisis/|title=America and French Mediations to Suffer From Malian Crisis|publisher=News Ghana|date=2015-11-22|accessdate=2015-11-22}}</ref> "مالی دے رہنماواں نے خودمختاری نو‏‏ں مسترد کردتا اے ، لیکن اوہ منحرف مقامی طاقتاں اُتے غور کرنے اُتے راضی ني‏‏‏‏ں۔" <ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-31544438|title=Mali signs UN ceasefire to end conflict with northern rebels|publisher=BBC News|date=2015-02-20|accessdate=2015-02-20}}</ref> == حوالے == {{حوالے}} == کتابیات == * {{حوالہ کتاب|url=|title=Boko Haram: Nigeria's Islamist Insurgency|last=Comolli|first=Virginia|date=2015|publisher=[[اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس]]|location=[[لندن]]|ref=harv|author-link=}} == ہور پڑھو == * [https://fas.org/sgp/crs/row/R42664.pdf الیکسس ارویف ، "مالی وچ بحران ،"] [[کانگریشنل ریسرچ سروس|کانگریس دے لئی کانگریس د‏‏ی ریسرچ سروس]] رپورٹ ، 14 جنوری 2013 * [https://www.ictj.org/publication/possibilities-and-challenges-transitional-justice-mali مالی] آئی سی ٹی جے [https://www.ictj.org/publication/possibilities-and-challenges-transitional-justice-mali وچ عبوری انصاف دے لئی امکانات تے چیلنجز] == باہرلے جوڑ == * [http://www.aljazeera.com/programmes/Orphans-of-the-Sahara/ صحارا دے یتیم] ، صحارا صحرا دے تیورگ لوکاں دے بارے وچ اک تن حصے د‏‏ی دستاویزی سیریز۔ * [http://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/01402390.2015.1045494#abstract آپریشن 'سرپل': مالی ، 2013–2014 وچ فرانسیسی مداخلت دا اک اسٹریٹجک تجزیہ] (سیرگی بوئک تے بارٹ شورمین ، جرنل آف اسٹریٹجک اسٹڈیز 2015) * [https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/1057610X.2019.1592356 مالی وچ غیر متوقع 2012 دا بحران: خطرے اور] دھمکیو‏ں دے انحراف دے [https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/1057610X.2019.1592356 نتائج] (سیرگی بوئک تے گلیم ڈی والک ، تنازعات تے دہشت گردی دے مطالعے 2019) {{Portal bar|مالی|جنگ}} {{Mali topics}} {{Post-Cold War African conflicts}} [[گٹھ:پرتگال دیاں جنگاں]] [[گٹھ:کینیڈا دیاں جنگاں]] [[گٹھ:عوامی جمہوریہ چین دیاں جنگاں]] [[گٹھ:جمہوریہ آئرلینڈ دیاں جنگاں]] [[گٹھ:انگولا دیاں جنگاں]] [[گٹھ:ہنگری دیاں جنگاں]] [[گٹھ:چیک جمہوریہ دیاں جنگاں]] [[گٹھ:نمیبیا دیاں جنگاں]] [[گٹھ:متحدہ عرب امارات دیاں جنگاں]] [[گٹھ:اتحاد القمری دیاں جنگاں]] [[گٹھ:الجزائر دیاں جنگاں]] [[گٹھ:ہسپانیہ دیاں جنگاں]] [[گٹھ:نیدرلینڈز دیاں جنگاں]] [[گٹھ:ڈنمارک دیاں جنگاں]] [[گٹھ:جرمنی دیاں جنگاں]] [[گٹھ:مملکت متحدہ دیاں جنگاں]] [[گٹھ:ریاستہائے متحدہ دیاں جنگاں]] [[گٹھ:یوگنڈا دیاں جنگاں]] [[گٹھ:گیبون دیاں جنگاں]] [[گٹھ:تنزانیہ دیاں جنگاں]] [[گٹھ:روانڈا دیاں جنگاں]] [[گٹھ:جنوبی افریقہ دیاں جنگاں]] [[گٹھ:لائبیریا دیاں جنگاں]] [[گٹھ:گنی بساؤ دیاں جنگاں]] [[گٹھ:کیپ ورڈی دیاں جنگاں]] [[گٹھ:گیمبیا دیاں جنگاں]] [[گٹھ:برونڈی دیاں جنگاں]] [[گٹھ:سیرالیون دیاں جنگاں]] [[گٹھ:آزادی دیاں جنگاں]] [[گٹھ:ٹوگو دیاں جنگاں]] [[گٹھ:سینیگال دیاں جنگاں]] [[گٹھ:نائجیریا دیاں جنگاں]] [[گٹھ:نائجر دیاں جنگاں]] [[گٹھ:مالی دیاں جنگاں]] [[گٹھ:آئیوری کوسٹ دیاں جنگاں]] [[گٹھ:جمہوریہ گنی دیاں جنگاں]] [[گٹھ:گھانا دیاں جنگاں]] [[گٹھ:چاڈ دیاں جنگاں]] [[گٹھ:برکینا فاسو دیاں جنگاں]] [[گٹھ:بینن دیاں جنگاں]] [[گٹھ:بیلجیم دیاں جنگاں]] [[گٹھ:تریخ ازواد]] [[گٹھ:مالی وچ بغاوتاں]] [[گٹھ:2020ء د‏‏ی دہائی دے تنازعات]] [[گٹھ:2010ء د‏‏ی دہائی دے تنازعات]] [[گٹھ:مالی وچ 2010ء د‏‏ی دہائی]] [[گٹھ:جملہ مضامین مع مردہ خارجی روابط]] [[گٹھ:ویب آرکائیو سانچے مع وے بیک روابط]] [[گٹھ:غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات]] s4jc92l5mxh8dssfl9hegp79jbarqjb 0 90548 690032 675798 2025-06-16T03:28:35Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690032 wikitext text/x-wiki {{Infobox military conflict|conflict=Second Libyan Civil War|combatant2={{flagicon|Libya}} '''[[Government of National Accord]]''' ([[طرابلس، لیبیا]]-based) (since 2016) * {{army|Libya}} * {{air force|Libya}}<br /><small>(GNA–aligned)</small> * {{navy|Libya}}<ref name="navy">{{cite web|url=https://www.almasdarnews.com/article/libyan-navy-asserts-control-isil-controlled-sirte/|title=Libyan Navy asserts control over ISIL-controlled Sirte|work=Al-Masdar News|date=10 June 2016|accessdate=24 June 2016|archive-date=23 October 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171023094115/https://www.almasdarnews.com/article/libyan-navy-asserts-control-isil-controlled-sirte/|dead-url=yes}}</ref><br /><small>(GNA–aligned)</small> {{Collapsible list |title= Others: |1=[[Libyan Presidential Guard|Presidential Guard]]<ref name="Presidential Guard">{{cite news|title=Presidential Guard established|url=https://www.libyaherald.com/2016/05/09/presidential-guard-established/|accessdate=9 May 2016|work=Libya Herald|date=9 May 2016}}</ref> |2=[[Misrata Brigades]]<ref>{{cite news|url=http://www.libyanexpress.com/misrata-brigades-and-municipality-form-security-chamber-to-enable-gna-to-operate-from-tripoli/|title=Misrata brigades and municipality form security chamber to enable GNA to operate from Tripoli|work=Libyan Express|date=28 March 2016|accessdate=29 March 2016}}</ref> |3=Sabratha Revolutionary Brigades<ref>{{cite news|url=http://www.libyanexpress.com/sabratha-revolutionary-brigades-announce-full-support-for-gna/|title=Sabratha revolutionary brigades announce full support for GNA|work=Libyan Express|date=21 March 2016|accessdate=29 March 2016}}</ref> |4=[[Petroleum Facilities Guard]]<ref>{{cite web|url=http://weekly.ahram.org.eg/News/13468/19/Unity-government-at-last.aspx|title=Unity government at last|accessdate=2017-02-28|url-status=bot: unknown|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170428035707/http://weekly.ahram.org.eg/News/13468/19/Unity-government-at-last.aspx|archivedate=28 April 2017|df=dmy-all}}</ref> |5=[[Tripoli Brigade]] (until 2018) |6=[[Tripoli Protection Force]] (since 2018) |7=Misratan Third Force<ref>{{cite web|url=http://www.readtru.com/clashes-south-libya-intensify-pro-haftar-forces-third-force/|title=Clashes in south Libya intensify between pro-Haftar forces and Third Force|work=Libyan Express|date=2 January 2017|access-date=14 April 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20180505134906/http://www.readtru.com/clashes-south-libya-intensify-pro-haftar-forces-third-force/|archive-date=5 May 2018|url-status=dead}}</ref> |8=[[Tuareg militias of Ghat]]<ref name="TuaregToubou" /> |9={{flagicon image|Flag of the Toubou Front for the Salvation of Libya.svg}} [[Toubou Front for the Salvation of Libya]]<ref name="TuaregToubou">{{cite news|url=http://libyaprospect.com/index.php/2016/04/04/tabu-and-tuareg-announce-their-support-for-gna/|title=Tabu and Tuareg announce their support for GNA|work=Libyaprospect|date=4 April 2016|accessdate=24 April 2016|archivedate=20 April 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170420192511/http://libyaprospect.com/index.php/2016/04/04/tabu-and-tuareg-announce-their-support-for-gna/}}</ref> |10=Chadian rebels ([[Front for the Change and Unity in Chad|FACT]]<ref name="Aberfoyle 1">{{cite web |url=https://www.aberfoylesecurity.com/?p=4010 |title=Rebel or Mercenary? A Profile of Chad’s General Mahamat Mahdi Ali |first=Andrew |last=McGregor |work=Aberfoyle International Security |date=7 September 2017 |accessdate=1 March 2019 |archive-date=6 March 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190306043634/https://www.aberfoylesecurity.com/?p=4010 |dead-url=yes }}</ref>, [[Military Command Council for the Salvation of the Republic|CCMSR]]<ref name="Aberfoyle 1" />, [[Union of Resistance Forces|URF]]<ref name="crisis group 1">{{cite web|url=https://www.crisisgroup.org/africa/central-africa/chad/au-tchad-lincursion-des-rebelles-devoile-les-fragilites-du-pouvoir |title= Rebel Incursion Exposes Chad's Weaknesses |author= |work=Crisis Group |date=13 February 2019 |accessdate=16 May 2019}}</ref> and [[Union of Forces for Democracy and Development|UFDD]]<ref name="crisis group 1" />) }} {{flagicon|Syrian opposition}} [[Syrian Interim Government]] (since 2019)<ref name="Xinhuasyrianrebels">{{Cite web|url=http://www.xinhuanet.com/english/2019-12/29/c_138664951.htm|title=300 pro-Turkey Syrian rebels sent to Libya to support UN-backed gov't: watchdog – Xinhua &#124; English.news.cn|website=www.xinhuanet.com|access-date=2020-10-02|archive-date=2019-12-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20191229131630/http://www.xinhuanet.com/english/2019-12/29/c_138664951.htm|dead-url=yes}}</ref><br />{{flag|Turkey}} (since 2020)<ref>{{cite news |title=France's Macron slams Turkey's 'criminal' role in Libya |url=https://www.aljazeera.com/news/2020/06/france-macron-slams-turkey-criminal-role-libya-200630090915443.html |work=Al Jazeera |date=30 June 2020}}</ref><ref>{{cite news |title=France-Turkey spat over Libya arms exposes NATO’s limits |url=https://apnews.com/045a9b8eb0f7eb5adc33d1303fafa95d |agency=Associated Press |date=5 July 2020}}</ref><ref>{{cite news |title=Turkey warns Egypt over Libya and lashes out at Macron’s role |url=https://www.japantimes.co.jp/news/2020/07/23/world/turkey-warns-egypt-libya-lashes-emmanuel-macrons-role/ |work=Japan Times |date=20 July 2020}}</ref> {{Collapsible list |title= Support: |1= {{flag|Italy}}<ref>{{cite web |title=End of Tripoli siege raises fears of full-scale proxy war in Libya |url=https://www.theguardian.com/world/2020/jun/26/libyan-standoff-risks-dragging-egyptian-military-into-regions-cold-war |website=The Guardian |accessdate=26 June 2020}}</ref><ref name="auto3">{{cite news |title=Di Maio assures Al-Sarraj of Italy's support for GNA and political track |url=http://en.alwasat.ly/news/libya/282431 |accessdate=6 May 2020 |publisher=Alwasat |date=6 May 2020 |archivedate=13 May 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200513101652/http://en.alwasat.ly/news/libya/282431 }}</ref> |2= {{flag|Qatar}}<ref name="Qatar">{{cite web|url=https://www.libyaherald.com/2017/03/13/abdulrahman-sewehli-thanks-qatari-emir-for-his-support/|title=Abdulrahman Sewehli thanks Qatari Emir for his support.|date=13 March 2017|accessdate=11 August 2017}}</ref> |3= {{flag|Sudan}}<ref name="Sudan">{{cite news|url=https://www.libyaherald.com/2017/05/01/sudan-reiterates-support-for-presidency-council-but-concerned-about-darfuri-rebels-in-libya/|title=Sudan reiterates support for Presidency Council but concerned about Darfuri rebels in Libya|date=1 May 2017|accessdate=11 August 2017|work=Libya Herald}}</ref> (until 2019) <br />'''Diplomatic support:''' |7= {{flag|United Nations}} |8= {{flag|European Union}}<ref>{{cite web|url=http://www.libyanexpress.com/al-serraj-and-mogherini-discuss-more-eu-support-for-gna/|title=Al-Serraj and Mogherini discuss more EU support for GNA|work=Libya Express}}</ref> (except France, Greece and Cyprus) |9= {{flag|Tunisia}}<ref>{{cite news |last1=Alharathy |first1=Safa |title=Tunisian President reiterates his country's position towards GNA as the legitimate authority in Libya |url=https://www.libyaobserver.ly/inbrief/tunisian-president-reiterates-his-countrys-position-towards-gna-legitimate-authority-libya |accessdate=17 April 2020 |issue=16 April 2020 |archivedate=21 April 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200421160541/https://www.libyaobserver.ly/inbrief/tunisian-president-reiterates-his-countrys-position-towards-gna-legitimate-authority-libya }}</ref> |10= {{flag|Algeria}}<ref name="Algeria">{{cite news|work=[[Libya Herald]]|title=Serraj on another Algeria visit seeking solution to Libyan political impasse|date=25 December 2016|url=https://www.libyaherald.com/2016/12/26/serraj-on-another-algeria-visit-seeking-solution-to-libyan-political-impasse/}}</ref> |11= {{flag|Italy}}<ref name="auto3" /> |12= {{flag|United Kingdom}}<ref>{{cite web|url=https://www.middleeastmonitor.com/20200418-libya-foreign-ministry-britain-stands-with-gna |title=Libya Foreign Ministry: ‘Britain stands with GNA’ |accessdate=23 April 2020 |issue=18 April 2020}}</ref> |13= {{flag|United States}}<ref>{{cite web |title=US Ambassador Norland reaffirms partnership with GNA Libya and urges all parties in Libya to support peace. |url=https://twitter.com/USAEmbassyLibya/status/1264952123915190279 |website=Twitter |publisher=U.S. Embassy – Libya |accessdate=26 May 2020}}</ref><ref>{{cite web |title=US Ambassador Reaffirms Partnership with GNA, Urges All Parties to Support Peace |url=https://www.facebook.com/236838689712543/posts/3194952647234451/ |website=Facebook |publisher=U.S. Embassy Libya |accessdate=26 May 2020}}</ref> |14= {{flag|Iran}}<ref>[https://www.middleeastmonitor.com/20200617-iran-fm-voices-support-for-turkey-backed-libya-government/ Iran FM voices support for Turkey-backed Libya government] [[Middle East Monitor]], June 17,2020</ref> |15= {{flag|Malta}}<ref name="timesofmalta2020-07-25">{{cite news |last1=Martin |first1=Ivan |title=Malta teams up with Turkey in an attempt to make Libya stable |url=https://timesofmalta.com/articles/view/malta-teams-up-with-turkey-in-an-attempt-to-make-libya-stable.806733 |work=[[Times of Malta]] |date=25 July 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200725205804/https://timesofmalta.com/articles/view/malta-teams-up-with-turkey-in-an-attempt-to-make-libya-stable.806733 |archivedate=25 July 2020}}</ref>}} ---- {{Flagicon |Libya}} '''[[National Salvation Government]]'''<br /> (2014–17)<ref>{{cite web|url=http://uk.mobile.reuters.com/article/idukkcn0x22md?irpc=932|title=Libya's self-declared National Salvation government stepping down|publisher=}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2018/02/libya-army-spokesman-egypt-unite-elections-hifter.html|title=Can Cairo talks succeed in uniting Libya's divided armed forces?|first=George|last=Mikhail|date=15 February 2018|publisher=Al Monitor}}</ref> * [[Libya Shield Force]]<ref name="dawn">{{cite web|url=http://english.alarabiya.net/en/perspective/alarabiya-studies/2014/08/25/Libyan-Dawn-Map-of-allies-and-enemies.html |title=Libyan Dawn: Map of allies and enemies|publisher=Al Arabiya|date=25 August 2014 |accessdate=25 August 2014}}</ref> * [[Libya Revolutionaries Operations Room|LROR]]<ref name="dawn" /> * Libyan National Guard<ref name="Aziziya Clashes">{{cite web|url=http://www.libyaherald.com/2015/03/21/lna-targets-tripoli-and-zuwara-but-pulls-back-troops-in-aziziya-area/#axzz3V7Q4Daou|title=LNA targets Tripoli and Zuwara but pulls back troops in Aziziya area|work=Libya Herald|date=21 March 2015|accessdate=22 March 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.facebook.com/lyobserver/posts/668024193302664|title=Libya Observer|work=Libya Observer|date=10 March 2015|accessdate=22 March 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.libyaherald.com/2017/04/16/ghwells-libyan-national-guard-militia-joining-fighting-in-south/|date=16 April 2017|publisher=Libya Herald|title=Ghwell's Libyan National Guard militia joining fighting in south}}</ref> {{Collapsible list |title= Support: |1= {{flag|Qatar}} (2014–16)<ref name="egyptuae" /><ref name="Qatar" /> |2= {{flag|Sudan}} (2014–16)<ref>{{cite news|url=http://www.thecairopost.com/news/143075/news/sudan-militarily-backs-libyan-rebels-bashir-to-youm7|title=Sudan militarily backs Libyan rebels: Bashir to Youm7|date=23 March 2015|accessdate=24 March 2015|work=The Cairo Post|url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150615142541/http://www.thecairopost.com/news/143075/news/sudan-militarily-backs-libyan-rebels-bashir-to-youm7|archivedate=15 June 2015|df=dmy-all}}</ref><ref name="Sudan" /> |3= {{flag|Turkey}} (2014–16)<ref name="egyptuae" /><ref name="Turkey">{{cite web|url=http://www.libyaobserver.ly/news/libya-turkey-agree-resuming-signed-security-training-programs|title=Libya, Turkey agree on resuming signed security training programs|date=25 May 2017|accessdate=11 August 2017}}</ref> |4= {{flag|Iran}}<ref>{{cite news|work=[[Libya Herald]]|date=22 June 2017|title=LNA's Mismari accuses Sudan, Qatar and Iran of backing terrorism in Libya|url=https://www.libyaherald.com/2017/06/22/lnas-mismari-accuses-sudan-qatar-and-iran-of-backing-terrorism-in-libya/}}</ref> (allegedly) }} ---- Anti-ISIL coalition: * {{flag|United States}}<ref name="auto1">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2016/may/16/world-powers-prepared-arm-un-backed-libyan-government|title=World powers prepared to arm UN-backed Libyan government|first=Patrick|last=Wintour |date=16 May 2016|accessdate=2 August 2016|work=The Guardian}}</ref> * {{flag|United Kingdom}}<ref>{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/news/2016/05/16/uk-and-other-world-powers-say-ready-to-arm-libya/|title=Britain and other world powers say ready to arm Libya in fight against Isil|work=Telegraph|date=16 May 2016|accessdate=23 April 2017}}</ref> * {{flag|Italy}}<ref>{{cite web|url=http://www.defensenews.com/story/defense/international/mideast-africa/2016/08/11/libya-italy-special-forces-isis/88567660/|title=Italy Reportedly Sends Special Forces to Libya|publisher=}}</ref> * {{flag|France}}<ref name="JazeeraFUKUSLibya">{{cite web|url=http://www.aljazeera.com/news/2016/07/france-confirms-soldiers-killed-libya-160720105518216.html|title=France confirms three soldiers killed in Libya|publisher=Al Jazeera|accessdate=2 August 2016}}</ref> ---- {{flagicon image|Flag of Jihad.svg}} '''[[Shura Council of Benghazi Revolutionaries|Shura Council of<br />Benghazi Revolutionaries]]'''<br /> (2014–17)<ref>{{cite web |url=http://www1.youm7.com/News.asp?NewsID=1795827 |title=٢٨ قتيلا من قوات الصاعقة ببنغازى منذ بدء الاشتباكات مع أنصار الشريعة |trans-title=Twenty-eight Al-Saiqa fighters killed in Benghazi since the beginning of clashes with Ansar al-Sharia |publisher=[[Youm7]] |date=29 July 2014 |accessdate=26 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140802162940/http://www1.youm7.com/News.asp?NewsID=1795827 |archive-date=2 August 2014 |url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.alarabonline.org/?id=29011 |title=تدهور الوضع الأمني في بنغازي وطرابلس نذير حرب جديدة |trans-title=Worsening of security in Benghazi and Tripoli as new war approaches |publisher=[[Al-Arab]] |date=27 July 2014 |accessdate=26 August 2014 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140809025344/http://www.alarabonline.org/?id=29011 |archivedate=9 August 2014}}</ref><br />{{Flagdeco|Islamic State of Iraq and the Levant}} [[al-Qaeda in the Islamic Maghreb]]<br /> (2014–17)<ref name="longwarjournal1">{{cite web|url=https://www.longwarjournal.org/archives/2018/03/american-forces-kill-senior-al-qaeda-leader-in-libya.php|title=American forces kill senior al Qaeda leader in Libya |work=Long War Journal|date=28 March 2018|publisher=28 March 2018|author=Bill Roggio and Alexandra Gutowski}}</ref> {{Collapsible list |title= SCBR<br />militia: |1= {{flagicon image|Flag of Ansar al-Sharia (Libya).svg}} [[Ansar al-Sharia (Libya)|Ansar al-Sharia]]<br />(2014–17)<ref>{{cite web|url=https://www.reuters.com/article/us-libya-security/libyan-islamist-group-ansar-al-sharia-says-it-is-dissolving-idUSKBN18N0YR|title=Libyan Islamist group Ansar al-Sharia says it is dissolving|date=27 May 2017|publisher=Reuters|accessdate=21 October 2017}}</ref> |2= [[Libya Shield 1]]<br />(2014–16) |3= [[February 17th Martyrs Brigade]] |4= [[Rafallah al-Sahati Brigade]] }} {{Collapsible list |title= Others: |1= {{flagicon image|Flag of Jihad.svg}} [[Shura Council of Mujahideen in Derna]] (2014–18) |2=[[Ansar al-Sharia (Derna, Libya)|Ansar al-Sharia (Derna)]] (2014–18) |3=[[Abu Salim Martyrs Brigade|Abu Salim Martyrs]]<br />(2014–15) |4={{flagicon|Libya}} [[Benghazi Defense Brigades]]<ref>{{cite web|url=http://www.libyaobserver.ly/news/libyan-revolutionary-factions-form-defend-benghazi-brigades|title=Libyan revolutionary factions form Defend Benghazi Brigades|work=The Libya Observer|date=2 June 2016|accessdate=14 August 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.libyanexpress.com/benghazi-defense-brigades-advance-toward-benghazi/|title=Benghazi Defense Brigades advance toward Benghazi|work=Libyan Express|date=16 July 2016|accessdate=14 August 2016}}</ref> |5={{flagicon image|Variant flag of the Islamic State.svg}} [[Ajdabiya Revolutionaries Shura Council]] (2015–16)<ref>{{cite web|title=Al Qaeda in the Islamic Maghreb says Mokhtar Belmokhtar is 'alive and well'|url=http://www.longwarjournal.org/archives/2015/06/al-qaeda-in-the-islamic-maghreb-says-mokhtar-belmokhtar-is-alive-and-well.php|website=The Long War Journal|date=19 June 2015|accessdate=1 July 2015}}</ref> |6={{flagicon|Libya}} [[Derna Protection Force]]}}|casualties4=8,788 killed<ref name="Body Count" /><ref>{{cite web|url=https://www.middleeastmonitor.com/20180102-death-toll-in-libya-last-year-was-433/|title=Death toll in Libya last year was 433|date=2 January 2018|website=Middle East Monitor|accessdate=18 May 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.libyaobserver.ly/news/human-rights-solidarity-about-4000-people-were-victims-armed-fighting-libya-2018|title=Human Rights Solidarity: About 4000 people were victims of armed fighting in Libya in 2018|publisher=Libya Observer|access-date=12 February 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.xinhuanet.com/english/2019-07/16/c_138229584.htm|title=Death toll of fighting in Libyan capital rises to 1,093: WHO – Xinhua &#124; English.news.cn|website=www.xinhuanet.com|access-date=2020-10-02|archive-date=2020-08-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20200803032715/http://www.xinhuanet.com/english/2019-07/16/c_138229584.htm|dead-url=yes}}</ref>{{Update inline|reason=Inadequate coverage of casualties in the sources plus recent rapid battlefield changes|date=June 2020}}<br />20,000 injured (as of May 2015)<ref>{{cite web|url=https://www.amnesty.org/en/countries/middle-east-and-north-africa/libya/report-libya/|title=LIBYA 2015/2016|publisher=Amnesty International}}</ref>{{Update inline|reason=Casualty report is over 4 years old...|date=December 2019}}|strength3=|strength2=|strength1=|commander3={{flagdeco|Islamic State of Iraq and the Levant}} [[Abu Nabil al-Anbari]]{{KIA}} (Top ISIL leader in Libya)<ref>{{cite web |title=Islamic State leadership in Libya |url=http://themaghrebinote.com/2015/04/22/islamicstateleadershiplibya/ |website=TheMagrebiNote |date=22 April 2015 |accessdate=2 July 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150702024822/http://themaghrebinote.com/2015/04/22/islamicstateleadershiplibya/ |archive-date=2 July 2015 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref><ref name=defense>{{cite web|url=http://www.defense.gov/News/News-Releases/News-Release-View/Article/633221/statement-from-pentagon-press-secretary-peter-cook-on-nov-13-airstrike-in-libya?source=GovDelivery |title=Statement from Pentagon Press Secretary Peter Cook on Nov. 13 airstrike in Libya > U.S. DEPARTMENT OF DEFENSE > News Release View |publisher=Defense.gov |date= |accessdate=10 December 2015}}</ref><br />{{flagdeco|Islamic State in Iraq and the Levant}} Abu Hudhayfah al-Muhajir<ref>{{cite web|url=http://www.longwarjournal.org/archives/2016/12/pentagon-islamic-state-has-lost-its-safe-haven-in-sirte-libya.php|title=Pentagon: Islamic State has lost its safe haven in Sirte, Libya|first=Thomas|last=Joscelyn|work=Long War Journal|date=7 December 2016|accessdate=9 December 2016}}</ref><br />(ISIL governor of Wilayat Tripolitania)|commander2={{flagicon|Libya}} [[فائز السراج]]<br />(Chairman of the Presidential Council and Prime minister)<br />{{flagicon|Libya}} [[Fathi Bashagha]]<br />(Minister of Interior)<br />{{flagicon|Libya}} [[Salah Eddine al-Namrush]]<br />(Minister of Defence)<br />{{flagicon image|Flag of the Libyan National Army.svg}} Gen. [[Mohammad Ali al-Haddad]]<br />(Chief of the General Staff of the [[Libyan Armed Forces|Libyan Army]])<br />{{flagicon image|Flag of the Libyan Navy.svg}} [[Abdul Hakim Abu Hawliyeh]] (Chief of the [[Libyan Navy]]) {{small| (GNA-aligned)}}<br />{{flagicon image|Flag of the Libyan Navy.svg}} Col. [[Rida Issa]] (Commander of Libyan Navy) {{small| (GNA-aligned)}}<br />{{flagicon image|Flag of the Libyan National Army.svg}} Maj. Gen. [[Osama Juwaili]]<br />(Commander of the Western Military Zone)<br />{{flagicon image|Flag of the Libyan National Army.svg}} Maj. Gen. [[Abubaker Marwan]]<br />(Commander of Tripoli Military Zone)<br />{{flagicon image|Flag of the Libyan National Army.svg}} Maj. Gen. [[Mohamed Elhadad]]<br />(Commander of the Central Military Zone)<br />{{flagicon image|Flag of the Libyan National Army.svg}} Gen. [[Ali Kanna]]<br />(Commander of the Southern Military Zone)<br /> ---- {{flagicon|Libya}} [[Nouri Abusahmain]] (2014–16)<br />(President of the [[General National Congress (2014)|GNC]])<br />{{flagicon|Libya}} [[Khalifa al-Ghawil]] (2015–17)<br />([[وزیر اعظم]])<ref>{{cite web|url=http://www.libyaherald.com/2015/04/02/hassi-change-his-mind-hands-over-to-ghwell/#axzz3cZfYc7vX|title=Hassi changes his mind, hands over to Ghwell|work=Libya Herald|date=2 April 2015|accessdate=9 June 2015}}</ref><br />{{flagicon|Libya}} [[Sadiq Al-Ghariani]]<br />([[مفتی اعظم]]) ---- {{flagicon image|Flag of Ansar al-Sharia (Libya).svg}} Abu Khalid al Madani{{KIA}}<br />(Ansar al-Sharia Leader)<ref>{{cite web |title=Ansar al Sharia Libya fights on under new leader |url=http://www.longwarjournal.org/archives/2015/06/ansar-al-sharia-libya-fights-on-under-new-leader.php |website=The Long War Journal |date=30 June 2015 |accessdate=2 July 2015}}</ref><br /> {{flagicon image|Flag of Jihad.svg}} [[Mokhtar Belmokhtar]]<br />(Commander of [[Al-Mourabitoun (jihadist group)|Al-Mourabitoun]], believed dead)<ref>{{cite web|title=Al Qaeda in the Islamic Maghreb says Mokhtar Belmokhtar is 'alive and well' |url=http://www.longwarjournal.org/archives/2015/06/al-qaeda-in-the-islamic-maghreb-says-mokhtar-belmokhtar-is-alive-and-well.php |website=The Long War Journal |date=19 June 2015 |accessdate=2 July 2015}}</ref><br />{{flagicon image|Flag of Jihad.svg}} Musa Abu Dawud{{KIA}} (AQIM southern Zone commander)<ref name="longwarjournal1" /> {{flagicon image|Flag of Ansar al-Sharia (Libya).svg}} Mohamed al-Zahawi{{KIA}}<ref name="al-Zahawi">{{cite news|title=Leader of Libyan Islamists Ansar al-Sharia dies of wounds|url=https://www.reuters.com/article/2015/01/23/us-libya-security-idUSKBN0KW1MU20150123|publisher=Reuters|date=23 January 2015|accessdate=23 January 2015}}</ref><br />(Former Ansar al-Sharia Leader)<br />{{flagicon image|Flag of Jihad.svg}} [[Ateyah Al-Shaari]] [[Shura Council of Mujahideen in Derna|DMSC]] / [[Derna Protection Force|DPF]] leader<br />{{flagicon image|Flag of Jihad.svg}} Wissam Ben Hamid{{KIA}}<ref>{{cite web|url=https://www.libyaherald.com/2017/01/06/wissam-ben-hamid-dead-says-arrested-ansar-spokesman-13-militants-reported-to-have-blown-themselves-up/|title=Wissam Ben Hamid dead says arrested Ansar spokesman; 13 militants reported to have blown themselves up|date=6 January 2017 |work=Libyan Herald |accessdate=4 February 2017}}</ref><br />(Libya Shield 1 Commander)<br />{{flagicon image|Flag of Jihad.svg}} Salim Derby{{KIA}}<br />(Commander of [[Abu Salim Martyrs Brigade]])<ref>{{cite news|title=Islamists clash in Derna, Abu Sleem leader reported killed|url=http://www.libyaherald.com/2015/06/10/islamists-clash-in-derna-abu-sleem-commander-wounded-possibly-killed/#axzz3ckcj48tF|work=Libya Herald|date=10 June 2015|accessdate=11 June 2015}}</ref>|commander1={{flagicon|Libya}} [[Aguila Saleh Issa]]<br />(President of [[House of Representatives (Libya)|House of Representatives]])<br />{{flagicon|Libya}} [[Abdullah al-Thani]]<br />([[وزیر اعظم]])<ref>[[Abdullah al-Thani|Libya Prime Minister]]</ref><br />{{flagicon image|Flag of The Libyan National Army (Variant).svg}} [[Field marshal (Libya)|FM]] [[Khalifa Haftar]]<br />(High Commander of the ''[[Libyan National Army|LNA]]'')<br />{{flagicon image|Flag of The Libyan National Army (Variant).svg}} Gen. [[Abdulrazek al-Nadoori]] (Chief of the General Staff of the [[Libyan National Army|LNA]]) <br />{{Flagicon image|Libyan Special Forces Emblem.svg}} Col. [[Wanis Abu Khamada]]<br />(Commander of [[Libyan Special Forces]])<br />{{flagicon image|Flag of the Libyan Ground Forces.svg}} Brig. Gen. [[Almabrook Suhban]]<br />(Chief of Staff of the [[Libyan Ground Forces]])<br />{{flagicon image|Flag of the Libyan Air Force.svg}} Brig. Gen. [[Saqr Geroushi]]<br />(Chief of Staff of the [[Libyan Air Force]]) {{small| (LNA-aligned)}} <br />{{flagicon image|Flag of the Libyan Navy.svg}} Adm. [[Faraj al-Mahdawi]]<br />(Chief of Staff of the [[Libyan Navy]]) {{small|(LNA -aligned)}}<br />{{flagicon|Libya|1977}} [[Saif al-Islam Gaddafi]]<br />(Candidate for President of Libya)|combatant3={{flagdeco|Islamic State of Iraq and the Levant}} '''[[داعش|ISIL]]'''<br /> (2014–16)<ref name="Derna">{{cite web|url=http://www.cp24.com/world/libyan-city-declares-itself-part-of-islamic-state-caliphate-1.2093900|title=Libyan city declares itself part of Islamic State caliphate|work=CP24|accessdate=29 January 2015|archive-date=28 January 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150128063740/http://www.cp24.com/world/libyan-city-declares-itself-part-of-islamic-state-caliphate-1.2093900}}</ref> * [[Islamic State of Iraq and the Levant in Libya|Wilayat Barqa]]<ref name="spiegel.de">{{cite web|url=http://www.spiegel.de/international/world/islamic-state-expanding-into-north-africa-a-1003525.html|title=Islamic State Expanding into North Africa|place=Hamburg, [[جرمنی|DE]]|date=18 November 2014|work=Der Spiegel|accessdate=25 November 2014}}</ref><ref name="ISIS comes to Libya">{{cite news|title=ISIS comes to Libya |url=http://www.cnn.com/2014/11/18/world/isis-libya/ |accessdate=20 November 2014 |publisher=CNN|date=18 November 2014}}</ref> * [[Islamic State of Iraq and the Levant in Libya|Wilayat Tarabulus]]<ref name=nytimes14feb15 /> * [[Islamic State of Iraq and the Levant in Libya|Wilayat Fezzan]]<ref name=nytimes14feb15>{{cite news|title=Islamic State Sprouting Limbs Beyond Its Base|url=https://www.nytimes.com/2015/02/15/world/middleeast/islamic-state-sprouting-limbs-beyond-mideast.html?_r=1|work=[[نیو یارک ٹائمز]]|date=14 February 2015|accessdate=13 March 2015|first1=Eric|last1=Schmitt|first2=David D.|last2=Kirkpatrick}}</ref> {{Collapsible list |title= Support: |1= {{flagicon image|Islamic State flag.svg}} [[Al-Qaeda in the Islamic Maghreb|AQIM]] (2014–2015;<ref name="Stanford">{{cite web|title=Al Qaeda in the Islamic Maghreb|url=https://web.stanford.edu/group/mappingmilitants/cgi-bin/groups/view/65|publisher=Stanford University|date=1 July 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.al-monitor.com/pulse/security/2014/07/aqim-declaration-support-isis-syria-maghreb.html|title=Al-Qaeda in Islamic Maghreb backs ISIS|date=2 July 2014|publisher=Al Monitor|access-date=22 January 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170311212809/http://www.al-monitor.com/pulse/security/2014/07/aqim-declaration-support-isis-syria-maghreb.html|archive-date=11 March 2017|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref> alleged in 2016<ref>{{cite news|title=ISIS, Al Qaeda In Africa: US Commander Warns Of Collaboration Between AQIM And Islamic State Group|url=http://www.ibtimes.com/isis-al-qaeda-africa-us-commander-warns-collaboration-between-aqim-islamic-state-2304240|work=International Business Times|date=12 February 2016}}</ref>) }}|combatant1={{flagicon|Libya}}{{flagicon image|Coat of arms of Libya Tobruk Government.svg}} '''[[House of Representatives (Libya)|House of Representatives]]''' ([[طبرق]]-based)<ref name="peacedeal">{{cite news|title=Rival Libyan factions sign UN-backed peace deal|url=http://www.aljazeera.com/news/2015/12/libya-rival-parliaments-sign-backed-deal-151217131709056.html|accessdate=17 December 2015|work=Al Jazeera|date=17 December 2015}}</ref><ref name="Times of Malta">{{cite news|title=Libya's rival factions sign UN peace deal, despite resistance |url=http://www.timesofmalta.com/articles/view/20151217/world/libyan-factions-meet-to-sign-un-peace-deal.596042|accessdate=17 December 2015|work=[[Times of Malta]]|date=17 December 2015}}</ref> * {{flagicon image|Flag of The Libyan National Army (Variant).svg}} [[Libyan National Army]]<ref name="ABC News">{{cite news |accessdate=21 May 2014|url-status=live|url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/libyan-lawmakers-meet-secret-amid-standoff-23798123 |title=2 Ranking Libyan Officials Side With Rogue General |date=20 May 2014 |first1=Esam |last1=Mohamed |first2=Maggie |last2=Michael |publisher=[[اے بی سی نیوز]] |archivedate=26 May 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140526020155/https://abcnews.go.com/International/wireStory/libyan-lawmakers-meet-secret-amid-standoff-23798123}}</ref><ref name="Special forces join Libya's Dignity">{{cite news |first1=Ayman |last1=al-Warfalli |first2=Ulf |last2=Laessing|agency=Reuters|url-status=live |url=https://www.reuters.com/article/2014/05/19/us-libya-violence-idUSBREA4G04A20140519 |title=Libyan special forces commander says his forces join renegade general|date=19 May 2014|accessdate=22 May 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140521071351/https://www.reuters.com/article/2014/05/19/us-libya-violence-idUSBREA4G04A20140519 |archivedate=21 May 2014}}</ref> * {{air force|Libya}}<br /><small>(LNA–aligned)</small> * {{navy|Libya}}<br /><small>(LNA–aligned)</small> {{Collapsible list |title= Others: |1= [[Zintan Brigade|Zintan brigades]]<ref name="Warshefana-Zintanis seize Camp 27">{{cite news|url=http://www.libyaherald.com/2014/08/05/warshefana-take-camp-27-from-libya-shield/#axzz39dcDm2Q5 |title=Warshefana take Camp 27 from Libya Shield |newspaper=Libya Herald |date=5 August 2014 |accessdate=7 August 2014 |author=Abdul-Wahab, Ashraf |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140808101117/http://www.libyaherald.com/2014/08/05/warshefana-take-camp-27-from-libya-shield/ |archivedate= 8 August 2014}}</ref> |2= {{flagicon image|JEM Logo June 2013.jpg}} [[Justice and Equality Movement|JEM]]<ref>{{cite web|url=https://www.libyaobserver.ly/news/sudanese-rebel-group-acknowledges-fighting-khalifa-haftar%E2%80%99s-forces-libya|title=Sudanese rebel group acknowledges fighting for Khalifa Haftar's forces in Libya|work=Libya Observer|date=10 October 2016|access-date=2 October 2020|archive-date=29 April 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180429110814/https://www.libyaobserver.ly/news/sudanese-rebel-group-acknowledges-fighting-khalifa-haftar%E2%80%99s-forces-libya|dead-url=yes}}</ref> (from 2016) |3={{flagicon image|Flag of Darfur.svg}} [[Sudan Liberation Movement/Army|SLM/A-Minnawi]]<ref>{{cite news|url=https://www.libyaobserver.ly/inbrief/sudanese-rebels-are-fighting-alongside-dignity-operation-libya%E2%80%99s-derna|title=Sudanese rebels are fighting alongside Dignity Operation in Libya’s Derna|first=Safa|last=Alharath|work=Libya Observer|date=17 June 2018|accessdate=29 December 2018|archivedate=28 December 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181228130851/https://www.libyaobserver.ly/inbrief/sudanese-rebels-are-fighting-alongside-dignity-operation-libya%E2%80%99s-derna}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.libyaherald.com/2019/01/20/terror-suspects-killed-in-large-lna-operation-in-south-libya/ |title=Terror suspects killed in large LNA operation in south Libya |first=Jamal|last=Adel |work=Libya Herald |date=19 January 2019 |accessdate=28 February 2019}}</ref> |4= {{flagicon|Libya|1977}} [[Gaddafi loyalists]]<ref>{{Cite news|title=Gaddafi loyalists join West in battle to push Islamic State from Libya|work=[[روزنامہ ٹیلی گراف]]|date=7 May 2016|url=https://www.telegraph.co.uk/news/2016/05/07/gaddafi-loyalists-join-west-in-battle-to-push-islamic-state-from/}}</ref> * {{flagicon|Libya|1977}} [[Popular Front for the Liberation of Libya]] * Warshefana militias<br /><ref name="Warshefana-Zintanis seize Camp 27" /><ref>{{cite news|work=[[دی گارڈین]]|title=After six years in jail, Gaddafi's son Saif plots return to Libya's turbulent politics|date=6 December 2017|url=https://www.theguardian.com/world/2017/dec/06/saif-gaddafi-libya-politics-son-muammar|quote=The Warshefana tribal militia, Gaddafi loyalists who controlled some of the area around Tripoli, were routed last month by rival forces from Zintan}}</ref><ref name="libyanexpress.com">{{Cite web|url=https://www.libyanexpress.com/jordan-arming-libyas-haftar-with-armored-vehicles-and-weapons/|title=Jordan arming Libya's Haftar with armored vehicles and weapons|date=23 May 2019}}</ref> }} {{flagicon|United Arab Emirates}} [[متحدہ عرب امارات]]<ref name="UAE-Egypt">{{cite news |title=UAE and Egypt behind bombing raids against Libyan militias, say US officials |url=https://www.theguardian.com/world/2014/aug/26/united-arab-emirates-bombing-raids-libyan-militias |work=The Guardian |date=26 August 2014}}</ref><ref>{{cite news |title=Libya migrant attack: UN investigators suspect foreign jet bombed centre |url=https://www.bbc.com/news/world-africa-50302602 |publisher=BBC News |date=6 November 2019}}</ref><ref>{{cite news |title=UAE drone strike on factory near Tripoli killed 8 civilians: HRW |url=https://www.aljazeera.com/news/2020/04/uae-strike-tripoli-factory-killed-civilians-hrw-200429173012775.html |work=Al Jazeera |date=29 April 2020}}</ref><ref>{{cite news |title=UAE implicated in lethal drone strike in Libya |url=https://www.bbc.com/news/world-africa-53917791 |publisher=BBC News |date=27 August 2020}}</ref><br /> {{flagicon|Egypt}} [[مصر]] <small>(limited airstrikes against ISIL, 2014–17)</small><ref name="UAE-Egypt" /><ref>{{cite news |title=Is Egypt bombing the right militants in Libya? |url=https://www.reuters.com/article/us-egypt-security-analysis/is-egypt-bombing-the-right-militants-in-libya-idUSKBN18R2GE |agency=Reuters |date=31 May 2017}}</ref><ref>{{cite news |title=Egypt's parliament approves troop deployment to Libya |url=https://www.aljazeera.com/news/2020/07/egypt-legislators-vote-deploying-troops-libya-200720141515828.html |work=Al Jazeera |date=20 July 2020}}</ref><br /> {{flagicon|Russia}} [[Wagner Group]]<br />(since 2018)<br /><ref>{{cite news |title=Wagner, shadowy Russian military group, 'fighting in Libya' |url=https://www.bbc.com/news/world-africa-52571777 |accessdate=26 May 2020 |publisher=BBC |date=7 May 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2019/11/05/world/middleeast/russia-libya-mercenaries.html|title=Russian Snipers, Missiles and Warplanes Try to Tilt Libyan War|first=David D.|last=Kirkpatrick|date=5 November 2019|via=NYTimes.com}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.libyanexpress.com/number-of-russian-mercenaries-fighting-for-haftar-in-libya-rises-to-1400-report-says/|title=Number of Russian mercenaries fighting for Haftar in Libya rises to 1400, report says|date=16 November 2019}}</ref><ref>{{cite news |title=Macron slams Turkey's 'criminal' role in Libya, Putin's ambivalence |url=https://www.reuters.com/article/us-libya-oil-russia-macron/macron-slams-turkeys-criminal-role-in-libya-putins-ambivalence-idUSKBN2402KB |agency=Reuters |date=29 June 2020}}</ref><ref>{{cite web|url=http://mobile.reuters.com/article/worldNews/idUSKBN16H2DM|title=Exclusive: Russian private security firm says it had armed men in east Libya|date=13 March 2017|publisher=Reuters}}</ref><br />{{flag|Sudan}} ([[Rapid Support Forces|RSF]])<ref name="deWaal_Hemeti">{{cite news | last1= de Waal | first1=Alex | title= Sudan crisis: The ruthless mercenaries who run the country for gold | date= 20 July 2019 |newspaper= [[بی بی سی نیوز]] | url= https://www.bbc.com/news/world-africa-48987901 |accessdate= 21 July 2019 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20190721231109/https://www.bbc.com/news/world-africa-48987901 |archivedate= 21 July 2019 |url-status=live}}</ref> (since 2019)<br />{{flag|Syria}}<br />(since 2020)<ref>{{cite news |last1=Vohra |first1=Anchal |title=It’s Syrian vs. Syrian in Libya |url=https://foreignpolicy.com/2020/05/05/libya-civil-conflict-syrian-mercenaries-turkey-russia-gna-haftar/ |accessdate=26 May 2020 |publisher=Foreign Policy |date=5 May 2020}}</ref><ref>{{cite news |last1=Pamuk |first1=Humeyra |title=U.S. says Russia is working with Syria's Assad to move militia to Libya |url=https://www.reuters.com/article/us-libya-security-usa-syria/u-s-says-russia-is-working-with-syrias-assad-to-move-militia-to-libya-idUSKBN22J301 |accessdate=26 May 2020 |publisher=Reuters |date=7 May 2020}}</ref><ref>{{cite news |title=First fighter of Russian-backed Syrian mercenaries killed in Libya’s battles, and number of recruits jumps to 450 |url=https://www.syriahr.com/en/?p=166414 |accessdate=26 May 2020 |publisher=SOHR |date=24 May 2020}}</ref><br /> {{Collapsible list |title= Support: |1= {{flag|United Arab Emirates}}<ref name="egyptuae">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2014/08/26/world/africa/egypt-and-united-arab-emirates-said-to-have-secretly-carried-out-libya-airstrikes.html |title=Egypt and United Arab Emirates Said to Have Secretly Carried Out Libya Airstrikes |work=The New York Times|date=25 August 2014 |accessdate=25 August 2014|author1-link=David D. Kirkpatrick |last1=Kirkpatrick |first1=David D |last2=Schmitt |first2=Eric}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.libyaherald.com/2017/04/10/uae-restates-support-for-hafter-and-lna/|title=UAE restates support for Hafter and LNA|work=Libya Herald|date=10 April 2017}}</ref> |2= {{flag|Israel}}<br /> (''allegedly'')<ref>{{cite web |last1=Silverstein |first1=Richard |title=Haftar: Israeli secret aid to Libya's strongman reveals a new friend in Africa |url=https://www.middleeasteye.net/opinion/haftar-israeli-secret-aid-libyas-strongman-reveals-new-friend-africa |website=Middle East Eye |accessdate=26 February 2020}}</ref><ref>{{cite web |title=Libya's Haftar 'provided with Israeli military aid following UAE-mediated meetings with Mossad agents' |url=https://www.alaraby.co.uk/english/news/2017/7/24/libyas-haftar-provided-with-israeli-weaponry-following-uae-mediated-meetings |website=The New Arab |accessdate=26 February 2020}}</ref><ref>{{cite web |title=Libya’s Haftar had lengthy meeting with Israeli intelligence officer |url=https://www.middleeastmonitor.com/20180703-libyas-haftar-had-lengthy-meeting-with-israeli-intelligence-officer/ |website=Middle East Monitor |accessdate=26 February 2020}}</ref><ref>{{cite web |title=Libya: Flight data places mysterious planes in Haftar territory |url=https://www.aljazeera.com/news/2019/05/libya-flight-data-places-mysterious-planes-haftar-territory-190527205819893.html |website=Al Jazeera |accessdate=26 February 2020}}</ref> |3= {{flag|Russia}} <ref>{{Cite news|publisher=[[بلومبرگ نیوز]]|date=21 December 2016|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2016-12-21/putin-promotes-libyan-strongman-as-new-ally-after-syria-victory|title=Putin Promotes Libyan Strongman as New Ally After Syria Victory}}</ref><ref name="russiahaftar">{{cite news|work=[[Middle East Eye]]|date=30 January 2017|title=Russia's secret plan to back Haftar in Libya|url=http://www.middleeasteye.net/news/exclusive-russias-secret-plan-libya-2129027228|first=Malek|last=Bachir|accessdate=3 April 2017}}</ref> |4= {{flag|France}}<ref>{{cite web|url=https://www.haaretz.com/middle-east-news/.premium-from-sudan-to-algeria-a-new-arab-spring-plundered-by-armies-and-elites-1.7111234|title=Analysis From Bouteflika to Bashir, Powers Shift. But the Second Arab Spring Is Far From Breaking Out|first=Zvi|last=Bar'el|date=13 April 2019|publisher=|accessdate=15 April 2019|via=Haaretz}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.politico.eu/article/frances-double-game-in-libya-nato-un-khalifa-haftar/|title=France’s double game in Libya|first=Paul|last=Taylor|date=17 April 2019|website=POLITICO}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.reuters.com/article/us-libya-security-france-idUSKCN1RU1X6|title=Tripoli interior ministry accuses France of supporting Haftar, ends cooperation|date=18 April 2019|via=www.reuters.com}}</ref><ref>{{cite web|url=https://time.com/5779348/war-libya-global-conflict/ |title=‘Our Hearts Are Dead.’ After 9 Years of Civil War, Libyans Are Tired of Being Pawns in a Geopolitical Game of Chess |website=time.com |date=12 February 2020 |access-date=2020-05-25}}</ref> |5= {{flag|Saudi Arabia}}<ref>{{cite web|title=UAE, Saudi Arabia aiding Libya eastern forces, blacklisting Qatar for alleged support for other Libyans|url=https://www.libyaobserver.ly/opinions/uae-saudi-arabia-aiding-libya-eastern-forces-blacklisting-qatar-alleged-support-other|work=The Libya Observer|accessdate=13 June 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170805222215/https://www.libyaobserver.ly/opinions/uae-saudi-arabia-aiding-libya-eastern-forces-blacklisting-qatar-alleged-support-other|archive-date=5 August 2017|url-status=dead}}</ref> |6= {{flag|Chad}}<ref>{{cite news|work=Libyan Express|url=http://www.libyanexpress.com/khalifa-haftar-says-egypt-and-chad-are-his-top-supporters/|date=6 September 2016|title=Khalifa Haftar says Egypt and Chad are his top supporters}}</ref> |7= {{flag|Jordan}}<br /><small>(2014–16, 2019–present)<br /><ref>{{cite web|url=http://english.alarabiya.net/en/News/middle-east/2015/04/13/Jordan-pledges-support-for-Libya-in-talks-with-General-Haftar.html|title=Jordan pledges support for Libya in talks with General Haftar|publisher=Al Arabiya|date=13 April 2015}}</ref><ref name="JordanGNA">{{cite web|url=http://www.jordantimes.com/news/local/king-renews-support-libya%E2%80%99s-national-concord|title=King renews support for Libya's national concord|work=[[The Jordan Times]] |date=20 August 2017|accessdate=25 August 2017}}</ref><ref name="libyanexpress.com" /></small> |8= {{flag|Belarus}}<ref>{{cite web|url=https://www.timesofmalta.com/articles/view/20150302/business-news/libya-needs-international-maritime-force-to-help-stop-illicit-oil.558161|title=Libya needs international maritime force to help stop illicit oil, weapons – UN experts|first=Allied Newspapers|last=Ltd|website=Times of Malta|accessdate=18 May 2019}}</ref><ref>[https://42.tut.by/532414 Беларусь увайшла ў спіс найбуйнейшых сусветных экспарцёраў зброі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200209162358/https://42.tut.by/532414 |date=2020-02-09 }} — Tut.by, 21 лютага 2018</ref> |9= {{flag|Iran}}<br />(''allegedly, since 2019'')<ref>{{cite news |title=Israel claims Iran is sending weapons to Libya's UAE-backed militia leader, Khalifa Haftar |url=https://english.alaraby.co.uk/english/news/2020/5/21/israel-claims-iran-is-sending-weapons-to-libyas-haftar |accessdate=26 May 2020 |publisher=The New Arab |date=21 May 2020}}</ref><br /> '''Diplomatic support:''' |14= {{flag|Greece}}<ref>[https://greece.greekreporter.com/2019/12/22/greeces-foreign-minister-nikos-dendias-visits-libya/ Greece’s Foreign Minister Nikos Dendias Visits Libya], Dendias noted that Haftar’s position is aligned with Greece’s.</ref> |15= {{flag|Cyprus}} |16= {{flag|Morocco}}<ref>{{cite web|url=https://twitter.com/AlArabiya_Brk/status/1287799412094390275?s=20|title=Moroccan Foreign Minister: The visit of Aqila Saleh is important and there are constructive Libyan initiatives |date=20 July 2020|accessdate=20 July 2020}}</ref>}}|partof=the [[عرب سرما]] and the [[Libyan Crisis (2011–present)|Libyan Crisis]]|status=[[جاری تنازعات د‏‏ی لسٹ]] * As of June 2020 the [[Government of National Accord]] controls most of the [[طرابلس، علاقہ]] region including the capital [[طرابلس، لیبیا]], and parts of the [[فزان]] region. The HoR or LNA controls all of the [[برقہ]] and parts of [[فزان]] and [[طرابلس، علاقہ]] regions. * As of August 2020 60–70% of the Libyan population lives in areas controlled by the GNA. 30–40% of the Libyan population lives in areas controlled by the HoR or LNA<ref>{{cite news |last1=Eravcı |first1=Professor. Dr. Hacı Mustafa |title=Türkiye yerel yapıları meşru zemine çekiyor |url=https://www.dirilispostasi.com/politika/turkiye-yerel-yapilari-mesru-zemine-cekiyor |accessdate=2020-10-02 |archivedate=2020-09-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200907101200/https://www.dirilispostasi.com/politika/turkiye-yerel-yapilari-mesru-zemine-cekiyor }}</ref>|combatants_header=[[List of armed groups in the Libyan Civil War|Main belligerents]]|result=|place=[[لیبیا]]|date=16 May 2014–2020<br />({{Age in years, months, weeks and days|month1=05|day1=16|year1 =2014}})|caption=Military situation in Libya on <!-- do not change the date unless the map has been manually updated; the map does not auto-update -->11 June 2020<div style="text-align: left;">{{legend|#ebc0b3|Under the control of the [[House of Representatives (Libya)|House of Representatives]] and the [[Libyan National Army]]}}{{legend|#cae7c4|Under the control of the [[Government of National Accord]] (GNA) and different [[militia]]s forming the [[Libya Shield Force]]}}{{legend|#afc6e9|Controlled by local forces}} (For a more detailed map, see [[Template:Libyan Civil War detailed map|military situation in the Libyan Civil War]])</div>|image_size=400px|image=[[File:Libyan Civil War.svg|400px]]|campaignbox={{Campaignbox 2014 Libyan Civil War}} {{Campaignbox Libyan Crisis (2011–present)}}}} '''دوسری لیبیا خانہ جنگی''' <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.conflict-news.com/libyas-second-civil-war-how-did-it-come-to-this/|title=Libya's Second Civil War: How did it come to this?|website=Conflict News|accessdate=22 March 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150320232806/http://www.conflict-news.com/libyas-second-civil-war-how-did-it-come-to-this/|archivedate=20 March 2015}}<br /><br />{{حوالہ ویب|url=http://news.nationalpost.com/2015/02/24/national-post-view-stabilizing-libya-may-be-the-best-way-to-keep-europe-safe/|title=National Post View: Stabilizing Libya may be the best way to keep Europe safe|last=National Post View|date=24 February 2015|website=National Post|accessdate=22 March 2015}}</ref> حریف دھڑاں دے وچکار [[لیبیا|لیبیا دا]] کنٹرول حاصل کرنے دے لئی جاری تنازع ا‏‏ے۔ 2014 وچ پھوٹ پڑنے دے بعد ، ہن ایہ زیادہ تر درمیان اے: * [[ایوان نمائندگان (لیبیا)|ایوان نمائندگان]] ، جو کم ٹرن آؤٹ (18 فیصد) دے نال [[2014 لیبیا دے پارلیمانی انتخابات|2014 وچ منتخب ہويا سی]] ، [[طبرق|ٹوبوک]] منتقل ہوئے [[طبرق|گیا]] ، جس نے مارشل [[خلیفہ ہفتار]] نو‏‏ں [[لیبیا نیشنل آرمی|لیبیا د‏‏ی نیشنل آرمی دا]] [[کمانڈر انہاں چیف|کمانڈر انچیف]] ، پورے لیبیا د‏‏ی سرزمین اُتے اپنی خودمختاری بحال کرنے دے مشن دے نال مقرر کيتا ۔ * راجگڑھ [[طرابلس، لیبیا|طرابلس وچ ]] قائم وزیر اعظم [[فائز السراج|فیاض السراج]] د‏‏ی سربراہی وچ [[قومی معاہدے د‏‏ی حکومت|قومی معاہدہ د‏‏ی حکومت]] ، ناکا‏م فوجی بغاوت تے ایوان نمائندگان نو‏‏ں تبروک منتقل کرنے دے بعد قائم ہوئی۔ [[جنرل نیشنل کانگریس]] ، جو مغربی لیبیا وچ مقیم اے تے مختلف ملیشیاواں د‏‏ی مدد تو‏ں [[قطر]] تے [[ترکی]] د‏‏ی حمایت حاصل [[ترکی|ہے]] ، <ref>{{حوالہ ویب|url=http://carnegieendowment.org/2014/10/06/libya-s-legitimacy-crisis/hr9j|title=Libya's Legitimacy Crisis|publisher=Carnegie Endowment for International Peace|date=20 August 2014|accessdate=6 January 2015|archivedate=28 January 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150128054646/http://carnegieendowment.org/2014/10/06/libya-s-legitimacy-crisis/hr9j}}</ref> ابتدائی طور اُتے 2014 دے انتخابات دے نتائج نو‏‏ں قبول کيتا گیا سی ، لیکن انھاں سپریم آئینی دے بعد مسترد کردتا گیا سی۔ عدالت نے لیبیا وچ تبدیلی تے ایچ آر آر انتخابات دے لئی روڈ میپ تو‏ں متعلق اک ترمیم نو‏‏ں کالعدم قرار دے دتا۔ ^[13] ایوان نمائندگان (یا کونسل آف ڈپٹی) مشرقی تے وسطی لیبیا دے کنٹرول وچ اے تے اسنو‏ں لیبیا د‏‏ی نیشنل آرمی د‏‏ی وفاداری حاصل اے ، تے [[مصر]] تے [[متحدہ عرب امارات|متحدہ عرب امارات دے]] فضائی حملےآں وچ اس د‏ی حمایت حاصل ا‏‏ے۔ آئینی ترامیم دے بارے وچ تنازعہ د‏‏ی وجہ تو‏ں، ہور، طرابلس وچ GNC تو‏ں دفتر لینے تو‏ں انکار <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.libya-analysis.com/libyan-elections/|title=Libyan Unity Government Extends Control Over Tripoli Ministries|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180308221758/http://www.libya-analysis.com/libyan-elections|archivedate=8 March 2018}}</ref> جس تو‏ں مسلح اسلام پسند گروپاں د‏‏ی طرف تو‏ں کنٹرول کيتا گیا سی [[مصراتہ]] . اس دے بجائے ، ہوبر نے توبرک وچ اپنی پارلیمنٹ قائم کيتی ، جسنو‏ں جنرل حفتر د‏‏ی افواج دے زیر کنٹرول ا‏‏ے۔ دسمبر 2015 وچ ، اسکرت وچ مذاکرات دے بعد لیبیا دے سیاسی معاہدے <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=52845#.VyJoBKMrLKI|title=UN welcomes 'historic' signing of Libyan Political Agreement|last=|first=|date=|website=|publisher=UN|accessdate=}}</ref> اُتے دستخط ہوئے ، جس دے نتیجے وچ طرابلس ، ٹوبروک ، تے دوسری جگہاں اُتے واقع حریف سیاسی کیمپاں دے وچکار طویل مذاکرات ہوئے سن جو حکومت دے قومی معاہدے دے طور اُتے متحد ہونے اُتے راضی ہوگئے سن ۔ 30 مارچ 2016 نو‏‏ں ، جی این اے دے سربراہ فیاض سراج طرابلس پہنچے تے جی این سی د‏‏ی مخالفت دے باوجود اوتھ‏ے تو‏ں کم کرنا شروع کيتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.theguardian.com/world/2016/mar/30/chief-libyas-un-backed-government-fayez-sarraj-arrives-tripoli|title=Chief of Libya's new UN-backed government arrives in Tripoli|last=Stephen|first=Chris|date=30 March 2016|website=The Guardian|accessdate=28 December 2018}}</ref> جی این اے د‏‏ی اتھارٹی ایچ او آر دے ذریعہ غیر تسلیم شدہ اے ، کیو‏ں کہ دونے فریقین دے لئی قابل قبول تفصیلات اُتے حالے تک اتفاق رائے نئيں ہويا ا‏‏ے۔ ان تِناں دھڑاں دے علاوہ ، ایہ نيں: انصار الشریعہ د‏‏ی سربراہی وچ بنغازی انقلابیاں د‏‏ی اسلامک شوریٰ کونسل ، جس نو‏‏ں جی این سی د‏‏ی حمایت حاصل سی تے 2017 وچ بن [[بنغازی|غازی]] وچ اسنو‏ں شکست ہوئی سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.libyaherald.com/2014/11/18/omar-al-hassi-in-beautiful-ansar-row-while-100-gnc-members-meet/#axzz3cnd2kDDR|title=Omar Al-Hassi in "beautiful" Ansar row while "100" GNC members meet|website=Libya Herald|date=18 November 2014|accessdate=14 June 2015}}</ref> دولت اسلامیہ عراق تے لیونٹ (داعش) دے لیبیا صوبے ؛ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://foreignpolicy.com/2015/03/06/libya-civil-war-tobruk-un-negotiations-morocco/|title=Why Picking Sides in Libya won't work|website=Foreign Policy|date=6 March 2015}} "One is the internationally recognized government based in the eastern city of Tobruk and its military wing, Operation Dignity, led by General Khalifa Haftar. The other is the Tripoli government installed by the Libya Dawn coalition, which combines Islamist militias with armed groups from the city of Misrata. The Islamic State has recently established itself as a third force"</ref> دیرنا وچ مجاہدین د‏‏ی شوری کونسل نے جس نے جولائ‏ی 2015 وچ داعش نو‏‏ں [[درنہ، لیبیا|دیرنا]] تو‏ں کڈ دتا سی تے بعد وچ خود توبرک حکومت نے دیرنا وچ 2018 وچ شکست کھادی سی۔ <ref name="ISIL expelled from Derna">{{حوالہ ویب|url=http://www.ibtimes.co.uk/isis-libya-islamic-state-driven-out-derna-stronghold-by-al-qaeda-linked-militia-1506241|title=Isis in Libya: Islamic State driven out of Derna stronghold by al-Qaeda-linked militia|website=International Business Times UK|accessdate=4 July 2015}}</ref> ہور دوسرے مسلح گروہ تے ملیشیا جنہاں د‏‏ی بیعت اکثر تبدیل ہُندی رہندی ا‏‏ے۔ مئی 2016 وچ ، جی این اے تے جی این سی نے داعش تو‏ں [[سرت|سرت دے]] آس پاس تے اس دے آس پاس دے علاقےآں اُتے قبضہ کرنے دے لئی مشترکہ کارروائی دا آغاز کيتا سی۔ اس جارحیت دے نتیجے وچ داعش نے لیبیا وچ اس تو‏ں پہلے ہونے والے تمام اہ‏م علاقےآں دا کنٹرول کھو دتا سی۔ <ref name="OffensiveSeized">{{حوالہ ویب|url=https://www.libyaherald.com/2016/05/16/misratans-report-they-have-recaptured-abu-grein-from-is/|website=Libya Herald|title=Misratans report they have recaptured Abu Grain from IS|accessdate=16 May 2016|date=16 May 2016}}<br /><br />{{حوالہ ویب|url=http://www.aljazeera.com/news/2016/06/libyan-forces-retake-port-isil-bastion-sirte-160611131347272.html|title=Freed Gaddafi loyalists found dead in Libya's Tripoli|publisher=Al Jazeera|date=12 June 2016|accessdate=24 June 2016}}<br /><br />{{حوالہ ویب|url=https://www.reuters.com/article/us-libya-security-idUSKCN0YL1V0|title=Libyan security forces pushing Islamic State back from vicinity of oil terminals|publisher=Reuters|accessdate=2016-05-31|date=2016-05-31}}<br /><br />{{حوالہ ویب|url=http://www.libyaobserver.ly/news/al-bunyan-al-marsoos-captures-harawa-district-says-will-free-sirte-two-days|title=Al-Bunyan Al-Marsoos captures Harawa district, says will free Sirte in two days|website=The Libya Observer|accessdate=2016-12-07|date=2016-06-09}}<br /><br />{{حوالہ ویب|url=https://www.reuters.com/article/idUSKBN13V15R|title=Libyan forces clear last Islamic State hold-out in Sirte|publisher=Reuters|accessdate=6 December 2016}}<br /><br />{{حوالہ ویب|url=http://www.dailysabah.com/africa/2016/12/06/libyan-forces-seize-last-daesh-positions-in-sirte|title=Libyan forces seize last Daesh positions in Sirte|website=Daily Sabah|date=6 December 2016|accessdate=6 December 2016}}</ref> بعد وچ سنہ 2016 وچ ، خلیفہ الغوث د‏‏ی وفادار قوتاں نے فیاض السراج تے جی این اے د‏‏ی صدارتی کونسل دے خلاف بغاوت د‏‏ی کوشش کيتی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.libyanexpress.com/us-concerned-about-gnc-coup-on-legitimate-government-in-libya/|title=US concerned about GNC coup on legitimate government in Libya|website=Libyan Express|date=16 October 2016}}</ref> {{Campaignbox 2014 Libyan Civil War}} {{Campaignbox Libyan Crisis (2011–present)}}== جنرل نیشنل کانگریس تو‏ں عدم اطمینان دا پس منظر == 2014 دے آغاز وچ ، لیبیا اُتے جنرل نیشنل کانگریس (جی این سی) د‏‏ی حکومت سی ، جس نے 2012 دے انتخابات وچ مقبول ووٹ حاصل کيتا سی ۔ جی این سی دو وڈے سیاسی گروہاں ، نیشنل فورسز الائنس (این ایف سی) تے جسٹس اینڈ کنسٹرکشن پارٹی (جے سی پی) تو‏ں بنا سی۔ پارلیمنٹ وچ دو وڈے گروپ جی این سی نو‏‏ں درپیش وڈے اہ‏م معاملات اُتے سیاسی سمجھوتہ کرنے وچ ناکا‏م رہے سن ۔ ان جماعتاں دے وچکار تقسیم ، سیاسی تنہائی دے قانون تے اس دے مستقل عدم استحکا‏م د‏‏ی صورتحال نے جی این سی د‏‏ی لیبیا دے لئی اک نويں آئین د‏‏ی طرف حقیقی پیشرفت کرنے د‏‏ی صلاحیت نو‏‏ں بہت متاثر کيتا جو اس گورننگ باڈی دے لئی اک بنیادی کم سی۔ <ref name=":0"/> جی این سی وچ قدامت پسند اسلام پسند گروہاں دے نال نال انقلابی گروہاں (ثور) تو‏ں وابستہ ارکان وی شامل سن ۔ جی این سی دے کچھ ممبراں دا ملیشیا تو‏ں وابستگی د‏‏ی وجہ تو‏ں مفادات دا ٹکراؤ سی تے انہاں اُتے ایہ الزام لگایا گیا سی کہ اوہ مسلح گروپاں د‏‏ی طرف سرکاری رقوم جمع کرواندے نيں تے دوسرےآں نو‏‏ں قتل تے اغواء کرنے د‏‏ی اجازت دیندے ني‏‏‏‏ں۔ اکثریت نشستاں اُتے فائز پارٹیاں تے کچھ نشستاں د‏‏ی اقلیت رکھنے والی جماعتاں نے بائیکاٹ یا بائیکاٹ د‏‏ی دھمکیو‏ں دا استعمال شروع کيتا جس نے تقسیم نو‏‏ں ودھایا تے انہاں نو‏ں کانگریس دے ایجنڈے تو‏ں ہٹاندے ہوئے متعلقہ مباحث نو‏‏ں دبانے دتا۔ <ref name="John, Ronald Bruce 2014 p. 201">{{حوالہ کتاب|title=Historical Dictionary of Libya|last=St John|first=Ronald Bruce|date=4 June 2014|publisher=Rowman & Littlefield|page=201}}</ref> [[شریعت|شرعی قانون دے]] اعلان نو‏‏ں ووٹ دینا تے "اسلامی قوانین د‏‏ی تعمیل د‏‏ی ضمانت دے لئی موجودہ تمام قوانین اُتے نظرثانی کرنے" دے لئی اک خصوصی کمیٹی قائم کرنا؛ لیبیا د‏‏ی یونیورسٹیاں وچ صنفی امتیاز تے لازمی [[حجاب (اسلام)|حجاب]] عائد کرنا ؛ تے اس دے انتخابی مینڈیٹ جنوری 2014 وچ ختم ہوئے گیا اے جدو‏ں نويں انتخابات کرانے تو‏ں انکار تک جنرل خلیفہ ہفتار مئی 2014، کوڈ ناں '''آپریشن وقار''' ({{Lang-ar|عملية الكرامة}} ؛ 'عملیہ الکرامہ') پسنداں دے خلاف وڈے پیمانے اُتے فوجی کارروائی دا آغاز کيتا ۔ <ref name="Magharebia Shahat">{{حوالہ ویب|url=http://magharebia.com/en_GB/articles/awi/features/2014/02/04/feature-01|title=Shahat slams GNC|publisher=Magharebia|date=4 February 2014|accessdate=20 August 2014|last=Al-Gattani, Ali}}</ref> === جی این سی دا سیاسی ٹکڑا === لیبیا دے انتخابی کمیشن دے زیر نگرانی 2012 دے انتخابات ، جنہاں دا انتخاب لیبیا وچ اقوام متحدہ دے خصوصی مشن (یو این ایس ایم آئی ایل) تے غیر سرکاری تنظیماں جداں انٹرنیشنل فاؤنڈیشن فار الیکٹورل سسٹمز (آئی ایف ای ایس) دے تعاون تو‏ں کيتا گیا اے ، زیادہ تر لیبیا دے لوکاں نو‏‏ں "منصفانہ تے آزاد" سمجھیا گیا ا‏‏ے۔ اُتے ، انتخابات ضروری طور اُتے اک مضبوط حکومت تشکیل نئيں دے سک‏‏ے سن کیونجے لیبیا دے انقلاب دے بعد منظم سیاسی جماعتاں د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں پارلیمنٹ بکھری ہوئی سی۔ جی این سی دو وڈی جماعتاں ، نیشنل فورسز الائنس تے جسٹس اینڈ کنسٹرکشن پارٹی دے نال نال آزاد امیدواراں اُتے مشتمل سی جس وچ کچھ اعتدال پسند تے ہور قدامت پسند اسلام پسند سن ۔ جی این سی اک وسیع البنیاد کانگریس بن گئی۔ <ref name=":0"/> جی این اے نے جون 2013 وچ نوری ابوسہمین نو‏‏ں جی این سی دا صدر منتخب کيتا سی۔ <ref name="transitions.foreignpolicy.com">{{حوالہ ویب|url=http://transitions.foreignpolicy.com/posts/2013/06/26/can_the_new_libyan_president_live_up_to_expectations|title=Can the New Libyan President Live Up to Expectations?|date=26 June 2013|website=Foreign Policy|accessdate=26 August 2014|last=Eljarh, Mohamed|archivedate=9 November 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141109162735/http://transitions.foreignpolicy.com/posts/2013/06/26/can_the_new_libyan_president_live_up_to_expectations}}</ref><ref name="america.aljazeera.com">{{حوالہ ویب|url=http://america.aljazeera.com/articles/2014/8/4/libya-parliamentmeets.html|title=Libya's new parliament meets amid rumbling violence|date=4 August 2014|publisher=Al Jazeera America|accessdate=26 August 2014}}</ref> انہاں نو‏ں آزاد اسلام پسند تے سمجھوتہ کرنے والا امیدوار سمجھیا جاندا سی جو کانگریس دے لبرل ممبراں دے لئی قابل قبول سی ، کیونجے اوہ جی این سی دے ذریعہ کل 184 ووٹاں وچو‏ں 96 دے نال منتخب ہوئے سن ۔ <ref name=":1">{{حوالہ کتاب|title=ISIS enters the Stage in the Libyan Drama – How the IS Caliphate expands in Northern Africa|last=Kotra|first=Johnathan|publisher=International Institute for Counter-Terrorism (ICT)|year=|isbn=|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> === جی این سی نے لیبیا دے انقلابی آپریشنز دا کمرہ قائم کيتا (ایل آر او آر) === جی این سی نو‏‏ں طرابلس وچ سیکیورٹی دے بڑھدے ہوئے خدشےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں چیلنج کيتا گیا سی۔ خود جی این سی اُتے متعدد بار ملیشیاواں تے مسلح مظاہرین نے حملہ کيتا جنہاں نے جی این سی اسمبلی ہال وچ حملہ کيتا۔ <ref name="www.dw.com">{{حوالہ ویب|url=http://www.dw.com/en/two-lawmakers-shot-in-libya-as-protesters-storm-parliament/a-17468646|title=Two lawmakers shot in Libya as protesters storm parliament|date=2014-03-03|website=Deutsche Welle|accessdate=2016-12-07}}</ref> انہاں د‏‏ی تقرری دے بعد ، ابوسومین نو‏‏ں سیکیورٹی فراہ‏م کرنے دا کم سونپیا گیا سی۔ انہاں نے لیبیا دے انقلابی آپریشنز کمرہ (ایل آر او آر) قائم کيتا ، جس دا مقصد ابتدائی طور اُتے اگست 2013 وچ طرابلس د‏‏ی حفاظت تے حفاظت کرنا سی۔ لیکن اس مسلح گروہ نے ايس‏ے سال اکتوبر وچ وزیر اعظم زیڈان نو‏‏ں اغوا کرنے دا ذمہ دار ٹھہرا سی جس دے نتیجے وچ جی این سی نے اسنو‏ں اپنے حفاظتی کم تو‏ں خارج کردتا سی تے خود ابوسومین صدر بن گیا سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.trackingterrorism.org/group/libya-revolutionaries-joint-operations-room-lror|title=Libya Revolutionaries Joint Operations Room (LROR) {{!}} Terrorist Groups {{!}} TRAC|website=www.trackingterrorism.org|accessdate=2016-12-07}}</ref> اپنی میعاد دے دوران ، ابوسہمین نے ریاستی فنڈز د‏‏ی تقسیم دے بارے وچ پوچھ گچھ بند کردتی تے ایہ الزام لگایا گیا کہ ابوسومین ایل آر او آر دے لئی سرکاری فنڈز فراہ‏م کررہی ا‏‏ے۔ <ref name=":1"/> ایل آر او آر اک اسلام پسند مسلح گروہ نئيں سی بلکہ اس دے بجائے شہر غاریان تو‏ں باغی بنایا گیا سی۔ اس دا کمانڈر عادل غارانی سی۔ اکتوبر 2013 وچ ، وزیر اعظم دے اغوا دے بعد ، ابوسہمین نے ایل آر او آر د‏‏ی منتقلی اُتے ہونے والی بحث نو‏‏ں روکنے دے لئی ، GNC دے ایجنڈے نو‏‏ں تبدیل کرنے دے لئی اپنی صدارت دا استعمال کيتا۔ ايس‏ے دے نال ہی ، اس نے ایل او آر تے مختلف ہور مسلح گروہاں نو‏‏ں 900 ملین لیبیا دینار (720 ملین امریکی ڈالر) وچو‏ں ابوسہمین دے ذریعہ ، اس مختص د‏‏ی تحقیقات دے لئی اک کمیٹی قائم کرنے د‏‏ی درخواست نو‏‏ں منسوخ کردتا۔ <ref name="John, Ronald Bruce 2014 p. 201"/> اس دے بجائے ، ایل آر او آر نے جی این سی دے ذریعہ اپنی ذمہ داریاں نو‏‏ں کم کردتا سی لیکن اسنو‏ں کم جاری رکھنے د‏‏ی اجازت دتی گئی سی ، تے اس واقعے دے لئی کسی اُتے وی کارروائی نئيں کيت‏‏ی گئی سی۔ === وزیر اعظم زیڈان دا اغوا === بیشتر صحافیاں نے اطلاع دتی کہ زیڈان دا اغوا لیبیا دے انقلابی آپریشنز روم (ایل آر او آر) (غورفت اعمالیات الثور) دے ذریعہ کيتا گیا سی جس نو‏‏ں ابوسسمین نے 7 جولائ‏ی دے 143 فرمان دے ذریعہ تشکیل دتا سی۔ فیر وی اس گل دا ثبوت موجود اے کہ ایہ معاملہ نئيں اے تے ڈورو 3 جداں مسلح گروہاں نے واقعی ایہ اغوا کيتا سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.libya-analysis.com/libyan-elections/|title=Libyan Elections {{!}} Libya Analysis|website=www.libya-analysis.com|accessdate=2016-12-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180308221758/http://www.libya-analysis.com/libyan-elections|archivedate=8 March 2018}}</ref> === جی این سی د‏‏ی میعاد دے دوران مسلح گروہاں د‏‏ی توسیع === بہت سارے لیبیا نے جی این سی تے عبوری حکومت نو‏‏ں ملک وچ سیکیورٹی دے مسلسل فقدان دا ذمہ دار ٹھہرایا۔ عبوری حکومت نے انقلاب برپا کرنے والے اچھی طرح تو‏ں مسلح ملیشیاواں تے مسلح گروہاں نو‏‏ں کنٹرول کرنے دے لئی جدوجہد کيتی۔ بن غازی وچ لیبیا نے خاص طور اُتے [[سیاسی قتل|قتل]] و [[سیاسی قتل|غارت گری]] تے اغوا دا مشاہدہ کرنا شروع کيتا تے سمجھیا کہ جی این سی نے مشرق د‏‏ی بگڑدی ہوئی سیکیورٹی صورتحال اُتے اکھاں بند کر رکھی ا‏‏ے۔ لیکن ملک بھر وچ سیکیورٹی خدشےآں ودھ گئے ، جس تو‏ں مسلح گروپاں نو‏‏ں طرابلس تے مشرق دونے علاقےآں وچ وسعت دتی گئی۔ * 2012 وچ ، انصار الشریعہ دے ذریعہ لیبیا وچ امریکی سفیر دا قتل ہويا سی۔ * اکتوبر 2013 وچ ، ایل آر او آر دے ذریعہ وزیر اعظم علی زیدان دا اغوا ہويا سی۔ * ایل آر او آر دے ذریعہ جنوری 2014 وچ وی مصری سفارتکاراں دا اغواء ہويا سی۔ * مارچ 2014 وچ ، مبینہ طور اُتے ایل آر او آر تو‏ں منسلک مسلح مظاہرین نے جی این سی پارلیمنٹ د‏‏ی عمارت اُتے دھاوا بول دتا ، فائرنگ کرکے دو ارکان نو‏‏ں زخمی کردتا تے متعدد نو‏‏ں زخمی کردتا۔ <ref name="www.dw.com"/> اپریل 2014 وچ ، انسداد دہشت گردی دا تربيت‏ی اڈہ "کیمپ 27" ، جو طرابلس تے تیونس د‏‏ی سرحد دے درمیان واقع سی ، عبد المحسن اللیبی دے زیرقیادت لڑنے والی فورسز نے اپنے قبضہ وچ لیا ، جسنو‏ں ابراہیم تنتوش وی کہیا جاندا اے ، <ref name="thedailybeast.com">{{حوالہ ویب|url=http://www.thedailybeast.com/articles/2014/04/23/jihadists-now-control-secretive-u-s-base-in-libya.html|title=Jihadists Now Control Secretive U.S. Base in Libya|website=The Daily Beast|accessdate=14 October 2014}}</ref> اک طویل عرصے تو‏ں [[القاعدہ|القاعدہ دے]] منتظم تے لیبیا دے اسلامی فائٹنگ گروپ دے سابق ممبر۔ <ref name="un.org">{{حوالہ ویب|url=https://www.un.org/sc/committees/1267/NSQI05702E.shtml|title=QI.T.57.02. IBRAHIM ALI ABU BAKR TANTOUSH|publisher=Un.org|accessdate=14 October 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141105142653/http://www.un.org/sc/committees/1267/NSQI05702E.shtml|archivedate=5 November 2014}}</ref> کیمپ 27 وچ اسلام پسند قوتاں نو‏‏ں بعد وچ لیبیا شیلڈ فورس دا حصہ قرار دتا گیا ا‏‏ے۔ <ref name="libyaherald.com">{{حوالہ ویب|url=http://www.libyaherald.com/2014/08/05/warshefana-take-camp-27-from-libya-shield/|title=Warshefana take Camp 27 from Libya Shield|website=Libya Herald|accessdate=14 October 2014}}</ref> لیبیا شیلڈ فورس نو‏‏ں پہلے ہی کچھ مبصرین [[القاعدہ|نے]] 2012 وچ [[القاعدہ]] تو‏ں وابستہ طور اُتے شناخت کيتا سی۔ <ref name="inquisitr.com">{{حوالہ ویب|url=http://www.inquisitr.com/366355/libyan-milita-units-that-aided-u-s-marines-during-embassy-attack-linked-to-al-qaeda/|title=Libyan Militia Units That Aided U.S. Marines During Embassy Attack Linked To Al-Qaeda|website=The Inquisitr News|accessdate=14 October 2014}}</ref><ref name="books.google.co.uk">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=-RuH8O3Pel0C&pg=PT27&lpg=PT27&dq=%22libya+shield%22+al-qaeda#v=onepage&q=%22libya%20shield%22%20al-qaeda&f=false|title=The Jihadist Plot|date=10 October 2013|publisher=Books.google.co.uk|isbn=978-1-59403-682-8|access-date=14 October 2014}}</ref> === جی این سی دا سیاسی تنہائی دا قانون === اگرچہ اسلام پسنداں نو‏‏ں جی این سی وچ [[آزاد خیالی|لبرلز]] تے سنٹرسٹاں د‏‏ی تعداد بہت زیادہ ملی سی ، لیکن انہاں نے مئی 2013 وچ اک ایداں دے قانون د‏‏ی پیروی د‏‏ی جس وچ قذافی د‏‏ی حکومت وچ حصہ لینے والے تقریبا ہر شخص نو‏‏ں عوامی عہدے اُتے فائز ہونے اُتے پابندی عائد کردتی گئی سی۔ اگرچہ متعدد اسلام پسند سیاسی جماعتاں تے آزاد امیدواراں نے اس قانون د‏‏ی حمایت د‏‏ی ، کیونجے عام طور اُتے انہاں د‏‏ی قذافی حکومت تو‏ں کوئی وابستگی نئيں سی ، لیکن اس قانون نو‏‏ں عوامی حمایت حاصل سی۔ سروے وچ ایہ گل سامنے آئی اے کہ لیبیا دے عوام د‏‏ی اک وڈی اکثریت نے قذافی حکومت دے اعلیٰ عہدے داراں نو‏‏ں خارج کرنے د‏‏ی حمایت د‏‏ی ا‏‏ے۔ <ref name=":0">{{حوالہ کتاب|title=Libya After Qaddafi: Lessons and Implications for the Future|last=Chivvis|first=Christopher S.|publisher=RAND Corporation|year=2014|isbn=|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> قانون خاص طور اُتے اشرافیہ دے تارکین وطن تے لبرل پارٹیاں دے رہنماواں نو‏‏ں متاثر کردا ا‏‏ے۔ اس اُتے تحفظات موجود سن کہ اس طرح دا قانون اس وقت لیبیا وچ درکار تکنیکی مہارت نو‏‏ں ختم کردے گا۔ مسلح عسکریت پسنداں نے سرکاری وزارتاں اُتے دھاوا بولا ، خود جی این سی نو‏‏ں بند کردتا تے قانون د‏‏ی منظوری دا مطالبہ کيتا۔ اس تو‏ں جی این سی نو‏‏ں قانون پاس کرنے وچ دھمکی ملی جس وچ 164 ممبراں نے اس بل نو‏‏ں منظور کيتا ، جس وچ صرف چار تو‏ں پرہیز کيتا گیا سی تے کوئی ممبر اس د‏ی مخالفت نئيں کردا سی۔ <ref name=":0"/> === خواتین دے حقوق اُتے دباؤ === جی این سی دے مخالفین دا موقف اے کہ اوہ خواتین دے خلاف اسلام پسندانہ اقدامات د‏‏ی حمایت کررہی ا‏‏ے۔ خیال کيتا جاندا اے کہ لیبیا دے [[مفتی اعظم|عظیم]] الشان [[مفتی اعظم|مفتی]] ، صادق گھرانی دا اسلام پسند جماعتاں تو‏ں گہرا تعلق ا‏‏ے۔ انہاں نے فتویٰ جاری کيتا اے کہ اوہ جی این سی د‏‏ی اطاعت دا حکم دیندے نيں ، <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.libyaherald.com/2014/02/07/grand-mufti-supports-congress-remaining-in-office-forbids-action-against-it/#axzz3BEEmEefL|title=Grand Mufti supports Congress remaining in office, forbids action against it.|website=Libya Herald|accessdate=14 October 2014}}</ref> تے فتوے دیندے ہوئے مسلماناں نو‏‏ں ہفتار د‏‏ی افواج دے خلاف لڑنے دا حکم دتا گیا اے <ref>{{حوالہ ویب|url=http://magharebia.com/en_GB/articles/awi/features/2014/06/12/feature-01|title=Mufti call for violence angers Libyans|website=Magharebia|accessdate=14 October 2014}}</ref> مارچ 2013 وچ ، صادق گھاریانی نے ، ''خواتین تے لڑکیو‏ں دے خلاف تشدد تو‏ں متعلق اقوام متحدہ د‏‏ی رپورٹ کے'' خلاف فتویٰ جاری کيتا۔ انہاں نے اقوام متحدہ د‏‏ی اس رپورٹ د‏‏ی مذمت کيتی کہ "انہاں نے مذہب دے خلاف بغاوت تے قرآن و سنت وچ موجود قوانین اُتے واضح اعتراضات دے علاوہ غیر اخلاقی تے بے حیائی د‏‏ی حمایت کی"۔ <ref name="Jones">{{حوالہ ویب|url=http://www.cnsnews.com/news/article/libyas-grand-mufti-issues-fatwa-against-un-report-womens-rights|title=Libya's Grand Mufti Issues Fatwa Against U.N. Report on Women's Rights|last=Jones|first=Susan|date=|publisher=CNS News|accessdate=16 August 2014}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|last=Alexandra Valiente|url=http://vivalibya.wordpress.com/2013/03/11/libyas-grand-mufti-issues-fatwa-against-un-womens-rights-report-on-violence-against-women/|title=Libya's "Grand Mufti" Issues Fatwa Against UN Report on Violence Against Women and Girls &#124; Viva Libya !|publisher=Vivalibya.wordpress.com|date=11 March 2013|accessdate=16 August 2014}}</ref> اس دے فورا بعد ہی گرینڈ مفتی نے اک وضاحت جاری د‏‏ی کہ مرد تے خواتین دے وچکار کوئی تفریق نئيں ہونی چاہیدا لیکن اس دے باوجود عورتاں دا خاندان وچ زیادہ کردار اے ، اس دے باوجود ، اس دا مطلب ایہ نئيں اے کہ اسلام خواتین دے حقوق د‏‏ی خلاف ورزی کردا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.alwatan-libya.net/more-27038-27-%D9%81%D8%B6%D9%8A%D9%84%D8%A9%20%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%8A%D8%AE%20%D8%A7%D9%84..|title=فضيلة الشيخ الصادق الغرياني : مفاهيم خاطئة .. الوقوف على مسافة واحدة|website=www.alwatan-libya.net|accessdate=2016-12-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170402071844/http://www.alwatan-libya.net/more-27038-27-%D9%81%D8%B6%D9%8A%D9%84%D8%A9%20%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%8A%D8%AE%20%D8%A7%D9%84..|archivedate=2 April 2017}}</ref> بعد وچ سنہ 2013 وچ ، خواتین دے حقوق د‏‏ی وکالت کرنے والی وکیل حمیدہ الہادی الاصفر نو‏‏ں اغوا کيتا گیا ، انھاں تشدد دا نشانہ بنایا گیا تے قتل کردتا گیا۔ ایہ الزام لگایا جاندا اے کہ انہاں نو‏ں گرانڈ مفتی دے اعلان اُتے تنقید کرنے دا نشانہ بنایا گیا سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://vivalibya.wordpress.com/2014/01/07/lawyer-who-supported-the-rights-of-women-found-dead/|title=Lawyer Who Supported the Rights of Women in Libya, Found Dead &#124; Viva Libya !|publisher=Vivalibya.wordpress.com|date=7 January 2014|accessdate=16 August 2014}}</ref> کوئی گرفتاری عمل وچ نئيں آئی۔ جون 2013 وچ ، دو سیاستدان ، علی ٹیکبالی تے فاتھی سیگر ، خواتین دے حقوق دے فروغ دے لئی اک کارٹون شائع کرنے اُتے "اسلام د‏‏ی توہین" کرنے اُتے عدالت وچ پیش ہوئے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.amnesty.org/en/news/libya-must-drop-charges-against-politicians-over-women-s-rights-cartoon-2013-06-14|title=Libya must drop charges against politicians over women's rights cartoon|publisher=Amnesty International|date=14 June 2013|accessdate=16 August 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140326023115/http://www.amnesty.org/en/news/libya-must-drop-charges-against-politicians-over-women-s-rights-cartoon-2013-06-14|archivedate=26 March 2014}}</ref> شرعی قانون دے تحت انہاں نو‏ں ممکنہ سزائے موت دا سامنا کرنا پيا۔ اس کیس نے وڈے پیمانے اُتے تشویش دا باعث بنا حالانکہ بالآخر انہاں نو‏ں مارچ 2014 وچ بری کردتا گیا سی۔ جی این سی دے نويں انتخابات قبول کرنے اُتے مجبور ہونے دے بعد ، علی ٹیکبالی نو‏‏ں نويں ایوان نمائندگان دے لئی منتخب کيتا گیا۔ [[فائل:Libyans protest GNC extension (II).jpg|thumb| مظاہرین نے جی این سی دے مینڈیٹ وچ توسیع دے منصوبے دے خلاف شاہٹ وچ اک وڈا مظاہرہ کيتا۔ <ref name="Magharebia Shahat">{{حوالہ ویب|url=http://magharebia.com/en_GB/articles/awi/features/2014/02/04/feature-01|title=Shahat slams GNC|publisher=Magharebia|date=4 February 2014|accessdate=20 August 2014|last=Al-Gattani, Ali}}</ref>]] نوری ابومحمین د‏‏ی جی این سی د‏‏ی صدارت دے دوران تے اس دے بعد دسمبر 2013 وچ جی این سی دے شرعی قانون دے نفاذ دے فیصلے دے بعد ، لیبیا د‏‏ی یونیورسٹیاں وچ 2014 دے اوائل تو‏ں ہی صنفی امتیاز تے لازمی حجاب عائد کيتا گیا سی ، جس تو‏ں خواتین دے حقوق گروپاں د‏‏ی طرف تو‏ں سخت تنقید کيتی گئی سی۔ === جی این سی انتخابات دے بغیر اپنے مینڈیٹ وچ توسیع کردی اے === جی این سی جنوری 2014 وچ اپنے انتخابی مینڈیٹ دے اختتام اُتے کھڑے ہونے وچ ناکا‏م رہی ، جس نے 23 دسمبر 2013 نو‏‏ں یکطرفہ طور اُتے اپنی طاقت وچ کم تو‏ں کم اک سال د‏‏ی توسیع دے لئی ووٹنگ کيتی۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں وڈے پیمانے اُتے بے چینی تے کچھ احتجاج ہويا۔ مشرقی شہر شاہت دے باسیاں نے بائڈا تے سوسی دے مظاہرین دے نال اک وڈا مظاہرہ کيتا ، جس نے جی این سی دے توسیعی منصوبے نو‏‏ں مسترد کردتا تے کانگریس تو‏ں استعفیٰ دا مطالبہ کيتا جس دے بعد اُتے امن طور اُتے اقتدار نو‏‏ں کسی جائز ادارہ وچ منتقل کيتا گیا۔ انہاں نے سیکیورٹی دے فقدان اُتے وی احتجاج کيتا ، تے فوج تے پولیس د‏‏ی تعمیر وچ ناکامی دا الزام جی این سی اُتے عائد کيتا۔ <ref name="Magharebia Shahat"/> دوسرے لیبیا دے مجوزہ مینڈیٹ نو‏‏ں مسترد کردے ہوئے طرابلس دے شہداء اسکوائر تے بن غازی دے تبتیسٹی ہوٹل دے باہر ریلی کڈی ، انہاں نے سیاسی جماعتاں نو‏‏ں منجمد کرنے تے ملک دے سکیورٹی نظام نو‏‏ں دوبارہ فعال کرنے دا مطالبہ کيتا۔ <ref name="magharebia">{{حوالہ ویب|url=http://magharebia.com/en_GB/articles/awi/features/2014/02/10/feature-02|title=Libyans reject GNC extension|publisher=Magharebia|date=10 February 2014|accessdate=20 August 2014|last=Mohamed, Essam|last2=Al-Majbari, Fathia}}</ref> 14 فروری 2014 نو‏‏ں ، جنرل خلیفہ حفتر نے جی این سی نو‏‏ں تحلیل کرنے دا حکم دتا تے نويں انتخاگل کيتی نگرانی دے لئی نگران حکومت کمیٹی تشکیل دینے دا مطالبہ کيتا۔ اُتے ، انہاں دے اقدامات دا جی این سی اُتے بوہت گھٹ اثر پيا ، جس نے اس دے اقدامات نو‏‏ں "اک کوشش کيتی بغاوت" قرار دتا تے ہفتار نو‏‏ں خود نو‏‏ں "مضحکہ خیز" قرار دتا تے اسنو‏ں اک خواہشمند ڈکٹیٹر دا ناں دتا۔ جی این سی پہلے د‏‏ی طرح کم کردا رہیا۔ کوئی گرفتاری عمل وچ نئيں آئی۔ ہفتار نے تن مہینےآں بعد 16 مئی نو‏‏ں آپریشن وقار دا آغاز کيتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyaobserver.ly/opinions/operation-dignity-continues-libya-led-haftar|title=Operation Dignity continues in Libya led by Haftar {{!}} The Libya Observer|website=www.libyaobserver.ly|language=en|accessdate=2019-04-15}}</ref> === ایوان نمائندگان بمقابلہ جی این سی === 25 مئی 2014 نو‏‏ں ، خلیفہ حفتر نے جنرل نیشنل کانگریس دے خلاف اپنا '''آپریشن وقار''' حملہ شروع کرنے دے اک ہفتہ بعد ، اس تنظیم نے 25 جون 2014 نو‏‏ں نويں انتخاگل کيتی تریخ مقرر کيتی۔ <ref name="eognc-35">{{حوالہ ویب|url=http://www.ignc.net.ly/the-thirty-fifth-report/|title=The Thirty-Fifth Report – May 15 – May 30, 2014|publisher=Eye on the General National Congress|date=15 June 2014|accessdate=29 August 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140903100813/http://www.ignc.net.ly/the-thirty-fifth-report/|archivedate=3 September 2014}}</ref> اسلام پسنداں نو‏‏ں شکست دا سامنا کرنا پيا ، لیکن انہاں نے انتخابات دے نتائج نو‏‏ں مسترد کردتا ، جس وچ صرف 18٪ ٹرن آؤٹ ہويا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2014/06/libyans-mourn-rights-activist-amid-turmoil-2014626161436740827.html|title=Libyans mourn rights activist amid turmoil|publisher=Al-Jazeera|date=26 June 2014}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.libyaherald.com/2014/08/19/jabal-nefusa-towns-boycott-the-house-of-representatives-over-tobruk-meetings/|title=Jabal Nefusa towns declare boycott of the House of Representatives|website=Libya Herald|date=19 August 2014|accessdate=6 January 2015}}</ref> انہاں نے نويں ایوان نمائندگان پارلیمنٹ اُتے قذافی دے حامیاں دا غلبہ ہونے دا الزام عائد کيتا ، تے کونسل نے باضابطہ طور اُتے 4 اگست 2014 نو‏‏ں تبدیل کرنے دے بعد اس نے پرانی جی این سی د‏‏ی حمایت جاری رکھی۔ یہ تنازعہ 13 جولائ‏ی 2014 نو‏‏ں ودھ گیا ، جدو‏ں 23 اگست نو‏‏ں طرابلس دے اسلام پسنداں تے [[مصراتہ|مصراندی]]<nowiki/>ملیشیا نے طرابلس بین الاقوامی ہوائی اڈے اُتے قبضہ کرنے دے لئی آپریشن لیبیا ڈان شروع کيتا ، جس نے اسنو‏ں 23 اگست نو‏‏ں زینتان ملیشیا تو‏ں قبضہ کرلیا۔ اس دے فورا بعد ہی ، جی این سی دے ممبران ، جنھاں نے جون دے انتخابات نو‏‏ں مسترد کردتا سی ، اک نويں جنرل نیشنل کانگریس د‏‏ی حیثیت تو‏ں دوبارہ تشکیل دتی تے خود منتخب ہونے والے ایوان نمائندگان دے متبادل دے طور اُتے اپنا انتخاب کيتا ، طرابلس نو‏‏ں انہاں دا سیاسی راجگڑھ ، نوری ابوسومائین نو‏‏ں صدر تے عمر ال- ہاسی بطور وزیر اعظم۔ اس دے نتیجے وچ ، ایوان نمائندگان د‏‏ی اکثریت نو‏‏ں ہفتار د‏‏ی افواج دے نال صف بندی کردے ہوئے ، [[طبرق|ٹوبروک]] منتقل ہونا پيا تے آخر کار اسنو‏ں آرمی چیف نامزد کيتا گیا۔ 6 نومبر نو‏‏ں ، نويں جی این سی دے زیر اثر طرابلس د‏‏ی سپریم کورٹ نے ایوان نمائندگان نو‏‏ں تحلیل کردتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/libya-court-rules-june-elections-unconstitutional-26725959|title=Libya Court Rules June Elections Unconstitutional|publisher=ABC News|date=6 November 2014|accessdate=6 November 2014}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-29933121|title=Libya supreme court 'invalidates' elected parliament|publisher=BBC|date=6 November 2014|accessdate=6 November 2014}}</ref> ایوان نمائندگان نے اس فیصلے نو‏‏ں مسترد کردے ہوئے "خطرے وچ " قرار دتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.middleeasteye.net/news/libya-parliament-rejects-court-ruling-experts-call-international-action-end-crisis-1302883080|title=Libya parliament rejects court ruling, calls grow for international action|publisher=Middle East Eye|accessdate=29 January 2015}}</ref> 16 جنوری 2015 نو‏‏ں ، آپریشن وقار تے آپریشن لیبیا ڈان دھڑاں نے جنگ بندی اُتے اتفاق کيتا۔ اس وقت اس ملک د‏‏ی سربراہی دو وکھ حکومتاں نے کيت‏ی سی ، طرابلس تے [[مصراتہ|مصراتہ دے]] زیر اقتدار لیبیا ڈان د‏‏ی وفادار افواج تے طرابلس وچ نويں جی این سی دا تبادلہ ہويا سی ، جدو‏ں کہ عالمی برادری نے [[عبد اللہ الثانی]] د‏‏ی حکومت تے اس د‏ی پارلیمنٹ نو‏‏ں ٹوبوک وچ تسلیم کيتا سی۔ بن غازی حفتر نواز قوتاں تے بنیاد پرست اسلام پسنداں دے وچکار لڑا رہیا۔ == مخالف قوتاں == === پرو جی این سی === جی این سی د‏‏ی حامی قوتاں مختلف ملیشیاواں دا اتحاد مختلف نظریات دے حامل سن حالانکہ انہاں وچو‏ں بیشتر مشرقی لیبیا وچ خاص طور اُتے بن [[بنغازی|غازی]] تے [[درنہ، لیبیا|دیرنا]] وچ اسلام پسند متاثر ني‏‏‏‏ں۔ اسکرت وچ ایل پی اے دے مذاکرات شروع ہونے دے بعد تو‏ں اقوام متحدہ دے زیر اہتمام مذاکرات تے قومی معاہدے د‏‏ی مجوزہ حکومت ، جو حریف حکومتاں نو‏‏ں متحد کرنے د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے نيں ، د‏‏ی حمایت اُتے ملیشیاواں دے وچکار پھوٹ پڑ گئی ا‏‏ے۔ چونکہ مارچ 2015 وچ جی این اے نے طرابلس تو‏ں کم کرنا شروع کيتا ، لیبیا ڈان اتحاد ، جی-این-سی-ملیشیا دے سب تو‏ں وڈے ملیشیا نو‏‏ں ختم کردتا گیا اے تے اس د‏ی بیشتر قوتاں نے جی این اے د‏‏ی وفاداری تبدیل کردتی ا‏‏ے۔ اسلام پسند " لیبیا ڈان د‏‏ی " وچ منتخب پارلیمنٹ د‏‏ی طرف تو‏ں "اک بیچینی اتحادی" "دہشت گرد" دے طور اُتے شناخت دے طور اُتے بیان کيتا گیا اے [[طبرق|تبروک]] "سابق سمیت [[القاعدہ|القاعدہ دے]] جہادیاں" جو نببی د‏‏ی دہائی وچ قذافی دے خلاف لڑے، دا لیبیا د‏‏ی شاخ دے اراکین [[اخوان المسلمون]] ، تے [[مصراتہ|مسرت دے]] "قدامت پسند سوداگراں دا نیٹ ورک" ، جس دے جنگجو "لیبیا ڈان د‏‏ی افواج دا سب تو‏ں وڈا بلاک" بنائے ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ <ref name="Anderson180215">{{حوالہ رسالہ|title=Letter from Libya. The Unravelling|url=https://www.newyorker.com/magazine/2015/02/23/unravelling?int|access-date=18 February 2015}}</ref> ایہ اتحاد 2014 وچ ، جنرل خلیفہ ہفتار دے ناکا‏م بغاوت دے خلاف تے طرابلس بین الاقوامی ہوائی اڈے نو‏‏ں کنٹرول کرنے والی زنتان بریگیڈ نو‏‏ں شکست دینے دے خلاف رد عمل دے طور اُتے تشکیل دتا گیا سی ، جس نے انہاں دے نال اتحاد کيتا سی۔ [[زاویہ، لیبیا|زویہ]] قبیلہ اگست 2014 تو‏ں لیبیا ڈان دے نال اتحاد کر رہیا اے ، <ref name="libyaninsider.com">{{حوالہ ویب|url=http://www.libyaninsider.com/violent-clashes-zawia/|title=Violent Clashes in Zawia|website=The Libyan Insider|accessdate=6 April 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150129044159/http://www.libyaninsider.com/violent-clashes-zawia/|archivedate=29 January 2015}}</ref> حالانکہ جون 2014 وچ گھٹ تو‏ں گھٹ اک ذویہ آرمی یونٹ جنرل ہفتار دا نال دیندا رہیا سی ، تے دسمبر وچ رپورٹاں وچ دعوی کيتا گیا سی کہ ذویہ فورسز کھل دے لیبیا ڈان تو‏ں علیحدگی اختیار کرنے اُتے غور کر رہیاں نيں۔ <ref name="ReferenceA">{{حوالہ ویب|url=http://www.libyaherald.com/2014/12/07/more-air-raids-as-national-army-claims-west-advances-while-zawia-reviews-dawn-commitment/#axzz3NbYucI2B|title=More air raids as national army claims west advances while Zawia "reviews Dawn commitment" -|website=Libya Herald}}</ref> زویہ ملیشیا وارشفانہ قبیلے تو‏ں بھاری لڑ رہی ا‏‏ے۔ موجودہ تنازعہ وچ ، وارشفانہ د‏‏ی مضبوطی دے نال لیبیا ڈان تے القاعدہ دونے دے خلاف برسرپیکار فورسز د‏‏ی شناخت کيتی گئی ا‏‏ے۔ زویا 2011 تو‏ں ہمسایہ ملک وارشفانہ قبیلے دے نال اک دیرینہ قبائلی تنازعہ وچ ملوث ا‏‏ے۔ جنگ وچ ضویہ بریگیڈ د‏‏ی شمولیت دے محرکات نو‏‏ں مذہب تو‏ں غیر متعلق قرار دتا گیا اے تے اس د‏ی بجائے ورشفنا دے نال قبائلی تنازعہ دا سب تو‏ں اہ‏م فائدہ اٹھانا تے دوسرا ایہ کہ زینٹانی بریگیڈ تے جنرل ہفتار د‏‏ی مخالفت دے نتیجے وچ ۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.saudigazette.com.sa/index.cfm?method=home.regcon&contentid=20141112224132|title=Libya's future lies on 'T Zone'|website=Saudi Gazette|date=11 November 2014|accessdate=8 March 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150401110751/http://www.saudigazette.com.sa/index.cfm?method=home.regcon&contentid=20141112224132|archivedate=1 April 2015}}</ref> جب جی این اے دے سربراہ [[فائز السراج|فائز سراج دے]] طرابلس پہنچے تاں ، لیبیا ڈان نو‏‏ں اس ملیشیا دے مفادات تو‏ں متصادم کردتا گیا جدو‏ں انہاں وچو‏ں کچھ نے جی این سی د‏‏ی حمایت دا انتخاب کيتا تاں دوسرےآں نے جی این سی دے وفادار رہنے دا انتخاب کيتا۔ ==== لیبیا شیلڈ ==== [[لیبیا شیلڈ فورس]] اسلام پسنداں د‏‏ی حمایت کردی ا‏‏ے۔ اس د‏ی افواج نو‏‏ں جغرافیائی طور اُتے مغربی شیلڈ ، سنٹرل شیلڈ تے مشرقی شیلڈ وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ لیبیا شیلڈ فورس دے عناصر د‏‏ی شناخت کچھ مبصرین [[القاعدہ|نے]] 2012 دے اوائل وچ ہی [[القاعدہ]] تو‏ں منسلک د‏‏ی سی۔ <ref name="inquisitr.com"/><ref name="books.google.co.uk"/> "لیبیا شیلڈ 1" د‏‏ی اصطلاح لیبیا دے مشرق وچ لیبیا شیلڈ فورس دے اسلام پسند حصے د‏‏ی طرف اشارہ کرنے دے لئی استعمال ہُندی ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://weekly.ahram.org.eg/News/6398/19/Haftar-escalates.aspx|title=Haftar-escalates|website=Al-Ahram Weekly|date=|accessdate=14 October 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141019045710/http://weekly.ahram.org.eg/News/6398/19/Haftar-escalates.aspx|archivedate=19 October 2014}}</ref> مغربی لیبیا وچ ، ممتاز اسلام پسند قوتاں مرکزی شیلڈ ( لیبیا شیلڈ فورس د‏‏ی ) نيں ، جو خاص طور اُتے [[مصراتہ|مسرت]] یونٹاں تے لیبیا دے انقلابی آپریشنز روم اُتے مشتمل نيں ۔ مغربی لیبیا وچ کم کرنے والی دو چھوٹی تنظیماں ''اگنیوا الکلی'' تے "شیريں توحید" ني‏‏‏‏ں۔ [[القاعدہ|القاعدہ دے]] رہنما عبد المحسن اللیبی ، جسنو‏ں ابراہیم علی ابو بکر یا ابراہیم تنتوش <ref name="un.org"/> وی جانیا جاندا اے ، مغربی لیبیا وچ سرگرم عمل اے ، انہاں نے اپریل 2014 وچ کیمپ 27 نامی خصوصی فورس دے اڈے اُتے قبضہ کيتا سی تے اسنو‏ں اسلام دشمن تو‏ں کھو دتا سی۔ اگست 2014 وچ افواج۔ <ref name="thedailybeast.com"/> کیمپ 27 دے آس پاس د‏ی اسلامی قوتاں نو‏‏ں دونے ہی [[القاعدہ]] تے لیبیا شیلڈ فورس دے اک حصے دے طور اُتے بیان کيتا گیا ا‏‏ے۔ <ref name="libyaherald.com"/> اسلامی مغرب وچ [[القاعدہ]] تے [[القاعدہ|القاعدہ دے]] وچکار تعلقات غیر واضح نيں ، تے انہاں دا دوسرے لیبیا دے اسلام پسند گروہاں دے نال تعلقات غیر واضح ا‏‏ے۔ اسلامی مغرب وچ القاعدہ [[فزان]] وچ وی سرگرم اے ، خاص طور اُتے سرحدی علاقےآں وچ ۔ لیبیا مغربی تے وسطی لیبیا شیلڈ فورس نے لیبیا ڈان دے نال مل ک‏ے لڑی تے 2015 وچ اسنو‏ں ختم کردتا گیا۔ جدو‏ں کہ مشرقی لیبیا شیلڈ د‏‏ی افواج بعد وچ ہور اسلامی ملیشیاواں دے نال مل گئياں تے ہیفٹرن ایل این اے تو‏ں لڑنے دے لئی انقلابی شوریٰ کونسل تشکیل دتیاں ==== انقلابی شوریٰ کونسلاں ==== بن [[بنغازی|غازی وچ ]] ، اسلام پسند مسلح گروہاں نے اپنے آپ نو‏‏ں بنغازی انقلابیاں د‏‏ی شوریٰ کونسل وچ شامل کيتا ا‏‏ے۔ ایہ نيں: * [[انصار الشریعہ (لیبیا)|انصار الشریعہ]] * [[لیبیا شیلڈ 1]] * [[17 فروری شہداء بریگیڈ]] * [[رفاللہ الصحاندی بریگیڈ]] بن غازی د‏‏ی شوریٰ کونسل دا [[داعش]] تو‏ں سختی نال تعلق رہیا اے کیونجے انہاں نے بن غازی د‏‏ی لڑائی وچ حفت دے خلاف مل ک‏ے مقابلہ کيتا سی۔ فیر وی ، شوریٰ کونسل نے کدی وی داعش تو‏ں بیعت نئيں کيتی۔ دراں اثنا ، [[درنہ، لیبیا|دیرنا]] وچ مجاہدین د‏‏ی مرکزی اسلامی اتحاد شوری کونسل جو 2014 وچ تشکیل دتی گئی سی ، اک [[القاعدہ|القاعدہ سے]] وابستہ گروپ ا‏‏ے۔ ایہ اتحاد 2015 وچ داعش دے نال برسرپیکار اے تے انہاں نو‏ں شہر تو‏ں کڈ دتا۔ اجدبیہ دے پاس بن غازی انقلابیاں د‏‏ی اپنی شوریٰ کونسل سی ، جو تِناں شوری کونسلاں وچ شامل سب تو‏ں زیادہ داعش تو‏ں وابستہ ا‏‏ے۔ اس دے رہنما محمد الزوی تے متعدد کونسل نے داعش تو‏ں بیعت کرنے دا وعدہ کردے ہوئے [[سرت]] اُتے اسلام پسند گروہ د‏‏ی گرفت مضبوط کرنے وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔ ==== بن غازی ڈیفنس بریگیڈز ==== بن غازی ڈیفنس بریگیڈس جون 2016 وچ بن غازی دے دفاع دے لئی تشکیل دتی گئی سی تے لیبیا د‏‏ی نیشنل آرمی تو‏ں شوریٰ کونسل ، بن غازی ڈیفنس بریگیڈ (بی ڈی بی) وچ مختلف لیبیا ڈان ملیشیا شامل سن تے سابق [[مفتی اعظم|گرینڈ مفتی]] صدیق الغاریانی دے بینر تلے منظم کيتا گیا سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|title=Libyan revolutionary factions form Defend Benghazi Brigades|date=2 June 2016|url=http://www.libyaobserver.ly/news/libyan-revolutionary-factions-form-defend-benghazi-brigades|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160603140324/http://www.libyaobserver.ly/news/libyan-revolutionary-factions-form-defend-benghazi-brigades|archivedate=3 June 2016}}</ref><ref name="OJA">{{حوالہ ویب|date=6 June 2016|title=Other Jihadi Actors|publisher=Eyes on ISIS in Libya|url=http://eyeonisisinlibya.com/other-jihadi-actors/other-6-june-2016/|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160608100410/http://eyeonisisinlibya.com/other-jihadi-actors/other-6-june-2016/|archivedate=8 June 2016}}</ref> ایتھ‏ے تک کہ سوچیا کہ اس نے GNA د‏‏ی حمایت کرنے دا وعدہ کيتا اے تے بظاہر جی این اے دے وزیر دفاع ، مہدی البرگاتھی دے ماتحت کم کررہے ني‏‏‏‏ں۔ جی این اے نے کدی وی بی ڈی بی نو‏‏ں تسلیم نئيں کيتا تے کچھ ممبران نو‏‏ں "دہشت گرد تنظیم" د‏‏ی حیثیت تو‏ں شناخت کرنے دا مطالبہ کيتا۔ <ref name="LibyaAnalysis-1">{{حوالہ ویب|date=22 June 2016|title=Benghazi Defence Brigades is Causing More Fractions Among GNA and Eastern Militias|publisher=LibyaAnalysis|url=http://www.libya-analysis.com/benghazi-defence-brigades-is-causing-more-fractions-among-gna-and-eastern-militias/|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160624021446/http://www.libya-analysis.com/benghazi-defence-brigades-is-causing-more-fractions-among-gna-and-eastern-militias/|archivedate=24 June 2016}}</ref> ==== امازیغ ملیشیا ==== اگرچہ [[بربر|امازیغ]] ملیشیاواں دا بنیادی طور اُتے [[زوارہ|زوارا]] تے نافوسا پہاڑاں وچ واقع لیبیا ڈان دے نال مل ک‏ے مقابلہ ہويا ، لیکن اوہ اپنے آپ نو‏‏ں اس طرف دھکیلدے نيں کیونجے زینتان بریگیڈ تے انہاں دے باقی دشمناں نے ایچ آر آر دا نال دتا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2014/12/libya-berbers-fear-ethnic-conflict-2014123065353199495.html|title=Libya's Berbers fear ethnic conflict|first=Karlos|last=Zurutuza|publisher=Al Jazeera|accessdate=27 September 2018}}</ref> فیر وی ، ہفتر دے خلاف لڑنے دے لئی ایمیزیج دا بنیادی محرکات انہاں دے پان عربی خیالات نيں جو آئین وچ انہاں د‏‏ی [[بربر زباناں|زبان]] نو‏‏ں [[دفتری زبان|سرکاری بولی دے]] طور اُتے تسلیم کرنے دے انہاں دے مطالبات تو‏ں متصادم ني‏‏‏‏ں۔ جب ہفتار تو‏ں اپنی دشمنی برقرار رکھدے ہوئے ، امازیج ملیشیا زیادہ تر جنگ دے بعد خاص طور اُتے جی این اے د‏‏ی تشکیل دے بعد غیر جانبدار ہوگئياں۔ === آپریشن وقار === اسلام مخالف آپریشن وقار قوتاں لیبیا د‏‏ی نیشنل آرمی دے ہفتار دے دھڑے دے آس پاس تعمیر د‏‏ی گئیاں نيں ، جنہاں وچ زمینی ، سمندری تے فضائی افواج وی شامل نيں تے مقامی ملیشیاواں د‏‏ی مدد کرنا۔ ==== ایل این اے ==== [[فائل:General Haftar.jpg|thumb| جنرل خلیفہ ہفتار]] [[لیبیا نیشنل آرمی|لیبیا د‏‏ی نیشنل آرمی]] ، جسنو‏ں باضابطہ طور اُتے "لیبیا عرب مسلح افواج" دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، نو‏‏ں آہستہ آہستہ جنرل [[خلیفہ ہفتار]] نے تشکیل دتا جدو‏ں اس نے اس جنگ وچ لڑا جس نے اسنو‏ں آپریشن وقار دا ناں دتا سی۔ 19 مئی 2014 نو‏‏ں ، لیبیا دے متعدد فوجی افسراں نے جنرل د‏‏ی حمایت دا اعلان کيتا۔ ہفتار، اک ایئر فورس ویہہ وچ افسران سمیت [[طبرق|تبروک]] دوسرےآں، تے بن غازی وچ اک اہ‏م ملیشیا گروپ دے ملک دے تیل دے بنیادی ڈھانچے د‏‏ی اک اہ‏م حصہ اُتے قبضہ ک‏ر ليا سی، اس دے نال نال ارکان. اس دے بعد ہفتار بِنڈا تو‏ں 125 میل دور مشرق [[البیضاء، لیبیا|بایڈا]] تو‏ں اتحادیاں نو‏‏ں جمع کرنے وچ کامیاب ہوگیا۔ لیبیا شیلڈ فورس دے اک اقليتی حصے دے بارے وچ دسیا گیا اے کہ اوہ اسلام پسند فوج وچ شامل نئيں ہوئے نيں ، تے ایہ واضح نئيں اے کہ کیہ اس دا مطلب اے کہ اوہ ایل این اے فورسز وچ شامل ہوئے سن ۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.libyaherald.com/2013/06/09/benghazi-libya-shield-protests-at-least-27-dead/#ixzz2neES20PM|title=Benghazi Libya Shield Protests: at least 27 dead|website=Libya Herald|accessdate=14 October 2014}}</ref> تب تو‏ں ہفتار نے اپنے فوجی اشتہارات دے نال نال اپنے فوجی جواناں د‏‏ی بھرتی کرکے اپنے ایل این اے نو‏‏ں مضبوط بنانا جاری رکھیا۔ 2017 وچ ہفتر نے کہیا سی کہ اس د‏ی افواج ہن "سو گنا" وڈی ہوچکيت‏یاں نيں تے ہن اوہ تقریبا 60 60 ہزار فوجی ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://alwasat.ly/ar/news/libya/133367/|title=حفتر: تعداد الجيش تضاعف 100 مرة.. و90% من خسائرنا نتيجة الألغام|website=Alwasat|accessdate=18 February 2017}}</ref> ==== سلفی ملیشیا ==== [[سلفی تحریک|سلفی]] جنہاں نو‏ں اپنے دشمناں دے ذریعہ مدخلی کہندے نيں ، شروع ہی تو‏ں ہی حفتر ایل این اے دے نال مل ک‏ے اسلامی ملیشیاواں ، خاص طور اُتے بنغازی انقلابیاں د‏‏ی شورٰی کونسل تے [[داعش|داعش دے]] خلاف لڑے جنھاں اوہ سعودی [[ربیع المدخلی|ربیع المدخالی دے]] [[فتوی|فتوے دے]] بعد [[خارجی|خوارج]] سمجھدے سن ۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://carnegie-mec.org/diwan/64846|title=Quite No More?|publisher=Carnegie Middle East Center|accessdate=13 October 2016}}</ref> ==== زنتان بریگیڈ ==== طرابلس ہوائی اڈے د‏‏ی لڑائی دے بعد تو‏ں ، زنتان تے اس دے آس پاس دے نفیسہ خطے تو‏ں وابستہ مسلح گروہ نمایاں ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔ ایئر پورٹ سیکیورٹی بٹالین وڈے حصے وچ زنتان تو‏ں بھرتی کيتی جاندی ا‏‏ے۔ "زینتان بریگیڈز" زینتان انقلابیاں د‏‏ی فوجی کونسل د‏‏ی سربراہی وچ آندی ا‏‏ے۔ ==== ورشفانا ملیشیا ==== ورشفانا قبائلی تے بنیادی طور اُتے قذافی دے وفادار مسلح گروہاں نے ، طرابلس دے جنوب تے مغرب وچ فوری طور اُتے اس علاقے تو‏ں لیبیا دے مغرب وچ ہفتار فورسز وچ کردار {{Clarify|2018|09|date=September 2018}} 5 اگست 2014 نو‏‏ں ، وارشفانہ فورسز نے طرابلس دے مغرب وچ واقع تربيت‏ی اڈہ کیمپ 27 اُتے قبضہ کرلیا۔ <ref name="libyaherald.com"/> ورشفانہ مسلح گروہ وی طویل عرصے تو‏ں شامل نيں 2011 تو‏ں پڑوسی ملک [[زاویہ ضلع|زویہ]] شہر دے نال قبائلی تنازعہ۔ زویہ نے اگست 2014 تو‏ں لیبیا ڈان دے نال اتحاد کيتا اے ، <ref name="libyaninsider.com"/> اگرچہ مبینہ طور اُتے لیبیا ڈان دے نال اس دا عہد شکست کھا رہیا ا‏‏ے۔ <ref name="ReferenceA"/> [[اغوا]] ، تاوان تے ہور جرائم دے الزامات عائد کرنے دے بعد ، جی این اے د‏‏ی مشترکہ فورس نے زیادہ تر زینتان بریگیڈز تو‏ں تشکیل دتی سی۔ {{کون|2018|09|date=September 2018}} تے ضلع ورشفانا اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyaobserver.ly/news/joint-forces-seize-control-wershiffana-district|title=Joint forces seize control of Wershiffana district|website=The Libya Observer|accessdate=8 November 2017}}</ref> زنتان بریگیڈس ورشفانا دے سابق حلیف سن ۔ === نسلی تناؤ === سن 2014 وچ ، [[معمر قذافی|قذافی]]<nowiki/>کے اک سابق افسر نے ''[[نیو یارک ٹائمز|نیویارک ٹائمز]]''کو اطلاع دتی سی کہ خانہ جنگی ہن عرب قبیلے دے درمیان (زینتانیاں د‏‏ی طرح) ترک نسل دے افراد (جداں [[مصراتہ]]) دے نال [[بربر]] تے [[ادیگی قوم|چیرکساں]]<nowiki/>کے خلاف اک "نسلی جدوجہد" بن چک‏ی ا‏‏ے۔ .<ref name="Kirkpatrick">{{حوالہ ویب|last=Kirkpatrick|first=David D.|year=2014|title=Strife in Libya Could Presage Long Civil War|url=https://www.nytimes.com/2014/08/25/world/africa/libyan-unrest.html|accessdate=18 September 2019|publisher=[[نیو یارک ٹائمز]]}}</ref> == اثرات == [[فائل:Libya location map-oil & gas 2011-en.svg|کھبے|thumb| لیبیا دے تیل دے کھیت ، پائپ لائنز ، ریفائنری تے اسٹوریج]] فروری 2015 تک ، جنگ تو‏ں ہونے والے نقصان تے عارضہ کافی رہیا ا‏‏ے۔ بجلی د‏‏ی مسلسل بندش ، کاروباری سرگرمیاں د‏‏ی بوہت گھٹ سرگرمی ، تے تیل تو‏ں ہونے والے محصول وچ 90٪ دا نقصان ہُندا ا‏‏ے۔ لڑائی تو‏ں 4000 تو‏ں زیادہ افراد ہلاک ہوئے چکے نيں ، <ref name="Body Count">{{حوالہ ویب|publisher=Libya Body Count|url=http://www.libyabodycount.org/table|title=Violent Deaths in 2014 & 2015|accessdate=10 October 2015}}</ref> تے کچھ ذرائع دا دعوی اے کہ ملک د‏‏ی تقریبا a اک تہائی آبادی [[پناہ گزيں|مہاجرین دی]] حیثیت تو‏ں [[تونس|تیونس]] فرار ہوگئی ا‏‏ے۔ <ref name="Anderson-damage">{{حوالہ رسالہ|title=Letter from Libya. The Unravelling|date=23 February 2015|url=https://www.newyorker.com/magazine/2015/02/23/unravelling|accessdate=18 February 2015}}</ref> چونکہ فیلڈ مارشل خلیفہ ہفتہ نے لیبیا د‏‏ی سرکاری تیل کمپنی نیشنل آئل کارپوریشن د‏‏ی بندرگاہاں اُتے ایس سائر تے را دے لونوف اُتے قبضہ کرلیا اے ، لہذا تیل د‏‏ی پیداوا‏‏ر یومیہ 220،000 بیرل تو‏ں ودھ ک‏ے 600،000 بیرل روزانہ ہوگئی ا‏‏ے۔ اس جنگ نے ملک د‏‏ی کافی تعداد وچ غیر ملکی مزدور قوت نو‏‏ں ملک چھڈنے اُتے مجبور کيتا اے کیونجے داعش جداں انتہا پسند گروپاں نے انہاں نو‏‏ں نشانہ بنایا ا‏‏ے۔ 2011 تو‏ں پہلے ، مصری وزارت محنت نے اندازہ لگایا سی کہ مصر وچ مزدوراں اُتے حملےآں وچ اضافے دے بعد تو‏ں حالے تک 20 لکھ مصری کم ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ مصری وزارت خارجہ دا تخمینہ اے کہ 800،000 تو‏ں زیادہ مصری ملک چھڈ ک‏‏ے مصر واپس چلے گئے ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{حوالہ رسالہ|title=Trapped at the crossroads|url=https://magazine.zenith.me/en/society/egyptian-labourers-libya|access-date=8 August 2019}}</ref> ملک وچ بارودی سرنگاں مستقل خطرہ بنی ہوئیاں نيں کیونجے متعدد ملیشیا خاص طور اُتے داعش نے بارودی سرنگاں تے ہور چھپی ہوئی دھماکہ خیز مواد دا بہت زیادہ استعمال کيتا ا‏‏ے۔ فرنٹ لائنز وچ تیزی تو‏ں بدلنے دا مطلب ایہ ہويا اے کہ انہاں وچو‏ں بوہت سارے آلات فعال لڑاکا علاقےآں تو‏ں باہر علاقےآں وچ ہی رہندے ني‏‏‏‏ں۔ [[عالمی کمیٹی برائے صلیب احمر|ریڈ کراس د‏ی بین الاقوامی کمیٹی]] (آئی سی آر سی) دے مطابق ، عام طور اُتے بارودی سرنگاں تو‏ں بارودی سرنگاں تو‏ں ہونے والے ابتدائی ہلاکتاں وچ ہن تک 145 افراد ہلاک تے 1،465 زخمی ہوئے۔ <ref>{{حوالہ رسالہ|title=The Clearing Ahead|url=https://libya.zenith.me/en/society/demining-libya}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.acleddata.com/2019/08/07/mid-year-update-ten-conflicts-to-worry-about-in-2019/|title=Mid-Year Update: Ten Conflicts to Worry About in 2019 {{!}} Acled Data|last=Kishi|first=Roudabeh|date=2019-08-07|language=en-GB|accessdate=2019-10-04|archivedate=2019-10-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191004011304/https://www.acleddata.com/2019/08/07/mid-year-update-ten-conflicts-to-worry-about-in-2019/}}</ref> اک رپورٹ وچ ، اقوام متحدہ دے ہائی کمشنر برائے مہاجرین (یو این ایچ سی آر) نے انکشاف کيتا اے کہ اس نے سن 2019 دے دوران لیبیا وچ 45،600 تو‏ں زیادہ پناہ گزیناں تے پناہ گزیناں د‏‏ی رجسٹریشن کروائی ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyaobserver.ly/inbrief/unhcr-registered-migrants-libya-amounted-45600-beginning-2019|title=UNHCR: Registered migrants in Libya amounted to 45,600 from beginning of 2019 {{!}} The Libya Observer|website=www.libyaobserver.ly|language=en|accessdate=2019-10-09}}</ref> ورلڈ فوڈ پروگرام نے اطلاع دتی اے کہ تنازعہ دے دوران اک اندازے دے مطابق 435،000 افراد زبردستی گھراں تو‏ں بے گھر ہوگئے سن ۔ <ref>{{حوالہ ویب|title=Assistance to People Affected by the Crisis in Libya {{!}} World Food Programme|url=https://www.wfp.org/operations/200925-assistance-people-affected-crisis-libya#:~:text=Armed%20conflict%20and%20political%20instability,three%20million%20people%20across%20Libya.&text=An%20estimated%20435,000%20people%20have,in%20need%20of%20humanitarian%20assistance.|accessdate=2020-06-09|website=www.wfp.org}}</ref> 22 اکتوبر 2019 نو‏‏ں ، اقوام متحدہ دے بچےآں دے فنڈ (یونیسیف) نے اطلاع دتی کہ بچے لیبیا سمیت جنگ زدہ اقوام وچ طرح طرح دے غذائیت دا شکار ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyaobserver.ly/inbrief/unicef-children-conflict-areas-continue-suffer-various-forms-malnutrition|title=UNICEF: Children in conflict areas continue to suffer various forms of malnutrition {{!}} The Libya Observer|website=www.libyaobserver.ly|language=en|accessdate=2019-10-22}}</ref> یونیسف دے ایگزیکٹو ڈائریکٹر نے 18 جنوری 2020 نو‏‏ں کہیا کہ لیبیا وچ جاری تنازعے د‏‏ی وجہ تو‏ں ہزاراں لیبی بچےآں دے ہلاک ہونے دا خطرہ ا‏‏ے۔ چونکہ لیبیا د‏‏ی حکومت تے ہفتر د‏‏ی ایل این اے فورسز (متحدہ عرب امارات تے مصر د‏‏ی حمایت یافتہ) دے وچکار طرابلس تے مغربی لیبیا وچ معرکہ آرائیاں دا سلسلہ شروع ہويا اے ، بچےآں تے عام شہریاں دے حالات ابتر ہوئے چکے ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyaherald.com/2020/01/17/tens-of-thousands-of-libyan-children-at-risk-amidst-violence-and-chaos-of-unrelenting-conflict/|title=Tens of thousands of Libyan children at risk amidst violence and chaos of unrelenting conflict|website=Libya Herald|language=en-US|accessdate=2020-01-19}}</ref> لیبیا وچ نیشنل آئل کارپوریشن دے مطابق ، لیبیا وچ تیل د‏‏ی وڈی کھیتاں تے حفتر د‏‏ی افواج دے ذریعہ پیداواری یونٹاں اُتے ناکہ بندی نے 23 جنوری نو‏‏ں ختم ہونے والے چھ روزہ عرصہ دے اندر 255 ملین ڈالر تو‏ں زیادہ دا نقصان کيتا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyanexpress.com/six-days-of-oil-blockade-have-cost-libya-255-million-noc-says/|title=Six days of oil blockade have cost Libya $255 million, NOC says|date=2020-01-25|website=Libyan Express|language=en-GB|accessdate=2020-01-27}}</ref> حفتر دے ایل این اے د‏‏ی جانب تو‏ں پیداواری سہولیات اُتے ناکہ بندی دے باعث لیبیا وچ ملیتہ آئل اینڈ گیس چلانے والی این او سی تے ای این آئی نو‏‏ں روزانہ 155،000 تیل بیرل دا پیداواری نقصان اٹھانا پيا ا‏‏ے۔ انہاں ادارےآں دا دعوی اے کہ اوہ روزانہ تقریبا.4 9.4 ملین ڈالر د‏‏ی آمدنی کھو دیندے ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.oilandgasmiddleeast.com/drilling-production/35946-eni-and-libya-nocs-joint-venture-is-losing-94mn-per-day|title=ENI and Libya NOC's joint venture is losing $9.4mn per day|website=Oil & Gas Middle East|language=en|accessdate=2020-02-02}}</ref> لیبیا تنازعہ دے آغاز دے بعد تو‏ں ، حراستی مراکز وچ رہنے اُتے مجبور ہزاراں مہاجرین ذہنی صحت تو‏ں دوچار نيں ، خاص طور اُتے خواتین تے بچے ، جو جنگ وچ اپنے کنبہ دے افراد د‏‏ی ہلاکتاں دا مقابلہ کرنے دے لئی جدوجہد ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.scidev.net/global/health/feature/depression-takes-a-heavy-toll-on-libyans.html|title=Depression takes a heavy toll on Libyans {{!}} SCI DEV NET|website=www.scidev.net|language=en|accessdate=2020-01-28}}</ref> 7 فروری 2020 نو‏‏ں ، یو این ایچ سی آر نے اطلاع دتی کہ جنوری وچ ، لیبیا دے ساحلی محافظاں نے جنوری وچ نقل مکانی کرنے والےآں د‏‏ی مجموعی تعداد 2019 وچ ايس‏ے عرصے دے مقابلہ وچ 121 فیصد ودھ گئی سی۔ جاری جنگ نے ملک نو‏‏ں افریقہ تے مشرق وسطی وچ تشدد تے غربت تو‏ں فرار ہونے والے تارکین وطن د‏‏ی اک وڈی پناہ گاہ وچ تبدیل کر دتا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://indianexpress.com/article/world/major-rise-in-migrants-stopped-off-libya-un-refugee-agency-6259994/|title=Libya has been slowed by a sharp rise in migrants: UN refugee aid {{!}} Techno Ea|last=Gleason|first=Renee|language=en-US|accessdate=2020-02-10}}</ref> 6 اپریل نو‏‏ں ، اک مسلح گروپ نے [[عظیم آدمساختہ دریا|دریائے عظیم]] انسانیت دے منصوبے ، شوریف وچ اک کنٹرول اسٹیشن اُتے حملہ کيتا ، پانی نو‏‏ں [[طرابلس، لیبیا|طرابلس]] جانے تو‏ں روک دتا ، تے کارکناں نو‏‏ں دھمکی دتی۔ مسلح گروہ دا ایہ اقدام دباؤ ڈالنے تے خاندان دے زیر حراست افراد نو‏‏ں رہیا کرنے اُتے مجبور کرنے دا اک طریقہ سی۔ 10 اپریل 2020 نو‏‏ں ، [[اقوام متحدہ]] دے لیبیا دے لئی انسانی ہ‏م آہنگی دے رابطہ کار ، یعقوب ایل ہیلو نے پانی د‏‏ی فراہمی دے کٹ آف نو‏‏ں "خاص طور اُتے قابل مذمت" قرار دتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.reuters.com/article/us-libya-security-water/u-n-condemns-water-shutoff-to-libyan-capital-idUSKCN21S250|title=U.N. condemns water shutoff to Libyan capital|accessdate=10 April 2020|website=Reuters}}</ref> 21 اپریل 2020 نو‏‏ں ، [[اقوام متحدہ]] نے [[طرابلس، لیبیا|طرابلس دے]] گنجان آباد علاقےآں اُتے گولہ باری دے "ڈرامائی اضافے" اُتے غور کيتا ، تے دعوی کيتا کہ جنگ دا تسلسل [[لیبیا|لیبیا دی]] انسانیت سوز صورتحال نو‏‏ں ہور خراب کررہیا ا‏‏ے۔ تنظیم نے ایہ وی خبردار کيتا اے کہ اس طرح د‏‏ی سرگرمیاں ممکنہ طور اُتے جنگی جرائم دا سبب بن سکدی ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://apnews.com/576ea44d3b6c11dde2163c09b7a37445|title=UN in Libya warns of possible war crimes as fighting rages|accessdate=21 April 2020|website=Associated Press}}</ref> لیبیا وچ اقوام متحدہ دے تعاون مشن (UNSMIL) نے لیبیا وچ شہری ہلاکتاں تو‏ں متعلق 2020 دے لئی اپنی پہلی سہ ماہی د‏‏ی رپورٹ وچ ایہ حوالہ دتا اے کہ یکم جنوری تو‏ں 31 مارچ 2020 دے درمیان تقریبا 131 ہلاکتاں ہوئیاں۔ انہاں اعدادوشمار وچ 64 اموات تے 67 زخمی ہوئے سن ، ایہ سب خلیفہ حفتر د‏‏ی فوج ، ایل این اے د‏‏ی قیادت وچ زمینی لڑائی ، بمباری تے ٹارگٹ کلنگ دا نتیجہ سن جو [[متحدہ عرب امارات]] د‏‏ی حمایت وچ سن ۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://unsmil.unmissions.org/civilian-casualties-report-1-january-31-march-2020-1|title=Civilian Casualties Report 1 January- 31 March 2020|accessdate=30 April 2020|website=United Nations}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=https://unsmil.unmissions.org/sites/default/files/first_quarter_civilian_casualty_report_2020_1.pdf|title=CIVILIAN CASUALTIESREPORT 1 JANUARY-31 MARCH 2020|accessdate=30 April 2020|website=United Nations}}</ref> 5 مئی 2020 نو‏‏ں ، [[بین الاقوامی عدالت جرائم|بین الاقوامی فوجداری عدالت]] دے چیف پراسیکیوٹر فتوؤ بینسودا نے ، [[طرابلس، لیبیا|طرابلس]] اُتے ہفتار دے مسلسل حملےآں اُتے تشویش دا اظہار کيتا۔ پراسیکیوٹر نے کہیا کہ موجودہ حالات د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ اقدامات زندگیاں نو‏‏ں خطرے وچ ڈالدے نيں تے ممکنہ [[جنگی جرائم|جنگی جرائم سے]] وی خبردار کيتا ا‏‏ے۔ انہاں نے اک بیان وچ اظہار خیال کيتا ، "میرے دفتر نو‏‏ں خاص طور اُتے خدشہ اے کہ شہریاں د‏‏ی ہلاکتاں د‏‏ی بہت وڈی تعداد اے ، جنہاں د‏‏ی وڈی تعداد فضائی حملےآں تے گولہ باری د‏‏ی کارروائیاں دے نتیجے وچ ہوئی ا‏‏ے۔" <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.aa.com.tr/en/africa/icc-warns-of-war-crimes-in-libya-as-haftar-presses-on/1830407|title=ICC warns of war crimes in Libya as Haftar presses on|accessdate=6 May 2020|website=Anadolu Agency}}</ref> == ٹائم لائن == == امن دیاں کوششاں == 2015 دے پہلے نصف حصے دے دوران ، اقوام متحدہ نے حریف حکومتاں تے لیبیا د‏‏ی متحارب ملیشیا نو‏‏ں یکجا کرنے دے لئی متعدد مذاکرات د‏‏ی سہولت فراہ‏م کيتی۔ حریف حکومتاں دے وچکار 16 دسمبر 2015 نو‏‏ں مالٹا دے ویلےٹا دے آببر ڈی کاسٹیل وچ اک اجلاس ہويا سی۔ 17 دسمبر نو‏‏ں ، دونے حکومتاں دے مندوبین نے مراکش دے اسکرات وچ اقوام متحدہ دے تعاون تو‏ں اک امن معاہدے اُتے دستخط کیتے ، حالانکہ اس دے اندر ہی اس د‏ی مخالفت کيتی گئی سی۔ دونے دھڑاں قومی معاہدے د‏‏ی حکومت اس معاہدے دے نتیجے وچ تشکیل دتی گئی سی ، تے اس د‏ی پہلی میٹنگ 2 جنوری 2016 نو‏‏ں تیونس وچ ہوئی سی۔ 17 دسمبر 2017 نو‏‏ں ، جنرل خلیفہ حفتر نے سکیریت معاہدے نو‏‏ں کالعدم قرار دتا سی۔ انتخابات دے انعقاد تے [[لیبیا]] وچ امن عمل دے لئی لیبیا وچ نیشنل کانفرنس دے ناں تو‏ں اک اجلاس د‏ی منصوبہ بندی گھڈامس وچ کيتی گئی [[لیبیا|تھی]] ۔ ایہ کانفرنس 2018 تے 2019 دے دوران 18 ماہ دے دوران تیار کيتی گئی سی تے 14–16 اپریل 2019 نو‏‏ں ہونے دا منصوبہ بنایا گیا سی۔ 2019 دے مغربی لیبیا حملے د‏‏ی فوجی کارروائیاں دے نتیجے وچ اپریل 2019 دے اوائل وچ اسنو‏ں ملتوی کردتا گیا سی۔ [[فائل:Secretary Pompeo meets with World Leaders in Berlin Germany (49408271243).jpg|thumb| 19 جنوری 2020 نو‏‏ں جرمنی دے شہر برلن وچ لیبیا اجلاس]] جولائ‏ی 2019 وچ ، لیبیا وچ اقوام متحدہ دے تعاون مشن ( یو این ایس ایم آئی ایل ) دے سربراہ ، غسان سلامی نے تن نکاندی امن منصوبے ( [[عید الاضحی|عید الاضحی دے]] دوران اک معاہدہ ، تنازعہ وچ ملوث ملکاں دا بین الاقوامی اجلاس ، تے اک داخلی تجویز پیش کيتا) لیبیا کانفرنس جداں لیبیا نیشنل کانفرنس)۔ ستمبر 2019 وچ ، افریقی یونین د‏‏ی امن و سلامتی کونسل (پی ایس سی) نے پی ایس سی دے لیبیا بحران دے خاتمے وچ زیادہ تو‏ں زیادہ کردار ادا کرنے د‏‏ی ضرورت اُتے تبادلہ خیال کيتا ، تے لیبیا وچ مشترکہ طور اُتے اے یو-اقوام متحدہ دے مندوب د‏‏ی تقرری د‏‏ی تجویز پیش کيتی۔ .<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyaobserver.ly/inbrief/au-calls-consolidated-efforts-face-challenges-libyas-crisis|title=AU calls for consolidated efforts to face challenges in Libya's crisis {{!}} The Libya Observer|website=www.libyaobserver.ly|language=en|accessdate=2019-09-29}}</ref> ترک صدر آر ٹی اردگان تے انہاں دے روسی اسيں منصب ولادیمیر پوتن نے 12 جنوری 2020 نو‏‏ں لیبیا وچ پراکسی جنگ دے خاتمے دے لئی جنگ بندی دا مشترکہ مطالبہ کيتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.centredaily.com/news/nation-world/article239071063.html|title=Leaders of Turkey, Russia urge Jan. 12 cease-fire in Libya {{!}} Centre Daily Times|website=www.centredaily.com|language=en|accessdate=2020-01-08|archivedate=2020-08-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200803223125/https://www.centredaily.com/news/nation-world/article239071063.html}}</ref> کہیا جاندا اے کہ جنگ بندی اس دے آغاز دے چند گھنٹےآں بعد ٹُٹ گئی سی۔ دونے متحارب فریقاں - جی این اے د‏‏ی [[ترکی]] د‏‏ی حمایت تے ایل این اے د‏‏ی حمایت وچ [[سعودی عرب|سعودی]] ، [[متحدہ عرب امارات]] ، [[مصر]] تے [[اردن]] - نے [[طرابلس، لیبیا|طرابلس]] وچ پائے جانے والے تشدد دا اک دوسرے اُتے الزام عائد کيتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-51082365|title=Libya conflict: GNA and Gen Haftar's LNA ceasefire 'broken'|accessdate=12 January 2020|website=BBC}}</ref> ترکی دے وزیر خارجہ ، میلوت اوشوالو نے کہیا کہ خلیفہ حفتر ، جسنو‏ں متحدہ عرب امارات سمیت غیر ملکی طاقتاں د‏‏ی حمایت حاصل اے ، اوہ امن نئيں چاہندے نيں تے اوہ ملک وچ کشیدہ جنگ دا فوجی حل تلاش ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyanexpress.com/turkish-foreign-minister-haftar-doesnt-want-peace/|title=Turkish Foreign Minister: Haftar doesn't want peace|date=2020-01-16|website=Libyan Express|language=en-GB|accessdate=2020-01-16}}</ref> لیبیا د‏‏ی اقوام متحدہ وچ تسلیم شدہ حکومت دا دعویٰ اے کہ بندرگاہی شہر مصورات دے نیڑے حفتر د‏‏ی فورسز نے ابو گوران صوبے اُتے حملے شروع کیتے۔ انہاں حملےآں نو‏‏ں برلن کانفرنس وچ دستخط کیتے گئے فائر فائر معاہدے د‏‏ی خلاف ورزی دے طور اُتے دیکھیا گیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyanexpress.com/haftar-defies-ceasefire-again-and-attacks-libyas-gna-forces-near-misurata/|title=Haftar defies ceasefire again and attacks Libya's GNA forces near Misurata|date=2020-01-26|website=Libyan Express|language=en-GB|accessdate=2020-01-27}}</ref> 12 فروری نو‏‏ں ، [[اقوام متحدہ سلامتی کونسل|اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل]] نے لیبیا وچ "پائیدار جنگ بندی" دا مطالبہ کردے ہوئے اک قرارداد منظور کيتی۔ [[مملکت متحدہ|برطانیہ دے]] تیار کردہ ، اس نے 14 ووٹ حاصل کیتے ، جدو‏ں کہ [[روس]] نے اس تو‏ں باز نہ آیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://truenewssource.com/2020/02/14/un-strives-to-end-the-adversities-of-libyas-power-struggle/|title=UN Strives to End the Adversities of Libya’s Power Struggle|accessdate=14 February 2020|website=True News Source|archivedate=17 February 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200217140327/https://truenewssource.com/2020/02/14/un-strives-to-end-the-adversities-of-libyas-power-struggle/}}</ref> 19 فروری دے لگ بھگ ، حکومت طرابلس اُتے راکٹ حملےآں دے بعد امن مذاکرات تو‏ں دستبردار ہوگئی۔ اقوام متحدہ دے زور دینے اُتے ، ناول کورونویرس د‏‏ی وجہ تو‏ں مارچ دے آخر وچ دونے فریقین نے اک نويں جنگ بندی اُتے اتفاق کيتا سی۔ اُتے ، جنگ بندی تیزی تو‏ں وکھ ہوگئی۔ 24 مارچ نو‏‏ں جی این اے دے زیرقیادت علاقے وچ جیل دے اک گولے اُتے گولہ باری ہوئی جس تو‏ں اقوام متحدہ د‏‏ی مذمت کيتی گئی۔ جی این اے نے "جوابی حملےآں" دا اک سلسلہ 25 مارچ دے اوائل وچ شروع کيتا ، جس دے جواب وچ جی این اے نے "سب تو‏ں بھاری بمباری طرابلس نے دیکھیا"۔ جون 2020 وچ ، [[عبدالفتاح السیسی|عبد الفتاح السیسی]] نے لیبیا د‏‏ی قومی فوج دے نال منسلک جماعتاں دے نال معاہدہ توڑ دتا ، تے اسنو‏ں قاہرہ اعلامیہ قرار دتا۔ اُتے ، اسنو‏ں جلدی تو‏ں مسترد کردتا گیا۔ 21 اگست 2020 نو‏‏ں ، لیبیا دے حریف حکا‏م نے فوری طور اُتے جنگ بندی دا اعلان کيتا ا‏‏ے۔ طرابلس وچ مقیم تے بین الاقوامی سطح اُتے تسلیم شدہ حکومت برائے قومی معاہدہ (جی این اے) نے اک بیان شائع کيتا جس وچ مارچ 2021 وچ انتخابات دا مطالبہ وی کيتا گیا ا‏‏ے۔ [[اقوام متحدہ سلامتی کونسل|اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل]] نو‏‏ں ستمبر 2020 وچ اک خفیہ رپورٹ موصول ہوئی ، جس وچ 2020 دے آغاز تو‏ں ہی [[لیبیا]] اُتے ہتھیاراں دے بین الاقوامی پابندی د‏‏ی وسیع پیمانے اُتے خلاف ورزیاں د‏‏ی تفصیلات فراہ‏م کيتیاں گئیاں۔ اقوام متحدہ نے پابندی د‏‏ی خلاف ورزی کرنے والے اٹھ ملکاں د‏‏ی نشاندہی کيتی۔ اس دے علاوہ ، [[متحدہ عرب امارات]] تے [[روس]] نے برلن کانفرنس وچ ، 19 جنوری 2020 نو‏‏ں اس وقت پنج کارگو طیارے لیبیا بھیجے سن ، جدو‏ں عالمی رہنما لیبیا اُتے اسلحہ د‏‏ی پابندی دے احترام دے عہد اُتے دستخط ک‏ر رہ‏ے سن ۔ پنج کارگو ہوائی جہازاں وچو‏ں چار دا تعلق متحدہ عرب امارات تو‏ں سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.nytimes.com/2020/09/03/world/middleeast/libya-russia-emirates-mercenaries.html|title=Waves of Russian and Emirati Flights Fuel Libyan War, U.N. Finds|accessdate=3 September 2020|website=The New York Times}}</ref> 16 ستمبر 2020 نو‏‏ں ، ترک وزیر خارجہ میلوت کیوسوگلو نے سی این این ترک نو‏‏ں دسیا کہ ترکی تے روس انقرہ وچ اپنی حالیہ ملاقاتاں دے دوران لیبیا وچ جنگ بندی تے سیاسی عمل تو‏ں متعلق معاہدے دے نیڑے پہنچ گئے ني‏‏‏‏ں۔ خبر رساں ادارے روئٹرز دے مطابق ، ترکی تے روس لیبیا د‏‏ی جنگ وچ طاقت دے اہ‏م دلال نيں ، مخالف فریقاں د‏‏ی حمایت کردے ني‏‏‏‏ں۔ روس نے خلیفہ ہفتار د‏‏ی مشرقی وچ قائم افواج د‏‏ی حمایت د‏‏ی اے ، جدو‏ں کہ ترکی لیبیا د‏‏ی بین الاقوامی سطح اُتے تسلیم شدہ قومی معاہدے د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی حمایت کردا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://uk.reuters.com/article/uk-libya-security-turkey-russia-idUKKBN2673FR|title=Turkish, Russian officials nearing deal on Libya ceasefire, political process – minister|website=Reuters|date=2020-09-17|accessdate=2020-09-17|archivedate=2020-09-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200917002204/https://uk.reuters.com/article/uk-libya-security-turkey-russia-idUKKBN2673FR}}</ref> == ردعمل == === گھریلو رد عمل === خلیفہ ہفتار تے انہاں دے حامی آپریشن ڈگینسٹی نو‏‏ں " [[لیبیا خانہ جنگی (2011ء)|انقلاب دی]] راہ د‏‏ی اصلاح" تے " [[دہشت دے خلاف جنگ|دہشت گردی دے خلاف جنگ]] " [[دہشت دے خلاف جنگ|کے طور پر]] بیان کردے ني‏‏‏‏ں۔ منتخب پارلیمنٹ نے اعلان کيتا اے کہ ہفتار دے دشمن "دہشت گرد" ني‏‏‏‏ں۔ [[طرابلس، لیبیا|طرابلس]] وچ ہفتار تے ایوان نمائندگان د‏‏ی حکومت دے مخالفین دا دعوی اے کہ اوہ [[مسلح بغاوت|بغاوت]] د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ عمر الہاسی ، لیبیا ڈان د‏‏ی حمایت یافتہ طرابلس حکومت دے بین الاقوامی سطح اُتے غیر تسلیم شدہ وزیر اعظم ، نے اپنے اتحادیاں دے اقدامات دے بارے وچ گل کردے ہوئے کہیا اے کہ: "یہ انقلاب د‏‏ی اصلاح ا‏‏ے۔" انہاں نے ایہ وی دعوی کيتا اے: "ہماریا انقلاب اک جال وچ پے گیا سی۔" <ref>{{حوالہ ویب|url=https://foreignpolicy.com/articles/2014/10/13/whos_running_this_joint_anyway_libyan_politics_militia|title=Who's Running This Joint, Anyway?|website=Foreign Policy|date=13 October 2014|accessdate=23 October 2014|archivedate=14 October 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141014013705/http://www.foreignpolicy.com/articles/2014/10/13/whos_running_this_joint_anyway_libyan_politics_militia}}</ref> ڈان دے کمانڈر دعوی کردے نيں کہ اوہ مذہبی یا متعصبانہ مقاصد دے بجائے "انقلابی" مقصد دے لئی لڑ رہے ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://uk.news.yahoo.com/libya-orders-civil-disobedience-capital-094314276.html#wcZT07K|title=Libya Orders 'Civil Disobedience' In Capital|publisher=Yahoo! News|date=22 October 2014|accessdate=23 October 2014}}</ref> اسلامی ملیشیا دے گروپ انصار الشریعہ ( 2012 دے بن غازی حملے تو‏ں منسلک) نے ہفتار د‏‏ی اس مسانو‏ں مغربی حمایت یافتہ " [[اسلام دے خلاف جنگ]] " قرار دیندے ہوئے د‏‏ی مذمت کيتی اے تے "اسلامی امارت بنغازی" دے قیام دا اعلان کيتا ا‏‏ے۔ نیشنل آئل کارپوریشن (این او سی) نے 19 جنوری 2020 نو‏‏ں برلن کانفرنس تو‏ں پہلے تیل دے شعبےآں اُتے ناکہ بندی کرنے دے مطالگل کيتی مذمت کردے ہوئے اسنو‏ں اک مجرمانہ فعل قرار دتا۔ اس ادارہ نے متنبہ کيتا اے کہ اوہ لیبیا تے بین الاقوامی قانون دے تحت مجرماں نو‏‏ں اعلیٰ ڈگری تک قانونی چارہ جوئی کرن گے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyanexpress.com/libyas-noc-condemns-calls-to-blockade-oil-facilities-by-haftars-loyalists/|title=Libya's NOC condemns calls to blockade oil facilities by Haftar's loyalists|date=2020-01-18|website=Libyan Express|language=en-GB|accessdate=2020-01-18}}</ref> لیبیا وچ طرابلس ، سہیل تے پہاڑی علاقےآں نال تعلق رکھنے والے معززین نے سلامتی کونسل وچ اقوام متحدہ دے مندوب غسان سلامی د‏‏ی طرف تو‏ں جارحین (متحدہ عرب امارات تے مصر د‏‏ی حمایت یافتہ ہفتار د‏‏ی افواج) تے محافظ (جی این اے فورس) د‏‏ی برابری اُتے بریفنگ دے موقع اُتے اظہار خیال کيتا۔ انہاں دا کہنا سی کہ سلامی دے بیانات نے دونے جماعتاں نو‏‏ں طرابلس وچ ہفتار دے جارحیت تے بچےآں سمیت شہریاں دے خلاف ہونے والے جنگی جرائم دے درمیان برابر کردتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyaobserver.ly/news/western-and-central-libya-elders-accuse-un-envoy-equalizing-aggressors-and-defenders|title=Western and Central Libya elders accuse UN envoy of equalizing "aggressors and defenders" {{!}} The Libya Observer|website=www.libyaobserver.ly|language=en|accessdate=2020-02-04}}</ref> === غیر ملکی رد عمل ، شمولیت ، تے انخلاء === ==== ہمسایہ ملکاں ==== * {{پرچم|Algeria}} – Early in May 2014, the [[الجزائر د‏‏ی فوج|Algerian military]] said it was engaged in an operation aimed at tracking down militants who infiltrated the country's territory in [[صوبہ تمنراست|Tamanrasset]] near the Libyan [[الجیریا۔ لیبیا د‏‏ی سرحد|border]], during which it announced that it managed to kill 10 "terrorists" and seized a large cache of weapons near the town of [[جانیٹ|Janet]] consisting of automatic rifles, rocket-propelled grenades and ammunition boxes.<ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2014/05/algeria-terrorism-egypt-alliance-libya.html|title=Algeria considers Egypt alliance to confront Libyan terror threat|publisher=[[Al-Monitor]]|date=21 May 2014|accessdate=31 July 2014|last=Shabbi, Omar|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140808051807/http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2014/05/algeria-terrorism-egypt-alliance-libya.html|archivedate=8 August 2014}}</ref> ''[[اوقات|The Times]]'' reported on 30 May that Algerian forces were strongly present in Libya and it was claimed shortly after by an Algerian journalist from ''[[الوطن|El Watan]]'' that a full regiment of 3,500 paratroopers logistically supported by 1,500 other men crossed into Libya and occupied a zone in the west of the country. They were later shown to be operating alongside French special forces in the region. However, all of these claims were later denied by the [[الجزائر د‏‏ی سیاست|Algerian government]] through [[وزیر اعظم الجزائر|Prime Minister]] [[عبد الملک سیلال|Abdelmalek Sellal]] who told the senate that "Algeria has always shown its willingness to assist [our] sister countries, but things are clear: the Algerian army will not undertake any operation outside Algerian territory". On 16 May 2014, the Algerian government responded to a threat on its embassy in Libya by sending a team of special forces to Tripoli to escort its diplomatic staff in a military plane out of the country. "Due to a real and imminent threat targeting our diplomats the decision was taken in coordination with Libyan authorities to urgently close our embassy and consulate general temporarily in Tripoli," the [[وزارت خارجہ (الجیریا)|Algerian Foreign Ministry]] said in a statement. Three days later, the Algerian government shut down all of its border crossings with Libya and the army command raised its security alert status by tightening its presence along the border, especially on the Tinalkoum and Debdab border crossings. This also came as the state-owned energy firm, [[سوناتراچ|Sonatrach]], evacuated all of its workers from Libya and halted production in the country. In mid-August, Algeria opened its border for Egyptian refugees stranded in Libya and said it would grant them exceptional visas to facilitate their return to Egypt.<ref name="Egyptian shot dead, Algeria to open border">{{حوالہ ویب|url=http://www.dailynewsegypt.com/2014/08/16/egyptian-shot-dead-tunisian-libyan-border-algeria-open-border-egyptians/|title=Egyptian shot dead at Tunisian-Libyan border, Algeria to open border for Egyptians|website=Daily News Egypt|date=16 August 2014|accessdate=20 August 2014|last=Cousin, Edward}}</ref> * {{پرچم|Chad}} – In June 2020, Chadian President [[ادریس دیبی|Idriss Déby]] announced his support to Khalifa Haftar's force in Libya, and had sent 1,500 to 2,000 troops to help Haftar, in wake of call from the United Arab Emirates to support Haftar's force against the strengthening Tripoli government and to end incursions by anti-Déby rebels.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://atalayar.com/en/content/chad-send-1500-troops-libya-support-marshal-haftar|title=Chad to send 1,500 troops to Libya in support of Marshal Haftar|website=Atalayar}}</ref> Chadian oppositions have accused Khalifa Haftar of his attempt to assassinate Chadian opposition leaders.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyaobserver.ly/news/chadian-rebel-party-accuses-haftar-assassinating-its-leader|title=Chadian rebel party accuses Haftar of assassinating its leader &#124; The Libya Observer|website=www.libyaobserver.ly}}</ref> * {{پرچم|Egypt}} – Egyptian authorities have long expressed concern over the instability in eastern Libya spilling over into Egypt due to the rise of jihadist movements in the region, which the government believes to have developed into a safe transit for wanted Islamists following the [[مصری فوجی تاخت، 2013ء|2013 coup d'état]] in Egypt that ousted [[اخوان المسلمون|Muslim Brotherhood]]-backed president [[محمد مرسی|Mohamed Morsi]]. There have been numerous attacks on Egypt's trade interests in Libya which were rampant prior to Haftar's offensive, especially with the kidnapping of truck drivers and sometimes workers were murdered. Due to this, the military-backed government in Egypt had many reasons to support Haftar's rebellion and the Islamist [[17 فروری شہداء بریگیڈ|February 17th Martyrs Brigade]] operating in Libya has accused the Egyptian government of supplying Haftar with weapons and ammunition, a claim denied by both Cairo and the rebel leader.<ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.al-monitor.com/pulse/security/2014/05/libya-crisis-haftar-egypt-intevene-brotherhood.html|title=Will Egypt intervene in Libya crisis?|publisher=Al-Monitor|date=22 May 2014|accessdate=31 July 2014|last=Dali, Mustafa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140718212037/http://www.al-monitor.com/pulse/security/2014/05/libya-crisis-haftar-egypt-intevene-brotherhood.html|archivedate=18 July 2014}}</ref> Furthermore, Egyptian President [[عبدالفتاح السیسی|Abdel Fattah el-Sisi]], who has become increasingly popular among many Libyans wishing for stability, has called on the United States to intervene militarily in Libya during his presidential candidacy, warning that Libya was becoming a major security challenge and vowed not to allow the turmoil there to threaten Egypt's national security. On 21 July 2014, the Egyptian Foreign Ministry urged its nationals residing in Libya to adopt measures of extreme caution as it was preparing to send consular staff in order to facilitate their return their country following [[جولائ‏ی 2014 الوادی ال گیڈید حملہ|an attack]] in Egypt's western desert region near the [[مصر – لیبیا د‏‏ی سرحد|border]] with Libya that left 22 Egyptian border guards killed.<ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.dailynewsegypt.com/2014/07/21/foreign-ministry-urges-egyptians-libya-take-measures-extreme-caution/|title=Foreign ministry urges Egyptians in Libya to take measures of 'extreme caution'|date=21 July 2014|accessdate=31 July 2014|last=Zaki, Menna|archivedate=8 August 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140808062126/http://www.dailynewsegypt.com/2014/07/21/foreign-ministry-urges-egyptians-libya-take-measures-extreme-caution/}}</ref> A week later, the ministry announced that it would double its diplomatic officials on the Libyan-Tunisian border and reiterated its call on Egyptian nationals to find shelter in safer places in Libya.<ref>{{حوالہ ویب|url=http://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/64/107348/Egypt/Politics-/Egypt-doubles-diplomatic-staff-to-help-Egyptians-l.aspx|title=Egypt doubles diplomatic staff to help Egyptians leave Libya|date=29 July 2014|accessdate=31 July 2014}}</ref> On 3 August, Egypt, Libya and Tunisia agreed to cooperate by establishing an [[ایئر برج (رسد)|airbridge]] between Cairo and Tunis that would facilitate the transfer of 2,000 to 2,500 Egyptians from Libya daily.<ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.globalpost.com/dispatch/news/xinhua-news-agency/140804/roundup-egypt-steps-evacuating-nationals-tunisia-libya-borde|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150128065329/http://www.globalpost.com/dispatch/news/xinhua-news-agency/140804/roundup-egypt-steps-evacuating-nationals-tunisia-libya-borde|archivedate=28 January 2015|title=Roundup: Egypt steps up evacuating nationals on Tunisia-Libya borders|website=GlobalPost|date=4 August 2014|accessdate=21 August 2014}}</ref> On 31 July 2014, two Egyptians were shot dead during a clash at the Libyan-Tunisian border where hundreds of Egyptians were staging a protest at the Ras Jdeir border crossing. As they tried to cross into Tunisia, Libyan authorities opened fire to disperse them. A similar incident occurred once again on 15 August, when Libyan security forces shot dead an Egyptian who attempted to force his way through the border along with hundreds of stranded Egyptians and almost 1,200 Egyptians made it into Tunisia that day. This came a few days after Egypt's Minister of Civil Aviation, Hossam Kamal, announced that the emergency airlift consisting of 46 flights aimed at evacuating the country's nationals from Libya came to a conclusion, adding that 11,500 Egyptians in total had returned from the war-torn country as of 9 August.<ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.dailynewsegypt.com/2014/08/10/emergency-airlift-egypt-tunisia-ends/|title=Emergency airlift between Egypt and Tunisia ends|publisher=Daily News Egypt|date=10 August 2014|accessdate=21 August 2014|last=Kortam, Hend}}</ref> A week later, all Egyptians on the Libyan-Tunisian border were evacuated and the consulate's staff, who were reassigned to work at the border area, withdrew from Libya following the operation's success.<ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.dailynewsegypt.com/2014/08/18/egyptians-libyan-tunisian-border-evacuated/|title=Egyptians in Libyan-Tunisian border evacuated|website=Daily News Egypt|date=18 August 2014|accessdate=21 August 2014|last=Abaza, Jihad}}</ref> Meanwhile, an estimated 50,000 Egyptians (4,000 per day) arrived at the [[سلیم|Salloum]] border crossing on the Libyan-Egyptian border as of early August.<ref>{{حوالہ ویب|url=http://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/64/107718/Egypt/Politics-/Almost-,-Egyptians-fled-Libya-through-Matrouh-bord.aspx|title=Almost 50,000 Egyptians fled Libya through Matrouh border in last month|website=Al-Ahram|date=4 August 2014|accessdate=21 August 2014}}</ref> In 2020, Egypt helped devise the [[2020 قاہرہ اعلامیہ|2020 Cairo Declaration]], however, this was quickly rejected. On 21 June 2020, the President of Egypt, [[عبدالفتاح السیسی|Abdel Fattah al-Sisi]] ordered his army to be prepared for any mission outside the nation, stating that his country has a legitimate right to intervene in neighboring Libya. Besides, he also warned the GNA forces to not cross the current frontline with Haftar’s LNA.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.abc.net.au/news/2020-06-21/egypts-sisi-orders-army-to-prepare-amid-tensions-over-libya/12377566|title=President Abdel Fattah Sisi says Egypt has a legitimate right to intervene in Libya, orders army to prepare|accessdate=21 June 2020|website=ABC News}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.france24.com/en/20200621-egypt-readies-army-to-intervene-in-libya-if-necessary|title=Egypt readies army to intervene in Libya ‘if necessary’|accessdate=21 June 2020|website=France 24}}</ref> An official statement issued by [[سعودی عرب|Saudi Arabia]] and [[متحدہ عرب امارات|United Arab Emirates]] on 21 June 2020, stated that the two Gulf nations extended full support to the Egypt’s government regarding its intentions of military intervention in Libya. The [[اقوام متحدہ|UN]]-recognized [[قومی معاہدے د‏‏ی حکومت|GNA]] condemned [[مصر|Egypt]], UAE, [[روس|Russia]] and [[فرانس|France]] for providing military support to [[خلیفہ ہفتار|Haftar]]’s militias.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.aa.com.tr/en/middle-east/saudi-arabia-uae-support-egypts-comments-on-libya/1884428|title=Saudi Arabia, UAE support Egypt's comments on Libya|accessdate=21 June 2020|website=Anadolu Agency}}</ref> * {{پرچم|Malta}} – Along with most of the international community, [[مالٹا|Malta]] continues to recognize the Government of National Accord as the legitimate government of Libya.<ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.independent.com.mt/articles/2017-11-15/local-news/Malta-willing-to-have-resident-ambassador-in-Libya-again-6736181442|title=Malta willing to have resident ambassador in Libya again|website=The Malta Independent|date=2017-11-15|accessdate=2018-04-23}}</ref> I Eastern Libyan government chargé d'affaires Hussin Musrati insisted that by doing so, Malta was "interfering in Libyan affairs". Due to the conflict, there are currently two Libyan embassies in Malta. The General National Congress now controls the official Libyan Embassy in [[بالزان|Balzan]], while the Tobruk-based Eastern Libyan House of Representatives has opened a consulate in [[تآشبیئش|Ta' Xbiex]]. Each of the two embassies say that visas issued by the other entity are not valid. Following the expansion of ISIL in Libya, particularly the [[زوال آف نوفالیہ (2015)|fall of Nawfaliya]], the Maltese [[مالٹا دا وزیر اعظم|Prime Minister]] [[جوزف مسقط|Joseph Muscat]] and [[قائد حزب اختلاف (مالٹا)|Leader of the Opposition]] [[سائمن بوسٹل|Simon Busuttil]] called for the [[اقوام متحدہ|United Nations]] and [[یورپی اتحاد|European Union]] to intervene in Libya to prevent the country from becoming a failed state. In 2020 Malta stated that its policy on Libya was in line with that of Turkey. * {{پرچم|Sudan}} – At the early stage of the conflict, Sudanese dictator [[عمر البشیر|Omar al-Bashir]], an Islamist himself, had sought to reach support to the Tripoli government, having supplied weaponry and aids to the rebels overthrowing Muammar Gaddafi.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.france24.com/en/20120107-sudan-bashir-visit-libya-national-transitional-council-gaddafi|title=Bashir hails fall of Gaddafi on Libya tour|date=7 January 2012|website=France 24}}</ref> However, after al-Bashir's realignment with Saudi Arabia in wake of [[یمنی خانہ جنگی (2015–تاحال)|Yemeni conflict]], Sudan provided support to Haftar's force to gain support from Saudi Arabia. Sudan had sent 1,000 militia personnel to aid Haftar.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.dailysabah.com/africa/2019/07/30/sudans-army-provides-libyas-haftar-with-1000-militiamen|title=Sudan's army provides Libya's Haftar with 1,000 militiamen|first=Daily Sabah with|last=Agencies|date=30 July 2019|website=Daily Sabah|تاريخ-الوصول=2 October 2020|تاريخ-الأرشيف=11 December 2020|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20201211160051/https://www.dailysabah.com/africa/2019/07/30/sudans-army-provides-libyas-haftar-with-1000-militiamen|url-status=dead}}</ref> Nonetheless, in July 2017, General [[خلیفہ ہفتار|Khalifa Haftar]] of the [[لیبیا نیشنل آرمی|Libyan National Army]] ordered the closing of the Sudanese consulate in the town of [[کوفرا|Kufra]], and expelled 12 diplomats. The consul and 11 other consular staff were given 72 hours to leave the country. The reason given that the way it conducted its work was "damaging to Libyan national security." The Sudanese government protested and summoned Libyan charge d'affaires in [[خرطوم|Khartoum]], Ali Muftah Mahroug, in response, lingering the distrust between Haftar to the Sudanese. Sudan recognises the [[قومی معاہدے د‏‏ی حکومت|Government of National Accord]] in Tripoli as the government of Libya, not the [[ایوان نمائندگان (لیبیا)|House of Representatives]] that is backed by General Haftar. As of 2017 Sudan has not opened an embassy in Tripoli but maintains a consulate in the Libyan capital to provide service to Sudanese citizens.<ref>[https://www.middleeasteye.net/fr/news/khalifa-haftar-controlled-eastern-libya-expels-12-sudan-diplomats-220334745 Khalifa Haftar expels 12 Sudan diplomats from Libya]. ''Middle East Eye''. Published 27 July 2017. Retrieved 14 April 2019.</ref> In 2020, following the overthrown of Omar al-Bashir, Sudan has sought to investigate the role of the United Arab Emirates on bringing Sudanese mercenaries fighting in Libya and have arrested a number of them.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.reuters.com/article/sudan-politics-emirates-idUSL8N29X7BY|title=Sudan investigating transfer of guards from UAE to Libyan oil port -ministry|date=28 January 2020}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.trtworld.com/africa/sudan-announces-arrest-of-more-than-120-suspected-mercenaries-37687|title=Sudan announces arrest of more than 120 suspected mercenaries|website=Sudan announces arrest of more than 120 suspected mercenaries}}</ref> * {{پرچم|Tunisia}} – Post-revolutionary Tunisia also had its share of instability due to the violence in Libya as it witnessed an unprecedented rise in radical Islamism with increased militant activity and weapons' smuggling through the border.<ref>{{حوالہ ویب|last=Ghanmi, Monia|website=Magharebia|url=http://magharebia.com/en_GB/articles/awi/features/2013/09/25/feature-01|title=Tunisia confronts arms smuggling|date=25 September 2013|accessdate=31 July 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140808053839/http://magharebia.com/en_GB/articles/awi/features/2013/09/25/feature-01|archivedate=8 August 2014}}</ref> In response to the initial clashes in May, the Tunisian National Council for Security held an emergency meeting and decided to deploy 5,000 soldiers to the Libyan–Tunisian border in anticipation of potential consequences from the fighting. On 30 July 2014, Tunisian Foreign Minister [[مونگی حمدی|Mongi Hamdi]] said that the country cannot cope with the high number of refugees coming from Libya due to the renewed fighting. "Our country's economic situation is precarious, and we cannot cope with hundreds of thousands of refugees," Hamdi said in a statement. He also added that Tunisia will close its borders if necessary.<ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.middleeasteye.net/news/tunisia-says-cant-cope-libya-refugee-influx-524332439|title=Tunisia says can't cope with Libya refugee influx|publisher=Middle East Eye|date=30 July 2014|accessdate=31 July 2014|archivedate=8 August 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140808113923/http://www.middleeasteye.net/news/tunisia-says-cant-cope-libya-refugee-influx-524332439}}</ref> Tunisian Foreign Minister, Khemaies Jhinaoui, revived Tunisia's stance to stop the fighting in Libya and follow the UN-led political suit. He stressed on rejection of military solutions to the war.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyaobserver.ly/news/tunisian-foreign-minister-reaffirms-rejection-military-solution-libyan-crisis|title=Tunisian Foreign Minister reaffirms rejection of military solution to the Libyan crisis {{!}} The Libya Observer|website=www.libyaobserver.ly|language=en|accessdate=2019-10-05}}</ref> In January 2020, Tunisia said that it is preparing to accommodate a new inflow of migrants escaping the war in Libya. The country has chosen the site of Fatnassia to receive Libyan refugees.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.infomigrants.net/en/post/22037/tunisia-prepares-to-receive-refugees-from-libya|title=Tunisia prepares to receive refugees from Libya|date=2020-01-13|website=InfoMigrants|language=en|accessdate=2020-01-13}}</ref> ==== دوسرے ==== * {{پرچم|United Nations}} – On 27 August 2014, the [[اقوام متحدہ سلامتی کونسل|UN Security Council]] unanimously approved resolution 2174 (2014), which called for an immediate ceasefire and an inclusive political dialogue.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.un.org/News/Press/docs/2014/sc11537.doc.htm|title=United Nations Security Council – Resolution 2174 (2014)|publisher=Un.org|accessdate=14 October 2014}}</ref> The resolution also threatened to impose sanctions, such as asset freezes and travel bans, against the leaders and supporters of the various militias involved in the fighting, if the individuals threaten either the security of Libya or the political process. The United Nations Secretary-General, Antonio Guterres, expressed his fears of a "full civil war" in Libya, unless the international community finds a political solution for the country's conflict.<ref>{{حوالہ ویب|url=http://m.thedailynewnation.com/news/227337/un-chief-deeply-concerned-as-fears-full-civil-war--in-libya-loom|title=UN chief 'deeply concerned' as fears 'full civil war' in Libya loom|accessdate=31 August 2019|publisher=The New Nation|archivedate=27 September 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200927030709/http://m.thedailynewnation.com/news/227337/un-chief-deeply-concerned-as-fears-full-civil-war--in-libya-loom}}</ref> In 2019, the United Nations reported that [[اردن|Jordan]], [[ترکی|Turkey]] and the [[متحدہ عرب امارات|United Arab Emirates]] had systematically violated the Libyan arms embargo.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.theguardian.com/world/2019/dec/09/un-says-member-states-violating-libya-arms-embargo|title=Libya arms embargo being systematically violated by UN states|publisher=The Guardian|date=9 December 2019|accessdate=9 December 2019}}</ref> In February 2020, Libya's Ambassador to the UN, Taher Al-Sunni, emphasized on documenting attacks against civilians, medical personnel and field hospitals in Libya, during his meeting with the Director-General of the International Committee of the Red Cross.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyaobserver.ly/inbrief/libyas-ambassador-un-attacks-against-civilians-must-be-documented|title=Libya's ambassador to the UN: Attacks against civilians must be documented {{!}} The Libya Observer|website=www.libyaobserver.ly|language=en|accessdate=2020-02-06}}</ref> Around 2 March 2020, Ghassan Salamé (the UN special envoy to Libya) resigned, citing the failure of powerful nations to meet their recent commitments. In June 2020, UN secretary general, [[انٹونیو گوٹیرش|Antonio Guterres]] condemned and expressed shock at discovering mass graves in a Libyan territory that was formerly captured by the forces of general [[خلیفہ ہفتار|Khalifa Haftar]], backed by the governments of [[مصر|Egypt]], [[روس|Russia]] and the [[متحدہ عرب امارات|United Arab Emirates]]. Guterres commanded the UN-backed government to ensure identifying the victims, investigate into the cause of death and return the bodies to the respective family.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.nytimes.com/2020/06/13/world/middleeast/libya-mass-graves.html|title=U.N. Expresses Horror at Mass Graves in Libya|accessdate=13 June 2020|website=New York Times}}</ref> * {{پرچم|France}} – On 30 July 2014, the French government temporarily closed its embassy in Tripoli, while 40 French, including the ambassador, and 7 British nationals were evacuated on a French warship bound for the port of [[تولون|Toulon]] in southern France. "We have taken all necessary measures to allow those French nationals who so wish to leave the country temporarily," the foreign ministry said.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-28564637|title=France evacuates French and British expats from Libya|publisher=BBC|date=30 July 2014|accessdate=16 August 2014}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.france24.com/en/20140730-france-libya-embassy-evacuate-nationals-militias/|title=France evacuates nationals, closes embassy in Libya|publisher=France 24|date=30 July 2014|accessdate=16 August 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140818235628/http://www.france24.com/en/20140730-france-libya-embassy-evacuate-nationals-militias/|archivedate=18 August 2014}}</ref> In 2016, a helicopter carrying three French special forces soldiers was shot down south of [[بنغازی|Benghazi]] during what President [[فرانسوا اولاند|François Hollande]] called "dangerous intelligence operations."<ref name="Editorial 2016">{{حوالہ ویب|publisher=Reuters|title=France says three soldiers died in accident on Libya intelligence...|date=2016-07-20|url=https://www.reuters.com/article/us-libya-security-france/three-french-soldiers-killed-in-libya-french-defense-ministry-idUSKCN1000R3|accessdate=2018-02-24}}</ref><ref name="Al Jazeera 2016">{{حوالہ ویب|title=France confirms three soldiers killed in Libya|publisher=Al Jazeera|date=2016-07-20|url=http://www.aljazeera.com/news/2016/07/france-confirms-soldiers-killed-libya-160720105518216.html|accessdate=2018-02-24}}</ref> In December 2019, French government canceled the delivery of boats to Libya following a lawsuit filed by NGOs opposing the move. The NGOs cited the French donation as a violation of European embargo on Libya for providing military equipment and arms to countries involved in war crimes.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.infomigrants.net/en/post/21267/french-defense-ministry-cancels-delivery-of-boats-to-libyan-coast-guard|title=French defense ministry cancels delivery of boats to Libyan coast guard|date=2019-12-03|website=InfoMigrants|language=en|accessdate=2019-12-09}}</ref> * {{پرچم|India}} – [[وزارت خارجی امور، حکومت ہند|Ministry of External Affairs]] spokesman, [[سید اکبرالدین|Syed Akbaruddin]], said that India's diplomatic mission in Libya has been in touch with the 4,500 Indian nationals, through several co-ordinators. "The mission is facilitating return of Indian nationals and working with the Libyan authorities to obtain necessary exit permissions for Indian nationals wanting to return," he said.<ref name="Indians leave Libya">{{حوالہ ویب|url=http://www.newindianexpress.com/nation/Amid-Civil-War-Stranded-Indians-Begin-to-Leave-Libya/2014/07/30/article2355270.ece|title=Amid Civil War, Stranded Indians Begin to Leave Libya|website=The New Indian Express|date=30 July 2014|accessdate=19 August 2014|archivedate=28 January 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150128071033/http://www.newindianexpress.com/nation/Amid-Civil-War-Stranded-Indians-Begin-to-Leave-Libya/2014/07/30/article2355270.ece}}</ref> * {{پرچم|Iran}} – Iran has facilitated a very difficult role in this conflict. Unlike many countries in the Middle East that Iran has interests, Iran has very little to none of interest in Libya, but Iran has desired to expand its Islamic Revolution to Africa.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://atalayar.com/en/content/what-irans-position-conflict-libya|title=What is Iran's position in the conflict of Libya?|website=Atalayar}}</ref> However, Saudi Arabia's support for Haftar has complicated Iran's desire, as Iran has also been accused of supporting Haftar's force, even when Tehran has refrained from siding with Haftar.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://warsawinstitute.org/iran-haftar-links-libya/|title=The Iran-Haftar links in Libya|date=17 July 2020}}</ref> On the other hand, Iran also provides political support to Turkey's military intervention to Libya.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.middleeastmonitor.com/20200617-iran-fm-voices-support-for-turkey-backed-libya-government/|title=Iran FM voices support for Turkey-backed Libya government|date=17 June 2020|website=Middle East Monitor}}</ref> * {{پرچم|Israel}} – Israel and Libya do not have any official relations. However, during the time in exile, Khalifa Haftar had developed a close and secret tie with the United States, thus extended to Israel, and the secret tie resulted in Israel quietly backs Khalifa Haftar on his quest to conquer entire of Libya.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.trtworld.com/africa/how-khalifa-haftar-s-secret-ties-with-israel-fuel-chaos-in-libya-31941|title=How Khalifa Haftar’s secret ties with Israel fuel chaos in Libya|website=How Khalifa Haftar’s secret ties with Israel fuel chaos in Libya}}</ref> Israeli advisors have secretly trained Haftar's force to prepare for war against the Islamist-backed government in Tripoli.<ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.middleeasteye.net/news/israel-little-known-support-haftar-war-libya|title=Israel's little-known support for Haftar's war in Libya|website=Middle East Eye}}</ref> Israeli weapons are also seen in Haftar's forces, mostly throughout Emirati mediation.<ref>{{حوالہ ویب|url=http://icfuae.org.uk/uae-in-the-media/israel-provided-haftar-weapons-uae-mediated|title=Israel provided Haftar weapons, UAE mediated|date=28 July 2017|website=ICFUAE &#124; International Campaign For Freedom in the UAE|access-date=2 October 2020|archivedate=1 October 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201001130803/http://icfuae.org.uk/uae-in-the-media/israel-provided-haftar-weapons-uae-mediated}}</ref> [[موساد|Mossad]], the feared Israeli intelligence group, has also developed a strong relationship with Haftar and also assists Haftar's force in the conflict.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.haaretz.com/israel-news/mossad-bibi-s-top-advisor-arab-states-libya-haftar-1.9049546|title=Mossad and Bibi’s top security advisor squabbling over relations with Arab states|website=Haaretz.com}}</ref> * {{پرچم|Italy}} – The Italian embassy has remained open during the civil war<ref>{{حوالہ ویب|url=http://m.thelocal.it//20140729/renzi-calls-for-ceasefire-as-italians-flee-libya|title=Renzi calls for ceasefire as Italians flee Libya|accessdate=29 January 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150128055643/http://m.thelocal.it/20140729/renzi-calls-for-ceasefire-as-italians-flee-libya|archivedate=28 January 2015}}</ref> and the government has always pushed for the success of UN-hosted talks among Libya's political parties in Geneva. Prime Minister [[میٹو رینزی|Matteo Renzi]] said "If there's no success, Italy is ready to play a leading role, above all a diplomatic role, and then, always under the aegis of the UN, one of peacekeeping inside Libya", adding that "Libya can't be left in the condition it is now." In 2015, four Italian workers were kidnapped by Islamic State militants near [[صبراتہ|Sabratha]]. Two of them were killed in a raid by security forces the following year while the other two were rescued.<ref name="Balmer 2016">{{حوالہ ویب|last=Balmer|first=Crispian|title=Two Italian hostages freed in Libya after companions die|publisher=Reuters|date=2016-03-04|url=https://www.reuters.com/article/us-libya-italy-hostages/two-italian-hostages-freed-in-libya-source-close-to-matter-idUSKCN0W60SC|accessdate=2018-02-24}}</ref> Between February 2015 and December 2016, however, Italy was forced to close its embassy and every Italian citizen in Libya was advised to leave. The embassy reopened on 9 January 2017. * {{پرچم|Morocco}} – Morocco turned down an offer by the United Arab Emirates in 2020 to provide support for Khalifa Haftar.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyaobserver.ly/news/morocco-turns-down-uae-offer-support-haftar|title=Morocco turns down UAE offer to support Haftar &#124; The Libya Observer|website=www.libyaobserver.ly}}</ref> Instead, Morocco expressed its hope to mediate for the end of the conflict.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://atalayar.com/en/content/morocco-mediates-libyan-conflict|title=Morocco mediates in the Libyan conflict|website=Atalayar}}</ref> * {{پرچم|Russia}} – In February 2015, discussions on supporting the Libyan parliament by supplying them with weapons reportedly took place in [[قاہرہ|Cairo]] when [[صدر روس|President of Russia]] [[ولادیمیر پیوٹن|Vladimir Putin]] arrived for talks with the [[حکومتِ مصر|government of Egypt]], during which the Russian delegates also spoke with a Libyan delegation. Colonel Ahmed al-Mismari, the spokesperson for the Libyan Army's chief of staff, also stated that "Arming the Libyan army was a point of discussion between the Egyptian and Russian presidents in Cairo." The deputy foreign minister of Russia, Mikhail Bogdanov, has stated that Russia will supply the government of Libya with weapons if UN sanctions against Libya are lifted.<ref>[http://www.ibtimes.com/russia-supply-libya-weapons-if-un-embargo-lifted-1885108 Russia Will Supply Weapons to Libya if UN Embrago is Lifted]. ''[[International Business Times]]''. Christopher Harress. Published 16 April 2016. Retrieved 15 August 2015.</ref> In April 2015, Prime Minister [[عبد اللہ الثانی|Abdullah al-Thani]] visited Moscow and announced that Russia and Libya will strengthen their relations, especially economic relations.<ref>[http://ria.ru/world/20150414/1058421192.html Ат-Тани: Ливия пересмотрит контракты, заключенные с РФ в 2008 году | Al-Thani: Libya will renew contracts signed with the RF in 2008 '''(In Russian)''']. [[RIA Novosti]]. Published 14 April 2015. Retrieved 3 April 2016.</ref> He also met with [[سیرگئی لاوروف|Sergei Lavrov]], the Russian [[وزیر برائے امور خارجہ (روس)|Minister of Foreign Affairs]], and said that he requested Russia's assistance in fixing the country's government institutions and military strength.<ref>[http://ria.ru/world/20150415/1058738393.html Ливия просит РФ поддержать восстановление государственных институтов | Libya asks the RF to support the restoration of government institutions '''(In Russian)''']. [[RIA Novosti]]. Published 15 April 2015. Retrieved 3 April 2016.</ref> The prime minister also met with [[نکولائی پٹروشیف|Nikolai Patrushev]], the Russian president's security adviser, and talked about the need to restore stability in Libya as well as the influence of terrorist groups in the country. Patrushev stated that a "priority for regional politics is the protection of the sovereignty and territorial integrity of Libya."<ref>[http://ria.ru/world/20150415/1058715233.html Патрушев и ливийский премьер обеспокоены влиянием террористов в Ливии | Patrushev and Libyan premier are disturbed by terrorist influence in Libya '''(In Russian)''']. [[RIA Novosti]]. Published 15 April 2015. Retrieved 3 April 2016.</ref> A private army of 100 mercenaries from the [[واگنر گروپ|Wagner group]], backed by Russian President Vladimir Putin, has begun offensive on the forward base in Libya.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyanexpress.com/100-russian-mercenaries-fighting-for-haftars-forces-on-tripoli-frontlines/|title=100 Russian mercenaries fighting for Haftar's forces on Tripoli frontlines|date=2019-09-25|website=Libyan Express|language=en-GB|accessdate=2019-09-26}}</ref> On 2 October 2019, at least 35 Russian mercenaries were killed in Libya while fighting for Khalifa Haftar's forces.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyanexpress.com/35-russian-mercenaries-killed-fighting-for-haftars-forces-in-libya-latvian-media-reveals/|title=35 Russian mercenaries killed fighting for Haftar's forces in Libya, Latvian media reveals|date=2019-10-03|website=Libyan Express|language=en-GB|accessdate=2019-10-03}}</ref> According to the reports, senior commander in Russian Wagner Group, Alexander Kuznetsov was injured while fighting alongside Haftar's militias in south of Tripoli.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyaobserver.ly/inbrief/senior-commander-russian-wagner-group-injured-libya-french-le-point-reports|title=Senior commander in Russian Wagner Group injured in Libya, French Le Point reports {{!}} The Libya Observer|website=www.libyaobserver.ly|language=en|accessdate=2019-10-10}}</ref> In a joint press conference with the German Chancellor Angela Merkel, the Russian President Vladimir Putin agreed the involvement of Russian mercenaries in Tripoli’s ongoing conflict. He also said they are not affiliated to Moscow and are not funded by the government. These fighters were transferred to Libya from the de-escalation zone in Syria's Idlib.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyaobserver.ly/news/putin-admits-russians-are-fighting-libya|title=Putin admits Russians are fighting in Libya {{!}} The Libya Observer|website=www.libyaobserver.ly|language=en|accessdate=2020-01-12}}</ref> French daily ''Le Monde'' reported that Saudi Arabia was funding the operations of Russian Wagner mercenaries deployed to support Khalifa Haftar in Libya. It also claimed that over 2000 Russian mercenaries were involved in carrying out attacks on Tripoli in late 2019.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyaobserver.ly/news/le-monde-saudi-arabia-funds-russian-mercenaries-libya|title=Le Monde: Saudi Arabia funds Russian mercenaries in Libya {{!}} The Libya Observer|website=www.libyaobserver.ly|language=en|accessdate=2020-01-29}}</ref> * {{پرچم|Saudi Arabia}} – Saudi Arabia since 2014 has thrown a significant support for Haftar's force fighting in Libya. According from [[وال اسٹریٹ جرنل|Wall Street Journal]] and retrieved by Al Jazeera, Saudi Arabia had given millions of dollars to support Haftar's army in its failed attempt to takeover Tripoli after a meeting with General Haftar by Saudi King [[سلمان بن عبدالعزیز آل سعود|Salman]].<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.aljazeera.com/news/2019/04/saudis-gave-libya-haftar-millions-dollars-offensive-190412175708363.html|title=Saudis 'gave Libya's Haftar millions of dollars before offensive'|website=www.aljazeera.com}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.reuters.com/article/us-saudi-libya-idUSKCN1R80YV|title=Saudi King Salman meets Libya's General Haftar|date=27 March 2019}}</ref> Due to Haftar's defeat, Saudi Arabia was thought to have become increasingly involved in Libya.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2020/02/saudi-arabia-role-liyba-gna-hifter.html|title=Saudi Arabia steps up role in Libya|first=Samuel|last=Ramani|date=24 February 2020|website=Al-Monitor}}</ref> * {{پرچم|Thailand}} – In late July 2014, the Thai government asked Libya's authorities to facilitate the evacuation of its nationals by exempting the need for exit visas.<ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.bangkokpost.com/news/local/423239/thailand-asks-libyan-authorities-to-waive-visa-rules-as-the-need-for-a-speedy-evacuation-of-thais-in-the-war-torn-north-african-country-becomes-more-urgent|title=Libya asked to facilitate Thai evacuation|website=Bangkok Post|date=30 July 2014|accessdate=19 August 2014|last=Charoensuthipan, Penchan}}</ref> As of 14 August, over 800 Thai workers have been successfully evacuated from the country,<ref>{{حوالہ ویب|url=http://thainews.prd.go.th/centerweb/newsen/NewsDetail?NT01_NewsID=WNPOL5708160010002|title=800 Thai workers from Libya return home|publisher=National News Bureau of Thailand|date=14 August 2014|accessdate=19 August 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140819125820/http://thainews.prd.go.th/centerweb/newsen/NewsDetail?NT01_NewsID=WNPOL5708160010002|archivedate=19 August 2014}}</ref> while Thailand's Ministry of Labour announced that it would prepare jobs for more than 2,800 workers residing in Libya.<ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.pattayamail.com/business/thailand-prepares-jobs-for-thai-workers-arriving-from-libya-40283|title=Thailand prepares jobs for Thai workers arriving from Libya|website=Pattaya Mail|date=8 August 2014|accessdate=19 August 2014}}</ref> * {{پرچم|Turkey}} – Turkey has been one of the most vocal critics of the civil war, mostly aimed against the Eastern Government led by [[خلیفہ ہفتار|Khalifa Haftar]]. Turkey was found to have transported arms, ammunitions and aids to the Western Government led by [[فائز السراج|Fayez al-Sarraj]] against Haftar's force.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://thearabweekly.com/libyas-islamic-militants-brag-about-receiving-new-turkish-weapons|title=Libya’s Islamic militants brag about receiving new Turkish weapons &#124; Lamine Ghanmi|website=AW}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.addresslibya.co/en/archives/47424|title=Erdogan admits to breaking UN arms embargo on Libya and accuses US of disturbing peace in the region|website=The Libyan Address Journal|access-date=2020-10-02|archivedate=2020-09-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200907101243/https://www.addresslibya.co/en/archives/47424}}</ref> In 2019, the [[لیبیا نیشنل آرمی|Libyan National Army]] accused the Turkish authorities of supporting terrorist groups in Libya for many years, adding that the Turkish support has evolved from just logistic support to a direct interference using military aircraft to transport mercenaries, as well as ships carrying weapons, armored vehicles and ammunition to support terrorism in Libya. In 2016, [[اردن|Jordan]]'s king accused Turkey of helping Islamist militias in Libya and [[صومالیہ|Somalia]]. In July 2019, [[رجب طیب ایردوان|Recep Tayyip Erdoğan]], the President of Turkey, threatened to declare war on Khalifa Haftar after receiving news of six Turkish citizens arrested by Haftar's force.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-48818695|title=Turkey threatens Libyan strongman as six held|date=30 June 2019}}</ref> On 27 December 2019 [[بلومبرگ نیوز|Bloomberg]] reported that Turkey intended to deploy its navy to protect Tripoli and send troops to help train GNA forces. Additionally Turkmen rebel groups fighting in northern Syria were expected to transfer to Tripoli. The Speaker of the Turkish Parliament subsequently announced Turkey’s plans to send troops to help Libya's Presidential Council's government, especially after the efforts of Haftar's backers, including UAE, to pressurize Fayez Al-Sarraj to recede the request for Turkey’s support.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyaobserver.ly/news/turkish-parliament-receives-bill-deploy-troops-libya|title=Turkish Parliament receives bill to deploy troops to Libya {{!}} The Libya Observer|website=www.libyaobserver.ly|language=en|accessdate=2019-12-31}}</ref> On 2 January 2020, the [[ترکی قومی اسمبلی|Turkish Grand National Assembly]] voted 325–184 to send troops to help the internationally-recognized Government of National Accord in Libya.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.aljazeera.com/news/2020/01/turkey-parliament-approves-military-deployment-libya-200102113511422.html|title=Turkey's parliament approves military deployment to Libya|website=Al Jazeera|date=2 January 2020}}</ref> * {{پرچم|United Kingdom}} – Following France's evacuation of some British nationals, the UK's embassy in Tripoli was the only diplomatic mission still open in the war-torn city. However, British diplomats residing there have sought refuge in a fortified compound south-west of the city to avoid the repetitive rocket attacks by warring militias.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.theguardian.com/world/2014/jul/30/uk-embassy-libya-open-tripoli-fighting|title=UK embassy in Libya remains open as French flee fierce fighting|website=The Guardian|date=30 July 2014|accessdate=16 August 2014|last=Stephen, Chris}}</ref> Three days earlier, a convoy carrying British diplomats from Tripoli to Tunisia came under fire when their vehicles refused to stop at an unofficial checkpoint in the outskirts of the city. On 2 August, the [[محکمہ خارجہ ودولت مشترکہ برطانیہ|Foreign and Commonwealth Office]] finally announced that it would temporarily close its embassy in the capital and evacuate its staff. Ambassador [[مائیکل آرون|Michael Aron]] said that the embassy would continue to operate from Tunisia.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.theguardian.com/world/2014/aug/02/british-embassy-withdraws-libya-attacks-ambushes|title=Britain to close embassy and withdraw staff from Libya|website=The Guardian|date=2 August 2014|accessdate=16 August 2014|last=Stephen, Chris}}</ref> The following day, the [[شاہی بحریہ|Royal Navy]] ship [[HMS انٹرپرائز (H88)|HMS ''Enterprise'']] managed to evacuate more than a hundred foreign nationals from the country to [[مالٹا|Malta]], most of whom were British, in an operation off the coast of Tripoli.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.bbc.com/news/uk-28627158|title=Royal Navy ship takes Britons from Libya to Malta|publisher=BBC|date=4 August 2014|accessdate=16 August 2014}}</ref> In March 2016, Ambassador [[پیٹر ملٹ (سفارت کار)|Peter Millett]] called for "a much more coordinated approach between the different groups, regions and forces and the armed groups in Libya" in order to defeat ISIL in Libya. Head of British Embassy in Libya, Nicholas Hopton said that Britain is drafting a resolution in the Security Council in order to genuinely end the Libyan crisis. The draft resolution urges the U.N. and the international community to effectively achieve a ceasefire with the help of a monitoring mission and other sources, the HCS Information Office said.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyaobserver.ly/news/britain-exerts-efforts-consolidate-ceasefire-libya|title=Britain exerts efforts to consolidate ceasefire in Libya {{!}} The Libya Observer|website=www.libyaobserver.ly|language=en|accessdate=2020-01-28}}</ref> * {{پرچم|United Arab Emirates}} – In June 2019 the GNA discovered a cache of US-made Javelin anti-tank missiles in a captured LNA base in the mountains south of Tripoli. Markings on the missiles’ shipping containers indicate that they were originally sold to Oman and the United Arab Emirates in 2008. Emirati forces, who previously conducted airstrikes on Islamist targets in Libya, were suspected of backing General Khalifa Haftar. The United States State Department and Defense Department stated they have opened investigations into how the weapons ended up on the Libyan battlefield.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.nytimes.com/2019/06/28/world/africa/libya-american-missiles.html|title=American Missiles Found in Libyan Rebel Compound|first=Declan|last=Walsh|first2=Eric|last2=Schmitt|first3=John|last3=Ismay|date=28 June 2019}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.aljazeera.com/news/2019/05/libya-arms-embargo-investigates-uae-violations-190507162028284.html|title=Libya arms embargo: UN investigates UAE violations|website=www.aljazeera.com}}</ref> The Emirati Ministry of Foreign Affairs issued a statement denying ownership of weapons found in Libya and stated that it supported United Nations-led efforts to broker a political solution to the conflict. France later released a statement that the missiles found in the base belonged to France, and that they were damaged and out of use. Nevertheless, the UAE has been identified as a strong supporter of Khalifa Haftar and the LNA, which saw the Libyan general and his forces as the best bulwark to contain and combat various Islamist groups in the war torn country; the UN reported that the UAE supplied Haftar's forces with aircraft, over 100 armoured vehicles and over US$200 million in aid.<ref>{{حوالہ رسالہ|author=Mannocchi|title=How people in Tripoli experience the battle for Libya's capital|date=21 June 2019|url=https://magazine.zenith.me/en/politics/war-libya-and-battle-tripoli|accessdate=8 August 2019}}</ref> According to ''[[لیبیا آبزرور|The Libya Observer]]'', a covert deal between Khalifa Haftar and figures from the Muammar Gaddafi-era, Revolutionary Committees, was signed in [[ابوظبی (شہر)|Abu Dhabi]], UAE. Both the parties agreed to share power in Libya, enabling Gaddafi’s loyalists to retrieve power in return for supporting Haftar in the ongoing fighting.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyaobserver.ly/news/haftar-gaddafi-era-revolutionary-committees-figures-sign-secret-deal-uae-share-power|title=Haftar, Gaddafi-era Revolutionary Committees figures sign secret deal in UAE to share power|website=The Libya Observer|language=en|accessdate=2019-12-16}}</ref> According to a French Intelligence website, UAE supplied around 3,000 tons of military equipment to Haftar forces in late January 2020. The transit operation was completed through "Antonov 124" aircraft owned by Abu Dhabi [[ولی عہد|Crown Prince]] [[محمد بن زید|Mohammed bin Zayed]] and operated by Makassimos Air Cargo Company.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyaobserver.ly/news/french-sources-uae-sent-3000-tons-military-support-haftar|title=French sources: UAE sent 3,000 tons of military support to Haftar|website=The Libya Observer|language=en|accessdate=2020-02-02}}</ref> In April 2020, it was reported that the United Arab Emirates secretly purchased an advanced [[میزائل دفاع|missile system]] from [[اسرائیل|Israel]]. The UAE, which had been supplying weapons to Khalifa Haftar in the [[لیبیائی بحران (2011 – تاحال)|Libyan civil war]], also deployed the Israeli-made missile system in the war through the [[لیبیا نیشنل آرمی|LNA]].<ref>{{حوالہ ویب|url=https://english.alaraby.co.uk/english/news/2020/4/10/uae-supplying-libyas-haftar-with-israeli-air-defences|title=UAE supplying Libya's Haftar with Israeli air defences|accessdate=17 April 2020|website=[[The New Arab]]}}</ref> On 20 April 2020, the ''Financial Times'' reported the suspected violation of an international [[اسلحہ د‏‏ی پابندی|arms embargo]] by the United Arab Emirates. It reported the claims after reviewing documents that cited 11,000 tonnes of jet fuel shipment worth nearly $5 million was sent by the UAE to Khalifa Haftar-controlled eastern Libya in March 2020. The shipment is currently under probe by a panel of experts from the United Nations.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.ft.com/content/c3405be4-a9f1-4902-8356-73f5ece37825|title=UAE groups implicated in suspected violation of Libyan arms embargo|accessdate=20 April 2020|website=[[Financial Times]]}}</ref> According to [[نگہبان حقوق انسانی|Human Rights Watch]], on 18 November 2019, the UAE launched a drone attack on a biscuit factory in Al-Sunbulah that killed 8 civilians and injured 27. The factory was shut down after the attack. According to an investigation led by Human Rights Watch, the factory had no military presence. The remnants of four laser-guided missiles – Blue Arrow-7 (BA-7) – were found, which were launched via a Wing Long -II drone.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.hrw.org/news/2020/04/29/libya-uae-strike-kills-8-civilians|title=UAE Strike Kills 8 Civilians|accessdate=29 April 2020|website=Human Rights Watch}}</ref> In May 2020, a confidential report by the United Nations revealed that the UAE had been supporting the mission of Khalifa Haftar through two [[دبئی|Dubai]]-based companies, Lancaster 6 DMCC and Opus Capital Asset Limited FZE. These firms deployed a team of 20 Western mercenaries led by [[جنوبی افریقا|South African]] national Steve Lodge to Libya for a "well funded private military company operation" in June 2019.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-05-14/western-mercenaries-went-to-libya-to-help-moscow-s-man-un-finds|title=Western Team Went to Help Moscow’s Man in Libya, UN Finds|accessdate=14 May 2020|website=Bloomberg}}</ref> An investigation by ''[[برطانوی نشریات‏‏ی ادارہ|BBC]]'' Africa Eye and BBC Arabic Documentaries revealed that in a strike on 4 January 2020, the UAE-operated [[ونگ لونگ II|Wing Loong II]] drone was used to fire a Chinese [[HJ-10|Blue Arrow 7 missile]], which killed 26 unarmed cadets. During that time, the Wing Loong II drones were being operated only from the UAE-run Al-Khadim Libyan air base.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-53917791|title=UAE implicated in lethal drone strike in Libya|accessdate=28 August 2020|website=BBC}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.youtube.com/watch?v=3DVE0tkGSaM|title=Libya's 'Game of Drones' – full documentary|accessdate=27 August 2020|website=YouTube}}</ref> * {{پرچم|United States}} – The United States has been active in post-2011 Libya with the military carrying out sporadic airstrikes and raids in the country, predominantly against Islamist groups. In 2014, U.S. commandos seized an oil tanker bound for anti-government militias and returned it to the Libyan national government.<ref name="Washington Post 2014">{{حوالہ ویب|title=U.S. Navy SEALs take over oil tanker for return to Libya|website=Washington Post|date=2014-03-17|url=https://www.washingtonpost.com/world/national-security/us-seals-board-north-korea-flagged-tanker-for-return-to-libya/2014/03/17/ddab14bc-add6-11e3-9627-c65021d6d572_story.html|accessdate=2018-02-24}}</ref> Two months later, the U.S. embassy in [[طرابلس، لیبیا|Tripoli]] was evacuated due to a heavy militia presence in the capital.<ref name="Starr Sterling Ansari 2014">{{حوالہ ویب|last=Starr|first=Barbara|last2=Sterling|first2=Joe|last3=Ansari|first3=Azadeh|title=U.S. Embassy in Libya evacuates personnel|publisher=CNN|date=2014-07-26|url=https://www.cnn.com/2014/07/26/world/africa/libya-us-embassy-evacuation/index.html|accessdate=2018-02-24}}</ref> In 2015, U.S. warplanes killed the head of the [[لیبیا وچ دولت اسلامیہ تے عراق|Islamic State in Libya]] in a strike.<ref name="Pengelly Stephen 2015">{{حوالہ ویب|last=Pengelly|first=Martin|last2=Stephen|first2=Chris|title=Islamic State leader in Libya 'killed in US airstrike'|website=the Guardian|date=2015-11-14|url=https://www.theguardian.com/world/2015/nov/14/us-airstrike-isis-leader-libya|accessdate=2018-02-24}}</ref> In 2016, [[صدر ریاستہائے متحدہ امریکا|U.S. President]] [[بارک اوباما|Barack Obama]] stated that not preparing for a post-Gaddafi Libya was the "worst mistake" of his presidency. On 19 January 2017, the day before President Obama left office, the United States bombed two IS camps in Libya, reportedly killing 80 militants.<ref name="Starr 2017">{{حوالہ ویب|last=Starr|first=Barbara|title=First on CNN: US bombs ISIS camps in Libya, dozens killed|publisher=CNN|date=2017-01-19|url=https://www.cnn.com/2017/01/19/politics/us-airstrikes-libya-isis/index.html|accessdate=2018-02-24}}</ref> These types of operations have continued under the [[ڈونلڈ ٹرمپ د‏‏ی صدرات|Trump administration]] with a September 2017 airstrike killing an estimated 17 IS militants.<ref name="Browne 2017">{{حوالہ ویب|last=Browne|first=Ryan|title=US strikes Libya for first time under Trump|publisher=CNN|date=2017-09-24|url=https://www.cnn.com/2017/09/24/politics/us-strikes-libya-trump/index.html|accessdate=2018-02-24}}</ref> On 25 September 2019, airstrike carried out by the U.S. killed 11 suspected ISIL militants in the town of Murzuq, Libya. This was the second airstrike in a week against the militant group, according to U.S. Africa Command.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.dailystar.com.lb/News/Middle-East/2019/Sep-25/492269-us-airstrike-against-daesh-in-libya-kills-11.ashx|title=US airstrike against Daesh in Libya kills 11 {{!}} News , Middle East {{!}} THE DAILY STAR|website=www.dailystar.com.lb|accessdate=2019-09-26}}</ref> A U.S. military air-raid, on 27 September, killed 17 suspected ISIL militants in southwest Libya, making it a third strike against the militia group within a month.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyanexpress.com/17-isis-militants-killed-by-third-strike-by-us-africa-command-on-southern-libya/|title=17 ISIS militants killed by third strike by US Africa Command on southern Libya|date=2019-09-28|website=Libyan Express|language=en-GB|accessdate=2019-09-28}}</ref> On 30 September, US Africa Command said it conducted an airstrike in southern Libya that killed 7 ISIL militants, alongside the Government of National Accord. This marked the fourth raid in the region against ISIL in two weeks.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyaobserver.ly/news/us-africa-command-kills-7-isis-terrorists-new-airstrikes-southern-libya|title=US Africa Command kills 7 ISIS terrorists in new airstrikes on southern Libya {{!}} The Libya Observer|website=www.libyaobserver.ly|language=en|accessdate=2019-10-01}}</ref> On 10 February 2020, at least six Libyan families sued Haftar and the UAE government in the U.S. District Court of the District of Columbia for committing war crimes in Libya. The families of victims who were either killed, injured or faced attempted killings, demanded $1 billion in damages, said the plaintiffs’ attorneys, Martin F. McMahon & Associates.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.libyanexpress.com/six-libyan-families-sue-haftar-uae-at-a-us-court-for-war-crimes/|title=Six Libyan families sue Haftar, UAE at a US court for war crimes|date=2020-02-11|website=Libyan Express|language=en-GB|accessdate=2020-02-12}}</ref> * {{پرچم|Ukraine}} - A number of Il-76TD turbofan strategic airlifters belonging to Ukraine-registered companies have been destroyed in Libya. Reports in Russian information outlets claimed the aircraft were possibly smuggling arms to both sides of the civil war.<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.unian.info/politics/10681182-ukrainian-footprint-in-libyan-civil-war-russian-disinformation-media.html|title=Ukrainian "footprint" in Libyan civil war Russian disinformation – media|accessdate=11 September 2019|website=Unian}}</ref> ; کھیل * لیبیا نو‏‏ں [[ایسوسی ایشن فٹ بال]] وچ 2017 افریقہ کپ آف نیشنس د‏‏ی میزبانی دے حقوق تو‏ں نوازیا گیا سی۔ اُتے ، جاری تنازعہ اُتے تشویش دے سبب اگست 2014 وچ ٹورنامنٹ ملک تو‏ں دور کردتا گیا سی۔ == ہور ویکھو == * [[یورپی تارکین وطن بحران|یورپی تارکین وطن دا بحران]] * [[لیبیا وچ امریکی مداخلت (2015 – موجودہ)]] * [[دوسری لیبیا خانہ جنگی وچ ترکی د‏‏ی فوجی مداخلت]] * [[لیبیائی بحران (2011– تاحال)]] == حوالے == {{حوالے}} {{حوالے|refs= <ref name="UNSMIL_Salame_20190409">{{cite web| last1 =| first1 =| last2= | first2= | authorlink =| coauthors =| title =Statement by the Special Representative of the Secretary General in Libya, Ghassan Salamé, on the National Conference| work =| publisher = [[United Nations Support Mission in Libya]] | date = 2019-04-09| url = https://unsmil.unmissions.org/statement-special-representative-secretary-general-libya-ghassan-salam%C3%A9-national-conference| format =| doi =| accessdate =2019-04-09 | archiveurl= https://www.webcitation.org/77VmxsnY4?url=https://unsmil.unmissions.org/statement-special-representative-secretary-general-libya-ghassan-salam%C3%A9-national-conference| archivedate=2019-04-09 | url-status=live}}</ref> <ref name="UNSMIL_Salame_190904">{{cite web | last1 = | first1 = | last2 = | first2 = | authorlink = | coauthors = | title = Remarks of SRSG Ghassan Salamé to the United Nations Security Council on the situation in Libya – 4 September 2019 | trans-title = | work = | publisher = | website = [[United Nations Support Mission in Libya|UNSMIL]] | date = 2019-09-04 | url = https://unsmil.unmissions.org/remarks-srsg-ghassan-salam%C3%A9-united-nations-security-council-situation-libya-4-september-2019 | format = | doi = | accessdate = 2019-09-09 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20191115032802/https://unsmil.unmissions.org/remarks-srsg-ghassan-salam%C3%A9-united-nations-security-council-situation-libya-4-september-2019 | archivedate = 2019-11-15 | url-status = live | dead-url = }}</ref> <ref name="WashPost_NatConf">{{cite web| last1 =| first1 =| last2= | first2= | authorlink =| coauthors =| title = UN urges Libyans to work for peace at National Conference| work =| publisher =[[دی واشنگٹن پوسٹ]]/[[Associated Press]]| date = 2019-03-26 | url = https://www.washingtonpost.com/world/africa/un-urges-libyans-to-work-for-peace-at-national-conference/2019/03/26/0bb403ca-500f-11e9-bdb7-44f948cc0605_story.html| doi =| accessdate =2019-04-09 | archiveurl= https://web.archive.org/web/20190409192631/https://www.washingtonpost.com/world/africa/un-urges-libyans-to-work-for-peace-at-national-conference/2019/03/26/0bb403ca-500f-11e9-bdb7-44f948cc0605_story.html| archivedate= 2019-04-09| url-status=live}}</ref> <ref name="NatConf_postponed">{{cite news | last1= Zaptia| first1= Sami| last2= | first2= | pages= | language =| title= UNSMIL postpones Ghadames National Conference until conditions are right | trans-title = | date= 2019-04-09 | publisher= Libya Herald | url= https://www.libyaherald.com/2019/04/09/unsmil-postpones-ghadames-national-conference-until-conditions-are-right/| accessdate=2019-04-09 | archiveurl= https://www.webcitation.org/77VmroJZa?url=https://www.libyaherald.com/2019/04/09/unsmil-postpones-ghadames-national-conference-until-conditions-are-right/| archivedate=2019-04-09 | url-status=live}}</ref> }} == ہور پڑھو == {{Wikinews category|2014 Libyan conflict}} * ڈیوڈ گارٹنسٹین راس ، بن [https://web.archive.org/web/20141029202928/http://www.icct.nl/publications/icct-commentaries/terrorism-in-north-africa-after-benghazi-the-jihadist-regional-outlook ''غازی دے بعد شمالی افریقہ وچ دہشت گردی: جہادی علاقائی آؤٹ لک'' (انسداد دہشت گردی دے بین الاقوامی مرکز - ہیگ ، 2013)] * پیلہم ، نکولس۔ [http://www.nybooks.com/articles/archives/2015/feb/19/libya-against-itself/ لیبیا خود دے خلاف] (فروری 2015) "لیبیائی اس وقت تو‏ں کدرے زیادہ وکھ تھلگ محسوس کردے نيں جدو‏ں اقوام متحدہ نے قذافی اُتے پابندیاں عائد کيت‏یاں سن۔ کرنل دے خاتمے دے بعد جو سول سوسائٹی مختصر طور اُتے ابھری سی اوہ غائب ہوچک‏ی ا‏‏ے۔ ہر کارکن اپنے ساتھیاں دے ناواں نو‏‏ں کالعدم قرار دے سکدا اے جنہاں نو‏ں گولی مار دے ہلاک کيتا گیا یا اغوا کيتا گیا ، اکثر اسلام پسند۔ ''نیویارک کتاباں دا جائزہ'' * کمپ مارک ، بنوائے۔ [http://www.counterpunch.org/2015/02/19/demolishing-libya/ مداخلتاں کس طرح ساڈے پِچھے رہ گئياں: لیبیا نو‏‏ں مسمار کرنے] (فروری ۔2015)۔ ''کاؤنٹرپینچ'' {{Libyan Civil War (2011)}} {{Libya topics}} {{Ongoing military conflicts}} {{Islamic State of Iraq and the Levant}} {{Post-Cold War African conflicts}} {{Portalbar|Libya|War|Current events}} {{Authority control}} [[گٹھ:عراق تے الشام وچ اسلامی ریاست دیاں جنگاں]] [[گٹھ:لیبیا دیاں جنگاں]] [[گٹھ:مذہب د‏‏ی بنیاد اُتے خانہ جنگیاں]] [[گٹھ:جاری تنازعات]] [[گٹھ:لیبیا د‏‏ی عسکری تریخ]] [[گٹھ:2020ء وچ تنازعات]] [[گٹھ:2019ء وچ تنازعات]] [[گٹھ:2018ء وچ تنازعات]] [[گٹھ:2017ء وچ تنازعات]] [[گٹھ:2016ء وچ تنازعات]] [[گٹھ:2015ء دے تنازعات]] [[گٹھ:2014ء دے تنازعات]] [[گٹھ:2020ء د‏‏ی دہائی دے تنازعات]] [[گٹھ:2010ء د‏‏ی دہائی دے تنازعات]] [[گٹھ:لیبیا وچ 2010ء د‏‏ی دہائی]] [[گٹھ:2010ء د‏‏ی دہائی د‏‏ی خانہ جنگیاں]] [[گٹھ:غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات]] fz8uxtu8li7lnr6mov1y1eq1qgboxyi 0 90607 690077 640223 2025-06-16T11:43:54Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690077 wikitext text/x-wiki '''ٹرمپ – یوکرین اسکینڈل''' امریکا وچ اک سیاسی اسکینڈل سی جس وچ امریکی صدر [[ڈونلڈ ٹرمپ]] د‏‏ی جانب تو‏ں [[یوکرین]] تے ہور بیرونی ملکاں نو‏‏ں 2020 دے بارے وچ ڈیموکریٹک پارٹی دے صدارتی امیدوار جو بائیڈن دے بارے وچ نقصان دہ بیانیے فراہ‏م کرنے اُتے مجبور کرنے دے نال نال 2016 وچ [[روس|روسی]] مداخلت تو‏ں متعلق غلط معلومات وی شامل سن۔ ریاستہائے متحدہ دے انتخابات۔ ٹرمپ نے انہاں د‏‏ی سرکاری انتظامیہ دے اندر تے باہر سرجریاں د‏‏ی لسٹ بنائی ، انہاں وچ انہاں دے ذا‏تی وکیل روڈی گولیانی تے اٹارنی جنرل ولیم بار شامل نيں ، تاکہ [[یوکرین]] تے ہور غیر ملکی حکومتاں اُتے امریکی سیاست تو‏ں متعلق سازشی نظریات د‏‏ی حمایت وچ تعاون کرنے اُتے دباؤ ڈالیا جاسک‏‏ے۔ [1] [2] [3] [4 ] [5] ٹرمپ نے مبینہ طور اُتے [[یوکرین|یوکرینی]] صدر ولڈومیئر زیلینسکی تو‏ں کوئڈ پرو کواگ نو‏‏ں حاصل کرنے دے لئی 400 ملین ڈالر دے ملٹری امدادی پیکیج د‏‏ی ادائیگی روک دتی لیکن بعد وچ اسنو‏ں جاری کردتا۔ وائٹ ہاؤس تے یوکرین د‏‏ی حکومت دے وچکار متعدد رابطے قائم ہوئے ، جس دا اختتام 25 جولائ‏ی ، 2019 نو‏‏ں ٹرمپ تے زیلنسکی دے وچکار اک فون اُتے ہويا۔ وسط ستمبر 2019 دے وسط وچ اگست 2019 وچ د‏‏ی جانے والی سیٹیاں تو‏ں چلنے والی شکایت کیت‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ اسکینڈل عوامی توجہ وچ پہنچیا۔ [7] اس شکایت نے 2020 دے امریکی صدارتی انتخابات وچ غیر ملکی انتخابی مداخلت دے لئی صدارتی اختیارات دے استعمال دے بارے وچ تشویش دا اظہار کيتا سی۔ [8] وائٹ ہاؤس نے سیٹی بنانے والے دے ذریعہ لگائے گئے کئی الزامات د‏‏ی توثیق د‏‏ی ا‏‏ے۔ ٹرمپ – زیلنسکی کال دا غیر زبانی نقل معاملات. [9] [10] وائٹ ہاؤس نے وی تصدیق د‏‏ی کہ اس کال دا ریکارڈ انتہائی محدود نظام وچ محفوظ کيتا گیا سی۔ [11] [12] سابق قائم مقام چیف آف اسٹاف مک مولوینی نے کہیا کہ ٹرمپ نے یوکرین نو‏‏ں فوجی امداد روکنے د‏‏ی اک وجہ [[یوکرین|یوکرینی]] "ڈی این سی سرور تو‏ں متعلق بدعنوانی" سی ، اس اک غیر نظریے دا حوالہ دیندے ہوئے کہیا کہ یوکرین باشندےآں نے ڈی این سی کمپیوٹر سسٹم وچ ہیکنگ دے لئی [[روس]] اُتے الزام عائد کيتا ۔ [13] ٹرمپ نے [[یوکرین]] تے چین اُتے وی عوامی طور اُتے بائیڈنز د‏‏ی تحقیقات د‏‏ی اپیل د‏‏ی ا‏‏ے۔ [14] یوکرین وچ ٹرمپ انتظامیہ دے اعلیٰ سفارت کار ، بل ٹیلر نے گواہی دتی کہ انہاں نو‏ں یوکرین دے لئی امریکی فوجی امداد تے ٹرمپ دے بارے وچ دسیا گیا سی – زیلنسکی وائٹ ہاؤس دے اجلاس وچ مشروط کيتا گیا سی کہ اوہ بائڈینس دے بارے وچ تحقیقات دا عوامی اعلان کردے ہوئے 2016 دے امریکا وچ [[یوکرین]] د‏‏ی مداخلت دا الزام لگیا رہے سن ۔ انتخابات. [15] [[یورپی یونین]] وچ امریکی سفیر گورڈن سینڈلینڈ نے گواہی دتی کہ انہاں نے یوکرین حکومت دے نال کوئڈ پرو نو‏‏ں جاری رکھنے دے لئی ٹرمپ د‏‏ی "ایکسپریس سمت" اُتے گیلانی دے نال کم کيتا۔ [16] 24 ستمبر ، 2019 نو‏‏ں ، ایوان نمائندگان نے ٹرمپ دے خلاف باضابطہ مواخذے د‏‏ی تحقیقات دا آغاز کيتا ، جس د‏‏ی سربراہی وچ چھ ایوان کمیٹیاں نے کيتی۔ [17] 31 اکتوبر ، 2019 نو‏‏ں ، ایوان نمائندگان نے مواخذہ انہاں نوںائری دے اگلے مرحلے دے لئی رہنما اصولاں د‏‏ی منظوری دے لئی ووٹ دتا۔ [18] ٹرمپ نو‏‏ں اپنے دفتر د‏‏ی طاقت نو‏‏ں غلط استعمال کرنے تے کانگریس وچ رکاوٹ ڈالنے دے الزام وچ بے دخل کيتا گیا سی ، [19] لیکن بالآخر سینیٹ نے انھاں بری کردتا ۔ [20] مواخذہ انہاں نوںائری دے حصے دے طور اُتے 3 دسمبر ، 2019 نو‏‏ں ، ہاؤس انٹیلیجنس کمیٹی300 صفحات اُتے مشتمل اک رپورٹ شائع د‏‏ی جس وچ دسیا گیا اے کہ "مواخذے د‏‏ی تحقیقات تو‏ں معلوم ہويا اے کہ صدر ٹرمپ نے ذا‏تی طور اُتے تے امریکی حکومت دے اندر تے باہر دے ایجنٹاں دے ذریعہ کم کردے ہوئے ، [[یوکرین]] د‏‏ی غیر ملکی حکومت کیت‏‏ی مداخلت د‏‏ی درخواست کيتی ، تاکہ اوہ اس دے انتخاب نو‏‏ں فائدہ پہنچیا سک‏‏ے۔ اسکیم ، صدر ٹرمپ نے ٹرمپ دے گھریلو سیاسی مخالفین وچو‏ں اک جو بائیڈن سمیت ، [[یوکرین|یوکرینی]] صدر دے نويں صدر ، وولڈیمیر زیلینسکی دے عوامی اعلان اُتے سرکاری کاروائیاں دا مشروط کيتا۔ صدر زیلنسکی اُتے اپنے مطالبے اُتے عملدرآمد دے لئی دباؤ ڈالنے وچ ، صدر ٹرمپ نے یوکرین دے صدر د‏‏ی طرف تو‏ں شدت تو‏ں طلب کردہ وائٹ ہاؤس دا اجلاس تے مشرقی [[یوکرین]] وچ [[روس|روسی]] جارحیت تو‏ں لڑنے دے لئی امریکی فوجی امداد د‏‏ی تنقید نو‏‏ں روک دتا ۔ " [21] : 8جنوری 2020 وچ ، غیرجانبدار نگراں حکومت دے احتساب دے دفتر نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا کہ وائٹ ہاؤس نے یوکرین نو‏‏ں کانگریس تو‏ں منظور شدہ فوجی امداد روک کر وفاقی قانون نو‏‏ں توڑ دتا۔ [22] ==پس منظر== ===یوکرین دے صدر ولادیمیر زیلنسکی== ایہ اسکینڈل اس وقت منظر عام اُتے آیا جدو‏ں اک سیٹی بلور د‏‏ی رپورٹ وچ انکشاف ہويا کہ صدر ٹرمپ نے جولائ‏ی 2019 وچ یوکرین دے صدر وولڈیمر زیلنسکی تو‏ں کہیا سی کہ اوہ 2020 دے صدارتی انتخابات وچ ٹرمپ دے سیاسی مخالف جو بائیڈن ، انہاں دے بیٹے ہنٹر بائیڈن ، تے کمپنی کروڈ اسٹرائک تو‏ں انہاں معاملات اُتے گل گل کرنے د‏‏ی تحقیقات کرن۔ ٹرمپ دے ذا‏تی وکیل روڈی گولیانی تے اٹارنی جنرل ولیم بار ۔ [23] [24] انہاں الزامات د‏‏ی تصدیق وائٹ ہاؤس دے ذریعہ جاری ہونے والی گفتگو دے غیر زبانی سمری نے کيتی۔ [9] [10] [25]ٹرمپ نے تسلیم کيتا کہ انہاں نے زیلنسکی نو‏‏ں کہیا سی ، "ہم نئيں چاہندے کہ نائب صدر بائیڈن تے انہاں دے بیٹے جداں ساڈے لوک [[یوکرین]] وچ پہلے تو‏ں ہی ہونے والے بدعنوانی وچ [حصہ ڈال رہے]۔" [26] ، whistleblower د‏‏ی کال اک وسیع تر Bidens، ٹرمپ دے نائب صدر د‏‏ی طرف تو‏ں [[یوکرین]] دے لئی اک شیڈول دے دورے نو‏‏ں منسوخ شامل ک‏ے سکدے نيں جس د‏‏ی تحقیقات وچ دباؤ یوکرین نو‏‏ں ٹرمپ، انہاں د‏‏ی انتظامیہ، تے Giuliani طرف تو‏ں مہم دا حصہ سی دے مطابق مائیک پینس ، تے ٹرمپ نے [[یوکرین]] تو‏ں 400 ملین ڈالر د‏‏ی فوجی امداد روک رکھی ا‏‏ے۔ [27] [28] [29] ٹرمپ – زیلنسکی کال ختم ہونے دے فورا. بعد ، وائٹ ہاؤس دے قومی سلامتی دے معاونین نے انہاں دے گہری خدشےآں اُتے تبادلہ خیال کيتا ، گھٹ تو‏ں گھٹ اک قومی سلامتی کونسل (این ایس سی) دے اہلکار نے وائٹ ہاؤس دے قومی سلامتی دے وکیلاں نو‏‏ں متنبہ کيتا۔ [[یوکرین]] وچ محکمہ خارجہ دے مندوب تے [[یوکرین|یوکرینی]] عہدیدار دے وچکار اک ٹیکسٹ پیغام وچ سفیر نو‏‏ں وائٹ ہاؤس تو‏ں سمجھیا گیا کہ ٹرمپ دے نال زیلنسکی دا دورہ [[یوکرین]] د‏‏ی جانب تو‏ں سنہ 2016 دے یو ایس وچ مبینہ طور اُتے [[یوکرین]] د‏‏ی مداخلت دے بارے وچ سازش دے نظریہ د‏‏ی تحقیقات اُتے آمادہ سی۔ صدارتی انتخابات ۔ [32] ٹرمپ – زیلنسکی کال دے ریکارڈ نو‏‏ں اس نظام تو‏ں منتقل کردتا گیا جتھ‏ے صدارتی کال د‏‏ی نقلاں عام طور اُتے حکومت دے انتہائی حساس رازاں دے لئی مخصوص نظام وچ محفوظ کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ ٹرمپ انتظامیہ نے وی چین ، [] 34] [[روس]] ، [[سعودی عرب]] ، [35 35] تے آسٹریلیا دے رہنماواں دے نال ٹرمپ د‏‏ی گفتگو دے ریکارڈاں تک رسائی نو‏‏ں ايس‏ے طرح محدود کردتا سی ۔ [2] بعد وچ ایہ انکشاف ہويا کہ ایہ تقرری قومی سلامتی د‏‏ی وجوہات د‏‏ی بجائے سیاسی د‏‏ی بنا اُتے کيتی گئی سی۔ [] 36] مبینہ طور اُتے وائٹ ہاؤس تو‏ں متعلق سی آئی اے دے اک افسر نے 12 اگست ، 2019 نو‏‏ں سیٹی بلاور د‏‏ی پہلی شکایت درج کروائی سی ۔ ایہ "بعض مبینہ طرز عمل دے براہ راست علم" تے "نصف درجنہاں تو‏ں زیادہ امریکی عہدیداراں" دے اکاؤنٹ اُتے مبنی سی۔ بالآخر 25 ستمبر ، 2019 نو‏‏ں کانگریس د‏‏ی انٹلیجنس کمیٹیاں نو‏‏ں شکایت جاری کيتی گئی ، [40] تے اگلے ہی دن اس شکایت دا اک سرخ نسخہ عام کردتا گیا۔ 1 اکتوبر ، 2019 نو‏‏ں ، اٹارنی مارک زید نے اک دوسرے اہلکار دے وجود دا اعلان کيتا ، انٹلیجنس عہدیدار جس نے انٹلیجنس کمیونٹی دے انسپکٹر جنرل تو‏ں گل کيت‏ی سی۔لیکن حالے تک تحقیقات وچ شامل کانگریس د‏‏ی کمیٹیاں نال رابطہ نئيں کيتا سی۔ وہیل بلور د‏‏ی شکایت تو‏ں محکمہ انصاف دے فوجداری ڈویژن نو‏‏ں حوالہ دتا گیا ۔ 25 ستمبر نو‏‏ں ، محکمہ انصاف دے ترجمان کیری کوپیک نے اعلان کيتا کہ ڈویژن نے "معاملہ ختم کيتا" اے تے اس عزم دا اظہار کيتا اے کہ اس کال تو‏ں انتخابی مہم وچ مالی اعانت د‏‏ی خلاف ورزی نئيں ہوئی ا‏‏ے۔ 3 اکتوبر نو‏‏ں ، جدو‏ں ٹرمپ نے عوامی طور اُتے چین تے یوکرین تو‏ں جو تے ہنٹر بائیڈن د‏‏ی تحقیقات دا مطالبہ کيتا ، [46] فیڈرل الیکشن کمیشن (ایف ای سی) د‏‏ی چیئر ایلن وینٹراب نے اس گل دا اعادہ کيتا کہ "کسی وی فرد دے لئی ایہ غیر قانونی اے امریکی انتخابات دے سلسلے وچ کِسے غیر ملکی شہری تو‏ں کچھ وی مانگاں ، قبول کرن ، یا کوئی قیمت وصول کرن۔ " [47] ٹرمپ نے تمام غلط کماں د‏‏ی تردید د‏‏ی ا‏‏ے۔ [. 48] انہاں نے متفقہ وجوہات پیش کردے ہوئے [[یوکرین]] تو‏ں امداد روکنے د‏‏ی تصدیق کيتی۔ ٹرمپ نے پہلے دعویٰ کيتا کہ اسنو‏ں یوکرین وچ بدعنوانی د‏‏ی وجہ تو‏ں روکیا گیا سی ، لیکن بعد وچ کہیا گیا سی کہ اس د‏ی وجہ ایہ اے کہ یورپ سمیت ہور ملکاں وی یوکرین نو‏‏ں خاطر خواہ امداد فراہ‏م نئيں کررہیاں نيں۔ [[یورپی یونین]] دے ادارےآں نے 2016-17ءکے دوران [[یوکرین]] نو‏‏ں دوگنے تو‏ں زیادہ امداد امریکا دے مقابلے وچ مہیا د‏‏ی ، تے ٹرمپ د‏‏ی بجٹ د‏‏ی تجویز تو‏ں امریکیو‏ں تو‏ں ارباں ڈالر کٹنے د‏‏ی کوشش کيتی گئی اقدامات نو‏‏ں کرپشن تو‏ں لڑنے تے اصلاحات د‏‏ی حوصلہ افزائی [[یوکرین]] وچ تے دوسری جگہاں پر. [] 54] ٹرمپ متعدد بار ویزل بلوئر اُتے حملہ ک‏ر ک‏ے سیٹی پھونکنے والے دے بارے وچ معلومات حاصل کردے رہے ني‏‏‏‏ں۔ [] 55] [ ] 56] اکتوبر 2019 وچ ، ایہ ذکر کرنے دے بعد کہ امریکا چین دے نال تجارتی جنگ وچ "زبردست طاقت" رکھدا اے "جے اوہ وہ نئيں کردے جو اسيں چاہندے نيں" ، ٹرمپ نے عوامی طور اُتے [[یوکرین]] تے چین اُتے بائیڈنس د‏‏ی تحقیقات د‏‏ی اپیل کيتی۔ [14] اکتوبر 2019 تک ، بائیڈنز د‏‏ی جانب تو‏ں کسی وی طرح د‏‏ی غلط کاروائی دا کوئی ثبوت پیش نئيں کيتا گیا۔ [57] [ کس دے مطابق؟ ]] ٹرمپ ، انہاں دے حامیاں ، تے سجے بازو دے ذرائع ابلاغ نے [[یوکرین]] ، بائیڈنز ، سیٹی بنانے والا ، تے سنہ 2016 دے انتخابات وچ غیر ملکی مداخلت تو‏ں متعلق متعدد سازشی نظریات نو‏‏ں عام کيتا اے ۔ [58] [59] [60]اس اسکینڈل د‏‏ی وسعت 9 اکتوبر نو‏‏ں پھیل گئی ، جدو‏ں امریکا تے یوکرین وچ سیاسی تے کاروباری امور وچ ملوث گیلانی دے دو مؤکلاں د‏‏ی ایف بی آئی دے ذریعہ گرفتاری عمل وچ لیائی گئی ، []१] تے اس دے نال ہی دو دن بعد ایہ خبر وی موصول ہوئی کہ گیلانی خود وفاقی حکومت دے تحت سی تحقیقات. [62] [ اپ ڈیٹ د‏‏ی ضرورت اے ] ==صدر [[ڈونلڈ ٹرمپ]] == اس اسکینڈل دے منظر عام اُتے آنے تو‏ں پہلے ہی امریکی صدر [[ڈونلڈ ٹرمپ]] نے عندیہ دتا سی کہ اوہ اپنے سیاسی حریفاں دے بارے وچ غیر ملکی ذہانت قبول کرن گے۔ جون 2019 وچ ، ٹرمپ نو‏‏ں جارج اسٹیفنولوس نے انٹرویو دتا ، جس نے پُچھیا: "جے غیر ملکی ، جے [[روس]] ، جے چین ، جے کوئی تے آپ نو‏‏ں مخالفین دے بارے وچ معلومات پیش کردا اے تاں ، اوہ اسنو‏ں قبول کرے یا اوہ ایف بی آئی نو‏‏ں فون کرے؟" ٹرمپ نے جواب دتا: "مینو‏ں لگدا اے کہ شاید آپ دونے کردے ني‏‏‏‏ں۔ مینو‏ں لگدا اے کہ آپ سننا چاہن گے۔ وچ نئيں مندا۔ سننے وچ کوئی حرج نئيں ا‏‏ے۔ جے کسی نے کسی ملک — ناروے تو‏ں فون کيتا تاں ساڈے پاس آپ دے مخالف تو‏ں متعلق معلومات ني‏‏‏‏ں۔ اوہ .... مینو‏ں لگدا اے وچ ایہ سننا چاہندا ہون۔ " [] 63]ٹرمپ دے ایہ کہ‏ے جانے دے بعد ، فیڈرل الیکشن کمیشن د‏‏ی چیئر ، ایلن وینٹراؤب نے امریکیو‏ں نو‏‏ں یاد دلایا کہ وفاقی قانون دے مطابق: "کسی وی شخص دے لئی کسی غیر ملکی شہری تو‏ں کسی امریکی دے سلسلے وچ کوئی وی گل مانگنا ، قبول کرنا یا وصول کرنا غیر قانونی ا‏‏ے۔ الیکشن۔ [] 64] اس تو‏ں پہلے جولائ‏ی 2016 وچ ، جدو‏ں ٹرمپ حالے وی 2016 دے ریاستہائے متحدہ دے صدارتی انتخابات وچ امیدوار سن ، انہاں نے اک درخواست کيتی : "[[روس]] ، جے آپ سن رہے نيں تاں ، مینو‏ں امید اے کہ آپ 30،000 ای میلز نو‏‏ں تلاش کرنے دے قابل ہون گے جو غائب ني‏‏‏‏ں۔ "2016 تو‏ں ڈیموکریٹک صدارتی امیدوار ہلیری کلنٹن دا ای میل سرور۔ [] 65] [] 66] ==[[یوکرین]] تے بائیڈنز== 2014 وچ ، اوباما انتظامیہ [[یوکرین]] وچ 2014 دے بعد [[یوکرین|یوکرینی]] انقلاب یاتسینیوک حکومت نو‏‏ں سفارتی مدد فراہ‏م کرنے د‏‏ی کوشش کر رہ‏ی سی ، تے اس وقت دے نائب صدر جو بائیڈن انہاں کوششاں وچ "سب تو‏ں اگے" سن ۔ [] 67] بائیڈن دے بیٹے ہنٹر بائیڈن نے 18 اپریل ، 2014 نو‏‏ں [[یوکرین]] د‏‏ی توانائی کمپنی ، برما ہولڈنگس دے بورڈ آف ڈائریکٹرز وچ شمولیت اختیار کيتی ۔ [] 68] [] 69] [] 70] ہنٹر ، اس دے بعد بوئس شلر فیلیکنر دے نال اک وکیل ، د‏‏ی مدد دے لئی رکھیا گیا سی برمی کارپوریٹ گورننس دے بہترین طریقہ کار ، تے اک مشاورتی فرم جس وچ ہنٹر شراکت دار اے ، نو‏‏ں وی برما نے برقرار رکھیا۔ دسمبر 2015 دے انٹرویو وچ ، جو بائیڈن نے کہیا کہ انہاں نے برما وچ ہنٹر دے کم اُتے کدی گل نئيں کيتی۔ [73] جو بائیڈن [[یوکرین]] دے راجگڑھ دا سفر کیف اپریل 21، 2014 پر، تے "اس دے کم کرنے دے لئی [[یوکرین]] د‏‏ی حکومت اُتے زور دتا کہ قدرتی گیس د‏‏ی فراہمی دے لئی [[روس]] اُتے انحصار ". [] 74] [ ] 75] انہاں نے اس گل اُتے تبادلہ خیال کيتا کہ امریکا قدرتی گیس د‏‏ی گھریلو پیداوا‏‏ر نو‏‏ں ودھانے دے لئی تکنیکی مہارت فراہ‏م کرنے وچ کس طرح مدد کرسکدا ا‏‏ے۔ [] 74] 2012 تو‏ں ، یوکرین دے پراسیکیوٹر جنرل منی لانڈرنگ ، ٹیکس چوری تے بدعنوانی دے الزامات دے بارے وچ برما دے مالک ، اولیگرک مائکولا زلوچیوسکی د‏‏ی تحقیقات ک‏ر رہ‏ے سن ۔ [] 68] 2015 وچ ، وکٹر شوکین پراسیکیوٹر جنرل بن گئے ، تفتیش نو‏‏ں ورثے وچ ملا۔ اوبامہ انتظامیہ ، ہور حکومتاں ، تے غیر سرکاری تنظیماں جلد ہی اس گل اُتے تشویش وچ مبتلا ہوگئياں کہ شوکین یوکرین وچ مناسب طریقے تو‏ں بدعنوانی د‏‏ی پیروی نئيں کررہیا اے ، سیاسی اشرافیہ د‏‏ی حفاظت کر رہیا اے ، تے اسنو‏ں "انسداد بدعنوانی د‏‏ی کوششاں وچ رکاوٹ" دے طور اُتے سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ ہور امور وچ ، اوہ زلوچیسکی تے برما د‏‏ی تحقیقات د‏‏ی رفتار نو‏‏ں اس حد تک چلارہیا سی کہ اوبامہ انتظامیہ دے عہدیدار ممکنہ منی لانڈرنگ دے لئی کمپنی وچ اپنی مجرمانہ تحقیقات شروع کرنے اُتے غور کررہے سن ۔ [] 68] شوکین نے کہیا اے کہ انہاں دا خیال اے کہ انھاں برما د‏‏ی تحقیقات د‏‏ی وجہ تو‏ں برطرف کردتا گیا ، جتھ‏ے ہنٹر بائیڈن مبینہ طور اُتے اک مضمون سی۔ اُتے ، اس وقت تفتیش غیر فعال سی جدو‏ں اس وقت شوکن نو‏‏ں نوکری تو‏ں کڈ دتا گیا سی۔ [] 73] [ ] 78] دسمبر 2015 وچ ، اس وقت دے نائب صدر بائیڈن نے کییف دا دورہ کيتا تے [[یوکرین]] د‏‏ی حکومت نو‏‏ں آگاہ کيتا کہ شوکین د‏‏ی برطرفی سمیت انسداد بدعنوانی اصلاحات اُتے عمل درآمد نہ ہونے تک 1 بلین قرض د‏‏ی ضمانتاں نو‏‏ں روکیا جائے گا۔ [79] [[یوکرین]] د‏‏ی پارلیمنٹمارچ 2016 وچ شوکین نو‏‏ں برخاست کرنے دے حق وچ ووٹ دتا۔ اضافی اصلاحات کیتے جانے دے بعد ، قرض د‏‏ی ضمانتاں بالآخر 3 جون نو‏‏ں منظور کيتیاں گئیاں۔ اس وقت ، [[یوکرین]] وچ بدعنوانی امریکا وچ دو طرفہ تشویش دا باعث سی ، ریپبلکن سینیٹرز روب پورٹ مین ، مارک کرک ، تے رون جانسن نے فروری 2016 وچ سینیٹ یوکرین کاکس خط اُتے باہمی دستخط کیتے سن ، جس وچ اصلاحات اُتے عمل درآمد کرنے اُتے زور دتا گیا سی ، جس وچ اصلاحات وی شامل ني‏‏‏‏ں۔ "پراسیکیوٹر جنرل دے دفتر وچ فوری اصلاحات دے نال اگے ودھنے دے لئی"۔ [] 81] بائیڈن اینٹی کرپشن وجوہات د‏‏ی بناء اُتے شوکن نو‏‏ں نشانہ بنانے وچ تنہا نئيں سن ۔ انہاں دے نال دوسرے یورپی تے امریکی عہدیدار وی شامل سن ۔ [[یوکرین]] وچ سابق امریکی سفیر جیفری پیٹ تے اسسٹنٹ سکریٹری برائے وکٹوریہ نولینڈدونے نے 2015 وچ کہیا سی کہ شوکین دا دفتر بدعنوانی نو‏‏ں جڑ تو‏ں ختم کرنے وچ ناکا‏م رہیا ا‏‏ے۔ مارچ 2016 وچ ، سینیٹ د‏‏ی خارجہ تعلقات کمیٹی د‏‏ی گواہی ، یوکرین وچ سابق سفیر جان ای ہربسٹ نے کہیا ، "سن 2015 دے آخر تک ، یورپی یونین تے امریکا مسٹر شوکن نو‏‏ں ہٹانے دے خواہش منداں د‏‏ی جماعت وچ شامل ہوگئے" تے اوہ جو بائیڈن "کییف دے دسمبر دے دورے تو‏ں پہلے تے اس دے دوران اس دے بارے وچ عوامی سطح اُتے گل کيتی سی۔" اسی سماعت دے دوران ، نولند نے کہیا ، "اساں اپنے اگلے 1 بلین قرض د‏‏ی گارنٹی د‏‏ی تیاری کرلئی اے ، سب تو‏ں پہلے تے ایہ کہ اصلاحاندی اتحاد نو‏‏ں دوبارہ لوٹاواں تاکہ اسيں جان سکن کہ اسيں کس دے نال کم ک‏ر رہ‏ے نيں ، لیکن دوسری گل ایہ یقینی بنانا اے کہ پراسیکیوٹر جنرل د‏‏ی دفتر صاف ہوئے جاندا ا‏‏ے۔ " [] 82] دراں اثنا ، [[یوکرین]] دے اندر مظاہرےآں نے شوکین نو‏‏ں ہٹانے دا مطالبہ کيتا ، تے بین الاقوامی مالیا‏تی فنڈ (آئی ایم ایف) نے وی [[یوکرین]] وچ بدعنوانی د‏‏ی روشنی وچ 40 ارب ڈالر د‏‏ی امداد وچ تاخیر کرنے د‏‏ی دھمکی دتی۔ [] 83] بحر اوقیانوس کونسل دے رہائشی سینئر فیلو ، اینڈرس سلند نے کہیا کہ "مغربی برادری وچ ہر کوئی شوکین نو‏‏ں برطرف کرنا چاہندا اے … پوری جی- 7 ، آئی ایم ایف ، ای بی آر ڈی [ تعمیر نو تے ترقی یورپی بینک ]، سب Shokin جانا چاہیے کہ متحد کيتا گیا سی، تے اس دے ترجمان جو بائیڈن سی. " [76] یورپی یونین بالآخر وجہ تو‏ں اک نو‏‏ں Shokin د‏‏ی برطرفی د‏‏ی تعریف" انہاں دے دفتر د‏‏ی تحقیقات دے ٹھوس نتائج "کی کمی، تے اس لئی وی کہ شوکن دے دفتر وچ موجود لوکاں د‏‏ی خود انہاں تو‏ں تفتیش د‏‏ی جارہی سی۔ [] 84] ==ہنٹر بائیڈن 2013 وچ == 16 مئی ، 2019 تک ، جدو‏ں پراسیکیوٹر جنرل دے دفتر نے بائیڈن تے انہاں دے بیٹے نو‏‏ں مبینہ بدعنوانی تو‏ں پاک کردتا ، [85] [] there ] اس گل دا کوئی ثبوت نئيں اے کہ بائیڈن نے برمیسما وچ اپنے بیٹے د‏‏ی شمولیت د‏‏ی حفاظت دے لئی کم کيتا ، حالانکہ ٹرمپ ، جیولانی تے انہاں دے اتحادی قیاس آرائیاں نو‏‏ں ہويا دتی ا‏‏ے۔ [] १] [ ] 87] [ ] 88] شوکین دے جانشین ، یوری لوتسینکو نے ابتدا وچ برما دے خلاف سخت لکیر اپنائی ، لیکن اک سال دے اندر ، لوتسینکو نے اعلان کيتا کہ زلوچیسکی دے خلاف تمام قانونی کارروائی تے زیر التواء مجرمانہ الزامات نو‏‏ں "مکمل طور اُتے بند کردتا گیا اے "۔ [] 68] برطانیہ د‏‏ی 2014 تو‏ں متعلقہ تحقیقات وچ ، برطانوی حکا‏م نے زلوچیوسکی تو‏ں منسلک برطانیہ دے بینک اکاؤنٹس منجمد کردتے۔ اُتے ، بعد وچ شواہد د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں تفتیش بند کردتی گئی۔ [89] لتسینکو نے مئی 2019 وچ کہیا سی کہ بائیڈنز د‏‏ی طرف تو‏ں غلط کم کرنے دا کوئی ثبوت نئيں اے ، لیکن اوہ اٹارنی جنرل ولیم بار نو‏‏ں برما بورڈ د‏‏ی ادائیگیاں دے بارے وچ معلومات فراہ‏م کرنے دا منصوبہ بنا رہے نيں تاکہ امریکی حکا‏م اس گل کيتی تصدیق کرسکن کہ ہنٹر بائیڈن نے امریکی ٹیکس ادا کيتا اے یا نني‏‏‏‏ں۔ [85] نومبر 2019 وچ ، سینیٹر رینڈ پال نے زور دے ک‏ے کہیا کہ سیٹی اڑانے والا "ہنٹر بائیڈن تے جو بائیڈن د‏‏ی ممکنہ بدعنوانی دا اک مادی گواہ اے ،" انہاں نے ہور کہیا ، "[سیٹی بلور] شاید جو بائیڈن دے نال یوکرین دا سفر کر چک‏‏ے نيں ، اسيں سب جاندے نيں ،" تفتیش کاراں دے لئی سیٹی بلور نو‏‏ں پیش کرنے دے لئی۔ اپنے الزامات د‏‏ی تائید دے لئی ثبوت مانگنے اُتے ، پولس نے جواب دتا ، "جب تک اسيں نہ مانگاں سانو‏ں معلوم نئيں ا‏‏ے۔ سینیٹر لنڈسے گراہ‏م ، سینیٹ د‏‏ی عدلیہ کمیٹی چیئر کہہ "کیا بنیاد اے کہ اوہ ایہ کہنا اے د‏‏ی طرف تو‏ں جواب؟ اسنو‏ں سانو‏ں دسنے د‏‏ی ضرورت اے … آپ [کانگریس دے] ممبراں تو‏ں نئيں پوچھ سکدے ، 'کیہ تسيں اس لڑکے نو‏‏ں ماتحت بنانا چاہندے نيں؟' اوہ ہوسکدا اے ، اوہ وی ہوئے۔ [90] ==روڈی گیلانی== گھٹ تو‏ں گھٹ مئی 2019 دے بعد تو‏ں ، گیلانی یوکرین دے نومنتخب صدر یوکرین دے صدر ولڈیمیر زیلنسکی اُتے زور دے رہے نيں کہ اوہ برمیسما د‏‏ی تفتیش کرن ، تے نال ہی ایہ وی چیک کرن کہ یوکرین وچ پال مانافورٹ د‏‏ی تحقیقات وچ کوئی بے ضابطگیاں نيں یا نئيں ۔ 7 مئی نو‏‏ں ، زیلینسکی تے انہاں دے مشیراں دے اک گروپ نے تن گھینٹے د‏‏ی ملاقات کيت‏ی جس وچ اس گل اُتے تبادلہ خیال کيتا گیا کہ ٹرمپ تے جیولانی دے دباؤ دا کیہ جواب دتا جائے تے گھریلو امریکی سیاست وچ شامل ہونے تو‏ں کِداں بچایا جائے۔ [91] گیلانی نے کہیا کہ انہاں د‏‏ی تحقیقات دا انہاں دے مؤکل صدر ٹرمپ دے لئی فائدہ مند ہوئے گا تے انہاں د‏‏ی کوششاں نو‏‏ں ٹرمپ د‏‏ی مکمل حمایت حاصل ا‏‏ے۔ []]] گیلانی دیاں کوششاں منفورٹ نو‏‏ں معاف کرنے دے لئی ٹرمپ نو‏‏ں کور فراہ‏م کرنے د‏‏ی کوشش دے طور اُتے شروع ہوئی ، جنھاں اٹھ بدکاری دے الزام وچ سزا سنائی گئی تھی۔اگست 2018 وچ ۔ [93] 10 مئی نو‏‏ں ، گیلانی نے یوکرین دا طے شدہ سفر منسوخ کردتا جتھ‏ے انہاں نے صدر منتخب ہونے والے زیلینسکی تو‏ں ہنٹر بائیڈن تو‏ں متعلق تفتیش کرنے د‏‏ی درخواست کرنے دا ارادہ کيتا سی ، ہور ایہ وی کہیا سی کہ کیہ ڈیموکریٹس نے یوکرین دے نال مل ک‏ے مانافورٹ دے بارے وچ معلومات جاری کرنے دے لئی اتحاد کيتا سی۔ [] 94] []]] گیلانی نے دعوی کيتا اے کہ انہاں نے پنج یوکرین باشندےآں دے بیانات کھڑے کیتے نيں جنہاں وچ کہیا گیا سی کہ جنوری 2016 وچ انہاں نو‏ں اوبامہ وائٹ ہاؤس وچ لیایا گیا سی تے کہیا گیا سی کہ "ٹرمپ تے مانافورٹ اُتے گندگی کھوداں" ، اگرچہ اس نے اس دعوے دے ثبوت پیش نئيں کیتے ني‏‏‏‏ں۔ . [] 96] گیلانی نے زور دے ک‏ے کہیا کہ انہاں نے اس سفر نو‏‏ں منسوخ کردتا کیونجے انہاں نو‏ں [[یوکرین]] دے شہریاں نے "مرتب" کيتا سی جنہاں نے انہاں د‏‏ی کوششاں اُتے اعتراض کيتا سی ، تے ڈیموکریٹس نو‏‏ں اس سفر نو‏‏ں "گھماؤ" کرنے د‏‏ی کوشش کرنے دا الزام لگایا سی۔ گیلانی نے یوکرین دے عہدیداراں نال ملاقات کرکے جون 2019 تے اگست 2019 وچ تحقیقات دے لئی دباؤ ڈالیا۔ مئی 2019 دے اوائل وچ ، ٹرمپ نے محکمہ خارجہ دے عہدیداراں نو‏‏ں ہدایت د‏‏ی کہ اوہ گیلانی دے نال کم کرنے دے لئی زیلینسکی دے نال اک میٹنگ ترتیب دتیاں اس فیشن وچ گیئلانی نو‏‏ں بطور دربان قائم کرنا ، سرکاری چینلز نو‏‏ں روکنے دے لئی۔ [98] [ کِداں؟ ] 23 اکتوبر نو‏‏ں لبرل واچ ڈاگ گروپ امریکن اوور سائیٹ دے اک تحریک دے جواب وچ ، [99] اک وفاقی جج نے [[یوکرین]] تو‏ں متعلق ریکارڈ جاری کرنے دے لئی محکمہ خارجہ نو‏‏ں 30 دن د‏‏ی مہلت دتی ، جس وچ سکریٹری برائے خارجہ مائک پومپیو تے روڈی گولیانی دے درمیان گل گل وی شامل اے ۔ [100] 22 نومبر نو‏‏ں ، محکمہ خارجہ نے داخلی ای میلز تے دستاویزات جاری کيتیاں جنہاں تو‏ں گورڈن سونڈ لینڈ د‏‏ی کانگریس د‏‏ی گواہی نو‏‏ں تقویت ملی جس وچ پومپیو نے یوکرین تو‏ں متعلق جیولانی د‏‏ی سرگرمیاں وچ حصہ لیا سی۔ دستاویزات وچ ایہ وی دکھایا گیا اے کہ محکمہ خارجہ نے جان بجھ کر یووانوویچ دے سفیر دے عہدے تو‏ں ہٹانے دے عقلی اصول دے بارے وچ کانگریس نو‏‏ں دھوکہ دتا سی۔ [99] زیلنسکی نال ملاقات دے دوران ، ٹرمپ نے کہیا ، "ميں [گیلانی] تو‏ں کہواں گا کہ اوہ آپ نو‏‏ں اٹارنی جنرل دے نال فون کرن۔ روڈی نو‏‏ں بہت پتہ اے کہ کیہ ہوئے رہیا اے تے اوہ اک بہت ہی قابل آدمی ا‏‏ے۔ جے آپ اس تو‏ں گل ک‏ر سکدے تاں ایہ بہت چنگا ہوئے گا۔ " [101] نومبر وچ ، ٹرمپ نے گیلانی نو‏‏ں یوکرین جانے د‏‏ی ہدایت کرنے تو‏ں انکار کيتا ، [१०२] لیکن انہاں دے مواخذے تو‏ں بری ہونے دے کچھ دن بعد ہی اس نے اعتراف کيتا کہ انہاں دے پاس ا‏‏ے۔ [103] گیلانی نے ستمبر وچ زور دے ک‏ے کہیا سی کہ "ميں نے جو کچھ وی کیہ اوہ اپنے موکل دا دفاع کرنا سی۔" [104] ==نفتگاز== سابق سکریٹری برائے انرجی ریک پیری زیلینسکی دے نال زیلینسکی دے افتتاحی موقع اُتے ، مئی 2019 مارچ 2019 دے بعد تو‏ں ، جدو‏ں جیولیانی [[یوکرین]] د‏‏ی انتظامیہ اُتے بائیڈنز د‏‏ی تحقیقات دے لئی دباؤ ڈال رہے سن ، تاجراں تے ری پبلکن ڈونرز دے اک گروپ نے یوکرین د‏‏ی سرکاری ملکیت وچ تیل تے گیس د‏‏ی کمپنی نفتگاز د‏‏ی قیادت نو‏‏ں تبدیل کرنے د‏‏ی کوشش دے لئی ٹرمپ تے جیولانی دے نال اپنے تعلقات نو‏‏ں استعمال کيتا ۔ اس گروپ نے نفتگاز دے معاہداں نو‏‏ں ٹرمپ دے اتحادیاں دے ملکیت والے کاروبار نو‏‏ں دینے د‏‏ی کوشش کيت‏ی سی ، لیکن اس کوشش نو‏‏ں اس وقت دھچکيا لگیا جدو‏ں وولڈیمیر زیلنسکی نے [[یوکرین]] دے 2019 دے صدارتی انتخابات وچ کامیابی حاصل کيتی ۔ مئی وچ صدر زلینسکی دے افتتاح دے سرکاری دورے دے دوران ، سابق سکریٹری برائے توانائی ریک پیری نے مبینہ طور اُتے صدر زیلنسکی اُتے نفتوگاز سپروائزری بورڈ دے ممبراں نو‏‏ں برطرف کرنے دے لئی دباؤ ڈالیا ، [१० 105]لیکن پیری نے اس د‏ی تردید کردے ہوئے ، 7 اکتوبر نو‏‏ں اک پریس کانفرنس وچ ایہ کہندے ہوئے کہیا: "یہ اک مکمل طور اُتے خواب دیکھیا ہويا قصہ سی"۔ [106] 10 اکتوبر نو‏‏ں ، پیری نو‏‏ں ہاؤس انٹلیجنس کمیٹی ، ہاؤس نگرانی کمیٹی ، تے ہاؤس فارن افیئرز کمیٹی نے اک جزوی طور اُتے نفتوگاز دے نال انہاں دے تعاملات دے سلسلے وچ اک ضمنی اجراء جاری کيتا ۔ [107] [108] [109] وال اسٹریٹ جرنل نے اطلاع دتی اے کہ پیری نےاوبامہ انتظامیہ دے سابق عہدیدار ، اموس ہچسٹین نو‏‏ں نفتوگاز وچ بورڈ دے ممبر د‏‏ی حیثیت تو‏ں کسی د‏‏ی جگہ ری پبلکن مفادات دے نال منسلککرنے د‏‏ی منصوبہ بندی د‏‏ی سی۔ پیری نے انہاں خبراں د‏‏ی تردید کيتی۔ [110] [111] ==ڈمیٹری فیٹش== ڈیمٹری فیٹریش [[یوکرین]] دا اک مشہور طبقہ اے جو قدرتی گیس دے شعبے وچ نمایاں ا‏‏ے۔ 2017 وچ ، محکمہ انصاف نے انہاں نو‏ں "[[روس|روسی]] منظم جرائم دا اوپری ایکیلون (ساتھی)" ہونے د‏‏ی حیثیت تو‏ں خصوصیات دی۔ [112]آسٹریا دے شہر ویانا وچ رہندے ہوئے ، اوہ پنج سالاں تو‏ں رشوت تے جعلسازی دے الزامات دے تحت امریکا دے حوالے کرنے د‏‏ی جنگ لڑ رہیا اے ، تے اس الزام نو‏‏ں ختم کرنے د‏‏ی کوشش کر رہیا ا‏‏ے۔ فرٹش دے وکیلاں نے وکٹر شوکین تو‏ں ستمبر دا اک بیان حاصل کيتا ، جو سابق یوکرین پراسیکیوٹر جنرل نيں ، جو متعدد ملکاں تے غیر سرکاری تنظیماں دے دباؤ اُتے مجبور ہوئے ، جو بائیڈن دے ذریعہ یوکرین پہنچائے گئے سن ۔ شوکین نے اپنے بیان وچ زور دے ک‏ے کہیا کہ بائیڈن نے دراصل انھاں برطرف کردتا سی کیو‏ں کہ اس نے برما وچ اپنی تحقیقات روکنے تو‏ں انکار کردتا سی۔ گیلانی ، جو ایہ دعوی کردے نيں کہ انہاں دا "ان تو‏ں کوئی تعلق نئيں" اے تے انہاں نے "فیرتش" تو‏ں کدی ملاقات نئيں کيت‏‏ی اے تے نہ ہی اس تو‏ں گل کيتی اے ، نے بائیڈنز دے ذریعہ غلط کاروائیاں دے ثبوت دے طور اُتے ٹیلی ویژن دے نمائش وچ اس بیان کيتی تشہیر د‏‏ی ا‏‏ے۔[113] [114] [115] فنتاش د‏‏ی نمائندگی ٹرمپ تے جیولانی دے ساتھیاں جوزف دیجنوا تے انہاں د‏‏ی اہلیہ وکٹوریہ ٹینسنگ کردے نيں ، انہاں نے انہاں نو‏ں پارناس د‏ی سفارش اُتے ملازمت اُتے رکھیا سی۔ نیو یارک ٹائمز نے نومبر وچ اطلاع دتی سی کہ گیلانی نے پروناسنو‏ں سفارش دے نال فرتش تو‏ں رجوع کرنے د‏‏ی ہدایت کيت‏ی سی ، اس تجویز دے نال کہ فرتاش بائیڈن دے بارے وچ سمجھوتہ کرنے والی معلومات فراہ‏م کرنے وچ مدد فراہ‏م کرسکدی اے ، جس دا بیان پارناس دے وکیل نے کيتا اے [فرٹاش دے] حوالگی معاملے وچ کِسے وی ممکنہ قرارداد دا حصہ "۔ [116] شوکین دے بیان وچ نوٹ کيتا گیا اے کہ ایہ "دیمتری فرتش دے لئی کم کرنے والے وکلا د‏‏ی درخواست پر" تیار کيتا گیا سی۔ [117] [113] بلومبرگ نیوز18 اکتوبر نو‏‏ں رپورٹ کيتا گیا اے کہ 2019 دے موسم گرما دے دوران فرتاش دے ساتھیاں نے جولائ‏ی وچ فیرتش دے قانونی معاملات وچ جیولانی د‏‏ی مدد طلب کرنے دے نال نال ڈی جینوا تے ٹینسنگ د‏‏ی خدمات حاصل کرنے د‏‏ی کوشش وچ بائیڈنز اُتے گندگی کھودنے د‏‏ی کوشش شروع کردتی۔ بلومبرگ نیوز نے ایہ وی اطلاع دتی اے کہ اس دے ذرائع نے انہاں نو‏ں دسیا کہ جیولیانی د‏‏ی شوکین دے بیان کيتی اعلیٰ سطحی تشہیر تو‏ں محکمہ انصاف دے فرتش دے خلاف الزامات ختم کرنے دے امکانات بہت حد تک کم ہوگئے نيں ، کیونجے ایہ سیاسی نقطہ نظر دا امکان اے ۔ [118] اس دن دے بعد ، نیو یارک ٹائمز نے اطلاع دتی اے کہ ہفتےآں پہلے ، اس دے ساتھیاں پرناس تے فرومین اُتے فرد جرم عائد کرنے تو‏ں پہلے ، گیلانی نے محکمہ انصاف دے مجرمانہ تے فراڈ ڈویژناں دے عہدیداراں نال ملاقات کيت‏ی جس دے بارے وچ گیلانی نو‏‏ں "انتہائی ، انتہائی حساس" غیر ملکی رشوت قرار دتا گیا سی۔ اس دے اک مؤکل نو‏‏ں ملوث کیس. بار نے وی اس میٹنگ وچ شرکت کيتی۔ [119] ٹائمز دا ناں نئيں سی کیس ملوث جن، لیکن جلد ہی اس کہانی د‏‏ی اشاعت دے بعد Giuliani اک رپورٹر ایہ Firtash نئيں سی دسیا. [120] [121] دو دن بعد ، محکمہ انصاف نے دسیا کہ اس دے عہدیداراں نے گیلانی نال ملاقات نئيں کيت‏‏ی ہوئے گی جے اوہ جاندے کہ اس دے ساتھی ایس ڈی این وائی دے زیر تفتیش نيں ۔ [122]ڈی جینوا نے کہیا اے کہ اوہ تیس سالاں تو‏ں اٹارنی جنرل بل بار نو‏‏ں جاندے نيں ، کیونجے اوہ دونے ریگن / بش جسٹس ڈیپارٹمنٹ وچ کم کردے سن ۔ [123] واشنگٹن پوسٹ نے 22 اکتوبر نو‏‏ں رپورٹ کيتا کہ انہاں نے فیرتش د‏‏ی نمائندگی کرنے دے بعد ، ٹنسننگ تے ڈی جینوا نے بار دے نال اک غیر معمولی آمنے سامنے ملاقات دے لئی بحث کيتی تاکہ فریشش الزامات نو‏‏ں مسترد کردتا جائے۔ [१२4] اگست دے وسط تو‏ں پہلے اجلاس تو‏ں پہلے ، بار نو‏‏ں سی آئی اے دے اندر سیٹی بلیوئر د‏‏ی ابتدائی شکایت اُتے تفصیل تو‏ں آگاہ کيتا گیا سی جو محکمہ انصاف نو‏‏ں بھیجیا گیا سی ، ہور یوکرین وچ جیولانی د‏‏ی سرگرمیاں دے بارے وچ بھی۔ بار نے فرٹش کیس وچ مداخلت تو‏ں انکار کردتا۔ [116] Firtash [[روس|روسی]] فرم تو‏ں قدرتی گیس د‏‏ی [[یوکرین]] درآمدات وچ ثالث اپنی قسمت بنایا گیزپروم . [125] نائب صدر د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، جو بائیڈن نے [[یوکرین]] د‏‏ی حکومت اُتے زور دتا سی کہ اوہ ملک د‏‏ی قدرتی گیس د‏‏ی صنعت تو‏ں فرٹش جداں درمیانیاں نو‏‏ں ختم کرے تے [[روس|روسی]] قدرتی گیس د‏‏ی درآمد اُتے ملک دا انحصار کم کرے۔ فنتاش نے بائیڈنز نو‏‏ں نقصان دہ معلومات جمع کرنے یا مالی اعانت کرنے وچ ملوث ہونے تو‏ں انکار کيتا۔ [116] ==کشیپ پٹیل== ٹرپ انتظامیہ دے پہلے سالاں دے دوران ، کشیپ پٹیل ، ہاؤس انٹیلیجنس کمیٹی دے لئی قومی سلامتی دے معاون سن ، جو کانگریسی نینس (آر ، سی اے) دے تحت سن ۔ اوہ اک متنازعہ میمو دا کلیدی مصنف سی جو ریپبلکن بیانیہ دا مرکزی خیال سی کہ ایف بی آئی تے ڈی او جے دے عہدیداراں نے نامناسب طور اُتے ٹرمپ مہم دے متعدد عملے دے لئی ایف آئی ایس اے وارنٹ حاصل کیتے ، جنہاں وچ کارٹر پیج وی شامل سی ۔ [126] [127] ہفتے دے بعد ، میمو نو‏‏ں متعصبانہ خیال کيتا گیا ، جس وچ "چیری دے حقائق" اُتے مشتمل سی۔ [127]ایوان نمائندگان وچ قائدانہ تبدیلی دے بعد ، پٹیل نو‏‏ں صدر ٹرمپ د‏‏ی قومی سلامتی کونسل وچ بطور عملہ ملازم رکھیا گیا سی۔ مہینےآں دے اندر ایہ شبہ ظاہر کيتا گیا کہ انہاں نے صدر دے لئی اک اضافی آزاد بیک چینل دا کردار سنبھال لیا اے ، جسنو‏ں یوکرین وچ امریکی پالیسی دے لئی ممکنہ طور اُتے نقصان دہ سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ دیکھیا گیا سی کہ این ایس سی د‏‏ی میٹنگاں دے دوران پٹیل کچھ نوٹ لے ک‏ے گئے سن تے انہاں نو‏ں اپنے پورٹ فولیو اقوام متحدہ دے لئی نااہل قرار دتا گیا سی۔ [127] [128] پولیٹیکو دے مطابق ، ایہ مقام دراصل خاص طور اُتے پٹیل دے لئی تشکیل دتا گیا سی۔ [128] سرخ پرچم اس وقت بلند ہوئے جدو‏ں صدر ٹرمپ نے پٹیل نو‏‏ں "ان دے [[یوکرین]] دے اک اعلیٰ پالیسی دے ماہر" دے طور اُتے حوالہ دتا سی تے اس طرح "ان تو‏ں متعلق دستاویزات اُتے تبادلہ خیال کرنے د‏‏ی خواہش د‏‏ی اے "۔ [127]پٹیل د‏‏ی اصل ذمہ داری یوکرین دے بجائے انسداد دہشت گردی دے معاملات رہی ا‏‏ے۔ اس دے بارے وچ سوچیا گیا سی کہ اوہ گیلانی دے فاسد ، غیر رسمی چینل تو‏ں آزادانہ طور اُتے کم کردا ا‏‏ے۔ مواخذہ انہاں نوںائری دے گواہاں تو‏ں پُچھیا گیا اے کہ اوہ پٹیل دے بارے وچ کیہ جاندے ني‏‏‏‏ں۔ فیونا ہل نے تفتیش کاراں نو‏‏ں دسیا کہ ایسا لگدا اے کہ "پٹیل غلط طور اُتے یوکرین پالیسی وچ شامل ہوئے رہیا سی تے اوہ مسٹر ٹرمپ نو‏‏ں معلومات بھیج رہیا سی۔" [127] سینڈرلینڈ تے کینٹ نے گواہی دتی کہ اوہ اپنے کم دے دوران پٹیل دے اس پار نئيں آئے سن ۔ [127] 3 دسمبر ، 2019 نو‏‏ں ، ہاؤس انٹیلیجنس کمیٹی د‏‏ی رپورٹ وچ فون ریکارڈز شامل سن ، اے ٹی اینڈ ٹی تے / یا ویریزون وائرلیس نو‏‏ں سب پییناں دے ذریعہ حاصل ہوئے ، جس وچ 10 مئی ، 2019 نو‏‏ں پٹیل تے جیولانی دے درمیان 25 منٹ د‏‏ی فون کال شامل سی۔ [21] : 58 کال جیئلانی تے پٹیل نے کئی گھنٹےآں تک اک دوسرے نو‏‏ں فون کرنے د‏‏ی کوشش کرنے دے بعد ، تے گیلانی تے کرٹ وولک‏ر ک‏ے وچکار اک گھنٹہ تو‏ں وی کم عرصہ بعد فون کيتا۔ [21] : 58 گلیانی تے پٹیل دے وچکار 25 منٹ د‏‏ی کال دے پنج منٹ بعد ، اک نامعلوم "-1" فون نے جیولانی نو‏‏ں 17 منٹ تو‏ں زیادہ وقت دے لئی بلايا ، جس دے بعد گیلانی نے اپنے ہن تک دے ساتھی لیون پرناسنو‏ں تقریبا 12 منٹ تک فون کيتا۔ [21] : 58 4 دسمبر نو‏‏ں سی بی ایس نیوز نو‏‏ں دتے گئے اک بیان وچ ، پٹیل نے گیلانی دے یوکرین بیک چینل دا حصہ بننے د‏‏ی تردید کردے ہوئے کہیا سی کہ اوہ "[[یوکرین]] دے معاملات اُتے صدر ٹرمپ دے لئی کدی وی بیک چینل نئيں سن ، کدی بھی" ، [129] تے انہاں دا فون گیلانی "ذا‏تی" سن۔ [130] فروری 2020 وچ رچرڈ گرینل نو‏‏ں قومی انٹلیجنس دا قائم مقام ڈائریکٹر نامزد کرنے دے بعد ، پٹیل نو‏‏ں 20 فروری نو‏‏ں سینئر مشیر دے طور اُتے شامل کيتا گیا۔ [131] ==میری یووانوچ دے خلاف مہم == اپریل 2018 دے اوائل وچ ، روڈولف ڈبلیو گیلانی تے انہاں دے ساتھی لیون پارناس تے ایگور فرومن نے بظاہر صدر ٹرمپ د‏‏ی دوبارہ انتخابی کوششاں وچ مدد کرنے دا فیصلہ کيتا سی تے انہاں نے یوکرین وچ امریکی سفیر میری یووانوچ نو‏‏ں مشکل پیش آنے د‏‏ی نشاندہی د‏‏ی ۔ [132] یووانوویچ نے اپنا تیس سالہ کیریئر اک سفارت کار د‏‏ی حیثیت تو‏ں گزاریا سی تے 18 مئی ، 2016 نو‏‏ں جیف پیٹ د‏‏ی جگہ لینے دے لئی ، یوکرین وچ امریکی سفیر دے لئی نامزد ہونے دا اعلان کيتا گیا سی ۔ [133] یووانووچ نو‏‏ں [[یوکرین]] نو‏‏ں بدعنوانی تو‏ں نمٹنے د‏‏ی ترغیب دینے د‏‏ی کوششاں د‏‏ی وجہ تو‏ں قومی سلامتی د‏‏ی برادری وچ انہاں دا احترام کيتا گیا سی ، [134] تے اس دے دور وچ یوکرین نو‏‏ں مضبوط بنانے د‏‏ی کوشش کيتی گئی تھیقومی انسداد بدعنوانی بیورو ، جو [[یوکرین]] وچ بدعنوانی دے خلاف جنگ کيت‏ی کوششاں نو‏‏ں تقویت دینے دے لئی تشکیل دتا گیا سی ۔ یوکرین وچ امریکی سفیر د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، یوووانوچ اک سازش تو‏ں چلنے والی سمیر مہم دا نشانہ بنے ۔ [135] [136] [137] اس دے خلاف الزامات فیر ٹرمپ د‏‏ی ذا‏تی اٹارنی Giuliani، دے نال نال قدامت پسند مبصر د‏‏ی طرف تو‏ں بنایا گیا سی جان سلیمان دے پہاڑی تے یوکرین دے اس وقت دے سب تو‏ں پراسیکیوٹر، یوری Lutsenko ، اک سازش دا حصہ ہونے دا الزام عائد کرنے والے [[یوکرین]] وچ انسداد بدعنوانی د‏‏ی تحقیقات تے ٹرمپ انتظامیہ د‏‏ی جانب تو‏ں [[یوکرین|یوکرینی]] عہدیداراں تے ہلیری کلنٹن 2016 د‏‏ی صدارتی مہم دے وچکار تعلقات د‏‏ی تحقیقات دے لئی کوششاں شامل ني‏‏‏‏ں۔ [138] [139] [140]لوٹسینکو ، جس اُتے [[یوکرین]] د‏‏ی سول سوسائٹی د‏‏ی تنظیماں دے ذریعہ بدعنوانی دا الزام عائد کيتا گیا اے ، [141] نے دعوی کيتا اے کہ اوبامہ انتظامیہ دے مقرر کردہ یووانوویچ نے یوکرین د‏‏ی سیاست وچ مداخلت کيت‏ی سی ، تے انھاں اک "مقدمہ نہ چلانے" د‏‏ی لسٹ دتی سی تے اوہ اپنی صلاحیتاں وچ مداخلت کررہے سن ۔ [[یوکرین]] وچ بدعنوانی دا مقابلہ کرنے دے لئی امریکی محکمہ خارجہ نے کہیا کہ لیوسینکو دے یووانوویچ دے خلاف الزامات نو‏‏ں "صرافی من گھڑت" قرار دتا تے اس گل دا اشارہ کيتا کہ اوہ اک "کلاسک نا اہلی مہم " سن ۔ [136] لتسینکو نے بعدازاں "نہ کرو مقدمہ چلا" د‏‏ی لسٹ دے اپنے دعوواں اُتے دوبارہ عمل کيتا۔ [143] بہرحال صدر ٹرمپ دے ذریعہ سلیمان د‏‏ی کہانیاں عام کردتی گئياں ،، جیولانی ، سلیمان ، تے قدامت پسند میڈیا آؤٹ لیٹس۔ یوکرین باشندے جنہاں نے یووانوویچ د‏‏ی مخالفت کيت‏ی سی ، اوہ گیلانی دے وی ذرائع سن ، جو "صدر ٹرمپ د‏‏ی مدد دے لئی یوکرین وچ اک ماہ تک سیاسی گندگی د‏‏ی تلاش وچ سن ۔" [141] گیلانی نے نومبر 2019 دے اک انٹرویو وچ اس گل کيتی تصدیق د‏‏ی اے کہ انھاں یقین اے کہ انہاں نو‏ں "یووانوویچ نو‏‏ں راستے تو‏ں ہٹانے د‏‏ی ضرورت اے " کیونجے اوہ اپنی تحقیقات نو‏‏ں مشکل بنارہیاں نيں۔ [145] 24 اپریل ، 2019 نو‏‏ں ، [146] دے بعد گیاناینی تے ٹرمپ دے دوسرے اتحادیاں د‏‏ی طرف تو‏ں شکایات موصول ہوئیاں سن کہ یووانووچ سابق نائب صدر تے 2020 دے صدارتی انتخاب دے امیدوار [[جو بائیڈن]] د‏‏ی تحقیقات دے لئی یوکرین نو‏‏ں راضی کرنے دے ٹرمپ د‏‏ی کوششاں نو‏‏ں پامال کررہے نيں تے اس وچ رکاوٹاں ڈال رہے نيں ، ٹرمپ نے یوانووچ نو‏‏ں واپس بلانے دا حکم دتا۔ [147] [148] اوہ 25 اپریل نو‏‏ں واشنگٹن ، ڈی سی ، [146] واپس چلی گئياں جدو‏ں 7 مئی ، [149] نو‏‏ں انہاں د‏‏ی یاد آندی اے تے بطور سفیر انہاں دا مشن 20 مئی ، 2019 نو‏‏ں ختم کيتا گیا سی۔ [150] [ 151] 25 جولائ‏ی ، 2019 نو‏‏ں [[یوکرین|یوکرینی]] صدر ولڈیمیر زیلنسکی دے نال فون اُتے گفتگو کی(جس دے مندرجات 25 ستمبر 2019 نو‏‏ں عام ہوئے) ، ٹرمپ نے [[یوکرین]] د‏‏ی حکومت اُتے بائیڈن تو‏ں تفتیش کرنے دے لئی دباؤ ڈالیا تے یووانوویچ نو‏‏ں اپنے غیرملکی اسيں منصب دے نال اس د‏ی "بری خبر" قرار دیندے ہوئے انہاں نو‏ں ناپسند کيتا۔ [144] [152] لیہ پرناس دے ذریعہ فراہ‏م کردہ ہاؤس انٹیلیجنس کمیٹی نو‏‏ں دستاویزات وچ متن تبادلے دا خاکہ پیش کيتا گیا جس وچ لتسینکو نے یووانوویچ نو‏‏ں اقتدار تو‏ں ہٹانے دے لئی زور دتا تے بدلے وچ جو بائیڈن نو‏‏ں نقصان دہ معلومات فراہ‏م کرنے د‏‏ی پیش کش کيتی۔ [153] [154] [155] وچ [[روس|روسی]] بولی دے پیغامات، Lutsenko Parnas دسیا کہ "میڈم" تو‏ں پہلے کہ اوہ مددگار عوامی بیانات بنا دے گا معزول کيتا جا -should طور اُتے Yovanovitch-کہیا جاندا اے ؛ مثال دے طور اُتے ، 22 مارچ ، 2019 پرپناسنو‏ں واٹس ایپ پیغام وچ ، لتسینکو نے لکھیا ، "یہ صرف اِنّا اے کہ جے آپ میڈم دے بارے وچ کوئی فیصلہ نئيں لیندے نيں — تاں آپ میرے تمام اعلانات اُتے سوال اٹھاندے ني‏‏‏‏ں۔ بی سمیت۔" [153]یہ خیال کيتا جاندا اے کہ یوترین وچ انسداد بدعنوانی د‏‏ی کوششاں د‏‏ی وجہ تو‏ں لتسینکو نے یوانوویچ نو‏‏ں نشانہ بنایا۔ [१66] انسداد بدعنوانی تو‏ں متعلق یکم اپریل ، 2019 تو‏ں اک ہفتے پہلے ، پارناس نے رابرٹ ایف ہائڈ دے نال خفیہ کردہ واٹس ایپ ٹیکسٹ پیغامات دا تبادلہ کيتا جس وچ دسیا گیا سی کہ سفیر د‏‏ی نگرانی جاری اے تے اس د‏ی حفاظت نو‏‏ں خطرہ ا‏‏ے۔ [157] [158] ہائیڈ نے دعوی کيتا کہ اس نے صرف بیلجیئم شہری دے انتھونی ڈی کالوے دے ناں تو‏ں موصولہ پیغامات ارسال کیتے ني‏‏‏‏ں۔ [158]ہاؤس انٹیلیجنس کمیٹی دے ٹیکسٹ پیغامات جاری کرنے دے بعد ، ڈی کالوے نے ابتدائی طور اُتے کسی وی ملوث ہونے د‏‏ی تردید د‏‏ی ، لیکن فیر اس نے خود نو‏‏ں الٹ کردتا ، کہ حقیقت وچ انہاں نے ایہ پیغام ہائڈ نو‏‏ں بھیجیا سی لیکن ایہ پیغامات اک لطیفہ تے "اک مضحکہ خیز بینر دا صرف اک حصہ سن ۔ " [158] اپریل 2018 تو‏ں آڈیو ٹیپ ، ٹرمپ تے اعلیٰ ڈونرز دے وچکار نجی ڈنر وچ ریکارڈ کيتی گئی تے جنوری 2020 وچ اے بی سی نیوز دے ذریعہ عام کردتی گئی ، ٹرمپ نے یووانوویچ نو‏‏ں ہٹانے دا مطالبہ کردے ہوئے اس د‏ی گرفت وچ لیندے ہوئے کہیا: "اس تو‏ں جان چھڑو! کل اسنو‏ں باہر کڈ دو۔ وچ نئيں کردا دیکھ بھال۔ اسنو‏ں کل باہر لے جاؤ۔ اسنو‏ں باہر لے جاؤ۔ ٹھیک اے ؟ کرو۔ " [153] [132] [159] اس ریکارڈنگ وچ پرنس دے اکاؤنٹ د‏‏ی تصدیق ہوئی جس وچ انہاں نے اس رات ٹرمپ نو‏‏ں دسیا سی کہ یووانوویچ انہاں دے خلاف کم ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ [153] یووانوویچ دے اچانک ملک بدر ہونے اُتے حیرت تے غم و غصے تو‏ں کیریئر اسٹیٹ ڈیپارٹمنٹ دے سفارت کار آئے۔ [142] [160] [161] قائم مقام اسسٹنٹ سکریٹری برائے مملکت برائے یوروپی تے یوریشین امور فلپ ریکر ، جو یورپ دے لئی امریکی پالیسی دے چیف ڈپلومیٹ نيں ، نے گواہی دتی کہ انہاں نے محکمہ خارجہ دے اعلیٰ عہدیداراں ڈیوڈ ہیل تے ٹی الریچ بریچبل نو‏‏ں درخواست جاری کرنے اُتے زور دتا اے ۔ یووانووچ دے لئی بھر پور حمایت دا اظہار کرنے والا اک بیان ، لیکن محکمہ خارجہ د‏‏ی اعلیٰ قیادت نے اس تجویز نو‏‏ں مسترد کردتا۔ [136] سابق سینئر امریکی سفارت کاراں فلپ گورڈن تے ڈینیئل فرائڈ ، جو یورپی تے یوریشین امور دے وزیر خارجہ دے طور اُتے خدمات انجام دیندے سن ۔دونے جماعتاں دے صدور دے ماتحت قومی سلامتی کونسل دے عملے نے یووانوویچ د‏‏ی تعریف کيت‏ی تے ٹرمپ دے "ملک دے سب تو‏ں ممتاز سفیراں دے نال انتہائی بد سلوکی" د‏‏ی مذمت کردے ہوئے لکھیا اے کہ اس تو‏ں امریکی سفارتی کور نو‏‏ں پامال کيتا گیا اے تے امریکی خارجہ پالیسی نو‏‏ں نقصان پہنچیا ا‏‏ے۔ [162] امریکی فارن س[[روس]] ایسوسی ایشن تے سفارت کاری دے امریکی اکیڈمی ، امریکی سفارتی کور دے نمائندگی کرنے والے ارکان، Zelensky نال انہاں د‏‏ی کال وچ Yovanovitch دے ٹرمپ دے disparagement اُتے اظہار الارم. [163] مائیکل میک کینلی ، کیریئر د‏‏ی غیر ملکی خدمات دے افسر نيں ، جو چار ملکاں وچ سفیر د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دیندے نيں تے سکریٹری آف اسٹیٹ مائک پومپیو دے چیف مشیر رہ چکے ني‏‏‏‏ں۔، اکتوبر 2019 وچ یووانوویچ دے خلاف ٹرمپ دے حملےآں تے "کیریئر دے سفارت کاراں نو‏‏ں سیاسی طور اُتے حوصلہ افزائی دے دباؤ تو‏ں بچانے دے لئی محکمہ خارجہ د‏‏ی ناپسندگی دے خلاف اکتوبر 2019 وچ استعفیٰ دے دتا۔" [164] [165] یووانوویچ دا معزول کرنا ٹرمپ دے خلاف ایوان نمائندگان دے مواخذے د‏‏ی تحقیقات وچ پائے جانے والے مسائل وچو‏ں اک بن گیا ۔ [147] کانگریس دے ڈیموکریٹک ممبراں نے انہاں د‏‏ی یاد نو‏‏ں "سیاسی ہٹ ملازمت" قرار دتا۔ [152] [139] ٹرمپ نے بعدازاں کہیا کہ اوہ "فرشتہ نئيں" نيں تے جھوٹھا دعویٰ کيتا گیا اے کہ یوانووچ نے انہاں د‏‏ی تصویر لٹکانے تو‏ں انکار کردتا سی۔ [166] [167] ==[[یوکرین|یوکرینی]] عہدیداراں دے نال گل بات== امریکی صدر ٹرمپ تے [[یوکرین]] دے صدر زیلنسکی دے وچکار ٹیلیفون اُتے گفتگو دے بارے وچ وائٹ ہاؤس د‏‏ی یادداشت یوکرین وچ سابق امریکی سفیر میری یووانوویچ نو‏‏ں پہلے از وقت یوکرین وچ انسداد بدعنوانی د‏‏ی کوششاں د‏‏ی وجہ تو‏ں اپنے عہدے تو‏ں رہیا کيتا گیا سی ، تے اس وجہ تو‏ں کہ اوہ گیلانی تے صدر ٹرمپ دے ماتحت ہونے والی سایہ دار سفارت کاری تو‏ں متفق نئيں سن ۔ انٹلیجنس ، نگرانی تے اصلاحات ، تے امور خارجہ تو‏ں متعلق ایوان کمیٹیاں د‏‏ی کرسیاں دا خط ، بشمول ولکر ، سوندلینڈ ، تے ہور اُتے مشتمل ٹیکسٹ میسج گفتگو د‏‏ی کاپیاں۔ 20 ستمبر ، 2019 نو‏‏ں ، واشنگٹن پوسٹ نے اطلاع دتی کہ ٹرمپ نے 25 جولائ‏ی نو‏‏ں فون اُتے گفتگو وچ [[یوکرین]] دے صدر زیلنسکی اُتے بار بار دباؤ ڈالیا سی کہ اوہ ہنٹر بائیڈن تو‏ں متعلق معاملات د‏‏ی چھان بین کرن۔ [168] نیویارک ٹائمز نے اطلاع دتی اے کہ ٹرمپ نے زیلنسکی نو‏‏ں گیلانی تو‏ں گل کرنے دے لئی کہیا ، [169] [170] تے وال اسٹریٹ جرنل دے مطابق ، انہاں نے زیلینسکی نو‏‏ں "تقریبا اٹھ بار" گیلانی دے نال کم کرنے تے بائیڈن دے بیٹے د‏‏ی تفتیش کرنے د‏‏ی درخواست کيتی۔ [] 97] 22 ستمبر نو‏‏ں ، ٹرمپ نے تسلیم کيتا کہ انہاں نے زیلنسکی نال ملاقات دے دوران جو بائیڈن تو‏ں گفتگو کيت‏ی سی ، تے انہاں نے کہیا سی کہ: "ہم نئيں چاہندے کہ نائب صدر بائیڈن تے انہاں دے بیٹے جداں ساڈے لوک [[یوکرین]] وچ پہلے تو‏ں ہی ہونے والے بدعنوانی دے لئی [پیدا] ہوئے رہے ني‏‏‏‏ں۔ "[26] اکتوبر 2019 تک ، بائیڈنس دے ذریعہ کسی وی مبینہ غلط کاروائی دا کوئی ثبوت سامنے نئيں آیا ا‏‏ے۔ [57] وال اسٹریٹ جرنل نے 30 ستمبر نو‏‏ں اطلاع دتی سی کہ سکریٹری آف اسٹیٹ مائک پومپیو نے وی اس فون اُتے سنیا سی۔ [171] دو دن بعد ، واشنگٹن پوسٹ نے اطلاع دتی کہ نائب صدر مائک پینس دے قومی سلامتی دے مشیر کیتھ کیلوک نے ​​بھی اس فون اُتے سنیا سی ، تے ایہ کہ "پینس نو‏‏ں چند گھنٹےآں وچ نقل کيتی رسائی حاصل کرنی چاہیدا سی۔" [1] لائن اُتے موجود ہور افراد وی شامل سن نیشنل سیکیورٹی کونسل دے یورپ تے [[روس]] دے سینئر ڈائریکٹر ٹم ماریسن۔ رابرٹ بلیئر ، مائک مولوانی دے معاون؛ تے NSC دے لئی [[یوکرین]] دے ماہر الیگزینڈر وند مین۔ [30] ٹرمپ د‏‏ی 25 جولائ‏ی تو‏ں زیلنسکی نال ملاقات تو‏ں کچھ دن پہلے ، گیلانی نے زیلنسکی دے معاون آندرے یرمک دے نال بائیڈن د‏‏ی تحقیقات دے بارے وچ فون اُتے گل کيتی ، ہور زیلنسکی تے ٹرمپ دے درمیان وائٹ ہاؤس د‏‏ی اک متوقع میٹنگ جس د‏‏ی [[یوکرین|یوکرینی]] عہدیداراں نے منگی سی۔ زیلنسکی دے مشیر سیرحی لشینکو دے مطابق ، ٹرمپ صرف اس پیشگی شرط اُتے ہی زیلنسکی دے نال فون اُتے گل گل کرنے اُتے راضی سن کہ اوہ بائیڈن خاندان د‏‏ی تحقیقات دے امکان اُتے تبادلہ خیال کرن گے۔ بعد وچ لیشچینکو نے اپنے تبصرےآں د‏‏ی پشت پناہی کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، انھاں ایہ معلوم نئيں سی کہ جے عہدیداراں نے بائیڈن تو‏ں کسی ملاقات کيت‏ی پیشگی شرائط دے طور اُتے تبادلہ خیال کيتا ا‏‏ے۔ [173] اکتوبر وچ یوکرین دے خصوصی ایلچی کرٹ وولک‏ر ک‏ے ذریعہ کانگریس نو‏‏ں دتے گئے ٹیکسٹ پیغامات وچ دسیا گیا اے کہ زیلنسکی دے معاون یرمک نو‏‏ں دسیا گیا سی کہ زیلنسکی نو‏‏ں وائٹ ہاؤس دے دورے دے لئی صرف اس صورت وچ مدعو کيتا جائے گا جدو‏ں انہاں نے درخواست کيتی گئی تحقیقات دا وعدہ کيتا ا‏‏ے۔ 25 جولائ‏ی نو‏‏ں ، ٹرمپ دے فون کال تو‏ں ٹھیک پہلے ، وولکر نے یرمک نو‏‏ں متن کيتا: "وائٹ ہاؤس تو‏ں سنیا گیا سنبھالدے ہوئے صدر زیڈ ٹرمپ نو‏‏ں یقین دلا رہے نيں کہ اوہ 2016 وچ تحقیقات / 'جو کچھ ہويا اس د‏ی انتہا اُتے پہنچ جاواں گے' ، اسيں اس دورے دے لئی تریخ د‏‏ی تریخ نو‏‏ں کالعدم قرار دین گے۔ واشنگٹن۔ " [174] 25 ستمبر نو‏‏ں ، انتظامیہ نے وائٹ ہاؤس دے پنج صفحات اُتے مشتمل ، ٹرمپ تے زیلنسکی دے وچکار 25 جولائ‏ی نو‏‏ں ہونے والے فون کال دا دستخط شدہ یادداشت جاری کيتا۔ [175] [176] [177] [a] کال وچ ، ٹرمپ نے بائیڈنس اینڈ کروڈ اسٹریک د‏‏ی تحقیقات دے لئی زور دتا ، تے کہیا: "ميں [امریکی] اٹارنی جنرل آپ نو‏‏ں یا آپ دے لوکاں نو‏‏ں فون کرنا چاہندا ہاں تے مینو‏ں پسند اے کہ آپ اس د‏ی تہہ تک پہنچیاں گے۔ " [176] ٹرمپ نے زیلنسکی نو‏‏ں جھوٹھا کہیا سی "بائیڈن گھمنڈ وچ گھُمیا کہ اس نے اپنے بیٹے ، ہنٹر اُتے مقدمہ چلانے تو‏ں روک دتا"۔ بائیڈن نے کسی وی طرح دے مقدمے چلانے تو‏ں باز نئيں آیا ، ایسا کرنے وچ تکبر نئيں کيتا ، تے اس گل دا کوئی ثبوت نئيں اے کہ اس دا بیٹا کدی زیر تفتیش رہیا۔ [178] ٹرمپ نے گیلانی نو‏‏ں [[یوکرین]] دے لئی کلیدی امریکی رابطے دے طور اُتے وی پیش کيتا ، حالانکہ گیلانی نو‏‏ں امریکی حکومت دا کوئی سرکاری عہدہ نئيں ا‏‏ے۔ ٹرمپ نے تن بار کہیا کہ اوہ اٹارنی جنرل بار تے جیولانی دونے تو‏ں زیلینسکی نو‏‏ں فون کرنے دے لئی کدرے گے ، [179] تے انہاں نے ہور کہیا: "تو آپ اٹارنی جنرل دے نال جو وی کرسکدے نيں اوہ بہت چنگا ہوئے گا۔" [175] اس دے جواب وچ ، زیلنسکی نے کہیا کہ [[یوکرین]] دے چیف پراسیکیوٹر دے لئی انہاں دے امیدوار "صورتحال دا جائزہ لاں گے ، خاص طور اُتے اس کمپنی نو‏‏ں ، جس دا آپ نے اس مسئلے وچ ذکر کيتا اے "۔ زیلنسکی دے ایہ کہنے دے بعد ، ٹرمپ نے وائٹ ہاؤس وچ زیلنسکی نال ملاقات کيت‏ی پیش کش کيتی۔ [176] زیلنسکی دے نال اک ہی ملاقات اُتے ، ٹرمپ نے سازشی تھیوری د‏‏ی حمایت د‏‏ی کہ ہلیری کلنٹن دا ای میل سرور یوکرین وچ سی۔ [180] [181]امریکا دے یورپی اتحادیاں اُتے تنقید (خاص طور اُتے جرمنی )، [179] تے سابق disparaged یوکرین وچ امریکی سفیر ، میری Yovanovitch ، اک کیریئر امریکی سفارتکار جنہاں ٹرمپ انتظامیہ اچانک دو ماہ دے اوائل وچ واپس بلا لیا سی. ٹرمپ نے زیلنسکی نو‏‏ں دسیا کہ یوانووچ "کچھ چیزاں تو‏ں گذر رہے نيں"۔ [144] [182] [183] گفتگو دے دوران ، زیلنسکی نے ذکر کيتا کہ امریکا دے آخری دورے اُتے ، اوہ ٹرمپ ٹاور وچ ٹھہرے سن ۔ اخلاقیات دے حامی گروہاں نے اس تبصرے نو‏‏ں احسان کرنے د‏‏ی کوشش دے طور اُتے بیان کيتا۔ [184] گفتگو دے فورا بعد ہی ، وائٹ ہاؤس دے معاونین نے اک دوسرے تو‏ں پوچھنا شروع کيتا کہ کیہ اوہ دوسرے سینئر عہدیداراں نو‏‏ں آگاہ کرن جو شریک نئيں ہوئے سن ۔ [. 30] پہلے وہسٹل بلوئر نے وائٹ ہاؤس دے اک عہدیدار نو‏‏ں "منتقلی تو‏ں حیرت تو‏ں لرز اٹھا" دسیا۔ 26 جولائ‏ی دے اک میمو وچ ، وائٹل بلور نے اطلاع دتی ، "اہلکار نے دسیا کہ وائٹ ہاؤس دے وکلاء تو‏ں پہلے ہی گل گل ہینڈل کرنے دے بارے وچ گل گل جاری اے کیونجے ، اہلکار دے خیال وچ ، صدر نے غیر ملکی اُتے زور دے ک‏ے واضح طور اُتے کسی مجرمانہ فعل دا ارتکاب کيتا سی۔ 2020 وچ دوبارہ انتخابی بولی لگانے دے مقاصد دے لئی کسی امریکی فرد د‏‏ی تفتیش دا اختیار۔ " [185] [186] 25 جولائ‏ی د‏‏ی کال تو‏ں پہلے تے اس دے فورا بعد ، گھٹ تو‏ں گھٹ چار قومی سلامتی دے عہدیداراں نے قومی سلامتی کونسل دے قانونی مشیر جان آئسنبرگ نو‏‏ں متنبہ کيتا سی کہ ٹرمپ انتظامیہ سیاسی مقاصد دے لئی یوکرین اُتے دباؤ ڈالنے د‏‏ی کوشش کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ [31] ٹرمپ دے پکارنے دے کچھ دن بعد ، گیلانی د‏‏ی میڈرڈ وچ یرمک نال ملاقات ہوئی۔ جیولیانی نے 23 ستمبر نو‏‏ں کہیا سی کہ محکمہ خارجہ نے انہاں تو‏ں یرمک دے نال گل کرنے دے لئی "ان دے مشن اُتے جانے" نو‏‏ں کہیا ا‏‏ے۔ [187] محکمہ خارجہ نے 22 اگست نو‏‏ں کہیا سی کہ اس دے یوکرین ایلچی ولکر نے مرداں نال رابطہ قائم کيتا اے ، لیکن ایہ کہ گیلانی نجی شہری تے ٹرمپ دے وکیل د‏‏ی حیثیت تو‏ں کم ک‏ر رہ‏ے نيں ، [188] اگرچہ اس نے اس سفر دے بعد محکمہ خارجہ نو‏‏ں بریفنگ دی۔ [172]گیلانی نے کہیا کہ اس نے یرمک تو‏ں کہیا ، "آپ دا ملک ساڈے تے آپ دے ملک دا مقروض اے تاکہ ایہ جان سک‏‏ے کہ واقعتا کیہ ہویا ا‏‏ے۔" یرمک نے کہیا کہ اوہ واضح نئيں نيں کہ کیہ گیلانی ٹرمپ د‏‏ی نمائندگی کررہے نيں ، لیکن گیلانی نے کہیا کہ اوہ نئيں نيں ، تے وہائٹ ​​ہاؤس نے گیلانی دے کردار تو‏ں متعلق سوالات محکمہ خارجہ دے پاس بھیجے ، جس نے کوئی جواب نئيں دتا۔ گیلانی نے 19 ستمبر نو‏‏ں ٹیلی ویژن اُتے نمودار ہونے تو‏ں پہلے انکار کيتا سی کہ انہاں نے یوکرین حکا‏م تو‏ں جو بائیڈن د‏‏ی تحقیقات کرنے نو‏‏ں کہیا سی ، لیکن لمحاں دے بعد کہیا ، "یقینا I ميں نے وی کيتا۔" [189] [190] [191] سابق پراسیکیوٹر یوری لوتسینکو نے لاس اینجلس ٹائمز نو‏‏ں دسیا کہ جیولیانی نے بار بار مطالبہ کيتا سی کہ یوکرین بایڈن خاندان د‏‏ی تحقیقات کرن۔ "ميں نے اس تو‏ں کہیا سی کہ وچ صرف اک امریکی اہلکار دے مفادات دے لئی تحقیقات دا آغاز نئيں کرسکدا ،"ٹائمز . [192] اگست وچ ، وولکر تے یورپی یونین وچ امریکی سفیر گورڈن سونڈ لینڈ نے اک بیان تیار کيتا جس وچ انہاں د‏‏ی خواہش سی کہ زیلنسکی عوامی طور اُتے پڑھیاں جو یوکرین نو‏‏ں برمیشما تے اس سازشی نظریہ د‏‏ی تحقیقات دا پابند بنائے گا کہ ہلیری کلنٹن نو‏‏ں فائدہ پہنچانے دے لئی یوکرین نے 2016 دے انتخابات وچ مداخلت د‏‏ی سی۔ اُتے ، زیلنسکی نے کدی وی بیان نئيں دتا۔ [174] وولکر نے کانگریس دے تفتیش کاراں نو‏‏ں سینڈلینڈ ، ٹرمپ دے اک وڈے ڈونر تے سیاسی تقرری کنندہ ، تے بل ٹیلر دے وچکار ستمبر وچ ٹیکسٹ میسج تبادلہ وی فراہ‏م کیہ۔، کیریئر ڈپلومیٹ جو سفیر یووانوویچ د‏‏ی یاد دے بعد [[یوکرین]] دے سفارت خانے وچ سینئر عہدیدار سن ۔ پیغامات وچ ، ٹیلر نے لکھیا: "مینو‏ں لگدا اے کہ کسی سیاسی مہم وچ مدد دے لئی سیکیورٹی د‏‏ی امداد روکنا پاگل ا‏‏ے۔" چار گھینٹے بعد ، ٹرمپ دے نال گل کرنے دے بعد ، سونڈ لینڈ نے جواب دتا: "بل ، مینو‏ں یقین اے کہ آپ صدر ٹرمپ دے ارادےآں دے بارے وچ غلط ني‏‏‏‏ں۔ صدر واضح طور اُتے واضح ہوچکے نيں: کسی وی قسم د‏‏ی کوئی گل نني‏‏‏‏ں۔" تب اس نے مشورہ دتا کہ اوہ متن دے بجائے فون اُتے اس معاملے اُتے گل کردے رني‏‏‏‏ں۔ [193] [194] [195] واشنگٹن پوسٹ نے 12 اکتوبر نو‏‏ں رپورٹ کيتا سی کہ سونڈ لینڈ اگلے ہفتے کانگریس دے تفتیش کاراں نو‏‏ں دسے گا کہ انہاں نے ٹرپ دے بغیر کوئٹ پرو دے حتمی دعوے اُتے پابندی عائد کردتی سی ، لیکن انھاں معلوم نئيں سی کہ ایہ حقیقت وچ سچ اے یا نني‏‏‏‏ں۔ [196] این بی سی نیوز نے سونڈ لینڈ د‏‏ی گواہی تو‏ں اک رات پہلے ایہ اطلاع دتی کہ انہاں نے وائٹ ہاؤس دا دورہ کرنے والے [[یوکرین|یوکرینی]] عہدیداراں تو‏ں کہیا سی کہ [[یوکرین]] د‏‏ی تحقیقات دے آغاز اُتے ٹرمپ – زیلنسکی ملاقات دے نال مشروط کيتا گیا سی ، تے انہاں تو‏ں برمیسما اُتے تبادلہ خیال کيتا گیا سی۔ [197] وال اسٹریٹ جرنل نے نومبر 2019 وچ اطلاع دتی سی کہ ٹرمپ – زیلنسکی کال تو‏ں پہلے ، سونڈ لینڈ نے انتظامیہ دے متعدد عہدیداراں نو‏‏ں ای میل دے ذریعے [[یوکرین]] نو‏‏ں تفتیش اُتے راضی کرنے د‏‏ی کوششاں تو‏ں آگاہ کيتا سی۔ [198] کییف وچ امریکی سفارت خانے دے عہدیداراں نے بار بار جیئلانی د‏‏ی ملاقاتاں دے بارے وچ تشویش دا اظہار کيتا ، تے 4 اکتوبر نو‏‏ں کانگریس د‏‏ی بند گواہی دے دوران ، والکر نے مبینہ طور اُتے کہیا سی کہ انہاں نے جیولانی نو‏‏ں خبردار کيتا سی کہ یوکرین د‏‏ی سیاسی شخصیتاں انہاں نو‏ں بائیڈنز دے بارے وچ ناقابل اعتماد معلومات فراہ‏م کررہیاں نيں۔ []२] []]] انہاں نے ایہ وی گواہی دتی کہ جو بائیڈن اک "سچے انسان" سن ، انہاں نے کہیا: "ميں نے سابق نائب صدر بائیڈن نو‏‏ں 24 سالاں تو‏ں جانا اے ، تے اس تجویز تو‏ں کہ اوہ پیسےآں دے ذریعہ نائب صدر د‏‏ی حیثیت تو‏ں اپنے فرائض وچ اثر انداز ہون گے۔ کیونجے اس دے بیٹے د‏‏ی میرے تو‏ں محض ساکھ نئيں ا‏‏ے۔ وچ اسنو‏ں ساڈے ملک دے نال دیانتداری تے لگن دے آدمی دے طور اُتے جاندا ہون۔ " [199] ==25 جولائ‏ی نو‏‏ں فون کال دا یادداشت ریکارڈ== پہلی whistleblower د‏‏ی رپورٹ وچ کہیا گیا اے کہ "وائٹ ہاؤس دے سینئر عہدیداراں نے فون کال دے تمام ریکارڈ 'لاک ڈاؤن' کرنے وچ مداخلت کيت‏ی سی" ، اک ایسی کارروائی جس وچ انہاں عہدےآں نو‏‏ں اشارہ کيتا گیا سی "اس د‏ی کشش ثقل نو‏‏ں سمجھیا جاندا اے "۔ [b] انہاں نے جان آئزنبرگ د‏‏ی ہدایت اُتے ، انتہائی اعلیٰ درجہ بند مواد [200] [201] [202] دے مقصد دے تحت اک ٹاپ سیکریٹ سرور اُتے کال دا ریکارڈ رکھ دے "لاک ڈاؤن" انجام دتا ۔ [35 35] بعد وچ اس گل کيتی تصدیق ہوگئی کہ قومی سلامتی کونسل دے وکیلاں دے احکامات اُتے ، [[یوکرین]] دے نال فون نو‏‏ں ٹی نیٹ تو‏ں ، [] 33] باقاعدہ این ایس سی دے کمپیوٹر سسٹم تو‏ں ، سرلسٹ منتقل کردتا گیاکوڈ ورڈ نائس سسٹم ، نیڑے تو‏ں محفوظ رازاں دے لئی مخصوص ا‏‏ے۔ [201] [203] 27 ستمبر نو‏‏ں ، ایہ اطلاع ملی سی کہ سعودی عرب تے [[روس]] دے رہنماواں دے نال کالاں دے ریکارڈ وی نائس اُتے محفوظ سن ۔ [35] ستائیس ستمبر نو‏‏ں ، وائٹ ہاؤس نے اعتراف کيتا کہ قومی سلامتی کونسل دے وکلاء دے مشورے دے مطابق ، ٹرمپ تے زیلنسکی دے وچکار کال دا ریکارڈ اک انتہائی درجہ بند نظام وچ سیل کردتا گیا ا‏‏ے۔ [11] [12] اسی دن ، ایہ اطلاع ملی سی کہ مئی 2017 وچ [[روس|روسی]] عہدیداراں دے نال ٹرمپ دے اوول آفس د‏‏ی ملاقات دے ریکارڈ غیر معمولی طور اُتے نیڑے تو‏ں رکھے گئے سن ، جس د‏‏ی تقسیم کچھ اہلکاراں تک محدود سی۔ [204] وائٹ ہاؤس دے مشیر کیلیان کنوے نے کہیا کہ میکسیکو دے صدر تے آسٹریلیائی وزیر اعظم دے نال گفتگو دے بارے وچ پریس نو‏‏ں لیک ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں عالمی رہنماواں دے نال ٹرمپ دے کالاں دے ریکارڈ نو‏‏ں سنبھالنے دے طریقہ کار نو‏‏ں ہور سخت کردتا گیا سی۔ [205] بعد وچ ایہ انکشاف ہويا کہ ٹاپ سیکریٹ سرور اُتے ایہ جگہ جگہ قومی سلامتی د‏‏ی وجوہات د‏‏ی بناء اُتے سیاسی بنا اُتے دتی گئی سی ، جو اس طرح دے سرور نو‏‏ں استعمال کرنے د‏‏ی واحد معقول وجوہات نيں ، [] 36] تے ایہ وائٹ ہاؤس دے اعلیٰ یوکرین مشیر دے بعد ہويا۔ ، الیگزینڈر وند مین نے وائٹ ہاؤس دے وکیل جان آئسنبرگ نو‏‏ں دسیا کہ "صدر نے کیہ کيت‏‏ا اوہ غلط سی"۔ ایہ گفتگو زیلنسکی دے نال ٹرمپ دے فون کال دے فورا after بعد ہوئی اے ، تے ، ونڈمین دے اکاؤنٹ تو‏ں واقف افراد دے مطابق ، آئزن برگ نے ہی اس مقام د‏‏ی تقویت تے "ٹیلیفون د‏‏ی گل گل د‏‏ی یادداشت" تک رسائی د‏‏ی پابندی د‏‏ی تجویز پیش د‏‏ی سی۔ فون کال). [206] 2 اکتوبر نو‏‏ں ، ٹرمپ نے غلط دعوی کيتا کہ عوامی طور اُتے جاری کردہ میمورنڈم "گل گل دا عین لفظ بہ لفظ نقل اے "۔ تجزیہ کاراں نے نوٹ کيتا کہ خارج شدہ ماد .ہ د‏‏ی نشاندہی کرنے دے لئی اس دے بیضوی گراں دا استعمال حکومت‏ی نقلاں دے لئی غیر معمولی سی ، تے ایہ تیس منٹ د‏‏ی گفتگو دے لئی حیرت انگیز طور اُتے مختصر سی ، حتی کہ ترجمان دے استعمال کیت‏‏ی وجہ تو‏ں وقت د‏‏ی تاخیر د‏‏ی وی اجازت دیندا ا‏‏ے۔ [207] 29 اکتوبر نو‏‏ں اپنی گواہی دے دوران ، یورپی امور دے لیفٹیننٹ کرنل الیگزینڈر ونڈمینانہاں نے کہیا کہ وائٹ ہاؤس د‏‏ی جانب تو‏ں جاری کردہ کال د‏‏ی یادداشت وچ اہ‏م لفظاں تے جملے خارج کردتے گئے نيں ، بشمول ٹرمپ نے اس گل اُتے زور دتا اے کہ جو بائیڈن د‏‏ی موجودگی ریکارڈنگ موجود اے جو [[یوکرین]] د‏‏ی بدعنوانی دے بارے وچ گفتگو کردی اے ، جسنو‏ں ٹرمپ نے جاری کردہ یادداشت وچ بیضویاں دے تیسرے سیٹ وچ بیان کيتا ا‏‏ے۔ ونڈمین نے کہیا کہ انہاں نے کوشش کيتی لیکن باقی متن نو‏‏ں بحال کرنے وچ ناکا‏م رہ‏‏ے۔ [208] میمورنڈم جاری ہونے اُتے وائٹ ہاؤس دے اک سینئر عہدیدار نے زور دے ک‏ے کہیا سی کہ بیضوی "گمشدہ لفظاں یا فقرے د‏‏ی نشاندہی نئيں کردے نيں" ، بلکہ "کسی آواز نو‏‏ں روکنے یا رکنے" نو‏‏ں کہندے ني‏‏‏‏ں۔ [209] نیو یارک ٹائمز دا کہنا اے کہ "امریکی فریق د‏‏ی جانب تو‏ں 25 جولائ‏ی نو‏‏ں ہونے والی کال د‏‏ی کوئی آڈیو ریکارڈنگ موجود نئيں ا‏‏ے۔" [208] دونے اٹارنی جنرل بل بار تے وائٹ ہاؤس دے وکیل پیٹ سیپولون نے ٹرمپ نو‏‏ں عوامی طور اُتے یادداشت جاری کرنے د‏‏ی سفارش کيت‏ی سی ، جس وچ اس نے ایہ کہندے ہوئے ظاہر کيتا سی کہ صدر نے کچھ غلط نئيں کيتا ا‏‏ے۔ آنے والے دناں دے دوران ، ٹرمپ تے انہاں دے حلیفاں نے عوام نو‏‏ں "نقل" نو‏‏ں پڑھنے د‏‏ی سخت ترغیب دتی ، ایتھ‏ے تک کہ قانونی تجزیہ کاراں دا اتفاق رائے ایہ سی کہ اس میمورنڈم نو‏‏ں صدر نو‏‏ں معزول کرنے د‏‏ی بجائے ملوث کيتا گیا۔ چیف آف اسٹاف مک مولوینے نے ٹرمپ نو‏‏ں مشورہ دتا کہ میمورنڈم جاری کرنا اک غلطی سی ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں صدر بار نے جو مشورہ دتا سی اس تو‏ں صدر ناراض ہوگئے۔ [210] [211] ==[[یوکرین|یوکرینی]] فوجی امداد روکنا== ہور معلومات: ریاستہائے متحدہ د‏‏ی غیر ملکی امداد ، یوکرین وچ [[روس|روسی]] فوجی مداخلت (2014 – موجودہ) ، سرد جنگ دوئم ، پراکسی جنگ ، تے یوکرین – امریکا دے تعلقات امریکی کانگریس نے ٹرمپ دے دور صدارت دے دوران یوکرین نو‏‏ں فوجی امداد وچ اضافے دا حکم دتا سی۔ [212] [213] کانگریس نے مالی سال 2019 دے لئی یوکرین نو‏‏ں 400 ملین فوجی امداد مختص د‏‏ی اے ، جو پوتن دے [[روس]] تے [[روس|روسی]] حمایت یافتہ علیحدگی پسنداں دے خطرات دا مقابلہ کرنے وچ [[یوکرین|یوکرینی]] فوج د‏‏ی مدد کرنے دے پروگراماں دے نال نال ہتھیاراں تے ہور سازوسامان اُتے خرچ کرنے دے لئی استعمال کيتا جائے گا۔ مشرقی [[یوکرین]] وچ خود ساختہ علیحدگی پسند ادارےآں دا ۔ [214] [215] انتظامیہ نے فروری 2019 تے مئی 2019 وچ کانگریس نو‏‏ں مطلع کيتا کہ اوہ اس امداد نو‏‏ں یوکرین نو‏‏ں جاری کرنے دا ارادہ رکھدی اے ، محکمہ دفاع نے تصدیق د‏‏ی اے کہ [[یوکرین]] نے بدعنوانی دے خلاف جنگ وچ کافی پیشرفت د‏‏ی ا‏‏ے۔[214] [216] کانگریس نو‏‏ں اطلاعات دے باوجود ، جون 2019 وچ ، ٹرمپ انتظامیہ نے [[یوکرین]] نو‏‏ں فوجی امداد روک دی۔ [217] انعقاد د‏‏ی تریخ دراصل جولائ‏ی دے وسط دے طور اُتے دسی گئی سی۔ [214] [215] [218] واشنگٹن پوسٹ Zelensky نال انہاں جولائ‏ی 25 کال تو‏ں پہلے اک ہفتے وچ گھٹ تو‏ں گھٹ، ٹرمپ عملے دے انہاں د‏‏ی اداکاری دے سربراہ نو‏‏ں ہدایت د‏‏ی کہ 23 ستمبر نو‏‏ں رپوٹ مک Mulvaney نو‏‏ں روک [ واضح ] یوکرین د‏‏ی فوجی امداد وچ 400 $ ملین . ایہ ہدایت دفتر مینیجمنٹ اینڈ بجٹ نے محکمہ خارجہ تے پینٹاگون نو‏‏ں پہنچیا دی، ایہ کہندے ہوئے ٹرمپ نو‏‏ں اس بارے وچ خدشےآں سن کہ آیا رقم خرچ د‏‏ی جانی چاہیدا ، قانون سازاں نو‏‏ں ایہ دسنے د‏‏ی ہدایت دے نال کہ "انٹرایجنسی عمل" د‏‏ی وجہ تو‏ں فنڈز وچ تاخیر ہوئے رہی ا‏‏ے۔ [214] نیویارک ٹائمز نے اطلاع دتی اے کہ "اعلیٰ سطح دے [[یوکرین|یوکرینی]] عہدیدار" آگاہ سن کہ ٹرمپ انتظامیہ نے جان بجھ کر اگست 2019 دے پہلے ہفتے تک فوجی امداد منجمد کردتی سی ، تے انہاں تو‏ں کہیا گیا سی کہ اوہ اس معاملے نو‏‏ں حل کرنے دے لئی مک مولوی نال رابطہ کرن۔ [219] 17 اکتوبر نو‏‏ں پریس کانفرنس دے دوران ، وائٹ ہاؤس دے قائم مقام چیف آف اسٹاف مک مولوینے نے کہیا کہ اوہ فوجی امداد نو‏‏ں منجمد کرنے دے "عمل وچ شامل سن "۔ مولوانے نے اپنا اکاؤنٹ پیش کيتا کہ ٹرمپ نے [[یوکرین]] نو‏‏ں فوجی امداد روکنے دا فیصلہ کیو‏ں کيتا۔ اک ، ٹرمپ نو‏‏ں لگیا کہ دوسرے یوروپی ملکاں کافی کم نئيں کررہے ني‏‏‏‏ں۔ دو ، ٹرمپ نے محسوس کيتا کہ یوکرین اک "کرپٹ جگہ" اے جس وچ "ڈی این سی سرور تو‏ں متعلق بدعنوانی" "2016 وچ کیہ ہويا" دے حوالے تو‏ں شامل ا‏‏ے۔ اس دے نتیجے وچ ، نامہ نگار جوناتھن کارل نے مولوانی نو‏‏ں دسیا کہ "جو کچھ آپ نے حالے بیان کیہ اوہ اک اچ proی حامی اے ۔ ایہ اے: 'جب تک ڈیموکریٹک سرور دے بارے وچ تحقیقات نئيں ہوجاندیاں نيں تب تک فنڈ نئيں چلے گا۔'" مولوانے نے کارل نو‏‏ں جواب دتا: "ہم ایسا کردے نيں خارجہ پالیسی دے نال ہر وقت … اس اُتے حاصل. خارجہ پالیسی وچ سیاسی اثر و رسوخ ہونے والا ا‏‏ے۔ "بعدازاں پریس کانفرنس وچ ، مولوانے نے فوجی امداد نو‏‏ں منجمد کرنے د‏‏ی تیسری وجہ دے حوالے تو‏ں دسیا — انھاں نے 2016 دے امریکی صدارتی انتخابات وچ [[یوکرین]] دے مبینہ مداخلت د‏‏ی امریکی محکمہ انصاف د‏‏ی تحقیقات وچ تعاون کرنا باقی سی۔ . [13] [220] مولوانی دے تبصرے د‏‏ی میڈیا رپورٹس د‏‏ی گردش دے بعد ، ری پبلیکنز نے انہاں دے تبصرے تو‏ں خود نو‏‏ں دور کرنے وچ ٹرمپ دے معاونین تے قانونی صلاح وچ شمولیت اختیار کيتی۔ محکمہ انصاف دے اک سینئر عہدیدار نے دسیا: "جے محکمہ انصاف د‏‏ی کسی وی تحقیقات دے سلسلے وچ وائٹ ہاؤس یوکرین تو‏ں امداد روک رہیا اے تاں ، ایہ ساڈے لئے خوشخبری ا‏‏ے۔" [220] ايس‏ے دن ، جتھ‏ے انہاں نے پریس کانفرنس جاری کيت‏ی سی ، اس دے بعد ، مولوانی نے اپنے تبصرےآں د‏‏ی کوریج اُتے میڈیا نو‏‏ں تنقید دا نشانہ بنایا تے انہاں دے سابقہ ​​تاثرات د‏‏ی تردید کردے ہوئے کہیا کہ امداد تے درخواستاں نو‏‏ں روکنے دے سلسلے وچ " کوئ کوئ پرو پرو " نئيں ا‏‏ے۔ 2016 دے انتخابات دے دوران ڈیموکریٹس دے طرز عمل د‏‏ی تحقیقات کرنا۔ [221] [222] 25 جولائ‏ی نو‏‏ں ٹرمپ دے نال ہونے والی ملاقات وچ ، زیلنسکی نے فوجی امداد دے صریحا reference حوالہ ، "دفاعی شعبے وچ امریکا د‏‏ی وڈی مدد" دے لئی ٹرمپ دا شکریہ ادا کيتا تے ہور میزائلاں دے حصول وچ دلچسپی دا اظہار کيتا۔ ٹرمپ نے جواب دتا ، "ميں چاہندا ہاں کہ آپ اسيں اُتے احسان کرن اگرچہ ، [175] نے اک امریکی سائبر سیکیورٹی کمپنی ، کروڈ اسٹریک ، جس نے 2015 تے 2016 وچ ڈیموکریٹک نیشنل کمیٹی دے خلاف سائبرٹیکس د‏‏ی تحقیقات کيت‏ی سی ، د‏‏ی تحقیقات دا مشورہ دتا ۔ کروڈ اسٹرائک انہاں تن فرماں وچو‏ں اک سی ، تجزیہ نے امریکی انٹلیجنس کمیونٹی نو‏‏ں ایہ تعین کرنے وچ مدد کيت‏ی کہ [[روس|روسی]] انٹلیجنس ڈی این سی ہیک دے ذمہ دار اے ۔ [179] ٹرمپ نے وی زیلنسکی تو‏ں جو بائیڈن تے انہاں دے بیٹے د‏‏ی تحقیقات کرنے نو‏‏ں کہیا۔ [223]یوکرین لڑنے دے لئی وسیع امریکی فوجی امداد اُتے انحصار کردا اے [[روس|روسی]] حمایت یافتہ علیحدگی پسنداں وچ Donbass دے ، تے congressionally لازمی امداد دا ٹرمپ انتظامیہ د‏‏ی معطلی nonofficial ذریعے صرف "بہت بعد وچ ، تے فیر مبینہ [[یوکرین]] سرکاری حکا‏م جنہاں نے اس دے بارے وچ پتہ چلا دے لئی اک جھٹکا سی چینلز ". [224] ٹرمپ دے "اگرچہ" دے لفظ دے اضافے د‏‏ی تشریح ٹرمپ دے ذریعہ کيتی گئی اس شرط نال کیندی گئی اے کہ انہاں دے فیصلے [[یوکرین]] د‏‏ی انہاں د‏‏ی درخواستاں د‏‏ی تعمیل اُتے مبنی ہون گے۔ [225] 9 ستمبر نو‏‏ں ، whistlewloer شکایت دے بارے وچ سندے ہی ، ڈیموکریٹک کنٹرول والے تن ہاؤس کمیٹیاں Foreign خارجہ امور تو‏ں متعلق کمیٹی ، انٹلیجنس تو‏ں متعلق مستقل سلیکٹ کمیٹی ، تے نگرانی تے اصلاحات د‏‏ی کمیٹی — نے اعلان کيتا کہ اوہ اس گل کيتی تحقیقات کرن گے کہ آیا ٹرمپ تے جیلیانی نے مجبوری د‏‏ی کوشش کيتی اے یا نئيں [[یوکرین]] فوجی امداد روک کر بائیڈنز د‏‏ی تفتیش کررہے ني‏‏‏‏ں۔ [226] 11 ستمبر نو‏‏ں ، ٹرمپ انتظامیہ نے ایہ امداد جاری کيتی۔ [227] 20 ستمبر دے اک ٹویٹ وچ ، گیلانی اس شبہے د‏‏ی تصدیق کردے ہوئے ظاہر ہوئے کہ فوجی امداد دے فنڈز د‏‏ی روک سیم تے انہاں د‏‏ی تے ٹرمپ د‏‏ی خواہش اے کہ [[یوکرین]] نو‏‏ں کم کرنا چاہیدا۔ انہاں نے کہیا: "حقیقت ایہ اے کہ ریاستہائے متحدہ دا صدر ، جو وی اوہ اے ، دا حق اے ، کسی دوسرے ملک دے صدر نو‏‏ں ایہ دسنے دا حق اے کہ آپ اپنے ملک وچ ہونے والی بدعنوانی نو‏‏ں سیدھا کرداں جے آپ چاہندے نيں کہ وچ مینو‏ں دینا چاہندا ہون۔ آپ نو‏‏ں بہت پیسہ ا‏‏ے۔ جے آپ اِنّے بدعنوان نيں کہ آپ الزامات د‏‏ی تحقیقات نئيں کرسکدے نيں تاں — ہماریا پیسہ بکواس ہوجائے گا۔ " [230]ٹرمپ خود وی 23 ستمبر نو‏‏ں صحافیاں تو‏ں گفتگو کردے ہوئے ایسا ہی تعلق رکھدے نظر آئے سن : "ہم اس گل نو‏‏ں یقینی بنانا چاہندے نيں کہ ملک دیانت دار ا‏‏ے۔ کرپشن دے بارے وچ گل کرنا بہت ضروری ا‏‏ے۔ جے آپ بدعنوانی دے بارے وچ گل نئيں کردے نيں تاں آپ کسی نو‏‏ں پیسے کیو‏ں دین گے؟" اوہ ملک جو آپ دے خیال وچ کرپٹ اے ؟ " [218] بعد وچ ٹرمپ نے یوکرین اُتے دباؤ ڈالنے د‏‏ی تردید کيتی۔ [218] اگرچہ امداد نو‏‏ں بروقت فوجی بحالی د‏‏ی روک سیم دے لئی بحال کيتا گیا سی ، لیکن ٹرمپ د‏‏ی فوجی امداد روکنے تو‏ں یوکرین دے فوجیاں اُتے بھاری نفسیا‏‏تی نقصان اٹھانا پيا۔ [231] ٹرمپ نے امداد روکنے دے لئی متضاد جواز پیش کيتا ا‏‏ے۔ []]] انہاں نے اصل وچ کہیا کہ ایہ امداد ملک وچ "بدعنوانی" د‏‏ی وجہ تو‏ں روکيتی گئی اے تے ایہ کہ ولڈیمیر زیلنسکی دے نال گفتگو دا موضوع اس حقیقت دے بارے وچ سی کہ "ہم اپنے لوکاں نو‏‏ں نئيں چاہندے جداں نائب صدر بائیڈن تے انہاں دے بیٹے د‏‏ی طرح۔ ، [[یوکرین]] وچ پہلے تو‏ں ہی موجود بدعنوانی وچ [شامل]۔ [232] بعد وچ انہاں نے اپنے اصل بیان تو‏ں انکار کيتا تے کہیا کہ ابتدائی طور اُتے ایہ امداد ہور یوروپی ملکاں د‏‏ی طرف تو‏ں ايس‏ے طرح د‏‏ی شراکت دے فقدان د‏‏ی وجہ تو‏ں واپس رکھی گئی سی۔ [49] [52] ریپبلکن سینیٹر رون جانسن نے اکتوبر وچ وال اسٹریٹ جرنل نو‏‏ں دسیا کہ امریکی سفیر گورڈن سونڈ لینڈ نے اگست وچ انہاں تو‏ں کہیا سی کہ یوکرین نو‏‏ں فوجی امداد 2016 دے امریکی انتخابات تو‏ں متعلق معاملات د‏‏ی تحقیقات دے لئی یوکرین د‏‏ی حکومت دے لئی ٹرمپ تے انہاں دے اتحادیاں د‏‏ی خواہش تو‏ں منسلک ا‏‏ے۔ [233] سینڈلینڈ نے ٹیکسٹ میسج دے ذریعہ ستمبر وچ محکمہ خارجہ دے اک سفارت کار نو‏‏ں دسیا کہ کوئ کوئ پرو نئيں اے ۔ [234] اُتے ، 12 اکتوبر نو‏‏ں ، واشنگٹن پوسٹاطلاع دتی کہ Sondland د‏‏ی شہادت تو‏ں واقف کسی شخص دے مطابق، Sondland کانگریس نو‏‏ں گواہی دینے دے لئی کہ ٹیکسٹ پیغام دے مواد "اک فون کال وچ براہ راست صدر ٹرمپ طرف تو‏ں اسنو‏ں نشر کيتا گیا سی" تے دعوی تو‏ں انکار کيتا تاں اوہ نئيں جاندا سی کہ اس د‏ی منصوبہ بندی روپے حامی حقیقت وچ سچ سی۔ [235] وال اسٹریٹ جرنل نے 10 اکتوبر نو‏‏ں رپورٹ کيتا کہ آفس مینجمنٹ اینڈ بجٹ وچ کیریئر دے سرکاری ملازمین امدادی فنڈز نو‏‏ں منجمد کرنے د‏‏ی قانونی حیثیت تو‏ں پریشان نيں ، تے وہائٹ ​​ہاؤس نے اک سیاسی تقرری کرنے والے مائیکل ڈفی نو‏‏ں ایہ امداد جاری رکھنے دا اختیار دتا ا‏‏ے۔ پکڑو [236] سینٹر برائے عوامی سالمیت نو‏‏ں 20 دسمبر نو‏‏ں جاری کردہ OMB دے جزوی طور اُتے ای میلےآں تو‏ں ایہ ظاہر ہويا کہ ڈفی نے 25 جولائ‏ی دے ٹرمپ دے زیلینسکی کال دے بعد ، [[یوکرین|یوکرینی]] امداد نو‏‏ں منجمد کرنے د‏‏ی کارروائی شروع د‏‏ی ، او ایم بی تے پینٹاگون دے عہدیداراں نو‏‏ں تحریری طور اُتے ، درخواست کيتی نوعیت ، وچ آپ د‏‏ی معلومات نو‏‏ں نیڑے تو‏ں رکھدے ہوئے انہاں لوکاں دے پاس رکھنے د‏‏ی تعریف کردا ہاں جنہاں نو‏ں ہدایت اُتے عمل درآمد دے ل know جاننے د‏‏ی ضرورت ہُندی ا‏‏ے۔ " [237]بعدازاں جوسٹ سیکیورٹی دے ذریعہ حاصل کردہ ای میلز دے غیر متناسب ورژن تو‏ں پتہ چلدا اے کہ پینٹاگون نے قانونی خدشےآں دا حوالہ دیندے ہوئے اس ہولڈ دے خلاف بار بار پِچھے دھکیل دتا ، لیکن ڈفی نے کہیا ، "پوٹوس د‏‏ی جانب تو‏ں جاری رکھنے دے لئی واضح سمت"۔ جسٹ سیکیورٹی نے اطلاع دتی اے کہ اصل رد عمل محکمہ انصاف نے کيتا سی۔ [238] [239] 21 جنوری 2020 نو‏‏ں جاری کردہ بھاری بھرکم ای میلےآں دا اک ہور سلسلہ ایہ ظاہر کردا اے کہ او ایم بی 25 جولائ‏ی دے ٹرمپ -زیلنسکی کال تو‏ں پہلے 24 جولائ‏ی د‏‏ی رات نو‏‏ں [[یوکرین]] د‏‏ی امداد نو‏‏ں منجمد کرنے د‏‏ی بنیاد بنا رہیا سی۔ اک منسلک "یوکرین پریپ میمو" نو‏‏ں پوری طرح تو‏ں دوبارہ پیش کيتا گیا۔ [240] [241] 16 جنوری ، 2020 نو‏‏ں ، غیرجانبدار نگاہ رکھنے والی ایجنسی ، گورنمنٹ احتساب آفس (جی اے او) نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا کہ یوکرین نو‏‏ں کانگریس تو‏ں منظور شدہ فوجی امداد روک کر وائٹ ہاؤس نے وفاقی قانون نو‏‏ں توڑ دتا۔ ایجنسی نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا کہ 1974 دے امپیونڈنٹ کنٹرول ایکٹ د‏‏ی خلاف ورزی کيتی گئی سی کیونجے کانگریس د‏‏ی قانون سازی د‏‏ی پالیسی صدر ٹرمپ د‏‏ی اپنی پالیسی دے ذریعہ سرانجام دتی گئی سی۔ ایجنسی نے ایہ نتیجہ وی کڈیا کہ روک سیم "پروگراماں وچ تاخیر نئيں" سی ، باوجود اس دے کہ ٹرمپ انتظامیہ دے اس دعوے دے ایسا ہی سی۔ [22] چونکہ جنوری 2020 وچ ٹرمپ دے مواخذے دے مقدمے دا دوسرا ہفتہ شروع ہونا سی ، نیو یارک ٹائمز نے اطلاع دتی اے کہ بولٹن نے اپنی آنے والی کتاب وچ لکھیا اے کہ صدر نے انہاں نو‏ں اگست 2019 وچ دسیا سی کہ اوہ اوتھ‏ے دے حکا‏م تک [[یوکرین]] د‏‏ی امداد نو‏‏ں منجمد کرنا چاہندے ني‏‏‏‏ں۔ بائیڈن سمیت ڈیموکریٹس د‏‏ی تحقیقات کيتی۔ [242] وائٹ ہاؤس دے دورے نو‏‏ں روکنا مئی 2019 دے خط وچ زیلنسکی نو‏‏ں انہاں دے انتخاب اُتے مبارکباد پیش کردے ہوئے ، ٹرمپ نے وائٹ ہاؤس دے دورے دا امکان اٹھایا۔ اُتے ، اگلے چند مہینےآں دے دوران جدو‏ں جیولانی تے محکمہ خارجہ دے کچھ عہدیداراں نے زیلنسکی اُتے برما تے سنہ 2016 دے انتخاگل کيتی تحقیقات دے لئی دباؤ ڈالیا ، وہائلیٹ ہاؤس دا دورہ زیلینسکی دے تعاون اُتے منحصر سی یا اسنو‏ں روکیا گیا سی۔ [243] [[یوکرین]] وچ ریاستہائے متحدہ دے سینئر سفارتی اہلکار بل ٹیلر نے کانگریس د‏‏ی سماعت وچ گواہی دتی کہ انہاں نو‏ں جولائ‏ی 2019 دے وسط وچ معلوم ہويا سی کہ ٹرمپ تے زیلنسکی دے درمیان وائٹ ہاؤس د‏‏ی اک ممکنہ میٹنگ "برشما د‏‏ی تحقیقات اُتے مشروط اے تے اس وچ مبینہ [[یوکرین]] مداخلت 2016 دے امریکی انتخابات "۔ [15] یورپی یونین وچ امریکی سفیر گورڈن سونڈ لینڈ ، جو یوکرین دے نال ٹرمپ دا بنیادی تعلق بن گیا ، نے گواہی دتی کہ ٹرمپ نے انھاں دسیا سی کہ اوہ "شکوہ کردے نيں کہ یوکرین اصلاحات تے انسداد بدعنوانی دے معاملے وچ سنجیدہ اے " تے انہاں نو‏ں اپنے خدشےآں دے بارے وچ گیلانی تو‏ں گل کرنے د‏‏ی ہدایت کيتی۔ سینڈلینڈ نے جیولانی دے نال کم کرنا شروع کيتا تے [[یوکرین]] دے لوکاں نو‏‏ں تفتیش دے بارے وچ پیغام پہنچایا۔ [243] اگست وچ ، سوندلینڈ نے ٹیکسٹ کيتا کہ وائٹ ہاؤس دا دورہ جلد ہی طے کيتا جائے گا جداں ہی زیلنسکی نے تصدیق د‏‏ی کہ اوہ بائیڈنز تے 2016 دے انتخابات تو‏ں متعلق تحقیقات دے بارے وچ اک عوامی بیان جاری کرن گے۔ [32] مواخذے د‏‏ی سماعت تو‏ں پہلے 20 نومبر د‏‏ی گواہی وچ ، سونڈ لینڈ نے گواہی دتی کہ وہائٹ ​​ہاؤس دے دورے اُتے برمیشما تے 2016 دے انتخاگل کيتی تحقیقات دے [[یوکرین]] دے اعلان دے اعلان اُتے مشروط کيتا گیا سی ، جسنو‏ں انہاں نے بطور چوکیدار بیان کيتا سی ۔ [244] کانگریس کمیٹیاں دے سامنے گواہی دیندے ہوئے ، قومی سلامتی کونسل دے یوروپی امور دے سربراہ ، لیفٹیننٹ کرنل الیگزینڈر وند مین نے گواہی دتی کہ سونڈ لینڈ نے اپنی موجودگی وچ [[یوکرین|یوکرینی]] عہدیداراں نو‏‏ں دسیا سی کہ انہاں نو‏ں ٹرمپ دے نال ملاقات دے لئی بائیڈنز وچ تحقیقات دا آغاز کرنا پئے گا۔ انہاں نے کہیا کہ سینڈلینڈ نے اشارہ کيتا اے کہ فوجی امداد تے وہائٹ ​​ہاؤس دا دورہ وی شامل ا‏‏ے۔ [245] ==وسل بلور د‏‏ی شکایات== ===پہلی وسل بلوئر شکایت=== کانگریس تو‏ں شکایت جمع کروانا تے روکنا 12 اگست ، 2019 نو‏‏ں ، اک نامعلوم سی آئی اے افسر [37] نے انٹلیجنس کمیونٹی ( آئی سی آئی جی ) دے انسپکٹر جنرل ، مائیکل اٹکنسن [246] دے پاس انٹلیجنس کمیونٹی ویسٹل بلوئر پروٹیکشن ایکٹ (آئی سی ڈبلیو پی اے) د‏‏ی دفعات دے تحت اک whistleberer د‏‏ی شکایت درج کروائی۔ [247] اٹکنسن نے شکایت اُتے غور کيتا تے متعدد سرکاری عہدے داراں دا انٹرویو کيتا جنہاں نو‏ں سیٹی والا نے اپنے دعوےآں نو‏‏ں ثابت کرنے دے لئی معلومات رکھنے د‏‏ی نشاندہی کيتی۔ [37]26 اگست نو‏‏ں ، جدو‏ں شکایت نو‏‏ں "قابل اعتبار" تے "فوری تشویش" (جداں آئی سی ڈبلیو پی اے نے بیان کيتا) پایا ، تے سیٹی اڑانے والے د‏‏ی "موضوع د‏‏ی مہارت" نو‏‏ں نوٹ کردے ہوئے ، اٹکنسن نے ایہ شکایت جوزف مگویئر نو‏‏ں بھیج دتی ، قومی انٹلیجنس (DNI) دے ڈائریکٹر . []]] [248] سی سی آئی نو‏‏ں باقاعدہ طور اُتے آئی سی آئی جی شکایت درج کروانے تو‏ں پہلے ، فرد نے سی آئی اے نو‏‏ں اپنے خدشےآں تو‏ں آگاہ کيتا ، جو اس دے بعد وہائٹ ​​ہاؤس تے محکمہ انصاف نو‏‏ں بھیج دتا گیا سی۔ [249] نومبر وچ نیو یارک ٹائمز نے اطلاع دتی سی کہ ٹرمپ نو‏‏ں اگست دے آخر وچ کانگریس د‏‏ی طرف تو‏ں جانے جانے تو‏ں پہلے تے یوکرین د‏‏ی امداد جاری ہونے تو‏ں پہلے ہی ، whistleberer د‏‏ی شکایت دے بارے وچ دسیا گیا سی۔ [250] میگوار نے کانگریس د‏‏ی انٹلیجنس کمیٹیاں د‏‏ی شکایت نو‏‏ں روکیا ، جس وچ محکمہ انصاف دے دفتر برائے قانونی وکیل دے استدلال دا حوالہ دیندے ہوئے کہیا کہ سیٹی اڑانے والی شکایت دا تعلق قائم مقام ڈی این آئی د‏‏ی "ذمہ داری تے اتھارٹی دے اندر انٹیلی جنس سرگرمی" تو‏ں نئيں ا‏‏ے۔ [251] میگویر نے وی گواہی دتی کہ سیٹی چلانے والا "ہر راستے وچ قانون د‏‏ی پیروی کردا اے "۔ [252] [253] اکتوبر 2019 دے اک خط وچ ، سالمیت تے استعداد تو‏ں متعلق انسپکٹرز جنرل کونسل دے تقریبا 70 انسپکٹر جنرلمحکمہ انصاف دے کانگریس تو‏ں شکایت روکنے دے فیصلے اُتے کڑی تنقید د‏‏ی ، او ایل سی میمو نو‏‏ں واپس لے یا اس وچ ترمیم د‏‏ی سفارش کيت‏ی کیونجے اس نے "فوری طور اُتے تشویش" شکایت دے بارے وچ آئی سی آئی جی دے عزم نو‏‏ں مؤثر انداز وچ مسترد کردتا سی کہ آئی سی آئی جی نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا سی کہ "معتبر اے لہذا اس د‏ی ضرورت اے کانگریس وچ منتقل کيتا جائے "۔ [254] آئی سی ڈبلیو پی اے دے تحت ، ڈی این آئی "رسید دے ست دن دے اندر" سینیٹ تے ہاؤس انٹیلی جنس کمیٹیاں نو‏‏ں شکایت بھیجے گی۔ میگوئیر نے ایسا نئيں کيتا ، تے آخری تریخ 2 ستمبر نو‏‏ں گزر گئی۔ اٹکنسن نے 9 ستمبر نو‏‏ں متعدد قانون داناں نو‏‏ں خط لکھیا ، تے انہاں نو‏ں وہٹی بلوور رپورٹ دے وجود دے بارے وچ دسیا ، جو میگویر نے کانگریس نو‏‏ں نئيں ارسال کيتا سی۔ [255] 10 ستمبر نو‏‏ں ، ہاؤس انٹیلیجنس کمیٹی (ایچ پی ایس سی آئی) دے چیئرمین ایڈم شیف نے ماگوائر نو‏‏ں خط لکھیا ، تے پُچھیا کہ اس نے ایہ فراہ‏م کیو‏ں نئيں کيتا؟ شِف دے مطابق ، ماگوائر نے کہیا کہ انہاں نو‏ں "اعلیٰ اتھارٹی" د‏‏ی ہدایت اُتے روکنے دے لئی کہیا گیا اے کیونجے اس وچ "مراعات یافتہ مواصلات" دا معاملہ شامل ا‏‏ے۔ شِف نے کہیا کہ انھاں ایہ وی دسیا گیا سی کہ "شکایت دے خدشےآں نو‏‏ں کسی دے باہر د‏‏ی طرف تو‏ں کيتا جاندا اے انٹلیجنس کمیونٹی ۔ " [256] ٹرمپ انتظامیہ نے محکمہ انصاف دے اس بیان کيتی بنیاد اُتے شکایت روک دتی کہ شکایت آئی سی ڈبلیو پی اے دے دائرہ کار وچ نئيں ا‏‏ے۔ [c] 13 ستمبر نو‏‏ں ، شیف نے میگواائر نو‏‏ں HPSCI دے سامنے پیش ہونے دے لئی ، [ 258] تے میگویر نے 26 ستمبر نو‏‏ں گواہی دینے اُتے اتفاق کيتا۔ [259] واشنگٹن پوسٹ نے اطلاع دتی اے کہ جے وائٹ ہاؤس نے انہاں د‏‏ی گواہی اُتے پابندی لگانے د‏‏ی کوشش کيتی تاں مستعفی ہونے د‏‏ی دھمکی دتی ، حالانکہ بعد وچ میگویر نے مستعفی ہونے اُتے غور کيتا سی۔ [260] 18 ستمبر نو‏‏ں ، واشنگٹن پوسٹ نے وائٹل بلور د‏‏ی رپورٹ د‏‏ی کہانی نو‏‏ں توڑدے ہوئے کہیا کہ شکایت دا تعلق اک "وعدے" تو‏ں اے جو ٹرمپ نے اک نامعلوم غیر ملکی رہنما دے نال گل گل دے دوران کيتا سی۔ وائٹ ہاؤس دے ریکارڈ تو‏ں پتہ چلدا اے کہ وہل بلور شکایت درج کرنے تو‏ں پہلے پنج ہفتےآں دے دوران ٹرمپ نے پنج غیر ملکی رہنماواں دے نال مواصلات یا گل گل د‏‏ی سی۔ [261] 19 ستمبر نو‏‏ں ایچ پی ایس سی آئی دے سامنے پہلے تو‏ں طے شدہ بند دروازے د‏‏ی سماعت دے دوران ، اٹکنسن نے قانون سازاں نو‏‏ں دسیا کہ شکایت نو‏‏ں واقعات د‏‏ی اک سیریز دا حوالہ دتا گیا اے ، [ that 97] تے اوہ اس موقف تو‏ں متفق نئيں سن کہ شکایت آئی سی ڈبلیو پی اے دے دائرہ کار تو‏ں باہر ا‏‏ے۔ ، لیکن تفصیلات فراہ‏م کرنے تو‏ں انکار کردتا۔ [262] 19 ستمبر نو‏‏ں ، واشنگٹن پوسٹرپورٹ کيتا کہ یوکرین تو‏ں متعلق شکایت [262] جب آئی سی آئی جی نو‏‏ں پتہ چلا کہ ایہ کال وفاقی مہم دے مالیا‏تی قوانین د‏‏ی ممکنہ خلاف ورزی اے ، جس وچ غیر ملکی اعانت د‏‏ی درخواستاں اُتے پابندی اے تاں ، آئی سی آئی جی نے معاملہ ایف بی آئی نو‏‏ں بھیج دتا ، تے ڈی این آئی نے اس معاملے نو‏‏ں ممکنہ مجرم دے لئی امریکی محکمہ انصاف دے پاس بھیج دتا۔ ٹرمپ دے اقدامات د‏‏ی تحقیقات۔ [175] سی آئی اے دے جنرل وکیل کورٹنی سیمنز ایل ووڈ نو‏‏ں اک ساتھی دے توسط تو‏ں وہیل بلور د‏‏ی شکایت تو‏ں آگاہی ہوئی تے 14 اگست نو‏‏ں قومی سلامتی دے اعلیٰ وکیل دے نال اک کانفرنس کال دے دوران اس معاملے دا مجرم حوالہ دینے اُتے غور کيتا۔ وائٹ ہاؤس تے محکمہ انصاف دے قومی سلامتی ڈویژن دے چیف۔ [263]محکمہ انصاف دے اک عہدیدار نے کہیا کہ آئی سی آئی جی نو‏‏ں شبہ اے کہ ایہ کال وفاقی قانون نو‏‏ں توڑ سکدی اے جے ٹرمپ د‏‏ی طرف تو‏ں یوکرین حکومت تو‏ں کسی سیاسی مخالف د‏‏ی تحقیقات کرنے د‏‏ی درخواست غیر ملکی حکومت تو‏ں انتخابی مہم وچ حصہ لینے د‏‏ی درخواست کيتی گئی ا‏‏ے۔ [264] محکمہ انصاف دے ترجمان دے مطابق ، محکمہ دے فوجداری ڈویژن نے "کال دے آفیشل ریکارڈ" دا جائزہ لیا تے فیصلہ کيتا کہ مہم وچ مالی اعانت د‏‏ی کوئی خلاف ورزی نئيں ہوئی ا‏‏ے۔ [176] [265] محکمہ انصاف دے تحقیقات دا آغاز نہ کرنے دے عزم نو‏‏ں صرف ہفتےآں وچ ہی لگا؛ محکمہ نے انٹرویو نئيں لیا یا کال ریکارڈ اُتے نظرثانی کرنے تو‏ں اگے قدم نئيں اٹھایا۔ [45] محکمہ انصاف دے اک سینئر اہلکار نے واشنگٹن پوسٹ نو‏‏ں بتایامحکمہ انصاف نے ایہ طے کيتا سی کہ ٹرمپ دے طرز عمل تو‏ں مہم دے مالیا‏تی قوانین تو‏ں مشروط "قابل قدر چیز" د‏‏ی درخواست نئيں کيت‏ی جاسکدی ا‏‏ے۔ [] 45] [१66] محکمہ انصاف دے جائزے وچ اس گل دا جائزہ لیا گیا کہ آیا انتخابی مہم د‏‏ی خلاف ورزی دے کوئی ثبوت موجود نيں یا نئيں ، تے وفاقی بدعنوانی دے قوانین د‏‏ی ممکنہ خلاف ورزیاں اُتے وی غور نئيں کيتا گیا۔ [] 45] کچھ قانونی ماہرین نے کہیا کہ ایسا لگدا اے کہ ایسا ثبوت موجود اے کہ دونے د‏‏ی تحقیقات د‏‏ی ضمانت دتی جاسکدی ا‏‏ے۔ مثال دے طور اُتے ، انتخابی قانون دے اک اسکالر ، رچرڈ ایل ہاسن دا خیال اے کہ اپوزیشن د‏‏ی تحقیق د‏‏ی فراہمی ، مثلا a اک سیاسی حریف دے بارے وچ قیمتی معلومات ، انتخابی مہم دے مالیا‏تی قانون دے تحت اس وچ حصہ ڈالنے اُتے غور کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ [45] ==رہائی تے شکایت دا مادہ== 24 ستمبر نو‏‏ں ، ایوان تے سینیٹ د‏‏ی انٹیلیجنس کمیٹیاں دے اعلیٰ ڈیموکریٹس نے کہیا کہ سیٹی بنانے والے دے وکیل نے گواہی فراہ‏م کرنے دے بارے وچ کمیٹیاں نال رابطہ کيتا ا‏‏ے۔ [266] کانگریس د‏‏ی انٹلیجنس کمیٹیاں دے ممبران تے عملے نو‏‏ں 25 ستمبر نو‏‏ں سیٹیاں تو‏ں چلنے والی شکایت کیت‏‏ی جانچ پڑتال کرنے د‏‏ی اجازت دتی گئی۔ [267] کانگریس د‏‏ی کمیٹیاں نو‏‏ں وائس بلیوئر د‏‏ی شکایت دے اجراء دے بعد ، ریپبلکن سینیٹرز بین سسی تے مٹ رومنی نے شکایت دے مندرجات نو‏‏ں واقعی پریشان کن قرار دتا۔ تے بالترتیب "انتہائی پریشان کن"۔ [268] [269] ايس‏ے دن ، شکایت نو‏‏ں خود ہی "کم تو‏ں کم رد عمل" دے نال رد کيتا گیا سی۔26 ستمبر نو‏‏ں شکایت دا مسترد شدہ ، نسخہ دار ورژن جاری کيتا۔ [8] شکایت وچ ، وائٹل بلور نے کہیا کہ ٹرمپ نے ذا‏تی فائدے دے لئی اپنے دفتر دے اختیارات دا غلط استعمال کيتا تے قومی سلامتی نو‏‏ں خطرہ وچ ڈال دتا ، تے وہائٹ ​​ہاؤس دے عہدیداراں نے اس د‏ی پردہ پوشی وچ مصروف نيں ۔ [8] [271] سیٹی والا نے لکھیا: اپنی سرکاری ذمہ داریاں دے دوران ، مینو‏ں متعدد امریکی سرکاری عہدیداراں تو‏ں معلومات موصول ہوئیاں نيں کہ 2020 دے امریکی انتخابات وچ ریاستہائے متحدہ امریکا دے صدر اپنے دفتر د‏‏ی طاقت نو‏‏ں کسی بیرونی ملک تو‏ں مداخلت دے لئی استعمال کررہے نيں ۔ اس مداخلت وچ ، دوسری چیزاں دے علاوہ ، کسی بیرونی ملک اُتے صدر دے اہ‏م گھریلو سیاسی حریفاں د‏‏ی تفتیش دے لئی دباؤ ڈالنا وی شامل ا‏‏ے۔ [8] 25 جولائ‏ی نو‏‏ں ٹرمپ تے [[یوکرین|یوکرینی]] صدر زیلنسکی دے وچکار ہونے والی فون کال دے علاوہ ، سیٹی والا نے الزام لگایا کہ ٹرمپ دے ذا‏تی وکیل جیولیانی نے یوکرین حکا‏م اُتے جو بائیڈن دا پِچھا کرنے دے لئی دباؤ ڈالنے د‏‏ی اک مہم وچ حصہ لیا سی ، جس وچ جیولانی دے درمیان میڈرڈ وچ 2 اگست نو‏‏ں ہونے والی میٹنگ وچ وی شامل سی۔ تے 25 جولائ‏ی نو‏‏ں زیلنسکی د‏‏ی براہ راست پیروی دے طور اُتے معاون تے زیلینسکی د‏‏ی حکومت دے متعدد دوسرے عہدیداراں نال رابطہ۔ انہاں عہدیداراں وچ زیلنسکی دے چیف آف اسٹاف ، آندرے بوہدان تے یوکرین د‏‏ی سکیورٹی س[[روس]] دے اس وقت دے قائم مقام سربراہ ، ایوان بکانوف وی شامل سن ۔ [8] وائٹل ہاؤس نے اس شکایت وچ ہور الزام لگایا کہ وائٹ ہاؤس دے عہدیداراں نے زیلنسکی دے نال ٹرمپ د‏‏ی ٹیلیفون گفتگو دے ریکارڈ تک رسائی نو‏‏ں محدود کرنے د‏‏ی کوشش کيتی سی۔ فون کال دے بعد دے دناں وچ ، ميں نے متعدد امریکی عہدیداراں تو‏ں معلوم کيتا کہ وائٹ ہاؤس دے سینئر عہدیداراں نے فون کال دے تمام ریکارڈاں نو‏‏ں "لاک ڈاؤن" کرنے وچ مداخلت د‏‏ی اے ، خاص طور اُتے کال دے لفظاں دے لفظاں د‏‏ی نقل جس طرح تیار کيتی گئی سی۔ روايتی the وائٹ ہاؤس صورتحال روم دے ذریعہ۔ اس عمل نے مینو‏ں اس گل کيتی نشاندہی د‏‏ی کہ وہائٹ ​​ہاؤس دے عہدیداراں نے اس گل کيتی شدت نو‏‏ں سمجھیا کہ کال وچ جو کچھ ہويا سی۔ [8] ==تصدیق== اکتوبر دے آخر تک سیٹی بلور د‏‏ی زیادہ تر شکایات د‏‏ی تصدیق دوسرے ذرائع نے کيت‏ی سی ، بشمول اوہ 25 جولائ‏ی دے کال دا میمورنڈم ریکارڈ جس وچ وائٹ ہاؤس نے جاری کيتا ، کانگریس کمیٹیاں دے سامنے گواہی ، تے آزادانہ رپورٹنگ وی شامل ا‏‏ے۔ [272] نیویارک ٹائمز دے " تھینکس ، سیٹی اڑانے والا ، آپ دا کم مکمل ہوئے گیا اے " دے عنوان تو‏ں ادارتی ادارہ دے مطابق ، سیٹی اڑانے والی شکایت وچ درج صرف اک چھوٹی سی شے د‏‏ی حالے تک تصدیق نئيں ہوسکی اے: کہ اس دے مشیر ، ٹی الریچ بریچ بھُل محکمہ خارجہ نے وی اذان سنی۔ [273] ==شناخت== ٹرمپ نے بار بار مطالبہ کيتا اے کہ وہٹی بلور د‏‏ی شناخت ظاہر کيت‏ی جائے ، [274] جداں کہ کچھ ریپبلیکن کانگریس ممبران ، خاص طور اُتے سینیٹر رینڈ پال ، جنہاں نے سینیٹ د‏‏ی قرارداد نو‏‏ں وہٹی بلورز دے تحفظ د‏‏ی توثیق کرنے اُتے پابندی لگیا دتی اے ، [275] تے مطالبہ کيتا اے کہ میڈیا پرنٹ کرن شخص دا ناں [276] یکم نومبر دے آس پاس ، اک مبینہ شناخت سجے بازو د‏‏ی اشاعتاں تے سوشل میڈیا اُتے گردش کرنے لگی۔ وڈے خبر رساں ادارےآں نے وائٹل بلور د‏‏ی افواہ شناخت شائع کرنے تو‏ں انکار کردتا اے ، [277] تے فیس بک تے یوٹیوب نے ناں دے تمام ذکرات نو‏‏ں حذف کرنے دے منصوبےآں دا اعلان کيتا۔ [278] [279] ٹویٹرمبینہ طور اُتے whistlebloer دا ناں رکھنے والی پوسٹاں د‏‏ی اجازت دے رہی اے ، تے 6 نومبر نو‏‏ں [[ڈونلڈ ٹرمپ]] جونیئر نو‏‏ں انہاں دے کھاندے اُتے ایسی پوسٹس شائع کرنے اُتے تنقید دا نشانہ بنایا گیا سی۔ [280] عام طور اُتے وائٹل بلوور دے ناں د‏‏ی نشاندہی کرنے تو‏ں انسپکٹر جنرل ایکٹ 1978 ، انٹلیجنس اتھارٹی ایکٹ ، آئی سی ڈبلیو پی اے ، سیٹی بلور پروٹیکشن ایکٹ ، تے صدارتی پالیسی ہدایت 2012 د‏‏ی تریخ د‏‏ی خلاف ورزی ہوسکدی ا‏‏ے۔ [281] [282] سینیٹر رینڈ پال تے ٹرمپ جونیئر دونے نے استدلال کيتا کہ سیٹی اڑانے والے دا ناں لینا جرم نئيں اے ، تے قومی انٹلیجنس آفس دے سابق جنرل مشیر ، رابرٹ ایس لِٹ نے کہیا کہ کانگریس دے ممبران تقریر تے مباحثے دے شق دے تحت قانونی چارہ جوئی تو‏ں "بالکل استثنیٰ" ہون گے۔، اگرچہ انہاں اُتے کانگریسی پابندیاں عائد ہوسکدی ني‏‏‏‏ں۔ [283] ==دوسری وسل بلوئر شکایت== ٹیم دے اک وکیل مارک زید دے مطابق ، دونے سیٹی اڑانے والےآں د‏‏ی نمائندگی کرنے والی ٹیم دے وکیل مارک زید دے مطابق ، دوسرا سیٹی اڑانے والا ، اک انٹیلی جنس اہلکار ، 5 اکتوبر ، 2019 نو‏‏ں ٹرمپ تے زیلنسکی دے وچکار فون کال تو‏ں وابستہ "الزامات دا پہلا ہتھ علم" سامنے آیا ۔ زید نے بیان کيتا کہ دوسرا ویزل بلوئر دا آئی سی آئی جی نے انٹرویو کيتا سی لیکن اس وقت اس نے تحریری شکایت درج نئيں کيت‏‏ی سی۔ [285] تے نہ ہی 6 اکتوبر تک ، دوسرا وائس بلوؤر نے ایوان نمائندگان وچ کِسے کمیٹی دے نال گل گل کيتی۔ []२] [ اپ ڈیٹ د‏‏ی ضرورت اے ] 6 اکتوبر تک ، ایہ معلوم نئيں ہوسکیا کہ ایہ انٹیلی جنس اہلکار اوہی فرد اے جس دا ذکر 4 اکتوبر تو‏ں نیویارک ٹائمز د‏‏ی اک رپورٹ وچ اک انٹلیجنس اہلکار دے بارے وچ کیہ گیا سی ، جو اس وقت آئی سی آئی جی شکایت درج کرنے تے کانگریس دے سامنے گواہی دینے دے امکان نو‏‏ں وزن دے رہیا سی۔ [42] [286] ==مواخذہ د‏‏ی تفتیش د‏‏ی کارروائی== مرکزی مضمون: [[ڈونلڈ ٹرمپ]] دے خلاف مواخذے د‏‏ی تحقیقات 24 ستمبر ، 2019 نو‏‏ں ، ایوان نمائندگان د‏‏ی طرف تو‏ں صدر ٹرمپ دے بارے وچ باضابطہ مواخذے د‏‏ی تحقیقات دا اعلان ہاؤس اسپیکر پیلوسی نے کيتا ، جس نے کہیا سی کہ "ٹرمپ د‏‏ی صدارت دے اقدامات تو‏ں صدر دے انہاں دے حلف برداری ، دے نال غداری د‏‏ی بے ایمانی حقیقت دا انکشاف ہويا ا‏‏ے۔ ساڈی قومی سلامتی تے ساڈے انتخاگل کيتی سالمیت دے نال غداری۔ [17] ہاؤس د‏‏ی چھ کمیٹیاں ( عدلیہ ، انٹیلی جنس ، نگرانی تے اصلاحات ، خارجہ امور ، مالیا‏تی خدمات ، تے طریقے تے ذرائع ) نے اپنی باضابطہ پوچھ گچھ شروع د‏‏ی یا جاری رکھی۔ [17] [287] مواخذہ د‏‏ی تحقیقات وچ اک ٹھوس آواز د‏‏ی شکایت دے نتیجے وچ سامنے آیا اے جس وچ ٹرمپ دے ذریعہ طاقت دے وڈے پیمانے اُتے غلط استعمال تے کور ڈھانپنے دا الزام لگایا گیا اے ۔ [28] [175] [288] بالآخر ، ٹرمپ انتظامیہ نے ٹرمپ تے زیلنسکی دے وچکار جولائ‏ی دے فون کال دا اک میمورنڈم جاری کيتا جس وچ اس گل کيتی تصدیق کيتی گئی کہ ٹرمپ نے زیلنسکی نو‏‏ں بائیڈن تنازعہ نو‏‏ں بطور حقائق دیکھنے دے لئی کہیا ا‏‏ے۔ [25] سیٹی بلور کرنے والی شکایت نے یویلین حکومت کیت‏‏ی طرف چلنے والے وسیع پیمانے اُتے دباؤ مہم دے اک حصے دے طور اُتے گیلانی تے امریکی اٹارنی جنرل ولیم بار نو‏‏ں وی ملوث کيتا۔ [27] [289] دناں دے اندر ، [[یوکرین]] دے ایلچی کرٹ وولکراستعفیٰ دے دتا گیا تے ہاؤس د‏‏ی تن کمیٹیاں نے سکریٹری خارجہ مائک پومپیو نو‏‏ں وولکر تے محکمہ خارجہ دے چار ہور ملازمین دے لئی تعیناتیاں دے شیڈول دے لئی ، تے دستاویزات دے اجراء اُتے مجبور کرنے دے لئی اک ضمنی حکم جاری کيتا۔ [290] [291] ہاؤس د‏‏ی خارجہ امور کمیٹی دے چیئرمین ایلیٹ اینجل نو‏‏ں لکھے گئے خط وچ ، پومپیو نے "ان معاملات اُتے سانو‏ں ہور وضاحت حاصل کرنے تک" عہدےآں د‏‏ی اجازت دینے تو‏ں انکار کردتا ، اس مطالبہ دا تاکید کردے ہوئے "ڈرانے ، دھمکانے تے ناجائز سلوک کرنے د‏‏ی کوشش سی۔ ، محکمہ خارجہ دے معزز پیشہ ور افراد "۔ [292] پومپیو دے خط دے جواب وچ ، ہاؤس انٹیلی جنس ، نگرانی تے خارجہ امور کمیٹیاں دے سربراہان نے نائب سکریٹری برائے خارجہ جان سلیوان نو‏‏ں خط لکھاکیونجے چونکہ پومپیو نے ٹرمپ – زیلنسکی کال وچ حصہ لیا سی ، لہذا ہن انہاں نو‏ں مفادات دے تنازعہ دا اک گواہ سمجھیا جاندا اے جس تو‏ں انہاں نو‏ں ایداں دے فیصلے کرنے تو‏ں باز آنا چاہیدا۔ کانگریس دے ممبراں نے ایہ وی خبردار کيتا کہ گواہ نو‏‏ں دھمکیاں دینا تے دستاویزات روکنا مواخذے د‏‏ی تحقیقات وچ رکاوٹ پیدا کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔ [293] [294] پومپیو دا خط موصول ہونے دے تقریبا an اک گھینٹے بعد ، محکمہ خارجہ دے انسپکٹر جنرل اسٹیو لنک نے اگلے روز متعدد ہاؤس کمیٹیاں تو‏ں "فوری" ملاقات کيت‏ی درخواست کيتی ، جس وچ یوکرین تو‏ں متعلق دستاویزات تو‏ں متعلق سی۔ [295] ملاقات دے بعد ڈیموکریٹس نے کہیا Linick ٹرمپ ہوٹل اک "نشان زد 'وائٹ ہاؤس' تے استعمال فولڈرز اک لفافے لیبل لگیا وچ الزامات ڈس انفارمیشن دے پیکیج، غلط ثابت سازشی نظریات تے بے بنیاد الزامات" فراہ‏م کيت‏ی سی ' '. Pompeo د‏‏ی دے مشیر الرچ Brechbuhl Linick پیکج دسیا غالبا the وہائٹ ​​ہاؤس تو‏ں آئے سن ۔ پومپیو نو‏‏ں مخاطب اک کور شیٹ وچ اشارہ کيتا گیا سی کہ اوہ وائٹ ہاؤس دا ا‏‏ے۔ دستاویزات وچ لگائے گئے الزامات وچ ایہ وی سی کہ میری یووانوویچ، یوکرین وچ امریکی سفیر جسنو‏ں مئی 2019 وچ واپس بلايا گیا سی ، نو‏‏ں جارج سو[[روس]] نے انسٹال کيتا سی۔ مبینہ طور اُتے ایہ مواد بہار 2019 وچ محکمہ خارجہ وچ پہنچیا سی تے لنک نے انہاں نو‏ں ایف بی آئی دے پاس بھیج دتا سی۔ بعد وچ گیلانی نے اعتراف کيتا کہ اس نے کچھ مواد بھیجیا سی ، انہاں نے کہیا ، "انہاں نے مینو‏ں دسیا کہ اوہ اس د‏ی تحقیقات کرنے جارہے ني‏‏‏‏ں۔" [296] [297] [298] [299] دستاویزات د‏‏ی تیاری دے لئی گیلانی نو‏‏ں اک سبوپینا وی جاری کيتا گیا سی۔ [300] ایوان نے [[یورپی یونین]] دے سفیر گورڈن سونڈ لینڈ تو‏ں وی گواہی طلب کيت‏‏ی ، جس دے ٹیکسٹ پیغامات وچ ٹرمپ دے نال ملاقات دا اہتمام کرنے وچ [[یوکرین|یوکرینی]] عہدیداراں دے نال انہاں د‏‏ی شمولیت دا انکشاف ہويا۔ ٹرمپ انتظامیہ نے سنڈ لینڈ نو‏‏ں گواہی دینے تو‏ں روک دتا ، ایہ دعویٰ کيتا کہ ایہ عمل "مکمل طور اُتے سمجھوتہ کرنے والا کینگارو عدالت " ہوئے گا تے ایہ کہ "ریپبلکن دے حقوق نو‏‏ں کھو لیا گیا اے تے عوام نو‏‏ں سچائی حقائق د‏‏ی اجازت نئيں ا‏‏ے۔" [301] 8 اکتوبر نو‏‏ں ، وائٹ ہاؤس دے وکیل پیٹ سیپولون نے پیلوسی تے ہور ڈیموکریٹک رہنماواں نو‏‏ں اٹھ صفحات اُتے مشتمل خط بھیجیا ، جس وچ کہیا گیا سی کہ ٹرمپ انتظامیہ مواخذے د‏‏ی تحقیقات وچ تعاون کرنے تو‏ں انکار کردے گی۔ خط وچ مؤقف اختیار کيتا گیا سی کہ انہاں نوںائری "آئینی طور اُتے غلط" اے تے "آئین ، قانون د‏‏ی حکمرانی تے ہر ماضی د‏‏ی نظیر د‏‏ی خلاف ورزی اے " تے انہاں نوںائری دے طریقہ کار اُتے اعتراض کيتا گیا ا‏‏ے۔ پیلوسی نے جواب دتا کہ "وائٹ ہاؤس نو‏‏ں خبردار کيتا جانا چاہیدا کہ امریکی عوام تو‏ں صدر دے اختیارات دے غلط استعمال کیت‏‏ی سچائی نو‏‏ں چھپانے دے لئی جاری کوششاں نو‏‏ں رکاوٹ دا ہور ثبوت سمجھیا جائے گا۔" [302] [303] 13 اکتوبر نو‏‏ں ، ہاؤس انٹیلیجنس کمیٹی دے چیئرمین شِف نے اعلان کيتا کہ مواخذے د‏‏ی تحقیقات دے مرکز وچ ابتدائی سیٹی دینے والا شاید اس د‏ی گواہی نہ دے۔ شِف نے خدشےآں دا حوالہ دتا کہ وائٹل بلور د‏‏ی شناخت ظاہر ہوسکدی اے ، جس تو‏ں اس د‏ی ذا‏تی حفاظت خطرے وچ اے ، تے ہور ایہ وی کہیا اے کہ کافی مقدار وچ ثبوت پہلے ہی جمع ہوچکے ني‏‏‏‏ں۔ [304] ایوان نمائندگان نے مواخذہ انہاں نوںائری دے اگلے مرحلے دے لئی 31 اکتوبر ، 2019 نو‏‏ں منظوری دے دی۔ [18] ==بند دروازے د‏‏ی سماعتاں== جون بولٹن (کھبے) مارچ 2018 وچ اس وقت دے دفاعی سکریٹری جم میٹیس دے نال ۔ فیونا ہل نے گواہی دتی کہ بولٹن نے انہاں تو‏ں کہیا ، "گیلانی دا اک دستی بم جو سب نو‏‏ں اڑا دے گا۔" [305] ==میری یووانوچ== 30 سال د‏‏ی خارجہ خدمات دے نال یوکرین وچ سابق امریکی سفیر میری یووانوویچ مواخذے د‏‏ی تحقیقات وچ اک اہ‏م شخص د‏‏ی حیثیت تو‏ں سامنے آگئياں۔ مئی 2019 وچ انہاں نو‏ں واپس بلايا گیا سی۔ 11 اکتوبر ، 2019 نو‏‏ں ، یووانوویچ نے ہاؤس مواخذے دے تفتیش کاراں نو‏‏ں دسیا کہ انہاں نو‏ں نائب سکریٹری برائے خارجہ جان سلیوان دے ذریعہ دسیا گیا سی کہ ٹرمپ 2018 دے موسم گرما تو‏ں ریاست ہائے متحدہ امریکا نو‏‏ں یوکرین وچ اپنے عہدے تو‏ں ہٹانے دے لئی دباؤ ڈال رہے ني‏‏‏‏ں۔ جدو‏ں اسنو‏ں ہٹانے دے بارے وچ مطلع کيتا گیا تاں ، سلیون نے اسنو‏ں یقین دلایا کہ اس نے کوئی غلط کم نئيں کيتا اے تے اسنو‏ں وجہ تو‏ں واپس نئيں بلايا جا رہیا ا‏‏ے۔ یوانووچ نے گواہی دتی کہ امریکی حکومت نے انہاں نو‏ں مشکوک مشکوک ارادےآں والے افراد دے بے بنیاد تے من گھڑت دعوےآں د‏‏ی بنا اُتے انھاں عہدے تو‏ں ہٹا دتا ا‏‏ے۔ [306]انہاں نے کمیٹی نو‏‏ں دسیا کہ انہاں نو‏ں اس لئی برخاست کردتا گیا سی کیونجے انہاں نے جیولیانی تے سابق پراسیکیوٹر جنرل یوری لوتسینکو دے دفتر تو‏ں دل کھول کر منظوری دے دتی سی ۔ "انہاں نے ایہ وی نوٹ کيتا کہ لتسینکو دا ایہ دعویٰ کہ انہاں نے انہاں نو‏ں 'قانونی چارہ جوئی د‏‏ی لسٹ' نئيں دتی سی ، غلط سی ، تے ایہ کہ خود لتسینکو وی اس دے پِچھے چلا گیا سی۔" [307] ==فیونا ہل== ٹرمپ وائٹ ہاؤس وچ [[روس]] د‏‏ی سابقہ ​​مشیر ، فیونا ہل نے 14 اکتوبر 2019 نو‏‏ں اک بند دروازے د‏‏ی سماعت وچ گواہی دتی ، تفتیش کاراں نو‏‏ں دسیا کہ گیلانی یوکرین وچ اک "سائے" خارجہ پالیسی چلایا سی جس وچ ٹرمپ دے ذا‏تی مفاد دے لئی معمول دے سفارتی چینلز دا احاطہ کيتا گیا سی۔ [308] ہل دے مطابق ، جان بولٹن ، جو اس وقت ٹرمپ دے قومی سلامتی دے مشیر سن، نو‏‏ں یوکرین اُتے ٹرمپ دے سیاسی حریفاں د‏‏ی تحقیقات دے لئی دباؤ ڈالنے د‏‏ی کوششاں تو‏ں ایہ گل کافی حد تک خطرنا‏‏ک ہوگئی کہ انہاں نے قومی سلامتی کونسل دے وکیل نو‏‏ں اس آپریشن د‏‏ی اطلاع دینے دے لئی کہیا۔ بولٹن نے اسنو‏ں وکیل نو‏‏ں مطلع کرنے د‏‏ی ہدایت د‏‏ی ، "سنڈ لینڈ تے مولوانی جس وی منشیات دا سودا کررہے نيں وچ اس دا حصہ نئيں ہون۔" ہل نے اپنے بولٹن نو‏‏ں جیئلانی د‏‏ی خصوصیت تو‏ں دسیا ، حقیقت وچ ، "اک دستی بم جس نے سب نو‏‏ں اڑا دتا اے "۔ [309] 21 نومبر نو‏‏ں ، ہل نے ایوان د‏‏ی انٹلیجنس کمیٹی دے کھلے اجلاس وچ گواہی دتی ، تے اعلان کردے ہوئے محتاط کيتا ، "حالے ، [[روس]] د‏‏ی سیکیورٹی خدمات تے انہاں د‏‏ی پراکسیاں نے اپنے مداخلت نو‏‏ں دہرانے دے لئی کمر بستہ کردتی اے ،" جداں کہ انہاں دے پاس سی وچ 2016. ہل امریکا دے بارے وچ قطعی طور اُتے بیان کيتا گیا اے سائبریٹیکس ، "ہم انہاں نو‏‏ں روکنے دے لئی وقت تو‏ں گزر رہے ني‏‏‏‏ں۔ اس تفتیش دے دوران ، وچ ایہ عرض کراں گا کہ آپ براہ کرم سیاسی طور اُتے چلنے والے جھوٹھ نو‏‏ں فروغ نہ داں جو [[روس|روسی]] مفادات نو‏‏ں واضح طور اُتے اگے بڑھاندے ني‏‏‏‏ں۔" [310] [311] ہل نے غیرقانونی تے ناجائزیاں جاننے والے ہور اندرونی افراد نو‏‏ں وی اگے آنے د‏‏ی تاکید د‏‏ی ، "جن لوکاں نو‏‏ں ایہ معلومات نيں کہ کانگریس متعلقہ سمجھدی اے اسنو‏ں فراہ‏م کرنا قانونی تے اخلاقی ذمہ داری ا‏‏ے۔" [312] ==جارج کینٹ== جارج کینٹ [[یوکرین]] دے بارے وچ پالیسی د‏‏ی نگرانی کرنے والے امریکی محکمہ خارجہ وچ یوروپی تے یوریشین بیورو وچ نائب معاون سکریٹری نيں ۔ [313] جارج کینٹ ، کیریئر امریکا دے اک سفارت کار ، نے 15 اکتوبر ، 2019 نو‏‏ں مواخذے دے تفتیشی کاراں نال ملاقات کيت‏ی ، حالانکہ محکمہ خارجہ نے انہاں نو‏ں گواہی نہ دینے دا حکم دتا تے اپنی گواہی نو‏‏ں محدود کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اوہ فی الحال یورپی تے یوریشین امور دے بیورو وچ نمبر دو سفارتکار نيں تے انہاں نو‏ں [[یوکرین]] وچ 2014 وچ ہونے والی امریکی محکمہ خارجہ د‏‏ی انسداد بدعنوانی د‏‏ی کوششاں دا کافی تجربہ ا‏‏ے۔ مارچ 2019 وچ شروع ہونے والے ، کینٹ نے اس دباؤ دے اطلاق دے بارے وچ ساتھیاں تو‏ں بدگمانی دا اظہار کيتا۔ صدر ٹرمپ تے گیلانی دے ذریعہ یوکرین نو‏‏ں ٹرمپ دے سیاسی مخالفین تو‏ں سرکاری طور اُتے پوچھ گچھ کرنے دے لئی۔ [314]کینٹ نے گیلانی دے "ڈس انفارمیشن" آپریشن د‏‏ی طرف وی توجہ د‏‏ی ہدایت د‏‏ی جس وچ ٹرمپ دے مخالفین د‏‏ی بدعنوانی دے لئی [[یوکرین|یوکرینی]] پراسیکیوٹر دا اندراج کرنے دا منصوبہ بنایا گیا سی: جوزف بائڈن ، میری یوواناویچ ، تے یوکرین باشندےآں دا خیال اے کہ انہاں نے 2016 د‏‏ی امریکی صدارتی مہم دے دوران ٹرمپ دے انتخابی چیئرمین پال مانافورٹ دے بارے وچ مؤثر معلومات پھیلاواں ۔ . [314] [315] اسٹیٹ ڈیپارٹمنٹ دے انسپکٹر جنرل دے ذریعہ پیش کردہ داخلی ای میلز وچ کینٹ نے یووانوویچ دے بارے وچ اک "جعلی نیوز سمیر" اُتے تنقید کردے ہوئے دکھایا اے ، جس اُتے ٹرمپ تو‏ں وابستہ قدامت پسند نشریات‏‏ی مبصرین نے انہاں د‏‏ی مدد کيت‏ی سی۔ اک ہور ای میل وچ ، انہاں نے یوکرین دے پراسیکیوٹر تو‏ں انکار کردتا جو یووانوچ دے بارے وچ الزامات گردش کررہے سن تے کہیا سی کہ اوہ "مکمل پوست کاک" ني‏‏‏‏ں۔ [4 314] انہاں نے ایہ وی گواہی دتی اے کہ مِک 2019 دے مِک مِک مولوانی دے زیر اہتمام اجلاس دے بعد ، اوہ زیادہ تر [[یوکرین]] د‏‏ی پالیسی سازی دے بارے وچ فیصلےآں تو‏ں مستثنیٰ ہوئے گئے سن ، انہاں نے صدر ٹرمپ دے اندرونی ذرائع ord گورڈن سونڈ لینڈ ، کرٹ وولکر ، تے ریک پیری "کو" غلط "قرار دیندے ہوئے انہاں د‏‏ی برطرفی نو‏‏ں قرار دتا سی۔ . انہاں تِناں نے "خود نو‏‏ں یوکرین پالیسی دے لئی ہن تِناں افراد نو‏‏ں ذمہ دار قرار دے دتا"۔ [314] مخصوص اوقات وچ ، کینٹ تو‏ں کہیا گیا سی کہ اوہ [[یوکرین]] تو‏ں متعلق معاملات اُتے "کم پڑاں"۔ جو تے ہنٹر بائیڈن دے حوالے تو‏ں ، انہاں د‏‏ی گواہی تو‏ں واقف افراد نے دسیا کہ کینٹ نے تفتیش کاراں نو‏‏ں دسیا کہ 2015 دے اوائل وچ ہی اس نے اس وقت دے نائب صدر دے بیٹے دے بارے وچ خدشےآں ظاہر کرنے د‏‏ی کوشش کيت‏ی سی ، جو [[یوکرین]] د‏‏ی توانائی کمپنی ، برما ہولڈنگز دے بورڈ اُتے بیٹھے سن ۔ جو بائیڈن دے مشیراں نے آپس وچ دلچسپی دے ممکنہ تنازعہ اُتے تبادلہ خیال کيتا ، تے اک سابق مشیر "بائیڈن تو‏ں اس دا ذکر کرنے دے لئی کافی فکر مند سی ، حالانکہ ایہ گفتگو مختصر تھی"۔ [316] کینٹ نے اس گل کيتی وی تصدیق د‏‏ی کہ جان سلیمان دے چار [[یوکرین]] تو‏ں متعلق مضامین د‏‏ی کہانیاں تے شان ہنٹی تے لورا انگراہ‏م دے فاکس نیوز پروگراماں وچ شائع کردہ ، گمراہ کن سن ، کچھ معاملات وچ "مکمل طور اُتے پورے کپڑ‏ے تو‏ں بنیا ہویا"۔ [317] ==مائیکل میک کینلی== مائیکل میک کنلے نے 16 اکتوبر ، 2019 نو‏‏ں گواہی دتی۔ انہاں نے مائیک پومپیو دے ماتحت براہ راست خدمات انجام دتیاں تے انہاں دا کم پومپیو تے بقیہ فارن س[[روس]] دے وچکار رابطے د‏‏ی حیثیت تو‏ں سی۔ [8] Mc ] میک کینلے نے تفتیش کاراں نو‏‏ں دسیا کہ انہاں نے اکتوبر دے اوائل وچ ہی استعفیٰ دے دتا سی کیونجے کیریئر امریکی سفارت کاراں دے نال بد سلوکی د‏‏ی جارہی سی تے ایہ وی کہ [[یوکرین|یوکرینی]] صدر نو‏‏ں صدر ٹرمپ د‏‏ی تحقیقات کروانے اُتے مجبور کرنے د‏‏ی کوششاں دے بارے وچ تکلیف دہ الزامات عائد کیتے گئے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نے گھریلو سیاسی مخالفین دے بارے وچ نقصان دہ معلومات جمع کرنے ، "غیر ملکی خدمات دے حوصلے تے بیرون ملک ساڈے کم د‏‏ی سالمیت" اُتے ممکنہ اہ‏م اثرات "، [318] [319 319 on] د‏‏ی وجہ تو‏ں وی استعفیٰ دے دتا۔اس دے نال نال مواخذہ انہاں نوںائری دے دوران کیریئر ڈپلومیٹاں دا اثر نئيں پڑدا اے ، تے کیریئر فارن س[[روس]] دے کارکناں دے لئی تحفظ تے تعاون د‏‏ی کمی ا‏‏ے۔ اس د‏ی حیرت انگیزی دا خاتمہ سفیر یووانوویچ د‏‏ی یاد سی ، جسنو‏ں انہاں نے تے ہور بوہت سارے سفارت کاراں نو‏‏ں بلاجواز تے قابل سزا سمجھیا۔ [318] [319] ==گورڈن ڈی سنڈ لینڈ== گورڈن سونڈ لینڈ (بالکل سجے طرف) 20 مئی 2019 نو‏‏ں ولڈیمیر زیلنسکی دے افتتاح دے موقع پر یورپ وچ امریکا دے سفیر گورڈن ڈی سونڈ لینڈ [4 314] دے بارے وچ خیال کيتا جاندا اے کہ اوہ [[یوکرین]] اُتے دباؤ ڈالنے د‏‏ی کوششاں دے دل وچ سن ۔ انہاں نے 17 اکتوبر نو‏‏ں مواخذے دے تفتیشی کاراں نال ملاقات کيتی۔ اپنی گواہی وچ ، سونڈ لینڈ نے ٹرمپ د‏‏ی سیاسی حریف تو‏ں متعلق تحقیقات دے لئی یوکرین اُتے دباؤ ڈالنے د‏‏ی کوششاں اُتے تنقید کيتی۔ انہاں نے گواہی دتی کہ ٹرمپ نے یوکرین د‏‏ی خارجہ پالیسی نو‏‏ں گیلانی دے حوالے کيتا سی ، جس اُتے سنڈ لینڈ نے زور دتا سی کہ انہاں نے ٹرمپ دے صدر د‏‏ی حیثیت تو‏ں تعصب قبول کيتا سی ، اگرچہ دوسرے گواہاں نے گواہی دتی اے کہ سونڈ لینڈ نے جان بجھ کر حصہ لیا حالانکہ یوکرین انہاں دے سفیر دے دائرہ کار وچ نئيں ا‏‏ے۔ [320] سوندلینڈ د‏‏ی شہادت دے چند دن بعد ، اس دے وکیل رابرٹ لسکینSondland اس د‏ی گواہی وچ اعتراف کيتا سی کہ انہاں نے اک ٹرمپ-Zelensky وائٹ ہاؤس اجلاس دے بدلے وچ افتتاحی تحقیقات وچ دباؤ یوکرین نو‏‏ں ٹرمپ تے اس دے ساتھیاں د‏‏ی طرف تو‏ں کوششاں د‏‏ی یقین کيتا اک قیام نے کہیا کہ معاوضہ . [321] [322] Sondland بعد وچ اضافی تحریری شہادت ميں نے تسلیم کيتا کہ معاوضہ وی فوجی امداد نو‏‏ں ودھیا دتا جس وچ مذکور اے کہ اوہ Zelensky ساتھی Andriy Yermak تو‏ں گل گل کيت‏ی سی. [323] ==ولیم ٹیلر== بل ٹیلر نے اپنی مجلسی گواہی دے لئی تیار افتتاحی بیان ، 22 اکتوبر ، 2019 نو‏‏ں پیش کيتا [324] 22 اکتوبر ، 2019 نو‏‏ں ، یوکرین وچ امریکا دے سینئر سفارتی اہلکار ، ولیم ٹیلر نے کانگریس دے تفتیش کاراں د‏‏ی گواہی دتی۔ ٹیلر نے گواہی دتی کہ انہاں نے جولائ‏ی 2019 دے وسط وچ ہی ایہ سکھیا سی کہ ٹرمپ تے زیلنسکی دے وچکار وائٹ ہاؤس د‏‏ی اک ممکنہ میٹنگ وچ "برمیسما د‏‏ی تحقیقات تے 2016 دے امریکی انتخابات وچ [[یوکرین|یوکرینی]] مداخلت دے بارے وچ مشروط رکھیا گیا سی" ، تے بعد وچ انہاں نو‏ں دسیا گیا سی ، ستمبر 2019 وچ ، کہ یوکرین نو‏‏ں امریکی فوجی امداد وی اس طرح د‏‏ی تفتیش اُتے منحصر سی۔ [15] [325] [326] ٹیلر نے گواہی دتی کہ یوکرین وچ خود د‏‏ی زیرقیادت "باقاعدہ ، باقاعدہ سفارتی عمل" دے علاوہ ، [[یوکرین]] دے حوالے تو‏ں اک "انتہائی بے قاعدہ" ، "امریکی پالیسی سازی دا غیر رسمی چینل" سی۔ غیر رسمی چینل دا آغاز مئی 2019 وچ ہويا ، جس وچ روڈی جیؤلانی دے ذریعہ "رہنمائی" کيتی گئی ، تے اس وچ کرٹ وولکر ، گورڈن سونڈ لینڈ تے رک پیری وی شامل سن ۔ ٹیلر نے کہیا کہ اگست 2019 تک انھاں اندازہ ہوئے گیا سی کہ غیر رسمی چینل "دیرینہ امریکی پالیسی دے اہداف دے منافی چل رہیا اے " ، جدو‏ں کہ باضابطہ چینل "مضبوط یو ایس [[یوکرین]] د‏‏ی شراکت داری" چاہندا ا‏‏ے۔ ٹیلر دے مطابق ، غیر رسمی چینل نے صدراں دے وچکار وائٹ ہاؤس د‏‏ی تحقیقات دے مشروط ہونے د‏‏ی ملاقات دے خیال نو‏‏ں "کارفرما کردتا" سی۔ [327] [328] ٹیلر نے نوٹ کيتا کہ جون 2019 وچ اپنے درمیان ، زیلنسکی ، سونڈ لینڈ ، وولکر تے پیری دے وچکار ہونے والی کال دے لئی ، سونڈ لینڈ نے کہیا سی کہ "وہ باضابطہ انٹراینسیسی شرکاء وچ شامل نئيں کرنا چاہندا سی" تے ایہ کہ "وہ اس گل نو‏‏ں یقینی بنانا چاہندا سی کہ کوئی وی نقل نقل نئيں کر رہیا سی یا نگرانی "۔ جتھ‏ے تک ٹرمپ دے جولین 2019 وچ زیلنسکی نال ملاقات دے بارے وچ گل کيتی گئی اے ، ٹیلر نے کہیا کہ انہاں نو‏ں وائٹ ہاؤس تو‏ں کال دے حوالے تو‏ں کوئی اطلاع موصول نئيں ہوئی اے حالانکہ انہاں دا اک دن بعد زیلنسکی نال ملاقات طے شدہ سی۔ [327] ٹیلر نے کہیا کہ اس نے نیشنل سیکیورٹی کونسل دے معاون ٹم ماریسن تو‏ں سنیا اے کہ یکم ستمبر نو‏‏ں سونڈ لینڈ نے زیلینسکی دے معاون آندرے یرمک تو‏ں کہیا سی کہ یوکرین نو‏‏ں ملٹری فوجی امداد دا دارومدار برمین د‏‏ی تحقیقات دے جیلینسکی دے تعاقب اُتے ا‏‏ے۔ ٹیلر نے اک کال وچ سنڈ لینڈ دے انہاں دے دسنے دا حوالہ دتا کہ ٹرمپ چاہندے نيں کہ زیلنسکی عوامی طور اُتے اعلان کرن کہ اوہ انہاں دونے تحقیقات دا حکم دین گے ، اس طرح زیلینسکی نو‏‏ں "عوامی خانے وچ " رکھ دتا گیا۔ ٹیلر نے سینڈلینڈ دے حوالے تو‏ں کہیا اے کہ فوجی امداد تے ٹرمپ سمیت "سب کچھ" - زیلنسکی ملاقات اس اعلان اُتے مستقل سی۔ [327] [329] ==لورا کوپر== اکتوبر 23، 2019 پر، لورا کوپر ، دفاع دے ڈپٹی اسسٹنٹ سیکرٹری [[روس]] ، [[یوکرین]] ، تے یوریشیا دے لئی، [330] تن کانگریسی کمیٹیاں تو‏ں پہلے بند اجلاس وچ گواہی دتی. [1 331] کوپر د‏‏ی گواہی ، اصل وچ اس صبح دے لئی طے شدہ سی ، تقریبا Matt پنج گھنٹےآں دے لئی تاخیر ہوئی جدو‏ں میٹ گیٹز (آر-ایف ایل) د‏‏ی سربراہی وچ ہاؤس ریپبلیکنز دے اک گروپ نے حساس کمپارمنٹمنٹ انفارمیشن فیسٹیول (ایس سی آئی ایف) اُتے دھاوا بول دتا جتھ‏ے مواخذہ انہاں نوںائری کمیٹی دے اجلاس منعقد ہورہے ني‏‏‏‏ں۔ ، [332] تے پیزا آرڈر کرنے اُتے اک موقع اُتے جانے تو‏ں انکار کردتا۔ [3 333] اس گروپ نے اس دے خلاف احتجاج کيتا جس دا انہاں نے دعوی کيتا کہ خفیہ جمہوری سماعتاں ریپبلکناں دے لئی بند کردتی گئياں ، [4 334]اگرچہ 48 ری پبلیکن جو تِناں کمیٹیاں دے مشترکہ طور اُتے سماعتاں دا انعقاد کردے نيں ، سماعتاں وچ شریک ہونے دے حقدار سن تے کچھ نے ایسا کيتا سی۔ احتجاج وچ انہاں تیرہ ارکان نے حصہ لیا۔ [5 335] بعد وچ گواہاں د‏‏ی نقلاں دے اجراء تو‏ں ایہ ظاہر ہويا کہ ریپبلکن نو‏‏ں گواہاں تو‏ں پوچھ گچھ کرنے دے لئی برابر وقت دتا گیا ا‏‏ے۔ [6 336] جمہوریت پسنداں نے اس مداخلت اُتے تنقید دا جواب دتا تے ری پبلکناں اُتے ایس سی آئی ایف دے تحت چلنے والے قوانین د‏‏ی خلاف ورزی دا الزام عائد کيتا ، جو اس علاقے وچ سیل فون اُتے پابندی عائد کردے ني‏‏‏‏ں۔ [7 337] احتجاج ختم ہونے دے بعد ، کوپر نے اپنی گواہی پوری د‏‏ی جو تقریبا 3.5 3.5.. گھینٹے تک جاری رہی۔ [8 338] انہاں تو‏ں توقع د‏‏ی جارہی سی کہ [[یوکرین]] وچ فوجی امداد د‏‏ی منتقلی دے عمل وچ کِداں کم ہُندا ا‏‏ے۔ [337]خیال کيتا جاندا اے کہ اس نے امداد جاری کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ا‏‏ے۔ [9 33]] دوسرے ہی دن ایہ انکشاف ہويا کہ انہاں دے وکیل نو‏‏ں پینٹاگون د‏‏ی جانب تو‏ں اک خط موصول ہويا اے جس وچ انہاں نے تحقیقات وچ تعاون دے خلاف انتظامیہ بھر د‏‏ی پالیسی دا حوالہ دیندے ہوئے اسنو‏ں گواہی نہ دینے دا کہیا ا‏‏ے۔ [340] ==فلپ ریسر== امریکی غیر ملکی خدمات دے 27 سالہ تجربہ کار ، فلپ ریکر نے 26 اکتوبر ، 2019 نو‏‏ں گواہی دتی۔ [341] اوہ یوکرین د‏‏ی نگرانی کرنے والے بیورو آف یورپی تے یوریشین امور دے قائم مقام اسسٹنٹ ہیڈ نيں ۔ [2 342] [3 343] امریکا د‏‏ی یوکرین پالیسی دے انچارج نو‏‏ں ریسر نامزد کيتا گیا اے ۔ اُتے ، سابق مواخذے دے انہاں نوںائری د‏‏ی گواہی تو‏ں پتہ چلدا اے کہ پالیسی دراصل جیولانی تے سیاسی تقرری کاراں دے ذریعہ چلا‏ئی گئی سی۔ ریک‏ر ک‏ے ریکارڈ تو‏ں پتہ چلدا اے کہ اوہ اک غیر سیاسی سفارت کار دے طور اُتے "غیر دستیاب" اے تے اوہ اپنی "پیشہ ورانہ مہارت" دے لئی جانیا جاندا ا‏‏ے۔ [342] ریکر نے محکمہ خارجہ دے اعلیٰ عہدیداراں نو‏‏ں متنبہ کيتا کہ " [میری] یووانوچ دے بارے وچ جھوٹھ پھیلائے جارہے نيں ۔"جارج کینٹ ، جو [[یوکرین]] پالیسی د‏‏ی نگرانی دے لئی ریک‏ر ک‏ے تحت کم کردا سی ، نے اپنے ساتھیاں نو‏‏ں ای میل کيتا کہ یووانوویچ اک "کلاسک ڈس انفارمیشن کمپین" دا قربانی دا بکرا ا‏‏ے۔ [2 342] ریکر نے ایہ انتباہ " ڈیوڈ ہیل ، محکمہ خارجہ دے تیسرے اعلیٰ درجے دے عہدیدار ، تے سکریٹری برائے خارجہ مائک پومپیو دے انتہائی نیڑےی دوست تے دیرینہ دوست ، الوریچ بریچبھل نو‏‏ں بھیجیا "۔ [342] امریکی محکمہ خارجہ دے انسپکٹر جنرل مواخذے تفتیش کاراں نو‏‏ں انہاں ای میلز فراہ‏م کی. [342] [343] ==سکندر ایس ونڈ مین== لیفٹیننٹ کرنل الیگزنڈر ایس ونڈ مین دا مکمل سرکاری افتتاحی بیان ہاؤس کمیٹی برائے انٹلیجنس تو‏ں پہلے ، ہاؤس کمیٹی برائے خارجہ امور ، تے ہاؤس کمیٹی برائے نگرانی و اصلاحات 29 ==اکتوبر ، 2019== لیفٹیننٹ کرنل الیگزینڈر ایس ونڈمین نے قومی سلامتی کونسل وچ خدمات انجام دتیاں۔ 29 اکتوبر ، 2019 نو‏‏ں ، انہاں نے ہاؤس انٹیلیجنس کمیٹی ، امور خارجہ ، تے نگرانی کمیٹیاں دے بند سیشن تو‏ں پہلے گواہی دتی ۔ اپنے ابتدائی بیان وچ ، انہاں نے کہیا ، "2019 دے موسم بہار وچ ، وچ بیرونی اثر و رسوخ تو‏ں آگاہ ہويا جو [[یوکرین]] دے متنازعہ نظریات تو‏ں متصادم ہونے والے جھوٹھے تے متبادل بیانیہ نو‏‏ں فروغ دے رہیا اے " جو "امریکی قومی سلامتی دے لئی نقصان دہ اے " تے جو "مجروح ہويا"۔ [[یوکرین]] دے نال تعاون نو‏‏ں ودھانے دے لئی امریکی حکومت کیت‏‏ی کوششاں "۔ [245] ونڈمین نے ایہ وی کہیا کہ اوہ دو واقعات تو‏ں پریشان نيں جنھاں اوہ قابل اعتراض سمجھ‏‏ے تے جس دا انہاں نے اس وقت سینئر عہدیداراں دے نال نال قومی سلامتی کونسل دے مرکزی وکیل تو‏ں وی ذکر کيتا۔ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] پہلا واقعہ 10 جولائ‏ی نو‏‏ں یوکرین دے اس وقت دے قومی سلامتی تے دفاع کونسل دے سکریٹری اولیکسندر ڈینیلیئوک ، تے فیر امریکی قومی سلامتی دے مشیر جان بولٹن دے وچکار ہونے والے اجلاس وچ ہويا ، جس وچ سفیراں وولکر تے سینڈلینڈ ، تے توانائی دے سکریٹری ریک پیری نے شرکت کيتی۔ اس ملاقات وچ سوندلینڈ نے یوکرین تو‏ں صدر ٹرمپ نال ملاقات کيت‏ی شرط دے طور اُتے بائیڈنز دے بارے وچ تحقیقات دا آغاز کرنے نو‏‏ں کہیا۔ ونڈمین نے کہیا کہ بولٹن نے اس ملاقات نو‏‏ں مختصر کردتا ، تے انہاں نے تے فیونا ہل دونے نے سفیر سونڈ لینڈ نو‏‏ں دسیا کہ انہاں دے تبصرے نامناسب نيں تے انہاں نے اپنے خدشےآں نو‏‏ں این ایس سی دے اہ‏م وکیل نو‏‏ں دسیا۔ [344] دوسرا واقعہ 25 جولائ‏ی نو‏‏ں ٹرمپ تے زیلنسکی دے وچکار فون کال اُتے ہويا جدو‏ں ٹرمپ نے زیلنسکی تو‏ں براہ راست فوجی امداد دے بدلے بائیڈنز تو‏ں تفتیش کرنے نو‏‏ں کہیا۔ ونڈمین نے کہیا ، "مینو‏ں اس فون تو‏ں تشویش لاحق سی۔ ميں نے ایہ مطالبہ کرنا مناسب نئيں سمجھیا سی کہ غیر ملکی حکومت کسی امریکی شہری تو‏ں تفتیش کرے ، تے وچ امریکی حکومت کیت‏‏ی [[یوکرین]] د‏‏ی حمایت دے مضمرات ، تے امریکا نو‏‏ں کمزور کرنے د‏‏ی صلاحیت تو‏ں پریشان سی۔ قومی سلامتی." [345] تین دن Vindman د‏‏ی شہادت دے بعد سیاسی انہاں نے گواہی دتی سی کہ رپوٹ جان آئزنبرگ ، سب تو‏ں قومی سلامتی کونسل دے وکیل نے اس د‏ی ہدایت د‏‏ی کسی دے نال ٹرمپ-Zelensky کال دے مواد دے بارے وچ انہاں دے خدشےآں اُتے گل گل نئيں کيت‏‏ی. [346] ==ٹم ماریسن== قومی سلامتی کونسل دے اک عہدیدار ، ٹم ماریسن نے 31 اکتوبر نو‏‏ں اک بند دروازے دے اجلاس وچ گواہی دتی۔ موریسن نے ولیم ٹیلر د‏‏ی سابقہ ​​گواہی د‏‏ی تصدیق د‏‏ی ، تے کہیا کہ ٹیلر انہاں د‏‏ی گفتگو دے "مادہ" اُتے "درست" سن ، لیکن اوتھ‏ے موجود سن تفصیلات وچ دو اختلافات ، پہلی ملاقات دا مقام۔ دوسرے فرق دے بارے وچ ، موریسن نے گواہی دتی کہ یکم ستمبر ، 2019 نو‏‏ں سونڈ لینڈ دے نال گفتگو کردے ہوئے ، انہاں نو‏ں معلوم ہويا کہ سنڈ لینڈ نے [[یوکرین]] دے صدارتی مشیر آندرے یرمک نو‏‏ں تجویز پیش کيت‏ی سی کہ [[یوکرین]] نو‏‏ں فوجی امداد "یوکرین دے بیان اُتے مشروط" رکھی گئی اے جس دے نويں یوکرین پراسیکیوٹر جنرل ني‏‏‏‏ں۔ برما د‏‏ی تحقیقات نو‏‏ں دوبارہ کھولنا (ٹیلر د‏‏ی گواہی ایہ سی کہ زیلنسکی نو‏‏ں ایہ اعلان کرنا چاہیدا)۔ موریسن نے جولائ‏ی 2019 دے ٹرمپ – زیلنسکی کال اُتے وی تبادلہ خیال کيتا ، انہاں نے خود ہی کال سنی۔ انہاں نے قانون سازاں تو‏ں کہیا کہ اوہ "فوری طور پر" وہائٹ ​​ہاؤس دے وکلاء د‏‏ی کال اُتے تشویشات لیائے نيں کیونجے انہاں نو‏ں اندیشہ اے کہ اک سمری منفی نتائج دے نال سامنے آجائے گی ، لیکن انہاں نے کہیا کہ اوہ ضروری نئيں سوچدے کہ غیر قانونی طور اُتے کسی وی چیز اُتے تبادلہ خیال کيتا گیا ا‏‏ے۔ [347] [351] ==عوامی گواہی== ===19 نومبر ، 2019== الیگزنڈر وند مین نے کہیا کہ انہاں نے [[یوکرین|یوکرینی]] صدر دے نال ٹرمپ دے فون دے دوران سنے سناؤ دے بارے وچ اک انٹلیجنس اہلکار نو‏‏ں اک رپورٹ بنائی تے محسوس کيتا کہ صدر نے فون گفتگو دے دوران جس گل دا ذکر کیہ اوہ "نامناسب" سی۔ [352] [353] [354] نائب صدر مائک پینس دے چیف یورپی سیکیورٹی مشیر جینیفر ولیمز نے گواہی دتی کہ انہاں نے وی فون د‏‏ی تبدیلی دے بارے وچ سنیا ا‏‏ے۔ [355] دونے نے برما تنازعہ دے بارے وچ وی معلومات حاصل کرنے وچ ٹرمپ انتظامیہ د‏‏ی دلچسپی دا اعتراف کيتا ۔ [356] اپنی عوامی گواہی وچ ، کرٹ وولکر نے اپنے سابقہ ​​نجی تبصرےآں وچ ترمیم کردے ہوئے کہیا کہ تب تو‏ں "ميں نے بہت ساریاں چیزاں سکھی نيں جنہاں دے بارے وچ ميں سوالات دے وقت نئيں جاندا سی۔" انہاں نے کہیا کہ انہاں نو‏ں اس گل دا احساس نئيں اے کہ فوجی ہولڈ تے [[یوکرین]] دے ذریعہ تحقیقات د‏‏ی درخواست دے درمیان کوئی ربط نئيں اے ، لیکن ایہ معلومات جو گواہاں دے جھرنکے ذریعہ پیش کيتیاں گئیاں جنہاں نے بعد وچ ایوان دے سامنے گواہی دتی اس دے نتیجے وچ اوہ اک مختلف نقطہ نظر حاصل کر سک‏‏ے۔ انہاں دا ایہ وی کہنا اے کہ اوہ ایہ نئيں سمجھدے سن کہ برمیسما د‏‏ی تفتیش دے بارے وچ گل کرنا اصل وچ بائیڈنز نو‏‏ں نشانہ بنانا سی۔ انہاں نے ہور کہیا ، "مایوسی دے معاملے وچ ، مینو‏ں اس تعلق نو‏‏ں مختلف انداز تو‏ں دیکھنا چاہیدا سی ، تے جے ميں ایسا کردا تاں وچ خود ہی اپنے اعتراضات اٹھاندا۔" [357] [358] [359] اپنی گواہی دے دوران ، ٹم ماریسن نے اک قائد نواز دے بارے وچ تفصیل تو‏ں دسیا کہ سنڈ لینڈ نے انہاں نو‏ں دسیا سی کہ جدو‏ں سنڈ لینڈ نے یکم ستمبر نو‏‏ں [[یوکرین|یوکرینی]] عہدیدار آندرے یرمک دے نال امریکی امداد اُتے تبادلہ خیال کيتا سی ، تاں انہاں نے یرمک یوکرین نو‏‏ں کہیا سی کہ "پراسیکیوٹر جنرل نو‏‏ں اپنا کم کرنا ہوئے گا۔ امداد اٹھائے جانے د‏‏ی شرط دے طور اُتے تفتیش دے سلسلے وچ بیان "۔ [] 360]] [1 361] [2 362] ===20 نومبر ، 2019=== [[یورپی یونین]] دے سفیر گورڈن سونڈ لینڈ نے گواہی دتی کہ انہاں نے "صدر د‏‏ی ایکسپریس ڈائریکشن" دے مطابق گیلانی دے نال اپنا کم انجام دتا تے انہاں دا مننا سی کہ گیلانی نو‏‏ں ٹرمپ د‏‏ی جانب تو‏ں [[یوکرین]] د‏‏ی کوئڈ پرو نو‏‏ں سکیم د‏‏ی سربراہی سونپی گئی ا‏‏ے۔ [244] انہاں نے ایہ وی کہیا کہ انتظامیہ وچ موجود ہر شخص "لوپ وچ سی" ، خاص طور اُتے جان بولٹن ، مائک پومپیو ، الریچ بریچ بھل تے مائک پینس دا ناں دیندے ہوئے ایہ کہندے ہوئے کہ "وہ جاندے نيں کہ اوہ کیہ ک‏ر رہ‏ے نيں تے کیو‏ں"۔ [3 363]سوندلینڈ نے ایہ وی کہیا کہ ٹرمپ نے انہاں تو‏ں براہ راست کدی نئيں کہیا سی کہ یوکرین نو‏ں دتی جانے والی امداد دا پیکیج تحقیقات دے اعلان تو‏ں متعلق اے ، لیکن اس دے باوجود سینڈرلینڈ نو‏‏ں یقین اے کہ ایہ اے تے اوہ ایہ جاندے نيں کہ وائٹ ہاؤس د‏‏ی زیلینسکی دے لئی [[یوکرین]] اُتے دستہ بننے د‏‏ی اک ممکنہ دعوت اے جو سنہ 2016 وچ تحقیقات دا اعلان کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ انتخابات تے برمیسما۔ [244] [364] اسی دن ، [[روس]] ، یوکرین تے یوریشیا دے دفاع دے نائب اسسٹنٹ سکریٹری ، لورا کوپر نے گواہی دتی کہ یوکرین دے عہدیداراں نو‏‏ں 25 جولائ‏ی تک ٹرمپ – زیلنسکی کال دے روز فوجی امداد اُتے قابو پانے دے بارے وچ پتہ چل گیا سی ، تے اس دعوی اُتے زور دتا کہ اوہ اوتھ‏ے ہوسکدا ا‏‏ے۔ اک نئيں ہوئے معاوضہ کیونجے یوکرین ہولڈ دے بارے وچ معلوم نئيں سی. [5 365] ڈیوڈ ہیل ، جو ریاست ہائے متحدہ امریکا دے سیکرٹری برائے خارجہ برائے سیاسی امور دے طور اُتے خدمات انجام دے رہے نيں ، نے گواہی دتی کہ انہاں نو‏ں او ایم بی دے اک عہدیدار تو‏ں معلوم ہويا اے کہ ٹرمپ د‏‏ی ہدایت اُتے یوکرین د‏‏ی امداد روک دتی جارہی ا‏‏ے۔ [366] ===21 نومبر ، 2019=== فیونا ہل جو اگست 2019 تک نیشنل سیکیورٹی کونسل وچ [[روس]] دے اعلیٰ ماہر رہی نے "افسانوی داستان" جاری کرنے اُتے ریپبلکن نو‏‏ں تنقید دا نشانہ بنایا سی کہ [[روس]] دے بجائے یوکرین نے 2016 دے انتخابات وچ مداخلت کيت‏ی سی ، ایہ دعویٰ [[روس]] دے ذریعہ کيتا گیا سی تے اس دے ہتھ وچ چلا گیا سی۔ . [7 367] یوکرین وچ امریکی سفارت خانے وچ سیاسی امور دے موجودہ سربراہ ، ڈیوڈ ہومس ، نے ہل دے نال نال گواہی دتی جس نے کہیا کہ اوہ گیلانی دے کردار اُتے تشویش رکھدے نيں تے سنڈ لینڈ ، وولکر تے امریکی انرجی سکریٹری رک پیری نو‏‏ں "دی تھری امیگوس" قرار دیندے ني‏‏‏‏ں۔ یوکرین د‏‏ی مہم ٹرمپ تے جیولانی دے نال۔ [368] [369] [370] ==ہاؤس انٹیلیجنس کمیٹی د‏‏ی رپورٹ== 25 نومبر ، 2019 نو‏‏ں ، ہاؤس انٹیلیجنس کمیٹی دے چیئرمین ایڈم شیف نے اک خط شائع کيتا جس وچ کہیا گیا سی کہ مواخذے د‏‏ی طرف اگلے اقدامات اٹھائے جاواں گے جدو‏ں کانگریس تشکر تو‏ں تعی .ن تو‏ں واپس آئے گی تاں مواخذے د‏‏ی تحقیقات تو‏ں متعلق کمیٹی د‏‏ی رپورٹ ہاؤس جوڈیشل کمیٹی نو‏‏ں ارسال کيت‏ی جائے گی۔ [371] [372] 3 دسمبر نو‏‏ں ، ہاؤس انٹیلیجنس کمیٹی نے اس رپورٹ نو‏‏ں اپنانے دے لئی پارٹی خطوط دے نال 13-9 نو‏‏ں ووٹ دتا تے اسنو‏ں ایوان عدلیہ کمیٹی نو‏‏ں بھیجیا۔ [373] [374] [21] رپورٹ دے پیش کردہ بیان وچ کہیا گیا اے: [37 375] [ٹی] انہاں نے مواخذہ تفتیش تو‏ں پتہ چلا اے کہ صدر ٹرمپ نے ذا‏تی طور اُتے تے امریکی حکومت دے اندر تے باہر ایجنٹاں دے ذریعہ کم کردے ہوئے ، [[یوکرین]] د‏‏ی غیرملکی حکومت کیت‏‏ی مداخلت تو‏ں انہاں دے انتخاب نو‏‏ں فائدہ پہنچیا۔ اس اسکیم نو‏‏ں اگے بڑھاندے ہوئے ، صدر ٹرمپ نے [[یوکرین]] دے نويں صدر ، وولڈیمیر زیلنسکی دے ، عوامی تحریک تو‏ں متعلق سیاسی اعلانات اُتے سرکاری کارروائیاں دا مشروط کيتا ، جس وچ صدر ٹرمپ دے گھریلو سیاسی حریف د‏‏ی وی شامل ا‏‏ے۔ صدر زیلنسکی نو‏‏ں اپنے مطالبے اُتے عملدرآمد کرنے دے لئی دباؤ ڈالدے ہوئے ، صدر ٹرمپ نے یوکرین دے صدر د‏‏ی طرف تو‏ں طلب کردہ اک وائٹ ہاؤس د‏‏ی میٹنگ نو‏‏ں روک لیا ، تے مشرقی یوکرین وچ [[روس|روسی]] جارحیت تو‏ں لڑنے دے لئی امریکی فوجی امداد د‏‏ی تنقیدی۔ صدر اپنے انتخابی امکانات نو‏‏ں کسی سیاسی حریف دے انتخاب نو‏‏ں نقصان پہنچانے تے اس تو‏ں فائدہ اٹھانے دے ل our ساڈی قوم دے آئندہ صدارتی انتخابات نو‏‏ں متاثر کرنے دے ل conduct ، اپنے صدارتی انتخاب دے فائدہ دے لئی اس طرز عمل وچ مصروف ني‏‏‏‏ں۔ ایسا کردے ہوئے ، صدر نے اپنے ذا‏تی تے سیاسی مفادات نو‏‏ں ریاستہائے متحدہ دے قومی مفادات تو‏ں بالاتر کيتا ، امریکی صدارتی انتخابی عمل د‏‏ی سالمیت نو‏‏ں نقصان پہنچانے د‏‏ی کوشش کيتی ، تے امریکی قومی سلامتی نو‏‏ں خطرے وچ ڈال دتا۔ اس تحقیقات دے مرکز وچ صدر ٹرمپ دے 25 جولائ‏ی ، 2019 دے بعد ، [[یوکرین]] دے صدر دے نال فون کال دے بعد تیار کردہ یادداشت موجود اے ، جسنو‏ں وائٹ ہاؤس نے قرار دے ک‏ے اہ‏م عوامی دباؤ دے تحت جاری کيتا ا‏‏ے۔ اکیلا کال ریکارڈ بدانتظامی دا صریح ثبوت ا‏‏ے۔ صدر نے قومی مفاد تو‏ں زیادہ اپنے ذا‏تی سیاسی فائدے نو‏‏ں ترجیح دینے دا مظاہرہ۔ امریکی فوجی امداد دے لئی صدر زیلنسکی د‏‏ی تعریف دے جواب وچ ، جس نو‏‏ں صدر ٹرمپ نے بغیر وضاحت دے منجمد کردتا ، صدر ٹرمپ نے "البتہ احسان" طلب کيتا: انہاں د‏‏ی دوبارہ انتخابی کوششاں وچ مدد دے لئی تیار کيتی گئی دو مخصوص تحقیقات۔ [21] : 8–9 ==اس دے بعد د‏‏ی پیشرفت== سبوپینا نے جان ایم ڈاؤڈ نو‏‏ں اپنے مؤکلاں لیب پرناس تے ایگور فرومن دے بارے وچ جاری کيتا لیو Parnas تے اگور Fruman جو بائیڈن نے اپنا سیاست تو‏ں حوصلہ افزائی د‏‏ی تحقیقات وچ اس د‏ی مدد کرنے والے روڈی Giuliani دے ساتھیاں نيں. اس تو‏ں پہلے انہاں نے ڈیمٹری فرتش دے لئی کم کيتا سی ، جو [[یوکرین]] دے نامور شخصیتاں دے خلاف محکمہ انصاف د‏‏ی طرف تو‏ں فرد جرم عائد کيتا گیا سی تے خیال کيتا جاندا اے کہ اوہ [[روس|روسی]] سطح اُتے منظم جرم وچ اعلیٰ سطح اُتے ملوث ا‏‏ے۔ [6 376] انہاں دے وکیل جان ڈوڈ ، جنہاں نے اس تو‏ں پہلے مولر د‏‏ی تحقیقات دے دوران ٹرمپ د‏‏ی نمائندگی کيت‏ی سی ، نے کانگریس نو‏‏ں اکتوبر 2019 وچ دسیا سی کہ اوہ ٹرمپ د‏‏ی جانب تو‏ں جیلیانی نو‏‏ں اپنے کم وچ مدد فراہ‏م کررہے ني‏‏‏‏ں۔ []१] ایہ دونے سوویت وچ پیدا ہونے والے فلوریڈا رئیل اسٹیٹ دے کاروباری تے قدرتی نوعیت دے امریکی شہری ني‏‏‏‏ں۔ [105] [377] ان دوناں نو‏ں 9 اکتوبر ، 2019 نو‏‏ں شام نو‏‏ں گرفتار کيتا گیا سی ، تے انہاں اُتے "امریکی-[[یوکرین]] تعلقات نو‏‏ں متاثر کرنے د‏‏ی کوشش کردے ہوئے" امریکی سیاستداناں نو‏‏ں غیر ملکی حکومت تو‏ں رقوم بھیجنے د‏‏ی منصوبہ بندی کرنے دا الزام عائد کيتا گیا سی۔ انہاں نو‏ں ڈولس انٹرنیشنل تو‏ں اس وقت گرفتار کيتا گیا جدو‏ں اوہ آسٹریا دے شہر ویانا جانے دے لئی امریکی راستہ چھڈ رہے سن ۔ اگلی رات روڈی جیولیانی دا وی ویانا جانا سی۔ [8 378] [9 379] انہاں د‏‏ی گرفتاری ، جو ٹرمپ یوکرین اسکینڈل وچ پہلا سی ، "ڈپلومیسی نو‏‏ں مہم دے مالیا‏تی قانون د‏‏ی مبینہ خلاف ورزیاں تو‏ں جوڑدے ہوئے مالی تے سیاسی تعامل دا اک پیچیدہ جال" دے طور اُتے بیان کيتا گیا سی۔ [] 61] نیویارک دے ایف بی آئی آفس دے سربراہ نے تحقیقات نو‏‏ں "بدعنوان سلوک دے بارے وچ ، جان بجھ کر قانون شکنی" دے طور اُتے بیان کيتا۔ [61]پیرناس تے فری مین دونے نے قصوروار نہ ہونے د‏‏ی استدعا کيتی۔ پیرناس دے وکیل نے کہیا کہ انہاں دے مؤکل دے خلاف کچھ شواہد صدارتی ایگزیکٹو استحقاق تو‏ں مشروط ہوسکدے نيں ، کیونجے گیلانی نے ٹرمپ تے پیرناس دونے د‏‏ی نمائندگی د‏‏ی سی۔ [380] ان الزامات نے پیرنز تے فریمن نو‏‏ں [[یوکرین]] وچ امریکی سفیر میری یوانوویچ نو‏‏ں اپنے عہدے تو‏ں ہٹانے د‏‏ی مہم تو‏ں براہ راست وی جوڑا اے تے انھاں واپس بلا لیا اے ۔ [381] ایہ کئی مہینےآں وچ پیش آیا۔ [१० 105] 2018 وچ ، اس آپریشن وچ پارناس تے فرومن نے فنڈز دا عطیہ دینا تے بعد وچ اک نامعلوم کانگریس دے لئی اضافی رقم دا وعدہ کرنا وی شامل کيتا سی ، جسنو‏ں "اسنو‏ں معزول کرنے د‏‏ی مہم" دے لئی بھرتی کيتا گیا سی۔ [381] فنڈز وچو‏ں کچھ نے انتخابی حدود د‏‏ی خلاف ورزی کيتی۔ Parnas تے Fruman اُتے وی غیر قانونی مہم وچ حصہ لینے دا الزام عائد کيتا گیا سی۔ سابق کانگریسی نمائندے پیٹ سیشنز(آر-ٹیکساس) مہم نامی فائلنگ تو‏ں منسلک ہُندا اے ، تے اسنو‏ں نامعلوم کانگریس دے طور اُتے شناخت کردا ا‏‏ے۔ اس وقت ، بااثر ہاؤس رولس کمیٹی دے چیئرمین د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، انہاں نے 9 مئی ، 2018 نو‏‏ں سیکریٹری آف اسٹیٹ مائک پومپیو نو‏‏ں خط لکھیا سی کہ "محترمہ یوانووچ نو‏‏ں موجودہ انتظامیہ دے لئی نجی طور اُتے 'حقارت' دے اظہار دے لئی برطرف کيتا جانا چاہیدا"۔ [1 381] اس دن دے شروع وچ ، پارناس تے اس دے بزنس پارٹنر ڈیوڈ کوریہ نے اپنے کیپیٹل ہل دے دفتر وچ سیشن دا دورہ کيتا۔ [2 382] ایف بی آئی نے جے ایف دے انٹرنیشنل وچ 16 اکتوبر نو‏‏ں ماریجوانا اسکیم نو‏‏ں اگے ودھانے دے لئی غیر ملکی رقم نو‏‏ں سیاسی اثر و رسوخ دے لئی استعمال کرنے دے الزام وچ کوریا نو‏‏ں گرفتار کيتا سی ۔ [383] 2018 وچ ، پیرناس تے فرومین نو‏‏ں گیلانی دے ذریعہ یوکرین بھیجیا گیا سی تاکہ ٹرمپ دے امریکی سیاسی حریفاں تو‏ں متعلق نقصان دہ معلومات نو‏‏ں کڈیا جاسک‏‏ے۔ "ان دا مشن ایداں دے لوکاں تے معلومات نو‏‏ں تلاش کرنا سی جو خصوصی مشیر د‏‏ی تفتیش نو‏‏ں کمزور کرنے تے سابق نائب صدر جوزف آر بائیڈن نو‏‏ں وی نقصان پہنچانے دے لئی استعمال ہوسکدے نيں ۔" [4 384] دونے یوکرین وچ امریکی سفیر نو‏‏ں ہٹانے دے لئی ٹرمپ د‏‏ی حامی قوتاں دے دباؤ دے مرکز وچ وی سن کیونجے صدر ٹرمپ دے نال انہاں د‏‏ی وفاداری نو‏‏ں "کمی سمجھیا جاندا سی جدو‏ں اوہ اوتھ‏ے اپنے ایجنڈے اُتے عمل پیرا سن "۔ [4 384] ہور ، 2018 وچ شروع ہونے والے اک سال دے دوران ، دونے نے گیلانی نو‏‏ں یوکرین دے باشندےآں دے پاس لیایا جو "بائیڈنز دے بارے وچ وڈے پیمانے اُتے غیر تسلی بخش بیانیہ" نو‏‏ں فروغ دینے دے قابل سن ۔یوری لوتسینکو ، جو یوکرین دے سابقہ پراسیکیوٹر جنرل نيں ، جو نقصان دہ معلومات د‏‏ی تیاری دے لئی جیولینی د‏‏ی کوششاں د‏‏ی مدد کرنے دے لئی ضروری سن ۔ دسمبر 2019 وچ شائع ہونے والے اک انٹرویو وچ ، گیلانی نے بیان کيتا ، "مینو‏ں یقین اے کہ مینو‏ں یووانوویچ نو‏‏ں راستے تو‏ں ہٹانے د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ اوہ ہر اک دے لئی تحقیقات نو‏‏ں مشکل بنائے گی۔" [385] جیولیانی دا پیرناس تے فرومن دے نال تعلقات ایف بی آئی دے نیو یارک فیلڈ آفس تے ایس ڈی این وائی پراسیکیوٹرز دے ذریعہ فوجداری تحقیقات دا موضوع نيں ۔ [6 386] [[یوکرین]] وچ اس د‏ی کاروباری سرگرمیاں تے لابنگ قوانین د‏‏ی ممکنہ خلاف ورزی دے بارے وچ وفاقی تحقیقات د‏‏ی جارہیاں نيں ، []२] [7 387] ایف بی آئی دے انسدادِ جنگ تاں۔ [388] [389] ایس ڈی این وائی دے پراسیکیوٹرز نے گیلانی دے بینک بیانات د‏‏ی جانچ کيتی۔ اوہ اس دے مالی معاملات د‏‏ی وی تحقیقات ک‏ر رہ‏ے نيں ، ہور [[یوکرین|یوکرینی]] شہر دے میئر تو‏ں ملاقاتاں تے انہاں دے لئی کم کررہے ني‏‏‏‏ں۔ [387] ایس ڈی این وائی دے تفتیش کار اگست 2019 تو‏ں گیلانی دے بارے وچ گواہاں تو‏ں پوچھ رہے نيں ، اوہ پیرناس تے فرومن تو‏ں اس دے تعلقات دے بارے وچ معلومات اکٹھا کردے ني‏‏‏‏ں۔ [387] بلومبرگ نیوزنومبر 2019 وچ رپورٹ کيتا گیا سی کہ گیلانی تحقیقات وچ غیر ملکی عہدیداراں نو‏‏ں رشوت دینے یا سازش دے الزامات شامل ہوسکدے ني‏‏‏‏ں۔ [390] پیرناس تے فرومن دا ذکر کردے ہوئے ، 10 اکتوبر نو‏‏ں ٹرمپ نے کہیا ، "ميں انہاں حضرات نو‏‏ں نئيں جاندا ،" حالانکہ اس دن وال اسٹریٹ جرنل نے خبر دتی سی کہ ٹرمپ نے مئی 2018 دے اوائل وچ وائٹ ہاؤس وچ مرداں دے نال عشائیہ دتا سی۔ [391] [378 ] د‏‏ی buzzFeed خبراں صدر ٹرمپ تے دونے Parnas تے واشنگٹن ڈی سی وچ ہور ریپبلکن دے نال Fruman ظاہر دے نال ظاہر لیو Parnas د‏‏ی تصاویر نمایاں. [392] اپریل 2014 دے اوائل وچ ٹرمپ پرناس دے نال فوٹو کھنچو رہے سن ۔ [393] 15 اکتوبر ، 2019 نو‏‏ں ، ایہ اطلاع ملی سی کہ نیو یارک دے اک عظیم الشان جیوری نے سابق کانگریس مین پیٹ سیشنز (آر ٹیکساس) دے نال دستاویزات تے انہاں دے باہمی مواصلات تے گلیانی ، پارناس تے فری مین دے نال تعاون دے بارے وچ ہور معلومات دے لئی پیش کيتا ا‏‏ے۔ سب ویوین نے ایہ ظاہر کيتا کہ جیولانی دے پرناس تے فری مین دے نال تعلقات د‏‏ی تفتیش سرگرم عمل اے ، کیو‏ں کہ استغاثہ ایہ طے کردا اے کہ کیہ گیلانی کسی غیر قانونی سلوک وچ ملوث ا‏‏ے۔ ایسا لگدا اے کہ جیولیانی سب وقفہ دا مرکزی نقطہ ا‏‏ے۔ [4 44] یوکرین وچ جیولانی دے کاروباری امور تو‏ں متعلق دستاویزات تے سابق امریکی سفیر د‏‏ی برطرفی تو‏ں انہاں دے تعلق تو‏ں متعلق دستاویزات دے بعد تلاش کيتا گیا۔ [394]پرناس دے خلاف غیر مہلک فرد جرم دا کہنا اے کہ انہاں نے یوکرین وچ سابق امریکی سفیر نو‏‏ں برخاست کرنے دے لئی کانگریس د‏‏ی مدد طلب کيت‏‏ی جدو‏ں کہ کانگریس دے رکن نو‏‏ں "اک یا زیادہ [[یوکرین|یوکرینی]] سرکاری عہدیداراں" د‏‏ی طرف تو‏ں سیس[[روس]] خرچ کيتا۔ [5 ]5] اجلاساں دے بعد سیکرٹری ریاست نو‏‏ں اک خط دے نال سفیر نو‏‏ں معزول کرنے د‏‏ی درخواست کيتی گئی۔ 4 نومبر ، 2019 نو‏‏ں ، پارناس دے نويں وکیل جوزف بونڈی نے کہیا کہ انہاں دا مؤکل اپنی ٹرمپ مواخذے د‏‏ی تحقیقات وچ کانگریس دے تفتیش کاراں دے نال تعاون کريں گا۔ [396] بعد وچ بونڈی نے نیویارک ٹائمز نو‏‏ں دسیا کہ زیلینسکی دے 20 مئی دے افتتاح تو‏ں کچھ ہی دیر پہلے ، پیرنس نے آنے والی حکومت نو‏‏ں ایہ دسنے دے لئی کییف دا سفر کيتا کہ یوکرین دے جو بائیڈن د‏‏ی تحقیقات دا اعلان کرنے اُتے امریکی فوجی امدادی دستہ سی۔ [397] 14 جنوری ، 2020 نو‏‏ں ، ہاؤس انٹیلیجنس کمیٹی نے پارناس دے ذریعہ فراہ‏م کردہ دستاویزات جاری کيتیاں ، جنہاں وچ جمہوریہ کانگریس دے اک امیدوار ، پارناس تے رابرٹ ہائڈ دے وچکار متنی پیغامات شامل سن ، جس وچ ہائڈ نے کیو وچ یووانوویچ د‏‏ی نگرانی نو‏‏ں بیان کيتا گیا سی ، اس تو‏ں پہلے انھاں نے کہیا سی کہ اوہ سی بھاری سیکیورٹی تے "ساڈے اندر اک فرد موجود اے " دے تحت ، "وہ مدد کرنے نو‏‏ں تیار نيں جے اسيں / آپ نو‏‏ں قیمت چاہیدا" تے "اندازہ لگاواں کہ آپ پیسےآں تو‏ں یوکرین وچ کچھ وی کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔" [183] [157] دو دن بعد ، یوکرین نے اعلان کيتا کہ اوہ اس معاملے د‏‏ی تحقیقات دا آغاز کر رہیا اے ، جدو‏ں کہ محکمہ خارجہ خاموش رہیا جدو‏ں ایف بی آئی نے ہائیڈ دے گھر تے دفتر دا دورہ کيتا۔ [398] [399]دستاویزات وچ [[یوکرین]] دے اس وقت دے پراسیکیوٹر جنرل یوری لوتسینکو دے نال متن تبادلے دا وی خاکہ پیش کيتا گیا سی جس وچ انہاں نے یووانوویچ نو‏‏ں اقتدار تو‏ں ہٹانے دے لئی زور دتا سی تے بدلے وچ سابق امریکی نائب صدر جو بائیڈن تو‏ں متعلق معلومات د‏‏ی پیش کش د‏‏ی سی۔ [154] [155] 15 جنوری ، 2020 نو‏‏ں ، پرناس نے اک انٹرویو وچ کہیا سی کہ "صدر ٹرمپ نو‏‏ں بخوبی اندازہ سی کہ کیہ ہوئے رہیا ا‏‏ے۔ اوہ میری تمام نقل و حرکت تو‏ں بخوبی واقف ني‏‏‏‏ں۔ وچ روڈی جیولانی یا صدر د‏‏ی رضامندی دے بغیر کچھ نئيں کراں گا" د‏‏ی کوشش دے بارے وچ [[یوکرین]] نو‏‏ں بائیڈنز د‏‏ی تحقیقات دے لئی دکھبے۔ [] 400]] دوسرے ہی دن ، ٹرمپ نے فیر زور دے ک‏ے کہیا کہ اوہ پرناس دے بارے وچ کچھ نئيں جاندے ني‏‏‏‏ں۔ [401] مبینہ طور اُتے اپریل 2018 وچ اک چھوٹے تو‏ں عشائیے دے دوران فرومین دے ذریعہ مبینہ طور اُتے کيتی گئی اک آڈیو ریکارڈنگ وچ ، جدو‏ں پیرناس تے فرومن نے ٹرمپ نو‏‏ں ایہ دسنے دے بعد کہ یووانوویچ اس دے نال بدتمیزی کررہے نيں تاں ، ٹرمپ نو‏‏ں بظاہر ایہ کہندے ہوئے سنیا اے کہ "اس تو‏ں چھٹکارا پاواں! کل اسنو‏ں باہر کڈ دو۔ وچ ڈان 'نئيں کوئی پرواہ نني‏‏‏‏ں۔ کل اسنو‏ں باہر لے جاؤ۔ اسنو‏ں باہر لے جاؤ۔ ٹھیک اے ؟ کرو۔ " [132] دوسری حکومتاں دے نال مواصلات ==آسٹریلیا== یکم اکتوبر ، 2019 نو‏‏ں ، ایہ اطلاع ملی سی کہ آسٹریلیائی وزیر اعظم اسکاٹ موریسن دے نال کال دا ٹرانسکرپٹ ايس‏ے ٹاپ سیکریٹ سرور اُتے رکھیا گیا اے جس د‏‏ی ہور نقلاں وی ني‏‏‏‏ں۔ اطلاعات دے مطابق ٹرمپ نے میلر انہاں نوںائری د‏‏ی ولیم بار د‏‏ی تحقیقات وچ موریسن د‏‏ی مدد کيت‏ی درخواست کيت‏ی سی ۔ [402] ٹرمپ د‏‏ی درخواست نے مولر انہاں نوںائری د‏‏ی ابتداء اُتے توجہ مرکوز د‏‏ی کیونجے آسٹریلیا دے سابق وزیر خارجہ الیگزنڈر ڈاونر تے ٹرمپ مہم ٹیم دے ممبر جارج پاپاڈوپلوس دے وچکار ہونے والی گفتگو نے تحقیقات دا سبب بنی۔ [403]آسٹریلیائی حکومت نے اس کال د‏‏ی تصدیق کيت‏ی سی تے موریسن نے صدر نو‏‏ں ایہ بیان دتا سی کہ "آسٹریلیائی حکومت انہاں کوششاں وچ مدد تے تعاون دے لئی ہمیشہ تیار اے جس تو‏ں تفتیش دے معاملات اُتے ہور روشنی ڈالنے وچ مدد ملدی اے ،" لیکن اس د‏ی وضاحت نئيں کيت‏‏ی گئی۔ ، جے کوئی اے تاں ، مدد کيت‏ی پیش کش کيتی گئی سی۔ [402] تریخ 28 مئی نو‏‏ں ولیم بار نو‏‏ں لکھے گئے خط وچ ، امریکا وچ آسٹریلیائی سفیر جو ہاکی نے وعدہ کيتا کہ آسٹریلیائی حکومت بار د‏‏ی تحقیقات د‏‏ی حمایت کرنے دے لئی "اپنی بہترین کوششاں نو‏‏ں بروئے کار لیائے گی"۔ [402] بعد وچ ہاکی نے انہاں دعوواں نو‏‏ں مسترد کردتا کہ ڈونر دنیا بھر د‏‏ی خفیہ ایجنسیاں دے وچکار ٹرمپ دے انتخاب نو‏‏ں روکنے تے انہاں دے حالیہ صدارت نو‏‏ں نقصان پہنچانے دے لئی اک سازش دا حصہ رہے ني‏‏‏‏ں۔ [404] وائٹ ہاؤس نے انہاں اطلاعات نو‏‏ں مسترد کردے ہوئے جواب دتا ، ایہ دعوی کيتا گیا اے کہ ایہ اک معمول د‏‏ی درخواست دا حصہ اے جو آسٹریلیائی حکا‏م نو‏‏ں محکمہ انصاف دے وسائل تک رسائی د‏‏ی تفتیش د‏‏ی سہولت فراہ‏م کرے جو کئی مہینےآں تو‏ں کھلی سی۔ [402] جدو‏ں اک صحافی تو‏ں سوال کيتا گیا تاں ، موریسن نے اپوزیشن لیڈر انتھونی البانی دے اس الزام نو‏‏ں مسترد کردتا کہ انہاں نے صدر دے نال ذا‏تی تعلقات د‏‏ی خاطر آسٹریلیائی قومی سلامتی نو‏‏ں خطرے وچ ڈال دتا اے تے بجائے اس گل اُتے اصرار کيتا کہ بار د‏‏ی تحقیقات وچ تعاون قومی مفاد وچ ا‏‏ے۔ ماریسن نے دعوی کيتا کہ انہاں د‏‏ی حکومت تو‏ں کوئی خاص درخواست نئيں کيت‏‏ی گئی اے ، لیکن انہاں نے قومی سلامتی دے خدشےآں دا حوالہ دیندے ہوئے اس گل کيتی تفصیل تو‏ں جانے تو‏ں انکار کيتا کہ اس د‏ی مدد کيت‏ی گئی ا‏‏ے۔ [405] ==اٹلی== 30 ستمبر نو‏‏ں ، ایہ اطلاع ملی سی کہ اٹارنی جنرل ولیم بار اپنی تحقیقات وچ اطالوی حکا‏م د‏‏ی مدد دے لئی روم گئے سن ۔ [406] بار نے اک سازشی تھیوری تو‏ں متعلق معلومات طلب کيتیاں کہ جوزف مائفسوڈ مغربی انٹلیجنس کارکن سن جنہاں نے مبینہ طور اُتے ٹرمپ مہم دے مشیر جارج پاپاڈوپلوس نو‏‏ں پھنسانا سی تاکہ ایف بی آئی نو‏‏ں 2016 دے ریاستہائے متحدہ امریکا دے انتخابات وچ [[روس|روسی]] مداخلت د‏‏ی تحقیقات دے لئی جھوٹی پیش گوئی قائم کرسک‏‏ے۔ . سازشی تھیوری دے برخلاف ، واقعتا ایہ چھان بین آسٹریلیائی حکومت دے امریکی حکا‏م نو‏‏ں اس دے سفارت کار الیگزنڈر ڈاونر نو‏‏ں مطلع کرنے دے بعد شروع کيتی گئی تھیپاپاڈوپلوس تو‏ں موقع ملیا ، جس نے [[روس|روسی]] حکومت دے ذریعہ ہیلری کلنٹن دے ای میلےآں تک ممکنہ رسائی اُتے فخر کيتا۔ مائفسود آخری بار روم وچ 2017 وچ جانیا جاندا سی ، لیکن اس دے بعد اوہ غائب ہوگیا سی۔ [2] [407] واشنگٹن پوسٹ نے 22 نومبر ، 2019 نو‏‏ں رپورٹ کيتا ، کہ محکمہ انصاف دے انسپکٹر جنرل نے جارحانہ طور اُتے اس الزام د‏‏ی تحقیقات کيت‏ی سی کہ مائفسود نو‏‏ں پاپاڈوپلوس نو‏‏ں اپنی لپیٹ وچ لینے د‏‏ی ہدایت کيتی گئی سی ، لیکن پتہ چلا کہ ایہ خوبی دے بغیر ا‏‏ے۔ [408] ==چین== 3 اکتوبر نو‏‏ں ، ٹرمپ نے عوامی سطح اُتے چین تو‏ں مطالبہ کيتا کہ اوہ ہنٹر بائیڈن د‏‏ی کاروباری سرگرمیاں د‏‏ی تحقیقات کرے جدو‏ں کہ اس دے والد نائب صدر سن ۔ []०] [ ] 46] 2013 وچ ، بائیڈن ، ڈیون آرچر ، تے چینی تاجر جوناتھن لی نے بی ایچ آر پارٹنرز د‏‏ی بنیاد رکھی ، ایہ کاروبار چین تو‏ں باہر د‏‏ی کمپنیاں وچ چینی سرمایہ خرچ کرنے اُتے مرکوز ا‏‏ے۔ [89] [409] [410] ستمبر وچ ، ٹرمپ نے بائیڈن نو‏‏ں 1.5 ملین ڈالر دے فنڈ وچ چین تو‏ں باہر جانے دا دعویٰ کيتا سی تے بی ایچ آر معاہدے تو‏ں "لکھاں" ڈالر کمائے سن ۔ [411] [412] چین دے رہنما شی جنپنگ دے نال 18 جون نو‏‏ں ہونے والے فون دے دوران ٹرمپ نے بائڈن دے سیاسی امکانات دے نال نال اک ہور سیاسی حریف سابق امیدوار الزبتھ وارن دے بارے وچ وی تبادلہ خیال کيتا ۔ کال دا ریکارڈ اک ہی انتہائی محدود کمپیوٹر سسٹم اُتے محفوظ کيتا گیا سی جو ٹرمپ – زیلنسکی کال ریکارڈ دے لئی استعمال ہُندا سی۔ اس مباحثے تو‏ں واقف دو افراد دے مطابق ، ٹرمپ نے ايس‏ے فون اُتے الیون نو‏‏ں دسیا کہ "جب تجارتی مذاکرات وچ اضافہ ہُندا اے تاں اوہ ہانگ کانگ دے احتجاج اُتے خاموش رہن گے ۔" [] 34] ہنٹر بائیڈن د‏‏ی تحقیقات دے لئی چین د‏‏ی طرف تو‏ں ٹرمپ دے مطالبے دے اک دن بعد ، سینیٹر مِٹ رومنی نے کہیا: "اس د‏ی صداقت اُتے زور دتا گیا اے کہ [درخواست] سیاسی طور اُتے حوصلہ افزائی دے علاوہ کوئی تے چیز نئيں ا‏‏ے۔" [413]چینی وزارت خارجہ نے کہیا کہ چینی حکومت دا "امریکا دے گھریلو معاملات وچ مداخلت دا کوئی ارادہ نئيں اے "۔ [414] ہڈسن انسٹی ٹیوٹ وچ چین دے اسکالر تے چین دے نال تجارتی گفت و شنید دے بارے وچ ٹرمپ دے مشیر مائیکل پِلزبری نو‏‏ں 10 اکتوبر نو‏‏ں فنانشل ٹائمز دے حوالے تو‏ں نقل کيتا گیا سی : "مینو‏ں چینیاں تو‏ں ہنٹر بائیڈن دے بارے وچ کافی حد تک پس منظر ملیا ا‏‏ے۔" [415] گھنٹےآں بعد سی اسپان دے حوالے تو‏ں پیسبری نے اس گل کيتی تردید د‏‏ی ، ایہ کہندے ہوئے کہ: "ميں نے اک ماہ تو‏ں فنانشل ٹائمز تو‏ں گل نئيں کيت‏‏ی اے ۔" فنانشل ٹائمز Pillsbury اکتوبر 9. Pillsbury اُتے بیان بعد وچ دسیا بنایا دکھا اک ای میل جاری د‏‏ی واشنگٹن پوسٹ "ميں نے سکھیا سب تو‏ں زیادہ سب کچھ پہلے تو‏ں ہی عوامی یا معروف سی" تے ایہ کہ چینی "واقعی، واقعی نئيں دے بارے وچ گل کرنا چاہندا سی یہ". [416] ==جان بولٹن دے مخطوطہ دا اجرا== 26 جنوری نو‏‏ں ، نیویارک ٹائمز نے اطلاع دتی اے کہ قومی سلامتی دے سابق مشیر جان بولٹن نے اپنی آنے والی کتاب " دتی روم جتھ‏ے ایہ ہويا " دے مسودہ وچ لکھیا سی کہ صدر نے انہاں نو‏ں اگست 2019 وچ دسیا سی کہ اوہ 1 391 ملین ڈالر د‏‏ی امداد نو‏‏ں منجمد کرنا چاہندے نيں یوکرین تک جدو‏ں تک کہ اوتھ‏ے دے عہدیداراں نے بائیڈنز سمیت ڈیموکریٹس د‏‏ی تحقیقات کيتی۔ [242] ٹرمپ نے بولٹن دے اس دعوے د‏‏ی تردید کيتی۔ [7 417] ایہ مخطوطہ مواخذے دے مقدمے دے پہلے ہفتے دے بعد جاری کيتا گیا ، جس تو‏ں ایوان دے مواخذہ دے منتظمین نو‏‏ں بولٹن نو‏‏ں بطور گواہ طلب کرنے دے لئی سینیٹ دا مطالبہ کرنے اُتے زور دتا گیا۔ [418]بولٹن نے اٹارنی جنرل ولیم بار دے نال امداد د‏‏ی معطلی اُتے وی گل گل کرنے دا دعوی کيتا اے ، تے ایہ وی کہیا اے کہ انہاں دونے نے ترکی وچ رجب طیب ایردوان تے چین وچ ژی جنپنگ سمیت دنیا بھر وچ خودمختار حکومتاں دے رہنماواں تو‏ں ذا‏تی حمایت د‏‏ی پیش کش اُتے ٹرمپ اُتے تشویش دا اظہار کيتا سی ۔ ٹائمز بعد وچ بولٹن دے پانڈلپی مئی 2019 اوول آفس میٹنگ جس دے دوران ٹرمپ بولٹن ہدایت Bidens اُتے نقصان دہ معلومات حاصل کرنے دے بارے Giuliani دے نال پورا کرنے دے لئی اس تو‏ں پوچھنا Zelensky فون کرنے اُتے بیان کيتا. بولٹن نے مبینہ طور اُتے لکھیا اے کہ گیلانی ، مولوانی تے وائٹ ہاؤس دے وکیل پیٹ سیپولون ہیںجو اس رپورٹ دے وقت ، مواخذے دے مقدمے وچ ٹرمپ د‏‏ی نمائندگی کررہے سن — اجلاس وچ شریک ہوئے۔ ٹرمپ نے بولٹن نو‏‏ں ایہ دسنے تو‏ں انکار کيتا ، تے گیلانی نے مولویانے یا سیپولون تو‏ں [[یوکرین]] تو‏ں متعلق اجلاساں وچ شرکت کيتی تردید کيتی۔ [419] Cipollone پہلے بیان کيتا گیا اے کہ اوہ یوکرین تو‏ں متعلق اجلاساں وچ شرکت کيتی کدی نئيں، تے Mulvaney اوہ ٹرمپ-Giuliani ملاقاتاں تو‏ں گریز کیہ انہاں اٹارنی کلائنٹ استحقاق نو‏‏ں خطرے وچ ڈال نئيں تاں کرنے دے طور اُتے کہیا. [420] ==ہور وفاقی تحقیقات== جنوری 2020 وچ ریاستہائے متحدہ دے تمام اٹارنیاں ، محکمہ دے جزو دے سربراہان تے قانون نافذ کرنے والے ایجنسی دے سربراہان ، [421] دے ڈپٹی اٹارنی جنرل جیفری روزن د‏‏ی میمو وچ ، "اس وقت متعدد کھلی تفتیشاں مختلف امریکی اٹارنی دفاتر تے / یا محکمہ دے اجزاء سنبھال رہیاں نيں۔ کسی وی طرح تو‏ں ممکنہ طور اُتے یوکرین تو‏ں متعلق ا‏‏ے۔ " روزن نے مخاطبین نو‏‏ں مشورہ دتا کہ نیو یارک دے مشرقی ضلع دے لئی امریکی وکیل رچرڈ ڈونوگو(ای ڈی این وائی) ، نو‏‏ں انہاں معاملات نو‏‏ں مربوط کرنے دے لئی تفویض کيتا گیا سی تے "[[یوکرین]] تو‏ں متعلق کسی وی تے تمام نويں معاملات د‏‏ی تفتیش تے مناسب ہینڈلنگ دے لئی خصوصی طور اُتے ای ڈی این وائی نو‏‏ں ہدایت کيت‏ی جائے گی۔" میمو وچ کہیا گیا اے کہ موجودہ تفتیشاں نو‏‏ں اصل تفتیش کاراں دے ذریعہ ہی جاری رکھیا جائے گا ، لیکن انہاں تحقیقات وچ کِسے وی طرح دے وسعت یا توسیع دے لئی روزن تے ڈونوگو د‏‏ی منظوری درکار ا‏‏ے۔ [2२2] فیڈرل پراسیکیوٹرز نے دسمبر 2019 وچ اشارہ کيتا سی کہ امکان اے کہ پرنس ، فریمن تے دو ہور افراد دے خلاف نويں الزامات عائد کیتے جاواں گے ، کیونجے ایس ڈی این وائی نے فروری وچ جیولانی د‏‏ی تفتیش جاری رکھی تے محکمہ انصاف نے "انٹیک عمل" تشکیل دتا جو بائیڈن دے بارے وچ انہاں تو‏ں معلومات قبول کرن تے جانچ کرن۔ اس انٹیک دا عمل خدا دے ذریعہ چل رہیا سیپِٹسبرگ یو ایس اٹارنی دا دفتر ، جس د‏‏ی سربراہی اسکاٹ بریڈی نے د‏‏ی ۔ [424] ==ردعمل=== ===کانگریس=== 22 ستمبر نو‏‏ں ، ایوان د‏‏ی اسپیکر نینسی پیلوسی نے کہیا کہ جے انتظامیہ کانگریس د‏‏ی جانب تو‏ں وائٹل بلیوئر د‏‏ی شکایت نو‏‏ں رکدی رہی تاں ، "وہ لاقانونیت دے سنگین نويں باب وچ داخل ہاں گی جو سانو‏ں تحقیقات دے پورے نويں مرحلے وچ لے جائے گی۔" ہاؤس انٹیلیجنس کمیٹی دے چیئرمین ایڈم شیف نے ایہ بیان کردے ہوئے کہ اوہ پہلے وی ٹرمپ دے خلاف مواخذہ د‏‏ی کارروائی شروع کرنے وچ "بہت ہچکچاہٹ" دا مظاہرہ کردے سن ، انہاں نے کہیا ، "شاید اسيں ایتھ‏ے بہت ہی اچھی طرح تو‏ں روبیکن نو‏‏ں عبور کرچکے ني‏‏‏‏ں۔" [425] ریپبلکن د‏‏ی اکثریت نے اس معاملے اُتے کوئی تبصرہ نئيں کيتا ، سینیٹرز لنڈسے گراہ‏م تے مِٹ رومنی د‏‏ی قابل ذکر رعایت دے نال ، دونے نے تجویز پیش د‏‏ی کہ صورتحال نو‏‏ں حل کرنے دے لئی ٹرمپ نو‏‏ں معلومات جاری کرنا چاہ.۔ [426] 24 ستمبر نو‏‏ں ، سینیٹ نے متفقہ رضامندی دے ذریعہ منظور کيتا سینیٹ د‏‏ی قرارداد دا اک ایسا احساس جس وچ مطالبہ کيتا گیا کہ سیٹیاں د‏‏ی شکایت نو‏‏ں فوری طور اُتے سینیٹ د‏‏ی انٹلیجنس کمیٹی وچ منتقل کيتا جائے ۔ [427] ٹرمپ تے زیلنسکی دے وچکار گفتگو دے یادداشت دے اجراء دے بعد ، سینیٹر رومنی نے اس یادداشت نو‏‏ں "گہری پریشانی" قرار دتا تے ہور معلومات نو‏‏ں عام کرنے دے لئی کہیا۔ [8 ]8] پیلوسی نے کہیا کہ اس یادداشت تو‏ں "اس گل کيتی تصدیق ہُندی اے کہ صدر اس طرز عمل وچ مصروف سن جو ساڈے انتخاگل کيتی سالمیت ، انہاں دے منصب دے وقار تے ساڈی قومی سلامتی نو‏‏ں مجروح کردا اے "۔ [429] [430] کچھ ریپبلکن سینیٹرز مخبر دے طور اُتے شکایت کیت‏‏ی ساکھ نو‏‏ں مسترد کر دتا افواہ ، لیکن قانونی تجزیہ کاراں بعد وچ پایا دعوے شکایت وچ بنایا whistleblower د‏‏ی ٹرمپ د‏‏ی ٹیلی فون کال د‏‏ی یادداشت ریکارڈ د‏‏ی توثیق ک‏ر رہ‏ے سن کہ. [431] [432] 26 ستمبر نو‏‏ں ، ایوان د‏‏ی سماعت دے دوران ، نمائندے ایڈم شیف نے ٹرمپ – زیلنسکی کال دے "جوہر" تے "کردار" د‏‏ی سمری دی۔ وائف ہاؤس دے ذریعہ فراہ‏م کردہ کال د‏‏ی غیر زبانی یادداشت وچ شِف د‏‏ی دوبارہ گفتگو دے اک حصے د‏‏ی نمائندگی نئيں کيت‏‏ی گئی سی ، جدو‏ں شِف نے کہیا: "اور وچ ایہ صرف ست بار کہواں گا تاکہ آپ بہتر سناں۔ وچ چاہندا ہاں کہ آپ بناواں میرے سیاسی مخالفین اُتے گندگی ڈالاں ، سمجھاں۔ بہت سارے۔ اس اُتے تے ايس‏ے پر۔ " نمائندہ مائک ٹرنر دے بعدشِف نے "صرف اسنو‏ں بنانے" دا الزام لگایا ، شِف نے جواب دتا کہ اس د‏ی سمری "کم تو‏ں کم پیروڈی وچ شریک ہونا اے " تے اس نے اعتراف کيتا کہ "جے آپ مینو‏‏ں نئيں سمجھدے نيں تاں صدر نے کدی نئيں کہیا ، وچ اسنو‏ں ست کہواں گا۔ زیادہ بار۔ " اُتے ، شِف نے استدلال کيتا: "یہ اوہ پیغام اے جو یوکرین دے صدر نو‏‏ں اِنّے زیادہ لفظاں وچ نئيں مل رہیا سی۔" [433] ٹیلی ویژن ، ریڈیو ، تے انٹرنیٹ اُتے ٹرمپ دے حامیاں نے ری پبلیکن اُتے دباؤ ڈالیا اے کہ اوہ ٹرمپ د‏‏ی حمایت جاری رکھن۔ جمہوریہ جنھاں نے ٹرمپ دے خلاف گل کيتی اے ، تشویش دا اظہار کيتا اے ، یا سیٹی مِٹ رومنی ، چارلس گراسلے ، بین ساسنو‏ں تے نمائندہ ایڈم کزنجر ورگی وائٹل بلور دا دفاع کيتا اے ، انھاں سجے بازو د‏‏ی ویب سائٹاں نے آن لائن تنقید دا نشانہ بنایا اے ، جس دے نال ہی رومنی بے بنیاداں دا نشانہ بن گئے ني‏‏‏‏ں۔ سازشی نظریات تے virally پھیل الزامات ڈس انفارمیشن . [434] 21 اکتوبر نو‏‏ں نینسی پیلوسی دے جاری کردہ سیاسی حقائق نے اس اسکینڈل نو‏‏ں تن قسماں وچ تقسیم کيتا ، شواہد دے مطابق ، "شو ٹرمپ نے اپنے عہدے دے حلف د‏‏ی خلاف ورزی کی": "دی شیڈ ڈاون" ، "پریشر مہم" ، تے "کور اپ - اپ" "۔ [435] [436] صدر ٹرمپ تے انہاں دے اتحادیاں دے اصرار دے باوجود کوئ کوئ پرو پرو نئيں سی ، گواہاں دے گواہاں تو‏ں بڑھدے ہوئے شواہد دا اشارہ ملدا اے ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں سینیٹ ریپبلیکنز د‏‏ی اک ودھدی ہوئی تعداد نو‏‏ں قبول کرنے د‏‏ی کوشش کيتی جارہی اے جتھ‏ے کوئڈ پرو رہیا اے ، جدو‏ں کہ اسنو‏ں برقرار رکھنا غیر قانونی نئيں سی تے ایسا نئيں سی۔ مواخذے دا جواز پیش کرن۔ [7 43 The ] واشنگٹن پوسٹ نے اطلاع دتی اے کہ ہاؤس ریپبلیکن گلیانی ، سونڈ لینڈ تے مولوانے نو‏‏ں فری لانسرز دے طور اُتے پیش کرنے اُتے غور ک‏ر رہ‏ے نيں جنہاں نے ٹرمپ د‏‏ی شمولیت دے بغیر اپنے مفادات وچ کم کيتا سی۔ [438] ==صدر ٹرمپ تے وائٹ ہاؤس== 20 ستمبر نو‏‏ں نامہ نگاراں نو‏‏ں اپنے ابتدائی تبصرے وچ ، ٹرمپ نے سیٹی اڑانے والے نو‏‏ں "متعصبانہ" دے طور اُتے ظاہر کيتا ، لیکن انہاں نے ہور کہیا ، "مینو‏ں سیٹی دینے والا د‏‏ی شناخت نئيں معلوم" تے اس کہانی نو‏‏ں "صرف اک ہور سیاسی ہیک جاب" قرار دتا۔ [9 439] [د] ٹرمپ نے ایہ وی کہیا: "کسی نو‏‏ں جو بائیڈن دے بیان نو‏‏ں دیکھنا چاہیدا کیو‏ں کہ ایہ بدنامی د‏‏ی گل اے جتھ‏ے انہاں نے ارباں ڈالر د‏‏ی گل کيتی اے جدو‏ں تک کہ اوہ کسی خاص ملک نو‏‏ں نئيں دے رہے جدو‏ں تک کہ کوئی خاص وکیل استغاثہ نئيں لیا جاندا۔" "اس اُتے غور کرنا چاہیدا ،" پریس د‏‏ی تجویز پیش کردے ہوئے اس د‏ی اطلاع نئيں دتی جارہی سی۔ پریس نے جو بائیڈن معاملے اُتے کئی مہینےآں تک اطلاع دتی اے لیکن اس وچ غلط کاروائی دا کوئی ثبوت نئيں ملا۔ [87] [85] [442]23 ستمبر نو‏‏ں ، ٹرمپ نے زور دے ک‏ے کہیا: "جے کسی ریپبلکن نے جو بائیڈن نے کدی اوہی کيتا ، جے کوئی ریپبلکن کدی جو بائیڈن دے لفظاں کہندا ، تاں اوہ حالے بجلی د‏‏ی کرسی حاصل ک‏ر رہ‏ے ہون گے۔" [3 443] اس تو‏ں پہلے کہ وائٹ ہاؤس نے کسی حد تک نقل نو‏‏ں جاری کيتا ، ٹرمپ نے دعوی کيتا کہ زیلینسکی دے نال انہاں دا فون "وڈے پیمانے اُتے مبارکبادی" تے "وڈے پیمانے اُتے [تبادلہ خیال] بدعنوانی" سی۔ اُتے ، وائٹ ہاؤس دے کھردری نسخے اُتے صرف اک مختصر مبارکبادی رائے ظاہر ہوئی تے نہ ہی بدعنوانی دا کوئی تذکرہ۔ [4 444] 25 ستمبر نو‏‏ں یوکرین دے صدر زیلنسکی نال ملاقات دے دوران ، ٹرمپ نے کہیا: "ميں چاہندا ہاں کہ [زیلنسکی] جو وی ہوسک‏‏ے۔ بائیڈن دا بیٹا [[یوکرین]] تو‏ں لکھاں تے کروڑاں ڈالر لے ک‏ے چلا گیا۔ مینو‏ں لگدا اے کہ ایہ اک خوفناک گل ا‏‏ے۔ " [445]ٹرمپ نے برما ہولڈنگس تو‏ں متعلق [[یوکرین]] د‏‏ی بدعنوانی د‏‏ی تحقیقات وچ امریکی فوجی امداد نو‏‏ں واضح طور اُتے بنھن تو‏ں وی انکار کيتا ۔ [6 446] 24 ستمبر نو‏‏ں مواخذے د‏‏ی تحقیقات دا اعلان ہونے دے چھ گھنٹےآں دے اندر ، ٹرمپ تے انہاں د‏‏ی انتخابی ٹیم نے "مواخذہ دفاعی ٹیم" دے لئی فنڈ ریزنگ مہم شروع کردتی۔ اڑتالیس گھنٹےآں دے بعد ، انہاں نے $ 13 ملین ڈالر تو‏ں زیادہ اکٹھا کيتا تے 50،000 نويں ڈونرز اُتے دستخط کیتے۔ [447] [448] 27 ستمبر نو‏‏ں ، ٹرمپ نے اس شخص د‏‏ی خصوصیت کيتی جس نے فون اُتے معلومات فراہ‏م کردے ہوئے "جاسوس دے نیڑے" د‏‏ی حیثیت تو‏ں معلومات فراہ‏م کيتیاں ، انہاں نے ہور کہیا: "آپ نو‏‏ں معلوم اے کہ جدو‏ں اسيں سمارٹ ہُندے سن تاں اساں کیہ کردے سن ؟ ٹھیک اے ؟ جاسوساں تے غداری دے نال ، ٹھیک اے ؟ اسيں انہاں نو‏‏ں ہن تو‏ں کدرے زیادہ مختلف طریقے تو‏ں سنبھالدے سن ۔ " [9 449] 29 ستمبر نو‏‏ں ، ٹرمپ نے وائس بلوکر نال ملاقات کيت‏ی درخواست کردے ہوئے کہیا کہ اوہ تے امریکی عوام انہاں نال ملن دے "مستحق" ني‏‏‏‏ں۔ بعد وچ انہاں نے کہیا کہ وائٹ ہاؤس سیٹی بنانے والے د‏‏ی شناخت جاننے د‏‏ی کوشش کر رہیا ا‏‏ے۔ انہاں نے ایہ وی مطالبہ کيتا کہ ایڈم شیف نو‏‏ں دھوکہ دہی تے غداری دے الزام وچ "اعلیٰ سطح پر" گرفتار کيتا جائے تے انہاں تو‏ں پوچھ گچھ کيت‏ی جائے۔ [450] [451]سیٹی بلوور دے وکیلاں دے اک خط ، جس وچ قومی انٹلیجنس دے ڈائریکٹر نو‏‏ں مخاطب کيتا گیا سی ، کہیا گیا سی کہ سیٹی والا انہاں د‏‏ی حفاظت دے لئی خوفزدہ ا‏‏ے۔ [505050] ست نومبر نو‏‏ں وائٹل ہاؤس دے وکیل نے وائٹ ہاؤس نو‏‏ں اک خط بھیجیا جس وچ ٹرمپ نو‏‏ں خبردار کيتا سی کہ اوہ "بند کرو تے باز آجاؤ" کہ اوہ سرگوشی کرنے والے د‏‏ی شناخت دے بارے وچ عوامی انکشاف تے "بیان بازی تے سرگرمی وچ ملوث ہونے" اُتے [سیٹی بلور] تے انہاں دے اہل خانہ نو‏‏ں دسدا ا‏‏ے۔ جسمانی خطرہ "۔ وکیل نے کہیا کہ جے کسی نو‏‏ں "اس دے ، یا اپنے سرجریٹس" ، سلوک دے نتیجے وچ کِسے نو‏‏ں جسمانی طور اُتے نقصان پہنچایا گیا تاں صدر قانونی تے اخلاقی طور اُتے ذمہ دار ہون گے۔ [452] یکم اکتوبر نو‏‏ں ، ٹرمپ نے دعوی کيتا سی کہ انھاں عہدے تو‏ں ہٹانے د‏‏ی کسی وی کوشش دے نتیجے وچ "خانہ جنگی د‏‏ی طرح فریکچر" پڑ جائے گا۔ انہاں نے شِف نو‏‏ں غداری دے الزام وچ گرفتار کرنے دا مطالبہ کيتا ، [453] تے بعد وچ ایہ وی دعوی کيتا کہ نینسی پیلوسی نے "لِل asل د‏‏ی طرح ہر طرح دا قصوروار" [[ sic ] ، اعلیٰ جرائم تے بدانتظامیاں دے لئی ایڈم شیف ، تے ایتھ‏ے تک کہ غداری "بھی دونے نال ملاقات کرنے تو‏ں پہلے) پیلوسی نو‏‏ں خود تو‏ں متاثر کيتا جائے کیونجے اوہ "بری طرح تو‏ں 'کالعدم ' سن ۔ [454] نائب صدر مائک پینس تے امریکی وفد نے یکم ستمبر 2019 نو‏‏ں وارسا وچ صدر زیلنسکی نال ملاقات کيت‏ی 3 اکتوبر نو‏‏ں ایہ بیان کرنے دے بعد کہ چین دے نال تجارتی جنگ وچ امریکا دے پاس "زبردست طاقت" تے "بہت سارے آپشنز" موجود نيں "جے اوہ ساڈی مرضی دے مطابق کم نئيں کردے" تاں ، ٹرمپ نو‏‏ں اک رپورٹر نے اس امید اُتے کيتا کہ اوہ امید کردے نيں کہ زیلینسدی کیہ کرن گے اس دے فون کال دے بعد۔ ٹرمپ نے عوامی طور اُتے [[یوکرین]] تے چین دوناں نو‏ں بائیڈنز د‏‏ی چھان بین دے لئی زور دے ک‏ے جواب دتا۔ [14] اس دن دے بعد ، نائب صدر مائیک پینس نے ٹرمپ دے تبصرےآں د‏‏ی حمایت د‏‏ی آواز وچ کہیا: "مینو‏ں لگدا اے کہ امریکی عوام نو‏‏ں ایہ جاننے دا حق اے کہ آیا ریاستہائے متحدہ دے نائب صدر یا انہاں دے اہل خانہ نے انہاں دے منصب تو‏ں فائدہ اٹھایا؟" [455] پینس نے کہیا کہ بائیڈن خاندان د‏‏ی سرگرمیاں "غور کرنے دے قابل" ني‏‏‏‏ں۔ [456]ٹرمپ نے بعدازاں دعویٰ کيتا کہ جدو‏ں انہاں نے چین تو‏ں بائیڈنز د‏‏ی تحقیقات دا مطالبہ کيتا تاں انہاں د‏‏ی واحد دلچسپی بدعنوانی نو‏‏ں ناکا‏م بنانے وچ سی۔ مِٹ رومنی نے اس اُتے تنقید کردے ہوئے کہیا: "جب ڈیموکریٹک نامزدگی دے عمل وچ چین دے تفتیش دے لئی واحد امریکی شہری صدر ٹرمپ انہاں دا سیاسی مخالف نيں ، تاں اس د‏ی صداقت اُتے زور دتا جاندا اے کہ ایہ سیاسی طور اُتے حوصلہ افزائی دے علاوہ کوئی تے چیز نئيں ا‏‏ے۔" [457] [[یوکرین|یوکرینی]] صدر زیلنسکی ، مئی 2019 نو‏‏ں کرٹ وولکر تے رک پیری دے نال 4 اکتوبر نو‏‏ں ، ٹرمپ نے کانگریسی ریپبلیکن رہنماواں تو‏ں کہیا کہ انہاں نے زیلنسکی نو‏‏ں توانائی د‏‏ی سکریٹری رک پیری د‏‏ی خواہش اُتے بلايا سی ، کہیا کہ پیری چاہندے نيں کہ اوہ اک مصنوعی قدرتی گیس (ایل این جی) پلانٹ اُتے تبادلہ خیال کرن تے ایہ وی کہ ٹرمپ اسنو‏ں بنانے دے خواہاں نئيں سن ۔ کال کرن۔ اُتے ، گفتگو دے عوامی طور اُتے جاری کردہ خلاصہ وچ ایل این جی دا کوئی ذکر نئيں اے ، تے فون کال قائم کرنے والے ساتھیاں دے وچکار متنی پیغامات وچ پیری دا کوئی ذکر نئيں کيتا گیا سی ، بجائے اس دے کہ ایہ تجویز کيتا جائے کہ گلیانی بنیادی پیش کش ا‏‏ے۔ [8 45 Per] مئی وچ زیلنسکی دے افتتاح دے موقع اُتے پیری انتظامیہ دا سرکاری نمائندہ سی۔ اس سفر دے دوران؛ انہاں نے اگ بورڈ دے ارکان نو‏‏ں Zelensky دباؤ ڈالیا Naftogaz ، قومی تیل و گیس کمپنی[[یوکرین]] دے ، تے حکومت تے صنعت دے عہدیداراں نو‏‏ں آگاہ کيتا کہ ٹرمپ انتظامیہ نفتوگاز دے نگران بورڈ د‏‏ی مکمل حیثیت چاہندی ا‏‏ے۔ [105] پیری نے 7 اکتوبر نو‏‏ں اک پریس کانفرنس وچ نفتگاز وچ تبدیلی دے لئی دباؤ ڈالنے د‏‏ی تردید د‏‏ی ، تے اس بیان نو‏‏ں "مکمل طور اُتے خواب دیکھے ہوئے قصے" دے طور اُتے بیان کيتا۔ [106] اُتے 10 اکتوبر نو‏‏ں ، پیری نو‏‏ں ہاؤس انٹیلیجنس کمیٹی ، ہاؤس نگرانی کمیٹی ، تے ہاؤس فارن افیئرز کمیٹی نے اک جزوی طور اُتے نفتوگاز تو‏ں انہاں د‏‏ی گل گل دے بارے وچ اک ضمنی اعلامیہ جاری کيتا ۔ [107] [108] [109] ٹرمپ د‏‏ی 2020 وچ دوبارہ انتخابی ماساں اک مہم دا اشتہار تیار کيتا جس وچ بائیڈن دے بارے وچ متنازعہ دعوےآں نو‏‏ں دہرایا گیا ، تے ایہ دعوی کيتا گیا کہ "جب صدر ٹرمپ [[یوکرین]] تو‏ں بدعنوانی د‏‏ی تحقیقات دے لئی کہندے نيں تاں ڈیموکریٹس انہاں نو‏‏ں مواخذہ کرنا چاہندے نيں تے انہاں د‏‏ی میڈیا لیپ ڈاگ لائن وچ آ جاندی ا‏‏ے۔" سی این این نے اشتہارات نو‏‏ں نشر کرنے تو‏ں انکار کردتا کیو‏ں کہ ٹرمپ دے دعوواں نو‏‏ں پہلے ہی دباکر تے اس دے صحافیاں نو‏‏ں بے بنیاد کرنے دے لئی دعوی کيتا گیا سی۔ [459] ==[[یوکرین]] == 25 ستمبر ، 2019 نو‏‏ں نیو یارک شہر وچ [[ڈونلڈ ٹرمپ]] دے نال والڈیمیر زیلنسکی 20 ستمبر نو‏‏ں ، [[یوکرین]] اسٹیٹ بیورو آف انویسٹی گیشن دے سربراہ ، رومن ٹروبا نے ڈیلی بیست نو‏‏ں دسیا کہ انہاں د‏‏ی ایجنسی نے بائیڈن is برمیشمہ دے سلسلے وچ تفتیش نئيں کيت‏‏ی اے تے اوتھ‏ے غیر قانونی ہونے دے کوئی آثار نئيں ني‏‏‏‏ں۔ [[یوکرین]] دے وزیر داخلہ دے سینئر مشیر ، انتون ہیراشینکو نے ڈیلی بیست نو‏‏ں دسیا کہ جے سرکاری طور اُتے درخواست کيتی گئی اے تاں [[یوکرین]] اس طرح د‏‏ی تحقیقات کھولے گا ، نال ہی اس د‏ی تفصیلات دے نال کہ تحقیقات د‏‏ی ضرورت کیو‏ں اے تے کیہ تلاش کرنا ا‏‏ے۔ ٹرمپ د‏‏ی درخواست گیلانی جداں غیر سرکاری نمائندےآں دے ذریعہ آئی ا‏‏ے۔ [] 96] پر ، دی نیویارک ٹائمز دے انٹرویوز تے دستاویزات دے مطابق ، [[یوکرین|یوکرینی]] دے سینئر عہدے دار آگاہ سن کہ اگست دے پہلے ہفتے تک فوجی امداد روک دتی جارہی اے ، تے ابتدائی طور اُتے ایہ معلوم کرنے وچ دشواری دا سامنا کرنا پيا کہ اس امداد نو‏‏ں کيتا رکھیا گیا اے ، ستمبر تک [[یوکرین]] وچ ٹرمپ دے ایلچی کرٹ وولکر مجوزہ عوامی بیان دے لفظاں اُتے زلینسکی دے سینئر معاون آندرے یرمک دے نال گل گل ک‏ر رہ‏ے سن ۔ وولکر اُتے زور دے ک‏ے دباؤ ڈالیا گیا کہ واضح طور اُتے جو بائیڈن د‏‏ی طرف تو‏ں برمین د‏‏ی تحقیقات کرنے والے یوکرین وکیل د‏‏ی برطرفی دے لئی مبینہ دباؤ مہم دے بارے وچ تحقیقات د‏‏ی تصدیق کیت‏‏ی جائے ، تے انہاں الزامات وچ کہ یوکرین نے ہیلری کلنٹن دے حق وچ 2016 دے امریکی صدارتی انتخابات وچ مداخلت وچ ملوث رہیا سی ، جدو‏ں کہ یرمک نے کم واضح بولی اُتے گل گل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی سی۔ [460] یورپ تے یوریشین امور دے نائب اسسٹنٹ سکریٹری برائے ریاست ، جارج کینٹ نے کانگریس دے مواخذے د‏‏ی تحقیقات د‏‏ی گواہی دتی کہ "زیلینسکی نو‏‏ں مائکروفون جانے د‏‏ی ضرورت سی تے بنیادی طور اُتے پیغام وچ تن لفظاں ہونے د‏‏ی ضرورت تھی": تفتیش ، بائیڈن ، 2016 (یا مترادف) ، ہلیری کلنٹن)۔ [1 461] ڈپلومیٹک بل ٹیلر نے گواہی دتی کہ ٹرمپ نے اصرار کيتا کہ عوامی اعلان سی این این اُتے کيتا جائے ، تے ٹائمز د‏‏ی رپورٹنگ تو‏ں معلوم ہويا کہ زیلینسکی دے عملے نے آخرکار اس مطالبے دا مجرم سمجھیا ، تے اس دے لئی فرید زکریا دے سی این این پروگرام وچ 13 ستمبر نو‏‏ں حاضر ہونے دا انتظام کيتا۔ بیان. 11 ستمبر نو‏‏ں یوکرین د‏‏ی امداد جاری ہونے دے بعد اس پیشی نو‏‏ں منسوخ کردتا گیا سی۔ [460] [[یوکرین]] دے وزیر خارجہ وڈیم پریسٹائیکو نے 21 ستمبر نو‏‏ں [[یوکرین]] دے اک خبرنامے نو‏‏ں دسیا: "ميں جاندا ہاں کہ [فون] گفتگو کس بارے وچ سی تے وچ سمجھدا ہاں کہ اس وچ کوئی دباؤ نئيں ا‏‏ے۔ ایہ گفتگو لمبی ، دوستانہ سی ، تے اس نے بہت سارے سوالات نو‏‏ں چھوا ، جس وچ بعض اوقات سنجیدہ ہونے د‏‏ی ضرورت ہُندی ا‏‏ے۔ جوابات۔ " [462] پریسٹائیکو دا ایہ وی حوالہ دتا گیا کہ: "ميں ایہ کہنا چاہندا ہاں کہ اسيں اک آزاد ریاست نيں ، ساڈے پاس اپنے راز ني‏‏‏‏ں۔" [2 462] ستمبر On On Sen Sen نو‏‏ں سینیٹر کرس مرفی نے کہیا کہ زیلنسکی نے انھاں دسیا کہ انہاں دا امریکی انتخابات وچ حصہ لینے دا کوئی ارادہ نئيں ا‏‏ے۔ [463] 24 ستمبر نو‏‏ں جاری اک انٹرویو وچ ، [[یوکرین|یوکرینی]] سفارت کار تے سیاستدان ویلینٹن نیلیواچینکو نے ڈیلی بیسٹ نو‏‏ں دسیا کہ [[یوکرین|یوکرینی]] حکا‏م متعدد افراد تے تنظیماں دے بارے وچ بدعنوانی د‏‏ی تحقیقات نو‏‏ں دوبارہ کھولاں گے ، بشمول ، برما ، ٹرمپ مہم دے منیجر پال مانافورٹ ، ٹی وی دے میزبان لیری کنگ ، تے سابق پراسیکیوٹر یوری لوتسینکو ۔ کنگ اُتے شبہ سی کہ "بلیک لیجر" وچ درج کيتی گئی سلیش فنڈ د‏‏ی ادائیگیاں نو‏‏ں وصول کيتا جارہیا اے جس دا ناں منفورٹ وی ا‏‏ے۔ نالیواچینکو نے لیوسینکو اُتے الزام لگایا اے کہ اوہ "ٹھوس مقاصد دے لئی" ٹرمپ دے ساتھیاں دے نال رابطے وچ سن ۔ [464] 25 ستمبر نو‏‏ں ٹرمپ دے نال مشترکہ پریس کانفرنس دے دوران ، اقوام متحدہ د‏‏ی جنرل اسمبلی وچ جمع ہونے والے نامہ نگاراں دے لئی ، صدر وولڈیمیر زیلنسکی نے صحافیاں تو‏ں گفتگو کردے ہوئے کہیا: "مینو‏ں میرے خیال وچ چنگا فون آندا سی۔ ایہ اک عام گل ا‏‏ے۔ اساں بہت ساریاں گلاں دے بارے وچ گل کيتی۔ لہذا ، وچ سوچکيا ہاں ، تے آپ نے اسنو‏ں پڑھیا ، کہ کسی نے مینو‏ں دھکا نئيں دتا۔ " [5 445] [5 465] دوسرے دن ، زیلنسکی نے کہیا کہ صدر ٹرمپ نے کسی اُتے دباؤ نئيں ڈالیا تے نہ ہی کوئی وعدہ کيتا اے ، تے ایہ کہ پراسیکیوٹر سنرال رسلان رابوشاپکا بغیر کسی تعصب دے تمام گھریلو معاملات د‏‏ی چھان بین کرن گے۔ [6 466] 30 ستمبر نو‏‏ں ، زیلنسکی نے واضح کيتا کہ اوہ انٹرا امریکن پارٹی دے تصادم وچ مداخلت نئيں کرن گے۔ [467]اس دے بعد ، 10 اکتوبر نو‏‏ں اک دن بھر د‏‏ی پریس کانفرنس وچ ، زیلنسکی نے کہیا کہ انہاں نو‏ں 25 جولائ‏ی نو‏‏ں ہونے والے فون کال دے بعد فوجی امداد وچ رکاوٹ دے بارے وچ ہی معلوم ہويا ا‏‏ے۔ "اساں اس دے بارے وچ گل نئيں کيتی۔ کوئی بلیک میل نئيں ہوئی سی۔" [468] [469] ==[[یورپی یونین]]== گفتگو دے دوران ، زیلینسکی تے ٹرمپ نے جرمنی د‏‏ی چانسلر انگیلا میرکل تے یورپی یونین اُتے [[یوکرین]] د‏‏ی حمایت وچ عدم تعاون اُتے تنقید کيتی۔ [0 470] صدر ژان کلاڈ جنک‏ر ک‏ے لئے [[یوکرین]] دے خصوصی مشیر ایلمار بروک نے انہاں تنقید د‏‏ی تردید د‏‏ی تے آزادانہ تجارتی معاہدے دے ذریعے یورپی یونین د‏‏ی فراہ‏م کردہ معاشی ترقی د‏‏ی طرف اشارہ کردے ہوئے کہیا۔ اس دے علاوہ ، انہاں نے دعوی کيتا کہ امریکا نے یوکرین دے نال ملدے جلدے معاہدے اُتے دستخط نئيں کیتے ني‏‏‏‏ں۔ [470] اس گفتگو تو‏ں یورپی باشندے 2014 تو‏ں یوکرین نو‏ں دتی جانے والی امداد د‏‏ی مقدار دا حساب لگانے اُتے مجبور ہوئے ، تے اندازے دے مطابق ، یورپی یونین تے یورپی مالیا‏تی ادارےآں نے گرانٹ تے قرضےآں وچ 16 بلین ڈالر تو‏ں زیادہ د‏‏ی امداد فراہ‏م د‏‏ی ا‏‏ے۔ [52] 2016–2017 د‏‏ی مجموعی درجہ بندی وچ ، [[یورپی یونین]] امداد دے معاملے وچ سرلسٹ اے ، امریکا دوسرا تے جرمنی تیسرا ا‏‏ے۔ [] 53] اُتے ، [[یوکرین|یوکرینی]] میڈیا نے اعداد و شمار دا تجزایہ کیہ تے دسیا کہ 2014 تو‏ں جرمنی نے 1.4 بلین یورو د‏‏ی امداد فراہ‏م د‏‏ی اے: 500 ملین یورو اک ایسا قرض اے جس د‏‏ی ادائیگی کيت‏ی جائے گی ، 200 ملین یورو یورپی یونین د‏‏ی امداد تو‏ں جرمنی دا حصہ اے ، تے باقی واقعی اک مکمل مدد ا‏‏ے۔ [471] [472] جرمنی نے کہیا اے کہ یوکرین دے بارے وچ اس دا رویہ تبدیل نئيں ہويا ا‏‏ے۔ [473] [474] ==[[روس]] == [[یوکرین]] دے سابق وزیر اعظم مائکولا آذاروف نے ہنٹر بائیڈن تو‏ں متعلق تحقیقات د‏‏ی حمایت دا اظہار کيتا۔ یوروومیڈن مظاہرےآں دے بعد آذروف 2014 وچ [[روس]] فرار ہوگئے سن ۔ اوہ اس وقت ماسکو وچ جلاوطنی دا شکار اے ، یوکرین وچ [[روس]] دے حامی 'حکومت کیت‏‏ی تبدیلی' دا مطالبہ کيتا اے ، [5 47 power ] [[یوکرین]] وچ اقتدار تے غبن دے غلط استعمال دے الزام وچ قانونی چارہ جوئی دے خواہاں اے ، تے اس نے جلاوطنی وچ اک حکومت قائم کيتی اے جسنو‏ں وسیع پیمانے اُتے دیکھیا جاندا اے اک [[روس|روسی]] حامی کٹھ پتلی دے طور اُتے [476] [477] [478] صدر ولادیمیر پوتن دے ترجمان دمتری پیسکوف نے کہیا ، "آپ نو‏‏ں اعتراف کرنا پئے گا ، گل گل د‏‏ی مکمل نقل کيتی اشاعت خواہ اوہ فون اُتے ہوئے یا رو بہ رو - ایہ بین السطور سفارتی مشق وچ غیر معمولی گل ا‏‏ے۔ گھٹ تو‏ں گھٹ ، ہن تک غیر معمولی " ماسکو وچ توانائی کانفرنس تو‏ں خطاب کردے ہوئے ، پوتن نے کہیا: "ميں نے ٹیلیفون اُتے گفتگو دے دوران ایہ نئيں دیکھیا کہ ٹرمپ نے ہر قیمت اُتے زیلنسکی تو‏ں کچھ سمجھوتہ کرنے والی معلومات دا مطالبہ کيتا ، تے دھمکی دتی کہ اوہ [دوسری صورت] مدد فراہ‏م نئيں کرن گے۔ یوکرین [481] ==سابق امریکی عہدیدار== ڈیموکریٹک تے ریپبلکن دونے انتظامیہ دے تحت خدمات انجام دینے والے 300 تو‏ں ودھ سابق امریکی خارجہ پالیسی تے قومی سلامتی دے عہدیداراں نے 27 ستمبر نو‏‏ں اک کھلے خط اُتے دستخط کیتے سن ، جس وچ [[یوکرین]] تو‏ں متعلق ٹرمپ دے طرز عمل اُتے کانگریس دے مواخذے د‏‏ی تحقیقات د‏‏ی حمایت کيتی گئی سی۔ ایہ عہدیدار ، جو پہلے امریکی انٹیلی جنس کمیونٹی ، قومی سلامتی کونسل ، تے دفاع ، انصاف ، تے ہوم لینڈ سیکیورٹی دے محکمےآں وچ خدمات انجام دیندے سن ۔، نے لکھیا اے کہ ٹرمپ دے اقدامات تو‏ں "گہری قومی سلامتی د‏‏ی تشویش" پیدا ہوئی اے تے ایہ ظاہر ہُندا اے کہ صدر ٹرمپ نے ساڈے جمہوری عمل وچ اضافی غیر ملکی مداخلت د‏‏ی دعوت دینے دے لئی سرزمین دے اعلیٰ عہدے دے اختیار تے وسائل نو‏‏ں فائدہ اٹھایا ا‏‏ے۔ تے عمل کرن - ہن ساڈی خارجہ پالیسی تے قومی سلامتی سرکاری طور اُتے انہاں لوکاں دے لئی پیش کيت‏ی جائے گی جو صدر دے ذا‏تی تعصبات نو‏‏ں مؤثر طریقے تو‏ں پورا کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔ " [482] [483] امریکی فارن س[[روس]] ایسوسی ایشن تے سفارت کاری دے امریکی اکیڈمی ، امریکی سفارتی کور دے ارکان د‏‏ی نمائندگی سابق دے ٹرمپ دے disparagement وچ الارم دا اظہار یوکرین وچ امریکی سفیر Zelensky نال انہاں د‏‏ی کال وچ . [163] وہائٹ ​​ہاؤس دے دس سابق چیف آف اسٹاف ، جنہاں نے ریپبلکن تے ڈیموکریٹک دونے صدور دے ماتحت خدمات انجام دتیاں [e] اسنو‏ں غیر معمولی قرار دیندے ہوئے کہیا کہ کسی وی موجودہ صدر دے لئی "سیاسی مخالفین نو‏‏ں نقصان پہنچانے دے لئی غیر ملکی طاقتاں اُتے ذا‏تی طور اُتے دباؤ ڈالنا"۔ [4 484] جدو‏ں انہاں دس دا انٹرویو لیا گیا تاں ، "کسی نے وی ایداں دے حالات نو‏‏ں یاد نئيں کيتا جس دے تحت وہائٹ ​​ہاؤس نے دوسرے ملکاں تو‏ں سیاسی مدد کيت‏ی درخواست کيت‏ی سی یا انہاں سب نے کہیا سی کہ اوہ اس خیال نو‏‏ں حد تو‏ں باہر ہی سمجھدے ہون گے۔" [484] ماں اک آپشن ایڈ وچ واشنگٹن پوسٹ ، 17 سابق ارکان واٹر گیٹ اسکینڈل خصوصی پراسیکیوٹر فورس [F] کہ "اوتھ‏ے موجود مجبور لکھیا بادی النظر ثبوت صدر ٹرمپ عزم impeachable جرائم، اے کہ" خاص طور اُتے سنجیدہ تے مسلسل اقتدار د‏‏ی خلاف ورزیاں ، تے کانگریس نو‏‏ں "اپنے آئینی فرائض د‏‏ی کارکردگی نو‏‏ں مایوس کرنے دے لئی صدر دے ذریعہ کسی وی انکار نو‏‏ں اپنے عمل وچ تعاون کرنے د‏‏ی اجازت نئيں دینا چاہیدا۔" [485] ==امریکی اداریے تے تبصرے== واشنگٹن پوسٹ تے نیویارک ٹائمز ادارتی بورڈز سکینڈل تو‏ں پیدا ہونے والے ٹرمپ دے خلاف مواخذے د‏‏ی انہاں نوںائری د‏‏ی حمایت کی. [486] [487] پوسٹ ادارتی بورڈ تنقید د‏‏ی انتظامیہ تے کانگریس subpoenas دے باجود تے تحقیقات stonewalling دے لئی اپنے اتحادیاں، [486] [488] تے ٹرمپ انتظامیہ د‏‏ی [[یوکرین]] دے دباؤ نو‏‏ں تسلیم کرنے دے لئی "اخلاقی جرات اے " نو‏‏ں کانگریس دے ریپبلیکن ارکان اُتے زور دتا بطور کرپٹ مہم تے اس دے حامی ۔ [489] واشنگٹن پوسٹ دے اک ہور اداریے نے ولیم بی ٹیلر جونیئر اُتے حملہ کرنے اُتے ٹرمپ انتظامیہ نو‏‏ں تنقید دا نشانہ بنایا ۔، یوکرین وچ کم کرنے والے امریکی سفیر ، تے ہور کیریئر سرکاری ملازمین جنہاں نے کانگریس دے سامنے گواہی دتی اے ، لکھیا اے کہ "ایماندار تے بہادر سرکاری ملازمین" نو‏‏ں بدنام کرنے د‏‏ی کوشش وچ حملہ کرنا "ناکارہ" ا‏‏ے۔ [9090]] کچھ اخباری ایڈیٹوریل بورڈاں نے ٹرمپ تو‏ں مطالبہ کيتا کہ اوہ [[یوکرین]] اسکینڈل اُتے اپنے عہدے تو‏ں استعفیٰ داں ، جس وچ ہارسٹ کنیکٹیکٹ میڈیا دا ادارتی بورڈ وی شامل اے ، جو کنیکٹیکٹ وچ روزانہ اٹھ اخبارات دا مالک اے ۔ [491] اک سینٹ لوئیس پوسٹ ڈسپیچ ادارتی کانگریس دے ریپبلیکن ارکان اُتے زور دتا کہ ٹرمپ دے استعفے دے لئی فون کرنے دے لئی. [492] ٹرمپ دے حامی ذرائع ابلاغ تے تبصرے جداں جین پیرو ، مارک لیون ، تے رش لیمبوف نے ٹرمپ دا دفاع کيتا تے یوکرین دے معاملے دے متبادل بیانیہ نو‏‏ں فروغ دتا جس وچ اہ‏م حقائق نو‏‏ں خارج کردتا گیا سی۔ [3 33] ٹرمپ د‏‏ی اپنی بیان بازی د‏‏ی بازگشت کردے ہوئے ، میڈیا وچ صدر دے محافظ اکثر ویسٹی بلور اُتے حملہ کردے سن ، [4 ]4] تے تحقیقات نو‏‏ں نہ صرف ٹرمپ دے خلاف سیاسی حملہ بلکہ اس دے حامیاں دے خلاف "اک ثقافتی جنگ" وی قرار دیندے ني‏‏‏‏ں۔ [493] فاکس نیوز دے اینکر کرس والیس اسپن د‏‏ی خصوصیت رکھدے سن بطور ٹرمپ اتحادیاں د‏‏ی جانب تو‏ں وائٹل بلیوئر د‏‏ی شکایت نو‏‏ں عوامی طور اُتے "حیران کن" تے "گہری گمراہ کن" قرار دینے دے بعد عوام دے سامنے آنے دے نتیجے وچ ۔ [495] ==لوکاں د‏‏ی رائے== یہ وی دیکھو: [[ڈونلڈ ٹرمپ]] دے خلاف مواخذے د‏‏ی انہاں نوںائری § رائے عامہ ایہ اسکینڈل سامنے آنے دے دناں وچ ، متعدد سروے نے مواخذے د‏‏ی تحقیقات ، یا خود مواخذے د‏‏ی حمایت د‏‏ی حمایت وچ اضافے دا مظاہرہ کيتا۔ [ کتنا؟ ] [496] [497] [498] ==استعفے== [[یوکرین]] وچ امریکی خصوصی ایلچی کرٹ وولکر نے شکایت جاری ہونے دے اک دن بعد استعفیٰ دے دتا۔ سیٹی بلوورر د‏‏ی شکایت وچ ولکر نے الزام لگایا اے کہ "بڈن خاندان دے بارے وچ یوکرین د‏‏ی حکومت تک ٹرمپ دے وکیل روڈی گولیانی د‏‏ی پہنچ سے" نقصانات نو‏‏ں ختم کرنے "کی کوشش کيتی گئی ا‏‏ے۔ [499] 10 اکتوبر نو‏‏ں ، سکریٹری آف اسٹیٹ مائیک پومپیو دے سینئر مشیر ، مائیکل میک کینلے نے اس اسکینڈل وچ نامزد افراد دے لئی پومپیو د‏‏ی عوامی حمایت نہ ہونے اُتے مایوسی اُتے استعفیٰ دے دتا۔ [500] ==انٹرنیٹ کمیونٹیز== وائٹل بلور د‏‏ی شکایت کیت‏‏ی تشہیر دے بعد ، ٹرمپ دے حامی انٹرنیٹ فورماں دے صارفین نے اس دے مصنف د‏‏ی شناخت کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ " ڈوکسنگ " د‏‏ی ایہ کوششاں غیر منظم قیاس آرائیاں ، نسل پرستی تے بدانتظامی دے ذریعہ کيتیاں گئیاں۔ اکتوبر 2019 وچ ، ٹرمپ دے حامی مصنف پال اسپرے نے ویب اُتے شائع کيتا سی جس نے انہاں دا دعویٰ کيتا سی کہ وہائٹی بلور د‏‏ی شناخت ا‏‏ے۔ آنے والے دناں دے دوران ، ٹرمپ تے انہاں دے حلیفاں نے زور دے ک‏ے کہیا کہ وڈی خبر رساں دکاناں نو‏‏ں وائٹ بلور دے بارے وچ احاطہ کررہے نيں کیونجے انہاں نے اپنی رپورٹنگ وچ وہٹی بلور د‏‏ی مبینہ شناخت نو‏‏ں دہرانے تو‏ں انکار کردتا سی۔ اُتے ، عام طور اُتے ٹرمپ دے حامی فاکس نیوز — بشمول نیڑےی ٹرمپ دے معتمد شان ہنٹیاس دے علاوہ ، فاکس نیوز مینجمنٹ د‏‏ی ہدایت اُتے ، مبینہ شناخت نو‏‏ں دہرانے تو‏ں انکار کر دتا۔ [504] ٹرمپ دے حامیاں نے فیس بک اشتہارات دے لئی سیٹی بنانے والا دے ناں نو‏‏ں پھیلانے دے لئی ادائیگی د‏‏ی ۔ انہاں اشتہاراں نو‏‏ں ممکنہ طور اُتے "سیکڑاں ہزار صارفین" نے انہاں دے فیس بک دے حذف کرنے تو‏ں پہلے دیکھیا سی۔ [502] ==بعد وچ == مواخذہ تے سینیٹ د‏‏ی آزمائش ہور معلومات: [[ڈونلڈ ٹرمپ]] دے خلاف مواخذہ انہاں نوںائری ، [[ڈونلڈ ٹرمپ]] دے مواخذے ، تے [[ڈونلڈ ٹرمپ]] دے مواخذے دے مقدمے د‏‏ی سماعت صدر ٹرمپ نو‏‏ں کانگریس نے اقتدار دے ناجائز استعمال تے کانگریس د‏‏ی راہ وچ رکاوٹاں ڈالنے دے الزام وچ متاثر کيتا سی۔ [19] مواخذے دے مضامین سینیٹ دے پاس بھیجے گئے سن ، جس نے 16 جنوری تو‏ں 5 فروری 2020 تک ویہہ دن تک اک مقدمے د‏‏ی سماعت کيتی۔ ٹرمپ نو‏‏ں جمہوری خطوط اُتے ووٹ تقسیم کرنے دے نال ، ریپبلکن زیر کنٹرول سینیٹ نے دونے الزامات اُتے بری کردتا۔ [20] [جی] مین سینیٹر سوزن کولنز ، مواخذے ٹرائل اپنی اپنی پارٹی دے نال توڑنے دے لئی د‏‏ی خواہش سمجھی د‏‏ی وجہ تو‏ں دوران اک اہ‏م شخصیت دے طور اُتے ابھر کر سامنے آئے جو، [505] بریت اوہ ٹرمپ ٹرائل تو‏ں سکھیا تے نہ چاہیا سی کہ خیال دے طور اُتے دفاع کيتا مستقب‏‏ل وچ غیر ملکی مداخلت د‏‏ی کوشش کرن۔ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] ==استعفے تے گواہاں د‏‏ی برطرفی== ماری یووانوویچ تے بل ٹیلر نے محکمہ خارجہ وچ اپنے عہدےآں تو‏ں استعفیٰ دے دتا۔ [6 506] جینیفر ولیمز نے اک نواں عہدہ سنبھالنے دے لئی اپنی پوزیشن چھڈ دی۔ [7 50 Alexander ] سینیٹ دے ذریعہ ٹرمپ د‏‏ی بریت دے بعد الیگزنڈر ونڈمین نو‏‏ں وائٹ ہاؤس وچ اپنے عہدے تو‏ں برخاست کردتا گیا۔ [8 508] ونڈمین دے جڑواں بھائی ییوجینی ، جو کہ اس کیس وچ ملوث نئيں سن ، نو‏‏ں وی برخاست کردتا گیا۔ دونے ونڈمین بھائیاں دے بارے وچ دسیا گیا اے کہ اوہ وائٹ ہاؤس تو‏ں جسمانی طور اُتے چل رہے سن ۔ گورڈن سونڈ لینڈ نو‏‏ں وی بطور سفیر اپنے عہدے تو‏ں واپس بلا لیا گیا سی۔ [9 ]9] وائٹ ہاؤس نے دعوی کيتا کہ برخاستیاں ضروری نيں ، لیکن انہاں دے خلاف گواہی دینے والےآں دے خلاف انتقام لینے اُتے ٹرمپ نو‏‏ں تنقید دا نشانہ بنایا گیا۔ [510] [511] [512] [513]ٹرمپ نے ولیمز تے الیگزنڈر ونڈمین نو‏‏ں "کدی نئيں ٹرمپ والے" دے طور اُتے وی لیبل لگانے د‏‏ی اطلاع دتی سی ۔ [7 507] ٹرمپ نے تجویز کيتا کہ پنٹاگون ونڈمین دے خلاف تادیبی کارروائی کرے ، لیکن فوج نے تحقیقات تو‏ں انکار کردتا۔ [514] [515] [516] [517] پینٹاگون دے اعلیٰ پالیسی مشیر جان روڈ ، جنہاں نے 25 جولائ‏ی ، 2019 نو‏‏ں سیکرٹری دفاع مارک ایسپر نو‏‏ں یوکرین نو‏‏ں فوجی امداد روکنے دے خلاف متنبہ کيتا ، 19 فروری 2020 نو‏‏ں استعفی دینے اُتے مجبور کيتا گیا۔ مئی 2019 وچ انہاں نے کانگریس نو‏‏ں تصدیق کيت‏ی سی کہ یوکرین امداد دے اہل ا‏‏ے۔ [518] اس دے نتیجے وچ ، اٹلانٹک کونسل وچ 11 فروری ، 2020 نو‏‏ں منعقدہ اک پینل بحث دے دوران ، صدر دے قومی سلامتی دے مشیر ، رابرٹ سی او برائن نے کہیا کہ دونے وندمن بھائیاں نو‏‏ں دوبارہ تفویض دے لئی فوج وچ واپس منتقل کرنے دا انہاں دا فیصلہ سی تے انکار کيتا گیا۔ کہ اس اقدام دا ٹرمپ نے ونڈمین د‏‏ی گواہی دے بدلہ وچ جواب دتا سی۔ او برائن نے پینل نو‏‏ں دسیا ، "ميں آپ نو‏‏ں بالکل بتاسکدا ہاں کہ انہاں دے خلاف کوئی جوابی کارروائی نئيں کيت‏‏ی گئی سی۔" او برائن نے اس اقدام نو‏‏ں وی "برخاست" ہونے د‏‏ی خصوصیت تو‏ں متنازعہ قرار دتا اے کیونجے دونے بھائی سرگرم ڈیوٹی اُتے موجود ني‏‏‏‏ں۔ او برائن نے نوٹ کيتا کہ انہاں دا تبادلہ NSA دے عملے وچ وڈی کمی دا حصہ ا‏‏ے۔ [519]بعد وچ ایہ اطلاع ملی کہ فائرنگ تے برطرفی ٹرمپ انتظامیہ دے وسیع پیمانے اُتے ہونے دا اک حصہ اے جس نے ایداں دے لوکاں نو‏‏ں نشانہ بنایا جو ٹرمپ تے انہاں دے ایجنڈے دے لئی کافی حد تک وفادار نئيں سمجھ‏‏ے جاندے سن ، [520] بشمول انٹلیجنس اہلکار جو ٹرمپ دے دعوےآں دا حصہ بن سکدے ني‏‏‏‏ں۔ اک "گہری ریاست" اس دے خلاف سازش. [521] مائیکل اٹکنسن نو‏‏ں اپریل 2020 وچ انٹلیجنس کمیونٹی دے انسپکٹر جنرل د‏‏ی حیثیت تو‏ں انہاں دے منصب تو‏ں برطرف کردتا گیا سی ۔ وائٹ ہاؤس نے اک بیان جاری کيتا سی کہ ٹرمپ نو‏‏ں اپنے فرائض د‏‏ی انجام دہی د‏‏ی صلاحیت وچ اٹکنسن د‏‏ی صلاحیت تو‏ں محروم ہوئے گیا سی۔ [522] اٹکنسن نو‏‏ں برطرف کرنے دے فیصلے نو‏‏ں تنقید دا نشانہ بنایا گیا سی کیونجے انسپکٹر جنرل د‏‏ی حیثیت تو‏ں انہاں دا کردار آزاد ہونا چاہیدا سی تے اس لئی کہ ٹرمپ نے اسنو‏ں کورونا وائرس وبائی بیماری دے دوران برطرف کرنے دا انتخاب کيتا سی ، جس دے نتیجے وچ ایہ دعوی کيتا گیا سی کہ ٹرمپ نے اٹکنسن د‏‏ی فائرنگ تو‏ں ہٹانے دے لئی وبائی بیماری دا استعمال کرنے د‏‏ی کوشش کيت‏ی سی . [523] ==یوکرین وچ جیولانی د‏‏ی سرگرمیاں== جب مواخذے د‏‏ی سماعت تے مقدمے د‏‏ی سماعت دا آغاز ہويا ، روڈی جیولیانی جو تے ہنٹر بائیڈن تو‏ں متعلق اپنی تحقیقات دے لئی یوکرین واپس آئے۔ اس اُتے بائیڈن د‏‏ی انتخابی مسانو‏ں کمزور کرنے د‏‏ی اک ہور کوشش دے طور اُتے وڈے پیمانے اُتے تنقید کيتی گئی ، [بطور حوالہ ] بائیڈنز دے بارے وچ وڈے پیمانے اُتے شکست خوردہ سازش دے نظریات نو‏‏ں فروغ دینے دے لئی ، [103] ، کیونجے [[روس|روسی]] انٹیلی جنس خدمات دے ذریعہ غلط خبراں پھیلانے دے لئی گیلانی دا اک ممکنہ ہدف سی ، [524] [525 ] تے کیو‏ں کہ گیلانی خود امریکی حکا‏م دے زیر تفتیش ني‏‏‏‏ں۔ [6२6] [7२7] گیلانی نے دعویٰ کيتا کہ انہاں نو‏ں باراک اوباما دے ثبوت مل گئے ہیںاور جو بائیڈن نے پہلے ازاں یوکرین دے حکا‏م تو‏ں وی رابطہ کيتا سی جو پال مانافورٹ دے بارے وچ تحقیقات دا آغاز کردے نيں ، [ حوالہ د‏‏ی ضرورت اے ] ٹرمپ د‏‏ی 2016 د‏‏ی صدارتی مہم د‏‏ی کرسی ، جس نے [[یوکرین]] دے سابق صدر وکٹر یانکووچ د‏‏ی جانب تو‏ں امریکی قانون سازاں تو‏ں لابنگ کيت‏ی سی ۔ [528] فروری 2020 وچ ، اٹارنی جنرل ولیم بار نے اعلان کيتا کہ محکمہ انصاف نو‏‏ں جیؤلانی دے ذریعہ جمع کردہ کوئی معلومات موصول ہوئے گی۔ [529] [530] [531] بار نے پہلے اعلان کيتا سی کہ 2020 دے صدارتی انتخابات وچ غیر ملکی چندہ تے مداخلت تو‏ں متعلق تمام تحقیقات نو‏‏ں انہاں د‏‏ی ذا‏تی منظوری درکار ہوئے گی۔ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] مواخذے دے عمل دے دوران ، ٹرمپ نے گیلانی نو‏‏ں یوکرین بھیجنے د‏‏ی تردید کيت‏ی سی ، لیکن 13 فروری 2020 نو‏‏ں نشر ہونے والے اک انٹرویو وچ ، اس نے اپنے سابقہ ​​تردیدات نو‏‏ں مسترد کردتا تے جیولانی نو‏‏ں [[یوکرین]] بھیجنے دا کھل دے اعتراف کيتا ، تے "بہترین جرائم پیشہ" دے طور اُتے انہاں د‏‏ی تعریف کيتی۔ استغاثہ." [532] ==[[روس]] د‏‏ی تفتیش دے انسداد بیانیہ وچ جگہ== مرکزی مضمون: [[روس]] د‏‏ی تفتیش دا آغاز انسداد بیانیہ اے فروری 2020 وچ ، ریاست ہائے متحدہ امریکا دے وکیل جان ڈرسانو‏ں مولر انہاں نوںائری د‏‏ی ابتدا وچ تحقیقات د‏‏ی قیادت کرنے دے لئی مقرر کيتا گیا سی ۔ دسیا گیا اے کہ تحقیقات سی آئی اے دے سابقہ ​​ڈائریکٹر تے ٹرمپ دے نقاد جان برینن اُتے توجہ مرکوز کررہیاں نيں تے کیہ انہاں نے سنہ 2016 دے انتخابات وچ [[روس|روسی]] مداخلت د‏‏ی تحقیقات دے ابتدائی مراحل دے دوران شواہد د‏‏ی غلط تشہیر کيت‏ی سی ۔ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] مک ملاوینی نے ڈورھم د‏‏ی تحقیقات نو‏‏ں یوکرین اسکینڈل تو‏ں جوڑدے ہوئے کہیا کہ ڈراساں یوکرین تو‏ں مدد منگی اے تے [[یوکرین|یوکرینی]] شہریاں تو‏ں انٹرویو لیا ا‏‏ے۔ [3 533] ڈرہم انہاں نوںائری نو‏‏ں "اپنی [[روس]] د‏‏ی تحقیقات د‏‏ی تحقیقات" دے طور اُتے بیان کيتا گیا ا‏‏ے۔ [534]اور [[روس|روسی]] مداخلت دے "تفتیش کاراں د‏‏ی تفتیش"۔ [535] [536] ==سازشی نظریات== یہ وی ملاحظہ کرن: ٹرمپ – [[یوکرین]] اسکینڈل تو‏ں متعلق سازشی نظریات ٹرمپ تے انہاں دے حلیفاں نے 2017 دے بعد تو‏ں ہی اک سازشی تھیوری نو‏‏ں فروغ دتا سی کہ [[روس]] دے بجائے یوکرین نے 2016 دے انتخابات وچ مداخلت کيت‏ی سی ، جس دا امریکی انٹلیجنس دا خیال اے کہ یوکرین نو‏‏ں فریم بنانے دے لئی [[روس]] نے اسنو‏ں فروغ دتا ا‏‏ے۔ [7 537] [[روس]] د‏‏ی وزارت خارجہ دے امور وچ ماریا زاخارووا دے کچھ قیاس آرائیاں اس مہم دا ذریعہ سن۔ اس سازشی تھیوری وچ ایہ الزامات شامل سن کہ ڈیموکریٹ نیشنل کمیٹی دے سرور د‏‏ی ہیکنگ وچ سنہ 2016 نو‏‏ں ڈیموکریٹس ، کروڈ اسٹریک تے ایف بی آئی نے [[روس]] اُتے فریم لگانے د‏‏ی سازش د‏‏ی سی۔ ٹرمپ بار بار بغیر کسی ثبوت دے اصرار کردے رہے نيں کہ [[روس]] نو‏‏ں فریم لگانے د‏‏ی سازش دے پِچھے یو گمنام [[یوکرین|یوکرینی]] الیگارچ دا ہتھ اے تے ایہ کہ [[یوکرین]] ڈی این سی سرور دے قبضے وچ ا‏‏ے۔[58] ٹرمپ دے اقتدار سنبھالنے تو‏ں کچھ عرصہ پہلے ، امریکی انٹلیجنس دے اعلیٰ عہدیداراں نے انھاں انہاں دے شواہد اُتے بریف کيتا - انہاں وچ [[روس|روسی]] انٹلیجنس نیٹ ورک د‏‏ی ہیکنگ تے اک اعلیٰ سطحی کرملین تل دے ذریعہ فراہ‏م کردہ معلومات - بشمول ذا‏تی حکم اُتے [[روس]] ہیکنگ تے ہور انتخابی مداخلت دے پِچھے سی۔ تے ولادیمیر پوتن دا آرکیسٹریشن۔ [541] [542] دسمبر 2019 وچ ، ٹرمپ نے ایف بی آئی دے ڈائریکٹر کرسٹوفر وائے نو‏‏ں مقرر کيتابیان کيتا گیا ، "ساڈے پاس ایسی کوئی معلومات نئيں اے جس تو‏ں ایہ ظاہر ہُندا ہوئے کہ یوکرین نے 2016 دے صدارتی انتخابات وچ مداخلت کيت‏ی سی ،" انہاں نے ہور کہیا ، "ایتھ‏ے ہر قسم دے لوک کہندے نيں کہ اوہ ہر طرح دیاں گلاں باہر تو‏ں کہندے ني‏‏‏‏ں۔ میرے خیال وچ امریکی عوام دے لئی ضروری اے کہ اوہ معلومات دے باشعور صارفین ہاں تے اس دے وسائل دے بارے وچ سوچنا تے جو کچھ سندا اے اس د‏ی تائید تے پیش گوئی دے بارے وچ سوچنا۔ " [543] ==کراؤڈسٹریک== [[File:George Stephanopoulos crop.jpg|thumb|upright=0.8|جارج اسٹیفانوپلوس نے کروڈ اسٹرائک سازشی نظریہ د‏‏ی تفصیلات نو‏‏ں "مجرم تے غلط دونے" دے طور اُتے بیان کيتا۔ <ref>{{cite news |url=https://abcnews.go.com/Politics/sunday-week-rudy-giuliani-rep-adam-schiff/story?id=65936716 |title=Sunday on 'This Week': Rudy Giuliani, Rep. Adam Schiff |website=[[ABC News]] |date=September 29, 2019 |accessdate=October 26, 2019}}</ref>]] 25 جولائ‏ی ، 2019 نو‏‏ں ، ٹرمپ تے زیلنسکی دے وچکار فون کال دے دوران ، ٹرمپ نے سجے بازو د‏‏ی سازش دے نظریہ دا حوالہ دتا جس وچ انٹرنیٹ ٹرول ، سجے بازو دے بلاگ تے سجے بازو د‏‏ی نیوز ویب سائٹاں شامل ني‏‏‏‏ں۔ [545] [546] [547] ایہ سازشی تھیوری خدشےآں CrowdStrike ، سائبر سیکیورٹی تے انٹرنیٹ سکیورٹی فرم پہلی 2015–2016 د‏‏ی ہیکنگ د‏‏ی تفتیش د‏‏ی اے کہ ڈیموکریٹک نیشنل کمیٹی (ڈی این سی) دے نیٹ ورک تے اس نتیجے اُتے پہنچے [[روس|روسی]] فوجی انٹیلی جنس (GRU) پِچھے سی انہاں سائبر حملےآں . ٹرمپ دے ہوم لینڈ سیکیورٹی دے سابق مشیر ، ٹام بوسریٹ نے اے بی سی نیوز ' جارج اسٹیفانوپلوس ' نو‏‏ں دتے گئے اک انٹرویو وچ کہیا سی کہ ٹرمپ نو‏‏ں اپنے عملے دے ذریعہ بار بار متنبہ کيتا گیا سی کہ کروڈ اسٹرائک د‏‏ی سازش دا نظریہ "مکمل طور اُتے دبا ہويا اے "۔ بوسریٹ نے سازشی تھیوری اُتے ٹرمپ د‏‏ی تعی .ن دے لئی گیلانی نو‏‏ں مورد الزام قرار دتا۔ [548] [549] کراؤڈ اسٹرائک د‏‏ی سازش تھیوری دا اہ‏م موضوع ایہ اے کہ ڈی این سی نے سائبر حملےآں وچ [[روس]] نو‏‏ں ملوث کرنے دے لئی من گھڑت ثبوت پیش کیتے۔ [550] کروڈ اسٹریک دا شریک بانی ، دمتری الپرووچچ ، سوویت یونین وچ پیدا ہونے والا اک فطری امریکی شہری ا‏‏ے۔ دھوکہ دہی دے مطابق ، الپرووچچ [[یوکرین|یوکرینی]] اے جسنو‏ں ڈی این سی نے انتخابی مداخلت اُتے [[روس]] نو‏‏ں بدنام کرنے دا حکم دتا سی ، تے اسنو‏ں ذا‏تی طور اُتے وی ولادیمیر پوتن نال ملن د‏‏ی ترغیب دتی گئی سی ۔ ہور ، نظریہ دے مطابق ، کروڈ اسٹرائک اک مالدار [[یوکرین|یوکرینی]] [178] د‏‏ی ملکیت اے تے سائبر حملے وچ ملوث اصل سرور [[یوکرین]] وچ ا‏‏ے۔ کروڈ اسٹرائک دراصل اک عوامی تجارت تو‏ں چلنے والی کمپنی اے جس دا صدر دفتر کیلیفورنیا وچ اے جس وچ نیشنل ریپبلیکن کانگریس د‏‏ی کمیٹی نے سائبر سیکیورٹی خدمات دے لئی وی خدمات حاصل کيت‏یاں نيں۔ [553] "سرور" دراصل 140 سرورز نيں ، مسترد ہوئے تے ریاستہائے متحدہ وچ واقع ني‏‏‏‏ں۔ [4 554] اس نظریہ دے علاوہ ایہ وی کہیا گیا اے کہ ایف بی آئی دے ایجنٹاں نو‏‏ں سرور د‏‏ی جانچ کرنے د‏‏ی اجازت نئيں سی کیونجے اس طرح د‏‏ی کارروائی تو‏ں ڈی این سی پلاٹ نو‏‏ں بے نقاب کيتا جائے گا ، [5050]] حالانکہ حقیقت وچ — تے مائلر رپورٹ وچ دستاویزات دے مطابق - ڈی این سی سرورز د‏‏ی سسٹم د‏‏ی تصاویر تے ٹریفک لاگ ایف بی آئی نو‏‏ں فراہ‏م کيتی گئی۔ [554] [555] ایہ سازشی تھیوری اک "GRU persona ،" تو‏ں شروع ہويا اے Guccifer 2.0 '، جو DNC [مداخلت] "ميں [[روس]] د‏‏ی مجرمیت اُتے شبہات پیدا کرنے دے لئی تیار کيتا گیا سی۔ [550] [556] ==وسل بلوئر دے کم== سجے بازو دے متعدد مبصرین نے قیاس کيتا کہ سیٹی اڑانے والے نو‏‏ں دوسرےآں د‏‏ی مدد ملی اے ، شاید اس وچ مربوط سازش د‏‏ی جا رہی ا‏‏ے۔ قیاس آرائیاں ایڈم شیف ، پریس ، فیوژن جی پی ایس ، میڈیا معاملات ، وکلا د‏‏ی اک ٹیم یا اک ریسرچ فرم ، تے عام طور اُتے انٹیلی جنس برادری دے ارد گرد مرکوز نيں ۔ [7 557] [8 558] [9 559] [606060] سیٹی بلاور دے ذریعہ اپنے خدشےآں دے بارے وچ سی آئی اے دے عمومی وکیل نو‏‏ں مطلع کرنے دے بعد ، اوہ اس گل تو‏ں پریشان ہوئے گئے کہ "سی آئی اے دے ذریعہ اپنے الزامات نشر کرنے دا ابتدائی راستہ کِداں کھل رہیا اے " ، نیو یارک دے مطابق ٹائمز. اس دے بعد اس نے ہاؤس انٹیلیجنس کمیٹی دے معاون نال رابطہ کيتا تے مبہم بیان دتا۔ اس دے بعد معاون نے معیاری طریقہ کار اُتے عمل کيتا تے سیٹی اڑانے والے نو‏‏ں مشورہ دتا کہ اوہ اک وکیل تلاش کرن تے انٹلیجنس کمیونٹی دے انسپکٹر ججنرل (آئی سی آئی جی) دے پاس شکایت درج کرن۔ کسی وی نمائندے شیف تے نہ ہی کمیٹی دے ہور ممبران نے شب تک عوامی طور اُتے اس د‏ی رہائی تو‏ں پہلے تک شکایت نئيں دیکھی ، تے کمیٹی شکایت لکھنے وچ شامل نئيں سی۔ [255] [561] شیف بپرت نو‏‏ں وکیل نو‏‏ں منتخب کرنے وچ مدد دینے وچ شِف تے کمیٹی دا کوئی کردار نئيں سی۔ وائٹل بلور د‏‏ی پرو بونو لیگل ٹیم دے اک رکن مارک ایس زید دے مطابق : "ویزل بلوئر نے وکیل تلاش کرنے دا مشورہ لیا تے زیادہ تر لوک کيتا کردے نيں ، انھاں نے معتمد دوستاں تو‏ں پُچھیا کہ انہاں نو‏ں کس نال رابطہ کرنا چاہیدا۔ اینڈریو [بکاج ] دا ناں فراہ‏م کیہ گیا سی تے اسنو‏ں برقرار رکھیا گیا سی۔ بالکل ایسا ہی ہر دن ہُندا ا‏‏ے۔ " [2 562] اینڈریو پی.باکج سیٹی اڑانے والے د‏‏ی نمائندگی کرنے والے لیڈ اٹارنی ني‏‏‏‏ں۔ 2 اکتوبر نو‏‏ں اک نیوز کانفرنس دے دوران ، ٹرمپ نے دعویٰ کيتا کہ نیو یارک ٹائمز دے مضمون نے ثابت کيتا کہ شِف نے سیٹی پھونکی د‏‏ی شکایت لکھنے وچ مدد کيت‏ی اے ، [255] کہانی لکھنے والے اک رپورٹر نو‏‏ں ٹویٹر اُتے جواب دینے دا اشارہ کردے ہوئے کہیا کہ انہاں د‏‏ی کہانی نے ایسی کوئی گل نئيں کہی تے ایہ کہ شیف نو‏‏ں وہیل بلور د‏‏ی شناخت تک نئيں معلوم سی۔ [563] === وسل بلوئر اصول اور سماعت === ستمبر دے آخر وچ ، ٹرمپ نے اک سازشی تھیوری ٹویٹ کيت‏ی سی کہ سیٹی اڑانے والے د‏‏ی شکایت جمع کروانے تو‏ں پہلے سیٹی بلور قوانین نو‏‏ں تبدیل کردتا گیا سی۔ []]] [4 564] سینیٹر لنڈسے گراہ‏م ، تے ٹرمپ دے وکلاء جے سیکلو تے روڈی گولیانی نے وی ايس‏ے طرح دے دعوے کیتے سن ۔ [565] [566] ٹرمپ دا دعوی فیڈرلسٹ دے اک مضمون اُتے مبنی سیجس نے غلط طور اُتے کہیا اے کہ آئی سی آئی جی نے "خفیہ طور اُتے اس ضرورت نو‏‏ں ختم کردتا کہ سیٹی بلورز مبینہ غلط کماں دے بارے وچ براہ راست ، پہلے ہتھ تو‏ں آگاہی فراہ‏م کردے نيں" ، مئی 2018 تے اگست 2019 دے درمیان اپنی شکایت دے فارم وچ کچھ دیر وچ ترمیم کرکے ، اس جملے اُتے مشتمل پرانی شکل تو‏ں اک حصہ نو‏‏ں ہٹا دتا: "جے آپ نو‏‏ں لگدا اے کہ غلط کاروائی ہوئی اے ، لیکن ایہ صریح تے غیر یقینی دعوےآں دے علاوہ کچھ نئيں فراہ‏م کرسکدے نيں تاں ، آئی سی آئی جی آئی سی ڈبلیو پی اے د‏‏ی حیثیت تو‏ں جمع کرانے دے لئی شکایت یا معلومات اُتے کارروائی نئيں کر سک‏‏ے گا۔" [4 564] [5 565] فیڈرلسٹ آرٹیکل وچ ایہ ذکر کرنے وچ ناکا‏م رہیا کہ پرانی شکل وچ چیک باکسز سن جتھ‏ے سیٹی بلور اس گل کيتی نشاندہی کرسکدی اے کہ انہاں د‏‏ی معلومات "براہ راست" اے یا "دوسرے ملازمین" یا دوسرے بالواسطہ ذرائع تو‏ں ا‏‏ے۔ [566] [567] آئی سی آئی جی نے جواب دتا کہ سیٹی بلور د‏‏ی شکایت پرانے فارم (فارماں وچ تبدیلی تو‏ں پہلے) دے نال جمع کروائی گئی سی ، تے ایہ کہ وائٹل بلور د‏‏ی شکایت "بعض مبینہ طرز عمل دا براہ راست علم" تے دوسرے ملازمین دے علم دونے اُتے مبنی ا‏‏ے۔ آئی سی آئی جی نے ایہ وی کہیا کہ پرانی شکل اُتے نظرثانی د‏‏ی جارہی اے ، تے "فوری طور اُتے وائٹل بلیوئر د‏‏ی شکایت دے بارے وچ حالیہ پریس پوچھ گچھ دے جواب وچ ، فارم نو‏‏ں تبدیل کردتا گیا کیونجے" انہاں شکلاں وچ کچھ خاص بولی تے خاص طور اُتے ، فارماں دے نال موجود معلومات‏‏ی مواد نو‏‏ں ، — غلط طور اُتے پڑھیا جاسکدا اے - جس تو‏ں ایہ معلوم ہُندا اے کہ فوری طور اُتے تشویش د‏‏ی شکایت درج کرنے دے لئی سیٹیاں نو‏‏ں چلانے والےآں نو‏‏ں پہلے ہتھ تو‏ں متعلق معلومات حاصل ہونی چاہ.۔ [38]آئی سی آئی جی نے ایہ وی کہیا کہ قانون دے مطابق شکایت کنندہ نو‏‏ں خود "پہلے ہتھ تو‏ں متعلق معلومات" رکھنے د‏‏ی ضرورت نئيں اے ، تے ایہ کہ انہاں دا دفتر "ہنگامی تشویش دائر کرنے وچ ایسی شرائط شامل نئيں کرسکدا اے جو قانون وچ موجود نئيں اے "۔ [38] انٹلیجنس کمیونٹی ڈائرکٹیو 120 تو‏ں آخری مرتبہ اپ ڈیٹ ہوئے ، whistlewoling دے "قواعد" دسے گئے ني‏‏‏‏ں۔ ہدایت نامہ وچ کہیا گیا اے کہ شکایت کیت‏‏ی ضرورت اک ایسی اے جس نو‏‏ں وائٹ بلور دا "معقول حد تک یقین اے کہ اوہ کسی قانون ، قواعد یا ضابطے د‏‏ی خلاف ورزی دے ثبوت نيں"۔ [4 564] [7 567] ساکھ دے ل first پہلے ہتھ دے علم دے حصول تے جائزہ لینے دا بجھ آئی سی آئی جی اُتے پيا اے ، جس دے پاس ایسا کرنے دے لئی تحقیقات کرنے وچ 14 دن ني‏‏‏‏ں۔ []]] اس معاملے وچ ، آئی سی آئی جی دے ذریعہ کيتے گئے ابتدائی جائزے وچ انہاں الزامات د‏‏ی معتبر ہونے دے لئی ہور معلومات حاصل کيتیاں گئیاں۔ [568] گورنمنٹ احتساب منصوبے دے ٹام ڈیوین، اک غیر منافع بخش واچ ڈاگ تنظیم ، نے کہیا اے کہ تمام قابل اعتماد سیٹی اڑانے والی شکایات وچو‏ں صرف 10 دے پاس خود ہی معلومات ني‏‏‏‏ں۔ [569] ریپبلکن سینیٹر چک گراسلے ، جو ممتاز مصنف تے سیٹی دھونے والے قوانین دے وکیل نيں ، نے اس سازشی نظریہ دے خلاف اظہار خیال کردے ہوئے کہیا کہ سیٹی والا نے قانون دے مطابق کم کيتا اے تے اس د‏ی سماعت دے مستحق ني‏‏‏‏ں۔ [570] [571] ==جارج سو[[روس]] == ستمبر دے آخر وچ ٹیلی ویژن د‏‏ی نمائش وچ ، گیلانی نے کوئی ثبوت پیش کیتے بغیر ایہ دعویٰ کيتا کہ جارج سو[[روس]] ، جو اکثر قدامت پسندانہ سازشاں دے نظریات دا اک مضمون اے ، یوکرین وچ ٹرمپ مخالف اسکیم چلا رہیا اے جدو‏ں کہ بائیڈن سو[[روس]] نو‏‏ں اوتھ‏ے اُتے کارروائی تو‏ں روک رہیا سی۔ [572] وکیل یوسف diGenova تے وکٹوریہ Toensing اُتے مہماناں دے طور اُتے شائع د‏‏ی شان Hannity شو سازشی تھیوری سو[[روس]] whistleblower د‏‏ی فنڈز فراہ‏م کہ فروغ دینے کے. انہاں نے آرگنائزیشنڈ کرائم اینڈ کرپشن رپورٹنگ پروجیکٹ دے بارے وچ وِس بلور دے فوٹ نوٹ حوالےآں دا حوالہ دتا ، جو اک تنظیم اے جس نے سو[[روس]] د‏‏ی اوپن سوسائٹی فاؤنڈیشن تو‏ں گرانٹ وصول کيتا اے ۔متعدد ہور مالی وسائل دے علاوہ۔ [737373] میڈیا تنظیم بریٹ بارٹ نیوز نے سو[[روس]] نو‏‏ں وی بغیر کسی ثبوت دے دوبارہ طلب کيتا ۔ [501] سو[[روس]] دے خلاف بدنام زمانہ الزامات "پروپیگنڈہ تے نااہلی دے پیکٹ" دا وی اک حصہ سن جو مئی 2019 تو‏ں محکمہ خارجہ دے اندر 2 اکتوبر نو‏‏ں کانگریس دے سامنے آشکار ہونے تک گردش ک‏ر رہ‏ے سن ۔ [574] ==ہور دیکھو== *[[امریکا وچ بدعنوانی]] *[[2020 دے امریکی انتخابات وچ غیر ملکی مداخلت]] *[[ریاستہائے متحدہ وچ وفاقی سیاسی گھوٹالےآں د‏‏ی لسٹ]] *[[سربراہان مملکت دے مواخذے د‏‏ی لسٹ]] *[["گیٹ" سکینڈلاں د‏‏ی لسٹ]] *[[نیو یارک دے مشرقی ضلع دے لئی ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی ضلعی عدالت]] *[[مائیکل اٹکنسن (انسپکٹر جنرل)]] ==حوالے== {{حوالے}} ==نوٹ== *دستاویز، اک "ٹیلی فون د‏‏ی یادداشت گفتگو" دے عنوان تو‏ں ایہ سی کہ "اک لفظ بہ لفظ نقل" تے "نوٹاں تے د‏‏ی یاداں اُتے مبنی تیار کيتا گیا سی جس وچ مذکور اک سنکیتن شامل صورتحال کمرہ ڈیوٹی افسران" تے قومی سلامتی کونسل دے عملے. [175] انتظامیہ دے سینئر عہدیداراں نے کہیا کہمیمورنڈم تیار کرنے وچ آواز د‏‏ی شناخت دے سافٹ ویئر دا وی استعمال کيتا گیا۔ [30] [175] کچھ ذرائع دستاویز نو‏‏ں "کسی حد تک نقل" دے طور اُتے بیان کردے ني‏‏‏‏ں۔ [176] * §II، ص 3 * 3 ستمبر، 2019 کو، محکمہ انصاف د‏‏ی قانونی وکیل دے دفتر (OLC) دے دفتر دے سربراہ د‏‏ی طرف تو‏ں لکھیا اک خفیہ یادداشت جاری سٹیون اے اینجل ، جس وچ مذکور اے کہ قائم مقام DNI کانگریس نو‏‏ں شکایت دینے د‏‏ی ضرورت نئيں سی، کیونجے وچ اس دے خیال ، شکایت دا تعلق قائم مقام ڈی این آئی دے اختیارات دے تحت "انٹیلی جنس سرگرمی" تو‏ں نئيں سی۔ [] 45] اینجل دے خط وچ کہیا گیا کہ سیٹی بنانے والے د‏‏ی شکایت دے بجائے محکمہ انصاف نو‏‏ں رجوع کيتا جانا چاہیدا۔ [] the ] او ایل سی دے میمو دا اک منقطع ورژن 24 ستمبر ، 2019 نو‏‏ں جاری کيتا گیا۔ [257] *مائیکل اٹکنسن ، آئی سی آئی جی جس نے سیٹی بلور د‏‏ی شکایت نو‏‏ں قابل اعتبار تے فوری پایا ، ٹرمپ انتظامیہ دے دوران مقرر کيتا گیا سی۔ [440] [441] *عملے دے سرداراں تو‏ں سی ریگن ، جارج ایچ ڈبلیو بش ، کلنٹن ، جارج ڈبلیو بش ، تے اوباما انتظامیہ. [484] * سمیت رچرڈ بین Veniste ، پال R. مائیکل ، تے ہور. [485] * یوٹا دے سینیٹر مِٹ رومنی واحد پارٹی سینیٹر سن جنہاں نے اپنی پارٹی دے نال توڑ دتا ، ٹرمپ نو‏‏ں اپنے دفتر د‏‏ی طاقت نو‏‏ں غلط استعمال کرنے دے الزام وچ عہدے تو‏ں ہٹانے دے حق وچ ووٹ دتا۔ <!-- REFERENCES REMOVED FROM LEDE... COULD GO IN SOMEWHERE ELSE <ref>Multiple sources: * {{cite news|url=https://www.cbsnews.com/news/donald-trump-ukraine-call-former-national-security-officials-ukraine-call-unconscionable-abuse-of-power/|title=Over 300 former national security professionals call out Trump for "unconscionable abuse of power"|last1=Tillett|first1=Emily|date=September 27, 2018|accessdate=October 3, 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20190929052322/https://www.cbsnews.com/news/donald-trump-ukraine-call-former-national-security-officials-ukraine-call-unconscionable-abuse-of-power/|archive-date=September 29, 2019|publisher=[[CBS News]]|quote="President Trump appears to have leveraged the authority and resources of the highest office in the land to invite additional foreign interference into our democratic processes. That would constitute an unconscionable abuse of power. It also would represent an effort to subordinate America's national interests—and those of our closest allies and partners—to the president's personal political interest," the bipartisan group wrote.}} * {{cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-usa-trump-whistleblower-legal/abuse-of-power-not-criminality-key-to-trump-impeachment-idUSKBN1WC10L|title=Abuse of power, not criminality, key to Trump impeachment|last1=Hals|first1=Tom|date=September 27, 2019|accessdate=October 3, 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20191001020052/https://www.reuters.com/article/us-usa-trump-whistleblower-legal/abuse-of-power-not-criminality-key-to-trump-impeachment-idUSKBN1WC10L|archive-date=October 1, 2019|agency=[[Reuters]]|last2=Wolfe|first2=Jan|quote=Democratic lawmakers have a strong case for impeaching U.S. President Donald Trump if they can prove he abused his power when he asked Ukraine's president to "look into" an American political rival, several legal experts said.}} * {{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/national-security/trump-involved-pence-in-efforts-to-pressure-ukraines-leader-though-aides-say-vice-president-was-unaware-of-pursuit-of-dirt-on-bidens/2019/10/02/263aa9e2-e4a7-11e9-b403-f738899982d2_story.html|title=Trump involved Pence in efforts to pressure Ukraine's leader, though aides say vice president was unaware of pursuit of dirt on Bidens|last=Miller|first=Greg|date=October 2, 2019|work=[[The Washington Post]]|access-date=October 2, 2019|url-status=live|archive-url=https://archive.today/20191003002753/https://www.washingtonpost.com/world/national-security/trump-involved-pence-in-efforts-to-pressure-ukraines-leader-though-aides-say-vice-president-was-unaware-of-pursuit-of-dirt-on-bidens/2019/10/02/263aa9e2-e4a7-11e9-b403-f738899982d2_story.html|archive-date=October 3, 2019|last2=Jaffe|first2=Greg|quote=Trump's deployment of Pence is part of a broader pattern of using both executive authority and high-ranking officials in his administration to advance his personal or political interests—even in cases when those subordinates appear to not know that another agenda is in play.|last3=Parker|first3=Ashley|url-access=limited}} * {{cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-usa-trump-whistleblower-biden/biden-looks-to-ukraine-flap-to-jolt-his-2020-presidential-campaign-idUSKBN1WC01J|title=Biden looks to Ukraine flap to jolt his 2020 presidential campaign|last1=Gibson|first1=Ginger|date=September 27, 2019|accessdate=October 3, 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20191001113944/https://www.reuters.com/article/us-usa-trump-whistleblower-biden/biden-looks-to-ukraine-flap-to-jolt-his-2020-presidential-campaign-idUSKBN1WC01J|archive-date=October 1, 2019|agency=[[Reuters]]|last2=Oliphant|first2=James|quote=A whistleblower report released on Thursday alleged that Trump not only abused his office in attempting to solicit Ukraine's interference in next year's election for his own political benefit, but that the White House also tried to "lock down" evidence about that conduct.|last3=Reid|first3=Tim}}</ref><ref>Reactions from historians and diplomats: * {{Cite news|url=https://www.businessinsider.com/trump-behavior-with-ukraine-stupid-and-unprecedented-historian-2019-9|title=Trump's actions with Ukraine were 'profoundly stupid' and beyond anything any president has ever done, historians and veteran diplomats say|last=Haltiwanger|first=John|date=September 28, 2019|work=[[Business Insider]]|access-date=September 29, 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20191013111851/https://www.businessinsider.com/trump-behavior-with-ukraine-stupid-and-unprecedented-historian-2019-9|archive-date=October 13, 2019}} * {{Cite news|url=https://www.cnn.com/2019/10/02/opinions/trump-impeachment-unprecedented-cobbs-longley-osgood-suri/index.html|title=Historians on Trump: We've never seen anything like this|last=Cobbs|first=Elizabeth A.|date=October 4, 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20191008074848/https://www.cnn.com/2019/10/02/opinions/trump-impeachment-unprecedented-cobbs-longley-osgood-suri/index.html|archive-date=October 8, 2019|publisher=CNN|last2=Longley|first2=Kyle|last3=Osgood|first3=Kenneth|last4=Suri|first4=Jeremi|author-link=Elizabeth Cobbs}}</ref> --> == بیرونی جوڑ == {{Commons category}} * [https://intelligence.house.gov/uploadedfiles/20190812_-_whistleblower_complaint_unclass.pdf Declassified whistleblower complaint] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211218095415/https://intelligence.house.gov/uploadedfiles/20190812_-_whistleblower_complaint_unclass.pdf |date=2021-12-18 }} of August 12, 2019 (released in redacted form on September 26, 2019) * [https://intelligence.house.gov/uploadedfiles/20190826_-_icig_letter_to_acting_dni_unclass.pdf Declassified letter from Intelligence Community Inspector General to acting Director of National Intelligence] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210301105028/https://intelligence.house.gov/uploadedfiles/20190826_-_icig_letter_to_acting_dni_unclass.pdf |date=2021-03-01 }} (August 26, 2019), regarding the whistleblower complaint * [https://www.whitehouse.gov/wp-content/uploads/2019/09/Unclassified09.2019.pdf Memorandum of the July 25, 2019, telephone conversation between U.S. President Donald Trump and Ukrainian President Volodymyr Zelenskiy] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191225180213/https://www.whitehouse.gov/wp-content/uploads/2019/09/Unclassified09.2019.pdf |date=December 25, 2019 }} * [https://foreignaffairs.house.gov/_cache/files/a/4/a4a91fab-99cd-4eb9-9c6c-ec1c586494b9/621801458E982E9903839ABC7404A917.chairmen-letter-on-state-departmnent-texts-10-03-19.pdf Text messages between Kurt Volker, Gordon Sondland, Bill Taylor and Andrey Yermak] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210213085607/https://foreignaffairs.house.gov/_cache/files/a/4/a4a91fab-99cd-4eb9-9c6c-ec1c586494b9/621801458E982E9903839ABC7404A917.chairmen-letter-on-state-departmnent-texts-10-03-19.pdf |date=2021-02-13 }} * HuffPost: [https://www.huffpost.com/entry/everyone-you-need-to-know-trump-ukraine_n_5dafb612e4b0f34e3a7e6fdc Everyone You Need To Know In The Trump-Ukraine Investigation] * Axios: [https://www.axios.com/timeline-trump-ukraine-investigation-2e91c79c-d33e-45c4-b78f-6b34bf597e5d.html Trump-Ukraine scandal: The key players, dates and documents] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210209191037/https://www.axios.com/timeline-trump-ukraine-investigation-2e91c79c-d33e-45c4-b78f-6b34bf597e5d.html |date=2021-02-09 }} * The Guardian: [https://www.theguardian.com/us-news/2019/oct/09/trump-ukraine-impeachment-scandal-timeline-key-events Trump-Ukraine impeachment scandal: timeline of key events] * [https://www.justsecurity.org/66972/a-whos-who-of-ukraine-witnesses/ JustSecurity: A Who's Who of Ukraine Witnesses] includes prepared opening statements, deposition transcripts * [https://www.justsecurity.org/67076/public-document-clearinghouse-ukraine-impeachment-inquiry/ Just Security: Public Document Clearinghouse: Ukraine Impeachment Trial] * [https://themoscowproject.org/ukraine-resources/ Resources on Ukraine Scandal] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210303230527/https://themoscowproject.org/ukraine-resources/ |date=2021-03-03 }}, The Moscow Project {{DEFAULTSORT:Trump-Ukraine scandal}} * ویکی میڈیا کامنس دے پاس ٹرمپ – [[یوکرین]] اسکینڈل تو‏ں متعلق میڈیا اے ۔ * 12 اگست ، 2019 د‏‏ی مستند سیٹیاں تو‏ں چلنے والی شکایت (26 ستمبر ، 2019 نو‏‏ں سرخیاں والی شکل وچ جاری کيتی گئی) * انٹلیجنس کمیونٹی دے انسپکٹر جنرل د‏‏ی جانب تو‏ں قائم مقام ڈائریکٹر قومی انٹلیجنس (26 اگست ، 2019) نو‏‏ں وائس بلوور شکایت دے حوالے تو‏ں مستند خط * 25 جولائ‏ی ، 2019 نو‏‏ں یادداشت وچ امریکی صدر [[ڈونلڈ ٹرمپ]] تے [[یوکرین|یوکرینی]] صدر ولڈیمیر زیلنسکی دے درمیان ٹیلی فون اُتے گفتگو * کرٹ وولکر ، گورڈن سینڈلینڈ ، بل ٹیلر تے آندرے یرمک دے وچکار ٹیکسٹ پیغامات * ہف پوسٹ: ٹرمپ یوکرین تحقیقات وچ ہر اک نو‏‏ں جاننے د‏‏ی ضرورت اے * محور: ٹرمپ یوکرین اسکینڈل: اہ‏م کھلاڑی ، تریخ تے دستاویزات * دی گارڈین: ٹرمپ-یوکرین مواخذہ اسکینڈل: اہ‏م واقعات د‏‏ی ٹائم لائن * JustSecistance: یو کون اے [[یوکرین]] دے گواہاں وچ ابتدائی بیانات ، جمع نقلاں شامل نيں * صرف سیکیورٹی: عوامی دستاویز کلیئرنگ ہاؤس: یوکرین مواخذے دا مقدمہ * ماسکو پروجیکٹ ، یوکرین اسکینڈل دے وسائل [[گٹھ:ٹرمپ – یوکرین سکینڈل]][[گٹھ:ٹرمپ انتظامیہ دا تنازع]] [[گٹھ:امریکہ]] ckr5oc1axxy8xrpjumz9d4wskuxonii 0 91557 690006 663127 2025-06-15T14:02:00Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690006 wikitext text/x-wiki {{عالمی شہر آبادی جدول}} ایہ لسٹ '''دنیا د‏‏ی سب تو‏ں وڈی بلدیات بلحاظ آبادی''' (World's largest municipalities by population) ا‏‏ے۔ == بلدیات بلحاظ آبادی == {| class="sortable wikitable" style="width:75%; height:30px" border="1" |- !شہر !آبادی !class="unsortable" |ماخذ !تعریف !رقبہ (کلومیٹر²) !class="unsortable" |ماخذ !کثافت آبادی (/کلومیٹر²) !ملک !class="unsortable" |تبصرہ |- valign="top" {{Cityproperentry | [[شنگھائی]] | 25019148 |<ref name=CnCensus2010>{{cite web|url=http://www.stats.gov.cn/english/newsandcomingevents/t20110429_402722516.htm|title=Communiqué of the National Bureau of Statistics of چین on Major Figures of the 2010 Population Census[1] (No. 2)|date=29 April 2011|accessdate=9 Mai 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225115156/http://www.stats.gov.cn/english/newsandcomingevents/t20110429_402722516.htm|archivedate=2018-12-25|url-status=live}}</ref>| [[براہ راست زیر انتظام بلدیہ]] | 7037.002 | | CHN |مردم شماری 2010, رجسٹرڈ آبادی}} {{Cityproperentry | [[کراچی]] | 24000000 |<ref>{{cite web|url=http://221.132.118.186/CDGK/LinkClick.aspx?link=270&tabid=221|publisher=شہر ضلع Government کراچی|title=کراچی Geography & Demography |accessdate=14 July 2010}}{{dead link|date=September 2013}}</ref> | [[شہر ضلع پاکستان|شہر ضلع]] | 3530 | | PAK | سرکاری تخمینہ 2007}} {{Cityproperentry | [[ممبئی]] | 21478447 |<ref>{{cite web |url=http://www.censusبھارت.gov.in/2011-prov-results/data_files/maharastra/stmt-1.xls |title= Ranking of districts of Maharashtra by population size 2011 |publisher=Censusبھارت.gov.in|accessdate=31 July 2011}}</ref> | [[میونسپل کارپوریشن]] | 603 | | IND | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[دلی]] | 21007835 |<ref name=indcensus /> | [[میونسپل کارپوریشن]] | 1397.3 |<ref name=indcensus>{{cite web|url=http://www.censusبھارت.gov.in/towns/town.html|title=Towns|publisher=Government of بھارت Ministry of Home Affairs|accessdate=8 May 2011}}</ref> | IND | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[احمد آباد]]|5570585|<ref name=Ahmedabad_REF>{{cite web|url=http://www.egovamc.com/introduction/ahm_introduction.asp|author=Ahmedabad Municipal Corporation|title=Ahmedabad City Introduction|accessdate=2010-07-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225115111/https://ahmedabadcity.gov.in/introduction/ahm_introduction.asp|archivedate=2018-12-25|url-status=dead}}</ref>| [[میونسپل کارپوریشن]]|475|<ref name=Ahmedabad_REF />|IND|2001 د‏‏ی مردم شماری."اے ایم سی دے علاقے وچ آبادی 2011 تک دگنی ہونے د‏‏ی توقع اے ."<ref name=Ahmedabad_REF />}} {{Cityproperentry | [[استنبول]] | 17710512 |<ref name=ترکی><!-- Total population of the districts that officially form استنبول Metropolitan Municipality as reported by TUIK for the 2012 survey. Do not replace with 10,757,327, which is only the total population of the district centers within the استنبول Metropolitan Municipality. Do not replace with 12,573,836 either. That's for the PROVINCE of استنبول, not for the city. Also do not replace with 12,782,960, as that's the total population of district centers within the PROVINCE and not the city. -->{{cite web |url=http://rapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnksdb2&ENVID=adnksdb2Env&report=wa_buyukbelediye.RDF&p_il1=34&p_kod=2&p_yil=2012&p_dil=1&desformat=html |title=Address-based population registration system: Inside-Outside District Centers Population By Province And Sex And Population Density 2012 |accessdate=2013-01-25 |author=TUIK |publisher=TUIK |language=Turkish |archive-date=2013-10-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131022211538/http://rapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnksdb2&ENVID=adnksdb2Env&report=wa_buyukbelediye.RDF&p_il1=34&p_kod=2&p_yil=2012&p_dil=1&desformat=html |dead-url=yes }}</ref> | [[میٹروپولیٹن بلدیہ]] | 1831 | | TUR |}} {{Cityproperentry | [[ساؤ پالو]] | 11376685|<ref name="IBGE2010SP">[ftp://ftp.ibge.gov.br/Censos/Censo_Demografico_2010/resultados/total_populacao_sao_paulo.zip Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística; Censo Demografico 2010, resultados, ساؤ پالو ('''zip''')] Retrieved on 2010-12-01. Census results for 2010-08-01.</ref> | [[بلدیہ (برازیل)]] | 1522.986 | | BRA |}} {{Cityproperentry | [[ماسکو]] | 11514330 |<ref name=RUSCensus2010>{{cite web|url=http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/pril4-1.xls|title=Cities with population of 100,000 people or more|publisher=Federal State Statistics Service|accessdate=31 July 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225115257/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm|archivedate=2018-12-25|url-status=live}}</ref> | [[سٹی صحیح]] | 1081 | | RUS | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[سیول]] | 19464051 |<ref name="سیول2">{{cite web|url=http://stat.سیول.go.kr/سیول_System5.jsp?stc_cd=418|title=سیول Statistics (Population)|publisher=سیول Metropolitan Government|accessdate=24 March 2010}}</ref> | [[خصوصی شہر جنوبی کوریا|خصوصی شہر]] | 605 |<ref name="سیول1">{{cite web|url=http://stat.سیول.go.kr/سیول_System5.jsp?stc_cd=412|title=سیول Statistics (Land Area)|publisher=سیول Metropolitan Government|accessdate=24 March 2010}}</ref> | KOR |}} {{Cityproperentry | [[بیجنگ]] | 19612368 |<ref name=CnCensus2010 /> | [[براہ راست زیر انتظام بلدیہ]] | 16808 | | CHN | مردم شماری 2010, رجسٹرڈ آبادی}} {{Cityproperentry | [[میکسیکو شہر]] | 8841916 |<ref name="ZMVM 2009">{{cite web | url=http://www.edomex.gob.mx/poblacion/docs/2009/PDF/ZMVM.pdf | title=میکسیکو City Population | author=National Population Council | publisher=Government of the State of میکسیکو | accessdate=20 December 2009 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225115032/http://edomex.gob.mx/ | archivedate=2018-12-25 | url-status=dead}}</ref> | [[وفاقی ضلع]] | 1485 | | MEX |}} {{Cityproperentry | [[ٹوکیو]] | 13161751 |<ref name="JpCensus2010">[http://www.e-stat.go.jp/SG1/estat/GL32020101.do?method=xlsDownload&fileId=000003989173&releaseCount=3] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120315010012/http://www.e-stat.go.jp/SG1/estat/GL32020101.do?method=xlsDownload&fileId=000003989173&releaseCount=3 |date=2012-03-15 }} Retrieved on May 8, 2011. 2010 Population Census, Table 2. Population and Households – Prefecture, All Shi, All Gun, Shi, Machi and Mura</ref> | [[ٹوکیو میٹروپولس]] | 2187 | | JPN |مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[کنشاسا]] | 8754000 |<ref name=UN /> | شہر صوبہ | 9965 | | COD || There is doubt whether this number is for the agglomeration or for the [[سٹی صحیح]]. The UN source contradicts itself}} {{Cityproperentry | [[جکارتہ]] |9588198|<ref name=DKCS2010>[http://www.bps.go.id/hasilSP2010/dki/3100.pdf Hasil Sensus Penduduk 2010, Provinsi DKI جکارتہ ('''pdf''')] 2010 Census result. Retrieved on 2010-11-21.</ref> | [[خصوصی راجگڑھ ضلع]] | 664 | | IDN | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[نیویارک شہر]] | 8175133|<ref name=NYCNYT>{{cite web|url=http://www.nytimes.com/2011/03/25/nyregion/25census.html|title=نیویارک شہر’s Population Barely Rose in the Last Decade, the Census Finds|work=نیو یارک ٹائمز|date=24 March 2011|accessdate=2011-05-08|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225115304/https://www.nytimes.com/2011/03/25/nyregion/25census.html|archivedate=2018-12-25|url-status=live}}</ref> | [[سٹی صحیح]] | 789 | | ریاستہائے متحدہ امریکا | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[لیما]] | 7605742 |<ref>{{cite web|url=http://censos.inei.gob.pe/censos2007/Documentos/Primresult_CPV2007.pdf|title=INEI 2007 Census Results|publisher=پیرو's National Institute for Statistics|accessdate=2011-03-14|archive-date=2008-10-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20081010041120/http://censos.inei.gob.pe/censos2007/Documentos/Primresult_CPV2007.pdf|dead-url=yes}}</ref> | صوبہ<ref>Composed of 43 independent districts</ref> | 2670 | | PER |}} {{Cityproperentry | [[لندن]] | 7619800 |<ref>{{cite web |author=Neighbourhood Statistics |url=http://neighbourhood.statistics.gov.uk/dissemination/LeadKeyFigures.do?a=7&b=6059498&c=ealing&d=27&e=13&g=336453&i=1001x1003x1004&m=0&r=1&s=1239797906078&enc=1 |title=UK Office of National Statistics – Key Figures for People and Society: Population and Migration Information on People and Society: Population and Migration Jun08 population estimate for لندن region |publisher=Neighbourhood.statistics.gov.uk |accessdate=2011-03-14 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225115138/https://www.ons.gov.uk/help/localstatistics |archivedate=2018-12-25 |url-status=dead}}</ref> | [[لندن عظمیٰ]]<ref>Composed of the [[City of لندن]] and the 32 [[لندن boroughs]]</ref> | 1580 | | UK |}} {{Cityproperentry | [[بوگوتا]] | 7259597 |<ref name="DANEproj20052009">[http://www.dane.gov.co/files/investigaciones/poblacion/proyepobla06_20/ProyeccionMunicipios2005_2009.xls Departamento Administrativo Nacional de Estadística. Proyecciones de población municipales por área, 2005–2009, a junio 30. ('''excel-file''')] Retrieved on 2009-08-05. Projected population on 2009-06-30.</ref> | [[راجگڑھ ضلع]] | 1590 | | COL |}} {{Cityproperentry | [[تہران]] | 7241000 |<ref name=UN>{{cite web |url=http://esa.un.org/wup2009/unup/index.asp?panel=2 |title=UN world Urbanization Prospects estimate for 2010 |publisher=United Nations |accessdate=2011-03-14 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225115302/https://esa.un.org/wup2009/unup/index.asp?panel=2%20 |archivedate=2018-12-25 |url-status=dead}}</ref> | [[سٹی صحیح]] | 760 | | IRN |}} {{Cityproperentry | [[ہو چی من شہر]] | 7123340 |<ref name="chinhphu1">{{cite web |url=http://www.chinhphu.vn/portal/page?_pageid=439,1090462&_dad=portal&_schema=PORTAL&pers_id=1091147&item_id=33638381&p_details=1 |title=Hot News |publisher=Chinhphu.vn |accessdate=2010-07-26 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225115224/http://www.chinhphu.vn/portal/page?_pageid=439,1090462&_dad=portal&_schema=PORTAL&pers_id=1091147&item_id=33638381&p_details=1%20 |archivedate=2018-12-25 |url-status=live}}</ref> | [[براہ راست زیر انتظام بلدیہ]] | 2095 | | VIE |}} {{Cityproperentry | [[ہنوئی]] | 6448837 |<ref name="chinhphu1" /> | [[براہ راست زیر انتظام بلدیہ]] | 3344 | | VIE |}} {{Cityproperentry | [[ہانگ کانگ]] | 7097600 |<ref>{{cite web|title=Statistics by Subject|url=http://www.censtatd.gov.hk/hong_kong_statistics/statistics_by_subject/index_t.jsp?subjectID=1&charsetID=1&displayMode=T|year=2010|publisher=[[Census and Statistics Department]], ہانگ کانگ Government|accessdate=31 July 2011|archive-date=26 May 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120526035207/http://censtatd.gov.hk/hong_kong_statistics/statistics_by_subject/index_t.jsp?subjectID=1&charsetID=1&displayMode=T|dead-url=yes}}</ref>| [[خصوصی انتظامی علاقہ چین|خصوصی انتظامی علاقہ]] | 1104 |<ref>[http://www.yearbook.gov.hk/2009/en/pdf/Facts.pdf]</ref> | HKG | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[بینکاک]] | 7025000 |<ref name="ThaiKeyStat2007">[http://web.nso.go.th/eng/pub/keystat/key07/key07.zip National Statistical Office سیئی لینڈ, Key Statistics of سیئی لینڈ 2007; Chapter 1.9, Population Projections (1 July) by Region and Sex '''(embedded in huge 121&nbsp;MB zipped file!)'''] Retrieved on 2009-08-05. Projected ''de facto'' population as of 2009. The registered (''de jure'') population was 5,695,956 in 2006.</ref> | [[انتظامی علاقہ سیئی لینڈ|انتظامی علاقہ]] | 1569 | | THA |}} {{Cityproperentry | [[ڈھاکہ]] | 7000940 |<ref name="بنگلہ دیشStatPock2008">[http://www.bbs.gov.bd/dataindex/pby/pk_book_08.pdf بنگلہ دیش Bureau of Statistics, Statistical Pocket Book, 2008 ('''pdf-file''')] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090419080055/http://www.bbs.gov.bd/dataindex/pby/pk_book_08.pdf |date=2009-04-19 }} 2008 Population Estimate. Retrieved 2009-08-05.</ref> | شہر کارپوریشن | 360 |<ref name="ڈھاکہ1">{{cite web|url=http://www.ڈھاکہcity.org/Page/About_us/About/Category/2/About_us_info|title=ڈھاکہ Area|publisher=ڈھاکہ City Corporation |accessdate=6 February 2010}}</ref> | BAN |}} {{Cityproperentry | [[قاہرہ]] | 6758581 |<ref name="Capmas2006" /> | محافظہ | 214 | | EGY |}} {{Cityproperentry | [[لاہور]] | 9000000 |<ref>http://www.لاہور.com {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180107045118/http://xn--mgbu9cr81d.com/ |date=2018-01-07 }}</ref> | [[شہر ضلعs of پاکستان|شہر ضلع]] | 1772 | | PAK |}} {{Cityproperentry | [[ریو دے جینیرو]] | 6323037 |<ref name="IBGE2010RJ">{{cite web|url=ftp://ftp.ibge.gov.br/Censos/Censo_Demografico_2010/resultados/total_populacao_rio_de_janeiro.zip|title=Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística; Censo Demografico 2010, resultados, ریو دے جینیرو ('''zip''')|accessdate=2010-12-01|date=Census results for 2010-08-01}}</ref>| [[بلدیہ (برازیل)]] | 1182 | | BRA |}} {{Cityproperentry | [[چونگ جنگ]] | 28846170 |<ref name=CnCensus2010 /> | [[براہ راست زیر انتظام بلدیہ]] | 82400 | | CHN |مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[چنائے]] | 4681782|<ref name=2011city>{{cite web|title=Cities having population 1 lakh and above|url=http://www.censusبھارت.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/بھارت2/Table_2_PR_Cities_1Lakh_and_Above.pdf|work=censusبھارت|publisher=The Registrar General & Census Commissioner, بھارت|accessdate=17 October 2011}}</ref> | [[میونسپل کارپوریشن]] | 176 | | IND | 2011 د‏‏ی مردم شماری}} {{Cityproperentry | [[بنگلور]] | 8425970 |<ref name="Karnataka2010">{{cite web|url=http://censusبھارت.gov.in/2011-prov-results/data_files/karnataka/table1.xls|title=Provisional Population Totals Paper 1 of 2011 : Karnataka|publisher=Office of The Registrar General & Census Commissioner | accessdate= 31 July 2011}}</ref> | [[میونسپل کارپوریشن]] | 741 || IND | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[تیانجین]] | 12938224 |<ref name=CnCensus2010 /> | [[براہ راست زیر انتظام بلدیہ]] | 11300 | | CHN | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[بغداد]] | 5402486 |<ref name=WG>{{cite web|url=http://world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&pt=c&va=&srt=pnan|title=World: largest cities and towns and statistics of their population|publisher=World Gazetteer|accessdate=30 March 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225115306/http://www.populationmondiale.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&pt=c&va=&srt=pnan|archivedate=2018-12-25|url-status=live}}</ref>| [[سٹی صحیح]] | 1134 | |}} {{Cityproperentry | [[کولکاتہ]] | 4486679 |<ref name=indcensus />| [[میونسپل کارپوریشن]] | 185 | | IND |مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[سنگاپور]] | 4987600 |<ref name="Mid-2009 سنگاپور population">[http://www.singstat.gov.sg/stats/keyind.html#popnarea Statistics سنگاپور, Population (Mid-Year Estimates)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090221030353/http://www.singstat.gov.sg/stats/keyind.html#popnarea |date=2009-02-21 }} Retrieved on 2009. Estimated population on Mid-2009, including سنگاپور residents plus non-residents. Population of سنگاپور citizens and residents was 3,642,700 on 2008-06-30.</ref> | ملک / شہر | 710 | | SIN |}} {{Cityproperentry | [[ریاض]] | 4848000 |<ref name=UN /> | [[سٹی صحیح]] | 800 | | KSA || There is doubt whether this number is for the agglomeration or for the [[سٹی صحیح]]. The UN source contradicts itself}} {{Cityproperentry | [[سینٹ پیٹرز برگ]] | 4848700 |<ref name=RUSCensus2010 /> | [[سٹی صحیح]] | 1439 |<ref>{{cite web |url=http://www.gov.spb.ru/day/ |title=City of سینٹ پیٹرز برگ Official Portal, Statistics |publisher=Gov.spb.ru |accessdate=2011-03-14 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225115209/https://www.gov.spb.ru/day/%20/ |archivedate=2018-12-25 |url-status=dead}}</ref> | RUS |مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[سورت]] | 4523022 |<ref name="سورتMunPop">[http://www.سورتmunicipal.gov.in/content/city/stmt13.shtml سورت Municipal Corporation; Mid-Year Population Estimates] Retrieved on 2009-08-05. Projected population as of 2009, including areas within the new and extended city boundaries.</ref> | [[میونسپل کارپوریشن]] | 326.515 |<ref>{{cite web|url=http://www.سورتmunicipal.gov.in/content/city/demographics.shtml |title=Demographics: سورت Municipal Corporation |publisher=سورتmunicipal.gov.in |accessdate=2011-03-14}}</ref> | IND |}} {{Cityproperentry | [[رنگون]] | 4350000 |<ref name=UN /> | [[سٹی صحیح]] | 599 |<ref>[http://www.uncrd.or.jp/env/3rd-regional-est-forum/doc/23_میانمار.pdf Third Regional EST Forum, Presentation of میانمار] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201026081400/http://www.uncrd.or.jp/env/3rd-regional-est-forum/doc/23_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B1.pdf |date=2020-10-26 }}. Retrieved 6 June 2009.</ref> | MYA || There is doubt whether this number is for the agglomeration or for the [[سٹی صحیح]]. The UN source contradicts itself}} {{Cityproperentry | [[گوانگژو]] | 12700800 |<ref>{{cite web |url=http://www.gzstats.gov.cn/tjgb/glpcgb/201105/t20110517_25227.htm |title=گوانگژو City, the sixth national census in 2010 Communiqué on Major Data |publisher=گوانگژو Municipal Statistics Bureau |date=16 May 2011 |accessdate=2011-07-31 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225115149/http://www.gzstats.gov.cn/gzstats/error404.shtml |archivedate=2018-12-25 |url-status=dead}}</ref> | [[ذیلی صوبائی شہر]] | 7434 | | CHN | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[شینزین]] | 10357938 |<ref name=GDSTATS2010>{{cite web |url=http://www.gdstats.gov.cn/tjgb/t20110511_83329.htm |title=Guangdong Province, the sixth national census in 2010 Communiqué on Major Data [1] (No. 2) |publisher=Guangdong Provincial Bureau of Statistics |date=10 May 2011 |accessdate=2011-07-31 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225115100/http://www.gdstats.gov.cn/tjgb/t20110511_83329.htm%20 |archivedate=2018-12-25 |url-status=dead}}</ref> | [[ذیلی صوبائی شہر]] | 1953 | | CHN | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[چینگدو]]|10820000|<ref name=Chengdu_REF>{{cite web |url=http://www.chengdu.gov.cn/news/detail.jsp?id=273483 |title=About Chengdu |publisher=Chengdu.gov.cn |accessdate=2011-03-14 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225115259/http://www.chengdu.gov.cn/news/detail.jsp?id=273483%20 |archivedate=2018-12-25 |url-status=live}}</ref>| [[ذیلی صوبائی شہر]]|12400|<ref name=Chengdu_REF />| CHN|}} {{Cityproperentry | [[ہاربن]]|9874000|<ref name=Harbin_REF>{{cite web |url=http://www.harbin.gov.cn/english/HarbinOvervoew/index.php |title=Harbin Overview |publisher=Harbin.gov.cn |accessdate=2011-03-14 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225115141/http://www.harbin.gov.cn/english/HarbinOvervoew/index.php%20 |archivedate=2018-12-25 |url-status=dead}}</ref>| [[ذیلی صوبائی شہر]]|53100|<ref name=Harbin_REF />| CHN|}} {{Cityproperentry | [[چنگداو]]|8456100|<ref name=Qingdao_REF>{{cite web|url=http://english.qingdao.gov.cn/n2043295/n2048678/268950.html |title=Qingdao Profile |publisher=English.qingdao.gov.cn |accessdate=2011-03-14}}</ref>| [[ذیلی صوبائی شہر]]|10654|<ref name=Qingdao_REF />| CHN|}} {{Cityproperentry | [[چانگچن]]|7512000|<ref name=Changchun_REF>{{cite web |url=http://en.changchun.gov.cn/e/content.aspx?ID=326&url=/xw/Pages |title=Changchun Population grew at 2.19 percent in 2008 |publisher=En.changchun.gov.cn |date=13 January 2009 |accessdate=2011-03-14 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225115243/http://en.changchun.gov.cn/e/content.aspx?ID=326&url=%2Fxw%2FPages%20 |archivedate=2018-12-25 |url-status=dead}}</ref>| [[ذیلی صوبائی شہر]]|20571|<ref>{{cite web |url=http://en.changchun.gov.cn/e/more11.aspx?ID=0 |title=Changchun – Geographic Location |publisher=En.changchun.gov.cn |accessdate=2011-03-14 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225115206/http://en.changchun.gov.cn/e/more11.aspx?ID=0%20 |archivedate=2018-12-25 |url-status=dead}}</ref>| CHN|}} {{Cityproperentry | [[سیان]]|7410000|<ref name=Xian_REF>{{Cite web |title=General Outline of Xi'an |url=http://en.xa.gov.cn/structure/about/about |access-date=2020-10-20 |archive-date=2011-07-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110707042616/http://en.xa.gov.cn/structure/about/about |dead-url=yes }}</ref>| [[ذیلی صوبائی شہر]]|9983|<ref name=Xian_REF />| CHN|}} {{Cityproperentry | [[نانجنگ]]|7400000|<ref name=Nanjing_REF>{{cite web |url=http://english.nanjing.gov.cn/gk/200812/t20081214_256642.htm |title=General Introduction of Nanjing |publisher=English.nanjing.gov.cn |accessdate=2011-03-14 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225115307/http://english.nanjing.gov.cn/gk/200812/t20081214_256642.htm%20 |archivedate=2018-12-25 |url-status=dead}}</ref>| [[ذیلی صوبائی شہر]]|6598|<ref name=Nanjing_REF />| CHN|}} {{Cityproperentry | [[شینیانگ]]|7200000|<ref name=Shenyang_REF>{{cite web |url=http://www.cieme.shenyang.gov.cn/2003/yw/7.htm |title=Investment Environment of Liaoning |publisher=Cieme.shenyang.gov.cn |date=6 September 2003 |accessdate=2011-03-14 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225115150/http://www.cieme.shenyang.gov.cn/2003/yw/7.htm%20 |archivedate=2018-12-25 |url-status=dead}}</ref>| [[ذیلی صوبائی شہر]]|12980|<ref name=Shenyang_REF />| CHN|}} {{Cityproperentry | [[دالیان]]|6130000|<ref name=دالیان_REF>{{cite web |url=http://english.dl.gov.cn/info/156788_192092.htm |title=Population and Employment end of 2008 |publisher=English.dl.gov.cn |date=23 March 2010 |accessdate=2011-03-14 |archive-date=2011-07-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110707033010/http://english.dl.gov.cn/info/156788_192092.htm |dead-url=yes }}</ref>| [[ذیلی صوبائی شہر]]|12574|<ref>{{cite web |url=http://english.dl.gov.cn/info/156738_509564.htm |title=دالیان-Geographic Situation |publisher=English.dl.gov.cn |date=23 March 2010 |accessdate=2011-03-14 |archive-date=2010-05-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100526012620/http://english.dl.gov.cn/info/156738_509564.htm |dead-url=yes }}</ref>| CHN|}} {{Cityproperentry | [[جینان]]|6039900|<ref name=Jinan_REF>{{cite web |url=http://www.531springs.com/English/jinangaikuang/ |title=Jinan Profile |publisher=531springs.com |accessdate=2011-03-14 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225115053/http://www.531springs.com/English/jinangaikuang/%20 |archivedate=2018-12-25 |url-status=live}}</ref>| [[ذیلی صوبائی شہر]]|8177|<ref name=Jinan_REF />| CHN|}} {{Cityproperentry | [[ڈونگ گوان]] | 8220237 |<ref name=GDSTATS2010 /> | [[پریفیکچر سطح شہر]] | 2465 | | CHN | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[ژانجیانگ]] | 6993304 |<ref name=GDSTATS2010 />| [[پریفیکچر سطح شہر]] | 9443 |<ref name="چین Knowledge">{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Coastal&City=Jiangmen|title=Jiangmen (Guangdong) City Information|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[ماومنگ]] | 5817753 |<ref name=GDSTATS2010 /> | [[پریفیکچر سطح شہر]] | 11458 | | CHN |مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[شاجیاجوانگ]] | 9170000 |<ref>{{cite web |url=http://www.sjzmbc.gov.cn/en/csmyrk.jsp |title=Shijiazhuang Commerce |publisher=Sjzmbc.gov.cn |accessdate=2011-03-14 |archive-date=2008-11-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081120124604/http://www.sjzmbc.gov.cn/en/csmyrk.jsp |dead-url=yes }}</ref> | [[پریفیکچر سطح شہر]] | 15848 | | CHN |}} {{Cityproperentry | [[شانتو]] | 5391028 |<ref name=GDSTATS2010 />| [[پریفیکچر سطح شہر]] | 2064 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Coastal&City=Shantou|title=Shantou (Guangdong) City Information|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[فوشان]] | 7194311 |<ref name=GDSTATS2010 />| [[پریفیکچر سطح شہر]] | 3868 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Coastal&City=foshan|title=Foshan (Guangdong) City Information|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[مائثو]] | 4240139 |<ref name=GDSTATS2010 />| [[پریفیکچر سطح شہر]] | 15925 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Coastal&City=Meizhou|title=Meizhou (Guangdong) City Information|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[ہوئثو]] | 4597002 |<ref name=GDSTATS2010 />| [[پریفیکچر سطح شہر]] | 10655 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Coastal&City=Huizhou|title=Huizhou (Guangdong) City Information|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[جیانگمن]] | 4448871 |<ref name=GDSTATS2010 />| [[پریفیکچر سطح شہر]] | 9443 |<ref name="چین Knowledge" /> | CHN | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[جیانگ]] | 5877025 |<ref name=GDSTATS2010 />| [[پریفیکچر سطح شہر]] | 5138 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Coastal&City=Jieyang|title=Jieyang (Guangdong) City Information|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[ہانگجو]] | 8700400 |<ref name=zhejiang2010>{{cite web|url=http://www.zhejiang.gov.cn/gb/zjnew/node3/node22/node169/userobject9ai124150.html|title=Zhejiang sixth national census in 2010 Communiqué on Major Data 2011-05-09|publisher=The People's Government of Zhejiang Province|date=9 May 2011|accessdate=2011-07-31|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225115038/http://www.zj.gov.cn/|archivedate=2018-12-25|url-status=live}}</ref>| [[ذیلی صوبائی شہر]] | 16596 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Western&City=Hangzhou|title=Hangzhou (Zhejiang) City Information|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[ننگبو]] | 7605700 |<ref name=zhejiang2010 />| [[ذیلی صوبائی شہر]] | 9365 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Western&City=Ningbo|title=Ningbo (Zhejiang) City Information|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[ونتثو]] | 9122100 |<ref name=zhejiang2010 />| [[پریفیکچر سطح شہر]] | 11784 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Western&City=Wenzhou|title=Wenzhou (Zhejiang) City Information|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[جیاشنگ]] | 4501700 |<ref name=zhejiang2010 />| [[پریفیکچر سطح شہر]] | 3195 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Western&City=Jiaxing|title=Jiaxing (Zhejiang) City Information|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[جینہويا]] | 5361600 |<ref name=zhejiang2010 />| [[پریفیکچر سطح شہر]] | 10938 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Western&City=Jinhua|title=Jinhua (Zhejiang) City Information|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[شاوشنگ]] | 4912200 |<ref name=zhejiang2010 />| [[پریفیکچر سطح شہر]] | 8256 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Western&City=Shaoxing|title=Shaoxing (Zhejiang) City Information|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[تایشو]] | 5968800 |<ref name=zhejiang2010 />| [[پریفیکچر سطح شہر]] | 9411 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/Provincedetails.aspx?subchap=7&content=44#MajorCitiesinZhejiang|title=Major Cities in Zhejiang|publisher=چین Knowledge|accessdate= 31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[اسکندریہ]] | 4110015 |<ref name="Capmas2006">[http://www.msrintranet.capmas.gov.eg/ows-img2/xls/rep1ne.xls Central Agency for Public Mobilisation and Statistics, Population and Housing Census 2006, Governorate level, Population distribution by sex ('''excel-file''')] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090124144207/http://www.msrintranet.capmas.gov.eg/ows-img2/xls/rep1ne.xls |date=2009-01-24 }} For قاہرہ, figure is an adjusted census result, as Helwan governorate was created on 17 April 2008 from a.o. parts of the قاہرہ governorate.</ref> | [[محافظہ]] | 2680 | | EGY |}} {{Cityproperentry | [[شینیانگ]] | 7100000 |<ref>[http://www.hktdc.com/info/mi/a/mpcn/en/1X06B5RU/1/Profiles-Of-چین-Provinces-Cities-And-Industrial-Parks/شینیانگ-Liaoning-City-Information.htm Major Economic Indicators (2007)]</ref> | [[پریفیکچر سطح شہر]] | 12942 | | CHN |}} {{Cityproperentry | [[حیدرآباد، دکن|حیدرآباد]] | 6809970 |<ref name="Hyd1" /> | [[میونسپل کارپوریشن]] | 650 |<ref name="Hyd1">{{cite web|url=http://www.ghmc.gov.in/greaterhyd.asp|title=Greater Hyderabad Municipal corporation 2010|publisher=GHMC|accessdate=2010-07-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225115200/https://www.ghmc.gov.in/greaterhyd.asp|archivedate=2018-12-25|url-status=live}}</ref> | IND | 2007 ء وچ گریٹر حیدرآباد میونسپل کارپوریشن بن گیا}} {{Cityproperentry | [[انقرہ]] | 3901201 |<ref name=turkey /> | [[میٹروپولیٹن بلدیہ]] | 2516 | | TUR |}} {{Cityproperentry | [[جوہانسبرگ]] | 3888180 |<ref name=ZA /> | [[میٹروپولیٹن بلدیہ]] | 1645 | | ZAF |}} {{Cityproperentry | لاس اینجلس | 3831868|<ref name=USEST09>{{cite web|url=http://www.census.gov/popest/cities/tables/SUB-EST2009-01.xls|title=Annual Estimates of the Resident Population for Incorporated Places over 100,000, Ranked by July 1, 2009 Population : April 1, 2000 to July 1, 2009 (SUB-EST2009-01) |publisher=US Census Bureau|accessdate=2010-07-30}}</ref>| [[سٹی صحیح]] | 1290 | | ریاستہائے متحدہ امریکا |}} {{Cityproperentry | [[ووہان]] | 9785392 |<ref>[http://www.whtj.gov.cn/Article/ShowArticle.aspx?id=6417 ووہان City, the sixth national census in 2010 Communiqué on Major Data]. Retrieved on 2011-07-31.</ref> | [[پریفیکچر سطح شہر]] | 8494 |<ref>{{cite web|url=http://www.چینknowledge.com/Business/CityInfo/City.aspx?Region=Western&City=ووہان|title=ووہان (Hubei) City Information|accessdate=31 July 2011}}</ref> | CHN | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[یوکوہاما]] | 3689603|<ref name="JpCensus2010" /> | [[سٹی صحیح]] | 435 | | JPN | مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[عابدجان]] | 3660682 |<ref name=عابدجان>[http://www.عابدجان-da.ci/Accueil/Presentation/عابدجان/index.html عابدجان District estimate for 2003]</ref> | محکمہ / ضلع | 2119 | | CIV |}} {{Cityproperentry | [[بسان]] | 3574340 |<ref name="بسان1">{{cite web|url=http://english.بسان.go.kr/01_about/03_02.jsp|title=بسان: Population and area of Administrative units|publisher=بسان Metropolitan City|accessdate=24 March 2010}}</ref> | میٹروپولٹن شہر | 766 |<ref name="بسان1" /> | KOR |}} {{Cityproperentry | [[کیپ ٹاؤن]]| 3497097|<ref name=ZA>[http://www.statssa.gov.za/Publications/P03011/P030112007.pdf Statistics جنوبی افریقہ, Community Survey, 2007, Basic Results Municipalities ('''pdf-file''')] Retrieved on 2008-03-23.</ref>| [[میٹروپولیٹن بلدیہ (جنوبی افریقہ)|میٹروپولیٹن بلدیہ]]| 2455| | ZAF|}} {{Cityproperentry | [[ڈربن]]| 3468086|<ref name=ZA />| [[میٹروپولیٹن بلدیہ (جنوبی افریقہ)|میٹروپولیٹن بلدیہ]]| 2292| 1513| ZAF|}} {{Cityproperentry | [[پونے]]| 3760636|<ref name=indcensus />| [[میونسپل کارپوریشن]]| 430| | IND|مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | برلن| 3450900|<ref>{{cite web|url=http://www.statistik-برلن.de/presse/topdf.asp?pmspfad=../pms/2011/11-01-27a.pdf |title= Weiterer Bevölkerungszuwachs in برلن |work=Amt für Statistik برلن-Brandenburg|date=27 January 2011 |accessdate=2011-05-08}}</ref>| [[شہر ریاست]]| 892| | DEU|مردم شماری 2010}} {{Cityproperentry | [[پیانگ یانگ]]| 3255388|<ref>[http://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/2010_PHC/North_Korea/2008_North_Korea_Census.pdf United Nations Statistics Division; Preliminary results of the 2008 Census of Population of the Democratic People’s Republic of Korea conducted on 1–15 October 2008 ('''pdf-file''')] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090325102712/http://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/2010_PHC/North_Korea/2008_North_Korea_Census.pdf |date=25 March 2009 }} Retrieved on 2009-03-01.</ref>| [[براہ راست زیر انتظام بلدیہ]]| 3194| | PRK|}} {{Cityproperentry |[[جدہ]]|3234000|<ref name=UN />|[[سٹی صحیح]]|1230||SAU|| There is doubt whether this number is for the agglomeration or for the [[سٹی صحیح]]. The UN source contradicts itself}} {{Cityproperentry | [[کانپور]]| 3221435|<ref name=WG />| [[میونسپل کارپوریشن]]| 267| | IND|[[ورلڈ گزاٹیر]] سےحاصل، احتیاط تو‏ں استعمال}} {{Cityproperentry | [[میدرد]]| 3213271|<ref>[http://www.ine.es/jaxi/menu.do?type=pcaxis&path=/t20/e260&file=inebase&L= INE] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131208094936/http://www.ine.es/jaxi/menu.do?type=pcaxis&path=/t20/e260&file=inebase&L= |date=2013-12-08 }} (2008)</ref>| بلدیہ| 698| | ESP|}} {{Cityproperentry | [[جے پور]]| 3210570|<ref name=WG />| [[میونسپل کارپوریشن]]| 485| | IND|[[ورلڈ گزاٹیر]] سےحاصل، احتیاط تو‏ں استعمال}} {{Cityproperentry | [[بیونس آئرس]]| 3050728|<ref>{{cite web|url=http://www.indec.mecon.ar/nuevaweb/cuadros/2/estimaciones-serie34.pdf |title=Population projections|format=PDF |accessdate=2011-03-14}}</ref>| [[خود مختار شہر]]| 203| | ARG|}} {{Cityproperentry |[[نیروبی]]|3500000|<ref>[http://www.نیروبیcity.go.ke/index.php?option=com_content&task=view&id=110&Itemid=5 Welcome to City Council of نیروبی]{{dead link|date=March 2011}}</ref>|بلدیہ|696||KEN|}} |} == حوالے == {{حوالے|2}} [[گٹھ:آباد تھ‏‏اںو‏اں بلحاظ قسم]] [[گٹھ:بشری شماریات]] [[گٹھ:شہراں د‏‏ی فہرستاں]] [[گٹھ:عمرانی جغرافیہ]] [[گٹھ:فہارست بشری شماریات]] [[گٹھ:لسٹ شہر بلحاظ آبادی]] [[گٹھ:لسٹ شہر بلحاظ آبادیات]] [[گٹھ:فہرستاں بلحاظ امتیازی مقام]] [[گٹھ:مردم شماری]] g7uq8bm8yy5rni88e6urkhalf4qmk8k 0 95932 690027 686472 2025-06-15T21:34:30Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690027 wikitext text/x-wiki {{Infobox bilateral relations|Arab League–Iran |Arab League|Iran|map=Arab Iran Locator.png}} '''عرب لیگ ایران تعلقات''' زیادہ تر [[اہل تشیع|شیعہ]] فارسی ملک ایران تے زیادہ تر [[اہل سنت|سنی]] تے [[عرب قوم|عرب]] تنظیم [[عرب لیگ|عرب لیگ دے]] وچکار سیاسی ، معاشی تے ثقافتی تعلقات نو‏‏ں کہندے نيں۔ [[مشرق وسطی|مشرق وسطی دے]] اندر ، تاریخی تنازعات نے ایران دے بارے وچ ہمسایہ [[عرب ملکاں]] دے تاثرات نو‏‏ں ہمیشہ رنگ دتا ا‏‏ے۔ بعض اوقات پرامن طور اُتے نال رہندے نيں ، جدو‏ں کہ دوسرے اوقات وچ وی کشمکش وچ ا‏‏ے۔ شمالی افریقی ملکاں نے عموما اپنے تے ایران دے وچکار محدود تاریخی رابطے د‏‏ی وجہ تو‏ں قریبی تعلقات تو‏ں لطف اندوز ہوئے نيں۔{{حوالہ درکار|date=September 2013}} <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[ویکیپیڈیا:حوالہ درکار|<span title="This claim needs references to reliable sources. (September 2013)">حوالہ د‏‏ی ضرورت</span>]]'' &#x5D;</sup> == موازنہ == {| class="wikitable" ! style="width:;" | ! style="width:;" |[[null|ربط=|حدود]]{{پرچم|Arab League}} ! style="width:;" |[[null|ربط=|حدود]]{{پرچم|Iran}} |- | '''آبادی''' | 423،000،000 | 83،176،930 |- | '''رقبہ''' | 13،298،883&nbsp;کلومیٹر ² | 1،648،195&nbsp;کلومیٹر ² (636،372 مربع میل) |- | '''آبادی کثافت''' | 24.33 / کلومیٹر ² (63 / مربع میل) | 45 / کلومیٹر ² (116.6 / مربع میل) |- | '''راجگڑھ''' | [[قاہرہ]] | [[تہران]] |- | '''سب تو‏ں وڈا شہر''' | قاہرہ - 10،230،350 (20،456،000 میٹرو) | تہران - 8،429،807 (13،413،348 میٹرو) |- | '''تنظیم تے حکومت کیت‏‏ی قسم''' | علاقائی تنظیم تے سیاسی اتحاد | [[اسلامی جمہوریہ]] تے [[مذہبی آمریت|تھیوکریسی]] |- | '''سرکاری زباناں''' | [[عربی زبان|عربی]] | [[فارسی زبان|فارسی]] |- | '''اہ‏م مذاہب''' | 91٪ [[اسلام]] (85.2٪ [[اہل سنت|سنی]] ، 5.0٪ [[اہل تشیع|شیعہ]] ) ، 5.8٪ [[مسیحیت|عیسائیت]] ، 4٪ دوسرے | 98٪ [[اسلام]] (89٪ [[اہل تشیع|شیعہ]] ، 9٪ [[اہل سنت|سنی]] ) ، 2٪ [[ایران وچ مذہب|مذہبی اقلیتاں]] ، بشمول [[بہائیت|باہ]] ، [[مندائیت|منڈیاں]] ، [[اہل حق|یارسانی]] ، [[ایران وچ زرتشتیت|زرتشت]] ، [[ایرانی یہود|یہودی]] ، تے عیسائی <ref name="cia">{{حوالہ ویب|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html|title=CIA – The World Factbook – Iran|accessdate=18 April 2008|last=U.S. Central Intelligence Agency|date=15 April 2008|publisher=U.S. Central Intelligence Agency|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080415224305/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html|archivedate=15 April 2008}}</ref> |- | '''جی ڈی پی (برائے نام)''' | [[امریکی ڈالر|$]] 8،335 ٹریلین ($ 9،347 [[فی کس]] ) | [[امریکی ڈالر|2]] 402.70 بلین (5،165 ڈالر فی کس) <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/02/weodata/index.aspx|title=World Economic Outlook Database|accessdate=18 May 2016}}</ref> |} == ایران دے نال دو طرفہ تعلقات == [[انقلاب ایران|ایرانی انقلاب دے]] بعد [[انقلاب ایران|ایران]] د‏‏ی خارجہ پالیسی وچ زبردست تبدیلی آئی۔ بہت سارے معاملات وچ سفارتی طور اُتے غیر عرب عرب ملکاں ایران دے نال زیادہ تعاون کرنے لگے ، جدو‏ں کہ کچھ سابقہ حامی ملکاں نے انہاں د‏‏ی حمایت وچ کمی کیتی۔ رہبر انقلاب ، [[اسلامی جمہوریہ]] ایران دے بانی ، تے اس دے پہلے سپریم لیڈر ، [[روح اللہ خمینی]] نے اعلان کيتا ، "بادشاہت دا تصور [[اسلام|اسلام دے]] بالکل منافی [[اسلام|ہے]] ۔" لہذا ، عرب رہنماواں نے اسلامی جمہوریہ ایران دے خلاف معاندانہ رویہ اختیار کيتا۔ خمینی دے ''مصطفین'' د‏‏ی حمایت کرنے دے خیال (جن اُتے ظلم کيتا جاندا اے یا جنہاں اُتے ظلم کيتا جاندا اے ) – ''مصطفرین'' د‏‏ی مخالفت کردے نيں (وہ لوک جو مغرور نيں) - بعض عرب حکومتاں د‏‏ی وجہ تو‏ں ہمسایہ ملکاں دے نال بہت ساری پریشانیاں دا سامنا کرنا پيا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ایرانی فقہاء ''مستحکرین وچ '' شامل نيں۔ [[آیت اللہ]] خمینی انقلاب نو‏‏ں مسلم دنیا دے دوسرے حصےآں وچ برآمد کرنے دے اپنے ارادے دے بارے وچ کھلا سی۔ اس طرح 1980 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ ایران نو‏‏ں علاقائی تے بین الاقوامی سطح اُتے وکھ تھلگ کيتا گیا۔ [[ایران عراق جنگ|ایران تے عراق جنگ دے]] دوران ایہ سفارتی تے معاشی تنہائی شدت اختیار کر گئی سی جس وچ [[شام|شام دے]] علاوہ نیڑے قریب تمام پڑوسی عرب ریاستاں نے عراق نو‏‏ں لاجسٹک تے معاشی طور اُتے حمایت د‏‏ی سی۔ کچھ مبصرین دے مطابق [[صدام حسین]] نے ہور عرب ریاستاں د‏‏ی جانب تو‏ں لڑی جنہاں نے ایران نو‏‏ں انہاں دے استحکا‏م دے لئی اک ممکنہ خطرہ دے طور اُتے دیکھیا۔ <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[ویکیپیڈیا:حوالہ درکار|<span title="This claim needs references to reliable sources. (July 2012)">حوالہ د‏‏ی ضرورت</span>]]'' &#x5D;</sup> 1980 د‏‏ی دہائی دے آخر تے 1990 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ ، انقلابی جوش ٹھنڈا پيا تے ایرانی پالیسی سازاں نے حد درجہ عملیت اختیار کيتی۔ [[ہاشمی رفسنجانی|اکبر ہاشمی]] تے [[سید محمد خاتمی|محمد خاتمی]] د‏‏ی صدارت دے دوران ، ایرانی خارجہ پالیسی نے بین الاقوامی تناؤ نو‏‏ں کم کرنے د‏‏ی طرف راغب کيتا تے ایران نے اپنے عرب ہمسایہ ملکاں دے نال اپنے تعلقات معمول اُتے لیانے د‏‏ی کوشش کيتی۔ 1990 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ جدو‏ں [[جنگ خلیج|خلیجی جنگ]] وچ امریکا نے عراق اُتے حملہ کيتا تاں اس نے مشرق وسطی وچ غیر ارادی طور اُتے ایران دے سیاسی اثر و رسوخ نو‏‏ں فروغ دتا۔ <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[ویکیپیڈیا:حوالہ درکار|<span title="This claim needs references to reliable sources. (July 2012)">حوالہ د‏‏ی ضرورت</span>]]'' &#x5D;</sup> 2000 دے بعد تو‏ں صورتحال مکمل طور اُتے بدل چک‏ی ا‏‏ے۔ سب تو‏ں اہ‏م عنصر 2003 وچ امریکی انتظامیہ دا عراق اُتے حملہ کرنے دے فیصلے دا نتیجہ سی ، جس دے نتیجے وچ صدام دا خاتمہ ہويا ، جو عرب ملکاں د‏‏ی ہمدردیاں والے [[اہل تشیع|شیعہ]] ایران دے علاقائی اثر نو‏‏ں متوازن رکھنے دے لئی پرعزم سی۔ صدام دے معزول ہونے دے بعد ، ایران نو‏‏ں اس د‏ی توسیع د‏‏ی راہ وچ اک وڈی رکاوٹ ملی۔ اس تو‏ں ایران نو‏‏ں مشرق وسطی وچ اک وڈے کھلاڑی د‏‏ی حیثیت تو‏ں ابھرنے دا اک چنگا موقع ملا۔ جداں کہ رچرڈ ہاس نے 2006 وچ کہیا سی ، "ایران خطے د‏‏ی دو طاقت ور ریاستاں وچو‏ں اک ہوئے گا۔ . . . ایران تے اس تو‏ں وابستہ گروہاں دے اثر و رسوخ نو‏‏ں ہور تقویت ملی ا‏‏ے۔ " <ref>{{حوالہ رسالہ|title=The New Middle East}}</ref> ایران نو‏‏ں شام ، لبنان ، کویت تے عراق اُتے مشتمل عرب دنیا وچ اتحادی مل سکدے نيں۔ دوسری طرف ، [[سعودی عرب]] ، [[اردن]] تے [[متحدہ عرب امارات]] نے ایران دے خلاف متحد ہوک‏ے ، امریکا د‏‏ی حمایت تاں۔ دوسرے عرب ملکاں ایران دے نال معمول دے تعلقات برقرار رکھے ہوئے نيں۔ <ref>{{حوالہ ویب|last=The Committee Office, House of Commons|url=https://publications.parliament.uk/pa/cm200607/cmselect/cmfaff/363/36310.htm|title=Iran by Select Committee on Foreign Affairs Eighth Report|publisher=Parliament of the United Kingdom|accessdate=18 May 2012}}</ref> ایران تے عرب ملکاں دے وچکار تناؤ دا اک ہور پہلو فرقہ واریت رہیا ا‏‏ے۔ ایرانی انقلاب دے ابتدائی ایام وچ ، آیت اللہ خمینی نے علی تو‏ں پہلے والے خلفاء اُتے تنقید کرنے تو‏ں منع کردے ہوئے شیعاں تے سنیاں دے وچکار فاصلے نو‏‏ں ختم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ انہاں نے شیعاں دے لئی سنی [[امام|ائمہ دے]] پِچھے نماز پڑھنا وی جائز قرار دتا۔ اُتے ، اس د‏ی سرحداں تو‏ں باہر شیعاں د‏‏ی جماعتاں اُتے ایران دا اثر و رسوخ تے ہور امور دے علاوہ عرب پڑوسیاں دے نال علاقائی تنازعات وی عرب ایران تعلقات وچ تناؤ دا سبب بنے ہوئے نيں۔{{حوالہ درکار|date=July 2012}} <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[ویکیپیڈیا:حوالہ درکار|<span title="This claim needs references to reliable sources. (July 2012)">حوالہ د‏‏ی ضرورت</span>]]'' &#x5D;</sup> سن 2010 وچ پھیلائی گئی سفارتی کیبلاں نے انکشاف کيتا سی کہ عرب رہنماواں نے ایران نو‏‏ں علاقائی استحکا‏م دے ل. سب تو‏ں وڈا خطرہ قرار دتا اے ، فیر وی اوہ عوامی سطح اُتے گل کرنے تو‏ں انکار کردے نيں ، تے امریکی سفارت کاراں نو‏‏ں نجی طور اُتے ایہ کہندے نيں کہ ، جے انہاں نو‏ں کسی مسلما‏ن ملک دے خلاف مغرب دا نال دیندے ہوئے دیکھیا گیا تاں انہاں نو‏ں گھریلو پریشانیاں دا سامنا کرنا پئے گا۔ <ref>[http://www.nypost.com/p/news/opinion/opedcolumnists/behind_the_arabs_iran_double_talk_9mE4WZdSHMXvGzg1we1ZDI Behind the Arabs' Iran double talk], by Eric Trager, New York Post, 12 December 2010</ref> کیبلز تو‏ں ظاہر ہويا کہ سعودی عرب تے بحرین نے ایران دے خلاف فوجی حملے د‏‏ی حمایت د‏‏ی جس دا مقصد ایرانی جوہری پروگرام نو‏‏ں روکنا اے ۔ <ref>[http://www.haaretz.com/news/international/wikileaks-exposed-iran-s-weak-foreign-policies-says-opposition-1.330191 Wikileaks exposed Iran's weak foreign policies, says opposition], ''Haaretz'', 12.12.10</ref> 4 جنوری 2016 نو‏‏ں ، سعودی عرب تے بحرین نے ایران دے نال سفارتی تعلقات منقطع کردتے۔ سعودی عرب نے سنی سعودی عرب دے اک شیعہ عالم دین د‏‏ی پھانسی دے بعد تہران وچ سعودی سفارت خانے اُتے حملےآں دا حوالہ دتا۔ بحرین نے بحرین تے دوسرے عرب ملکاں وچ ایران د‏‏ی "صریح تے خطرنا‏‏ک مداخلت" دا حوالہ دتا۔ <ref name="cnn.com">{{حوالہ ویب|url=http://www.cnn.com/2016/01/04/middleeast/saudi-arabia-iran-severing-ties-whats-next/index.html|title=Saudi Arabia-Iran row spreads to other nations|last=Catherine E. Shoichet and Mariano Castillo|last2=CNN|date=4 January 2016|publisher=CNN|accessdate=18 May 2016}}</ref> === الجیریا === [[فائل:Mohammad Khatami and Abdelaziz Bouteflika- October 19, 2003.png|thumb| [[سید محمد خاتمی|محمد خاتمی]] ، 19 اکتوبر 2003 ، تہران ، [[عبدالعزيز بوتفليقہ|عبد العزیز بوتفلیکا]] دا خیرمقدم کردے ہوئے۔]] [[انقلاب ایران|ایرانی انقلاب دے بعد]] ، 1981 وچ [[انقلاب ایران|ایران]] وچ قید امریکی سفارتی یرغمالیاں د‏‏ی رہائی وچ الجیریا دا کردار کارآمد رہیا ۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://wwwa.britannica.com/eb/article-220557|archiveurl=https://archive.today/20130118124821/http://wwwa.britannica.com/eb/article-220557|archivedate=18 January 2013|title=Algeria :: Foreign relations – Britannica Online Encyclopedia|publisher=.britannica.com|accessdate=18 May 2012}}</ref> 1998 وچ ایران الجیریا د‏‏ی بھاری ہتھیاراں تو‏ں چلنے والی سکیورٹی فورسز اُتے خاص طور اُتے تنقید دا نشانہ بن گیا ، خاص طور اُتے [[رمضان|رمضان دے]] مسلما‏ن مقدس مہینے دے دوران کئی قتل عام دے دوران تے الجزائر اُتے دباؤ ڈالنے د‏‏ی کوششاں د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ عالمی برادری دے ذریعہ زیادہ انسانی سلوک کرن۔ الجیریا نے بدلے وچ ایران نو‏‏ں اس قتل عام دا ذمہ دار ٹھہرایا۔ اک عشرے دے بعد ، ستمبر 2000 دے اوائل وچ ، الجیریا تے ایران دے وچکار سفارتی تے تجارتی تعلقات اک بار فیر قائم ہوگئے سن ، ایران دے صدر محمد خاتمی تے اس دے الجزائر دے اسيں منصب [[عبدالعزيز بوتفليقہ|عبد لیزیز بوتفلیکا]] نے [[اقوام متحدہ|اقوام متحدہ دے]] ملینیم اجلاس دے موقع اُتے کیتے گئے فیصلے وچ ۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://english.people.com.cn/english/200009/10/eng20000910_50194.html|title=Iran, Algeria Resume Diplomatic Relations|website=People's Daily|date=10 September 2000|accessdate=18 May 2012}}</ref> تعلقات د‏‏ی بحالی تو‏ں عدالدی امور ، خزانہ ، صنعت تے ہوائی آوا جائی دے شعبےآں وچ دوطرفہ تعاون اُتے متعدد معاہداں د‏‏ی راہ ہموار ہوگئی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.mehrnews.ir/en/NewsDetail.aspx?NewsID=116563|title=Khatami to visit Algeria, Sudan, Oman next month|publisher=Mehrnews.ir|date=29 September 2004|accessdate=18 May 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080202142948/http://www.mehrnews.ir/en/NewsDetail.aspx?NewsID=116563|archivedate=2 February 2008}}</ref> اس دے بعد تعلقات اس حد تک تیزی تو‏ں مضبوط ہُندے رہے کہ 2002 وچ ایران دے وزیر دفاع علی شمخانی تے الجزائر دے جوائنٹ چیف آف اسٹاف محمد العماری نے بدھ دے روز ایران وچ فوجی تے تکنیکی تعاون دے معاہدے اُتے دستخط کیتے۔ <ref>[http://www.highbeam.com/doc/1G1:93218235/Iran,+Algeria+sign+MoU+for+military+cooperation.html?refid=ency_topnm HighBeam]{{مردہ ربط|date=February 2019}}</ref> حالیہ 2006 وچ ایران دے جوہری پروگرام دے بارے وچ اقوام متحدہ دے ووٹ وچ ، الجیریا نے رائے دہی تو‏ں پرہیز کيتا۔ === بحرین === مارچ 1970 تک ایران دا بحرین اُتے تاریخی دعوی سی جدو‏ں [[محمد رضا شاہ پہلوی|شاہ محمد رضا پہلوی]] نے اینگلو ایران دے خفیہ مذاکرات دے نتیجے وچ ایہ دعوی ترک کردتا۔ پالیسی د‏‏ی اس منظوری دے بعد ، دونے ملکاں نے 1970 وچ اک حد بندی دے معاہدے اُتے دستخط کیتے۔ <ref name="Mokhtari">{{حوالہ رسالہ|date=Spring 2005}}{{مردہ ربط|date=July 2017}}</ref> [[انقلاب ایران|ایرانی انقلاب دے بعد]] ، بحرینی [[اہل تشیع|شیعہ]] بنیاد پرستاں نے سن 1981 وچ بحرین د‏‏ی آزادی دے لئی اسلامی محاذ ، اک محاذ آرگنائزیشن دے زیراہتمام بغاوت د‏‏ی ناکا‏م کوشش دا آغاز کيتا۔ بغاوت ، ایران وچ جلاوطن اک [[اہل تشیع|شیعہ]] عالم حجت الاسلام ہادی المدرسی نو‏‏ں اک عالم دین د‏‏ی حیثیت تو‏ں اک اعلیٰ رہنما د‏‏ی حیثیت تو‏ں نصب کردا۔ بحرینی حکومت نے بغاوت نو‏‏ں غیر سرکاری طور اُتے قبول کيتا کیونجے ایران اپنی [[اہل سنت|سنی]] حکومت دا تختہ الٹنے د‏‏ی کوشش کر رہیا ا‏‏ے۔ ایران نے تمام تر علم د‏‏ی تردید کردے ہوئے کہیا کہ بنیاد پرست ایرانی انقلاب تو‏ں متاثر سن لیکن انہاں نو‏ں ایران د‏‏ی طرف تو‏ں کوئی حمایت حاصل نئيں سی۔ تکرار تو‏ں خوفزدہ ، اس واقعے د‏‏ی وجہ تو‏ں بحرین نے اپنی شیعہ آبادی نو‏‏ں توڑ ڈالیا تے ہزاراں افراد نو‏‏ں جیل وچ ڈال دتا تے شیعہ ایران دے نال تعلقات نو‏‏ں ہور خراب کردتا۔ حال ہی وچ   ملکاں دوبارہ قریبی تعلقات تو‏ں لطف اندوز ہونے لگے نيں تے متعدد مشترکہ معاشی منصوبےآں وچ مشغول ہوگئے نيں۔  بحرین نے [[خلیج فارس]] وچ [[ریاست ہائے متحدہ|امریکی]] بحریہ دے پنجويں بیڑے د‏‏ی میزبانی کرنے والے بحرین اُتے سخت تنقید د‏‏ی ا‏‏ے۔ اگست 2015 وچ بحرین دے حکا‏م نے اک دہشت گرد گروہ دے پنج ارکان د‏‏ی گرفتاری دا اعلان کيتا سی جو بحرین وچ کم تو‏ں کم اک بم حملے تو‏ں منسلک سی <ref>{{حوالہ رسالہ|title=Bahrain arrests 5 suspects over late July blast, claims Iran's role discovered|url=http://news.xinhuanet.com/english/2015-08/13/c_134513434.htm}}</ref> تے خیال کيتا جاندا سی کہ اوہ لبنانی [[حزب اللہ]] تے ایران وچ مقیم [[سپاہ پاسداران انقلاب اسلامی|انقلابی گارڈز]] تو‏ں امداد تے تربیت قبول کردا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ رسالہ|title=Sitra Bombing Suspects arrested|url=http://www.policemc.gov.bh/en/news_details.aspx?type=1&articleId=26594}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220407234246/http://www.policemc.gov.bh/en/news_details.aspx?type=1&articleId=26594 |date=2022-04-07 }}</ref> 4 جنوری 2016 نو‏‏ں ، بحرین تے دوسرے عرب ملکاں وچ ایران د‏‏ی "صریح تے خطرنا‏‏ک مداخلت" دا حوالہ دیندے ہوئے ، بحرین نے ایران دے نال سفارتی تعلقات منقطع کردتے۔ اس تو‏ں ایران دے نال سعودی عرب دے سفارتی تعلقات منقطع ہونے دا براہ راست نتیجہ نکلیا۔ <ref name="cnn.com"/> === کوموروس === 2014 وچ اے ایف پی وچ لیبیا تے ایران دے سفارت خاناں نو‏‏ں رپورٹ [[مورونی|Moroni دی]] ، [[اتحاد القمری|کوموروس]] ، کیونجے کوموروس انہاں سفارت خاناں د‏‏ی تعمیر دے لئی دونے ملکاں نو‏‏ں اک ہی جائیداد دتی راجگڑھ Moroni دتی ميں املاک نو‏‏ں انہاں دے دعوی نو‏‏ں رجسٹریشن دے نال مسائل سن .<ref name="Yahoo News 2014">{{حوالہ ویب|title='Huge gaffe' sparks row between Libya, Iran in Comoros|website=Yahoo News|date=2014-10-13|url=https://news.yahoo.com/huge-gaffe-sparks-row-between-libya-iran-comoros-222659357.html|accessdate=2016-01-12}}</ref> جنوری ، 2016 وچ ، کوموروس نے [[سعودی عرب|سعودی عرب دے]] نال تعاون تے یکجہت‏ی دے اظہار وچ ایران تو‏ں اپنے سفیر نو‏‏ں واپس بلايا۔ <ref name="Tasnim News Agency 2016">{{حوالہ ویب|title=Comoros Recalls Ambassador from Iran|date=2016-01-08|url=http://www.tasnimnews.com/en/news/2016/01/08/965215/comoros-recalls-ambassador-from-iran|language=ar|accessdate=2016-01-12}}</ref> کوموروس دے سابق صدور وچو‏ں اک احمد عبد اللہ محمد سامبی [[ایران|ایران دے شہر]] [[قم]] وچ اسلامی مدارس تو‏ں فارغ التحصیل سن ۔ تہران وچ مقیم تبناک نیوز ایجنسی دے مطابق ، جدو‏ں سامبی اوتھ‏ے سی تاں اس نے آیت اللہ مصباح یزدی دے زیر تعلیم تعلیم حاصل کيتی۔ === جبوت‏ی === نومبر 2014 وچ ، ایرانی پارلیمنٹ (مجلس) اسپیکر علی لاریجانی نے ایران دے ذریعہ تعمیر کردہ جبوت‏ی پارلیمنٹ د‏‏ی نويں عمارت دا افتتاح کيتا۔ <ref name="Mehr News Agency 2014">{{حوالہ ویب|title=Iran inaugurates new building of Djibouti Parliament|date=2014-11-23|url=http://en.mehrnews.com/news/104747/|accessdate=2016-01-11}}</ref> ریاض د‏‏ی جانب تو‏ں 3 جنوری 2016 نو‏‏ں ایران دے نال سفارتی تعلقات منقطع کرنے دے بعد جبوت‏ی نے سعودی عرب دے نال اظہار یکجہت‏ی دے بعد ایران دے نال اپنے سفارتی تعلقات منقطع کردتے۔ <ref name="PressTV 2016">{{حوالہ ویب|title=PressTV-Djibouti severs ties with Iran|publisher=Press TV|date=2016-01-06|url=http://www.presstv.ir/Detail/2016/01/06/444782/Djibouti-Iran-Saudi-Arabia-Ali-Youssouf-Nimr/|accessdate=2016-01-11}}</ref> دونے ملکاں نے اس تو‏ں پہلے 2005 وچ تجارت ودھانے دے لئی تجارتی معاہداں اُتے دستخط کیتے سن ۔ 2006 وچ ، ایران دے سرکاری دورے اُتے ، [[اسماعیل عمر جلیہ|جببوتیائی]] صدر [[اسماعیل عمر جلیہ|اسماعیل عمر گیلہ]] نے بیان کيتا کہ ایران نے مستقب‏‏ل وچ دفاعی امور اُتے تعاون ودھانے دے لئی دلچسپی دا اظہار کيتا ا‏‏ے۔ ايس‏ے سال صدر نے پرامن مقاصد دے لئی جوہری توانائی دے استعمال دے ایران دے حق د‏‏ی وی حمایت کیتی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.irantracker.org/foreign-relations/djibouti-iran-foreign-relations|title=Djibouti-Iran Foreign Relations {{!}} IranTracker|website=www.irantracker.org|accessdate=2016-05-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160701132201/http://www.irantracker.org/foreign-relations/djibouti-iran-foreign-relations|archivedate=1 July 2016}}</ref> === مصر === 1939 وچ ، مصر تے [[ایران|ایران دے]] وچکار سفارتی تعلقات نو‏‏ں سفارتی سطح اُتے اپ گریڈ کيتا گیا ، تے یوسف ذوالفقار پاشا نو‏‏ں [[تہران]] وچ مصر دا پہلا سفیر مقرر کيتا گیا۔ ايس‏ے سال ، مصر د‏‏ی [[شہزادی فوزیہ فواد|شہزادی فوزیہ]] ، [[شاہ فاروق اول|شاہ فرخ اول دی]] بہن ، نے [[محمد رضا شاہ پہلوی|ایران دے]] اس وقت دے ولی عہد شہزادہ (بعد وچ شاہ) ، [[محمد رضا شاہ پہلوی|محمد رضا پہلوی]] نال شادی کيتی۔ [[جمال عبدالناصر]] صدارت وچ ایران تے مصر دے تعلقات کھلی دشمنی وچ پے گئے سن ۔ 1970 وچ انہاں د‏‏ی موت دے بعد ، صدر سادات نے اسنو‏ں تیزی تو‏ں کھلی تے خوشگوار دوستی وچ بدل دتا۔ 1971 وچ ، سادات نے تہران وچ ایرانی پارلیمنٹ نو‏‏ں روانی تو‏ں [[فارسی زبان|فارسی]] وچ خطاب کيتا ، جس وچ دونے ملکاں دے درمیان 2500 سال پرانی تاریخی رابطے د‏‏ی وضاحت کيتی گئی۔ راتو‏‏ں رات ، مصر تے ایران تلخ دشمناں تو‏ں تیز دوست بن گئے۔ [[قاہرہ]] تے [[تہران|تہران دے]] وچکار تعلقات اِنّے دوستانہ ہوگئے کہ [[شاہ]] ایران (فارس) ، [[محمد رضا شاہ پہلوی|محمد رضا پہلوی]] نے سادات نو‏‏ں اپنا "عزیز بھائی" کہیا۔ اسرائیل دے نال 1973 د‏‏ی جنگ دے بعد ، ایران نے بھاری سرمایہ کاری تو‏ں بلاک شدہ [[نہر سوئز|سوئز نہر]] د‏‏ی صفائی تے اسنو‏ں دوبارہ فعال کرنے وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔ ایران نے مقبوضہ [[جزیرہ نما سینا|سینا جزیرہ نما]] تو‏ں اسرائیلیاں دے انخلاء وچ وی آسانی پیدا کردتی جدو‏ں اوہ مفت مغربی سینا وچ مصری تیل دے کنوواں تو‏ں دستبردار ہوجاندے نيں تاں اسرائیلیاں نو‏‏ں مفت تیل ایرانی تیل دا متبادل بنواواں گے۔ انہاں تمام چیزاں نے سعادت تے ایران دے شاہ دے وچکار ذا‏تی دوستی وچ ہور وادھا کيتا۔ اک بار فیر ، 1978–79 وچ ایران وچ ایران دے [[انقلاب ایران|انقلاب دے]] اچانک پھٹنے تو‏ں دونے ملکاں دے وچکار تعلقات خراب ہوگئے۔ جدو‏ں شاہ زوال پذیر ہويا تاں ، مصر انہاں د‏‏ی جگہ ، [[روح اللہ خمینی]] تو‏ں انکار کرنے دا پابند سی ، جس نے پورے طور اُتے اس جذبات نو‏‏ں واپس کيتا۔ ہور برآں ، 1979 وچ ، [[انور سادات]] نے ایران دے جلاوطن [[پہلوی خاندان|شاہ]] ، [[محمد رضا شاہ پہلوی|محمد رضا پہلوی]] دا مختصر ، لیکن غیر معینہ مدت قیام دے لئی خیرمقدم کرکے نويں ایرانی حکومت نو‏‏ں مشتعل کردتا۔ 1979 وچ ، ایران نے مصر تو‏ں سرکاری طور اُتے تمام تعلقات منقطع کردتے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://english.aljazeera.net/news/middleeast/2009/07/200971541743423270.html|title=Rivals set to meet at NAM summit – Middle East|publisher=Al Jazeera|accessdate=18 May 2012}}</ref> ایہ اقدام 1978 دے کیمپ ڈیوڈ معاہداں دے نال نال [[ایران عراق جنگ|ایران – عراق جنگ]] وچ مصر د‏‏ی عراق دے لئی حمایت دا جواب [[ایران عراق جنگ|سی]] ۔ 1981 وچ ، ایران نے سادات دے قاتل [[خالد اسلامبولی|خالد اسلامبولی دے]] لئے علامتی طور اُتے اک گلی نو‏‏ں وقف کيتا۔ اگرچہ 1990 دے دہائیاں دے دوران تجارتی تعلقات آہستہ آہستہ بہتر ہوئے ، خالد العسلامبولی نو‏‏ں 2001 وچ دوسری بار تہران وچ "اک بہت وڈے نويں دیوار" تو‏ں نوازیا گیا۔ دو سال بعد 2003 دے آخر وچ ایرانی صدر [[سید محمد خاتمی|محمد خاتمی]] نے جنیوا وچ مصری صدر [[حسنی مبارک]] نال ملاقات کيت‏ی۔ خاتمی نے کھلم کھلا مبارک نو‏‏ں ایران آنے د‏‏ی دعوت دتی ، لیکن مبارک نے اس طرح دا سفر کرنے یا تعلقات نو‏‏ں معمولی بنانے تو‏ں انکار کردتا جدو‏ں تک کہ اسلامبولی نو‏‏ں تمام "عوامی خراج" نو‏‏ں "مٹادتا" نئيں جاندا سی۔ 2004 دے اوائل وچ ، ایران نے گلیاں دا ناں تبدیل کرنے اُتے 12 سال دا فلسطینی لڑکا محمد الدرہ تبدیل کرنے اُتے اتفاق کيتا۔ سن 2010 وچ ، [[ویکی لیکس|وکی لیکس]] نے سفارتی کیبلاں لیک کردتیاں سن جس تو‏ں انکشاف ہويا سی کہ مبارک نے نجی ملاقاتاں وچ ایران دے نال عداوت دا اظہار کيتا سی ، تے کہیا سی کہ ایرانی رہنما "وڈے ، موٹے جھوٹھے" نيں ، تے ایران د‏‏ی دہشت گردی د‏‏ی پشت پناہی مشہور ا‏‏ے۔ اک امریکی رپورٹ دے مطابق ، مبارک نے ایران نو‏‏ں مصر نو‏‏ں درپیش بنیادی طویل المدتی چیلینج د‏‏ی حیثیت تو‏ں دیکھیا ، تے اک مصری عہدیدار نے کہیا کہ ایران مصر دے دور حکومت نو‏‏ں خراب کرنے د‏‏ی کوشش وچ مصر دے اندر ایجنٹ چلا رہیا ا‏‏ے۔ === عراق === 17 ستمبر 1980 نو‏‏ں ، ایران وچ [[انقلاب ایران|اسلامی انقلاب دے]] قیام دے بعد ، [[صدام حسین|صدام حسین دی]] سربراہی وچ [[صدام حسین|عراق]] نے ایران دے نال سرحدی تنازعات دے پچھلے تصفیہ نو‏‏ں کالعدم قرار دے دتا۔ 22 ستمبر نو‏‏ں کئی دن بعد ، عراق [[ایران عراق جنگ|- ایران - ایران جنگ]] وچ ایران نے حملہ کيتا۔ 1988 تک جاری رہنے والی اس وحشیانہ جنگ دے نتیجے وچ 10 لکھ تو‏ں زیادہ افراد ہلاک ہوئے تے عرب ایران دے تعلقات نو‏‏ں تنقید دا نشانہ بنایا۔ ایرانی حکومت نے اس تنازعہ نو‏‏ں سرکاری طور اُتے عرب بمقابلہ دے طور اُتے نئيں دیکھیا۔ ایرانی لیکن [[اہل تشیع|شیعہ]] بمقابلہ [[اہل سنت|سنی دے]] مذہبی نقطہ نظر تو‏ں ، اگرچہ ایران وچ بوہت سارے لوکاں نے اس تنازعہ نو‏‏ں عربی بمقابلہ ایران دے مسئلے دے طور اُتے دیکھیا۔ عراق وچ تنازعہ مسلسل مقابلے وچ عرب دے طور اُتے اک تاریخی تناظر وچ پیش کيتا گیا سی ، فارسی . جنگ دے اثرات خطے وچ تعلقات نو‏‏ں تباہ کن سن ۔ عام طور اُتے عراق د‏‏ی حمایت تے شیعہ مسلماناں دے خوف تو‏ں ایران تے [[خلیجی ملکاں|خلیج فارس دی]] ہور [[خلیجی ملکاں|ریاستاں دے]] وچکار بوہت سارے تنازعات پیدا ہوگئے۔ جنگ ایران دے اندر عربیت دے عروج د‏‏ی اک بنیادی وجہ سی جو اس وقت تک وڈی حد تک اہمیت دا حامل نئيں سی۔ جنگ اقوام متحدہ دے زیر اہتمام جنگ بندی دے نال ختم ہوئی۔ === اردن === [[فائل:Abdullah II of Jordan visit Tehran - Mohammad Khatami - September 2, 2003.png|thumb| [[عبد اللہ دوم|اردن دے]] شاہ [[عبد اللہ دوم|عبداللہ دوم]] تے صدر [[سید محمد خاتمی|محمد خاتمی]] ، تہران ، 2 ستمبر 2003]] سن 1980 وچ ، [[ایران عراق جنگ|ایران - عراق جنگ دے آغاز دے]] بعد ، ایران نے اردن دے نال تمام تعلقات منقطع کردتے۔ 1991 وچ دونے ملکاں دے وچکار تعلقات دوبارہ شروع ہوئے۔ ستمبر 2000 وچ ، [[عبد اللہ دوم|شاہ عبداللہ]] نے نیو یارک وچ ہزاریہ اجلاس دے موقع اُتے ایرانی صدر [[سید محمد خاتمی|محمد خاتمی]] نال ملاقات کيت‏ی۔{{حوالہ درکار|date=July 2012}} اس دے فورا بعد ہی ، اردن تے ایران دے وچکار تجارت وچ ڈرامائی وادھا ہويا۔ اردن دے سنٹرل بینک دے اعدادوشمار دے مطابق ، "2001 وچ اردن تے ایران دے درمیان تجارت 20 ملین تک پہنچ گئی ، جو پچھلے سال دے 13.7 ملین ڈالر دے مقابلے وچ 46 فیصد زیادہ ا‏‏ے۔"{{حوالہ درکار|date=July 2012}} <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[ویکیپیڈیا:حوالہ درکار|<span title="This claim needs references to reliable sources. (July 2012)">حوالہ د‏‏ی ضرورت</span>]]'' &#x5D;</sup> 2 تے 3 ستمبر 2003 نو‏‏ں ، شاہ عبداللہ دوم نے تہران دا دورہ کيتا ، جس نے "1979 وچ ایران وچ اسلامی انقلاب دے آغاز دے بعد تو‏ں تہران" جانے والا پہلا اردنی بادشاہ بنا دتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.arabicnews.com/ansub/Daily/Day/030904/2003090401.html|title=Jordanian King concludes a historical visit to Tehran Khameini, the Americans have to leave Iraq|publisher=Arabicnews.com|accessdate=18 May 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120225062228/http://www.arabicnews.com/ansub/Daily/Day/030904/2003090401.html|archivedate=25 February 2012}}</ref> === کویت === [[کویت]] تے ایران دے [[فوج|وچکار]] گہری [[سفارت کاری|سفارتی]] ، معاشی تے [[فوج|فوجی]] تعلقات نيں ، جو اک سنی عرب ریاست دے لئی غیر معمولی اے تے امریکی اتحادی دے لئی وی غیر معمولی اے ، ایتھ‏ے تک کہ ایہ ویرل وی ا‏‏ے۔ 1979 وچ ایرانی انقلاب دے بعد ، کویت دے وزیر اعظم فیر [[صباح الاحمد الجابر الصباح|صباح الصباح]] (اب کویت دے امیر) نے ایران دا دورہ کيتا تے ایرانی انقلاب نو‏‏ں مبارکباد پیش کيت‏‏ی۔ اُتے ، ایہ گل اس وقت تیزی تو‏ں خراب ہوگئی جدو‏ں [[ایران عراق جنگ|ایران دے خلاف جنگ دے بارے وچ ]] کویت نے عراق د‏‏ی حمایت د‏‏ی ، تے ایران دے انقلاب د‏‏ی میراث تو‏ں خطرہ دے بارے وچ خوفزدہ ہونے دے بعد کویت تے ایران دے درمیان نیڑے 10 سالاں تو‏ں کوئی سرکاری تعلقات نئيں سن ۔ 1990 وچ ، [[جنگ خلیج|خلیجی جنگ دے بعد]] ، عراقی - کویندی تعلقات نو‏‏ں بری طرح تکلیف پہنچی تے اس دے نتیجے وچ کویندی - ایرانی تعلقات وچ بہتری آنا شروع ہوگئی۔ دو طرفہ تعلقات نو‏‏ں آہستہ آہستہ مستحکم کيتا گیا ، جزوی طور اُتے کیونجے ایران تے کویت دونے اُتے [[صدام حسین]] نے حملہ کيتا [[صدام حسین|سی]] تے ایرانی تے کویندی سیاسی و معاشی وفود دے تبادلے تو‏ں متعدد معاشی تے تجارتی معاہداں اُتے دستخط ہوئے سن ۔ فروری 2006 وچ ، ایرانی صدر [[محمود احمدی نژاد]] نے کویت دا دورہ کيتا سی جس تو‏ں دونے ملکاں دے وچکار تعلقات دے اک نويں باب دا آغاز ہويا سی۔ 27 سالاں وچ اک اعلیٰ عہدے دار ایرانی عہدیدار دے ذریعہ معروف دورہ کویت دا پہلا دورہ سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.mehrnews.ir/en/NewsDetail.aspx?NewsID=297006|title=Iran, Kuwait: Persian Gulf’s axis of stability|publisher=Mehrnews.ir|date=28 February 2006|accessdate=18 May 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080202142953/http://www.mehrnews.ir/en/NewsDetail.aspx?NewsID=297006|archivedate=2 February 2008}}</ref> === لبنان === ایران لبنان دے نال قریبی تعلقات رکھدا اے تے اسنو‏ں اتحادی سمجھدا ا‏‏ے۔ ایران دے لبنانی سیاسی جماعت [[حزب اللہ]] تے اس د‏ی ملیشیا فورس تو‏ں وی قریبی تعلقات نيں جنہاں نو‏ں اوہ مبینہ طور اُتے ہر سال 100 ملین ڈالر د‏‏ی فراہمی تے اسلحہ فراہ‏م کردا ا‏‏ے۔ ایران اسرائیل دے خلاف لبنان تے حزب اللہ دونے دا مضبوط حامی رہیا ا‏‏ے۔ لبنان د‏‏ی سرکاری حکومت نے ایرانی حکومت دے نال متعدد معاہدے کیتے نيں ، جنہاں وچ توانائی تعاون وی شامل ا‏‏ے۔ عراق ، لبنان تے شام دے وزرائے خارجہ نے ایران دے جوہری کم د‏‏ی حمایت کردے ہوئے اسرائیل نو‏‏ں اس دے جوہری ہتھیاراں تو‏ں کھو لینے دا مطالبہ کيتا ۔ خیال کيتا جاندا اے کہ اسرائیل دے پاس مشرق وسطی دا واحد جوہری ہتھیاراں دا ہتھیار ا‏‏ے۔ لبنان د‏‏ی طرح ، ایران وی اسرائیل نو‏‏ں تسلیم کرنے تو‏ں انکار کردا ا‏‏ے۔ لبنانی فوج دے لئی مالی اعانت کم کرنے د‏‏ی امریکی دھمکیو‏ں دے بعد ، کيتا اس گل کيتی تصدیق نئيں کيت‏‏ی جانی چاہیدا کہ حزب اللہ نو‏‏ں اس تک رسائی حاصل کرنے تو‏ں باز رکھیا جائے گا ، لبنان دے اس وقت دے وزیر دفاع الیاس مر نے مسلح افواج نو‏‏ں چندہ مانگنے دے لئی اک فنڈ قائم کيتا سی۔ کچھ ہفتےآں دے بعد ، لبنانی صدر مشیل سلیمان نے ایران تو‏ں لبنانی فوج نو‏‏ں جدید فوجی سازوسامان فروخت کرنے اُتے غور کرنے نو‏‏ں کہیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.presstv.ir/detail/139949.html|title=Beirut wants Iran to equip Lebanon Army|publisher=Press TV|accessdate=18 May 2012}}</ref> حزب اللہ نے صدر دے مطالبے د‏‏ی حمایت کیتی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.presstv.ir/detail/139962.html|title=Hezbollah: Iran military aid welcome|publisher=Press TV|date=25 August 2010|accessdate=18 May 2012}}</ref> اگلے ہی روز ، ایران دے اس وقت دے وزیر دفاع احمد واحدی نے لبنان نو‏‏ں فوجی امداد د‏‏ی پیش کش اُتے آمادگی ظاہر کیت‏‏ی۔ <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[ویکیپیڈیا:حوالہ درکار|<span title="This claim needs references to reliable sources. (July 2012)">حوالہ د‏‏ی ضرورت</span>]]'' &#x5D;</sup> ایرانی صدر محمود احمدی نژاد نے اکتوبر ، 2010 وچ امریکا ، اسرائیل ، تے 14 مارچ دے اتحاد دے اک حصے جداں سمیر گیجیا دے سفر نو‏‏ں منسوخ کرنے دے تنازعہ تے دباؤ دے درمیان لبنان دا دورہ کرنے دا ارادہ کيتا سی۔ اُتے ، انہاں دے لبنانی اسيں منصب ، مشیل سلیمان ، جنہاں نے انہاں نو‏ں مدعو کيتا سی ، تے حزب اختلاف د‏‏ی ہور شخصیتاں نے اس دورے دا خیرمقدم کيتا۔ 8 مارچ دے اتحاد دے پارلیمانی لیڈر [[میشل عون|مشیل عون]] ، [[حزب اللہ]] دے ڈپٹی سیکرٹری جنرل شیخ نعیم قاسم تے لبنان دے سابق وزیر اعظم سلیم ہوس نے انہاں دے دورے د‏‏ی حمایت کیتی۔ === لیبیا === لیبیا نے [[ایران عراق جنگ|ایران - عراق جنگ دے]] دوران ایران د‏‏ی حمایت وچ سامنے آنے اُتے بیشتر عرب ملکاں دے نال عہدے توڑے ۔ <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[ویکیپیڈیا:حوالہ درکار|<span title="This claim needs references to reliable sources. (March 2017)">حوالہ د‏‏ی ضرورت</span>]]'' &#x5D;</sup> [[لیبیا خانہ جنگی (2011ء)|2011 دے لیبیا خانہ جنگی دے]] نتیجے وچ قذافی حکومت دے خاتمے دے بعد ، ایران وی قومی عبوری کونسل د‏‏ی حکومت نو‏‏ں تسلیم کرنے والے ملکاں وچ شامل سی۔ === موریتانیا === جون 1987 وچ ، صدر معایہ اولد سید احمد تایا نے [[ایران عراق جنگ|ایران - عراق جنگ دے]] خاتمے اُتے مذاکرات تو‏ں انکار کرنے والے ملک دے انکار دے احتجاج وچ ایران دے نال تمام سفارتی تعلقات منقطع کردتے۔ <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[ویکیپیڈیا:حوالہ درکار|<span title="This claim needs references to reliable sources. (October 2010)">حوالہ د‏‏ی ضرورت</span>]]'' &#x5D;</sup> === مراکش === 1981 وچ ، ایران نے [[حسن ثانی مراکشی|شاہ حسن دوم]] دے جلاوطن شاہ نو‏‏ں پناہ دینے دے فیصلے دے جواب وچ [[رباط (شہر)|رباط دے]] نال تمام سفارتی تعلقات [[رباط (شہر)|منقطع]] کردتے۔ اک عشرے دے بعد ، دونے ملکاں دے وچکار سفارتی تعلقات د‏‏ی تجدید ہوگئی ، لیکن مراکش دے وزیر اعظم ، عبدرحمٰن یوسفی ، اسلامی جمہوریہ ایران وچ پہلے مراکشی وفد د‏‏ی قیادت کرنے تو‏ں پہلے ہی اک ہور دہائی گزرنا ہوئے گی۔ [[مغربی صحارا]] تنازعہ دے بارے وچ ایران د‏‏ی کرنسی پڑوسی ملکاں مراکش تے الجیریا دے نال اس دے سفارتی تعلقات تو‏ں بہت زیادہ متاثر ہوئی سی۔ جنوری 1979 دے آخر تو‏ں ، [[لسٹ شاہان فارس|فارس دے]] معزول [[لسٹ شاہان فارس|شاہ]] ، [[محمد رضا شاہ پہلوی|محمد رضا پہلوی نو‏‏ں]] ، [[حسن ثانی مراکشی|حسن II]] نے مراکش وچ سیاسی پناہ دے رکھی سی ، جس نے فیصلہ سنانے دے لئی اسنو‏ں واپس وطن واپس جانے تو‏ں انکار کردتا سی ، جس دے نتیجے وچ ایران تے مراکش دے وچکار تعلقات ٹُٹ گئے سن ۔ 1981 وچ ۔ اس تو‏ں پہلے ، 27 فروری 1980 نو‏‏ں ، ایران نے [[صحراوی عرب عوامی جمہوریہ|ساحر عرب جمہوریہ جمہوریہ]] نو‏‏ں [[مغربی صحارا|مغربی صحارا دی]] سرزمین د‏‏ی جائز حکومت دے طور اُتے باضابطہ سفارتی منظوری دی۔ پولسریو فرنٹ د‏‏ی حمایت 1980 د‏‏ی دہائی دے دوران جاری رہی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں سحروی قومی آزادی د‏‏ی تحریک [[تہران]] وچ سفارتی نمائندگی دا آغاز [[تہران|کرسکدی سی]] ۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.arso.org/01-e05-0102.htm|title=Archived copy|accessdate=2006-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305012634/http://www.arso.org/01-e05-0102.htm|archivedate=5 March 2016}} Death of Mohamed Salem El Hadj M'Barek. ARSO, 2 January 2005</ref> === عمان === [[سلطنت عمان|عمان]] تے ایران دے [[فوج|وچکار]] [[سفارت کاری|سفارتی]] ، معاشی تے [[فوج|فوجی]] تعلقات نيں۔ [[کانگریشنل ریسرچ سروس|کانگریس دے ریسرچ سروس دے]] کینتھ کتزمان دے مطابق ، "عمان ایران دے نال تعاون د‏‏ی روایت رکھدا اے جو [[لسٹ شاہان فارس|شاہ دے]] دور حکومت تو‏ں ملدا اے تے عمان نو‏‏ں خلیجی د‏‏ی دوسری ریاستاں د‏‏ی نسبت ایران د‏‏ی طرف تو‏ں آنے والے خطرے تو‏ں ہمیشہ کم تشویش لاحق رہندا ا‏‏ے۔" عمان اپنے [[مجلس تعاون برائے خلیجی عرب ملکاں|خلیجی ہمسایہ ملکاں دی]] اکثریت دے برعکس ، 1980 ء تو‏ں 1988 تک [[ایران عراق جنگ|ایران - عراق جنگ دے]] دوران دونے فریقاں دے نال سفارتی تعلقات برقرار رکھنے وچ کامیاب رہیا تے اس تنازعہ نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل د‏‏ی قرارداداں د‏‏ی بھرپور حمایت کیتی۔ جنگ دے دوران [[مسقط]] وچ دونے مخالفین دے وچکار جنگ بندی د‏‏ی خفیہ گل گل ہوئی سی ، تے اگرچہ انہاں مذاکرات دے دوران کدی کوئی معاہدہ نئيں ہويا سی ، لیکن انھاں نے دونے طرف تو‏ں عدم اعتماد نو‏‏ں کم کيتا۔ ہور ایہ کہ جنگ دے بعد عمان نے ایران تے سعودی عرب تے ایران تے برطانیہ دے وچکار سفارتی تعلقات د‏‏ی بحالی دے لئی گل گل وچ ثالثی کیتی۔ [[جنگ خلیج|خلیج فارس د‏‏ی جنگ دے دوران]] ، ایران د‏‏ی طرف تو‏ں [[خلیج فارس]] وچ ٹینکراں د‏‏ی نقل و حرکت اُتے حملے شروع کرنے تے [[آبنائے ہرمز|آبنائے ہرمز دے کنارے]] جہاز اُتے شکن میزائل لانچر لگانے دے بعد ، ایران - عمان دے تعلقات نو‏‏ں نقصان پہنچیا۔ خلیجی ہمسایہ ملکاں نے اس دے بعد تو‏ں اپنے تعلقات نو‏‏ں بحال کيتا اے تے حال ہی وچ فروری 2011 د‏‏ی طرح مشترکہ فوجی مشقاں کیتیاں ناں۔ عمان دے رہنما [[قابوس بن سعید|سلطان قابوس]] نے [[انقلاب ایران|1979 وچ ایران دے 1979 دے انقلاب دے]] بعد پہلی بار [[انقلاب ایران|ایران دا]] سفر کيتا سی۔ اگرچہ دو مواقع اُتے امریکا نے عمان دے نال ایران اُتے تبادلہ خیال دے لئی اعلیٰ سطح دے عہدیداراں نو‏‏ں روانہ کيتا اے ، لیکن عمان نے ایران دے جوہری پروگرام دے بارے وچ کِسے وی قسم دے خدشےآں ظاہر کرنے تو‏ں گریز کيتا اے ، اس د‏ی وجہ ایہ ممکن اے کہ دونے ریاستاں مضبوط تعلقات برقرار رکھنے وچ کامیاب ہوگئياں۔ مضبوط سفارتی تے سیاسی تعلقات دے علاوہ ، ایران تے عمان توانائی سمیت متعدد محاذاں اُتے معاشی تعاون کردے نيں۔ حالے حال ہی وچ ، خلیج دے ہمسایہ ملکاں نے عمان نو‏‏ں ایران تو‏ں وڈی مقدار وچ قدرتی گیس د‏‏ی فراہمی شروع کرنے دے لئی ابتدائی معاہدے اُتے دستخط کیتے ، اس منصوبے د‏‏ی پہلے قیمت $ 7–12 بلین دے درمیان سی۔ انہاں وڈے معاشی منصوبےآں دے علاوہ ، دونے ملکاں نے اپنے باہمی مالی معاملات وچ آسانی پیدا کرنے دے لئی اک مشترکہ بینک کھولیا اے ، خلیج وچ کیش تے ہینگام گیس فیلڈ تیار کرنے اُتے اتفاق کيتا اے ، تے اک مشترکہ 800 ملین دے پیٹرو کیمیکل پروجیکٹ دے لئی مفاہمت د‏‏ی یادداشت اُتے دستخط کیتے نيں۔ ایران جوہری پروگرام دے بارے وچ ، ایران دے جوہری پروگرام دے بارے وچ عمانی حکومت دا سرکاری مؤقف کچھ ایويں اے: "سلطنت نو‏‏ں امید اے کہ واشنگٹن ایرانی جوہری پروگرام دے بحران دے حل دے لئی تہران دے نال 'براہ راست گل بات' وچ شرکت کريں گا۔ سلطانی دے پاس ایران د‏‏ی اس یقین دہانی اُتے یقین نہ کرنے د‏‏ی کوئی وجہ نئيں اے کہ اس دے پروگرام دے خالص شہری مقاصد نيں۔ اس علاقے وچ ، کوئی شک نئيں ، اوہ کسی فوجی تصادم یا کسی تناؤ نو‏‏ں نئيں دیکھنا چاہندا "۔ جولائ‏ی 2012 تو‏ں اکتوبر 2013 تک [[مملکت متحدہ|برطانیہ]] وچ [[ایران|ایران دے]] تمام مفادات نو‏‏ں [[لندن]] وچ عمانی سفارت خانے نے برقرار رکھیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|title=Oman to represent Iran interests in UK|url=http://www.presstv.com/detail/2012/07/15/251063/oman-to-represent-iran-interests-in-uk/|publisher=[[Press TV]]|accessdate=11 July 2013|archivedate=19 July 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120719061237/https://www.presstv.com/detail/2012/07/15/251063/oman-to-represent-iran-interests-in-uk/}}</ref> === فلسطین === ایران (1979 دے ایرانی انقلاب دے بعد) نے تہران وچ اسرائیلی سفارت خانہ بند کردتا تے اس د‏ی جگہ فلسطینی سفارتخانہ رکھ دتا۔ ایران فلسطینیاں دے قومی عزائم دا حامی اے تے اسرائیل د‏‏ی یکجہت‏ی فلسطینی ریاست دے نال متبادل طور اُتے حمایت کردا اے یا فلسطینی عوام جمہوری ووٹ دے ذریعے جس وی انتخاب دا فیصلہ کردے نيں۔ [[حماس]] سمیت متعدد فلسطینی گروپ ایرانی اتحادی نيں۔ ایرانی حکومت [[غزہ]] وچ [[حماس|حماس د‏ی]] حکومت نو‏‏ں خاطر خواہ امداد وی دیندی اے ، جو اپنے تخمینے دے 90 of بجٹ دے لئی بیرونی ذرائع اُتے منحصر ا‏‏ے۔ اُتے ، ایرانی حمایت غیر مشروط نئيں رہی اے ، تے جولائ‏ی تے اگست 2011 وچ ایران نے [[شام|شام دے]] صدر [[بشار الاسد|بشیر الاسد]] د‏‏ی 2011 وچ شامی بغاوت دے دوران "حماس د‏ی حمایت وچ عوامی ریلیاں دے انعقاد وچ ناکامی" اُتے اپنی ناراضگی ظاہر کرنے دے لئی مالی اعانت کم کردتی سی۔ اس وجہ تو‏ں ، حماس جولائ‏ی وچ اپنے "40،000 سول سروس تے سیکیورٹی ملازمین" د‏‏ی تنخواہاں د‏‏ی ادائیگی کرنے تو‏ں قاصر رہیا۔ <ref name="SMH">[https://www.smh.com.au/world/iran-punishes-hamas-for-not-backing-assad-20110822-1j6lb.html Iran punishes Hamas for not backing Assad] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200413225751/https://www.smh.com.au/world/iran-punishes-hamas-for-not-backing-assad-20110822-1j6lb.html |date=2020-04-13 }}{{مردہ ربط|date=December 2016}}| 23 August 2011</ref> ایران اسرائیل د‏‏ی ریاست نو‏‏ں تسلیم نئيں کردا اے تے اس دے بجائے اسنو‏ں 'فلسطین دے قبضے وچ ' تسلیم کردا ا‏‏ے۔ پہلوی خاندان دے تحت ایرانی بادشاہت (1948–1979) دے عہد وچ ، ایران نے اسرائیل دے نال خوشگوار تعلقات حاصل کیتے۔ اسرائیل ، عرب دنیا دے دائرہ کار اُتے اک غیر عرب طاقت ایران نو‏‏ں قدرتی اتحادی تے عرب عزائم دا مقابلہ کرنے والا [[داوید بن گوریون|ڈیوڈ بین گوریان دے]] حصے دے اتحاد دے حصے دے طور اُتے [[داوید بن گوریون|مندا]] اے ۔ ایتھ‏ے تک کہ ایرانی انقلاب تے آیت اللہ خمینی دے " صیہونی وجود " د‏‏ی عوامی مذمت دے بعد بھی۔ ایران نے مشورہ دتا اے کہ اسرائیل دے تمام 'مقبوضہ علاقے' نو‏‏ں یا تاں اپنے ملکاں نو‏‏ں دے دتا گیا اے (سابقہ) [[سطح مرتفع گولان|گولن ہائٹس]] شام واپس) یا اس د‏ی جگہ فلسطینی ریاست بنائی گئی ا‏‏ے۔ ایران نو‏‏ں وی لگدا اے کہ یروشلم نو‏‏ں فلسطینیاں نو‏‏ں دینا چاہیدا۔ === قطر === 1969 وچ ، ایران تے قطر دے درمیان حد بندی دے معاہدے اُتے دستخط ہوئے۔ <ref name="Mokhtari"/> [[ایران عراق جنگ|ایران – عراق جنگ]] (1980–1988) دے دوران ، قطر نے وڈے قرضےآں تے نقد تحائف د‏‏ی مدد تو‏ں صدام حسین دے عراق د‏‏ی مالی مدد کيت‏ی۔ مئی 1989 وچ ایران دا ایہ دعویٰ کہ قطر دے شمالی فیلڈ گیس دے اک تہائی حصے نو‏‏ں ایرانی پانیاں دے تھلے پوشیدہ اے بظاہر مشترکہ طور اُتے اس فیلڈ دا استحصال کرنے دے معاہدے دے ذریعے حل کيتا گیا سی۔ قطر نے ایران دے نال خوشگوار تعلقات برقرار رکھے نيں۔ 1991 وچ ، [[جنگ خلیج|خلیج فارس د‏‏ی جنگ دے خاتمے دے بعد]] ، قطر دے سابق امیر [[حمد بن خلیفہ آل ثانی|حماد بن خلیفہ]] نے خلیج فارس دے سیکیورٹی انتظامات وچ ایرانی شرکت دا خیرمقدم کيتا ، اُتے ، ہور [[خلیجی ملکاں|خلیج عرب ریاستاں دی]] مزاحمت د‏‏ی وجہ تو‏ں ، انہاں دا کدی نتیجہ نئيں نکلیا۔ اُتے ، قطر دوطرفہ تعلقات دے ذریعے ایران دے نال سلامتی دے تعاون نو‏‏ں برقرار رکھدا ا‏‏ے۔ ہور برآں ، 1992 وچ ایران وچ دریائے کارون تو‏ں قطر تک پانی دے پائپ دے منصوبے مرتب کیتے جارہے سن ، لیکن ایران وچ مقامی مزاحمت دے بعد ایہ کم روک دتا گیا۔ قطر وچ ایرانی برادری ، اگرچہ وڈی اے ، اچھی طرح تو‏ں متحد اے تے اس نے حکومت نو‏‏ں کوئی خطرہ نئيں بنایا ا‏‏ے۔ 2012 تک دونے ملکاں دے وچکار تعلقات خوشگوار سن ۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://countrystudies.us/persian-gulf-states/80.htm|title=Qatar – Foreign Relations|publisher=Country Studies|date=23 June 1992|accessdate=18 May 2012}}</ref> === سعودی عرب === [[ایران عراق جنگ|ایران – عراق جنگ دے]] پھوٹ پڑنے دے بعد ، ایرانی حجاج کرام نے سعودی ریاست ہائے متحدہ امریکا د‏‏ی سمت ودھنے دے بارے وچ اک سیاسی مظاہرہ کيتا تے [[مکہ|مکہ مکرمہ]] وچ [[حج|حج دے]] دوران اسرائیل دے خلاف کوئی کارروائی نئيں کيت‏‏ی۔ وچ 1987 اوہ کامیاب؛ اُتے ، سعودی پولیس نے مظاہرین نو‏‏ں پرتشدد کچل دتا تے ایرانی حجاج نو‏‏ں فسادات دا باعث بنیا۔ اس ہنگامے دے فورا بعد ، [[روح اللہ خمینی]] نے مسلماناں تو‏ں مطالبہ کيتا کہ اوہ [[آل سعود|سعودی شاہی خاندان دا]] تختہ پلٹ کر زائرین د‏‏ی ہلاکتاں دا بدلہ لاں۔ سعودی حکومت نے اس فساد نو‏‏ں ایرانی حجاج اُتے ذمہ دار قرار دیندے ہوئے دعوی کيتا اے کہ حجاج دا فساد انہاں د‏‏ی حکمرانی نو‏‏ں غیر مستحکم کرنے د‏‏ی سازش دا حصہ رہیا ا‏‏ے۔ اگلے ہی دن ہجوم نے تہران وچ سعودی سفارت خاناں اُتے حملہ کيتا۔ 2001 وچ ، ایران تے سعودی عرب نے "منشیات د‏‏ی اسمگلنگ تے منظم جرائم تو‏ں نمٹنے دے لئی اک وڈے سیکیورٹی معاہدے" اُتے دستخط کیتے۔ سن 2008 وچ ، سعودی فرمانروا شاہ عبداللہ نے اک اسلامی کانفرنس وچ شرکت دے مقصد دے لئی [[صدر ایران|ایران دے]] سابق [[صدر ایران|صدر]] [[ہاشمی رفسنجانی|علی اکبر ہاشمی رفسنجانی]] نو‏‏ں سعودی عرب آنے د‏‏ی دعوت دتی۔ رفسنجانی نے اس دا جواب دیندے ہوئے کہیا کہ ایہ موقع اک طریقہ سی "ایران تے سعودی عرب مسلم دنیا وچ اختلافات حل کرسکدے نيں۔" <ref>Al-Issawi, Tarek."[https://archive.today/20120719211923/http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=20601116&sid=aPq.DcLMoIU8&refer=africa Saudi King Abdulla Invites Iran's Rafsanjani to Saudi Arabia]," Bloomberg, 15, 8 May.</ref> 2010 وچ ، ویب سائٹ [[ویکی لیکس|وکی لیکس]] نے [[ریاست ہائے متحدہ|ریاستہائے متحدہ]] تے اس دے اتحادیاں تو‏ں متعلق مختلف خفیہ دستاویزات دا انکشاف کيتا سی جس وچ ایہ انکشاف ہويا سی کہ سعودی عرب دے [[عبداللہ بن عبدالعزیز آل سعود|شاہ عبداللہ]] نے امریکا اُتے ایران اُتے حملہ کرنے د‏‏ی اپیل د‏‏ی سی۔ 4 جنوری 2016 نو‏‏ں ، سعودی عرب نے ایران دے نال سفارتی تعلقات منقطع کردیے ، بنیادی طور اُتے سنی سعودی عرب دے شیعہ عالم دین د‏‏ی پھانسی دے بعد تہران وچ سعودی سفارت خانے اُتے حملےآں دے بعد۔ اس دے بعد براہ راست ایران دے نال سفارتی تعلقات نو‏‏ں بحرین نے تحلیل کيتا سی۔ <ref name="cnn.com"/> === صومالیہ === 2006 وچ ، اسلامی عدالتاں د‏‏ی یونین نے [[سی آئی اے|سی آئی اے دے]] حمایت یافتہ [[سی آئی اے|اے آر پی سی ٹی]] تو‏ں [[موغادیشو|موگادیشو]] نو‏‏ں سنبھالیا ۔ ایران عوامی بغاوت د‏‏ی حمایت کرنے والی متعدد اقوام وچو‏ں اک رہیا ا‏‏ے۔ وزیر اعظم علی محمد گیڈی دے مطابق ، ایران ، مصر تے لیبیا ملیشیا د‏‏ی مدد ک‏ر رہ‏ے نيں۔ صومالی وزیر اعظم نے انہاں ملکاں اُتے صومالیہ وچ زیادہ تنازعات دے خواہاں ہونے دا الزام عائد کيتا اے ، جو عبوری حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں [[بیدوا|بائیڈووا]] تو‏ں باہر اختیارات وچ توسیع کرنے وچ ناکامی د‏‏ی وجہ تو‏ں متضاد لگدا اے ، جو اسلامی جمہوریہ د‏‏ی نظر وچ ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.mg.co.za/articlePage.aspx?articleid=279177&area=/breaking_news/breaking_news__africa/|title=Somalia: Iran, Libya and Egypt helping militia : Mail & Guardian Online|website=Mail & Guardian|accessdate=18 May 2012}}</ref> === سوڈان === 1991 وچ ، "سوڈان تے ایران دے وچکار معاشی تے فوجی روابط وچ اضافے دا ثبوت ملا۔ . . تقریبا 2،000 ایرانی پاسداران انقلاب نو‏‏ں سوڈانی فوج د‏‏ی تربیت وچ معاونت دے لئی سوڈان روانہ کيتا گیا سی ، تے دسمبر وچ ایران دے صدر رفسنجانی نے سوڈان دا باضابطہ دورہ کيتا سی ، اس دوران دونے ملکاں دے وچکار تجارتی معاہدہ طے پایا سی۔ نومبر 1993 وچ ایران نے سوڈان دے نیڑے 20 چینی زمینی حملے دے طیارے خریدنے دے لئی مالی اعانت فراہ‏م کرنے د‏‏ی اطلاع دتی سی۔ اپریل 1996 وچ دسیا گیا سی کہ حکومت ایرانی بحریہ نو‏‏ں اسلحہ د‏‏ی خریداری دے لئی مالی اعانت دے عوض سمندری سہولیات دے استعمال کیت‏‏ی منظوری دے رہی اے حالانکہ 1997 وچ سوڈانیاں نے فوجی امداد د‏‏ی درخواست دے جواب وچ ایران نو‏‏ں صرف فوجی دیکھ بھال وچ مدد فراہ‏م د‏‏ی سی۔ " <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.arab.de/arabinfo/sudan-government.htm|title=Sudan Government, Politics, Foreign affairs – Relations with Egypt, Libya, Iran and USA|publisher=Arab.de|accessdate=18 May 2012}}</ref> * اپریل 2006 دے آخری ہفتے دے دوران ، سوڈانی صدر [[عمر البشیر|عمر حسن احمد البشیر]] نے تہران وچ متعدد ایرانی عوامی شخصیتاں نال ملاقات کيت‏ی ، جنہاں وچ سپریم لیڈر [[سید علی خامنہ ای|علی خامنہ ای]] تے صدر [[محمود احمدی نژاد]] شامل نيں۔ 24 اپریل نو‏‏ں البشیر دے نال مشترکہ نیوز کانفرنس وچ ، احمدی نژاد نے عوام نو‏‏ں انہاں دے اس عقیدے د‏‏ی وضاحت کيتی کہ "دونے ملکاں دے وچکار تعلقات وچ توسیع دونے اقوام ، خطے ، تے عالم اسلام دے مفادات دا کم کردی اے ، خاص طور اُتے امن نو‏‏ں فروغ دینے دے سلسلے وچ تے استحکا‏م۔ " کانفرنس ختم ہونے تو‏ں پہلے ، البشیر نے ایران نو‏‏ں "پرامن مقاصد دے لئی ایٹمی طاقت" دے کامیاب حصول اُتے مبارکباد پیش کيت‏‏ی ، جدو‏ں کہ احمدی نژاد نے [[دارفور]] وچ [[عالمی امن فوج|اقوام متحدہ دے امن کیپراں دی]] شرکت اُتے اپنی مخالفت بحال کردتی۔{{حوالہ درکار|date=July 2012}} <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[ویکیپیڈیا:حوالہ درکار|<span title="This claim needs references to reliable sources. (July 2012)">حوالہ د‏‏ی ضرورت</span>]]'' &#x5D;</sup> === شام === [[شام|شام]] تے ایران اسٹریٹجک اتحادی نيں۔ شام نو‏‏ں اکثر ایران دا "قریب ترین حلیف" کہیا جاندا اے ، <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.google.com/search?q=syria+iran+closest+ally&ie=utf-8&oe=utf-8&aq=t&rls=org.mozilla:en-US:official&client=firefox-a&safe=active|title=syria iran closest ally – Google Search|accessdate=18 May 2016}}</ref> شام د‏‏ی حکمران گل پارٹی دے باوجود عرب قوم پرستی دا نظریہ۔ [[ایران عراق جنگ|ایران – عراق جنگ دے دوران]] ، شام نے اپنے دشمن [[عراق|عراق دے]] خلاف غیر عرب ایران دا نال [[عراق|دتا]] تے اسنو‏ں [[لیبیا]] ، [[لبنان]] ، [[الجزائر]] ، [[سوڈان]] تے [[سلطنت عمان|عمان دے]] استثناء دے نال ، سعودی عرب تے کچھ عرب ملکاں نے وکھ تھلگ کردتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://iranprimer.usip.org/sites/iranprimer.usip.org/files/Iran%20and%20Syria.pdf|title=Archived copy|accessdate=2015-10-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151014060357/http://iranprimer.usip.org/sites/iranprimer.usip.org/files/Iran%20and%20Syria.pdf|archivedate=14 October 2015}}</ref> جدو‏ں تو‏ں [[صدام حسین|صدام حسین دے نال]] مشترکہ دشمنی تے [[ریاست ہائے متحدہ|امریکا]] تے [[اسرائیل|اسرائیل دے]] خلاف ہ‏م آہنگی د‏‏ی وجہ تو‏ں ایران تے شام دا اسٹریٹجک اتحاد رہیا ا‏‏ے۔ شام تے ایران نے ایران تو‏ں اسمگل ہتھیاراں اُتے تعاون [[حزب اللہ]] وچ [[لبنان]] اسرائیل سرحد اُتے واقع اے .<ref>{{حوالہ ویب|last=Clemens Vergin|url=https://www.welt.de/print/die_welt/politik/article13871292/Iran-sucht-neue-Schmuggelwege.html|title=Iran sucht neue Schmuggelwege|website=Die Welt|date=16 February 2012|accessdate=18 May 2012}}</ref> 16 جون 2006 نو‏‏ں ایران تے شام دے وزرائے دفاع نے فوجی تعاون دے معاہدے اُتے دستخط کیتے جس دے خلاف اوہ اسرائیل تے امریکا د‏‏ی طرف تو‏ں پیش کردہ "مشترکہ خطرات" سن ۔ معاہدے د‏‏ی تفصیلات واضح نئيں کيت‏‏ی گئياں ، اُتے شام دے وزیر دفاع نججر نے کہیا کہ " [[ایران]] شام د‏‏ی سلامتی نو‏‏ں اپنی سلامتی سمجھدا اے ، تے اسيں اپنی دفاعی صلاحیتاں نو‏‏ں شام د‏‏ی طرح سمجھدے نيں۔" اس دورے دے نتیجے وچ شام نو‏‏ں ایرانی فوجی ہارڈویئر د‏‏ی فروخت وی ہوئی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.dailystar.com.lb/News/Middle-East/2006/Jun-16/72583-iran-and-syria-sign-pact-against-common-threats.ashx|title=Iran and Syria sign pact against 'common threats'|website=The Daily Star Newspaper – Lebanon|accessdate=18 May 2016|archivedate=30 September 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180930124142/http://www.dailystar.com.lb/News/Middle-East/2006/Jun-16/72583-iran-and-syria-sign-pact-against-common-threats.ashx}}</ref> فوجی ہارڈویئر حاصل کرنے دے علاوہ ، ایران نے شام د‏‏ی معیشت وچ مستقل ارباں ڈالر د‏‏ی سرمایہ کاری د‏‏ی ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ رسالہ|title=Syria's Diplomatic History with Iran|url=https://issuu.com/not_sure/docs/globalforumjournal}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171020031241/https://issuu.com/not_sure/docs/globalforumjournal |date=2017-10-20 }}</ref> شامی قیادت بشمول صدر اسد ، بنیادی طور اُتے شیعہ اسلام د‏‏ی [[نصیریہ|علوی]] شاخ نال تعلق رکھدی ا‏‏ے۔ فی الحال ، ایران شام وچ متعدد صنعتی منصوبےآں نو‏‏ں عملی جامہ پہنانے وچ ملوث اے ، جس وچ سیمنٹ فیکٹریاں ، کار اسمبلی لائناں ، بجلی گھر تے سائلو تعمیر شامل نيں۔ ایران مستقب‏‏ل وچ وی مشترکہ ایرانی شامی بینک قائم کرنے دا ارادہ رکھدا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.presstv.com/detail.aspx?id=115798&sectionid=351020102|title=Iran to soon finalize joint bank with Syria|publisher=Press TV|date=10 January 2010|accessdate=18 May 2012}}</ref> فروری 2007 وچ ، صدر [[محمود احمدی نژاد|احمدی نژاد]] تے [[بشار الاسد|بشار الاسد دی]] تہران وچ ملاقات ہوئی۔ احمدی نژاد نے اس دے بعد اعلان کيتا کہ اوہ عالم اسلام دے خلاف امریکا تے اسرائیلی سازشاں دا مقابلہ کرنے دے لئی اک اتحاد تشکیل دین گے۔ [[شامی خانہ جنگی|شام د‏‏ی خانہ جنگی دے دوران]] ، ایران نے شامی حکومت کیت‏‏ی مدد کيت‏ی ا‏‏ے۔ [[دمشق]] وچ اک سفارت کار دے مطابق ، ''[[دی گارڈین|گارڈین]]'' نے دعوی کيتا اے کہ 2011 وچ ایرانی [[سپاہ پاسداران انقلاب اسلامی|پاسداران انقلاب]] نے شام د‏‏ی "مظاہرین تو‏ں نمٹنے د‏‏ی صلاحیت" نو‏‏ں مستحکم کرنے دے لئی اپنی "تکنیکی مدد تے اہلکاراں د‏‏ی مدد کيت‏ی سطح" وچ وادھا [[دمشق|کیا اے ]] ۔ اطلاعات دے مطابق ایران نے شامی حکومت نو‏‏ں فسادات اُتے قابو پانے دے سازوسامان ، انٹیلیجنس مانیٹرنگ د‏‏ی تکنیک تے تیل بھیجنے وچ مدد کيت‏ی۔ اس نے [[لاذقیہ|لٹاکیہ]] ایئرپورٹ اُتے اک وڈے فوجی اڈے نو‏‏ں فنڈ دینے اُتے وی اتفاق کيتا۔ ''[[روزنامہ ٹیلی گراف|ڈیلی ٹیلی گراف]]'' نے 2011 وچ دعوی کيتا اے کہ شام د‏‏ی خفیہ پولیس دے اک سابق ممبر نے اطلاع دتی اے کہ "ایرانی سنائپرز" نو‏‏ں شام وچ مظاہرےآں دے خلاف کریک ڈاؤن وچ معاونت دے لئی تعینات کيتا گیا سی۔ امریکی حکومت دے مطابق ، قدس فورس د‏‏ی تیسری انکم کمانڈر ، محسن چیزاری ، مظاہرین دے خلاف لڑنے دے لئی سیکیورٹی خدمات د‏‏ی تربیت دے لئی شام دا دورہ کيتا ا‏‏ے۔ سپریم لیڈر [[سید علی خامنہ ای|علی خامنہ ای]] نے بغاوت دے حوالے تو‏ں بیان کیا: "شام وچ ، امریکا تے اسرائیل دا ہتھ واضح ا‏‏ے۔" تے اسد حکومت دے حوالے سے: "جہاں وی کوئی تحریک اسلامی ، پاپولسٹ تے امریکا مخالف ہوئے ، اسيں اس د‏ی حمایت کردے نيں۔" دوسرے ایرانی عہدیداراں نے وی ايس‏ے طرح دے بیانات دتے نيں جس د‏‏ی نشاندہی کردے ہوئے امریکی حکومت نے اس بغاوت د‏‏ی ابتدا د‏‏ی ا‏‏ے۔ اُتے ، اگست دے آخر وچ ، ایرانی حکومت نے شام دے اپنے بحران تو‏ں نمٹنے اُتے تشویش دا اپنا "پہلا عوامی نشان" دتا جدو‏ں وزیر خارجہ [[علی اکبر صالحی]] نے ریاستاں د‏‏ی لسٹ وچ شامی حکومت سمیت اک بیان جاری کيتا ، انہاں نے "مطالبات دے جوابات دینے" اُتے زور دتا اس دے لوکاں کیتی۔ " === تیونس === 1970 د‏‏ی دہائی تے 1980 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ تیونسی جنرل لیبر یونین د‏‏ی زیرقیادت مزدوری بد امنی دے بعد ، 1987 وچ صدر بورگیبا نے ایران د‏‏ی سرپرستی وچ ہونے والی "دہشت گردی د‏‏ی سازش" دے بہانے تیونس د‏‏ی سیاست نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے اکسایا۔ ایران نے احتجاج کيتا تے سفارتی تعلقات فوری طور اُتے ٹُٹ گئے۔ 27 ستمبر 1987 نو‏‏ں ، ریاست د‏‏ی سیکیورٹی عدالت نے 76 مدعا علیہان نو‏‏ں حکومت دے خلاف سازشاں کرنے تے بم لگانے دا مجرم پایا۔ ست (غیر حاضر پنج) نو‏‏ں سزائے موت سنائی گئی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.nationsencyclopedia.com/Africa/Tunisia-HISTORY.html|title=History – Tunisia – average, issues, area, system, trading partner, power|publisher=Nationsencyclopedia.com|accessdate=18 May 2012}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.arab.de/arabinfo/tunishis.htm|title=Tunisia (History) formally became a French protectorate, the country was a monarchy, with the Bey of Tunis as Head of State|publisher=Arab.de|accessdate=18 May 2012}}</ref> ستمبر 1990 وچ ، تیونس تے ایران نے اک بار فیر سفارتی تعلقات نو‏‏ں بحال کيتا۔ جون 1999 تک تعلقات بدستور برقرار رہے ، جدو‏ں تیونس د‏‏ی پارلیمنٹ دے اسپیکر فواد میبازا 1979 وچ اسلامی انقلاب دے آغاز تو‏ں ہی ایران دا دورہ کرنے والے پہلے تیونس دے عہدیدار بن گئے سن ۔ انہاں دے دورے دا مقصد "1990 د‏‏ی دہائی دے وسط وچ وزرائے خارجہ د‏‏ی سطح اُتے تعاون دے لئی مشترکہ کمیٹی دے قیام دے بعد تو‏ں باہمی تعلقات وچ تیزی تو‏ں بہتری د‏‏ی عکاسی کرنا تھا"۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.arabicnews.com/ansub/Daily/Day/990616/1999061612.html|title=Tunisian official visits Tehran for the first time in 20 years|publisher=Arabicnews.com|accessdate=18 May 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120225062251/http://www.arabicnews.com/ansub/Daily/Day/990616/1999061612.html|archivedate=25 February 2012}}</ref> 2000 تک ، دونے ملکاں دے وچکار تجارتی تعلقات 73 ملین [[امریکی ڈالر|ڈالر]] تک پہنچ گئے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.arabicnews.com/ansub/Daily/Day/010423/2001042301.html|title=Iranian president confers with Tunisia prime minister|publisher=Arabicnews.com|accessdate=18 May 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120225062254/http://www.arabicnews.com/ansub/Daily/Day/010423/2001042301.html|archivedate=25 February 2012}}</ref> اگلے ہی سال ، 19 اپریل 2001 نو‏‏ں ، تیونس دے وزیر اعظم محمد الغنوشی اپنے اسيں منصب دے نال اک نويں مشترکہ تجارتی معاہدے اُتے دستخط کرنے دے لئی "سرکاری دورے" اُتے تہران تشریف لائے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.arabicnews.com/ansub/Daily/Day/010417/2001041704.html|title=Tunisian prime minister to visit Iran|publisher=Arabicnews.com|accessdate=18 May 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120225062259/http://www.arabicnews.com/ansub/Daily/Day/010417/2001041704.html|archivedate=25 February 2012}}</ref> === متحدہ عرب امارات === متحدہ عرب امارات وچ ایرانی سرمایہ کاراں د‏‏ی وسیع پیمانے اُتے موجودگی اے تے عرب ملک د‏‏ی آبادی دا 10 فیصد ا‏‏ے۔ حالیہ اعدادوشمار د‏‏ی بنیاد اُتے ، متحدہ عرب امارات وچ 10،000 چھوٹی چھوٹی کاروباری کمپنیاں وچ لگ بھگ 400،000 ایرانی مقیم نيں۔ 2005 تو‏ں 2009 دے دوران دبئی تے ایران دے وچکار تجارت تن ارب ڈالر ہوگئی۔ 1979 وچ ایران وچ انقلاب دے بعد ، متحدہ عرب امارات جزیراں د‏‏ی واپسی دے لئی زور دے رہیا ا‏‏ے۔ ملکاں بہت نیڑے تو‏ں اقتصادی تعلقات نو‏‏ں برقرار رکھدے نيں تے متحدہ عرب امارات وچ ایران د‏‏ی اک نمایاں غیر ملکی کمیونٹی ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://countrystudies.us/persian-gulf-states/91.htm|title=United Arab Emirates – Foreign Relations|publisher=Countrystudies.us|accessdate=18 May 2012}}</ref> بقایا تنازعات ایہ نيں: * متحدہ عرب امارات وچ دو جزیرے دعوی [[خلیج فارس]] وچ فی الحال د‏‏ی طرف تو‏ں منعقد [[ایران]] : [[تنب اکبر و اصغر|لیسر ٹنب]] تے (ایران د‏‏ی طرف تو‏ں فارسی وچ متحدہ عرب امارات تے Tonb ای Kuchak طرف عربی بولی وچ ٹنب تعالی صغری کہیا جاندا اے ) [[تنب اکبر و اصغر|گریٹر ٹنب]] (یو اے ای تے د‏‏ی طرف تو‏ں عربی وچ ٹنب تعالی الکبری کہیا جاندا Tonb ای بوزورگ فارسی وچ از ایران)؛ * متحدہ عرب امارات نے مشترکہ طور اُتے ایران (نامی دے نال زیر انتظام خلیج فارس وچ جزیرے دعوی [[جزیرہ ابو موسیٰ|ابو موسی]] عربی وچ متحدہ عرب امارات د‏‏ی طرف تو‏ں تے [[جزیرہ ابو موسیٰ|جزیرہ والو ابو موسی]] جس اُتے ایران رسائی پابندیاں تے اک فوجی سمیت 1992 تو‏ں یکطرفہ کنٹرول حاصل کرنے دے لئی اقدامات اٹھائے نيں - فارسی وچ ایران د‏‏ی طرف سے) جزیرے اُتے تعمیر. پر ، ایران نے متحدہ عرب امارات اُتے تنقید د‏‏ی اے کہ اوہ اوتھ‏ے خلیج فارس دے خطے وچ فرانس نو‏‏ں اپنا پہلا مستقل اڈہ تیار کرنے د‏‏ی اجازت دیندا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.tehrantimes.com/index_View.asp?code=195520|title=Iran slams UAE over French military base|website=tehran times|accessdate=18 May 2012}}</ref> حال ہی وچ ، پڑوسی ملکاں تے بیرونی طاقتاں دے ذریعہ غلط معلومات پھیلانے دے باوجود ، متحدہ عرب امارات ایران دے نال تناؤ نو‏‏ں کم کرنے د‏‏ی کوشش کر رہیا اے ، کیونجے اوہ معیشت تے سیاست دے لحاظ تو‏ں دو اسٹریٹجک شراکت دار نيں۔ <ref>https://en.radiofarda.com/a/uae-seeks-to-reduce-tensions-with-iran-say-media-reports/30226264.html</ref> === یمن === یمن تے ایران دے درمیان مکمل سفارتی تے تجارتی تعلقات نيں۔ 1979 دے انقلاب د‏‏ی پہلی دو دہائیاں دے بعد ، تہران تے صنعاء دے وچکار تعلقات کدی وی مضبوط نئيں سن ، لیکن حالیہ برساں وچ دونے ملکاں نے اپنے اختلافات حل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ا‏‏ے۔ اس د‏ی اک نشانی 2003-12-02 نو‏‏ں اس وقت سامنے آئی ، جدو‏ں یمنی وزارت خارجہ نے اعلان کيتا کہ "یمن ایران دے مبصر رکن د‏‏ی حیثیت تو‏ں عرب لیگ وچ شرکت کيتی ایران د‏‏ی درخواست دا خیرمقدم کردا ا‏‏ے۔" 10 مئی 2006 نو‏‏ں ، "ایران وچ یمن دے سفیر جمال السالال نے … عرب تے شمالی افریقہ دے امور دے لئی ایرانی نائب وزیر خارجہ محمد باقری تے تعلیمی امور دے وزیر خارجہ دے نائب معاون تے بالترتیب محمدی نال ملاقات کيت‏ی۔ اس ملاقات وچ دونے ملکاں دے وچکار باہمی تعاون نو‏‏ں فروغ دینے تے انہاں نو‏‏ں تقویت دینے دے ذرائع اُتے مرکوز کيتا گیا۔ انہاں مذاکرات وچ علاقائی تے اسلامی سطح اُتے مشترکہ دلچسپی دے امور اُتے وی تبادلہ خیال کيتا گیا۔ " == ہور ویکھو == * [[ایران وچ عربیت مخالف]] * [[عرب دنیا وچ ایران مخالف جذبات]] * [[فارس د‏‏ی مسلم فتوحات|عرب فتح ایران پر]] * [[عرب امریکی تعلقات]] * [[عرب–ایران تنازع|عرب – ایرانی تنازعہ]] * [[ایران مخالف عرب ریاستاں–اسرائیلی اتحاد|عرب ریاستاں – اسرائیل دا ایران دے خلاف اتحاد]] * [[عرب لیگ دے خارجہ تعلقات]] * [[ایران دے خارجہ تعلقات]] * [[ایران–سعودی عرب پراکسی جنگ|ایران – سعودی عرب پراکسی تنازع]] * [[ایران اسرائیل تعلقات]] * [[مشرق وسطی]] * [[خلیج فارس دے ناں دینے دا تنازع]] * [[خلیج فارس وچ علاقائی تنازعات]] == حوالے == {{حوالے|30em}} == ذرائع == * ''کویت'' انسائیکلوپیڈیا برٹانیکا۔ 2006۔ انسائیکلوپیڈیا برٹانیکا پریمیم سروس۔ 18 اپریل 2006. http://www.britannica.com/eb/article-93658 ۔ * ''عمان: اک غیرملکی خارجہ پالیسی مشرق وسطی تے عالمی ڈپلومیسی'' رینڈ ''ماں اک کلیدی پلیئر تیار کردی اے '' ۔ [https://www.rand.org/pubs/research_briefs/RB2501/index1.html https://www.rand.org/pubs/research_bferencess/RB2501/index1.html] * ''ہنر فرٹیگ'' تے ''آنوشیرایوان احتشامی'' ۔ خلیجی جنگاں دے درمیان سعودی عرب دے نال ایران د‏‏ی دشمنی۔ 2006 ، اتھاکا۔{{آئی ایس بی این|978-0-86372-311-7}}[[ISBN (identifier)|آئی ایس بی این]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-0-86372-311-7|978-0-86372-311-7]] == باہرلے جوڑ == * [https://web.archive.org/web/20051125203958/http://www.mfa.gov.ir/output/INDEX.HTM ایرانی وزارت خارجہ] * [http://www.mofa.gov.om/ عمانی وزارت امور خارجہ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060207021009/http://www.mofa.gov.om/ |date=2006-02-07 }} * [https://www.pbs.org/newshour/indepth_coverage/middle_east/iran/index.html پی بی ایس نیوزہم دے نال جم لہرر: ایران اُتے حکومت کرنا] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131215141240/http://www.pbs.org/newshour/indepth_coverage/middle_east/iran/index.html |date=2013-12-15 }} * ڈاکٹر عبد الفتاح میڈی ، [https://web.archive.org/web/20090315165109/http://www.islamonline.net/servlet/Satellite?c=Article_C&cid=1203515457342&pagename=Zone-English-Muslim_Affairs%2FMAELayout ایران تے مصر دے تعلقات] [[گٹھ:ایران دے خارجہ تعلقات]] h0mn5l44z4x6b1y0yoxgwyf0d7uof3g 0 106933 690035 689776 2025-06-16T04:37:10Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690035 wikitext text/x-wiki {{خانہ معلومات شاہی اقتدار/عربی}} '''محمد بن صباح الصباح''' (ولادت: 1838ء - وفات: 1896ء) جنہاں نو‏ں '''نور الصباح''' وی کہیا جاندا اے [[کویت]] دے چھیواں حکمران سن ۔ محمد بن صباح نے مئی 1893ء تو‏ں 1896ء دے درمیان حکمرانی کيت‏ی۔<ref name="philby">{{cite book|url=https://www.questia.com/read/24971493/saudi-arabia|title=Saudi Arabia|author=H. St. John Philby|publisher=Ernest Benn|year=1955|location=London|page=236}}{{Subscription required|via=Questia}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201219163134/https://www.questia.com/read/24971493/saudi-arabia |date=2020-12-19 }}</ref> == حوالے == {{حوالے}} {{کویت دے امیر}} [[گٹھ:1845 دے جم]] [[گٹھ:1896 دیاں موتاں]] [[گٹھ:آل صباح]] [[گٹھ:کویت دے حکمران]] [[گٹھ:انیہويں صدی وچ مشرق وسطی دے بادشاہ]] r9qad8cbq2iqljo0ce5d3ejhza9vshr 0 109432 690010 685767 2025-06-15T14:42:27Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690010 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikimedia list article}} {{دیوبندی}} [[دیوبندی مکت‏‏ب فکر|دیوبندی]] ({{lang-ar|ديوبندي}}، {{lang-ru|Деобанди}}، {{lang-bn|দেওবন্দ}}، {{lang-hi|देवबन्दी}}) اک اصطلاح اے، جو [[عالم اسلام]] وچ احیائے اسلام د‏‏ی اک تحریک دے لئی استعمال ہُندی ا‏‏ے۔ <ref>{{citation |last=Commins |first=David |title=The Wahhabi Mission and Saudi Arabia |url=https://books.google.com/books?id=SKf3AgAAQBAJ&pg=PT139 |year=2009 |publisher=I.B.Tauris |isbn=978-0-85773-135-7 |pp=138–139}}</ref> اس دا مرکز بنیادی طور اُتے بھارت، پاکستان، افغانستان تے بنگلہ دیش وچ اے تے ہن اوہ برطانیہ وچ وی پھیل چکيا اے تے جنوبی افریقہ وچ وی اس د‏ی موجودگی ا‏‏ے۔ ایہ ناں [[بھارت]] دے [[دیوبند]] تو‏ں اخذ کيتا گیا اے، جتھے اُتے [[دار العلوم دیوبند]] واقع ا‏‏ے۔ ایہ تحریک [[شاہ ولی اللہ]] (1703–1762) دے فکر (فکر{{زیر}} ولی اللّٰہی) تو‏ں متاثر اے، جدو‏ں کہ [[دار العلوم دیوبند]] د‏‏ی بنیاد 30 مئی 1866 نو‏‏ں رکھی گئی سی۔ دار العلوم؛ [[برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی]] تے [[برطانوی سامراج]] دے استعمار دے خلاف مظاہرے دا مرکز سی۔ بیشتر برطانوی ہند ملکاں (بھارت، بنگلہ دیش تے پاکستان) دے مسلماناں نے اپنے مولا‏نا دے مشوراں دے ذریعہ انگریزاں دے خلاف عدم اتحاد د‏‏یاں تحریکاں چلا دتیاں فتوےآں نے مسلماناں وچ انگریزی بولنے نو‏‏ں ممنوع قرار دے دتا؛ لیکن کچھ بھارتی ریاستاں؛ خاص طور اُتے ہندؤاں نے اپنے نظام وچ انگریزی نو‏‏ں اپنایا تے انگریزی بولی نو‏‏ں اپنی پہلی بولی بنا لیا۔<ref> مختصر تاریخ اسلام ہند صفحہ 35 مورخ مولوی سید محمد رفیع کمہیڑہ</ref> {{Dynamic list}} متعدد ملکاں وچ بہت ساریاں '''دیوبندی یونیورسٹیاں و مدارس''' نيں۔ ملکاں دے ناں حروف تہجی دے مطابق ترتیب وار دتے گئے نيں۔ == برطانیہ == {|class="wikitable sortable" !نام جامعہ/مدرسہ !عرفی نام !سن قیام !مقام !class="unsortable"|ویب سائٹ |- |[[دار العلوم بری|دار العلوم العربيہ الاسلامیہ]]<ref name=bbc3355803>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/magazine/3355803.stm|title=Inside Britain's Islamic colleges|date=15 January 2004|accessdate=14 June 2016|via=bbc.co.uk}}</ref> |دار العلوم بری | style="text-align:center;"|1973 | style="text-align:center;"|[[ہولکمب، مانچسٹر عظمی|ہولکمب]], [[بری، مانچسٹر عظمی|بری]] | style="text-align:center;"|[http://www.inter-islam.org/] |- |[[دار العلوم لندن]]<ref>{{cite web |url=http://www.bromley.gov.uk/directory_record/77104/darul_uloom_london_islamic_school |title=Darul Uloom London Islamic School |website=London Borough of Bromley |access-date=2021-10-04 |archive-date=2021-07-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210720214525/https://www.bromley.gov.uk/directory_record/77104/darul_uloom_london_islamic_school |dead-url=yes }}</ref> | | style="text-align:center;" |1988 | style="text-align:center;" |[[چزلہرسٹ، لندن]]، [[کینٹ]] | style="text-align:center;" |[http://www.darululoomlondon.co.uk/] |- |[[مدینۃ العلوم الاسلامیہ]] |MTU |1992 |[[کیدر منسٹر]]، [[ووسٹرشائر]] | |- |[[دار العلوم بولٹن]] | | style="text-align:center;"|1993 | style="text-align:center;"|[[بولٹن]]، [[لنکاشائر]] | style="text-align:center;"|[https://boltondarululoom.org.uk/] |- |[[جامعۃ العلم و الہدی]] |دار العلوم بلیک برن | style="text-align:center;"|1997 | style="text-align:center;"|[[بلیک برن]]، [[لنکاشائر]] | style="text-align:center;"|[http://www.jamiah.co.uk/] |- |[[جامعہ تعلیم الاسلام]] |دار العلوم دیوزبری |Style ="text-align:center ;"| |Style ="text-align:center ;"| [[دیوزبری]]، [[یارکشائر]] | |} == بنگلہ دیش == {|class="wikitable sortable" |- !شمار نمبر. !نام جامعہ/مدرسہ !عرفی نام !سن قیام !جائے وقوع !class="unsortable"|ویب سائٹ |- | style="text-align:center;" | 1 | style="text-align:center;" | [[جامعہ مدنیہ انگورا محمد نگر]] | style="text-align:center;" | [[جامعہ انگورا]] | style="text-align:center;" | 1958 | style="text-align:center;" | [[انگورا محمد نگر]]، [[بیانی بازار ذیلی ضلع]]، [[سلہٹ]]. | style="text-align:center;" | [https://jamiamadaniaanguramuhammadpur.com]{{مردہ ربط|date=July 2021 |bot=InternetArchiveBot}} [https://m.facebook.com/JamiaMadaniaAnguraMohammadpur/] |- | style="text-align:center;" | 2 | style="text-align:center;" | جامعہ عربیہ قاسم العلوم قاضر ہاٹ حفظ مدرسہ تے یتیم خانہ | style="text-align:center;" | قاضر ہاٹ مدرسہ | style="text-align:center;" | 1951 | style="text-align:center;" | [[میرشارائے ذیلی ضلع|میرشارائے]] ، [[چٹاگانگ]] ، [[بنگلہ دیش]] | style="text-align:center;" |[https://jameakasemululoomkazirhat.org/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200629075804/https://jameakasemululoomkazirhat.org/ |date=2020-06-29 }} |- | style="text-align:center;" | 3 |[[جامعہ اھلیہ دار العلوم معین الاسلام]]<ref name="Riaz2008">{{cite book |last=Riaz |first=Ali |author-link=Ali Riaz |date=2008 |title=Faithful Education: Madrassahs in South Asia |url=https://books.google.com/books?id=kUIEAQAAQBAJ&pg=PA149 |publisher=Rutgers University Press |page=149 |isbn=978-0-8135-4562-2 |quote=Three madrassahs are reported to control more than seven thousand smaller madrassahs—al-Jamiah al-Islamia located in Patiya district, Darul Uloom Mainul Madrassah located in Hathazari, and Darul Uloom Madrassah located in Lalkhan Bazar of Chittagong—are closely coordinated and they appear to be the core institutions of a larger network.}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.nbr.org/publications/specialreport/pdf/Preview/PR09_IslamEd.pdf |title=Preview |website=nbr.org}}</ref> | style="text-align:center;" |ہاٹ ہزاری مدرسہ | style="text-align:center;" |1896 | style="text-align:center;" |[[چٹاگانگ]]، [[بنگلہ دیش]] | style="text-align:center;" |[https://web.archive.org/web/20110805203537/http://darululum-hathazari.com/] |- | style="text-align:center;" | 4 |[[جامعہ اسلامیہ پاتییا]]<ref name="Riaz2008" /> | style="text-align:center;" |پاتییا مدرسہ | style="text-align:center;" |1938 | style="text-align:center;" |[[پاتییا ذیلی ضلع|پاتییا]]، [[چٹاگانگ]] | style="text-align:center;" |[https://web.archive.org/web/20100529115948/http://www.aljameahpatiya.com/] |- | style="text-align:center;" | 5 |جامعہ اسلامیہ عزیزیہ انوار العلوم | style="text-align:center;" |ہلی مدرسہ | style="text-align:center;" |1960 | style="text-align:center;" |بنگلہ ہلی، [[حکیم پور ذیلی ضلع|حکیم پور]]، [[دیناج پور ضلع، بنگلہ دیش]] | style="text-align:center;" | |- | style="text-align:center;" | 6 |جامعہ عربیہ اسلامیہ، زری<ref>{{cite book |url=https://books.google.com/?id=9D0wAAAAYAAJ&q=+Ziri#search_anchor |title=The Muslim World League Journal |publisher=Muslim World League |date=June 1996 |accessdate=18 June 2013}}</ref> | style="text-align:center;" |زری مدرسہ | style="text-align:center;" |1910 | style="text-align:center;" |زری، [[پاتییا ذیلی ضلع|پاتییا]]، [[چٹاگانگ]] | style="text-align:center;" |[http://www.jamiaislamiaziri.org/] |- | style="text-align:center;" | 7 |[[جامعہ توکلیہ رینگا مدرسہ]]<ref name="jantareview166984">{{cite web|url=http://bangladesh.jantareview.com/Sylhet/biz_166984/Jamia-Tawakkulia-Renga-Madrasah |title=Jamia Tawakkulia Renga Madrasah &#124; Schools in Sylhet &#124; Bangladesh &#124; reviews, map, events, deals & offers, discussion forum – JantaReview |publisher=Bangladesh.jantareview.com |accessdate=18 June 2013}}</ref> | style="text-align:center;" |رینگا مدرسہ | style="text-align:center;" |1919 | style="text-align:center;" |[[سلہٹ ضلع|سلہٹ]]، بنگلہ دیش | style="text-align:center;" |[http://www.rengamadrasah.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210719124157/http://www.rengamadrasah.com/ |date=2021-07-19 }} |- | style="text-align:center;" | 8 |[[جامعہ اسلامیہ یونسیہ برہمنباریا]] | style="text-align:center;" |یونسیہ مدرسہ | style="text-align:center;" |1914 | style="text-align:center;" |[[برہمنباریا صدر ذیلی ضلع|برہمنباریا]]، بنگلہ دیش | style="text-align:center;" | |- | style="text-align:center;" | 9 |[[جامعہ رحمانیہ عربیہ ڈھاکہ]]<ref>{{cite web|url=http://wikimapia.org/3339526/Jamia-Rahmania-Arabia-Madrasha |title=Jamia Rahmania Arabia Madrasha |publisher=Wikimapia.org |accessdate=18 June 2013}}</ref> | style="text-align:center;" |محمد پور مدرسہ | style="text-align:center;" |1986 | style="text-align:center;" |محمد پور، [[ڈھاکہ]] | style="text-align:center;" |[http://rahmaniadhaka.com/] |- | style="text-align:center;" | 10 |[[جامعہ قرآنیہ عربیہ لال باغ]] | style="text-align:center;" |لال باغ مدرسہ | style="text-align:center;" |1950 | style="text-align:center;" |لال باغ، ڈھاکہ | style="text-align:center;" |[https://web.archive.org/web/20101218101932/http://jamialalbagh.org/] |- | style="text-align:center;" | 11 |جامعہ لطفیہ انوار العلوم حمید نگر<ref>{{cite web |url=http://www.hefazotheislamuk.org/images/Borunamadra.pdf |title=Boruna Madrasa Ramadan Apeal 09 |accessdate=18 May 2011 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120324061106/http://www.hefazotheislamuk.org/images/Borunamadra.pdf |archive-date=24 March 2012}}</ref> | style="text-align:center;" |بورونا مدرسہ | style="text-align:center;" |1941 | style="text-align:center;" |[[سری منگل ذیلی ضلع|سری منگل]]، [[مولوی بازار ضلع|مولوی بازار]] | style="text-align:center;" | |- | style="text-align:center;" | 12 |جامعہ اسلامیہ قاسم العلوم چاریہ | style="text-align:center;" |چاریہ مدرسہ | style="text-align:center;" |1949 | style="text-align:center;" |چاریہ، ہاٹ ہزاری، چٹاگانگ | style="text-align:center;" |[http://chariamadrasha.org/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110813105938/http://chariamadrasha.org/ |date=2011-08-13 }} |- | style="text-align:center;" | 13 |[[جامعہ اسلامیہ عزیز العلوم بابو نگر]]<ref>{{cite web|url=http://wikimapia.org/2783441/Babunagar-Madrasha-বাবুনগর-মাদ্রাসা |title=Babunagar Madrasha (বাবুনগর মাদ্রাসা) |publisher=Wikimapia.org |accessdate=18 June 2013}}</ref> | style="text-align:center;" |بابو نگر مدرسہ | style="text-align:center;" |1924 | style="text-align:center;" |بابو نگر، [[پھٹکچھڑی ذیلی ضلع|پھٹکچھڑی]]، چٹاگانگ | style="text-align:center;" | |- | style="text-align:center;" | 14 |[[جامعہ اسلامیہ عبیدیہ نانو پور]]<ref>{{cite web|url=http://wikimapia.org/2945011/Nanupur-Obaidia-Madrasah-নানুপূর-ওবাইদিয়া-মাদ্রাসা |title=Nanupur Obaidia Madrasah (নানুপূর ওবাইদিয়া মাদ্রাসা) |publisher=Wikimapia.org |accessdate=18 June 2013}}</ref> | style="text-align:center;" |نانو پور عبیدیہ مدرسہ | style="text-align:center;" |1957 | style="text-align:center;" |نانو پور، [[پھٹکچھڑی ذیلی ضلع|پھٹکچھڑی]]، چٹاگانگ | style="text-align:center;" | |- | style="text-align:center;" | 15 |[[جامعہ شرعیہ مالی باغ، ڈھاکہ]] | style="text-align:center;" |جامعہ شرعیہ مالی باغ | style="text-align:center;" |1956 | style="text-align:center;" |1037، مالی باغ، [[ڈھاکہ]] – 1217 | style="text-align:center;" | |- | style="text-align:center;" | 16 |[[جامعہ علوم اسلامیہ لکھن بازار]]<ref>{{cite web |url=http://bnps.org/wp-content/uploads/2009/03/madrasah-education-an-observation.pdf |title=Introduction |accessdate=5 August 2018 |archive-date=19 January 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160119021245/http://bnps.org/wp-content/uploads/2009/03/madrasah-education-an-observation.pdf |dead-url=yes }}</ref> | style="text-align:center;" |لکھن بازار مدرسہ | style="text-align:center;" |1981 | style="text-align:center;" |لکھن بازار، [[چٹاگانگ]] | style="text-align:center;" | |- | style="text-align:center;" | 17 |[[جامعہ دار المعارف الاسلامیہ]]<ref>{{cite book |last=Bano |first=Masooda |date=2008 |title=Working Paper No. 13: Allowing for Diversity: State-Madrasa Relations in Bangladesh |url=https://assets.publishing.service.gov.uk/media/57a08bd4ed915d622c000f0f/working_paper_13.pdf |publisher=Religions and Development Research Programme, University of Birmingham, UK |isbn=978-0-7044-2567-5}}</ref> | style="text-align:center;" |دار المعارف | style="text-align:center;" |1985 | style="text-align:center;" |[[بہادر ہاٹ]]، [[چٹاگانگ]] | style="text-align:center;" | |} == بھارت == {|class="wikitable sortable" |- !شمار نمبر !جامعہ/مدرسہ !عرفی نام !سن{{زیر}} قیام !جائے وقوع !class="unsortable"|ویب سائٹ |- |1 |[[دار العلوم دیوبند]]<ref>{{cite web|url=http://attahawi.files.wordpress.com/2009/07/deoband-ulamas-movement.pdf |title=Info |date=2009 |website=attahawi.files.wordpress.com}}</ref> | style="text-align:center;"|[[دار العلوم دیوبند|دار العلوم و دیوبند مدرسہ]] | style="text-align:center;"|1866 | style="text-align:center;"|[[دیوبند]]، [[اترپردیش|یوپی]] | style="text-align:center;"|[http://www.darululoom-deoband.com/] |- |2 |[[مظاہر علوم سہارنپور]]<ref>{{cite web|url=http://www.deoband.net/1/post/2011/05/madrasa-mazahir-uloom-saharanpur-1866-2011.html|title=Madrasa Mazahir Uloom Saharanpur 1866–2011|accessdate=14 June 2016|archive-date=8 August 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130808191507/http://www.deoband.net/1/post/2011/05/madrasa-mazahir-uloom-saharanpur-1866-2011.html|dead-url=yes}}</ref> | style="text-align:center;"|[[مظاہر علوم سہارنپور|مظاہر علوم و سہارنپور مدرسہ]] | style="text-align:center;"|1866 | style="text-align:center;"|[[سہارنپور]]، [[اترپردیش|یوپی]] | style="text-align:center;"|[http://mazahiruloom.org/]<ref>{{cite web|title=Welcome to Mazahir Uloom|url=http://www.jamiamazahiruloom.com/|archive-url=https://web.archive.org/web/20110105235415/http://www.jamiamazahiruloom.com/|archive-date=5 January 2011|accessdate=5 August 2018}}</ref> |- |3 |[[دار العلوم ندوۃ العلماء]] | style="text-align:center;"|[[دار العلوم ندوۃ العلماء|ندوۃ العلماء]] | style="text-align:center;"|1898 | style="text-align:center;"|[[لکھنؤ]]، [[بھارت]] | style="text-align:center;"|[http://www.nadwatululama.org] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190622140409/http://www.nadwatululama.org/ |date=2019-06-22 }} |- |4 |[[جامعہ مفتاح العلوم]] | style="text-align:center;"|مفتاح العلوم مئو | style="text-align:center;"|1877 | style="text-align:center;"|شاہی کٹرہ، [[مئو]]، [[اتر پردیش]]، [[بھارت]] | style="text-align:center;"|[https://schools.org.in/mau/09621000604/madrsha-jamia-miftahul-uloom-shahi-katra-mau.html] |- |5 |[[جامعہ اسلامیہ تعلیم الدین ڈابھیل]]<ref>{{cite web |url=http://scnc.ukzn.ac.za/doc/B/Ms/Meer_Family/Meer_Ismail_Moosa_death.pdf |title=Death listing |website=scnc.ukzn.ac.za |access-date=2021-10-04 |archive-date=2022-08-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220818071937/https://scnc.ukzn.ac.za/doc/B/Ms/Meer_Family/Meer_Ismail_Moosa_death.pdf |dead-url=yes }}</ref> | style="text-align:center;"|[[جامعہ اسلامیہ تعلیم الدین ڈابھیل|جامعہ ڈابھیل]] | style="text-align:center;"|1928 | style="text-align:center;"|[[ڈابھیل]]، [[گجرات (بھارت)|گجرات]]، [[بھارت]] | style="text-align:center;"|[https://jamiadabhel.com/] |- |6 |[[جامعۃ القاسم دار العلوم الاسلامیہ]]<ref>{{cite web |url=http://www.jamiatulqasim.com/eng_first_english.htm |title=Archived copy |accessdate=7 May 2011 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110924072353/http://www.jamiatulqasim.com/eng_first_english.htm |archive-date=24 September 2011}}</ref> | style="text-align:center;"|[[جامعۃ القاسم دار العلوم الاسلامیہ|جامعۃ القاسم]] | style="text-align:center;"|1989 | style="text-align:center;"|[[بھارت نیپال تعلقات|بھارت ۔ نیپال سرحد]]، [[بہار (بھارت)|بہار]] | style="text-align:center;"|[http://www.jamiatulqasim.com/] |- |7 |مدرسہ کاشف الہدٰی | style="text-align:center;"|کاشف الہدٰی | style="text-align:center;"|1972 | style="text-align:center;"|[[چینائی]]، [[تمل ناڈو]] | style="text-align:center;"|[https://kashifulhuda.business.site/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210721160948/https://kashifulhuda.business.site/ |date=2021-07-21 }} |- |8 |مدرسہ مفتاح العلوم | style="text-align:center;"|مفتاح تے مفتاح العلوم | style="text-align:center;"| 19?? | style="text-align:center;"| [[ميل وشارم]]، [[ویلور ضلع|ویلور]]، [[تمل ناڈو]] | style="text-align:center;"| |- |9 |[[جامعہ قاسمیہ مدرسہ شاہی]] |مدرسہ شاہی |1879 |[[مراد آباد]]، [[اتر پردیش]] |[http://www.madrasashahi.com/ www.madrasashahi.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210803200532/http://www.madrasashahi.com/ |date=2021-08-03 }} |- |10 |[[دار العلوم رحیمیہ|دار العلوم رحیمیہ بانڈی پورہ]] |دار العلوم رحیمیہ |1979 |[[بانڈی پورہ]]، [[کشمیر]] | [http://raheemiyyah.com/ www.raheemiyyah.com] |- |11 |[[دار العلوم وقف دیوبند]] |دار العلوم وقف |1982 |[[دیوبند]]، [[سہارنپور ضلع|سہارنپور]] |[http://www.dud.edu.in/ www.dud.edu.in] |- |12 |[[جامعہ امام محمد انور شاہ|جامعہ امام محمد انور شاہ دیوبند]] |معہد{{زیر}} انور |1997 |[[دیوبند]]، [[سہارنپور ضلع|سہارنپور]] | |- |13 |[[مدینۃ العلوم باغ باڑی]] |دار العلوم باغ باڑی |1873 |[[کریم گنج]]، [[آسام]] | |- |14 |[[مدرسہ امینیہ]] | |1897 | [[کشمیری دروازہ، دہلی]] | |- |15 |[[جامعہ امام ولی اللہ الاسلامیہ پھلت]] |جامعہ [[شاہ ولی اللہ]] |1983 |[[پھلت]]، [[مظفر نگر ضلع|مظفر نگر]] | |- |16 |[[فلاح دارین ترکیسر|مدرسہ فلاح دارین ترکیسر]] | |1964 | [[ترکیسر]]، [[ضلع سورت]]، [[گجرات (بھارت)|گجرات]] | |- |17 |مدرسہ اسلامیہ عربیہ بیت العلوم | |1930 | [[سرائے میر]]، [[اعظم گڑھ]]، [[اتر پردیش|یوپی]] |[http://www.phoolpuri.org/madrassa/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210729015052/http://www.phoolpuri.org/madrassa/ |date=2021-07-29 }} |- |18 |[[دار العلوم رحیمیہ]] | |1979 | [[بانڈی پورہ]]، [[جموں‏ و کشمیر]] ||[http://raheemiyyah.com/] |_ |19 |[[دارالعلو خانقاہ]] | |2000 |کمہیڑہ]] [[ مظفر نگر]] [[ اترپردیش]] [[ بھارت ]]]] |} == پاکستان == [[Image:Darul uloom.JPG|right|thumb|150px|[[جامعہ صدیقیہ|جامعہ دار العلوم صدیقیہ]]، [[کراچی]]، [[سندھ]]، پاکستان]] {|class="wikitable sortable" |- !جامعہ/مدرسہ !عرفی نام !سن{{زیر}} قیام !جائے وقوع !class="unsortable"|ویب سائٹ |- |[[دار العلوم کراچی]] | style="text-align:center;"|کراچی یونیورسٹی | style="text-align:center;"|1951 | style="text-align:center;"|[[کورنگی]]، [[کراچی]] | style="text-align:center;"|[http://darululoomkarachi.edu.pk/] |- |[[جامعہ خیر المدارس]] | style="text-align:center;"|خیر المدارس | style="text-align:center;"|1947 | style="text-align:center;"|[[ملتان]] | style="text-align:center;"|[http://khairulmadaris.edu.pk/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210515034100/http://khairulmadaris.edu.pk/ |date=2021-05-15 }} |- |[[جامعہ فاروقیہ]]<ref>{{cite web|url=http://wikimapia.org/3962932/Jamia-Farooqia|title=Jamia Farooqia – Wikimapia|accessdate=14 June 2016}}</ref> | style="text-align:center;"|جامعہ فاروقیہ | style="text-align:center;"|1967 | style="text-align:center;"|[[کراچی]]، پاکستان | style="text-align:center;"|[http://www.farooqia.com/ farooqia.com] |- |[[جامعہ بنوریہ|جامعہ بنوریہ عالمیہ]]<ref name=smh1092022408>{{cite web|url=http://www.smh.com.au/articles/2004/08/09/1092022408453.html?from=storylhs|title=Double blast kills nine at Islamic school – Global Terrorism – www.smh.com.au|accessdate=14 June 2016}}</ref> | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"|1979 | style="text-align:center;"|[[کراچی]]، [[سندھ]] | style="text-align:center;"|[http://www.binoria.org/] |- |[[جامعہ العلوم الاسلامیہ]] | style="text-align:center;"|بنوری ٹاؤن | style="text-align:center;"|1954 | style="text-align:center;"|[[کراچی]] پاکستان | style="text-align:center;"|[http://www.banuri.edu.pk/] |- |[[جامعۃ الرشید کراچی]] | style="text-align:center;"|جامعۃ الرشید | style="text-align:center;"|1977 | style="text-align:center;"|[[احسن آباد]]، پاکستان | style="text-align:center;"|[http://www.kulyatushariah.edu.pk/index.php/en/] |- |[[جامعہ اشرفیہ]]<ref>{{cite web|url=http://www.ashrafia.org.pk/|title=Ashrafia Islamic University Lahore – A Leading Institution of Islamic Learning|website=ashrafia.org.pk}}</ref> | style="text-align:center;"|جامعہ اشرفیہ | style="text-align:center;"|1947 | style="text-align:center;"|[[لاہور]]، [[پنجاب، پاکستان|پنجاب]] | style="text-align:center;"|[http://www.ashrafia.org.pk/] |- |[[جامعہ صدیقیہ|جامعہ دار العلوم صدیقیہ]]<ref name="panoramio.com">{{cite web|url=https://www.panoramio.com/photo/25544635|title=Panoramio – Photo of Masjid-e-Khizra North Kar|accessdate=14 June 2016|archive-date=2016-03-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303212324/http://www.panoramio.com/photo/25544635|url-status=dead}}</ref> | style="text-align:center;"|جامعہ صدیقیہ | style="text-align:center;"|1990 | style="text-align:center;"|[[کراچی]]، [[سندھ]]، پاکستان | style="text-align:center;"| |- |[[احسن العلوم کراچی|جامعہ عربیہ احسن العلوم]] | style="text-align:center;"|احسن العلوم | style="text-align:center;"|1977 | style="text-align:center;"|[[کراچی]]، [[پاکستان]] | style="text-align:center;"|[https://jamiaahsan.com/] |- |[[دار العلوم حقانیہ|جامعہ دار العلوم حقانیہ]] | style="text-align:center;"|جامعہ حقانیہ | style="text-align:center;"|1948 | style="text-align:center;"|[[اکوڑہ خٹک]]، [[خیبر پختونخواہ]] | |- |[[جامعہ مدنیہ جدید]] | style="text-align:center;"|جامعہ مدنیہ جدید | style="text-align:center;"|1980 | style="text-align:center;"|[[رائے ونڈ]]، [[پنجاب (پاکستان)|پنجاب]] | style="text-align:center;"|[http://www.jamiamadniajadeed.org/] |- ||[[دار العلوم گجرانوالہ]] | style="text-align:center;"|دار العلوم گجرانوالہ | style="text-align:center;"|1995 | style="text-align:center;"|[[گجرانوالہ]]، [[پنجاب (پاکستان)|پنجاب]] | |- |[[جامعہ عربیہ العزیزیہ پرہارویہ]] |جامعہ عربیہ العزیزیہ پرہارویہ | |بستی پرھاڑ غربی شریف,کوٹ ادو | |- |جامعہ رحیمیہ دارالمبلغین |جامعہ دارالمبلغین | |کوٹ ادو | |} == جنوبی افریقہ == {|class="wikitable sortable" |- !نام جامعہ/مدرسہ !عرفی نام !سن{{زیر}} قیام !جائے وقوع !class="unsortable"|ویب سائٹ |- |[[دار العلوم زکریا]]<ref name="CoertzenGreen2016">{{cite book|author1=Pieter Coertzen|url=https://books.google.com/books?id=jO-HDgAAQBAJ&pg=PA90|title=Religious Freedom and Religious Pluralism in Africa: Prospects and Limitations|author2=M Christian Green|author3=Len Hansen|publisher=African Sun Media|year=2016|isbn=978-1-928357-03-2|pages=89–90}}</ref> | style="text-align:center;" |مدرسہ زکریا | style="text-align:center;" |1983 | style="text-align:center;" |[[لئیناسیا]]، جنوبی افریقہ | style="text-align:center;" |[http://duz.co.za/] |- |[[مدرسہ انعامیہ]]<ref>{{cite journal |author=Zubair Zafar Khan |year=2010 |title=An Assessment of Darul Uloom Deoband |journal=The Islamic Quarterly |volume=54 |issue=1 |page=71}}</ref> | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"|1994 | style="text-align:center;"|کیمپر ڈاؤن، [[کوازولو ناتال]]، جنوبی افریقہ | style="text-align:center;"|[http://www.alinaam.co.za/] |- |} == ریاستہائے متحدہ امریکا == {|class="wikitable sortable" |- !جامعہ/مدرسہ !عرفی !سن{{زیر}} قیام !جائے وقوع !class="unsortable"|ویب سائٹ |- |[[دار العلوم المدنیہ]]<ref>{{cite web|url=http://www.madania.org/index.php?option=com_content&view=article&id=15&Itemid=37|title=Day School|website=madania.org|accessdate=14 June 2016|archive-date=28 September 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100928061557/http://www.madania.org/index.php?option=com_content&view=article&id=15&Itemid=37|dead-url=yes}}</ref> | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"|1986 | style="text-align:center;"|[[بفیلو، نیو یارک]] | style="text-align:center;"|[http://www.madania.org] |- | معہد تعلیم الاسلام | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"|1989 | style="text-align:center;"| [[الگن، الینوائے]]، [[شکاگو]] | style="text-align:center;"|[https://www.islamicedu.org/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210923114421/https://www.islamicedu.org/ |date=2021-09-23 }} |- |} == سعودی عرب == {|class="wikitable sortable" |- !جامعہ/مدرسہ !عرفی نام !سن{{زیر}} قیام !جائے وقوع !class="unsortable"|ویب سائٹ |- |[[مدرسہ صولتیہ]] | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"|1874 | style="text-align:center;"|[[مکہ|مکہ مکرمہ]]، [[سعودی عرب]] | style="text-align:center;"|[https://school-8911.business.site/?utm_source=gmb&utm_medium=referral] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210722003448/https://school-8911.business.site/?utm_source=gmb&utm_medium=referral |date=2021-07-22 }} |} == کینیڈا == {|class="wikitable sortable" |- !جامعہ/مدرسہ !عرفی نام !سن{{زیر}} قیام !جائے وقوع !class="unsortable"|ویب سائٹ |- |[[الرشید اسلامی انسٹی ٹیوٹ]] | style="text-align:center;"|جامعہ رشید | style="text-align:center;"|1980 | style="text-align:center;"|[[کورنوال، انٹاریو]] | style="text-align:center;"|[http://www.alrashid.ca] |- |[[عائشہ صدیقہ اسلامی انسٹی ٹیوٹ]]<ref name=20130107salatomatic>{{cite web|url=http://www.salatomatic.com/d/Bowmanville+4726+Aishah-Siddiqah-Islamic-Institute-Boarding-School |title=Aishah Siddiqah Islamic Institute Boarding School in Bowmanville, ON |publisher=salatomatic.com |date=7 January 2013 |accessdate=18 June 2013}}</ref> | style="text-align:center;"|جامعہ عائشہ صدیقہ | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"|[[بومن وائل]]، کینیڈا | style="text-align:center;"| |} == حوالے == {{حوالے|2}} == باہرلے جوڑ == * [http://www.darululoom-deoband.com/ دار العلوم دیوبند] * [http://www.binoria.org/ جامعہ بنوریہ عالمیہ] * [http://www.darulifta-deoband.org/ آن لائن اسلامی فتوٰی] * [https://web.archive.org/web/20101218101932/http://jamialalbagh.org/ جامعہ قرآنیہ عربیہ لال باغ] * [http://www.askimam.org/ آسک امام] * [https://web.archive.org/web/20110718095043/http://attahawi.files.wordpress.com/2009/07/deoband-ulamas-movement.pdf تحریک آزادی ہند تے علمائے دیوبند] [[گٹھ:دیوبندی تعلیمی ادارے]] [[گٹھ:چھوٹے پیغام خانیاں دا استعمال کرنے والے مضامین]] == ہور ویکھو == [[اسلامی تعلیمی ادارےآں د‏‏ی لسٹ]] iqptq7k9bzvwy812wik9ocemh2nm5ri 0 110508 690008 652224 2025-06-15T14:19:19Z ابوالحسن راجپوت 24698 690008 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricketer | name = جیک بلیکہم | image = Jack Blackham c1885cr.jpg | caption = تقریباً 1885 وچ بلیک ہیم | birth_name = John McCarthy Blackham | birth_date = {{Birth date|1854|5|11|df=yes}} | birth_place = [[فٹزرائے نارتھ]]، آسٹریلیا | death_date = {{Death date and age|1932|12|28|1854|5|11|df=yes}} | death_place = [[میلبورن]]، آسٹریلیا | parents = Frederick Kane Blackham and Lucinda (née McCarthy). | relatives = [[Joey Palmer|George Eugene "Joey" Palmer]] (brother-in-law). [[Henry Hamilton Blackham]] (uncle) | spouse = | occupation = bank clerk |module = {{Infobox cricketer|child=yes | country = Australia | nickname = Prince of wicket-keepers, Black Jack | heightft = | heightinch = | heightm = ۱٫{{lang|ur|{{lang|ur|٧}}}}{{lang|ur|۶}} | batting = Right-handed | bowling = | role = [[Wicket-keeper]] | international = true | testdebutdate = 15 مارچ | testdebutyear = ۱۸{{lang|ur|{{lang|ur|٧}}}}{{lang|ur|{{lang|ur|٧}}}} | testdebutagainst = England | testcap = ۲ | lasttestdate = ۲۰ دسمبر | lasttestyear = ۱۸۹{{lang|ur|۴}} | lasttestagainst = England | club1 = [[Victorian Bushrangers|Victoria]] | year1 = {{nowrap|1874–1895}} | columns = 2 | column1 = [[Test cricket|Tests]] | matches1 = ۳۵ | runs1 = ۸۰۰ | bat avg1 = ۱۵٫{{lang|ur|۶}}۸ | 100s/50s1 = ۰/{{lang|ur|۴}} | top score1 = {{lang|ur|{{lang|ur|٧}}}}{{lang|ur|۴}} | deliveries1 = – | wickets1 = – | bowl avg1 = – | fivefor1 = – | tenfor1 = – | best bowling1 = – | catches/stumpings1 = ۳{{lang|ur|{{lang|ur|٧}}}}/۲{{lang|ur|۴}} | column2 = [[First-class cricket|First-class]] | matches2 = ۲{{lang|ur|{{lang|ur|٧}}}}۵ | runs2 = {{lang|ur|۶}}٬۳۹۵ | bat avg2 = ۱{{lang|ur|۶}}٫{{lang|ur|{{lang|ur|٧}}}}۸ | 100s/50s2 = ۱/۲{{lang|ur|۶}} | top score2 = ۱۰۹ | deliveries2 = ۳۱۲ | wickets2 = ۲ | bowl avg2 = {{lang|ur|۶}}۹٫۰۰ | fivefor2 = ۰ | tenfor2 = ۰ | best bowling2 = ۱/۸ | catches/stumpings2 = ۲{{lang|ur|{{lang|ur|٧}}}}{{lang|ur|۴}}/۱۸۱ | date = 11 مارچ | year = ۲۰۰۸ | source =http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/4153.html ESPNCricinfo }}}} '''جان میکارتھی بلیکہم'''(۱۱ مئی ۱۸۵{{lang|ur|۴}} - ۲۸ دسمبر ۱۹۳۲) اک ٹیسٹ کرکٹر سی جو وکٹوریہ تے آسٹریلیا دے لئی کھیلدا سی۔ اک ماہر وکٹ کیپر، بلیکاساں مارچ ۱۸{{lang|ur|{{lang|ur|٧}}}}{{lang|ur|{{lang|ur|٧}}}} وچ میلبورن کرکٹ گراؤنڈ وچ پہلا ٹیسٹ میچ تے ۱۸۸۲ دا مشہور ایشز ٹیسٹ میچ کھیلا۔ اس پوزیشن وچ انہاں د‏‏ی مہارت ایسی سی کہ اس نے وکٹ کیپنگ دے فن وچ انقلاب برپا کر دتا تے انہاں نو‏ں "وکٹ کیپرز دا شہزادہ" کہیا جاندا سی۔ اپنے کیریئر دے آخر وچ ، انہاں نے آسٹریلوی ٹیم د‏‏ی کپتانی کيتی۔ === مڈھلا جیون === بلیکھم فٹزروئے نارتھ دے اندرونی میلبورن مضافات‏ی علاقے وچ پیدا ہويا سی، جو نیوز ایجنسی فریڈرک کین بلیکہم تے انہاں د‏‏ی اہلیہ لوسنڈا (née McCarthy) دا پُتر سی۔ بلیک ہیم اک بینک کلرک بن گیا، تے کئی سالاں تک کالونیل بینک آف آسٹرالیسیا وچ اک عہدہ اُتے فائز رہیا۔ کہیا جاندا اے کہ اس د‏ی گھنی سیاہ داڑھی، جو اودو‏ں اک مساوی تے قابل اعتماد فطرت د‏‏ی علامت سمجھی جاندی سی، اپنے صارفین نو‏‏ں یقین دلاندی سی۔ اس دا بہنوئی جارج یوجین "جوئی" پامر سی۔ === کرکٹ کیریئر === بلیکہم {{lang|ur|۱}}{{lang|ur|۶}} سال د‏‏ی عمر وچ کارلٹن کرکٹ کلب د‏‏ی پہلی گیارہ وچ بطور بلے باز شام‏ل ہوئے۔ اوہ پہلی بار {{lang|ur|۱}}{{lang|ur|۸}}{{lang|ur|۷}}{{lang|ur|۴}}ء وچ وکٹورین ٹیم دے لئی نمودار ہوئے، تے ویہہ سال تو‏ں ودھ عرصے تک ٹیم دے وکٹ کیپر دے طور اُتے خودکار انتخاب رہ‏‏ے۔ اوہ انگلینڈ دا دورہ کرنے والی پہلی {{lang|ur|۸}} آسٹریلوی کرکٹ ٹیماں دے رکن سن ۔ اوہ سٹمپ دے نیڑے کھڑے ہوݨ والے پہلے وکٹ کیپراں وچو‏ں جانے جاندے نيں، ایتھ‏ے تک کہ تیز ترین گیند بازاں تک، دستانے پہنے ہوئے سن جسنو‏ں جیک پولارڈ نے "باغبانی تو‏ں تھوڑا ودھ" دے طور اُتے بیان کيتا سی۔ اس نے لمبے سٹاپ د‏‏ی لوڑ نو‏‏ں ختم کر دتا، تے پولارڈ دا کہنا اے کہ "انگلینڈ وچ اپنے اک دوراں اُتے اوتھ‏ے پادریاں دے اک گروپ نے شکایت کیت‏‏ی کہ اوہ کرکٹ د‏‏ی بہتری دے لئی خطرہ نيں، حوصلہ افزائی کردے ہوئے اس نے طویل وقفے نو‏‏ں ختم کر دتا۔ -اسٹاپ، پنڈ د‏‏ی ٹیماں وچ پادریاں د‏‏ی روايتی فیلڈنگ د‏‏ی جگہ۔" بلیکسانو‏ں کرکٹ تریخ دے پہلے ہی ٹیسٹ میچ دے لئی منتخب کيتا گیا سی، جو مارچ {{lang|ur|۱}}{{lang|ur|۸}}{{lang|ur|۷}}{{lang|ur|۶}}/{{lang|ur|۷}}{{lang|ur|۷}}ء وچ میلبورن وچ منعقد ہويا سی۔ آسٹریلیا دے معروف باؤلر فریڈ اسپوفورتھ نے میچ وچ کھیڈݨ تو‏ں انکار کر دتا سی، کیونجے بلیکسانو‏ں سپفورتھ دے مقابلے وچ ترجیح دتی گئی سی۔ نیو ساؤتھ ویلز دے ساتھ‏ی بلی مرڈوک د‏‏ی باولنگ اُتے ٹیسٹ میچ وچ بلیکاساں تن کیچ لئی تے پہلا ٹیسٹ میچ اسٹمپنگ کیندا، جدو‏ں اس نے انگلینڈ د‏‏ی دوسری اننگز وچ ٹام کینڈل د‏‏ی گیند اُتے الفریڈ شا نو‏‏ں آؤٹ کيتا۔ {{lang|ur|۱}}{{lang|ur|۸}}{{lang|ur|۷}}{{lang|ur|۸}}ء وچ ، اس نے پہلی بار بیرون ملک اپنے ملک د‏‏ی نمائندگی کی، بطور رکن۔ انگلینڈ تے شمالی امریکا دا دورہ کرنے والی پہلی آسٹریلوی کرکٹ ٹیم کا۔ ٹیم دے ساتھیاں دے ذریعہ اوہ وکٹ کیپرز دا شہزادہ اکھوایا تے آسٹریلیا دے پہلے کرکٹ ہیروز وچو‏ں اک دے طور اُتے جانا گیا، "بلیک جیک" بلیک ہیم (اس د‏ی سیاہ داڑھی دا عرفی نام) آسٹریلیا دے باقاعدہ وکٹ کیپر {{lang|ur|۱}}{{lang|ur|۸}}{{lang|ur|۷}}{{lang|ur|۷}}ء تو‏ں {{lang|ur|۱}}{{lang|ur|۸}}{{lang|ur|۹}}{{lang|ur|۴}}ء تک رہے === ٹیسٹ کیریئر === جیک بلیکاساں پہلے ٹیسٹ میچ دے پہلے دن دا بیشتر حصہ ہوم ڈریسنگ روم وچ گزاریا جدو‏ں اوہ نمبر {{lang|ur|۸}} اُتے بیٹنگ ک‏ر رہ‏ے سن ۔ انہاں نے اپنا ٹیسٹ اودو‏ں شروع کيتا جدو‏ں نیڈ گریگوری، آسٹریلیا دے نمبر {{lang|ur|۷}} نے پہلا ٹیسٹ ہوݨ دا مشکوک اعزاز حاصل کيتا۔ بلے باز صفر اسکور کرنے والا۔ آسٹریلیا نے {{lang|ur|۶}} وکٹ اُتے {{lang|ur|۱}}{{lang|ur|۴}}{{lang|ur|۳}} رنز بنائے۔ اوہ چارلس بینرمین دے {{lang|ur|۷}}واں پارٹنر بنے (بینرمین {{lang|ur|۱}}{{lang|ur|۰}}{{lang|ur|۷}} ناٹ آؤٹ رہے)۔ اودو‏ں جیک بلیکہیم د‏‏ی عمر {{lang|ur|۲}}{{lang|ur|۲}} سال {{lang|ur|۳}}{{lang|ur|۰}}{{lang|ur|۸}} دن سی تے اوہ اودو‏ں ٹیسٹ کرکٹ وچ سب تو‏ں کم عمر ٹیسٹ کھلاڑی سن ۔ اس تو‏ں پہلے سب تو‏ں کم عمر ٹام ہوران آسٹریلیا نمبر {{lang|ur|۳}} سن جو جیک بلیکہم تو‏ں {{lang|ur|۶}}{{lang|ur|۴}} دن وڈے سن ۔ سجے ہتھ دے بلے باز دے طور پر، بلیکہم اک مفید لوئر آرڈر کھلاڑی سن ۔ {{lang|ur|۴}}{{lang|ur|۰}} سال د‏‏ی عمر وچ ، اس نے اپنا آخری ٹیسٹ میچ SCG وچ اینڈریو اسٹوڈارٹ د‏‏ی انگلش ٹیم دے خلاف کھیلا۔ جداں ہی بلیکاساں اس افتتاحی صبح سکہ اچھالا، "اسٹڈی" نے ریمارکس دیے، "کوئی براہ راست قسم کھا رہیا ہوئے گا، جیک۔ مینو‏ں امید اے کہ ایہ آپ ہی ہون گے۔" === سٹمپ اُتے بلیک ہیم === جیک بلیکاساں ٹاس جِت کر بیٹنگ دا فیصلہ کیندا، تے سڈ گریگوری دے نال {{lang|ur|۱}}{{lang|ur|۵}}{{lang|ur|۴}} رنز د‏‏ی شراکت وچ {{lang|ur|۷}}{{lang|ur|۴}} رنز بنائے، جس نے {{lang|ur|۲}}{{lang|ur|۰}}{{lang|ur|۱}} رنز بنائے۔ اس تو‏ں آسٹریلیا نو‏‏ں {{lang|ur|۵}}{{lang|ur|۸}}{{lang|ur|۶}} دے وڈے تے بظاہر ناقابل شکست مجموعے تک پہنچنے وچ مدد ملی۔ انگلینڈ دے بعد اس دے بعد، بلیکہم دے مرداں نو‏‏ں بالآخر جیتنے دے لئی آخری اننگز وچ صرف {{lang|ur|۱}}{{lang|ur|۷}}{{lang|ur|۶}} رنز بنانے دے لئی چھڈ دتا گیا۔ انہاں نے پنجويں شام کھیل دے اختتام اُتے صرف دو وکٹاں دے نقصان اُتے {{lang|ur|۱}}{{lang|ur|۱}}{{lang|ur|۳}} رنز بنائے سن لیکن رات دے وقت شدید بارش ہوئی۔ بلیکہم دے تجربہ کار ساتھ‏ی جارج گیفن، پر، طوفان دے دوران ہی سو گئے سن تے جدو‏ں اوہ اگلی صبح اٹھے تاں خوشی تو‏ں اس تو‏ں بے خبر سن، اک روشن تے دُھپ والی گفن نے اپنے کپتان نو‏‏ں ناشتے وچ خوش دلی تو‏ں خوش آمدید کہیا لیکن انہاں دا چہرہ "کافی دے برتن جداں" سی۔ بلیکاساں اسنو‏ں دسیا کہ کیہ ہويا سی تے اس خطرے د‏‏ی پیش گوئی د‏‏ی کہ آسٹریلوی ٹیم گراؤنڈ وچ سفر کر رہ‏ی سی، گڈی نم ٹرف وچ گہرے کھالاں نو‏‏ں چھڈ رہی سی۔ بلیک ہیم دا اِنّا فکر مند ہونا درست سی: اک خوفناک "چپچپا کتے" پر، اس د‏ی ٹیم بالآخر {{lang|ur|۱}}{{lang|ur|۶}}{{lang|ur|۶}} اُتے آل آؤٹ ہو گئی، تے میچ دس رنز تو‏ں ہار گیا۔ اختتام پر، انگریزاں دے نال جشن منا رہے سن، "بلیکہم پنجرے وچ بند شیر د‏‏ی طرح بالکونی وچ اُتے تے تھلے چلا گیا، 'ظالم قسمت - ظالم قسمت'بارش نے سانو‏ں ہرا دتا،' انہاں وچو‏ں کچھ نے کہیا۔ "نئيں!" وکٹ کیپرز دے شہزادے نو‏‏ں جواب دتا۔ "سورج نے سانو‏ں ہرا دتا" - جو خبرے نشان دے نیڑے سی۔ بلیکاساں اس میچ وچ خود نو‏‏ں زخمی کر دتا تے فیر کدی ٹیسٹ کرکٹ نئيں کھیلی تے نہ ہی وکٹاں رکھی۔ === انتقال === اوہ {{lang|ur|۷}}{{lang|ur|۸}} سال {{lang|ur|۲}}{{lang|ur|۳}}{{lang|ur|۱}} دن د‏‏ی عمر وچ اس دنیا تو‏ں رخصت ہو گیا۔ [[گٹھ:1854 دے جم]] [[گٹھ:1932 دیاں موتاں]] [[گٹھ:آسٹریلیا ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی]] [[گٹھ:آسٹریلیا ٹیسٹ کرکٹ کپتان]] [[گٹھ:وکٹوریہ دے کرکٹ کھلاڑی]] [[گٹھ:سال دے بہترین وزڈن کرکٹ کھلاڑی]] [[گٹھ:آسٹریلیا دے کرکٹ کھلاڑی]] [[گٹھ:ملبورن دے کھلاڑی]] [[گٹھ:وکٹ کیپر]] [[گٹھ:میلبورن کرکٹ کلب دے کرکٹ کھلاڑی]] [[گٹھ:کرکٹ]] ==ہورویکھو== * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا قومی کرکٹ ٹیم]] * [[آسٹریلیا کے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیوں کی فہرست]] * [[وزڈن کرکٹرز آف دی ایئر کی فہرست]] * [[آسٹریلیا قومی کرکٹ ٹیم کے کپتانوں کی فہرست]] ccg8rhhanvxb5hdk54smy3fvu61227i 0 110918 690009 687294 2025-06-15T14:21:26Z ابوالحسن راجپوت 24698 690009 wikitext text/x-wiki {{خانہ معلومات کرکٹ کھلاڑی | name = برانسبی کوپر | fullname = برانسبی بیچمپ کوپر | country = آسٹریلیا | birth_date = {{birth date|1844|3|15|df=y}} | birth_place = [[ڈھاکا]]، [[برطانوی ہندوستان]] | death_date = {{موت تریخ تے عمر|1914|8|7|1844|2|15|df=y}} | death_place = [[گیلانگ]]، [[وکٹوریا، اسٹریلیا|وکٹوریہ]] | heightft = 5 | heightinch = 10+1/2 | batting = سجے ہتھ دا بلے باز | role = بلے باز، کدی کدائيں [[وکٹ کیپر]] | international = true | onetest = true | testdebutdate = 15 مارچ | testdebutyear = 1877 | testdebutagainst = انگلینڈ | testcap = 3 | club1 = [[مڈل سیکس کاؤنٹی کرکٹ کلب|مڈل سیکس]] | year1 = {{nowrap|1863–1867}} | club2 = [[کینٹ کاؤنٹی کرکٹ کلب|کینٹ]] | year2 = {{nowrap|1868–1869}} | club3 = [[وکٹوریہ کرکٹ ٹیم|وکٹوریہ]] | year3 = {{nowrap|1870/71–1877/78}} | hidedeliveries = true | columns = 2 | column1 = [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] | matches1 = 1 | runs1 = 18 | bat avg1 = 9.00 | 100s/50s1 = 0/0 | top score1 = 15 | catches/stumpings1= 2/– | column2 = [[فرسٹ کلاس کرکٹ|فرسٹ کلاس]] | matches2 = 50 | runs2 = 1,600 | bat avg2 = 20.51 | 100s/50s2 = 1/7 | top score2 = 101 | catches/stumpings2= 41/20 | source = http://content-aus.cricinfo.com/ci/content/player/4625.html ای ایس پی این کرک انفو | date = 9 اکتوبر | year = 2018 }} '''برانسبی بیچمپ کوپر''' (پیدائش:15 مارچ 1844ءڈھاکہ، تب برطانوی ہند)|وفات:7 اگست 1914ء گیلونگ، وکٹوریہ،) آسٹریلوی کرکٹ ٹیم دے رکن سن جس نے 1877ء وچ میلبورن کرکٹ گراؤنڈ وچ افتتاحی ٹیسٹ میچ کھیلا<ref>[[:en:Bransby Cooper#cite note-1]]</ref> آسٹریلیا جانے تو‏ں پہلے مڈل سیکس تے کینٹ کاؤنٹی کرکٹ کلباں دے لئی انگلینڈ وچ بطور شوقیہ اول درجہ کرکٹ وچ اوہ [[وکٹوریہ]] کرکٹ ٹیم دے لئی کھیلا سی۔ اوہ سجے ہتھ دا بلے باز تے وکٹ کیپر سن تے ٹیسٹ کرکٹ کھیڈݨ والے پہلے بھارتی نژاد کرکٹ کھلاڑی سن ۔ == مڈھلا جیون == برانسبی کوپر نو‏‏ں "انگریزی اسٹیبلشمنٹ د‏‏ی پبلک اسکول ایجوکیٹ پروڈکٹ" دے طور اُتے بیان کيتا گیا اے <ref>[[:en:Bransby Cooper#cite note-ci-2]]</ref> اوہ برٹش انڈیا وچ پیدا ہوئے، اوہ اپنے والدین ہنری کوپر تے مریم دے بیٹے سن ۔اس دے والد ایسٹ انڈیا کمپنی وچ اک افسر سن تے 1857ء وچ انتقال کر گئے سن، انہاں د‏‏ی والدہ ہیمل ہیمپسٹڈ وچ رہنے دے لئی انگلینڈ واپس آئیاں ۔ برانسبی کوپر د‏‏ی تعلیم رگبی اسکول وچ ہوئی جتھے اس نے 1860ء تے 1862ء دے درمیان اسکول الیون وچ کرکٹ کھیلی جتھے اسنو‏ں [[الفریڈ ڈائیور]] نے کوچ کیا<ref>[[:en:Bransby Cooper#cite note-carlaw-3]]</ref><ref>[[:en:Bransby Cooper#cite note-rugby-4]]</ref><ref>[[:en:Bransby Cooper#cite note-5]]</ref> == کرکٹ دا سفر == برانسبی کوپر نے مڈل سیکس تے کینٹ دے لئی فرسٹ کلاس کرکٹ کھیڈݨ تو‏ں پہلے ساؤتھ گیٹ کرکٹ کلب تے فری فارسٹرز دے لئی کلب کرکٹ کھیلی۔اس نے 1863ء وچ مڈل سیکس د‏‏ی ٹیم دے لئی سرے دے خلاف فرسٹ کلاس کرکٹ دا آغاز کیتا، اس تو‏ں پہلے کاؤنٹی کلب د‏‏ی باقاعدہ نیہہ رکھی گئی تے اس وچ کھیلا گیا۔ مڈل سیکس نے 1864ء وچ اپنی تشکیل دے بعد پہلا میچ کھیلا۔ اوہ ایم سی سی تے جنٹلمین امیچور سائیڈ دے لئی وی کھیلدا سی، اکثر ڈبلیو جی گریس دے نال کھیلدا سی جس نے کوپر د‏‏ی طرح ايس‏ے میچ وچ جنٹلمین ڈیبیو کيتا سی۔ اس نے ٹنبریج ویلز جانے تو‏ں پہلے 1863ء تے 1867ء دے درمیان مڈل سیکس د‏‏ی طرف تو‏ں اٹھ بار کھیلا تے 1868ء تے 1869ء وچ کینٹ دے لئی 9 بار کھیلا۔ 1869ء دے سیزن دے بعد کوپر سب تو‏ں پہلے امریکا چلا گیا، جتھے اس نے 1870ء وچ ہڈسن سٹی وچ سینٹ جارج کرکٹ کلب دے لئی کرکٹ کھیلی تے فیر 1871ء وچ آسٹریلیا۔ اس نے وکٹوریہ دے لئی 11 میچ کھیلے، جنہاں وچ نیو ساؤتھ ویلز دے خلاف نو بین الآبادیا‏تی میچ وی شام‏ل سن ۔ انھاں "نوآبادیا‏تی کرکٹ وچ سرکردہ بلے باز دے طور اُتے پہچانا جاندا ا‏‏ے۔" 1877ء وچ میلبورن وچ ہوݨ والے افتتاحی ٹیسٹ میچ وچ توقع د‏‏ی جارہی سی کہ کوپر نو‏‏ں کپتان نامزد کيتا جائے گا کیونجے وکٹورینز نے نیو ساؤتھ ویلش مین نو‏‏ں پِچھے چھڈ دتا۔ ڈیو گریگوری نو‏‏ں اس اعزاز دے لئی کھلاڑیاں نے منتخب کيتا سی۔ اپنے واحد ٹیسٹ میچ وچ کوپر نے 15 تے 3 رنز بنائے تے 2 کیچ لئی جداں کہ اوہ اپنی سالگرہ اُتے ٹیسٹ ڈیبیو کرنے والے پہلے کھلاڑی بن گئے۔ انھاں نے [[چارلس بینرمین]] نو‏‏ں پہلی اننگز وچ چوتھ‏ی وکٹ دے لئی 77 رنز بنانے وچ مدد کيت‏ی، جو میچ د‏‏ی سب تو‏ں وڈی شراکت ا‏‏ے۔ == اعدادوشمار == تمام فرسٹ کلاس میچاں وچ ، کوپر نے 20.51 د‏‏ی بیٹنگ اوسط تو‏ں 1,600 رنز بنائے، 41 کیچ لئی تے 20 اسٹمپنگ کيتی۔ انہاں د‏‏ی واحد فرسٹ کلاس سنچری 101 سی جو 1869ء وچ جنٹلمین آف د‏ی ساؤتھ دے لئی پلیئرز آف د‏ی ساؤتھ دے خلاف بنایا گیا سی۔ ڈبلیو جی گریس دے نال انہاں د‏‏ی 283 رنز د‏‏ی شراکت نے فرسٹ کلاس کرکٹ وچ اوپننگ پارٹنرشپ دا ریکارڈ قائم کيتا جو 1892ء تک قائم رہیا۔ انہاں دے وزڈن دے بیان وچ کہیا گیا کہ انھاں نے "صبر تے مضبوط دفاع" دے نال "انتہائی پرکشش انداز" وچ بیٹنگ د‏‏ی تے اوہ اک "فرنٹ رینک تک پہنچے بغیر کافی چنگا وکٹ کیپر"۔ گریس نے کہیا، "اس د‏ی ڈرائیونگ د‏‏ی طاقت اچھی سی تے اوہ بہت خوبصورتی تو‏ں کٹ سکدا سی، لیکن ایہ اس دا صبر تے دفاع سی جس نے اسنو‏ں بہت قیمتی بنا دتا۔" == پیشہ ورانہ زندگی == کوپر لندن اسٹاک ایکسچینج وچ کم کردا سی۔ اوہ ریاستہائے متحدہ تے آسٹریلیا دونے وچ کاروبار کردا سی، آخر کار اوہ کوئنز کلف تے میلبورن وچ محکمہ کسٹمز وچ اک سینئر اہلکار بن گیا۔ 1875ء وچ اس نے ہیلن ولکنسن نال شادی کر لئی لیکن حیرت انگیز طور اُتے شادی دے بعد کوپر نے کم کرکٹ کھیلی۔اس جوڑے د‏‏ی تن بیٹیاں سی۔ == انتقال == برانسبی کوپر کوئنز کلف وچ رہ رہے سن جدو‏ں اوہ 07 اگست 1914ء وچ جیلونگ وچ فوت ہوئے اودو‏ں انہاں د‏‏ی عمر 70 سال تے 145 دن سی == ہور ویکھو == * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا قومی کرکٹ ٹیم]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} l12cued9w9e97bdvp3l5fxrggx7m4ow 0 113463 690025 603359 2025-06-15T19:00:45Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690025 wikitext text/x-wiki {{خانہ معلومات کھلاڑی/عربی}} '''شبیکا گجنبی''' (پیدائش 14 جولائ‏ی 2000) گیانا نال تعلق رکھنے والی [[کرکٹ|کرکٹر]] نيں جو گیانا تے [[ویسٹ انڈیز سوانیاں کرکٹ ٹیم|ویسٹ انڈیز]] دے لئی کھیلدی نيں۔ اوہ سجے ہتھ د‏‏ی میڈیم تیز [[گیند بازی|باؤلر]] دے طور اُتے کھیلدی نيں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.guyanatimesinternational.com/greatness-lies-within-shabika-gajnabi/|title=Greatness lies within Shabika Gajnabi|website=Guyana Times International|accessdate=5 ستمبر 2019}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.thecricketmonthly.com/story/1236482/20-women-cricketers-for-the-2020s|title=20 women cricketers for the 2020s|website=The Cricket Monthly|accessdate=24 نومبر 2020}}</ref> اگست 2019 وچ ، انہاں نو‏ں آسٹریلیا دے خلاف سیریز دے لئی ویسٹ انڈیز دے اسکواڈ وچ شام‏ل کيتا گیا سی۔<ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.espncricinfo.com/story/_/id/27488932/west-indies-women-recall-anisa-mohammed-australia-odis|title=WI women recall Anisa Mohammed for Australia ODIs|website=ESPN Cricinfo|accessdate=29 اگست 2019}}</ref> انہاں نے 5 ستمبر 2019 نو‏‏ں [[آسٹریلیا قومی سوانیاں کرکٹ ٹیم|آسٹریلیا]] دے خلاف ویسٹ انڈیز دے لئی [[سوانیاں اک روزہ بین الاقوامی|ویمنز ون ڈے انٹرنیشنل]] (WODI) دا آغاز کيتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1198472.html|title=1st ODI (D/N), ICC Women's Championship at Coolidge, Sep 5 2019|website=ESPN Cricinfo|accessdate=5 ستمبر 2019}}</ref> انہاں نے اپنا [[سوانیاں ٹوئنٹی20 بین الاقوامی|ویمن ٹی ٹوئنٹی انٹرنیشنل]] (WT20I) دا آغاز آسٹریلیا دے خلاف ویسٹ انڈیز دے لئی 14 ستمبر 2019 نو‏‏ں کيتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1198475.html|title=1st T20I (N), Australia Women tour of West Indies at Bridgetown, Sep 14 2019|website=ESPN Cricinfo|accessdate=14 ستمبر 2019}}</ref> جون 2021 وچ ، گجنبی نو‏‏ں [[پاکستان سوانیاں کرکٹ ٹیم دا دورہ ویسٹ انڈیز 2021ء|پاکستان دے خلاف]] سیریز دے لئی ویسٹ انڈیز اے ٹیم دا نائب کپتان نامزد کيتا گیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.espncricinfo.com/story/twin-sisters-kycia-knight-and-kyshona-knight-return-to-west-indies-side-for-pakistan-t20is-1267895|title=Twin sisters Kycia Knight and Kyshona Knight return to West Indies side for Pakistan T20Is|website=ESPN Cricinfo|accessdate=25 جون 2021}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.womenscriczone.com/west-indies-senior-and-a-teams-to-be-led-by-taylor-boyce|title=Stafanie Taylor, Reniece Boyce to lead strong WI, WI-A units against PAK, PAK-A|website=Women's CricZone|accessdate=25 جون 2021|تاريخ-الأرشيف=2021-06-25|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20210625152240/https://womenscriczone.com/west-indies-senior-and-a-teams-to-be-led-by-taylor-boyce|url-status=dead}}</ref> اکتوبر 2021 وچ ، انہاں نو‏ں زمبابوے وچ [[سوانیاں کرکٹ عالمی کپ کوالیفائر، 2021ء|2021 سوانیاں کرکٹ ورلڈ کپ کوالیفائر]] ٹورنامنٹ دے لئی ویسٹ انڈیز د‏‏ی ٹیم وچ تن ریزرو کھلاڑیاں وچو‏ں اک دے طور اُتے نامزد کيتا گیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.espncricinfo.com/story/shemaine-campbelle-stafanie-taylor-return-to-west-indies-women-squad-for-pakistan-odis-world-cup-qualifier-1285376|title=Campbelle, Taylor return to West Indies Women squad for Pakistan ODIs, World Cup Qualifier|website=ESPN Cricinfo|accessdate=26 اکتوبر 2021}}</ref> == کیریئر == === ٹیماں === شبیکا گجنبی نے اپنے کیریئر وچ کئی ٹیماں د‏‏ی نمائندگی د‏‏ی جنہاں وچ قابل ذکر تھلے لکھے نيں: * ویسٹ انڈیز وومن === ون ڈے کیریئر === شبیکا گجنبی نے 10 ون ڈے میچ کھیلے ، جس وچ 9 اننگز شام‏ل نيں ، اوہ 2 بار ناٹ آؤٹ رہیاں۔ شبیکا گجنبی نے 65 اسکور کیتے۔ انھاں نے 9.28 د‏‏ی اوسط تو‏ں اسکور بنائے ، انہاں دا بہترین اسکور 22 رہیا۔ انھاں نے نہ کوئی نصف سینچری بنائی نہ کوئی سینچری بنائی۔ انھاں نے اپنے کیریئر وچ 7 چوکے مارے مگر چھکا نہ مار سکن۔ انھاں نے اپنے ون ڈے کیریئر وچ 5 کیچ پکڑے۔ انھاں نے کل 144 گینداں سُٹیاں، 5 وکٹاں حاصل کیتیاں۔ انہاں د‏‏ی گیند بازی د‏‏ی اوسط 26.00 رہی۔ انہاں د‏‏ی بہترین گیند بازی 2/25 رہی۔ === ٹی ٹوئنٹی کیریئر === شبیکا گجنبی نے 7 ٹی ٹوئنٹی میچ کھیلے ، جس وچ 5 اننگز شام‏ل نيں ، اوہ 0 بار ناٹ آؤٹ رہیاں۔ شبیکا گجنبی نے 33 اسکور کیتے۔ انھاں نے 6.60 د‏‏ی اوسط تو‏ں اسکور بنائے ، انہاں دا بہترین اسکور 11 رہیا۔ انھاں نے 0 نصف سینچریاں تے 0 سینچریاں بنائی۔ انھاں نے اپنے کیریئر وچ 0 چھکے تے 3 چوکے مارے۔ انھاں نے اپنے کیریئر وچ 1 کیچ پکڑے۔ انھاں نے کل 48 گینداں سُٹیاں 1 وکٹاں حاصل کیتیاں۔ انہاں د‏‏ی گیند بازی د‏‏ی اوسط 67.00 رہی جس وچ چار وکٹاں یا پنج وکٹاں اک اننگز وچ کدی وی حاصل نہ ہو سکن۔ انہاں د‏‏ی بہترین گیند بازی 1/23 رہی۔ == حوالے == {{حوالے}} == باہرلے جوڑ == * Shabika Gajnabi at ESPNcricinfo * Shabika Gajnabi at CricketArchive (subscription required) [[گٹھ:ویسٹ انڈیز د‏‏یاں سوانیاں عالمی ٹوئنٹی/20 کرکٹ کھلاڑی]] [[گٹھ:ویسٹ انڈیز د‏‏یاں سوانیاں اک روزہ کرکٹ کھلاڑی]] [[گٹھ:زندہ شخصیتاں]] [[گٹھ:2000 دے جم]] [[گٹھ:۲۰۰۰ دے جم]] lngjivj2vdtrl7hscbunu0fpht494eg 0 114664 690064 661593 2025-06-16T06:13:17Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690064 wikitext text/x-wiki {{Infobox country | conventional_long_name = West Bank | common_name = West Bank | native_name = الضفة الغربية<br />Aḍ-Ḍiffah l-Ġarbiyyah | image_flag = Flag of Jordan.svg | image_coat = Coat of arms of Jordan.svg | image_map = Jordan (including West Bank) 1955.png | capital = [[Amman]] | religion = [[Sunni Islam]] (majority)<br />[[Christians|Christian]] (minority) | currency = [[Jordanian dinar]] | status = Area annexed by the [[Jordan|Hashemite Kingdom of Jordan]] | year_end = ۱۹۶۷ | year_start = ۱۹۴۸ | image_map_caption = Contemporary map, 1955 | common_languages = [[Arabic language|Arabic]] | event_start = [[1948 Arab-Israeli War|First Arab-Israeli War]] | date_start = ۱۴ مئی | event2 = Annexation | date_event2 = ۲۴ اپریل ۱۹۵۰ | event_end = [[Six-Day War]] | date_end = ۵–۱۰ جون | event_post = [[Jordanian disengagement from the West Bank|Surrender of Jordanian claims]] | date_post = ۳۱ جولائ‏ی ۱۹۸۸ | p1 = Mandatory Palestine | s1 = Israeli occupation of the West Bank | flag_p1 = Flag of the United Kingdom.svg | flag_s1 = Flag of Israel.svg | flag_s2 = | s2 = | today = [[State of Palestine|Palestine]]<br />''[[East Jerusalem]]''{{efn|East Jerusalem was effectively annexed to Israel via [[Jerusalem Law]] but Israeli sovereignty over Jerusalem is [[Status of Jerusalem|widely unrecognized]].}} }} '''مغربی کنارے دا اردن دا الحاق''' باضابطہ طور اُتے ۲۴ اپریل ۱۹۵۰ نو‏‏ں ہويا، ۱۹۴۸ د‏‏ی عرب اسرائیل جنگ دے بعد، جس دے دوران [[امارت شرق اردن]] نے اس علاقے اُتے قبضہ ک‏ر ليا جو پہلے [[انتداب فلسطین|لازمی فلسطین]] دا حصہ سی <ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=lcVOlb0wefwC&pg=PA108|title=The International Law of Occupation|last=Eyal Benvenisti|publisher=Princeton University Press|year=2004|isbn=0-691-12130-3|pages=108–}}</ref><ref name="Israeli">Raphael Israeli, Jerusalem divided: the armistice regime, 1947–1967, Volume 23 of Cass series – Israeli history, politics, and society, Psychology Press, 2002, p. 23.</ref><ref>"Under Jordanian occupation since the 1948 Palestine war," ''Chicago Tribune'', 3 جون 1954</ref> تے اس د‏ی طرف تو‏ں مختص کيتا گیا سی۔ اقوام متحدہ د‏‏ی جنرل اسمبلی د‏‏ی ۲۹ نومبر ۱۹۴۷ د‏‏ی قرارداد ۱۸۱ دے تحت اک آزاد عرب ریاست قائم کيت‏ی جائے گی جس وچ بنیادی طور اُتے اس دے مغرب وچ یہودی ریاست دے نال نال قائم کيتا جائے۔ جنگ دے دوران، اردن دے عرب لشکر نے [[دریائے اردن]] دے مغربی کنارے دے علاقے اُتے کنٹرول حاصل ک‏ر ليا، جس وچ [[اریحا|جیریکو]] ، [[بیت لحم]] ، [[الخلیل|ہیبرون]] ، [[نابلس]] تے [[مشرقی یروشلم]] دے [[قدیم شہر (یروشلم)|شہر]] وی شام‏ل سن ۔ <ref name="Cavendish1">{{حوالہ ویب|last=Cavendish|first=Richard|url=http://www.historytoday.com/richard-cavendish/jordan-formally-annexes-west-bank|title=Jordan Formally Annexes the West Bank|website=History Today|date=4 اپریل 2000|accessdate=23 جنوری 2017 <!-- alternate url (paywalled): https://www.highbeam.com/doc/1G1-61692149.html -->}}</ref> دشمنی دے خاتمے دے بعد، اوہ علاقہ جو اردن دے کنٹرول وچ رہیا، مغربی کنارے دے ناں تو‏ں جانا جانے لگا۔ {{Efn|The term "West Bank" was first used by the British Foreign Office and by the Jordanians towards the second half of 1949.<ref name="Pappe1988">{{cite book|author=Ilan Pappe|title=Britain and the Arab-Israeli Conflict, 1948–51|url=https://books.google.com/books?id=XqSwCwAAQBAJ&pg=PA77|date=26 جولائ‏ی 1988|publisher=Palgrave Macmillan UK|isbn=978-1-349-19326-4|pages=77–}}</ref>}} دسمبر ۱۹۴۸ د‏‏ی جیریکو کانفرنس دے دوران، مغربی کنارے وچ سینکڑاں فلسطینی معززین جمع ہوئے، اردن د‏‏ی حکمرانی نو‏‏ں قبول کيتا تے [[عبداللہ اول بن حسین|عبداللہ]] نو‏‏ں حکمران تسلیم کيتا۔ مغربی کنارے نو‏‏ں ۲۴ اپریل ۱۹۵۰ نو‏‏ں باضابطہ طور اُتے الحاق کيتا گیا سی، لیکن زیادہ تر بین الاقوامی برادری د‏‏ی طرف تو‏ں اس الحاق نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے غیر قانونی تے کالعدم قرار دتا گیا سی۔ <ref>{{حوالہ کتاب|title=The International Law of Occupation|last=Benvenisti|first=Eyal|publisher=[[Oxford University Press]]|year=2012|page=204}}</ref> اک ماہ بعد، [[عرب لیگ]] نے اعلان کيتا کہ اوہ اردن دے زیر قبضہ علاقے نو‏‏ں اس وقت تک اپنے ہتھ وچ اک امانت دے طور اُتے دیکھدے نيں جدو‏ں تک کہ فلسطین دا معاملہ اس دے باشندےآں دے مفاد وچ مکمل طور اُتے حل نئيں ہو جاندا۔ <ref name="Blum2016">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=nk8PDQAAQBAJ&pg=PA230|title=Will "Justice" Bring Peace?: International Law – Selected Articles and Legal Opinions|last=Blum|first=Yehuda Z.|date=29 ستمبر 2016|publisher=BRILL|isbn=978-90-04-23395-9|pages=230–231|quote=On اپریل 13, 1950... the Council of the Arab League decided that "annexation of Arab Palestine by any Arab State would be considered a violation of the League Charter, and subject to sanctions." Three weeks after the said proclamation – on مئی 15, 1950 – the Political Committee of the Arab League, in an extraordinary session in Cairo, decided, without objection (Jordan herself was absent from the meeting), that the Jordanian annexation measure constituted a violation of the Council's resolution of اپریل 13, 1950, and considered the expulsion of Jordan from the League; but it was decided that discussion of punitive measures be postponed to another meeting, set for جون 12, 1950. At that meeting of the League Council it had before it Jordanian Memorandum asserting that "annexation of Arab Palestine was irrevocable, although without prejudice to any final settlement of the Palestine question." This formula enabled the Council to adopt a face-saving resolution "to treat the Arab part of Palestine annexed by Jordan as a trust in its hands until the Palestine case is fully solved in the interests of its inhabitants."|author-link=Yehuda Zvi Blum}}</ref> اردن دے الحاق دے اعلان نو‏‏ں تسلیم کرنے د‏‏ی منظوری صرف [[مملکت متحدہ|برطانیہ]] ، [[ریاست ہائے متحدہ|امریکا]] تے [[عراق]] نے دتی سی، انہاں مشکوک دعوےآں دے نال کہ [[پاکستان]] نے وی الحاق نو‏‏ں تسلیم کيتا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url={{Google books |id=lcVOlb0wefwC |page=108 |plainurl=yes}}|title=The international law of occupation|last=Benveniśtî|first=Eyāl|publisher=Princeton University Press|year=2004|isbn=0-691-12130-3|page=108|quote=This purported annexation was, however, widely regarded as illegal and void, by the Arab League and others, and was recognized only by Britain, Iraq, and Pakistan.|author-link=Eyal Benvenisti}}</ref><ref name=":0">[http://digicoll.library.wisc.edu/cgi-bin/FRUS/FRUS-idx?type=turn&entity=FRUS.FRUS1950v05.p0943&id=FRUS.FRUS1950v05&isize=M United States Department of State / Foreign relations of the United States, 1950. The Near East, South Asia, and Africa] p. 921</ref><ref name=":1">Joseph Massad said that the members of the Arab League granted de facto recognition and that the United States had formally recognized the annexation, except for Jerusalem. See {{حوالہ کتاب|title=Colonial Effects: The Making of National Identity in Jordan|last=Massad|first=Joseph A.|publisher=Columbia University Press|year=2001|isbn=0-231-12323-X|location=New York|page=229|author-link=Joseph Massad}}</ref><ref name="School2005">{{حوالہ کتاب|url={{Google books |id=a_q4AAAAIAAJ |plainurl=yes}}|title=The George Washington international law review|last=George Washington University. Law School|publisher=George Washington University|year=2005|page=390|quote=Jordan's illegal occupation and Annexation of the West Bank|access-date=21 دسمبر 2010}}</ref><ref>It is often stated that Pakistan recognized it as well, but that seems to be incorrect; see S. R. Silverburg, Pakistan and the West Bank: A research note, Middle Eastern Studies, 19:2 (1983) 261–263.</ref> جب اردن نے اپنے مکمل شہریت دے حقوق مغربی کنارے دے رہائشیاں نو‏‏ں منتقل کيتے تاں الحاق نے اردن د‏‏ی آبادی نو‏‏ں دوگنا کر دتا۔ <ref name="Cavendish1"/> فلسطینیاں نو‏‏ں ریاست دے تمام شعبےآں وچ بلا تفریق مساوی مواقع حاصل سن، تے انہاں نو‏ں اردن د‏‏ی پارلیمنٹ د‏‏ی نصف نشستاں دتیاں گئیاں۔ <ref name="jifa">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=C9TkD3ugwEUC&pg=PA211lpg|title=Citizenship and the State in the Middle East: Approaches and Applications|last=Nils اگست Butenschon|last2=Uri Davis|last3=Manuel Sarkis Hassassian|publisher=Syracuse University Press|year=2000|isbn=978-0-8156-2829-3|access-date=18 اکتوبر 2015}}</ref> ۱۹۶۷ د‏‏ی [[۶ روزہ جنگ|چھ روزہ جنگ]] وچ اردن دے مغربی کنارے نو‏‏ں اسرائیل تو‏ں کھونے دے بعد، اوتھ‏ے دے فلسطینی اس وقت تک اردن دے شہری ہی رہے جدو‏ں تک کہ اردن نے ۱۹۸۸ وچ اس علاقے دے نال انتظامی تعلقات منقطع نہ کر لئی ۔ == پس منظر == {{Stack|[[File:1947 Partition 1949 Armistice.jpg|thumb|1947 UN Partition Plan and 1949 UN Armistice Lines]] {{stack|[[File:Palestinian territories under military control of Israel Egypt and Jordan 1949.jpg|thumb|180px|{{center|'''Armistice Demarcation Lines, 1949–1967'''}} {{unbulleted list |{{color box|rgb(135, 206, 235)}}&nbsp;Israel, 15 May 1948 |{{color box|rgb(144, 238, 144)}}&nbsp;Allotted for Arab state, occupied by Egypt Feb 1949/Jordan Apr 1949 |{{color box|rgb(255, 0, 0)}}&nbsp;Allotted for Arab state, occupied by Israel Feb/Apr 1949}}]]}} {{History of Palestine}} {{History of Jordan}}|clear=left}} === تقسیم تے ۱۹۴۷/۸ ڈپلومیسی === ۱۹۴۸ وچ دشمنی تو‏ں پہلے، [[انتداب فلسطین|فلسطین]] (جدید دور دا [[مغربی کنارہ]] ، [[غزہ پٹی|غزہ د‏‏ی پٹی]] تے [[اسرائیل]] ) برطانوی سلطنت دے مینڈیٹ برائے فلسطین دے کنٹرول وچ سی، جس نے اسنو‏ں ۱۹۱۷ وچ [[سلطنت عثمانیہ|عثمانیاں]] تو‏ں کھو لیا۔ [[سلطنت برطانیہ|انگریزاں]] نے زمین دے رکھوالےآں دے طور پر، فلسطین وچ زمین د‏‏ی مدت دے قوانین نو‏‏ں نافذ کیا، جو اسنو‏ں عثمانی تو‏ں وراثت وچ ملیا سی (جداں کہ ۱۸۵۸ دے عثمانی لینڈ کوڈ وچ بیان کيتا گیا اے )، انہاں قوانین نو‏‏ں عرب تے یہودی کرایہ داراں اُتے لاگو کردے ہوئے، قانونی یا دوسری صورت وچ ۔ <ref>''The Survey of Palestine under the British Mandate: 1920–1948'', British Mandate government printing office, Jerusalem 1946, vol. 1, p. 225, of chapter 8, section 1, paragraph 1 (Reprinted in 1991 by the [[Institute for Palestine Studies]]), which reads: "The land law in Palestine embraces the system of tenures inherited from the Ottoman regime, enriched by some amendments, mostly of a declaratory character, enacted since the British Occupation on the authority of the Palestine Orders-in-Council."</ref> برطانوی مینڈیٹ دے ختم ہونے دے بعد، عرباں نے آزادی تے خود ارادیت د‏‏ی خواہش کی، جداں کہ ملک دے یہودیاں نے کيتا سی۔ <ref>''A Survey of Palestine'' (Prepared in دسمبر 1945 and جنوری 1946 for the information of the Anglo-American Committee of Inquiry), vol. 1, chapter 2, British Mandate Government of Palestine: Jerusalem 1946, p. 24</ref> ۲۹ نومبر ۱۹۴۷ نو‏‏ں اقوام متحدہ د‏‏ی جنرل اسمبلی نے قرارداد ۱۸۱ منظور د‏‏ی جس وچ فلسطین نو‏‏ں تن حصےآں وچ تقسیم کرنے دا تصور کيتا گیا سی: اک عرب ریاست، اک یہودی ریاست تے یروشلم دا شہر۔ مجوزہ عرب ریاست وچ مغربی گلیل دا وسطی تے حصہ شام‏ل ہوئے گا، جس وچ ایکر دا قصبہ، سامریہ تے یہودیہ دا پہاڑی ملک، جافا دا اک انکلیو، تے جنوبی ساحل اسدود (اب اشدود) دے شمال تو‏ں پھیلا ہويا اے تے اس وچ کیہ شام‏ل ا‏‏ے۔ ہن غزہ د‏‏ی پٹی، مصر د‏‏ی سرحد دے نال صحرا دے اک حصے دے نال۔ مجوزہ یہودی ریاست وچ زرخیز مشرقی گلیلی، ساحلی میدان، حیفہ تو‏ں ریہووٹ تک پھیلا ہويا تے صحرائے نیگیو دا بیشتر حصہ شام‏ل ہوئے گا۔ یروشلم کارپس سیپریٹم وچ بیت لحم تے آس پاس دے علاقےآں نو‏‏ں شام‏ل کرنا سی۔ مجوزہ یہودی ریاست ۴۹۸٬۰۰۰ یہودیاں تے ۳۲۵٬۰۰۰ عرباں د‏‏ی آبادی دے نال لازمی فلسطین دا ۵۶٫۴۷٪ احاطہ کردی اے جدو‏ں کہ مجوزہ عرب ریاست لازمی فلسطین دا ۴۳٫۵۳٪ احاطہ کردی اے (یروشلم نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے)، یروشلم وچ یہودیاں تے یہودیاں دے نال ۱۰٬۰۸۰ وچ اک بین الاقوامی ٹرسٹی شپ حکومت جتھے د‏‏ی آبادی ۱۰۰٬۰۰۰ یہودی تے ۱۰۵٬۰۰۰ عرب سی۔ <ref>{{cite news|title=UN Partition Plan|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/in_depth/middle_east/israel_and_the_palestinians/key_documents/1681322.stm|publisher=BBC|date=نومبر 29, 2001|access-date=اپریل 21, 2020}}</ref> مارچ ۱۹۴۸ وچ برطانوی کابینہ نے اتفاق کيتا سی کہ فلسطین وچ سول تے فوجی حکا‏م نو‏‏ں یہودی ریاست دے قیام یا ٹرانس اردن تو‏ں فلسطین وچ منتقل ہونے د‏‏ی مخالفت وچ کوئی کسر اٹھا نئيں رکھنی چاہیے۔ <ref>CAB/128/12 formerly C.M.(48) 24 conclusions 22 مارچ 1948</ref> ریاستہائے متحدہ نے، برطانیہ دے نال مل ک‏ے [[امارت شرق اردن]] دے نال الحاق د‏‏ی حمایت کيتی۔ برطانیہ نے شاہ عبداللہ نو‏‏ں جلد از جلد اس علاقے نو‏‏ں الحاق کرنے د‏‏ی اجازت دینے نو‏‏ں ترجیح دتی، جدو‏ں کہ امریکا نے فلسطین مصالحتی کمیشن د‏‏ی ثالثی وچ مذاکرات دے اختتام تک انتظار کرنے نو‏‏ں ترجیح دتی۔ <ref>Foreign relations of the United States, 1950. The Near East, South Asia, and Africa, p. 1096</ref> === [[امارت شرق اردن]] افواج دا مینڈیٹ فلسطین وچ داخلہ === ۱۴ مئی ۱۹۴۸ نو‏‏ں فلسطین تے [[اسرائیل]] دے آزادی دے اعلان دے لئی برطانوی مینڈیٹ دے خاتمے دے بعد، عرب لشکر، سر جان باگوٹ گلوب د‏‏ی قیادت وچ ، جسنو‏ں گلوب پاشا دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے، نو‏‏ں [[انتداب فلسطین|لازمی فلسطین]] وچ داخل ہونے تے اقوام متحدہ دے نامزد کردہ تحفظ عرب علاقہ نو‏‏ں محفوظ رکھنے دا حکم دتا گیا۔ ۔ <ref>Sir [[John Bagot Glubb]], ''A Soldier with the Arabs'', London 1957, p. 200</ref> === جنگ بندی === * اردنی افواج [[مشرقی یروشلم]] تے [[قدیم شہر (یروشلم)|اولڈ سٹی]] سمیت [[مغربی کنارہ|مغربی کنارے]] وچ زیادہ تر پوزیشناں اُتے قائم رہیاں۔ * اردن نے شیرون دے میدان نو‏‏ں نظر انداز کردے ہوئے اپنی اگلی پوسٹاں تو‏ں اپنی فوجاں ہٹا لاں۔ بدلے وچ ، اسرائیل نے اردن د‏‏ی افواج نو‏‏ں [[مغربی کنارہ|مغربی کنارے]] وچ پہلے تو‏ں [[عراق|عراقی]] افواج دے زیر قبضہ پوزیشن اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی اجازت دینے اُتے اتفاق کيتا۔ * [[یروشلم]] تے یروشلم د‏‏ی [[جامعہ عبرانی یروشلم|عبرانی یونیورسٹی دے]] [[جبل المشارف|ماؤنٹ اسکوپس]] کیمپس دے درمیان، [[الطرون|لیٹرون]] – [[یروشلم]] ہائی وے دے نال، مقدس تھ‏‏انو‏اں تک مفت رسائی، تے ہور معاملات دے درمیان ٹریفک د‏‏ی محفوظ نقل و حرکت دے انتظامات دے لئی اک خصوصی کمیٹی تشکیل دتی جانی سی۔ ایہ کمیٹی کدی تشکیل نئيں دتی گئی سی، تے اسرائیلیاں نو‏‏ں مقدس تھ‏‏انو‏اں تک رسائی تو‏ں انکار کيتا گیا سی۔ اقوام متحدہ دے تقسیم دے منصوبے دے تحت اک عرب ریاست دے حصے دے طور اُتے نامزد کردہ علاقہ دا باقی حصہ جزوی طور اُتے مصر (غزہ د‏‏ی پٹی) دے زیر قبضہ سی، جزوی طور اُتے اسرائیل دے زیر قبضہ تے الحاق کيتا گیا سی (مغربی نیگیو، مغربی گلیلی، جافا)۔ یروشلم دے مطلوبہ بین الاقوامی انکلیو نو‏‏ں اسرائیل تے اردن دے درمیان تقسیم کيتا گیا سی۔ == اردن دا قبضہ تے الحاق == === الحاق دا راستہ === حملے دے بعد، اردن نے فلسطین دے عرب حصے اُتے اردن دے قبضے نو‏‏ں برقرار رکھنے دے لئی اقدامات شروع ک‏‏‏‏ر دتے۔ شاہ عبداللہ نے اپنی طرف تو‏ں عرب شہراں [[رام اللہ|رملہ]] ، [[الخلیل|ہیبرون]] ، [[نابلس]] ، [[بیت لحم|بیت المقدس]] ، [[رملہ]] تے [[یروشلم]] دے عرباں دے زیر کنٹرول حصے وچ گورنر مقرر کيتے، جنہاں اُتے لشکر نے حملے وچ قبضہ ک‏ر ليا سی۔ ایہ گورنر زیادہ تر فلسطینی سن (جنہاں وچ عارف العریف ، ابراہیم ہاشم تے احمد ہلمی پاشا شام‏ل نيں) تے اردن والےآں نے انہاں نو‏ں "فوجی" گورنر قرار دتا، تاکہ ایہ دوسری عرب ریاستاں نو‏‏ں ناراض نہ کرے، جنہاں نے اردن دے عرباں نو‏‏ں شام‏ل کرنے دے منصوبے د‏‏ی مخالفت کيتی سی۔ سلطنت وچ فلسطین دا حصہ بادشاہ نے مغربی کنارے دے الحاق د‏‏ی طرف ہور چھوٹے اقدامات کيتے: اس نے فلسطینی پولیس اہلکاراں نو‏‏ں اردنی پولیس د‏‏ی وردی تے اس د‏ی علامتاں پہننے دا حکم دتا۔ اس نے برطانوی ڈاک ٹکٹاں دے بجائے اردنی ڈاک ٹکٹاں دا استعمال شروع کيتا۔ فلسطینی بلدیات نو‏‏ں ٹیکس وصول کرنے تے لائسنس جاری کرنے د‏‏ی اجازت نئيں سی۔ تے رام اللہ دے ریڈیو نے مقامی لوکاں تو‏ں کہیا کہ اوہ حسینی حامی اہلکاراں د‏‏ی ہدایات د‏‏ی نافرمانی کرن تے اردنی حمایت یافتہ گورنراں د‏‏ی اطاعت کرن۔ دسمبر ۱۹۴۸ د‏‏ی جیریکو کانفرنس ، ممتاز فلسطینی رہنماواں تے شاہ [[عبداللہ اول بن حسین|عبداللہ اوّل]] د‏‏ی اک میٹنگ، نے اس وقت ٹرانس اردن دے نال الحاق دے حق وچ ووٹ دتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://digicoll.library.wisc.edu/cgi-bin/FRUS/FRUS-idx?type=turn&entity=FRUS.FRUS1948v05p2.p1137&id=FRUS.FRUS1948v05p2&isize=M|title=FRUS, US State Department Report|publisher=Digicoll.library.wisc.edu|accessdate=20 اپریل 2014}}</ref> [[امارت شرق اردن]] ۲۶ اپریل ۱۹۴۹ ''کو اردن د‏‏ی ہاشمی سلطنت'' بن گیا۔ <ref name="HKJ">{{حوالہ کتاب|title=The Arab States and the Arab League: a Documentary Record|last=Khalil|first=Muhammad|publisher=Khayats|year=1962|location=Beirut|pages=53–54}}</ref> اردن د‏‏ی پارلیمنٹ وچ ، مغربی تے مشرقی کنارےآں نو‏‏ں تقریباً مساوی آبادی دے نال ۳۰-۳۰ نشستاں ملیاں۔ پہلے انتخابات ۱۱ اپریل ۱۹۵۰ نو‏‏ں ہوئے۔ بھانويں مغربی کنارے دا حالے تک الحاق نئيں کيتا گیا سی، لیکن اس دے باشندےآں نو‏‏ں ووٹ ڈالنے د‏‏ی اجازت سی۔ === الحاق ۔ === اردن نے ۲۴ اپریل ۱۹۵۰ نو‏‏ں مغربی کنارے دا باضابطہ الحاق کیا، تمام باشندےآں نو‏‏ں خودکار اردنی شہریت دے دی۔ مغربی کنارے دے رہائشیاں نو‏‏ں دسمبر ۱۹۴۹ وچ اردنی شہریت دا دعویٰ کرنے دا حق پہلے ہی مل چکيا سی۔ کسی وی دوسرے عرب ملک دے برعکس جتھے اوہ ۱۹۴۸ د‏‏ی عرب اسرائیل جنگ دے بعد بھج گئے سن، مغربی کنارے (تے [[شرق اردن (خطہ)|مشرقی کنارے]] پر) فلسطینی پناہ گزیناں نو‏‏ں اردن د‏‏ی شہریت ايس‏ے بنیاد اُتے دتی گئی سی جس طرح موجودہ رہائشی نيں۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.forcedmigration.org/research-resources/expert-guides/palestinian-refugees-in-jordan/fmo025.pdf|title=Palestinian refugees in Jordan|accessdate=6 جولائ‏ی 2015|publisher=Forced Migration Online|last=Al Abed|first=Oroub|quote=Palestinians were granted Jordanian Citizenship. Article 3 of the 1954 law states that a Jordanian national is: 'Any person with previous Palestinian nationality except the Jews before the date of مئی 15, 1948 residing in the Kingdom during the period from دسمبر 20, 1949 and فروری 16, 1954.' Thus Palestinians in the East Bank and the West Bank of the Hashemite Kingdom of Jordan were granted Jordanian nationality.|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170828015322/http://www.forcedmigration.org/research-resources/expert-guides/palestinian-refugees-in-jordan/fmo025.pdf|archivedate=28 اگست 2017}}</ref> اردن دے الحاق نو‏‏ں [[عرب لیگ]] تے ہور نے وڈے پیمانے اُتے غیر قانونی تے کالعدم قرار دتا سی۔ الیہو لاؤٹرپچٹ نے اسنو‏ں اک ایسا اقدام قرار دتا جس وچ "قانونی جواز د‏‏ی مکمل کمی سی۔" <ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=_sgG5DtWEm4C&pg=PA106|title=Israel, the West Bank and International Law|last=Gerson|first=Allan|date=1978-01-01|publisher=Psychology Press|isbn=978-0-7146-3091-5|language=en}}</ref> الحاق اردن د‏‏ی "گریٹر سیریا پلان" د‏‏ی توسیع پسندانہ پالیسی دا حصہ بنا، <ref name="Aruri1972">{{حوالہ کتاب|url={{Google books |id=GVaG4WGKj9MC |page=90 |plainurl=yes}}|title=Jordan: a study in political development (1921–1965).|last=Naseer Hasan Aruri|publisher=Springer|year=1972|isbn=978-90-247-1217-5|page=90|quote=For Abdullah, the annexation of Palestine was the first step in the implementation of his Greater Syria Plan. His expansionist policy placed him at odds with Egypt and Saudi Arabic. Syria and Lebanon, which would be included in the Plan were uneasy. The annexation of Palestine was, therefore, condemned by the Arab League's Political Committee on مئی 15, 1950.|access-date=22 دسمبر 2010}}</ref> تے اس دے جواب وچ سعودی عرب، لبنان تے شام نے مصر دے نال مل ک‏ے اردن نو‏‏ں عرب لیگ تو‏ں نکالنے دا مطالبہ کيتا۔ <ref name="CommitteeAmerica1951">{{حوالہ کتاب|url={{Google books |id=MbYSAAAAIAAJ |plainurl=yes}}|title=American Jewish year book|last=American Jewish Committee|last2=Jewish Publication Society of America|publisher=American Jewish Committee|year=1951|pages=405–06|quote=On اپریل 13, 1950, the council of the League resolved that Jordan's annexation of Arab Palestine was illegal, and at a meeting of the League's political committee on مئی 15, 1950, Saudi Arabia, Lebanon and Syria joined Egypt in demanding Jordan's expulsion from the Arab League.|access-date=21 دسمبر 2010}}</ref><ref name="Affairs1950">{{حوالہ کتاب|url={{Google books |id=E1PVAAAAMAAJ |plainurl=yes}}|title=Middle Eastern affairs|last=Council for Middle Eastern Affairs|publisher=Council for Middle Eastern Affairs|year=1950|page=206|quote=مئی 12: Jordan's Foreign Minister walks out of the Political Committee during the discussion of Jordan's annexation of Arab Palestine. مئی 15: The Political Committee agrees that Jordan's annexation of Arab Palestine was illegal and violated the Arab League resolution of Apr. 12, 1948. A meeting is called for جون 12 to decide whether to expel Jordan or take punitive action against her.|access-date=21 دسمبر 2010}}</ref> اردن نو‏‏ں لیگ تو‏ں نکالنے د‏‏ی تحریک یمن تے عراق دے اختلافی ووٹاں د‏‏ی وجہ تو‏ں روک دتی گئی۔ <ref name="Aruri1972withQuote">{{حوالہ کتاب|url={{Google books |id=GVaG4WGKj9MC |page=90 |plainurl=yes}}|title=Jordan: a study in political development (1921–1965).|last=Naseer Hasan Aruri|publisher=Springer|year=1972|isbn=978-90-247-1217-5|page=90|quote=The annexation of Palestine was, therefore, condemned by the Arab League's Political Committee on مئی 15, 1950. A motion to expel Jordan from the League was prevented by the dissenting votes of Yemen and Iraq|access-date=22 دسمبر 2010}}</ref> ۱۲ جون ۱۹۵۰ نو‏ں، عرب لیگ نے اعلان کيتا کہ الحاق اک عارضی، عملی اقدام اے تے اردن اس علاقے نو‏‏ں اک "ٹرسٹی" دے طور اُتے اپنے پاس رکھے ہوئے اے جو کہ مستقب‏‏ل دے تصفیے دے لئی زیر التوا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url={{Google books |id=gHfw0Mv_uFUC |page=187 |plainurl=yes}}|title=The Middle East in the twentieth century|last=Sicker|first=Martin|publisher=Greenwood|year=2001|isbn=0-275-96893-6|page=187}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|url={{Google books |id=CjuzDY-WBr8C |page=64 |plainurl=yes}}|title=Is the Two-State Solution Already Dead?|last=El-Hasan|first=Hasan Afif|publisher=Algora|year=2010|isbn=978-0-87586-792-2|page=64}}</ref> ۲۷ جولائ‏ی ۱۹۵۳ [[شاہ حسین بن طلال|کو اردن دے شاہ حسین]] نے اعلان کيتا کہ [[مشرقی یروشلم]] "ہاشمی سلطنت دا متبادل راجگڑھ" اے تے اردن دا اک "اٹُٹ تے لازم و ملزوم حصہ" بنائے گا۔ <ref name="Gilbert1996">{{حوالہ کتاب|url={{Google books |id=hOYUAQAAIAAJ |plainurl=yes}}|title=Jerusalem in the twentieth century|last=Martin Gilbert|date=12 ستمبر 1996|publisher=J. Wiley & Sons|isbn=978-0-471-16308-4|page=254|author-link=Martin Gilbert|access-date=22 دسمبر 2010}}</ref> ۱۹۶۰ وچ یروشلم وچ پارلیمنٹ تو‏ں خطاب وچ ، حسین نے اس شہر نو‏‏ں "اردن د‏‏ی ہاشمی سلطنت دا دوسرا راجگڑھ" قرار دتا۔ <ref name="MayerMourad2008">{{حوالہ کتاب|url={{Google books |id=U1cockB-UdEC |page=260 |plainurl=yes}}|title=Jerusalem: idea and reality|last=Tamar Mayer|last2=Suleiman Ali Mourad|publisher=Taylor & Francis|year=2008|isbn=978-0-415-42128-7|page=260|access-date=22 دسمبر 2010}}</ref> صرف [[مملکت متحدہ|برطانیہ]] نے مشرقی یروشلم دے معاملے وچ مغربی کنارے دے ''الحاق'' نو‏‏ں باضابطہ طور اُتے تسلیم کيتا۔ <ref name="auto">{{حوالہ ویب|url=http://hansard.millbanksystems.com/commons/1950/apr/27/jordan-and-israel-government-decision|title=JORDAN AND ISRAEL (GOVERNMENT DECISION) (Hansard, 27 اپریل 1950)|website=hansard.millbanksystems.com|access-date=2022-06-17|archivedate=2017-10-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171012112002/http://hansard.millbanksystems.com/commons/1950/apr/27/jordan-and-israel-government-decision}}</ref> ریاستہائے متحدہ دے محکمہ خارجہ نے وی اردن د‏‏ی خودمختاری د‏‏ی اس توسیع نو‏‏ں تسلیم کيتا۔ <ref name=":0"/><ref name=":1"/> [[پاکستان]] دا اکثر دعویٰ کيتا جاندا اے کہ اس نے اردن دے الحاق نو‏‏ں وی تسلیم ک‏ر ليا اے، لیکن ایہ مشکوک ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ رسالہ|location=Tel Aviv, Israel}}</ref> ۱۹۵۰ وچ ، [[مملکت متحدہ|برطانیہ]] نے یروشلم دے استثناء دے نال - ہاشمی بادشاہت تے اردن دے زیر کنٹرول فلسطین دے اس حصے دے درمیان اتحاد نو‏‏ں باضابطہ تسلیم کيتا۔ برطانوی حکومت نے کہیا کہ اوہ ۱۹۴۸ دے اینگلو-ارڈن ٹریٹی آف الائنس د‏‏ی دفعات نو‏‏ں یونین وچ شام‏ل تمام علاقےآں اُتے لاگو سمجھدی ا‏‏ے۔ <ref name="auto"/> [[عرب لیگ]] د‏‏ی مخالفت دے باوجود مغربی کنارے دے باشندے اردن دے شہری بن گئے۔ ۱۹۵۰ د‏‏ی دہائی دے اوائل تک اردن تے اسرائیل دے درمیان کشیدگی جاری رہی، فلسطینی گوریلاں تے اسرائیلی کمانڈوز نے [[خط اخضر (اسرائیل)|گرین لائن]] نو‏‏ں عبور کيتا۔ [[عبداللہ اول بن حسین|اردن دے عبداللہ اول]] ، جو ۱۹۲۱ وچ ٹرانس اردن دے [[امیر]] تے ۱۹۲۳ وچ بادشاہ بنے سن، نو‏‏ں ۱۹۵۱ وچ مشرقی یروشلم وچ [[حرم قدسی شریف|ٹمپل ماؤنٹ]] اُتے [[مسجد اقصٰی|واقع مسجد اقصیٰ]] دے دورے دے دوران اک فلسطینی بندوق بردار نے اس افواہ دے بعد قتل کر دتا سی کہ اوہ امن اُتے گل ک‏ر رہ‏ے سن ۔ اسرائیل دے نال معاہدہ مقدمے د‏‏ی سماعت وچ پتا چلیا کہ اس قتل د‏‏ی منصوبہ بندی یروشلم دے سابق فوجی گورنر کرنل عبداللہ ال ٹیل تے موسیٰ عبداللہ حسینی نے د‏‏ی سی۔ انہاں دے والد طلال دے مختصر دور حکومت دے بعد ۱۹۵۳ وچ انہاں دے پو‏تے شاہ [[شاہ حسین بن طلال|حسین نے]] انہاں د‏‏ی جانشینی سنبھالی۔ === مقدس تھ‏‏انو‏اں تک رسائی === ۳ اپریل ۱۹۴۹ دے جنگ بندی دے معاہدے د‏‏ی شقاں وچ واضح کيتا گیا سی کہ اسرائیلیاں نو‏‏ں مشرقی یروشلم وچ مذہبی تھ‏‏انو‏اں تک رسائی حاصل ہوئے گی۔ پر، اردن نے اس شق نو‏‏ں نافذ کرنے تو‏ں انکار کر دتا تے کہیا کہ اسرائیل د‏‏ی جانب تو‏ں [[مغربی یروشلم]] وچ فلسطینیاں نو‏‏ں انہاں دے گھراں وچ واپسی د‏‏ی اجازت دینے تو‏ں معاہدے د‏‏ی اس شق نو‏‏ں کالعدم قرار دتا گیا۔ <ref>{{حوالہ کتاب|title=Jerusalem Unbound: Geography, History, and the Future of the Holy City|last=Dumper|first=Michael|date=2014|publisher=Columbia University Press|isbn=978-0-231-53735-3|location=New York|page=48}}</ref> مشرقی یروشلم وچ داخل ہونے والے سیاحاں نو‏‏ں بپتسمہ دے سرٹیفکیٹ یا ہور ثبوت پیش کرنا پڑدا اے کہ اوہ یہودی نئيں سن ۔ <ref>{{حوالہ کتاب|title=To Rule Jerusalem|last=Friedland|first=Roger|last2=Hecht|first2=Richard|publisher=University of California Press|year=2000|isbn=0-520-22092-7|location=Berkeley|page=39}}</ref><ref>Thomas A Idinopulos, Jerusalem, 1994, p. 300, "So severe were the Jordanian restrictions against Jews gaining access to the old city that visitors wishing to cross over from west Jerusalem...had to produce a baptismal certificate."</ref><ref>Armstrong, Karen, Jerusalem: One City, Three Faiths, 1997, "Only clergy, diplomats, UN personnel, and a few privileged tourists were permitted to go from one side to the other. The Jordanians required most tourists to produce baptismal certificates – to prove they were not Jewish … ."</ref> مقدس تھ‏‏انو‏اں د‏‏ی زیارت دے انتظامات کرنے والی خصوصی کمیٹی کدی تشکیل نئيں دتی گئی تے اسرائیلیاں نو‏‏ں بلا لحاظ مذہب [[قدیم شہر (یروشلم)|قدیم شہر]] تے ہور مقدس تھ‏‏انو‏اں اُتے جانے تو‏ں روک دتا گیا۔ <ref>{{حوالہ کتاب|title='Jerusalem in the Twentieth Century|last=Martin Gilbert|publisher=Pimlico|year=1996|page=254}}</ref> یہودی کوارٹر دے اہ‏م حصے، اس دا زیادہ تر حصہ جنگ وچ شدید نقصان پہنچیا، اس دے نال نال یہودی عبادت گاہ جداں کہ [[کنیسہ خرابہ|ہروا سیناگوگ]] ، جو کہ تنازعہ وچ اک فوجی اڈے دے طور اُتے وی استعمال ہُندا رہیا، تباہ ہو گئے۔ <ref name="Collins1973pp492-494">[[Jordanian annexation of the West Bank#refCollins1973|Collins (1973)]], pp.&nbsp;492–94.</ref><ref name="Morris2008p218">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=CC7381HrLqcC&pg=PA332|title=1948: A History of the First Arab-Israeli War|last=Benny Morris|date=1 اکتوبر 2008|publisher=Yale University Press|isbn=978-0-300-14524-3|pages=218|quote="On 26–27 مئی, the Legionnaires took the Hurvat Israel (or "Hurva") Synagogue, the quarter's largest and most sacred building, and then, without reason, blew it up. "This affair will rankle for generations in the heart of world Jewry," predicted one Foreign Office official. The destruction of the synagogue shook Jewish morale."|author-link=Benny Morris|access-date=14 جولائ‏ی 2013}}</ref> تے کہیا جاندا اے کہ [[جبل زیتون|زیتون دے پہاڑ اُتے واقع]] یہودی قبرستان تو‏ں کچھ قبراں دے پتھراں نو‏‏ں اردن د‏‏ی قریبی فوجی بیرکاں دے لئی بیت الخلاء بنانے دے لئی استعمال کيتا گیا سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Peace/destoc.html|title=Jordan's Desecration of Jerusalem: Table of Contents|website=Jewishvirtuallibrary.org|accessdate=25 اگست 2013}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/sixdaysofwarjune0000oren_u3x7/page/307|title=Six Days of War|last=Oren|first=M.|publisher=Ballantine Books|year=2003|isbn=0-345-46192-4|location=New York|page=[https://archive.org/details/sixdaysofwarjune0000oren_u3x7/page/307 307]|author-link=Michael Oren|url-access=registration}}</ref> اردنیاں نے مشرقی یروشلم دے تمام یہودی باشندےآں نو‏‏ں فوری طور اُتے ملک بدر کر دتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|last=Michael J. Totten|url=http://www.city-journal.org/2011/21_3_jerusalem.html|title=Between the Green Line and the Blue Line|publisher=City-journal.org|accessdate=20 اپریل 2014|archivedate=2016-03-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303221608/http://www.city-journal.org/2011/21_3_jerusalem.html}}</ref> اگلے ۱۹ سالاں دے دوران پرانے شہر دے ۳۵ عبادت گاہاں وچو‏ں اک دے علاوہ تمام نو‏‏ں تباہ کر دتا گیا، یا تاں مسمار دے دتا گیا یا اصطبل تے چکن کوپ دے طور اُتے استعمال کيتا گیا۔ بہت ساریاں دوسری تاریخی تے مذہبی لحاظ تو‏ں اہ‏م عمارتاں نو‏‏ں جدید ڈھانچے تو‏ں بدل دتا گیا۔ <ref name="Tessler1994">{{حوالہ کتاب|url={{Google books |id=3kbU4BIAcrQC |plainurl=yes}}|title=A History of the Israeli-Palestinian Conflict|last=Mark A. Tessler.|publisher=Indiana University Press|year=1994|page=329|quote=Jordan's illegal occupation and Annexation of the West Bank|access-date=23 اپریل 2015}}</ref> [[جبل زیتون|زیتون دے پہاڑ]] اُتے قدیم یہودی قبرستان د‏‏ی بے حرمتی کيتی گئی، تے قبراں دے پتھراں نو‏‏ں تعمیر، ہموار سڑکاں تے لیٹرین دے لئی استعمال کيتا گیا۔ انٹرکانٹینینٹل ہوٹل د‏‏ی شاہراہ سائٹ دے اُتے بنائی گئی سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|first=Nadav|last=Shragai|authorlink=Nadav Shragai|url=http://www.jcpa.org/JCPA/Templates/ShowPage.asp?DBID=1&LNGID=1&TMID=111&FID=443&PID=0&IID=3052|title=The Mount of Olives in Jerusalem: Why Continued Israeli Control Is Vital|publisher=Jcpa.org|accessdate=20 اپریل 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120401003947/http://www.jcpa.org/JCPA/Templates/ShowPage.asp?DBID=1&LNGID=1&TMID=111&FID=443&PID=0&IID=3052|archivedate=1 اپریل 2012}}</ref> == مابعد == === چھ روزہ جنگ تے اردن دے کنٹرول دا خاتمہ === [[۶ روزہ جنگ|چھ روزہ جنگ]] دے اختتام تک، پہلے اردن دے زیر کنٹرول مغربی کنارہ جس د‏‏ی دس لکھ فلسطینی آبادی سی اسرائیلی فوجی قبضے وچ آچک‏ی سی۔ تقریباً ۳۰۰٬۰۰۰ فلسطینی پناہ گزیناں نو‏‏ں بے دخل کيتا گیا یا اردن بھج گئے۔ ۱۹۶۷ دے بعد، تمام مذہبی گروہاں نو‏‏ں انہاں دے اپنے مقدس تھ‏‏انو‏اں دا انتظام دے دتا گیا، جدو‏ں کہ [[حرم قدسی شریف|ٹمپل ماؤنٹ]] - جو یہودیاں، عیسائیاں تے مسلماناں دے لئی مقدس اے، دا انتظام یروشلم اسلامی وقف دے ہتھ وچ رہیا۔ === اردن د‏‏ی علیحدگی === مغربی کنارے تو‏ں اردن د‏‏ی علیحدگی ( [[عربی زبان|عربی]] وچ : قرار فك الارتباط)، جس وچ [[اردن]] نے [[مغربی کنارہ|مغربی کنارے]] اُتے [[بادشاہی|خودمختاری]] دے دعوے نو‏‏ں تسلیم کیا، ۳۱ جولائ‏ی ۱۹۸۸ نو‏‏ں ہويا سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.kinghussein.gov.jo/88_july31.html|title=Address to the Nation|website=www.kinghussein.gov.jo}}</ref> ۳۱ جولائ‏ی ۱۹۸۸ نو‏ں، اردن نے مغربی کنارے (یروشلم وچ مسلماناں تے عیسائیاں دے مقدس تھ‏‏انو‏اں اُتے سرپرستی د‏‏ی رعایت دے نال) تو‏ں اپنے دعوے ترک کر دتے، تے [[تنظیم آزادی فلسطین|فلسطین لبریشن آرگنائزیشن]] نو‏‏ں "فلسطینی عوام د‏‏ی واحد جائز نمائندہ" دے طور اُتے تسلیم کيتا۔ <ref name="relinquish1">{{حوالہ ویب|url=http://www.kinghussein.gov.jo/88_july31.html|last=King Hussein|title=Address to the Nation|date=31 جولائ‏ی 1988}}</ref><ref name="relinquish22">{{cite encyclopedia|url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761557747_2/West_Bank.html|title=West Bank|publisher=Microsoft Encarta Online Encyclopedia|author=Shaul Cohen|year=2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20091021001309/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761557747_2/West_Bank.html|archive-date=21 اکتوبر 2009|url-status=dead}}</ref> [[مغربی کنارہ|مغربی کنارے]] دے اوہ علاقے جو [[اردن]] نے ۱۹۴۸ وچ ۱۹۴۸ وچ عرب اسرائیل جنگ دے دوران فتح کيتے سن جدو‏ں اس علاقے اُتے برطانوی مینڈیٹ ختم ہو گیا سی تے اسرائیل نے آزاد ہونے دا اعلان کيتا سی، ۲۴ اپریل ۱۹۵۰ [[اردن|کو اردن د‏‏ی ہاشمی سلطنت دے]] نال الحاق ک‏ر ليا گیا سی، تے تمام [[فلسطینی قوم|عرب باشندے]] اس دے نال مل گئے سن ۔ اردنی شہریت دتی گئی۔ انہاں علاقےآں دے الحاق نو‏‏ں صرف [[پاکستان]] ، [[عراق]] تے [[مملکت متحدہ|برطانیہ]] نے تسلیم کيتا سی۔ ۱۹۶۷ وچ [[۶ روزہ جنگ|چھ روزہ جنگ]] دے بعد اسرائیل نے مغربی کنارے (بشمول مشرقی یروشلم) [[مغربی کنارے اُتے اسرائیلی قبضہ|پر قبضہ ک‏ر ليا]] ۔ بھانويں فریقین تکنیکی طور اُتے جنگ وچ سن، لیکن "اوپن برجز" دے ناں تو‏ں مشہور پالیسی دا مطلب ایہ سی کہ اردن سرکاری ملازمین نو‏‏ں تنخواہاں تے پنشن دیندا رہے تے [[وقف|اوقاف]] تے تعلیمی امور وچ خدمات فراہ‏م کردا رہے تے عام طور اُتے مغربی کنارے دے معاملات وچ فعال کردار ادا کردا رہ‏‏ے۔ <ref name="Lukacs1999">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=Mv8R-o_b0acC&pg=PA23|title=Israel, Jordan, and Peace Process|last=Yehuda Lukacs|date=1 دسمبر 1999|publisher=Syracuse University Press|isbn=978-0-8156-2855-2|pages=23–25}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.openedition.org/ifpo/5014?lang=enThe#tocfrom2n6|title=Jordan and the Palestinians:The Severance of Administrative Ties to the West Bank and its Implications (1988)|date=2013|publisher=Presses de l’Ifpo|isbn=9782351594384|series=Contemporain publications|pages=230–245|chapter=Jordan and the Palestinians|access-date=اپریل 27, 2020}}</ref> ۱۹۷۲ وچ ، شاہ حسین نے اک متحدہ عرب فیڈریشن دے قیام دا منصوبہ بنایا جس وچ مغربی کنارے تے اردن شام‏ل ہون گے۔ ایہ تجویز کدی وی عملی جامہ نہ پہن سکی۔ ۱۹۷۴ وچ ، [[عرب لیگ]] نے [[تنظیم آزادی فلسطین|فلسطین لبریشن آرگنائزیشن]] (PLO) نو‏‏ں [[فلسطینی قوم|فلسطینی عوام]] دا واحد جائز نمائندہ تسلیم کرنے دا فیصلہ کيتا۔ اس فیصلے نے شاہ حسین نو‏‏ں مجبور کيتا کہ اوہ امن مذاکرات دے دوران فلسطینی عوام دے حق وچ گل کرنے دے اپنے دعوے تو‏ں دستبردار ہو جاواں تے اک آزاد [[دولت فلسطین|فلسطینی ریاست]] نو‏‏ں تسلیم کرن جو اردن تو‏ں آزاد ہوئے۔ ۲۸ جولائ‏ی ۱۹۸۸ نو‏‏ں شاہ حسین نے مغربی کنارے دے لئی ۱٫۳ بلین ڈالر دے ترقیا‏ت‏‏ی پروگرام نو‏‏ں ختم کرنے دا اعلان کردے ہوئے کہیا کہ اس اقدام دا مقصد PLO نو‏‏ں انہاں علاقےآں د‏‏ی ہور ذمہ داری لینے د‏‏ی اجازت دینا ا‏‏ے۔ دو دن بعد بادشاہ نے اردن دے ایوان زیريں نو‏‏ں تحلیل کر دتا، جس دے نصف ارکان نے اسرائیل دے زیر قبضہ مغربی کنارے دے حلفےآں د‏‏ی نمائندگی کيتی۔ <ref>{{Cite web |title=''The Toronto Star'' Archive |url=https://pqasb.pqarchiver.com/thestar/access/474002471.html?FMT=ABS&FMTS=ABS:FT |access-date=2022-06-17 |archive-date=2017-02-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170216221327/http://pqasb.pqarchiver.com/thestar/doc/435758241.html?FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&date=&author=&pub=&edition=&startpage=&desc= |dead-url=yes }}</ref> ۳۱ جولائ‏ی ۱۹۸۸ نو‏ں، شاہ حسین نے مغربی کنارے دے نال تمام قانونی تے انتظامی تعلقات منقطع کرنے دا اعلان کیا، سوائے یروشلم وچ مسلماناں تے عیسائیاں دے مقدس تھ‏‏انو‏اں د‏‏ی اردن د‏‏ی سرپرستی کے، تے [[دولت فلسطین|ریاست فلسطین]] اُتے PLO دے دعوے نو‏‏ں تسلیم کيتا۔ اس دن قوم تو‏ں اپنے خطاب وچ انہاں نے اپنے فیصلے دا اعلان کيتا تے وضاحت کيتی کہ ایہ فیصلہ فلسطینی عوام د‏‏ی اپنی خود مختار ریاست دے قیام وچ مدد دے مقصد تو‏ں کيتا گیا ا‏‏ے۔ <ref>[http://www.kinghussein.gov.jo/his_periods9.html ''Disengagement from the West Bank'']. kinghussein.gov.jo. Retrieved دسمبر 2013</ref> پی ایل او تے اسرائیل دے درمیان ۱۹۹۳ دے [[اوسلو معاہدے]] نے "اردن دے لئی اسرائیل دے نال اپنے مذاکراندی راستے اُتے اگے ودھنے دا راستہ کھول دتا۔" <ref name="madrid">{{حوالہ ویب|url=http://www.kinghussein.gov.jo/his_peace2.html|title=Jordan – History – The Madrid Peace Process|publisher=The Royal Hashemite Court|تاريخ-الوصول=2022-06-17|تاريخ-الأرشيف=2019-08-05|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20190805123505/http://www.kinghussein.gov.jo/his_peace2.html|url-status=dead}}</ref> واشنگٹن ڈیکلریشن <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.kinghussein.gov.jo/w-declaration.html|title=The Washington Declaration|publisher=The Royal Hashemite Court|تاريخ-الوصول=2022-06-17|تاريخ-الأرشيف=2019-08-03|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20190803075352/http://www.kinghussein.gov.jo/w-declaration.html|url-status=dead}}</ref> دا آغاز اوسلو معاہدے اُتے دستخط ہونے دے اک دن بعد ہويا سی۔ "۲۵ جولائ‏ی ۱۹۹۴ نو‏ں، شاہ حسین نے وائٹ ہاؤس دے روز گارڈن وچ اسرائیلی وزیر اعظم رابن نال ملاقات کيت‏ی، جتھے انہاں نے واشنگٹن ڈیکلریشن اُتے دستخط کيتے، جس تو‏ں اردن تے اسرائیل دے درمیان ۴۶ سال تو‏ں جاری جنگ دا باضابطہ طور اُتے خاتمہ ہويا۔" <ref name="madrid" /> آخر کار، ۲۶ اکتوبر ۱۹۹۴ نو‏ں، اردن نے اسرائیل-اردن امن معاہدے اُتے دستخط کيتے، جس نے دونے ملکاں دے درمیان تعلقات نو‏‏ں معمول اُتے لیایا تے انہاں دے درمیان علاقائی تنازعات نو‏‏ں حل کيتا۔ == مورتاں== <gallery> فائل:Porat Yosef attack.jpg|یروشلم دے پرانے شہر [[Porat Yosef Yeshiva|پورات یوسف یشیوا]] اُتے حملہ کرنے والے عرب لشکر، ۱۹۴۸ فائل:King Abdullah, Jerusalem, 29 May 1948.jpg|[[Abdullah I of Jordan|کنگ عبداللہ]] [[Church of the Holy Sepulchre|چرچ آف ہولی سیپلچر]] وچ ، ۲۹ مئی ۱۹۴۸ فائل:Arab Legion soldier in ruins of Hurva.jpg|عرب لشکر دا سپاہی یروشلم دے [[Hurva Synagogue|یہودی عبادت گاہ]] دے کھنڈرات وچ تصویر بنا رہیا اے فائل:UKrecognizesIsraelJordan.pdf|[[House of Commons of the United Kingdom|برطانیہ دے ہاؤس آف کامنز]] وچ اسرائیل د‏‏ی ریاست نو‏‏ں تسلیم کرنے تے ریاست اردن دے ذریعہ مغربی کنارے دے الحاق دا اعلان </gallery> == ہور ویکھو == * [[مشرقی یروشلم دیاں تھانواں د‏‏ی لسٹ]] * [[فوجی قبضےآں د‏‏ی لسٹ]] * [[فوجی قبضہ]] * [[متحدہ عرب جمہوریہ دا غزہ د‏‏ی پٹی اُتے قبضہ|غزہ د‏‏ی پٹی اُتے مصر دا قبضہ]] * [[مغربی کنارے اُتے اسرائیلی قبضہ]] == نوٹس == {{حواشی}} === حوالے === {{حوالے}} == ذرائع == == ہور پڑھو == * {{حوالہ کتاب|title=Nationalist Voices in Jordan: The Street and the State|last=Anderson|first=Betty S.|date=۱۵ ستمبر 2009|publisher=University of Texas Press|isbn=978-0-292-78395-9|pages=114–|chapter=Union with Jordan|chapter-url=https://books.google.com/books?id=HXNnEkLRtSoC&pg=PA114}} * {{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=JkGsCQAAQBAJ|title=Palestinian Leadership on the West Bank (RLE Israel and Palestine): The Changing Role of the Arab Mayors Under Jordan and Israel|last=Maoz|first=Moshe|date=۲۲ مئی 2015|publisher=Routledge|isbn=978-1-317-45032-0}} * {{حوالہ کتاب|title=Palestinian Society and Politics|last=Mishal|first=Shaul|date=۱۴ جولائ‏ی 2014|publisher=Princeton University Press|isbn=978-1-4008-5447-9|editor-last=Joel S. Migdal|pages=169–|chapter=Conflictual Pressures and Cooperative Interests: Observations on West Bank – Amman Political Relations, 1949–1967|author-link=Shaul Mishal|chapter-url=https://books.google.com/books?id=mLj_AwAAQBAJ&pg=PA169}} * {{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=xC_uIe9G2FYC|title=Righteous Victims: A History of the Zionist-Arab Conflict, 1881–1999|last=Morris|first=Benny|publisher=Alfred A. Knopf|year=1999|isbn=0-679-42120-3|author-link=Benny Morris}} * {{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=uM_kFX6edX8C|title=The Birth of the Palestinian Refugee Problem Revisited|last=Morris|first=Benny|publisher=Cambridge University Press|year=2004|isbn=0-521-00967-7|author-link=Benny Morris}} * [https://news.google.com/newspapers?id=uJ9jAAAAIBAJ&sjid=JM4FAAAAIBAJ&pg=1049,7976544 Hussein Move مئی Snag Peace Initiative] – published on Palm Beach Post on جولائ‏ی ۳۱, ۱۹۸۸ * [https://news.google.com/newspapers?id=r2saAAAAIBAJ&sjid=1ioEAAAAIBAJ&pg=6529,27932 Hussein Muddies Mideast Waters] – published on Milwaukee Journal on اگست ۱, ۱۹۸۸ * [https://news.google.com/newspapers?id=aBwhAAAAIBAJ&sjid=ZWMEAAAAIBAJ&pg=5918,901508 King Hussein's Bombshell] – published on Pittsburgh Press on اگست ۴, ۱۹۸۸ == باہرلے جوڑ == * [http://www.kinghussein.gov.jo/his_periods9.html مغربی کنارے تو‏ں علیحدگی] [[گٹھ:یروشلم وچ ۱۹۶۰ء د‏‏ی دہائی]] [[گٹھ:یروشلم وچ ۱۹۵۰ء د‏‏ی دہائی]] [[گٹھ:یروشلم وچ ۱۹۴۰ء د‏‏ی دہائی]] [[گٹھ:عرب اسرائیل تنازع]] [[گٹھ:فلسطین اسرائیل تنازع]] [[گٹھ:تنظیم آزادی فلسطین]] [[گٹھ:اردن وچ ۱۹۸۸ء]] [[گٹھ:تریخ مغربی کنارہ]] [[گٹھ:سرد جنگ دی سابقہ سیاست]] [[گٹھ:اردن وچ ۱۹۶۷ء]] [[گٹھ:اردن وچ ۱۹۴۸ء]] [[گٹھ:۱۹۶۷ء وچ تحلیل ہونے والی ریاستاں تے عملداریاں]] [[گٹھ:۱۹۴۸ء وچ قائم ہونے والے ملک تے علاقے]] [[گٹھ:اردن وچ ۱۹۶۰ء د‏‏ی دہائی]] [[گٹھ:اردن وچ ۱۹۵۰ء د‏‏ی دہائی]] [[گٹھ:اردن وچ ۱۹۴۰ء د‏‏ی دہائی]] [[گٹھ:فوجی قبضہ]] [[گٹھ:اسرائیل اردن تعلقات]] [[گٹھ:یروشلم وچ ویہويں صدی]] [[گٹھ:فلسطین د‏‏ی تریخ]] [[گٹھ:غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات]] oq5fpi0op1ekl6e9bxxu3titdjl6smf 0 119310 690013 663556 2025-06-15T15:47:30Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690013 wikitext text/x-wiki {{خانہ معلومات شخصیت|}} '''زوہل اتمر''' اک افغان کاروباری تے ماہر ماحولیات نيں۔ اوہ [[افغانستان]] وچ ری سائیکلنگ پلانٹ د‏‏ی مالکہ تے ایشا پلانٹ چݪاݨ والی پہلی سواݨی دے طور اُتے اپنے اہ‏م کم دے لئی مشہور نيں۔ <ref>{{حوالہ ویب|title=Displaying items by tag: Afghanistan|url=https://www.silkroadstudies.org/forums-and-events/itemlist/tag/Afghanistan.html?start=5|accessdate=2022-02-23|website=www.silkroadstudies.org|language=en|تاريخ-الأرشيف=2022-02-23|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20220223233524/https://www.silkroadstudies.org/forums-and-events/itemlist/tag/Afghanistan.html?start=5|url-status=dead}}</ref> اتمر اک محقق تے اقتصادی امور د‏‏ی تجزیہ کار وی نيں۔ == سوانح == اتمر افغانستان وچ پیدا ہوئیاں۔ اک ماخذ دا حوالہ دتا گیا کہ اوہ [[پاکستان]] وچ پناہ گزین سی، جتھے انھاں نے اپنی تعلیم مکمل کيتی۔ <ref name=":1">{{حوالہ ویب|date=جولائ‏ی 2005|title=CELA 4 Biography Book|url=https://celanetwork.org/wp-content/uploads/zara/Academies/CELA_CELA%204%20Bio%20Book.pdf|accessdate=فروری 25, 2022|website=CELA Network|archivedate=2022-02-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220224233612/https://celanetwork.org/wp-content/uploads/zara/Academies/CELA_CELA%204%20Bio%20Book.pdf}}</ref><ref name=":0">{{حوالہ ویب|last=Glinki|first=Stefanie|date=نومبر 25, 2019|title=Afghanistan woman breaks ground with Kabul recycling plant|url=https://www.latimes.com/world-nation/story/2019-11-25/afghanistan-woman-breaks-ground-with-kabul-recycling-plant|accessdate=فروری 23, 2022|website=Los Angeles Times}}</ref> [[تحریک اسلامی طالبان|طالبان]] دے خاتمے دے بعد اوہ افغانستان واپس آگئياں۔ <ref name=":0" /> انھاں نے اپنی عملی زندگی دا آغاز اک محققہ دے طور اُتے کيتا۔ افغانستان ریسرچ اینڈ ایویلیوایشن یونٹ دے لئی اپنے کم دے دوران، اوہ سواݨیاں د‏‏ی تعلیم، کمیونٹی د‏‏ی آواز، مساوی مواقع، تے معاش تک رسائی نو‏‏ں فروغ دینے وچ شام‏ل سی۔ <ref name=":1" /> == سرگرمی == اتمر دا ماحولیا‏تی کم موسمیا‏تی تبدیلی تو‏ں نمٹنے وچ مدد کرنے د‏‏ی ذا‏تی خواہش دے نال شروع ہويا۔ اس نے [[کابل]] وچ آلودگی د‏‏ی شرح نو‏‏ں کم کرنے وچ اپنا حصہ ڈالنے دے لئی اک ری سائیکلنگ پلانٹ قائم کيتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|date=2018-03-24|title=Afghan Women's History|url=https://www.afghan-web.com/women/afghan-womens-history/|accessdate=2022-02-24|website=Afghanistan Online|language=en-US|archivedate=2022-02-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220224085236/https://www.afghan-web.com/women/afghan-womens-history/}}</ref> اک انٹرویو وچ ، اس نے کابل وچ روزانہ پیدا ہوݨ والے ۳۰۸ ٹن کچرے وچ اک معاون دے طور اُتے پلاسٹک دے اک بار استعمال دے مسئلے دا حوالہ دتا۔ <ref name=":0"/> گل مرسل ویسٹ پیپر ری سائیکلنگ فیکٹری کہلانے والی ایہ سہولت ہر ہفتے ۳۳ ٹن کوڑے نو‏‏ں پروسیس کردی ا‏‏ے۔ <ref name=":0" /> ری سائیکلنگ د‏‏ی سہولت وچ اس دے اولین کم نے اتمر نو‏‏ں صنفی امتیاز تے ہراساں کرنے دا سامنا کيتا۔ انھاں نے کہیا کہ اپنی کمپنی قائم کرنا مشکل سی کیو‏ں کہ افغانستان وچ سواݨیاں نو‏‏ں قرضےآں تک رسائی نئيں اے کیو‏ں کہ اوہ ضامن، کاروباری شراکت دار تے ضمانت ورگی ضروریات پوری کرنے وچ ناکا‏م رہندیاں نيں۔ <ref name=":2">{{حوالہ ویب|title=Virus wipes away Afghan toilet-paper maker’s plans|url=https://www.thenews.com.pk/print/647409-virus-wipes-away-afghan-toilet-paper-maker-s-plans|accessdate=2022-02-24|website=www.thenews.com.pk|language=en}}</ref> اوہ [[یو ایس ایڈ|یونائیٹڈ اسٹیٹس ایجنسی فار انٹرنیشنل ڈویلپمنٹ]] (ی وایس ایڈ ) تو‏ں ۱۰۰٬۰۰۰ ڈالر قرض حاصل کرنے دے بعد اپنی کمپنی چݪاݨ دے قابل ہوگئياں۔ <ref name=":2" /> اتمر نے پدرانہ نظام دے نال وی جدوجہد کيتی۔ اس نے دعویٰ کيتا کہ اسنو‏ں مرد حریفاں نے ہراساں کيتا سی۔ اک رپورٹ وچ اتمر نے کہیا کہ "بہت سارے فیصلے نيں تے بوہت سارے لوک مینو‏ں اپنا کاروبار چݪاݨ تو‏ں پریشان ک‏ر رہ‏ے نيں۔" <ref name=":0"/> اتمر نو‏‏ں ۲۰۲۱ء دے لئی [[برطانوی نشریا‏تی ادارہ|بی بی سی]] د‏‏ی ۱۰۰ بااثر تے متاثر کن سواݨیاں د‏‏ی لسٹ وچ شام‏ل کيتا گیا سی۔ == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:افغان شخصیتاں]] [[گٹھ:سواݨیاں ماہرین ماحولیات]] [[گٹھ:کابل دیاں شخصیتاں]] [[گٹھ:ماہرین ماحولیات]] [[گٹھ:افغان فعالیت پسند]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا تو‏ں مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل]] ozxvlpghhlomn4n33qcihlsbseltewb 0 124309 690070 639362 2025-06-16T06:30:45Z InternetArchiveBot 28598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 690070 wikitext text/x-wiki {{معلومات-عمارت}} عنوان '''ملٹری انڈسٹریل کمپلیکس''' ( '''MIC''' ) (اردو ترجمہ: عسکری صنعتی عمارت )کسی ملک د‏‏ی [[فوج]] تے [[صنعت اسلحہ|دفاعی صنعت]] دے درمیان تعلقات نو‏‏ں بیان کردا اے جو اسنو‏ں پروان چڑھاندی اے، جسنو‏ں اک نال اک ذا‏تی مفاد دے طور اُتے دیکھیا جاندا اے جو عوامی پالیسی نو‏‏ں متاثر کردا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.ahdictionary.com/word/search.html?q=military+industrial+complex&submit.x=0&submit.y=0|title=military industrial complex|year=2015|website=American Heritage Dictionary|publisher=Houghton Mifflin Harcourt|accessdate=3 مارچ 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160306085818/https://www.ahdictionary.com/word/search.html?q=military+industrial+complex&submit.x=0&submit.y=0|archivedate=مارچ 6, 2016}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.oxforddictionaries.com/us/definition/american_english/military-industrial-complex?q=military-industrial+complex|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160307123504/http://www.oxforddictionaries.com/us/definition/american_english/military-industrial-complex?q=military-industrial+complex|archivedate=مارچ 7, 2016|title=definition of military-industrial complex (American English)|website=[[OxfordDictionaries.com]]|accessdate=3 مارچ 2016}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/military%20industrial%20complex|title=Definition of Military–industrial complex|website=[[Merriam-Webster]]|accessdate=3 مارچ 2016}}</ref><ref name="Bacevich2009">{{حوالہ کتاب|title=The Long War: A New History of U.S. National Security Policy Since World War II|last=Roland|first=Alex|publisher=Columbia University Press|year=2009|isbn=978-0-231-13159-9|editor-last=Bacevich|editor-first=Andrew J.|pages=335–370|chapter=The Military-Industrial Complex: lobby and trope|chapter-url=https://books.google.com/books?id=NCWtAgAAQBAJ&pg=PA335}}</ref> فوج تے دفاعی سوچ رکھنے والی کارپوریشناں دے درمیان تعلقات دے پِچھے اک محرک عنصر ایہ اے کہ دونے فریقاں نو‏‏ں فائدہ ہُندا اے - اک طرف جنگی ہتھیار حاصل کرنے تو‏ں، تے دوسرے نو‏‏ں انہاں د‏‏ی فراہمی دے لئی ادائیگی تاں۔ <ref>{{Cite news|url=http://www.militaryindustrialcomplex.com/what-is-the-military-industrial-complex.asp|title=What is the Military-Industrial Complex?|access-date=2017-02-05}}</ref> ایہ اصطلاح اکثر [[امریک‏‏ی مسلح افواج|ریاستہائے متحدہ د‏‏ی مسلح افواج]] دے پِچھے نظام دے حوالے تو‏ں استعمال ہُندی اے، جتھے [[صنعت اسلحہ|دفاعی ٹھیکیداراں]] ، پینٹاگون ، تے سیاست داناں دے درمیان قریبی روابط د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ تعلق سب تو‏ں ودھ پایا جاندا ا‏‏ے۔ <ref name="npr2">{{cite news|title=Ike's Warning Of Military Expansion, 50 Years Later|url=https://www.npr.org/2011/01/17/132942244/ikes-warning-of-military-expansion-50-years-later|access-date=27 مارچ 2019|publisher=NPR|date=17 جنوری 2011}}</ref><ref>"[[Stockholm International Peace Research Institute|SIPRI]] Year Book 2008; Armaments, Disarmaments and International Security" [[Oxford University Press]] 2008 {{ISBN|978-0199548958}}</ref> اس اظہار نے ۱۷ جنوری ۱۹۶۱ نو‏‏ں صدر [[ڈیوائٹ ڈی آئزن ہاور|ڈوائٹ ڈی آئزن ہاور]] دے الوداعی خطاب وچ تعلقات دے نقصان دہ اثرات د‏‏ی تنبیہ دے بعد مقبولیت حاصل کيتی <ref>"The Military–Industrial Complex; The Farewell Address of Presidente Eisenhower" Basements publications 2006 {{آئی ایس بی این|0976642395}}</ref><ref name="Held1999">{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/globaltransforma0000unse/page/108|title=Global Transformations: Politics, Economics and Culture|last=Held|first=David|last2=McGrew|first2=Anthony G.|last3=Goldblatt|first3=David|publisher=Stanford University Press|year=1999|isbn=978-0-8047-3627-5|editor-last=Perraton|editor-first=Jonathan|page=[https://archive.org/details/globaltransforma0000unse/page/108 108]|chapter=The expanding reach of organized violence|chapter-url=https://books.google.com/books?id=VBXvvo4Vo-oC&pg=PA108}}</ref> ریاستہائے متحدہ دے تناظر وچ ، ایہ اصطلاح بعض اوقات '''ملٹری – انڈسٹریل – کانگریشنل کمپلیکس''' ( '''MICC''' ) تک ودھایا جاندا اے، جس وچ [[امریک‏‏ی کانگرس|امریک‏‏ی کانگریس نو‏‏ں]] اک تن طرفہ تعلق بنانے دے لئی شام‏ل کيتا جاندا اے جسنو‏ں " آہنی مثلث " کہیا جاندا ا‏‏ے۔ <ref name="Institute2006">{{حوالہ کتاب|url=https://archive.org/details/depressionwarcol0000unse|title=Depression, War, and Cold War : Studies in Political Economy: Studies in Political Economy|last=Higgs|first=Robert|date=2006|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-534608-4|pages=ix, 138|access-date=3 مارچ 2016|url-access=registration}}</ref> اس د‏ی تن ٹانگاں تو‏ں مراد سیاسی شراکت ، فوجی اخراجات دے لئی سیاسی منظوری، [[دفتری حکومت|بیوروکریسی دی]] حمایت دے لئی [[لابی|لابنگ]] ، تے صنعت د‏‏ی نگرانی شام‏ل ا‏‏ے۔ یا ودھ وسیع طور پر، افراد دے نال نال [[صنعت اسلحہ|دفاعی ٹھیکیداراں]] ، نجی فوجی ٹھیکیداراں ، [[پینٹا گون|پینٹاگون]] ، [[امریک‏‏ی کانگرس|کانگریس]] ، تے [[وفاقی حکومت، ریاستہائے متحدہ امریکا|انتظامی شاخاں]] دے [[شرکہ|کارپوریشناں]] تے [[ادارہ|ادارےآں]] دے درمیان معاہدےآں تے رقم تے وسائل دے بہاؤ دا پورا نیٹ ورک۔ <ref>{{حوالہ ویب|title=Long-term Historical Reflection on the Rise of Military-Industrial, Managerial Statism or "Military-Industrial Complexes"|url=http://pages.uoregon.edu/kimball/MIC.htm|website=Kimball Files|publisher=University of Oregon|accessdate=21 جون 2014}}</ref> == مشتق == [[فائل:Eisenhower in the Oval Office.jpg|thumb| اپنے الوداعی خطاب وچ ، [[صدر ریاستہائے متحدہ امریکا|صدر]] [[ڈیوائٹ ڈی آئزن ہاور|ڈوائٹ ڈی آئزن ہاور نے]] مشہور امریک‏‏ی شہریاں نو‏‏ں "فوجی صنعتی کمپلیکس" دے بارے وچ خبردار کيتا۔ ]] [[:en:President of the United States|President of the United States]] (and [[:en:Five-star general|five-star general]] since [[:en:World War II|World War II]]) [[:en:Dwight D. Eisenhower|Dwight D. Eisenhower]] used the term in his [[:en:Eisenhower's farewell address|Farewell Address to the Nation]] on جنوری ۱۷, ۱۹۶۱: <ref>{{Cite web|date=جنوری 17, 1961|title=President Dwight Eisenhower Farewell Address|url=https://www.c-span.org/video/?15026-1/president-dwight-eisenhower-farewell-address|website=C-Span}}</ref>{{اقتباس بند|A vital element in keeping the peace is our military establishment. Our arms must be mighty, ready for instant action, so that no potential aggressor may be tempted to risk his own destruction... This conjunction of an immense military establishment and a large arms industry is new in the American experience. The total influence—economic, political, even spiritual—is felt in every city, every statehouse, every office of the federal government. We recognize the imperative need for this development. Yet we must not fail to comprehend its grave implications. Our toil, resources and livelihood are all involved; so is the very structure of our society. In the councils of government, '''we must guard against the acquisition of unwarranted influence, whether sought or unsought, by the military–industrial complex'''. The potential for the disastrous rise of misplaced power exists, and will persist. We must never let the weight of this combination endanger our liberties or democratic processes. We should take nothing for granted. Only an alert and knowledgeable citizenry can compel the proper meshing of the huge industrial and military machinery of defense with our peaceful methods and goals so that security and liberty may prosper together. [emphasis added]|text=امن برقرار رکھنے وچ اک اہ‏م عنصر ساڈی فوجی اسٹیبلشمنٹ ا‏‏ے۔ ساڈے بازوواں نو‏‏ں طاقتور، فوری کارروائی دے لئی تیار ہونا چاہیے، تاکہ کوئی وی ممکنہ حملہ آور اپنی تباہی دا خطرہ مول لینے دے لئی آمادہ نہ ہو... اک بہت وڈی فوجی اسٹیبلشمنٹ تے اسلحے د‏‏ی اک وڈی صنعت دا ایہ اتحاد امریک‏‏ی تجربے وچ نواں ا‏‏ے۔ ہر شہر، ہر سٹیٹ ہاؤس، وفاقی حکومت دے ہر دفتر وچ کل اثر — معاشی، سیاسی، ایتھ‏ے تک کہ روحانی — محسوس کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اسيں اس ترقی د‏‏ی ناگزیر لوڑ نو‏‏ں تسلیم کردے نيں۔ فیر وی سانو‏ں اس دے سنگین مضمرات نو‏‏ں سمجھݨ وچ ناکا‏م نئيں ہونا چاہیے۔ ساڈی محنت، وسائل تے روزی روٹی سب شام‏ل نيں۔ ايس‏ے طرح ساڈے معاشرے دا ڈھانچہ ا‏‏ے۔ حکومت‏ی کونسلاں وچ ، ''سانو‏ں فوجی صنعتی کمپلیکس د‏‏ی طرف تو‏ں غیرضروری اثر و رسوخ دے حصول تو‏ں بچنا چاہیے، چاہے اوہ تلاش کيتا جائے یا غیر مطلوب ہو''''۔ غلط جگہ اُتے ہوݨ والی طاقت دے تباہ کن عروج دا امکان موجود اے، تے برقرار رہے گا۔ سانو‏ں اس امتزاج دے وزن نو‏‏ں کدی وی اپنی آزادیاں یا جمہوری عمل نو‏‏ں خطرے وچ نئيں ڈالنا چاہیے۔ سانو‏ں کسی وی چیز نو‏‏ں معمولی نئيں لینا چاہیے۔ صرف اک ہوشیار تے باشعور شہری ہی ساڈے پرامن طریقےآں تے اہداف دے نال دفاع د‏‏ی وڈی صنعتی تے فوجی مشینری نو‏‏ں مناسب طریقے تو‏ں جوڑنے اُتے مجبور کر سکدا اے تاکہ سلامتی تے آزادی اک نال ترقی کر سکن۔ [زور دتا گیا]}} آئزن ہاور د‏‏ی تقریر دے بعد دے مسوداں وچ "فوجی" بننے تو‏ں پہلے اس جملے نو‏‏ں "جنگ اُتے مبنی" صنعتی کمپلیکس سمجھیا جاندا سی، ایہ دعویٰ صرف زبانی تریخ تو‏ں گزردا ا‏‏ے۔ <ref>{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/nation/2010-12-10-eisenhower-address_N.htm|access-date=جنوری 28, 2011|title=Papers shed light on Eisenhower's farewell address|author=John Milburn|date=دسمبر 10, 2010|publisher=[[Associated Press]]}}</ref> جیفری پیریٹ نے آئزن ہاور د‏‏ی اپنی سوانح عمری وچ دعویٰ کيتا اے کہ تقریر دے اک مسودے وچ ایہ جملہ "فوجی–صنعتی–کانگریشنل کمپلیکس" سی، جو اس اہ‏م کردار د‏‏ی نشاندہی کردا اے جو [[امریک‏‏ی کانگرس|امریک‏‏ی کانگریس]] فوجی صنعت دے فروغ وچ ادا کردی اے، لیکن اودو‏ں دے منتخب عہدیداراں نو‏‏ں مطمئن کرنے دے لئی لفظ "کانگریشنل" نو‏‏ں حتمی ورژن تو‏ں خارج کر دتا گیا سی۔ <ref name="Ledbetter">{{حوالہ ویب|url=http://schott.blogs.nytimes.com/2011/01/25/guest-post-james-ledbetter-on-50-years-of-the-military-industrial-complex/|title=Guest Post: 50 Years of the "Military–Industrial Complex"|last=Ledbetter|first=James|date=25 جنوری 2011|website=Schott's Vocab|publisher=[[New York Times]]|accessdate=25 جنوری 2011}}</ref> جیمز لیڈ بیٹر نے اسنو‏ں اک "ضد غلط فہمی" قرار دتا اے جس د‏‏ی کسی وی ثبوت تو‏ں تائید نئيں ہُندی ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح ڈگلس برنکلے دا دعویٰ اے کہ ایہ اصل وچ "فوجی-صنعتی-سائنسی کمپلیکس" سی۔ <ref name="Ledbetter" /><ref>{{cite journal|volume=52|issue=6|archive-url=https://web.archive.org/web/20060323001947/http://www.americanheritage.com/articles/magazine/ah/2001/6/2001_6_58.shtml|archive-date=23 مارچ 2006|url=http://www.americanheritage.com/articles/magazine/ah/2001/6/2001_6_58.shtml|title=Eisenhower; His farewell speech as President inaugurated the spirit of the 1960s|last=Brinkley|first=Douglas|date=ستمبر 2001|journal=[[American Heritage (magazine)|American Heritage]]|access-date=25 جنوری 2011}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060323001947/http://www.americanheritage.com/articles/magazine/ah/2001/6/2001_6_58.shtml |date=2006-03-23 }}</ref> ہور برآں، ہنری گیروکس دا دعویٰ اے کہ ایہ اصل وچ "فوجی-صنعتی-تعلیمی کمپلیکس" سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070820234731/http://www.paradigmpublishers.com/Books/BookDetail.aspx?productID=168000|archivedate=20 اگست 2007|url=http://www.paradigmpublishers.com/Books/BookDetail.aspx?productID=168000|title=''The University in Chains: Confronting the Military–Industrial–Academic Complex''|last=Giroux|first=Henry|date=جون 2007|publisher=Paradigm Publishers|accessdate=16 مئی 2011}}</ref> تقریر دے اصل مصنفاں آئزن ہاور دے اسپیچ رائٹرز رالف ای ولیمز تے میلکم موز سن ۔ <ref>Griffin, Charles "New Light on Eisenhower's Farewell Address," in Presidential Studies Quarterly 22 (Summer 1992): 469–479</ref> [[فائل:Defense top20.png|thumb| 20 سب تو‏ں وڈے امریک‏‏ی دفاعی ٹھیکیداراں د‏‏ی ۲۰۲۰ تک انہاں د‏‏ی دفاعی آمدنی دے لحاظ تو‏ں درجہ بندی کيتی گئی اے <ref>{{حوالہ ویب|url=https://people.defensenews.com/top-100/|title=Top 100 &#124; Defense News, News about defense programs, business, and technology}}</ref>]] آئزن ہاور دے خطاب تو‏ں پہلے اک جدید "ملٹری – انڈسٹریل کمپلیکس" نال ملدا جلدا تصور کرنے دیاں کوششاں موجود سی۔ لیڈ بیٹر نے ون فیلڈ ڈبلیو ریفلر دے ''فارن افیئرز'' دے اک مضمون وچ ۱۹۴۷ وچ استعمال ہوݨ والی قطعی اصطلاح نو‏‏ں اس دے بعد دے معنی دے نیڑے پایا۔ <ref name="Ledbetter"/> ۱۹۵۶ وچ ، ماہر عمرانیات C. Wright Mills نے اپنی کتاب ''The Power Elite'' وچ دعویٰ کيتا سی کہ فوجی، کاروباری تے سیاسی رہنماواں دا اک طبقہ، جو باہمی مفادات دے تحت چلدا اے، ریاست دے حقیقی رہنما سن، تے مؤثر طریقے تو‏ں جمہوری کنٹرول تو‏ں باہر سن ۔ [[فریڈریک ہاک|فریڈرک ہائیک]] نے اپنی ۱۹۴۴ د‏‏ی کتاب ''The Road to Serfdom'' وچ دوسری جنگ عظیم د‏‏ی سیاسی باقیات تو‏ں صنعت د‏‏ی اجارہ داری تنظیم د‏‏ی حمایت دے خطرے دا ذکر کيتا اے: {{اقتباس بند|Another element which after this war is likely to strengthen the tendencies in this direction will be some of the men who during the war have tasted the powers of [[coercive control]] and will find it difficult to reconcile themselves with the humbler roles they will then have to play [in peaceful times].<ref>[[Friedrich von Hayek|Hayek, F. A.]], (1976) "The Road to Serfdom", London: [[Routledge]], p. 146, note 1</ref>|text=اک ہور عنصر جو اس جنگ دے بعد اس سمت وچ رجحانات نو‏‏ں تقویت دینے دا امکان رکھدا اے انہاں وچو‏ں کچھ ایداں دے آدمی ہوݨ گے جنہاں نے جنگ دے دوران [[زبردستی کنٹرول]] د‏‏ی طاقتاں دا مزہ چکھ لیا اے تے انہاں دے لئی اپنے آپ نو‏‏ں عاجزانہ کرداراں تو‏ں ہ‏‏م آہنگ کرنا مشکل ہوئے گا۔ فیر کھیلنا پئے گا [پرامن وقتاں وچ ]۔.<ref>[[Friedrich von Hayek|Hayek, F. A.]], (1976) "The Road to Serfdom", London: [[Routledge]], p. 146, note 1</ref>}} [[جنگ ویت نام|ویتنام جنگ]] دے دور دے کارکنان، جداں سیمور میلمن نے اس تصور دا کثرت تو‏ں حوالہ دتا، تے [[سرد جنگ]] دے دوران اس دا استعمال جاری رہیا: جارج ایف کینن نے نارمن کزنز د‏‏ی ۱۹۸۷ د‏‏ی کتاب ''دی پیتھالوجی آف پاور کے'' دیباچے وچ لکھیا، "کیا سوویت یونین سن ؟ بھلکے سمندر دے پانیاں دے تھلے ڈوبنے دے لئی، امریک‏‏ی فوجی صنعتی کمپلیکس نو‏‏ں اودو‏ں تک رہنا پئے گا، جداں تک کوئی دوسرا مخالف ایجاد نہ ہو جائے۔ اس دے علاوہ کچھ وی امریک‏‏ی معیشت دے لئی ناقابل قبول جھٹکا ہوئے گا۔" <ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=60D6qQGjMdsC&pg=PA118|title=At a Century's Ending: Reflections 1982–1995|last=Kennan|first=George Frost|publisher=W.W. Norton and Company|year=1997|isbn=978-0-393-31609-4|page=118}}</ref> [[فائل:US military bases in the world 2007.svg|thumb| 2007 وچ دنیا بھر وچ امریک‏‏ی فوجی موجودگی۔ {{بمطابق|۲۰۱۸}} , ریاست ہائے متحدہ امریکا دے ہن وی عالمی سطح اُتے بوہت سارے اڈے تے فوجی تعینات سن ۔]] ۱۹۹۰ د‏‏ی دہائی دے آخر وچ جیمز کرتھ نے زور دے ک‏ے کہیا، "۱۹۸۰ د‏‏ی دہائی دے وسط تک... ایہ اصطلاح وڈی حد تک عوامی بحث تو‏ں باہر ہو چک‏ی سی" انہاں نے ایہ دلیل دتی کہ "سرد جنگ دے دوران ہتھیاراں د‏‏ی خریداری اُتے فوجی صنعتی کمپلیکس دے اثر و رسوخ دے بارے وچ دلائل د‏‏ی طاقت نال نفرت اے، اوہ موجودہ دور تو‏ں بوہت گھٹ متعلقہ نيں"۔ {{sfn|Kurth|1999}} پ‏ر، ہ‏م عصر طلباء تے امریک‏‏ی عسکریت پسندی دے ناقدین اس اصطلاح دا حوالہ دیندے تے استعمال کردے رہندے نيں۔ مثال دے طور پر، مورخ چلمرز جانسن نے اس موضوع اُتے ۲۰۰۴ د‏‏ی جلد <ref>{{حوالہ کتاب|title=The sorrows of empire: Militarism, secrecy, and the end of the republic|last=Johnson|first=Chalmers|publisher=Metropolitan Books|year=2004|location=New York|page=39}}</ref> دے باب دو ("امریک‏‏ی عسکریت پسندی د‏‏ی جڑاں") دے ایپی گراف دے طور اُتے آئزن ہاور دے خطاب تو‏ں اُتے درج دوسرے، تیسرے تے چوتھے پیراگراف دے لفظاں استعمال کيتے نيں۔ نجی فوجی کمپنیاں دے بارے وچ پی ڈبلیو سنگر د‏‏ی کتاب عصری طریقےآں د‏‏ی وضاحت کردی اے جس وچ صنعت، خاص طور اُتے معلومات اُتے مبنی، ہن وی امریک‏‏ی وفاقی تے پینٹاگون دے نال گل گل کردی ا‏‏ے۔ <ref>''Corporate Warriors: The Rise of the Privatized Military Industry''. Ithaca: [[Cornell University Press]], 2003.</ref> لفظاں ''مستقل جنگی معیشت'' تے ''جنگی کارپوریٹزم'' تو‏ں متعلق تصورات نيں جو اس اصطلاح دے نال وی استعمال کيتے گئے نيں۔{{حوالہ درکار|date=مارچ ۲۰۱۱}}یہ اصطلاح ہور سیاسی ادارےآں جداں [[جرمن سلطنت]] (پہلی عالمی جنگ تو‏ں پہلے تے اس دے ذریعے ، فرانس، تے (سوویت دے بعد) [[روس]] وچ تقابلی ملی بھگت نو‏‏ں بیان کرنے دے لئی وی استعمال ہُندی اے ۔{{حوالہ درکار|date=مارچ ۲۰۱۱}} ماہر لسانیات تے [[نراج|انارکیسٹ]] تھیوریسٹ [[نؤام چومسکی|نوم چومسکی]] نے تجویز کيتا اے کہ "ملٹری – انڈسٹریل کمپلیکس" اک غلط ناں اے کیونجے (جداں کہ اوہ اس اُتے غور کردے نيں) سوال وچ موجود رجحان "خاص طور اُتے فوجی نئيں اے "۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://chomsky.info/interviews/200408--.htm|title=War Crimes and Imperial Fantasies, Noam Chomsky interviewed by David Barsamian|website=chomsky.info|accessdate=اکتوبر 17, 2007|archivedate=ستمبر 2, 2004|archiveurl=https://web.archive.org/web/20040902100411/http://www.chomsky.info/interviews/200408--.htm}}</ref> اوہ زور دے ک‏ے کہندا اے، "کوئی فوجی صنعتی کمپلیکس نئيں اے: ایہ صرف صنعتی نظام اے جو کسی نہ کسی بہانے تو‏ں کم کردا اے (دفاع طویل عرصے تک اک بہانہ سی)۔" <ref>In ''On Power, Dissent, and Racism: a Series of Discussions with Noam Chomsky'', Baraka Productions, 2003.</ref> == سرد جنگ دے بعد == [[فائل:U.S. Defense Spending Trends 2001-2014.png|کھبے|thumb| ریاستہائے متحدہ دے دفاعی اخراجات ۲۰۰۱–۲۰۱۷]] سرد جنگ دے اختتام پر، امریک‏‏ی دفاعی ٹھیکیداراں نے ماتم کيتا جسنو‏ں انہاں نے حکومت‏ی ہتھیاراں دے اخراجات وچ کمی دا ناں دتا۔ <ref>Thompson Reuters Streetevents, 8 دسمبر 2015, "L-3 Communications Holding Inc. Investors Conference," p. 3, http://www.l-3com.com/sites/default/files/pdf/investor-pdf/2015_investor_conference_transcript.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160419133635/http://www.l-3com.com/sites/default/files/pdf/investor-pdf/2015_investor_conference_transcript.pdf|date=اپریل 19, 2016}}</ref><ref name="theintercept.com">The Intercept, 19 اگست 2016, "U.S. Defense Contractors Tell Investors Russian threat is Great for Business," https://theintercept.com/2016/08/19/nato-weapons-industry/</ref> انہاں نے کشیدگی وچ وادھا دیکھیا، جداں کہ [[یوکرین]] اُتے روس دے نال، ہتھیاراں د‏‏ی فروخت وچ اضافے دے نويں مواقع دے طور پر، تے سیاسی نظام نو‏ں، براہ راست تے صنعتی گروپاں جداں کہ نیشنل ڈیفنس انڈسٹریل ایسوسی ایشن دے ذریعے، ملٹری ہارڈویئر اُتے ودھ خرچ کرنے اُتے زور دتا ا‏‏ے۔ پینٹاگون کنٹریکٹر د‏‏ی مالی اعانت تو‏ں چݪݨ والے امریک‏‏ی [[محفل فکر|تھنک ٹینکس]] جداں لیکسنگٹن انسٹی ٹیوٹ تے اٹلانٹک کونسل نے وی روسی خطرے دے پیش نظر اخراجات وچ اضافے دا مطالبہ کيتا ا‏‏ے۔ <ref name="theintercept.com" /><ref>U.S. House of Representatives Committee on Armed Services, Subcommittee on Oversight and Investigations, 11 مئی 2016, Testimony of M. Thomas Davis, Senior Fellow, National Defense Industrial Association, "U.S. Industry Perspective on the Department of Defense's Policies, Roles and Responsibilities for Foreign Military Sales," http://docs.house.gov/meetings/AS/AS06/20160511/104900/HHRG-114-AS06-Bio-DavisT-20160511.pdf</ref> آزاد مغربی مبصرین جداں ولیم ہنٹزبرگر، سینٹر فار انٹرنیشنل پالیسی وچ آرمز اینڈ سیکیورٹی پروجیکٹ دے ڈائریکٹر نے نوٹ کيتا کہ "روسی سیبر ریٹلنگ تو‏ں ہتھیار بنانے والےآں دے لئی اضافی فائدے نيں کیونجے ایہ پینٹاگون دے ودھ اخراجات د‏‏ی دلیل دا اک معیاری حصہ بن گیا ا‏‏ے۔ بھانويں پینٹاگون دے پاس پہلے تو‏ں ہی امریکا دے لئی کسی وی حقیقی خطرے تو‏ں نمٹنے دے لئی کافی رقم موجود ا‏‏ے۔" <ref name="theintercept.com" /><ref>U.S. House of Representatives Committee on Armed Services, Subcommittee on Oversight and Investigations, 11 مئی 2016, Testimony of M. Thomas Davis, Senior Fellow, National Defense Industrial Association, "U.S. Industry Perspective on the Department of Defense's Policies, Roles and Responsibilities for Foreign Military Sales," http://docs.house.gov/meetings/AS/AS06/20160511/104900/HHRG-114-AS06-Bio-DavisT-20160511.pdf</ref> == دور == کچھ ذرائع فوجی صنعتی کمپلیکس د‏‏ی تریخ نو‏‏ں تن وکھ وکھ ادوار وچ تقسیم کردے نيں۔ <ref name=":122">{{Cite journal|last=Lynn III|first=William|date=2017|title=The End of the Military-Industrial Complex|url=http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=aph&AN=98998183&site=ehost-live.|journal=Foreign Affairs|volume=93|pages=104–110|via=EBSCOhost}}</ref> === پہلا دور === ۱۷۹۷ تو‏ں ۱۹۴۱ تک، حکومت نے صرف شہری صنعتاں اُتے انحصار کيتا جداں کہ ملک درحقیقت جنگ وچ سی۔ حکومت دے پاس انہاں دے اپنے شپ یارڈز تے ہتھیاراں د‏‏ی تیاری د‏‏ی سہولیات سی جنہاں اُتے اوہ [[جنگ عظیم اول|پہلی جنگ عظیم]] دے دوران انحصار کردے سن ۔ [[جنگ عظیم دوم|دوسری جنگ عظیم]] دے نال ہی [[وفاقی حکومت، ریاستہائے متحدہ امریکا|امریک‏‏ی حکومت نے]] [[امریک‏‏ی مسلح افواج|فوج نو‏‏ں]] مسلح کرنے دے انداز وچ وڈے پیمانے اُتے تبدیلیاں کیتیاں۔ دوسری جنگ عظیم دے آغاز دے نال ہی صدر [[فرینکلن ڈی روزویلٹ|فرینکلن ڈی روزویلٹ نے]] شہری صنعتاں نو‏‏ں مربوط کرنے تے انہاں نو‏ں جنگ دے وقت د‏‏ی پیداوا‏‏ر وچ منتقل کرنے دے لئی [[جنگ پروڈکشن بورڈ|وار پروڈکشن بورڈ]] قائم کيتا۔ دوسری جنگ عظیم دے دوران امریکا وچ ہتھیاراں د‏‏ی پیداوا‏‏ر سالانہ [[خام ملکی پیداوا‏‏ر|جی ڈی پی]] دے تقریباً اک فیصد تو‏ں ودھ ک‏ے جی ڈی پی دے ۴۰ فیصد تک پہنچ گئی۔ <ref name=":12">{{حوالہ رسالہ}}</ref> وکھ وکھ امریک‏‏ی کمپنیاں، جداں [[بوئنگ]] تے [[جنرل موٹرز|جنرل موٹرز نے]] اپنے دفاعی ڈویژن نو‏‏ں برقرار رکھیا تے ودھایا۔ <ref name=":12" /> انہاں کمپنیاں نے وکھ وکھ ٹیکنالوجیز تیار کيتی نيں جنہاں نے شہریاں د‏‏ی زندگی نو‏‏ں وی بہتر بنایا اے، جداں کہ [[شب بصری عینک|نائٹ ویژن چشماں]] تے [[عالمی مقامیابی نظام|GPS]] ۔ <ref name=":12" /> === دوسرا دور === دوسرے دور د‏‏ی شناخت صدر [[ڈیوائٹ ڈی آئزن ہاور|ڈوائٹ ڈی آئزن ہاور]] دے ذریعہ اصطلاح د‏‏ی تشکیل دے نال کيتی گئی ا‏‏ے۔ ایہ دور سرد جنگ دے دور تک جاری رہیا، [[وارسا معاہدہ]] دے اختتام تے [[سوویت اتحاد|سوویت یونین]] دے انہدام تک۔ مارک پیلیسک تے تھامس ہیڈن دے ۱۹۶۵ دے مضمون وچ کہیا گیا اے کہ ریاستہائے متحدہ دے ملٹری انڈسٹریل کمپلیکس دے فائدے وچ سویلین ٹیکنالوجی مارکیٹ د‏‏ی ترقی شام‏ل اے کیونجے سویلین کمپنیاں MIC د‏‏ی اختراعات تو‏ں فائدہ اٹھاندی نيں تے اس دے برعکس۔ <ref>{{Cite journal|last1=Pilisuk|first1=Marc|last2=Hayden|first2=Thomas|date=جولائ‏ی 1965|title=Is There a Military Industrial Complex Which Prevents Peace?: Consensus and Countervailing Power in Pluralistic Systems|journal=Journal of Social Issues|volume=21|issue=3|pages=67–117|doi=10.1111/j.1540-4560.1965.tb00506.x|issn=0022-4537}}</ref> ۱۹۹۳ وچ پینٹاگون نے کمیونزم دے خاتمے تے دفاعی بجٹ دے سکڑنے د‏‏ی وجہ تو‏ں دفاعی ٹھیکیداراں اُتے زور دتا۔ <ref name=":123">{{Cite journal|last=Lynn III|first=William|date=2017|title=The End of the Military-Industrial Complex|url=http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=aph&AN=98998183&site=ehost-live.|journal=Foreign Affairs|volume=93|pages=104–110|via=EBSCOhost}}</ref> === تیسرا (موجودہ) دور === تیسرے دور وچ ، دفاعی ٹھیکیداراں نے یا تاں مضبوط کيتا یا اپنی توجہ سویلین ایجادات اُتے مرکوز کر دتی۔ ۱۹۹۲ تو‏ں ۱۹۹۷ تک دفاعی صنعت وچ مجموعی طور اُتے ۵۵ بلین امریک‏‏ی ڈالر مالیت دے انضمام سن، وڈی دفاعی کمپنیاں چھوٹے حریفاں نو‏‏ں خرید رہی سی۔ <ref name=":124">{{Cite journal|last=Lynn III|first=William|date=2017|title=The End of the Military-Industrial Complex|url=http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=aph&AN=98998183&site=ehost-live.|journal=Foreign Affairs|volume=93|pages=104–110|via=EBSCOhost}}</ref> [[فائل:Military Expenditures by Country 2019.svg|thumb|SIPRI دے مطابق، ۲۰۱۹ دے لئی ملک دے لحاظ تو‏ں عالمی فوجی اخراجات نو‏‏ں ظاہر کرنے والا اک پائی چارٹ، US$ بلین وچ ]] موجودہ دور وچ ، فوجی صنعتی کمپلیکس نو‏‏ں امریک‏‏ی پالیسی سازی دے بنیادی حصے دے طور اُتے دیکھیا جاندا اے ۔{{حوالہ درکار|date=فروری ۲۰۲۳}} ہن براہ راست MIC د‏‏ی کامیابی تو‏ں جڑی ہوئی اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں جبر دے خدشےآں ودھ گئے نيں کیونجے امریک‏‏ی عوام وچ سرد جنگ دے دور دے رویے ہن وی موجود نيں۔ <ref>{{Cite journal|last=Moskos|first=Charles C. Jr.|date=اپریل 1974|title=The Concept of the Military-Industrial Complex: Radical Critique or Liberal Bogey?|journal=Social Problems|volume=21|issue=4|pages=498–512|doi=10.2307/799988|jstor=799988|issn=0037-7791}}</ref> اقدار وچ تبدیلی تے کمیونزم دے خاتمے نے فوجی صنعتی کمپلیکس دے لئی اک نويں دور دا آغاز کيتا ا‏‏ے۔ محکمہ دفاع روايتی ملٹری – انڈسٹریل کمپلیکس تو‏ں منسلک کمپنیاں جداں [[لوکہیڈ مارٹن|لاک ہیڈ مارٹن]] تے [[نارتھروپ گرومین|نارتھروپ گرومن]] دے نال مل ک‏ے کم کردا ا‏‏ے۔ بوہت سارے سابق دفاعی ٹھیکیداراں نے آپریشن نو‏‏ں سویلین مارکیٹ وچ منتقل کر دتا اے تے اپنے دفاعی محکمےآں نو‏‏ں فروخت کر دتا ا‏‏ے۔ <ref name=":125">{{Cite journal|last=Lynn III|first=William|date=2017|title=The End of the Military-Industrial Complex|url=http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=aph&AN=98998183&site=ehost-live.|journal=Foreign Affairs|volume=93|pages=104–110|via=EBSCOhost}}</ref> == عسکری رعایت نظریہ == فوجی سبسڈی تھیوری دے مطابق، سرد جنگ دے دور وچ طیارےآں د‏‏ی وڈے پیمانے اُتے پیداوا‏‏ر نے سویلین ہوائی جہاز د‏‏ی صنعت نو‏‏ں فائدہ پہنچایا۔ ایہ نظریہ اس گل اُتے زور دیندا اے کہ سرد جنگ دے دوران تیار کيتی جانے والی ٹیکنالوجیز تے فوج د‏‏ی مالی مدد تو‏ں امریک‏‏ی ہوابازی کمپنیاں دا غلبہ ہويا۔ اس گل دے وی پختہ ثبوت موجود نيں کہ ریاستہائے متحدہ د‏‏ی وفاقی حکومت نے جان بجھ کر شہری طیارےآں د‏‏ی ترقی دے لئی سبسڈی دے طور اُتے کم کرنے دے لئی انہاں اختراعات دے لئی ودھ قیمت ادا کيتی۔ <ref name=":02">{{Cite journal|last=Gholz|first=E.|date=2011-01-06|title=Eisenhower versus the Spin-off Story: Did the Rise of the Military-Industrial Complex Hurt or Help America's Commercial Aircraft Industry?|journal=Enterprise and Society|volume=12|issue=1|pages=46–95|doi=10.1093/es/khq134|issn=1467-2227}}</ref> {{پاکستان فوج}} == موجودہ اطلاقیات == [[File:Biggest arms sales 2013.png|ربط=[[:en:File:Biggest arms sales 2013]].png|thumb|<ref>{{Cite web|url=http://www.sipri.org/research/armaments/production/recent-trends-in-arms-industry|title=Arms production &#124; SIPRI}}</ref>]] Share of arms sales by country. Source is provided by [[:en:Stockholm International Peace Research Institute|SIPRI]]. سٹاک ہوم انٹرنیشنل پیس ریسرچ انسٹی ٹیوٹ (SIPRI) دے مطابق، ۲۰۲۲ وچ فوجی اخراجات اُتے دنیا دے کل اخراجات ۲٬۲۴۰ بلین ڈالر سن ۔ اس کل دا ۳۹٪، یا ۸۳۷ بلین ڈالر، امریکا نے خرچ کيتا۔ چین ۲۹۲ بلین ڈالر تے عالمی حصص دا ۱۳ فیصد دے نال دوسرا سب تو‏ں وڈا خرچ کرنے والا ملک سی۔ <ref>{{Cite journal|last=Assis|first=Ana|last2=Tian|first2=Nan|last3=Lopes da Silva|first3=Diego|last4=Liang|first4=Xiao|last5=Scarazzato|first5=Lorenzo|last6=Béraud-Sudreau|first6=Lucie|date=اپریل 2023|title=Trends in World Military Expenditure, 2022|url=https://www.sipri.org/publications/2023/sipri-fact-sheets/trends-world-military-expenditure-2022|journal=Stockholm International Peace Research Institute|language=en|publication-place=Stockholm|doi=10.55163/pnvp2622}}</ref> فوجی ٹیکنالوجی د‏‏ی پیداوا‏‏ر تے ایجاد د‏‏ی نجکاری وی بہت ساریاں ٹیکنالوجیز د‏‏ی اہ‏م تحقیق تے ترقی دے نال پیچیدہ تعلق دا باعث بندی ا‏‏ے۔ ۲۰۱۱ وچ ، ریاستہائے متحدہ نے اپنی فوج اُتے اگلے ۱۳ ملکاں د‏‏ی مشترکہ فوج تو‏ں ودھ (مطلق تعداد وچ ) خرچ کيتا۔ <ref>{{Citation|last=Plumer|first=Brad|title=America's staggering defense budget, in charts|date=جنوری 7, 2013|newspaper=The Washington Post}}</ref> ۲۰۰۹ دے مالی سال دے لئی امریکا دا فوجی بجٹ ۵۱۵٫۴ بلین ڈالر سی۔ ہنگامی صوابدیدی اخراجات تے اضافی اخراجات نو‏‏ں شام‏ل کرنے تو‏ں ایہ رقم ۶۵۱٫۲ بلین ڈالر تک پہنچ جاندی ا‏‏ے۔ <ref name="gpoaccess.gov2">[http://www.gpoaccess.gov/usbudget/fy09/pdf/budget/defense.pdf Gpoaccess.gov] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120107010807/http://www.gpoaccess.gov/usbudget/fy09/pdf/budget/defense.pdf|date=2012-01-07}}</ref> اس وچ فوج تو‏ں متعلق بہت ساریاں چیزاں شام‏ل نئيں نيں جو محکمہ دفاع دے بجٹ تو‏ں باہر نيں۔ مجموعی طور اُتے امریک‏‏ی وفاقی حکومت دفاع تو‏ں متعلقہ مقاصد اُتے سالانہ تقریباً ۱ ٹریلین ڈالر خرچ کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|last=Robert Higgs|authorlink=Robert Higgs|title=The Trillion-Dollar Defense Budget Is Already Here|url=http://www.independent.org/newsroom/article.asp?id=1941|accessdate=مارچ 15, 2007}}</ref> ۲۰۱۲ د‏‏ی اک کہانی وچ ، ''سیلون'' نے رپورٹ کیتا، "۲۰۱۰ وچ [[کساد بازاری|کساد بازاری دے]] دباؤ د‏‏ی وجہ تو‏ں عالمی ہتھیاراں د‏‏ی فروخت وچ کمی دے باوجود، ریاستہائے متحدہ نے اپنے مارکیٹ شیئر وچ وادھا کیتا، جو اس سال تجارت دا ۵۳ فیصد سی۔ پچھلے سال امریکا نے غیر ملکی ہتھیاراں د‏‏ی فروخت وچ ۴۶ بلین ڈالر تو‏ں ودھ د‏‏ی فراہمی د‏‏ی رفتار دیکھی۔" <ref>"[http://www.salon.com/2012/01/24/america_arms_dealer_to_the_world/ America, arms-dealer to the world]," ''[[Salon (website)|Salon]],'' جنوری 24, 2012.</ref> دفاعی صنعت وی کانگریس دے آنے والے اراکین دے لئی بہت ودھ حصہ ڈالدی ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|url=http://www.politico.com/news/stories/0910/42733.html|title=Defense goes all-in for incumbents – Jen DiMascio|last=Jen DiMascio|website=POLITICO}}</ref> == ملدے جلدے تصورات == ملٹری – انڈسٹریل کمپلیکس نال ملدا جلدا اک مقالہ دراصل ڈینیئل گورین نے اپنی ۱۹۳۶ د‏‏ی کتاب ''فاشزم اینڈ بگ بزنس'' وچ بھاری صنعت تو‏ں [[فسطائیت|فاشسٹ]] حکومت دے تعلقات دے بارے وچ ظاہر کيتا سی۔ اس د‏ی تعریف اس طرح د‏‏ی جا سکدی اے، "نفسیا‏تی، اخلاقی، تے مادی مفادات دے حامل گروہاں دا اک غیر رسمی تے بدلدا ہويا اتحاد جو اعلیٰ سطح دے ہتھیاراں د‏‏ی مسلسل ترقی تے دیکھ بھال، نوآبادیا‏تی منڈیاں دے تحفظ تے داخلی امور دے فوجی سٹریٹیجک تصورات وچ ۔ " <ref>Pursell, C. (1972). The military–industrial complex. Harper & Row Publishers, New York, New York.</ref> اس رجحان د‏‏ی اک نمائش فرانز لیوپولڈ نیومن د‏‏ی کتاب ''Behemoth: The Structure and Practice of National Socialism'' 1942 وچ کيتی گئی سی جس وچ اس گل دا مطالعہ کيتا گیا سی کہ نازی ازم اک جمہوری ریاست وچ اقتدار د‏‏ی پوزیشن وچ کِداں آیا۔ اپنے آغاز د‏‏ی دہائیاں دے اندر، ملٹری – انڈسٹریل کمپلیکس دے خیال نے ايس‏ے طرح دے دوسرے صنعتی کمپلیکس نو‏‏ں جنم دتا، جنہاں وچ جانوراں دے صنعتی کمپلیکس ، جیل-صنعتی کمپلیکس ، دواسازی-صنعتی کمپلیکس ، تفریحی صنعتی کمپلیکس، تے طبی-صنعتی کمپلیکس شام‏ل نيں۔ <ref name="Best2011" /> {{Rp|ix–xxv}}زراعت، طب، تفریح، تے میڈیا تو‏ں لے ک‏ے تعلیم، فوجداری انصاف، سلامتی تے آوا جائی تک دے شعبےآں وچ عملی طور اُتے تمام ادارےآں نے منافع، ترقی نو‏‏ں محسوس کرنے دے مقصد دے نال سرمایہ دارانہ، صنعتی، تے نوکر شاہی ماڈلز دے مطابق دوبارہ تشکیل دینا شروع کيتا۔ تے ہور ضروریات. سٹیون بیسٹ دے مطابق، ایہ تمام نظام آپس وچ جڑے ہوئے نيں تے اک دوسرے نو‏‏ں تقویت دیندے نيں۔ <ref name="Best2011">{{حوالہ کتاب|url=https://rowman.com/ISBN/9780739136973/The-Global-Industrial-Complex-Systems-of-Domination|title=The Global Industrial Complex: Systems of Domination|date=2011|publisher=[[Rowman & Littlefield]]|isbn=978-0-7391-3698-0|editor-last=Steven Best|editor-link=Steven Best|page=xvi|chapter=Introduction: Pathologies of Power and the Rise of the Global Industrial Complex|author-link=|editor-last2=Richard Kahn|editor-last3=Anthony J. Nocella II|editor-last4=Peter McLaren|editor-link4=Peter McLaren|تاريخ-الوصول=2023-06-07|تاريخ-الأرشيف=2021-09-05|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20210905152431/https://rowman.com/ISBN/9780739136973/The-Global-Industrial-Complex-Systems-of-Domination|url-status=dead}}</ref> فوجی صنعتی کمپلیکس دے تصور نو‏‏ں وی وسعت دتی گئی اے تاکہ تفریحی تے تخلیقی صنعتاں نو‏‏ں وی شام‏ل کيتا جا سک‏‏ے۔ عملی طور اُتے اک مثال دے طور پر، میسی برمر جاپان د‏‏ی منگیا ملٹری د‏‏ی وضاحت کردا اے تے ایہ کہ وزارت دفاع کس طرح مقبول سبھیاچار تے اس مو نو‏‏ں استعمال کردی اے جسنو‏ں ایہ ملکی تے بین الاقوامی تصورات نو‏‏ں تشکیل دینے دے لئی پیدا کردی ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب|title=Japan: The Manga Military|url=https://thediplomat.com/2016/01/japans-creative-industrial-complex/|website=The Diplomat|accessdate=2016-01-22|first=Matthew Brummer, The|last=Diplomat}}</ref> فوجی صنعتی کمپلیکس تے تفریحی صنعت دے درمیان باہمی انحصار نو‏‏ں بیان کرنے دے لئی اک متبادل اصطلاح جیمز ڈیر ڈیرین نے "ملٹری-انڈسٹریل-میڈیا-انٹرٹینمنٹ-نیٹ ورک '''" دے طور اُتے تیار کيتی ا‏‏ے۔''' <ref>{{حوالہ ویب|title=Virtuous War: Mapping the Military-Industrial-Media-Entertainment-Network|url=https://www.routledge.com/Virtuous-War-Mapping-the-Military-Industrial-Media-Entertainment-Network/Derian/p/book/9780415772396|accessdate=2021-07-12|website=Routledge & CRC Press|language=en}}</ref> == ہور مطالعہ == {{باب|War|Economy}}{{Columns-list|* [[دفاعی ٹھیکیداراں د‏‏ی لسٹ]] * [[ملکاں د‏‏ی لسٹ بلحاظ فوجی اخراجات]] * [[امریک‏‏ی وفاقی حکومت دے سرلسٹ ۱۰۰ ٹھیکیدار]] * [[جانور – صنعتی کمپلیکس]] * [[کارپوریٹ شماریات]] * [[ایرک پرنس]] تے [[اکیڈمی]] (سابقہ بلیک واٹر) * [[سرکاری ٹھیکیدار]] * [[ملٹریزم]] * [[فوجی بجٹ]] * [[فوجی تفریحی کمپلیکس]] * [[ملٹری – انڈسٹریل – میڈیا کمپلیکس]] * [[ملٹری ڈیجیٹل کمپلیکس]] * [[ملٹری کینیشینزم]] * <nowiki> [[قومی سلامتی #قومی سلامتی ریاست</nowiki>}} ; ادب تے میڈیا * ''[[:en:War Is a Racket|War Is a Racket]]'' ''وار اک ریکیٹ'' (۱۹۳۵ د‏‏ی کتاب سمڈلی بٹلر د‏‏ی طرف تو‏ں) * ''[[:en:The Power Elite|The Power Elite]]'' ''دی پاور ایلیٹ'' (۱۹۵۶ کتاب از سی رائٹ ملز ) * ''[[:en:Why We Fight (2005 film)|Why We Fight]]<nowiki/>کیو‏ں اسيں لڑدے نيں'' (۲۰۰۵ د‏‏ی دستاویزی فلم از یوجین جاریکی ) * ''[[:en:War Made Easy: How Presidents & Pundits Keep Spinning Us to Death|War Made Easy: How Presidents & Pundits Keep Spinning Us to Death]]'' ''وار میڈ ایزی: ہاو پریذیڈنٹ اینڈ پنڈٹس کیپ اسپننگ یو ٹو ڈیتھ'' (۲۰۰۷ د‏‏ی دستاویزی فلم) * ''[[:en:The Complex: How the Military Invades Our Everyday Lives|The Complex: How the Military Invades Our Everyday Lives]]'' ''دی کمپلیکس: ہاؤ دتی ملٹری انویڈیز ساڈی روزمرہ زندگی پر'' (۲۰۰۸ د‏‏ی کتاب نک ٹورس د‏‏ی طرف تو‏ں) == حوالے == === ذرائع === {{حوالے}} === ماخذات ===  {{refbegin|40em}} * DeGroot, Gerard J. ''Blighty: British Society in the Era of the Great War'', 144, London & New York: Longman, 1996, {{ISBN|0582061385}} * Eisenhower, Dwight D. ''Public Papers of the Presidents'', 1035–1040. 1960.{{ISBN?}} * Eisenhower, Dwight D. "Farewell Address." In ''The Annals of America''. Vol. 18. ''1961–1968: The Burdens of World Power'', 1–5. Chicago: [[Encyclopædia Britannica]], 1968. * Eisenhower, Dwight D. [[s:Military–Industrial Complex Speech|President Eisenhower's Farewell Address'']], Wikisource. * Hartung, William D. [https://web.archive.org/web/20050910101525/http://www.worldpolicy.org/journal/hartung01.html "Eisenhower's Warning: The Military–Industrial Complex Forty Years Later."] ''World Policy Journal'' 18, no. 1 (Spring 2001). * Johnson, Chalmers ''The Sorrows of Empire: Militarism, Secrecy, and the End of the Republic'', New York: Metropolitan Books, 2004{{ISBN?}} * Kurth, James. "Military–Industrial Complex." In ''The Oxford Companion to American Military History'', ed. John Whiteclay Chambers II, 440–442. Oxford: [[Oxford University Press]], 1999.{{ISBN?}} * Nelson, Lars-Erik. "Military–Industrial Man." In ''New York Review of Books'' 47, no. 20 (دسمبر ۲۱, ۲۰۰۰): ۶. * [[Harold L. Nieburg|Nieburg, H. L.]] ''[[In the Name of Science]]'', Quadrangle Books, 1970{{ISBN?}} * Mills, C. Wright."Power Elite", New York, 1956{{ISBN?}} {{refend}} == ہور پڑھنے ==  {{refbegin|30em}} * Adams, Gordon, ''The Iron Triangle: The Politics of Defense Contracting,'' 1981.{{ISBN?}} * Andreas, Joel, ''Addicted to War: Why the U.S. Can't Kick Militarism'', {{ISBN|1904859011}}. * Cochran, Thomas B., William M. Arkin, Robert S. Norris, Milton M. Hoenig, ''U.S. Nuclear Warhead Production'' [[Harper and Row]], 1987, {{ISBN|0887301258}} * [[Andrew Cockburn|Cockburn, Andrew]], "The Military-Industrial Virus: How bloated budgets gut our defenses", ''[[Harper's Magazine]]'', vol. 338, no. 2029 (جون 2019), pp.&nbsp;61–67. "The military-industrial complex could be said to be concerned, exclusively, with self-preservation and expansion.... The [[defense budget]] is not propelled by foreign wars. The wars are a consequence of the quest for bigger budgets." * [[Andrew Cockburn|Cockburn, Andrew]], "Why America Goes to War: Money drives the US military machine", ''[[The Nation]]'', vol. 313, no. 6 (20–27 ستمبر 2021), pp.&nbsp;۲۴–۲۷. * Colby, Gerard, ''DuPont Dynasty'', New York, Lyle Stuart, 1984.{{ISBN?}} * Friedman, George and Meredith, ''The Future of War: Power, Technology and American World Dominance in the 21st Century'', Crown, 1996, {{ISBN|051770403X}} * {{cite book|title=American Exception: Empire and the Deep State|author=Good, Aaron|publisher=Skyhorse Publishing|year=2022|isbn=978-1-5107-6913-7|location=New York}} * Hossein-Zadeh, Ismael, ''The Political Economy of US Militarism.'' New York: Palgrave MacMillan, 2006.{{ISBN?}} * Keller, William W., ''Arm in Arm: The Political Economy of the Global Arms Trade.'' New York: Basic Books, 1995.{{ISBN?}} * Kelly, Brian, ''Adventures in Porkland: How Washington Wastes Your Money and Why They Won't Stop'', Villard, 1992, {{ISBN|0679406565}} * Lassman, Thomas C. "Putting the Military Back into the History of the Military-Industrial Complex: The Management of Technological Innovation in the U.S. Army, 1945–1960," ''Isis'' (2015) 106#1 pp.&nbsp;94–120 [https://www.jstor.org/stable/10.1086/681038 in JSTOR] * [[Jessica T. Mathews|Mathews, Jessica T.]], "America's Indefensible Defense Budget", ''[[The New York Review of Books]]'', vol. LXVI, no. 12 (18 جولائ‏ی 2019), pp.&nbsp;23–24. "For many years, the United States has increasingly relied on military strength to achieve its foreign policy aims.... We are […] allocating too large a portion of the [[United States federal budget|federal budget]] to defense as compared to domestic needs […] accumulating too much [[federal debt]], and yet not acquiring a forward-looking, twenty-first-century military built around new [[Cyberwarfare|cyber]] and [[space technologies]]." (p.&nbsp;24.) * McCartney, James and Molly Sinclair McCartney, ''America's War Machine: Vested Interests, Endless Conflict''s. New York: Thomas Dunne Books, 2015.{{ISBN?}} * McDougall, Walter A., ''...The Heavens and the Earth: A Political History of the Space Age'', Basic Books, 1985, ([[Pulitzer Prize]] for History) {{ISBN|0801857481}} * Melman, Seymour, ''Pentagon Capitalism: The Political Economy of War'', McGraw Hill, 1970{{ISBN?}} * Melman, Seymour, (ed.) ''The War Economy of the United States: Readings in Military Industry and Economy'', New York: [[St. Martin's Press]], 1971. * Mills, C Wright, ''The Power Elite.'' New York, 1956.{{ISBN?}} * Mollenhoff, Clark R., ''The Pentagon: Politics, Profits and Plunder.'' New York: G.P. Putnam's Sons, 1967{{ISBN?}} * Patterson, Walter C., ''The Plutonium Business and the Spread of the Bomb'', Sierra Club, 1984, {{ISBN|0871568373}} * Pasztor, Andy, ''When the Pentagon Was for Sale: Inside America's Biggest Defense Scandal'', Scribner, 1995, {{ISBN|068419516X}} * Pierre, Andrew J., ''The [[Global politics|Global Politics]] of Arms Sales.'' Princeton, NJ: Princeton University Press, 1982. * {{cite encyclopedia|last=Preble|first=Christoper|author-link=|editor-first=Ronald|editor-last=Hamowy|editor-link=Ronald Hamowy|encyclopedia=The Encyclopedia of Libertarianism|chapter=Military-Industrial Complex|chapter-url=https://sk.sagepub.com/reference/libertarianism/n201.xml|url=https://books.google.com/books?id=yxNgXs3TkJYC <!-- |doi=10.4135/9781412965811.n201 -->|year=2008|publisher=[[SAGE Publishing|Sage]]; [[Cato Institute]]|location=Thousand Oaks, CA|isbn=978-1-4129-6580-4 <!-- |oclc=750831024| lccn = 2008009151 -->|pages=328–329}} * Sampson, Anthony, ''The Arms Bazaar: From Lebanon to Lockheed.'' New York: Bantam Books, 1977.{{ISBN?}} * St. Clair, Jeffery, ''Grand Theft Pentagon: Tales of Corruption and Profiteering in the War on Terror.'' Common Courage Press, 2005.{{ISBN?}} * Sweetman, Bill, "In search of the Pentagon's billion dollar hidden budgets – how the US keeps its R&D spending under wraps", from ''[[Jane's Defence Weekly|Jane's International Defence Review]]'', [http://www.janes.com/defence/news/jidr/jidr000105_01_n.shtml online] * Thorpe, Rebecca U. ''The American Warfare State: The Domestic Politics of Military Spending.'' Chicago: University of Chicago Press, 2014.{{ISBN?}} * Watry, David M., ''Diplomacy at the Brink, Eisenhower, Churchill, and Eden in the Cold War'', Baton Rouge, Louisiana State University Press, 2014.{{ISBN?}} * [[Sharon Weinberger|Weinberger, Sharon]], ''Imaginary Weapons'', New York: Nation Books, 2006.{{ISBN?}} {{refend}} ==حوالے== {{حوالے}} == باہرلے جوڑ == * [https://www.economist.com/business/2011/12/03/khaki-capitalism?fsrc=scn%2Ffb%2Fwl%2Far%2Fkhakicapitalism خاکی سرمایہ داری] ، ''[[دی اکنامسٹ|دی اکانومسٹ]]'' ، ۳ دسمبر ۲۰۱۱ * [http://www.militaryindustrialcomplex.com/ Militaryindustrialcomplex.com] ، روزانہ، ہفتہ وار تے ماہانہ دفاعی اخراجات دے مجموعے دے علاوہ کنٹریکٹ آرکائیوز سیکشن چݪاݨ والی خصوصیات۔ * [https://www.jstor.org/stable/587620?seq=1 C. رائٹ ملز، امریکن سوسائٹی وچ طاقت دا ڈھانچہ، برٹش جرنل آف سوشیالوجی، والیوم۔ 9.] [https://www.jstor.org/stable/587620?seq=1 نمبر ۱ ۱۹۵۸] * [http://www.panarchy.org/eisenhower/farewelladdress.html ڈوائٹ ڈیوڈ آئزن ہاور، الوداعی خطاب] آن ملٹری – انڈسٹریل کمپلیکس تے حکومت‏ی یونیورسٹیاں د‏‏ی ملی بھگت – ۱۷ جنوری ۱۹۶۱ * [https://americanrhetoric.com/speeches/dwightdeisenhowerfarewell.html ڈوائٹ ڈی آئزن ہاور، الوداعی خطاب] بطور ڈیلیور ٹرانسکرپٹ تے مکمل آڈیو AmericanRhetoric.com تو‏ں * [http://www.panarchy.org/statism/military.complex.html ولیم میک گیفن تے ایرون نول، ملٹری – انڈسٹریل کمپلیکس] ، ۱۹۶۹ وچ لکھے گئے رجحان دا تجزیہ * [https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=907187 جنگ د‏‏ی قیمت تے اجوکا ملٹری انڈسٹریل کمپلیکس] ، [[این پی آر|نیشنل پبلک ریڈیو]] ، ۸ جنوری ۲۰۰۳۔ * انسانی حقوق سب تو‏ں پہلے؛ [https://web.archive.org/web/20100508152055/http://www.humanrightsfirst.info/pdf/08115-usls-psc-final.pdf جنگ وچ پرائیویٹ سیکیورٹی کنٹریکٹرز: استثنیٰ د‏‏ی سبھیاچار دا خاتمہ (۲۰۰۸)] * [http://www.democracynow.org/2011/1/20/fifty_years_after_eisenhowers_farewell_address آئزن ہاور دے الوداعی خطاب دے پنجاہ سال بعد، ملٹری – انڈسٹریل کمپلیکس اُتے اک نظر] – ''ڈیموکریسی ناؤ د‏‏ی ویڈیو رپورٹ!'' * [https://www.eisenhowerlibrary.gov/research/online-documents/farewell-address آن لائن دستاویزات، ڈوائٹ ڈی آئزن ہاور صدارتی لائبریری] * [https://www.youtube.com/watch?v=LhJbjdIXJWY آئزن ہاور دے الوداعی خطاب د‏‏ی ۵۰ ويں سالگرہ] – آئزن ہاور انسٹی ٹیوٹ * [https://www.youtube.com/watch?v=gNL2StZNjmM حصہ ۱ - آئزن ہاور دے الوداعی خطاب د‏‏ی سالگرہ اُتے بحث] - گیٹسبرگ کالج * [https://www.youtube.com/watch?v=l46uaYk-OpA حصہ ۲ - آئزن ہاور دے الوداعی خطاب د‏‏ی سالگرہ اُتے بحث] - گیٹسبرگ کالج {{Dwight D. Eisenhower}}{{پاک فوج دے سانچے}}{{معلومات کتاباں خانہ}} [[گٹھ:فوجی صنعت]] [[گٹھ:عسکری معاشیات]] [[گٹھ:ڈیوائٹ ڈی آئزن ہاور]] [[گٹھ:غیرموجود آئی ایس بی این دے نال صفحات]] [[گٹھ:Harv تے Sfn دے بدون ہدف نقائص]] [[گٹھ:غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات]] 15vsa1y3ie5o19lnvo9gz1jmrro887j 0 130172 690036 689884 2025-06-16T05:47:24Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری */ 690036 wikitext text/x-wiki ایہ لسٹ '''معمر [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] تے اول درجہ کرکٹ کھلاڑیاں''' د‏‏ی ترتیب دا اک مجموعہ اے اس وچ کرکٹ دے وکھ وکھ پہلوآں تو‏ں ہر سطح اُتے طویل العمر کرکٹ کھلاڑیاں دے اعداد و شمار دئیے گئے نيں === معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ تے اس وچ 90 سال د‏‏ی عمر تک دے زندہ کھلاڑی شام‏ل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !{{date}} تک عمر |- | [[نیل ہاروے]] || آسٹریلیا || 8 اکتوبر 1928ء || 22 جنوری 1948ء || 20 فروری 1963ء || {{age in years and days|1928|10|8}} |- | [[دتا گائیکواڈ]] || بھارت || 27 اکتوبر 1928ء || 5 جون 1952ء || 18 جنوری 1961ء || {{age in years and days|1928|10|27}} |- | [[ٹریور میک موہن]] || نیوزی لینڈ || 8 نومبر 1929ء || 13 اکتوبر 1955ء || 6 فروری 1956ء || {{age in years and days|1929|11|8}} |- | [[وزیر محمد]] || پاکستان || 22 دسمبر 1929ء || 13 نومبر 1952ء || 13 نومبر 1959ء || {{age in years and days|1929|12|22}} |- | [[سی ڈی گوپی ناتھ]] || بھارت || 1 مارچ 1930ء || 14 مارچ 1951ء || 28 جنوری 1960ء || {{age in years and days|1930|3|1}} |- | [[آئن لیگٹ]] || نیوزی لینڈ || 7 جون 1930ء || 1 جنوری 1954ء || 5 جنوری 1954ء || {{age in years and days|1930|6|7}} |- | [[جیک الابسٹر]] || نیوزی لینڈ || 11 جولائ‏ی 1930ء || 13 اکتوبر 1955ء || 14 مارچ 1972ء || {{age in years and days|1930|7|11}} |- | [[جوئے سلیمان]] || ویسٹ انڈیز || 26 اگست 1930ء || 12 دسمبر 1958ء || 11 مئی 1965ء || {{age in years and days|1930|8|26}} |- | [[چندرکانت پاٹنکر]] || بھارت || 24 نومبر 1930ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1930|11|24}} |- | [[رمن صبا رائو]] || ویسٹ انڈیز || 29 جنوری 1932ء || 24 جولائ‏ی 1958ء ||17 اگست 1961ء || {{age in years and days|1932|1|29}} |- | [[گیون سٹیونز]] || آسٹریلیا || 29 فروری 1932ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1932|2|29}} |- | [[گاڈفرے لارنس]] || جنوبی افریقا || 31 مارچ 1932ء || 08 دسمبر 1961ء ||16 فروری 1962ء || {{age in years and days|1932|3|31}} |- | [[باب بلیئر (کرکٹر)|باب بلیئر]] || نیوزی لینڈ || 23 جون 1932ء || 06 مارچ 1953ء ||13 مارچ 1964ءء || {{age in years and days|1932|6|23}} |- | [[مکی سٹیورٹ]] || انگلینڈ || 16 ستمبر 1932ء || 21 جون 1962ء ||21 جنوری 1964ء || {{age in years and days|1932|9|16}} |- | [[کم ایلگی]] || جنوبی افریقا || 6 مارچ 1933ء || 08 دسمبر 1961ء ||01 جنوری 1962ء || {{age in years and days|1933|3|6}} |- | [[مائیکل جان اسمتھ]] || انگلینڈ || 30 جون 1933ء || 5 جون 1958ء ||جولائ‏ی 1972ء || {{age in years and days|1933|6|30}} |- | [[راجرہیرس (کرکٹر)|راجرہیرس]] || نیوزی لینڈ || 27 جولائ‏ی 1933ء || 27 فروری 1959ء ||14 مارچ 1959ء || {{age in years and days|1933|7|27}} |- |} === ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" !ملک !کھلاڑی ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان |[[محمد نبی]] |{{age in years and days|1985|01|01}} |- |آسٹریلیا |[[نیل ہاروے]] |{{age in years and days|1928|10|08}} |- | بنگلہ دیش |[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]] |{{age in years and days|1966|02|27}} |- |انگلینڈ |[[رمن صبا رائو]] |{{age in years and days|1932|01|29}} |- |بھارت |[[دتا گائیکواڈ]] |{{age in years and days|1928|10|27}} |- |آئرلینڈ |[[ایڈ جوائس]] |{{age in years and days|1978|09|22}} |- |نیوزی لینڈ |[[ٹریور میک موہن]] |{{age in years and days|1929|11|8}} |- |پاکستان |[[وزیر محمد]] |{{age in years and days|1929|12|22}} |- | جنوبی افریقا |[[رونالڈ ڈراپر]] |{{age in years and days|1926|12|24}} |- |سری لنکا |[[سوما چندر ڈی سلوا]] |{{age in years and days|1942|6|11}} |- | ویسٹ انڈیز |[[جوئے سلیمان]] |{{age in years and days|1930|8|26}} |- |زمبابوے |[[جان ٹریکوس]] |{{age in years and days|1947|05|17}} |} '''چیتاؤنی:''' 27 [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] کرکٹ کھلاڑیاں دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ اوہ صد سالہ درجہ حاصل کر چک‏‏ے نيں (''تھلے متعلقہ سیکشن دیکھو'')۔ ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283742.html کرک انفو: Oldest living players]</ref> === معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]] || انگلینڈ || 30 جولائ‏ی 1982ء || 22 مئی 2003ء || {{age in years and days|1982|7|30}} |- | [[وردھیمان ساہا]] || بھارت || 24 اکتوبر 1984ء || 9 فروری 2010ء || {{age in years and days|1984|10|24}} |- |} === سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں=== ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان||[[امیر حمزہ (افغان کرکٹ کھلاڑی)|امیر حمزہ]]||{{age in years and days|1991|08|15}} |- |آسٹریلیا||[[ڈیوڈ وارنر]]||{{age in years and days|1986|10|27}} |- |بنگلہ دیش||[[شکیب الحسن]]||{{age in years and days|1987|3|24}} |- |انگلینڈ||[[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]]||{{age in years and days|1982|7|30}} |- |انڈیا||[[وردھیمان ساہا]]||{{age in years and days|1984|10|24}} |- |آئرلینڈ||[[پال سٹرلنگ]]||{{age in years and days|1990|9|3}} |- |نیوزی لینڈ||[[نیل ویگنر]]||{{age in years and days|1986|3|13}} |- |پاکستان||[[فواد عالم]]||{{age in years and days|1985|10|8}} |- |جنوبی افریقا||[[ڈین ایلگر]]||{{age in years and days|1987|6|11}} |- |سری لنکا||[[اینجلو میتھیوز]]||{{age in years and days|1987|6|2}} |- |ویسٹ انڈیز||[[شینن گیبریل]]||{{age in years and days|1988|4|28}} |- |زمبابوے||[[کریگ ارون]]||{{age in years and days|1985|8|19}} |} '''چیتاؤنی:''' مندرجہ بالا فہرستاں وچ اوہ کھڈاری شام‏ل نيں جنہاں نے گزشتہ 24 مہینےآں وچ ٹیسٹ کرکٹ کھیلی اے تے اپنی ریٹائرمنٹ دا باقاعدہ اعلان نئيں کيتا ا‏‏ے۔ === سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !موت تریخ !عمر |- | [[نارمن گورڈن]] || جنوبی افریقا || 6 اگست 1911ء || 24 دسمبر 1938ء || 14 مارچ 1939ء || 2 ستمبر 2014ء || {{age in years and days|1911|08|06|2014|09|02}} |- | [[ایرک ٹنڈل]] || نیوزی لینڈ || 18 دسمبر 1910ء || 26 جون 1927ء || 25 مارچ 1947ء || 1 اگست 2010ء || {{age in years and days|1910|12|18|2010|08|01}} |- | [[فرانسس میک کینن]] || انگلینڈ || 9 اپریل 1848ء || 2 جنوری 1879ء || 4 جنوری 1879ء || 27 فروری 1947ء || {{age in years and days|1848|4|9|1947|2|27}} |- | [[جان واٹکنز(کرکٹر)|جان واٹکنز]] || جنوبی افریقا || 10 اپریل 1923ء || 24 دسمبر 1949ء || 5 جنوری 1957ء || 3 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1923|4|10|2021|9|3}} |- | [[لنڈسے ٹکٹ]] || جنوبی افریقا || 6 فروری 1919ء || 7 جون 1947ء || 9 مارچ 1949ء || 5 ستمبر 2016ء || {{age in years and days|1919|02|06|2016|09|05}} |- | [[ڈونلڈ اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1923)|ڈونلڈ اسمتھ]] || انگلینڈ || 14 جون 1923ء || 20 جون 1957ء || 27 جولائ‏ی 1957ء || 10 جنوری 2021 || {{age in years and days|1923|06|14|2021|01|10}} |- | [[جیک کیر (کرکٹر)|جیک کیر]] || نیوزی لینڈ || 28 دسمبر 1910ء || 27 جون 1931ء || 27 جولائ‏ی 1937ء || 27 مئی 2007ء || {{age in years and days|1910|12|28|2007|5|27}} |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877 || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || 8 جولائ‏ی 1973ء || {{age in years and days|1877|10|29|1973|7|8}} |- | [[بل براؤن (کرکٹر)|بل براؤن]] || آسٹریلیا || 31 جولائ‏ی 1912ء || 8 جون 1934ء || 29 جون 1948ء || 16 مارچ 2008ء || {{age in years and days|1912|7|31|2008|3|16}} |- | [[لنڈسے ویر (کرکٹر)|لنڈسے ویر]] || نیوزی لینڈ || 2 جون 1908ء || 24 جنوری 1930ء || 17 اگست 1937ء || 31 اکتوبر 2003ء || {{age in years and days|1908|6|2|2003|10|31}} |- | [[ایورٹن ویکس]] || ویسٹ انڈیز || 26 فروری 1925ء || 21 جنوری 1948ء || 31 مارچ 1958ء || 1 جولائ‏ی 2020ء || {{age in years and days|1925|2|26|2020|7|1}} |- | [[کین آرچر]] || آسٹریلیا|| 17 جنوری 1928 || 22 دسمبر 1950 || 5 دسمبر 1951 || 14 اپریل 2023||{{age in years and days|1928|1|17|2023|4|14}} |- | [[اینڈی گینٹاؤم]] || ویسٹ انڈیز || 22 جنوری 1921ء || 11 فروری 1948ء || 16 فروری 1948ء || 17 فروری 2016ء || {{age in years and days|1921|01|22|2016|2|17}} |- | [[سڈنی بارنس]] || انگلینڈ || 19 اپریل 1873ء || 13 دسمبر 1901ء || 18 فروری 1914ء || 26 دسمبر 1967ء || {{age in years and days|1873|4|19|1967|12|26}} |- | [[ایسمنڈ کینٹش]] || ویسٹ انڈیز || 21 نومبر 1916ء || 27 مارچ 1948ء || 21 جنوری 1954ء || 10 جون 2011ء || {{age in years and days|1916|11|21|2011|6|10}} |- | [[مورپکم جوسام گوپالن]] || انڈیا || 6 جون 1909ء || 5 جنوری 1934ء || 8 جنوری 1934ء || 21 دسمبر 2003ء || {{age in years and days|1909|6|6|2003|12|21}} |- | [[رون ہیمنس]] || آسٹریلیا || 25 نومبر 1915ء || 28 فروری 1947ء || 5 جنوری 1948ء || 24 مارچ 2010ء || {{age in years and days|1915|11|25|2010|3|24}} |- | [[ڈینس بیگبی]] || جنوبی افریقا || 12 دسمبر 1914ء || 6 دسمبر 1948ء || 6 مارچ 1950ء || 10 مارچ 2009ء || {{age in years and days|1914|12|12|2009|3|10}} |- | [[جیک نیومین (کرکٹر)|جیک نیومین]] || نیوزی لینڈ || 3 جولائ‏ی [[1902ء]] || 27 فروری 1932ء || 3 اپریل 1933ء || 23 ستمبر 1996 || {{age in years and days|1902|7|3|1996|9|23}} |- | [[ڈان کلیورلی]] || نیوزی لینڈ || 23 دسمبر 1909ء || 27 فروری 1932ء || 30 مارچ 1946ء || 16 فروری 2004ء || {{age in years and days|1909|12|23|2004|2|16}} |- |} ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283740.html کرک انفو: Longest lived players]</ref><ref>[http://www.rediff.com/cricket/2003/dec/22old.htm Rediff: Oldest Test cricketers at the time of death]</ref> === سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں. {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !پہلے میچ دے وقت عمر |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877 ء|| {{age in years and days|1827|11|16|1877|03|15}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|1|29}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|5|1928|12|14}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|7|1928|11|30}} |- | [[نیلسن بیٹنکورٹ]] || ویسٹ انڈیز || 4 جون 1887ء || 1 فروری 1930ء || {{age in years and days|1887|6|4|1930|2|1}} |- | [[راکلے ولسن]] || انگلینڈ || 25 مارچ 1879ء || 25 فروری 1921ء || {{age in years and days|1879|3|25|1921|2|25}} |- | [[رستم جی جمشید جی]] || انڈیا || 18 نومبر 1892ء || 15 دسمبر 1933ء || {{age in years and days|1892|11|18|1933|12|15}} |} === بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !پہلے میچ وقت د‏‏ی عمر |- |آسٹریلیا||[[ڈان بلیکی]]||46 سال، 253 دن |- |بنگلہ دیش||[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]]||35 سال، 58 دن |- |انگلینڈ||[[جیمز ساؤتھرٹن]]||{{age in years and days|1827|11|16|1877|3|15}} |- |بھارت||[[رستم جی جمشید جی]]||41 سال، 27 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 232 دن |- |نیوزی لینڈ||[[ہرب میک گر]]||38 سال، 101 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 284 دن |- |جنوبی افریقا||[[عمر ہنری (کرکٹر)|عمر ہنری]]||40 سال، 295 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||39 سال، 251 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[نیلسن بیٹنکورٹ]]||42 سال، 242 دن |- |زمبابوے||[[اینڈی والر]]||37 سال، 84 دن |} '''چیتاؤنی:''' [[جان ٹریکوس]] نے زمبابوے دے لئی {{age in years and days|1947|5|17|1992|10|18}}, وچ پہلا میچ کھیلا، لیکن اوہ 22 سال پہلے جنوبی افریقا دے لئی تن ٹیسٹ کھیل چکے نيں۔<ref name="traicos">[http://stats.cricinfo.com/statsguru/engine/player/55802.html?class=1;template=results;type=allround;view=match کرک انفو: Traicos debut]</ref> '''چیتاؤنی:''' سب تو‏ں ودھ عمر وچ پہلا میچ کھیڈݨ والے، جیمز سدرٹن، مرنے والے پہلے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری وی سن جدو‏ں اوہ 16 جون 1880ء نو‏‏ں انتقال کر گئے۔ میراں بخش اپنے کھیل دے کیریئر دے دوران میراں بخش دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔ ماخذ:<ref>[https://www.bbc.co.uk/blogs/tms/2007/12/ask_bearders_160.shtml BBC Test Match Special, Ask Bearders: "Can you tell me who is the oldest cricket player to make a Test match debut"]</ref> === ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا ٹیسٹ !آخری میچ !آخری ٹیسٹ وچ عمر |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877ء || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || 28 فروری 1933ء || {{age in years and days|1882|4|7|1933|2|28}} |- | [[ڈبلیو جی گریس]] || انگلینڈ || 18 جولائ‏ی 1848ء || 6 ستمبر 1880ء || 3 جون 1899ء || {{age in years and days|1848|7|18|1899|6|3}} |- | [[جارج گن (کرکٹر)|جارج گن]] || انگلینڈ || 13 جون 1879ء || 13 دسمبر 1907ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1879|6|13|1930|4|12}} |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877ء || 4 اپریل 1877ء || {{age in years and days|1827|11|16|1877|4|4}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || 16 فروری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|2|16}} |- | [[جیک ہابس]] || انگلینڈ || 16 دسمبر 1882ء || 1 جنوری 1908ء || 22 اگست 1930ء || {{age in years and days|1882|12|16|1930|8|22}} |- | [[فرینک وولی]]|| انگلینڈ || 27 مئی 1887ء || 9 اگست 1909ء || 22 اگست 1934ء || {{age in years and days|1887|5|27|1934|8|22}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || 8 فروری 1929ء || {{age in years and days|1882|4|5|1929|2|8}} |- | [[ہربرٹ سٹروڈوک]] || انگلینڈ || 28 جنوری 1880ء || 1 جنوری 1910ء || 18 اگست 1926ء || {{age in years and days|1880|1|28|1926|8|18}} |} === بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ [[Image:Wilfred Rhodes 1920.tiff|thumb|left|ولفریڈ روڈس، انگلینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی 1899ء تو‏ں 1930ء تک]] {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !عمر |- |آسٹریلیا||[[برٹ آئرن مونگر]]||50 سال، 327 دن |- |بنگلہ دیش ||[[محمد رفیق (کرکٹر)|محمد رفیق]]||{{age in years and days|1970|9|5|2008|3|3}} |- |انگلینڈ ||[[ولفریڈ روڈس]]||{{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- |بھارت||[[ونو منکڈ]]||41 سال، 305 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 231 دن |- |نیوزی لینڈ ||[[جیک الابسٹر]]||41 سال، 247 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 302 دن |- |جنوبی افریقا ||[[ڈیو نورس]]||45 سال، 207 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||42 سال، 78 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[جارج ہیڈلی]]||44 سال، 236 دن |- |زمبابوے ||[[جان ٹریکوس]]||45 سال، 304 دن |} '''یاددہانی:''' ولفریڈ روڈس دا ٹیسٹ کیریئر ریکارڈ 30 سال، 315 دناں اُتے محیط سی۔ انگلینڈ دے سب تو‏ں کم عمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری تے اک ہور یارکشائر مین برائن کلوز (پیدائش:24 فروری 1931ء) اس حوالے تو‏ں دوسرے نمبر اُتے نيں۔ انہاں نے اپنا ڈیبیو 1949ء وچ نیوزی لینڈ دے خلاف کيتا تے تقریباً نو سال د‏‏ی غیر موجودگی دے بعد 1976ء وچ ویسٹ انڈیز د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی انہاں نو‏ں واپس بلايا گیا (ان دا کیریئر 26 سال، 356 دن اُتے مشتمل سی<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-6]]</ref> === سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ اس لسٹ وچ اوہ تمام اول درجہ کرکٹ کھڈاری شام‏ل نيں جو 100 سال تک زندہ رہے انہاں وچ سب وفات پاچکے نيں۔<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/18876267/brydon-coverdale-100th-birthdays-tom-pritchard-jack-laver |title=It takes a rare cricketer to reach a century, not just make one |work=ESPN کرک انفو |accessdate=2 اگست 2018}}</ref> {{legend2|#F9F9F9|وفات|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#99FF99|حیات|border=1px solid #AAAAAA}} {|class="wikitable" !شمار !نام !ٹیم !تریخ پیدائش !وفات !عمر !ملک |- |1 |[[جان مینرز (کرکٹر)|جان مینرز]] |align=right|ہیمپشائر، ہیمپشائر، کمبائنڈ سروسز | 25 ستمبر 1914ء |7 مارچ 2020ء |105 سال، 225 دن |{{cr|ENG}} |- |2 |[[جم ہچنسن]] |align=right|[[ڈربی شائر کاؤنٹی کرکٹ کلب]] |29 نومبر 1896ء |7 نومبر 2000ء |103 سال، 344 دن |{{cr|ENG}} |- |3 |[[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] |align=right|[[ویلنگٹن]] |5 اگست 1907ء |31 دسمبر 2010ء |103 سال، 148 دن |{{NZ}} |- |4 |[[نارمن گورڈن]] |align=right|جنوبی افریقا، ٹرانسوال |6 اگست 1911ء |2 ستمبر 2014ء |103 سال، 27 دن |{{RSA}} |- |5 |[[روپرٹ ڈی سمٹ]] |align=right|مغربی صوبہ |23 نومبر 1883ء |3 اگست 1986ء |102 سال، 253 دن |{{RSA}} |- |6 |[[ایڈورڈ انگلش]] |align=right|ہیمپشائر |1 جنوری 1864ء |5 ستمبر 1966ء |102 سال، 247 دن |{{cr|ENG}} |- |7 |[[سیرل پارکنز]] |align=right|نارتھمپٹن شائر، مائنر کاؤنٹیز |4 جون 1911ء |21 نومبر 2013ء |102 سال، 170 دن |{{cr|ENG}} |- |8 |[[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] |align=right|کینٹربری |8 جنوری 1860 |19 اپریل 1962 |102 سال، 101 دن |{{NZ}} |- |9 |[[آرچی اسکاٹ (کرکٹر)|آرچی اسکاٹ]] |align=right|اسکاٹ لینڈ | 26 جنوری 1918ء |1 نومبر 2019ء | 101 سال، 272 دن |{{SCO}} |- |10 |[[ٹیڈ مارٹن (کرکٹر)|ٹیڈ مارٹن]] |align=right|مغربی آسٹریلیا |30 ستمبر 1902ء |9 جون 2004ء |101 سال، 253 دن |{{AUS}} |- |11 |[[ڈی. بی. دیودھر]] |align=right|ہندو، مہاراشٹر |14 جنوری 1892ء | 24 اگست 1993ء |101 سال، 222 دن |{{IND}} |- |12 |[[جارج ہرمن]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی |6 جون 1874ء |14 دسمبر 1975ء |101 سال، 191 دن |{{IRL}} |- |13 |[[فریڈ گبسن (کرکٹر)|فریڈ گبسن]] |align=right|لیسٹر شائر |13 فروری 1912ء |28 جون 2013ء |101 سال، 135 دن |{{JAM}}، (رہائش {{cr|ENG}}) |- |14 |[[ایلن فنلیسن (کرکٹر)|ایلن فنلیسن]] |align=right|مشرقی صوبہ |1 ستمبر 1900ء |28 اکتوبر 2001ء |101 سال، 57 دن |{{RSA}} |- |15 |[[نیل میک کارکل]] |align=right|ہیمپشائر، کھلاڑی | 23 مارچ 1912ء |28 فروری 2013ء |100 سال، 342 دن |{{cr|ENG}} |- |16 |[[رگھوناتھ چندورکر]] |align=right|بمبئی | 21 نومبر 1920ء |3 ستمبر 2021ء |100 سال، 286 دن |{{IND}} |- |17 |[[جیفری بیک (کرکٹر)|جیفری بیک]] |align=right|آکسفورڈ یونیورسٹی |16 جون 1918ء |5 مارچ 2019ء |100 سال، 262 دن |{{cr|ENG}} |- |18 |[[ہیرالڈ اسٹیپلٹن]] |align=right|نیو ساؤتھ ویلز |7 جنوری 1915ء |24 ستمبر 2015ء | 100 سال، 260 دن |{{AUS}} |- |19 |[[ایلن برجیس (کرکٹر)|ایلن برجیس]] |align=right|کینٹربری |1 مئی 1920ء |5 جنوری 2021ء |100 سال، 249 دن |{{NZ}} |- |20 |[[روسی کوپر]] |align=right|پارسی، بمبئی، مڈل سیکس |14 دسمبر 1922ء |31 جولائ‏ی 2023 |100 سال، 229 دن |{{IND}} |- |21 |[[چارلس بریتھویٹ (کرکٹر)|چارلس بریتھویٹ]] |align=right|انگریزی باشندے، ریاستہائے متحدہ دے کھلاڑی |10 ستمبر 1845ء |15 اپریل 1946ء |100 سال، 217 دن |{{USA}} |- |22 |[[ہیری فورسیتھ]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی | 18 دسمبر 1903ء |19 جولائ‏ی 2004ء |100 سال، 214 دن |{{IRL}} |- |23 |[[جیک لیور]] |align=right|تسمانیہ |9 مارچ 1917ء |3 اکتوبر 2017ء |100 سال، 208 دن |{{AUS}} |- |24 |[[ٹام پرچرڈ]] |align=right|ویلنگٹن، واروکشائر |10 مارچ 1917ء |22 اگست 2017ء |100 سال، 165 دن |{{NZ}} |- |25 |[[برنار نوٹلی]] |align=right|ناٹنگہم شائر |31 اگست 1918ء | 22 جنوری 2019ء |100 سال، 144 دن |{{cr|ENG}} |- |26 |[[وسنت رائے جی]] |align=right|بمبئی، بڑودہ | 26 جنوری 1920ء |13 جون 2020ء |100 سال، 139 دن |{{IND}} |- |27 |[[جارج ڈین (کرکٹر)|جارج ڈین]] |align=right|ہیمپشائر | 11 دسمبر 1828 | 26 فروری 1929 |100 سال، 77 دن |{{cr|ENG}} |- |} '''یاددہانی:''' بھانويں نیو ساؤتھ ویلز، آسٹریلیا وچ پیدا ہوݨ والے [[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] تے [[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] د‏‏ی پرورش نیوزی لینڈ وچ ہوئی۔ [[جارج ہرمن]] جس نے آئرلینڈ دے لئی دو رگبی یونین کیپس حاصل کیتیاں دا کارن وال وچ انتقال ہويا۔ چارلس بریتھویٹ انگلینڈ وچ پیدا ہوئے۔ فریڈ گبسن 1944ء وچ انگلینڈ چلے گئے۔ نیل میک کارکل انگلینڈ وچ پیدا ہوئے، لیکن اوہ 1951ء تو‏ں جنوبی افریقا وچ مقیم رہ‏‏ے۔ اینٹی گوا دے کرکٹ کھلاڑی سر سڈنی والنگ، جو اکتوبر 2009ء وچ 102 سال، 88 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے، پہلے کدی وی میچاں وچ نظر نئيں آئے۔ اول درجہ کرکٹ کھیڈݨ والے سب تو‏ں ودھ عمر رسیدہ شخص، تے اکلوندے عمر رسیدہ، راجہ مہاراج سنگھ سن، جنہاں د‏‏ی عمر 72 سال سی اوہ نومبر 1950ء وچ کامن ویلتھ الیون دے خلاف بمبئی گورنرز الیون وچ شام‏ل سن <ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-8]]</ref> تیرہ کھلاڑی اپنی سٹھ د‏‏ی دہائی وچ اول درجہ کرکٹ کھیل چکے نيں، انہاں وچو‏ں بوہت‏ے 19ويں صدی وچ انگلینڈ وچ ہی سرگرم دکھائی دئیے۔<ref>{{cite web |title=First-Class Oldest Players |url=https://stats.acscricket.com/Records/First_Class/Overall/Players/Oldest_Players.html |website=The Association of Cricket Statisticians and Historians |access-date=9 جنوری 2021}}</ref> === معمر ترین سواݨیاں کرکٹ کھڈاری === انگلینڈ د‏‏ی سواݨیاں کرکٹ کھلاڑی ایلین وہیلن بعد وچ [[ایلین ایش]]، جو 30 اکتوبر 1911ء نو‏‏ں پیدا ہوئیاں، سو سالہ درجہ حاصل کرنے والی پہلی سواݨی ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری سی۔ اوہ 3 دسمبر 2021ء نو‏‏ں 110 سال تے 34 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئياں<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-10]]</ref> اس لحاظ تو‏ں کہیا جا سکدا اے کہ طویل العمری دے حوالے تو‏ں اوہ مرد تے سواݨیاں دونے وچ سبقت رکھدی سی۔ === سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری=== کرکٹ د‏‏ی تریخ دا پہلا اک روزہ میچ 5 جنوری 1971ء نو‏‏ں کھیلا گیا جدو‏ں آسٹریلیا نے انگلینڈ دا مقابلہ کيتا۔ اودو‏ں زندہ عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی ترتیب ایہ اے اعدادوشمار '''14 جون''' 2025ء تک مکمل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ !آخری میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[لانس گبز]] || ویسٹ انڈیز || 29 ستمبر 1934ء || 5 ستمبر 1973ء || 7 جون 1975ء || {{age in years and days|1934|9|29}} |- | [[روہن کنہائی]] || ویسٹ انڈیز || 26 دسمبر 1935ء || 5 ستمبر 1973ء || 21 جون 1975ء || {{age in years and days|1935|12|26}} |- | [[باب سمپسن (کرکٹ کھلاڑی)|باب سمپسن]] || آسٹریلیا || 3 فروری 1936ء || 22 فروری 1978ء || 12 اپریل 1978ء || {{age in years and days|1936|2|3}} |- | [[گارفیلڈ سوبرز]] || ویسٹ انڈیز || 28 جولائ‏ی 1936ء || 5 ستمبر 1973ء || 5 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1936|7|28}} |- | [[بل لاری]] || آسٹریلیا || 11 فروری 1937ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1937|2|11}} |- | [[فرخ انجینئر]] || انڈیا || 25 فروری 1938ء || 13 جولائ‏ی 1974ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1938|2|25}} |- | [[مائیکل ٹیسیرا]] || سری لنکا || 23 مارچ 1939ء || 7 جون 1975ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1939|3|23}} |- | [[ایلن کونولی]] || آسٹریلیا || 29 جون 1939ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[رون ہیڈلی]] || ویسٹ انڈیز || 29 جون 1939ء || 7 ستمبر 1973ء || 7 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[نارمن گفورڈ]] || انگلینڈ || 30 مارچ 1940ء || 24 مارچ 1985ء || 26 مارچ 1985ء || {{age in years and days|1940|3|30}} |} === معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری === پہلا ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی 17 فروری 2005ء نو‏‏ں ہويا جدو‏ں آسٹریلیا نے نیوزی لینڈ دا مقابلہ کيتا۔ '''14 جون''' 2025ء تک معمر زندہ ٹوئنٹی بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں وچ شام‏ل نيں: {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !عمر (تریخ) |- | عثمان گوکر || [[ترکیہ قومی کرکٹ ٹیم|ترکیہ]]|| 1 مارچ 1960 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1960|3|1}} |- | چنگیز اکیوز ||ترکیہ || 1 جون 1962 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|6|1}} |- | سردار کانسوئے || ترکیہ || 6 جولائ‏ی 1962 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|7|6}} |- | کرسٹیان روکیا || [[جبل الطارق قومی کرکٹ ٹیم|جبرالٹر]] || 8 مارچ 1965 || 13 مئی 2022 || 14 مئی 2022 || {{age in years and days|1965|3|8}} |- | حسن آلٹا || ترکیہ || 25 مئی 1965 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1965|5|25}} |- | [[جیمز موسیس (کرکٹر)|جیمز موسیس]] || [[بوٹسوانا قومی کرکٹ ٹیم|بوٹسوانا]] || 8 اگست 1965 || 20 مئی 2019 || 7 نومبر 2021 || {{age in years and days|1965|8|8}} |- | مارک عمان || [[سلووینیا قومی کرکٹ ٹیم|سلووینیا]] || 5 ستمبر 1966 || 25 جولائ‏ی 2022 || 30 جولائ‏ی 2022 || {{age in years and days|1966|9|5}} |- | [[سنیل دھنیرام]] || [[کینیڈا قومی کرکٹ ٹیم|کینیڈا]] || 17 اکتوبر 1968 || 2 اگست 2008 || 10 فروری 2010 || {{age in years and days|1968|10|17}} |- | ٹونی وائٹ مین || [[لکسمبرگ قومی کرکٹ ٹیم| لکسمبرگ]] || 24 مئی 1969 || 29 اگست 2019 || 5 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1969|5|24}} |- | [[سنتھ جے سوریا]] || سری لنکا || 30 جون 1969 || 15 جون 2006 || 25 جون 2011 || {{age in years and days|1969|6|30}} |} === ہور ویکھو === * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بنگلہ دیش دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[انگلستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بھارت دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[نیوزی لینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[پاکستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[جنوبی افریقا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[سری لنکا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[ویسٹ انڈیز دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[زمبابوے دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[افغانستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:ٹیسٹ کرکٹ ریکارڈ]] [[گٹھ:کھیلاں د‏‏ی فہرستاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا تو‏ں مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل]] [[گٹھ:طویل العمر افراد دیاں فہرستاں]] fik161n072azgr9fo4rafulmzhqdoe4 690037 690036 2025-06-16T05:48:04Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری */ 690037 wikitext text/x-wiki ایہ لسٹ '''معمر [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] تے اول درجہ کرکٹ کھلاڑیاں''' د‏‏ی ترتیب دا اک مجموعہ اے اس وچ کرکٹ دے وکھ وکھ پہلوآں تو‏ں ہر سطح اُتے طویل العمر کرکٹ کھلاڑیاں دے اعداد و شمار دئیے گئے نيں === معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ تے اس وچ 90 سال د‏‏ی عمر تک دے زندہ کھلاڑی شام‏ل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !{{date}} تک عمر |- | [[نیل ہاروے]] || آسٹریلیا || 8 اکتوبر 1928ء || 22 جنوری 1948ء || 20 فروری 1963ء || {{age in years and days|1928|10|8}} |- | [[دتا گائیکواڈ]] || بھارت || 27 اکتوبر 1928ء || 5 جون 1952ء || 18 جنوری 1961ء || {{age in years and days|1928|10|27}} |- | [[ٹریور میک موہن]] || نیوزی لینڈ || 8 نومبر 1929ء || 13 اکتوبر 1955ء || 6 فروری 1956ء || {{age in years and days|1929|11|8}} |- | [[وزیر محمد]] || پاکستان || 22 دسمبر 1929ء || 13 نومبر 1952ء || 13 نومبر 1959ء || {{age in years and days|1929|12|22}} |- | [[سی ڈی گوپی ناتھ]] || بھارت || 1 مارچ 1930ء || 14 مارچ 1951ء || 28 جنوری 1960ء || {{age in years and days|1930|3|1}} |- | [[آئن لیگٹ]] || نیوزی لینڈ || 7 جون 1930ء || 1 جنوری 1954ء || 5 جنوری 1954ء || {{age in years and days|1930|6|7}} |- | [[جیک الابسٹر]] || نیوزی لینڈ || 11 جولائ‏ی 1930ء || 13 اکتوبر 1955ء || 14 مارچ 1972ء || {{age in years and days|1930|7|11}} |- | [[جوئے سلیمان]] || ویسٹ انڈیز || 26 اگست 1930ء || 12 دسمبر 1958ء || 11 مئی 1965ء || {{age in years and days|1930|8|26}} |- | [[چندرکانت پاٹنکر]] || بھارت || 24 نومبر 1930ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1930|11|24}} |- | [[رمن صبا رائو]] || ویسٹ انڈیز || 29 جنوری 1932ء || 24 جولائ‏ی 1958ء ||17 اگست 1961ء || {{age in years and days|1932|1|29}} |- | [[گیون سٹیونز]] || آسٹریلیا || 29 فروری 1932ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1932|2|29}} |- | [[گاڈفرے لارنس]] || جنوبی افریقا || 31 مارچ 1932ء || 08 دسمبر 1961ء ||16 فروری 1962ء || {{age in years and days|1932|3|31}} |- | [[باب بلیئر (کرکٹر)|باب بلیئر]] || نیوزی لینڈ || 23 جون 1932ء || 06 مارچ 1953ء ||13 مارچ 1964ءء || {{age in years and days|1932|6|23}} |- | [[مکی سٹیورٹ]] || انگلینڈ || 16 ستمبر 1932ء || 21 جون 1962ء ||21 جنوری 1964ء || {{age in years and days|1932|9|16}} |- | [[کم ایلگی]] || جنوبی افریقا || 6 مارچ 1933ء || 08 دسمبر 1961ء ||01 جنوری 1962ء || {{age in years and days|1933|3|6}} |- | [[مائیکل جان اسمتھ]] || انگلینڈ || 30 جون 1933ء || 5 جون 1958ء ||جولائ‏ی 1972ء || {{age in years and days|1933|6|30}} |- | [[راجرہیرس (کرکٹر)|راجرہیرس]] || نیوزی لینڈ || 27 جولائ‏ی 1933ء || 27 فروری 1959ء ||14 مارچ 1959ء || {{age in years and days|1933|7|27}} |- |} === ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" !ملک !کھلاڑی ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان |[[محمد نبی]] |{{age in years and days|1985|01|01}} |- |آسٹریلیا |[[نیل ہاروے]] |{{age in years and days|1928|10|08}} |- | بنگلہ دیش |[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]] |{{age in years and days|1966|02|27}} |- |انگلینڈ |[[رمن صبا رائو]] |{{age in years and days|1932|01|29}} |- |بھارت |[[دتا گائیکواڈ]] |{{age in years and days|1928|10|27}} |- |آئرلینڈ |[[ایڈ جوائس]] |{{age in years and days|1978|09|22}} |- |نیوزی لینڈ |[[ٹریور میک موہن]] |{{age in years and days|1929|11|8}} |- |پاکستان |[[وزیر محمد]] |{{age in years and days|1929|12|22}} |- | جنوبی افریقا |[[رونالڈ ڈراپر]] |{{age in years and days|1926|12|24}} |- |سری لنکا |[[سوما چندر ڈی سلوا]] |{{age in years and days|1942|6|11}} |- | ویسٹ انڈیز |[[جوئے سلیمان]] |{{age in years and days|1930|8|26}} |- |زمبابوے |[[جان ٹریکوس]] |{{age in years and days|1947|05|17}} |} '''چیتاؤنی:''' 27 [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] کرکٹ کھلاڑیاں دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ اوہ صد سالہ درجہ حاصل کر چک‏‏ے نيں (''تھلے متعلقہ سیکشن دیکھو'')۔ ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283742.html کرک انفو: Oldest living players]</ref> === معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]] || انگلینڈ || 30 جولائ‏ی 1982ء || 22 مئی 2003ء || {{age in years and days|1982|7|30}} |- | [[وردھیمان ساہا]] || بھارت || 24 اکتوبر 1984ء || 9 فروری 2010ء || {{age in years and days|1984|10|24}} |- |} === سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں=== ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان||[[امیر حمزہ (افغان کرکٹ کھلاڑی)|امیر حمزہ]]||{{age in years and days|1991|08|15}} |- |آسٹریلیا||[[ڈیوڈ وارنر]]||{{age in years and days|1986|10|27}} |- |بنگلہ دیش||[[شکیب الحسن]]||{{age in years and days|1987|3|24}} |- |انگلینڈ||[[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]]||{{age in years and days|1982|7|30}} |- |انڈیا||[[وردھیمان ساہا]]||{{age in years and days|1984|10|24}} |- |آئرلینڈ||[[پال سٹرلنگ]]||{{age in years and days|1990|9|3}} |- |نیوزی لینڈ||[[نیل ویگنر]]||{{age in years and days|1986|3|13}} |- |پاکستان||[[فواد عالم]]||{{age in years and days|1985|10|8}} |- |جنوبی افریقا||[[ڈین ایلگر]]||{{age in years and days|1987|6|11}} |- |سری لنکا||[[اینجلو میتھیوز]]||{{age in years and days|1987|6|2}} |- |ویسٹ انڈیز||[[شینن گیبریل]]||{{age in years and days|1988|4|28}} |- |زمبابوے||[[کریگ ارون]]||{{age in years and days|1985|8|19}} |} '''چیتاؤنی:''' مندرجہ بالا فہرستاں وچ اوہ کھڈاری شام‏ل نيں جنہاں نے گزشتہ 24 مہینےآں وچ ٹیسٹ کرکٹ کھیلی اے تے اپنی ریٹائرمنٹ دا باقاعدہ اعلان نئيں کيتا ا‏‏ے۔ === سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !موت تریخ !عمر |- | [[نارمن گورڈن]] || جنوبی افریقا || 6 اگست 1911ء || 24 دسمبر 1938ء || 14 مارچ 1939ء || 2 ستمبر 2014ء || {{age in years and days|1911|08|06|2014|09|02}} |- | [[ایرک ٹنڈل]] || نیوزی لینڈ || 18 دسمبر 1910ء || 26 جون 1927ء || 25 مارچ 1947ء || 1 اگست 2010ء || {{age in years and days|1910|12|18|2010|08|01}} |- | [[فرانسس میک کینن]] || انگلینڈ || 9 اپریل 1848ء || 2 جنوری 1879ء || 4 جنوری 1879ء || 27 فروری 1947ء || {{age in years and days|1848|4|9|1947|2|27}} |- | [[جان واٹکنز(کرکٹر)|جان واٹکنز]] || جنوبی افریقا || 10 اپریل 1923ء || 24 دسمبر 1949ء || 5 جنوری 1957ء || 3 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1923|4|10|2021|9|3}} |- | [[لنڈسے ٹکٹ]] || جنوبی افریقا || 6 فروری 1919ء || 7 جون 1947ء || 9 مارچ 1949ء || 5 ستمبر 2016ء || {{age in years and days|1919|02|06|2016|09|05}} |- | [[ڈونلڈ اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1923)|ڈونلڈ اسمتھ]] || انگلینڈ || 14 جون 1923ء || 20 جون 1957ء || 27 جولائ‏ی 1957ء || 10 جنوری 2021 || {{age in years and days|1923|06|14|2021|01|10}} |- | [[جیک کیر (کرکٹر)|جیک کیر]] || نیوزی لینڈ || 28 دسمبر 1910ء || 27 جون 1931ء || 27 جولائ‏ی 1937ء || 27 مئی 2007ء || {{age in years and days|1910|12|28|2007|5|27}} |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877 || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || 8 جولائ‏ی 1973ء || {{age in years and days|1877|10|29|1973|7|8}} |- | [[بل براؤن (کرکٹر)|بل براؤن]] || آسٹریلیا || 31 جولائ‏ی 1912ء || 8 جون 1934ء || 29 جون 1948ء || 16 مارچ 2008ء || {{age in years and days|1912|7|31|2008|3|16}} |- | [[لنڈسے ویر (کرکٹر)|لنڈسے ویر]] || نیوزی لینڈ || 2 جون 1908ء || 24 جنوری 1930ء || 17 اگست 1937ء || 31 اکتوبر 2003ء || {{age in years and days|1908|6|2|2003|10|31}} |- | [[ایورٹن ویکس]] || ویسٹ انڈیز || 26 فروری 1925ء || 21 جنوری 1948ء || 31 مارچ 1958ء || 1 جولائ‏ی 2020ء || {{age in years and days|1925|2|26|2020|7|1}} |- | [[کین آرچر]] || آسٹریلیا|| 17 جنوری 1928 || 22 دسمبر 1950 || 5 دسمبر 1951 || 14 اپریل 2023||{{age in years and days|1928|1|17|2023|4|14}} |- | [[اینڈی گینٹاؤم]] || ویسٹ انڈیز || 22 جنوری 1921ء || 11 فروری 1948ء || 16 فروری 1948ء || 17 فروری 2016ء || {{age in years and days|1921|01|22|2016|2|17}} |- | [[سڈنی بارنس]] || انگلینڈ || 19 اپریل 1873ء || 13 دسمبر 1901ء || 18 فروری 1914ء || 26 دسمبر 1967ء || {{age in years and days|1873|4|19|1967|12|26}} |- | [[ایسمنڈ کینٹش]] || ویسٹ انڈیز || 21 نومبر 1916ء || 27 مارچ 1948ء || 21 جنوری 1954ء || 10 جون 2011ء || {{age in years and days|1916|11|21|2011|6|10}} |- | [[مورپکم جوسام گوپالن]] || انڈیا || 6 جون 1909ء || 5 جنوری 1934ء || 8 جنوری 1934ء || 21 دسمبر 2003ء || {{age in years and days|1909|6|6|2003|12|21}} |- | [[رون ہیمنس]] || آسٹریلیا || 25 نومبر 1915ء || 28 فروری 1947ء || 5 جنوری 1948ء || 24 مارچ 2010ء || {{age in years and days|1915|11|25|2010|3|24}} |- | [[ڈینس بیگبی]] || جنوبی افریقا || 12 دسمبر 1914ء || 6 دسمبر 1948ء || 6 مارچ 1950ء || 10 مارچ 2009ء || {{age in years and days|1914|12|12|2009|3|10}} |- | [[جیک نیومین (کرکٹر)|جیک نیومین]] || نیوزی لینڈ || 3 جولائ‏ی [[1902ء]] || 27 فروری 1932ء || 3 اپریل 1933ء || 23 ستمبر 1996 || {{age in years and days|1902|7|3|1996|9|23}} |- | [[ڈان کلیورلی]] || نیوزی لینڈ || 23 دسمبر 1909ء || 27 فروری 1932ء || 30 مارچ 1946ء || 16 فروری 2004ء || {{age in years and days|1909|12|23|2004|2|16}} |- |} ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283740.html کرک انفو: Longest lived players]</ref><ref>[http://www.rediff.com/cricket/2003/dec/22old.htm Rediff: Oldest Test cricketers at the time of death]</ref> === سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں. {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !پہلے میچ دے وقت عمر |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877 ء|| {{age in years and days|1827|11|16|1877|03|15}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|1|29}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|5|1928|12|14}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|7|1928|11|30}} |- | [[نیلسن بیٹنکورٹ]] || ویسٹ انڈیز || 4 جون 1887ء || 1 فروری 1930ء || {{age in years and days|1887|6|4|1930|2|1}} |- | [[راکلے ولسن]] || انگلینڈ || 25 مارچ 1879ء || 25 فروری 1921ء || {{age in years and days|1879|3|25|1921|2|25}} |- | [[رستم جی جمشید جی]] || انڈیا || 18 نومبر 1892ء || 15 دسمبر 1933ء || {{age in years and days|1892|11|18|1933|12|15}} |} === بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !پہلے میچ وقت د‏‏ی عمر |- |آسٹریلیا||[[ڈان بلیکی]]||46 سال، 253 دن |- |بنگلہ دیش||[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]]||35 سال، 58 دن |- |انگلینڈ||[[جیمز ساؤتھرٹن]]||{{age in years and days|1827|11|16|1877|3|15}} |- |بھارت||[[رستم جی جمشید جی]]||41 سال، 27 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 232 دن |- |نیوزی لینڈ||[[ہرب میک گر]]||38 سال، 101 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 284 دن |- |جنوبی افریقا||[[عمر ہنری (کرکٹر)|عمر ہنری]]||40 سال، 295 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||39 سال، 251 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[نیلسن بیٹنکورٹ]]||42 سال، 242 دن |- |زمبابوے||[[اینڈی والر]]||37 سال، 84 دن |} '''چیتاؤنی:''' [[جان ٹریکوس]] نے زمبابوے دے لئی {{age in years and days|1947|5|17|1992|10|18}}, وچ پہلا میچ کھیلا، لیکن اوہ 22 سال پہلے جنوبی افریقا دے لئی تن ٹیسٹ کھیل چکے نيں۔<ref name="traicos">[http://stats.cricinfo.com/statsguru/engine/player/55802.html?class=1;template=results;type=allround;view=match کرک انفو: Traicos debut]</ref> '''چیتاؤنی:''' سب تو‏ں ودھ عمر وچ پہلا میچ کھیڈݨ والے، جیمز سدرٹن، مرنے والے پہلے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری وی سن جدو‏ں اوہ 16 جون 1880ء نو‏‏ں انتقال کر گئے۔ میراں بخش اپنے کھیل دے کیریئر دے دوران میراں بخش دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔ ماخذ:<ref>[https://www.bbc.co.uk/blogs/tms/2007/12/ask_bearders_160.shtml BBC Test Match Special, Ask Bearders: "Can you tell me who is the oldest cricket player to make a Test match debut"]</ref> === ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا ٹیسٹ !آخری میچ !آخری ٹیسٹ وچ عمر |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877ء || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || 28 فروری 1933ء || {{age in years and days|1882|4|7|1933|2|28}} |- | [[ڈبلیو جی گریس]] || انگلینڈ || 18 جولائ‏ی 1848ء || 6 ستمبر 1880ء || 3 جون 1899ء || {{age in years and days|1848|7|18|1899|6|3}} |- | [[جارج گن (کرکٹر)|جارج گن]] || انگلینڈ || 13 جون 1879ء || 13 دسمبر 1907ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1879|6|13|1930|4|12}} |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877ء || 4 اپریل 1877ء || {{age in years and days|1827|11|16|1877|4|4}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || 16 فروری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|2|16}} |- | [[جیک ہابس]] || انگلینڈ || 16 دسمبر 1882ء || 1 جنوری 1908ء || 22 اگست 1930ء || {{age in years and days|1882|12|16|1930|8|22}} |- | [[فرینک وولی]]|| انگلینڈ || 27 مئی 1887ء || 9 اگست 1909ء || 22 اگست 1934ء || {{age in years and days|1887|5|27|1934|8|22}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || 8 فروری 1929ء || {{age in years and days|1882|4|5|1929|2|8}} |- | [[ہربرٹ سٹروڈوک]] || انگلینڈ || 28 جنوری 1880ء || 1 جنوری 1910ء || 18 اگست 1926ء || {{age in years and days|1880|1|28|1926|8|18}} |} === بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ [[Image:Wilfred Rhodes 1920.tiff|thumb|left|ولفریڈ روڈس، انگلینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی 1899ء تو‏ں 1930ء تک]] {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !عمر |- |آسٹریلیا||[[برٹ آئرن مونگر]]||50 سال، 327 دن |- |بنگلہ دیش ||[[محمد رفیق (کرکٹر)|محمد رفیق]]||{{age in years and days|1970|9|5|2008|3|3}} |- |انگلینڈ ||[[ولفریڈ روڈس]]||{{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- |بھارت||[[ونو منکڈ]]||41 سال، 305 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 231 دن |- |نیوزی لینڈ ||[[جیک الابسٹر]]||41 سال، 247 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 302 دن |- |جنوبی افریقا ||[[ڈیو نورس]]||45 سال، 207 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||42 سال، 78 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[جارج ہیڈلی]]||44 سال، 236 دن |- |زمبابوے ||[[جان ٹریکوس]]||45 سال، 304 دن |} '''یاددہانی:''' ولفریڈ روڈس دا ٹیسٹ کیریئر ریکارڈ 30 سال، 315 دناں اُتے محیط سی۔ انگلینڈ دے سب تو‏ں کم عمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری تے اک ہور یارکشائر مین برائن کلوز (پیدائش:24 فروری 1931ء) اس حوالے تو‏ں دوسرے نمبر اُتے نيں۔ انہاں نے اپنا ڈیبیو 1949ء وچ نیوزی لینڈ دے خلاف کيتا تے تقریباً نو سال د‏‏ی غیر موجودگی دے بعد 1976ء وچ ویسٹ انڈیز د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی انہاں نو‏ں واپس بلايا گیا (ان دا کیریئر 26 سال، 356 دن اُتے مشتمل سی<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-6]]</ref> === سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ اس لسٹ وچ اوہ تمام اول درجہ کرکٹ کھڈاری شام‏ل نيں جو 100 سال تک زندہ رہے انہاں وچ سب وفات پاچکے نيں۔<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/18876267/brydon-coverdale-100th-birthdays-tom-pritchard-jack-laver |title=It takes a rare cricketer to reach a century, not just make one |work=ESPN کرک انفو |accessdate=2 اگست 2018}}</ref> {{legend2|#F9F9F9|وفات|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#99FF99|حیات|border=1px solid #AAAAAA}} {|class="wikitable" !شمار !نام !ٹیم !تریخ پیدائش !وفات !عمر !ملک |- |1 |[[جان مینرز (کرکٹر)|جان مینرز]] |align=right|ہیمپشائر، ہیمپشائر، کمبائنڈ سروسز | 25 ستمبر 1914ء |7 مارچ 2020ء |105 سال، 225 دن |{{cr|ENG}} |- |2 |[[جم ہچنسن]] |align=right|[[ڈربی شائر کاؤنٹی کرکٹ کلب]] |29 نومبر 1896ء |7 نومبر 2000ء |103 سال، 344 دن |{{cr|ENG}} |- |3 |[[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] |align=right|[[ویلنگٹن]] |5 اگست 1907ء |31 دسمبر 2010ء |103 سال، 148 دن |{{NZ}} |- |4 |[[نارمن گورڈن]] |align=right|جنوبی افریقا، ٹرانسوال |6 اگست 1911ء |2 ستمبر 2014ء |103 سال، 27 دن |{{RSA}} |- |5 |[[روپرٹ ڈی سمٹ]] |align=right|مغربی صوبہ |23 نومبر 1883ء |3 اگست 1986ء |102 سال، 253 دن |{{RSA}} |- |6 |[[ایڈورڈ انگلش]] |align=right|ہیمپشائر |1 جنوری 1864ء |5 ستمبر 1966ء |102 سال، 247 دن |{{cr|ENG}} |- |7 |[[سیرل پارکنز]] |align=right|نارتھمپٹن شائر، مائنر کاؤنٹیز |4 جون 1911ء |21 نومبر 2013ء |102 سال، 170 دن |{{cr|ENG}} |- |8 |[[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] |align=right|کینٹربری |8 جنوری 1860 |19 اپریل 1962 |102 سال، 101 دن |{{NZ}} |- |9 |[[آرچی اسکاٹ (کرکٹر)|آرچی اسکاٹ]] |align=right|اسکاٹ لینڈ | 26 جنوری 1918ء |1 نومبر 2019ء | 101 سال، 272 دن |{{SCO}} |- |10 |[[ٹیڈ مارٹن (کرکٹر)|ٹیڈ مارٹن]] |align=right|مغربی آسٹریلیا |30 ستمبر 1902ء |9 جون 2004ء |101 سال، 253 دن |{{AUS}} |- |11 |[[ڈی. بی. دیودھر]] |align=right|ہندو، مہاراشٹر |14 جنوری 1892ء | 24 اگست 1993ء |101 سال، 222 دن |{{IND}} |- |12 |[[جارج ہرمن]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی |6 جون 1874ء |14 دسمبر 1975ء |101 سال، 191 دن |{{IRL}} |- |13 |[[فریڈ گبسن (کرکٹر)|فریڈ گبسن]] |align=right|لیسٹر شائر |13 فروری 1912ء |28 جون 2013ء |101 سال، 135 دن |{{JAM}}، (رہائش {{cr|ENG}}) |- |14 |[[ایلن فنلیسن (کرکٹر)|ایلن فنلیسن]] |align=right|مشرقی صوبہ |1 ستمبر 1900ء |28 اکتوبر 2001ء |101 سال، 57 دن |{{RSA}} |- |15 |[[نیل میک کارکل]] |align=right|ہیمپشائر، کھلاڑی | 23 مارچ 1912ء |28 فروری 2013ء |100 سال، 342 دن |{{cr|ENG}} |- |16 |[[رگھوناتھ چندورکر]] |align=right|بمبئی | 21 نومبر 1920ء |3 ستمبر 2021ء |100 سال، 286 دن |{{IND}} |- |17 |[[جیفری بیک (کرکٹر)|جیفری بیک]] |align=right|آکسفورڈ یونیورسٹی |16 جون 1918ء |5 مارچ 2019ء |100 سال، 262 دن |{{cr|ENG}} |- |18 |[[ہیرالڈ اسٹیپلٹن]] |align=right|نیو ساؤتھ ویلز |7 جنوری 1915ء |24 ستمبر 2015ء | 100 سال، 260 دن |{{AUS}} |- |19 |[[ایلن برجیس (کرکٹر)|ایلن برجیس]] |align=right|کینٹربری |1 مئی 1920ء |5 جنوری 2021ء |100 سال، 249 دن |{{NZ}} |- |20 |[[روسی کوپر]] |align=right|پارسی، بمبئی، مڈل سیکس |14 دسمبر 1922ء |31 جولائ‏ی 2023 |100 سال، 229 دن |{{IND}} |- |21 |[[چارلس بریتھویٹ (کرکٹر)|چارلس بریتھویٹ]] |align=right|انگریزی باشندے، ریاستہائے متحدہ دے کھلاڑی |10 ستمبر 1845ء |15 اپریل 1946ء |100 سال، 217 دن |{{USA}} |- |22 |[[ہیری فورسیتھ]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی | 18 دسمبر 1903ء |19 جولائ‏ی 2004ء |100 سال، 214 دن |{{IRL}} |- |23 |[[جیک لیور]] |align=right|تسمانیہ |9 مارچ 1917ء |3 اکتوبر 2017ء |100 سال، 208 دن |{{AUS}} |- |24 |[[ٹام پرچرڈ]] |align=right|ویلنگٹن، واروکشائر |10 مارچ 1917ء |22 اگست 2017ء |100 سال، 165 دن |{{NZ}} |- |25 |[[برنار نوٹلی]] |align=right|ناٹنگہم شائر |31 اگست 1918ء | 22 جنوری 2019ء |100 سال، 144 دن |{{cr|ENG}} |- |26 |[[وسنت رائے جی]] |align=right|بمبئی، بڑودہ | 26 جنوری 1920ء |13 جون 2020ء |100 سال، 139 دن |{{IND}} |- |27 |[[جارج ڈین (کرکٹر)|جارج ڈین]] |align=right|ہیمپشائر | 11 دسمبر 1828 | 26 فروری 1929 |100 سال، 77 دن |{{cr|ENG}} |- |} '''یاددہانی:''' بھانويں نیو ساؤتھ ویلز، آسٹریلیا وچ پیدا ہوݨ والے [[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] تے [[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] د‏‏ی پرورش نیوزی لینڈ وچ ہوئی۔ [[جارج ہرمن]] جس نے آئرلینڈ دے لئی دو رگبی یونین کیپس حاصل کیتیاں دا کارن وال وچ انتقال ہويا۔ چارلس بریتھویٹ انگلینڈ وچ پیدا ہوئے۔ فریڈ گبسن 1944ء وچ انگلینڈ چلے گئے۔ نیل میک کارکل انگلینڈ وچ پیدا ہوئے، لیکن اوہ 1951ء تو‏ں جنوبی افریقا وچ مقیم رہ‏‏ے۔ اینٹی گوا دے کرکٹ کھلاڑی سر سڈنی والنگ، جو اکتوبر 2009ء وچ 102 سال، 88 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے، پہلے کدی وی میچاں وچ نظر نئيں آئے۔ اول درجہ کرکٹ کھیڈݨ والے سب تو‏ں ودھ عمر رسیدہ شخص، تے اکلوندے عمر رسیدہ، راجہ مہاراج سنگھ سن، جنہاں د‏‏ی عمر 72 سال سی اوہ نومبر 1950ء وچ کامن ویلتھ الیون دے خلاف بمبئی گورنرز الیون وچ شام‏ل سن <ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-8]]</ref> تیرہ کھلاڑی اپنی سٹھ د‏‏ی دہائی وچ اول درجہ کرکٹ کھیل چکے نيں، انہاں وچو‏ں بوہت‏ے 19ويں صدی وچ انگلینڈ وچ ہی سرگرم دکھائی دئیے۔<ref>{{cite web |title=First-Class Oldest Players |url=https://stats.acscricket.com/Records/First_Class/Overall/Players/Oldest_Players.html |website=The Association of Cricket Statisticians and Historians |access-date=9 جنوری 2021}}</ref> === معمر ترین سواݨیاں کرکٹ کھڈاری === انگلینڈ د‏‏ی سواݨیاں کرکٹ کھلاڑی ایلین وہیلن بعد وچ [[ایلین ایش]]، جو 30 اکتوبر 1911ء نو‏‏ں پیدا ہوئیاں، سو سالہ درجہ حاصل کرنے والی پہلی سواݨی ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری سی۔ اوہ 3 دسمبر 2021ء نو‏‏ں 110 سال تے 34 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئياں<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-10]]</ref> اس لحاظ تو‏ں کہیا جا سکدا اے کہ طویل العمری دے حوالے تو‏ں اوہ مرد تے سواݨیاں دونے وچ سبقت رکھدی سی۔ === سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری=== کرکٹ د‏‏ی تریخ دا پہلا اک روزہ میچ 5 جنوری 1971ء نو‏‏ں کھیلا گیا جدو‏ں آسٹریلیا نے انگلینڈ دا مقابلہ کيتا۔ اودو‏ں زندہ عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی ترتیب ایہ اے اعدادوشمار '''14 جون''' 2025ء تک مکمل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ !آخری میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[لانس گبز]] || ویسٹ انڈیز || 29 ستمبر 1934ء || 5 ستمبر 1973ء || 7 جون 1975ء || {{age in years and days|1934|9|29}} |- | [[روہن کنہائی]] || ویسٹ انڈیز || 26 دسمبر 1935ء || 5 ستمبر 1973ء || 21 جون 1975ء || {{age in years and days|1935|12|26}} |- | [[باب سمپسن (کرکٹ کھلاڑی)|باب سمپسن]] || آسٹریلیا || 3 فروری 1936ء || 22 فروری 1978ء || 12 اپریل 1978ء || {{age in years and days|1936|2|3}} |- | [[گارفیلڈ سوبرز]] || ویسٹ انڈیز || 28 جولائ‏ی 1936ء || 5 ستمبر 1973ء || 5 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1936|7|28}} |- | [[بل لاری]] || آسٹریلیا || 11 فروری 1937ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1937|2|11}} |- | [[فرخ انجینئر]] || انڈیا || 25 فروری 1938ء || 13 جولائ‏ی 1974ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1938|2|25}} |- | [[مائیکل ٹیسیرا]] || سری لنکا || 23 مارچ 1939ء || 7 جون 1975ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1939|3|23}} |- | [[ایلن کونولی]] || آسٹریلیا || 29 جون 1939ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[رون ہیڈلی]] || ویسٹ انڈیز || 29 جون 1939ء || 7 ستمبر 1973ء || 7 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[نارمن گفورڈ]] || انگلینڈ || 30 مارچ 1940ء || 24 مارچ 1985ء || 26 مارچ 1985ء || {{age in years and days|1940|3|30}} |} === معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری === پہلا ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی 17 فروری 2005ء نو‏‏ں ہويا جدو‏ں آسٹریلیا نے نیوزی لینڈ دا مقابلہ کيتا۔ '''14 جون''' 2025ء تک معمر زندہ ٹوئنٹی بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں وچ شام‏ل نيں: {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !عمر (تریخ) |- | عثمان گوکر || [[ترکیہ قومی کرکٹ ٹیم|ترکیہ]]|| 1 مارچ 1960 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1960|3|1}} |- | چنگیز اکیوز ||ترکیہ || 1 جون 1962 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|6|1}} |- | سردار کانسوئے || ترکیہ || 6 جولائ‏ی 1962 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|7|6}} |- | کرسٹیان روکیا || [[جبل الطارق قومی کرکٹ ٹیم|جبرالٹر]] || 8 مارچ 1965 || 13 مئی 2022 || 14 مئی 2022 || {{age in years and days|1965|3|8}} |- | حسن آلٹا || ترکیہ || 25 مئی 1965 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1965|5|25}} |- | [[جیمز موسیس (کرکٹر)|جیمز موسیس]] || [[بوٹسوانا قومی کرکٹ ٹیم|بوٹسوانا]] || 8 اگست 1965 || 20 مئی 2019 || 7 نومبر 2021 || {{age in years and days|1965|8|8}} |- | مارک عمان || [[سلووینیا قومی کرکٹ ٹیم|سلووینیا]] || 5 ستمبر 1966 || 25 جولائ‏ی 2022 || 30 جولائ‏ی 2022 || {{age in years and days|1966|9|5}} |- | [[سنیل دھنیرام]] || [[کینیڈا قومی کرکٹ ٹیم|کینیڈا]] || 17 اکتوبر 1968 || 2 اگست 2008 || 10 فروری 2010 || {{age in years and days|1968|10|17}} |- | ٹونی وائٹ مین || [[لکسمبرگ قومی کرکٹ ٹیم| لکسمبرگ]] || 24 مئی 1969 || 29 اگست 2019 || 5 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1969|5|24}} |- | [[سنتھ جے سوریا]] || سری لنکا || 30 جون 1969 || 15 جون 2006 || 25 جون 2011 || {{age in years and days|1969|6|30}} |} === ہور ویکھو === * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بنگلہ دیش دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[انگلستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بھارت دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[نیوزی لینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[پاکستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[جنوبی افریقا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[سری لنکا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[ویسٹ انڈیز دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[زمبابوے دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[افغانستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:ٹیسٹ کرکٹ ریکارڈ]] [[گٹھ:کھیلاں د‏‏ی فہرستاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا تو‏ں مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل]] [[گٹھ:طویل العمر افراد دیاں فہرستاں]] ob3ssj8o38zoqzebw4j1v3sdqloovq0 690038 690037 2025-06-16T05:48:22Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں */ 690038 wikitext text/x-wiki ایہ لسٹ '''معمر [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] تے اول درجہ کرکٹ کھلاڑیاں''' د‏‏ی ترتیب دا اک مجموعہ اے اس وچ کرکٹ دے وکھ وکھ پہلوآں تو‏ں ہر سطح اُتے طویل العمر کرکٹ کھلاڑیاں دے اعداد و شمار دئیے گئے نيں === معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ تے اس وچ 90 سال د‏‏ی عمر تک دے زندہ کھلاڑی شام‏ل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !{{date}} تک عمر |- | [[نیل ہاروے]] || آسٹریلیا || 8 اکتوبر 1928ء || 22 جنوری 1948ء || 20 فروری 1963ء || {{age in years and days|1928|10|8}} |- | [[دتا گائیکواڈ]] || بھارت || 27 اکتوبر 1928ء || 5 جون 1952ء || 18 جنوری 1961ء || {{age in years and days|1928|10|27}} |- | [[ٹریور میک موہن]] || نیوزی لینڈ || 8 نومبر 1929ء || 13 اکتوبر 1955ء || 6 فروری 1956ء || {{age in years and days|1929|11|8}} |- | [[وزیر محمد]] || پاکستان || 22 دسمبر 1929ء || 13 نومبر 1952ء || 13 نومبر 1959ء || {{age in years and days|1929|12|22}} |- | [[سی ڈی گوپی ناتھ]] || بھارت || 1 مارچ 1930ء || 14 مارچ 1951ء || 28 جنوری 1960ء || {{age in years and days|1930|3|1}} |- | [[آئن لیگٹ]] || نیوزی لینڈ || 7 جون 1930ء || 1 جنوری 1954ء || 5 جنوری 1954ء || {{age in years and days|1930|6|7}} |- | [[جیک الابسٹر]] || نیوزی لینڈ || 11 جولائ‏ی 1930ء || 13 اکتوبر 1955ء || 14 مارچ 1972ء || {{age in years and days|1930|7|11}} |- | [[جوئے سلیمان]] || ویسٹ انڈیز || 26 اگست 1930ء || 12 دسمبر 1958ء || 11 مئی 1965ء || {{age in years and days|1930|8|26}} |- | [[چندرکانت پاٹنکر]] || بھارت || 24 نومبر 1930ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1930|11|24}} |- | [[رمن صبا رائو]] || ویسٹ انڈیز || 29 جنوری 1932ء || 24 جولائ‏ی 1958ء ||17 اگست 1961ء || {{age in years and days|1932|1|29}} |- | [[گیون سٹیونز]] || آسٹریلیا || 29 فروری 1932ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1932|2|29}} |- | [[گاڈفرے لارنس]] || جنوبی افریقا || 31 مارچ 1932ء || 08 دسمبر 1961ء ||16 فروری 1962ء || {{age in years and days|1932|3|31}} |- | [[باب بلیئر (کرکٹر)|باب بلیئر]] || نیوزی لینڈ || 23 جون 1932ء || 06 مارچ 1953ء ||13 مارچ 1964ءء || {{age in years and days|1932|6|23}} |- | [[مکی سٹیورٹ]] || انگلینڈ || 16 ستمبر 1932ء || 21 جون 1962ء ||21 جنوری 1964ء || {{age in years and days|1932|9|16}} |- | [[کم ایلگی]] || جنوبی افریقا || 6 مارچ 1933ء || 08 دسمبر 1961ء ||01 جنوری 1962ء || {{age in years and days|1933|3|6}} |- | [[مائیکل جان اسمتھ]] || انگلینڈ || 30 جون 1933ء || 5 جون 1958ء ||جولائ‏ی 1972ء || {{age in years and days|1933|6|30}} |- | [[راجرہیرس (کرکٹر)|راجرہیرس]] || نیوزی لینڈ || 27 جولائ‏ی 1933ء || 27 فروری 1959ء ||14 مارچ 1959ء || {{age in years and days|1933|7|27}} |- |} === ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" !ملک !کھلاڑی ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان |[[محمد نبی]] |{{age in years and days|1985|01|01}} |- |آسٹریلیا |[[نیل ہاروے]] |{{age in years and days|1928|10|08}} |- | بنگلہ دیش |[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]] |{{age in years and days|1966|02|27}} |- |انگلینڈ |[[رمن صبا رائو]] |{{age in years and days|1932|01|29}} |- |بھارت |[[دتا گائیکواڈ]] |{{age in years and days|1928|10|27}} |- |آئرلینڈ |[[ایڈ جوائس]] |{{age in years and days|1978|09|22}} |- |نیوزی لینڈ |[[ٹریور میک موہن]] |{{age in years and days|1929|11|8}} |- |پاکستان |[[وزیر محمد]] |{{age in years and days|1929|12|22}} |- | جنوبی افریقا |[[رونالڈ ڈراپر]] |{{age in years and days|1926|12|24}} |- |سری لنکا |[[سوما چندر ڈی سلوا]] |{{age in years and days|1942|6|11}} |- | ویسٹ انڈیز |[[جوئے سلیمان]] |{{age in years and days|1930|8|26}} |- |زمبابوے |[[جان ٹریکوس]] |{{age in years and days|1947|05|17}} |} '''چیتاؤنی:''' 27 [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] کرکٹ کھلاڑیاں دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ اوہ صد سالہ درجہ حاصل کر چک‏‏ے نيں (''تھلے متعلقہ سیکشن دیکھو'')۔ ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283742.html کرک انفو: Oldest living players]</ref> === معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]] || انگلینڈ || 30 جولائ‏ی 1982ء || 22 مئی 2003ء || {{age in years and days|1982|7|30}} |- | [[وردھیمان ساہا]] || بھارت || 24 اکتوبر 1984ء || 9 فروری 2010ء || {{age in years and days|1984|10|24}} |- |} === سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں=== ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان||[[امیر حمزہ (افغان کرکٹ کھلاڑی)|امیر حمزہ]]||{{age in years and days|1991|08|15}} |- |آسٹریلیا||[[ڈیوڈ وارنر]]||{{age in years and days|1986|10|27}} |- |بنگلہ دیش||[[شکیب الحسن]]||{{age in years and days|1987|3|24}} |- |انگلینڈ||[[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]]||{{age in years and days|1982|7|30}} |- |انڈیا||[[وردھیمان ساہا]]||{{age in years and days|1984|10|24}} |- |آئرلینڈ||[[پال سٹرلنگ]]||{{age in years and days|1990|9|3}} |- |نیوزی لینڈ||[[نیل ویگنر]]||{{age in years and days|1986|3|13}} |- |پاکستان||[[فواد عالم]]||{{age in years and days|1985|10|8}} |- |جنوبی افریقا||[[ڈین ایلگر]]||{{age in years and days|1987|6|11}} |- |سری لنکا||[[اینجلو میتھیوز]]||{{age in years and days|1987|6|2}} |- |ویسٹ انڈیز||[[شینن گیبریل]]||{{age in years and days|1988|4|28}} |- |زمبابوے||[[کریگ ارون]]||{{age in years and days|1985|8|19}} |} '''چیتاؤنی:''' مندرجہ بالا فہرستاں وچ اوہ کھڈاری شام‏ل نيں جنہاں نے گزشتہ 24 مہینےآں وچ ٹیسٹ کرکٹ کھیلی اے تے اپنی ریٹائرمنٹ دا باقاعدہ اعلان نئيں کيتا ا‏‏ے۔ === سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !موت تریخ !عمر |- | [[نارمن گورڈن]] || جنوبی افریقا || 6 اگست 1911ء || 24 دسمبر 1938ء || 14 مارچ 1939ء || 2 ستمبر 2014ء || {{age in years and days|1911|08|06|2014|09|02}} |- | [[ایرک ٹنڈل]] || نیوزی لینڈ || 18 دسمبر 1910ء || 26 جون 1927ء || 25 مارچ 1947ء || 1 اگست 2010ء || {{age in years and days|1910|12|18|2010|08|01}} |- | [[فرانسس میک کینن]] || انگلینڈ || 9 اپریل 1848ء || 2 جنوری 1879ء || 4 جنوری 1879ء || 27 فروری 1947ء || {{age in years and days|1848|4|9|1947|2|27}} |- | [[جان واٹکنز(کرکٹر)|جان واٹکنز]] || جنوبی افریقا || 10 اپریل 1923ء || 24 دسمبر 1949ء || 5 جنوری 1957ء || 3 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1923|4|10|2021|9|3}} |- | [[لنڈسے ٹکٹ]] || جنوبی افریقا || 6 فروری 1919ء || 7 جون 1947ء || 9 مارچ 1949ء || 5 ستمبر 2016ء || {{age in years and days|1919|02|06|2016|09|05}} |- | [[ڈونلڈ اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1923)|ڈونلڈ اسمتھ]] || انگلینڈ || 14 جون 1923ء || 20 جون 1957ء || 27 جولائ‏ی 1957ء || 10 جنوری 2021 || {{age in years and days|1923|06|14|2021|01|10}} |- | [[جیک کیر (کرکٹر)|جیک کیر]] || نیوزی لینڈ || 28 دسمبر 1910ء || 27 جون 1931ء || 27 جولائ‏ی 1937ء || 27 مئی 2007ء || {{age in years and days|1910|12|28|2007|5|27}} |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877 || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || 8 جولائ‏ی 1973ء || {{age in years and days|1877|10|29|1973|7|8}} |- | [[بل براؤن (کرکٹر)|بل براؤن]] || آسٹریلیا || 31 جولائ‏ی 1912ء || 8 جون 1934ء || 29 جون 1948ء || 16 مارچ 2008ء || {{age in years and days|1912|7|31|2008|3|16}} |- | [[لنڈسے ویر (کرکٹر)|لنڈسے ویر]] || نیوزی لینڈ || 2 جون 1908ء || 24 جنوری 1930ء || 17 اگست 1937ء || 31 اکتوبر 2003ء || {{age in years and days|1908|6|2|2003|10|31}} |- | [[ایورٹن ویکس]] || ویسٹ انڈیز || 26 فروری 1925ء || 21 جنوری 1948ء || 31 مارچ 1958ء || 1 جولائ‏ی 2020ء || {{age in years and days|1925|2|26|2020|7|1}} |- | [[کین آرچر]] || آسٹریلیا|| 17 جنوری 1928 || 22 دسمبر 1950 || 5 دسمبر 1951 || 14 اپریل 2023||{{age in years and days|1928|1|17|2023|4|14}} |- | [[اینڈی گینٹاؤم]] || ویسٹ انڈیز || 22 جنوری 1921ء || 11 فروری 1948ء || 16 فروری 1948ء || 17 فروری 2016ء || {{age in years and days|1921|01|22|2016|2|17}} |- | [[سڈنی بارنس]] || انگلینڈ || 19 اپریل 1873ء || 13 دسمبر 1901ء || 18 فروری 1914ء || 26 دسمبر 1967ء || {{age in years and days|1873|4|19|1967|12|26}} |- | [[ایسمنڈ کینٹش]] || ویسٹ انڈیز || 21 نومبر 1916ء || 27 مارچ 1948ء || 21 جنوری 1954ء || 10 جون 2011ء || {{age in years and days|1916|11|21|2011|6|10}} |- | [[مورپکم جوسام گوپالن]] || انڈیا || 6 جون 1909ء || 5 جنوری 1934ء || 8 جنوری 1934ء || 21 دسمبر 2003ء || {{age in years and days|1909|6|6|2003|12|21}} |- | [[رون ہیمنس]] || آسٹریلیا || 25 نومبر 1915ء || 28 فروری 1947ء || 5 جنوری 1948ء || 24 مارچ 2010ء || {{age in years and days|1915|11|25|2010|3|24}} |- | [[ڈینس بیگبی]] || جنوبی افریقا || 12 دسمبر 1914ء || 6 دسمبر 1948ء || 6 مارچ 1950ء || 10 مارچ 2009ء || {{age in years and days|1914|12|12|2009|3|10}} |- | [[جیک نیومین (کرکٹر)|جیک نیومین]] || نیوزی لینڈ || 3 جولائ‏ی [[1902ء]] || 27 فروری 1932ء || 3 اپریل 1933ء || 23 ستمبر 1996 || {{age in years and days|1902|7|3|1996|9|23}} |- | [[ڈان کلیورلی]] || نیوزی لینڈ || 23 دسمبر 1909ء || 27 فروری 1932ء || 30 مارچ 1946ء || 16 فروری 2004ء || {{age in years and days|1909|12|23|2004|2|16}} |- |} ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283740.html کرک انفو: Longest lived players]</ref><ref>[http://www.rediff.com/cricket/2003/dec/22old.htm Rediff: Oldest Test cricketers at the time of death]</ref> === سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں. {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !پہلے میچ دے وقت عمر |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877 ء|| {{age in years and days|1827|11|16|1877|03|15}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|1|29}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|5|1928|12|14}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|7|1928|11|30}} |- | [[نیلسن بیٹنکورٹ]] || ویسٹ انڈیز || 4 جون 1887ء || 1 فروری 1930ء || {{age in years and days|1887|6|4|1930|2|1}} |- | [[راکلے ولسن]] || انگلینڈ || 25 مارچ 1879ء || 25 فروری 1921ء || {{age in years and days|1879|3|25|1921|2|25}} |- | [[رستم جی جمشید جی]] || انڈیا || 18 نومبر 1892ء || 15 دسمبر 1933ء || {{age in years and days|1892|11|18|1933|12|15}} |} === بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !پہلے میچ وقت د‏‏ی عمر |- |آسٹریلیا||[[ڈان بلیکی]]||46 سال، 253 دن |- |بنگلہ دیش||[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]]||35 سال، 58 دن |- |انگلینڈ||[[جیمز ساؤتھرٹن]]||{{age in years and days|1827|11|16|1877|3|15}} |- |بھارت||[[رستم جی جمشید جی]]||41 سال، 27 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 232 دن |- |نیوزی لینڈ||[[ہرب میک گر]]||38 سال، 101 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 284 دن |- |جنوبی افریقا||[[عمر ہنری (کرکٹر)|عمر ہنری]]||40 سال، 295 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||39 سال، 251 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[نیلسن بیٹنکورٹ]]||42 سال، 242 دن |- |زمبابوے||[[اینڈی والر]]||37 سال، 84 دن |} '''چیتاؤنی:''' [[جان ٹریکوس]] نے زمبابوے دے لئی {{age in years and days|1947|5|17|1992|10|18}}, وچ پہلا میچ کھیلا، لیکن اوہ 22 سال پہلے جنوبی افریقا دے لئی تن ٹیسٹ کھیل چکے نيں۔<ref name="traicos">[http://stats.cricinfo.com/statsguru/engine/player/55802.html?class=1;template=results;type=allround;view=match کرک انفو: Traicos debut]</ref> '''چیتاؤنی:''' سب تو‏ں ودھ عمر وچ پہلا میچ کھیڈݨ والے، جیمز سدرٹن، مرنے والے پہلے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری وی سن جدو‏ں اوہ 16 جون 1880ء نو‏‏ں انتقال کر گئے۔ میراں بخش اپنے کھیل دے کیریئر دے دوران میراں بخش دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔ ماخذ:<ref>[https://www.bbc.co.uk/blogs/tms/2007/12/ask_bearders_160.shtml BBC Test Match Special, Ask Bearders: "Can you tell me who is the oldest cricket player to make a Test match debut"]</ref> === ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا ٹیسٹ !آخری میچ !آخری ٹیسٹ وچ عمر |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877ء || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || 28 فروری 1933ء || {{age in years and days|1882|4|7|1933|2|28}} |- | [[ڈبلیو جی گریس]] || انگلینڈ || 18 جولائ‏ی 1848ء || 6 ستمبر 1880ء || 3 جون 1899ء || {{age in years and days|1848|7|18|1899|6|3}} |- | [[جارج گن (کرکٹر)|جارج گن]] || انگلینڈ || 13 جون 1879ء || 13 دسمبر 1907ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1879|6|13|1930|4|12}} |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877ء || 4 اپریل 1877ء || {{age in years and days|1827|11|16|1877|4|4}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || 16 فروری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|2|16}} |- | [[جیک ہابس]] || انگلینڈ || 16 دسمبر 1882ء || 1 جنوری 1908ء || 22 اگست 1930ء || {{age in years and days|1882|12|16|1930|8|22}} |- | [[فرینک وولی]]|| انگلینڈ || 27 مئی 1887ء || 9 اگست 1909ء || 22 اگست 1934ء || {{age in years and days|1887|5|27|1934|8|22}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || 8 فروری 1929ء || {{age in years and days|1882|4|5|1929|2|8}} |- | [[ہربرٹ سٹروڈوک]] || انگلینڈ || 28 جنوری 1880ء || 1 جنوری 1910ء || 18 اگست 1926ء || {{age in years and days|1880|1|28|1926|8|18}} |} === بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ [[Image:Wilfred Rhodes 1920.tiff|thumb|left|ولفریڈ روڈس، انگلینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی 1899ء تو‏ں 1930ء تک]] {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !عمر |- |آسٹریلیا||[[برٹ آئرن مونگر]]||50 سال، 327 دن |- |بنگلہ دیش ||[[محمد رفیق (کرکٹر)|محمد رفیق]]||{{age in years and days|1970|9|5|2008|3|3}} |- |انگلینڈ ||[[ولفریڈ روڈس]]||{{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- |بھارت||[[ونو منکڈ]]||41 سال، 305 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 231 دن |- |نیوزی لینڈ ||[[جیک الابسٹر]]||41 سال، 247 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 302 دن |- |جنوبی افریقا ||[[ڈیو نورس]]||45 سال، 207 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||42 سال، 78 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[جارج ہیڈلی]]||44 سال، 236 دن |- |زمبابوے ||[[جان ٹریکوس]]||45 سال، 304 دن |} '''یاددہانی:''' ولفریڈ روڈس دا ٹیسٹ کیریئر ریکارڈ 30 سال، 315 دناں اُتے محیط سی۔ انگلینڈ دے سب تو‏ں کم عمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری تے اک ہور یارکشائر مین برائن کلوز (پیدائش:24 فروری 1931ء) اس حوالے تو‏ں دوسرے نمبر اُتے نيں۔ انہاں نے اپنا ڈیبیو 1949ء وچ نیوزی لینڈ دے خلاف کيتا تے تقریباً نو سال د‏‏ی غیر موجودگی دے بعد 1976ء وچ ویسٹ انڈیز د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی انہاں نو‏ں واپس بلايا گیا (ان دا کیریئر 26 سال، 356 دن اُتے مشتمل سی<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-6]]</ref> === سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ اس لسٹ وچ اوہ تمام اول درجہ کرکٹ کھڈاری شام‏ل نيں جو 100 سال تک زندہ رہے انہاں وچ سب وفات پاچکے نيں۔<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/18876267/brydon-coverdale-100th-birthdays-tom-pritchard-jack-laver |title=It takes a rare cricketer to reach a century, not just make one |work=ESPN کرک انفو |accessdate=2 اگست 2018}}</ref> {{legend2|#F9F9F9|وفات|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#99FF99|حیات|border=1px solid #AAAAAA}} {|class="wikitable" !شمار !نام !ٹیم !تریخ پیدائش !وفات !عمر !ملک |- |1 |[[جان مینرز (کرکٹر)|جان مینرز]] |align=right|ہیمپشائر، ہیمپشائر، کمبائنڈ سروسز | 25 ستمبر 1914ء |7 مارچ 2020ء |105 سال، 225 دن |{{cr|ENG}} |- |2 |[[جم ہچنسن]] |align=right|[[ڈربی شائر کاؤنٹی کرکٹ کلب]] |29 نومبر 1896ء |7 نومبر 2000ء |103 سال، 344 دن |{{cr|ENG}} |- |3 |[[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] |align=right|[[ویلنگٹن]] |5 اگست 1907ء |31 دسمبر 2010ء |103 سال، 148 دن |{{NZ}} |- |4 |[[نارمن گورڈن]] |align=right|جنوبی افریقا، ٹرانسوال |6 اگست 1911ء |2 ستمبر 2014ء |103 سال، 27 دن |{{RSA}} |- |5 |[[روپرٹ ڈی سمٹ]] |align=right|مغربی صوبہ |23 نومبر 1883ء |3 اگست 1986ء |102 سال، 253 دن |{{RSA}} |- |6 |[[ایڈورڈ انگلش]] |align=right|ہیمپشائر |1 جنوری 1864ء |5 ستمبر 1966ء |102 سال، 247 دن |{{cr|ENG}} |- |7 |[[سیرل پارکنز]] |align=right|نارتھمپٹن شائر، مائنر کاؤنٹیز |4 جون 1911ء |21 نومبر 2013ء |102 سال، 170 دن |{{cr|ENG}} |- |8 |[[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] |align=right|کینٹربری |8 جنوری 1860 |19 اپریل 1962 |102 سال، 101 دن |{{NZ}} |- |9 |[[آرچی اسکاٹ (کرکٹر)|آرچی اسکاٹ]] |align=right|اسکاٹ لینڈ | 26 جنوری 1918ء |1 نومبر 2019ء | 101 سال، 272 دن |{{SCO}} |- |10 |[[ٹیڈ مارٹن (کرکٹر)|ٹیڈ مارٹن]] |align=right|مغربی آسٹریلیا |30 ستمبر 1902ء |9 جون 2004ء |101 سال، 253 دن |{{AUS}} |- |11 |[[ڈی. بی. دیودھر]] |align=right|ہندو، مہاراشٹر |14 جنوری 1892ء | 24 اگست 1993ء |101 سال، 222 دن |{{IND}} |- |12 |[[جارج ہرمن]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی |6 جون 1874ء |14 دسمبر 1975ء |101 سال، 191 دن |{{IRL}} |- |13 |[[فریڈ گبسن (کرکٹر)|فریڈ گبسن]] |align=right|لیسٹر شائر |13 فروری 1912ء |28 جون 2013ء |101 سال، 135 دن |{{JAM}}، (رہائش {{cr|ENG}}) |- |14 |[[ایلن فنلیسن (کرکٹر)|ایلن فنلیسن]] |align=right|مشرقی صوبہ |1 ستمبر 1900ء |28 اکتوبر 2001ء |101 سال، 57 دن |{{RSA}} |- |15 |[[نیل میک کارکل]] |align=right|ہیمپشائر، کھلاڑی | 23 مارچ 1912ء |28 فروری 2013ء |100 سال، 342 دن |{{cr|ENG}} |- |16 |[[رگھوناتھ چندورکر]] |align=right|بمبئی | 21 نومبر 1920ء |3 ستمبر 2021ء |100 سال، 286 دن |{{IND}} |- |17 |[[جیفری بیک (کرکٹر)|جیفری بیک]] |align=right|آکسفورڈ یونیورسٹی |16 جون 1918ء |5 مارچ 2019ء |100 سال، 262 دن |{{cr|ENG}} |- |18 |[[ہیرالڈ اسٹیپلٹن]] |align=right|نیو ساؤتھ ویلز |7 جنوری 1915ء |24 ستمبر 2015ء | 100 سال، 260 دن |{{AUS}} |- |19 |[[ایلن برجیس (کرکٹر)|ایلن برجیس]] |align=right|کینٹربری |1 مئی 1920ء |5 جنوری 2021ء |100 سال، 249 دن |{{NZ}} |- |20 |[[روسی کوپر]] |align=right|پارسی، بمبئی، مڈل سیکس |14 دسمبر 1922ء |31 جولائ‏ی 2023 |100 سال، 229 دن |{{IND}} |- |21 |[[چارلس بریتھویٹ (کرکٹر)|چارلس بریتھویٹ]] |align=right|انگریزی باشندے، ریاستہائے متحدہ دے کھلاڑی |10 ستمبر 1845ء |15 اپریل 1946ء |100 سال، 217 دن |{{USA}} |- |22 |[[ہیری فورسیتھ]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی | 18 دسمبر 1903ء |19 جولائ‏ی 2004ء |100 سال، 214 دن |{{IRL}} |- |23 |[[جیک لیور]] |align=right|تسمانیہ |9 مارچ 1917ء |3 اکتوبر 2017ء |100 سال، 208 دن |{{AUS}} |- |24 |[[ٹام پرچرڈ]] |align=right|ویلنگٹن، واروکشائر |10 مارچ 1917ء |22 اگست 2017ء |100 سال، 165 دن |{{NZ}} |- |25 |[[برنار نوٹلی]] |align=right|ناٹنگہم شائر |31 اگست 1918ء | 22 جنوری 2019ء |100 سال، 144 دن |{{cr|ENG}} |- |26 |[[وسنت رائے جی]] |align=right|بمبئی، بڑودہ | 26 جنوری 1920ء |13 جون 2020ء |100 سال، 139 دن |{{IND}} |- |27 |[[جارج ڈین (کرکٹر)|جارج ڈین]] |align=right|ہیمپشائر | 11 دسمبر 1828 | 26 فروری 1929 |100 سال، 77 دن |{{cr|ENG}} |- |} '''یاددہانی:''' بھانويں نیو ساؤتھ ویلز، آسٹریلیا وچ پیدا ہوݨ والے [[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] تے [[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] د‏‏ی پرورش نیوزی لینڈ وچ ہوئی۔ [[جارج ہرمن]] جس نے آئرلینڈ دے لئی دو رگبی یونین کیپس حاصل کیتیاں دا کارن وال وچ انتقال ہويا۔ چارلس بریتھویٹ انگلینڈ وچ پیدا ہوئے۔ فریڈ گبسن 1944ء وچ انگلینڈ چلے گئے۔ نیل میک کارکل انگلینڈ وچ پیدا ہوئے، لیکن اوہ 1951ء تو‏ں جنوبی افریقا وچ مقیم رہ‏‏ے۔ اینٹی گوا دے کرکٹ کھلاڑی سر سڈنی والنگ، جو اکتوبر 2009ء وچ 102 سال، 88 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے، پہلے کدی وی میچاں وچ نظر نئيں آئے۔ اول درجہ کرکٹ کھیڈݨ والے سب تو‏ں ودھ عمر رسیدہ شخص، تے اکلوندے عمر رسیدہ، راجہ مہاراج سنگھ سن، جنہاں د‏‏ی عمر 72 سال سی اوہ نومبر 1950ء وچ کامن ویلتھ الیون دے خلاف بمبئی گورنرز الیون وچ شام‏ل سن <ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-8]]</ref> تیرہ کھلاڑی اپنی سٹھ د‏‏ی دہائی وچ اول درجہ کرکٹ کھیل چکے نيں، انہاں وچو‏ں بوہت‏ے 19ويں صدی وچ انگلینڈ وچ ہی سرگرم دکھائی دئیے۔<ref>{{cite web |title=First-Class Oldest Players |url=https://stats.acscricket.com/Records/First_Class/Overall/Players/Oldest_Players.html |website=The Association of Cricket Statisticians and Historians |access-date=9 جنوری 2021}}</ref> === معمر ترین سواݨیاں کرکٹ کھڈاری === انگلینڈ د‏‏ی سواݨیاں کرکٹ کھلاڑی ایلین وہیلن بعد وچ [[ایلین ایش]]، جو 30 اکتوبر 1911ء نو‏‏ں پیدا ہوئیاں، سو سالہ درجہ حاصل کرنے والی پہلی سواݨی ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری سی۔ اوہ 3 دسمبر 2021ء نو‏‏ں 110 سال تے 34 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئياں<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-10]]</ref> اس لحاظ تو‏ں کہیا جا سکدا اے کہ طویل العمری دے حوالے تو‏ں اوہ مرد تے سواݨیاں دونے وچ سبقت رکھدی سی۔ === سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری=== کرکٹ د‏‏ی تریخ دا پہلا اک روزہ میچ 5 جنوری 1971ء نو‏‏ں کھیلا گیا جدو‏ں آسٹریلیا نے انگلینڈ دا مقابلہ کيتا۔ اودو‏ں زندہ عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی ترتیب ایہ اے اعدادوشمار '''14 جون''' 2025ء تک مکمل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ !آخری میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[لانس گبز]] || ویسٹ انڈیز || 29 ستمبر 1934ء || 5 ستمبر 1973ء || 7 جون 1975ء || {{age in years and days|1934|9|29}} |- | [[روہن کنہائی]] || ویسٹ انڈیز || 26 دسمبر 1935ء || 5 ستمبر 1973ء || 21 جون 1975ء || {{age in years and days|1935|12|26}} |- | [[باب سمپسن (کرکٹ کھلاڑی)|باب سمپسن]] || آسٹریلیا || 3 فروری 1936ء || 22 فروری 1978ء || 12 اپریل 1978ء || {{age in years and days|1936|2|3}} |- | [[گارفیلڈ سوبرز]] || ویسٹ انڈیز || 28 جولائ‏ی 1936ء || 5 ستمبر 1973ء || 5 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1936|7|28}} |- | [[بل لاری]] || آسٹریلیا || 11 فروری 1937ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1937|2|11}} |- | [[فرخ انجینئر]] || انڈیا || 25 فروری 1938ء || 13 جولائ‏ی 1974ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1938|2|25}} |- | [[مائیکل ٹیسیرا]] || سری لنکا || 23 مارچ 1939ء || 7 جون 1975ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1939|3|23}} |- | [[ایلن کونولی]] || آسٹریلیا || 29 جون 1939ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[رون ہیڈلی]] || ویسٹ انڈیز || 29 جون 1939ء || 7 ستمبر 1973ء || 7 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[نارمن گفورڈ]] || انگلینڈ || 30 مارچ 1940ء || 24 مارچ 1985ء || 26 مارچ 1985ء || {{age in years and days|1940|3|30}} |} === معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری === پہلا ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی 17 فروری 2005ء نو‏‏ں ہويا جدو‏ں آسٹریلیا نے نیوزی لینڈ دا مقابلہ کيتا۔ '''14 جون''' 2025ء تک معمر زندہ ٹوئنٹی بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں وچ شام‏ل نيں: {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !عمر (تریخ) |- | عثمان گوکر || [[ترکیہ قومی کرکٹ ٹیم|ترکیہ]]|| 1 مارچ 1960 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1960|3|1}} |- | چنگیز اکیوز ||ترکیہ || 1 جون 1962 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|6|1}} |- | سردار کانسوئے || ترکیہ || 6 جولائ‏ی 1962 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|7|6}} |- | کرسٹیان روکیا || [[جبل الطارق قومی کرکٹ ٹیم|جبرالٹر]] || 8 مارچ 1965 || 13 مئی 2022 || 14 مئی 2022 || {{age in years and days|1965|3|8}} |- | حسن آلٹا || ترکیہ || 25 مئی 1965 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1965|5|25}} |- | [[جیمز موسیس (کرکٹر)|جیمز موسیس]] || [[بوٹسوانا قومی کرکٹ ٹیم|بوٹسوانا]] || 8 اگست 1965 || 20 مئی 2019 || 7 نومبر 2021 || {{age in years and days|1965|8|8}} |- | مارک عمان || [[سلووینیا قومی کرکٹ ٹیم|سلووینیا]] || 5 ستمبر 1966 || 25 جولائ‏ی 2022 || 30 جولائ‏ی 2022 || {{age in years and days|1966|9|5}} |- | [[سنیل دھنیرام]] || [[کینیڈا قومی کرکٹ ٹیم|کینیڈا]] || 17 اکتوبر 1968 || 2 اگست 2008 || 10 فروری 2010 || {{age in years and days|1968|10|17}} |- | ٹونی وائٹ مین || [[لکسمبرگ قومی کرکٹ ٹیم| لکسمبرگ]] || 24 مئی 1969 || 29 اگست 2019 || 5 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1969|5|24}} |- | [[سنتھ جے سوریا]] || سری لنکا || 30 جون 1969 || 15 جون 2006 || 25 جون 2011 || {{age in years and days|1969|6|30}} |} === ہور ویکھو === * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بنگلہ دیش دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[انگلستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بھارت دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[نیوزی لینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[پاکستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[جنوبی افریقا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[سری لنکا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[ویسٹ انڈیز دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[زمبابوے دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[افغانستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:ٹیسٹ کرکٹ ریکارڈ]] [[گٹھ:کھیلاں د‏‏ی فہرستاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا تو‏ں مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل]] [[گٹھ:طویل العمر افراد دیاں فہرستاں]] 7wf2m2u851b175f7vxinhj67fe9kanx 690039 690038 2025-06-16T05:48:37Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں */ 690039 wikitext text/x-wiki ایہ لسٹ '''معمر [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] تے اول درجہ کرکٹ کھلاڑیاں''' د‏‏ی ترتیب دا اک مجموعہ اے اس وچ کرکٹ دے وکھ وکھ پہلوآں تو‏ں ہر سطح اُتے طویل العمر کرکٹ کھلاڑیاں دے اعداد و شمار دئیے گئے نيں === معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ تے اس وچ 90 سال د‏‏ی عمر تک دے زندہ کھلاڑی شام‏ل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !{{date}} تک عمر |- | [[نیل ہاروے]] || آسٹریلیا || 8 اکتوبر 1928ء || 22 جنوری 1948ء || 20 فروری 1963ء || {{age in years and days|1928|10|8}} |- | [[دتا گائیکواڈ]] || بھارت || 27 اکتوبر 1928ء || 5 جون 1952ء || 18 جنوری 1961ء || {{age in years and days|1928|10|27}} |- | [[ٹریور میک موہن]] || نیوزی لینڈ || 8 نومبر 1929ء || 13 اکتوبر 1955ء || 6 فروری 1956ء || {{age in years and days|1929|11|8}} |- | [[وزیر محمد]] || پاکستان || 22 دسمبر 1929ء || 13 نومبر 1952ء || 13 نومبر 1959ء || {{age in years and days|1929|12|22}} |- | [[سی ڈی گوپی ناتھ]] || بھارت || 1 مارچ 1930ء || 14 مارچ 1951ء || 28 جنوری 1960ء || {{age in years and days|1930|3|1}} |- | [[آئن لیگٹ]] || نیوزی لینڈ || 7 جون 1930ء || 1 جنوری 1954ء || 5 جنوری 1954ء || {{age in years and days|1930|6|7}} |- | [[جیک الابسٹر]] || نیوزی لینڈ || 11 جولائ‏ی 1930ء || 13 اکتوبر 1955ء || 14 مارچ 1972ء || {{age in years and days|1930|7|11}} |- | [[جوئے سلیمان]] || ویسٹ انڈیز || 26 اگست 1930ء || 12 دسمبر 1958ء || 11 مئی 1965ء || {{age in years and days|1930|8|26}} |- | [[چندرکانت پاٹنکر]] || بھارت || 24 نومبر 1930ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1930|11|24}} |- | [[رمن صبا رائو]] || ویسٹ انڈیز || 29 جنوری 1932ء || 24 جولائ‏ی 1958ء ||17 اگست 1961ء || {{age in years and days|1932|1|29}} |- | [[گیون سٹیونز]] || آسٹریلیا || 29 فروری 1932ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1932|2|29}} |- | [[گاڈفرے لارنس]] || جنوبی افریقا || 31 مارچ 1932ء || 08 دسمبر 1961ء ||16 فروری 1962ء || {{age in years and days|1932|3|31}} |- | [[باب بلیئر (کرکٹر)|باب بلیئر]] || نیوزی لینڈ || 23 جون 1932ء || 06 مارچ 1953ء ||13 مارچ 1964ءء || {{age in years and days|1932|6|23}} |- | [[مکی سٹیورٹ]] || انگلینڈ || 16 ستمبر 1932ء || 21 جون 1962ء ||21 جنوری 1964ء || {{age in years and days|1932|9|16}} |- | [[کم ایلگی]] || جنوبی افریقا || 6 مارچ 1933ء || 08 دسمبر 1961ء ||01 جنوری 1962ء || {{age in years and days|1933|3|6}} |- | [[مائیکل جان اسمتھ]] || انگلینڈ || 30 جون 1933ء || 5 جون 1958ء ||جولائ‏ی 1972ء || {{age in years and days|1933|6|30}} |- | [[راجرہیرس (کرکٹر)|راجرہیرس]] || نیوزی لینڈ || 27 جولائ‏ی 1933ء || 27 فروری 1959ء ||14 مارچ 1959ء || {{age in years and days|1933|7|27}} |- |} === ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" !ملک !کھلاڑی ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان |[[محمد نبی]] |{{age in years and days|1985|01|01}} |- |آسٹریلیا |[[نیل ہاروے]] |{{age in years and days|1928|10|08}} |- | بنگلہ دیش |[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]] |{{age in years and days|1966|02|27}} |- |انگلینڈ |[[رمن صبا رائو]] |{{age in years and days|1932|01|29}} |- |بھارت |[[دتا گائیکواڈ]] |{{age in years and days|1928|10|27}} |- |آئرلینڈ |[[ایڈ جوائس]] |{{age in years and days|1978|09|22}} |- |نیوزی لینڈ |[[ٹریور میک موہن]] |{{age in years and days|1929|11|8}} |- |پاکستان |[[وزیر محمد]] |{{age in years and days|1929|12|22}} |- | جنوبی افریقا |[[رونالڈ ڈراپر]] |{{age in years and days|1926|12|24}} |- |سری لنکا |[[سوما چندر ڈی سلوا]] |{{age in years and days|1942|6|11}} |- | ویسٹ انڈیز |[[جوئے سلیمان]] |{{age in years and days|1930|8|26}} |- |زمبابوے |[[جان ٹریکوس]] |{{age in years and days|1947|05|17}} |} '''چیتاؤنی:''' 27 [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] کرکٹ کھلاڑیاں دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ اوہ صد سالہ درجہ حاصل کر چک‏‏ے نيں (''تھلے متعلقہ سیکشن دیکھو'')۔ ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283742.html کرک انفو: Oldest living players]</ref> === معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]] || انگلینڈ || 30 جولائ‏ی 1982ء || 22 مئی 2003ء || {{age in years and days|1982|7|30}} |- | [[وردھیمان ساہا]] || بھارت || 24 اکتوبر 1984ء || 9 فروری 2010ء || {{age in years and days|1984|10|24}} |- |} === سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں=== ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان||[[امیر حمزہ (افغان کرکٹ کھلاڑی)|امیر حمزہ]]||{{age in years and days|1991|08|15}} |- |آسٹریلیا||[[ڈیوڈ وارنر]]||{{age in years and days|1986|10|27}} |- |بنگلہ دیش||[[شکیب الحسن]]||{{age in years and days|1987|3|24}} |- |انگلینڈ||[[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]]||{{age in years and days|1982|7|30}} |- |انڈیا||[[وردھیمان ساہا]]||{{age in years and days|1984|10|24}} |- |آئرلینڈ||[[پال سٹرلنگ]]||{{age in years and days|1990|9|3}} |- |نیوزی لینڈ||[[نیل ویگنر]]||{{age in years and days|1986|3|13}} |- |پاکستان||[[فواد عالم]]||{{age in years and days|1985|10|8}} |- |جنوبی افریقا||[[ڈین ایلگر]]||{{age in years and days|1987|6|11}} |- |سری لنکا||[[اینجلو میتھیوز]]||{{age in years and days|1987|6|2}} |- |ویسٹ انڈیز||[[شینن گیبریل]]||{{age in years and days|1988|4|28}} |- |زمبابوے||[[کریگ ارون]]||{{age in years and days|1985|8|19}} |} '''چیتاؤنی:''' مندرجہ بالا فہرستاں وچ اوہ کھڈاری شام‏ل نيں جنہاں نے گزشتہ 24 مہینےآں وچ ٹیسٹ کرکٹ کھیلی اے تے اپنی ریٹائرمنٹ دا باقاعدہ اعلان نئيں کيتا ا‏‏ے۔ === سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !موت تریخ !عمر |- | [[نارمن گورڈن]] || جنوبی افریقا || 6 اگست 1911ء || 24 دسمبر 1938ء || 14 مارچ 1939ء || 2 ستمبر 2014ء || {{age in years and days|1911|08|06|2014|09|02}} |- | [[ایرک ٹنڈل]] || نیوزی لینڈ || 18 دسمبر 1910ء || 26 جون 1927ء || 25 مارچ 1947ء || 1 اگست 2010ء || {{age in years and days|1910|12|18|2010|08|01}} |- | [[فرانسس میک کینن]] || انگلینڈ || 9 اپریل 1848ء || 2 جنوری 1879ء || 4 جنوری 1879ء || 27 فروری 1947ء || {{age in years and days|1848|4|9|1947|2|27}} |- | [[جان واٹکنز(کرکٹر)|جان واٹکنز]] || جنوبی افریقا || 10 اپریل 1923ء || 24 دسمبر 1949ء || 5 جنوری 1957ء || 3 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1923|4|10|2021|9|3}} |- | [[لنڈسے ٹکٹ]] || جنوبی افریقا || 6 فروری 1919ء || 7 جون 1947ء || 9 مارچ 1949ء || 5 ستمبر 2016ء || {{age in years and days|1919|02|06|2016|09|05}} |- | [[ڈونلڈ اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1923)|ڈونلڈ اسمتھ]] || انگلینڈ || 14 جون 1923ء || 20 جون 1957ء || 27 جولائ‏ی 1957ء || 10 جنوری 2021 || {{age in years and days|1923|06|14|2021|01|10}} |- | [[جیک کیر (کرکٹر)|جیک کیر]] || نیوزی لینڈ || 28 دسمبر 1910ء || 27 جون 1931ء || 27 جولائ‏ی 1937ء || 27 مئی 2007ء || {{age in years and days|1910|12|28|2007|5|27}} |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877 || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || 8 جولائ‏ی 1973ء || {{age in years and days|1877|10|29|1973|7|8}} |- | [[بل براؤن (کرکٹر)|بل براؤن]] || آسٹریلیا || 31 جولائ‏ی 1912ء || 8 جون 1934ء || 29 جون 1948ء || 16 مارچ 2008ء || {{age in years and days|1912|7|31|2008|3|16}} |- | [[لنڈسے ویر (کرکٹر)|لنڈسے ویر]] || نیوزی لینڈ || 2 جون 1908ء || 24 جنوری 1930ء || 17 اگست 1937ء || 31 اکتوبر 2003ء || {{age in years and days|1908|6|2|2003|10|31}} |- | [[ایورٹن ویکس]] || ویسٹ انڈیز || 26 فروری 1925ء || 21 جنوری 1948ء || 31 مارچ 1958ء || 1 جولائ‏ی 2020ء || {{age in years and days|1925|2|26|2020|7|1}} |- | [[کین آرچر]] || آسٹریلیا|| 17 جنوری 1928 || 22 دسمبر 1950 || 5 دسمبر 1951 || 14 اپریل 2023||{{age in years and days|1928|1|17|2023|4|14}} |- | [[اینڈی گینٹاؤم]] || ویسٹ انڈیز || 22 جنوری 1921ء || 11 فروری 1948ء || 16 فروری 1948ء || 17 فروری 2016ء || {{age in years and days|1921|01|22|2016|2|17}} |- | [[سڈنی بارنس]] || انگلینڈ || 19 اپریل 1873ء || 13 دسمبر 1901ء || 18 فروری 1914ء || 26 دسمبر 1967ء || {{age in years and days|1873|4|19|1967|12|26}} |- | [[ایسمنڈ کینٹش]] || ویسٹ انڈیز || 21 نومبر 1916ء || 27 مارچ 1948ء || 21 جنوری 1954ء || 10 جون 2011ء || {{age in years and days|1916|11|21|2011|6|10}} |- | [[مورپکم جوسام گوپالن]] || انڈیا || 6 جون 1909ء || 5 جنوری 1934ء || 8 جنوری 1934ء || 21 دسمبر 2003ء || {{age in years and days|1909|6|6|2003|12|21}} |- | [[رون ہیمنس]] || آسٹریلیا || 25 نومبر 1915ء || 28 فروری 1947ء || 5 جنوری 1948ء || 24 مارچ 2010ء || {{age in years and days|1915|11|25|2010|3|24}} |- | [[ڈینس بیگبی]] || جنوبی افریقا || 12 دسمبر 1914ء || 6 دسمبر 1948ء || 6 مارچ 1950ء || 10 مارچ 2009ء || {{age in years and days|1914|12|12|2009|3|10}} |- | [[جیک نیومین (کرکٹر)|جیک نیومین]] || نیوزی لینڈ || 3 جولائ‏ی [[1902ء]] || 27 فروری 1932ء || 3 اپریل 1933ء || 23 ستمبر 1996 || {{age in years and days|1902|7|3|1996|9|23}} |- | [[ڈان کلیورلی]] || نیوزی لینڈ || 23 دسمبر 1909ء || 27 فروری 1932ء || 30 مارچ 1946ء || 16 فروری 2004ء || {{age in years and days|1909|12|23|2004|2|16}} |- |} ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283740.html کرک انفو: Longest lived players]</ref><ref>[http://www.rediff.com/cricket/2003/dec/22old.htm Rediff: Oldest Test cricketers at the time of death]</ref> === سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں. {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !پہلے میچ دے وقت عمر |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877 ء|| {{age in years and days|1827|11|16|1877|03|15}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|1|29}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|5|1928|12|14}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|7|1928|11|30}} |- | [[نیلسن بیٹنکورٹ]] || ویسٹ انڈیز || 4 جون 1887ء || 1 فروری 1930ء || {{age in years and days|1887|6|4|1930|2|1}} |- | [[راکلے ولسن]] || انگلینڈ || 25 مارچ 1879ء || 25 فروری 1921ء || {{age in years and days|1879|3|25|1921|2|25}} |- | [[رستم جی جمشید جی]] || انڈیا || 18 نومبر 1892ء || 15 دسمبر 1933ء || {{age in years and days|1892|11|18|1933|12|15}} |} === بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !پہلے میچ وقت د‏‏ی عمر |- |آسٹریلیا||[[ڈان بلیکی]]||46 سال، 253 دن |- |بنگلہ دیش||[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]]||35 سال، 58 دن |- |انگلینڈ||[[جیمز ساؤتھرٹن]]||{{age in years and days|1827|11|16|1877|3|15}} |- |بھارت||[[رستم جی جمشید جی]]||41 سال، 27 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 232 دن |- |نیوزی لینڈ||[[ہرب میک گر]]||38 سال، 101 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 284 دن |- |جنوبی افریقا||[[عمر ہنری (کرکٹر)|عمر ہنری]]||40 سال، 295 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||39 سال، 251 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[نیلسن بیٹنکورٹ]]||42 سال، 242 دن |- |زمبابوے||[[اینڈی والر]]||37 سال، 84 دن |} '''چیتاؤنی:''' [[جان ٹریکوس]] نے زمبابوے دے لئی {{age in years and days|1947|5|17|1992|10|18}}, وچ پہلا میچ کھیلا، لیکن اوہ 22 سال پہلے جنوبی افریقا دے لئی تن ٹیسٹ کھیل چکے نيں۔<ref name="traicos">[http://stats.cricinfo.com/statsguru/engine/player/55802.html?class=1;template=results;type=allround;view=match کرک انفو: Traicos debut]</ref> '''چیتاؤنی:''' سب تو‏ں ودھ عمر وچ پہلا میچ کھیڈݨ والے، جیمز سدرٹن، مرنے والے پہلے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری وی سن جدو‏ں اوہ 16 جون 1880ء نو‏‏ں انتقال کر گئے۔ میراں بخش اپنے کھیل دے کیریئر دے دوران میراں بخش دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔ ماخذ:<ref>[https://www.bbc.co.uk/blogs/tms/2007/12/ask_bearders_160.shtml BBC Test Match Special, Ask Bearders: "Can you tell me who is the oldest cricket player to make a Test match debut"]</ref> === ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا ٹیسٹ !آخری میچ !آخری ٹیسٹ وچ عمر |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877ء || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || 28 فروری 1933ء || {{age in years and days|1882|4|7|1933|2|28}} |- | [[ڈبلیو جی گریس]] || انگلینڈ || 18 جولائ‏ی 1848ء || 6 ستمبر 1880ء || 3 جون 1899ء || {{age in years and days|1848|7|18|1899|6|3}} |- | [[جارج گن (کرکٹر)|جارج گن]] || انگلینڈ || 13 جون 1879ء || 13 دسمبر 1907ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1879|6|13|1930|4|12}} |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877ء || 4 اپریل 1877ء || {{age in years and days|1827|11|16|1877|4|4}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || 16 فروری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|2|16}} |- | [[جیک ہابس]] || انگلینڈ || 16 دسمبر 1882ء || 1 جنوری 1908ء || 22 اگست 1930ء || {{age in years and days|1882|12|16|1930|8|22}} |- | [[فرینک وولی]]|| انگلینڈ || 27 مئی 1887ء || 9 اگست 1909ء || 22 اگست 1934ء || {{age in years and days|1887|5|27|1934|8|22}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || 8 فروری 1929ء || {{age in years and days|1882|4|5|1929|2|8}} |- | [[ہربرٹ سٹروڈوک]] || انگلینڈ || 28 جنوری 1880ء || 1 جنوری 1910ء || 18 اگست 1926ء || {{age in years and days|1880|1|28|1926|8|18}} |} === بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ [[Image:Wilfred Rhodes 1920.tiff|thumb|left|ولفریڈ روڈس، انگلینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی 1899ء تو‏ں 1930ء تک]] {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !عمر |- |آسٹریلیا||[[برٹ آئرن مونگر]]||50 سال، 327 دن |- |بنگلہ دیش ||[[محمد رفیق (کرکٹر)|محمد رفیق]]||{{age in years and days|1970|9|5|2008|3|3}} |- |انگلینڈ ||[[ولفریڈ روڈس]]||{{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- |بھارت||[[ونو منکڈ]]||41 سال، 305 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 231 دن |- |نیوزی لینڈ ||[[جیک الابسٹر]]||41 سال، 247 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 302 دن |- |جنوبی افریقا ||[[ڈیو نورس]]||45 سال، 207 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||42 سال، 78 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[جارج ہیڈلی]]||44 سال، 236 دن |- |زمبابوے ||[[جان ٹریکوس]]||45 سال، 304 دن |} '''یاددہانی:''' ولفریڈ روڈس دا ٹیسٹ کیریئر ریکارڈ 30 سال، 315 دناں اُتے محیط سی۔ انگلینڈ دے سب تو‏ں کم عمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری تے اک ہور یارکشائر مین برائن کلوز (پیدائش:24 فروری 1931ء) اس حوالے تو‏ں دوسرے نمبر اُتے نيں۔ انہاں نے اپنا ڈیبیو 1949ء وچ نیوزی لینڈ دے خلاف کيتا تے تقریباً نو سال د‏‏ی غیر موجودگی دے بعد 1976ء وچ ویسٹ انڈیز د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی انہاں نو‏ں واپس بلايا گیا (ان دا کیریئر 26 سال، 356 دن اُتے مشتمل سی<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-6]]</ref> === سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ اس لسٹ وچ اوہ تمام اول درجہ کرکٹ کھڈاری شام‏ل نيں جو 100 سال تک زندہ رہے انہاں وچ سب وفات پاچکے نيں۔<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/18876267/brydon-coverdale-100th-birthdays-tom-pritchard-jack-laver |title=It takes a rare cricketer to reach a century, not just make one |work=ESPN کرک انفو |accessdate=2 اگست 2018}}</ref> {{legend2|#F9F9F9|وفات|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#99FF99|حیات|border=1px solid #AAAAAA}} {|class="wikitable" !شمار !نام !ٹیم !تریخ پیدائش !وفات !عمر !ملک |- |1 |[[جان مینرز (کرکٹر)|جان مینرز]] |align=right|ہیمپشائر، ہیمپشائر، کمبائنڈ سروسز | 25 ستمبر 1914ء |7 مارچ 2020ء |105 سال، 225 دن |{{cr|ENG}} |- |2 |[[جم ہچنسن]] |align=right|[[ڈربی شائر کاؤنٹی کرکٹ کلب]] |29 نومبر 1896ء |7 نومبر 2000ء |103 سال، 344 دن |{{cr|ENG}} |- |3 |[[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] |align=right|[[ویلنگٹن]] |5 اگست 1907ء |31 دسمبر 2010ء |103 سال، 148 دن |{{NZ}} |- |4 |[[نارمن گورڈن]] |align=right|جنوبی افریقا، ٹرانسوال |6 اگست 1911ء |2 ستمبر 2014ء |103 سال، 27 دن |{{RSA}} |- |5 |[[روپرٹ ڈی سمٹ]] |align=right|مغربی صوبہ |23 نومبر 1883ء |3 اگست 1986ء |102 سال، 253 دن |{{RSA}} |- |6 |[[ایڈورڈ انگلش]] |align=right|ہیمپشائر |1 جنوری 1864ء |5 ستمبر 1966ء |102 سال، 247 دن |{{cr|ENG}} |- |7 |[[سیرل پارکنز]] |align=right|نارتھمپٹن شائر، مائنر کاؤنٹیز |4 جون 1911ء |21 نومبر 2013ء |102 سال، 170 دن |{{cr|ENG}} |- |8 |[[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] |align=right|کینٹربری |8 جنوری 1860 |19 اپریل 1962 |102 سال، 101 دن |{{NZ}} |- |9 |[[آرچی اسکاٹ (کرکٹر)|آرچی اسکاٹ]] |align=right|اسکاٹ لینڈ | 26 جنوری 1918ء |1 نومبر 2019ء | 101 سال، 272 دن |{{SCO}} |- |10 |[[ٹیڈ مارٹن (کرکٹر)|ٹیڈ مارٹن]] |align=right|مغربی آسٹریلیا |30 ستمبر 1902ء |9 جون 2004ء |101 سال، 253 دن |{{AUS}} |- |11 |[[ڈی. بی. دیودھر]] |align=right|ہندو، مہاراشٹر |14 جنوری 1892ء | 24 اگست 1993ء |101 سال، 222 دن |{{IND}} |- |12 |[[جارج ہرمن]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی |6 جون 1874ء |14 دسمبر 1975ء |101 سال، 191 دن |{{IRL}} |- |13 |[[فریڈ گبسن (کرکٹر)|فریڈ گبسن]] |align=right|لیسٹر شائر |13 فروری 1912ء |28 جون 2013ء |101 سال، 135 دن |{{JAM}}، (رہائش {{cr|ENG}}) |- |14 |[[ایلن فنلیسن (کرکٹر)|ایلن فنلیسن]] |align=right|مشرقی صوبہ |1 ستمبر 1900ء |28 اکتوبر 2001ء |101 سال، 57 دن |{{RSA}} |- |15 |[[نیل میک کارکل]] |align=right|ہیمپشائر، کھلاڑی | 23 مارچ 1912ء |28 فروری 2013ء |100 سال، 342 دن |{{cr|ENG}} |- |16 |[[رگھوناتھ چندورکر]] |align=right|بمبئی | 21 نومبر 1920ء |3 ستمبر 2021ء |100 سال، 286 دن |{{IND}} |- |17 |[[جیفری بیک (کرکٹر)|جیفری بیک]] |align=right|آکسفورڈ یونیورسٹی |16 جون 1918ء |5 مارچ 2019ء |100 سال، 262 دن |{{cr|ENG}} |- |18 |[[ہیرالڈ اسٹیپلٹن]] |align=right|نیو ساؤتھ ویلز |7 جنوری 1915ء |24 ستمبر 2015ء | 100 سال، 260 دن |{{AUS}} |- |19 |[[ایلن برجیس (کرکٹر)|ایلن برجیس]] |align=right|کینٹربری |1 مئی 1920ء |5 جنوری 2021ء |100 سال، 249 دن |{{NZ}} |- |20 |[[روسی کوپر]] |align=right|پارسی، بمبئی، مڈل سیکس |14 دسمبر 1922ء |31 جولائ‏ی 2023 |100 سال، 229 دن |{{IND}} |- |21 |[[چارلس بریتھویٹ (کرکٹر)|چارلس بریتھویٹ]] |align=right|انگریزی باشندے، ریاستہائے متحدہ دے کھلاڑی |10 ستمبر 1845ء |15 اپریل 1946ء |100 سال، 217 دن |{{USA}} |- |22 |[[ہیری فورسیتھ]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی | 18 دسمبر 1903ء |19 جولائ‏ی 2004ء |100 سال، 214 دن |{{IRL}} |- |23 |[[جیک لیور]] |align=right|تسمانیہ |9 مارچ 1917ء |3 اکتوبر 2017ء |100 سال، 208 دن |{{AUS}} |- |24 |[[ٹام پرچرڈ]] |align=right|ویلنگٹن، واروکشائر |10 مارچ 1917ء |22 اگست 2017ء |100 سال، 165 دن |{{NZ}} |- |25 |[[برنار نوٹلی]] |align=right|ناٹنگہم شائر |31 اگست 1918ء | 22 جنوری 2019ء |100 سال، 144 دن |{{cr|ENG}} |- |26 |[[وسنت رائے جی]] |align=right|بمبئی، بڑودہ | 26 جنوری 1920ء |13 جون 2020ء |100 سال، 139 دن |{{IND}} |- |27 |[[جارج ڈین (کرکٹر)|جارج ڈین]] |align=right|ہیمپشائر | 11 دسمبر 1828 | 26 فروری 1929 |100 سال، 77 دن |{{cr|ENG}} |- |} '''یاددہانی:''' بھانويں نیو ساؤتھ ویلز، آسٹریلیا وچ پیدا ہوݨ والے [[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] تے [[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] د‏‏ی پرورش نیوزی لینڈ وچ ہوئی۔ [[جارج ہرمن]] جس نے آئرلینڈ دے لئی دو رگبی یونین کیپس حاصل کیتیاں دا کارن وال وچ انتقال ہويا۔ چارلس بریتھویٹ انگلینڈ وچ پیدا ہوئے۔ فریڈ گبسن 1944ء وچ انگلینڈ چلے گئے۔ نیل میک کارکل انگلینڈ وچ پیدا ہوئے، لیکن اوہ 1951ء تو‏ں جنوبی افریقا وچ مقیم رہ‏‏ے۔ اینٹی گوا دے کرکٹ کھلاڑی سر سڈنی والنگ، جو اکتوبر 2009ء وچ 102 سال، 88 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے، پہلے کدی وی میچاں وچ نظر نئيں آئے۔ اول درجہ کرکٹ کھیڈݨ والے سب تو‏ں ودھ عمر رسیدہ شخص، تے اکلوندے عمر رسیدہ، راجہ مہاراج سنگھ سن، جنہاں د‏‏ی عمر 72 سال سی اوہ نومبر 1950ء وچ کامن ویلتھ الیون دے خلاف بمبئی گورنرز الیون وچ شام‏ل سن <ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-8]]</ref> تیرہ کھلاڑی اپنی سٹھ د‏‏ی دہائی وچ اول درجہ کرکٹ کھیل چکے نيں، انہاں وچو‏ں بوہت‏ے 19ويں صدی وچ انگلینڈ وچ ہی سرگرم دکھائی دئیے۔<ref>{{cite web |title=First-Class Oldest Players |url=https://stats.acscricket.com/Records/First_Class/Overall/Players/Oldest_Players.html |website=The Association of Cricket Statisticians and Historians |access-date=9 جنوری 2021}}</ref> === معمر ترین سواݨیاں کرکٹ کھڈاری === انگلینڈ د‏‏ی سواݨیاں کرکٹ کھلاڑی ایلین وہیلن بعد وچ [[ایلین ایش]]، جو 30 اکتوبر 1911ء نو‏‏ں پیدا ہوئیاں، سو سالہ درجہ حاصل کرنے والی پہلی سواݨی ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری سی۔ اوہ 3 دسمبر 2021ء نو‏‏ں 110 سال تے 34 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئياں<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-10]]</ref> اس لحاظ تو‏ں کہیا جا سکدا اے کہ طویل العمری دے حوالے تو‏ں اوہ مرد تے سواݨیاں دونے وچ سبقت رکھدی سی۔ === سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری=== کرکٹ د‏‏ی تریخ دا پہلا اک روزہ میچ 5 جنوری 1971ء نو‏‏ں کھیلا گیا جدو‏ں آسٹریلیا نے انگلینڈ دا مقابلہ کيتا۔ اودو‏ں زندہ عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی ترتیب ایہ اے اعدادوشمار '''14 جون''' 2025ء تک مکمل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ !آخری میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[لانس گبز]] || ویسٹ انڈیز || 29 ستمبر 1934ء || 5 ستمبر 1973ء || 7 جون 1975ء || {{age in years and days|1934|9|29}} |- | [[روہن کنہائی]] || ویسٹ انڈیز || 26 دسمبر 1935ء || 5 ستمبر 1973ء || 21 جون 1975ء || {{age in years and days|1935|12|26}} |- | [[باب سمپسن (کرکٹ کھلاڑی)|باب سمپسن]] || آسٹریلیا || 3 فروری 1936ء || 22 فروری 1978ء || 12 اپریل 1978ء || {{age in years and days|1936|2|3}} |- | [[گارفیلڈ سوبرز]] || ویسٹ انڈیز || 28 جولائ‏ی 1936ء || 5 ستمبر 1973ء || 5 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1936|7|28}} |- | [[بل لاری]] || آسٹریلیا || 11 فروری 1937ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1937|2|11}} |- | [[فرخ انجینئر]] || انڈیا || 25 فروری 1938ء || 13 جولائ‏ی 1974ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1938|2|25}} |- | [[مائیکل ٹیسیرا]] || سری لنکا || 23 مارچ 1939ء || 7 جون 1975ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1939|3|23}} |- | [[ایلن کونولی]] || آسٹریلیا || 29 جون 1939ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[رون ہیڈلی]] || ویسٹ انڈیز || 29 جون 1939ء || 7 ستمبر 1973ء || 7 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[نارمن گفورڈ]] || انگلینڈ || 30 مارچ 1940ء || 24 مارچ 1985ء || 26 مارچ 1985ء || {{age in years and days|1940|3|30}} |} === معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری === پہلا ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی 17 فروری 2005ء نو‏‏ں ہويا جدو‏ں آسٹریلیا نے نیوزی لینڈ دا مقابلہ کيتا۔ '''14 جون''' 2025ء تک معمر زندہ ٹوئنٹی بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں وچ شام‏ل نيں: {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !عمر (تریخ) |- | عثمان گوکر || [[ترکیہ قومی کرکٹ ٹیم|ترکیہ]]|| 1 مارچ 1960 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1960|3|1}} |- | چنگیز اکیوز ||ترکیہ || 1 جون 1962 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|6|1}} |- | سردار کانسوئے || ترکیہ || 6 جولائ‏ی 1962 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|7|6}} |- | کرسٹیان روکیا || [[جبل الطارق قومی کرکٹ ٹیم|جبرالٹر]] || 8 مارچ 1965 || 13 مئی 2022 || 14 مئی 2022 || {{age in years and days|1965|3|8}} |- | حسن آلٹا || ترکیہ || 25 مئی 1965 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1965|5|25}} |- | [[جیمز موسیس (کرکٹر)|جیمز موسیس]] || [[بوٹسوانا قومی کرکٹ ٹیم|بوٹسوانا]] || 8 اگست 1965 || 20 مئی 2019 || 7 نومبر 2021 || {{age in years and days|1965|8|8}} |- | مارک عمان || [[سلووینیا قومی کرکٹ ٹیم|سلووینیا]] || 5 ستمبر 1966 || 25 جولائ‏ی 2022 || 30 جولائ‏ی 2022 || {{age in years and days|1966|9|5}} |- | [[سنیل دھنیرام]] || [[کینیڈا قومی کرکٹ ٹیم|کینیڈا]] || 17 اکتوبر 1968 || 2 اگست 2008 || 10 فروری 2010 || {{age in years and days|1968|10|17}} |- | ٹونی وائٹ مین || [[لکسمبرگ قومی کرکٹ ٹیم| لکسمبرگ]] || 24 مئی 1969 || 29 اگست 2019 || 5 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1969|5|24}} |- | [[سنتھ جے سوریا]] || سری لنکا || 30 جون 1969 || 15 جون 2006 || 25 جون 2011 || {{age in years and days|1969|6|30}} |} === ہور ویکھو === * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بنگلہ دیش دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[انگلستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بھارت دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[نیوزی لینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[پاکستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[جنوبی افریقا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[سری لنکا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[ویسٹ انڈیز دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[زمبابوے دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[افغانستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:ٹیسٹ کرکٹ ریکارڈ]] [[گٹھ:کھیلاں د‏‏ی فہرستاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا تو‏ں مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل]] [[گٹھ:طویل العمر افراد دیاں فہرستاں]] 32t8dlenb1poes9stl3keg3yyoyflfh 690040 690039 2025-06-16T05:48:51Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری */ 690040 wikitext text/x-wiki ایہ لسٹ '''معمر [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] تے اول درجہ کرکٹ کھلاڑیاں''' د‏‏ی ترتیب دا اک مجموعہ اے اس وچ کرکٹ دے وکھ وکھ پہلوآں تو‏ں ہر سطح اُتے طویل العمر کرکٹ کھلاڑیاں دے اعداد و شمار دئیے گئے نيں === معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ تے اس وچ 90 سال د‏‏ی عمر تک دے زندہ کھلاڑی شام‏ل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !{{date}} تک عمر |- | [[نیل ہاروے]] || آسٹریلیا || 8 اکتوبر 1928ء || 22 جنوری 1948ء || 20 فروری 1963ء || {{age in years and days|1928|10|8}} |- | [[دتا گائیکواڈ]] || بھارت || 27 اکتوبر 1928ء || 5 جون 1952ء || 18 جنوری 1961ء || {{age in years and days|1928|10|27}} |- | [[ٹریور میک موہن]] || نیوزی لینڈ || 8 نومبر 1929ء || 13 اکتوبر 1955ء || 6 فروری 1956ء || {{age in years and days|1929|11|8}} |- | [[وزیر محمد]] || پاکستان || 22 دسمبر 1929ء || 13 نومبر 1952ء || 13 نومبر 1959ء || {{age in years and days|1929|12|22}} |- | [[سی ڈی گوپی ناتھ]] || بھارت || 1 مارچ 1930ء || 14 مارچ 1951ء || 28 جنوری 1960ء || {{age in years and days|1930|3|1}} |- | [[آئن لیگٹ]] || نیوزی لینڈ || 7 جون 1930ء || 1 جنوری 1954ء || 5 جنوری 1954ء || {{age in years and days|1930|6|7}} |- | [[جیک الابسٹر]] || نیوزی لینڈ || 11 جولائ‏ی 1930ء || 13 اکتوبر 1955ء || 14 مارچ 1972ء || {{age in years and days|1930|7|11}} |- | [[جوئے سلیمان]] || ویسٹ انڈیز || 26 اگست 1930ء || 12 دسمبر 1958ء || 11 مئی 1965ء || {{age in years and days|1930|8|26}} |- | [[چندرکانت پاٹنکر]] || بھارت || 24 نومبر 1930ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1930|11|24}} |- | [[رمن صبا رائو]] || ویسٹ انڈیز || 29 جنوری 1932ء || 24 جولائ‏ی 1958ء ||17 اگست 1961ء || {{age in years and days|1932|1|29}} |- | [[گیون سٹیونز]] || آسٹریلیا || 29 فروری 1932ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1932|2|29}} |- | [[گاڈفرے لارنس]] || جنوبی افریقا || 31 مارچ 1932ء || 08 دسمبر 1961ء ||16 فروری 1962ء || {{age in years and days|1932|3|31}} |- | [[باب بلیئر (کرکٹر)|باب بلیئر]] || نیوزی لینڈ || 23 جون 1932ء || 06 مارچ 1953ء ||13 مارچ 1964ءء || {{age in years and days|1932|6|23}} |- | [[مکی سٹیورٹ]] || انگلینڈ || 16 ستمبر 1932ء || 21 جون 1962ء ||21 جنوری 1964ء || {{age in years and days|1932|9|16}} |- | [[کم ایلگی]] || جنوبی افریقا || 6 مارچ 1933ء || 08 دسمبر 1961ء ||01 جنوری 1962ء || {{age in years and days|1933|3|6}} |- | [[مائیکل جان اسمتھ]] || انگلینڈ || 30 جون 1933ء || 5 جون 1958ء ||جولائ‏ی 1972ء || {{age in years and days|1933|6|30}} |- | [[راجرہیرس (کرکٹر)|راجرہیرس]] || نیوزی لینڈ || 27 جولائ‏ی 1933ء || 27 فروری 1959ء ||14 مارچ 1959ء || {{age in years and days|1933|7|27}} |- |} === ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" !ملک !کھلاڑی ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان |[[محمد نبی]] |{{age in years and days|1985|01|01}} |- |آسٹریلیا |[[نیل ہاروے]] |{{age in years and days|1928|10|08}} |- | بنگلہ دیش |[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]] |{{age in years and days|1966|02|27}} |- |انگلینڈ |[[رمن صبا رائو]] |{{age in years and days|1932|01|29}} |- |بھارت |[[دتا گائیکواڈ]] |{{age in years and days|1928|10|27}} |- |آئرلینڈ |[[ایڈ جوائس]] |{{age in years and days|1978|09|22}} |- |نیوزی لینڈ |[[ٹریور میک موہن]] |{{age in years and days|1929|11|8}} |- |پاکستان |[[وزیر محمد]] |{{age in years and days|1929|12|22}} |- | جنوبی افریقا |[[رونالڈ ڈراپر]] |{{age in years and days|1926|12|24}} |- |سری لنکا |[[سوما چندر ڈی سلوا]] |{{age in years and days|1942|6|11}} |- | ویسٹ انڈیز |[[جوئے سلیمان]] |{{age in years and days|1930|8|26}} |- |زمبابوے |[[جان ٹریکوس]] |{{age in years and days|1947|05|17}} |} '''چیتاؤنی:''' 27 [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] کرکٹ کھلاڑیاں دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ اوہ صد سالہ درجہ حاصل کر چک‏‏ے نيں (''تھلے متعلقہ سیکشن دیکھو'')۔ ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283742.html کرک انفو: Oldest living players]</ref> === معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]] || انگلینڈ || 30 جولائ‏ی 1982ء || 22 مئی 2003ء || {{age in years and days|1982|7|30}} |- | [[وردھیمان ساہا]] || بھارت || 24 اکتوبر 1984ء || 9 فروری 2010ء || {{age in years and days|1984|10|24}} |- |} === سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں=== ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان||[[امیر حمزہ (افغان کرکٹ کھلاڑی)|امیر حمزہ]]||{{age in years and days|1991|08|15}} |- |آسٹریلیا||[[ڈیوڈ وارنر]]||{{age in years and days|1986|10|27}} |- |بنگلہ دیش||[[شکیب الحسن]]||{{age in years and days|1987|3|24}} |- |انگلینڈ||[[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]]||{{age in years and days|1982|7|30}} |- |انڈیا||[[وردھیمان ساہا]]||{{age in years and days|1984|10|24}} |- |آئرلینڈ||[[پال سٹرلنگ]]||{{age in years and days|1990|9|3}} |- |نیوزی لینڈ||[[نیل ویگنر]]||{{age in years and days|1986|3|13}} |- |پاکستان||[[فواد عالم]]||{{age in years and days|1985|10|8}} |- |جنوبی افریقا||[[ڈین ایلگر]]||{{age in years and days|1987|6|11}} |- |سری لنکا||[[اینجلو میتھیوز]]||{{age in years and days|1987|6|2}} |- |ویسٹ انڈیز||[[شینن گیبریل]]||{{age in years and days|1988|4|28}} |- |زمبابوے||[[کریگ ارون]]||{{age in years and days|1985|8|19}} |} '''چیتاؤنی:''' مندرجہ بالا فہرستاں وچ اوہ کھڈاری شام‏ل نيں جنہاں نے گزشتہ 24 مہینےآں وچ ٹیسٹ کرکٹ کھیلی اے تے اپنی ریٹائرمنٹ دا باقاعدہ اعلان نئيں کيتا ا‏‏ے۔ === سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !موت تریخ !عمر |- | [[نارمن گورڈن]] || جنوبی افریقا || 6 اگست 1911ء || 24 دسمبر 1938ء || 14 مارچ 1939ء || 2 ستمبر 2014ء || {{age in years and days|1911|08|06|2014|09|02}} |- | [[ایرک ٹنڈل]] || نیوزی لینڈ || 18 دسمبر 1910ء || 26 جون 1927ء || 25 مارچ 1947ء || 1 اگست 2010ء || {{age in years and days|1910|12|18|2010|08|01}} |- | [[فرانسس میک کینن]] || انگلینڈ || 9 اپریل 1848ء || 2 جنوری 1879ء || 4 جنوری 1879ء || 27 فروری 1947ء || {{age in years and days|1848|4|9|1947|2|27}} |- | [[جان واٹکنز(کرکٹر)|جان واٹکنز]] || جنوبی افریقا || 10 اپریل 1923ء || 24 دسمبر 1949ء || 5 جنوری 1957ء || 3 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1923|4|10|2021|9|3}} |- | [[لنڈسے ٹکٹ]] || جنوبی افریقا || 6 فروری 1919ء || 7 جون 1947ء || 9 مارچ 1949ء || 5 ستمبر 2016ء || {{age in years and days|1919|02|06|2016|09|05}} |- | [[ڈونلڈ اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1923)|ڈونلڈ اسمتھ]] || انگلینڈ || 14 جون 1923ء || 20 جون 1957ء || 27 جولائ‏ی 1957ء || 10 جنوری 2021 || {{age in years and days|1923|06|14|2021|01|10}} |- | [[جیک کیر (کرکٹر)|جیک کیر]] || نیوزی لینڈ || 28 دسمبر 1910ء || 27 جون 1931ء || 27 جولائ‏ی 1937ء || 27 مئی 2007ء || {{age in years and days|1910|12|28|2007|5|27}} |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877 || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || 8 جولائ‏ی 1973ء || {{age in years and days|1877|10|29|1973|7|8}} |- | [[بل براؤن (کرکٹر)|بل براؤن]] || آسٹریلیا || 31 جولائ‏ی 1912ء || 8 جون 1934ء || 29 جون 1948ء || 16 مارچ 2008ء || {{age in years and days|1912|7|31|2008|3|16}} |- | [[لنڈسے ویر (کرکٹر)|لنڈسے ویر]] || نیوزی لینڈ || 2 جون 1908ء || 24 جنوری 1930ء || 17 اگست 1937ء || 31 اکتوبر 2003ء || {{age in years and days|1908|6|2|2003|10|31}} |- | [[ایورٹن ویکس]] || ویسٹ انڈیز || 26 فروری 1925ء || 21 جنوری 1948ء || 31 مارچ 1958ء || 1 جولائ‏ی 2020ء || {{age in years and days|1925|2|26|2020|7|1}} |- | [[کین آرچر]] || آسٹریلیا|| 17 جنوری 1928 || 22 دسمبر 1950 || 5 دسمبر 1951 || 14 اپریل 2023||{{age in years and days|1928|1|17|2023|4|14}} |- | [[اینڈی گینٹاؤم]] || ویسٹ انڈیز || 22 جنوری 1921ء || 11 فروری 1948ء || 16 فروری 1948ء || 17 فروری 2016ء || {{age in years and days|1921|01|22|2016|2|17}} |- | [[سڈنی بارنس]] || انگلینڈ || 19 اپریل 1873ء || 13 دسمبر 1901ء || 18 فروری 1914ء || 26 دسمبر 1967ء || {{age in years and days|1873|4|19|1967|12|26}} |- | [[ایسمنڈ کینٹش]] || ویسٹ انڈیز || 21 نومبر 1916ء || 27 مارچ 1948ء || 21 جنوری 1954ء || 10 جون 2011ء || {{age in years and days|1916|11|21|2011|6|10}} |- | [[مورپکم جوسام گوپالن]] || انڈیا || 6 جون 1909ء || 5 جنوری 1934ء || 8 جنوری 1934ء || 21 دسمبر 2003ء || {{age in years and days|1909|6|6|2003|12|21}} |- | [[رون ہیمنس]] || آسٹریلیا || 25 نومبر 1915ء || 28 فروری 1947ء || 5 جنوری 1948ء || 24 مارچ 2010ء || {{age in years and days|1915|11|25|2010|3|24}} |- | [[ڈینس بیگبی]] || جنوبی افریقا || 12 دسمبر 1914ء || 6 دسمبر 1948ء || 6 مارچ 1950ء || 10 مارچ 2009ء || {{age in years and days|1914|12|12|2009|3|10}} |- | [[جیک نیومین (کرکٹر)|جیک نیومین]] || نیوزی لینڈ || 3 جولائ‏ی [[1902ء]] || 27 فروری 1932ء || 3 اپریل 1933ء || 23 ستمبر 1996 || {{age in years and days|1902|7|3|1996|9|23}} |- | [[ڈان کلیورلی]] || نیوزی لینڈ || 23 دسمبر 1909ء || 27 فروری 1932ء || 30 مارچ 1946ء || 16 فروری 2004ء || {{age in years and days|1909|12|23|2004|2|16}} |- |} ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283740.html کرک انفو: Longest lived players]</ref><ref>[http://www.rediff.com/cricket/2003/dec/22old.htm Rediff: Oldest Test cricketers at the time of death]</ref> === سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں. {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !پہلے میچ دے وقت عمر |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877 ء|| {{age in years and days|1827|11|16|1877|03|15}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|1|29}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|5|1928|12|14}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|7|1928|11|30}} |- | [[نیلسن بیٹنکورٹ]] || ویسٹ انڈیز || 4 جون 1887ء || 1 فروری 1930ء || {{age in years and days|1887|6|4|1930|2|1}} |- | [[راکلے ولسن]] || انگلینڈ || 25 مارچ 1879ء || 25 فروری 1921ء || {{age in years and days|1879|3|25|1921|2|25}} |- | [[رستم جی جمشید جی]] || انڈیا || 18 نومبر 1892ء || 15 دسمبر 1933ء || {{age in years and days|1892|11|18|1933|12|15}} |} === بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !پہلے میچ وقت د‏‏ی عمر |- |آسٹریلیا||[[ڈان بلیکی]]||46 سال، 253 دن |- |بنگلہ دیش||[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]]||35 سال، 58 دن |- |انگلینڈ||[[جیمز ساؤتھرٹن]]||{{age in years and days|1827|11|16|1877|3|15}} |- |بھارت||[[رستم جی جمشید جی]]||41 سال، 27 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 232 دن |- |نیوزی لینڈ||[[ہرب میک گر]]||38 سال، 101 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 284 دن |- |جنوبی افریقا||[[عمر ہنری (کرکٹر)|عمر ہنری]]||40 سال، 295 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||39 سال، 251 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[نیلسن بیٹنکورٹ]]||42 سال، 242 دن |- |زمبابوے||[[اینڈی والر]]||37 سال، 84 دن |} '''چیتاؤنی:''' [[جان ٹریکوس]] نے زمبابوے دے لئی {{age in years and days|1947|5|17|1992|10|18}}, وچ پہلا میچ کھیلا، لیکن اوہ 22 سال پہلے جنوبی افریقا دے لئی تن ٹیسٹ کھیل چکے نيں۔<ref name="traicos">[http://stats.cricinfo.com/statsguru/engine/player/55802.html?class=1;template=results;type=allround;view=match کرک انفو: Traicos debut]</ref> '''چیتاؤنی:''' سب تو‏ں ودھ عمر وچ پہلا میچ کھیڈݨ والے، جیمز سدرٹن، مرنے والے پہلے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری وی سن جدو‏ں اوہ 16 جون 1880ء نو‏‏ں انتقال کر گئے۔ میراں بخش اپنے کھیل دے کیریئر دے دوران میراں بخش دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔ ماخذ:<ref>[https://www.bbc.co.uk/blogs/tms/2007/12/ask_bearders_160.shtml BBC Test Match Special, Ask Bearders: "Can you tell me who is the oldest cricket player to make a Test match debut"]</ref> === ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا ٹیسٹ !آخری میچ !آخری ٹیسٹ وچ عمر |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877ء || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || 28 فروری 1933ء || {{age in years and days|1882|4|7|1933|2|28}} |- | [[ڈبلیو جی گریس]] || انگلینڈ || 18 جولائ‏ی 1848ء || 6 ستمبر 1880ء || 3 جون 1899ء || {{age in years and days|1848|7|18|1899|6|3}} |- | [[جارج گن (کرکٹر)|جارج گن]] || انگلینڈ || 13 جون 1879ء || 13 دسمبر 1907ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1879|6|13|1930|4|12}} |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877ء || 4 اپریل 1877ء || {{age in years and days|1827|11|16|1877|4|4}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || 16 فروری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|2|16}} |- | [[جیک ہابس]] || انگلینڈ || 16 دسمبر 1882ء || 1 جنوری 1908ء || 22 اگست 1930ء || {{age in years and days|1882|12|16|1930|8|22}} |- | [[فرینک وولی]]|| انگلینڈ || 27 مئی 1887ء || 9 اگست 1909ء || 22 اگست 1934ء || {{age in years and days|1887|5|27|1934|8|22}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || 8 فروری 1929ء || {{age in years and days|1882|4|5|1929|2|8}} |- | [[ہربرٹ سٹروڈوک]] || انگلینڈ || 28 جنوری 1880ء || 1 جنوری 1910ء || 18 اگست 1926ء || {{age in years and days|1880|1|28|1926|8|18}} |} === بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ [[Image:Wilfred Rhodes 1920.tiff|thumb|left|ولفریڈ روڈس، انگلینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی 1899ء تو‏ں 1930ء تک]] {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !عمر |- |آسٹریلیا||[[برٹ آئرن مونگر]]||50 سال، 327 دن |- |بنگلہ دیش ||[[محمد رفیق (کرکٹر)|محمد رفیق]]||{{age in years and days|1970|9|5|2008|3|3}} |- |انگلینڈ ||[[ولفریڈ روڈس]]||{{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- |بھارت||[[ونو منکڈ]]||41 سال، 305 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 231 دن |- |نیوزی لینڈ ||[[جیک الابسٹر]]||41 سال، 247 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 302 دن |- |جنوبی افریقا ||[[ڈیو نورس]]||45 سال، 207 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||42 سال، 78 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[جارج ہیڈلی]]||44 سال، 236 دن |- |زمبابوے ||[[جان ٹریکوس]]||45 سال، 304 دن |} '''یاددہانی:''' ولفریڈ روڈس دا ٹیسٹ کیریئر ریکارڈ 30 سال، 315 دناں اُتے محیط سی۔ انگلینڈ دے سب تو‏ں کم عمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری تے اک ہور یارکشائر مین برائن کلوز (پیدائش:24 فروری 1931ء) اس حوالے تو‏ں دوسرے نمبر اُتے نيں۔ انہاں نے اپنا ڈیبیو 1949ء وچ نیوزی لینڈ دے خلاف کيتا تے تقریباً نو سال د‏‏ی غیر موجودگی دے بعد 1976ء وچ ویسٹ انڈیز د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی انہاں نو‏ں واپس بلايا گیا (ان دا کیریئر 26 سال، 356 دن اُتے مشتمل سی<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-6]]</ref> === سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ اس لسٹ وچ اوہ تمام اول درجہ کرکٹ کھڈاری شام‏ل نيں جو 100 سال تک زندہ رہے انہاں وچ سب وفات پاچکے نيں۔<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/18876267/brydon-coverdale-100th-birthdays-tom-pritchard-jack-laver |title=It takes a rare cricketer to reach a century, not just make one |work=ESPN کرک انفو |accessdate=2 اگست 2018}}</ref> {{legend2|#F9F9F9|وفات|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#99FF99|حیات|border=1px solid #AAAAAA}} {|class="wikitable" !شمار !نام !ٹیم !تریخ پیدائش !وفات !عمر !ملک |- |1 |[[جان مینرز (کرکٹر)|جان مینرز]] |align=right|ہیمپشائر، ہیمپشائر، کمبائنڈ سروسز | 25 ستمبر 1914ء |7 مارچ 2020ء |105 سال، 225 دن |{{cr|ENG}} |- |2 |[[جم ہچنسن]] |align=right|[[ڈربی شائر کاؤنٹی کرکٹ کلب]] |29 نومبر 1896ء |7 نومبر 2000ء |103 سال، 344 دن |{{cr|ENG}} |- |3 |[[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] |align=right|[[ویلنگٹن]] |5 اگست 1907ء |31 دسمبر 2010ء |103 سال، 148 دن |{{NZ}} |- |4 |[[نارمن گورڈن]] |align=right|جنوبی افریقا، ٹرانسوال |6 اگست 1911ء |2 ستمبر 2014ء |103 سال، 27 دن |{{RSA}} |- |5 |[[روپرٹ ڈی سمٹ]] |align=right|مغربی صوبہ |23 نومبر 1883ء |3 اگست 1986ء |102 سال، 253 دن |{{RSA}} |- |6 |[[ایڈورڈ انگلش]] |align=right|ہیمپشائر |1 جنوری 1864ء |5 ستمبر 1966ء |102 سال، 247 دن |{{cr|ENG}} |- |7 |[[سیرل پارکنز]] |align=right|نارتھمپٹن شائر، مائنر کاؤنٹیز |4 جون 1911ء |21 نومبر 2013ء |102 سال، 170 دن |{{cr|ENG}} |- |8 |[[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] |align=right|کینٹربری |8 جنوری 1860 |19 اپریل 1962 |102 سال، 101 دن |{{NZ}} |- |9 |[[آرچی اسکاٹ (کرکٹر)|آرچی اسکاٹ]] |align=right|اسکاٹ لینڈ | 26 جنوری 1918ء |1 نومبر 2019ء | 101 سال، 272 دن |{{SCO}} |- |10 |[[ٹیڈ مارٹن (کرکٹر)|ٹیڈ مارٹن]] |align=right|مغربی آسٹریلیا |30 ستمبر 1902ء |9 جون 2004ء |101 سال، 253 دن |{{AUS}} |- |11 |[[ڈی. بی. دیودھر]] |align=right|ہندو، مہاراشٹر |14 جنوری 1892ء | 24 اگست 1993ء |101 سال، 222 دن |{{IND}} |- |12 |[[جارج ہرمن]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی |6 جون 1874ء |14 دسمبر 1975ء |101 سال، 191 دن |{{IRL}} |- |13 |[[فریڈ گبسن (کرکٹر)|فریڈ گبسن]] |align=right|لیسٹر شائر |13 فروری 1912ء |28 جون 2013ء |101 سال، 135 دن |{{JAM}}، (رہائش {{cr|ENG}}) |- |14 |[[ایلن فنلیسن (کرکٹر)|ایلن فنلیسن]] |align=right|مشرقی صوبہ |1 ستمبر 1900ء |28 اکتوبر 2001ء |101 سال، 57 دن |{{RSA}} |- |15 |[[نیل میک کارکل]] |align=right|ہیمپشائر، کھلاڑی | 23 مارچ 1912ء |28 فروری 2013ء |100 سال، 342 دن |{{cr|ENG}} |- |16 |[[رگھوناتھ چندورکر]] |align=right|بمبئی | 21 نومبر 1920ء |3 ستمبر 2021ء |100 سال، 286 دن |{{IND}} |- |17 |[[جیفری بیک (کرکٹر)|جیفری بیک]] |align=right|آکسفورڈ یونیورسٹی |16 جون 1918ء |5 مارچ 2019ء |100 سال، 262 دن |{{cr|ENG}} |- |18 |[[ہیرالڈ اسٹیپلٹن]] |align=right|نیو ساؤتھ ویلز |7 جنوری 1915ء |24 ستمبر 2015ء | 100 سال، 260 دن |{{AUS}} |- |19 |[[ایلن برجیس (کرکٹر)|ایلن برجیس]] |align=right|کینٹربری |1 مئی 1920ء |5 جنوری 2021ء |100 سال، 249 دن |{{NZ}} |- |20 |[[روسی کوپر]] |align=right|پارسی، بمبئی، مڈل سیکس |14 دسمبر 1922ء |31 جولائ‏ی 2023 |100 سال، 229 دن |{{IND}} |- |21 |[[چارلس بریتھویٹ (کرکٹر)|چارلس بریتھویٹ]] |align=right|انگریزی باشندے، ریاستہائے متحدہ دے کھلاڑی |10 ستمبر 1845ء |15 اپریل 1946ء |100 سال، 217 دن |{{USA}} |- |22 |[[ہیری فورسیتھ]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی | 18 دسمبر 1903ء |19 جولائ‏ی 2004ء |100 سال، 214 دن |{{IRL}} |- |23 |[[جیک لیور]] |align=right|تسمانیہ |9 مارچ 1917ء |3 اکتوبر 2017ء |100 سال، 208 دن |{{AUS}} |- |24 |[[ٹام پرچرڈ]] |align=right|ویلنگٹن، واروکشائر |10 مارچ 1917ء |22 اگست 2017ء |100 سال، 165 دن |{{NZ}} |- |25 |[[برنار نوٹلی]] |align=right|ناٹنگہم شائر |31 اگست 1918ء | 22 جنوری 2019ء |100 سال، 144 دن |{{cr|ENG}} |- |26 |[[وسنت رائے جی]] |align=right|بمبئی، بڑودہ | 26 جنوری 1920ء |13 جون 2020ء |100 سال، 139 دن |{{IND}} |- |27 |[[جارج ڈین (کرکٹر)|جارج ڈین]] |align=right|ہیمپشائر | 11 دسمبر 1828 | 26 فروری 1929 |100 سال، 77 دن |{{cr|ENG}} |- |} '''یاددہانی:''' بھانويں نیو ساؤتھ ویلز، آسٹریلیا وچ پیدا ہوݨ والے [[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] تے [[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] د‏‏ی پرورش نیوزی لینڈ وچ ہوئی۔ [[جارج ہرمن]] جس نے آئرلینڈ دے لئی دو رگبی یونین کیپس حاصل کیتیاں دا کارن وال وچ انتقال ہويا۔ چارلس بریتھویٹ انگلینڈ وچ پیدا ہوئے۔ فریڈ گبسن 1944ء وچ انگلینڈ چلے گئے۔ نیل میک کارکل انگلینڈ وچ پیدا ہوئے، لیکن اوہ 1951ء تو‏ں جنوبی افریقا وچ مقیم رہ‏‏ے۔ اینٹی گوا دے کرکٹ کھلاڑی سر سڈنی والنگ، جو اکتوبر 2009ء وچ 102 سال، 88 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے، پہلے کدی وی میچاں وچ نظر نئيں آئے۔ اول درجہ کرکٹ کھیڈݨ والے سب تو‏ں ودھ عمر رسیدہ شخص، تے اکلوندے عمر رسیدہ، راجہ مہاراج سنگھ سن، جنہاں د‏‏ی عمر 72 سال سی اوہ نومبر 1950ء وچ کامن ویلتھ الیون دے خلاف بمبئی گورنرز الیون وچ شام‏ل سن <ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-8]]</ref> تیرہ کھلاڑی اپنی سٹھ د‏‏ی دہائی وچ اول درجہ کرکٹ کھیل چکے نيں، انہاں وچو‏ں بوہت‏ے 19ويں صدی وچ انگلینڈ وچ ہی سرگرم دکھائی دئیے۔<ref>{{cite web |title=First-Class Oldest Players |url=https://stats.acscricket.com/Records/First_Class/Overall/Players/Oldest_Players.html |website=The Association of Cricket Statisticians and Historians |access-date=9 جنوری 2021}}</ref> === معمر ترین سواݨیاں کرکٹ کھڈاری === انگلینڈ د‏‏ی سواݨیاں کرکٹ کھلاڑی ایلین وہیلن بعد وچ [[ایلین ایش]]، جو 30 اکتوبر 1911ء نو‏‏ں پیدا ہوئیاں، سو سالہ درجہ حاصل کرنے والی پہلی سواݨی ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری سی۔ اوہ 3 دسمبر 2021ء نو‏‏ں 110 سال تے 34 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئياں<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-10]]</ref> اس لحاظ تو‏ں کہیا جا سکدا اے کہ طویل العمری دے حوالے تو‏ں اوہ مرد تے سواݨیاں دونے وچ سبقت رکھدی سی۔ === سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری=== کرکٹ د‏‏ی تریخ دا پہلا اک روزہ میچ 5 جنوری 1971ء نو‏‏ں کھیلا گیا جدو‏ں آسٹریلیا نے انگلینڈ دا مقابلہ کيتا۔ اودو‏ں زندہ عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی ترتیب ایہ اے اعدادوشمار '''14 جون''' 2025ء تک مکمل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ !آخری میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[لانس گبز]] || ویسٹ انڈیز || 29 ستمبر 1934ء || 5 ستمبر 1973ء || 7 جون 1975ء || {{age in years and days|1934|9|29}} |- | [[روہن کنہائی]] || ویسٹ انڈیز || 26 دسمبر 1935ء || 5 ستمبر 1973ء || 21 جون 1975ء || {{age in years and days|1935|12|26}} |- | [[باب سمپسن (کرکٹ کھلاڑی)|باب سمپسن]] || آسٹریلیا || 3 فروری 1936ء || 22 فروری 1978ء || 12 اپریل 1978ء || {{age in years and days|1936|2|3}} |- | [[گارفیلڈ سوبرز]] || ویسٹ انڈیز || 28 جولائ‏ی 1936ء || 5 ستمبر 1973ء || 5 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1936|7|28}} |- | [[بل لاری]] || آسٹریلیا || 11 فروری 1937ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1937|2|11}} |- | [[فرخ انجینئر]] || انڈیا || 25 فروری 1938ء || 13 جولائ‏ی 1974ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1938|2|25}} |- | [[مائیکل ٹیسیرا]] || سری لنکا || 23 مارچ 1939ء || 7 جون 1975ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1939|3|23}} |- | [[ایلن کونولی]] || آسٹریلیا || 29 جون 1939ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[رون ہیڈلی]] || ویسٹ انڈیز || 29 جون 1939ء || 7 ستمبر 1973ء || 7 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[نارمن گفورڈ]] || انگلینڈ || 30 مارچ 1940ء || 24 مارچ 1985ء || 26 مارچ 1985ء || {{age in years and days|1940|3|30}} |} === معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری === پہلا ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی 17 فروری 2005ء نو‏‏ں ہويا جدو‏ں آسٹریلیا نے نیوزی لینڈ دا مقابلہ کيتا۔ '''14 جون''' 2025ء تک معمر زندہ ٹوئنٹی بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں وچ شام‏ل نيں: {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !عمر (تریخ) |- | عثمان گوکر || [[ترکیہ قومی کرکٹ ٹیم|ترکیہ]]|| 1 مارچ 1960 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1960|3|1}} |- | چنگیز اکیوز ||ترکیہ || 1 جون 1962 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|6|1}} |- | سردار کانسوئے || ترکیہ || 6 جولائ‏ی 1962 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|7|6}} |- | کرسٹیان روکیا || [[جبل الطارق قومی کرکٹ ٹیم|جبرالٹر]] || 8 مارچ 1965 || 13 مئی 2022 || 14 مئی 2022 || {{age in years and days|1965|3|8}} |- | حسن آلٹا || ترکیہ || 25 مئی 1965 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1965|5|25}} |- | [[جیمز موسیس (کرکٹر)|جیمز موسیس]] || [[بوٹسوانا قومی کرکٹ ٹیم|بوٹسوانا]] || 8 اگست 1965 || 20 مئی 2019 || 7 نومبر 2021 || {{age in years and days|1965|8|8}} |- | مارک عمان || [[سلووینیا قومی کرکٹ ٹیم|سلووینیا]] || 5 ستمبر 1966 || 25 جولائ‏ی 2022 || 30 جولائ‏ی 2022 || {{age in years and days|1966|9|5}} |- | [[سنیل دھنیرام]] || [[کینیڈا قومی کرکٹ ٹیم|کینیڈا]] || 17 اکتوبر 1968 || 2 اگست 2008 || 10 فروری 2010 || {{age in years and days|1968|10|17}} |- | ٹونی وائٹ مین || [[لکسمبرگ قومی کرکٹ ٹیم| لکسمبرگ]] || 24 مئی 1969 || 29 اگست 2019 || 5 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1969|5|24}} |- | [[سنتھ جے سوریا]] || سری لنکا || 30 جون 1969 || 15 جون 2006 || 25 جون 2011 || {{age in years and days|1969|6|30}} |} === ہور ویکھو === * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بنگلہ دیش دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[انگلستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بھارت دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[نیوزی لینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[پاکستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[جنوبی افریقا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[سری لنکا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[ویسٹ انڈیز دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[زمبابوے دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[افغانستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:ٹیسٹ کرکٹ ریکارڈ]] [[گٹھ:کھیلاں د‏‏ی فہرستاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا تو‏ں مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل]] [[گٹھ:طویل العمر افراد دیاں فہرستاں]] ly8d73vmtxn9mvpi91dznqu8acht7qj 690041 690040 2025-06-16T05:49:12Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری */ 690041 wikitext text/x-wiki ایہ لسٹ '''معمر [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] تے اول درجہ کرکٹ کھلاڑیاں''' د‏‏ی ترتیب دا اک مجموعہ اے اس وچ کرکٹ دے وکھ وکھ پہلوآں تو‏ں ہر سطح اُتے طویل العمر کرکٹ کھلاڑیاں دے اعداد و شمار دئیے گئے نيں === معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ تے اس وچ 90 سال د‏‏ی عمر تک دے زندہ کھلاڑی شام‏ل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !{{date}} تک عمر |- | [[نیل ہاروے]] || آسٹریلیا || 8 اکتوبر 1928ء || 22 جنوری 1948ء || 20 فروری 1963ء || {{age in years and days|1928|10|8}} |- | [[دتا گائیکواڈ]] || بھارت || 27 اکتوبر 1928ء || 5 جون 1952ء || 18 جنوری 1961ء || {{age in years and days|1928|10|27}} |- | [[ٹریور میک موہن]] || نیوزی لینڈ || 8 نومبر 1929ء || 13 اکتوبر 1955ء || 6 فروری 1956ء || {{age in years and days|1929|11|8}} |- | [[وزیر محمد]] || پاکستان || 22 دسمبر 1929ء || 13 نومبر 1952ء || 13 نومبر 1959ء || {{age in years and days|1929|12|22}} |- | [[سی ڈی گوپی ناتھ]] || بھارت || 1 مارچ 1930ء || 14 مارچ 1951ء || 28 جنوری 1960ء || {{age in years and days|1930|3|1}} |- | [[آئن لیگٹ]] || نیوزی لینڈ || 7 جون 1930ء || 1 جنوری 1954ء || 5 جنوری 1954ء || {{age in years and days|1930|6|7}} |- | [[جیک الابسٹر]] || نیوزی لینڈ || 11 جولائ‏ی 1930ء || 13 اکتوبر 1955ء || 14 مارچ 1972ء || {{age in years and days|1930|7|11}} |- | [[جوئے سلیمان]] || ویسٹ انڈیز || 26 اگست 1930ء || 12 دسمبر 1958ء || 11 مئی 1965ء || {{age in years and days|1930|8|26}} |- | [[چندرکانت پاٹنکر]] || بھارت || 24 نومبر 1930ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1930|11|24}} |- | [[رمن صبا رائو]] || ویسٹ انڈیز || 29 جنوری 1932ء || 24 جولائ‏ی 1958ء ||17 اگست 1961ء || {{age in years and days|1932|1|29}} |- | [[گیون سٹیونز]] || آسٹریلیا || 29 فروری 1932ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1932|2|29}} |- | [[گاڈفرے لارنس]] || جنوبی افریقا || 31 مارچ 1932ء || 08 دسمبر 1961ء ||16 فروری 1962ء || {{age in years and days|1932|3|31}} |- | [[باب بلیئر (کرکٹر)|باب بلیئر]] || نیوزی لینڈ || 23 جون 1932ء || 06 مارچ 1953ء ||13 مارچ 1964ءء || {{age in years and days|1932|6|23}} |- | [[مکی سٹیورٹ]] || انگلینڈ || 16 ستمبر 1932ء || 21 جون 1962ء ||21 جنوری 1964ء || {{age in years and days|1932|9|16}} |- | [[کم ایلگی]] || جنوبی افریقا || 6 مارچ 1933ء || 08 دسمبر 1961ء ||01 جنوری 1962ء || {{age in years and days|1933|3|6}} |- | [[مائیکل جان اسمتھ]] || انگلینڈ || 30 جون 1933ء || 5 جون 1958ء ||جولائ‏ی 1972ء || {{age in years and days|1933|6|30}} |- | [[راجرہیرس (کرکٹر)|راجرہیرس]] || نیوزی لینڈ || 27 جولائ‏ی 1933ء || 27 فروری 1959ء ||14 مارچ 1959ء || {{age in years and days|1933|7|27}} |- |} === ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" !ملک !کھلاڑی ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان |[[محمد نبی]] |{{age in years and days|1985|01|01}} |- |آسٹریلیا |[[نیل ہاروے]] |{{age in years and days|1928|10|08}} |- | بنگلہ دیش |[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]] |{{age in years and days|1966|02|27}} |- |انگلینڈ |[[رمن صبا رائو]] |{{age in years and days|1932|01|29}} |- |بھارت |[[دتا گائیکواڈ]] |{{age in years and days|1928|10|27}} |- |آئرلینڈ |[[ایڈ جوائس]] |{{age in years and days|1978|09|22}} |- |نیوزی لینڈ |[[ٹریور میک موہن]] |{{age in years and days|1929|11|8}} |- |پاکستان |[[وزیر محمد]] |{{age in years and days|1929|12|22}} |- | جنوبی افریقا |[[رونالڈ ڈراپر]] |{{age in years and days|1926|12|24}} |- |سری لنکا |[[سوما چندر ڈی سلوا]] |{{age in years and days|1942|6|11}} |- | ویسٹ انڈیز |[[جوئے سلیمان]] |{{age in years and days|1930|8|26}} |- |زمبابوے |[[جان ٹریکوس]] |{{age in years and days|1947|05|17}} |} '''چیتاؤنی:''' 27 [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] کرکٹ کھلاڑیاں دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ اوہ صد سالہ درجہ حاصل کر چک‏‏ے نيں (''تھلے متعلقہ سیکشن دیکھو'')۔ ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283742.html کرک انفو: Oldest living players]</ref> === معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]] || انگلینڈ || 30 جولائ‏ی 1982ء || 22 مئی 2003ء || {{age in years and days|1982|7|30}} |- | [[وردھیمان ساہا]] || بھارت || 24 اکتوبر 1984ء || 9 فروری 2010ء || {{age in years and days|1984|10|24}} |- |} === سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں=== ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان||[[امیر حمزہ (افغان کرکٹ کھلاڑی)|امیر حمزہ]]||{{age in years and days|1991|08|15}} |- |آسٹریلیا||[[ڈیوڈ وارنر]]||{{age in years and days|1986|10|27}} |- |بنگلہ دیش||[[شکیب الحسن]]||{{age in years and days|1987|3|24}} |- |انگلینڈ||[[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]]||{{age in years and days|1982|7|30}} |- |انڈیا||[[وردھیمان ساہا]]||{{age in years and days|1984|10|24}} |- |آئرلینڈ||[[پال سٹرلنگ]]||{{age in years and days|1990|9|3}} |- |نیوزی لینڈ||[[نیل ویگنر]]||{{age in years and days|1986|3|13}} |- |پاکستان||[[فواد عالم]]||{{age in years and days|1985|10|8}} |- |جنوبی افریقا||[[ڈین ایلگر]]||{{age in years and days|1987|6|11}} |- |سری لنکا||[[اینجلو میتھیوز]]||{{age in years and days|1987|6|2}} |- |ویسٹ انڈیز||[[شینن گیبریل]]||{{age in years and days|1988|4|28}} |- |زمبابوے||[[کریگ ارون]]||{{age in years and days|1985|8|19}} |} '''چیتاؤنی:''' مندرجہ بالا فہرستاں وچ اوہ کھڈاری شام‏ل نيں جنہاں نے گزشتہ 24 مہینےآں وچ ٹیسٹ کرکٹ کھیلی اے تے اپنی ریٹائرمنٹ دا باقاعدہ اعلان نئيں کيتا ا‏‏ے۔ === سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !موت تریخ !عمر |- | [[نارمن گورڈن]] || جنوبی افریقا || 6 اگست 1911ء || 24 دسمبر 1938ء || 14 مارچ 1939ء || 2 ستمبر 2014ء || {{age in years and days|1911|08|06|2014|09|02}} |- | [[ایرک ٹنڈل]] || نیوزی لینڈ || 18 دسمبر 1910ء || 26 جون 1927ء || 25 مارچ 1947ء || 1 اگست 2010ء || {{age in years and days|1910|12|18|2010|08|01}} |- | [[فرانسس میک کینن]] || انگلینڈ || 9 اپریل 1848ء || 2 جنوری 1879ء || 4 جنوری 1879ء || 27 فروری 1947ء || {{age in years and days|1848|4|9|1947|2|27}} |- | [[جان واٹکنز(کرکٹر)|جان واٹکنز]] || جنوبی افریقا || 10 اپریل 1923ء || 24 دسمبر 1949ء || 5 جنوری 1957ء || 3 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1923|4|10|2021|9|3}} |- | [[لنڈسے ٹکٹ]] || جنوبی افریقا || 6 فروری 1919ء || 7 جون 1947ء || 9 مارچ 1949ء || 5 ستمبر 2016ء || {{age in years and days|1919|02|06|2016|09|05}} |- | [[ڈونلڈ اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1923)|ڈونلڈ اسمتھ]] || انگلینڈ || 14 جون 1923ء || 20 جون 1957ء || 27 جولائ‏ی 1957ء || 10 جنوری 2021 || {{age in years and days|1923|06|14|2021|01|10}} |- | [[جیک کیر (کرکٹر)|جیک کیر]] || نیوزی لینڈ || 28 دسمبر 1910ء || 27 جون 1931ء || 27 جولائ‏ی 1937ء || 27 مئی 2007ء || {{age in years and days|1910|12|28|2007|5|27}} |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877 || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || 8 جولائ‏ی 1973ء || {{age in years and days|1877|10|29|1973|7|8}} |- | [[بل براؤن (کرکٹر)|بل براؤن]] || آسٹریلیا || 31 جولائ‏ی 1912ء || 8 جون 1934ء || 29 جون 1948ء || 16 مارچ 2008ء || {{age in years and days|1912|7|31|2008|3|16}} |- | [[لنڈسے ویر (کرکٹر)|لنڈسے ویر]] || نیوزی لینڈ || 2 جون 1908ء || 24 جنوری 1930ء || 17 اگست 1937ء || 31 اکتوبر 2003ء || {{age in years and days|1908|6|2|2003|10|31}} |- | [[ایورٹن ویکس]] || ویسٹ انڈیز || 26 فروری 1925ء || 21 جنوری 1948ء || 31 مارچ 1958ء || 1 جولائ‏ی 2020ء || {{age in years and days|1925|2|26|2020|7|1}} |- | [[کین آرچر]] || آسٹریلیا|| 17 جنوری 1928 || 22 دسمبر 1950 || 5 دسمبر 1951 || 14 اپریل 2023||{{age in years and days|1928|1|17|2023|4|14}} |- | [[اینڈی گینٹاؤم]] || ویسٹ انڈیز || 22 جنوری 1921ء || 11 فروری 1948ء || 16 فروری 1948ء || 17 فروری 2016ء || {{age in years and days|1921|01|22|2016|2|17}} |- | [[سڈنی بارنس]] || انگلینڈ || 19 اپریل 1873ء || 13 دسمبر 1901ء || 18 فروری 1914ء || 26 دسمبر 1967ء || {{age in years and days|1873|4|19|1967|12|26}} |- | [[ایسمنڈ کینٹش]] || ویسٹ انڈیز || 21 نومبر 1916ء || 27 مارچ 1948ء || 21 جنوری 1954ء || 10 جون 2011ء || {{age in years and days|1916|11|21|2011|6|10}} |- | [[مورپکم جوسام گوپالن]] || انڈیا || 6 جون 1909ء || 5 جنوری 1934ء || 8 جنوری 1934ء || 21 دسمبر 2003ء || {{age in years and days|1909|6|6|2003|12|21}} |- | [[رون ہیمنس]] || آسٹریلیا || 25 نومبر 1915ء || 28 فروری 1947ء || 5 جنوری 1948ء || 24 مارچ 2010ء || {{age in years and days|1915|11|25|2010|3|24}} |- | [[ڈینس بیگبی]] || جنوبی افریقا || 12 دسمبر 1914ء || 6 دسمبر 1948ء || 6 مارچ 1950ء || 10 مارچ 2009ء || {{age in years and days|1914|12|12|2009|3|10}} |- | [[جیک نیومین (کرکٹر)|جیک نیومین]] || نیوزی لینڈ || 3 جولائ‏ی [[1902ء]] || 27 فروری 1932ء || 3 اپریل 1933ء || 23 ستمبر 1996 || {{age in years and days|1902|7|3|1996|9|23}} |- | [[ڈان کلیورلی]] || نیوزی لینڈ || 23 دسمبر 1909ء || 27 فروری 1932ء || 30 مارچ 1946ء || 16 فروری 2004ء || {{age in years and days|1909|12|23|2004|2|16}} |- |} ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283740.html کرک انفو: Longest lived players]</ref><ref>[http://www.rediff.com/cricket/2003/dec/22old.htm Rediff: Oldest Test cricketers at the time of death]</ref> === سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں. {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !پہلے میچ دے وقت عمر |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877 ء|| {{age in years and days|1827|11|16|1877|03|15}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|1|29}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|5|1928|12|14}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|7|1928|11|30}} |- | [[نیلسن بیٹنکورٹ]] || ویسٹ انڈیز || 4 جون 1887ء || 1 فروری 1930ء || {{age in years and days|1887|6|4|1930|2|1}} |- | [[راکلے ولسن]] || انگلینڈ || 25 مارچ 1879ء || 25 فروری 1921ء || {{age in years and days|1879|3|25|1921|2|25}} |- | [[رستم جی جمشید جی]] || انڈیا || 18 نومبر 1892ء || 15 دسمبر 1933ء || {{age in years and days|1892|11|18|1933|12|15}} |} === بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !پہلے میچ وقت د‏‏ی عمر |- |آسٹریلیا||[[ڈان بلیکی]]||46 سال، 253 دن |- |بنگلہ دیش||[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]]||35 سال، 58 دن |- |انگلینڈ||[[جیمز ساؤتھرٹن]]||{{age in years and days|1827|11|16|1877|3|15}} |- |بھارت||[[رستم جی جمشید جی]]||41 سال، 27 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 232 دن |- |نیوزی لینڈ||[[ہرب میک گر]]||38 سال، 101 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 284 دن |- |جنوبی افریقا||[[عمر ہنری (کرکٹر)|عمر ہنری]]||40 سال، 295 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||39 سال، 251 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[نیلسن بیٹنکورٹ]]||42 سال، 242 دن |- |زمبابوے||[[اینڈی والر]]||37 سال، 84 دن |} '''چیتاؤنی:''' [[جان ٹریکوس]] نے زمبابوے دے لئی {{age in years and days|1947|5|17|1992|10|18}}, وچ پہلا میچ کھیلا، لیکن اوہ 22 سال پہلے جنوبی افریقا دے لئی تن ٹیسٹ کھیل چکے نيں۔<ref name="traicos">[http://stats.cricinfo.com/statsguru/engine/player/55802.html?class=1;template=results;type=allround;view=match کرک انفو: Traicos debut]</ref> '''چیتاؤنی:''' سب تو‏ں ودھ عمر وچ پہلا میچ کھیڈݨ والے، جیمز سدرٹن، مرنے والے پہلے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری وی سن جدو‏ں اوہ 16 جون 1880ء نو‏‏ں انتقال کر گئے۔ میراں بخش اپنے کھیل دے کیریئر دے دوران میراں بخش دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔ ماخذ:<ref>[https://www.bbc.co.uk/blogs/tms/2007/12/ask_bearders_160.shtml BBC Test Match Special, Ask Bearders: "Can you tell me who is the oldest cricket player to make a Test match debut"]</ref> === ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا ٹیسٹ !آخری میچ !آخری ٹیسٹ وچ عمر |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877ء || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || 28 فروری 1933ء || {{age in years and days|1882|4|7|1933|2|28}} |- | [[ڈبلیو جی گریس]] || انگلینڈ || 18 جولائ‏ی 1848ء || 6 ستمبر 1880ء || 3 جون 1899ء || {{age in years and days|1848|7|18|1899|6|3}} |- | [[جارج گن (کرکٹر)|جارج گن]] || انگلینڈ || 13 جون 1879ء || 13 دسمبر 1907ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1879|6|13|1930|4|12}} |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877ء || 4 اپریل 1877ء || {{age in years and days|1827|11|16|1877|4|4}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || 16 فروری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|2|16}} |- | [[جیک ہابس]] || انگلینڈ || 16 دسمبر 1882ء || 1 جنوری 1908ء || 22 اگست 1930ء || {{age in years and days|1882|12|16|1930|8|22}} |- | [[فرینک وولی]]|| انگلینڈ || 27 مئی 1887ء || 9 اگست 1909ء || 22 اگست 1934ء || {{age in years and days|1887|5|27|1934|8|22}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || 8 فروری 1929ء || {{age in years and days|1882|4|5|1929|2|8}} |- | [[ہربرٹ سٹروڈوک]] || انگلینڈ || 28 جنوری 1880ء || 1 جنوری 1910ء || 18 اگست 1926ء || {{age in years and days|1880|1|28|1926|8|18}} |} === بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ [[Image:Wilfred Rhodes 1920.tiff|thumb|left|ولفریڈ روڈس، انگلینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی 1899ء تو‏ں 1930ء تک]] {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !عمر |- |آسٹریلیا||[[برٹ آئرن مونگر]]||50 سال، 327 دن |- |بنگلہ دیش ||[[محمد رفیق (کرکٹر)|محمد رفیق]]||{{age in years and days|1970|9|5|2008|3|3}} |- |انگلینڈ ||[[ولفریڈ روڈس]]||{{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- |بھارت||[[ونو منکڈ]]||41 سال، 305 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 231 دن |- |نیوزی لینڈ ||[[جیک الابسٹر]]||41 سال، 247 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 302 دن |- |جنوبی افریقا ||[[ڈیو نورس]]||45 سال، 207 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||42 سال، 78 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[جارج ہیڈلی]]||44 سال، 236 دن |- |زمبابوے ||[[جان ٹریکوس]]||45 سال، 304 دن |} '''یاددہانی:''' ولفریڈ روڈس دا ٹیسٹ کیریئر ریکارڈ 30 سال، 315 دناں اُتے محیط سی۔ انگلینڈ دے سب تو‏ں کم عمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری تے اک ہور یارکشائر مین برائن کلوز (پیدائش:24 فروری 1931ء) اس حوالے تو‏ں دوسرے نمبر اُتے نيں۔ انہاں نے اپنا ڈیبیو 1949ء وچ نیوزی لینڈ دے خلاف کيتا تے تقریباً نو سال د‏‏ی غیر موجودگی دے بعد 1976ء وچ ویسٹ انڈیز د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی انہاں نو‏ں واپس بلايا گیا (ان دا کیریئر 26 سال، 356 دن اُتے مشتمل سی<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-6]]</ref> === سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ اس لسٹ وچ اوہ تمام اول درجہ کرکٹ کھڈاری شام‏ل نيں جو 100 سال تک زندہ رہے انہاں وچ سب وفات پاچکے نيں۔<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/18876267/brydon-coverdale-100th-birthdays-tom-pritchard-jack-laver |title=It takes a rare cricketer to reach a century, not just make one |work=ESPN کرک انفو |accessdate=2 اگست 2018}}</ref> {{legend2|#F9F9F9|وفات|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#99FF99|حیات|border=1px solid #AAAAAA}} {|class="wikitable" !شمار !نام !ٹیم !تریخ پیدائش !وفات !عمر !ملک |- |1 |[[جان مینرز (کرکٹر)|جان مینرز]] |align=right|ہیمپشائر، ہیمپشائر، کمبائنڈ سروسز | 25 ستمبر 1914ء |7 مارچ 2020ء |105 سال، 225 دن |{{cr|ENG}} |- |2 |[[جم ہچنسن]] |align=right|[[ڈربی شائر کاؤنٹی کرکٹ کلب]] |29 نومبر 1896ء |7 نومبر 2000ء |103 سال، 344 دن |{{cr|ENG}} |- |3 |[[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] |align=right|[[ویلنگٹن]] |5 اگست 1907ء |31 دسمبر 2010ء |103 سال، 148 دن |{{NZ}} |- |4 |[[نارمن گورڈن]] |align=right|جنوبی افریقا، ٹرانسوال |6 اگست 1911ء |2 ستمبر 2014ء |103 سال، 27 دن |{{RSA}} |- |5 |[[روپرٹ ڈی سمٹ]] |align=right|مغربی صوبہ |23 نومبر 1883ء |3 اگست 1986ء |102 سال، 253 دن |{{RSA}} |- |6 |[[ایڈورڈ انگلش]] |align=right|ہیمپشائر |1 جنوری 1864ء |5 ستمبر 1966ء |102 سال، 247 دن |{{cr|ENG}} |- |7 |[[سیرل پارکنز]] |align=right|نارتھمپٹن شائر، مائنر کاؤنٹیز |4 جون 1911ء |21 نومبر 2013ء |102 سال، 170 دن |{{cr|ENG}} |- |8 |[[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] |align=right|کینٹربری |8 جنوری 1860 |19 اپریل 1962 |102 سال، 101 دن |{{NZ}} |- |9 |[[آرچی اسکاٹ (کرکٹر)|آرچی اسکاٹ]] |align=right|اسکاٹ لینڈ | 26 جنوری 1918ء |1 نومبر 2019ء | 101 سال، 272 دن |{{SCO}} |- |10 |[[ٹیڈ مارٹن (کرکٹر)|ٹیڈ مارٹن]] |align=right|مغربی آسٹریلیا |30 ستمبر 1902ء |9 جون 2004ء |101 سال، 253 دن |{{AUS}} |- |11 |[[ڈی. بی. دیودھر]] |align=right|ہندو، مہاراشٹر |14 جنوری 1892ء | 24 اگست 1993ء |101 سال، 222 دن |{{IND}} |- |12 |[[جارج ہرمن]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی |6 جون 1874ء |14 دسمبر 1975ء |101 سال، 191 دن |{{IRL}} |- |13 |[[فریڈ گبسن (کرکٹر)|فریڈ گبسن]] |align=right|لیسٹر شائر |13 فروری 1912ء |28 جون 2013ء |101 سال، 135 دن |{{JAM}}، (رہائش {{cr|ENG}}) |- |14 |[[ایلن فنلیسن (کرکٹر)|ایلن فنلیسن]] |align=right|مشرقی صوبہ |1 ستمبر 1900ء |28 اکتوبر 2001ء |101 سال، 57 دن |{{RSA}} |- |15 |[[نیل میک کارکل]] |align=right|ہیمپشائر، کھلاڑی | 23 مارچ 1912ء |28 فروری 2013ء |100 سال، 342 دن |{{cr|ENG}} |- |16 |[[رگھوناتھ چندورکر]] |align=right|بمبئی | 21 نومبر 1920ء |3 ستمبر 2021ء |100 سال، 286 دن |{{IND}} |- |17 |[[جیفری بیک (کرکٹر)|جیفری بیک]] |align=right|آکسفورڈ یونیورسٹی |16 جون 1918ء |5 مارچ 2019ء |100 سال، 262 دن |{{cr|ENG}} |- |18 |[[ہیرالڈ اسٹیپلٹن]] |align=right|نیو ساؤتھ ویلز |7 جنوری 1915ء |24 ستمبر 2015ء | 100 سال، 260 دن |{{AUS}} |- |19 |[[ایلن برجیس (کرکٹر)|ایلن برجیس]] |align=right|کینٹربری |1 مئی 1920ء |5 جنوری 2021ء |100 سال، 249 دن |{{NZ}} |- |20 |[[روسی کوپر]] |align=right|پارسی، بمبئی، مڈل سیکس |14 دسمبر 1922ء |31 جولائ‏ی 2023 |100 سال، 229 دن |{{IND}} |- |21 |[[چارلس بریتھویٹ (کرکٹر)|چارلس بریتھویٹ]] |align=right|انگریزی باشندے، ریاستہائے متحدہ دے کھلاڑی |10 ستمبر 1845ء |15 اپریل 1946ء |100 سال، 217 دن |{{USA}} |- |22 |[[ہیری فورسیتھ]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی | 18 دسمبر 1903ء |19 جولائ‏ی 2004ء |100 سال، 214 دن |{{IRL}} |- |23 |[[جیک لیور]] |align=right|تسمانیہ |9 مارچ 1917ء |3 اکتوبر 2017ء |100 سال، 208 دن |{{AUS}} |- |24 |[[ٹام پرچرڈ]] |align=right|ویلنگٹن، واروکشائر |10 مارچ 1917ء |22 اگست 2017ء |100 سال، 165 دن |{{NZ}} |- |25 |[[برنار نوٹلی]] |align=right|ناٹنگہم شائر |31 اگست 1918ء | 22 جنوری 2019ء |100 سال، 144 دن |{{cr|ENG}} |- |26 |[[وسنت رائے جی]] |align=right|بمبئی، بڑودہ | 26 جنوری 1920ء |13 جون 2020ء |100 سال، 139 دن |{{IND}} |- |27 |[[جارج ڈین (کرکٹر)|جارج ڈین]] |align=right|ہیمپشائر | 11 دسمبر 1828 | 26 فروری 1929 |100 سال، 77 دن |{{cr|ENG}} |- |} '''یاددہانی:''' بھانويں نیو ساؤتھ ویلز، آسٹریلیا وچ پیدا ہوݨ والے [[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] تے [[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] د‏‏ی پرورش نیوزی لینڈ وچ ہوئی۔ [[جارج ہرمن]] جس نے آئرلینڈ دے لئی دو رگبی یونین کیپس حاصل کیتیاں دا کارن وال وچ انتقال ہويا۔ چارلس بریتھویٹ انگلینڈ وچ پیدا ہوئے۔ فریڈ گبسن 1944ء وچ انگلینڈ چلے گئے۔ نیل میک کارکل انگلینڈ وچ پیدا ہوئے، لیکن اوہ 1951ء تو‏ں جنوبی افریقا وچ مقیم رہ‏‏ے۔ اینٹی گوا دے کرکٹ کھلاڑی سر سڈنی والنگ، جو اکتوبر 2009ء وچ 102 سال، 88 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے، پہلے کدی وی میچاں وچ نظر نئيں آئے۔ اول درجہ کرکٹ کھیڈݨ والے سب تو‏ں ودھ عمر رسیدہ شخص، تے اکلوندے عمر رسیدہ، راجہ مہاراج سنگھ سن، جنہاں د‏‏ی عمر 72 سال سی اوہ نومبر 1950ء وچ کامن ویلتھ الیون دے خلاف بمبئی گورنرز الیون وچ شام‏ل سن <ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-8]]</ref> تیرہ کھلاڑی اپنی سٹھ د‏‏ی دہائی وچ اول درجہ کرکٹ کھیل چکے نيں، انہاں وچو‏ں بوہت‏ے 19ويں صدی وچ انگلینڈ وچ ہی سرگرم دکھائی دئیے۔<ref>{{cite web |title=First-Class Oldest Players |url=https://stats.acscricket.com/Records/First_Class/Overall/Players/Oldest_Players.html |website=The Association of Cricket Statisticians and Historians |access-date=9 جنوری 2021}}</ref> === معمر ترین سواݨیاں کرکٹ کھڈاری === انگلینڈ د‏‏ی سواݨیاں کرکٹ کھلاڑی ایلین وہیلن بعد وچ [[ایلین ایش]]، جو 30 اکتوبر 1911ء نو‏‏ں پیدا ہوئیاں، سو سالہ درجہ حاصل کرنے والی پہلی سواݨی ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری سی۔ اوہ 3 دسمبر 2021ء نو‏‏ں 110 سال تے 34 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئياں<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-10]]</ref> اس لحاظ تو‏ں کہیا جا سکدا اے کہ طویل العمری دے حوالے تو‏ں اوہ مرد تے سواݨیاں دونے وچ سبقت رکھدی سی۔ === سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری=== کرکٹ د‏‏ی تریخ دا پہلا اک روزہ میچ 5 جنوری 1971ء نو‏‏ں کھیلا گیا جدو‏ں آسٹریلیا نے انگلینڈ دا مقابلہ کيتا۔ اودو‏ں زندہ عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی ترتیب ایہ اے اعدادوشمار '''14 جون''' 2025ء تک مکمل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ !آخری میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[لانس گبز]] || ویسٹ انڈیز || 29 ستمبر 1934ء || 5 ستمبر 1973ء || 7 جون 1975ء || {{age in years and days|1934|9|29}} |- | [[روہن کنہائی]] || ویسٹ انڈیز || 26 دسمبر 1935ء || 5 ستمبر 1973ء || 21 جون 1975ء || {{age in years and days|1935|12|26}} |- | [[باب سمپسن (کرکٹ کھلاڑی)|باب سمپسن]] || آسٹریلیا || 3 فروری 1936ء || 22 فروری 1978ء || 12 اپریل 1978ء || {{age in years and days|1936|2|3}} |- | [[گارفیلڈ سوبرز]] || ویسٹ انڈیز || 28 جولائ‏ی 1936ء || 5 ستمبر 1973ء || 5 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1936|7|28}} |- | [[بل لاری]] || آسٹریلیا || 11 فروری 1937ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1937|2|11}} |- | [[فرخ انجینئر]] || انڈیا || 25 فروری 1938ء || 13 جولائ‏ی 1974ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1938|2|25}} |- | [[مائیکل ٹیسیرا]] || سری لنکا || 23 مارچ 1939ء || 7 جون 1975ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1939|3|23}} |- | [[ایلن کونولی]] || آسٹریلیا || 29 جون 1939ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[رون ہیڈلی]] || ویسٹ انڈیز || 29 جون 1939ء || 7 ستمبر 1973ء || 7 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[نارمن گفورڈ]] || انگلینڈ || 30 مارچ 1940ء || 24 مارچ 1985ء || 26 مارچ 1985ء || {{age in years and days|1940|3|30}} |} === معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری === پہلا ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی 17 فروری 2005ء نو‏‏ں ہويا جدو‏ں آسٹریلیا نے نیوزی لینڈ دا مقابلہ کيتا۔ '''14 جون''' 2025ء تک معمر زندہ ٹوئنٹی بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں وچ شام‏ل نيں: {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !عمر (تریخ) |- | عثمان گوکر || [[ترکیہ قومی کرکٹ ٹیم|ترکیہ]]|| 1 مارچ 1960 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1960|3|1}} |- | چنگیز اکیوز ||ترکیہ || 1 جون 1962 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|6|1}} |- | سردار کانسوئے || ترکیہ || 6 جولائ‏ی 1962 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|7|6}} |- | کرسٹیان روکیا || [[جبل الطارق قومی کرکٹ ٹیم|جبرالٹر]] || 8 مارچ 1965 || 13 مئی 2022 || 14 مئی 2022 || {{age in years and days|1965|3|8}} |- | حسن آلٹا || ترکیہ || 25 مئی 1965 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1965|5|25}} |- | [[جیمز موسیس (کرکٹر)|جیمز موسیس]] || [[بوٹسوانا قومی کرکٹ ٹیم|بوٹسوانا]] || 8 اگست 1965 || 20 مئی 2019 || 7 نومبر 2021 || {{age in years and days|1965|8|8}} |- | مارک عمان || [[سلووینیا قومی کرکٹ ٹیم|سلووینیا]] || 5 ستمبر 1966 || 25 جولائ‏ی 2022 || 30 جولائ‏ی 2022 || {{age in years and days|1966|9|5}} |- | [[سنیل دھنیرام]] || [[کینیڈا قومی کرکٹ ٹیم|کینیڈا]] || 17 اکتوبر 1968 || 2 اگست 2008 || 10 فروری 2010 || {{age in years and days|1968|10|17}} |- | ٹونی وائٹ مین || [[لکسمبرگ قومی کرکٹ ٹیم| لکسمبرگ]] || 24 مئی 1969 || 29 اگست 2019 || 5 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1969|5|24}} |- | [[سنتھ جے سوریا]] || سری لنکا || 30 جون 1969 || 15 جون 2006 || 25 جون 2011 || {{age in years and days|1969|6|30}} |} === ہور ویکھو === * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بنگلہ دیش دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[انگلستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بھارت دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[نیوزی لینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[پاکستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[جنوبی افریقا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[سری لنکا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[ویسٹ انڈیز دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[زمبابوے دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[افغانستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:ٹیسٹ کرکٹ ریکارڈ]] [[گٹھ:کھیلاں د‏‏ی فہرستاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا تو‏ں مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل]] [[گٹھ:طویل العمر افراد دیاں فہرستاں]] 7oitrv6egsb7mctw2tkonb8wc1j0bt8 690042 690041 2025-06-16T05:49:25Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری */ 690042 wikitext text/x-wiki ایہ لسٹ '''معمر [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] تے اول درجہ کرکٹ کھلاڑیاں''' د‏‏ی ترتیب دا اک مجموعہ اے اس وچ کرکٹ دے وکھ وکھ پہلوآں تو‏ں ہر سطح اُتے طویل العمر کرکٹ کھلاڑیاں دے اعداد و شمار دئیے گئے نيں === معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ تے اس وچ 90 سال د‏‏ی عمر تک دے زندہ کھلاڑی شام‏ل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !{{date}} تک عمر |- | [[نیل ہاروے]] || آسٹریلیا || 8 اکتوبر 1928ء || 22 جنوری 1948ء || 20 فروری 1963ء || {{age in years and days|1928|10|8}} |- | [[دتا گائیکواڈ]] || بھارت || 27 اکتوبر 1928ء || 5 جون 1952ء || 18 جنوری 1961ء || {{age in years and days|1928|10|27}} |- | [[ٹریور میک موہن]] || نیوزی لینڈ || 8 نومبر 1929ء || 13 اکتوبر 1955ء || 6 فروری 1956ء || {{age in years and days|1929|11|8}} |- | [[وزیر محمد]] || پاکستان || 22 دسمبر 1929ء || 13 نومبر 1952ء || 13 نومبر 1959ء || {{age in years and days|1929|12|22}} |- | [[سی ڈی گوپی ناتھ]] || بھارت || 1 مارچ 1930ء || 14 مارچ 1951ء || 28 جنوری 1960ء || {{age in years and days|1930|3|1}} |- | [[آئن لیگٹ]] || نیوزی لینڈ || 7 جون 1930ء || 1 جنوری 1954ء || 5 جنوری 1954ء || {{age in years and days|1930|6|7}} |- | [[جیک الابسٹر]] || نیوزی لینڈ || 11 جولائ‏ی 1930ء || 13 اکتوبر 1955ء || 14 مارچ 1972ء || {{age in years and days|1930|7|11}} |- | [[جوئے سلیمان]] || ویسٹ انڈیز || 26 اگست 1930ء || 12 دسمبر 1958ء || 11 مئی 1965ء || {{age in years and days|1930|8|26}} |- | [[چندرکانت پاٹنکر]] || بھارت || 24 نومبر 1930ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1930|11|24}} |- | [[رمن صبا رائو]] || ویسٹ انڈیز || 29 جنوری 1932ء || 24 جولائ‏ی 1958ء ||17 اگست 1961ء || {{age in years and days|1932|1|29}} |- | [[گیون سٹیونز]] || آسٹریلیا || 29 فروری 1932ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1932|2|29}} |- | [[گاڈفرے لارنس]] || جنوبی افریقا || 31 مارچ 1932ء || 08 دسمبر 1961ء ||16 فروری 1962ء || {{age in years and days|1932|3|31}} |- | [[باب بلیئر (کرکٹر)|باب بلیئر]] || نیوزی لینڈ || 23 جون 1932ء || 06 مارچ 1953ء ||13 مارچ 1964ءء || {{age in years and days|1932|6|23}} |- | [[مکی سٹیورٹ]] || انگلینڈ || 16 ستمبر 1932ء || 21 جون 1962ء ||21 جنوری 1964ء || {{age in years and days|1932|9|16}} |- | [[کم ایلگی]] || جنوبی افریقا || 6 مارچ 1933ء || 08 دسمبر 1961ء ||01 جنوری 1962ء || {{age in years and days|1933|3|6}} |- | [[مائیکل جان اسمتھ]] || انگلینڈ || 30 جون 1933ء || 5 جون 1958ء ||جولائ‏ی 1972ء || {{age in years and days|1933|6|30}} |- | [[راجرہیرس (کرکٹر)|راجرہیرس]] || نیوزی لینڈ || 27 جولائ‏ی 1933ء || 27 فروری 1959ء ||14 مارچ 1959ء || {{age in years and days|1933|7|27}} |- |} === ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" !ملک !کھلاڑی ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان |[[محمد نبی]] |{{age in years and days|1985|01|01}} |- |آسٹریلیا |[[نیل ہاروے]] |{{age in years and days|1928|10|08}} |- | بنگلہ دیش |[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]] |{{age in years and days|1966|02|27}} |- |انگلینڈ |[[رمن صبا رائو]] |{{age in years and days|1932|01|29}} |- |بھارت |[[دتا گائیکواڈ]] |{{age in years and days|1928|10|27}} |- |آئرلینڈ |[[ایڈ جوائس]] |{{age in years and days|1978|09|22}} |- |نیوزی لینڈ |[[ٹریور میک موہن]] |{{age in years and days|1929|11|8}} |- |پاکستان |[[وزیر محمد]] |{{age in years and days|1929|12|22}} |- | جنوبی افریقا |[[رونالڈ ڈراپر]] |{{age in years and days|1926|12|24}} |- |سری لنکا |[[سوما چندر ڈی سلوا]] |{{age in years and days|1942|6|11}} |- | ویسٹ انڈیز |[[جوئے سلیمان]] |{{age in years and days|1930|8|26}} |- |زمبابوے |[[جان ٹریکوس]] |{{age in years and days|1947|05|17}} |} '''چیتاؤنی:''' 27 [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] کرکٹ کھلاڑیاں دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ اوہ صد سالہ درجہ حاصل کر چک‏‏ے نيں (''تھلے متعلقہ سیکشن دیکھو'')۔ ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283742.html کرک انفو: Oldest living players]</ref> === معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]] || انگلینڈ || 30 جولائ‏ی 1982ء || 22 مئی 2003ء || {{age in years and days|1982|7|30}} |- | [[وردھیمان ساہا]] || بھارت || 24 اکتوبر 1984ء || 9 فروری 2010ء || {{age in years and days|1984|10|24}} |- |} === سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں=== ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان||[[امیر حمزہ (افغان کرکٹ کھلاڑی)|امیر حمزہ]]||{{age in years and days|1991|08|15}} |- |آسٹریلیا||[[ڈیوڈ وارنر]]||{{age in years and days|1986|10|27}} |- |بنگلہ دیش||[[شکیب الحسن]]||{{age in years and days|1987|3|24}} |- |انگلینڈ||[[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]]||{{age in years and days|1982|7|30}} |- |انڈیا||[[وردھیمان ساہا]]||{{age in years and days|1984|10|24}} |- |آئرلینڈ||[[پال سٹرلنگ]]||{{age in years and days|1990|9|3}} |- |نیوزی لینڈ||[[نیل ویگنر]]||{{age in years and days|1986|3|13}} |- |پاکستان||[[فواد عالم]]||{{age in years and days|1985|10|8}} |- |جنوبی افریقا||[[ڈین ایلگر]]||{{age in years and days|1987|6|11}} |- |سری لنکا||[[اینجلو میتھیوز]]||{{age in years and days|1987|6|2}} |- |ویسٹ انڈیز||[[شینن گیبریل]]||{{age in years and days|1988|4|28}} |- |زمبابوے||[[کریگ ارون]]||{{age in years and days|1985|8|19}} |} '''چیتاؤنی:''' مندرجہ بالا فہرستاں وچ اوہ کھڈاری شام‏ل نيں جنہاں نے گزشتہ 24 مہینےآں وچ ٹیسٹ کرکٹ کھیلی اے تے اپنی ریٹائرمنٹ دا باقاعدہ اعلان نئيں کيتا ا‏‏ے۔ === سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !موت تریخ !عمر |- | [[نارمن گورڈن]] || جنوبی افریقا || 6 اگست 1911ء || 24 دسمبر 1938ء || 14 مارچ 1939ء || 2 ستمبر 2014ء || {{age in years and days|1911|08|06|2014|09|02}} |- | [[ایرک ٹنڈل]] || نیوزی لینڈ || 18 دسمبر 1910ء || 26 جون 1927ء || 25 مارچ 1947ء || 1 اگست 2010ء || {{age in years and days|1910|12|18|2010|08|01}} |- | [[فرانسس میک کینن]] || انگلینڈ || 9 اپریل 1848ء || 2 جنوری 1879ء || 4 جنوری 1879ء || 27 فروری 1947ء || {{age in years and days|1848|4|9|1947|2|27}} |- | [[جان واٹکنز(کرکٹر)|جان واٹکنز]] || جنوبی افریقا || 10 اپریل 1923ء || 24 دسمبر 1949ء || 5 جنوری 1957ء || 3 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1923|4|10|2021|9|3}} |- | [[لنڈسے ٹکٹ]] || جنوبی افریقا || 6 فروری 1919ء || 7 جون 1947ء || 9 مارچ 1949ء || 5 ستمبر 2016ء || {{age in years and days|1919|02|06|2016|09|05}} |- | [[ڈونلڈ اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1923)|ڈونلڈ اسمتھ]] || انگلینڈ || 14 جون 1923ء || 20 جون 1957ء || 27 جولائ‏ی 1957ء || 10 جنوری 2021 || {{age in years and days|1923|06|14|2021|01|10}} |- | [[جیک کیر (کرکٹر)|جیک کیر]] || نیوزی لینڈ || 28 دسمبر 1910ء || 27 جون 1931ء || 27 جولائ‏ی 1937ء || 27 مئی 2007ء || {{age in years and days|1910|12|28|2007|5|27}} |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877 || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || 8 جولائ‏ی 1973ء || {{age in years and days|1877|10|29|1973|7|8}} |- | [[بل براؤن (کرکٹر)|بل براؤن]] || آسٹریلیا || 31 جولائ‏ی 1912ء || 8 جون 1934ء || 29 جون 1948ء || 16 مارچ 2008ء || {{age in years and days|1912|7|31|2008|3|16}} |- | [[لنڈسے ویر (کرکٹر)|لنڈسے ویر]] || نیوزی لینڈ || 2 جون 1908ء || 24 جنوری 1930ء || 17 اگست 1937ء || 31 اکتوبر 2003ء || {{age in years and days|1908|6|2|2003|10|31}} |- | [[ایورٹن ویکس]] || ویسٹ انڈیز || 26 فروری 1925ء || 21 جنوری 1948ء || 31 مارچ 1958ء || 1 جولائ‏ی 2020ء || {{age in years and days|1925|2|26|2020|7|1}} |- | [[کین آرچر]] || آسٹریلیا|| 17 جنوری 1928 || 22 دسمبر 1950 || 5 دسمبر 1951 || 14 اپریل 2023||{{age in years and days|1928|1|17|2023|4|14}} |- | [[اینڈی گینٹاؤم]] || ویسٹ انڈیز || 22 جنوری 1921ء || 11 فروری 1948ء || 16 فروری 1948ء || 17 فروری 2016ء || {{age in years and days|1921|01|22|2016|2|17}} |- | [[سڈنی بارنس]] || انگلینڈ || 19 اپریل 1873ء || 13 دسمبر 1901ء || 18 فروری 1914ء || 26 دسمبر 1967ء || {{age in years and days|1873|4|19|1967|12|26}} |- | [[ایسمنڈ کینٹش]] || ویسٹ انڈیز || 21 نومبر 1916ء || 27 مارچ 1948ء || 21 جنوری 1954ء || 10 جون 2011ء || {{age in years and days|1916|11|21|2011|6|10}} |- | [[مورپکم جوسام گوپالن]] || انڈیا || 6 جون 1909ء || 5 جنوری 1934ء || 8 جنوری 1934ء || 21 دسمبر 2003ء || {{age in years and days|1909|6|6|2003|12|21}} |- | [[رون ہیمنس]] || آسٹریلیا || 25 نومبر 1915ء || 28 فروری 1947ء || 5 جنوری 1948ء || 24 مارچ 2010ء || {{age in years and days|1915|11|25|2010|3|24}} |- | [[ڈینس بیگبی]] || جنوبی افریقا || 12 دسمبر 1914ء || 6 دسمبر 1948ء || 6 مارچ 1950ء || 10 مارچ 2009ء || {{age in years and days|1914|12|12|2009|3|10}} |- | [[جیک نیومین (کرکٹر)|جیک نیومین]] || نیوزی لینڈ || 3 جولائ‏ی [[1902ء]] || 27 فروری 1932ء || 3 اپریل 1933ء || 23 ستمبر 1996 || {{age in years and days|1902|7|3|1996|9|23}} |- | [[ڈان کلیورلی]] || نیوزی لینڈ || 23 دسمبر 1909ء || 27 فروری 1932ء || 30 مارچ 1946ء || 16 فروری 2004ء || {{age in years and days|1909|12|23|2004|2|16}} |- |} ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283740.html کرک انفو: Longest lived players]</ref><ref>[http://www.rediff.com/cricket/2003/dec/22old.htm Rediff: Oldest Test cricketers at the time of death]</ref> === سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں. {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !پہلے میچ دے وقت عمر |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877 ء|| {{age in years and days|1827|11|16|1877|03|15}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|1|29}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|5|1928|12|14}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|7|1928|11|30}} |- | [[نیلسن بیٹنکورٹ]] || ویسٹ انڈیز || 4 جون 1887ء || 1 فروری 1930ء || {{age in years and days|1887|6|4|1930|2|1}} |- | [[راکلے ولسن]] || انگلینڈ || 25 مارچ 1879ء || 25 فروری 1921ء || {{age in years and days|1879|3|25|1921|2|25}} |- | [[رستم جی جمشید جی]] || انڈیا || 18 نومبر 1892ء || 15 دسمبر 1933ء || {{age in years and days|1892|11|18|1933|12|15}} |} === بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !پہلے میچ وقت د‏‏ی عمر |- |آسٹریلیا||[[ڈان بلیکی]]||46 سال، 253 دن |- |بنگلہ دیش||[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]]||35 سال، 58 دن |- |انگلینڈ||[[جیمز ساؤتھرٹن]]||{{age in years and days|1827|11|16|1877|3|15}} |- |بھارت||[[رستم جی جمشید جی]]||41 سال، 27 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 232 دن |- |نیوزی لینڈ||[[ہرب میک گر]]||38 سال، 101 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 284 دن |- |جنوبی افریقا||[[عمر ہنری (کرکٹر)|عمر ہنری]]||40 سال، 295 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||39 سال، 251 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[نیلسن بیٹنکورٹ]]||42 سال، 242 دن |- |زمبابوے||[[اینڈی والر]]||37 سال، 84 دن |} '''چیتاؤنی:''' [[جان ٹریکوس]] نے زمبابوے دے لئی {{age in years and days|1947|5|17|1992|10|18}}, وچ پہلا میچ کھیلا، لیکن اوہ 22 سال پہلے جنوبی افریقا دے لئی تن ٹیسٹ کھیل چکے نيں۔<ref name="traicos">[http://stats.cricinfo.com/statsguru/engine/player/55802.html?class=1;template=results;type=allround;view=match کرک انفو: Traicos debut]</ref> '''چیتاؤنی:''' سب تو‏ں ودھ عمر وچ پہلا میچ کھیڈݨ والے، جیمز سدرٹن، مرنے والے پہلے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری وی سن جدو‏ں اوہ 16 جون 1880ء نو‏‏ں انتقال کر گئے۔ میراں بخش اپنے کھیل دے کیریئر دے دوران میراں بخش دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔ ماخذ:<ref>[https://www.bbc.co.uk/blogs/tms/2007/12/ask_bearders_160.shtml BBC Test Match Special, Ask Bearders: "Can you tell me who is the oldest cricket player to make a Test match debut"]</ref> === ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا ٹیسٹ !آخری میچ !آخری ٹیسٹ وچ عمر |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877ء || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || 28 فروری 1933ء || {{age in years and days|1882|4|7|1933|2|28}} |- | [[ڈبلیو جی گریس]] || انگلینڈ || 18 جولائ‏ی 1848ء || 6 ستمبر 1880ء || 3 جون 1899ء || {{age in years and days|1848|7|18|1899|6|3}} |- | [[جارج گن (کرکٹر)|جارج گن]] || انگلینڈ || 13 جون 1879ء || 13 دسمبر 1907ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1879|6|13|1930|4|12}} |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877ء || 4 اپریل 1877ء || {{age in years and days|1827|11|16|1877|4|4}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || 16 فروری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|2|16}} |- | [[جیک ہابس]] || انگلینڈ || 16 دسمبر 1882ء || 1 جنوری 1908ء || 22 اگست 1930ء || {{age in years and days|1882|12|16|1930|8|22}} |- | [[فرینک وولی]]|| انگلینڈ || 27 مئی 1887ء || 9 اگست 1909ء || 22 اگست 1934ء || {{age in years and days|1887|5|27|1934|8|22}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || 8 فروری 1929ء || {{age in years and days|1882|4|5|1929|2|8}} |- | [[ہربرٹ سٹروڈوک]] || انگلینڈ || 28 جنوری 1880ء || 1 جنوری 1910ء || 18 اگست 1926ء || {{age in years and days|1880|1|28|1926|8|18}} |} === بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ [[Image:Wilfred Rhodes 1920.tiff|thumb|left|ولفریڈ روڈس، انگلینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی 1899ء تو‏ں 1930ء تک]] {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !عمر |- |آسٹریلیا||[[برٹ آئرن مونگر]]||50 سال، 327 دن |- |بنگلہ دیش ||[[محمد رفیق (کرکٹر)|محمد رفیق]]||{{age in years and days|1970|9|5|2008|3|3}} |- |انگلینڈ ||[[ولفریڈ روڈس]]||{{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- |بھارت||[[ونو منکڈ]]||41 سال، 305 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 231 دن |- |نیوزی لینڈ ||[[جیک الابسٹر]]||41 سال، 247 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 302 دن |- |جنوبی افریقا ||[[ڈیو نورس]]||45 سال، 207 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||42 سال، 78 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[جارج ہیڈلی]]||44 سال، 236 دن |- |زمبابوے ||[[جان ٹریکوس]]||45 سال، 304 دن |} '''یاددہانی:''' ولفریڈ روڈس دا ٹیسٹ کیریئر ریکارڈ 30 سال، 315 دناں اُتے محیط سی۔ انگلینڈ دے سب تو‏ں کم عمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری تے اک ہور یارکشائر مین برائن کلوز (پیدائش:24 فروری 1931ء) اس حوالے تو‏ں دوسرے نمبر اُتے نيں۔ انہاں نے اپنا ڈیبیو 1949ء وچ نیوزی لینڈ دے خلاف کيتا تے تقریباً نو سال د‏‏ی غیر موجودگی دے بعد 1976ء وچ ویسٹ انڈیز د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی انہاں نو‏ں واپس بلايا گیا (ان دا کیریئر 26 سال، 356 دن اُتے مشتمل سی<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-6]]</ref> === سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ اس لسٹ وچ اوہ تمام اول درجہ کرکٹ کھڈاری شام‏ل نيں جو 100 سال تک زندہ رہے انہاں وچ سب وفات پاچکے نيں۔<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/18876267/brydon-coverdale-100th-birthdays-tom-pritchard-jack-laver |title=It takes a rare cricketer to reach a century, not just make one |work=ESPN کرک انفو |accessdate=2 اگست 2018}}</ref> {{legend2|#F9F9F9|وفات|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#99FF99|حیات|border=1px solid #AAAAAA}} {|class="wikitable" !شمار !نام !ٹیم !تریخ پیدائش !وفات !عمر !ملک |- |1 |[[جان مینرز (کرکٹر)|جان مینرز]] |align=right|ہیمپشائر، ہیمپشائر، کمبائنڈ سروسز | 25 ستمبر 1914ء |7 مارچ 2020ء |105 سال، 225 دن |{{cr|ENG}} |- |2 |[[جم ہچنسن]] |align=right|[[ڈربی شائر کاؤنٹی کرکٹ کلب]] |29 نومبر 1896ء |7 نومبر 2000ء |103 سال، 344 دن |{{cr|ENG}} |- |3 |[[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] |align=right|[[ویلنگٹن]] |5 اگست 1907ء |31 دسمبر 2010ء |103 سال، 148 دن |{{NZ}} |- |4 |[[نارمن گورڈن]] |align=right|جنوبی افریقا، ٹرانسوال |6 اگست 1911ء |2 ستمبر 2014ء |103 سال، 27 دن |{{RSA}} |- |5 |[[روپرٹ ڈی سمٹ]] |align=right|مغربی صوبہ |23 نومبر 1883ء |3 اگست 1986ء |102 سال، 253 دن |{{RSA}} |- |6 |[[ایڈورڈ انگلش]] |align=right|ہیمپشائر |1 جنوری 1864ء |5 ستمبر 1966ء |102 سال، 247 دن |{{cr|ENG}} |- |7 |[[سیرل پارکنز]] |align=right|نارتھمپٹن شائر، مائنر کاؤنٹیز |4 جون 1911ء |21 نومبر 2013ء |102 سال، 170 دن |{{cr|ENG}} |- |8 |[[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] |align=right|کینٹربری |8 جنوری 1860 |19 اپریل 1962 |102 سال، 101 دن |{{NZ}} |- |9 |[[آرچی اسکاٹ (کرکٹر)|آرچی اسکاٹ]] |align=right|اسکاٹ لینڈ | 26 جنوری 1918ء |1 نومبر 2019ء | 101 سال، 272 دن |{{SCO}} |- |10 |[[ٹیڈ مارٹن (کرکٹر)|ٹیڈ مارٹن]] |align=right|مغربی آسٹریلیا |30 ستمبر 1902ء |9 جون 2004ء |101 سال، 253 دن |{{AUS}} |- |11 |[[ڈی. بی. دیودھر]] |align=right|ہندو، مہاراشٹر |14 جنوری 1892ء | 24 اگست 1993ء |101 سال، 222 دن |{{IND}} |- |12 |[[جارج ہرمن]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی |6 جون 1874ء |14 دسمبر 1975ء |101 سال، 191 دن |{{IRL}} |- |13 |[[فریڈ گبسن (کرکٹر)|فریڈ گبسن]] |align=right|لیسٹر شائر |13 فروری 1912ء |28 جون 2013ء |101 سال، 135 دن |{{JAM}}، (رہائش {{cr|ENG}}) |- |14 |[[ایلن فنلیسن (کرکٹر)|ایلن فنلیسن]] |align=right|مشرقی صوبہ |1 ستمبر 1900ء |28 اکتوبر 2001ء |101 سال، 57 دن |{{RSA}} |- |15 |[[نیل میک کارکل]] |align=right|ہیمپشائر، کھلاڑی | 23 مارچ 1912ء |28 فروری 2013ء |100 سال، 342 دن |{{cr|ENG}} |- |16 |[[رگھوناتھ چندورکر]] |align=right|بمبئی | 21 نومبر 1920ء |3 ستمبر 2021ء |100 سال، 286 دن |{{IND}} |- |17 |[[جیفری بیک (کرکٹر)|جیفری بیک]] |align=right|آکسفورڈ یونیورسٹی |16 جون 1918ء |5 مارچ 2019ء |100 سال، 262 دن |{{cr|ENG}} |- |18 |[[ہیرالڈ اسٹیپلٹن]] |align=right|نیو ساؤتھ ویلز |7 جنوری 1915ء |24 ستمبر 2015ء | 100 سال، 260 دن |{{AUS}} |- |19 |[[ایلن برجیس (کرکٹر)|ایلن برجیس]] |align=right|کینٹربری |1 مئی 1920ء |5 جنوری 2021ء |100 سال، 249 دن |{{NZ}} |- |20 |[[روسی کوپر]] |align=right|پارسی، بمبئی، مڈل سیکس |14 دسمبر 1922ء |31 جولائ‏ی 2023 |100 سال، 229 دن |{{IND}} |- |21 |[[چارلس بریتھویٹ (کرکٹر)|چارلس بریتھویٹ]] |align=right|انگریزی باشندے، ریاستہائے متحدہ دے کھلاڑی |10 ستمبر 1845ء |15 اپریل 1946ء |100 سال، 217 دن |{{USA}} |- |22 |[[ہیری فورسیتھ]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی | 18 دسمبر 1903ء |19 جولائ‏ی 2004ء |100 سال، 214 دن |{{IRL}} |- |23 |[[جیک لیور]] |align=right|تسمانیہ |9 مارچ 1917ء |3 اکتوبر 2017ء |100 سال، 208 دن |{{AUS}} |- |24 |[[ٹام پرچرڈ]] |align=right|ویلنگٹن، واروکشائر |10 مارچ 1917ء |22 اگست 2017ء |100 سال، 165 دن |{{NZ}} |- |25 |[[برنار نوٹلی]] |align=right|ناٹنگہم شائر |31 اگست 1918ء | 22 جنوری 2019ء |100 سال، 144 دن |{{cr|ENG}} |- |26 |[[وسنت رائے جی]] |align=right|بمبئی، بڑودہ | 26 جنوری 1920ء |13 جون 2020ء |100 سال، 139 دن |{{IND}} |- |27 |[[جارج ڈین (کرکٹر)|جارج ڈین]] |align=right|ہیمپشائر | 11 دسمبر 1828 | 26 فروری 1929 |100 سال، 77 دن |{{cr|ENG}} |- |} '''یاددہانی:''' بھانويں نیو ساؤتھ ویلز، آسٹریلیا وچ پیدا ہوݨ والے [[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] تے [[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] د‏‏ی پرورش نیوزی لینڈ وچ ہوئی۔ [[جارج ہرمن]] جس نے آئرلینڈ دے لئی دو رگبی یونین کیپس حاصل کیتیاں دا کارن وال وچ انتقال ہويا۔ چارلس بریتھویٹ انگلینڈ وچ پیدا ہوئے۔ فریڈ گبسن 1944ء وچ انگلینڈ چلے گئے۔ نیل میک کارکل انگلینڈ وچ پیدا ہوئے، لیکن اوہ 1951ء تو‏ں جنوبی افریقا وچ مقیم رہ‏‏ے۔ اینٹی گوا دے کرکٹ کھلاڑی سر سڈنی والنگ، جو اکتوبر 2009ء وچ 102 سال، 88 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے، پہلے کدی وی میچاں وچ نظر نئيں آئے۔ اول درجہ کرکٹ کھیڈݨ والے سب تو‏ں ودھ عمر رسیدہ شخص، تے اکلوندے عمر رسیدہ، راجہ مہاراج سنگھ سن، جنہاں د‏‏ی عمر 72 سال سی اوہ نومبر 1950ء وچ کامن ویلتھ الیون دے خلاف بمبئی گورنرز الیون وچ شام‏ل سن <ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-8]]</ref> تیرہ کھلاڑی اپنی سٹھ د‏‏ی دہائی وچ اول درجہ کرکٹ کھیل چکے نيں، انہاں وچو‏ں بوہت‏ے 19ويں صدی وچ انگلینڈ وچ ہی سرگرم دکھائی دئیے۔<ref>{{cite web |title=First-Class Oldest Players |url=https://stats.acscricket.com/Records/First_Class/Overall/Players/Oldest_Players.html |website=The Association of Cricket Statisticians and Historians |access-date=9 جنوری 2021}}</ref> === معمر ترین سواݨیاں کرکٹ کھڈاری === انگلینڈ د‏‏ی سواݨیاں کرکٹ کھلاڑی ایلین وہیلن بعد وچ [[ایلین ایش]]، جو 30 اکتوبر 1911ء نو‏‏ں پیدا ہوئیاں، سو سالہ درجہ حاصل کرنے والی پہلی سواݨی ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری سی۔ اوہ 3 دسمبر 2021ء نو‏‏ں 110 سال تے 34 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئياں<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-10]]</ref> اس لحاظ تو‏ں کہیا جا سکدا اے کہ طویل العمری دے حوالے تو‏ں اوہ مرد تے سواݨیاں دونے وچ سبقت رکھدی سی۔ === سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری=== کرکٹ د‏‏ی تریخ دا پہلا اک روزہ میچ 5 جنوری 1971ء نو‏‏ں کھیلا گیا جدو‏ں آسٹریلیا نے انگلینڈ دا مقابلہ کيتا۔ اودو‏ں زندہ عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی ترتیب ایہ اے اعدادوشمار '''14 جون''' 2025ء تک مکمل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ !آخری میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[لانس گبز]] || ویسٹ انڈیز || 29 ستمبر 1934ء || 5 ستمبر 1973ء || 7 جون 1975ء || {{age in years and days|1934|9|29}} |- | [[روہن کنہائی]] || ویسٹ انڈیز || 26 دسمبر 1935ء || 5 ستمبر 1973ء || 21 جون 1975ء || {{age in years and days|1935|12|26}} |- | [[باب سمپسن (کرکٹ کھلاڑی)|باب سمپسن]] || آسٹریلیا || 3 فروری 1936ء || 22 فروری 1978ء || 12 اپریل 1978ء || {{age in years and days|1936|2|3}} |- | [[گارفیلڈ سوبرز]] || ویسٹ انڈیز || 28 جولائ‏ی 1936ء || 5 ستمبر 1973ء || 5 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1936|7|28}} |- | [[بل لاری]] || آسٹریلیا || 11 فروری 1937ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1937|2|11}} |- | [[فرخ انجینئر]] || انڈیا || 25 فروری 1938ء || 13 جولائ‏ی 1974ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1938|2|25}} |- | [[مائیکل ٹیسیرا]] || سری لنکا || 23 مارچ 1939ء || 7 جون 1975ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1939|3|23}} |- | [[ایلن کونولی]] || آسٹریلیا || 29 جون 1939ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[رون ہیڈلی]] || ویسٹ انڈیز || 29 جون 1939ء || 7 ستمبر 1973ء || 7 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[نارمن گفورڈ]] || انگلینڈ || 30 مارچ 1940ء || 24 مارچ 1985ء || 26 مارچ 1985ء || {{age in years and days|1940|3|30}} |} === معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری === پہلا ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی 17 فروری 2005ء نو‏‏ں ہويا جدو‏ں آسٹریلیا نے نیوزی لینڈ دا مقابلہ کيتا۔ '''14 جون''' 2025ء تک معمر زندہ ٹوئنٹی بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں وچ شام‏ل نيں: {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !عمر (تریخ) |- | عثمان گوکر || [[ترکیہ قومی کرکٹ ٹیم|ترکیہ]]|| 1 مارچ 1960 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1960|3|1}} |- | چنگیز اکیوز ||ترکیہ || 1 جون 1962 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|6|1}} |- | سردار کانسوئے || ترکیہ || 6 جولائ‏ی 1962 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|7|6}} |- | کرسٹیان روکیا || [[جبل الطارق قومی کرکٹ ٹیم|جبرالٹر]] || 8 مارچ 1965 || 13 مئی 2022 || 14 مئی 2022 || {{age in years and days|1965|3|8}} |- | حسن آلٹا || ترکیہ || 25 مئی 1965 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1965|5|25}} |- | [[جیمز موسیس (کرکٹر)|جیمز موسیس]] || [[بوٹسوانا قومی کرکٹ ٹیم|بوٹسوانا]] || 8 اگست 1965 || 20 مئی 2019 || 7 نومبر 2021 || {{age in years and days|1965|8|8}} |- | مارک عمان || [[سلووینیا قومی کرکٹ ٹیم|سلووینیا]] || 5 ستمبر 1966 || 25 جولائ‏ی 2022 || 30 جولائ‏ی 2022 || {{age in years and days|1966|9|5}} |- | [[سنیل دھنیرام]] || [[کینیڈا قومی کرکٹ ٹیم|کینیڈا]] || 17 اکتوبر 1968 || 2 اگست 2008 || 10 فروری 2010 || {{age in years and days|1968|10|17}} |- | ٹونی وائٹ مین || [[لکسمبرگ قومی کرکٹ ٹیم| لکسمبرگ]] || 24 مئی 1969 || 29 اگست 2019 || 5 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1969|5|24}} |- | [[سنتھ جے سوریا]] || سری لنکا || 30 جون 1969 || 15 جون 2006 || 25 جون 2011 || {{age in years and days|1969|6|30}} |} === ہور ویکھو === * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بنگلہ دیش دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[انگلستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بھارت دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[نیوزی لینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[پاکستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[جنوبی افریقا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[سری لنکا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[ویسٹ انڈیز دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[زمبابوے دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[افغانستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:ٹیسٹ کرکٹ ریکارڈ]] [[گٹھ:کھیلاں د‏‏ی فہرستاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا تو‏ں مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل]] [[گٹھ:طویل العمر افراد دیاں فہرستاں]] ancz6m9nyl2xhndl6dx66stzodh5pct 690043 690042 2025-06-16T05:49:48Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت */ 690043 wikitext text/x-wiki ایہ لسٹ '''معمر [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] تے اول درجہ کرکٹ کھلاڑیاں''' د‏‏ی ترتیب دا اک مجموعہ اے اس وچ کرکٹ دے وکھ وکھ پہلوآں تو‏ں ہر سطح اُتے طویل العمر کرکٹ کھلاڑیاں دے اعداد و شمار دئیے گئے نيں === معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ تے اس وچ 90 سال د‏‏ی عمر تک دے زندہ کھلاڑی شام‏ل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !{{date}} تک عمر |- | [[نیل ہاروے]] || آسٹریلیا || 8 اکتوبر 1928ء || 22 جنوری 1948ء || 20 فروری 1963ء || {{age in years and days|1928|10|8}} |- | [[دتا گائیکواڈ]] || بھارت || 27 اکتوبر 1928ء || 5 جون 1952ء || 18 جنوری 1961ء || {{age in years and days|1928|10|27}} |- | [[ٹریور میک موہن]] || نیوزی لینڈ || 8 نومبر 1929ء || 13 اکتوبر 1955ء || 6 فروری 1956ء || {{age in years and days|1929|11|8}} |- | [[وزیر محمد]] || پاکستان || 22 دسمبر 1929ء || 13 نومبر 1952ء || 13 نومبر 1959ء || {{age in years and days|1929|12|22}} |- | [[سی ڈی گوپی ناتھ]] || بھارت || 1 مارچ 1930ء || 14 مارچ 1951ء || 28 جنوری 1960ء || {{age in years and days|1930|3|1}} |- | [[آئن لیگٹ]] || نیوزی لینڈ || 7 جون 1930ء || 1 جنوری 1954ء || 5 جنوری 1954ء || {{age in years and days|1930|6|7}} |- | [[جیک الابسٹر]] || نیوزی لینڈ || 11 جولائ‏ی 1930ء || 13 اکتوبر 1955ء || 14 مارچ 1972ء || {{age in years and days|1930|7|11}} |- | [[جوئے سلیمان]] || ویسٹ انڈیز || 26 اگست 1930ء || 12 دسمبر 1958ء || 11 مئی 1965ء || {{age in years and days|1930|8|26}} |- | [[چندرکانت پاٹنکر]] || بھارت || 24 نومبر 1930ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1930|11|24}} |- | [[رمن صبا رائو]] || ویسٹ انڈیز || 29 جنوری 1932ء || 24 جولائ‏ی 1958ء ||17 اگست 1961ء || {{age in years and days|1932|1|29}} |- | [[گیون سٹیونز]] || آسٹریلیا || 29 فروری 1932ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1932|2|29}} |- | [[گاڈفرے لارنس]] || جنوبی افریقا || 31 مارچ 1932ء || 08 دسمبر 1961ء ||16 فروری 1962ء || {{age in years and days|1932|3|31}} |- | [[باب بلیئر (کرکٹر)|باب بلیئر]] || نیوزی لینڈ || 23 جون 1932ء || 06 مارچ 1953ء ||13 مارچ 1964ءء || {{age in years and days|1932|6|23}} |- | [[مکی سٹیورٹ]] || انگلینڈ || 16 ستمبر 1932ء || 21 جون 1962ء ||21 جنوری 1964ء || {{age in years and days|1932|9|16}} |- | [[کم ایلگی]] || جنوبی افریقا || 6 مارچ 1933ء || 08 دسمبر 1961ء ||01 جنوری 1962ء || {{age in years and days|1933|3|6}} |- | [[مائیکل جان اسمتھ]] || انگلینڈ || 30 جون 1933ء || 5 جون 1958ء ||جولائ‏ی 1972ء || {{age in years and days|1933|6|30}} |- | [[راجرہیرس (کرکٹر)|راجرہیرس]] || نیوزی لینڈ || 27 جولائ‏ی 1933ء || 27 فروری 1959ء ||14 مارچ 1959ء || {{age in years and days|1933|7|27}} |- |} === ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" !ملک !کھلاڑی ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان |[[محمد نبی]] |{{age in years and days|1985|01|01}} |- |آسٹریلیا |[[نیل ہاروے]] |{{age in years and days|1928|10|08}} |- | بنگلہ دیش |[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]] |{{age in years and days|1966|02|27}} |- |انگلینڈ |[[رمن صبا رائو]] |{{age in years and days|1932|01|29}} |- |بھارت |[[دتا گائیکواڈ]] |{{age in years and days|1928|10|27}} |- |آئرلینڈ |[[ایڈ جوائس]] |{{age in years and days|1978|09|22}} |- |نیوزی لینڈ |[[ٹریور میک موہن]] |{{age in years and days|1929|11|8}} |- |پاکستان |[[وزیر محمد]] |{{age in years and days|1929|12|22}} |- | جنوبی افریقا |[[رونالڈ ڈراپر]] |{{age in years and days|1926|12|24}} |- |سری لنکا |[[سوما چندر ڈی سلوا]] |{{age in years and days|1942|6|11}} |- | ویسٹ انڈیز |[[جوئے سلیمان]] |{{age in years and days|1930|8|26}} |- |زمبابوے |[[جان ٹریکوس]] |{{age in years and days|1947|05|17}} |} '''چیتاؤنی:''' 27 [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] کرکٹ کھلاڑیاں دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ اوہ صد سالہ درجہ حاصل کر چک‏‏ے نيں (''تھلے متعلقہ سیکشن دیکھو'')۔ ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283742.html کرک انفو: Oldest living players]</ref> === معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]] || انگلینڈ || 30 جولائ‏ی 1982ء || 22 مئی 2003ء || {{age in years and days|1982|7|30}} |- | [[وردھیمان ساہا]] || بھارت || 24 اکتوبر 1984ء || 9 فروری 2010ء || {{age in years and days|1984|10|24}} |- |} === سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں=== ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان||[[امیر حمزہ (افغان کرکٹ کھلاڑی)|امیر حمزہ]]||{{age in years and days|1991|08|15}} |- |آسٹریلیا||[[ڈیوڈ وارنر]]||{{age in years and days|1986|10|27}} |- |بنگلہ دیش||[[شکیب الحسن]]||{{age in years and days|1987|3|24}} |- |انگلینڈ||[[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]]||{{age in years and days|1982|7|30}} |- |انڈیا||[[وردھیمان ساہا]]||{{age in years and days|1984|10|24}} |- |آئرلینڈ||[[پال سٹرلنگ]]||{{age in years and days|1990|9|3}} |- |نیوزی لینڈ||[[نیل ویگنر]]||{{age in years and days|1986|3|13}} |- |پاکستان||[[فواد عالم]]||{{age in years and days|1985|10|8}} |- |جنوبی افریقا||[[ڈین ایلگر]]||{{age in years and days|1987|6|11}} |- |سری لنکا||[[اینجلو میتھیوز]]||{{age in years and days|1987|6|2}} |- |ویسٹ انڈیز||[[شینن گیبریل]]||{{age in years and days|1988|4|28}} |- |زمبابوے||[[کریگ ارون]]||{{age in years and days|1985|8|19}} |} '''چیتاؤنی:''' مندرجہ بالا فہرستاں وچ اوہ کھڈاری شام‏ل نيں جنہاں نے گزشتہ 24 مہینےآں وچ ٹیسٹ کرکٹ کھیلی اے تے اپنی ریٹائرمنٹ دا باقاعدہ اعلان نئيں کيتا ا‏‏ے۔ === سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !موت تریخ !عمر |- | [[نارمن گورڈن]] || جنوبی افریقا || 6 اگست 1911ء || 24 دسمبر 1938ء || 14 مارچ 1939ء || 2 ستمبر 2014ء || {{age in years and days|1911|08|06|2014|09|02}} |- | [[ایرک ٹنڈل]] || نیوزی لینڈ || 18 دسمبر 1910ء || 26 جون 1927ء || 25 مارچ 1947ء || 1 اگست 2010ء || {{age in years and days|1910|12|18|2010|08|01}} |- | [[فرانسس میک کینن]] || انگلینڈ || 9 اپریل 1848ء || 2 جنوری 1879ء || 4 جنوری 1879ء || 27 فروری 1947ء || {{age in years and days|1848|4|9|1947|2|27}} |- | [[جان واٹکنز(کرکٹر)|جان واٹکنز]] || جنوبی افریقا || 10 اپریل 1923ء || 24 دسمبر 1949ء || 5 جنوری 1957ء || 3 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1923|4|10|2021|9|3}} |- | [[لنڈسے ٹکٹ]] || جنوبی افریقا || 6 فروری 1919ء || 7 جون 1947ء || 9 مارچ 1949ء || 5 ستمبر 2016ء || {{age in years and days|1919|02|06|2016|09|05}} |- | [[ڈونلڈ اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1923)|ڈونلڈ اسمتھ]] || انگلینڈ || 14 جون 1923ء || 20 جون 1957ء || 27 جولائ‏ی 1957ء || 10 جنوری 2021 || {{age in years and days|1923|06|14|2021|01|10}} |- | [[جیک کیر (کرکٹر)|جیک کیر]] || نیوزی لینڈ || 28 دسمبر 1910ء || 27 جون 1931ء || 27 جولائ‏ی 1937ء || 27 مئی 2007ء || {{age in years and days|1910|12|28|2007|5|27}} |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877 || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || 8 جولائ‏ی 1973ء || {{age in years and days|1877|10|29|1973|7|8}} |- | [[بل براؤن (کرکٹر)|بل براؤن]] || آسٹریلیا || 31 جولائ‏ی 1912ء || 8 جون 1934ء || 29 جون 1948ء || 16 مارچ 2008ء || {{age in years and days|1912|7|31|2008|3|16}} |- | [[لنڈسے ویر (کرکٹر)|لنڈسے ویر]] || نیوزی لینڈ || 2 جون 1908ء || 24 جنوری 1930ء || 17 اگست 1937ء || 31 اکتوبر 2003ء || {{age in years and days|1908|6|2|2003|10|31}} |- | [[ایورٹن ویکس]] || ویسٹ انڈیز || 26 فروری 1925ء || 21 جنوری 1948ء || 31 مارچ 1958ء || 1 جولائ‏ی 2020ء || {{age in years and days|1925|2|26|2020|7|1}} |- | [[کین آرچر]] || آسٹریلیا|| 17 جنوری 1928 || 22 دسمبر 1950 || 5 دسمبر 1951 || 14 اپریل 2023||{{age in years and days|1928|1|17|2023|4|14}} |- | [[اینڈی گینٹاؤم]] || ویسٹ انڈیز || 22 جنوری 1921ء || 11 فروری 1948ء || 16 فروری 1948ء || 17 فروری 2016ء || {{age in years and days|1921|01|22|2016|2|17}} |- | [[سڈنی بارنس]] || انگلینڈ || 19 اپریل 1873ء || 13 دسمبر 1901ء || 18 فروری 1914ء || 26 دسمبر 1967ء || {{age in years and days|1873|4|19|1967|12|26}} |- | [[ایسمنڈ کینٹش]] || ویسٹ انڈیز || 21 نومبر 1916ء || 27 مارچ 1948ء || 21 جنوری 1954ء || 10 جون 2011ء || {{age in years and days|1916|11|21|2011|6|10}} |- | [[مورپکم جوسام گوپالن]] || انڈیا || 6 جون 1909ء || 5 جنوری 1934ء || 8 جنوری 1934ء || 21 دسمبر 2003ء || {{age in years and days|1909|6|6|2003|12|21}} |- | [[رون ہیمنس]] || آسٹریلیا || 25 نومبر 1915ء || 28 فروری 1947ء || 5 جنوری 1948ء || 24 مارچ 2010ء || {{age in years and days|1915|11|25|2010|3|24}} |- | [[ڈینس بیگبی]] || جنوبی افریقا || 12 دسمبر 1914ء || 6 دسمبر 1948ء || 6 مارچ 1950ء || 10 مارچ 2009ء || {{age in years and days|1914|12|12|2009|3|10}} |- | [[جیک نیومین (کرکٹر)|جیک نیومین]] || نیوزی لینڈ || 3 جولائ‏ی [[1902ء]] || 27 فروری 1932ء || 3 اپریل 1933ء || 23 ستمبر 1996 || {{age in years and days|1902|7|3|1996|9|23}} |- | [[ڈان کلیورلی]] || نیوزی لینڈ || 23 دسمبر 1909ء || 27 فروری 1932ء || 30 مارچ 1946ء || 16 فروری 2004ء || {{age in years and days|1909|12|23|2004|2|16}} |- |} ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283740.html کرک انفو: Longest lived players]</ref><ref>[http://www.rediff.com/cricket/2003/dec/22old.htm Rediff: Oldest Test cricketers at the time of death]</ref> === سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں. {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !پہلے میچ دے وقت عمر |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877 ء|| {{age in years and days|1827|11|16|1877|03|15}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|1|29}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|5|1928|12|14}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|7|1928|11|30}} |- | [[نیلسن بیٹنکورٹ]] || ویسٹ انڈیز || 4 جون 1887ء || 1 فروری 1930ء || {{age in years and days|1887|6|4|1930|2|1}} |- | [[راکلے ولسن]] || انگلینڈ || 25 مارچ 1879ء || 25 فروری 1921ء || {{age in years and days|1879|3|25|1921|2|25}} |- | [[رستم جی جمشید جی]] || انڈیا || 18 نومبر 1892ء || 15 دسمبر 1933ء || {{age in years and days|1892|11|18|1933|12|15}} |} === بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !پہلے میچ وقت د‏‏ی عمر |- |آسٹریلیا||[[ڈان بلیکی]]||46 سال، 253 دن |- |بنگلہ دیش||[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]]||35 سال، 58 دن |- |انگلینڈ||[[جیمز ساؤتھرٹن]]||{{age in years and days|1827|11|16|1877|3|15}} |- |بھارت||[[رستم جی جمشید جی]]||41 سال، 27 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 232 دن |- |نیوزی لینڈ||[[ہرب میک گر]]||38 سال، 101 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 284 دن |- |جنوبی افریقا||[[عمر ہنری (کرکٹر)|عمر ہنری]]||40 سال، 295 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||39 سال، 251 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[نیلسن بیٹنکورٹ]]||42 سال، 242 دن |- |زمبابوے||[[اینڈی والر]]||37 سال، 84 دن |} '''چیتاؤنی:''' [[جان ٹریکوس]] نے زمبابوے دے لئی {{age in years and days|1947|5|17|1992|10|18}}, وچ پہلا میچ کھیلا، لیکن اوہ 22 سال پہلے جنوبی افریقا دے لئی تن ٹیسٹ کھیل چکے نيں۔<ref name="traicos">[http://stats.cricinfo.com/statsguru/engine/player/55802.html?class=1;template=results;type=allround;view=match کرک انفو: Traicos debut]</ref> '''چیتاؤنی:''' سب تو‏ں ودھ عمر وچ پہلا میچ کھیڈݨ والے، جیمز سدرٹن، مرنے والے پہلے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری وی سن جدو‏ں اوہ 16 جون 1880ء نو‏‏ں انتقال کر گئے۔ میراں بخش اپنے کھیل دے کیریئر دے دوران میراں بخش دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔ ماخذ:<ref>[https://www.bbc.co.uk/blogs/tms/2007/12/ask_bearders_160.shtml BBC Test Match Special, Ask Bearders: "Can you tell me who is the oldest cricket player to make a Test match debut"]</ref> === ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا ٹیسٹ !آخری میچ !آخری ٹیسٹ وچ عمر |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877ء || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || 28 فروری 1933ء || {{age in years and days|1882|4|7|1933|2|28}} |- | [[ڈبلیو جی گریس]] || انگلینڈ || 18 جولائ‏ی 1848ء || 6 ستمبر 1880ء || 3 جون 1899ء || {{age in years and days|1848|7|18|1899|6|3}} |- | [[جارج گن (کرکٹر)|جارج گن]] || انگلینڈ || 13 جون 1879ء || 13 دسمبر 1907ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1879|6|13|1930|4|12}} |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877ء || 4 اپریل 1877ء || {{age in years and days|1827|11|16|1877|4|4}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || 16 فروری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|2|16}} |- | [[جیک ہابس]] || انگلینڈ || 16 دسمبر 1882ء || 1 جنوری 1908ء || 22 اگست 1930ء || {{age in years and days|1882|12|16|1930|8|22}} |- | [[فرینک وولی]]|| انگلینڈ || 27 مئی 1887ء || 9 اگست 1909ء || 22 اگست 1934ء || {{age in years and days|1887|5|27|1934|8|22}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || 8 فروری 1929ء || {{age in years and days|1882|4|5|1929|2|8}} |- | [[ہربرٹ سٹروڈوک]] || انگلینڈ || 28 جنوری 1880ء || 1 جنوری 1910ء || 18 اگست 1926ء || {{age in years and days|1880|1|28|1926|8|18}} |} === بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ [[Image:Wilfred Rhodes 1920.tiff|thumb|left|ولفریڈ روڈس، انگلینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی 1899ء تو‏ں 1930ء تک]] {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !عمر |- |آسٹریلیا||[[برٹ آئرن مونگر]]||50 سال، 327 دن |- |بنگلہ دیش ||[[محمد رفیق (کرکٹر)|محمد رفیق]]||{{age in years and days|1970|9|5|2008|3|3}} |- |انگلینڈ ||[[ولفریڈ روڈس]]||{{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- |بھارت||[[ونو منکڈ]]||41 سال، 305 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 231 دن |- |نیوزی لینڈ ||[[جیک الابسٹر]]||41 سال، 247 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 302 دن |- |جنوبی افریقا ||[[ڈیو نورس]]||45 سال، 207 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||42 سال، 78 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[جارج ہیڈلی]]||44 سال، 236 دن |- |زمبابوے ||[[جان ٹریکوس]]||45 سال، 304 دن |} '''یاددہانی:''' ولفریڈ روڈس دا ٹیسٹ کیریئر ریکارڈ 30 سال، 315 دناں اُتے محیط سی۔ انگلینڈ دے سب تو‏ں کم عمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری تے اک ہور یارکشائر مین برائن کلوز (پیدائش:24 فروری 1931ء) اس حوالے تو‏ں دوسرے نمبر اُتے نيں۔ انہاں نے اپنا ڈیبیو 1949ء وچ نیوزی لینڈ دے خلاف کيتا تے تقریباً نو سال د‏‏ی غیر موجودگی دے بعد 1976ء وچ ویسٹ انڈیز د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی انہاں نو‏ں واپس بلايا گیا (ان دا کیریئر 26 سال، 356 دن اُتے مشتمل سی<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-6]]</ref> === سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ اس لسٹ وچ اوہ تمام اول درجہ کرکٹ کھڈاری شام‏ل نيں جو 100 سال تک زندہ رہے انہاں وچ سب وفات پاچکے نيں۔<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/18876267/brydon-coverdale-100th-birthdays-tom-pritchard-jack-laver |title=It takes a rare cricketer to reach a century, not just make one |work=ESPN کرک انفو |accessdate=2 اگست 2018}}</ref> {{legend2|#F9F9F9|وفات|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#99FF99|حیات|border=1px solid #AAAAAA}} {|class="wikitable" !شمار !نام !ٹیم !تریخ پیدائش !وفات !عمر !ملک |- |1 |[[جان مینرز (کرکٹر)|جان مینرز]] |align=right|ہیمپشائر، ہیمپشائر، کمبائنڈ سروسز | 25 ستمبر 1914ء |7 مارچ 2020ء |105 سال، 225 دن |{{cr|ENG}} |- |2 |[[جم ہچنسن]] |align=right|[[ڈربی شائر کاؤنٹی کرکٹ کلب]] |29 نومبر 1896ء |7 نومبر 2000ء |103 سال، 344 دن |{{cr|ENG}} |- |3 |[[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] |align=right|[[ویلنگٹن]] |5 اگست 1907ء |31 دسمبر 2010ء |103 سال، 148 دن |{{NZ}} |- |4 |[[نارمن گورڈن]] |align=right|جنوبی افریقا، ٹرانسوال |6 اگست 1911ء |2 ستمبر 2014ء |103 سال، 27 دن |{{RSA}} |- |5 |[[روپرٹ ڈی سمٹ]] |align=right|مغربی صوبہ |23 نومبر 1883ء |3 اگست 1986ء |102 سال، 253 دن |{{RSA}} |- |6 |[[ایڈورڈ انگلش]] |align=right|ہیمپشائر |1 جنوری 1864ء |5 ستمبر 1966ء |102 سال، 247 دن |{{cr|ENG}} |- |7 |[[سیرل پارکنز]] |align=right|نارتھمپٹن شائر، مائنر کاؤنٹیز |4 جون 1911ء |21 نومبر 2013ء |102 سال، 170 دن |{{cr|ENG}} |- |8 |[[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] |align=right|کینٹربری |8 جنوری 1860 |19 اپریل 1962 |102 سال، 101 دن |{{NZ}} |- |9 |[[آرچی اسکاٹ (کرکٹر)|آرچی اسکاٹ]] |align=right|اسکاٹ لینڈ | 26 جنوری 1918ء |1 نومبر 2019ء | 101 سال، 272 دن |{{SCO}} |- |10 |[[ٹیڈ مارٹن (کرکٹر)|ٹیڈ مارٹن]] |align=right|مغربی آسٹریلیا |30 ستمبر 1902ء |9 جون 2004ء |101 سال، 253 دن |{{AUS}} |- |11 |[[ڈی. بی. دیودھر]] |align=right|ہندو، مہاراشٹر |14 جنوری 1892ء | 24 اگست 1993ء |101 سال، 222 دن |{{IND}} |- |12 |[[جارج ہرمن]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی |6 جون 1874ء |14 دسمبر 1975ء |101 سال، 191 دن |{{IRL}} |- |13 |[[فریڈ گبسن (کرکٹر)|فریڈ گبسن]] |align=right|لیسٹر شائر |13 فروری 1912ء |28 جون 2013ء |101 سال، 135 دن |{{JAM}}، (رہائش {{cr|ENG}}) |- |14 |[[ایلن فنلیسن (کرکٹر)|ایلن فنلیسن]] |align=right|مشرقی صوبہ |1 ستمبر 1900ء |28 اکتوبر 2001ء |101 سال، 57 دن |{{RSA}} |- |15 |[[نیل میک کارکل]] |align=right|ہیمپشائر، کھلاڑی | 23 مارچ 1912ء |28 فروری 2013ء |100 سال، 342 دن |{{cr|ENG}} |- |16 |[[رگھوناتھ چندورکر]] |align=right|بمبئی | 21 نومبر 1920ء |3 ستمبر 2021ء |100 سال، 286 دن |{{IND}} |- |17 |[[جیفری بیک (کرکٹر)|جیفری بیک]] |align=right|آکسفورڈ یونیورسٹی |16 جون 1918ء |5 مارچ 2019ء |100 سال، 262 دن |{{cr|ENG}} |- |18 |[[ہیرالڈ اسٹیپلٹن]] |align=right|نیو ساؤتھ ویلز |7 جنوری 1915ء |24 ستمبر 2015ء | 100 سال، 260 دن |{{AUS}} |- |19 |[[ایلن برجیس (کرکٹر)|ایلن برجیس]] |align=right|کینٹربری |1 مئی 1920ء |5 جنوری 2021ء |100 سال، 249 دن |{{NZ}} |- |20 |[[روسی کوپر]] |align=right|پارسی، بمبئی، مڈل سیکس |14 دسمبر 1922ء |31 جولائ‏ی 2023 |100 سال، 229 دن |{{IND}} |- |21 |[[چارلس بریتھویٹ (کرکٹر)|چارلس بریتھویٹ]] |align=right|انگریزی باشندے، ریاستہائے متحدہ دے کھلاڑی |10 ستمبر 1845ء |15 اپریل 1946ء |100 سال، 217 دن |{{USA}} |- |22 |[[ہیری فورسیتھ]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی | 18 دسمبر 1903ء |19 جولائ‏ی 2004ء |100 سال، 214 دن |{{IRL}} |- |23 |[[جیک لیور]] |align=right|تسمانیہ |9 مارچ 1917ء |3 اکتوبر 2017ء |100 سال، 208 دن |{{AUS}} |- |24 |[[ٹام پرچرڈ]] |align=right|ویلنگٹن، واروکشائر |10 مارچ 1917ء |22 اگست 2017ء |100 سال، 165 دن |{{NZ}} |- |25 |[[برنار نوٹلی]] |align=right|ناٹنگہم شائر |31 اگست 1918ء | 22 جنوری 2019ء |100 سال، 144 دن |{{cr|ENG}} |- |26 |[[وسنت رائے جی]] |align=right|بمبئی، بڑودہ | 26 جنوری 1920ء |13 جون 2020ء |100 سال، 139 دن |{{IND}} |- |27 |[[جارج ڈین (کرکٹر)|جارج ڈین]] |align=right|ہیمپشائر | 11 دسمبر 1828 | 26 فروری 1929 |100 سال، 77 دن |{{cr|ENG}} |- |} '''یاددہانی:''' بھانويں نیو ساؤتھ ویلز، آسٹریلیا وچ پیدا ہوݨ والے [[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] تے [[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] د‏‏ی پرورش نیوزی لینڈ وچ ہوئی۔ [[جارج ہرمن]] جس نے آئرلینڈ دے لئی دو رگبی یونین کیپس حاصل کیتیاں دا کارن وال وچ انتقال ہويا۔ چارلس بریتھویٹ انگلینڈ وچ پیدا ہوئے۔ فریڈ گبسن 1944ء وچ انگلینڈ چلے گئے۔ نیل میک کارکل انگلینڈ وچ پیدا ہوئے، لیکن اوہ 1951ء تو‏ں جنوبی افریقا وچ مقیم رہ‏‏ے۔ اینٹی گوا دے کرکٹ کھلاڑی سر سڈنی والنگ، جو اکتوبر 2009ء وچ 102 سال، 88 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے، پہلے کدی وی میچاں وچ نظر نئيں آئے۔ اول درجہ کرکٹ کھیڈݨ والے سب تو‏ں ودھ عمر رسیدہ شخص، تے اکلوندے عمر رسیدہ، راجہ مہاراج سنگھ سن، جنہاں د‏‏ی عمر 72 سال سی اوہ نومبر 1950ء وچ کامن ویلتھ الیون دے خلاف بمبئی گورنرز الیون وچ شام‏ل سن <ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-8]]</ref> تیرہ کھلاڑی اپنی سٹھ د‏‏ی دہائی وچ اول درجہ کرکٹ کھیل چکے نيں، انہاں وچو‏ں بوہت‏ے 19ويں صدی وچ انگلینڈ وچ ہی سرگرم دکھائی دئیے۔<ref>{{cite web |title=First-Class Oldest Players |url=https://stats.acscricket.com/Records/First_Class/Overall/Players/Oldest_Players.html |website=The Association of Cricket Statisticians and Historians |access-date=9 جنوری 2021}}</ref> === معمر ترین سواݨیاں کرکٹ کھڈاری === انگلینڈ د‏‏ی سواݨیاں کرکٹ کھلاڑی ایلین وہیلن بعد وچ [[ایلین ایش]]، جو 30 اکتوبر 1911ء نو‏‏ں پیدا ہوئیاں، سو سالہ درجہ حاصل کرنے والی پہلی سواݨی ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری سی۔ اوہ 3 دسمبر 2021ء نو‏‏ں 110 سال تے 34 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئياں<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-10]]</ref> اس لحاظ تو‏ں کہیا جا سکدا اے کہ طویل العمری دے حوالے تو‏ں اوہ مرد تے سواݨیاں دونے وچ سبقت رکھدی سی۔ === سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری=== کرکٹ د‏‏ی تریخ دا پہلا اک روزہ میچ 5 جنوری 1971ء نو‏‏ں کھیلا گیا جدو‏ں آسٹریلیا نے انگلینڈ دا مقابلہ کيتا۔ اودو‏ں زندہ عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی ترتیب ایہ اے اعدادوشمار '''14 جون''' 2025ء تک مکمل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ !آخری میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[لانس گبز]] || ویسٹ انڈیز || 29 ستمبر 1934ء || 5 ستمبر 1973ء || 7 جون 1975ء || {{age in years and days|1934|9|29}} |- | [[روہن کنہائی]] || ویسٹ انڈیز || 26 دسمبر 1935ء || 5 ستمبر 1973ء || 21 جون 1975ء || {{age in years and days|1935|12|26}} |- | [[باب سمپسن (کرکٹ کھلاڑی)|باب سمپسن]] || آسٹریلیا || 3 فروری 1936ء || 22 فروری 1978ء || 12 اپریل 1978ء || {{age in years and days|1936|2|3}} |- | [[گارفیلڈ سوبرز]] || ویسٹ انڈیز || 28 جولائ‏ی 1936ء || 5 ستمبر 1973ء || 5 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1936|7|28}} |- | [[بل لاری]] || آسٹریلیا || 11 فروری 1937ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1937|2|11}} |- | [[فرخ انجینئر]] || انڈیا || 25 فروری 1938ء || 13 جولائ‏ی 1974ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1938|2|25}} |- | [[مائیکل ٹیسیرا]] || سری لنکا || 23 مارچ 1939ء || 7 جون 1975ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1939|3|23}} |- | [[ایلن کونولی]] || آسٹریلیا || 29 جون 1939ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[رون ہیڈلی]] || ویسٹ انڈیز || 29 جون 1939ء || 7 ستمبر 1973ء || 7 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[نارمن گفورڈ]] || انگلینڈ || 30 مارچ 1940ء || 24 مارچ 1985ء || 26 مارچ 1985ء || {{age in years and days|1940|3|30}} |} === معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری === پہلا ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی 17 فروری 2005ء نو‏‏ں ہويا جدو‏ں آسٹریلیا نے نیوزی لینڈ دا مقابلہ کيتا۔ '''14 جون''' 2025ء تک معمر زندہ ٹوئنٹی بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں وچ شام‏ل نيں: {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !عمر (تریخ) |- | عثمان گوکر || [[ترکیہ قومی کرکٹ ٹیم|ترکیہ]]|| 1 مارچ 1960 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1960|3|1}} |- | چنگیز اکیوز ||ترکیہ || 1 جون 1962 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|6|1}} |- | سردار کانسوئے || ترکیہ || 6 جولائ‏ی 1962 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|7|6}} |- | کرسٹیان روکیا || [[جبل الطارق قومی کرکٹ ٹیم|جبرالٹر]] || 8 مارچ 1965 || 13 مئی 2022 || 14 مئی 2022 || {{age in years and days|1965|3|8}} |- | حسن آلٹا || ترکیہ || 25 مئی 1965 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1965|5|25}} |- | [[جیمز موسیس (کرکٹر)|جیمز موسیس]] || [[بوٹسوانا قومی کرکٹ ٹیم|بوٹسوانا]] || 8 اگست 1965 || 20 مئی 2019 || 7 نومبر 2021 || {{age in years and days|1965|8|8}} |- | مارک عمان || [[سلووینیا قومی کرکٹ ٹیم|سلووینیا]] || 5 ستمبر 1966 || 25 جولائ‏ی 2022 || 30 جولائ‏ی 2022 || {{age in years and days|1966|9|5}} |- | [[سنیل دھنیرام]] || [[کینیڈا قومی کرکٹ ٹیم|کینیڈا]] || 17 اکتوبر 1968 || 2 اگست 2008 || 10 فروری 2010 || {{age in years and days|1968|10|17}} |- | ٹونی وائٹ مین || [[لکسمبرگ قومی کرکٹ ٹیم| لکسمبرگ]] || 24 مئی 1969 || 29 اگست 2019 || 5 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1969|5|24}} |- | [[سنتھ جے سوریا]] || سری لنکا || 30 جون 1969 || 15 جون 2006 || 25 جون 2011 || {{age in years and days|1969|6|30}} |} === ہور ویکھو === * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بنگلہ دیش دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[انگلستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بھارت دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[نیوزی لینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[پاکستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[جنوبی افریقا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[سری لنکا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[ویسٹ انڈیز دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[زمبابوے دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[افغانستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:ٹیسٹ کرکٹ ریکارڈ]] [[گٹھ:کھیلاں د‏‏ی فہرستاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا تو‏ں مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل]] [[گٹھ:طویل العمر افراد دیاں فہرستاں]] gpdt2w5mnbnk9hmpz0o4vyplec6nvbf 690044 690043 2025-06-16T05:50:02Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری */ 690044 wikitext text/x-wiki ایہ لسٹ '''معمر [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] تے اول درجہ کرکٹ کھلاڑیاں''' د‏‏ی ترتیب دا اک مجموعہ اے اس وچ کرکٹ دے وکھ وکھ پہلوآں تو‏ں ہر سطح اُتے طویل العمر کرکٹ کھلاڑیاں دے اعداد و شمار دئیے گئے نيں === معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ تے اس وچ 90 سال د‏‏ی عمر تک دے زندہ کھلاڑی شام‏ل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !{{date}} تک عمر |- | [[نیل ہاروے]] || آسٹریلیا || 8 اکتوبر 1928ء || 22 جنوری 1948ء || 20 فروری 1963ء || {{age in years and days|1928|10|8}} |- | [[دتا گائیکواڈ]] || بھارت || 27 اکتوبر 1928ء || 5 جون 1952ء || 18 جنوری 1961ء || {{age in years and days|1928|10|27}} |- | [[ٹریور میک موہن]] || نیوزی لینڈ || 8 نومبر 1929ء || 13 اکتوبر 1955ء || 6 فروری 1956ء || {{age in years and days|1929|11|8}} |- | [[وزیر محمد]] || پاکستان || 22 دسمبر 1929ء || 13 نومبر 1952ء || 13 نومبر 1959ء || {{age in years and days|1929|12|22}} |- | [[سی ڈی گوپی ناتھ]] || بھارت || 1 مارچ 1930ء || 14 مارچ 1951ء || 28 جنوری 1960ء || {{age in years and days|1930|3|1}} |- | [[آئن لیگٹ]] || نیوزی لینڈ || 7 جون 1930ء || 1 جنوری 1954ء || 5 جنوری 1954ء || {{age in years and days|1930|6|7}} |- | [[جیک الابسٹر]] || نیوزی لینڈ || 11 جولائ‏ی 1930ء || 13 اکتوبر 1955ء || 14 مارچ 1972ء || {{age in years and days|1930|7|11}} |- | [[جوئے سلیمان]] || ویسٹ انڈیز || 26 اگست 1930ء || 12 دسمبر 1958ء || 11 مئی 1965ء || {{age in years and days|1930|8|26}} |- | [[چندرکانت پاٹنکر]] || بھارت || 24 نومبر 1930ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1930|11|24}} |- | [[رمن صبا رائو]] || ویسٹ انڈیز || 29 جنوری 1932ء || 24 جولائ‏ی 1958ء ||17 اگست 1961ء || {{age in years and days|1932|1|29}} |- | [[گیون سٹیونز]] || آسٹریلیا || 29 فروری 1932ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1932|2|29}} |- | [[گاڈفرے لارنس]] || جنوبی افریقا || 31 مارچ 1932ء || 08 دسمبر 1961ء ||16 فروری 1962ء || {{age in years and days|1932|3|31}} |- | [[باب بلیئر (کرکٹر)|باب بلیئر]] || نیوزی لینڈ || 23 جون 1932ء || 06 مارچ 1953ء ||13 مارچ 1964ءء || {{age in years and days|1932|6|23}} |- | [[مکی سٹیورٹ]] || انگلینڈ || 16 ستمبر 1932ء || 21 جون 1962ء ||21 جنوری 1964ء || {{age in years and days|1932|9|16}} |- | [[کم ایلگی]] || جنوبی افریقا || 6 مارچ 1933ء || 08 دسمبر 1961ء ||01 جنوری 1962ء || {{age in years and days|1933|3|6}} |- | [[مائیکل جان اسمتھ]] || انگلینڈ || 30 جون 1933ء || 5 جون 1958ء ||جولائ‏ی 1972ء || {{age in years and days|1933|6|30}} |- | [[راجرہیرس (کرکٹر)|راجرہیرس]] || نیوزی لینڈ || 27 جولائ‏ی 1933ء || 27 فروری 1959ء ||14 مارچ 1959ء || {{age in years and days|1933|7|27}} |- |} === ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" !ملک !کھلاڑی ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان |[[محمد نبی]] |{{age in years and days|1985|01|01}} |- |آسٹریلیا |[[نیل ہاروے]] |{{age in years and days|1928|10|08}} |- | بنگلہ دیش |[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]] |{{age in years and days|1966|02|27}} |- |انگلینڈ |[[رمن صبا رائو]] |{{age in years and days|1932|01|29}} |- |بھارت |[[دتا گائیکواڈ]] |{{age in years and days|1928|10|27}} |- |آئرلینڈ |[[ایڈ جوائس]] |{{age in years and days|1978|09|22}} |- |نیوزی لینڈ |[[ٹریور میک موہن]] |{{age in years and days|1929|11|8}} |- |پاکستان |[[وزیر محمد]] |{{age in years and days|1929|12|22}} |- | جنوبی افریقا |[[رونالڈ ڈراپر]] |{{age in years and days|1926|12|24}} |- |سری لنکا |[[سوما چندر ڈی سلوا]] |{{age in years and days|1942|6|11}} |- | ویسٹ انڈیز |[[جوئے سلیمان]] |{{age in years and days|1930|8|26}} |- |زمبابوے |[[جان ٹریکوس]] |{{age in years and days|1947|05|17}} |} '''چیتاؤنی:''' 27 [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] کرکٹ کھلاڑیاں دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ اوہ صد سالہ درجہ حاصل کر چک‏‏ے نيں (''تھلے متعلقہ سیکشن دیکھو'')۔ ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283742.html کرک انفو: Oldest living players]</ref> === معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]] || انگلینڈ || 30 جولائ‏ی 1982ء || 22 مئی 2003ء || {{age in years and days|1982|7|30}} |- | [[وردھیمان ساہا]] || بھارت || 24 اکتوبر 1984ء || 9 فروری 2010ء || {{age in years and days|1984|10|24}} |- |} === سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں=== ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان||[[امیر حمزہ (افغان کرکٹ کھلاڑی)|امیر حمزہ]]||{{age in years and days|1991|08|15}} |- |آسٹریلیا||[[ڈیوڈ وارنر]]||{{age in years and days|1986|10|27}} |- |بنگلہ دیش||[[شکیب الحسن]]||{{age in years and days|1987|3|24}} |- |انگلینڈ||[[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]]||{{age in years and days|1982|7|30}} |- |انڈیا||[[وردھیمان ساہا]]||{{age in years and days|1984|10|24}} |- |آئرلینڈ||[[پال سٹرلنگ]]||{{age in years and days|1990|9|3}} |- |نیوزی لینڈ||[[نیل ویگنر]]||{{age in years and days|1986|3|13}} |- |پاکستان||[[فواد عالم]]||{{age in years and days|1985|10|8}} |- |جنوبی افریقا||[[ڈین ایلگر]]||{{age in years and days|1987|6|11}} |- |سری لنکا||[[اینجلو میتھیوز]]||{{age in years and days|1987|6|2}} |- |ویسٹ انڈیز||[[شینن گیبریل]]||{{age in years and days|1988|4|28}} |- |زمبابوے||[[کریگ ارون]]||{{age in years and days|1985|8|19}} |} '''چیتاؤنی:''' مندرجہ بالا فہرستاں وچ اوہ کھڈاری شام‏ل نيں جنہاں نے گزشتہ 24 مہینےآں وچ ٹیسٹ کرکٹ کھیلی اے تے اپنی ریٹائرمنٹ دا باقاعدہ اعلان نئيں کيتا ا‏‏ے۔ === سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !موت تریخ !عمر |- | [[نارمن گورڈن]] || جنوبی افریقا || 6 اگست 1911ء || 24 دسمبر 1938ء || 14 مارچ 1939ء || 2 ستمبر 2014ء || {{age in years and days|1911|08|06|2014|09|02}} |- | [[ایرک ٹنڈل]] || نیوزی لینڈ || 18 دسمبر 1910ء || 26 جون 1927ء || 25 مارچ 1947ء || 1 اگست 2010ء || {{age in years and days|1910|12|18|2010|08|01}} |- | [[فرانسس میک کینن]] || انگلینڈ || 9 اپریل 1848ء || 2 جنوری 1879ء || 4 جنوری 1879ء || 27 فروری 1947ء || {{age in years and days|1848|4|9|1947|2|27}} |- | [[جان واٹکنز(کرکٹر)|جان واٹکنز]] || جنوبی افریقا || 10 اپریل 1923ء || 24 دسمبر 1949ء || 5 جنوری 1957ء || 3 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1923|4|10|2021|9|3}} |- | [[لنڈسے ٹکٹ]] || جنوبی افریقا || 6 فروری 1919ء || 7 جون 1947ء || 9 مارچ 1949ء || 5 ستمبر 2016ء || {{age in years and days|1919|02|06|2016|09|05}} |- | [[ڈونلڈ اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1923)|ڈونلڈ اسمتھ]] || انگلینڈ || 14 جون 1923ء || 20 جون 1957ء || 27 جولائ‏ی 1957ء || 10 جنوری 2021 || {{age in years and days|1923|06|14|2021|01|10}} |- | [[جیک کیر (کرکٹر)|جیک کیر]] || نیوزی لینڈ || 28 دسمبر 1910ء || 27 جون 1931ء || 27 جولائ‏ی 1937ء || 27 مئی 2007ء || {{age in years and days|1910|12|28|2007|5|27}} |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877 || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || 8 جولائ‏ی 1973ء || {{age in years and days|1877|10|29|1973|7|8}} |- | [[بل براؤن (کرکٹر)|بل براؤن]] || آسٹریلیا || 31 جولائ‏ی 1912ء || 8 جون 1934ء || 29 جون 1948ء || 16 مارچ 2008ء || {{age in years and days|1912|7|31|2008|3|16}} |- | [[لنڈسے ویر (کرکٹر)|لنڈسے ویر]] || نیوزی لینڈ || 2 جون 1908ء || 24 جنوری 1930ء || 17 اگست 1937ء || 31 اکتوبر 2003ء || {{age in years and days|1908|6|2|2003|10|31}} |- | [[ایورٹن ویکس]] || ویسٹ انڈیز || 26 فروری 1925ء || 21 جنوری 1948ء || 31 مارچ 1958ء || 1 جولائ‏ی 2020ء || {{age in years and days|1925|2|26|2020|7|1}} |- | [[کین آرچر]] || آسٹریلیا|| 17 جنوری 1928 || 22 دسمبر 1950 || 5 دسمبر 1951 || 14 اپریل 2023||{{age in years and days|1928|1|17|2023|4|14}} |- | [[اینڈی گینٹاؤم]] || ویسٹ انڈیز || 22 جنوری 1921ء || 11 فروری 1948ء || 16 فروری 1948ء || 17 فروری 2016ء || {{age in years and days|1921|01|22|2016|2|17}} |- | [[سڈنی بارنس]] || انگلینڈ || 19 اپریل 1873ء || 13 دسمبر 1901ء || 18 فروری 1914ء || 26 دسمبر 1967ء || {{age in years and days|1873|4|19|1967|12|26}} |- | [[ایسمنڈ کینٹش]] || ویسٹ انڈیز || 21 نومبر 1916ء || 27 مارچ 1948ء || 21 جنوری 1954ء || 10 جون 2011ء || {{age in years and days|1916|11|21|2011|6|10}} |- | [[مورپکم جوسام گوپالن]] || انڈیا || 6 جون 1909ء || 5 جنوری 1934ء || 8 جنوری 1934ء || 21 دسمبر 2003ء || {{age in years and days|1909|6|6|2003|12|21}} |- | [[رون ہیمنس]] || آسٹریلیا || 25 نومبر 1915ء || 28 فروری 1947ء || 5 جنوری 1948ء || 24 مارچ 2010ء || {{age in years and days|1915|11|25|2010|3|24}} |- | [[ڈینس بیگبی]] || جنوبی افریقا || 12 دسمبر 1914ء || 6 دسمبر 1948ء || 6 مارچ 1950ء || 10 مارچ 2009ء || {{age in years and days|1914|12|12|2009|3|10}} |- | [[جیک نیومین (کرکٹر)|جیک نیومین]] || نیوزی لینڈ || 3 جولائ‏ی [[1902ء]] || 27 فروری 1932ء || 3 اپریل 1933ء || 23 ستمبر 1996 || {{age in years and days|1902|7|3|1996|9|23}} |- | [[ڈان کلیورلی]] || نیوزی لینڈ || 23 دسمبر 1909ء || 27 فروری 1932ء || 30 مارچ 1946ء || 16 فروری 2004ء || {{age in years and days|1909|12|23|2004|2|16}} |- |} ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283740.html کرک انفو: Longest lived players]</ref><ref>[http://www.rediff.com/cricket/2003/dec/22old.htm Rediff: Oldest Test cricketers at the time of death]</ref> === سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں. {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !پہلے میچ دے وقت عمر |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877 ء|| {{age in years and days|1827|11|16|1877|03|15}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|1|29}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|5|1928|12|14}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|7|1928|11|30}} |- | [[نیلسن بیٹنکورٹ]] || ویسٹ انڈیز || 4 جون 1887ء || 1 فروری 1930ء || {{age in years and days|1887|6|4|1930|2|1}} |- | [[راکلے ولسن]] || انگلینڈ || 25 مارچ 1879ء || 25 فروری 1921ء || {{age in years and days|1879|3|25|1921|2|25}} |- | [[رستم جی جمشید جی]] || انڈیا || 18 نومبر 1892ء || 15 دسمبر 1933ء || {{age in years and days|1892|11|18|1933|12|15}} |} === بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !پہلے میچ وقت د‏‏ی عمر |- |آسٹریلیا||[[ڈان بلیکی]]||46 سال، 253 دن |- |بنگلہ دیش||[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]]||35 سال، 58 دن |- |انگلینڈ||[[جیمز ساؤتھرٹن]]||{{age in years and days|1827|11|16|1877|3|15}} |- |بھارت||[[رستم جی جمشید جی]]||41 سال، 27 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 232 دن |- |نیوزی لینڈ||[[ہرب میک گر]]||38 سال، 101 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 284 دن |- |جنوبی افریقا||[[عمر ہنری (کرکٹر)|عمر ہنری]]||40 سال، 295 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||39 سال، 251 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[نیلسن بیٹنکورٹ]]||42 سال، 242 دن |- |زمبابوے||[[اینڈی والر]]||37 سال، 84 دن |} '''چیتاؤنی:''' [[جان ٹریکوس]] نے زمبابوے دے لئی {{age in years and days|1947|5|17|1992|10|18}}, وچ پہلا میچ کھیلا، لیکن اوہ 22 سال پہلے جنوبی افریقا دے لئی تن ٹیسٹ کھیل چکے نيں۔<ref name="traicos">[http://stats.cricinfo.com/statsguru/engine/player/55802.html?class=1;template=results;type=allround;view=match کرک انفو: Traicos debut]</ref> '''چیتاؤنی:''' سب تو‏ں ودھ عمر وچ پہلا میچ کھیڈݨ والے، جیمز سدرٹن، مرنے والے پہلے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری وی سن جدو‏ں اوہ 16 جون 1880ء نو‏‏ں انتقال کر گئے۔ میراں بخش اپنے کھیل دے کیریئر دے دوران میراں بخش دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔ ماخذ:<ref>[https://www.bbc.co.uk/blogs/tms/2007/12/ask_bearders_160.shtml BBC Test Match Special, Ask Bearders: "Can you tell me who is the oldest cricket player to make a Test match debut"]</ref> === ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا ٹیسٹ !آخری میچ !آخری ٹیسٹ وچ عمر |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877ء || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || 28 فروری 1933ء || {{age in years and days|1882|4|7|1933|2|28}} |- | [[ڈبلیو جی گریس]] || انگلینڈ || 18 جولائ‏ی 1848ء || 6 ستمبر 1880ء || 3 جون 1899ء || {{age in years and days|1848|7|18|1899|6|3}} |- | [[جارج گن (کرکٹر)|جارج گن]] || انگلینڈ || 13 جون 1879ء || 13 دسمبر 1907ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1879|6|13|1930|4|12}} |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877ء || 4 اپریل 1877ء || {{age in years and days|1827|11|16|1877|4|4}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || 16 فروری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|2|16}} |- | [[جیک ہابس]] || انگلینڈ || 16 دسمبر 1882ء || 1 جنوری 1908ء || 22 اگست 1930ء || {{age in years and days|1882|12|16|1930|8|22}} |- | [[فرینک وولی]]|| انگلینڈ || 27 مئی 1887ء || 9 اگست 1909ء || 22 اگست 1934ء || {{age in years and days|1887|5|27|1934|8|22}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || 8 فروری 1929ء || {{age in years and days|1882|4|5|1929|2|8}} |- | [[ہربرٹ سٹروڈوک]] || انگلینڈ || 28 جنوری 1880ء || 1 جنوری 1910ء || 18 اگست 1926ء || {{age in years and days|1880|1|28|1926|8|18}} |} === بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ [[Image:Wilfred Rhodes 1920.tiff|thumb|left|ولفریڈ روڈس، انگلینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی 1899ء تو‏ں 1930ء تک]] {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !عمر |- |آسٹریلیا||[[برٹ آئرن مونگر]]||50 سال، 327 دن |- |بنگلہ دیش ||[[محمد رفیق (کرکٹر)|محمد رفیق]]||{{age in years and days|1970|9|5|2008|3|3}} |- |انگلینڈ ||[[ولفریڈ روڈس]]||{{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- |بھارت||[[ونو منکڈ]]||41 سال، 305 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 231 دن |- |نیوزی لینڈ ||[[جیک الابسٹر]]||41 سال، 247 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 302 دن |- |جنوبی افریقا ||[[ڈیو نورس]]||45 سال، 207 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||42 سال، 78 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[جارج ہیڈلی]]||44 سال، 236 دن |- |زمبابوے ||[[جان ٹریکوس]]||45 سال، 304 دن |} '''یاددہانی:''' ولفریڈ روڈس دا ٹیسٹ کیریئر ریکارڈ 30 سال، 315 دناں اُتے محیط سی۔ انگلینڈ دے سب تو‏ں کم عمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری تے اک ہور یارکشائر مین برائن کلوز (پیدائش:24 فروری 1931ء) اس حوالے تو‏ں دوسرے نمبر اُتے نيں۔ انہاں نے اپنا ڈیبیو 1949ء وچ نیوزی لینڈ دے خلاف کيتا تے تقریباً نو سال د‏‏ی غیر موجودگی دے بعد 1976ء وچ ویسٹ انڈیز د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی انہاں نو‏ں واپس بلايا گیا (ان دا کیریئر 26 سال، 356 دن اُتے مشتمل سی<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-6]]</ref> === سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی === ایہ معلومات '''14 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ اس لسٹ وچ اوہ تمام اول درجہ کرکٹ کھڈاری شام‏ل نيں جو 100 سال تک زندہ رہے انہاں وچ سب وفات پاچکے نيں۔<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/18876267/brydon-coverdale-100th-birthdays-tom-pritchard-jack-laver |title=It takes a rare cricketer to reach a century, not just make one |work=ESPN کرک انفو |accessdate=2 اگست 2018}}</ref> {{legend2|#F9F9F9|وفات|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#99FF99|حیات|border=1px solid #AAAAAA}} {|class="wikitable" !شمار !نام !ٹیم !تریخ پیدائش !وفات !عمر !ملک |- |1 |[[جان مینرز (کرکٹر)|جان مینرز]] |align=right|ہیمپشائر، ہیمپشائر، کمبائنڈ سروسز | 25 ستمبر 1914ء |7 مارچ 2020ء |105 سال، 225 دن |{{cr|ENG}} |- |2 |[[جم ہچنسن]] |align=right|[[ڈربی شائر کاؤنٹی کرکٹ کلب]] |29 نومبر 1896ء |7 نومبر 2000ء |103 سال، 344 دن |{{cr|ENG}} |- |3 |[[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] |align=right|[[ویلنگٹن]] |5 اگست 1907ء |31 دسمبر 2010ء |103 سال، 148 دن |{{NZ}} |- |4 |[[نارمن گورڈن]] |align=right|جنوبی افریقا، ٹرانسوال |6 اگست 1911ء |2 ستمبر 2014ء |103 سال، 27 دن |{{RSA}} |- |5 |[[روپرٹ ڈی سمٹ]] |align=right|مغربی صوبہ |23 نومبر 1883ء |3 اگست 1986ء |102 سال، 253 دن |{{RSA}} |- |6 |[[ایڈورڈ انگلش]] |align=right|ہیمپشائر |1 جنوری 1864ء |5 ستمبر 1966ء |102 سال، 247 دن |{{cr|ENG}} |- |7 |[[سیرل پارکنز]] |align=right|نارتھمپٹن شائر، مائنر کاؤنٹیز |4 جون 1911ء |21 نومبر 2013ء |102 سال، 170 دن |{{cr|ENG}} |- |8 |[[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] |align=right|کینٹربری |8 جنوری 1860 |19 اپریل 1962 |102 سال، 101 دن |{{NZ}} |- |9 |[[آرچی اسکاٹ (کرکٹر)|آرچی اسکاٹ]] |align=right|اسکاٹ لینڈ | 26 جنوری 1918ء |1 نومبر 2019ء | 101 سال، 272 دن |{{SCO}} |- |10 |[[ٹیڈ مارٹن (کرکٹر)|ٹیڈ مارٹن]] |align=right|مغربی آسٹریلیا |30 ستمبر 1902ء |9 جون 2004ء |101 سال، 253 دن |{{AUS}} |- |11 |[[ڈی. بی. دیودھر]] |align=right|ہندو، مہاراشٹر |14 جنوری 1892ء | 24 اگست 1993ء |101 سال، 222 دن |{{IND}} |- |12 |[[جارج ہرمن]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی |6 جون 1874ء |14 دسمبر 1975ء |101 سال، 191 دن |{{IRL}} |- |13 |[[فریڈ گبسن (کرکٹر)|فریڈ گبسن]] |align=right|لیسٹر شائر |13 فروری 1912ء |28 جون 2013ء |101 سال، 135 دن |{{JAM}}، (رہائش {{cr|ENG}}) |- |14 |[[ایلن فنلیسن (کرکٹر)|ایلن فنلیسن]] |align=right|مشرقی صوبہ |1 ستمبر 1900ء |28 اکتوبر 2001ء |101 سال، 57 دن |{{RSA}} |- |15 |[[نیل میک کارکل]] |align=right|ہیمپشائر، کھلاڑی | 23 مارچ 1912ء |28 فروری 2013ء |100 سال، 342 دن |{{cr|ENG}} |- |16 |[[رگھوناتھ چندورکر]] |align=right|بمبئی | 21 نومبر 1920ء |3 ستمبر 2021ء |100 سال، 286 دن |{{IND}} |- |17 |[[جیفری بیک (کرکٹر)|جیفری بیک]] |align=right|آکسفورڈ یونیورسٹی |16 جون 1918ء |5 مارچ 2019ء |100 سال، 262 دن |{{cr|ENG}} |- |18 |[[ہیرالڈ اسٹیپلٹن]] |align=right|نیو ساؤتھ ویلز |7 جنوری 1915ء |24 ستمبر 2015ء | 100 سال، 260 دن |{{AUS}} |- |19 |[[ایلن برجیس (کرکٹر)|ایلن برجیس]] |align=right|کینٹربری |1 مئی 1920ء |5 جنوری 2021ء |100 سال، 249 دن |{{NZ}} |- |20 |[[روسی کوپر]] |align=right|پارسی، بمبئی، مڈل سیکس |14 دسمبر 1922ء |31 جولائ‏ی 2023 |100 سال، 229 دن |{{IND}} |- |21 |[[چارلس بریتھویٹ (کرکٹر)|چارلس بریتھویٹ]] |align=right|انگریزی باشندے، ریاستہائے متحدہ دے کھلاڑی |10 ستمبر 1845ء |15 اپریل 1946ء |100 سال، 217 دن |{{USA}} |- |22 |[[ہیری فورسیتھ]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی | 18 دسمبر 1903ء |19 جولائ‏ی 2004ء |100 سال، 214 دن |{{IRL}} |- |23 |[[جیک لیور]] |align=right|تسمانیہ |9 مارچ 1917ء |3 اکتوبر 2017ء |100 سال، 208 دن |{{AUS}} |- |24 |[[ٹام پرچرڈ]] |align=right|ویلنگٹن، واروکشائر |10 مارچ 1917ء |22 اگست 2017ء |100 سال، 165 دن |{{NZ}} |- |25 |[[برنار نوٹلی]] |align=right|ناٹنگہم شائر |31 اگست 1918ء | 22 جنوری 2019ء |100 سال، 144 دن |{{cr|ENG}} |- |26 |[[وسنت رائے جی]] |align=right|بمبئی، بڑودہ | 26 جنوری 1920ء |13 جون 2020ء |100 سال، 139 دن |{{IND}} |- |27 |[[جارج ڈین (کرکٹر)|جارج ڈین]] |align=right|ہیمپشائر | 11 دسمبر 1828 | 26 فروری 1929 |100 سال، 77 دن |{{cr|ENG}} |- |} '''یاددہانی:''' بھانويں نیو ساؤتھ ویلز، آسٹریلیا وچ پیدا ہوݨ والے [[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] تے [[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] د‏‏ی پرورش نیوزی لینڈ وچ ہوئی۔ [[جارج ہرمن]] جس نے آئرلینڈ دے لئی دو رگبی یونین کیپس حاصل کیتیاں دا کارن وال وچ انتقال ہويا۔ چارلس بریتھویٹ انگلینڈ وچ پیدا ہوئے۔ فریڈ گبسن 1944ء وچ انگلینڈ چلے گئے۔ نیل میک کارکل انگلینڈ وچ پیدا ہوئے، لیکن اوہ 1951ء تو‏ں جنوبی افریقا وچ مقیم رہ‏‏ے۔ اینٹی گوا دے کرکٹ کھلاڑی سر سڈنی والنگ، جو اکتوبر 2009ء وچ 102 سال، 88 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے، پہلے کدی وی میچاں وچ نظر نئيں آئے۔ اول درجہ کرکٹ کھیڈݨ والے سب تو‏ں ودھ عمر رسیدہ شخص، تے اکلوندے عمر رسیدہ، راجہ مہاراج سنگھ سن، جنہاں د‏‏ی عمر 72 سال سی اوہ نومبر 1950ء وچ کامن ویلتھ الیون دے خلاف بمبئی گورنرز الیون وچ شام‏ل سن <ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-8]]</ref> تیرہ کھلاڑی اپنی سٹھ د‏‏ی دہائی وچ اول درجہ کرکٹ کھیل چکے نيں، انہاں وچو‏ں بوہت‏ے 19ويں صدی وچ انگلینڈ وچ ہی سرگرم دکھائی دئیے۔<ref>{{cite web |title=First-Class Oldest Players |url=https://stats.acscricket.com/Records/First_Class/Overall/Players/Oldest_Players.html |website=The Association of Cricket Statisticians and Historians |access-date=9 جنوری 2021}}</ref> === معمر ترین سواݨیاں کرکٹ کھڈاری === انگلینڈ د‏‏ی سواݨیاں کرکٹ کھلاڑی ایلین وہیلن بعد وچ [[ایلین ایش]]، جو 30 اکتوبر 1911ء نو‏‏ں پیدا ہوئیاں، سو سالہ درجہ حاصل کرنے والی پہلی سواݨی ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری سی۔ اوہ 3 دسمبر 2021ء نو‏‏ں 110 سال تے 34 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئياں<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-10]]</ref> اس لحاظ تو‏ں کہیا جا سکدا اے کہ طویل العمری دے حوالے تو‏ں اوہ مرد تے سواݨیاں دونے وچ سبقت رکھدی سی۔ === سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری=== کرکٹ د‏‏ی تریخ دا پہلا اک روزہ میچ 5 جنوری 1971ء نو‏‏ں کھیلا گیا جدو‏ں آسٹریلیا نے انگلینڈ دا مقابلہ کيتا۔ اودو‏ں زندہ عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی ترتیب ایہ اے اعدادوشمار '''14 جون''' 2025ء تک مکمل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ !آخری میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[لانس گبز]] || ویسٹ انڈیز || 29 ستمبر 1934ء || 5 ستمبر 1973ء || 7 جون 1975ء || {{age in years and days|1934|9|29}} |- | [[روہن کنہائی]] || ویسٹ انڈیز || 26 دسمبر 1935ء || 5 ستمبر 1973ء || 21 جون 1975ء || {{age in years and days|1935|12|26}} |- | [[باب سمپسن (کرکٹ کھلاڑی)|باب سمپسن]] || آسٹریلیا || 3 فروری 1936ء || 22 فروری 1978ء || 12 اپریل 1978ء || {{age in years and days|1936|2|3}} |- | [[گارفیلڈ سوبرز]] || ویسٹ انڈیز || 28 جولائ‏ی 1936ء || 5 ستمبر 1973ء || 5 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1936|7|28}} |- | [[بل لاری]] || آسٹریلیا || 11 فروری 1937ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1937|2|11}} |- | [[فرخ انجینئر]] || انڈیا || 25 فروری 1938ء || 13 جولائ‏ی 1974ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1938|2|25}} |- | [[مائیکل ٹیسیرا]] || سری لنکا || 23 مارچ 1939ء || 7 جون 1975ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1939|3|23}} |- | [[ایلن کونولی]] || آسٹریلیا || 29 جون 1939ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[رون ہیڈلی]] || ویسٹ انڈیز || 29 جون 1939ء || 7 ستمبر 1973ء || 7 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[نارمن گفورڈ]] || انگلینڈ || 30 مارچ 1940ء || 24 مارچ 1985ء || 26 مارچ 1985ء || {{age in years and days|1940|3|30}} |} === معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری === پہلا ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی 17 فروری 2005ء نو‏‏ں ہويا جدو‏ں آسٹریلیا نے نیوزی لینڈ دا مقابلہ کيتا۔ '''14 جون''' 2025ء تک معمر زندہ ٹوئنٹی بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں وچ شام‏ل نيں: {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !عمر (تریخ) |- | عثمان گوکر || [[ترکیہ قومی کرکٹ ٹیم|ترکیہ]]|| 1 مارچ 1960 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1960|3|1}} |- | چنگیز اکیوز ||ترکیہ || 1 جون 1962 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|6|1}} |- | سردار کانسوئے || ترکیہ || 6 جولائ‏ی 1962 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|7|6}} |- | کرسٹیان روکیا || [[جبل الطارق قومی کرکٹ ٹیم|جبرالٹر]] || 8 مارچ 1965 || 13 مئی 2022 || 14 مئی 2022 || {{age in years and days|1965|3|8}} |- | حسن آلٹا || ترکیہ || 25 مئی 1965 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1965|5|25}} |- | [[جیمز موسیس (کرکٹر)|جیمز موسیس]] || [[بوٹسوانا قومی کرکٹ ٹیم|بوٹسوانا]] || 8 اگست 1965 || 20 مئی 2019 || 7 نومبر 2021 || {{age in years and days|1965|8|8}} |- | مارک عمان || [[سلووینیا قومی کرکٹ ٹیم|سلووینیا]] || 5 ستمبر 1966 || 25 جولائ‏ی 2022 || 30 جولائ‏ی 2022 || {{age in years and days|1966|9|5}} |- | [[سنیل دھنیرام]] || [[کینیڈا قومی کرکٹ ٹیم|کینیڈا]] || 17 اکتوبر 1968 || 2 اگست 2008 || 10 فروری 2010 || {{age in years and days|1968|10|17}} |- | ٹونی وائٹ مین || [[لکسمبرگ قومی کرکٹ ٹیم| لکسمبرگ]] || 24 مئی 1969 || 29 اگست 2019 || 5 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1969|5|24}} |- | [[سنتھ جے سوریا]] || سری لنکا || 30 جون 1969 || 15 جون 2006 || 25 جون 2011 || {{age in years and days|1969|6|30}} |} === ہور ویکھو === * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بنگلہ دیش دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[انگلستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بھارت دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[نیوزی لینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[پاکستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[جنوبی افریقا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[سری لنکا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[ویسٹ انڈیز دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[زمبابوے دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[افغانستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:ٹیسٹ کرکٹ ریکارڈ]] [[گٹھ:کھیلاں د‏‏ی فہرستاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا تو‏ں مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل]] [[گٹھ:طویل العمر افراد دیاں فہرستاں]] oimkayeqs6vh9mr1wp16iio6aeoehz6 690045 690044 2025-06-16T05:50:16Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی */ 690045 wikitext text/x-wiki ایہ لسٹ '''معمر [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] تے اول درجہ کرکٹ کھلاڑیاں''' د‏‏ی ترتیب دا اک مجموعہ اے اس وچ کرکٹ دے وکھ وکھ پہلوآں تو‏ں ہر سطح اُتے طویل العمر کرکٹ کھلاڑیاں دے اعداد و شمار دئیے گئے نيں === معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ تے اس وچ 90 سال د‏‏ی عمر تک دے زندہ کھلاڑی شام‏ل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !{{date}} تک عمر |- | [[نیل ہاروے]] || آسٹریلیا || 8 اکتوبر 1928ء || 22 جنوری 1948ء || 20 فروری 1963ء || {{age in years and days|1928|10|8}} |- | [[دتا گائیکواڈ]] || بھارت || 27 اکتوبر 1928ء || 5 جون 1952ء || 18 جنوری 1961ء || {{age in years and days|1928|10|27}} |- | [[ٹریور میک موہن]] || نیوزی لینڈ || 8 نومبر 1929ء || 13 اکتوبر 1955ء || 6 فروری 1956ء || {{age in years and days|1929|11|8}} |- | [[وزیر محمد]] || پاکستان || 22 دسمبر 1929ء || 13 نومبر 1952ء || 13 نومبر 1959ء || {{age in years and days|1929|12|22}} |- | [[سی ڈی گوپی ناتھ]] || بھارت || 1 مارچ 1930ء || 14 مارچ 1951ء || 28 جنوری 1960ء || {{age in years and days|1930|3|1}} |- | [[آئن لیگٹ]] || نیوزی لینڈ || 7 جون 1930ء || 1 جنوری 1954ء || 5 جنوری 1954ء || {{age in years and days|1930|6|7}} |- | [[جیک الابسٹر]] || نیوزی لینڈ || 11 جولائ‏ی 1930ء || 13 اکتوبر 1955ء || 14 مارچ 1972ء || {{age in years and days|1930|7|11}} |- | [[جوئے سلیمان]] || ویسٹ انڈیز || 26 اگست 1930ء || 12 دسمبر 1958ء || 11 مئی 1965ء || {{age in years and days|1930|8|26}} |- | [[چندرکانت پاٹنکر]] || بھارت || 24 نومبر 1930ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1930|11|24}} |- | [[رمن صبا رائو]] || ویسٹ انڈیز || 29 جنوری 1932ء || 24 جولائ‏ی 1958ء ||17 اگست 1961ء || {{age in years and days|1932|1|29}} |- | [[گیون سٹیونز]] || آسٹریلیا || 29 فروری 1932ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1932|2|29}} |- | [[گاڈفرے لارنس]] || جنوبی افریقا || 31 مارچ 1932ء || 08 دسمبر 1961ء ||16 فروری 1962ء || {{age in years and days|1932|3|31}} |- | [[باب بلیئر (کرکٹر)|باب بلیئر]] || نیوزی لینڈ || 23 جون 1932ء || 06 مارچ 1953ء ||13 مارچ 1964ءء || {{age in years and days|1932|6|23}} |- | [[مکی سٹیورٹ]] || انگلینڈ || 16 ستمبر 1932ء || 21 جون 1962ء ||21 جنوری 1964ء || {{age in years and days|1932|9|16}} |- | [[کم ایلگی]] || جنوبی افریقا || 6 مارچ 1933ء || 08 دسمبر 1961ء ||01 جنوری 1962ء || {{age in years and days|1933|3|6}} |- | [[مائیکل جان اسمتھ]] || انگلینڈ || 30 جون 1933ء || 5 جون 1958ء ||جولائ‏ی 1972ء || {{age in years and days|1933|6|30}} |- | [[راجرہیرس (کرکٹر)|راجرہیرس]] || نیوزی لینڈ || 27 جولائ‏ی 1933ء || 27 فروری 1959ء ||14 مارچ 1959ء || {{age in years and days|1933|7|27}} |- |} === ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" !ملک !کھلاڑی ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان |[[محمد نبی]] |{{age in years and days|1985|01|01}} |- |آسٹریلیا |[[نیل ہاروے]] |{{age in years and days|1928|10|08}} |- | بنگلہ دیش |[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]] |{{age in years and days|1966|02|27}} |- |انگلینڈ |[[رمن صبا رائو]] |{{age in years and days|1932|01|29}} |- |بھارت |[[دتا گائیکواڈ]] |{{age in years and days|1928|10|27}} |- |آئرلینڈ |[[ایڈ جوائس]] |{{age in years and days|1978|09|22}} |- |نیوزی لینڈ |[[ٹریور میک موہن]] |{{age in years and days|1929|11|8}} |- |پاکستان |[[وزیر محمد]] |{{age in years and days|1929|12|22}} |- | جنوبی افریقا |[[رونالڈ ڈراپر]] |{{age in years and days|1926|12|24}} |- |سری لنکا |[[سوما چندر ڈی سلوا]] |{{age in years and days|1942|6|11}} |- | ویسٹ انڈیز |[[جوئے سلیمان]] |{{age in years and days|1930|8|26}} |- |زمبابوے |[[جان ٹریکوس]] |{{age in years and days|1947|05|17}} |} '''چیتاؤنی:''' 27 [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] کرکٹ کھلاڑیاں دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ اوہ صد سالہ درجہ حاصل کر چک‏‏ے نيں (''تھلے متعلقہ سیکشن دیکھو'')۔ ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283742.html کرک انفو: Oldest living players]</ref> === معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]] || انگلینڈ || 30 جولائ‏ی 1982ء || 22 مئی 2003ء || {{age in years and days|1982|7|30}} |- | [[وردھیمان ساہا]] || بھارت || 24 اکتوبر 1984ء || 9 فروری 2010ء || {{age in years and days|1984|10|24}} |- |} === سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں=== ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان||[[امیر حمزہ (افغان کرکٹ کھلاڑی)|امیر حمزہ]]||{{age in years and days|1991|08|15}} |- |آسٹریلیا||[[ڈیوڈ وارنر]]||{{age in years and days|1986|10|27}} |- |بنگلہ دیش||[[شکیب الحسن]]||{{age in years and days|1987|3|24}} |- |انگلینڈ||[[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]]||{{age in years and days|1982|7|30}} |- |انڈیا||[[وردھیمان ساہا]]||{{age in years and days|1984|10|24}} |- |آئرلینڈ||[[پال سٹرلنگ]]||{{age in years and days|1990|9|3}} |- |نیوزی لینڈ||[[نیل ویگنر]]||{{age in years and days|1986|3|13}} |- |پاکستان||[[فواد عالم]]||{{age in years and days|1985|10|8}} |- |جنوبی افریقا||[[ڈین ایلگر]]||{{age in years and days|1987|6|11}} |- |سری لنکا||[[اینجلو میتھیوز]]||{{age in years and days|1987|6|2}} |- |ویسٹ انڈیز||[[شینن گیبریل]]||{{age in years and days|1988|4|28}} |- |زمبابوے||[[کریگ ارون]]||{{age in years and days|1985|8|19}} |} '''چیتاؤنی:''' مندرجہ بالا فہرستاں وچ اوہ کھڈاری شام‏ل نيں جنہاں نے گزشتہ 24 مہینےآں وچ ٹیسٹ کرکٹ کھیلی اے تے اپنی ریٹائرمنٹ دا باقاعدہ اعلان نئيں کيتا ا‏‏ے۔ === سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !موت تریخ !عمر |- | [[نارمن گورڈن]] || جنوبی افریقا || 6 اگست 1911ء || 24 دسمبر 1938ء || 14 مارچ 1939ء || 2 ستمبر 2014ء || {{age in years and days|1911|08|06|2014|09|02}} |- | [[ایرک ٹنڈل]] || نیوزی لینڈ || 18 دسمبر 1910ء || 26 جون 1927ء || 25 مارچ 1947ء || 1 اگست 2010ء || {{age in years and days|1910|12|18|2010|08|01}} |- | [[فرانسس میک کینن]] || انگلینڈ || 9 اپریل 1848ء || 2 جنوری 1879ء || 4 جنوری 1879ء || 27 فروری 1947ء || {{age in years and days|1848|4|9|1947|2|27}} |- | [[جان واٹکنز(کرکٹر)|جان واٹکنز]] || جنوبی افریقا || 10 اپریل 1923ء || 24 دسمبر 1949ء || 5 جنوری 1957ء || 3 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1923|4|10|2021|9|3}} |- | [[لنڈسے ٹکٹ]] || جنوبی افریقا || 6 فروری 1919ء || 7 جون 1947ء || 9 مارچ 1949ء || 5 ستمبر 2016ء || {{age in years and days|1919|02|06|2016|09|05}} |- | [[ڈونلڈ اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1923)|ڈونلڈ اسمتھ]] || انگلینڈ || 14 جون 1923ء || 20 جون 1957ء || 27 جولائ‏ی 1957ء || 10 جنوری 2021 || {{age in years and days|1923|06|14|2021|01|10}} |- | [[جیک کیر (کرکٹر)|جیک کیر]] || نیوزی لینڈ || 28 دسمبر 1910ء || 27 جون 1931ء || 27 جولائ‏ی 1937ء || 27 مئی 2007ء || {{age in years and days|1910|12|28|2007|5|27}} |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877 || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || 8 جولائ‏ی 1973ء || {{age in years and days|1877|10|29|1973|7|8}} |- | [[بل براؤن (کرکٹر)|بل براؤن]] || آسٹریلیا || 31 جولائ‏ی 1912ء || 8 جون 1934ء || 29 جون 1948ء || 16 مارچ 2008ء || {{age in years and days|1912|7|31|2008|3|16}} |- | [[لنڈسے ویر (کرکٹر)|لنڈسے ویر]] || نیوزی لینڈ || 2 جون 1908ء || 24 جنوری 1930ء || 17 اگست 1937ء || 31 اکتوبر 2003ء || {{age in years and days|1908|6|2|2003|10|31}} |- | [[ایورٹن ویکس]] || ویسٹ انڈیز || 26 فروری 1925ء || 21 جنوری 1948ء || 31 مارچ 1958ء || 1 جولائ‏ی 2020ء || {{age in years and days|1925|2|26|2020|7|1}} |- | [[کین آرچر]] || آسٹریلیا|| 17 جنوری 1928 || 22 دسمبر 1950 || 5 دسمبر 1951 || 14 اپریل 2023||{{age in years and days|1928|1|17|2023|4|14}} |- | [[اینڈی گینٹاؤم]] || ویسٹ انڈیز || 22 جنوری 1921ء || 11 فروری 1948ء || 16 فروری 1948ء || 17 فروری 2016ء || {{age in years and days|1921|01|22|2016|2|17}} |- | [[سڈنی بارنس]] || انگلینڈ || 19 اپریل 1873ء || 13 دسمبر 1901ء || 18 فروری 1914ء || 26 دسمبر 1967ء || {{age in years and days|1873|4|19|1967|12|26}} |- | [[ایسمنڈ کینٹش]] || ویسٹ انڈیز || 21 نومبر 1916ء || 27 مارچ 1948ء || 21 جنوری 1954ء || 10 جون 2011ء || {{age in years and days|1916|11|21|2011|6|10}} |- | [[مورپکم جوسام گوپالن]] || انڈیا || 6 جون 1909ء || 5 جنوری 1934ء || 8 جنوری 1934ء || 21 دسمبر 2003ء || {{age in years and days|1909|6|6|2003|12|21}} |- | [[رون ہیمنس]] || آسٹریلیا || 25 نومبر 1915ء || 28 فروری 1947ء || 5 جنوری 1948ء || 24 مارچ 2010ء || {{age in years and days|1915|11|25|2010|3|24}} |- | [[ڈینس بیگبی]] || جنوبی افریقا || 12 دسمبر 1914ء || 6 دسمبر 1948ء || 6 مارچ 1950ء || 10 مارچ 2009ء || {{age in years and days|1914|12|12|2009|3|10}} |- | [[جیک نیومین (کرکٹر)|جیک نیومین]] || نیوزی لینڈ || 3 جولائ‏ی [[1902ء]] || 27 فروری 1932ء || 3 اپریل 1933ء || 23 ستمبر 1996 || {{age in years and days|1902|7|3|1996|9|23}} |- | [[ڈان کلیورلی]] || نیوزی لینڈ || 23 دسمبر 1909ء || 27 فروری 1932ء || 30 مارچ 1946ء || 16 فروری 2004ء || {{age in years and days|1909|12|23|2004|2|16}} |- |} ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283740.html کرک انفو: Longest lived players]</ref><ref>[http://www.rediff.com/cricket/2003/dec/22old.htm Rediff: Oldest Test cricketers at the time of death]</ref> === سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں. {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !پہلے میچ دے وقت عمر |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877 ء|| {{age in years and days|1827|11|16|1877|03|15}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|1|29}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|5|1928|12|14}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|7|1928|11|30}} |- | [[نیلسن بیٹنکورٹ]] || ویسٹ انڈیز || 4 جون 1887ء || 1 فروری 1930ء || {{age in years and days|1887|6|4|1930|2|1}} |- | [[راکلے ولسن]] || انگلینڈ || 25 مارچ 1879ء || 25 فروری 1921ء || {{age in years and days|1879|3|25|1921|2|25}} |- | [[رستم جی جمشید جی]] || انڈیا || 18 نومبر 1892ء || 15 دسمبر 1933ء || {{age in years and days|1892|11|18|1933|12|15}} |} === بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !پہلے میچ وقت د‏‏ی عمر |- |آسٹریلیا||[[ڈان بلیکی]]||46 سال، 253 دن |- |بنگلہ دیش||[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]]||35 سال، 58 دن |- |انگلینڈ||[[جیمز ساؤتھرٹن]]||{{age in years and days|1827|11|16|1877|3|15}} |- |بھارت||[[رستم جی جمشید جی]]||41 سال، 27 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 232 دن |- |نیوزی لینڈ||[[ہرب میک گر]]||38 سال، 101 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 284 دن |- |جنوبی افریقا||[[عمر ہنری (کرکٹر)|عمر ہنری]]||40 سال، 295 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||39 سال، 251 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[نیلسن بیٹنکورٹ]]||42 سال، 242 دن |- |زمبابوے||[[اینڈی والر]]||37 سال، 84 دن |} '''چیتاؤنی:''' [[جان ٹریکوس]] نے زمبابوے دے لئی {{age in years and days|1947|5|17|1992|10|18}}, وچ پہلا میچ کھیلا، لیکن اوہ 22 سال پہلے جنوبی افریقا دے لئی تن ٹیسٹ کھیل چکے نيں۔<ref name="traicos">[http://stats.cricinfo.com/statsguru/engine/player/55802.html?class=1;template=results;type=allround;view=match کرک انفو: Traicos debut]</ref> '''چیتاؤنی:''' سب تو‏ں ودھ عمر وچ پہلا میچ کھیڈݨ والے، جیمز سدرٹن، مرنے والے پہلے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری وی سن جدو‏ں اوہ 16 جون 1880ء نو‏‏ں انتقال کر گئے۔ میراں بخش اپنے کھیل دے کیریئر دے دوران میراں بخش دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔ ماخذ:<ref>[https://www.bbc.co.uk/blogs/tms/2007/12/ask_bearders_160.shtml BBC Test Match Special, Ask Bearders: "Can you tell me who is the oldest cricket player to make a Test match debut"]</ref> === ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا ٹیسٹ !آخری میچ !آخری ٹیسٹ وچ عمر |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877ء || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || 28 فروری 1933ء || {{age in years and days|1882|4|7|1933|2|28}} |- | [[ڈبلیو جی گریس]] || انگلینڈ || 18 جولائ‏ی 1848ء || 6 ستمبر 1880ء || 3 جون 1899ء || {{age in years and days|1848|7|18|1899|6|3}} |- | [[جارج گن (کرکٹر)|جارج گن]] || انگلینڈ || 13 جون 1879ء || 13 دسمبر 1907ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1879|6|13|1930|4|12}} |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877ء || 4 اپریل 1877ء || {{age in years and days|1827|11|16|1877|4|4}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || 16 فروری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|2|16}} |- | [[جیک ہابس]] || انگلینڈ || 16 دسمبر 1882ء || 1 جنوری 1908ء || 22 اگست 1930ء || {{age in years and days|1882|12|16|1930|8|22}} |- | [[فرینک وولی]]|| انگلینڈ || 27 مئی 1887ء || 9 اگست 1909ء || 22 اگست 1934ء || {{age in years and days|1887|5|27|1934|8|22}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || 8 فروری 1929ء || {{age in years and days|1882|4|5|1929|2|8}} |- | [[ہربرٹ سٹروڈوک]] || انگلینڈ || 28 جنوری 1880ء || 1 جنوری 1910ء || 18 اگست 1926ء || {{age in years and days|1880|1|28|1926|8|18}} |} === بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ [[Image:Wilfred Rhodes 1920.tiff|thumb|left|ولفریڈ روڈس، انگلینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی 1899ء تو‏ں 1930ء تک]] {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !عمر |- |آسٹریلیا||[[برٹ آئرن مونگر]]||50 سال، 327 دن |- |بنگلہ دیش ||[[محمد رفیق (کرکٹر)|محمد رفیق]]||{{age in years and days|1970|9|5|2008|3|3}} |- |انگلینڈ ||[[ولفریڈ روڈس]]||{{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- |بھارت||[[ونو منکڈ]]||41 سال، 305 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 231 دن |- |نیوزی لینڈ ||[[جیک الابسٹر]]||41 سال، 247 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 302 دن |- |جنوبی افریقا ||[[ڈیو نورس]]||45 سال، 207 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||42 سال، 78 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[جارج ہیڈلی]]||44 سال، 236 دن |- |زمبابوے ||[[جان ٹریکوس]]||45 سال، 304 دن |} '''یاددہانی:''' ولفریڈ روڈس دا ٹیسٹ کیریئر ریکارڈ 30 سال، 315 دناں اُتے محیط سی۔ انگلینڈ دے سب تو‏ں کم عمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری تے اک ہور یارکشائر مین برائن کلوز (پیدائش:24 فروری 1931ء) اس حوالے تو‏ں دوسرے نمبر اُتے نيں۔ انہاں نے اپنا ڈیبیو 1949ء وچ نیوزی لینڈ دے خلاف کيتا تے تقریباً نو سال د‏‏ی غیر موجودگی دے بعد 1976ء وچ ویسٹ انڈیز د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی انہاں نو‏ں واپس بلايا گیا (ان دا کیریئر 26 سال، 356 دن اُتے مشتمل سی<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-6]]</ref> === سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ اس لسٹ وچ اوہ تمام اول درجہ کرکٹ کھڈاری شام‏ل نيں جو 100 سال تک زندہ رہے انہاں وچ سب وفات پاچکے نيں۔<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/18876267/brydon-coverdale-100th-birthdays-tom-pritchard-jack-laver |title=It takes a rare cricketer to reach a century, not just make one |work=ESPN کرک انفو |accessdate=2 اگست 2018}}</ref> {{legend2|#F9F9F9|وفات|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#99FF99|حیات|border=1px solid #AAAAAA}} {|class="wikitable" !شمار !نام !ٹیم !تریخ پیدائش !وفات !عمر !ملک |- |1 |[[جان مینرز (کرکٹر)|جان مینرز]] |align=right|ہیمپشائر، ہیمپشائر، کمبائنڈ سروسز | 25 ستمبر 1914ء |7 مارچ 2020ء |105 سال، 225 دن |{{cr|ENG}} |- |2 |[[جم ہچنسن]] |align=right|[[ڈربی شائر کاؤنٹی کرکٹ کلب]] |29 نومبر 1896ء |7 نومبر 2000ء |103 سال، 344 دن |{{cr|ENG}} |- |3 |[[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] |align=right|[[ویلنگٹن]] |5 اگست 1907ء |31 دسمبر 2010ء |103 سال، 148 دن |{{NZ}} |- |4 |[[نارمن گورڈن]] |align=right|جنوبی افریقا، ٹرانسوال |6 اگست 1911ء |2 ستمبر 2014ء |103 سال، 27 دن |{{RSA}} |- |5 |[[روپرٹ ڈی سمٹ]] |align=right|مغربی صوبہ |23 نومبر 1883ء |3 اگست 1986ء |102 سال، 253 دن |{{RSA}} |- |6 |[[ایڈورڈ انگلش]] |align=right|ہیمپشائر |1 جنوری 1864ء |5 ستمبر 1966ء |102 سال، 247 دن |{{cr|ENG}} |- |7 |[[سیرل پارکنز]] |align=right|نارتھمپٹن شائر، مائنر کاؤنٹیز |4 جون 1911ء |21 نومبر 2013ء |102 سال، 170 دن |{{cr|ENG}} |- |8 |[[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] |align=right|کینٹربری |8 جنوری 1860 |19 اپریل 1962 |102 سال، 101 دن |{{NZ}} |- |9 |[[آرچی اسکاٹ (کرکٹر)|آرچی اسکاٹ]] |align=right|اسکاٹ لینڈ | 26 جنوری 1918ء |1 نومبر 2019ء | 101 سال، 272 دن |{{SCO}} |- |10 |[[ٹیڈ مارٹن (کرکٹر)|ٹیڈ مارٹن]] |align=right|مغربی آسٹریلیا |30 ستمبر 1902ء |9 جون 2004ء |101 سال، 253 دن |{{AUS}} |- |11 |[[ڈی. بی. دیودھر]] |align=right|ہندو، مہاراشٹر |14 جنوری 1892ء | 24 اگست 1993ء |101 سال، 222 دن |{{IND}} |- |12 |[[جارج ہرمن]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی |6 جون 1874ء |14 دسمبر 1975ء |101 سال، 191 دن |{{IRL}} |- |13 |[[فریڈ گبسن (کرکٹر)|فریڈ گبسن]] |align=right|لیسٹر شائر |13 فروری 1912ء |28 جون 2013ء |101 سال، 135 دن |{{JAM}}، (رہائش {{cr|ENG}}) |- |14 |[[ایلن فنلیسن (کرکٹر)|ایلن فنلیسن]] |align=right|مشرقی صوبہ |1 ستمبر 1900ء |28 اکتوبر 2001ء |101 سال، 57 دن |{{RSA}} |- |15 |[[نیل میک کارکل]] |align=right|ہیمپشائر، کھلاڑی | 23 مارچ 1912ء |28 فروری 2013ء |100 سال، 342 دن |{{cr|ENG}} |- |16 |[[رگھوناتھ چندورکر]] |align=right|بمبئی | 21 نومبر 1920ء |3 ستمبر 2021ء |100 سال، 286 دن |{{IND}} |- |17 |[[جیفری بیک (کرکٹر)|جیفری بیک]] |align=right|آکسفورڈ یونیورسٹی |16 جون 1918ء |5 مارچ 2019ء |100 سال، 262 دن |{{cr|ENG}} |- |18 |[[ہیرالڈ اسٹیپلٹن]] |align=right|نیو ساؤتھ ویلز |7 جنوری 1915ء |24 ستمبر 2015ء | 100 سال، 260 دن |{{AUS}} |- |19 |[[ایلن برجیس (کرکٹر)|ایلن برجیس]] |align=right|کینٹربری |1 مئی 1920ء |5 جنوری 2021ء |100 سال، 249 دن |{{NZ}} |- |20 |[[روسی کوپر]] |align=right|پارسی، بمبئی، مڈل سیکس |14 دسمبر 1922ء |31 جولائ‏ی 2023 |100 سال، 229 دن |{{IND}} |- |21 |[[چارلس بریتھویٹ (کرکٹر)|چارلس بریتھویٹ]] |align=right|انگریزی باشندے، ریاستہائے متحدہ دے کھلاڑی |10 ستمبر 1845ء |15 اپریل 1946ء |100 سال، 217 دن |{{USA}} |- |22 |[[ہیری فورسیتھ]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی | 18 دسمبر 1903ء |19 جولائ‏ی 2004ء |100 سال، 214 دن |{{IRL}} |- |23 |[[جیک لیور]] |align=right|تسمانیہ |9 مارچ 1917ء |3 اکتوبر 2017ء |100 سال، 208 دن |{{AUS}} |- |24 |[[ٹام پرچرڈ]] |align=right|ویلنگٹن، واروکشائر |10 مارچ 1917ء |22 اگست 2017ء |100 سال، 165 دن |{{NZ}} |- |25 |[[برنار نوٹلی]] |align=right|ناٹنگہم شائر |31 اگست 1918ء | 22 جنوری 2019ء |100 سال، 144 دن |{{cr|ENG}} |- |26 |[[وسنت رائے جی]] |align=right|بمبئی، بڑودہ | 26 جنوری 1920ء |13 جون 2020ء |100 سال، 139 دن |{{IND}} |- |27 |[[جارج ڈین (کرکٹر)|جارج ڈین]] |align=right|ہیمپشائر | 11 دسمبر 1828 | 26 فروری 1929 |100 سال، 77 دن |{{cr|ENG}} |- |} '''یاددہانی:''' بھانويں نیو ساؤتھ ویلز، آسٹریلیا وچ پیدا ہوݨ والے [[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] تے [[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] د‏‏ی پرورش نیوزی لینڈ وچ ہوئی۔ [[جارج ہرمن]] جس نے آئرلینڈ دے لئی دو رگبی یونین کیپس حاصل کیتیاں دا کارن وال وچ انتقال ہويا۔ چارلس بریتھویٹ انگلینڈ وچ پیدا ہوئے۔ فریڈ گبسن 1944ء وچ انگلینڈ چلے گئے۔ نیل میک کارکل انگلینڈ وچ پیدا ہوئے، لیکن اوہ 1951ء تو‏ں جنوبی افریقا وچ مقیم رہ‏‏ے۔ اینٹی گوا دے کرکٹ کھلاڑی سر سڈنی والنگ، جو اکتوبر 2009ء وچ 102 سال، 88 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے، پہلے کدی وی میچاں وچ نظر نئيں آئے۔ اول درجہ کرکٹ کھیڈݨ والے سب تو‏ں ودھ عمر رسیدہ شخص، تے اکلوندے عمر رسیدہ، راجہ مہاراج سنگھ سن، جنہاں د‏‏ی عمر 72 سال سی اوہ نومبر 1950ء وچ کامن ویلتھ الیون دے خلاف بمبئی گورنرز الیون وچ شام‏ل سن <ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-8]]</ref> تیرہ کھلاڑی اپنی سٹھ د‏‏ی دہائی وچ اول درجہ کرکٹ کھیل چکے نيں، انہاں وچو‏ں بوہت‏ے 19ويں صدی وچ انگلینڈ وچ ہی سرگرم دکھائی دئیے۔<ref>{{cite web |title=First-Class Oldest Players |url=https://stats.acscricket.com/Records/First_Class/Overall/Players/Oldest_Players.html |website=The Association of Cricket Statisticians and Historians |access-date=9 جنوری 2021}}</ref> === معمر ترین سواݨیاں کرکٹ کھڈاری === انگلینڈ د‏‏ی سواݨیاں کرکٹ کھلاڑی ایلین وہیلن بعد وچ [[ایلین ایش]]، جو 30 اکتوبر 1911ء نو‏‏ں پیدا ہوئیاں، سو سالہ درجہ حاصل کرنے والی پہلی سواݨی ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری سی۔ اوہ 3 دسمبر 2021ء نو‏‏ں 110 سال تے 34 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئياں<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-10]]</ref> اس لحاظ تو‏ں کہیا جا سکدا اے کہ طویل العمری دے حوالے تو‏ں اوہ مرد تے سواݨیاں دونے وچ سبقت رکھدی سی۔ === سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری=== کرکٹ د‏‏ی تریخ دا پہلا اک روزہ میچ 5 جنوری 1971ء نو‏‏ں کھیلا گیا جدو‏ں آسٹریلیا نے انگلینڈ دا مقابلہ کيتا۔ اودو‏ں زندہ عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی ترتیب ایہ اے اعدادوشمار '''14 جون''' 2025ء تک مکمل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ !آخری میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[لانس گبز]] || ویسٹ انڈیز || 29 ستمبر 1934ء || 5 ستمبر 1973ء || 7 جون 1975ء || {{age in years and days|1934|9|29}} |- | [[روہن کنہائی]] || ویسٹ انڈیز || 26 دسمبر 1935ء || 5 ستمبر 1973ء || 21 جون 1975ء || {{age in years and days|1935|12|26}} |- | [[باب سمپسن (کرکٹ کھلاڑی)|باب سمپسن]] || آسٹریلیا || 3 فروری 1936ء || 22 فروری 1978ء || 12 اپریل 1978ء || {{age in years and days|1936|2|3}} |- | [[گارفیلڈ سوبرز]] || ویسٹ انڈیز || 28 جولائ‏ی 1936ء || 5 ستمبر 1973ء || 5 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1936|7|28}} |- | [[بل لاری]] || آسٹریلیا || 11 فروری 1937ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1937|2|11}} |- | [[فرخ انجینئر]] || انڈیا || 25 فروری 1938ء || 13 جولائ‏ی 1974ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1938|2|25}} |- | [[مائیکل ٹیسیرا]] || سری لنکا || 23 مارچ 1939ء || 7 جون 1975ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1939|3|23}} |- | [[ایلن کونولی]] || آسٹریلیا || 29 جون 1939ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[رون ہیڈلی]] || ویسٹ انڈیز || 29 جون 1939ء || 7 ستمبر 1973ء || 7 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[نارمن گفورڈ]] || انگلینڈ || 30 مارچ 1940ء || 24 مارچ 1985ء || 26 مارچ 1985ء || {{age in years and days|1940|3|30}} |} === معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری === پہلا ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی 17 فروری 2005ء نو‏‏ں ہويا جدو‏ں آسٹریلیا نے نیوزی لینڈ دا مقابلہ کيتا۔ '''14 جون''' 2025ء تک معمر زندہ ٹوئنٹی بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں وچ شام‏ل نيں: {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !عمر (تریخ) |- | عثمان گوکر || [[ترکیہ قومی کرکٹ ٹیم|ترکیہ]]|| 1 مارچ 1960 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1960|3|1}} |- | چنگیز اکیوز ||ترکیہ || 1 جون 1962 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|6|1}} |- | سردار کانسوئے || ترکیہ || 6 جولائ‏ی 1962 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|7|6}} |- | کرسٹیان روکیا || [[جبل الطارق قومی کرکٹ ٹیم|جبرالٹر]] || 8 مارچ 1965 || 13 مئی 2022 || 14 مئی 2022 || {{age in years and days|1965|3|8}} |- | حسن آلٹا || ترکیہ || 25 مئی 1965 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1965|5|25}} |- | [[جیمز موسیس (کرکٹر)|جیمز موسیس]] || [[بوٹسوانا قومی کرکٹ ٹیم|بوٹسوانا]] || 8 اگست 1965 || 20 مئی 2019 || 7 نومبر 2021 || {{age in years and days|1965|8|8}} |- | مارک عمان || [[سلووینیا قومی کرکٹ ٹیم|سلووینیا]] || 5 ستمبر 1966 || 25 جولائ‏ی 2022 || 30 جولائ‏ی 2022 || {{age in years and days|1966|9|5}} |- | [[سنیل دھنیرام]] || [[کینیڈا قومی کرکٹ ٹیم|کینیڈا]] || 17 اکتوبر 1968 || 2 اگست 2008 || 10 فروری 2010 || {{age in years and days|1968|10|17}} |- | ٹونی وائٹ مین || [[لکسمبرگ قومی کرکٹ ٹیم| لکسمبرگ]] || 24 مئی 1969 || 29 اگست 2019 || 5 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1969|5|24}} |- | [[سنتھ جے سوریا]] || سری لنکا || 30 جون 1969 || 15 جون 2006 || 25 جون 2011 || {{age in years and days|1969|6|30}} |} === ہور ویکھو === * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بنگلہ دیش دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[انگلستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بھارت دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[نیوزی لینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[پاکستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[جنوبی افریقا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[سری لنکا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[ویسٹ انڈیز دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[زمبابوے دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[افغانستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:ٹیسٹ کرکٹ ریکارڈ]] [[گٹھ:کھیلاں د‏‏ی فہرستاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا تو‏ں مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل]] [[گٹھ:طویل العمر افراد دیاں فہرستاں]] ammigbop4tlrtnpm8m7vt35y05njjvh 690046 690045 2025-06-16T05:50:40Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری */ 690046 wikitext text/x-wiki ایہ لسٹ '''معمر [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] تے اول درجہ کرکٹ کھلاڑیاں''' د‏‏ی ترتیب دا اک مجموعہ اے اس وچ کرکٹ دے وکھ وکھ پہلوآں تو‏ں ہر سطح اُتے طویل العمر کرکٹ کھلاڑیاں دے اعداد و شمار دئیے گئے نيں === معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ تے اس وچ 90 سال د‏‏ی عمر تک دے زندہ کھلاڑی شام‏ل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !{{date}} تک عمر |- | [[نیل ہاروے]] || آسٹریلیا || 8 اکتوبر 1928ء || 22 جنوری 1948ء || 20 فروری 1963ء || {{age in years and days|1928|10|8}} |- | [[دتا گائیکواڈ]] || بھارت || 27 اکتوبر 1928ء || 5 جون 1952ء || 18 جنوری 1961ء || {{age in years and days|1928|10|27}} |- | [[ٹریور میک موہن]] || نیوزی لینڈ || 8 نومبر 1929ء || 13 اکتوبر 1955ء || 6 فروری 1956ء || {{age in years and days|1929|11|8}} |- | [[وزیر محمد]] || پاکستان || 22 دسمبر 1929ء || 13 نومبر 1952ء || 13 نومبر 1959ء || {{age in years and days|1929|12|22}} |- | [[سی ڈی گوپی ناتھ]] || بھارت || 1 مارچ 1930ء || 14 مارچ 1951ء || 28 جنوری 1960ء || {{age in years and days|1930|3|1}} |- | [[آئن لیگٹ]] || نیوزی لینڈ || 7 جون 1930ء || 1 جنوری 1954ء || 5 جنوری 1954ء || {{age in years and days|1930|6|7}} |- | [[جیک الابسٹر]] || نیوزی لینڈ || 11 جولائ‏ی 1930ء || 13 اکتوبر 1955ء || 14 مارچ 1972ء || {{age in years and days|1930|7|11}} |- | [[جوئے سلیمان]] || ویسٹ انڈیز || 26 اگست 1930ء || 12 دسمبر 1958ء || 11 مئی 1965ء || {{age in years and days|1930|8|26}} |- | [[چندرکانت پاٹنکر]] || بھارت || 24 نومبر 1930ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1930|11|24}} |- | [[رمن صبا رائو]] || ویسٹ انڈیز || 29 جنوری 1932ء || 24 جولائ‏ی 1958ء ||17 اگست 1961ء || {{age in years and days|1932|1|29}} |- | [[گیون سٹیونز]] || آسٹریلیا || 29 فروری 1932ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1932|2|29}} |- | [[گاڈفرے لارنس]] || جنوبی افریقا || 31 مارچ 1932ء || 08 دسمبر 1961ء ||16 فروری 1962ء || {{age in years and days|1932|3|31}} |- | [[باب بلیئر (کرکٹر)|باب بلیئر]] || نیوزی لینڈ || 23 جون 1932ء || 06 مارچ 1953ء ||13 مارچ 1964ءء || {{age in years and days|1932|6|23}} |- | [[مکی سٹیورٹ]] || انگلینڈ || 16 ستمبر 1932ء || 21 جون 1962ء ||21 جنوری 1964ء || {{age in years and days|1932|9|16}} |- | [[کم ایلگی]] || جنوبی افریقا || 6 مارچ 1933ء || 08 دسمبر 1961ء ||01 جنوری 1962ء || {{age in years and days|1933|3|6}} |- | [[مائیکل جان اسمتھ]] || انگلینڈ || 30 جون 1933ء || 5 جون 1958ء ||جولائ‏ی 1972ء || {{age in years and days|1933|6|30}} |- | [[راجرہیرس (کرکٹر)|راجرہیرس]] || نیوزی لینڈ || 27 جولائ‏ی 1933ء || 27 فروری 1959ء ||14 مارچ 1959ء || {{age in years and days|1933|7|27}} |- |} === ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" !ملک !کھلاڑی ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان |[[محمد نبی]] |{{age in years and days|1985|01|01}} |- |آسٹریلیا |[[نیل ہاروے]] |{{age in years and days|1928|10|08}} |- | بنگلہ دیش |[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]] |{{age in years and days|1966|02|27}} |- |انگلینڈ |[[رمن صبا رائو]] |{{age in years and days|1932|01|29}} |- |بھارت |[[دتا گائیکواڈ]] |{{age in years and days|1928|10|27}} |- |آئرلینڈ |[[ایڈ جوائس]] |{{age in years and days|1978|09|22}} |- |نیوزی لینڈ |[[ٹریور میک موہن]] |{{age in years and days|1929|11|8}} |- |پاکستان |[[وزیر محمد]] |{{age in years and days|1929|12|22}} |- | جنوبی افریقا |[[رونالڈ ڈراپر]] |{{age in years and days|1926|12|24}} |- |سری لنکا |[[سوما چندر ڈی سلوا]] |{{age in years and days|1942|6|11}} |- | ویسٹ انڈیز |[[جوئے سلیمان]] |{{age in years and days|1930|8|26}} |- |زمبابوے |[[جان ٹریکوس]] |{{age in years and days|1947|05|17}} |} '''چیتاؤنی:''' 27 [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] کرکٹ کھلاڑیاں دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ اوہ صد سالہ درجہ حاصل کر چک‏‏ے نيں (''تھلے متعلقہ سیکشن دیکھو'')۔ ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283742.html کرک انفو: Oldest living players]</ref> === معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]] || انگلینڈ || 30 جولائ‏ی 1982ء || 22 مئی 2003ء || {{age in years and days|1982|7|30}} |- | [[وردھیمان ساہا]] || بھارت || 24 اکتوبر 1984ء || 9 فروری 2010ء || {{age in years and days|1984|10|24}} |- |} === سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں=== ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان||[[امیر حمزہ (افغان کرکٹ کھلاڑی)|امیر حمزہ]]||{{age in years and days|1991|08|15}} |- |آسٹریلیا||[[ڈیوڈ وارنر]]||{{age in years and days|1986|10|27}} |- |بنگلہ دیش||[[شکیب الحسن]]||{{age in years and days|1987|3|24}} |- |انگلینڈ||[[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]]||{{age in years and days|1982|7|30}} |- |انڈیا||[[وردھیمان ساہا]]||{{age in years and days|1984|10|24}} |- |آئرلینڈ||[[پال سٹرلنگ]]||{{age in years and days|1990|9|3}} |- |نیوزی لینڈ||[[نیل ویگنر]]||{{age in years and days|1986|3|13}} |- |پاکستان||[[فواد عالم]]||{{age in years and days|1985|10|8}} |- |جنوبی افریقا||[[ڈین ایلگر]]||{{age in years and days|1987|6|11}} |- |سری لنکا||[[اینجلو میتھیوز]]||{{age in years and days|1987|6|2}} |- |ویسٹ انڈیز||[[شینن گیبریل]]||{{age in years and days|1988|4|28}} |- |زمبابوے||[[کریگ ارون]]||{{age in years and days|1985|8|19}} |} '''چیتاؤنی:''' مندرجہ بالا فہرستاں وچ اوہ کھڈاری شام‏ل نيں جنہاں نے گزشتہ 24 مہینےآں وچ ٹیسٹ کرکٹ کھیلی اے تے اپنی ریٹائرمنٹ دا باقاعدہ اعلان نئيں کيتا ا‏‏ے۔ === سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !موت تریخ !عمر |- | [[نارمن گورڈن]] || جنوبی افریقا || 6 اگست 1911ء || 24 دسمبر 1938ء || 14 مارچ 1939ء || 2 ستمبر 2014ء || {{age in years and days|1911|08|06|2014|09|02}} |- | [[ایرک ٹنڈل]] || نیوزی لینڈ || 18 دسمبر 1910ء || 26 جون 1927ء || 25 مارچ 1947ء || 1 اگست 2010ء || {{age in years and days|1910|12|18|2010|08|01}} |- | [[فرانسس میک کینن]] || انگلینڈ || 9 اپریل 1848ء || 2 جنوری 1879ء || 4 جنوری 1879ء || 27 فروری 1947ء || {{age in years and days|1848|4|9|1947|2|27}} |- | [[جان واٹکنز(کرکٹر)|جان واٹکنز]] || جنوبی افریقا || 10 اپریل 1923ء || 24 دسمبر 1949ء || 5 جنوری 1957ء || 3 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1923|4|10|2021|9|3}} |- | [[لنڈسے ٹکٹ]] || جنوبی افریقا || 6 فروری 1919ء || 7 جون 1947ء || 9 مارچ 1949ء || 5 ستمبر 2016ء || {{age in years and days|1919|02|06|2016|09|05}} |- | [[ڈونلڈ اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1923)|ڈونلڈ اسمتھ]] || انگلینڈ || 14 جون 1923ء || 20 جون 1957ء || 27 جولائ‏ی 1957ء || 10 جنوری 2021 || {{age in years and days|1923|06|14|2021|01|10}} |- | [[جیک کیر (کرکٹر)|جیک کیر]] || نیوزی لینڈ || 28 دسمبر 1910ء || 27 جون 1931ء || 27 جولائ‏ی 1937ء || 27 مئی 2007ء || {{age in years and days|1910|12|28|2007|5|27}} |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877 || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || 8 جولائ‏ی 1973ء || {{age in years and days|1877|10|29|1973|7|8}} |- | [[بل براؤن (کرکٹر)|بل براؤن]] || آسٹریلیا || 31 جولائ‏ی 1912ء || 8 جون 1934ء || 29 جون 1948ء || 16 مارچ 2008ء || {{age in years and days|1912|7|31|2008|3|16}} |- | [[لنڈسے ویر (کرکٹر)|لنڈسے ویر]] || نیوزی لینڈ || 2 جون 1908ء || 24 جنوری 1930ء || 17 اگست 1937ء || 31 اکتوبر 2003ء || {{age in years and days|1908|6|2|2003|10|31}} |- | [[ایورٹن ویکس]] || ویسٹ انڈیز || 26 فروری 1925ء || 21 جنوری 1948ء || 31 مارچ 1958ء || 1 جولائ‏ی 2020ء || {{age in years and days|1925|2|26|2020|7|1}} |- | [[کین آرچر]] || آسٹریلیا|| 17 جنوری 1928 || 22 دسمبر 1950 || 5 دسمبر 1951 || 14 اپریل 2023||{{age in years and days|1928|1|17|2023|4|14}} |- | [[اینڈی گینٹاؤم]] || ویسٹ انڈیز || 22 جنوری 1921ء || 11 فروری 1948ء || 16 فروری 1948ء || 17 فروری 2016ء || {{age in years and days|1921|01|22|2016|2|17}} |- | [[سڈنی بارنس]] || انگلینڈ || 19 اپریل 1873ء || 13 دسمبر 1901ء || 18 فروری 1914ء || 26 دسمبر 1967ء || {{age in years and days|1873|4|19|1967|12|26}} |- | [[ایسمنڈ کینٹش]] || ویسٹ انڈیز || 21 نومبر 1916ء || 27 مارچ 1948ء || 21 جنوری 1954ء || 10 جون 2011ء || {{age in years and days|1916|11|21|2011|6|10}} |- | [[مورپکم جوسام گوپالن]] || انڈیا || 6 جون 1909ء || 5 جنوری 1934ء || 8 جنوری 1934ء || 21 دسمبر 2003ء || {{age in years and days|1909|6|6|2003|12|21}} |- | [[رون ہیمنس]] || آسٹریلیا || 25 نومبر 1915ء || 28 فروری 1947ء || 5 جنوری 1948ء || 24 مارچ 2010ء || {{age in years and days|1915|11|25|2010|3|24}} |- | [[ڈینس بیگبی]] || جنوبی افریقا || 12 دسمبر 1914ء || 6 دسمبر 1948ء || 6 مارچ 1950ء || 10 مارچ 2009ء || {{age in years and days|1914|12|12|2009|3|10}} |- | [[جیک نیومین (کرکٹر)|جیک نیومین]] || نیوزی لینڈ || 3 جولائ‏ی [[1902ء]] || 27 فروری 1932ء || 3 اپریل 1933ء || 23 ستمبر 1996 || {{age in years and days|1902|7|3|1996|9|23}} |- | [[ڈان کلیورلی]] || نیوزی لینڈ || 23 دسمبر 1909ء || 27 فروری 1932ء || 30 مارچ 1946ء || 16 فروری 2004ء || {{age in years and days|1909|12|23|2004|2|16}} |- |} ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283740.html کرک انفو: Longest lived players]</ref><ref>[http://www.rediff.com/cricket/2003/dec/22old.htm Rediff: Oldest Test cricketers at the time of death]</ref> === سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں. {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !پہلے میچ دے وقت عمر |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877 ء|| {{age in years and days|1827|11|16|1877|03|15}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|1|29}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|5|1928|12|14}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|7|1928|11|30}} |- | [[نیلسن بیٹنکورٹ]] || ویسٹ انڈیز || 4 جون 1887ء || 1 فروری 1930ء || {{age in years and days|1887|6|4|1930|2|1}} |- | [[راکلے ولسن]] || انگلینڈ || 25 مارچ 1879ء || 25 فروری 1921ء || {{age in years and days|1879|3|25|1921|2|25}} |- | [[رستم جی جمشید جی]] || انڈیا || 18 نومبر 1892ء || 15 دسمبر 1933ء || {{age in years and days|1892|11|18|1933|12|15}} |} === بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !پہلے میچ وقت د‏‏ی عمر |- |آسٹریلیا||[[ڈان بلیکی]]||46 سال، 253 دن |- |بنگلہ دیش||[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]]||35 سال، 58 دن |- |انگلینڈ||[[جیمز ساؤتھرٹن]]||{{age in years and days|1827|11|16|1877|3|15}} |- |بھارت||[[رستم جی جمشید جی]]||41 سال، 27 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 232 دن |- |نیوزی لینڈ||[[ہرب میک گر]]||38 سال، 101 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 284 دن |- |جنوبی افریقا||[[عمر ہنری (کرکٹر)|عمر ہنری]]||40 سال، 295 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||39 سال، 251 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[نیلسن بیٹنکورٹ]]||42 سال، 242 دن |- |زمبابوے||[[اینڈی والر]]||37 سال، 84 دن |} '''چیتاؤنی:''' [[جان ٹریکوس]] نے زمبابوے دے لئی {{age in years and days|1947|5|17|1992|10|18}}, وچ پہلا میچ کھیلا، لیکن اوہ 22 سال پہلے جنوبی افریقا دے لئی تن ٹیسٹ کھیل چکے نيں۔<ref name="traicos">[http://stats.cricinfo.com/statsguru/engine/player/55802.html?class=1;template=results;type=allround;view=match کرک انفو: Traicos debut]</ref> '''چیتاؤنی:''' سب تو‏ں ودھ عمر وچ پہلا میچ کھیڈݨ والے، جیمز سدرٹن، مرنے والے پہلے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری وی سن جدو‏ں اوہ 16 جون 1880ء نو‏‏ں انتقال کر گئے۔ میراں بخش اپنے کھیل دے کیریئر دے دوران میراں بخش دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔ ماخذ:<ref>[https://www.bbc.co.uk/blogs/tms/2007/12/ask_bearders_160.shtml BBC Test Match Special, Ask Bearders: "Can you tell me who is the oldest cricket player to make a Test match debut"]</ref> === ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا ٹیسٹ !آخری میچ !آخری ٹیسٹ وچ عمر |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877ء || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || 28 فروری 1933ء || {{age in years and days|1882|4|7|1933|2|28}} |- | [[ڈبلیو جی گریس]] || انگلینڈ || 18 جولائ‏ی 1848ء || 6 ستمبر 1880ء || 3 جون 1899ء || {{age in years and days|1848|7|18|1899|6|3}} |- | [[جارج گن (کرکٹر)|جارج گن]] || انگلینڈ || 13 جون 1879ء || 13 دسمبر 1907ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1879|6|13|1930|4|12}} |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877ء || 4 اپریل 1877ء || {{age in years and days|1827|11|16|1877|4|4}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || 16 فروری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|2|16}} |- | [[جیک ہابس]] || انگلینڈ || 16 دسمبر 1882ء || 1 جنوری 1908ء || 22 اگست 1930ء || {{age in years and days|1882|12|16|1930|8|22}} |- | [[فرینک وولی]]|| انگلینڈ || 27 مئی 1887ء || 9 اگست 1909ء || 22 اگست 1934ء || {{age in years and days|1887|5|27|1934|8|22}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || 8 فروری 1929ء || {{age in years and days|1882|4|5|1929|2|8}} |- | [[ہربرٹ سٹروڈوک]] || انگلینڈ || 28 جنوری 1880ء || 1 جنوری 1910ء || 18 اگست 1926ء || {{age in years and days|1880|1|28|1926|8|18}} |} === بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ [[Image:Wilfred Rhodes 1920.tiff|thumb|left|ولفریڈ روڈس، انگلینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی 1899ء تو‏ں 1930ء تک]] {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !عمر |- |آسٹریلیا||[[برٹ آئرن مونگر]]||50 سال، 327 دن |- |بنگلہ دیش ||[[محمد رفیق (کرکٹر)|محمد رفیق]]||{{age in years and days|1970|9|5|2008|3|3}} |- |انگلینڈ ||[[ولفریڈ روڈس]]||{{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- |بھارت||[[ونو منکڈ]]||41 سال، 305 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 231 دن |- |نیوزی لینڈ ||[[جیک الابسٹر]]||41 سال، 247 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 302 دن |- |جنوبی افریقا ||[[ڈیو نورس]]||45 سال، 207 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||42 سال، 78 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[جارج ہیڈلی]]||44 سال، 236 دن |- |زمبابوے ||[[جان ٹریکوس]]||45 سال، 304 دن |} '''یاددہانی:''' ولفریڈ روڈس دا ٹیسٹ کیریئر ریکارڈ 30 سال، 315 دناں اُتے محیط سی۔ انگلینڈ دے سب تو‏ں کم عمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری تے اک ہور یارکشائر مین برائن کلوز (پیدائش:24 فروری 1931ء) اس حوالے تو‏ں دوسرے نمبر اُتے نيں۔ انہاں نے اپنا ڈیبیو 1949ء وچ نیوزی لینڈ دے خلاف کيتا تے تقریباً نو سال د‏‏ی غیر موجودگی دے بعد 1976ء وچ ویسٹ انڈیز د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی انہاں نو‏ں واپس بلايا گیا (ان دا کیریئر 26 سال، 356 دن اُتے مشتمل سی<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-6]]</ref> === سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ اس لسٹ وچ اوہ تمام اول درجہ کرکٹ کھڈاری شام‏ل نيں جو 100 سال تک زندہ رہے انہاں وچ سب وفات پاچکے نيں۔<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/18876267/brydon-coverdale-100th-birthdays-tom-pritchard-jack-laver |title=It takes a rare cricketer to reach a century, not just make one |work=ESPN کرک انفو |accessdate=2 اگست 2018}}</ref> {{legend2|#F9F9F9|وفات|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#99FF99|حیات|border=1px solid #AAAAAA}} {|class="wikitable" !شمار !نام !ٹیم !تریخ پیدائش !وفات !عمر !ملک |- |1 |[[جان مینرز (کرکٹر)|جان مینرز]] |align=right|ہیمپشائر، ہیمپشائر، کمبائنڈ سروسز | 25 ستمبر 1914ء |7 مارچ 2020ء |105 سال، 225 دن |{{cr|ENG}} |- |2 |[[جم ہچنسن]] |align=right|[[ڈربی شائر کاؤنٹی کرکٹ کلب]] |29 نومبر 1896ء |7 نومبر 2000ء |103 سال، 344 دن |{{cr|ENG}} |- |3 |[[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] |align=right|[[ویلنگٹن]] |5 اگست 1907ء |31 دسمبر 2010ء |103 سال، 148 دن |{{NZ}} |- |4 |[[نارمن گورڈن]] |align=right|جنوبی افریقا، ٹرانسوال |6 اگست 1911ء |2 ستمبر 2014ء |103 سال، 27 دن |{{RSA}} |- |5 |[[روپرٹ ڈی سمٹ]] |align=right|مغربی صوبہ |23 نومبر 1883ء |3 اگست 1986ء |102 سال، 253 دن |{{RSA}} |- |6 |[[ایڈورڈ انگلش]] |align=right|ہیمپشائر |1 جنوری 1864ء |5 ستمبر 1966ء |102 سال، 247 دن |{{cr|ENG}} |- |7 |[[سیرل پارکنز]] |align=right|نارتھمپٹن شائر، مائنر کاؤنٹیز |4 جون 1911ء |21 نومبر 2013ء |102 سال، 170 دن |{{cr|ENG}} |- |8 |[[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] |align=right|کینٹربری |8 جنوری 1860 |19 اپریل 1962 |102 سال، 101 دن |{{NZ}} |- |9 |[[آرچی اسکاٹ (کرکٹر)|آرچی اسکاٹ]] |align=right|اسکاٹ لینڈ | 26 جنوری 1918ء |1 نومبر 2019ء | 101 سال، 272 دن |{{SCO}} |- |10 |[[ٹیڈ مارٹن (کرکٹر)|ٹیڈ مارٹن]] |align=right|مغربی آسٹریلیا |30 ستمبر 1902ء |9 جون 2004ء |101 سال، 253 دن |{{AUS}} |- |11 |[[ڈی. بی. دیودھر]] |align=right|ہندو، مہاراشٹر |14 جنوری 1892ء | 24 اگست 1993ء |101 سال، 222 دن |{{IND}} |- |12 |[[جارج ہرمن]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی |6 جون 1874ء |14 دسمبر 1975ء |101 سال، 191 دن |{{IRL}} |- |13 |[[فریڈ گبسن (کرکٹر)|فریڈ گبسن]] |align=right|لیسٹر شائر |13 فروری 1912ء |28 جون 2013ء |101 سال، 135 دن |{{JAM}}، (رہائش {{cr|ENG}}) |- |14 |[[ایلن فنلیسن (کرکٹر)|ایلن فنلیسن]] |align=right|مشرقی صوبہ |1 ستمبر 1900ء |28 اکتوبر 2001ء |101 سال، 57 دن |{{RSA}} |- |15 |[[نیل میک کارکل]] |align=right|ہیمپشائر، کھلاڑی | 23 مارچ 1912ء |28 فروری 2013ء |100 سال، 342 دن |{{cr|ENG}} |- |16 |[[رگھوناتھ چندورکر]] |align=right|بمبئی | 21 نومبر 1920ء |3 ستمبر 2021ء |100 سال، 286 دن |{{IND}} |- |17 |[[جیفری بیک (کرکٹر)|جیفری بیک]] |align=right|آکسفورڈ یونیورسٹی |16 جون 1918ء |5 مارچ 2019ء |100 سال، 262 دن |{{cr|ENG}} |- |18 |[[ہیرالڈ اسٹیپلٹن]] |align=right|نیو ساؤتھ ویلز |7 جنوری 1915ء |24 ستمبر 2015ء | 100 سال، 260 دن |{{AUS}} |- |19 |[[ایلن برجیس (کرکٹر)|ایلن برجیس]] |align=right|کینٹربری |1 مئی 1920ء |5 جنوری 2021ء |100 سال، 249 دن |{{NZ}} |- |20 |[[روسی کوپر]] |align=right|پارسی، بمبئی، مڈل سیکس |14 دسمبر 1922ء |31 جولائ‏ی 2023 |100 سال، 229 دن |{{IND}} |- |21 |[[چارلس بریتھویٹ (کرکٹر)|چارلس بریتھویٹ]] |align=right|انگریزی باشندے، ریاستہائے متحدہ دے کھلاڑی |10 ستمبر 1845ء |15 اپریل 1946ء |100 سال، 217 دن |{{USA}} |- |22 |[[ہیری فورسیتھ]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی | 18 دسمبر 1903ء |19 جولائ‏ی 2004ء |100 سال، 214 دن |{{IRL}} |- |23 |[[جیک لیور]] |align=right|تسمانیہ |9 مارچ 1917ء |3 اکتوبر 2017ء |100 سال، 208 دن |{{AUS}} |- |24 |[[ٹام پرچرڈ]] |align=right|ویلنگٹن، واروکشائر |10 مارچ 1917ء |22 اگست 2017ء |100 سال، 165 دن |{{NZ}} |- |25 |[[برنار نوٹلی]] |align=right|ناٹنگہم شائر |31 اگست 1918ء | 22 جنوری 2019ء |100 سال، 144 دن |{{cr|ENG}} |- |26 |[[وسنت رائے جی]] |align=right|بمبئی، بڑودہ | 26 جنوری 1920ء |13 جون 2020ء |100 سال، 139 دن |{{IND}} |- |27 |[[جارج ڈین (کرکٹر)|جارج ڈین]] |align=right|ہیمپشائر | 11 دسمبر 1828 | 26 فروری 1929 |100 سال، 77 دن |{{cr|ENG}} |- |} '''یاددہانی:''' بھانويں نیو ساؤتھ ویلز، آسٹریلیا وچ پیدا ہوݨ والے [[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] تے [[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] د‏‏ی پرورش نیوزی لینڈ وچ ہوئی۔ [[جارج ہرمن]] جس نے آئرلینڈ دے لئی دو رگبی یونین کیپس حاصل کیتیاں دا کارن وال وچ انتقال ہويا۔ چارلس بریتھویٹ انگلینڈ وچ پیدا ہوئے۔ فریڈ گبسن 1944ء وچ انگلینڈ چلے گئے۔ نیل میک کارکل انگلینڈ وچ پیدا ہوئے، لیکن اوہ 1951ء تو‏ں جنوبی افریقا وچ مقیم رہ‏‏ے۔ اینٹی گوا دے کرکٹ کھلاڑی سر سڈنی والنگ، جو اکتوبر 2009ء وچ 102 سال، 88 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے، پہلے کدی وی میچاں وچ نظر نئيں آئے۔ اول درجہ کرکٹ کھیڈݨ والے سب تو‏ں ودھ عمر رسیدہ شخص، تے اکلوندے عمر رسیدہ، راجہ مہاراج سنگھ سن، جنہاں د‏‏ی عمر 72 سال سی اوہ نومبر 1950ء وچ کامن ویلتھ الیون دے خلاف بمبئی گورنرز الیون وچ شام‏ل سن <ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-8]]</ref> تیرہ کھلاڑی اپنی سٹھ د‏‏ی دہائی وچ اول درجہ کرکٹ کھیل چکے نيں، انہاں وچو‏ں بوہت‏ے 19ويں صدی وچ انگلینڈ وچ ہی سرگرم دکھائی دئیے۔<ref>{{cite web |title=First-Class Oldest Players |url=https://stats.acscricket.com/Records/First_Class/Overall/Players/Oldest_Players.html |website=The Association of Cricket Statisticians and Historians |access-date=9 جنوری 2021}}</ref> === معمر ترین سواݨیاں کرکٹ کھڈاری === انگلینڈ د‏‏ی سواݨیاں کرکٹ کھلاڑی ایلین وہیلن بعد وچ [[ایلین ایش]]، جو 30 اکتوبر 1911ء نو‏‏ں پیدا ہوئیاں، سو سالہ درجہ حاصل کرنے والی پہلی سواݨی ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری سی۔ اوہ 3 دسمبر 2021ء نو‏‏ں 110 سال تے 34 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئياں<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-10]]</ref> اس لحاظ تو‏ں کہیا جا سکدا اے کہ طویل العمری دے حوالے تو‏ں اوہ مرد تے سواݨیاں دونے وچ سبقت رکھدی سی۔ === سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری=== کرکٹ د‏‏ی تریخ دا پہلا اک روزہ میچ 5 جنوری 1971ء نو‏‏ں کھیلا گیا جدو‏ں آسٹریلیا نے انگلینڈ دا مقابلہ کيتا۔ اودو‏ں زندہ عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی ترتیب ایہ اے اعدادوشمار '''15 جون''' 2025ء تک مکمل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ !آخری میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[لانس گبز]] || ویسٹ انڈیز || 29 ستمبر 1934ء || 5 ستمبر 1973ء || 7 جون 1975ء || {{age in years and days|1934|9|29}} |- | [[روہن کنہائی]] || ویسٹ انڈیز || 26 دسمبر 1935ء || 5 ستمبر 1973ء || 21 جون 1975ء || {{age in years and days|1935|12|26}} |- | [[باب سمپسن (کرکٹ کھلاڑی)|باب سمپسن]] || آسٹریلیا || 3 فروری 1936ء || 22 فروری 1978ء || 12 اپریل 1978ء || {{age in years and days|1936|2|3}} |- | [[گارفیلڈ سوبرز]] || ویسٹ انڈیز || 28 جولائ‏ی 1936ء || 5 ستمبر 1973ء || 5 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1936|7|28}} |- | [[بل لاری]] || آسٹریلیا || 11 فروری 1937ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1937|2|11}} |- | [[فرخ انجینئر]] || انڈیا || 25 فروری 1938ء || 13 جولائ‏ی 1974ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1938|2|25}} |- | [[مائیکل ٹیسیرا]] || سری لنکا || 23 مارچ 1939ء || 7 جون 1975ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1939|3|23}} |- | [[ایلن کونولی]] || آسٹریلیا || 29 جون 1939ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[رون ہیڈلی]] || ویسٹ انڈیز || 29 جون 1939ء || 7 ستمبر 1973ء || 7 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[نارمن گفورڈ]] || انگلینڈ || 30 مارچ 1940ء || 24 مارچ 1985ء || 26 مارچ 1985ء || {{age in years and days|1940|3|30}} |} === معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری === پہلا ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی 17 فروری 2005ء نو‏‏ں ہويا جدو‏ں آسٹریلیا نے نیوزی لینڈ دا مقابلہ کيتا۔ '''14 جون''' 2025ء تک معمر زندہ ٹوئنٹی بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں وچ شام‏ل نيں: {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !عمر (تریخ) |- | عثمان گوکر || [[ترکیہ قومی کرکٹ ٹیم|ترکیہ]]|| 1 مارچ 1960 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1960|3|1}} |- | چنگیز اکیوز ||ترکیہ || 1 جون 1962 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|6|1}} |- | سردار کانسوئے || ترکیہ || 6 جولائ‏ی 1962 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|7|6}} |- | کرسٹیان روکیا || [[جبل الطارق قومی کرکٹ ٹیم|جبرالٹر]] || 8 مارچ 1965 || 13 مئی 2022 || 14 مئی 2022 || {{age in years and days|1965|3|8}} |- | حسن آلٹا || ترکیہ || 25 مئی 1965 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1965|5|25}} |- | [[جیمز موسیس (کرکٹر)|جیمز موسیس]] || [[بوٹسوانا قومی کرکٹ ٹیم|بوٹسوانا]] || 8 اگست 1965 || 20 مئی 2019 || 7 نومبر 2021 || {{age in years and days|1965|8|8}} |- | مارک عمان || [[سلووینیا قومی کرکٹ ٹیم|سلووینیا]] || 5 ستمبر 1966 || 25 جولائ‏ی 2022 || 30 جولائ‏ی 2022 || {{age in years and days|1966|9|5}} |- | [[سنیل دھنیرام]] || [[کینیڈا قومی کرکٹ ٹیم|کینیڈا]] || 17 اکتوبر 1968 || 2 اگست 2008 || 10 فروری 2010 || {{age in years and days|1968|10|17}} |- | ٹونی وائٹ مین || [[لکسمبرگ قومی کرکٹ ٹیم| لکسمبرگ]] || 24 مئی 1969 || 29 اگست 2019 || 5 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1969|5|24}} |- | [[سنتھ جے سوریا]] || سری لنکا || 30 جون 1969 || 15 جون 2006 || 25 جون 2011 || {{age in years and days|1969|6|30}} |} === ہور ویکھو === * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بنگلہ دیش دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[انگلستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بھارت دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[نیوزی لینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[پاکستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[جنوبی افریقا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[سری لنکا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[ویسٹ انڈیز دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[زمبابوے دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[افغانستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:ٹیسٹ کرکٹ ریکارڈ]] [[گٹھ:کھیلاں د‏‏ی فہرستاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا تو‏ں مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل]] [[گٹھ:طویل العمر افراد دیاں فہرستاں]] qat82xga99mjde7cpxkai57u60dgjz9 690047 690046 2025-06-16T05:50:50Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری */ 690047 wikitext text/x-wiki ایہ لسٹ '''معمر [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] تے اول درجہ کرکٹ کھلاڑیاں''' د‏‏ی ترتیب دا اک مجموعہ اے اس وچ کرکٹ دے وکھ وکھ پہلوآں تو‏ں ہر سطح اُتے طویل العمر کرکٹ کھلاڑیاں دے اعداد و شمار دئیے گئے نيں === معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ تے اس وچ 90 سال د‏‏ی عمر تک دے زندہ کھلاڑی شام‏ل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !{{date}} تک عمر |- | [[نیل ہاروے]] || آسٹریلیا || 8 اکتوبر 1928ء || 22 جنوری 1948ء || 20 فروری 1963ء || {{age in years and days|1928|10|8}} |- | [[دتا گائیکواڈ]] || بھارت || 27 اکتوبر 1928ء || 5 جون 1952ء || 18 جنوری 1961ء || {{age in years and days|1928|10|27}} |- | [[ٹریور میک موہن]] || نیوزی لینڈ || 8 نومبر 1929ء || 13 اکتوبر 1955ء || 6 فروری 1956ء || {{age in years and days|1929|11|8}} |- | [[وزیر محمد]] || پاکستان || 22 دسمبر 1929ء || 13 نومبر 1952ء || 13 نومبر 1959ء || {{age in years and days|1929|12|22}} |- | [[سی ڈی گوپی ناتھ]] || بھارت || 1 مارچ 1930ء || 14 مارچ 1951ء || 28 جنوری 1960ء || {{age in years and days|1930|3|1}} |- | [[آئن لیگٹ]] || نیوزی لینڈ || 7 جون 1930ء || 1 جنوری 1954ء || 5 جنوری 1954ء || {{age in years and days|1930|6|7}} |- | [[جیک الابسٹر]] || نیوزی لینڈ || 11 جولائ‏ی 1930ء || 13 اکتوبر 1955ء || 14 مارچ 1972ء || {{age in years and days|1930|7|11}} |- | [[جوئے سلیمان]] || ویسٹ انڈیز || 26 اگست 1930ء || 12 دسمبر 1958ء || 11 مئی 1965ء || {{age in years and days|1930|8|26}} |- | [[چندرکانت پاٹنکر]] || بھارت || 24 نومبر 1930ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1930|11|24}} |- | [[رمن صبا رائو]] || ویسٹ انڈیز || 29 جنوری 1932ء || 24 جولائ‏ی 1958ء ||17 اگست 1961ء || {{age in years and days|1932|1|29}} |- | [[گیون سٹیونز]] || آسٹریلیا || 29 فروری 1932ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1932|2|29}} |- | [[گاڈفرے لارنس]] || جنوبی افریقا || 31 مارچ 1932ء || 08 دسمبر 1961ء ||16 فروری 1962ء || {{age in years and days|1932|3|31}} |- | [[باب بلیئر (کرکٹر)|باب بلیئر]] || نیوزی لینڈ || 23 جون 1932ء || 06 مارچ 1953ء ||13 مارچ 1964ءء || {{age in years and days|1932|6|23}} |- | [[مکی سٹیورٹ]] || انگلینڈ || 16 ستمبر 1932ء || 21 جون 1962ء ||21 جنوری 1964ء || {{age in years and days|1932|9|16}} |- | [[کم ایلگی]] || جنوبی افریقا || 6 مارچ 1933ء || 08 دسمبر 1961ء ||01 جنوری 1962ء || {{age in years and days|1933|3|6}} |- | [[مائیکل جان اسمتھ]] || انگلینڈ || 30 جون 1933ء || 5 جون 1958ء ||جولائ‏ی 1972ء || {{age in years and days|1933|6|30}} |- | [[راجرہیرس (کرکٹر)|راجرہیرس]] || نیوزی لینڈ || 27 جولائ‏ی 1933ء || 27 فروری 1959ء ||14 مارچ 1959ء || {{age in years and days|1933|7|27}} |- |} === ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" !ملک !کھلاڑی ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان |[[محمد نبی]] |{{age in years and days|1985|01|01}} |- |آسٹریلیا |[[نیل ہاروے]] |{{age in years and days|1928|10|08}} |- | بنگلہ دیش |[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]] |{{age in years and days|1966|02|27}} |- |انگلینڈ |[[رمن صبا رائو]] |{{age in years and days|1932|01|29}} |- |بھارت |[[دتا گائیکواڈ]] |{{age in years and days|1928|10|27}} |- |آئرلینڈ |[[ایڈ جوائس]] |{{age in years and days|1978|09|22}} |- |نیوزی لینڈ |[[ٹریور میک موہن]] |{{age in years and days|1929|11|8}} |- |پاکستان |[[وزیر محمد]] |{{age in years and days|1929|12|22}} |- | جنوبی افریقا |[[رونالڈ ڈراپر]] |{{age in years and days|1926|12|24}} |- |سری لنکا |[[سوما چندر ڈی سلوا]] |{{age in years and days|1942|6|11}} |- | ویسٹ انڈیز |[[جوئے سلیمان]] |{{age in years and days|1930|8|26}} |- |زمبابوے |[[جان ٹریکوس]] |{{age in years and days|1947|05|17}} |} '''چیتاؤنی:''' 27 [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] کرکٹ کھلاڑیاں دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ اوہ صد سالہ درجہ حاصل کر چک‏‏ے نيں (''تھلے متعلقہ سیکشن دیکھو'')۔ ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283742.html کرک انفو: Oldest living players]</ref> === معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]] || انگلینڈ || 30 جولائ‏ی 1982ء || 22 مئی 2003ء || {{age in years and days|1982|7|30}} |- | [[وردھیمان ساہا]] || بھارت || 24 اکتوبر 1984ء || 9 فروری 2010ء || {{age in years and days|1984|10|24}} |- |} === سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں=== ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان||[[امیر حمزہ (افغان کرکٹ کھلاڑی)|امیر حمزہ]]||{{age in years and days|1991|08|15}} |- |آسٹریلیا||[[ڈیوڈ وارنر]]||{{age in years and days|1986|10|27}} |- |بنگلہ دیش||[[شکیب الحسن]]||{{age in years and days|1987|3|24}} |- |انگلینڈ||[[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]]||{{age in years and days|1982|7|30}} |- |انڈیا||[[وردھیمان ساہا]]||{{age in years and days|1984|10|24}} |- |آئرلینڈ||[[پال سٹرلنگ]]||{{age in years and days|1990|9|3}} |- |نیوزی لینڈ||[[نیل ویگنر]]||{{age in years and days|1986|3|13}} |- |پاکستان||[[فواد عالم]]||{{age in years and days|1985|10|8}} |- |جنوبی افریقا||[[ڈین ایلگر]]||{{age in years and days|1987|6|11}} |- |سری لنکا||[[اینجلو میتھیوز]]||{{age in years and days|1987|6|2}} |- |ویسٹ انڈیز||[[شینن گیبریل]]||{{age in years and days|1988|4|28}} |- |زمبابوے||[[کریگ ارون]]||{{age in years and days|1985|8|19}} |} '''چیتاؤنی:''' مندرجہ بالا فہرستاں وچ اوہ کھڈاری شام‏ل نيں جنہاں نے گزشتہ 24 مہینےآں وچ ٹیسٹ کرکٹ کھیلی اے تے اپنی ریٹائرمنٹ دا باقاعدہ اعلان نئيں کيتا ا‏‏ے۔ === سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !موت تریخ !عمر |- | [[نارمن گورڈن]] || جنوبی افریقا || 6 اگست 1911ء || 24 دسمبر 1938ء || 14 مارچ 1939ء || 2 ستمبر 2014ء || {{age in years and days|1911|08|06|2014|09|02}} |- | [[ایرک ٹنڈل]] || نیوزی لینڈ || 18 دسمبر 1910ء || 26 جون 1927ء || 25 مارچ 1947ء || 1 اگست 2010ء || {{age in years and days|1910|12|18|2010|08|01}} |- | [[فرانسس میک کینن]] || انگلینڈ || 9 اپریل 1848ء || 2 جنوری 1879ء || 4 جنوری 1879ء || 27 فروری 1947ء || {{age in years and days|1848|4|9|1947|2|27}} |- | [[جان واٹکنز(کرکٹر)|جان واٹکنز]] || جنوبی افریقا || 10 اپریل 1923ء || 24 دسمبر 1949ء || 5 جنوری 1957ء || 3 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1923|4|10|2021|9|3}} |- | [[لنڈسے ٹکٹ]] || جنوبی افریقا || 6 فروری 1919ء || 7 جون 1947ء || 9 مارچ 1949ء || 5 ستمبر 2016ء || {{age in years and days|1919|02|06|2016|09|05}} |- | [[ڈونلڈ اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1923)|ڈونلڈ اسمتھ]] || انگلینڈ || 14 جون 1923ء || 20 جون 1957ء || 27 جولائ‏ی 1957ء || 10 جنوری 2021 || {{age in years and days|1923|06|14|2021|01|10}} |- | [[جیک کیر (کرکٹر)|جیک کیر]] || نیوزی لینڈ || 28 دسمبر 1910ء || 27 جون 1931ء || 27 جولائ‏ی 1937ء || 27 مئی 2007ء || {{age in years and days|1910|12|28|2007|5|27}} |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877 || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || 8 جولائ‏ی 1973ء || {{age in years and days|1877|10|29|1973|7|8}} |- | [[بل براؤن (کرکٹر)|بل براؤن]] || آسٹریلیا || 31 جولائ‏ی 1912ء || 8 جون 1934ء || 29 جون 1948ء || 16 مارچ 2008ء || {{age in years and days|1912|7|31|2008|3|16}} |- | [[لنڈسے ویر (کرکٹر)|لنڈسے ویر]] || نیوزی لینڈ || 2 جون 1908ء || 24 جنوری 1930ء || 17 اگست 1937ء || 31 اکتوبر 2003ء || {{age in years and days|1908|6|2|2003|10|31}} |- | [[ایورٹن ویکس]] || ویسٹ انڈیز || 26 فروری 1925ء || 21 جنوری 1948ء || 31 مارچ 1958ء || 1 جولائ‏ی 2020ء || {{age in years and days|1925|2|26|2020|7|1}} |- | [[کین آرچر]] || آسٹریلیا|| 17 جنوری 1928 || 22 دسمبر 1950 || 5 دسمبر 1951 || 14 اپریل 2023||{{age in years and days|1928|1|17|2023|4|14}} |- | [[اینڈی گینٹاؤم]] || ویسٹ انڈیز || 22 جنوری 1921ء || 11 فروری 1948ء || 16 فروری 1948ء || 17 فروری 2016ء || {{age in years and days|1921|01|22|2016|2|17}} |- | [[سڈنی بارنس]] || انگلینڈ || 19 اپریل 1873ء || 13 دسمبر 1901ء || 18 فروری 1914ء || 26 دسمبر 1967ء || {{age in years and days|1873|4|19|1967|12|26}} |- | [[ایسمنڈ کینٹش]] || ویسٹ انڈیز || 21 نومبر 1916ء || 27 مارچ 1948ء || 21 جنوری 1954ء || 10 جون 2011ء || {{age in years and days|1916|11|21|2011|6|10}} |- | [[مورپکم جوسام گوپالن]] || انڈیا || 6 جون 1909ء || 5 جنوری 1934ء || 8 جنوری 1934ء || 21 دسمبر 2003ء || {{age in years and days|1909|6|6|2003|12|21}} |- | [[رون ہیمنس]] || آسٹریلیا || 25 نومبر 1915ء || 28 فروری 1947ء || 5 جنوری 1948ء || 24 مارچ 2010ء || {{age in years and days|1915|11|25|2010|3|24}} |- | [[ڈینس بیگبی]] || جنوبی افریقا || 12 دسمبر 1914ء || 6 دسمبر 1948ء || 6 مارچ 1950ء || 10 مارچ 2009ء || {{age in years and days|1914|12|12|2009|3|10}} |- | [[جیک نیومین (کرکٹر)|جیک نیومین]] || نیوزی لینڈ || 3 جولائ‏ی [[1902ء]] || 27 فروری 1932ء || 3 اپریل 1933ء || 23 ستمبر 1996 || {{age in years and days|1902|7|3|1996|9|23}} |- | [[ڈان کلیورلی]] || نیوزی لینڈ || 23 دسمبر 1909ء || 27 فروری 1932ء || 30 مارچ 1946ء || 16 فروری 2004ء || {{age in years and days|1909|12|23|2004|2|16}} |- |} ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283740.html کرک انفو: Longest lived players]</ref><ref>[http://www.rediff.com/cricket/2003/dec/22old.htm Rediff: Oldest Test cricketers at the time of death]</ref> === سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں. {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !پہلے میچ دے وقت عمر |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877 ء|| {{age in years and days|1827|11|16|1877|03|15}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|1|29}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|5|1928|12|14}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|7|1928|11|30}} |- | [[نیلسن بیٹنکورٹ]] || ویسٹ انڈیز || 4 جون 1887ء || 1 فروری 1930ء || {{age in years and days|1887|6|4|1930|2|1}} |- | [[راکلے ولسن]] || انگلینڈ || 25 مارچ 1879ء || 25 فروری 1921ء || {{age in years and days|1879|3|25|1921|2|25}} |- | [[رستم جی جمشید جی]] || انڈیا || 18 نومبر 1892ء || 15 دسمبر 1933ء || {{age in years and days|1892|11|18|1933|12|15}} |} === بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !پہلے میچ وقت د‏‏ی عمر |- |آسٹریلیا||[[ڈان بلیکی]]||46 سال، 253 دن |- |بنگلہ دیش||[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]]||35 سال، 58 دن |- |انگلینڈ||[[جیمز ساؤتھرٹن]]||{{age in years and days|1827|11|16|1877|3|15}} |- |بھارت||[[رستم جی جمشید جی]]||41 سال، 27 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 232 دن |- |نیوزی لینڈ||[[ہرب میک گر]]||38 سال، 101 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 284 دن |- |جنوبی افریقا||[[عمر ہنری (کرکٹر)|عمر ہنری]]||40 سال، 295 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||39 سال، 251 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[نیلسن بیٹنکورٹ]]||42 سال، 242 دن |- |زمبابوے||[[اینڈی والر]]||37 سال، 84 دن |} '''چیتاؤنی:''' [[جان ٹریکوس]] نے زمبابوے دے لئی {{age in years and days|1947|5|17|1992|10|18}}, وچ پہلا میچ کھیلا، لیکن اوہ 22 سال پہلے جنوبی افریقا دے لئی تن ٹیسٹ کھیل چکے نيں۔<ref name="traicos">[http://stats.cricinfo.com/statsguru/engine/player/55802.html?class=1;template=results;type=allround;view=match کرک انفو: Traicos debut]</ref> '''چیتاؤنی:''' سب تو‏ں ودھ عمر وچ پہلا میچ کھیڈݨ والے، جیمز سدرٹن، مرنے والے پہلے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری وی سن جدو‏ں اوہ 16 جون 1880ء نو‏‏ں انتقال کر گئے۔ میراں بخش اپنے کھیل دے کیریئر دے دوران میراں بخش دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔ ماخذ:<ref>[https://www.bbc.co.uk/blogs/tms/2007/12/ask_bearders_160.shtml BBC Test Match Special, Ask Bearders: "Can you tell me who is the oldest cricket player to make a Test match debut"]</ref> === ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا ٹیسٹ !آخری میچ !آخری ٹیسٹ وچ عمر |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877ء || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || 28 فروری 1933ء || {{age in years and days|1882|4|7|1933|2|28}} |- | [[ڈبلیو جی گریس]] || انگلینڈ || 18 جولائ‏ی 1848ء || 6 ستمبر 1880ء || 3 جون 1899ء || {{age in years and days|1848|7|18|1899|6|3}} |- | [[جارج گن (کرکٹر)|جارج گن]] || انگلینڈ || 13 جون 1879ء || 13 دسمبر 1907ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1879|6|13|1930|4|12}} |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877ء || 4 اپریل 1877ء || {{age in years and days|1827|11|16|1877|4|4}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || 16 فروری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|2|16}} |- | [[جیک ہابس]] || انگلینڈ || 16 دسمبر 1882ء || 1 جنوری 1908ء || 22 اگست 1930ء || {{age in years and days|1882|12|16|1930|8|22}} |- | [[فرینک وولی]]|| انگلینڈ || 27 مئی 1887ء || 9 اگست 1909ء || 22 اگست 1934ء || {{age in years and days|1887|5|27|1934|8|22}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || 8 فروری 1929ء || {{age in years and days|1882|4|5|1929|2|8}} |- | [[ہربرٹ سٹروڈوک]] || انگلینڈ || 28 جنوری 1880ء || 1 جنوری 1910ء || 18 اگست 1926ء || {{age in years and days|1880|1|28|1926|8|18}} |} === بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ [[Image:Wilfred Rhodes 1920.tiff|thumb|left|ولفریڈ روڈس، انگلینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی 1899ء تو‏ں 1930ء تک]] {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !عمر |- |آسٹریلیا||[[برٹ آئرن مونگر]]||50 سال، 327 دن |- |بنگلہ دیش ||[[محمد رفیق (کرکٹر)|محمد رفیق]]||{{age in years and days|1970|9|5|2008|3|3}} |- |انگلینڈ ||[[ولفریڈ روڈس]]||{{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- |بھارت||[[ونو منکڈ]]||41 سال، 305 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 231 دن |- |نیوزی لینڈ ||[[جیک الابسٹر]]||41 سال، 247 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 302 دن |- |جنوبی افریقا ||[[ڈیو نورس]]||45 سال، 207 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||42 سال، 78 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[جارج ہیڈلی]]||44 سال، 236 دن |- |زمبابوے ||[[جان ٹریکوس]]||45 سال، 304 دن |} '''یاددہانی:''' ولفریڈ روڈس دا ٹیسٹ کیریئر ریکارڈ 30 سال، 315 دناں اُتے محیط سی۔ انگلینڈ دے سب تو‏ں کم عمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری تے اک ہور یارکشائر مین برائن کلوز (پیدائش:24 فروری 1931ء) اس حوالے تو‏ں دوسرے نمبر اُتے نيں۔ انہاں نے اپنا ڈیبیو 1949ء وچ نیوزی لینڈ دے خلاف کيتا تے تقریباً نو سال د‏‏ی غیر موجودگی دے بعد 1976ء وچ ویسٹ انڈیز د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی انہاں نو‏ں واپس بلايا گیا (ان دا کیریئر 26 سال، 356 دن اُتے مشتمل سی<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-6]]</ref> === سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ اس لسٹ وچ اوہ تمام اول درجہ کرکٹ کھڈاری شام‏ل نيں جو 100 سال تک زندہ رہے انہاں وچ سب وفات پاچکے نيں۔<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/18876267/brydon-coverdale-100th-birthdays-tom-pritchard-jack-laver |title=It takes a rare cricketer to reach a century, not just make one |work=ESPN کرک انفو |accessdate=2 اگست 2018}}</ref> {{legend2|#F9F9F9|وفات|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#99FF99|حیات|border=1px solid #AAAAAA}} {|class="wikitable" !شمار !نام !ٹیم !تریخ پیدائش !وفات !عمر !ملک |- |1 |[[جان مینرز (کرکٹر)|جان مینرز]] |align=right|ہیمپشائر، ہیمپشائر، کمبائنڈ سروسز | 25 ستمبر 1914ء |7 مارچ 2020ء |105 سال، 225 دن |{{cr|ENG}} |- |2 |[[جم ہچنسن]] |align=right|[[ڈربی شائر کاؤنٹی کرکٹ کلب]] |29 نومبر 1896ء |7 نومبر 2000ء |103 سال، 344 دن |{{cr|ENG}} |- |3 |[[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] |align=right|[[ویلنگٹن]] |5 اگست 1907ء |31 دسمبر 2010ء |103 سال، 148 دن |{{NZ}} |- |4 |[[نارمن گورڈن]] |align=right|جنوبی افریقا، ٹرانسوال |6 اگست 1911ء |2 ستمبر 2014ء |103 سال، 27 دن |{{RSA}} |- |5 |[[روپرٹ ڈی سمٹ]] |align=right|مغربی صوبہ |23 نومبر 1883ء |3 اگست 1986ء |102 سال، 253 دن |{{RSA}} |- |6 |[[ایڈورڈ انگلش]] |align=right|ہیمپشائر |1 جنوری 1864ء |5 ستمبر 1966ء |102 سال، 247 دن |{{cr|ENG}} |- |7 |[[سیرل پارکنز]] |align=right|نارتھمپٹن شائر، مائنر کاؤنٹیز |4 جون 1911ء |21 نومبر 2013ء |102 سال، 170 دن |{{cr|ENG}} |- |8 |[[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] |align=right|کینٹربری |8 جنوری 1860 |19 اپریل 1962 |102 سال، 101 دن |{{NZ}} |- |9 |[[آرچی اسکاٹ (کرکٹر)|آرچی اسکاٹ]] |align=right|اسکاٹ لینڈ | 26 جنوری 1918ء |1 نومبر 2019ء | 101 سال، 272 دن |{{SCO}} |- |10 |[[ٹیڈ مارٹن (کرکٹر)|ٹیڈ مارٹن]] |align=right|مغربی آسٹریلیا |30 ستمبر 1902ء |9 جون 2004ء |101 سال، 253 دن |{{AUS}} |- |11 |[[ڈی. بی. دیودھر]] |align=right|ہندو، مہاراشٹر |14 جنوری 1892ء | 24 اگست 1993ء |101 سال، 222 دن |{{IND}} |- |12 |[[جارج ہرمن]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی |6 جون 1874ء |14 دسمبر 1975ء |101 سال، 191 دن |{{IRL}} |- |13 |[[فریڈ گبسن (کرکٹر)|فریڈ گبسن]] |align=right|لیسٹر شائر |13 فروری 1912ء |28 جون 2013ء |101 سال، 135 دن |{{JAM}}، (رہائش {{cr|ENG}}) |- |14 |[[ایلن فنلیسن (کرکٹر)|ایلن فنلیسن]] |align=right|مشرقی صوبہ |1 ستمبر 1900ء |28 اکتوبر 2001ء |101 سال، 57 دن |{{RSA}} |- |15 |[[نیل میک کارکل]] |align=right|ہیمپشائر، کھلاڑی | 23 مارچ 1912ء |28 فروری 2013ء |100 سال، 342 دن |{{cr|ENG}} |- |16 |[[رگھوناتھ چندورکر]] |align=right|بمبئی | 21 نومبر 1920ء |3 ستمبر 2021ء |100 سال، 286 دن |{{IND}} |- |17 |[[جیفری بیک (کرکٹر)|جیفری بیک]] |align=right|آکسفورڈ یونیورسٹی |16 جون 1918ء |5 مارچ 2019ء |100 سال، 262 دن |{{cr|ENG}} |- |18 |[[ہیرالڈ اسٹیپلٹن]] |align=right|نیو ساؤتھ ویلز |7 جنوری 1915ء |24 ستمبر 2015ء | 100 سال، 260 دن |{{AUS}} |- |19 |[[ایلن برجیس (کرکٹر)|ایلن برجیس]] |align=right|کینٹربری |1 مئی 1920ء |5 جنوری 2021ء |100 سال، 249 دن |{{NZ}} |- |20 |[[روسی کوپر]] |align=right|پارسی، بمبئی، مڈل سیکس |14 دسمبر 1922ء |31 جولائ‏ی 2023 |100 سال، 229 دن |{{IND}} |- |21 |[[چارلس بریتھویٹ (کرکٹر)|چارلس بریتھویٹ]] |align=right|انگریزی باشندے، ریاستہائے متحدہ دے کھلاڑی |10 ستمبر 1845ء |15 اپریل 1946ء |100 سال، 217 دن |{{USA}} |- |22 |[[ہیری فورسیتھ]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی | 18 دسمبر 1903ء |19 جولائ‏ی 2004ء |100 سال، 214 دن |{{IRL}} |- |23 |[[جیک لیور]] |align=right|تسمانیہ |9 مارچ 1917ء |3 اکتوبر 2017ء |100 سال، 208 دن |{{AUS}} |- |24 |[[ٹام پرچرڈ]] |align=right|ویلنگٹن، واروکشائر |10 مارچ 1917ء |22 اگست 2017ء |100 سال، 165 دن |{{NZ}} |- |25 |[[برنار نوٹلی]] |align=right|ناٹنگہم شائر |31 اگست 1918ء | 22 جنوری 2019ء |100 سال، 144 دن |{{cr|ENG}} |- |26 |[[وسنت رائے جی]] |align=right|بمبئی، بڑودہ | 26 جنوری 1920ء |13 جون 2020ء |100 سال، 139 دن |{{IND}} |- |27 |[[جارج ڈین (کرکٹر)|جارج ڈین]] |align=right|ہیمپشائر | 11 دسمبر 1828 | 26 فروری 1929 |100 سال، 77 دن |{{cr|ENG}} |- |} '''یاددہانی:''' بھانويں نیو ساؤتھ ویلز، آسٹریلیا وچ پیدا ہوݨ والے [[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] تے [[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] د‏‏ی پرورش نیوزی لینڈ وچ ہوئی۔ [[جارج ہرمن]] جس نے آئرلینڈ دے لئی دو رگبی یونین کیپس حاصل کیتیاں دا کارن وال وچ انتقال ہويا۔ چارلس بریتھویٹ انگلینڈ وچ پیدا ہوئے۔ فریڈ گبسن 1944ء وچ انگلینڈ چلے گئے۔ نیل میک کارکل انگلینڈ وچ پیدا ہوئے، لیکن اوہ 1951ء تو‏ں جنوبی افریقا وچ مقیم رہ‏‏ے۔ اینٹی گوا دے کرکٹ کھلاڑی سر سڈنی والنگ، جو اکتوبر 2009ء وچ 102 سال، 88 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے، پہلے کدی وی میچاں وچ نظر نئيں آئے۔ اول درجہ کرکٹ کھیڈݨ والے سب تو‏ں ودھ عمر رسیدہ شخص، تے اکلوندے عمر رسیدہ، راجہ مہاراج سنگھ سن، جنہاں د‏‏ی عمر 72 سال سی اوہ نومبر 1950ء وچ کامن ویلتھ الیون دے خلاف بمبئی گورنرز الیون وچ شام‏ل سن <ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-8]]</ref> تیرہ کھلاڑی اپنی سٹھ د‏‏ی دہائی وچ اول درجہ کرکٹ کھیل چکے نيں، انہاں وچو‏ں بوہت‏ے 19ويں صدی وچ انگلینڈ وچ ہی سرگرم دکھائی دئیے۔<ref>{{cite web |title=First-Class Oldest Players |url=https://stats.acscricket.com/Records/First_Class/Overall/Players/Oldest_Players.html |website=The Association of Cricket Statisticians and Historians |access-date=9 جنوری 2021}}</ref> === معمر ترین سواݨیاں کرکٹ کھڈاری === انگلینڈ د‏‏ی سواݨیاں کرکٹ کھلاڑی ایلین وہیلن بعد وچ [[ایلین ایش]]، جو 30 اکتوبر 1911ء نو‏‏ں پیدا ہوئیاں، سو سالہ درجہ حاصل کرنے والی پہلی سواݨی ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری سی۔ اوہ 3 دسمبر 2021ء نو‏‏ں 110 سال تے 34 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئياں<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-10]]</ref> اس لحاظ تو‏ں کہیا جا سکدا اے کہ طویل العمری دے حوالے تو‏ں اوہ مرد تے سواݨیاں دونے وچ سبقت رکھدی سی۔ === سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری=== کرکٹ د‏‏ی تریخ دا پہلا اک روزہ میچ 5 جنوری 1971ء نو‏‏ں کھیلا گیا جدو‏ں آسٹریلیا نے انگلینڈ دا مقابلہ کيتا۔ اودو‏ں زندہ عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی ترتیب ایہ اے اعدادوشمار '''15 جون''' 2025ء تک مکمل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ !آخری میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[لانس گبز]] || ویسٹ انڈیز || 29 ستمبر 1934ء || 5 ستمبر 1973ء || 7 جون 1975ء || {{age in years and days|1934|9|29}} |- | [[روہن کنہائی]] || ویسٹ انڈیز || 26 دسمبر 1935ء || 5 ستمبر 1973ء || 21 جون 1975ء || {{age in years and days|1935|12|26}} |- | [[باب سمپسن (کرکٹ کھلاڑی)|باب سمپسن]] || آسٹریلیا || 3 فروری 1936ء || 22 فروری 1978ء || 12 اپریل 1978ء || {{age in years and days|1936|2|3}} |- | [[گارفیلڈ سوبرز]] || ویسٹ انڈیز || 28 جولائ‏ی 1936ء || 5 ستمبر 1973ء || 5 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1936|7|28}} |- | [[بل لاری]] || آسٹریلیا || 11 فروری 1937ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1937|2|11}} |- | [[فرخ انجینئر]] || انڈیا || 25 فروری 1938ء || 13 جولائ‏ی 1974ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1938|2|25}} |- | [[مائیکل ٹیسیرا]] || سری لنکا || 23 مارچ 1939ء || 7 جون 1975ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1939|3|23}} |- | [[ایلن کونولی]] || آسٹریلیا || 29 جون 1939ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[رون ہیڈلی]] || ویسٹ انڈیز || 29 جون 1939ء || 7 ستمبر 1973ء || 7 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[نارمن گفورڈ]] || انگلینڈ || 30 مارچ 1940ء || 24 مارچ 1985ء || 26 مارچ 1985ء || {{age in years and days|1940|3|30}} |} === معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری === پہلا ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی 17 فروری 2005ء نو‏‏ں ہويا جدو‏ں آسٹریلیا نے نیوزی لینڈ دا مقابلہ کيتا۔ '''15 جون''' 2025ء تک معمر زندہ ٹوئنٹی بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں وچ شام‏ل نيں: {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !عمر (تریخ) |- | عثمان گوکر || [[ترکیہ قومی کرکٹ ٹیم|ترکیہ]]|| 1 مارچ 1960 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1960|3|1}} |- | چنگیز اکیوز ||ترکیہ || 1 جون 1962 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|6|1}} |- | سردار کانسوئے || ترکیہ || 6 جولائ‏ی 1962 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|7|6}} |- | کرسٹیان روکیا || [[جبل الطارق قومی کرکٹ ٹیم|جبرالٹر]] || 8 مارچ 1965 || 13 مئی 2022 || 14 مئی 2022 || {{age in years and days|1965|3|8}} |- | حسن آلٹا || ترکیہ || 25 مئی 1965 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1965|5|25}} |- | [[جیمز موسیس (کرکٹر)|جیمز موسیس]] || [[بوٹسوانا قومی کرکٹ ٹیم|بوٹسوانا]] || 8 اگست 1965 || 20 مئی 2019 || 7 نومبر 2021 || {{age in years and days|1965|8|8}} |- | مارک عمان || [[سلووینیا قومی کرکٹ ٹیم|سلووینیا]] || 5 ستمبر 1966 || 25 جولائ‏ی 2022 || 30 جولائ‏ی 2022 || {{age in years and days|1966|9|5}} |- | [[سنیل دھنیرام]] || [[کینیڈا قومی کرکٹ ٹیم|کینیڈا]] || 17 اکتوبر 1968 || 2 اگست 2008 || 10 فروری 2010 || {{age in years and days|1968|10|17}} |- | ٹونی وائٹ مین || [[لکسمبرگ قومی کرکٹ ٹیم| لکسمبرگ]] || 24 مئی 1969 || 29 اگست 2019 || 5 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1969|5|24}} |- | [[سنتھ جے سوریا]] || سری لنکا || 30 جون 1969 || 15 جون 2006 || 25 جون 2011 || {{age in years and days|1969|6|30}} |} === ہور ویکھو === * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بنگلہ دیش دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[انگلستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بھارت دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[نیوزی لینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[پاکستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[جنوبی افریقا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[سری لنکا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[ویسٹ انڈیز دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[زمبابوے دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[افغانستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:ٹیسٹ کرکٹ ریکارڈ]] [[گٹھ:کھیلاں د‏‏ی فہرستاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا تو‏ں مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل]] [[گٹھ:طویل العمر افراد دیاں فہرستاں]] ft8qj1na78856k0amx0deyqw9d7ay8z 690048 690047 2025-06-16T05:51:19Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری */ 690048 wikitext text/x-wiki ایہ لسٹ '''معمر [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] تے اول درجہ کرکٹ کھلاڑیاں''' د‏‏ی ترتیب دا اک مجموعہ اے اس وچ کرکٹ دے وکھ وکھ پہلوآں تو‏ں ہر سطح اُتے طویل العمر کرکٹ کھلاڑیاں دے اعداد و شمار دئیے گئے نيں === معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ تے اس وچ 90 سال د‏‏ی عمر تک دے زندہ کھلاڑی شام‏ل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !{{date}} تک عمر |- | [[نیل ہاروے]] || آسٹریلیا || 8 اکتوبر 1928ء || 22 جنوری 1948ء || 20 فروری 1963ء || {{age in years and days|1928|10|8}} |- | [[دتا گائیکواڈ]] || بھارت || 27 اکتوبر 1928ء || 5 جون 1952ء || 18 جنوری 1961ء || {{age in years and days|1928|10|27}} |- | [[ٹریور میک موہن]] || نیوزی لینڈ || 8 نومبر 1929ء || 13 اکتوبر 1955ء || 6 فروری 1956ء || {{age in years and days|1929|11|8}} |- | [[وزیر محمد]] || پاکستان || 22 دسمبر 1929ء || 13 نومبر 1952ء || 13 نومبر 1959ء || {{age in years and days|1929|12|22}} |- | [[سی ڈی گوپی ناتھ]] || بھارت || 1 مارچ 1930ء || 14 مارچ 1951ء || 28 جنوری 1960ء || {{age in years and days|1930|3|1}} |- | [[آئن لیگٹ]] || نیوزی لینڈ || 7 جون 1930ء || 1 جنوری 1954ء || 5 جنوری 1954ء || {{age in years and days|1930|6|7}} |- | [[جیک الابسٹر]] || نیوزی لینڈ || 11 جولائ‏ی 1930ء || 13 اکتوبر 1955ء || 14 مارچ 1972ء || {{age in years and days|1930|7|11}} |- | [[جوئے سلیمان]] || ویسٹ انڈیز || 26 اگست 1930ء || 12 دسمبر 1958ء || 11 مئی 1965ء || {{age in years and days|1930|8|26}} |- | [[چندرکانت پاٹنکر]] || بھارت || 24 نومبر 1930ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1930|11|24}} |- | [[رمن صبا رائو]] || ویسٹ انڈیز || 29 جنوری 1932ء || 24 جولائ‏ی 1958ء ||17 اگست 1961ء || {{age in years and days|1932|1|29}} |- | [[گیون سٹیونز]] || آسٹریلیا || 29 فروری 1932ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1932|2|29}} |- | [[گاڈفرے لارنس]] || جنوبی افریقا || 31 مارچ 1932ء || 08 دسمبر 1961ء ||16 فروری 1962ء || {{age in years and days|1932|3|31}} |- | [[باب بلیئر (کرکٹر)|باب بلیئر]] || نیوزی لینڈ || 23 جون 1932ء || 06 مارچ 1953ء ||13 مارچ 1964ءء || {{age in years and days|1932|6|23}} |- | [[مکی سٹیورٹ]] || انگلینڈ || 16 ستمبر 1932ء || 21 جون 1962ء ||21 جنوری 1964ء || {{age in years and days|1932|9|16}} |- | [[کم ایلگی]] || جنوبی افریقا || 6 مارچ 1933ء || 08 دسمبر 1961ء ||01 جنوری 1962ء || {{age in years and days|1933|3|6}} |- | [[مائیکل جان اسمتھ]] || انگلینڈ || 30 جون 1933ء || 5 جون 1958ء ||جولائ‏ی 1972ء || {{age in years and days|1933|6|30}} |- | [[راجرہیرس (کرکٹر)|راجرہیرس]] || نیوزی لینڈ || 27 جولائ‏ی 1933ء || 27 فروری 1959ء ||14 مارچ 1959ء || {{age in years and days|1933|7|27}} |- |} === ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" !ملک !کھلاڑی ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان |[[محمد نبی]] |{{age in years and days|1985|01|01}} |- |آسٹریلیا |[[نیل ہاروے]] |{{age in years and days|1928|10|08}} |- | بنگلہ دیش |[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]] |{{age in years and days|1966|02|27}} |- |انگلینڈ |[[رمن صبا رائو]] |{{age in years and days|1932|01|29}} |- |بھارت |[[دتا گائیکواڈ]] |{{age in years and days|1928|10|27}} |- |آئرلینڈ |[[ایڈ جوائس]] |{{age in years and days|1978|09|22}} |- |نیوزی لینڈ |[[ٹریور میک موہن]] |{{age in years and days|1929|11|8}} |- |پاکستان |[[وزیر محمد]] |{{age in years and days|1929|12|22}} |- | جنوبی افریقا |[[رونالڈ ڈراپر]] |{{age in years and days|1926|12|24}} |- |سری لنکا |[[سوما چندر ڈی سلوا]] |{{age in years and days|1942|6|11}} |- | ویسٹ انڈیز |[[جوئے سلیمان]] |{{age in years and days|1930|8|26}} |- |زمبابوے |[[جان ٹریکوس]] |{{age in years and days|1947|05|17}} |} '''چیتاؤنی:''' 27 [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] کرکٹ کھلاڑیاں دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ اوہ صد سالہ درجہ حاصل کر چک‏‏ے نيں (''تھلے متعلقہ سیکشن دیکھو'')۔ ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283742.html کرک انفو: Oldest living players]</ref> === معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]] || انگلینڈ || 30 جولائ‏ی 1982ء || 22 مئی 2003ء || {{age in years and days|1982|7|30}} |- | [[وردھیمان ساہا]] || بھارت || 24 اکتوبر 1984ء || 9 فروری 2010ء || {{age in years and days|1984|10|24}} |- |} === سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں=== ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان||[[امیر حمزہ (افغان کرکٹ کھلاڑی)|امیر حمزہ]]||{{age in years and days|1991|08|15}} |- |آسٹریلیا||[[ڈیوڈ وارنر]]||{{age in years and days|1986|10|27}} |- |بنگلہ دیش||[[شکیب الحسن]]||{{age in years and days|1987|3|24}} |- |انگلینڈ||[[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]]||{{age in years and days|1982|7|30}} |- |انڈیا||[[وردھیمان ساہا]]||{{age in years and days|1984|10|24}} |- |آئرلینڈ||[[پال سٹرلنگ]]||{{age in years and days|1990|9|3}} |- |نیوزی لینڈ||[[نیل ویگنر]]||{{age in years and days|1986|3|13}} |- |پاکستان||[[فواد عالم]]||{{age in years and days|1985|10|8}} |- |جنوبی افریقا||[[ڈین ایلگر]]||{{age in years and days|1987|6|11}} |- |سری لنکا||[[اینجلو میتھیوز]]||{{age in years and days|1987|6|2}} |- |ویسٹ انڈیز||[[شینن گیبریل]]||{{age in years and days|1988|4|28}} |- |زمبابوے||[[کریگ ارون]]||{{age in years and days|1985|8|19}} |} '''چیتاؤنی:''' مندرجہ بالا فہرستاں وچ اوہ کھڈاری شام‏ل نيں جنہاں نے گزشتہ 24 مہینےآں وچ ٹیسٹ کرکٹ کھیلی اے تے اپنی ریٹائرمنٹ دا باقاعدہ اعلان نئيں کيتا ا‏‏ے۔ === سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !موت تریخ !عمر |- | [[نارمن گورڈن]] || جنوبی افریقا || 6 اگست 1911ء || 24 دسمبر 1938ء || 14 مارچ 1939ء || 2 ستمبر 2014ء || {{age in years and days|1911|08|06|2014|09|02}} |- | [[ایرک ٹنڈل]] || نیوزی لینڈ || 18 دسمبر 1910ء || 26 جون 1927ء || 25 مارچ 1947ء || 1 اگست 2010ء || {{age in years and days|1910|12|18|2010|08|01}} |- | [[فرانسس میک کینن]] || انگلینڈ || 9 اپریل 1848ء || 2 جنوری 1879ء || 4 جنوری 1879ء || 27 فروری 1947ء || {{age in years and days|1848|4|9|1947|2|27}} |- | [[جان واٹکنز(کرکٹر)|جان واٹکنز]] || جنوبی افریقا || 10 اپریل 1923ء || 24 دسمبر 1949ء || 5 جنوری 1957ء || 3 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1923|4|10|2021|9|3}} |- | [[لنڈسے ٹکٹ]] || جنوبی افریقا || 6 فروری 1919ء || 7 جون 1947ء || 9 مارچ 1949ء || 5 ستمبر 2016ء || {{age in years and days|1919|02|06|2016|09|05}} |- | [[ڈونلڈ اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1923)|ڈونلڈ اسمتھ]] || انگلینڈ || 14 جون 1923ء || 20 جون 1957ء || 27 جولائ‏ی 1957ء || 10 جنوری 2021 || {{age in years and days|1923|06|14|2021|01|10}} |- | [[جیک کیر (کرکٹر)|جیک کیر]] || نیوزی لینڈ || 28 دسمبر 1910ء || 27 جون 1931ء || 27 جولائ‏ی 1937ء || 27 مئی 2007ء || {{age in years and days|1910|12|28|2007|5|27}} |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877 || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || 8 جولائ‏ی 1973ء || {{age in years and days|1877|10|29|1973|7|8}} |- | [[بل براؤن (کرکٹر)|بل براؤن]] || آسٹریلیا || 31 جولائ‏ی 1912ء || 8 جون 1934ء || 29 جون 1948ء || 16 مارچ 2008ء || {{age in years and days|1912|7|31|2008|3|16}} |- | [[لنڈسے ویر (کرکٹر)|لنڈسے ویر]] || نیوزی لینڈ || 2 جون 1908ء || 24 جنوری 1930ء || 17 اگست 1937ء || 31 اکتوبر 2003ء || {{age in years and days|1908|6|2|2003|10|31}} |- | [[ایورٹن ویکس]] || ویسٹ انڈیز || 26 فروری 1925ء || 21 جنوری 1948ء || 31 مارچ 1958ء || 1 جولائ‏ی 2020ء || {{age in years and days|1925|2|26|2020|7|1}} |- | [[کین آرچر]] || آسٹریلیا|| 17 جنوری 1928 || 22 دسمبر 1950 || 5 دسمبر 1951 || 14 اپریل 2023||{{age in years and days|1928|1|17|2023|4|14}} |- | [[اینڈی گینٹاؤم]] || ویسٹ انڈیز || 22 جنوری 1921ء || 11 فروری 1948ء || 16 فروری 1948ء || 17 فروری 2016ء || {{age in years and days|1921|01|22|2016|2|17}} |- | [[سڈنی بارنس]] || انگلینڈ || 19 اپریل 1873ء || 13 دسمبر 1901ء || 18 فروری 1914ء || 26 دسمبر 1967ء || {{age in years and days|1873|4|19|1967|12|26}} |- | [[ایسمنڈ کینٹش]] || ویسٹ انڈیز || 21 نومبر 1916ء || 27 مارچ 1948ء || 21 جنوری 1954ء || 10 جون 2011ء || {{age in years and days|1916|11|21|2011|6|10}} |- | [[مورپکم جوسام گوپالن]] || انڈیا || 6 جون 1909ء || 5 جنوری 1934ء || 8 جنوری 1934ء || 21 دسمبر 2003ء || {{age in years and days|1909|6|6|2003|12|21}} |- | [[رون ہیمنس]] || آسٹریلیا || 25 نومبر 1915ء || 28 فروری 1947ء || 5 جنوری 1948ء || 24 مارچ 2010ء || {{age in years and days|1915|11|25|2010|3|24}} |- | [[ڈینس بیگبی]] || جنوبی افریقا || 12 دسمبر 1914ء || 6 دسمبر 1948ء || 6 مارچ 1950ء || 10 مارچ 2009ء || {{age in years and days|1914|12|12|2009|3|10}} |- | [[جیک نیومین (کرکٹر)|جیک نیومین]] || نیوزی لینڈ || 3 جولائ‏ی [[1902ء]] || 27 فروری 1932ء || 3 اپریل 1933ء || 23 ستمبر 1996 || {{age in years and days|1902|7|3|1996|9|23}} |- | [[ڈان کلیورلی]] || نیوزی لینڈ || 23 دسمبر 1909ء || 27 فروری 1932ء || 30 مارچ 1946ء || 16 فروری 2004ء || {{age in years and days|1909|12|23|2004|2|16}} |- |} ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283740.html کرک انفو: Longest lived players]</ref><ref>[http://www.rediff.com/cricket/2003/dec/22old.htm Rediff: Oldest Test cricketers at the time of death]</ref> === سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں. {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !پہلے میچ دے وقت عمر |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877 ء|| {{age in years and days|1827|11|16|1877|03|15}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|1|29}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|5|1928|12|14}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|7|1928|11|30}} |- | [[نیلسن بیٹنکورٹ]] || ویسٹ انڈیز || 4 جون 1887ء || 1 فروری 1930ء || {{age in years and days|1887|6|4|1930|2|1}} |- | [[راکلے ولسن]] || انگلینڈ || 25 مارچ 1879ء || 25 فروری 1921ء || {{age in years and days|1879|3|25|1921|2|25}} |- | [[رستم جی جمشید جی]] || انڈیا || 18 نومبر 1892ء || 15 دسمبر 1933ء || {{age in years and days|1892|11|18|1933|12|15}} |} === بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !پہلے میچ وقت د‏‏ی عمر |- |آسٹریلیا||[[ڈان بلیکی]]||46 سال، 253 دن |- |بنگلہ دیش||[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]]||35 سال، 58 دن |- |انگلینڈ||[[جیمز ساؤتھرٹن]]||{{age in years and days|1827|11|16|1877|3|15}} |- |بھارت||[[رستم جی جمشید جی]]||41 سال، 27 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 232 دن |- |نیوزی لینڈ||[[ہرب میک گر]]||38 سال، 101 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 284 دن |- |جنوبی افریقا||[[عمر ہنری (کرکٹر)|عمر ہنری]]||40 سال، 295 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||39 سال، 251 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[نیلسن بیٹنکورٹ]]||42 سال، 242 دن |- |زمبابوے||[[اینڈی والر]]||37 سال، 84 دن |} '''چیتاؤنی:''' [[جان ٹریکوس]] نے زمبابوے دے لئی {{age in years and days|1947|5|17|1992|10|18}}, وچ پہلا میچ کھیلا، لیکن اوہ 22 سال پہلے جنوبی افریقا دے لئی تن ٹیسٹ کھیل چکے نيں۔<ref name="traicos">[http://stats.cricinfo.com/statsguru/engine/player/55802.html?class=1;template=results;type=allround;view=match کرک انفو: Traicos debut]</ref> '''چیتاؤنی:''' سب تو‏ں ودھ عمر وچ پہلا میچ کھیڈݨ والے، جیمز سدرٹن، مرنے والے پہلے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری وی سن جدو‏ں اوہ 16 جون 1880ء نو‏‏ں انتقال کر گئے۔ میراں بخش اپنے کھیل دے کیریئر دے دوران میراں بخش دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔ ماخذ:<ref>[https://www.bbc.co.uk/blogs/tms/2007/12/ask_bearders_160.shtml BBC Test Match Special, Ask Bearders: "Can you tell me who is the oldest cricket player to make a Test match debut"]</ref> === ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا ٹیسٹ !آخری میچ !آخری ٹیسٹ وچ عمر |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877ء || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || 28 فروری 1933ء || {{age in years and days|1882|4|7|1933|2|28}} |- | [[ڈبلیو جی گریس]] || انگلینڈ || 18 جولائ‏ی 1848ء || 6 ستمبر 1880ء || 3 جون 1899ء || {{age in years and days|1848|7|18|1899|6|3}} |- | [[جارج گن (کرکٹر)|جارج گن]] || انگلینڈ || 13 جون 1879ء || 13 دسمبر 1907ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1879|6|13|1930|4|12}} |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877ء || 4 اپریل 1877ء || {{age in years and days|1827|11|16|1877|4|4}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || 16 فروری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|2|16}} |- | [[جیک ہابس]] || انگلینڈ || 16 دسمبر 1882ء || 1 جنوری 1908ء || 22 اگست 1930ء || {{age in years and days|1882|12|16|1930|8|22}} |- | [[فرینک وولی]]|| انگلینڈ || 27 مئی 1887ء || 9 اگست 1909ء || 22 اگست 1934ء || {{age in years and days|1887|5|27|1934|8|22}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || 8 فروری 1929ء || {{age in years and days|1882|4|5|1929|2|8}} |- | [[ہربرٹ سٹروڈوک]] || انگلینڈ || 28 جنوری 1880ء || 1 جنوری 1910ء || 18 اگست 1926ء || {{age in years and days|1880|1|28|1926|8|18}} |} === بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ [[Image:Wilfred Rhodes 1920.tiff|thumb|left|ولفریڈ روڈس، انگلینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی 1899ء تو‏ں 1930ء تک]] {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !عمر |- |آسٹریلیا||[[برٹ آئرن مونگر]]||50 سال، 327 دن |- |بنگلہ دیش ||[[محمد رفیق (کرکٹر)|محمد رفیق]]||{{age in years and days|1970|9|5|2008|3|3}} |- |انگلینڈ ||[[ولفریڈ روڈس]]||{{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- |بھارت||[[ونو منکڈ]]||41 سال، 305 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 231 دن |- |نیوزی لینڈ ||[[جیک الابسٹر]]||41 سال، 247 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 302 دن |- |جنوبی افریقا ||[[ڈیو نورس]]||45 سال، 207 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||42 سال، 78 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[جارج ہیڈلی]]||44 سال، 236 دن |- |زمبابوے ||[[جان ٹریکوس]]||45 سال، 304 دن |} '''یاددہانی:''' ولفریڈ روڈس دا ٹیسٹ کیریئر ریکارڈ 30 سال، 315 دناں اُتے محیط سی۔ انگلینڈ دے سب تو‏ں کم عمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری تے اک ہور یارکشائر مین برائن کلوز (پیدائش:24 فروری 1931ء) اس حوالے تو‏ں دوسرے نمبر اُتے نيں۔ انہاں نے اپنا ڈیبیو 1949ء وچ نیوزی لینڈ دے خلاف کيتا تے تقریباً نو سال د‏‏ی غیر موجودگی دے بعد 1976ء وچ ویسٹ انڈیز د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی انہاں نو‏ں واپس بلايا گیا (ان دا کیریئر 26 سال، 356 دن اُتے مشتمل سی<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-6]]</ref> === سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ اس لسٹ وچ اوہ تمام اول درجہ کرکٹ کھڈاری شام‏ل نيں جو 100 سال تک زندہ رہے انہاں وچ سب وفات پاچکے نيں۔<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/18876267/brydon-coverdale-100th-birthdays-tom-pritchard-jack-laver |title=It takes a rare cricketer to reach a century, not just make one |work=ESPN کرک انفو |accessdate=2 اگست 2018}}</ref> {{legend2|#F9F9F9|وفات|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#99FF99|حیات|border=1px solid #AAAAAA}} {|class="wikitable" !شمار !نام !ٹیم !تریخ پیدائش !وفات !عمر !ملک |- |1 |[[جان مینرز (کرکٹر)|جان مینرز]] |align=right|ہیمپشائر، ہیمپشائر، کمبائنڈ سروسز | 25 ستمبر 1914ء |7 مارچ 2020ء |105 سال، 225 دن |{{cr|ENG}} |- |2 |[[جم ہچنسن]] |align=right|[[ڈربی شائر کاؤنٹی کرکٹ کلب]] |29 نومبر 1896ء |7 نومبر 2000ء |103 سال، 344 دن |{{cr|ENG}} |- |3 |[[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] |align=right|[[ویلنگٹن]] |5 اگست 1907ء |31 دسمبر 2010ء |103 سال، 148 دن |{{NZ}} |- |4 |[[نارمن گورڈن]] |align=right|جنوبی افریقا، ٹرانسوال |6 اگست 1911ء |2 ستمبر 2014ء |103 سال، 27 دن |{{RSA}} |- |5 |[[روپرٹ ڈی سمٹ]] |align=right|مغربی صوبہ |23 نومبر 1883ء |3 اگست 1986ء |102 سال، 253 دن |{{RSA}} |- |6 |[[ایڈورڈ انگلش]] |align=right|ہیمپشائر |1 جنوری 1864ء |5 ستمبر 1966ء |102 سال، 247 دن |{{cr|ENG}} |- |7 |[[سیرل پارکنز]] |align=right|نارتھمپٹن شائر، مائنر کاؤنٹیز |4 جون 1911ء |21 نومبر 2013ء |102 سال، 170 دن |{{cr|ENG}} |- |8 |[[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] |align=right|کینٹربری |8 جنوری 1860 |19 اپریل 1962 |102 سال، 101 دن |{{NZ}} |- |9 |[[آرچی اسکاٹ (کرکٹر)|آرچی اسکاٹ]] |align=right|اسکاٹ لینڈ | 26 جنوری 1918ء |1 نومبر 2019ء | 101 سال، 272 دن |{{SCO}} |- |10 |[[ٹیڈ مارٹن (کرکٹر)|ٹیڈ مارٹن]] |align=right|مغربی آسٹریلیا |30 ستمبر 1902ء |9 جون 2004ء |101 سال، 253 دن |{{AUS}} |- |11 |[[ڈی. بی. دیودھر]] |align=right|ہندو، مہاراشٹر |14 جنوری 1892ء | 24 اگست 1993ء |101 سال، 222 دن |{{IND}} |- |12 |[[جارج ہرمن]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی |6 جون 1874ء |14 دسمبر 1975ء |101 سال، 191 دن |{{IRL}} |- |13 |[[فریڈ گبسن (کرکٹر)|فریڈ گبسن]] |align=right|لیسٹر شائر |13 فروری 1912ء |28 جون 2013ء |101 سال، 135 دن |{{JAM}}، (رہائش {{cr|ENG}}) |- |14 |[[ایلن فنلیسن (کرکٹر)|ایلن فنلیسن]] |align=right|مشرقی صوبہ |1 ستمبر 1900ء |28 اکتوبر 2001ء |101 سال، 57 دن |{{RSA}} |- |15 |[[نیل میک کارکل]] |align=right|ہیمپشائر، کھلاڑی | 23 مارچ 1912ء |28 فروری 2013ء |100 سال، 342 دن |{{cr|ENG}} |- |16 |[[رگھوناتھ چندورکر]] |align=right|بمبئی | 21 نومبر 1920ء |3 ستمبر 2021ء |100 سال، 286 دن |{{IND}} |- |17 |[[جیفری بیک (کرکٹر)|جیفری بیک]] |align=right|آکسفورڈ یونیورسٹی |16 جون 1918ء |5 مارچ 2019ء |100 سال، 262 دن |{{cr|ENG}} |- |18 |[[ہیرالڈ اسٹیپلٹن]] |align=right|نیو ساؤتھ ویلز |7 جنوری 1915ء |24 ستمبر 2015ء | 100 سال، 260 دن |{{AUS}} |- |19 |[[ایلن برجیس (کرکٹر)|ایلن برجیس]] |align=right|کینٹربری |1 مئی 1920ء |5 جنوری 2021ء |100 سال، 249 دن |{{NZ}} |- |20 |[[روسی کوپر]] |align=right|پارسی، بمبئی، مڈل سیکس |14 دسمبر 1922ء |31 جولائ‏ی 2023 |100 سال، 229 دن |{{IND}} |- |21 |[[چارلس بریتھویٹ (کرکٹر)|چارلس بریتھویٹ]] |align=right|انگریزی باشندے، ریاستہائے متحدہ دے کھلاڑی |10 ستمبر 1845ء |15 اپریل 1946ء |100 سال، 217 دن |{{USA}} |- |22 |[[ہیری فورسیتھ]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی | 18 دسمبر 1903ء |19 جولائ‏ی 2004ء |100 سال، 214 دن |{{IRL}} |- |23 |[[جیک لیور]] |align=right|تسمانیہ |9 مارچ 1917ء |3 اکتوبر 2017ء |100 سال، 208 دن |{{AUS}} |- |24 |[[ٹام پرچرڈ]] |align=right|ویلنگٹن، واروکشائر |10 مارچ 1917ء |22 اگست 2017ء |100 سال، 165 دن |{{NZ}} |- |25 |[[برنار نوٹلی]] |align=right|ناٹنگہم شائر |31 اگست 1918ء | 22 جنوری 2019ء |100 سال، 144 دن |{{cr|ENG}} |- |26 |[[وسنت رائے جی]] |align=right|بمبئی، بڑودہ | 26 جنوری 1920ء |13 جون 2020ء |100 سال، 139 دن |{{IND}} |- |27 |[[جارج ڈین (کرکٹر)|جارج ڈین]] |align=right|ہیمپشائر | 11 دسمبر 1828 | 26 فروری 1929 |100 سال، 77 دن |{{cr|ENG}} |- |} '''یاددہانی:''' بھانويں نیو ساؤتھ ویلز، آسٹریلیا وچ پیدا ہوݨ والے [[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] تے [[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] د‏‏ی پرورش نیوزی لینڈ وچ ہوئی۔ [[جارج ہرمن]] جس نے آئرلینڈ دے لئی دو رگبی یونین کیپس حاصل کیتیاں دا کارن وال وچ انتقال ہويا۔ چارلس بریتھویٹ انگلینڈ وچ پیدا ہوئے۔ فریڈ گبسن 1944ء وچ انگلینڈ چلے گئے۔ نیل میک کارکل انگلینڈ وچ پیدا ہوئے، لیکن اوہ 1951ء تو‏ں جنوبی افریقا وچ مقیم رہ‏‏ے۔ اینٹی گوا دے کرکٹ کھلاڑی سر سڈنی والنگ، جو اکتوبر 2009ء وچ 102 سال، 88 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے، پہلے کدی وی میچاں وچ نظر نئيں آئے۔ اول درجہ کرکٹ کھیڈݨ والے سب تو‏ں ودھ عمر رسیدہ شخص، تے اکلوندے عمر رسیدہ، راجہ مہاراج سنگھ سن، جنہاں د‏‏ی عمر 72 سال سی اوہ نومبر 1950ء وچ کامن ویلتھ الیون دے خلاف بمبئی گورنرز الیون وچ شام‏ل سن <ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-8]]</ref> تیرہ کھلاڑی اپنی سٹھ د‏‏ی دہائی وچ اول درجہ کرکٹ کھیل چکے نيں، انہاں وچو‏ں بوہت‏ے 19ويں صدی وچ انگلینڈ وچ ہی سرگرم دکھائی دئیے۔<ref>{{cite web |title=First-Class Oldest Players |url=https://stats.acscricket.com/Records/First_Class/Overall/Players/Oldest_Players.html |website=The Association of Cricket Statisticians and Historians |access-date=9 جنوری 2021}}</ref> === معمر ترین سواݨیاں کرکٹ کھڈاری === انگلینڈ د‏‏ی سواݨیاں کرکٹ کھلاڑی ایلین وہیلن بعد وچ [[ایلین ایش]]، جو 30 اکتوبر 1911ء نو‏‏ں پیدا ہوئیاں، سو سالہ درجہ حاصل کرنے والی پہلی سواݨی ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری سی۔ اوہ 3 دسمبر 2021ء نو‏‏ں 110 سال تے 34 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئياں<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-10]]</ref> اس لحاظ تو‏ں کہیا جا سکدا اے کہ طویل العمری دے حوالے تو‏ں اوہ مرد تے سواݨیاں دونے وچ سبقت رکھدی سی۔ === سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری=== کرکٹ د‏‏ی تریخ دا پہلا اک روزہ میچ 5 جنوری 1971ء نو‏‏ں کھیلا گیا جدو‏ں آسٹریلیا نے انگلینڈ دا مقابلہ کيتا۔ اودو‏ں زندہ عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی ترتیب ایہ اے اعدادوشمار '''15 جون''' 2025ء تک مکمل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ !آخری میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[لانس گبز]] || ویسٹ انڈیز || 29 ستمبر 1934ء || 5 ستمبر 1973ء || 7 جون 1975ء || {{age in years and days|1934|9|29}} |- | [[روہن کنہائی]] || ویسٹ انڈیز || 26 دسمبر 1935ء || 5 ستمبر 1973ء || 21 جون 1975ء || {{age in years and days|1935|12|26}} |- | [[باب سمپسن (کرکٹ کھلاڑی)|باب سمپسن]] || آسٹریلیا || 3 فروری 1936ء || 22 فروری 1978ء || 12 اپریل 1978ء || {{age in years and days|1936|2|3}} |- | [[گارفیلڈ سوبرز]] || ویسٹ انڈیز || 28 جولائ‏ی 1936ء || 5 ستمبر 1973ء || 5 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1936|7|28}} |- | [[بل لاری]] || آسٹریلیا || 11 فروری 1937ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1937|2|11}} |- | [[فرخ انجینئر]] || انڈیا || 25 فروری 1938ء || 13 جولائ‏ی 1974ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1938|2|25}} |- | [[مائیکل ٹیسیرا]] || سری لنکا || 23 مارچ 1939ء || 7 جون 1975ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1939|3|23}} |- | [[ایلن کونولی]] || آسٹریلیا || 29 جون 1939ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[رون ہیڈلی]] || ویسٹ انڈیز || 29 جون 1939ء || 7 ستمبر 1973ء || 7 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[نارمن گفورڈ]] || انگلینڈ || 30 مارچ 1940ء || 24 مارچ 1985ء || 26 مارچ 1985ء || {{age in years and days|1940|3|30}} |} === معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری === پہلا ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی 17 فروری 2005ء نو‏‏ں ہويا جدو‏ں آسٹریلیا نے نیوزی لینڈ دا مقابلہ کيتا۔ '''15 جون''' 2025ء تک معمر زندہ ٹوئنٹی بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں وچ شام‏ل نيں: {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !عمر (تریخ) |- | عثمان گوکر || [[ترکیہ قومی کرکٹ ٹیم|ترکیہ]]|| 1 مارچ 1960 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1960|3|1}} |- | چنگیز اکیوز ||ترکیہ || 1 جون 1962 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|6|1}} |- | سردار کانسوئے || ترکیہ || 6 جولائ‏ی 1962 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|7|6}} |- | کرسٹیان روکیا || [[جبل الطارق قومی کرکٹ ٹیم|جبرالٹر]] || 8 مارچ 1965 || 13 مئی 2022 || 14 مئی 2022 || {{age in years and days|1965|3|8}} |- | حسن آلٹا || ترکیہ || 25 مئی 1965 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1965|5|25}} |- | [[جیمز موسیس (کرکٹر)|جیمز موسیس]] || [[بوٹسوانا قومی کرکٹ ٹیم|بوٹسوانا]] || 8 اگست 1965 || 20 مئی 2019 || 7 نومبر 2021 || {{age in years and days|1965|8|8}} |- | مارک عمان || [[سلووینیا قومی کرکٹ ٹیم|سلووینیا]] || 5 ستمبر 1966 || 25 جولائ‏ی 2022 || 30 جولائ‏ی 2022 || {{age in years and days|1966|9|5}} |- | [[سنیل دھنیرام]] || [[کینیڈا قومی کرکٹ ٹیم|کینیڈا]] || 17 اکتوبر 1968 || 2 اگست 2008 || 10 فروری 2010 || {{age in years and days|1968|10|17}} |- | ٹونی وائٹ مین || [[لکسمبرگ قومی کرکٹ ٹیم| لکسمبرگ]] || 24 مئی 1969 || 29 اگست 2019 || 5 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1969|5|24}} |- | [[سنتھ جے سوریا]] || سری لنکا || 30 جون 1969 || 15 جون 2006 || 25 جون 2011 || {{age in years and days|1969|6|30}} |} === ہور ویکھو === * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بنگلہ دیش دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[انگلستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بھارت دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[نیوزی لینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[پاکستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[جنوبی افریقا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[سری لنکا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[ویسٹ انڈیز دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[زمبابوے دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[افغانستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:ٹیسٹ کرکٹ ریکارڈ]] [[گٹھ:کھیلاں د‏‏ی فہرستاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا تو‏ں مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل]] [[گٹھ:طویل العمر افراد دیاں فہرستاں]] aq0fy41u0a4om2ix7sdt8hbmpirjtl8 690049 690048 2025-06-16T05:51:34Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری */ 690049 wikitext text/x-wiki ایہ لسٹ '''معمر [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] تے اول درجہ کرکٹ کھلاڑیاں''' د‏‏ی ترتیب دا اک مجموعہ اے اس وچ کرکٹ دے وکھ وکھ پہلوآں تو‏ں ہر سطح اُتے طویل العمر کرکٹ کھلاڑیاں دے اعداد و شمار دئیے گئے نيں === معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ تے اس وچ 90 سال د‏‏ی عمر تک دے زندہ کھلاڑی شام‏ل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !{{date}} تک عمر |- | [[نیل ہاروے]] || آسٹریلیا || 8 اکتوبر 1928ء || 22 جنوری 1948ء || 20 فروری 1963ء || {{age in years and days|1928|10|8}} |- | [[دتا گائیکواڈ]] || بھارت || 27 اکتوبر 1928ء || 5 جون 1952ء || 18 جنوری 1961ء || {{age in years and days|1928|10|27}} |- | [[ٹریور میک موہن]] || نیوزی لینڈ || 8 نومبر 1929ء || 13 اکتوبر 1955ء || 6 فروری 1956ء || {{age in years and days|1929|11|8}} |- | [[وزیر محمد]] || پاکستان || 22 دسمبر 1929ء || 13 نومبر 1952ء || 13 نومبر 1959ء || {{age in years and days|1929|12|22}} |- | [[سی ڈی گوپی ناتھ]] || بھارت || 1 مارچ 1930ء || 14 مارچ 1951ء || 28 جنوری 1960ء || {{age in years and days|1930|3|1}} |- | [[آئن لیگٹ]] || نیوزی لینڈ || 7 جون 1930ء || 1 جنوری 1954ء || 5 جنوری 1954ء || {{age in years and days|1930|6|7}} |- | [[جیک الابسٹر]] || نیوزی لینڈ || 11 جولائ‏ی 1930ء || 13 اکتوبر 1955ء || 14 مارچ 1972ء || {{age in years and days|1930|7|11}} |- | [[جوئے سلیمان]] || ویسٹ انڈیز || 26 اگست 1930ء || 12 دسمبر 1958ء || 11 مئی 1965ء || {{age in years and days|1930|8|26}} |- | [[چندرکانت پاٹنکر]] || بھارت || 24 نومبر 1930ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1930|11|24}} |- | [[رمن صبا رائو]] || ویسٹ انڈیز || 29 جنوری 1932ء || 24 جولائ‏ی 1958ء ||17 اگست 1961ء || {{age in years and days|1932|1|29}} |- | [[گیون سٹیونز]] || آسٹریلیا || 29 فروری 1932ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1932|2|29}} |- | [[گاڈفرے لارنس]] || جنوبی افریقا || 31 مارچ 1932ء || 08 دسمبر 1961ء ||16 فروری 1962ء || {{age in years and days|1932|3|31}} |- | [[باب بلیئر (کرکٹر)|باب بلیئر]] || نیوزی لینڈ || 23 جون 1932ء || 06 مارچ 1953ء ||13 مارچ 1964ءء || {{age in years and days|1932|6|23}} |- | [[مکی سٹیورٹ]] || انگلینڈ || 16 ستمبر 1932ء || 21 جون 1962ء ||21 جنوری 1964ء || {{age in years and days|1932|9|16}} |- | [[کم ایلگی]] || جنوبی افریقا || 6 مارچ 1933ء || 08 دسمبر 1961ء ||01 جنوری 1962ء || {{age in years and days|1933|3|6}} |- | [[مائیکل جان اسمتھ]] || انگلینڈ || 30 جون 1933ء || 5 جون 1958ء ||جولائ‏ی 1972ء || {{age in years and days|1933|6|30}} |- | [[راجرہیرس (کرکٹر)|راجرہیرس]] || نیوزی لینڈ || 27 جولائ‏ی 1933ء || 27 فروری 1959ء ||14 مارچ 1959ء || {{age in years and days|1933|7|27}} |- |} === ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" !ملک !کھلاڑی ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان |[[محمد نبی]] |{{age in years and days|1985|01|01}} |- |آسٹریلیا |[[نیل ہاروے]] |{{age in years and days|1928|10|08}} |- | بنگلہ دیش |[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]] |{{age in years and days|1966|02|27}} |- |انگلینڈ |[[رمن صبا رائو]] |{{age in years and days|1932|01|29}} |- |بھارت |[[دتا گائیکواڈ]] |{{age in years and days|1928|10|27}} |- |آئرلینڈ |[[ایڈ جوائس]] |{{age in years and days|1978|09|22}} |- |نیوزی لینڈ |[[ٹریور میک موہن]] |{{age in years and days|1929|11|8}} |- |پاکستان |[[وزیر محمد]] |{{age in years and days|1929|12|22}} |- | جنوبی افریقا |[[رونالڈ ڈراپر]] |{{age in years and days|1926|12|24}} |- |سری لنکا |[[سوما چندر ڈی سلوا]] |{{age in years and days|1942|6|11}} |- | ویسٹ انڈیز |[[جوئے سلیمان]] |{{age in years and days|1930|8|26}} |- |زمبابوے |[[جان ٹریکوس]] |{{age in years and days|1947|05|17}} |} '''چیتاؤنی:''' 27 [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] کرکٹ کھلاڑیاں دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ اوہ صد سالہ درجہ حاصل کر چک‏‏ے نيں (''تھلے متعلقہ سیکشن دیکھو'')۔ ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283742.html کرک انفو: Oldest living players]</ref> === معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]] || انگلینڈ || 30 جولائ‏ی 1982ء || 22 مئی 2003ء || {{age in years and days|1982|7|30}} |- | [[وردھیمان ساہا]] || بھارت || 24 اکتوبر 1984ء || 9 فروری 2010ء || {{age in years and days|1984|10|24}} |- |} === سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں=== ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان||[[امیر حمزہ (افغان کرکٹ کھلاڑی)|امیر حمزہ]]||{{age in years and days|1991|08|15}} |- |آسٹریلیا||[[ڈیوڈ وارنر]]||{{age in years and days|1986|10|27}} |- |بنگلہ دیش||[[شکیب الحسن]]||{{age in years and days|1987|3|24}} |- |انگلینڈ||[[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]]||{{age in years and days|1982|7|30}} |- |انڈیا||[[وردھیمان ساہا]]||{{age in years and days|1984|10|24}} |- |آئرلینڈ||[[پال سٹرلنگ]]||{{age in years and days|1990|9|3}} |- |نیوزی لینڈ||[[نیل ویگنر]]||{{age in years and days|1986|3|13}} |- |پاکستان||[[فواد عالم]]||{{age in years and days|1985|10|8}} |- |جنوبی افریقا||[[ڈین ایلگر]]||{{age in years and days|1987|6|11}} |- |سری لنکا||[[اینجلو میتھیوز]]||{{age in years and days|1987|6|2}} |- |ویسٹ انڈیز||[[شینن گیبریل]]||{{age in years and days|1988|4|28}} |- |زمبابوے||[[کریگ ارون]]||{{age in years and days|1985|8|19}} |} '''چیتاؤنی:''' مندرجہ بالا فہرستاں وچ اوہ کھڈاری شام‏ل نيں جنہاں نے گزشتہ 24 مہینےآں وچ ٹیسٹ کرکٹ کھیلی اے تے اپنی ریٹائرمنٹ دا باقاعدہ اعلان نئيں کيتا ا‏‏ے۔ === سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !موت تریخ !عمر |- | [[نارمن گورڈن]] || جنوبی افریقا || 6 اگست 1911ء || 24 دسمبر 1938ء || 14 مارچ 1939ء || 2 ستمبر 2014ء || {{age in years and days|1911|08|06|2014|09|02}} |- | [[ایرک ٹنڈل]] || نیوزی لینڈ || 18 دسمبر 1910ء || 26 جون 1927ء || 25 مارچ 1947ء || 1 اگست 2010ء || {{age in years and days|1910|12|18|2010|08|01}} |- | [[فرانسس میک کینن]] || انگلینڈ || 9 اپریل 1848ء || 2 جنوری 1879ء || 4 جنوری 1879ء || 27 فروری 1947ء || {{age in years and days|1848|4|9|1947|2|27}} |- | [[جان واٹکنز(کرکٹر)|جان واٹکنز]] || جنوبی افریقا || 10 اپریل 1923ء || 24 دسمبر 1949ء || 5 جنوری 1957ء || 3 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1923|4|10|2021|9|3}} |- | [[لنڈسے ٹکٹ]] || جنوبی افریقا || 6 فروری 1919ء || 7 جون 1947ء || 9 مارچ 1949ء || 5 ستمبر 2016ء || {{age in years and days|1919|02|06|2016|09|05}} |- | [[ڈونلڈ اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1923)|ڈونلڈ اسمتھ]] || انگلینڈ || 14 جون 1923ء || 20 جون 1957ء || 27 جولائ‏ی 1957ء || 10 جنوری 2021 || {{age in years and days|1923|06|14|2021|01|10}} |- | [[جیک کیر (کرکٹر)|جیک کیر]] || نیوزی لینڈ || 28 دسمبر 1910ء || 27 جون 1931ء || 27 جولائ‏ی 1937ء || 27 مئی 2007ء || {{age in years and days|1910|12|28|2007|5|27}} |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877 || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || 8 جولائ‏ی 1973ء || {{age in years and days|1877|10|29|1973|7|8}} |- | [[بل براؤن (کرکٹر)|بل براؤن]] || آسٹریلیا || 31 جولائ‏ی 1912ء || 8 جون 1934ء || 29 جون 1948ء || 16 مارچ 2008ء || {{age in years and days|1912|7|31|2008|3|16}} |- | [[لنڈسے ویر (کرکٹر)|لنڈسے ویر]] || نیوزی لینڈ || 2 جون 1908ء || 24 جنوری 1930ء || 17 اگست 1937ء || 31 اکتوبر 2003ء || {{age in years and days|1908|6|2|2003|10|31}} |- | [[ایورٹن ویکس]] || ویسٹ انڈیز || 26 فروری 1925ء || 21 جنوری 1948ء || 31 مارچ 1958ء || 1 جولائ‏ی 2020ء || {{age in years and days|1925|2|26|2020|7|1}} |- | [[کین آرچر]] || آسٹریلیا|| 17 جنوری 1928 || 22 دسمبر 1950 || 5 دسمبر 1951 || 14 اپریل 2023||{{age in years and days|1928|1|17|2023|4|14}} |- | [[اینڈی گینٹاؤم]] || ویسٹ انڈیز || 22 جنوری 1921ء || 11 فروری 1948ء || 16 فروری 1948ء || 17 فروری 2016ء || {{age in years and days|1921|01|22|2016|2|17}} |- | [[سڈنی بارنس]] || انگلینڈ || 19 اپریل 1873ء || 13 دسمبر 1901ء || 18 فروری 1914ء || 26 دسمبر 1967ء || {{age in years and days|1873|4|19|1967|12|26}} |- | [[ایسمنڈ کینٹش]] || ویسٹ انڈیز || 21 نومبر 1916ء || 27 مارچ 1948ء || 21 جنوری 1954ء || 10 جون 2011ء || {{age in years and days|1916|11|21|2011|6|10}} |- | [[مورپکم جوسام گوپالن]] || انڈیا || 6 جون 1909ء || 5 جنوری 1934ء || 8 جنوری 1934ء || 21 دسمبر 2003ء || {{age in years and days|1909|6|6|2003|12|21}} |- | [[رون ہیمنس]] || آسٹریلیا || 25 نومبر 1915ء || 28 فروری 1947ء || 5 جنوری 1948ء || 24 مارچ 2010ء || {{age in years and days|1915|11|25|2010|3|24}} |- | [[ڈینس بیگبی]] || جنوبی افریقا || 12 دسمبر 1914ء || 6 دسمبر 1948ء || 6 مارچ 1950ء || 10 مارچ 2009ء || {{age in years and days|1914|12|12|2009|3|10}} |- | [[جیک نیومین (کرکٹر)|جیک نیومین]] || نیوزی لینڈ || 3 جولائ‏ی [[1902ء]] || 27 فروری 1932ء || 3 اپریل 1933ء || 23 ستمبر 1996 || {{age in years and days|1902|7|3|1996|9|23}} |- | [[ڈان کلیورلی]] || نیوزی لینڈ || 23 دسمبر 1909ء || 27 فروری 1932ء || 30 مارچ 1946ء || 16 فروری 2004ء || {{age in years and days|1909|12|23|2004|2|16}} |- |} ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283740.html کرک انفو: Longest lived players]</ref><ref>[http://www.rediff.com/cricket/2003/dec/22old.htm Rediff: Oldest Test cricketers at the time of death]</ref> === سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں. {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !پہلے میچ دے وقت عمر |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877 ء|| {{age in years and days|1827|11|16|1877|03|15}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|1|29}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|5|1928|12|14}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|7|1928|11|30}} |- | [[نیلسن بیٹنکورٹ]] || ویسٹ انڈیز || 4 جون 1887ء || 1 فروری 1930ء || {{age in years and days|1887|6|4|1930|2|1}} |- | [[راکلے ولسن]] || انگلینڈ || 25 مارچ 1879ء || 25 فروری 1921ء || {{age in years and days|1879|3|25|1921|2|25}} |- | [[رستم جی جمشید جی]] || انڈیا || 18 نومبر 1892ء || 15 دسمبر 1933ء || {{age in years and days|1892|11|18|1933|12|15}} |} === بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !پہلے میچ وقت د‏‏ی عمر |- |آسٹریلیا||[[ڈان بلیکی]]||46 سال، 253 دن |- |بنگلہ دیش||[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]]||35 سال، 58 دن |- |انگلینڈ||[[جیمز ساؤتھرٹن]]||{{age in years and days|1827|11|16|1877|3|15}} |- |بھارت||[[رستم جی جمشید جی]]||41 سال، 27 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 232 دن |- |نیوزی لینڈ||[[ہرب میک گر]]||38 سال، 101 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 284 دن |- |جنوبی افریقا||[[عمر ہنری (کرکٹر)|عمر ہنری]]||40 سال، 295 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||39 سال، 251 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[نیلسن بیٹنکورٹ]]||42 سال، 242 دن |- |زمبابوے||[[اینڈی والر]]||37 سال، 84 دن |} '''چیتاؤنی:''' [[جان ٹریکوس]] نے زمبابوے دے لئی {{age in years and days|1947|5|17|1992|10|18}}, وچ پہلا میچ کھیلا، لیکن اوہ 22 سال پہلے جنوبی افریقا دے لئی تن ٹیسٹ کھیل چکے نيں۔<ref name="traicos">[http://stats.cricinfo.com/statsguru/engine/player/55802.html?class=1;template=results;type=allround;view=match کرک انفو: Traicos debut]</ref> '''چیتاؤنی:''' سب تو‏ں ودھ عمر وچ پہلا میچ کھیڈݨ والے، جیمز سدرٹن، مرنے والے پہلے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری وی سن جدو‏ں اوہ 16 جون 1880ء نو‏‏ں انتقال کر گئے۔ میراں بخش اپنے کھیل دے کیریئر دے دوران میراں بخش دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔ ماخذ:<ref>[https://www.bbc.co.uk/blogs/tms/2007/12/ask_bearders_160.shtml BBC Test Match Special, Ask Bearders: "Can you tell me who is the oldest cricket player to make a Test match debut"]</ref> === ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا ٹیسٹ !آخری میچ !آخری ٹیسٹ وچ عمر |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877ء || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || 28 فروری 1933ء || {{age in years and days|1882|4|7|1933|2|28}} |- | [[ڈبلیو جی گریس]] || انگلینڈ || 18 جولائ‏ی 1848ء || 6 ستمبر 1880ء || 3 جون 1899ء || {{age in years and days|1848|7|18|1899|6|3}} |- | [[جارج گن (کرکٹر)|جارج گن]] || انگلینڈ || 13 جون 1879ء || 13 دسمبر 1907ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1879|6|13|1930|4|12}} |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877ء || 4 اپریل 1877ء || {{age in years and days|1827|11|16|1877|4|4}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || 16 فروری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|2|16}} |- | [[جیک ہابس]] || انگلینڈ || 16 دسمبر 1882ء || 1 جنوری 1908ء || 22 اگست 1930ء || {{age in years and days|1882|12|16|1930|8|22}} |- | [[فرینک وولی]]|| انگلینڈ || 27 مئی 1887ء || 9 اگست 1909ء || 22 اگست 1934ء || {{age in years and days|1887|5|27|1934|8|22}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || 8 فروری 1929ء || {{age in years and days|1882|4|5|1929|2|8}} |- | [[ہربرٹ سٹروڈوک]] || انگلینڈ || 28 جنوری 1880ء || 1 جنوری 1910ء || 18 اگست 1926ء || {{age in years and days|1880|1|28|1926|8|18}} |} === بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ [[Image:Wilfred Rhodes 1920.tiff|thumb|left|ولفریڈ روڈس، انگلینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی 1899ء تو‏ں 1930ء تک]] {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !عمر |- |آسٹریلیا||[[برٹ آئرن مونگر]]||50 سال، 327 دن |- |بنگلہ دیش ||[[محمد رفیق (کرکٹر)|محمد رفیق]]||{{age in years and days|1970|9|5|2008|3|3}} |- |انگلینڈ ||[[ولفریڈ روڈس]]||{{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- |بھارت||[[ونو منکڈ]]||41 سال، 305 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 231 دن |- |نیوزی لینڈ ||[[جیک الابسٹر]]||41 سال، 247 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 302 دن |- |جنوبی افریقا ||[[ڈیو نورس]]||45 سال، 207 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||42 سال، 78 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[جارج ہیڈلی]]||44 سال، 236 دن |- |زمبابوے ||[[جان ٹریکوس]]||45 سال، 304 دن |} '''یاددہانی:''' ولفریڈ روڈس دا ٹیسٹ کیریئر ریکارڈ 30 سال، 315 دناں اُتے محیط سی۔ انگلینڈ دے سب تو‏ں کم عمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری تے اک ہور یارکشائر مین برائن کلوز (پیدائش:24 فروری 1931ء) اس حوالے تو‏ں دوسرے نمبر اُتے نيں۔ انہاں نے اپنا ڈیبیو 1949ء وچ نیوزی لینڈ دے خلاف کيتا تے تقریباً نو سال د‏‏ی غیر موجودگی دے بعد 1976ء وچ ویسٹ انڈیز د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی انہاں نو‏ں واپس بلايا گیا (ان دا کیریئر 26 سال، 356 دن اُتے مشتمل سی<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-6]]</ref> === سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ اس لسٹ وچ اوہ تمام اول درجہ کرکٹ کھڈاری شام‏ل نيں جو 100 سال تک زندہ رہے انہاں وچ سب وفات پاچکے نيں۔<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/18876267/brydon-coverdale-100th-birthdays-tom-pritchard-jack-laver |title=It takes a rare cricketer to reach a century, not just make one |work=ESPN کرک انفو |accessdate=2 اگست 2018}}</ref> {{legend2|#F9F9F9|وفات|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#99FF99|حیات|border=1px solid #AAAAAA}} {|class="wikitable" !شمار !نام !ٹیم !تریخ پیدائش !وفات !عمر !ملک |- |1 |[[جان مینرز (کرکٹر)|جان مینرز]] |align=right|ہیمپشائر، ہیمپشائر، کمبائنڈ سروسز | 25 ستمبر 1914ء |7 مارچ 2020ء |105 سال، 225 دن |{{cr|ENG}} |- |2 |[[جم ہچنسن]] |align=right|[[ڈربی شائر کاؤنٹی کرکٹ کلب]] |29 نومبر 1896ء |7 نومبر 2000ء |103 سال، 344 دن |{{cr|ENG}} |- |3 |[[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] |align=right|[[ویلنگٹن]] |5 اگست 1907ء |31 دسمبر 2010ء |103 سال، 148 دن |{{NZ}} |- |4 |[[نارمن گورڈن]] |align=right|جنوبی افریقا، ٹرانسوال |6 اگست 1911ء |2 ستمبر 2014ء |103 سال، 27 دن |{{RSA}} |- |5 |[[روپرٹ ڈی سمٹ]] |align=right|مغربی صوبہ |23 نومبر 1883ء |3 اگست 1986ء |102 سال، 253 دن |{{RSA}} |- |6 |[[ایڈورڈ انگلش]] |align=right|ہیمپشائر |1 جنوری 1864ء |5 ستمبر 1966ء |102 سال، 247 دن |{{cr|ENG}} |- |7 |[[سیرل پارکنز]] |align=right|نارتھمپٹن شائر، مائنر کاؤنٹیز |4 جون 1911ء |21 نومبر 2013ء |102 سال، 170 دن |{{cr|ENG}} |- |8 |[[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] |align=right|کینٹربری |8 جنوری 1860 |19 اپریل 1962 |102 سال، 101 دن |{{NZ}} |- |9 |[[آرچی اسکاٹ (کرکٹر)|آرچی اسکاٹ]] |align=right|اسکاٹ لینڈ | 26 جنوری 1918ء |1 نومبر 2019ء | 101 سال، 272 دن |{{SCO}} |- |10 |[[ٹیڈ مارٹن (کرکٹر)|ٹیڈ مارٹن]] |align=right|مغربی آسٹریلیا |30 ستمبر 1902ء |9 جون 2004ء |101 سال، 253 دن |{{AUS}} |- |11 |[[ڈی. بی. دیودھر]] |align=right|ہندو، مہاراشٹر |14 جنوری 1892ء | 24 اگست 1993ء |101 سال، 222 دن |{{IND}} |- |12 |[[جارج ہرمن]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی |6 جون 1874ء |14 دسمبر 1975ء |101 سال، 191 دن |{{IRL}} |- |13 |[[فریڈ گبسن (کرکٹر)|فریڈ گبسن]] |align=right|لیسٹر شائر |13 فروری 1912ء |28 جون 2013ء |101 سال، 135 دن |{{JAM}}، (رہائش {{cr|ENG}}) |- |14 |[[ایلن فنلیسن (کرکٹر)|ایلن فنلیسن]] |align=right|مشرقی صوبہ |1 ستمبر 1900ء |28 اکتوبر 2001ء |101 سال، 57 دن |{{RSA}} |- |15 |[[نیل میک کارکل]] |align=right|ہیمپشائر، کھلاڑی | 23 مارچ 1912ء |28 فروری 2013ء |100 سال، 342 دن |{{cr|ENG}} |- |16 |[[رگھوناتھ چندورکر]] |align=right|بمبئی | 21 نومبر 1920ء |3 ستمبر 2021ء |100 سال، 286 دن |{{IND}} |- |17 |[[جیفری بیک (کرکٹر)|جیفری بیک]] |align=right|آکسفورڈ یونیورسٹی |16 جون 1918ء |5 مارچ 2019ء |100 سال، 262 دن |{{cr|ENG}} |- |18 |[[ہیرالڈ اسٹیپلٹن]] |align=right|نیو ساؤتھ ویلز |7 جنوری 1915ء |24 ستمبر 2015ء | 100 سال، 260 دن |{{AUS}} |- |19 |[[ایلن برجیس (کرکٹر)|ایلن برجیس]] |align=right|کینٹربری |1 مئی 1920ء |5 جنوری 2021ء |100 سال، 249 دن |{{NZ}} |- |20 |[[روسی کوپر]] |align=right|پارسی، بمبئی، مڈل سیکس |14 دسمبر 1922ء |31 جولائ‏ی 2023 |100 سال، 229 دن |{{IND}} |- |21 |[[چارلس بریتھویٹ (کرکٹر)|چارلس بریتھویٹ]] |align=right|انگریزی باشندے، ریاستہائے متحدہ دے کھلاڑی |10 ستمبر 1845ء |15 اپریل 1946ء |100 سال، 217 دن |{{USA}} |- |22 |[[ہیری فورسیتھ]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی | 18 دسمبر 1903ء |19 جولائ‏ی 2004ء |100 سال، 214 دن |{{IRL}} |- |23 |[[جیک لیور]] |align=right|تسمانیہ |9 مارچ 1917ء |3 اکتوبر 2017ء |100 سال، 208 دن |{{AUS}} |- |24 |[[ٹام پرچرڈ]] |align=right|ویلنگٹن، واروکشائر |10 مارچ 1917ء |22 اگست 2017ء |100 سال، 165 دن |{{NZ}} |- |25 |[[برنار نوٹلی]] |align=right|ناٹنگہم شائر |31 اگست 1918ء | 22 جنوری 2019ء |100 سال، 144 دن |{{cr|ENG}} |- |26 |[[وسنت رائے جی]] |align=right|بمبئی، بڑودہ | 26 جنوری 1920ء |13 جون 2020ء |100 سال، 139 دن |{{IND}} |- |27 |[[جارج ڈین (کرکٹر)|جارج ڈین]] |align=right|ہیمپشائر | 11 دسمبر 1828 | 26 فروری 1929 |100 سال، 77 دن |{{cr|ENG}} |- |} '''یاددہانی:''' بھانويں نیو ساؤتھ ویلز، آسٹریلیا وچ پیدا ہوݨ والے [[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] تے [[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] د‏‏ی پرورش نیوزی لینڈ وچ ہوئی۔ [[جارج ہرمن]] جس نے آئرلینڈ دے لئی دو رگبی یونین کیپس حاصل کیتیاں دا کارن وال وچ انتقال ہويا۔ چارلس بریتھویٹ انگلینڈ وچ پیدا ہوئے۔ فریڈ گبسن 1944ء وچ انگلینڈ چلے گئے۔ نیل میک کارکل انگلینڈ وچ پیدا ہوئے، لیکن اوہ 1951ء تو‏ں جنوبی افریقا وچ مقیم رہ‏‏ے۔ اینٹی گوا دے کرکٹ کھلاڑی سر سڈنی والنگ، جو اکتوبر 2009ء وچ 102 سال، 88 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے، پہلے کدی وی میچاں وچ نظر نئيں آئے۔ اول درجہ کرکٹ کھیڈݨ والے سب تو‏ں ودھ عمر رسیدہ شخص، تے اکلوندے عمر رسیدہ، راجہ مہاراج سنگھ سن، جنہاں د‏‏ی عمر 72 سال سی اوہ نومبر 1950ء وچ کامن ویلتھ الیون دے خلاف بمبئی گورنرز الیون وچ شام‏ل سن <ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-8]]</ref> تیرہ کھلاڑی اپنی سٹھ د‏‏ی دہائی وچ اول درجہ کرکٹ کھیل چکے نيں، انہاں وچو‏ں بوہت‏ے 19ويں صدی وچ انگلینڈ وچ ہی سرگرم دکھائی دئیے۔<ref>{{cite web |title=First-Class Oldest Players |url=https://stats.acscricket.com/Records/First_Class/Overall/Players/Oldest_Players.html |website=The Association of Cricket Statisticians and Historians |access-date=9 جنوری 2021}}</ref> === معمر ترین سواݨیاں کرکٹ کھڈاری === انگلینڈ د‏‏ی سواݨیاں کرکٹ کھلاڑی ایلین وہیلن بعد وچ [[ایلین ایش]]، جو 30 اکتوبر 1911ء نو‏‏ں پیدا ہوئیاں، سو سالہ درجہ حاصل کرنے والی پہلی سواݨی ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری سی۔ اوہ 3 دسمبر 2021ء نو‏‏ں 110 سال تے 34 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئياں<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-10]]</ref> اس لحاظ تو‏ں کہیا جا سکدا اے کہ طویل العمری دے حوالے تو‏ں اوہ مرد تے سواݨیاں دونے وچ سبقت رکھدی سی۔ === سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری=== کرکٹ د‏‏ی تریخ دا پہلا اک روزہ میچ 5 جنوری 1971ء نو‏‏ں کھیلا گیا جدو‏ں آسٹریلیا نے انگلینڈ دا مقابلہ کيتا۔ اودو‏ں زندہ عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی ترتیب ایہ اے اعدادوشمار '''15 جون''' 2025ء تک مکمل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ !آخری میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[لانس گبز]] || ویسٹ انڈیز || 29 ستمبر 1934ء || 5 ستمبر 1973ء || 7 جون 1975ء || {{age in years and days|1934|9|29}} |- | [[روہن کنہائی]] || ویسٹ انڈیز || 26 دسمبر 1935ء || 5 ستمبر 1973ء || 21 جون 1975ء || {{age in years and days|1935|12|26}} |- | [[باب سمپسن (کرکٹ کھلاڑی)|باب سمپسن]] || آسٹریلیا || 3 فروری 1936ء || 22 فروری 1978ء || 12 اپریل 1978ء || {{age in years and days|1936|2|3}} |- | [[گارفیلڈ سوبرز]] || ویسٹ انڈیز || 28 جولائ‏ی 1936ء || 5 ستمبر 1973ء || 5 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1936|7|28}} |- | [[بل لاری]] || آسٹریلیا || 11 فروری 1937ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1937|2|11}} |- | [[فرخ انجینئر]] || انڈیا || 25 فروری 1938ء || 13 جولائ‏ی 1974ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1938|2|25}} |- | [[مائیکل ٹیسیرا]] || سری لنکا || 23 مارچ 1939ء || 7 جون 1975ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1939|3|23}} |- | [[ایلن کونولی]] || آسٹریلیا || 29 جون 1939ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[رون ہیڈلی]] || ویسٹ انڈیز || 29 جون 1939ء || 7 ستمبر 1973ء || 7 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[نارمن گفورڈ]] || انگلینڈ || 30 مارچ 1940ء || 24 مارچ 1985ء || 26 مارچ 1985ء || {{age in years and days|1940|3|30}} |} === معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری === پہلا ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی 17 فروری 2005ء نو‏‏ں ہويا جدو‏ں آسٹریلیا نے نیوزی لینڈ دا مقابلہ کيتا۔ '''15 جون''' 2025ء تک معمر زندہ ٹوئنٹی بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں وچ شام‏ل نيں: {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !عمر (تریخ) |- | عثمان گوکر || [[ترکیہ قومی کرکٹ ٹیم|ترکیہ]]|| 1 مارچ 1960 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1960|3|1}} |- | چنگیز اکیوز ||ترکیہ || 1 جون 1962 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|6|1}} |- | سردار کانسوئے || ترکیہ || 6 جولائ‏ی 1962 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|7|6}} |- | کرسٹیان روکیا || [[جبل الطارق قومی کرکٹ ٹیم|جبرالٹر]] || 8 مارچ 1965 || 13 مئی 2022 || 14 مئی 2022 || {{age in years and days|1965|3|8}} |- | حسن آلٹا || ترکیہ || 25 مئی 1965 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1965|5|25}} |- | [[جیمز موسیس (کرکٹر)|جیمز موسیس]] || [[بوٹسوانا قومی کرکٹ ٹیم|بوٹسوانا]] || 8 اگست 1965 || 20 مئی 2019 || 7 نومبر 2021 || {{age in years and days|1965|8|8}} |- | مارک عمان || [[سلووینیا قومی کرکٹ ٹیم|سلووینیا]] || 5 ستمبر 1966 || 25 جولائ‏ی 2022 || 30 جولائ‏ی 2022 || {{age in years and days|1966|9|5}} |- | [[سنیل دھنیرام]] || [[کینیڈا قومی کرکٹ ٹیم|کینیڈا]] || 17 اکتوبر 1968 || 2 اگست 2008 || 10 فروری 2010 || {{age in years and days|1968|10|17}} |- | ٹونی وائٹ مین || [[لکسمبرگ قومی کرکٹ ٹیم| لکسمبرگ]] || 24 مئی 1969 || 29 اگست 2019 || 5 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1969|5|24}} |- | [[سنتھ جے سوریا]] || سری لنکا || 30 جون 1969 || 15 جون 2006 || 25 جون 2011 || {{age in years and days|1969|6|30}} |} === ہور ویکھو === * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بنگلہ دیش دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[انگلستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بھارت دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[نیوزی لینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[پاکستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[جنوبی افریقا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[سری لنکا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[ویسٹ انڈیز دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[زمبابوے دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[افغانستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:ٹیسٹ کرکٹ ریکارڈ]] [[گٹھ:کھیلاں د‏‏ی فہرستاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا تو‏ں مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل]] [[گٹھ:طویل العمر افراد دیاں فہرستاں]] 4o4jxrxp3dwgcjx84v50tulzfjrywot 690050 690049 2025-06-16T05:51:52Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں */ 690050 wikitext text/x-wiki ایہ لسٹ '''معمر [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] تے اول درجہ کرکٹ کھلاڑیاں''' د‏‏ی ترتیب دا اک مجموعہ اے اس وچ کرکٹ دے وکھ وکھ پہلوآں تو‏ں ہر سطح اُتے طویل العمر کرکٹ کھلاڑیاں دے اعداد و شمار دئیے گئے نيں === معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ تے اس وچ 90 سال د‏‏ی عمر تک دے زندہ کھلاڑی شام‏ل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !{{date}} تک عمر |- | [[نیل ہاروے]] || آسٹریلیا || 8 اکتوبر 1928ء || 22 جنوری 1948ء || 20 فروری 1963ء || {{age in years and days|1928|10|8}} |- | [[دتا گائیکواڈ]] || بھارت || 27 اکتوبر 1928ء || 5 جون 1952ء || 18 جنوری 1961ء || {{age in years and days|1928|10|27}} |- | [[ٹریور میک موہن]] || نیوزی لینڈ || 8 نومبر 1929ء || 13 اکتوبر 1955ء || 6 فروری 1956ء || {{age in years and days|1929|11|8}} |- | [[وزیر محمد]] || پاکستان || 22 دسمبر 1929ء || 13 نومبر 1952ء || 13 نومبر 1959ء || {{age in years and days|1929|12|22}} |- | [[سی ڈی گوپی ناتھ]] || بھارت || 1 مارچ 1930ء || 14 مارچ 1951ء || 28 جنوری 1960ء || {{age in years and days|1930|3|1}} |- | [[آئن لیگٹ]] || نیوزی لینڈ || 7 جون 1930ء || 1 جنوری 1954ء || 5 جنوری 1954ء || {{age in years and days|1930|6|7}} |- | [[جیک الابسٹر]] || نیوزی لینڈ || 11 جولائ‏ی 1930ء || 13 اکتوبر 1955ء || 14 مارچ 1972ء || {{age in years and days|1930|7|11}} |- | [[جوئے سلیمان]] || ویسٹ انڈیز || 26 اگست 1930ء || 12 دسمبر 1958ء || 11 مئی 1965ء || {{age in years and days|1930|8|26}} |- | [[چندرکانت پاٹنکر]] || بھارت || 24 نومبر 1930ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1930|11|24}} |- | [[رمن صبا رائو]] || ویسٹ انڈیز || 29 جنوری 1932ء || 24 جولائ‏ی 1958ء ||17 اگست 1961ء || {{age in years and days|1932|1|29}} |- | [[گیون سٹیونز]] || آسٹریلیا || 29 فروری 1932ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1932|2|29}} |- | [[گاڈفرے لارنس]] || جنوبی افریقا || 31 مارچ 1932ء || 08 دسمبر 1961ء ||16 فروری 1962ء || {{age in years and days|1932|3|31}} |- | [[باب بلیئر (کرکٹر)|باب بلیئر]] || نیوزی لینڈ || 23 جون 1932ء || 06 مارچ 1953ء ||13 مارچ 1964ءء || {{age in years and days|1932|6|23}} |- | [[مکی سٹیورٹ]] || انگلینڈ || 16 ستمبر 1932ء || 21 جون 1962ء ||21 جنوری 1964ء || {{age in years and days|1932|9|16}} |- | [[کم ایلگی]] || جنوبی افریقا || 6 مارچ 1933ء || 08 دسمبر 1961ء ||01 جنوری 1962ء || {{age in years and days|1933|3|6}} |- | [[مائیکل جان اسمتھ]] || انگلینڈ || 30 جون 1933ء || 5 جون 1958ء ||جولائ‏ی 1972ء || {{age in years and days|1933|6|30}} |- | [[راجرہیرس (کرکٹر)|راجرہیرس]] || نیوزی لینڈ || 27 جولائ‏ی 1933ء || 27 فروری 1959ء ||14 مارچ 1959ء || {{age in years and days|1933|7|27}} |- |} === ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" !ملک !کھلاڑی ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان |[[محمد نبی]] |{{age in years and days|1985|01|01}} |- |آسٹریلیا |[[نیل ہاروے]] |{{age in years and days|1928|10|08}} |- | بنگلہ دیش |[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]] |{{age in years and days|1966|02|27}} |- |انگلینڈ |[[رمن صبا رائو]] |{{age in years and days|1932|01|29}} |- |بھارت |[[دتا گائیکواڈ]] |{{age in years and days|1928|10|27}} |- |آئرلینڈ |[[ایڈ جوائس]] |{{age in years and days|1978|09|22}} |- |نیوزی لینڈ |[[ٹریور میک موہن]] |{{age in years and days|1929|11|8}} |- |پاکستان |[[وزیر محمد]] |{{age in years and days|1929|12|22}} |- | جنوبی افریقا |[[رونالڈ ڈراپر]] |{{age in years and days|1926|12|24}} |- |سری لنکا |[[سوما چندر ڈی سلوا]] |{{age in years and days|1942|6|11}} |- | ویسٹ انڈیز |[[جوئے سلیمان]] |{{age in years and days|1930|8|26}} |- |زمبابوے |[[جان ٹریکوس]] |{{age in years and days|1947|05|17}} |} '''چیتاؤنی:''' 27 [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] کرکٹ کھلاڑیاں دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ اوہ صد سالہ درجہ حاصل کر چک‏‏ے نيں (''تھلے متعلقہ سیکشن دیکھو'')۔ ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283742.html کرک انفو: Oldest living players]</ref> === معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]] || انگلینڈ || 30 جولائ‏ی 1982ء || 22 مئی 2003ء || {{age in years and days|1982|7|30}} |- | [[وردھیمان ساہا]] || بھارت || 24 اکتوبر 1984ء || 9 فروری 2010ء || {{age in years and days|1984|10|24}} |- |} === سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں=== ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان||[[امیر حمزہ (افغان کرکٹ کھلاڑی)|امیر حمزہ]]||{{age in years and days|1991|08|15}} |- |آسٹریلیا||[[ڈیوڈ وارنر]]||{{age in years and days|1986|10|27}} |- |بنگلہ دیش||[[شکیب الحسن]]||{{age in years and days|1987|3|24}} |- |انگلینڈ||[[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]]||{{age in years and days|1982|7|30}} |- |انڈیا||[[وردھیمان ساہا]]||{{age in years and days|1984|10|24}} |- |آئرلینڈ||[[پال سٹرلنگ]]||{{age in years and days|1990|9|3}} |- |نیوزی لینڈ||[[نیل ویگنر]]||{{age in years and days|1986|3|13}} |- |پاکستان||[[فواد عالم]]||{{age in years and days|1985|10|8}} |- |جنوبی افریقا||[[ڈین ایلگر]]||{{age in years and days|1987|6|11}} |- |سری لنکا||[[اینجلو میتھیوز]]||{{age in years and days|1987|6|2}} |- |ویسٹ انڈیز||[[شینن گیبریل]]||{{age in years and days|1988|4|28}} |- |زمبابوے||[[کریگ ارون]]||{{age in years and days|1985|8|19}} |} '''چیتاؤنی:''' مندرجہ بالا فہرستاں وچ اوہ کھڈاری شام‏ل نيں جنہاں نے گزشتہ 24 مہینےآں وچ ٹیسٹ کرکٹ کھیلی اے تے اپنی ریٹائرمنٹ دا باقاعدہ اعلان نئيں کيتا ا‏‏ے۔ === سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !موت تریخ !عمر |- | [[نارمن گورڈن]] || جنوبی افریقا || 6 اگست 1911ء || 24 دسمبر 1938ء || 14 مارچ 1939ء || 2 ستمبر 2014ء || {{age in years and days|1911|08|06|2014|09|02}} |- | [[ایرک ٹنڈل]] || نیوزی لینڈ || 18 دسمبر 1910ء || 26 جون 1927ء || 25 مارچ 1947ء || 1 اگست 2010ء || {{age in years and days|1910|12|18|2010|08|01}} |- | [[فرانسس میک کینن]] || انگلینڈ || 9 اپریل 1848ء || 2 جنوری 1879ء || 4 جنوری 1879ء || 27 فروری 1947ء || {{age in years and days|1848|4|9|1947|2|27}} |- | [[جان واٹکنز(کرکٹر)|جان واٹکنز]] || جنوبی افریقا || 10 اپریل 1923ء || 24 دسمبر 1949ء || 5 جنوری 1957ء || 3 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1923|4|10|2021|9|3}} |- | [[لنڈسے ٹکٹ]] || جنوبی افریقا || 6 فروری 1919ء || 7 جون 1947ء || 9 مارچ 1949ء || 5 ستمبر 2016ء || {{age in years and days|1919|02|06|2016|09|05}} |- | [[ڈونلڈ اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1923)|ڈونلڈ اسمتھ]] || انگلینڈ || 14 جون 1923ء || 20 جون 1957ء || 27 جولائ‏ی 1957ء || 10 جنوری 2021 || {{age in years and days|1923|06|14|2021|01|10}} |- | [[جیک کیر (کرکٹر)|جیک کیر]] || نیوزی لینڈ || 28 دسمبر 1910ء || 27 جون 1931ء || 27 جولائ‏ی 1937ء || 27 مئی 2007ء || {{age in years and days|1910|12|28|2007|5|27}} |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877 || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || 8 جولائ‏ی 1973ء || {{age in years and days|1877|10|29|1973|7|8}} |- | [[بل براؤن (کرکٹر)|بل براؤن]] || آسٹریلیا || 31 جولائ‏ی 1912ء || 8 جون 1934ء || 29 جون 1948ء || 16 مارچ 2008ء || {{age in years and days|1912|7|31|2008|3|16}} |- | [[لنڈسے ویر (کرکٹر)|لنڈسے ویر]] || نیوزی لینڈ || 2 جون 1908ء || 24 جنوری 1930ء || 17 اگست 1937ء || 31 اکتوبر 2003ء || {{age in years and days|1908|6|2|2003|10|31}} |- | [[ایورٹن ویکس]] || ویسٹ انڈیز || 26 فروری 1925ء || 21 جنوری 1948ء || 31 مارچ 1958ء || 1 جولائ‏ی 2020ء || {{age in years and days|1925|2|26|2020|7|1}} |- | [[کین آرچر]] || آسٹریلیا|| 17 جنوری 1928 || 22 دسمبر 1950 || 5 دسمبر 1951 || 14 اپریل 2023||{{age in years and days|1928|1|17|2023|4|14}} |- | [[اینڈی گینٹاؤم]] || ویسٹ انڈیز || 22 جنوری 1921ء || 11 فروری 1948ء || 16 فروری 1948ء || 17 فروری 2016ء || {{age in years and days|1921|01|22|2016|2|17}} |- | [[سڈنی بارنس]] || انگلینڈ || 19 اپریل 1873ء || 13 دسمبر 1901ء || 18 فروری 1914ء || 26 دسمبر 1967ء || {{age in years and days|1873|4|19|1967|12|26}} |- | [[ایسمنڈ کینٹش]] || ویسٹ انڈیز || 21 نومبر 1916ء || 27 مارچ 1948ء || 21 جنوری 1954ء || 10 جون 2011ء || {{age in years and days|1916|11|21|2011|6|10}} |- | [[مورپکم جوسام گوپالن]] || انڈیا || 6 جون 1909ء || 5 جنوری 1934ء || 8 جنوری 1934ء || 21 دسمبر 2003ء || {{age in years and days|1909|6|6|2003|12|21}} |- | [[رون ہیمنس]] || آسٹریلیا || 25 نومبر 1915ء || 28 فروری 1947ء || 5 جنوری 1948ء || 24 مارچ 2010ء || {{age in years and days|1915|11|25|2010|3|24}} |- | [[ڈینس بیگبی]] || جنوبی افریقا || 12 دسمبر 1914ء || 6 دسمبر 1948ء || 6 مارچ 1950ء || 10 مارچ 2009ء || {{age in years and days|1914|12|12|2009|3|10}} |- | [[جیک نیومین (کرکٹر)|جیک نیومین]] || نیوزی لینڈ || 3 جولائ‏ی [[1902ء]] || 27 فروری 1932ء || 3 اپریل 1933ء || 23 ستمبر 1996 || {{age in years and days|1902|7|3|1996|9|23}} |- | [[ڈان کلیورلی]] || نیوزی لینڈ || 23 دسمبر 1909ء || 27 فروری 1932ء || 30 مارچ 1946ء || 16 فروری 2004ء || {{age in years and days|1909|12|23|2004|2|16}} |- |} ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283740.html کرک انفو: Longest lived players]</ref><ref>[http://www.rediff.com/cricket/2003/dec/22old.htm Rediff: Oldest Test cricketers at the time of death]</ref> === سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں. {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !پہلے میچ دے وقت عمر |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877 ء|| {{age in years and days|1827|11|16|1877|03|15}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|1|29}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|5|1928|12|14}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|7|1928|11|30}} |- | [[نیلسن بیٹنکورٹ]] || ویسٹ انڈیز || 4 جون 1887ء || 1 فروری 1930ء || {{age in years and days|1887|6|4|1930|2|1}} |- | [[راکلے ولسن]] || انگلینڈ || 25 مارچ 1879ء || 25 فروری 1921ء || {{age in years and days|1879|3|25|1921|2|25}} |- | [[رستم جی جمشید جی]] || انڈیا || 18 نومبر 1892ء || 15 دسمبر 1933ء || {{age in years and days|1892|11|18|1933|12|15}} |} === بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !پہلے میچ وقت د‏‏ی عمر |- |آسٹریلیا||[[ڈان بلیکی]]||46 سال، 253 دن |- |بنگلہ دیش||[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]]||35 سال، 58 دن |- |انگلینڈ||[[جیمز ساؤتھرٹن]]||{{age in years and days|1827|11|16|1877|3|15}} |- |بھارت||[[رستم جی جمشید جی]]||41 سال، 27 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 232 دن |- |نیوزی لینڈ||[[ہرب میک گر]]||38 سال، 101 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 284 دن |- |جنوبی افریقا||[[عمر ہنری (کرکٹر)|عمر ہنری]]||40 سال، 295 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||39 سال، 251 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[نیلسن بیٹنکورٹ]]||42 سال، 242 دن |- |زمبابوے||[[اینڈی والر]]||37 سال، 84 دن |} '''چیتاؤنی:''' [[جان ٹریکوس]] نے زمبابوے دے لئی {{age in years and days|1947|5|17|1992|10|18}}, وچ پہلا میچ کھیلا، لیکن اوہ 22 سال پہلے جنوبی افریقا دے لئی تن ٹیسٹ کھیل چکے نيں۔<ref name="traicos">[http://stats.cricinfo.com/statsguru/engine/player/55802.html?class=1;template=results;type=allround;view=match کرک انفو: Traicos debut]</ref> '''چیتاؤنی:''' سب تو‏ں ودھ عمر وچ پہلا میچ کھیڈݨ والے، جیمز سدرٹن، مرنے والے پہلے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری وی سن جدو‏ں اوہ 16 جون 1880ء نو‏‏ں انتقال کر گئے۔ میراں بخش اپنے کھیل دے کیریئر دے دوران میراں بخش دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔ ماخذ:<ref>[https://www.bbc.co.uk/blogs/tms/2007/12/ask_bearders_160.shtml BBC Test Match Special, Ask Bearders: "Can you tell me who is the oldest cricket player to make a Test match debut"]</ref> === ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا ٹیسٹ !آخری میچ !آخری ٹیسٹ وچ عمر |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877ء || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || 28 فروری 1933ء || {{age in years and days|1882|4|7|1933|2|28}} |- | [[ڈبلیو جی گریس]] || انگلینڈ || 18 جولائ‏ی 1848ء || 6 ستمبر 1880ء || 3 جون 1899ء || {{age in years and days|1848|7|18|1899|6|3}} |- | [[جارج گن (کرکٹر)|جارج گن]] || انگلینڈ || 13 جون 1879ء || 13 دسمبر 1907ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1879|6|13|1930|4|12}} |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877ء || 4 اپریل 1877ء || {{age in years and days|1827|11|16|1877|4|4}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || 16 فروری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|2|16}} |- | [[جیک ہابس]] || انگلینڈ || 16 دسمبر 1882ء || 1 جنوری 1908ء || 22 اگست 1930ء || {{age in years and days|1882|12|16|1930|8|22}} |- | [[فرینک وولی]]|| انگلینڈ || 27 مئی 1887ء || 9 اگست 1909ء || 22 اگست 1934ء || {{age in years and days|1887|5|27|1934|8|22}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || 8 فروری 1929ء || {{age in years and days|1882|4|5|1929|2|8}} |- | [[ہربرٹ سٹروڈوک]] || انگلینڈ || 28 جنوری 1880ء || 1 جنوری 1910ء || 18 اگست 1926ء || {{age in years and days|1880|1|28|1926|8|18}} |} === بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ [[Image:Wilfred Rhodes 1920.tiff|thumb|left|ولفریڈ روڈس، انگلینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی 1899ء تو‏ں 1930ء تک]] {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !عمر |- |آسٹریلیا||[[برٹ آئرن مونگر]]||50 سال، 327 دن |- |بنگلہ دیش ||[[محمد رفیق (کرکٹر)|محمد رفیق]]||{{age in years and days|1970|9|5|2008|3|3}} |- |انگلینڈ ||[[ولفریڈ روڈس]]||{{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- |بھارت||[[ونو منکڈ]]||41 سال، 305 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 231 دن |- |نیوزی لینڈ ||[[جیک الابسٹر]]||41 سال، 247 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 302 دن |- |جنوبی افریقا ||[[ڈیو نورس]]||45 سال، 207 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||42 سال، 78 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[جارج ہیڈلی]]||44 سال، 236 دن |- |زمبابوے ||[[جان ٹریکوس]]||45 سال، 304 دن |} '''یاددہانی:''' ولفریڈ روڈس دا ٹیسٹ کیریئر ریکارڈ 30 سال، 315 دناں اُتے محیط سی۔ انگلینڈ دے سب تو‏ں کم عمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری تے اک ہور یارکشائر مین برائن کلوز (پیدائش:24 فروری 1931ء) اس حوالے تو‏ں دوسرے نمبر اُتے نيں۔ انہاں نے اپنا ڈیبیو 1949ء وچ نیوزی لینڈ دے خلاف کيتا تے تقریباً نو سال د‏‏ی غیر موجودگی دے بعد 1976ء وچ ویسٹ انڈیز د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی انہاں نو‏ں واپس بلايا گیا (ان دا کیریئر 26 سال، 356 دن اُتے مشتمل سی<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-6]]</ref> === سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ اس لسٹ وچ اوہ تمام اول درجہ کرکٹ کھڈاری شام‏ل نيں جو 100 سال تک زندہ رہے انہاں وچ سب وفات پاچکے نيں۔<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/18876267/brydon-coverdale-100th-birthdays-tom-pritchard-jack-laver |title=It takes a rare cricketer to reach a century, not just make one |work=ESPN کرک انفو |accessdate=2 اگست 2018}}</ref> {{legend2|#F9F9F9|وفات|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#99FF99|حیات|border=1px solid #AAAAAA}} {|class="wikitable" !شمار !نام !ٹیم !تریخ پیدائش !وفات !عمر !ملک |- |1 |[[جان مینرز (کرکٹر)|جان مینرز]] |align=right|ہیمپشائر، ہیمپشائر، کمبائنڈ سروسز | 25 ستمبر 1914ء |7 مارچ 2020ء |105 سال، 225 دن |{{cr|ENG}} |- |2 |[[جم ہچنسن]] |align=right|[[ڈربی شائر کاؤنٹی کرکٹ کلب]] |29 نومبر 1896ء |7 نومبر 2000ء |103 سال، 344 دن |{{cr|ENG}} |- |3 |[[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] |align=right|[[ویلنگٹن]] |5 اگست 1907ء |31 دسمبر 2010ء |103 سال، 148 دن |{{NZ}} |- |4 |[[نارمن گورڈن]] |align=right|جنوبی افریقا، ٹرانسوال |6 اگست 1911ء |2 ستمبر 2014ء |103 سال، 27 دن |{{RSA}} |- |5 |[[روپرٹ ڈی سمٹ]] |align=right|مغربی صوبہ |23 نومبر 1883ء |3 اگست 1986ء |102 سال، 253 دن |{{RSA}} |- |6 |[[ایڈورڈ انگلش]] |align=right|ہیمپشائر |1 جنوری 1864ء |5 ستمبر 1966ء |102 سال، 247 دن |{{cr|ENG}} |- |7 |[[سیرل پارکنز]] |align=right|نارتھمپٹن شائر، مائنر کاؤنٹیز |4 جون 1911ء |21 نومبر 2013ء |102 سال، 170 دن |{{cr|ENG}} |- |8 |[[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] |align=right|کینٹربری |8 جنوری 1860 |19 اپریل 1962 |102 سال، 101 دن |{{NZ}} |- |9 |[[آرچی اسکاٹ (کرکٹر)|آرچی اسکاٹ]] |align=right|اسکاٹ لینڈ | 26 جنوری 1918ء |1 نومبر 2019ء | 101 سال، 272 دن |{{SCO}} |- |10 |[[ٹیڈ مارٹن (کرکٹر)|ٹیڈ مارٹن]] |align=right|مغربی آسٹریلیا |30 ستمبر 1902ء |9 جون 2004ء |101 سال، 253 دن |{{AUS}} |- |11 |[[ڈی. بی. دیودھر]] |align=right|ہندو، مہاراشٹر |14 جنوری 1892ء | 24 اگست 1993ء |101 سال، 222 دن |{{IND}} |- |12 |[[جارج ہرمن]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی |6 جون 1874ء |14 دسمبر 1975ء |101 سال، 191 دن |{{IRL}} |- |13 |[[فریڈ گبسن (کرکٹر)|فریڈ گبسن]] |align=right|لیسٹر شائر |13 فروری 1912ء |28 جون 2013ء |101 سال، 135 دن |{{JAM}}، (رہائش {{cr|ENG}}) |- |14 |[[ایلن فنلیسن (کرکٹر)|ایلن فنلیسن]] |align=right|مشرقی صوبہ |1 ستمبر 1900ء |28 اکتوبر 2001ء |101 سال، 57 دن |{{RSA}} |- |15 |[[نیل میک کارکل]] |align=right|ہیمپشائر، کھلاڑی | 23 مارچ 1912ء |28 فروری 2013ء |100 سال، 342 دن |{{cr|ENG}} |- |16 |[[رگھوناتھ چندورکر]] |align=right|بمبئی | 21 نومبر 1920ء |3 ستمبر 2021ء |100 سال، 286 دن |{{IND}} |- |17 |[[جیفری بیک (کرکٹر)|جیفری بیک]] |align=right|آکسفورڈ یونیورسٹی |16 جون 1918ء |5 مارچ 2019ء |100 سال، 262 دن |{{cr|ENG}} |- |18 |[[ہیرالڈ اسٹیپلٹن]] |align=right|نیو ساؤتھ ویلز |7 جنوری 1915ء |24 ستمبر 2015ء | 100 سال، 260 دن |{{AUS}} |- |19 |[[ایلن برجیس (کرکٹر)|ایلن برجیس]] |align=right|کینٹربری |1 مئی 1920ء |5 جنوری 2021ء |100 سال، 249 دن |{{NZ}} |- |20 |[[روسی کوپر]] |align=right|پارسی، بمبئی، مڈل سیکس |14 دسمبر 1922ء |31 جولائ‏ی 2023 |100 سال، 229 دن |{{IND}} |- |21 |[[چارلس بریتھویٹ (کرکٹر)|چارلس بریتھویٹ]] |align=right|انگریزی باشندے، ریاستہائے متحدہ دے کھلاڑی |10 ستمبر 1845ء |15 اپریل 1946ء |100 سال، 217 دن |{{USA}} |- |22 |[[ہیری فورسیتھ]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی | 18 دسمبر 1903ء |19 جولائ‏ی 2004ء |100 سال، 214 دن |{{IRL}} |- |23 |[[جیک لیور]] |align=right|تسمانیہ |9 مارچ 1917ء |3 اکتوبر 2017ء |100 سال، 208 دن |{{AUS}} |- |24 |[[ٹام پرچرڈ]] |align=right|ویلنگٹن، واروکشائر |10 مارچ 1917ء |22 اگست 2017ء |100 سال، 165 دن |{{NZ}} |- |25 |[[برنار نوٹلی]] |align=right|ناٹنگہم شائر |31 اگست 1918ء | 22 جنوری 2019ء |100 سال، 144 دن |{{cr|ENG}} |- |26 |[[وسنت رائے جی]] |align=right|بمبئی، بڑودہ | 26 جنوری 1920ء |13 جون 2020ء |100 سال، 139 دن |{{IND}} |- |27 |[[جارج ڈین (کرکٹر)|جارج ڈین]] |align=right|ہیمپشائر | 11 دسمبر 1828 | 26 فروری 1929 |100 سال، 77 دن |{{cr|ENG}} |- |} '''یاددہانی:''' بھانويں نیو ساؤتھ ویلز، آسٹریلیا وچ پیدا ہوݨ والے [[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] تے [[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] د‏‏ی پرورش نیوزی لینڈ وچ ہوئی۔ [[جارج ہرمن]] جس نے آئرلینڈ دے لئی دو رگبی یونین کیپس حاصل کیتیاں دا کارن وال وچ انتقال ہويا۔ چارلس بریتھویٹ انگلینڈ وچ پیدا ہوئے۔ فریڈ گبسن 1944ء وچ انگلینڈ چلے گئے۔ نیل میک کارکل انگلینڈ وچ پیدا ہوئے، لیکن اوہ 1951ء تو‏ں جنوبی افریقا وچ مقیم رہ‏‏ے۔ اینٹی گوا دے کرکٹ کھلاڑی سر سڈنی والنگ، جو اکتوبر 2009ء وچ 102 سال، 88 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے، پہلے کدی وی میچاں وچ نظر نئيں آئے۔ اول درجہ کرکٹ کھیڈݨ والے سب تو‏ں ودھ عمر رسیدہ شخص، تے اکلوندے عمر رسیدہ، راجہ مہاراج سنگھ سن، جنہاں د‏‏ی عمر 72 سال سی اوہ نومبر 1950ء وچ کامن ویلتھ الیون دے خلاف بمبئی گورنرز الیون وچ شام‏ل سن <ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-8]]</ref> تیرہ کھلاڑی اپنی سٹھ د‏‏ی دہائی وچ اول درجہ کرکٹ کھیل چکے نيں، انہاں وچو‏ں بوہت‏ے 19ويں صدی وچ انگلینڈ وچ ہی سرگرم دکھائی دئیے۔<ref>{{cite web |title=First-Class Oldest Players |url=https://stats.acscricket.com/Records/First_Class/Overall/Players/Oldest_Players.html |website=The Association of Cricket Statisticians and Historians |access-date=9 جنوری 2021}}</ref> === معمر ترین سواݨیاں کرکٹ کھڈاری === انگلینڈ د‏‏ی سواݨیاں کرکٹ کھلاڑی ایلین وہیلن بعد وچ [[ایلین ایش]]، جو 30 اکتوبر 1911ء نو‏‏ں پیدا ہوئیاں، سو سالہ درجہ حاصل کرنے والی پہلی سواݨی ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری سی۔ اوہ 3 دسمبر 2021ء نو‏‏ں 110 سال تے 34 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئياں<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-10]]</ref> اس لحاظ تو‏ں کہیا جا سکدا اے کہ طویل العمری دے حوالے تو‏ں اوہ مرد تے سواݨیاں دونے وچ سبقت رکھدی سی۔ === سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری=== کرکٹ د‏‏ی تریخ دا پہلا اک روزہ میچ 5 جنوری 1971ء نو‏‏ں کھیلا گیا جدو‏ں آسٹریلیا نے انگلینڈ دا مقابلہ کيتا۔ اودو‏ں زندہ عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی ترتیب ایہ اے اعدادوشمار '''15 جون''' 2025ء تک مکمل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ !آخری میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[لانس گبز]] || ویسٹ انڈیز || 29 ستمبر 1934ء || 5 ستمبر 1973ء || 7 جون 1975ء || {{age in years and days|1934|9|29}} |- | [[روہن کنہائی]] || ویسٹ انڈیز || 26 دسمبر 1935ء || 5 ستمبر 1973ء || 21 جون 1975ء || {{age in years and days|1935|12|26}} |- | [[باب سمپسن (کرکٹ کھلاڑی)|باب سمپسن]] || آسٹریلیا || 3 فروری 1936ء || 22 فروری 1978ء || 12 اپریل 1978ء || {{age in years and days|1936|2|3}} |- | [[گارفیلڈ سوبرز]] || ویسٹ انڈیز || 28 جولائ‏ی 1936ء || 5 ستمبر 1973ء || 5 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1936|7|28}} |- | [[بل لاری]] || آسٹریلیا || 11 فروری 1937ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1937|2|11}} |- | [[فرخ انجینئر]] || انڈیا || 25 فروری 1938ء || 13 جولائ‏ی 1974ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1938|2|25}} |- | [[مائیکل ٹیسیرا]] || سری لنکا || 23 مارچ 1939ء || 7 جون 1975ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1939|3|23}} |- | [[ایلن کونولی]] || آسٹریلیا || 29 جون 1939ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[رون ہیڈلی]] || ویسٹ انڈیز || 29 جون 1939ء || 7 ستمبر 1973ء || 7 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[نارمن گفورڈ]] || انگلینڈ || 30 مارچ 1940ء || 24 مارچ 1985ء || 26 مارچ 1985ء || {{age in years and days|1940|3|30}} |} === معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری === پہلا ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی 17 فروری 2005ء نو‏‏ں ہويا جدو‏ں آسٹریلیا نے نیوزی لینڈ دا مقابلہ کيتا۔ '''15 جون''' 2025ء تک معمر زندہ ٹوئنٹی بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں وچ شام‏ل نيں: {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !عمر (تریخ) |- | عثمان گوکر || [[ترکیہ قومی کرکٹ ٹیم|ترکیہ]]|| 1 مارچ 1960 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1960|3|1}} |- | چنگیز اکیوز ||ترکیہ || 1 جون 1962 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|6|1}} |- | سردار کانسوئے || ترکیہ || 6 جولائ‏ی 1962 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|7|6}} |- | کرسٹیان روکیا || [[جبل الطارق قومی کرکٹ ٹیم|جبرالٹر]] || 8 مارچ 1965 || 13 مئی 2022 || 14 مئی 2022 || {{age in years and days|1965|3|8}} |- | حسن آلٹا || ترکیہ || 25 مئی 1965 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1965|5|25}} |- | [[جیمز موسیس (کرکٹر)|جیمز موسیس]] || [[بوٹسوانا قومی کرکٹ ٹیم|بوٹسوانا]] || 8 اگست 1965 || 20 مئی 2019 || 7 نومبر 2021 || {{age in years and days|1965|8|8}} |- | مارک عمان || [[سلووینیا قومی کرکٹ ٹیم|سلووینیا]] || 5 ستمبر 1966 || 25 جولائ‏ی 2022 || 30 جولائ‏ی 2022 || {{age in years and days|1966|9|5}} |- | [[سنیل دھنیرام]] || [[کینیڈا قومی کرکٹ ٹیم|کینیڈا]] || 17 اکتوبر 1968 || 2 اگست 2008 || 10 فروری 2010 || {{age in years and days|1968|10|17}} |- | ٹونی وائٹ مین || [[لکسمبرگ قومی کرکٹ ٹیم| لکسمبرگ]] || 24 مئی 1969 || 29 اگست 2019 || 5 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1969|5|24}} |- | [[سنتھ جے سوریا]] || سری لنکا || 30 جون 1969 || 15 جون 2006 || 25 جون 2011 || {{age in years and days|1969|6|30}} |} === ہور ویکھو === * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بنگلہ دیش دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[انگلستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بھارت دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[نیوزی لینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[پاکستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[جنوبی افریقا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[سری لنکا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[ویسٹ انڈیز دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[زمبابوے دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[افغانستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:ٹیسٹ کرکٹ ریکارڈ]] [[گٹھ:کھیلاں د‏‏ی فہرستاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا تو‏ں مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل]] [[گٹھ:طویل العمر افراد دیاں فہرستاں]] 37hdh375qc3kl0rgoa0z9qs6z9x2362 690051 690050 2025-06-16T05:52:14Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں */ 690051 wikitext text/x-wiki ایہ لسٹ '''معمر [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] تے اول درجہ کرکٹ کھلاڑیاں''' د‏‏ی ترتیب دا اک مجموعہ اے اس وچ کرکٹ دے وکھ وکھ پہلوآں تو‏ں ہر سطح اُتے طویل العمر کرکٹ کھلاڑیاں دے اعداد و شمار دئیے گئے نيں === معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ تے اس وچ 90 سال د‏‏ی عمر تک دے زندہ کھلاڑی شام‏ل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !{{date}} تک عمر |- | [[نیل ہاروے]] || آسٹریلیا || 8 اکتوبر 1928ء || 22 جنوری 1948ء || 20 فروری 1963ء || {{age in years and days|1928|10|8}} |- | [[دتا گائیکواڈ]] || بھارت || 27 اکتوبر 1928ء || 5 جون 1952ء || 18 جنوری 1961ء || {{age in years and days|1928|10|27}} |- | [[ٹریور میک موہن]] || نیوزی لینڈ || 8 نومبر 1929ء || 13 اکتوبر 1955ء || 6 فروری 1956ء || {{age in years and days|1929|11|8}} |- | [[وزیر محمد]] || پاکستان || 22 دسمبر 1929ء || 13 نومبر 1952ء || 13 نومبر 1959ء || {{age in years and days|1929|12|22}} |- | [[سی ڈی گوپی ناتھ]] || بھارت || 1 مارچ 1930ء || 14 مارچ 1951ء || 28 جنوری 1960ء || {{age in years and days|1930|3|1}} |- | [[آئن لیگٹ]] || نیوزی لینڈ || 7 جون 1930ء || 1 جنوری 1954ء || 5 جنوری 1954ء || {{age in years and days|1930|6|7}} |- | [[جیک الابسٹر]] || نیوزی لینڈ || 11 جولائ‏ی 1930ء || 13 اکتوبر 1955ء || 14 مارچ 1972ء || {{age in years and days|1930|7|11}} |- | [[جوئے سلیمان]] || ویسٹ انڈیز || 26 اگست 1930ء || 12 دسمبر 1958ء || 11 مئی 1965ء || {{age in years and days|1930|8|26}} |- | [[چندرکانت پاٹنکر]] || بھارت || 24 نومبر 1930ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1930|11|24}} |- | [[رمن صبا رائو]] || ویسٹ انڈیز || 29 جنوری 1932ء || 24 جولائ‏ی 1958ء ||17 اگست 1961ء || {{age in years and days|1932|1|29}} |- | [[گیون سٹیونز]] || آسٹریلیا || 29 فروری 1932ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1932|2|29}} |- | [[گاڈفرے لارنس]] || جنوبی افریقا || 31 مارچ 1932ء || 08 دسمبر 1961ء ||16 فروری 1962ء || {{age in years and days|1932|3|31}} |- | [[باب بلیئر (کرکٹر)|باب بلیئر]] || نیوزی لینڈ || 23 جون 1932ء || 06 مارچ 1953ء ||13 مارچ 1964ءء || {{age in years and days|1932|6|23}} |- | [[مکی سٹیورٹ]] || انگلینڈ || 16 ستمبر 1932ء || 21 جون 1962ء ||21 جنوری 1964ء || {{age in years and days|1932|9|16}} |- | [[کم ایلگی]] || جنوبی افریقا || 6 مارچ 1933ء || 08 دسمبر 1961ء ||01 جنوری 1962ء || {{age in years and days|1933|3|6}} |- | [[مائیکل جان اسمتھ]] || انگلینڈ || 30 جون 1933ء || 5 جون 1958ء ||جولائ‏ی 1972ء || {{age in years and days|1933|6|30}} |- | [[راجرہیرس (کرکٹر)|راجرہیرس]] || نیوزی لینڈ || 27 جولائ‏ی 1933ء || 27 فروری 1959ء ||14 مارچ 1959ء || {{age in years and days|1933|7|27}} |- |} === ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" !ملک !کھلاڑی ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان |[[محمد نبی]] |{{age in years and days|1985|01|01}} |- |آسٹریلیا |[[نیل ہاروے]] |{{age in years and days|1928|10|08}} |- | بنگلہ دیش |[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]] |{{age in years and days|1966|02|27}} |- |انگلینڈ |[[رمن صبا رائو]] |{{age in years and days|1932|01|29}} |- |بھارت |[[دتا گائیکواڈ]] |{{age in years and days|1928|10|27}} |- |آئرلینڈ |[[ایڈ جوائس]] |{{age in years and days|1978|09|22}} |- |نیوزی لینڈ |[[ٹریور میک موہن]] |{{age in years and days|1929|11|8}} |- |پاکستان |[[وزیر محمد]] |{{age in years and days|1929|12|22}} |- | جنوبی افریقا |[[رونالڈ ڈراپر]] |{{age in years and days|1926|12|24}} |- |سری لنکا |[[سوما چندر ڈی سلوا]] |{{age in years and days|1942|6|11}} |- | ویسٹ انڈیز |[[جوئے سلیمان]] |{{age in years and days|1930|8|26}} |- |زمبابوے |[[جان ٹریکوس]] |{{age in years and days|1947|05|17}} |} '''چیتاؤنی:''' 27 [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] کرکٹ کھلاڑیاں دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ اوہ صد سالہ درجہ حاصل کر چک‏‏ے نيں (''تھلے متعلقہ سیکشن دیکھو'')۔ ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283742.html کرک انفو: Oldest living players]</ref> === معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]] || انگلینڈ || 30 جولائ‏ی 1982ء || 22 مئی 2003ء || {{age in years and days|1982|7|30}} |- | [[وردھیمان ساہا]] || بھارت || 24 اکتوبر 1984ء || 9 فروری 2010ء || {{age in years and days|1984|10|24}} |- |} === سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں=== ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان||[[امیر حمزہ (افغان کرکٹ کھلاڑی)|امیر حمزہ]]||{{age in years and days|1991|08|15}} |- |آسٹریلیا||[[ڈیوڈ وارنر]]||{{age in years and days|1986|10|27}} |- |بنگلہ دیش||[[شکیب الحسن]]||{{age in years and days|1987|3|24}} |- |انگلینڈ||[[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]]||{{age in years and days|1982|7|30}} |- |انڈیا||[[وردھیمان ساہا]]||{{age in years and days|1984|10|24}} |- |آئرلینڈ||[[پال سٹرلنگ]]||{{age in years and days|1990|9|3}} |- |نیوزی لینڈ||[[نیل ویگنر]]||{{age in years and days|1986|3|13}} |- |پاکستان||[[فواد عالم]]||{{age in years and days|1985|10|8}} |- |جنوبی افریقا||[[ڈین ایلگر]]||{{age in years and days|1987|6|11}} |- |سری لنکا||[[اینجلو میتھیوز]]||{{age in years and days|1987|6|2}} |- |ویسٹ انڈیز||[[شینن گیبریل]]||{{age in years and days|1988|4|28}} |- |زمبابوے||[[کریگ ارون]]||{{age in years and days|1985|8|19}} |} '''چیتاؤنی:''' مندرجہ بالا فہرستاں وچ اوہ کھڈاری شام‏ل نيں جنہاں نے گزشتہ 24 مہینےآں وچ ٹیسٹ کرکٹ کھیلی اے تے اپنی ریٹائرمنٹ دا باقاعدہ اعلان نئيں کيتا ا‏‏ے۔ === سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !موت تریخ !عمر |- | [[نارمن گورڈن]] || جنوبی افریقا || 6 اگست 1911ء || 24 دسمبر 1938ء || 14 مارچ 1939ء || 2 ستمبر 2014ء || {{age in years and days|1911|08|06|2014|09|02}} |- | [[ایرک ٹنڈل]] || نیوزی لینڈ || 18 دسمبر 1910ء || 26 جون 1927ء || 25 مارچ 1947ء || 1 اگست 2010ء || {{age in years and days|1910|12|18|2010|08|01}} |- | [[فرانسس میک کینن]] || انگلینڈ || 9 اپریل 1848ء || 2 جنوری 1879ء || 4 جنوری 1879ء || 27 فروری 1947ء || {{age in years and days|1848|4|9|1947|2|27}} |- | [[جان واٹکنز(کرکٹر)|جان واٹکنز]] || جنوبی افریقا || 10 اپریل 1923ء || 24 دسمبر 1949ء || 5 جنوری 1957ء || 3 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1923|4|10|2021|9|3}} |- | [[لنڈسے ٹکٹ]] || جنوبی افریقا || 6 فروری 1919ء || 7 جون 1947ء || 9 مارچ 1949ء || 5 ستمبر 2016ء || {{age in years and days|1919|02|06|2016|09|05}} |- | [[ڈونلڈ اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1923)|ڈونلڈ اسمتھ]] || انگلینڈ || 14 جون 1923ء || 20 جون 1957ء || 27 جولائ‏ی 1957ء || 10 جنوری 2021 || {{age in years and days|1923|06|14|2021|01|10}} |- | [[جیک کیر (کرکٹر)|جیک کیر]] || نیوزی لینڈ || 28 دسمبر 1910ء || 27 جون 1931ء || 27 جولائ‏ی 1937ء || 27 مئی 2007ء || {{age in years and days|1910|12|28|2007|5|27}} |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877 || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || 8 جولائ‏ی 1973ء || {{age in years and days|1877|10|29|1973|7|8}} |- | [[بل براؤن (کرکٹر)|بل براؤن]] || آسٹریلیا || 31 جولائ‏ی 1912ء || 8 جون 1934ء || 29 جون 1948ء || 16 مارچ 2008ء || {{age in years and days|1912|7|31|2008|3|16}} |- | [[لنڈسے ویر (کرکٹر)|لنڈسے ویر]] || نیوزی لینڈ || 2 جون 1908ء || 24 جنوری 1930ء || 17 اگست 1937ء || 31 اکتوبر 2003ء || {{age in years and days|1908|6|2|2003|10|31}} |- | [[ایورٹن ویکس]] || ویسٹ انڈیز || 26 فروری 1925ء || 21 جنوری 1948ء || 31 مارچ 1958ء || 1 جولائ‏ی 2020ء || {{age in years and days|1925|2|26|2020|7|1}} |- | [[کین آرچر]] || آسٹریلیا|| 17 جنوری 1928 || 22 دسمبر 1950 || 5 دسمبر 1951 || 14 اپریل 2023||{{age in years and days|1928|1|17|2023|4|14}} |- | [[اینڈی گینٹاؤم]] || ویسٹ انڈیز || 22 جنوری 1921ء || 11 فروری 1948ء || 16 فروری 1948ء || 17 فروری 2016ء || {{age in years and days|1921|01|22|2016|2|17}} |- | [[سڈنی بارنس]] || انگلینڈ || 19 اپریل 1873ء || 13 دسمبر 1901ء || 18 فروری 1914ء || 26 دسمبر 1967ء || {{age in years and days|1873|4|19|1967|12|26}} |- | [[ایسمنڈ کینٹش]] || ویسٹ انڈیز || 21 نومبر 1916ء || 27 مارچ 1948ء || 21 جنوری 1954ء || 10 جون 2011ء || {{age in years and days|1916|11|21|2011|6|10}} |- | [[مورپکم جوسام گوپالن]] || انڈیا || 6 جون 1909ء || 5 جنوری 1934ء || 8 جنوری 1934ء || 21 دسمبر 2003ء || {{age in years and days|1909|6|6|2003|12|21}} |- | [[رون ہیمنس]] || آسٹریلیا || 25 نومبر 1915ء || 28 فروری 1947ء || 5 جنوری 1948ء || 24 مارچ 2010ء || {{age in years and days|1915|11|25|2010|3|24}} |- | [[ڈینس بیگبی]] || جنوبی افریقا || 12 دسمبر 1914ء || 6 دسمبر 1948ء || 6 مارچ 1950ء || 10 مارچ 2009ء || {{age in years and days|1914|12|12|2009|3|10}} |- | [[جیک نیومین (کرکٹر)|جیک نیومین]] || نیوزی لینڈ || 3 جولائ‏ی [[1902ء]] || 27 فروری 1932ء || 3 اپریل 1933ء || 23 ستمبر 1996 || {{age in years and days|1902|7|3|1996|9|23}} |- | [[ڈان کلیورلی]] || نیوزی لینڈ || 23 دسمبر 1909ء || 27 فروری 1932ء || 30 مارچ 1946ء || 16 فروری 2004ء || {{age in years and days|1909|12|23|2004|2|16}} |- |} ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283740.html کرک انفو: Longest lived players]</ref><ref>[http://www.rediff.com/cricket/2003/dec/22old.htm Rediff: Oldest Test cricketers at the time of death]</ref> === سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں. {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !پہلے میچ دے وقت عمر |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877 ء|| {{age in years and days|1827|11|16|1877|03|15}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|1|29}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|5|1928|12|14}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|7|1928|11|30}} |- | [[نیلسن بیٹنکورٹ]] || ویسٹ انڈیز || 4 جون 1887ء || 1 فروری 1930ء || {{age in years and days|1887|6|4|1930|2|1}} |- | [[راکلے ولسن]] || انگلینڈ || 25 مارچ 1879ء || 25 فروری 1921ء || {{age in years and days|1879|3|25|1921|2|25}} |- | [[رستم جی جمشید جی]] || انڈیا || 18 نومبر 1892ء || 15 دسمبر 1933ء || {{age in years and days|1892|11|18|1933|12|15}} |} === بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !پہلے میچ وقت د‏‏ی عمر |- |آسٹریلیا||[[ڈان بلیکی]]||46 سال، 253 دن |- |بنگلہ دیش||[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]]||35 سال، 58 دن |- |انگلینڈ||[[جیمز ساؤتھرٹن]]||{{age in years and days|1827|11|16|1877|3|15}} |- |بھارت||[[رستم جی جمشید جی]]||41 سال، 27 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 232 دن |- |نیوزی لینڈ||[[ہرب میک گر]]||38 سال، 101 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 284 دن |- |جنوبی افریقا||[[عمر ہنری (کرکٹر)|عمر ہنری]]||40 سال، 295 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||39 سال، 251 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[نیلسن بیٹنکورٹ]]||42 سال، 242 دن |- |زمبابوے||[[اینڈی والر]]||37 سال، 84 دن |} '''چیتاؤنی:''' [[جان ٹریکوس]] نے زمبابوے دے لئی {{age in years and days|1947|5|17|1992|10|18}}, وچ پہلا میچ کھیلا، لیکن اوہ 22 سال پہلے جنوبی افریقا دے لئی تن ٹیسٹ کھیل چکے نيں۔<ref name="traicos">[http://stats.cricinfo.com/statsguru/engine/player/55802.html?class=1;template=results;type=allround;view=match کرک انفو: Traicos debut]</ref> '''چیتاؤنی:''' سب تو‏ں ودھ عمر وچ پہلا میچ کھیڈݨ والے، جیمز سدرٹن، مرنے والے پہلے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری وی سن جدو‏ں اوہ 16 جون 1880ء نو‏‏ں انتقال کر گئے۔ میراں بخش اپنے کھیل دے کیریئر دے دوران میراں بخش دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔ ماخذ:<ref>[https://www.bbc.co.uk/blogs/tms/2007/12/ask_bearders_160.shtml BBC Test Match Special, Ask Bearders: "Can you tell me who is the oldest cricket player to make a Test match debut"]</ref> === ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا ٹیسٹ !آخری میچ !آخری ٹیسٹ وچ عمر |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877ء || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || 28 فروری 1933ء || {{age in years and days|1882|4|7|1933|2|28}} |- | [[ڈبلیو جی گریس]] || انگلینڈ || 18 جولائ‏ی 1848ء || 6 ستمبر 1880ء || 3 جون 1899ء || {{age in years and days|1848|7|18|1899|6|3}} |- | [[جارج گن (کرکٹر)|جارج گن]] || انگلینڈ || 13 جون 1879ء || 13 دسمبر 1907ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1879|6|13|1930|4|12}} |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877ء || 4 اپریل 1877ء || {{age in years and days|1827|11|16|1877|4|4}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || 16 فروری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|2|16}} |- | [[جیک ہابس]] || انگلینڈ || 16 دسمبر 1882ء || 1 جنوری 1908ء || 22 اگست 1930ء || {{age in years and days|1882|12|16|1930|8|22}} |- | [[فرینک وولی]]|| انگلینڈ || 27 مئی 1887ء || 9 اگست 1909ء || 22 اگست 1934ء || {{age in years and days|1887|5|27|1934|8|22}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || 8 فروری 1929ء || {{age in years and days|1882|4|5|1929|2|8}} |- | [[ہربرٹ سٹروڈوک]] || انگلینڈ || 28 جنوری 1880ء || 1 جنوری 1910ء || 18 اگست 1926ء || {{age in years and days|1880|1|28|1926|8|18}} |} === بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ [[Image:Wilfred Rhodes 1920.tiff|thumb|left|ولفریڈ روڈس، انگلینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی 1899ء تو‏ں 1930ء تک]] {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !عمر |- |آسٹریلیا||[[برٹ آئرن مونگر]]||50 سال، 327 دن |- |بنگلہ دیش ||[[محمد رفیق (کرکٹر)|محمد رفیق]]||{{age in years and days|1970|9|5|2008|3|3}} |- |انگلینڈ ||[[ولفریڈ روڈس]]||{{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- |بھارت||[[ونو منکڈ]]||41 سال، 305 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 231 دن |- |نیوزی لینڈ ||[[جیک الابسٹر]]||41 سال، 247 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 302 دن |- |جنوبی افریقا ||[[ڈیو نورس]]||45 سال، 207 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||42 سال، 78 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[جارج ہیڈلی]]||44 سال، 236 دن |- |زمبابوے ||[[جان ٹریکوس]]||45 سال، 304 دن |} '''یاددہانی:''' ولفریڈ روڈس دا ٹیسٹ کیریئر ریکارڈ 30 سال، 315 دناں اُتے محیط سی۔ انگلینڈ دے سب تو‏ں کم عمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری تے اک ہور یارکشائر مین برائن کلوز (پیدائش:24 فروری 1931ء) اس حوالے تو‏ں دوسرے نمبر اُتے نيں۔ انہاں نے اپنا ڈیبیو 1949ء وچ نیوزی لینڈ دے خلاف کيتا تے تقریباً نو سال د‏‏ی غیر موجودگی دے بعد 1976ء وچ ویسٹ انڈیز د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی انہاں نو‏ں واپس بلايا گیا (ان دا کیریئر 26 سال، 356 دن اُتے مشتمل سی<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-6]]</ref> === سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ اس لسٹ وچ اوہ تمام اول درجہ کرکٹ کھڈاری شام‏ل نيں جو 100 سال تک زندہ رہے انہاں وچ سب وفات پاچکے نيں۔<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/18876267/brydon-coverdale-100th-birthdays-tom-pritchard-jack-laver |title=It takes a rare cricketer to reach a century, not just make one |work=ESPN کرک انفو |accessdate=2 اگست 2018}}</ref> {{legend2|#F9F9F9|وفات|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#99FF99|حیات|border=1px solid #AAAAAA}} {|class="wikitable" !شمار !نام !ٹیم !تریخ پیدائش !وفات !عمر !ملک |- |1 |[[جان مینرز (کرکٹر)|جان مینرز]] |align=right|ہیمپشائر، ہیمپشائر، کمبائنڈ سروسز | 25 ستمبر 1914ء |7 مارچ 2020ء |105 سال، 225 دن |{{cr|ENG}} |- |2 |[[جم ہچنسن]] |align=right|[[ڈربی شائر کاؤنٹی کرکٹ کلب]] |29 نومبر 1896ء |7 نومبر 2000ء |103 سال، 344 دن |{{cr|ENG}} |- |3 |[[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] |align=right|[[ویلنگٹن]] |5 اگست 1907ء |31 دسمبر 2010ء |103 سال، 148 دن |{{NZ}} |- |4 |[[نارمن گورڈن]] |align=right|جنوبی افریقا، ٹرانسوال |6 اگست 1911ء |2 ستمبر 2014ء |103 سال، 27 دن |{{RSA}} |- |5 |[[روپرٹ ڈی سمٹ]] |align=right|مغربی صوبہ |23 نومبر 1883ء |3 اگست 1986ء |102 سال، 253 دن |{{RSA}} |- |6 |[[ایڈورڈ انگلش]] |align=right|ہیمپشائر |1 جنوری 1864ء |5 ستمبر 1966ء |102 سال، 247 دن |{{cr|ENG}} |- |7 |[[سیرل پارکنز]] |align=right|نارتھمپٹن شائر، مائنر کاؤنٹیز |4 جون 1911ء |21 نومبر 2013ء |102 سال، 170 دن |{{cr|ENG}} |- |8 |[[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] |align=right|کینٹربری |8 جنوری 1860 |19 اپریل 1962 |102 سال، 101 دن |{{NZ}} |- |9 |[[آرچی اسکاٹ (کرکٹر)|آرچی اسکاٹ]] |align=right|اسکاٹ لینڈ | 26 جنوری 1918ء |1 نومبر 2019ء | 101 سال، 272 دن |{{SCO}} |- |10 |[[ٹیڈ مارٹن (کرکٹر)|ٹیڈ مارٹن]] |align=right|مغربی آسٹریلیا |30 ستمبر 1902ء |9 جون 2004ء |101 سال، 253 دن |{{AUS}} |- |11 |[[ڈی. بی. دیودھر]] |align=right|ہندو، مہاراشٹر |14 جنوری 1892ء | 24 اگست 1993ء |101 سال، 222 دن |{{IND}} |- |12 |[[جارج ہرمن]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی |6 جون 1874ء |14 دسمبر 1975ء |101 سال، 191 دن |{{IRL}} |- |13 |[[فریڈ گبسن (کرکٹر)|فریڈ گبسن]] |align=right|لیسٹر شائر |13 فروری 1912ء |28 جون 2013ء |101 سال، 135 دن |{{JAM}}، (رہائش {{cr|ENG}}) |- |14 |[[ایلن فنلیسن (کرکٹر)|ایلن فنلیسن]] |align=right|مشرقی صوبہ |1 ستمبر 1900ء |28 اکتوبر 2001ء |101 سال، 57 دن |{{RSA}} |- |15 |[[نیل میک کارکل]] |align=right|ہیمپشائر، کھلاڑی | 23 مارچ 1912ء |28 فروری 2013ء |100 سال، 342 دن |{{cr|ENG}} |- |16 |[[رگھوناتھ چندورکر]] |align=right|بمبئی | 21 نومبر 1920ء |3 ستمبر 2021ء |100 سال، 286 دن |{{IND}} |- |17 |[[جیفری بیک (کرکٹر)|جیفری بیک]] |align=right|آکسفورڈ یونیورسٹی |16 جون 1918ء |5 مارچ 2019ء |100 سال، 262 دن |{{cr|ENG}} |- |18 |[[ہیرالڈ اسٹیپلٹن]] |align=right|نیو ساؤتھ ویلز |7 جنوری 1915ء |24 ستمبر 2015ء | 100 سال، 260 دن |{{AUS}} |- |19 |[[ایلن برجیس (کرکٹر)|ایلن برجیس]] |align=right|کینٹربری |1 مئی 1920ء |5 جنوری 2021ء |100 سال، 249 دن |{{NZ}} |- |20 |[[روسی کوپر]] |align=right|پارسی، بمبئی، مڈل سیکس |14 دسمبر 1922ء |31 جولائ‏ی 2023 |100 سال، 229 دن |{{IND}} |- |21 |[[چارلس بریتھویٹ (کرکٹر)|چارلس بریتھویٹ]] |align=right|انگریزی باشندے، ریاستہائے متحدہ دے کھلاڑی |10 ستمبر 1845ء |15 اپریل 1946ء |100 سال، 217 دن |{{USA}} |- |22 |[[ہیری فورسیتھ]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی | 18 دسمبر 1903ء |19 جولائ‏ی 2004ء |100 سال، 214 دن |{{IRL}} |- |23 |[[جیک لیور]] |align=right|تسمانیہ |9 مارچ 1917ء |3 اکتوبر 2017ء |100 سال، 208 دن |{{AUS}} |- |24 |[[ٹام پرچرڈ]] |align=right|ویلنگٹن، واروکشائر |10 مارچ 1917ء |22 اگست 2017ء |100 سال، 165 دن |{{NZ}} |- |25 |[[برنار نوٹلی]] |align=right|ناٹنگہم شائر |31 اگست 1918ء | 22 جنوری 2019ء |100 سال، 144 دن |{{cr|ENG}} |- |26 |[[وسنت رائے جی]] |align=right|بمبئی، بڑودہ | 26 جنوری 1920ء |13 جون 2020ء |100 سال، 139 دن |{{IND}} |- |27 |[[جارج ڈین (کرکٹر)|جارج ڈین]] |align=right|ہیمپشائر | 11 دسمبر 1828 | 26 فروری 1929 |100 سال، 77 دن |{{cr|ENG}} |- |} '''یاددہانی:''' بھانويں نیو ساؤتھ ویلز، آسٹریلیا وچ پیدا ہوݨ والے [[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] تے [[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] د‏‏ی پرورش نیوزی لینڈ وچ ہوئی۔ [[جارج ہرمن]] جس نے آئرلینڈ دے لئی دو رگبی یونین کیپس حاصل کیتیاں دا کارن وال وچ انتقال ہويا۔ چارلس بریتھویٹ انگلینڈ وچ پیدا ہوئے۔ فریڈ گبسن 1944ء وچ انگلینڈ چلے گئے۔ نیل میک کارکل انگلینڈ وچ پیدا ہوئے، لیکن اوہ 1951ء تو‏ں جنوبی افریقا وچ مقیم رہ‏‏ے۔ اینٹی گوا دے کرکٹ کھلاڑی سر سڈنی والنگ، جو اکتوبر 2009ء وچ 102 سال، 88 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے، پہلے کدی وی میچاں وچ نظر نئيں آئے۔ اول درجہ کرکٹ کھیڈݨ والے سب تو‏ں ودھ عمر رسیدہ شخص، تے اکلوندے عمر رسیدہ، راجہ مہاراج سنگھ سن، جنہاں د‏‏ی عمر 72 سال سی اوہ نومبر 1950ء وچ کامن ویلتھ الیون دے خلاف بمبئی گورنرز الیون وچ شام‏ل سن <ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-8]]</ref> تیرہ کھلاڑی اپنی سٹھ د‏‏ی دہائی وچ اول درجہ کرکٹ کھیل چکے نيں، انہاں وچو‏ں بوہت‏ے 19ويں صدی وچ انگلینڈ وچ ہی سرگرم دکھائی دئیے۔<ref>{{cite web |title=First-Class Oldest Players |url=https://stats.acscricket.com/Records/First_Class/Overall/Players/Oldest_Players.html |website=The Association of Cricket Statisticians and Historians |access-date=9 جنوری 2021}}</ref> === معمر ترین سواݨیاں کرکٹ کھڈاری === انگلینڈ د‏‏ی سواݨیاں کرکٹ کھلاڑی ایلین وہیلن بعد وچ [[ایلین ایش]]، جو 30 اکتوبر 1911ء نو‏‏ں پیدا ہوئیاں، سو سالہ درجہ حاصل کرنے والی پہلی سواݨی ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری سی۔ اوہ 3 دسمبر 2021ء نو‏‏ں 110 سال تے 34 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئياں<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-10]]</ref> اس لحاظ تو‏ں کہیا جا سکدا اے کہ طویل العمری دے حوالے تو‏ں اوہ مرد تے سواݨیاں دونے وچ سبقت رکھدی سی۔ === سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری=== کرکٹ د‏‏ی تریخ دا پہلا اک روزہ میچ 5 جنوری 1971ء نو‏‏ں کھیلا گیا جدو‏ں آسٹریلیا نے انگلینڈ دا مقابلہ کيتا۔ اودو‏ں زندہ عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی ترتیب ایہ اے اعدادوشمار '''15 جون''' 2025ء تک مکمل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ !آخری میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[لانس گبز]] || ویسٹ انڈیز || 29 ستمبر 1934ء || 5 ستمبر 1973ء || 7 جون 1975ء || {{age in years and days|1934|9|29}} |- | [[روہن کنہائی]] || ویسٹ انڈیز || 26 دسمبر 1935ء || 5 ستمبر 1973ء || 21 جون 1975ء || {{age in years and days|1935|12|26}} |- | [[باب سمپسن (کرکٹ کھلاڑی)|باب سمپسن]] || آسٹریلیا || 3 فروری 1936ء || 22 فروری 1978ء || 12 اپریل 1978ء || {{age in years and days|1936|2|3}} |- | [[گارفیلڈ سوبرز]] || ویسٹ انڈیز || 28 جولائ‏ی 1936ء || 5 ستمبر 1973ء || 5 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1936|7|28}} |- | [[بل لاری]] || آسٹریلیا || 11 فروری 1937ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1937|2|11}} |- | [[فرخ انجینئر]] || انڈیا || 25 فروری 1938ء || 13 جولائ‏ی 1974ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1938|2|25}} |- | [[مائیکل ٹیسیرا]] || سری لنکا || 23 مارچ 1939ء || 7 جون 1975ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1939|3|23}} |- | [[ایلن کونولی]] || آسٹریلیا || 29 جون 1939ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[رون ہیڈلی]] || ویسٹ انڈیز || 29 جون 1939ء || 7 ستمبر 1973ء || 7 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[نارمن گفورڈ]] || انگلینڈ || 30 مارچ 1940ء || 24 مارچ 1985ء || 26 مارچ 1985ء || {{age in years and days|1940|3|30}} |} === معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری === پہلا ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی 17 فروری 2005ء نو‏‏ں ہويا جدو‏ں آسٹریلیا نے نیوزی لینڈ دا مقابلہ کيتا۔ '''15 جون''' 2025ء تک معمر زندہ ٹوئنٹی بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں وچ شام‏ل نيں: {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !عمر (تریخ) |- | عثمان گوکر || [[ترکیہ قومی کرکٹ ٹیم|ترکیہ]]|| 1 مارچ 1960 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1960|3|1}} |- | چنگیز اکیوز ||ترکیہ || 1 جون 1962 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|6|1}} |- | سردار کانسوئے || ترکیہ || 6 جولائ‏ی 1962 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|7|6}} |- | کرسٹیان روکیا || [[جبل الطارق قومی کرکٹ ٹیم|جبرالٹر]] || 8 مارچ 1965 || 13 مئی 2022 || 14 مئی 2022 || {{age in years and days|1965|3|8}} |- | حسن آلٹا || ترکیہ || 25 مئی 1965 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1965|5|25}} |- | [[جیمز موسیس (کرکٹر)|جیمز موسیس]] || [[بوٹسوانا قومی کرکٹ ٹیم|بوٹسوانا]] || 8 اگست 1965 || 20 مئی 2019 || 7 نومبر 2021 || {{age in years and days|1965|8|8}} |- | مارک عمان || [[سلووینیا قومی کرکٹ ٹیم|سلووینیا]] || 5 ستمبر 1966 || 25 جولائ‏ی 2022 || 30 جولائ‏ی 2022 || {{age in years and days|1966|9|5}} |- | [[سنیل دھنیرام]] || [[کینیڈا قومی کرکٹ ٹیم|کینیڈا]] || 17 اکتوبر 1968 || 2 اگست 2008 || 10 فروری 2010 || {{age in years and days|1968|10|17}} |- | ٹونی وائٹ مین || [[لکسمبرگ قومی کرکٹ ٹیم| لکسمبرگ]] || 24 مئی 1969 || 29 اگست 2019 || 5 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1969|5|24}} |- | [[سنتھ جے سوریا]] || سری لنکا || 30 جون 1969 || 15 جون 2006 || 25 جون 2011 || {{age in years and days|1969|6|30}} |} === ہور ویکھو === * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بنگلہ دیش دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[انگلستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بھارت دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[نیوزی لینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[پاکستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[جنوبی افریقا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[سری لنکا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[ویسٹ انڈیز دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[زمبابوے دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[افغانستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:ٹیسٹ کرکٹ ریکارڈ]] [[گٹھ:کھیلاں د‏‏ی فہرستاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا تو‏ں مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل]] [[گٹھ:طویل العمر افراد دیاں فہرستاں]] g4di83k4ki2i2aez303kkqqo6aogwll 690052 690051 2025-06-16T05:52:31Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری */ 690052 wikitext text/x-wiki ایہ لسٹ '''معمر [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] تے اول درجہ کرکٹ کھلاڑیاں''' د‏‏ی ترتیب دا اک مجموعہ اے اس وچ کرکٹ دے وکھ وکھ پہلوآں تو‏ں ہر سطح اُتے طویل العمر کرکٹ کھلاڑیاں دے اعداد و شمار دئیے گئے نيں === معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ تے اس وچ 90 سال د‏‏ی عمر تک دے زندہ کھلاڑی شام‏ل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !{{date}} تک عمر |- | [[نیل ہاروے]] || آسٹریلیا || 8 اکتوبر 1928ء || 22 جنوری 1948ء || 20 فروری 1963ء || {{age in years and days|1928|10|8}} |- | [[دتا گائیکواڈ]] || بھارت || 27 اکتوبر 1928ء || 5 جون 1952ء || 18 جنوری 1961ء || {{age in years and days|1928|10|27}} |- | [[ٹریور میک موہن]] || نیوزی لینڈ || 8 نومبر 1929ء || 13 اکتوبر 1955ء || 6 فروری 1956ء || {{age in years and days|1929|11|8}} |- | [[وزیر محمد]] || پاکستان || 22 دسمبر 1929ء || 13 نومبر 1952ء || 13 نومبر 1959ء || {{age in years and days|1929|12|22}} |- | [[سی ڈی گوپی ناتھ]] || بھارت || 1 مارچ 1930ء || 14 مارچ 1951ء || 28 جنوری 1960ء || {{age in years and days|1930|3|1}} |- | [[آئن لیگٹ]] || نیوزی لینڈ || 7 جون 1930ء || 1 جنوری 1954ء || 5 جنوری 1954ء || {{age in years and days|1930|6|7}} |- | [[جیک الابسٹر]] || نیوزی لینڈ || 11 جولائ‏ی 1930ء || 13 اکتوبر 1955ء || 14 مارچ 1972ء || {{age in years and days|1930|7|11}} |- | [[جوئے سلیمان]] || ویسٹ انڈیز || 26 اگست 1930ء || 12 دسمبر 1958ء || 11 مئی 1965ء || {{age in years and days|1930|8|26}} |- | [[چندرکانت پاٹنکر]] || بھارت || 24 نومبر 1930ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1930|11|24}} |- | [[رمن صبا رائو]] || ویسٹ انڈیز || 29 جنوری 1932ء || 24 جولائ‏ی 1958ء ||17 اگست 1961ء || {{age in years and days|1932|1|29}} |- | [[گیون سٹیونز]] || آسٹریلیا || 29 فروری 1932ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1932|2|29}} |- | [[گاڈفرے لارنس]] || جنوبی افریقا || 31 مارچ 1932ء || 08 دسمبر 1961ء ||16 فروری 1962ء || {{age in years and days|1932|3|31}} |- | [[باب بلیئر (کرکٹر)|باب بلیئر]] || نیوزی لینڈ || 23 جون 1932ء || 06 مارچ 1953ء ||13 مارچ 1964ءء || {{age in years and days|1932|6|23}} |- | [[مکی سٹیورٹ]] || انگلینڈ || 16 ستمبر 1932ء || 21 جون 1962ء ||21 جنوری 1964ء || {{age in years and days|1932|9|16}} |- | [[کم ایلگی]] || جنوبی افریقا || 6 مارچ 1933ء || 08 دسمبر 1961ء ||01 جنوری 1962ء || {{age in years and days|1933|3|6}} |- | [[مائیکل جان اسمتھ]] || انگلینڈ || 30 جون 1933ء || 5 جون 1958ء ||جولائ‏ی 1972ء || {{age in years and days|1933|6|30}} |- | [[راجرہیرس (کرکٹر)|راجرہیرس]] || نیوزی لینڈ || 27 جولائ‏ی 1933ء || 27 فروری 1959ء ||14 مارچ 1959ء || {{age in years and days|1933|7|27}} |- |} === ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" !ملک !کھلاڑی ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان |[[محمد نبی]] |{{age in years and days|1985|01|01}} |- |آسٹریلیا |[[نیل ہاروے]] |{{age in years and days|1928|10|08}} |- | بنگلہ دیش |[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]] |{{age in years and days|1966|02|27}} |- |انگلینڈ |[[رمن صبا رائو]] |{{age in years and days|1932|01|29}} |- |بھارت |[[دتا گائیکواڈ]] |{{age in years and days|1928|10|27}} |- |آئرلینڈ |[[ایڈ جوائس]] |{{age in years and days|1978|09|22}} |- |نیوزی لینڈ |[[ٹریور میک موہن]] |{{age in years and days|1929|11|8}} |- |پاکستان |[[وزیر محمد]] |{{age in years and days|1929|12|22}} |- | جنوبی افریقا |[[رونالڈ ڈراپر]] |{{age in years and days|1926|12|24}} |- |سری لنکا |[[سوما چندر ڈی سلوا]] |{{age in years and days|1942|6|11}} |- | ویسٹ انڈیز |[[جوئے سلیمان]] |{{age in years and days|1930|8|26}} |- |زمبابوے |[[جان ٹریکوس]] |{{age in years and days|1947|05|17}} |} '''چیتاؤنی:''' 27 [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] کرکٹ کھلاڑیاں دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ اوہ صد سالہ درجہ حاصل کر چک‏‏ے نيں (''تھلے متعلقہ سیکشن دیکھو'')۔ ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283742.html کرک انفو: Oldest living players]</ref> === معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]] || انگلینڈ || 30 جولائ‏ی 1982ء || 22 مئی 2003ء || {{age in years and days|1982|7|30}} |- | [[وردھیمان ساہا]] || بھارت || 24 اکتوبر 1984ء || 9 فروری 2010ء || {{age in years and days|1984|10|24}} |- |} === سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں=== ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان||[[امیر حمزہ (افغان کرکٹ کھلاڑی)|امیر حمزہ]]||{{age in years and days|1991|08|15}} |- |آسٹریلیا||[[ڈیوڈ وارنر]]||{{age in years and days|1986|10|27}} |- |بنگلہ دیش||[[شکیب الحسن]]||{{age in years and days|1987|3|24}} |- |انگلینڈ||[[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]]||{{age in years and days|1982|7|30}} |- |انڈیا||[[وردھیمان ساہا]]||{{age in years and days|1984|10|24}} |- |آئرلینڈ||[[پال سٹرلنگ]]||{{age in years and days|1990|9|3}} |- |نیوزی لینڈ||[[نیل ویگنر]]||{{age in years and days|1986|3|13}} |- |پاکستان||[[فواد عالم]]||{{age in years and days|1985|10|8}} |- |جنوبی افریقا||[[ڈین ایلگر]]||{{age in years and days|1987|6|11}} |- |سری لنکا||[[اینجلو میتھیوز]]||{{age in years and days|1987|6|2}} |- |ویسٹ انڈیز||[[شینن گیبریل]]||{{age in years and days|1988|4|28}} |- |زمبابوے||[[کریگ ارون]]||{{age in years and days|1985|8|19}} |} '''چیتاؤنی:''' مندرجہ بالا فہرستاں وچ اوہ کھڈاری شام‏ل نيں جنہاں نے گزشتہ 24 مہینےآں وچ ٹیسٹ کرکٹ کھیلی اے تے اپنی ریٹائرمنٹ دا باقاعدہ اعلان نئيں کيتا ا‏‏ے۔ === سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !موت تریخ !عمر |- | [[نارمن گورڈن]] || جنوبی افریقا || 6 اگست 1911ء || 24 دسمبر 1938ء || 14 مارچ 1939ء || 2 ستمبر 2014ء || {{age in years and days|1911|08|06|2014|09|02}} |- | [[ایرک ٹنڈل]] || نیوزی لینڈ || 18 دسمبر 1910ء || 26 جون 1927ء || 25 مارچ 1947ء || 1 اگست 2010ء || {{age in years and days|1910|12|18|2010|08|01}} |- | [[فرانسس میک کینن]] || انگلینڈ || 9 اپریل 1848ء || 2 جنوری 1879ء || 4 جنوری 1879ء || 27 فروری 1947ء || {{age in years and days|1848|4|9|1947|2|27}} |- | [[جان واٹکنز(کرکٹر)|جان واٹکنز]] || جنوبی افریقا || 10 اپریل 1923ء || 24 دسمبر 1949ء || 5 جنوری 1957ء || 3 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1923|4|10|2021|9|3}} |- | [[لنڈسے ٹکٹ]] || جنوبی افریقا || 6 فروری 1919ء || 7 جون 1947ء || 9 مارچ 1949ء || 5 ستمبر 2016ء || {{age in years and days|1919|02|06|2016|09|05}} |- | [[ڈونلڈ اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1923)|ڈونلڈ اسمتھ]] || انگلینڈ || 14 جون 1923ء || 20 جون 1957ء || 27 جولائ‏ی 1957ء || 10 جنوری 2021 || {{age in years and days|1923|06|14|2021|01|10}} |- | [[جیک کیر (کرکٹر)|جیک کیر]] || نیوزی لینڈ || 28 دسمبر 1910ء || 27 جون 1931ء || 27 جولائ‏ی 1937ء || 27 مئی 2007ء || {{age in years and days|1910|12|28|2007|5|27}} |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877 || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || 8 جولائ‏ی 1973ء || {{age in years and days|1877|10|29|1973|7|8}} |- | [[بل براؤن (کرکٹر)|بل براؤن]] || آسٹریلیا || 31 جولائ‏ی 1912ء || 8 جون 1934ء || 29 جون 1948ء || 16 مارچ 2008ء || {{age in years and days|1912|7|31|2008|3|16}} |- | [[لنڈسے ویر (کرکٹر)|لنڈسے ویر]] || نیوزی لینڈ || 2 جون 1908ء || 24 جنوری 1930ء || 17 اگست 1937ء || 31 اکتوبر 2003ء || {{age in years and days|1908|6|2|2003|10|31}} |- | [[ایورٹن ویکس]] || ویسٹ انڈیز || 26 فروری 1925ء || 21 جنوری 1948ء || 31 مارچ 1958ء || 1 جولائ‏ی 2020ء || {{age in years and days|1925|2|26|2020|7|1}} |- | [[کین آرچر]] || آسٹریلیا|| 17 جنوری 1928 || 22 دسمبر 1950 || 5 دسمبر 1951 || 14 اپریل 2023||{{age in years and days|1928|1|17|2023|4|14}} |- | [[اینڈی گینٹاؤم]] || ویسٹ انڈیز || 22 جنوری 1921ء || 11 فروری 1948ء || 16 فروری 1948ء || 17 فروری 2016ء || {{age in years and days|1921|01|22|2016|2|17}} |- | [[سڈنی بارنس]] || انگلینڈ || 19 اپریل 1873ء || 13 دسمبر 1901ء || 18 فروری 1914ء || 26 دسمبر 1967ء || {{age in years and days|1873|4|19|1967|12|26}} |- | [[ایسمنڈ کینٹش]] || ویسٹ انڈیز || 21 نومبر 1916ء || 27 مارچ 1948ء || 21 جنوری 1954ء || 10 جون 2011ء || {{age in years and days|1916|11|21|2011|6|10}} |- | [[مورپکم جوسام گوپالن]] || انڈیا || 6 جون 1909ء || 5 جنوری 1934ء || 8 جنوری 1934ء || 21 دسمبر 2003ء || {{age in years and days|1909|6|6|2003|12|21}} |- | [[رون ہیمنس]] || آسٹریلیا || 25 نومبر 1915ء || 28 فروری 1947ء || 5 جنوری 1948ء || 24 مارچ 2010ء || {{age in years and days|1915|11|25|2010|3|24}} |- | [[ڈینس بیگبی]] || جنوبی افریقا || 12 دسمبر 1914ء || 6 دسمبر 1948ء || 6 مارچ 1950ء || 10 مارچ 2009ء || {{age in years and days|1914|12|12|2009|3|10}} |- | [[جیک نیومین (کرکٹر)|جیک نیومین]] || نیوزی لینڈ || 3 جولائ‏ی [[1902ء]] || 27 فروری 1932ء || 3 اپریل 1933ء || 23 ستمبر 1996 || {{age in years and days|1902|7|3|1996|9|23}} |- | [[ڈان کلیورلی]] || نیوزی لینڈ || 23 دسمبر 1909ء || 27 فروری 1932ء || 30 مارچ 1946ء || 16 فروری 2004ء || {{age in years and days|1909|12|23|2004|2|16}} |- |} ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283740.html کرک انفو: Longest lived players]</ref><ref>[http://www.rediff.com/cricket/2003/dec/22old.htm Rediff: Oldest Test cricketers at the time of death]</ref> === سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں. {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !پہلے میچ دے وقت عمر |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877 ء|| {{age in years and days|1827|11|16|1877|03|15}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|1|29}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|5|1928|12|14}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|7|1928|11|30}} |- | [[نیلسن بیٹنکورٹ]] || ویسٹ انڈیز || 4 جون 1887ء || 1 فروری 1930ء || {{age in years and days|1887|6|4|1930|2|1}} |- | [[راکلے ولسن]] || انگلینڈ || 25 مارچ 1879ء || 25 فروری 1921ء || {{age in years and days|1879|3|25|1921|2|25}} |- | [[رستم جی جمشید جی]] || انڈیا || 18 نومبر 1892ء || 15 دسمبر 1933ء || {{age in years and days|1892|11|18|1933|12|15}} |} === بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !پہلے میچ وقت د‏‏ی عمر |- |آسٹریلیا||[[ڈان بلیکی]]||46 سال، 253 دن |- |بنگلہ دیش||[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]]||35 سال، 58 دن |- |انگلینڈ||[[جیمز ساؤتھرٹن]]||{{age in years and days|1827|11|16|1877|3|15}} |- |بھارت||[[رستم جی جمشید جی]]||41 سال، 27 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 232 دن |- |نیوزی لینڈ||[[ہرب میک گر]]||38 سال، 101 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 284 دن |- |جنوبی افریقا||[[عمر ہنری (کرکٹر)|عمر ہنری]]||40 سال، 295 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||39 سال، 251 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[نیلسن بیٹنکورٹ]]||42 سال، 242 دن |- |زمبابوے||[[اینڈی والر]]||37 سال، 84 دن |} '''چیتاؤنی:''' [[جان ٹریکوس]] نے زمبابوے دے لئی {{age in years and days|1947|5|17|1992|10|18}}, وچ پہلا میچ کھیلا، لیکن اوہ 22 سال پہلے جنوبی افریقا دے لئی تن ٹیسٹ کھیل چکے نيں۔<ref name="traicos">[http://stats.cricinfo.com/statsguru/engine/player/55802.html?class=1;template=results;type=allround;view=match کرک انفو: Traicos debut]</ref> '''چیتاؤنی:''' سب تو‏ں ودھ عمر وچ پہلا میچ کھیڈݨ والے، جیمز سدرٹن، مرنے والے پہلے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری وی سن جدو‏ں اوہ 16 جون 1880ء نو‏‏ں انتقال کر گئے۔ میراں بخش اپنے کھیل دے کیریئر دے دوران میراں بخش دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔ ماخذ:<ref>[https://www.bbc.co.uk/blogs/tms/2007/12/ask_bearders_160.shtml BBC Test Match Special, Ask Bearders: "Can you tell me who is the oldest cricket player to make a Test match debut"]</ref> === ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا ٹیسٹ !آخری میچ !آخری ٹیسٹ وچ عمر |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877ء || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || 28 فروری 1933ء || {{age in years and days|1882|4|7|1933|2|28}} |- | [[ڈبلیو جی گریس]] || انگلینڈ || 18 جولائ‏ی 1848ء || 6 ستمبر 1880ء || 3 جون 1899ء || {{age in years and days|1848|7|18|1899|6|3}} |- | [[جارج گن (کرکٹر)|جارج گن]] || انگلینڈ || 13 جون 1879ء || 13 دسمبر 1907ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1879|6|13|1930|4|12}} |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877ء || 4 اپریل 1877ء || {{age in years and days|1827|11|16|1877|4|4}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || 16 فروری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|2|16}} |- | [[جیک ہابس]] || انگلینڈ || 16 دسمبر 1882ء || 1 جنوری 1908ء || 22 اگست 1930ء || {{age in years and days|1882|12|16|1930|8|22}} |- | [[فرینک وولی]]|| انگلینڈ || 27 مئی 1887ء || 9 اگست 1909ء || 22 اگست 1934ء || {{age in years and days|1887|5|27|1934|8|22}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || 8 فروری 1929ء || {{age in years and days|1882|4|5|1929|2|8}} |- | [[ہربرٹ سٹروڈوک]] || انگلینڈ || 28 جنوری 1880ء || 1 جنوری 1910ء || 18 اگست 1926ء || {{age in years and days|1880|1|28|1926|8|18}} |} === بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ [[Image:Wilfred Rhodes 1920.tiff|thumb|left|ولفریڈ روڈس، انگلینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی 1899ء تو‏ں 1930ء تک]] {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !عمر |- |آسٹریلیا||[[برٹ آئرن مونگر]]||50 سال، 327 دن |- |بنگلہ دیش ||[[محمد رفیق (کرکٹر)|محمد رفیق]]||{{age in years and days|1970|9|5|2008|3|3}} |- |انگلینڈ ||[[ولفریڈ روڈس]]||{{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- |بھارت||[[ونو منکڈ]]||41 سال، 305 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 231 دن |- |نیوزی لینڈ ||[[جیک الابسٹر]]||41 سال، 247 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 302 دن |- |جنوبی افریقا ||[[ڈیو نورس]]||45 سال، 207 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||42 سال، 78 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[جارج ہیڈلی]]||44 سال، 236 دن |- |زمبابوے ||[[جان ٹریکوس]]||45 سال، 304 دن |} '''یاددہانی:''' ولفریڈ روڈس دا ٹیسٹ کیریئر ریکارڈ 30 سال، 315 دناں اُتے محیط سی۔ انگلینڈ دے سب تو‏ں کم عمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری تے اک ہور یارکشائر مین برائن کلوز (پیدائش:24 فروری 1931ء) اس حوالے تو‏ں دوسرے نمبر اُتے نيں۔ انہاں نے اپنا ڈیبیو 1949ء وچ نیوزی لینڈ دے خلاف کيتا تے تقریباً نو سال د‏‏ی غیر موجودگی دے بعد 1976ء وچ ویسٹ انڈیز د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی انہاں نو‏ں واپس بلايا گیا (ان دا کیریئر 26 سال، 356 دن اُتے مشتمل سی<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-6]]</ref> === سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ اس لسٹ وچ اوہ تمام اول درجہ کرکٹ کھڈاری شام‏ل نيں جو 100 سال تک زندہ رہے انہاں وچ سب وفات پاچکے نيں۔<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/18876267/brydon-coverdale-100th-birthdays-tom-pritchard-jack-laver |title=It takes a rare cricketer to reach a century, not just make one |work=ESPN کرک انفو |accessdate=2 اگست 2018}}</ref> {{legend2|#F9F9F9|وفات|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#99FF99|حیات|border=1px solid #AAAAAA}} {|class="wikitable" !شمار !نام !ٹیم !تریخ پیدائش !وفات !عمر !ملک |- |1 |[[جان مینرز (کرکٹر)|جان مینرز]] |align=right|ہیمپشائر، ہیمپشائر، کمبائنڈ سروسز | 25 ستمبر 1914ء |7 مارچ 2020ء |105 سال، 225 دن |{{cr|ENG}} |- |2 |[[جم ہچنسن]] |align=right|[[ڈربی شائر کاؤنٹی کرکٹ کلب]] |29 نومبر 1896ء |7 نومبر 2000ء |103 سال، 344 دن |{{cr|ENG}} |- |3 |[[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] |align=right|[[ویلنگٹن]] |5 اگست 1907ء |31 دسمبر 2010ء |103 سال، 148 دن |{{NZ}} |- |4 |[[نارمن گورڈن]] |align=right|جنوبی افریقا، ٹرانسوال |6 اگست 1911ء |2 ستمبر 2014ء |103 سال، 27 دن |{{RSA}} |- |5 |[[روپرٹ ڈی سمٹ]] |align=right|مغربی صوبہ |23 نومبر 1883ء |3 اگست 1986ء |102 سال، 253 دن |{{RSA}} |- |6 |[[ایڈورڈ انگلش]] |align=right|ہیمپشائر |1 جنوری 1864ء |5 ستمبر 1966ء |102 سال، 247 دن |{{cr|ENG}} |- |7 |[[سیرل پارکنز]] |align=right|نارتھمپٹن شائر، مائنر کاؤنٹیز |4 جون 1911ء |21 نومبر 2013ء |102 سال، 170 دن |{{cr|ENG}} |- |8 |[[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] |align=right|کینٹربری |8 جنوری 1860 |19 اپریل 1962 |102 سال، 101 دن |{{NZ}} |- |9 |[[آرچی اسکاٹ (کرکٹر)|آرچی اسکاٹ]] |align=right|اسکاٹ لینڈ | 26 جنوری 1918ء |1 نومبر 2019ء | 101 سال، 272 دن |{{SCO}} |- |10 |[[ٹیڈ مارٹن (کرکٹر)|ٹیڈ مارٹن]] |align=right|مغربی آسٹریلیا |30 ستمبر 1902ء |9 جون 2004ء |101 سال، 253 دن |{{AUS}} |- |11 |[[ڈی. بی. دیودھر]] |align=right|ہندو، مہاراشٹر |14 جنوری 1892ء | 24 اگست 1993ء |101 سال، 222 دن |{{IND}} |- |12 |[[جارج ہرمن]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی |6 جون 1874ء |14 دسمبر 1975ء |101 سال، 191 دن |{{IRL}} |- |13 |[[فریڈ گبسن (کرکٹر)|فریڈ گبسن]] |align=right|لیسٹر شائر |13 فروری 1912ء |28 جون 2013ء |101 سال، 135 دن |{{JAM}}، (رہائش {{cr|ENG}}) |- |14 |[[ایلن فنلیسن (کرکٹر)|ایلن فنلیسن]] |align=right|مشرقی صوبہ |1 ستمبر 1900ء |28 اکتوبر 2001ء |101 سال، 57 دن |{{RSA}} |- |15 |[[نیل میک کارکل]] |align=right|ہیمپشائر، کھلاڑی | 23 مارچ 1912ء |28 فروری 2013ء |100 سال، 342 دن |{{cr|ENG}} |- |16 |[[رگھوناتھ چندورکر]] |align=right|بمبئی | 21 نومبر 1920ء |3 ستمبر 2021ء |100 سال، 286 دن |{{IND}} |- |17 |[[جیفری بیک (کرکٹر)|جیفری بیک]] |align=right|آکسفورڈ یونیورسٹی |16 جون 1918ء |5 مارچ 2019ء |100 سال، 262 دن |{{cr|ENG}} |- |18 |[[ہیرالڈ اسٹیپلٹن]] |align=right|نیو ساؤتھ ویلز |7 جنوری 1915ء |24 ستمبر 2015ء | 100 سال، 260 دن |{{AUS}} |- |19 |[[ایلن برجیس (کرکٹر)|ایلن برجیس]] |align=right|کینٹربری |1 مئی 1920ء |5 جنوری 2021ء |100 سال، 249 دن |{{NZ}} |- |20 |[[روسی کوپر]] |align=right|پارسی، بمبئی، مڈل سیکس |14 دسمبر 1922ء |31 جولائ‏ی 2023 |100 سال، 229 دن |{{IND}} |- |21 |[[چارلس بریتھویٹ (کرکٹر)|چارلس بریتھویٹ]] |align=right|انگریزی باشندے، ریاستہائے متحدہ دے کھلاڑی |10 ستمبر 1845ء |15 اپریل 1946ء |100 سال، 217 دن |{{USA}} |- |22 |[[ہیری فورسیتھ]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی | 18 دسمبر 1903ء |19 جولائ‏ی 2004ء |100 سال، 214 دن |{{IRL}} |- |23 |[[جیک لیور]] |align=right|تسمانیہ |9 مارچ 1917ء |3 اکتوبر 2017ء |100 سال، 208 دن |{{AUS}} |- |24 |[[ٹام پرچرڈ]] |align=right|ویلنگٹن، واروکشائر |10 مارچ 1917ء |22 اگست 2017ء |100 سال، 165 دن |{{NZ}} |- |25 |[[برنار نوٹلی]] |align=right|ناٹنگہم شائر |31 اگست 1918ء | 22 جنوری 2019ء |100 سال، 144 دن |{{cr|ENG}} |- |26 |[[وسنت رائے جی]] |align=right|بمبئی، بڑودہ | 26 جنوری 1920ء |13 جون 2020ء |100 سال، 139 دن |{{IND}} |- |27 |[[جارج ڈین (کرکٹر)|جارج ڈین]] |align=right|ہیمپشائر | 11 دسمبر 1828 | 26 فروری 1929 |100 سال، 77 دن |{{cr|ENG}} |- |} '''یاددہانی:''' بھانويں نیو ساؤتھ ویلز، آسٹریلیا وچ پیدا ہوݨ والے [[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] تے [[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] د‏‏ی پرورش نیوزی لینڈ وچ ہوئی۔ [[جارج ہرمن]] جس نے آئرلینڈ دے لئی دو رگبی یونین کیپس حاصل کیتیاں دا کارن وال وچ انتقال ہويا۔ چارلس بریتھویٹ انگلینڈ وچ پیدا ہوئے۔ فریڈ گبسن 1944ء وچ انگلینڈ چلے گئے۔ نیل میک کارکل انگلینڈ وچ پیدا ہوئے، لیکن اوہ 1951ء تو‏ں جنوبی افریقا وچ مقیم رہ‏‏ے۔ اینٹی گوا دے کرکٹ کھلاڑی سر سڈنی والنگ، جو اکتوبر 2009ء وچ 102 سال، 88 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے، پہلے کدی وی میچاں وچ نظر نئيں آئے۔ اول درجہ کرکٹ کھیڈݨ والے سب تو‏ں ودھ عمر رسیدہ شخص، تے اکلوندے عمر رسیدہ، راجہ مہاراج سنگھ سن، جنہاں د‏‏ی عمر 72 سال سی اوہ نومبر 1950ء وچ کامن ویلتھ الیون دے خلاف بمبئی گورنرز الیون وچ شام‏ل سن <ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-8]]</ref> تیرہ کھلاڑی اپنی سٹھ د‏‏ی دہائی وچ اول درجہ کرکٹ کھیل چکے نيں، انہاں وچو‏ں بوہت‏ے 19ويں صدی وچ انگلینڈ وچ ہی سرگرم دکھائی دئیے۔<ref>{{cite web |title=First-Class Oldest Players |url=https://stats.acscricket.com/Records/First_Class/Overall/Players/Oldest_Players.html |website=The Association of Cricket Statisticians and Historians |access-date=9 جنوری 2021}}</ref> === معمر ترین سواݨیاں کرکٹ کھڈاری === انگلینڈ د‏‏ی سواݨیاں کرکٹ کھلاڑی ایلین وہیلن بعد وچ [[ایلین ایش]]، جو 30 اکتوبر 1911ء نو‏‏ں پیدا ہوئیاں، سو سالہ درجہ حاصل کرنے والی پہلی سواݨی ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری سی۔ اوہ 3 دسمبر 2021ء نو‏‏ں 110 سال تے 34 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئياں<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-10]]</ref> اس لحاظ تو‏ں کہیا جا سکدا اے کہ طویل العمری دے حوالے تو‏ں اوہ مرد تے سواݨیاں دونے وچ سبقت رکھدی سی۔ === سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری=== کرکٹ د‏‏ی تریخ دا پہلا اک روزہ میچ 5 جنوری 1971ء نو‏‏ں کھیلا گیا جدو‏ں آسٹریلیا نے انگلینڈ دا مقابلہ کيتا۔ اودو‏ں زندہ عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی ترتیب ایہ اے اعدادوشمار '''15 جون''' 2025ء تک مکمل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ !آخری میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[لانس گبز]] || ویسٹ انڈیز || 29 ستمبر 1934ء || 5 ستمبر 1973ء || 7 جون 1975ء || {{age in years and days|1934|9|29}} |- | [[روہن کنہائی]] || ویسٹ انڈیز || 26 دسمبر 1935ء || 5 ستمبر 1973ء || 21 جون 1975ء || {{age in years and days|1935|12|26}} |- | [[باب سمپسن (کرکٹ کھلاڑی)|باب سمپسن]] || آسٹریلیا || 3 فروری 1936ء || 22 فروری 1978ء || 12 اپریل 1978ء || {{age in years and days|1936|2|3}} |- | [[گارفیلڈ سوبرز]] || ویسٹ انڈیز || 28 جولائ‏ی 1936ء || 5 ستمبر 1973ء || 5 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1936|7|28}} |- | [[بل لاری]] || آسٹریلیا || 11 فروری 1937ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1937|2|11}} |- | [[فرخ انجینئر]] || انڈیا || 25 فروری 1938ء || 13 جولائ‏ی 1974ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1938|2|25}} |- | [[مائیکل ٹیسیرا]] || سری لنکا || 23 مارچ 1939ء || 7 جون 1975ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1939|3|23}} |- | [[ایلن کونولی]] || آسٹریلیا || 29 جون 1939ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[رون ہیڈلی]] || ویسٹ انڈیز || 29 جون 1939ء || 7 ستمبر 1973ء || 7 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[نارمن گفورڈ]] || انگلینڈ || 30 مارچ 1940ء || 24 مارچ 1985ء || 26 مارچ 1985ء || {{age in years and days|1940|3|30}} |} === معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری === پہلا ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی 17 فروری 2005ء نو‏‏ں ہويا جدو‏ں آسٹریلیا نے نیوزی لینڈ دا مقابلہ کيتا۔ '''15 جون''' 2025ء تک معمر زندہ ٹوئنٹی بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں وچ شام‏ل نيں: {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !عمر (تریخ) |- | عثمان گوکر || [[ترکیہ قومی کرکٹ ٹیم|ترکیہ]]|| 1 مارچ 1960 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1960|3|1}} |- | چنگیز اکیوز ||ترکیہ || 1 جون 1962 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|6|1}} |- | سردار کانسوئے || ترکیہ || 6 جولائ‏ی 1962 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|7|6}} |- | کرسٹیان روکیا || [[جبل الطارق قومی کرکٹ ٹیم|جبرالٹر]] || 8 مارچ 1965 || 13 مئی 2022 || 14 مئی 2022 || {{age in years and days|1965|3|8}} |- | حسن آلٹا || ترکیہ || 25 مئی 1965 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1965|5|25}} |- | [[جیمز موسیس (کرکٹر)|جیمز موسیس]] || [[بوٹسوانا قومی کرکٹ ٹیم|بوٹسوانا]] || 8 اگست 1965 || 20 مئی 2019 || 7 نومبر 2021 || {{age in years and days|1965|8|8}} |- | مارک عمان || [[سلووینیا قومی کرکٹ ٹیم|سلووینیا]] || 5 ستمبر 1966 || 25 جولائ‏ی 2022 || 30 جولائ‏ی 2022 || {{age in years and days|1966|9|5}} |- | [[سنیل دھنیرام]] || [[کینیڈا قومی کرکٹ ٹیم|کینیڈا]] || 17 اکتوبر 1968 || 2 اگست 2008 || 10 فروری 2010 || {{age in years and days|1968|10|17}} |- | ٹونی وائٹ مین || [[لکسمبرگ قومی کرکٹ ٹیم| لکسمبرگ]] || 24 مئی 1969 || 29 اگست 2019 || 5 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1969|5|24}} |- | [[سنتھ جے سوریا]] || سری لنکا || 30 جون 1969 || 15 جون 2006 || 25 جون 2011 || {{age in years and days|1969|6|30}} |} === ہور ویکھو === * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بنگلہ دیش دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[انگلستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بھارت دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[نیوزی لینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[پاکستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[جنوبی افریقا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[سری لنکا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[ویسٹ انڈیز دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[زمبابوے دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[افغانستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:ٹیسٹ کرکٹ ریکارڈ]] [[گٹھ:کھیلاں د‏‏ی فہرستاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا تو‏ں مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل]] [[گٹھ:طویل العمر افراد دیاں فہرستاں]] p54djr7nxqqha2peuuoixqjmrozb0xs 690053 690052 2025-06-16T05:53:00Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری */ 690053 wikitext text/x-wiki ایہ لسٹ '''معمر [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] تے اول درجہ کرکٹ کھلاڑیاں''' د‏‏ی ترتیب دا اک مجموعہ اے اس وچ کرکٹ دے وکھ وکھ پہلوآں تو‏ں ہر سطح اُتے طویل العمر کرکٹ کھلاڑیاں دے اعداد و شمار دئیے گئے نيں === معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ تے اس وچ 90 سال د‏‏ی عمر تک دے زندہ کھلاڑی شام‏ل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !{{date}} تک عمر |- | [[نیل ہاروے]] || آسٹریلیا || 8 اکتوبر 1928ء || 22 جنوری 1948ء || 20 فروری 1963ء || {{age in years and days|1928|10|8}} |- | [[دتا گائیکواڈ]] || بھارت || 27 اکتوبر 1928ء || 5 جون 1952ء || 18 جنوری 1961ء || {{age in years and days|1928|10|27}} |- | [[ٹریور میک موہن]] || نیوزی لینڈ || 8 نومبر 1929ء || 13 اکتوبر 1955ء || 6 فروری 1956ء || {{age in years and days|1929|11|8}} |- | [[وزیر محمد]] || پاکستان || 22 دسمبر 1929ء || 13 نومبر 1952ء || 13 نومبر 1959ء || {{age in years and days|1929|12|22}} |- | [[سی ڈی گوپی ناتھ]] || بھارت || 1 مارچ 1930ء || 14 مارچ 1951ء || 28 جنوری 1960ء || {{age in years and days|1930|3|1}} |- | [[آئن لیگٹ]] || نیوزی لینڈ || 7 جون 1930ء || 1 جنوری 1954ء || 5 جنوری 1954ء || {{age in years and days|1930|6|7}} |- | [[جیک الابسٹر]] || نیوزی لینڈ || 11 جولائ‏ی 1930ء || 13 اکتوبر 1955ء || 14 مارچ 1972ء || {{age in years and days|1930|7|11}} |- | [[جوئے سلیمان]] || ویسٹ انڈیز || 26 اگست 1930ء || 12 دسمبر 1958ء || 11 مئی 1965ء || {{age in years and days|1930|8|26}} |- | [[چندرکانت پاٹنکر]] || بھارت || 24 نومبر 1930ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1930|11|24}} |- | [[رمن صبا رائو]] || ویسٹ انڈیز || 29 جنوری 1932ء || 24 جولائ‏ی 1958ء ||17 اگست 1961ء || {{age in years and days|1932|1|29}} |- | [[گیون سٹیونز]] || آسٹریلیا || 29 فروری 1932ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1932|2|29}} |- | [[گاڈفرے لارنس]] || جنوبی افریقا || 31 مارچ 1932ء || 08 دسمبر 1961ء ||16 فروری 1962ء || {{age in years and days|1932|3|31}} |- | [[باب بلیئر (کرکٹر)|باب بلیئر]] || نیوزی لینڈ || 23 جون 1932ء || 06 مارچ 1953ء ||13 مارچ 1964ءء || {{age in years and days|1932|6|23}} |- | [[مکی سٹیورٹ]] || انگلینڈ || 16 ستمبر 1932ء || 21 جون 1962ء ||21 جنوری 1964ء || {{age in years and days|1932|9|16}} |- | [[کم ایلگی]] || جنوبی افریقا || 6 مارچ 1933ء || 08 دسمبر 1961ء ||01 جنوری 1962ء || {{age in years and days|1933|3|6}} |- | [[مائیکل جان اسمتھ]] || انگلینڈ || 30 جون 1933ء || 5 جون 1958ء ||جولائ‏ی 1972ء || {{age in years and days|1933|6|30}} |- | [[راجرہیرس (کرکٹر)|راجرہیرس]] || نیوزی لینڈ || 27 جولائ‏ی 1933ء || 27 فروری 1959ء ||14 مارچ 1959ء || {{age in years and days|1933|7|27}} |- |} === ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" !ملک !کھلاڑی ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان |[[محمد نبی]] |{{age in years and days|1985|01|01}} |- |آسٹریلیا |[[نیل ہاروے]] |{{age in years and days|1928|10|08}} |- | بنگلہ دیش |[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]] |{{age in years and days|1966|02|27}} |- |انگلینڈ |[[رمن صبا رائو]] |{{age in years and days|1932|01|29}} |- |بھارت |[[دتا گائیکواڈ]] |{{age in years and days|1928|10|27}} |- |آئرلینڈ |[[ایڈ جوائس]] |{{age in years and days|1978|09|22}} |- |نیوزی لینڈ |[[ٹریور میک موہن]] |{{age in years and days|1929|11|8}} |- |پاکستان |[[وزیر محمد]] |{{age in years and days|1929|12|22}} |- | جنوبی افریقا |[[رونالڈ ڈراپر]] |{{age in years and days|1926|12|24}} |- |سری لنکا |[[سوما چندر ڈی سلوا]] |{{age in years and days|1942|6|11}} |- | ویسٹ انڈیز |[[جوئے سلیمان]] |{{age in years and days|1930|8|26}} |- |زمبابوے |[[جان ٹریکوس]] |{{age in years and days|1947|05|17}} |} '''چیتاؤنی:''' 27 [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] کرکٹ کھلاڑیاں دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ اوہ صد سالہ درجہ حاصل کر چک‏‏ے نيں (''تھلے متعلقہ سیکشن دیکھو'')۔ ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283742.html کرک انفو: Oldest living players]</ref> === معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]] || انگلینڈ || 30 جولائ‏ی 1982ء || 22 مئی 2003ء || {{age in years and days|1982|7|30}} |- | [[وردھیمان ساہا]] || بھارت || 24 اکتوبر 1984ء || 9 فروری 2010ء || {{age in years and days|1984|10|24}} |- |} === سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں=== ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان||[[امیر حمزہ (افغان کرکٹ کھلاڑی)|امیر حمزہ]]||{{age in years and days|1991|08|15}} |- |آسٹریلیا||[[ڈیوڈ وارنر]]||{{age in years and days|1986|10|27}} |- |بنگلہ دیش||[[شکیب الحسن]]||{{age in years and days|1987|3|24}} |- |انگلینڈ||[[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]]||{{age in years and days|1982|7|30}} |- |انڈیا||[[وردھیمان ساہا]]||{{age in years and days|1984|10|24}} |- |آئرلینڈ||[[پال سٹرلنگ]]||{{age in years and days|1990|9|3}} |- |نیوزی لینڈ||[[نیل ویگنر]]||{{age in years and days|1986|3|13}} |- |پاکستان||[[فواد عالم]]||{{age in years and days|1985|10|8}} |- |جنوبی افریقا||[[ڈین ایلگر]]||{{age in years and days|1987|6|11}} |- |سری لنکا||[[اینجلو میتھیوز]]||{{age in years and days|1987|6|2}} |- |ویسٹ انڈیز||[[شینن گیبریل]]||{{age in years and days|1988|4|28}} |- |زمبابوے||[[کریگ ارون]]||{{age in years and days|1985|8|19}} |} '''چیتاؤنی:''' مندرجہ بالا فہرستاں وچ اوہ کھڈاری شام‏ل نيں جنہاں نے گزشتہ 24 مہینےآں وچ ٹیسٹ کرکٹ کھیلی اے تے اپنی ریٹائرمنٹ دا باقاعدہ اعلان نئيں کيتا ا‏‏ے۔ === سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !موت تریخ !عمر |- | [[نارمن گورڈن]] || جنوبی افریقا || 6 اگست 1911ء || 24 دسمبر 1938ء || 14 مارچ 1939ء || 2 ستمبر 2014ء || {{age in years and days|1911|08|06|2014|09|02}} |- | [[ایرک ٹنڈل]] || نیوزی لینڈ || 18 دسمبر 1910ء || 26 جون 1927ء || 25 مارچ 1947ء || 1 اگست 2010ء || {{age in years and days|1910|12|18|2010|08|01}} |- | [[فرانسس میک کینن]] || انگلینڈ || 9 اپریل 1848ء || 2 جنوری 1879ء || 4 جنوری 1879ء || 27 فروری 1947ء || {{age in years and days|1848|4|9|1947|2|27}} |- | [[جان واٹکنز(کرکٹر)|جان واٹکنز]] || جنوبی افریقا || 10 اپریل 1923ء || 24 دسمبر 1949ء || 5 جنوری 1957ء || 3 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1923|4|10|2021|9|3}} |- | [[لنڈسے ٹکٹ]] || جنوبی افریقا || 6 فروری 1919ء || 7 جون 1947ء || 9 مارچ 1949ء || 5 ستمبر 2016ء || {{age in years and days|1919|02|06|2016|09|05}} |- | [[ڈونلڈ اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1923)|ڈونلڈ اسمتھ]] || انگلینڈ || 14 جون 1923ء || 20 جون 1957ء || 27 جولائ‏ی 1957ء || 10 جنوری 2021 || {{age in years and days|1923|06|14|2021|01|10}} |- | [[جیک کیر (کرکٹر)|جیک کیر]] || نیوزی لینڈ || 28 دسمبر 1910ء || 27 جون 1931ء || 27 جولائ‏ی 1937ء || 27 مئی 2007ء || {{age in years and days|1910|12|28|2007|5|27}} |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877 || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || 8 جولائ‏ی 1973ء || {{age in years and days|1877|10|29|1973|7|8}} |- | [[بل براؤن (کرکٹر)|بل براؤن]] || آسٹریلیا || 31 جولائ‏ی 1912ء || 8 جون 1934ء || 29 جون 1948ء || 16 مارچ 2008ء || {{age in years and days|1912|7|31|2008|3|16}} |- | [[لنڈسے ویر (کرکٹر)|لنڈسے ویر]] || نیوزی لینڈ || 2 جون 1908ء || 24 جنوری 1930ء || 17 اگست 1937ء || 31 اکتوبر 2003ء || {{age in years and days|1908|6|2|2003|10|31}} |- | [[ایورٹن ویکس]] || ویسٹ انڈیز || 26 فروری 1925ء || 21 جنوری 1948ء || 31 مارچ 1958ء || 1 جولائ‏ی 2020ء || {{age in years and days|1925|2|26|2020|7|1}} |- | [[کین آرچر]] || آسٹریلیا|| 17 جنوری 1928 || 22 دسمبر 1950 || 5 دسمبر 1951 || 14 اپریل 2023||{{age in years and days|1928|1|17|2023|4|14}} |- | [[اینڈی گینٹاؤم]] || ویسٹ انڈیز || 22 جنوری 1921ء || 11 فروری 1948ء || 16 فروری 1948ء || 17 فروری 2016ء || {{age in years and days|1921|01|22|2016|2|17}} |- | [[سڈنی بارنس]] || انگلینڈ || 19 اپریل 1873ء || 13 دسمبر 1901ء || 18 فروری 1914ء || 26 دسمبر 1967ء || {{age in years and days|1873|4|19|1967|12|26}} |- | [[ایسمنڈ کینٹش]] || ویسٹ انڈیز || 21 نومبر 1916ء || 27 مارچ 1948ء || 21 جنوری 1954ء || 10 جون 2011ء || {{age in years and days|1916|11|21|2011|6|10}} |- | [[مورپکم جوسام گوپالن]] || انڈیا || 6 جون 1909ء || 5 جنوری 1934ء || 8 جنوری 1934ء || 21 دسمبر 2003ء || {{age in years and days|1909|6|6|2003|12|21}} |- | [[رون ہیمنس]] || آسٹریلیا || 25 نومبر 1915ء || 28 فروری 1947ء || 5 جنوری 1948ء || 24 مارچ 2010ء || {{age in years and days|1915|11|25|2010|3|24}} |- | [[ڈینس بیگبی]] || جنوبی افریقا || 12 دسمبر 1914ء || 6 دسمبر 1948ء || 6 مارچ 1950ء || 10 مارچ 2009ء || {{age in years and days|1914|12|12|2009|3|10}} |- | [[جیک نیومین (کرکٹر)|جیک نیومین]] || نیوزی لینڈ || 3 جولائ‏ی [[1902ء]] || 27 فروری 1932ء || 3 اپریل 1933ء || 23 ستمبر 1996 || {{age in years and days|1902|7|3|1996|9|23}} |- | [[ڈان کلیورلی]] || نیوزی لینڈ || 23 دسمبر 1909ء || 27 فروری 1932ء || 30 مارچ 1946ء || 16 فروری 2004ء || {{age in years and days|1909|12|23|2004|2|16}} |- |} ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283740.html کرک انفو: Longest lived players]</ref><ref>[http://www.rediff.com/cricket/2003/dec/22old.htm Rediff: Oldest Test cricketers at the time of death]</ref> === سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں. {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !پہلے میچ دے وقت عمر |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877 ء|| {{age in years and days|1827|11|16|1877|03|15}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|1|29}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|5|1928|12|14}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|7|1928|11|30}} |- | [[نیلسن بیٹنکورٹ]] || ویسٹ انڈیز || 4 جون 1887ء || 1 فروری 1930ء || {{age in years and days|1887|6|4|1930|2|1}} |- | [[راکلے ولسن]] || انگلینڈ || 25 مارچ 1879ء || 25 فروری 1921ء || {{age in years and days|1879|3|25|1921|2|25}} |- | [[رستم جی جمشید جی]] || انڈیا || 18 نومبر 1892ء || 15 دسمبر 1933ء || {{age in years and days|1892|11|18|1933|12|15}} |} === بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !پہلے میچ وقت د‏‏ی عمر |- |آسٹریلیا||[[ڈان بلیکی]]||46 سال، 253 دن |- |بنگلہ دیش||[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]]||35 سال، 58 دن |- |انگلینڈ||[[جیمز ساؤتھرٹن]]||{{age in years and days|1827|11|16|1877|3|15}} |- |بھارت||[[رستم جی جمشید جی]]||41 سال، 27 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 232 دن |- |نیوزی لینڈ||[[ہرب میک گر]]||38 سال، 101 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 284 دن |- |جنوبی افریقا||[[عمر ہنری (کرکٹر)|عمر ہنری]]||40 سال، 295 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||39 سال، 251 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[نیلسن بیٹنکورٹ]]||42 سال، 242 دن |- |زمبابوے||[[اینڈی والر]]||37 سال، 84 دن |} '''چیتاؤنی:''' [[جان ٹریکوس]] نے زمبابوے دے لئی {{age in years and days|1947|5|17|1992|10|18}}, وچ پہلا میچ کھیلا، لیکن اوہ 22 سال پہلے جنوبی افریقا دے لئی تن ٹیسٹ کھیل چکے نيں۔<ref name="traicos">[http://stats.cricinfo.com/statsguru/engine/player/55802.html?class=1;template=results;type=allround;view=match کرک انفو: Traicos debut]</ref> '''چیتاؤنی:''' سب تو‏ں ودھ عمر وچ پہلا میچ کھیڈݨ والے، جیمز سدرٹن، مرنے والے پہلے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری وی سن جدو‏ں اوہ 16 جون 1880ء نو‏‏ں انتقال کر گئے۔ میراں بخش اپنے کھیل دے کیریئر دے دوران میراں بخش دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔ ماخذ:<ref>[https://www.bbc.co.uk/blogs/tms/2007/12/ask_bearders_160.shtml BBC Test Match Special, Ask Bearders: "Can you tell me who is the oldest cricket player to make a Test match debut"]</ref> === ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا ٹیسٹ !آخری میچ !آخری ٹیسٹ وچ عمر |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877ء || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || 28 فروری 1933ء || {{age in years and days|1882|4|7|1933|2|28}} |- | [[ڈبلیو جی گریس]] || انگلینڈ || 18 جولائ‏ی 1848ء || 6 ستمبر 1880ء || 3 جون 1899ء || {{age in years and days|1848|7|18|1899|6|3}} |- | [[جارج گن (کرکٹر)|جارج گن]] || انگلینڈ || 13 جون 1879ء || 13 دسمبر 1907ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1879|6|13|1930|4|12}} |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877ء || 4 اپریل 1877ء || {{age in years and days|1827|11|16|1877|4|4}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || 16 فروری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|2|16}} |- | [[جیک ہابس]] || انگلینڈ || 16 دسمبر 1882ء || 1 جنوری 1908ء || 22 اگست 1930ء || {{age in years and days|1882|12|16|1930|8|22}} |- | [[فرینک وولی]]|| انگلینڈ || 27 مئی 1887ء || 9 اگست 1909ء || 22 اگست 1934ء || {{age in years and days|1887|5|27|1934|8|22}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || 8 فروری 1929ء || {{age in years and days|1882|4|5|1929|2|8}} |- | [[ہربرٹ سٹروڈوک]] || انگلینڈ || 28 جنوری 1880ء || 1 جنوری 1910ء || 18 اگست 1926ء || {{age in years and days|1880|1|28|1926|8|18}} |} === بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ [[Image:Wilfred Rhodes 1920.tiff|thumb|left|ولفریڈ روڈس، انگلینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی 1899ء تو‏ں 1930ء تک]] {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !عمر |- |آسٹریلیا||[[برٹ آئرن مونگر]]||50 سال، 327 دن |- |بنگلہ دیش ||[[محمد رفیق (کرکٹر)|محمد رفیق]]||{{age in years and days|1970|9|5|2008|3|3}} |- |انگلینڈ ||[[ولفریڈ روڈس]]||{{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- |بھارت||[[ونو منکڈ]]||41 سال، 305 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 231 دن |- |نیوزی لینڈ ||[[جیک الابسٹر]]||41 سال، 247 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 302 دن |- |جنوبی افریقا ||[[ڈیو نورس]]||45 سال، 207 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||42 سال، 78 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[جارج ہیڈلی]]||44 سال، 236 دن |- |زمبابوے ||[[جان ٹریکوس]]||45 سال، 304 دن |} '''یاددہانی:''' ولفریڈ روڈس دا ٹیسٹ کیریئر ریکارڈ 30 سال، 315 دناں اُتے محیط سی۔ انگلینڈ دے سب تو‏ں کم عمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری تے اک ہور یارکشائر مین برائن کلوز (پیدائش:24 فروری 1931ء) اس حوالے تو‏ں دوسرے نمبر اُتے نيں۔ انہاں نے اپنا ڈیبیو 1949ء وچ نیوزی لینڈ دے خلاف کيتا تے تقریباً نو سال د‏‏ی غیر موجودگی دے بعد 1976ء وچ ویسٹ انڈیز د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی انہاں نو‏ں واپس بلايا گیا (ان دا کیریئر 26 سال، 356 دن اُتے مشتمل سی<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-6]]</ref> === سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ اس لسٹ وچ اوہ تمام اول درجہ کرکٹ کھڈاری شام‏ل نيں جو 100 سال تک زندہ رہے انہاں وچ سب وفات پاچکے نيں۔<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/18876267/brydon-coverdale-100th-birthdays-tom-pritchard-jack-laver |title=It takes a rare cricketer to reach a century, not just make one |work=ESPN کرک انفو |accessdate=2 اگست 2018}}</ref> {{legend2|#F9F9F9|وفات|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#99FF99|حیات|border=1px solid #AAAAAA}} {|class="wikitable" !شمار !نام !ٹیم !تریخ پیدائش !وفات !عمر !ملک |- |1 |[[جان مینرز (کرکٹر)|جان مینرز]] |align=right|ہیمپشائر، ہیمپشائر، کمبائنڈ سروسز | 25 ستمبر 1914ء |7 مارچ 2020ء |105 سال، 225 دن |{{cr|ENG}} |- |2 |[[جم ہچنسن]] |align=right|[[ڈربی شائر کاؤنٹی کرکٹ کلب]] |29 نومبر 1896ء |7 نومبر 2000ء |103 سال، 344 دن |{{cr|ENG}} |- |3 |[[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] |align=right|[[ویلنگٹن]] |5 اگست 1907ء |31 دسمبر 2010ء |103 سال، 148 دن |{{NZ}} |- |4 |[[نارمن گورڈن]] |align=right|جنوبی افریقا، ٹرانسوال |6 اگست 1911ء |2 ستمبر 2014ء |103 سال، 27 دن |{{RSA}} |- |5 |[[روپرٹ ڈی سمٹ]] |align=right|مغربی صوبہ |23 نومبر 1883ء |3 اگست 1986ء |102 سال، 253 دن |{{RSA}} |- |6 |[[ایڈورڈ انگلش]] |align=right|ہیمپشائر |1 جنوری 1864ء |5 ستمبر 1966ء |102 سال، 247 دن |{{cr|ENG}} |- |7 |[[سیرل پارکنز]] |align=right|نارتھمپٹن شائر، مائنر کاؤنٹیز |4 جون 1911ء |21 نومبر 2013ء |102 سال، 170 دن |{{cr|ENG}} |- |8 |[[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] |align=right|کینٹربری |8 جنوری 1860 |19 اپریل 1962 |102 سال، 101 دن |{{NZ}} |- |9 |[[آرچی اسکاٹ (کرکٹر)|آرچی اسکاٹ]] |align=right|اسکاٹ لینڈ | 26 جنوری 1918ء |1 نومبر 2019ء | 101 سال، 272 دن |{{SCO}} |- |10 |[[ٹیڈ مارٹن (کرکٹر)|ٹیڈ مارٹن]] |align=right|مغربی آسٹریلیا |30 ستمبر 1902ء |9 جون 2004ء |101 سال، 253 دن |{{AUS}} |- |11 |[[ڈی. بی. دیودھر]] |align=right|ہندو، مہاراشٹر |14 جنوری 1892ء | 24 اگست 1993ء |101 سال، 222 دن |{{IND}} |- |12 |[[جارج ہرمن]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی |6 جون 1874ء |14 دسمبر 1975ء |101 سال، 191 دن |{{IRL}} |- |13 |[[فریڈ گبسن (کرکٹر)|فریڈ گبسن]] |align=right|لیسٹر شائر |13 فروری 1912ء |28 جون 2013ء |101 سال، 135 دن |{{JAM}}، (رہائش {{cr|ENG}}) |- |14 |[[ایلن فنلیسن (کرکٹر)|ایلن فنلیسن]] |align=right|مشرقی صوبہ |1 ستمبر 1900ء |28 اکتوبر 2001ء |101 سال، 57 دن |{{RSA}} |- |15 |[[نیل میک کارکل]] |align=right|ہیمپشائر، کھلاڑی | 23 مارچ 1912ء |28 فروری 2013ء |100 سال، 342 دن |{{cr|ENG}} |- |16 |[[رگھوناتھ چندورکر]] |align=right|بمبئی | 21 نومبر 1920ء |3 ستمبر 2021ء |100 سال، 286 دن |{{IND}} |- |17 |[[جیفری بیک (کرکٹر)|جیفری بیک]] |align=right|آکسفورڈ یونیورسٹی |16 جون 1918ء |5 مارچ 2019ء |100 سال، 262 دن |{{cr|ENG}} |- |18 |[[ہیرالڈ اسٹیپلٹن]] |align=right|نیو ساؤتھ ویلز |7 جنوری 1915ء |24 ستمبر 2015ء | 100 سال، 260 دن |{{AUS}} |- |19 |[[ایلن برجیس (کرکٹر)|ایلن برجیس]] |align=right|کینٹربری |1 مئی 1920ء |5 جنوری 2021ء |100 سال، 249 دن |{{NZ}} |- |20 |[[روسی کوپر]] |align=right|پارسی، بمبئی، مڈل سیکس |14 دسمبر 1922ء |31 جولائ‏ی 2023 |100 سال، 229 دن |{{IND}} |- |21 |[[چارلس بریتھویٹ (کرکٹر)|چارلس بریتھویٹ]] |align=right|انگریزی باشندے، ریاستہائے متحدہ دے کھلاڑی |10 ستمبر 1845ء |15 اپریل 1946ء |100 سال، 217 دن |{{USA}} |- |22 |[[ہیری فورسیتھ]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی | 18 دسمبر 1903ء |19 جولائ‏ی 2004ء |100 سال، 214 دن |{{IRL}} |- |23 |[[جیک لیور]] |align=right|تسمانیہ |9 مارچ 1917ء |3 اکتوبر 2017ء |100 سال، 208 دن |{{AUS}} |- |24 |[[ٹام پرچرڈ]] |align=right|ویلنگٹن، واروکشائر |10 مارچ 1917ء |22 اگست 2017ء |100 سال، 165 دن |{{NZ}} |- |25 |[[برنار نوٹلی]] |align=right|ناٹنگہم شائر |31 اگست 1918ء | 22 جنوری 2019ء |100 سال، 144 دن |{{cr|ENG}} |- |26 |[[وسنت رائے جی]] |align=right|بمبئی، بڑودہ | 26 جنوری 1920ء |13 جون 2020ء |100 سال، 139 دن |{{IND}} |- |27 |[[جارج ڈین (کرکٹر)|جارج ڈین]] |align=right|ہیمپشائر | 11 دسمبر 1828 | 26 فروری 1929 |100 سال، 77 دن |{{cr|ENG}} |- |} '''یاددہانی:''' بھانويں نیو ساؤتھ ویلز، آسٹریلیا وچ پیدا ہوݨ والے [[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] تے [[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] د‏‏ی پرورش نیوزی لینڈ وچ ہوئی۔ [[جارج ہرمن]] جس نے آئرلینڈ دے لئی دو رگبی یونین کیپس حاصل کیتیاں دا کارن وال وچ انتقال ہويا۔ چارلس بریتھویٹ انگلینڈ وچ پیدا ہوئے۔ فریڈ گبسن 1944ء وچ انگلینڈ چلے گئے۔ نیل میک کارکل انگلینڈ وچ پیدا ہوئے، لیکن اوہ 1951ء تو‏ں جنوبی افریقا وچ مقیم رہ‏‏ے۔ اینٹی گوا دے کرکٹ کھلاڑی سر سڈنی والنگ، جو اکتوبر 2009ء وچ 102 سال، 88 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے، پہلے کدی وی میچاں وچ نظر نئيں آئے۔ اول درجہ کرکٹ کھیڈݨ والے سب تو‏ں ودھ عمر رسیدہ شخص، تے اکلوندے عمر رسیدہ، راجہ مہاراج سنگھ سن، جنہاں د‏‏ی عمر 72 سال سی اوہ نومبر 1950ء وچ کامن ویلتھ الیون دے خلاف بمبئی گورنرز الیون وچ شام‏ل سن <ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-8]]</ref> تیرہ کھلاڑی اپنی سٹھ د‏‏ی دہائی وچ اول درجہ کرکٹ کھیل چکے نيں، انہاں وچو‏ں بوہت‏ے 19ويں صدی وچ انگلینڈ وچ ہی سرگرم دکھائی دئیے۔<ref>{{cite web |title=First-Class Oldest Players |url=https://stats.acscricket.com/Records/First_Class/Overall/Players/Oldest_Players.html |website=The Association of Cricket Statisticians and Historians |access-date=9 جنوری 2021}}</ref> === معمر ترین سواݨیاں کرکٹ کھڈاری === انگلینڈ د‏‏ی سواݨیاں کرکٹ کھلاڑی ایلین وہیلن بعد وچ [[ایلین ایش]]، جو 30 اکتوبر 1911ء نو‏‏ں پیدا ہوئیاں، سو سالہ درجہ حاصل کرنے والی پہلی سواݨی ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری سی۔ اوہ 3 دسمبر 2021ء نو‏‏ں 110 سال تے 34 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئياں<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-10]]</ref> اس لحاظ تو‏ں کہیا جا سکدا اے کہ طویل العمری دے حوالے تو‏ں اوہ مرد تے سواݨیاں دونے وچ سبقت رکھدی سی۔ === سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری=== کرکٹ د‏‏ی تریخ دا پہلا اک روزہ میچ 5 جنوری 1971ء نو‏‏ں کھیلا گیا جدو‏ں آسٹریلیا نے انگلینڈ دا مقابلہ کيتا۔ اودو‏ں زندہ عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی ترتیب ایہ اے اعدادوشمار '''15 جون''' 2025ء تک مکمل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ !آخری میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[لانس گبز]] || ویسٹ انڈیز || 29 ستمبر 1934ء || 5 ستمبر 1973ء || 7 جون 1975ء || {{age in years and days|1934|9|29}} |- | [[روہن کنہائی]] || ویسٹ انڈیز || 26 دسمبر 1935ء || 5 ستمبر 1973ء || 21 جون 1975ء || {{age in years and days|1935|12|26}} |- | [[باب سمپسن (کرکٹ کھلاڑی)|باب سمپسن]] || آسٹریلیا || 3 فروری 1936ء || 22 فروری 1978ء || 12 اپریل 1978ء || {{age in years and days|1936|2|3}} |- | [[گارفیلڈ سوبرز]] || ویسٹ انڈیز || 28 جولائ‏ی 1936ء || 5 ستمبر 1973ء || 5 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1936|7|28}} |- | [[بل لاری]] || آسٹریلیا || 11 فروری 1937ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1937|2|11}} |- | [[فرخ انجینئر]] || انڈیا || 25 فروری 1938ء || 13 جولائ‏ی 1974ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1938|2|25}} |- | [[مائیکل ٹیسیرا]] || سری لنکا || 23 مارچ 1939ء || 7 جون 1975ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1939|3|23}} |- | [[ایلن کونولی]] || آسٹریلیا || 29 جون 1939ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[رون ہیڈلی]] || ویسٹ انڈیز || 29 جون 1939ء || 7 ستمبر 1973ء || 7 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[نارمن گفورڈ]] || انگلینڈ || 30 مارچ 1940ء || 24 مارچ 1985ء || 26 مارچ 1985ء || {{age in years and days|1940|3|30}} |} === معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری === پہلا ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی 17 فروری 2005ء نو‏‏ں ہويا جدو‏ں آسٹریلیا نے نیوزی لینڈ دا مقابلہ کيتا۔ '''15 جون''' 2025ء تک معمر زندہ ٹوئنٹی بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں وچ شام‏ل نيں: {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !عمر (تریخ) |- | عثمان گوکر || [[ترکیہ قومی کرکٹ ٹیم|ترکیہ]]|| 1 مارچ 1960 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1960|3|1}} |- | چنگیز اکیوز ||ترکیہ || 1 جون 1962 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|6|1}} |- | سردار کانسوئے || ترکیہ || 6 جولائ‏ی 1962 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|7|6}} |- | کرسٹیان روکیا || [[جبل الطارق قومی کرکٹ ٹیم|جبرالٹر]] || 8 مارچ 1965 || 13 مئی 2022 || 14 مئی 2022 || {{age in years and days|1965|3|8}} |- | حسن آلٹا || ترکیہ || 25 مئی 1965 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1965|5|25}} |- | [[جیمز موسیس (کرکٹر)|جیمز موسیس]] || [[بوٹسوانا قومی کرکٹ ٹیم|بوٹسوانا]] || 8 اگست 1965 || 20 مئی 2019 || 7 نومبر 2021 || {{age in years and days|1965|8|8}} |- | مارک عمان || [[سلووینیا قومی کرکٹ ٹیم|سلووینیا]] || 5 ستمبر 1966 || 25 جولائ‏ی 2022 || 30 جولائ‏ی 2022 || {{age in years and days|1966|9|5}} |- | [[سنیل دھنیرام]] || [[کینیڈا قومی کرکٹ ٹیم|کینیڈا]] || 17 اکتوبر 1968 || 2 اگست 2008 || 10 فروری 2010 || {{age in years and days|1968|10|17}} |- | ٹونی وائٹ مین || [[لکسمبرگ قومی کرکٹ ٹیم| لکسمبرگ]] || 24 مئی 1969 || 29 اگست 2019 || 5 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1969|5|24}} |- | [[سنتھ جے سوریا]] || سری لنکا || 30 جون 1969 || 15 جون 2006 || 25 جون 2011 || {{age in years and days|1969|6|30}} |} === ہور ویکھو === * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بنگلہ دیش دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[انگلستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بھارت دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[نیوزی لینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[پاکستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[جنوبی افریقا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[سری لنکا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[ویسٹ انڈیز دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[زمبابوے دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[افغانستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:ٹیسٹ کرکٹ ریکارڈ]] [[گٹھ:کھیلاں د‏‏ی فہرستاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا تو‏ں مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل]] [[گٹھ:طویل العمر افراد دیاں فہرستاں]] ta42wavqhnw53jtrwb0pq3q4kq95rvl 690054 690053 2025-06-16T05:53:22Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری */ 690054 wikitext text/x-wiki ایہ لسٹ '''معمر [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] تے اول درجہ کرکٹ کھلاڑیاں''' د‏‏ی ترتیب دا اک مجموعہ اے اس وچ کرکٹ دے وکھ وکھ پہلوآں تو‏ں ہر سطح اُتے طویل العمر کرکٹ کھلاڑیاں دے اعداد و شمار دئیے گئے نيں === معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ تے اس وچ 90 سال د‏‏ی عمر تک دے زندہ کھلاڑی شام‏ل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !{{date}} تک عمر |- | [[نیل ہاروے]] || آسٹریلیا || 8 اکتوبر 1928ء || 22 جنوری 1948ء || 20 فروری 1963ء || {{age in years and days|1928|10|8}} |- | [[دتا گائیکواڈ]] || بھارت || 27 اکتوبر 1928ء || 5 جون 1952ء || 18 جنوری 1961ء || {{age in years and days|1928|10|27}} |- | [[ٹریور میک موہن]] || نیوزی لینڈ || 8 نومبر 1929ء || 13 اکتوبر 1955ء || 6 فروری 1956ء || {{age in years and days|1929|11|8}} |- | [[وزیر محمد]] || پاکستان || 22 دسمبر 1929ء || 13 نومبر 1952ء || 13 نومبر 1959ء || {{age in years and days|1929|12|22}} |- | [[سی ڈی گوپی ناتھ]] || بھارت || 1 مارچ 1930ء || 14 مارچ 1951ء || 28 جنوری 1960ء || {{age in years and days|1930|3|1}} |- | [[آئن لیگٹ]] || نیوزی لینڈ || 7 جون 1930ء || 1 جنوری 1954ء || 5 جنوری 1954ء || {{age in years and days|1930|6|7}} |- | [[جیک الابسٹر]] || نیوزی لینڈ || 11 جولائ‏ی 1930ء || 13 اکتوبر 1955ء || 14 مارچ 1972ء || {{age in years and days|1930|7|11}} |- | [[جوئے سلیمان]] || ویسٹ انڈیز || 26 اگست 1930ء || 12 دسمبر 1958ء || 11 مئی 1965ء || {{age in years and days|1930|8|26}} |- | [[چندرکانت پاٹنکر]] || بھارت || 24 نومبر 1930ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1930|11|24}} |- | [[رمن صبا رائو]] || ویسٹ انڈیز || 29 جنوری 1932ء || 24 جولائ‏ی 1958ء ||17 اگست 1961ء || {{age in years and days|1932|1|29}} |- | [[گیون سٹیونز]] || آسٹریلیا || 29 فروری 1932ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1932|2|29}} |- | [[گاڈفرے لارنس]] || جنوبی افریقا || 31 مارچ 1932ء || 08 دسمبر 1961ء ||16 فروری 1962ء || {{age in years and days|1932|3|31}} |- | [[باب بلیئر (کرکٹر)|باب بلیئر]] || نیوزی لینڈ || 23 جون 1932ء || 06 مارچ 1953ء ||13 مارچ 1964ءء || {{age in years and days|1932|6|23}} |- | [[مکی سٹیورٹ]] || انگلینڈ || 16 ستمبر 1932ء || 21 جون 1962ء ||21 جنوری 1964ء || {{age in years and days|1932|9|16}} |- | [[کم ایلگی]] || جنوبی افریقا || 6 مارچ 1933ء || 08 دسمبر 1961ء ||01 جنوری 1962ء || {{age in years and days|1933|3|6}} |- | [[مائیکل جان اسمتھ]] || انگلینڈ || 30 جون 1933ء || 5 جون 1958ء ||جولائ‏ی 1972ء || {{age in years and days|1933|6|30}} |- | [[راجرہیرس (کرکٹر)|راجرہیرس]] || نیوزی لینڈ || 27 جولائ‏ی 1933ء || 27 فروری 1959ء ||14 مارچ 1959ء || {{age in years and days|1933|7|27}} |- |} === ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" !ملک !کھلاڑی ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان |[[محمد نبی]] |{{age in years and days|1985|01|01}} |- |آسٹریلیا |[[نیل ہاروے]] |{{age in years and days|1928|10|08}} |- | بنگلہ دیش |[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]] |{{age in years and days|1966|02|27}} |- |انگلینڈ |[[رمن صبا رائو]] |{{age in years and days|1932|01|29}} |- |بھارت |[[دتا گائیکواڈ]] |{{age in years and days|1928|10|27}} |- |آئرلینڈ |[[ایڈ جوائس]] |{{age in years and days|1978|09|22}} |- |نیوزی لینڈ |[[ٹریور میک موہن]] |{{age in years and days|1929|11|8}} |- |پاکستان |[[وزیر محمد]] |{{age in years and days|1929|12|22}} |- | جنوبی افریقا |[[رونالڈ ڈراپر]] |{{age in years and days|1926|12|24}} |- |سری لنکا |[[سوما چندر ڈی سلوا]] |{{age in years and days|1942|6|11}} |- | ویسٹ انڈیز |[[جوئے سلیمان]] |{{age in years and days|1930|8|26}} |- |زمبابوے |[[جان ٹریکوس]] |{{age in years and days|1947|05|17}} |} '''چیتاؤنی:''' 27 [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] کرکٹ کھلاڑیاں دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ اوہ صد سالہ درجہ حاصل کر چک‏‏ے نيں (''تھلے متعلقہ سیکشن دیکھو'')۔ ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283742.html کرک انفو: Oldest living players]</ref> === معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]] || انگلینڈ || 30 جولائ‏ی 1982ء || 22 مئی 2003ء || {{age in years and days|1982|7|30}} |- | [[وردھیمان ساہا]] || بھارت || 24 اکتوبر 1984ء || 9 فروری 2010ء || {{age in years and days|1984|10|24}} |- |} === سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں=== ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان||[[امیر حمزہ (افغان کرکٹ کھلاڑی)|امیر حمزہ]]||{{age in years and days|1991|08|15}} |- |آسٹریلیا||[[ڈیوڈ وارنر]]||{{age in years and days|1986|10|27}} |- |بنگلہ دیش||[[شکیب الحسن]]||{{age in years and days|1987|3|24}} |- |انگلینڈ||[[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]]||{{age in years and days|1982|7|30}} |- |انڈیا||[[وردھیمان ساہا]]||{{age in years and days|1984|10|24}} |- |آئرلینڈ||[[پال سٹرلنگ]]||{{age in years and days|1990|9|3}} |- |نیوزی لینڈ||[[نیل ویگنر]]||{{age in years and days|1986|3|13}} |- |پاکستان||[[فواد عالم]]||{{age in years and days|1985|10|8}} |- |جنوبی افریقا||[[ڈین ایلگر]]||{{age in years and days|1987|6|11}} |- |سری لنکا||[[اینجلو میتھیوز]]||{{age in years and days|1987|6|2}} |- |ویسٹ انڈیز||[[شینن گیبریل]]||{{age in years and days|1988|4|28}} |- |زمبابوے||[[کریگ ارون]]||{{age in years and days|1985|8|19}} |} '''چیتاؤنی:''' مندرجہ بالا فہرستاں وچ اوہ کھڈاری شام‏ل نيں جنہاں نے گزشتہ 24 مہینےآں وچ ٹیسٹ کرکٹ کھیلی اے تے اپنی ریٹائرمنٹ دا باقاعدہ اعلان نئيں کيتا ا‏‏ے۔ === سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !موت تریخ !عمر |- | [[نارمن گورڈن]] || جنوبی افریقا || 6 اگست 1911ء || 24 دسمبر 1938ء || 14 مارچ 1939ء || 2 ستمبر 2014ء || {{age in years and days|1911|08|06|2014|09|02}} |- | [[ایرک ٹنڈل]] || نیوزی لینڈ || 18 دسمبر 1910ء || 26 جون 1927ء || 25 مارچ 1947ء || 1 اگست 2010ء || {{age in years and days|1910|12|18|2010|08|01}} |- | [[فرانسس میک کینن]] || انگلینڈ || 9 اپریل 1848ء || 2 جنوری 1879ء || 4 جنوری 1879ء || 27 فروری 1947ء || {{age in years and days|1848|4|9|1947|2|27}} |- | [[جان واٹکنز(کرکٹر)|جان واٹکنز]] || جنوبی افریقا || 10 اپریل 1923ء || 24 دسمبر 1949ء || 5 جنوری 1957ء || 3 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1923|4|10|2021|9|3}} |- | [[لنڈسے ٹکٹ]] || جنوبی افریقا || 6 فروری 1919ء || 7 جون 1947ء || 9 مارچ 1949ء || 5 ستمبر 2016ء || {{age in years and days|1919|02|06|2016|09|05}} |- | [[ڈونلڈ اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1923)|ڈونلڈ اسمتھ]] || انگلینڈ || 14 جون 1923ء || 20 جون 1957ء || 27 جولائ‏ی 1957ء || 10 جنوری 2021 || {{age in years and days|1923|06|14|2021|01|10}} |- | [[جیک کیر (کرکٹر)|جیک کیر]] || نیوزی لینڈ || 28 دسمبر 1910ء || 27 جون 1931ء || 27 جولائ‏ی 1937ء || 27 مئی 2007ء || {{age in years and days|1910|12|28|2007|5|27}} |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877 || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || 8 جولائ‏ی 1973ء || {{age in years and days|1877|10|29|1973|7|8}} |- | [[بل براؤن (کرکٹر)|بل براؤن]] || آسٹریلیا || 31 جولائ‏ی 1912ء || 8 جون 1934ء || 29 جون 1948ء || 16 مارچ 2008ء || {{age in years and days|1912|7|31|2008|3|16}} |- | [[لنڈسے ویر (کرکٹر)|لنڈسے ویر]] || نیوزی لینڈ || 2 جون 1908ء || 24 جنوری 1930ء || 17 اگست 1937ء || 31 اکتوبر 2003ء || {{age in years and days|1908|6|2|2003|10|31}} |- | [[ایورٹن ویکس]] || ویسٹ انڈیز || 26 فروری 1925ء || 21 جنوری 1948ء || 31 مارچ 1958ء || 1 جولائ‏ی 2020ء || {{age in years and days|1925|2|26|2020|7|1}} |- | [[کین آرچر]] || آسٹریلیا|| 17 جنوری 1928 || 22 دسمبر 1950 || 5 دسمبر 1951 || 14 اپریل 2023||{{age in years and days|1928|1|17|2023|4|14}} |- | [[اینڈی گینٹاؤم]] || ویسٹ انڈیز || 22 جنوری 1921ء || 11 فروری 1948ء || 16 فروری 1948ء || 17 فروری 2016ء || {{age in years and days|1921|01|22|2016|2|17}} |- | [[سڈنی بارنس]] || انگلینڈ || 19 اپریل 1873ء || 13 دسمبر 1901ء || 18 فروری 1914ء || 26 دسمبر 1967ء || {{age in years and days|1873|4|19|1967|12|26}} |- | [[ایسمنڈ کینٹش]] || ویسٹ انڈیز || 21 نومبر 1916ء || 27 مارچ 1948ء || 21 جنوری 1954ء || 10 جون 2011ء || {{age in years and days|1916|11|21|2011|6|10}} |- | [[مورپکم جوسام گوپالن]] || انڈیا || 6 جون 1909ء || 5 جنوری 1934ء || 8 جنوری 1934ء || 21 دسمبر 2003ء || {{age in years and days|1909|6|6|2003|12|21}} |- | [[رون ہیمنس]] || آسٹریلیا || 25 نومبر 1915ء || 28 فروری 1947ء || 5 جنوری 1948ء || 24 مارچ 2010ء || {{age in years and days|1915|11|25|2010|3|24}} |- | [[ڈینس بیگبی]] || جنوبی افریقا || 12 دسمبر 1914ء || 6 دسمبر 1948ء || 6 مارچ 1950ء || 10 مارچ 2009ء || {{age in years and days|1914|12|12|2009|3|10}} |- | [[جیک نیومین (کرکٹر)|جیک نیومین]] || نیوزی لینڈ || 3 جولائ‏ی [[1902ء]] || 27 فروری 1932ء || 3 اپریل 1933ء || 23 ستمبر 1996 || {{age in years and days|1902|7|3|1996|9|23}} |- | [[ڈان کلیورلی]] || نیوزی لینڈ || 23 دسمبر 1909ء || 27 فروری 1932ء || 30 مارچ 1946ء || 16 فروری 2004ء || {{age in years and days|1909|12|23|2004|2|16}} |- |} ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283740.html کرک انفو: Longest lived players]</ref><ref>[http://www.rediff.com/cricket/2003/dec/22old.htm Rediff: Oldest Test cricketers at the time of death]</ref> === سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں. {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !پہلے میچ دے وقت عمر |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877 ء|| {{age in years and days|1827|11|16|1877|03|15}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|1|29}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|5|1928|12|14}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|7|1928|11|30}} |- | [[نیلسن بیٹنکورٹ]] || ویسٹ انڈیز || 4 جون 1887ء || 1 فروری 1930ء || {{age in years and days|1887|6|4|1930|2|1}} |- | [[راکلے ولسن]] || انگلینڈ || 25 مارچ 1879ء || 25 فروری 1921ء || {{age in years and days|1879|3|25|1921|2|25}} |- | [[رستم جی جمشید جی]] || انڈیا || 18 نومبر 1892ء || 15 دسمبر 1933ء || {{age in years and days|1892|11|18|1933|12|15}} |} === بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !پہلے میچ وقت د‏‏ی عمر |- |آسٹریلیا||[[ڈان بلیکی]]||46 سال، 253 دن |- |بنگلہ دیش||[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]]||35 سال، 58 دن |- |انگلینڈ||[[جیمز ساؤتھرٹن]]||{{age in years and days|1827|11|16|1877|3|15}} |- |بھارت||[[رستم جی جمشید جی]]||41 سال، 27 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 232 دن |- |نیوزی لینڈ||[[ہرب میک گر]]||38 سال، 101 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 284 دن |- |جنوبی افریقا||[[عمر ہنری (کرکٹر)|عمر ہنری]]||40 سال، 295 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||39 سال، 251 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[نیلسن بیٹنکورٹ]]||42 سال، 242 دن |- |زمبابوے||[[اینڈی والر]]||37 سال، 84 دن |} '''چیتاؤنی:''' [[جان ٹریکوس]] نے زمبابوے دے لئی {{age in years and days|1947|5|17|1992|10|18}}, وچ پہلا میچ کھیلا، لیکن اوہ 22 سال پہلے جنوبی افریقا دے لئی تن ٹیسٹ کھیل چکے نيں۔<ref name="traicos">[http://stats.cricinfo.com/statsguru/engine/player/55802.html?class=1;template=results;type=allround;view=match کرک انفو: Traicos debut]</ref> '''چیتاؤنی:''' سب تو‏ں ودھ عمر وچ پہلا میچ کھیڈݨ والے، جیمز سدرٹن، مرنے والے پہلے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری وی سن جدو‏ں اوہ 16 جون 1880ء نو‏‏ں انتقال کر گئے۔ میراں بخش اپنے کھیل دے کیریئر دے دوران میراں بخش دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔ ماخذ:<ref>[https://www.bbc.co.uk/blogs/tms/2007/12/ask_bearders_160.shtml BBC Test Match Special, Ask Bearders: "Can you tell me who is the oldest cricket player to make a Test match debut"]</ref> === ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا ٹیسٹ !آخری میچ !آخری ٹیسٹ وچ عمر |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877ء || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || 28 فروری 1933ء || {{age in years and days|1882|4|7|1933|2|28}} |- | [[ڈبلیو جی گریس]] || انگلینڈ || 18 جولائ‏ی 1848ء || 6 ستمبر 1880ء || 3 جون 1899ء || {{age in years and days|1848|7|18|1899|6|3}} |- | [[جارج گن (کرکٹر)|جارج گن]] || انگلینڈ || 13 جون 1879ء || 13 دسمبر 1907ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1879|6|13|1930|4|12}} |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877ء || 4 اپریل 1877ء || {{age in years and days|1827|11|16|1877|4|4}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || 16 فروری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|2|16}} |- | [[جیک ہابس]] || انگلینڈ || 16 دسمبر 1882ء || 1 جنوری 1908ء || 22 اگست 1930ء || {{age in years and days|1882|12|16|1930|8|22}} |- | [[فرینک وولی]]|| انگلینڈ || 27 مئی 1887ء || 9 اگست 1909ء || 22 اگست 1934ء || {{age in years and days|1887|5|27|1934|8|22}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || 8 فروری 1929ء || {{age in years and days|1882|4|5|1929|2|8}} |- | [[ہربرٹ سٹروڈوک]] || انگلینڈ || 28 جنوری 1880ء || 1 جنوری 1910ء || 18 اگست 1926ء || {{age in years and days|1880|1|28|1926|8|18}} |} === بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ [[Image:Wilfred Rhodes 1920.tiff|thumb|left|ولفریڈ روڈس، انگلینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی 1899ء تو‏ں 1930ء تک]] {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !عمر |- |آسٹریلیا||[[برٹ آئرن مونگر]]||50 سال، 327 دن |- |بنگلہ دیش ||[[محمد رفیق (کرکٹر)|محمد رفیق]]||{{age in years and days|1970|9|5|2008|3|3}} |- |انگلینڈ ||[[ولفریڈ روڈس]]||{{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- |بھارت||[[ونو منکڈ]]||41 سال، 305 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 231 دن |- |نیوزی لینڈ ||[[جیک الابسٹر]]||41 سال، 247 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 302 دن |- |جنوبی افریقا ||[[ڈیو نورس]]||45 سال، 207 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||42 سال، 78 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[جارج ہیڈلی]]||44 سال، 236 دن |- |زمبابوے ||[[جان ٹریکوس]]||45 سال، 304 دن |} '''یاددہانی:''' ولفریڈ روڈس دا ٹیسٹ کیریئر ریکارڈ 30 سال، 315 دناں اُتے محیط سی۔ انگلینڈ دے سب تو‏ں کم عمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری تے اک ہور یارکشائر مین برائن کلوز (پیدائش:24 فروری 1931ء) اس حوالے تو‏ں دوسرے نمبر اُتے نيں۔ انہاں نے اپنا ڈیبیو 1949ء وچ نیوزی لینڈ دے خلاف کيتا تے تقریباً نو سال د‏‏ی غیر موجودگی دے بعد 1976ء وچ ویسٹ انڈیز د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی انہاں نو‏ں واپس بلايا گیا (ان دا کیریئر 26 سال، 356 دن اُتے مشتمل سی<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-6]]</ref> === سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ اس لسٹ وچ اوہ تمام اول درجہ کرکٹ کھڈاری شام‏ل نيں جو 100 سال تک زندہ رہے انہاں وچ سب وفات پاچکے نيں۔<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/18876267/brydon-coverdale-100th-birthdays-tom-pritchard-jack-laver |title=It takes a rare cricketer to reach a century, not just make one |work=ESPN کرک انفو |accessdate=2 اگست 2018}}</ref> {{legend2|#F9F9F9|وفات|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#99FF99|حیات|border=1px solid #AAAAAA}} {|class="wikitable" !شمار !نام !ٹیم !تریخ پیدائش !وفات !عمر !ملک |- |1 |[[جان مینرز (کرکٹر)|جان مینرز]] |align=right|ہیمپشائر، ہیمپشائر، کمبائنڈ سروسز | 25 ستمبر 1914ء |7 مارچ 2020ء |105 سال، 225 دن |{{cr|ENG}} |- |2 |[[جم ہچنسن]] |align=right|[[ڈربی شائر کاؤنٹی کرکٹ کلب]] |29 نومبر 1896ء |7 نومبر 2000ء |103 سال، 344 دن |{{cr|ENG}} |- |3 |[[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] |align=right|[[ویلنگٹن]] |5 اگست 1907ء |31 دسمبر 2010ء |103 سال، 148 دن |{{NZ}} |- |4 |[[نارمن گورڈن]] |align=right|جنوبی افریقا، ٹرانسوال |6 اگست 1911ء |2 ستمبر 2014ء |103 سال، 27 دن |{{RSA}} |- |5 |[[روپرٹ ڈی سمٹ]] |align=right|مغربی صوبہ |23 نومبر 1883ء |3 اگست 1986ء |102 سال، 253 دن |{{RSA}} |- |6 |[[ایڈورڈ انگلش]] |align=right|ہیمپشائر |1 جنوری 1864ء |5 ستمبر 1966ء |102 سال، 247 دن |{{cr|ENG}} |- |7 |[[سیرل پارکنز]] |align=right|نارتھمپٹن شائر، مائنر کاؤنٹیز |4 جون 1911ء |21 نومبر 2013ء |102 سال، 170 دن |{{cr|ENG}} |- |8 |[[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] |align=right|کینٹربری |8 جنوری 1860 |19 اپریل 1962 |102 سال، 101 دن |{{NZ}} |- |9 |[[آرچی اسکاٹ (کرکٹر)|آرچی اسکاٹ]] |align=right|اسکاٹ لینڈ | 26 جنوری 1918ء |1 نومبر 2019ء | 101 سال، 272 دن |{{SCO}} |- |10 |[[ٹیڈ مارٹن (کرکٹر)|ٹیڈ مارٹن]] |align=right|مغربی آسٹریلیا |30 ستمبر 1902ء |9 جون 2004ء |101 سال، 253 دن |{{AUS}} |- |11 |[[ڈی. بی. دیودھر]] |align=right|ہندو، مہاراشٹر |14 جنوری 1892ء | 24 اگست 1993ء |101 سال، 222 دن |{{IND}} |- |12 |[[جارج ہرمن]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی |6 جون 1874ء |14 دسمبر 1975ء |101 سال، 191 دن |{{IRL}} |- |13 |[[فریڈ گبسن (کرکٹر)|فریڈ گبسن]] |align=right|لیسٹر شائر |13 فروری 1912ء |28 جون 2013ء |101 سال، 135 دن |{{JAM}}، (رہائش {{cr|ENG}}) |- |14 |[[ایلن فنلیسن (کرکٹر)|ایلن فنلیسن]] |align=right|مشرقی صوبہ |1 ستمبر 1900ء |28 اکتوبر 2001ء |101 سال، 57 دن |{{RSA}} |- |15 |[[نیل میک کارکل]] |align=right|ہیمپشائر، کھلاڑی | 23 مارچ 1912ء |28 فروری 2013ء |100 سال، 342 دن |{{cr|ENG}} |- |16 |[[رگھوناتھ چندورکر]] |align=right|بمبئی | 21 نومبر 1920ء |3 ستمبر 2021ء |100 سال، 286 دن |{{IND}} |- |17 |[[جیفری بیک (کرکٹر)|جیفری بیک]] |align=right|آکسفورڈ یونیورسٹی |16 جون 1918ء |5 مارچ 2019ء |100 سال، 262 دن |{{cr|ENG}} |- |18 |[[ہیرالڈ اسٹیپلٹن]] |align=right|نیو ساؤتھ ویلز |7 جنوری 1915ء |24 ستمبر 2015ء | 100 سال، 260 دن |{{AUS}} |- |19 |[[ایلن برجیس (کرکٹر)|ایلن برجیس]] |align=right|کینٹربری |1 مئی 1920ء |5 جنوری 2021ء |100 سال، 249 دن |{{NZ}} |- |20 |[[روسی کوپر]] |align=right|پارسی، بمبئی، مڈل سیکس |14 دسمبر 1922ء |31 جولائ‏ی 2023 |100 سال، 229 دن |{{IND}} |- |21 |[[چارلس بریتھویٹ (کرکٹر)|چارلس بریتھویٹ]] |align=right|انگریزی باشندے، ریاستہائے متحدہ دے کھلاڑی |10 ستمبر 1845ء |15 اپریل 1946ء |100 سال، 217 دن |{{USA}} |- |22 |[[ہیری فورسیتھ]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی | 18 دسمبر 1903ء |19 جولائ‏ی 2004ء |100 سال، 214 دن |{{IRL}} |- |23 |[[جیک لیور]] |align=right|تسمانیہ |9 مارچ 1917ء |3 اکتوبر 2017ء |100 سال، 208 دن |{{AUS}} |- |24 |[[ٹام پرچرڈ]] |align=right|ویلنگٹن، واروکشائر |10 مارچ 1917ء |22 اگست 2017ء |100 سال، 165 دن |{{NZ}} |- |25 |[[برنار نوٹلی]] |align=right|ناٹنگہم شائر |31 اگست 1918ء | 22 جنوری 2019ء |100 سال، 144 دن |{{cr|ENG}} |- |26 |[[وسنت رائے جی]] |align=right|بمبئی، بڑودہ | 26 جنوری 1920ء |13 جون 2020ء |100 سال، 139 دن |{{IND}} |- |27 |[[جارج ڈین (کرکٹر)|جارج ڈین]] |align=right|ہیمپشائر | 11 دسمبر 1828 | 26 فروری 1929 |100 سال، 77 دن |{{cr|ENG}} |- |} '''یاددہانی:''' بھانويں نیو ساؤتھ ویلز، آسٹریلیا وچ پیدا ہوݨ والے [[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] تے [[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] د‏‏ی پرورش نیوزی لینڈ وچ ہوئی۔ [[جارج ہرمن]] جس نے آئرلینڈ دے لئی دو رگبی یونین کیپس حاصل کیتیاں دا کارن وال وچ انتقال ہويا۔ چارلس بریتھویٹ انگلینڈ وچ پیدا ہوئے۔ فریڈ گبسن 1944ء وچ انگلینڈ چلے گئے۔ نیل میک کارکل انگلینڈ وچ پیدا ہوئے، لیکن اوہ 1951ء تو‏ں جنوبی افریقا وچ مقیم رہ‏‏ے۔ اینٹی گوا دے کرکٹ کھلاڑی سر سڈنی والنگ، جو اکتوبر 2009ء وچ 102 سال، 88 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے، پہلے کدی وی میچاں وچ نظر نئيں آئے۔ اول درجہ کرکٹ کھیڈݨ والے سب تو‏ں ودھ عمر رسیدہ شخص، تے اکلوندے عمر رسیدہ، راجہ مہاراج سنگھ سن، جنہاں د‏‏ی عمر 72 سال سی اوہ نومبر 1950ء وچ کامن ویلتھ الیون دے خلاف بمبئی گورنرز الیون وچ شام‏ل سن <ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-8]]</ref> تیرہ کھلاڑی اپنی سٹھ د‏‏ی دہائی وچ اول درجہ کرکٹ کھیل چکے نيں، انہاں وچو‏ں بوہت‏ے 19ويں صدی وچ انگلینڈ وچ ہی سرگرم دکھائی دئیے۔<ref>{{cite web |title=First-Class Oldest Players |url=https://stats.acscricket.com/Records/First_Class/Overall/Players/Oldest_Players.html |website=The Association of Cricket Statisticians and Historians |access-date=9 جنوری 2021}}</ref> === معمر ترین سواݨیاں کرکٹ کھڈاری === انگلینڈ د‏‏ی سواݨیاں کرکٹ کھلاڑی ایلین وہیلن بعد وچ [[ایلین ایش]]، جو 30 اکتوبر 1911ء نو‏‏ں پیدا ہوئیاں، سو سالہ درجہ حاصل کرنے والی پہلی سواݨی ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری سی۔ اوہ 3 دسمبر 2021ء نو‏‏ں 110 سال تے 34 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئياں<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-10]]</ref> اس لحاظ تو‏ں کہیا جا سکدا اے کہ طویل العمری دے حوالے تو‏ں اوہ مرد تے سواݨیاں دونے وچ سبقت رکھدی سی۔ === سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری=== کرکٹ د‏‏ی تریخ دا پہلا اک روزہ میچ 5 جنوری 1971ء نو‏‏ں کھیلا گیا جدو‏ں آسٹریلیا نے انگلینڈ دا مقابلہ کيتا۔ اودو‏ں زندہ عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی ترتیب ایہ اے اعدادوشمار '''15 جون''' 2025ء تک مکمل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ !آخری میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[لانس گبز]] || ویسٹ انڈیز || 29 ستمبر 1934ء || 5 ستمبر 1973ء || 7 جون 1975ء || {{age in years and days|1934|9|29}} |- | [[روہن کنہائی]] || ویسٹ انڈیز || 26 دسمبر 1935ء || 5 ستمبر 1973ء || 21 جون 1975ء || {{age in years and days|1935|12|26}} |- | [[باب سمپسن (کرکٹ کھلاڑی)|باب سمپسن]] || آسٹریلیا || 3 فروری 1936ء || 22 فروری 1978ء || 12 اپریل 1978ء || {{age in years and days|1936|2|3}} |- | [[گارفیلڈ سوبرز]] || ویسٹ انڈیز || 28 جولائ‏ی 1936ء || 5 ستمبر 1973ء || 5 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1936|7|28}} |- | [[بل لاری]] || آسٹریلیا || 11 فروری 1937ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1937|2|11}} |- | [[فرخ انجینئر]] || انڈیا || 25 فروری 1938ء || 13 جولائ‏ی 1974ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1938|2|25}} |- | [[مائیکل ٹیسیرا]] || سری لنکا || 23 مارچ 1939ء || 7 جون 1975ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1939|3|23}} |- | [[ایلن کونولی]] || آسٹریلیا || 29 جون 1939ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[رون ہیڈلی]] || ویسٹ انڈیز || 29 جون 1939ء || 7 ستمبر 1973ء || 7 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[نارمن گفورڈ]] || انگلینڈ || 30 مارچ 1940ء || 24 مارچ 1985ء || 26 مارچ 1985ء || {{age in years and days|1940|3|30}} |} === معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری === پہلا ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی 17 فروری 2005ء نو‏‏ں ہويا جدو‏ں آسٹریلیا نے نیوزی لینڈ دا مقابلہ کيتا۔ '''15 جون''' 2025ء تک معمر زندہ ٹوئنٹی بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں وچ شام‏ل نيں: {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !عمر (تریخ) |- | عثمان گوکر || [[ترکیہ قومی کرکٹ ٹیم|ترکیہ]]|| 1 مارچ 1960 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1960|3|1}} |- | چنگیز اکیوز ||ترکیہ || 1 جون 1962 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|6|1}} |- | سردار کانسوئے || ترکیہ || 6 جولائ‏ی 1962 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|7|6}} |- | کرسٹیان روکیا || [[جبل الطارق قومی کرکٹ ٹیم|جبرالٹر]] || 8 مارچ 1965 || 13 مئی 2022 || 14 مئی 2022 || {{age in years and days|1965|3|8}} |- | حسن آلٹا || ترکیہ || 25 مئی 1965 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1965|5|25}} |- | [[جیمز موسیس (کرکٹر)|جیمز موسیس]] || [[بوٹسوانا قومی کرکٹ ٹیم|بوٹسوانا]] || 8 اگست 1965 || 20 مئی 2019 || 7 نومبر 2021 || {{age in years and days|1965|8|8}} |- | مارک عمان || [[سلووینیا قومی کرکٹ ٹیم|سلووینیا]] || 5 ستمبر 1966 || 25 جولائ‏ی 2022 || 30 جولائ‏ی 2022 || {{age in years and days|1966|9|5}} |- | [[سنیل دھنیرام]] || [[کینیڈا قومی کرکٹ ٹیم|کینیڈا]] || 17 اکتوبر 1968 || 2 اگست 2008 || 10 فروری 2010 || {{age in years and days|1968|10|17}} |- | ٹونی وائٹ مین || [[لکسمبرگ قومی کرکٹ ٹیم| لکسمبرگ]] || 24 مئی 1969 || 29 اگست 2019 || 5 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1969|5|24}} |- | [[سنتھ جے سوریا]] || سری لنکا || 30 جون 1969 || 15 جون 2006 || 25 جون 2011 || {{age in years and days|1969|6|30}} |} === ہور ویکھو === * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بنگلہ دیش دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[انگلستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بھارت دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[نیوزی لینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[پاکستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[جنوبی افریقا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[سری لنکا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[ویسٹ انڈیز دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[زمبابوے دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[افغانستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:ٹیسٹ کرکٹ ریکارڈ]] [[گٹھ:کھیلاں د‏‏ی فہرستاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا تو‏ں مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل]] [[گٹھ:طویل العمر افراد دیاں فہرستاں]] 69bikd25ghgthvcilhivddskh7e768l 690055 690054 2025-06-16T05:53:37Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت */ 690055 wikitext text/x-wiki ایہ لسٹ '''معمر [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] تے اول درجہ کرکٹ کھلاڑیاں''' د‏‏ی ترتیب دا اک مجموعہ اے اس وچ کرکٹ دے وکھ وکھ پہلوآں تو‏ں ہر سطح اُتے طویل العمر کرکٹ کھلاڑیاں دے اعداد و شمار دئیے گئے نيں === معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ تے اس وچ 90 سال د‏‏ی عمر تک دے زندہ کھلاڑی شام‏ل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !{{date}} تک عمر |- | [[نیل ہاروے]] || آسٹریلیا || 8 اکتوبر 1928ء || 22 جنوری 1948ء || 20 فروری 1963ء || {{age in years and days|1928|10|8}} |- | [[دتا گائیکواڈ]] || بھارت || 27 اکتوبر 1928ء || 5 جون 1952ء || 18 جنوری 1961ء || {{age in years and days|1928|10|27}} |- | [[ٹریور میک موہن]] || نیوزی لینڈ || 8 نومبر 1929ء || 13 اکتوبر 1955ء || 6 فروری 1956ء || {{age in years and days|1929|11|8}} |- | [[وزیر محمد]] || پاکستان || 22 دسمبر 1929ء || 13 نومبر 1952ء || 13 نومبر 1959ء || {{age in years and days|1929|12|22}} |- | [[سی ڈی گوپی ناتھ]] || بھارت || 1 مارچ 1930ء || 14 مارچ 1951ء || 28 جنوری 1960ء || {{age in years and days|1930|3|1}} |- | [[آئن لیگٹ]] || نیوزی لینڈ || 7 جون 1930ء || 1 جنوری 1954ء || 5 جنوری 1954ء || {{age in years and days|1930|6|7}} |- | [[جیک الابسٹر]] || نیوزی لینڈ || 11 جولائ‏ی 1930ء || 13 اکتوبر 1955ء || 14 مارچ 1972ء || {{age in years and days|1930|7|11}} |- | [[جوئے سلیمان]] || ویسٹ انڈیز || 26 اگست 1930ء || 12 دسمبر 1958ء || 11 مئی 1965ء || {{age in years and days|1930|8|26}} |- | [[چندرکانت پاٹنکر]] || بھارت || 24 نومبر 1930ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1930|11|24}} |- | [[رمن صبا رائو]] || ویسٹ انڈیز || 29 جنوری 1932ء || 24 جولائ‏ی 1958ء ||17 اگست 1961ء || {{age in years and days|1932|1|29}} |- | [[گیون سٹیونز]] || آسٹریلیا || 29 فروری 1932ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1932|2|29}} |- | [[گاڈفرے لارنس]] || جنوبی افریقا || 31 مارچ 1932ء || 08 دسمبر 1961ء ||16 فروری 1962ء || {{age in years and days|1932|3|31}} |- | [[باب بلیئر (کرکٹر)|باب بلیئر]] || نیوزی لینڈ || 23 جون 1932ء || 06 مارچ 1953ء ||13 مارچ 1964ءء || {{age in years and days|1932|6|23}} |- | [[مکی سٹیورٹ]] || انگلینڈ || 16 ستمبر 1932ء || 21 جون 1962ء ||21 جنوری 1964ء || {{age in years and days|1932|9|16}} |- | [[کم ایلگی]] || جنوبی افریقا || 6 مارچ 1933ء || 08 دسمبر 1961ء ||01 جنوری 1962ء || {{age in years and days|1933|3|6}} |- | [[مائیکل جان اسمتھ]] || انگلینڈ || 30 جون 1933ء || 5 جون 1958ء ||جولائ‏ی 1972ء || {{age in years and days|1933|6|30}} |- | [[راجرہیرس (کرکٹر)|راجرہیرس]] || نیوزی لینڈ || 27 جولائ‏ی 1933ء || 27 فروری 1959ء ||14 مارچ 1959ء || {{age in years and days|1933|7|27}} |- |} === ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" !ملک !کھلاڑی ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان |[[محمد نبی]] |{{age in years and days|1985|01|01}} |- |آسٹریلیا |[[نیل ہاروے]] |{{age in years and days|1928|10|08}} |- | بنگلہ دیش |[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]] |{{age in years and days|1966|02|27}} |- |انگلینڈ |[[رمن صبا رائو]] |{{age in years and days|1932|01|29}} |- |بھارت |[[دتا گائیکواڈ]] |{{age in years and days|1928|10|27}} |- |آئرلینڈ |[[ایڈ جوائس]] |{{age in years and days|1978|09|22}} |- |نیوزی لینڈ |[[ٹریور میک موہن]] |{{age in years and days|1929|11|8}} |- |پاکستان |[[وزیر محمد]] |{{age in years and days|1929|12|22}} |- | جنوبی افریقا |[[رونالڈ ڈراپر]] |{{age in years and days|1926|12|24}} |- |سری لنکا |[[سوما چندر ڈی سلوا]] |{{age in years and days|1942|6|11}} |- | ویسٹ انڈیز |[[جوئے سلیمان]] |{{age in years and days|1930|8|26}} |- |زمبابوے |[[جان ٹریکوس]] |{{age in years and days|1947|05|17}} |} '''چیتاؤنی:''' 27 [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] کرکٹ کھلاڑیاں دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ اوہ صد سالہ درجہ حاصل کر چک‏‏ے نيں (''تھلے متعلقہ سیکشن دیکھو'')۔ ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283742.html کرک انفو: Oldest living players]</ref> === معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]] || انگلینڈ || 30 جولائ‏ی 1982ء || 22 مئی 2003ء || {{age in years and days|1982|7|30}} |- | [[وردھیمان ساہا]] || بھارت || 24 اکتوبر 1984ء || 9 فروری 2010ء || {{age in years and days|1984|10|24}} |- |} === سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں=== ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان||[[امیر حمزہ (افغان کرکٹ کھلاڑی)|امیر حمزہ]]||{{age in years and days|1991|08|15}} |- |آسٹریلیا||[[ڈیوڈ وارنر]]||{{age in years and days|1986|10|27}} |- |بنگلہ دیش||[[شکیب الحسن]]||{{age in years and days|1987|3|24}} |- |انگلینڈ||[[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]]||{{age in years and days|1982|7|30}} |- |انڈیا||[[وردھیمان ساہا]]||{{age in years and days|1984|10|24}} |- |آئرلینڈ||[[پال سٹرلنگ]]||{{age in years and days|1990|9|3}} |- |نیوزی لینڈ||[[نیل ویگنر]]||{{age in years and days|1986|3|13}} |- |پاکستان||[[فواد عالم]]||{{age in years and days|1985|10|8}} |- |جنوبی افریقا||[[ڈین ایلگر]]||{{age in years and days|1987|6|11}} |- |سری لنکا||[[اینجلو میتھیوز]]||{{age in years and days|1987|6|2}} |- |ویسٹ انڈیز||[[شینن گیبریل]]||{{age in years and days|1988|4|28}} |- |زمبابوے||[[کریگ ارون]]||{{age in years and days|1985|8|19}} |} '''چیتاؤنی:''' مندرجہ بالا فہرستاں وچ اوہ کھڈاری شام‏ل نيں جنہاں نے گزشتہ 24 مہینےآں وچ ٹیسٹ کرکٹ کھیلی اے تے اپنی ریٹائرمنٹ دا باقاعدہ اعلان نئيں کيتا ا‏‏ے۔ === سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !موت تریخ !عمر |- | [[نارمن گورڈن]] || جنوبی افریقا || 6 اگست 1911ء || 24 دسمبر 1938ء || 14 مارچ 1939ء || 2 ستمبر 2014ء || {{age in years and days|1911|08|06|2014|09|02}} |- | [[ایرک ٹنڈل]] || نیوزی لینڈ || 18 دسمبر 1910ء || 26 جون 1927ء || 25 مارچ 1947ء || 1 اگست 2010ء || {{age in years and days|1910|12|18|2010|08|01}} |- | [[فرانسس میک کینن]] || انگلینڈ || 9 اپریل 1848ء || 2 جنوری 1879ء || 4 جنوری 1879ء || 27 فروری 1947ء || {{age in years and days|1848|4|9|1947|2|27}} |- | [[جان واٹکنز(کرکٹر)|جان واٹکنز]] || جنوبی افریقا || 10 اپریل 1923ء || 24 دسمبر 1949ء || 5 جنوری 1957ء || 3 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1923|4|10|2021|9|3}} |- | [[لنڈسے ٹکٹ]] || جنوبی افریقا || 6 فروری 1919ء || 7 جون 1947ء || 9 مارچ 1949ء || 5 ستمبر 2016ء || {{age in years and days|1919|02|06|2016|09|05}} |- | [[ڈونلڈ اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1923)|ڈونلڈ اسمتھ]] || انگلینڈ || 14 جون 1923ء || 20 جون 1957ء || 27 جولائ‏ی 1957ء || 10 جنوری 2021 || {{age in years and days|1923|06|14|2021|01|10}} |- | [[جیک کیر (کرکٹر)|جیک کیر]] || نیوزی لینڈ || 28 دسمبر 1910ء || 27 جون 1931ء || 27 جولائ‏ی 1937ء || 27 مئی 2007ء || {{age in years and days|1910|12|28|2007|5|27}} |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877 || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || 8 جولائ‏ی 1973ء || {{age in years and days|1877|10|29|1973|7|8}} |- | [[بل براؤن (کرکٹر)|بل براؤن]] || آسٹریلیا || 31 جولائ‏ی 1912ء || 8 جون 1934ء || 29 جون 1948ء || 16 مارچ 2008ء || {{age in years and days|1912|7|31|2008|3|16}} |- | [[لنڈسے ویر (کرکٹر)|لنڈسے ویر]] || نیوزی لینڈ || 2 جون 1908ء || 24 جنوری 1930ء || 17 اگست 1937ء || 31 اکتوبر 2003ء || {{age in years and days|1908|6|2|2003|10|31}} |- | [[ایورٹن ویکس]] || ویسٹ انڈیز || 26 فروری 1925ء || 21 جنوری 1948ء || 31 مارچ 1958ء || 1 جولائ‏ی 2020ء || {{age in years and days|1925|2|26|2020|7|1}} |- | [[کین آرچر]] || آسٹریلیا|| 17 جنوری 1928 || 22 دسمبر 1950 || 5 دسمبر 1951 || 14 اپریل 2023||{{age in years and days|1928|1|17|2023|4|14}} |- | [[اینڈی گینٹاؤم]] || ویسٹ انڈیز || 22 جنوری 1921ء || 11 فروری 1948ء || 16 فروری 1948ء || 17 فروری 2016ء || {{age in years and days|1921|01|22|2016|2|17}} |- | [[سڈنی بارنس]] || انگلینڈ || 19 اپریل 1873ء || 13 دسمبر 1901ء || 18 فروری 1914ء || 26 دسمبر 1967ء || {{age in years and days|1873|4|19|1967|12|26}} |- | [[ایسمنڈ کینٹش]] || ویسٹ انڈیز || 21 نومبر 1916ء || 27 مارچ 1948ء || 21 جنوری 1954ء || 10 جون 2011ء || {{age in years and days|1916|11|21|2011|6|10}} |- | [[مورپکم جوسام گوپالن]] || انڈیا || 6 جون 1909ء || 5 جنوری 1934ء || 8 جنوری 1934ء || 21 دسمبر 2003ء || {{age in years and days|1909|6|6|2003|12|21}} |- | [[رون ہیمنس]] || آسٹریلیا || 25 نومبر 1915ء || 28 فروری 1947ء || 5 جنوری 1948ء || 24 مارچ 2010ء || {{age in years and days|1915|11|25|2010|3|24}} |- | [[ڈینس بیگبی]] || جنوبی افریقا || 12 دسمبر 1914ء || 6 دسمبر 1948ء || 6 مارچ 1950ء || 10 مارچ 2009ء || {{age in years and days|1914|12|12|2009|3|10}} |- | [[جیک نیومین (کرکٹر)|جیک نیومین]] || نیوزی لینڈ || 3 جولائ‏ی [[1902ء]] || 27 فروری 1932ء || 3 اپریل 1933ء || 23 ستمبر 1996 || {{age in years and days|1902|7|3|1996|9|23}} |- | [[ڈان کلیورلی]] || نیوزی لینڈ || 23 دسمبر 1909ء || 27 فروری 1932ء || 30 مارچ 1946ء || 16 فروری 2004ء || {{age in years and days|1909|12|23|2004|2|16}} |- |} ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283740.html کرک انفو: Longest lived players]</ref><ref>[http://www.rediff.com/cricket/2003/dec/22old.htm Rediff: Oldest Test cricketers at the time of death]</ref> === سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں. {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !پہلے میچ دے وقت عمر |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877 ء|| {{age in years and days|1827|11|16|1877|03|15}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|1|29}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|5|1928|12|14}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|7|1928|11|30}} |- | [[نیلسن بیٹنکورٹ]] || ویسٹ انڈیز || 4 جون 1887ء || 1 فروری 1930ء || {{age in years and days|1887|6|4|1930|2|1}} |- | [[راکلے ولسن]] || انگلینڈ || 25 مارچ 1879ء || 25 فروری 1921ء || {{age in years and days|1879|3|25|1921|2|25}} |- | [[رستم جی جمشید جی]] || انڈیا || 18 نومبر 1892ء || 15 دسمبر 1933ء || {{age in years and days|1892|11|18|1933|12|15}} |} === بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !پہلے میچ وقت د‏‏ی عمر |- |آسٹریلیا||[[ڈان بلیکی]]||46 سال، 253 دن |- |بنگلہ دیش||[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]]||35 سال، 58 دن |- |انگلینڈ||[[جیمز ساؤتھرٹن]]||{{age in years and days|1827|11|16|1877|3|15}} |- |بھارت||[[رستم جی جمشید جی]]||41 سال، 27 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 232 دن |- |نیوزی لینڈ||[[ہرب میک گر]]||38 سال، 101 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 284 دن |- |جنوبی افریقا||[[عمر ہنری (کرکٹر)|عمر ہنری]]||40 سال، 295 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||39 سال، 251 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[نیلسن بیٹنکورٹ]]||42 سال، 242 دن |- |زمبابوے||[[اینڈی والر]]||37 سال، 84 دن |} '''چیتاؤنی:''' [[جان ٹریکوس]] نے زمبابوے دے لئی {{age in years and days|1947|5|17|1992|10|18}}, وچ پہلا میچ کھیلا، لیکن اوہ 22 سال پہلے جنوبی افریقا دے لئی تن ٹیسٹ کھیل چکے نيں۔<ref name="traicos">[http://stats.cricinfo.com/statsguru/engine/player/55802.html?class=1;template=results;type=allround;view=match کرک انفو: Traicos debut]</ref> '''چیتاؤنی:''' سب تو‏ں ودھ عمر وچ پہلا میچ کھیڈݨ والے، جیمز سدرٹن، مرنے والے پہلے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری وی سن جدو‏ں اوہ 16 جون 1880ء نو‏‏ں انتقال کر گئے۔ میراں بخش اپنے کھیل دے کیریئر دے دوران میراں بخش دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔ ماخذ:<ref>[https://www.bbc.co.uk/blogs/tms/2007/12/ask_bearders_160.shtml BBC Test Match Special, Ask Bearders: "Can you tell me who is the oldest cricket player to make a Test match debut"]</ref> === ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا ٹیسٹ !آخری میچ !آخری ٹیسٹ وچ عمر |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877ء || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || 28 فروری 1933ء || {{age in years and days|1882|4|7|1933|2|28}} |- | [[ڈبلیو جی گریس]] || انگلینڈ || 18 جولائ‏ی 1848ء || 6 ستمبر 1880ء || 3 جون 1899ء || {{age in years and days|1848|7|18|1899|6|3}} |- | [[جارج گن (کرکٹر)|جارج گن]] || انگلینڈ || 13 جون 1879ء || 13 دسمبر 1907ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1879|6|13|1930|4|12}} |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877ء || 4 اپریل 1877ء || {{age in years and days|1827|11|16|1877|4|4}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || 16 فروری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|2|16}} |- | [[جیک ہابس]] || انگلینڈ || 16 دسمبر 1882ء || 1 جنوری 1908ء || 22 اگست 1930ء || {{age in years and days|1882|12|16|1930|8|22}} |- | [[فرینک وولی]]|| انگلینڈ || 27 مئی 1887ء || 9 اگست 1909ء || 22 اگست 1934ء || {{age in years and days|1887|5|27|1934|8|22}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || 8 فروری 1929ء || {{age in years and days|1882|4|5|1929|2|8}} |- | [[ہربرٹ سٹروڈوک]] || انگلینڈ || 28 جنوری 1880ء || 1 جنوری 1910ء || 18 اگست 1926ء || {{age in years and days|1880|1|28|1926|8|18}} |} === بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ [[Image:Wilfred Rhodes 1920.tiff|thumb|left|ولفریڈ روڈس، انگلینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی 1899ء تو‏ں 1930ء تک]] {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !عمر |- |آسٹریلیا||[[برٹ آئرن مونگر]]||50 سال، 327 دن |- |بنگلہ دیش ||[[محمد رفیق (کرکٹر)|محمد رفیق]]||{{age in years and days|1970|9|5|2008|3|3}} |- |انگلینڈ ||[[ولفریڈ روڈس]]||{{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- |بھارت||[[ونو منکڈ]]||41 سال، 305 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 231 دن |- |نیوزی لینڈ ||[[جیک الابسٹر]]||41 سال، 247 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 302 دن |- |جنوبی افریقا ||[[ڈیو نورس]]||45 سال، 207 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||42 سال، 78 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[جارج ہیڈلی]]||44 سال، 236 دن |- |زمبابوے ||[[جان ٹریکوس]]||45 سال، 304 دن |} '''یاددہانی:''' ولفریڈ روڈس دا ٹیسٹ کیریئر ریکارڈ 30 سال، 315 دناں اُتے محیط سی۔ انگلینڈ دے سب تو‏ں کم عمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری تے اک ہور یارکشائر مین برائن کلوز (پیدائش:24 فروری 1931ء) اس حوالے تو‏ں دوسرے نمبر اُتے نيں۔ انہاں نے اپنا ڈیبیو 1949ء وچ نیوزی لینڈ دے خلاف کيتا تے تقریباً نو سال د‏‏ی غیر موجودگی دے بعد 1976ء وچ ویسٹ انڈیز د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی انہاں نو‏ں واپس بلايا گیا (ان دا کیریئر 26 سال، 356 دن اُتے مشتمل سی<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-6]]</ref> === سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ اس لسٹ وچ اوہ تمام اول درجہ کرکٹ کھڈاری شام‏ل نيں جو 100 سال تک زندہ رہے انہاں وچ سب وفات پاچکے نيں۔<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/18876267/brydon-coverdale-100th-birthdays-tom-pritchard-jack-laver |title=It takes a rare cricketer to reach a century, not just make one |work=ESPN کرک انفو |accessdate=2 اگست 2018}}</ref> {{legend2|#F9F9F9|وفات|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#99FF99|حیات|border=1px solid #AAAAAA}} {|class="wikitable" !شمار !نام !ٹیم !تریخ پیدائش !وفات !عمر !ملک |- |1 |[[جان مینرز (کرکٹر)|جان مینرز]] |align=right|ہیمپشائر، ہیمپشائر، کمبائنڈ سروسز | 25 ستمبر 1914ء |7 مارچ 2020ء |105 سال، 225 دن |{{cr|ENG}} |- |2 |[[جم ہچنسن]] |align=right|[[ڈربی شائر کاؤنٹی کرکٹ کلب]] |29 نومبر 1896ء |7 نومبر 2000ء |103 سال، 344 دن |{{cr|ENG}} |- |3 |[[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] |align=right|[[ویلنگٹن]] |5 اگست 1907ء |31 دسمبر 2010ء |103 سال، 148 دن |{{NZ}} |- |4 |[[نارمن گورڈن]] |align=right|جنوبی افریقا، ٹرانسوال |6 اگست 1911ء |2 ستمبر 2014ء |103 سال، 27 دن |{{RSA}} |- |5 |[[روپرٹ ڈی سمٹ]] |align=right|مغربی صوبہ |23 نومبر 1883ء |3 اگست 1986ء |102 سال، 253 دن |{{RSA}} |- |6 |[[ایڈورڈ انگلش]] |align=right|ہیمپشائر |1 جنوری 1864ء |5 ستمبر 1966ء |102 سال، 247 دن |{{cr|ENG}} |- |7 |[[سیرل پارکنز]] |align=right|نارتھمپٹن شائر، مائنر کاؤنٹیز |4 جون 1911ء |21 نومبر 2013ء |102 سال، 170 دن |{{cr|ENG}} |- |8 |[[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] |align=right|کینٹربری |8 جنوری 1860 |19 اپریل 1962 |102 سال، 101 دن |{{NZ}} |- |9 |[[آرچی اسکاٹ (کرکٹر)|آرچی اسکاٹ]] |align=right|اسکاٹ لینڈ | 26 جنوری 1918ء |1 نومبر 2019ء | 101 سال، 272 دن |{{SCO}} |- |10 |[[ٹیڈ مارٹن (کرکٹر)|ٹیڈ مارٹن]] |align=right|مغربی آسٹریلیا |30 ستمبر 1902ء |9 جون 2004ء |101 سال، 253 دن |{{AUS}} |- |11 |[[ڈی. بی. دیودھر]] |align=right|ہندو، مہاراشٹر |14 جنوری 1892ء | 24 اگست 1993ء |101 سال، 222 دن |{{IND}} |- |12 |[[جارج ہرمن]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی |6 جون 1874ء |14 دسمبر 1975ء |101 سال، 191 دن |{{IRL}} |- |13 |[[فریڈ گبسن (کرکٹر)|فریڈ گبسن]] |align=right|لیسٹر شائر |13 فروری 1912ء |28 جون 2013ء |101 سال، 135 دن |{{JAM}}، (رہائش {{cr|ENG}}) |- |14 |[[ایلن فنلیسن (کرکٹر)|ایلن فنلیسن]] |align=right|مشرقی صوبہ |1 ستمبر 1900ء |28 اکتوبر 2001ء |101 سال، 57 دن |{{RSA}} |- |15 |[[نیل میک کارکل]] |align=right|ہیمپشائر، کھلاڑی | 23 مارچ 1912ء |28 فروری 2013ء |100 سال، 342 دن |{{cr|ENG}} |- |16 |[[رگھوناتھ چندورکر]] |align=right|بمبئی | 21 نومبر 1920ء |3 ستمبر 2021ء |100 سال، 286 دن |{{IND}} |- |17 |[[جیفری بیک (کرکٹر)|جیفری بیک]] |align=right|آکسفورڈ یونیورسٹی |16 جون 1918ء |5 مارچ 2019ء |100 سال، 262 دن |{{cr|ENG}} |- |18 |[[ہیرالڈ اسٹیپلٹن]] |align=right|نیو ساؤتھ ویلز |7 جنوری 1915ء |24 ستمبر 2015ء | 100 سال، 260 دن |{{AUS}} |- |19 |[[ایلن برجیس (کرکٹر)|ایلن برجیس]] |align=right|کینٹربری |1 مئی 1920ء |5 جنوری 2021ء |100 سال، 249 دن |{{NZ}} |- |20 |[[روسی کوپر]] |align=right|پارسی، بمبئی، مڈل سیکس |14 دسمبر 1922ء |31 جولائ‏ی 2023 |100 سال، 229 دن |{{IND}} |- |21 |[[چارلس بریتھویٹ (کرکٹر)|چارلس بریتھویٹ]] |align=right|انگریزی باشندے، ریاستہائے متحدہ دے کھلاڑی |10 ستمبر 1845ء |15 اپریل 1946ء |100 سال، 217 دن |{{USA}} |- |22 |[[ہیری فورسیتھ]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی | 18 دسمبر 1903ء |19 جولائ‏ی 2004ء |100 سال، 214 دن |{{IRL}} |- |23 |[[جیک لیور]] |align=right|تسمانیہ |9 مارچ 1917ء |3 اکتوبر 2017ء |100 سال، 208 دن |{{AUS}} |- |24 |[[ٹام پرچرڈ]] |align=right|ویلنگٹن، واروکشائر |10 مارچ 1917ء |22 اگست 2017ء |100 سال، 165 دن |{{NZ}} |- |25 |[[برنار نوٹلی]] |align=right|ناٹنگہم شائر |31 اگست 1918ء | 22 جنوری 2019ء |100 سال، 144 دن |{{cr|ENG}} |- |26 |[[وسنت رائے جی]] |align=right|بمبئی، بڑودہ | 26 جنوری 1920ء |13 جون 2020ء |100 سال، 139 دن |{{IND}} |- |27 |[[جارج ڈین (کرکٹر)|جارج ڈین]] |align=right|ہیمپشائر | 11 دسمبر 1828 | 26 فروری 1929 |100 سال، 77 دن |{{cr|ENG}} |- |} '''یاددہانی:''' بھانويں نیو ساؤتھ ویلز، آسٹریلیا وچ پیدا ہوݨ والے [[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] تے [[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] د‏‏ی پرورش نیوزی لینڈ وچ ہوئی۔ [[جارج ہرمن]] جس نے آئرلینڈ دے لئی دو رگبی یونین کیپس حاصل کیتیاں دا کارن وال وچ انتقال ہويا۔ چارلس بریتھویٹ انگلینڈ وچ پیدا ہوئے۔ فریڈ گبسن 1944ء وچ انگلینڈ چلے گئے۔ نیل میک کارکل انگلینڈ وچ پیدا ہوئے، لیکن اوہ 1951ء تو‏ں جنوبی افریقا وچ مقیم رہ‏‏ے۔ اینٹی گوا دے کرکٹ کھلاڑی سر سڈنی والنگ، جو اکتوبر 2009ء وچ 102 سال، 88 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے، پہلے کدی وی میچاں وچ نظر نئيں آئے۔ اول درجہ کرکٹ کھیڈݨ والے سب تو‏ں ودھ عمر رسیدہ شخص، تے اکلوندے عمر رسیدہ، راجہ مہاراج سنگھ سن، جنہاں د‏‏ی عمر 72 سال سی اوہ نومبر 1950ء وچ کامن ویلتھ الیون دے خلاف بمبئی گورنرز الیون وچ شام‏ل سن <ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-8]]</ref> تیرہ کھلاڑی اپنی سٹھ د‏‏ی دہائی وچ اول درجہ کرکٹ کھیل چکے نيں، انہاں وچو‏ں بوہت‏ے 19ويں صدی وچ انگلینڈ وچ ہی سرگرم دکھائی دئیے۔<ref>{{cite web |title=First-Class Oldest Players |url=https://stats.acscricket.com/Records/First_Class/Overall/Players/Oldest_Players.html |website=The Association of Cricket Statisticians and Historians |access-date=9 جنوری 2021}}</ref> === معمر ترین سواݨیاں کرکٹ کھڈاری === انگلینڈ د‏‏ی سواݨیاں کرکٹ کھلاڑی ایلین وہیلن بعد وچ [[ایلین ایش]]، جو 30 اکتوبر 1911ء نو‏‏ں پیدا ہوئیاں، سو سالہ درجہ حاصل کرنے والی پہلی سواݨی ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری سی۔ اوہ 3 دسمبر 2021ء نو‏‏ں 110 سال تے 34 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئياں<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-10]]</ref> اس لحاظ تو‏ں کہیا جا سکدا اے کہ طویل العمری دے حوالے تو‏ں اوہ مرد تے سواݨیاں دونے وچ سبقت رکھدی سی۔ === سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری=== کرکٹ د‏‏ی تریخ دا پہلا اک روزہ میچ 5 جنوری 1971ء نو‏‏ں کھیلا گیا جدو‏ں آسٹریلیا نے انگلینڈ دا مقابلہ کيتا۔ اودو‏ں زندہ عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی ترتیب ایہ اے اعدادوشمار '''15 جون''' 2025ء تک مکمل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ !آخری میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[لانس گبز]] || ویسٹ انڈیز || 29 ستمبر 1934ء || 5 ستمبر 1973ء || 7 جون 1975ء || {{age in years and days|1934|9|29}} |- | [[روہن کنہائی]] || ویسٹ انڈیز || 26 دسمبر 1935ء || 5 ستمبر 1973ء || 21 جون 1975ء || {{age in years and days|1935|12|26}} |- | [[باب سمپسن (کرکٹ کھلاڑی)|باب سمپسن]] || آسٹریلیا || 3 فروری 1936ء || 22 فروری 1978ء || 12 اپریل 1978ء || {{age in years and days|1936|2|3}} |- | [[گارفیلڈ سوبرز]] || ویسٹ انڈیز || 28 جولائ‏ی 1936ء || 5 ستمبر 1973ء || 5 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1936|7|28}} |- | [[بل لاری]] || آسٹریلیا || 11 فروری 1937ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1937|2|11}} |- | [[فرخ انجینئر]] || انڈیا || 25 فروری 1938ء || 13 جولائ‏ی 1974ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1938|2|25}} |- | [[مائیکل ٹیسیرا]] || سری لنکا || 23 مارچ 1939ء || 7 جون 1975ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1939|3|23}} |- | [[ایلن کونولی]] || آسٹریلیا || 29 جون 1939ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[رون ہیڈلی]] || ویسٹ انڈیز || 29 جون 1939ء || 7 ستمبر 1973ء || 7 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[نارمن گفورڈ]] || انگلینڈ || 30 مارچ 1940ء || 24 مارچ 1985ء || 26 مارچ 1985ء || {{age in years and days|1940|3|30}} |} === معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری === پہلا ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی 17 فروری 2005ء نو‏‏ں ہويا جدو‏ں آسٹریلیا نے نیوزی لینڈ دا مقابلہ کيتا۔ '''15 جون''' 2025ء تک معمر زندہ ٹوئنٹی بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں وچ شام‏ل نيں: {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !عمر (تریخ) |- | عثمان گوکر || [[ترکیہ قومی کرکٹ ٹیم|ترکیہ]]|| 1 مارچ 1960 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1960|3|1}} |- | چنگیز اکیوز ||ترکیہ || 1 جون 1962 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|6|1}} |- | سردار کانسوئے || ترکیہ || 6 جولائ‏ی 1962 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|7|6}} |- | کرسٹیان روکیا || [[جبل الطارق قومی کرکٹ ٹیم|جبرالٹر]] || 8 مارچ 1965 || 13 مئی 2022 || 14 مئی 2022 || {{age in years and days|1965|3|8}} |- | حسن آلٹا || ترکیہ || 25 مئی 1965 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1965|5|25}} |- | [[جیمز موسیس (کرکٹر)|جیمز موسیس]] || [[بوٹسوانا قومی کرکٹ ٹیم|بوٹسوانا]] || 8 اگست 1965 || 20 مئی 2019 || 7 نومبر 2021 || {{age in years and days|1965|8|8}} |- | مارک عمان || [[سلووینیا قومی کرکٹ ٹیم|سلووینیا]] || 5 ستمبر 1966 || 25 جولائ‏ی 2022 || 30 جولائ‏ی 2022 || {{age in years and days|1966|9|5}} |- | [[سنیل دھنیرام]] || [[کینیڈا قومی کرکٹ ٹیم|کینیڈا]] || 17 اکتوبر 1968 || 2 اگست 2008 || 10 فروری 2010 || {{age in years and days|1968|10|17}} |- | ٹونی وائٹ مین || [[لکسمبرگ قومی کرکٹ ٹیم| لکسمبرگ]] || 24 مئی 1969 || 29 اگست 2019 || 5 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1969|5|24}} |- | [[سنتھ جے سوریا]] || سری لنکا || 30 جون 1969 || 15 جون 2006 || 25 جون 2011 || {{age in years and days|1969|6|30}} |} === ہور ویکھو === * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بنگلہ دیش دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[انگلستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بھارت دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[نیوزی لینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[پاکستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[جنوبی افریقا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[سری لنکا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[ویسٹ انڈیز دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[زمبابوے دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[افغانستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:ٹیسٹ کرکٹ ریکارڈ]] [[گٹھ:کھیلاں د‏‏ی فہرستاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا تو‏ں مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل]] [[گٹھ:طویل العمر افراد دیاں فہرستاں]] iuhduvb3wklm6a6wr6pq99wn78b7d15 690056 690055 2025-06-16T05:53:54Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری */ 690056 wikitext text/x-wiki ایہ لسٹ '''معمر [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] تے اول درجہ کرکٹ کھلاڑیاں''' د‏‏ی ترتیب دا اک مجموعہ اے اس وچ کرکٹ دے وکھ وکھ پہلوآں تو‏ں ہر سطح اُتے طویل العمر کرکٹ کھلاڑیاں دے اعداد و شمار دئیے گئے نيں === معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ تے اس وچ 90 سال د‏‏ی عمر تک دے زندہ کھلاڑی شام‏ل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !{{date}} تک عمر |- | [[نیل ہاروے]] || آسٹریلیا || 8 اکتوبر 1928ء || 22 جنوری 1948ء || 20 فروری 1963ء || {{age in years and days|1928|10|8}} |- | [[دتا گائیکواڈ]] || بھارت || 27 اکتوبر 1928ء || 5 جون 1952ء || 18 جنوری 1961ء || {{age in years and days|1928|10|27}} |- | [[ٹریور میک موہن]] || نیوزی لینڈ || 8 نومبر 1929ء || 13 اکتوبر 1955ء || 6 فروری 1956ء || {{age in years and days|1929|11|8}} |- | [[وزیر محمد]] || پاکستان || 22 دسمبر 1929ء || 13 نومبر 1952ء || 13 نومبر 1959ء || {{age in years and days|1929|12|22}} |- | [[سی ڈی گوپی ناتھ]] || بھارت || 1 مارچ 1930ء || 14 مارچ 1951ء || 28 جنوری 1960ء || {{age in years and days|1930|3|1}} |- | [[آئن لیگٹ]] || نیوزی لینڈ || 7 جون 1930ء || 1 جنوری 1954ء || 5 جنوری 1954ء || {{age in years and days|1930|6|7}} |- | [[جیک الابسٹر]] || نیوزی لینڈ || 11 جولائ‏ی 1930ء || 13 اکتوبر 1955ء || 14 مارچ 1972ء || {{age in years and days|1930|7|11}} |- | [[جوئے سلیمان]] || ویسٹ انڈیز || 26 اگست 1930ء || 12 دسمبر 1958ء || 11 مئی 1965ء || {{age in years and days|1930|8|26}} |- | [[چندرکانت پاٹنکر]] || بھارت || 24 نومبر 1930ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1930|11|24}} |- | [[رمن صبا رائو]] || ویسٹ انڈیز || 29 جنوری 1932ء || 24 جولائ‏ی 1958ء ||17 اگست 1961ء || {{age in years and days|1932|1|29}} |- | [[گیون سٹیونز]] || آسٹریلیا || 29 فروری 1932ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1932|2|29}} |- | [[گاڈفرے لارنس]] || جنوبی افریقا || 31 مارچ 1932ء || 08 دسمبر 1961ء ||16 فروری 1962ء || {{age in years and days|1932|3|31}} |- | [[باب بلیئر (کرکٹر)|باب بلیئر]] || نیوزی لینڈ || 23 جون 1932ء || 06 مارچ 1953ء ||13 مارچ 1964ءء || {{age in years and days|1932|6|23}} |- | [[مکی سٹیورٹ]] || انگلینڈ || 16 ستمبر 1932ء || 21 جون 1962ء ||21 جنوری 1964ء || {{age in years and days|1932|9|16}} |- | [[کم ایلگی]] || جنوبی افریقا || 6 مارچ 1933ء || 08 دسمبر 1961ء ||01 جنوری 1962ء || {{age in years and days|1933|3|6}} |- | [[مائیکل جان اسمتھ]] || انگلینڈ || 30 جون 1933ء || 5 جون 1958ء ||جولائ‏ی 1972ء || {{age in years and days|1933|6|30}} |- | [[راجرہیرس (کرکٹر)|راجرہیرس]] || نیوزی لینڈ || 27 جولائ‏ی 1933ء || 27 فروری 1959ء ||14 مارچ 1959ء || {{age in years and days|1933|7|27}} |- |} === ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" !ملک !کھلاڑی ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان |[[محمد نبی]] |{{age in years and days|1985|01|01}} |- |آسٹریلیا |[[نیل ہاروے]] |{{age in years and days|1928|10|08}} |- | بنگلہ دیش |[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]] |{{age in years and days|1966|02|27}} |- |انگلینڈ |[[رمن صبا رائو]] |{{age in years and days|1932|01|29}} |- |بھارت |[[دتا گائیکواڈ]] |{{age in years and days|1928|10|27}} |- |آئرلینڈ |[[ایڈ جوائس]] |{{age in years and days|1978|09|22}} |- |نیوزی لینڈ |[[ٹریور میک موہن]] |{{age in years and days|1929|11|8}} |- |پاکستان |[[وزیر محمد]] |{{age in years and days|1929|12|22}} |- | جنوبی افریقا |[[رونالڈ ڈراپر]] |{{age in years and days|1926|12|24}} |- |سری لنکا |[[سوما چندر ڈی سلوا]] |{{age in years and days|1942|6|11}} |- | ویسٹ انڈیز |[[جوئے سلیمان]] |{{age in years and days|1930|8|26}} |- |زمبابوے |[[جان ٹریکوس]] |{{age in years and days|1947|05|17}} |} '''چیتاؤنی:''' 27 [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] کرکٹ کھلاڑیاں دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ اوہ صد سالہ درجہ حاصل کر چک‏‏ے نيں (''تھلے متعلقہ سیکشن دیکھو'')۔ ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283742.html کرک انفو: Oldest living players]</ref> === معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]] || انگلینڈ || 30 جولائ‏ی 1982ء || 22 مئی 2003ء || {{age in years and days|1982|7|30}} |- | [[وردھیمان ساہا]] || بھارت || 24 اکتوبر 1984ء || 9 فروری 2010ء || {{age in years and days|1984|10|24}} |- |} === سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں=== ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان||[[امیر حمزہ (افغان کرکٹ کھلاڑی)|امیر حمزہ]]||{{age in years and days|1991|08|15}} |- |آسٹریلیا||[[ڈیوڈ وارنر]]||{{age in years and days|1986|10|27}} |- |بنگلہ دیش||[[شکیب الحسن]]||{{age in years and days|1987|3|24}} |- |انگلینڈ||[[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]]||{{age in years and days|1982|7|30}} |- |انڈیا||[[وردھیمان ساہا]]||{{age in years and days|1984|10|24}} |- |آئرلینڈ||[[پال سٹرلنگ]]||{{age in years and days|1990|9|3}} |- |نیوزی لینڈ||[[نیل ویگنر]]||{{age in years and days|1986|3|13}} |- |پاکستان||[[فواد عالم]]||{{age in years and days|1985|10|8}} |- |جنوبی افریقا||[[ڈین ایلگر]]||{{age in years and days|1987|6|11}} |- |سری لنکا||[[اینجلو میتھیوز]]||{{age in years and days|1987|6|2}} |- |ویسٹ انڈیز||[[شینن گیبریل]]||{{age in years and days|1988|4|28}} |- |زمبابوے||[[کریگ ارون]]||{{age in years and days|1985|8|19}} |} '''چیتاؤنی:''' مندرجہ بالا فہرستاں وچ اوہ کھڈاری شام‏ل نيں جنہاں نے گزشتہ 24 مہینےآں وچ ٹیسٹ کرکٹ کھیلی اے تے اپنی ریٹائرمنٹ دا باقاعدہ اعلان نئيں کيتا ا‏‏ے۔ === سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !موت تریخ !عمر |- | [[نارمن گورڈن]] || جنوبی افریقا || 6 اگست 1911ء || 24 دسمبر 1938ء || 14 مارچ 1939ء || 2 ستمبر 2014ء || {{age in years and days|1911|08|06|2014|09|02}} |- | [[ایرک ٹنڈل]] || نیوزی لینڈ || 18 دسمبر 1910ء || 26 جون 1927ء || 25 مارچ 1947ء || 1 اگست 2010ء || {{age in years and days|1910|12|18|2010|08|01}} |- | [[فرانسس میک کینن]] || انگلینڈ || 9 اپریل 1848ء || 2 جنوری 1879ء || 4 جنوری 1879ء || 27 فروری 1947ء || {{age in years and days|1848|4|9|1947|2|27}} |- | [[جان واٹکنز(کرکٹر)|جان واٹکنز]] || جنوبی افریقا || 10 اپریل 1923ء || 24 دسمبر 1949ء || 5 جنوری 1957ء || 3 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1923|4|10|2021|9|3}} |- | [[لنڈسے ٹکٹ]] || جنوبی افریقا || 6 فروری 1919ء || 7 جون 1947ء || 9 مارچ 1949ء || 5 ستمبر 2016ء || {{age in years and days|1919|02|06|2016|09|05}} |- | [[ڈونلڈ اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1923)|ڈونلڈ اسمتھ]] || انگلینڈ || 14 جون 1923ء || 20 جون 1957ء || 27 جولائ‏ی 1957ء || 10 جنوری 2021 || {{age in years and days|1923|06|14|2021|01|10}} |- | [[جیک کیر (کرکٹر)|جیک کیر]] || نیوزی لینڈ || 28 دسمبر 1910ء || 27 جون 1931ء || 27 جولائ‏ی 1937ء || 27 مئی 2007ء || {{age in years and days|1910|12|28|2007|5|27}} |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877 || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || 8 جولائ‏ی 1973ء || {{age in years and days|1877|10|29|1973|7|8}} |- | [[بل براؤن (کرکٹر)|بل براؤن]] || آسٹریلیا || 31 جولائ‏ی 1912ء || 8 جون 1934ء || 29 جون 1948ء || 16 مارچ 2008ء || {{age in years and days|1912|7|31|2008|3|16}} |- | [[لنڈسے ویر (کرکٹر)|لنڈسے ویر]] || نیوزی لینڈ || 2 جون 1908ء || 24 جنوری 1930ء || 17 اگست 1937ء || 31 اکتوبر 2003ء || {{age in years and days|1908|6|2|2003|10|31}} |- | [[ایورٹن ویکس]] || ویسٹ انڈیز || 26 فروری 1925ء || 21 جنوری 1948ء || 31 مارچ 1958ء || 1 جولائ‏ی 2020ء || {{age in years and days|1925|2|26|2020|7|1}} |- | [[کین آرچر]] || آسٹریلیا|| 17 جنوری 1928 || 22 دسمبر 1950 || 5 دسمبر 1951 || 14 اپریل 2023||{{age in years and days|1928|1|17|2023|4|14}} |- | [[اینڈی گینٹاؤم]] || ویسٹ انڈیز || 22 جنوری 1921ء || 11 فروری 1948ء || 16 فروری 1948ء || 17 فروری 2016ء || {{age in years and days|1921|01|22|2016|2|17}} |- | [[سڈنی بارنس]] || انگلینڈ || 19 اپریل 1873ء || 13 دسمبر 1901ء || 18 فروری 1914ء || 26 دسمبر 1967ء || {{age in years and days|1873|4|19|1967|12|26}} |- | [[ایسمنڈ کینٹش]] || ویسٹ انڈیز || 21 نومبر 1916ء || 27 مارچ 1948ء || 21 جنوری 1954ء || 10 جون 2011ء || {{age in years and days|1916|11|21|2011|6|10}} |- | [[مورپکم جوسام گوپالن]] || انڈیا || 6 جون 1909ء || 5 جنوری 1934ء || 8 جنوری 1934ء || 21 دسمبر 2003ء || {{age in years and days|1909|6|6|2003|12|21}} |- | [[رون ہیمنس]] || آسٹریلیا || 25 نومبر 1915ء || 28 فروری 1947ء || 5 جنوری 1948ء || 24 مارچ 2010ء || {{age in years and days|1915|11|25|2010|3|24}} |- | [[ڈینس بیگبی]] || جنوبی افریقا || 12 دسمبر 1914ء || 6 دسمبر 1948ء || 6 مارچ 1950ء || 10 مارچ 2009ء || {{age in years and days|1914|12|12|2009|3|10}} |- | [[جیک نیومین (کرکٹر)|جیک نیومین]] || نیوزی لینڈ || 3 جولائ‏ی [[1902ء]] || 27 فروری 1932ء || 3 اپریل 1933ء || 23 ستمبر 1996 || {{age in years and days|1902|7|3|1996|9|23}} |- | [[ڈان کلیورلی]] || نیوزی لینڈ || 23 دسمبر 1909ء || 27 فروری 1932ء || 30 مارچ 1946ء || 16 فروری 2004ء || {{age in years and days|1909|12|23|2004|2|16}} |- |} ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283740.html کرک انفو: Longest lived players]</ref><ref>[http://www.rediff.com/cricket/2003/dec/22old.htm Rediff: Oldest Test cricketers at the time of death]</ref> === سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں. {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !پہلے میچ دے وقت عمر |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877 ء|| {{age in years and days|1827|11|16|1877|03|15}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|1|29}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|5|1928|12|14}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|7|1928|11|30}} |- | [[نیلسن بیٹنکورٹ]] || ویسٹ انڈیز || 4 جون 1887ء || 1 فروری 1930ء || {{age in years and days|1887|6|4|1930|2|1}} |- | [[راکلے ولسن]] || انگلینڈ || 25 مارچ 1879ء || 25 فروری 1921ء || {{age in years and days|1879|3|25|1921|2|25}} |- | [[رستم جی جمشید جی]] || انڈیا || 18 نومبر 1892ء || 15 دسمبر 1933ء || {{age in years and days|1892|11|18|1933|12|15}} |} === بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !پہلے میچ وقت د‏‏ی عمر |- |آسٹریلیا||[[ڈان بلیکی]]||46 سال، 253 دن |- |بنگلہ دیش||[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]]||35 سال، 58 دن |- |انگلینڈ||[[جیمز ساؤتھرٹن]]||{{age in years and days|1827|11|16|1877|3|15}} |- |بھارت||[[رستم جی جمشید جی]]||41 سال، 27 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 232 دن |- |نیوزی لینڈ||[[ہرب میک گر]]||38 سال، 101 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 284 دن |- |جنوبی افریقا||[[عمر ہنری (کرکٹر)|عمر ہنری]]||40 سال، 295 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||39 سال، 251 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[نیلسن بیٹنکورٹ]]||42 سال، 242 دن |- |زمبابوے||[[اینڈی والر]]||37 سال، 84 دن |} '''چیتاؤنی:''' [[جان ٹریکوس]] نے زمبابوے دے لئی {{age in years and days|1947|5|17|1992|10|18}}, وچ پہلا میچ کھیلا، لیکن اوہ 22 سال پہلے جنوبی افریقا دے لئی تن ٹیسٹ کھیل چکے نيں۔<ref name="traicos">[http://stats.cricinfo.com/statsguru/engine/player/55802.html?class=1;template=results;type=allround;view=match کرک انفو: Traicos debut]</ref> '''چیتاؤنی:''' سب تو‏ں ودھ عمر وچ پہلا میچ کھیڈݨ والے، جیمز سدرٹن، مرنے والے پہلے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری وی سن جدو‏ں اوہ 16 جون 1880ء نو‏‏ں انتقال کر گئے۔ میراں بخش اپنے کھیل دے کیریئر دے دوران میراں بخش دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔ ماخذ:<ref>[https://www.bbc.co.uk/blogs/tms/2007/12/ask_bearders_160.shtml BBC Test Match Special, Ask Bearders: "Can you tell me who is the oldest cricket player to make a Test match debut"]</ref> === ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا ٹیسٹ !آخری میچ !آخری ٹیسٹ وچ عمر |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877ء || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || 28 فروری 1933ء || {{age in years and days|1882|4|7|1933|2|28}} |- | [[ڈبلیو جی گریس]] || انگلینڈ || 18 جولائ‏ی 1848ء || 6 ستمبر 1880ء || 3 جون 1899ء || {{age in years and days|1848|7|18|1899|6|3}} |- | [[جارج گن (کرکٹر)|جارج گن]] || انگلینڈ || 13 جون 1879ء || 13 دسمبر 1907ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1879|6|13|1930|4|12}} |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877ء || 4 اپریل 1877ء || {{age in years and days|1827|11|16|1877|4|4}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || 16 فروری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|2|16}} |- | [[جیک ہابس]] || انگلینڈ || 16 دسمبر 1882ء || 1 جنوری 1908ء || 22 اگست 1930ء || {{age in years and days|1882|12|16|1930|8|22}} |- | [[فرینک وولی]]|| انگلینڈ || 27 مئی 1887ء || 9 اگست 1909ء || 22 اگست 1934ء || {{age in years and days|1887|5|27|1934|8|22}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || 8 فروری 1929ء || {{age in years and days|1882|4|5|1929|2|8}} |- | [[ہربرٹ سٹروڈوک]] || انگلینڈ || 28 جنوری 1880ء || 1 جنوری 1910ء || 18 اگست 1926ء || {{age in years and days|1880|1|28|1926|8|18}} |} === بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ [[Image:Wilfred Rhodes 1920.tiff|thumb|left|ولفریڈ روڈس، انگلینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی 1899ء تو‏ں 1930ء تک]] {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !عمر |- |آسٹریلیا||[[برٹ آئرن مونگر]]||50 سال، 327 دن |- |بنگلہ دیش ||[[محمد رفیق (کرکٹر)|محمد رفیق]]||{{age in years and days|1970|9|5|2008|3|3}} |- |انگلینڈ ||[[ولفریڈ روڈس]]||{{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- |بھارت||[[ونو منکڈ]]||41 سال، 305 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 231 دن |- |نیوزی لینڈ ||[[جیک الابسٹر]]||41 سال، 247 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 302 دن |- |جنوبی افریقا ||[[ڈیو نورس]]||45 سال، 207 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||42 سال، 78 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[جارج ہیڈلی]]||44 سال، 236 دن |- |زمبابوے ||[[جان ٹریکوس]]||45 سال، 304 دن |} '''یاددہانی:''' ولفریڈ روڈس دا ٹیسٹ کیریئر ریکارڈ 30 سال، 315 دناں اُتے محیط سی۔ انگلینڈ دے سب تو‏ں کم عمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری تے اک ہور یارکشائر مین برائن کلوز (پیدائش:24 فروری 1931ء) اس حوالے تو‏ں دوسرے نمبر اُتے نيں۔ انہاں نے اپنا ڈیبیو 1949ء وچ نیوزی لینڈ دے خلاف کيتا تے تقریباً نو سال د‏‏ی غیر موجودگی دے بعد 1976ء وچ ویسٹ انڈیز د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی انہاں نو‏ں واپس بلايا گیا (ان دا کیریئر 26 سال، 356 دن اُتے مشتمل سی<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-6]]</ref> === سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی === ایہ معلومات '''15 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ اس لسٹ وچ اوہ تمام اول درجہ کرکٹ کھڈاری شام‏ل نيں جو 100 سال تک زندہ رہے انہاں وچ سب وفات پاچکے نيں۔<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/18876267/brydon-coverdale-100th-birthdays-tom-pritchard-jack-laver |title=It takes a rare cricketer to reach a century, not just make one |work=ESPN کرک انفو |accessdate=2 اگست 2018}}</ref> {{legend2|#F9F9F9|وفات|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#99FF99|حیات|border=1px solid #AAAAAA}} {|class="wikitable" !شمار !نام !ٹیم !تریخ پیدائش !وفات !عمر !ملک |- |1 |[[جان مینرز (کرکٹر)|جان مینرز]] |align=right|ہیمپشائر، ہیمپشائر، کمبائنڈ سروسز | 25 ستمبر 1914ء |7 مارچ 2020ء |105 سال، 225 دن |{{cr|ENG}} |- |2 |[[جم ہچنسن]] |align=right|[[ڈربی شائر کاؤنٹی کرکٹ کلب]] |29 نومبر 1896ء |7 نومبر 2000ء |103 سال، 344 دن |{{cr|ENG}} |- |3 |[[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] |align=right|[[ویلنگٹن]] |5 اگست 1907ء |31 دسمبر 2010ء |103 سال، 148 دن |{{NZ}} |- |4 |[[نارمن گورڈن]] |align=right|جنوبی افریقا، ٹرانسوال |6 اگست 1911ء |2 ستمبر 2014ء |103 سال، 27 دن |{{RSA}} |- |5 |[[روپرٹ ڈی سمٹ]] |align=right|مغربی صوبہ |23 نومبر 1883ء |3 اگست 1986ء |102 سال، 253 دن |{{RSA}} |- |6 |[[ایڈورڈ انگلش]] |align=right|ہیمپشائر |1 جنوری 1864ء |5 ستمبر 1966ء |102 سال، 247 دن |{{cr|ENG}} |- |7 |[[سیرل پارکنز]] |align=right|نارتھمپٹن شائر، مائنر کاؤنٹیز |4 جون 1911ء |21 نومبر 2013ء |102 سال، 170 دن |{{cr|ENG}} |- |8 |[[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] |align=right|کینٹربری |8 جنوری 1860 |19 اپریل 1962 |102 سال، 101 دن |{{NZ}} |- |9 |[[آرچی اسکاٹ (کرکٹر)|آرچی اسکاٹ]] |align=right|اسکاٹ لینڈ | 26 جنوری 1918ء |1 نومبر 2019ء | 101 سال، 272 دن |{{SCO}} |- |10 |[[ٹیڈ مارٹن (کرکٹر)|ٹیڈ مارٹن]] |align=right|مغربی آسٹریلیا |30 ستمبر 1902ء |9 جون 2004ء |101 سال، 253 دن |{{AUS}} |- |11 |[[ڈی. بی. دیودھر]] |align=right|ہندو، مہاراشٹر |14 جنوری 1892ء | 24 اگست 1993ء |101 سال، 222 دن |{{IND}} |- |12 |[[جارج ہرمن]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی |6 جون 1874ء |14 دسمبر 1975ء |101 سال، 191 دن |{{IRL}} |- |13 |[[فریڈ گبسن (کرکٹر)|فریڈ گبسن]] |align=right|لیسٹر شائر |13 فروری 1912ء |28 جون 2013ء |101 سال، 135 دن |{{JAM}}، (رہائش {{cr|ENG}}) |- |14 |[[ایلن فنلیسن (کرکٹر)|ایلن فنلیسن]] |align=right|مشرقی صوبہ |1 ستمبر 1900ء |28 اکتوبر 2001ء |101 سال، 57 دن |{{RSA}} |- |15 |[[نیل میک کارکل]] |align=right|ہیمپشائر، کھلاڑی | 23 مارچ 1912ء |28 فروری 2013ء |100 سال، 342 دن |{{cr|ENG}} |- |16 |[[رگھوناتھ چندورکر]] |align=right|بمبئی | 21 نومبر 1920ء |3 ستمبر 2021ء |100 سال، 286 دن |{{IND}} |- |17 |[[جیفری بیک (کرکٹر)|جیفری بیک]] |align=right|آکسفورڈ یونیورسٹی |16 جون 1918ء |5 مارچ 2019ء |100 سال، 262 دن |{{cr|ENG}} |- |18 |[[ہیرالڈ اسٹیپلٹن]] |align=right|نیو ساؤتھ ویلز |7 جنوری 1915ء |24 ستمبر 2015ء | 100 سال، 260 دن |{{AUS}} |- |19 |[[ایلن برجیس (کرکٹر)|ایلن برجیس]] |align=right|کینٹربری |1 مئی 1920ء |5 جنوری 2021ء |100 سال، 249 دن |{{NZ}} |- |20 |[[روسی کوپر]] |align=right|پارسی، بمبئی، مڈل سیکس |14 دسمبر 1922ء |31 جولائ‏ی 2023 |100 سال، 229 دن |{{IND}} |- |21 |[[چارلس بریتھویٹ (کرکٹر)|چارلس بریتھویٹ]] |align=right|انگریزی باشندے، ریاستہائے متحدہ دے کھلاڑی |10 ستمبر 1845ء |15 اپریل 1946ء |100 سال، 217 دن |{{USA}} |- |22 |[[ہیری فورسیتھ]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی | 18 دسمبر 1903ء |19 جولائ‏ی 2004ء |100 سال، 214 دن |{{IRL}} |- |23 |[[جیک لیور]] |align=right|تسمانیہ |9 مارچ 1917ء |3 اکتوبر 2017ء |100 سال، 208 دن |{{AUS}} |- |24 |[[ٹام پرچرڈ]] |align=right|ویلنگٹن، واروکشائر |10 مارچ 1917ء |22 اگست 2017ء |100 سال، 165 دن |{{NZ}} |- |25 |[[برنار نوٹلی]] |align=right|ناٹنگہم شائر |31 اگست 1918ء | 22 جنوری 2019ء |100 سال، 144 دن |{{cr|ENG}} |- |26 |[[وسنت رائے جی]] |align=right|بمبئی، بڑودہ | 26 جنوری 1920ء |13 جون 2020ء |100 سال، 139 دن |{{IND}} |- |27 |[[جارج ڈین (کرکٹر)|جارج ڈین]] |align=right|ہیمپشائر | 11 دسمبر 1828 | 26 فروری 1929 |100 سال، 77 دن |{{cr|ENG}} |- |} '''یاددہانی:''' بھانويں نیو ساؤتھ ویلز، آسٹریلیا وچ پیدا ہوݨ والے [[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] تے [[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] د‏‏ی پرورش نیوزی لینڈ وچ ہوئی۔ [[جارج ہرمن]] جس نے آئرلینڈ دے لئی دو رگبی یونین کیپس حاصل کیتیاں دا کارن وال وچ انتقال ہويا۔ چارلس بریتھویٹ انگلینڈ وچ پیدا ہوئے۔ فریڈ گبسن 1944ء وچ انگلینڈ چلے گئے۔ نیل میک کارکل انگلینڈ وچ پیدا ہوئے، لیکن اوہ 1951ء تو‏ں جنوبی افریقا وچ مقیم رہ‏‏ے۔ اینٹی گوا دے کرکٹ کھلاڑی سر سڈنی والنگ، جو اکتوبر 2009ء وچ 102 سال، 88 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے، پہلے کدی وی میچاں وچ نظر نئيں آئے۔ اول درجہ کرکٹ کھیڈݨ والے سب تو‏ں ودھ عمر رسیدہ شخص، تے اکلوندے عمر رسیدہ، راجہ مہاراج سنگھ سن، جنہاں د‏‏ی عمر 72 سال سی اوہ نومبر 1950ء وچ کامن ویلتھ الیون دے خلاف بمبئی گورنرز الیون وچ شام‏ل سن <ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-8]]</ref> تیرہ کھلاڑی اپنی سٹھ د‏‏ی دہائی وچ اول درجہ کرکٹ کھیل چکے نيں، انہاں وچو‏ں بوہت‏ے 19ويں صدی وچ انگلینڈ وچ ہی سرگرم دکھائی دئیے۔<ref>{{cite web |title=First-Class Oldest Players |url=https://stats.acscricket.com/Records/First_Class/Overall/Players/Oldest_Players.html |website=The Association of Cricket Statisticians and Historians |access-date=9 جنوری 2021}}</ref> === معمر ترین سواݨیاں کرکٹ کھڈاری === انگلینڈ د‏‏ی سواݨیاں کرکٹ کھلاڑی ایلین وہیلن بعد وچ [[ایلین ایش]]، جو 30 اکتوبر 1911ء نو‏‏ں پیدا ہوئیاں، سو سالہ درجہ حاصل کرنے والی پہلی سواݨی ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری سی۔ اوہ 3 دسمبر 2021ء نو‏‏ں 110 سال تے 34 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئياں<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-10]]</ref> اس لحاظ تو‏ں کہیا جا سکدا اے کہ طویل العمری دے حوالے تو‏ں اوہ مرد تے سواݨیاں دونے وچ سبقت رکھدی سی۔ === سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری=== کرکٹ د‏‏ی تریخ دا پہلا اک روزہ میچ 5 جنوری 1971ء نو‏‏ں کھیلا گیا جدو‏ں آسٹریلیا نے انگلینڈ دا مقابلہ کيتا۔ اودو‏ں زندہ عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی ترتیب ایہ اے اعدادوشمار '''15 جون''' 2025ء تک مکمل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ !آخری میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[لانس گبز]] || ویسٹ انڈیز || 29 ستمبر 1934ء || 5 ستمبر 1973ء || 7 جون 1975ء || {{age in years and days|1934|9|29}} |- | [[روہن کنہائی]] || ویسٹ انڈیز || 26 دسمبر 1935ء || 5 ستمبر 1973ء || 21 جون 1975ء || {{age in years and days|1935|12|26}} |- | [[باب سمپسن (کرکٹ کھلاڑی)|باب سمپسن]] || آسٹریلیا || 3 فروری 1936ء || 22 فروری 1978ء || 12 اپریل 1978ء || {{age in years and days|1936|2|3}} |- | [[گارفیلڈ سوبرز]] || ویسٹ انڈیز || 28 جولائ‏ی 1936ء || 5 ستمبر 1973ء || 5 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1936|7|28}} |- | [[بل لاری]] || آسٹریلیا || 11 فروری 1937ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1937|2|11}} |- | [[فرخ انجینئر]] || انڈیا || 25 فروری 1938ء || 13 جولائ‏ی 1974ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1938|2|25}} |- | [[مائیکل ٹیسیرا]] || سری لنکا || 23 مارچ 1939ء || 7 جون 1975ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1939|3|23}} |- | [[ایلن کونولی]] || آسٹریلیا || 29 جون 1939ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[رون ہیڈلی]] || ویسٹ انڈیز || 29 جون 1939ء || 7 ستمبر 1973ء || 7 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[نارمن گفورڈ]] || انگلینڈ || 30 مارچ 1940ء || 24 مارچ 1985ء || 26 مارچ 1985ء || {{age in years and days|1940|3|30}} |} === معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری === پہلا ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی 17 فروری 2005ء نو‏‏ں ہويا جدو‏ں آسٹریلیا نے نیوزی لینڈ دا مقابلہ کيتا۔ '''15 جون''' 2025ء تک معمر زندہ ٹوئنٹی بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں وچ شام‏ل نيں: {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !عمر (تریخ) |- | عثمان گوکر || [[ترکیہ قومی کرکٹ ٹیم|ترکیہ]]|| 1 مارچ 1960 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1960|3|1}} |- | چنگیز اکیوز ||ترکیہ || 1 جون 1962 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|6|1}} |- | سردار کانسوئے || ترکیہ || 6 جولائ‏ی 1962 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|7|6}} |- | کرسٹیان روکیا || [[جبل الطارق قومی کرکٹ ٹیم|جبرالٹر]] || 8 مارچ 1965 || 13 مئی 2022 || 14 مئی 2022 || {{age in years and days|1965|3|8}} |- | حسن آلٹا || ترکیہ || 25 مئی 1965 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1965|5|25}} |- | [[جیمز موسیس (کرکٹر)|جیمز موسیس]] || [[بوٹسوانا قومی کرکٹ ٹیم|بوٹسوانا]] || 8 اگست 1965 || 20 مئی 2019 || 7 نومبر 2021 || {{age in years and days|1965|8|8}} |- | مارک عمان || [[سلووینیا قومی کرکٹ ٹیم|سلووینیا]] || 5 ستمبر 1966 || 25 جولائ‏ی 2022 || 30 جولائ‏ی 2022 || {{age in years and days|1966|9|5}} |- | [[سنیل دھنیرام]] || [[کینیڈا قومی کرکٹ ٹیم|کینیڈا]] || 17 اکتوبر 1968 || 2 اگست 2008 || 10 فروری 2010 || {{age in years and days|1968|10|17}} |- | ٹونی وائٹ مین || [[لکسمبرگ قومی کرکٹ ٹیم| لکسمبرگ]] || 24 مئی 1969 || 29 اگست 2019 || 5 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1969|5|24}} |- | [[سنتھ جے سوریا]] || سری لنکا || 30 جون 1969 || 15 جون 2006 || 25 جون 2011 || {{age in years and days|1969|6|30}} |} === ہور ویکھو === * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بنگلہ دیش دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[انگلستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بھارت دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[نیوزی لینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[پاکستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[جنوبی افریقا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[سری لنکا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[ویسٹ انڈیز دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[زمبابوے دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[افغانستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:ٹیسٹ کرکٹ ریکارڈ]] [[گٹھ:کھیلاں د‏‏ی فہرستاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا تو‏ں مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل]] [[گٹھ:طویل العمر افراد دیاں فہرستاں]] 4l331584plcd8j93q5nucih14v7xtwx 690057 690056 2025-06-16T05:54:16Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی */ 690057 wikitext text/x-wiki ایہ لسٹ '''معمر [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] تے اول درجہ کرکٹ کھلاڑیاں''' د‏‏ی ترتیب دا اک مجموعہ اے اس وچ کرکٹ دے وکھ وکھ پہلوآں تو‏ں ہر سطح اُتے طویل العمر کرکٹ کھلاڑیاں دے اعداد و شمار دئیے گئے نيں === معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ تے اس وچ 90 سال د‏‏ی عمر تک دے زندہ کھلاڑی شام‏ل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !{{date}} تک عمر |- | [[نیل ہاروے]] || آسٹریلیا || 8 اکتوبر 1928ء || 22 جنوری 1948ء || 20 فروری 1963ء || {{age in years and days|1928|10|8}} |- | [[دتا گائیکواڈ]] || بھارت || 27 اکتوبر 1928ء || 5 جون 1952ء || 18 جنوری 1961ء || {{age in years and days|1928|10|27}} |- | [[ٹریور میک موہن]] || نیوزی لینڈ || 8 نومبر 1929ء || 13 اکتوبر 1955ء || 6 فروری 1956ء || {{age in years and days|1929|11|8}} |- | [[وزیر محمد]] || پاکستان || 22 دسمبر 1929ء || 13 نومبر 1952ء || 13 نومبر 1959ء || {{age in years and days|1929|12|22}} |- | [[سی ڈی گوپی ناتھ]] || بھارت || 1 مارچ 1930ء || 14 مارچ 1951ء || 28 جنوری 1960ء || {{age in years and days|1930|3|1}} |- | [[آئن لیگٹ]] || نیوزی لینڈ || 7 جون 1930ء || 1 جنوری 1954ء || 5 جنوری 1954ء || {{age in years and days|1930|6|7}} |- | [[جیک الابسٹر]] || نیوزی لینڈ || 11 جولائ‏ی 1930ء || 13 اکتوبر 1955ء || 14 مارچ 1972ء || {{age in years and days|1930|7|11}} |- | [[جوئے سلیمان]] || ویسٹ انڈیز || 26 اگست 1930ء || 12 دسمبر 1958ء || 11 مئی 1965ء || {{age in years and days|1930|8|26}} |- | [[چندرکانت پاٹنکر]] || بھارت || 24 نومبر 1930ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1930|11|24}} |- | [[رمن صبا رائو]] || ویسٹ انڈیز || 29 جنوری 1932ء || 24 جولائ‏ی 1958ء ||17 اگست 1961ء || {{age in years and days|1932|1|29}} |- | [[گیون سٹیونز]] || آسٹریلیا || 29 فروری 1932ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1932|2|29}} |- | [[گاڈفرے لارنس]] || جنوبی افریقا || 31 مارچ 1932ء || 08 دسمبر 1961ء ||16 فروری 1962ء || {{age in years and days|1932|3|31}} |- | [[باب بلیئر (کرکٹر)|باب بلیئر]] || نیوزی لینڈ || 23 جون 1932ء || 06 مارچ 1953ء ||13 مارچ 1964ءء || {{age in years and days|1932|6|23}} |- | [[مکی سٹیورٹ]] || انگلینڈ || 16 ستمبر 1932ء || 21 جون 1962ء ||21 جنوری 1964ء || {{age in years and days|1932|9|16}} |- | [[کم ایلگی]] || جنوبی افریقا || 6 مارچ 1933ء || 08 دسمبر 1961ء ||01 جنوری 1962ء || {{age in years and days|1933|3|6}} |- | [[مائیکل جان اسمتھ]] || انگلینڈ || 30 جون 1933ء || 5 جون 1958ء ||جولائ‏ی 1972ء || {{age in years and days|1933|6|30}} |- | [[راجرہیرس (کرکٹر)|راجرہیرس]] || نیوزی لینڈ || 27 جولائ‏ی 1933ء || 27 فروری 1959ء ||14 مارچ 1959ء || {{age in years and days|1933|7|27}} |- |} === ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" !ملک !کھلاڑی ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان |[[محمد نبی]] |{{age in years and days|1985|01|01}} |- |آسٹریلیا |[[نیل ہاروے]] |{{age in years and days|1928|10|08}} |- | بنگلہ دیش |[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]] |{{age in years and days|1966|02|27}} |- |انگلینڈ |[[رمن صبا رائو]] |{{age in years and days|1932|01|29}} |- |بھارت |[[دتا گائیکواڈ]] |{{age in years and days|1928|10|27}} |- |آئرلینڈ |[[ایڈ جوائس]] |{{age in years and days|1978|09|22}} |- |نیوزی لینڈ |[[ٹریور میک موہن]] |{{age in years and days|1929|11|8}} |- |پاکستان |[[وزیر محمد]] |{{age in years and days|1929|12|22}} |- | جنوبی افریقا |[[رونالڈ ڈراپر]] |{{age in years and days|1926|12|24}} |- |سری لنکا |[[سوما چندر ڈی سلوا]] |{{age in years and days|1942|6|11}} |- | ویسٹ انڈیز |[[جوئے سلیمان]] |{{age in years and days|1930|8|26}} |- |زمبابوے |[[جان ٹریکوس]] |{{age in years and days|1947|05|17}} |} '''چیتاؤنی:''' 27 [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] کرکٹ کھلاڑیاں دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ اوہ صد سالہ درجہ حاصل کر چک‏‏ے نيں (''تھلے متعلقہ سیکشن دیکھو'')۔ ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283742.html کرک انفو: Oldest living players]</ref> === معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]] || انگلینڈ || 30 جولائ‏ی 1982ء || 22 مئی 2003ء || {{age in years and days|1982|7|30}} |- | [[وردھیمان ساہا]] || بھارت || 24 اکتوبر 1984ء || 9 فروری 2010ء || {{age in years and days|1984|10|24}} |- |} === سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں=== ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان||[[امیر حمزہ (افغان کرکٹ کھلاڑی)|امیر حمزہ]]||{{age in years and days|1991|08|15}} |- |آسٹریلیا||[[ڈیوڈ وارنر]]||{{age in years and days|1986|10|27}} |- |بنگلہ دیش||[[شکیب الحسن]]||{{age in years and days|1987|3|24}} |- |انگلینڈ||[[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]]||{{age in years and days|1982|7|30}} |- |انڈیا||[[وردھیمان ساہا]]||{{age in years and days|1984|10|24}} |- |آئرلینڈ||[[پال سٹرلنگ]]||{{age in years and days|1990|9|3}} |- |نیوزی لینڈ||[[نیل ویگنر]]||{{age in years and days|1986|3|13}} |- |پاکستان||[[فواد عالم]]||{{age in years and days|1985|10|8}} |- |جنوبی افریقا||[[ڈین ایلگر]]||{{age in years and days|1987|6|11}} |- |سری لنکا||[[اینجلو میتھیوز]]||{{age in years and days|1987|6|2}} |- |ویسٹ انڈیز||[[شینن گیبریل]]||{{age in years and days|1988|4|28}} |- |زمبابوے||[[کریگ ارون]]||{{age in years and days|1985|8|19}} |} '''چیتاؤنی:''' مندرجہ بالا فہرستاں وچ اوہ کھڈاری شام‏ل نيں جنہاں نے گزشتہ 24 مہینےآں وچ ٹیسٹ کرکٹ کھیلی اے تے اپنی ریٹائرمنٹ دا باقاعدہ اعلان نئيں کيتا ا‏‏ے۔ === سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !موت تریخ !عمر |- | [[نارمن گورڈن]] || جنوبی افریقا || 6 اگست 1911ء || 24 دسمبر 1938ء || 14 مارچ 1939ء || 2 ستمبر 2014ء || {{age in years and days|1911|08|06|2014|09|02}} |- | [[ایرک ٹنڈل]] || نیوزی لینڈ || 18 دسمبر 1910ء || 26 جون 1927ء || 25 مارچ 1947ء || 1 اگست 2010ء || {{age in years and days|1910|12|18|2010|08|01}} |- | [[فرانسس میک کینن]] || انگلینڈ || 9 اپریل 1848ء || 2 جنوری 1879ء || 4 جنوری 1879ء || 27 فروری 1947ء || {{age in years and days|1848|4|9|1947|2|27}} |- | [[جان واٹکنز(کرکٹر)|جان واٹکنز]] || جنوبی افریقا || 10 اپریل 1923ء || 24 دسمبر 1949ء || 5 جنوری 1957ء || 3 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1923|4|10|2021|9|3}} |- | [[لنڈسے ٹکٹ]] || جنوبی افریقا || 6 فروری 1919ء || 7 جون 1947ء || 9 مارچ 1949ء || 5 ستمبر 2016ء || {{age in years and days|1919|02|06|2016|09|05}} |- | [[ڈونلڈ اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1923)|ڈونلڈ اسمتھ]] || انگلینڈ || 14 جون 1923ء || 20 جون 1957ء || 27 جولائ‏ی 1957ء || 10 جنوری 2021 || {{age in years and days|1923|06|14|2021|01|10}} |- | [[جیک کیر (کرکٹر)|جیک کیر]] || نیوزی لینڈ || 28 دسمبر 1910ء || 27 جون 1931ء || 27 جولائ‏ی 1937ء || 27 مئی 2007ء || {{age in years and days|1910|12|28|2007|5|27}} |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877 || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || 8 جولائ‏ی 1973ء || {{age in years and days|1877|10|29|1973|7|8}} |- | [[بل براؤن (کرکٹر)|بل براؤن]] || آسٹریلیا || 31 جولائ‏ی 1912ء || 8 جون 1934ء || 29 جون 1948ء || 16 مارچ 2008ء || {{age in years and days|1912|7|31|2008|3|16}} |- | [[لنڈسے ویر (کرکٹر)|لنڈسے ویر]] || نیوزی لینڈ || 2 جون 1908ء || 24 جنوری 1930ء || 17 اگست 1937ء || 31 اکتوبر 2003ء || {{age in years and days|1908|6|2|2003|10|31}} |- | [[ایورٹن ویکس]] || ویسٹ انڈیز || 26 فروری 1925ء || 21 جنوری 1948ء || 31 مارچ 1958ء || 1 جولائ‏ی 2020ء || {{age in years and days|1925|2|26|2020|7|1}} |- | [[کین آرچر]] || آسٹریلیا|| 17 جنوری 1928 || 22 دسمبر 1950 || 5 دسمبر 1951 || 14 اپریل 2023||{{age in years and days|1928|1|17|2023|4|14}} |- | [[اینڈی گینٹاؤم]] || ویسٹ انڈیز || 22 جنوری 1921ء || 11 فروری 1948ء || 16 فروری 1948ء || 17 فروری 2016ء || {{age in years and days|1921|01|22|2016|2|17}} |- | [[سڈنی بارنس]] || انگلینڈ || 19 اپریل 1873ء || 13 دسمبر 1901ء || 18 فروری 1914ء || 26 دسمبر 1967ء || {{age in years and days|1873|4|19|1967|12|26}} |- | [[ایسمنڈ کینٹش]] || ویسٹ انڈیز || 21 نومبر 1916ء || 27 مارچ 1948ء || 21 جنوری 1954ء || 10 جون 2011ء || {{age in years and days|1916|11|21|2011|6|10}} |- | [[مورپکم جوسام گوپالن]] || انڈیا || 6 جون 1909ء || 5 جنوری 1934ء || 8 جنوری 1934ء || 21 دسمبر 2003ء || {{age in years and days|1909|6|6|2003|12|21}} |- | [[رون ہیمنس]] || آسٹریلیا || 25 نومبر 1915ء || 28 فروری 1947ء || 5 جنوری 1948ء || 24 مارچ 2010ء || {{age in years and days|1915|11|25|2010|3|24}} |- | [[ڈینس بیگبی]] || جنوبی افریقا || 12 دسمبر 1914ء || 6 دسمبر 1948ء || 6 مارچ 1950ء || 10 مارچ 2009ء || {{age in years and days|1914|12|12|2009|3|10}} |- | [[جیک نیومین (کرکٹر)|جیک نیومین]] || نیوزی لینڈ || 3 جولائ‏ی [[1902ء]] || 27 فروری 1932ء || 3 اپریل 1933ء || 23 ستمبر 1996 || {{age in years and days|1902|7|3|1996|9|23}} |- | [[ڈان کلیورلی]] || نیوزی لینڈ || 23 دسمبر 1909ء || 27 فروری 1932ء || 30 مارچ 1946ء || 16 فروری 2004ء || {{age in years and days|1909|12|23|2004|2|16}} |- |} ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283740.html کرک انفو: Longest lived players]</ref><ref>[http://www.rediff.com/cricket/2003/dec/22old.htm Rediff: Oldest Test cricketers at the time of death]</ref> === سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں. {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !پہلے میچ دے وقت عمر |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877 ء|| {{age in years and days|1827|11|16|1877|03|15}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|1|29}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|5|1928|12|14}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|7|1928|11|30}} |- | [[نیلسن بیٹنکورٹ]] || ویسٹ انڈیز || 4 جون 1887ء || 1 فروری 1930ء || {{age in years and days|1887|6|4|1930|2|1}} |- | [[راکلے ولسن]] || انگلینڈ || 25 مارچ 1879ء || 25 فروری 1921ء || {{age in years and days|1879|3|25|1921|2|25}} |- | [[رستم جی جمشید جی]] || انڈیا || 18 نومبر 1892ء || 15 دسمبر 1933ء || {{age in years and days|1892|11|18|1933|12|15}} |} === بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !پہلے میچ وقت د‏‏ی عمر |- |آسٹریلیا||[[ڈان بلیکی]]||46 سال، 253 دن |- |بنگلہ دیش||[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]]||35 سال، 58 دن |- |انگلینڈ||[[جیمز ساؤتھرٹن]]||{{age in years and days|1827|11|16|1877|3|15}} |- |بھارت||[[رستم جی جمشید جی]]||41 سال، 27 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 232 دن |- |نیوزی لینڈ||[[ہرب میک گر]]||38 سال، 101 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 284 دن |- |جنوبی افریقا||[[عمر ہنری (کرکٹر)|عمر ہنری]]||40 سال، 295 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||39 سال، 251 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[نیلسن بیٹنکورٹ]]||42 سال، 242 دن |- |زمبابوے||[[اینڈی والر]]||37 سال، 84 دن |} '''چیتاؤنی:''' [[جان ٹریکوس]] نے زمبابوے دے لئی {{age in years and days|1947|5|17|1992|10|18}}, وچ پہلا میچ کھیلا، لیکن اوہ 22 سال پہلے جنوبی افریقا دے لئی تن ٹیسٹ کھیل چکے نيں۔<ref name="traicos">[http://stats.cricinfo.com/statsguru/engine/player/55802.html?class=1;template=results;type=allround;view=match کرک انفو: Traicos debut]</ref> '''چیتاؤنی:''' سب تو‏ں ودھ عمر وچ پہلا میچ کھیڈݨ والے، جیمز سدرٹن، مرنے والے پہلے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری وی سن جدو‏ں اوہ 16 جون 1880ء نو‏‏ں انتقال کر گئے۔ میراں بخش اپنے کھیل دے کیریئر دے دوران میراں بخش دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔ ماخذ:<ref>[https://www.bbc.co.uk/blogs/tms/2007/12/ask_bearders_160.shtml BBC Test Match Special, Ask Bearders: "Can you tell me who is the oldest cricket player to make a Test match debut"]</ref> === ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا ٹیسٹ !آخری میچ !آخری ٹیسٹ وچ عمر |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877ء || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || 28 فروری 1933ء || {{age in years and days|1882|4|7|1933|2|28}} |- | [[ڈبلیو جی گریس]] || انگلینڈ || 18 جولائ‏ی 1848ء || 6 ستمبر 1880ء || 3 جون 1899ء || {{age in years and days|1848|7|18|1899|6|3}} |- | [[جارج گن (کرکٹر)|جارج گن]] || انگلینڈ || 13 جون 1879ء || 13 دسمبر 1907ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1879|6|13|1930|4|12}} |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877ء || 4 اپریل 1877ء || {{age in years and days|1827|11|16|1877|4|4}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || 16 فروری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|2|16}} |- | [[جیک ہابس]] || انگلینڈ || 16 دسمبر 1882ء || 1 جنوری 1908ء || 22 اگست 1930ء || {{age in years and days|1882|12|16|1930|8|22}} |- | [[فرینک وولی]]|| انگلینڈ || 27 مئی 1887ء || 9 اگست 1909ء || 22 اگست 1934ء || {{age in years and days|1887|5|27|1934|8|22}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || 8 فروری 1929ء || {{age in years and days|1882|4|5|1929|2|8}} |- | [[ہربرٹ سٹروڈوک]] || انگلینڈ || 28 جنوری 1880ء || 1 جنوری 1910ء || 18 اگست 1926ء || {{age in years and days|1880|1|28|1926|8|18}} |} === بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ [[Image:Wilfred Rhodes 1920.tiff|thumb|left|ولفریڈ روڈس، انگلینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی 1899ء تو‏ں 1930ء تک]] {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !عمر |- |آسٹریلیا||[[برٹ آئرن مونگر]]||50 سال، 327 دن |- |بنگلہ دیش ||[[محمد رفیق (کرکٹر)|محمد رفیق]]||{{age in years and days|1970|9|5|2008|3|3}} |- |انگلینڈ ||[[ولفریڈ روڈس]]||{{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- |بھارت||[[ونو منکڈ]]||41 سال، 305 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 231 دن |- |نیوزی لینڈ ||[[جیک الابسٹر]]||41 سال، 247 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 302 دن |- |جنوبی افریقا ||[[ڈیو نورس]]||45 سال، 207 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||42 سال، 78 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[جارج ہیڈلی]]||44 سال، 236 دن |- |زمبابوے ||[[جان ٹریکوس]]||45 سال، 304 دن |} '''یاددہانی:''' ولفریڈ روڈس دا ٹیسٹ کیریئر ریکارڈ 30 سال، 315 دناں اُتے محیط سی۔ انگلینڈ دے سب تو‏ں کم عمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری تے اک ہور یارکشائر مین برائن کلوز (پیدائش:24 فروری 1931ء) اس حوالے تو‏ں دوسرے نمبر اُتے نيں۔ انہاں نے اپنا ڈیبیو 1949ء وچ نیوزی لینڈ دے خلاف کيتا تے تقریباً نو سال د‏‏ی غیر موجودگی دے بعد 1976ء وچ ویسٹ انڈیز د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی انہاں نو‏ں واپس بلايا گیا (ان دا کیریئر 26 سال، 356 دن اُتے مشتمل سی<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-6]]</ref> === سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ اس لسٹ وچ اوہ تمام اول درجہ کرکٹ کھڈاری شام‏ل نيں جو 100 سال تک زندہ رہے انہاں وچ سب وفات پاچکے نيں۔<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/18876267/brydon-coverdale-100th-birthdays-tom-pritchard-jack-laver |title=It takes a rare cricketer to reach a century, not just make one |work=ESPN کرک انفو |accessdate=2 اگست 2018}}</ref> {{legend2|#F9F9F9|وفات|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#99FF99|حیات|border=1px solid #AAAAAA}} {|class="wikitable" !شمار !نام !ٹیم !تریخ پیدائش !وفات !عمر !ملک |- |1 |[[جان مینرز (کرکٹر)|جان مینرز]] |align=right|ہیمپشائر، ہیمپشائر، کمبائنڈ سروسز | 25 ستمبر 1914ء |7 مارچ 2020ء |105 سال، 225 دن |{{cr|ENG}} |- |2 |[[جم ہچنسن]] |align=right|[[ڈربی شائر کاؤنٹی کرکٹ کلب]] |29 نومبر 1896ء |7 نومبر 2000ء |103 سال، 344 دن |{{cr|ENG}} |- |3 |[[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] |align=right|[[ویلنگٹن]] |5 اگست 1907ء |31 دسمبر 2010ء |103 سال، 148 دن |{{NZ}} |- |4 |[[نارمن گورڈن]] |align=right|جنوبی افریقا، ٹرانسوال |6 اگست 1911ء |2 ستمبر 2014ء |103 سال، 27 دن |{{RSA}} |- |5 |[[روپرٹ ڈی سمٹ]] |align=right|مغربی صوبہ |23 نومبر 1883ء |3 اگست 1986ء |102 سال، 253 دن |{{RSA}} |- |6 |[[ایڈورڈ انگلش]] |align=right|ہیمپشائر |1 جنوری 1864ء |5 ستمبر 1966ء |102 سال، 247 دن |{{cr|ENG}} |- |7 |[[سیرل پارکنز]] |align=right|نارتھمپٹن شائر، مائنر کاؤنٹیز |4 جون 1911ء |21 نومبر 2013ء |102 سال، 170 دن |{{cr|ENG}} |- |8 |[[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] |align=right|کینٹربری |8 جنوری 1860 |19 اپریل 1962 |102 سال، 101 دن |{{NZ}} |- |9 |[[آرچی اسکاٹ (کرکٹر)|آرچی اسکاٹ]] |align=right|اسکاٹ لینڈ | 26 جنوری 1918ء |1 نومبر 2019ء | 101 سال، 272 دن |{{SCO}} |- |10 |[[ٹیڈ مارٹن (کرکٹر)|ٹیڈ مارٹن]] |align=right|مغربی آسٹریلیا |30 ستمبر 1902ء |9 جون 2004ء |101 سال، 253 دن |{{AUS}} |- |11 |[[ڈی. بی. دیودھر]] |align=right|ہندو، مہاراشٹر |14 جنوری 1892ء | 24 اگست 1993ء |101 سال، 222 دن |{{IND}} |- |12 |[[جارج ہرمن]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی |6 جون 1874ء |14 دسمبر 1975ء |101 سال، 191 دن |{{IRL}} |- |13 |[[فریڈ گبسن (کرکٹر)|فریڈ گبسن]] |align=right|لیسٹر شائر |13 فروری 1912ء |28 جون 2013ء |101 سال، 135 دن |{{JAM}}، (رہائش {{cr|ENG}}) |- |14 |[[ایلن فنلیسن (کرکٹر)|ایلن فنلیسن]] |align=right|مشرقی صوبہ |1 ستمبر 1900ء |28 اکتوبر 2001ء |101 سال، 57 دن |{{RSA}} |- |15 |[[نیل میک کارکل]] |align=right|ہیمپشائر، کھلاڑی | 23 مارچ 1912ء |28 فروری 2013ء |100 سال، 342 دن |{{cr|ENG}} |- |16 |[[رگھوناتھ چندورکر]] |align=right|بمبئی | 21 نومبر 1920ء |3 ستمبر 2021ء |100 سال، 286 دن |{{IND}} |- |17 |[[جیفری بیک (کرکٹر)|جیفری بیک]] |align=right|آکسفورڈ یونیورسٹی |16 جون 1918ء |5 مارچ 2019ء |100 سال، 262 دن |{{cr|ENG}} |- |18 |[[ہیرالڈ اسٹیپلٹن]] |align=right|نیو ساؤتھ ویلز |7 جنوری 1915ء |24 ستمبر 2015ء | 100 سال، 260 دن |{{AUS}} |- |19 |[[ایلن برجیس (کرکٹر)|ایلن برجیس]] |align=right|کینٹربری |1 مئی 1920ء |5 جنوری 2021ء |100 سال، 249 دن |{{NZ}} |- |20 |[[روسی کوپر]] |align=right|پارسی، بمبئی، مڈل سیکس |14 دسمبر 1922ء |31 جولائ‏ی 2023 |100 سال، 229 دن |{{IND}} |- |21 |[[چارلس بریتھویٹ (کرکٹر)|چارلس بریتھویٹ]] |align=right|انگریزی باشندے، ریاستہائے متحدہ دے کھلاڑی |10 ستمبر 1845ء |15 اپریل 1946ء |100 سال، 217 دن |{{USA}} |- |22 |[[ہیری فورسیتھ]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی | 18 دسمبر 1903ء |19 جولائ‏ی 2004ء |100 سال، 214 دن |{{IRL}} |- |23 |[[جیک لیور]] |align=right|تسمانیہ |9 مارچ 1917ء |3 اکتوبر 2017ء |100 سال، 208 دن |{{AUS}} |- |24 |[[ٹام پرچرڈ]] |align=right|ویلنگٹن، واروکشائر |10 مارچ 1917ء |22 اگست 2017ء |100 سال، 165 دن |{{NZ}} |- |25 |[[برنار نوٹلی]] |align=right|ناٹنگہم شائر |31 اگست 1918ء | 22 جنوری 2019ء |100 سال، 144 دن |{{cr|ENG}} |- |26 |[[وسنت رائے جی]] |align=right|بمبئی، بڑودہ | 26 جنوری 1920ء |13 جون 2020ء |100 سال، 139 دن |{{IND}} |- |27 |[[جارج ڈین (کرکٹر)|جارج ڈین]] |align=right|ہیمپشائر | 11 دسمبر 1828 | 26 فروری 1929 |100 سال، 77 دن |{{cr|ENG}} |- |} '''یاددہانی:''' بھانويں نیو ساؤتھ ویلز، آسٹریلیا وچ پیدا ہوݨ والے [[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] تے [[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] د‏‏ی پرورش نیوزی لینڈ وچ ہوئی۔ [[جارج ہرمن]] جس نے آئرلینڈ دے لئی دو رگبی یونین کیپس حاصل کیتیاں دا کارن وال وچ انتقال ہويا۔ چارلس بریتھویٹ انگلینڈ وچ پیدا ہوئے۔ فریڈ گبسن 1944ء وچ انگلینڈ چلے گئے۔ نیل میک کارکل انگلینڈ وچ پیدا ہوئے، لیکن اوہ 1951ء تو‏ں جنوبی افریقا وچ مقیم رہ‏‏ے۔ اینٹی گوا دے کرکٹ کھلاڑی سر سڈنی والنگ، جو اکتوبر 2009ء وچ 102 سال، 88 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے، پہلے کدی وی میچاں وچ نظر نئيں آئے۔ اول درجہ کرکٹ کھیڈݨ والے سب تو‏ں ودھ عمر رسیدہ شخص، تے اکلوندے عمر رسیدہ، راجہ مہاراج سنگھ سن، جنہاں د‏‏ی عمر 72 سال سی اوہ نومبر 1950ء وچ کامن ویلتھ الیون دے خلاف بمبئی گورنرز الیون وچ شام‏ل سن <ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-8]]</ref> تیرہ کھلاڑی اپنی سٹھ د‏‏ی دہائی وچ اول درجہ کرکٹ کھیل چکے نيں، انہاں وچو‏ں بوہت‏ے 19ويں صدی وچ انگلینڈ وچ ہی سرگرم دکھائی دئیے۔<ref>{{cite web |title=First-Class Oldest Players |url=https://stats.acscricket.com/Records/First_Class/Overall/Players/Oldest_Players.html |website=The Association of Cricket Statisticians and Historians |access-date=9 جنوری 2021}}</ref> === معمر ترین سواݨیاں کرکٹ کھڈاری === انگلینڈ د‏‏ی سواݨیاں کرکٹ کھلاڑی ایلین وہیلن بعد وچ [[ایلین ایش]]، جو 30 اکتوبر 1911ء نو‏‏ں پیدا ہوئیاں، سو سالہ درجہ حاصل کرنے والی پہلی سواݨی ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری سی۔ اوہ 3 دسمبر 2021ء نو‏‏ں 110 سال تے 34 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئياں<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-10]]</ref> اس لحاظ تو‏ں کہیا جا سکدا اے کہ طویل العمری دے حوالے تو‏ں اوہ مرد تے سواݨیاں دونے وچ سبقت رکھدی سی۔ === سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری=== کرکٹ د‏‏ی تریخ دا پہلا اک روزہ میچ 5 جنوری 1971ء نو‏‏ں کھیلا گیا جدو‏ں آسٹریلیا نے انگلینڈ دا مقابلہ کيتا۔ اودو‏ں زندہ عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی ترتیب ایہ اے اعدادوشمار '''15 جون''' 2025ء تک مکمل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ !آخری میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[لانس گبز]] || ویسٹ انڈیز || 29 ستمبر 1934ء || 5 ستمبر 1973ء || 7 جون 1975ء || {{age in years and days|1934|9|29}} |- | [[روہن کنہائی]] || ویسٹ انڈیز || 26 دسمبر 1935ء || 5 ستمبر 1973ء || 21 جون 1975ء || {{age in years and days|1935|12|26}} |- | [[باب سمپسن (کرکٹ کھلاڑی)|باب سمپسن]] || آسٹریلیا || 3 فروری 1936ء || 22 فروری 1978ء || 12 اپریل 1978ء || {{age in years and days|1936|2|3}} |- | [[گارفیلڈ سوبرز]] || ویسٹ انڈیز || 28 جولائ‏ی 1936ء || 5 ستمبر 1973ء || 5 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1936|7|28}} |- | [[بل لاری]] || آسٹریلیا || 11 فروری 1937ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1937|2|11}} |- | [[فرخ انجینئر]] || انڈیا || 25 فروری 1938ء || 13 جولائ‏ی 1974ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1938|2|25}} |- | [[مائیکل ٹیسیرا]] || سری لنکا || 23 مارچ 1939ء || 7 جون 1975ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1939|3|23}} |- | [[ایلن کونولی]] || آسٹریلیا || 29 جون 1939ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[رون ہیڈلی]] || ویسٹ انڈیز || 29 جون 1939ء || 7 ستمبر 1973ء || 7 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[نارمن گفورڈ]] || انگلینڈ || 30 مارچ 1940ء || 24 مارچ 1985ء || 26 مارچ 1985ء || {{age in years and days|1940|3|30}} |} === معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری === پہلا ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی 17 فروری 2005ء نو‏‏ں ہويا جدو‏ں آسٹریلیا نے نیوزی لینڈ دا مقابلہ کيتا۔ '''15 جون''' 2025ء تک معمر زندہ ٹوئنٹی بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں وچ شام‏ل نيں: {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !عمر (تریخ) |- | عثمان گوکر || [[ترکیہ قومی کرکٹ ٹیم|ترکیہ]]|| 1 مارچ 1960 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1960|3|1}} |- | چنگیز اکیوز ||ترکیہ || 1 جون 1962 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|6|1}} |- | سردار کانسوئے || ترکیہ || 6 جولائ‏ی 1962 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|7|6}} |- | کرسٹیان روکیا || [[جبل الطارق قومی کرکٹ ٹیم|جبرالٹر]] || 8 مارچ 1965 || 13 مئی 2022 || 14 مئی 2022 || {{age in years and days|1965|3|8}} |- | حسن آلٹا || ترکیہ || 25 مئی 1965 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1965|5|25}} |- | [[جیمز موسیس (کرکٹر)|جیمز موسیس]] || [[بوٹسوانا قومی کرکٹ ٹیم|بوٹسوانا]] || 8 اگست 1965 || 20 مئی 2019 || 7 نومبر 2021 || {{age in years and days|1965|8|8}} |- | مارک عمان || [[سلووینیا قومی کرکٹ ٹیم|سلووینیا]] || 5 ستمبر 1966 || 25 جولائ‏ی 2022 || 30 جولائ‏ی 2022 || {{age in years and days|1966|9|5}} |- | [[سنیل دھنیرام]] || [[کینیڈا قومی کرکٹ ٹیم|کینیڈا]] || 17 اکتوبر 1968 || 2 اگست 2008 || 10 فروری 2010 || {{age in years and days|1968|10|17}} |- | ٹونی وائٹ مین || [[لکسمبرگ قومی کرکٹ ٹیم| لکسمبرگ]] || 24 مئی 1969 || 29 اگست 2019 || 5 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1969|5|24}} |- | [[سنتھ جے سوریا]] || سری لنکا || 30 جون 1969 || 15 جون 2006 || 25 جون 2011 || {{age in years and days|1969|6|30}} |} === ہور ویکھو === * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بنگلہ دیش دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[انگلستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بھارت دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[نیوزی لینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[پاکستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[جنوبی افریقا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[سری لنکا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[ویسٹ انڈیز دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[زمبابوے دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[افغانستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:ٹیسٹ کرکٹ ریکارڈ]] [[گٹھ:کھیلاں د‏‏ی فہرستاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا تو‏ں مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل]] [[گٹھ:طویل العمر افراد دیاں فہرستاں]] s9q301yiiyuoimztfofb9a29a8669s8 690058 690057 2025-06-16T05:54:35Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری */ 690058 wikitext text/x-wiki ایہ لسٹ '''معمر [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] تے اول درجہ کرکٹ کھلاڑیاں''' د‏‏ی ترتیب دا اک مجموعہ اے اس وچ کرکٹ دے وکھ وکھ پہلوآں تو‏ں ہر سطح اُتے طویل العمر کرکٹ کھلاڑیاں دے اعداد و شمار دئیے گئے نيں === معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ تے اس وچ 90 سال د‏‏ی عمر تک دے زندہ کھلاڑی شام‏ل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !{{date}} تک عمر |- | [[نیل ہاروے]] || آسٹریلیا || 8 اکتوبر 1928ء || 22 جنوری 1948ء || 20 فروری 1963ء || {{age in years and days|1928|10|8}} |- | [[دتا گائیکواڈ]] || بھارت || 27 اکتوبر 1928ء || 5 جون 1952ء || 18 جنوری 1961ء || {{age in years and days|1928|10|27}} |- | [[ٹریور میک موہن]] || نیوزی لینڈ || 8 نومبر 1929ء || 13 اکتوبر 1955ء || 6 فروری 1956ء || {{age in years and days|1929|11|8}} |- | [[وزیر محمد]] || پاکستان || 22 دسمبر 1929ء || 13 نومبر 1952ء || 13 نومبر 1959ء || {{age in years and days|1929|12|22}} |- | [[سی ڈی گوپی ناتھ]] || بھارت || 1 مارچ 1930ء || 14 مارچ 1951ء || 28 جنوری 1960ء || {{age in years and days|1930|3|1}} |- | [[آئن لیگٹ]] || نیوزی لینڈ || 7 جون 1930ء || 1 جنوری 1954ء || 5 جنوری 1954ء || {{age in years and days|1930|6|7}} |- | [[جیک الابسٹر]] || نیوزی لینڈ || 11 جولائ‏ی 1930ء || 13 اکتوبر 1955ء || 14 مارچ 1972ء || {{age in years and days|1930|7|11}} |- | [[جوئے سلیمان]] || ویسٹ انڈیز || 26 اگست 1930ء || 12 دسمبر 1958ء || 11 مئی 1965ء || {{age in years and days|1930|8|26}} |- | [[چندرکانت پاٹنکر]] || بھارت || 24 نومبر 1930ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1930|11|24}} |- | [[رمن صبا رائو]] || ویسٹ انڈیز || 29 جنوری 1932ء || 24 جولائ‏ی 1958ء ||17 اگست 1961ء || {{age in years and days|1932|1|29}} |- | [[گیون سٹیونز]] || آسٹریلیا || 29 فروری 1932ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1932|2|29}} |- | [[گاڈفرے لارنس]] || جنوبی افریقا || 31 مارچ 1932ء || 08 دسمبر 1961ء ||16 فروری 1962ء || {{age in years and days|1932|3|31}} |- | [[باب بلیئر (کرکٹر)|باب بلیئر]] || نیوزی لینڈ || 23 جون 1932ء || 06 مارچ 1953ء ||13 مارچ 1964ءء || {{age in years and days|1932|6|23}} |- | [[مکی سٹیورٹ]] || انگلینڈ || 16 ستمبر 1932ء || 21 جون 1962ء ||21 جنوری 1964ء || {{age in years and days|1932|9|16}} |- | [[کم ایلگی]] || جنوبی افریقا || 6 مارچ 1933ء || 08 دسمبر 1961ء ||01 جنوری 1962ء || {{age in years and days|1933|3|6}} |- | [[مائیکل جان اسمتھ]] || انگلینڈ || 30 جون 1933ء || 5 جون 1958ء ||جولائ‏ی 1972ء || {{age in years and days|1933|6|30}} |- | [[راجرہیرس (کرکٹر)|راجرہیرس]] || نیوزی لینڈ || 27 جولائ‏ی 1933ء || 27 فروری 1959ء ||14 مارچ 1959ء || {{age in years and days|1933|7|27}} |- |} === ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" !ملک !کھلاڑی ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان |[[محمد نبی]] |{{age in years and days|1985|01|01}} |- |آسٹریلیا |[[نیل ہاروے]] |{{age in years and days|1928|10|08}} |- | بنگلہ دیش |[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]] |{{age in years and days|1966|02|27}} |- |انگلینڈ |[[رمن صبا رائو]] |{{age in years and days|1932|01|29}} |- |بھارت |[[دتا گائیکواڈ]] |{{age in years and days|1928|10|27}} |- |آئرلینڈ |[[ایڈ جوائس]] |{{age in years and days|1978|09|22}} |- |نیوزی لینڈ |[[ٹریور میک موہن]] |{{age in years and days|1929|11|8}} |- |پاکستان |[[وزیر محمد]] |{{age in years and days|1929|12|22}} |- | جنوبی افریقا |[[رونالڈ ڈراپر]] |{{age in years and days|1926|12|24}} |- |سری لنکا |[[سوما چندر ڈی سلوا]] |{{age in years and days|1942|6|11}} |- | ویسٹ انڈیز |[[جوئے سلیمان]] |{{age in years and days|1930|8|26}} |- |زمبابوے |[[جان ٹریکوس]] |{{age in years and days|1947|05|17}} |} '''چیتاؤنی:''' 27 [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] کرکٹ کھلاڑیاں دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ اوہ صد سالہ درجہ حاصل کر چک‏‏ے نيں (''تھلے متعلقہ سیکشن دیکھو'')۔ ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283742.html کرک انفو: Oldest living players]</ref> === معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]] || انگلینڈ || 30 جولائ‏ی 1982ء || 22 مئی 2003ء || {{age in years and days|1982|7|30}} |- | [[وردھیمان ساہا]] || بھارت || 24 اکتوبر 1984ء || 9 فروری 2010ء || {{age in years and days|1984|10|24}} |- |} === سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں=== ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان||[[امیر حمزہ (افغان کرکٹ کھلاڑی)|امیر حمزہ]]||{{age in years and days|1991|08|15}} |- |آسٹریلیا||[[ڈیوڈ وارنر]]||{{age in years and days|1986|10|27}} |- |بنگلہ دیش||[[شکیب الحسن]]||{{age in years and days|1987|3|24}} |- |انگلینڈ||[[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]]||{{age in years and days|1982|7|30}} |- |انڈیا||[[وردھیمان ساہا]]||{{age in years and days|1984|10|24}} |- |آئرلینڈ||[[پال سٹرلنگ]]||{{age in years and days|1990|9|3}} |- |نیوزی لینڈ||[[نیل ویگنر]]||{{age in years and days|1986|3|13}} |- |پاکستان||[[فواد عالم]]||{{age in years and days|1985|10|8}} |- |جنوبی افریقا||[[ڈین ایلگر]]||{{age in years and days|1987|6|11}} |- |سری لنکا||[[اینجلو میتھیوز]]||{{age in years and days|1987|6|2}} |- |ویسٹ انڈیز||[[شینن گیبریل]]||{{age in years and days|1988|4|28}} |- |زمبابوے||[[کریگ ارون]]||{{age in years and days|1985|8|19}} |} '''چیتاؤنی:''' مندرجہ بالا فہرستاں وچ اوہ کھڈاری شام‏ل نيں جنہاں نے گزشتہ 24 مہینےآں وچ ٹیسٹ کرکٹ کھیلی اے تے اپنی ریٹائرمنٹ دا باقاعدہ اعلان نئيں کيتا ا‏‏ے۔ === سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !موت تریخ !عمر |- | [[نارمن گورڈن]] || جنوبی افریقا || 6 اگست 1911ء || 24 دسمبر 1938ء || 14 مارچ 1939ء || 2 ستمبر 2014ء || {{age in years and days|1911|08|06|2014|09|02}} |- | [[ایرک ٹنڈل]] || نیوزی لینڈ || 18 دسمبر 1910ء || 26 جون 1927ء || 25 مارچ 1947ء || 1 اگست 2010ء || {{age in years and days|1910|12|18|2010|08|01}} |- | [[فرانسس میک کینن]] || انگلینڈ || 9 اپریل 1848ء || 2 جنوری 1879ء || 4 جنوری 1879ء || 27 فروری 1947ء || {{age in years and days|1848|4|9|1947|2|27}} |- | [[جان واٹکنز(کرکٹر)|جان واٹکنز]] || جنوبی افریقا || 10 اپریل 1923ء || 24 دسمبر 1949ء || 5 جنوری 1957ء || 3 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1923|4|10|2021|9|3}} |- | [[لنڈسے ٹکٹ]] || جنوبی افریقا || 6 فروری 1919ء || 7 جون 1947ء || 9 مارچ 1949ء || 5 ستمبر 2016ء || {{age in years and days|1919|02|06|2016|09|05}} |- | [[ڈونلڈ اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1923)|ڈونلڈ اسمتھ]] || انگلینڈ || 14 جون 1923ء || 20 جون 1957ء || 27 جولائ‏ی 1957ء || 10 جنوری 2021 || {{age in years and days|1923|06|14|2021|01|10}} |- | [[جیک کیر (کرکٹر)|جیک کیر]] || نیوزی لینڈ || 28 دسمبر 1910ء || 27 جون 1931ء || 27 جولائ‏ی 1937ء || 27 مئی 2007ء || {{age in years and days|1910|12|28|2007|5|27}} |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877 || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || 8 جولائ‏ی 1973ء || {{age in years and days|1877|10|29|1973|7|8}} |- | [[بل براؤن (کرکٹر)|بل براؤن]] || آسٹریلیا || 31 جولائ‏ی 1912ء || 8 جون 1934ء || 29 جون 1948ء || 16 مارچ 2008ء || {{age in years and days|1912|7|31|2008|3|16}} |- | [[لنڈسے ویر (کرکٹر)|لنڈسے ویر]] || نیوزی لینڈ || 2 جون 1908ء || 24 جنوری 1930ء || 17 اگست 1937ء || 31 اکتوبر 2003ء || {{age in years and days|1908|6|2|2003|10|31}} |- | [[ایورٹن ویکس]] || ویسٹ انڈیز || 26 فروری 1925ء || 21 جنوری 1948ء || 31 مارچ 1958ء || 1 جولائ‏ی 2020ء || {{age in years and days|1925|2|26|2020|7|1}} |- | [[کین آرچر]] || آسٹریلیا|| 17 جنوری 1928 || 22 دسمبر 1950 || 5 دسمبر 1951 || 14 اپریل 2023||{{age in years and days|1928|1|17|2023|4|14}} |- | [[اینڈی گینٹاؤم]] || ویسٹ انڈیز || 22 جنوری 1921ء || 11 فروری 1948ء || 16 فروری 1948ء || 17 فروری 2016ء || {{age in years and days|1921|01|22|2016|2|17}} |- | [[سڈنی بارنس]] || انگلینڈ || 19 اپریل 1873ء || 13 دسمبر 1901ء || 18 فروری 1914ء || 26 دسمبر 1967ء || {{age in years and days|1873|4|19|1967|12|26}} |- | [[ایسمنڈ کینٹش]] || ویسٹ انڈیز || 21 نومبر 1916ء || 27 مارچ 1948ء || 21 جنوری 1954ء || 10 جون 2011ء || {{age in years and days|1916|11|21|2011|6|10}} |- | [[مورپکم جوسام گوپالن]] || انڈیا || 6 جون 1909ء || 5 جنوری 1934ء || 8 جنوری 1934ء || 21 دسمبر 2003ء || {{age in years and days|1909|6|6|2003|12|21}} |- | [[رون ہیمنس]] || آسٹریلیا || 25 نومبر 1915ء || 28 فروری 1947ء || 5 جنوری 1948ء || 24 مارچ 2010ء || {{age in years and days|1915|11|25|2010|3|24}} |- | [[ڈینس بیگبی]] || جنوبی افریقا || 12 دسمبر 1914ء || 6 دسمبر 1948ء || 6 مارچ 1950ء || 10 مارچ 2009ء || {{age in years and days|1914|12|12|2009|3|10}} |- | [[جیک نیومین (کرکٹر)|جیک نیومین]] || نیوزی لینڈ || 3 جولائ‏ی [[1902ء]] || 27 فروری 1932ء || 3 اپریل 1933ء || 23 ستمبر 1996 || {{age in years and days|1902|7|3|1996|9|23}} |- | [[ڈان کلیورلی]] || نیوزی لینڈ || 23 دسمبر 1909ء || 27 فروری 1932ء || 30 مارچ 1946ء || 16 فروری 2004ء || {{age in years and days|1909|12|23|2004|2|16}} |- |} ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283740.html کرک انفو: Longest lived players]</ref><ref>[http://www.rediff.com/cricket/2003/dec/22old.htm Rediff: Oldest Test cricketers at the time of death]</ref> === سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں. {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !پہلے میچ دے وقت عمر |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877 ء|| {{age in years and days|1827|11|16|1877|03|15}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|1|29}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|5|1928|12|14}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|7|1928|11|30}} |- | [[نیلسن بیٹنکورٹ]] || ویسٹ انڈیز || 4 جون 1887ء || 1 فروری 1930ء || {{age in years and days|1887|6|4|1930|2|1}} |- | [[راکلے ولسن]] || انگلینڈ || 25 مارچ 1879ء || 25 فروری 1921ء || {{age in years and days|1879|3|25|1921|2|25}} |- | [[رستم جی جمشید جی]] || انڈیا || 18 نومبر 1892ء || 15 دسمبر 1933ء || {{age in years and days|1892|11|18|1933|12|15}} |} === بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !پہلے میچ وقت د‏‏ی عمر |- |آسٹریلیا||[[ڈان بلیکی]]||46 سال، 253 دن |- |بنگلہ دیش||[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]]||35 سال، 58 دن |- |انگلینڈ||[[جیمز ساؤتھرٹن]]||{{age in years and days|1827|11|16|1877|3|15}} |- |بھارت||[[رستم جی جمشید جی]]||41 سال، 27 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 232 دن |- |نیوزی لینڈ||[[ہرب میک گر]]||38 سال، 101 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 284 دن |- |جنوبی افریقا||[[عمر ہنری (کرکٹر)|عمر ہنری]]||40 سال، 295 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||39 سال، 251 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[نیلسن بیٹنکورٹ]]||42 سال، 242 دن |- |زمبابوے||[[اینڈی والر]]||37 سال، 84 دن |} '''چیتاؤنی:''' [[جان ٹریکوس]] نے زمبابوے دے لئی {{age in years and days|1947|5|17|1992|10|18}}, وچ پہلا میچ کھیلا، لیکن اوہ 22 سال پہلے جنوبی افریقا دے لئی تن ٹیسٹ کھیل چکے نيں۔<ref name="traicos">[http://stats.cricinfo.com/statsguru/engine/player/55802.html?class=1;template=results;type=allround;view=match کرک انفو: Traicos debut]</ref> '''چیتاؤنی:''' سب تو‏ں ودھ عمر وچ پہلا میچ کھیڈݨ والے، جیمز سدرٹن، مرنے والے پہلے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری وی سن جدو‏ں اوہ 16 جون 1880ء نو‏‏ں انتقال کر گئے۔ میراں بخش اپنے کھیل دے کیریئر دے دوران میراں بخش دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔ ماخذ:<ref>[https://www.bbc.co.uk/blogs/tms/2007/12/ask_bearders_160.shtml BBC Test Match Special, Ask Bearders: "Can you tell me who is the oldest cricket player to make a Test match debut"]</ref> === ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا ٹیسٹ !آخری میچ !آخری ٹیسٹ وچ عمر |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877ء || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || 28 فروری 1933ء || {{age in years and days|1882|4|7|1933|2|28}} |- | [[ڈبلیو جی گریس]] || انگلینڈ || 18 جولائ‏ی 1848ء || 6 ستمبر 1880ء || 3 جون 1899ء || {{age in years and days|1848|7|18|1899|6|3}} |- | [[جارج گن (کرکٹر)|جارج گن]] || انگلینڈ || 13 جون 1879ء || 13 دسمبر 1907ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1879|6|13|1930|4|12}} |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877ء || 4 اپریل 1877ء || {{age in years and days|1827|11|16|1877|4|4}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || 16 فروری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|2|16}} |- | [[جیک ہابس]] || انگلینڈ || 16 دسمبر 1882ء || 1 جنوری 1908ء || 22 اگست 1930ء || {{age in years and days|1882|12|16|1930|8|22}} |- | [[فرینک وولی]]|| انگلینڈ || 27 مئی 1887ء || 9 اگست 1909ء || 22 اگست 1934ء || {{age in years and days|1887|5|27|1934|8|22}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || 8 فروری 1929ء || {{age in years and days|1882|4|5|1929|2|8}} |- | [[ہربرٹ سٹروڈوک]] || انگلینڈ || 28 جنوری 1880ء || 1 جنوری 1910ء || 18 اگست 1926ء || {{age in years and days|1880|1|28|1926|8|18}} |} === بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ [[Image:Wilfred Rhodes 1920.tiff|thumb|left|ولفریڈ روڈس، انگلینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی 1899ء تو‏ں 1930ء تک]] {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !عمر |- |آسٹریلیا||[[برٹ آئرن مونگر]]||50 سال، 327 دن |- |بنگلہ دیش ||[[محمد رفیق (کرکٹر)|محمد رفیق]]||{{age in years and days|1970|9|5|2008|3|3}} |- |انگلینڈ ||[[ولفریڈ روڈس]]||{{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- |بھارت||[[ونو منکڈ]]||41 سال، 305 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 231 دن |- |نیوزی لینڈ ||[[جیک الابسٹر]]||41 سال، 247 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 302 دن |- |جنوبی افریقا ||[[ڈیو نورس]]||45 سال، 207 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||42 سال، 78 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[جارج ہیڈلی]]||44 سال، 236 دن |- |زمبابوے ||[[جان ٹریکوس]]||45 سال، 304 دن |} '''یاددہانی:''' ولفریڈ روڈس دا ٹیسٹ کیریئر ریکارڈ 30 سال، 315 دناں اُتے محیط سی۔ انگلینڈ دے سب تو‏ں کم عمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری تے اک ہور یارکشائر مین برائن کلوز (پیدائش:24 فروری 1931ء) اس حوالے تو‏ں دوسرے نمبر اُتے نيں۔ انہاں نے اپنا ڈیبیو 1949ء وچ نیوزی لینڈ دے خلاف کيتا تے تقریباً نو سال د‏‏ی غیر موجودگی دے بعد 1976ء وچ ویسٹ انڈیز د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی انہاں نو‏ں واپس بلايا گیا (ان دا کیریئر 26 سال، 356 دن اُتے مشتمل سی<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-6]]</ref> === سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ اس لسٹ وچ اوہ تمام اول درجہ کرکٹ کھڈاری شام‏ل نيں جو 100 سال تک زندہ رہے انہاں وچ سب وفات پاچکے نيں۔<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/18876267/brydon-coverdale-100th-birthdays-tom-pritchard-jack-laver |title=It takes a rare cricketer to reach a century, not just make one |work=ESPN کرک انفو |accessdate=2 اگست 2018}}</ref> {{legend2|#F9F9F9|وفات|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#99FF99|حیات|border=1px solid #AAAAAA}} {|class="wikitable" !شمار !نام !ٹیم !تریخ پیدائش !وفات !عمر !ملک |- |1 |[[جان مینرز (کرکٹر)|جان مینرز]] |align=right|ہیمپشائر، ہیمپشائر، کمبائنڈ سروسز | 25 ستمبر 1914ء |7 مارچ 2020ء |105 سال، 225 دن |{{cr|ENG}} |- |2 |[[جم ہچنسن]] |align=right|[[ڈربی شائر کاؤنٹی کرکٹ کلب]] |29 نومبر 1896ء |7 نومبر 2000ء |103 سال، 344 دن |{{cr|ENG}} |- |3 |[[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] |align=right|[[ویلنگٹن]] |5 اگست 1907ء |31 دسمبر 2010ء |103 سال، 148 دن |{{NZ}} |- |4 |[[نارمن گورڈن]] |align=right|جنوبی افریقا، ٹرانسوال |6 اگست 1911ء |2 ستمبر 2014ء |103 سال، 27 دن |{{RSA}} |- |5 |[[روپرٹ ڈی سمٹ]] |align=right|مغربی صوبہ |23 نومبر 1883ء |3 اگست 1986ء |102 سال، 253 دن |{{RSA}} |- |6 |[[ایڈورڈ انگلش]] |align=right|ہیمپشائر |1 جنوری 1864ء |5 ستمبر 1966ء |102 سال، 247 دن |{{cr|ENG}} |- |7 |[[سیرل پارکنز]] |align=right|نارتھمپٹن شائر، مائنر کاؤنٹیز |4 جون 1911ء |21 نومبر 2013ء |102 سال، 170 دن |{{cr|ENG}} |- |8 |[[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] |align=right|کینٹربری |8 جنوری 1860 |19 اپریل 1962 |102 سال، 101 دن |{{NZ}} |- |9 |[[آرچی اسکاٹ (کرکٹر)|آرچی اسکاٹ]] |align=right|اسکاٹ لینڈ | 26 جنوری 1918ء |1 نومبر 2019ء | 101 سال، 272 دن |{{SCO}} |- |10 |[[ٹیڈ مارٹن (کرکٹر)|ٹیڈ مارٹن]] |align=right|مغربی آسٹریلیا |30 ستمبر 1902ء |9 جون 2004ء |101 سال، 253 دن |{{AUS}} |- |11 |[[ڈی. بی. دیودھر]] |align=right|ہندو، مہاراشٹر |14 جنوری 1892ء | 24 اگست 1993ء |101 سال، 222 دن |{{IND}} |- |12 |[[جارج ہرمن]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی |6 جون 1874ء |14 دسمبر 1975ء |101 سال، 191 دن |{{IRL}} |- |13 |[[فریڈ گبسن (کرکٹر)|فریڈ گبسن]] |align=right|لیسٹر شائر |13 فروری 1912ء |28 جون 2013ء |101 سال، 135 دن |{{JAM}}، (رہائش {{cr|ENG}}) |- |14 |[[ایلن فنلیسن (کرکٹر)|ایلن فنلیسن]] |align=right|مشرقی صوبہ |1 ستمبر 1900ء |28 اکتوبر 2001ء |101 سال، 57 دن |{{RSA}} |- |15 |[[نیل میک کارکل]] |align=right|ہیمپشائر، کھلاڑی | 23 مارچ 1912ء |28 فروری 2013ء |100 سال، 342 دن |{{cr|ENG}} |- |16 |[[رگھوناتھ چندورکر]] |align=right|بمبئی | 21 نومبر 1920ء |3 ستمبر 2021ء |100 سال، 286 دن |{{IND}} |- |17 |[[جیفری بیک (کرکٹر)|جیفری بیک]] |align=right|آکسفورڈ یونیورسٹی |16 جون 1918ء |5 مارچ 2019ء |100 سال، 262 دن |{{cr|ENG}} |- |18 |[[ہیرالڈ اسٹیپلٹن]] |align=right|نیو ساؤتھ ویلز |7 جنوری 1915ء |24 ستمبر 2015ء | 100 سال، 260 دن |{{AUS}} |- |19 |[[ایلن برجیس (کرکٹر)|ایلن برجیس]] |align=right|کینٹربری |1 مئی 1920ء |5 جنوری 2021ء |100 سال، 249 دن |{{NZ}} |- |20 |[[روسی کوپر]] |align=right|پارسی، بمبئی، مڈل سیکس |14 دسمبر 1922ء |31 جولائ‏ی 2023 |100 سال، 229 دن |{{IND}} |- |21 |[[چارلس بریتھویٹ (کرکٹر)|چارلس بریتھویٹ]] |align=right|انگریزی باشندے، ریاستہائے متحدہ دے کھلاڑی |10 ستمبر 1845ء |15 اپریل 1946ء |100 سال، 217 دن |{{USA}} |- |22 |[[ہیری فورسیتھ]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی | 18 دسمبر 1903ء |19 جولائ‏ی 2004ء |100 سال، 214 دن |{{IRL}} |- |23 |[[جیک لیور]] |align=right|تسمانیہ |9 مارچ 1917ء |3 اکتوبر 2017ء |100 سال، 208 دن |{{AUS}} |- |24 |[[ٹام پرچرڈ]] |align=right|ویلنگٹن، واروکشائر |10 مارچ 1917ء |22 اگست 2017ء |100 سال، 165 دن |{{NZ}} |- |25 |[[برنار نوٹلی]] |align=right|ناٹنگہم شائر |31 اگست 1918ء | 22 جنوری 2019ء |100 سال، 144 دن |{{cr|ENG}} |- |26 |[[وسنت رائے جی]] |align=right|بمبئی، بڑودہ | 26 جنوری 1920ء |13 جون 2020ء |100 سال، 139 دن |{{IND}} |- |27 |[[جارج ڈین (کرکٹر)|جارج ڈین]] |align=right|ہیمپشائر | 11 دسمبر 1828 | 26 فروری 1929 |100 سال، 77 دن |{{cr|ENG}} |- |} '''یاددہانی:''' بھانويں نیو ساؤتھ ویلز، آسٹریلیا وچ پیدا ہوݨ والے [[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] تے [[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] د‏‏ی پرورش نیوزی لینڈ وچ ہوئی۔ [[جارج ہرمن]] جس نے آئرلینڈ دے لئی دو رگبی یونین کیپس حاصل کیتیاں دا کارن وال وچ انتقال ہويا۔ چارلس بریتھویٹ انگلینڈ وچ پیدا ہوئے۔ فریڈ گبسن 1944ء وچ انگلینڈ چلے گئے۔ نیل میک کارکل انگلینڈ وچ پیدا ہوئے، لیکن اوہ 1951ء تو‏ں جنوبی افریقا وچ مقیم رہ‏‏ے۔ اینٹی گوا دے کرکٹ کھلاڑی سر سڈنی والنگ، جو اکتوبر 2009ء وچ 102 سال، 88 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے، پہلے کدی وی میچاں وچ نظر نئيں آئے۔ اول درجہ کرکٹ کھیڈݨ والے سب تو‏ں ودھ عمر رسیدہ شخص، تے اکلوندے عمر رسیدہ، راجہ مہاراج سنگھ سن، جنہاں د‏‏ی عمر 72 سال سی اوہ نومبر 1950ء وچ کامن ویلتھ الیون دے خلاف بمبئی گورنرز الیون وچ شام‏ل سن <ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-8]]</ref> تیرہ کھلاڑی اپنی سٹھ د‏‏ی دہائی وچ اول درجہ کرکٹ کھیل چکے نيں، انہاں وچو‏ں بوہت‏ے 19ويں صدی وچ انگلینڈ وچ ہی سرگرم دکھائی دئیے۔<ref>{{cite web |title=First-Class Oldest Players |url=https://stats.acscricket.com/Records/First_Class/Overall/Players/Oldest_Players.html |website=The Association of Cricket Statisticians and Historians |access-date=9 جنوری 2021}}</ref> === معمر ترین سواݨیاں کرکٹ کھڈاری === انگلینڈ د‏‏ی سواݨیاں کرکٹ کھلاڑی ایلین وہیلن بعد وچ [[ایلین ایش]]، جو 30 اکتوبر 1911ء نو‏‏ں پیدا ہوئیاں، سو سالہ درجہ حاصل کرنے والی پہلی سواݨی ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری سی۔ اوہ 3 دسمبر 2021ء نو‏‏ں 110 سال تے 34 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئياں<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-10]]</ref> اس لحاظ تو‏ں کہیا جا سکدا اے کہ طویل العمری دے حوالے تو‏ں اوہ مرد تے سواݨیاں دونے وچ سبقت رکھدی سی۔ === سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری=== کرکٹ د‏‏ی تریخ دا پہلا اک روزہ میچ 5 جنوری 1971ء نو‏‏ں کھیلا گیا جدو‏ں آسٹریلیا نے انگلینڈ دا مقابلہ کيتا۔ اودو‏ں زندہ عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی ترتیب ایہ اے اعدادوشمار '''16 جون''' 2025ء تک مکمل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ !آخری میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[لانس گبز]] || ویسٹ انڈیز || 29 ستمبر 1934ء || 5 ستمبر 1973ء || 7 جون 1975ء || {{age in years and days|1934|9|29}} |- | [[روہن کنہائی]] || ویسٹ انڈیز || 26 دسمبر 1935ء || 5 ستمبر 1973ء || 21 جون 1975ء || {{age in years and days|1935|12|26}} |- | [[باب سمپسن (کرکٹ کھلاڑی)|باب سمپسن]] || آسٹریلیا || 3 فروری 1936ء || 22 فروری 1978ء || 12 اپریل 1978ء || {{age in years and days|1936|2|3}} |- | [[گارفیلڈ سوبرز]] || ویسٹ انڈیز || 28 جولائ‏ی 1936ء || 5 ستمبر 1973ء || 5 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1936|7|28}} |- | [[بل لاری]] || آسٹریلیا || 11 فروری 1937ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1937|2|11}} |- | [[فرخ انجینئر]] || انڈیا || 25 فروری 1938ء || 13 جولائ‏ی 1974ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1938|2|25}} |- | [[مائیکل ٹیسیرا]] || سری لنکا || 23 مارچ 1939ء || 7 جون 1975ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1939|3|23}} |- | [[ایلن کونولی]] || آسٹریلیا || 29 جون 1939ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[رون ہیڈلی]] || ویسٹ انڈیز || 29 جون 1939ء || 7 ستمبر 1973ء || 7 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[نارمن گفورڈ]] || انگلینڈ || 30 مارچ 1940ء || 24 مارچ 1985ء || 26 مارچ 1985ء || {{age in years and days|1940|3|30}} |} === معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری === پہلا ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی 17 فروری 2005ء نو‏‏ں ہويا جدو‏ں آسٹریلیا نے نیوزی لینڈ دا مقابلہ کيتا۔ '''15 جون''' 2025ء تک معمر زندہ ٹوئنٹی بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں وچ شام‏ل نيں: {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !عمر (تریخ) |- | عثمان گوکر || [[ترکیہ قومی کرکٹ ٹیم|ترکیہ]]|| 1 مارچ 1960 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1960|3|1}} |- | چنگیز اکیوز ||ترکیہ || 1 جون 1962 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|6|1}} |- | سردار کانسوئے || ترکیہ || 6 جولائ‏ی 1962 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|7|6}} |- | کرسٹیان روکیا || [[جبل الطارق قومی کرکٹ ٹیم|جبرالٹر]] || 8 مارچ 1965 || 13 مئی 2022 || 14 مئی 2022 || {{age in years and days|1965|3|8}} |- | حسن آلٹا || ترکیہ || 25 مئی 1965 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1965|5|25}} |- | [[جیمز موسیس (کرکٹر)|جیمز موسیس]] || [[بوٹسوانا قومی کرکٹ ٹیم|بوٹسوانا]] || 8 اگست 1965 || 20 مئی 2019 || 7 نومبر 2021 || {{age in years and days|1965|8|8}} |- | مارک عمان || [[سلووینیا قومی کرکٹ ٹیم|سلووینیا]] || 5 ستمبر 1966 || 25 جولائ‏ی 2022 || 30 جولائ‏ی 2022 || {{age in years and days|1966|9|5}} |- | [[سنیل دھنیرام]] || [[کینیڈا قومی کرکٹ ٹیم|کینیڈا]] || 17 اکتوبر 1968 || 2 اگست 2008 || 10 فروری 2010 || {{age in years and days|1968|10|17}} |- | ٹونی وائٹ مین || [[لکسمبرگ قومی کرکٹ ٹیم| لکسمبرگ]] || 24 مئی 1969 || 29 اگست 2019 || 5 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1969|5|24}} |- | [[سنتھ جے سوریا]] || سری لنکا || 30 جون 1969 || 15 جون 2006 || 25 جون 2011 || {{age in years and days|1969|6|30}} |} === ہور ویکھو === * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بنگلہ دیش دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[انگلستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بھارت دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[نیوزی لینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[پاکستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[جنوبی افریقا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[سری لنکا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[ویسٹ انڈیز دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[زمبابوے دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[افغانستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:ٹیسٹ کرکٹ ریکارڈ]] [[گٹھ:کھیلاں د‏‏ی فہرستاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا تو‏ں مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل]] [[گٹھ:طویل العمر افراد دیاں فہرستاں]] 59l7wwcop28yrtqv6mlor0l9w6tw0b3 690059 690058 2025-06-16T05:54:55Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری */ 690059 wikitext text/x-wiki ایہ لسٹ '''معمر [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] تے اول درجہ کرکٹ کھلاڑیاں''' د‏‏ی ترتیب دا اک مجموعہ اے اس وچ کرکٹ دے وکھ وکھ پہلوآں تو‏ں ہر سطح اُتے طویل العمر کرکٹ کھلاڑیاں دے اعداد و شمار دئیے گئے نيں === معمر ترین زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ تے اس وچ 90 سال د‏‏ی عمر تک دے زندہ کھلاڑی شام‏ل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !{{date}} تک عمر |- | [[نیل ہاروے]] || آسٹریلیا || 8 اکتوبر 1928ء || 22 جنوری 1948ء || 20 فروری 1963ء || {{age in years and days|1928|10|8}} |- | [[دتا گائیکواڈ]] || بھارت || 27 اکتوبر 1928ء || 5 جون 1952ء || 18 جنوری 1961ء || {{age in years and days|1928|10|27}} |- | [[ٹریور میک موہن]] || نیوزی لینڈ || 8 نومبر 1929ء || 13 اکتوبر 1955ء || 6 فروری 1956ء || {{age in years and days|1929|11|8}} |- | [[وزیر محمد]] || پاکستان || 22 دسمبر 1929ء || 13 نومبر 1952ء || 13 نومبر 1959ء || {{age in years and days|1929|12|22}} |- | [[سی ڈی گوپی ناتھ]] || بھارت || 1 مارچ 1930ء || 14 مارچ 1951ء || 28 جنوری 1960ء || {{age in years and days|1930|3|1}} |- | [[آئن لیگٹ]] || نیوزی لینڈ || 7 جون 1930ء || 1 جنوری 1954ء || 5 جنوری 1954ء || {{age in years and days|1930|6|7}} |- | [[جیک الابسٹر]] || نیوزی لینڈ || 11 جولائ‏ی 1930ء || 13 اکتوبر 1955ء || 14 مارچ 1972ء || {{age in years and days|1930|7|11}} |- | [[جوئے سلیمان]] || ویسٹ انڈیز || 26 اگست 1930ء || 12 دسمبر 1958ء || 11 مئی 1965ء || {{age in years and days|1930|8|26}} |- | [[چندرکانت پاٹنکر]] || بھارت || 24 نومبر 1930ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1930|11|24}} |- | [[رمن صبا رائو]] || ویسٹ انڈیز || 29 جنوری 1932ء || 24 جولائ‏ی 1958ء ||17 اگست 1961ء || {{age in years and days|1932|1|29}} |- | [[گیون سٹیونز]] || آسٹریلیا || 29 فروری 1932ء || 28 دسمبر 1955ء ||2 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1932|2|29}} |- | [[گاڈفرے لارنس]] || جنوبی افریقا || 31 مارچ 1932ء || 08 دسمبر 1961ء ||16 فروری 1962ء || {{age in years and days|1932|3|31}} |- | [[باب بلیئر (کرکٹر)|باب بلیئر]] || نیوزی لینڈ || 23 جون 1932ء || 06 مارچ 1953ء ||13 مارچ 1964ءء || {{age in years and days|1932|6|23}} |- | [[مکی سٹیورٹ]] || انگلینڈ || 16 ستمبر 1932ء || 21 جون 1962ء ||21 جنوری 1964ء || {{age in years and days|1932|9|16}} |- | [[کم ایلگی]] || جنوبی افریقا || 6 مارچ 1933ء || 08 دسمبر 1961ء ||01 جنوری 1962ء || {{age in years and days|1933|3|6}} |- | [[مائیکل جان اسمتھ]] || انگلینڈ || 30 جون 1933ء || 5 جون 1958ء ||جولائ‏ی 1972ء || {{age in years and days|1933|6|30}} |- | [[راجرہیرس (کرکٹر)|راجرہیرس]] || نیوزی لینڈ || 27 جولائ‏ی 1933ء || 27 فروری 1959ء ||14 مارچ 1959ء || {{age in years and days|1933|7|27}} |- |} === ملکاں دے لحاظ نال معمر زندہ ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" !ملک !کھلاڑی ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان |[[محمد نبی]] |{{age in years and days|1985|01|01}} |- |آسٹریلیا |[[نیل ہاروے]] |{{age in years and days|1928|10|08}} |- | بنگلہ دیش |[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]] |{{age in years and days|1966|02|27}} |- |انگلینڈ |[[رمن صبا رائو]] |{{age in years and days|1932|01|29}} |- |بھارت |[[دتا گائیکواڈ]] |{{age in years and days|1928|10|27}} |- |آئرلینڈ |[[ایڈ جوائس]] |{{age in years and days|1978|09|22}} |- |نیوزی لینڈ |[[ٹریور میک موہن]] |{{age in years and days|1929|11|8}} |- |پاکستان |[[وزیر محمد]] |{{age in years and days|1929|12|22}} |- | جنوبی افریقا |[[رونالڈ ڈراپر]] |{{age in years and days|1926|12|24}} |- |سری لنکا |[[سوما چندر ڈی سلوا]] |{{age in years and days|1942|6|11}} |- | ویسٹ انڈیز |[[جوئے سلیمان]] |{{age in years and days|1930|8|26}} |- |زمبابوے |[[جان ٹریکوس]] |{{age in years and days|1947|05|17}} |} '''چیتاؤنی:''' 27 [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] کرکٹ کھلاڑیاں دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ اوہ صد سالہ درجہ حاصل کر چک‏‏ے نيں (''تھلے متعلقہ سیکشن دیکھو'')۔ ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283742.html کرک انفو: Oldest living players]</ref> === معمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]] || انگلینڈ || 30 جولائ‏ی 1982ء || 22 مئی 2003ء || {{age in years and days|1982|7|30}} |- | [[وردھیمان ساہا]] || بھارت || 24 اکتوبر 1984ء || 9 فروری 2010ء || {{age in years and days|1984|10|24}} |- |} === سب تو‏ں پرانے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری جیہڑے ہن تک ٹیسٹ د‏‏ی سطح اُتے کھیل رہے نيں=== ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام ! {{date}} تک عمر |- |افغانستان||[[امیر حمزہ (افغان کرکٹ کھلاڑی)|امیر حمزہ]]||{{age in years and days|1991|08|15}} |- |آسٹریلیا||[[ڈیوڈ وارنر]]||{{age in years and days|1986|10|27}} |- |بنگلہ دیش||[[شکیب الحسن]]||{{age in years and days|1987|3|24}} |- |انگلینڈ||[[جیمز اینڈرسن (کرکٹر)|جیمز اینڈرسن]]||{{age in years and days|1982|7|30}} |- |انڈیا||[[وردھیمان ساہا]]||{{age in years and days|1984|10|24}} |- |آئرلینڈ||[[پال سٹرلنگ]]||{{age in years and days|1990|9|3}} |- |نیوزی لینڈ||[[نیل ویگنر]]||{{age in years and days|1986|3|13}} |- |پاکستان||[[فواد عالم]]||{{age in years and days|1985|10|8}} |- |جنوبی افریقا||[[ڈین ایلگر]]||{{age in years and days|1987|6|11}} |- |سری لنکا||[[اینجلو میتھیوز]]||{{age in years and days|1987|6|2}} |- |ویسٹ انڈیز||[[شینن گیبریل]]||{{age in years and days|1988|4|28}} |- |زمبابوے||[[کریگ ارون]]||{{age in years and days|1985|8|19}} |} '''چیتاؤنی:''' مندرجہ بالا فہرستاں وچ اوہ کھڈاری شام‏ل نيں جنہاں نے گزشتہ 24 مہینےآں وچ ٹیسٹ کرکٹ کھیلی اے تے اپنی ریٹائرمنٹ دا باقاعدہ اعلان نئيں کيتا ا‏‏ے۔ === سب تو‏ں طویل عرصے تک رہنے والے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !موت تریخ !عمر |- | [[نارمن گورڈن]] || جنوبی افریقا || 6 اگست 1911ء || 24 دسمبر 1938ء || 14 مارچ 1939ء || 2 ستمبر 2014ء || {{age in years and days|1911|08|06|2014|09|02}} |- | [[ایرک ٹنڈل]] || نیوزی لینڈ || 18 دسمبر 1910ء || 26 جون 1927ء || 25 مارچ 1947ء || 1 اگست 2010ء || {{age in years and days|1910|12|18|2010|08|01}} |- | [[فرانسس میک کینن]] || انگلینڈ || 9 اپریل 1848ء || 2 جنوری 1879ء || 4 جنوری 1879ء || 27 فروری 1947ء || {{age in years and days|1848|4|9|1947|2|27}} |- | [[جان واٹکنز(کرکٹر)|جان واٹکنز]] || جنوبی افریقا || 10 اپریل 1923ء || 24 دسمبر 1949ء || 5 جنوری 1957ء || 3 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1923|4|10|2021|9|3}} |- | [[لنڈسے ٹکٹ]] || جنوبی افریقا || 6 فروری 1919ء || 7 جون 1947ء || 9 مارچ 1949ء || 5 ستمبر 2016ء || {{age in years and days|1919|02|06|2016|09|05}} |- | [[ڈونلڈ اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1923)|ڈونلڈ اسمتھ]] || انگلینڈ || 14 جون 1923ء || 20 جون 1957ء || 27 جولائ‏ی 1957ء || 10 جنوری 2021 || {{age in years and days|1923|06|14|2021|01|10}} |- | [[جیک کیر (کرکٹر)|جیک کیر]] || نیوزی لینڈ || 28 دسمبر 1910ء || 27 جون 1931ء || 27 جولائ‏ی 1937ء || 27 مئی 2007ء || {{age in years and days|1910|12|28|2007|5|27}} |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877 || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || 8 جولائ‏ی 1973ء || {{age in years and days|1877|10|29|1973|7|8}} |- | [[بل براؤن (کرکٹر)|بل براؤن]] || آسٹریلیا || 31 جولائ‏ی 1912ء || 8 جون 1934ء || 29 جون 1948ء || 16 مارچ 2008ء || {{age in years and days|1912|7|31|2008|3|16}} |- | [[لنڈسے ویر (کرکٹر)|لنڈسے ویر]] || نیوزی لینڈ || 2 جون 1908ء || 24 جنوری 1930ء || 17 اگست 1937ء || 31 اکتوبر 2003ء || {{age in years and days|1908|6|2|2003|10|31}} |- | [[ایورٹن ویکس]] || ویسٹ انڈیز || 26 فروری 1925ء || 21 جنوری 1948ء || 31 مارچ 1958ء || 1 جولائ‏ی 2020ء || {{age in years and days|1925|2|26|2020|7|1}} |- | [[کین آرچر]] || آسٹریلیا|| 17 جنوری 1928 || 22 دسمبر 1950 || 5 دسمبر 1951 || 14 اپریل 2023||{{age in years and days|1928|1|17|2023|4|14}} |- | [[اینڈی گینٹاؤم]] || ویسٹ انڈیز || 22 جنوری 1921ء || 11 فروری 1948ء || 16 فروری 1948ء || 17 فروری 2016ء || {{age in years and days|1921|01|22|2016|2|17}} |- | [[سڈنی بارنس]] || انگلینڈ || 19 اپریل 1873ء || 13 دسمبر 1901ء || 18 فروری 1914ء || 26 دسمبر 1967ء || {{age in years and days|1873|4|19|1967|12|26}} |- | [[ایسمنڈ کینٹش]] || ویسٹ انڈیز || 21 نومبر 1916ء || 27 مارچ 1948ء || 21 جنوری 1954ء || 10 جون 2011ء || {{age in years and days|1916|11|21|2011|6|10}} |- | [[مورپکم جوسام گوپالن]] || انڈیا || 6 جون 1909ء || 5 جنوری 1934ء || 8 جنوری 1934ء || 21 دسمبر 2003ء || {{age in years and days|1909|6|6|2003|12|21}} |- | [[رون ہیمنس]] || آسٹریلیا || 25 نومبر 1915ء || 28 فروری 1947ء || 5 جنوری 1948ء || 24 مارچ 2010ء || {{age in years and days|1915|11|25|2010|3|24}} |- | [[ڈینس بیگبی]] || جنوبی افریقا || 12 دسمبر 1914ء || 6 دسمبر 1948ء || 6 مارچ 1950ء || 10 مارچ 2009ء || {{age in years and days|1914|12|12|2009|3|10}} |- | [[جیک نیومین (کرکٹر)|جیک نیومین]] || نیوزی لینڈ || 3 جولائ‏ی [[1902ء]] || 27 فروری 1932ء || 3 اپریل 1933ء || 23 ستمبر 1996 || {{age in years and days|1902|7|3|1996|9|23}} |- | [[ڈان کلیورلی]] || نیوزی لینڈ || 23 دسمبر 1909ء || 27 فروری 1932ء || 30 مارچ 1946ء || 16 فروری 2004ء || {{age in years and days|1909|12|23|2004|2|16}} |- |} ماخذ:<ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/content/records/283740.html کرک انفو: Longest lived players]</ref><ref>[http://www.rediff.com/cricket/2003/dec/22old.htm Rediff: Oldest Test cricketers at the time of death]</ref> === سب تو‏ں وڈی عمر وچ ٹیسٹ دا آغاز کرنے والے کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں. {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !پہلے میچ دے وقت عمر |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877 ء|| {{age in years and days|1827|11|16|1877|03|15}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|1|29}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|5|1928|12|14}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || {{age in years and days|1882|4|7|1928|11|30}} |- | [[نیلسن بیٹنکورٹ]] || ویسٹ انڈیز || 4 جون 1887ء || 1 فروری 1930ء || {{age in years and days|1887|6|4|1930|2|1}} |- | [[راکلے ولسن]] || انگلینڈ || 25 مارچ 1879ء || 25 فروری 1921ء || {{age in years and days|1879|3|25|1921|2|25}} |- | [[رستم جی جمشید جی]] || انڈیا || 18 نومبر 1892ء || 15 دسمبر 1933ء || {{age in years and days|1892|11|18|1933|12|15}} |} === بلحاظ ملک سب تو‏ں وڈی عمر وچ پہلا ٹیسٹ میچ کھیڈݨ والے کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !پہلے میچ وقت د‏‏ی عمر |- |آسٹریلیا||[[ڈان بلیکی]]||46 سال، 253 دن |- |بنگلہ دیش||[[انعام الحق (کرکٹر)|انعام الحق]]||35 سال، 58 دن |- |انگلینڈ||[[جیمز ساؤتھرٹن]]||{{age in years and days|1827|11|16|1877|3|15}} |- |بھارت||[[رستم جی جمشید جی]]||41 سال، 27 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 232 دن |- |نیوزی لینڈ||[[ہرب میک گر]]||38 سال، 101 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 284 دن |- |جنوبی افریقا||[[عمر ہنری (کرکٹر)|عمر ہنری]]||40 سال، 295 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||39 سال، 251 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[نیلسن بیٹنکورٹ]]||42 سال، 242 دن |- |زمبابوے||[[اینڈی والر]]||37 سال، 84 دن |} '''چیتاؤنی:''' [[جان ٹریکوس]] نے زمبابوے دے لئی {{age in years and days|1947|5|17|1992|10|18}}, وچ پہلا میچ کھیلا، لیکن اوہ 22 سال پہلے جنوبی افریقا دے لئی تن ٹیسٹ کھیل چکے نيں۔<ref name="traicos">[http://stats.cricinfo.com/statsguru/engine/player/55802.html?class=1;template=results;type=allround;view=match کرک انفو: Traicos debut]</ref> '''چیتاؤنی:''' سب تو‏ں ودھ عمر وچ پہلا میچ کھیڈݨ والے، جیمز سدرٹن، مرنے والے پہلے ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری وی سن جدو‏ں اوہ 16 جون 1880ء نو‏‏ں انتقال کر گئے۔ میراں بخش اپنے کھیل دے کیریئر دے دوران میراں بخش دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔ ماخذ:<ref>[https://www.bbc.co.uk/blogs/tms/2007/12/ask_bearders_160.shtml BBC Test Match Special, Ask Bearders: "Can you tell me who is the oldest cricket player to make a Test match debut"]</ref> === ٹیسٹ کرکٹ دے معمر ترین کھلاڑی دے طور اُتے آخری شرکت === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ {| class=wikitable |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا ٹیسٹ !آخری میچ !آخری ٹیسٹ وچ عمر |- | [[ولفریڈ روڈس]] || انگلینڈ || 29 اکتوبر 1877ء || 1 جون 1899ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- | [[برٹ آئرن مونگر]] || آسٹریلیا || 7 اپریل 1882ء || 30 نومبر 1928ء || 28 فروری 1933ء || {{age in years and days|1882|4|7|1933|2|28}} |- | [[ڈبلیو جی گریس]] || انگلینڈ || 18 جولائ‏ی 1848ء || 6 ستمبر 1880ء || 3 جون 1899ء || {{age in years and days|1848|7|18|1899|6|3}} |- | [[جارج گن (کرکٹر)|جارج گن]] || انگلینڈ || 13 جون 1879ء || 13 دسمبر 1907ء || 12 اپریل 1930ء || {{age in years and days|1879|6|13|1930|4|12}} |- | [[جیمز ساؤتھرٹن]] || انگلینڈ || 16 نومبر 1827ء || 15 مارچ 1877ء || 4 اپریل 1877ء || {{age in years and days|1827|11|16|1877|4|4}} |- | [[میراں بخش]] || پاکستان || 20 اپریل 1907ء || 29 جنوری 1955ء || 16 فروری 1955ء || {{age in years and days|1907|4|20|1955|2|16}} |- | [[جیک ہابس]] || انگلینڈ || 16 دسمبر 1882ء || 1 جنوری 1908ء || 22 اگست 1930ء || {{age in years and days|1882|12|16|1930|8|22}} |- | [[فرینک وولی]]|| انگلینڈ || 27 مئی 1887ء || 9 اگست 1909ء || 22 اگست 1934ء || {{age in years and days|1887|5|27|1934|8|22}} |- | [[ڈان بلیکی]] || آسٹریلیا || 5 اپریل 1882ء || 14 دسمبر 1928ء || 8 فروری 1929ء || {{age in years and days|1882|4|5|1929|2|8}} |- | [[ہربرٹ سٹروڈوک]] || انگلینڈ || 28 جنوری 1880ء || 1 جنوری 1910ء || 18 اگست 1926ء || {{age in years and days|1880|1|28|1926|8|18}} |} === بلحاظ ملک آخری میچ دے معمر ترین ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ [[Image:Wilfred Rhodes 1920.tiff|thumb|left|ولفریڈ روڈس، انگلینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی 1899ء تو‏ں 1930ء تک]] {| class="wikitable sortable" |- !ملک !نام !عمر |- |آسٹریلیا||[[برٹ آئرن مونگر]]||50 سال، 327 دن |- |بنگلہ دیش ||[[محمد رفیق (کرکٹر)|محمد رفیق]]||{{age in years and days|1970|9|5|2008|3|3}} |- |انگلینڈ ||[[ولفریڈ روڈس]]||{{age in years and days|1877|10|29|1930|4|12}} |- |بھارت||[[ونو منکڈ]]||41 سال، 305 دن |- |آئرلینڈ||[[ایڈ جوائس]]||39 سال، 231 دن |- |نیوزی لینڈ ||[[جیک الابسٹر]]||41 سال، 247 دن |- |پاکستان||[[میراں بخش]]||47 سال، 302 دن |- |جنوبی افریقا ||[[ڈیو نورس]]||45 سال، 207 دن |- |سری لنکا||[[سوما چندر ڈی سلوا]]||42 سال، 78 دن |- |ویسٹ انڈیز||[[جارج ہیڈلی]]||44 سال، 236 دن |- |زمبابوے ||[[جان ٹریکوس]]||45 سال، 304 دن |} '''یاددہانی:''' ولفریڈ روڈس دا ٹیسٹ کیریئر ریکارڈ 30 سال، 315 دناں اُتے محیط سی۔ انگلینڈ دے سب تو‏ں کم عمر ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری تے اک ہور یارکشائر مین برائن کلوز (پیدائش:24 فروری 1931ء) اس حوالے تو‏ں دوسرے نمبر اُتے نيں۔ انہاں نے اپنا ڈیبیو 1949ء وچ نیوزی لینڈ دے خلاف کيتا تے تقریباً نو سال د‏‏ی غیر موجودگی دے بعد 1976ء وچ ویسٹ انڈیز د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی انہاں نو‏ں واپس بلايا گیا (ان دا کیریئر 26 سال، 356 دن اُتے مشتمل سی<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-6]]</ref> === سب تو‏ں طویل العمر اول درجہ کرکٹ کھلاڑی === ایہ معلومات '''16 جون''' 2025ء تک تجدید شدہ نيں۔ اس لسٹ وچ اوہ تمام اول درجہ کرکٹ کھڈاری شام‏ل نيں جو 100 سال تک زندہ رہے انہاں وچ سب وفات پاچکے نيں۔<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/18876267/brydon-coverdale-100th-birthdays-tom-pritchard-jack-laver |title=It takes a rare cricketer to reach a century, not just make one |work=ESPN کرک انفو |accessdate=2 اگست 2018}}</ref> {{legend2|#F9F9F9|وفات|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#99FF99|حیات|border=1px solid #AAAAAA}} {|class="wikitable" !شمار !نام !ٹیم !تریخ پیدائش !وفات !عمر !ملک |- |1 |[[جان مینرز (کرکٹر)|جان مینرز]] |align=right|ہیمپشائر، ہیمپشائر، کمبائنڈ سروسز | 25 ستمبر 1914ء |7 مارچ 2020ء |105 سال، 225 دن |{{cr|ENG}} |- |2 |[[جم ہچنسن]] |align=right|[[ڈربی شائر کاؤنٹی کرکٹ کلب]] |29 نومبر 1896ء |7 نومبر 2000ء |103 سال، 344 دن |{{cr|ENG}} |- |3 |[[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] |align=right|[[ویلنگٹن]] |5 اگست 1907ء |31 دسمبر 2010ء |103 سال، 148 دن |{{NZ}} |- |4 |[[نارمن گورڈن]] |align=right|جنوبی افریقا، ٹرانسوال |6 اگست 1911ء |2 ستمبر 2014ء |103 سال، 27 دن |{{RSA}} |- |5 |[[روپرٹ ڈی سمٹ]] |align=right|مغربی صوبہ |23 نومبر 1883ء |3 اگست 1986ء |102 سال، 253 دن |{{RSA}} |- |6 |[[ایڈورڈ انگلش]] |align=right|ہیمپشائر |1 جنوری 1864ء |5 ستمبر 1966ء |102 سال، 247 دن |{{cr|ENG}} |- |7 |[[سیرل پارکنز]] |align=right|نارتھمپٹن شائر، مائنر کاؤنٹیز |4 جون 1911ء |21 نومبر 2013ء |102 سال، 170 دن |{{cr|ENG}} |- |8 |[[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] |align=right|کینٹربری |8 جنوری 1860 |19 اپریل 1962 |102 سال، 101 دن |{{NZ}} |- |9 |[[آرچی اسکاٹ (کرکٹر)|آرچی اسکاٹ]] |align=right|اسکاٹ لینڈ | 26 جنوری 1918ء |1 نومبر 2019ء | 101 سال، 272 دن |{{SCO}} |- |10 |[[ٹیڈ مارٹن (کرکٹر)|ٹیڈ مارٹن]] |align=right|مغربی آسٹریلیا |30 ستمبر 1902ء |9 جون 2004ء |101 سال، 253 دن |{{AUS}} |- |11 |[[ڈی. بی. دیودھر]] |align=right|ہندو، مہاراشٹر |14 جنوری 1892ء | 24 اگست 1993ء |101 سال، 222 دن |{{IND}} |- |12 |[[جارج ہرمن]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی |6 جون 1874ء |14 دسمبر 1975ء |101 سال، 191 دن |{{IRL}} |- |13 |[[فریڈ گبسن (کرکٹر)|فریڈ گبسن]] |align=right|لیسٹر شائر |13 فروری 1912ء |28 جون 2013ء |101 سال، 135 دن |{{JAM}}، (رہائش {{cr|ENG}}) |- |14 |[[ایلن فنلیسن (کرکٹر)|ایلن فنلیسن]] |align=right|مشرقی صوبہ |1 ستمبر 1900ء |28 اکتوبر 2001ء |101 سال، 57 دن |{{RSA}} |- |15 |[[نیل میک کارکل]] |align=right|ہیمپشائر، کھلاڑی | 23 مارچ 1912ء |28 فروری 2013ء |100 سال، 342 دن |{{cr|ENG}} |- |16 |[[رگھوناتھ چندورکر]] |align=right|بمبئی | 21 نومبر 1920ء |3 ستمبر 2021ء |100 سال، 286 دن |{{IND}} |- |17 |[[جیفری بیک (کرکٹر)|جیفری بیک]] |align=right|آکسفورڈ یونیورسٹی |16 جون 1918ء |5 مارچ 2019ء |100 سال، 262 دن |{{cr|ENG}} |- |18 |[[ہیرالڈ اسٹیپلٹن]] |align=right|نیو ساؤتھ ویلز |7 جنوری 1915ء |24 ستمبر 2015ء | 100 سال، 260 دن |{{AUS}} |- |19 |[[ایلن برجیس (کرکٹر)|ایلن برجیس]] |align=right|کینٹربری |1 مئی 1920ء |5 جنوری 2021ء |100 سال، 249 دن |{{NZ}} |- |20 |[[روسی کوپر]] |align=right|پارسی، بمبئی، مڈل سیکس |14 دسمبر 1922ء |31 جولائ‏ی 2023 |100 سال، 229 دن |{{IND}} |- |21 |[[چارلس بریتھویٹ (کرکٹر)|چارلس بریتھویٹ]] |align=right|انگریزی باشندے، ریاستہائے متحدہ دے کھلاڑی |10 ستمبر 1845ء |15 اپریل 1946ء |100 سال، 217 دن |{{USA}} |- |22 |[[ہیری فورسیتھ]] |align=right|ڈبلن یونیورسٹی | 18 دسمبر 1903ء |19 جولائ‏ی 2004ء |100 سال، 214 دن |{{IRL}} |- |23 |[[جیک لیور]] |align=right|تسمانیہ |9 مارچ 1917ء |3 اکتوبر 2017ء |100 سال، 208 دن |{{AUS}} |- |24 |[[ٹام پرچرڈ]] |align=right|ویلنگٹن، واروکشائر |10 مارچ 1917ء |22 اگست 2017ء |100 سال، 165 دن |{{NZ}} |- |25 |[[برنار نوٹلی]] |align=right|ناٹنگہم شائر |31 اگست 1918ء | 22 جنوری 2019ء |100 سال، 144 دن |{{cr|ENG}} |- |26 |[[وسنت رائے جی]] |align=right|بمبئی، بڑودہ | 26 جنوری 1920ء |13 جون 2020ء |100 سال، 139 دن |{{IND}} |- |27 |[[جارج ڈین (کرکٹر)|جارج ڈین]] |align=right|ہیمپشائر | 11 دسمبر 1828 | 26 فروری 1929 |100 سال، 77 دن |{{cr|ENG}} |- |} '''یاددہانی:''' بھانويں نیو ساؤتھ ویلز، آسٹریلیا وچ پیدا ہوݨ والے [[سیڈ وارڈ (کرکٹر)|سیڈ وارڈ]] تے [[جان وہٹلی (کرکٹر)|جان وہٹلی]] د‏‏ی پرورش نیوزی لینڈ وچ ہوئی۔ [[جارج ہرمن]] جس نے آئرلینڈ دے لئی دو رگبی یونین کیپس حاصل کیتیاں دا کارن وال وچ انتقال ہويا۔ چارلس بریتھویٹ انگلینڈ وچ پیدا ہوئے۔ فریڈ گبسن 1944ء وچ انگلینڈ چلے گئے۔ نیل میک کارکل انگلینڈ وچ پیدا ہوئے، لیکن اوہ 1951ء تو‏ں جنوبی افریقا وچ مقیم رہ‏‏ے۔ اینٹی گوا دے کرکٹ کھلاڑی سر سڈنی والنگ، جو اکتوبر 2009ء وچ 102 سال، 88 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے، پہلے کدی وی میچاں وچ نظر نئيں آئے۔ اول درجہ کرکٹ کھیڈݨ والے سب تو‏ں ودھ عمر رسیدہ شخص، تے اکلوندے عمر رسیدہ، راجہ مہاراج سنگھ سن، جنہاں د‏‏ی عمر 72 سال سی اوہ نومبر 1950ء وچ کامن ویلتھ الیون دے خلاف بمبئی گورنرز الیون وچ شام‏ل سن <ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-8]]</ref> تیرہ کھلاڑی اپنی سٹھ د‏‏ی دہائی وچ اول درجہ کرکٹ کھیل چکے نيں، انہاں وچو‏ں بوہت‏ے 19ويں صدی وچ انگلینڈ وچ ہی سرگرم دکھائی دئیے۔<ref>{{cite web |title=First-Class Oldest Players |url=https://stats.acscricket.com/Records/First_Class/Overall/Players/Oldest_Players.html |website=The Association of Cricket Statisticians and Historians |access-date=9 جنوری 2021}}</ref> === معمر ترین سواݨیاں کرکٹ کھڈاری === انگلینڈ د‏‏ی سواݨیاں کرکٹ کھلاڑی ایلین وہیلن بعد وچ [[ایلین ایش]]، جو 30 اکتوبر 1911ء نو‏‏ں پیدا ہوئیاں، سو سالہ درجہ حاصل کرنے والی پہلی سواݨی ٹیسٹ کرکٹ کھڈاری سی۔ اوہ 3 دسمبر 2021ء نو‏‏ں 110 سال تے 34 دن د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئياں<ref>[[:en:Lists of oldest cricketers#cite note-10]]</ref> اس لحاظ تو‏ں کہیا جا سکدا اے کہ طویل العمری دے حوالے تو‏ں اوہ مرد تے سواݨیاں دونے وچ سبقت رکھدی سی۔ === سب تو‏ں عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھڈاری=== کرکٹ د‏‏ی تریخ دا پہلا اک روزہ میچ 5 جنوری 1971ء نو‏‏ں کھیلا گیا جدو‏ں آسٹریلیا نے انگلینڈ دا مقابلہ کيتا۔ اودو‏ں زندہ عمر رسیدہ اک روزہ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی ترتیب ایہ اے اعدادوشمار '''16 جون''' 2025ء تک مکمل نيں۔ {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش ! پہلا میچ !آخری میچ ! {{date}} تک عمر |- | [[لانس گبز]] || ویسٹ انڈیز || 29 ستمبر 1934ء || 5 ستمبر 1973ء || 7 جون 1975ء || {{age in years and days|1934|9|29}} |- | [[روہن کنہائی]] || ویسٹ انڈیز || 26 دسمبر 1935ء || 5 ستمبر 1973ء || 21 جون 1975ء || {{age in years and days|1935|12|26}} |- | [[باب سمپسن (کرکٹ کھلاڑی)|باب سمپسن]] || آسٹریلیا || 3 فروری 1936ء || 22 فروری 1978ء || 12 اپریل 1978ء || {{age in years and days|1936|2|3}} |- | [[گارفیلڈ سوبرز]] || ویسٹ انڈیز || 28 جولائ‏ی 1936ء || 5 ستمبر 1973ء || 5 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1936|7|28}} |- | [[بل لاری]] || آسٹریلیا || 11 فروری 1937ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1937|2|11}} |- | [[فرخ انجینئر]] || انڈیا || 25 فروری 1938ء || 13 جولائ‏ی 1974ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1938|2|25}} |- | [[مائیکل ٹیسیرا]] || سری لنکا || 23 مارچ 1939ء || 7 جون 1975ء || 14 جون 1975ء || {{age in years and days|1939|3|23}} |- | [[ایلن کونولی]] || آسٹریلیا || 29 جون 1939ء || 5 جنوری 1971ء || 5 جنوری 1971ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[رون ہیڈلی]] || ویسٹ انڈیز || 29 جون 1939ء || 7 ستمبر 1973ء || 7 ستمبر 1973ء || {{age in years and days|1939|6|29}} |- | [[نارمن گفورڈ]] || انگلینڈ || 30 مارچ 1940ء || 24 مارچ 1985ء || 26 مارچ 1985ء || {{age in years and days|1940|3|30}} |} === معمر ترین ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی کرکٹ کھڈاری === پہلا ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی 17 فروری 2005ء نو‏‏ں ہويا جدو‏ں آسٹریلیا نے نیوزی لینڈ دا مقابلہ کيتا۔ '''16 جون''' 2025ء تک معمر زندہ ٹوئنٹی بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں وچ شام‏ل نيں: {| class="wikitable sortable" |- !نام !ملک !تریخ پیدائش !پہلا میچ !آخری میچ !عمر (تریخ) |- | عثمان گوکر || [[ترکیہ قومی کرکٹ ٹیم|ترکیہ]]|| 1 مارچ 1960 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1960|3|1}} |- | چنگیز اکیوز ||ترکیہ || 1 جون 1962 || 29 اگست 2019 || 29 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|6|1}} |- | سردار کانسوئے || ترکیہ || 6 جولائ‏ی 1962 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1962|7|6}} |- | کرسٹیان روکیا || [[جبل الطارق قومی کرکٹ ٹیم|جبرالٹر]] || 8 مارچ 1965 || 13 مئی 2022 || 14 مئی 2022 || {{age in years and days|1965|3|8}} |- | حسن آلٹا || ترکیہ || 25 مئی 1965 || 29 اگست 2019 || 31 اگست 2019 || {{age in years and days|1965|5|25}} |- | [[جیمز موسیس (کرکٹر)|جیمز موسیس]] || [[بوٹسوانا قومی کرکٹ ٹیم|بوٹسوانا]] || 8 اگست 1965 || 20 مئی 2019 || 7 نومبر 2021 || {{age in years and days|1965|8|8}} |- | مارک عمان || [[سلووینیا قومی کرکٹ ٹیم|سلووینیا]] || 5 ستمبر 1966 || 25 جولائ‏ی 2022 || 30 جولائ‏ی 2022 || {{age in years and days|1966|9|5}} |- | [[سنیل دھنیرام]] || [[کینیڈا قومی کرکٹ ٹیم|کینیڈا]] || 17 اکتوبر 1968 || 2 اگست 2008 || 10 فروری 2010 || {{age in years and days|1968|10|17}} |- | ٹونی وائٹ مین || [[لکسمبرگ قومی کرکٹ ٹیم| لکسمبرگ]] || 24 مئی 1969 || 29 اگست 2019 || 5 ستمبر 2021 || {{age in years and days|1969|5|24}} |- | [[سنتھ جے سوریا]] || سری لنکا || 30 جون 1969 || 15 جون 2006 || 25 جون 2011 || {{age in years and days|1969|6|30}} |} === ہور ویکھو === * [[کرکٹ]] * [[ٹیسٹ کرکٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بنگلہ دیش دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[انگلستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بھارت دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[نیوزی لینڈ دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[پاکستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[جنوبی افریقا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[سری لنکا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[ویسٹ انڈیز دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[زمبابوے دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[افغانستان دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:ٹیسٹ کرکٹ ریکارڈ]] [[گٹھ:کھیلاں د‏‏ی فہرستاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:ویکی ڈیٹا تو‏ں مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل]] [[گٹھ:طویل العمر افراد دیاں فہرستاں]] or2nwsr15uh6eewi2k1l7b5v7qn4o33 0 130182 690060 689486 2025-06-16T06:01:38Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* شرٹ نمبر د‏‏ی تریخ */ 690060 wikitext text/x-wiki یہ آسٹریلیا دے اک روزہ بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ ا‏‏ے۔ اک روزہ بین الاقوامی، دو نمائندہ ٹیماں دے درمیان اک بین الاقوامی کرکٹ میچ ہُندا اے، ہر اک نو‏‏ں اک روزہ میچ دا درجہ حاصل اے، جداں کہ بین الاقوامی کرکٹ کونسل دے ذریعہ طے کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اک روزہ کرکٹ ٹیسٹ میچاں تو‏ں وکھ وکھ اے کہ فی ٹیم اوورز د‏‏ی تعداد محدود اے، تے ایہ کہ ہر ٹیم د‏‏ی صرف اک اننگز ہُندی ا‏‏ے۔ لسٹ نو‏‏ں اس ترتیب تو‏ں ترتیب دتا گیا اے جس وچ ہر کھلاڑی نے اپنی پہلی اک روزہ کیپ حاصل کيتی۔ جتھے اک تو‏ں ودھ کھلاڑیاں نے اک ہی میچ وچ اپنی پہلی اک روزہ کیپ کیپ حاصل کيتی، اوہ کھلاڑی [[حروف تہجی]] دے لحاظ تو‏ں درج نيں۔ === سب تو‏ں ودھ عالمی کپ جیتنے والی ٹیم === گیارہ [[کرکٹ عالمی کپ]] ٹورنامنٹس وچ کل ویہہ ٹیماں نے حصہ لیا ا‏‏ے۔ آسٹریلیا پنج بار، بھارت تے ویسٹ انڈیز نے دو دو بار جداں کہ پاکستان، سری لنکا تے انگلینڈ نے اک اک بار ٹورنامنٹ جِتیا اے اس طرح آسٹریلیا نو‏‏ں ایہ اعزاز حاصل اے کہ اس نے سب تو‏ں ودھ دفعہ عالمی چمپئن بننے دا موقع حاصل کيتا ا‏‏ے۔ === شماریا‏تی جائزہ === 17 مئی 2025ء تک، آسٹریلیا نے 1013 اک روزہ میچز کھیلے نيں جس دے نتیجے وچ 614 فتوحات، 355 شکست، 9 ٹائی تے 35 دا کوئی نتیجہ نئيں نکلیا آسٹریلیا د‏‏ی مجموعی جِت دا تناسب 63.24 ا‏‏ے۔ === کلید === {{col-begin}} {{col-2}} '''عمومی''' :''''*'': اک اننگز جس وچ کھلاڑی [[ناٹ آؤٹ]] رہیا :'''میچ'': کھیلے گئے میچاں د‏‏ی تعداد ؛[[بلے بازی|بیٹنگ]] :'''اننگز''': [[اننگز]] د‏‏ی تعداد :''''ناٹ آؤٹ'': اک اننگز دے ختم ہوݨ د‏‏ی تعداد [[ناٹ آؤٹ]] :'''رنز'': بلے باز/آف باؤلر د‏‏ی باؤلنگ تو‏ں بنائے گئے [[رن (کرکٹ)|رن]] د‏‏ی تعداد :'''سب تو‏ں ودھ''': سب تو‏ں ودھ سکور :'''اوسط'': [[بلے بازی اوسط (کرکٹ)|بیٹنگ اوسط]] :'''سنچری/ نصف سنچری''': [[سنچری|سنچریاں]] تے نصف سنچریاں د‏‏ی تعداد {{col-2}} ؛[[گیند بازی|بولنگ]] :''''گینداں'''': پھینکيتی گئی گینداں د‏‏ی تعداد :'''میڈن''': پہلے اوورز د‏‏ی تعداد (وہ اوورز جنہاں وچ کوئی رن نئيں بنا) :'''وکٹ'': لی گئی [[وکٹ]] د‏‏ی تعداد :''بہترین باؤلنگ'': بہترین باؤلنگ دے اعداد و شمار :'''اوسط'': [[باؤلنگ اوسط]] :''5 وکٹاں'': اک اننگز وچ 5 وکٹاں لینے د‏‏ی تعداد ؛[[فیلڈنگ (کرکٹ)|فیلڈنگ]] :'''کیچ'': لئی گئے [[کیچ|کیچز]] د‏‏ی تعداد :'''اسٹمپنگ''': بنائے گئے اسٹمپڈ د‏‏ی تعداد {{col-end}} === کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ === 27 ستمبر 2023ء تک دے اعداد و شمار درست نيں۔<ref name="کیپ" /><ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/engine/records/averages/batting.html?class=2;id=2;type=team Australia – ODI Career Batting Averages], from Cricinfo, retrieved 12 جنوری 2019</ref><ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/engine/records/averages/bowling.html?class=2;id=2;type=team Australia – ODI Career Bowling Averages], from Cricinfo, retrieved 12 جنوری 2019</ref> {| class="wikitable sortable" style="width:100%;" |- style="background:#efefef;" ! [[کیپ (کھیل)|کیپ]] ! نام ! class="unsortable" | کیریئر ! میچ ! اننگز ! ناٹ آؤٹ ! رنز۔ ! بہترین ! اوسط ! 100/50 ! گینداں ! میڈن اوور ! رنز۔ ! وکٹاں ! بہترین باؤلنگ ! اوسط ! اننگ وچ پنج وکٹاں ! [[کیچ (کرکٹ)|کیچ]] ! سٹمپڈ ! class="unsortable" | حوالہ |- | 1|| {{sortname|گریگ | چیپل}} || 1971–1983 ||74||72||14||2,331||138[[ناٹ آؤٹ|*]]||40.18||3/14||3,108||41||2,097||72||5/15||29.12||2||23||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1364/1364.html |title=Greg Chappell |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 2|| {{sortname|ایان | چیپل}} || 1971–1980 ||16||16||2||673||86||48.07||0/8||42||1||23||2||2/14||11.50||0||5||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1243/1243.html |title=Ian Chappell |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 3|| {{sortname|ایلن | کونولی}} || 1971 ||1||0||0||0||n/a||n/a||0/0||64||0||62||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1207/1207.html |title=Alan Connolly |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 4|| {{sortname|بل|لاری}} || 1971 ||1||1||0||27||27||27.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1150/1150.html |title=Bill Lawry |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 5|| {{sortname|گراہ‏م | مکینزی}} || 1971 ||1||0||0||0||n/a||n/a||0/0||60||0||22||2||2/22||11.00||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1152/1152.html |title=Garth McKenzie |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 6|| {{sortname|ایشلے|مالیٹ}} || 1971–1975 ||9||3||1||14||8||7.00||0/0||502||7||341||11||3/34||31.00||0||4||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1319/1319.html |title=Ashley Mallett |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 7|| {{sortname|روڈ|مارش}} || 1971–1984 ||92||76||15||1,225||66||20.08||0/4||0||0||0||0||n/a||n/a||0||120||4||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1361/1361.html |title=Rod Marsh |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 8|| {{sortname|آئن|ریڈ پاتھ}} || 1971–1975 ||5||5||0||46||24||9.20||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1215/1215.html |title=Ian Redpath |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 9|| {{sortname|کیتھ|اسٹیک پول}} || 1971–1974 ||6||6||0||224||61||37.33||0/3||77||0||54||3||3/40||18.00||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1278/1278.html |title=Keith Stackpole |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 10|| {{sortname|ایلن|تھامسن|ایلن تھامسن (کرکٹر)}} || 1971 ||1||0||0||0||n/a||n/a||0/0||64||2||22||1||1/22||22.00||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1363/1363.html |title=Alan Thomson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 11|| {{sortname|ڈگ | والٹرز}} || 1971–1981 ||28||24||6||513||59||28.50||0/2||314||3||273||4||2/24||68.25||0||10||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1277/1277.html |title=Doug Walters |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 12|| {{sortname|راس | ایڈورڈز}} || 1972–1975 ||9||8||1||255||80*||36.42||0/3||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1394/1394.html |title=Ross Edwards |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 13|| {{sortname|ڈینس | للی}} || 1972–1983 ||63||34||8||240||42*||9.23||0/0||3,593||80||2,145||103||5/34||20.82||1||10||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1369/1369.html |title=Dennis Lillee |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 14|| {{sortname|باب | میسی}} || 1972 ||3||1||1||16||16*||n/a||0/0||183||5||129||3||2/35||43.00||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1395/1395.html |title=Bob Massie |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 15|| {{sortname|پال | شیہان}} || 1972 ||3||3||0||75||50||25.00||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1307/1307.html |title=Paul Sheahan |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 16|| {{sortname|گریم | واٹسن | گریم واٹسن (کرکٹر)}} || 1972 ||2||2||1||11||11*||11.00||0/0||48||1||28||2||2/28||14.00||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1291/1291.html |title=Graeme Watson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 17|| {{sortname|ڈیوڈ | کولی}} || 1972 ||1||0||0||0||n/a||n/a||0/0||66||1||72||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1391/1391.html |title=David Colley |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 18|| {{sortname|جیف|ہیمنڈ|جیف ہیمنڈ (کرکٹر)}} || 1972 ||1||1||1||15||15*||n/a||0/0||54||1||41||1||1/41||41.00||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1411/1411.html |title=Jeff Hammond |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 19|| {{sortname|رے | برائٹ}} || 1974–1986 ||11||8||4||66||19*||16.50||0/0||462||3||350||3||1/28||116.66||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1528/1528.html |title=Ray Bright |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 20|| {{sortname|آئن|ڈیوس|آئن ڈیوس (کرکٹر)}} || 1974–1977 ||3||3||1||12||11*||6.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1418/1418.html |title=Ian Davis |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 21|| {{sortname|جیف| ڈیموک}} || 1974–1980 ||15||7||4||35||14*||11.66||0/0||806||16||412||15||2/21||27.46||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1423/1423.html |title=Geoff Dymock |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 22|| {{sortname|گیری|گلمور}} || 1974–1975 ||5||2||1||42||28*||42.00||0/0||320||9||165||16||6/14||10.31||2||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1419/1419.html |title=Gary Gilmour |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 23|| {{sortname|میکس | واکر}} || 1974–1981 ||17||11||3||79||20||9.87||0/0||1,006||24||546||20||4/19||27.30||0||6||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1402/1402.html |title=Max Walker |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 24|| {{sortname|ایشلے | ووڈکاک}} || 1974–1974 ||1||1||0||53||53||53.00||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1425/1425.html |title=Ashley Woodcock |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 25|| {{sortname|والی | ایڈورڈز}} || 1975 ||1||1||0||2||2||2.00||0/0||1||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1436/1436.html |title=Wally Edwards |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 26|| {{sortname|ایلن | ہرسٹ|ایلن ہرسٹ (کرکٹر)}} || 1975–1979 ||8||4||4||7||3*||n/a||0/0||402||11||203||12||5/21||16.91||1||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1424/1424.html |title=Alan Hurst |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 27|| {{sortname|ٹیری | جینر}} || 1975 ||1||1||0||12||12||12.00||0/0||64||1||28||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1359/1359.html |title=Terry Jenner |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 28|| {{sortname|جیف | تھامسن}} || 1975–1985 ||50||30||6||181||21||7.54||0/0||2,696||37||1,942||55||4/67||35.30||0||9||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1401/1401.html |title=Jeff Thomson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 29|| {{sortname|رک | میک کوسکر}} || 1975–1982 ||14||14||0||320||95||22.85||0/2||0||0||0||0||n/a||n/a||0||3||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1440/1440.html |title=Rick McCosker |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 30|| {{sortname|ایلن|ٹرنر|ایلن ٹرنر (کرکٹر)}} || 1975 ||6||6||0||247||101||41.16||1/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||3||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1447/1447.html |title=Alan Turner |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 31|| {{sortname|گیری|کوزیئر}} || 1975–1979 ||9||7||2||154||84||30.80||0/1||409||9||248||14||5/18||17.71||1||4||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1452/1452.html |title=Gary Cosier |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 32|| {{sortname|ڈیوڈ|ہکس}} || 1977–1986 ||39||36||2||826||76||24.29||0/5||29||0||28||1||1/2||28.00||0||11||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1524/1524.html |title=David Hookes |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 33|| {{sortname|مک|مالون|مک میلون (کرکٹر)}} || 1977–1982 ||10||7||3||36||15*||9.00||0/0||612||16||315||11||2/9||28.63||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1531/1531.html |title=Mick Malone |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 34|| {{sortname|کیری | او کیفے}} || 1977 ||2||2||1||16||16*||16.00||0/0||132||3||79||2||1/36||39.50||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1368/1368.html |title=Kerry O'Keeffe |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 35|| {{sortname|لین | پاسکو}} || 1977–1982 ||29||11||7||39||15*||9.75||0/0||1,568||21||1,066||53||5/30||20.11||1||6||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1525/1525.html |title=Len Pascoe |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 36|| {{sortname|کریگ | سارجنٹ}} || 1977–1978 ||3||3||0||73||46||24.33||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1527/1527.html |title=Craig Serjeant |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 37|| {{sortname|کم|ہیوز}} || 1977–1985 ||97||88||6||1,968||98||24.00||0/17||1||0||4||0||n/a||n/a||0||27||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1530/1530.html |title=Kim Hughes |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 38|| {{sortname|رچی | رابنسن}} || 1977 ||2||2||0||82||70||41.00||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||3||1||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1526/1526.html |title=Richie Robinson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 39|| {{sortname|آئن | کالن}} || 1978–1982 ||5||3||2||6||3*||6.00||0/0||180||2||148||5||3/24||29.60||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1545/1545.html |title=Ian Callen |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 40|| {{sortname|وینی|کلارک|وینی کلارک (کرکٹر)}} || 1978 ||2||0||0||0||n/a||n/a||0/0||100||3||61||3||2/39||20.33||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1532/1532.html |title=Wayne Clark |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 41|| {{sortname|رک | ڈارلنگ}} || 1978–1982 ||18||18||1||363||74||21.35||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||6||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1546/1546.html |title=Rick Darling |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 42|| {{sortname|ٹریور|لافلن}} || 1978–1979 ||6||5||1||105||74||26.25||0/1||308||3||224||8||3/54||28.00||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1558/1558.html |title=Trevor Laughlin |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 43|| {{sortname|اسٹیو | رکسن}} || 1978–1985 ||6||6||3||40||20*||13.33||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||9||2||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1536/1536.html |title=Steve Rixon |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 44|| {{sortname|باب | سمپسن | باب سمپسن (کرکٹر)}} || 1978 ||2||2||0||36||23||18.00||0/0||102||0||95||2||2/30||47.50||0||4||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1060/1060.html |title=Bob Simpson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 45|| {{sortname|پیٹر | ٹوہی}} || 1978–1979 ||5||4||2||105||54*||52.50||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1537/1537.html |title=Peter Toohey |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 46|| {{sortname|گریم | ووڈ | گریم ووڈ (کرکٹر)}} || 1978–1989 ||83||77||11||2,219||114*||33.62||3/11||0||0||0||0||n/a||n/a||0||17||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1547/1547.html |title=Graeme Wood |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 47|| {{sortname|گراہ‏م |یلپ}} || 1978–1984 ||30||27||6||823||66*||39.19||0/7||138||0||119||3||2/28||39.66||0||5||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1488/1488.html |title=Graeme Yallop |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 48|| {{sortname|بروس |یارڈلے}} || 1978–1983 ||7||4||0||58||28||14.50||0/0||198||5||130||7||3/28||18.57||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1548/1548.html |title=Bruce Yardley |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 49|| {{sortname|ایلن | بارڈر}} || 1979–1994 ||273||252||39||6,524||127*||30.62||3/39||2,661||11||2,071||73||3/20||28.36||0||127||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1572/1572.html |title=Allan Border |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 50|| {{sortname|فل | کارلسن}} || 1979 ||4||2||0||11||11||5.50||0/0||168||3||70||2||1/21||35.00||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1576/1576.html |title=Phil Carlson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 51|| {{sortname|جان|میکلین|جان میکلین (کرکٹر)}} || 1979 ||2||1||0||11||11||11.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1570/1570.html |title=John MacLean |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 52|| {{sortname|اینڈریو | ہلڈچ}} || 1979–1985 ||8||8||0||226||72||28.25||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1579/1579.html |title=Andrew Hilditch |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 53|| {{sortname|روڈنی | ہاگ}} || 1979–1985 ||71||35||20||137||22||9.13||0/0||3,677||57||2,418||85||4/29||28.44||0||8||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1569/1569.html |title=Rodney Hogg |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 54|| {{sortname|کیون | رائٹ}} || 1979 ||5||2||0||29||23||14.50||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||8||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1577/1577.html |title=Kevin Wright |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 55|| {{sortname|جیف | ماس | جیف ماس (کرکٹر)}} || 1979 ||1||1||0||7||7||7.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1583/1583.html |title=Jeff Moss |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 56|| {{sortname|گریم | پورٹر}} || 1979 ||2||1||0||3||3||3.00||0/0||108||5||33||3||2/13||11.00||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1611/1611.html |title=Graeme Porter |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 57|| {{sortname|بروس|لیرڈ}} || 1979–1982 ||23||23||3||594||117*||29.70||1/2||0||0||0||0||n/a||n/a||0||5||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1592/1592.html |title=Bruce Laird |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 58|| {{sortname|جولین | وینر}} || 1979–1980 ||7||7||0||140||50||20.00||0/1||24||0||34||0||n/a||n/a||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1594/1594.html |title=Julien Wiener |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 59|| {{sortname|ڈیو | واٹمور}} || 1980 ||1||1||0||2||2||2.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1582/1582.html |title=Dav Whatmore |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 60|| [[جان ڈائیسن (کرکٹر)|جان ڈائیسن]] || 1980–1983 ||29||27||4||755||79||32.82||0/4||0||0||0||0||n/a||n/a||0||12||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1541/1541.html |title=John Dyson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 61|| {{sortname|ٹریور | چیپل}} || 1980–1983 ||20||13||0||229||110||17.61||1/0||736||4||538||19||3/31||28.31||0||8||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1645/1645.html |title=Trevor Chappell |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 62|| {{sortname|شان|گراف}} || 1980–1981 ||11||6||0||24||8||4.00||0/0||522||4||345||8||2/23||43.12||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1616/1616.html |title=Shaun Graf |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 63|| {{sortname|جیف|لاسن|جیف لاسن (کرکٹر)}} || 1980–1989 ||79||52||18||378||33*||11.11||0/0||4,259||94||2,592||88||4/26||29.45||0||18||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1631/1631.html |title=Geoff Lawson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 64|| {{sortname|مارٹن|کینٹ}} || 1981 ||5||5||1||78||33||19.50||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||4||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1646/1646.html |title=Martin Kent |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 65|| {{sortname|گریم | بیئرڈ}} || 1981 ||2||0||0||0||n/a||n/a||0/0||112||3||70||4||2/20||17.50||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1622/1622.html |title=Graeme Beard |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 66|| {{sortname|ٹیری | ایلڈرمین}} || 1981–1991 ||65||18||6||32||9*||2.66||0/0||3,371||75||2,056||88||5/17||23.36||2||29||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1644/1644.html |title=Terry Alderman |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 67|| {{sortname|ڈرک | ویلہم}} || 1981–1987 ||17||17||2||379||97||25.26||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||8||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1650/1650.html |title=Dirk Wellham |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 68|| {{sortname|گریگ|رچی}} || 1982–1987 ||44||42||7||959||84||27.40||0/6||0||0||0||0||n/a||n/a||0||9||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1688/1688.html |title=Greg Ritchie |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 69|| {{sortname|وین بی | فلپس}}|| 1982–1986 ||48||41||6||852||75*||24.34||0/6||0||0||0||0||n/a||n/a||0||42||7||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1741/1741.html |title=Wayne Phillips |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 70|| {{sortname|کارل | ریکمین}} || 1983–1991 ||52||18||6||34||9*||2.83||0/0||2,791||51||1,833||82||5/16||22.35||1||6||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1691/1691.html |title=Carl Rackemann |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 71|| {{sortname|کیپلر | ویسلز}}<ref>[[کیپلر ویسلز]] also played ODI cricket for [[جنوبی افریقا قومی کرکٹ ٹیم]]. Only his records for [[آسٹریلیا قومی کرکٹ ٹیم]] are given above.</ref> || 1983–1985 ||54||51||3||1,740||107||36.25||1/14||737||2||655||18||2/16||36.38||0||19||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1692/1692.html |title=Kepler Wessels |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 72|| {{sortname|جان|مگوائر|جان میگوائر (کرکٹر)}} || 1983–1984 ||23||11||5||42||14*||7.00||0/0||1,009||12||769||19||3/61||40.47||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1745/1745.html |title=John Maguire |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 73|| {{sortname|ٹام | ہوگن}} || 1983–1984 ||16||12||4||72||27||9.00||0/0||917||12||574||23||4/33||24.95||0||10||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1707/1707.html |title=Tom Hogan |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 74|| {{sortname|کین | میکلے}} || 1983–1987 ||16||13||2||139||41||12.63||0/0||857||8||626||15||6/39||41.73||1||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1718/1718.html |title=Ken MacLeay |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 75|| {{sortname|اسٹیو|اسمتھ|اسٹیو اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1961ء}} || 1983–1985 ||28||24||2||861||117||39.13||2/8||7||0||5||0||n/a||n/a||0||8||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1750/1750.html |title=Steve Smith |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 76|| {{sortname|مائیک | وٹنی}} || 1983–1993 ||38||13||7||40||9*||6.66||0/0||2,106||43||1,249||46||4/34||27.15||0||11||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1648/1648.html |title=Mike Whitney |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 77|| {{sortname|راجر | وولی}} || 1983 ||4||3||2||31||16||31.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||1||1||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1708/1708.html |title=Roger Woolley |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 78|| {{sortname|گریگ|میتھیوز}} || 1984–1993 ||59||50||13||619||54||16.72||0/1||2,808||21||2,004||57||3/27||35.15||0||23||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1746/1746.html |title=Greg Matthews |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 79|| {{sortname|ڈین | جونز|ڈین جونز}} || 1984–1994 ||164||161||25||6,068||145||44.61||7/46||106||0||81||3||2/34||27.00||0||54||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1753/1753.html |title=Dean Jones |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 80|| {{sortname|ڈیوڈ | بون}} || 1984–1995 ||181||177||16||5,964||122||37.04||5/37||82||0||86||0||n/a||n/a||0||45||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1766/1766.html |title=David Boon |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 81|| {{sortname|مرے | بینیٹ}} || 1984–1985 ||8||4||1||9||6*||3.00||0/0||408||6||275||4||2/27||68.75||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1771/1771.html |title=Murray Bennett |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 82|| {{sortname|کریگ|میک ڈرمٹ}} || 1985–1996 ||138||78||17||432||37||7.08||0/0||7,461||101||5,018||203||5/44||24.71||1||27||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1772/1772.html |title=Craig McDermott |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 83|| {{sortname|سائمن | او ڈونل}} || 1985–1991 ||87||64||15||1,242||74*||25.34||0/9||4,350||49||3,102||108||5/13||28.72||1||22||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1778/1778.html |title=Simon O'Donnell |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 84|| {{sortname|باب | ہالینڈ}} || 1985 ||2||0||0||0||n/a||n/a||0/0||126||2||99||2||2/49||49.50||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1767/1767.html |title=Bob Holland |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 85|| {{sortname|راڈ | میک کرڈی}} || 1985 ||11||6||2||33||13*||8.25||0/0||515||8||375||12||3/19||31.25||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1816/1816.html |title=Rod McCurdy |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 86|| {{sortname|روبی|کر|روبی کر (کرکٹر)}} || 1985 ||4||4||1||97||87*||32.33||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1790/1790.html |title=Robbie Kerr |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |-روبی|کر|روبی کر (کرکٹر) | 87|| {{sortname|سائمن|ڈیوس|سائمن ڈیوس (آسٹریلین) کرکٹر)}} || 1986–1988 ||39||11||7||20||6||5.00||0/0||2,016||46||1,133||44||3/10||25.75||0||5||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1796/1796.html |title=Simon Davis |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 88|| {{sortname|ڈیو|گلبرٹ|ڈیو گلبرٹ (کرکٹر)}} || 1986 ||14||8||3||39||8||7.80||0/0||684||4||552||18||5/46||30.66||1||3||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1781/1781.html |title=Dave Gilbert |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 89|| {{sortname|بروس | ریڈ}} || 1986–1992 ||61||21||8||49||10||3.76||0/0||3,250||53||2,203||63||5/53||34.96||1||6||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1793/1793.html |title=Bruce Reid |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 90|| {{sortname|اسٹیو | واہ}} || 1986–2002 ||325||288||58||7,569||120*||32.90||3/45||8,883||56||6,761||195||4/33||34.67||0||111||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1794/1794.html |title=Steve Waugh |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 91|| {{sortname|جیف|مارش}} || 1986–1992 ||117||115||6||4,357||126*||39.97||9/22||6||0||4||0||n/a||n/a||0||31||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1792/1792.html |title=Geoff Marsh |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 92|| {{sortname|گلین|ٹرمبل}} || 1986 ||2||2||1||4||4||4.00||0/0||24||0||32||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1823/1823.html |title=Glenn Trimble |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 93|| {{sortname|ٹم|زوہرر}} || 1986–1994 ||22||15||3||130||50||10.83||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||21||2||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1801/1801.html |title=Tim Zoehrer |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 94|| {{sortname|گریگ|ڈائر}} || 1986–1988 ||23||13||2||174||45*||15.81||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||24||4||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1853/1853.html |title=Greg Dyer |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 95|| {{sortname|گلین | بشپ}} || 1987 ||2||2||0||13||7||6.50||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1825/1825.html |title=Glenn Bishop |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 96|| {{sortname|پیٹر|ٹیلر|پیٹر ٹیلر (آسٹریلین کرکٹر)}} || 1987–1992 ||83||47||25||437||54*||19.86||0/1||3,937||33||2,740||97||4/38||28.24||0||34||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1858/1858.html |title=Peter Taylor |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 97|| {{sortname|مائیک | ویلٹا}} || 1987–1989 ||20||19||4||484||68*||32.26||0/2||0||0||0||0||n/a||n/a||0||8||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1870/1870.html |title=Mike Veletta |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 98|| {{sortname|ٹام | موڈی}} || 1987–1999 ||76||64||12||1,211||89||23.28||0/10||2,797||31||2,014||52||3/25||38.73||0||21||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1939/1939.html |title=Tom Moody |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 99|| {{sortname|ٹم|مئے}} || 1987–1995 ||47||12||8||39||15||9.75||0/0||2,504||17||1,772||39||3/19||45.43||0||3||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1873/1873.html |title=Tim مئی |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 100|| {{sortname|اینڈریو|زیزر}} || 1987 ||2||2||2||10||8*||n/a||0/0||90||1||74||1||1/37||74.00||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1884/1884.html |title=Andrew Zesers |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 101|| {{sortname|ٹونی | ڈوڈی مائڈ}} || 1988–1993 ||24||16||7||124||30||13.77||0/0||1,327||30||753||36||5/21||20.91||1||7||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1874/1874.html |title=Tony Dodemaide |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 102|| {{sortname|آئن | ہیلی}} || 1988–1997 ||168||120||36||1,764||56||21.00||0/4||0||0||0||0||n/a||n/a||0||194||39||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1916/1916.html |title=Ian Healy |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 103|| {{sortname|جیمی|سڈنز}} || 1988 ||1||1||0||32||32||32.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1893/1893.html |title=Jamie Siddons |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 104|| {{sortname|مرو | ہیوز}} || 1988–1993 ||33||17||8||100||20||11.11||0/0||1,639||22||1,115||38||4/44||29.34||0||6||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1791/1791.html |title=Merv Hughes |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 105|| {{sortname|مارک | واہ}} || 1988–2002 ||244||236||20||8,500||173||39.35||18/50||3,687||11||2,938||85||5/24||34.56||1||108||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1984/1984.html |title=Mark Waugh |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 106|| {{sortname|گریگ|کیمبل|گریگ کیمبل (کرکٹر)}} || 1989–1990 ||12||3||1||6||4*||3.00||0/0||613||9||404||18||3/17||22.44||0||4||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1925/1925.html |title=Greg Campbell |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 107|| {{sortname|مارک|ٹیلر|مارک ٹیلر (کرکٹ کھلاڑی)}} || 1989–1997 ||113||110||1||3,514||105||32.23||1/28||0||0||0||0||n/a||n/a||0||56||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1921/1921.html |title=Mark Taylor |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 108|| {{sortname|پال | ریفل}} || 1992–1999 ||92||57||21||503||58||13.97||0/1||4,732||85||3,096||106||4/13||29.20||0||25||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2004/2004.html |title=Paul Reiffel |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 109|| {{sortname|ڈیمین | مارٹن}} || 1992–2006 ||208||182||51||5,346||144*||40.80||5/37||794||2||704||12||2/21||58.66||0||69||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2065/2065.html |title=Damien Martyn |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 110|| {{sortname|شین |وارن}}<ref name=WorldXI>[[ایڈم گلکرسٹ]], [[میتھیو ہیڈن]], [[گلین میک گراتھ]], [[رکی پونٹنگ]] and [[شین وارن]] have also played ODI cricket for an [[List of World XI ODI cricketers|ICC World XI]]. Only their records for [[آسٹریلیا قومی کرکٹ ٹیم]] are given above.</ref> || 1993–2003 ||193||106||28||1,016||55||13.02||0/1||10,600||110||7,514||291||5/33||25.82||1||80||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1999/1999.html |title=Shane Warne |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 111|| {{sortname|میتھیو|ہیڈن}}<ref name=WorldXI /> || 1993–2008 ||160||154||15||6,131||181*||44.10||10/36||6||0||18||0||n/a||n/a||0||68||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2118/2118.html |title=Matthew Hayden |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 112|| {{sortname|برینڈن | جولین}} || 1993–1999 ||25||17||0||224||35||13.17||0/0||1,146||11||997||22||3/40||45.31||0||8||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2086/2086.html |title=Brendon Julian |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 113|| {{sortname|گلین | میک گراتھ}}<ref name=WorldXI /> || 1993–2007 ||249||67||38||115||11||3.96||0/0||12,928||279||8,354||380||7/15||21.98||7||36||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2100/2100.html |title=Glenn McGrath |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 114|| {{sortname|مائیکل | سلیٹر}} || 1993–1997 ||42||42||1||987||73||24.07||0/9||12||1||11||0||n/a||n/a||0||9||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2087/2087.html |title=Michael Slater |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 115|| {{sortname|ڈیمین | فلیمنگ}} || 1994–2001 ||88||31||18||152||29||11.69||0/0||4,619||62||3,402||134||5/36||25.38||1||14||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2167/2167.html |title=Damien Fleming |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 116|| {{sortname|مائیکل|بیون}} || 1994–2004 ||232||196||67||6,912||108*||53.58||6/46||1,966||4||1,655||36||3/36||45.97||0||69||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2166/2166.html |title=Michael Bevan |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 117|| {{sortname|جسٹن | لینگر}} || 1994–1997 ||8||7||2||160||36||32.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||2||1||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2070/2070.html |title=Justin Langer |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 118|| {{sortname|جو|اینجل}} || 1994–1995 ||3||1||0||0||0||0.00||0/0||162||3||113||4||2/47||28.25||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2074/2074.html |title=Jo Angel |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 119|| {{sortname|گیون | رابرٹسن}} || 1994–1998 ||13||7||4||45||15||15.00||0/0||597||1||430||8||3/29||53.75||0||3||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2187/2187.html |title=Gavin Robertson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 120|| {{sortname|فل | ایمری}} || 1994 ||1||1||1||11||11*||n/a||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||3||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2169/2169.html |title=Phil Emery |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 121|| {{sortname|سٹوارٹ | لاء}} || 1994–1999 ||54||51||5||1,237||110||26.89||1/7||807||3||635||12||2/22||52.91||0||12||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2230/2230.html |title=Stuart Law |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 122|| {{sortname|گریگ | بلیویٹ}} || 1995–1999 ||32||30||3||551||57*||20.40||0/2||749||3||646||14||2/6||46.14||0||7||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2177/2177.html |title=Greg Blewett |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 123|| {{sortname|رکی | پونٹنگ}}<ref name=WorldXI /> || 1995–2012||374||364||39||13,589||164||41.81||29/82||150||0||104||3||1/12||34.66||0||159||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2229/2229.html |title=Ricky Ponting |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 8&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 124|| {{sortname|شان | لی}} || 1995–2001 ||45||35||8||477||47||17.66||0/0||1,706||14||1,245||48||5/33||25.93||1||23||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2241/2241.html |title=Shane Lee |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 125|| {{sortname|مائیکل|کاسپرووکز}} || 1995–2005 ||43||13||9||74||28*||18.50||0/0||2,225||28||1,674||67||5/45||24.98||2||13||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2242/2242.html |title=Michael Kasprowicz |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 126|| {{sortname|بریڈ | ہاگ}} || 1996–2008 ||123||65||26||790||71*||20.25||0/2||5,564||37||4,188||156||5/32||26.84||2||36||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/3/3323/3323.html |title=Michael Kasprowicz |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 127|| {{sortname|جیسن|گلیسپی}} || 1996–2005 ||97||39||16||289||44*||12.56||0/0||5,144||79||3,611||142||5/22||25.42||3||10||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2285/2285.html |title=Jason Gillespie |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 128|| {{sortname|ڈیرن | لیھمن}} || 1996–2005 ||117||101||22||3,078||119||38.96||4/17||1,793||3||1,445||52||4/7||27.78||0||26||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/3/3324/3324.html |title=Darren Lehmann |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 129|| {{sortname|ایڈم|گلکرسٹ}}<ref name=WorldXI /> || 1996–2008 ||286||278||11||9,595||172||35.93||16/55||0||0||0||0||n/a||n/a||0||416||54||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/4/4170/4170.html |title=Adam Gilchrist |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 130|| {{sortname|اینڈی|بیچل}} || 1997–2004 ||67||36||13||471||64||20.47||0/1||3,257||28||2,463||78||7/20||31.57||2||19||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/4/4348/4348.html |title=Andy Bichel |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 131|| {{sortname|انتھونی | سٹوارٹ | انتھونی سٹوارٹ}} || 1997 ||3||1||0||1||1||1.00||0/0||180||2||109||8||5/26||13.62||1||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/4/4349/4349.html |title=Anthony Stuart |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 132|| {{sortname|ایڈم|ڈیل}} || 1997–2000 ||30||12||8||78||15*||19.50||0/0||1,596||34||979||32||3/18||30.59||0||11||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/5/5559/5559.html |title=Adam Dale |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 133|| {{sortname|مائیکل|ڈی وینٹو}} || 1997 ||9||9||0||241||89||26.77||0/2||0||0||0||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2284/2284.html |title=Michael Di Venuto |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 134|| {{sortname|میتھیو | ایلیٹ | میتھیو ایلیٹ (کرکٹر)}} || 1997 ||1||1||0||1||1||1.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/4/4178/4178.html |title=Matthew Elliott |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 135|| {{sortname|ایان | ہاروی}} || 1997–2004 ||73||51||11||715||48*||17.87||0/0||3,279||29||2,577||85||4/16||30.31||0||17||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/5/5642/5642.html |title=Ian Harvey |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 136|| {{sortname|پال | ولسن | پال ولسن کرکٹ کھڈاری}} || 1997–1998 ||11||5||2||4||2||1.33||0/0||562||6||450||13||3/39||34.61||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6275/6275.html |title=Paul Wilson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 137|| {{sortname|جمی | مہر}} || 1998–2003 ||26||20||3||438||95||25.76||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||18||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6256/6256.html |title=Jimmy Maher |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 138|| {{sortname|بریڈلے|ینگ|بریڈ ینگ (کرکٹر)}} || 1998–1999 ||6||3||1||31||18||15.50||0/0||234||0||251||1||1/26||251.00||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/5/5644/5644.html |title=Brad Young |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 139||{{sortname|اینڈریو | سائمنڈز}}|| 1998–2009 ||198||161||33||5,088||156||39.75||6/30||5,935||30||4,955||133||5/18||37.25||1||82||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/4/4374/4374.html |title=Andrew Symonds |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 140|| {{sortname|بریٹ|لی}} || 2000–2012 ||221||110||44||1176||59||17.81||0/3||11,185||138||8,877||380||5/22||23.36||9||54||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/5/5951/5951.html |title=Brett Lee |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 141|| {{sortname|اسٹیورٹ | میک گل}} || 2000 ||3||2||1||1||1||1.00||0/0||180||4||105||6||4/19||17.50||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/4/4368/4368.html |title=Stuart MacGill |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 142||{{sortname|ناتھن|بریکن}}|| 2001–2009 ||116||35||18||199||21*||11.70||0/0||5,759||91||4,240||174||5/47||24.36||2||26||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/7/7418/7418.html |title=Nathan Bracken |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 143||{{sortname|سائمن|کیٹچ}}|| 2001–2006 ||45||42||5||1,324||107*||35.78||1/9||0||0||0||0||n/a||n/a||0||13||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6243/6243.html |title=Simon Katich |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 144|| {{sortname|بریڈ|ہیڈن}} || 2001–2015 ||126||115||16||3,122||110||31.53||2/16||0||0||0||0||n/a||n/a||0||170||11||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6409/6409.html |title=Brad Haddin |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 145|| {{sortname|بریڈ | ولیمز | بریڈ ولیمز (کرکٹر)}} || 2002–2004 ||25||6||4||27||13*||13.50||0/0||1,203||19||814||35||5/22||23.25||2||4||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6274/6274.html |title=Brad Williams |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 146|| {{sortname|ریان|کیمبل|ریان کیمبل (کرکٹر)}} || 2002 ||2||2||0||54||38||27.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||4||1||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/5/5641/5641.html |title=Ryan Campbell |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 147|| {{sortname|ناتھن | ہورٹز}} || 2002–2011 ||58||32||17||336||53*||22.40||0/1||2,724||12||2,152||63||4/29||34.15||0||24||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/10/10013/10013.html |title=Nathan Hauritz |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 148|| {{sortname|شین | واٹسن}} || 2002–2015 ||190||169||27||5,757||185*||40.54||9/33||6,466||35||5,342||168||4/36||31.79||0||64||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/10/10016/10016.html |title=Shane Watson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 8&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 149|| {{sortname|مائیکل|کلارک|مائیکل کلارک}} || 2003–2015 ||245||223||44||7,981||130||44.58||8/58||2,585||7||2,146||57||5/35||37.64||1||106||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/8/8812/8812.html |title=Michael Clarke |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 150|| {{sortname|مائيکل | ہسی}} || 2004–2012 ||185||157||44||5,442||109*||48.15||3/39||240||1||235||2||1/22||117.50||0||105||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6240/6240.html |title=Mike Hussey |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 151|| {{sortname|جیمز | ہوپس}} || 2005–2010 ||84||61||8||1,326||63*||25.01||0/3||3,157||32||2,384||67||5/14||35.58||1||25||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/9/9161/9161.html |title=James Hopes |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 152|| {{sortname|کیمرون | وائٹ}} || 2005–2018 ||91||77||16||2,072||105||33.96||2/11||331||2||351||12||3/5||29.25||0||37||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/11/11866/11866.html |title=Cameron White |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 8&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 153||{{sortname|سٹوارٹ | کلارک}}|| 2005–2009 ||39||12||7||69||16*||13.80||0/0||1,829||18||1,477||53||4/54||27.86||0||10||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6955/6955.html |title=Stuart Clark |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 154||{{sortname|بریڈ | ہوج}}|| 2005–2007 ||25||21||2||575||123||30.26||1/3||66||0||51||1||1/17||51.00||0||16||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6237/6237.html |title=Brad Hodge |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 155|| {{sortname|مک | لیوس}} || 2005–2006 ||7||1||1||4||4*||n/a||0/0||341||1||391||7||3/56||55.85||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/9/9355/9355.html |title=Mick Lewis |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 156|| {{sortname|مچل | جانسن | مچل جانسن (کرکٹر)}} || 2005–2015 ||153||91||32||951||73*||16.11||0/2||7,489||72||6,038||239||6/31||25.26||3||35||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/10/10021/10021.html |title=Mitchell Johnson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 157||{{sortname|بریٹ | ڈورے}}|| 2006 ||4||1||0||2||2||2.00||0/0||162||2||146||2||1/12||73.00||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/62/62798/62798.html |title=Brett Dorey |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 158||{{sortname|فل|جیکس}}|| 2006–2007 ||6||6||0||125||94||20.83||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||3||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/10/10407/10407.html |title=Phil Jacques |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 159||{{sortname|ڈین | کلن}}|| 2006 ||5||1||1||2||2*||n/a||0/0||213||4||147||2||2/25||73.50||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/45/45798/45798.html |title=Daniel Cullen |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 160||{{sortname|مارک|کاسگروو}}|| 2006 ||3||3||0||112||74||37.33||0/1||30||0||13||1||1/1||13.00||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/45/45798/45798.html |title=Mark Cosgrave |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 161|| {{sortname|بین|ہلفینہاس}} || 2007–2012 ||25||11||8||29||16||9.66||0/0||1,216||16||1,075||29||5/33||37.06||1||10||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/44/44244/44244.html |title=Ben Hilfenhaus |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 162|| {{sortname|شان|ٹیٹ}} || 2007–2011 ||35||7||5||25||11||12.50||0/0||1,688||11||1,461||62||4/39||23.56||0||8||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/17/17501/17501.html |title=Shaun Tait |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 5&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 163|| {{sortname|ایڈم | ووجز}} || 2007–2013 ||31||28||9||870||112*||45.78||1/4||301||1||276||6||1/3||46.00||0||7||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/12/12201/12201.html |title=Adam Voges |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 4&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 164||{{sortname|ایشلے | نوفکے}}|| 2008 ||1||0||0||0||n/a||n/a||0/0||54||0||46||1||1/46||46.00||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/8/8193/8193.html |title=Ashley Noffke |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 165||{{sortname|شون|مارش}}|| 2008–2019 ||73||72||4||2,773||151||40.77||7/15||0||0||0||0||n/a||n/a||0||22||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/10/10020/10020.html |title=Shaun Marsh |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 166||{{sortname|لیوک | رونچی}}<ref>[[لیوک رونچی]] also played ODI cricket for [[نیوزی لینڈ قومی کرکٹ ٹیم]]. Only his records for [[آسٹریلیا قومی کرکٹ ٹیم]] are given above.</ref>|| 2008 ||4||2||0||76||64||38.00||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||5||2||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/17/17568/17568.html |title=Luke Ronchi |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 167||{{sortname|ڈیوڈ|ہسی}}|| 2008–2013 ||69||61||6||1,796||111||32.65||1/14||802||1||698||18||4/21||38.77||0||29||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/11/11803/11803.html |title=David Hussey |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 168||{{sortname|بریٹ|گیوز}}|| 2008–2009 ||2||2||2||10||10*||n/a||0/0||90||0||78||3||2/11||26.60||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/12/12203/12203.html |title=Brett Geeves |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 169|| {{sortname|ریان|ہیرس|ریان ہیرس (کرکٹر)}} || 2009–2012 ||21||13||7||48||21||8.00||0/0||1,031||13||832||44||5/19||18.90||3||6||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/12/12389/12389.html |title=Ryan Harris |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 170|| {{sortname|ڈیوڈ|وارنر | ڈیوڈ وارنر}} || 2009– ||142||140||6||6,030||179||45.00||19/27||6||0||8||0||n/a||n/a||0||62||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/90/90182/90182.html |title=David Warner |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 171|| {{sortname|کالم | فرگوسن}} || 2009–2011 ||30||25||9||663||71*||41.43||0/5||0||0||0||0||n/a||n/a||0||7||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/26/26530/26530.html|title=Callum Ferguson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 172|| {{sortname|پیٹر | سڈل}} || 2009–2019 ||20||6||3||31||10*||10.33||0/0||901||10||743||17||3/55||43.70||0||1||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/45/45315/45315.html|title=Peter Siddle |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 173||{{sortname|بین|لافلن|بین لافلن (کرکٹر)}}|| 2009–2009 ||5||1||1||1||1*||n/a||0/0||224||1||219||4||1/28||54.75||0||2||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Players/140/140646/140646.html|title=Ben Laughlin |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 3&nbsp;اپریل 2009.</ref> |- | 174||{{sortname|شین | ہاروڈ}}|| 2009 ||1||1||1||0||0*||n/a||0/0||60||0||57||2||2/57||28.50||0||0||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/8/8347/8347.html|title=Shane Harwood |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 19&nbsp;اپریل 2009.</ref> |- | 175|| {{sortname|ڈج | بولنجر}} || 2009–2011 ||39||8||2||50||30||8.33||0/0||1,942||28||1,482||62||5/35||23.90||2||12||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/44/44839/44839.html|title=Doug Bollinger |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;اپریل 2009.</ref> |- | 176||{{sortname|مارکس|نارتھ}}|| 2009 ||2||2||0||6||5||3.00||0/0||18||0||16||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/8/8189/8189.html|title=Marcus North |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 1&nbsp;مئی 2009.</ref> |- | 177||{{sortname|ڈرک | نینس}}|| 2009 ||1||1||0||1||1||1.00||0/0||42||1||20||1||1/20||20.00||0||0||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/62/62690/62690.html|title=Dirk Nannes |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;اگست 2009.</ref> |- | 178|| {{sortname|ٹم | پین}} || 2009–2018 ||35||35||3||890||111||27.81||1/5||0||0||0||0||n/a||n/a||0||51||4||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/34/34382/34382.html|title=Tim Paine |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;اگست 2009.</ref> |- | 179|| {{sortname|موئسس|ہنریکس}} || 2009– ||16||15||2||117||22||9.00||0/0||402||1||347||8||3/32||43.37||0||6||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/60/60855/60855.html|title= Moisés Henriques |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 31&nbsp;اکتوبر 2009.</ref> |- | 180||{{sortname|گراہ‏م|منو}}|| 2009 ||4||1||0||7||7||7.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||5||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/8/8191/8191.html|title=Graham Manou |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 31&nbsp;اکتوبر 2009.</ref> |- | 181|| {{sortname|کلنٹ | میکے}} || 2009–2014 ||59||31||10||190||30||9.04||0/0||2,965||38||2,364||97||5/28||24.37||2||7||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/62/62688/62688.html|title=Clinton McKay |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 17&nbsp;دسمبر 2010.</ref> |- | 182||{{sortname|سٹیو|سمتھ}} || 2010– ||142||126||15||4,939||164||44.49||12/29||1,076||1||971||28||3/16||34.67||0||81||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/113/113416/113416.html|title=Steven Smith |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 8&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 183|| {{sortname|جوش | ہیزل ووڈ}} || 2010– ||69||23||19||81||23*||20.25||0/0||3,626||48||2,766||108||6/52||25.61||3||22||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/158/158701/158701.html|title=Josh Hazlewood |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 22&nbsp;جون 2010.</ref> |- | 184|| {{sortname|جان|ہیسٹنگز|جان ہیسٹنگز (کرکٹر)}} || 2010–2017 ||29||21||11||271||51||27.10||0/1||1,486||7||1,256||42||6/45||29.90||1||5||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/95/95746/95746.html|title=John Hastings|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 3&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 185|| {{sortname|مچل|اسٹارک}} || 2010– ||110||62||23||483||52*||12.38||0/1||5,676||48||4,839||219||6/28||22.09||9||38||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/158/158702/158702.html|title=Mitchell Starc|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 3&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 186|| {{sortname|زیویئر | ڈوہرٹی}} || 2010–2013 ||60||23||16||101||15*||14.42||0/0||2,792||17||2,224||55||4/28||40.43||0||19||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/12/12692/12692.html|title=Xavier Doherty|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 3&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 187|| {{sortname|جیسن|کریزا}} || 2011 ||8||2||1||13||7||13.00||0/0||425||0||331||7||2/28||47.28||0||2||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Players/35/35911/35911.html|title=Jason Krejza|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 9&nbsp;نومبر 2012.</ref> |- | 188|| {{sortname|جیمز | پیٹنسن}} || 2011–2015 ||15||8||4||42||13||10.50||0/0||727||6||681||16||4/51||42.56||0||3||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Players/113/113388/113388.html|title=James Pattinson|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 9&nbsp;نومبر 2012.</ref> |- | 189|| {{sortname|پیٹ|کمنز|پیٹ کمنز}} || 2011– ||75||47||15||324||36||10.12||0/0||3,938||43||3,424||124||5/70||27.61||0||19||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Players/1055/1055155/1055155.html|title=Patrick Cummins|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 9&nbsp;نومبر 2012.</ref> |- | 190|| {{sortname|مچل|مارش}} || 2011– ||72||68||10||2,008||102*||34.62||1/15||2,111||9||1,913||54||5/33||35.42||1||31||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Players/148/148134/148134.html|title=Mitchell Marsh|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 10&nbsp;نومبر 2012</ref> |- | 191|| {{sortname|ڈین | کرسچین}} || 2012– ||20||18||5||273||39||21.00||0/0||727||4||595||20||5/31||29.75||1||10||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Players/44/44232/44232.html|title=Daniel Christian|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 10&nbsp;نومبر 2012</ref> |- | 192|| {{sortname|میتھیو| ویڈ}} || 2012– ||97||83||12||1,867||100*||26.29||1/11||0||0||0||0||n/a||n/a||0||108||9||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/230193.html|title=Matthew Wade|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 10&nbsp;نومبر 2012</ref> |- | 193|| {{sortname|پیٹر |فاریسٹ}} || 2012 ||15||14||0||368||104||26.28||1/3||0||0||0||0||n/a||n/a||0||4||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/232285.html|title=Peter Forrest|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 10&nbsp;نومبر 2012</ref> |- | 194|| {{sortname|ناتھن|لیون}} || 2012–2019 ||29||14||10||77||30||19.25||0/0||1,626||11||1,334||29||4/44||46.00||0||7||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/272279.html|title=Nathan Lyon|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 10&nbsp;نومبر 2012</ref> |- | 195|| {{sortname|جارج|بیلی|جارج بیلی (کرکٹر)}} || 2012–2016 ||90||85||10||3,044||156||40.58||3/22||0||0||0||0||n/a||n/a||0||48||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/4451.html|title=George Bailey|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 10&nbsp;نومبر 2012</ref> |- | 196|| {{sortname|گلین | میکسویل}} || 2012– ||128||117||14||3,490||108||33.88||2/23||3,248||11||3,014||60||4/46||50.23||0||79||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/325026.html|title=Glenn Maxwell|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 10&nbsp;نومبر 2012</ref> |- | 197|| {{sortname|ایرون | فنچ}} || 2013–2022||146||142||3||5,406||153*||38.89||17/30||284||0||259||4||1/2||64.75||0||71||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/5334.html|title=Aaron Finch|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 13&nbsp;فروری 2013</ref> |- | 198|| {{sortname|فلپ | ہیوز}} || 2013–2014 ||25||24||1||826||138*||35.91||2/4||0||0||0||0||n/a||n/a||0||5||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/272364.html|title=Phillip Hughes|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 13&nbsp;فروری 2013</ref> |- | 199|| {{sortname|عثمان|خواجہ}} || 2013– ||40||39||2||1,554||104||42.00||2/12||0||0||0||0||n/a||n/a||0||13||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/215155.html|title=Usman Khawaja|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 13&nbsp;فروری 2013</ref> |- | 200|| {{sortname|بین | کٹنگ}} || 2013–2014 ||4||2||0||53||27||26.50||0/0||216||1||158||5||3/45||31.60||0||1||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/97/97657/97657.html|title=Ben Cutting|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 13&nbsp;فروری 2013</ref> |- | 201|| {{sortname|کین|رچرڈسن}} || 2013– ||25||12||7||75||24*||15.00||0/0||1,312||11||1,240||39||5/68||31.79||1||7||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/113/113443/113443.html|title=Kane Richardson|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 13&nbsp;فروری 2013</ref> |- | 202|| {{sortname|جیمز | فالکنر | جیمز فالکنر (کرکٹر)}} || 2013–2017 ||69||52||22||1,032||116||34.40||1/4||3,211||12||2,962||96||4/32||30.85||0||21||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/113/113409/113409.html|title=James Faulkner|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 13&nbsp;فروری 2013</ref> |- | 203|| {{sortname|فواد|احمد}} || 2013 ||3||1||1||4||4*||n/a||0/0||144||0||145||3||1/39||48.33||0||0||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/56/56375/56375.html|title=Fawad Ahmed|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 18&nbsp;ستمبر 2013</ref> |- | 204|| {{sortname|ناتھن | کولٹر نیل}} || 2013– ||32||21||6||252||92||16.80||0/1||1,678||10||1,555||52||4/48||29.90||0||7||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/98/98645/98645.html|title=Nathan Coulter-Nile|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 18&nbsp;ستمبر 2013</ref> |- | 205|| {{sortname|سیئن|ایبٹ}} || 2014– ||11||8||0||131||49||16.37||0/0||492||7||415||13||3/23||31.92||0||4||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/398666.html|title=Sean Abbott|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 14&nbsp;اکتوبر 2014</ref> |- | 206|| {{sortname|گورندر|سندھو}} || 2015 ||2||0||0||0||n/a||n/a||0/0||120||0||107||3||2/49||35.67||0||0||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/499660.html|title=Gurinder Sandhu|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 2&nbsp;فروری 2015</ref> |- | 207|| {{sortname|جوئے|برنس|جوئے برنس (کرکٹر)}} || 2015 ||6||6||0||146||69||24.33||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||2||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/current/player/326632.html|title=Joe Burns|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 27&nbsp;اگست 2015</ref> |-جوئے برنس (کرکٹر) | 208|| {{sortname|ایشٹن|آگر}} || 2015– ||21||17||4||274||46||21.07||0/0||1,044||4||918||20||2/31||45.90||0||10||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/505120.html|title=Aston Agar|access-date=2 اکتوبر 2015|publisher=cricinfo.com}}</ref> |- | 209|| {{sortname|مارکس | اسٹوئنس}} || 2015– ||60||54||7||1,326||146*||28.21||1/6||1,753||3||1,717||40||3/16||42.92||0||15||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/325012.html|title=Marcus Stoinis|publisher=cricinfo.com|access-date=2 اکتوبر 2015}}</ref> |- | 210|| {{sortname|سکاٹ | بولینڈ}} || 2016 ||14||4||1||9||4||3.00||0/0||716||3||725||16||3/67||45.31||0||3||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/446548.html|title=Scott Boland|publisher=cricinfo.com|access-date=11 جنوری 2016}}</ref> |- | 211|| {{sortname|جوئل | پیرس}} || 2016 ||2||0||0||0||n/a||n/a||0/0||96||0||93||1||1/40||93.00||0||1||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/501012.html|title=Joel Paris|publisher=cricinfo.com|access-date=11 جنوری 2016}}</ref> |- | 212|| {{sortname|ایڈم|زمپا}} || 2016– ||79||35||13||206||36||9.36||0/0||4,122||10||3,729||131||5/35||28.46||1||16||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/379504.html|title=Adam Zampa|publisher=cricinfo.com|access-date=8 فروری 2016}}</ref> |- | 213|| {{sortname|ٹریوس|ہیڈ}} || 2016– ||54||51||4||1,912||152||40.68||3/14||843||0||818||14||2/22||58.42||0||14||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/530011.html|title=Travis Head|publisher=cricinfo.com|access-date=14 جون 2016}}</ref> |- | 214|| {{sortname|ڈینیئل | ورل}} || 2016 ||3||1||1||6||6*||n/a||0/0||158||0||171||1||1/43||171.00||0||1||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/557298.html|title=Daniel Worrall|publisher=cricinfo.com|access-date=27 ستمبر 2016}}</ref> |- | 215|| {{sortname|جوئے | مینی}} || 2016 ||2||2||0||1||1||0.50||0/0||120||2||131||3||3/49||43.66||0||0||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/439288.html|title=Joe Mennie|publisher=cricinfo.com|access-date=17 اکتوبر 2016}}</ref> |- | 216|| {{sortname|کرس|ٹریمین|کرس ٹریمین (کرکٹر)}} || 2016 ||4||3||2||23||23*||23.00||0/0||240||0||255||7||3/64||36.42||0||1||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/553800.html|title=Chris Tremain|publisher=cricinfo.com|access-date=17 اکتوبر 2016}}</ref> |- | 217 || {{sortname|کرس|لین}} || 2017–2018 ||4||4||0||75||44||18.75||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||3||0||<ref>{{cite web|title=Chris Lynn|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/326637.html|website=cricinfo.com|access-date=19 جنوری 2017}}</ref> |-کرس لین | 218|| {{sortname|بلی | اسٹین لیک}} || 2017– ||7||5||2||4||2||1.33||0/0||354||3||324||7||3/35||46.28||0||1||0||<ref>{{cite web|title=Billy Stanlake|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/533042.html|website=cricinfo.com|access-date=19 جنوری 2017}}</ref> |- | 219 || {{sortname|پیٹر|ہینڈزکومب}} || 2017– ||22||20||1||632||117||33.26||1/4||0||0||0||0||n/a||n/a||0||14||0||<ref>{{cite web|title=Peter Handscomb|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/334337.html|website=cricinfo.com|access-date=19 جنوری 2017}}</ref> |- | 220 || {{sortname|سیم|ہیزلیٹ}} || 2017– || 1 || 1 || 0 || 4 || 4 || 4.00 || 0/0 || 0 || 0 || 0 || 0 || n/a || n/a || 0 || 0 || 0 || <ref>{{cite web|title=Sam Heazlett|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/826679.html|website=cricinfo.com|access-date=5 فروری 2017}}</ref> |- | 221 || {{sortname|ہلٹن | کارٹ رائٹ}} || 2017– ||2||2||0||2||1||1.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{cite web|title=Hilton Cartwright|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/557295.html|website=cricinfo.com|access-date=17 ستمبر 2017}}</ref> |- | 222 || '''{{sortname|اینڈریو | ٹائی}}''' || 2018– ||7||7||3||57||19||14.25||0/0||387||0||392||12||5/46||32.66||1||1||0||<ref>{{cite web|title=Andrew Tye|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/459508.html|website=cricinfo.com|access-date=13 جنوری 2018}}</ref> |- | 223 ||{{sortname|ایلکس|کیری|dab=کرکٹر}} || 2018– ||71||65||11||1,814||106||33.59||1/8||0||0||0||0||n/a||n/a||0||82||8||<ref>{{cite web|title=Alex Carey|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/326434.html|website=cricinfo.com|access-date=19 جنوری 2018}}</ref> |- | 224 || {{sortname|جھئے | رچرڈسن}} || 2018– ||15||9||4||93||29||18.60||0/0||810||11||793||27||4/26||29.37||0||5||0||<ref>{{cite web|title=Jhye Richardson|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/774223.html|website=cricinfo.com|access-date=19 جنوری 2018}}</ref> |- | 225 || {{sortname|مائیکل | نیسر}} || 2018– ||2||2||0||8||6||4.00||0/0||100||1||120||2||2/46||60.00||0||0||0||<ref>{{cite web|title=Michael Neser|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/376169.html|website=cricinfo.com|access-date=13 جون 2018}}</ref> |- | 226 || {{sortname|ڈی،آرسی | شارٹ}} || 2018– ||8||8||1||211||69||30.14||0/1||90||0||114||0||n/a||n/a||0||2||0||<ref>{{cite web|title=D'Arcy Short|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/308798.html|website=cricinfo.com|access-date=16 جون 2018}}</ref> |- | 227 || {{sortname|جیسن | بیرنڈورف}} || 2019– ||12||6||3||21||11*||7.00||0/0||645||7||568||16||5/44||35.50||1||3||0||<ref>{{cite web|title=Jason Behrendorff|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/272477.html|website=cricinfo.com|access-date=12 جنوری 2019}}</ref> |- | 228 || {{sortname|ایشٹن|ٹرنر}} || 2019– ||9||7||1||192||84*||32.00||0/1||84||1||60||2||1/23||30.00||0||4||0||<ref>{{cite web|title=Ashton Turner|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/500268.html|website=cricinfo.com|access-date=2 مارچ 2019}}</ref> |- | 229 || {{sortname|مارنس|لیبوسچین}}||2020– ||38||36||2||1,268||124||37.29||2/8||203||1||230||2||2/19||115.00||0||6||0||<ref>{{cite web|title=Marnus Labuschagne|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/787987.html|website=cricinfo.com|access-date=14 جنوری 2020}}</ref> |- | 230 || {{sortname|کیمرون | گرین|dab=کرکٹر}}||2020– ||20||17||7||379||89*||37.90||0/1||676||0||645||16||5/33||40.31||0||8||0||<ref>{{cite web|title=Cameron Green|url=https://www.espncricinfo.com/australia/content/player/1076713.html|website=cricinfo.com|access-date=2 دسمبر 2020}}</ref> |- | 231 || {{sortname|ویس | آگر}} || 2021– ||2||2||0||50||41||25.00||0/0||66||1||39||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{cite web|title=Wes Agar|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/959833.html|website=cricinfo.com|access-date=20 جولائ‏ی 2021}}</ref> |- | 232 || {{sortname|بین|میکڈرمٹ}} || 2021– ||5||5||0||223||104||44.60||1/1||n/a||n/a||n/a||n/a||n/a||n/a||n/a||0||0||<ref>{{cite web|title=Ben McDermott|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/603410.html|website=cricinfo.com|access-date=20 جولائ‏ی 2021}}</ref> |- | 233 || {{sortname|جوش|فلپ}} || 2021– ||3||3||0||65||39||21.66||0/0||n/a||n/a||n/a||n/a||n/a||n/a||n/a||1||0||<ref>{{cite web|title=Josh Philippe|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/1124282.html|website=cricinfo.com|access-date=20 جولائ‏ی 2021}}</ref> |- | 234 || {{sortname|ریلے|میریڈتھ}} || 2021– ||1||1||1||0||0*||n/a||0/0||30||0||36||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{cite web|title=Riley Meredith|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/961713.html|website=cricinfo.com|access-date=22 جولائ‏ی 2021}}</ref> |- | 235 || '''{{sortname|ناتھن | ایلس}}''' || 2022– ||4||3||2||6||3*||6.00||0/0||168||0||153||5||2/13||30.60||0||0||0||<ref>{{cite web|title=Nathan Ellis|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/826915.html|website=cricinfo.com|access-date=29 مارچ 2022}}</ref> |- | 236|| '''{{sortname|مچل | سویپسن}}''' || 2022– ||2||0||0||0||n/a||n/a||0/0||98||0||103||2||2/53||51.50||0||0||0||<ref>{{cite web|title=Mitchell Swepson|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/590326.html|website=cricinfo.com|access-date=29 مارچ 2022}}</ref> |- | 237 || '''{{sortname|میسی|کوہنیمن}}''' || 2022– ||4||2||0||16||15||8.00||0/0||228||3||191||6||2/26||31.83||0||2||0||<ref>{{cite web|title=Matthew Kuhnemann|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/774219.html|website=cricinfo.com|access-date=24 جون 2022}}</ref> |- | 238 || '''{{sortname|جوش|انگلیس}}''' || 2022– ||8||8||0||143||50||17.87||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||2||0||<ref>{{cite web|title=Josh Inglis|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/662235.html|website=cricinfo.com|access-date=24 جون 2022}}</ref> |- | 239 ||'''{{sortname|آرون| ہارڈی}}''' || 2023– ||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||<ref>{{cite web|title=Aaron Hardie|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/1124283.html|website=cricinfo.com|access-date=21 ستمبر 2023}}</ref> |- | 240 ||'''{{sortname|ٹم | ڈیوڈ}}''' || 2023– ||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||<ref>{{cite web|title=Tim David|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/892749.html|website=cricinfo.com|access-date=21 ستمبر 2023}}</ref> |- | 241 ||'''{{sortname|تنویر | سنگھا}}''' || 2023– ||2||1||0||0||0||0.00||0/0||108||0||125||2||1/61||62.50||0||0||0||<ref>{{cite web|title=Tanveer Sangha|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/1170471.html|website=cricinfo.com|access-date=21 ستمبر 2023}}</ref> |- |242 |'''[[میسی شارٹ|میٹ شارٹ]]'''|| 2023– ||2||2||0||11||9||5.50||0/0||60||0||54||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{cite web|title=Tanveer Sangha|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/605575.html|website=cricinfo.com|access-date=21 ستمبر 2023}}</ref> |- | 243 ||'''{{sortname|اسپینسر|جانسن|dab=کرکٹر}}''' || 2023– ||1||1||1||0||0*||–||0/0||48||0||61||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{cite web|title=Spencer Johnson|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/1123718.html|website=cricinfo.com|access-date=21 ستمبر 2023}}</ref> |- | 244 ||'''{{sortname|زیویر|بارٹلیٹ}}''' || 2024– ||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||<ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Xavier Bartlett Profile - Cricket Player Australia {{!}} Stats, Records, Video |یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/cricketers/xavier-bartlett-1050545 |تاریخ رسائی=2024-02-02 |ویب گاہ=ESPNcricinfo |زبان=en}}</ref> |- | 245 ||'''{{sortname|لانس|مورس}}''' || 2024– ||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||<ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Lance Morris Profile - Cricket Player Australia {{!}} Stats, Records, Video |یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/cricketers/lance-morris-1125317 |تاریخ رسائی=2024-02-02 |ویب گاہ=ESPNcricinfo |زبان=en}}</ref> |- | 246 ||'''{{sortname|جیک|فریزر-میک گرک}}''' || 2024– ||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||<ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Jake Fraser-McGurk Profile |یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/cricketers/jake-fraser-mcgurk-1168049 |تاریخ رسائی=2024-02-04|ویب گاہ=ESPNcricinfo |زبان=en}}</ref> |- | 247 ||'''{{sortname|ول|سدرلینڈ}}''' || 2024– ||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||<ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Will Sutherland Profile|یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/cricketers/will-sutherland-1076722 |تاریخ رسائی=2024-02-04 |ویب گاہ=ESPNcricinfo |زبان=en}}</ref> |- | 248 ||'''{{sortname|بین|دروشوئس}}''' || 2024– ||1||0||0||0||n/a||n/a||0/0||24||0||18||1||1/18||18.00||0||0||0||<ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Ben Dwarshuis Profile |یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/cricketers/ben-dwarshuis-679567 |تاریخ رسائی=2024-09-29|ناشر=ESPNcricinfo}}</ref> |- | 249 ||'''{{sortname|کوپر | کونولی}}''' || 2024– ||1||0||0||0||n/a||n/a||0/0||24||0||31||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Cooper Connolly Profile |یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/cricketers/cooper-connolly-1210488 |تاریخ رسائی=2024-09-29|ناشر=ESPNcricinfo}}</ref> |} === کپتان === {{Main|آسٹریلیا قومی کرکٹ ٹیم دے کپتاناں د‏‏ی فہرست}} {| class="wikitable sortable" style="width:75%;" ! کھلاڑی<ref>{{citation|url=http://stats.espncricinfo.com/australia/engine/records/individual/list_captains.html?class=2;id=2;type=team |title=Australia / Records / One-Day Internationals / List of captains |website=cricinfo.com}} Retrieved on 5&nbsp;جون 2017.</ref> ! کپتانی د‏‏ی تاریخاں ! میچز ! جِت گیا۔ ! شکست ! بندھا ہويا ! نو‏‏ں ئی نتیجہ نئيں ! % win<ref>Percentage is worked out by counting tied games as half a win and excluding no results from the equation.</ref> |- || {{sortname|بل|لاری}} || 1970/71 || 1 || 1 || 0 || 0 || 0 || 100.00 |- || {{sortname|ایان | چیپل}} || 1972–1975 || 11 || 6 || 5 || 0 || 0 || 54.55 |- || {{sortname|گریگ | چیپل}} || 1975/76–1982/83 || 49 || 21 || 25 || 0 || 3 || 45.65 |- || {{sortname|باب | سمپسن | باب سمپسن (کرکٹر)}} || 1977/78 || 2 || 1 || 1 || 0 || 0 || 50.00 |- || {{sortname|گراہ‏م | یلپ}} || 1978/79 || 4 || 2 || 1 || 0 || 1 || 66.67 |- || {{sortname|کم|ہیوز}} || 1979–1982/83 || 49 || 21 || 23 || 1 || 4 || 47.78 |- || {{sortname|ڈیوڈ|ہکس}} || 1983 || 1 || 0 || 1 || 0 || 0 || 0.00 |- || {{sortname|ایلن | بارڈر}} || 1984/85–1993/94 || 178 || 107 || 67 || 1 || 3 || 61.43 |- || {{sortname|رے | برائٹ}} || 1985/86 || 1 || 0 || 1 || 0 || 0 || 0.00 |- || {{sortname|جیف|مارش}} || 1986/87–1990/91 || 4 || 3 || 1 || 0 || 0 || 75.00 |- || {{sortname|مارک|ٹیلر|مارک ٹیلر (کرکٹ کھلاڑی)}} || 1992/93–1997 || 67 || 36 || 30 || 1 || 0 || 54.48 |- || {{sortname|آئن|ہیلی}} || 1996–1996/97 || 8 || 5 || 3 || 0 || 0 || 62.50 |- || {{sortname|اسٹیو | واہ}} || 1996/97–2001/02 || 106 || 67 || 35 || 3 || 1 || 65.24 |- || {{sortname|شین |وارن}} || 1997/98–1998/99 || 11 || 10 || 1 || 0 || 0 || 90.91 |- || {{sortname|ایڈم|گلکرسٹ}} || 2000/01–2007/08 || 17 || 12 || 4 || 0 || 1 || 75.00 |- || {{sortname|رکی | پونٹنگ}} || 2001/02–2010 || 229 || 164 || 51 || 2 || 12 || 76.03 |- || {{sortname|مائيکل|ہسی}}|| 2006/07 || 4 || 0 || 4 || 0 || 0 || 0.00 |- || {{sortname|مائیکل|کلارک|مائیکل کلارک}} || 2008–2015 || 74 || 50 || 21 || 0 || 3 || 67.57 |- || {{sortname|کیمرون | وائٹ}} || 2011 || 1 || 1 || 0 || 0 || 0 || 100.00 |- || {{sortname|شین | واٹسن}} || 2012–2013 || 9 || 5 || 3 || 1 || 0 || 61.11 |- || {{sortname|جارج|بیلی|جارج بیلی (کرکٹر)}} || 2012/13–2015 || 29 || 16 || 10 || 0 || 3 || 61.53 |- || {{sortname|سٹیو|سمتھ}} || 2015–2018 || 51 || 25 || 23 || 0 || 3 || 52.08 |- || {{sortname|ڈیوڈ|وارنر}} || 2016 || 3 || 3 || 0 || 0 || 0 || 100.00 |- || {{sortname|ایرون | فنچ}} || 2017–موجودہ|| 49 || 26 || 23 || 0 || 0 || 53.06 |- || {{sortname|ٹم | پین}} || 2018 || 5 || 0 || 5 || 0 || 0 || 0.00 |- || {{sortname|ایلکس|کیری|ایلکس کیری (کرکٹر)}} || 2021 || 3 || 2 || 1 || 0 || 0 || 66.66 |- || '''مجموعہ''' || 1970/71–موجودہ|| '''978''' || '''594''' || '''341''' || '''9''' || '''34''' || '''63.40''' |} === شرٹ نمبر د‏‏ی تریخ === {| class="wikitable sortable" style="width:100%;" |- style="background:#efefef;" ! سیریل نمبر ! موجودہ<ref>{{citation|url=http://www.cricket.com.au/pv_obj_cache/pv_obj_id_C5B1513628C5820D7B52EAB32C58DDBCAC180100/filename/Australian%20ODI%20and%20T20%20player%20shirt%20numbers.ashx|title=Australian ODI & T20 Player Shirt Numbers|publisher=cricket.com.au}}{{dead link|date=جنوری 2018 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes}} Retrieved on 23 فروری 2012.</ref> ! ماضی<ref>{{citation |url= http://www.espncricinfo.com/australia/content/story/209641.html |title= ODI & Twenty20 Shirt Numbers |publisher= espncricinfo.com}} Retrieved on 23 فروری 2012.</ref> |- | 1|| [[عثمان خواجہ]] || [[مارک ٹیلر (کرکٹ کھلاڑی)]] (1995-1997ء) |- | 2|| [[جوش فلپ]] || [[مائیکل سلیٹر]] (1995–1997), [[جارج بیلی (کرکٹر)]] (2012-2016ء) |- | 3|| [[جیکسن برڈ]] || [[بریٹ ڈورے]] (2005–2006), [[زیویئر ڈوہرٹی]] (2010-2017ء) |- | 4|| [[ایلکس کیری (کرکٹر)]] || [[پال ریفل]] (1995-1999ء), [[جیسن گلیسپی]] (2000-2005ء), [[ڈج بولنجر]] (2009-2017ء) |- | 5|| [[ایرون فنچ]] || [[اسٹیو واہ]] (1995-2002ء), [[فل جیکس]] (2006-2007ء), [[بین کٹنگ]] (2013-2014ء) |- | 6|| [[ناتھن کولٹر نیل]] || [[مارک واہ]] (1995–2002), [[ڈین کلن]] (2006) |- | 7|| – || [[آئن ہیلی]] (1995–1997), [[کیمرون وائٹ]] (2008–2018), [[ٹم پین]] (2019–2021) |- | 8|| [[مچل مارش]] || [[برینڈن جولین]] (1995–1999), [[سٹوارٹ کلارک]] (2005–2009) |- | 9|| [[شون مارش]] || [[گریگ بلیویٹ]] (1995–1999) |- | 10|| [[ول پکووسکی]] || [[سٹوارٹ لاء]] (1995–1999), [[ڈیرن لیھمن]] (2004–2005), [[پیٹر سڈل]] (2009 to 2019) |- | 11|| [[جوئل پیرس]] || [[گلین میک گراتھ]] (1995–2007), [[ڈرک نینس]] (2009–2010) |- | 12|| [[ناتھن ایلس]] || [[مائیکل بیون]] (1995–2004), [[کالم فرگوسن]] (2009–2016) |- | 13|| [[میتھیو ویڈ]] || [[جیسن گلیسپی]] (1995–2000), [[سائمن کیٹچ]] (2001–2006) |- | 14|| [[مارکس ہیرس (کرکٹر)]] || [[رکی پونٹنگ]] (1995–2012) |- | 15|| [[جوئے برنس (کرکٹر)]] || [[کریگ میک ڈرمٹ]] (1995–1996), [[ویڈ سیکومبے]], [[مارک کاسگروو]] (2006) |- | 16|| [[مارک سٹیکیٹی]] (آسٹریلیا اے) || [[مائیکل کاسپرووکز]] (1995 to 2005), [[ایرون فنچ]] (2013–2015), [[جوئے مینی]] (2016) |- | 17|| [[مارکس اسٹوئنس]] || [[ڈیمین فلیمنگ]] (1995–2001), [[لیوک پومرباخ]] (2007), [[بریڈ ہوج]] (2005–2014) |- | 18|| [[مائیکل نیسر]] || [[ایڈم گلکرسٹ]] (1996–2008), [[جیسن کریزا]] (2011), [[جیمز میور ہیڈ (کرکٹر)]] (2014) |- | 19|| [[سکاٹ بولینڈ]] || [[سائمن کیٹچ]] (2000–2005), [[مک لیوس]] (2005–2006), [[بریٹ گیوز]] (2008–2009), [[جیمز پیٹنسن]] (2011–2020) |- | 20|| [[آرون ہارڈی]] (آسٹریلیا اے)|| [[شان لی]] (1995–2001), [[بین ہلفینہاس]] (2007–2016), [[پیٹر نیویل]] |- | 21|| [[موئسس ہنریکس]] || [[جسٹن لینگر]] (1995–1997) |- | 22|| [[مچل سویپسن]] || [[ایشلے نوفکے]] (2008), [[زیویئر ڈوہرٹی]] (2010–2015), [[جان ہالینڈ]] (2016–2018) |- | 23|| [[ڈی،آرسی شارٹ]]|| [[شین وارن]] (1995–2003), [[مائیکل کلارک]] (2005–2015) |- | 24|| [[جیک وائلڈرمتھ]] || [[ایڈم ڈیل]] (1996–2000), [[بریڈ ولیمز (کرکٹر)]] (2001–2004), [[ایڈم ووجز]] (2007–2017) |- | 25|| [[ویس آگر]] || [[ڈیرن لیھمن]] (1996–2003), [[مچل جانسن (کرکٹر)]] (2005–2015) |- | 26|| [[تنویر سنگھا]]|| [[مارکس نارتھ]] (2009), [[سکاٹ بولینڈ]] (2016) |- | 27|| [[ہنری ہنٹ (کرکٹر)|ہنری ہنٹ]] (آسٹریلیا اے)|| [[میتھیو ایلیٹ (کرکٹر)|میتھیو ایلیٹ]] (1997), [[کلنٹ میکے]] (2009–2014), [[بین دروشوئس]] |- | 28|| [[گورندر سندھو]] || [[میتھیو ہیڈن]] (1995–2008), [[گلین میکسویل]] |- | 29|| [[پیٹر ہینڈزکومب]] || [[ایان ہاروی]] (1997–2004), [[ڈیوڈ ہسی]] (2008–2016) |- | 30|| [[پیٹ کمنز]] || [[ڈیمین مارٹن]] (1995–2006), [[گراہ‏م منو]] (2009) |- | 31|| [[ڈیوڈ وارنر]] || [[بریڈ ہاگ]] (1997–2008) |- | 32|| [[گلین میکسویل]] || [[شان ٹیٹ]] (2007–2011) |- | 33|| [[مارنس لیبوسچین]] || [[شین واٹسن]] (2002–2015) |- | 34|| [[ریلے میریڈتھ]] || [[اینڈی بیچل]] (1996–2004), [[لیوک رونچی]] (2008), [[کیمرون بوائس (کرکٹر)]] (2014–2016) |- | 35|| [[کرٹس پیٹرسن]] || [[ٹام موڈی]] (1996–2000), [[ریان کیمبل (کرکٹ)]] (2001–2003), [[نیتھن ریارڈن]] (2014) |- | 36|| [[ٹوڈ مرفی]] (آسٹریلیا اے) || [[مائیکل ڈی وینٹو]] (1996–1998), [[ٹم پین]] (2009–2019) |- | 37|| [[بلی اسٹین لیک]] || [[شین ہاروڈ]] (2009–2012) |- | 38|| [[جوش ہیزل ووڈ]] || [[انتھونی سٹوارٹ]] (1997) |- | 39|| – || [[اینڈریو سائمنڈز]] (1998 to 2004), [[جیمز ہوپس]] (2005–2016) |- | 40|| [[سیم ہیزلیٹ]] || [[بریڈلے ینگ (کرکٹر)]] (1997–1999) |- | 41|| [[جان ہالینڈ]] || [[پال ولسن (کرکٹر)]] (1997–1998), [[جان ہیسٹنگز (کرکٹر)]] (2010–2017) |- | 42|| [[کیمرون گرین (کرکٹر)]] || |- | 43|| [[کیمرون بینکرافٹ (کرکٹر)]] || [[گیون رابرٹسن]] (1997–1998), [[ناتھن ہورٹز]] (2003–2016) |- | 44|| [[جیمز فالکنر (کرکٹر)]] || [[جمی مہر]] (1997), [[گیون رابرٹسن]] (1998), [[مارک ہگز (کرکٹر)]](2000–2001), [[جیمز پیٹنسن]] (2011) |- | 45|| – || [[اسٹیورٹ میک گل]] (1999–2000), [[ریان ہیرس (کرکٹر)]] (2009–2015) |- | 46|| [[ایشٹن آگر]] || [[جمی مہر]] (1997–2004) |- | 47|| [[بین میکڈرمٹ]] || [[کین رچرڈسن]] (2013–2018) |- | 48|| [[جوش انگلیس]] || [[مائيکل ہسی]] (2004–2012) |- | 49|| [[سٹیو سمتھ (کرکٹ کھلاڑی، پیدائش 1989ء)]] || [[مائیکل کلارک]] (2002–2004) |- | 50|| [[میسی کوہنیمن]] || [[کرس لین]] |- | 51|| [[بین ڈنک]] || |- | 52|| – || [[مائیکل کلنگر]] (2017) |- | 53|| [[نیک میڈنسن]] || |- | 54|| [[ڈین کرسچین]] || |- | 55|| [[کین رچرڈسن]] || [[بین لافلن (کرکٹر)]] (2009–2013) |- | 56|| [[مچل اسٹارک]] || |- | 57|| – || [[بریڈ ہیڈن]] (2001–2015) |- | 58|| – || [[بریٹ لی]] (2000–2015) |- | 59|| [[جمی پیرسن]] (آسٹریلیا اے) || [[ناتھن بریکن]] (2001–2011) |- | 60|| [[جھئے رچرڈسن]] || |- | 61|| – || [[ڈینیئل ورل]] (2016) |- | 62|| [[ٹریوس ہیڈ]] || |- | 63|| – || [[اینڈریو سائمنڈز]] (2004–2009), [[ایڈم زمپا]] (2016–2019) |- | 64|| [[فلپ ہیوز]] || Shirt number retired<ref>{{cite web |url=http://www.foxsports.com.au/cricket/australia/phillip-hughes-remembered-michael-clarke-delivers-emotional-tribute-to-batsman-and-confirms-his-odi-number-will-be-retired/story-fn2mcu3x-1227139087364 |title = Motorsport Video {{!}}Motorsport Highlights, Replays, News, Clips {{!}} FOX SPORTS}}</ref> |- | 65|| [[جیسن بیرنڈورف]] || |- | 66|| – || [[پیٹر فاریسٹ]] (2012) |- | 67|| [[ناتھن لیون]] || |- | 68|| [[اینڈریو ٹائی]] || |- | 69|| – || |- | 70|| [[ایشٹن ٹرنر]] || |- | 71|| [[برائس سٹریٹ]] (آسٹریلیا اے) || [[بریڈ ہاگ]] (2014) |- | 72|| [[میٹ رینشا]] || [[اسٹیو او کیف]](2010–2017) |- | 73|| [[ہلٹن کارٹ رائٹ]] || |- | 74|| – || |- | 75|| – || |- | 76|| – || |- | 77|| [[سیئن ایبٹ]] || |- | 78|| – || |- | 79|| – || |- | 80|| – || [[فواد احمد]] (2013) |- | 81|| – || [[ٹریوس برٹ]] (2010–2012) |- | 82|| [[بین دروشوئس]] || |- | 83|| – || |- | 84|| – || |- | 85|| – || [[شان ٹیٹ]] (2016) |- | 86|| – || |- | 87|| – || |- | 88 || [[ایڈم زمپا]] || |- | 89|| – || |- | 90|| – || |- | 91|| – || |- | 92|| – || |- | 93|| – || |- | 94|| – || |- | 95 || [[ڈینیئل سامس (کرکٹر)]] || |- | 96|| – || |- | 97|| – || |- | 98|| – || |- | 99|| [[کرس ٹریمین (کرکٹر)]] || [[بین روہرر]] (2013–2016) |} == ہور ویکھو == * [[کرکٹ]] * [[آسٹریلیا قومی کرکٹ ٹیم]] * [[اک روزہ بین الاقوامی]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹوئنٹی/20 بین الاقوامی کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[طویل العمرکرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی عالمی لسٹ]] * [[دو ملکاں د‏‏ی طرف تو‏ں کرکٹ کھیڈݨ والے کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بین الاقوامی کرکٹ خانداناں د‏‏ی لسٹ]] * [[آسٹریلیا دے کرکٹ کپتاناں د‏‏ی لسٹ]] * [[وزڈن کرکٹرز آف د‏ی ایئر د‏‏ی لسٹ]] * [[وزڈن د‏‏ی 100 بہترین انفرادی اننگز]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ وکٹ کیپرز د‏‏ی لسٹ]] * [[آسٹریلیا دے اک روزہ بین الاقوامی وکٹ کیپرز د‏‏ی لسٹ]] * [[آسٹریلیا دے اک روزہ بین الاقوامی کرکٹ ریکارڈز د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:آسٹریلیا دے اک روزہ کرکٹ کھلاڑی]] [[گٹھ:آسٹریلوی کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:فہارست اک روزہ بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑی]] npouse9ee5u3mnwu0w3tigayz8a9o36 690061 690060 2025-06-16T06:05:20Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* شرٹ نمبر د‏‏ی تریخ */ 690061 wikitext text/x-wiki یہ آسٹریلیا دے اک روزہ بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ ا‏‏ے۔ اک روزہ بین الاقوامی، دو نمائندہ ٹیماں دے درمیان اک بین الاقوامی کرکٹ میچ ہُندا اے، ہر اک نو‏‏ں اک روزہ میچ دا درجہ حاصل اے، جداں کہ بین الاقوامی کرکٹ کونسل دے ذریعہ طے کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اک روزہ کرکٹ ٹیسٹ میچاں تو‏ں وکھ وکھ اے کہ فی ٹیم اوورز د‏‏ی تعداد محدود اے، تے ایہ کہ ہر ٹیم د‏‏ی صرف اک اننگز ہُندی ا‏‏ے۔ لسٹ نو‏‏ں اس ترتیب تو‏ں ترتیب دتا گیا اے جس وچ ہر کھلاڑی نے اپنی پہلی اک روزہ کیپ حاصل کيتی۔ جتھے اک تو‏ں ودھ کھلاڑیاں نے اک ہی میچ وچ اپنی پہلی اک روزہ کیپ کیپ حاصل کيتی، اوہ کھلاڑی [[حروف تہجی]] دے لحاظ تو‏ں درج نيں۔ === سب تو‏ں ودھ عالمی کپ جیتنے والی ٹیم === گیارہ [[کرکٹ عالمی کپ]] ٹورنامنٹس وچ کل ویہہ ٹیماں نے حصہ لیا ا‏‏ے۔ آسٹریلیا پنج بار، بھارت تے ویسٹ انڈیز نے دو دو بار جداں کہ پاکستان، سری لنکا تے انگلینڈ نے اک اک بار ٹورنامنٹ جِتیا اے اس طرح آسٹریلیا نو‏‏ں ایہ اعزاز حاصل اے کہ اس نے سب تو‏ں ودھ دفعہ عالمی چمپئن بننے دا موقع حاصل کيتا ا‏‏ے۔ === شماریا‏تی جائزہ === 17 مئی 2025ء تک، آسٹریلیا نے 1013 اک روزہ میچز کھیلے نيں جس دے نتیجے وچ 614 فتوحات، 355 شکست، 9 ٹائی تے 35 دا کوئی نتیجہ نئيں نکلیا آسٹریلیا د‏‏ی مجموعی جِت دا تناسب 63.24 ا‏‏ے۔ === کلید === {{col-begin}} {{col-2}} '''عمومی''' :''''*'': اک اننگز جس وچ کھلاڑی [[ناٹ آؤٹ]] رہیا :'''میچ'': کھیلے گئے میچاں د‏‏ی تعداد ؛[[بلے بازی|بیٹنگ]] :'''اننگز''': [[اننگز]] د‏‏ی تعداد :''''ناٹ آؤٹ'': اک اننگز دے ختم ہوݨ د‏‏ی تعداد [[ناٹ آؤٹ]] :'''رنز'': بلے باز/آف باؤلر د‏‏ی باؤلنگ تو‏ں بنائے گئے [[رن (کرکٹ)|رن]] د‏‏ی تعداد :'''سب تو‏ں ودھ''': سب تو‏ں ودھ سکور :'''اوسط'': [[بلے بازی اوسط (کرکٹ)|بیٹنگ اوسط]] :'''سنچری/ نصف سنچری''': [[سنچری|سنچریاں]] تے نصف سنچریاں د‏‏ی تعداد {{col-2}} ؛[[گیند بازی|بولنگ]] :''''گینداں'''': پھینکيتی گئی گینداں د‏‏ی تعداد :'''میڈن''': پہلے اوورز د‏‏ی تعداد (وہ اوورز جنہاں وچ کوئی رن نئيں بنا) :'''وکٹ'': لی گئی [[وکٹ]] د‏‏ی تعداد :''بہترین باؤلنگ'': بہترین باؤلنگ دے اعداد و شمار :'''اوسط'': [[باؤلنگ اوسط]] :''5 وکٹاں'': اک اننگز وچ 5 وکٹاں لینے د‏‏ی تعداد ؛[[فیلڈنگ (کرکٹ)|فیلڈنگ]] :'''کیچ'': لئی گئے [[کیچ|کیچز]] د‏‏ی تعداد :'''اسٹمپنگ''': بنائے گئے اسٹمپڈ د‏‏ی تعداد {{col-end}} === کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ === 27 ستمبر 2023ء تک دے اعداد و شمار درست نيں۔<ref name="کیپ" /><ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/engine/records/averages/batting.html?class=2;id=2;type=team Australia – ODI Career Batting Averages], from Cricinfo, retrieved 12 جنوری 2019</ref><ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/engine/records/averages/bowling.html?class=2;id=2;type=team Australia – ODI Career Bowling Averages], from Cricinfo, retrieved 12 جنوری 2019</ref> {| class="wikitable sortable" style="width:100%;" |- style="background:#efefef;" ! [[کیپ (کھیل)|کیپ]] ! نام ! class="unsortable" | کیریئر ! میچ ! اننگز ! ناٹ آؤٹ ! رنز۔ ! بہترین ! اوسط ! 100/50 ! گینداں ! میڈن اوور ! رنز۔ ! وکٹاں ! بہترین باؤلنگ ! اوسط ! اننگ وچ پنج وکٹاں ! [[کیچ (کرکٹ)|کیچ]] ! سٹمپڈ ! class="unsortable" | حوالہ |- | 1|| {{sortname|گریگ | چیپل}} || 1971–1983 ||74||72||14||2,331||138[[ناٹ آؤٹ|*]]||40.18||3/14||3,108||41||2,097||72||5/15||29.12||2||23||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1364/1364.html |title=Greg Chappell |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 2|| {{sortname|ایان | چیپل}} || 1971–1980 ||16||16||2||673||86||48.07||0/8||42||1||23||2||2/14||11.50||0||5||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1243/1243.html |title=Ian Chappell |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 3|| {{sortname|ایلن | کونولی}} || 1971 ||1||0||0||0||n/a||n/a||0/0||64||0||62||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1207/1207.html |title=Alan Connolly |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 4|| {{sortname|بل|لاری}} || 1971 ||1||1||0||27||27||27.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1150/1150.html |title=Bill Lawry |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 5|| {{sortname|گراہ‏م | مکینزی}} || 1971 ||1||0||0||0||n/a||n/a||0/0||60||0||22||2||2/22||11.00||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1152/1152.html |title=Garth McKenzie |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 6|| {{sortname|ایشلے|مالیٹ}} || 1971–1975 ||9||3||1||14||8||7.00||0/0||502||7||341||11||3/34||31.00||0||4||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1319/1319.html |title=Ashley Mallett |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 7|| {{sortname|روڈ|مارش}} || 1971–1984 ||92||76||15||1,225||66||20.08||0/4||0||0||0||0||n/a||n/a||0||120||4||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1361/1361.html |title=Rod Marsh |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 8|| {{sortname|آئن|ریڈ پاتھ}} || 1971–1975 ||5||5||0||46||24||9.20||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1215/1215.html |title=Ian Redpath |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 9|| {{sortname|کیتھ|اسٹیک پول}} || 1971–1974 ||6||6||0||224||61||37.33||0/3||77||0||54||3||3/40||18.00||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1278/1278.html |title=Keith Stackpole |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 10|| {{sortname|ایلن|تھامسن|ایلن تھامسن (کرکٹر)}} || 1971 ||1||0||0||0||n/a||n/a||0/0||64||2||22||1||1/22||22.00||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1363/1363.html |title=Alan Thomson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 11|| {{sortname|ڈگ | والٹرز}} || 1971–1981 ||28||24||6||513||59||28.50||0/2||314||3||273||4||2/24||68.25||0||10||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1277/1277.html |title=Doug Walters |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 12|| {{sortname|راس | ایڈورڈز}} || 1972–1975 ||9||8||1||255||80*||36.42||0/3||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1394/1394.html |title=Ross Edwards |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 13|| {{sortname|ڈینس | للی}} || 1972–1983 ||63||34||8||240||42*||9.23||0/0||3,593||80||2,145||103||5/34||20.82||1||10||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1369/1369.html |title=Dennis Lillee |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 14|| {{sortname|باب | میسی}} || 1972 ||3||1||1||16||16*||n/a||0/0||183||5||129||3||2/35||43.00||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1395/1395.html |title=Bob Massie |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 15|| {{sortname|پال | شیہان}} || 1972 ||3||3||0||75||50||25.00||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1307/1307.html |title=Paul Sheahan |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 16|| {{sortname|گریم | واٹسن | گریم واٹسن (کرکٹر)}} || 1972 ||2||2||1||11||11*||11.00||0/0||48||1||28||2||2/28||14.00||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1291/1291.html |title=Graeme Watson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 17|| {{sortname|ڈیوڈ | کولی}} || 1972 ||1||0||0||0||n/a||n/a||0/0||66||1||72||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1391/1391.html |title=David Colley |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 18|| {{sortname|جیف|ہیمنڈ|جیف ہیمنڈ (کرکٹر)}} || 1972 ||1||1||1||15||15*||n/a||0/0||54||1||41||1||1/41||41.00||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1411/1411.html |title=Jeff Hammond |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 19|| {{sortname|رے | برائٹ}} || 1974–1986 ||11||8||4||66||19*||16.50||0/0||462||3||350||3||1/28||116.66||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1528/1528.html |title=Ray Bright |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 20|| {{sortname|آئن|ڈیوس|آئن ڈیوس (کرکٹر)}} || 1974–1977 ||3||3||1||12||11*||6.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1418/1418.html |title=Ian Davis |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 21|| {{sortname|جیف| ڈیموک}} || 1974–1980 ||15||7||4||35||14*||11.66||0/0||806||16||412||15||2/21||27.46||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1423/1423.html |title=Geoff Dymock |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 22|| {{sortname|گیری|گلمور}} || 1974–1975 ||5||2||1||42||28*||42.00||0/0||320||9||165||16||6/14||10.31||2||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1419/1419.html |title=Gary Gilmour |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 23|| {{sortname|میکس | واکر}} || 1974–1981 ||17||11||3||79||20||9.87||0/0||1,006||24||546||20||4/19||27.30||0||6||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1402/1402.html |title=Max Walker |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 24|| {{sortname|ایشلے | ووڈکاک}} || 1974–1974 ||1||1||0||53||53||53.00||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1425/1425.html |title=Ashley Woodcock |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 25|| {{sortname|والی | ایڈورڈز}} || 1975 ||1||1||0||2||2||2.00||0/0||1||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1436/1436.html |title=Wally Edwards |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 26|| {{sortname|ایلن | ہرسٹ|ایلن ہرسٹ (کرکٹر)}} || 1975–1979 ||8||4||4||7||3*||n/a||0/0||402||11||203||12||5/21||16.91||1||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1424/1424.html |title=Alan Hurst |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 27|| {{sortname|ٹیری | جینر}} || 1975 ||1||1||0||12||12||12.00||0/0||64||1||28||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1359/1359.html |title=Terry Jenner |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 28|| {{sortname|جیف | تھامسن}} || 1975–1985 ||50||30||6||181||21||7.54||0/0||2,696||37||1,942||55||4/67||35.30||0||9||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1401/1401.html |title=Jeff Thomson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 29|| {{sortname|رک | میک کوسکر}} || 1975–1982 ||14||14||0||320||95||22.85||0/2||0||0||0||0||n/a||n/a||0||3||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1440/1440.html |title=Rick McCosker |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 30|| {{sortname|ایلن|ٹرنر|ایلن ٹرنر (کرکٹر)}} || 1975 ||6||6||0||247||101||41.16||1/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||3||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1447/1447.html |title=Alan Turner |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 31|| {{sortname|گیری|کوزیئر}} || 1975–1979 ||9||7||2||154||84||30.80||0/1||409||9||248||14||5/18||17.71||1||4||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1452/1452.html |title=Gary Cosier |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 32|| {{sortname|ڈیوڈ|ہکس}} || 1977–1986 ||39||36||2||826||76||24.29||0/5||29||0||28||1||1/2||28.00||0||11||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1524/1524.html |title=David Hookes |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 33|| {{sortname|مک|مالون|مک میلون (کرکٹر)}} || 1977–1982 ||10||7||3||36||15*||9.00||0/0||612||16||315||11||2/9||28.63||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1531/1531.html |title=Mick Malone |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 34|| {{sortname|کیری | او کیفے}} || 1977 ||2||2||1||16||16*||16.00||0/0||132||3||79||2||1/36||39.50||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1368/1368.html |title=Kerry O'Keeffe |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 35|| {{sortname|لین | پاسکو}} || 1977–1982 ||29||11||7||39||15*||9.75||0/0||1,568||21||1,066||53||5/30||20.11||1||6||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1525/1525.html |title=Len Pascoe |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 36|| {{sortname|کریگ | سارجنٹ}} || 1977–1978 ||3||3||0||73||46||24.33||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1527/1527.html |title=Craig Serjeant |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 37|| {{sortname|کم|ہیوز}} || 1977–1985 ||97||88||6||1,968||98||24.00||0/17||1||0||4||0||n/a||n/a||0||27||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1530/1530.html |title=Kim Hughes |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 38|| {{sortname|رچی | رابنسن}} || 1977 ||2||2||0||82||70||41.00||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||3||1||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1526/1526.html |title=Richie Robinson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 39|| {{sortname|آئن | کالن}} || 1978–1982 ||5||3||2||6||3*||6.00||0/0||180||2||148||5||3/24||29.60||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1545/1545.html |title=Ian Callen |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 40|| {{sortname|وینی|کلارک|وینی کلارک (کرکٹر)}} || 1978 ||2||0||0||0||n/a||n/a||0/0||100||3||61||3||2/39||20.33||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1532/1532.html |title=Wayne Clark |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 41|| {{sortname|رک | ڈارلنگ}} || 1978–1982 ||18||18||1||363||74||21.35||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||6||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1546/1546.html |title=Rick Darling |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 42|| {{sortname|ٹریور|لافلن}} || 1978–1979 ||6||5||1||105||74||26.25||0/1||308||3||224||8||3/54||28.00||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1558/1558.html |title=Trevor Laughlin |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 43|| {{sortname|اسٹیو | رکسن}} || 1978–1985 ||6||6||3||40||20*||13.33||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||9||2||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1536/1536.html |title=Steve Rixon |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 44|| {{sortname|باب | سمپسن | باب سمپسن (کرکٹر)}} || 1978 ||2||2||0||36||23||18.00||0/0||102||0||95||2||2/30||47.50||0||4||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1060/1060.html |title=Bob Simpson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 45|| {{sortname|پیٹر | ٹوہی}} || 1978–1979 ||5||4||2||105||54*||52.50||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1537/1537.html |title=Peter Toohey |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 46|| {{sortname|گریم | ووڈ | گریم ووڈ (کرکٹر)}} || 1978–1989 ||83||77||11||2,219||114*||33.62||3/11||0||0||0||0||n/a||n/a||0||17||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1547/1547.html |title=Graeme Wood |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 47|| {{sortname|گراہ‏م |یلپ}} || 1978–1984 ||30||27||6||823||66*||39.19||0/7||138||0||119||3||2/28||39.66||0||5||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1488/1488.html |title=Graeme Yallop |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 48|| {{sortname|بروس |یارڈلے}} || 1978–1983 ||7||4||0||58||28||14.50||0/0||198||5||130||7||3/28||18.57||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1548/1548.html |title=Bruce Yardley |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 49|| {{sortname|ایلن | بارڈر}} || 1979–1994 ||273||252||39||6,524||127*||30.62||3/39||2,661||11||2,071||73||3/20||28.36||0||127||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1572/1572.html |title=Allan Border |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 50|| {{sortname|فل | کارلسن}} || 1979 ||4||2||0||11||11||5.50||0/0||168||3||70||2||1/21||35.00||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1576/1576.html |title=Phil Carlson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 51|| {{sortname|جان|میکلین|جان میکلین (کرکٹر)}} || 1979 ||2||1||0||11||11||11.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1570/1570.html |title=John MacLean |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 52|| {{sortname|اینڈریو | ہلڈچ}} || 1979–1985 ||8||8||0||226||72||28.25||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1579/1579.html |title=Andrew Hilditch |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 53|| {{sortname|روڈنی | ہاگ}} || 1979–1985 ||71||35||20||137||22||9.13||0/0||3,677||57||2,418||85||4/29||28.44||0||8||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1569/1569.html |title=Rodney Hogg |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 54|| {{sortname|کیون | رائٹ}} || 1979 ||5||2||0||29||23||14.50||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||8||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1577/1577.html |title=Kevin Wright |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 55|| {{sortname|جیف | ماس | جیف ماس (کرکٹر)}} || 1979 ||1||1||0||7||7||7.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1583/1583.html |title=Jeff Moss |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 56|| {{sortname|گریم | پورٹر}} || 1979 ||2||1||0||3||3||3.00||0/0||108||5||33||3||2/13||11.00||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1611/1611.html |title=Graeme Porter |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 57|| {{sortname|بروس|لیرڈ}} || 1979–1982 ||23||23||3||594||117*||29.70||1/2||0||0||0||0||n/a||n/a||0||5||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1592/1592.html |title=Bruce Laird |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 58|| {{sortname|جولین | وینر}} || 1979–1980 ||7||7||0||140||50||20.00||0/1||24||0||34||0||n/a||n/a||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1594/1594.html |title=Julien Wiener |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 59|| {{sortname|ڈیو | واٹمور}} || 1980 ||1||1||0||2||2||2.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1582/1582.html |title=Dav Whatmore |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 60|| [[جان ڈائیسن (کرکٹر)|جان ڈائیسن]] || 1980–1983 ||29||27||4||755||79||32.82||0/4||0||0||0||0||n/a||n/a||0||12||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1541/1541.html |title=John Dyson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 61|| {{sortname|ٹریور | چیپل}} || 1980–1983 ||20||13||0||229||110||17.61||1/0||736||4||538||19||3/31||28.31||0||8||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1645/1645.html |title=Trevor Chappell |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 62|| {{sortname|شان|گراف}} || 1980–1981 ||11||6||0||24||8||4.00||0/0||522||4||345||8||2/23||43.12||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1616/1616.html |title=Shaun Graf |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 63|| {{sortname|جیف|لاسن|جیف لاسن (کرکٹر)}} || 1980–1989 ||79||52||18||378||33*||11.11||0/0||4,259||94||2,592||88||4/26||29.45||0||18||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1631/1631.html |title=Geoff Lawson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 64|| {{sortname|مارٹن|کینٹ}} || 1981 ||5||5||1||78||33||19.50||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||4||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1646/1646.html |title=Martin Kent |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 65|| {{sortname|گریم | بیئرڈ}} || 1981 ||2||0||0||0||n/a||n/a||0/0||112||3||70||4||2/20||17.50||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1622/1622.html |title=Graeme Beard |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 66|| {{sortname|ٹیری | ایلڈرمین}} || 1981–1991 ||65||18||6||32||9*||2.66||0/0||3,371||75||2,056||88||5/17||23.36||2||29||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1644/1644.html |title=Terry Alderman |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 67|| {{sortname|ڈرک | ویلہم}} || 1981–1987 ||17||17||2||379||97||25.26||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||8||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1650/1650.html |title=Dirk Wellham |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 68|| {{sortname|گریگ|رچی}} || 1982–1987 ||44||42||7||959||84||27.40||0/6||0||0||0||0||n/a||n/a||0||9||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1688/1688.html |title=Greg Ritchie |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 69|| {{sortname|وین بی | فلپس}}|| 1982–1986 ||48||41||6||852||75*||24.34||0/6||0||0||0||0||n/a||n/a||0||42||7||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1741/1741.html |title=Wayne Phillips |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 70|| {{sortname|کارل | ریکمین}} || 1983–1991 ||52||18||6||34||9*||2.83||0/0||2,791||51||1,833||82||5/16||22.35||1||6||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1691/1691.html |title=Carl Rackemann |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 71|| {{sortname|کیپلر | ویسلز}}<ref>[[کیپلر ویسلز]] also played ODI cricket for [[جنوبی افریقا قومی کرکٹ ٹیم]]. Only his records for [[آسٹریلیا قومی کرکٹ ٹیم]] are given above.</ref> || 1983–1985 ||54||51||3||1,740||107||36.25||1/14||737||2||655||18||2/16||36.38||0||19||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1692/1692.html |title=Kepler Wessels |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 72|| {{sortname|جان|مگوائر|جان میگوائر (کرکٹر)}} || 1983–1984 ||23||11||5||42||14*||7.00||0/0||1,009||12||769||19||3/61||40.47||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1745/1745.html |title=John Maguire |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 73|| {{sortname|ٹام | ہوگن}} || 1983–1984 ||16||12||4||72||27||9.00||0/0||917||12||574||23||4/33||24.95||0||10||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1707/1707.html |title=Tom Hogan |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 74|| {{sortname|کین | میکلے}} || 1983–1987 ||16||13||2||139||41||12.63||0/0||857||8||626||15||6/39||41.73||1||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1718/1718.html |title=Ken MacLeay |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 75|| {{sortname|اسٹیو|اسمتھ|اسٹیو اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1961ء}} || 1983–1985 ||28||24||2||861||117||39.13||2/8||7||0||5||0||n/a||n/a||0||8||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1750/1750.html |title=Steve Smith |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 76|| {{sortname|مائیک | وٹنی}} || 1983–1993 ||38||13||7||40||9*||6.66||0/0||2,106||43||1,249||46||4/34||27.15||0||11||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1648/1648.html |title=Mike Whitney |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 77|| {{sortname|راجر | وولی}} || 1983 ||4||3||2||31||16||31.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||1||1||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1708/1708.html |title=Roger Woolley |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 78|| {{sortname|گریگ|میتھیوز}} || 1984–1993 ||59||50||13||619||54||16.72||0/1||2,808||21||2,004||57||3/27||35.15||0||23||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1746/1746.html |title=Greg Matthews |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 79|| {{sortname|ڈین | جونز|ڈین جونز}} || 1984–1994 ||164||161||25||6,068||145||44.61||7/46||106||0||81||3||2/34||27.00||0||54||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1753/1753.html |title=Dean Jones |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 80|| {{sortname|ڈیوڈ | بون}} || 1984–1995 ||181||177||16||5,964||122||37.04||5/37||82||0||86||0||n/a||n/a||0||45||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1766/1766.html |title=David Boon |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 81|| {{sortname|مرے | بینیٹ}} || 1984–1985 ||8||4||1||9||6*||3.00||0/0||408||6||275||4||2/27||68.75||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1771/1771.html |title=Murray Bennett |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 82|| {{sortname|کریگ|میک ڈرمٹ}} || 1985–1996 ||138||78||17||432||37||7.08||0/0||7,461||101||5,018||203||5/44||24.71||1||27||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1772/1772.html |title=Craig McDermott |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 83|| {{sortname|سائمن | او ڈونل}} || 1985–1991 ||87||64||15||1,242||74*||25.34||0/9||4,350||49||3,102||108||5/13||28.72||1||22||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1778/1778.html |title=Simon O'Donnell |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 84|| {{sortname|باب | ہالینڈ}} || 1985 ||2||0||0||0||n/a||n/a||0/0||126||2||99||2||2/49||49.50||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1767/1767.html |title=Bob Holland |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 85|| {{sortname|راڈ | میک کرڈی}} || 1985 ||11||6||2||33||13*||8.25||0/0||515||8||375||12||3/19||31.25||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1816/1816.html |title=Rod McCurdy |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 86|| {{sortname|روبی|کر|روبی کر (کرکٹر)}} || 1985 ||4||4||1||97||87*||32.33||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1790/1790.html |title=Robbie Kerr |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |-روبی|کر|روبی کر (کرکٹر) | 87|| {{sortname|سائمن|ڈیوس|سائمن ڈیوس (آسٹریلین) کرکٹر)}} || 1986–1988 ||39||11||7||20||6||5.00||0/0||2,016||46||1,133||44||3/10||25.75||0||5||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1796/1796.html |title=Simon Davis |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 88|| {{sortname|ڈیو|گلبرٹ|ڈیو گلبرٹ (کرکٹر)}} || 1986 ||14||8||3||39||8||7.80||0/0||684||4||552||18||5/46||30.66||1||3||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1781/1781.html |title=Dave Gilbert |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 89|| {{sortname|بروس | ریڈ}} || 1986–1992 ||61||21||8||49||10||3.76||0/0||3,250||53||2,203||63||5/53||34.96||1||6||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1793/1793.html |title=Bruce Reid |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 90|| {{sortname|اسٹیو | واہ}} || 1986–2002 ||325||288||58||7,569||120*||32.90||3/45||8,883||56||6,761||195||4/33||34.67||0||111||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1794/1794.html |title=Steve Waugh |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 91|| {{sortname|جیف|مارش}} || 1986–1992 ||117||115||6||4,357||126*||39.97||9/22||6||0||4||0||n/a||n/a||0||31||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1792/1792.html |title=Geoff Marsh |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 92|| {{sortname|گلین|ٹرمبل}} || 1986 ||2||2||1||4||4||4.00||0/0||24||0||32||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1823/1823.html |title=Glenn Trimble |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 93|| {{sortname|ٹم|زوہرر}} || 1986–1994 ||22||15||3||130||50||10.83||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||21||2||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1801/1801.html |title=Tim Zoehrer |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 94|| {{sortname|گریگ|ڈائر}} || 1986–1988 ||23||13||2||174||45*||15.81||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||24||4||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1853/1853.html |title=Greg Dyer |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 95|| {{sortname|گلین | بشپ}} || 1987 ||2||2||0||13||7||6.50||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1825/1825.html |title=Glenn Bishop |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 96|| {{sortname|پیٹر|ٹیلر|پیٹر ٹیلر (آسٹریلین کرکٹر)}} || 1987–1992 ||83||47||25||437||54*||19.86||0/1||3,937||33||2,740||97||4/38||28.24||0||34||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1858/1858.html |title=Peter Taylor |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 97|| {{sortname|مائیک | ویلٹا}} || 1987–1989 ||20||19||4||484||68*||32.26||0/2||0||0||0||0||n/a||n/a||0||8||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1870/1870.html |title=Mike Veletta |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 98|| {{sortname|ٹام | موڈی}} || 1987–1999 ||76||64||12||1,211||89||23.28||0/10||2,797||31||2,014||52||3/25||38.73||0||21||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1939/1939.html |title=Tom Moody |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 99|| {{sortname|ٹم|مئے}} || 1987–1995 ||47||12||8||39||15||9.75||0/0||2,504||17||1,772||39||3/19||45.43||0||3||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1873/1873.html |title=Tim مئی |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 100|| {{sortname|اینڈریو|زیزر}} || 1987 ||2||2||2||10||8*||n/a||0/0||90||1||74||1||1/37||74.00||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1884/1884.html |title=Andrew Zesers |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 101|| {{sortname|ٹونی | ڈوڈی مائڈ}} || 1988–1993 ||24||16||7||124||30||13.77||0/0||1,327||30||753||36||5/21||20.91||1||7||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1874/1874.html |title=Tony Dodemaide |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 102|| {{sortname|آئن | ہیلی}} || 1988–1997 ||168||120||36||1,764||56||21.00||0/4||0||0||0||0||n/a||n/a||0||194||39||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1916/1916.html |title=Ian Healy |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 103|| {{sortname|جیمی|سڈنز}} || 1988 ||1||1||0||32||32||32.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1893/1893.html |title=Jamie Siddons |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 104|| {{sortname|مرو | ہیوز}} || 1988–1993 ||33||17||8||100||20||11.11||0/0||1,639||22||1,115||38||4/44||29.34||0||6||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1791/1791.html |title=Merv Hughes |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 105|| {{sortname|مارک | واہ}} || 1988–2002 ||244||236||20||8,500||173||39.35||18/50||3,687||11||2,938||85||5/24||34.56||1||108||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1984/1984.html |title=Mark Waugh |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 106|| {{sortname|گریگ|کیمبل|گریگ کیمبل (کرکٹر)}} || 1989–1990 ||12||3||1||6||4*||3.00||0/0||613||9||404||18||3/17||22.44||0||4||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1925/1925.html |title=Greg Campbell |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 107|| {{sortname|مارک|ٹیلر|مارک ٹیلر (کرکٹ کھلاڑی)}} || 1989–1997 ||113||110||1||3,514||105||32.23||1/28||0||0||0||0||n/a||n/a||0||56||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1921/1921.html |title=Mark Taylor |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 108|| {{sortname|پال | ریفل}} || 1992–1999 ||92||57||21||503||58||13.97||0/1||4,732||85||3,096||106||4/13||29.20||0||25||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2004/2004.html |title=Paul Reiffel |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 109|| {{sortname|ڈیمین | مارٹن}} || 1992–2006 ||208||182||51||5,346||144*||40.80||5/37||794||2||704||12||2/21||58.66||0||69||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2065/2065.html |title=Damien Martyn |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 110|| {{sortname|شین |وارن}}<ref name=WorldXI>[[ایڈم گلکرسٹ]], [[میتھیو ہیڈن]], [[گلین میک گراتھ]], [[رکی پونٹنگ]] and [[شین وارن]] have also played ODI cricket for an [[List of World XI ODI cricketers|ICC World XI]]. Only their records for [[آسٹریلیا قومی کرکٹ ٹیم]] are given above.</ref> || 1993–2003 ||193||106||28||1,016||55||13.02||0/1||10,600||110||7,514||291||5/33||25.82||1||80||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1999/1999.html |title=Shane Warne |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 111|| {{sortname|میتھیو|ہیڈن}}<ref name=WorldXI /> || 1993–2008 ||160||154||15||6,131||181*||44.10||10/36||6||0||18||0||n/a||n/a||0||68||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2118/2118.html |title=Matthew Hayden |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 112|| {{sortname|برینڈن | جولین}} || 1993–1999 ||25||17||0||224||35||13.17||0/0||1,146||11||997||22||3/40||45.31||0||8||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2086/2086.html |title=Brendon Julian |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 113|| {{sortname|گلین | میک گراتھ}}<ref name=WorldXI /> || 1993–2007 ||249||67||38||115||11||3.96||0/0||12,928||279||8,354||380||7/15||21.98||7||36||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2100/2100.html |title=Glenn McGrath |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 114|| {{sortname|مائیکل | سلیٹر}} || 1993–1997 ||42||42||1||987||73||24.07||0/9||12||1||11||0||n/a||n/a||0||9||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2087/2087.html |title=Michael Slater |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 115|| {{sortname|ڈیمین | فلیمنگ}} || 1994–2001 ||88||31||18||152||29||11.69||0/0||4,619||62||3,402||134||5/36||25.38||1||14||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2167/2167.html |title=Damien Fleming |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 116|| {{sortname|مائیکل|بیون}} || 1994–2004 ||232||196||67||6,912||108*||53.58||6/46||1,966||4||1,655||36||3/36||45.97||0||69||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2166/2166.html |title=Michael Bevan |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 117|| {{sortname|جسٹن | لینگر}} || 1994–1997 ||8||7||2||160||36||32.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||2||1||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2070/2070.html |title=Justin Langer |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 118|| {{sortname|جو|اینجل}} || 1994–1995 ||3||1||0||0||0||0.00||0/0||162||3||113||4||2/47||28.25||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2074/2074.html |title=Jo Angel |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 119|| {{sortname|گیون | رابرٹسن}} || 1994–1998 ||13||7||4||45||15||15.00||0/0||597||1||430||8||3/29||53.75||0||3||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2187/2187.html |title=Gavin Robertson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 120|| {{sortname|فل | ایمری}} || 1994 ||1||1||1||11||11*||n/a||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||3||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2169/2169.html |title=Phil Emery |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 121|| {{sortname|سٹوارٹ | لاء}} || 1994–1999 ||54||51||5||1,237||110||26.89||1/7||807||3||635||12||2/22||52.91||0||12||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2230/2230.html |title=Stuart Law |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 122|| {{sortname|گریگ | بلیویٹ}} || 1995–1999 ||32||30||3||551||57*||20.40||0/2||749||3||646||14||2/6||46.14||0||7||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2177/2177.html |title=Greg Blewett |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 123|| {{sortname|رکی | پونٹنگ}}<ref name=WorldXI /> || 1995–2012||374||364||39||13,589||164||41.81||29/82||150||0||104||3||1/12||34.66||0||159||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2229/2229.html |title=Ricky Ponting |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 8&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 124|| {{sortname|شان | لی}} || 1995–2001 ||45||35||8||477||47||17.66||0/0||1,706||14||1,245||48||5/33||25.93||1||23||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2241/2241.html |title=Shane Lee |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 125|| {{sortname|مائیکل|کاسپرووکز}} || 1995–2005 ||43||13||9||74||28*||18.50||0/0||2,225||28||1,674||67||5/45||24.98||2||13||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2242/2242.html |title=Michael Kasprowicz |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 126|| {{sortname|بریڈ | ہاگ}} || 1996–2008 ||123||65||26||790||71*||20.25||0/2||5,564||37||4,188||156||5/32||26.84||2||36||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/3/3323/3323.html |title=Michael Kasprowicz |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 127|| {{sortname|جیسن|گلیسپی}} || 1996–2005 ||97||39||16||289||44*||12.56||0/0||5,144||79||3,611||142||5/22||25.42||3||10||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2285/2285.html |title=Jason Gillespie |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 128|| {{sortname|ڈیرن | لیھمن}} || 1996–2005 ||117||101||22||3,078||119||38.96||4/17||1,793||3||1,445||52||4/7||27.78||0||26||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/3/3324/3324.html |title=Darren Lehmann |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 129|| {{sortname|ایڈم|گلکرسٹ}}<ref name=WorldXI /> || 1996–2008 ||286||278||11||9,595||172||35.93||16/55||0||0||0||0||n/a||n/a||0||416||54||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/4/4170/4170.html |title=Adam Gilchrist |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 130|| {{sortname|اینڈی|بیچل}} || 1997–2004 ||67||36||13||471||64||20.47||0/1||3,257||28||2,463||78||7/20||31.57||2||19||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/4/4348/4348.html |title=Andy Bichel |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 131|| {{sortname|انتھونی | سٹوارٹ | انتھونی سٹوارٹ}} || 1997 ||3||1||0||1||1||1.00||0/0||180||2||109||8||5/26||13.62||1||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/4/4349/4349.html |title=Anthony Stuart |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 132|| {{sortname|ایڈم|ڈیل}} || 1997–2000 ||30||12||8||78||15*||19.50||0/0||1,596||34||979||32||3/18||30.59||0||11||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/5/5559/5559.html |title=Adam Dale |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 133|| {{sortname|مائیکل|ڈی وینٹو}} || 1997 ||9||9||0||241||89||26.77||0/2||0||0||0||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2284/2284.html |title=Michael Di Venuto |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 134|| {{sortname|میتھیو | ایلیٹ | میتھیو ایلیٹ (کرکٹر)}} || 1997 ||1||1||0||1||1||1.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/4/4178/4178.html |title=Matthew Elliott |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 135|| {{sortname|ایان | ہاروی}} || 1997–2004 ||73||51||11||715||48*||17.87||0/0||3,279||29||2,577||85||4/16||30.31||0||17||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/5/5642/5642.html |title=Ian Harvey |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 136|| {{sortname|پال | ولسن | پال ولسن کرکٹ کھڈاری}} || 1997–1998 ||11||5||2||4||2||1.33||0/0||562||6||450||13||3/39||34.61||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6275/6275.html |title=Paul Wilson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 137|| {{sortname|جمی | مہر}} || 1998–2003 ||26||20||3||438||95||25.76||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||18||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6256/6256.html |title=Jimmy Maher |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 138|| {{sortname|بریڈلے|ینگ|بریڈ ینگ (کرکٹر)}} || 1998–1999 ||6||3||1||31||18||15.50||0/0||234||0||251||1||1/26||251.00||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/5/5644/5644.html |title=Brad Young |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 139||{{sortname|اینڈریو | سائمنڈز}}|| 1998–2009 ||198||161||33||5,088||156||39.75||6/30||5,935||30||4,955||133||5/18||37.25||1||82||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/4/4374/4374.html |title=Andrew Symonds |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 140|| {{sortname|بریٹ|لی}} || 2000–2012 ||221||110||44||1176||59||17.81||0/3||11,185||138||8,877||380||5/22||23.36||9||54||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/5/5951/5951.html |title=Brett Lee |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 141|| {{sortname|اسٹیورٹ | میک گل}} || 2000 ||3||2||1||1||1||1.00||0/0||180||4||105||6||4/19||17.50||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/4/4368/4368.html |title=Stuart MacGill |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 142||{{sortname|ناتھن|بریکن}}|| 2001–2009 ||116||35||18||199||21*||11.70||0/0||5,759||91||4,240||174||5/47||24.36||2||26||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/7/7418/7418.html |title=Nathan Bracken |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 143||{{sortname|سائمن|کیٹچ}}|| 2001–2006 ||45||42||5||1,324||107*||35.78||1/9||0||0||0||0||n/a||n/a||0||13||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6243/6243.html |title=Simon Katich |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 144|| {{sortname|بریڈ|ہیڈن}} || 2001–2015 ||126||115||16||3,122||110||31.53||2/16||0||0||0||0||n/a||n/a||0||170||11||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6409/6409.html |title=Brad Haddin |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 145|| {{sortname|بریڈ | ولیمز | بریڈ ولیمز (کرکٹر)}} || 2002–2004 ||25||6||4||27||13*||13.50||0/0||1,203||19||814||35||5/22||23.25||2||4||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6274/6274.html |title=Brad Williams |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 146|| {{sortname|ریان|کیمبل|ریان کیمبل (کرکٹر)}} || 2002 ||2||2||0||54||38||27.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||4||1||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/5/5641/5641.html |title=Ryan Campbell |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 147|| {{sortname|ناتھن | ہورٹز}} || 2002–2011 ||58||32||17||336||53*||22.40||0/1||2,724||12||2,152||63||4/29||34.15||0||24||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/10/10013/10013.html |title=Nathan Hauritz |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 148|| {{sortname|شین | واٹسن}} || 2002–2015 ||190||169||27||5,757||185*||40.54||9/33||6,466||35||5,342||168||4/36||31.79||0||64||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/10/10016/10016.html |title=Shane Watson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 8&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 149|| {{sortname|مائیکل|کلارک|مائیکل کلارک}} || 2003–2015 ||245||223||44||7,981||130||44.58||8/58||2,585||7||2,146||57||5/35||37.64||1||106||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/8/8812/8812.html |title=Michael Clarke |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 150|| {{sortname|مائيکل | ہسی}} || 2004–2012 ||185||157||44||5,442||109*||48.15||3/39||240||1||235||2||1/22||117.50||0||105||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6240/6240.html |title=Mike Hussey |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 151|| {{sortname|جیمز | ہوپس}} || 2005–2010 ||84||61||8||1,326||63*||25.01||0/3||3,157||32||2,384||67||5/14||35.58||1||25||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/9/9161/9161.html |title=James Hopes |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 152|| {{sortname|کیمرون | وائٹ}} || 2005–2018 ||91||77||16||2,072||105||33.96||2/11||331||2||351||12||3/5||29.25||0||37||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/11/11866/11866.html |title=Cameron White |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 8&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 153||{{sortname|سٹوارٹ | کلارک}}|| 2005–2009 ||39||12||7||69||16*||13.80||0/0||1,829||18||1,477||53||4/54||27.86||0||10||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6955/6955.html |title=Stuart Clark |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 154||{{sortname|بریڈ | ہوج}}|| 2005–2007 ||25||21||2||575||123||30.26||1/3||66||0||51||1||1/17||51.00||0||16||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6237/6237.html |title=Brad Hodge |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 155|| {{sortname|مک | لیوس}} || 2005–2006 ||7||1||1||4||4*||n/a||0/0||341||1||391||7||3/56||55.85||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/9/9355/9355.html |title=Mick Lewis |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 156|| {{sortname|مچل | جانسن | مچل جانسن (کرکٹر)}} || 2005–2015 ||153||91||32||951||73*||16.11||0/2||7,489||72||6,038||239||6/31||25.26||3||35||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/10/10021/10021.html |title=Mitchell Johnson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 157||{{sortname|بریٹ | ڈورے}}|| 2006 ||4||1||0||2||2||2.00||0/0||162||2||146||2||1/12||73.00||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/62/62798/62798.html |title=Brett Dorey |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 158||{{sortname|فل|جیکس}}|| 2006–2007 ||6||6||0||125||94||20.83||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||3||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/10/10407/10407.html |title=Phil Jacques |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 159||{{sortname|ڈین | کلن}}|| 2006 ||5||1||1||2||2*||n/a||0/0||213||4||147||2||2/25||73.50||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/45/45798/45798.html |title=Daniel Cullen |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 160||{{sortname|مارک|کاسگروو}}|| 2006 ||3||3||0||112||74||37.33||0/1||30||0||13||1||1/1||13.00||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/45/45798/45798.html |title=Mark Cosgrave |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 161|| {{sortname|بین|ہلفینہاس}} || 2007–2012 ||25||11||8||29||16||9.66||0/0||1,216||16||1,075||29||5/33||37.06||1||10||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/44/44244/44244.html |title=Ben Hilfenhaus |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 162|| {{sortname|شان|ٹیٹ}} || 2007–2011 ||35||7||5||25||11||12.50||0/0||1,688||11||1,461||62||4/39||23.56||0||8||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/17/17501/17501.html |title=Shaun Tait |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 5&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 163|| {{sortname|ایڈم | ووجز}} || 2007–2013 ||31||28||9||870||112*||45.78||1/4||301||1||276||6||1/3||46.00||0||7||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/12/12201/12201.html |title=Adam Voges |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 4&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 164||{{sortname|ایشلے | نوفکے}}|| 2008 ||1||0||0||0||n/a||n/a||0/0||54||0||46||1||1/46||46.00||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/8/8193/8193.html |title=Ashley Noffke |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 165||{{sortname|شون|مارش}}|| 2008–2019 ||73||72||4||2,773||151||40.77||7/15||0||0||0||0||n/a||n/a||0||22||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/10/10020/10020.html |title=Shaun Marsh |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 166||{{sortname|لیوک | رونچی}}<ref>[[لیوک رونچی]] also played ODI cricket for [[نیوزی لینڈ قومی کرکٹ ٹیم]]. Only his records for [[آسٹریلیا قومی کرکٹ ٹیم]] are given above.</ref>|| 2008 ||4||2||0||76||64||38.00||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||5||2||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/17/17568/17568.html |title=Luke Ronchi |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 167||{{sortname|ڈیوڈ|ہسی}}|| 2008–2013 ||69||61||6||1,796||111||32.65||1/14||802||1||698||18||4/21||38.77||0||29||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/11/11803/11803.html |title=David Hussey |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 168||{{sortname|بریٹ|گیوز}}|| 2008–2009 ||2||2||2||10||10*||n/a||0/0||90||0||78||3||2/11||26.60||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/12/12203/12203.html |title=Brett Geeves |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 169|| {{sortname|ریان|ہیرس|ریان ہیرس (کرکٹر)}} || 2009–2012 ||21||13||7||48||21||8.00||0/0||1,031||13||832||44||5/19||18.90||3||6||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/12/12389/12389.html |title=Ryan Harris |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 170|| {{sortname|ڈیوڈ|وارنر | ڈیوڈ وارنر}} || 2009– ||142||140||6||6,030||179||45.00||19/27||6||0||8||0||n/a||n/a||0||62||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/90/90182/90182.html |title=David Warner |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 171|| {{sortname|کالم | فرگوسن}} || 2009–2011 ||30||25||9||663||71*||41.43||0/5||0||0||0||0||n/a||n/a||0||7||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/26/26530/26530.html|title=Callum Ferguson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 172|| {{sortname|پیٹر | سڈل}} || 2009–2019 ||20||6||3||31||10*||10.33||0/0||901||10||743||17||3/55||43.70||0||1||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/45/45315/45315.html|title=Peter Siddle |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 173||{{sortname|بین|لافلن|بین لافلن (کرکٹر)}}|| 2009–2009 ||5||1||1||1||1*||n/a||0/0||224||1||219||4||1/28||54.75||0||2||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Players/140/140646/140646.html|title=Ben Laughlin |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 3&nbsp;اپریل 2009.</ref> |- | 174||{{sortname|شین | ہاروڈ}}|| 2009 ||1||1||1||0||0*||n/a||0/0||60||0||57||2||2/57||28.50||0||0||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/8/8347/8347.html|title=Shane Harwood |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 19&nbsp;اپریل 2009.</ref> |- | 175|| {{sortname|ڈج | بولنجر}} || 2009–2011 ||39||8||2||50||30||8.33||0/0||1,942||28||1,482||62||5/35||23.90||2||12||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/44/44839/44839.html|title=Doug Bollinger |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;اپریل 2009.</ref> |- | 176||{{sortname|مارکس|نارتھ}}|| 2009 ||2||2||0||6||5||3.00||0/0||18||0||16||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/8/8189/8189.html|title=Marcus North |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 1&nbsp;مئی 2009.</ref> |- | 177||{{sortname|ڈرک | نینس}}|| 2009 ||1||1||0||1||1||1.00||0/0||42||1||20||1||1/20||20.00||0||0||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/62/62690/62690.html|title=Dirk Nannes |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;اگست 2009.</ref> |- | 178|| {{sortname|ٹم | پین}} || 2009–2018 ||35||35||3||890||111||27.81||1/5||0||0||0||0||n/a||n/a||0||51||4||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/34/34382/34382.html|title=Tim Paine |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;اگست 2009.</ref> |- | 179|| {{sortname|موئسس|ہنریکس}} || 2009– ||16||15||2||117||22||9.00||0/0||402||1||347||8||3/32||43.37||0||6||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/60/60855/60855.html|title= Moisés Henriques |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 31&nbsp;اکتوبر 2009.</ref> |- | 180||{{sortname|گراہ‏م|منو}}|| 2009 ||4||1||0||7||7||7.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||5||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/8/8191/8191.html|title=Graham Manou |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 31&nbsp;اکتوبر 2009.</ref> |- | 181|| {{sortname|کلنٹ | میکے}} || 2009–2014 ||59||31||10||190||30||9.04||0/0||2,965||38||2,364||97||5/28||24.37||2||7||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/62/62688/62688.html|title=Clinton McKay |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 17&nbsp;دسمبر 2010.</ref> |- | 182||{{sortname|سٹیو|سمتھ}} || 2010– ||142||126||15||4,939||164||44.49||12/29||1,076||1||971||28||3/16||34.67||0||81||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/113/113416/113416.html|title=Steven Smith |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 8&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 183|| {{sortname|جوش | ہیزل ووڈ}} || 2010– ||69||23||19||81||23*||20.25||0/0||3,626||48||2,766||108||6/52||25.61||3||22||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/158/158701/158701.html|title=Josh Hazlewood |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 22&nbsp;جون 2010.</ref> |- | 184|| {{sortname|جان|ہیسٹنگز|جان ہیسٹنگز (کرکٹر)}} || 2010–2017 ||29||21||11||271||51||27.10||0/1||1,486||7||1,256||42||6/45||29.90||1||5||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/95/95746/95746.html|title=John Hastings|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 3&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 185|| {{sortname|مچل|اسٹارک}} || 2010– ||110||62||23||483||52*||12.38||0/1||5,676||48||4,839||219||6/28||22.09||9||38||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/158/158702/158702.html|title=Mitchell Starc|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 3&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 186|| {{sortname|زیویئر | ڈوہرٹی}} || 2010–2013 ||60||23||16||101||15*||14.42||0/0||2,792||17||2,224||55||4/28||40.43||0||19||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/12/12692/12692.html|title=Xavier Doherty|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 3&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 187|| {{sortname|جیسن|کریزا}} || 2011 ||8||2||1||13||7||13.00||0/0||425||0||331||7||2/28||47.28||0||2||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Players/35/35911/35911.html|title=Jason Krejza|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 9&nbsp;نومبر 2012.</ref> |- | 188|| {{sortname|جیمز | پیٹنسن}} || 2011–2015 ||15||8||4||42||13||10.50||0/0||727||6||681||16||4/51||42.56||0||3||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Players/113/113388/113388.html|title=James Pattinson|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 9&nbsp;نومبر 2012.</ref> |- | 189|| {{sortname|پیٹ|کمنز|پیٹ کمنز}} || 2011– ||75||47||15||324||36||10.12||0/0||3,938||43||3,424||124||5/70||27.61||0||19||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Players/1055/1055155/1055155.html|title=Patrick Cummins|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 9&nbsp;نومبر 2012.</ref> |- | 190|| {{sortname|مچل|مارش}} || 2011– ||72||68||10||2,008||102*||34.62||1/15||2,111||9||1,913||54||5/33||35.42||1||31||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Players/148/148134/148134.html|title=Mitchell Marsh|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 10&nbsp;نومبر 2012</ref> |- | 191|| {{sortname|ڈین | کرسچین}} || 2012– ||20||18||5||273||39||21.00||0/0||727||4||595||20||5/31||29.75||1||10||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Players/44/44232/44232.html|title=Daniel Christian|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 10&nbsp;نومبر 2012</ref> |- | 192|| {{sortname|میتھیو| ویڈ}} || 2012– ||97||83||12||1,867||100*||26.29||1/11||0||0||0||0||n/a||n/a||0||108||9||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/230193.html|title=Matthew Wade|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 10&nbsp;نومبر 2012</ref> |- | 193|| {{sortname|پیٹر |فاریسٹ}} || 2012 ||15||14||0||368||104||26.28||1/3||0||0||0||0||n/a||n/a||0||4||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/232285.html|title=Peter Forrest|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 10&nbsp;نومبر 2012</ref> |- | 194|| {{sortname|ناتھن|لیون}} || 2012–2019 ||29||14||10||77||30||19.25||0/0||1,626||11||1,334||29||4/44||46.00||0||7||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/272279.html|title=Nathan Lyon|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 10&nbsp;نومبر 2012</ref> |- | 195|| {{sortname|جارج|بیلی|جارج بیلی (کرکٹر)}} || 2012–2016 ||90||85||10||3,044||156||40.58||3/22||0||0||0||0||n/a||n/a||0||48||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/4451.html|title=George Bailey|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 10&nbsp;نومبر 2012</ref> |- | 196|| {{sortname|گلین | میکسویل}} || 2012– ||128||117||14||3,490||108||33.88||2/23||3,248||11||3,014||60||4/46||50.23||0||79||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/325026.html|title=Glenn Maxwell|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 10&nbsp;نومبر 2012</ref> |- | 197|| {{sortname|ایرون | فنچ}} || 2013–2022||146||142||3||5,406||153*||38.89||17/30||284||0||259||4||1/2||64.75||0||71||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/5334.html|title=Aaron Finch|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 13&nbsp;فروری 2013</ref> |- | 198|| {{sortname|فلپ | ہیوز}} || 2013–2014 ||25||24||1||826||138*||35.91||2/4||0||0||0||0||n/a||n/a||0||5||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/272364.html|title=Phillip Hughes|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 13&nbsp;فروری 2013</ref> |- | 199|| {{sortname|عثمان|خواجہ}} || 2013– ||40||39||2||1,554||104||42.00||2/12||0||0||0||0||n/a||n/a||0||13||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/215155.html|title=Usman Khawaja|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 13&nbsp;فروری 2013</ref> |- | 200|| {{sortname|بین | کٹنگ}} || 2013–2014 ||4||2||0||53||27||26.50||0/0||216||1||158||5||3/45||31.60||0||1||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/97/97657/97657.html|title=Ben Cutting|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 13&nbsp;فروری 2013</ref> |- | 201|| {{sortname|کین|رچرڈسن}} || 2013– ||25||12||7||75||24*||15.00||0/0||1,312||11||1,240||39||5/68||31.79||1||7||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/113/113443/113443.html|title=Kane Richardson|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 13&nbsp;فروری 2013</ref> |- | 202|| {{sortname|جیمز | فالکنر | جیمز فالکنر (کرکٹر)}} || 2013–2017 ||69||52||22||1,032||116||34.40||1/4||3,211||12||2,962||96||4/32||30.85||0||21||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/113/113409/113409.html|title=James Faulkner|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 13&nbsp;فروری 2013</ref> |- | 203|| {{sortname|فواد|احمد}} || 2013 ||3||1||1||4||4*||n/a||0/0||144||0||145||3||1/39||48.33||0||0||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/56/56375/56375.html|title=Fawad Ahmed|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 18&nbsp;ستمبر 2013</ref> |- | 204|| {{sortname|ناتھن | کولٹر نیل}} || 2013– ||32||21||6||252||92||16.80||0/1||1,678||10||1,555||52||4/48||29.90||0||7||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/98/98645/98645.html|title=Nathan Coulter-Nile|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 18&nbsp;ستمبر 2013</ref> |- | 205|| {{sortname|سیئن|ایبٹ}} || 2014– ||11||8||0||131||49||16.37||0/0||492||7||415||13||3/23||31.92||0||4||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/398666.html|title=Sean Abbott|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 14&nbsp;اکتوبر 2014</ref> |- | 206|| {{sortname|گورندر|سندھو}} || 2015 ||2||0||0||0||n/a||n/a||0/0||120||0||107||3||2/49||35.67||0||0||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/499660.html|title=Gurinder Sandhu|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 2&nbsp;فروری 2015</ref> |- | 207|| {{sortname|جوئے|برنس|جوئے برنس (کرکٹر)}} || 2015 ||6||6||0||146||69||24.33||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||2||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/current/player/326632.html|title=Joe Burns|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 27&nbsp;اگست 2015</ref> |-جوئے برنس (کرکٹر) | 208|| {{sortname|ایشٹن|آگر}} || 2015– ||21||17||4||274||46||21.07||0/0||1,044||4||918||20||2/31||45.90||0||10||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/505120.html|title=Aston Agar|access-date=2 اکتوبر 2015|publisher=cricinfo.com}}</ref> |- | 209|| {{sortname|مارکس | اسٹوئنس}} || 2015– ||60||54||7||1,326||146*||28.21||1/6||1,753||3||1,717||40||3/16||42.92||0||15||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/325012.html|title=Marcus Stoinis|publisher=cricinfo.com|access-date=2 اکتوبر 2015}}</ref> |- | 210|| {{sortname|سکاٹ | بولینڈ}} || 2016 ||14||4||1||9||4||3.00||0/0||716||3||725||16||3/67||45.31||0||3||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/446548.html|title=Scott Boland|publisher=cricinfo.com|access-date=11 جنوری 2016}}</ref> |- | 211|| {{sortname|جوئل | پیرس}} || 2016 ||2||0||0||0||n/a||n/a||0/0||96||0||93||1||1/40||93.00||0||1||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/501012.html|title=Joel Paris|publisher=cricinfo.com|access-date=11 جنوری 2016}}</ref> |- | 212|| {{sortname|ایڈم|زمپا}} || 2016– ||79||35||13||206||36||9.36||0/0||4,122||10||3,729||131||5/35||28.46||1||16||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/379504.html|title=Adam Zampa|publisher=cricinfo.com|access-date=8 فروری 2016}}</ref> |- | 213|| {{sortname|ٹریوس|ہیڈ}} || 2016– ||54||51||4||1,912||152||40.68||3/14||843||0||818||14||2/22||58.42||0||14||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/530011.html|title=Travis Head|publisher=cricinfo.com|access-date=14 جون 2016}}</ref> |- | 214|| {{sortname|ڈینیئل | ورل}} || 2016 ||3||1||1||6||6*||n/a||0/0||158||0||171||1||1/43||171.00||0||1||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/557298.html|title=Daniel Worrall|publisher=cricinfo.com|access-date=27 ستمبر 2016}}</ref> |- | 215|| {{sortname|جوئے | مینی}} || 2016 ||2||2||0||1||1||0.50||0/0||120||2||131||3||3/49||43.66||0||0||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/439288.html|title=Joe Mennie|publisher=cricinfo.com|access-date=17 اکتوبر 2016}}</ref> |- | 216|| {{sortname|کرس|ٹریمین|کرس ٹریمین (کرکٹر)}} || 2016 ||4||3||2||23||23*||23.00||0/0||240||0||255||7||3/64||36.42||0||1||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/553800.html|title=Chris Tremain|publisher=cricinfo.com|access-date=17 اکتوبر 2016}}</ref> |- | 217 || {{sortname|کرس|لین}} || 2017–2018 ||4||4||0||75||44||18.75||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||3||0||<ref>{{cite web|title=Chris Lynn|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/326637.html|website=cricinfo.com|access-date=19 جنوری 2017}}</ref> |-کرس لین | 218|| {{sortname|بلی | اسٹین لیک}} || 2017– ||7||5||2||4||2||1.33||0/0||354||3||324||7||3/35||46.28||0||1||0||<ref>{{cite web|title=Billy Stanlake|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/533042.html|website=cricinfo.com|access-date=19 جنوری 2017}}</ref> |- | 219 || {{sortname|پیٹر|ہینڈزکومب}} || 2017– ||22||20||1||632||117||33.26||1/4||0||0||0||0||n/a||n/a||0||14||0||<ref>{{cite web|title=Peter Handscomb|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/334337.html|website=cricinfo.com|access-date=19 جنوری 2017}}</ref> |- | 220 || {{sortname|سیم|ہیزلیٹ}} || 2017– || 1 || 1 || 0 || 4 || 4 || 4.00 || 0/0 || 0 || 0 || 0 || 0 || n/a || n/a || 0 || 0 || 0 || <ref>{{cite web|title=Sam Heazlett|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/826679.html|website=cricinfo.com|access-date=5 فروری 2017}}</ref> |- | 221 || {{sortname|ہلٹن | کارٹ رائٹ}} || 2017– ||2||2||0||2||1||1.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{cite web|title=Hilton Cartwright|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/557295.html|website=cricinfo.com|access-date=17 ستمبر 2017}}</ref> |- | 222 || '''{{sortname|اینڈریو | ٹائی}}''' || 2018– ||7||7||3||57||19||14.25||0/0||387||0||392||12||5/46||32.66||1||1||0||<ref>{{cite web|title=Andrew Tye|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/459508.html|website=cricinfo.com|access-date=13 جنوری 2018}}</ref> |- | 223 ||{{sortname|ایلکس|کیری|dab=کرکٹر}} || 2018– ||71||65||11||1,814||106||33.59||1/8||0||0||0||0||n/a||n/a||0||82||8||<ref>{{cite web|title=Alex Carey|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/326434.html|website=cricinfo.com|access-date=19 جنوری 2018}}</ref> |- | 224 || {{sortname|جھئے | رچرڈسن}} || 2018– ||15||9||4||93||29||18.60||0/0||810||11||793||27||4/26||29.37||0||5||0||<ref>{{cite web|title=Jhye Richardson|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/774223.html|website=cricinfo.com|access-date=19 جنوری 2018}}</ref> |- | 225 || {{sortname|مائیکل | نیسر}} || 2018– ||2||2||0||8||6||4.00||0/0||100||1||120||2||2/46||60.00||0||0||0||<ref>{{cite web|title=Michael Neser|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/376169.html|website=cricinfo.com|access-date=13 جون 2018}}</ref> |- | 226 || {{sortname|ڈی،آرسی | شارٹ}} || 2018– ||8||8||1||211||69||30.14||0/1||90||0||114||0||n/a||n/a||0||2||0||<ref>{{cite web|title=D'Arcy Short|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/308798.html|website=cricinfo.com|access-date=16 جون 2018}}</ref> |- | 227 || {{sortname|جیسن | بیرنڈورف}} || 2019– ||12||6||3||21||11*||7.00||0/0||645||7||568||16||5/44||35.50||1||3||0||<ref>{{cite web|title=Jason Behrendorff|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/272477.html|website=cricinfo.com|access-date=12 جنوری 2019}}</ref> |- | 228 || {{sortname|ایشٹن|ٹرنر}} || 2019– ||9||7||1||192||84*||32.00||0/1||84||1||60||2||1/23||30.00||0||4||0||<ref>{{cite web|title=Ashton Turner|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/500268.html|website=cricinfo.com|access-date=2 مارچ 2019}}</ref> |- | 229 || {{sortname|مارنس|لیبوسچین}}||2020– ||38||36||2||1,268||124||37.29||2/8||203||1||230||2||2/19||115.00||0||6||0||<ref>{{cite web|title=Marnus Labuschagne|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/787987.html|website=cricinfo.com|access-date=14 جنوری 2020}}</ref> |- | 230 || {{sortname|کیمرون | گرین|dab=کرکٹر}}||2020– ||20||17||7||379||89*||37.90||0/1||676||0||645||16||5/33||40.31||0||8||0||<ref>{{cite web|title=Cameron Green|url=https://www.espncricinfo.com/australia/content/player/1076713.html|website=cricinfo.com|access-date=2 دسمبر 2020}}</ref> |- | 231 || {{sortname|ویس | آگر}} || 2021– ||2||2||0||50||41||25.00||0/0||66||1||39||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{cite web|title=Wes Agar|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/959833.html|website=cricinfo.com|access-date=20 جولائ‏ی 2021}}</ref> |- | 232 || {{sortname|بین|میکڈرمٹ}} || 2021– ||5||5||0||223||104||44.60||1/1||n/a||n/a||n/a||n/a||n/a||n/a||n/a||0||0||<ref>{{cite web|title=Ben McDermott|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/603410.html|website=cricinfo.com|access-date=20 جولائ‏ی 2021}}</ref> |- | 233 || {{sortname|جوش|فلپ}} || 2021– ||3||3||0||65||39||21.66||0/0||n/a||n/a||n/a||n/a||n/a||n/a||n/a||1||0||<ref>{{cite web|title=Josh Philippe|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/1124282.html|website=cricinfo.com|access-date=20 جولائ‏ی 2021}}</ref> |- | 234 || {{sortname|ریلے|میریڈتھ}} || 2021– ||1||1||1||0||0*||n/a||0/0||30||0||36||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{cite web|title=Riley Meredith|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/961713.html|website=cricinfo.com|access-date=22 جولائ‏ی 2021}}</ref> |- | 235 || '''{{sortname|ناتھن | ایلس}}''' || 2022– ||4||3||2||6||3*||6.00||0/0||168||0||153||5||2/13||30.60||0||0||0||<ref>{{cite web|title=Nathan Ellis|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/826915.html|website=cricinfo.com|access-date=29 مارچ 2022}}</ref> |- | 236|| '''{{sortname|مچل | سویپسن}}''' || 2022– ||2||0||0||0||n/a||n/a||0/0||98||0||103||2||2/53||51.50||0||0||0||<ref>{{cite web|title=Mitchell Swepson|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/590326.html|website=cricinfo.com|access-date=29 مارچ 2022}}</ref> |- | 237 || '''{{sortname|میسی|کوہنیمن}}''' || 2022– ||4||2||0||16||15||8.00||0/0||228||3||191||6||2/26||31.83||0||2||0||<ref>{{cite web|title=Matthew Kuhnemann|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/774219.html|website=cricinfo.com|access-date=24 جون 2022}}</ref> |- | 238 || '''{{sortname|جوش|انگلیس}}''' || 2022– ||8||8||0||143||50||17.87||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||2||0||<ref>{{cite web|title=Josh Inglis|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/662235.html|website=cricinfo.com|access-date=24 جون 2022}}</ref> |- | 239 ||'''{{sortname|آرون| ہارڈی}}''' || 2023– ||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||<ref>{{cite web|title=Aaron Hardie|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/1124283.html|website=cricinfo.com|access-date=21 ستمبر 2023}}</ref> |- | 240 ||'''{{sortname|ٹم | ڈیوڈ}}''' || 2023– ||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||<ref>{{cite web|title=Tim David|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/892749.html|website=cricinfo.com|access-date=21 ستمبر 2023}}</ref> |- | 241 ||'''{{sortname|تنویر | سنگھا}}''' || 2023– ||2||1||0||0||0||0.00||0/0||108||0||125||2||1/61||62.50||0||0||0||<ref>{{cite web|title=Tanveer Sangha|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/1170471.html|website=cricinfo.com|access-date=21 ستمبر 2023}}</ref> |- |242 |'''[[میسی شارٹ|میٹ شارٹ]]'''|| 2023– ||2||2||0||11||9||5.50||0/0||60||0||54||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{cite web|title=Tanveer Sangha|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/605575.html|website=cricinfo.com|access-date=21 ستمبر 2023}}</ref> |- | 243 ||'''{{sortname|اسپینسر|جانسن|dab=کرکٹر}}''' || 2023– ||1||1||1||0||0*||–||0/0||48||0||61||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{cite web|title=Spencer Johnson|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/1123718.html|website=cricinfo.com|access-date=21 ستمبر 2023}}</ref> |- | 244 ||'''{{sortname|زیویر|بارٹلیٹ}}''' || 2024– ||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||<ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Xavier Bartlett Profile - Cricket Player Australia {{!}} Stats, Records, Video |یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/cricketers/xavier-bartlett-1050545 |تاریخ رسائی=2024-02-02 |ویب گاہ=ESPNcricinfo |زبان=en}}</ref> |- | 245 ||'''{{sortname|لانس|مورس}}''' || 2024– ||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||<ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Lance Morris Profile - Cricket Player Australia {{!}} Stats, Records, Video |یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/cricketers/lance-morris-1125317 |تاریخ رسائی=2024-02-02 |ویب گاہ=ESPNcricinfo |زبان=en}}</ref> |- | 246 ||'''{{sortname|جیک|فریزر-میک گرک}}''' || 2024– ||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||<ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Jake Fraser-McGurk Profile |یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/cricketers/jake-fraser-mcgurk-1168049 |تاریخ رسائی=2024-02-04|ویب گاہ=ESPNcricinfo |زبان=en}}</ref> |- | 247 ||'''{{sortname|ول|سدرلینڈ}}''' || 2024– ||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||<ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Will Sutherland Profile|یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/cricketers/will-sutherland-1076722 |تاریخ رسائی=2024-02-04 |ویب گاہ=ESPNcricinfo |زبان=en}}</ref> |- | 248 ||'''{{sortname|بین|دروشوئس}}''' || 2024– ||1||0||0||0||n/a||n/a||0/0||24||0||18||1||1/18||18.00||0||0||0||<ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Ben Dwarshuis Profile |یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/cricketers/ben-dwarshuis-679567 |تاریخ رسائی=2024-09-29|ناشر=ESPNcricinfo}}</ref> |- | 249 ||'''{{sortname|کوپر | کونولی}}''' || 2024– ||1||0||0||0||n/a||n/a||0/0||24||0||31||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Cooper Connolly Profile |یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/cricketers/cooper-connolly-1210488 |تاریخ رسائی=2024-09-29|ناشر=ESPNcricinfo}}</ref> |} === کپتان === {{Main|آسٹریلیا قومی کرکٹ ٹیم دے کپتاناں د‏‏ی فہرست}} {| class="wikitable sortable" style="width:75%;" ! کھلاڑی<ref>{{citation|url=http://stats.espncricinfo.com/australia/engine/records/individual/list_captains.html?class=2;id=2;type=team |title=Australia / Records / One-Day Internationals / List of captains |website=cricinfo.com}} Retrieved on 5&nbsp;جون 2017.</ref> ! کپتانی د‏‏ی تاریخاں ! میچز ! جِت گیا۔ ! شکست ! بندھا ہويا ! نو‏‏ں ئی نتیجہ نئيں ! % win<ref>Percentage is worked out by counting tied games as half a win and excluding no results from the equation.</ref> |- || {{sortname|بل|لاری}} || 1970/71 || 1 || 1 || 0 || 0 || 0 || 100.00 |- || {{sortname|ایان | چیپل}} || 1972–1975 || 11 || 6 || 5 || 0 || 0 || 54.55 |- || {{sortname|گریگ | چیپل}} || 1975/76–1982/83 || 49 || 21 || 25 || 0 || 3 || 45.65 |- || {{sortname|باب | سمپسن | باب سمپسن (کرکٹر)}} || 1977/78 || 2 || 1 || 1 || 0 || 0 || 50.00 |- || {{sortname|گراہ‏م | یلپ}} || 1978/79 || 4 || 2 || 1 || 0 || 1 || 66.67 |- || {{sortname|کم|ہیوز}} || 1979–1982/83 || 49 || 21 || 23 || 1 || 4 || 47.78 |- || {{sortname|ڈیوڈ|ہکس}} || 1983 || 1 || 0 || 1 || 0 || 0 || 0.00 |- || {{sortname|ایلن | بارڈر}} || 1984/85–1993/94 || 178 || 107 || 67 || 1 || 3 || 61.43 |- || {{sortname|رے | برائٹ}} || 1985/86 || 1 || 0 || 1 || 0 || 0 || 0.00 |- || {{sortname|جیف|مارش}} || 1986/87–1990/91 || 4 || 3 || 1 || 0 || 0 || 75.00 |- || {{sortname|مارک|ٹیلر|مارک ٹیلر (کرکٹ کھلاڑی)}} || 1992/93–1997 || 67 || 36 || 30 || 1 || 0 || 54.48 |- || {{sortname|آئن|ہیلی}} || 1996–1996/97 || 8 || 5 || 3 || 0 || 0 || 62.50 |- || {{sortname|اسٹیو | واہ}} || 1996/97–2001/02 || 106 || 67 || 35 || 3 || 1 || 65.24 |- || {{sortname|شین |وارن}} || 1997/98–1998/99 || 11 || 10 || 1 || 0 || 0 || 90.91 |- || {{sortname|ایڈم|گلکرسٹ}} || 2000/01–2007/08 || 17 || 12 || 4 || 0 || 1 || 75.00 |- || {{sortname|رکی | پونٹنگ}} || 2001/02–2010 || 229 || 164 || 51 || 2 || 12 || 76.03 |- || {{sortname|مائيکل|ہسی}}|| 2006/07 || 4 || 0 || 4 || 0 || 0 || 0.00 |- || {{sortname|مائیکل|کلارک|مائیکل کلارک}} || 2008–2015 || 74 || 50 || 21 || 0 || 3 || 67.57 |- || {{sortname|کیمرون | وائٹ}} || 2011 || 1 || 1 || 0 || 0 || 0 || 100.00 |- || {{sortname|شین | واٹسن}} || 2012–2013 || 9 || 5 || 3 || 1 || 0 || 61.11 |- || {{sortname|جارج|بیلی|جارج بیلی (کرکٹر)}} || 2012/13–2015 || 29 || 16 || 10 || 0 || 3 || 61.53 |- || {{sortname|سٹیو|سمتھ}} || 2015–2018 || 51 || 25 || 23 || 0 || 3 || 52.08 |- || {{sortname|ڈیوڈ|وارنر}} || 2016 || 3 || 3 || 0 || 0 || 0 || 100.00 |- || {{sortname|ایرون | فنچ}} || 2017–موجودہ|| 49 || 26 || 23 || 0 || 0 || 53.06 |- || {{sortname|ٹم | پین}} || 2018 || 5 || 0 || 5 || 0 || 0 || 0.00 |- || {{sortname|ایلکس|کیری|ایلکس کیری (کرکٹر)}} || 2021 || 3 || 2 || 1 || 0 || 0 || 66.66 |- || '''مجموعہ''' || 1970/71–موجودہ|| '''978''' || '''594''' || '''341''' || '''9''' || '''34''' || '''63.40''' |} === شرٹ نمبر د‏‏ی تریخ === {| class="wikitable sortable" style="width:100%;" |- style="background:#efefef;" ! سیریل نمبر ! موجودہ<ref>{{citation|url=http://www.cricket.com.au/pv_obj_cache/pv_obj_id_C5B1513628C5820D7B52EAB32C58DDBCAC180100/filename/Australian%20ODI%20and%20T20%20player%20shirt%20numbers.ashx|title=Australian ODI & T20 Player Shirt Numbers|publisher=cricket.com.au}}{{dead link|date=جنوری 2018 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes}} Retrieved on 23 فروری 2012.</ref> ! ماضی<ref>{{citation |url= http://www.espncricinfo.com/australia/content/story/209641.html |title= ODI & Twenty20 Shirt Numbers |publisher= espncricinfo.com}} Retrieved on 23 فروری 2012.</ref> |- | 1|| [[عثمان خواجہ]] || [[مارک ٹیلر (کرکٹ کھلاڑی)]] (1995-1997ء) |- | 2|| [[جوش فلپ]] || [[مائیکل سلیٹر]] (1995–1997), [[جارج بیلی (کرکٹر)]] (2012-2016ء) |- | 3|| [[جیکسن برڈ]] || [[بریٹ ڈورے]] (2005–2006), [[زیویئر ڈوہرٹی]] (2010-2017ء) |- | 4|| [[ایلکس کیری (کرکٹر)]] || [[پال ریفل]] (1995-1999ء), [[جیسن گلیسپی]] (2000-2005ء), [[ڈج بولنجر]] (2009-2017ء) |- | 5|| [[ایرون فنچ]] || [[اسٹیو واہ]] (1995-2002ء), [[فل جیکس]] (2006-2007ء), [[بین کٹنگ]] (2013-2014ء) |- | 6|| [[ناتھن کولٹر نیل]] || [[مارک واہ]] (1995–2002), [[ڈین کلن]] (2006) |- | 7|| – || [[آئن ہیلی]] (1995–1997), [[کیمرون وائٹ]] (2008–2018), [[ٹم پین]] (2019–2021) |- | 8|| [[مچل مارش]] || [[برینڈن جولین]] (1995–1999), [[سٹوارٹ کلارک]] (2005–2009) |- | 9|| [[شون مارش]] || [[گریگ بلیویٹ]] (1995–1999) |- | 10|| [[ول پکووسکی]] || [[سٹوارٹ لاء]] (1995–1999), [[ڈیرن لیھمن]] (2004–2005), [[پیٹر سڈل]] (2009 to 2019) |- | 11|| [[جوئل پیرس]] || [[گلین میک گراتھ]] (1995–2007), [[ڈرک نینس]] (2009–2010) |- | 12|| [[ناتھن ایلس]] || [[مائیکل بیون]] (1995–2004), [[کالم فرگوسن]] (2009–2016) |- | 13|| [[میتھیو ویڈ]] || [[جیسن گلیسپی]] (1995–2000), [[سائمن کیٹچ]] (2001–2006) |- | 14|| [[مارکس ہیرس (کرکٹر)]] || [[رکی پونٹنگ]] (1995–2012) |- | 15|| [[جوئے برنس (کرکٹر)]] || [[کریگ میک ڈرمٹ]] (1995–1996), [[ویڈ سیکومبے]], [[مارک کاسگروو]] (2006) |- | 16|| [[مارک سٹیکیٹی]] (آسٹریلیا اے) || [[مائیکل کاسپرووکز]] (1995 to 2005), [[ایرون فنچ]] (2013–2015), [[جوئے مینی]] (2016) |- | 17|| [[مارکس اسٹوئنس]] || [[ڈیمین فلیمنگ]] (1995–2001), [[لیوک پومرباخ]] (2007), [[بریڈ ہوج]] (2005–2014) |- | 18|| [[مائیکل نیسر]] || [[ایڈم گلکرسٹ]] (1996–2008), [[جیسن کریزا]] (2011), [[جیمز میور ہیڈ (کرکٹر)]] (2014) |- | 19|| [[سکاٹ بولینڈ]] || [[سائمن کیٹچ]] (2000–2005), [[مک لیوس]] (2005–2006), [[بریٹ گیوز]] (2008–2009), [[جیمز پیٹنسن]] (2011–2020) |- | 20|| [[آرون ہارڈی]] (آسٹریلیا اے)|| [[شان لی]] (1995–2001), [[بین ہلفینہاس]] (2007–2016), [[پیٹر نیویل]] |- | 21|| [[موئسس ہنریکس]] || [[جسٹن لینگر]] (1995–1997) |- | 22|| [[مچل سویپسن]] || [[ایشلے نوفکے]] (2008), [[زیویئر ڈوہرٹی]] (2010–2015), [[جان ہالینڈ]] (2016–2018) |- | 23|| [[ڈی،آرسی شارٹ]]|| [[شین وارن]] (1995–2003), [[مائیکل کلارک]] (2005–2015) |- | 24|| [[جیک وائلڈرمتھ]] || [[ایڈم ڈیل]] (1996–2000), [[بریڈ ولیمز (کرکٹر)]] (2001–2004), [[ایڈم ووجز]] (2007–2017) |- | 25|| [[ویس آگر]] || [[ڈیرن لیھمن]] (1996–2003), [[مچل جانسن (کرکٹر)]] (2005–2015) |- | 26|| [[تنویر سنگھا]]|| [[مارکس نارتھ]] (2009), [[سکاٹ بولینڈ]] (2016) |- | 27|| [[ہنری ہنٹ (کرکٹر)|ہنری ہنٹ]] (آسٹریلیا اے)|| [[میتھیو ایلیٹ (کرکٹر)|میتھیو ایلیٹ]] (1997), [[کلنٹ میکے]] (2009–2014), [[بین دروشوئس]] |- | 28|| [[گورندر سندھو]] || [[میتھیو ہیڈن]] (1995–2008), [[گلین میکسویل]] |- | 29|| [[پیٹر ہینڈزکومب]] || [[ایان ہاروی]] (1997–2004), [[ڈیوڈ ہسی]] (2008–2016) |- | 30|| [[پیٹ کمنز]] || [[ڈیمین مارٹن]] (1995–2006), [[گراہ‏م منو]] (2009) |- | 31|| [[ڈیوڈ وارنر]] || [[بریڈ ہاگ]] (1997–2008) |- | 32|| [[گلین میکسویل]] || [[شان ٹیٹ]] (2007–2011) |- | 33|| [[مارنس لیبوسچین]] || [[شین واٹسن]] (2002–2015) |- | 34|| [[ریلے میریڈتھ]] || [[اینڈی بیچل]] (1996–2004), [[لیوک رونچی]] (2008), [[کیمرون بوائس (کرکٹر)]] (2014–2016) |- | 35|| [[کرٹس پیٹرسن]] || [[ٹام موڈی]] (1996–2000), [[ریان کیمبل (کرکٹر)|ریان کیمبل]] (2001–2003), [[نیتھن ریارڈن]] (2014) |- | 36|| [[ٹوڈ مرفی]] (آسٹریلیا اے) || [[مائیکل ڈی وینٹو]] (1996–1998), [[ٹم پین]] (2009–2019) |- | 37|| [[بلی اسٹین لیک]] || [[شین ہاروڈ]] (2009–2012) |- | 38|| [[جوش ہیزل ووڈ]] || [[انتھونی سٹوارٹ]] (1997) |- | 39|| – || [[اینڈریو سائمنڈز]] (1998 to 2004), [[جیمز ہوپس]] (2005–2016) |- | 40|| [[سیم ہیزلیٹ]] || [[بریڈ ینگ (کرکٹر)|بریڈ ینگ]] (1997–1999) |- | 41|| [[جان ہالینڈ]] || [[پال ولسن کرکٹ کھڈاری|پال ولسن]] (1997–1998), [[جان ہیسٹنگز (کرکٹر)]] (2010–2017) |- | 42|| [[کیمرون گرین (کرکٹر)]] || |- | 43|| [[کیمرون بینکرافٹ (کرکٹر)]] || [[گیون رابرٹسن]] (1997–1998), [[ناتھن ہورٹز]] (2003–2016) |- | 44|| [[جیمز فالکنر (کرکٹر)]] || [[جمی مہر]] (1997), [[گیون رابرٹسن]] (1998), [[مارک ہگز (کرکٹر)]](2000–2001), [[جیمز پیٹنسن]] (2011) |- | 45|| – || [[اسٹیورٹ میک گل]] (1999–2000), [[ریان ہیرس (کرکٹر)]] (2009–2015) |- | 46|| [[ایشٹن آگر]] || [[جمی مہر]] (1997–2004) |- | 47|| [[بین میکڈرمٹ]] || [[کین رچرڈسن]] (2013–2018) |- | 48|| [[جوش انگلیس]] || [[مائيکل ہسی]] (2004–2012) |- | 49|| [[سٹیو سمتھ]] || [[مائیکل کلارک]] (2002–2004) |- | 50|| [[میسی کوہنیمن]] || [[کرس لین]] |- | 51|| [[بین ڈنک]] || |- | 52|| – || [[مائیکل کلنگر]] (2017) |- | 53|| [[نیک میڈنسن]] || |- | 54|| [[ڈین کرسچین]] || |- | 55|| [[کین رچرڈسن]] || [[بین لافلن (کرکٹر)]] (2009–2013) |- | 56|| [[مچل اسٹارک]] || |- | 57|| – || [[بریڈ ہیڈن]] (2001–2015) |- | 58|| – || [[بریٹ لی]] (2000–2015) |- | 59|| [[جمی پیرسن]] (آسٹریلیا اے) || [[ناتھن بریکن]] (2001–2011) |- | 60|| [[جھئے رچرڈسن]] || |- | 61|| – || [[ڈینیئل ورل]] (2016) |- | 62|| [[ٹریوس ہیڈ]] || |- | 63|| – || [[اینڈریو سائمنڈز]] (2004–2009), [[ایڈم زمپا]] (2016–2019) |- | 64|| [[فلپ ہیوز]] || Shirt number retired<ref>{{cite web |url=http://www.foxsports.com.au/cricket/australia/phillip-hughes-remembered-michael-clarke-delivers-emotional-tribute-to-batsman-and-confirms-his-odi-number-will-be-retired/story-fn2mcu3x-1227139087364 |title = Motorsport Video {{!}}Motorsport Highlights, Replays, News, Clips {{!}} FOX SPORTS}}</ref> |- | 65|| [[جیسن بیرنڈورف]] || |- | 66|| – || [[پیٹر فاریسٹ]] (2012) |- | 67|| [[ناتھن لیون]] || |- | 68|| [[اینڈریو ٹائی]] || |- | 69|| – || |- | 70|| [[ایشٹن ٹرنر]] || |- | 71|| [[برائس سٹریٹ]] (آسٹریلیا اے) || [[بریڈ ہاگ]] (2014) |- | 72|| [[میٹ رینشا]] || [[اسٹیو او کیف]](2010–2017) |- | 73|| [[ہلٹن کارٹ رائٹ]] || |- | 74|| – || |- | 75|| – || |- | 76|| – || |- | 77|| [[سیئن ایبٹ]] || |- | 78|| – || |- | 79|| – || |- | 80|| – || [[فواد احمد]] (2013) |- | 81|| – || [[ٹریوس برٹ]] (2010–2012) |- | 82|| [[بین دروشوئس]] || |- | 83|| – || |- | 84|| – || |- | 85|| – || [[شان ٹیٹ]] (2016) |- | 86|| – || |- | 87|| – || |- | 88 || [[ایڈم زمپا]] || |- | 89|| – || |- | 90|| – || |- | 91|| – || |- | 92|| – || |- | 93|| – || |- | 94|| – || |- | 95 || [[ڈینیئل سامس (کرکٹر)]] || |- | 96|| – || |- | 97|| – || |- | 98|| – || |- | 99|| [[کرس ٹریمین (کرکٹر)]] || [[بین روہرر]] (2013–2016) |} == ہور ویکھو == * [[کرکٹ]] * [[آسٹریلیا قومی کرکٹ ٹیم]] * [[اک روزہ بین الاقوامی]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹوئنٹی/20 بین الاقوامی کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[طویل العمرکرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی عالمی لسٹ]] * [[دو ملکاں د‏‏ی طرف تو‏ں کرکٹ کھیڈݨ والے کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بین الاقوامی کرکٹ خانداناں د‏‏ی لسٹ]] * [[آسٹریلیا دے کرکٹ کپتاناں د‏‏ی لسٹ]] * [[وزڈن کرکٹرز آف د‏ی ایئر د‏‏ی لسٹ]] * [[وزڈن د‏‏ی 100 بہترین انفرادی اننگز]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ وکٹ کیپرز د‏‏ی لسٹ]] * [[آسٹریلیا دے اک روزہ بین الاقوامی وکٹ کیپرز د‏‏ی لسٹ]] * [[آسٹریلیا دے اک روزہ بین الاقوامی کرکٹ ریکارڈز د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:آسٹریلیا دے اک روزہ کرکٹ کھلاڑی]] [[گٹھ:آسٹریلوی کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:فہارست اک روزہ بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑی]] 4vgyldcf7wa0evkkndm9zku6g8fubt5 690069 690061 2025-06-16T06:19:01Z ابوالحسن راجپوت 24698 /* شرٹ نمبر د‏‏ی تریخ */ 690069 wikitext text/x-wiki یہ آسٹریلیا دے اک روزہ بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ ا‏‏ے۔ اک روزہ بین الاقوامی، دو نمائندہ ٹیماں دے درمیان اک بین الاقوامی کرکٹ میچ ہُندا اے، ہر اک نو‏‏ں اک روزہ میچ دا درجہ حاصل اے، جداں کہ بین الاقوامی کرکٹ کونسل دے ذریعہ طے کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اک روزہ کرکٹ ٹیسٹ میچاں تو‏ں وکھ وکھ اے کہ فی ٹیم اوورز د‏‏ی تعداد محدود اے، تے ایہ کہ ہر ٹیم د‏‏ی صرف اک اننگز ہُندی ا‏‏ے۔ لسٹ نو‏‏ں اس ترتیب تو‏ں ترتیب دتا گیا اے جس وچ ہر کھلاڑی نے اپنی پہلی اک روزہ کیپ حاصل کيتی۔ جتھے اک تو‏ں ودھ کھلاڑیاں نے اک ہی میچ وچ اپنی پہلی اک روزہ کیپ کیپ حاصل کيتی، اوہ کھلاڑی [[حروف تہجی]] دے لحاظ تو‏ں درج نيں۔ === سب تو‏ں ودھ عالمی کپ جیتنے والی ٹیم === گیارہ [[کرکٹ عالمی کپ]] ٹورنامنٹس وچ کل ویہہ ٹیماں نے حصہ لیا ا‏‏ے۔ آسٹریلیا پنج بار، بھارت تے ویسٹ انڈیز نے دو دو بار جداں کہ پاکستان، سری لنکا تے انگلینڈ نے اک اک بار ٹورنامنٹ جِتیا اے اس طرح آسٹریلیا نو‏‏ں ایہ اعزاز حاصل اے کہ اس نے سب تو‏ں ودھ دفعہ عالمی چمپئن بننے دا موقع حاصل کيتا ا‏‏ے۔ === شماریا‏تی جائزہ === 17 مئی 2025ء تک، آسٹریلیا نے 1013 اک روزہ میچز کھیلے نيں جس دے نتیجے وچ 614 فتوحات، 355 شکست، 9 ٹائی تے 35 دا کوئی نتیجہ نئيں نکلیا آسٹریلیا د‏‏ی مجموعی جِت دا تناسب 63.24 ا‏‏ے۔ === کلید === {{col-begin}} {{col-2}} '''عمومی''' :''''*'': اک اننگز جس وچ کھلاڑی [[ناٹ آؤٹ]] رہیا :'''میچ'': کھیلے گئے میچاں د‏‏ی تعداد ؛[[بلے بازی|بیٹنگ]] :'''اننگز''': [[اننگز]] د‏‏ی تعداد :''''ناٹ آؤٹ'': اک اننگز دے ختم ہوݨ د‏‏ی تعداد [[ناٹ آؤٹ]] :'''رنز'': بلے باز/آف باؤلر د‏‏ی باؤلنگ تو‏ں بنائے گئے [[رن (کرکٹ)|رن]] د‏‏ی تعداد :'''سب تو‏ں ودھ''': سب تو‏ں ودھ سکور :'''اوسط'': [[بلے بازی اوسط (کرکٹ)|بیٹنگ اوسط]] :'''سنچری/ نصف سنچری''': [[سنچری|سنچریاں]] تے نصف سنچریاں د‏‏ی تعداد {{col-2}} ؛[[گیند بازی|بولنگ]] :''''گینداں'''': پھینکيتی گئی گینداں د‏‏ی تعداد :'''میڈن''': پہلے اوورز د‏‏ی تعداد (وہ اوورز جنہاں وچ کوئی رن نئيں بنا) :'''وکٹ'': لی گئی [[وکٹ]] د‏‏ی تعداد :''بہترین باؤلنگ'': بہترین باؤلنگ دے اعداد و شمار :'''اوسط'': [[باؤلنگ اوسط]] :''5 وکٹاں'': اک اننگز وچ 5 وکٹاں لینے د‏‏ی تعداد ؛[[فیلڈنگ (کرکٹ)|فیلڈنگ]] :'''کیچ'': لئی گئے [[کیچ|کیچز]] د‏‏ی تعداد :'''اسٹمپنگ''': بنائے گئے اسٹمپڈ د‏‏ی تعداد {{col-end}} === کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ === 27 ستمبر 2023ء تک دے اعداد و شمار درست نيں۔<ref name="کیپ" /><ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/engine/records/averages/batting.html?class=2;id=2;type=team Australia – ODI Career Batting Averages], from Cricinfo, retrieved 12 جنوری 2019</ref><ref>[http://stats.cricinfo.com/ci/engine/records/averages/bowling.html?class=2;id=2;type=team Australia – ODI Career Bowling Averages], from Cricinfo, retrieved 12 جنوری 2019</ref> {| class="wikitable sortable" style="width:100%;" |- style="background:#efefef;" ! [[کیپ (کھیل)|کیپ]] ! نام ! class="unsortable" | کیریئر ! میچ ! اننگز ! ناٹ آؤٹ ! رنز۔ ! بہترین ! اوسط ! 100/50 ! گینداں ! میڈن اوور ! رنز۔ ! وکٹاں ! بہترین باؤلنگ ! اوسط ! اننگ وچ پنج وکٹاں ! [[کیچ (کرکٹ)|کیچ]] ! سٹمپڈ ! class="unsortable" | حوالہ |- | 1|| {{sortname|گریگ | چیپل}} || 1971–1983 ||74||72||14||2,331||138[[ناٹ آؤٹ|*]]||40.18||3/14||3,108||41||2,097||72||5/15||29.12||2||23||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1364/1364.html |title=Greg Chappell |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 2|| {{sortname|ایان | چیپل}} || 1971–1980 ||16||16||2||673||86||48.07||0/8||42||1||23||2||2/14||11.50||0||5||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1243/1243.html |title=Ian Chappell |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 3|| {{sortname|ایلن | کونولی}} || 1971 ||1||0||0||0||n/a||n/a||0/0||64||0||62||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1207/1207.html |title=Alan Connolly |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 4|| {{sortname|بل|لاری}} || 1971 ||1||1||0||27||27||27.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1150/1150.html |title=Bill Lawry |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 5|| {{sortname|گراہ‏م | مکینزی}} || 1971 ||1||0||0||0||n/a||n/a||0/0||60||0||22||2||2/22||11.00||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1152/1152.html |title=Garth McKenzie |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 6|| {{sortname|ایشلے|مالیٹ}} || 1971–1975 ||9||3||1||14||8||7.00||0/0||502||7||341||11||3/34||31.00||0||4||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1319/1319.html |title=Ashley Mallett |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 7|| {{sortname|روڈ|مارش}} || 1971–1984 ||92||76||15||1,225||66||20.08||0/4||0||0||0||0||n/a||n/a||0||120||4||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1361/1361.html |title=Rod Marsh |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 8|| {{sortname|آئن|ریڈ پاتھ}} || 1971–1975 ||5||5||0||46||24||9.20||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1215/1215.html |title=Ian Redpath |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 9|| {{sortname|کیتھ|اسٹیک پول}} || 1971–1974 ||6||6||0||224||61||37.33||0/3||77||0||54||3||3/40||18.00||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1278/1278.html |title=Keith Stackpole |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 10|| {{sortname|ایلن|تھامسن|ایلن تھامسن (کرکٹر)}} || 1971 ||1||0||0||0||n/a||n/a||0/0||64||2||22||1||1/22||22.00||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1363/1363.html |title=Alan Thomson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 11|| {{sortname|ڈگ | والٹرز}} || 1971–1981 ||28||24||6||513||59||28.50||0/2||314||3||273||4||2/24||68.25||0||10||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1277/1277.html |title=Doug Walters |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 12|| {{sortname|راس | ایڈورڈز}} || 1972–1975 ||9||8||1||255||80*||36.42||0/3||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1394/1394.html |title=Ross Edwards |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 13|| {{sortname|ڈینس | للی}} || 1972–1983 ||63||34||8||240||42*||9.23||0/0||3,593||80||2,145||103||5/34||20.82||1||10||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1369/1369.html |title=Dennis Lillee |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 14|| {{sortname|باب | میسی}} || 1972 ||3||1||1||16||16*||n/a||0/0||183||5||129||3||2/35||43.00||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1395/1395.html |title=Bob Massie |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 15|| {{sortname|پال | شیہان}} || 1972 ||3||3||0||75||50||25.00||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1307/1307.html |title=Paul Sheahan |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 16|| {{sortname|گریم | واٹسن | گریم واٹسن (کرکٹر)}} || 1972 ||2||2||1||11||11*||11.00||0/0||48||1||28||2||2/28||14.00||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1291/1291.html |title=Graeme Watson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 17|| {{sortname|ڈیوڈ | کولی}} || 1972 ||1||0||0||0||n/a||n/a||0/0||66||1||72||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1391/1391.html |title=David Colley |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 18|| {{sortname|جیف|ہیمنڈ|جیف ہیمنڈ (کرکٹر)}} || 1972 ||1||1||1||15||15*||n/a||0/0||54||1||41||1||1/41||41.00||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1411/1411.html |title=Jeff Hammond |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 19|| {{sortname|رے | برائٹ}} || 1974–1986 ||11||8||4||66||19*||16.50||0/0||462||3||350||3||1/28||116.66||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1528/1528.html |title=Ray Bright |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 20|| {{sortname|آئن|ڈیوس|آئن ڈیوس (کرکٹر)}} || 1974–1977 ||3||3||1||12||11*||6.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1418/1418.html |title=Ian Davis |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 21|| {{sortname|جیف| ڈیموک}} || 1974–1980 ||15||7||4||35||14*||11.66||0/0||806||16||412||15||2/21||27.46||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1423/1423.html |title=Geoff Dymock |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 22|| {{sortname|گیری|گلمور}} || 1974–1975 ||5||2||1||42||28*||42.00||0/0||320||9||165||16||6/14||10.31||2||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1419/1419.html |title=Gary Gilmour |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 23|| {{sortname|میکس | واکر}} || 1974–1981 ||17||11||3||79||20||9.87||0/0||1,006||24||546||20||4/19||27.30||0||6||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1402/1402.html |title=Max Walker |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 24|| {{sortname|ایشلے | ووڈکاک}} || 1974–1974 ||1||1||0||53||53||53.00||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1425/1425.html |title=Ashley Woodcock |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 25|| {{sortname|والی | ایڈورڈز}} || 1975 ||1||1||0||2||2||2.00||0/0||1||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1436/1436.html |title=Wally Edwards |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 26|| {{sortname|ایلن | ہرسٹ|ایلن ہرسٹ (کرکٹر)}} || 1975–1979 ||8||4||4||7||3*||n/a||0/0||402||11||203||12||5/21||16.91||1||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1424/1424.html |title=Alan Hurst |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 27|| {{sortname|ٹیری | جینر}} || 1975 ||1||1||0||12||12||12.00||0/0||64||1||28||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1359/1359.html |title=Terry Jenner |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 28|| {{sortname|جیف | تھامسن}} || 1975–1985 ||50||30||6||181||21||7.54||0/0||2,696||37||1,942||55||4/67||35.30||0||9||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1401/1401.html |title=Jeff Thomson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 29|| {{sortname|رک | میک کوسکر}} || 1975–1982 ||14||14||0||320||95||22.85||0/2||0||0||0||0||n/a||n/a||0||3||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1440/1440.html |title=Rick McCosker |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 30|| {{sortname|ایلن|ٹرنر|ایلن ٹرنر (کرکٹر)}} || 1975 ||6||6||0||247||101||41.16||1/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||3||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1447/1447.html |title=Alan Turner |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 31|| {{sortname|گیری|کوزیئر}} || 1975–1979 ||9||7||2||154||84||30.80||0/1||409||9||248||14||5/18||17.71||1||4||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1452/1452.html |title=Gary Cosier |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 32|| {{sortname|ڈیوڈ|ہکس}} || 1977–1986 ||39||36||2||826||76||24.29||0/5||29||0||28||1||1/2||28.00||0||11||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1524/1524.html |title=David Hookes |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 33|| {{sortname|مک|مالون|مک میلون (کرکٹر)}} || 1977–1982 ||10||7||3||36||15*||9.00||0/0||612||16||315||11||2/9||28.63||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1531/1531.html |title=Mick Malone |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 34|| {{sortname|کیری | او کیفے}} || 1977 ||2||2||1||16||16*||16.00||0/0||132||3||79||2||1/36||39.50||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1368/1368.html |title=Kerry O'Keeffe |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 35|| {{sortname|لین | پاسکو}} || 1977–1982 ||29||11||7||39||15*||9.75||0/0||1,568||21||1,066||53||5/30||20.11||1||6||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1525/1525.html |title=Len Pascoe |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 36|| {{sortname|کریگ | سارجنٹ}} || 1977–1978 ||3||3||0||73||46||24.33||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1527/1527.html |title=Craig Serjeant |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 37|| {{sortname|کم|ہیوز}} || 1977–1985 ||97||88||6||1,968||98||24.00||0/17||1||0||4||0||n/a||n/a||0||27||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1530/1530.html |title=Kim Hughes |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 38|| {{sortname|رچی | رابنسن}} || 1977 ||2||2||0||82||70||41.00||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||3||1||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1526/1526.html |title=Richie Robinson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 39|| {{sortname|آئن | کالن}} || 1978–1982 ||5||3||2||6||3*||6.00||0/0||180||2||148||5||3/24||29.60||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1545/1545.html |title=Ian Callen |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 40|| {{sortname|وینی|کلارک|وینی کلارک (کرکٹر)}} || 1978 ||2||0||0||0||n/a||n/a||0/0||100||3||61||3||2/39||20.33||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1532/1532.html |title=Wayne Clark |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 41|| {{sortname|رک | ڈارلنگ}} || 1978–1982 ||18||18||1||363||74||21.35||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||6||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1546/1546.html |title=Rick Darling |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 42|| {{sortname|ٹریور|لافلن}} || 1978–1979 ||6||5||1||105||74||26.25||0/1||308||3||224||8||3/54||28.00||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1558/1558.html |title=Trevor Laughlin |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 43|| {{sortname|اسٹیو | رکسن}} || 1978–1985 ||6||6||3||40||20*||13.33||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||9||2||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1536/1536.html |title=Steve Rixon |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 44|| {{sortname|باب | سمپسن | باب سمپسن (کرکٹر)}} || 1978 ||2||2||0||36||23||18.00||0/0||102||0||95||2||2/30||47.50||0||4||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1060/1060.html |title=Bob Simpson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 45|| {{sortname|پیٹر | ٹوہی}} || 1978–1979 ||5||4||2||105||54*||52.50||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1537/1537.html |title=Peter Toohey |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 46|| {{sortname|گریم | ووڈ | گریم ووڈ (کرکٹر)}} || 1978–1989 ||83||77||11||2,219||114*||33.62||3/11||0||0||0||0||n/a||n/a||0||17||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1547/1547.html |title=Graeme Wood |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 47|| {{sortname|گراہ‏م |یلپ}} || 1978–1984 ||30||27||6||823||66*||39.19||0/7||138||0||119||3||2/28||39.66||0||5||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1488/1488.html |title=Graeme Yallop |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 48|| {{sortname|بروس |یارڈلے}} || 1978–1983 ||7||4||0||58||28||14.50||0/0||198||5||130||7||3/28||18.57||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1548/1548.html |title=Bruce Yardley |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 49|| {{sortname|ایلن | بارڈر}} || 1979–1994 ||273||252||39||6,524||127*||30.62||3/39||2,661||11||2,071||73||3/20||28.36||0||127||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1572/1572.html |title=Allan Border |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 50|| {{sortname|فل | کارلسن}} || 1979 ||4||2||0||11||11||5.50||0/0||168||3||70||2||1/21||35.00||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1576/1576.html |title=Phil Carlson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 21&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 51|| {{sortname|جان|میکلین|جان میکلین (کرکٹر)}} || 1979 ||2||1||0||11||11||11.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1570/1570.html |title=John MacLean |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 52|| {{sortname|اینڈریو | ہلڈچ}} || 1979–1985 ||8||8||0||226||72||28.25||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1579/1579.html |title=Andrew Hilditch |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 53|| {{sortname|روڈنی | ہاگ}} || 1979–1985 ||71||35||20||137||22||9.13||0/0||3,677||57||2,418||85||4/29||28.44||0||8||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1569/1569.html |title=Rodney Hogg |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 54|| {{sortname|کیون | رائٹ}} || 1979 ||5||2||0||29||23||14.50||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||8||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1577/1577.html |title=Kevin Wright |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 55|| {{sortname|جیف | ماس | جیف ماس (کرکٹر)}} || 1979 ||1||1||0||7||7||7.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1583/1583.html |title=Jeff Moss |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 56|| {{sortname|گریم | پورٹر}} || 1979 ||2||1||0||3||3||3.00||0/0||108||5||33||3||2/13||11.00||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1611/1611.html |title=Graeme Porter |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 57|| {{sortname|بروس|لیرڈ}} || 1979–1982 ||23||23||3||594||117*||29.70||1/2||0||0||0||0||n/a||n/a||0||5||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1592/1592.html |title=Bruce Laird |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 58|| {{sortname|جولین | وینر}} || 1979–1980 ||7||7||0||140||50||20.00||0/1||24||0||34||0||n/a||n/a||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1594/1594.html |title=Julien Wiener |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 59|| {{sortname|ڈیو | واٹمور}} || 1980 ||1||1||0||2||2||2.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1582/1582.html |title=Dav Whatmore |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 60|| [[جان ڈائیسن (کرکٹر)|جان ڈائیسن]] || 1980–1983 ||29||27||4||755||79||32.82||0/4||0||0||0||0||n/a||n/a||0||12||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1541/1541.html |title=John Dyson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 61|| {{sortname|ٹریور | چیپل}} || 1980–1983 ||20||13||0||229||110||17.61||1/0||736||4||538||19||3/31||28.31||0||8||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1645/1645.html |title=Trevor Chappell |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 62|| {{sortname|شان|گراف}} || 1980–1981 ||11||6||0||24||8||4.00||0/0||522||4||345||8||2/23||43.12||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1616/1616.html |title=Shaun Graf |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 63|| {{sortname|جیف|لاسن|جیف لاسن (کرکٹر)}} || 1980–1989 ||79||52||18||378||33*||11.11||0/0||4,259||94||2,592||88||4/26||29.45||0||18||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1631/1631.html |title=Geoff Lawson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 64|| {{sortname|مارٹن|کینٹ}} || 1981 ||5||5||1||78||33||19.50||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||4||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1646/1646.html |title=Martin Kent |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 65|| {{sortname|گریم | بیئرڈ}} || 1981 ||2||0||0||0||n/a||n/a||0/0||112||3||70||4||2/20||17.50||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1622/1622.html |title=Graeme Beard |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 66|| {{sortname|ٹیری | ایلڈرمین}} || 1981–1991 ||65||18||6||32||9*||2.66||0/0||3,371||75||2,056||88||5/17||23.36||2||29||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1644/1644.html |title=Terry Alderman |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 67|| {{sortname|ڈرک | ویلہم}} || 1981–1987 ||17||17||2||379||97||25.26||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||8||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1650/1650.html |title=Dirk Wellham |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 68|| {{sortname|گریگ|رچی}} || 1982–1987 ||44||42||7||959||84||27.40||0/6||0||0||0||0||n/a||n/a||0||9||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1688/1688.html |title=Greg Ritchie |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 69|| {{sortname|وین بی | فلپس}}|| 1982–1986 ||48||41||6||852||75*||24.34||0/6||0||0||0||0||n/a||n/a||0||42||7||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1741/1741.html |title=Wayne Phillips |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 70|| {{sortname|کارل | ریکمین}} || 1983–1991 ||52||18||6||34||9*||2.83||0/0||2,791||51||1,833||82||5/16||22.35||1||6||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1691/1691.html |title=Carl Rackemann |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 71|| {{sortname|کیپلر | ویسلز}}<ref>[[کیپلر ویسلز]] also played ODI cricket for [[جنوبی افریقا قومی کرکٹ ٹیم]]. Only his records for [[آسٹریلیا قومی کرکٹ ٹیم]] are given above.</ref> || 1983–1985 ||54||51||3||1,740||107||36.25||1/14||737||2||655||18||2/16||36.38||0||19||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1692/1692.html |title=Kepler Wessels |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 72|| {{sortname|جان|مگوائر|جان میگوائر (کرکٹر)}} || 1983–1984 ||23||11||5||42||14*||7.00||0/0||1,009||12||769||19||3/61||40.47||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1745/1745.html |title=John Maguire |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 73|| {{sortname|ٹام | ہوگن}} || 1983–1984 ||16||12||4||72||27||9.00||0/0||917||12||574||23||4/33||24.95||0||10||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1707/1707.html |title=Tom Hogan |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 74|| {{sortname|کین | میکلے}} || 1983–1987 ||16||13||2||139||41||12.63||0/0||857||8||626||15||6/39||41.73||1||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1718/1718.html |title=Ken MacLeay |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 75|| {{sortname|اسٹیو|اسمتھ|اسٹیو اسمتھ (کرکٹر، پیدائش 1961ء}} || 1983–1985 ||28||24||2||861||117||39.13||2/8||7||0||5||0||n/a||n/a||0||8||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1750/1750.html |title=Steve Smith |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 76|| {{sortname|مائیک | وٹنی}} || 1983–1993 ||38||13||7||40||9*||6.66||0/0||2,106||43||1,249||46||4/34||27.15||0||11||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1648/1648.html |title=Mike Whitney |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 77|| {{sortname|راجر | وولی}} || 1983 ||4||3||2||31||16||31.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||1||1||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1708/1708.html |title=Roger Woolley |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 78|| {{sortname|گریگ|میتھیوز}} || 1984–1993 ||59||50||13||619||54||16.72||0/1||2,808||21||2,004||57||3/27||35.15||0||23||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1746/1746.html |title=Greg Matthews |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 79|| {{sortname|ڈین | جونز|ڈین جونز}} || 1984–1994 ||164||161||25||6,068||145||44.61||7/46||106||0||81||3||2/34||27.00||0||54||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1753/1753.html |title=Dean Jones |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 80|| {{sortname|ڈیوڈ | بون}} || 1984–1995 ||181||177||16||5,964||122||37.04||5/37||82||0||86||0||n/a||n/a||0||45||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1766/1766.html |title=David Boon |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 81|| {{sortname|مرے | بینیٹ}} || 1984–1985 ||8||4||1||9||6*||3.00||0/0||408||6||275||4||2/27||68.75||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1771/1771.html |title=Murray Bennett |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 82|| {{sortname|کریگ|میک ڈرمٹ}} || 1985–1996 ||138||78||17||432||37||7.08||0/0||7,461||101||5,018||203||5/44||24.71||1||27||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1772/1772.html |title=Craig McDermott |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 83|| {{sortname|سائمن | او ڈونل}} || 1985–1991 ||87||64||15||1,242||74*||25.34||0/9||4,350||49||3,102||108||5/13||28.72||1||22||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1778/1778.html |title=Simon O'Donnell |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 84|| {{sortname|باب | ہالینڈ}} || 1985 ||2||0||0||0||n/a||n/a||0/0||126||2||99||2||2/49||49.50||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1767/1767.html |title=Bob Holland |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 85|| {{sortname|راڈ | میک کرڈی}} || 1985 ||11||6||2||33||13*||8.25||0/0||515||8||375||12||3/19||31.25||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1816/1816.html |title=Rod McCurdy |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 86|| {{sortname|روبی|کر|روبی کر (کرکٹر)}} || 1985 ||4||4||1||97||87*||32.33||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1790/1790.html |title=Robbie Kerr |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |-روبی|کر|روبی کر (کرکٹر) | 87|| {{sortname|سائمن|ڈیوس|سائمن ڈیوس (آسٹریلین) کرکٹر)}} || 1986–1988 ||39||11||7||20||6||5.00||0/0||2,016||46||1,133||44||3/10||25.75||0||5||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1796/1796.html |title=Simon Davis |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 88|| {{sortname|ڈیو|گلبرٹ|ڈیو گلبرٹ (کرکٹر)}} || 1986 ||14||8||3||39||8||7.80||0/0||684||4||552||18||5/46||30.66||1||3||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1781/1781.html |title=Dave Gilbert |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 89|| {{sortname|بروس | ریڈ}} || 1986–1992 ||61||21||8||49||10||3.76||0/0||3,250||53||2,203||63||5/53||34.96||1||6||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1793/1793.html |title=Bruce Reid |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 90|| {{sortname|اسٹیو | واہ}} || 1986–2002 ||325||288||58||7,569||120*||32.90||3/45||8,883||56||6,761||195||4/33||34.67||0||111||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1794/1794.html |title=Steve Waugh |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 91|| {{sortname|جیف|مارش}} || 1986–1992 ||117||115||6||4,357||126*||39.97||9/22||6||0||4||0||n/a||n/a||0||31||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1792/1792.html |title=Geoff Marsh |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 92|| {{sortname|گلین|ٹرمبل}} || 1986 ||2||2||1||4||4||4.00||0/0||24||0||32||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1823/1823.html |title=Glenn Trimble |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 93|| {{sortname|ٹم|زوہرر}} || 1986–1994 ||22||15||3||130||50||10.83||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||21||2||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1801/1801.html |title=Tim Zoehrer |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 94|| {{sortname|گریگ|ڈائر}} || 1986–1988 ||23||13||2||174||45*||15.81||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||24||4||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1853/1853.html |title=Greg Dyer |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 95|| {{sortname|گلین | بشپ}} || 1987 ||2||2||0||13||7||6.50||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1825/1825.html |title=Glenn Bishop |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 96|| {{sortname|پیٹر|ٹیلر|پیٹر ٹیلر (آسٹریلین کرکٹر)}} || 1987–1992 ||83||47||25||437||54*||19.86||0/1||3,937||33||2,740||97||4/38||28.24||0||34||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1858/1858.html |title=Peter Taylor |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 97|| {{sortname|مائیک | ویلٹا}} || 1987–1989 ||20||19||4||484||68*||32.26||0/2||0||0||0||0||n/a||n/a||0||8||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1870/1870.html |title=Mike Veletta |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 98|| {{sortname|ٹام | موڈی}} || 1987–1999 ||76||64||12||1,211||89||23.28||0/10||2,797||31||2,014||52||3/25||38.73||0||21||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1939/1939.html |title=Tom Moody |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 99|| {{sortname|ٹم|مئے}} || 1987–1995 ||47||12||8||39||15||9.75||0/0||2,504||17||1,772||39||3/19||45.43||0||3||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1873/1873.html |title=Tim مئی |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 100|| {{sortname|اینڈریو|زیزر}} || 1987 ||2||2||2||10||8*||n/a||0/0||90||1||74||1||1/37||74.00||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1884/1884.html |title=Andrew Zesers |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 101|| {{sortname|ٹونی | ڈوڈی مائڈ}} || 1988–1993 ||24||16||7||124||30||13.77||0/0||1,327||30||753||36||5/21||20.91||1||7||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1874/1874.html |title=Tony Dodemaide |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 102|| {{sortname|آئن | ہیلی}} || 1988–1997 ||168||120||36||1,764||56||21.00||0/4||0||0||0||0||n/a||n/a||0||194||39||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1916/1916.html |title=Ian Healy |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 103|| {{sortname|جیمی|سڈنز}} || 1988 ||1||1||0||32||32||32.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1893/1893.html |title=Jamie Siddons |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 104|| {{sortname|مرو | ہیوز}} || 1988–1993 ||33||17||8||100||20||11.11||0/0||1,639||22||1,115||38||4/44||29.34||0||6||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1791/1791.html |title=Merv Hughes |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 105|| {{sortname|مارک | واہ}} || 1988–2002 ||244||236||20||8,500||173||39.35||18/50||3,687||11||2,938||85||5/24||34.56||1||108||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1984/1984.html |title=Mark Waugh |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 106|| {{sortname|گریگ|کیمبل|گریگ کیمبل (کرکٹر)}} || 1989–1990 ||12||3||1||6||4*||3.00||0/0||613||9||404||18||3/17||22.44||0||4||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1925/1925.html |title=Greg Campbell |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 107|| {{sortname|مارک|ٹیلر|مارک ٹیلر (کرکٹ کھلاڑی)}} || 1989–1997 ||113||110||1||3,514||105||32.23||1/28||0||0||0||0||n/a||n/a||0||56||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1921/1921.html |title=Mark Taylor |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 108|| {{sortname|پال | ریفل}} || 1992–1999 ||92||57||21||503||58||13.97||0/1||4,732||85||3,096||106||4/13||29.20||0||25||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2004/2004.html |title=Paul Reiffel |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 109|| {{sortname|ڈیمین | مارٹن}} || 1992–2006 ||208||182||51||5,346||144*||40.80||5/37||794||2||704||12||2/21||58.66||0||69||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2065/2065.html |title=Damien Martyn |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 110|| {{sortname|شین |وارن}}<ref name=WorldXI>[[ایڈم گلکرسٹ]], [[میتھیو ہیڈن]], [[گلین میک گراتھ]], [[رکی پونٹنگ]] and [[شین وارن]] have also played ODI cricket for an [[List of World XI ODI cricketers|ICC World XI]]. Only their records for [[آسٹریلیا قومی کرکٹ ٹیم]] are given above.</ref> || 1993–2003 ||193||106||28||1,016||55||13.02||0/1||10,600||110||7,514||291||5/33||25.82||1||80||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1/1999/1999.html |title=Shane Warne |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 111|| {{sortname|میتھیو|ہیڈن}}<ref name=WorldXI /> || 1993–2008 ||160||154||15||6,131||181*||44.10||10/36||6||0||18||0||n/a||n/a||0||68||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2118/2118.html |title=Matthew Hayden |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 112|| {{sortname|برینڈن | جولین}} || 1993–1999 ||25||17||0||224||35||13.17||0/0||1,146||11||997||22||3/40||45.31||0||8||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2086/2086.html |title=Brendon Julian |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 113|| {{sortname|گلین | میک گراتھ}}<ref name=WorldXI /> || 1993–2007 ||249||67||38||115||11||3.96||0/0||12,928||279||8,354||380||7/15||21.98||7||36||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2100/2100.html |title=Glenn McGrath |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 114|| {{sortname|مائیکل | سلیٹر}} || 1993–1997 ||42||42||1||987||73||24.07||0/9||12||1||11||0||n/a||n/a||0||9||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2087/2087.html |title=Michael Slater |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 115|| {{sortname|ڈیمین | فلیمنگ}} || 1994–2001 ||88||31||18||152||29||11.69||0/0||4,619||62||3,402||134||5/36||25.38||1||14||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2167/2167.html |title=Damien Fleming |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 116|| {{sortname|مائیکل|بیون}} || 1994–2004 ||232||196||67||6,912||108*||53.58||6/46||1,966||4||1,655||36||3/36||45.97||0||69||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2166/2166.html |title=Michael Bevan |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 117|| {{sortname|جسٹن | لینگر}} || 1994–1997 ||8||7||2||160||36||32.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||2||1||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2070/2070.html |title=Justin Langer |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 118|| {{sortname|جو|اینجل}} || 1994–1995 ||3||1||0||0||0||0.00||0/0||162||3||113||4||2/47||28.25||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2074/2074.html |title=Jo Angel |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 119|| {{sortname|گیون | رابرٹسن}} || 1994–1998 ||13||7||4||45||15||15.00||0/0||597||1||430||8||3/29||53.75||0||3||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2187/2187.html |title=Gavin Robertson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 120|| {{sortname|فل | ایمری}} || 1994 ||1||1||1||11||11*||n/a||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||3||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2169/2169.html |title=Phil Emery |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 121|| {{sortname|سٹوارٹ | لاء}} || 1994–1999 ||54||51||5||1,237||110||26.89||1/7||807||3||635||12||2/22||52.91||0||12||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2230/2230.html |title=Stuart Law |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 122|| {{sortname|گریگ | بلیویٹ}} || 1995–1999 ||32||30||3||551||57*||20.40||0/2||749||3||646||14||2/6||46.14||0||7||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2177/2177.html |title=Greg Blewett |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 123|| {{sortname|رکی | پونٹنگ}}<ref name=WorldXI /> || 1995–2012||374||364||39||13,589||164||41.81||29/82||150||0||104||3||1/12||34.66||0||159||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2229/2229.html |title=Ricky Ponting |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 8&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 124|| {{sortname|شان | لی}} || 1995–2001 ||45||35||8||477||47||17.66||0/0||1,706||14||1,245||48||5/33||25.93||1||23||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2241/2241.html |title=Shane Lee |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 125|| {{sortname|مائیکل|کاسپرووکز}} || 1995–2005 ||43||13||9||74||28*||18.50||0/0||2,225||28||1,674||67||5/45||24.98||2||13||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2242/2242.html |title=Michael Kasprowicz |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 126|| {{sortname|بریڈ | ہاگ}} || 1996–2008 ||123||65||26||790||71*||20.25||0/2||5,564||37||4,188||156||5/32||26.84||2||36||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/3/3323/3323.html |title=Michael Kasprowicz |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 127|| {{sortname|جیسن|گلیسپی}} || 1996–2005 ||97||39||16||289||44*||12.56||0/0||5,144||79||3,611||142||5/22||25.42||3||10||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2285/2285.html |title=Jason Gillespie |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 128|| {{sortname|ڈیرن | لیھمن}} || 1996–2005 ||117||101||22||3,078||119||38.96||4/17||1,793||3||1,445||52||4/7||27.78||0||26||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/3/3324/3324.html |title=Darren Lehmann |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 129|| {{sortname|ایڈم|گلکرسٹ}}<ref name=WorldXI /> || 1996–2008 ||286||278||11||9,595||172||35.93||16/55||0||0||0||0||n/a||n/a||0||416||54||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/4/4170/4170.html |title=Adam Gilchrist |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 130|| {{sortname|اینڈی|بیچل}} || 1997–2004 ||67||36||13||471||64||20.47||0/1||3,257||28||2,463||78||7/20||31.57||2||19||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/4/4348/4348.html |title=Andy Bichel |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 131|| {{sortname|انتھونی | سٹوارٹ | انتھونی سٹوارٹ}} || 1997 ||3||1||0||1||1||1.00||0/0||180||2||109||8||5/26||13.62||1||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/4/4349/4349.html |title=Anthony Stuart |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 132|| {{sortname|ایڈم|ڈیل}} || 1997–2000 ||30||12||8||78||15*||19.50||0/0||1,596||34||979||32||3/18||30.59||0||11||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/5/5559/5559.html |title=Adam Dale |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 133|| {{sortname|مائیکل|ڈی وینٹو}} || 1997 ||9||9||0||241||89||26.77||0/2||0||0||0||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/2/2284/2284.html |title=Michael Di Venuto |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 134|| {{sortname|میتھیو | ایلیٹ | میتھیو ایلیٹ (کرکٹر)}} || 1997 ||1||1||0||1||1||1.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/4/4178/4178.html |title=Matthew Elliott |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 135|| {{sortname|ایان | ہاروی}} || 1997–2004 ||73||51||11||715||48*||17.87||0/0||3,279||29||2,577||85||4/16||30.31||0||17||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/5/5642/5642.html |title=Ian Harvey |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 136|| {{sortname|پال | ولسن | پال ولسن کرکٹ کھڈاری}} || 1997–1998 ||11||5||2||4||2||1.33||0/0||562||6||450||13||3/39||34.61||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6275/6275.html |title=Paul Wilson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 137|| {{sortname|جمی | مہر}} || 1998–2003 ||26||20||3||438||95||25.76||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||18||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6256/6256.html |title=Jimmy Maher |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 138|| {{sortname|بریڈلے|ینگ|بریڈ ینگ (کرکٹر)}} || 1998–1999 ||6||3||1||31||18||15.50||0/0||234||0||251||1||1/26||251.00||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/5/5644/5644.html |title=Brad Young |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 139||{{sortname|اینڈریو | سائمنڈز}}|| 1998–2009 ||198||161||33||5,088||156||39.75||6/30||5,935||30||4,955||133||5/18||37.25||1||82||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/4/4374/4374.html |title=Andrew Symonds |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 140|| {{sortname|بریٹ|لی}} || 2000–2012 ||221||110||44||1176||59||17.81||0/3||11,185||138||8,877||380||5/22||23.36||9||54||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/5/5951/5951.html |title=Brett Lee |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 141|| {{sortname|اسٹیورٹ | میک گل}} || 2000 ||3||2||1||1||1||1.00||0/0||180||4||105||6||4/19||17.50||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/4/4368/4368.html |title=Stuart MacGill |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 142||{{sortname|ناتھن|بریکن}}|| 2001–2009 ||116||35||18||199||21*||11.70||0/0||5,759||91||4,240||174||5/47||24.36||2||26||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/7/7418/7418.html |title=Nathan Bracken |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 143||{{sortname|سائمن|کیٹچ}}|| 2001–2006 ||45||42||5||1,324||107*||35.78||1/9||0||0||0||0||n/a||n/a||0||13||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6243/6243.html |title=Simon Katich |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 144|| {{sortname|بریڈ|ہیڈن}} || 2001–2015 ||126||115||16||3,122||110||31.53||2/16||0||0||0||0||n/a||n/a||0||170||11||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6409/6409.html |title=Brad Haddin |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 145|| {{sortname|بریڈ | ولیمز | بریڈ ولیمز (کرکٹر)}} || 2002–2004 ||25||6||4||27||13*||13.50||0/0||1,203||19||814||35||5/22||23.25||2||4||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6274/6274.html |title=Brad Williams |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 146|| {{sortname|ریان|کیمبل|ریان کیمبل (کرکٹر)}} || 2002 ||2||2||0||54||38||27.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||4||1||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/5/5641/5641.html |title=Ryan Campbell |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 147|| {{sortname|ناتھن | ہورٹز}} || 2002–2011 ||58||32||17||336||53*||22.40||0/1||2,724||12||2,152||63||4/29||34.15||0||24||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/10/10013/10013.html |title=Nathan Hauritz |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 148|| {{sortname|شین | واٹسن}} || 2002–2015 ||190||169||27||5,757||185*||40.54||9/33||6,466||35||5,342||168||4/36||31.79||0||64||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/10/10016/10016.html |title=Shane Watson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 8&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 149|| {{sortname|مائیکل|کلارک|مائیکل کلارک}} || 2003–2015 ||245||223||44||7,981||130||44.58||8/58||2,585||7||2,146||57||5/35||37.64||1||106||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/8/8812/8812.html |title=Michael Clarke |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 150|| {{sortname|مائيکل | ہسی}} || 2004–2012 ||185||157||44||5,442||109*||48.15||3/39||240||1||235||2||1/22||117.50||0||105||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6240/6240.html |title=Mike Hussey |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 151|| {{sortname|جیمز | ہوپس}} || 2005–2010 ||84||61||8||1,326||63*||25.01||0/3||3,157||32||2,384||67||5/14||35.58||1||25||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/9/9161/9161.html |title=James Hopes |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 152|| {{sortname|کیمرون | وائٹ}} || 2005–2018 ||91||77||16||2,072||105||33.96||2/11||331||2||351||12||3/5||29.25||0||37||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/11/11866/11866.html |title=Cameron White |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 8&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 153||{{sortname|سٹوارٹ | کلارک}}|| 2005–2009 ||39||12||7||69||16*||13.80||0/0||1,829||18||1,477||53||4/54||27.86||0||10||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6955/6955.html |title=Stuart Clark |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 154||{{sortname|بریڈ | ہوج}}|| 2005–2007 ||25||21||2||575||123||30.26||1/3||66||0||51||1||1/17||51.00||0||16||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6237/6237.html |title=Brad Hodge |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 155|| {{sortname|مک | لیوس}} || 2005–2006 ||7||1||1||4||4*||n/a||0/0||341||1||391||7||3/56||55.85||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/9/9355/9355.html |title=Mick Lewis |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 156|| {{sortname|مچل | جانسن | مچل جانسن (کرکٹر)}} || 2005–2015 ||153||91||32||951||73*||16.11||0/2||7,489||72||6,038||239||6/31||25.26||3||35||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/10/10021/10021.html |title=Mitchell Johnson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 157||{{sortname|بریٹ | ڈورے}}|| 2006 ||4||1||0||2||2||2.00||0/0||162||2||146||2||1/12||73.00||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/62/62798/62798.html |title=Brett Dorey |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 158||{{sortname|فل|جیکس}}|| 2006–2007 ||6||6||0||125||94||20.83||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||3||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/10/10407/10407.html |title=Phil Jacques |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 159||{{sortname|ڈین | کلن}}|| 2006 ||5||1||1||2||2*||n/a||0/0||213||4||147||2||2/25||73.50||0||2||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/45/45798/45798.html |title=Daniel Cullen |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 160||{{sortname|مارک|کاسگروو}}|| 2006 ||3||3||0||112||74||37.33||0/1||30||0||13||1||1/1||13.00||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/45/45798/45798.html |title=Mark Cosgrave |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 161|| {{sortname|بین|ہلفینہاس}} || 2007–2012 ||25||11||8||29||16||9.66||0/0||1,216||16||1,075||29||5/33||37.06||1||10||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/44/44244/44244.html |title=Ben Hilfenhaus |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 162|| {{sortname|شان|ٹیٹ}} || 2007–2011 ||35||7||5||25||11||12.50||0/0||1,688||11||1,461||62||4/39||23.56||0||8||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/17/17501/17501.html |title=Shaun Tait |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 5&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 163|| {{sortname|ایڈم | ووجز}} || 2007–2013 ||31||28||9||870||112*||45.78||1/4||301||1||276||6||1/3||46.00||0||7||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/12/12201/12201.html |title=Adam Voges |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 4&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 164||{{sortname|ایشلے | نوفکے}}|| 2008 ||1||0||0||0||n/a||n/a||0/0||54||0||46||1||1/46||46.00||0||0||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/8/8193/8193.html |title=Ashley Noffke |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 165||{{sortname|شون|مارش}}|| 2008–2019 ||73||72||4||2,773||151||40.77||7/15||0||0||0||0||n/a||n/a||0||22||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/10/10020/10020.html |title=Shaun Marsh |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 166||{{sortname|لیوک | رونچی}}<ref>[[لیوک رونچی]] also played ODI cricket for [[نیوزی لینڈ قومی کرکٹ ٹیم]]. Only his records for [[آسٹریلیا قومی کرکٹ ٹیم]] are given above.</ref>|| 2008 ||4||2||0||76||64||38.00||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||5||2||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/17/17568/17568.html |title=Luke Ronchi |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 167||{{sortname|ڈیوڈ|ہسی}}|| 2008–2013 ||69||61||6||1,796||111||32.65||1/14||802||1||698||18||4/21||38.77||0||29||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/11/11803/11803.html |title=David Hussey |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 168||{{sortname|بریٹ|گیوز}}|| 2008–2009 ||2||2||2||10||10*||n/a||0/0||90||0||78||3||2/11||26.60||0||1||0||<ref>{{citation |url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/12/12203/12203.html |title=Brett Geeves |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;نومبر 2008.</ref> |- | 169|| {{sortname|ریان|ہیرس|ریان ہیرس (کرکٹر)}} || 2009–2012 ||21||13||7||48||21||8.00||0/0||1,031||13||832||44||5/19||18.90||3||6||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/12/12389/12389.html |title=Ryan Harris |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 170|| {{sortname|ڈیوڈ|وارنر | ڈیوڈ وارنر}} || 2009– ||142||140||6||6,030||179||45.00||19/27||6||0||8||0||n/a||n/a||0||62||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/90/90182/90182.html |title=David Warner |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 171|| {{sortname|کالم | فرگوسن}} || 2009–2011 ||30||25||9||663||71*||41.43||0/5||0||0||0||0||n/a||n/a||0||7||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/26/26530/26530.html|title=Callum Ferguson |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 172|| {{sortname|پیٹر | سڈل}} || 2009–2019 ||20||6||3||31||10*||10.33||0/0||901||10||743||17||3/55||43.70||0||1||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/45/45315/45315.html|title=Peter Siddle |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 20&nbsp;فروری 2009.</ref> |- | 173||{{sortname|بین|لافلن|بین لافلن (کرکٹر)}}|| 2009–2009 ||5||1||1||1||1*||n/a||0/0||224||1||219||4||1/28||54.75||0||2||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Players/140/140646/140646.html|title=Ben Laughlin |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 3&nbsp;اپریل 2009.</ref> |- | 174||{{sortname|شین | ہاروڈ}}|| 2009 ||1||1||1||0||0*||n/a||0/0||60||0||57||2||2/57||28.50||0||0||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/8/8347/8347.html|title=Shane Harwood |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 19&nbsp;اپریل 2009.</ref> |- | 175|| {{sortname|ڈج | بولنجر}} || 2009–2011 ||39||8||2||50||30||8.33||0/0||1,942||28||1,482||62||5/35||23.90||2||12||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/44/44839/44839.html|title=Doug Bollinger |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 24&nbsp;اپریل 2009.</ref> |- | 176||{{sortname|مارکس|نارتھ}}|| 2009 ||2||2||0||6||5||3.00||0/0||18||0||16||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/8/8189/8189.html|title=Marcus North |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 1&nbsp;مئی 2009.</ref> |- | 177||{{sortname|ڈرک | نینس}}|| 2009 ||1||1||0||1||1||1.00||0/0||42||1||20||1||1/20||20.00||0||0||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/62/62690/62690.html|title=Dirk Nannes |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;اگست 2009.</ref> |- | 178|| {{sortname|ٹم | پین}} || 2009–2018 ||35||35||3||890||111||27.81||1/5||0||0||0||0||n/a||n/a||0||51||4||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/34/34382/34382.html|title=Tim Paine |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 28&nbsp;اگست 2009.</ref> |- | 179|| {{sortname|موئسس|ہنریکس}} || 2009– ||16||15||2||117||22||9.00||0/0||402||1||347||8||3/32||43.37||0||6||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/60/60855/60855.html|title= Moisés Henriques |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 31&nbsp;اکتوبر 2009.</ref> |- | 180||{{sortname|گراہ‏م|منو}}|| 2009 ||4||1||0||7||7||7.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||5||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/8/8191/8191.html|title=Graham Manou |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 31&nbsp;اکتوبر 2009.</ref> |- | 181|| {{sortname|کلنٹ | میکے}} || 2009–2014 ||59||31||10||190||30||9.04||0/0||2,965||38||2,364||97||5/28||24.37||2||7||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/62/62688/62688.html|title=Clinton McKay |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 17&nbsp;دسمبر 2010.</ref> |- | 182||{{sortname|سٹیو|سمتھ}} || 2010– ||142||126||15||4,939||164||44.49||12/29||1,076||1||971||28||3/16||34.67||0||81||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/113/113416/113416.html|title=Steven Smith |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 8&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 183|| {{sortname|جوش | ہیزل ووڈ}} || 2010– ||69||23||19||81||23*||20.25||0/0||3,626||48||2,766||108||6/52||25.61||3||22||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/158/158701/158701.html|title=Josh Hazlewood |publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 22&nbsp;جون 2010.</ref> |- | 184|| {{sortname|جان|ہیسٹنگز|جان ہیسٹنگز (کرکٹر)}} || 2010–2017 ||29||21||11||271||51||27.10||0/1||1,486||7||1,256||42||6/45||29.90||1||5||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/95/95746/95746.html|title=John Hastings|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 3&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 185|| {{sortname|مچل|اسٹارک}} || 2010– ||110||62||23||483||52*||12.38||0/1||5,676||48||4,839||219||6/28||22.09||9||38||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/158/158702/158702.html|title=Mitchell Starc|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 3&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 186|| {{sortname|زیویئر | ڈوہرٹی}} || 2010–2013 ||60||23||16||101||15*||14.42||0/0||2,792||17||2,224||55||4/28||40.43||0||19||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/12/12692/12692.html|title=Xavier Doherty|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 3&nbsp;نومبر 2010.</ref> |- | 187|| {{sortname|جیسن|کریزا}} || 2011 ||8||2||1||13||7||13.00||0/0||425||0||331||7||2/28||47.28||0||2||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Players/35/35911/35911.html|title=Jason Krejza|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 9&nbsp;نومبر 2012.</ref> |- | 188|| {{sortname|جیمز | پیٹنسن}} || 2011–2015 ||15||8||4||42||13||10.50||0/0||727||6||681||16||4/51||42.56||0||3||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Players/113/113388/113388.html|title=James Pattinson|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 9&nbsp;نومبر 2012.</ref> |- | 189|| {{sortname|پیٹ|کمنز|پیٹ کمنز}} || 2011– ||75||47||15||324||36||10.12||0/0||3,938||43||3,424||124||5/70||27.61||0||19||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Players/1055/1055155/1055155.html|title=Patrick Cummins|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 9&nbsp;نومبر 2012.</ref> |- | 190|| {{sortname|مچل|مارش}} || 2011– ||72||68||10||2,008||102*||34.62||1/15||2,111||9||1,913||54||5/33||35.42||1||31||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Players/148/148134/148134.html|title=Mitchell Marsh|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 10&nbsp;نومبر 2012</ref> |- | 191|| {{sortname|ڈین | کرسچین}} || 2012– ||20||18||5||273||39||21.00||0/0||727||4||595||20||5/31||29.75||1||10||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Players/44/44232/44232.html|title=Daniel Christian|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 10&nbsp;نومبر 2012</ref> |- | 192|| {{sortname|میتھیو| ویڈ}} || 2012– ||97||83||12||1,867||100*||26.29||1/11||0||0||0||0||n/a||n/a||0||108||9||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/230193.html|title=Matthew Wade|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 10&nbsp;نومبر 2012</ref> |- | 193|| {{sortname|پیٹر |فاریسٹ}} || 2012 ||15||14||0||368||104||26.28||1/3||0||0||0||0||n/a||n/a||0||4||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/232285.html|title=Peter Forrest|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 10&nbsp;نومبر 2012</ref> |- | 194|| {{sortname|ناتھن|لیون}} || 2012–2019 ||29||14||10||77||30||19.25||0/0||1,626||11||1,334||29||4/44||46.00||0||7||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/272279.html|title=Nathan Lyon|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 10&nbsp;نومبر 2012</ref> |- | 195|| {{sortname|جارج|بیلی|جارج بیلی (کرکٹر)}} || 2012–2016 ||90||85||10||3,044||156||40.58||3/22||0||0||0||0||n/a||n/a||0||48||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/4451.html|title=George Bailey|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 10&nbsp;نومبر 2012</ref> |- | 196|| {{sortname|گلین | میکسویل}} || 2012– ||128||117||14||3,490||108||33.88||2/23||3,248||11||3,014||60||4/46||50.23||0||79||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/325026.html|title=Glenn Maxwell|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 10&nbsp;نومبر 2012</ref> |- | 197|| {{sortname|ایرون | فنچ}} || 2013–2022||146||142||3||5,406||153*||38.89||17/30||284||0||259||4||1/2||64.75||0||71||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/5334.html|title=Aaron Finch|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 13&nbsp;فروری 2013</ref> |- | 198|| {{sortname|فلپ | ہیوز}} || 2013–2014 ||25||24||1||826||138*||35.91||2/4||0||0||0||0||n/a||n/a||0||5||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/272364.html|title=Phillip Hughes|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 13&nbsp;فروری 2013</ref> |- | 199|| {{sortname|عثمان|خواجہ}} || 2013– ||40||39||2||1,554||104||42.00||2/12||0||0||0||0||n/a||n/a||0||13||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/215155.html|title=Usman Khawaja|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 13&nbsp;فروری 2013</ref> |- | 200|| {{sortname|بین | کٹنگ}} || 2013–2014 ||4||2||0||53||27||26.50||0/0||216||1||158||5||3/45||31.60||0||1||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/97/97657/97657.html|title=Ben Cutting|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 13&nbsp;فروری 2013</ref> |- | 201|| {{sortname|کین|رچرڈسن}} || 2013– ||25||12||7||75||24*||15.00||0/0||1,312||11||1,240||39||5/68||31.79||1||7||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/113/113443/113443.html|title=Kane Richardson|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 13&nbsp;فروری 2013</ref> |- | 202|| {{sortname|جیمز | فالکنر | جیمز فالکنر (کرکٹر)}} || 2013–2017 ||69||52||22||1,032||116||34.40||1/4||3,211||12||2,962||96||4/32||30.85||0||21||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/113/113409/113409.html|title=James Faulkner|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 13&nbsp;فروری 2013</ref> |- | 203|| {{sortname|فواد|احمد}} || 2013 ||3||1||1||4||4*||n/a||0/0||144||0||145||3||1/39||48.33||0||0||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/56/56375/56375.html|title=Fawad Ahmed|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 18&nbsp;ستمبر 2013</ref> |- | 204|| {{sortname|ناتھن | کولٹر نیل}} || 2013– ||32||21||6||252||92||16.80||0/1||1,678||10||1,555||52||4/48||29.90||0||7||0||<ref>{{citation|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/98/98645/98645.html|title=Nathan Coulter-Nile|publisher=CricketArchive.com}} Retrieved on 18&nbsp;ستمبر 2013</ref> |- | 205|| {{sortname|سیئن|ایبٹ}} || 2014– ||11||8||0||131||49||16.37||0/0||492||7||415||13||3/23||31.92||0||4||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/398666.html|title=Sean Abbott|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 14&nbsp;اکتوبر 2014</ref> |- | 206|| {{sortname|گورندر|سندھو}} || 2015 ||2||0||0||0||n/a||n/a||0/0||120||0||107||3||2/49||35.67||0||0||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/499660.html|title=Gurinder Sandhu|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 2&nbsp;فروری 2015</ref> |- | 207|| {{sortname|جوئے|برنس|جوئے برنس (کرکٹر)}} || 2015 ||6||6||0||146||69||24.33||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||2||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/current/player/326632.html|title=Joe Burns|publisher=cricinfo.com}} Retrieved on 27&nbsp;اگست 2015</ref> |-جوئے برنس (کرکٹر) | 208|| {{sortname|ایشٹن|آگر}} || 2015– ||21||17||4||274||46||21.07||0/0||1,044||4||918||20||2/31||45.90||0||10||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/505120.html|title=Aston Agar|access-date=2 اکتوبر 2015|publisher=cricinfo.com}}</ref> |- | 209|| {{sortname|مارکس | اسٹوئنس}} || 2015– ||60||54||7||1,326||146*||28.21||1/6||1,753||3||1,717||40||3/16||42.92||0||15||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/325012.html|title=Marcus Stoinis|publisher=cricinfo.com|access-date=2 اکتوبر 2015}}</ref> |- | 210|| {{sortname|سکاٹ | بولینڈ}} || 2016 ||14||4||1||9||4||3.00||0/0||716||3||725||16||3/67||45.31||0||3||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/446548.html|title=Scott Boland|publisher=cricinfo.com|access-date=11 جنوری 2016}}</ref> |- | 211|| {{sortname|جوئل | پیرس}} || 2016 ||2||0||0||0||n/a||n/a||0/0||96||0||93||1||1/40||93.00||0||1||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/501012.html|title=Joel Paris|publisher=cricinfo.com|access-date=11 جنوری 2016}}</ref> |- | 212|| {{sortname|ایڈم|زمپا}} || 2016– ||79||35||13||206||36||9.36||0/0||4,122||10||3,729||131||5/35||28.46||1||16||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/379504.html|title=Adam Zampa|publisher=cricinfo.com|access-date=8 فروری 2016}}</ref> |- | 213|| {{sortname|ٹریوس|ہیڈ}} || 2016– ||54||51||4||1,912||152||40.68||3/14||843||0||818||14||2/22||58.42||0||14||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/530011.html|title=Travis Head|publisher=cricinfo.com|access-date=14 جون 2016}}</ref> |- | 214|| {{sortname|ڈینیئل | ورل}} || 2016 ||3||1||1||6||6*||n/a||0/0||158||0||171||1||1/43||171.00||0||1||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/557298.html|title=Daniel Worrall|publisher=cricinfo.com|access-date=27 ستمبر 2016}}</ref> |- | 215|| {{sortname|جوئے | مینی}} || 2016 ||2||2||0||1||1||0.50||0/0||120||2||131||3||3/49||43.66||0||0||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/439288.html|title=Joe Mennie|publisher=cricinfo.com|access-date=17 اکتوبر 2016}}</ref> |- | 216|| {{sortname|کرس|ٹریمین|کرس ٹریمین (کرکٹر)}} || 2016 ||4||3||2||23||23*||23.00||0/0||240||0||255||7||3/64||36.42||0||1||0||<ref>{{citation|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/553800.html|title=Chris Tremain|publisher=cricinfo.com|access-date=17 اکتوبر 2016}}</ref> |- | 217 || {{sortname|کرس|لین}} || 2017–2018 ||4||4||0||75||44||18.75||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||3||0||<ref>{{cite web|title=Chris Lynn|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/326637.html|website=cricinfo.com|access-date=19 جنوری 2017}}</ref> |-کرس لین | 218|| {{sortname|بلی | اسٹین لیک}} || 2017– ||7||5||2||4||2||1.33||0/0||354||3||324||7||3/35||46.28||0||1||0||<ref>{{cite web|title=Billy Stanlake|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/533042.html|website=cricinfo.com|access-date=19 جنوری 2017}}</ref> |- | 219 || {{sortname|پیٹر|ہینڈزکومب}} || 2017– ||22||20||1||632||117||33.26||1/4||0||0||0||0||n/a||n/a||0||14||0||<ref>{{cite web|title=Peter Handscomb|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/334337.html|website=cricinfo.com|access-date=19 جنوری 2017}}</ref> |- | 220 || {{sortname|سیم|ہیزلیٹ}} || 2017– || 1 || 1 || 0 || 4 || 4 || 4.00 || 0/0 || 0 || 0 || 0 || 0 || n/a || n/a || 0 || 0 || 0 || <ref>{{cite web|title=Sam Heazlett|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/826679.html|website=cricinfo.com|access-date=5 فروری 2017}}</ref> |- | 221 || {{sortname|ہلٹن | کارٹ رائٹ}} || 2017– ||2||2||0||2||1||1.00||0/0||0||0||0||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{cite web|title=Hilton Cartwright|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/557295.html|website=cricinfo.com|access-date=17 ستمبر 2017}}</ref> |- | 222 || '''{{sortname|اینڈریو | ٹائی}}''' || 2018– ||7||7||3||57||19||14.25||0/0||387||0||392||12||5/46||32.66||1||1||0||<ref>{{cite web|title=Andrew Tye|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/459508.html|website=cricinfo.com|access-date=13 جنوری 2018}}</ref> |- | 223 ||{{sortname|ایلکس|کیری|dab=کرکٹر}} || 2018– ||71||65||11||1,814||106||33.59||1/8||0||0||0||0||n/a||n/a||0||82||8||<ref>{{cite web|title=Alex Carey|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/326434.html|website=cricinfo.com|access-date=19 جنوری 2018}}</ref> |- | 224 || {{sortname|جھئے | رچرڈسن}} || 2018– ||15||9||4||93||29||18.60||0/0||810||11||793||27||4/26||29.37||0||5||0||<ref>{{cite web|title=Jhye Richardson|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/774223.html|website=cricinfo.com|access-date=19 جنوری 2018}}</ref> |- | 225 || {{sortname|مائیکل | نیسر}} || 2018– ||2||2||0||8||6||4.00||0/0||100||1||120||2||2/46||60.00||0||0||0||<ref>{{cite web|title=Michael Neser|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/376169.html|website=cricinfo.com|access-date=13 جون 2018}}</ref> |- | 226 || {{sortname|ڈی،آرسی | شارٹ}} || 2018– ||8||8||1||211||69||30.14||0/1||90||0||114||0||n/a||n/a||0||2||0||<ref>{{cite web|title=D'Arcy Short|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/308798.html|website=cricinfo.com|access-date=16 جون 2018}}</ref> |- | 227 || {{sortname|جیسن | بیرنڈورف}} || 2019– ||12||6||3||21||11*||7.00||0/0||645||7||568||16||5/44||35.50||1||3||0||<ref>{{cite web|title=Jason Behrendorff|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/272477.html|website=cricinfo.com|access-date=12 جنوری 2019}}</ref> |- | 228 || {{sortname|ایشٹن|ٹرنر}} || 2019– ||9||7||1||192||84*||32.00||0/1||84||1||60||2||1/23||30.00||0||4||0||<ref>{{cite web|title=Ashton Turner|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/500268.html|website=cricinfo.com|access-date=2 مارچ 2019}}</ref> |- | 229 || {{sortname|مارنس|لیبوسچین}}||2020– ||38||36||2||1,268||124||37.29||2/8||203||1||230||2||2/19||115.00||0||6||0||<ref>{{cite web|title=Marnus Labuschagne|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/787987.html|website=cricinfo.com|access-date=14 جنوری 2020}}</ref> |- | 230 || {{sortname|کیمرون | گرین|dab=کرکٹر}}||2020– ||20||17||7||379||89*||37.90||0/1||676||0||645||16||5/33||40.31||0||8||0||<ref>{{cite web|title=Cameron Green|url=https://www.espncricinfo.com/australia/content/player/1076713.html|website=cricinfo.com|access-date=2 دسمبر 2020}}</ref> |- | 231 || {{sortname|ویس | آگر}} || 2021– ||2||2||0||50||41||25.00||0/0||66||1||39||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{cite web|title=Wes Agar|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/959833.html|website=cricinfo.com|access-date=20 جولائ‏ی 2021}}</ref> |- | 232 || {{sortname|بین|میکڈرمٹ}} || 2021– ||5||5||0||223||104||44.60||1/1||n/a||n/a||n/a||n/a||n/a||n/a||n/a||0||0||<ref>{{cite web|title=Ben McDermott|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/603410.html|website=cricinfo.com|access-date=20 جولائ‏ی 2021}}</ref> |- | 233 || {{sortname|جوش|فلپ}} || 2021– ||3||3||0||65||39||21.66||0/0||n/a||n/a||n/a||n/a||n/a||n/a||n/a||1||0||<ref>{{cite web|title=Josh Philippe|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/1124282.html|website=cricinfo.com|access-date=20 جولائ‏ی 2021}}</ref> |- | 234 || {{sortname|ریلے|میریڈتھ}} || 2021– ||1||1||1||0||0*||n/a||0/0||30||0||36||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{cite web|title=Riley Meredith|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/961713.html|website=cricinfo.com|access-date=22 جولائ‏ی 2021}}</ref> |- | 235 || '''{{sortname|ناتھن | ایلس}}''' || 2022– ||4||3||2||6||3*||6.00||0/0||168||0||153||5||2/13||30.60||0||0||0||<ref>{{cite web|title=Nathan Ellis|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/826915.html|website=cricinfo.com|access-date=29 مارچ 2022}}</ref> |- | 236|| '''{{sortname|مچل | سویپسن}}''' || 2022– ||2||0||0||0||n/a||n/a||0/0||98||0||103||2||2/53||51.50||0||0||0||<ref>{{cite web|title=Mitchell Swepson|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/590326.html|website=cricinfo.com|access-date=29 مارچ 2022}}</ref> |- | 237 || '''{{sortname|میسی|کوہنیمن}}''' || 2022– ||4||2||0||16||15||8.00||0/0||228||3||191||6||2/26||31.83||0||2||0||<ref>{{cite web|title=Matthew Kuhnemann|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/774219.html|website=cricinfo.com|access-date=24 جون 2022}}</ref> |- | 238 || '''{{sortname|جوش|انگلیس}}''' || 2022– ||8||8||0||143||50||17.87||0/1||0||0||0||0||n/a||n/a||0||2||0||<ref>{{cite web|title=Josh Inglis|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/662235.html|website=cricinfo.com|access-date=24 جون 2022}}</ref> |- | 239 ||'''{{sortname|آرون| ہارڈی}}''' || 2023– ||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||<ref>{{cite web|title=Aaron Hardie|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/1124283.html|website=cricinfo.com|access-date=21 ستمبر 2023}}</ref> |- | 240 ||'''{{sortname|ٹم | ڈیوڈ}}''' || 2023– ||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||<ref>{{cite web|title=Tim David|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/892749.html|website=cricinfo.com|access-date=21 ستمبر 2023}}</ref> |- | 241 ||'''{{sortname|تنویر | سنگھا}}''' || 2023– ||2||1||0||0||0||0.00||0/0||108||0||125||2||1/61||62.50||0||0||0||<ref>{{cite web|title=Tanveer Sangha|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/1170471.html|website=cricinfo.com|access-date=21 ستمبر 2023}}</ref> |- |242 |'''[[میسی شارٹ|میٹ شارٹ]]'''|| 2023– ||2||2||0||11||9||5.50||0/0||60||0||54||0||n/a||n/a||0||1||0||<ref>{{cite web|title=Tanveer Sangha|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/605575.html|website=cricinfo.com|access-date=21 ستمبر 2023}}</ref> |- | 243 ||'''{{sortname|اسپینسر|جانسن|dab=کرکٹر}}''' || 2023– ||1||1||1||0||0*||–||0/0||48||0||61||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{cite web|title=Spencer Johnson|url=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/1123718.html|website=cricinfo.com|access-date=21 ستمبر 2023}}</ref> |- | 244 ||'''{{sortname|زیویر|بارٹلیٹ}}''' || 2024– ||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||<ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Xavier Bartlett Profile - Cricket Player Australia {{!}} Stats, Records, Video |یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/cricketers/xavier-bartlett-1050545 |تاریخ رسائی=2024-02-02 |ویب گاہ=ESPNcricinfo |زبان=en}}</ref> |- | 245 ||'''{{sortname|لانس|مورس}}''' || 2024– ||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||<ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Lance Morris Profile - Cricket Player Australia {{!}} Stats, Records, Video |یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/cricketers/lance-morris-1125317 |تاریخ رسائی=2024-02-02 |ویب گاہ=ESPNcricinfo |زبان=en}}</ref> |- | 246 ||'''{{sortname|جیک|فریزر-میک گرک}}''' || 2024– ||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||<ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Jake Fraser-McGurk Profile |یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/cricketers/jake-fraser-mcgurk-1168049 |تاریخ رسائی=2024-02-04|ویب گاہ=ESPNcricinfo |زبان=en}}</ref> |- | 247 ||'''{{sortname|ول|سدرلینڈ}}''' || 2024– ||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||–||<ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Will Sutherland Profile|یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/cricketers/will-sutherland-1076722 |تاریخ رسائی=2024-02-04 |ویب گاہ=ESPNcricinfo |زبان=en}}</ref> |- | 248 ||'''{{sortname|بین|دروشوئس}}''' || 2024– ||1||0||0||0||n/a||n/a||0/0||24||0||18||1||1/18||18.00||0||0||0||<ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Ben Dwarshuis Profile |یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/cricketers/ben-dwarshuis-679567 |تاریخ رسائی=2024-09-29|ناشر=ESPNcricinfo}}</ref> |- | 249 ||'''{{sortname|کوپر | کونولی}}''' || 2024– ||1||0||0||0||n/a||n/a||0/0||24||0||31||0||n/a||n/a||0||0||0||<ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Cooper Connolly Profile |یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/cricketers/cooper-connolly-1210488 |تاریخ رسائی=2024-09-29|ناشر=ESPNcricinfo}}</ref> |} === کپتان === {{Main|آسٹریلیا قومی کرکٹ ٹیم دے کپتاناں د‏‏ی فہرست}} {| class="wikitable sortable" style="width:75%;" ! کھلاڑی<ref>{{citation|url=http://stats.espncricinfo.com/australia/engine/records/individual/list_captains.html?class=2;id=2;type=team |title=Australia / Records / One-Day Internationals / List of captains |website=cricinfo.com}} Retrieved on 5&nbsp;جون 2017.</ref> ! کپتانی د‏‏ی تاریخاں ! میچز ! جِت گیا۔ ! شکست ! بندھا ہويا ! نو‏‏ں ئی نتیجہ نئيں ! % win<ref>Percentage is worked out by counting tied games as half a win and excluding no results from the equation.</ref> |- || {{sortname|بل|لاری}} || 1970/71 || 1 || 1 || 0 || 0 || 0 || 100.00 |- || {{sortname|ایان | چیپل}} || 1972–1975 || 11 || 6 || 5 || 0 || 0 || 54.55 |- || {{sortname|گریگ | چیپل}} || 1975/76–1982/83 || 49 || 21 || 25 || 0 || 3 || 45.65 |- || {{sortname|باب | سمپسن | باب سمپسن (کرکٹر)}} || 1977/78 || 2 || 1 || 1 || 0 || 0 || 50.00 |- || {{sortname|گراہ‏م | یلپ}} || 1978/79 || 4 || 2 || 1 || 0 || 1 || 66.67 |- || {{sortname|کم|ہیوز}} || 1979–1982/83 || 49 || 21 || 23 || 1 || 4 || 47.78 |- || {{sortname|ڈیوڈ|ہکس}} || 1983 || 1 || 0 || 1 || 0 || 0 || 0.00 |- || {{sortname|ایلن | بارڈر}} || 1984/85–1993/94 || 178 || 107 || 67 || 1 || 3 || 61.43 |- || {{sortname|رے | برائٹ}} || 1985/86 || 1 || 0 || 1 || 0 || 0 || 0.00 |- || {{sortname|جیف|مارش}} || 1986/87–1990/91 || 4 || 3 || 1 || 0 || 0 || 75.00 |- || {{sortname|مارک|ٹیلر|مارک ٹیلر (کرکٹ کھلاڑی)}} || 1992/93–1997 || 67 || 36 || 30 || 1 || 0 || 54.48 |- || {{sortname|آئن|ہیلی}} || 1996–1996/97 || 8 || 5 || 3 || 0 || 0 || 62.50 |- || {{sortname|اسٹیو | واہ}} || 1996/97–2001/02 || 106 || 67 || 35 || 3 || 1 || 65.24 |- || {{sortname|شین |وارن}} || 1997/98–1998/99 || 11 || 10 || 1 || 0 || 0 || 90.91 |- || {{sortname|ایڈم|گلکرسٹ}} || 2000/01–2007/08 || 17 || 12 || 4 || 0 || 1 || 75.00 |- || {{sortname|رکی | پونٹنگ}} || 2001/02–2010 || 229 || 164 || 51 || 2 || 12 || 76.03 |- || {{sortname|مائيکل|ہسی}}|| 2006/07 || 4 || 0 || 4 || 0 || 0 || 0.00 |- || {{sortname|مائیکل|کلارک|مائیکل کلارک}} || 2008–2015 || 74 || 50 || 21 || 0 || 3 || 67.57 |- || {{sortname|کیمرون | وائٹ}} || 2011 || 1 || 1 || 0 || 0 || 0 || 100.00 |- || {{sortname|شین | واٹسن}} || 2012–2013 || 9 || 5 || 3 || 1 || 0 || 61.11 |- || {{sortname|جارج|بیلی|جارج بیلی (کرکٹر)}} || 2012/13–2015 || 29 || 16 || 10 || 0 || 3 || 61.53 |- || {{sortname|سٹیو|سمتھ}} || 2015–2018 || 51 || 25 || 23 || 0 || 3 || 52.08 |- || {{sortname|ڈیوڈ|وارنر}} || 2016 || 3 || 3 || 0 || 0 || 0 || 100.00 |- || {{sortname|ایرون | فنچ}} || 2017–موجودہ|| 49 || 26 || 23 || 0 || 0 || 53.06 |- || {{sortname|ٹم | پین}} || 2018 || 5 || 0 || 5 || 0 || 0 || 0.00 |- || {{sortname|ایلکس|کیری|ایلکس کیری (کرکٹر)}} || 2021 || 3 || 2 || 1 || 0 || 0 || 66.66 |- || '''مجموعہ''' || 1970/71–موجودہ|| '''978''' || '''594''' || '''341''' || '''9''' || '''34''' || '''63.40''' |} === شرٹ نمبر د‏‏ی تریخ === {| class="wikitable sortable" style="width:100%;" |- style="background:#efefef;" ! سیریل نمبر ! موجودہ<ref>{{citation|url=http://www.cricket.com.au/pv_obj_cache/pv_obj_id_C5B1513628C5820D7B52EAB32C58DDBCAC180100/filename/Australian%20ODI%20and%20T20%20player%20shirt%20numbers.ashx|title=Australian ODI & T20 Player Shirt Numbers|publisher=cricket.com.au}}{{dead link|date=جنوری 2018 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes}} Retrieved on 23 فروری 2012.</ref> ! ماضی<ref>{{citation |url= http://www.espncricinfo.com/australia/content/story/209641.html |title= ODI & Twenty20 Shirt Numbers |publisher= espncricinfo.com}} Retrieved on 23 فروری 2012.</ref> |- | 1|| [[عثمان خواجہ]] || [[مارک ٹیلر (کرکٹ کھلاڑی)]] (1995-1997ء) |- | 2|| [[جوش فلپ]] || [[مائیکل سلیٹر]] (1995–1997), [[جارج بیلی (کرکٹر)]] (2012-2016ء) |- | 3|| [[جیکسن برڈ]] || [[بریٹ ڈورے]] (2005–2006), [[زیویئر ڈوہرٹی]] (2010-2017ء) |- | 4|| [[ایلکس کیری (کرکٹر)]] || [[پال ریفل]] (1995-1999ء), [[جیسن گلیسپی]] (2000-2005ء), [[ڈج بولنجر]] (2009-2017ء) |- | 5|| [[ایرون فنچ]] || [[اسٹیو واہ]] (1995-2002ء), [[فل جیکس]] (2006-2007ء), [[بین کٹنگ]] (2013-2014ء) |- | 6|| [[ناتھن کولٹر نیل]] || [[مارک واہ]] (1995–2002), [[ڈین کلن]] (2006) |- | 7|| – || [[آئن ہیلی]] (1995–1997), [[کیمرون وائٹ]] (2008–2018), [[ٹم پین]] (2019–2021) |- | 8|| [[مچل مارش]] || [[برینڈن جولین]] (1995–1999), [[سٹوارٹ کلارک]] (2005–2009) |- | 9|| [[شون مارش]] || [[گریگ بلیویٹ]] (1995–1999) |- | 10|| [[ول پکووسکی]] || [[سٹوارٹ لاء]] (1995–1999), [[ڈیرن لیھمن]] (2004–2005), [[پیٹر سڈل]] (2009 to 2019) |- | 11|| [[جوئل پیرس]] || [[گلین میک گراتھ]] (1995–2007), [[ڈرک نینس]] (2009–2010) |- | 12|| [[ناتھن ایلس]] || [[مائیکل بیون]] (1995–2004), [[کالم فرگوسن]] (2009–2016) |- | 13|| [[میتھیو ویڈ]] || [[جیسن گلیسپی]] (1995–2000), [[سائمن کیٹچ]] (2001–2006) |- | 14|| [[مارکس ہیرس (کرکٹر)]] || [[رکی پونٹنگ]] (1995–2012) |- | 15|| [[جوئے برنس (کرکٹر)]] || [[کریگ میک ڈرمٹ]] (1995–1996), [[ویڈ سیکومبے]], [[مارک کاسگروو]] (2006) |- | 16|| [[مارک سٹیکیٹی]] (آسٹریلیا اے) || [[مائیکل کاسپرووکز]] (1995 to 2005), [[ایرون فنچ]] (2013–2015), [[جوئے مینی]] (2016) |- | 17|| [[مارکس اسٹوئنس]] || [[ڈیمین فلیمنگ]] (1995–2001), [[لیوک پومرباخ]] (2007), [[بریڈ ہوج]] (2005–2014) |- | 18|| [[مائیکل نیسر]] || [[ایڈم گلکرسٹ]] (1996–2008), [[جیسن کریزا]] (2011), [[جیمز میور ہیڈ (کرکٹر)]] (2014) |- | 19|| [[سکاٹ بولینڈ]] || [[سائمن کیٹچ]] (2000–2005), [[مک لیوس]] (2005–2006), [[بریٹ گیوز]] (2008–2009), [[جیمز پیٹنسن]] (2011–2020) |- | 20|| [[آرون ہارڈی]] (آسٹریلیا اے)|| [[شان لی]] (1995–2001), [[بین ہلفینہاس]] (2007–2016), [[پیٹر نیویل]] |- | 21|| [[موئسس ہنریکس]] || [[جسٹن لینگر]] (1995–1997) |- | 22|| [[مچل سویپسن]] || [[ایشلے نوفکے]] (2008), [[زیویئر ڈوہرٹی]] (2010–2015), [[جان ہالینڈ]] (2016–2018) |- | 23|| [[ڈی،آرسی شارٹ]]|| [[شین وارن]] (1995–2003), [[مائیکل کلارک]] (2005–2015) |- | 24|| [[جیک وائلڈرمتھ]] || [[ایڈم ڈیل]] (1996–2000), [[بریڈ ولیمز (کرکٹر)]] (2001–2004), [[ایڈم ووجز]] (2007–2017) |- | 25|| [[ویس آگر]] || [[ڈیرن لیھمن]] (1996–2003), [[مچل جانسن (کرکٹر)]] (2005–2015) |- | 26|| [[تنویر سنگھا]]|| [[مارکس نارتھ]] (2009), [[سکاٹ بولینڈ]] (2016) |- | 27|| [[ہنری ہنٹ (کرکٹر)|ہنری ہنٹ]] (آسٹریلیا اے)|| [[میتھیو ایلیٹ (کرکٹر)|میتھیو ایلیٹ]] (1997), [[کلنٹ میکے]] (2009–2014), [[بین دروشوئس]] |- | 28|| [[گورندر سندھو]] || [[میتھیو ہیڈن]] (1995–2008), [[گلین میکسویل]] |- | 29|| [[پیٹر ہینڈزکومب]] || [[ایان ہاروی]] (1997–2004), [[ڈیوڈ ہسی]] (2008–2016) |- | 30|| [[پیٹ کمنز]] || [[ڈیمین مارٹن]] (1995–2006), [[گراہ‏م منو]] (2009) |- | 31|| [[ڈیوڈ وارنر]] || [[بریڈ ہاگ]] (1997–2008) |- | 32|| [[گلین میکسویل]] || [[شان ٹیٹ]] (2007–2011) |- | 33|| [[مارنس لیبوسچین]] || [[شین واٹسن]] (2002–2015) |- | 34|| [[ریلے میریڈتھ]] || [[اینڈی بیچل]] (1996–2004), [[لیوک رونچی]] (2008), [[کیمرون بوائس (کرکٹر)]] (2014–2016) |- | 35|| [[کرٹس پیٹرسن]] || [[ٹام موڈی]] (1996–2000), [[ریان کیمبل (کرکٹر)|ریان کیمبل]] (2001–2003), [[نیتھن ریارڈن]] (2014) |- | 36|| [[ٹوڈ مرفی]] (آسٹریلیا اے) || [[مائیکل ڈی وینٹو]] (1996–1998), [[ٹم پین]] (2009–2019) |- | 37|| [[بلی اسٹین لیک]] || [[شین ہاروڈ]] (2009–2012) |- | 38|| [[جوش ہیزل ووڈ]] || [[انتھونی سٹوارٹ]] (1997) |- | 39|| – || [[اینڈریو سائمنڈز]] (1998 to 2004), [[جیمز ہوپس]] (2005–2016) |- | 40|| [[سیم ہیزلیٹ]] || [[بریڈ ینگ (کرکٹر)|بریڈ ینگ]] (1997–1999) |- | 41|| [[جان ہالینڈ]] || [[پال ولسن کرکٹ کھڈاری|پال ولسن]] (1997–1998), [[جان ہیسٹنگز (کرکٹر)]] (2010–2017) |- | 42|| [[کیمرون گرین (کرکٹر)]] || |- | 43|| [[کیمرون بینکرافٹ (کرکٹر)]] || [[گیون رابرٹسن]] (1997–1998), [[ناتھن ہورٹز]] (2003–2016) |- | 44|| [[جیمز فالکنر (کرکٹر)]] || [[جمی مہر]] (1997), [[گیون رابرٹسن]] (1998), [[مارک ہگز (کرکٹر)]](2000–2001), [[جیمز پیٹنسن]] (2011) |- | 45|| – || [[اسٹیورٹ میک گل]] (1999–2000), [[ریان ہیرس (کرکٹر)]] (2009–2015) |- | 46|| [[ایشٹن آگر]] || [[جمی مہر]] (1997–2004) |- | 47|| [[بین میکڈرمٹ]] || [[کین رچرڈسن]] (2013–2018) |- | 48|| [[جوش انگلیس]] || [[مائيکل ہسی]] (2004–2012) |- | 49|| [[سٹیو سمتھ]] || [[مائیکل کلارک]] (2002–2004) |- | 50|| [[میسی کوہنیمن]] || [[کرس لین]] |- | 51|| [[بین ڈنک]] || |- | 52|| – || [[مائیکل کلنگر]] (2017) |- | 53|| [[نیک میڈنسن]] || |- | 54|| [[ڈین کرسچین]] || |- | 55|| [[کین رچرڈسن]] || [[بین لافلن (کرکٹر)]] (2009–2013) |- | 56|| [[مچل اسٹارک]] || |- | 57|| – || [[بریڈ ہیڈن]] (2001–2015) |- | 58|| – || [[بریٹ لی]] (2000–2015) |- | 59|| [[جمی پیرسن]] (آسٹریلیا اے) || [[ناتھن بریکن]] (2001–2011) |- | 60|| [[جھئے رچرڈسن]] || |- | 61|| – || [[ڈینیئل ورل]] (2016) |- | 62|| [[ٹریوس ہیڈ]] || |- | 63|| – || [[اینڈریو سائمنڈز]] (2004–2009), [[ایڈم زمپا]] (2016–2019) |- | 64|| [[فلپ ہیوز]] || شرٹ نمبر ریٹائرڈ<ref>{{cite web |url=http://www.foxsports.com.au/cricket/australia/phillip-hughes-remembered-michael-clarke-delivers-emotional-tribute-to-batsman-and-confirms-his-odi-number-will-be-retired/story-fn2mcu3x-1227139087364 |title = Motorsport Video {{!}}Motorsport Highlights, Replays, News, Clips {{!}} FOX SPORTS}}</ref> |- | 65|| [[جیسن بیرنڈورف]] || |- | 66|| – || [[پیٹر فاریسٹ]] (2012) |- | 67|| [[ناتھن لیون]] || |- | 68|| [[اینڈریو ٹائی]] || |- | 69|| – || |- | 70|| [[ایشٹن ٹرنر]] || |- | 71|| [[برائس سٹریٹ]] (آسٹریلیا اے) || [[بریڈ ہاگ]] (2014) |- | 72|| [[میٹ رینشا]] || [[اسٹیو او کیف]](2010–2017) |- | 73|| [[ہلٹن کارٹ رائٹ]] || |- | 74|| – || |- | 75|| – || |- | 76|| – || |- | 77|| [[سیئن ایبٹ]] || |- | 78|| – || |- | 79|| – || |- | 80|| – || [[فواد احمد]] (2013) |- | 81|| – || [[ٹریوس برٹ]] (2010–2012) |- | 82|| [[بین دروشوئس]] || |- | 83|| – || |- | 84|| – || |- | 85|| – || [[شان ٹیٹ]] (2016) |- | 86|| – || |- | 87|| – || |- | 88 || [[ایڈم زمپا]] || |- | 89|| – || |- | 90|| – || |- | 91|| – || |- | 92|| – || |- | 93|| – || |- | 94|| – || |- | 95 || [[ڈینیئل سامس (کرکٹر)]] || |- | 96|| – || |- | 97|| – || |- | 98|| – || |- | 99|| [[کرس ٹریمین (کرکٹر)]] || [[بین روہرر]] (2013–2016) |} == ہور ویکھو == * [[کرکٹ]] * [[آسٹریلیا قومی کرکٹ ٹیم]] * [[اک روزہ بین الاقوامی]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[آسٹریلیا دے ٹوئنٹی/20 بین الاقوامی کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[طویل العمرکرکٹ کھلاڑیاں د‏‏ی عالمی لسٹ]] * [[دو ملکاں د‏‏ی طرف تو‏ں کرکٹ کھیڈݨ والے کھلاڑیاں د‏‏ی لسٹ]] * [[بین الاقوامی کرکٹ خانداناں د‏‏ی لسٹ]] * [[آسٹریلیا دے کرکٹ کپتاناں د‏‏ی لسٹ]] * [[وزڈن کرکٹرز آف د‏ی ایئر د‏‏ی لسٹ]] * [[وزڈن د‏‏ی 100 بہترین انفرادی اننگز]] * [[آسٹریلیا دے ٹیسٹ وکٹ کیپرز د‏‏ی لسٹ]] * [[آسٹریلیا دے اک روزہ بین الاقوامی وکٹ کیپرز د‏‏ی لسٹ]] * [[آسٹریلیا دے اک روزہ بین الاقوامی کرکٹ ریکارڈز د‏‏ی لسٹ]] == حوالے == {{حوالے}} [[گٹھ:آسٹریلیا دے اک روزہ کرکٹ کھلاڑی]] [[گٹھ:آسٹریلوی کرکٹ کھلاڑیاں دیاں فہرستاں]] [[گٹھ:فہارست اک روزہ بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑی]] 7umilgyezb0sp5yzm2ni8f5gni7o3ec 0 137103 690004 676478 2025-06-15T13:04:41Z KiranBOT 41346 removed AMP tracking from URLs ([[:m:User:KiranBOT/AMP|details]]) ([[User talk:Usernamekiran|report error]]) v2.2.7r lm_rs 690004 wikitext text/x-wiki {{پنجابی گنتی}} {| class="infobox vevent" ! colspan="2" class="summary" id="7" |ایران دا اسرائیل اُتے حملہ(2024ء) |- id="9" | colspan="2" id="10" | |- id="16" | colspan="2" id="17" |[[فائل:Iran Israel Locator (without West Bank).png|thumbnail|350px]] {{پرچم|اسرائیل}} (نارنجی) اور{{پرچم|ایران}}(سبز) مشرق وسطیٰ وچ دکھایا گیا ا‏‏ے۔ |- id="20" | colspan="2" id="21" | {| id="22" ! id="25" |تریخ | id="27" |14 اپریل 2024 – <ref name=":22"><cite class="citation web cs1" id="CITEREFBando2024"><span class="cx-segment" data-segmentid="520">Bando, Erin (13 اپریل 2024). </span><span class="cx-segment" data-segmentid="521">[https://www.politico.com/news/2024/04/13/iran-israel-attacks-00152116 "Iran launches drone attack against Israel"]. </span><span class="cx-segment" data-segmentid="522">''Politico''. </span><span class="cx-segment" data-segmentid="523">[https://web.archive.org/web/20240413232658/https://www.politico.com/news/2024/04/13/iran-israel-attacks-00152116 Archived] from the original on 13 اپریل 2024<span class="reference-accessdate">. </span></span><span class="cx-segment" data-segmentid="524"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">13 اپریل</span> 2024</span>.</span></cite></ref> |- id="29" ! id="30" |مقام | id="32" |اسرائیل، فلسطینی مشرقی کنارہ، اردون |- id="39" ! id="40" |حالت | class="status" id="42" |گھٹ تو‏ں گھٹ اک IDF ویہہ نو‏‏ں نقصان پہنچیا |} |} 13 اپریل 2024ء نو‏‏ں پاسداران انقلاب اسلامی نے [[عراق]]ی موبلائزیشن فورسز، [[لبنان]]ی گروپ [[حزب اللہ]] تے [[یمن]]ی [[حوثی]] دے نال مل ک‏ے [[اسرائیل]] اُتے حملے کيتے۔ {{Efn|including the the Israeli-occupied and annexed [[Golan Heights]]}} اس حملے دا کوڈ ناں آپریشن وعدہ رکھیا گیا جس وچ ایران نے ڈرون [[کروز میزائل|کروز]] تے [[بیلسٹک میزائل|بیلسٹک]] [[میزائل]] استعمال کيتے۔<ref>{{حوالہ ویب |title=حمله چهاروجهی و پیچیده ایران به اسرائیل – تسنیم |url=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1403/01/26/3067881/حمله-چهاروجهی-و-پیچیده-ایران-به-اسرائیل |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240414003254/https://www.tasnimnews.com/fa/news/1403/01/26/3067881/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%AC%D9%87%DB%8C-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%DA%86%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84 |archive-date=14 اپریل 2024 |access-date=14 اپریل 2024 |website=خبرگزاری تسنیم &#124; Tasnim}}</ref><ref>{{حوالہ ویب |last=Trew |first=Bel |last2=Gregory |first2=Andy |date=13 اپریل 2024 |title=Iran launches over 100 explosive drones toward Israel in first ever direct attack |url=https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/iran-attack-israel-drones-latest-b2528354.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240413222106/https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/iran-attack-israel-drones-latest-b2528354.html |archive-date=13 اپریل 2024 |access-date=13 اپریل 2024 |website=[[The Independent]]}}</ref><ref>{{حوالہ ویب |date=14 اپریل 2024 |title=الحرس الثوري ينفذ عملية "وعده صادق" ضد إسرائيل ردا على قصف القنصلية الإيرانية بدمشق |url=https://www.rudawarabia.net/arabic/middleeast/130420245 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240414004716/https://www.rudawarabia.net/arabic/middleeast/130420245 |archive-date=14 اپریل 2024 |access-date=14 اپریل 2024 |website=Rudaw}}</ref> ایہ حملے یکم اپریل نو‏‏ں دمشق وچ ایرانی سفارت خانے اُتے اسرائیلی فضائی حملے دے جواب وچ کيتے گئے، جس وچ 16 افراد ہلاک ہوئے۔ <ref>{{حوالہ ویب |last=Tanyos |first=Faris |last2=Tabachnick |first2=Cara |date=13 اپریل 2024 |title=Iran launches drones toward Israel in retaliatory attack after consulate strike in Syria |url=https://www.cbsnews.com/news/iran-launches-drone-attack-toward-israel-idf-says/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240413205725/https://www.cbsnews.com/news/iran-launches-drone-attack-toward-israel-idf-says/ |archive-date=13 اپریل 2024 |access-date=13 اپریل 2024 |website=CBS News |language=en-US}}</ref> ایران-اسرائیل پراکسی جنگ دے آغاز دے بعد دونے ملکاں دے درمیان جوابی حملے ایہ پہلا براہ راست فوجی تصادم سی۔ 14 اپریل نو‏ں، اقوام متحدہ وچ ایران دے ایلچی نے کہیا کہ حملےآں نو‏‏ں "اختتام پزیر سمجھیا جا سکدا اے "۔ اسرائیل د‏‏ی دفاعی افواج نے اطلاع دتی اے کہ ایران نے 300 تو‏ں ودھ میزائل داغے، جنہاں وچ تقریباً 170 ڈرون تے 120 تو‏ں ودھ بیلسٹک میزائل شام‏ل نيں، جس وچ دعوی کيتا گیا کہ اسنو‏ں کامیابی دے نال روک لیا گیا۔<ref>{{حوالہ ویب |date=14 اپریل 2024 |title=Iran's UN envoy says attack on Israel 'can be deemed concluded' |url=https://www.jpost.com/breaking-news/article-796851 |access-date=14 اپریل 2024 |website=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com |language=en}}</ref><ref name="apnews.com2">{{حوالہ ویب |date=13 اپریل 2024 |title=Israel says Iran launched more than 300 drones and missiles, 99% of which were intercepted |url=https://apnews.com/article/strait-of-hormuz-vessel-33fcffde2d867380e98c89403776a8ac |access-date=14 اپریل 2024 |website=AP News |language=en}}</ref><ref name=":42">{{حوالہ ویب |last= |first= |date=13 اپریل 2024 |title=Iran launches unprecedented retaliatory strikes on Israel in major escalation of widening conflict |url=https://www.cnn.com/2024/04/13/middleeast/iran-drones-attack-israel-intl-latam/index.html |access-date=14 اپریل 2024 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{حوالہ ویب |date=13 اپریل 2024 |title=מתקפת כטב"מים וטילים בליסטיים מאיראן: הרוב יורטו, נזק קל לבסיס צה"ל {{!}} כלכליסט |url=https://www.calcalist.co.il/local_news/article/hygslvog0 |access-date=14 اپریل 2024 |website=calcalist |language=he}}</ref> [[ریاست ہائے متحدہ|ریاستہائے متحدہ]] [[مملکت متحدہ|برطانیہ]] تے [[اردن]] نے ایرانی پروجیکٹائل نو‏‏ں روکنے دے لئی اپنی افواج دا استعمال کردے ہوئے اسرائیل د‏‏ی مدد کيت‏ی تے [[فرانس]] نے اپنی [[فرانسیسی بحریہ|بحریہ]] نو‏‏ں تعینات کيتا۔ <ref>{{حوالہ ویب |last=Borger |first=Julian |date=14 اپریل 2024 |title=US and UK forces help shoot down Iranian drones over Jordan, Syria and Iraq |url=https://www.theguardian.com/world/2024/apr/14/us-and-uk-forces-help-shoot-down-iranian-drones-over-jordan-syria-and-iraq |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240414002629/https://www.theguardian.com/world/2024/apr/14/us-and-uk-forces-help-shoot-down-iranian-drones-over-jordan-syria-and-iraq |archive-date=14 اپریل 2024 |access-date=14 اپریل 2024 |website=The Guardian}}</ref><ref name=":32">{{حوالہ ویب |last=Al-Khalidi |first=Suleiman |date=14 اپریل 2024 |title=Jordan airforce shoots down Iranian drones flying over to Israel |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/jordans-air-defence-ready-shoot-down-any-iranian-aircraft-that-violate-its-2024-04-13/ |access-date=14 اپریل 2024 |website=Reuters}}</ref> ایران دے حملےآں نے عالمی رہنماواں تے سیاسی تجزیہ کاراں د‏‏ی طرف تو‏ں تنقید د‏‏ی اے، جنھاں نے خبردار کيتا اے کہ اوہ اک مکمل علاقائی جنگ وچ ودھنے دا خطرہ رکھدے نيں۔ <ref>{{حوالہ ویب |title=World leaders condemn Iran's attack on Israel – DW – 04/14/2024 |url=https://www.dw.com/en/world-leaders-condemn-irans-attack-on-israel/a-68813467 |access-date=2024-04-14 |website=dw.com |language=en}}</ref><ref>{{حوالہ ویب |date=2024-04-14 |title=Iran launches retaliatory attack on Israel that risks sparking regional war |url=https://www.nbcnews.com/news/world/iran-strikes-israeli-targets-rcna147407 |access-date=2024-04-14 |website=NBC News |language=en}}</ref> == پس منظر == 7 اکتوبر 2023ء نو‏ں، ایران د‏‏ی حمایت یافتہ تنظیم [[حماس]] نے جنوبی اسرائیل وچ حملے کیتا، جس دے نتیجے وچ 1,200 افراد ہلاک ہوئے۔ <ref>{{حوالہ ویب |title=The 9 children still held hostage in Gaza, yet to be freed under truce deal |url=https://www.timesofisrael.com/the-10-children-still-held-hostage-in-gaza-yet-to-be-freed-under-truce-deal/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231213203956/https://www.timesofisrael.com/the-10-children-still-held-hostage-in-gaza-yet-to-be-freed-under-truce-deal/ |archive-date=13 دسمبر 2023 |access-date=13 اپریل 2024 |website=[[The Times of Israel]]}}</ref> اسرائیل نے غزہ د‏‏ی پٹی اُتے جاری اسرائیلی حملے دا آغاز کرکے جواب دتا، جس دے نتیجے وچ غزہ د‏‏ی وزارت صحت دے مطابق ہن تک 33، 000 تو‏ں ودھ افراد ہلاک ہو چکے نيں، جس دے دوران ایران نے اسرائیل اُتے غزہ دے فلسطینیاں دے خلاف نسل کشی دا الزام عائد کيتا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب |last=Frankel |first=Julia |date=5 اپریل 2024 |title=Half a year into the war in Gaza, here's a look at the conflict by the numbers |url=https://apnews.com/article/israel-hamas-gaza-war-statistics-95a6407fac94e9d589be234708cd5005 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240411091208/https://apnews.com/article/israel-hamas-gaza-war-statistics-95a6407fac94e9d589be234708cd5005 |archive-date=11 اپریل 2024 |access-date=13 اپریل 2024 |publisher=[[Associated Press]]}}</ref><ref>{{cite news|last1=Hafezi|first1=Parisa|date=12 اکتوبر 2023|title=Iran accuses Israel of seeking 'genocide' with Gaza siege|url=https://www.reuters.com/world/middle-east/irans-foreign-minister-make-regional-tour-tasnim-2023-10-12/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20231018005522/https://www.reuters.com/world/middle-east/irans-foreign-minister-make-regional-tour-tasnim-2023-10-12/|archive-date=18 اکتوبر 2023|access-date=13 اپریل 2024|work=[[Reuters]]}}</ref> 7 اکتوبر دے بعد، [[لبنان]] وچ ایرانی حمایت یافتہ [[حزب اللہ]] نے شمالی اسرائیل اُتے حملہ کرنا شروع کر دتا۔ <ref>{{Cite news|date=10 اپریل 2024|title=US Sees Imminent Missile Strike on Israel by Iran, Proxies|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2024-04-10/us-sees-missile-strike-on-israel-by-iran-proxies-as-imminent|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20240412131229/https://www.bloomberg.com/news/articles/2024-04-10/us-sees-missile-strike-on-israel-by-iran-proxies-as-imminent|archive-date=12 اپریل 2024|access-date=13 اپریل 2024|work=Bloomberg.com|language=en}}</ref>جنگ دے آغاز تو‏ں حزب اللہ تے اسرائیل دے وچکار 4، 400 تو‏ں ودھ پرتشدد واقعات ریکارڈ کيتے گئے نيں تے تنازع دے آغاز تو‏ں ہن تک تقریباً 100,000 اسرائیلیاں نو‏‏ں شمالی اسرائیل تو‏ں کڈ لیا گیا ا‏‏ے۔ <ref>{{cite news|last1=Shirbon|first1=Estelle|date=11 جنوری 2024|title=Dangerous stasis on Israel's northern border leaves evacuees in limbo|url=https://www.reuters.com/world/middle-east/dangerous-stasis-israels-northern-border-leaves-evacuees-limbo-2024-01-11/|work=Reuters}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Jones|first1=Seth G.|last2=Byman|first2=Daniel|last3=Palmer|first3=Alexander|last4=McCabe|first4=Riley|date=21 مارچ 2024|title=The Coming Conflict with Hezbollah|url=https://www.csis.org/analysis/coming-conflict-hezbollah|url-status=live|journal=CSIS|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20240413092625/https://www.csis.org/analysis/coming-conflict-hezbollah|archive-date=13 اپریل 2024|access-date=13 اپریل 2024}}</ref> یکم اپریل 2024ء نو‏‏ں شام دے شہر دمشق وچ ایرانی سفارت خانے تو‏ں متصل ایرانی قونصل خانے د‏‏ی ملحقہ عمارت اُتے اسرائیلی فضائی حملہ وچ 16 افراد ہلاک ہوئے، جنہاں وچ [[سپاہ پاسداران انقلاب اسلامی|اسلامی پاسداران انقلاب کور]] دے اک سینئر [[سپاہ قدس|قدس فورس]] کمانڈر بریگیڈیئر جنرل [[محمد رضا زاہدی]] تے ست ہور آئی آر ورگی افسران شام‏ل سن ۔ حملے دے فوراً بعد، ایران نے انتقام لینے دا عہد کیتا، اطلاعات دے مطابق ایہ فضائی حملے دا ممکنہ مقصد ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب |last= |first= |date=13 اپریل 2024 |title=Israel Says Iran Launched Drones at Its Territory in Retaliatory Strike |url=https://www.nytimes.com/live/2024/04/13/world/israel-iran-gaza-war-news |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240413194551/https://www.nytimes.com/live/2024/04/13/world/israel-iran-gaza-war-news |archive-date=13 اپریل 2024 |access-date=13 اپریل 2024 |website=The New York Times |location=}}</ref> ایران نے دعوی کيتا کہ ایہ عمارت سفارت خانے دے احاطے دا حصہ سی جدو‏ں کہ اسرائیل نے کہیا کہ ایہ ایرانی پاسداران انقلاب دے زیر استعمال عمارت سی تے سفارت خانے دے باڑ والے احاطے دے باہر واقع سی <ref>{{حوالہ ویب |last=Fabian |first=Emanuel |date=1 اپریل 2024 |title=Iran's top commander in Syria killed in airstrike; Tehran blames Israel, vows revenge |url=https://www.timesofisrael.com/top-iranian-irgc-commander-said-killed-in-alleged-israeli-strike-on-damascus/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240410205009/https://www.timesofisrael.com/top-iranian-irgc-commander-said-killed-in-alleged-israeli-strike-on-damascus/ |archive-date=10 اپریل 2024 |access-date=13 اپریل 2024 |website=[[The Times of Israel]]}}</ref><ref>{{حوالہ ویب |last=Bob |first=Yonah Jeremy |date=1 اپریل 2024 |title=Strategic blow: Alleged Israeli airstrike takes out Iranian general in Damascus |url=https://www.jpost.com/breaking-news/article-794796 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240413060348/https://www.jpost.com//breaking-news/article-794796 |archive-date=13 اپریل 2024 |access-date=13 اپریل 2024 |website=[[The Jerusalem Post]]}}</ref> متعدد ملکاں تے بین الاقوامی تنظیماں نے اس حملے د‏‏ی مذمت کيتی۔ امریکا نے ملوث ہوݨ یا پیشگی معلومات تو‏ں انکار کيتا۔ <ref>{{cite news|last1=Ravid|first1=Barak|date=2 اپریل 2024|title=U.S. tells Iran it "had no involvement" in Israel strike|url=https://www.axios.com/2024/04/02/iran-embassy-syria-israel-strike-biden|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20240402035614/https://www.axios.com/2024/04/02/iran-embassy-syria-israel-strike-biden|archive-date=2 اپریل 2024|access-date=2 اپریل 2024|work=[[Axios (website)|Axios]]}}</ref> == واقعات == === 13 اپریل === ایران نے 13 اپریل 2024ء د‏‏ی شام اسرائیل نو‏‏ں نشانہ بنا‏تے ہوئے وڈے پیمانے اُتے ڈرون تے میزائل حملہ کيتا۔ <ref name="wapo202404132">{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/2024/04/13/iran-israel-drone-missile-attack/|title=Iran-Israel drone missile attack|last1=Hendrix|first1=Steve|last2=Lamothe|first2=Dan|last3=Horton|first3=Alex|date=13 اپریل 2024|access-date=12 اپریل 2024|work=[[The Washington Post]] <!-- published last at 10:17pm EDT on 13 Apr -->}}</ref><ref name=":02">{{Cite news|date=13 اپریل 2024|title=Iran launches direct attack on Israel; dozens of attack drones dispatched|url=https://www.haaretz.com/israel-news/2024-04-13/ty-article-live/biden-doubles-down-on-iran-warning-dont-u-s-move-additional-assets-to-region/0000018e-d491-d161-ab8f-f4f583d30000|access-date=13 اپریل 2024|work=Haaretz|language=en|archive-date=13 اپریل 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240413181038/https://www.haaretz.com/israel-news/2024-04-13/ty-article-live/biden-doubles-down-on-iran-warning-dont-u-s-move-additional-assets-to-region/0000018e-d491-d161-ab8f-f4f583d30000|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=Picciotto |first=Rebecca |date=13 اپریل 2024 |title=Iran has launched drone attacks at Israel, IDF military says |url=https://www.cnbc.com/2024/04/13/iran-has-launched-drone-attacks-at-israel-idf-military-says.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240413202405/https://www.cnbc.com/2024/04/13/iran-has-launched-drone-attacks-at-israel-idf-military-says.html |archive-date=13 اپریل 2024 |access-date=13 اپریل 2024 |website=CNBC |language=en}}</ref> ''واشنگٹن پوسٹ'' دے مطابق اس حملے وچ 200 تو‏ں ودھ میزائل تے ڈرون شام‏ل سن تے ایرانی خبر رساں ایجنسی ارنا دے مطابق اس وچ [[بیلسٹک میزائل]] وی شام‏ل سن ۔<ref name="wapo202404133">{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/2024/04/13/iran-israel-drone-missile-attack/|title=Iran-Israel drone missile attack|last1=Hendrix|first1=Steve|last2=Lamothe|first2=Dan|last3=Horton|first3=Alex|date=13 اپریل 2024|access-date=12 اپریل 2024|work=[[The Washington Post]] <!-- published last at 10:17pm EDT on 13 Apr -->}}</ref><ref name=":03">{{Cite news|date=13 اپریل 2024|title=Iran launches direct attack on Israel; dozens of attack drones dispatched|url=https://www.haaretz.com/israel-news/2024-04-13/ty-article-live/biden-doubles-down-on-iran-warning-dont-u-s-move-additional-assets-to-region/0000018e-d491-d161-ab8f-f4f583d30000|access-date=13 اپریل 2024|work=Haaretz|language=en|archive-date=13 اپریل 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240413181038/https://www.haaretz.com/israel-news/2024-04-13/ty-article-live/biden-doubles-down-on-iran-warning-dont-u-s-move-additional-assets-to-region/0000018e-d491-d161-ab8f-f4f583d30000|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 اپریل 2024 |title=Iran launched dozens of drones toward Israel |url=https://www.jpost.com/breaking-news/article-796838 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240413195604/https://www.jpost.com/breaking-news/article-796838 |archive-date=13 اپریل 2024 |access-date=13 اپریل 2024 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Ravid|first=Barak|date=13 اپریل 2024|title=Iran launched drone attack on Israel, U.S. and Israel officials say|url=https://www.axios.com/2024/04/13/iran-israel-attack|journal=Axios|access-date=13 اپریل 2024|archive-date=13 اپریل 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240413203259/https://www.axios.com/2024/04/13/iran-israel-attack|url-status=live}}</ref> ایہ حملے [[عراق]]ی پاپولر موبلائزیشن فورسز، [[لبنان]]ی گروپ [[حزب اللہ]] تے [[یمن]]ی [[حوثی]] دے نال مل ک‏ے کيتے گئے سن ۔ <ref>{{حوالہ ویب |title=حمله چهاروجهی و پیچیده ایران به اسرائیل – تسنیم |url=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1403/01/26/3067881/حمله-چهاروجهی-و-پیچیده-ایران-به-اسرائیل |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240414003254/https://www.tasnimnews.com/fa/news/1403/01/26/3067881/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%AC%D9%87%DB%8C-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%DA%86%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84 |archive-date=14 اپریل 2024 |access-date=14 اپریل 2024 |website=خبرگزاری تسنیم &#124; Tasnim}}</ref><ref name="Hez"><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles><cite class="citation web cs1">[https://edition.cnn.com/middleeast/live-news/israel-hamas-war-gaza-news-04-13-24/h_9a37b684d5d335ed0f147b400ceee743 "Hezbollah says it launched dozens of rockets at IDF air defense headquarters"]. </cite></ref><ref name="Houthi 1"><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles><cite class="citation web cs1">[https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/houthi-rebels-fire-drones-toward-israel-from-yemen-says-security-agency/ "Houthi rebels fire drones toward Israel from Yemen, says security agency"]. </cite></ref> اس حملے نو‏‏ں آپریشن ٹرو پرامیز دا کوڈ ناں دتا گیا سی تے اس وچ ڈرون [[کروز میزائل|کروز]] تے [[بیلسٹک میزائل|بیلسٹک]] [[میزائل]] استعمال کيتے گئے سن ۔ <ref>{{حوالہ ویب |last=Trew |first=Bel |last2=Gregory |first2=Andy |date=13 اپریل 2024 |title=Iran launches over 100 explosive drones toward Israel in first ever direct attack |url=https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/iran-attack-israel-drones-latest-b2528354.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240413222106/https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/iran-attack-israel-drones-latest-b2528354.html |archive-date=13 اپریل 2024 |access-date=13 اپریل 2024 |website=[[The Independent]]}}</ref><ref>{{حوالہ ویب |date=14 اپریل 2024 |title=الحرس الثوري ينفذ عملية "وعده صادق" ضد إسرائيل ردا على قصف القنصلية الإيرانية بدمشق |url=https://www.rudawarabia.net/arabic/middleeast/130420245 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240414004716/https://www.rudawarabia.net/arabic/middleeast/130420245 |archive-date=14 اپریل 2024 |access-date=14 اپریل 2024 |website=Rudaw}}</ref><ref name=":2"><cite class="citation web cs1" id="CITEREFBando2024"><span class="cx-segment" data-segmentid="520">Bando, Erin (13 اپریل 2024). </span><span class="cx-segment" data-segmentid="521">[https://www.politico.com/news/2024/04/13/iran-israel-attacks-00152116 "Iran launches drone attack against Israel"]. </span><span class="cx-segment" data-segmentid="522">''Politico''. </span><span class="cx-segment" data-segmentid="523">[https://web.archive.org/web/20240413232658/https://www.politico.com/news/2024/04/13/iran-israel-attacks-00152116 Archived] from the original on 13 اپریل 2024<span class="reference-accessdate">. </span></span><span class="cx-segment" data-segmentid="524"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">13 اپریل</span> 2024</span>.</span></cite></ref> جاری کردہ کچھ ویڈیوز وچ شاہد 136 ڈرون دے استعمال کیت‏‏ی نشان دہی کيتی گئی ا‏‏ے۔ <ref>{{cite news|title=حمله ایران به اسرائیل آغاز شد / پهپاد شاهد 136 در آسمان دیده شد|url=https://www.khabaronline.ir/news/1894723/فوری-حمله-ایران-به-اسرائیل-آغاز-شد|access-date=13 اپریل 2024|work=www.khabaronline.ir|date=13 اپریل 2024|language=fa|archive-date=14 اپریل 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240414004728/https://www.khabaronline.ir/news/1894723/%D9%81%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2-%D8%B4%D8%AF|url-status=live}}</ref> {{معلومات-حرب}} ==== ابتدائی رپورٹاں ==== حملے دے ابتدائی لمحات وچ ، اسرائیلی حکا‏م نے اندازہ لگایا کہ تقریباً 100 ڈرون داغے گئے نيں، جدو‏ں کہ اک امریک‏‏ی عہدے دار نے پیش گوئی د‏‏ی اے کہ عراق، شام، لبنان تے یمن تو‏ں 400 تو‏ں 500 ڈرون تے میزائل داغے جاواں گے۔ <ref name="CNN1">{{حوالہ ویب |date=13 اپریل 2024 |title=Israel estimates more than 100 drones launched by Iran, Israeli military official says |url=https://www.cnn.com/middleeast/live-news/israel-hamas-war-gaza-news-04-13-24/h_294a30853e7130afe098807b6b623cdb |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240413231559/https://www.cnn.com/middleeast/live-news/israel-hamas-war-gaza-news-04-13-24/h_294a30853e7130afe098807b6b623cdb |archive-date=13 اپریل 2024 |access-date=13 اپریل 2024 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{حوالہ ویب |title=Israel-Gaza live updates: Iran begins retaliatory attack against Israel |url=https://abcnews.go.com/International/live-updates/israel-gaza-hamas-war/?id=108860743 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240413022313/https://abcnews.go.com/International/live-updates/israel-gaza-hamas-war/?id=108860743 |archive-date=13 اپریل 2024 |access-date=13 اپریل 2024 |website=ABC News |language=en}}</ref><ref name=":2"/> جدو‏ں حملہ حالے جاری سی، اے بی سی نیوز نے اطلاع دتی کہ اسرائیل نے کہیا اے کہ صرف فوجی تھ‏‏انو‏اں نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب |title=Israel says Iran only targeted military sites |url=https://abcnews.go.com/International/live-updates/israel-gaza-hamas-war/israel-says-iran-only-targeted-military-sites-109208172?id=108860743 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240413214428/https://abcnews.go.com/International/live-updates/israel-gaza-hamas-war/israel-says-iran-only-targeted-military-sites-109208172?id=108860743 |archive-date=13 اپریل 2024 |access-date=13 اپریل 2024 |website=ABC News |language=en}}</ref> === 14 اپریل === حزب اللہ نے کہیا کہ اس نے [[اسرائیلی مقبوضہ علاقہ جات|اسرائیل دے زیر قبضہ]] گولان د‏‏ی پہاڑیاں وچ اسرائیلی فضائی دفاعی مقام اُتے درجناں گرڈ راکٹ داغے۔ گروپ نے کہیا کہ ایہ حملہ مقامی وقت دے مطابق ادھی رات دے فوراً بعد ہويا۔ <ref name="Hez"/> مقامی وقت دے مطابق تقریباً 2 بجے [[یروشلم]] وچ دھماکےآں د‏‏ی آوازاں سنی گئياں، جداں کہ اسرائیل، [[مغربی کنارہ|مغربی کنارے]] تے [[بحیرہ مردار]] وچ فضائی حملے دے سائرن د‏‏ی آوازاں سنائی دتیاں &nbsp;یہ معلوم نئيں اے کہ ایہ دھماکے [[آئرن ڈوم]] دے ذریعے کيتے گئے سن یا میزائل حملے۔ <ref>{{حوالہ ویب |date=13 اپریل 2024 |title=US says it has downed some Iran-launched attack drones en route to Israel |url=https://apnews.com/article/strait-of-hormuz-vessel-33fcffde2d867380e98c89403776a8ac |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240413093104/https://apnews.com/article/strait-of-hormuz-vessel-33fcffde2d867380e98c89403776a8ac |archive-date=13 اپریل 2024 |access-date=13 اپریل 2024 |website=[[Associated Press]] |language=en}}</ref> [[مسجد اقصٰی|مسجد الاقصی]] دے اُتے ایرانی میزائلاں نو‏‏ں روک لیا گیا۔ [[تل ابیب|تل ایوب]] تے [[دیمونا]] جو اک جوہری سہولت دا گھر اے، نو‏‏ں وی نشانہ بنایا گیا۔ <ref>{{حوالہ ویب |title=Blasts heard above Israel after Iran launches drone attack – live |url=https://www.theguardian.com/world/live/2024/apr/13/iran-launches-drone-attack-against-israel |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240413212525/https://amp.theguardian.com/world/live/2024/apr/13/iran-launches-drone-attack-against-israel |archive-date=13 اپریل 2024 |access-date=13 اپریل 2024 |website=The Guardian}}</ref> [[عراد، اسرائیل|اراد]] دے علاقے وچ اک 10 سالہ بیدوئن لڑکی نو‏‏ں اک مداخلت تو‏ں شارپلن تو‏ں شدید زخمی کر دتا گیا تے اک ست سالہ لڑکی شدید زخمی ہو گئی۔ <ref name="detaly">{{حوالہ ویب |date=13 اپریل 2024 |title=Первая кровь: во время иранского обстрела тяжело ранен мальчик |url=https://detaly.co.il/pervaya-krov-vo-vremya-iranskogo-obstrela-tyazhelo-ranen-malchik/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240413234846/https://detaly.co.il/pervaya-krov-vo-vremya-iranskogo-obstrela-tyazhelo-ranen-malchik/ |archive-date=13 اپریل 2024 |access-date=13 اپریل 2024 |website=Детали}}</ref><ref name="Arad"><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles><cite class="citation web cs1">[https://www.haaretz.com/israel-news/2024-04-14/ty-article-live/biden-doubles-down-on-iran-warning-dont-u-s-move-additional-assets-to-region/0000018e-d491-d161-ab8f-f4f583d30000?liveBlogItemId=1374552018 "Live updates: Iranian barrage of missiles and drones causes little damage, Israel says"]. </cite></ref><ref>{{حوالہ ویب |title=Iran launches retaliatory attack on Israel with hundreds of drones, missiles |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/iran-launches-drone-attack-israel-expected-unfold-over-hours-2024-04-13/ |website=Reuters}}</ref> گھٹ تو‏ں گھٹ 31 ہور افراد دا محفوظ علاقےآں وچ جانے دے دوران یا اضطراب دے باعث لگنے والی چوٹاں دا علاج کيتا گیا۔ <ref name="NBC"><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles><cite class="citation web cs1">[http://www.nbcnews.com/news/world/live-blog/israel-attack-strikes-live-updates-rcna147477 "Live updates: Explosions seen over parts of Jerusalem amid air sirens around Israel"]. </cite></ref> [[عراق]] [[اردن]] [[لبنان]] [[شام|شام]] [[کویت]] تے اسرائیل نے حملےآں دے جواب وچ اپنی فضائی حدود بند کر دتی نيں، ایرانی فضائی حدود صرف وی ایف آر پروازاں دے لئی بند کر دتی گئیاں نيں، مصر نے اپنے فضائی دفاع نو‏‏ں ہائی الرٹ اُتے رکھیا ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ ویب |title=Lebanon Closes Its Airspace to All Aircraft |url=http://www.mtv.com.lb/en/news/local/1438394/lebanon-closes-its-airspace-to-all-aircraft |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240413231559/https://www.mtv.com.lb/en/news/local/1438394/lebanon-closes-its-airspace-to-all-aircraft |archive-date=13 اپریل 2024 |access-date=13 اپریل 2024 |website=MTV Lebanon |language=en}}</ref><ref>{{حوالہ ویب |title=Israel reports minor damage to military base after 'limited number' of Iran missiles fall on its territory – live |url=https://www.theguardian.com/world/live/2024/apr/13/iran-launches-drone-attack-against-israel |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240413212525/https://amp.theguardian.com/world/live/2024/apr/13/iran-launches-drone-attack-against-israel |archive-date=13 اپریل 2024 |access-date=13 اپریل 2024 |website=The Guardian}}</ref><ref>{{حوالہ ویب |date=14 اپریل 2024 |title=Egyptian air defense on high alert, military sources say |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/egyptian-air-defense-on-high-alert-military-sources-say/ |access-date=14 اپریل 2024 |website=The Times of Israel |language=en}}</ref> میڈیا رپورٹس دے برعکس، اردن نے ہنگامی حالت دا اعلان نئيں کيتا۔ <ref>{{حوالہ ویب |title=Jordan denies declaring state of emergency |url=https://en.royanews.tv/news/50659/2024-04-14 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240413230439/https://en.royanews.tv/news/50659/2024-04-14 |archive-date=13 اپریل 2024 |access-date=13 اپریل 2024 |website=en.royanews.tv |language=en |archivedate=2024-04-13 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20240413230439/https://en.royanews.tv/news/50659/2024-04-14 }}</ref> ایران نے اردن نو‏‏ں اسرائیل د‏‏ی کسی وی ممکنہ مدد دے خلاف خبردار کيتا۔ <ref>{{cite news|last1=Muro|first1=Adam|last2=Pietromarchi|first2=Virginia|last3=Mohamed|first3=Edna|last4=Adler|first4=Nils|last5=Rowlands|first5=Lyndal|title=Iran says drone, missile attack launched against Israeli territory|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/4/13/israels-war-on-gaza-live-5-dead-dozens-injured-in-gaza-city-attack|work=Al Jazeera|language=en|access-date=13 اپریل 2024|archive-date=13 اپریل 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240413164527/https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/4/13/israels-war-on-gaza-live-5-dead-dozens-injured-in-gaza-city-attack|url-status=live}}</ref> == نتیجہ == حملےآں دے آغاز دے چند گھنٹےآں بعد، اقوام متحدہ وچ ایران دے ایلچی نے کہیا کہ جوابی حملے نو‏‏ں "مکمل سمجھیا جا سکدا اے " تے ایہ کہ جے اسرائیل "اک ہور غلطی کردا اے " تاں ایران "مضبوط تے ودھ پختہ" اقدامات دے نال جواب دے گا۔ اس نے امریکا اُتے زور دتا کہ اوہ ایران اسرائیل تنازع تو‏ں دور رہ‏‏ے۔ <ref name=":4">{{حوالہ ویب |date=13 اپریل 2024 |title=Iran launches unprecedented retaliatory strikes on Israel in major escalation of widening conflict |url=https://www.cnn.com/2024/04/13/middleeast/iran-drones-attack-israel-intl-latam/index.html |access-date=14 اپریل 2024 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{حوالہ ویب |date=14 اپریل 2024 |title=Iran's UN envoy says attack on Israel 'can be deemed concluded' |url=https://www.jpost.com/breaking-news/article-796851 |access-date=14 اپریل 2024 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref> === رد عمل === {{پرچم|عراق}}، {{پرچم|اردن}} تے {{پرچم|اسرائیل}} نے جلد ہی اپنی فضائی حدود دوبارہ کھول دتیاں <ref>{{حوالہ ویب |title=Iran-Israel attack live: Iran launches drones at Israel in retaliatory attack |url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-middle-east-68737710 |access-date=14 اپریل 2024 |website=BBC News |language=en-gb}}</ref><ref>{{Cite news|last1=Yerushalmy|first1=Jonathan|last2=Yang|first2=Maya|last3=Yerushalmy|first3=Jonathan|last4=Yang|first4=Maya|date=14 اپریل 2024|title=Israeli military says 99% of Iran's 300 drones and missiles intercepted; Biden denounces 'unprecedented' attack – live|url=https://www.theguardian.com/world/live/2024/apr/13/iran-launches-drone-attack-against-israel|access-date=14 اپریل 2024|work=the Guardian|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref>{{پرچم|ایران}} بھر دے شہراں تے [[غزہ پٹی|غزہ د‏‏ی پٹی]] وچ انہاں حملےآں د‏‏ی حمایت وچ مظاہرے ہوئے۔ <ref>{{حوالہ ویب |title=Palestinians in Gaza celebrate Iran attacks on Israel |url=https://www.foxnews.com/video/6350892554112 |website=[[Fox News]]}}</ref><ref>{{حوالہ ویب |title=Thousands gather in Iran in show of support for attack on Israel |url=https://www.france24.com/en/live-news/20240414-thousands-gather-in-iran-in-show-of-support-for-attack-on-israel |access-date=14 اپریل 2024 |website=France 24}}</ref> === اقوام عالم د‏‏ی تشویش === ** {{پرچم|اقوام متحدہ}} دے سیکریٹری جنرل انتونیو گوتریس نے اسرائیل اُتے ایرانی حملے د‏‏ی مذمت کردے ہوئے اک بیان وچ کہیا کہ فریقین تو‏ں ہور کارروائیاں تو‏ں گریز کرن۔ خطہ یا دنیا اک نويں جنگ د‏‏ی متحمل نئيں ہو سکدی۔ ** خلیجی مجلسِ تعاون (جی سی سی) دے سیکریٹری جنرل جاسم محمد البدیوی نے ایران اسرائیل کشیدگی اُتے اپنے ردِ عمل وچ کہیا اے کہ خلیجی مجلسِ تعاون علاقائی تے عالمی امن برقرار رکھنے د‏‏ی اہمیت اُتے زور دیندی ا‏‏ے۔ لازم اے کہ صورتِ حال د‏‏ی نزاکت دیکھدے ہوئے فریقین کشیدگی روکنے دے لئی انتہائی ضبط و تحمل دا مظاہرہ کرن۔ *** جاسم محمد البدیوی دا کہنا سی کہ معاملات نو‏‏ں سفارت کاری دے ذریعے حل کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ ایران اسرائیل کشیدگی تو‏ں خطے دے عوام د‏‏ی زندگی نو‏‏ں شدید خطرات لاحق نيں۔ عالمی برادری علاقائی و عالمی امن برقرار رکھنے وچ اپنا کردار ادا کرے۔ ** {{پرچم|سعودی عرب}} وزارتِ خارجہ نے وی علاقائی کشیدگی اُتے اپنے ردِ عمل وچ کہیا اے کہ خطے وچ کشیدگی اُتے سعودی عرب نو‏‏ں گہری تشویش ا‏‏ے۔ فریقین تحمل تو‏ں کم لاں تے لوکاں د‏‏ی سلامتی نو‏‏ں ممکن بناواں۔ *** {{پرچم|سعودی عرب}} وزارتِ خارجہ دا کہنا سی کہ علاقائی و عالمی امن برقرار رکھنے دے لئی سلامتی کونسل نو‏‏ں اپنا کردار بروقت ادا کرنا چاہیے کیونجے عالمی امن دے لئی مشرقِ وسطیٰ بہت اہ‏م خطہ ا‏‏ے۔ کشیدگی ودھنے دے عالمی امن دے لئی خطرنا‏‏ک نتائج برآمد ہوݨ گے۔ ** {{پرچم|چین}} نے وی اسرائیل اُتے ایرانی حملےآں دے حوالے تو‏ں تشویش ظاہر کیت‏‏ی ا‏‏ے۔ اک بیان وچ چینی حکومت نے کہیا کہ فریقین نو‏‏ں غیر معمولی ضبط و تحمل تو‏ں کم لینا چاہیے۔ واضح رہے کہ چین تے اسرائیل دے گہرے سفارتی تے معاشی تعلقات نيں۔ امریکا نے چینی قیادت تو‏ں کہیا سی کہ اوہ ایران نو‏‏ں اسرائیل اُتے حملےآں تو‏ں باز رکھنے وچ اپنا کردار ادا کرے۔ ** {{پرچم|پاکستان}} دے ترجمان دفتر خارجہ د‏‏ی جانب تو‏ں مشرق وسطیٰ د‏‏ی صورت اُتے تشویش دا اظہار کيتا گیا، کشیدگی وچ کمی لیاݨ دے لئی کئی ماہ تو‏ں بین الاقوامی کوششاں د‏‏ی لوڑ اُتے زور دتا گیااور کہیا گیا کہ تازہ واقعات سفارت کاری د‏‏ی ناکامی نيں۔ == ہور ویکھو == * [[شام د‏‏ی خانہ جنگی دے دوران ایران اسرائیل تنازع|شام د‏‏ی خانہ جنگی دے دوران ایران-اسرائیل تنازعہ]] * [[ایرانی جنگاں د‏‏ی لسٹ|ایران تو‏ں وابستہ جنگاں د‏‏ی لسٹ]] == ترقیم == <references group="lower-alpha" /> == حوالے == {{حوالے}} {{ایران-اسرائیل پراکسی تنازع}} {{اسرائیل-حماس جنگ 2023ء}} [[گٹھ:اسرائیل وچ ڈرون حملے]] [[گٹھ:ایران-اسرائیل پراکسی تنازع]] [[گٹھ:ایران اسرائیل عسکری تعلقات]] [[گٹھ:ایران-اسرائیل تنازع 2024ء]] [[گٹھ:بین الاقوامی تعلقات وچ 2024ء]] [[گٹھ:2024ء دے فضائی حملے]] [[گٹھ:خلائی جنگ]] [[گٹھ:2024ء دے نزاعات]] nf987oo60lb5jvfqn7ggb6g7jfz9xsm 3 140921 690074 689763 2025-06-16T10:15:46Z KiranBOT 41346 soft redirect to [[:en:user talk:usernamekiran]] 690074 wikitext text/x-wiki {{soft redirect|en:User talk:Usernamekiran}} ==جی آیاں نوں!== <font size="4"> السلام و علیکم! {{صفحہ}}، تے پنجابی وکیپیڈیا تے جی آیاں نوں ــ تہاڈے کَماں دا شکریہ ــ اسیں امید کردے آں کہ تہانوں اے جگہ پسند آئی ہوئے گی، تے تسی ایتھے رُکن دا فیصلہ کیتا ہوئے گا ــ ایتھے کچھ صفحے نیں جِتھے تُسی نظر مار لؤ تے (شاید) تہاڈے واسطے وکیپیڈیا چ بہتر ثابت ہوݨ: * '''[[وکیپیڈیا:پنج تھم|وکیپیڈیا دے پنج تھم]]''' * '''[[وکیپیڈیا:صفحے نوں کیویں بدلیئے|صفحے نوں کیویں بدلیئے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:مددآلے صفحے|مددآلے صفحے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:سبق|سبق]]''' * '''[[وکیپیڈیا:چنگا مضمون کیویں لکھیئے|چنگا مضمون کیویں لکھیئے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:کم کرن دا وَل|کم کرن دا وَل]]'''<br> * تے اگر تسی وکیپیڈیا تے نیا صفحہ لکھنا چوندے او تے جاؤ '''[[وکیپیڈیا:صفحہ لکھاری|صفحہ لکھاری]]''' تےــ<br> میربانی کر کے گلاں دے صفحے چ اے نشان پاؤ: (~&#126;~~)، اے اپنے آپ ای تہاڈا ناں تے کم دی تریخ پاء دیوے گا۔<br> جے تہانوں کسی مدد دی لوڑ ہووے تے میری گلاں دے صفحے تے میرے کولوں پوچھ لو یا فیر اپنی گلاں دے صفحے تے '''<code>{&#123;مدد کرو}}</code>''' لکھ کے چھڈ دیؤ۔ کوئی وی تہاڈے سوال دا جواب دے سکتا وا۔ اک واری فیر، جی آیاں نوں!</font> --[[ورتنوالا:KaleemBot|KaleemBot]] ([[ورتن گل بات:KaleemBot|گل بات]] • [[خاص:Contributions/KaleemBot|کم]]) ۰۸:۰۸, ۱۲ جون ۲۰۲۵ (PKT) q6gk0xtjhwsrc9ledhjwxbt8ayky28i 3 140979 690007 2025-06-15T14:15:22Z KaleemBot 24393 جی آیاں نوں! 690007 wikitext text/x-wiki ==جی آیاں نوں!== <font size="4"> السلام و علیکم! {{صفحہ}}، تے پنجابی وکیپیڈیا تے جی آیاں نوں ــ تہاڈے کَماں دا شکریہ ــ اسیں امید کردے آں کہ تہانوں اے جگہ پسند آئی ہوئے گی، تے تسی ایتھے رُکن دا فیصلہ کیتا ہوئے گا ــ ایتھے کچھ صفحے نیں جِتھے تُسی نظر مار لؤ تے (شاید) تہاڈے واسطے وکیپیڈیا چ بہتر ثابت ہوݨ: * '''[[وکیپیڈیا:پنج تھم|وکیپیڈیا دے پنج تھم]]''' * '''[[وکیپیڈیا:صفحے نوں کیویں بدلیئے|صفحے نوں کیویں بدلیئے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:مددآلے صفحے|مددآلے صفحے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:سبق|سبق]]''' * '''[[وکیپیڈیا:چنگا مضمون کیویں لکھیئے|چنگا مضمون کیویں لکھیئے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:کم کرن دا وَل|کم کرن دا وَل]]'''<br> * تے اگر تسی وکیپیڈیا تے نیا صفحہ لکھنا چوندے او تے جاؤ '''[[وکیپیڈیا:صفحہ لکھاری|صفحہ لکھاری]]''' تےــ<br> میربانی کر کے گلاں دے صفحے چ اے نشان پاؤ: (~&#126;~~)، اے اپنے آپ ای تہاڈا ناں تے کم دی تریخ پاء دیوے گا۔<br> جے تہانوں کسی مدد دی لوڑ ہووے تے میری گلاں دے صفحے تے میرے کولوں پوچھ لو یا فیر اپنی گلاں دے صفحے تے '''<code>{&#123;مدد کرو}}</code>''' لکھ کے چھڈ دیؤ۔ کوئی وی تہاڈے سوال دا جواب دے سکتا وا۔ اک واری فیر، جی آیاں نوں!</font> --[[ورتنوالا:KaleemBot|KaleemBot]] ([[ورتن گل بات:KaleemBot|گل بات]] • [[خاص:Contributions/KaleemBot|کم]]) ۱۹:۱۵, ۱۵ جون ۲۰۲۵ (PKT) jla42woeic7pm6has6evjbglj7yhvry 0 140980 690015 2025-06-15T16:21:49Z Talal Bin Hasan 36976 "'''ایئر انڈیا پرواز 171''' ایک بین الاقوامی مسافر پرواز تھی جو بھارت کے احمد آباد ایئرپورٹ سے برطانیہ کے لندن گیٹوک ہوائی ایئرپورٹ جا رہی تھی۔ 12 جون 2025ء کو سہ پہر 1 بج کر 39 منٹ پر (بھارتی معیاری وقت)، جیسے ہی یہ پرواز اُڑان بھرنے کے چند لمحوں بعد فضا میں بلند...؜" نال صفحہ بنایا گیا۔ 690015 wikitext text/x-wiki '''ایئر انڈیا پرواز 171''' ایک بین الاقوامی مسافر پرواز تھی جو بھارت کے احمد آباد ایئرپورٹ سے برطانیہ کے لندن گیٹوک ہوائی ایئرپورٹ جا رہی تھی۔ 12 جون 2025ء کو سہ پہر 1 بج کر 39 منٹ پر (بھارتی معیاری وقت)، جیسے ہی یہ پرواز اُڑان بھرنے کے چند لمحوں بعد فضا میں بلند ہوئی، تقریباً تیس سیکنڈ کے اندر ہی احمد آباد کے علاقے میگھانی نگر میں واقع بی جے میڈیکل کالج کی عمارت سے ٹکرا گئی۔ بوئنگ 787-8 ڈریم لائنر پر 230 مسافر اور 12 عملے کے ارکان سوار تھے۔ حادثے میں کم از کم 269 افراد جاں بحق ہوئے، جن میں پرواز کے 241 مسافر اور عملہ، نیز زمین پر موجود کم از کم 28 افراد شامل تھے۔ معجزانہ طور پر حادثے میں صرف ایک مسافر زندہ بچا۔ یہ نہ صرف بوئنگ 787 ڈریم لائنر کا پہلا ہلاکت خیز حادثہ تھا جس مین مکمل تباہی ہوئی بلکہ اس دہائی کا اب تک کا سب سے جان لیوا فضائی حادثہ بھی ثابت ہوا۔ s1nnqpceo0n92th9n4isd86owfl34nb 690016 690015 2025-06-15T16:34:01Z Talal Bin Hasan 36976 690016 wikitext text/x-wiki <div style="direction:rtl; font-family:Mehr Nastaliq Saraiki; word-spacing: 1.5px; font-size: 100%"> '''ایئر انڈیا پرواز 171''' اک بین الاقوامی مسافر پرواز سی جیہڑی بھارت دے احمد آباد ایئرپورٹ توں برطانیہ دے لندن گیٹوک ہوائی ایئرپورٹ جاندی پئی سی۔ 12 جون 2025ء نوں سہ پہر 1 وج کے 39 منٹ تے (بھارتی معیاری وقت)، جدوں ہی ایہہ پرواز اُڈان بھرن دے کُجھ چراں بعد ہوا چ بلند ہوئی، تقریباً تیہہ سیکنڈ دے اندر ہی احمد آباد دے علاقے میگھانی نگر وِچ واقع بی جے میڈیکل کالج دی عمارت نال وَج گئی۔ بوئنگ 787-8 ڈریم لائنر تے 230 پاندھی اَتے 12 عملے دے ارکان سوار سن۔ حادثے چ گھٹوں گھٹ 269 افراد مر گئے، جنھاں چ پرواز دے 241 مسافر اَتے عملہ، نیز زمین تے موجود گھٹوں گھٹ 28 افراد شامل سن۔ معجزانہ طور تے حادثے وِچ صرف ہِک مسافر زندہ بچیا۔ ایہہ نہ صرف بوئنگ 787 ڈریم لائنر دا پہلا ہلاکت خیز حادثہ سیگا جس اِچ مکمل تباہی ہوئی بلکہ اس دہائی دا ہُن تک دا سب توں جان لیوا فضائی حادثہ وی ثابت ہویا۔ j6oz4aucsuoj3guoqz9jf8lnu327nyu 0 140981 690017 2025-06-15T16:38:59Z Harvinder Chandigarh 13098 "{{Infobox sportsperson | name = سُرجیت سنھ | full_name = سُرجیت سنھ ریہل | image = Surjit Singh Rihal.jpg | caption = سُرجیت سنھ ریہل 2023 | nationality = [[کینیا]] {{flagicon|محمیہ مشرقی افریقہ }} [[برِٹِش کینیا]]n (1948-1963)<br /> {{flagicon|کینیا}} [[کینیا]] (1963-موجودہ) | sport =[[ہاکی]] | position = سینٹر ہا...؜" نال صفحہ بنایا گیا۔ 690017 wikitext text/x-wiki {{Infobox sportsperson | name = سُرجیت سنھ | full_name = سُرجیت سنھ ریہل | image = Surjit Singh Rihal.jpg | caption = سُرجیت سنھ ریہل 2023 | nationality = [[کینیا]] {{flagicon|محمیہ مشرقی افریقہ }} [[برِٹِش کینیا]]n (1948-1963)<br /> {{flagicon|کینیا}} [[کینیا]] (1963-موجودہ) | sport =[[ہاکی]] | position = سینٹر ہاف | birth_date = {{birth date and age|1948|11|14|df=yes}} | birth_place = [[ نیروبی]] | death_date = | death_place = | club = سِنبا یُنیان, [[نیروبی]] }} '''سُرجیت سنھ ریہل''' (جنم ۱۴ نونبر ۱۹۴۸) [[کینیا]] دا اکّ مقبوُل ہاکی کِھڈاری سی۔ sqkjq4bo9n2kokx7h5qbvy7ledbsqdg 690018 690017 2025-06-15T16:56:58Z Harvinder Chandigarh 13098 690018 wikitext text/x-wiki {{Infobox sportsperson | name = سُرجیت سنھ | full_name = سُرجیت سنھ ریہل | image = Surjit Singh Rihal.jpg | caption = سُرجیت سنھ ریہل 2023 | nationality = [[کینیا]] {{flagicon|محمیہ مشرقی افریقہ }} [[برِٹِش کینیا]]n (1948-1963)<br /> {{flagicon|کینیا}} [[کینیا]] (1963-موجودہ) | sport =[[ہاکی]] | position = سینٹر ہاف | birth_date = {{birth date and age|1948|11|14|df=yes}} | birth_place = [[ نیروبی]] | death_date = | death_place = | club = سِنبا یُنیان, [[نیروبی]] }} '''سُرجیت سنھ ریہل''' (جنم ۱۴ نونبر ۱۹۴۸) [[کینیا]] دا اکّ مقبوُل ہاکی کِھڈاری سی۔ ===اولمپک === اُسے ۱۹۷۲ وچ ہؤیاں مرداں دیاں [[گرمائی اولمپک کھیڈاں]] دی ٹیم دا حصہ سی۔اُسے ۱۹۷۲ وچ ہؤیاں مرداں دیاں [[گرمائی اولمپک کھیڈاں]] دی ٹیم دا حصہ سی۔اُہ ۱۹۷۶ وچ ھویاں انا کھیڈاں وچ [[کینیا ]] دی ہاکی ٹیم دا کیٹن سی۔<ref>https://olympics.com/en/athletes/surjeet-singh-rihal</ref> ==حوالے== 3zjh9f82bqcqp028umcvyqtj69g12ag 690019 690018 2025-06-15T17:07:25Z Harvinder Chandigarh 13098 690019 wikitext text/x-wiki {{Infobox sportsperson | name = سُرجیت سنھ | full_name = سُرجیت سنھ ریہل | image = Surjit Singh Rihal.jpg | caption = سُرجیت سنھ ریہل 2023 | nationality = [[کینیا]] {{flagicon|محمیہ مشرقی افریقہ }} [[برِٹِش کینیا]]n (1948-1963)<br /> {{flagicon|کینیا}} [[کینیا]] (1963-موجودہ) | sport =[[ہاکی]] | position = سینٹر ہاف | birth_date = {{birth date and age|1948|11|14|df=yes}} | birth_place = [[ نیروبی]] | death_date = | death_place = | club = سِنبا یُنیان, [[نیروبی]] }} '''سُرجیت سنھ ریہل''' (جنم ۱۴ نونبر ۱۹۴۸) [[کینیا]] دا اکّ مقبوُل ہاکی کِھڈاری سی۔ ===اولمپک === اُسے ۱۹۷۲ وچ ہؤیاں مرداں دیاں [[گرمائی اولمپک کھیڈاں]] دی ٹیم دا حصہ سی۔اُسے ۱۹۷۲ وچ ہؤیاں مرداں دیاں [[گرمائی اولمپک کھیڈاں]] دی ٹیم دا حصہ سی۔اُہ ۱۹۷۶ وچ ھویاں انا کھیڈاں وچ [[کینیا ]] دی ہاکی ٹیم دا کیٹن سی۔<ref>https://olympics.com/en/athletes/surjeet-singh-rihal</ref>[[ کینیا]] تے بکی اریکی ملکاں نے[[گرمائی اولمپکس ۱۹۷۶ ]] نے سیاسی کارناں کرے اہاں کھیڈاں دا بایاٹ کیتا سی۔ ==حوالے== sfh4n8j9kbscjad2gxhakwygkjvn9n0 690021 690019 2025-06-15T17:27:42Z Harvinder Chandigarh 13098 690021 wikitext text/x-wiki {{Infobox sportsperson | name = سُرجیت سنھ | full_name = سُرجیت سنھ ریہل | image = Surjit Singh Rihal.jpg | caption = سُرجیت سنھ ریہل 2023 | nationality = [[کینیا]] {{flagicon|محمیہ مشرقی افریقہ }} [[برِٹِش کینیا]]n (1948-1963)<br /> {{flagicon|کینیا}} [[کینیا]] (1963-موجودہ) | sport =[[ہاکی]] | position = سینٹر ہاف | birth_date = {{birth date and age|1948|11|14|df=yes}} | birth_place = [[ نیروبی]] | death_date = | death_place = | club = سِنبا یُنیان, [[نیروبی]] }} '''سُرجیت سنھ ریہل''' (جنم ۱۴ نونبر ۱۹۴۸) [[کینیا]] دا اکّ مقبوُل ہاکی کِھڈاری سی۔ ===اولمپک === اُسے ۱۹۷۲ وچ ہؤیاں مرداں دیاں [[گرمائی اولمپک کھیڈاں]] دی ٹیم دا حصہ سی۔اُسے ۱۹۷۲ وچ ہؤیاں مرداں دیاں [[گرمائی اولمپک کھیڈاں]] دی ٹیم دا حصہ سی۔اُہ ۱۹۷۶ وچ ھویاں انا کھیڈاں وچ [[کینیا ]] دی ہاکی ٹیم دا کیٹن سی۔<ref>https://olympics.com/en/athletes/surjeet-singh-rihal</ref>[[ کینیا]] تے بکی اریکی ملکاں نے[[گرمائی اولمپکس ۱۹۷۶ ]] نے سیاسی کارناں کرے اہاں کھیڈاں دا بایاٹ کیتا سی۔ == مردوں دا ہاکی عالمی کپ ۱۹۷۱ء== ریہل [[مردوں دا ہاکی عالمی کپ ۱۹۷۱ء]] جو [[بارسیلونا]] ، [[سپین]]، [[کینیا]] وچ ہویا ٹیم دا منبر سی۔[[ مردوں دا ہاکی عالمی کپ ۱۹۷۳ء]] حو [[امستلوین]] ،[[نیدرلینڈز]] وچ [[کینیا]] ہویا ٹیم دا اِہ کیپن ی۔<ref>http://www.sikhsinhockey.com/Default.aspx?id=594225</ref> ==حوالے== 1uby98wiog2u6u4k53l79q8qf6c873r 3 140982 690023 2025-06-15T18:40:04Z KaleemBot 24393 جی آیاں نوں! 690023 wikitext text/x-wiki ==جی آیاں نوں!== <font size="4"> السلام و علیکم! {{صفحہ}}، تے پنجابی وکیپیڈیا تے جی آیاں نوں ــ تہاڈے کَماں دا شکریہ ــ اسیں امید کردے آں کہ تہانوں اے جگہ پسند آئی ہوئے گی، تے تسی ایتھے رُکن دا فیصلہ کیتا ہوئے گا ــ ایتھے کچھ صفحے نیں جِتھے تُسی نظر مار لؤ تے (شاید) تہاڈے واسطے وکیپیڈیا چ بہتر ثابت ہوݨ: * '''[[وکیپیڈیا:پنج تھم|وکیپیڈیا دے پنج تھم]]''' * '''[[وکیپیڈیا:صفحے نوں کیویں بدلیئے|صفحے نوں کیویں بدلیئے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:مددآلے صفحے|مددآلے صفحے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:سبق|سبق]]''' * '''[[وکیپیڈیا:چنگا مضمون کیویں لکھیئے|چنگا مضمون کیویں لکھیئے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:کم کرن دا وَل|کم کرن دا وَل]]'''<br> * تے اگر تسی وکیپیڈیا تے نیا صفحہ لکھنا چوندے او تے جاؤ '''[[وکیپیڈیا:صفحہ لکھاری|صفحہ لکھاری]]''' تےــ<br> میربانی کر کے گلاں دے صفحے چ اے نشان پاؤ: (~&#126;~~)، اے اپنے آپ ای تہاڈا ناں تے کم دی تریخ پاء دیوے گا۔<br> جے تہانوں کسی مدد دی لوڑ ہووے تے میری گلاں دے صفحے تے میرے کولوں پوچھ لو یا فیر اپنی گلاں دے صفحے تے '''<code>{&#123;مدد کرو}}</code>''' لکھ کے چھڈ دیؤ۔ کوئی وی تہاڈے سوال دا جواب دے سکتا وا۔ اک واری فیر، جی آیاں نوں!</font> --[[ورتنوالا:KaleemBot|KaleemBot]] ([[ورتن گل بات:KaleemBot|گل بات]] • [[خاص:Contributions/KaleemBot|کم]]) ۲۳:۴۰, ۱۵ جون ۲۰۲۵ (PKT) 81tffjo4t52uyxc75b0tav0rs05n7ea 3 140983 690029 2025-06-15T22:34:35Z KaleemBot 24393 جی آیاں نوں! 690029 wikitext text/x-wiki ==جی آیاں نوں!== <font size="4"> السلام و علیکم! {{صفحہ}}، تے پنجابی وکیپیڈیا تے جی آیاں نوں ــ تہاڈے کَماں دا شکریہ ــ اسیں امید کردے آں کہ تہانوں اے جگہ پسند آئی ہوئے گی، تے تسی ایتھے رُکن دا فیصلہ کیتا ہوئے گا ــ ایتھے کچھ صفحے نیں جِتھے تُسی نظر مار لؤ تے (شاید) تہاڈے واسطے وکیپیڈیا چ بہتر ثابت ہوݨ: * '''[[وکیپیڈیا:پنج تھم|وکیپیڈیا دے پنج تھم]]''' * '''[[وکیپیڈیا:صفحے نوں کیویں بدلیئے|صفحے نوں کیویں بدلیئے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:مددآلے صفحے|مددآلے صفحے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:سبق|سبق]]''' * '''[[وکیپیڈیا:چنگا مضمون کیویں لکھیئے|چنگا مضمون کیویں لکھیئے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:کم کرن دا وَل|کم کرن دا وَل]]'''<br> * تے اگر تسی وکیپیڈیا تے نیا صفحہ لکھنا چوندے او تے جاؤ '''[[وکیپیڈیا:صفحہ لکھاری|صفحہ لکھاری]]''' تےــ<br> میربانی کر کے گلاں دے صفحے چ اے نشان پاؤ: (~&#126;~~)، اے اپنے آپ ای تہاڈا ناں تے کم دی تریخ پاء دیوے گا۔<br> جے تہانوں کسی مدد دی لوڑ ہووے تے میری گلاں دے صفحے تے میرے کولوں پوچھ لو یا فیر اپنی گلاں دے صفحے تے '''<code>{&#123;مدد کرو}}</code>''' لکھ کے چھڈ دیؤ۔ کوئی وی تہاڈے سوال دا جواب دے سکتا وا۔ اک واری فیر، جی آیاں نوں!</font> --[[ورتنوالا:KaleemBot|KaleemBot]] ([[ورتن گل بات:KaleemBot|گل بات]] • [[خاص:Contributions/KaleemBot|کم]]) ۰۳:۳۴, ۱۶ جون ۲۰۲۵ (PKT) jtffeu2vbzjcfzm15w1bi93f8sc0s1u 3 140984 690030 2025-06-16T00:01:25Z KaleemBot 24393 جی آیاں نوں! 690030 wikitext text/x-wiki ==جی آیاں نوں!== <font size="4"> السلام و علیکم! {{صفحہ}}، تے پنجابی وکیپیڈیا تے جی آیاں نوں ــ تہاڈے کَماں دا شکریہ ــ اسیں امید کردے آں کہ تہانوں اے جگہ پسند آئی ہوئے گی، تے تسی ایتھے رُکن دا فیصلہ کیتا ہوئے گا ــ ایتھے کچھ صفحے نیں جِتھے تُسی نظر مار لؤ تے (شاید) تہاڈے واسطے وکیپیڈیا چ بہتر ثابت ہوݨ: * '''[[وکیپیڈیا:پنج تھم|وکیپیڈیا دے پنج تھم]]''' * '''[[وکیپیڈیا:صفحے نوں کیویں بدلیئے|صفحے نوں کیویں بدلیئے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:مددآلے صفحے|مددآلے صفحے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:سبق|سبق]]''' * '''[[وکیپیڈیا:چنگا مضمون کیویں لکھیئے|چنگا مضمون کیویں لکھیئے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:کم کرن دا وَل|کم کرن دا وَل]]'''<br> * تے اگر تسی وکیپیڈیا تے نیا صفحہ لکھنا چوندے او تے جاؤ '''[[وکیپیڈیا:صفحہ لکھاری|صفحہ لکھاری]]''' تےــ<br> میربانی کر کے گلاں دے صفحے چ اے نشان پاؤ: (~&#126;~~)، اے اپنے آپ ای تہاڈا ناں تے کم دی تریخ پاء دیوے گا۔<br> جے تہانوں کسی مدد دی لوڑ ہووے تے میری گلاں دے صفحے تے میرے کولوں پوچھ لو یا فیر اپنی گلاں دے صفحے تے '''<code>{&#123;مدد کرو}}</code>''' لکھ کے چھڈ دیؤ۔ کوئی وی تہاڈے سوال دا جواب دے سکتا وا۔ اک واری فیر، جی آیاں نوں!</font> --[[ورتنوالا:KaleemBot|KaleemBot]] ([[ورتن گل بات:KaleemBot|گل بات]] • [[خاص:Contributions/KaleemBot|کم]]) ۰۵:۰۱, ۱۶ جون ۲۰۲۵ (PKT) ghkosq5xmvxgyqy6kshmca73qrx5h1h 3 140985 690034 2025-06-16T04:35:23Z KaleemBot 24393 جی آیاں نوں! 690034 wikitext text/x-wiki ==جی آیاں نوں!== <font size="4"> السلام و علیکم! {{صفحہ}}، تے پنجابی وکیپیڈیا تے جی آیاں نوں ــ تہاڈے کَماں دا شکریہ ــ اسیں امید کردے آں کہ تہانوں اے جگہ پسند آئی ہوئے گی، تے تسی ایتھے رُکن دا فیصلہ کیتا ہوئے گا ــ ایتھے کچھ صفحے نیں جِتھے تُسی نظر مار لؤ تے (شاید) تہاڈے واسطے وکیپیڈیا چ بہتر ثابت ہوݨ: * '''[[وکیپیڈیا:پنج تھم|وکیپیڈیا دے پنج تھم]]''' * '''[[وکیپیڈیا:صفحے نوں کیویں بدلیئے|صفحے نوں کیویں بدلیئے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:مددآلے صفحے|مددآلے صفحے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:سبق|سبق]]''' * '''[[وکیپیڈیا:چنگا مضمون کیویں لکھیئے|چنگا مضمون کیویں لکھیئے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:کم کرن دا وَل|کم کرن دا وَل]]'''<br> * تے اگر تسی وکیپیڈیا تے نیا صفحہ لکھنا چوندے او تے جاؤ '''[[وکیپیڈیا:صفحہ لکھاری|صفحہ لکھاری]]''' تےــ<br> میربانی کر کے گلاں دے صفحے چ اے نشان پاؤ: (~&#126;~~)، اے اپنے آپ ای تہاڈا ناں تے کم دی تریخ پاء دیوے گا۔<br> جے تہانوں کسی مدد دی لوڑ ہووے تے میری گلاں دے صفحے تے میرے کولوں پوچھ لو یا فیر اپنی گلاں دے صفحے تے '''<code>{&#123;مدد کرو}}</code>''' لکھ کے چھڈ دیؤ۔ کوئی وی تہاڈے سوال دا جواب دے سکتا وا۔ اک واری فیر، جی آیاں نوں!</font> --[[ورتنوالا:KaleemBot|KaleemBot]] ([[ورتن گل بات:KaleemBot|گل بات]] • [[خاص:Contributions/KaleemBot|کم]]) ۰۹:۳۵, ۱۶ جون ۲۰۲۵ (PKT) n9qg9l9hrb95kfq6pzelu8mbcimt5ne 0 140986 690062 2025-06-16T06:09:24Z ابوالحسن راجپوت 24698 "{{خانہ معلومات کرکٹ کھلاڑی | name = برائس سٹریٹ | image = | fullname = برائس ایڈورڈ سٹریٹ | birth_date = {{Birth date and age|1998|1|25|df=yes}} | birth_place = [[گوسفورڈ]]، [[نیو ساؤتھ ویلز]]، آسٹریلیا | death_date = | death_place = | batting = کھبے ہتھ دا بلے باز |...؜" نال صفحہ بنایا گیا۔ 690062 wikitext text/x-wiki {{خانہ معلومات کرکٹ کھلاڑی | name = برائس سٹریٹ | image = | fullname = برائس ایڈورڈ سٹریٹ | birth_date = {{Birth date and age|1998|1|25|df=yes}} | birth_place = [[گوسفورڈ]]، [[نیو ساؤتھ ویلز]]، آسٹریلیا | death_date = | death_place = | batting = کھبے ہتھ دا بلے باز | bowling = سجے ہتھ دا فاسٹ میڈیم گیند باز | role = [[بلے باز]] | club1 = [[کوئنز لینڈ کرکٹ ٹیم|کوئنز لینڈ]] | year1 = 2019/20 | clubnumber1 = 25 | club2 = | year2 = | clubnumber2 = | columns = 2 | column1 = [[فرسٹ کلاس کرکٹ|فرسٹ کلاس]] | matches1 = 26 | runs1 = 1,500 | bat avg1 = 36.58 | 100s/50s1 = 5/5 | top score1 = 143 | deliveries1 = 93 | wickets1 = 1 | bowl avg1 = 78.00 | fivefor1 = 0 | tenfor1 = 0 | best bowling1 = 1/19 | catches/stumpings1 = 29/– | column2 = [[لسٹ اے کرکٹ|لسٹ اے]] | matches2 = 3 | runs2 = 91 | bat avg2 = 30.33 | 100s/50s2 = 0/0 | top score2 = 33 | deliveries2 = 24 | wickets2 = 0 | bowl avg2 = – | fivefor2 = 0 | tenfor2 = 0 | best bowling2 = – | catches/stumpings2 = 1/– | date = 24 مارچ 2022ء | source = http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/943417.html ای ایس پی این کرک انفو }} '''برائس ایڈورڈ سٹریٹ''' (پیدائش: 25 جنوری 1998ء) <ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Bryce Street|یوآرایل=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1743/1743619/1743619.html|ویب گاہ=CricketArchive|تریخ رسائی=5 نومبر 2019}}</ref> اک آسٹریلوی [[کرکٹ|کرکٹ کھلاڑی]] ا‏‏ے۔ <ref name="Bio">{{حوالہ ویب|یوآرایل=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/943417.html|عنوان=Bryce Street|تریخ رسائی=18 اکتوبر 2019|ویب گاہ=ESPN Cricinfo}}</ref> == کیریئر == اپریل 2016ء وچ انھاں 2016-17ء دے سیزن تو‏ں پہلے [[کوئنزلینڈ کرکٹ ٹیم|کوئنز لینڈ]] دے نال اک معاہدہ دتا گیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/story/_/id/26172424/queensland-upgrade-five-rookies-2016-17-hand-contract-marnus-labuschagne|عنوان=Queensland upgrade five rookies for 2016–17|ویب گاہ=ESPN Cricinfo|تریخ رسائی=18 اکتوبر 2019}}</ref> اس نے اپنا [[فرسٹ کلاس کرکٹ|اول درجہ]] ڈیبیو 18 اکتوبر 2019ء نو‏‏ں [[کوئنزلینڈ کرکٹ ٹیم|کوئنز لینڈ]] دے لئی 2019-20ء شیفیلڈ شیلڈ سیزن وچ کیہ۔ <ref name="FC">{{حوالہ ویب|یوآرایل=http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1196118.html|عنوان=5th Match, Marsh Sheffield Shield at Brisbane, Oct 18-21 2019|تریخ رسائی=18 اکتوبر 2019|ویب گاہ=ESPN Cricinfo}}</ref> اپنے اول درجہ ڈیبیو تو‏ں دو ہفتے پہلے سٹریٹ نے آسٹریلیا وچ سیکنڈ الیون کرکٹ وچ سب تو‏ں ودھ انفرادی سکور بنایا، [[وکٹوریہ کرکٹ ٹیم|وکٹوریہ]] دے خلاف 345 رنز بنائے۔ <ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://www.cricket.com.au/news/sam-heazlett-sheffield-shield-queensland-injury-bryce-street-triple-century-second-xi-record/2019-10-17|عنوان=Record-breaking opener earns late Shield call-up|ویب گاہ=Cricket Australia|تریخ رسائی=18 اکتوبر 2019}}</ref> اس نے اپنا [[لسٹ اے کرکٹ|لسٹ اے]] ڈیبیو 31 اکتوبر 2019ء نو‏‏ں کوئنز لینڈ دے لئی 2019–20ء مارش اک روزہ کپ وچ کیہ۔ <ref name="LA">{{حوالہ ویب|یوآرایل=http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1196107.html|عنوان=16th Match, The Marsh Cup at Carrara, Oct 31 2019|تریخ رسائی=31 اکتوبر 2019|ویب گاہ=ESPN Cricinfo}}</ref> 4 نومبر 2019ء نو‏‏ں سٹریٹ نے [[ویسٹرن آسٹریلیا کرکٹ ٹیم|مغربی آسٹریلیا]] دے خلاف 115 رنز دے نال اپنی پہلی اول درجہ سنچری بݨائی۔ <ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/series/8043/report/1196122/queensland-vs-western-australia-9th-match-marsh-sheffield-shield-2019-20|عنوان=Queensland's bowlers back up Bryce Street's maiden hundred|ویب گاہ=ESPN Cricinfo|تریخ رسائی=4 نومبر 2019}}</ref> سٹریٹ نو‏‏ں 2020-21ء سیزن تو‏ں پہلے کوئنز لینڈ دے نال مکمل معاہدے اُتے اپ گریڈ کر دتا گیا سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://www.cricket.com.au/news/state-cricket-contracts-player-movements-training-restrictions-covid19-coronavirus/2020-05-21|عنوان=State of play: how teams are shaping up for new season|ویب گاہ=Cricket Australia|تریخ رسائی=29 مئی 2020}}</ref> دسمبر 2021ء وچ سٹریٹ نے [[انگلینڈ لائنز کرکٹ ٹیم|انگلینڈ لائنز]] دے خلاف آسٹریلیا اے د‏‏ی نمائندگی د‏‏ی جس نے ایان ہیلی اوول وچ دونے فریقاں دے درمیان اول درجہ میچ د‏‏ی دوسری اننگز وچ ناقابل شکست 119 رنز بنائے۔ <ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/series/england-lions-in-australia-2021-22-1291129/australia-a-vs-england-lions-tour-match-1249416/full-scorecard|عنوان=Scorecard: Tour Match, Brisbane, Dec 9 – 12 2021, England Lions tour of Australia|ناشر=ESPN CricInfo|تریخ رسائی=13 دسمبر 2021}}</ref> == حوالے == {{حوالہ جات}} hzcolpfyhgjc7vt3vw7p9dbm24sl84h 0 140987 690063 2025-06-16T06:12:49Z ابوالحسن راجپوت 24698 "{{خانہ معلومات کرکٹ کھلاڑی | name = جمی پیرسن | full_name = جیمز جان پیرسن | birth_date = {{birth date and age|df=yes|1992|10|13}} | birth_place = [[برسبین]]، [[کوئنزلینڈ]]، آسٹریلیا | batting = سجے ہتھ دا بلے باز | role = [[وکٹ کیپر]] | club1 = کوئنز لینڈ کرکٹ ٹیم|کوئ...؜" نال صفحہ بنایا گیا۔ 690063 wikitext text/x-wiki {{خانہ معلومات کرکٹ کھلاڑی | name = جمی پیرسن | full_name = جیمز جان پیرسن | birth_date = {{birth date and age|df=yes|1992|10|13}} | birth_place = [[برسبین]]، [[کوئنزلینڈ]]، آسٹریلیا | batting = سجے ہتھ دا بلے باز | role = [[وکٹ کیپر]] | club1 = [[کوئنز لینڈ کرکٹ ٹیم|کوئنز لینڈ]] | year1 = {{nowrap|2013/14– تاحال}} | club2 = [[برسبین ہیٹ]] | year2 = {{nowrap|2014/15– تاحال}} | club3 = [[کرکٹ آسٹریلیا الیون]] | year3 = {{nowrap|2015/16}} | columns = 3 | hidedeliveries = true | column1 = [[فرسٹ کلاس کرکٹ|فرسٹ کلاس]] | matches1 = 48 | runs1 = 2,137 | bat avg1 = 32.87 | 100s/50s1 = 3/13 | top score1 = 132 | catches/stumpings1 = 168/2 | column2 = [[لسٹ اے کرکٹ|لسٹ اے]] | matches2 = 44 | runs2 = 1071 | bat avg2 = 28.18 | 100s/50s2 = 0/7 | top score2 = 85 | catches/stumpings2 = 46/4 | column3 = [[ٹوئنٹی20 کرکٹ|ٹی 20]] | matches3 = 88 | runs3 = 1,261 | bat avg3 = 21.01 | 100s/50s3 = 0/4 | top score3 = 69[[ناٹ آؤٹ|*]] | catches/stumpings3 = 46/14 | source = http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/444970.html ای ایس پی این کرک انفو | date = 17 جنوری 2022ء }} '''جیمز جان پیرسن''' (پیدائش: 13 اکتوبر 1992ء) اک آسٹریلوی کرکٹ کھلاڑی ا‏‏ے۔ == ڈومیسٹک کیریئر == پیئرسن برسبین گریڈ کرکٹ وچ [[کوئنزلینڈ کرکٹ ٹیم|کوئنز لینڈ]] تے ریڈ لینڈز ٹائیگرز دے لئی کھیلدے نيں۔ اس نے 17 اکتوبر 2013ء نو‏‏ں کوئنز لینڈ دے لئی [[نیو ساؤتھ ویلز کرکٹ ٹیم|نیو ساؤتھ ویلز]] دے خلاف اپنا [[لسٹ اے کرکٹ|اک روزہ]] کیریئر دا آغاز کيتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/669253.html|عنوان=Ryobi One-Day Cup – 12th match: New South Wales v Queensland, at Sydney, on 17 اکتوبر 2013|ناشر=ESPNcricinfo|تریخ رسائی=26 اگست 2014}}</ref> انھاں نے دسمبر 2015ء وچ آسٹریلیا دے دورے دے دوران [[ویسٹ انڈیز کرکٹ ٹیم|ویسٹ انڈینز]] دے خلاف [[کرکٹ آسٹریلیا الیون]] دے لئی [[فرسٹ کلاس کرکٹ|فرسٹ کلاس]] ڈیبیو کيتا۔ پیرسن کوئینز لینڈ دے ہن تک دے سب تو‏ں کم عمر شیفیلڈ شیلڈ جیتنے والے کپتان سن جدو‏ں 2018ء وچ [[کوئنزلینڈ کرکٹ ٹیم|کوئنز لینڈ بلز]] نے مقابلہ جِتیا سی۔ اوہ اپنے کیریئر وچ دوسری بار کوئنز لینڈ د‏‏ی 2020ء-2021ء شیفیلڈ شیلڈ جیتنے والی ٹیم دا حصہ سن جدو‏ں ایلن بارڈر فیلڈ وچ [[کوئنزلینڈ کرکٹ ٹیم|کوئنز لینڈ بلز]] نے [[نیو ساؤتھ ویلز کرکٹ ٹیم|نیو ساؤتھ ویلز]] نو‏‏ں اننگز تے 33 رنز تو‏ں شکست دتی۔ <ref name="FC">{{حوالہ ویب|یوآرایل=http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/942611.html|عنوان=West Indies tour of Australia, Tour Match: Cricket Australia XI v West Indians at Brisbane, Dec 2-5, 2015|تریخ رسائی=2 دسمبر 2015|ویب گاہ=ESPN Cricinfo}}</ref> نومبر 2020ء وچ ، 2020–21 شیفیلڈ شیلڈ سیزن دے چوتھے راؤنڈ وچ پیرسن نے فرسٹ کلاس کرکٹ وچ اپنی پہلی سنچری بݨائی۔ <ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/series/8043/report/1233453/south-australia-vs-queensland-9th-match-sheffield-shield-2020-21|عنوان=Mitchell Swepson stars again after Matt Renshaw breaks century drought|ویب گاہ=ESPN Cricinfo|تریخ رسائی=9 نومبر 2020}}</ref> == حوالے == {{حوالہ جات}} bi0snbde5vik5ifi1twfto7bvq2iexd 0 140988 690065 2025-06-16T06:14:07Z ابوالحسن راجپوت 24698 "{{Infobox cricketer | name = مارک ہگز | image = | country = آسٹریلیا | fullname = مارک انتھونی ہگز | birth_date = {{Birth date and age|1976|6|30|df=yes}} | birth_place = [[کوینبیان]], [[نیو ساؤتھ ویلز]] | batting = کھبے ہتھ دا بلے باز | bowling = [[کھبے ہتھ دا اسپن گیند باز]]...؜" نال صفحہ بنایا گیا۔ 690065 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricketer | name = مارک ہگز | image = | country = آسٹریلیا | fullname = مارک انتھونی ہگز | birth_date = {{Birth date and age|1976|6|30|df=yes}} | birth_place = [[کوینبیان]], [[نیو ساؤتھ ویلز]] | batting = کھبے ہتھ دا بلے باز | bowling = [[کھبے ہتھ دا اسپن گیند باز]] | role = [[آل راؤنڈر]] | club1 = [[اے سی ٹی کامٹس|آسٹریلین کیپیٹل ٹیریٹری]] | year1 = 1997–1998 | club2 = [[نیو ساؤتھ ویلز کرکٹ ٹیم|نیو ساؤتھ ویلز]] | year2 = 1999–2002 | club3 = [[جنوبی آسٹریلیا د‏‏ی کرکٹ ٹیم|جنوبی آسٹریلیا]] | year3 = 2002–2005 | club4 = [[لنکن شائر کاؤنٹی کرکٹ کلب|لنکن شائر]] | year4 = 2003 | club5 = [[ہوبارٹ ہریکینز]] | year5 = 2013 | columns = 3 | column1 = [[فرسٹ کلاس کرکٹ|فرسٹ کلاس]] | matches1 = 38 | runs1 = 1,915 | bat avg1 = 32.45 | 100s/50s1 = 3/9 | top score1 = 181[[ناٹ آؤٹ|*]] | deliveries1 = 3,147 | wickets1 = 31 | bowl avg1 = 56.16 | fivefor1 = 0 | tenfor1 = 0 | best bowling1 = 4/25 | catches/stumpings1 = 21/– | column2 = [[لسٹ اے کرکٹ|لسٹ اے]] | matches2 = 65 | runs2 = 1328 | bat avg2 = 24.14 | 100s/50s2 = 0/5 | top score2 = 77 | deliveries2 = 1,232 | wickets2 = 32 | bowl avg2 = 35.34 | fivefor2 = 0 | tenfor2 = 0 | best bowling2 = 4/15 | catches/stumpings2 = 25/– | column3 = [[ٹوئنٹی20 کرکٹ|ٹی 20]] | matches3 = 1 | runs3 = – | bat avg3 = – | 100s/50s3 = – | top score3 = – | deliveries3 = 12 | wickets3 = 0 | bowl avg3 = – | fivefor3 = – | tenfor3 = – | best bowling3 = – | catches/stumpings3 = 0/– | source = https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6405/6405.html CricketArchive }} '''مارک انتھونی ہگز''' (پیدائش: 30 جون 1976ء) اک آسٹریلوی [[فرسٹ کلاس کرکٹ|فرسٹ کلاس کرکٹر اے ]] ، جو [[جنوبی آسٹریلیا د‏‏ی کرکٹ ٹیم|ساؤتھ آسٹریلیا]] ، [[نیو ساؤتھ ویلز کرکٹ ٹیم|نیو ساؤتھ ویلز]] تے [[اے سی ٹی کامٹس|ACT Comets]] دے لئی کھیلا۔ اوہ اک آل راؤنڈر سی جس نے کھبے ہتھ دے آرتھوڈوکس تے آہستہ کھبے ہتھ د‏‏ی کلائی سپن دوناں نو‏ں گیند کيتا۔ بلے دے نال اوہ اک جارحانہ کھبے ہتھ دے مڈل آرڈر بلے باز سن ۔ === کیریئر === 1998-99ء وچ این ایس ڈبلیو جانے تو‏ں پہلے ہگز نے اک روزہ ڈومیسٹک کرکٹ وچ کینبرا کامیٹس د‏‏ی نمائندگی کيتی۔ ٹیم فرسٹ کلاس کرکٹ نئيں کھیلدی سی اس لئی بلیوز وچ منتقل ہوݨ تو‏ں اوہ اپنے افق نو‏‏ں وسعت دے سک‏‏ے۔ انھاں نے آسٹریلیائی ڈومیسٹک کرکٹ وچ کینبرا دے پہلے سیزن وچ کھیلا سی، اس نے 1997–98 وچ اپنے ڈیبیو اُتے 36 رنز بنائے تے 3وکٹاں حاصل کیتیاں۔ انھاں این ایس ڈبلیو وچ ٹیم وچ اپنی جگہ برقرار رکھنے وچ دشواری دا سامنا کرنا پيا لیکن 1999ء-2000ء دے سیزن وچ زبردست کامیابی دے بعد کینیا وچ 2000ء آئی سی سی ناک آؤٹ ٹرافی وچ زخمی ہوݨ والے [[شین وارن]] دے متبادل دے طور اُتے نامزد کيتا گیا۔ وارم اپ میچ کھیڈݨ دے باوجود اوہ ون ڈے نئيں کھیلے۔ 2000-01ء وچ اس دا بہترین سیزن سی جس د‏‏ی خاص گل کوئنز لینڈ دے خلاف فتح وچ ناقابل شکست 181 رنز سی انھاں نے ویسٹرن آسٹریلیا دے خلاف اک روزہ میچ وچ 15 رن اُتے 4 وکٹاں لے ک‏ے وی متاثر کيتا۔ 2002-03 وچ ہگز دوبارہ بین ریاستی منتقل ہوئے، ایتکاں جنوبی آسٹریلیا چلے گئے۔ انھاں نے ڈیبیو اُتے سنچری بݨائی لیکن اوتھ‏ے تو‏ں جدوجہد کرنا پئی۔ 2006ء تو‏ں 2009ء تک ہگز نے کوئینبیان ڈسٹرکٹ کرکٹ کلب د‏‏ی کپتانی کيتی۔ == حوالے == {{حوالہ جات}} pzu4ncnmm5lbzl806p3quezcy5yzbr4 0 140989 690066 2025-06-16T06:15:34Z ابوالحسن راجپوت 24698 "{{خانہ معلومات کرکٹ کھلاڑی | name = ہنری ہنٹ | full_name = ہنری جیمز ہنٹ | birth_date = {{birth date and age|df=yes|1997|01|07}} | birth_place = [[کوورا، نیو ساؤتھ ویلز]] | batting = سجے ہتھ دا بلے باز | bowling = سجے ہتھ دا میڈیم گیند باز | role = [[بیٹنگ آرڈر (کرکٹ)]] | clu...؜" نال صفحہ بنایا گیا۔ 690066 wikitext text/x-wiki {{خانہ معلومات کرکٹ کھلاڑی | name = ہنری ہنٹ | full_name = ہنری جیمز ہنٹ | birth_date = {{birth date and age|df=yes|1997|01|07}} | birth_place = [[کوورا، نیو ساؤتھ ویلز]] | batting = سجے ہتھ دا بلے باز | bowling = سجے ہتھ دا میڈیم گیند باز | role = [[بیٹنگ آرڈر (کرکٹ)]] | club1 = [[جنوبی آسٹریلیا د‏‏ی کرکٹ ٹیم|جنوبی آسٹریلیا]] | year1 = 2019/20- تاحال | club2 = [[ایڈیلیڈ سٹرائیکرز]] | year2 = 2021/22- تاحال | hidedeliveries = true | columns = 3 | column1 = [[فرسٹ کلاس کرکٹ|فرسٹ کلاس]] | matches1 = 27 | runs1 = 1,924 | bat avg1 = 37.72 | 100s/50s1 = 7/6 | top score1 = 134 | catches/stumpings1 = 19/– | column2 = [[لسٹ اے کرکٹ|لسٹ اے]] | matches2 = 4 | runs2 = 167 | bat avg2 = 41.75 | 100s/50s2 = 0/1 | top score2 = 61 | catches/stumpings2 = 2/– | column3 = [[ٹوئنٹی20 کرکٹ|ٹی 20]] | matches3 = 6 | runs3 = 102 | bat avg3 = 17.00 | 100s/50s3 = 0/0 | top score3 = 27 | catches/stumpings3 = 2/– | source = http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/784615.html Cricinfo | date = 24 جون 2022 }} '''ہنری جیمز ہنٹ''' (پیدائش: 7 جنوری 1997ء) اک آسٹریلوی [[کرکٹ|کرکٹ کھلاڑی اے ]] ، <ref name="Bio">{{حوالہ ویب|یوآرایل=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/784615.html|عنوان=Henry Hunt|تریخ رسائی=10 اکتوبر 2019|ویب گاہ=ESPNcricinfo}}</ref> اودو‏ں [[جنوبی آسٹریلیا د‏‏ی کرکٹ ٹیم|جنوبی آسٹریلیا]] دے لئی بطور اوپننگ بلے باز کھیل رہے نيں۔ <ref name="saca">{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://www.saca.com.au/teams/redbacks/henry-hunt|عنوان=Henry Hunt|تریخ رسائی=23 فروری 2020|ویب گاہ=SACA|آرکائیو تریخ=2020-02-23|آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20200223001450/https://www.saca.com.au/teams/redbacks/henry-hunt|یوآرایل د‏‏ی کیفیت=dead}}</ref> === مڈھلا جیون تے کیریئر === ہنٹ [[نیو ساؤتھ ویلز]] وچ [[گرینفیل، نیو ساؤتھ ویلز|گرینفیل]] تے [[کوورا، نیو ساؤتھ ویلز|کوورا]] دے درمیان اک چھوٹے تو‏ں قصبے دے نیڑے اک فارم وچ رہ ک‏ے پلا ودھیا۔ <ref name="cricketact">{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://www.cricketact.com.au/news/henry-hunt-debuts-for-sa/2019-10-10|عنوان=Former ACT/NSW Country Comet Henry Hunt Debuts for South Australia Shield Today|تریخ=10 اکتوبر 2019|ویب گاہ=Cricket ACT|تریخ رسائی=2022-09-07|آرکائیو تریخ=2022-09-07|آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20220907040621/https://www.cricketact.com.au/news/henry-hunt-debuts-for-sa/2019-10-10|یوآرایل د‏‏ی کیفیت=dead}}</ref> اس دے والد، جیمز ہنٹ، کینبرا رائڈرز دے لئی کھیل چکے سن جو اک رگبی لیگ ٹیم سی تے اپنے خاندانی گھر دے پچھواڑے وچ کرکٹ دا جال بنایا سی۔ <ref name="cricketact" /> اس نے اصل وچ کوئینبیان ڈسٹرکٹ دے لئی گریڈ کرکٹ کھیلی سی تے اسنو‏ں فیوچر لیگ دے 2014–15 سیزن وچ پہلی بار [[اے سی ٹی کامٹس|ACT/NSW کنٹری کامیٹس]] دے لئی کھیڈݨ دے لئی منتخب کيتا گیا سی۔ <ref name="cricketact" /> ہنٹ نے 2015–16 وچ [[آسٹریلیا قومی انڈر 19 کرکٹ ٹیم|آسٹریلیا دے انڈر 19]] دے لئی کھیلا <ref name="saca" /> تے انھاں آسٹریلیا دے سکواڈ وچ شام‏ل کيتا گیا جو 2016ء دے انڈر 19 کرکٹ ورلڈ کپ وچ کھیلنا سی لیکن سیکورٹی خدشےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں ٹورنامنٹ تو‏ں دستبردار ہو گیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=http://www.espncricinfo.com/icc-under-19-world-cup-2016/content/story/953415.html|عنوان=Wes Agar, Clinton Hinchliffe in Australia U-19 World Cup squad|تریخ رسائی=19 دسمبر 2015|ویب گاہ=ESPNcricinfo}}</ref> 2018-19ء سیزن وچ ہنٹ نے کوئنز لینڈ انڈر 23 دے خلاف فیوچر لیگ میچ وچ 208 رنز بنائے۔ <ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/series/8765/scorecard/1149974/australian-capital-territory-vs-western-australia-under-23s-4th-match-futures-league-2018-19|عنوان=4th Match, Futures League at Canberra, Oct 22-25 2018|تریخ رسائی=23 فروری 2020|ویب گاہ=ESPNcricinfo}}</ref> اس دے بعد سیزن دے دوران ہور 4نصف سنچریاں بناواں۔ اوہ 46.06 د‏‏ی [[بلے بازی اوسط (کرکٹ)|اوسط]] تو‏ں 737 رنز دے نال ٹورنامنٹ دے سب تو‏ں ودھ رنز بنانے والے کھلاڑی سن ۔ <ref name="saca" /> 2018–19 دے سیزن دے دوران، ہنٹ نے سڈنی گریڈ کرکٹ وچ مشرقی مضافات دے لئی وی کھیلا تے اس نے یو این ایس ڈبلیو دے خلاف 45 گینداں اُتے 104 رنز بنا ک‏ے مقابلے وچ تیز ترین ٹوئنٹی 20 [[سنچری (کرکٹ)|سنچری]] دے جوہن بوتھا دے ریکارڈ د‏‏ی برابری کيتی۔ <ref name="rookie">{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://www.canberratimes.com.au/story/6123303/henry-on-the-hunt-with-sa-redbacks/|عنوان=Former ACT Comets batsman Henry Hunt earns rookie deal with Redbacks|آخری=Bertoldo|پہلا=Lucie|تریخ=14 مئی 2019|تریخ رسائی=23 فروری 2020|ویب گاہ=The Canberra Times}}</ref> اس نے اپنا [[ٹوئنٹی20 کرکٹ|ٹوئنٹی 20]] ڈیبیو 2 جنوری 2022ء نو‏‏ں [[ایڈیلیڈ سٹرائیکرز]] دے لئی 2021–22 بگ بیش لیگ سیزن وچ کیہ۔ <ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1269669.html|عنوان=32nd Match (N), Sydney, Jan 2 2022, Big Bash League|ویب گاہ=ESPN Cricinfo|تریخ رسائی=2 جنوری 2022}}</ref> === جنوبی آسٹریلیا === 2018-19ء دے سیزن وچ اپنی پرفارمنس د‏‏ی وجہ تو‏ں ہنٹ نے 2019–20 سیزن دے لئی [[جنوبی آسٹریلیا د‏‏ی کرکٹ ٹیم|جنوبی آسٹریلیا]] دے نال اک معاہدہ حاصل کيتا۔ <ref name="rookie" /> اس نے اپنا [[فرسٹ کلاس کرکٹ|فرسٹ کلاس]] ڈیبیو 10 اکتوبر 2019ء نو‏‏ں [[وکٹوریہ کرکٹ ٹیم|وکٹوریہ]] دے خلاف 2019–20 شیفیلڈ شیلڈ سیزن وچ کیہ۔ <ref name="FC">{{حوالہ ویب|یوآرایل=http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1196114.html|عنوان=1st Match, Marsh Sheffield Shield at Melbourne, Oct 10-13 2019|تریخ رسائی=10 اکتوبر 2019|ویب گاہ=ESPNcricinfo}}</ref> اپنی پہلی اننگز وچ اس نے اپنی پہلی نصف سنچری بݨائی۔ <ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/series/8043/report/1196114/day/1/victoria-vs-south-australia-1st-match-marsh-sheffield-shield-2019-20|عنوان=Nic Maddinson double-century, Will Pucovski hundred help Victoria pile up 616|آخری=Malcolm|پہلا=Alex|تریخ=11 اکتوبر 2019|تریخ رسائی=23 فروری 2020|ویب گاہ=ESPNcricinfo}}</ref> مجموعی طور اُتے 75 رنز بنائے۔ <ref name="FC" /> 11 نومبر 2019ء نو‏‏ں [[تسمانین ٹائیگرز|تسمانیہ]] دے خلاف شیفیلڈ شیلڈ میچ وچ ہنٹ نے اپنے چوتھے فرسٹ کلاس میچ وچ فرسٹ کلاس کرکٹ وچ اپنی پہلی سنچری بݨائی۔ انھاں نے 132 رنز بنائے تے جیک ویدرالڈ دے نال 293 رنز د‏‏ی شراکت قائم کيتی جس نے فرسٹ کلاس کرکٹ وچ جنوبی آسٹریلیا دے لئی سب تو‏ں ودھ اوپننگ شراکت دا 52 سالہ پرانا ریکارڈ توڑیا۔ ہنٹ د‏‏ی اننگز وچ انھاں نے اک چھکا سمیت 17 [[باؤنڈری (کرکٹ)|چوکے لگائے]] ۔ <ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/series/8043/report/1196124/day/1/south-australia-vs-tasmania-11th-match-marsh-sheffield-shield-2019-20|عنوان=Weatherald, Hunt hit centuries in record opening stand for South Australia|آخری=Malcolm|پہلا=Alex|ویب گاہ=ESPNcricinfo|تریخ=11 نومبر 2019|تریخ رسائی=23 فروری 2020}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://au.sports.yahoo.com/cricket-sheffield-shield-jake-weatherald-south-australia-record-against-tasmania-082257653.html?|عنوان=Records tumble in 'unbelievable' Sheffield Shield masterclass|ویب گاہ=Yahoo Sports|تریخ=11 نومبر 2019|تریخ رسائی=11 نومبر 2019}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://wwos.nine.com.au/cricket/jake-weatherald-and-henry-hunt-set-new-record-for-south-australia/fb60b24c-3011-46f0-b55d-dcf574363428|عنوان=Jake Weatherald and Henry Hunt set new record for South Australia|آخری=Churches|پہلا=Marc|تریخ=11 نومبر 2019|تریخ رسائی=23 فروری 2020|ویب گاہ=Wide World of Sports}}</ref><ref name="hunting">{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://www.canberratimes.com.au/story/6492383/canberra-export-hunting-hundreds/|عنوان=Canberra export Henry Hunt stars for South Australia in Sheffield Shield|آخری=Helmers|پہلا=Caden|تریخ=14 نومبر 2019|تریخ رسائی=23 فروری 2020|ویب گاہ=The Canberra Times}}</ref> ہنٹ نے اپنی سنچری دے بعد دوسری اننگز وچ اک ہور نصف سنچری بݨائی۔ <ref name="hunting" /><ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/series/8043/report/1196124/day/3/south-australia-vs-tasmania-11th-match-marsh-sheffield-shield-2019-20|عنوان=Doolan-Wade v Ferguson-Hunt sets up tantalising final day|تریخ=13 نومبر 2019|تریخ رسائی=23 فروری 2020|ویب گاہ=ESPNcricinfo}}</ref> اس نے [[لسٹ اے کرکٹ|لسٹ اے]] وچ 28 نومبر 2021ء نو‏‏ں جنوبی آسٹریلیا دے لئی 2021–22 مارش ون ڈے کپ وچ ڈیبیو کيتا۔ <ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1270476.html|عنوان=10th Match, Adelaide, Nov 28 2021, The Marsh Cup|ویب گاہ=ESPN Cricinfo|تریخ رسائی=28 نومبر 2021}}</ref> 25 فروری 2022ء نو‏‏ں ہنٹ نو‏‏ں [[ٹریوس ہیڈ]] تے [[ایلکس کیری (کرکٹر)|الیکس کیری]] د‏‏ی غیر موجودگی وچ 2021–22 شیفیلڈ شیلڈ سیزن دے بقیہ حصے دے لئی جنوبی آسٹریلیا دا کپتان نامزد کيتا گیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Henry Hunt on what it means to captain South Australia|یوآرایل=https://www.saca.com.au/news/henry-hunt-sa-skipper/2022-02-28|ویب گاہ=SACA|تریخ رسائی=26 مارچ 2022|آرکائیو تریخ=2022-03-18|آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20220318152019/https://www.saca.com.au/news/henry-hunt-sa-skipper/2022-02-28|یوآرایل د‏‏ی کیفیت=dead}}</ref> == حوالے == {{حوالہ جات}} a3mb5uv6exuieucpjbl1dy3x3qn0b4x 0 140990 690067 2025-06-16T06:16:39Z ابوالحسن راجپوت 24698 "{{خانہ معلومات کرکٹ کھلاڑی | name = مارک سٹیکیٹی | full_name = مارک تھامس سٹیکیٹی | birth_date = {{birth date and age|df=yes|1994|1|17}} | birth_place = [[واروک، کوئنز لینڈ]]، آسٹریلیا | batting = سجے ہتھ دا بلے باز | bowling = سجے ہتھ دا فاسٹ میڈیم گیند باز | country = آ...؜" نال صفحہ بنایا گیا۔ 690067 wikitext text/x-wiki {{خانہ معلومات کرکٹ کھلاڑی | name = مارک سٹیکیٹی | full_name = مارک تھامس سٹیکیٹی | birth_date = {{birth date and age|df=yes|1994|1|17}} | birth_place = [[واروک، کوئنز لینڈ]]، آسٹریلیا | batting = سجے ہتھ دا بلے باز | bowling = سجے ہتھ دا فاسٹ میڈیم گیند باز | country = آسٹریلیا | international = | onetest = | testdebutagainst = | testdebutdate = | testdebutyear = | testcap = | lasttestagainst = | lasttestdate = | lasttestyear = | club1 = [[برسبین ہیٹ]] | year1 = {{nowrap|2013/14–تاحال}} | club2 = [[کوئنز لینڈ کرکٹ ٹیم|کوئنز لینڈ]] | year2 = {{nowrap|2014/15–تاحال}} | club3 = [[کرکٹ آسٹریلیا الیون]] | year3 = 2016/17 | club4 = [[اسسیکس کاؤنٹی کرکٹ کلب|اسسیکس]] | year4 = 2022 | columns = 3 | column1 = [[فرسٹ کلاس کرکٹ|فرسٹ کلاس]] | matches1 = 52 | runs1 = 822 | bat avg1 = 14.67 | 100s/50s1 = 0/2 | top score1 = 53 | deliveries1 = 9,760 | wickets1 = 185 | bowl avg1 = 25.80 | fivefor1 = 4 | tenfor1 = 1 | best bowling1 = 7/44 | catches/stumpings1 = 20/– | column2 = [[لسٹ اے کرکٹ|لسٹ اے]] | matches2 = 37 | runs2 = 294 | bat avg2 = 19.60 | 100s/50s2 = 0/0 | top score2 = 30[[ناٹ آؤٹ|*]] | deliveries2 = 1,726 | wickets2 = 54 | bowl avg2 = 28.29 | fivefor2 = 0 | tenfor2 = 0 | best bowling2 = 4/25 | catches/stumpings2 = 9/– | column3 = [[ٹوئنٹی 20 بین الاقوامی|ٹی 20]] | matches3 = 61 | runs3 = 169 | bat avg3 = 7.68 | 100s/50s3 = 0/0 | top score3 = 33 | deliveries3 = 1,286 | wickets3 = 78 | bowl avg3 = 24.47 | fivefor3 = 0 | tenfor3 = 0 | best bowling3 = 4/33 | catches/stumpings3 = 20/– | source = http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/555853.html کرک انفو | date = 7 اپریل 2022 }} '''مارک تھامس سٹیکیٹی''' (پیدائش: 17 جنوری 1994ء) اک آسٹریلوی [[کرکٹ]] کھلاڑی ا‏‏ے۔ اوہ [[کوئنزلینڈ کرکٹ ٹیم|کوئنز لینڈ]] دے لئی کھیلدا ا‏‏ے۔ <ref name="Cricinfo">{{حوالہ ویب|یوآرایل=http://www.espncricinfo.com/australia/content/player/555853.html|عنوان=Mark Steketee|تریخ رسائی=19 دسمبر 2014|ویب گاہ=ESPN Cricinfo}}</ref> اوہ [[برسبین]] وچ ویلی ڈسٹرکٹ کرکٹ کلب دے لئی اپنی کلب کرکٹ کھیلدا ا‏‏ے۔ 2017-18ء سیزن دے دوران سٹیکیٹی نے 2017-18ء وچ جے ایل ٹی ون ڈے کپ وچ [[کرکٹ آسٹریلیا الیون]] د‏‏ی نمائندگی کيتی۔ <ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=http://www.espncricinfo.com/series/8626/scorecard/1118570/Queensland-vs-Cricket-Australia-XI-2nd-match-jlt-one-day-cup|عنوان=Scorecard: Queensland v Cricket Australia XI, 29 ستمبر 2017|ویب گاہ=ESPNcricinfo|تریخ رسائی=29 ستمبر 2017}}</ref> == کیریئر == 2017-18ء جے ایل ٹی ون ڈے کپ وچ [[کوئنزلینڈ کرکٹ ٹیم|کوئنز لینڈ]] دے لئی کھیڈݨ د‏‏ی بجائے، سٹیکیٹی نو‏‏ں [[کرکٹ آسٹریلیا الیون|کرکٹ آسٹریلیا اکیون]] ٹیم وچ شام‏ل کيتا گیا۔اس نے انہاں دے لئی 4میچ کھیلے، 38.40 د‏‏ی اوسط تو‏ں 5وکٹاں حاصل کیتیاں تے فی اوور 6.06 رنز دیے۔ <ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=http://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/averages/batting_bowling_by_team.html?id=12012;team=5437;type=tournament|عنوان=Records / JLT One-Day Cup, 2017/18 – Cricket Australia XI / Batting and bowling averages|تریخ رسائی=25 اکتوبر 2017|ویب گاہ=ESPNcricinfo.com|ناشر=[[ESPN Inc.]]}}</ref> نومبر 2019ء وچ [[تسمانین ٹائیگرز|تسمانیہ]] دے خلاف 2019-20ء شیفیلڈ شیلڈ سیزن دے میچ وچ سٹیکیٹی نے [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] وچ اپنی پہلی [[اک اننگ وچ پنج وکٹاں|5وکٹاں حاصل کیتیاں]] ۔ <ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/series/8043/report/1196127/tasmania-vs-queensland-14th-match-marsh-sheffield-shield-2019-20|عنوان=Mark Steketee skittles Tasmania with career-best performance|ویب گاہ=ESPN Cricinfo|تریخ رسائی=29 نومبر 2019}}</ref> جنوری 2021ء وچ سٹیکیٹی نو‏‏ں جنوبی افریقہ دے خلاف سیریز دے لئی آسٹریلیا دے [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] سکواڈ وچ شام‏ل کيتا گیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/story/australia-test-and-t20i-squads-matthew-wade-dropped-from-test-squad-tanveer-sangha-earns-t20i-call-up-1249335|عنوان=Matthew Wade dropped from Test squad, Travis Head set to reclaim middle-order spot|ویب گاہ=ESPN Cricinfo|تریخ رسائی=27 جنوری 2021}}</ref> اگلے مہینے انھاں [[آسٹریلیا کرکٹ ٹیم دا دورہ پاکستان 2021–22ء|پاکستان دے خلاف]] سیریز دے لئی آسٹریلیا دے ٹیسٹ اسکواڈ وچ وی شام‏ل کيتا گیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://www.cricket.com.au/news/michael-neser-ruled-out-pakistan-test-tour-mark-steketee-brendan-doggett-squad/2022-02-16|عنوان=Neser out of Pakistan tour, uncapped quick called in|ویب گاہ=Cricket Australia|تریخ رسائی=16 فروری 2022}}</ref> مارچ 2022ء وچ سٹیکیٹی نو‏‏ں انگلینڈ وچ کاؤنٹی چیمپئن شپ دے پہلے چھ میچ کھیڈݨ دے لئی [[اسسیکس کاؤنٹی کرکٹ کلب|ایسیکس کاؤنٹی کرکٹ کلب]] نے سائن کيتا سی۔ <ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/story/essex-sign-mark-steketee-for-early-season-championship-stint-1303363|عنوان=Essex sign Mark Steketee for early-season Championship stint|ویب گاہ=ESPN Cricinfo|تریخ رسائی=3 مارچ 2022}}</ref> == حوالے == {{حوالہ جات}} r1i11at058onh1gtf655131t0fnn2kc 0 140991 690068 2025-06-16T06:17:53Z ابوالحسن راجپوت 24698 "{{خانہ معلومات کرکٹ کھلاڑی | name = ویڈ سیکومبے | image = | country = آسٹریلیا | fullname = ویڈ انتھونی سیکومبے | nickname = | birth_date = {{Birth date and age|1971|10|30|df=yes}} | birth_place =[[مرگن]]، [[کوئنزلینڈ]]، [[آسٹریلیا]] | heightft = | heightinch = | heightm =...؜" نال صفحہ بنایا گیا۔ 690068 wikitext text/x-wiki {{خانہ معلومات کرکٹ کھلاڑی | name = ویڈ سیکومبے | image = | country = آسٹریلیا | fullname = ویڈ انتھونی سیکومبے | nickname = | birth_date = {{Birth date and age|1971|10|30|df=yes}} | birth_place =[[مرگن]]، [[کوئنزلینڈ]]، [[آسٹریلیا]] | heightft = | heightinch = | heightm = | batting = سجے ہتھ دا بلے باز | bowling = | role = [[وکٹ کیپر]] | family = [[ڈان سیکومبے]] (چچا) | club1 = [[کوئنزلینڈ کرکٹ ٹیم|کوئینز لینڈ]] | year1 = 1992/93–2004/05 | clubnumber1 = | type1 =[[فرسٹ کلاس کرکٹ|فرسٹ کلاس]] | debutdate1 = 19 فروری | debutyear1 = 1993 | debutfor1 = کوئینز لینڈ | debutagainst1 = [[انگلینڈ لائنز کرکٹ ٹیم|انگلینڈ اے]] | lastdate1 = 20 مارچ | lastyear1 = 2005 | lastfor1 = کوئنز لینڈ | lastagainst1 = [[نیو ساؤتھ ویلز کرکٹ ٹیم|نیو ساؤتھ ویلز]] | type2 = [[لسٹ اے کرکٹ|لسٹ اے]] | debutdate2 = 9 اکتوبر | debutyear2 = 1994 | debutfor2 = کوئنز لینڈ | debutagainst2 = [[تسمانین ٹائیگرز|تسمانیہ]] | lastdate2 = 20 فروری | lastyear2 = 2005 | lastfor2 = کوئنز لینڈ | lastagainst2 = تسمانیہ | columns = 2 | column1 = [[فرسٹ کلاس کرکٹ|فرسٹ کلاس]] | matches1 = 115 | runs1 = 3559 | bat avg1 = 24.54 | 100s/50s1 = 4/12 | top score1 = 151 | deliveries1 = 9 | wickets1 = 0 | bowl avg1 = – | fivefor1 = 0 | tenfor1 = 0 | best bowling1 = 0/0 | catches/stumpings1 = 516/21 | column2 = [[لسٹ اے کرکٹ|لسٹ اے]] | matches2 = 90 | runs2 = 955 | bat avg2 = 21.22 | 100s/50s2 = 0/4 | top score2 = 67* | deliveries2 = 0 | wickets2 = – | bowl avg2 = – | fivefor2 = – | tenfor2 = n/a | best bowling2 = – | catches/stumpings2 = 128/26 | date = 25 ستمبر | year = 2008 | source = https://cricketarchive.com/Archive/Players/6/6266/6266.html کرکٹ آرکائیو }} '''ویڈ انتھونی سیکومبے''' (پیدائش :30 اکتوبر 1971ء نو‏‏ں مرگن، کوئنز لینڈ وچ ) اک ریٹائرڈ [[آسٹریلیا|آسٹریلوی]] اول درجہ [[کرکٹ|کرکٹ کھلاڑی]] اے جو ریاست [[کوئنزلینڈ کرکٹ ٹیم|کوئنز لینڈ]] د‏‏ی نمائندگی کردا ا‏‏ے۔ اک [[وکٹ کیپر]] ، سیکومبے نے اپنے کیریئر دا بوہت‏ے حصہ موجودہ [[ایان ہیلی]] دے پِچھے دوسری پسند دے طور اُتے گزاریا، جدو‏ں اوہ بین الاقوامی ڈیوٹی اُتے سن تاں انہاں د‏‏ی جگہ لے لئی۔ اس دے باوجود انھاں کافی مہارت دا کیپر سمجھیا جاندا سی، <ref name="cricpro">{{حوالہ ویب|یوآرایل=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/7589.html|عنوان=Player Profile: Wade Seccombe|ویب گاہ=ESPNcricinfo|تریخ رسائی=4 مئی 2014}}</ref> آسٹریلیا دے کپتان [[رکی پونٹنگ]] نے اسنو‏ں "عظیم کیپر" دا درجہ دتا۔ <ref>{{حوالہ کتاب|عنوان=Ponting: At the Close of Play|آخری=Ponting, Ricky and Geoff Armstrong|ناشر=Harper Collins|سال=2014|آئی_ایس_بی_این=9780007544752|صفحہ=53.}}</ref>سیکومبے نے 1992-93ء دے سیزن وچ [[کلاؤنڈریا|کالونڈریا]] دے رائے ہینزیل اوول وچ دورہ کرنے والی انگلش ٹیم دے خلاف اول درجہ ڈیبیو کیتا، اپنی پہلی اننگز وچ دورہ کرنے والی انگلینڈ اے ٹیم دے خلاف تن کیچز تے اک اسٹمپنگ دا دعویٰ کيتا۔ ہیلی آن [[ٹیسٹ کرکٹ|ٹیسٹ]] ڈیوٹی دے نال، سیکومبے 1990ء د‏‏ی دہائی وچ تے نويں صدی وچ بلز دے پہلے انتخاب دے دستانے بنے رہ‏‏ے۔ اس نے 1994-95ء دے [[شیفیلڈ شیلڈ]] فائنل وچ کھیلا، جس وچ کوئنز لینڈ نے 1926ء وچ قومی مقابلے وچ ٹیم دے داخلے دے بعد پہلی بار ٹرافی دا دعویٰ کيتا۔ انھاں نے 2001ء وچ [[آسٹریلیا قومی کرکٹ ٹیم|آسٹریلین کرکٹ ٹیم]] وچ [[ایڈم گلکرسٹ]] دے نائب دے طور اُتے [[انگلستان|انگلینڈ]] دا دورہ کیتا، اٹھ کیچز تے دو اسٹمپنگ د‏‏ی واپسی دے لئی چار فرسٹ کلاس میچ کھیلے۔سیکومبے نے ستمبر 2005ء وچ اول درجہ کرکٹ تو‏ں ریٹائرمنٹ لے لیا تے ایہ دعویٰ کيتا کہ انھاں اول درجہ کرکٹ وچ مقابلہ کرنے د‏‏ی "بھکھ" نئيں رہی۔ <ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://www.abc.net.au/news/2005-09-21/seccombe-hangs-up-gloves/2108836|عنوان=Seccombe hangs up gloves|تریخ=21 ستمبر 2005|ناشر=ABC}}</ref>16 جون 2017ء نو‏‏ں سیکومبے نو‏‏ں [[کوئنزلینڈ کرکٹ ٹیم|کوئنز لینڈ بلز]] دا ہیڈ کوچ مقرر کيتا گیا۔ <ref>{{حوالہ ویب|آخری=Lock|پہلا=Pete|عنوان=Wade Seccombe Named Bulls Coach|یوآرایل=http://www.qldcricket.com.au/news/wade-seccombe-named-bulls-coach/2017-06-16|ناشر=Queensland Cricket|تریخ رسائی=7 اگست 2017|آرکائیو تریخ=2022-09-05|آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20220905161612/https://www.qldcricket.com.au/news/wade-seccombe-named-bulls-coach/2017-06-16|یوآرایل د‏‏ی کیفیت=dead}}</ref> == حوالے == {{حوالہ جات}} br0fw4hxyvjq8idj1gydi4cl9nyw3g9 3 140992 690072 2025-06-16T09:54:33Z KaleemBot 24393 جی آیاں نوں! 690072 wikitext text/x-wiki ==جی آیاں نوں!== <font size="4"> السلام و علیکم! {{صفحہ}}، تے پنجابی وکیپیڈیا تے جی آیاں نوں ــ تہاڈے کَماں دا شکریہ ــ اسیں امید کردے آں کہ تہانوں اے جگہ پسند آئی ہوئے گی، تے تسی ایتھے رُکن دا فیصلہ کیتا ہوئے گا ــ ایتھے کچھ صفحے نیں جِتھے تُسی نظر مار لؤ تے (شاید) تہاڈے واسطے وکیپیڈیا چ بہتر ثابت ہوݨ: * '''[[وکیپیڈیا:پنج تھم|وکیپیڈیا دے پنج تھم]]''' * '''[[وکیپیڈیا:صفحے نوں کیویں بدلیئے|صفحے نوں کیویں بدلیئے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:مددآلے صفحے|مددآلے صفحے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:سبق|سبق]]''' * '''[[وکیپیڈیا:چنگا مضمون کیویں لکھیئے|چنگا مضمون کیویں لکھیئے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:کم کرن دا وَل|کم کرن دا وَل]]'''<br> * تے اگر تسی وکیپیڈیا تے نیا صفحہ لکھنا چوندے او تے جاؤ '''[[وکیپیڈیا:صفحہ لکھاری|صفحہ لکھاری]]''' تےــ<br> میربانی کر کے گلاں دے صفحے چ اے نشان پاؤ: (~&#126;~~)، اے اپنے آپ ای تہاڈا ناں تے کم دی تریخ پاء دیوے گا۔<br> جے تہانوں کسی مدد دی لوڑ ہووے تے میری گلاں دے صفحے تے میرے کولوں پوچھ لو یا فیر اپنی گلاں دے صفحے تے '''<code>{&#123;مدد کرو}}</code>''' لکھ کے چھڈ دیؤ۔ کوئی وی تہاڈے سوال دا جواب دے سکتا وا۔ اک واری فیر، جی آیاں نوں!</font> --[[ورتنوالا:KaleemBot|KaleemBot]] ([[ورتن گل بات:KaleemBot|گل بات]] • [[خاص:Contributions/KaleemBot|کم]]) ۱۴:۵۴, ۱۶ جون ۲۰۲۵ (PKT) dz2tdz55pa91hpf6uhh7zvcsmj3bxil 3 140993 690073 2025-06-16T10:15:42Z KiranBOT 41346 soft redirect to [[:en:user talk:sernamekiran]] 690073 wikitext text/x-wiki {{soft redirect|en:User talk:Usernamekiran}} qr0mf2vw16c27hfhur0f0o18ckxriwd 3 140994 690075 2025-06-16T11:20:22Z KaleemBot 24393 جی آیاں نوں! 690075 wikitext text/x-wiki ==جی آیاں نوں!== <font size="4"> السلام و علیکم! {{صفحہ}}، تے پنجابی وکیپیڈیا تے جی آیاں نوں ــ تہاڈے کَماں دا شکریہ ــ اسیں امید کردے آں کہ تہانوں اے جگہ پسند آئی ہوئے گی، تے تسی ایتھے رُکن دا فیصلہ کیتا ہوئے گا ــ ایتھے کچھ صفحے نیں جِتھے تُسی نظر مار لؤ تے (شاید) تہاڈے واسطے وکیپیڈیا چ بہتر ثابت ہوݨ: * '''[[وکیپیڈیا:پنج تھم|وکیپیڈیا دے پنج تھم]]''' * '''[[وکیپیڈیا:صفحے نوں کیویں بدلیئے|صفحے نوں کیویں بدلیئے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:مددآلے صفحے|مددآلے صفحے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:سبق|سبق]]''' * '''[[وکیپیڈیا:چنگا مضمون کیویں لکھیئے|چنگا مضمون کیویں لکھیئے]]''' * '''[[وکیپیڈیا:کم کرن دا وَل|کم کرن دا وَل]]'''<br> * تے اگر تسی وکیپیڈیا تے نیا صفحہ لکھنا چوندے او تے جاؤ '''[[وکیپیڈیا:صفحہ لکھاری|صفحہ لکھاری]]''' تےــ<br> میربانی کر کے گلاں دے صفحے چ اے نشان پاؤ: (~&#126;~~)، اے اپنے آپ ای تہاڈا ناں تے کم دی تریخ پاء دیوے گا۔<br> جے تہانوں کسی مدد دی لوڑ ہووے تے میری گلاں دے صفحے تے میرے کولوں پوچھ لو یا فیر اپنی گلاں دے صفحے تے '''<code>{&#123;مدد کرو}}</code>''' لکھ کے چھڈ دیؤ۔ کوئی وی تہاڈے سوال دا جواب دے سکتا وا۔ اک واری فیر، جی آیاں نوں!</font> --[[ورتنوالا:KaleemBot|KaleemBot]] ([[ورتن گل بات:KaleemBot|گل بات]] • [[خاص:Contributions/KaleemBot|کم]]) ۱۶:۲۰, ۱۶ جون ۲۰۲۵ (PKT) 3qer1wsrtvf3agwasumoo1fkyauphrr